ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကံ ၁၁ ပါး (သုတ္တန်နည်း)

၁။ ဒိဋ္ဌဓမ္မဝေဒနီယကံ- ဤပစ္စုပ္ပန်ဘဝ၌ပင် အကျိုးပေးသော ပထမဇော စေတနာကံ၊
၂။ ဥပပဇ္ဇဝေဒနီယကံ- ဒုတိယဘဝ၌ အကျိုးပေးသော သတ္တမဇော စေတနာကံ၊
၃။ အပရာပရိယဝေဒနီယကံ- တတိယဘဝမှ နိဗ္ဗာန်အထိ အကျိုးပေးသော အလယ်ဇော ငါးချက် စေတနာကံ၊
၄။ ယဂ္ဂရုကကံ- ကုသိုလ်ဘက်၌ ကြီးလေးသော မဟဂ္ဂုတ် ကံ, အကုသိုလ် ဘက်၌ အနန္တရိယကံ၊
၅။ ယဗ္ဗဟုလကံ- ကြိမ်ဖန်များစွာ ပြုလုပ်အပ်သော ကုသိုလ် အကုသိုလ်ကံ၊
၆။ ယဒါသန္နကံ- သေခါနီးအခါ၌ ပြုလုပ်အပ်သော ကုသိုလ်ကံ အကုသိုလ် ကံနှင့် ၎င်းတို့ကို သတိရသော ကံ၊
၇။ ကဋတ္တာကံ- ဂရုကစသော ကံသုံးပါးမှ လွတ်သော အမှတ်တမဲ့ ပြုအပ်သော ကံ၊
၈။ ဇနကကံ- ပဋိသန္ဓေအကျိုးကို ပေး၍ ပဝတ္တိအကျိုးကို မပေးသော ကံ၊
၉။ ဥပတ္ထမ္ဘကကံ- ဇနကကံကို အကျိုးပေးခွင့်ရအောင် ကူညီထောက်ပံ့တတ်သော ကံ၊
၁၀။ ဥပပီဠကကံ- ကပ်၍ ဖိစီးနှိပ်စက်နှောင့်ယှက်တားမြစ်တတ်သော ကံ၊
၁၁။ ကံ- ကပ်၍ တားမြစ်သတ်ဖြတ်တတ်သော ကံ။ဥပဃာတက (အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၀၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကံ ၁၂ ပါး (ပဋိသမ္ဘိဒါမဂ်နည်း)

၁။ အဟောသိ ကမ္မံ အဟောသိ ကမ္မဝိပါကော- အတိတ်ဘဝ၌ အားထုတ်ခဲ့ပြီး၍ အတိတ်ဘဝ၌ပင် အကျိုးပေးပြီးသော ကံ၊
၂။ အဟောသိ ကမ္မံ နာဟောသိ ကမ္မဝိပါကော- အတိတ်ဘဝ၌ အားထုတ်ခဲ့ပြီး အတိတ်ဘဝ၌ အကျိုးပေးခွင့်မရသော ကံ၊
၃။ အဟောသိ ကမ္မံ အတ္ထိ ကမ္မဝိပါကော- အတိတ်ဘဝ၌ အားထုတ်ခဲ့ပြီး၍ ယခု ပစ္စုပ္ပန်ဘဝ၌ အကျိုးပေးခွင့်ရသော ကံ၊
၄။ အဟောသိ ကမ္မံ နတ္ထိ ကမ္မဝိပါကော- အတိတ်ဘဝ၌ ကြိုးစား အားထုတ်ခဲ့ပြီး၍ ယခုပစ္စုပ္ပန်ဘဝ၌ အကျိုးပေးခွင့် မရရှိသော ကံ၊
၅။ အဟောသိ ကမ္မံ ဘဝိဿတိ ကမ္မဝိပါကော- အတိတ်ဘဝ၌ အားထုတ်ခဲ့ပြီး အနာဂတ်ဘဝ၌ အကျိုးပေးခွင့် ရရှိလတ္တံ့သော ကံ၊
၆။ အဟောသိ ကမ္မံ န ဘဝိဿတိ ကမ္မဝိပါကော- အတိတ်ဘဝ၌ ကြိုးစား အားထုတ်ခဲ့ပြီး၍ အနာဂတ်ဘဝ အကျိုးပေးခွင့် မရရှိလတ္တံ့သော ကံ၊
၇။ အတ္ထိ ကမ္မံ အတ္ထိ ကမ္မဝိပါကော- ယခုဘဝ၌ ပြုလုပ် အားထုတ်ပြီးလျှင် ယခုဘဝ၌ပင် အကျိုးပေးခွင့် ရရှိသော ကံ၊
၈။ အတ္ထိကမ္မံ နတ္ထိ ကမ္မဝိပါကော- ယခုဘဝ၌ ပြုလုပ်အားထုတ်ပြီးလျှင် ယခုဘဝ ၌ပင် အကျိုးပေးခွင့် မရရှိသော ကံ၊
၉။ အတ္ထိ ကမ္မံ ဘဝိဿတိ ကမ္မဝိပါကော- ယခု ဘဝ၌ ပြုလုပ်အားထုတ်ပြီးလျှင် နောင်အနာဂတ်ဘဝ၌ အကျိုးပေးခွင့် ရရှိလတ္တံ့သော ကံ၊
၁၀။ အတ္ထိ ကမ္မံ န ဘဝိဿတိ ကမ္မဝိပါကော- ယခုဘဝ၌ ပြုလုပ်အားထုတ်ပြီး နောင်အနာဂတ် ဘဝ၌ အကျိုးပေးခွင့် မရရှိလတ္တံ့သော ကံ၊
၁၁။ ဘဝိဿတိ ကမ္မံ ဘဝိဿတိ ကမ္မဝိပါကော- အနာဂတ်ဘဝ၌ ပြုလုပ် အားထုတ်လတ္တံ့ဖြစ်၍ အနာဂတ်ဘဝ၌ပင် အကျိုးပေးလတ္တံ့ဖြစ်သော ကံ၊
၁၂။ ဘဝိဿတိ ကမ္မံ န ဘဝိဿတိ ကမ္မဝိပါကော- အနာဂတ်ဘဝ၌ ပြုလုပ် အားထုတ် လတ္တံ့ဖြစ်၍ အနာဂတ်ဘဝ၌ အကျိုးပေးခွင့် မရရှိ လတ္တံ့သော ကံ။ (အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၁၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကံ ၁၆ ပါး (အဘိဓမ္မာနည်း)

၁။ ဂတိသမ္ပတ္တိ၏ တားမြစ်ချက်ကြောင့် အကျိုးမပေးသော အကုသိုလ်ကံ၊
၂။ ဥပဓိသမ္ပတ္တိ၏ တားမြစ်ချက်ကြောင့် အကျိုးမပေးသော အကုသိုလ်ကံ၊
၃။ ကာလသမ္ပတ္တိ၏ တားမြစ်ချက်ကြောင့် အကျိုးမပေးသော အကုသိုလ်ကံ၊
၄။ ပယောဂ သမ္ပတ္တိ၏ တားမြစ်ချက်ကြောင့် အကျိုးမပေးသော အကုသိုလ်ကံ၊
၅။ ဂတိဝိပတ္တိကို အကြောင်း ပြု၍ အကျိုးပေးတတ်သော အကုသိုလ်ကံ၊
၆။ ဥပဓိဝိပတ္တိကို အကြောင်းပြု၍ အကျိုးပေး တတ်သော အကုသိုလ်ကံ၊
၇။ ကာလဝိပတ္တိကို အကြောင်းပြု၍ အကျိုးပေးတတ်သော အကုသိုလ်ကံ၊
၈။ ပယောဂဝိပတ္တိကို အကြောင်းပြု၍ အကျိုးပေးတတ်သော အကုသိုလ်ကံ၊
၉။ ဂတိဝိပတ္တိ၏ တားမြစ်ချက်ကြောင့် အကျိုးမပေးသော ကုသိုလ်ကံ၊
၁၀။ ဥပဓိဝိပတ္တိ၏ တားမြစ်ချက်ကြောင့် အကျိုးမပေးသော ကုသိုလ်ကံ၊
၁၁။ ကာလဝိပတ္တိ၏ တားမြစ်ချက်ကြောင့် အကျိုးမပေးသော ကုသိုလ်ကံ၊
၁၂။ ပယောဂဝိပတ္တိ၏ တားမြစ်ချက်ကြောင့် အကျိုးမပေးသော ကုသိုလ်ကံ၊
၁၃။ ဂတိသမ္ပတ္တိကို အကြောင်းပြု၍ အကျိုးပေးတတ်သော ကုသိုလ်ကံ၊
၁၄။ ဥပဓိ သမ္ပတ္တိကို အကြောင်းပြု၍ အကျိုးပေးတတ်သော ကုသိုလ်ကံ၊
၁၅။ ကာလသမ္ပတ္တိကို အကြောင်း ပြု၍ အကျိုးပေးတတ်သော ကုသိုလ်ကံ၊
၁၆။ ပယောဂ သမ္ပတ္တိကို အကြောင်းပြု၍ အကျိုးပေး တတ်သော ကုသိုလ်ကံ။ (အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၁၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကံ ၂ ပါး

၁။ အပလောကနကံ- သံဃာအား ပန်ကြားခြင်း အမှုကိစ္စ၊
၂။ ဉတ္တိကံ- သံဃာအား ဉတ်ကမ္မဝါစာဖြင့် သိစေအပ်သော အမှုကိစ္စ။ (ဝိ၊၅၊၂၁၃။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၂၉၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကံ ၂ ပါး

၁။ ဉတ္တိဒုတိယကံ= သံဃာအား ဉတ်လျှင် နှစ်ကြိမ်မြောက်ရှိသော ကမ္မဝါစာဖြင့် သိစေအပ်သော အမှုကိစ္စ၊
၂။ ဉတ္တိစတုတ္ထကံ = သံဃာအား ဉတ်လျှင် လေးကြိမ်မြောက်ရှိသော ကမ္မဝါစာဖြင့် သိစေအပ်သော အမှုကိစ္စ။ (ဝိ၊၅၊၂၁၃။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၂၉၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကံ ၃ ပါး

၁။ ကာယကံ၊
၂။ ဝစီကံ၊
၃။ မနောကံ။ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၃၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကံ ၄ ပါး

၁။ အပလောကနကံ= သံဃာအား ပန်ကြားခြင်း အမှုကိစ္စ၊
၂။ ဉတ္တိကံ= သံဃာအား ဉတ်ကမ္မဝါစာဖြင့် သိစေအပ်သော အမှုကိစ္စ၊
၃။ ဉတ္တိဒုတိယကံ= သံဃာအား ဉတ်လျှင် နှစ်ကြိမ်မြောက်ရှိသော ကမ္မဝါစာဖြင့် သိစေအပ်သော အမှုကိစ္စ၊
၄။ ဉတ္တိစတုတ္ထကံ= သံဃာအား ဉတ်လျှင် လေးကြိမ်မြောက်ရှိသော ကမ္မဝါစာဖြင့် သိစေအပ်သော အမှုကိစ္စ။ (ဝိ၊၅၊၂၂၆။)(ဝိ၊၅၊၃၈၀။)(ဝိ၊၅၊၃၈၂။)(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၈၁။)(ဝိ၊မြန်၊၅။၃၁၄။)(ဝိ၊မြန်၊၅။၄၈၄။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၄၈၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကံ ၄ ပါး

၁။ အဓမ္မဖြင့် ဝဂ်ဖြစ်သော ကံ၊
၂။ အဓမ္မဖြင့် ညီညွတ်သော ကံ၊
၃။ ဓမ္မဖြင့် ဝဂ်ဖြစ်သော ကံ၊
၄။ ဓမ္မဖြင့် ညီညွတ်သော ကံ။ (ဝိ၊၅၊၂၂၆။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၃၁၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကံ ၄ ပါး

၁။ မည်းညစ်၍ မည်းညစ်သည့် အကျိုးကိုပေးသော ကံ၊
၂။ ဖြူစင်၍ ဖြူစင်သည့် အကျိုးကိုပေးသော ကံ၊
၃။ မည်းညစ်ဖြူစင်၍ မည်းညစ်ဖြူစင်သည့် အကျိုးကိုပေးသော ကံ၊
၄။ မမည်းညစ် မဖြူစင်၍ မမည်းညစ် မဖြူစင်သော အကျိုးကိုပေးသော ကံ။ (ဒီ၊၃၊၁၉၂။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၁၄။)(အံ၊၁၊၅၅၃။) (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၃၁။) (အံ၊မြန်၊၁။၅၆၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကံ ၄ ပါး

၁။ ပစ္စုပ္ပန်ဘဝ၌ ချမ်းသာ၍ နောင်တမလွန်ဘဝ၌ ဆင်းရဲကျိုးပေးမည့် ကံ၊
၂။ ပစ္စုပ္ပန် ဘဝ၌ ဆင်းရဲ၍ နောင်တမလွန်ဘဝ၌ ချမ်းသာကျိုးပေးမည့် ကံ၊
၃။ ပစ္စုပ္ပန်ဘဝ၌ ဆင်းရဲ၍ နောင် တမလွန်ဘဝ၌လည်း ဆင်းရဲကျိုးပေးမည့် ကံ၊
၄။ ပစ္စုပ္ပန်ဘဝ၌ ချမ်းသာ၍ နောင် တမလွန် ဘဝ၌လည်း ချမ်းသာကျိုးပေးမည့် ကံ။ (နေတ္တိ၊ဋ္ဌ၊၈၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကံ ၄ ပါး

၁။ မည်းညစ်သော အကုသိုလ်အကျိုးကို ဖြစ်စေတတ်သော ကံ၊
၂။ ဖြူစင်သော ကုသိုလ်အကျိုးကို ဖြစ်စေတတ်သော ကံ၊
၃။ မည်းလည်းမည်း, ဖြူလည်းဖြူသော ကုသိုလ်-အကုသိုလ်အကျိုးကို ဖြစ်စေတတ်သော ကံ၊
၄။ မည်းလည်းမမည်း, ဖြူလည်းမဖြူသော မြတ်သော အရဟတ္တဖိုလ်အကျိုးကို ဖြစ်စေတတ်သော ကံ။ (နေတ္တိ၊ဋ္ဌ၊၁၃၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကံ ၄ ပါး

၁။ ဒိဋ္ဌဓမ္မဝေဒနီယကံ- မျက်မှောက်ဘဝ အကျိုးပေးသော ပထမဇောစေတနာ၊
၂။ ဥပပဇ္ဇ ဝေဒနီယကံ- ဒုတိယဘဝ၌ အကျိုးပေးသော သတ္တမဇောစေတနာ၊
၃။ အပရာပရိယာယ ဝေဒနီယကံ- တတိယဘဝမှ စ၍ နိဗ္ဗာန်တိုင်အောင် အကျိုးပေးသော အလယ်ဇော စေတနာ ငါးပါး၊
၄။ အဟောသိကမ္မံ- ကံမည်ရုံမျှသာ ဖြစ်၍ အကျိုးမပေးသော ကံ။ (ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၇၆။) (ဝိသုဒ္ဓိ၊၂၊၂၃၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကံ ၄ ပါး

၁။ ယဂ္ဂရုကကံ- ရှေးဦးစွာ အကျိုးပေးသော အကုသိုလ်အဖို့၌ မာတုဃာတက စသော အနန္တရိယကံ, ကုသိုလ်အဖို့၌ မဟဂ္ဂုတ်ကံ၊
၂။ ယဗ္ဗဟုလကံ- ကြိမ်ဖန်များစွာ ပြုလုပ်အပ်သော သုသီလျ, ဒုဿီလျဖြစ်သော ကံ၊
၃။ ယဒါသန္နကံ- သေခါနီးအခါ၌ အောက်မေ့အပ်သော ကံ, ပြုလုပ် အားထုတ်အပ်သော ကံ၊
၄။ ကဋတ္တာကံ- အထက်ပါ ကံသုံးပါးတို့ အလွတ်ဖြစ်သော ပဋိသန္ဓေကျိုးကို ပေးစွမ်းနိုင်သော ကံ။ (ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၇၆။) (ဝိသုဒ္ဓိ၊၂၊၂၃၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကံ ၄ ပါး

၁။ ဇနကကံ- ပဋိသန္ဓေကျိုး, ပဝတ္တိကျိုးကို ဖြစ်စေတတ်သော ကံ၊
၂။ ဥပတ္ထမ္ဘက ကံ- ဇနကကံကို မြဲမြံရှည်ဝေး အကျိုးပေးအောင် ထောက်ပံ့တတ်သော ကံ၊
၃။ ဥပပီဠကကံ- ဇနကကံ၏ အကျိုးပေးမှုကို မထက်သန်အောင် ကပ်၍ နှိပ်စက်တတ်သော ကံ၊
၄။ ဥပဃာတက ကံ- အားနည်းသော ကံ၏ ဇနကသတ္တိကို ကပ်၍ သတ်ဖြတ်တတ်သော ကံ။ (မ၊ဋ္ဌ၊၄၊၁၇၇။) (ဝိသုဒ္ဓိ၊၂၊၂၃၆။) (ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၇၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကံ ၅ ပါး

၁။ တဇ္ဇနီယကံ- ရဟန်းမိုက်အား ကြိမ်းမောင်း, ခြိမ်းခြောက်, ငေါက်ငမ်းခြင်းကို ပြုလုပ်အပ်သော ဝိနည်းကံ၊
၂။ နိယဿကံ= ရဟန်းမိုက်အား နှိပ်ကွပ်ဖိနှိပ်ကြောင်းဖြစ်သော, ဆည်းကပ်စေကြောင်း ဖြစ်သော ဝိနည်းကံ၊
၃။ ပဗ္ဗာဇနီယကံ- ရဟန်းမိုက်အား နှင်ထုတ် ကြောင်းဖြစ်သော ဝိနည်းကံ၊
၄။ ပဋိသာရဏီယကံ- ရဟန်းမိုက်အား အဖန်တလဲလဲ အောက်မေ့စေကြောင်းဖြစ်သော ဝိနည်းကံ၊
၅။ ဥက္ခေပနီယကံ- ရဟန်းမိုက်အား သံဃာ့ ဘောင်မှ နှင်ထုတ် ကြောင်းဖြစ်သော ဝိနည်းကံ။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၄၊၁၇၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကံ ၆ ပါး

၁။ အဓမ္မေန ဝဂ္ဂကံ- မတရားသဖြင့် အုပ်စုဖြစ်သော အမှုကိစ္စ၊
၂။ အဓမ္မေန သမဂ္ဂကံ- မတရားသဖြင့် ညီညွတ်သော အမှုကိစ္စ၊
၃။ ဓမ္မပဋိရူပကေန ဝဂ္ဂကံ- တရားနှင့် လျော်ညီသဖြင့် အုပ်စုဖြစ်သော အမှုကိစ္စ၊
၄။ ဓမ္မပဋိရူပကေန သမဂ္ဂကံ- တရားနှင့် လျော်ညီသဖြင့် ညီညွတ်သော အမှုကိစ္စ၊
၅။ ဓမ္မေန ဝဂ္ဂကံ- တရားသဖြင့် အုပ်စုဖြစ်သော အမှုကိစ္စ၊
၆။ ဓမ္မေန သမဂ္ဂကံ- တရားသဖြင့် ညီညွတ်သော အမှုကိစ္စ။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၄၊၂၃၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကံ ကိလေသာ ၄ ပါး

၁။ အသက်သတ်ခြင်း၊
၂။ မပေးသည်ကို ယူခြင်း၊
၃။ သူတစ်ပါး၏ သားမယား၌ သွားလာခြင်း၊
၄။ မဟုတ်မမှန် ပြောကြားခြင်း။ (ဒီ၊၃၊၁၄၇။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၁၆၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကံ ဝီရိယနှင့် စပ်၍ အသက်မွေးသော ပုဂ္ဂိုလ် ၄ မျိုး

၁။ ဝီရိယအကျိုးကိုသာ မှီ၍ အသက်မွေး လျက် ကံ၏အကျိုးကို မှီ၍ အသက်မမွေးသော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၂။ ကံ၏အကျိုးကို မှီ၍ အသက် မွေးလျက် ဝီရိယအကျိုးကို မှီ၍ အသက်မမွေးသော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၃။ ဝီရိယအကျိုးကို မှီ၍လည်း အသက်မွေး, ကံ၏ အကျိုးကို မှီ၍လည်း အသက်မွေးသော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၄။ ဝီရိယအကျိုးကို မှီ၍လည်း အသက်မမွေး, ကံ၏အကျိုးကို မှီ၍လည်း အသက်မမွေးသော ပုဂ္ဂိုလ်။ (အံ၊၁၊၄၅၂။) (အံ၊မြန်၊၁။၄၆၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကံ ဥတုတို့ကြောင့် မဖြစ်သော တရား ၂ ပါး

၁။ ကောင်းကင်၊
၂။ နိဗ္ဗာန်။ (မိလိန္ဒ၊၂၆၀။) (မိလိန္ဒ၊မြန်။၂၇၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကံ၏ အကျိုး ၂ မျိုး (အကျိုးပေးခွင့်ကို ရသော ကံ၏အကျိုး ၂ မျိုး)

၁။ ဥပါဒ်, ဌီ, ဘင်ဟူသော ခဏသို့ ရောက်သော အကျိုး၊ ပေးဆဲအကျိုး၊
၂။ ဥပါဒ်, ဌီ, ဘင်ဟူသော ခဏသို့ မရောက်သော အကျိုး၊ မပေးရသေးသော အကျိုး။ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၉၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကံ၏ အပြစ် ၁၂ ပါး (ဝိနည်းကံ၏ အပြစ် ၁၂ ပါး)

၁။ အပလောကနကံ၌ အဓမ္မဖြင့် ဝဂ္ဂကံ ဖြစ်ခြင်း၊
၂။ အပလောပနကံ၌ အဓမ္မဖြင့် သမဂ္ဂကံ ဖြစ်ခြင်း၊
၃။ အပလောနကကံ၌ ဓမ္မဖြင့် ဝဂ္ဂကံ ဖြစ်ခြင်း ၃ ပါး၊ ထို့အတူ ဉတ္တိကံ, ဉတ္တိဒုတိယကံ, ဉတ္တိစတုတ္တကံတို့၌လည်း သုံးပါးစီ ဖြစ်သောကြောင့် ၁၂ ပါး ဖြစ်၏။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၄၊၂၃၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကံကြောင့်ဖြစ်သော ရုပ် ၈ မျိုး

၁။ စက္ခာယတန- စက္ခုပသာဒရုပ်၊
၂။ သောတာယတန- သောတပသာဒရုပ်၊
၃။ ဃာနာယတန- ဃာနပသာဒရုပ်၊
၄။ ဇိဝှာယတန- ဇိဝှာပသာဒရုပ်၊
၅။ ကာယာယတန- ကာယပသာဒရုပ်၊
၆။ ဣတ္ထိန္ဒြေ- ဣတ္ထိဘာဝရုပ်၊
၇။ ပုရိသိန္ဒြေ- ပုမ္ဘာဝရုပ်၊
၈။ ဇီဝိတိန္ဒြေ-ဇီဝိတရုပ်။ (မ၊ဋီ၊၂၊၁၉၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကံကို ဖြစ်စေသော အကြောင်း ၆ ပါး

၁။လောဘ- လိုချင်ခြင်း၊
၂။ ဒေါသ- ပြစ်မှားခြင်း၊
၃။ မောဟ- တွေဝေခြင်း၊
၄။ အလောဘ- မလိုချင်ခြင်း၊
၅။ အဒေါသ- မပြစ်မှားခြင်း၊ ၆ အမောဟ- မတွေဝေခြင်း။ (အံ၊၂၊၂၉၇။) (အံ၊မြန်၊၂။၃၈၂-၃၈၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကံကို မငြိမ်းစေသော ရဟန်း၏ အင်္ဂါ ၅ ပါး

၁။ အာပတ်သို့ ရောက်သောကြောင့် ကံပြုအပ်လျက် ဥပဇ္ဈာယ်ပြု၍ ပဉ္စင်းခံပေးခြင်း၊
၂။ မှီရာနိဿယည်းပေးခြင်း၊
၃။ သာမဏေကို လုပ်ကျွေးစေခြင်း၊
၄။ ရဟန်းမတို့အား ဆုံးမခြင်း (သမ္မုတိ) ကို သာယာခြင်း၊
၅။ သမ္မုတိရ၍လည်း ရဟန်းမ တို့ကို ဆုံးမခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၃၁၆။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၄၁၅။) (ဝိ၊၅၊၃၁၇။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၄၁၆)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကံကို မငြိမ်းစေသော ရဟန်း၏ အင်္ဂါ ၅ ပါး

၁။ သံဃာက ကံပြုကြောင်းဖြစ်သော အာပတ်သို့ ရောက်ခြင်း၊
၂။ အခြား ထိုသို့ သဘောရှိသော အာပတ်သို့လည်း ရောက်ခြင်း၊
၃။ ထိုအာပတ် အောက် ယုတ်ညံ့သော အာပတ်သို့လည်း ရောက်ခြင်း၊
၄။ ကံကို ကဲ့ရဲ့ခြင်း၊
၅။ ကံပြုသော ပုဂ္ဂိုလ်တို့ကို ကဲ့ရဲ့ခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၃၁၇။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၄၁၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကံကို မငြိမ်းစေသော ရဟန်း၏ အင်္ဂါ ၅ ပါး

၁။ မြတ်စွာဘုရား၏ ကျေးဇူးမဲ့ကို ပြောဆိုခြင်း၊
၂။ တရားတော်၏ ကျေးဇူးမဲ့ကို ပြောဆိုခြင်း၊
၃။ သံဃာတော်၏ ကျေးဇူးမဲ့ကို ပြောဆိုခြင်း၊
၄။ မှားသော အယူ ရှိခြင်း၊
၅။ အသက်မွေးဝမ်းကျောင်း ပျက်စီးခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၃၁၇။) (ဝိ၊မြန်၊၅။ ၄၁၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကံကို မငြိမ်းစေသော ရဟန်း၏ အင်္ဂါ ၅ ပါး

၁။ အရှက် မရှိခြင်း၊
၂။ မိုက်ခြင်း၊
၃။ ပကတိသီလ မရှိခြင်း၊
၄။ နှိပ်စက်၍ ပြုတတ်ခြင်း၊
၅။ ကျင့်ဝတ်သိက္ခာတို့ကို ဖြည့်ကျင့်လေ့ မရှိခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၃၁၈။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၄၁၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကကုသန္ဓဘုရားရှင်၏ ဓမ္မာဘိသမယ ၃ ကြိမ်

၁။ တရားဦး ဓမ္မစကြာကို ဟောကြားတော်မူသော အခါ (လူနတ်ဗြဟ္မာ ကုဋေလေးသောင်းတို့ ကျွတ်တမ်းဝင်ကြသည်)၊
၂။ ကောင်းကင်၌ ရေမီး အစုံ တန်ခိုးပြာဋိဟာကို ပြတော်မူသောအခါ (လူနတ်ဗြဟ္မာ ကုဋေသုံးသောင်း တရားထူး ရကြသည်)၊
၃။ နရဒေဝဘီလူးအား သစ္စာလေးပါးကို ပြလျက် တရားဟောတော်မူသောအခါ (ကျွတ်တမ်းဝင်ကြသော လူနတ်ဗြဟ္မာတို့၏ အရေအတွက်ကို ဂဏန်းသင်္ချာအားဖြင့် မရေတွက်နိုင်)။ (အပ၊၂၊၃၇၁။) (အပ၊မြန်၊၂။၃၇၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကကုသန္ဓဘုရားရှင်၏ သာဝကအစည်းအဝေး ၁ ကြိမ်

၁။ ပဌမအစည်းအဝေး၌ ရဟန်း လေးသောင်း။ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၇၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကကုသန္ဓဘုရားရှင်၏ အဂ္ဂသာဝက ၂ ပါး

၁။ ဝိဓုရထေရ်၊
၂။ သဉ္ဇီဝထေရ်။ (ဒီ၊၂၊၄။) (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၇၀။)(ဗုဒ္ဓဝံ၊ဋ္ဌ၊၂၉၉။)(ဒီ၊မြန်၊၂။၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကကုသန္ဓဘုရားရှင်၏ အဂ္ဂသာဝိကာမ ၂ ပါး

၁။ သာမာထေရီ၊
၂။ စမ္ပာထေရီ၊ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၇၀။) (ဗုဒ္ဓဝံ၊ဋ္ဌ၊၂၉၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကကုသန္ဓဘုရားအလောင်း၏ ပြာသာဒ် ၃ ဆောင်

၁။ ကာမမည်သော ပြာသာဒ်ဆောင်၊
၂။ ကာမဝဏ္ဏ မည်သော ပြာသာဒ်ဆောင်၊
၃။ ကာမသုဒ္ဓိမည်သော ပြာသာဒ်ဆောင်။ (အပ၊၂၊၃၇၂။) (အပ၊မြန်၊၂။၃၇၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကချေသည်မ ၃ မျိုး

၁။ ရှေးမင်းလက်ထက်မှ လာသော ကချေသည်မ၊
၂။ အခြားမဲ့ မင်းလက်ထက်မှ လာသော ကချေသည်မ၊
၃။ မိမိ မင်းဖြစ်သော ကာလ၌ ဖြစ်ပေါ်လာသော ကချေသည်မ။ (သုတ္တနိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၀၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကင်းဆိတ်ခြင်း ၂ မျိုး

ဝိဝေက ၂ ပါးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကစားခြင်း ၂ မျိုး

၁။ ကိုယ်ဖြင့် ကစားခြင်း၊
၂။ နှုတ်ဖြင့် ကစားခြင်း။ (သုတ္တနိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၇၆။) (စူဠနိ၊ဋ္ဌ၊၁၀၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကဋ္ဌမုခမြွေ ၄ မျိုး

၁။ ဒဋ္ဌဝိသမြွေ၊
၂။ ဒိဋ္ဌဝိသမြွေ၊
၃။ ဖုဋ္ဌဝိသမြွေ၊
၄။ ဝါတဝိသမြွေ။ (သံ၊ဋ္ဌ၊၃၊၅၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကဏှရသေ့ တောင်းယူသောဆု ၄ မျိုး/၆ မျိုး

၁။ သူတစ်ပါးတို့၌ အမျက်မထွက်လို၊
၂။ သူတစ်ပါး တို့၌ ပြစ်မှားမှု မဖြစ်လို၊
၃။ သူတစ်ပါးစည်းစိမ်၌ တပ်ခြင်းလောဘ မဖြစ်လို၊
၄။ သူတစ်ပါး တို့၌ ချစ်ခြင်းမဖြစ်လို။
၅။ ငါ၏ခြိုးခြံသော အကျင့်ကို အန္တရာယ်ပြုတတ်သော အနာရောဂါ မဖြစ်စေလို၊
၆။ ငါ့ကိုအကြောင်းပြု၍ တစ်စုံတစ်ယောက်သောသူအား အခါခပ်သိမ်း ကံသုံးပါး လုံးကို မပျက်စီးစေလို။ (ဇာ၊ဋ္ဌ၊၄၊၁၀။) (ဇာ၊ဋ္ဌ၊၄၊၁၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကဏှရသေ့ တောင်းသော ဆု ၄ မျိုး

၁။ အမျက်မထွက်လို၊
၂။ မပြစ်မှားလို၊
၃။ လောဘ မရှိလို၊
၄။ ချစ်ခြင်းမရှိလို။ (ဇာတက၊၁၊၂၀၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကတိပုစ္ဆာဝါရ၌ အာပတ် ၅ ပါး

၁။ ပါရာဇိကအာပတ်၊
၂။ သံဃာဒိသိသ်အာပတ်၊
၃။ ပါစိတ်အာပတ်၊
၄။ ပါဋိဒေသနီအာပတ်၊
၅။ ဒုက္ကဋ်အာပတ်။ (ဝိ၊၅၊၁၆၄။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၂၄၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကထာ ၂ မျိုး

၁။ သမ္မုတိကထာ- ပုဂ္ဂိုလ် သတ္တဝါ ယောကျ်ား စသည်ဖြင့် ပြောဆိုသော စကား၊
၂။ ပရမတ္ထကထာ- ခန္ဓာ အာယတန ဓာတ် စသည်ဖြင့် ပြောဆိုသော စကား။ (သံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၇၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကထာ ၂ မျိုး

၁။ သဗ္ဗသင်္ဂါဟိကကထာ- အားလုံးကို ပေါင်းယူသိမ်းယူ၍ ပြောဆိုသော စကား၊
၂။ အသမ္ဘိန္နကထာ- မကျိုးမပြတ်ဘဲ ပြောဆိုသော စကား။ (သံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၂၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကထာ ၃ မျိုး

၁။ သံဝရာသံဝရကထာ- လွန်ကျူးခြင်း၏ ဆန့်ကျင်ဘက်ဖြစ်သော ငယ်သော စောင့်ရှောက်ခြင်း, ကြီးသော စောင့်ရှောက်ခြင်းကို ဟောတော်မူအပ်ရာ ဝိနည်းပိဋကကထာ၊
၂။ ဒိဋ္ဌိဝိနိဝေဌနကထာ- ခြောက်ဆယ့်နှစ်ပါးသော မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိတို့၏ ဆန့်ကျင်ဘက်ဖြစ်သော မိစ္ဆာအယူကြိုးထုံးကို ဖြေခြင်းကို ဟောအပ်ရာ သုတ္တန်ပိဋကကထာ၊
၃။ နာမရူပပရိစ္ဆေဒကထာ- ရာဂ စသည်တို့၏ ဆန့်ကျင်ဘက်ဖြစ်သော နာမ်ရုပ်ကို ပိုင်းခြားခြင်းကို ဟောအပ်ရာ အဘိဓမ္မ ပိဋကကထာ။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၈။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၀။) (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၂။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊မြန်၊၁။၃၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကထာ ၄ မျိုး

၁။ ပုစ္ဆိတကထာ- မေးအပ်သောစကား၊
၂။ အပုစ္ဆိတကထာ- မမေးအပ်သော စကား၊
၃။ သာနုသန္ဓိကထာ- ရှေ့နောက် အဆက်အစပ်ရှိသော စကား၊
၄။ အနနုသန္ဓိကထာ- ရှေ့နောက် အဆက်အစပ်မရှိသော စကား။ (သုတ္တနိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကထာဝတ္ထု ၁၀ မျိုး

စကား၏ တည်ရာ ၁၀ မျိုးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကထာဝတ္ထု ၃ မျိုး

စကား၏ တည်ရာ ၃ ပါးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကထိန်၏ ဘုံ ၆ ပါး

၁။ ခေါမသင်္ကန်း၊
၂။ ဝါချည်သင်္ကန်း၊
၃။ ပိုးချည်သင်္ကန်း၊
၄။ သိုးမွေးသင်္ကန်း (သားမွေးသင်္ကန်း)၊
၅။ ပိုက်ဆံလျှော်သင်္ကန်၊
၆။ ဘန်ချည်သင်္ကန်း။ (ဝိ၊၅၊၃၀၆။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၄၀၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကထိန်၏ အနှောင့်အယှက် ၂ ပါး

၁။ ကျောင်းအနှောင့်အယှက်- အာဝါသပလိဗောဓ၊
၂။ သင်္ကန်း အနှောင့်အယှက်- စီဝရပလိဗောဓ။ (ဝိ၊၃၊၃၇၃။)(ဝိ၊၅၊၂၁၄။) (ဝိ၊မြန်၊၃။၃၇၆။)(ဝိ၊မြန်၊၅။၂၉၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကထိန်၏ အနှောင့်အယှက်ကင်းခြင်း ၂ ပါး

၁။ ကျောင်းအနှောင့်အယှက် ကင်းခြင်း၊
၂။ သင်္ကန်း အနှောင့်အယှက် ကင်းခြင်း။ (ဝိ၊၃၊၃၇၃။) (ဝိ၊၅၊၂၁၄။) (ဝိ၊မြန်၊၃။၃၇၆။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၂၉၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကထိန်၏ အပလိဗောဓ ၂ ပါး

ကထိန်၏ အနှောင့်အယှက်ကင်းခြင်း ၂ ပါးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကထိန်၏ဝတ္ထု ၃ ပါး

၁။ ဒုကုဋ်သင်္ကန်း၊
၂။ ကိုယ်ဝတ်သင်္ကန်း၊
၃။ သင်းပိုင်သင်္ကန်း ။ (ဝိ၊၅၊၃၀၆။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၄၀၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကထိန်ခင်းခြင်းသို့ ရောက်သော ပုဂ္ဂိုလ် ၃ ပါး

၁။ သိမ်တွင်း၌ တည်လျက် အနုမောဒနာ ပြုခြင်း၊
၂။ အနုမောဒနာ ပြုသည်ရှိသော် နှုတ်မြွက်ခြင်း၊
၃။ နှုတ်မြွက်သည်ရှိသော် သူတစ်ပါးကို သိစေ ခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၃၀၇။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၄၀၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကထိန်ခင်းခြင်းသို့မရောက်သော ခင်းခြင်း ၃ ပါး

၁။ ကထိန်သင်္ကန်းသည် ပျက်၏၊
၂။ ကာလလည်း ပျက်၏၊
၃။ အပြုလည်း ပျက်၏။ (ဝိ၊၅၊၃၀၇။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၄၀၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကထိန်ခင်းခြင်းသို့မရောက်သော ပုဂ္ဂိုလ် ၃ ပါး

၁။ သိမ်ပြင်၌ တည်လျက် အနုမောဒနာ ပြုခြင်း၊
၂။ အနုမောဒနာပြုသော်လည်း နှုတ် မမြွက်ခြင်း၊
၃။ နှုတ်မြွက်သော်လည်း သူတစ်ပါးကို မကြားသိစေခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၃၀၇။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၄၀၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကထိန်ခင်းခြင်းသို့ရောက်သော ခင်းခြင်း ၃ ပါး

၁။ ကထိန်သင်္ကန်းနှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၂။ ကထိန် ကာလနှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၃။ ကထိန်ခင်းခြင်းနှင့် ပြည့်စုံခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၃၀၇။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၄၀၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကထိန်ခင်းထိုက်သော ပုဂ္ဂိုလ် အင်္ဂါ ၈ ပါး

၁။ ရှေးဦးစွာ ပြုမှု (ပုဗ္ဗကရဏ)ကို သိခြင်း၊
၂။ ပစ္စုဒ္ဓိုရ်ကို သိခြင်း၊
၃။ အဓိဋ္ဌာန်ကို သိခြင်း၊
၄။ ကထိန်ခင်းမှုကို သိခြင်း၊
၅။ မာတိကာကို သိခြင်း၊
၆။ ပလိ ဗောဓကို သိခြင်း၊
၇။ ကထိန်နုတ်ခြင်းကို သိခြင်း၊
၈။ ကထိန်အကျိုးအာနိသင်ကို သိခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၃၀၇။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၄၀၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကထိန်ခင်းပြီးဖြစ်သော ပုဂ္ဂိုလ် ၂ ပါး

၁။ ကထိန်ခင်းသော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၂။ အနုမောဒနာပြုသော ပုဂ္ဂိုလ်။ (ဝိ၊၅၊၃၀၂။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၃၉၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကထိန်ခင်းပြီးမဟုတ်သော ပုဂ္ဂိုလ် ၂ ပါး

၁။ ကထိန် မခင်းသော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၂။ အနုမောဒနာ မပြုသော ပုဂ္ဂိုလ်။ (ဝိ၊၅၊၃၀၂။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၃၉၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကထိန်ခင်းပြီးမဟုတ်သော အခြင်းအရာ ၂၄ ပါး

၁။ အလျားအနံ ယူကာမျှဖြင့် ကထိန် မခင်းအပ်၊
၂။ ဖွပ်လျှော်ကာမျှဖြင့် ကထိန်မခင်းအပ်၊
၃။ သင်္ကန်းကို စိစစ်ကာမျှဖြင့် ကထိန်မခင်းအပ်၊
၄။ တိုင်းဖြတ်ကာမျှဖြင့် ကထိန်မခင်းအပ်၊
၅။ ဖွဲ့စပ်ကာမျှဖြင့် ကထိန် မခင်းအပ်၊
၆။ အလျားချုပ် ကာမျှဖြင့်လည်း ကထိန်မခင်းအပ်၊
၇။ မြောင်းငယ်တလုပ် အုပ်ကာမျှဖြင့် ကထိန်မခင်းအပ်၊
၈။ အလွှာနှစ်လွှာကို စပ်ကာမျှဖြင့် ကထိန်မခင်းအပ်၊
၉။ အလျားအနားပတ် တင်ကာမျှဖြင့် ကထိန် မခင်းအပ်၊
၁၀။ အနံအနား ပတ်တင်ကာမျှဖြင့် ကထိန်မခင်းအပ်၊
၁၁။ အပေါ်လွှာကို တင်ကာမျှဖြင့် ကထိန်မခင်းအပ်၊
၁၂။ ဖျော့တော့သော အဆင်းဖြင့် ကထိန် မခင်းအပ်၊
၁၃။ နိမိတ်ပြုသော သင်္ကန်းဖြင့် ကထိန်မခင်းအပ်၊
၁၄။ ပရိယာယ်ဆို၍ ဖြစ်စေအပ်သော သင်္ကန်းဖြင့် ကထိန်မခင်းအပ်၊
၁၅။ အခိုက်အတန့် ငှားသော သင်္ကန်းဖြင့် ကထိန်မခင်းအပ်၊
၁၆။ သိုမှီးခြင်းပြုသော သင်္ကန်းဖြင့် ကထိန် မခင်းအပ်၊
၁၇။ ညဉ့်ကို စွန့်သဖြင့် ကထိန် မခင်းအပ်၊
၁၈။ ကပ္ပဗိန္ဒု မထိုးသော သင်္ကန်းဖြင့် ကထိန်မခင်းအပ်၊
၁၉။ ဒုကုဋ်ကို ထား၍ ကထိန် မခင်းအပ်၊
၂၀။ ကိုယ်ဝတ်ကို ထား၍ ကထိန်မခင်းအပ်၊
၂၁။ သင်းပိုင်ကို ထား၍ ကထိန် မခင်းအပ်၊
၂၂။ ငါးခန်း ငါးခန်းထက် အလွန်ကို ထား၍ ကထိန်မခင်းအပ်၊
၂၃။ ပုဂ္ဂိုလ်၏ ကထိန် ခင်းခြင်းကို ကြဉ်၍ ကထိန် မခင်းအပ်၊
၂၄။ သိမ်ပ၌တည်သော ရဟန်းသည် ဝမ်းမြောက် စေကာမူ ကထိန်ခင်းခြင်း မဖြစ်။ (ဝိ၊၅၊၃၀၂။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၃၉၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကထိန်ခင်းသော ရဟန်း၏ ရရှိသော အကျိုး ၅ မျိုး

ကထိန်အာနိသင် ၅ ပါး နှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကထိန်ခင်းသော အခြင်းအရာ ၁၇ ပါး

၁။ သင်္ကန်းသစ်ဖြင့် ကထိန်ခင်းအပ်၏၊
၂။ မသုံးဆောင် ရသေးသော သင်္ကန်းဖြင့် ကထိန်ခင်းအပ်၏၊
၃။ သင်္ကန်းနွမ်းဖြင့် ကထိန်ခင်းအပ်၏၊
၄။ ပံသုကူ သင်္ကန်းဖြင့် ကထိန်ခင်းအပ်၏၊
၅။ အိမ်ဈေးတံခါး၌ ကျသော သင်္ကန်းဖြင့် ကထိန်ခင်းအပ်၏၊
၆။ နိမိတ်မပြုဘဲ ရသော သင်္ကန်းဖြင့် ကထိန်ခင်းအပ်၏၊
၇။ ပရိယာယ်ဆို၍ မဖြစ်စေအပ်သော သင်္ကန်းဖြင့် ကထိန်ခင်းအပ်၏၊
၈။ မငှားသော သင်္ကန်းဖြင့် ကထိန်ခင်းအပ်၏၊
၉။ မသို မှီးသော သင်္ကန်းဖြင့် ကထိန်ခင်းအပ်၏၊
၁၀။ ညဉ့်ကို မစွန့်သဖြင့် ကထိန်ခင်းအပ်၏၊
၁၁။ ကပ္ပ ဗိန္ဒုထိုးသော သင်္ကန်းဖြင့် ကထိန်ခင်းအပ်၏၊
၁၂။ ဒုကုဋ်သင်္ကန်းဖြင့် ကထိန်ခင်းအပ်၏၊
၁၃။ ကိုယ်ဝတ်သင်္ကန်းဖြင့် ကထိန်ခင်းအပ်၏၊
၁၄။ သင်းပိုင်ဖြင့် ကထိန်ခင်းအပ်၏၊
၁၅။ ငါးခန်း, ငါးခန်းထက်အလွန်ဖြစ်သော သင်္ကန်းဖြင့် ကထိန်ခင်းအပ်၏၊
၁၆။ ပုဂ္ဂိုလ် ခင်းခြင်းဖြင့် ကထိန်ခင်းအပ်၏၊
၁၇။ သိမ်တွင်း၌ တည်သော ရဟန်းက အနုမောဒနာပြုအံ့၊ ကထိန်ခင်းခြင်း ဖြစ်၏။ (ဝိ၊၅၊၃၀၃။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၃၉၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကထိန်နုတ်ခြင်း မာတိကာ ၈ ပါး

၁။ ပက္ကမနန္တိကာ- ဥပစာရသိမ်ပြင်ပသို့ ဖဲခွာသွားခြင်းလျှင် အဆုံးရှိသော ကထိန်နုတ်ခြင်း၊
၂။ နိဋ္ဌာနန္တိကာ- သင်္ကန်းချုပ်ဆိုးမှုကိစ္စ ပြီးဆုံးခြင်းလျှင် အဆုံး ရှိသော ကထိန်နုတ်ခြင်း၊
၃။ သန္နိဋ္ဌာနန္တိကာ- မူလကျောင်းသို့ မပြန်တော့အံ့၊ သင်္ကန်းကိုလည်း မချုပ်တော့အံ့ဟု စိတ်ကို ဆုံးဖြတ်ခြင်းလျှင် အဆုံးရှိသော ကထိန်နုတ်ခြင်း၊
၄။ နာသနန္တိကာ- သင်္ကန်းလျာ ပျောက်ခြင်း, ပျက်စီးခြင်းလျှင် အဆုံးရှိသော ကထိန် နုတ်ခြင်း၊
၅။ သဝနန္တိကာ- ဉတ်ကမ္မဝါစာဖြင့် ကထိန်နုတ်ကြောင်းကို ကြားသိရခြင်းလျှင် အဆုံးရှိသော ကထိန် နုတ်ခြင်း၊
၆။ အာသာဝစ္ဆေဒိကာ- သင်္ကန်းကိစ္စ၌ဖြစ်သော အာသာပြတ်ခြင်းလျှင် အဆုံးရှိသော ကထိန်နုတ်ခြင်း၊
၇။ သီမာတိက္ကန္တိကာ- ဥပစာရသိမ်ပြင်ပ၌ သင်္ကန်းကာလ အပိုင်းအခြားကို ကျော်လွန်ခြင်းလျှင် အဆုံးရှိသော ကထိန်နုတ်ခြင်း၊
၈။ သဟုဗ္ဘာရ- ကျောင်းတိုက်အတွင်း ရဟန်းတို့နှင့် အတူတကွ ကထိန်နုတ်ခြင်း။ (ဝိ၊၃၊၃၅၃။) (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၂၁။) (ဝိ၊မြန်၊၃။၃၅၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကထိန်ပလိဗောဓ ၂ ပါး

ကထိန်၏ အနှောင့်အယှက်၂ ပါးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကထိန်မခင်းထိုက်သော ပုဂ္ဂိုလ်၏အင်္ဂါ ၈ ပါး

၁။ ရှေးဦးစွာ ပြုအပ်သော ကိစ္စကို မသိခြင်း၊
၂။ ပစ္စုဒ္ဓိုရ်ကို မသိခြင်း၊
၃။ အဓိဋ္ဌာန်ကို မသိခြင်း၊
၄။ ကထိန်ခင်းခြင်းကို မသိခြင်း၊
၅။ မာတိကာကို မသိခြင်း၊
၆။ ပလိဗောဓကို မသိခြင်း၊
၇။ ကထိန်နုတ်ခြင်းကို မသိခြင်း၊
၈။ ကထိန်အကျိုး အာနိသင်ကို မသိခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၃၀၇။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၄၀၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကထိန်အာနိသင် ၅ ပါး

၁။ ကထိန်ခင်းပြီးသော ရဟန်းသည် ထင်ရှားရှိသော ရဟန်းကို မပန် ကြားဘဲ ဒါယကာအိမ်သို့ သွားနိုင်ခြင်း၊
၂။ တိစီဝရိက် အဓိဋ္ဌာန်တင်ထားသော သင်္ကန်းကို မယူဘဲ သွားနိုင်ခြင်း၊
၃။ ဂဏဘောဇဉ်ကို စားနိုင်ခြင်း၊
၄။ အလိုရှိတိုင်း အဓိဋ္ဌာန်ဝိကပ္ပနာ မပြုသော သင်္ကန်းကို ဆောင်နိုင်ခြင်း၊
၅။ ထိုကထိန်ခင်းကျောင်း၌ သင်္ကန်းဖြစ်ပေါ်လာတိုင်း ကထိန်ခင်းသော ရဟန်းတို့အား ရရှိခြင်း။ (ဝိ၊၃၊၃၅၂။)(ဝိ၊၅၊၃၅၆။)(ဝိ၊မြန်၊၃။၃၅၆)(ဝိ၊မြန်၊၅။ ၄၆၀။)(သာရတ္ထ၊ဋီ၊၂၊၃၈၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကန္တာရ ၅ မျိုး

ခရီးခဲ ၅ မျိုးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကံပျက်ကြောင်း ၁၁ ပါး (သိမ်ကြောင့် ကံပျက်ကြောင်း ၁၁ ပါး)

၁။ အလွန်ငယ်သော သိမ်ကို သမုတ်ခြင်း၊
၂။ အလွန်ကြီးသော သိမ်ကို သမုတ်ခြင်း၊
၃။ နိမိတ်ပြတ်သော သိမ်ကို သမုတ်ခြင်း၊
၄။ အရိပ်ကို နိမိတ်ပြု၍ သမုတ်ခြင်း၊
၆။ သိမ်ပ၌ တည်လျက် သိမ်ကို သမုတ်ခြင်း၊
၇။ မြစ်၌ သိမ်ကို သမုတ်ခြင်း၊
၈။ သမုဒ္ဒရာ၌ သိမ်ကို သမုတ်ခြင်း၊
၉။ ထုံးအိုင် (ဇာတဿရ)၌ သိမ်ကို သမုတ်ခြင်း၊
၁၀။ သိမ်အချင်းချင်း စပ်၍ သမုတ်ခြင်း၊
၁၁။ သိမ်တစ်ပါးဖြင့် သိမ်တစ်ပါးကို ဖုံးလွှမ်းခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၃၈၁။) (ဝိ၊၅၊၃၈၃။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၄၈၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကံပျက်ကြောင်း အခြင်းအရာ ၅ ပါး

၁။ဝတ္ထုကြောင့် ပျက်ခြင်း၊
၂။ ဉတ်ကြောင့် ပျက်ခြင်း၊
၃။ ကမ္မဝါစာကြောင့် ပျက်ခြင်း၊
၄။ သိမ်ကြောင့် ပျက်ခြင်း၊
၅။ ပရိသတ်ကြောင့် ပျက်ခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၃၈၀။) (ဝိ၊၅၊၃၈၂။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၄၈၄။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၄၈၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကံပျက်ကြောင်း အခြင်းအရာ ၅ ပါး (ဉတ်ကြောင့် ကံပျက်ကြောင်း အခြင်းအရာ ၅ ပါး)

၁။ဝတ္ထုကို မသုံးသပ်ခြင်း၊
၂။ သံဃာကို မသုံးသပ်ခြင်း၊
၃။ ပုဂ္ဂိုလ်ကို မသုံးသပ်ခြင်း၊
၄။ ဉတ်ကို မသုံး သပ်ခြင်း၊
၅။ နောက်မှ ဉတ်ကို ထားခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၃၈၀။) (ဝိ၊၅၊၃၈၂။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၄၈၄။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၄၈၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကံပျက်ခြင်း ၅ ပါး (ကမ္မဝါစာကြောင့် ကံပျက်ခြင်း ၅ ပါး)

၁။ဝတ္ထုကို မသုံးသပ်ခြင်း၊
၂။ သံဃာကို မသုံးသပ်ခြင်း၊
၃။ ပုဂ္ဂိုလ်ကို မသုံးသပ်ခြင်း၊
၄။ ကမ္မဝါစာကို ယုတ်စေခြင်း၊
၅။ အခါမဟုတ် သည်၌ ကြားခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၃၈၁။) (ဝိ၊၅၊၃၈၂။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၄၈၅။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၄၈၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကံပျက်သော အခြင်းအရာ ၁၂ ပါး (ပရိသတ်ကြောင့် ကံပျက်သော အခြင်းအရာ ၁၂ ပါး)

၁။ စတုဝဂ် သံဃာသည် ပြုအပ်သော ကံ၌ ကံအား လျောက်ပတ်သော ရဟန်းတို့ မလာကုန်၊ ဆန္ဒထိုက်သော ရဟန်းတို့၏ ဆန္ဒကို မဆောင်အပ်၊ မျက်မှောက်ဖြစ်သော ရဟန်းတို့သည် တားမြစ်ကုန်ခြင်း၊
၂။ စတုဝဂ်သံဃာသည် ပြုအပ်သော ကံအားလျောက်ပတ်သော ရဟန်းတို့သည် လာကုန်၏၊ ဆန္ဒထိုက်သော ရဟန်းတို့၏ ဆန္ဒကို မဆောင်အပ်၊ မျက်မှောက်ဖြစ်သော ရဟန်းတို့သည် တားမြစ်ကုန်ခြင်း၊
၃။ စတုဝဂ်သံဃာသည် ပြုအပ်သော ကံ၌ ကံအားလျောက်ပတ်သော ရဟန်းတို့သည် လာကုန်၏၊ ဆန္ဒထိုက်သော ရဟန်းတို့၏ ဆန္ဒကို ဆောင်အပ်၏၊ မျက်မှောက် ဖြစ်သော ရဟန်းတို့သည် တားမြစ်ကုန်ခြင်း၊
၄။ ပဉ္စဝဂ်သံဃာသည် ပြုအပ်သော ကံ၌ ကံအား လျောက်ပတ်သော ရဟန်းတို့ မလာကုန်၊ ဆန္ဒထိုက်သော ရဟန်းတို့၏ ဆန္ဒကို မဆောင်အပ်၊ မျက်မှောက်ဖြစ်သော ရဟန်းတို့သည် တားမြစ်ကုန်ခြင်း၊
၅။ ပဉ္စဝဂ်သံဃာသည် ပြုအပ်သော ကံ၌ ကံအား လျောက်ပတ်သော ရဟန်းတို့သည် လာကြကုန်၏၊ ဆန္ဒထိုက်သော ရဟန်းတို့၏ ဆန္ဒကို မဆောင်အပ်၊ မျက်မှောက်ဖြစ်သော ရဟန်းတို့သည် တားမြစ်ကုန်ခြင်း၊
၆။ ပဉ္စဝဂ် သံဃာသည် ပြုအပ်သော ကံ၌ ကံအားလျောက်ပတ်သော ရဟန်းတို့သည် လာကြကုန်၏၊ ဆန္ဒထိုက်သော ရဟန်းတို့၏ ဆန္ဒကို ဆောင်အပ်ကုန်၏၊ မျက်မှောက်ဖြစ်သော ရဟန်းတို့သည် တားမြစ်ကုန်ခြင်း၊
၇။ ဒသဝဂ်သံဃာသည် ပြုအပ်သောကံ၌ ကံအား လျောက်ပတ်သော ရဟန်းတို့ မလာကုန်၊ ဆန္ဒထိုက်သော ရဟန်းတို့၏ ဆန္ဒကို မဆောင်အပ်၊ မျက်မှောက်ဖြစ်သော ရဟန်းတို့သည် တားမြစ်ကုန်ခြင်း၊
၈။ ဒသဝဂ်သံဃာသည် ပြုအပ်သော ကံ၌ ကံအား လျောက်ပတ်သော ရဟန်းတို့သည် လာကြကုန်၏၊ ဆန္ဒထိုက်သော ရဟန်းတို့၏ ဆန္ဒကို မဆောင်အပ်၊ မျက်မှောက်ဖြစ်သော ရဟန်းတို့သည် တားမြစ်ကုန်ခြင်း၊
၉။ ဒသဝဂ်သံဃာသည် ပြုအပ်သော ကံ၌ ကံအားလျောက်ပတ်သော ရဟန်းတို့သည် လာကြကုန်၏၊ ဆန္ဒထိုက်သော ရဟန်းတို့၏ ဆန္ဒကို ဆောင်အပ်ကုန်၏၊ မျက်မှောက်ဖြစ်သော ရဟန်းတို့သည် တားမြစ် ကုန်ခြင်း၊
၁၀။ ဝီသတိဝဂ်သံဃာသည် ပြုအပ်သော ကံ၌ ကံအားလျောက်ပတ်သော ရဟန်းတို့ မလာကုန်၊ ဆန္ဒထိုက်သော ရဟန်းတို့၏ ဆန္ဒကို မဆောင်အပ်၊ မျက်မှောက်ဖြစ်သော ရဟန်းတို့သည် တားမြစ်ကုန်ခြင်း၊
၁၁။ ဝီသတိဝဂ်သံဃာသည် ပြုအပ်သော ကံ၌ ကံအား လျောက်ပတ်သော ရဟန်းတို့သည် လာကြကုန်၏၊ ဆန္ဒထိုက်သော ရဟန်းတို့၏ဆန္ဒကို မဆောင်အပ်၊ မျက်မှောက် ဖြစ်သော ရဟန်းတို့သည် တားမြစ်ကုန်ခြင်း၊
၁၂။ ဝီသတိဝဂ် သံဃာသည် ပြုအပ်သော ကံ၌ ကံအားလျောက်ပတ်သော ရဟန်းတို့သည် လာကြကုန်၏၊ ဆန္ဒထိုက်သော ရဟန်းတို့၏ ဆန္ဒကို ဆောင်အပ်ကုန်၏၊ မျက်မှောက်ဖြစ်သော ရဟန်း တို့သည် တားမြစ်ကုန်ခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၃၈၁။) (ဝိ၊၅၊၃၈၃။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၄၈၅။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၄၈၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကံပြုအပ်သော ရဟန်း၏ အင်္ဂါ ၅ ပါး

၁။ အရှက်မရှိသူ (အလဇ္ဇီ) ဖြစ်ခြင်း၊
၂။ မိုက်သူ ဖြစ်ခြင်း၊
၃။ ပကတိသီလ မရှိသူ ဖြစ်ခြင်း၊
၄။ မှားသော အယူရှိသူ ဖြစ်ခြင်း၊
၅။ အသက်မွေးဝမ်းကျောင်း ပျက်စီးသူ ဖြစ်ခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၃၁၅။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၄၁၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကံပြုအပ်သော ရဟန်း၏ အင်္ဂါ ၅ ပါး

၁။ လွန်ကဲသော သီလ ပျက်စီးခြင်း၊
၂။ လွန်ကဲသော အကျင့် ပျက်စီးခြင်း၊
၃။ လွန်ကဲသော အယူ ပျက်စီးခြင်း၊
၄။ မှားသော အယူရှိသူ ဖြစ်ခြင်း၊
၅။ အသက် မွေးဝမ်းကျောင်း ပျက်စီးသူ ဖြစ်ခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၃၁၅။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၄၁၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကံပြုအပ်သော ရဟန်း၏ အင်္ဂါ ၅ ပါး

၁။ ကိုယ်၌ ဖြစ်သော မြူတူးခြင်းနှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၂။ နှုတ်၌ ဖြစ်သော မြူးတူးခြင်းနှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၃။ ကိုယ်နှုတ်ဖြစ်သော မြူးတူးခြင်းနှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၄။ မှားသော အယူရှိသူ ဖြစ်ခြင်း၊
၅။ အသက်မွေးဝမ်းကျောင်း ပျက်စီးသူ ဖြစ်ခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၃၁၅။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၄၁၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကံပြုအပ်သော ရဟန်း၏ အင်္ဂါ ၅ ပါး

၁။ ကိုယ်၌ ဖြစ်သော မကောင်းသော အကျင့်နှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၂။ နှုတ်၌ဖြစ်သော မကောင်းသော အကျင့်နှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၃။ ကိုယ်နှုတ်၌ ဖြစ်သော မကောင်းသော အကျင့်နှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၄။ မှားသော အယူ ရှိခြင်း၊
၅။ အသက်မွေးဝမ်းကျောင်း ပျက်စီးခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၃၁၆။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၄၁၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကံပြုအပ်သော ရဟန်း၏ အင်္ဂါ ၅ ပါး

၁။ ကိုယ်၌ ဖြစ်သော ဥပဃာတက ကံနှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၂။ နှုတ်၌ ဖြစ်သော ဥပဃာတကကံနှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၃။ ကိုယ်နှုတ်၌ ဖြစ်သော ဥပဃာတကကံနှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၄။ မှားသော အယူ ရှိခြင်း၊
၅။ အသက်မွေးဝမ်းကျောင်း ပျက်စီးခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၃၁၆။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၄၁၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကံပြုအပ်သော ရဟန်း၏ အင်္ဂါ ၅ ပါး

ကံကို မငြိမ်းစေသော ရဟန်း၏ အင်္ဂါ ၅ ပါး နှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကံပြုအပ်သော ရဟန်း၏ အင်္ဂါ ၅ ပါး

၁။ သံဃာက ကံပြုကြောင်းဖြစ်သော အာပတ်သို့ ရောက်ခြင်း၊
၂။ အခြားသော အလားတူ အာပတ်သို့ ရောက်ခြင်း၊
၃။ ထိုအောက်အလွန် ယုတ်ညံ့သော အာပတ်သို့ ရောက်ခြင်း၊
၄။ ကံကို ကဲ့ရဲ့ခြင်း၊
၅။ ကံပြုသော သံဃာကို ကဲ့ရဲ့ခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၃၁၆။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၄၁၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကံပြုအပ်သော ရဟန်း၏ အင်္ဂါ ၅ ပါး

ကံကို မငြိမ်းစေသော ရဟန်း၏ အင်္ဂါ ၅ ပါးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကံပြုအပ်သော ရဟန်းမ၏ အခြားအင်္ဂါ ၅ ပါး

၁။ ရဟန်းယောကျ်ားတို့အား လာဘ်မရ စေခြင်းငှာ လုံ့လပြုခြင်း၊
၂။ ရဟန်းယောကျ်ားတို့အား နေရာမရစေခြင်းငှာ လုံ့လပြုခြင်း၊
၄။ ရဟန်း ယောကျ်ားတို့အား ဆဲရေး ရေရွတ်ခြင်း၊
၅။ ရဟန်းမတို့ကို ရဟန်းယောကျ်ားတို့နှင့် ယှဉ်စေခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၃၄၀။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၄၄၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကံပြုအပ်သော ရဟန်းမ၏ အင်္ဂါ ၅ ပါး

၁။ ကိုယ်ကို ဖွင့်လှစ်၍ ရဟန်းယောကျ်ားတို့အား ပြခြင်း၊
၂။ ပေါင်ကို ပြခြင်း၊
၃။ အင်္ဂါဇာတ်ကို ပြခြင်း၊
၄။ ပခုံးစွန်းနှစ်ဖက်ကို ပြခြင်း၊
၅။ ပြက်ရယ် ပြုခြင်း လူတို့ကို (မေထုန်မှီဝဲစိမ့်သောငှာ) ယှဉ်စေခြင်း ။ (ဝိ၊၅၊၃၃၉။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၄၄၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကံပြုအပ်သော ရဟန်းမ၏ အင်္ဂါ ၅ ပါး

၁။ ရဟန်းယောကျ်ားတို့အား လာဘ် မရစေခြင်းငှာ လုံ့လ ပြုခြင်း၊
၂။ ရဟန်းယောကျ်ားတို့အား အကျိုးမဲ့စေခြင်းငှာ လုံ့လပြုခြင်း၊
၃။ ရဟန်းယောကျ်ား တို့အား နေရာ မရစေခြင်းငှာ လုံ့လပြုခြင်း၊
၄။ ရဟန်းယောကျ်ားတို့အား ဆဲရေး ရေရွတ်ခြင်း၊
၅။ ရဟန်းမတို့ကို ရဟန်းယောကျ်ားတို့နှင့် ကွဲပြားစေခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၃၄၀။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၄၄၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကပ္ပိခြင်း ၅ ပါး (စားသုံးရန်အတွက် သစ်သီးစသည်တို့၌ ရဟန်းတို့အား အပ်အောင်ပြုနည်း ၅ မျိုး)

၁။ မီးဖြင့် ကပ္ပိခြင်း၊
၂။ ဓားငယ်ဖြင့် ကပ္ပိခြင်း၊
၃။ လက်သည်းဖြင့် ကပ္ပိခြင်း၊
၄။ အစေ့ နု၍ အပင်မပေါက်နိုင်သောကြောင့် ကပ္ပိရန်မလိုဘဲ ကပ္ပိခြင်းကိစ္စ ပြီးစီးခြင်း ဖြစ်ခြင်း၊
၅။ အစေ့ ထုတ်ခြင်းဖြင့် ကပ္ပိခြင်း။ (ဝိ၊၄၊၂၄၄။) (ဝိ၊၅၊၂၃၅။) (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၃၂။) (ဝိ၊မြန်၊၄။၂၄၃။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၃၂၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကပ္ပိယ ၂ မျိုး

၁။ ညွှန်ပြအပ်သော ကပ္ပိယ၊
၂။ မညွှန်ပြအပ်သော ကပ္ပိယ။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၅၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကပ္ပိယစီဝရ ၁၂ မျိုး

အပ်သော သင်္ကန်း ၁၂ မျိုးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကပ္ပိယဘူမိ ၄ မျိုး

၁။ ဥဿာဝနန္တိကကုဋီ- ဦးစွာစိုက်သောတိုင်, အုတ်, ကျောက် စသည်ကို ရဟန်းအများက ချီမြှောက်လျက် ‘‘ကပ္ပိယကုဋိံ ကရောမ’’ဟု ဆို၍ အဆုံးစကားလုံးနှင့် တစ်ပြိုင်နက် စိုက်ဆောက်လုပ်အပ်သော ကျောင်း၊
၂။ ဂေါနိသာဒိကကုဋီ- နွားများဝင်ရောက် နေထိုင်နိုင်ပြီး အကာအရံမရှိသော ကျောင်း, အကာအရံ စည်းရိုးတစ်ဝက်မျှပင် မရှိသော ကျောင်း၊
၃။ ဂဟပတိကုဋီ- ‘‘ကပ္ပိယကုဋိံ ဒေမ ပရိဘုဉ္ဇထ’’ဟူ၍လည်းကောင်း, ‘‘ကပ္ပိယကုဋိံ ကာတုံ ဒေမ’’ဟူ၍လည်းကောင်း ဆို၍ လူဒါယကာတို့ ပေးလှူအပ်သော ကျောင်း၊
၄။ သမ္မုတိ ကုဋီ- ဉတ္တိဒုတိယကမ္မဝါစာဖြင့်ဖြစ်စေ, အပလောကနကံဖြင့်ဖြစ်စေ ကပ္ပိယကုဋီဟူ၍ သမုတ် အပ်သော ကျောင်း။ (ဝိ၊၃၊၃၃၇။) (ဝိ၊မြန်၊၃။၃၄၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကပ်ကမ္ဘာ၏ အသချေင်္ယျ ၄ မျိုး

၁။ ကပ်ကမ္ဘာ ပျက်ဆဲ ကာလဖြစ်သော အသချေင်္ယျကပ်၊
၂။ ကပ်ကမ္ဘာ ပျက်သည်မှ အထက်၌ အပျက်အတိုင်း တည်ရှိသော ကာလဖြစ်သော အသချေင်္ယျကပ်၊
၃။ ကပ်ကမ္ဘာ ဖြစ်ပေါ်ဆဲကာလ ဖြစ်သော အသချေင်္ယျကပ်၊
၄။ ကပ်ကမ္ဘာ ဖြစ်ပေါ်ပြီး တည်နေဆဲ ကာလ ဖြစ်သော အသချေင်္ယျကပ်။ (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၁၊၂၇၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကပ်ကြီး ၃ ပါး(အန္တရကပ် ၃ မျိုး)

၁။ သတ္ထန္တရကပ်၊
၂။ ရောဂန္တရကပ်၊
၃။ ဒုဗ္ဘိက္ခန္တရကပ်။ (ဒီ၊၃၊၃၈။)(သာရတ္ထ၊ဋီ၊၁၊၂၈၇။)(ဝိသုဒ္ဓိ၊၂၊၅၅)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကပ်ငြိ, တွယ်တာသော အာလယတရား ၂ မျိုး

၁။ ကာမာလယ- ကာမဂုဏ်တို့၌ ကပ်ငြိ, တွယ်တာတတ်သော တဏှာ၊
၂။ တဏှာလယ- တစ်ရာ့ရှစ်ပါး တဏှာဝိစရိုက် ဟူသော ကပ်ငြိ တွယ်တာတတ်သော တရား။ (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၂၊၅၅။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊မြန်၊၂။၁၀၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကပ်ငြိခြင်း ၂ မျိုး

၁။ တဏှာဖြင့် ငြိခြင်း၊
၂။ ဒိဋ္ဌိဖြင့် ငြိခြင်း။ (စူဠနိ၊၂၄၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကပ်ငြိခြင်း ၅ မျိုး

၁။ ရာဂသင်္ဂ- တပ်မက်ခြင်းဟူသော ကပ်ငြိခြင်း၊
၂။ ဒေါသသင်္ဂ- ပြစ်မှား ခြင်းဟူသော ကပ်ငြိခြင်း၊
၃။ မောဟသင်္ဂ- တွေဝေခြင်းဟူသော ကပ်ငြိခြင်း၊
၄။ မာနသင်္ဂ- ထောင်လွှားခြင်းဟူသော ကပ်ငြိခြင်း၊
၅။ ဒိဋ္ဌိသင်္ဂ- အယူမှားခြင်းဟူသော ကပ်ငြိခြင်း။ (အဘိ၊ဝိ၊၃၉၁။) (ဥဒါန၊ဋ္ဌ၊၆၆။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၂။၄၉၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကပ်ငြိတတ်သော တရား ၅ ပါး

၁။ ရာဂ- တပ်မက်ခြင်း၊
၂။ ဒေါသ- ပြစ်မှားခြင်း၊
၃။ မောဟ- တွေဝေခြင်း၊
၄။ မာန- မာန်မူခြင်း ထောင်လွှားခြင်း၊
၅။ ဒိဋ္ဌိ- အယူမှားခြင်း။ (သံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၃။) (ဓမ္မ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၇၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကပ်ငြိတွယ်တာခြင်း ၇ ပါး

၁။ ရာဂ တည်းဟူသော ငြိတွယ်ခြင်း (ရာဂသင်္ဂ)၊
၂။ ဒေါသတည်းဟူသော ငြိတွယ်ခြင်း (ဒေါသင်္ဂ)၊
၃။ မောဟတည်းဟူသော ငြိတွယ်ခြင်း (မောဟသင်္ဂ)၊
၄။ မာန တည်းဟူသော ငြိတွယ်ခြင်း (မာနသင်္ဂ)၊
၅။ ဒိဋ္ဌိ တည်းဟူသော ငြိတွယ်ခြင်း (ဒိဋ္ဌိသင်္ဂ)၊
၆။ ကိလေသာ တည်းဟူသော ငြိတွယ်ခြင်း (ကိလေသသင်္ဂ)၊
၇။ ဒုစရိုက်တည်းဟူသော ငြိတွယ်ခြင်း (ဒုစ္စရိတသင်္ဂ) ။ (စူဠနိ၊၈၈။) (ဣတိဝုတ်၊ဋ္ဌ၊၂၈၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကပ်ငြိတွယ်တာတတ်သော ဥပယတရား ၂ ပါး

၁။ တဏှာဥပယ- ကပ်ငြိတွယ်တာတတ်သော တဏှာ၊
၂။ ဒိဋ္ဌိဥပယ- ကပ်ငြိတွယ်တာတတ်သော ဒိဋ္ဌိ။ (သံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကံဖြစ်ကြောင်း ၃ ပါး

၁။ လောဘ- လိုချင်ခြင်း၊
၂။ ဒေါသ- ပြစ်မှားခြင်း၊
၃။ မောဟ- တွေဝေခြင်း။ (စူဠနိ၊၄၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကဗဠီကာရာဟာရ၌ စက်ဆုပ်ဖွယ်အားဖြင့် ဆင်ခြင်ပုံအခြင်းအရာ ၁၀ ပါး

၁။ ဂမနတော- ဆွမ်းခံ အသွားအပြန်အားဖြင့် စက်ဆုပ်ဖွယ်ဟု ဆင်ခြင်ရခြင်း၊
၂။ ပရိဘောဂတော- သုံးဆောင်သော အားဖြင့် စက်ဆုပ်ဖွယ်ဟု ဆင်ခြင်ရခြင်း၊
၃။ ပရိယေသနတော- ရှာမှီးရခြင်းအားဖြင့် စက်ဆုပ် ဖွယ်ဟု ဆင်ခြင်ရခြင်း၊
၄။ အာသယတော- သည်းခြေ သလိပ် စသော အာသယအားဖြင့် စက်ဆုပ်ဖွယ်ဟု ဆင်ခြင်ရခြင်း၊
၅။ နိဓာနတော- စားအပ်သော အာဟာရ၏ စုဝေးတည်ရာ အစာသစ်အိတ်အားဖြင့် စက်ဆုပ်ဖွယ်ဟု ဆင်ခြင်ရခြင်း၊
၆။ အပရိပက္ကတော- ကမ္မဇ တေဇောဖြင့် မကျက်သေးသောအားဖြင့် စက်ဆုပ်ဖွယ်ဟု ဆင်ခြင်ရခြင်း၊
၇။ ပရိပက္ကတော- ကမ္မဇတေဇောဖြင့် ကျက်ပြီးသောအားဖြင့် စက်ဆုပ်ဖွယ်ဟု ဆင်ခြင်ရခြင်း၊
၈။ ဖလတော- အကျိုးပြီးစီးသောအားဖြင့် စက်ဆုပ်ဖွယ်ဟု ဆင်ခြင်ရခြင်း၊
၉။ နိဿန္ဒတော- ထိုမှဤမှ ယိုစီးသောအားဖြင့် စက်ဆုပ်ဖွယ်ဟု ဆင်ခြင်ရခြင်း၊
၁၀။ သမ္မက္ခနတော- အချင်းခပ်သိမ်း လိမ်းကျံသောအားဖြင့် စက်ဆုပ်ဖွယ်ဟု ဆင်ခြင်ရခြင်း။ (ဝိသုဒ္ဓိ၊၁၊၃၃၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကမ ၃ မျိုး

၁။ ဥပ္ပတ္တိက္ကမ- တရားတို့၏ ဖြစ်ခြင်းအစဉ် (ဖြစ်စဉ်။)၊
၂။ ပဟာနက္ကမ- တရားတို့၏ ပယ်စဉ်၊
၃။ ဒေသနာက္ကမ- တရားဟောခြင်း၏အစဉ် (ဟောစဉ်)။ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၇၃။) (ဝိသုဒ္ဓိ၊၂၊၂၀၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကမ ၅ မျိုး

၁။ ဥပ္ပတ္တိက္ကမ- ပဌမံ ကလလံ ဟောတိ စသော ဘဝတစ်ခု၏ ဖြစ်စဉ်၊
၂။ ပဟာနက္ကမ- ဒဿနေန ပဟာတဗ္ဗာ ဓမ္မာ စသည်ဖြင့် ပယ်အပ်သော အကုသိုလ်တရား တို့၏ အစဉ်၊
၃။ ပဋိပတ္တိက္ကမ- သီလဝိသုဒ္ဓိ, စိတ္တဝိသုဒ္ဓိ စသော ကျင့်စဉ်၊
၄။ ဘူမိက္ကမ- ကာမာဝစရာ ဓမ္မာ စသော ဘုံစဉ်၊
၅။ ဒေသနာက္ကမ- ဒါနကထာ, သီလကထာ စသော ဟောစဉ်။ (ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကမ္ပတ်သီး ၁၁ မျိုး

၁။ အရိုးကမ္ပတ်သီး၊
၂။ ဆင်စွယ်ကမ္ပတ်သီး၊
၃။ ဦးချို ကမ္ပတ်သီး၊
၄။ ကျူကမ္ပတ်သီး၊
၅။ ဝါးကမ္ပတ်သီး၊
၆။ သစ်သားကမ္ပတ်သီး၊
၇။ ချိတ်ကမ္ပတ်သီး၊
၈။ သစ်သီး ကမ္ပတ်သီး၊
၉။ ကြေးကမ္ပတ်သီး၊
၁၀။ ခရုသင်းချက်ကမ္ပတ်သီး၊
၁၁။ ချည် ကမ္ပတ်သီး။ (ဝိ၊၄၊၂၇၇။) (ဝိ၊မြန်၊၄။၂၈၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကမ္ဘာ ၂ မျိုး

၁။ သုညကမ္ဘာ= သုညကပ္ပ၊
၂။ အသုညကမ္ဘာ= အသုညကပ္ပ။ (ဗုဒ္ဓဝံ၊ဋ္ဌ၊၂၂၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကမ္ဘာ ၃ မျိုး

၁။ မဟာကပ်၊
၂။ မဟာကပ်၏ အစိတ်အပိုင်းဖြစ်သော အသချေင်္ယျကပ်၊
၃။ အာယုကပ်။ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၂၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကမ္ဘာ ၄ မျိုး

၁။ သာရကပ္ပ- ဘုရားတစ်ဆူသာ ပွင့်သော ကမ္ဘာ၊
၂။ ဝရကပ္ပ- ဘုရားနှစ်ဆူ သုံးဆူ ပွင့်သော ကမ္ဘာ၊
၃။ မဏ္ဍကပ္ပ- ဘုရားလေးဆူ ပွင့်သော ကမ္ဘာ၊
၄။ ဘဒ္ဒကပ္ပ- ဘုရားငါးဆူ ပွင့်သော ကမ္ဘာ။ (အပ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၆၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကမ္ဘာ ၅ မျိုး

၁။ သာရကပ္ပ- ဘုရားတစ်ဆူသာ ပွင့်သော ကမ္ဘာ၊
၂။ မဏ္ဍကပ္ပ- ဘုရားနှစ်ဆူပွင့်သော ကမ္ဘာ၊
၃။ သာရမဏ္ဍကပ္ပ- ဘုရားသုံးဆူပွင့်သော ကမ္ဘာ၊
၄။ ဝရကပ္ပ- ဘုရားလေးဆူ ပွင့်သော ကမ္ဘာ၊
၅။ ဘဒ္ဒကပ္ပ- ဘုရားငါးဆူပွင့်သော ကမ္ဘာ။ (အပ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၆၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကမ္ဘာဆုံးတိုင် တည်ရှိနိုင်သော သစ်ပင်ကြီး ၇ ပင်

၁။ ဤဇမ္ဗူဒိပ်ကျွန်းတွင် တည်ရှိသော ဇမ္ဗူ့ သပြေပင်၊
၂။ အနောက်ကျွန်း၌ တည်ရှိသော ထိန်ပင်၊
၃။ မြောက်ကျွန်း၌ တည်ရှိသော ပဒေသာပင်၊
၃။ အရှေ့ကျွန်း၌ တည်ရှိသော ကုက္ကိုပင်၊
၅။ အသုရာနတ်ပြည်၌ တည်ရှိသော သခွပ်ပင်၊
၆။ ဂဠုန်တို့နေရာ၌ တည်ရှိသော လက်ပံပင်၊
၇။ နတ်ပြည်၌ တည်ရှိသော ပင်လယ် ကသစ်ပင်။ (အံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၇၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကမ္ဘာပတ်လုံးတည်သော ပြာဋိဟာ ၄ မျိုး

၁။ လ၌ ယုန်ရေးအမှတ်တံဆိပ်၊
၂။ ငုံးဇာတ်၌ လာသော မီးငြိမ်းရာဌာနကို မီးမလောင်နိုင်ခြင်း၊
၃။ ဃဋိကာရအိုးထိန်းသည်၏ အိမ်မြေနေရာကို မိုးရေ မစွတ်ခြင်း၊
၄။ နဠပါနဇာတ်လာ ရေကန်အနီး၌ ပေါက်သော ကျူပင်တို့သည် တစ်စပ် တည်းသော အပေါက်အခေါင်း ရှိခြင်း။ (မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၂၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကမ္ဘာပျက်ကြောင်း ၃ မျိုး

၁။ မီးလောင်ခြင်းကြောင့် ကမ္ဘာပျက်ခြင်း၊
၂။ ရေကြောင့် ကမ္ဘာပျက်ခြင်း၊
၃။ လေကြောင့် ကမ္ဘာပျက်ခြင်း။ (ဣတိဝုတ်၊ဋ္ဌ၊၂၉၈။) (အံ၊ဋီ၊၃၊၁၈၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကမ္ဘာပျက်ခြင်း အကြောင်းရင်း ၃ မျိုး

၁။ ရာဂကြောင့် ကမ္ဘာပျက်ခြင်း၊
၂။ ဒေါသကြောင့် ကမ္ဘာ ပျက်ခြင်း၊
၃။ မောဟကြောင့် ကမ္ဘာပျက်ခြင်း။ (အံ၊ဋီ၊၃၊၁၈၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကမ္ဘာပျက်ပုံ ၃ မျိုး

၁။ မီးကြောင့် ကမ္ဘာပျက်သောအခါ အာဘဿရာဗြဟ္မာဘုံမှ အောက်ဘုံ တို့ကို မီးလောင်ကျွမ်းခြင်း၊
၂။ ရေကြောင့် ကမ္ဘာပျက်သောအခါ သုဘကိဏှာဗြဟ္မာဘုံမှ အောက်ဘုံတို့ကို ရေလွှမ်းခြင်း၊
၃။ လေကြောင့် ကမ္ဘာပျက်သောအခါ ဝေဟပ္ဖိုလ်ဗြဟ္မာဘုံမှ အောက်ဘုံတို့ကို တိုက်ခတ်ဖျက်ဆီးခြင်း။ (အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၄၀။) (ဣတိဝုတ်၊ဋ္ဌ၊၂၉၈။) (ဣတိဝုတ်၊ဋ္ဌ၊၂၉၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကမ္ဘာပျက်ရာ၌ အပိုင်းအခြား ၃ မျိုး

ကမ္ဘာပျက်ပုံ ၃ မျိုးနှင့်တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကမ္ဘာဦးကာလ၌ ဖြစ်သော အနာရောဂါ ၃ မျိုး

၁။ ဣစ္ဆာ- လိုချင်သော ရောဂါ၊
၂။ အနသနံ- အစာ မစားချင်သော ရောဂါ၊
၃။ ဇရာ- အိုမင်းရင့်ရော်သော ရောဂါ။ (သုတ္တနိ၊၃၂၅။) (သုတ္တနိ၊မြန်။၃၀၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကမ္မကိလေသာ အကုသိုလ် ၄ မျိုး

၁။ ပါဏာတိပါတ- သူတစ်ပါးအသက်ကို သတ်ဖြတ်ခြင်း၊
၂။ အဒိန္နာဒါန- သူတစ်ပါးဥစ္စာကို ခိုးယူခြင်း၊
၃။ မုသာဝါဒ- မဟုတ်မမှန် လိမ်ညာ၍ ပြောဆိုခြင်း၊
၄။ ပရဒါရဂမန- သူတစ်ပါးသားမယားကို လွန်ကျူးသွားလာခြင်း။ (ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၁၂၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကမ္မဋ္ဌာန်း ၂ မျိုး

၁။ သဗ္ဗတ္ထကကမ္မဋ္ဌာန်း- ဗုဒ္ဓါနုဿတိ, မရဏဿတိ, အသုဘသညာ, မေတ္တာ ကမ္မဋ္ဌာန်းတို့ကို ပွားများခြင်း၊
၂။ ပါရိဟာရိယကမ္မဋ္ဌာန်း- ကမ္မဋ္ဌာန်းလေးဆယ်တို့တွင် မိမိ စရိုက်နှင့် ကိုက်ညီသော ကမ္မဋ္ဌာန်းတစ်ပါးပါးကို အမြဲဆောင်ထား ပွားများခြင်း။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၁။) (သုတ္တနိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၄၈။) (ဝိသုဒ္ဓိ၊၁၊၉၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကမ္မဋ္ဌာန်း ၂ မျိုး

၁။ ရူပကမ္မဋ္ဌာန်း (ရုပ်ကမ္မဋ္ဌာန်း။)၊
၂။ အရူပကမ္မဋ္ဌာန်း (နာမ်ကမ္မဋ္ဌာန်း)။ (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၂။၃၁၄။) (ဣတိဝုတ်၊ဋ္ဌ၊၁၇၉။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊မြန်၊ ၂။၅၇၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကမ္မဋ္ဌာန်း ၂ မျိုး

၁။ သဗ္ဗတ္ထကကမ္မဋ္ဌာန်း- မေတ္တာဘာဝနာနှင့် မရဏာနုဿတိဘာဝနာ၊
၂။ ပါရိ ဟာရိယကမ္မဋ္ဌာန်း- အသုဘကမ္မဋ္ဌာန်းဆယ်ပါးနှင့် စတုဓာတုဝဝတ္ထာန်။ (အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၆၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကမ္မဋ္ဌာန်း ၂၁ မျိုး (သတိပဋ္ဌာနသုတ်လာ)

၁။ အာနာပါနပဗ္ဗ- ဝင်လေထွက်လေအပိုင်းအခန်း၊
၂။ စတုဣရိယာပထပဗ္ဗ- လျောင်း, ထိုင်, ရပ်, သွား ဣရိယာပုတ်လေးပါး အပိုင်းအခန်း၊
၃။ စတုသမ္ပဇညပဗ္ဗ- လေးပါးသော သမ္ပဇညအပိုင်းအခန်း၊
၄။ ဒွတ္တိံသာကာရ ၃၂ ပါးသော ကောဋ္ဌာသ၊
၅။ စတုဓာတုဝဝတ္ထာန် ဓာတ်ကြီးလေးပါး ခွဲခြားခြင်း၊ ၆ မှ
၁၄။ နဝသိဝထိကာ- သုသာန်သချုႋင်း- ၉ မျိုး၊
၁၅။ ဝေဒနာနုပဿနာ- ဝေဒနာကို အဖန်ဖန်ရှုခြင်း၊
၁၆။ စိတ္တာ နုပဿနာ- စိတ်ကို အဖန်ဖန်ရှုခြင်း၊
၁၇။ နီဝရဏပရိဂ္ဂဟ- တားမြစ်ပိတ်ပင် နှောက်ယှက် ဖျက်ဆီးတတ်သော နီဝရဏတရားတို့ကို သိမ်းဆည်းခြင်း၊
၁၈။ ခန္ဓပရိဂ္ဂဟ- ခန္ဓာငါးပါးတို့ကို သိမ်းဆည်းခြင်း၊
၁၉။ အာယတနပရိဂ္ဂဟ- အာယတန ဆယ့်နှစ်ပါးတို့ကို သိမ်းဆည်းခြင်း၊
၂၀။ ဗောဇ္ဈင်္ဂပရိဂ္ဂဟ- ဗောဇ္ဈင်တရား ခုနစ်ပါးတို့ကို သိမ်းဆည်းခြင်း၊
၂၁။ သစ္စပရိဂ္ဂဟ-သစ္စာလေးပါးတို့ကို သိမ်းဆည်းခြင်း။ (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၉၄။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊မြန်၊၂။၇၃၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကမ္မဋ္ဌာန်း ၄၀ မျိုး

၁။ ကသိုဏ်း (၁၀) မျိုး၊
၂။ အသုဘ (၁၀) မျိုး၊
၃။ အနုဿတိ (၁၀) မျိုး၊
၄။ ဗြဟ္မဝိဟာရ (၄) မျိုး၊
၅။ အာရုပ္ပ (၄။) မျိုး၊
၆။ အာဟာရေ ပဋိကူလသညာ (၁) မျိုး၊
၇။ စတုဓာတုဝဝတ္ထာန် (၁) မျိုး ပေါင်း ၄၀ မျိုး။ (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၂၊၂၀၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကမ္မဋ္ဌာန်းကျောင်း အင်္ဂါ ၅ ပါး

၁။ မြို့ရွာနှင့် မဝေးလွန်း မနီးလွန်းဘဲ သွားလမ်း လာလမ်းနှင့် ပြည့်စုံ၍ ဆိတ်ငြိမ်သော အသံရှိခြင်း၊
၂။ သင်္ကန်း ဆွမ်း ကျောင်း ဆေး ပစ္စည်းလေးပါးတို့ကို ရလွယ်ခြင်း၊
၃။ ထိုကျောင်း၌ ပရိယတ္တိ- ပဋိပတ္တိဗဟုဿုတနှင့် ပြည့်စုံသော ဓမ္မဓရ ဝိနယဓရ မထေရ်ကြီးများ နေထိုင်ခြင်း၊
၄။ ရံဖန်ရံခါ ထိုမထေရ်ကြီးများထံ ချဉ်းကပ်၍ ပါဠိအနက်ကို မေးမြန်းနိုင်ခြင်း၊
၅။ မထေရ်ကြီးများက မပေါ်လွင် မထင်ရှားသော ပါဠိအနက် အဓိပ္ပါယ်များကို ပေါ်လွင်ထင်ရှားအောင် ပြုလုပ်ပေးခြင်း ယုံမှားသံသယဖြစ်သော အရာတို့ကို ပယ်ဖျောက် ပေးခြင်း။ (ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၃၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကမ္မဋ္ဌာန်းကျောင်းအပြစ် ၁၈ မျိုး (ကမ္မဋ္ဌာန်းအားထုတ်ရန် မသင့်လျော်သော ကျောင်း ၁၈ မျိုး)

၁။ ကျောင်းကြီးခြင်း၊
၂။ ကျောင်းအသစ် ဖြစ်ခြင်း၊
၃။ ကျောင်းဟောင်း ဖြစ်ခြင်း၊
၄။ လမ်းမ ကြီးကို မှီသော ကျောင်း ဖြစ်ခြင်း၊
၅။ ကျောက်ရေတွင်းရှိသော ကျောင်းဖြစ်ခြင်း၊
၆။ ဟင်းသီး ဟင်းရွက် ပေါက်ရောက်သော ကျောင်းဖြစ်ခြင်း၊
၇။ ပန်းပင်, ပန်းချုံ ပေါသော ကျောင်း ဖြစ်ခြင်း၊
၈။ သစ်သီးပေါများသော ကျောင်းဖြစ်ခြင်း၊
၉။ လူတို့သည် တောင့်တ ချီးမွမ်းအပ်သော ကျောင်း ဖြစ်ခြင်း၊
၁၀။ မြို့ရွာကို မှီသော ကျောင်းဖြစ်ခြင်း၊
၁၁။ ထင်းတော, သစ်တောကို မှီသော ကျောင်းဖြစ်ခြင်း၊
၁၂။ လယ်ယာကို မှီသော ကျောင်းဖြစ်ခြင်း၊
၁၃။ ရန်သူရှိသော ကျောင်း ဖြစ်ခြင်း၊
၁၄။ ရေဆိပ်ကို မှီသော ကျောင်းဖြစ်ခြင်း၊
၁၅။ ပစ္စန္တရစ် အရပ်ကို မှီသော ကျောင်း ဖြစ်ခြင်း၊
၁၆။ တိုင်းပြည်အပိုင်းအခြား နယ်စပ်ကို မှီသော ကျောင်းဖြစ်ခြင်း၊
၁၇။ မသင့်တင့် မလျောက်ပတ်သော ကျောင်းဖြစ်ခြင်း၊
၁၈။ မိတ်ကောင်း ဆရာကောင်း မရရှိသော ကျောင်း ဖြစ်ခြင်း။ (ဝိသုဒ္ဓိ၊၁၊၁၁၅။) (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၂၊၂၀၆။) (ဝိမတိ၊၁၊၂၁၄။) (ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၃၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကမ္မဋ္ဌာန်းဆရာ ပြည့်စုံရမည့်တရား ၈ ပါး

၁။ သဒ္ဓါတရားနှင့် ပြည့်စုံရခြင်း၊
၂။ သီလနှင့် ပြည့်စုံ ရခြင်း၊
၃။ တရားနှင့်စပ်သော ဗဟုသုတနှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၄။ အလိုနည်း၍ စွန့်ကြဲမှု စာဂနှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၅။ အတ္တဟိတပရဟိတအတွက် အားထုတ်မှုဝီရိယနှင့် ပြည့်စုံရခြင်း၊
၆။ သတိ တရားနှင့် ပြည့်စုံရခြင်း၊
၇။ တည်ကြည်သော သမာဓိနှင့် ပြည့်စုံရခြင်း၊
၈။ တရားဓမ္မတို့၌ မဖောက်မပြန် မှန်စွာသိသော ပညာနှင့် ပြည့်စုံရခြင်း။ (ဝိသုဒ္ဓိ၊ဋီ၊၁၊၁၁၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကမ္မဋ္ဌာန်းဆရာအထံ၌ သင်ယူရမည့် အစိတ်အပိုင်း ၅ မျိုး

ကမ္မဋ္ဌာန်းအားထုတ်လိုသော ပုဂ္ဂိုလ် သင်ယူရမည့် အပိုင်း ၅ မျိုးနှင့်တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကမ္မဋ္ဌာန်းတရား အားထုတ်သူ ပြည့်စုံရမည့် အင်္ဂါ ၅ မျိုး

၁။ ဘုရား စသော ရတနာ သုံးပါးကို ယုံကြည်မှု ရှိရခြင်း၊
၂။ ရောဂါကင်းကွာ ကျန်းမာရခြင်း၊
၃။ ကောက်ကျစ်စဉ်းလဲမှု လှည့်ပတ်မှု ကင်းရှင်း၍ ရိုးသားဖြောင့်မတ်မှု ရှိရခြင်း၊
၄။ မကောင်းမှုတို့ကို ပယ်ရန် ကောင်းမှုတို့နှင့် ပြည့်စုံရန်အတွက် ပြင်းထန်သော လုံ့လရှိရခြင်း၊
၅။ နိဗ္ဗာန်သို့ ရောက်ကြောင်း ဖြစ်သော ဝိပဿနာပညာနှင့် ပြည့်စုံရခြင်း။ (မ၊၂၊၂၉၈။) (မ၊၂၊၃၂၉။) (မ၊မြန်၊၂။၃၀၄။) (မ၊မြန်၊၂။၃၀၄။) (ဒီ၊၃၊၁၉၈။) (အံ၊၂၊၆၄။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၂၀။) (အံ၊မြန်၊၂။၇၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကမ္မဋ္ဌာန်းအားထုတ်ရန် သင့်လျော်သော ကျောင်း၏ အင်္ဂါ ၅ ပါး

၁။ သွားလမ်းလာလမ်းနှင့် ပြည့်စုံ၍ ဆွမ်းခံရွာနှင့် မနီးလွန်း မဝေးလွန်း ဖြစ်ခြင်း၊
၂။ နေ့အခါ၌ လူတို့နှင့် မရောပြွမ်းဘဲ ညအခါ၌လည်း လူသံ ကင်းဆိတ်ခြင်း၊
၃။ မှက်, ခြင်, လေ, နေပူ မြွေကင်းတို့ ထိပါးကိုက်ခဲမှု မရှိခြင်း၊
၄။ ထိုကျောင်း၌နေသော ရဟန်းအား ပစ္စည်းလေးပါးတို့ ရလွယ်ခြင်း၊
၅။ ထိုကျောင်း၌ ပရိယတ္တိ, ပဋိပတ္တိ ဗဟုဿုတနှင့် ပြည့်စုံသော ရဟန်းတော်များ သီတင်းသုံး နေထိုင်ခြင်း။ (ဝိသုဒ္ဓိ၊၁၊၁၁၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကမ္မဋ္ဌာန်းအားထုတ်ရန် အချိန်အခါ ၅ မျိုး

၁။ ပျိုမျစ်ငယ်ရွယ်ခြင်း၊
၂။ အနာရောဂါ ကင်းခြင်း၊
၃။ ဝပြောသာယာခြင်း၊
၄။ လူတို့ ညီညွတ်မှုရှိခြင်း၊
၅။ သံဃာကွဲပြားမှု မရှိခြင်း။ (အံ၊၂၊၅၈။) (အံ၊မြန်၊၂။၇၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကမ္မဋ္ဌာန်းအားထုတ်ရန် အခါမဟုတ်ခြင်း ၅ မျိုး

၁။ ဇရာနှိပ်စက်၍ အိုခြင်း၊
၂။ ဗျာဓိနှိပ်စက်၍ နာခြင်း၊
၃။ ငတ်မွတ်ခေါင်းပါးခြင်း၊
၄။ တောပုန်း ဓားပြတို့ ထကြွသောင်းကြမ်း၍ ဘေးအန္တရာယ် ရှိခြင်း၊
၅။ သံဃာကွဲပြားခြင်း။ (အံ၊၂၊၅၈။) (အံ၊မြန်၊၂။၇၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကမ္မဋ္ဌာန်းအားထုတ်လိုသော ပုဂ္ဂိုလ် သင်ယူရမည့် အပိုင်း ၅ မျိုး

၁။ ဥဂ္ဂဟ- ကမ္မဋ္ဌာန်းနှင့် သက်ဆိုင်သည့် ကျမ်းစာကို သင်ယူရခြင်း၊
၂။ ပရိပုစ္ဆာ- ကမ္မဋ္ဌာန်းကျမ်းစာ၌ မသိသော အနက် အဓိပ္ပါယ်များကို အဖန်ဖန် မေးမြန်းရခြင်း၊
၃။ ဥပဋ္ဌာနံ- ဤဘာဝနာကို အားထုတ်လျှင် ဤနိမိတ် ထင်လာ၏ဟု နိမိတ်ထင်လာပုံကို မှတ်သားထားရခြင်း၊
၄။ အပ္ပနာ- ဤသို့ အားထုတ်လျှင် (အပ္ပနာ။) ဈာန်ဖြစ်၏ဟု ကမ္မဋ္ဌာန်း၏ အပ္ပနာဈာန်သို့ ရောက်ပုံကို မှတ်သားထားရခြင်း၊
၅။ လက္ခဏံ- အာနာပါနကမ္မဋ္ဌာန်း၌ ဂဏနာ, အနုဗန္ဓနာ,ဖုသနာနည်းတို့ဖြင့် အားထုတ်ပြီးလျှင် (အပ္ပနာ။) ဈာန်သို့ ရောက်၏ စသည်ဖြင့် ဆိုင်ရာကမ္မဋ္ဌာန်း၏ သဘောလက္ခဏာကို မှတ်သား ထားရခြင်း။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၂။) (ဝိသုဒ္ဓိ၊၁၊၂၇၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကမ္မဋ္ဌာန်းအားထုတ်သူ၏ အင်္ဂါ ၅ ပါး

ကျေးဇူးများသော တရား ၅ ပါး၊ ဗဟုကာရတရား ၅ ပါး၊ ပဓာနိယင်္ဂတရား ၅ ပါးတို့နှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကမ္မဋ္ဌာန်းအားထုတ်သော ပုဂ္ဂိုလ်၏ အင်္ဂါ ၅ ပါး

ကမ္မဋ္ဌာန်းတရား အားထုတ်သူ ပြည့်စုံရမည့် အင်္ဂါ ၅ မျိုးနှင့်တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကမ္မဋ္ဌာန်းအာရုံ ၃၈ ပါး

၁။ အာလောကကသိုဏ်း အာကာသကသိုဏ်း နှစ်ပါးကြဉ် ကသိုဏ်း (၈) ပါး၊
၂။ အသုဘကမ္မဋ္ဌာန်း (၁၀) ပါး၊
၃။ အနုဿတိကမ္မဋ္ဌာန်း (၁၀) ပါး၊
၄။ ဗြဟ္မဝိဟာရ ကမ္မဋ္ဌာန်း (၄) ပါး၊
၅။ အာရုပ္ပကမ္မဋ္ဌာန်း (၄) ပါး၊
၆။ စတုဓာတုဝဝတ္ထာန် (၁) ပါး၊
၇။ အာဟာရေ ပဋိကူလသညာ (၁) ပါး ပေါင်း (၃၈) ပါး။ (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၂၊၄၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကမ္မဒွါရ ၃ မျိုး

၁။ ကာယကမ္မဒွါရ- ကာယဒွါရဖြင့်ပြုအပ်သော အမှုကံ-စေတနာ၊
၂။ ဝစီကမ္မ ဒွါရ- ဝစီဒွါရဖြင့် ပြုအပ်သောအမှုကံ- စေတနာ၊
၃။ မနောကမ္မဒွါရ- မနောဒွါရဖြင့် ပြုအပ်သော အမှုကံ- စေတနာ။ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၂၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကမ္မဒေါသ ၂ မျိုး

၁။ အပလောကနကံ၏ အပြစ်ဒေါသ၊
၂။ ဉတ္တိကံ၏ အပြစ်ဒေါသ။ (ဝိ၊၅၊၂၁၃။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၂၉၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကမ္မဒေါသ ၂ မျိုး

၁။ ဉတ္တိဒုတိယကံ၏ အပြစ်ဒေါသ၊
၂။ ဉတ္တိစတုတ္ထကံ၏ အပြစ်ဒေါသ။ (ဝိ၊၅၊၂၁၃။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၂၉၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကမ္မပဋိဗာဟနသိက္ခာပုဒ်၌ အင်္ဂါ ၃ မျိုး

၁။ ဓမ္မကံ ဖြစ်ခြင်း၊
၂။ ဓမ္မကံဟု အမှတ်ရှိခြင်း၊
၃။ ဆန္ဒကို ပေး၍ ရှုတ်ချခြင်း။ (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၃၊၉၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကမ္မဘဝ ၃ မျိုး

၁။ ပုညာဘိသင်္ခါရ ကမ္မဘဝ- ကုသိုလ်ကောင်းမှုကို ပြုစီရင်ခြင်း, အားထုတ်ခြင်း ကံကြောင့်ဖြစ်သော ဘဝ၊
၂။ အပုညာဘိသင်္ခါရ ကမ္မဘဝ- မကောင်းမှု အကုသိုလ်ကို ပြုစီရင်ခြင်း, အားထုတ်ခြင်း, ကံကြောင့်ဖြစ်သောဘဝ၊
၃။ အာနေဉ္ဇာဘိသင်္ခါရကမ္မဘဝ- မတုန်မလှုပ်ငြိမ်သက်သော အရူပ ဝိပါက်-အရူပဘဝကို ပြုပြင်စီရင်ခြင်း အားထုတ် ခြင်းကံကြောင့် ဖြစ်သောဘဝ။ (အဘိ၊ဝိ၊၁၄၃။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၂။၃၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကမ္မဝဋ် ၂ မျိုး

၁။ သင်္ခါရ- ပြုပြင်စီရင်တတ်သော အကြောင်းတရား၊
၂။ ကမ္မဘဝ- ဘဝသို့ ရောက်စေ တတ်သော လောကီကုသိုလ် အကုသိုလ်ကံ စေတနာ။ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၈၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကမ္မဝတ္ထု ၂ မျိုး

၁။ အပလောကနကံ၏ ကမ္မဝတ္ထု၊
၂။ ဉတ္တိကံ၏ ကမ္မဝတ္ထု။ (ဝိ၊၅၊၂၁၃။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၂၉၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကမ္မဝတ္ထု ၂ မျိုး

၁။ ဉတ္တိဒုတိယကံ၏ ကမ္မဝတ္ထု၊
၂။ ဉတ္တိစတုတ္ထကံ၏ ကမ္မဝတ္ထု။ (ဝိ၊၅၊၂၁၃။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၂၉၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကမ္မဝါစာ၏ အပြစ် ၅ မျိုး

၁။ ရဟန်းလောင်း ဟူသောဝတ္ထုကို မရွတ်ဆို မသုံးသပ်ခြင်း၊
၂။ သံဃပုဒ်ကို မရွတ်ဆို မသုံးသပ်ခြင်း၊
၃။ ဥပဇ္ဈာယ်ဆရာဟူသော ပုဂ္ဂိုလ်ကို မရွတ်ဆို မသုံးသပ်ခြင်း၊
၄။ ကမ္မဝါစာကို ယုတ်လျော့စေခြင်း၊
၅။ ဉတ်ကို ရှေးဦးစွာ မထားဘဲ ကမ္မဝါစာကို ရွတ်ဖတ်ခြင်း။ (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၂၊၅၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကမ္မသမ္ပတ္တိ ၂ မျိုး

၁။ အပလောကနကံ၏ ပြည်စုံခြင်း၊၂။ ဉတ္တိကံ၏ ပြည့်စုံခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၂၁၃။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၂၉၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကမ္မသမ္ပတ္တိ ၂ မျိုး

၁။ ဉတ္တိဒုတိယကံ၏ ပြည့်စုံခြင်း၊
၂။ ဉတ္တိစတုတ္ထကံ၏ ပြည့်စုံခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၂၁၃။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၂၉၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကယဝိက္ကယသိက္ခာပုဒ်၌ အင်္ဂါ ၃ မျိုး

၁။ မိမိ သူတစ်ပါးတို့၏ လဲလှယ်အပ်သော ပစ္စည်းတို့သည် အပ်စပ်သော ပစ္စည်း ဖြစ်ခြင်း၊
၂။ သီတင်းသုံးဖော် မဟုတ်သူ ဖြစ်ခြင်း၊
၃။ ရောင်းမှု ဝယ်မှု ပြုခြင်း။ (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၂၊၄၂၆။) (ဝိမတိ၊၁၊၃၄၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကျက်စားရာ ဂေါစရ ၃ မျိုး

ကျက်စားရာ အာရုံ ၃ မျိုးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကျက်စားရာ အာရုံ ၃ မျိုး

၁။ ဥပနိဿယဂေါစရ- အားကြီးသော မှီရာအကြောင်းဟူသော ကျက်စားရာ အာရုံ၊
၂။ အာရက္ခဂေါစရ- ဣန္ဒြေတို့ကို စောင့်ရှောက်ခြင်းဟူသော ကျက်စားရာ အာရုံ၊
၃။ ဥပနိဗန္ဓဂေါစရ- မိမိစိတ်ကို ကပ်၍ချည်နှောင်ထားရာ သတိပဋ္ဌာန်တည်းဟူသော ကျက်စားရာအာရုံ။ (ဣတိဝုတ်၊ဋ္ဌ၊၂၉၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကျင့်ဆဲရဟန်း၏ ဆုတ်ယုတ်ကြောင်း တရား ၃ ပါး

၁။ အလုပ်အကိုင်များလျက် ထိုဝေယျာဝစ္စ အလုပ်များ၌ မွေ့လျော်ခြင်း၊
၂။ စကား အလွန်များလျက် ထိုစကားပြောခြင်း၌ မွေ့လျော်ခြင်း၊
၃။ အအိပ်အလွန်ကြီးလျက် ထိုအိပ်ခြင်း၌ မွေ့လျော်ခြင်း။ (ခုဒ္ဒက၊၂၄၃။) (ခုဒ္ဒက၊မြန်။ ၂၂၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကျင့်ဆဲရဟန်း၏ ဆုတ်ယုတ်ကြောင်း တရား ၈ ပါး

၁။ အမှုသစ်၌ မွေ့လျော်ခြင်း၊
၂။ စကား ပြောမှု၌ မွေ့လျော်ခြင်း၊
၃။ အိပ်ခြင်း၌ မွေ့လျော်ခြင်း၊
၄။ အပေါင်းအဖော်၌ မွေ့လျော်ခြင်း၊
၅။ ဣန္ဒြေတို့၌ စောင့်စည်းအပ်သော တံခါးမရှိခြင်း၊
၆။ စားဖွယ်သောက်ဖွယ်၌ အတိုင်းအရှည် မသိခြင်း၊
၇။ ရောနှော၍ နေခြင်း၌ မွေ့လျော်ခြင်း၊
၈။ သံသရာကို ချဲ့ထွင် တတ်သော ပပဉ္စ တရား၌ မွေ့လျော်ခြင်း။ (အံ၊၃၊၁၄၇။) (အံ၊မြန်၊၃။၁၄၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကျင့်ဆဲရဟန်း၏ မဆုတ်ယုတ်ကြောင်း တရား ၃ ပါး

၁။ အလုပ်အကိုင်များ၌ မမွေ့ လျော်ခြင်း၊
၂။ စကားပြောခြင်း၌ မမွေ့လျော်ခြင်း၊
၃။ အိပ်ခြင်း၌ မမွေ့လျော်ခြင်း။ (ခုဒ္ဒက၊၂၄၃။) (ခုဒ္ဒက၊မြန်။ ၂၂၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကျင့်ဆဲရဟန်း၏ မဆုတ်ယုတ်ကြောင်း တရား ၈ ပါး

၁။ အမှုသစ်၌ မမွေ့လျော်ခြင်း၊
၂။ စကား ပြောမှု၌ မမွေ့လျော်ခြင်း၊
၃။ အိပ်ခြင်း၌ မမွေ့လျော်ခြင်း၊
၄။ အပေါင်းအဖော်၌ မမွေ့လျော်ခြင်း၊
၅။ ဣန္ဒြေတို့၌ စောင့်စည်းအပ်သော တံခါး (လုံခြုံသော တံခါး) ရှိခြင်း၊
၆။ စားသောက်ဖွယ်ရာ တို့၌ အတိုင်းအရှည်ကို သိခြင်း၊
၇။ ရောနှောမှု၌ မမွေ့လျော်ခြင်း၊
၈။ သံသရာချဲ့တတ်သော ပပဉ္စတရား၌ မမွေ့လျော်ခြင်း။ (အံ၊၃၊၁၄၇။) (အံ၊မြန်၊၃။၁၄၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကျင့်ဆဲရဟန်းတို့ ဆုတ်ယုတ်ကြောင်း တရား ၆ ပါး

၁။ အမှုသစ်၌ မွေ့လျော်ခြင်း၊
၂။ စကား ပြောမှု၌ မွေ့လျော်ခြင်း၊
၃။ အိပ်မှု၌ မွေ့လျော်ခြင်း၊
၄။ အပေါင်းအဖော်၌ မွေ့လျော်ခြင်း၊
၅။ ဣန္ဒြေတို့၌ တံခါးကို ပိတ်မထားခြင်း၊
၆။ စားဖွယ်သောက်ဖွယ်တို့၌ အတိုင်းအရှည်ကို မသိခြင်း။ (အံ၊၂၊၂၉၀။) (အံ၊မြန်၊၂။၃၇၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကျင့်ဆဲရဟန်းတို့ မဆုတ်ယုတ်ကြောင်း တရား ၆ ပါး

၁။ အမှုသစ်၌ မမွေ့လျော်ခြင်း၊
၂။ စကားပြောခြင်း၌ မမွေ့လျော်ခြင်း၊
၃။ အိပ်မှု၌ မမွေ့လျော်ခြင်း၊
၄။ အပေါင်းအဖော်၌ မမွေ့လျော်ခြင်း၊
၅။ ဣန္ဒြေတို့၌ တံခါးကို ပိတ်ထားခြင်း၊
၆။ စားသောက်ဖွယ်တို့၌ အတိုင်း အရှည်ကို သိခြင်း။ (အံ၊၂၊၂၉၀။) (အံ၊မြန်၊၂။၃၇၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကျင့်ရမည့် သိက္ခာ ၃ ပါး

၁။ လွန်ကဲ-မြင့်မြတ်သော သီလ- အဓိသီလ၊
၂။ လွန်ကဲ- မြင့်မြတ်သော စိတ်- အဓိစိတ္တ၊
၃။ လွန်ကဲ- မြင့်မြတ်သော ပညာ- အဓိပညာ။ (အံ၊၂၊၃၈၆-၃၈၇။) (အံ၊မြန်၊၂။၄၈၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကျင့်ဝတ်ကြီး ၁၄ ပါး

ခန္ဓကဝတ် ၁၄ ပါးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကျင့်သင့်သော သိက္ခာ ၃ ပါး

၁။ အဓိသီလသိက္ခာ- လွန်ကဲမြင့်မြတ်သော ဆယ်ပါးသီလ, ပါတိမောက္ခသံဝရသီလစသည်ကို သင်ခြင်း ကျင့်ခြင်း၊
၂။ အဓိစိတ္တသိက္ခာ- လွန်ကဲ မြင့်မြတ်သော လောကီဈာန်သမာပတ် ရှစ်ပါးနှင့်ယှဉ်သော စိတ်ကို သင်ခြင်း ကျင့်ခြင်း၊
၃။ အဓိပညာသိက္ခာ- လွန်ကဲမြင့်မြတ်သော ဝိပဿနာပညာကို သင်ခြင်း ကျင့်ခြင်း (မုချတ္ထ အားဖြင့် မဂ်ဖိုလ်နှင့် ယှဉ်သော သီလ- စိတ်ပညာတို့ကို သင်ခြင်း ကျင့်ခြင်း)။ (အံ၊၂၊၃၈၇။) (အံ၊မြန်၊၂။၄၈၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကျွန် ၃ မျိုး

၁။ အိမ်၌ ပေါက်ဖွားသော အိမ်ပေါက်ကျွန်၊
၂။ ငွေဖြင့် ဝယ်ယူသော ငွေဝယ်ကျွန်၊
၃။ စစ်ရှုံးသဖြင့် ကျွန်အပြုခံရသော သုံ့ရကျွန် (သုံ့ပန်းကျွန်)။ (ဝိ၊၂၊၂၉၀။) (ဝိ၊မြန်၊၂။၃၂၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကျွန် ၄ မျိုး

၁။ အန္တောဇာတ- အိမ်အတွင်း၌ ဖြစ်သော ကျွန် (ဝါ။) သားပေါက်ကျွန်၊
၂။ ဓနက္ကီတ- ဥစ္စာဖြင့် ဝယ်ယူအပ်သော ကျွန်၊
၃။ ကရမရာနီတ- သုံ့ပန်းကျွန်၊
၄။ သာမဒါသဗျ- ကိုယ်တိုင် ကျွန်အဖြစ်သို့ ခံယူသော ကျွန်။ (မဟာနိ၊၈။) (ဇာတက၊၂၊၂၈၆။) (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၈၂။)(ဇာ၊ဋ္ဌ၊၇၊၁၈၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကျွမ်းကျင်ခြင်း ၃ ပါး

၁။ အစီးအပွား၌ ကျွမ်းကျင်ခြင်း၊
၂။ အစီးအပွားမရှိသည်၌ ကျွမ်းကျင်ခြင်း၊
၃။ အကြောင်း၌ ကျွမ်းကျင်ခြင်း။ (ဒီ၊၃၊၁၈၄။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၀၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကျွမ်းကျင်လိမ္မာခြင်း ၂ မျိုး

၁။ သမာပတ်ဝင်စားမှု၌ ကျွမ်းကျင်ခြင်း-သမာပတ္တိကုသလတာ၊
၂။ သမာပတ်ထမှု၌ ကျွမ်းကျင်ခြင်း-သမာပတ္တိဝုဋ္ဌာနကုသလတာ။ (အံ၊၁၊၉၃။) (အံ၊မြန်၊၁။၁၀၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကျားသစ်ဖိုနှင့် ယောဂီရဟန်း၏ အင်္ဂါ ၂ ပါး

၁။ ကျားသစ်ဖိုသည် အသွားခက်သော မြက်တော သစ်တော တောင်တို့ကို အမှီပြုပြီး ပုန်းအောင်းမှီခိုလျက် သားကောင်တို့ကို ဖမ်းယူခြင်း (ထို့အတူ ယောဂီပုဂ္ဂိုလ်သည် လူသူကင်း၍ ဆိတ်ငြိမ်ရာဖြစ်သော တောသစ်ပင်ရင်း တောင်ချောက် သုသာန် တောအုပ် စသည်တို့ကို အမှီပြုလျက် ကမ္မဋ္ဌာန်းတရားအားထုတ်ပြီး အဘိညာဉ်ခြောက်ပါးတို့၌ လေ့လာပြီး ဖြစ်ခြင်း)၊
၂။ ကျားသစ်ဖိုသည် အမှတ်မရှိသော သားကောင်ကို သတ်၍ လက်ဝဲနံပါးဖြင့် လဲကျသော သားကောင်ကို မစားခြင်း (ထို့အတူ ယောဂီပုဂ္ဂိုလ်သည် သစ်သီးပေးခြင်း, ပန်းပေးခြင်းစသော ကုလဒူသနအမှု, အခြားသော ဘုရားရှင်တားမြစ်ကဲ့ရဲ့အပ်သော မိစ္ဆာဇီဝဖြင့် ဖြစ်စေအပ်သော ဘောဇဉ်ကို မစားခြင်း)။ (မိလိန္ဒ၊၃၅၁။) (မိလိန္ဒ၊မြန်။၃၇၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကျိန်စာဆိုခြင်း ၄ မျိုး (အမ္ဗဇာတ်လာ သူဌေးသမီးလေးဦးတို့၏ ကျိန်စာဆိုခြင်း ၄ မျိုး)

၁။ ပဌမသူဌေးသမီး-သင်ရသေ့၏ သရက်သီးကို ခိုးယူသော မိန်းမသည် အသက်ကြီး ဆံဖြူသော ယောကျ်ားနှင့် ညားပါစေ၊
၂။ ဒုတိယသူဌေးသမီး- သင်ရသေ့၏ သရက်သီးကို ခိုးယူသော မိန်းမသည် အသက်နှစ်ဆယ်နှစ်, အသက်နှစ်ဆယ့် ငါးနှစ်အရွယ်, အသက် သုံးဆယ်နှစ်အောက် အရွယ်တွင် ယောကျ်ားမရပါစေနှင့်၊
၃။ တတိယသူဌေးသမီး- သင်ရသေ့၏ သရက်သီးကို ခိုးယူသော မိန်းမသည် လင်ယောကျ်ားရှိရာ ခရီးဝေးသို့ အဖော်မပါ တစ်ယောက်တည်း သွားရပါစေ၊ ချိန်းချက်ထားသော နေရာ၌ လင်ယောကျ်ားကို မတွေ့ ပါစေနှင့်၊
၄။ စတုတ္ထသူဌေးသမီး- သင်ရသေ့၏ သရက်သီးကို ခိုးယူသော မိန်းမသည် တန်ဆာဆင်ကာ ကောင်းသော အဝတ်ကို ဝတ်၍ ပန်းပန်ကာ စန္ဒကူးနံ့သာဖြင့် လိမ်းကျံလျက် တစ်ယောက်တည်း အိပ်ရာ၌ အိပ်ရပါစေ။ (ဇာ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၂၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကျီးငှက်၏ အင်္ဂါ ၂ ပါး

၁။ ကျီးငှက်သည် ယုံမှားသံသယဖြင့် စိုးရိမ်ကြောင့်ကြမှုရှိလျက် လုံ့လစိုက်၍ ကျက်စားခြင်း (ထို့အတူ ယောဂီပုဂ္ဂိုလ်သည် အပ်သလော မအပ်သလောဟု ယုံမှား သံသယရှိလျက် လုံ့လထုတ်ကာ သတိဖြင့် ဣန္ဒြေတို့ကို စောင့်စည်း၍ ကျင့်ခြင်း)၊
၂။ ကျီးငှက်သည် တစ်စုံတစ်ခုသော ဘောဇဉ်ကို တွေ့မြင်သည်ရှိသော် ဆွေမျိုးဖြစ်သော ကျီးတို့နှင့် ခွဲခြမ်းဝေဖန်၍ စားခြင်း (ထို့အတူ ယောဂီပုဂ္ဂိုလ်သည် တရားသဖြင့် ရအပ်သော လာဘ်တို့ကို သီလရှိသော သီတင်းသုံးဖော်တို့နှင့် ခွဲခြမ်းဝေဖန်၍ သုံးဆောင်ခြင်း)။ (မိလိန္ဒ၊၃၅၅။) (မိလိန္ဒ၊မြန်။၃၇၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကျီးတို့၏ မသူတော်တရား ၁၀ ပါး

၁။ ဂုဏ်ကျေးဇူးကို ဖျက်ဆီးတတ်ခြင်း၊
၂။ ရဲတင်းခြင်း၊
၃။ အလိုရမ္မက်ကြီးခြင်း၊
၄။ အစားကြီးခြင်း၊
၅။ ကြမ်းကြုတ်ခြင်း၊
၆။ သနားခြင်းကရုဏာ မရှိခြင်း၊
၇။ အားနည်းခြင်း၊
၈။ မြည်တွန်တတ်ခြင်း၊
၉။ သတိမေ့တတ်ခြင်း၊
၁၀။ မစုဆောင်း တတ်ခြင်း။ (အံ၊၃၊၃၇၅။) (အံ၊မြန်၊၃။၃၇၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကျေးဇူး ၃ မျိုး

၁။ သီလက္ခန္ဓ- သီလတည်းဟူသော ကျေးဇူး၊
၂။ သမာဓိက္ခန္ဓ-သမာဓိတည်း ဟူသော ကျေးဇူး၊
၃။ ပညာက္ခန္ဓ- ပညာတည်းဟူသော ကျေးဇူး။ (နေတ္တိ၊ဝိဘာ၊၂၇၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကျေးဇူးကြီးသော ပုဂ္ဂိုလ် ၃ မျိုး

၁။ အကြင်ပုဂ္ဂိုလ်ကို အကြောင်းပြု၍ ဘုရား တရား သံဃာ ရတနာ သုံးပါးကို ဆည်းကပ်ကိုးကွယ်သူ အဖြစ်သို့ ရောက်ရှိခဲ့သူ ဖြစ်ခြင်း၊
၂။ အကြင် ပုဂ္ဂိုလ်ကို အကြောင်းပြု၍ သစ္စာလေးပါးကို အမှန်အတိုင်း သိသူအဖြစ်သို့ ရောက်ရှိခဲ့သူ ဖြစ်ခြင်း၊
၃။ အကြင်ပုဂ္ဂိုလ်ကို အကြောင်းပြု၍ အာသဝေါ ကုန်ခန်းသော ရဟန္တာပုဂ္ဂိုလ် အဖြစ်သို့ ရောက်ရှိ ခဲ့သူ ဖြစ်ခြင်း။ (အံ၊၁၊၁၂၁။) (အံ၊မြန်၊၁။၁၃၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကျေးဇူးဆပ်၍ မကုန်နိုင်သော ပုဂ္ဂိုလ် ၂ မျိုး

၁။ မိခင်ကျေးဇူး၊
၂။ ဖခင်ကျေးဇူး။ (အံ၊၁၊ပါ၊၆၃။)(အံ၊မြန်၊၁။၇၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကျေးဇူးများသော တရား ၁၀ ပါး

၁။ သီလရှိခြင်း၊
၂။ အကြားအမြင် ရှိခြင်း၊
၃။ အဆွေ ခင်ပွန်းကောင်း ရှိခြင်း၊
၄။ ဆိုဆုံးမလွယ်ခြင်း၊
၅။ အယုတ်အမြတ်ဖြစ်သော ကိစ္စတို့၌ လိမ်မာခြင်း၊ ပျင်းရိခြင်း မရှိ၊
၆။ တရားတော်ကို အလိုရှိခြင်း၊ ချစ်ဖွယ်ကို ပြောဆိုတတ်ခြင်း၊
၇။ ရရသမျှ ပစ္စည်းလေးပါး တို့ဖြင့် ရောင့်ရဲခြင်း၊
၈။ အားထုတ်သော ဝီရိယရှိခြင်း၊
၉။ သတိရှိခြင်း၊ သတိပညာနှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၁၀။ ပညာရှိခြင်း၊ အဖြစ်အပျက်ကို သိသော ကိလေသာကို ဖျက်ဆီးနိုင်သော ဆင်းရဲကုန်ရာ နိဗ္ဗာန်သို့ ရောက်စေတတ်သော ပညာနှင့် ပြည့်စုံခြင်း။ (ဒီ၊၃၊၂၅၅။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၇၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကျေးဇူးများသော တရား ၂ ပါး

၁။ အောက်မေ့ခြင်း သတိ၊၂။ ဆင်ခြင်ခြင်း သမ္ပဇဉ်။ (ဒီ၊၃၊၂၂၈။)(ဒီ၊မြန်၊၃။၂၅၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကျေးဇူးများသော တရား ၃ ပါး

၁။ သူတော်ကောင်းကို မှီဝဲခြင်း၊
၂။ သူတော်ကောင်းတရားကို နာခြင်း၊
၃။ လောကုတ္တရာတရားအားလျော်သော တရားကို ကျင့်ခြင်း။ (ဒီ၊၃၊၂၂၉။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၅၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကျေးဇူးများသော တရား ၄ ပါး

၁။ သင့်တင့်လျောက်ပတ်သော အရပ်၌ နေခြင်း- ပဋိရူပဒေသဝါသ၊
၂။ သူတော်ကောင်းတို့ကို မှီဝဲဆည်းကပ်ခြင်းသပ္ပုရိသူပနိဿယ၊
၃။ မိမိကိုယ်ကို ကောင်းစွာ ထားခြင်း- အတ္တသမ္မာပဏိဓိ၊
၄။ ရှေး၌ပြုဖူးသော ကောင်းမှုရှိခြင်း- ပုဗ္ဗေ စ ကတပုညတာ။ (ဒီ၊၃၊၂၃၀။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၅၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကျေးဇူးများသော တရား ၅ ပါး

၁။ သဒ္ဓါတရားရှိခြင်း၊
၂။ အနာရောဂါ ကင်းခြင်း၊
၃။ မာန်မရှိ လှည့်ပတ်ခြင်းမရှိ ဟုတ်တိုင်းမှန်စွာ မိမိကိုယ်ကို ထင်စွာပြုခြင်း၊
၄။ အားကြီးသော မြဲမြံသော လုံ့လ အားထုတ်အပ်သော ဝီရိယရှိခြင်း၊
၅။ ဝဋ်ဆင်းရဲကုန်ရာ အရဟတ္တဖိုလ်သို့ ရောက်စေ တတ်သော စင်ကြယ်သော ပညာနှင့် ပြည့်စုံခြင်း။ (ဒီ၊၃၊၂၃၂။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၅၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကျေးဇူးများသော တရား ၆ ပါး

၁။ ကာယကံမေတ္တာကို ဖြစ်စေခြင်း၊
၂။ ဝစီကံမေတ္တာကို ဖြစ်စေခြင်း၊
၃။ မနောကံမေတ္တာကို ဖြစ်စေခြင်း၊
၄။ တရားသဖြင့် ရအပ်သော လာဘ်တို့ကို သီတင်းသုံးဖော်တို့နှင့် ဆက်ဆံ၍ စားလေ့ရှိခြင်း၊
၅။ သီတင်းသုံးဖော်တို့နှင့် တူသော သီလရှိခြင်း၊
၆။ သီတင်းသုံးဖော်တို့နှင့် ဉာဏ်အမြင်တူခြင်းသို့ ရောက်ခြင်း။ (ဒီ၊၃၊၂၃၆။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၅၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကျေးဇူးများသော တရား ၇ ပါး

၁။ သဒ္ဓါဥစ္စာ၊၂။ သီလဥစ္စာ၊၃။ဟိရီဥစ္စာ၊၄။ ဩတ္တပ္ပဥစ္စာ၊
၅။ သုတဥစ္စာ၊၆။ စာဂဥစ္စာ၊၇။ ပညာဥစ္စာ။ (ဒီ၊၃၊၂၄၀။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၆၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကျေးဇူးများသော တရား ၈ ပါး

၁။ ရှက်ကြောက် မြတ်နိုးအပ်သော ပုဂ္ဂိုလ်ကို မှီ၍နေပြီး ရိုသေ ခြင်းကို ဖြစ်စေခြင်းသည် မြတ်သော မဂ်အကျင့်၏ အစဖြစ်သော မရသေးသော သမ္မာဒိဋ္ဌိ ပညာကို ပြည့်စုံစေခြင်းငှာ ရှေးဦးစွာသော အကြောင်းအထောက်အပံ့ဖြစ်ခြင်း၊
၂။ ရှက်ကြောက် မြတ်နိုးအပ်သော ပုဂ္ဂိုလ်ကို မှီ၍နေပြီး ပါဠိအနက် ယုံမှားဖွယ်တို့ကို မေးသဖြင့် ယုံမှားမှုကို ဖြေဖျောက်ပေးခြင်းသည် မြတ်သော မဂ်အကျင့်၏ အစဖြစ်သော မရသေးသော သမ္မာဒိဋ္ဌိ ပညာကို ပြည့်စုံစေခြင်းငှာ နှစ်ခုမြောက်သော အကြောင်းအထောက်အပံ့ ဖြစ်ခြင်း၊
၃။ တရားတော်ကို ကြားနာရ၍ စိတ်၏ ငြိမ်းချမ်းခြင်းနှင့် ပြည့်စုံခြင်းသည် မြတ်သော မဂ်အကျင့်၏ အစဖြစ်သော မရသေးသော သမ္မာဒိဋ္ဌိပညာကို ပြည့်စုံစေခြင်းငှာ သုံးခုမြောက် အကြောင်းအထောက်အပံ့ ဖြစ်ခြင်း၊
၄။ ပါတိမောက္ခသံဝရသီလကို စောင့်စည်း၍ နေခြင်းသည် မြတ်သော မဂ်အကျင့်၏ အစဖြစ်သော မရသေးသော သမ္မာဒိဋ္ဌိပညာကို ပြည့်စုံစေခြင်းငှာ လေးခုမြောက် အကြောင်းအထောက်အပံ့ ဖြစ်ခြင်း၊
၅။ အကြားအမြင်များ၏၊ သင်ပြီးသည်ကို ဆောင်နိုင်၏၊ အလုံးစုံပြည့်စုံခြင်းရှိသော တရားတို့ကို အဖန်ဖန် လေ့လာဆင်ခြင်၍ ပညာဖြင့် ထိုးထွင်းသိခြင်းသည် မြတ်သော မဂ်အကျင့်၏ အစဖြစ်သော မရသေးသော သမ္မာဒိဋ္ဌိ ပညာကို ပြည့်စုံစေခြင်းငှာ ငါးခုမြောက် အကြောင်းအထောက်အပံ့ ဖြစ်ခြင်း၊
၆။ အကုသိုလ် တရားတို့ကို ပယ်ခြင်းငှာ အားထုတ်သော ဝီရိယရှိခြင်းသည် မြတ်သော မဂ်အကျင့်၏ အစဖြစ်သော မရသေးသော သမ္မာဒိဋ္ဌိပညာကို ပြည့်စုံစေခြင်းငှာ ခြောက်ခုမြောက်သော အကြောင်းအထောက်အပံ့ ဖြစ်ခြင်း၊
၇။ မြတ်သော သတိနှင့် ပြည့်စုံခြင်းသည်မြတ်သော မဂ်အကျင့်၏ အစဖြစ်သော မရသေးသော သမ္မာဒိဋ္ဌိပညာကို ပြည့်စုံစေခြင်းငှာ ခုနစ်ခု မြောက်သော အကြောင်းအထောက်အပံ့ ဖြစ်ခြင်း၊
၈။ ငါးပါးသော ဥပါဒါနက္ခန္ဓာတို့၌ ဖြစ်ခြင်းပျက်ခြင်းကို အဖန်ဖန်ရှု၍ နေခြင်းသည် မြတ်သော မဂ်အကျင့်၏ အစဖြစ်သော မရသေးသော သမ္မာဒိဋ္ဌိပညာကို ပြည့်စုံစေခြင်းငှာ ရှစ်ခုမြောက်သော အကြောင်းအထောက်အပံ့ ဖြစ်ခြင်း။ (ဒီ၊၃၊၂၄၃။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၆၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကျေးဇူးများသော တရား ၉ ပါး

၁။ အသင့်အားဖြင့် နှလုံးသွင်းသူအား ဝမ်းမြောက်ခြင်း ဖြစ်၏၊၂။ ဝမ်းမြောက်ခြင်းရှိသူအား နှစ်သိမ့်ခြင်း ဖြစ်၏၊
၃။ နှစ်သိမ့်သော စိတ်ရှိသူအား နာမ်ရုပ် အပေါင်း ငြိမ်း၏၊
၄။ နာမ်ရုပ်အပေါင်းငြိမ်းသူသည် ချမ်းသာကို ခံစားရ၏၊
၅။ ချမ်းသာသုခ ရှိသူ၏ စိတ်သည် တည်ကြည်၏၊
၆။ စိတ်တည်ကြည်သော် ဟုတ်မှန်သောအတိုင်း သိ၏၊
၇။ ဟုတ်မှန်အတိုင်းသိသော် ငြီးငွေ့၏၊
၈။ ငြီးငွေ့သည်ရှိသော် စွဲမက်ခြင်း ကင်း၏၊
၉။ စွဲမက် ခြင်းကင်းသော် ကိလေသာတို့မှ လွတ်၏။ (ဒီ၊၃၊၂၅၂။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၇၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကျောက်ဆူး၏ အင်္ဂါ ၂ ပါး

၁။ ကျောက်ဆူးသည် လှိုင်းကွန်ရက်တို့ဖြင့် ရှုပ်ထွေးလျက် ချောက်ချားသော ရေအပြင်ရှိသော မဟာသမုဒ္ဒရာကြီး၌ လှေသင်္ဘောကို ရပ်တည်စေ ငြိမ်သက် စေလျက် တူရူအရပ် ဖီလာအရပ်သို့ ဆောင်ခြင်းငှာ မပေးခြင်း (ထို့အတူ ယောဂီပုဂ္ဂိုလ်သည် ရာဂ ဒေါသ မောဟတည်းဟူသော လှိုင်းကွန်ရက်ရှိသော ဝိတက်လှိုင်း ပုတ်ခတ်အပ်သော အာရုံ၌ စိတ်ကို တည်အောင်ထားခြင်း, တူရူဖီလာအရပ်သို့ ဆောင်ခြင်းငှာ မပေးခြင်း)၊
၂။ ကျောက်ဆူးသည် ရေပေါ်သို့ မပေါ်ဘဲ နစ်မြှုပ်လျက် အတောင်တစ်ရာရှိသော ရေ၌လည်း လှေသင်္ဘောကို ငြိမ်စေ ရပ်တည်စေခြင်း (ထို့အတူ ယောဂီပုဂ္ဂိုလ်သည် လာဘ်ပူဇော် သက္ကာရ အခြံအရံစသည်တို့၌ မပေါ်လွင်ဘဲ ကိုယ်နှင့် မျှတလောက်ရုံသော ပစ္စည်းလေးပါးတို့၌သာလျှင် စိတ်ကို ထားအပ်ခြင်း) ။ (မိလိန္ဒ၊၃၆၀။) (မိလိန္ဒ၊မြန်။၃၈၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကျောက်မျက်ရတနာ ၂၄ မျိုး

၁။ ဝဇိရ- စိန် (လက်ဝတ်ရတနာ)၊
၂။ မဟာနီလ- နီလာကြီး၊ မြညိုကြီး၊ (ဣန္ဒနီလာကျောက်ထက် ပို၍ ညိုသော ကျောက်တစ်မျိုး)၊
၃။ ဣန္ဒနီလ- ပတ္တမြားညို (နီလာ)၊
၄။ မရကတ- မြ၊
၅။ ဝေဠုရိယ- ကျောက်မျက်ရွဲ (ဝါးစိမ်းအဆင်းရှိသော ကျောက်မျက်)၊
၆။ ပဒုမရာဂ- ပတ္တမြားနီ၊
၇။ ဖုဿရာဂ- ဥဿဖယား (ဖုဿရာဂမည်သော ကျောက်မျက်)၊
၈။ ကက္ကေတန- ကက္ကေတနမည်သော ကျောက်မျက်၊
၉။ ပုလာက- ပုလာက မည်သော ကျောက်မျက်၊
၁၀။ ဝိမလ- အညစ်ကြေးကင်းသော ဝိမလမည်သော ကျောက်မျက်၊
၁၁။ လောဟိတင်္က- ပတ္တမြားနီ၊
၁၂။ ဖလိက- ဖန်၊ ဖန်ကျောက်၊
၁၃။ ပဝါဠ- သန္တာ၊
၁၄။ ဇောတိရသ- အလုံးစုံသော အလိုကို ပေးစွမ်းနိုင်သော ဇောတိရသပတ္တမြား၊
၁၅။ ဂေါမုတ္တက- ဂေါမုတ္တကမည်သော ပတ္တမြား၊ နွားကျင်ငယ်ရေအရောင်နှင့် တူသော ကျောက်မျက်၊ ဂေါမုတ်၊
၁၆။ ဂေါမေဒက- ဂေါမေဒကမည်သော ပတ္တမြား၊ နွားအဆီခဲနှင့် တူသော ကျောက်၊ ဂေါမိဒ်ကျောက်၊
၁၇။ သောဂန္ဓိက- သောဂန္ဓိကမည်သော ကျောက်မျက် (ကြာဖြူအဆင်းရှိသော ကျောက်မျက်)၊
၁၈။ မုတ္တာ- ပုလဲ၊
၁၉။ သင်္ခ- ခရုသင်း၊
၂၀။ အဉ္ဇနမူလ- ခနောက်စိမ်း၊ မျက်စဉ်းကျောက်၊
၂၁။ ရာဇပဋ္ဋ- ရာဇပဋ္ဋမည်သော ကျောက်မျက်၊
၂၂။ အမတံသက- အမြိုက်သုက်ကျောက်မျက်၊
၂၃။ ပိယက- ပိယကမည်သော ကျောက်မျက်၊
၂၄။ ဗြာဟ္မဏီ- ဗြာဟ္မဏီမည်သော ကျောက်မျက်။ (ဥဒါန၊ဋ္ဌ၊၉၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကျောင်း ၂ မျိုး

၁။ ဤကျောင်းကို သုံးဆောင်သော ရဟန်းအား အကုသိုလ်တရား တိုးပွား၍ ကုသိုလ်တရား ဆုတ်ယုတ်သဖြင့် မမှီဝဲအပ်သော ကျောင်း၊
၂။ ဤကျောင်းကို သုံးဆောင်သော ရဟန်းအား အကုသိုလ်တရားဆုတ်ယုတ်၍ ကုသိုလ်တရား တိုးပွားသဖြင့် မှီဝဲအပ်သော ကျောင်း။ (အံ၊၃၊၁၇၆။) (အံ၊၃၊၃၃၆။) (အံ၊မြန်၊၃။၁၇၈၊၃၃၅။) (အံ၊မြန်၊၃။၁၇၈၊၃၃၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကျောင်း ၃ မျိုး

၁။ အတွင်း၌ လိမ်းကျံအပ်သော ကျောင်း၊
၂။ အပ၌ လိမ်းကျံအပ်သော ကျောင်း၊
၃။ အတွင်းအပ၌ လိမ်းကျံအပ်သော ကျောင်း။ (ဝိ၊၁၊၂၂၄၊၂၂၇၊၂၃၇၊၂၄၀။) (ဝိ၊၂၊၆၈။) (ဝိ၊မြန်၊၁။၂၃၂၊၂၃၅၊၂၅၀၊၂၅၃။) (ဝိ၊မြန်၊၂။၇၇။) (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၅၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကျောင်း ၅ မျိုး

၁။ နှစ်ဖက်မိုး ကျောင်း၊
၂။ တစ်ဖက်မိုးကျောင်း၊
၃။ အထွဋ်တပ်အပ်သော ပြာသာဒ် ရှည်၊
၄။ အထွဋ်မတပ်အပ်သော ပြာသာဒ်ဦးပြည်း၊
၅။ လိုဏ်ဂူ။ (ဝိ၊၄၊၂၉၀။) (ဝိ၊မြန်၊၄။၂၉၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကျောင်း ၆ မျိုး

၁။ သံဃတော- သံဃာထံမှ ရသော ကျောင်း၊
၂။ ဂဏတော- ဂိုဏ်းမှ ရသော ကျောင်း၊
၃။ ဉာတိတော- ဆွေမျိုးထံမှ ရသော ကျောင်း၊
၄။ မိတ္တတော- မိတ်ဆွေထံမှ ရသော ကျောင်း၊
၅။ အတ္တနော ဓနေန- မိမိ၏ ဥစ္စာဖြင့် ဖြစ်ပေါ်လာသော ကျောင်း၊
၆။ ပံသုကူလံ- ပံသုကူရသော ကျောင်း။ (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၉၉။) (အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၈၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကျောင်း အိပ်ရာနေရာ ၁၀ မျိုး

၁။ ဆိတ်ငြိမ်သော ကျောင်းအိပ်ရာနေရာ၊
၂။ တော၊
၃။ သစ်ပင်ရင်း၊
၄။ တောင်၊
၅။ ချောက်၊
၆။ တောင်ခေါင်း၊
၇။ သချုႋင်း၊
၈။ တောအုပ်၊
၉။ လွင်ပြင်၊
၁၀။ ကောက်ရိုးပုံ။ (ဒီ၊၁၊၆၇။) (ဒီ၊မြန်၊၁။၈၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကျောင်း အိပ်ရာနေရာ ၁၆ မျိုး

၁။ ခုတင်, ညောင်စောင်း၊
၂။ အင်းပျဉ်၊
၃။ ဘုံလျှို, မွေ့ယာ၊
၄။ ခေါင်းအုံး၊
၅။ ကျောင်းတိုက်ကြီး၊
၆။ ဂဠုန်တောင်အလား အမိုးနှစ်ဖက်ထားသော ပြာသာဒ် ရှည်၊
၇။ လေးဒေါင့်ပြာသာဒ်၊
၈။ ပြာသာဒ်ဦးပြည်း၊
၉။ ဂူ၊
၁၀။ ပြအိုး၊
၁၁။ တန်ဆောင်း၊
၁၂။ လိုဏ်၊
၁၃။ ဝါးရုံ၊
၁၄။ သစ်ပင်ရင်း, သစ်ပင်အနီးအောက်၊
၁၅။ မဏ္ဍပ်၊
၁၆။ ရဟန်းတို့ ရှေးရှုသွားကြသော အရပ်အားလုံး။ (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၈၇။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊မြန်၊၁။၃၆၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကျောင်း အိပ်ရာနေရာ ၄ မျိုး

၁။ ကျောင်းတိုက်ကြီး၊ တစ်ဖက်မိုးကျောင်း၊ လေးထောင့်ပြာသာဒ်၊ ပြာသာဒ်ကတုံး၊ ဂူ-ဟူသော ဝိဟာရသေနာသန၊
၂။ ညောင်စောင်း၊ အင်းပျဉ်၊ ဘုံလျှို မွေ့ယာ၊ ခေါင်းအုံးဟူသော မဉ္စပီဌသေနာသန၊
၃။ ပုဆိုးကြမ်း၊ သားရေပိုင်း၊ မြက်အခင်း၊ သစ်ရွက် အခင်းဟူသော သန္ထတသေနာသန၊
၄။ ရဟန်းတို့ ရှေ့ရှုသွားကြကုန်သော အရပ်အားလုံး ဟူသော ဩကာသသေနာသန။ (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၈၇။) (မ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၁၉။) (အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၈၃။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊မြန်၊၁။၃၆၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကျောင်း၌ ပြည့်စုံရမည့် အင်္ဂါ ၅ ပါး

၁။ ဆွမ်းခံရွာနှင့် မဝေးလွန်း, မနီးလွန်း, သွားလာရာ လွယ်ကူရာ အရပ်ဖြစ်ခြင်း၊
၂။ နေ့အချိန်၌ လူတို့နှင့် မရောပြွမ်း, ညဉ့်အခါ၌ ကျောင်းအနီး ခရီးသွားတို့၏ စကားပြောသံ မရှိခြင်း, မြို့ရွာသူ ဆူညံသံ မရှိခြင်း၊
၃။ မှက်, ခြင်, လေ, နေပူ, မြွေ ကင်း စသော တွားသွားသတ္တဝါတို့၏ တွေ့ထိကိုက်ခဲခြင်းမှ ကင်းခြင်း၊
၄။ ထိုကျောင်း၌ နေထိုင်သော ရဟန်းအား ဆင်းရဲပင်ပန်းမှု ကင်းစွာ သင်္ကန်းစသော ပရိက္ခရာတို့ ဖြစ်ပေါ်နိုင်ခြင်း၊
၅။ ထိုကျောင်း၌ ပရိယတ် အကြားအမြင်များကုန်သော ထေရ်ရဟန်းတို့ နေထိုင်ခြင်း။ (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၂၊၂၀၉။) (ဝိမတိ၊၁၊၂၁၄။) (မ၊ဋီ၊၁၊၁၄၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကျောင်း၌ ရောင့်ရဲခြင်း ၁၅ မျိုး

၁။ ကြံစည်ခြင်း၌ ရောင့်ရဲခြင်း၊
၂။ သွားခြင်း၌ ရောင့်ရဲခြင်း၊
၃။ ရှာမှီးခြင်း၌ ရောင့်ရဲခြင်း၊
၄။ ရရှိခြင်း၌ ရောင့်ရဲခြင်း၊
၅။ ခံယူခြင်း၌ ရောင့်ရဲခြင်း၊
၆။ အတိုင်းအရှည်အားဖြင့် ခံယူခြင်း၌ ရောင့်ရဲခြင်း၊
၇။ လျှပ်ပေါ်ခြင်းကို ရှောင်ကြဉ်ရာ၌ ရောင့်ရဲခြင်း၊
၈။ အကြင်အကြင် ရအပ်သော ကျောင်း၌ ရောင့်ရဲခြင်း၊
၉။ မိမိအားအစွမ်းနှင့် လျော်ညီစွာ ရောင့်ရဲခြင်း၊
၁၀။ မိမိအား လျောက်ပတ်သည်အားလျော်စွာ ရောင့်ရဲခြင်း၊
၁၁။ ကျေးဇူးပြုခြင်း၌ ရောင့်ရဲခြင်း၊
၁၂။ အတိုင်းအရှည်၌ ရောင့်ရဲခြင်း၊
၁၃။ သုံးဆောင် ရာ၌ ရောင့်ရဲခြင်း၊
၁၄။ သိုမှီးခြင်းကို ရှောင်ကြဉ်ရာ၌ ရောင့်ရဲခြင်း၊
၁၅။ စွန့်ကြဲရာ၌ ရောင့်ရဲခြင်း။ (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၉၉။) (စူဠနိ၊ဋ္ဌ၊၁၁၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကျောင်း၌ ရောင့်ရဲခြင်း ၃ မျိုး

၁။ ကျောင်း၌ မိမိရရှိခြင်းနှင့် လျော်ညီစွာ ရောင့်ရဲတင်းတိမ်ခြင်း (ယထာလာဘသန္တောသ)၊
၂။ ကျောင်း၌ မိမိခွန်အား, အစွမ်းနှင့် လျော်ညီစွာ ရောင့်ရဲ တင်းတိမ်ခြင်း (ယထာဗလသန္တောသ)၊
၃။ ကျောင်း၌ မိမိနှင့်သင့်လျော်လျောက်ပတ်မှုအား လျော်စွာ ရောင့်ရဲတင်းတိမ်ခြင်း (ယထာသာရုပ္ပသန္တောသ)။ (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၈၃။) (မ၊ဋ္ဌ၊၂၊၄၈။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊မြန်၊၁။၃၅၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကျောင်းကို ခံယူခြင်း ၂ မျိုး

၁။ နွေ, ဆောင်း ဥတုအခါ၌ ကျောင်းကို ခံယူခြင်း၊ ၂။(မိုးအခါ) ဝါဆိုသော အခါ၌ ကျောင်းကို ခံယူခြင်း။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၄၊၆၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကျောင်းခံယူခြင်း ၃ မျိုး

၁။ ပုရိမဝါ၌ ကျောင်းခံယူခြင်း၊
၂။ ပစ္ဆိမဝါ၌ ကျောင်းခံယူခြင်း၊
၃။ ဝါပ၌ ကျောင်းခံယူခြင်း။ (ဝိ၊၄၊၃၁၈။) (ဝိ၊၅၊၂၁၉။) (ဝိ၊မြန်၊၄။၃၂၂။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၃၀၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကျောင်းတိုက်ကို တင့်တယ်စေသော ကျောင်းထိုင်ရဟန်း၏ အင်္ဂါ ၅ ပါး

၁။ ပါတိမောက္ခ သံဝရသီလနှင့် ပြည့်စုံသည် ဖြစ်၍ အနည်းငယ်သော အပြစ်၌လည်း ဘေးဟု ရှုလေ့ရှိခြင်း၊
၂။ အကြားအမြင် ဗဟုသုတများသည် ဖြစ်၍ အစ အလယ် အဆုံး ကောင်းခြင်းရှိသော တရားတို့ကို နာယူမှတ်သား ဆောင်ထားလျက် ပညာဖြင့် ကောင်းစွာထိုးထွင်း၍ သိခြင်း၊
၃။ အပြစ်ကင်းလျက် ယဉ်ကျေးသော စကားရှိသည်ဖြစ်၍ ကောင်းသော စကားမြွက်ဆိုသံ ရှိခြင်း၊
၄။ မျက်မှောက်ဘဝ ချမ်းသာစွာ နေကြောင်းဖြစ်သော ရူပဈာန်လေးပါးတို့ကို အလိုရှိတိုင်း မငြိုငြင် မပင်ပန်းဘဲ ရခြင်း၊
၅။ ရောက်လာသူတို့ကို တရားစကားဖြင့် အကျိုး စီးပွားကို သိမြင်စေ၍ တရားကျင့်သုံးရန် ထက်သန်စေခြင်း။ (အံ၊၂၊၂၂၉။) (အံ၊မြန်၊၂။၂၉၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကျောင်းတိုက်အား ကျေးဇူးများသော ကျောင်းထိုင်ရဟန်း၏ အင်္ဂါ ၅ ပါး

၁။ ပါတိမောက္ခ သံဝရသီလနှင့် ပြည့်စုံသည်ဖြစ်၍ အနည်းငယ်သော အပြစ်၌လည်း ဘေးဟု ရှုလေ့ ရှိခြင်း၊
၂။ အကြားအမြင် ဗဟုသုတများသည် ဖြစ်၍ အစ အလယ် အဆုံး ကောင်းခြင်း ရှိသော တရား တို့ကို နာယူဆောင်မှတ်ထားလျက် ပညာဖြင့် ကောင်းစွာ ထိုးထွင်းသိခြင်း၊
၃။ ကျိုးပျက် နေသော ကျောင်းကို တစ်ဖန် ပြုပြင်တတ်ခြင်း၊
၄။ အာဂန္တုရဟန်းသံဃာများ ကြွရောက် လာသည်ရှိသော် လူဒါယကာတို့ထံ ချဉ်းကပ်၍ ကုသိုလ်ကောင်းမှု ပြုလုပ်ရန် ပြောကြားခြင်း၊
၅။ မျက်မှောက်ဘဝ၌ ချမ်းသာစွာ နေကြောင်းဖြစ်သော ရူပဈာန် လေးပါးတို့ကို အလိုရှိတိုင်း မငြိုမငြင်မပင်မပန်းဘဲ ရရှိခြင်း။ (အံ၊၂၊၂၃၀။) (အံ၊မြန်၊၂။၂၉၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကျောင်းထိုင်ပုဂ္ဂိုလ်၏ အင်္ဂါ ၅ ပါး

၁။ ဆယ်ဝါပြည့်ရခြင်း၊
၂။ ဘိက္ခုဝိဘင်း ဘိက္ခုနီဝိဘင်း တို့ကို ပဒဘာဇနီနှင့် တကွ အကျယ် တတ်သိနားလည်ရခြင်း၊
၃။ ကံကြီးကံငယ်ဆောင်ပုံကို နားလည်ရခြင်း၊
၄။ မဟာဝါခန္ဓက စူဠဝါခန္ဓက၌ လာသော ကျင့်ဝတ်များကို နားလည်ရခြင်း၊
၅။ နာမ်တရား ရုပ်တရားတို့ကို သေချာကျနစွာ ဟောပြောနိုင်ခြင်း။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၅၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကျောင်းထိုင်ရဟန်း ကြည်ညိုဖွယ်ဖြစ်ကြောင်း တရား ၅ ပါး

၁။ သီလရှိခြင်း၊
၂။ အကြားအမြင် များခြင်း၊
၃။ ကောင်းသော စကား ရှိခြင်း၊
၄။ ဈာန်လေးပါးနှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၅။ အရဟတ္တ ဖိုလ်သို့ ရောက်၍ နေခြင်း။ (အံ၊၂၊၂၂၉။) (အံ၊မြန်၊၂။၂၉၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကျောင်းထိုင်ရဟန်း နတ်ပြည်ရောက်ကြောင်း တရား ၅ ပါး

၁။ မိမိဉာဏ်ဖြင့် စိစစ်သက်ဝင်၍ မချီးမွမ်းထိုက်သူအား ဂုဏ်ကျေးဇူးမဲ့ ကဲ့ရဲ့စကား ပြောကြားခြင်း၊
၂။ မိမိဉာဏ်ဖြင့် စိစစ် သက်ဝင်၍ ချီးမွမ်းထိုက်သူ၏ ဂုဏ်ကျေးဇူးကို ချီးမွမ်းခြင်း၊
၃။ မိမိဉာဏ်ဖြင့် စိစစ်သက်ဝင်၍ မကြည်ညိုသင့်သော အရာ၌ မကြည်ညိုခြင်း၊
၄။ မိမိဉာဏ်ဖြင့် စိစစ်သက်ဝင်၍ ကြည်ညို သင့်သော အရာ၌ ကြည်ညိုခြင်း၊
၅။ သဒ္ဓါတရားဖြင့် ပေးလှူအပ်သော ပစ္စည်းများကို မဖျက်ဆီးခြင်း။ (အံ၊၂၊၂၃၁။) (အံ၊မြန်၊၂။၂၉၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကျောင်းထိုင်ရဟန်း နတ်ပြည်ရောက်ကြောင်း တရား ၅ ပါး

၁။ မိမိဉာဏ်ဖြင့် စိစစ် သက်ဝင်၍ မချီးမွမ်းထိုက်သူအား ကျေးဇူးမဲ့ ကဲ့ရဲ့စကားပြောကြားခြင်း၊
၂။ မိမိဉာဏ်ဖြင့် စိစစ် သက်ဝင်၍ ချီးမွမ်းထိုက်သူအား ချီးမွမ်းစကား ပြောကြားခြင်း၊
၃။ ကျောင်း၌ ဝန်တိုမှုမရှိဘဲ မမက်မော မတွယ်တာခြင်း၊
၄။ လူဒါယကာတို့၌ ဝန်တိုမှုမရှိဘဲ မမက်မောမတွယ်တာခြင်း၊
၅။ သဒ္ဓါဖြင့် ပေးလှူအပ်သော ပစ္စည်းကို မဖျက်ဆီးခြင်း။ (အံ၊၂၊၂၃၁။) (အံ၊မြန်၊၂။၂၉၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကျောင်းထိုင်ရဟန်း နတ်ပြည်ရောက်ကြောင်း တရား ၅ ပါး

၁။ မချီးမွမ်းထိုက်သူအား ကျေးဇူးမဲ့ ကဲ့ရဲ့စကား ပြောကြားခြင်း၊
၂။ ချီးမွမ်းထိုက်သူ၏ ဂုဏ်ကျေးဇူးကို ချီးမွမ်းပြောဆိုခြင်း၊
၃။ ကျောင်း၌ ဝန်မတိုခြင်း၊
၄။ ဒါယကာတို့၌ ဝန်မတိုခြင်း၊
၅။ လာဘ်လာဘ၌ ဝန်မတိုခြင်း။ (အံ၊၂၊၂၃၂။) (အံ၊မြန်၊၂။၂၉၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကျောင်းထိုင်ရဟန်း နတ်ပြည်ရောက်ကြောင်း တရား ၅ ပါး

၁။ ကျောင်း၌ ဝန်တိုမှု မရှိခြင်း၊
၂။ ဒါယကာတို့၌ ဝန်တိုမှု မရှိခြင်း၊
၃။ လာဘ်လာဘ၌ ဝန်တိုမှု မရှိခြင်း၊
၄။ ဂုဏ် အဆင်း၌ ဝန်တိုမှု မရှိခြင်း၊
၅။ သဒ္ဓါတရားဖြင့် ပေးလှူအပ်သောပစ္စည်းကို မဖျက်ဆီးခြင်း။ (အံ၊၂၊၂၃၂။) (အံ၊မြန်၊၂။၂၉၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကျောင်းထိုင်ရဟန်း နတ်ပြည်ရောက်ကြောင်း တရား ၅ ပါး

၁။ ကျောင်း၌ ဝန်တိုမှု မရှိခြင်း၊
၂။ ဒါယကာ၌ ဝန်တိုမှု မရှိခြင်း၊
၃။ လာဘ်၌ ဝန်တိုမှု မရှိခြင်း၊
၄။ ဂုဏ်အဆင်း၌ ဝန်တိုမှု မရှိခြင်း၊
၅။ တရား၌ ဝန်တိုမှု မရှိခြင်း။ (အံ၊၂၊၂၃၃။) (အံ၊မြန်၊၂။၂၉၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကျောင်းထိုင်ရဟန်း မြတ်နိုးဖွယ် ဖြစ်ကြောင်း တရား ၅ ပါး

၁။ ဝတ်ကြီးဝတ်ငယ်နှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၂။ အကြားအမြင်ကို ဆောင်ခြင်း၊
၃။ တစ်ယောက်တည်း ကိန်းအောင်းခြင်း၌ မွေ့လျော်ခြင်း၊
၄။ ကောင်းသောစကား ရှိခြင်း၊
၅။ ပညာရှိခြင်း။ (အံ၊၂၊၂၂၈။) (အံ၊မြန်၊၂။၂၉၀-၂၉၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကျောင်းထိုင်ရဟန်း မြတ်နိုးဖွယ် မဖြစ်ကြောင်း တရား ၅ ပါး

၁။ ဝတ်ကြီးဝတ်ငယ်နှင့် မပြည့် စုံခြင်း၊
၂။ အကြားအမြင်ကို မဆောင်ခြင်း၊
၃။ တစ်ယောက်တည်း ကိန်းအောင်းခြင်း၌ မမွေ့လျော်ခြင်း၊
၄။ ကောင်းသောစကား မရှိခြင်း၊
၅။ ပညာမဲ့ခြင်း။ (အံ၊၂၊၂၂၈။) (အံ၊မြန်၊၂။၂၉၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကျောင်းထိုင်ရဟန်း အပါယ်ကျကြောင်း တရား ၅ ပါး

၁။ မိမိဉာဏ်ဖြင့် မစိစစ် မသက်ဝင်မူ၍ မချီးမွမ်းထိုက်သူ၏ ဂုဏ်ကျေးဇူးကို ချီးမွမ်းပြောကြားခြင်း၊
၂။ မိမိဉာဏ်ဖြင့် မစိစစ် မသက်ဝင် မူ၍ ချီးမွမ်းထိုက်သော သူအား ဂုဏ်ကျေးဇူးမဲ့ ကဲ့ရဲ့ပြောဆိုခြင်း၊
၃။ ကျောင်း၌ ဝန်တိုခြင်း၊
၄။ ဒါယကာ၌ ဝန်တိုခြင်း၊
၅။ လာဘ်၌ ဝန်တိုခြင်း။ (အံ၊၂၊၂၃၁။) (အံ၊မြန်၊၂။ ၂၉၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကျောင်းထိုင်ရဟန်း အပါယ်ကျကြောင်း တရား ၅ ပါး

၁။ ကျောင်း၌ ဝန်တိုခြင်း၊
၂။ ဒါယကာ၌ ဝန်တိုခြင်း၊
၃။ လာဘ်၌ ဝန်တိုခြင်း၊
၄။ ဂုဏ်အဆင်း၌ ဝန်တိုခြင်း၊
၅။ သဒ္ဓါဖြင့် လှူအပ်သော ပစ္စည်းကို ဖျက်ဆီးခြင်း။ (အံ၊၂၊၂၃၂။) (အံ၊မြန်၊၂။၂၉၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကျောင်းထိုင်ရဟန်း အပါယ်ကျကြောင်း တရား ၅ ပါး

၁။ ကျောင်း၌ ဝန်တိုခြင်း၊
၂။ ဒါယကာ၌ ဝန်တိုခြင်း၊
၃။ လာဘ်၌ ဝန်တိုခြင်း၊
၄။ ဂုဏ်အဆင်း၌ ဝန်တိုခြင်း၊
၅။ တရား၌ ဝန်တိုခြင်း။ (အံ၊၂၊၂၃၂။) (အံ၊မြန်၊၂။၂၉၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကျောင်းထိုင်ရဟန်း အပါယ်ကျကြောင်းတရား ၅ ပါး

၁။ မချီးမွမ်းထိုက်သူ၏ ဂုဏ်ကို ချီးမွမ်း ပြောဆိုခြင်း၊
၂။ ချီးမွမ်းထိုက်သော ပုဂ္ဂိုလ်အား ဂုဏ်ကျေးဇူးမဲ့ ကဲ့ရဲ့စကား ပြောကြားခြင်း၊
၃။ မကြည်ညိုသင့်သော အရာ၌ ကြည်ညိုခြင်း၊
၄။ ကြည်ညိုသင့်သော အရာ၌ မကြည်ညိုခြင်း၊
၅။ သဒ္ဓါတရားဖြင့် လှူသော ပစ္စည်းများကို ဖျက်ဆီးခြင်း။ (အံ၊၂၊၂၃၀-၂၃၁။) (အံ၊မြန်၊၂။ ၂၉၃-၂၉၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကျောင်းထိုင်ရဟန်း အပါယ်ကျကြောင်းတရား ၅ ပါး

၁။ မချီးမွမ်းထိုက်သူ၏ ဂုဏ်ကို ချီးမွမ်း ပြောဆိုခြင်း၊
၂။ ချီးမွမ်းထိုက်သော ပုဂ္ဂိုလ်အား ဂုဏ်ကျေးဇူးမဲ့ ကဲ့ရဲ့စကား ပြောကြားခြင်း၊
၃။ ကျောင်း၌ ဝန်တိုခြင်း မက်မောခြင်း၊
၄။ လူဒါယကာတို့၌ ဝန်တိုခြင်း မက်မောခြင်း၊
၅။ သဒ္ဓါတရားဖြင့် ပေးလှူအပ်သော ပစ္စည်းကို ဖျက်ဆီးခြင်း။ (အံ၊၂၊၂၃၁။) (အံ၊မြန်၊၂။၂၉၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကျောင်းထိုင်ရဟန်း၏ တရား ၅ ပါး (ငရဲသို့လားစေသော ကျောင်းထိုင်ရဟန်း၏ တရား ၅ ပါး)

၁။ မချီးမွမ်းထိုက်သူကို ချီးမွမ်းခြင်း၊
၂။ ချီးမွမ်းထိုက်သူကို ကဲ့ရဲ့ခြင်း၊
၃။ ကျောင်း၌ ဝန်တိုခြင်း၊
၄။ ဒါယကာ၌ ဝန်တိုခြင်း၊
၅။ လာဘ်လာဘ၌ ဝန်တိုခြင်း။ (အံ၊၂၊၃၁။) (အံ၊မြန်၊၂။၂၉၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကျောင်းထိုင်ရဟန်း၏ တရား ၅ ပါး (နတ်ပြည်သို့ လားစေသော ကျောင်းထိုင်ရဟန်း၏ တရား ၅ ပါး)

၁။ မချီးမွမ်းထိုက်သူကို ကဲ့ရဲ့ပြောဆိုခြင်း၊
၂။ ချီးမွမ်းထိုက်သူကို ချီးမွမ်းခြင်း၊
၃။ မကြည်ညိုသင့်သည်၌ မကြည်ညိုခြင်း၊
၄။ ကြည်ညိုသင့်သည်၌ ကြည်ညိုခြင်း၊
၅။ သဒ္ဓါ တရားဖြင့် လှူသော ပစ္စည်းကို မဖျက်ဆီးခြင်း။ (အံ၊၂၊၂၃၀။) (အံ၊မြန်၊၂။၂၉၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကျောင်းထိုင်ရဟန်း၏ တရား ၅ ပါး (နတ်ပြည်သို့ လားစေသော ကျောင်းထိုင်ရဟန်း၏ တရား ၅ ပါး)

၁။ မချီးမွမ်းထိုက်သူကို ကဲ့ရဲ့ခြင်း၊
၂။ ချီးမွမ်းထိုက်သူကို ချီးမွမ်းခြင်း၊
၃။ ကျောင်း၌ ဝန်မတိုခြင်း၊
၄။ ဒါယကာ၌ ဝန်မတိုခြင်း၊
၅။ သဒ္ဓါတရားဖြင့် လှူဒါန်းသော ပစ္စည်းများကို မဖျက်ဆီးခြင်း။ (အံ၊၂၊၂၃၁။) (အံ၊မြန်၊၂။၂၉၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကျောင်းထိုင်ရဟန်း၏ တရား ၅ ပါး (နတ်ပြည်သို့လားစေသော ကျောင်းထိုင်ရဟန်း၏ တရား ၅ ပါး)

၁။ မချီးမွမ်းထိုက်သူကို ကဲ့ရဲ့ခြင်း၊
၂။ ချီးမွမ်းထိုက်သူကို ချီးမွမ်းခြင်း၊
၃။ ကျောင်း၌ ဝန်တိုမှု မရှိခြင်း၊
၄။ ဒါယကာ၌ ဝန်တိုမှု မရှိခြင်း၊
၅။ လာဘ်လာဘ၌ ဝန်တိုမှု မရှိခြင်း။ (အံ၊၂၊၂၃၁။) (အံ၊မြန်၊၂။၂၉၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကျောင်းထိုင်ရဟန်း၏ တရား ၅ ပါး (နတ်ပြည်သို့လားစေသော ကျောင်းထိုင်ရဟန်း၏ တရား ၅ ပါး)

၁။ ကျောင်း၌ ဝန်တိုမှု မရှိခြင်း၊
၂။ ဒါယကာ၌ ဝန်တိုမှု မရှိခြင်း၊
၃။ လာဘ် လာဘ၌ ဝန်တိုမှု မရှိခြင်း၊
၄။ ဂုဏ်အဆင်း၌ ဝန်တိုမှု မရှိခြင်း၊
၅။ သဒ္ဓါတရားဖြင့် လှူသော ပစ္စည်းကို မဖျက်ဆီးခြင်း။ (အံ၊၂၊၂၃၂။) (အံ၊မြန်၊၂။၂၉၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကျောင်းထိုင်ရဟန်း၏ တရား ၅ ပါး (နတ်ပြည်သို့လားစေသော ကျောင်းထိုင်ရဟန်း၏ တရား ၅ ပါး)

၁။ ကျောင်း၌ ဝန်တိုမှု မရှိခြင်း၊
၂။ ဒါယကာ၌ ဝန်တိုမှု မရှိခြင်း၊
၃။ လာဘ်လာဘ၌ ဝန်တိုမှု မရှိခြင်း၊
၄။ ဂုဏ်အဆင်း၌ ဝန်တိုမှု မရှိခြင်း၊
၅။ တရား၌ ဝန်တိုမှု မရှိခြင်း။ (အံ၊၂၊၂၃၃။) (အံ၊မြန်၊၂။၂၉၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကျောင်းထိုင်ရဟန်း၏ အင်္ဂါ ၅ ပါး (ကျောင်းကို တင့်တယ်စေသော ကျောင်းထိုင်ရဟန်း၏ အင်္ဂါ ၅ ပါး)

၁။ သီလရှိခြင်း၊
၂။ အကြားအမြင် များခြင်း၊
၃။ ကောင်းသောစကား ရှိခြင်း၊
၄။ ချဉ်းကပ်လာသူတို့ကို တရားစကားဖြင့် ရွှင်လန်းစေခြင်း၊
၅။ ဈာန်လေးပါးနှင့် ပြည့်စုံခြင်း။ (အံ၊၂၊၂၂၉။) (အံ၊မြန်၊၂။၂၉၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကျောင်းထိုင်ရဟန်း၏ အင်္ဂါ ၅ ပါး (ကျောင်းအား ကျေးဇူးများသော ကျောင်းထိုင်ရဟန်း၏ အင်္ဂါ ၅ ပါး)

၁။ သီလရှိခြင်း၊
၂။ အကြားအမြင် များခြင်း၊
၃။ ကျိုးပျက်သည်ကို တစ်ဖန် ပြုပြင် တတ်ခြင်း၊
၄။ ရဟန်းသံဃာအများအတွက် ကုသိုလ်ကောင်းမှု ပြုရန် ပြောကြားတတ်ခြင်း၊
၅။ ဈာန်လေးပါးနှင့် ပြည့်စုံခြင်း။ (အံ၊၂၊၂၃၀။) (အံ၊မြန်၊၂။၂၉၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကျောင်းထိုင်ရဟန်း၏ အင်္ဂါ ၅ ပါး (လူတို့အား စောင့်ရှောက်သော ကျောင်းထိုင်ရဟန်း၏ အင်္ဂါ ၅ ပါး)

၁။ ငါးပါးသီလ၌ ဆောက်တည်စေခြင်း၊
၂။ သစ္စာလေးပါးတရားကို ရှုမြင်စေခြင်း၊
၃။ မကျန်းမာသူတို့ထံ ချဉ်းကပ်ခြင်း၊
၄။ ရတနာ (၃) ပါး၌ သတိကို ထင်စေခြင်း၊
၅။ သဒ္ဓါဖြင့် ပေးလှူသော ဆွမ်းကို မဖျက်ဆီးခြင်း။ (အံ၊၂၊၂၃၀။) (အံ၊မြန်၊၂။၂၉၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကျောင်းနှင့် သက်ဆိုင်သော ဓုတင် ၆ မျိုး

၁။ အာရညိကင်္ဂဓုတင်- တောထဲ၌ နေသော အားဖြင့် ကိလေသာခေါင်းပါးအောင် ကျင့်သော အကျင့်၊
၂။ အဗ္ဘောကာသိကင်္ဂဓုတင်- လွင်တီးခေါင်၌ နေသောအားဖြင့် ကိလေသာခေါင်းပါးအောင် ကျင့်သောအကျင့်၊
၃။ ရုက္ခ မူလိကင်္ဂဓုတင်- သစ်ပင်ရင်း၌ နေသောအားဖြင့် ကိလေသာခေါင်းပါးအောင် ကျင့်သော အကျင့်၊
၄။ ယထာသန္တတိကင်္ဂဓုတင်- သံဃာက ချထားပေးသော နေရာ၌သာ နေသော အားဖြင့် ကိလေသာ ခေါင်းပါးအောင်ကျင့်သောအကျင့်၊
၅။ သောသာနိကင်္ဂဓုတင်- သုသာန်၌ နေသောအားဖြင့် ကိလေသာခေါင်းပါးအောင် ကျင့်သောအကျင့်၊
၆။ နေသဇ္ဇိကင်္ဂဓုတင်- အိပ်ခြင်းကို ပယ်၍ ထိုင်ခြင်း ရပ်ခြင်း သွားခြင်းဟူသော ဣရိယာပုတ် သုံးပါးဖြင့်သာ နေသောအားဖြင့် ကိလေသာခေါင်းပါးအောင် ကျင့်သော အကျင့်။ (သုတ္တနိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၇၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကျောင်းနှင့်သက်ဆိုင်သော ဓုတင် ၅ မျိုး

၁။ အာရညိကင်္ဂဓုတင် (တောအရပ်၌ နေခြင်း။)၊
၂။ ရုက္ခမူလိကင်္ဂဓုတင် (သစ်ပင်ရင်း၌ နေခြင်း။)၊
၃။ အဗ္ဘောကာသိကင်္ဂဓုတင် (လွင်တီးခေါင် အရပ်၌ နေခြင်း။)၊
၄။ သောသာနိကင်္ဂဓုတင် (သုသာန်၌ နေခြင်း။)၊
၅။ ယထာသန္ထတိကင်္ဂ ဓုတင် (ရရှိသော နေရာ၌သာ နေခြင်း။) ။ (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၉၉။) (အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၈၄။) (စူဠနိ၊ဋ္ဌ၊၁၁၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကျောင်းလှူရကျိုး ၁၇ ပါး

၁။ ကိုယ်တွင်းဓာတ် ချောက်ချားမှုနှင့် ပြင်ပဥတု ပြောင်းလဲမှုတို့ကြောင့် ဖြစ်ပေါ်လာသော ချမ်းအေးခြင်းဥတုကို ပယ်နိုင်ခြင်း၊
၂။ တောမီးလောင်ခြင်းကြောင့် ဖြစ်ပေါ် လာသော အပူဥတုကို ပယ်နိုင်ခြင်း၊
၃။ ခြင်္သေ့၊ သစ်၊ ကျား အစရှိသော ရဲရင့်သော သားကောင်တို့ကို တားဆီးနိုင်ခြင်း၊
၄။ မြွေ, ကင်းစသော တွားသွားသတ္တဝါတို့ကို တားဆီး နိုင်ခြင်း၊
၅။ ခြင်, မှက် ကိုက်ခဲခြင်းတို့ကို ပယ်နိုင်ခြင်း၊
၆။ မိုးသက်လေအေးဒဏ်ကို ပယ်နိုင်ခြင်း၊
၇။ မကြာခဏ ရွာလေ့ရှိသော မိုးရေတို့ကို ပယ်နိုင်ခြင်း၊
၈။ တိုက်ခတ်ဝှေ့ယမ်း အလွန်ကြမ်းသော လေဒဏ်ကို ပယ်နိုင်ခြင်း၊
၉။ လောင်ကျွမ်းလှိုက်ဆူ နေအပူကို ပယ်နိုင်ခြင်း၊
၁၀။ အာရုံကောင်းဖြင့် ကိန်းအောင်းမွေ့လျော် စံပျော်နိုင်ခြင်း၊
၁၁။ အေးမြ ချမ်းသာစွာ နေထိုင်နိုင်ခြင်း၊
၁၂။ လောကီဈာန်ကို ပွားများနိုင်ခြင်း၊
၁၃။ သင်္ခါရတရားတို့၌ အနိစ္စအားဖြင့် ဝိပဿနာရှုမှတ် နိုင်ခြင်း၊
၁၄။ ထမင်း, အဖျော်, ဝတ်ဖွယ်, နေဖွယ်တို့ကို ရခြင်း၊
၁၅။ ကျောင်း၌ နေထိုင်သော ရဟန်းတို့မှ တရားဓမ္မကို နာယူနိုင်ခြင်း၊
၁၆။ သစ္စာတရားကို ထိုးထွင်းသိနိုင်ခြင်း၊
၁၇။ အာသဝကုန်ခန်း ရဟန္တာ ဖြစ်လျက် ပရိနိဗ္ဗာန်စံရခြင်း။ (သီ၊ဋီ၊သစ်၊၂၊၃၁၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကျောင်းလှူရကျိုး ၇ ပါး

၁။ ကပ်ရောက်ရမည့် လူ့ပြည်နတ်ပြည်၌ အလှူရှင်အတွက် ရွှေပြာသာဒ်ပေါ်ပေါက်ခြင်း၊
၂။ ကြောက်ခြင်း၊ ကိုယ်ခက်တရော် ရှိခြင်း၊ ကြက်သီးမွေးညင်း ထခြင်းတို့ မရှိခြင်း၊
၃။ ခြင်္သေ့, ကျား, သစ်, ဝံ, ဝံပုလွေ, အောင်းစသော သားရဲကြီးတို့သည် ရှောင်ကွင်းကုန်ခြင်း။
၄။ မြွေ, ကင်း, သန်းတို့သည် လည်းကောင်း၊ ဘုတ်, ပြိတ္တာ, နဂါး, ကုမ္ဘဏ်, ရက္ခိုသ်စသော သားရဲတို့ ရှောင်ကွင်းကုန်ခြင်း၊
၅။ မကောင်းသော အိပ်မက်ကို မမြင် မက်ခြင်း၊
၆။ စည်းစိမ်ချမ်းသာအမျိုးမျိုးတို့ကို ခံစားရပြီးနောက် မဂ်ဖိုလ်တရားကို မျက်မှောက်ပြုရခြင်း၊
၇။ အပါယ်လေးပါးသို့ မလားရောက်ရခြင်း။ (အပ၊၁၊၃၁၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကျောင်းလှူရကျိုး ၉ ပါး

၁။ ချမ်းအေးသော ဥတုကို ပယ်ဖျောက်နိုင်ခြင်း၊
၂။ ပူသော ဥတုကို ပယ်ဖျောက်နိုင်ခြင်း၊ တောမီးလောင်ခြင်းအပူကို ပယ်နိုင်ခြင်း၊
၃။ မှက်ကိုက်ခဲ ခြင်းကို ပယ်နိုင်ခြင်း၊
၄။ ခြင်ကိုက်ခဲခြင်းကို ပယ်နိုင်ခြင်း၊
၅။ လေပြင်းတိုက်ခတ်ခြင်းကို ပယ်နိုင်ခြင်း၊
၆။ လောင်ကျွမ်းလှိုက်ဆူ နေအပူဒဏ်ကို ပယ်နိုင်ခြင်း၊
၇။ မြွေကင်းစသော တွားသွားကောင်တို့၏ ကိုက်ခဲခြင်းမှ ပယ်နိုင်ခြင်း၊
၈။ ဥတုဘေးရန်ကို ပယ်နိုင်ခြင်း၊
၉။ ငြိမ်ဝပ်စွာ ကိန်းအောင်းခြင်း၌ မွေ့လျော် နိုင်ခြင်း။ (မ၊၁၊၁၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကျောင်းအိပ်ရာနေရာ ၁၅ မျိုး

၁။ မေဉ္စာ- ညောင်စောင်း၊
၂။ ပီဌ- အင်းပျဉ်၊
၃။ ဘိသိ- ဘုံလျို (မွေ့ရာ။)၊
၄။ ဗိမ္ဗောဟနံ- ခေါင်းအုံး၊
၅။ ဝိဟာရော- နှစ်ဘက်မိုးသော ကျောင်း၊
၆။ အဍ္ဎယောဂေါ- တစ်ဖက်မိုးထားသော ကျောင်း၊
၇။ ပါသာဒေါ- လေးထောင့်ပြာသာဒ်၊
၈။ ဟမ္မိယံ- ပြာသာဒ်ဦးပြည်း (အုဋ္ဌ်တိုက်။)၊
၉။ ဂုဟာ- တောင်ခေါင်း၊ ဂူ၊
၁၀။ လေဏံ- အုတ် ကျောက် စသည်ဖြင့် ပြုလုပ်သော လိုဏ်၊
၁၁။ အဋ္ဋော- ပြအိုး၊ လင့်စင်၊
၁၂။ မာဠော- တန်ဆောင်းပြာသာဒ်၊
၁၃။ ဝေဠုဂုမ္ဗော- ဝါးရုံ (ဝါးချုံ။)၊
၁၄။ ရုက္ခမူလံ- သစ်ပင်ရင်း (သစ်ပင်ခြေ။)၊
၁၅။ ယတ္ထ ဝါ ပန ဘိက္ခူ ပဋိက္ကမန္တိ- ရဟန်းတို့ နေထိုင်ပြီးနောက် ဖဲခွါ သွားရာ အရပ်။ (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၉၈။) (အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၈၄။) (စူဠနိ၊ဋ္ဌ၊၁၁၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကျော်လွန်ခြင်း ၃ မျိုး

၁။ အချိန်အခါတို့သည် ပုဂ္ဂိုလ်သတ္တဝါကို ကျော်လွန်ခြင်း၊
၂။ ညဉ့်တို့သည် ပုဂ္ဂိုလ်သတ္တဝါကို ကျော်လွန်ခြင်း၊ ၃။(ပထမ၊ မဇ္ဈိမ၊ ပစ္ဆိမ) အရွယ်အစုတို့သည် ပုဂ္ဂိုလ် သတ္တဝါကို ကျော်လွန်ခြင်း။ (သံ၊၁၊၆၂။) (သံ၊မြန်၊၁။၆၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကရဏီယ ၃ မျိုး

၁။ ကာယသုစရိုက်၊
၂။ ဝစီသုစရိုက်၊
၃။ မနောသုစရိုက်။ (ပေဋကော၊၂၀၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကြက်နှင့် ယောဂီ တူပုံ ၅ မျိုး

၁။ ကြက်သည် သင့်လျော်သော အချိန်၌ အိပ်တန်းတက်ခြင်း (ယောဂီပုဂ္ဂိုလ်သည် စေတီယင်္ဂဏဝတ်စသည်ကို ပြု၍ သင့်လျော်သော အချိန်၌ ဆိတ်ငြိမ်ရာ အရပ်သို့ ဝင်ခြင်း)၊
၂။ ကြက်သည် သင့်လျော်သော အချိန်၌ပင် ထခြင်း (ယောဂီပုဂ္ဂိုလ်သည် သင့်လျော်သော အချိန်၌ အိပ်ရာမှထ၍ စေတီယင်္ဂဏဝတ်စသည်ကို ပြုပြီးလျှင် တစ်ဖန် ဆိတ်ငြိမ်ရာအရပ်သို့ ဝင်ခြင်း)၊
၃။ ကြက်သည် မြေကို ယက်၍ယက်၍ အစာကို ကောက်ယူ စားမျိုခြင်း (ယောဂီပုဂ္ဂိုလ်သည် ဆင်ခြင်ဆင်ခြင်၍ အစာအာဟာရကို သုံးဆောင်ခြင်း)၊
၄။ ကြက်သည် မျက်စိရှိနေသော်လည်း ညဉ့်အခါ၌ အကန်းကဲ့သို့ ဖြစ်ခြင်း (ယောဂီပုဂ္ဂိုလ်သည် မကန်းသော်လည်း ကန်းသကဲ့သို့၊ နားမပင်းသော်လည်း ပင်းသကဲ့သို့ ကျင့်ရခြင်း)၊
၅။ ကြက်သည် တုတ်ချောင်း, ခဲ, ဆောက်ပုတ်, တင်းပုတ်တို့ဖြင့် ပစ်ခတ်ချသော်လည်း မိမိ အိမ်ကို မစွန့်ခြင်း (ယောဂီပုဂ္ဂိုလ်သည် ဝတ်ကြီးဝတ်ငယ် ဝေယျာဝစ္စ, ပါဠိသင်ခြင်း စသော အမှုကို ပြုလုပ်သော်လည်း သင့်သောအားဖြင့် နှလုံးသွင်းခြင်း ယောနိသော မနသိကာရကို မစွန့်ခြင်း)။ (မိလိန္ဒ၊၃၄၉။) (မိလိန္ဒ၊မြန်။၃၇၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကြံစည်ခြင်း ၂ မျိုး

၁။ တဏှာကပ္ပ- တဏှာဟူသော ကြံခြင်း၊
၂။ ဒိဋ္ဌိကပ္ပ- ဒိဋ္ဌိဟူသော ကြံခြင်း။ (မဟာနိ၊၁၉၄။) (မဟာနိ၊၂၅၄။) (မဟာနိ၊၂၆၁။) (မဟာနိ၊၇၄-၇၅။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၁၊၉၆။) (မ၊ဋ္ဌ၊၄၊၁၀။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊မြန်၊၁။၁၈၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကြံစည်ခြင်း ၂ မျိုး (တစ်နည်း)

၁။ ကောင်းစွာ ကြံစည်ခြင်း၊
၂။ မှားယွင်းစွာ ကြံစည်ခြင်း။ (အနုဋီ၊၃၊၂၆၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကြံစည်ခြင်း ၃ မျိုး (ကောင်းသော ကြံစည်ခြင်း ၃ မျိုး)

၁။ နေက္ခမ္မဝိတက်- ကာမမှ ထွက်မြောက် တတ်သော အကြံအစည်၊
၂။ အဗျာပါဒဝိတက်- အမျက်မထွက်တတ်သော အကြံအစည်၊
၃။ အဝိဟိံသာဝိတက်- ညှဉ်းဆဲနှိပ်စက်ခြင်း မဟုတ်သော အကြံအစည်။ (ပေဋကော၊၂၆၂။) (နေတ္တိ၊ဋ္ဌ၊၂၁၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကြံစည်ခြင်း ၃ မျိုး (တစ်နည်း) (မကောင်းသော ကြံစည်ခြင်း ၃ မျိုး)

၁။ ကာမဂုဏ်၌ ကြံစည်ခြင်း၊
၂။ သူတစ်ပါးတို့အား ဖျက်ဆီးကြောင်း ကြံစည်ခြင်း၊
၃။ ညှဉ်းဆဲနှိပ်စက်ခြင်းနှင့် စပ်သော ကြံစည်ခြင်း။ (သံ၊၁၊၂၀၄။) (စူဠနိ၊၁၄၉။) (နေတ္တိ၊ဋ္ဌ၊၂၁၃။) (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၁၊၃၀၅။)(သံ၊မြန်၊၁။၁၉၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကြံစည်ခြင်း ၉ မျိုး

၁။ ကာမဝိတက်- ကာမဂုဏ်နှင့်စပ်၍ ကြံစည်ခြင်း၊
၂။ ဗျာပါဒဝိတက်- ဖျက်ဆီးခြင်း၌ ကြံစည်ခြင်း၊
၃။ ဝိဟိံသာဝိတက်- ညှဉ်းဆဲခြင်း၌ ကြံစည်ခြင်း၊
၄။ ဉာတိဝိတက်- ဆွေမျိုးဉာတိတို့နှင့် စပ်၍ ကြံစည်ခြင်း၊
၅။ ဇနပစ္စဝိတက်- ဇနပုဒ်နှင့်စပ်၍ ကြံစည်ခြင်း၊
၆။ အမရာဝိတက်- အမရာမည်သော ငါးကဲ့သို့ အမြဲအတည်တကျမရှိဘဲ ကြံမိကြံရာ ကြံစည်ခြင်း၊
၇။ ပရာနုဒယတာ ပဋိသံယုတ္တ ဝိတက်- သူတစ်ပါးတို့အား သနားကြင်နာခြင်းနှင့် ယှဉ်စပ်သော ကြံစည်ခြင်း၊
၈။ လာဘသက္ကာရသိလောကပဋိသံယုတ္တဝိတက်- လာဘ်ပူဇော် သက္ကာရ အကျော်အစောနှင့် ယှဉ်စပ်သော ကြံစည်ခြင်း၊
၉။ အနဝညတ္တိပဋိသံယုတ္တဝိတက်- မထီမဲ့မြင် မအောက်မေ့စေခြင်းနှင့် စပ်သော ကြံစည်ခြင်း။ (မဟာနိ၊၄၀၂။)(စူဠနိ၊၁၆၀။)(ဣတိဝုတ်၊ဋ္ဌ၊၂၅၅။) (သုတ္တနိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကြံဆ၍ ခိုးခြင်း ၂ မျိုး

၁။ ဘဏ္ဍပရိကပ္ပ- အခန်းထဲသို့ ဝင်၍ ရွှေ ငွေ ပစ္စည်းဖြစ်လျှင် ယူမည်၊ အဝတ်အထည်ဖြစ်လျှင် မယူ စသည်ဖြင့် ပစ္စည်းဘဏ္ဍာကို ကြံ၍ ခိုးခြင်း၊
၂။ ဩကာသပရိကပ္ပ- တံခါးမုခ်, ပြာသာဒ်အောက်စသည်ဖြင့် အရပ်ဒေသပိုင်းခြားလျက် ဤနေရာ၌ လူမြင်သွားလျှင် ပြန်ထားမည်၊ မမြင်လျှင် ယူမည်ဟု အရပ်ဒေသကို ကြံဆ၍ ခိုးခြင်း။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၃၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကြည့်ခြင်းကြီး ၅ ပါး

၁။ ဘုရားဖြစ်ဖို့ရာ အခါကာလကို ကြည့်ခြင်း၊
၂။ ဘုရားတို့ ပွင့်တော်မူရာ ကျွန်းကို ကြည့်ခြင်း၊
၃။ ဘုရားတို့ ပွင့်တော်မူရာ အရပ်ဒေသကို ကြည့်ခြင်း၊
၄။ ဘုရားတို့ ပွင့်လေ့ရှိသော အမျိုးကို ကြည့်ခြင်း၊
၅။ ဘုရားတို့ ပဋိသန္ဓေယူထိုက်သော မယ်တော်ကို ကြည့်ခြင်း။ (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၁။) (မ၊ဋ္ဌ၊၄၊၁၂၂။) (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၇၆။) (ဓမ္မ၊ဋ္ဌ၊၁၊၅၃။) (အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၅၉။) (ဗုဒ္ဓဝံ၊ဋ္ဌ၊၃၁၈။) (ဇာ၊ဋ္ဌ၊၁၊၅၇။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊မြန်၊၂။၃၉။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊မြန်၊၂။၃၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကြည့်ခြင်းကြီး ၈ ပါး (ဘုရားအလောင်းတို့၏ ကြည့်ခြင်းကြီး ၈ ပါး)

၁။ ဘုရားဖြစ်ရန် အချိန်အခါ ကာလကို ကြည့်ခြင်း၊
၂။ ဘုရားဖြစ်ရာ ကျွန်းကို ကြည့်ခြင်း၊
၃။ ဖွားမြင်တော်မူရာ အရပ် ဒေသကို ကြည့်ခြင်း၊
၄။ ဘုရားဖြစ်ရာ အမျိုးဇာတ်ကို ကြည့်ခြင်း၊
၅။ ဘုရား၏ မယ်တော်ကို ကြည့်ခြင်း၊
၆။ အသက်အပိုင်းအခြားကို ကြည့်ခြင်း၊
၇။ မွေးဖွားမည့်လကို ကြည့်ခြင်း၊
၈။ တောထွက်ခြင်းကို ကြည့်ခြင်း။ (မိလိန္ဒ၊၁၉၂။) (မိလိန္ဒ၊မြန်။၂၀၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကြည်ညိုဖွယ် တရား ၁၀ ပါး

၁။ အကျင့်သီလနှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၂။ အကြားအမြင် ဗဟုသုတ များခြင်း၊
၃။ ပစ္စည်းလေးပါးဖြင့် ရောင့်ရဲခြင်း၊
၄။ ဈာန်လေးပါးကို မပင်မပန်း ဝင်စားနိုင်ခြင်း၊
၅။ တန်ခိုးဣဒ္ဓိ အမျိုးမျိုးကို ဖန်ဆင်းနိုင်ခြင်း၊
၆။ ဒိဗ္ဗသောတ အဘိညာဉ်ဖြင့် လူနတ်တို့၏ အသံအမျိုးမျိုးကို ကြားနိုင်ခြင်း၊
၇။ စေတောပရိယအဘိညာဉ်ဖြင့် သူတစ်ပါးတို့၏စိတ်ကို သိနိုင်ခြင်း၊
၈။ ပုဗ္ဗေနိဝါသာနုဿတိအဘိညာဉ်ဖြင့် ရှေးက မိမိဖြစ်ခဲ့ဖူးသော ဘဝများစွာကို ပြန်ပြောင်းအောက်မေ့နိုင်ခြင်း၊
၉။ ဒိဗ္ဗစက္ခုအဘိညာဉ်ဖြင့် ဘဝအမျိုးမျိုး၌ ဖြစ်ပျက်နေသော သတ္တဝါတို့ကို သိမြင်နိုင်ခြင်း၊
၁၀။ အာသဝေါကင်းသော စေတောဝိမုတ္တိ၊ ပညာဝိမုတ္တိကို အသိဉာဏ်ထူးဖြင့် မျက်မှောက်ပြုနေနိုင်ခြင်း။ (မ၊၃၊၆၁-၆၂။) (မ၊မြန်၊၃။၆၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကြည်ညိုဖွယ်ကို ဆောင်သော ပုဂ္ဂိုလ်၌ အကျိုး ၅ ပါး

၁။ မကြည်ညိုသေးသူများ ကြည်ညို လာကြခြင်း၊
၂။ ကြည်ညိုပြီးသူတို့သည်လည်း တိုး၍တိုး၍ ကြည်ညိုကြခြင်း၊
၃။ မြတ်စွာ ဘုရား၏ အဆုံးအမတော်ကို လိုက်နာပြုကျင့်ခြင်း၊
၄။ နောင်လာနောက်သားတို့ အတု လိုက်ခြင်း၊
၅။ ထိုပုဂ္ဂိုလ်၏စိတ်သည် ကြည်ကြည်လင်လင်ရှိခြင်း။ (အံ၊၂၊၂၂၃။)(အံ၊မြန်၊၂။၂၈၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကြည်ညိုဖွယ်ကို မဆောင်သော ပုဂ္ဂိုလ်၌ အပြစ် ၅ ပါး

၁။ မိမိကိုယ်တိုင်လည်း မိမိကိုယ်ကို စွပ်စွဲခြင်း၊
၂။ ပညာရှိတို့၏ ကဲ့ရဲ့မှုကို ခံရခြင်း၊
၃။ မကောင်းသော ကျော်စောသတင်း ပျံ့နှံ့ခြင်း၊
၄။ တွေတွေဝေဝေဖြင့် သေရခြင်း၊
၅။ သေလွန်ပြီးနောက် အပါယ်ငရဲသို့ လားရောက်ရခြင်း။ (အံ၊၂၊၂၂၃။) (အံ၊မြန်၊၂။၂၈၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကြည်ညိုဖွယ်ကို မဆောင်သော ပုဂ္ဂိုလ်၌ အပြစ် ၅ ပါး

၁။ မကြည်ညိုသေးသော ပုဂ္ဂိုလ်တို့ မကြည်ညိုကြခြင်း၊
၂။ ကြည်ညိုပြီးသော ပုဂ္ဂိုလ်တို့ အကြည်ညိုပျက်ခြင်း၊
၃။ ဘုရားရှင်၏ အဆုံးအမကို လိုက်နာပြုကျင့်မှု မရှိခြင်း၊
၄။ နောင်လာနောက်သားတို့ အတုလိုက်ခြင်း၊
၅။ ထိုပုဂ္ဂိုလ်၏ စိတ်သည် မကြည်မလင် ဖြစ်နေခြင်း။ (အံ၊၂၊၂၂၃။) (အံ၊မြန်၊၂။၂၈၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကြည်ညိုဖွယ်ကောင်းသော ကျောင်းထိုင်ရဟန်း၏ အင်္ဂါ ၅ ပါး

၁။ အသွင်အပြင် အပြုအမူ, ဝတ်ကြီးဝတ်ငယ်နှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၂။ အကြားအမြင် ဗဟုသုတရှိခြင်း၊
၃။ တစ်ပါးတည်း နေထိုင်ခြင်း၌ မွေ့လျော်သည်ဖြစ်၍ ကိလေသာကို ခေါင်းပါးစေခြင်း၊
၄။ ကောင်းစွာ ပြောဆို တတ်သည်ဖြစ်၍ ကောင်းသော စကားရှိခြင်း၊
၅။ ပညာရှိသည် ဖြစ်၍ မမိုက်မဲ မဆွံ့အခြင်း။ (အံ၊၂၊၂၂၈။) (အံ၊မြန်၊၂။၂၉၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကြည်ညိုဖွယ်ကောင်းသော ရဟန်း၏ အင်္ဂါ ၁၀ ပါး

၁။ သဒ္ဓါတရားရှိခြင်း၊
၂။ သီလရှိခြင်း၊
၃။ အကြားအမြင် များခြင်း၊
၄။ ဓမ္မကထိကဖြစ်ခြင်း၊
၅။ ပရိသတ်၌ ကျက်စားခြင်း၊
၆။ ပရိသတ်၌ ရဲရဲရင့်ရင့် ဟောခြင်း၊
၇။ ဝိနည်းဓိုရ်ဖြစ်ခြင်း၊
၈။ ရှေးကဖြစ်ခဲ့ဖူးသော တစ်ဘဝ နှစ်ဘဝ စသည်ကို အောက်မေ့နိုင်ခြင်း၊
၉။ ကံအားလျော်စွာ ဖြစ်သော သတ္တဝါတို့ကို ခွဲခြား၍ သိခြင်း၊
၁၀။ အရဟတ္တဖိုလ်ကို မျက်မှောက်ပြု၍ နေခြင်း။ (အံ၊၃၊၂၆၄၊၂၆၆။) (အံ၊မြန်၊၃။၂၆၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကြည်ညိုဖွယ်ကောင်းသော ရဟန်း၏ အင်္ဂါ ၁၀ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ သဒ္ဓါတရားရှိခြင်း၊
၂။ သီလရှိခြင်း၊
၃။ အကြားအမြင် များခြင်း၊
၄။ ဓမ္မကထိကဖြစ်ခြင်း၊
၅။ ပရိသတ်၌ ကျက်စား နိုင်ခြင်း၊
၆။ ပရိသတ်၌ ရဲရဲရင့်ရင့် တရားဟောနိုင်ခြင်း၊
၇။ ဝိနည်းဓိုရ်ဖြစ်ခြင်း၊
၈။ အစွန်အဖျား ကျသော တောကျောင်းနေသူ ဖြစ်ခြင်း၊
၉။ ဈာန်တို့ကို အလိုရှိတိုင်းရခြင်း၊
၁၀။ အရဟတ္တ ဖိုလ်ကို မျက်မှောက်ပြု၍ နေခြင်း။ (အံ၊၃၊၂၆၅-၂၆၆။) (အံ၊မြန်၊၃။၂၆၆-၂၆၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကြည်ညိုဖွယ်ကောင်းသော ရဟန်း၏ အင်္ဂါ ၈ ပါး

၁။ သဒ္ဓါတရားရှိခြင်း၊
၂။ သီလရှိခြင်း၊
၃။ များသော အကြားအမြင် ဗဟုသုတရှိခြင်း၊
၄။ တရားဟော ဓမ္မကထိကဖြစ်ခြင်း၊
၅။ ပရိသတ်၌ ကျင်လည် ကျက်စားနိုင်ခြင်း၊
၆။ ပရိသတ်၌ ရဲရဲရင့်ရင့် တရားဟောနိုင်ခြင်း၊
၇။ မျက်မှောက်ဘဝ၌ ချမ်းသာစွာနေကြောင်း ဈာန်လေးပါးတို့ကို အလိုရှိတိုင်း ရခြင်း၊
၈။ အာသဝေါတရားတို့ ကုန်ခန်းခြင်းကြောင့် အရဟတ္တဖိုလ်ကို မျက်မှောက်ပြု၍ နေခြင်း။ (အံ၊၃၊၁၃၄။) (အံ၊မြန်၊၃။၁၃၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကြည်ညိုဖွယ်ကောင်းသော ရဟန်း၏ အင်္ဂါ ၈ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ သဒ္ဓါတရားရှိခြင်း၊
၂။ သီလ ရှိခြင်း၊
၃။ များသော အကြားအမြင် ဗဟုသုတရှိခြင်း၊
၄။ တရားဟော ဓမ္မကထိကဖြစ်ခြင်း၊
၅။ ပရိသတ်၌ ကျင်လည်ကျက်စားနိုင်ခြင်း၊
၆။ ပရိသတ်၌ ရဲရဲရင့်ရင့် တရားဟောနိုင်ခြင်း၊
၇။ ရူပဈာန် ကသိုဏ်းရုပ်တို့ကို ကျော်လွန်၍ ငြိမ်းအေးလွတ်မြောက်သော နာမ်တရားတို့ကို နာမကာယဖြင့် တွေ့ထိ၍ နေခြင်း၊
၈။ အာသဝေါတရားတို့ ကုန်ခန်းခြင်းကြောင့် အရဟတ္တဖိုလ်ကို မျက်မှောက်ပြု၍ နေခြင်း။ (အံ၊၃၊၁၃၅။) (အံ၊မြန်၊၃။၁၃၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကြည်ညိုဖွယ်ကောင်းသော ရဟန်းထံသို့ ချဉ်းကပ်သင့်သော အချိန် ၆ မျိုး

၁။ ကာမဂုဏ်တို့ကို စွဲမက်မှု ကာမရာဂ ထကြွနှိပ်စက်အပ်သည် ဖြစ်၍ ထိုကာမရာဂမှ ထွက်မြောက်ကြောင်းကို ဟုတ်တိုင်း မှန်စွာ မသိသော အချိန်အခါ ဖြစ်ခြင်း၊
၂။ ပျက်စီးစေလိုမှု ဗျာပါဒတရားသည် ထကြွနှိပ်စက် အပ်သည် ဖြစ်၍ ထိုဗျာပါဒတရားမှ ထွက်ကြောင်းကိုလည်း ဟုတ်တိုင်းမှန်စွာ မသိသော အချိန်အခါဖြစ်ခြင်း၊
၃။ လေးလံထိုင်းမှိုင်းမှု ထိနမိဒ္ဓတရား ထကြွနှိပ်စက်အပ် သည်ဖြစ်၍ ထိုထိနမိဒ္ဓတရားမှ ထွက်မြောက်ကြောင်းကိုလည်း၊ ဟုတ်တိုင်းမှန်စွာ မသိသော အချိန်အခါ ဖြစ်ခြင်း၊
၄။ ပျံ့လွင့်မှု နောင်တပူပန်မှု ဥဒ္ဓစ္စကုက္ကုစ္စတရားသည် ထကြွနှိပ်စက် အပ်သည်ဖြစ်၍ ထိုဥဒ္ဓစ္စကုက္ကုစ္စတရားမှ ထွက်မြောက်ကြောင်းကိုလည်း ဟုတ်တိုင်းမှန်စွာ မသိသော အချိန်အခါဖြစ်ခြင်း၊
၅။ မဝေခွဲနိုင်မှု ဝိစိကိစ္ဆာတရား ထကြွနှိပ်စက်အပ်သည် ဖြစ်၍ ထိုဝိစိကိစ္ဆာတရားမှ ထွက်မြောက်ကြောင်းကို ဟုတ်တိုင်းမှန်စွာ မသိသော အချိန်အခါ ဖြစ်ခြင်း၊
၆။ အကြင်အာရုံနိမိတ်ကို နှလုံးသွင်းသော ရဟန်းအား အန္တရာယ်မရှိဘဲ အာသဝေါ တရားများ ကုန်ခန်းသွား၏၊ ထိုအာရုံနိမိတ်တို့ကို မသိသော အချိန်အခါဖြစ်ခြင်း။ (အံ၊၂၊၂၇၉၊၂၈၃။) (အံ၊မြန်၊၂။၃၆၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကြည်ညိုဖွယ်ဆောင်သော ပုဂ္ဂိုလ်၌ အကျိုး ၅ ပါး

၁။ မိမိကိုယ်တိုင် မိမိကိုယ်ကို မစွပ်စွဲခြင်း၊
၂။ ပညာရှိတို့၏ ချီးမွမ်းမှုကို ခံရခြင်း၊
၃။ ကောင်းသော ကျော်စောသတင်း ပျံ့နှံ့ခြင်း၊
၄။ မတွေ မဝေဘဲ သေရခြင်း၊
၅။ သေလွန်ပြီးနောက် နတ်ပြည်သို့ ရောက်ရခြင်း။ (အံ၊၂၊၂၂၃။) (အံ၊မြန်၊၂။၂၈၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကြည်ညိုဖွယ်မကောင်းသော ကျောင်းထိုင်ရဟန်း၏ အင်္ဂါ ၅ ပါး

၁။ အသွင်အပြင် အပြုအမူ ဝတ်ကြီးဝတ်ငယ်နှင့် မပြည့်စုံခြင်း၊
၂။ အကြားအမြင် ဗဟုသုတ မရှိခြင်း၊
၃။ တစ်ပါးတည်း နေထိုင်ခြင်း၌ မမွေ့လျော်သည် ဖြစ်၍ ကိလေသာကို မခေါင်းပါးစေတတ်ခြင်း၊
၄။ ကောင်းစွာ မပြောဆိုတတ်သည် ဖြစ်၍ ကောင်းသောစကား မရှိခြင်း၊
၅။ ပညာမဲ့၍ မိုက်မဲ ဆွံ့အခြင်း။ (အံ၊၂၊၂၂၈။) (အံ၊မြန်၊၂။၂၉၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကြည်ညိုဖွယ်ရှိသော ပုဂ္ဂိုလ်၏ အကျိုး ၅ ပါး

၁။ မကြည်ညိုသေးသူတို့ ကြည်ညိုခြင်း၊
၂။ ကြည်ညို ပြီးသူတို့လည်း တိုး၍ ကြည်ညိုကုန်ခြင်း၊
၃။ မြတ်စွာဘုရား အဆုံးအမတော်ကို လိုက်နာ ပြုကျင့်ခြင်း၊
၄။ နောင်လာ နောင်သားတို့ အတုလိုက်ခြင်း၊
၅။ စိတ်ကြည်လင်ခြင်း။ (အံ၊၂၊၂၂၃။) (အံ၊မြန်၊၂။၂၈၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကြည်ညိုမြတ်နိုးခြင်း၂ မျိုး

၁။ လောကနှင့် ယှဉ်သော ကြည်ညိုမြတ်နိုးခြင်း၊
၂။ လောကမှ ထွက်မြောက်သော ကြည်ညိုမြတ်နိုးခြင်း။ (ဣတိဝုတ်၊ဋ္ဌ၊၂၇၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကြည်ညိုသော ပုဂ္ဂိုလ် ၄ မျိုး

၁။ ရုပ်အဆင်းလျှင် နှိုင်းယှဉ်ကြောင်းရှိသည် ဖြစ်၍ ရုပ်အဆင်း၌ ကြည်ညိုသော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၂။ ချီးမွမ်းသံလျှင် နှိုင်းယှဉ်ကြောင်းရှိသည် ဖြစ်၍ ချီးမွမ်းသံ၌ ကြည်ညိုသော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၃။ ပစ္စည်းလေးပါးတို့၌ ခေါင်းပါးခြင်းလျှင် နှိုင်းယှဉ်ကြောင်း ရှိသည် ဖြစ်၍ ခေါင်းပါးခြင်း၌ ကြည်ညိုသော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၄။ သီလအစရှိသော ဂုဏ်ဓမ္မ၌ နှိုင်းယှဉ်ကြောင်း ရှိသည်ဖြစ်၍ သီလအစရှိသော ဂုဏ်ဓမ္မ၌ ကြည်ညိုသော ပုဂ္ဂိုလ်။ (မ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၀၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကြည်လင်ခြင်း ၂ မျိုး

၁။ အဓိမောက္ခသမ္ပသာဒ- သက်ဝင်ယုံကြည်ခြင်း, အရဟတ္တဖိုလ် စတုတ္ထ ဈာန်၌ ဆုံးဖြတ်ခြင်းဟူသော စိတ်၏ ကြည်လင်ခြင်း၊
၂။ ပဋိလာဘသမ္ပသာဒ- အရဟတ္တဖိုလ်၏ ဝိပဿနာကို ရခြင်း စတုတ္ထဈာန် ဥပစာရသမာဓိကို ရခြင်းဟူသော စိတ်၏ ကြည်လင်ခြင်း။ (မ၊ဋ္ဌ၊၄၊၃၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကြည်လင်ခြင်း ၃ မျိုး

၁။ ဒေသနာမဏ္ဍ- ဒေသနာတော်၏ ကြည်လင်ခြင်း၊
၂။ ပဋိဂ္ဂဟမဏ္ဍ- ဒေသနာတော်ကို ခံယူတော်မူတတ်သော ဘိက္ခု ဘိက္ခုနီ စသည်တို့၏ ကြည်လင်ခြင်း၊
၃။ ဗြဟ္မစရိယမဏ္ဍ- မြတ်သော မဂ္ဂင်ရှစ်ပါး အကျင့်၏ ကြည်လင်ခြင်း။ (သံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၄၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကြမ်းကြုတ်ခြင်း ၃ ပါး

၁။ ကိုယ်၌ ဖြစ်သော ကြမ်းကြုတ်ခြင်း (ကာယိကပါဂဗ္ဘိယ)၊
၂။ နှုတ်၌ ဖြစ်သော ကြမ်းကြုတ်ခြင်း (ဝါစသိကပါဂဗ္ဘိယ)၊
၃။ စိတ်၌ ဖြစ်သော ကြမ်းကြုတ်ခြင်း (စေတသိက ပါဂဗ္ဘိယ) ။ (မဟာနိ၊၁၇၅။) (မဟာနိ၊၃၀၅။) (မဟာနိ၊၃၃၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကြွက် ၄ မျိုး

၁။ တွင်းသာ ဖောက်၍ မအောင်းသော ကြွက်၊
၂။ အောင်းသာ အောင်း၍ တွင်းမဖောက်သော ကြွက်၊
၃။ တွင်းလည်းမဖောက် အောင်းလည်းမအောင်းသော ကြွက်၊
၄။ တွင်းလည်းဖောက် အောင်းလည်းအောင်းသော ကြွက်။ (အံ၊၁၊၄၂၂။) (အဘိ၊ပု၊၁၄၉။) (အံ၊မြန်၊၁။၄၃၅။) (အဘိ၊ပု၊မြန်။၅၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကြွက်နှင့် တူသော ပုဂ္ဂိုလ် ၄ မျိုး

၁။ တွင်းသာတူး၍ မအောင်းသော ကြွက်ကဲ့သို့ ပိဋကတ်သာ တတ်သိ၍ သစ္စာလေးပါးကို ထိုးထွင်းမသိသော (တရားထူးမရသော) ပုဂ္ဂိုလ်၊
၂။ အောင်းသာ အောင်း၍ မတူးသော ကြွက်ကဲ့သို့ ပိဋကတ်မတတ်ဘဲ သစ္စာလေးပါးကို ထိုးထွင်းသိသော (တရားထူးရသော) ပုဂ္ဂိုလ်၊
၃။ တွင်းလည်းတူး အောင်းလည်းအောင်းသော ကြွက်ကဲ့သို့ ပိဋကတ်လည်း တတ်ကျွမ်း၍ သစ္စာလေးပါးကိုလည်း ထိုးထွင်းသိသော (တရားထူး ရသော) ပုဂ္ဂိုလ်၊
၄။ တွင်းလည်းမတူး အောင်းလည်းမအောင်းသော ကြွက်ကဲ့သို့ ပိဋကတ်လည်း မတတ် သစ္စာလေးပါးကိုလည်း ထိုးထွင်း၍ မသိသော (တရားထူးမရသော) ပုဂ္ဂိုလ်။ (အံ၊၁၊၄၂၂။)(အဘိ၊ပု၊၁၅၀။) (အံ၊မြန်၊၁။၄၃၅။) (အဘိ၊ပု၊မြန်။၅၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကြွေးမြီချထိုက်သူ ၃ ယောက်

၁။ ပညာအမြော် အမြင်ရှိသော သူ၊၂။ ထကြွလုံ့လ ဝီရိယရှိသော သူ၊
၃။ သူ့ကျေးဇူးကို သိတတ်သော သူ။ (ဇာတက၊၂၊၂၇၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကြွေးမြီမချထိုက်သူ ၃ ယောက်

၁။ မတရားသော အကျင့် ယုတ်မာသော အကျင့်ရှိသော သူ၊
၂။ ပျင်းရိသော သူ၊
၃။ ရက်စက်ကြမ်းတမ်းသော သူ။ (ဇာတက၊၂၊၂၇၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကြာစွယ်လှူရကျိုး ၄ ပါး

၁။ ကောင်းစွာ တန်ဆာဆင်အပ်သော နတ်သမီးရှစ်သောင်း ခြောက်ထောင်တို့ ညအခါ နံနက်အခါတို့၌ ဆည်းကပ်ခစားခြင်း၊
၂။ လူ့ဘဝရောက်သောအခါ ချမ်းသာကြွယ်ဝသူဖြစ်၍ စည်းစိမ်ဥစ္စာပစ္စည်းများ ဆုတ်ယုတ်မှု မရှိခြင်း၊
၃။ ကြာစွယ်လှူသည့် အချိန်မှ စ၍ ကမ္ဘာတစ်သိန်း ဒုဂ္ဂတိဘဝသို့ မရောက်ခြင်း၊
၄။ နောက်ဆုံးဘဝ၌ ကိလေသာ ကုန်ခန်း ရဟန္တာ ဖြစ်ရခြင်း။ (အပ၊၂၊၁၇၈။) (အပ၊မြန်၊၂။၁၇၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကြာညိုပန်း လှူရကျိုး ၁၀ ပါး

၁။ မြတ်သော ဗိမာန်မျက်နှာကျက်ညို အမိုးသည် ဦးထိပ်၌ ဆောင်းမိုးထားခြင်း၊
၂။ နတ်တို့၏ရနံ့ ကြိုင်လှိုင်ခြင်း၊
၃။ တစ်ရံတစ်ခါ ဆွေမျိုးတို့ ခေါ်ဆောင်စဉ် ပရိသတ်ရှိသလောက် မြတ်သော ဗိမာန်မျက်နှာကျက်ညို မိုးထားခြင်း၊
၄။ ခုနစ်ကျိပ်သော နတ်မင်းတို့၏ မိဖုရားအဖြစ်ကို ရခြင်း၊
၅။ အလုံးစုံသော ဘဝတို့၌ အစိုးရသူအဖြစ်ဖြင့် ကျင်လည်ရခြင်း၊
၆။ ခြောက်ဆယ့်သုံးယောက်သော စကြာမင်းတို့၏ မိဖုရားအဖြစ်ကို ရခြင်း၊
၇။ အလုံးစုံသော သူတို့သည် မိမိ၏စကားကို နာယူလျက် အစဉ်လိုက်ကြခြင်း၊
၈။ ကြာညိုပန်းကဲ့သို့သော အဆင်း, အနံ့နှင့် ပြည့်စုံသူ ဖြစ်ခြင်း၊
၉။ ကြာညိုပန်းလှူသည့်အခါမှ စ၍ သုံးဆယ့်တစ်ကမ္ဘာတိုင်တိုင် ဒုဂ္ဂတိဘဝသို့ မရောက် ရခြင်း၊
၁၀။ သတိပဋ္ဌာန် စသည်တို့၌ ကျွမ်းကျင် လိမ္မာလျက် ကိလေသာကုန်ခန်း ရဟန္တာ ဖြစ်ခြင်း။ (အပ၊၂၊၁၉၄။) (အပ၊မြန်၊၂။၁၈၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကြာပင်ဖြစ်ထွန်းကြောင်း ၂ မျိုး

၁။ ရေရှိခြင်း၊
၂။ ညွန်ရှိခြင်း။ (ဝိမတိ၊၁၊၂၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကြာမြင့်စွာ နေခြင်း၏ အပြစ် ၅ ပါး

၁။ စုဆောင်း၍ များသော ဘဏ္ဍာ ရှိခြင်း၊
၂။ စုဆောင်း၍ များသော ဆေး ရှိခြင်း၊
၃။ ပြုဖွယ်ကိစ္စ များပြားခြင်း၊
၄။ လူရဟန်းတို့နှင့် နှီးနှော ဆက်ဆံခြင်း၊
၅။ နေရာကျောင်း၌ ငဲ့ကွက်တွယ်တာခြင်း။ (အံ၊၂၊၂၂၅။) (အံ၊မြန်၊၂။၂၈၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကြာမြင့်စွာ နေခြင်း၏ အပြစ် ၅ ပါး

၁။ ကျောင်းအာဝါသ၌ ဝန်တိုမှု ရှိခြင်း၊
၂။ ဒါယကာ၌ ဝန်တိုမှု ရှိခြင်း၊
၃။ လာဘ် လာဘ၌ ဝန်တိုမှု ရှိခြင်း၊
၄။ ဂုဏ်အဆင်း၌ ဝန်တိုမှု ရှိခြင်း၊
၅။ တရား၌ ဝန်တိုမှု ရှိခြင်း။ (အံ၊၂၊၂၂၅။) (အံ၊မြန်၊၂။၂၈၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကြာလက် ၃ မျိုး (ဝမ်းလျောဆေးအတွက် ပြုလုပ်အပ်သော ကြာလက် ၃ မျိုး)

၁။ ကြမ်းတမ်းသော အမြစ်တို့ကို ပယ်ရှားခြင်းငှာ ပြုလုပ်အပ်သော ကြာလက်၊
၂။ အလယ်အလတ်ဖြစ်သော အပြစ် တို့ကို ပယ်ရှားခြင်းငှာ ပြုလုပ်အပ်သော ကြာလက်၊
၃။ သိမ်မွေ့နူးညံ့သော အပြစ်တို့ကို ပယ်ရှား ခြင်းငှာ ပြုလုပ်အပ်သော ကြာလက်။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၄၀၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကြိုက်နှစ်သက်ခြင်း အဘိရုစိ ၂ မျိုး

၁။ အညံ့ကို ကြိုက်နှစ်သက်ခြင်း၊
၂။ အကောင်းအမွန်ကို ကြိုက်နှစ်သက်ခြင်း။ (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၁၊၇၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကြိုးစားခြင်း၏ အကြောင်း ၈ ပါး

အားထုတ်ခြင်း၏ အကြောင်း ၈ ပါး၊ အာရမ္ဘဝတ္ထု ၈ မျိုး တို့နှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကြိုတင် မသိနိုင်သော အရာ ၅ မျိုး

၁။ အသက်အပိုင်းအခြား၊
၂။ ဖြစ်ပေါ်လာမည့် အနာရောဂါ၊
၃။ သေရမည့် အချိန်ကာလ၊
၄။ ခန္ဓာကိုယ်မြှုပ်နှံရမည့် သုသာန်သချႋုင်း၊
၅။ လားရောက်ရမည့် ဘဝ။ (သံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကြီးပွားခြင်း ၂ မျိုး

၁။ ပစ္စည်းဖြင့် ကြီးပွားခြင်း- အာမိသဝုဒ္ဓိ၊
၂။ တရားဖြင့် ကြီးပွားခြင်း- ဓမ္မဝုဒ္ဓိ။ (အံ၊၁၊၉၂။) (အံ၊မြန်၊၁။၁၀၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကြီးပွားခြင်း ၂ မျိုး

၁။ အကျိုးမဲ့ ဆုတ်ယုတ်ခြင်း၊
၂။ အကျိုးကျေးဇူး, အစီးအပွား ဖြစ်ထွန်း လာခြင်း။ (ဒီ၊ဋီ၊၃၊၂၁၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကြီးပွားတိုးတက်ကြောင်း တရား ၅ ပါး

၁။ စည်းစိမ်ဥစ္စာတို့ဖြင့် မိဘတို့ကို အရိုအသေ ပြုခြင်း၊
၂။ စည်းစိမ်ဥစ္စာတို့ဖြင့် သား သမီး မယား ကျေးကျွန်တို့ကို အရိုအသေ ပြုခြင်း၊
၃။ စည်းစိမ်ဥစ္စာ တို့ဖြင့် လယ်ရှင် မြေရှင်တို့ကို အရိုအသေ ပြုခြင်း၊
၄။ စည်းစိမ်ဥစ္စာတို့ဖြင့် (မိရိုးဖလာ) နတ် တို့ကို အရိုအသေ ပြုခြင်း၊
၅။ စည်းစိမ်ဥစ္စာတို့ဖြင့် သမဏဗြာဟ္မဏတို့ကို အရိုအသေ ပြုခြင်း။ (အံ၊၂၊၆၇။) (အံ၊မြန်၊၂။၈၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကြီးပွားနိုင်သော ရဟန်း၏ အင်္ဂါ ၁၁ ပါး

၁။ မဟာဘုတ်ရုပ်, ဥပါဒါရုပ်တို့ကို ဟုတ်တိုင်းမှန်စွာ သိခြင်း၊
၂။ ပညာရှိနှင့် လူမိုက်တို့၏ ကုသိုလ်ကံ, အကုသိုလ်ကံ ဟူသော လက္ခဏာကို သိခြင်း၊
၃။ ဖြစ်ပေါ်လာသော ကာမဝိတက် စသည်တို့ကို စွန့့်ပယ် ဖျောက်ဖျက်တတ်ခြင်း၊
၄။ စက္ခုန္ဒြေ အစ မနိန္ဒြေအဆုံးရှိသော ဣန္ဒြေခြောက်ပါးတို့ကို စောင့်စည်းတတ်ခြင်း၊
၅။ ကြားနာ သင်ယူပြီးသော တရားတို့ကို သူတစ်ပါးတို့အား အကျယ် ဟောပြောတတ်ခြင်း၊
၆။ အကြား အမြင်များကုန်သော သုတ် ဝိနည်း အဘိဓမ္မာဆောင် ရဟန်းတို့ထံ ချဉ်းကပ်၍ ယုံမှားမှုကို ပယ်ဖျောက်တတ်ခြင်း, မေးမြန်းတတ်ခြင်း၊
၇။ ဘုရားရှင် ဟောကြားအပ်သော သုတ် ဝိနည်း အဘိဓမ္မာတို့၏ အနက်အဓိပ္ပာယ်ကို သိရှိနားလည်ပြီး နှစ်သက် ဝမ်းမြောက်မှုကို ရခြင်း၊
၈။ မြတ်သော အဋ္ဌင်္ဂိကမဂ်ကို ဟုတ်တိုင်းမှန်စွာ သိခြင်း၊
၉။ သတိပဋ္ဌာန်လေးပါးကို ဟုတ်တိုင်း မှန်စွာ သိခြင်း၊
၁၀။ သဒ္ဓါတရားနှင့် ပြည့်စုံကုန်သော ဒကာတို့၏ ပစ္စည်းလေးပါးတို့ကို အတိုင်းအရှည်ကို သိလျက် ခံယူခြင်း၊
၁၁။ သံဃာ့မိဘ သံဃာ့ရှေ့ဆောင် သက်တော်ရှည် မထေရ်ကြီးတို့၌ ကာယကံမေတ္တာ, ဝစီကံမေတ္တာ မနောကံမေတ္တာကို ရှေးရှုတည်စေခြင်း။ (အံ၊၃၊၅၄၉။) (အံ၊မြန်၊၃။၅၃၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကြီးပွားရေးအလုပ် မလုပ်ရခြင်း၏ အကြောင်း ၄ ပါး

အမျိုးသမီးများ လွှတ်ရုံးသဘင်၌ မနေရ ခြင်း၏ အကြောင်း ၄ ပါးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကြီးမြတ်သူကို ရိုသေလေးစားသူတို့ ရသော အကျိုး ၂ မျိုး

၁။ ဤမျက်မှောက်ဘဝ၌ ချီးမွမ်း ခံရခြင်း၊
၂။ တမလွန်ဘဝ၌ သုဂတိဘုံ၌ ဖြစ်ရခြင်း။ (ဇာ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၃၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကြီးလေးသော ကံ ၆ မျိုး (ဉတ္တိဒုတိယကမ္မဝါစာဖြင့်သာ ပြုလုပ်နိုင်၍ အပလောကနကံဖြင့် မပြုလုပ်နိုင်သော ကြီးလေးသော ကံ ၆ မျိုး)

၁။ သိမ်သမုတ်ခြင်း၊
၂။ သိမ်နှုတ်ခြင်း၊
၃။ ကထိန် ပေးခြင်း၊
၄။ ကထိန်နှုတ်ခြင်း၊
၅။ ကုဋိဝတ္ထုကို ပြောကြားခြင်း၊
၆။ ဝိဟာရဝတ္ထုကို ပြောကြားခြင်း။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၄၊၄၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကြီးသူ ၃ မျိုး

၁။ အမျိုးဇာတ်ကြီးသူ၊
၂။ ဂုဏ်ကြီးသူ၊
၃။ အရွယ်ကြီးသူ။ (ဇာ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၃၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကြီးသူ ၄ မျိုး

၁။ ပညာကြီးသူ၊
၂။ ဂုဏ်ကြီးသူ၊
၃။ ဇာတ်ကြီးသူ၊
၄။ အရွယ်ကြီးသူ။ (သုတ္တနိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၆၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကြီးသူကို အရိုအသေ ပြုရကျိုး ၄ ပါး

ရှိခိုးရကျိုး ၄ ပါးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကြီးသော ကျောင်းကို ဆောက်ခိုင်းခြင်းကြောင့် ရောက်သော အာပတ် ၃ ပါး

၁။ ဒုက္ကဋ် အာပတ်၊
၂။ ထုလ္လစ္စဉ်းအာပတ်၊
၃။ သံဃာဒိသိသ်အာပတ်။ (ဝိ၊၅၊၉၁။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၁၃၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကြူးသူ ၄ မျိုး

၁။ မိန်းမကြူးသူ (ဣတ္ထိသောဏ္ဍ)၊
၂။ ထမင်းအစားကြူးသူ (ဘတ္တသောဏ္ဍ)၊
၃။ မုန့် အစားကြူးသူ (ပူဝသောဏ္ဍ)၊
၄။ အမြစ်အစားကြူးသူ (မူလကသောဏ္ဍ)။ (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၃၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကြောက်ခြင်း ၂ မျိုး

၁။ ဉာဏ် တည်းဟူသော ကြောက်ခြင်း၊
၂။ ကြောက်ရွံ့ခြင်း တည်းဟူသော ကြောက်ခြင်း။ (ဣတိဝုတ်၊ဋ္ဌ၊၇၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကြောက်ခြင်း ၄ မျိုး

၁။ ပဋိသန္ဓေ နေရခြင်း ဇာတိကို စွဲမှီ၍ စိတ်ထိတ်လန့်ခြင်းကြောင့် ဖြစ်သော ကြောက်ခြင်း (စိတ္တုတြာသဘယ)၊
၂။ သံဝေဂဉာဏ်ဖြင့် ကြောက်ခြင်း (ဉာဏဘယ)၊
၃။ ထိတ် လန့်ဖွယ် အာရုံကို စွဲ၍ ဖြစ်သော ကြောက်ခြင်း (အာရမ္မဏဘယ)၊
၄။ မကောင်းမှုမှ ထိတ်လန့် ခြင်းကြောင့်ဖြစ်သော ကြောက်ခြင်း (ဩတ္တပ္ပဘယ)။ (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၃၆။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊မြန်၊၁။၂၆၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကြောက်ရွံ့ကြောင်းတရား ၅ ပါး

၁။ ယုံကြည်မှု သဒ္ဓါ မရှိခြင်း၊
၂။ စောင့်ထိန်းမှု သီလ မရှိခြင်း၊
၃။ အကြားအမြင် နည်းခြင်း၊
၄။ ပျင်းရိခြင်း၊
၅။ ပညာ မရှိခြင်း။ (အံ၊၂၊၁၆၁။) (အံ၊မြန်၊၂။၂၀၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကြောင့်ကြခြင်း ၃ မျိုး

၁။ ရာဂကိဉ္စန- တပ်မက်မှု ရာဂဟူသော ကြောင့်ကြခြင်း၊
၂။ ဒေါသကိဉ္စန- ပြစ်မှားမှု ဒေါသဟူသော ကြောင့်ကြခြင်း၊
၃။ မောဟကိဉ္စန- တွေဝေမှု မောဟဟူသော ကြောင့်ကြခြင်း။ (ဒီ၊၃၊၁၈၂။) (အဘိ၊ဝိ၊၃၈၂။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၀၂။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၂။၄၇၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကြောင်နှင့် ယောဂီ အင်္ဂါ ၂ ပါး

၁။ ကြောင်သည် လိုဏ်ဂူသို့လည်းကောင်း သစ်ခေါင်းသို့ လည်းကောင်း၊ ပြာသာဒ်အတွင်းသို့လည်းကောင်း သွားသည်ရှိသော် ကြွက်ကိုသာလျှင် ရှာဖွေခြင်း (ထို့အတူ ယောဂီပုဂ္ဂိုလ်သည် ရွာသို့လည်းကောင်း၊ တောသို့လည်းကောင်း၊ သစ်ပင်ရင်း စသည်သို့လည်းကောင်း သွားသည်ရှိသော် မမေ့မလျော့သဖြင့် ကာယဂတာ သတိဟူသော ဘောဇဉ်ကို သာလျှင် ရှာမှီးအပ်ခြင်း)၊
၂။ ကြောင်သည် အနီးအပါး၌သာလျှင် အစာကို ရှာဖွေခြင်း (ထို့အတူ ယောဂီပုဂ္ဂိုလ်သည် မိမိ၏ ဥပါဒါနက္ခန္ဓာ ငါးပါးတို့၌သာလျှင် ဖြစ်ခြင်း ပျက်ခြင်းကို အဖန်ဖန် ရှုဆင်ခြင်၍ နေရခြင်း) ။ (မိလိန္ဒ၊၃၇၇။) (မိလိန္ဒ၊မြန်။၃၉၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကလျာဏမိတ္တလက္ခဏာ ၈ ပါး

၁။ ဘုရားရှင်နှင့် ကံ, ကံ၏အကျိုးကို ယုံကြည်သော သဒ္ဓါတရားနှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၂။ သီလနှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၃။ သုတနှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၄။ စာဂနှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၅။ ဝီရိယနှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၆။ သတိနှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၇။ သမာဓိနှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၈။ ပညာနှင့် ပြည့်စုံခြင်း။ (ဥဒါန၊ဋ္ဌ၊၂၀၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကဝိ ၄ မျိုး

၁။ စိန္တာကဝိ- အကြောင်းအရာတစ်ခုကိုလည်းကောင်း စကားအဆက်အစပ်ကို လည်းကောင်း ကြာမြင့်စွာ ကိုယ်တိုင်ကြံစည်၍ ပြုခြင်း၏အစွမ်းအားဖြင့် ကဗျာဖွဲ့ဆို တတ်သော ပညာရှိ၊
၂။ သုတကဝိ- အကြောင်းအရာတစ်ခုခုကို ကြားရ၍ ကြားပြီးသော အကြောင်းအရာနှင့် မကြားရသေးသော အကြောင်းအရာကို ဆက်စပ်ခြင်း၏ အစွမ်းဖြင့် ကဗျာကို ဖွဲ့ဆိုတတ်သော ပညာရှိ၊
၃။ အတ္ထကဝိ- တစ်စုံတစ်ခုသော အနက်ကို စူးစမ်း ဆင်ခြင်၍ ထိုအနက်အဓိပ္ပါယ်ကို အကျဉ်းချုံးခြင်း, အကျယ်ချဲ့ခြင်းအားဖြင့် ကဗျာကို ဖွဲ့ဆို တတ်သော ပညာရှိ၊
၄။ ပဋိဘာနကဝိ- သူတစ်ပါးတို့ ဖွဲ့သီအပ်သော ကဗျာလင်္ကာ စသည်ကို တွေ့မြင်ရသဖြင့် ထိုကဗျာလင်္ကာစသည်နှင့်တူစွာ မိမိ၏ ဌာနုပ္ပတ္တိဉာဏ်ဖြင့် ကဗျာဖွဲ့ဆို တတ်သော ပညာရှိ။ (အံ၊၁၊၅၅၃။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၁၊၉၀။) (ဥဒါန၊ဋ္ဌ၊၁၈၅။) (ဒီ၊ဋီ၊၁၊၁၃၀။) (အံ၊မြန်၊၁။၅၆၈။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊မြန်၊၁။၁၇၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကွယ်ခြင်း ၃ မျိုး

၁။ ပိဋကသုံးပုံတည်းဟူသော ပရိယတ် ကွယ်ခြင်း၊
၂။ သစ္စာလေးပါးကို ထိုးထွင်း၍ သိသော မဂ်ဉာဏ်တည်းဟူသော ပဋိဝေဓကွယ်ခြင်း၊
၃။ သစ္စာလေးပါးကို ထိုးထွင်း၍ သိကြောင်း သီလစသော အကျင့်တည်းဟူသော ပဋိပတ္တိ ကွယ်ခြင်း။ (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၈၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကွယ်ပျောက်သွားလျှင် လူအများပူပန်ရသော ပုဂ္ဂိုလ် ၂ မျိုး

၁။ ပူဇော်အထူးကို ခံတော်မူ ထိုက်သော အလုံးစုံသော တရားတို့ကို ကိုယ်တိုင်မှန်စွာ သိတော်မူသော မြတ်စွာဘုရား၊
၂။ စကြာရတနာကို လည်စေနိုင်သော စကြဝတေးမင်း။ (အံ၊၁၊၇၆။) (အံ၊မြန်၊၁။၉၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကွဲပြားခြင်းကို ပြုတတ်သောဝတ္ထု ၁၈ ပါး

၁။ တရား မဟုတ်သည်ကို တရားဟု ပြခြင်း၊
၂။ တရားကို တရားမဟုတ်ဟု ပြခြင်း၊
၃။ ဝိနည်း မဟုတ်သည်ကို ဝိနည်းဟု ပြခြင်း၊
၄။ ဝိနည်းကို ဝိနည်းမဟုတ်ဟု ပြခြင်း၊
၅။ ဘုရားဟော မဟုတ်သည်ကို ဘုရားဟောဟု ပြခြင်း၊
၆။ ဘုရား ဟောကို ဘုရားဟော မဟုတ်ဟု ပြခြင်း၊
၇။ မြတ်စွာဘုရား အလေ့အကျက် မဟုတ်သည်ကို မြတ်စွာဘုရား အလေ့အကျက်ဟု ပြခြင်း၊
၈။ မြတ်စွာဘုရား အလေ့အကျက်ကို မြတ်စွာဘုရား အလေ့အကျက်မဟုတ်ဟု ပြခြင်း၊
၉။ မြတ်စွာဘုရား မပညတ်သည်ကို မြတ်စွာဘုရား ပညတ်၏ ဟု ပြခြင်း၊
၁၀။ မြတ်စွာဘုရား ပညတ်သည်ကို မြတ်စွာဘုရား မပညတ်ဟု ပြခြင်း၊
၁၁။ အာပတ်ကို အာပတ်မဟုတ်ဟု ပြခြင်း၊
၁၂။ အာပတ်မဟုတ်သည်ကို အာပတ်ဟု ပြခြင်း၊
၁၃။ ပေါ့သော အာပတ်ကို လေးသော အာပတ်ဟု ပြခြင်း၊
၁၄။ လေးသော အာပတ်ကို ပေါ့သော အာပတ်ဟု ပြခြင်း၊
၁၅။ အကြွင်းရှိသော အာပတ်ကို အကြွင်းမရှိသော အာပတ်ဟု ပြခြင်း၊
၁၆။ အကြွင်းမရှိသော အာပတ်ကို အကြွင်းရှိသော အာပတ်ဟု ပြခြင်း၊
၁၇။ ရုန့်ရင်းသော အာပတ်ကို မရုန့်ရင်းသော အာပတ်ဟု ပြခြင်း၊
၁၈။ မရုန့်ရင်းသော အာပတ်ကို ရုန့်ရင်းသော အာပတ်ဟု ပြခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၁၆၈။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၂၄၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကွဲပြားနေသော သံဃာကို ညီညွတ်အောင် ပြုလုပ်တတ်သော ရဟန်း၏ အင်္ဂါ ၄ ပါး

၁။ ချစ်သဖြင့် မလားအပ်သည်သို့ မလားခြင်း (ဆန္ဒာဂတိသို့ မလိုက်ခြင်း)၊
၂။ မုန်းသဖြင့် မလား အပ်သည်သို့ မလားခြင်း (ဒေါသာဂတိသို့ မလိုက်ခြင်း)၊
၃။ တွေဝေသဖြင့် မလားအပ်သည်သို့ မလားခြင်း (မောဟာဂတိသို့ မလိုက်ခြင်း)၊
၄။ ကြောက်သဖြင့် မလားအပ်သည်သို့ မလားခြင်း (ဘယာဂတိသို့ မလိုက်ခြင်း)။ (ဝိ၊၅၊၂၂၈) (ဝိ၊မြန်၊၅။၃၁၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကသာဝ ၃ မျိုး

၁။ ရာဂ ကသာဝ- ရာဂတည်းဟူသော ဖန်ရည်၊
၂။ ဒေါသ ကသာဝ-ဒေါသတည်း ဟူသော ဖန်ရည်၊
၃။ မောဟ ကသာဝ- မောဟတည်းဟူသော ဖန်ရည်။ (အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၀၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကသာဝ ၃ မျိုး

၁။ ကာယ ကသာဝ- ကိုယ်တည်းဟူသော ဖန်ရည်၊
၂။ ဝစီ ကသာဝ- နှုတ်တည်း ဟူသော ဖန်ရည်၊
၃။ မနော ကသာဝ- စိတ်တည်းဟူသော ဖန်ရည်။ (အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၀၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကသိဏာယတန ၁၀ ပါး

ကသိုဏ်း ၁၀ မျိုးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကံသို့ ကပ်ရောက်ကြောင်း အခြင်းအရာ ၅ ပါး

၁။ မိမိကိုယ်တိုင်လည်း ကံကို ပြု၏၊
၂။ သူတစ်ပါး ကိုလည်း တိုက်တွန်း၏၊
၃။ ဆန္ဒကိုလည်းကောင်း ပါရိသုဒ္ဓိကိုလည်းကောင်း ပေး၏၊
၄။ ကံကို ပြုအပ်သည် ရှိသော် မတားမြစ်၊
၅။ ကံကို ပြုပြီးသော်ကား ဓမ္မအယူ ရှိ၏။ (ဝိ၊၅၊၂၃၀။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၃၁၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကံသို့ မကပ်ရောက်ကြောင်း အခြင်းအရာ ၅ ပါး

၁။ မိမိကိုယ်တိုင်လည်း ကံကို မပြု၊
၂။ သူတစ်ပါး ကိုလည်း မတိုက်တွန်း၊
၃။ ဆန္ဒ (သို့မဟုတ်။) ပါရိသုဒ္ဓိကိုလည်း မပေး၊
၄။ ကံကို ပြုအပ်သည် ရှိသော် တားမြစ်၏၊
၅။ ကံပြုပြီးသော်ကား အဓမ္မအယူ ရှိ၏။ (ဝိ၊၅၊၂၃၀။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၃၁၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကသိုဏ်း ၁၀ မျိုး

၁။ မြေကြီးဟု ရှုရသော ပထဝီကသိုဏ်း၊
၂။ ရေဟု ရှုရသော အာပေါကသိုဏ်း၊
၃။ လေဟု ရှုရသော ဝါယောကသိုဏ်း၊
၄။ မီးဟု ရှုရသော တေဇောကသိုဏ်း၊
၅။ အညိုရောင်ဟု ရှုရသော နီလကသိုဏ်း၊
၆။ အဝါရောင်ဟု ရှုရသော ပီတကသိုဏ်း၊
၇။ အနီရောင်ဟု ရှုရသော လောဟိတကသိုဏ်း၊
၈။ အဖြူရောင်ဟု ရှုရသော ဩဒါတကသိုဏ်း၊
၉။ ဟင်းလင်းပြင်ဟု ရှုရသော အာကာသကသိုဏ်း= ပိုင်းခြားထားသော ဟင်းလင်းပြင်ဟု ရှုရသော ပရိစ္ဆိန္နာကာသ ကသိုဏ်း၊
၁၀။ ဝိညာဏ်ဟု ရှုရသော ဝိညာဏကသိုဏ်း၊ ကသိဏုဂ္ဃါဋိမာကာသပညတ်၌ ဖြစ်သော ဝိညာဏ်၊ (အာလောကကသိုဏ်းလည်းရှိ)။ (ဒီ၊၃၊၂၂၃။) (မ၊၂၊၂၀၇။)(အံ၊၃၊၂၉၃၊ ၃၀၄။) (ဝိသုဒ္ဓိ၊၁၊၁၀၇။) (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၂၊၂၀၃။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၄၆။) (မ၊မြန်၊၂။၂၁၈-၂၁၉။) (အံ၊မြန်၊၃။၂၉၃၊၃၀၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကသိုဏ်း ၃ မျိုး (ဒိဗ္ဗစက္ခုဉာဏ်ကို ဖြစ်စေလိုသော သမထ အားထုတ်စ အမျိုးကောင်းသားသည် နီးစပ်အောင် ပြုထိုက်သော ကသိုဏ်း ၃ မျိုး)

၁။ တေဇောကသိုဏ်း၊
၂။ ဩဒါတကသိုဏ်း၊
၃။ အာလောကကသိုဏ်း။ (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၁၊၃၉၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကသိုဏ်းအာရုံ ၁၀ ပါး

ပွားစေအပ်သော တရား ၁၀ ပါး၊ ဘာဝေတဗ္ဗတရား ၁၀ ပါးနှင့်တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကဿပညီနောင် ၃ ဦး

၁။ ဥရုဝေလကဿပ၊
၂။ နဒီကဿပ၊
၃။ ဂယာကဿပ။ (အပ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၄၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကဿပတက္ကတွန်းဝါဒအလို မဖျက်ဆီးနိုင်သော ကာယ ၇ ပါး

၁။ ပထဝီကာယ၊
၂။ တေဇော ကာယ၊
၃။ အာပေါကာယ၊
၄။ ဝါယောကာယ၊
၅။ သုခ၊
၆။ ဒုက္ခ၊
၇။ ဇီဝ။ (ဇာတက၊၂၊၂၆၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကဿပပုဂ္ဂိုလ် ၅ ဦး

၁။ ဥရုဝေဠကဿပ၊
၂။ နဒီကဿပ၊
၃။ ဂယာကဿပ၊
၄။ ကုမာရ ကဿပ၊
၅။ မဟာကဿပ။ (အံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၂၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကဿပဘုရားရှင်၏ ဓမ္မာဘိသမယ ၃ ကြိမ်

၁။ ဓမ္မစကြာတရားဦး ဟောတော်မူသော အခါ၌ လူနတ်ဗြဟ္မာ ကုဋေနှစ်သောင်းတို့ တရားထူး ရကြသည်၊
၂။ ဘုရားရှင်သည် လေးလပတ်လုံး ဒေသစာရီ လှည့်လည်တော်မူသောအခါ၌ ကုဋေတစ်သောင်းမျှ လူနတ်ဗြဟ္မာတို့ ကျွတ်တမ်း ဝင်ကြသည်၊
၃။ ရေမီးအစုံ တန်ခိုးပြာဋိဟာကို ပြလျက် သဗ္ဗညုတဉာဏ် သဘောကို ဟောပြ တော်မူသောအခါ လူနတ်ဗြဟ္မာ ကုဋေငါးထောင်တို့ တရားထူးရပြီး ကျွတ်တမ်းဝင်ကြသည်။ (အပ၊၂၊၃၇၆။) (အပ၊မြန်၊၂။၃၇၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကဿပဘုရားရှင်၏ သာဝကအစည်းအဝေး ၁ ကြိမ်

၁။ ပဌမအစည်းအဝေး၌ ရဟန်း နှစ်သောင်း။ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၇၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကဿပဘုရားရှင်၏ အဂ္ဂသာဝက ၂ ပါး

၁။ အရှင်တိဿထေရ်၊
၂။ အရှင်ဘာရဒွါဇထေရ်။ (ဒီ၊၂၊၄။) (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၇၁။) (ဗုဒ္ဓဝံ၊ဋ္ဌ၊၃၁၂။) (ဒီ၊မြန်၊၂။၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကဿပဘုရားရှင်၏ အဂ္ဂသာဝိကာမ ၂ ပါး

၁။ အနုဠာထေရီ၊
၂။ ဥရုဝေဠာထေရီ၊ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၇၁။) (ဗုဒ္ဓဝံ၊ဋ္ဌ၊၃၁၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကဿပဘုရားလက်ထက် တောင်ပေါ်တက်၍ တရားအားထုတ်ခဲ့ဖူးသော ပုဂ္ဂိုလ် ၅ ဦး

၁။ ပုက္ကုသာတိ မင်း၊
၂။ သဘိယပရိဗိုဇ်၊
၃။ ဗာဟိယဒါရုစိ၊
၄။ ကုမာရကဿပ၊
၅။ ဒဗ္ဗမလ္လပုတ္တ။ (အပ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၂၈။) (အပ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၃၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကဿပဘုရားသာသနာ၌ တောင်ပေါ်တက်၍ တရားအားထုတ်ခဲ့ဖူးသော ရဟန်း ၇ ပါး

၁။ ရဟန္တာ ဖြစ်သွားသော မထေရ်ကြီး တစ်ပါး၊
၂။ အနာဂါမ်ဖြစ်သွားသော သုဒ္ဓါဝါသ ဗြဟ္မာ၊
၃။ ဂေါတမ ဘုရားရှင်လက်ထက်၌ အရှင်ဒဗ္ဗရဟန္တာ၊
၄။ ပုက္ကုသာတိမင်း၊
၅။ သဘိယမထေရ်၊
၆။ ဗာဟိယ ဒါရုစိပရိဗိုဇ်၊
၇။ ကုမာရကဿပထေရ်။ (အပ၊၂၊၁၂၄။) (အပ၊မြန်၊၂။၁၁၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကဿပဘုရားအလောင်း၏ ပြာသာဒ် ၃ ဆောင်

၁။ ဟံသမည်သော ပြာသာဒ်ဆောင်၊
၂။ ယသ မည်သော ပြာသာဒ်ဆောင်၊
၃။ သိရီနန္ဒမည်သော ပြာသာဒ်ဆောင်။ (အပ၊၂၊၃၇၈။) (အပ၊မြန်၊၂။၃၇၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကဠာရမဋ္ဋကတက္ကတွန်း၏ ကျင့်ဝတ် ၇ မျိုး

၁။ အသက်ထက်ဆုံး အဝတ် မဝတ်ခြင်း၊
၂။ အသက် ထက်ဆုံး မေထုန်အကျင့်ကို မမှီဝဲခြင်း၊
၃။ အသက်ထက်ဆုံး သေအရက် အသားတို့ဖြင့်သာ မျှတခြင်း၊
၄။ ဝေသာလီပြည်၏ အရှေ့အရပ် ဥဒေနစေတီ (နတ်ကွန်း) ကို လွန်၍ မသွားခြင်း၊
၅။ ဝေသာလီပြည်၏ တောင်အရပ် ဂေါတမကစေတီကို လွန်၍ မသွားခြင်း၊
၆။ ဝေသာလီ ပြည်၏ အနောက်အရပ် သတ္တမ္ဗစေတီကို လွန်၍ မသွားခြင်း၊
၇။ ဝေသာလီပြည်၏ မြောက်အရပ် ဗဟုပုတ္တစေတီကို လွန်၍ မသွားခြင်း။ (ဒီ၊၃၊၇။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကာဏမာတာသိက္ခာပုဒ်၌ အင်္ဂါ ၅ ပါး

၁။ လက်ဆောင် အကျိုးငှာလည်းကောင်း၊ လစာရိက္ခာ အကျိုးငှာလည်းကောင်း စီရင်ထားသော မုန့် ဖြစ်ခြင်း၊
၂။ မုန့်အကြွင်းအကျန် မရှိအောင် ပြုခြင်း၊
၃။ ခရီးသွားလိုသော စိတ် မငြိမ်းအေးခြင်း၊
၄။ ဆွေမျိုးတော်စပ်သူ မဟုတ်ခြင်း၊
၅။ နှစ်သပိတ် ပြည့်, သုံးသပိတ်ပြည့်ထက် အပိုအလွန် ခံယူခြင်း။ (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၃၊၅၈။) (ဝိမတိ၊၂၊၂၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကာမ ၂ မျိုး

၁။ဝတ္ထုကာမ- ချစ်ခင်နှစ်သက်အပ် မြတ်နိုးအပ်သော ပိယရုပ် အစရှိသောဝတ္ထု အာရုံ ကာမဂုဏ်များ၊
၂။ ကိလေသာကာမ- အလုံးစုံသော တဏှာ, ကိလေသာရာဂ အမျိုးမျိုး။ (မဟာနိ၊၁။) (မဟာနိ၊၅။) (မဟာနိ၊၂၁။) (မဟာနိ၊၂၇။) (မဟာနိ၊၁၂၃။) (မဟာနိ၊၁၅၇။) (မဟာနိ၊၁၉၀။) (မဟာနိ၊၃၄၂။) (ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၆၈။) (သုတ္တနိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၈၈။) (အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၉၇။) (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၀၄။) (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၂၊၂၀။) (ဒီ၊ဋီ၊၂၊၂၅၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကာမဂုဏ် ၂ မျိုး

၁။ လူ၌ ဖြစ်သော ကာမဂုဏ်၊
၂။ နတ်၌ ဖြစ်သော ကာမဂုဏ်။ (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၁၁။) (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၄၈၇။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊မြန်၊၁။၂၁၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကာမဂုဏ် ၅ မျိုး

၁။ ရူပါရုံ- မျက်စိဖြင့် မြင်သိနိုင်ကာ အလိုရှိအပ် နှစ်သက်မြတ်နိုးအပ်သော ကာမနှင့် စပ်သော စွဲမက်ခြင်းကို ဖြစ်စေတတ်သော အဆင်း၊
၂။ သဒ္ဒါရုံ- နားဖြင့် ကြားသိနိုင်ကာ အလိုရှိအပ် နှစ်သက်မြတ်နိုးအပ်သော ကာမနှင့် စပ်သော စွဲမက်ခြင်းကို ဖြစ်စေတတ်သော အသံ၊
၃။ ဂန္ဓာရုံ- နှာခေါင်းဖြင့် နမ်းသိနိုင်ကာ အလိုရှိအပ် နှစ်သက်မြတ်နိုးအပ်သော ကာမနှင့် စပ်သော စွဲမက်ခြင်းကို ဖြစ်စေတတ်သော အနံ့၊
၄။ ရသာရုံ- လျှာဖြင့် လျက်သိနိုင်ကာ အလို ရှိအပ် နှစ်သက်မြတ်နိုးအပ်သော ကာမနှင့် စပ်သော စွဲမက်ခြင်းကို ဖြစ်စေတတ်သော အရသာ၊
၅။ ဖောဋ္ဌဗ္ဗာရုံ- ကိုယ်ဖြင့် ထိသိနိုင်ကာ အလိုရှိအပ် နှစ်သက်မြတ်နိုးအပ်သော ကာမနှင့် စပ်သော စွဲမက်ခြင်းကို ဖြစ်စေတတ်သော အတွေ့။(ဤကာမဂုဏ် ၅ ပါးကို ဘုရားရှင်၏ အဆုံးအမတွင် နှောင်ကြိုးဟူ၍လည်းကောင်း၊ အနှောင်အဖွဲ့ဟူ၍လည်းကောင်း ခေါ်ဆိုအပ်သည်)။ (ဒီ၊၁၊၂၃၁။) (ဒီ၊၃၊၁၉၅။) (မ၊၁၊၁၁၉။) (မ၊၁၊၁၂၇။) (မ၊၁၊၂၃၀။) (မ၊၂၊၁၁၇။) (မ၊၂၊၂၃၃။) (မ၊၂၊၄၁၉။) (မ၊၂၊၆၀။) (မ၊၃၊၄၁။) (သံ၊၂၊၄၂၃။) (သံ၊၂၊၄၃၂။) (သံ၊၃၊၁၂၈။) (အံ၊၃၊၂၅၀။) (အဘိ၊က၊၂၇၄-၂၇၅။)(မဟာနိ၊၁၉။)(မဟာနိ၊၃၇၈။) (သံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၈။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၁၇-၂၁၈။) (မ၊မြန်၊၁။၁၂၆။) (မ၊မြန်၊၁။၁၂၆။) (မ၊မြန်၊၁။၁၂၆။) (မ၊မြန်၊၂။၆၆။) (မ၊မြန်၊၂။၆၆။) (မ၊မြန်၊၂။၆၆။) (မ၊မြန်၊၂။၆၆။) (မ၊မြန်၊၂။၆၆။) (သံ၊မြန်၊၂။၄၁၈၊၄၂၈။) (သံ၊မြန်၊၂။၄၁၈၊၄၂၈။) (သံ၊မြန်၊၃။၂၀။) (အံ၊မြန်၊၃။၂၅၀။)(အဘိ၊က၊မြန်၊၂။၈၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကာမဂုဏ်ခံစားခြင်း ၃ ပါး

၁။ ထင်ရှားရှိသော ကာမဂုဏ်ကို ခံစားခြင်း (လူနတ်အချို့ ဝိနိပါတိက။)၊
၂။ ဖန်ဆင်းအပ်သော ကာမဂုဏ်ကို ခံစားခြင်း (နိမ္မာနရတိနတ်။)၊
၃။ သူတစ်ပါး ဖန်ဆင်း အပ်သော ကာမဂုဏ်ကို ခံစားခြင်း (ပရနိမ္မိတဝသဝတ္တိ)။ (ဒီ၊၃၊၁၈၃။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၀၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကာမဂုဏ်ခံစားသူ ၃ မျိုး

၁။ အနိုင်ထက်ပြု၍ အဓမ္မနည်းလမ်းဖြင့် စည်းစိမ်ဥစ္စာတို့ကို ရှာဖွေ စုဆောင်းပြီး မိမိကိုယ်ကိုလည်း မနှစ်သက် မချမ်းသာစေဘဲ ခွဲခြမ်းဝေဖန်လျက် ကုသိုလ် ကောင်းမှုတို့ကိုလည်း မပြုလုပ်သော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၂။ အနိုင်ထက်ပြု၍ အဓမ္မနည်းလမ်းဖြင့် စည်းစိမ် ဥစ္စာတို့ကို ရှာဖွေစုဆောင်းပြီး မိမိကိုယ်ကိုသာ နှစ်သက်ချမ်းသာစေလျက် ခွဲခြမ်းဝေဖန်၍ ကုသိုလ်ကောင်းမှုတို့ကို မပြုလုပ်သော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၃။ အနိုင်ထက်ပြု၍ အဓမ္မနည်းလမ်းဖြင့် စည်းစိမ်ဥစ္စာတို့ကို ရှာဖွေစုဆောင်းပြီး မိမိကိုယ်ကိုလည်း နှစ်သက်ချမ်းသာစေလျက် ခွဲခြမ်း ဝေဖန်၍ ကုသိုလ်ကောင်းမှုတို့ကိုလည်း ပြုလုပ်သော ပုဂ္ဂိုလ်။ (သံ၊၂၊၅၁၂။) (သံ၊မြန်၊၂။၅၀၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကာမစ္ဆန္ဒ မဖြစ်ကြောင်း ၂ ပါး

၁။ ရှေး၌ မဖြစ်ပေါ်ဖူးခြင်း၊
၂။ မခံစားဖူးသော အာရုံ ဖြစ်ခြင်း။ (အံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကာမစ္ဆန္ဒနီဝရဏကို ပယ်ကြောင်းတရား ၆ ပါး

၁။ အသုဘနိမိတ္တဿ ဥဂ္ဂဟော- ကာမစ္ဆန္ဒ နီဝရဏ၏ ဆန့်ကျင်ဘက်ဖြစ်သော အသုဘနိမိတ်အာရုံကို သင်ယူခြင်း၊
၂။ အသုဘဘာဝနာ နုယောဂေါ- အသုဘဘာဝနာကို အားထုတ်ခြင်း၊
၃။ ဣန္ဒြိယေသု ဂုတ္တဒွါရတာ- စက္ခု စသော ဣန္ဒြေခြောက်ပါးတို့ကို စောင့်စည်းခြင်း၊
၄။ ဘောဇနေ မတ္တညုတာ- ဘောဇဉ်၌ အတိုင်း အရှည်ကို သိခြင်း၊
၅။ ကလျာဏမိတ္တတာ- ဆရာကောင်းသမားကောင်း စသော ကလျာဏ မိတ္တ ရှိခြင်း၊
၆။ သပ္ပါယကထာ- လျောက်ပတ်သော စကားကို ပြောဆိုခြင်း။ (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၆၈။) (မ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၈၆။) (သံ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၀၂။) (အံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၆။) (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၅၇။) (ဣတိဝုတ်၊ဋ္ဌ၊၃၃၈။) (ဒီ၊ဋီ၊၁၊၂၆၀။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊မြန်၊၂။၆၈၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကာမဓာတ် ၃ မျိုး

၁။ဝတ္ထုကာမတို့သည် အလိုရှိထိုက် တောင့်တထိုက်သည်၏ အဖြစ်ဟူသော အနက်ကြောင့် ကာမတို့ မည်၍ ပရမတ္ထသဘာဝ၏ အဖြစ်, သတ္တဝါမဟုတ်သည်၏အဖြစ်, အတ္တမှ ကင်းသည်၏ အဖြစ်ဟူသော အနက်ကြောင့် ဓာတ်လည်း မည်၏၊
၂။ ကိလေသကာမ တို့သည် အလိုရှိထိုက် တောင့်တထိုက်သည်၏ အဖြစ်ဟူသော အနက်ကြောင့်လည်းကောင်း၊ အလိုရှိတတ် တောင့်တတတ်သည်၏ အဖြစ်ဟူသော အနက်ကြောင့်လည်းကောင်း ကာမတို့ မည်၍ ပရမတ္ထသဘာဝ၏ အဖြစ်၊ သတ္တဝါမဟုတ်သည်၏ အဖြစ်၊ အတ္တမှကင်းသည်၏ အဖြစ် ဟူသော အနက်ကြောင့် ဓာတ်လည်း မည်၏၊
၃။ ကာမဘဝသည် အလိုရှိထိုက် တောင့်တ ထိုက်သည်၏ အဖြစ်ဟူသော အနက်ကြောင့်လည်းကောင်း၊ အလိုရှိတတ် တောင့်တတတ် သည်၏အဖြစ်ဟူသော အနက်ကြောင့်လည်းကောင်း၊ဝတ္ထုအာရုံ ကာမဂုဏ်တို့၏ ဖြစ်ရာ ဒေသဟူသော အနက်ကြောင့်လည်းကောင်း ကာမမည်၍ ပရမတ္ထသဘာဝ၏အဖြစ် သတ္တဝါ မဟုတ်သည်၏အဖြစ် အတ္တမှကင်းသည်၏အဖြစ်ဟူသော အနက်ကြောင့် ဓာတ်လည်း မည်၏၊ ထို့ကြောင့် ထို ၃ မျိုးတို့သည် ကာမဓာတ် မည်၏။ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၀၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကာမဓာတ်၌ပဋိသန္ဓေအခါဖြစ်သော ခန္ဓာ ၅ ပါး

၁။ ရူပက္ခန္ဓာ- ရုပ် ၂၈ ပါးအပေါင်းအစု၊
၂။ ဝေဒနာက္ခန္ဓာ- ဝေဒနာစေတသိက်အစု၊၃။သညာက္ခန္ဓာ- သညာစေတသိက်အစု၊
၄။ သင်္ခါရ က္ခန္ဓာ- ဝေဒနာ-သညာမှ ကြွင်းသော စေတသိက် ၅၀-ဟူသော သင်္ခါရအစု၊
၅။ ဝိညာဏက္ခန္ဓာ- စိတ် ၈၉ ပါးဟူသော ဝိညာဏ်အပေါင်းအစု။ (အဘိ၊ဝိ၊၄၂၇။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၂။၅၄၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကာမပဋိသန္ဓေ အာဟာရ ၄ ပါး

၁။ အလုတ်အလွေး ပြုအပ်သော- ကဗဠီကာရအာဟာရ၊
၂။ တွေ့ထိ မှုဟု ဆိုအပ်သော- ဖဿာဟာရ၊
၃။ စေ့ဆော်မှုဟု ဆိုအပ်သော- မနောသေဉ္စတနာဟာရ၊
၄။ သိမှုဟု ဆိုအပ်သော- ဝိညာဏာဟာရ။ (အဘိ၊ဝိ၊၄၃၂။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၂။၅၄၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကာမဘဝ ၂ မျိုး

၁။ ကမ္မဘဝ- ကာမဘုံ၌ ပဋိသန္ဓေနေခြင်း၏ အကြောင်းဖြစ်သော ကောင်းမှု, မကောင်းမှု၊
၂။ ဥပပတ္တိဘဝ- ထိုကောင်းမှု မကောင်းမှုကြောင့် ဖြစ်သော ကမ္မဇရုပ် ခန္ဓာ ငါးပါး။ (မ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၂၃။) (သံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကာမဘုံ၌ ပရိနိဗ္ဗာန်ပြုသူ ၅ ဦး

၁။ ကာမဘုံ၌ ခုနစ်ကြိမ်သော ပဋိသန္ဓေယူခြင်းရှိသော သတ္တက္ခတ္တု ပရမ သောတာပန်၊
၂။ ဘဝပြောင်းရွှေ့သော ကောလံကောလ သောတာပန််၊
၃။ ပဋိသန္ဓေ မျိုးစေ့ တစ်ခုရှိသော ဧကဗီဇီ သောတာပန်၊
၄။ ကာမဘုံသို့ တစ်ကြိမ်သာ လာမည့် သကဒါဂါမ် ပုဂ္ဂိုလ်၊
၅။ မျက်မှောက်ဘဝ၌ပင် ရဟန္တာဖြစ်သော ပုဂ္ဂိုလ်။ (အံ၊၃၊၃၅၁။) (ပဋိသံ။၁၆၀။) (အံ၊မြန်၊၃။၃၄၉။) (အံ၊မြန်၊၃။၃၅၀။) (ပဋိသံ၊မြန်။၂၀၅။) (အဘိ၊ပု၊၁၈၅။) (အဘိ၊ပု၊မြန်။၉၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကာမဘုံကို စွန့်၍ ပရိနိဗ္ဗာန်ပြုသော ပုဂ္ဂိုလ် ၅ ဦး

၁။ အန္တရာပရိနိဗ္ဗာယီ အနာဂါမ်- အသက်တမ်း အလယ်ကို မလွန်မူ၍ အကြား၌ ပရိနိဗ္ဗာန်ပြုသော အနာဂါမ်၊
၂။ ဥပဟစ္စပရိနိဗ္ဗာယီအနာဂါမ်- အသက်တမ်းအလယ်ကို လွန်၍ ပရိနိဗ္ဗာန်ပြုသော အနာဂါမ်၊
၃။ အသင်္ခါရပရိနိဗ္ဗာယီ အနာဂါမ်- ဝိပဿနာတရားတို့ကို အလွန်အားမထုတ်ရဘဲ ချမ်းသာစွာ ပရိနိဗ္ဗာန်ပြုသော အနာဂါမ်၊
၄။ သသင်္ခါရပရိနိဗ္ဗာယီအနာဂါမ်- ဝိပဿနာတရားတို့ကို ကျိုးစားအားထုတ်လျက် ချမ်းသာစွာ ပရိနိဗ္ဗာန်ပြုသော အနာဂါမ်၊
၅။ ဥဒ္ဓံသောတအကနိဋ္ဌဂါမီအနာဂါမ်- အထက် အကနိဋ္ဌဗြဟ္မာ့ ဘုံသို့ ရောက်၍ ပရိနိဗ္ဗာန်ပြုသော အနာဂါမ်။ (အံ၊၃၊၃၅၁။) (အဘိ၊ပု၊၁၈၅။) (အံ၊မြန်၊၃။၃၄၉။) (အံ၊မြန်၊၃။၃၅၀။) (အဘိ၊ပု၊မြန်။၉၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကာမရာဂ၏ ထွက်မြောက်ရာ ၃ မျိုး

၁။ ဝိက္ခမ္ဘန နိဿရဏ- နီဝရဏတရားတို့ကို ပယ်ခွာဖျက်ဆီး ဖယ်ရှားသောအားဖြင့် ဆန့်ကျင်ဘက်တရားတို့မှ ထွက်မြောက်ကြောင်း ပထမဈာန်၊
၂။ တဒင်္ဂ နိဿရဏ- ထိုထိုဆန့်ကျင်ဘက်ကိလေသာတို့မှ ထွက်မြောက်ကြောင်း ဝိပဿနာ၊
၃။ သမုစ္ဆေဒ နိဿရဏ- နီဝရဏတရားတို့ကို အကြွင်းမဲ့ ပယ်သတ် ပယ်ဖြတ်သောအားဖြင့် ကိလေသာတို့မှ ထွက်မြောက်ကြောင်း မဂ်လေးပါး။ (သံ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၀၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကာမရာဂနိဿရဏ ၃ မျိုး

ကာမရာဂ၏ ထွက်မြောက်ရာ ၃ မျိုးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကာမာဝစရ ကုသိုလ်ဝေဒနာ ၃ မျိုး

၁။ ဒါနကုသိုလ်ဝေဒနာ၊
၂။ သီလကုသိုလ်ဝေဒနာ၊
၃။ ဘာဝနာ ကုသိုလ်ဝေဒနာ။ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကာမာဝစရကုသိုလ်စိတ် ဉာဏဝိဘတ္တိဒေသနာအားဖြင့် ၄ ပါး

၁။ သောမနဿသဟဂုတ် ဉာဏ သမ္ပယုတ် အသင်္ခါရိကစိတ်၊
၂။ ဥပေက္ခာသဟဂုတ် ဉာဏသမ္ပယုတ် အသင်္ခါရိကစိတ်၊
၃။ သောမနဿသဟဂုတ် ဉာဏသမ္ပယုတ် သသင်္ခါရိကစိတ်၊
၄။ ဥပေက္ခာသဟဂုတ် ဉာဏ သမ္ပယုတ် သသင်္ခါရိကစိတ်။ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၀၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကာမာဝစရကုသိုလ်ဟိတ် နာမည်အားဖြင့် ၃ မျိုး

၁။ အလောဘ ကာမာဝစရကုသိုလ်ဟိတ်၊
၂။ အဒေါသကာမာဝစရကုသိုလ်ဟိတ်၊
၃။ အမောဟ ကာမာဝစရကုသိုလ်ဟိတ် (ရူပါဝစရ ကုသိုလ်ဟိတ် စသည်လည်း နည်းတူ)။ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၃၅၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကာမာဝစရကုသိုလ်အာရမ္မဏသတ္တိဖြင့် ကျေးဇူးပြုနိုင်သော တရားအစု ၆ စု

၁။ ကာမာဝစရ ကုသိုလ်၊
၂။ ရူပါဝစရကုသိုလ်၊
၃။ အကုသိုလ်၊
၄။ ကာမာဝစရဝိပါက်၊
၅။ ကာမာဝစရကြိယာ၊
၆။ ရူပါဝစရကြိယာ။ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၃၅၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကာမာဝစရဓာတ် ၁၆ ပါး

၁။ စက္ခု, သောတ, ဃာန, ဇိဝှါ, ကာယဓာတ်ငါးပါး၊
၂။ ရူပ, သဒ္ဒ, ဂန္ဓ, ရသ, ဖောဋ္ဌဗ္ဗဓာတ်ငါးပါး၊
၃။ စက္ခုဝိညာဏ, သောတဝိညာဏ, ဃာနဝိညာဏ, ဇိဝှါဝိညာဏ, ကာယဝိညာဏဓာတ်ငါးပါး၊
၄။ မနောဓာတ် တစ်ပါး ပေါင်း ၁၆ ပါး။ (သံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၂၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကာမာဝစရဘုံ၌သာ ဖြစ်သော ဣန္ဒြေ ၁၀ ပါး

၁။ စက္ခုန္ဒြေ၊ သောတိန္ဒြေ၊ ဃာနိန္ဒြေ၊ ဇိဝှိန္ဒြေ၊ ကာယိန္ဒြေ၊ ဣတ္ထိန္ဒြေ၊ ပုရိသိန္ဒြေ၊ သုခိန္ဒြေ၊ ဒုက္ခိန္ဒြေ၊ ဒေါမနဿိန္ဒြေ ပေါင်း ၁၀ ပါး။ (ဝိသုဒ္ဓိ၊၂၊၁၂၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကာမာဝစရဟိတ် ၉ ပါး

၁။ လောဘ, ဒေါသ, မောဟဟု ဆိုအပ်သော အကုသိုလ်ဟိတ် သုံးပါး၊
၂။ အလောဘ, အဒေါသ, အမောဟဟု ဆိုအပ်သော ကုသိုလ်ဟိတ်သုံးပါး၊
၃။ ဝိပါက်အဗျာကတ, ကိရိယာအဗျာကတ တရားတို့၌ ရှိသော အလောဘ, အဒေါသ, အမောဟဟု ဆိုအပ်သော အဗျာကတဟိတ် သုံးပါး ပေါင်း (၉) ပါး။ (အဘိ၊ဓ၊၂၁၇။) (အဘိ၊ဓ၊မြန်။၃၉၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကာမူပပတ္တိ ၃ မျိုး

၁။ ရှေးရှု ထင်လာသော ကာမဂုဏ်များ၊
၂။ နိမ္မာနရတိနတ်များ၊
၃။ ပရနိမ္မိတ ဝသဝတ္တိနတ်များ။ (ခုဒ္ဒက၊၂၅၈။) (ခုဒ္ဒက၊မြန်။၂၄၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကာမေသုမိစ္ဆာစာရကံ ထမြောက်ကြောင်းအင်္ဂါ ၄ ပါး

၁။ မေထုန်အားဖြင့် မသွားလာထိုက်သောဝတ္ထု ဖြစ်ခြင်း၊
၂။ ထိုမလားထိုက်သောဝတ္ထု၌ မေထုန်မှီဝဲလိုစိတ် ရှိခြင်း၊
၃။ မေထုန်မှီဝဲမှု လုံ့လ ပြုခြင်း၊
၄။ မဂ်အချင်းချင်း ထိတွေ့၍ သာယာခြင်း။ (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၃၁။)(မ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၀၃။) (သံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၃၅။)(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၄၁။)(ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၀၄။)(ဣတိဝုတ်၊ဋ္ဌ၊၂၂၀။)(မဟာနိ၊ဋ္ဌ၊၁၀၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကာယ ၄ မျိုး

၁။ ဥပါဒိန္နကကာယ- အာရုံပြုသောအားဖြင့် တဏှာဒိဋ္ဌိတို့သည် ကပ်အပ်သော ကံသည် အကျိုး၏ အဖြစ်ဖြင့် ယူအပ်သော စက္ခာယတန စသော ရုပ်အပေါင်း၊
၂။ အာဟာရ သမုဋ္ဌာနိကကာယ- အာဟာရကြောင့် ဖြစ်သော ဝဏ္ဏ, ဂန္ဓ, ရသ, ဩဇ စသော ရုပ်အပေါင်း၊
၃။ ဥတုသမုဋ္ဌာနိကကာယ- ဥတုကြောင့် ဖြစ်သော ဝဏ္ဏ, ဂန္ဓ စသော ရုပ်အပေါင်း၊
၄။ စိတ္တ သမုဋ္ဌာနိကကာယ- စိတ်ကြောင့် ဖြစ်သော ဝဏ္ဏ, ဂန္ဓ စသော ရုပ်အပေါင်း။ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၂၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကာယကမ္မ ၃ မျိုး

၁။ ယထာဒိဋ္ဌိ ယံ ဌိတကာယကမ္မ- ဒိဋ္ဌိအယူရှိသော သူ၏ ပါဏာတိပါတ စသော ကာယကံ၊
၂။ ဒိဋ္ဌိသဟဇာတံ ကာယကမ္မ- ဒိဋ္ဌိအယူနှင့် တကွဖြစ်သော ပါဏာတိပါတ စသော ကာယကံ၊
၃။ ဒိဋ္ဌာနုလောမိကကာယကမ္မ- ဒိဋ္ဌိအယူအားလျော်စွာ ဖြစ်စေအပ်သော ကာယကံ။ (အံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၇၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကာယဂတာသတိကမ္မဋ္ဌာန်း (ကာယဂတာသတိ ကမ္မဋ္ဌာန်းပွားများသော ပုဂ္ဂိုလ်၏ မနသိကာရ၌ ကျွမ်းကျင်လိမ္မာကြောင်း အစီအရင် ၁၀ ပါး)

၁။ အနုပုဗ္ဗတော- ကေသာ, လောမာ, နခါ စသည်ဖြင့် အစဉ်အတိုင်း နှလုံးသွင်းရခြင်း၊
၂။ နာတိသီဃတော- မမြန်လွန်းသောအားဖြင့် နှလုံးသွင်းရခြင်း၊
၃။ နာတိသဏိကတော- မနှေးလွန်းသောအားဖြင့် နှလုံးသွင်းရခြင်း၊
၄။ ဝိက္ခေပပဋိဗာဟနတော- စိတ်၏ ပျံ့လွင့်ခြင်းကို တားမြစ်သောအားဖြင့် နှလုံးသွင်းရခြင်း၊
၅။ ပဏ္ဏတ္တိသမတိက္ကမနတော- ဆံပင်, မွေးညင်းစသော ပညတ်ကိုလွန်၍ စက်ဆုပ်ဖွယ်အားဖြင့် နှလုံးသွင်းရခြင်း၊
၆။ အနုပုဗ္ဗမုဉ္စနတော- အစဉ်အတိုင်း မထင်သော ကောဋ္ဌာသကို လွှတ်သော အားဖြင့် နှလုံးသွင်းရခြင်း၊
၇။ အပ္ပနာတော- တစ်ခုခုသော ကောဋ္ဌာသ၌ ဖြစ်သင့်သော အပ္ပနာ အားဖြင့် နှလုံးသွင်းခြင်း၊
၈။ တယော သုတ္တန္တာ- အဓိစိတ္တ, သီတိဘာဝ, ဗောဇ္ဈင်္ဂ ကောသလ္လ ဟူသော သုံးပါးသော သုတ်တို့ကို နှလုံးသွင်းရခြင်း ပေါင်း ဆယ်ပါး။ (ဝိသုဒ္ဓိ၊၁၊၂၃၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကာယဂတာသတိကမ္မဋ္ဌာန်း အစီအရင် ၇ ပါး (ကာယဂတာသတိကမ္မဋ္ဌာန်း ပွားများသော ပုဂ္ဂိုလ်၏ ဥဂ္ဂဟ၌ ကျွမ်းကျင်လိမ္မာကြောင်း)

၁။ ဝစသာ- ဆံပင်, မွေးညင်း, ခြေသည်း, လက်သည်း စသည်ဖြင့် နှုတ်ဖြင့် သရဇ္ဈာယ်ရခြင်း၊
၂။ မနသာ-ဆံပင်, မွေးညင်း စသည်ဖြင့် စိတ်ဖြင့် သရဇ္ဈာယ်ရခြင်း၊
၃။ ဝဏ္ဏတော- ဆံပင် စသည်တို့ကို အဆင်းအားဖြင့် ပိုင်းခြားရခြင်း၊
၄။ သဏ္ဌာနတော- ဆံပင် စသည်တို့ကို သဏ္ဌာန်အားဖြင့် ပိုင်းခြားရခြင်း၊
၅။ ဒိသတော- ချက်မှ အထက်ဖြစ်သော အရပ်, အောက်ဖြစ်သော အရပ်တို့ကို ပိုင်းခြားရခြင်း၊
၆။ ဩကာသတော- ‘‘ဆံပင်သည် ဤမည်သော အရပ်၌ တည်၏’’ စသည်ဖြင့်ထိုထို ကောဋ္ဌာသ၏ တည်ရာ အရပ်ကို ပိုင်းခြား ရခြင်း၊
၇။ ပရိစ္ဆေဒတော- သဘာဂ, ဝိသဘာဂ အားဖြင့် ပိုင်းခြားရခြင်း။ (ဝိသုဒ္ဓိ၊၁၊၂၃၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကာယဂတာသတိကမ္မဋ္ဌာန်း၌ အပိုင်း ၁၄ ပိုင်း

၁။ အာနာပါနအပိုင်း၊
၂။ ဣရိယာပထအပိုင်း၊
၃။ စတု သမ္ပဇညအပိုင်း၊
၄။ ပဋိကူလမနသီကာရအပိုင်း၊
၅။ ဓာတုမနသိကာရအပိုင်း၊
၆။ သိဝထိက အပိုင်း ၉ ပိုင်း ပေါင်း ၁၄ ပိုင်း။ (ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၂၈။) (ဝိသုဒ္ဓိ၊၁၊၂၃၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကာယဒွါရ၌ အားထုတ်အပ်သော စေတနာ ၈၀

၁။ ကာယဒွါရ၌ ကိုယ်တိုင် ပြုလုပ် အားထုတ် အပ်သော မဟာကုသိုလ်စေတနာ (၈) ပါး၊ အကုသိုလ် စေတနာ (၁၂) ပါး -ပေါင်း၂၀၊
၂။ ကာယ ဒွါရ၌ သူတစ်ပါး စေခိုင်ခြင်းကြောင့် ပြုလုပ်အားထုတ်အပ်သော မဟာကုသိုလ် စေတနာ (၈) ပါး၊ အကုသိုလ်စေတနာ (၁၂) ပါး- ပေါင်း ၂၀၊
၃။ ကာယဒွါရ၌ ကောင်းစွာ သိ၍ ပြုလုပ် အားထုတ်အပ်သော မဟာကုသိုလ်စေတနာ (၈) ပါး၊ အကုသိုလ်စေတနာ (၁၂) ပါး- ပေါင်း ၂၀၊
၄။ ကာယဒွါရ၌ ကောင်းစွာ မသိဘဲ ပြုလုပ်အားထုတ်အပ်သော မဟာကုသိုလ်စေတနာ (၈) ပါး၊ အကုသိုလ်စေတနာ (၁၂) ပါး- ပေါင်း ၂၀ စုစုပေါင်း ရှစ်ဆယ်၊ (ထိုအတူ ဝစီဒွါရ၌လည်း ရှစ်ဆယ် ရှိသည်။) ။ (အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၄၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကာယဒသကရုပ် ၁၀ ပါး

၁။ ကာယပသာဒရုပ် ၁ ပါး၊
၂။ မဟာဘုတ်ရုပ် ၄ ပါး၊
၃။ ဝဏ္ဏ ဂန္ဓ ရသ ဩဇရုပ် ၄ ပါး၊
၄။ ဇီဝိတရုပ် ၁ ပါး ပေါင်း ၁၀ ပါး။ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကာယဒုစရိုက် ၃ ပါး

၁။ ပါဏာတိပါတ- သူ့အသက်သတ်ခြင်း၊
၂။ အဒိန္နာဒါန- သူ့ဥစ္စာကို ခိုးခြင်း၊
၃။ ကာမေသုမိစ္ဆာစာရ- ကာမတို့၌ မှားသောအားဖြင့် ကျင့်ခြင်း။ (မ၊၁၊၃၅၅။) (အဘိ၊ဝိ၊၃၇၈။) (မ၊မြန်၊၁။၃၆၆။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၂။၄၇၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကာယဒုစရိုက် စသော အကုသိုလ်ကံ၌ အပြစ် ၅ ပါး

၁။ မိမိကိုယ်ကို စွပ်စွဲ၏၊
၂။ ပညာရှိတို့ ကဲ့ရဲ့ ကုန်၏၊
၃။ မကောင်းသတင်း ကျော်စောခြင်း ပျံ့နှံ့၏၊
၄။ တွေဝေ၍ သေရ၏၊
၅။ သေပြီး နောက်၌ ငရဲသို့ ရောက်၏။ မှတ်ချက်။ ။ကာယသုစရိုက် စသော ကုသိုလ်ကံ၌ အကျိုး အာနိသင် (၅) ပါး- ကို အပြန်အားဖြင့် သိအပ်၏။ (ဝိ၊၅၊၂၃၅။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၃၂၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကာယဒုစရိုက် စသော အကုသိုလ်ကံ၌ အပြစ် ၅ ပါး

၁။ မကြည်ညိုသော သူတို့သည် မကြည်ညိုကုန်၊
၂။ ကြည်ညိုကုန်ပြီးသော သူတို့အား အကြည်ညို ပျက်၏၊
၃။ ဘုရားရှင်၏ သာသနာကို မပြုအပ်သည် ဖြစ်၏၊
၄။ နောင်လာနောက်သားတို့ ဒိဋ္ဌာနုဂတိသို့ မလိုက်၊
၅။ ထိုသူ၏ စိတ်သည် မကြည်လင်။ (ဝိ၊၅၊၂၃၅။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၃၂၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကာယဒုစရိုက်နှင့် ပြည့်စုံခြင်း ၅ ပါး

၁။ အာယူဟနသမင်္ဂီ- ကုသိုလ်ကံ အကုသိုလ်ကံကို အားထုတ် မှုနှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၂။ စေတနာသမင်္ဂီ- ကုသိုလ်ကံ အကုသိုလ်ကံစေတနာနှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၃။ ကမ္မသမင်္ဂီ- ရှေး၌ ဆည်းပူးအပ်သော ကံနှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၄။ ဝိပါကသမင်္ဂီ- အကျိုး ပေးခြင်းနှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၅။ ဥပဋ္ဌာနသမင်္ဂီ- နိမိတ်ထင်ခြင်းနှင့် ပြည့်စုံခြင်း။ (အံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၆၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကာယပါဂဗ္ဘိယ ကိုယ်ဖြင့်လွန်ကျူးမှု မပြုအပ်သည့်ဌာန ၈ မျိုး

၁။ သံဃာ့ပရိသတ်အလယ်၊
၂။ ဂိုဏ်းပရိသတ်အလယ်၊
၃။ သီတင်းကြီး ထေရ်ကြီးဝါကြီး ပုဂ္ဂိုလ်များ၏ ရှေ့၊
၄။ ဆွမ်းစား ဇရပ်၊
၅။ ရေချိုးအိမ်၊
၆။ ရေချိုးဆိပ်၊
၇။ ဆွမ်းခံသွားရာ လမ်း၊
၈။ မြို့တွင်း ရွာတွင်း ဝင်ရာအခါ တို့၌ ကိုယ်ဖြင့် ရိုင်းရိုင်းစိုင်းစိုင်း မပြုလုပ်ရ။ (သံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၅၅။) (ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၂၀၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကာယမောနေယျ ၇ မျိုး

၁။ ကာယဒုစရိုက် သုံးပါးကို ပယ်ခြင်း၊
၂။ ကာယသုစရိုက် သုံးပါး၊
၃။ ကိုယ်ဟူသော အာရုံ၌ သိသော ဉာဏ်၊
၄။ ကိုယ်ကို ပိုင်းခြား၍ သိခြင်း၊
၅။ ကိုယ်ကို ပိုင်းခြား၍ သိခြင်းနှင့်တကွဖြစ်သော မဂ်၊
၆။ ကိုယ်၌ ဆန္ဒရာဂကို ပယ်ခြင်း၊
၇။ ကာယသင်္ခါရ ချုပ်ခြင်းရှိသော စတုတ္ထဈာန်သမာပတ်။ (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၈၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကာယဝိညေယျဖောဋ္ဌဗ္ဗ ၂ မျိုး

၁။ သေဝိတဗ္ဗ ကာယဝိညေယျဖောဋ္ဌဗ္ဗ- ကာယဝိညာဉ်ဖြင့် သိအပ်သော ဖောဋ္ဌဗ္ဗာရုံကို မှီဝဲသော ပုဂ္ဂိုလ်အား အကုသိုလ်ယုတ်လျော့၍ ကုသိုလ်တိုးပွားလာသဖြင့် မှီဝဲ အပ်သော ကာယဝိညေယျဖောဋ္ဌဗ္ဗ၊
၂။ အသေဝိတဗ္ဗကာယဝိညေယျဖောဋ္ဌဗ္ဗ- ကာယဝိညာဉ်ဖြင့် သိအပ်သော ဖောဋ္ဌဗ္ဗာရုံကို မှီဝဲသောပုဂ္ဂိုလ်အား အကုသိုလ်တိုးပွား၍ ကုသိုလ်ယုတ်လျော့ သွားသဖြင့် မမှီဝဲအပ်သော ကာယဝိညေယျဖောဋ္ဌဗ္ဗ။ (ဒီ၊၂၊၂၂၅။) (ဒီ၊မြန်၊၂။၂၅၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကာယသက္ခိပုဂ္ဂိုလ် ၆ ယောက်

၁။ သောတာပတ္တိဖိုလ်၌ တည်သော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၂။ သကဒါဂါမိမဂ်၌ တည်သော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၃။ သကဒါဂါမိဖိုလ်၌ တည်သော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၄။ အနာဂါမိမဂ်၌ တည်သော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၅။ အနာဂါမိဖိုလ်၌ တည်သော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၆။ အရဟတ္တမဂ်၌ တည်သော ပုဂ္ဂိုလ်။ (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၇၃။) (မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၃၁။) (အံ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၄၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကာယသမာစာရ ၂ မျိုး

၁။ သေဝိတဗ္ဗကာယသမာစာရ- ဤကာယသမာစာရကို မှီဝဲသော ပုဂ္ဂိုလ်အား အကုသိုလ်တရားများ ယုတ်လျော့၍ ကုသိုလ်တရားများ တိုးပွားလာသဖြင့် မှီဝဲအပ်သော ကာယ သမာစာရ၊
၂။ အသေဝိတဗ္ဗကာယသမာစာရ- ဤကာယသမာစာရကို မှီဝဲသော ပုဂ္ဂိုလ်အား အကုသိုလ်တရားများတိုးပွား၍ ကုသိုလ်တရားများ ယုတ်လျော့သွားသဖြင့် မမှီဝဲအပ်သော ကာယသမာစာရ။ (ဒီ၊၂၊၂၂၃။) (နေတ္တိ၊ဋ္ဌ၊၁၆၁။) (ဒီ၊မြန်၊၂။၂၅၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကာယသံသဂ္ဂ သိက္ခာပုဒ်၌ အင်္ဂါ ၅ မျိုး

၁။ လူမိန်းမ ဖြစ်ခြင်း၊
၂။ လူမိန်းမဟု အမှတ်ရှိခြင်း၊
၃။ ကိုယ်ဖြင့် နှီးနှောသုံးသပ်ခြင်း၌ တပ်ခြင်း၊
၄။ ထိုကာယသံသဂ္ဂရာဂကြောင့် အားထုတ်ခြင်း၊
၅။ လက်ကို ကိုင်ခြင်း အစရှိသည်သို့ ရောက်ခြင်း။ (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၂၊၃၂၂။) (ဝိမတိ၊၁၊၂၆၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကာယသုစရိုက် ၃ ပါး

၁။ သူ့အသက်ကို မသတ်ခြင်း၊
၂။ သူ့ဥစ္စာကို မခိုးခြင်း၊
၃။ သူ့သားမယားကို မလွန်ကျူး မပြစ်မှားခြင်း။ (မ၊၁၊၃၅၇။) (မ၊၁၊၃၆၃။) (မ၊မြန်၊၁။၃၆၈။) (မ၊မြန်၊၁။၃၆၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကာယသုစရိုက် စသော ကုသိုလ်ကံ၏ အကျိုးအာနိသင် ၅ ပါး

၁။ မိမိကိုယ်ကို မစွပ်စွဲခြင်း၊
၂။ ပညာရှိတို့ မကဲ့ရဲ့ခြင်း၊
၃။ ကောင်းသောသတင်း ကျော်စောပျံ့နှံ့ခြင်း၊
၄။ မတွေဝေဘဲ သေရခြင်း၊
၅။ သေလွန်ပြီးနောက် နတ်ပြည်နတ်ရွာသို့ ရောက်ရခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၂၃၅။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၃၂၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကာယသုစရိုက်စသော ကုသိုလ်ကံ၌ အကျိုးအာနိသင် ၅ ပါး

၁။ မကြည်ညိုသော သူတို့ ကြည်ညိုကုန်ခြင်း၊
၂။ ကြည်ညိုပြီးသူတို့ အလွန်ကြည်ညိုကုန်ခြင်း၊
၃။ ဘုရား သာသနာတော်ကို ပြုအပ်သည် မည်ခြင်း၊
၄။ နောင်လာနောက်သားတို့ ဒိဋ္ဌာနုဂတိသို့ လိုက်ကုန်ခြင်း၊
၅။ ထိုသူ၏ စိတ် ကြည်လင်ခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၂၃၅။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၃၂၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကာယအစု ၇ ပါး

၁။ မြေအစု၊
၂။ ရေအစု၊
၃။ မီးအစု၊
၄။ လေအစု၊
၅။ ချမ်းသာ၊
၆။ ဆင်းရဲ၊
၇။ အသက်။ (သံ၊၂၊၁၇၃။) (သံ၊မြန်၊၂။၁၆၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကာယာနုပဿနာ ၁၄ မျိုး

၁။ ထွက်သက်ဝင်သက်ကို ရှုခြင်း (အာနာပါနဿတိ)၊
၂။ ဣရိယာ ပုထ်ကို ရှုခြင်း (ဣရိယာပထ)၊
၃။ သတိသမ္ပဇဉ်ဖြင့် ဆင်ခြင်ခြင်း (သတိသမ္ပဇည)၊
၄။ စက်ဆုပ် ဖွယ်ဟု နှလုံးသွင်းခြင်း (ပဋိကူလမနသိကာရ ၃၂ ကောဋ္ဌာသကမ္မဋ္ဌာန်း)၊
၅။ ရေ မြေ လေ မီး ဓာတ်ကြီးလေးပါးဖြင့် နှလုံးသွင်းခြင်း (ဓာတုမနသိကာရ)၊
၆။ သူသေကောင် ကိုးမျိုးကို ဆင်ခြင်ခြင်း (နဝသိဝထိကအသုဘကမ္မဋ္ဌာန်း)။ (ဒီ၊၂၊၂၃၁။) (ဒီ၊၂၊၂၃၆။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၆၃။) (မ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၇၈။) (ဒီ၊မြန်၊၂။၂၆၀၊၂၆၃။) (ဒီ၊မြန်၊၂။၂၆၀၊၂၆၃။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊မြန်၊၂။၆၇၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကာယာနုပဿနာကို ပွားများထိုက်သော ရဟန်း၏ အင်္ဂါ ၆ ပါး

၁။ အလုပ်အကိုင်သစ်၌ မွေ့လျော်မှုကို ပယ်ခြင်း၊
၂။ စကားပြောခြင်း၌ မွေ့လျော်မှုကို ပယ်ခြင်း၊
၃။ အိပ်ခြင်း၌ မွေ့လျော် မှုကို ပယ်ခြင်း၊
၄။ အပေါင်းအသင်း၌ မွေ့လျော်မှုကို ပယ်ခြင်း၊
၅။ မျက်စိစသော ဣန္ဒြေတို့၌ တံခါးကို ပိတ်ထားခြင်း၊
၆။ စားဖွယ်သောက်ဖွယ်တို့၌ အတိုင်းအရှည်ကို သိခြင်း။ (အံ၊၂၊၃၉၁။)(အံ၊မြန်၊၂။၄၉၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကာယာနုပဿနာကို မပွားများထိုက်သော ရဟန်း၏ အင်္ဂါ ၆ ပါး

၁။ အလုပ်အကိုင်အသစ်၌ မွေ့လျော်ခြင်း၊
၂။ စကားပြောခြင်း၌ မွေ့လျော်ခြင်း၊
၃။ အိပ်ခြင်း၌ မွေ့လျော်ခြင်း၊
၄။ အပေါင်း အသင်း၌ မွေ့လျော်ခြင်း၊
၅။ မျက်စိစသော ဣန္ဒြေတို့၌ တံခါးကို ပိတ်မထားခြင်း၊
၆။ စားဖွယ် သောက်ဖွယ်တို့၌ အတိုင်းအရှည်ကို မသိခြင်း။ (အံ၊၂၊၃၉၁။) (အံ၊မြန်၊၂။၄၉၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကာလ ၃ ပါး

၁။ အတိတ်ကာလ၊
၂။ အနာဂတ်ကာလ၊
၃။ ပစ္စုပ္ပန်ကာလ။ (ဒီ၊၃၊၁၈၁။) (ခုဒ္ဒက၊၂၃၂။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၀၁။) (ခုဒ္ဒက၊မြန်။၂၁၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကာလဒါန ၅ မျိုး

၁။ ဧည့်သည် အာဂန္တုကအား ပေးလှူခြင်း၊
၂။ ခရီးသည်အား ပေးလှူခြင်း၊
၃။ လူနာအား ပေးလှူခြင်း၊
၄။ ငတ်မွတ်ခေါင်းပါးသော အခါ၌ ပေးလှူခြင်း၊
၅။ ကောက်ဦး သစ်သီးဦးတို့ကို သီလရှိသူတို့အား ရှေးဦးစွာ ပေးလှူခြင်း။ (အံ၊၂၊၃၅။) (အံ၊မြန်၊၂။၄၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကာလမရဏ ၃ မျိုး

၁။ ပုညက္ခယမရဏ- အသက်တမ်း ကျန်သေးသော်လည်း ကုသိုလ်ကံ ကုန်သောကြောင့် သေရခြင်း၊
၂။ အာယုက္ခယမရဏ- ကုသိုလ်ကံ ကျန်သေးသော်လည်း အသက်တမ်း ကုန်သောကြောင့် သေရခြင်း၊
၃။ ဥဘယက္ခယမရဏ- အသက်တမ်းနှင့် ကုသိုလ်ကံ နှစ်ပါးစုံ ကုန်ခြင်းကြောင့် သေရခြင်း။ (ဝိသုဒ္ဓိ၊၁၊၂၂၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကာလသုံးပါးတို့နှင့် ယှဉ်သော ပစ္စည်း ၃ ပစ္စည်း

၁။ အာရမ္မဏပစ္စည်း၊
၂။ အဓိပတိပစ္စည်း၊
၃။ ဥပနိဿယပစ္စည်း။ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၃၅၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကာလအပိုင်းခြား မရှိသော ဌာန ၇ မျိုး

၁။ ပထမ အပ္ပနာစိတ်၊
၂။ လောကီအဘိညာဉ်၊
၃။ မဂ်စိတ် လေးခု၊
၄။ မဂ္ဂါနန္တရဖိုလ်ဇော လေးခု၊
၅။ ရူပဘုံ အရူပဘုံတို့၌ ဘဝင်ဖြစ်သော ဈာန်စိတ်၊
၆။ နိရောဓသမာပတ်အား ကျေးဇူးပြုသော နေဝသညာနာသညာယတန ဈာန်စိတ်၊
၇။ နိရောဓ သမာပတ်မှထသော အနာဂါမ်, ရဟန္တာပုဂ္ဂိုလ်၏ ဖလသမာပတ်။ (ဝိသုဒ္ဓိ၊၁၊၁၃၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကာလိက ၄ ပါး

၁။ ရဟန်းတို့ နံနက်အချိန်၌သာ သုံးဆောင်ထိုက်သော အာဟာရ (ယာဝကာလိက)၊
၂။ တစ်နေ့တစ်ညဉ့်သာ သုံးဆောင်ထိုက်သော အာဟာရ (ယာမကာလိက)၊
၃။ ခုနစ်ရက် အတွင်း သုံးဆောင်ထိုက်သော အာဟာရ (သတ္တာဟကာလိက)၊
၄။ တစ်သက်ပတ်လုံး သုံးဆောင်ထိုက်သော အာဟာရ (ယာဝဇီဝက) ။ (ဝိ၊၅၊၂၂၆။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၃၁၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကာလိင်္ဂတိုင်း၌ ဖြစ်သော ဘေး ၃ မျိုး

၁။ မိုးမရွာ, မိုးခေါင်ဘေး၊
၂။ ငတ်မွတ်ဘေး၊
၃။ ရောဂါဘေး။ (ဇာ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၃၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကာသိတိုင်း၌ ဖြစ်သော ပုဆိုး ၃ မျိုး

၁။ အသစ်ဖြစ်၍ အဆင်းလည်းလှ အတွေ့အထိလည်း နူးညံ့ ပြီးလျှင် အဖိုးများစွာထိုက်တန်သော ကာသိတိုင်းဖြစ်ပုဆိုး၊
၂။ အလယ်အလတ် တစ်ပတ်နွမ်း ဖြစ်၍ အဆင်းလည်းလှလျက် အတွေ့အထိလည်း နူးညံ့ပြီးလျှင် အဖိုးများစွာ ထိုက်တန်သော ကာသိတိုင်းဖြစ်ပုဆိုး၊
၃။ ဟောင်းနွမ်းသည်ဖြစ်၍ အဆင်းလည်း လှလျက် အတွေ့အထိလည်း နူးညံ့ပြီးလျှင် အဖိုးများစွာထိုက်တန်သော ကာသိတိုင်းဖြစ်ပုဆိုး။ (အဘိ၊ပု၊၁၃၈။) (အဘိ၊ပု၊မြန်။၄၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကာသိတိုင်းဖြစ် ပုဆိုးနှင့် တူသော ရဟန်း ၃ မျိုး

၁။ ရဟန်းသစ်သည် သီလနှင့် ပြည့်စုံသည် ဖြစ်၍ ကောင်းသော အကျင့်ရှိခြင်းဟုဆိုအပ်သော အဆင်းလှခြင်း, ထိုသီလဝန္တ ရဟန်းသစ်၏ အယူသို့ အတုလိုက်၍ မှီဝဲဆည်းကပ်သော သူတို့အား စီးပွားဖြစ်ခြင်း, ချမ်းသာခြင်းဟု ဆိုအပ်သော နူးညံ့သော အတွေ့အထိရှိခြင်း, ထိုသီလဝန္တရဟန်းသစ်အား ပစ္စည်းလေးပါး လှူဒါန်းသူတို့အတွက် အကျိုးအာနိသင် ကြီးမားခြင်းအားဖြင့် အဖိုးများစွာ ထိုက်တန်ခြင်း ဟူသော ကာသိကဝတ္ထူပမရဟန်း၊
၂။ အလယ်အလတ်ဖြစ်သော မဇ္ဈိမရဟန်းသည် သီလနှင့် ပြည့်စုံသည်ဖြစ်၍ ကောင်းသော အကျင့်ရှိခြင်းဟု ဆိုအပ်သော အဆင်းလှခြင်း, ထိုသီလဝန္တ မဇ္ဈိမရဟန်း၏ အယူသို့ အတုလိုက်၍ မှီဝဲဆည်းကပ်ကြကုန်သော သူတို့အား စီးပွားဖြစ်ခြင်း, ချမ်းသာခြင်းဟု ဆိုအပ်သော နူးညံ့သော အတွေ့အထိရှိခြင်း, ထိုသီလဝန္တ မဇ္ဈိမရဟန်းအား ပစ္စည်းလေးပါး လှူဒါန်းသူတို့အတွက် အကျိုးအာနိသင် ကြီးမားခြင်းအားဖြင့် အဖိုးများစွာ ထိုက်တန်ခြင်းဟူသော ကာသိကဝတ္ထူပမရဟန်း၊
၃။ မထေရ်ကြီးဖြစ်သော ရဟန်းသည် သီလနှင့် ပြည့်စုံသည်ဖြစ်၍ ကောင်းသော အကျင့်ရှိခြင်းဟု ဆိုအပ်သော အဆင်းလှခြင်း, ထိုသီလဝန္တမထေရ်ကြီး၏ အယူသို့ အတုလိုက်၍ မှီဝဲဆည်းကပ်ကြကုန်သော သူတို့အား စီးပွား ဖြစ်ခြင်း, ချမ်းသာခြင်းဟုဆိုအပ်သော နူးညံ့သော အတွေ့အထိ ရှိခြင်း၊ ထိုသီလဝန္တမထေရ် ကြီးအား ပစ္စည်းလေးပါးလှူဒါန်းသူတို့အတွက် အကျိုးအာနိသင် ကြီးမားခြင်းအားဖြင့် အဖိုး များစွာ ထိုက်တန်ခြင်းဟူသော ကာသိကဝတ္ထူပမရဟန်း။ (အဘိ၊ပု၊၁၃၉။)(အဘိ၊ပု၊မြန်။၄၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကာဠာသောကမင်း၏သားတော် ၁၀ ယောက်

၁။ ဘဒ္ဒသေနမင်းသား၊
၂။ ကောရဏ္ဍ ဝဏ္ဏမင်းသား၊
၃။ မင်္ကုရမင်းသား၊
၄။ သဗ္ဗဉ္ဇဟမင်းသား၊
၅။ ဇာလိကမင်းသား၊
၆။ ဥဘကမင်းသား၊
၇။ သဉ္ဇယ မင်းသား၊
၈။ ကောရဗျမင်းသား၊
၉။ နန္ဒိဝဍ္ဎနမင်းသား၊
၁၀။ ပဉ္စမကမင်းသား။ (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၁၊၁၅၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကိကီမင်းကြီး၏ သမီးတော် ၇ ယောက်

၁။ သမဏီ၊
၂။ သမဏ ဂုတ္တာ၊
၃။ ဘိက္ခုနီ၊
၄။ ဘိက္ခုဒါယိကာ၊
၅။ ဓမ္မာ၊
၆။ သုဓမ္မာ၊
၇။ သံဃဒါယိကာ။ (အပ၊၂၊၂၂၄။) (အပ၊၂၊၂၃၃။) (အပ၊၂၊၂၃၇။) (အပ၊၂၊၂၄၁။) (အပ၊၂၊၂၄၅။) (အပ၊၂၊၂၄၉။) (အံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၁၁။) (ဇာ၊ဋ္ဌ၊၇၊၂၄၃။) (အပ၊မြန်၊၂။၂၁၆။) (အပ၊မြန်၊၂။၂၁၆။) (အပ၊မြန်၊၂။၂၁၆။) (အပ၊မြန်၊၂။၂၁၆။) (အပ၊မြန်၊၂။၂၁၆။) (အပ၊မြန်၊၂။၂၁၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကိကီမင်းကြီး၏သမီးများ ဖြစ်ခဲ့ဖူးသော အမျိုးသမီး ၇ ယောက်

၁။ ခေမာ၊
၂။ ဥပ္ပလဝဏ္ဏာ၊
၃။ ပဋာစာရာ၊
၄။ ဘဒ္ဒါကုဏ္ဍလကေသာ၊
၅။ ကိသာဂေါတမီ၊
၆။ ဓမ္မဒိန္နာ၊
၇။ ဝိသာခါ။ (အပ၊၂၊၂၂၄။) (အပ၊၂၊၂၃၃။) (အပ၊၂၊၂၃၇။) (အပ၊၂၊၂၄၁။) (အပ၊၂၊၂၄၅။) (အပ၊၂၊၂၄၉။)(အံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၁၁။) (အပ၊မြန်၊၂။၂၁၆။) (အပ၊မြန်၊၂။၂၁၆။) (အပ၊မြန်၊၂။၂၁၆။) (အပ၊မြန်၊၂။၂၁၆။)(အပ၊မြန်၊၂။၂၁၆။) (အပ၊မြန်၊၂။၂၁၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကိစ္စ ၂ မျိုး

၁။ အကျိုးရှိသော ကိစ္စ၊
၂။ အကျိုးမရှိသော ကိစ္စ။ (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၁၊၄၅။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊မြန်၊၁။၈၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကိစ္စာဓိကရုဏ်း ၄ ပါး

၁။ အပလောကနကံ- သံဃာအား ပန်ကြားရသော ဝိနည်းကံ၊
၂။ ဉတ္တိကံ- သံဃာအား ဉတ်ကမ္မဝါစာဖြင့် သိစေအပ်သော ဝိနည်းကံ၊
၃။ ဉတ္တိဒုတိယကံ- ဉတ်လျှင် နှစ်ကြိမ်မြောက်ရှိသော ကမ္မဝါစာဖြင့် သိစေအပ်သော ဝိနည်းကံ၊
၄။ ဉတ္တိစတုတ္ထကံ- ဉတ်လျှင် လေးကြိမ်မြောက်ရှိသော ကမ္မဝါစာဖြင့် သိစေအပ်သော ဝိနည်းကံ။ (ဝိ၊၄၊၂၁၂။) (ဝိ၊မြန်၊၄။၂၀၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကိစ္စာဓိကရုဏ်း ငြိမ်းအေးကြောင်း သမထ ၁ ပါး

၁။ သမ္မုခါဝိနယ သမထ- မျက်မှောက်၌ အဓိကရုဏ်းငြိမ်းကြောင်းတရား။ (ဝိ၊၅၊၁၉၅။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၂၈၀။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၂၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကိစ္စာဓိကရုဏ်းကြောင့် သင့်သော အာပတ် ၅ မျိုး

၁။ နှင်ထုတ်အပ်သော ရဟန်းသို့ အတုလိုက်သော ရဟန်းမိန်းမသည် သုံးကြိမ်တိုင်အောင် ဉတ်ကမ္မဝါစာဖြင့် ဆုံးမပါလျက် အယူကို မစွန့်အံ့၊ ဉတ်၏ အဆုံး၌ ဒုက္ကဋ် အာပတ်သို့ ရောက်၏။၂။ ကမ္မဝါစာ နှစ်ကြိမ်တို့၏ အဆုံး၌ ထုလ္လစ္စဉ်း အာပတ်သို့ ရောက်၏၊
၄။ သံဃာကို သင်းခွဲသော ရဟန်းသို့ အတုလိုက်သော ရဟန်းသည် သုံးကြိမ်တိုင်အောင် ဉတ်ကမ္မဝါစာဖြင့် ဆုံးမပါလျက် အယူကို မစွန့်အံ့၊ သံဃာဒိသိသ်အာပတ်သို့ ရောက်၏၊
၅။ သုံးကြိမ်တိုင်အောင် ဉတ်ကမ္မဝါစာဖြင့် ဆုံးမပါလျက် ယုတ်ညံ့သော အယူကို မစွန့်အံ့၊ ပါစိတ်အာပတ်သို့ ရောက်၏။ (ဝိ၊၅၊၁၈၁။) (ဝိ၊၅၊၂၆၉။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၂၆၅။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၃၅၆၊၃၆၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကိစ္စာဓိကရုဏ်းကို မငြိမ်းစေနိုင်သော သမထ ၆ ပါး

၁။ ယေဘုယျသိကာ သမထ- ဓမ္မဝါဒီပုဂ္ဂိုလ် များရာသို့ လိုက်၍ဆုံးဖြတ်ရသော ဝိနည်းကံ၊
၂။ သတိဝိနယ သမထ-ရဟန္တာပုဂ္ဂိုလ်အား သတိပေးရသော ဝိနည်းကံ၊
၃။ အမူဠှဝိနယ သမထ- ရူးသွပ်သော ရဟန်းအား သတိရခိုက် ပေးရသော ဝိနည်းကံ၊
၄။ ပဋိညာတကရဏ သမထ- ဝန်ခံသဖြင့် ပြုအပ်သော ဝိနည်းကံ၊
၅။ တဿ ပါပိယသိကာ သမထ- ယုတ်မာသော ရဟန်းအား ပြုရသော ဝိနည်းကံ၊
၆။ တိဏ ဝတ္ထာရက သမထ- မစင်ကို မြက်ဖြင့် ဖုံးလွှမ်းသကဲ့သို့ အာပတ်ကို ဖုံးဖိထားရသော ဝိနည်းကံ။ (ဝိ၊၅၊၁၈၆။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၂၇၀-၂၇၁။)(ဝိ၊၅၊၁၈၇။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၂၇၁။)(ဝိ၊၅၊၁၉၈။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၂၈၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကိစ္စာဓိကရုဏ်းနှင့် တူသော အဖို့ရှိသော သမထ ၁ ပါး

၁။ သမ္မုခါဝိနယ သမထ- မျက်မှောက်၌ အဓိကရုဏ်း ငြိမ်းကြောင်းတရား။ (ဝိ၊၅၊၁၈၆။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၂၇၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကိစ္စာဓိကရုဏ်းနှင့် မဆက်ဆံသော သမထ ၆ ပါး

ကိစ္စာဓိကရုဏ်းကို မငြိမ်းစေနိုင်သော သမထ ၆ ပါးနှင့်တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကိစ္စာဓိကရုဏ်းမှ တစ်ပါးသော အဖို့ရှိသော သမထ ၆ ပါး

ကိစ္စာဓိကရုဏ်းကို မငြိမ်းစေနိုင်သော သမထ ၆ ပါးနှင့်တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကိတ္တိမလောဟ ၃ မျိုး

၁။ ကြေးဖြူ၊
၂။ ခဲပုပ်, တေး၊
၃။ ခပ်ပြာ။ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၆၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကိန္နရာတို့ စကားမပြောခြင်း၏ အကျိုးထူး ၂ မျိုး

၁။ မဟုတ်မမှန်သော စကားကို ငါတို့ မပြော မဆိုမိစေခြင်း အကျိုးထူး၊
၂။ သူတစ်ပါးတို့ကို ငါတို့ မဟုတ်မမှန်သော စကားဖြင့် မစွပ်စွဲမိ စေခြင်း အကျိုးထူး။ (အံ၊၁၊၇၇။) (အံ၊မြန်၊၁။၉၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကိရိယာဟိတ် ဘုံအထူးအားဖြင့် ၃ ပါး

၁။ ကာမာဝစရကြိယာဟိတ်၊
၂။ ရူပါဝစရကြိယာဟိတ်၊
၃။ အရူပါဝစရကြိယာဟိတ်။ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၃၅၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကိလေသဘူမိ ၄ ပါး

၁။ အနုသယဘူမိ- ကိန်းအောင်းသော အခိုက်အတန့်၊
၂။ ပရိယုဋ္ဌာနဘူမိ- ထက်ဝန်းကျင် ထကြွထိုးကျင့်သော အခိုက်အတန့်၊
၃။ သံယောဇနဘူမိ- နှောင်ဖွဲ့ တွယ်တာသော အခိုက်တန့်၊ ဥပါဒါနဘူမိ- ပြင်းစွာစွဲလန်းသော အခိုက်တန့်။ (နေတ္တိ၊ဋ္ဌ၊၁၃၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကိလေသဝဋ် ၃ မျိုး

၁။ မသိခြင်း အဝိဇ္ဇာ၊
၂။ ကပ်ငြိခြင်း တဏှာ၊
၃။ စွဲလမ်းခြင်း ဥပါဒါန်။ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၈၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကိလေသဝတ္ထု ၁၀ မျိုး

၁။ အာဟာရ ၄ မျိုး၊
၂။ ဝိပလ္လာသ ၄ မျိုး၊
၃။ ဥပါဒါန် ၄ မျိုး၊
၄။ ယောဂ ၄ မျိုး၊
၅။ ဂန္ထ ၄ မျိုး၊
၆။ အာသဝ ၄ မျိုး၊
၇။ ဩဃ ၄ မျိုး၊
၈။ သလ္လ ၄ မျိုး၊
၉။ ဝိညာဏဋ္ဌိတိ ၄ မျိုး၊
၁၀။ အဂတိဂမန ၄ မျိုး။ (နေတ္တိ၊ဝိဘာ၊၂၆၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကိလေသာ ၁၀ မျိုး

၁။ လောဘ- လိုချင်ခြင်း၊
၂။ ဒေါသ- ပြစ်မှားခြင်း၊
၃။ မောဟ- တွေဝေခြင်း၊
၄။ မာန- မာန်ထောင်ခြင်း၊
၅။ ဒိဋ္ဌိ- အယူမှားခြင်း၊
၆။ ဝိစိကိစ္ဆာ- ယုံမှားတွေးတောခြင်း၊
၇။ ထိန- ထိုင်းမှိုင်းခြင်း၊
၈။ ဥဒ္ဓစ္စ- ပျံ့လွင့်ခြင်း၊
၉။ အဟိရီက- အရှက်မရှိခြင်း၊
၁၀။ အနောတ္တပ္ပ- အကြောက်အလန့်မရှိခြင်း။ (ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၂။) (အဘိ၊ဓ၊၂၄၃။) (အဘိ၊ဓ၊၂၉၁။) (အဘိ၊ဝိ၊၃၅၄။) (အဘိ၊ဝိ၊၄၀၅။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၂။၅၁၂။) (အဘိ၊ဓ၊မြန်။၄၅၀၊၅၅၉။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၂။၄၃၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကိလေသာ ၃ မျိုး

၁။ လောဘ၊၂။ ဒေါသ၊၃။မောဟ။ (နေတ္တိ၊ဋ္ဌ၊၂၁၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကိလေသာ ၈ မျိုး

၁။ ငြင်းခုံခြင်း (ကလဟ)၊
၂။ ခိုက်ရန်ဖြစ်ခြင်း (ဝိဝါဒ)၊
၃။ ငိုကြွေးခြင်း (ပရိဒေဝ)၊
၄။ စိုးရိမ်ခြင်း (သောက)၊
၅။ ဝန်တိုခြင်း (မစ္ဆရိယ)၊
၆။ မာန်မူခြင်း (မာန)၊
၇။ အလွန် မာန်မူခြင်း (အတိမာန)
၈။ ချောပစ်ကုန်းတိုက်ခြင်း (ပေသုည)။ (မဟာနိ၊၁၉၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကိလေသာကို ခါထုတ် ဖျက်ဆီးတတ်သော တရား ၅ ပါး

ဓုတဓမ္မ ၅ ပါးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကိလေသာခေါင်းပါးပုံ ၂ မျိုး

၁။ ရံခါရံခါ ဖြစ်ခြင်း၊
၂။ ကိလေသာထကြွမှု ဖြစ်မှု အားနည်းခြင်း။ (မ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၆၇။) (မ၊၁၊၅၀။) (မ၊မြန်၊၁။၅၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကိလေသာခေါင်းပါးအောင် ပြုကြောင်းတရား ၄၄ ပါး

စိတ်၏အညစ်အကြေးများကို ခွာခြစ်ကြောင်း တရား ၄၄ ပါးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကိလေသာငြိမ်းခြင်းဆိုင်ရာ ပုဂ္ဂိုလ် ၄ ယောက်

၁။ မျက်မှောက်ဘဝ၌ပင် အားထုတ်ပြီး ကိလေသာ တို့ကို ငြိမ်းစေတတ်သော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၂။ ကိုယ်ခန္ဓာပျက်စီး၍ သေပြီးနောက်၌ အားထုတ်ပြီး ကိလေသာတို့ကို ငြိမ်းစေတတ်သော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၃။ မျက်မှောက်ဘဝ၌ပင် အားမထုတ်ဘဲ ကိလေသာတို့ကို ငြိမ်းစေတတ်သော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၄။ ကိုယ်ခန္ဓာပျက်စီး၍ သေပြီးနောက်၌ အားမထုတ်ဘဲ ကိလေသာတို့ကို ငြိမ်းစေတတ်သော ပုဂ္ဂိုလ်။ (အံ၊၁၊၄၇၃။) (အံ၊မြန်၊၁။၄၈၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကိလေသာတို့၏ အကြောင်း ၁၀ ပါး

ကိလေသဝတ္ထု ၁၀ မျိုးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကိလေသာတို့ကို ဖောက်ခွဲကြောင်း တရား ၆ ပါး

၁။ ကာမတို့ကိုလည်းကောင်း ကာမတို့၏ ဖြစ်ကြောင်း ကာမတို့၏ ထူးသောအဖြစ် ကာမတို့၏အကျိုး ကာမတို့၏ ချုပ်ငြိမ်းမှု, ကာမ တို့၏ ချုပ်ငြိမ်းရာသို့ ရောက်ကြောင်း အကျင့်ကိုလည်းကောင်း သိခြင်း၊
၂။ ဝေဒနာတို့ကို လည်းကောင်း, ဝေဒနာတို့၏ဖြစ်ကြောင်း, ဝေဒနာတို့၏ ထူးသောအဖြစ်, ဝေဒနာတို့၏ အကျိုး, ဝေဒနာတို့၏ချုပ်ငြိမ်းမှု ဝေဒနာတို့၏ချုပ်ငြိမ်းရာသို့ ရောက်ကြောင်းအကျင့်ကိုလည်းကောင်း သိခြင်း၊
၃။ သညာတို့ကိုလည်းကောင်း သညာတို့၏ဖြစ်ကြောင်း, သညာတို့၏ ထူးသော အဖြစ်, သညာတို့၏ အကျိုး, သညာတို့၏ ချုပ်ငြိမ်းမှု, သညာတို့၏ ချုပ်ငြိမ်းရာသို့ ရောက်ကြောင်း အကျင့်ကိုလည်းကောင်း သိခြင်း၊
၄။ အာသဝေါတရားတို့ကိုလည်းကောင်း, အာသဝတရား တို့၏ ဖြစ်ကြောင်း, အာသဝတရားတို့၏ ထူးသောအဖြစ် အာသဝတရားတို့၏ အကျိုး, အာသဝ တရားတို့၏ ချုပ်ငြိမ်းမှု အာသဝတရားတို့၏ ချုပ်ငြိမ်းရာသို့ရောက်ကြောင်း အကျင့်ကို လည်းကောင်း သိခြင်း၊
၅။ ကံကိုလည်းကောင်း, ကံတို့၏ဖြစ်ကြောင်း, ကံတို့၏ ထူးသော အဖြစ်၊ ကံတို့၏အကျိုး, ကံတို့၏ ချုပ်ငြိမ်းမှု, ကံတို့၏ ချုပ်ငြိမ်းရာသို့ ရောက်ကြောင်း အကျင့်ကို လည်းကောင်း သိခြင်း၊
၆။ ဒုက္ခကိုလည်းကောင်း, ဒုက္ခတို့၏ ဖြစ်ကြောင်း, ဒုက္ခတို့၏ ထူးသောအဖြစ်, ဒုက္ခတို့၏အကျိုး, ဒုက္ခတို့၏ ချုပ်ငြိမ်းမှု, ဒုက္ခတို့၏ ချုပ်ငြိမ်းရာသို့ ရောက်ကြောင်း အကျင့်ကိုလည်းကောင်း သိခြင်း။ (အံ၊၂၊၃၅၈။) (အံ၊မြန်၊၂။၄၅၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကိလေသာနည်းပါးပုံ ၂ မျိုး

၁။ ရံဖန်ရံခါ ဖြစ်ခြင်း၊
၂။ ထကြွခြင်း၏ နုံ့ခြင်း။ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၈၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကိလေသာပယ်ခြင်း ၂ မျိုး

၁။ ကိလေသာအစဉ်အားဖြင့် ပယ်ခြင်း၊
၂။ မဂ်တို့၏ အစဉ်အားဖြင့် ပယ်ခြင်း။ (မ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၇၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကိလေသာမှ လွတ်မြောက်ကြောင်း ၅ ပါး

၁။ မြတ်စွာဘုရားသည်လည်းကောင်း သီတင်းသုံးဖော် တို့သည်လည်းကောင်း ရဟန်းအား တရားဟော၏၊ ထိုတရား၌ အနက်ပါဠိကို သိ၏၊ ဝမ်းမြောက်၏၊ နှစ်သိမ့်မှု ပီတိ ဖြစ်၏၊ နာမ်ရုပ်အပေါင်း ငြိမ်းအေး၏၊ ချမ်းသာကို ခံစားရ၏၊ အရဟတ္တဖိုလ်သမာဓိဖြင့် စိတ်တည်ကြည်၏၊
၂။ ကြားဖူးသင်ဖူးသည့်အတိုင်း တရားကို အကျယ်အားဖြင့် သူတစ်ပါးကို ဟော၏၊ ထိုတရား၌ အနက်ပါဠိကို သိ၏၊ ဝမ်းမြောက်၏၊ နှစ်သိမ့်မှုပီတိ ဖြစ်၏၊ နာမ်ရုပ်အပေါင်း ငြိမ်းအေး၏၊ ချမ်းသာကို ခံစားရ၏၊ စိတ်တည် ကြည်၏၊
၃။ ကြားဖူးသင်ဖူးသည့်အတိုင်း တရားကို အကျယ်အားဖြင့် သရဇ္ဈာယ်၏၊ စိတ်ဖြင့် အဖန်ဖန်ရှု၏၊ ထိုတရား၌ အနက်ပါဠိကို သိ၏၊ ဝမ်းမြောက်၏၊ နှစ်သိမ့်မှုပီတိ ဖြစ်၏၊ နာမ်ရုပ်အပေါင်း ငြိမ်းအေး၏၊ ချမ်းသာကို ခံစားရ၏၊ စိတ်တည်ကြည်၏၊
၄။ သမာဓိနိမိတ်ကို ကောင်းစွာ သင်ယူ၍ နှလုံးသွင်း၏၊
၅။ သမာဓိနိမိတ်ကို ကောင်းစွာ သင်ယူနှလုံးသွင်း ခြင်းကြောင့် တရားတော်၌ အနက်ပါဠိကို သိ၏၊ ဝမ်းမြောက်ရ၏၊ နှစ်သိမ့်မှုပီတိ ဖြစ်၏၊ နာမ်ရုပ်အပေါင်း ငြိမ်းအေး၏၊ ချမ်းသာကို ခံစားရ၏၊ စိတ်တည်ကြည်၏။ (ဒီ၊၃၊၂၀၀-၂၀၁။) (ဒီ၊၃၊၂၃၄။) (အံ၊၂၊၁၇။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၂၃-၂၂၄။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၅၇။) (အံ၊မြန်၊၂။၂၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကိလေသာမှ လွတ်မြောက်ကြောင်း ၅ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ မိမိ၏ အကျိုးစီးပွားအတွက် သူတစ်ပါးတို့ ဟောကြားအပ်သော တရားကို နာယူခြင်း၊
၂။ သူတစ်ပါးတို့၏ အကျိုးစီးပွားအတွက် မိမိ ကြားနာအပ်ပြီးသော တရားကို ဟောကြားခြင်း၊
၃။ ကြားနာသင်ယူပြီးသော တရားကို ရွတ်ဖတ် သရဇ္ဈာယ်ခြင်း၊
၄။ ကြားနာသင်ယူပြီးသော တရားကို အဖန်တလဲလဲ စိတ်ဖြင့် ကြံစည်ခြင်း၊
၅။ ကသိုဏ်းဆယ်ပါး အသုဘဆယ်ပါး စသည်တို့၌ မိမိနှင့်သင့်လျော်သော ကမ္မဋ္ဌာန်းအာရုံကို နှလုံးသွင်းခြင်း။ (ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၆၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကိလေသာမှ လွတ်သော ဓာတ် ၆ ပါး

ထိုးထွင်း၍ သိနိုင်ခဲသော တရား ၆ ပါး၊ ဒုပ္ပဋိဝိဇ္ဈ တရား ၆ ပါးတို့နှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကိလေသာအားဖြင့် ရောယှက်မှု ၅ မျိုး

၁။ ဒဿနသံသဂ္ဂ= ဝိသဘာဂအာရုံကို မြင်ရ ခြင်းကြောင့်ဖြစ်သော ကိလေသာအားဖြင့် ရောယှက်မှု၊
၂။ သဝနသံသဂ္ဂ= ဝိသဘာဂ အသံကို ကြားရခြင်းကြောင့် ဖြစ်သော ကိလေသာအားဖြင့် ရောယှက်မှု၊
၃။ သမုလ္လပနသံသဂ္ဂ= မိန်းမနှင့် စကားပြောဆိုရယ်မောခြင်းကြောင့် ဖြစ်သော ကိလေသာအားဖြင့် ရောယှက်မှု၊
၄။ သမ္ဘောဂသံသဂ္ဂ= မိန်းမပေးသော ပစ္စည်းကို သုံးဆောင်ခြင်းကြောင့်ဖြစ်သော ကိလေသာ အားဖြင့် ရောယှက်မှု၊
၅။ ကာယသံသဂ္ဂ= မိန်းမလက်ကိုကိုင်ခြင်းစသော ကိုယ်လက်နှီးနှော မှုကြောင့်ဖြစ်သော ကိလေသာအားဖြင့် ရောယှက်မှု၊ [သံဋ္ဌ-၌ သမ္ဘောဂသံသဂ္ဂကို ပရိဘောဂ သံသဂ္ဂဟု သုံးထားသည်။] (သံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၁၃။)(မ၊ဋ္ဌ၊၂၊၅၀။)(ဥဒါန၊ဋ္ဌ၊၂၁၀။)(သုတ္တနိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၆၂။)(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၇၃။)(မဟာနိ၊ဋ္ဌ၊၂၈၉။)(စူဠနိ၊ဋ္ဌ၊၁၀၂။)(အံ၊ဋီ၊၃၊၃၁၊၂၇၉)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကိုင်လျှင် ဒုက္ကဋ်အာပတ်သင့်သော ဒုက္ကဋ်ဝတ္ထု ၁၃ မျိုး

၁။ ပုလဲ၊
၂။ ပတ္တမြား၊
၃။ ကြောင်မျက်ရွဲ၊
၄။ ခရုသင်း၊
၅။ ကျောက်သလင်း၊
၆။ သန္တာ၊
၇။ ပတ္တမြားနီ၊
၈။ ပတ္တမြားပြောက်၊
၉။ စပါး ခုနစ်မျိုး၊
၁၀။ ကျွန်မိန်းမ ကျွန်ယောကျ်ား၊
၁၁။ လယ်ယာမြေ၊
၁၂။ အိမ်ရာ စသော မြေ၊
၁၃။ ပန်းခြံ၊ သစ်သီးခြံ စသည်တို့တည်း။ (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၂၊၄၀၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကိုယ်၌ဆောင်ထားထိုက်သော တရား ၁၁ ပါး

အတ္တူပနာယိကတရား ၁၁ ပါးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကိုယ်၌တည်သော တရား (၁၀) ပါး

၁။ အအေး၊
၂။ အပူ၊
၃။ ထမင်းဆာခြင်း၊
၄။ ရေငတ်ခြင်း၊
၅။ ကျင်ကြီး၊
၆။ ကျင်ငယ်၊
၇။ ကိုယ်နှုတ်ကို စောင့်စည်းမှု၊
၈။ အသက်မွေးခြင်းကို စောင့်စည်းမှု၊
၉။ တစ်ဖန် ဘဝသစ်ကို ဖြစ်စေမှု၊
၁၀။ ဘဝကို ပြုပြင်သော ကံ။ (အံ၊၃၊၃၂၅။) (အံ၊မြန်၊၃။၃၂၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကိုယ်၏ စင်ကြယ်မှု ၃ မျိုး

၁။ တုတ် ဓား လက်နက်များကို ချထားလျက် သနားညှာတာပြီး သူ့အသက် သတ်ခြင်းမှ ရှောင်ကြဉ်လေ့ရှိခြင်း၊
၂။ ရွာ၌ ဖြစ်စေ တော၌ ဖြစ်စေ သူ့ဥစ္စာကို ခိုးယူလေ့မရှိခြင်း၊
၃။ မာတုရက္ခိတ (အမိစောင့်ရှောက်ထားသူ) စသော မိန်းမဆယ်ဦးတို့၌ ကာမဂုဏ်ဖြင့် မှားယွင်းစွာ ကျင့်လေ့မရှိခြင်း။ (အံ၊၃၊၄၇၅။) (အံ၊မြန်၊၃။၄၆၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကိုယ်၏ မစင်ကြယ်မှု ၃ မျိုး

၁။ သနားခြင်းကင်းလျက် သွေးစွန်းလက်ဖြင့် သူ့အသက်ကို သတ်ဖြတ် လေ့ရှိခြင်း၊
၂။ ရွာ၌ ဖြစ်စေ တော၌ ဖြစ်စေ သူ့ဥစ္စာကို ခိုးယူလေ့ရှိခြင်း၊
၃။ မာတုရက္ခိတ အမိစောင့်ရှောက်ထားသူ စသော မိန်းမ ဆယ်မျိုးတို့၌ ကာမဖြင့် မှားယွင်းစွာ ကျင့်လေ့ရှိခြင်း။ (အံ၊၃၊၄၇၃။) (အံ၊မြန်၊၃။၄၆၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကိုယ်၏(ပြင်ပ) လှူဖွယ်ဝတ္ထု ၁၀ ပါး

၁။ အန္န- စားဖွယ်၊
၂။ ပါန- သောက်ဖွယ်၊
၃။ ဝတ္ထ- အဝတ်၊ ၄၊ ယာန- ယာဉ်၊
၅။ မာလာ- ပန်း၊
၆။ ဂန္ဓ- နံ့သာ၊
၇။ ဝိလေပန- နံ့သာမှုန့်၊
၈။ သေယျာ- အိပ်ရာ၊
၉။ အာဝသထ- နေစရာ၊
၁၀။ ပဒီပေယျ- ဆီမီး။ (သီ၊ဋီ၊သစ်၊၁၊၂၇၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကိုယ်ခန္ဓာ အပြစ် ၆ မျိုး

၁။ အလွန် အရပ်ရှည်ခြင်း၊
၂။ အလွန် အရပ်ပုခြင်း၊
၃။ အလွန် ပိန်ခြင်း၊
၄။ အလွန် ဝခြင်း၊
၅။ အလွန် အသားမဲခြင်း၊
၆။ အလွန် အသားဖြူခြင်း။ (သံ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၅၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကိုယ်တွင်း၌ ဖြစ်သော အကျိုးမဲ့ကြောင်း တရား ၃ ပါး

၁။ လိုချင်မှု လောဘ၊
၂။ အမျက်ထွက်မှု ဒေါသ၊
၃။ တွေဝေမှု မောဟ။ (သံ၊၁၊၇၀။) (သံ၊၁၊၉၈။) (သံ၊မြန်၊၁။၆၉၊၉၅။) (သံ၊မြန်၊၁။၆၉၊၉၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကိုယ်တိုင်တောင်းသော ပဲခွပ် စသည်ဖြင့် ကျောင်းဆောက်ခြင်းကြောင့် သင့်သော အာပတ် ၃ ပါး

၁။ ဒုက္ကဋ်အာပတ်၊
၂။ ထုလ္လစ္စဉ်းအာပတ်၊
၃။ သံဃာဒိသိသ်အာပတ်။ (ဝိ၊မြန်၊၅။၁၃၁။) (ဝိ၊၅၊၉၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကိုယ်တိုင်သတ်ခြင်း၌ ပယောဂ ၂ မျိုး

၁။ ဥဒ္ဒိဿ- ရည်ရွယ်သည့်အတိုင်း ဖြစ်သော ပယောဂ၊
၂။ အနုဒ္ဒိဿ- မရည်ရွယ်ဘဲ ဖြစ်သွားသော ပယောဂ၊ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၄၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကိုယ်ပိုင်ဥစ္စာမဟုတ်သော ကံ ၁၀ မျိုး

၁။ ကာယဒုစရိုက် ၃ မျိုး၊
၂။ ဝစီဒုစရိုက် ၄ မျိုး၊
၃။ မနော ဒုစရိုက် ၃ မျိုး ပေါင်း ၁၀ မျိုး။ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၉၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကိုယ်ဖြင့် ရုန့်ရင်းကြမ်းကြုတ်စွာ မပြုအပ်သည့်ဌာန ၈ မျိုး

ကာယပါဂဗ္ဘိယ မပြုအပ်သည့် ဌာန ၈ မျိုးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကိုယ်လက် နှီးနှောခြင်းကြောင့် သင့်သော အာပတ် ၅ မျိုး

၁။ ဘိက္ခုနီမသည် ယောက်ျားနှင့် ကိုယ်လက် နှီးနှောခြင်းကြောင့် ပါရာဇိကအာပတ်၊
၂။ ရဟန်းသည် မိန်းမနှင့် ကိုယ်လက် နှီးနှောခြင်းကြောင့် သံဃာဒိသိသ်အာပတ်၊
၃။ ခန္ဓာကိုယ်ကို ကိုယ်နှင့်ဆက်စပ်နေသောဝတ္ထုဖြင့် နှီးနှော ခြင်းကြောင့် ထုလ္လစ္စဉ်းအာပတ်၊
၄။ ပစ်လွှတ်အပ်သောဝတ္ထုဖြင့် ကိုယ်နှင့် ဆက်စပ် နေသောဝတ္ထုကို နှီးနှောခြင်းကြောင့် ဒုက္ကဋ်အာပတ်၊
၅။ လက်ချောင်းတို့ဖြင့် ကလိထိုး၍ ကစားခြင်းကြောင့် ပါစိတ်အာပတ်။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၄၊၂၂၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကိုယ်ဝန်တည်ကြောင်း ၃ ပါး

၁။ မိဘနှစ်ပါးတို့ ကူးလူးဆက်ဆံပြီးခြင်း၊
၂။ မိခင်သည် ဥတုလာပြီးစ ဖြစ်ခြင်း၊
၃။ ကိုယ်ဝန်တည်မည့် သတ္တဝါသည် မိခင်ဝမ်းဗိုက်သို့ ရှေးရှုတည်ခြင်း။ (မ၊၁၊၃၃၂။) (မ၊၂၊၃၆၃။) (မိလိန္ဒ၊၁၂၇။) (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၈၁။) (အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၆၂။) (မ၊မြန်၊၁။၃၄၃။) (မ၊မြန်၊၂။၃၆၇။) (မိလိန္ဒ၊မြန်။၁၃၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကိုယ်ဝန်တည်ခြင်း အကြောင်း ၄ ပါး

၁။ ကံ၏ အစွမ်းသတ္တိကြောင့် ကိုယ်ဝန်တည်ခြင်း၊
၂။ ဘဝယောနိ၏ အစွမ်းသတ္တိကြောင့် ကိုယ်ဝန်တည်ခြင်း၊
၃။ အမျိုးဇာတ်၏ အစွမ်းသတ္တိကြောင့် ကိုယ်ဝန်တည်ခြင်း၊
၄။ ဆုတောင်းပတ္ထနာ၏ အစွမ်းသတ္တိကြောင့် ကိုယ်ဝန် တည်ခြင်း။ (မိလိန္ဒ၊၁၃၀။) (မိလိန္ဒ၊မြန်။၁၄၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကိုယ်ဝန်ပျက်ကြောင်း ၃ မျိုး

၁။ လေကြောင့် ကိုယ်ဝန်ပျက်ခြင်း၊
၂။ ပိုးငယ်ကြောင့် ကိုယ်ဝန် ပျက်ခြင်း၊
၃။ ကံကြောင့် ကိုယ်ဝန်ပျက်ခြင်း။ (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၁၊၉၁။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊မြန်၊၁။၁၇၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကိုယ်ဝန်မတည်ကြောင်း ၂ ပါး

၁။ ပိုးကြောင့် မတည်ခြင်း- ပါဏကေဟိ၊၂။ လေဖျက် ခြင်းကြောင့် မတည်ခြင်း- ဝါတကုပ္ပေဟိ။ (မဟာနိ၊၂၉၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကိုယ်ဝန်ယူခြင်း အကြောင်း ၈ မျိုး

၁။ အဇ္ဈာစာရ- မိန်းမ,ယောကျ်ား နှစ်ဦးတို့ မေထုန် လွန်ကြူးခြင်း၊
၂။ ကာယသံသဂ္ဂ- ဥတုပန်းပွင့်ချိန် (ရာသီလာချိန်) ၌ ကိုယ်လက် နှီးနှောခြင်း၊
၃။ စောဠဂ္ဂဟဏ- သုက်သွေးရှိသော အဝတ်ကို အင်္ဂါဇာတ်၌ ထည့်ခြင်း၊
၄။ အသုစိပါန- သုက်သွေးကို သောက်ခြင်း၊ ၅။နာဘိပရာမသန- မိန်းမ၏ ဆန္ဒရာဂကြောင့် ချက်ကို သုံးသပ်ခြင်း၊
၆။ ရူပဒဿန- ဥတုလာချိန်၌ ဆန္ဒရာဂဖြင့် ယောကျ်ားကို တစိမ့်စိမ့်ကြည့်ခြင်း၊
၇။ သဒ္ဒသဝန- ဥတုလာချိန်၌ ယောကျ်ားအသံကို ကြားခြင်း၊
၈။ ဂန္ဓဃာယန- ဥတုလာချိန်၌ ယောကျ်ား၏ အနံ့ကို ရှူရှိုက်ခြင်း။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၈၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကိုယ်အကျင့် ၂ ပါး

ကာယသမာစာရ ၂ ပါးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကိုယ်အကျင့် ၂ မျိုး

၁။ စင်ကြယ်သော ကိုယ်အကျင့်၊
၂။ မစင်ကြယ်သော ကိုယ်အကျင့်။ (မ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၁၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကိုယ်အကျင့် ၃ မျိုး (မကောင်းမှု ဆုတ်ယုတ်၍ ကောင်းမှု တိုးပွားသော ကိုယ်အကျင့် ၃ မျိုး)

၁။ သူ့အသက်ကို သတ်ဖြတ်ခြင်းမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၂။ အရှင်မပေးသော သူ့ဥစ္စာကို ခိုးယူခြင်းမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၃။ ကာမဂုဏ်တို့၌ ဖောက်ပြန်စွာ ကျင့်ခြင်းမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း။ (မ၊၃၊၉၄။) (မ၊မြန်၊၃။၉၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကိုယ်အကျင့် ၃ မျိုး (မကောင်းမှု တိုးပွား၍ ကောင်းမှု ဆုတ်ယုတ်သော ကိုယ်အကျင့် ၃ မျိုး)

၁။ သူတစ်ပါး၏ အသက်ကို သတ်ဖြတ်ခြင်း၊
၂။ အရှင်မပေးသော သူတစ်ပါး၏ ဥစ္စာကို ခိုးယူ လုယက်ခြင်း၊
၃။ ကာမဂုဏ်တို့၌ ဖောက်ပြန်စွာ ကျင့်ခြင်း။ (မ၊၃၊၉၄။) (မ၊မြန်၊၃။၉၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကုက္ကုစ္စဖြစ်ကြောင်း၂ ပါး

၁။ ငါသည် ကာယဒုစရိုက် ဝစီဒုစရိုက် မနောဒုစရိုက်တို့ကို ပြုခဲ့ပြီဟု နှလုံး မသာ ဖြစ်ခြင်း၊ စိတ်၏ လှီးခြစ်ခြင်း၊
၂။ ငါသည် ကာယသုစရိုက် ဝစီသုစရိုက် မနောသုစရိုက် တို့ကို မပြုမိဟု နှလုံးမသာ ဖြစ်ခြင်း စိတ်၏ လှီးခြစ်ခြင်း။ (မဟာနိ၊၁၆၇။) (မဟာနိ၊၂၉၂။) (မဟာနိ၊၄၀၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကုက္ကုစ္စုပ္ပါဒနသိက္ခာပုဒ်၌ အင်္ဂါ ၂ ပါး

၁။ ရဟန်းအား စိတ်မချမ်းသာစေလိုသူ ဖြစ်ခြင်း၊
၂။ ကုက္ကုစ္စကို ဖြစ်စေခြင်း။ (ဝိမတိ၊၂၊၅၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကုစား၍ မရနိုင်သော တရား ၅ ပါး

၁။ အမိကို သတ်ခြင်း၊
၂။ အဖကို သတ်ခြင်း၊
၃။ ရဟန္တာကို သတ်ခြင်း၊
၄။ မြတ်စွာဘုရားအား ပြစ်မှားသော စိတ်ဖြင့် သွေးဥကို ဖြစ်စေခြင်း၊
၅။ သံဃာကို သင်းခွဲခြင်း။ (အံ၊၂၊၁၂၉။) (အံ၊မြန်၊၂။၁၆၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကုဋိ ၃ မျိုး

ကျောင်း ၃ မျိုးနှင့်တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကုဋိကာရ သိက္ခာပုဒ်၌ အင်္ဂါ ၇ မျိုး

၁။ အင်္ဂတေ, မြေညက် တစ်ခုခုဖြင့် အတွင်းဘက်က လိမ်းကျံခြင်း အစရှိသည်တို့တွင် တစ်မျိုးမျိုး ပြုလုပ်ထားခြင်း၊
၂။ သတ်မှတ်ထားသော ကုဋိ ပမာဏအောက် ပမာဏရှိခြင်း၊
၃။ မညွှန်ပြအပ်သော ကျောင်းငယ်နေရာရှိသည် ဖြစ်ခြင်း၊
၄။ သတ်မှတ်ထားသော ကုဋိပမာဏထက် လွန်သော ပမာဏရှိခြင်း၊
၅။ မိမိ၏ အကျိုးငှာ ဆောက်လုပ်ခြင်း။၆။ အိပ်ရာတိုက်ခန်း ဖြစ်ခြင်း၊
၇။ သုတ်လိမ်းကြောင်း အင်္ဂတေ မြေညက်၏ ဆက်စပ်သည် ဖြစ်ခြင်း။ (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၂၊၃၃၈။) (ဝိမတိ၊၁၊၂၇၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကုဋိကာရသိက္ခာပုဒ်၌ လိမ်းကျံခြင်း ၂ မျိုး

၁။ မတ္တိကာလေပ- မြေညက်ဖြင့် လိမ်းကျံခြင်း၊
၂။ သုဓာ လေပ- အင်္ဂတေဖြင့် လိမ်းကျံခြင်း။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၅၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကုန်းတိုက်ကြောင်း ၂ ပါး

၁။ မိမိအား ချစ်စေလိုသောကြောင့် ချောပစ်ကုန်းတိုက်ခြင်း၊
၂။ သူတစ်ပါး ကွဲပြားစေလိုသောကြောင့် ချောပစ်ကုန်းတိုက်ခြင်း။ (ဝိ၊၂၊၂၀။) (ဝိ၊၅၊၂၁၅။) (မဟာနိ၊၁၇၉။) (မဟာနိ၊၁၉၇၊။) (မဟာနိ၊၂၀၀။) (မဟာနိ၊၃၀၀။) (ဝိ၊မြန်၊၂။၂၄။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၃၀၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကုန်းတိုက်ခြင်း အထမြောက်ကြောင်း အင်္ဂါ ၄ ပါး

၁။ ခွဲအပ်သော သူတစ်ပါးဖြစ်ခြင်း၊
၂။ ‘‘ဤအကြောင်းဖြင့် ဤသူတို့သည် အသီးအသီး ဖြစ်ကုန်လတ္တံ့’’ဟု ကွဲခြင်းကို ရှေးရှုသည် ဖြစ်ခြင်း၊
၃။ မိမိကို ချစ်အပ်, အကျွမ်းဝင်အပ်သည်၏ အဖြစ်ကို အလိုရှိသည် ဖြစ်ခြင်း၊
၄။ ထိုကွဲစေအပ်သော သူတစ်ပါးသည် ထိုပြောဆိုသော အနက်အဓိပ္ပါယ်ကို သိခြင်း။ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၄၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကုန်းတိုက်ခြင်းကြောင့် ဖြစ်သော အာသဝ ၃ ပါး

၁။ ကာမာသဝ- ကာမဂုဏ်ငါးပါးတို့၌ ယိုစီးတတ်, ဖြစ်တတ်, ယစ်မူးတတ်သော သဘော၊
၂။ ဒိဋ္ဌာသဝ- အယူမှားမှု ဒိဋ္ဌိဟူသော ယိုစီးတတ် ယစ်မူးတတ်သော သဘော၊
၃။ အဝိဇ္ဇာသဝ- သစ္စာလေးပါးကို မသိမှု အဝိဇ္ဇာ ဟူသော ယိုစီးတတ် ယစ်မူးတတ်သော သဘော။ (မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကုန်းတိုက်ပုံ ၁၀ မျိုး

၁။ အမျိုးဇာတ်အားဖြင့် ကုန်းတိုက်ခြင်း၊
၂။ နာမည်အားဖြင့် ကုန်းတိုက်ခြင်း၊
၃။ အနွယ်အားဖြင့် ကုန်းတိုက်ခြင်း၊
၄။ အလုပ်အကိုင်အားဖြင့် ကုန်းတိုက်ခြင်း၊
၅။ အတတ်ပညာ အားဖြင့် ကုန်းတိုက်ခြင်း၊
၆။ အနာရောဂါအားဖြင့် ကုန်းတိုက်ခြင်း၊
၇။ အသွင်သဏ္ဌာန် အားဖြင့် ကုန်းတိုက်ခြင်း၊
၈။ ကိလေသာအားဖြင့် ကုန်းတိုက်ခြင်း၊
၉။ အာပတ်အားဖြင့် ကုန်းတိုက်ခြင်း၊
၁၀။ ယုတ်ညံ့သော ဆဲရေးကြောင်းစကားဖြင့် ကုန်းတိုက်ခြင်း။ (ဝိ၊၂၊၂၀။) (ဝိ၊မြန်၊၂။၂၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကုန်သွယ်မှုချင်း တူညီပါလျက် ကွဲပြားခြင်း ၄ မျိုး

၁။ ကုန်သွယ်မှုချင်း တူညီပါလျက် မအောင်မြင် ပျက်စီးဆုံးရှုံးခြင်း၊
၂။ ကုန်သွယ်မှုချင်း တူညီပါလျက် ရည်မှန်းထားသည့်အတိုင်း မဖြစ်ခြင်း၊
၃။ ကုန်သွယ်မှုချင်း တူညီပါလျက် ရည်မှန်းထားသည့်အတိုင်း ဖြစ်ခြင်း၊
၄။ ကုန်သွယ်မှုချင်း တူညီပါလျက် ရည်မှန်းထားသည်ထက် ပို၍ အောင်မြင် အကျိုးရှိခြင်း။ (အံ၊၁၊၃၉၃။) (အံ၊မြန်၊၁။၄၀၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကုရုဓမ္မမည်သော ငါးပါးသီလ၌ တည်သော ပုဂ္ဂိုလ် ၁၁ ယောက်

၁။ ဘုရားအလောင်း မင်းကြီး၊
၂။ ဘုရားအလောင်း၏ မယ်တော်၊
၃။ ဘုရားအလောင်း၏ မိဖုရားကြီး၊
၄။ ဘုရားအလောင်း၏ ညီငယ် အိမ်ရှေ့မင်း၊
၅။ ပုရောဟိတ် ပုဏ္ဏား၊
၆။ ကြိုးတိုင်အမတ်၊
၇။ ရထားထိန်း၊
၈။ သူဌေး၊
၉။ စပါးခြင်အမတ်ကြီး၊
၁၀။ တံခါးစောင့်၊
၁၁။ ပြည့်တန်ဆာမ။ (ဇာ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၃၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကုလဒူသက ၈ မျိုး (ဒါယကာတို့အား ဖျက်ဆီးခြင်း ၈ မျိုး)

၁။ ပန်းပေးခြင်း၊
၂။ သစ်သီး ပေးခြင်း၊
၃။ ဆပ်ပြာမှုန့်ပေးခြင်း၊
၄။ မြေညက်ပေးခြင်း၊
၅။ ဒန်ပူပေးခြင်း၊
၆။ ဝါးပေးခြင်း၊
၇။ ဆေးကု ပေးခြင်း၊
၈။ တစ်အိမ်မှတစ်အိမ်သို့လည်းကောင်း, တစ်ရွာမှတစ်ရွာသို့လည်းကောင်း အစေအပါး ခံ၍ သွားခြင်း။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၄၊၁၈၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကုလဒူသကရဟန်း သင့်သော အာပတ် ၃ ပါး

၁။ ဒုက္ကဋ်အာပတ်၊
၂။ ထုလ္လစ္စဉ်းအာပတ်၊
၃။ သံဃာ ဒိသိသ်အာပတ်။ (ဝိ၊၅၊၉၁။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၁၃၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကုလဒူသကသိက္ခာပုဒ်၌ အင်္ဂါ ၄ မျိုး

၁။ ချစ်ခြင်း အစရှိသည်တို့ဖြင့် ရောက်စေခြင်း၊
၂။ ဓမ္မ ကံဖြင့် ကမ္မဝါစာကို ရွတ်ဖတ်ခြင်း၊
၃။ ကမ္မဝါစာ ပြီးဆုံးခြင်း၊
၄။ အယူကို မစွန့်ခြင်း။ (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၂၊၃၇၇။) (ဝိမတိ၊၁၊၃၀၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကုလပုတ္တ ၂ မျိုး

၁။ အာစာရကုလပုတ္တ- အမျိုးတစ်ခုခုမှ ရဟန်းပြုလာပြီး သီလစသော တရားတို့ကို ဖြည့်ကျင့်သော အမျိုးကောင်းသား၊
၂။ ဇာတိကုလပုတ္တ- ယသသတို့သား စသည်တို့ ကဲ့သို့ ပြည့်စုံသော အမျိုးဇာတ်မှ ရဟန်းပြုသူ (အမျိုးကောင်းသား ၂ မျိုးလည်းဆိုသည်)။ (မ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၁၅။) (မ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၈၄။) (သံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၄၆။) (သုတ္တနိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၄၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကုလူပကရဟန်း၌ အပြစ် ၅ ပါး

၁။ အနာမန္တစာရသိက္ခာပုဒ်၌ ဟောအပ်သော အာပတ်သို့ ရောက်ခြင်း၊
၂။ ရဟောနိသဇ္ဇသိက္ခာပုဒ်၌ဟောအပ်သော အာပတ်သို့ ရောက်ခြင်း၊
၃။ ပဋိစ္ဆန္နာသနသိက္ခာ ပုဒ်၌ ဟောအပ်သော အာပတ်သို့ ရောက်ခြင်း၊
၄။ မိန်းမအား ခြောက်ပုဒ် ငါးပုဒ်ထက်အလွန် တရားဟောသဖြင့် အာပတ်သို့ ရောက်ခြင်း၊
၅။ ကာမဂုဏ်နှင့် စပ်သော အကြံအစည် များသည် ဖြစ်၍ နေခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၂၃၅။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၃၂၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကုလူပကရဟန်း၏ အပြစ် ၅ ပါး

၁။ မာတုဂါမကို အမြဲ မြင်တွေ့နေရခြင်း၊
၂။ အမြဲ မြင်တွေ့နေ ရသဖြင့် ကိုယ်လက်နှီးနှောမှု ဖြစ်ခြင်း၊
၃။ ကိုယ်လက် နှီးနှောခြင်းကြောင့် အကျွမ်းဝင်မှု ဖြစ်ခြင်း၊
၄။ အကျွမ်းဝင်ခြင်းကြောင့် ကိလေသာဘက်သို့ သက်ဝင်ခြင်း၊
၅။ ကိလေသာ သက်ဝင်နေသော ရဟန်းအား ညစ်ညူးသော အာပတ်သို့ ရောက်၍ လူထွက်ခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၂၃၅။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၃၂၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကုသလကမ္မပထတရား ၁၀ ပါး

၁။ သက်ရှိသတ္တဝါတို့၏ အသက်ကို သတ်ခြင်းမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၂။ ပိုင်ရှင်မပေးသော သူတစ်ပါးဥစ္စာကို ခိုးယူခြင်းမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၃။ ကာမတို့၌ ဖောက်ပြန် မှားယွင်းစွာ ကျင့်ခြင်းမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၄။ မုသားစကားကို ပြောဆိုခြင်းမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၅။ ကြမ်းတမ်းသော စကား, ဆဲရေး ကြိမ်းမောင်းခြင်းမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၆။ ကုန်းတိုက်စကား ပြောဆိုခြင်းမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၇။ အကျိုးမရှိသော စကားကို ပြောဆိုခြင်းမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၈။ သူတစ်ပါးဥစ္စာကို ရယူလိုသော စိတ်အကြံ မရှိခြင်း၊
၉။ သူတစ်ပါးပျက်စီးလိုသော စိတ်အကြံ မရှိခြင်း၊
၁၀။ မှားယွင်း ဖောက်ပြန်သော အယူအမြင် မရှိခြင်း။ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၄၅။) (ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၁။၂၇၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကုသလကမ္မပထတရား ဆယ်ပါးတို့ကို ဆုံးဖြတ်ပုံ ၅ မျိုး

၁။ ဓမ္မ- တရားကိုယ်အားဖြင့် ဆုံးဖြတ်ခြင်း၊
၂။ ကောဋ္ဌာသ- အဖို့အစုအားဖြင့် ဆုံးဖြတ်ခြင်း၊
၃။ အာရမ္မဏ- အာရုံအားဖြင့် ဆုံးဖြတ်ခြင်း၊
၄။ ဝေဒနာ- သုခဝေဒနာ ဥပေက္ခာဝေဒနာအားဖြင့် ဆုံးဖြတ်ခြင်း၊
၅။ မူလ- အလောဘ စသော မူလအားဖြင့် ဆုံးဖြတ်ခြင်း။ (မ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၀၈။)(သံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၃၉။) (ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၀၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကုသလဓာတ် ၃ ပါး

၁။ ကာမမှ လွတ်သော သဘော- နေက္ခမ္မဓာတ်၊
၂။ မေတ္တာနှင့် စပ်သော သဘော- အဗျာပါဒဓာတ်၊
၃။ ကရုဏာနှင့် စပ်သော သဘော- အဝိဟိံသာဓာတ်။ (ဒီ၊၃၊၁၈၁။) (ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၆၂။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၀၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကုသလပဒ ၉ ပါး

၁။ သမထ- ကိလေသာတို့ကို ငြိမ်းစေခြင်း၊
၂။ ဝိပဿနာ- အထူးထူး အပြားပြား ရှုမှတ်ခြင်း၊
၃။ အလောဘ- မလိုချင်ခြင်း၊
၄။ အဒေါသ- မပြစ်မှားခြင်း၊
၅။ အမောဟ- မတွေဝေခြင်း၊၆။ အသုဘသညာ- မတင့်တယ်ဟု အမှတ်ရှိခြင်း၊
၇။ ဒုက္ခ သညာ- ဆင်းရဲဟု အမှတ်ရှိခြင်း၊၈။ အနိစ္စသညာ- မမြဲဟုအမှတ်ရှိခြင်း၊
၉။ အနတ္တသညာ- အစိုးမရဟု အမှတ် ရှိခြင်း။ (ပေဋကော၊၁၆၉-၁၇၀။) (နေတ္တိ၊ဋ္ဌ၊၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကုသလမူလ ၃ ပါး

၁။ အလောဘ ကုသလမူလ- အလောဘဟူသော ကုသိုလ်မူလ၊
၂။ အဒေါသ ကုသလမူလ- အဒေါသဟူသောကုသိုလ်မူလ၊
၃။ အမောဟ ကုသလမူလ- အမောဟ ဟူသော ကုသိုလ်မူလ။ (ဝိ၊၅၊၂၂၂။) (ဒီ၊၃၊၁၈၀။) (အံ၊၁၊၂၀၃။) (အဘိ၊ဓ၊၂၀၅။) (အဘိ၊ဝိ၊၁၇၈- ၁၇၉-၁၈၀။) (နေတ္တိ၊ဋ္ဌ၊၁၅၈။) (နေတ္တိ၊ဝိဘာ၊၂၇၆။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၃၁၀။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၀၀။) (အံ၊မြန်၊၁။၂၂၂။) (အဘိ၊ဓ၊မြန်။၃၆၇။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၂။၁၁၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကုသလဝိတက် ၃ ပါး

၁။ ကာမမှ လွတ်ရန် ကြံစည်ခြင်း နေက္ခမ္မဝိတက်၊
၂။ မေတ္တာနှင့် စပ်၍ ကြံစည်ခြင်း အဗျာပါဒဝိတက်၊
၃။ ကရုဏာနှင့် စပ်၍ ကြံစည်ခြင်း အဝိဟိံသာဝိတက်။ (ဒီ၊၃၊၁၈၀။) (ခုဒ္ဒက၊၂၅၁။) (နေတ္တိ၊ဝိဘာ၊၂၇၆။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၀၀။) (ခုဒ္ဒက၊မြန်။၂၃၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကုသလသင်္ကပ္ပ ၃ ပါး

၁။ ကာမမှ လွတ်ရန် ကြံခြင်း နေက္ခမ္မသင်္ကပ္ပ၊
၂။ မေတ္တာနှင့် စပ်၍ ကြံခြင်း အဗျာပါဒသင်္ကပ္ပ၊
၃။ ကရုဏာနှင့် စပ်၍ ကြံခြင်း အဝိဟိံသာသင်္ကပ္ပ။ (ဒီ၊၃၊၁၈၀။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၀၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကုသလသညာ ၃ ပါး

၁။ ကာမမှ လွတ်ရန် မှတ်ခြင်း-နေက္ခမ္မသညာ၊
၂။ မေတ္တာနှင့် စပ်၍ မှတ်ခြင်း- အဗျာပါဒသညာ၊
၃။ ကရုဏာနှင့် စပ်၍ မှတ်ခြင်း- အဝိဟိံသာသညာ။ (ဒီ၊၃၊၁၈၁။) (နေတ္တိ၊၁၄၀။) (ဒီ၊မြန်၊၂။၁၆၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကုသဝတီနေပြည်တော်၏ တံခါးတိုင် ၇ လုံး

၁။ ကုသဝတီနေပြည်တော် တံခါးလေးပေါက်တွင် တစ်ခုတစ်ခုသော တံခါး၌ လုံးပတ် တစ်ဆယ့်ငါးတောင် မြေဝင် တစ်ဆယ့်ငါးတောင် မြေပေါ် အမြင့် အတောင်ခြောက်ဆယ်ရှိသော ခုနစ်လုံး ခုနစ်လုံးသော တံခါးတိုင်တို့ကို စိုက်ထူထား ကုန်၏၊ ထိုတံခါးတိုင် ၇ လုံးမှာ၊
ရွှေဖြင့်ပြီးသော တံခါးတိုင်၊
၂။ ငွေဖြင့် ပြီးသော တံခါးတိုင်၊
၃။ ကျောက်မျက်ရွဲဖြင့် ပြီးသော တံခါးတိုင်၊
၄။ ဖလ်ဖြင့် ပြီးသော တံခါးတိုင်၊၅။ ကျောက် နီဖြင့် ပြီးသော တံခါးတိုင်၊
၆။ ပတ္တမြားပြောက်ဖြင့် ပြီးသော တံခါးတိုင်၊
၇။ ရတနာမျိုးစုံဖြင့် ပြီးသော တံခါးတိုင်။ (ဒီ၊၂၊၁၄၀။) (ဒီ၊မြန်၊၂။၁၆၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကုသဝတီနေပြည်တော်၏ တံတိုင်း ၇ ထပ်

၁။ ရွှေတံတိုင်း တစ်ထပ်၊
၂။ ငွေတံတိုင်း တစ်ထပ်၊
၃။ ကျောက်မျက်ရွဲတံတိုင်း တစ်ထပ်၊
၄။ ဖလ်တံတိုင်း တစ်ထပ်၊
၅။ ကျောက်နီတံတိုင်း တစ်ထပ်၊
၆။ ပတ္တမြားပြောက်တံတိုင်း တစ်ထပ်၊
၇။ ရတနာမျိုးစုံတံတိုင်း တစ်ထပ်။ (ဒီ၊၂၊၁၄၀။) (ဒီ၊မြန်၊၂။၁၆၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကုသဝတီနေပြည်တော်ကို ကာရန်ထားသော ထန်းပင်တန်း ၇ တန်း

၁။ ရွှေ ထန်းပင်တန်း၊
၂။ ငွေ ထန်းပင်တန်း၊
၃။ ကျောက်မျက်ရွဲ ထန်းပင်တန်း၊
၄။ ဖလ် ထန်းပင်တန်း၊
၅။ ပတ္တမြားနီထန်းပင် တန်း၊
၆။ ပတ္တမြားပြောက် ထန်းပင်တန်း၊
၇။ ရတနာခုနစ်မျိုးစုံ ထန်းပင်တန်း။ (ဒီ၊၂၊၁၄၀။) (ဒီ၊မြန်၊၂။၁၆၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကုသိတဝတ္ထု ၈ ပါး

ပျင်းရိခြင်းအကြောင်း ၈ ပါးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကုသိနာရုံ၌ ဘုရားပရိနိဗ္ဗာန်ပြုတော်မူရခြင်း အကြောင်း ၃ မျိုး

၁။ မဟာသုဒဿနသုတ္တန်ကို ကြားနာရ၍ လူအများတို့က ကောင်းမှုပြုထိုက်ကုန်၏ဟု အောက်မေ့ကုန်အံ့-ဟု မြင်တော် မူခြင်း၊
၂။ ပစ္ဆိမသာဝကဖြစ်သော သုဘဒ္ဒ၏ အရဟတ္တဖိုလ်ရရှိခြင်းကို မြင်တော် မူခြင်း၊
၃။ ဒေါဏပုဏ္ဏားသည် ငြင်းခုံမှုကို ဖယ်ရှား၍ ဓာတ်တော်တို့ကို ခွဲဝေနိုင်စွမ်း ရှိသည်ကို မြင်တော်မူခြင်း။ (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၆၄။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊မြန်၊၂။၃၀၉-၃၁၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကုသိုလ် မရကြောင်း တရား ၆ ပါး

၁။ ကုသိုလ် အကုသိုလ် ဖြစ်ကြောင်း၌ မကျွမ်းကျင်ခြင်း၊
၂။ ကုသိုလ် အကုသိုလ် ကင်းကြောင်း၌ မကျွမ်းကျင်ခြင်း၊
၃။ ဥပါယ်၌လည်း မကျွမ်းကျင်ခြင်း၊
၄။ မရသေးသော ကုသိုလ်တရားတို့ကို ရရန် အလိုဆန္ဒကို မဖြစ်စေခြင်း၊
၅။ ရပြီးသော ကုသိုလ် တရားတို့ကို မစောင့်ရှောက်ခြင်း၊
၆။ အမြဲပြုခြင်းဖြင့် ပြီးစေတတ်ခြင်း။ (အံ၊၂၊၃၇၆။) (အံ၊မြန်၊၂။၄၇၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကုသိုလ်၏ အကြောင်းရင်း ၃ မျိုး

၁။ တပ်ခြင်းလောဘ မရှိခြင်း၊
၂။ အမျက်ဒေါသ မရှိခြင်း၊
၃။ တွေဝေခြင်း မသိခြင်း မောဟ မရှိခြင်း။ (မ၊၁၊၅၈။) (နေတ္တိ၊ဋ္ဌ၊၂၁၄။) (မ၊မြန်၊၁။၆၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကုသိုလ်၏ အနက် ၃ မျိုး

၁။ အာရောဂျအနက်- အနာကင်းသည်၏ အဖြစ်ဟူသော အနက်၊
၂။ အနဝဇ္ဇအနက်- အပြစ်ကင်းသည်၏ အဖြစ်ဟူသော အနက်၊
၃။ ကောသလ္လသမ္ဘူတအနက်- သမ္ပယုတ်ပညာကြောင့် ဖြစ်သည်၏ အဖြစ်ဟူသောအနက်။ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၀၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကုသိုလ်၏ အနက်၂ မျိုး

၁။ အာရောဂျအနက်- အနာကင်းသည်၏ အဖြစ်ဟူသော အနက်၊
၂။ အနဝဇ္ဇ အနက်- အပြစ်ကင်းသည်၏ အဖြစ်ဟူသော အနက်။ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၀၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကုသိုလ်ကမ္မပထတရား ၁၀ ပါး

ကုသလကမ္မပထတရား ၁၀ ပါး၊ ထူးသော အဖို့ရှိသော တရား ၁၀ ပါး၊ ဝိသေသဘာဂိယ တရား ၁၀ ပါးတို့နှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကုသိုလ်ကမ္မပထတရားတို့ကို ဆုံးဖြတ်ပုံ ၅ မျိုး

ကုသလကမ္မပထတရား ဆယ်ပါးတို့ကို ဆုံးဖြတ်ပုံ ၅ မျိုးနှင့်တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကုသိုလ်ကိစ္စာဓိကရုဏ်း ၄ ပါး

၁။ သံဃာက ကုသိုလ်စိတ်ရှိလျက် ပြုလုပ်အပ်သော အပလောကန ကံ၊
၂။ သံဃာက ကုသိုလ်စိတ်ရှိလျက် ပြုလုပ်အပ်သော ဉတ္တိကံ၊
၃။ သံဃာက ကုသိုလ်စိတ် ရှိလျက် ပြုလုပ်အပ်သော ဉတ္တိဒုတိယကံ၊
၄။ သံဃာက ကုသိုလ်စိတ်ရှိလျက် ပြုလုပ်အပ်သော ဉတ္တိစတုတ္ထကံ။ (ဝိ၊၄၊၂၁၇။) (ဝိ၊မြန်၊၄။၂၁၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကုသိုလ်ကို စူးစမ်းခြင်း ၃ မျိုး

၁။ ကုသိုလ်ကာယကံကို စူးစမ်းခြင်း၊
၂။ ကုသိုလ်ဝစီကံကို စူးစမ်းခြင်း၊
၃။ ကုသိုလ် မနောကံကို စူးစမ်းခြင်း။ (နေတ္တိ၊ဝိဘာ၊၂၇၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကုသိုလ်ဆုတ်ယုတ်ကြောင်း တရား ၆ ပါး

၁။ အလိုရမ္မက်ကြီးလျက် ရတတ်သမျှသော ပစ္စည်း လေးပါးတို့၌ မရောင့်ရဲနိုင်ခြင်း၊
၂။ ယုံကြည်မှု သဒ္ဓါမရှိခြင်း၊
၃။ သီလမရှိခြင်း၊
၄။ ပျင်းရိခြင်း၊
၅။ သတိလွတ်ကင်းခြင်း၊
၆။ ပညာမဲ့ခြင်း။ (အံ၊၂၊၃၇၈။) (အံ၊မြန်၊၂။၄၇၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကုသိုလ်ဇော ၃ မျိုး

၁။ ဒါနမယကုသိုလ်ဇော- ဒါနပြုရာ၌ ဖြစ်သော ကုသိုလ်ဇော၊
၂။ သီလမယ ကုသိုလ်ဇော- သီလဆောက်တည်ရာ၌ ဖြစ်သော ကုသိုလ်ဇော၊
၃။ ဘာဝနာမယကုသိုလ်ဇော- ဘာဝနာပွား၍ ဖြစ်သော ကုသိုလ်ဇော။ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၁၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကုသိုလ်တရားတို့မှ ဆုတ်ယုတ်ကြောင်း တရား ၄ ပါး

၁။ ရာဂ (ပြန့်ပြော) အားကြီးသည်၏ အဖြစ်သို့ ရောက်ခြင်း၊
၂။ ဒေါသအားကြီးသည်၏ အဖြစ်သို့ ရောက်ခြင်း၊
၃။ မောဟအားကြီးသည်၏ အဖြစ်သို့ ရောက်ခြင်း၊
၄။ နက်နဲသော ဌာနာဌာနအရာတို့၌ ပညာမျက်စိ မရှိခြင်း။ (အံ၊၁၊၄၆၁။) (အံ၊မြန်၊၁။၄၇၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကုသိုလ်တရားတို့မှ မဆုတ်ယုတ်ကြောင်း တရား ၄ ပါး

၁။ ရာဂခေါင်းပါး နည်းပါးသည်၏ အဖြစ်သို့ ရောက်ခြင်း၊
၂။ ဒေါသခေါင်းပါး နည်းပါးသည်၏အဖြစ်သို့ ရောက်ခြင်း၊
၃။ မောဟ ခေါင်းပါး နည်းပါးသည်၏ အဖြစ်သို့ ရောက်ခြင်း၊
၄။ နက်နဲသော ဌာနာဌာန အရာတို့၌ ပညာ မျက်စိရှိခြင်း။ (အံ၊၁၊၄၆၂။) (အံ၊မြန်၊၁။၄၇၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကုသိုလ်တိုးပွားကြောင်း တရား ၆ ပါး

၁။ ဉာဏ်အလင်းရောင် များပြားခြင်း၊
၂။ အားထုတ်မှု များပြားခြင်း၊
၃။ နှစ်သက်ဝမ်းမြောက်မှု များပြားခြင်း၊
၄။ ကုသိုလ်တရားတို့၌ မရောင့်ရဲမှု များပြားခြင်း၊
၅။ ကုသိုလ်တရားတို့၌ တာဝန်ကို ပစ်ချမထားခြင်း၊
၆။ စွမ်းနိုင်သည်ထက် ပိုမို အားထုတ်ခြင်း။ (အံ၊၂၊၃၇၆။) (အံ၊မြန်၊၂။၄၇၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကုသိုလ်တိုးပွားကြောင်း တရား ၆ ပါး

၁။ အလိုရမ္မက် မကြီးမူ၍ ရတတ်သမျှသော ပစ္စည်း လေးပါး တို့၌ ရောင့်ရဲလွယ်ခြင်း၊
၂။ ယုံကြည်မှု သဒ္ဓါတရားရှိခြင်း၊
၃။ သီလရှိခြင်း၊
၄။ ထက်သန်သော လုံ့လဝီရိယရှိခြင်း၊
၅။ သတိရှိခြင်း၊
၆။ ပညာရှိခြင်း။ (အံ၊၂၊၃၇၈။) (အံ၊မြန်၊၂။၄၇၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကုသိုလ်နှင့် ပြည့်စုံသူ၏ တရား ၄ ပါး

၁။ ကိုယ်ဖြင့် မကောင်းမှုကို မပြုခြင်း၊
၂။ နှုတ်ဖြင့် မကောင်းသော စကားကို မဆိုခြင်း၊
၃။ စိတ်ဖြင့် မကောင်းသော အကြံအစည်ကို မကြံခြင်း၊
၄။ ယုတ်သော အသက်မွေးမှုဖြင့် အသက်မွေးမှု မပြုခြင်း။ (မဟာနိ၊၆၈။) (မဟာနိ၊၂၄၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကုသိုလ်မဟုတ်သော အလှူ ၅ မျိုး

၁။ သေအရက် အလှူ၊
၂။ ကချေသဘင် အလှူ၊
၃။ မိန်းမ အလှူ၊
၄။ နွားမအပေါင်းအလယ်၌ နွားလားဥသဘကို လွှတ်သော အလှူ၊
၅။ ပန်းချီဆေးရေးအလှူ။ (ဝိ၊၅၊၂၃၁။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၃၂၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကုသိုလ်ရကြောင်း တရား ၆ ပါး

၁။ ကုသိုလ် အကုသိုလ်ဖြစ်ကြောင်း၌ ကျွမ်းကျင်ခြင်း၊
၂။ ကုသိုလ် အကုသိုလ် ကင်းကြောင်း၌ ကျွမ်းကျင်ခြင်း၊
၃။ ဥပါယ်၌ ကျွမ်းကျင်ခြင်း၊
၄။ မရသေးသော ကုသိုလ်တရားတို့ ရရန် အလိုဆန္ဒကို ဖြစ်စေခြင်း၊
၅။ ရပြီးသော ကုသိုလ်တရားတို့ကို စောင့်ရှောက်ခြင်း၊
၆။ အမြဲပြုခြင်းဖြင့် ပြီးစေတတ်ခြင်း။ (အံ၊၂၊၃၇၆။) (အံ၊မြန်၊၂။၄၇၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကုသိုလ်ဝေဒနာ ၂ မျိုး

၁။ ဒွိဟိတ် ကုသိုလ်ဝေဒနာ၊
၂။ တိဟိတ် ကုသိုလ်ဝေဒနာ။ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကုသိုလ်ဟိတ် ၃ ပါး

၁။ အလောဘ ကုသိုလ်ဟိတ်၊
၂။ အဒေါသ ကုသိုလ်ဟိတ်၊
၃။ အမောဟ ကုသိုလ်ဟိတ်။ (အဘိ၊ဓ၊၂၁၄။) (အဘိ၊ဓ၊၂၁၇။) (အဘိ၊ဓ၊၃၃။) (အဘိ၊ဝိ၊၄၁၆။) (အဘိ၊ဓ၊မြန်။၅၂၊ ၃၉၀၊၃၉၆။) (အဘိ၊ဓ၊မြန်။၅၂၊၃၉၀၊၃၉၆။) (အဘိ၊ဓ၊မြန်။၅၂၊၃၉၀၊၃၉၆။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၂။၅၂၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကုသိုလ်ဟိတ် ဘုံအထူးအားဖြင့် ၄ ပါး

၁။ ကာမာဝစရကုသိုလ်ဟိတ်၊
၂။ ရူပါဝစရ ကုသိုလ်ဟိတ်၊
၃။ အရူပါဝစရ ကုသိုလ်ဟိတ်၊
၄။ လောကုတ္တရကုသိုလ်ဟိတ် (ဝိပါက်ဟိတ်လည်း ဤနည်းတူ ၄ ပါး) ။ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၃၅၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကုသိုလ်အကြံ ၃ မျိုး

ကုသလဝိတက် ၃ ပါးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကုသိုလ်အချုပ် ပုဒ် ၉ ပုဒ်

၁။ သမထ- ကိလေသာတို့ငြိမ်းအေးခြင်း၊
၂။ ဝိပဿနာ- အထူးထူး အပြားပြား ရှုမှတ်ခြင်း၊
၃။ အလောဘ- မလိုချင်ခြင်း၊
၄။ အဒေါသ- မပြစ်မှားခြင်း၊
၅။ အမောဟ- မတွေဝေခြင်း၊
၆။ အနိစ္စသညာ- မမြဲဟုအမှတ်ရှိခြင်း၊
၇။ ဒုက္ခသညာ- ဆင်းရဲဟု အမှတ်ရှိခြင်း၊
၈။ အနတ္တသညာ- အစိုးမရဟုအမှတ်ရှိခြင်း၊
၉။ အသုဘသညာ- မတင့်တယ်ဟု အမှတ်ရှိခြင်း။ (ပေဋကော၊၂၅၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကုသိုလ်အဟုန် ၄ မျိုး

ကောင်းမှုအဟုန် ၄ မျိုးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကုသိုလ်အဟုန် ၅ မျိုး

ကောင်းမှုအဟုန် ၅ မျိုးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကုဟနဝတ္ထု ၃ မျိုး (ဟန်ဆောင်ဝါကြွားခြင်း အကြောင်း ၃ မျိုး)

၁။ ပစ္စယပဋိသေဝနကုဟနဝတ္ထု- ပစ္စည်းလေးပါးတို့ကို မှီဝဲအလှူခံခြင်း၌ ဟန်ဆောင်ဝါကြွားမှုပြုခြင်း အကြောင်းအရာ၊
၂။ ဣရိယာပထကုဟနဝတ္ထု- ဣရိယာပုတ်ဟု ဆိုအပ်သော ဟန်ဆောင်ဝါကြွားမှုပြုခြင်း အကြောင်းအရာ၊
၃။ သာမန္တဇပ္ပနကုဟနဝတ္ထု- ဈာန်မဂ်ဖိုလ်တရားနှင့် နီးစပ်လေသယောင် ဟန်ဆောင်ဝါကြွား ပြောဆိုခြင်း အကြောင်းအရာ။ (မဟာနိ၊၁၇၂။) (မဟာနိ၊၃၆၇။) (စူဠနိ၊၂၇၂။) (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၄၆၁။) (ဝိသုဒ္ဓိ၊၁၊၂၃။) (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၂၊၂၈၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကူဋဒန္တပုဏ္ဏား၏ ယဇ်ကြီးအစီအရင် ၅ မျိုး

၁။ နွားလားဥသဘ ခုနစ်ရာတို့အား ယဇ်ပူဇော်ရန် ယဇ်တိုင်၌ ချည်ထားခြင်း၊
၂။ နို့စို့နွားထီးငယ် ခုနစ်ရာတို့အား ယဇ်ပူဇော်ရန် ယဇ်တိုင်၌ ချည်ထားခြင်း၊
၃။ နို့စို့နွားမငယ် ခုနစ်ရာတို့အား ယဇ်ပူဇော်ရန် ယဇ်တိုင်၌ ချည်ထားခြင်း၊
၄။ ဆိတ်အကောင် ခုနစ်ရာတို့အား ယဇ်ပူဇော်ရန် ယဇ်တိုင်၌ ချည်ထားခြင်း၊
၅။ သိုးအကောင် ခုနစ်ရာတို့အား ယဇ်ပူဇော်ရန် ယဇ်တိုင်၌ ချည်ထားခြင်း။ (ဒီ၊၁၊၁၂၀။) (ဒီ၊မြန်၊၁။၁၄၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကေလာယန ၂ မျိုး

၁။ သတ္တ ကေလာယန- ပုဂ္ဂိုလ်သတ္တဝါတို့၌ မြတ်နိုးတွယ်တာခြင်း၊
၂။ သင်္ခါရ ကေလာယန- သပိတ် သင်္ကန်း စသော ပစ္စည်းဝတ္ထုတို့၌ မြတ်နိုးတွယ်တာခြင်း။ (အံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၄၀၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကောက်ကျစ်လိမ်လည်ခြင်း ၃ မျိုး

၁။ ဥက္ကောဋနသာစိယောဂ- တံစိုးလက်ဆောင်ယူခြင်း ဟူသော ကောက်ကျစ်လိမ်လည်ခြင်း၊
၂။ ဝဉ္စနသာစိယောဂ- အတုအယောင်တို့ဖြင့် လှည့်ပတ်ခြင်း ဟူသော ကောက်ကျစ်လိမ်လည်ခြင်း၊
၃။ နိကတိသာစိယောဂ- အတုဖြစ်သောဝတ္ထုဖြင့် လှည့်ပတ်ခြင်း ဟူသော ကောက်ကျစ်လိမ်လည်ခြင်း။ (အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၇၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကောက်စိုက်ပျိုးခြင်း ၂ မျိုး

၁။ ရွှံ့ညွန်၌ စိုက်ပျိုးခြင်း၊
၂။ မြေ၌ စိုက်ပျိုးခြင်း။ (သုတ္တနိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၂၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကောက်ဦးဆွမ်း လှူရကျိုး ၈ ပါး

၁။ ရုပ်ရေအဆင်း ချောမောလှပသူ ဖြစ်ခြင်း၊
၂။ အခြံအရံ ပေါများခြင်း၊
၃။ စည်းစိမ်ဥစ္စာပေါများခြင်း၊
၄။ ဘေးရန်မရှိခြင်း၊
၅။ အသင်းအပင်း ပေါများသူ ဖြစ်ခြင်း၊
၆။ မပြိုကွဲမပျက်စီးသော ပရိသတ်ရှိခြင်း၊
၇။ လူအများတို့ ရိုသေမြတ်နိုး ပူဇော်မှုကို ခံရခြင်း၊
၈။ လှူဖွယ်ဝတ္ထုပစ္စည်းတို့ကို အဦးအဖျား ရရှိခြင်း။ (အပ၊၂၊၁၂။) (အပ၊မြန်၊၂။၁၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကောက်ဦးအလှူ ၉ မျိုး

၁။ စိုက်ပျိုးသောအခါ မျိုးစပါးတို့၏ အဦးအဖျားကို လှူခြင်း၊
၂။ စပါးနှံ ထွက်သောအခါ စပါးနှံအဦးအဖျား (မုန့်ဆန်း) အလှူကို လှူခြင်း၊
၃။ စပါးရိတ်သောအခါ ရိပ်၍ရသော စပါးတို့၏ အဦးအဖျားကို လှူခြင်း၊
၄။ ကောက်လှိုင်းထုံးသောအခါ အဦးအဖျား ဖြစ်သော ကောက်လှိုင်းထုံးကို လှူခြင်း၊
၅။ ကောက်လှိုင်းစည်းသောအခါ စသည် တို့၌လည်း အဦးအဖျားဖြစ်သော စပါးကို လှူခြင်း၊
၆။ စပါးနယ်သောအခါ တလင်းဦး စပါးကို လှူခြင်း၊
၇။ စပါးပုံသောအခါ စပါးပုံဦးကို လှူခြင်း၊
၈။ စပါးချင့်သောအခါ အဦးအဖျားချင့်သော စပါးကို လှူခြင်း၊
၉။ စပါးကျီသွင်းသောအခါ အဦးအဖျား ကျီသွင်းစပါးကို လှူခြင်း။ (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၈၀။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊မြန်၊၂။၃၃၈။) (မ၊ဋ္ဌ၊၂၊၉၃။) (အံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၁၁။) (ဓမ္မ၊ဋ္ဌ၊၁၊၆၂။) (ထေရ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၅၀။) (အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၃၅။) (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၃၊၁၆၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကောင်းကင်၌ တည်သော ဥဒေါင်းငှက်၏ ဌာန အပိုင်းအခြား ၆ မျိုး

၁။ ဒေါင်း၏ ရှေ့နှုတ်သီးဖျား တစ်ဌာန၊
၂။ နောက် အမြီးဖျား တစ်ဌာန၊ ၃၊
၄။ နံပါးနှစ်ဖက်ရှိ အတောင် နှစ်ဖက်တို့၏ အစွန်အဖျား နှစ်ဌာန၊
၅။ အောက်ဖက်၌ ခြေသည်းဖျား တစ်ဌာန၊
၆။ အထက်၌ အမောက်အဖျား တစ်ဌာန။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၈၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကောင်းကင်၌ တိုက်ခတ်သော လေ ၁၀ မျိုး

၁။ အရှေ့လေ၊
၂။ အနောက်လေ၊
၃။ မြောက်လေ၊
၄။ တောင်လေ၊
၅။ မြူပါသော လေ၊
၆။ မြူမပါသော လေ၊
၇။ လေအေး၊
၈။ လေပူ၊
၉။ လေညင်း၊
၁၀။ လေပြင်း။ (သံ၊၃၊၄၆။) (သံ၊မြန်၊၃။၄၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကောင်းကင်၏ ဂုဏ် ၁၀ ပါး

၁။ ပဋိသန္ဓေ မနေရခြင်း၊
၂။ မအိုရခြင်း၊
၃။ မသေရခြင်း၊
၄။ မစုတေရခြင်း၊
၅။ မဖြစ်ပေါ်ရခြင်း၊
၆။ ညှဉ်းဆဲ ပုတ်ခတ်နိုင်ရန် ခဲယဉ်းခြင်း၊
၇။ ခိုးသူတို့ မယူဆောင်နိုင်ခြင်း၊
၈။ တစ်စုံတစ်ရာ အမှီမရှိခြင်း၊
၉။ ငှက်အပေါင်းတို့ ပျံတက် သွားရောက်ရာ ဖြစ်ခြင်း၊
၁၀။ အပိတ်အပင်မရှိ, အဆုံးအပိုင်းအခြား မရှိခြင်း။ (မိလိန္ဒ၊၃၀၇။) (မိလိန္ဒ၊မြန်။၃၂၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကောင်းကင်၏ အင်္ဂါ ၅ ပါး

၁။ ကောင်းကင်သည် ခပ်သိမ်းသောအားဖြင့် မကိုင်တွယ် မဆုပ်ဖမ်း နိုင်ခြင်း (ထို့အတူ ယောဂီပုဂ္ဂိုလ်သည် ခပ်သိမ်းသောအားဖြင့် ကိလေသာတို့က မကိုင်တွယ် မဆုပ်ဖမ်းနိုင်အောင် ကျင့်ရခြင်း)၊
၂။ ကောင်းကင်သည် ဘုရား ရဟန္တာ ဈာန်ရရသေ့ နတ် ဗြဟ္မာနှင့် ငှက်သတ္တဝါအပေါင်းတို့ လှည့်လည် သွားလာရာဖြစ်ခြင်း (ထို့အတူ ယောဂီ ပုဂ္ဂိုလ်သည် အနိစ္စ, ဒုက္ခ, အနတ္တဟူသော သင်္ခါရတရားတို့၌ စိတ်ကို လှည့်လည်သွားလာစေ ရခြင်း)၊
၃။ ကောင်းကင်သည် ထိတ်လန့်တုန်လှုပ်ဖွယ် ဖြစ်ခြင်း (ထို့အတူ ယောဂီပုဂ္ဂိုလ်သည် အလုံးစုံသော ဘုံဘဝပဋိသန္ဓေတို့၌ စိတ်ကို ထိတ်လန့် တုန်လှုပ်စေခြင်း)၊
၄။ ကောင်းကင်သည် အပိုင်းအခြားမရှိ, အတိုင်းမရှိဘဲ မရေမတွက်နိုင်ခြင်း (ထို့အတူ ယောဂီပုဂ္ဂိုလ်သည် အဆုံး အပိုင်းအခြားမရှိသော သီလရှိသူ, မနှိုင်းယှဉ်အပ်သော ဉာဏ်ရှိသူ ဖြစ်ခြင်း)၊
၅။ ကောင်းကင်သည် ငြိကပ်မှုမရှိ တွယ်တာမှုမရှိ တည်ရာမရှိ အမြှေးအယှက် မရှိခြင်း (ထို့အတူ ယောဂီပုဂ္ဂိုလ်သည် အမျိုးဒါယကာ ဂိုဏ်းဂဏ လာဘ်လာဘ ပစ္စည်း ပစ္စယပလိဗောဓ၌ လည်းကောင်း၊ အလုံးစုံသော ကိလေသာတို့၌လည်းကောင်း အတွယ် အတာမရှိ, တည်ရာမရှိ, အမြှေးအယှက် မရှိသည်ဖြစ်၍ နေရခြင်း)။ (မိလိန္ဒ၊၃၇၀။) (မိလိန္ဒ၊မြန်။၃၉၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကောင်းကျိုးရှိသော တရား ၁၀ ပါး

၁။ သူ့အသက် သတ်ခြင်းမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၂။ သူ့ဥစ္စာကို ခိုးယူခြင်းမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၃။ ကာမတို့၌ မှားယွင်းသော အကျင့်မှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၄။ မဟုတ်မမှန် ပြောမှုမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၅။ ကုန်းချောမှုမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၆။ ရုန့်ရင်း ကြမ်းတမ်းစွာ ပြောဆိုမှုမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၇။ ပြိန်ဖျင်းသော စကားပြောဆိုခြင်းမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၈။ သူတစ်ပါးဥစ္စာကို ရှေးရှုကြံစည်မှုမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၉။ သတ္တဝါ တို့အား ဖျက်ဆီးလိုမှုမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၁၀။ မှန်သော အမြင်ရှိခြင်း။ (အံ၊၃၊၄၈၂-၄၈၇။) (အံ၊မြန်၊၃။၄၇၂-၄၇၈။) (အံ၊၃၊၄၈၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကောင်းစွာ ပြောဆိုအပ်သော စကား၏ အင်္ဂါ ၅ ပါး

ကောင်းသောစကား ၅ မျိုးနှင့်တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကောင်းမွန်သော အယူ ၃ ပါး

၁။ ဤရုပ်သည် ငါ၏ ဥစ္စာမဟုတ်ဟူသော အယူ၊
၂။ ရုပ်သည် ငါမဟုတ်ဟူသော အယူ၊
၃။ ဤရုပ်သည် ငါ၏အတ္တ မဟုတ်ဟူသော အယူ။ (ပဋိသံ။၁၆၀။) (ပဋိသံ၊မြန်။၂၀၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကောင်းမှု တိုးပွားစေသော စိတ်ဖြစ်ပေါ်ခြင်း ၃ မျိုး

၁။ သူတစ်ပါး ပစ္စည်းဥစ္စာတို့၌ တပ်မက်စိတ် ကင်းသူ ဖြစ်၍ လောဘမရှိသော စိတ်ဖြင့် နေထိုင်ခြင်း၊
၂။ ဒေါသမရှိသူဖြစ်၍ အမျက်ဒေါသ ကင်းသော စိတ်ဖြင့် နေထိုင်ခြင်း၊
၃။ ညှဉ်းဆဲတတ်သူ မဟုတ်မူ၍ ညှဉ်းဆဲလိုစိတ် ကင်းသဖြင့် နေထိုင်ခြင်း။ (မ၊၃၊၉၇။) (မ၊မြန်၊၃။၁၀၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကောင်းမှု တိုးပွားစေသော စိတ်အကျင့် ၂ မျိုး

၁။ သူတစ်ပါး ပစ္စည်းတို့၌ တပ်မက်စိတ် မရှိခြင်း၊
၂။ ဒေါသသည် ဖျက်ဆီးအပ်သော စိတ်အကြံ မရှိခြင်း။ (မ၊၃၊၉၇။) (မ၊မြန်၊၃။၁၀၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကောင်းမှု အဟုန် ၅ မျိုး

၁။ အရဟတ္တဖိုလ်စိတ်နှင့် ယှဉ်သော သမာဓိကို ပြည့်စုံစေ၍ နေသော ရဟန်းအား သင်္ကန်းလှူ၍ ထိုရဟန်းသုံးဆောင်သော ကောင်းမှုအထု ဖြစ်ခြင်း၊
၂။ အရဟတ္တဖိုလ် စိတ်နှင့် ယှဉ်သော သမာဓိကို ပြည့်စုံစေ၍ နေသော ရဟန်းအား ဆွမ်းကို လှူ၍ ထိုရဟန်း သုံးဆောင်သော ကောင်းမှုအထု ဖြစ်ခြင်း၊
၃။ အရဟတ္တဖိုလ်စိတ်နှင့် ယှဉ်သော သမာဓိကို ပြည့်စုံစေ၍ နေသောရဟန်းအား ကျောင်းကို လှူ၍ ထိုရဟန်းသုံးဆောင်သော ကောင်းမှုအထု ဖြစ်ခြင်း၊
၄။ အရဟတ္တဖိုလ်စိတ်နှင့် ယှဉ်သော သမာဓိကို ပြည့်စုံစေ၍ နေသော ရဟန်းအား ဆေးကို လှူ၍ ထိုရဟန်းသုံးဆောင်သော ကောင်းမှုအထု ဖြစ်ခြင်း၊
၅။ အရဟတ္တဖိုလ်စိတ်နှင့် ယှဉ်သော သမာဓိကို ပြည့်စုံစေ၍ နေသော ရဟန်းအား ညောင်စောင်းအင်းပျဉ်ကို လှူ၍ ထိုရဟန်းသုံးဆောင်သော ကောင်းမှုအထု ဖြစ်ခြင်း။ (အံ၊၂၊၄၅။) (အံ၊မြန်၊၂။၅၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကောင်းမှုကို ပြုခြင်းငှာ ကောင်းမှုကို ပြီးစေခြင်းငှာ ပုဏ္ဏားတို့ ပညတ်ကုန်သော တရား ၅ မျိုး

၁။ မှန်ကန်သော စကား တည်းဟူသော တရား၊
၂။ အကျင့် တည်းဟူသော တရား၊
၃။ မေထုန်မှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်းတည်းဟူသော တရား၊
၄။ မန္တန်ကို သင်ခြင်းတည်းဟူသော တရား၊
၅။ အာမိသကို စွန့်ခြင်း တည်းဟူသော တရား။ (မ၊၂၊၄၁၅။) (မ၊မြန်၊၂။၄၂၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကောင်းမှုကုသိုလ် ဖြစ်ကြောင်း တရား ၃ ပါး

၁။ သဒ္ဓါတရား ထင်ရှားရှိသူ ဖြစ်ခြင်း၊
၂။ လှူဖွယ်ဝတ္ထုပစ္စည်း မျက်မှောက်၌ ထင်ရှားရှိနေခြင်း၊
၃။ မြတ်သော အလှူခံပုဂ္ဂိုလ် မျက်မှောက်၌ ထင်ရှားရှိခြင်း။ (အံ၊၁၊၁၄၈။) (အံ၊မြန်၊၁။၁၆၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကောင်းမှုတိုးပွားစေသော နှုတ်အကျင့် ၄ မျိုး

၁။ မဟုတ်မမှန် စကားကို ပြောဆိုခြင်းမှ ရှောင် ကြဉ်ခြင်း၊
၂။ ချောပစ်ကုန်းတိုက် စကားကို ပြောဆိုခြင်းမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၃။ ကြမ်းတမ်းသော စကားကို ပြောဆိုခြင်းမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၄။ ပြိန်ဖျင်းသော စကားကို ပြောဆိုခြင်းမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း။ (မ၊၃၊၉၆။) (မ၊မြန်၊၃။၁၀၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကောင်းမှုတိုးပွားစေသော သညာ ၃ မျိုး

၁။ သူတစ်ပါး ပစ္စည်းဥစ္စာတို့ကို မတရား ရယူလိုသော အမှတ်သညာ မရှိသူဖြစ်၍ သူတစ်ပါး ပစ္စည်းဥစ္စာတို့ကို မတရားရယူလိုသော လောဘ ကင်းသော အမှတ်သညာဖြင့် နေထိုင်ခြင်း၊
၂။ သူတစ်ပါးကို ပျက်စီးစေလိုသော အမျက်ဒေါသ မရှိသူဖြစ်၍ သူတစ်ပါးကို ပျက်စီးစေလိုသော အမျက်ဒေါသကင်းသော အမှတ်သညာဖြင့် နေထိုင်ခြင်း၊
၃။ သူတစ်ပါးကို ညှဉ်းဆဲလိုသော စိတ်ကင်းသူဖြစ်၍ သူတစ်ပါးကို ညှဉ်းဆဲလိုစိတ် ကင်းသော အမှတ်သညာဖြင့် နေထိုင်ခြင်း။ (မ၊၃၊၉၈။) (မ၊မြန်၊၃။၁၀၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကောင်းမှုတိုးပွားစေသော အယူ ၁၀ မျိုး

၁။ ပေးလှူခြင်း၏ အကျိုး ရှိ၏ဟူသော အယူ၊
၂။ ယဇ်အလှူကြီး၏ အကျိုး ရှိ၏ဟူသော အယူ၊
၃။ ယဇ်အလှူငယ်၏ အကျိုးရှိ၏ဟူသော အယူ၊
၄။ ကောင်းမှုကံ မကောင်းမှုကံတို့၏ အကျိုးဖျား အကျိုးရင်းသည် ရှိ၏ဟူသော အယူ၊
၅။ ဤ ပစ္စုပ္ပန်လောကသည် ရှိ၏ဟူသော အယူ၊
၆။ တမလွန်လောကသည် ရှိ၏ဟူသော အယူ၊
၇။ အမိ၌ အကောင်းအဆိုး ပြုကျိုးသည် ရှိ၏ဟူသော အယူ၊
၈။ အဖ၌ အကောင်းအဆိုး ပြုကျိုးသည် ရှိ၏ဟူသော အယူ၊
၉။ စုတေပြီး၍ ပဋိသန္ဓေနေရကုန်သော သတ္တဝါတို့ ရှိ၏ဟူသော အယူ၊
၁၀။ ဤပစ္စုပ္ပန်လောကကိုလည်းကောင်း တမလွန်လောကကိုလည်းကောင်း ထူးသော ဉာဏ်ဖြင့် ကိုယ်တိုင်မျက်မှောက်ပြု၍ သိစေကုန်သော ကောင်းစွာ သိကုန်သော ကောင်းစွာ ကျင့်ကုန်သော ရဟန်း ပုဏ္ဏားတို့ ရှိကုန်၏ဟူသော အယူ။ (မ၊၃၊၉၉။) (မ၊မြန်၊၃။၁၀၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကောင်းမှုပြုလုပ်ခြင်း ၆ မျိုး

၁။ သယံကာရံ- မိမိ၏ သဘောအားဖြင့် ပြုအပ်သော ကောင်းမှု၊
၂။ ပရံကရံ- သူတစ်ပါး ကောင်းမှုပြုနေသည်ကို မြင်၍ အတုလိုက်၍ ပြုအပ်သော ကောင်းမှု၊
၃။ သာဟတ္ထိက- မိမိလက်ဖြင့် ပြုအပ်သော ကောင်းမှု၊
၄။ အာဏတ္တိက- စေခိုင်း၍ ပြုစေ အပ်သော ကောင်းမှု၊
၅။ သမ္ပဇာနကတ- ကံကိုလည်းကောင်း, ကံ၏ အကျိုးကိုလည်းကောင်း ယုံကြည်၍ ပြုအပ်သော ကောင်းမှု၊
၆။ အသမ္ပဇာနကတ- ကံကိုလည်းကောင်း, ကံ၏ အကျိုး ကိုလည်းကောင်း မသိဘဲ ပြုအပ်သော ကောင်းမှု။ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၀၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကောင်းမှုပွားကြောင်း ၅ ပါး

၁။ အိမ်သို့ ချဉ်းကပ်သော သီလရှိသော ရဟန်းကို မြင်၍ စိတ်ကြည် လင်ခြင်း၊
၂။ ခရီးဦးကြိုဆိုခြင်း ရှိခိုးခြင်း နေရာထိုင်ခင်းပေးခြင်း၊
၃။ ဝန်တိုမှု အညစ်အကြေး ကင်းခြင်း၊
၄။ ဝေဖန်လှူဒါန်းခြင်း၊
၅။ ပြဿနာမေးခြင်း တရားနာခြင်း။ (အံ၊၂၊၂၁၃။) (အံ၊မြန်၊၂။၂၆၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကောင်းမှုမဟုတ်သော အလှူ ၅ မျိုး

ကုသိုလ်မဟုတ်သော အလှူ ၅ မျိုးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကောင်းမှုအစု ကုသိုလ်အယဉ် ၄ ပါး

၁။ မြတ်စွာဘုရား၌ မတုန်မလှုပ် ကြည်ညိုခြင်းနှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၂။ တရားတော်၌ မတုန်မလှုပ် ကြည်ညိုခြင်းနှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၃။ သံဃာတော်၌ မတုန်မလှုပ် ကြည်ညိုခြင်းနှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၄။ ဝန်တိုမှု မစ္ဆေရ အညစ်အကြေးကင်းသော စိတ်ဖြင့် လွတ်လွတ် စွန့်ကြဲ၍ ပေးကမ်း ဝေဖန်ခြင်း၌ မွေ့လျော်ခြင်း။ (သံ၊၃၊၃၄၂။) (သံ၊၃၊၃၅၀။) (သံ၊မြန်၊၃။၃၄၅။) (သံ၊မြန်၊၃။၃၄၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကောင်းမှုအစု ကုသိုလ်အယဉ် ၄ ပါး

၁။ မြတ်စွာဘုရား၌ မတုန်မလှုပ် ကြည်ညိုခြင်းနှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၂။ တရားတော်၌ မတုန်မလှုပ် ကြည်ညိုခြင်းနှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၃။ သံဃာတော်၌ မတုန်မလှုပ် ကြည်ညိုခြင်းနှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၄။ အဖြစ်အပျက်ကို သိသော ပညာ, ဆင်းရဲကုန်ရာ နိဗ္ဗာန်သို့ ရောက်ကြောင်းဖြစ်သော မြတ်သော ပညာနှင့် ပြည့်စုံခြင်း။ (သံ၊၃၊၃၄၂။)(သံ၊၃၊၃၅၁။)(သံ၊မြန်၊၃။၃၄၆။)(သံ၊မြန်၊၃။၃၄၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကောင်းမှုအဟုန် ၄ မျိုး

၁။ အတိုင်းအရှည် မရှိသော အရဟတ္တဖိုလ်စိတ်နှင့် ယှဉ်သော သမာဓိကို ပြည့်စုံစေ၍ နေသော ရဟန်းအား ပေးလှူသော သင်္ကန်းအလှူ၊
၂။ အတိုင်းအရှည် မရှိသော အရဟတ္တဖိုလ်စိတ်နှင့် ယှဉ်သော သမာဓိကို ပြည့်စုံစေ၍ နေသော ရဟန်းအား ပေးလှူသော ဆွမ်းအလှူ၊
၃။ အတိုင်းအရှည်မရှိသော အရဟတ္တဖိုလ်စိတ်နှင့် ယှဉ်သော သမာဓိကို ပြည့်စုံ စေ၍ နေသော ရဟန်းအား ပေးလှူသော ကျောင်းအလှူ၊
၄။ အတိုင်းအရှည် မရှိသော အရဟတ္တ ဖိုလ်စိတ်နှင့် ယှဉ်သော သမာဓိကို ပြည့်စုံစေ၍ နေသော ရဟန်းအား ပေးလှူသော ဆေးအလှူ၊ (တစ်နည်း)
မြတ်စွာဘုရား၌ တုန်လှုပ်ခြင်း မရှိသော ကြည်ညိုမှုနှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၂။ တရားတော်၌ တုန်လှုပ်ခြင်းမရှိသော ကြည်ညိုမှုနှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၃။ သံဃာတော်၌ တုန်လှုပ်ခြင်းမရှိသော ကြည်ညိုမှုနှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၄။ ကျိုးပေါက်ပြောက်ကျားခြင်း မရှိသော အရိယာတို့ နှစ်သက်မြတ်နိုးအပ်သော ငါးပါးသီလနှင့် ပြည့်စုံခြင်း။ (အံ၊၁၊၃၆၅။) (အံ၊မြန်၊၁။၃၇၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကောင်းသော စကား ၅ မျိုး

၁။ သဒ္ဓါတရားရှိသော သူအတွက် သဒ္ဓါတရားနှင့် စပ်သော စကားသည် ကောင်း၏၊
၂။ သီလရှိသော သူအတွက် သီလနှင့် စပ်သော စကားသည် ကောင်း၏၊
၃။ အကြား အမြင်များသော သူအတွက် အကြားအမြင်များမှုနှင့် စပ်သော စကားသည် ကောင်း၏၊
၄။ စွန့်ကြဲပေးကမ်းလေ့ရှိသော သူအတွက် စွန့်ကြဲမှုနှင့် စပ်သော စကားသည် ကောင်း၏၊
၅။ ပညာရှိသော သူအတွက် ပညာနှင့်စပ်သော စကားသည် ကောင်း၏။ (အံ၊၂၊၁၆၀။) (အံ၊မြန်၊၂။၂၀၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကောင်းသော စကား ၅ မျိူး

၁။ အခါကာလ အားလျော်စွာ ပြောဆိုခြင်း၊
၂။ မှန်ကန်သော စကားကို ပြောဆိုခြင်း၊
၃။ သိမ်မွေ့သော စကားကို ပြောဆိုခြင်း၊
၄။ အကျိုးစီးပွားနှင့် စပ်သော စကားကို ပြောဆိုခြင်း၊
၅။ မေတ္တာစိတ်ဖြင့် ပြောဆိုခြင်း။ (အံ၊၂၊၂၁၃။) (အံ၊မြန်၊၂။၂၆၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကောင်းသော စကား၏ အင်္ဂါ ၄ ပါး

၁။ ကောင်းသော စကားကိုသာ ပြောဆို၍ မကောင်းသော စကားကို မပြောဆိုခြင်း၊
၂။ တရားစကားကိုသာ ပြောဆို၍ တရားမဟုတ်သော စကားကို မပြောခြင်း၊
၃။ ချစ်ဖွယ်သော စကားကိုသာ ပြောဆို၍ မုန်းဖွယ်စကားကို မပြောဆိုခြင်း၊
၄။ မှန်သော စကားကိုသာ ပြောဆို၍ မှားသောစကားကို မပြောဆိုခြင်း။ (သုတ္တနိ၊၃၄၄။) (သုတ္တနိ၊မြန်။၃၂၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကောင်းသော တရား ၁၀ ပါး

ကောင်းကျိုးရှိသော တရား ၁၀ ပါး နှင့်တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကောင်းသော အဇ္ဈာသယ ၆ ပါး

၁။ အလောဘဇ္ဈာသယ- မလိုချင်သော စိတ်အလိုဆန္ဒ၊
၂။ အဒေါသဇ္ဈာသယ- မပြစ်မှားသော စိတ်အလိုဆန္ဒ၊
၃။ အမောဟဇ္ဈာသယ- မတွေဝေသော စိတ်အလိုဆန္ဒ၊
၄။ နေက္ခမ္မဇ္ဈာသယ- ကိလေသာကာမမှ ထွက်မြောက်လိုသော စိတ်အလိုဆန္ဒ၊
၅။ ပဝိဝေကဇ္ဈာသယ- အပေါင်းအဖော်မှ ကင်းဆိတ်လိုသော စိတ်ဆန္ဒ၊
၆။ နိဿရဏဇ္ဈာသယ- သံသရာ ဝဋ်ဆင်းရဲမှ ထွက်မြောက်လိုသော အလိုဆန္ဒ။ (ဝိသုဒ္ဓိ၊၁၊၁၁၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကောင်းသော အရာဝတ္ထု ၄ မျိုး

၁။ အိမ်ရာတည်ထောင် လူ့ဘောင်၌ နေကုန်သော သူတို့၏ မပျင်းမရိဘဲ ကျွမ်းကျင်ခြင်းသည် ကောင်း၏၊
၂။ တရားစောင့်ကုန်သော ရဟန်း, ပုဏ္ဏားတို့နှင့် ဝေဖန်ခွဲခြမ်း၍ သုံးဆောင်ခြင်းသည် ကောင်း၏၊
၃။ စည်းစိမ်ဥစ္စာတို့ကို ရရှိလာသောအခါ မမေ့မလျော့ခြင်း၏အစွမ်းဖြင့် မပေါ်လွင် မရွှင်လန်းခြင်းသည် ကောင်း၏၊
၄။ အကျိုးစီးပွား ပျက်စီးသောအခါ ပင်ပန်းမှုမရှိခြင်းသည် ကောင်း၏။ (ဇာတက၊၁၊၁၈၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကောင်းသော အားထုတ်ခြင်း ၄ မျိုး

သမ္မပ္ပဓာန် ၄ ပါးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကောဋ္ဌာသ ၃၂ ပါး

၁။ ကေသာ- ဆံပင်၊
၂။ လောမာ- မွေးညှင်း၊
၃။ နခါ- ခြေသည်း, လက်သည်း၊
၄။ ဒန္တာ- သွား၊
၅။ တစော- အရေထူ အရေပါး၊
၆။ မံသံ- အသား၊
၇။ နှာရု-အကြော၊
၈။ အဋ္ဌိ- အရိုး၊
၉။ အဋ္ဌိမိဉ္ဇံ- ရိုးတွင်းခြင်ဆီ၊
၁၀။ ဝက္ကံ- အညှို့၊
၁၁။ ဟဒယံ-နှလုံး၊
၁၂။ ယကနံ- အသည်း၊
၁၃။ ကိလောမကံ- အမြှေး၊
၁၄။ ပိဟကံ- အဖျဉ်း၊
၁၅။ ပပ္ဖါသံ-အဆုတ်၊
၁၆။ အန္တံ- အူမ၊
၁၇။ အန္တဂုဏံ- အူသိမ်၊
၁၈။ ဥဒရိယံ- အစာသစ်၊
၁၉။ ကရိသံ- အစာဟောင်း၊
၂၀။ မတ္ထလုင်္ကံ- ဦးနှောက်၊
၂၁။ ပိတ္တံ- သည်းခြေ၊
၂၂။ သေမှံ- သလိပ်၊
၂၃။ ပုဗ္ဗော- ပြည်၊
၂၄။ လောဟိတံ- သွေး၊
၂၅။ သေဒေါ- ချွေး၊
၂၆။ မေဒေါ- အဆီခဲ၊
၂၇။ အဿု-မျက်ရည်၊
၂၈။ ဝသာ- ဆီကြည်၊
၂၉။ ခေဠော- တံတွေး၊
၃၀။ သိင်္ဃာဏိကာ- နှပ် နှာရည်၊
၃၁။ လသိကာ- အစေး၊
၃၂။ မုတ္တံ- ကျင်ငယ်။ (ခုဒ္ဒက၊၂။) (ခုဒ္ဒက၊မြန်။၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကောဋ္ဌာသတို့၌ စက်ဆုပ်ဖွယ်အားဖြင့် ပိုင်းခြားရမည့် အခြင်းအရာ ၅ ပါး

၁။ အဆင်း၊
၂။ သဏ္ဌာန်၊
၃။ အနံ့၊
၄။ အကြောင်း အာသယ၊
၅။ တည်ရာ ဩကာသ။ (ဝိသုဒ္ဓိ၊၁၊၂၄၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကောဏာဂမနဘုရားရှင်၏ ဓမ္မာဘိသမယ ၃ ကြိမ်

၁။ ဓမ္မစကြာတရားဦး ဟောကြားတော်မူသော အခါ၌ လူနတ်ဗြဟ္မာ ကုဋေသုံးသောင်း တရားထူးရကြသည်၊
၂။ သူတစ်ပါးတို့၏ အယူဝါဒကို နှိပ်နင်းလျက် တန်ခိုးပြာဋိဟာကို ပြတော်မူသော အခါ၌ လူနတ်ဗြဟ္မာ ကုဋေနှစ်သောင်း တရားထူး ရကြသည်၊
၃။ တာဝတိံသာနတ်ပြည်၌ ပဏ္ဍုကမ္ဗလာ မြကျောက်ဖျာတွင် သီတင်းသုံး တော်မူလျက် အဘိဓမ္မာဒေသနာတော်များကို ဝါတွင်းသုံးလ ဟောကြားတော်မူသောအခါ နတ်ဗြဟ္မာ ကုဋေတစ်သောင်းတို့ ကျွတ်တမ်းဝင်ကြသည်။ (အပ၊၂၊၃၇၃။) (အပ၊မြန်၊၂။၃၇၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကောဏာဂမနဘုရားရှင်၏ သာဝကအစည်းအဝေး ၁ ကြိမ်

၁။ ပဌမအစည်းအဝေး၌ ရဟန်း သုံးသောင်း။ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၇၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကောဏာဂမနဘုရားရှင်၏ အဂ္ဂသာဝက ၂ ပါး

၁။ ဘိယျောသထေရ်၊
၂။ ဥတ္တရထေရ်။ (ဒီ၊၂၊၄။)(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၇၀။)(ဗုဒ္ဓဝံ၊ဋ္ဌ၊၃၀၅။)(ဒီ၊မြန်၊၂။၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကောဏာဂမနဘုရားရှင်၏ အဂ္ဂသာဝိကာမ ၂ ပါး

၁။ သမုဒ္ဒါထေရီ၊
၂။ ဥတ္တရာထေရီ၊ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၇၁။)(ဗုဒ္ဓဝံ၊ဋ္ဌ၊၃၀၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကောဏာဂမနဘုရားအလောင်း၏ ပြာသာဒ် ၃ ဆောင်

၁။ တုသိတမည်သော ပြာသာဒ်ဆောင်၊
၂။ သန္တုသိတမည်သော ပြာသာဒ်ဆောင်၊
၃။ သန္တုဋ္ဌမည်သော ပြာသာဒ်ဆောင်။ (အပ၊၂၊၃၇၄။) (အပ၊မြန်၊၂။၃၇၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကောဏ္ဍညဘုရားရှင်၏ သာဝကအစည်းအဝေး ၃ ကြိမ်

၁။ ပဌမအစည်းအဝေး (ရဟန်းတော် ကုဋေတစ်သိန်း)၊
၂။ ဒုတိယအစည်းအဝေး (ရဟန်းတော် ကုဋေတစ်ထောင်)၊
၃။ တတိယ အစည်းအဝေး (ရဟန်းအရေအတွက် ကုဋေကိုးဆယ်)။ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၅၆။) (ဇာ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကောဏ္ဍညဘုရားရှင်၏ အဂ္ဂသာဝက ၂ ပါး

၁။ ဘဒ္ဒထေရ်၊
၂။ သုဘဒ္ဒထေရ်။ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၅၇။) (ဗုဒ္ဓဝံ၊ဋ္ဌ၊၁၆၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကောဏ္ဍညဘုရားရှင်၏ အဂ္ဂသာဝိကာမ ၂ ပါး

၁။ တိဿထေရီ၊
၂။ ဥပတိဿာထေရီ၊ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၅၇။) (ဗုဒ္ဓဝံ၊ဋ္ဌ၊၁၆၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကောဏ္ဍညမထေရ် အလောင်းအလျာ၏ အလှူဦး ၉ မျိုး

ကောက်ဦးအလှူ ၉ မျိုးနှင့်တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကောလာဟလ ၃ မျိုး

၁။ ကပ္ပကောလာဟလ- အနှစ်တစ်သိန်းကျော်လျှင် ကမ္ဘာပျက်လိမ့်မည်ဟု အုတ်အုတ်ကျက်ကျက်ပြောဆိုသော ကောလာဟလ၊
၂။ ဗုဒ္ဓကောလာဟလ- အနှစ် တစ်ထောင် ကျော်လျှင် ဘုရားပွင့်လိမ့်မည်ဟု အုတ်အုတ်ကျက်ကျက်ပြောဆိုသော ကောလာဟလ၊
၃။ စက္ကဝတ္တိကောလာဟလ- အနှစ်တစ်ရာကျော်လျှင် စကြာဝတေးမင်း ပေါ်လိမ့်မည်ဟု အုတ်အုတ်ကျက်ကျက် ပြောဆိုသော ကောလာဟလ။ (သံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၂၀။) (အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၅၈။) (ဗုဒ္ဓဝံ၊ဋ္ဌ၊၃၁၇။) (ဇာ၊ဋ္ဌ၊၁၊၅၆။) (အံ၊ဋီ၊၃၊၁၈၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကောလာဟလ ၅ မျိုး

၁။ ကပ္ပကောလာဟလ- ကမ္ဘာပျက်မည့်အကြောင်း နှစ်ပေါင်းတစ်သိန်း ကြိုတင်၍ ဖြစ်ပေါ်လေ့ရှိသော ကောလာဟလ၊
၂။ စက္ကဝတ္တိကောလာဟလ- စကြာမင်းလောင်း ပေါ်မည့်အကြောင်း နှစ်ပေါင်းတစ်ရာ ကြိုတင်၍ ဖြစ်ပေါ်လေ့ရှိသော ကောလာဟလ၊
၃။ ဗုဒ္ဓကောလာဟလ- သဗ္ဗညုဘုရားရှင် ပွင့်ပေါ်မည့်အကြောင်း နှစ်ပေါင်းတစ်ထောင် ကြိုတင် ဖြစ်ပေါ်လေ့ရှိသော ကောလာဟလ၊
၄။ မင်္ဂလကောလာဟလ- ဘုရားရှင် မင်္ဂလာတရား ဟောကြားမည့်အကြောင်း တစ်ဆယ့်နှစ်နှစ် ကြိုတင်၍ ဖြစ်ပေါ်လေ့ရှိသော ကောလာဟလ၊
၅။ မောနေယျကောလာဟလ- ရဟန်းတစ်ပါးက ဘုရားရှင်အား မောနေယျအကျင့် အကြောင်းကို မေးမြန်းလျှောက်ထားလိမ့်မည်ဟု ခုနစ်နှစ် ကြိုတင်၍ ဖြစ်ပေါ်လေ့ရှိသော ကောလာဟလ။ (ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၁၀၁။) (သုတ္တနိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကောသ ၄ ပါး

စစ်အင်္ဂါ ၄ ပါးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကောသမ္ဗီပြည် ပရိဗိုဇ်ရဟန်း ၂ ပါး

၁။ မုဏ္ဍိယ ပရိဗိုဇ်၊
၂။ ဇာလိယ ပရိဗိုဇ်။ (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၈၅။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊မြန်၊၁။၅၅၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကောသမ္ဗီပြည်၌ ကျောင်းကြီး ၃ ကျောင်း

၁။ ဃောသိတသူဌေး ဆောက်လုပ်လှူဒါန်းထားသော ဃောသိတာရုံကျောင်း၊
၂။ ကုက္ကုဋသူဌေး ဆောက်လုပ်လှူဒါန်းထားသော ကုက္ကုဋာရုံကျောင်း၊
၃။ ပါဝါရိကသူဋ္ဌေးက သူ၏သရက်ဥယျာဉ်ထဲ၌ ဆောက်လုပ်လှူဒါန်းထားသော ပါဝါရိကမ္ဗဝနကျောင်း။ (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၈၅။) (ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၈၆။) (ဓမ္မ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၃၃။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊မြန်၊၁။၅၅၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကောသမ္ဗီပြည်၌ ပညတ်အပ်သော သိက္ခာပုဒ် ၈ ပုဒ်

၁။ မဟလ္လကဝိဟာရ သိက္ခာပုဒ်၊
၂။ ဒုဗ္ဗစ သိက္ခာပုဒ်၊
၃။ အညဝါဒက သိက္ခာပုဒ်၊
၄။ ယာဝဒွါရကောသ သိက္ခာပုဒ်၊
၅။ သုရာပါန သိက္ခာပုဒ်၊
၇။ သဟဓမ္မိက သိက္ခာပုဒ်၊
၈။ သုရုသုရုကာရက သိက္ခာပုဒ်။ (ဝိ၊၅၊၂၅၆။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၃၄၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကောသမ္ဗီပြည်၌ သူဌေးကြီး ၃ ဦး

၁။ ဃောသိတသူဌေး၊
၂။ ကုက္ကုဋသူဌေး၊
၃။ ပါဝါရိကသူဌေး။ (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၈၄။) (မ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၈၈။) (ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၈၅။) (ဓမ္မ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၃၀။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊မြန်၊၁။၅၅၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကောသလမင်း သန်းခေါင်ယံ၌ ကြားသော အသံ ၈ မျိုး

၁။ နန်းတော်အနီး ဥယျာဉ်၌ ဗျိုင်းအော်သံ၊
၂။ ဆင်တင်းကုပ်၏ တုရိုဏ်းတိုင်၌ နေသော ကျီးမြည်သံ၊
၃။ မင်း၏အိမ်တော် အထွတ်၌ နေသော သစ်သားပိုးငယ်၏ မြည်သံ၊
၄။ မင်း၏ အိမ်တော်၌ မွေးထားသော ဥဩငှက်၏ မြည်သံ၊
၅။ မင်း၏ အိမ်တော်၌ မွေးထားသော သမင်၏ အော်မြည်သံ၊
၆။ မင်း၏ အိမ်တော်၌ မွေးထားသော မျောက်၏ အော်မြည်သံ၊
၇။ မင်း၏ အိမ်တော်၌ မွေးထားသော ကိန္နရာ၏ အော်မြည်သံ၊
၈။ မင်း၏ နန်းတော်အထက် ကောင်းကင်ခရီးဖြင့် ဥယျာဉ်သို့ ကြွသွားသော ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ၏ ဥဒါန်းကျူးရင့်သံ။ (ဇာ၊ဋ္ဌ၊၃၊၄၀၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကောသလမင်း၏ အိပ်မက် တစ်ဆယ့်ခြောက်ချက်တို့၏ ဝိပါကအကျိုး ၁၆ မျိုး

၁။ မည်းနက်သော အဆင်းရှိကုန်သော နွားလားဥသဘလေးစီးတို့သည် အရပ်လေးမျက်နှာတို့မှ မင်းရင်ပြင်သို့ လာကြ၍ စစ်ထိုးအံ့သော အခြင်းအရာကို ပြ၍ ကြုံးဝါး၍ စစ်မထိုးဘဲ ဖဲသွားကြကုန်၏ ဟူသော ပထမအိပ်မက်သည် တရားမစောင့်ကြကုန်သော မင်းတို့, လူတို့၏ အခါကာလ၌ အရပ် လေးမျက်နှာတို့မှ မိုးတိမ်တို့သည် တက်လာ၍ မိုးခြိမ်းသံပေး၍ မိုးမရွာဘဲ ပျက်ပြယ်ကုန် လတ္တံ့ဟူသော အကျိုးဖြစ်အံ့၊
၂။ မြေကြီးမှ ပေါက်ထွက်၍ တစ်ထွာမျှ, တစ်တောင်မျှ မမြင့်သေးဘဲ ပွင့်ကြ, သီးကြကုန်သော သစ်ပင်ငယ်တို့ကို မြင်မက်သော ဒုတိယအိပ်မက်သည် အသက်တိုတောင်းသော လူတို့၏ အခါကာလ၌ အပျိုအရွယ် မရောက်ကုန်သေးဘဲ အမျိုးသမီး ငယ်တို့သည် ဥတုပန်းပွင့်၍ ကိုယ်ဝန်ဆောင်ကြကာ သားသမီးများ တိုးပွားကြကုန်အံ့ ဟူသော အကျိုးဖြစ်အံ့၊
၃။ ထိုနေ့၌ မွေးဖွားလာကုန်သော နွားမငယ်တို့၏ နို့ကို သောက်စို့ကြကုန်သော နွားမကြီးတို့ကို မြင်မက်သော တတိယအိပ်မက်သည် သက်ကြီးသူတို့အား ရိုသေလေးစားမှု ကင်းမဲ့သော လူတို့၏ကာလ၌ သက်ကြီးရွယ်အို မိခင်ဖခင်တို့သည် သားသမီးတို့၏ထံမှ အသနားခံ၍ တောင်းရမ်းကာ ငြိုငြင်စွာ အသက်မွေးရကုန်အံ့ ဟူသော အကျိုး ဖြစ်အံ့၊
၄။ ဝန်ကို ဆောင်နိုင်သော နွားကြီးများရှိလျက် နွားငယ်များတို့ကို လှည်း, ထမ်းပိုး၌ ကယှဉ်၍ ဝန်ကို ဆောင်စေခြင်းတို့ကို မြင်မက်သော စတုတ္ထအိပ်မက်သည် တရားမစောင့်ကြကုန်သော မင်းဆိုး မင်းညစ်တို့၏ ကာလ၌ တရားစီရင်မှုရေးရာ၌ ကျွမ်းကျင်ကုန်သော အမတ်ကြီးတို့ကို ဖယ်ရှား၍ တရားစီရင်မှုရေးရာ၌ မကျွမ်းကျင်ကုန်သော လူရွယ်တို့အား တရားစီရင်မှုတို့ကို ပြုလုပ်စေကုန်အံ့ ဟူသော အကျိုးဖြစ်အံ့၊
၅။ မျက်နှာနှစ်ဖက်, ပါးစပ်နှစ်ပေါက် ပါရှိသော မြင်းကို မြင်မက်သော ပဉ္စမအိပ်မက်သည် တရားမစောင့်ကြကုန်သော မင်းတို့၏အခါကာလ၌ တရားကင်းမဲ့သော လျှပ်ပေါ်လော်လည်ကြသော လူတို့အား တရားစီရင်မှု ရေးရာ၌ ရာထူး ပေးကာ ခန့်ထားကြကုန်အံ့၊ ထိုတရားသူကြီးတို့သည် တရားခံ, တရားလို ဖြစ်ကြကုန်သော နှစ်ဖက်ကုန်သော လူတို့ထံမှ တံစိုးလက်ဆောင်ကို ယူကုန်အံ့ဟူသော အကျိုးဖြစ်အံ့၊
၆။ တစ်သိန်းတန်ရွှေခွက်၌ မြေခွေးအို တစ်ကောင်အား ကျင်ငယ်စွန့်စေသော လူအပေါင်းကို မြင်မက်သော ခြောက်ခုမြောက်အိပ်မက်သည် တရားကင်းမဲ့ကုန်သော မင်းတို့၏ အခါကာလ၌ ဇာတိဂုဏ်နှင့် ပြည့်စုံကုန်သော အမျိုးကောင်းသားတို့အား ရာထူးဌာနန္တရ မပေးကြဘဲ အမျိုးဇာတ် ယုတ်နိမ့်ကုန်သူတို့အား ရာထူးပေးကြကုန်အံ့၊ အမျိုးဇာတ်မြင့်မြတ်ကုန်သော သူတို့သည် အမျိုးဇာတ်ယုတ်နိမ့်ကုန်သူတို့အား ခစားကြရကုန်သည်ဖြစ်၍ မိမိတို့၏ အမျိုးကောင်း သမီးပျိုတို့ကို ယုတ်နိမ့်သူတို့အား ပေးဆက်ကြကုန်အံ့ဟူသော အကျိုး ဖြစ်အံ့၊
၇။ ယောကျ်ားတစ်ယောက်သည် ကြိုးကို ရစ်၍ ခြေရင်း၌ ချထား၏၊ ထိုယောကျ်ား ထိုင်သော ခုံအောက်၌ ဝပ်နေသော ဆာလောင်နေသော မြေခွေးမသည် ထိုယောကျ်ား မသိဘဲ ထိုကြိုးကို ခဲစားနေခြင်းကို မြင်မက်သော ခုနစ်ခုမြောက်အိပ်မက်သည် ကာလရွေ့လျား ရှည်ကြာသော နောင်အခါကာလ၌ လျှပ်ပေါ်လော်လည်၍ အကျင့်ပျက်ကုန်သော မိန်းမ တို့သည် မိမိလင်သား ပင်ပန်းစွာ ရှာဖွေစုဆောင်းထားသော ဥစ္စာတို့ကို ယူ၍ လင်ငယ်နှင့် ပျော်ပါးသောက်စားကုန်အံ့ဟူသော အကျိုးဖြစ်အံ့၊
၈။ မင်း၏ အိမ်တံခါးအနီး၌ အချည်းအနှီး ကုန်သော အိုးတို့ဖြင့် ခြံရံ၍ ထားအပ်သော ရေပြည့်အိုးတစ်လုံးကို မြင်မက်၏၊ လူတန်းစား လေးမျိုးတို့သည် အရပ်လေးမျက်နှာတို့မှ အိုးတို့ဖြင့် ရေကို ယူဆောင်၍ ပြည့်သော အိုးကိုသာလျှင် ရေဖြည့်ကုန်၏၊ ပြည့်သော ပြည့်သော ရေသည် လျှံတက်၍ ဖိတ်ကျ၏၊ လူတို့သည် ထိုရေပြည့် အိုး၌သာလျှင် အဖန်ဖန်အထပ်အထပ် လောင်းထည့် ကြကုန်သည်ကို မြင်မက်သော ရှစ်ခုမြောက်အိပ်မက်သည် နောက်နောင်အခါကာလ၌ ဆင်းရဲ မွဲတေသော မင်းသည် မင်းပြုလိမ့်မည်၊ လူတို့သည် မင်းအတွက် အလုပ်လုပ်ရသဖြင့် မိမိတို့အိမ်၌ စားစရာမရှိ ဖြစ်ကုန်လိမ့်မည်ဟူသော အကျိုးဖြစ်အံ့၊
၉။ ကြာငါးမျိုးတို့ဖြင့် ဖုံးလွှမ်းသော နက်သော ရေကန်အလယ်၌ ရေနောက်၍ ကမ်းစပ်အနား၌ ရေသည် ကြည်လင်နေသည်ကို မြင်မက်သော ကိုးခုမြောက်အိပ်မက်သည် နောက်နောင်အခါကာလ၌ မင်းတို့သည် တရားမစောင့်ကြ၊ ရွာ နိဂုံး မြို့တို့၌ နေကုန်သော လူတို့သည် အခွန်အတုတ် နှိပ်စက်သဖြင့် ရွာ နိဂုံး မြို့ကြီးအရပ်ကို စွန့်၍ ရွာစွန်ရွာဖျားအရပ်သို့ ပြောင်းရွှေ့ နေထိုင်ကြကုန်လိမ့်မည်ဟူသော အကျိုး ဖြစ်အံ့၊
၁၀။ ထမင်းအိုး တစ်အိုးထဲ၌ အကျက်မညီဘဲ သုံးမျိုးသုံးစား ကွဲပြားစွာ ကျက်နေသော ထမင်းအိုးကို မြင်မက်သော ဆယ်ခုမြောက် အိပ်မက်သည် နောက်နောင်အခါ ကာလ၌ မင်းတို့သည် တရားမစောင့်ကြကုန်၊ မင်းတို့ တရားမစောင့်ကုန်သော် ပုဏ္ဏားသူကြွယ်စသော လူအများတို့သည်လည်း တရားမစောင့်ကြ၊ ထိုသို့ လူတို့တရားမစောင့်သဖြင့် လေတို့သည် ပုံမှန်မတိုက်ခတ်၊ လေကြမ်းများ တိုက်ခတ်သဖြင့် နတ်ဗိမာန်တို့သည် တုန်လှုပ်ကြကုန်၏၊ နတ်တို့သည် စိတ်ဆိုး၍ မိုးကို ကောင်းစွာ ရွာသွန်းမှု မပြုကြ၊ ကွက်ကျားမိုးရွာသဖြင့် စပါးကောင်းသောအရပ်၌ အလွန် ကောင်း၍, စပါးပျက်သော အရပ်၌ အလွန်ပျက်ခြင်း ဖြစ်ကြကုန်လိမ့်မည် ဟူသော အကျိုးဖြစ်အံ့၊
၁၁။ အဖိုးတစ်သိန်းထိုက်တန်သော စန္ဒကူးနှစ်ကို ရက်တက်ပုပ် ရေဖြင့် ရောင်းနေသည်ကို မြင်မက်သော တစ်ဆယ့်တစ်ခုမြောက်အိပ်မက်သည် နောက်နောင်အခါ ကာလ၌ သာသနာတော် ဆုတ်ယုတ်လတ်သော် ပစ္စည်းဥစ္စာ၌ လျှပ်ပေါ်လော်လည်ကုန်သော အရှက်မရှိကုန်သော ရဟန်းတို့သည် များပြားကုန်လိမ့်မည်၊ ပစ္စည်းဥစ္စာကြောင့် တရားဟော, တရားပြကြကုန်လိမ့်မည် ဟူသော အကျိုးဖြစ်အံ့၊
၁၂။ ရေ၌ နစ်မြုပ်ကုန်သော အချည်းနှီး ကုန်သော ဗူးတောင်းတို့ကို မြင်မက်သော တစ်ဆယ့်နှစ်ခုမြောက် အိပ်မက်သည် တရား မစောင့်ကုန်သော မင်းတို့၏အခါကာလ၌ အမျိုးဇာတ်နှင့် ပြည့်စုံကုန်သော သူတို့အား အခြံအရံ စည်းစိမ်မပေးဘဲ အမျိုးယုတ်ကုန်သော သူတို့အားသာလျှင် စည်းစိမ်အခြံအရံကို ပေးကုန် လိမ့်မည်၊ အမျိုးယုတ်သူတို့က အစိုးရသဖြင့် အမျိုးယုတ်သူတို့၏ စကားသည် အတည်ဖြစ် ကုန်လိမ့်မည်၊ ရဟန်းတို့၌ သီလမရှိကုန်သော ရဟန်းယုတ်တို့၏ စကားသည်သာလျှင် သံဃာ့အမှုကိစ္စတို့၌ အတည်ဖြစ်ကုန်လိမ့်မည်ဟူသော အကျိုးဖြစ်အံ့၊
၁၃။ တန်ဆောင်း ပြာသာဒ်ခန့် အတိုင်းအရှည်ရှိသော တစ်ခဲနက်သော ကျောက်ဖျာကြီးသည် ရေ၌ ပေါလော ပေါ်နေသည်ကို မြင်မက်သော တစ်ဆယ့်သုံးခုမြောက်အိပ်မက်သည် နောက်နောင်သော အခါကာလ၌ တရားမစောင့်ကုန်သော မင်းတို့သည် သူယုတ်တို့အား ချီးမြှောက်ထောက်ပံ့မှု ပြု၍ လူယုတ်တို့သည် ချမ်းသာကာ အစိုးရလာသဖြင့် လူကောင်းလူမှန်တို့၏ ပြောစကားသည် အရာမဝင် ဖြစ်လာလိမ့်မည်၊ ရဟန်းတို့၌လည်း ရဟန်းကောင်းတို့၏ ပြောစကားသည် ရဟန်း တို့၏ အလယ်၌ အရာမဝင် ဖြစ်လာလိမ့်မည် ဟူသော အကျိုးဖြစ်အံ့၊
၁၄။ သစ်မည်စည်ပွင့် ပမာဏ ရှိကုန်သော ဖားမငယ်တို့သည် မြွေဟောက်ကြီးတို့ကို လျင်စွာလိုက်၍ ကိုက်စား နေသည်တို့ကို မြင်မက်သော တစ်ဆယ့်လေးခုမြောက်အိပ်မက်သည် လောကသည် ဆုတ်ယုတ် လတ်သော် လူတို့သည် ကိလေသာ ပြင်းထန်လာကုန်၍ ကိလေသာ၏ အလိုသို့ လိုက်ကာ ယောကျ်ားကြီးတို့သည် ငယ်ရွယ်သော မိန်းမတို့ကို ယူ၍ မိန်းမတို့၏ အလိုသို့ လိုက်ကြ ရကုန်လိမ့်မည်၊ ၎င်းတို့၏ ငယ်ရွယ်သော မိန်းမတို့သည် ထိုယောကျ်ားတို့၏ ပစ္စည်းဥစ္စာ တို့ကို အကုန်သိမ်းပိုက်ယူ၍ မောင်ပိုင်စီးကြလိမ့်မည်ဟူသော အကျိုးဖြစ်ပေါ်အံ့၊
၁၅။ ရွာ၌ ကျက်စားသော ကျီးကန်းကို ရွှေဟင်္သာငှက်တို့က ခြံရံနေသည်တို့ကို မြင်မက်သော တစ်ဆယ့် ငါးခုမြောက်အိပ်မက်သည် စွမ်းအားနည်းပါးသော မင်းတို့၏ လက်ထက်အခါ၌ မင်းတို့သည် စစ်တိုက်ခြင်း၌ မစွမ်းနိုင်သဖြင့် မိမိနှင့်ဇာတ်တူ အမျိုးကောင်းသားတို့အား အစိုးရမှုကို မပေးဘဲ မိမိခြေရင်း၌ ခစားအလုပ်လုပ်ကြသော ဆေတ္တာသည်စသော သူတို့အား အစိုးရမှုကို ပေးကုန်အံ့၊ အမျိုးကောင်းသားတို့သည် မင်းအိမ်၌ တည်ရာမရသော် အသက်မွေးမှု ခက်ခဲလာသဖြင့် အစိုးရမှု၌ ကြီးစိုးကြကုန်သော အမျိုးဇာတ်ယုတ်နိမ့်ကြကုန်သော သူတို့ကို လုပ်ကျွေးခစား ကုန်လျက် နေကြရကုန်လိမ့်မည် ဟူသော အကျိုးဖြစ်ပေါ်အံ့၊
၁၆။ ဆိတ်ထီးတို့သည် ကျားသစ် တို့ကို လိုက်၍ ကိုက်စားနေသည်တို့ကို မြင်မက်သော တစ်ဆယ့်ခြောက်ခုမြောက်သော အိပ်မက်သည် တရားမစောင့်သော မင်းတို့၏ အခါကာလ၌ မင်းနှင့် အကျွမ်းဝင်ကုန်သော လူယုတ်တို့သည် အမျိုးဇာတ်မြင့်မြတ်သော လူကောင်းလူမှန်တို့၏ အမျိုးအဆက်အဆက်မှ ပိုင်ဆိုင်လာသော လယ်ယာမြေတို့ကို လုယက်အပိုင်စီးကြကုန် လိမ့်မည်၊ ရဟန်းတို့တွင်လည်း သီလမဲ့ ရဟန်းယုတ်တို့သည် သီလရှိကုန်သော ရဟန်းတို့ကို နှိပ်စက်အနိုင်ကျင့် ကုန်လိမ့်မည်ဟူသော အကျိုးဖြစ်အံ့။ (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၂၊၃၀၅-၃၀၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကောသလမင်းကြီး၏ အိပ်မက် ၁၆ ချက်

၁။ မျက်စဉ်းအရောင်ရှိကုန်သော မည်းနက်သော နွားလား ဥသဘ လေးစီးတို့သည် ‘‘ခတ်ကြကုန်အံ့’’ဟု ကြံ၍ အရပ်လေးမျက်နှာတို့မှ မင်းရင်ပြင်သို့ လာ၍ ‘‘နွားလားဥသဘတို့၏ ခတ်ပွဲကို ကြည့်ရှုကုန်အံ့’’ဟု လူအပေါင်းသည် စည်းဝေး လတ်သော် ခတ်ဟန်အခြင်းအရာကို ပြ၍ ကြုံးဝါးကာ မခတ်ကြကုန်ဘဲ ဖဲသွားကုန်သည်ဟု မြင်မက်ခြင်း၊
၂။ ငယ်သော သစ်ပင်, ချုံပင်တို့သည် မြေမှ ပေါက်ထွက်၍ တစ်ထွာမျှ, တစ်တောင်မျှလည်း မမြင့်သေးဘဲ ပွင့်ကုန်၏, သီးကုန်၏ဟု မြင်မက်ခြင်း၊
၃။ နွားမကြီး တို့သည် ထိုနေ့၌ ဖွားကုန်သော နွားငယ်တို့၏ နို့ကိုစို့ကြကုန်၏ဟု မြင်မက်ခြင်း၊
၄။ ဝန်ကို ဆောင်နိုင်ကုန်သော အလျားအနံအလုံးအရပ်နှင့် ပြည့်စုံကုန်သော နွားကြီးတို့ကို ထမ်းပိုး အဆက်ဆက်ဖြင့် မကမယှဉ်ဘဲ ငယ်ရွယ်ကုန်သော နွားငယ်တို့ကို လှည်းဦး၌ ယှဉ်ကကုန်သည် တို့ကို မြင်မက်ခြင်း၊
၅။ မျက်နှာနှစ်ခု, ပါးစပ်နှစ်ပေါက် ပါရှိသော မြင်းတစ်ကောင်ကို မြင်မက်ခြင်း၊
၆။ လူအပေါင်းသည် တစ်သိန်းတန်ရွှေခွက်ကို သုတ်သင်၍ ‘‘ဤရွှေခွက်၌ ကျင်ငယ်ကို စွန့်လော့’’ဟု ဆို၍ မြေခွေးအိုအား ကမ်းပေးခြင်းကို မြင်မက်ခြင်း၊
၇။ ယောကျ်ား တစ်ယောက်သည် ကြိုးကို လုံးကျစ်၍ ခြေရင်း၌ ထား၏၊ ထိုယောကျ်ားထိုင်နေသော ထိုင်ခုံ အောက်၌ အိပ်စက်နေသော ဆာလောင်နေသော မြေခွေးမတစ်ကောင်သည် ထိုကြိုးကို ကိုက်စားနေသည်ကို မြင်မက်ခြင်း၊
၈။ မင်း၏ တံခါးအနီး၌ များစွာကုန်သော ရေမရှိသော အိုးတို့ဖြင့် ဝန်းရံ၍ ထားအပ်သော ရေပြည့်အိုးကြီး တစ်လုံးကို မြင်မက်ခြင်း၊
၉။ အဆင်း ငါးမျိုးရှိသော ပဒုမာကြာတို့ဖြင့် ဖုံးလွှမ်းထားသော နက်ရှိုင်းသော ခပ်သိမ်းသော အရပ်မှ ရေဆိပ်ရှိသော လေးထောင့်ရေကန် တစ်ကန်ကို မြင်မက်ခြင်း၊
၁၀။ တစ်လုံးတည်းသော ထမင်းအိုးဖြင့် ချက်သော ထမင်း၏ ဘေးတစ်ဖက်၌ အလွန်ပျော့, ဘေးတစ်ဖက်၌ မာ၍ ဘေးတစ်ဖက်၌ ကောင်းစွာ ကျက်သည်ကို မြင်မက်ခြင်း၊
၁၁။ အဖိုးတစ်သိန်းထိုက်တန်သော စန္ဒကူးနှစ်ကို ရက်တက်ရည်ပုပ်နှင့် ရောင်းနေသည်ကို မြင်မက်ခြင်း၊
၁၂။ ရေ၌ နစ်မြုပ် ကုန်သော အချည်နှီးအနှစ်မဲ့ ဗူးတောင်းတို့ကို မြင်မက်ခြင်း၊
၁၃။ အလွန်ကြီးမားသော ကျောင်း အထွတ်ခန့် အရွယ်ပမာဏရှိသော တစ်ခဲနက်ထူသော ကျောင်းသည် လှေကဲ့သို့ ရေ၌ ပေါလော ပေါ်နေသည်ကို မြင်မက်ခြင်း၊
၁၄။ သေးငယ်သော သစ်မည်စည်ပွင့် ပမာဏ ရှိကုန်သော ဖား တို့သည် အလွန်ကြီးမားကုန်သော မြွေဟောက်တို့ကို လျင်စွာ လိုက်၍ ကြာရိုးတို့ကို ကိုက်ဖြတ် သကဲ့သို့ ကိုက်ဖြတ်ကာ ကိုက်ဖြတ်ကာ အသားကို စား၍ မျိုနေသည်တို့ကို မြင်မက်ခြင်း၊
၁၅။ သူယုတ်အကျင့်တရား ဆယ်ပါးတို့နှင့် ပြည့်စုံသော ရွာ၌ ကျက်စားသော ကျီးကို ရွှေဟင်္သာမင်းတို့က ခြံရံနေသည်တို့ကို မြင်မက်ခြင်း၊
၁၆။ သိုးတို့သည် ကျားသစ်တို့ကို လိုက်၍ ကြုတ်ကြုတ်မြည်ကာ ကိုက်စားနေသည်တို့ကိုလည်းကောင်း သစ်ကျုတ်တို့သည် သိုးတို့ကို အဝေးမှပင် မြင်၍ ကြောက်လန့်ကုန်သော် ပြေး၍ ချုံပုတ်, တောဂနိုင် စသော အရပ်တို့သို့ ဝင်၍ ပုန်းအောင်းနေသည်တို့ကို လည်းကောင်း မြင်မက်ခြင်း။ (ဇာတက၊၁၊၁၈။) (ဇာ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၅၅။)(သာရတ္ထ၊ဋီ၊၂၊၃၀၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကောသလမင်းအိပ်မက်ထဲ၌ ကြားရသော အသံကြီး ၄ မျိုး

၁။ ဒု- ဟူသော အသံ (ဒုဇ္ဇီဝိတမဇီဝိမှာ စသော ဂါထာ၏ အစအက္ခရာ။)
၂။ သ- ဟူသော အသံ (သဋ္ဌိဝဿ သဟဿာနိ စသော ဂါထာ၏ အစအက္ခရာ။)၊
၃။ န- ဟူသော အသံ (နတ္ထိ အန္တော ကုတော အန္တော စသော ဂါထာ၏ အစအက္ခရာ။)၊
၄။ သော- ဟူသော အသံ (သောဟံ နုန ဣတော ဂန္တွာ စသော ဂါထာ၏ အစအက္ခရာ။)။ (သံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၃၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကောသိယသိက္ခာပုဒ်၌ အင်္ဂါ ၃ မျိုး

၁။ ပိုးချည်မျှင်တို့ ရောနှောနေသည် ဖြစ်ခြင်း၊
၂။ မိမိ၏ အကျိုးငှာ အခင်းကို ပြုလုပ်ခြင်း, ပြုလုပ်စေခြင်း၊
၃။ အခင်းကို ရရှိလာခြင်း။ (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၂၊၄၁၃။) (ဝိမတိ၊၁၊၃၃၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကဲ့ရဲ့ စွပ်စွဲဖွယ် အကြောင်း ၁၀ မျိုး (မဟာစတ္တာလီသကသုတ်ကို ပစ်ပယ်ထိုက်သည်ဟု မှတ်ထင် သူ၏ အပေါ်၌ ကျရောက်လာနိုင်သော ကဲ့ရဲ့စွပ်စွဲဖွယ် အကြောင်း ၁၀ မျိုး)

၁။ မှန်ကန်သော အယူအမြင်ကို သင်ကဲ့ရဲ့လျှင် မှားသော အယူအမြင်ရှိကုန်သော ရဟန်း ပုဏ္ဏားတို့ကို သင် ပူဇော်သင့်၏၊ ချီးမွမ်းသင့်၏၊
၂။ မှန်ကန်သော အကြံကို သင်ကဲ့ရဲ့လျှင် မှားသော အကြံရှိ ကုန်သော ရဟန်းပုဏ္ဏားတို့ကို သင်ပူဇော်သင့်၏၊ ချီးမွမ်းသင့်၏၊
၃။ မှန်ကန်သော စကားကို သင် ကဲ့ရဲ့လျှင် မှားယွင်းသော စကားရှိကုန်သော ရဟန်းပုဏ္ဏားတို့ကို သင် ပူဇော်သင့်၏၊ ချီးမွမ်းသင့်၏၊
၄။ မှန်ကန်သော အမှုအလုပ်ကို သင် ကဲ့ရဲ့လျှင် မှားယွင်းသော အမှုအလုပ် ရှိကုန်သော ရဟန်းပုဏ္ဏားတို့ကို သင် ပူဇော်သင့်၏၊ ချီးမွမ်းသင့်၏၊
၅။ မှန်ကန်သော အသက် မွေးမှုကို သင်ကဲ့ရဲ့လျှင် မှားယွင်းသော အသက်မွေးမှု ရှိကုန်သော ရဟန်းပုဏ္ဏားတို့ကို သင်ပူဇော်သင့်၏၊ ချီးမွမ်းသင့်၏၊
၆။ မှန်ကန်သော လုံ့လကို သင်ကဲ့ရဲ့လျှင် မှားယွင်းသော လုံ့လရှိကုန်သော ရဟန်းပုဏ္ဏားတို့ကို သင် ပူဇော်သင့်၏၊ ချီးမွမ်းသင့်၏၊
၇။ မှန်ကန်သော သတိကို သင် ကဲ့ရဲ့လျှင် မှားယွင်းသော သတိရှိကုန်သော ရဟန်းပုဏ္ဏားတို့ကို သင် ပူဇော် သင့်၏၊ ချီးမွမ်းသင့်၏၊
၈။ မှန်ကန်သော သမာဓိကို သင်ကဲ့ရဲ့လျှင် မှားယွင်းသော သမာဓိ ရှိကုန်သော ရဟန်းပုဏ္ဏားတို့ကို သင်ပူဇော်သင့်၏၊ ချီးမွမ်းသင့်၏၊
၉။ မှန်ကန်သော ပစ္စဝေက္ခဏာဉာဏ်ကို သင်ကဲ့ရဲ့လျှင် မှားယွင်းသော ဉာဏ် ရှိကုန်သော ရဟန်းပုဏ္ဏားတို့ကို သင်ပူဇော်သင့်၏၊ ချီးမွမ်းသင့်၏၊
၁၀။ မှန်ကန်သော လွတ်မြောက်မှုကို သင် ကဲ့ရဲ့လျှင် မှားယွင်းသော လွတ်မြောက်မှုရှိကုန်သော ရဟန်း ပုဏ္ဏားတို့ကို သင် ပူဇော်သင့်၏၊ ချီးမွမ်း သင့်၏။ (မ၊၃၊၁၂၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကဲ့ရဲ့ခြင်း ချီးမွမ်းခြင်းဆိုင်ရာ ပုဂ္ဂိုလ် ၄ မျိုး

၁။ ကျေးဇူးမဲ့ ကဲ့ရဲ့ထိုက်သော ပုဂ္ဂိုလ်အား သင့်လျော်သော အခါ၌ အမှန်အတိုင်း ဂုဏ်ကျေးဇူးမဲ့ ကဲ့ရဲ့သော စကားကိုသာ ပြောဆိုတတ်၍ ချီးမွမ်းထိုက်သော ပုဂ္ဂိုလ်၏ ဂုဏ်ကျေးဇူးကို မပြောဆိုတတ်သော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၂။ ချီးမွမ်းထိုက်သော ပုဂ္ဂိုလ်အား သင့်လျော်သော အခါ၌ အမှန်အတိုင်း ချီးမွမ်းစကားကိုသာ ပြောဆိုတတ်သည်ဖြစ်၍ ကဲ့ရဲ့ထိုက်သော ပုဂ္ဂိုလ်၏ ကျေးဇူးမဲ့ ကဲ့ရဲ့စကားကို မပြောဆိုတတ်သော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၃။ ကျေးဇူးမဲ့ ကဲ့ရဲ့ထိုက်သော ပုဂ္ဂိုလ်အား သင့်လျော်သော အခါ၌ အမှန်အတိုင်း ဂုဏ်ကျေးဇူးမဲ့ ကဲ့ရဲ့သော စကားကိုလည်း မပြောဆိုမူ၍ ချီးမွမ်းထိုက်သော ပုဂ္ဂိုလ်၏ ချီးမွမ်းစကား ဂုဏ်ကျေးဇူးများ ကိုလည်း မပြောဆိုတတ်သော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၄။ ကျေးဇူးမဲ့ ကဲ့ရဲ့ထိုက်သော ပုဂ္ဂိုလ်အား သင့်လျော်သော အခါ၌ အမှန်အတိုင်း ဂုဏ်ကျေးဇူးမဲ့ ကဲ့ရဲ့သော စကားကို ပြောဆိုတတ်သည်ဖြစ်၍ ချီးမွမ်း ထိုက်သူ၏ ဂုဏ်ကျေးဇူးများဖြစ်သော ချီးမွမ်းစကားများကိုလည်း ပြောဆိုတတ်သော ပုဂ္ဂိုလ်။ (အံ၊၁၊၄၁၃။) (အံ၊မြန်၊၁။၄၂၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ကဲ့ရဲ့ဖွယ် ၃ မျိုး

၁။ သူတစ်ပါး၏ သေခြင်းဆင်းရဲကို ဖြစ်စေသူ၊
၂။ မိန်းမအကြီအကဲပြုသော ဇနပုဒ်၊
၃။ မိန်းမ၏ အလိုကို လိုက်သူ။ (ဇာတက၊၁၊၄။) (ဇာ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၇၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ခင်ပုပ်ငှက်၏ အင်္ဂါ ၂ ပါး

၁။ ခင်ပုပ်ငှက်သည် ညဉ့်အခါ၌ ကျီးအပေါင်းရှိရာသို့ သွားလျက် များစွာသော ကျီးတို့ကို သတ်ခြင်း (ထို့အတူ ယောဂီပုဂ္ဂိုလ်သည် မသိမှု မောဟနှင့် ဆန့်ကျင်ဘက် ပြု၍ မသိမှုမောဟကို အရင်းမှဖြတ်လျက် ကောင်းစွာ နှိမ်နင်းရခြင်း)၊
၂။ ခင်ပုပ်ငှက်သည် လုံခြုံစွာကိန်းအောင်းခြင်း (ထို့အတူ ယောဂီပုဂ္ဂိုလ်သည် သိမှု ကိန်းအောင်းခြင်း၌ မွေ့လျော်ပျော် ပိုက်ခြင်း)။ (မိလိန္ဒ၊၃၈၈။) (မိလိန္ဒ၊မြန်။၄၁၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ခံစားခြင်း ၃ ပါး

၁။ ချမ်းသာခံစားခြင်း သုခဝေဒနာ၊
၂။ ဆင်းရဲခံစားခြင်း ဒုက္ခဝေဒနာ၊
၃။ လျစ်လျူ ရှု၍ ခံစားခြင်း ဥပေက္ခာဝေဒနာ။ (ဒီ၊၃၊၁၈၁။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၀၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ခံစားမှု ဝေဒနာ ဖြစ်ပေါ်ကြောင်း ၈ ပါး

၁။ လေကြောင့် ဖြစ်ခြင်း၊
၂။ သည်းခြေကြောင့် ဖြစ်ခြင်း၊
၃။ သလိပ်ကြောင့် ဖြစ်ခြင်း၊
၄။ လေ, သည်းခြေ, သလိပ် သုံးပါး အစုအဝေးဟု ဆိုအပ်သော သန္နိပါတ်ကြောင့် ဖြစ်ခြင်း၊
၅။ ဥတု ဖောက်ပြန်ခြင်းကြောင့် ဖြစ်ခြင်း၊
၆။ မသင့်သော အစာ အာဟာရကြောင့် ဖြစ်ခြင်း၊
၇။ လုံ့လပယောဂကြောင့် ဖြစ်ခြင်း၊
၈။ ကံ၏ အကျိုးပေးမှုကြောင့် ဖြစ်ခြင်း။ (မိလိန္ဒ၊၁၃၇။) (မိလိန္ဒ၊မြန်။၁၄၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ခံစားမှုအပေါင်း ၆ ပါး

၁။ မျက်စိနှင့် မြင်တွေ့ ထိခြင်းကြောင့် ဖြစ်သော ခံစားမှု- စက္ခုသမ္ဖဿဇာ ဝေဒနာ၊
၂။ နားနှင့် ကြားတွေ့ထိခြင်းကြောင့် ဖြစ်သော ခံစားမှု- သောတသမ္ဖဿဇာ ဝေဒနာ၊
၃။ နှာခေါင်းနှင့် နံတွေ့ထိခြင်းကြောင့် ဖြစ်သော ခံစားမှု- ဃာနသမ္ဖဿဇာဝေဒနာ၊
၄။ လျှာနှင့် တွေ့ထိခြင်းကြောင့် ဖြစ်သော ခံစားမှု- ဇိဝှါသမ္ဖဿဇာဝေဒနာ၊
၅။ ကိုယ်ဖြင့် တွေ့ထိ ခြင်းကြောင့် ဖြစ်သော ခံစားမှု- ကာယသမ္ဖဿဇာဝေဒနာ၊
၆။ စိတ်ဖြင့် ထိခြင်းကြောင့် ဖြစ်သော ခံစားမှု- မနောသမ္ဖဿဇာဝေဒနာ။ (မ၊၁၊၆၄။) (မ၊မြန်၊၁။၆၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ခဒိရဝနိယ ရေဝတမထေရ်၏ တူ သာမဏေ ၃ ပါး

၁။ ရှင်စာလာ၊
၂။ ရှင်ဥပစာလာ၊
၃။ ရှင်သီသူပ စာလာ။ (အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၄၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ခဒိရဝနိယ ရေဝတမထေရ်၏ နှမတော် ၃ ယောက်

၁။ စာလာ၊
၂။ ဥပစာလာ၊
၃။ သီသူပ စာလာ။ (အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၄၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ခန္တိ ၃ မျိုး (အနုလောမိကာယ ခန္တိယာ၌ ခန္တိ ၃ မျိုး)

၁။ ကလာပသမ္မသနဉာဏ် အစ ဥဒယဗ္ဗယ ဉာဏ် အဆုံးရှိသော မုဒုကာနုလောမိကခန္တိ၊
၂။ ဘင်္ဂါနုဿနာဉာဏ်အစ သင်္ခါရုပေက္ခာဉာဏ် အဆုံးရှိသော မဇ္ဈိမာနုလောမိကာခန္တိ၊
၃။ အနုလောမဉာဏ် ဟူသော တိက္ခာနုလောမိကာခန္တိ။ (ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၁၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ခန္ဓကဝတ် ၁၄ ပါး (ရှင်ရဟန်းတို့၏ ကျင့်ဝတ်ကြီး ၁၄ ပါး)

၁။ ဧည့်သည်အာဂန္တု ရဟန်းရှင်တို့ လိုက်နာကျင့်သုံးရသော အာဂန္တုကဝတ်၊
၂။ ကျောင်းနေရဟန်းရှင်တို့ လိုက်နာ ကျင့်သုံးရသော အာဝါသိကဝတ်၊
၃။ ခရီးသွားရဟန်းရှင်တို့ လိုက်နာကျင့်သုံးရသော ဂမိကဝတ်၊
၄။ ဆွမ်း အနုမောဒနာတရားဟော ရဟန်းရှင်တို့ လိုက်နာကျင့်သုံးရသော အနုမောဒနာဝတ်၊
၅။ ဆွမ်းစား ကျောင်း, ဆွမ်းစားဇရပ်၌ လိုက်နာကျင့်သုံးရသော ဘတ္တဂ္ဂဝတ်၊
၆။ ဆွမ်းခံထွက်သော ရဟန်းရှင်တို့ လိုက်နာကျင့်သုံးရသော ပိဏ္ဍစာရိကဝတ်၊
၇။ တော၌နေသော ရဟန်း ရှင်တို့ လိုက်နာကျင့်သုံးရသော အာရညကဝတ်၊
၈။ ကျောင်းအိပ်ရာနေရာ၌ လိုက်နာ ကျင့်သုံးရသော သေနာသနဝတ်၊
၉။ ဇရုံးအိမ်၌ ရဟန်းရှင်တို့ လိုက်နာကျင့်သုံးရသော ဇန္တာဃရဝတ်၊
၁၀။ ကျင်ကြီးကျင်ငယ်စွန့်ရာ ကုဋီအိမ်၌ ရဟန်းရှင်တို့ လိုက်နာကျင့်သုံးရသော ဝစ္စကုဋီဝတ်၊
၁၁။ ရှင်ပြုပေးသော ဥပဇ္ဈာယ်ဆရာအား ရဟန်းရှင်တို့ လိုက်နာကျင့်သုံး ရသော ဥပဇ္ဈာယဝတ်၊
၁၂။ အတူနေတပည့် ရဟန်းရှင်တို့အပေါ်၌ ဆရာက လိုက်နာကျင့်သုံး ရသော သဒ္ဓိဝိဟာရိကဝတ်၊
၁၃။ နိဿယည်းဆရာအပေါ်၌ ရဟန်းရှင်တို့ လိုက်နာ ကျင့်သုံးရသော အာစရိယဝတ်၊
၁၄။ အနီးနေ တပည့်ရဟန်းရှင်တို့ အပေါ်၌ ဆရာက လိုက်နာကျင့်သုံးရသော အန္တေဝါသိကဝတ်။ (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၂၊၃၅။) (အံ၊ဋီ၊၁၊၇၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ခန္ဓယမိုက်၌ မဟာဝါရ ၃ မျိုး

၁။ ပဏ္ဏတ္တိဝါရ- အမည်ပညတ်ကို အပြားအားဖြင့် သိစေကြောင်း အလှည့်အကြိမ်၊
၂။ ပဝတ္တိဝါရ- ဖြစ်ရာဌာနဘုံဘဝ စသည်ကို ပြကြောင်းဖြစ်သော အလှည့် အကြိမ်၊
၃။ ပရိညာဝါရ- ပိုင်းခြား၍သိအပ်သော အလှည့်အကြိမ်။ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၉၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ခန္ဓဝိဘင်းကို ဝေဖန်ပုံ ၃ မျိုး

၁။ သုတ္တန္တဘာဇနီယ- သုတ္တန်ကို ခွဲခြားဝေဖန်ခြင်း၊
၂။ အဘိဓမ္မဘာဇနီယ- အဘိဓမ္မာကို ခွဲခြားဝေဖန်ခြင်း၊
၃။ ပဉှပုစ္ဆက- ပြဿနာကို မေးမြန်း ခြင်း။ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ခန္ဓာ ၃ ပါး

၁။ သီလက္ခန္ဓ= သီလအပေါင်းအစု၊
၂။ သမာဓိက္ခန္ဓ= သမာဓိအပေါင်းအစု၊
၃။ ပညာက္ခန္ဓ= ပညာအပေါင်းအစု။ (နေတ္တိ၊ဋ္ဌ၊၂၁၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ခန္ဓာ ၄ ပါး (နာမ်ခန္ဓာ ၄ ပါး)

၁။ ဝေဒနာက္ခန္ဓာ၊
၂။ သညာက္ခန္ဓာ၊
၃။ သင်္ခါရက္ခန္ဓာ၊
၄။ ဝိညာဏက္ခန္ဓာ။ (အဘိ၊ဓ၊၂၆။) (အဘိ၊ဓ၊မြန်။၄၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ခန္ဓာ ၅ ပါး

၁။ ရူပက္ခန္ဓာ- ရုပ်အစု၊
၂။ ဝေဒနာက္ခန္ဓာ- ဝေဒနာအစု၊
၃။ သညာက္ခန္ဓာ- သညာ အစု၊
၄။ သင်္ခါရက္ခန္ဓာ- သင်္ခါရအစု၊
၅။ ဝိညာဏက္ခန္ဓာ- ဝိညာဏ်အစု။ (ဒီ၊၃၊၁၉၅) (သံ၊၂၊၃၉။) (သံ၊၂၊၇၁-၃။) (သံ၊၂၊၈၃။) (အဘိ၊ဓ၊၂၁၉။) (အဘိ၊ဝိ၊၁။) (အဘိ၊ဝိ၊၁၃။) (အဘိ၊ဝိ၊၄၁၅။) (အဘိ၊ဝိ၊၄၁၇။) (အဘိ၊ဝိ၊၄၁၉။) (အဘိ၊ဝိ၊၅၉။) (အဘိ၊ပု၊၁၀၁။) (ယမက၊၁၊၁၆။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၁၇။) (သံ၊မြန်၊၂။၃၈။) (သံ၊မြန်၊၂။၆၉။) (သံ၊မြန်၊၂။၇၉။) (အဘိ၊ဓ၊မြန်။၄၀၁။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၁။၂၅။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၁။၂၅။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၁။၂၅။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၂။၅၂၄။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၂။၅၂၄။)(အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၂။၅၂၄။) (အဘိ၊ပု၊မြန်။၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ခန္ဓာ ၅ ပါး ဥပမာ ၅ မျိုး ရေမြှုပ်စသည်နှင့် တူသော ခန္ဓာ ၅ ပါး

၁။ ရေမြှုပ်စိုင်နှင့် တူသော ရူပက္ခန္ဓာ၊
၂။ ရေပွက်နှင့် တူသော ဝေဒနာက္ခန္ဓာ၊
၃။ တံလှပ်နှင့် တူသော သညာက္ခန္ဓာ၊
၄။ ငှက်ပျော တုံးနှင့် တူသော သင်္ခါရက္ခန္ဓာ၊
၅။ မျက်လှည့်နှင့် တူသော ဝိညာဏက္ခန္ဓာ။ (သံ၊၂၊၁၁၄-၁၁၆။) (သံ၊မြန်၊၂။၁၀၇၊၁၀၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ခန္ဓာ ၅ ပါးကို သတ်မှတ်ရန် အကြောင်း အထောက်အပံ့ ၅ ပါး

၁။ မဟာဘုတ် (၄) ပါးသည် ရူပက္ခန္ဓာကို ပညတ်ရန် အကြောင်း အထောက်အပံ့၊
၂။ ဖဿသည် ဝေဒနာက္ခန္ဓာကို ပညတ်ရန် အကြောင်း အထောက်အပံ့၊
၃။ ဖဿသည် သညာက္ခန္ဓာကို ပညတ်ရန် အကြောင်း အထောက်အပံ့၊
၄။ ဖဿသည် သင်္ခါရက္ခန္ဓာကို ပညတ်ရန် အကြောင်း အထောက်အပံ့၊
၅။ နာမ်ရုပ်သည် ဝိညာဏက္ခန္ဓာကို ပညတ်ရန် အကြောင်း အထောက်အပံ့။ (သံ၊၂၊၈၃။) (သံ၊မြန်၊၂။၇၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ခန္ဓာကိုယ်၏ ကောင်းခြင်း ၅ ဖြာ

၁။ ဆဝိကလျာဏ- အရေ၏ ကောင်းခြင်း၊
၂။ မံသကလျာဏ- အသား၏ ကောင်းခြင်း၊
၃။ နခကလျာဏ- ခြေသည်း လက်သည်း၏ ကောင်းခြင်း၊
၄။ အဋ္ဌိ ကလျာဏ- အရိုးအဆစ်တို့၏ ကောင်းခြင်း၊
၅။ ဝယကလျာဏ- အရွယ်၏ ကောင်းခြင်း၊ မှတ်ချက်။ ။ အခြားအဋ္ဌကထာများ၌ နခကလျာဏအစား ကေသကလျာဏ= ဆံပင်၏ ကောင်းခြင်းဟု ဖွင့်ဆိုသည်။ (ဥဒါန၊ဋ္ဌ၊၁၅၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ခန္ဓာကိုယ်၏ အပြစ် ၆ ပါး

၁။ အတိဒီဃာ- အလွန် အရပ်ရှည်ခြင်း၊
၂။ အတိရဿာ- အလွန် အရပ်ပုခြင်း၊
၃။ အတိကိသာ- အလွန် ပိန်ခြင်း၊
၄။ အတိထူလာ- အလွန်ဝခြင်း၊
၅။ အတိ ကာဠိကာ- အလွန် အသားမည်းခြင်း၊
၆။ အစ္စောဒါတာ- အလွန် အသားဖြူခြင်း။ (သံ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၅၉။) (ဥဒါန၊ဋ္ဌ၊၁၅၂။) (ဇာ၊ဋ္ဌ၊၁၊၄၁၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ခန္ဓာငါးပါးတို့၏ အတူတကွဖြစ်ခြင်း ၂ မျိုး

၁။ အမိဝမ်း၌ ကိန်းအောင်းရခြင်းရှိသော သတ္တဝါ တို့၏ ခန္ဓာငါးပါး အတူတကွဖြစ်ခြင်း၊ (ဂဗ္ဘသေယျကသမုဂ္ဂမ)၊
၂။ ဥပပါတ်ပဋိသန္ဓေ နေရခြင်းရှိသော သတ္တဝါတို့၏ ခန္ဓာငါးပါး အတူတကွဖြစ်ခြင်း (ဩပပါတိကသမုဂ္ဂမ)။ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ချင့်တောင်း ချင့်ခွက်ဖြင့် လှည့်ပတ်ခြင်း ၃ မျိုး

၁။ ဟဒယဘေဒ- ချင့်တောင်း, ချင့်ခွက်၏ အတွင်းကို ဖျက်ခြင်းဖြင့် လှည့်ပတ်ခြင်း၊
၂။ သိခါဘေဒ- ချင့်တောင်း, ချင့်ခွက်၏ အဦးအဖျားကို ဖျက် ခြင်းဖြင့် လှည့်ပတ်ခြင်း၊
၃။ ရဇ္ဇုဘေဒ- ချင့်ကြိုး, တိုင်းတာသည့် ကြိုးကို ဖျက်ခြင်းဖြင့် လှည့်ပတ် ခြင်း။ (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၁၊၇၇။) (မ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၁၄။) (သံ၊ဋ္ဌ၊၃၊၃၃၈။) (အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၇၈။) (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၉၀။) (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၂၊၁၆၁။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊မြန်၊၁။၁၄၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ချစ်ကျွမ်းဝင်သဖြင့် ယူခြင်း၏ အင်္ဂါ ၅ ပါး

၁။ သန္ဒိဋ္ဌော- မြင်ဖူး တွေ့ဖူးကာမျှဖြစ်သော မိတ်ဆွေ ဖြစ်ခြင်း၊
၂။ သမ္ဘတ္တော- ခိုင်မြဲသော မိတ်ဆွေ ဖြစ်ခြင်း၊
၃။ အာလပိတော- လိုအပ်လျှင် ယူပါဟု ပြောဆိုခဲ့ဖူးခြင်း၊
၄။ ဇီဝတိ- အသက်ရှင်ဆဲ ဖြစ်ခြင်း၊
၅။ ဂဟိတော အတ္တမနော- ယူသည့် အခါ ဝမ်းမြောက် ဝမ်းသာရှိခြင်း ။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၂၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ချစ်ကျွမ်းဝင်သဖြင့် အယူမြောက်ကြောင်း အင်္ဂါ ၃ ပါး

၁။ သန္ဒိဋ္ဌော, ဇီဝတိ, ဂဟိတေ အတ္တမနော- မြင်ဖူးကာမျှ မိတ်ဆွေဖြစ်၍ အသက်ရှင်ဆဲဖြစ်ပြီး ယူသောအခါ ဝမ်းမြောက်ခြင်း၊
၂။ သမ္ဘတ္တော, ဇီဝတိ, ဂဟိတေ အတ္တမနော- ခိုင်မြဲသော မိတ်ဆွေ ဖြစ်၍ အသက်ရှင်ဆဲဖြစ်ပြီး ယူသောအခါ ဝမ်းမြောက်ခြင်း၊
၃။ အာလပိတော,ဇီဝတိ, ဂဟိတေ အတ္တမနော- လိုအပ်လျှင် ယူပါဟု ပြောဆိုခဲ့ဖူး၍ အသက်ရှင်ဆဲ ဖြစ်ပြီး ယူသော အခါ ဝမ်းမြောက်ခြင်း။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၂၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ချစ်ခင်ခြင်း ဖြစ်ပေါ်ရကြောင်း ၂ မျိုး

၁။ ရှေးအခါ၌ မိခင် ဖခင်, သား သမီး စသည် ဖြစ်ဖူး၍ အတူတကွ နေထိုင်ခဲ့ဖူးခြင်း၊
၂။ ဤဘဝ အတ္တဘော၌ အကျိုးစီးပွား ဆောင်ရွက်ခဲ့ဖူးခြင်း။ (ဇာ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၁၅။) (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၁၊၁၃၀။) (ဝိမတိ၊၁၊၂၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ချစ်ခြင်း ၂ မျိုး

၁။ တဏှာသ္နေဟ- တဏှာဖြင့် ချစ်ခြင်း၊
၂။ ဒိဋ္ဌိသ္နေဟ- ဒိဋ္ဌိဖြင့် ချစ်ခြင်း။ (စူဠနိ၊၂၃၄။) (စူဠနိ၊၂၃၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ချစ်မြတ်နိုးခြင်း ၄ မျိုး

၁။ ချစ်မြတ်နိုးခြင်း ပေမကြောင့် ချစ်မြတ်နိုးခြင်း ပေမဖြစ်ခြင်း၊
၂။ ချစ်မြတ် နိုးခြင်း ပေမကြောင့် အမျက်ထွက်ခြင်း ဒေါသဖြစ်ခြင်း၊
၃။ အမျက်ထွက်ခြင်း ဒေါသကြောင့် ချစ်မြတ်နိုးခြင်း ပေမဖြစ်ခြင်း၊
၄။ အမျက်ထွက်ခြင်း ဒေါသကြောင့် အမျက်ထွက်ခြင်း ဒေါသ ဖြစ်ခြင်း။ (အံ၊၁၊၅၃၄။) (အံ၊မြန်၊၁။၅၅၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ချစ်အပ်သော အရာဝတ္ထု ၂ မျိုး

၁။ သတ္တ- ချမ်းသာသုခနှင့် အကျိုးစီးပွားကို လိုလားသော အမေ, အဖေ, သား, သမီး ညီအစ်ကို မောင်နှမ ဆွေမျိုးစသော သတ္တဝါ၊
၂။ သင်္ခါရ- နှစ်သက် မြတ်နိုး အပ်သော စိတ်နှလုံးကို တိုးပွားစေတတ်သော ရူပါရုံ သဒ္ဒါရုံ စသော သင်္ခါရ။ (မဟာနိ၊၃၉၂။) (စူဠနိ၊၂၄၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ချည် ၆ မျိုး

၁။ ခေါမတိုင်း၌ ဖြစ်သောချည် (ခုံချည်)၊
၂။ ဝါချည်၊
၃။ ပိုးချည်၊
၄။ သားမွေး ကမ္ဗလာ ချည်၊
၅။ ပိုက်ဆံလျော်ချည် (ဂုန်လျော်ချည်)၊
၆။ ဘန်ချည် (ခေါမစသော ငါးမျိုးရောအပ်သော ချည်)။ (ဝိ၊၁၊၃၆၉။) (ဝိ၊၂၊၃၉၄။) (ဝိ၊မြန်၊၁။၃၉၁။) (ဝိ၊မြန်၊၂။၄၄၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ချမ်းသာ ၂ မျိုး

၁။ ကာမဂုဏ် ပြည့်စုံမှုလျှင် အကြောင်းရင်းရှိသော ‘ဂီဟိသုခ’ချမ်းသာ၊
၂။ ရဟန်း အဖြစ်လျှင် အကြောင်းရင်းရှိသော ‘ပဗ္ဗဇိတသုခ’ချမ်းသာ၊ (တစ်နည်း)
ကာမဂုဏ်ကို အကြောင်းပြု၍ ဖြစ်သော ‘ကာမသုခ’ ချမ်းသာ၊
၂။ ကာမဂုဏ်မှ ထွက်မြောက်ခြင်းကို အကြောင်းပြု၍ ဖြစ်သော ‘နေက္ခမ္မသုခ’ချမ်းသာ၊ (တစ်နည်း)
လောက၌ အကျုံး ဝင်သော ‘ဥပဓိသုခ’ ချမ်းသာ၊
၂။ လောကုတ္တရာ၌ အကျုံးဝင်သော ‘နိရုပဓိသုခ’ ချမ်းသာ၊ (တစ်နည်း)
အာသဝေါတရားတို့၏ အကြောင်းဖြစ်သော ‘သာသဝသုခ’ ချမ်းသာ၊
၂။ အာသဝေါတရားတို့၏အကြောင်း မဟုတ်သော ‘အနာသဝသုခ’ ချမ်းသာ၊ (တစ်နည်း)
ကိလေသာ၏အာရုံဖြစ်၍ ဝဋ်သုံးပါးသို့ ရောက်ကြောင်းဖြစ်သော ‘သာမိသသုခ’ ချမ်းသာ၊
၂။ ကိလေသာ အာရုံမဟုတ်မူ၍ နိဗ္ဗာန်သို့ ရောက်ကြောင်းဖြစ်သော ‘နိရာမိသသုခ’ ချမ်းသာ၊ (တစ်နည်း)
အရိယာပုဂ္ဂိုလ်တို့၏ ‘အရိယသုခ’ ချမ်းသာ၊
၂။ ပုထုဇဉ်တို့၏ ‘အနရိယသုခ’ ချမ်းသာ၊ (တစ်နည်း)
ကိုယ်၌ဖြစ်သော ‘ကာယိကသုခ’ချမ်းသာ၊
၂။ စိတ်၌ ဖြစ်သော ‘စေတသိကသုခ’ ချမ်းသာ၊ (တစ်နည်း)
ပီတိနှင့်တကွဖြစ်သော ‘သပ္ပီတိကသုခ’ ချမ်းသာ၊
၂။ ပီတိကင်းသော ‘နိပ္ပီတိကသုခ’ ချမ်းသာ၊ (တစ်နည်း)
သာယာအပ်သော သဘောရှိသော ‘သာတသုခ’ချမ်းသာ၊
၂။ လျစ်လျူရှုအပ်သော သဘောရှိသော ‘ဥပေက္ခာသုခ’ ချမ်းသာ၊ (တစ်နည်း)
ဥပစာရသမာဓိ အပ္ပနာသမာဓိကို မှီ၍ဖြစ်သော ‘သမာဓိသုခ’ ချမ်းသာ၊
၂။ ဥပစာရသမာဓိ အပ္ပနာသမာဓိမှ ကင်းသော ‘အသမာဓိသုခ’ ချမ်းသာ၊ (တစ်နည်း)
ပီတိနှင့်တကွဖြစ်သော ဈာန်ကို အာရုံပြု၍ဖြစ်သော ‘သပ္ပီတိကာရမ္မဏသုခ’ ချမ်းသာ၊
၂။ ပီတိကင်းသော ဈာန်ကို အာရုံပြု၍ဖြစ်သော ‘နိပ္ပီတိကာရမ္မဏသုခ’ချမ်းသာ၊ (တစ်နည်း)
သာတသဘောရှိသော ဈာန်ကို အာရုံပြု၍ဖြစ်သော ‘သာတာရမ္မဏသုခ’ ချမ်းသာ၊
၂။ ဥပေက္ခာသဘောရှိသော ဈာန်ကို အာရုံပြု၍ဖြစ်သော ‘ဥပေက္ခာရမ္မဏသုခ’ ချမ်းသာ၊ (တစ်နည်း)
ရူပါဝစရဈာန်လျှင် အာရုံရှိသော ‘ရူပါရမ္မဏသုခ’ချမ်းသာ၊
၂။ အရူပါဝစရဈာန်လျှင် အာရုံရှိသော ‘အရူပါရမ္မဏသုခ’ချမ်းသာ။ (အံ၊၁၊၇၉-၈၀။) (အံ၊မြန်၊၁။၉၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ချမ်းသာ ၂ မျိုး

၁။ ကိုယ်၌ ဖြစ်သော ချမ်းသာခြင်း၊
၂။ စိတ်၌ ဖြစ်သော ချမ်းသာခြင်း။ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၆၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ချမ်းသာ ၃ မျိုး

၁။ မနုဿသုခ- လူ့ချမ်းသာ၊
၂။ ဒိဗ္ဗသုခ- နတ်ချမ်းသာ၊
၃။ နိဗ္ဗာနသုခ- နိဗ္ဗာန် ချမ်းသာ။ (ဓမ္မ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၃။) (ဥဒါန၊ဋ္ဌ၊၉၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ချမ်းသာ ၄ မျိုး

၁။ အတ္ထိသုခ- ရရှိမှု ချမ်းသာ၊
၂။ ဘောဂသုခ- သုံးဆောင်မှု ချမ်းသာ၊
၃။ အာနဏျ သုခ- ကြွေးမြီမရှိမှု ချမ်းသာ၊
၄။ အနဝဇ္ဇသုခ- အပြစ်မရှိသော ချမ်းသာ။ (အံ၊၁၊၃၈၀။) (အံ၊မြန်၊၁။၃၉၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ချမ်းသာ, ဆင်းရဲဖြစ်စေသော တရား ၅ ပါး

၁။ ရုပ်၊
၂။ ဝေဒနာ၊
၃။ သညာ၊
၄။ သင်္ခါရ၊
၅။ ဝိညာဏ်။ (သံ၊၂၊၁၄၈။) (သံ၊မြန်၊၂။၁၃၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ချမ်းသာ၍ သုဂတိရောက်ကြောင်း ၅ ပါး

၁။ ယုံကြည်မှု သဒ္ဓါ ရှိခြင်း၊
၂။ ရှက်မှု ဟိရီ ရှိခြင်း၊
၃။ ကြောက်လန့်မှု ဩတ္တပ္ပ ရှိခြင်း၊
၄။ ထက်သန်သော ဝီရိယ ရှိခြင်း၊
၅။ သိမှု ပညာ ရှိခြင်း။ (အံ၊၂၊၂-၃။) (အံ၊မြန်၊၂။၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ချမ်းသာ၍ သုဂတိရောက်ကြောင်း တရား ၂ ပါး

၁။ ဣန္ဒြိယေသု ဂုတ္တဒွါရတာ- စက္ခု စသော ဣန္ဒြေ ခြောက်ပါးတို့၌ လုံခြုံသော တံခါးရှိခြင်း၊
၂။ ဘောဇနေ မတ္တညုတာ- ဘောဇဉ်၌ အတိုင်းအရှည်ကို သိခြင်း။ (ခုဒ္ဒက၊၂၁၂။) (ခုဒ္ဒက၊မြန်။၁၉၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ချမ်းသာကြောင်း တရား ၁၀ ပါး

၁။ သူ့အသက် သတ်ခြင်းမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၂။ သူ့ဥစ္စာ ခိုးယူခြင်းမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၃။ ကာမတို့၌ မှားယွင်းသော အကျင့်မှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၄။ မဟုတ်မမှန် ပြောမှုမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၅။ ကုန်းချောမှုမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၆။ ရုန့်ရင်း ကြမ်းတမ်းစွာ ပြောဆိုမှုမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၇။ ပြိန်ဖျင်းသော စကားကို ပြောဆိုခြင်းမှ ရှောင် ကြဉ်ခြင်း၊
၈။ သူတစ်ပါးဥစ္စာကို ရှေးရှုကြံစည်မှုမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၉။ သတ္တဝါတို့အား ဖျက်ဆီး လိုမှုမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၁၀။ မှန်သော အမြင်ရှိခြင်း။ (အံ၊၃၊၄၈၂-၄၈၇။) (အံ၊မြန်၊၃။၄၇၂-၄၇၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ချမ်းသာကြောင်း တရား ၄ ပါး

၁။ မြတ်စွာဘုရား၌ မတုန်မလှုပ် ကြည်ညိုခြင်းနှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၂။ တရားတော်၌ မတုန်မလှုပ် ကြည်ညိုခြင်းနှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၃။ သံဃာတော်၌ မတုန်မလှုပ် ကြည်ညိုခြင်းနှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၄။ အရိယာပုဂ္ဂိုလ်တို့ နှစ်သက်မြတ်နိုးအပ်သော မကျိုး, မပေါက်, မပြောက်, မကျားသော ငါးပါးသီလနှင့် ပြည့်စုံခြင်း။ (သံ၊၃၊၃၅၂။) (သံ၊မြန်၊၃။၃၅၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ချမ်းသာခံစားခြင်း ၃ ပါး

၁။ အောက်အောက် ချမ်းသာကို ဖြစ်စေ၍ အထက် အထက် ချမ်းသာကို ခံစားခြင်း (ပဌမဈာန်ဘုံ၌ ဖြစ်သော ဗြဟ္မာ)၊
၂။ ဈာန်ချမ်းသာ ခံစားခြင်းဖြင့် ထက်ဝန်းကျင် နှံ့သော ချမ်းသာကို ခံစားခြင်း (အာဘဿရဘုံ၌ ဖြစ်သော ဗြဟ္မာ)၊
၃။ ဈာန်ချမ်းသာ ခံစားခြင်းဖြင့် ထက်ဝန်းကျင်နှံ့သော ချမ်းသာကို ခံစားခြင်း (သုဘကိဏှာဘုံ၌ ဖြစ်သော ဗြဟ္မာ)။ (ဒီ၊၃၊၁၈၃။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၀၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ချမ်းသာစွာ နေခြင်း ၅ မျိုး

၁။ ပဌမဈာန်သို့ ရောက်၍ နေခြင်း၊
၂။ ဒုတိယဈာန်သို့ ရောက်၍ နေခြင်း၊
၃။ တတိယဈာန်သို့ ရောက်၍ နေခြင်း၊
၄။ စတုတ္ထဈာန်သို့ ရောက်၍ နေခြင်း၊
၅။ (အရဟတ္တ ဖိုလ်) ပညာကို ယခုဘဝ၌ပင် ရောက်၍ နေခြင်း။ (အံ၊၂၊၁၀၅။) (အံ၊မြန်၊၂။၁၂၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ချမ်းသာစွာ နေရကြောင်း တရား ၂ ပါး

၁။ သံဝေဂဖြစ်ဖွယ်ရာ ဌာနတို့၌ ထိတ်လန့် တုန်လှုပ်လျက် သံဝေဂ ဖြစ်ခြင်း၊
၂။ ထိတ်လန့်သော စိတ်ရှိသည် ဖြစ်၍ အသင့်အားဖြင့် နှလုံးသွင်းလျက် ကမ္မဋ္ဌာန်းအလုပ် အားထုတ်ခြင်း။ (ခုဒ္ဒက၊၂၁၆။) (ခုဒ္ဒက၊မြန်။၁၉၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ချမ်းသာစွာ နေရကြောင်း တရား ၂ ပါး

၁။ အမျက်မထွက်ခြင်း အက္ကောဓ၊
၂။ ရန်ငြိုးမဖွဲ့ခြင်း အနုပနာဟ၊ (တစ်နည်း)
သူ့ကျေးဇူးကို မချေဖျက်ခြင်း အမက္ခ၊
၂။ အပြိုင်မပြုခြင်း အပဠာသ၊ (တစ်နည်း)
မငြူစူခြင်း အနိဿာ၊
၂။ ဝန်မတိုခြင်း အမစ္ဆရိယ၊ (တစ်နည်း)
မလှည့်ပတ်ခြင်း အမာယာ၊
၂။ မစဉ်းလဲခြင်း အသာဌေယျ၊ (တစ်နည်း)
ဒုစရိုက်တရားတို့မှ ရှက်ခြင်း ဟိရီ၊
၂။ ဒုစရိုက်တရားတို့မှ လန့်ခြင်း ဩတ္တပ္ပ။ (အံ၊၁၊၉၅။) (အံ၊မြန်၊၁။၁၁၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ချမ်းသာစွာ နေရခြင်း ၅ မျိုး

၁။ မျက်မှောက်မျက်ကွယ် သီတင်းသုံးဖော်တို့၌ မေတ္တာကာယကံ ရှေးရှုတည်ခြင်း၊
၂။ မျက်မှောက်မျက်ကွယ် သီတင်းသုံးဖော်တို့၌ မေတ္တာဝစီကံ ရှေးရှု တည်ခြင်း၊
၃။ မျက်မှောက်မျက်ကွယ် သီတင်းသုံးဖော်တို့၌ မေတ္တာမနောကံ ရှေးရှု တည်ခြင်း၊
၄။ မျက်မှောက် မျက်ကွယ် သီတင်းသုံးဖော်တို့နှင့် သီလတူမျှခြင်း၊
၅။ မျက်မှောက် မျက်ကွယ် သီတင်းသုံးဖော်တို့နှင့် အယူဒိဋ္ဌိ တူမျှခြင်း။ (အံ၊၂၊၁၁၆။) (အံ၊မြန်၊၂။၁၄၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ချမ်းအေးကြောင်း ၂ ပါး

၁။ ကိုယ်တွင်း၌ အာပေါဓာတ် ချောက်ချားခြင်း၊
၂။ ပြင်ပဓာတ် ချောက်ချားခြင်း အပ၌ ရာသီဥတု၏ အစွမ်းအားဖြင့် ချမ်းအေးခြင်း။ (မဟာနိ၊၃၈၈။) (သုတ္တနိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၉၀။) (စူဠနိ၊ဋ္ဌ၊၁၂၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ချွတ်ထိုက်သော ပုဂ္ဂိုလ် ၃ မျိုး

၁။ ရုပ်၌ ပြင်းစွာ တွေဝေသော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၂။ နာမ်၌ ပြင်းစွာ တွေဝေသော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၃။ ရုပ် နာမ် နှစ်ပါးအပေါင်း၌ ပြင်းစွာ တွေဝေသော ပုဂ္ဂိုလ်။ (အနုဋီ၊၂၊၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ချိန်ခွင်ဖြင့် လှည့်စားခြင်း ၄ မျိုး

၁။ ရူပကူဋ- ပုံစံတူ ချိန်ခွင်, အလေးနှစ်မျိုးတို့ဖြင့် လှည့်စားခြင်း၊
၂။ အင်္ဂကူဋ- လက် တည်းဟူသော ကိုယ်အင်္ဂါဖြင့် လှည့်စားခြင်း၊
၃။ ဂဟဏကူဋ- ချိန်ခွင် ကိုင်ပုံ, ကိုင်နည်းဖြင့် လှည့်စားခြင်း၊
၄။ ပဋိစ္ဆန္နကူဋ- အလေးကို ဖုံးကွယ်အပ်သော သံမှုန့်ဖြင့် လှည့်စားခြင်း။ (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၁၊၇၇။) (မ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၁၄။(သံ၊ဋ္ဌ၊၃၊၃၃၇။) (အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၇၈။) (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၉၀။) (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၂၊၁၆၁။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊မြန်၊၁။၁၃၆။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊မြန်၊၁။၁၄၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ချီးမြှောက်ခြင်း ၂ မျိုး

၁။ လဇ္ဇီပဂ္ဂဟ- လဇ္ဇီပုဂ္ဂိုလ်အား ချီးမြှောက်ခြင်း၊
၂။ အလဇ္ဇီပဂ္ဂဟ- အလဇ္ဇီပုဂ္ဂိုလ်အား ချီးမြှောက်ခြင်း။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၇၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ချီးမြှောက်ခြင်း ၂ မျိုး

၁။ အာမိသာနုဂ္ဂဟ- ပစ္စည်းဝတ္ထုဖြင့် ချီးမြှောက်ခြင်း၊
၂။ ဓမ္မာနုဂ္ဂဟ- တရားဖြင့် ချီးမြှောက်ခြင်း။ (အံ၊၁၊၉၁။) (ခုဒ္ဒက၊၂၆၁။) (ခုဒ္ဒက၊၂၆၄။) (မ၊ဋ္ဌ၊၄၊၂၁၈။) (သံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၃၆။) (အံ၊မြန်၊၁။၁၀၇။) (ခုဒ္ဒက၊မြန်။၂၄၆၊၂၅၀။) (ခုဒ္ဒက၊မြန်။၂၄၆၊၂၅၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ချီးမွမ်းဖွယ် ၁၀ ပါး

၁။ မိမိကိုယ်တိုင် အလိုနည်း၍ အခြားရဟန်းတို့အား အလိုနည်းသော စကားကို ပြောတတ်ခြင်း၊
၂။ မိမိကိုယ်တိုင် ရောင့်ရဲ၍ အခြားရဟန်းတို့အား ရောင့်ရဲသော စကားကို ပြောတတ်ခြင်း၊
၃။ မိမိကိုယ်တိုင် ကင်းဆိတ်၍ အခြားရဟန်းတို့အား ကင်းဆိတ်သော စကားကို ပြောတတ်ခြင်း၊
၄။ မိမိကိုယ်တိုင် မရောနှောမူ၍ အခြားရဟန်းတို့အား မရောနှောသော စကားကို ပြောတတ်ခြင်း၊
၅။ မိမိကိုယ်တိုင် ထက်သန်သော လုံ့လရှိ၍ အခြားရဟန်းတို့အား ထက်သန်သော လုံ့လရှိမှုနှင့်စပ်သော စကားကို ပြောဆိုတတ်ခြင်း၊
၆။ မိမိကိုယ်တိုင် သီလနှင့် ပြည့်စုံ၍ အခြားသော ရဟန်းတို့အား သီလပြည့်စုံမှုနှင့်စပ်သော စကားကို ပြောဆိုတတ်ခြင်း၊
၇။ မိမိကိုယ်တိုင် သမာဓိနှင့် ပြည့်စုံ၍ အခြားသော ရဟန်းတို့အား သမာဓိ ပြည့်စုံမှုနှင့် စပ်သော စကားကို ပြောဆိုတတ်ခြင်း၊
၈။ မိမိကိုယ်တိုင် ပညာနှင့် ပြည့်စုံ၍ အခြားသော ရဟန်းတို့အား ပညာပြည့်စုံမှုနှင့် စပ်သော စကားကိုပြောတတ်ခြင်း၊
၉။ မိမိ ကိုယ်တိုင် လွတ်မြောက်မှု အရဟတ္တဖိုလ်နှင့် ပြည့်စုံ၍ အခြားရဟန်းတို့အား လွတ်မြောက်မှု အရဟတ္တဖိုလ်နှင့် စပ်သော စကားကို ပြောဆိုတတ်ခြင်း၊
၁၀။ မိမိကိုယ်တိုင် အရဟတ္တဖိုလ်ကို ဆင်ခြင်သော ဉာဏ်အမြင်နှင့် ပြည့်စုံ၍ အခြားရဟန်းတို့အား အရဟတ္တဖိုလ်ကို ဆင်ခြင်သော ဉာဏ်အမြင်နှင့် ပြည့်စုံမှုနှင့် စပ်သော စကားကို ပြောဆိုတတ်ခြင်း။ (အံ၊၃၊၃၅၉။) (အံ၊မြန်၊၃။၃၅၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ချုံးကျဉ်းအပ်ရာ အကြောင်း သင်္ခေပ ၄ မျိုး

၁။ အဝိဇ္ဇာ၊ သင်္ခါရ၊ တဏှာ၊ ဥပါဒါန်၊ ဘဝ ဟူသော အတိတ်ကာလ အကြောင်း၊
၂။ ဝိညာဏ်၊ နာမ်ရုပ်၊ သဠာယတန၊ ဖဿ၊ ဝေဒနာ ဟူသော ယခု ပစ္စုပ္ပန်ကာလ၌ အကျိုး၊
၃။ တဏှာ၊ ဥပါဒါန်၊ ဘဝ၊ အဝိဇ္ဇာ၊ သင်္ခါရ ဟူသော ယခု ပစ္စုပ္ပန် ကာလ၌ အကြောင်း၊
၄။ ဝိညာဏ်၊ နာမ်ရုပ်၊ သဠာယတန၊ ဖဿ၊ ဝေဒနာ ဟူသော အနာဂတ် ကာလ အကျိုး။ (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၁၊၂၂၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ချုပ်ငြိမ်းခြင်း ၂ မျိုး

၁။ အစ္စန္တတ္ထင်္ဂမ- စင်စစ်ဧကန်, ထာဝစဉ် ချုပ်ငြိမ်းခြင်း နိဗ္ဗာန်၊
၂။ ဘေဒတ္ထင်္ဂမ- တစ်ခဏတာ ပျက်စီးခြင်းအားဖြင့် ချုပ်ငြိမ်းခြင်း ဘင်။ (သံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၆၉။) (အံ၊ဋီ၊၂၊၂၃၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ချောက် ၂ မျိုး

၁။ မြစ်၌ ထွင်းသော ချောက်၊
၂။ တောင်၌ ထွင်းသော ချောက်။ (သုတ္တနိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ခရီးခဲ ၅ မျိုး

၁။ စောရကန္တာရ- ခိုးသူခရီးခဲ၊
၂။ ဝါဠကန္တာရ- သားရဲ ခရီးခဲ၊
၃။ ဒုဗ္ဘိက္ခကန္တာရ- ငတ်မွတ်ခေါင်းပါး အစာရှားသော ခရီးခဲ၊
၄။ နိရုဒကကန္တာရ- ရေမရှိသော ခရီးခဲ၊
၅။ ဇာတိ ကန္တာရ- ဇာတိ ခရီးခဲ။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၉၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ခရီးခဲ ၅ မျိုး

၁။ ခိုးသူတို့ ကြီးစိုးသော ခရီးခဲ၊
၂။ ခြင်္သေ့စသော သားရဲတို့ ကြီးစိုးသော ခရီးခဲ၊
၃။ ချိုးရန် သောက်သုံးရန် ရေမရှိသော ခရီးခဲ၊
၄။ ဘီးလူးတို့ ကြီးစိုးသော ခရီးခဲ၊
၅။ အမြစ်, အရွက် အစရှိသော ခရီးခဲ။ (ဇာ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၁၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ခရီးခဲ ၅ မျိုး

၁။ စောရကန္တာရ- သူခိုး ဓားပြ ဘေးရန်ရှိသော ခရီးခဲ၊
၂။ ဝါဠကန္တာရ- ခြင်္သေ့ သစ် ကျား စသော သားရဲဘေးရန်ရှိသော ခရီးခဲ၊
၃။ အမနုဿကန္တာရ- အသားစားဘီလူး ဘေးရန်ရှိသော ခရီးခဲ၊
၄။ နိရုဒကကန္တာရ- ရေမရှိသော ခရီးခဲ၊
၅။ အပ္ပဘက္ခကန္တာရ- အစားအစာမရှိသော ခရီးခဲ။ (သံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၉၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ခရီးရှည် အပိုင်းအခြားဖြင့် သွားလာခြင်း၏ အကျိုး ၅ ပါး

၁။ မကြားဖူးသည်ကို ကြားနာ ရခြင်း၊ တရားထူးကို ရခြင်း၊
၂။ ကြားဖူးသည်ကို ဖြူစင်စေခြင်း၊ ရပြီးသော တရားထူးမှ မယုတ် လျော့ခြင်း၊
၃။ ကြားဖူးသော ရပြီးသော အချို့သော တရားဖြင့် ရဲရင့်ခြင်း၊
၄။ ပြင်းထန်စွာ ရောဂါစွဲကပ်ခြင်းသို့ မရောက်ခြင်း၊
၅။ အဆွေခင်ပွန်း ရှိခြင်း။ (အံ၊၂၊၂၂၄။) (အံ၊မြန်၊၂။၂၈၄။) (အံ၊မြန်၊၂။၂၈၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ခရီးရှည် အပိုင်းအခြားမရှိ သွားလာခြင်း၏ အပြစ် ၅ ပါး

၁။ မကြားဖူးသည်ကို မကြားနာရခြင်း၊ တရားထူးကို မရခြင်း၊
၂။ ကြားဖူးသည်ကို မဖြူစင်စေခြင်း၊ တရားထူးမှ ယုတ်လျော့ခြင်း၊
၃။ ကြားဖူးသော ရပြီးသော အချို့သော တရားဖြင့် ရဲရင့်မှုမဖြစ်ခြင်း၊
၄။ ပြင်းထန်သော ရောဂါ စွဲကပ်ခြင်း၊
၅။ အဆွေခင်ပွန်း မရှိခြင်း။ (အံ၊၂၊၂၂၄။) (အံ၊မြန်၊၂။၂၈၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ခရုသင်း ၂ မျိုး

၁။ လက်ယာရစ်လည်သော လက်ဆုပ်ကဲ့သို့သော ခရုသင်း၊
၂။ ကျည်တောက် ကဲ့သို့ ရှည်လျားသော ခရုသင်း။ (ဇာ၊ဋ္ဌ၊၇၊၃၇၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ခြင်္သေ့ ၄ မျိုး

၁။ တိဏသီဟော- ခိုရောင်အဆင်းရှိ၍ နွားမနှင့် တူသော မြက်စားသော ခြင်္သေ့၊
၂။ ကာဠသီဟော- မဲနက်သော အဆင်းရှိ၍ နွားနက်နှင့် တူသော မြက်စားသော ခြင်္သေ့၊
၃။ ပဏ္ဍုသီဟော- ဖျော့တော့ ဝါရွှေသော ဖက်ရွက်ရော်အဆင်းရှိ၍ နွားမနှင့် တူသော အသား စားသော ခြင်္သေ့၊
၄။ ကေသရသီဟော- လည်ဆံမွေးပါရှိပြီး အသားစားသော ကေသရာဇာ ခြင်္သေ့။ (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၁။) (သံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၆၁။) (အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၉၁။) (သုတ္တနိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၁၃။) (အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၁၉။) (စူဠနိ၊ဋ္ဌ၊၁၃၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ခြင်္သေ့၏ လက်နက် ၅ မျိုး

၁။ ပါးစပ်၊ ၂-၃-၄-၅။ ခြေလက် ၄ ချောင်း။ (ဇာ၊ဋ္ဌ၊၅၊၄၆၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ခြင်္သေ့၏ ဟိန်းဟောက်သံကို မကြောက်သော ပုဂ္ဂိုလ် ၆ မျိုး

၁။ အမျိုးနွယ်ဇာတ်တူဖြစ်သော ကေသရာဇာခြင်္သေ့၊
၂။ ဆင်အာဇာနည်၊
၃။ မြင်းအာဇာနည်၊
၄။ နွားလားဥသဘ အာဇာနည်၊
၅။ ယောကျ်ားအာဇာနည်၊
၆။ အာသဝေါကုန်ပြီးသော ရဟန္တာ။ (သံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၆၂။) (အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၉၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ခြင်္သေ့၏ အင်္ဂါ ၇ ပါး

၁။ ခြင်္သေ့သည် ညစ်ကြေးမတင် စင်ကြယ်စွာဖြင့် ဖွေးဖွေးဖြူခြင်း (ထို့အတူ ယောဂီပုဂ္ဂိုလ်သည် ဖြူဖြူဖွေးဖွေး ညစ်ကြေးမတင် စင်ကြယ်စွာသော စိတ်ဖြင့် ယုံမှားသံသယ ကင်းသူ ဖြစ်ခြင်း)၊
၂။ ခြင်္သေ့သည် အခြေလေးချောင်း ရှိသည်ဖြစ်၍ အလွန်ရဲရင့်စွာ လှည့်လည် သွားလာခြင်း (ထို့အတူ ယောဂီပုဂ္ဂိုလ်သည် ဣဒ္ဓိပါဒ်လေးပါး တည်းဟူသော အခြေရှိခြင်း)၊
၃။ ခြင်္သေ့သည် အလွန်လှပ၍ နှစ်သက်စဖွယ်ဖြစ်သော လည်ဆံမွေးရှိခြင်း (ထို့အတူ ယောဂီ ပုဂ္ဂိုလ်သည် အလွန်လှပ၍ နှစ်သက်စဖွယ်ဖြစ်သော သီလတည်းဟူသော ဆံမွေးရှိခြင်း)၊
၄။ ခြင်္သေ့သည် အသက်ပင် ကုန်ဆုံးသွားသော်လည်း တစ်စုံတစ်ခုသော သတ္တဝါကိုမျှ မကိုင်း ညွတ်ခြင်း (ထို့အတူ ယောဂီပုဂ္ဂိုလ်သည် သင်္ကန်း ဆွမ်း ကျောင်း ဆေး ပစ္စည်းလေးပါး ကင်းပြတ်သော်လည်း တစ်စုံတစ်ယောက်ကိုမျှ မကိုင်းညွတ်ခြင်း)၊
၅။ ခြင်္သေ့သည် အစဉ်အတိုင်းစား၍ ကျရာအရပ်၌သာလျှင် အလိုရှိတိုင်းစားခြင်း၊ မွန်မြတ်သော အသားကို မရွေးချယ်ခြင်း (ထို့အတူ ယောဂီပုဂ္ဂိုလ်သည် အိမ်စဉ်အတိုင်း ဆွမ်းခံစားခြင်း၊ ပေးလှူသူ ဒါယကာတို့ကိုလည်းကောင်း၊ မွန်မြတ်သော ဘောဇဉ်တို့ကိုလည်းကောင်း မရွေးချယ်ခြင်း)၊
၆။ ခြင်္သေ့သည် အစာကို သိုမှီးသိမ်းဆည်းထားမှု မရှိဘဲ တစ်ကြိမ်ကျက်စားရာ အရပ်၌ စားပြီးသော် တစ်ဖန် ထိုအရပ်သို့ မချဉ်းကပ်ခြင်း (ထို့အတူ ယောဂီပုဂ္ဂိုလ်သည် သိုမှီးခြင်းကို မပြုမူ၍ သုံးဆောင်လေ့ရှိခြင်း)၊
၇။ ခြင်္သေ့သည် အစာကို မရသည်ရှိသော် မပူပင် မတောင့်တ မူ၍ အစာကို ရသော်လည်း၊ မတပ်မက် မတွေဝေဘဲ အလွန်လောဘကို မဖြစ်စေမူ၍ စားခြင်း (ထို့အတူ ယောဂီပုဂ္ဂိုလ်သည် ဘောဇဉ်ကို မရသောကြောင့် မပူပင် မတောင့်တမူ၍ ဘောဇဉ်ကို ရသော်လည်း မတွေဝေ မတပ်မက်ဘဲ အလွန်လောဘကို မဖြစ်စေမူ၍ ပညာဖြင့် ဆင်ခြင်ပြီး သုံးဆောင်ရခြင်း) ။ (မိလိန္ဒ၊၃၈၅။) (မိလိန္ဒ၊မြန်။၄၀၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ခြင်္သေ့တို့ ဂူအပြင်သို့ ထွက်ရာအခါ ၄ မျိုး

၁။ အလင်းရောင်ကို အလိုရှိသော အခါ၊
၂။ ကျင်ကြီး ကျင်ငယ်စွန့်လိုသော အခါ၊
၃။ အစာရှာဖွေ ကျက်စားလိုသော အခါ၊
၄။ ခြင်္သေ့မနှင့် မေထုန် မှီဝဲလိုသော အခါ။ (သံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၆၁။) (အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၉၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ခြေဆေးအင်းပျဉ် လှူရကျိုး ၂ ပါး

၁။ များစွာကုန်သော ယာဉ်တို့ကို ရရှိခြင်း၊
၂။ ကျွန်နှင့် သားမယား စသည်တို့က ကောင်းစွာ ပြုစုလုပ်ကျွေးခြင်း။ (အပ၊၁၊၃၆၈။) (အပ၊မြန်၊၁။၃၇၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ခြေတစ်လှမ်း၌ အစိတ်အပိုင်း ၆ မျိုး

၁။ ဥဒ္ဓရဏ- ခြေထောက်ကို မြေမှ ကြွခြင်း၊
၂။ အတိဟရဏ- ခြေထောက်ကို ရှေ့သို့ ဆောင်ခြင်း၊
၃။ ဝီတိဟရဏ- ခြေထောက်ကို ထိုမှဤမှ ဆောင်ခြင်း၊
၄။ ဝေါဿဇ္ဇန- ခြေထောက်ကို အောက်သို့ လွှတ်ချခြင်း၊
၅။ သန္နိက္ခေပန- ခြေထောက်ကို မြေ၌ ချထားခြင်း၊
၆။ သန္နိရုမ္ဘနံ- ခြေထောက်ကို မြေနှင့် တကွ ခပ်ပြင်းပြင်း နှိပ်ခြင်း ရပ်ခြင်း။ (ဝိသုဒ္ဓိ၊၂၊၂၅၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ခြေနယ်ဆီလှူရကျိုး ၅ ပါး

၁။ အနာရောဂါ ကင်းခြင်း၊
၂။ အဆင်းလှခြင်း၊
၃။ တရားတို့ကို လျင်မြန်စွာ စူးစမ်းဆင်ခြင်နိုင်ခြင်း၊
၄။ ထမင်း အဖျော်တို့ကို ရလွယ်ခြင်း၊
၅။ အသက် ရှည်ခြင်း။ (အပ၊၁၊၃၆၈။) (အပ၊မြန်၊၁။၃၇၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ခြေပွတ် ၃ မျိုး

၁။ ကျောက်ပြုတ် ကျောက်စလစ် ခြေပွတ်၊
၂။ အိုးခြမ်း ခြေပွတ်၊
၃။ ပင်လယ်ရေမြှုပ် ခြေပွတ်။ (ဝိ၊၄၊၂၆၈။) (ဝိ၊၅၊၂၂၃။) (ဝိ၊မြန်၊၄။၂၇၁။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၃၁၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ခလုပစ္ဆာဘတ္တိက ဆောက်တည်သော ရဟန်း ၅ မျိုး

၁။ ပညာနုံ့၍ မိုက်မဲတွေဝေသောကြောင့် ဆောက်တည်သော ရဟန်း၊
၂။ ယုတ်မာသော အလိုဆိုး နှိပ်စက်သောကြောင့် ဆောက်တည်သော ရဟန်း၊
၃။ စိတ်ပျံ့လွင့် ရူးသွပ်သောကြောင့် ဆောက်တည်သော ရဟန်း၊
၄။ ဘုရားရှင်နှင့် ဘုရားရှင်၏ တပည့်တို့သည် ချီးမွမ်းအပ်၏ဟု ဆောက်တည်သော ရဟန်း၊
၅။ အလိုနည်းမှု, ရောင့်ရဲမှု, ခေါင်းပါးမှု, ဆိတ်ငြိမ်မှုတို့ကို အမှီပြု၍ ကောင်းသော အကျင့်ကို အလိုရှိသောကြောင့် ဆောက်တည်သော ရဟန်း။ (ဝိ၊၅၊၂၃၃။) (ဝိ၊၅၊၃၃၆။) (အံ၊၂၊၁၉၄။) (အဘိ၊ပု၊၁၈၀။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၃၂၃။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၄၃၈။) (အံ၊မြန်၊၂။၂၄၇။) (အဘိ၊ပု၊မြန်။၈၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ခလုပစ္ဆာဘတ္တိကဓုတင် ၃ မျိုး

၁။ ဥက္ကဋ္ဌ ခလုပစ္ဆာဘတ္တိကဓုတင်- ပဝါရိတ်သင့်ပြီးနောက် ရလာသော ဘောဇဉ်ကို (အတိရိတ်ဝိနည်းကံပြု၍ စားကောင်းသော်လည်း) မစားဘဲနေသော အားဖြင့် ကိလေသာခေါင်းပါးအောင် ကျင့်သော အမြတ်စားအကျင့်၊
၂။ မဇ္ဈိမခလုပစ္ဆာဘတ္တိက ဓုတင်- ပဝါရိတ်သင့်ပြီးနောက် ရလာသော ဘောဇဉ်ကို (အတိရိတ်ဝိနည်းကံပြု၍ စားကောင်း သော်လည်း) မစားဘဲနေသောအားဖြင့် ကိလေသာခေါင်းပါးအောင်ကျင့်သော အလတ်စား အကျင့်၊
၃။ မုဒုကခလုပစ္ဆာဘတ္တိကဓုတင်- ပဝါရိတ်သင့်ပြီးနောက် ရလာသော ဘောဇဉ်ကို (အတိရိတ်ဝိနည်းကံပြု၍ စားကောင်းသော်လည်း) မစားဘဲနေသောအားဖြင့် ကိလေသာ ခေါင်းပါးအောင် ကျင့်သော နူးညံ့သောအကျင့်။ (ဝိသုဒ္ဓိ၊၁၊၆၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ခလုပစ္ဆာဘတ္တိကဓုတင် ဆောက်တည်ရကျိုး ၅ ပါး

၁။ အတိရိက်ဝိနည်းကံ မပြုဘဲ စားခြင်းကြောင့် သင့်ကောင်းသော အာပတ်မှ ဝေးကွာခြင်း၊
၂။ ဝမ်းဗိုက်ကို အလိုလိုက်၍ အစားကြူးမှု မရှိခြင်း၊
၃။ အာမိသ၌ သိုမှီးသိမ်းဆည်းမှု မရှိခြင်း၊
၄။ နောက်ထပ်တစ်ဖန် ရှာမှီးမှု မရှိခြင်း၊
၅။ အပ္ပိစ္ဆတာ စသည်တို့အား လျော်သော အကျင့် ရှိခြင်း။ (ဝိသုဒ္ဓိ၊၁၊၆၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ခွက် လှူရကျိုး ၃ ပါး

၁။ ရွှေခွက်, ပတ္တမြားခွက်, ဖန်ခွက်, ပတ္တမြားပြောက် (ကျောက်နီ) ခွက်တို့ကို ရရှိခြင်း၊
၂။ ညောင်ဗုဒ္ဓဟေရွက်နှင့် တူသော အသီးဖြင့် ပြုလုပ်အပ်သော ခွက်, ကြာရွက်နှင့် တူသော ခွက်, ခရုသင်းခွက်တို့ကို ရရှိခြင်း၊
၃။ ဝတ်ကြီးဝတ်ငယ်သီလစသော ပဋိပတ်အကျင့် ဂုဏ်ကျေးဇူးတို့ကို ဖြည့်ကျင့်ခြင်း အာစာရကိရိယာဟု ဆိုအပ်သော အလေ့အကျင့်အမူအရာ တို့ကို ဖြည့်ကျင့်အပ်ခြင်းတည်းဟူသော အကျိုးတို့ကို ရရှိခြင်း။ (အပ၊၁၊၃၆၃။) (အပ၊မြန်၊၁။၃၇၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ခွင့်ပြုခြင်း အနုညာတ ၃ ပါး

၁။ အလိုနည်းခြင်း၊
၂။ ရောင့်ရဲခြင်း၊
၃။ ခေါင်းပါးခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၂၁၈။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၃၀၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ခွင့်ပြုခြင်း အနုညာတ ၃ ပါး (တနည်း)

၁။ အလိုနည်းခြင်း၊
၂။ ရောင့်ရဲခြင်း၊
၃။ အတိုင်း အရှည်ကို သိခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၂၁၈။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၃၀၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ခွင့်ပေးထိုက်သော ရဟန်း၏ အင်္ဂါ ၅ ပါး

၁။ စင်ကြယ်သော ကိုယ်အကျင့်ရှိခြင်း၊
၂။ စင်ကြယ်သော နှုတ်အကျင့်ရှိခြင်း၊
၃။ စင်ကြယ်သော အသက်မွေးမှု ရှိခြင်း၊
၄။ ဉာဏ်ပညာ ရှိ၍ ထက်မြက်ခြင်း၊
၅။ မေးစိစစ်ခြင်းငှာ စွမ်းနိုင်ခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၃၃၁။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၄၃၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ခွင့်မပေးထိုက်သော ရဟန်း၏ အင်္ဂါ ၅ ပါး

၁။ မစင်ကြယ်သော ကိုယ်အကျင့် ရှိခြင်း၊
၂။ မစင်ကြယ်သော နှုတ်အကျင့် ရှိခြင်း၊
၃။ မစင်ကြယ်သော အသက်မွေးမှု ရှိခြင်း၊
၄။ မိုက်မဲ မကျွမ်းကျင်ခြင်း၊
၅။ မေးစိစစ်ခြင်းကို ပေးခြင်းငှာ မစွမ်းနိုင်ခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၃၃၀။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၄၃၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ခွေးတို့၌ တွေ့မြင်အပ်သော ရှေးဟောင်းပုဏ္ဏားတို့၏ အကျင့် ၅ မျိုး

၁။ ခွေးတို့သည် ခွေးမ၌ သာလျှင် သွားလာ၍ ခွေးမ မဟုတ်သည်၌ မသွားလာသကဲ့သို့ ရှေးဟောင်း ပုဏ္ဏားတို့ သည်လည်း ပုဏ္ဏေးမ၌သာလျှင် သွားလာ၍ ပုဏ္ဏေးမ မဟုတ်သူ၌ မသွားလာခြင်း၊
၂။ ခွေးတို့သည် ဥတုလာသော ခွေးမတို့၌သာ သွားလာ၍ ဥတုမလာသော ခွေးမကို မသွားလာ သကဲ့သို့ ရှေးဟောင်းပုဏ္ဏားတို့သည်လည်း ဥတုလာသော ပုဏ္ဏေးမကိုသာလျှင် သွား၍ ဥတုမလာသော ပုဏ္ဏေးမကို မသွားလာခြင်း၊
၃။ ခွေးတို့သည် ခွေးမတို့ကို မရောင်းမဝယ်ဘဲ အချင်းချင်း ချစ်မြတ်နိုးလျက် ပေါင်းဖော်သကဲ့သို့ ရှေးဟောင်းပုဏ္ဏားတို့သည်လည်း ပုဏ္ဏေးမ တို့ကို မရောင်းမဝယ်ဘဲ အချင်းချင်း ချစ်မြတ်နိုးလျက် ပေါင်းဖော်ခြင်း၊
၄။ ခွေးတို့သည် ဥစ္စာ စပါး ရွှေငွေတို့ကို မသိုမှီး မသိမ်းဆည်းသကဲ့သို့ ရှေးဟောင်း ပုဏ္ဏားတို့သည်လည်း ဥစ္စာ စပါး ရွှေ ငွေများကို မသိုမှီး မသိမ်းဆည်းကြခြင်း၊
၅။ ခွေးတို့သည် မနက်၌ မနက်စာ, ည၌ ညစာအလို့ငှာ အစာကို ရှာသကဲ့သို့ ရှေးဟောင်းပုဏ္ဏားတို့သည်လည်း မနက်၌ မနက်စာ, ည၌ ညစာအလို့ငှာ အစာကို ရှာမှီးခြင်း။ (အံ၊၂၊၁၉၅။) (အံ၊မြန်၊၂။၂၄၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ခွဲခြမ်း ဝေဖန်ခြင်း သံဝိဘာဂ ၂ မျိုး

၁။ ပစ္စည်းကို ခွဲခြမ်း ဝေဖန်ခြင်း အာမိသသံဝိဘာဂ၊
၂။ တရားကို ခွဲခြမ်းဝေဖန်ခြင်း ဓမ္မသံဝိဘာဂ။ (အံ၊၁၊၉၁။) (အံ၊မြန်၊၁။၁၀၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ခွဲခြမ်းဝေဖန်ခြင်း ပဋိဝိဘတ္တ ၂ မျိုး

၁။ ဆွမ်း စသော အာမိသကို ခွဲခြမ်းဝေဖန်ခြင်း- အာမိသ ပဋိဝိဘတ္တ၊
၂။ ပုဂ္ဂိုလ်ကို ခွဲခြမ်းဝေဖန်ခြင်း- ပုဂ္ဂလပဋိဝိဘတ္တ။ (မ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၉၃။) (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၃၊၄၅၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ခါငှက်မင်း ဟောအပ်သော အကျင့်မြတ်ကို ကျင့်သော ပုဂ္ဂိုလ် ၃ ဦး

၁။ ခါငှက်၊ ၂၊ မျောက်၊
၃။ ဆင်။ (ဇာ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၃၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ခါးပန်းကြိုး ၂ မျိုး (ဘုရားရှင် ခွင့်ပြုအပ်သော ခါးပန်းကြိုး ၂ မျိုး)

၁။ ပဋ္ဋိကာ- ပုဆိုးဖြင့် ပြုအပ်သော ခါးပန်းကြိုးပြား၊
၂။ သူကရန္တ- ဝက်အူပုံသဏ္ဌာန်ရှိသော ခါးပန်းကြိုးလုံး။ (ဝိ၊၂၊၁၆၂။) (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၃၈၅။) (ဝိ၊မြန်၊၂။၁၈၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ခါးပန်းကြိုး လှူရကျိုး ၆ ပါး

၁။ ဥပစာရသမာဓိ အပ္ပနာသမာဓိတို့၌ တုန်လှုပ်မှု မရှိခြင်း၊
၂။ ဥပစာရ သမာဓိ အပ္ပနာသမာဓိတို့၌ ဝသီဘော်ရရှိသူ ဖြစ်ခြင်း၊
၃။ ပရိသတ် ပြိုကွဲပျက်ပြားမှု မရှိခြင်း၊
၄။ အခါခပ်သိမ်း နာယူထိုက်သော ယုံကြည်ဖွယ် စကားရှိသူ ဖြစ်ခြင်း၊
၅။ ထင်သော သတိရှိခြင်း၊
၆။ ထိတ်လန့် တုန်လှုပ်မှု မရှိခြင်း။ (အပ၊၁၊၃၆၂။) (အပ၊မြန်၊၁။၃၇၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ခိဍ္ဍာ ၃ မျိုး

၁။ ကာယိကခိဍ္ဍာ- ကိုယ်၌ ဖြစ်သော မြူးတူးပျော်ပါးခြင်း၊
၂။ ဝါစသိကခိဍ္ဍာ- နှုတ်၌ ဖြစ်သော မြူးတူးပျော်ပါးခြင်း၊
၃။ စေတသိကခိဍ္ဍာ- စိတ်၌ ဖြစ်သော မြူးတူးပျော်ပါးခြင်း။ (သံ၊ဋီ၊၁၊၁၂၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ခိယျနသိက္ခာပုဒ်၌ အင်္ဂါ ၃ ပါး

၁။ ဓမ္မကံဖြစ်ခြင်း၊
၂။ သိခြင်း၊
၃။ ဆန္ဒပေး၍ ရှုတ်ချခြင်း။ (ဝိမတိ၊၂၊၅၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ခိုက်ရန်ဖြစ်ကြောင်း ၁၂ ပါး

ငြင်းခုံကြောင်း ၁၂ ပါး၊ အငြင်းပွားကြောင်း ၁၂ ပါးတို့နှင့်တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ခိုးခြင်း ၂၅ မျိူး

၁။ နာနာဘဏ္ဍပဉ္စက (၅) မျိုး= အမျိုးမျိုးသော သက်ရှိ-သက်မဲ့ဘဏ္ဍာကို ခိုးယူပုံ ငါးမျိုး၊
၂။ ဧကဘဏ္ဍပဉ္စက (၅) မျိုး= တစ်မျိုးတည်းသော သက်ရှိဘဏ္ဍာကို ခိုးယူပုံ ငါးမျိုး၊
၃။ သာဟတ္ထိက ပဉ္စက ၅ မျိူး= မိမိလက်ဖြင့် ခိုးယူပုံ ငါးမျိုး၊
၄။ ပုဗ္ဗပယောဂ ပဉ္စက (၅) မျိုး= မခိုးမီ ရှေ့အဖို့၌ဖြစ်သော လုံ့လပယောဂ၏ အစွမ်းအားဖြင့် ခိုးယူပုံ ငါးမျိုး၊
၅။ သဟပယောဂပဉ္စက (၅) မျိုး= လုံ့လပယောဂနှင့် တစ်ပြိုင်နက်ဖြစ်သော ခိုးခြင်း ငါးမျိုး။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၆၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ခိုးခြင်း ၅ မျိုး

၁။ စဉ်းလဲ၍ ခိုးခြင်း၊
၂။ နှိပ်စက်၍ ခိုးခြင်း၊
၃။ ကြံဆ၍ ခိုးခြင်း၊
၄။ ဖုံးလွှမ်း၍ ခိုးခြင်း၊
၅။ ကမ္ပည်းမဲပြောင်း၍ ခိုးခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၂၃၀။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၃၂၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ခိုးယူခြင်း အဝဟာရ ၅ မျိုး

၁။ ထေယျာဝဟာရ- ပုန်းလျှိုး ကွယ်လျှိုး မမြင်အောင် ခိုးခြင်း, ချိန်ခွင် စသည်ဖြင့် လှည့်ပတ်၍ ခိုးခြင်း၊
၂။ ပသယျာဝဟာရ- ဓားပြတိုက် အနုကြမ်းစီး စသည်ဖြင့် လွှမ်းမိုးနှိပ်စက်၍ ခိုးခြင်း၊
၃။ ပဋိစ္ဆန္နာဝဟာရ- မြက် သစ်ရွက် စသည်ဖြင့် ဖုံးထားပြီးနောက်မှ ခိုးယူခြင်း၊
၄။ ပရိကပ္ပါဝဟာရ- ဘဏ္ဍာကို ဖြစ်စေ, ယူရာ အရပ်ကို ဖြစ်စေ ကြံဆမှန်းထား၍ ခိုးခြင်း၊
၅။ ကုသာဝဟာရ- မဲပြောင်းရွှေ့၍ ခိုးခြင်း။ (သံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၃၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ခိုးသူကြီး လျင်စွာ ပျက်စီးကြောင်း ၈ ပါး

၁။ မရိုက်နှက်သင့်သူကို ရိုက်နှက်ခြင်း၊
၂။ အကြွင်းမဲ့ ယူခြင်း၊
၃။ မိန်းမကို သတ်ခြင်း၊
၄။ သတို့သမီးကို ဖျက်ဆီးခြင်း၊
၅။ ရှင်ရဟန်းထံမှ လုယက်ခြင်း၊
၆။ မင်းဘဏ္ဍာတိုက်ကို လုယက်ခြင်း၊
၇။ အလွန်နီးသော အရပ်မှ ခိုးမှုကို ပြုခြင်း၊
၈။ သိုမှီး သိမ်းဆည်းမှု၌ မကျွမ်းကျင်ခြင်း။ (အံ၊၃၊၁၅၃။) (အံ၊မြန်၊၃။၁၅၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ခိုးသူလုယက်တိုက်ခိုက်နိုင်ကြောင်း ၅ ပါး

၁။ ခိုးသူသည် မညီညွတ်သော အရပ်ကို အမှီရခြင်း၊
၂။ တောအုပ်ကို အမှီရခြင်း၊
၃။ အားကြီးသူကို အမှီရခြင်း၊
၄။ ပစ္စည်းဥစ္စာကို စွန့်ကြဲလေ့ ရှိခြင်း၊
၅။ တစ်ယောက်တည်း ဖြစ်ခြင်း။ (အံ၊၂၊၁၁၃။) (အံ၊မြန်၊၂။၁၃၈-၁၃၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ခိုးသူလုယက်တိုက်ခိုက်နိုင်ကြောင်း အင်္ဂါ ၃ ပါး

၁။ မညီညွတ်သည်ကို အမှီရခြင်း၊
၂။ တောအုပ်ကို အမှီရခြင်း၊
၃။ အားကြီးသူကို အမှီရခြင်း။ (အံ၊၁၊၁၅၂။) (အံ၊မြန်၊၁။၁၇၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ခုတင် ၄ မျိုး

ညောင်စောင်း ၄ မျိုးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ခုတင်ညောင်စောင်း ၄ မျိုး

၁။ ထွင်းအပ်သော အခြေရှိသော ခုတင်ညောင်စောင်း၊
၂။ အခြေ၌ ဖွဲ့စပ်ညှပ်ထားအပ်သော အပေါင်ရှိသော ခုတင်ညောင်စောင်း၊
၃။ ပုဇွန်မြင်းခြေ မသွေတူသည့် အခြေရှိသော ခုတင်ညောင်စောင်း၊
၄။ အပေါင်ထွင်း၍ သွင်းအပ်သော အခြေရှိသော ခုတင် ညောင်စောင်း။ (ဝိ၊၂၊၂၁၉၊၂၂၀။) (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၄၉။) (ဝိ၊မြန်၊၂။၆၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ခုဒ္ဒကနိကာယ် ကျမ်းငယ် ၁၅ ကျမ်း

၁။ ခုဒ္ဒကပါဌ၊
၂။ ဓမ္မပဒ၊
၃။ ဥဒါန၊
၄။ ဣတိဝုတ္တက၊
၅။ သုတ္တနိပါတ၊
၆။ ဝိမာနဝတ္ထု၊
၇။ ပေတဝတ္ထု၊
၈။ ထေရဂါထာ၊
၉။ ထေရီဂါထာ၊
၁၀။ဇာတက၊
၁၁။ နိဒ္ဒေသ၊
၁၂။ ပဋိသမ္ဘိဒါ၊
၁၃။ အပါဒါန၊
၁၄။ ဗုဒ္ဓဝံသ၊
၁၅။ စရိယာ ပိဋက။ (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၅-၁၆။) (ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၂။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊မြန်၊၁။၂၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ခုနစ်ဌာန၌ သိမြင်လိမ္မာသော ရဟန်း ၇ ပါး

၁။ ရုပ်, ဝေဒနာ, သညာ, သင်္ခါရ, ဝိညာဏ်ကို သိမြင် လိမ္မာသော ရဟန်း၊
၂။ ရုပ်, ဝေဒနာ, သညာ, သင်္ခါရ, ဝိညာဏ်ဖြစ်ကြောင်းကို သိမြင် လိမ္မာသော ရဟန်း၊
၃။ ရုပ်, ဝေဒနာ, သညာ, သင်္ခါရ, ဝိညာဏ်ချုပ်ရာကို သိမြင် လိမ္မာသော ရဟန်း၊
၄။ ရုပ်, ဝေဒနာ, သညာ, သင်္ခါရ, ဝိညာဏ်ချုပ်ရာသို့ ရောက်ကြောင်း အကျင့်ကို သိမြင် လိမ္မာသော ရဟန်း၊
၅။ ရုပ်, ဝေဒနာ, သညာ, သင်္ခါရ, ဝိညာဏ်၏ သာယာဖွယ်ကို သိမြင် လိမ္မာသော ရဟန်း၊
၆။ ရုပ်, ဝေဒနာ, သညာ, သင်္ခါရ, ဝိညာဏ်၏ အပြစ်ကို သိမြင် လိမ္မာသော ရဟန်း၊
၇။ ရုပ်, ဝေဒနာ, သညာ, သင်္ခါရ, ဝိညာဏ်မှ လွတ်မြောက် မှုကို သိမြင် လိမ္မာသော ရဟန်း။ (သံ၊၂၊၅၀။) (သံ၊မြန်၊၂။၄၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ခုနစ်နှစ်အရွယ်၌ ရဟန်းဖြစ်ခွင့်ရသော သာမဏေ ၂ ပါး

၁။ သုမနသာမဏေ၊
၂။ သောပါက သာမဏေ။ (ဓမ္မ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၉၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ခေတ် ၃ ပါး

၁။ ဘုရားအလောင်း ဖွားမြင်တော်မူသည့်အခါ တရားဦးဓမ္မစကြာ ဟောတော်မူသည့် အခါ အစရှိသည်တို့၌ တုန်လှုပ်မြဲဖြစ်သော လောကဓာတ်တစ်သောင်းသည် ဇာတိခေတ်၊
၂။ အာဋာနာဋိယသုတ် ခန္ဓသုတ်အစရှိသော သုတ်တို့၏ အာဏာဖြစ်ရာ စကြဝဠာကုဋေ တစ်သိန်းသည် အာဏာခေတ်၊
၃။ ဘုရားရှင်ဉာဏ်တော်၏ အာရုံပြုရာ ဖြစ်သော အတိုင်းအရှည် မရှိသော စကြဝဠာအနန္တသည် ဝိသယခေတ်။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၂၉။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၈၁။) (မ၊ဋ္ဌ၊၄၊၇၉။) (အံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၅၈။) (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၄၁၁။) (ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၂၆။) (ဝိသုဒ္ဓိ၊၂၊၄၄။) (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၁၊၂၇၈။) (အံ၊ဋီ၊၂၊၃၃၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ခေါင်းပါးစွာ အသက်မွေးခြင်းရှိသော ပုဂ္ဂိုလ် ၃ မျိုး

၁။ ကုသိုလ်ရရန်နှင့် ဈာန်မဂ်ဖိုလ် တရားတည်းဟူသော ဥတ္တရိမနုဿဓမ္မတို့ကို မျက်မှောက်ပြုနိုင်ရန်အတွက် သဒ္ဓါတရားဖြင့် ရသေ့ရဟန်းပြုလာပြီး မိမိကိုယ်ကို ပြင်းစွာပူလောင်စေလျက် ကုသိုလ်လည်း မရ၊ ဥတ္တရိမနုဿဓမ္မကိုလည်း မျက်မှောက်မပြုနိုင်သော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၂။ ကုသိုလ်ရရန်နှင့် ဈာန်မဂ်ဖိုလ် တရားတည်းဟူသော ဥတ္တရိမနုဿဓမ္မတို့ကို မျက်မှောက်ပြုနိုင်ရန်အတွက် သဒ္ဓါတရားဖြင့် ရသေ့ရဟန်း ပြုလာပြီး မိမိကိုယ်ကို ပြင်းစွာ ပူလောင်စေလျက် ကုသိုလ်တရားသာ ရ၍ ဥတ္တရိမနုဿဓမ္မကို မျက်မှောက်မပြုနိုင်သော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၃။ ကုသိုလ်ရဖို့ရန်နှင့် ဈာန်မဂ်ဖိုလ် တရားတည်းဟူသော ဥတ္တရိမနုဿ ဓမ္မတို့ကို မျက်မှောက်ပြုနိုင်ရန်အတွက် သဒ္ဓါတရားဖြင့် ရသေ့ရဟန်းပြုလာပြီး မိမိကိုယ်ကို ပြင်းစွာ ပူလောင်စေလျက် ကုသိုလ်တရားကိုလည်း ရ၍ ဥတ္တရိမနုဿဓမ္မကိုလည်း မျက်မှောက် ပြုနိုင်သော ပုဂ္ဂိုလ်။ (သံ၊၂၊၅၁၇။) (သံ၊မြန်၊၂။၅၁၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ခေါင်းအုံး လှူရကျိုး ၆ ပါး

၁။ သားမွေး ပဒုမ္မာဝတ်ဆံ စန္ဒကူး အဆာသွတ်ထားသော ခေါင်းအုံး တို့ကို ရခြင်း၊
၂။ မဂ်ဖိုလ်တို့၌ အသိဉာဏ်ကို ဖြစ်စေ၍ နေရခြင်း၊
၃။ လှူဒါန်း ပေးကမ်းခြင်း ဣန္ဒြေတို့ကို ဆုံးမခြင်း ကိုယ်နှုတ်တို့ကို စောင့်စည်းခြင်း စသည်တို့၌ အသိဉာဏ်တို့ကို ဖြစ်စေ၍ နေရခြင်း၊
၄။ ဝတ်အကျင့်၌လည်းကောင်း, သီလစသော ဂုဏ်၌လည်းကောင်း အသိ ဉာဏ်ကို ဖြစ်စေ၍ နေရခြင်း၊
၅။ စင်္ကြံသွားခြင်း, ကမ္မဋ္ဌာန်းအားထုတ်ခြင်း စသော ဗောဓိပက္ခိယ တရားတို့၌ အသိဉာဏ်ကို ဖြစ်စေ၍ အလိုရှိတိုင်း နေရခြင်း၊
၆။ သီလ, သမာဓိ, ပညာ, အရဟတ္တဖိုလ် ဝိမုတ္တိတရားတို့၌ အသိဉာဏ်ကို ဖြစ်စေ၍ ချမ်းသာစွာ နေရခြင်း။ (အပ၊၁၊၃၆၇။) (အပ၊မြန်၊၁။၃၇၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ခေါမစသော သင်္ကန်းခြောက်မျိုးတို့အား လျောက်ပတ်သော အနုလောမသင်္ကန်း ၆ မျိုး

၁။ လျှော်ချည်သင်္ကန်း၊
၂။ ပဋ္ဋုဏ္ဏတိုင်း၌ဖြစ်သော အဝတ်သင်္ကန်း၊
၃။ သောမာရအရပ်ဒေသ၌ ဖြစ်သော အဝတ်သင်္ကန်း၊
၄။ စိန့်တိုင်းဒေသ၌ ဖြစ်သော အဝတ်သင်္ကန်း၊
၅။ ဧဟိဘိက္ခု ရဟန်းတို့အား ကောင်းမှုတန်ခိုးကြောင့် ဖြစ်သော သင်္ကန်း၊
၆။ နတ်ဗြဟ္မာတို့သည် ပေးလှူ အပ်သော သင်္ကန်း။ (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၂၊၃၈၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ခဲဖွယ် ခွဲဝေပေးသော ရဟန်း ပြည့်စုံရမည့်အင်္ဂါ ၅ ပါး

၁။ ဆန္ဒာဂတိသို့ မလိုက်ခြင်း၊
၂။ ဒေါသာ ဂတိသို့ မလိုက်ခြင်း၊
၃။ မောဟာဂတိသို့ မလိုက်ခြင်း၊
၄။ ဘယာဂတိသို့ မလိုက်ခြင်း၊
၅။ ခဲဖွယ် ဝေပြီးခြင်း မဝေရသေးခြင်းကို သိခြင်း။ (ဝိ၊၄၊၃၃၀။) (ဝိ၊မြန်၊၄။၃၃၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဂင်္ဂါ ၄ မျိုး

၁။ ဝါလုကဂင်္ဂါ၊
၂။ ဥဒကဂင်္ဂါ၊
၃။ ဩရိမတီရဂင်္ဂါ၊
၄။ ပါရိမတီရဂင်္ဂါ။ (ဇာ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၃၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဂဏစီဝရသိက္ခာပုဒ်၌ အင်္ဂါ ၂ ပါး

၁။ ဝိကပ္ပနာလောက်သော သင်္ကန်းကို သံဃာ၌ ညွတ်ကိုင်းပြီး ဖြစ်ခြင်း၊
၂။ အကျိုးအာနိသင်ကို ပြခြင်းမှ ကင်းလျက် အန္တရာယ်ပြုခြင်း။ (ဝိမတိ၊၂၊၇၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဂဏစီဝရသိက္ခာပုဒ်၌ အင်္ဂါ ၃ မျိုး

၁။ ဝိကပ္ပနာလောက်သော နောက်ဆုံးသင်္ကန်း ဖြစ်ခြင်း၊
၂။ သံဃာအား ညွတ်ကိုင်းပြီး ဖြစ်ခြင်း၊
၃။ အကျိုးအာနိသင်ကို ပြခြင်းမှ ကင်း၍ အန္တရာယ် ပြုခြင်း။ (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၃၊၁၂၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဂဏဘောဇဉ်ပွားပုံ ၂ မျိုး

၁။ ပင့်ဖိတ်သောအားဖြင့် ပွားခြင်း၊
၂။ တောင်းသောအားဖြင့် ပွားခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၂၁၅။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၃၀၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဂဏဘောဇနသိက္ခာပုဒ်၌ အင်္ဂါ ၃ မျိုး

၁။ ဘောဇဉ် ငါးမျိုးတို့တွင် ဘောဇဉ် တစ်မျိုးမျိုးဖြင့် ပင့်ဖိတ်အပ် ကုန်သည် ဖြစ်၍ ရဟန်းတို့ စားကုန်သော ဘောဇဉ် ဖြစ်ခြင်း၊
၂။ ခွင့်ပြုထားသော အခါသမယ မဟုတ်ခြင်း၊
၃။ စားမျိုခြင်း။ (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၃၊၅၆။) (ဝိမတိ၊၂၊၂၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဂဏဘောဇနသိက္ခာပုဒ်လာ စတုက္က ၅ မျိုး

၁။ အနိမန္တိတ စတုက္က- မပင့်ဖိတ်ခြင်း လေးခုအပေါင်း၊
၂။ ပိဏ္ဍပါတိကစတုက္က- ပိဏ္ဍပါတ်ဆွမ်းလေးခုအပေါင်း၊
၃။ အနုပသမ္ပန္နစတုက္က- ရှင်သာမဏေလေးခုအပေါင်း၊
၄။ ပတ္တစတုက္က- သပိတ်လေးခုအပေါင်း၊
၅။ ဂိလာနစတုက္က- မကျန်းမာသူ လေးခုအပေါင်း။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၈၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဂတပစ္စာဂတဝတ်ကို ဖြည့်ကျင့်သော ပုဂ္ဂိုလ် ရဟန္တာ ဖြစ်နိုင်ပုံ ၆ မျိုး

၁။ ဤဂတပစ္စာဂတ ဝတ်ကို ဖြည့်ကျင့်သော ပုဂ္ဂိုလ်သည် မဂ်ဖိုလ်ရရန် အားကြီးသော မှီရာအကြောင်းနှင့် ပြည့်စုံလျှင် ပထမ အရွယ်၌ပင် ရဟန္တာ ဖြစ်နိုင်သည်၊
၂။ ပထမအရွယ်၌ ရဟန္တာ မဖြစ်ခဲ့လျှင် မဇ္ဈိမအရွယ်၌ ရဟန္တာ ဖြစ်နိုင်သည်၊
၃။ မဇ္ဈိမအရွယ်၌ ရဟန္တာမဖြစ်ခဲ့လျှင် သေခါနီးအခါ၌ ရဟန္တာ ဖြစ်နိုင်သည်၊
၄။ သေခါနီးအခါ၌ ရဟန္တာမဖြစ်ခဲ့လျှင် နတ်ပြည်ရောက်သောအခါ နတ်သားဘဝဖြင့် ရဟန္တာ ဖြစ်နိုင်သည်၊
၅။ နတ်သားဘဝဖြင့် ရဟန္တာ မဖြစ်ခဲ့လျှင် ပစ္စေက ဗုဒ္ဓါအဖြစ်ဖြင့် ပရိနိဗ္ဗာန် စံဝင်နိုင်သည်၊
၆။ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ မဖြစ် ခဲ့လျှင် ဗာဟိယထေရ်ကဲ့သို့ ဘုရားရှင်၏မျက်မှောက်၌ ခိပ္ပါဘိညရဟန္တာ ဖြစ်နိုင်သည်။ (အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၆၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဂတိ ၅ မျိုး

၁။ လူ့ဘုံ လူ့ဘဝဟု ဆိုအပ်သော- မနုဿဂတိ၊
၂။ နတ်ဘုံ နတ်ဘဝဟု ဆိုအပ်သော- ဒေဝဂတိ၊
၃။ ငရဲဘုံ ငရဲသားဘဝဟု ဆိုအပ်သော- နိရယဂတိ၊
၄။ တိရစ္ဆာန်ဘုံ တိရစ္ဆာန်ဘဝဟု ဆိုအပ်သော- တိရစ္ဆာနဂတိ၊
၅။ ပြိတ္တာဘုံ ပြိတ္တာဘဝဟု ဆိုအပ်သော- ပေတ္တိဂတိ။ (ဒီ၊၃၊၁၉၅။) (မ၊၁၊၁၀၆။) (အံ၊၃၊၂၅၁။) (ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၃။) (ဥဒါန၊ဋ္ဌ၊၁၂၃။) (ဣတိဝုတ်၊ဋ္ဌ၊၁၂၁။) (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၂၊၁၉။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၁၈။) (မ၊မြန်၊၁။၁၁၃။) (အံ၊မြန်၊၃။၂၅၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဂတိမြဲသော ပုဂ္ဂိုလ် ၁၅ ယောက်

၁။ သုဒ္ဓါဝါသဘုံသို့ ရောက်ပြီးနောက် အသက်ထက်ဝက် မလွန်မီ အရဟတ္တဖိုလ်-ရဟန္တာအဖြစ်သို့ ရောက်သော အနာဂါမ်ပုဂ္ဂိုလ်- အန္တရာပရိနိဗ္ဗာယီပုဂ္ဂိုလ်၊
၂။ လွန်ကဲစွာ အားမထုတ်ရဘဲ ချမ်းချမ်းသာသာ လွယ်လွယ်ကူကူဖြင့် အရဟတ္တဖိုလ်သို့ ရောက်သော အနာဂါမ်ပုဂ္ဂိုလ်- အသင်္ခါရပရိနိဗ္ဗာယီပုဂ္ဂိုလ်၊
၃။ လွန်ကဲစွာ အားထုတ်ပြီး ပင်ပန်းစွာ အရဟတ္တဖိုလ်သို့ ရောက်သော အနာဂါမ်ပုဂ္ဂိုလ်- သသင်္ခါရပရိနိဗ္ဗာယီပုဂ္ဂိုလ်၊
၄။ အဝိဟာ စသော သုဒ္ဓါဝါသငါးဘုံသို့ ရောက်၍ ထိုဘုံ၌ သက်တန်းထက်ဝက်ကို ကျော်လွန် ပြီးလျှင် နောက်ဆုံး အသက်အပိုင်းအခြားသို့ မရောက်ဘဲ ပရိနိဗ္ဗာန် ဝင်စံ လတ္တံ့သော အနာဂါမ်- ဥပဟစ္စပရိနိဗ္ဗာယီပုဂ္ဂိုလ်၊
၅။ ဤကာမဘုံ၌ အနာဂါမိဖိုလ်ကို ရ၍ စုတေ သေလွန်ပြီးလျှင် အဝိဟာဘုံမှ စ၍ အောက်သုဒ္ဓါဝါသ လေးဘုံတို့၌ အစဉ်အတိုင်း ဖြစ်ကာ စုတေပြီးနောက် အကနိဋ္ဌဘုံ၌ အရဟတ္တဖိုလ်-ရဟန္တာအဖြစ်သို့ ရောက်သော အနာဂါမ်ပုဂ္ဂိုလ်- ဥဒ္ဓံသောတအကနိဋ္ဌဂါမီပုဂ္ဂိုလ်၊
၆။ သကဒါဂါမ်ပုဂ္ဂိုလ်၊
၇။ ဧကဗီဇီ သောတာပန်ပုဂ္ဂိုလ်၊
၈။ ကောလံကောလ သောတာပန်ပုဂ္ဂိုလ်၊
၉။ သတ္တက္ခတ္တုပရမ သောတာပန်ပုဂ္ဂိုလ်၊
၁၀။ သရဏဂုံသုံးပါးနှင့် ငါးပါးသီလမြဲသော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၁၁။ သလာကဘတ် မြဲသော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၁၂။ ပက္ခိကဘတ် မြဲသော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၁၃။ ဝါဆိုသင်္ကန်း အမြဲလှူဒါန်းသော ပုဂ္ဂိုလ်။၁၄။ ရေတွင်း ရေကန် လှူဒါန်းသော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၁၅။ ကျောင်းလှူဒါန်းသော ပုဂ္ဂိုလ်။ (အံ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၆၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဂန္ထ ၄ ပါး

၁။ မက်မောခြင်း ‘အဘိဇ္ဈာ’ဟူသော နာမ်အပေါင်းကို ဝဋ်ဆင်းရဲ၌ ထုံးဖွဲ့ ချည်နှောင် တတ်သော တရား- အဘိဇ္ဈာကာယဂန္ထ၊
၂။ ဖျက်ဆီးခြင်း ‘ဗျာပါဒ’ဟူသော နာမ်အပေါင်းကို ဝဋ်ဆင်းရဲ၌ ထုံးဖွဲ့ ချည်နှောင်တတ်သော တရား- ဗျာပါဒကာယဂန္ထ၊
၃။ နွားစသည်တို့၏ အလေ့အကျင့်ဖြင့် စင်ကြယ်၏ဟု မှားသောအားဖြင့် သုံးသပ်ခြင်းဟူသော နာမ်အပေါင်းကို ဝဋ်ဆင်းရဲ၌ ထုံးဖွဲ့ ချည်နှောင်တတ်သော တရား- သီလဗ္ဗတပရာမာသ ကာယဂန္ထ၊
၄။ ငါ၏ ဤအယူသာ မှန်၏ဟု မှားသောအားဖြင့် နှလုံးသွင်းမှုဟူသော နာမ်အပေါင်းကို ဝဋ်ဆင်းရဲ၌ ထုံးဖွဲ့ ချည်နှောင်တတ်သော တရား- ဣဒံသစ္စာဘိနိဝေသ ကာယဂန္ထ။ (ဒီ၊၃၊၁၉၂။) (သံ၊၃၊၅၅။) (အဘိ၊ဓ၊၂၂၉။) (အဘိ၊ဓ၊၂၈၁။) (မဟာနိ၊၁၉၀။) (မဟာနိ၊၂၅၆။) (မဟာနိ၊၇၆။) (ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၂။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၁၄။) (သံ၊မြန်၊၃။၅၉။) (အဘိ၊ဓ၊မြန်။၄၁၉၊၅၃၉။) (အဘိ၊ဓ၊မြန်။၄၁၉၊ ၅၃၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဂန္ဓ ၃ မျိုး

၁။ သီလဂန္ဓ- သီလ တည်းဟူသော အနံ့၊
၂။ သမာဓိဂန္ဓ- သမာဓိ တည်းဟူသော အနံ့၊
၃။ ပညာဂန္ဓ- ပညာ တည်းဟူသော အနံ့။ (ယမက၊၁၊၇၆-၇၇။) (ယမက၊၁၊၁၉၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဂန္ဓဗ္ဗနတ်မျိုး ၁၀ မျိုး

၁။ အမြစ်နံ့သာ၌ အစိုးရသော နတ်၊
၂။ အနှစ်နံ့သာ၌ အစိုးရသော နတ်၊
၃။ အကာနံ့သာ၌ အစိုးရသော နတ်၊
၄။ အခေါက်နံ့သာ၌ အစိုးရသော နတ်၊
၅။ အပွေးနံ့သာ၌ အစိုးရသော နတ်၊
၆။ အရွက်နံ့သာ၌ အစိုးရသော နတ်၊
၇။ အပွင့်နံ့သာ၌ အစိုးရသော နတ်၊
၈။ အသီးနံ့သာ၌ အစိုးရသော နတ်၊
၉။ အရည်နံ့သာ၌ အစိုးရသော နတ်၊
၁၀။ အနံ့နံ့သာ၌ အစိုးရသော နတ်။ (သံ၊၂၊၂၁၀။) (သံ၊မြန်၊၂။၂၀၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဂန္ဓမာဒနတောင်၌ ဂူ ၃ ဂူ

၁။ ပတ္တမြားဂူ၊
၂။ ရွှေဂူ၊
၃။ ငွေဂူ။ (သုတ္တနိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၅၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဂန္ဓမာဒနတောင်၌ ရှိသော အနံ့ ၁၀ မျိုး

၁။ မူလဂန္ဓ- သစ်မြစ်အနံ့၊
၂။ သာရဂန္ဓ- သစ်အနှစ် အနံ့၊
၃။ ဖေဂ္ဂုဂန္ဓ- သစ်အကာအနံ့၊
၄။ တစဂန္ဓ- အခေါက် (သစ်ခေါက်) အနံ့၊
၅။ ပပဋိကာဂန္ဓ- သစ်အပွေးအနံ့၊
၆။ ခန္ဓဂန္ဓ- ပင်စည်အနံ့၊
၇။ ရသဂန္ဓ- သစ်စေး အရည်အနံ့၊
၈။ ပုပ္ဖဂန္ဓ- ပန်းအပွင့်အနံ့၊
၉။ ဖလဂန္ဓ- အသီးအနံ့၊
၁၀။ ပတ္တဂန္ဓ- အရွက်အနံ့။ (အံ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၁၈။) (ဥဒါန၊ဋ္ဌ၊၂၇၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဂန္ဓာရီအတတ် ၂ မျိုး

၁။ စူဠဂန္ဓာရီ- သုံးနှစ်အတွင်း သေလွန်ပြီးသော သတ္တဝါတို့၏ ဖြစ်ရာ ရောက်ရာ အရပ်ကို သိသော အတတ်၊
၂။ မဟာဂန္ဓာရီ- စူဠဂန္ဓာရီအတတ်ကိုလည်းကောင်း တန်ခိုးအမျိုးမျိုး ဖန်ဆင်းနိုင်သော ဣဒ္ဓိဝိဓဉာဏ်ကိစ္စကို လည်းကောင်း ပြီးစေနိုင်သော အတတ်။ (ဒီ၊ဋီ၊၁၊၃၈၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဂမ္ဘီရ ၄ မျိုး

၁။ ဓမ္မဂမ္ဘီရ- ပါဠိတော် ဓမ္မ အကြောင်း၏ နက်နဲခြင်း၊
၂။ အတ္ထဂမ္ဘီရ- ပါဠိတော် အနက် အကျိုး၏ နက်နဲခြင်း၊
၃။ ဒေသနာဂမ္ဘီရ- နှုတ်မြွက်ဟောကြားခြင်း၏ နက်နဲခြင်း၊
၄။ ပဋိဝေဓ ဂမ္ဘီရ- သဒ္ဒပညတ် နာမပညတ်တို့၌ ထိုးထွင်းသိမြင်မှု ဉာဏ်၏ နက်နဲခြင်း။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၈။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၀။) (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၃။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊မြန်၊၁။၃၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဂရုကအာပတ် ၃၁ မျိုး

၁။ ဘိက္ခု, ဘိက္ခုနီ ပါရာဇိက ၈ မျိုး၊
၂။ ဘိက္ခုသံဃာဒိသိသ် ၁၃ မျိုး၊
၃။ ဘိက္ခုနီသံဃာဒိသိသ် ၁၀ မျိုး၊ ပေါင်း ၃၁ မျိုး။ (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၃၊၄၈၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဂရုဓံတရား ၈ ပါး

၁။ ဘိက္ခုနီမသည် ပဉ္စင်းဖြစ်၍ ဝါ တစ်ရာပင် ရနေသော်လည်း ယနေ့၌ ဖြစ်သော ရဟန်းငယ်အား ရှိခိုးခြင်း ခရီးဦးကြိုခြင်း, လက်အုပ်ချီခြင်း စသော ရိုသေမှုကို ပြုရခြင်း၊
၂။ ဘိက္ခုနီမသည် ရဟန်းယောကျ်ားမရှိသော ကျောင်း၌ ဝါမဆိုရခြင်း၊
၃။ ဘိက္ခုနီမသည် လခွဲတိုင်း လခွဲတိုင်း၌ ဘိက္ခုသံဃာထံမှ ဥပုသ်ကို မေးရခြင်း, အဆုံးအမဩဝါဒ ခံယူရန် ချဉ်းကပ်ရခြင်း၊
၄။ ဘိက္ခုနီမသည် ဝါကျွတ်သောအခါ ဥဘတောသံဃာ၌ မြင်ခြင်း, ကြားခြင်း, ယုံမှားခြင်းဟူသော အကြောင်း၃ မျိုးတို့ဖြင့် ဖိတ်ကြားရခြင်း (ဥဘတောသံဃာ၌ ပဝါရဏာ ပြုရခြင်း)၊
၅။ ဘိက္ခုနီမသည် သံဃာဒိသိသ်အာပတ်သင့်သည်ရှိသော် ဥဘတောသံဃာ၌ ပက္ခမာနတ်ကျင့်ရခြင်း၊
၆။ နှစ်နှစ်တို့ပတ်လုံး သိက္ခာပုဒ်ခြောက်ပါးတို့၌ အကျင့်ကို ကျင့်ပြီးသော သိက္ခမာန်အား ဥဘတောသံဃာ၌ ပဉ္စင်းခံပေးရခြင်း၊
၇။ ဘိက္ခုနီမသည် တစ်စုံတစ်ခုသော အကြောင်းဖြင့် ရဟန်းယောကျ်ားကို မဆဲရေး, မရေရွတ်ရခြင်း၊
၈။ ရဟန်းဖြစ်သည့် နေ့မှစ၍ ရဟန်းယောကျ်ားတို့အပေါ်၌ ဩဝါဒပေးမှု, အနုသာသနပြုမှုကို တားမြစ်လျက် ရဟန်းယောကျ်ားတို့က ဘိက္ခုနီမတို့အပေါ်၌ ဩဝါဒပေးမှု, အနုသာသန ပြုမှုကို မတားမြစ် မပိတ်ပင် အပ်ခြင်း။ (ဝိ၊၂၊၇၅။) (ဝိ၊၄၊၄၄၄။) (အံ၊၃၊၁၀၃။) (ဝိ၊မြန်၊၂။၈၆။) (အံ၊မြန်၊၃။၁၀၁။) (ဝိ၊မြန်၊၄၊၄၄၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဂရုဓမ္မဟု ဆိုအပ်သော ငါးပါးသီလ လုံခြုံသူ ၁၁ ဦး

၁။ ကုရုတိုင်းဘုရင် ဘုရားအလောင်း ဓနဉ္စယမင်း၊
၂။ ဓနဉ္စယမင်း၏ မယ်တော်၊
၃။ ဓနဉ္စယမင်း၏ မိဖုရား၊
၄။ ဓနဉ္စယမင်း၏ ညီငယ် အိမ်ရှေ့မင်းသား၊
၅။ ဓနဉ္စယမင်း၏ ပုရောဟိတ်ပုဏ္ဏား၊
၆။ မင်းတိုင်ပင်ခံ အမတ်၊
၇။ ရထားထိန်း၊
၈။ ဓနဉ္စယမင်း၏ သူဌေး၊
၉။ စရွတ်တောင်းချင့်သူ၊
၁၀။ တံခါးစောင့်၊
၁၁။ ကုရုတိုင်း၏ ပြည့်တန်ဆာမ။ (စရိယာ၊ဋ္ဌ၊၃၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဂရုဘဏ္ဍာ ၅ မျိုး (ရဟန်းတို့ မခွဲဝေကောင်းသော ပစ္စည်းဘဏ္ဍာ ၅ မျိုး)

၁။ အရံ၊ အရံနေရာ၊
၂။ ကျောင်း၊ ကျောင်းနေရာ၊
၃။ ညောင်စောင်း၊ အင်းပျဉ်၊ ဘုံလျို (မွေ့ရာ, ဖုံ။) ခေါင်းအုံး၊
၄။ ကြေးအိုးကြီး၊ ကြေးအိုးစရည်း၊ ကြေးအင်တွဲ၊ ကြေးမျဉ်း၊ ပဲခွပ်၊ ပုဆိန်၊ ဓားမ၊ ပေါက်တူး၊ ဆောက်၊
၅။ နွယ်၊ ဝါး၊ ဖြူဆံမြက်၊ ပြိတ်မြက်၊ မြက်၊ မြေညက်၊ သစ်ဘဏ္ဍာ၊ မြေဘဏ္ဍာ။ (ဝိ၊၄၊၃၂၂-၃၂၃။) (ဝိ၊မြန်၊၄။၃၂၅-၃၂၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဂရုဘဏ် ၂၅ မျိုး

၁။ အရံ၊
၂။ အရံမြေရာ၊
၃။ ကျောင်း၊
၄။ ကျောင်းမြေရာ၊
၅။ ညောင်စောင်း (ခုတင်)၊
၆။ အင်းပျဉ် (ခုံရှည်, ထိုင်ခုံ)၊
၇။ ဘုံလျို (ဖုံ, မွေ့ရာ)၊
၈။ ခေါင်းအုံး၊
၉။ ကြေးအိုး, သံအိုး၊
၁၀။ ကြေး-သံ-အိုးစရည်းကြီး၊
၁၁။ ကြေး-သံ-အင်တွဲ (အင်တုံ-ဇလုံ)၊
၁၂။ ကြေး-သံ- ဖျဉ်းအိုး၊
၁၃။ ပဲခွပ်၊
၁၄။ ပုဆိန်၊
၁၅။ ဓားမ၊
၁၆။ ပေါက်တူး၊
၁၇။ ဆောက်၊
၁၈။ နွယ်၊
၁၉။ ဓား၊
၂၀။ ဖြူဆံမြက်၊
၂၁။ ပြိတ်မြက်၊
၂၂။ ကြွင်းသောမြက်၊
၂၃။ မြေညက်၊
၂၄။ သစ်ဘဏ္ဍာ၊
၂၅။ မြေညက်ဘဏ္ဍာ။ (ဝိ၊၁၊၁၁၅။) (ဝိ၊မြန်၊၁။၁၁၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဂရုဘဏ်ထိုက်သော ပစ္စည်း ၃ မျိုး

၁။ လောဟကုမ္ဘီ- သံ ကြေးတို့ဖြင့် ပြုလုပ်ထားသော အိုး၊
၂။ လောဟဘာဏက- သံ ကြေးတို့ဖြင့် ပြုလုပ်ထားသော ရေလှောင်အိုးစရည်း၊
၃။ လောဟ ကဋာဟ- သံ ကြေးတို့ဖြင့် ပြုလုပ်ထားသော ဖျဉ်းအိုး။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၄၊၇၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဂဠုန် မသုတ်ချီနိုင်သော နဂါး ၇ မျိုး

၁။ ဇလာဗုဇ စသော ပဏီတတရ နဂါး၊
၂။ နဂါးစစ်သူကြီးများ ဖြစ်သော ကမ္ဗလဿတရ နဂါး၊
၃။ နဂါးမင်းဖြစ်သော ဓတရဋ္ဌနဂါး၊
၄။ မဟာသမုဒ္ဒရာ သီတာခုနစ်တန်၌ နေလေ့ရှိသော သတ္တသီဒန္တရဝါသီ နဂါးများ၊
၅။ မြေကြီးထဲ၌ နေသော ပထဝိဋ္ဌက နဂါး၊
၆။ တောင်ထဲ၌နေသော ပဗ္ဗတဋ္ဌက နဂါး၊
၇။ မိမိ၏ ဘုံဗိမာန်၌ နေသော ဝိမာနဋ္ဌက နဂါး။ (သံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၂၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဂဠုန်မျိုး ၄ မျိုး

၁။ ဥ၌ ဖြစ်သော အဏ္ဍဇဂဠုန်၊
၂။ သားအိမ်၌ ဖြစ်သော ဇလာဗုဇဂဠုန်၊
၃။ အညစ်အကြေးတို့၌ ဖြစ်သော သံသေဒဇဂဠုန်၊
၄။ ကိုယ်ထင်ရှားဖြစ်သော ဩပပါတိက ဂဠုန်။ (သံ၊၂၊၂၀၇။) (သံ၊မြန်၊၂။၁၉၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဂါထာ ၂ မျိုး

၁။ ထိုပါဠိတော်၌ လာသော အနက်ကို ပြတတ်သော ဂါထာ၊
၂။ ထိုပါဠိတော်၌ လာသော အနက်မှ ထူးသော အနက်ကို ပြတတ်သော ဂါထာ။ (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၀၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဂါထာ ၄ မျိုး

၁။ ပုစ္ဆိတဂါထာ- မေးမြန်းသော ပုဂ္ဂိုလ်အား ဖြေဆိုသောအားဖြင့် ဟောကြားအပ်သော ဂါထာ၊
၂။ အပုစ္ဆိတဂါထာ- သူတစ်ပါးက မမေးဘဲ မိမိ၏အလိုဆန္ဒ အဇ္ဈာသယ၏ အစွမ်းဖြင့် ဟောကြားအပ်သော ဂါထာ၊
၃။ သာနုသန္ဓိကဂါထာ- အနုသန္ဓေနှင့်တကွ ဖြစ်သော ဂါထာ၊
၄။ အနနုသန္ဓိကဂါထာ- အနုသန္ဓေမရှိသော ဂါထာ။ (ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၁၀၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဂါရဝ တရား ၆ ပါး

၁။ မြတ်စွာဘုရား၌ ရိုသေ လေးစားခြင်း၊
၂။ တရားတော်၌ ရိုသေလေးစားခြင်း၊
၃။ သံဃာတော်၌ ရိုသေလေးစားခြင်း၊
၄။ သိက္ခာသုံးပါး၌ ရိုသေလေးစားခြင်း၊
၅။ အပ္ပမာဒ တရား၌ ရိုသေလေးစားခြင်း၊
၆။ အာမိသပဋိသန္ထာရ, ဓမ္မပဋိသန္ထာရ၌ ရိုသေလေးစားခြင်း။ (ဝိမတိ၊၂၊၂၉၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဂိလာန ၃ မျိုး

၁။ သင့်လျော်သော အစားအစာ သင့်လျော်သော ဆေး သင့်လျော်သော သူနာပြု တို့ကို ရသည်ဖြစ်စေ မရသည်ဖြစ်စေ ရောဂါ မပျောက်ကင်းသော လူနာ၊
၂။ သင့်လျော်သော အစားအစာ သင့်လျော်သော ဆေး သင့်လျော်သော သူနာပြုတို့ကို ရသည်ဖြစ်စေ မရသည် ဖြစ်စေ ရောဂါပျောက်ကင်းသော လူနာ၊
၃။ သင့်လျော်သော အစားအစာ သင့်လျော်သော ဆေး သင့်လျော်သော သူနာပြု တစ်ခုခုကို ရမှသာလျှင် ရောဂါပျောက်ကင်းပြီး ယင်းတို့ကို မရရှိပါက ရောဂါ မပျောက်ကင်းသော လူနာ။ (အံ၊၁၊၁၁၈။) (အဘိ၊ပု၊၁၃၀။) (အံ၊မြန်၊၁။၁၃၆။) (အဘိ၊ပု၊မြန်။၃၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဂိလာနနှင့် တူသော ပုဂ္ဂိုလ် ၃ မျိုး

၁။ မြတ်စွာဘုရားကို ဖူးမြော်ရခြင်း မြတ်စွာဘုရား၏ တရားတော်ကို ကြားနာရခြင်း ရှိသည်ဖြစ်စေ မရှိသည်ဖြစ်စေ အရိယာမဂ်သို့ မသက်ဝင် နိုင်သော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၂။ မြတ်စွာဘုရားကို ဖူးမြော်ရခြင်း မြတ်စွာဘုရား၏ တရားတော်ကို ကြားနာ ရခြင်း ရှိသည်ဖြစ်စေ မရှိသည်ဖြစ်စေ အရိယာမဂ်သို့ သက်ဝင်နိုင်သော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၃။ မြတ်စွာ ဘုရားကို ဖူးမြော်ရခြင်း မြတ်စွာဘုရား၏ တရားတော်ကို ကြားနာရခြင်း တစ်ခုခုရှိမှသာလျှင် အရိယာ မဂ်သို့ သက်ဝင်နိုင်သော ပုဂ္ဂိုလ် ယင်းသို့ မရရှိပါက အရိယာမဂ်သို့ မသက်ဝင် နိုင်သော ပုဂ္ဂိုလ်။ (အံ၊၁၊၁၁၉။) (အံ၊မြန်၊၁။၁၃၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဂိလာနရဟန်း မကြာမီ ရဟန္တာ ဖြစ်ကြောင်း တရား ၅ ပါး

၁။ ခန္ဓာကိုယ်၌ မတင့်တယ်ဟု အဖန်ဖန် ရှု၍ နေခြင်း၊
၂။ အစာအာဟာရ၌ စက်ဆုပ်ဖွယ်ဟု အဖန်ဖန် ရှု၍ နေခြင်း၊
၃။ အလုံးစုံသော လောက၌ မမွေ့လျော်ဖွယ်ဟု အဖန်ဖန် ရှု၍ နေခြင်း၊
၄။ သင်္ခါရတရားတို့၌ အမြဲမရှိဟု အဖန်ဖန် ရှု၍ နေခြင်း၊
၅။ သေခြင်းကို အာရုံပြု၍ ဖြစ်သော အမှတ်သညာသည် သန္တာန်၌ ကောင်းစွာ တည်ရှိခြင်း။ (အံ၊၂၊၁၂၆။) (အံ၊မြန်၊၂။၁၅၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဂိလာနရဟန်းအား ပြုစုရန် ခက်ခဲကြောင်း အင်္ဂါ ၅ ပါး

၁။ အနာရောဂါအား မလျောက်ပတ်သည်ကို ပြုလေ့ရှိခြင်း၊
၂။ အနာရောဂါအား လျောက်ပတ်သည်၌ အတိုင်းအရှည်ကို မသိခြင်း၊
၃။ ဆေးကို မမှီဝဲခြင်း၊
၄။ အကျိုးလိုလားသော သူနာပြုအား ‘‘တိုး ဆုတ် တန့်၏’’ဟု အနာရောဂါကို ထင်စွာ မပြုခြင်း၊
၅။ ဆင်းရဲဝေဒနာကို သည်းမခံနိုင်ခြင်း။ (အံ၊၂၊၁၂၆။) (အံ၊မြန်၊၂။၁၅၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဂိလာနရဟန်းအား ပြုစုရန် လွယ်ကူကြောင်း အင်္ဂါ ၅ ပါး

၁။ အနာရောဂါအား လျောက်ပတ် သည်ကို ပြုတတ်ခြင်း၊
၂။ အနာရောဂါအား လျောက်ပတ်သည်၌ အတိုင်းအရှည်ကို သိခြင်း၊
၃။ ဆေးကို မှီဝဲခြင်း၊
၄။ အကျိုးလိုလားသော သူနာပြုအား ‘‘တိုး ဆုတ် တန့်၏’’ဟု အနာရောဂါကို ထင်စွာ ပြုခြင်း၊
၅။ ဆင်းရဲဝေဒနာကို သည်းခံနိုင်ခြင်း။ (အံ၊၂၊၁၂၇။) (အံ၊မြန်၊၂။၁၅၆-၁၅၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဂိလာနရဟန်းအား ပြုစုလုပ်ကျွေးရန် မသင့်သော ရဟန်း၏ အင်္ဂါ ၅ ပါး

၁။ ဆေးကို ကောင်းစွာ စီမံခြင်းငှာ မစွမ်းနိုင်ခြင်း၊
၂။ သင့်တော်လျောက်ပတ်သောဆေး မလျောက်ပတ်သော ဆေး စသည်ကို မသိခြင်း၊
၃။ မသင့်သော ဆေးကို ဆက်ကပ်၍ သင့်သော ဆေးကို ပယ်ခြင်း၊
၄။ သင်္ကန်းစသော အာမိသကို အလိုရှိသည်ဖြစ်၍ ပြုစုလုပ်ကျွေးလျက် မေတ္တာစိတ်ရှိသည်ဖြစ်၍ ပြုစုလုပ်ကျွေးသူ မဟုတ်ခြင်း၊
၅။ ကျင်ကြီး, ကျင်ငယ် စသည်ကို စွန့်ပစ်ရာ၌ စက်ဆုပ်ရွံ့ရှာ တတ်သည်ဖြစ်၍ အချိန်အခါအားလျော်စွာ တရားစကားဖြင့် ဂိလာနရဟန်းကို ရွှင်လန်း နှစ်သက်စေခြင်းငှာ မစွမ်းနိုင်ခြင်း။ (ဝိ၊၃၊၄၁၈။) (ဝိ၊မြန်၊၃။၄၂၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဂိလာနရဟန်းအား ပြုစုလုပ်ကျွေးသင့်သော ရဟန်း၏ အင်္ဂါ ၅ ပါး

၁။ ဆေးကို ကောင်းစွာ စီမံခြင်းငှာ စွမ်းနိုင်ခြင်း၊
၂။ သင့်တော်လျောက်ပတ်သော ဆေး, မလျောက်ပတ်သော ဆေး စသည်ကို သိခြင်း၊
၃။ မသင့်သော ဆေးကို ပယ်၍ သင့်သော ဆေးကို ဆက်ကပ်ခြင်း၊
၄။ သင်္ကန်းစသော အာမိသကို အလိုရှိသည်ဖြစ်၍ ပြုစုလုပ်ကျွေးခြင်း မဟုတ်ဘဲ မေတ္တာစိတ်ရှိသည် ဖြစ်၍ ပြုစု လုပ်ကျွေးခြင်း၊
၅။ ကျင်ကြီးကျင်ငယ် စသည်ကို စွန့်ပစ်ရာ၌ မစက်ဆုပ် မရွံရှာတတ်သည် ဖြစ်၍ အချိန်အခါအားလျော်စွာ တရားစကားဖြင့် ဂိလာနရဟန်းကို ရွှင်လန်းနှစ်သက်စေခြင်းငှာ စွမ်းနိုင်ခြင်း။ (ဝိ၊၃၊၄၁၉။) (ဝိ၊မြန်၊၃။၄၂၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဂိုဏ်း ၆ ဂိုဏ်း (ဘုရားပရိနိဗ္ဗာန်စံပြီး ဒုတိယ နှစ်တစ်ရာမှ နောက်ကာလ အဆက်ဆက်၌ ဖြစ်ပေါ် လာသော ဂိုဏ်း ၆ ဂိုဏ်း)

၁။ ဟေမဝတဂိုဏ်း၊
၂။ ရာဇဂိရိဂိုဏ်း၊
၃။ သိဒ္ဓတ္ထိကဂိုဏ်း၊
၄။ ပုဗ္ဗ သေလိယဂိုဏ်း၊
၅။ အပရသေလိယဂိုဏ်း၊
၆။ ဝါဇိရိယဂိုဏ်း။ (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၁၊၁၁၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဂိုဏ်းကြီး ၁၈ ဂိုဏ်း (ဘုရားပရိနိဗ္ဗာန်ပြုပြီး၍ ဒုတိယ နှစ်တစ်ရာ၌ ပေါ်ပေါက်လာသော ဂိုဏ်းကြီး ၁၈ ဂိုဏ်း)

၁။ ထေရဝါဒဂိုဏ်း၊
၂။ ထေရဝါဒဂိုဏ်းမှ ခွဲထွက်သော ဂိုဏ်း ၁၁ ဂိုဏ်း၊
၃။ မဟာ သံဃိကာစရိယဝါဒဂိုဏ်း ၆ ဂိုဏ်း (စုစုပေါင်း ၁၈ ဂိုဏ်း) ။ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၀၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဂူ ၃ မျိုး

၁။ မြေဂူ၊
၂။ ကျောက်ဂူ၊
၃။ မြေကျောက်ရောဂူ။ (မ၊ဋီ၊၃၊၁၀၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဂေဟသိတဥပေက္ခာ ၆ ပါး

၁။ လျစ်လျူရှုခြင်း၏ အကြောင်းဖြစ်ကုန်သော ရူပါရုံတို့၌ ကိလေသာ အိမ်ကို မှီသော စိတ်ကြောင့်ဖြစ်သော ချမ်းသာဆင်းရဲလည်း မဟုတ်သော အဒုက္ခမသုခဝေဒနာ၊
၂။ လျစ်လျူရှုခြင်း၏ အကြောင်းဖြစ်ကုန်သော သဒ္ဒါရုံတို့၌ ကိလေသာအိမ်ကို မှီသော စိတ်ကြောင့်ဖြစ်သော ချမ်းသာဆင်းရဲလည်း မဟုတ်သော အဒုက္ခမသုခဝေဒနာ၊
၃။ လျစ်လျူ ရှုခြင်း၏ အကြောင်းဖြစ်ကုန်သော ဂန္ဓာရုံတို့၌ ကိလေသာအိမ်ကို မှီသော စိတ်ကြောင့် ဖြစ်သော ချမ်းသာဆင်းရဲလည်း မဟုတ်သော အဒုက္ခမသုခဝေဒနာ၊
၄။ လျစ်လျူရှုခြင်း၏ အကြောင်းဖြစ်ကုန်သော ရသာရုံတို့၌ ကိလေသာအိမ်ကို မှီသော စိတ်ကြောင့်ဖြစ်သော ချမ်းသာဆင်းရဲလည်း မဟုတ်သော အဒုက္ခမသုခဝေဒနာ၊
၅။ လျစ်လျူရှုခြင်း၏အကြောင်း ဖြစ်ကုန်သော ဖောဋ္ဌဗ္ဗာရုံတို့၌ ကိလေသာအိမ်ကို မှီသော စိတ်ကြောင့်ဖြစ်သော ချမ်းသာ ဆင်းရဲလည်း မဟုတ်သော အဒုက္ခမသုခဝေဒနာ၊
၆။ လျစ်လျူရှုခြင်း၏ အကြောင်းဖြစ် ကုန်သော ဓမ္မာရုံတို့၌ ကိလေသာအိမ်ကို မှီသော စိတ်ကြောင့်ဖြစ်သော ချမ်းသာ ဆင်းရဲလည်း မဟုတ်သော အဒုက္ခမသုခဝေဒနာ။ (အဘိ၊ဝိ၊၃၉၆။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၂။၅၀၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဂေဟဿိတဒေါမနဿ ၆ ပါး

၁။ စိတ်နှလုံးကို မပွားစေတတ်ကုန်သော ရူပါရုံတို့၌ ကိလေသာ အိမ်ကို မှီသော စိတ်ကြောင့်ဖြစ်သော အသာတဒုက္ခဝေဒနာ၊
၂။ စိတ်နှလုံးကို မပွားစေ တတ်သော သဒ္ဒါရုံတို့၌ ကိလေသာအိမ်ကို မှီသော စိတ်ကြောင့်ဖြစ်သော အသာတဒုက္ခ ဝေဒနာ၊
၃။ စိတ်နှလုံးကို မပွားစေတတ်ကုန်သော ဂန္ဓာရုံတို့၌ ကိလေသာအိမ်ကို မှီသော စိတ်ကြောင့်ဖြစ်သော အသာတဒုက္ခဝေဒနာ၊
၄။ စိတ်နှလုံးကို မပွားစေတတ်ကုန်သော ရသာရုံ တို့၌ ကိလေသာအိမ်ကို မှီသော စိတ်ကြောင့်ဖြစ်သော အသာတဒုက္ခဝေဒနာ၊
၅။ စိတ်နှလုံးကို မပွားစေတတ်ကုန်သော ဖောဋ္ဌဗ္ဗာရုံတို့၌ ကိလေသာအိမ်ကို မှီသော စိတ်ကြောင့်ဖြစ်သော အသာတဒုက္ခဝေဒနာ၊
၆။ စိတ်နှလုံးကို မပွားစေတတ်ကုန်သော ဓမ္မာရုံတို့၌ ကိလေသာ အိမ်ကို မှီသော စိတ်ကြောင့်ဖြစ်သော အသာတဒုက္ခဝေဒနာ။ (အဘိ၊ဝိ၊၃၉၆။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၂။ ၅၀၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဂေဟဿိတသောမနဿ ၆ ပါး

၁။ စိတ်နှလုံးကို ပွားစေတတ်သော ရူပါရုံတို့၌ ကိလေသာ အိမ်ကို မှီသော စိတ်ကြောင့်ဖြစ်သော သာတသုခဝေဒနာ၊
၂။ စိတ်နှလုံးကို ပွားစေတတ်သော သဒ္ဒါရုံ တို့၌ ကိလေသာအိမ်ကို မှီသော စိတ်ကြောင့်ဖြစ်သော သာတသုခဝေဒနာ၊
၃။ စိတ်နှလုံးကို ပွားစေတတ်သော ဂန္ဓာရုံတို့၌ ကိလေသာအိမ်ကို မှီသော စိတ်ကြောင့်ဖြစ်သော သာတသုခ ဝေဒနာ၊
၄။ စိတ်နှလုံးကို ပွားစေတတ်သော ရသာရုံတို့၌ ကိလေသာအိမ်ကို မှီသော စိတ်ကြောင့် ဖြစ်သော သာတသုခဝေဒနာ၊
၅။ စိတ်နှလုံးကို ပွားစေတတ်သော ဖောဋ္ဌဗ္ဗာရုံတို့၌ ကိလေသာ အိမ်ကို မှီသော စိတ်ကြောင့်ဖြစ်သော သာတသုခဝေဒနာ၊
၆။ စိတ်နှလုံးကို ပွားစေတတ်သော ဓမ္မာရုံတို့၌ ကိလေသာအိမ်ကို မှီသော စိတ်ကြောင့်ဖြစ်သော သာတသုခ ဝေဒနာ။ (အဘိ၊ဝိ၊၃၉၆။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၂။၅၀၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဂေါစရ ၃ ပါး

ကျက်စားရာ အာရုံ ၃ မျိုးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဂေါစရသမ္ပဇညရဟန်း ၄ မျိုး

၁။ ဟရတိ န ပစ္စာဟရတိ- ဆွမ်းခံသွားရာအခါ၌သာ ကမ္မဋ္ဌာန်းကို ဆောင်၍ အပြန်၌ မဆောင်သော ရဟန်း၊
၂။ ပစ္စာဟရတိ န ဟရတိ- ဆွမ်းခံ အပြန်၌သာ ကမ္မဋ္ဌာန်းကို ဆောင်၍ အသွား၌ မဆောင်သော ရဟန်း၊
၃။ နေဝ ဟရတိ န ပစ္စာဟရတိ- ဆွမ်းခံ အသွားအပြန် နှစ်မျိုးလုံး၌ ကမ္မဋ္ဌာန်းကို မဆောင်သော ရဟန်း၊
၄။ ဟရတိ စ ပစ္စာဟရတိ စ- ဆွမ်းခံအသွားအပြန် နှစ်မျိုးလုံး၌ ကမ္မဋ္ဌာန်းကို ဆောင်သော ရဟန်း။ (သံ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၁၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဂေါတမဘုရားရှင်၏ ဓမ္မာဘိသမယ ၃ ကြိမ်

၁။ ဓမ္မစကြာ တရားဦးကို ဟောတော်မူသော အခါ၌ လူနတ်ဗြဟ္မာ ဆယ့်ရှစ်ကုဋေတို့ တရားထူး ရကြပြီး ကျွတ်တမ်းဝင်ကြသည်၊
၂။ နတ်လူတို့၏ အစည်းအဝေးတွင် တရားဟောတော်မူသော အခါ၌ ဂဏန်းသချင်္ာအားဖြင့် မရေတွက်နိုင်သော လူနတ်ဗြဟ္မာတို့ ကျွတ်တမ်းဝင်ကြသည်၊
၃။ ကပိလဝတ်မြို့၌ သားတော်ရာဟုလာကို ဆုံးမသောအခါတွင် ဂဏန်းသချင်္ာအားဖြင့် မရေတွက်နိုင်သော လူနတ်ဗြဟ္မာတို့ တရားထူးရပြီး ကျွတ်တမ်းဝင်ကြသည်။ (အပ၊၂၊၃၈၀။) (အပ၊မြန်၊၂။၃၇၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဂေါတမဘုရားရှင်၏ ဓာတုစေတီတော် ၁၀ ဆူ

၁။ အဇာတသတ်မင်း၏ နိုင်ငံ၊ ရာဇဂြိုဟ်မြို့၌ တည်ထားသော ဓာတုစေတီ၊
၂။ ဝေသာလီမြို့၌ တည်ထားသော ဓာတုစေတီ၊
၃။ ကပိလဝတ် မြို့၌ တည်ထားသော ဓာတုစေတီ၊
၄။ အလ္လကပ္ပတိုင်း၌ တည်ထားသော ဓာတုစေတီ၊
၅။ ရာမ ပုဏ္ဏားရွာ၌ တည်ထားသော ဓာတုစေတီ၊
၆။ ဝေဋ္ဌဒီပကတိုင်း၌ တည်ထားသော ဓာတုစေတီ၊
၇။ မလ္လတိုင်း ပါဝေယျကမြို့၌ တည်ထားသော ဓာတုစေတီ၊
၈။ ကုသိနာရုံမြို့၌ တည်ထားသော ဓာတုစေတီ၊ (ဤရှစ်ဆူသည် ဘုရားရှင်၏ ခန္ဓာကိုယ်တော်မှ ဖြစ်သော သာရီရိကဓာတ်တော် စစ်စစ် စေတီများ ဖြစ်ကြသည်)၊
၉။ ဒေါဏပုဏ္ဏားကြီး တည်ထားသော ကုမ္ဘ (ဓာတ်တော်ချ ခြင်းတောင်း) စေတီ၊
၁၀။ မောရိယမြို့သူမြို့သားများ တည်ထားသော အင်္ဂါရ (စန္ဒကူးမီးသွေး) စေတီ၊ (ဤနောက်စေတီနှစ်ဆူသည် ဓာတ်တော်များ၏ အခြံအရံ ဖြစ်သော ပရိက္ခာရ စေတီများသာ ဖြစ်သည်)။ (အပ၊၂၊၃၈၃။) (အပ၊မြန်၊၂။၃၈၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဂေါတမဘုရားရှင်၏ အဂ္ဂသာဝက ၂ ပါး

၁။ သာရိပုတ္တရာထေရ်၊
၂။ မောဂ္ဂလ္လာန်ထေရ်။ (ဒီ၊၂၊၄။) (ဒီ၊မြန်၊၂။၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဂေါတမဘုရားရှင်၏ အသုံးအဆောင်များ တည်ရှိရာဌာန ၁၄ ခု

၁။ ကျောက်သပိတ်တော်, တောင်ဝှေးတော်, ခါးဝတ်သင်္ကန်းမှ ကြွင်းသော သင်္ကန်းတော်များသည် ဝဇိရာပြည်၊
၂။ ခါးဝတ်သင်းပိုင်တော်သည် ကုလဃရမြို့၊
၃။ အိပ်ရာခင်းတော်သည် ကပိလဝတ်ပြည်၊
၄။ ဓမကရိုဏ် ခါးပန်းကြိုးတော်သည် ပါဋလိပုတ်ပြည်၊
၅။ ရေသနုပ်တော်သည် ဓမ္မာပြည်၊
၆။ ဥဏ္ဏလုံ(မွေးရှင်တော်) သည် ကောသလတိုင်း၊
၇။ ဝတ်လဲတော်ပုဆိုးသည် ဗြဟ္မာ့ပြည်၊
၈။ ဦးရစ် (ဗောင်းတော်) သည် တာဝတိံသာနတ်ပြည်၊
၉။ နီသီဒိုင်အခင်းသည် အဝန္တိတိုင်း၊
၁၀။ အိပ်ရာလွှမ်းအခင်းသည် ဒေဝရဋ္ဌနိုင်ငံ၊
၁၁။ မီးပွတ်ခုံသည် မိထိလာမြို့၊
၁၂။ ရေစစ် တော်သည် ဝိဒေဟတိုင်း၊
၁၃။ ပဲခွပ်တော်, အပ်ကျည်တော်သည် ဣန္ဒပတ္တမြို့၊
၁၄။ ကြွင်းသော ပရိက္ခရာ အသုံးအဆောင်တို့သည် အပရန္တဇနပုဒ်တို့၌ တည်ရှိသည်။ (အပ၊၂၊၃၈၄။) (အပ၊မြန်၊၂။၃၈၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဂေါတမဘုရားအလောင်း၏ ပြာသာဒ် ၃ ဆောင်

၁။ ရမ္မမည်သော ပြာသာဒ်၊
၂။ သုရမ္မ မည်သော ပြာသာဒ်၊
၃။ သုဘမည်သော ပြာသာဒ်။ (အပ၊၂၊၃၈၀။) (ဗုဒ္ဓဝံ၊ဋ္ဌ၊၃၄၆။) (အပ၊မြန်၊၂။၃၈၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဂေါတမဘုရားအလောင်းတော် ဗျာဒိတ်တော်ခံယူခဲ့သော ဘုရားရှင် ၂၄ ဆူ

၁။ ဒီပင်္ကရ မြတ်စွာဘုရား၊
၂။ ကောဏ္ဍညမြတ်စွာဘုရား၊
၃။ မင်္ဂလမြတ်စွာဘုရား၊
၄။ သုမနမြတ်စွာဘုရား၊
၅။ ရေဝတမြတ်စွာဘုရား၊
၆။ သောဘိတမြတ်စွာဘုရား၊
၇။ အနောမဒဿီ မြတ်စွာဘုရား၊
၈။ ပဒုမမြတ်စွာဘုရား၊
၉။ နာရဒမြတ်စွာဘုရား၊
၁၀။ ပဒုမုတ္တရမြတ်စွာဘုရား၊
၁၁။ သုမေဓ မြတ်စွာဘုရား၊
၁၂။ သုဇာတမြတ်စွာဘုရား၊
၁၃။ ပိယဒဿီမြတ်စွာဘုရား၊
၁၄။ အတ္ထဒဿီ မြတ်စွာဘုရား၊
၁၅။ ဓမ္မဒဿီမြတ်စွာဘုရား၊
၁၆။ သိဒ္ဓတ္ထမြတ်စွာဘုရား၊
၁၇။ တိဿမြတ်စွာ ဘုရား၊
၁၈။ ဖုဿမြတ်စွာဘုရား၊
၁၉။ ဝိပဿီမြတ်စွာဘုရား၊
၂၀။ သိခီမြတ်စွာဘုရား၊
၂၁။ ဝေဿဘူမြတ်စွာဘုရား၊
၂၂။ ကကုသန္ဓမြတ်စွာဘုရား၊
၂၃။ ကောဏာဂမနမြတ်စွာဘုရား၊
၂၄။ ကဿပမြတ်စွာဘုရား။ (ဓမ္မ၊ဋ္ဌ၊၁၊၅၃။) (အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၅၄-၅၅။) (ဗုဒ္ဓဝံ၊ဋ္ဌ၊၃၁၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဂေါတြဘူတရား ၈ ပါး (ဝိပဿနာအစွမ်းအားဖြင့် ဖြစ်သော ဂေါတြဘူ ၁၀ ပါး)

၁။ သောတာပတ္တိ မဂ်ကို ရခြင်းငှာ ဖြစ်ပေါ်ခြင်း၊ ဖြစ်ပွားခြင်း၊ သင်္ခါရနိမိတ်၊ အားထုတ်ခြင်း၊ တစ်ဖန် ဘဝသစ်၌ ဖြစ်ခြင်း ဂတိ ခန္ဓာတို့၏ ဖြစ်ခြင်း၊ မဟဂ္ဂုတ်ဝိပါက်၏ ဖြစ်ခြင်း၊ ပဋိသန္ဓေ နေခြင်း၊ အိုခြင်း၊ နာခြင်း၊ သေခြင်း၊ စိုးရိမ်ခြင်း၊ ငိုကြွေးခြင်း၊ ပြင်းစွာပင်ပန်းခြင်း အပဖြစ်သော သင်္ခါရနိမိတ် တို့ကို လွှမ်းမိုးတတ်သော ဂေါတြဘူ၊
၂။ သောတာပတ္တိဖလသမာပတ်အကျိုးငှာ ။ပ။ လွှမ်းမိုး တတ်သော ဂေါတြဘူ၊
၃။ သကဒါဂါမိမဂ်ကို ရခြင်းငှာ ။ပ။ လွှမ်းမိုးတတ်သော ဂေါတြဘူ၊
၄။ သကဒါဂါမိဖလသမာပတ် အကျိုးငှာ ။ပ။ လွှမ်းမိုးတတ်သော ဂေါတြဘူ၊
၅။ အနာဂါမိ မဂ်ကို ရခြင်းငှာ ။ပ။ လွှမ်းမိုးတတ်သော ဂေါတြဘူ၊
၆။ အနာဂါမိဖလသမာပတ်အကျိုးငှာ ။ပ။ လွှမ်းမိုးတတ်သော ဂေါတြဘူ၊
၇။ အရဟတ္တမဂ်ကို ရခြင်းငှာ ။ပ။ လွှမ်းမိုးတတ်သော ဂေါတြဘူ၊
၈။ အရဟတ္တဖလသမာပတ်အကျိုးငှာ ။ပ။ လွှမ်းမိုးတတ်သော ဂေါတြဘူ၊
၉။ သုညတဝိဟာရသမာပတ်အကျိုးငှာ ။ပ။ လွှမ်းမိုးတတ်သော ဂေါတြဘူ၊
၁၀။ အနိမိတ္တဝိဟာရ သမာပတ်အကျိုးငှာ ။ပ။ လွှမ်းမိုးတတ်သော ဂေါတြဘူ။(ဤဆယ်ပါးသော ဂေါတြဘူတရား တို့သည် ဝိပဿနာ၏ အစွမ်းအားဖြင့် ဖြစ်ကုန်၏) ။ (ပဋိသံ။၆၅။) (ပဋိသံ၊မြန်။၈၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဂေါတြဘူတရား ၈ ပါး (သမထ၏ အစွမ်းဖြင့် ဖြစ်သော ဂေါတြဘူတရား ၈ ပါး)

၁။ ပဌမဈာန်ကို ရခြင်းငှာ နီဝရဏတရားတို့ကို လွှမ်းမိုးတတ်သော ဂေါတြဘူ၊
၂။ ဒုတိယဈာန်ကို ရခြင်းငှာ ဝိတက်ဝိစာရတို့ကို လွှမ်းမိုးတတ်သော ဂေါတြဘူ၊
၃။ တတိယဈာန်ကို ရခြင်းငှာ ပီတိကို လွှမ်းမိုးတတ်သော ဂေါတြဘူ၊
၄။ စတုတ္ထဈာန်ကို ရခြင်းငှာ သုခဒုက္ခတို့ကို လွှမ်းမိုးတတ်သော ဂေါတြဘူ၊
၅။ အာကာသာနဉ္စာယတနသမာပတ်ကို ရခြင်းငှာ ရူပသညာ ပဋိဃသညာ နာနတ္တ သညာတို့ လွှမ်းမိုးတတ်သော ဂေါတြဘူ၊
၆။ ဝိညာဏဉ္စာယတနသမာပတ်ကို ရခြင်းငှာ အာကာသာနဉ္စာယတနသညာကို လွှမ်းမိုးတတ်သော ဂေါတြဘူ၊
၇။ အာကိဉ္စညာယတန သမာပတ်ကို ရခြင်းငှာ ဝိညာဏဉ္စာယတနသညာကို လွှမ်းမိုးတတ်သော ဂေါတြဘူ၊
၈။ နေဝသညာနာသညာယတနသမာပတ်ကို ရခြင်းငှာ အာကိဉ္စညာယတနသညာကို လွှမ်းမိုး တတ်သော ဂေါတြဘူ (ဤရှစ်ပါးသော ဂေါတြဘူ တို့သည် သမထ၏ အစွမ်းအားဖြင့် ဖြစ်ကုန်၏)။ (ပဋိသံ။၆၅။) (ပဋိသံ၊မြန်။၈၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဂေါနိသာဒိကာ ကုဋိ ၂ မျိုး

၁။ အာရာမ ဂေါနိသာဒိကာ- နွားများဝင်ရောက်နိုင်သော အာရာမ်၊
၂။ ဝိဟာရ ဂေါနိသာဒိကာ- နွားများဝင်ရောက်နိုင်သော ကျောင်း။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၃၈၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဃာနဝိညေယျဂန္ဓ ၂ မျိုး

၁။ သေဝိတဗ္ဗ ဃာနဝိညေယျဂန္ဓ- ဤဃာနဝိညာဉ်ဖြင့် သိအပ်သော ဂန္ဓာရုံကို မှီဝဲသော ပုဂ္ဂိုလ်အား အကုသိုလ်တရားများ ယုတ်လျော့၍ ကုသိုလ်တရားများ တိုးပွားလာသဖြင့် မှီဝဲအပ်သော ဃာနဝိညေယျဂန္ဓ၊
၂။ အသေဝိတဗ္ဗ ဃာနဝိညေယျဂန္ဓ- ဤဃာန ဝိညာဉ်ဖြင့် သိအပ်သော ဂန္ဓာရုံကို မှီဝဲသော ပုဂ္ဂိုလ်အား အကုသိုလ်တရားများ တိုးပွား၍ ကုသိုလ်တရားများ ယုတ်လျော့သွားသဖြင့် မမှီဝဲအပ်သော ဃာနဝိညေယျဂန္ဓ။ (ဒီ၊၂၊၂၂၅။) (ဒီ၊မြန်၊၂။၂၅၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ငယ်ရွယ်သော်လည်း မထေမဲ့မြင် မပြုအပ်သည့် အရာ ၄ ပါး

၁။ ခတ္တိယ- မင်း၊
၂။ ဥရဂ- မြွေ၊
၃။ အဂ္ဂိ- မီး၊
၄။ ဘိက္ခု- ရဟန်း။ (သံ၊၁၊၆၈။) (သံ၊မြန်၊၁။၆၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ငရဲ ကျကြောင်း ၅ ပါး

၁။ သဒ္ဓါတရား မရှိခြင်း၊
၂။ အရှက် မရှိခြင်း၊
၃။ အကြောက်အလန့် မရှိခြင်း၊
၄။ ပျင်းရိခြင်း၊
၅။ ပညာ မရှိခြင်း။ (အံ၊၂၊၃။) (အံ၊မြန်၊၂။၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ငရဲ ဧကန် ကျကြောင်းတရား ၅ ပါး

ကုစား၍ မရနိုင်သော တရား ၅ ပါးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ငရဲ၌ ကျကြောင်း တရား ၂ ပါး

၁။ ယုတ်မာသော အကျင့်နှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၂။ ယုတ်မာသော အယူနှင့် ပြည့်စုံခြင်း။ (ခုဒ္ဒက၊၂၁၃။) (ခုဒ္ဒက၊မြန်။၁၉၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ငရဲ၌ ကျရောက်မည့် ရဟန်း၏ အင်္ဂါ ၅ ပါး

၁။ ဆန္ဒာဂတိသို့ လိုက်ခြင်း၊
၂။ ဒေါသာ ဂတိသို့ လိုက်ခြင်း၊
၃။ မောဟာဂတိသို့ လိုက်ခြင်း၊
၄။ ဘယာဂတိသို့ လိုက်ခြင်း၊
၅။ သံဃိကပစ္စည်းကို ပုဂ္ဂလိကကဲ့သို့ သုံးဆောင်ခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၃၅၅။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၄၅၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ငရဲ၌ မကျရောက်ဘဲ နတ်ပြည်သို့ ရောက်စေသော ရဟန်း အင်္ဂါ ၅ ပါး

၁။ ဆန္ဒာဂတိသို့ မလိုက်ခြင်း၊
၂။ ဒေါသာဂတိသို့ မလိုက်ခြင်း၊
၃။ မောဟာဂတိသို့ မလိုက်ခြင်း၊
၄။ ဘယာ ဂတိသို့ မလိုက်ခြင်း၊
၅။ သံဃိကပစ္စည်းကို ပုဂ္ဂလိကပစ္စည်းကဲ့သို့ မသုံးဆောင်ခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၃၅၅။) (ဝိ၊မြန်၊ ၅။၄၅၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ငရဲ၌ ဧကန် ကျကြောင်း အင်္ဂါ ၄ ပါး

၁။ မိမိကိုယ်တိုင် သူ့အသက် သတ်လေ့ရှိခြင်း၊
၂။ သူတစ်ပါး ကိုလည်း သူ့အသက် သတ်ခြင်း၌ ဆောက်တည်စေခြင်း၊
၃။ သူ့အသက် သတ်ခြင်း၌ အလိုတူ ခွင့်ပြုခြင်း၊
၄။ သူ့အသက် သတ်ခြင်း၏ ဂုဏ်ကျေးဇူးကို ပြောဆိုခြင်း၊ (တစ်နည်း)
မိမိ ကိုယ်တိုင် သူ့ဥစ္စာ ခိုးလေ့ရှိခြင်း၊
၂။ သူတစ်ပါးအားလည်း သူ့ဥစ္စာကို ခိုးစေခြင်း၊
၃။ သူ့ဥစ္စာကို ခိုးယူခြင်း၌ အလိုတူခွင့်ပြုခြင်း၊
၄။ သူ့ဥစ္စာ ခိုးယူခြင်း၏ ဂုဏ်ကျေးဇူးကို ပြောဆိုခြင်း။ (အံ၊၁၊၅၅၀-၅၅၁။) (အံ၊၁၊၅၆၀။) (အံ၊၁၊၅၇၅။) (အံ၊၁၊၅၇၆။) (အံ၊မြန်၊၁။၅၆၃-၅၆၄၊၅၆၆၊ ၆၇၄၊၅၈၉။) (အံ၊မြန်၊၁။၅၆၃-၅၆၄၊၅၆၆၊၆၇၄၊၅၈၉။) (အံ၊မြန်၊၁။၅၆၃-၅၆၄၊ ၅၆၆၊၆၇၄၊၅၈၉။) (အံ၊မြန်၊၁။၅၈၉-၅၉၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ငရဲ၌ ဧကန်ကျမည့် ပုဂ္ဂိုလ် ၄ မျိုး

၁။ အပြစ်ရှိသော ကာယကံ ကာယဒုစရိုက်နှင့် ပြည့်စုံသော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၂။ အပြစ်ရှိသော ဝစီကံ ဝစီဒုစရိုက်နှင့် ပြည့်စုံသော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၃။ အပြစ်ရှိသော မနောကံ မနောဒုစရိုက်နှင့် ပြည့်စုံသော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၄။ အပြစ်ရှိသော မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိအယူနှင့် ပြည့်စုံသော ပုဂ္ဂိုလ်၊ (တစ်နည်း)
ကာယဒုစရိုက်နှင့် ပြည့်စုံသော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၂။ ဝစီဒုစရိုက်နှင့် ပြည့်စုံသော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၃။ မနောဒုစရိုက်နှင့် ပြည့်စုံသော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၄။ သူ့ကျေးဇူးကို မသိတတ် မဆပ်တတ်သော ပုဂ္ဂိုလ်၊ (တစ်နည်း)
သဒ္ဓါတရားမရှိသော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၂။ သီလမရှိသော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၃။ ပျင်းရိသော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၄။ ပညာမဲ့သော ပုဂ္ဂိုလ်။ (အံ၊၁၊၅၄၈။) (အံ၊မြန်၊၁။၅၆၃-၅၆၄၊၅၆၆၊၆၇၄၊၅၈၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ငရဲကျကြောင်း ၃ ပါး

၁။ အကုသိုလ် ကာယကံမှုနှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၂။ အကုသိုလ် ဝစီကံမှုနှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၃။ အကုသိုလ် မနောကံမှုနှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊ (တစ်နည်း)
အပြစ်နှင့် တကွဖြစ်သော မညီညွတ်သော မစင်ကြယ်သော ကာယကံမှုနှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၂။ အပြစ်နှင့် တကွဖြစ်သော မညီညွတ်သော မစင်ကြယ်သော ဝစီကံမှုနှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၃။ အပြစ်နှင့် တကွ ဖြစ်သော မညီညွတ်သော မစင်ကြယ်သော မနောကံမှုနှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊ (တစ်နည်း)
မိမိကိုယ်တိုင် ပါဏာတိပါတ စသော ဒုစရိုက်ဆယ်ပါးတို့ကို ကျူးလွန်ခြင်း၊
၂။ သူတစ်ပါးတို့ကို ကျူးလွန် စေခြင်း၊
၃။ ကျူးလွန်ခြင်း၌ သဘောတူ ခွင့်ပြုခြင်း။ (အံ၊၁၊၂၉၆-၂၉၇။) (အံ၊မြန်၊၁။၃၁၃-၃၁၄-၃၁၉။) (အံ၊၁၊၃၀၂။) (အံ၊မြန်၊၁။၃၁၃-၃၁၄-၃၁၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ငရဲကျကြောင်း တရား ၁၀ ပါး

၁။ ညှာတာခြင်း ကင်းလျက် သွေးစွန်းလက်ဖြင့် သူ့အသက်ကို သတ်လေ့ရှိခြင်း၊
၂။ ရွာ၌ ဖြစ်စေ တော၌ ဖြစ်စေ သူ့ဥစ္စာကို ခိုးယူလေ့ရှိခြင်း၊
၃။ မာတုရက္ခိတ (အမိစောင့်ရှောက်ထားသူ) စသော မိန်းမ ဆယ်မျိုးတို့၌ ကာမဖြင့် မှားယွင်းစွာ ကျင့်လေ့ရှိခြင်း၊
၄။ ပရိသတ်အလယ်၌ တံစိုးလက်ဆောင်စသော အာမိသကြောင့် မဟုတ်မမှန် ပြောလေ့ရှိခြင်း၊
၅။ ညီညွတ်သူအချင်းချင်း ကွဲပြားစေအောင် ကုန်းချောစကား ပြောကြား တတ်ခြင်း၊
၆။ သူတစ်ပါးတို့၏နား စပ်ခါးစေလျက် အမျက်ထွက်ဖွယ် ကြမ်းတမ်းသော စကားကို ပြောကြားတတ်ခြင်း၊
၇။ အကျိုးမဲ့ အခါမဲ့ တရားမဲ့ဖြစ်သော ပြိန်ဖျင်းသော စကားကို ပြောဆိုတတ်ခြင်း၊
၈။ သူတစ်ပါးစည်းစိမ်ဥစ္စာ အဆောက်အဦတို့သည် ငါ့ဥစ္စာဖြစ်မူ ကောင်းလေစွ စသည်ဖြင့် သူတစ်ပါးဥစ္စာကို ရှေးရှုကြံစည်မှုအဘိဇ္ဈာ များခြင်း၊
၉။ ဤ သတ္တဝါတို့အား ဖမ်းဆီးသတ်ဖြတ်ကြပါစေ စသည်ဖြင့် ဖျက်ဆီးလိုသော စိတ်အကြံ ရှိခြင်း၊
၁၀။ လှူဒါန်းပူဇော်ခြင်းသည် အကျိုးမရှိ စသည်ဖြင့် မှားသော အမြင် ရှိခြင်း။ (အံ၊၃၊၄၉၀။) (အံ၊မြန်၊၃။၄၈၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ငရဲကျကြောင်း တရား ၂ ပါး

၁။ အမျက်ထွက်ခြင်း ကောဓ၊
၂။ ရန်ငြိုးဖွဲ့ခြင်း ဥပနာဟ၊ (တစ်နည်း)
သူ့ကျေးဇူးကို ချေဖျက်ခြင်း မက္ခ၊
၂။ အပြိုင်ပြုခြင်း ပလာသ၊ (တစ်နည်း)
ငြူစူခြင်း ဣဿာ၊
၂။ ဝန်တိုခြင်း မစ္ဆရိယ၊ (တစ်နည်း)
လှည့်ပတ်ခြင်း မာယာ၊
၂။ စဉ်းလဲခြင်း သာဌေယျ၊ (တစ်နည်း)
ဒုစရိုက်တရားတို့မှ မရှက်ခြင်း အဟိရီက၊
၂။ ဒုစရိုက်တရားတို့မှ မလန့်ခြင်း အနောတ္တပ္ပ။ (အံ၊၁၊၉၅။) (အံ၊မြန်၊၁။၁၁၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ငရဲကျကြောင်း တရား ၅ ပါး

၁။ သူ့အသက် သတ်ခြင်း၊
၂။ သူ့ဥစ္စာ ခိုးယူခြင်း၊
၃။ ကာမဂုဏ်တို့၌ မှားယွင်းစွာ ကျင့်ခြင်း၊
၄။ မုသားပြောခြင်း၊
၅။ သေအရက် သောက်ခြင်း။ (အံ၊၂၊၁၇၉။) (အံ၊မြန်၊၂။၂၂၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ငရဲကျကြောင်း တရား ၅ ပါး

၁။ နေရာ ကျောင်း၌ ဝန်တိုခြင်း၊
၂။ ဒါယကာတို့၌ ဝန်တိုခြင်း၊
၃။ လာဘ်သပ်ပကာ၌ ဝန်တိုခြင်း၊
၄။ ကိုယ်ရေအဆင်း ဂုဏ်သတင်းတို့၌ ဝန်တိုခြင်း၊
၅။ ပရိယတ် တရား၌ ဝန်တိုခြင်း။ (အံ၊၂၊၁၂၂။) (အံ၊မြန်၊၂။၁၅၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ငရဲကျကြောင်း တရား ၆ ပါး

၁။ သူ့အသက်ကို သတ်လေ့ရှိခြင်း၊
၂။ မပေးသည်ကို ယူခြင်း၊
၃။ ကာမဂုဏ်တို့၌ မှားယွင်းစွာ ကျင့်လေ့ရှိခြင်း၊
၄။ မဟုတ်မမှန် ပြောခြင်း၊
၅။ တပ်မက်မော မှုလည်း ရှိခြင်း၊
၆။ မှားသော အယူလည်း ရှိခြင်း။ (အံ၊၂၊၃၇၇။) (အံ၊မြန်၊၂။၄၇၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ငရဲကျကြောင်း တရား ၆ ပါး (ဒုတိယနိရယ)

၁။ အသက်သတ်လေ့ ရှိခြင်း၊
၂။ မပေးသည်ကို ယူလေ့ရှိခြင်း၊
၃။ ကာမဂုဏ်တို့၌ မှားယွင်းစွာ ကျင့်လေ့ရှိခြင်း၊
၄။ မမှန် ပြောခြင်း၊
၅။ တပ်မက်မောမှု ရှိခြင်း၊
၆။ ကြမ်းတမ်းခက်ထန် မာကျောမှု ရှိခြင်း။ (အံ၊၂၊၃၇၇။) (အံ၊မြန်၊၂။၄၇၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ငရဲကျကြောင်း အညစ်အကြေး ၃ မျိုး

၁။ သီလ မရှိခြင်း၊ သီလမရှိခြင်း ဟူသော အညစ်အကြေးကို မပယ်ခြင်း၊
၂။ ငြူစူတတ်ခြင်း၊ ငြူစူခြင်းဟူသော အညစ်အကြေးကို မပယ်ခြင်း၊
၃။ ဝန်တို တတ်ခြင်း၊ ဝန်တိုခြင်း ဟူသော အညစ်အကြေးကို မပယ်ခြင်း။ (အံ၊၁၊၁၀၃။) (အံ၊မြန်၊၁။၁၂၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ငရဲကျကြောင်း အပြစ် ၅ မျိုး

၁။ အသက်ကို သတ်လေ့ရှိခြင်း၊
၂။ မပေးသည်ကို ယူလေ့ရှိခြင်း၊
၃။ ကာမဂုဏ်တို့၌ မှားယွင်းစွာ ကျင့်လေ့ရှိခြင်း၊
၄။ မဟုတ်မမှန် ဆိုလေ့ရှိခြင်း၊
၅။ ယစ်မူး မေ့လျော့ခြင်း၏ အကြောင်းဖြစ်သော သေရည်သေရက်ကို သောက်စားလေ့ ရှိခြင်း။ (အံ၊၂၊၁၅၀။) (အံ၊မြန်၊၂။၁၉၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ငရဲကျမည့် ပုဂ္ဂိုလ် ၂ မျိုး

၁။ အားထုတ်ခြင်း လုံ့လပယောဂ ပျက်ယွင်းသော ယုတ်ညံ့သော အကျင့် သီလနှင့် ပြည့်စုံသော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၂။ နှလုံးသွင်းမှု ပျက်ပြားသော ယုတ်မာသော အယူနှင့် ပြည့်စုံသော ပုဂ္ဂိုလ်။ (ဣတိဝုတ်၊ဋ္ဌ၊၉၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ငရဲကျမည့် ပုဂ္ဂိုလ် ၃၀ ဦး

၁။ သူ့အသက် သတ်ခြင်းစသော ဒုစရိုက်ဆယ်ပါးတို့ကို မိမိကိုယ်တိုင် ပြုလုပ်တတ်သူ ဆယ်ယောက်၊
၂။ သူ့အသက်သတ်ခြင်း စသော ဒုစရိုက် ဆယ်ပါးတို့ကို သူတစ်ပါးတို့အား ပြုလုပ်ဆောက်တည်စေတတ်သူ ဆယ်ယောက်၊
၃။ သူ့ အသက်သတ်ခြင်း စသော ဒုစရိုက်ဆယ်ပါး၌ နှစ်သက်သဘောတူသူ ဆယ်ယောက်။ (အံ၊၃၊၅၀၈။) (အံ၊မြန်၊၃။၄၉၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ငရဲကျမည့် ပုဂ္ဂိုလ် ၄၀ ဦး

၁။ သူ့အသက် သတ်ခြင်းစသော ဒုစရိုက်ဆယ်ပါးတို့ကို မိမိကိုယ်တိုင် ပြုလုပ်တတ်သူ ဆယ်ယောက်၊
၂။ သူ့အသက်သတ်ခြင်း စသော ဒုစရိုက်ဆယ်ပါးတို့ကို သူတစ်ပါးတို့အား ပြုလုပ်ဆောက်တည်စေတတ်သူ ဆယ်ယောက်၊
၃။ သူ့အသက်သတ်ခြင်း စသော ဒုစရိုက်ဆယ်ပါး၌ နှစ်သက်သဘောတူသူ ဆယ်ယောက်၊
၄။ သူ့အသက်သတ်ခြင်း စသော ဒုစရိုက်ဆယ်ပါး၏ ဂုဏ်ကျေးဇူးကို ပြောဆိုတတ်သူ ဆယ်ယောက်။ (အံ၊၃၊၅၁၀။) (အံ၊မြန်၊၃။၄၉၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ငရဲကျမည့် ဥပါသကာ၏ အင်္ဂါ ၅ ပါး

၁။ သူ့အသက်ကို သတ်လေ့ရှိခြင်း၊
၂။ သူ့ဥစ္စာကို ခိုးလေ့ ရှိခြင်း၊
၃။ ကာမဂုဏ်တို့၌ မှားယွင်းစွာ ကျင့်လေ့ရှိခြင်း၊
၄။ မဟုတ်မမှန်သော စကားကို ပြောလေ့ရှိခြင်း၊
၅။ သေရည်အရက်ကို သောက်လေ့ရှိခြင်း။ (အံ၊၂၊၁၇၉။) (အံ၊မြန်၊၂။၂၂၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ငရဲကျမည့် ဥပါသိကာမတို့၏ အင်္ဂါ ၁၀ ပါး

၁။ သနားညှာတာခြင်း မရှိဘဲ သွေးစွန်းသော လက်ဖြင့် သူ့အသက်ကို သတ်လေ့ရှိခြင်း၊
၂။ ရွာ၌ဖြစ်စေ တော၌ဖြစ်စေ သူ့ဥစ္စာကို ခိုးယူလေ့ရှိခြင်း၊
၃။ ကာမဖြင့် မှားယွင်းစွာ ကျင့်လေ့ရှိခြင်း၊
၄။ တံစိုးလက်ဆောင် စသော လာဘ်အာမိသ ကြောင့် မဟုတ်မမှန် ပြောလေ့ရှိခြင်း၊
၅။ ညီညွတ်သူများ အချင်းချင်း ကွဲပြားသွားအောင် ကုန်းချောစကား ပြောကြားတတ်ခြင်း၊
၆။ သူတစ်ပါးတို့နား စပ်ခါးစေလျက် အမျက်ထွက်ဖွယ် ကြမ်းတမ်းသော စကား ပြောကြားတတ်ခြင်း၊
၇။ အကျိုးမဲ့ အခါမဲ့ တရားမဲ့ ဖြစ်သော ပြိန်ဖျင်းသော စကားကို ပြောဆိုတတ်ခြင်း၊
၈။ သူတစ်ပါးတို့၏ စည်းစိမ်ဥစ္စာ အဆောက်အဦ တို့သည် ငါ့ဥစ္စာဖြစ်မူ ကောင်းလေစွ စသည်ဖြင့် သူတစ်ပါး ဥစ္စာကို ရှေးရှု ကြံစည်မှု အဘိဇ္ဈာများခြင်း၊
၉။ ဤသတ္တဝါတို့အား ဖမ်းဆီးသတ်ဖြတ်ကြပါစေ စသည်ဖြင့် ဖျက်ဆီး လိုသော စိတ်အကြံ ရှိခြင်း၊
၁၀။ လှူဒါန်းပူဇော်ရ ခြင်းသည် အကျိုးမရှိ အစရှိသည်ဖြင့် မှားသော အမြင် ရှိခြင်း။ (အံ၊၃၊၄၉၀။) (အံ၊မြန်၊၃။၄၈၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ငရဲကျမည့်ပုဂ္ဂိုလ် ၂၀ ဦး

၁။ သူ့အသက်သတ်ခြင်း စသော ဒုစရိုက် ဆယ်ပါးတို့ကို မိမိကိုယ်တိုင် ပြုလုပ်တတ်သူ ဆယ်ယောက်၊
၂။ သူ့အသက်သတ်ခြင်းစသော ဒုစရိုက် ဆယ်ပါးတို့ကို သူတစ်ပါးတို့အား ဆောက်တည်စေတတ်သူ ဆယ်ယောက်။ (အံ၊၃၊၅၀၇။) (အံ၊မြန်၊၃။၄၉၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ငရဲကြီး ၈ ထပ်

၁။ သဉ္ဇီဝငရဲ= အကုသိုလ်ကံ မကုန်သေးသမျှ တစ်ဖန်အသက်ပြန်ရှင်၍ ခံစားရသော ငရဲ၊
၂။ ကာဠသုတ္တငရဲ= မည်းနက်သော တမျဉ်းကြိုးဖြင့် ချတိုင်း၍ သစ်ရွေသကဲ့သို့ တစ်ကိုယ်လုံးခုတ်ဖြတ်ခြင်း ခံရသော ငရဲ၊
၃။ သင်္ဃာတငရဲ= ရဲရဲပြောင်ပြောင် တောက်လောင် နေသော ကိုးယူဇနာခန့်ရှိသော သံတောင်ကြီးတို့ဖြင့် အကြိမ်များစွာ ကြိတ်ချေခြင်း ခံရသော ငရဲ၊
၄။ ဇာလရောရုဝငရဲ၊ (ရောရုဝငရဲ)= မီးတောက်မီးလျှံတို့ဖြင့် အဖန်ဖန် လောင်ကျွမ်းခြင်း ခံရသဖြင့် ကျယ်လောင်စွာ အော်ဟစ်မြည်တမ်းသော အသံရှိသော ငရဲ၊
၅။ ဓူမရောရုဝငရဲ၊ (မဟာရောရုဝငရဲ)= မီးခိုးလုံးကြီးတို့ဖြင့် ပိတ်ဖုံးနှိပ်စက်ခံရသဖြင့် ကယ်ပါ ယူပါ တစာစာနှင့် ပြင်းထန်စွာ အော်ဟစ်မြည်တမ်းလျက် ခံစားရသော ငရဲ၊
၆။ တာပနငရဲ= ထန်းပင်လုံးခန့်ရှိသော လှံတံကျင်တို့ဖြင့် ထိုးဖောက်ခံရပြီး သံတွေခဲ၌ ဖုတ်ကင်ခြင်း ခံရသော ငရဲ၊
၇။ မဟာတာပန ငရဲ= မီးရဲရဲတောက်နေသော သံတောင်ကြီးပေါ်သို့ ရိုက်နှက်မောင်းနှင်ခြင်း ခံရပြီး မြေစိုက် ထားသော လှံသွားပေါ်သို့ ဇောက်ထိုးကျလျက် ခံစားရသော ငရဲ၊
၈။ အဝီစိ ငရဲ = မီးအလျှံနှင့် ငရဲသား ဆင်းရဲဒုက္ခ အကြားအလပ် မရှိဘဲ ပြည့်နှက်နေသော ငရဲ။ (ဇာတက၊၂၊၆၀။) (ဇာ၊ဋ္ဌ၊၅၊၂၈၃။) (မူလဋီ၊၂၊၂၁၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ငရဲခွေးကြီး ၂ ကောင်

၁။ သဗလော- ပြောက်ကျားသော အဆင်းရှိ၍ ကြီးမားသော ခန္ဓာကိုယ် ရှိသော ခွေး၊
၂။ သာမော- ဝါရွှေသော အဆင်းရှိ၍ ကြီးမားသော ခန္ဓာကိုယ်ရှိသော ခွေး။ (ဇာတက၊၂၊၂၇၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ငရဲသို့ ရောက်ရမည့်သူ ၃ ဦး

အပါယ်သို့ လားရမည့်သူ ၃ ဦးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ငြင်းခုံကြောင်း ၁၂ ပါး

၁။ အမျက်ထွက်ခြင်း၊
၂။ ရန်ငြိုးဖွဲ့ခြင်း၊
၃။ သူ့ကျေးဇူးကို ဖျက်ခြင်း၊
၄။ အပြိုင်ပြုခြင်း၊
၅။ သူတစ်ပါး၏ စည်းစိမ်ကို ငြူစူခြင်း၊
၆။ မိမိစည်းစိမ်ကို လျှို့ဝှက်ခြင်း, ဝန်တိုခြင်း၊
၇။ မိမိ၏ အပြစ်ကို ဖုံးလွှမ်းခြင်း လှည့်ပတ်ခြင်း၊
၈။ ကောက်ကျစ်စဉ်းလဲခြင်း, လိမ်လည်ခြင်း၊
၉။ ကိုယ်တောင့်ခိုင် မာကျောခြင်း၊
၁၀။ စိတ်ထန်ခြင်း၊
၁၁။ မာန်ထောင်ခြင်း၊
၁၂။ အလွန်မာန်မူခြင်း။ (မ၊ဋီ၊၁၊၁၄၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ငြင်းခုံကြောင်း ၆ ပါး

၁။ အမျက်ထွက်ခြင်း၊
၂။ သူ့ကျေးဇူးကို ချေဖျက်ခြင်း (ကျေးဇူးကန်းခြင်း)၊
၃။ ငြူစူစောင်းမြောင်းခြင်း၊
၄။ ကောက်ကျစ်စဉ်းလဲခြင်း၊
၅။ ယုတ်မာသော အလိုဆိုးရှိခြင်း၊
၆။ မိမိအယူကို မှားသောအားဖြင့် သုံးသပ်ခြင်း။ (အဘိ၊ဝိ၊၃၉၄။) (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၁၊၃၀၈။) (ဝိသုဒ္ဓိ၊ဋီ၊၁၊၂၅၄။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၂။၄၉၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ငြင်းခုံကြောင်း ၆ ပါး

၁။ ရန်ငြိုးဖွဲ့တတ်ခြင်း၊
၂။ သူ့ကျေးဇူးကို ချေဖျက်လျက် ဂုဏ်တုဂုဏ်ပြိုင် ပြုတတ်ခြင်း၊
၃။ ငြူစူစောင်းမြောင်းလျက် ဝန်တိုတတ်ခြင်း၊
၄။ ကောက်ကျစ်စဉ်းလဲ လှည့်ပတ် တတ်ခြင်း၊
၅။ မကောင်းသော အလိုဆိုးရှိလျက် မှားသော အယူရှိခြင်း၊
၆။ မိမိ၏ အယူကို မှားသောအားဖြင့် စွဲလမ်းလျက် စွန့်လွှတ်နိုင်ခဲခြင်း။ (အံ၊၂၊၂၉၄။) (အံ၊မြန်၊၂။၃၇၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ငြင်းခုံခြင်း စကားများခြင်း၏ အခြေခံအကြောင်း တရား ၁၀ ပါး

၁။ အာပတ် မဟုတ်သည်ကို အာပတ်ဟု ပြခြင်း၊
၂။ အာပတ် ဟုတ်သည်ကို အာပတ်မဟုတ်ဟု ပြခြင်း၊
၃။ ပေါ့သော အာပတ်ကို လေးသော အာပတ်ဟု ပြခြင်း၊
၄။ လေးသော အာပတ်ကို ပေါ့သော အာပတ်ဟု ပြခြင်း၊
၅။ ရုန့်ရင်းသော အာပတ်ကို မရုန့်ရင်းသော အာပတ်ဟု ပြခြင်း၊
၆။ မရုန့်ရင်းသော အာပတ်ကို ရုန့်ရင်းသော အာပတ်ဟု ပြခြင်း၊
၇။ အကြွင်းရှိသော အာပတ်ကို အကြွင်းမရှိသော အာပတ်ဟု ပြခြင်း၊
၈။ အကြွင်းမရှိသော အာပတ်ကို အကြွင်းရှိသော အာပတ်ဟု ပြခြင်း၊
၉။ ကုစား၍ ရသောအာပတ်ကို ကုစား၍ မရသောအာပတ်ဟု ပြခြင်း၊
၁၀။ ကုစား၍ မရသော အာပတ်ကို ကုစား၍ ရသောအာပတ်ဟု ပြခြင်း။ (အံ၊၃၊၃၁၇။) (အံ၊မြန်၊၃။၃၁၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ငြင်းခုံခြင်း စကားများခြင်း၏ အခြေခံအကြောင်း တရား ၁၀ ပါး

၁။ တရားမဟုတ်သည်ကို တရားဟုတ်သည်ဟု ပြဆိုခြင်း၊
၂။ တရားဟုတ်သည်ကို တရားမဟုတ်ဟု ပြဆိုခြင်း၊
၃။ ဝိနည်း မဟုတ်သည်ကို ဝိနည်းဟုတ်သည်ဟု ပြဆိုခြင်း၊
၄။ ဝိနည်းဟုတ်သည်ကို ဝိနည်းမဟုတ်ဟု ပြဆိုခြင်း၊
၅။ မြတ်စွာဘုရား မဟောအပ်သည်ကို မြတ်စွာဘုရား ဟောအပ်သည်ဟု ပြဆိုခြင်း၊
၆။ မြတ်စွာဘုရား ဟောအပ်သည်ကို မြတ်စွာဘုရား မဟောဟု ပြဆိုခြင်း၊
၇။ မြတ်စွာဘုရား မလေ့ကျက်သည်ကို လေ့ကျက်သည်ဟု ပြဆိုခြင်း၊
၈။ မြတ်စွာဘုရား လေ့ကျက်သည်ကို မြတ်စွာဘုရား မလေ့ကျက်ဟု ပြဆိုခြင်း၊
၉။ မြတ်စွာဘုရား မပညတ်သည်ကို မြတ်စွာဘုရား ပညတ်သည်ဟု ပြဆိုခြင်း၊
၁၀။ မြတ်စွာဘုရား ပညတ်သည်ကို မြတ်စွာဘုရား မပညတ်ဟု ပြဆိုခြင်း။ (အံ၊၃၊၃၁၇။) (အံ၊မြန်၊၃။၃၁၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ငြင်းခုံခြင်း, ခိုက်ရန်ဖြစ်ခြင်း ၂ မျိုး

၁။ ကာယကလဟ- ခန္ဓာကိုယ်ဖြင့် ခိုက်ရန် ငြင်းခုံ ဖြစ်ခြင်း၊
၂။ ဝါစာကလဟ- နှုတ်ဖြင့် ခိုက်ရန်ငြင်းခုံ ဖြစ်ခြင်း။ (အံ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၇၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ငြင်းခုံခြင်း၏ အကြောင်းရင်း ၆ ပါး

၁။ အမျက်ထွက်တတ်ခြင်း၊
၂။ ရန်ငြိုးဖွဲ့တတ်ခြင်း၊
၃။ ဘုရား၌ ရိုသေမှု မရှိခြင်း၊
၄။ တရား၌ ရိုသေမှု မရှိခြင်း၊
၅။ သံဃာ၌ ရိုသေမှု မရှိခြင်း၊
၆။ အကျင့်သိက္ခာ၌ ရိုသေမှု မရှိခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၁၆၅။) (အံ၊၂၊၂၉၄။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၂၄၄။) (အံ၊မြန်၊၂။၃၇၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ငြင်းခုံခြင်းကို ပြုတတ်သော ရဟန်း၏ အပြစ် ၅ ပါး

၁။ တရားထူးကို မရခြင်း၊
၂။ ရပြီးသော တရားထူးမှ ယုတ်လျော့ခြင်း၊
၃။ မကောင်းသော ကျော်စောသံ ပျံ့နှံ့ခြင်း၊
၄။ တွေဝေလျက် သေရခြင်း၊
၅။ ငရဲသို့ ရောက်ရခြင်း။ (အံ၊၂၊၂၂၀။) (အံ၊မြန်၊၂။၂၇၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ငြင်းခုံခြင်းအကြောင်း ၂ မျိုး

၁။ ကာမရာဂ၏ သက်ဝင်ခြင်း နှောင်ဖွဲ့ခြင်း ကာမရာဂ၌ ကျွံနစ်ခြင်း ကာမရာဂ၏ ဖမ်းစားဝါးမျိုခံထားရခြင်း၊
၂။ ဒိဋ္ဌိရာဂ၏ သက်ဝင်ခြင်း နှောင်ဖွဲ့ခြင်း ဒိဋ္ဌိရာဂ၌ ကျွံနစ်ခြင်း ဒိဋ္ဌိရာဂ၏ ဖမ်းစား ဝါးမျိုခံထားရခြင်း။ (အံ၊၁၊၆၇။) (အံ၊မြန်၊၁။၇၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ငြိမ်းအေးခြင်း ၃ မျိုး

၁။ အစ္စန္တသန္တိ- ပျက်စီးခြင်းကို လွန်သော, လွတ်မြောက်သော ငြိမ်း အေးခြင်း၊
၂။ တဒင်္ဂသန္တိ- ပထမဈာန် စသော ဂုဏ်အစိတ်, အဖို့ဖြင့် နီဝရဏစသော ကျေးဇူးမဲ့အစိတ်, အဖို့တို့မှ ငြိမ်းအေးခြင်း၊
၃။ သမ္မုတိသန္တိ- သမ္မုတိပညတ်အားဖြင့် ငြိမ်းအေးခြင်း။ (မဟာနိ၊၅၇။) (သုတ္တနိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၇၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ငြီးငွေ့ကြောင်း တရား ၅ ပါး

၁။ ခန္ဓာကိုယ်၌ မတင့်တယ်ဟု ရှုလျက် နေခြင်း၊
၂။ အစာအာဟာရ၌ စက်ဆုပ်ရွံရှာဖွယ်ဟု အမှတ်ရှိခြင်း၊
၃။ လောကအားလုံး၌ မွေ့လျော်ဖွယ်မရှိဟု အမှတ် ရှိခြင်း၊
၄။ အလုံးစုံသော သင်္ခါရတို့၌ မမြဲဟု ရှုလေ့ရှိခြင်း၊
၅။ သေခြင်း၌ ဖြစ်သော အမှတ် ‘‘မရဏ သညာ’’ ကောင်းစွာ တည်ခြင်း။ (အံ၊၂၊၇၃။) (အံ၊မြန်၊၂။၈၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ငြောင့် ၃ ချောင်း

၁။ ရာဂငြောင့်- ရာဂရမ္မက် တပ်မက်မှု၊
၂။ ဒေါသငြောင့်- ကြမ်းကြမ်းတမ်းတမ်း ပြစ်မှားဖျက်ဆီးနှိပ်စက်မှု၊
၃။ မောဟငြောင့်- မိုက်မဲတွေဝေမှု။ (သံ၊၃၊၅၂။) (သံ၊မြန်၊၃။၅၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ငြောင့်တံသင်း ၃ မျိုး

၁။ ရာဂခိလ- ရာဂတည်းဟူသော ငြောင့်တံသင်း၊
၂။ ဒေါသခိလ- ဒေါသ တည်းဟူသော ငြောင့်တံသင်း၊
၃။ မောဟခိလ- မောဟတည်းဟူသော ငြောင့်တံသင်း။ (မဟာနိ၊၄၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ငလျင်လှုပ်ကြောင်း ၈ ပါး

၁။ ဤမဟာပထဝီမြေကြီးသည် ရေ၌ တည်၍ ရေသည် လေ၌ တည်ပြီး၊ လေသည် ကောင်းကင်၌ တည်သဖြင့် ပြင်းထန်စွာ လေတိုက်သောအခါ ရေကို လှုပ်စေပြီး ထိုရေလှုပ်သောကြောင့် မြေလှုပ်ရခြင်း၊
၂။ ကြီးသော တန်ခိုးအာနုဘော် ရှိသော သမဏ,ဗြာဟ္မဏတို့သည်လည်းကောင်း၊ နတ်ဗြဟ္မာတို့သည်လည်းကောင်း၊ အားနည်းသော (မြေ) ပထဝီ ကသိုဏ်းဈာန်နှင့် အားကြီးသော (ရေ) အာပေါကသိုဏ်းဈာန်တို့ကို ပွားများလျက် ဤမဟာပထဝီ မြေကြီးကို လှုပ်စေခြင်း၊
၃။ ဘုရားအလောင်းသည် တုသိတာ နတ်ပြည်မှ စုတေလျက် အမိဝမ်းတိုက်သို့ သက်ရောက်အခါ၌ ဤမဟာပထဝီမြေကြီးသည် သွက်သွက်ခါအောင် ပြင်းစွာတုန်လှုပ်ခြင်း၊
၄။ ဘုရားအလောင်းသည် အမိဝမ်းတိုက်မှ ဖွားမြင်တော်မူသော အခါ၌ ပြင်းစွာတုန်လှုပ်ခြင်း၊
၅။ မြတ်စွာဘုရားသည် အမြတ်ဆုံး သမ္မာသမ္ဗောဓိဉာဏ်ကို ရရှိတော်မူသောအခါ၌ ပြင်းစွာတုန်လှုပ်ခြင်း၊
၆။ မြတ်စွာဘုရားသည် အမြတ်ဆုံး ဓမ္မစကြာတရားတော်ကို ဟောကြားတော်မူသောအခါ၌ ပြင်းစွာတုန်လှုပ်ခြင်း၊
၇။ မြတ်စွာဘုရား အာယုသင်္ခါရလွှတ်တော်မူသော အခါ၌ တုန်လှုပ်ခြင်း၊
၈။ မြတ်စွာ ဘုရားသည် အနုပါဒိသေသ နိဗ္ဗာနဓာတ်ဖြင့် ပရိနိဗ္ဗာန်စံဝင်တော်မူသော အခါ၌ သွက်သွက် ခါအောင် ပြင်းစွာ တုန်လှုပ်ခြင်း။ (အံ၊၃၊၁၃၁။) (အံ၊မြန်၊၃။၁၃၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ငွေ ၅ မျိုး

၁။ ကဟာပဏော- အသပြာငွေ ပိုက်ဆံ၊
၂။ လောဟမာသကော- ကြေးဖြင့် ပြုအပ်သော ပဲ ပိုက်ဆံ၊
၃။ ဇတုမာသကော- ချိပ်ဖြင့် ပြုလုပ်အပ်သော ပဲ ပိုက််ဆံ၊
၄။ ဒါရုမာသကော- သစ်သားဖြင့် ပြုလုပ်အပ်သော ပဲပိုက်ဆံ၊
၅။ ယေ ဝေါဟာရံ ဂစ္ဆန္တိ- စက္ကူ စသည်ဖြင့် ပြုလုပ်အပ်သော ရောင်းဝယ်ဖောက်ကား၍ ရသော ပိုက်ဆံ။ (အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၇၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ငါးကြီး ၃ ကောင်

၁။ တိမိငါး၊
၂။ တိမိင်္ဂလငါး၊
၃။ တိမိတိမိင်္ဂလငါး။ (ဥဒါန၊ဋ္ဌ၊၂၇၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ငါးကြီး ၄ ကောင် (ယူဇနာ တစ်ထောင်စီရှိသော ငါးကြီး ၄ ကောင်)

၁။ အာနန္ဒမည်သော ငါး၊
၂။ တိမိနန္ဒမည်သော ငါး၊
၃။ အဇ္ဈာရောဟမည်သော ငါး၊
၄။ မဟာတိမိမည်သော ငါး။ (သံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၈၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ငါစွဲ ၂ မျိုး

၁။ တဏှာမမတ္တ- ၁၀၈ ပါးသော တဏှာဖြင့် မြတ်နိုးခြင်း၊
၂။ ဒိဋ္ဌိမမတ္တ- ၆၂ ပါးသော ဒိဋ္ဌိဖြင့် မြတ်နိုးခြင်း။ (မဟာနိ၊၃၇-၃၈။) (မဟာနိ၊၉၄။) (မဟာနိ၊၉၆။) (မဟာနိ၊၉၉။) (မဟာနိ၊၂၁၄။) (မဟာနိ၊၂၈၇။) (မဟာနိ၊၃၄၄။) (မဟာနိ၊၃၄၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ငါးပါးသီလ၏ အကျိုး ၃ ပါး

၁။ အသက်ရှည်ခြင်း၊
၂။ စည်းစိမ်ဥစ္စာ ကြီးကျယ် များပြားခြင်း၊
၃။ ထက်မြက်သော ဉာဏ်ပညာ ရှိခြင်း။ (အပ၊၁၊၈၆။) (အပ၊မြန်၊၁။၈၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ငါးမျှားချိတ်နှင့် တူသော တရား ၆ မျိုး

၁။ အလိုရှိအပ်, နှစ်သက်အပ်, မြတ်နိုးအပ်, ချစ်ခင်အပ်, ကာမဂုဏ်တို့ကို တိုးပွားစေအပ်ကုန်သော စက္ခုဝိညာဏ်ဖြင့် သိအပ်သော အဆင်းရူပါရုံ၊
၂။ အလိုရှိအပ်, နှစ်သက်အပ်, မြတ်နိုးအပ်, ချစ်ခင်အပ်, ကာမဂုဏ်တို့ကို တိုးပွားစေအပ် ကုန်သော သောတဝိညာဏ်ဖြင့် သိအပ်ကုန်သော သဒ္ဒါရုံ၊
၃။ အလိုရှိအပ်, မြတ်နိုးအပ်, ချစ်ခင်အပ်, ကာမဂုဏ်တို့ကို တိုးပွားစေအပ်ကုန်သော ဃာနဝိညာဏ်ဖြင့် သိအပ်ကုန်သော ဂန္ဓာရုံ၊
၄။ အလိုရှိအပ်, နှစ်သက်အပ်, မြတ်နိုးအပ်, ချစ်ခင်အပ်, ကာမဂုဏ်တို့ကို တိုးပွားစေအပ် ကုန်သော ဇိဝှါ ဝိညာဏ်ဖြင့် သိအပ်ကုန်သော ရသာရုံ၊
၅။ အလိုရှိအပ်, နှစ်သက်အပ်, မြတ်နိုးအပ်, ချစ်ခင်အပ်, ကာမဂုဏ်တို့ကို တိုးပွားစေအပ်ကုန်သော ကာယဝိညာဏ်ဖြင့် သိအပ်ကုန်သော ဖောဋ္ဌဗ္ဗာရုံ၊
၆။ အလိုရှိအပ်, နှစ်သက်အပ်, မြတ်နိုးအပ်, ချစ်ခင်အပ်, ကာမဂုဏ်တို့ကို တိုးပွားစေအပ်ကုန်သော မနောဝိညာဏ်ဖြင့် သိအပ်ကုန်သော ဓမ္မာရုံ။ (သံ၊၂၊၃၆၇။) (နေတ္တိ၊ဋ္ဌ၊၁၃၄။) (သံ၊မြန်၊၂။၃၆၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ငါးမျှားသူ၏ အင်္ဂါ ၂ ပါး

၁။ ငါးမျှားသော သူသည် ငါးမျှားချိတ်ဖြင့် ငါးတို့ကို ထုတ်ဆောင်ခြင်း (ထို့အတူ ယောဂီပုဂ္ဂိုလ်သည် ဉာဏ်ဖြင့် မြတ်သော မဂ်ဖိုလ်တို့ကို ထုတ်ယူခြင်း)၊
၂။ ငါးမျှားသော သူသည် အနည်းငယ်မျှသော ငါးတို့ကိုသာ သတ်၍ ပြန့်ပြော များပြားသော လာဘ်တို့ကို ရခြင်း (ထို့အတူ ယောဂီပုဂ္ဂိုလ်သည် အနည်းငယ်မျှသော လောကာမိသကို စွန့်၍ ပြန့်ပြောများပြားသော မဂ်ဖိုလ်တို့ကို ရခြင်း) ။ (မိလိန္ဒ၊၃၉၈။) (မိလိန္ဒ၊မြန်။၄၂၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

စကြဝတေးမင်း ကျင့်ဝတ် ၁၀ ပါး

၁။ နန်းတွင်းသူ, နန်းတွင်းသား စစ်သည်ဗိုလ်ပါအပေါင်း၌ တရားနှင့် အညီ စောင့်ရှောက်မှု စသည်ကို ပြုခြင်း၊
၂။ ခတ္တိယမင်းသားတို့၌ တရားနှင့် အညီ စောင့်ရှောက်မှု စသည်ကို ပြုခြင်း၊
၃။ နောက်လိုက် အမတ်မင်းသားတို့၌ တရားနှင့် အညီ စောင့်ရှောက်မှု စသည်ကို ပြုခြင်း၊
၄။ ပုဏ္ဏားသူကြွယ်တို့၌ တရားနှင့်အညီ စောင့်ရှောက်မှု စသည်ကို ပြုခြင်း၊
၅။ ရွာ, နိဂုံး ဇနပုဒ်, မြို့သူမြို့သားတို့၌ တရားနှင့်အညီ စောင့်ရှောက်မှု စသည်ကိုပြုခြင်း၊
၆။ ရဟန်းပုဏ္ဏားတို့၌ တရားနှင့်အညီ စောင့်ရှောက်မှု စသည်ကို ပြုခြင်း၊
၇။ သား, ငှက်တို့၌ တရားနှင့်အညီ စောင့်ရှောက်မှု စသည်ကို ပြုခြင်း၊
၈။ အနိုင်အထက် နှိပ်စက်မှုပြုသူကို တားမြစ်ခြင်း၊
၉။ ဥစ္စာမဲ့သူတို့အား ဥစ္စာကို ပေးကမ်းခြင်း၊
၁၀။ ရဟန်းပုဏ္ဏား ပညာရှိသူတို့ထံသို့ ချဉ်းကပ်၍ ကုသိုလ်စသော ပြဿနာကို မေးမြန်းခြင်း။ (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၃၅။) (အံ၊ဋီ၊၂၊၈၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

စကြဝတေးမင်း ကျင့်ဝတ် ၁၂ ပါး

၁။ သားမယားတို့ကို သီလစောင့်စေခြင်း, အဝတ်နံ့သာ ပန်းစသည်ကို ပေးခြင်း, ခပ်သိမ်းသော ဘေးဥပါဒ်မှ စောင့်ရှောက်ကာကွယ်ခြင်း, စစ်သည် ဗိုလ်ပါတို့အား ပေးမြဲဖြစ်သော ခြောက်လစာ ရိက္ခာကို ပေးကမ်း ချီးမြှောက်ခြင်း၊
၂။ အဘိသိက် သွန်းပြီးသော မင်းတို့အား ကောင်းမြတ်သော အာဇာနည်မြင်း စသော ရတနာတို့ကို ပေးကမ်း ချီးမြှောက်ခြင်း၊
၃။ အဘိသိက်မသွန်းရသေးသော အရံမင်းတို့အား သင့်လျော်သော ယာဉ်ရထား ဆင်မြင်းစသည်ကို ပေးကမ်းချီးမြှောက်ခြင်း၊
၄။ ပုဏ္ဏားတို့အား ထမင်း အဖျော် အဝတ်စသော လှူဖွယ်ဝတ္ထုကို ပေးကမ်းလှူဒါန်းခြင်း၊
၅။ သူကြွယ်တို့အား စားနပ် ရိက္ခာ, မျိုးစေ့, ထွန်တုံး, ထွန်သွား, နွားလားစသည် ပေးကမ်းခြင်း၊
၆။ နိဂုံး, ဇနပုဒ်၌ နေထိုင်ကြသော သူတို့အား စားနပ်ရိက္ခာ, မျိုးစေ့, ထွန်တုံး, ထွန်သွား, နွားလား စသည်ကို ပေးကမ်းခြင်း၊
၇။ ကိလေသာပယ်ပြီးသော ရဟန်းပုဏ္ဏားတို့အား ရဟန်းတို့၏ အသုံးအဆောင် ပရိက္ခရာတို့ဖြင့် လှူဒါန်းပူဇော်ခြင်း၊
၈။ သားကောင်တို့ကို ဘေးမဲ့ပေးခြင်း၊
၉။ ငှက်အပေါင်း တို့ကို ဘေးမဲ့ပေးခြင်း၊
၁၀။ မတရားပြုခြင်း, နှိပ်စက်ခြင်းတို့ကို တားမြစ်ပိတ်ပင်ခြင်း၊
၁၁။ ဆင်းရဲသားတို့အား ပစ္စည်းဥစ္စာပေးကမ်းထောက်ပံ့ခြင်း၊
၁၂။ ကိလေသာ ကင်းစင်သော ရဟန်းပုဏ္ဏားတို့ထံ ဆည်းကပ်ခစား၍ ရှောင်ကြဉ်အပ်, မှီဝဲအပ်သော တရားစသည်တို့ကို မေးမြန်းခြင်း။ (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၃၅။) (အံ၊ဋီ၊၃၊၄၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

စကြဝတေးမင်း နှစ်ပါးပြိုင်တူ မပေါ်နိုင်ကြောင်း ၃ ပါး

၁။ ငြင်းခုံမှုကို ဖြတ်တောက်လိုခြင်း၊
၂။ ထူးဆန်းအံ့ဩဖွယ် ဖြစ်ခြင်း၊
၃။ စကြာရတနာ၏ ကြီးမားသော တန်ခိုးအာနုဘော် ရှိခြင်း။ (အံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၆၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

စကြဝတေးမင်း၏ တန်ခိုး ၄ ပါး

၁။ မဟာသုဒဿနစကြာမင်းသည် သူတစ်ပါးတို့ထက် လွန်ကဲ၍ ရှုချင်ဖွယ် အဆင်းလှ၏၊ ကြည်ညိုဖွယ် မြတ်သော အဆင်းသဏ္ဌာန် ရှိ၏၊
၂။ သူတစ်ပါး တို့ထက် လွန်ကဲ၍ အသက်ရှည်မြင့်စွာ တည်၏၊
၃။ သူတစ်ပါးတို့ထက် လွန်ကဲ၍ အစာကို ကြေစေတတ်သည့် ဝမ်းမီးနှင့် ပြည့်စုံ၏၊
၄။ မဟာသုဒဿန စကြာမင်းကို ပုဏ္ဏားနှင့် သူကြွယ် တို့သည် ချစ်ခင်မြတ်နိုးကုန်၏၊ မဟာသုဒဿန စကြာမင်းကလည်း ပုဏ္ဏားနှင့် သူကြွယ်တို့ကို ချစ်ခင်မြတ်နိုး၏။ (ဒီ၊၂၊၁၄၅။) (ဒီ၊မြန်၊၂။၁၆၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

စကြဝတေးမင်း၏ ရတနာ ၃ မျိုး (တက်မက်မောမှု မရှိခြင်းဟူသော ကောင်းမှုကုသိုလ်သည် ဖြစ်စေအပ်သော စကြာမင်း၏ ရတနာ ၃ မျိုး)

၁။ ပတ္တမြားရတနာ၊
၂။ မိန်းမရတနာ၊
၃။ သူကြွယ် သူဌေးရတနာ။ (ဣတိဝုတ်၊ဋ္ဌ၊၇၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

စကြဝတေးမင်း၏ ရတနာ ၃ မျိုး (အမျက်မထွက်ခြင်းဟူသော ကောင်းမှုကုသိုလ်သည် ဖြစ်စေ အပ်သော စကြာမင်း၏ ရတနာ ၃ မျိုး)

၁။ စကြာရတနာ၊
၂။ ဆင်ရတနာ၊
၃။ မြင်းရတနာ။ (ဣတိဝုတ်၊ဋ္ဌ၊၇၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

စကြဝတေးမင်း၏ ရတနာ ၇ ပါး

၁။ စကြာရတနာ၊
၂။ ဆင်ရတနာ၊
၃။ မြင်းရတနာ၊
၄။ ပတ္တမြား ရတနာ၊
၅။ မိန်းမရတနာ၊
၆။ သူကြွယ်ရတနာ၊
၇။ သားကြီးရတနာ။ (ဒီ၊၁၊၈၃။) (ဒီ၊၂၊၁၄၁။) (ဒီ၊၂၊၁၆။) (ဒီ၊၃၊၄၈၊၆၃၊၁၁၇၊မြန်၊၅၀။) (မ၊၂၊၃၃၅။) (မ၊၂၊၃၅၀။) (သံ၊၃၊၈၇။) (အဘိ၊က၊၁၂၃။) (အဘိ၊က၊၂၁၅။) (ဣတိဝုတ်၊ဋ္ဌ၊၇၃။) (ဒီ၊မြန်၊၁။၉၉။) (ဒီ၊မြန်၊၂။၁၆၃။) (ဒီ၊မြန်၊၂။၁၇။) (သံ၊မြန်၊၃။၉၂။) (အဘိ၊က၊မြန်၊၁။၂၁၇။) (အဘိ၊က၊မြန်၊၁။၂၁၇။) (မိလိန္ဒ၊၃၁၂။) (မ၊မြန်၊၂။၃၃၉။) (မ၊မြန်၊၂။ ၃၃၉။) (မိလိန္ဒ၊မြန်။၃၃၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

စကြဝတေးမင်း၏ သားကြီးအင်္ဂါ ၅ ပါး

၁။ အကျိုးစီးပွားကိုလည်း သိခြင်း၊ ၂။(အစဉ်အလာ) တရားကိုလည်း သိခြင်း၊
၃။ အတိုင်းအရှည်ကိုလည်း သိခြင်း၊
၄။ အခါကာလကိုလည်း သိခြင်း၊
၅။ ပရိသတ်ကိုလည်း သိခြင်း။ (အံ၊၂၊၁၃၁။) (အံ၊မြန်၊၂။ ၁၆၃-၁၆၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

စကြဝတေးမင်း၏ အံ့ဖွယ် ၄ ပါး

၁။ အဘိရူပတာ- အလွန် အဆင်းလှခြင်း၊
၂။ ဒီဃာယုကတာ- အသက်ရှည်ခြင်း၊
၃။ အပ္ပါတင်္ကတာ- အနာရောဂါမရှိခြင်း၊
၄။ ဗြာဟ္မဏာဒီနံ ပိယမနာပတာ- ပုဏ္ဏားသူဌေးသူကြွယ် စသည်တို့က ချစ်ခင်မြတ်နိုးခြင်း။ (ဒီ၊ဋီ၊၁၊၂၉၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

စကြဝတေးမင်း၏ အံ့ဖွယ် ၄ ပါး

၁။ စကြဝတေးမင်းကို ဖူးမြော်ရခြင်း စကြဝတေးမင်း၏ ပြောစကားကို ကြားရခြင်းတို့အတွက် မင်းပရိသတ်နှစ်သက်ပြီး မရောင့်ရဲနိုင်မှု၊
၂။ စကြဝတေး မင်းကို ဖူးမြော်ရခြင်း စကြဝတေးမင်း၏ ပြောစကားကို ကြားရခြင်းတို့အတွက် ပုဏ္ဏားပရိသတ် နှစ်သက်ပြီး မရောင့်ရဲနိုင်မှု၊
၃။ စကြဝတေးမင်းကို ဖူးမြော်ရခြင်း၊ စကြဝတေးမင်း၏ ပြော စကားကို ကြားရခြင်းတို့အတွက် သူကြွယ်ပရိသတ်နှစ်သက်ပြီး မရောင့်ရဲနိုင်မှု၊
၄။ စကြဝတေး မင်းကို ကြည့်ရှုရခြင်း စကြဝတေးမင်း၏ ပြောစကားကို ကြားရခြင်းတို့အတွက် ရဟန်းပရိသတ် နှစ်သက်ပြီး မရောင့်ရဲနိုင်မှု။ (ဒီ၊၂၊၁၂၀။) (အံ၊၁၊၄၄၉။) (ဒီ၊မြန်၊၂။၁၄၀။) (အံ၊မြန်၊၁။၄၆၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

စကြဝတေးမင်း၏ ဩဝါဒတရား ၆ ပါး

၁။ သူ့အသက်ကို မသတ်အပ်ဟု ဆုံးမခြင်း၊
၂။ သူ့ဥစ္စာကို မခိုးအပ်ဟု ဆုံးမခြင်း၊
၃။ ကာမဂုဏ်တို့၌ မှားသော အကျင့်ကို မကျင့်အပ်ဟု ဆုံးမခြင်း၊
၄။ မုသားစကားကို မပြောဆိုအပ်ဟု ဆုံးမခြင်း၊
၅။ သေရည်အရက်ကို မသောက်အပ်ဟု ဆုံးမခြင်း၊
၆။ စားမြဲတိုင်းသော အခွန်အတုတ်ကို စားကြဟု ဆုံးမခြင်း။ (ဒီ၊၃၊၅၁-၅၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

စကြဝတေးမင်းနှင့် ယောဂီပုဂ္ဂိုလ်တို့ တူပုံ ၄ ပါး

၁။ စကြဝတေးမင်းသည် သင်္ဂဟဝတ္ထုလေးပါး တို့ဖြင့် လူအပေါင်းကို ချီးမြှောက်ခြင်း (ထို့အတူ ယောဂီပုဂ္ဂိုလ်သည် ပရိသတ်လေးပါးတို့၏ စိတ်ကို ချီးမြှောက်ခြင်း)၊
၂။ စကြဝတေးမင်း၏ တိုင်းနိုင်ငံ၌ ခိုးသူတို့ မထကြွ မပုန်ကန်ခြင်း (ထို့အတူ ယောဂီပုဂ္ဂိုလ်သည် ကာမဝိတက်, ဗျာပါဒဝိတက်, ဝိဟိံသာဝိတက်တို့ကို မဖြစ် စေခြင်း)၊
၃။ စကြဝတေးမင်းသည် နေ့စဉ် သမုဒ္ဒရာအဆုံးရှိသော မြေအပြင်၌ ကောင်း, မကောင်း တို့ကို စူးစမ်းလျက် လှည့်လည်ခြင်း (ထို့အတူ ယောဂီပုဂ္ဂိုလ်သည် နေ့စဉ် ‘‘ငါ့အား ကာယကံ, ဝစီကံ မနောကံဟူသော အကြောင်းသုံးပါးတို့ဖြင့် မစွပ်စွဲအပ်သည်ဖြစ်၍ နေ့ရက်ကုန်လွန် ပါ၏လော’’ဟု ဆင်ခြင်ရခြင်း)၊
၄။ စကြဝတေးမင်းသည် အတွင်းအပ အစောင့်အရှောက်ကို ကောင်းစွာ စီရင်အပ်ခြင်း (ထို့အတူ ယောဂီပုဂ္ဂိုလ်သည် အတွင်းအပကိလေသာတို့ကို စောင့်ရှောက်ခြင်းငှာ သတိတည်းဟူသော တံခါးစောင့်ကို ထားရခြင်း)။ (မိလိန္ဒ၊၃၇၄။) (မိလိန္ဒ၊မြန်။၃၉၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

စကြဝတေးမင်းပိုင် ဆင်ရတနာ၏ ထိခြင်း ၇ မျိုး

၁။ ဆင်အမြီးသည် မြေနှင့် ထိခြင်း၊
၂။ အင်္ဂါ ဇာတ်သည် မြေနှင့် ထိခြင်း၊
၃။ နှာမောင်းသည် မြေနှင့် ထိခြင်း၊
၄။ ရှေ့ခြေ နှစ်ချောင်း, နောက်ခြေ နှစ်ချောင်းတို့သည် မြေနှင့် ထိခြင်း။ (ဒီ၊ဋီ၊၂၊၁၉၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

စကြဝတေးမင်းမိဖုရား၏ အနံ့ ၂ မျိုး

၁။ ခန္ဓာကိုယ်မှ စန္ဒကူးနံ့ ထွက်ခြင်း၊
၂။ ပါးစပ်မှ ကြာညိုပန်း အနံ့ ထွက်ခြင်း။ (အံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

စကြာရတနာ ကွယ်ကြောင်း ၂ ပါး

၁။ စကြဝတေးမင်း နတ်ရွာလားခြင်း၊
၂။ စကြဝတေးမင်း ရဟန်း ပြုခြင်း။ (မ၊ဋ္ဌ၊၄၊၈၅။) (အံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၆၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

စကြာရတနာကို လည်စေသော စကြဝတေးမင်း၏ အင်္ဂါ ၅ ပါး

၁။ အကျိုးစီးပွားကိုလည်း သိခြင်း၊ ၂။(ရှေးအစဉ်အလာ) တရားကိုလည်း သိခြင်း၊
၃။ အတိုင်းအရှည်ကိုလည်း သိခြင်း၊
၄။ အခါကာလကိုလည်း သိခြင်း၊
၅။ ပရိသတ်ကိုလည်း သိခြင်း။ (အံ၊၂၊၁၃၀။) (အံ၊မြန်၊၂။ ၁၆၂-၁၆၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

စကား ၅ မျိုး

၁။ သင့်လျော်သော အချိန်အခါ၌ ပြောသော စကားနှင့် မသင့်လျော်သော အချိန်အခါ၌ ပြောသော စကား၊
၂။ ဟုတ်မှန်စကားနှင့် မဟုတ်မမှန်သော စကား၊
၃။ သိမ်မွေ့နူးညံ့စွာ ပြောသော စကားနှင့် ရုန့်ရင်းကြမ်းတမ်းစွာ ပြောဆိုသော စကား၊
၄။ အကျိုးရှိသော စကားနှင့် အကျိုးမရှိသော စကား၊
၅။ မေတ္တာစိတ်ဖြင့် ပြောသော စကားနှင့် ဒေါသစိတ်ဖြင့် ပြောသော စကား။ (စောဒကရဟန်း မိမိသန္တာန်၌ တည်စေရမည့် တရား ၅ ပါး လည်းကြည့်ပါ။)(မ၊၁၊၁၇၈။) (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၇၇။)(မ၊မြန်၊၁။၁၈၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

စကား ၆ ခွန်း

၁။ မှန်လည်းမမှန် အကျိုးလည်းမရှိ သူအများလည်း မနှစ်သက်သော စကား၊
၂။ မှန်၏ အကျိုးကားမရှိ သူအများလည်းမနှစ်သက်သော စကား၊
၃။ မှန်၏ အကျိုးရှိ၏ သူအများမနှစ်သက်သော စကား၊ [ဤစကားမျိုးကို မြတ်စွာဘုရားရှင်တို့သည် အခါကာလကို ကြည့်၍ ပြောဆိုတော်မူသည်။]
၄။ မမှန် အကျိုးမရှိ သူတစ်ပါးနှစ်သက်သော စကား၊
၅။ မှန်၏ အကျိုးကားမရှိ သူအများကား နှစ်သက်သော စကား၊
၆။ မှန်၏ အကျိုးလည်းရှိ၏ သူအများလည်း နှစ်သက်သော စကား။ [ဤစကားမျိုးကို မြတ်စွာဘုရားရှင်တို့သည် အခါ များစွာ ပြောဆိုတော်မူသည်။] (ဒီ၊၃၊၁၁၁။)(မ၊၂၊၅၇။)(မ၊၃၊၂၇၇။)(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၈၉။)(စူဠနိ၊ဋ္ဌ၊၃၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

စကား၏ တည်ရာ ၁၀ မျိုး

၁။ အလိုနည်းခြင်းနှင့် စပ်သော စကား- အပ္ပိစ္ဆကထာ၊
၂။ ရောင့်ရဲ တင်းတိမ်ခြင်းနှင့် စပ်သော စကား- သန္တုဋ္ဌိကထာ၊
၃။ ဆိတ်ငြိမ်ကြောင်း ပြောသော စကား- ပဝိဝေကကထာ၊
၄။ နှီးနှောခြင်း ကင်းသော အကြောင်းအရာနှင့် စပ်သော စကား- အသံသဂ္ဂ ကထာ၊
၅။ လုံ့လဝီရိယ အားထုတ်ခြင်းနှင့် စပ်သော စကား- ဝီရိယာရမ္ဘကထာ၊
၆။ သီလနှင့် စပ်သော စကား- သီလကထာ၊
၇။ သမာဓိနှင့် စပ်သော စကား- သမာဓိကထာ၊
၈။ ပညာနှင့် စပ်သော စကား- ပညာကထာ၊
၉။ အရဟတ္တဖိုလ်နှင့် စပ်သော စကား- ဝိမုတ္တိကထာ၊
၁၀။ ပစ္စဝေက္ခဏာဉာဏ်နှင့် စပ်သော စကား- ဝိမုတ္တိဉာဏဒဿနကထာ။ (အံ၊၃၊၃၅၉။) (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၃၊၄၀၂။) (ဝိမတိ၊၂၊၂၄၃။) (အံ၊ဋီ၊၁၊၁၅၈။) (ဝိသုဒ္ဓိ၊ဋီ၊၁၊၁၄၈။) (အံ၊မြန်၊၃။၃၅၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

စကား၏ တည်ရာ ၃ ပါး

၁။ အတိတ်ကာလကို အကြောင်းပြု၍ အတိတ်ကာလ၌ ဤသို့ ဖြစ်ခဲ့ပြီဟု ပြောဆိုခြင်း၊
၂။ အနာဂတ်ကာလကို အကြောင်းပြု၍ အနာဂတ်ကာလ၌ ဤသို့ ဖြစ်လတ္တံ့ဟု ပြောဆိုခြင်း၊
၃။ ပစ္စုပ္ပန်ကာလကို အကြောင်းပြု၍ ယခုအခါ၌ ဤသို့ ဖြစ်ဆဲဖြစ်၏ဟု ပြောဆိုခြင်း။ (အဘိ၊က၊၃၇၂-၃၇၃။) (အဘိ၊က၊မြန်၊၂။၂၅၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

စကားကောင်း၏ အင်္ဂါ ၄ ပါး

၁။ အပြစ်မရှိမူ၍ ကောင်းစွာ ဆိုခြင်း (သုဘာသိတဝါစာ)၊
၂။ တရားနှင့် ညီခြင်း (ဓမ္မဝါစာ)၊
၃။ ချစ်ခင်ဖွယ် ဆိုခြင်း (ပိယဝါစာ)၊
၄။ အမှန်ကို ဆိုခြင်း (သစ္စဝါစာ) ။ (သံ၊၁၊၁၉၀။) (သံ၊မြန်၊၁။၁၇၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

စကားနည်းသော ပုဂ္ဂိုလ်၏ အကျိုး ၅ ပါး

၁။ မဟုတ်မမှန် မပြောမိခြင်း၊
၂။ ကုန်းတိုက် စကားကို မပြောမိခြင်း၊
၃။ ကြမ်းတမ်းသော စကားကို မပြောမိခြင်း၊
၄။ ပြိန်ဖျင်းသော စကားကို မပြောမိခြင်း၊
၅။ နတ်ပြည်သို့ ရောက်ရခြင်း။ (အံ၊၂၊၂၂၂။) (အံ၊မြန်၊၂။၂၈၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

စကားပြောစဉ် မိမိသန္တာန်၌ ဖြစ်စေရမည့် တရား ၅ ပါး

၁။ ပြောဆိုသင့်သော အချိန်အခါ ရောက်မှသာ ပြောဆို၍ အချိန်အခါ မဟုတ်သည်၌ မပြောဆိုခြင်း၊
၂။ ဟုတ်မှန်သော စကား ကိုသာ ပြောဆို၍ မဟုတ်မမှန်သော စကားကို မပြောဆိုခြင်း၊
၃။ သိမ်မွေ့နူးညံ့သော စကား ဖြင့်သာ ပြောဆို၍ ရိုင်းစိုင်းကြမ်းတမ်းသော စကားဖြင့် မပြောဆိုခြင်း၊
၄။ အကျိုးစီးပွားနှင့် စပ်သော စကားကိုသာ ပြောဆို၍ အကျိုးမဲ့စကားကို မပြောဆိုခြင်း၊
၅။ မေတ္တာစိတ်ဖြင့်သာ ပြောဆို၍ ဒေါသစိတ်ဖြင့် မပြောဆိုခြင်း။ (သံ၊ဋ္ဌ၊၃၊၇၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

စကားဖြစ်ကြောင်း ၃ မျိုး

၁။ လွန်လေပြီးကာလက ဤသို့ ဖြစ်ဖူးပြီဟု လွန်လေပြီးကာလကို အကြောင်းပြု၍ စကားကို ပြောဆိုခြင်း၊
၂။ လာလတ္တံ့ကာလ၌ ဤသို့ ဖြစ်လိမ့်မည်ဟု လာလတ္တံ့ ကာလကို အကြောင်းပြု၍ စကားကို ပြောဆိုခြင်း၊
၃။ ယခုဖြစ်ဆဲကာလ၌ ဤသို့ ဖြစ်နေ၏ဟု ဖြစ်ဆဲသော ကာလကို အကြောင်းပြု၍ စကားကို ပြောဆိုခြင်း။ (ဒီ၊၃၊၁၈၄။) (အံ၊၁၊၁၉၇။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၀၄။) (အံ၊မြန်၊၁။၂၁၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

စကားဖြစ်ပေါ်ကြောင်း ၃ မျိုး

၁။ တရားဟောသူ အနက်ကိုလည်း သိ၍ ပါဠိကိုလည်း သိခြင်း၊
၂။ တရားနာသူ အနက်ကိုလည်း သိ၍ ပါဠိကိုလည်း သိခြင်း၊
၃။ တရားဟော တရားနာ နှစ်ယောက်စလုံး အနက်ကိုလည်း သိ၍ ပါဠိကိုလည်း သိခြင်း။ (အံ၊၁၊၁၄၉။) (အံ၊မြန်၊၁။၁၆၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

စကားများသော ပုဂ္ဂိုလ်၏ အပြစ် ၅ ပါး

၁။ မဟုတ်မမှန်သော စကားကို ပြောမိတတ်ခြင်း၊
၂။ ကုန်းတိုက်စကားကို ပြောမိတတ်ခြင်း၊
၃။ ကြမ်းတမ်းသော စကားကို ပြောမိတတ်ခြင်း၊
၄။ ပြိန်ဖျင်းသော စကားကို ပြောမိတတ်ခြင်း၊
၅။ သေလွန်ပြီးနောက် အပါယ်ငရဲသို့ ကျရောက် တတ်ခြင်း။ (အံ၊၂၊၂၂၂။) (အံ၊မြန်၊၂။၂၇၉။) (အံ၊မြန်၊၂။၂၇၉-၂၈၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

စက္ကဝါက်ငှက်၏ အင်္ဂါ ၃ ပါး

၁။ စက္ကဝါက်ငှက်သည် သက်ဆုံးတိုင်အောင် အဖော်ကို မစွန့်ခြင်း (ထို့အတူ ယောဂီပုဂ္ဂိုလ်သည် အသက်ဆုံးသည်တိုင်အောင် အသင့်အားဖြင့် နှလုံးသွင်းမှု ယောနိသော မနသိကာရကို မစွန့်ခြင်း)၊
၂။ စက္ကဝါက်ငှက်သည် မှော်သေးမှော်ညှင်းကိုသာ စားလျက် ရောင့်ရဲခြင်းကြောင့် အားအင်နှင့်အဆင်းမှ မဆုတ်ယုတ်ခြင်း (ထို့အတူ ယောဂီ ပုဂ္ဂိုလ်သည် ရရသမျှဖြင့် ရောင့်ရဲလျက် ကမ္မဋ္ဌာန်းအလုပ် အားထုတ်သဖြင့် သီလ, သမာဓိ, ပညာ, ဝိမုတ္တိ, ဝိမုတ္တိဉာဏ်အမြင်မှ မဆုတ်ယုတ်ခြင်း, ကုသိုလ်တရားတို့မှလည်း မဆုတ်ယုတ်ခြင်း)၊
၃။ စက္ကဝါက်ငှက်သည် သတ္တဝါတို့အား မညှဉ်းဆဲခြင်း (ထို့အတူ ယောဂီပုဂ္ဂိုလ်သည် သတ္တဝါ တို့၌ တုတ် ဓားလက်နက်ကို ချထားအပ်သည်ဖြစ်၍ သတ္တဝါတို့၏ အစီးအပွားကို စောင့်ရှောက်ခြင်း)။ (မိလိန္ဒ၊၃၈၆။) (မိလိန္ဒ၊မြန်။၄၀၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

စက္ခာယတနစသည်က စက္ခုသမ္ဖဿစသည်အား ကျေးဇူးပြုတတ်သော ပစ္စည်း ၆ မျိုး

၁။ နိဿယ ပစ္စည်း၊
၂။ ပုရေဇာတပစ္စည်း၊
၃။ ဣန္ဒြိယပစ္စည်း၊
၄။ ဝိပ္ပယုတ္တပစ္စည်း၊
၅။ အတ္ထိပစ္စည်း၊
၆။ အဝိဂတပစ္စည်း။ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၆၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

စက္ခု ၂ မျိုး

၁။ ဒိဗ္ဗစက္ခု- နတ်တို့၏ မျက်စိ၊
၂။ ပညာစက္ခု- ပညာမျက်စိ။ (ယမက၊၁၊၇၅-၇၆။) (ယမက၊၁၊၇၈။) (ယမက၊၁၊၁၉၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

စက္ခု ၂ မျိုး

၁။ မံသစက္ခု- ပသာဒရုပ်, အသားမျက်စိ၊
၂။ ပညာစက္ခု- ဉာဏ်မျက်စိ။ (သံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၉၆။) (သံ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁။) (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၄၄။) (ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၇၃။) (ဗုဒ္ဓဝံ၊ဋ္ဌ၊၄၉။) (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၃၊၂၀၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

စက္ခု ၃ မျိုး

၁။ ဗုဒ္ဓစက္ခု- ဣန္ဒြိယပရောပရိယတ္တဉာဏ်, အာသယာနုသယဉာဏ်၊
၂။ သမန္တစက္ခု- သဗ္ဗညုတဉာဏ်၊
၃။ ဓမ္မစက္ခု- အောက် မဂ်ဉာဏ် (၃) ပါး။ (သံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၈၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

စက္ခု ၃ မျိုး

၁။ မံသစက္ခု၊
၂။ ဒိဗ္ဗစက္ခု၊
၃။ ပညာစက္ခု။ (ဒီ၊၃၊၁၈၃။) (ခုဒ္ဒက၊၂၃၁။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၀၄။) (အဘိ၊က၊၁၉၁။) (အဘိ၊က၊မြန်၊၁။၃၂၈။) (ခုဒ္ဒက၊မြန်။၂၁၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

စက္ခု ၅ မျိုး

၁။ မံသစက္ခု (ပကတိမျက်စိ)၊
၂။ ဒိဗ္ဗစက္ခု (နတ်မျက်စိ)၊
၃။ ပညာစက္ခု (ပညာမျက်စိ)၊
၄။ ဗုဒ္ဓစက္ခု (ဘုရားမျက်စိ)၊
၅။ သမန္တစက္ခု (သဗ္ဗညုတဉာဏ်မျက်စိ)။ (မဟာနိ၊၃၅၆။) (စူဠနိ၊၁၇၃။) (စူဠနိ၊၁၉၉။) (သုတ္တနိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

စက္ခု ၅ မျိုး (တစ်နည်း)

၁။ ဗုဒ္ဓစက္ခု- ဘုရားရှင်တို့၏ ဉာဏ်အမြင်၊
၂။ ဓမ္မစက္ခု- သတ္တ, ဇီဝမဖက် သက်သက်သော သစ္စာ ၄ ပါး တရားကို သိမြင် ထင်စွာပြုတတ်သော မျက်စိ(ဉာဏ်)၊
၃။ ဒိဗ္ဗ စက္ခု- နတ်တို့၏ မျက်စိ၊
၄။ ပညာစက္ခု- ပညာမျက်စိ၊
၅။ သမန္တစက္ခု- ထက်ဝန်းကျင်ကို မြင်စွမ်းနိုင်သော သဗ္ဗညုတဉာဏ်တော်။ (ဣတိဝုတ်၊ဋ္ဌ၊၁၅၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

စက္ခုဝိညာဏ် ၂ မျိုး

၁။ ကုသိုလ်ဝိပါက် စက္ခုဝိညာဏ်၊
၂။ အကုသိုလ်ဝိပါက် စက္ခုဝိညာဏ် (သောတ စသည်လည်း နည်းတူ)။ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၄၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

စက္ခုဝိညေယျရူပ ၂ မျိုး

၁။ သေဝိတဗ္ဗ စက္ခုဝိညေယျရူပ- စက္ခုဝိညာဉ်ဖြင့် သိအပ်သော ရူပါရုံကို မှီဝဲသော ပုဂ္ဂိုလ်အား အကုသိုလ်တရားများ ယုတ်လျော့၍ ကုသိုလ်တရားများ တိုးပွားလာ သဖြင့် မှီဝဲအပ်သော စက္ခုဝိညေယျရူပ၊
၂။ အသေဝိတဗ္ဗ စက္ခုဝိညေယျရူပ- စက္ခုဝိညာဉ်ဖြင့် သိအပ်သော ရူပါရုံကို မှီဝဲသော ပုဂ္ဂိုလ်အား အကုသိုလ်တရားများတိုးပွား၍ ကုသိုလ်တရားများ ယုတ်လျော့သွားသဖြင့် မမှီဝဲအပ်သော စက္ခုဝိညေယျရူပ။ (ဒီ၊၂၊၂၂၄။) (ဒီ၊မြန်၊၂။၂၅၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

စက္ခုသမ္ဖဿစသည်က စက္ခုသမ္ဖဿဇာဝေဒနာ စသည်အား ကျေးဇူးပြုတတ်သော ပစ္စည်း ၈ မျိုး

၁။ သဟဇာတပစ္စည်း၊
၂။ အညမညပစ္စည်း၊
၃။ နိဿယပစ္စည်း၊
၄။ ဝိပါကပစ္စည်း၊
၅။ အာဟာရ ပစ္စည်း၊
၆။ သမ္ပယုတ္တပစ္စည်း၊
၇။ အတ္ထိပစ္စည်း၊
၈။ အဝိဂတပစ္စည်း။ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၇၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

စက် ၄ မျိုး

ကျေးဇူးများသော ဗဟုကာရတရား ၄ ပါးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

စက် ၄ မျိုး

၁။ ပတိရူပဒေသဝါသစက်- သင့်လျော်သောအရပ်၌ နေရခြင်း၊
၂။ သပ္ပုရိသူပနိဿယ စက်-သူတော်ကောင်းတို့ကို မှီဝဲဆည်းကပ်ရခြင်း၊
၃။ အတ္တသမ္မာပဏိဓိစက်- ကိုယ် စိတ်ကို ကောင်းစွာထားခြင်း, သဒ္ဓါတရားစသည်တို့၌ တည်စေခြင်း။
၄။ ပုဗ္ဗေကတပုညတာစက်- ရှေး၌ ပြုအပ်ခဲ့သော ကောင်းမှုရှိခြင်း။ (ပေဋကော၊၂၅၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

စက်၅ မျိုး

၁။ ဒါရုစက္က- သစ်သားဖြင့် ပြုအပ်သော စက်၊
၂။ ရတနစက္က- စကြာရတနာ၊
၃။ ဓမ္မစက္က- ဓမ္မစကြာတရား၊
၄။ ဣရိယာပထစက္က- ဣရိယာပုတ် (၄) ပါးဟူသော စက်၊
၅။ သမ္ပတ္တိ စက္က- ပြည့်စုံမှုဟူသော စက်။ မှတ်ချက်။ ။ ဤ၌စက်ဟူသည် ဘီးကို ဆိုလိုသည်၊ မီးစက် စသည်ကဲ့သို့သော စက်မျိုး မဟုတ်)။ (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၄၃။) (ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၇၂။) (အံ၊ဋီ၊၂၊၂၈၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

စင်ကြယ်ခြင်း ၂ မျိုး

၁။ အကျင့်သီလ၏ စင်ကြယ်ခြင်း သီလဝိသုဒ္ဓိ၊
၂။ ဉာဏ်အမြင် အယူ၏ စင်ကြယ်ခြင်း ဒိဋ္ဌိဝိသုဒ္ဓိ။ (အံ၊၁၊၉၄။) (အံ၊မြန်၊၁။၁၁၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

စင်ကြယ်ခြင်း ၃ မျိုး

၁။ ကိုယ်၏ စင်ကြယ်ခြင်း၊
၂။ နှုတ်၏ စင်ကြယ်ခြင်း၊
၃။ စိတ်၏ စင်ကြယ်ခြင်း။ (ဒီ၊၃၊၁၈၄။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၀၄။) (အံ၊၁၊၂၇၅။) (အံ၊မြန်၊၁။၂၉၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

စင်ကြယ်ခြင်း ၄ မျိုး

၁။ ဒေသနာသုဒ္ဓိ- ဒေသနာပြောကြားခြင်းကြောင့် ပါတိမောက္ခသံဝရ သီလ၏ စင်ကြယ်ခြင်း၊
၂။ သံဝရသုဒ္ဓိ- နောင်မပြုလုပ်တော့ဟု စောင့်စည်းခြင်းကြောင့် ဣန္ဒြိယသံဝရ သီလ၏ စင်ကြယ်ခြင်း၊
၃။ ပရိယေဋ္ဌိသုဒ္ဓိ- တရားသဖြင့် ပစ္စည်းလေးပါးတို့ကို ရှာမှီး ခြင်းကြောင့် အာဇီဝပါရိသုဒ္ဓိသီလ၏ စင်ကြယ်ခြင်း၊
၄။ ပစ္စဝေက္ခဏာသုဒ္ဓိ- ပစ္စည်းလေးပါး တို့ကို ပစ္စဝေက္ခဏာဆင်ခြင်၍ သုံးစွဲသောကြောင့် ပစ္စယပရိဘောဂသန္နိဿိတသီလ၏ စင်ကြယ်ခြင်း။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၇၂-၂၇၃။) (ဝိသုဒ္ဓိ၊၁၊၄၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

စင်ကြယ်ခြင်း ၅ မျိုး

၁။ နိဒါန်းကို ပြပြီး၍ အကြွင်းကို သုတသဒ္ဒါဖြင့် ကြားခြင်း၊
၂။ နိဒါန်းနှင့် ပါရာဇိက လေးပါးကို ပြပြီး၍ အကြွင်းကို သုတသဒ္ဒါဖြင့် ကြားခြင်း၊
၃။ နိဒါန်း ပါရာဇိက လေးပါးနှင့် သံဃာဒိသိသ် တစ်ဆယ့်သုံးပါးကို ပြပြီး၍ အကြွင်းကို သုတသဒ္ဒါဖြင့် ကြားခြင်း၊
၄။ နိဒါန်း ပါရာဇိကလေးပါး သံဃာဒိသိသ်တစ်ဆယ့်သုံးပါးနှင့် အနိယတနှစ်ပါးတို့ကို ပြပြီး၍ အကြွင်းကို သုတသဒ္ဒါဖြင့် ကြားခြင်း၊
၅။ ပါတိမောက်ကို အကျယ်ပြခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၃၂၈။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၄၂၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

စင်္ကြံလမ်း၏ အပြစ် ၅ ပါး

၁။ ထဒ္ဓဝိသမတာ- ကြမ်းတမ်း၍ မညီမညွတ်သော မြေအဖို့ ရှိခြင်း၊
၂။ အန္တောရုက္ခတာ- စင်္ကြံလမ်းအတွင်း၌ သစ်ပင် ရှိခြင်း၊
၃။ ဂဟနစ္ဆန္နတာ- မြက်, နွယ်, ချုံတို့ဖြင့် ဖုံးလွှမ်းနေခြင်း၊
၄။ အတိသမ္ဗာဓတာ- အလွန်ကျဉ်းမြောင်းခြင်း၊
၅။ အတိဝိသာလတာ- အလွန် ကျယ်ပြန့်ခြင်း။ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၇။) (အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၉။) (ဗုဒ္ဓဝံ၊ဋ္ဌ၊၉၇။)(ဇာ၊ဋ္ဌ၊၁၊၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

စင်္ကြံလျှောက်ခြင်း၏ အကျိုး ၅ ပါး

၁။ ခရီးရှည် သွားနိုင်ခြင်း၊
၂။ ကြိုးစား အားထုတ်နိုင်ခြင်း၊
၃။ အနာရောဂါ ကင်းခြင်း၊
၄။ အစာအာဟာရသည် ကောင်းစွာ ကြေကျက်နိုင်ခြင်း၊
၅။ တည်ကြည်မှု (သမာဓိ) သည် ကြာမြင့်စွာ တည်တံ့နိုင်ခြင်း။ (အံ၊၂၊၂၄။) (အံ၊မြန်၊၂။၃၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

စစ်ဆင်နည်း ၃ မျိုး

၁။ သကဋဗျူဟာ- လှည်းဦးသဏ္ဌာန်ကဲ့သို့ စစ်ဆင်ခြင်း၊
၂။ စက္ကဗျူဟာ- စက်ဝန်း ကဲ့သို့ စစ်ဆင်ခြင်း၊
၃။ ပဒုမဗျူဟာ- ပဒုမာကြာကဲ့သို့ စစ်ဆင်ခြင်း။ (ဇာ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၆၃။) (ဇာ၊ဋ္ဌ၊၄၊၃၄၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

စစ်တပ် ၄ မျိုး

၁။ ဆင်တပ်၊
၂။ မြင်းတပ်၊
၃။ ရထားတပ်၊
၄။ ခြေလျင်တပ်။ (ဝိ၊၂၊၁၄၀။) (ဝိ၊၂၊၁၄၃။) (ဝိ၊မြန်၊၂။၁၅၈၊၁၆၁။) (ဝိ၊မြန်၊၂။၁၅၈၊၁၆၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

စစ်တပ်အင်္ဂါ ၄ ပါး

၁။ ဆင်တစ်စီး၌ လက်နက်ကိုင်စစ်သား ဆယ့်နှစ်ယောက် ရှိခြင်း၊
၂။ မြင်း တစ်စီး၌ လက်နက်ကိုင်စစ်သား သုံးယောက် ရှိခြင်း၊
၃။ ရထားတစ်စီး၌ လက်နက်ကိုင် စစ်သား လေးယောက် ရှိခြင်း၊
၄။ ခြေလျင်တပ်သား လေးယောက် ဖြစ်ခြင်း။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၂၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

စစ်တိုက်၍မရသော မြို့ ၂ မြို့

၁။ ဒေဝနဂရ- နတ်မြို့၊
၂။ အသုရနဂရ- အသုရာမြို့။ (သံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၁၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

စစ်အင်္ဂါ ၄ ပါး

၁။ ဆင်တပ်၊
၂။ မြင်းတပ်၊
၃။ ရထားတပ်၊
၄။ ခြေလျင်တပ်။ မှတ်ချက်။ ။ ကောသ-သဒ္ဒါသည် သန်လျက်အိမ်ဟူသော အနက်ကို ဟော၏၊ သန်လျက်အိမ်သည် သန်လျက်၏ ထက်သည်၏အဖြစ်ကို ရွက်ဆောင်သကဲ့သို့၊ စစ်အင်္ဂါ ၄ ပါးလည်း မင်း၏ တန်ခိုးကို ထက်မြက်အောင် ဆောင်ရွက်တတ်သောကြောင့် သန်လျက်အိမ်နှင့် တူ၏၊ ထို့ကြောင့် စစ်အင်္ဂါ ၄ ပါးကို ကောသ-ဟု ခေါ်ဆို၏။ (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၆၄။) (အံ၊ဋ္ဌ၊၃၊၄၈။) (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၃၊၃၅၀။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊မြန်၊၁။၅၁၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

စည်းစိမ် ၃ မျိုး

၁။ လူ့စည်းစိမ်၊
၂။ နတ်စည်းစိမ်၊
၃။ နိဗ္ဗာန်စည်းစိမ်။ (ဓမ္မ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၁၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

စည်းစိမ်ပျက်ကြောင်း ၆ ပါး

၁။ သေအရက် သောက်လေ့ရှိခြင်း၊
၂။ အခါမဲ့ ခရီးသွားလာလေ့ ရှိခြင်း၊
၃။ ပွဲသဘင် ကြည့်ရှုလေ့ရှိခြင်း၊
၄။ လောင်းကစားလေ့ရှိခြင်း၊
၅။ မကောင်းသော အဆွေ ခင်ပွန်းတို့နှင့် ပေါင်းသင်းလေ့ရှိခြင်း၊
၆။ ပျင်းရိလေ့ရှိခြင်း။ (ဒီ၊၃၊၁၄၈။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၁၆၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

စည်းစိမ်ရကြောင်း ၅ ပါး

၁။ လက်ရုံးအားကိုး ဆည်းပူး၍ ချွေးဒီးဒီးကျအောင် တရားသဖြင့် ရအပ်ကုန်သော ထကြွလုံ့လဖြင့် ရအပ်ကုန်သော စည်းစိမ်တို့ဖြင့် မိမိကိုယ်ကို ချမ်းသာ စေခြင်း၊ မိဘတို့ကို ချမ်းသာစေခြင်း၊ သားမယား ကျွန်အမှုလုပ်တို့အား ချမ်းသာစေခြင်း၊
၂။ လက်ရုံးအားကိုး ဆည်းပူး၍ ချွေးဒီးဒီးကျအောင် တရားသဖြင့် ရအပ်ကုန်သော ထကြွ လုံ့လဖြင့် ရအပ်ကုန်သော စည်းစိမ်တို့ဖြင့် အဆွေခင်ပွန်း ချစ်ကျွမ်းဝင်သူတို့ကို ချမ်းသာ စေခြင်း၊
၃။ လက်ရုံးအားကိုး ဆည်းပူး၍ ချွေးဒီးဒီးကျအောင် တရားသဖြင့် ရအပ်ကုန်သော ထကြွလုံ့လဖြင့် ရအပ်ကုန်သော စည်းစိမ်တို့ဖြင့် မီး၊ ရေ၊ မင်း၊ ခိုးသူ မချစ်မနှစ်သက်အပ်သော အမွေခံဆိုးတို့ကြောင့် ဖြစ်ပေါ်လာသော ဘေးရန်တို့ကို ပိတ်ဆို့၍ မိမိကိုယ်ကို ချမ်းသာ စေခြင်း၊
၄။ လက်ရုံးအားကိုး ဆည်းပူး၍ ချွေးဒီးဒီးကျအောင် တရားသဖြင့် ရအပ်ကုန်သော ထကြွလုံ့လဖြင့် ရအပ်ကုန်သော စည်းစိမ်တို့ဖြင့် ဆွေမျိုးတို့အား ပူဇော်ခြင်း၊ ဧည့်သည် တို့အား ပူဇော်ခြင်း၊ ရှေးက သေပြီးသော ဆွေမျိုးတို့အား ပူဇော်ခြင်း၊ မင်းအား ပူဇော်ခြင်း၊ နတ်တို့အား ပူဇော်ခြင်းဟူသော ငါးပါးသော ပူဇော်ခြင်းကို ပြုလုပ်ခြင်း၊
၅။ လက်ရုံးအားကိုး ဆည်းပူး၍ ချွေးဒီးဒီးကျအောင် တရားသဖြင့် ရအပ်ကုန်သော ထကြွလုံ့လဖြင့် ရအပ် ကုန်သော စည်းစိမ်တို့ဖြင့် ငြိမ်းအေးကုန်သော သမဏ ဗြာဟ္မဏတို့၌ မြတ်သော အလှူကို ဖြစ်စေခြင်း။ (အံ၊၂၊၃၈။) (အံ၊မြန်၊၂။၄၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

စည်းစိမ်ဥစ္စာ ကြာမြင့်စွာ တည်ကြောင်း ၄ မျိုး

၁။ ပျောက်သော ပစ္စည်းကို ရှာခြင်း၊
၂။ ဆွေးမြေ့သော ပစ္စည်းဟောင်းကို ထပ်မံ၍ ပြုပြင်ခြင်း၊
၃။ အတိုင်းအရှည်သိသဖြင့် စားသောက်ခြင်း၊
၄။ အကျင့်သီလရှိသူကို ဘဏ္ဍာစိုးအရာ၌ ထားခြင်း။ (အံ၊၁၊၅၇၂။) (အံ၊မြန်၊၁။၅၈၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

စည်းစိမ်ဥစ္စာ ကြာမြင့်စွာ မတည်ကြောင်း ၄ မျိုး

၁။ ပျောက်သော ပစ္စည်းကို မရှာခြင်း၊
၂။ ဆွေးမြေ့ ဟောင်းနွမ်းသော ပစ္စည်းကို မပြုပြင်ခြင်း၊
၃။ အတိုင်းအရှည်မရှိ စားသောက်ခြင်း၊
၄။ သီလ မရှိသူကို အကြီးအမှူးဘဏ္ဍာစိုးအရာ၌ ထားခြင်း။ (အံ၊၁၊၅၇၂။) (အံ၊မြန်၊၁။၅၈၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

စည်းစိမ်ဥစ္စာ တိုးပွားကြောင်း ၄ ပါး

၁။ မိန်းမ မလိုက်စားခြင်း၊
၂။ သေသောက် မကြူးခြင်း၊
၃။ အလောင်းအစား မကြူးခြင်း၊
၄။ ကောင်းသော အဆွေခင်ပွန်း ရှိခြင်း။ (အံ၊၃၊၁၀၉၊၁၁၂။) (အံ၊မြန်၊၃။၁၀၈၊၁၁၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

စည်းစိမ်ဥစ္စာ ပျက်စီးကြောင်း ၄ ပါး

၁။ မိန်းမလိုက်စားခြင်း၊
၂။ သေသောက်ကြူးခြင်း၊
၃။ အလောင်း အစားကြူးခြင်း၊
၄။ ယုတ်မာသော အဆွေခင်ပွန်း ရှိခြင်း။ (အံ၊၃၊၁၀၉။) (အံ၊၃၊၁၁၂။) (အံ၊မြန်၊၃။၁၀၈၊၁၁၂။) (အံ၊မြန်၊၃။၁၀၈၊၁၁၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

စည်းစိမ်ဥစ္စာတို့၏ အကျိုး ၅ ပါး

၁။ စည်းစိမ်ဥစ္စာတို့ကို အမှီပြု၍ မိမိကိုယ်ကို ချမ်းသာ နှစ်သက်စေခြင်း၊
၂။ စည်းစိမ်ဥစ္စာတို့ကို အမှီပြု၍ အမိအဖတို့ကို ချမ်းသာ နှစ်သက်စေခြင်း၊
၃။ စည်းစိမ်ဥစ္စာတို့ကို အမှီပြု၍ သားမယားနှင့် ကျွန်အလုပ်သမားတို့ကို ချမ်းသာ နှစ်သက် စေခြင်း၊
၄။ စည်းစိမ်ဥစ္စာတို့ကို အမှီပြု၍ မိတ်ဆွေခင်ပွန်းတို့ကို ချမ်းသာ နှစ်သက်စေခြင်း၊
၅။ စည်းစိမ်ဥစ္စာတို့ကို အမှီပြု၍ သမဏဗြာဟ္မဏတို့၌ အလှူကို ဖြစ်စေလျက် နတ်ပြည် နတ်ရွာသို့ ရောက်စေနိုင်ခြင်း။ (အံ၊၂၊၂၂၆။) (အံ၊မြန်၊၂။၂၈၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

စည်းစိမ်ဥစ္စာတို့၏ အပြစ် ၅ ပါး

၁။ မီးနှင့် ဆက်ဆံခြင်း၊
၂။ ရေနှင့် ဆက်ဆံခြင်း၊
၃။ မင်းနှင့် ဆက်ဆံခြင်း၊
၄။ ခိုးသူနှင့် ဆက်ဆံခြင်း၊
၅။ အမွေခံဆိုးနှင့် ဆက်ဆံခြင်း။ (အံ၊၂၊၂၂၆။) (အံ၊မြန်၊၂။၂၈၇-၂၈၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

စဏ္ဍပဇ္ဇောတမင်း၏ ယာဉ် ၅ ပါး

၁။ တစ်နေ့ယူဇနာငါးဆယ်သွားနိုင်သော ဘဒ္ဒဝတီဆင်မ၊
၂။ တစ်နေ့ယူဇနာတစ်ရာသွားနိုင်သော နာဠာဂီရိဆင်မ၊
၃။ တစ်နေ့ယူဇနာ နှစ်ဆယ်သွားနိုင်သော စေလကဏ္ဏမြင်း၊
၄။ တစ်နေ့ယူဇနာ နှစ်ဆယ်သွားနိုင်သော မုဉ္စကေသမြင်း၊
၅။ တစ်နေ့ယူဇနာခြောက်ဆယ်သွားနိုင်သော ကာကမည်သော ကျွန်။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၃၉၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

စဏ္ဍာလဥပါသကာ၏ အင်္ဂါ ၅ ပါး

၁။ သဒ္ဓါတရား မရှိခြင်း၊
၂။ သီလ မရှိခြင်း၊
၃။ အထူးအဆန်း ဖြစ်သော မြင်မှု ကြားမှု တွေ့ထိမှုတို့ကို မင်္ဂလာဟု အယူရှိခြင်း၊
၄။ ဒိဋ္ဌသုတမုတမင်္ဂလာတို့ကို ယုံကြည်၍ ကံကို မယုံကြည်ခြင်း၊
၅။ ဘုရားရှင်၏ သာသနာတော်မှ အပဖြစ်သော အလှူခံ ပုဂ္ဂိုလ်ကို ရှာမှီး၍ ဒါန စသည် ပြုလုပ်ခြင်း။ (အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

စတုတ္ထဈာန်၌ ရှိသော တရား ၁၃ မျိုး

၁။ ဥပေက္ခာဝေဒနာ၊
၂။ ထက်ဝန်းကျင် စင်ကြယ်သော သတိရှိသော စိတ်၏ တည်ငြိမ်ခြင်း၊
၃။ ဖဿ၊
၄။ ဝေဒနာ၊
၅။ သညာ၊
၆။ စေတနာ၊
၇။ စိတ်၊
၈။ ဆန္ဒ၊
၉။ အဓိမောက္ခ၊
၁၀။ ဝီရိယ၊
၁၁။ သတိ၊
၁၂။ ထက်ဝန်းကျင် စင်ကြယ်သော ဥပေက္ခာ၊
၁၃။ မနသိကာရ။ (မ၊၃၊၇၆။) (မ၊မြန်၊၃။၈၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

စတုတ္ထပါဋိဒေသနီယသိက္ခာပုဒ်၌ အင်္ဂါ ၂ ပါး

၁။ ယုံမှားဖွယ်ရှိသော တောကျောင်း ဖြစ်ခြင်း၊
၂။ ခွင့်မပြုထားသော ယာဝကာလိကကို ကြိုတင်သိစေအပ်သည် မဟုတ်ဘဲ ကျောင်း အာရာမ် အတွင်း၌ ခံယူ၍ မဖျားနာဘဲ စားမျိုခြင်း။ (ဝိမတိ၊၂၊၅၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

စတုတ္ထပါဋိဒေသနီယသိက္ခာပုဒ်၌ အင်္ဂါ ၇ ပါး

၁။ ရွာမှ လေးအပြန် ငါးရာ ကွာဝေးသော တောကျောင်း ဖြစ်ခြင်း၊
၂။ ခဲဖွယ်စသော ယာဝကာလိကဝတ္ထု၏ ထိုတောကျောင်း၌ ပေါက်ရောက် ဖြစ်ထွန်းသည် မဟုတ်ခြင်း၊
၃။ ကျန်းမာသူ ဖြစ်ခြင်း၊
၄။ မကျန်းမာသော ရဟန်း၏ အကြွင်းအကျန် ဖြစ်ခြင်း၊
၅။ ကြိုတင်၍ သိစေအပ်သည် မဟုတ်သော ခဲဖွယ်ဘောဇဉ် ဖြစ်ခြင်း၊
၆။ ကျောင်းအာရာမ်အတွင်း၌ ခံယူခြင်း၊
၇။ စားမျိုခြင်း။ (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၃၊၁၀၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

စတုတ္ထပါရာဇိက ဖြစ်ကြောင်း သမုဋ္ဌာန် ၃ ပါး

၁။ ရံခါ ကိုယ်ကြောင့်လည်းကောင်း စိတ်ကြောင့် လည်းကောင်း ဖြစ်၏၊ နှုတ်ကြောင့် မဖြစ်၊
၂။ ရံခါ နှုတ်ကြောင့်လည်းကောင်း၊ စိတ်ကြောင့် လည်းကောင်း ဖြစ်၏၊
၃။ ရံခါ ကိုယ်ကြောင့်လည်းကောင်း နှုတ်ကြောင့်လည်းကောင်း စိတ်ကြောင့်လည်းကောင်း ဖြစ်၏။ (ဝိ၊၅၊၃၅၉။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၄၆၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

စတုဘူမိကဓာတ် ၂ ပါး

၁။ မနောဝိညာဏဓာတ်၊
၂။ ဓမ္မဓာတ်။ (သံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၂၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

စန္ဒကူးနီ၏ ဂုဏ် ၃ ပါး

၁။ ရဖို့ရန် ခဲယဉ်းခြင်း၊
၂။ အတူမရှိ​ ကောင်းသော အနံ့ရှိခြင်း၊
၃။ သူတော် ကောင်းတို့ ချီးမွမ်းအပ်ခြင်း။ (မိလိန္ဒ၊၃၀၇။) (မိလိန္ဒ၊မြန်။၃၂၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

စပါးစိမ်း ၇ မျိုး

၁။ သာလိ- သလေးစပါး၊ ၂၊ ဝီဟိ- ကောက်ကြီး ကောက်ငယ်စပါး၊
၃။ ယဝ- မုယောစပါး၊
၄။ ဂေါဓူမ- နတ်ကောက်စပါး ခေါ် ဂျုံစပါး၊
၅။ ကင်္ဂု- ဆပ်စပါး၊
၆။ ဝရက- ပြောင်းစပါး၊
၇။ ကုဒြူသက- လူးစပါး။ (ဝိ၊၂၊၃၄၆။) (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၈၉။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၁၊၇၆။) (မ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၁၃။) (သံ၊ဋ္ဌ၊၃၊၃၃၆။) (အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၇၇။) (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၂၊၁၃၃) (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၂၊၁၄၄။) (ဝိ၊မြန်၊၂။၃၉၂။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊မြန်၊၁။၁၄၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

စပါးမျိုး ၇ မျိုး

၁။ သလေးစပါး၊ ကောက်ကြီးစပါး၊
၂။ ကောက်လတ်စပါး၊
၃။ မုယောစပါး၊ အခွံကြမ်းသော ဂျုံစပါး၊
၄။ ဆပ်စပါး၊
၅။ လူးစပါး၊
၆။ ပြောင်းစပါး၊
၇။ နတ်ကောက်စပါး၊ အခွံမကြမ်းသော ဂျုံစပါး။ (ဝိမတိ၊၁၊၁၇၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

စပါးအလှူဦး ၉ မျိုး

ကောက်ဦးအလှူ ၉ မျိုးနှင့်တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

စမ္ပေယျနဂါးမင်း ပြောဆိုအပ်သော နိမိတ် ၃ မျိုး

၁။ တစ်စုံတစ်ယောက်၏ ရိုက်နှက်ခြင်းကို ခံရလျှင် မင်္ဂလာရေကန်၌ ရေနောက်ကျိခြင်း၊
၂။ ဂဠုန်အသုတ်ခံရလျှင် ရေများ ပွက်ပွက်ဆူခြင်း၊
၃။ အလမ္ပယ်ဆရာ၏ ဖမ်းဆီးချုပ်နှောင်မှုခံရလျှင် ရေများ သွေးရောင်ဖြစ်ခြင်း။ (စရိယာ၊ဋ္ဌ၊၁၂၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

စရဏတရား ၁၅ ပါး

၁။ သီလကို စောင့်ထိန်းခြင်း၊
၂။ ဣန္ဒြေတို့၌ လုံခြုံအောင် ပိတ်ပင်ခြင်း၊
၃။ အစာစားရာ၌ အတိုင်းအရှည် သိခြင်း၊
၄။ နိုးကြားထကြွမှု ရှိခြင်း၊
၅။ သဒ္ဓါရှိခြင်း၊
၆။ သီလ ရှိခြင်း၊
၇။ မကောင်းမှုကို ပြုခြင်းမှ ရှက်ခြင်း၊
၈။ မကောင်းမှုကို ပြုခြင်းမှ ကြောက်ခြင်း၊
၉။ အကြားအမြင်ရှိခြင်း၊
၁၀။ စွန့်ကြဲပေးကမ်းခြင်း၊
၁၁။ ပညာရှိခြင်း၊
၁၂။ ရူပပဌမဈာန်၊
၁၃။ ရူပ ဒုတိယဈာန်၊
၁၄။ ရူပတတိယဈာန်၊
၁၅။ ရူပစတုတ္ထဈာန်။ (မ၊၂၊၂၁။) (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၈၈။) (စရိယာ၊ဋ္ဌ၊၂၉၃။) (စူဠနိ၊ဋ္ဌ၊၃၄။) (ဝိသုဒ္ဓိ၊၁၊၁၉၆။) (ဒီ၊ဋီ၊၁၊၈၄။) (အံ၊ဋီ၊၂၊၃၅၁။) (မ၊မြန်၊၂။၂၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

စရိမက ၃ ပါး

၁။ ဘဝစရိမက- ဘဝ၏ အစွမ်းအားဖြင့် အဆုံးစွန်၌ ဖြစ်သော အဿာသပဿာသ၊
၂။ ဈာနစရိမက- ဈာန်၏ အစွမ်းအားဖြင့် အဆုံးစွန်၌ ဖြစ်သော အဿာသပဿာသ၊
၃။ စုတိ စရိမက- စုတိခဏ၏ အစွမ်းအားဖြင့် အဆုံးစွန်၌ ဖြစ်သော အဿာသပဿာသ။ (စူဠနိ၊ဋ္ဌ၊၆။) (ဝိသုဒ္ဓိ၊၁၊၂၈၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

စရိယ ၃ ပါး

၁။ ဝိညာဏစရိယ- ဝိညာဏ်သည်သာလျှင် (အာရုံ၌) ဖြစ်တတ် ကျက်စားတတ်သော တရား၊
၂။ အညာဏစရိယ- မသိခြင်း မောဟကြောင့် ရာဂစသည်၏ ဖြစ်ခြင်း၊
၃။ ဉာဏစရိယ- ဉာဏ်နှင့် ပြည့်စုံသော ပုဂ္ဂိုလ်တို့၏ သစ္စာလေးပါးတို့၌ ကျင့်ခြင်း။ (ပဋိသံ။၇၇။) (ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၁။) (ပဋိသံ၊မြန်။၁၀၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

စရိယ ၈ ပါး

၁။ သမ္မာဒိဋ္ဌိဖြင့် နိဗ္ဗာန်ကို မျက်မှောက်ပြုသောအားဖြင့် မြင်ခြင်းသည် ဒဿနစရိယ၊
၂။ သမ္မာသင်္ကပ္ပဖြင့် အာရုံသို့ စိတ်ကို ရှေးရှုတင်ခြင်းသည် အဘိရောပန စရိယ၊
၃။ သမ္မာ ဝါစာဖြင့် ဝစီဒုစရိုက်လေးပါးကို စောင့်စည်းခြင်းသည် ပရိဂ္ဂဟစရိယ၊
၄။ သမ္မာကမ္မန္တဖြင့် ကာယဒုစရိုက်သုံးပါးကို စောင့်စည်းသောအားဖြင့် ဖြစ်ခြင်းသည် သမုဋ္ဌာနစရိယ၊
၅။ သမ္မာ အာဇီဝဖြင့် အသက်မွေးမှု စင်ကြယ်စွာ ဖြစ်ခြင်းသည် ဝေါဒါနစရိယ၊
၆။ သမ္မာဝါယာမဖြင့် အားထုတ်ခြင်းသည် ပဂ္ဂဟစရိယ၊
၇။ သမ္မာသတိဖြင့် ကောင်းစွာ အောက်မေ့ခြင်းအားဖြင့် ဖြစ်ခြင်းသည် ဥပဋ္ဌာနစရိယ၊
၈။ သမ္မာသမာဓိဖြင့် မပျံ့မလွင့်သော အားဖြင့် ဖြစ်ခြင်းသည် အဝိက္ခေပစရိယ။ (ပဋိသံ။၂၁၆။) (စူဠနိ၊၂၃၃။) (ပဋိသံ၊မြန်။၂၆၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

စရိယ ၈ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ ဣရိယာပထစရိယ- ဆုတောင်းနှင့် ပြည့်စုံသော ပုဂ္ဂိုလ်တို့၏ ဣရိယာပုတ်လေးပါးတို့၌ ကျင့်ခြင်း၊
၂။ အာယတနစရိယ- ဣန္ဒြေလုံခြုံသော ပုဂ္ဂိုလ်တို့၏ အဇ္ဈတ္တိကာယတနတို့၌ ကျင့်ခြင်း၊
၃။ သတိစရိယ- မမေ့မလျော့ နေလေ့ရှိသော ပုဂ္ဂိုလ်တို့၏ သတိပဋ္ဌာန်လေးပါးတို့၌ ကျင့်ခြင်း၊
၅။ ဉာဏစရိယ- ဉာဏ်နှင့် ပြည့်စုံသော ပုဂ္ဂိုလ်တို့၏ သစ္စာလေးပါးတို့၌ ကျင့်ခြင်း၊
၆။ မဂ္ဂစရိယ- သမ္မာပဋိပတ် အကျင့်မြတ်ရှိသော ပုဂ္ဂိုလ် တို့၏ မဂ်လေးပါးတို့၌ ကျင့်ခြင်း၊
၇။ ပတ္တစရိယ- မဂ္ဂဋ္ဌာန်လေးယောက်တို့၏ ဖိုလ်လေးပါး တို့၌ ကျင့်ခြင်း၊
၈။ လောကတ္ထစရိယ- ဘုရား, ရဟန္တာ, ပစ္စေကဗုဒ္ဓါတို့၏ သတ္တဝါအားလုံး တို့အတွက် ကျင့်ခြင်း။ (စရိယာ၊ဋ္ဌ၊၁၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

စရိယ ၈ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ သက်ဝင် ယုံကြည်သော ပုဂ္ဂိုလ်သည် သဒ္ဓါဖြင့် ကျင့်ခြင်း၊
၂။ နာယူမှတ်သားသော ပုဂ္ဂိုလ်သည် ဝီရိယဖြင့် ကျင့်ခြင်း၊
၃။ ဉာဏ်အား ရှေးရှုထင်လာသော ပုဂ္ဂိုလ်သည် သတိဖြင့် ကျင့်ခြင်း၊
၄။ မပျံ့လွင့်ခြင်းကို ပြုသော ပုဂ္ဂိုလ်သည် သမာဓိဖြင့် ကျင့်ခြင်း၊
၅။ အပြားအားဖြင့် သိသော ပုဂ္ဂိုလ်သည် ပညာဖြင့် ကျင့်ခြင်း၊
၆။ အထူးထူး သိသော ပုဂ္ဂိုလ်သည် ဝိညာဏစရိယဖြင့် ကျင့်ခြင်း၊
၇။ ကုသိုလ်တရားတို့ကို ဖြစ်စေသော ပုဂ္ဂိုလ်သည် အာယတနစရိယဖြင့် ကျင့်ခြင်း၊
၈။ ဤသို့ကျင့်သော ပုဂ္ဂိုလ်သည် တရားထူးကို ရ၏ဟု ဝိသေသစရိယဖြင့် ကျင့်ခြင်း။ (ပဋိသံ။၂၁၆။) (ပဋိသံ။၄၀၁။) (အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၄၈။) (အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၆၉။) (ပဋိသံ၊မြန်။၂၆၇။) (ပဋိသံ၊မြန်။၄၆၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

စရိယ ၈ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ ဒဿနစရိယဖြင့် သမ္မာဒိဋ္ဌိကို ကျင့်ခြင်း၊
၂။ အဘိနိရောပန စရိယဖြင့် သမ္မာသင်္ကပ္ပကို ကျင့်ခြင်း၊
၃။ ပရိဂ္ဂဟစရိယဖြင့် သမ္မာဝါစာကို ကျင့်ခြင်း၊
၄။ သမုဋ္ဌာန စရိယဖြင့် သမ္မာကမ္မန္တကို ကျင့်ခြင်း၊
၅။ ဝေါဒါနစရိယဖြင့် သမ္မာအာဇီဝကို ကျင့်ခြင်း၊
၆။ ပဂ္ဂဟစရိယဖြင့် သမ္မာဝါယာမကို ကျင့်ခြင်း၊
၇။ ဥပဋ္ဌာနစရိယဖြင့် သမ္မာသတိကို ကျင့်ခြင်း၊
၈။ အပဝိက္ခေပစရိယဖြင့် သမ္မာသမာဓိကို ကျင့်ခြင်း။ (အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၄၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

စရိယ ၈ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ ဣရိယာပထစရိယ- ဣရိယာပုတ် လေးပါးတို့၌ ဣရိယာပုတ် ဖြစ်ခြင်း၊
၂။ အာယတနစရိယ- အဇ္ဈတ္တိကဗာဟိရာယတနခြောက်ပါးတို့၌ သတိသမ္ပဇဉ်တို့၏ ဖြစ်ခြင်း၊
၃။ သတိစရိယ- သတိပဋ္ဌာန် လေးပါးတို့၌ ကျင့်ဖြစ်ခြင်း၊
၄။ သမာဓိစရိယ- ဈာန်လေးပါးတို့၌ သမာဓိဖြစ်ခြင်း၊
၅။ ဉာဏစရိယ- အရိယသစ္စာလေးပါးတို့၌ ဉာဏ် ဖြစ်ခြင်း၊
၆။ မဂ္ဂစရိယ- မဂ်ဉာဏ် လေးပါးတို့၌ ကျင့်ခြင်း၊
၇။ ပတ္တိစရိယ- ဖိုလ်ဉာဏ် လေးပါးတို့၌ ကျင့်ခြင်း၊
၈။ လောကတ္ထစရိယ- သဗ္ဗညုဘုရားရှင်တို့၌လည်းကောင်း, တစ်စိတ်တစ်ဒေသ အားဖြင့် ပစ္စေကဗုဒ္ဓါတို့၌လည်းကောင်း, တစ်စိတ်တစ်ဒေသအားဖြင့် သာဝကတို့၌ လည်းကောင်း လောကအကျိုးစီးပွားကို ပြုမှု ဖြစ်ခြင်း။ (ပဋိသံ။၂၁၅။) (စူဠနိ၊၂၃၂။) (သုတ္တနိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၅၇။) (အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၄၇။) (အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၆၉။) (ပဋိသံ၊မြန်။၂၆၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

စရိယ ၈ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ ဣရိယာပထစရိယ- အာရုံတစ်ခုတည်း၌ စိတ်ကို ဆောက်တည် ထားခြင်းနှင့် ပြည့်စုံကုန်သော ပုဂ္ဂိုလ်တို့အား ဣရိယာပုတ် ဖြစ်ခြင်း၊
၂။ အာယတနစရိယ- ဣန္ဒြေလုံခြုံကုန်သော ပုဂ္ဂိုလ်တို့အား အာယတနဖြစ်ခြင်း၊
၃။ သတိစရိယ- မမေ့မလျော့ နေကုန်သော ပုဂ္ဂိုလ်တို့အား သတိဖြစ်ခြင်း၊
၄။ သမာဓိစရိယ- အဓိစိတ္တကို ရရန် အဖန် တလဲလဲ အားထုတ်သော ပုဂ္ဂိုလ်တို့အား သမာဓိဖြစ်ခြင်း၊
၅။ ဉာဏစရိယ- အသိပညာနှင့် ပြည့်စုံကုန်သော ပုဂ္ဂိုလ်တိုအား ဉာဏ်ဖြစ်ခြင်း၊
၆။ မဂ္ဂစရိယ- ကောင်းစွာ ကျင့်ကုန်သော မဂ္ဂဋ္ဌာန်လေးယောက်တို့အား မဂ်ဖြစ်ခြင်း၊
၇။ ပတ္တိစရိယ- ဖလဋ္ဌာန်ပုဂ္ဂိုလ်လေးယောက်တို့အား ဖိုလ်ဖြစ်ခြင်း၊
၈။ လောကတ္ထစရိယ- သဗ္ဗညုဘုရားရှင်တို့, တစိတ်တစ်ဒေသအားဖြင့် ပစ္စေက ဗုဒ္ဓါတို့, တစ်စိတ် တစ်ဒေသအားဖြင့် သာဝကတို့အား လောကအကျိုးဖြစ်ခြင်း။ (အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၄၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

စရိုက် ၆ ပါး

၁။ ရာဂစရိုက်၊
၂။ ဒေါသစရိုက်၊
၃။ မောဟစရိုက်၊
၄။ သဒ္ဓါစရိုက်၊
၅။ ဉာဏ် ပညာအဖြစ်များသူ-ဗုဒ္ဓိစရိုက်၊
၆။ ဝိတက်စရိုက်။ (ဝိသုဒ္ဓိ၊၁၊၉၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

စရိုက်ကို သိနိုင်ကြောင်း ၅ ပါး

၁။ ဣရိယာပထတော- သွားခြင်း စသော ဣရိယာပုတ်အားဖြင့် စရိုက်ကို သိနိုင်ခြင်း၊
၂။ ကိစ္စ- တံမြက်လှည်းခြင်း စသော အမှုကိစ္စအားဖြင့် စရိုက်ကို သိနိုင်ခြင်း၊
၃။ ဘောဇနာ- နူးညံ့သိမ်မွေ့ ချိုမြိန်ကောင်းမွန်သော ဘောဇဉ်စသည်ကို သုံးဆောင်ခြင်း အားဖြင့် စရိုက်ကို သိနိုင်ခြင်း၊
၄။ ဒဿနာဒိတော- ရူပါရုံ စသည်ကို ကြည့်ရှုခြင်းအားဖြင့် စရိုက်ကို သိနိုင်ခြင်း၊
၅။ ဓမ္မပ္ပဝတ္တိတော- မာယာ သာဌေယျ စသော တရားတို့၏ ဖြစ်ခြင်းအားဖြင့် စရိုက်ကို သိနိုင်ခြင်း။ (ဝိသုဒ္ဓိ၊၁၊၁၀၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

စရိုက်အားလုံးတို့အား လျောက်ပတ်သော ကမ္မဋ္ဌာန်း ၁၀ ပါး

၁။ ပထဝီကသိုဏ်း၊
၂။ အာပေါ ကသိုဏ်း၊
၃။ တေဇောကသိုဏ်း၊
၄။ ဝါယောကသိုဏ်း၊
၅။ အာလောကကသိုဏ်း၊
၆။ အာကာသ ကသိုဏ်း၊
၇။ အာရုပ္ပကမ္မဋ္ဌာန်း (၄) ပါး ပေါင်း (၁၀) ပါး။ (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၂၊၂၀၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

စွန့်ကြဲခြင်း ၂ မျိုး

၁။ ပစ္စည်းကို စွန့်ကြဲခြင်း အာမိသစာဂ (အာမိသပရိစ္စာဂ)၊
၂။ တရားကို စွန့်ကြဲခြင်း ဓမ္မစာဂ (ဓမ္မပရိစ္စာဂ) ။ (အံ၊၁၊ပါ၊၉၀။) (အံ၊မြန်၊၁။၁၀၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

စွန့်ခြင်းကြီး ၅ ပါး

၁။ မင်းစည်းစိမ် အစရှိသော ဥစ္စာကို စွန့်လှူခြင်း၊
၂။ မိမိ၏ ဦးခေါင်း မျက်လုံး စသော ကိုယ်အင်္ဂါကို စွန့်လှူခြင်း၊
၃။ ချစ်အပ်သော အသက်ကို စွန့်လှူခြင်း၊
၄။ အမျိုး အနွယ်ကို တည်စေတတ်သော ချစ်အပ်သော သားသမီးတို့ကို စွန့်လှူခြင်း၊
၅။ နှစ်သက် မြတ်နိုးဖွယ်ကောင်းသော ဇနီးမယားကို စွန့်လှူခြင်း။ (စရိယာ၊ဋ္ဌ၊၉၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

စွန့်ခြင်းကြီး ၅ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ ရဇ္ဇပရိစ္စာဂ- တိုင်းပြည်ကို စွန့်ခြင်း၊
၂။ အင်္ဂပရိစ္စာဂ- ခြေလက် စသော ကိုယ်အင်္ဂါကို စွန့်ခြင်း၊
၃။ နယနပရိစ္စာဂ- မျက်စိကို စွန့်ခြင်း၊
၄။ ပုတ္တဒါရပရိစ္စာဂ- သားမယားကို စွန့်ခြင်း၊
၅။ အတ္တပရိစ္စာဂ- မိမိ၏ ခန္ဓာကိုယ်ကို စွန့်ခြင်း။ (စရိယာ၊ဋ္ဌ၊၂၆၃။) (ဒီ၊ဋီ၊၂၊၁၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

စွန့်ခြင်းကြီး ၅ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ အတ္တပရိစ္စာဂ- ခန္ဓာကိုယ်အတ္တဘောကို စွန့်လွှတ် လှူဒါန်းခြင်း၊
၂။ နယနပရိစ္စာဂ- မျက်စိ မျက်လုံးကို စွန့်လွှတ်လှူဒါန်းခြင်း၊
၃။ ဓနပရိစ္စာဂ- ပစ္စည်းဥစ္စာ တို့ကို စွန့်လွှတ်လှူဒါန်းခြင်း၊
၄။ ရဇ္ဇပရိစ္စာဂ- တိုင်းပြည်ကို စွန့်လွှတ်လှူဒါန်းခြင်း၊
၅။ ပုတ္တဒါရ ပရိစ္စာဂ- သားမယားကို စွန့်လွှတ်လှူဒါန်းခြင်း။ (ဝိသုဒ္ဓိ၊ဋီ၊၁၊၂၅၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

စွန့်နိုင်ခဲသော တပ်မက်ခြင်း အာသာ ၂ မျိုး

၁။ လာဘ်ကို တပ်မက်ခြင်း အာသာ၊
၂။ အသက်ကို တပ်မက်ခြင်း အာသာ။ (အံ၊၁၊၈၆။) (အံ၊မြန်၊၁။၁၀၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

စွန့်လွှတ်ခြင်း ၂ မျိုး

၁။ ပရိစ္စာဂပဋိနိဿဂ္ဂ- ပယ်ထိုက်သော ကိလေသာတရားတို့ကို တဒင်္ဂ ပဟာန်၏ အစွမ်းဖြင့်လည်းကောင်း သမုစ္ဆေဒပဟာန်၏အစွမ်းဖြင့်လည်းကောင်း စွန့်လွှတ် ခြင်း၊
၂။ ပက္ခန္ဒနပဋိနိဿဂ္ဂ- နိဗ္ဗာန်သို့ ညွတ်သောအားဖြင့်လည်းကောင်း, အာရုံပြုသော အားဖြင့်လည်းကောင်း ပြေးဝင်တတ်သော ဝိပဿနာဉာဏ် မဂ်ဉာဏ်ကို စွန့်လွှတ်ခြင်း။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၅။) (ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၀၂။) (ဝိသုဒ္ဓိ၊၁၊၂၈၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

စွန့်အပ် စွန့်ထိုက်သော နိဿဂ္ဂိယဝတ္ထု ၄ မျိုး

၁။ ရွှေ၊
၂။ ငွေ၊
၃။ အသပြာငွေ၊
၄။ ပဲငွေ။ (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၂။၄၀၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

စွပ်စွဲကဲ့ရဲ့ ခံရကြောင်း ၂ မျိုး

၁။ အပြစ်ကို ပြုတတ်သော သူသည် အပြစ်ကို ပြုတတ်သောကြောင့် စွပ်စွဲကဲ့ရဲ့ခြင်းသို့ ရောက်ခြင်း၊
၂။ အပြစ်ကို မပြုတတ်သူ ဖြစ်သောကြောင့် စွပ်စွဲကဲ့ရဲ့ခြင်းသို့ ရောက်ခြင်း။ (မဟာနိ၊၄၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

စွမ်းအား ၂ ပါး

ဗိုလ် ၂ ပါး နှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

စွမ်းအား ၃ မျိုး

၁။ ကိုယ်စွမ်းအား၊
၂။ စည်းစိမ်ဥစ္စာ စွမ်းအား၊
၃။ တန်ခိုးအာဏာ စွမ်းအား။ (ဇာ၊ဋ္ဌ၊၆၊၁၃၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

စွမ်းအား ၅ မျိုး

ဗလ ၅ မျိုးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

စွမ်းအား ၅ မျိုး

၁။ လ တည်းဟူသော စွမ်းအား၊
၂။ နေ တည်းဟူသော စွမ်းအား၊
၃။ ရဟန်း ပုဏ္ဏား တည်းဟူသော စွမ်းအား၊
၄။ သမုဒ္ဒရာကမ်းခြေတည်းဟူသော စွမ်းအား၊
၅။ မိန်းမတည်း ဟူသော စွမ်းအား။ (ဇာ၊ဋ္ဌ၊၃၊၄၉၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

စွဲလမ်းမှု ဥပါဒါန် ၅ ပါး

၁။ ရုပ်၌ လိုချင် စွဲလမ်းမှု၊
၂။ ဝေဒနာ၌ လိုချင် စွဲလမ်းမှု၊
၃။ သညာ၌ လိုချင် စွဲလမ်းမှု၊
၄။ သင်္ခါရ၌ လိုချင် စွဲလမ်းမှု၊
၅။ ဝိညာဏ်၌ လိုချင် စွဲလမ်းမှု။ (သံ၊၂၊၁၃၅။) (အံ၊မြန်၊၃။၁၂၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

စွဲလမ်းအပ်သော တရား ၅ ပါး

၁။ ရုပ်၊
၂။ ဝေဒနာ၊
၃။ သညာ၊
၄။ သင်္ခါရ၊
၅။ ဝိညာဏ်။ (သံ၊၂၊၁၃၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

စာတုမဟာရာဇ် နတ်မင်းကြီး ၄ ယောက်

၁။ ဓတရဋ္ဌနတ်မင်းကြီး၊
၂။ ဝိရူဠှကနတ်မင်းကြီး၊
၃။ ဝိရူပက္ခနတ်မင်းကြီး၊
၄။ ကုဝေရနတ်မင်းကြီး။ (မဟာနိ၊ဋ္ဌ၊၁၃၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

စားဖွယ် သောက်ဖွယ် လှူရကျိုး ၁၀ ပါး

၁။ အသက်ရှည်သူ ဖြစ်ခြင်း၊
၂။ ခွန်အားကြီးသူ ဖြစ်ခြင်း၊
၃။ တည်ကြည်ခြင်း သမာဓိရှိသူ ဖြစ်ခြင်း၊
၄။ အဆင်းလှသူ ဖြစ်ခြင်း၊
၅။ အခြံအရံ ပေါများသူ ဖြစ်ခြင်း၊
၆။ ချမ်းသာကြီးသူ ဖြစ်ခြင်း၊
၇။ ထမင်းကို ရလေ့ရှိသူ ဖြစ်ခြင်း၊
၈။ အဖျော်ရည်ကို ရလေ့ရှိသူ ဖြစ်ခြင်း၊
၉။ ရဲရင့်သူ ဖြစ်ခြင်း၊
၁၀။ ပညာရှိသူ ဖြစ်ခြင်း။ (အပ၊၁၊၃၆၉။) (အပ၊မြန်၊၁။၃၇၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

စာရိတ္တသိက္ခာပုဒ်၌ အင်္ဂါ ၅ မျိုး

၁။ ဘောဇဉ်ငါးမျိုးတို့တွင် တစ်မျိုးမျိုးဖြင့် ဖိတ်မန်ခြင်းကို သာယာခြင်း၊
၂။ ၁၂ တောင်အတွင်း၌ ထင်ရှားရှိသော ရဟန်းကို မပန်ပြောခြင်း၊
၃။ မိမိကို ဆွမ်းစားဖိတ်ထားသော အိမ်မှ တစ်ခြားအိမ်သို့ ဝင်ခြင်း၊
၄။ မွန်းတည့်ချိန်ကို မလွန်ခြင်း၊
၅။ ခွင့်ပြုထားသော အခါနှင့် ဘေးရန်တို့သည် မရှိခြင်း။ (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၃၊၇၇။) (ဝိမတိ၊၂၊၄၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

စာရေးတံမဲ ပေးခြင်း ၃ မျိုး

၁။ သိစေရန် လျှို့ဝှက်သော စာရေးတံမဲ၊
၂။ မိမိနားရင်း၌ ကပ်၍ ပေးသော စာရေးတံမဲ၊
၃။ ပွင့်ပွင့်လင်းလင်း ပေါ်ပေါ်ထင်ထင်ဖြစ်သော စာရေးတံမဲ။ (ဝိ၊၄၊၂၂၈။) (ဝိ၊မြန်၊၄။၂၂၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

စာရေးတံမဲ ပေးသော ရဟန်း၏ အင်္ဂါ ၅ ပါး

၁။ ဆန္ဒာဂတိသို့ မလိုက်ခြင်း၊
၂။ ဒေါသာဂတိသို့ မလိုက်ခြင်း၊
၃။ မောဟာဂတိသို့ မလိုက်ခြင်း၊
၄။ ဘယာဂတိသို့ မလိုက်ခြင်း၊
၅။ စာရေးတံမဲ ယူပြီးခြင်း, မယူရသေးခြင်းကို သိခြင်း။ (ဝိ၊၄၊၂၀၄။) (ဝိ၊၄၊၂၂၅။) (ဝိ၊မြန်၊၄။၁၉၉၊၂၂၂။) (ဝိ၊မြန်၊၄။၁၉၉၊၂၂၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

စာရေးတံမဲ ယူခြင်း ၃ မျိုး

၁။ လျှို့ဝှက်၍ ယူခြင်း၊
၂။ ပွင့်ပွင့်လင်းလင်း ယူခြင်း၊
၃။ တိုးတိုး ပြော၍ ယူခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၂၁၈။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၃၀၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

စားသောက်အပ်ပြီးသော အစားအစာများ၌ ပိုင်းခြားခြင်း ၅ မျိုး

၁။ ခန္ဓာကိုယ်တွင်း၌ ပိုးများ စားသောက်ရန် တစ်ပုံ၊
၂။ ကျင်ကြီးအတွက် တစ်ပုံ၊
၃။ ကျင်ငယ်အတွက် တစ်ပုံ၊
၄။ ဝမ်းမီး အတွက် တစ်ပုံ၊
၅။ အသွေးအသားအတွက် တစ်ပုံ။ (ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၄၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

စိစစ်ခြင်းကို ခွင့်မပေးထိုက်သော ရဟန်း၏ အင်္ဂါ ၃ ပါး

၁။ အရှက်လည်း မရှိခြင်း၊
၂။ မိုက်လည်း မိုက်မဲခြင်း၊
၃။ ပကတတ်ရဟန်းလည်း မဟုတ်ခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၂၂၂။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၃၀၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

စိတ္တဝိသုဒ္ဓိမှ ဖြစ်လာသော ကထာဝတ္ထု ၃ ပါး

၁။ ပဝိဝေကကထာ-ဆိတ်ငြိမ်ခြင်းနှင့် စပ်သော စကား။၂။ ဝီရိယာရမ္ဘကထာ- အားထုတ်ခြင်းနှင့် စပ်သော စကား၊
၃။ သမာဓိ ကထာ-သမာဓိနှင့် စပ်သော စကား။ (မ၊ဋ္ဌ၊၂၊၆၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

စိတ္တာနုပဿနာ ၁၆ ပါး

၁။ ရာဂနှင့်တကွသော စိတ်ကိုလည်း ရာဂနှင့်တကွသော စိတ်ဟု သိခြင်း၊
၂။ ရာဂကင်းသော စိတ်ကိုလည်း ရာဂကင်းသော စိတ်ဟု သိခြင်း၊
၃။ ဒေါသနှင့် တကွသော စိတ်ကိုလည်း ဒေါသနှင့်တကွသော စိတ်ဟု သိခြင်း၊
၄။ ဒေါသကင်းသော စိတ်ကိုလည်း ဒေါသကင်းသော စိတ်ဟု သိခြင်း၊
၅။ မောဟနှင့် တကွသော စိတ်ကိုလည်း မောဟနှင့် တကွသော စိတ်ဟု သိခြင်း၊
၆။ မောဟကင်းသော စိတ်ကိုလည်း မောဟကင်းသော စိတ်ဟု သိခြင်း၊
၇။ သံခိတ္တစိတ်ကိုလည်း သံခိတ္တစိတ်ဟု သိခြင်း၊
၈။ ဝိက္ခိတ္တ စိတ်ကိုလည်း ဝိက္ခိတ္တစိတ်ဟု သိခြင်း၊
၉။ မဟဂ္ဂုတ်စိတ်ကိုလည်း မဟဂ္ဂုတ်စိတ်ဟု သိခြင်း၊
၁၀။ အမဟဂ္ဂုတ်စိတ်ကိုလည်း အမဟဂ္ဂုတ်စိတ်ဟု သိခြင်း၊
၁၁။ သဥတ္တရစိတ်ကိုလည်း သဥတ္တရစိတ်ဟု သိခြင်း၊
၁၂။ အနုတ္တရ စိတ်ကိုလည်း အနုတ္တရစိတ်ဟု သိခြင်း၊
၁၃။ သမာဟိတစိတ်ကိုလည်း သမာဟိတစိတ်ဟု သိခြင်း၊
၁၄။ အသမာဟိတစိတ်ကိုလည်း အသမာဟိတစိတ်ဟု သိခြင်း၊
၁၅။ ဝိမုတ္တစိတ် ကိုလည်း ဝိမုတ္တစိတ်ဟု သိခြင်း၊
၁၆။ အဝိမုတ္တစိတ်ကိုလည်း အဝိမုတ္တစိတ်ဟု သိခြင်း။ (ဒီ၊၂၊၂၃၇။) (ဒီ၊မြန်၊၂။၂၆၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

စိတ္တာနုပဿနာ၌ စိတ် ၁၆ မျိုး

၁။ သရာဂစိတ်, ဝီတရာဂစိတ်၊
၂။ သဒေါသစိတ်, ဝီတဒေါသစိတ်၊
၃။ သမောဟစိတ်, ဝီတမောဟစိတ်၊
၄။ သံခိတ္တစိတ်, ဝိက္ခိတ္တစိတ်၊
၅။ မဟဂ္ဂတစိတ်, အမဟဂ္ဂတ စိတ်၊
၆။ သဥတ္တရစိတ်, အနုတ္တရစိတ်၊
၇။ သမာဟိတစိတ်, အသမာဟိတစိတ်၊
၈။ ဝိမုတ္တစိတ်, အဝိမုတ္တစိတ် ပေါင်း ၁၆ ပါး ဖြစ်၏။ (အဘိ၊ဝိ၊၂၀၄။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၂။၁၆၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

စိတ် ၄ မျိုး

၁။ ကာမာဝစရစိတ် ငါးဆယ့်လေးပါးသည် ကာမာဝစရမန၊
၂။ ရူပါဝစရစိတ် တစ်ဆယ့်ငါးပါးသည် ရူပါဝစရမန၊
၃။ အရူပါဝစရစိတ်တစ်ဆယ့်နှစ်ပါးသည် အရူပဝစရ မန၊
၄။ လောကုတ္တရာစိတ်ရှစ်ပါးသည် လောကုတ္တရမန။ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၂၉။)(အံ၊ဋီ၊၁၊၅၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

စိတ် ၆ မျိုး (မတုန်လှုပ်သော စိတ် ၆ မျိုး)

၁။ သဒ္ဓါသိမ်းဆည်းအပ်သော စိတ်သည် မယုံကြည် ခြင်းကြောင့် မတုန်လှုပ်၊
၂။ ဝီရိယသိမ်းဆည်းအပ်သော စိတ်သည် ပျင်းရိခြင်းကြောင့် မတုန်လှုပ်၊
၃။ သတိသိမ်းဆည်းအပ်သော စိတ်သည် မေ့လျော့ခြင်းကြောင့် မတုန်လှုပ်၊
၄။ သမာဓိသိမ်းဆည်းအပ်သော စိတ်သည် ပျံ့လွင့်ခြင်းကြောင့် မတုန်လှုပ်၊
၅။ ပညာ သိမ်းဆည်းအပ်သော စိတ်သည် အဝိဇ္ဇာကြောင့် မတုန်လှုပ်၊
၆။ ဉာဏ်အလင်းသို့ရောက်သော စိတ်သည် ကိလေသာ အမိုက်ကြောင့် မတုန်လှုပ်။ (နေတ္တိ၊ဋ္ဌ၊၁၄၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

စိတ် ၇ မျိုး

၁။ စက္ခုဝိညာဏ်- မြင်သိစိတ်၊
၂။ သောတဝိညာဏ်- ကြားသိစိတ်၊
၃။ ဃာနဝိညာဏ်- နံသိစိတ်၊
၄။ ဇိဝှါဝိညာဏ်- လျက်သိစိတ်၊
၅။ ကာယဝိညာဏ်- ထိသိစိတ်၊
၆။ မနောဓာတ်- သိကာမျှမတ္တသဘော၊ ၇။မနောဝိညာဏ- အထူးသိမှုသဘော။ (အဘိ၊ဝိ၊၄၁၇။) (အဘိ၊ဝိ၊၄၁၉။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၂။၅၂၇။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၂။၅၂၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

စိတ် ၇ မျိုး (တစ်နည်း)

၁။ ပုထုဇဉ်စိတ်၊
၂။ သောတာပန်စိတ်၊
၃။ သကဒါဂါမ်စိတ်၊
၄။ အနာဂါမ် စိတ်၊
၅။ ရဟန္တာစိတ်၊
၆။ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါစိတ်၊
၇။ သဗ္ဗညုဘုရားရှင်စိတ်။ (မိလိန္ဒ၊၁၀၉။) (မိလိန္ဒ၊မြန်။၁၁၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

စိတ် ၈၉ ပါး

၁။ အကုသိုလ်စိတ် ၁၂ ပါး၊
၂။ ကုသိုလ်စိတ် ၂၁-ပါး၊
၃။ ဝိပါက်စိတ် ၃၆ ပါး၊
၄။ ကြိယာစိတ် ၂၀ ပါး ပေါင်း ၈၉ ပါး။ (ဝိသုဒ္ဓိ၊၂၊၈၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

စိတ် ၈၉ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ ကာမာဝစရကုသိုလ် ၈ ပါး၊
၂။ အကုသိုလ် ၁၂ ပါး၊
၃။ ကုသိုလ် ဝိပါက် ၁၆ ပါး၊
၄။ အကုသိုလ်ဝိပါက် ၇ ပါး၊
၅။ ကိရိယာ ၁၁ ပါး၊
၆။ ရူပါဝစရကုသိုလ် ၅ ပါး၊
၇။ ရူပါဝစရဝိပါက် ၅ ပါး၊
၈။ ရူပါဝစရကြိယာ ၅ ပါး၊
၉။ အရူပါဝစရကုသိုလ် ၄ ပါး၊
၁၀။ အရူပါဝစရဝိပါက် ၄ ပါး၊
၁၁။ အရူပါဝစရကြိယာ ၄ ပါး၊
၁၂။ လောကုတ္တရာကုသိုလ် ၄ ပါး၊
၁၃။ လောကုတ္တရာဝိပါက် ၄ ပါး (ပေါင်း ၈၉ ပါး။) ။ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

စိတ် ဖြစ်ပေါ်ကြောင်း ၃ မျိုး (မကောင်းမှုတိုးပွားစေသော စိတ် ဖြစ်ပေါ်ကြောင်း ၃ မျိုး)

၁။ သူတစ်ပါးပစ္စည်းတို့၌ တပ်မက်စိတ်များသူ ဖြစ်၍ သူတစ်ပါး၏ ပစ္စည်းဥစ္စာတို့၌ တပ်မက်စိတ်, အလိုရှိသော စိတ်ဖြင့် နေထိုင်ခြင်း၊
၂။ ဒေါသစိတ်ရှိသူ ဖြစ်၍ ဒေါသစိတ်ဖြင့် နေထိုင်ခြင်း၊
၃။ ညှဉ်းဆဲတတ်သူ ဖြစ်၍ ညှဉ်းဆဲတတ်သော စိတ်ဖြင့် နေထိုင်ခြင်း။ (မ၊၃၊၉၇။) (မ၊မြန်၊၃။၁၀၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

စိတ်၏ ငြောင့် ၅ ပါး

ဆုတ်ယုတ်သော အဖို့ရှိသော တရား ၅ ပါး၊ ဟာနဘာဂိယတရား ၅ ပါး၊ စေတောခိလတရား ၅ ပါးတို့နှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

စိတ်၏ ငြောင့်တံသင်း ၅ မျိုး (တစ်နည်း)

၁။ ဘုရား၌ ယုံမှားတွေးတောလျက် ကမ္မဋ္ဌာန်း အားထုတ်ရန် စိတ်မညွတ်ခြင်း၊
၂။ တရား၌ ယုံမှားတွေးတောလျက် ကမ္မဋ္ဌာန်းအားထုတ်ရန် စိတ် မညွတ်ခြင်း၊
၃။ သံဃာ၌ ယုံမှားတွေးတောလျက် ကမ္မဋ္ဌာန်းအားထုတ်ရန် စိတ်မညွတ်ခြင်း၊
၄။ အကျင့်သိက္ခာ၌ ယုံမှားတွေးတောလျက် ကမ္မဋ္ဌာန်းအားထုတ်ရန် စိတ်မညွတ်ခြင်း၊
၅။ သီတင်းသုံးဖော်တို့၌ အမျက်ထွက်လျက် ထိပါးပုတ်ခတ်လိုသော စိတ်ရှိခြင်း။ (အံ၊၃၊၂၇၀။) (အံ၊မြန်၊၃။၂၇၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

စိတ်၏ ငြောင့်တံသင်းဖြစ်သော တရား ၅ ပါး

၁။ ဘုရား၌ ယုံမှား တွေးတောလျက် မကြည်လင် မဆုံးဖြတ်နိုင်ခြင်း၊
၂။ တရားတော်၌ ယုံမှားတွေးတောလျက် မကြည်လင် မဆုံးဖြတ်နိုင်ခြင်း၊
၃။ သံဃာတော်၌ ယုံမှားတွေးတောလျက် မကြည်လင် မဆုံးဖြတ်နိုင်ခြင်း၊
၄။ သီလသိက္ခာ၌ ယုံမှားတွေးတောလျက် မကြည်လင် မဆုံးဖြတ်နိုင်ခြင်း၊
၅။ သီတင်းသုံးဖော်တို့ အပေါ်၌ အမျက် ထွက်လျက် ထိပါးပုတ်ခတ်လိုသော စိတ်ရှိခြင်း။ (မ၊၁၊၁၄၅။) (အံ၊၂၊၂၁၇။) (မ၊မြန်၊၁။၁၅၀။) (အံ၊မြန်၊၂။၂၇၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

စိတ်၏ စင်ကြယ်မှု ၃ မျိုး

၁။ သူတစ်ပါး၏ စည်းစိမ်ဥစ္စာတို့သည် ငါ့ပစ္စည်းဖြစ်ပါမူ ကောင်းလေစွ စသည်ဖြင့် သူတစ်ပါးဥစ္စာကို ရှေးရှုမကြံခြင်း, အဘိဇ္ဈာ မများခြင်း၊
၂။ ဤသတ္တဝါတို့သည် ဘေးရန်ကြောင့်ကြ ဆင်းရဲကင်း၍ ကိုယ်စိတ်နှစ်ဖြာ ချမ်းသာ ကြပါစေဟု မဖျက်ဆီးလိုသော စိတ်အကြံရှိခြင်း၊
၃။ လှူဒါန်းပူဇော်ရကျိုးသည် ရှိ၏စသည်ဖြင့် မှန်သောအမြင် ရှိခြင်း။ (အံ၊၃၊၄၇၇။) (အံ၊မြန်၊၃။၄၆၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

စိတ်၏ ဆူးငြောင့် ၃ မျိုး

၁။ ရာဂတည်းဟူသော ငြောင့်တံသင်း (ရာဂခိလ)၊
၂။ ဒေါသတည်း ဟူသော ငြောင့်တံသင်း(ဒေါသခိလ)၊
၃။ မောဟတည်းဟူသော ငြောင့်တံသင်း (မောဟခိလ) ။ (မဟာနိ၊၄၀၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

စိတ်၏ ဆူးငြောင့် ၅ မျိုး

၁။ မြတ်စွာဘုရား၌ ယုံမှားခြင်း၊
၂။ တရားတော်၌ ယုံမှားခြင်း၊
၃။ သံဃာ တော်၌ ယုံမှားခြင်း၊
၄။ အကျင့်သိက္ခာ၌ ယုံမှားခြင်း၊
၅။ သီတင်းသုံးဖော်တို့၌ အမျက်ထွက်ခြင်း။ (အံ၊၂၊၂၁၇။) (အံ၊၃၊၂၅၂။) (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၁၊၃၀၈။) (ဝိသုဒ္ဓိ၊ဋီ၊၁၊၂၅၄။) (အံ၊မြန်၊၂။၂၇၃။) (အံ၊မြန်၊၃။၂၅၂။) (အဘိ၊ဝိ၊၃၉၁။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၂။၄၉၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

စိတ်၏ ညစ်နွမ်းကြောင်းတရား ၁၁ ပါး

၁။ ဝိစိကိစ္ဆာ- ယုံမှားတွေးတောခြင်း၊
၂။ အမနသိကာရ- ရူပါရုံစသည်ကို နှလုံးမသွင်းခြင်း၊
၃။ ထိနမိဒ္ဓ- ထိုင်းမှိုင်းခြင်း၊
၄။ ဆဗ္ဘိတတ္တ- ကြောက်ရွံ့ တုန်လှုပ်ခြင်း၊
၅။ ဥပ္ပိလဝ- ဗူးတောင်းအသွင် ပေါ်လွင်သော ပီတိဖြစ်ခြင်း၊
၆။ ဒုဋ္ဌုလ္လ- မကောင်းသော ကိုယ်အမှု၌ မှီသော ပျင်းရိခြင်း၊
၇။ အစ္စာရဒ္ဓဝီရိယ- အလွန်အကျွံ ကြိုးစား အားထုတ်ခြင်း၊
၈။ အတိလီနဝီရိယ- ဝီရိယလျော့လွန်းခြင်း၊
၉။ အဘိဇပ္ပ- အလွန်စွဲလမ်း တောင့်တခြင်း၊
၁၀။ နာနတ္တသညာ- အမျိုးမျိုးသော အာရုံ၌ အမျိုးမျိုးသော သညာဖြစ်ခြင်း၊
၁၁။ အတိနိဇ္ဈာယိတတ္တ- တစ်မျိုးတည်းသော အာရုံ၌ အလွန်စူးစိုက်စွာ ရှုခြင်း။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၃၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

စိတ်၏ နှစ်သက်ခြင်းကို ဖြစ်စေတတ်သော တရား ၂ ပါး

၁။ သတ္တာ (သတ္တဝါ)၊
၂။ သင်္ခါရာ (သင်္ခါရ တရား)။ (မဟာနိ၊၁၀၃။) (မဟာနိ၊၁၉၈။) (မဟာနိ၊၂၀၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

စိတ်၏ နှစ်သက်ခြင်းကို မဖြစ်စေတတ်သော တရား ၂ ပါး

၁။ သတ္တ (သတ္တဝါ)၊
၂။ သင်္ခါရ (သင်္ခါရ တရား)။ (မဟာနိ၊၁၀၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

စိတ်၏ ဖြစ်ရာ ၂ မျိုး

၁။ မှီဝဲထိုက်သော စိတ်၏ ဖြစ်ရာ၊
၂။ မမှီဝဲထိုက်သော စိတ်၏ ဖြစ်ရာ။ (မ၊၃၊၉၃။) (မ၊မြန်၊၃။၉၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

စိတ်၏ မစင်ကြယ်မှု ၃ မျိုး

၁။ သူတစ်ပါး၏ စည်းစိမ်ဥစ္စာ အဆောက်အဦးတို့သည် ငါ့ပစ္စည်း ဖြစ်ပါမူ ကောင်းလေစွစသည်ဖြင့် သူတစ်ပါးဥစ္စာကို ရှေးရှုကြံခြင်း အဘိဇ္ဈာများခြင်း၊
၂။ ဤ သတ္တဝါတို့အား ဖမ်းဆီးသတ်ဖြတ်ကြပါစေစသည်ဖြင့် ဖျက်ဆီးလိုသော စိတ်အကြံ ရှိခြင်း၊
၃။ လှူဒါန်းပူဇော်ခြင်းသည် အကျိုးမရှိစသည်ဖြင့် မှားသော အမြင်ရှိခြင်း။ (အံ၊၃၊၄၇၄။) (အံ၊မြန်၊၃။၄၆၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

စိတ်၏ အညစ်အကြေး ၅ မျိုး

၁။ ကာမဂုဏ်ကို လိုလားမှု- ကာမစ္ဆန္ဒ၊
၂။ ပျက်စီးစေလိုမှု- ဗျာပါဒ၊
၃။ လေးလံ ထိုင်းမှိုင်းမှု- ထိနမိဒ္ဓ၊
၄။ ပျံ့လွင့်မှု နောင်တတစ်ဖန် ပူပန်မှု- ဥဒ္ဓစ္စကုက္ကုစ္စ၊
၅။ မဝေခွဲ နိုင်မှု- ဝိစိကိစ္ဆာ။ (အံ၊၂၊၁၄။) (သံ၊၃၊၈၂။) (အံ၊မြန်၊၂။၁၉။) (သံ၊မြန်၊၃။၈၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

စိတ်၏ အညစ်အကြေးများကို ခွါခြစ်ကြောင်း တရား ၄၄ ပါး

၁။ သူတစ်ပါးတို့က ညှဉ်းဆဲ သတ်ဖြတ်သူများ ဖြစ်ကြသော်လည်း ငါတို့က မညှဉ်းဆဲ မသတ်ဖြတ်သူများ ဖြစ်ရမည်ဟု ခေါင်းပါးအောင် ပြုရခြင်း၊
၂။ သူတစ်ပါးတို့က သူ့အသက်ကို သတ်ကြသော်လည်း ငါတို့က သူ့အသက်သတ်ခြင်းမှ ရှောင်ကြဉ်မည်ဟု ခေါင်းပါးအောင် ပြုရခြင်း၊
၃။ သူတစ်ပါးတို့က သူ့ဥစ္စာကို ခိုးယူကြသော်လည်း ငါတို့က ခိုးယူခြင်းမှ ရှောင်ကြဉ်မည်ဟု ခေါင်းပါးအောင် ပြုရခြင်း၊
၄။ သူတစ်ပါးတို့က မမြတ်သော မေထုန်အကျင့်ကို ကျင့်ကြသော်လည်း ငါတို့က ထိုမေထုန်အကျင့်မှ ရှောင်ကြဉ်ကြမည်ဟု ခေါင်းပါးအောင် ပြုရခြင်း၊
၅။ သူတစ်ပါးတို့က လိမ်ညာပြောဆို နေကြသော်လည်း ငါတို့က လိမ်ညာပြောဆိုခြင်းမှ ရှောင်ကြဉ်ကြမည်ဟု ခေါင်းပါးအောင် ပြုရခြင်း၊
၆။ သူတစ်ပါးတို့က ကုန်းတိုက်စကား ပြောကြားကြသော်လည်း ငါတို့က ကုန်းတိုက်စကား ပြောကြားခြင်းမှ ရှောင်ကြဉ်မည်ဟု ခေါင်းပါးအောင် ပြုရခြင်း၊
၇။ သူတစ်ပါးတို့က ကြမ်းတမ်းသော စကား ပြောကြားကြသော်လည်း ငါတို့က ထိုကြမ်းတမ်း စကားပြောခြင်းမှ ရှောင်ကြဉ်ကြမည်ဟု ခေါင်းပါးအောင် ပြုရခြင်း၊
၈။ သူတစ်ပါးတို့က အကျိုးမဲ့စကား ပြောကြားကြသော်လည်း ငါတို့က ထိုအကျိုးမဲ့စကားကို ပြောဆိုခြင်းမှ ရှောင်ကြဉ်ကြမည်ဟု ခေါင်းပါးအောင် ကျင့်ရခြင်း၊
၉။ သူတစ်ပါးတို့က အခြားသူ၏ပစ္စည်း ဥစ္စာကို ရယူရန် မတရားကြံစည်ကြသော်လည်း ငါတို့က ထိုအကြံစည်မျိုးမှ ရှောင်ကြဉ်ကြ မည်ဟု ခေါင်းပါးအောင် ကျင့်ရခြင်း၊
၁၀။ သူတစ်ပါးတို့က ဖျက်ဆီးလိုစိတ် ရှိကြသော်လည်း ငါတို့က ထိုစိတ်မျိုး မထားကုန်အံ့ဟု ခေါင်းပါးအောင် ပြုရခြင်း၊
၁၁။ သူတစ်ပါးတို့က မှားယွင်းသော အယူရှိသူ ဖြစ်ကြသော်လည်း ငါတို့က မှန်သော အယူရှိသူများ ဖြစ်ကုန်အံ့ဟု ခေါင်းပါးအောင် ပြုရခြင်း၊
၁၂။ သူတစ်ပါးတို့က မှားယွင်းသော အကြံရှိသူများ ဖြစ် သော်လည်း ငါတို့က မှန်သောအကြံရှိသူများ ဖြစ်ကုန်အံ့ဟု ခေါင်းပါးအောင် ပြုရခြင်း၊
၁၃။ သူတစ်ပါးတို့က မှားယွင်းသော စကားရှိသူများ ဖြစ်သော်လည်း ငါတို့က မှန်သော စကားရှိသူများ ဖြစ်ကုန်အံ့ဟု ပြုကျင့်ခြင်း၊
၁၄။ သူတစ်ပါးတို့က မှားယွင်းသော အလုပ် ရှိသူများ ဖြစ်သော်လည်း ငါတို့က မှန်သော အလုပ်အကိုင်ရှိသူများ ဖြစ်ကုန်အံ့ဟု ပြုကျင့်ခြင်း၊
၁၅။ သူတစ်ပါးတို့က မှားယွင်းသော အသက်မွေးမှု စီးပွားရှာမှု ရှိသူများ ဖြစ်သော်လည်း ငါတို့က မှန်သော အသက်မွေး စီးပွားရှာသူများ ဖြစ်ကုန်အံ့ဟု ကျင့်ခြင်း၊
၁၆။ သူတစ်ပါး တို့က မှားယွင်းသော လုံ့လကို ပြုကြသော်လည်း ငါတို့က မှန်သောလုံ့လကို ပြုကုန်အံ့ဟု ကျင့်ခြင်း၊
၁၇။ သူတစ်ပါးတို့က မှားယွင်းသော သတိရှိသူများ ဖြစ်ကြသော်လည်း ငါတို့က မှန်သော သတိရှိသူများ ဖြစ်ကုန်အံ့ဟု ကျင့်ခြင်း၊
၁၈။ သူတစ်ပါးတို့က မှားယွင်းသော တည်ကြည်မှုရှိသူများ ဖြစ်သော်လည်း ငါတို့က မှန်သော တည်ကြည်မှု ရှိသူများ ဖြစ်ကုန် အံ့ဟု ကျင့်ခြင်း၊
၁၉။ သူတစ်ပါးတို့က မှားယွင်းသော ဉာဏ်ရှိသူများ ဖြစ်သော်လည်း ငါတို့က မှန်သော ဉာဏ်ရှိသူများ ဖြစ်ကုန်အံ့ဟု ကျင့်ခြင်း၊
၂၀။ သူတစ်ပါးတို့က မှားယွင်းသော လွတ်မြောက်မှုရှိသူများ ဖြစ်သော်လည်း ငါတို့က မှန်သော လွတ်မြောက်မှုရှိသူများ ဖြစ်အံ့ဟု ကျင့်ခြင်း၊
၂၁။ သူတစ်ပါးတို့က ထိုင်းမှိုင်း လေးလံသူများ ဖြစ်သော်လည်း ငါတို့က လေးလံထိုင်းမှိုင်းမှု ကင်းသူများ ဖြစ်ကုန်အံ့ဟု ကျင့်ခြင်း၊
၂၂။ သူတစ်ပါးတို့က စိတ်ပျံ့လွင့် သူများ ဖြစ်သော်လည်း ငါတို့က စိတ်မပျံ့လွင့်သူများ ဖြစ်ကုန်အံ့ဟု ကျင့်ခြင်း၊
၂၃။ သူတစ်ပါး တို့က ယုံမှားတတ်သူများ ဖြစ်သော်လည်း ငါတို့က ယုံမှားမှုမှ လွတ်မြောက်သူများ ဖြစ်ကုန် အံ့ဟု ကျင့်ခြင်း၊
၂၄။ သူတစ်ပါးတို့က အမျက်ထွက်သူများ ဖြစ်သော်လည်း ငါတို့က အမျက်မထွက်သူများ ဖြစ်ကုန်အံ့ဟု ကျင့်ခြင်း၊
၂၅။ သူတစ်ပါးတို့က ရန်ငြိုးဖွဲ့သူများ ဖြစ်သော်လည်း ငါတို့က ရန်ငြိုးမဖွဲ့ကုန်အံ့ဟု ကျင့်ခြင်း၊
၂၆။ သူတစ်ပါးတို့က ကျေးဇူးကန်း သူများ ဖြစ်သော်လည်း ငါတို့က ကျေးဇူးမကန်းကုန်အံ့ဟု ကျင့်ခြင်း၊
၂၇။ သူတစ်ပါးတို့က ဂုဏ်တုဂုဏ်ပြိုင် ပြုကြသော်လည်း ငါတို့က ထိုကဲ့သို့ မပြုကုန်အံ့ဟု ကျင့်ခြင်း၊
၂၈။ သူတစ်ပါး တို့က ငြူစူတတ်သူများ ဖြစ်သော်လည်း ငါတို့က မငြူစူသူများ ဖြစ်ကုန်အံ့ဟု ကျင့်ခြင်း၊
၂၉။ သူတစ်ပါးတို့က နှမြောဝန်တိုတတ်သူများ ဖြစ်သော်လည်း ငါတို့က မနှမြော ဝန်မတိုသူများ ဖြစ်ကုန်အံ့ဟု ကျင့်ခြင်း၊
၃၀။ သူတစ်ပါးတို့က ကောက်ကျစ်စဉ်းလဲသူများ ဖြစ်သော်လည်း ငါတို့က မကောက်ကျစ် မစဉ်းလဲကုန်အံ့ဟု ကျင့်ခြင်း၊
၃၀။ သူတစ်ပါးတို့က လှည့်ပတ်တတ်သူများ ဖြစ်သော်လည်း ငါတို့က မလှည့်ပတ်ကုန်အံ့ဟု ကျင့်ခြင်း၊
၃၂။ သူတစ်ပါးတို့က ခက်ထန်သူများ ဖြစ်ကုန်သော်လည်း ငါတို့က မခက်ထန်ကုန်အံ့ဟု ကျင့်ခြင်း၊
၃၃။ သူတစ်ပါးတို့က အလွန်မောက်မာသူများ မာနကြီးမှုများ ဖြစ်သော်လည်း ငါတို့က မမောက်မာကုန်အံ့ မာနမကြီးကုန်အံ့ဟု ကျင့်ခြင်း၊
၃၄။ သူတစ်ပါးတို့က အပြောအဆိုခက်သူများ ဖြစ်သော်လည်း ငါတို့က အပြောအဆိုလွယ်သူများ ဖြစ်ကုန်အံ့ဟု ကျင့်ခြင်း၊
၃၅။ သူတစ်ပါးတို့က ယုတ်မာသော မိတ်ဆွေရှိသူများ ဖြစ်သော်လည်း ငါတို့က အဆွေခင်ပွန်းကောင်း ရှိသူများ ဖြစ်ကုန်အံ့ဟု ကျင့်ခြင်း၊
၃၆။ သူတစ်ပါးတို့က သတိမေ့လျော့သူများ ဖြစ်သော်လည်း ငါတို့က သတိ မမေ့သူများ ဖြစ်ကုန်အံ့ဟု ကျင့်ခြင်း၊
၃၇။ သူတစ်ပါးတို့က သဒ္ဓါတရားမရှိသူများဖြစ်သော်လည်း ငါတို့က သဒ္ဓါတရားရှိသူများ ဖြစ်ကုန်အံ့ဟု ကျင့်ခြင်း၊
၃၈။ သူတစ်ပါးတို့က အရှက်မရှိသူများ ဖြစ်သော်လည်း ငါတို့က အရှက်ရှိသူများ ဖြစ်ကုန်အံ့ဟု ကျင့်ခြင်း၊
၃၉။ သူတစ်ပါးတို့က မကြောက်လန့်သူများ ဖြစ်သော်လည်း ငါတို့က ကြောက်လန့်တတ်သူများ ဖြစ်ကုန်အံ့ဟု ကျင့်ခြင်း၊
၄၀။ သူတစ်ပါး တို့က အကြားအမြင်မရှိသူများဖြစ်သော်လည်း ငါတို့က အကြားအမြင်များသူများ ဖြစ်ကုန် အံ့ဟု ကျင့်ခြင်း၊
၄၁။ သူတစ်ပါးတို့က ပျင်းရိသူများဖြစ်သော်လည်း ငါတို့က လုံ့လစိုက်၍ ကြိုးစားသူများ ဖြစ်ကုန်အံ့ဟု ကျင့်ခြင်း၊
၄၂။ သူတစ်ပါးတို့က သတိလွတ်သူများ ဖြစ်သော်လည်း ငါတို့က သတိရှိသူများ ဖြစ်ကုန်အံ့ဟု ကျင့်ခြင်း၊
၄၃။ သူတစ်ပါးတို့က ပညာမဲ့သူများဖြစ်သော်လည်း ငါတို့က ပညာရှိသူများ ဖြစ်ကုန်အံ့ဟု ကျင့်ခြင်း၊
၄၄။ သူတစ်ပါး တို့က မိမိအယူကို အလွန်စွဲလမ်း၍ မြဲစွာ ယူကုန်လျက် ပြန်လည်မစွန့်လွှတ်နိုင်သူများ ဖြစ်သော်လည်း ငါတို့က မိမိအယူကို အလွန်မစွဲလမ်းမူ၍ မြဲမြံစွာ မယူကုန်ဘဲ ပြန်လည် စွန့်လွှတ်နိုင်သူများ ဖြစ်ကုန်အံ့ဟု ခေါင်းပါးအောင် ပြုကျင့်ခြင်း။ (မ၊၁၊၅၀။) (မ၊မြန်၊၁။၅၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

စိတ်၏ အနှောင်အဖွဲ့တရား ၅ ပါး

၁။ ကာမဂုဏ်တို့၌ မကင်းသော စွဲမက်မှု ရှိခြင်း၊
၂။ ကိုယ်ခန္ဓာ တို့၌ မကင်းသော စွဲမက်မှု ရှိခြင်း၊
၃။ ရုပ်၌ မကင်းသော စွဲမက်မှု ရှိခြင်း၊
၄။ ဝမ်းပြည့်အောင် စား၍ ငိုက်မျဉ်းမှု ရှိခြင်း၊
၅။ ကမ္မဋ္ဌာန်းတရား အားထုတ်ရန် မညွတ်ခြင်း။ (အံ၊၂၊၂၁၈။) (အံ၊မြန်၊၂။၂၇၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

စိတ်ကြောင့်ဖြစ်သော ရုပ် ၂ မျိုး

၁။ ကာယဝိညတ်ရုပ်၊
၂။ ဝစီဝိညတ်ရုပ်။ (မ၊ဋီ၊၂၊၁၉၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

စိတ်ကို ဆုံးမပုံ ၁၄ မျိုး (မိမိကိုယ်ကို ပုံသဏ္ဌာန်အမျိုးမျိုး စီမံဖန်ဆင်းလိုသော ပုဂ္ဂိုလ်၏ စိတ်ကို ဆုံးမပုံ ၁၄ မျိုး)

၁။ ရှေ့ကသိုဏ်းရှစ်ပါးတို့၌ သမာပတ်ရှစ်ပါးတို့ကို ဖြစ်စေ၍ ကသိုဏ်း အနုလုံအားဖြင့် စိတ်ကို ဆုံးမခြင်း၊
၂။ ကသိုဏ်းပဋိလုံအားဖြင့် စိတ်ကို ဆုံးမခြင်း၊
၃။ ကသိုဏ်းအနုလုံပဋိလုံအားဖြင့် စိတ်ကို ဆုံးမခြင်း၊
၄။ ဈာန်အနုလုံအားဖြင့် စိတ်ကို ဆုံးမခြင်း၊
၅။ ဈာန်ပဋိလုံအားဖြင့် စိတ်ကို ဆုံးမခြင်း၊
၆။ ဈာန်အနုလုံ ပဋိလုံအားဖြင့် စိတ်ကို ဆုံးမခြင်း၊
၇။ ဈာန်ကို ခုန်ကျော်ခြင်းအားဖြင့် စိတ်ကို ဆုံးမခြင်း၊
၈။ ကသိုဏ်းကို ခုန်ကျော်ခြင်းအားဖြင့် စိတ်ကို ဆုံးမခြင်း၊
၉။ ဈာန်ကသိုဏ်းကို ခုန်ကျော်ခြင်းအားဖြင့် စိတ်ကို ဆုံးမခြင်း၊
၁၀။ ဈာန် အင်္ဂါကို ပြောင်းရွှေ့ခြင်းအားဖြင့် စိတ်ကို ဆုံးမခြင်း၊
၁၁။ ဈာန် အာရုံကို ပြောင်းရွှေ့ခြင်းအားဖြင့် စိတ်ကို ဆုံးမခြင်း၊
၁၂။ အင်္ဂါ, အာရုံတို့ကို ပြောင်းရွှေ့ခြင်း အားဖြင့် စိတ်ကို ဆုံးမခြင်း၊
၁၃။ ဈာန်အင်္ဂါကို ပိုင်းခြားသတ်မှတ်ခြင်းအားဖြင့် စိတ်ကို ဆုံးမခြင်း၊
၁၄။ အာရုံကို ပိုင်းခြားသတ်မှတ်ခြင်းအားဖြင့် စိတ်ကို ဆုံးမခြင်း။ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၃၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

စိတ်ကို နှောင်ဖွဲ့တတ်သော တရား ၅ ပါး

၁။ ကာမဂုဏ်တို့၌ လိုချင်တပ်မက် စွဲလမ်းမှု, ချစ်ခင် တွယ်တာမှု မကင်းခြင်း၊
၂။ ကိုယ်ခန္ဓာ၌ လိုချင်တပ်မက်စွဲလမ်းမှု, ချစ်ခင်တွယ်တာမှု မကင်းခြင်း၊
၃။ ရုပ်၌ လိုချင်တပ်မက် စွဲလမ်းမှု, ချစ်ခင်တွယ်တာမှု မကင်းခြင်း၊
၄။ အလို ရှိတိုင်း ဝမ်းပြည့်အောင်စား၍ အိပ်မှု လဲလျောင်းမှု ငိုက်မျဉ်းမှုတို့၌ ချမ်းသာကို လုံ့လ ပြု၍ နေခြင်း၊
၅။ တန်ခိုးကြီးသော နတ်အသင်းအပင်း တစ်မျိုးမျိုးကို တောင့်တ၍ မြတ်သော အကျင့်ကို ကျင့်ခြင်း။ (မ၊၁၊၁၄၆။) (အံ၊၂၊၂၁၈။) (အံ၊၃၊၂၅၂။) (အဘိ၊ဝိ၊၃၉၂။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၂၁-၂၂၂။) (မ၊မြန်၊၁။၁၅၂။) (အံ၊မြန်၊၂။၂၇၄။) (အံ၊မြန်၊၃။၂၅၂။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၂။၄၉၆။) (ဒီ၊၃၊၁၉၈-၁၉၉)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

စိတ်ကို ဖောက်ပြန် မှားယွင်းစွာ နှောင်ဖွဲ့ ဆုပ်ကိုင်ထားတတ်သော တရား ၅ မျိုး

၁။ ကာမဂုဏ်၌ တပ်ခြင်း မကင်းခြင်း၊
၂။ ကိုယ်၌ တပ်ခြင်း မကင်းခြင်း၊
၃။ ရုပ်၌ တပ်ခြင်း မကင်းခြင်း၊
၄။ အလိုရှိတိုင်း ဝမ်းပြည့်အောင် စား၍ အိပ်ခြင်းစသော ချမ်းသာကို အားထုတ်မှု ပြုလျက် နေခြင်း၊
၅။ နတ်ပြည်စသော တစ်စုံတစ်ခုသော စည်းစိမ်ကို တောင့်တကာ မြတ်သော အကျင့်ကို ကျင့်ခြင်း။ (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၁၊၃၀၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

စိတ်ကို မိမိအလို၌ ဖြစ်စေနိုင်သော တရား ၇ ပါး

၁။ သမာဓိ၌ ကျွမ်းကျင်ခြင်း၊
၂။ သမာဓိကို ဝင်စားမှု၌ ကျွမ်းကျင်ခြင်း၊
၃။ သမာဓိ၏ တည်မှု၌ ကျွမ်းကျင်ခြင်း၊
၅။ သမာဓိ၏ ကောင်းမွန်မှု၌ ကျွမ်းကျင်ခြင်း၊
၆။ သမာဓိ၏ ကျက်စားရာ အာရုံ၌ ကျွမ်းကျင်ခြင်း၊
၇။ သမာဓိကို အာရုံသို့ ရှေးရှုဆောင်မှု၌ ကျွမ်းကျင်ခြင်း။ (အံ၊၂၊၄၂၃။) (အံ၊မြန်၊၂။၅၃၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

စိတ်ချောက်ချားခြင်း ၄ မျိုး

၁။ ပဋိသန္ဓေနေခြင်း, အိုခြင်း စသည်ကို စွဲမှီ၍ စိတ်ချောက်ချားခြင်း (တာသတဿနာ)၊
၂။ အခြားသတ္တဝါတို့သည် ဤဗြဟ္မာဘုံသို့ ရောက်လာကုန်လျှင် ေဩာ် ကောင်းလေစွဟု တဏှာကို စွဲမှီ၍ စိတ်ချောက်ချားခြင်း (တဏှာတဿနာ)၊
၃။ တောင့်တ တတ်သော ဒိဋ္ဌိတဏှာဖြင့် စိတ်တုန်လှုပ် ချောက်ချားခြင်း (ဒိဋ္ဌိတဿနာ)၊
၄။ အသက်ရှည် ကုန်သော နတ်တို့သော်မှလည်း ဘုရား၏တရားကို နာရ၍ များသောအားဖြင့် ကြောက် တတ်သော ဘယဉာဏ်စသည်သို့ ရောက်ကုန်၏ စသည်ဖြင့် ဉာဏ်ကို စွဲမှီ၍ စိတ်ချောက်ချားခြင်း (ဉာဏတဿနာ)။ (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၀၂။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊မြန်၊၁။၁၉၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

စိတ်ညစ်ညူးကြောင်း တရား ၁၇ ပါး

၁။ အဘိဇ္ဈာ- သူတစ်ပါးတို့၏ စည်းစိမ်ဥစ္စာကို ရလို၍ ရှေးရှုကြံစည်ခြင်း၊
၂။ ဝိသမလောဘ- သူတစ်ပါးတို့၏ ပစ္စည်းဥစ္စာများကို မတရား ရယူ လိုခြင်း၊
၃။ ဗျာပါဒ- သူတစ်ပါးတို့ကို ပျက်စီးစေလိုခြင်း၊
၄။ ကောဓ- အမျက်ထွက်ခြင်း၊
၅။ ဥပနာဟ- ရန်ငြိုးဖွဲ့ခြင်း၊
၆။ မက္ခ- သူ့ကျေးဇူးကို ချေဖျက်ခြင်း၊
၇။ ပဠာသ-ဂုဏ်တု ဂုဏ်ပြိုင် ပြုလုပ်ခြင်း၊
၈။ ဣဿာ- ငြူစူခြင်း မနာလိုခြင်း၊
၉။ မစ္ဆရိယ- နှမြောခြင်း ဝန်တိုခြင်း၊
၁၀။ မာယာ- လှည့်ပတ်ခြင်း၊
၁၁။ သာဌေယျ- ကောက်ကျစ်စဉ်းလဲခြင်း၊
၁၂။ ထမ္ဘ- စိတ် ခက်ထန်ခြင်း၊
၁၃။ သာရမ္ဘ- လွှမ်းမိုးချုပ်ချယ်လိုခြင်း၊
၁၄။ မာန- မောက်မာခြင်း၊
၁၅။ အတိ မာန- အလွန်မောက်မာခြင်း၊
၁၆။ မဒ- မာန်ယစ်ခြင်း၊
၁၇။ ပမာဒ- သတိမေ့လျော့ခြင်း။ (မ၊၁၊၄၃။) (မ၊မြန်၊၁။၄၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

စိတ်တည်ကြည်ကြောင်း ၂ ပါး

၁။ ဥပစာအခိုက်အတန့်၌ နီဝရဏတရားတို့ကို ပယ်ခွာထားနိုင်ခြင်း၊
၂။ ဈာန်ရသော အခိုက်အတန့်၌ ဈာန်အင်္ဂါတို့ ထင်ရှားဖြစ်ခြင်း ။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

စိတ်ထန်ခြင်း ၂ မျိုး

၁။ အကုသိုလ်အားဖြင့် ဖြစ်သော စိတ်ထန်ခြင်း၊
၂။ ကုသိုလ်အားဖြင့် ဖြစ်သော စိတ်ထန်ခြင်း။ (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၁၊၃၀၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

စိတ်ပျံ့လွင့်မှု စသည်တို့ ဖြစ်ကြောင်းတရား ၃ ပါး

၁။ မယုံကြည်ခြင်း- အဿဒ္ဓိယ၊
၂။ ပြောဆိုသည်ကို မသိခြင်း- အဝဒညု၊
၃။ ပျင်းရိခြင်း- ကောသဇ္ဇ။ (အံ၊၃၊၃၇၂။) (အံ၊မြန်၊၃။၃၆၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

စိတ်အကျင့် ၂ ပါး

မနောသမာစာရ ၂ ပါး နှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

စိတ်အကျင့် ၂ မျိုး (မကောင်းမှု တိုးပွားစေသော စိတ်အကျင့်)

၁။ သူတစ်ပါးပစ္စည်းတို့၌ တပ်မက်မှု များခြင်း၊
၂။ သူတစ်ပါး ပျက်စီးစေလိုသော ဒေါသစိတ်ရှိခြင်း။ (မ၊၃၊၉၇။) (မ၊မြန်၊၃။၁၀၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

စိတ်အားနည်းအောင် ပြုတတ်သော တရား ၂၅ ပါး

၁။ အမျက်ဒေါသ၊
၂။ ရန်ငြိုးဖွဲ့ခြင်း၊
၃။ သူ့ကျေးဇူးကို ချေဖျက်ခြင်း၊
၄။ ဂုဏ်တု ဂုဏ်ပြိုင် ပြုခြင်း၊
၅။ ငြူစူ စောင်းမြောင်းခြင်း၊
၆။ ဝန်တိုခြင်း၊
၇။ လှည့်ပတ်ခြင်း၊
၈။ ကောက်ကျစ် စဉ်းလဲခြင်း၊
၉။ ခက်ထန် မာကျောခြင်း၊
၁၀။ ချုတ်ချယ်ခြင်း၊
၁၁။ မာန်မူခြင်း၊
၁၂။ အလွန်မာန်မူခြင်း၊
၁၃။ မာန်ယစ်ခြင်း၊
၁၄။ မေ့လျော့ ခြင်း၊
၁၅။ လေးလံထိုင်းမှိုင်းခြင်း၊
၁၆။ ငြီးငွေ့ခြင်း၊
၁၇။ ပျင်းရိခြင်း၊
၁၈။ ယုတ်ညံ့သော အဆွေခင်ပွန်းရှိခြင်း၊
၁၉။ အဆင်းရူပါရုံ၊
၂၀။ အသံသဒ္ဒါရုံ၊
၂၁။ အနံ့ဂန္ဓာရုံ၊
၂၂။ အရသာ- ရသာရုံ၊
၂၃။ အတွေ့အထိ- ဖောဋ္ဌဗ္ဗာရုံ၊
၂၄။ ဆာလောင်မွတ်သိပ်ခြင်း၊
၂၅။ မမွေ့လျော်ခြင်း။ (မိလိန္ဒ၊၂၇၉။) (မိလိန္ဒ၊မြန်။၂၉၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

စိုက်ပျိုးခြင်း ၂ မျိုး

၁။ ကလလဝပ္ပ- ရွှံ့ညွန်၌ စိုက်ပျိုးခြင်း၊
၂။ ပံသုဝပ္ပ- မြေကြီး၌ စိုက်ပျိုးခြင်း။ (သံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၂၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

စိုက်ပျိုးသင့်သော လယ်မြေ ၈ မျိုး

၁။ အမြင့်အနိမ့် မရှိသော လယ်မြေ၊
၂။ ကျောက်ခဲ ကျောက်စရစ် မရှိသော လယ်မြေ၊
၃။ ဆပ်ပြာမပေါက်သော လယ်မြေ၊
၄။ ထွန်ကြောင်း နက်သော လယ်မြေ၊
၅။ ရေဝင်ပေါက်နှင့် ပြည့်စုံသော လယ်မြေ၊
၆။ ရေထုတ်ပေါက်နှင့် ပြည့်စုံသော လယ်မြေ၊
၇။ ရေမြောင်းနှင့် ပြည့်စုံသော လယ်မြေ၊
၈။ ကန်သင်းနှင့် ပြည့်စုံသော လယ်မြေ။ (အံ၊၃၊၆၉။) (အံ၊မြန်၊၃။၇၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

စိုးရိမ်ပူပန်ရကြောင်း ၂ မျိုး

၁။ မိမိချစ်မြတ်နိုးသူ ပျက်စီးဆုံးရှုံးခြင်း၊
၂။ မိမိချစ်ခင်နှစ်သက်သော အရာကို တောင့်တ၍ မရခြင်း။ (ဇာ၊ဋ္ဌ၊၃၊၃၂၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

စီခြင်း ၃ မျိုး (ခွင့်ပြုအပ်သော စီခြင်း ၃ မျိုး)

၁။ အုတ်စီခြင်း၊
၂။ ကျောက်စီခြင်း၊
၃။ သစ်သား စီခြင်း။ (ဝိ၊၄၊၂၅၈-၂၉၉။) (ဝိ၊မြန်၊၄။၂၅၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

စီးပွားဖြစ်ကြောင်း ၆ ပါး

၁။ အနာရောဂါ ကင်းခြင်းဟု ဆိုအပ်သော မြတ်သော လာဘ် ရှိခြင်း၊
၂။ အကျင့်သီလ ရှိခြင်း၊
၃။ ပညာရှိတို့၏ အဆုံးအမဩဝါဒကို ခံယူလေ့ရှိခြင်း၊
၄။ အကြားအမြင် ဗဟုသုတ ရှိခြင်း၊
၅။ သုစရိုက်တရားသုံးပါးသို့ အစဉ်လိုက်၍ ကျင့်ခြင်း၊
၆။ မပျင်းရိခြင်း။ (ဇာတက၊၁၊၂၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

စီးပွားဥစ္စာ မတည်ကြောင်း အပေါက် ၆ မျိုး

၁။ အာလသ- ပျင်းရိခြင်း၊
၂။ ပမာဒ- မေ့လျော့ခြင်း၊
၃။ အနုဋ္ဌာန- ထကြွလုံ့လ မရှိခြင်း၊
၄။ အသံယမ- မစောင့်စည်းခြင်း၊
၅။ နိဒ္ဒါ- အအိပ် ကြူးခြင်း၊
၆။ တန္ဒီ- မမွေ့လျော်ခြင်း။ (သံ၊၁၊၄၀။) (သံ၊မြန်၊၁။၄၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

စီဝရဒါနသိက္ခာပုဒ်၌ အင်္ဂါ ၂ ပါး

၁။ ရဟန်းမ၏ သင်္ကန်းဖြစ်ခြင်း၊
၂။ ခွင့်မပြုထားသော သူတို့အား ပေးခြင်း။ (ဝိမတိ၊၂၊၇၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

စီဝရဒါနသိက္ခာပုဒ်၌ အင်္ဂါ ၃ ပါး

၁။ ကပ္ပဗိန္ဒုထိုးပြီးသော ရဟန်း၏ သင်္ကန်းဖြစ်ခြင်း၊
၂။ သီတင်း သုံးဖော်တို့နှင့် မိဘကို ကြဉ်ထား၍ တစ်ပါးသော သူတို့အား ပေးခြင်း၊
၃။ အခိုက်အတန့်မျှ ပေးမှု မဟုတ်ခြင်း။ (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၃၊၁၂၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

စီဝရပဋိဂ္ဂဟဏသိက္ခာပုဒ်၌ အင်္ဂါ ၃ ပါး

၁။ ဝိကပ္ပနာ လုံလောက်သော သင်္ကန်း ဖြစ်ခြင်း၊
၂။ လဲလှယ်၍ ပေးသော သင်္ကန်း မဟုတ်ခြင်း၊
၃။ ဆွေမျိုးမတော်သော သူ၏ လက်မှ ယူခြင်း။ (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၂၊၄၀၁။) (ဝိမတိ၊၁၊၂၃၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

စီဝရဝိသိဗ္ဗနသိက္ခာပုဒ်၌ အင်္ဂါ ၂ ပါး

၁။ ရဟန်းမ၏ သင်္ကန်းကို ချုပ်ခြင်းငှာ ကိုယ်တိုင်ဖြေ၍ ငါးရက်လွန်သွားခြင်း၊
၂။ ခွင့်မပြုထားသော အကြောင်းကြောင့် တာဝန်ကို ချလိုက်ခြင်း။ (ဝိမတိ၊၂၊၇၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

စီဝရဝိသိဗ္ဗနသိက္ခာပုဒ်၌ အင်္ဂါ ၅ ပါး

၁။ ဝတ်ခြင်း ရုံရန်းခြင်း လောက်သော သင်္ကန်း ဖြစ်ခြင်း၊
၂။ ရဟန်းမ၏ ဥစ္စာ ဖြစ်ခြင်း၊
၃။ ချုပ်ခြင်းငှာ ကိုယ်တိုင် ဖြေခြင်း, သူတစ်ပါးကို ဖြေစေခြင်း၊
၄။ ခွင့်ပြုထားသော အကြောင်းမှ တစ်ပါးသော အကြောင်းကြောင့် ငါးရက် ကျော်လွန်ခြင်း၊
၅။ ချုပ်ပေးဖို့ရန် တာဝန်ကို ချလိုက်ခြင်း။ (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၃၊၁၂၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

စီဝရသန္တောသ ၂၀ ပါး

သင်္ကန်း၌ ရောင့်ရဲခြင်း ၂၀ ပါးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

စီဝရသိဗ္ဗနသိက္ခာပုဒ်၌ အင်္ဂါ ၃ ပါး

၁။ ဆွေမျိုးမတော်သော ရဟန်းမ၏ ဥစ္စာ ဖြစ်ခြင်း၊
၂။ ဝတ်ရန် ရုံရန် လုံလောက်ခြင်း၊
၃။ ကိုယ်တိုင် ချုပ်ခြင်း၊ သူတစ်ပါးကို ချုပ်စေခြင်း။ (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၃၊၅၀။) (ဝိမတိ၊၂၊၂၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

စီဝရအစ္ဆိန္ဒနသိက္ခာပုဒ်၌ အင်္ဂါ ၅ ပါး

၁။ ဝိကပ္ပနာလောက်သော နောက်ဆုံးဖြစ်သော သင်္ကန်း ဖြစ်ခြင်း၊
၂။ ကိုယ်တိုင် ပေးလှူအပ်သည် ဖြစ်ခြင်း၊
၃။ မိမိဥစ္စာဟု အမှတ်ရှိခြင်း၊
၄။ ရဟန်း ဖြစ်ခြင်း၊
၅။ အမျက်ထွက်သဖြင့် လုယူခြင်း, လုယူစေခြင်း။ (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၂၊၄၄၁။) (ဝိမတိ၊ ၁။၃၅၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

စီဝရအပနိဓာနသိက္ခာပုဒ်၌ အင်္ဂါ ၂ ပါး

၁။ ရဟန်း၏ ဥစ္စာဖြစ်သော သပိတ် စသည်တို့ကို ဝှက်ထားခြင်း၊
၂။ ညှဉ်းလိုသူ၊ ရယ်မြူးလိုသူ ဖြစ်ခြင်း။ (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၃၊၈၂။) (ဝိမတိ၊၂၊၄၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

စုဆောင်းခြင်း ၂ မျိုး

၁။ ကမ္မသန္နိစယ- ကုသိုလ်ကံ, အကုသိုလ်ကံကို စုဆောင်းခြင်း၊
၂။ ပစ္စယ သန္နိစယ- ပစ္စည်းလေးပါးကို စုဆောင်းခြင်း။ (ဓမ္မ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၈၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

စုဒိတကပုဂ္ဂိုလ်၏ ကျင့်ဝတ် ၂ ပါး

၁။ မှန်သော စကားကို ဆိုခြင်း၊
၂။ အမျက် မထွက်ခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၂၈၃။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၃၇၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

စုဝေးပေါင်းဆုံခြင်း ၃ မျိုး

၁။ ဩသရဏသမောသရဏ- သက်ရောက်ခြင်းအားဖြင့် စုဝေး ပေါင်းဆုံခြင်း၊
၂။ သဟဇာတ သမောသရဏ- အတူတကွ ဖြစ်ခြင်းအားဖြင့် စုဝေး ပေါင်းဆုံခြင်း၊
၃။ ပစ္စယ သမောသရဏ- အကြောင်းအားဖြင့် စုဝေးပေါင်းဆုံခြင်း။ (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၂၊၉၀။)(ဒီ၊ဋ္ဌ၊မြန်၊၂။၁၆၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

စူးစမ်းတတ်သူ ၃ ဦး

၁။ မိမိအကျိုး, သူတစ်ပါးအကျိုး, မိမိ သူတစ်ပါး နှစ်ပါးစုံ၏ အကျိုးကို သိတတ်သော သူ (အတ္ထဝီမံသက)၊
၂။ သင်္ခါရတရားတို့၏ ကိစ္စလက္ခဏာကို သိတတ်သောသူ (သင်္ခါရဝီမံသက)၊
၃။ ဂုဏ်အားဖြင့် ဘုရားကို သိတတ်သောသူ (သတ္ထုဝီမံသက)။ (မ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၇၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

စူဠသီလ ၂၆ ပါး

၁။ သူတစ်ပါး အသက်ကို သတ်ခြင်းမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၂။ သူတစ်ပါး မပေးသည်ကို ယူခြင်းမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၃။ မမြတ်သော မေထုန်အကျင့်မှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၄။ မမှန်မကန် ပြောဆိုခြင်းမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၅။ ကုန်းတိုက်စကားမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၆။ ကြမ်းတမ်းသော စကားမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၇။ ပြိန်ဖျင်းသော စကားမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၈။ မျိုးစေ့အပေါင်း၊ အပင်အပေါင်းကို ဖျက်ဆီးခြင်းမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၉။ နေလွဲ ညစာစား ခြင်းမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၁၀။ သူတော်ကောင်းတရား၏ ဆူးငြောင့်ဖြစ်သော ကခြင်း၊ သီခြင်း၊ တီးမှုတ်ခြင်းကို ကြည့်ရှုနားထောင်ခြင်းမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း စသည်၊
၁၁။ ပန်းပန်ခြင်း နံ့သာပြောင်း နံ့သာရည် သနပ်ခါး စသည်တို့ဖြင့် လိမ်းကျံချယ်လှယ်ခြင်းမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၁၂။ မြင့်သောနေရာ မြတ်သောနေရာတို့၌ ထိုင်ခြင်း အိပ်ခြင်းမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၁၃။ ရွှေငွေ တို့ကို ခံယူခြင်းမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၁၄။ အစိမ်းဖြစ်သော စပါးမျိုး ပဲမျိုးတို့ကို ခံယူခြင်းမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၁၅။ သားစိမ်း ငါးစိမ်းတို့ကို ခံယူခြင်းမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၁၆။ မိန်းမအို မိန်းမပျိုတို့ကို ခံယူခြင်းမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၁၇။ ကျွန်မိန်းမ ကျွန်ယောကျ်ားတို့ကို ခံယူခြင်းမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၁၈။ ဆိတ် သိုးတို့ကို ခံယူခြင်းမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၁၉။ ကြက် ဝက်တို့ကို ခံယူခြင်းမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၂၀။ ဆင် နွား မြင်း မြည်းတို့ကို ခံယူခြင်းမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၂၁။ လယ် ယာ ကိုင်းကျွန်းတို့ကို ခံယူခြင်းမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၂၂။ တမန်အလုပ်ကို ပြုလုပ်အားထုတ်ခြင်းမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၂၃။ ကုန်သည်တို့ကဲ့သို့ ရောင်းခြင်း ဝယ်ခြင်းမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၂၄။ ချိန်ခွင် ချင့်တောင်း ချင့်ခွက် စသည်တို့ဖြင့် လိမ်လည်လှည့်ပတ် ခြင်းမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၂၅။ တံစိုးလက်ဆောင်ယူခြင်း အတုအယောင်ဖြင့် လှည့်ပတ်ခြင်း မန္တန် ဆေးဝါး မျက်လှည့်အားဖြင့် လှည့်စားခြင်းဟု ဆိုအပ်သော ကောက်ကျစ် စဉ်းလဲခြင်းမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၂၆။ လက် ခြေ စသည်ကို ဖြတ်ခြင်း ညှဉ်းပန်းနှိပ်စက်ခြင်း ချုပ်နှောင်ခြင်း လုယက်ခြင်း ဓားပြတိုက်ခြင်း စသည် ပြုလုပ်ခြင်းမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း။ (ဒီ၊၁၊၅၉။) (ဒီ၊မြန်၊၁။၃၊၇၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

စေခိုင်း၍ သတ်ခြင်း၌ ဌာန ၅ မျိုး

၁။ဝတ္ထု- သတ်အပ်သော သတ္တဝါ၊
၂။ ကာလ- သတ်ရမည့် အချိန်ကာလ၊
၃။ ဩကာသ- သတ်ရမည့် နေရာအရပ်၊
၄။ အာဝုဓ- သတ်ဖြတ်ကြောင်း လက်နက်၊
၅။ ဣရိယာပထ- ထိုင်နေသော အခါ, အိပ်နေသောအခါ စသော သတ်ရမည့် ဣရိယာပုတ်။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၄၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

စေခိုင်း၍ သတ်ခြင်း၌ ဌာန ၆ မျိုး

၁။ဝတ္ထု- သတ်အပ်သော သတ္တဝါ၊
၂။ ကာလ- နံနက် ညနေ စသော သတ်ရမည့် အချိန်ကာလ၊
၃။ ဩကာသ- ရွာ, တော, အိမ် ခြံ တံခါး စသော သတ်ရမည့် နေရာအရပ်၊
၄။ အာဝုဓ- လေး, မြား, ဓား, လှံ စသော သတ်ဖြတ်ကြောင်း လက်နက်၊
၅။ ဣရိယာပထ- ထိုင်နေသည့်အခါ, အိပ်နေသည့်အခါ စသော သတ်ရမည့် ဣရိယာပုတ်၊
၆။ ကိရိယာဝိသေသ- ခေါင်းဖြတ်သတ်ရမည်, ရင်ခွဲသတ်ရမည် စသော သတ်ပုံ အမူအရာ အထူး။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၄၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

စေတနာ ၃ မျိုး

၁။ ပုဗ္ဗစေတနာ- မလှူမီ ရှေးအဖို့၌ ဖြစ်သော စေတနာ၊
၂။ မုဉ္စစေတနာ- ပေးလှူနေဆဲခဏ၌ ဖြစ်သော စေတနာ၊
၃။ အပရစေတနာ- ပေးလှူပြီးနောက်၌ ဖြစ်သော စေတနာ။ (ပေတ၊ဋ္ဌ၊၁၂၄။) (ဇာ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၈၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

စေတနာ ၆ မျိုး

၁။ ရူပသေဉ္စတနာ- အဆင်း၌ စေ့ဆော်အားထုတ်မှု၊
၂။ သဒ္ဒသေဉ္စတနာ- အသံ၌ စေ့ဆော်အားထုတ်မှု၊
၃။ ဂန္ဓသေဉ္စတနာ- အနံ့၌ စေ့ဆော်အားထုတ်မှု၊
၄။ ရသ သေဉ္စတနာ- အရသာ၌ စေ့ဆော်အားထုတ်မှု၊
၅။ ဖောဋ္ဌဗ္ဗသေဉ္စတနာ- အတွေ့အထိ၌ စေ့ဆော်အားထုတ်မှု၊
၆။ ဓမ္မသေဉ္စတနာ- ဓမ္မသဘော၌ စေ့ဆော်အားထုတ်မှု။ (သံ၊၂၊၄၉။) (သံ၊၂၊၅၂။) (သံ၊မြန်၊၂။၄၈-၅၀။) (သံ၊မြန်၊၂။၄၈-၅၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

စေတနာ ၇ မျိုး

၁။ စက္ခုသမ္ဖဿဇာစေတနာ- မျက်စိအတွေ့ကြောင့် ဖြစ်သော စေ့ဆော်မှု၊
၂။ သောတသမ္ဖဿဇာစေတနာ- နားအတွေ့ကြောင့် ဖြစ်သော စေ့ဆော်မှု၊
၃။ ဃာနသမ္ဖဿဇာ စေတနာ- နှာခေါင်းအတွေ့ကြောင့် ဖြစ်သော စေ့ဆော်မှု၊
၄။ ဇိဝှါသမ္ဖဿဇာစေတနာ- လျှာ အတွေ့ကြောင့် ဖြစ်သော စေ့ဆော်မှု၊
၅။ ကာယသမ္ဖဿဇာစေတနာ- ကိုယ်အတွေ့ကြောင့် ဖြစ်သော စေ့ဆော်မှု၊
၆။ မနောဓာတုသမ္ဖဿဇာစေတနာ- မနောဓာတ်အတွေ့ကြောင့် ဖြစ်သော စေ့ဆော်မှု၊
၇။ မနောဝိညာဏဓာတုသမ္ဖဿဇာစေတနာ-မနောဝိညာဏဓာတ်အတွေ့ကြောင့် ဖြစ်သော စေ့ဆော်မှု။ (အဘိ၊ဝိ၊၄၁၇။) (အဘိ၊ဝိ၊၄၁၉။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၂။၅၂၆။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၂။၅၂၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

စေတနာနှင့် ယှဉ်သော တရား ၂၁ ပါး

၁။ ဗောဇ္ဈင်တရား ၇ ပါး၊
၂။ မဂ္ဂင်တရား ၈ ပါး၊
၃။ အဘိဇ္ဈာ, ဗျာပါဒ, မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ, အနဘိဇ္ဈာ, အဗျာပါဒ, သမ္မာဒိဋ္ဌိ (၆။) ပါး ပေါင်း ၂၁ ပါး။ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၃၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

စေတနာဖြင့် အပြစ်ရှိသောဝတ္ထုကို ကျူးလွန်နိုင်သူ ၂ မျိုး

၁။ ပုထုဇဉ်ရဟန်း၊
၂။ ပုထုဇဉ် ရဟန်းမ။ (ဝိ၊၅၊၂၁၄။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၂၉၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

စေတနာဖြင့် အပြစ်ရှိသောဝတ္ထုကို မကျူးလွန်နိုင်သူ ၂ မျိုး

၁။ အရိယာရဟန်း၊
၂။ အရိယာရဟန်းမ။ (ဝိ၊၅၊၂၁၄။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၂၉၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

စေတနာဖြင့် အာပတ်မသင့်သူ ၂ မျိုး

၁။ အရိယာဖြစ်သော ရဟန်း၊
၂။ အရိယာဖြစ်သော ရဟန်းမ။ (ဝိ၊၅၊၂၁၄။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၂၉၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

စေတနာဖြင့် အာပတ်သင့်သူ ၂ မျိုး

၁။ ပုထုဇဉ်ရဟန်း၊
၂။ ပုထုဇဉ်ရဟန်းမ။ (ဝိ၊၅၊၂၁၄။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၂၉၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

စေတီ ၃ မျိုး

၁။ ဘုရားရှင် သုံးစွဲတော်မူအပ်ပြီးသော အဆောက်အဦတို့ကို သိုမှီး၍ ဌာပနာ၍ ပြုအပ်သော စေတီ- ပရိဘောဂစေတီ၊
၂။ ဓာတ်တော်ကို ဌာပနာ၍ တည်အပ်သော စေတီ- ဓာတုစေတီ၊
၃။ ပဋိစ္စသမုပ္ပါဒ် စသော တရားတော်ကို ရေးသားအပ်သော ကျမ်းစာ, ပေစာ, ကြေးပြားပိဋကတ်တို့ကို ဌာပနာထား၍ တည်အပ်သော စေတီ- ဓမ္မစေတီ။ (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၁၊၁၇၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

စေတီ ၃ မျိုး

၁။ ဓာတ်တော်သက်သက်နှင့် ဓာတ်တော်ဌာပနာရာ စေတီ, ကိုယ်တော်မှ ဖြစ်သော စေတီ- သာရီရိကစေတီ၊
၂။ ဘုရားရှင်၏ အသုံးအဆောင်တော်နှင့် အသုံးအဆောင် တော်များ ဌာပနာထားရာ စေတီ- ပရိဘောဂိကစေတီ၊
၃။ ရည်မှန်းပူဇော်အပ်သော သက်တော်ထင်ရှား ဘုရားရှင်သည်လည်းကောင်း ဘုရားရုပ်ပွား ဆင်းတုတော်သည်လည်းကောင်း- ဥဒ္ဒိဿ စေတီ။ (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၁၊၁၇၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

စေတီ ၃ မျိုး

၁။ ပရိဘောဂစေတီ- ဘုရားရှင်၏ အသုံးအဆောင်ဖြစ်သော ဘုရားရှင် သုံးတော် မူခဲ့သော သပိတ် သင်္ကန်းစသော အသုံးအဆောင်များနှင့် မဟာဗောဓိပင် စသည်၊
၂။ ဥဒ္ဒိဿကစေတီ- ဘုရားရှင်အား ရည်မှန်း၍ ထုလုပ်ကိုးကွယ် ပူဇော်အပ်သော ဘုရား ဆင်းတုတော်များ၊
၃။ ဓာတုစေတီ- ဘုရားရှင်၏ ဓာတ်တော်များကို ဌာပနာထား၍ တည်ထား ကိုးကွယ် ပူဇော်အပ်သော ဓာတ်တော်နှင့် တကွဖြစ်သော စေတီ။ (ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၁၈၈။) (ဇာ၊ဋ္ဌ၊၄၊၂၂၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

စေတီတော်၌ တန်ခိုးပြာဋိဟာ ဖြစ်ပေါ်ခြင်း ၃ မျိုး

၁။ ရဟန္တာပုဂ္ဂိုလ်တို့ အဓိဋ္ဌာန်ပြုသည်၏ အစွမ်းအားဖြင့် စေတီတော်၌ တန်ခိုးပြာဋိဟာ ဖြစ်ပေါ်ခြင်း၊
၂။ နတ်တို့၏ အဓိဋ္ဌာန်၏ အစွမ်း အားဖြင့် စေတီတော်၌ တန်ခိုးပြာဋိဟာ ဖြစ်ပေါ်ခြင်း၊
၃။ ရတနာသုံးပါး၌ ကြည်ညိုသော သဒ္ဓါ စသည်နှင့် ပြည့်စုံသော လူပုဂ္ဂိုလ်သည် စေတီတော်၌ ပန်းနံ့သာ စသော လှူဖွယ်ဝတ္ထု တစ်ခုခုကို လှူဒါန်းပူဇော်လျက် အဓိဋ္ဌာန်သည်၏ အစွမ်းအားဖြင့် စေတီတော်၌ တန်ခိုး ပြာဋိဟာ ဖြစ်ပေါ်ခြင်း။ (မိလိန္ဒ၊၂၉၇။) (မိလိန္ဒ၊မြန်။၃၁၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

စေတီထိုက်သော ပုဂ္ဂိုလ် ၂ မျိုး

၁။ ပူဇော်အထူးကို ခံတော်မူထိုက်သော အလုံးစုံသော တရားတို့ကို သိတော်မူသော မြတ်စွာဘုရား၊
၂။ စကြာရတနာကို လည်စေနိုင်သော စကြဝတေးမင်း။ (အံ၊၁၊၇၆။) (အံ၊မြန်၊၁။၉၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

စေတီထိုက်သော ပုဂ္ဂိုလ် ၄ မျိုး

၁။ မြတ်စွာဘုရား၊
၂။ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ၊
၃။ ဘုရားရှင်၏ သာဝက (အရိယာရဟန်းများ)၊
၄။ စကြဝတေးမင်း၊ [စေတီထိုက်ဟူသည် ဤပုဂ္ဂိုလ်လေးပါး တို့ကို ရည်မှတ်၍ စေတီတည်ထား ကိုးကွယ်အပ်သည် ဟူလို။] (ဒီ၊၂၊၁၁၇။) (အံ၊၁၊၅၆၇။) (ဒီ၊မြန်၊၂။၁၃၆။) (အံ၊မြန်၊၁။၅၈၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

စေတောခိလ ၅ ပါး

၁။ ဘုရား၌ ယုံမှားခြင်း၊
၂။ တရား၌ ယုံမှားခြင်း၊
၃။ သံဃာ၌ ယုံမှားခြင်း၊
၄။ သိက္ခာပုဒ်၌ ယုံမှားခြင်း၊
၅။ သီတင်းသုံးဖော်တို့အပေါ် အမျက်ထွက်ခြင်း။ (ဒီ၊၃၊၁၉၈။) (ဒီ၊၃၊၂၃၂။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၂၁။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၅၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

စေတောခိလတရား ၅ ပါး

ဆုတ်ယုတ်သော အဖို့ရှိသော တရား ၅ ပါး၊ ဟာနဘာဂိယတရား ၅ ပါး၊ စိတ်၏ ငြောင့်တံသင်း ၅ ပါးတို့နှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

စေတောပရိယဉာဏ် ဖြစ်ရာ အာရုံ ၈ ပါး

၁။ ပရိတ္တအာရုံ၊
၂။ မဟဂ္ဂတအာရုံ၊
၃။ အပ္ပမာဏ အာရုံ၊
၄။ မဂ္ဂအာရုံ၊
၅။ အတိတ်အာရုံ၊
၆။ အနာဂတ်အာရုံ၊
၇။ ပစ္စုပ္ပန်အာရုံ၊
၈။ ဗဟိဒ္ဓ အာရုံ။ (ဝိသုဒ္ဓိ၊၂၊၆၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

စေတောပရိယဉာဏ်၏ စွမ်းအား ၁၆ ပါး

၁။ တစ်ပါးသော သတ္တဝါ၊ တစ်ပါးသော ပုဂ္ဂိုလ်တို့၏ စိတ်ကို မိမိစိတ်ဖြင့် ပိုင်းခြား၍ သိနိုင်ခြင်း၊
၂။ တပ်မက်ခြင်း (ရာဂ)နှင့် တကွဖြစ်သော စိတ်ကို တပ်မက်ခြင်း(ရာဂ)နှင့် တကွဖြစ်သော စိတ်ဟု သိနိုင်ခြင်း၊
၃။ တပ်မက်ခြင်း (ရာဂ)ကင်းသော စိတ်ကို တပ်မက်ခြင်း(ရာဂ)ကင်းသော စိတ်ဟု သိနိုင်ခြင်း၊
၄။ အမျက် ထွက်ခြင်း (ဒေါသ)နှင့်တကွဖြစ်သော စိတ်ကို အမျက်ထွက်ခြင်း (ဒေါသ)နှင့်တကွဖြစ်သော စိတ်ဟု သိနိုင်ခြင်း၊
၅။ အမျက်ထွက်ခြင်း(ဒေါသ)ကင်းသော စိတ်ကို အမျက်ထွက်ခြင်း (ဒေါသ)ကင်းသော စိတ်ဟု သိနိုင်ခြင်း၊
၆။ တွေဝေခြင်း သစ္စာလေးပါးအရာ၌ အမှန်ကို မသိခြင်း (မောဟ)နှင့်တကွဖြစ်သော စိတ်ကို တွေဝေခြင်း သစ္စာလေးပါးအရာ၌ အမှန်ကို မသိခြင်း (မောဟ)နှင့်တကွဖြစ်သော စိတ်ဟု သိနိုင်ခြင်း၊
၇။ တွေဝေခြင်း သစ္စာလေးပါး အရာ၌ အမှန်ကို မသိခြင်း(မောဟ)ကင်းသော စိတ်ကို တွေဝေခြင်း သစ္စာလေးပါး အရာ၌ အမှန်ကို မသိခြင်း(မောဟ)ကင်းသော စိတ်ဟု သိနိုင်ခြင်း၊
၈။ ကျုံ့သော (သံခိတ္တ)စိတ်ကို ကျုံ့သော (သံခိတ္တ)စိတ်ဟု သိနိုင်ခြင်း၊
၉။ ပျံ့သော (ဝိက္ခိတ္တ)စိတ်ကို ပျံ့သော (ဝိက္ခိတ္တ)စိတ်ဟု သိနိုင်ခြင်း၊
၁၀။ မြတ်သည်၏အဖြစ်သို့ ရောက်သော (မဟဂ္ဂုတ်)စိတ်ကိုလည်း မြတ်သည်၏အဖြစ်သို့ ရောက်သော (မဟဂ္ဂုတ်)စိတ်ဟု သိနိုင်ခြင်း၊
၁၁။ မြတ်သည်၏အဖြစ်သို့ မရောက်သော (အမဟဂ္ဂုတ်)စိတ်ကို မြတ်သည်၏အဖြစ်သို့ မရောက်သော (အမဟဂ္ဂုတ်)စိတ်ဟု သိနိုင်ခြင်း၊
၁၁။ သာလွန်သော တရားရှိသော (သဥတ္တရ) စိတ်ကို သာလွန်သော တရားရှိသော (သဥတ္တရ)စိတ်ဟု သိနိုင်ခြင်း၊
၁၂။ သာလွန်သော တရားမရှိသော (အနုတ္တရ)စိတ်ကို သာလွန်သော တရားမရှိသော (အနုတ္တရ)စိတ်ဟု သိနိုင်ခြင်း၊
၁၃။ တည်ကြည်သော (သမာဟိတ)စိတ်ကို တည်ကြည်သော (သမာဟိတ)စိတ်ဟု သိနိုင်ခြင်း၊
၁၄။ မတည်ကြည်သော (အသမာဟိတ)စိတ်ကို မတည်ကြည်သော (အသမာဟိတ)စိတ်ဟု သိနိုင်ခြင်း၊
၁၅။ လွတ်မြောက်သော (ဝိမုတ္တ)စိတ်ကို လွတ်မြောက်သော (ဝိမုတ္တ)စိတ်ဟု သိနိုင်ခြင်း၊
၁၆။ မလွတ်မြောက်သော (အဝိမုတ္တ)စိတ်ကို မလွတ်မြောက်သော (အဝိမုတ္တ)စိတ်ဟု သိနိုင်ခြင်း။ (ဒီ၊၁၊၇၅။) (ဒီ၊မြန်၊၁။၈၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

စေတောဝိနိဗန္ဓ ၅ ပါး

စိတ်ကို နှောင်ဖွဲ့တတ်သော တရား ၅ ပါးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

စေတောဝိနိဗန္ဓတရား ၅ ပါး

၁။ ကာမဂုဏ်တို့၌ မကင်းသော စွဲမက်ခြင်း ရှိခြင်း၊၂။ ကိုယ်၌ မကင်းသော စွဲမက်ခြင်း ရှိခြင်း၊
၃။ အလိုရှိတိုင်း ဝမ်းပြည့်အောင် စား၍ အိပ်ငိုက်ခြင်း ချမ်းသာကို ပြုခြင်း၊
၄။ တစ်ပါးသော နတ်အဖြစ်ကို တောင့်တ၍ မြတ်သော အကျင့်ကို ကျင့်ခြင်း၊
၅။ လုံ့လပြုခြင်းငှာ ဆောက်တည်ခြင်းငှာ စိတ်မညွတ်ခြင်း။ (ဒီ၊၃၊၁၉၈-၁၉၉။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၂၁-၂၂၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

စေတောဝိမုတ္တိ ရင့်ကျက်ကြောင်း တရား ၅ ပါး

၁။ သူတော်ကောင်းမိတ်ဆွေနှင့် ပြည့်စုံလျက် ထိုသူတော်ကောင်း မိတ်ဆွေသို့ အစဉ်သဖြင့် ကိုင်းညွှတ်ခြင်း (ချဉ်းကပ်ခြင်း)၊
၂။ ပါတိမောက္ခ သံဝရသီလနှင့် ပြည့်စုံလျက် အနည်းငယ်မျှသော အပြစ်တို့၌ ဘေးဟု ရှုလေ့ရှိခြင်း၊
၃။ ကိလေသာငြိမ်းကြောင်း မဂ်ဖိုလ်နိဗ္ဗာန် ရကြောင်းဖြစ်သော အပ္ပိစ္ဆကထာ စသော ကထာ ဆယ်မျိုးတို့ကို မငြိုမငြင် မပင်မပန်း အလိုရှိတိုင်း ပြောဆိုခြင်း၊
၄။ အကုသိုလ်တရားကို ပယ်ရန် ထက်သန်သော လုံ့လဝီရိယရှိ၍ ကုသိုလ်တရားတို့၌ တာဝန်ကို ပစ်ချမထားခြင်း၊
၅။ ဒုက္ခကုန်ရာ နိဗ္ဗာန်သို့ ရောက်ကြောင်း ပညာနှင့် ပြည့်စုံခြင်း။ (အံ၊၃၊၁၆၈။) (ဥဒါန၊၁၁၉။) (အံ၊မြန်၊၃။၁၇၀။) (ဥဒါန၊မြန်။ ၁၀၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

စေတောဝိမုတ္တိနှင့် ပြည့်စုံသော ပုဂ္ဂိုလ်တို့ ပွားများရမည့် တရား ၄ ပါး

၁။ တဏှာရာဂကို ပယ်ရန်အတွက် အသုဘဘာဝနာကို ပွားများရခြင်း၊
၂။ ဒေါသဗျာပါဒကို ပယ်ရန်အတွက် မေတ္တာဘာဝနာကို ပွားများရခြင်း၊
၃။ ကြံစည်မှု ဝိတက်ကို ပယ်ရန်အတွက် အာနာပါနကို ပွားများရခြင်း၊
၄။ ငါ ဟူသော မာန်မာနကို ပယ်ရန်အတွက် အနိစ္စသညာကို ပွားများရခြင်း။ (ဥဒါန၊၁၂၀။) (ဥဒါန၊မြန်။၁၀၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

စောင့်စည်းခြင်း ၅ မျိုး

၁။ သီလကို စောင့်စည်းခြင်း၊
၂။ သတိကို စောင့်စည်းခြင်း၊
၃။ ဉာဏ်ဟူသော စောင့်စည်းခြင်း၊
၄။ သည်းခံမှုကို စောင့်စည်းခြင်း၊
၅။ အားထုတ်မှုကို စောင့်စည်းခြင်း။ (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၂၊၂၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

စောင်းတန်း ၃ မျိုး (ဘုရားရှင် နတ်ပြည်မှ လူ့ပြည်သို့ ဆင်းသက်တော်မူရန် သိကြားမင်းက ဝိသုကြုံနတ်သားကို ပြုလုပ်ဖန်ဆင်းစေသော စောင်းတန်း ၃ မျိုး)

၁။ အလယ်၌ ပတ္တမြား အုဋ္ဌ်လှေခါး၊
၂။ ဘေးတစ်ဖက်၌ ငွေအုဋ္ဌ်လှေခါး၊
၃။ ဘေးတစ်ဖက်၌ ရွှေအုဋ္ဌ်လှေခါး။ (ဇာ၊ဋ္ဌ၊၄၊၂၆၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

စောဒကပုဂ္ဂိုလ် ဆင်ခြင်ရမည့်တရား ၅ ပါး

၁။ ငါသည် ကိုယ်အကျင့် စင်ကြယ်၏လော, စင်ကြယ်သော မကျိုးမပေါက် မသုံးသပ်အပ်သော ကိုယ်အကျင့်နှင့် ပြည့်စုံ၏လော, ဤတရားသည် ငါ့အား ရှိသလော-မရှိသလောဟု ဆင်ခြင်ရခြင်း၊
၂။ ငါသည် နှုတ်အကျင့် စင်ကြယ်၏လော, စင်ကြယ်သော မကျိုးမပေါက်သော မသုံးသပ်အပ်သော နှုတ်အကျင့်နှင့် ပြည့်စုံပါ၏လော, ငါ့အား ဤတရားသည် ရှိသလော-မရှိသလောဟု ဆင်ခြင်ရခြင်း၊
၃။ ငါ့အား မေတ္တာစိတ်သည် ရှေးရှုတည်ပါ၏လော, သီတင်းသုံးဖော်တို့၌ အမျက်ဒေါသ ကင်းပါ၏လော, ငါ့အား ဤတရားသည် ရှိသလော မရှိသလောဟု ဆင်ခြင်ရခြင်း၊
၄။ ငါသည် အကြားအမြင် ဗဟုသုတ များပါ၏လော၊ အကြားအမြင် ဗဟုသုတကို ဆောင်ပါ၏လော, အစ အလယ် အဆုံး ကောင်းခြင်းရှိ၍ အနက်သဒ္ဒါနှင့် ပြည့်စုံကုန်လျက် ဖြူစင်မြင့်မြတ်သော အကျင့်ကို ဟောပြတတ်ကုန်သော တရားတို့ကို များစွာ ကြားနာဖူးပါ၏လော, နှုတ်ဖြင့် ဆောင်ဖူး ပါ၏လော, လေ့ကျင့်ဖူးပါ၏လော, စိတ်ဖြင့် ဆင်ခြင်ဖူး၏လော၊ ပညာဖြင့် ထိုးထွင်း၍ သိဖူးပါ၏လော, ငါ့အား ဤတရားသည် ရှိသလော-မရှိသလောဟု ဆင်ခြင်ရခြင်း၊
၅။ ငါသည် ပါတိမောက်နှစ်မျိုးကို အကျယ်အားဖြင့် နှုတ်တက်ရလော, ကောင်းစွာ ဝေဖန်ပြီးဖြစ်၏လော, ပါဠိအားဖြင့်လည်းကောင်း အဋ္ဌကထာအားဖြင့်လည်းကောင်း ကောင်းစွာဆုံးဖြတ်ပြီး ဖြစ်၏လော, ငါ့အား ဤတရားသည် ရှိသလော,မရှိသလော ဟု ဆင်ခြင်ရခြင်း။ (ဝိ၊၄၊၄၃၆၊ ၄၃၇။) (ဝိ၊၅၊၃၂၈။) (အံ၊၃၊၃၁၈။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၄၃၈။) (အံ၊မြန်၊၃။၃၁၇။) (ဝိ၊မြန်၊၄၊ ၄၃၆၊၄၃၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

စောဒကရဟန်း မိမိသန္တာန်၌ တည်စေရမည့် တရား ၅ ပါး

၁။ သင့်လျော်သော အခါ၌ ငါ ပြောဆိုမည်၊ မသင့်လျော်သော အခါ၌ ငါ မပြောဆို၊
၂။ မှန်သောစကားဖြင့် ငါ ပြောဆိုမည်၊ မမှန်သော စကားဖြင့် ငါ မပြောဆို၊
၃။ သိမ်မွေ့သော စကားဖြင့် ငါ ပြောဆိုမည်၊ ကြမ်းတမ်းသော စကားဖြင့် ငါ မပြောဆို၊
၄။ အကျိုးနှင့် စပ်သော စကားဖြင့် ငါ ပြောဆိုမည်၊ အကျိုးနှင့် မစပ်သော စကားဖြင့် ငါ မပြောဆို၊
၅။ မေတ္တာစိတ် ထားလျက် ငါ ပြောဆိုမည်၊ ဒေါသစိတ် ထားလျက် ငါ မပြောဆို။ (ဝိ၊၄၊၄၃၇။) (ဝိ၊၅၊၂၈၃။) (ဝိ၊၅၊၃၃၀။) (ဒီ၊၃၊၁၉၇။) (အံ၊၂၊၁၇၂။) (အံ၊၃၊၃၁၈။) (ဝိ၊မြန်၊၄၊၄၃၈။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၄၃၂။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၃၇၉။) (အံ၊မြန်၊၂။၂၁၉။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၂၀။) (အံ၊မြန်၊၃။၃၁၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

စောဒကရဟန်း၏ အင်္ဂါ ၅ ပါး

၁။ စုဒိတကရဟန်းအပေါ်၌ သနားစိတ် ရှိခြင်း၊
၂။ စုဒိတက ရဟန်းအပေါ်၌ စီးပွားလိုလားသော စိတ်ရှိခြင်း၊
၃။ စုဒိတကရဟန်းအား စောင့်ရှောက်လိုသော စိတ်ရှိခြင်း၊
၄။ စုဒိတကရဟန်းအား အာပတ်မှ ထစေလိုသော စိတ်ရှိခြင်း၊
၅။ ဝိနည်း တရားတော်ကို ရှေးရှုပြုခြင်း။ (ဝိ၊၄၊၄၃၉။) (ဝိ၊၅၊၃၃၀။) (ဝိ၊မြန်၊၄၊၄၄၀။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၄၃၂။) (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၄၊၁၂၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

စောဒနာခံရသော ရဟန်းအား နှလုံးမသာယာခြင်းကို ဖြစ်စေနိုင်သော အခြင်းအရာ ၅ မျိုး

၁။ ငါ့ရှင်ကို သင့်လျော်သော အခါ၌ စောဒနာ၏၊ မသင့်လျော်သော အခါ၌ မစောဒနာ၊
၂။ ငါ့ရှင်ကို မှန်သော စကားဖြင့် စောဒနာ၏၊ မမှန်သော စကားဖြင့် မစောဒနာ၊
၃။ ငါ့ရှင်ကို သိမ်မွေ့သော စကားဖြင့် စောဒနာ၏၊ ကြမ်းတမ်းသော စကားဖြင့် မစောဒနာ၊
၄။ ငါ့ရှင်ကို အကျိုးစီးပွားနှင့် စပ်သော စကားဖြင့် စောဒနာ၏၊ အကျိုးစီးပွားနှင့် မစပ်သော စကားဖြင့် မစောဒနာ၊
၅။ ငါ့ရှင်ကို မေတ္တာစိတ်ထားဖြင့် စောဒနာ၏၊ ဒေါသစိတ် ထားဖြင့် မစောဒနာ၊ ထို့ကြောင့် သင့်အား နှလုံးမသာယာ ဖြစ်ခြင်းငှာ သင့်၏-ဟု နှလုံးမသာယာခြင်းကို ဖြစ်စေခြင်း။ (ဝိ၊၄၊၄၃၉။) (အံ၊၂၊၁၇၃။) (ဝိ၊မြန်၊၄။၄၄၀။) (အံ၊မြန်၊၂။၂၁၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

စောဒနာခြင်း ၂ မျိုး

၁။ ကိုယ်ဖြင့် စောဒနာခြင်း၊
၂။ နှုတ်ဖြင့် စောဒနာခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၂၁၄။) (ဝိ၊၅၊၂၈၂။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၂၉၉။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၃၇၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

စောဒနာခြင်း ၃ မျိုး

၁။ ဒိဋ္ဌစောဒနာ- မြင်အပ်သော အကြောင်းအရာဖြင့် စောဒနာခြင်း၊
၂။ သုတစောဒနာ- ကြားအပ်သော အကြောင်းအရာဖြင့် စောဒနာခြင်း၊
၃။ ပရိသင်္ကိတ စောဒနာ- ယုံမှားသော အကြောင်းအရာဖြင့် စောဒနာခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၂၁၈။) (ဒီ၊၃၊၁၈၂။) (ဒီ၊၃၊၁၈၂။) (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၇၃။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၃၀၄။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၀၃။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၀၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

စောဒနာခြင်း ၄ မျိုး

၁။ သီလပျက်စီးမှု သီလဝိပတ္တိဖြင့် စောဒနာခြင်း၊
၂။ အကျင့်ပျက်စီးမှု အာစာရ ဝိပတ္တိဖြင့် စောဒနာခြင်း၊
၃။ အယူပျက်စီးမှု ဒိဋ္ဌိဝိပတ္တိဖြင့် စောဒနာခြင်း၊
၄။ အသက်မွေးမှု ပျက်စီးခြင်း အာဇီဝ၀ိပတ္တိဖြင့် စောဒနာခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၂၂၅။) (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၇၃။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၃၁၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

စောဒနာခြင်း၌ သံဃာ၏ ကျင့်ဝတ် ၂ ပါး

၁။ သံဃာသည် သက်သော စကားကို သိအပ်၏၊
၂။ မသက်သော စကားကိုလည်း သိအပ်၏။ (ဝိ၊၅၊၂၈၃။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၃၇၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

စောဒနာခြင်း၏ ဘုံ ၅ ပါး

၁။ သင့်လျော်သော အခါ၌ ဆို၏၊ မသင့်သော အခါ၌ မဆို၊
၂။ ဟုတ်မှန်သည်ကို ဆို၏၊ မဟုတ်မှန်သည်ကို မဆို၊
၃။ သိမ်မွေ့နူးညံ့သဖြင့် ဆို၏၊ ကြမ်းတမ်း သဖြင့် မဆို၊
၄။ အကျိုးစီးပွားနှင့် စပ်သဖြင့် ဆို၏၊ အကျိုးစီးပွားနှင့် မစပ်သဖြင့် မဆို၊
၅။ မေတ္တာ စိတ်ရှိသည် ဖြစ်၍ ဆို၏၊ ဒေါသစိတ် ရှိသည် ဖြစ်၍ မဆို။ (ဝိ၊၅၊၂၈၂။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၃၇၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

စောဒနာခြင်း၏ အရင်းမူလ ၂ ပါး

၁။ အရင်းရှိသော စောဒနာခြင်း၊
၂။ အရင်းမရှိသော စောဒနာခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၂၈၂။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၃၇၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

စောဒနာခြင်း၏ဝတ္ထု ၃ ပါး

၁။ မြင်ခြင်း၊
၂။ ကြားခြင်း၊
၃။ ရွံ့ရှားခြင်း (ယုံမှားခြင်း။)။ (ဝိ၊၅၊၂၈၂။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၃၇၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

စောဒနာခြင်းအကြောင်း ၃ ပါး

စောဒနာခြင်း ၃ မျိုးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

စောဒနာခြင်းအကြောင်း ၄ မျိုး

၁။ဝတ္ထုသန္ဒဿနာ- ‘‘သင်သည် မေထုန်အမှုကို လွန်ကြူးပြီ’’ စသည်ဖြင့်ဝတ္ထုကို ထင်ရှားပြ၍ စောဒနာခြင်း၊
၂။ အာပတ္တိသန္ဒဿနာ- ‘‘သင်သည် ပထမ ပါရာဇိက အာပတ်သင့်ပြီ’’ စသည်ဖြင့် အာပတ်ကို ထင်ရှားပြ၍ စောဒနာခြင်း၊
၃။ သံဝါသ ပဋိက္ခေပ- အတူတကွ ဥပုသ် ပဝါရဏာ မပြုခြင်း စသည်ဖြင့် သံဝါသကို ပယ်သောအားဖြင့် စောဒနာခြင်း၊
၄။ သာမီစိပဋိက္ခေပ- ခရီးဦးကြို မပြုခြင်း, ရှိမခိုးခြင်း စသည်ဖြင့် အရိုအသေကို ပယ်သောအားဖြင့် စောဒနာခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၂၂၈။) (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၇၄။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၁၁။) (အံ၊ဋ္ဌ၊၃၊၅၉။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၃၁၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

စောဒနာဝတ္ထု ၃ ပါး

စောဒနာခြင်းအကြောင်း ၃ ပါး၊ စောဒနာခြင်း ၃ မျိုးတို့နှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

စောဒနာဝတ္ထု ၄ မျိုး

စောဒနာခြင်း၏ အကြောင်း ၄ မျိုးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

စောဒနာသော ရဟန်းအား နှလုံးရွှင်ပြခြင်းကို ဖြစ်စေနိုင်သော အခြင်းအရာ ၅ မျိုး

၁။ ငါ့ရှင်ကို သင့်လျော်သော အခါ၌ စောဒနာ၏၊ မသင့်လျော်သော အခါ၌ မစောဒနာ၊
၂။ ငါ့ရှင်သည် မှန်သော စကားဖြင့် စောဒနာ၏၊ မမှန်သော စကားဖြင့် မစောဒနာ၊
၃။ ငါ့ရှင်သည် သိမ်မွေ့သော စကားဖြင့် စောဒနာ၏၊ ကြမ်းတမ်းသော စကားဖြင့် မစောဒနာ၊
၄။ ငါ့ရှင်သည် အကျိုးစီးပွားနှင့်စပ်သော စကားဖြင့် စောဒနာ၏၊ အကျိုးစီးပွားနှင့် မစပ်သော စကားဖြင့် မစောဒနာ၊
၅။ ငါ့ရှင်သည် မေတ္တာစိတ်ထားဖြင့် စောဒနာ၏၊ ဒေါသစိတ်ထားဖြင့် မစောဒနာ၊ ထို့ကြောင့် သင့်အား နှလုံးရွှင်ပြခြင်းငှာ သင့်၏ဟု နှလုံးရွှင်ပြခြင်းကို ဖြစ်စေ ရခြင်း။ (ဝိ၊၄၊၄၃၈။) (ဝိ၊မြန်၊၄၊၄၃၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဆက်စပ်ခြင်း ၅ မျိုး

၁။ ပုဒ်ချင်း ဆက်စပ်ခြင်း ပဒသန္ဓိ၊
၂။ ပုဒ်အနက်ချင်း ဆက်စပ်ခြင်း ပဒတ္ထသန္ဓိ၊
၃။ အနုသန္ဓေတစ်ခုရှိသော ဒေသနာကို ရှေ့နောက်ဆက်စပ်ခြင်း ဒေသနာသန္ဓိ၊
၄။ ချထားအပ်, ဟောကြားအပ်သော ဒေသနာအားဖြင့် ဆက်စပ်ခြင်း နိက္ခေပသန္ဓိ၊
၅။ ချထားအပ်သော သုတ်အားဖြင့် ဆက်စပ်ခြင်း သုတ္တသန္ဓိ။ (မ၊ဋီ၊၁၊၁၂၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဆင် ၁၀ မျိုး

၁။ ကာဠာဝကဆင်မျိုး၊
၂။ ဂင်္ဂေယျဆင်မျိုး၊
၃။ ပဏ္ဍရဆင်မျိုး၊
၄။ တမ္ဗဆင်မျိုး၊
၅။ ပိင်္ဂလဆင်မျိုး၊
၆။ ဂန္ဓဆင်မျိုး၊
၇။ မင်္ဂလဆင်မျိုး၊
၈။ ဟေမဝတဆင်မျိုး၊ ဟေမဆင်မျိုး၊
၉။ ဥပေါသထဆင်မျိုး၊
၁၀။ ဆဒ္ဒန္တဆင်မျိုး။ (မ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၃၁။) (သံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၄၁။) (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၈၀။) (ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၃၀။) (ဥဒါန၊ဋ္ဌ၊၃၆၄။) (ဗုဒ္ဓဝံ၊ဋ္ဌ၊၆၁။) (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၃၊၂၁၈။) (ဝိမတိ၊၂၊၉၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဆင် ၁၀ မျိုး (တစ်နည်း)

၁။ ဂေါစရိဆင်မျိုး၊
၂။ ကဠာပဆင်မျိုး၊
၃။ ဂင်္ဂေယျဆင်မျိုး၊
၄။ ပိင်္ဂလ ဆင်မျိုး၊
၅။ ပဗ္ဗတေယျကဆင်မျိုး၊
၆။ ဟေမဝတဆင်မျိုး၊
၇။ တမ္ဗဆင်မျိုး၊
၈။ မန္ဒာကိနိဆင်မျိုး၊
၉။ ဥပေါသထဆင်မျိုး၊
၁၀။ ဆန္ဒန္တဆင်မျိုး။ (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၆၄။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊မြန်၊၂။၃၀၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဆင် အင်္ဂါ ၅ ပါး (မင်း၏သာမညဆင် အင်္ဂါ ၅ ပါး)

၁။ အဆင်းရူပါရုံတို့ကို သည်းမခံနိုင်ခြင်း၊
၂။ အသံသဒ္ဒါရုံတို့ကို သည်းမခံနိုင်ခြင်း၊
၃။ အနံ့ဂန္ဓာရုံတို့ကို သည်းမခံနိုင်ခြင်း၊
၄။ အရသာ ရသာရုံတို့ကို သည်းမခံနိုင်ခြင်း၊
၅။ အတွေ့အထိဖောဋ္ဌဗ္ဗာရုံတို့ကို သည်းမခံနိုင်ခြင်း။ (အံ၊၂၊၁၃၈။) (အံ၊မြန်၊၂။၁၇၃-၁၇၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဆင်ခြင်၍ အိပ်သော ပုဂ္ဂိုလ်၏ အကျိုး ၅ ပါး

၁။ ချမ်းသာစွာ အိပ်ရခြင်း၊
၂။ ချမ်းသာစွာ နိုးရခြင်း၊
၃။ မကောင်းသော အိပ်မက်ကို မမက်ခြင်း၊
၄။ နတ်တို့ စောင့်ရှောက်ကုန်ခြင်း၊
၅။ သုက် မလွတ်ခြင်း။ (အံ၊၂၊၂၁၉။) (အံ၊မြန်၊၂။၂၇၆-၂၇၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဆင်ခြင်မှုမရှိဘဲ အိပ်သော ပုဂ္ဂိုလ်၏ အပြစ် ၅ ပါး

၁။ ဆင်းရဲစွာ အိပ်ရခြင်း၊
၂။ ဆင်းရဲစွာ နိုးရခြင်း၊
၃။ မကောင်းသော အိပ်မက် မြင်မက်ခြင်း၊
၄။ နတ်တို့ မစောင့်ရှောက်ခြင်း၊
၅။ သုက် လွတ်ခြင်း။ (အံ၊၂၊၂၁၉။) (အံ၊မြန်၊၂။၂၇၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဆင်ခြင်သုံးသပ်ခြင်း ၃ မျိုး

၁။ သောမနဿဝေဒနာနှင့် ယှဉ်သော ဆင်ခြင်သုံးသပ်ခြင်း၊
၂။ ဒေါမနဿဝေဒနာနှင့် ယှဉ်သော ဆင်ခြင်သုံးသပ်ခြင်း၊
၃။ ဥပေက္ခာဝေဒနာနှင့် ယှဉ်သော ဆင်ခြင်သုံးသပ်ခြင်း။ (နေတ္တိ၊ဋ္ဌ၊၂၁၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဆင်နှင့်ယောဂီ တူပုံ ၅ မျိုး

၁။ ဆင်သည် သွားလာနေစဉ်ပင် မြေကြီးကို ခွဲခြင်း (ထို့အတူ ယောဂီပုဂ္ဂိုလ်သည် ခန္ဓာကိုယ်ကို သုံးသပ်သည် ဖြစ်၍သာလျှင် အလုံးစုံသော ကိလေသာ တို့ကို ဖောက်ခွဲအပ်ခြင်း)၊
၂။ ဆင်သည် တစ်ကိုယ်လုံးဖြင့်သာလျှင် လှည့်လည်၍ ဖြောင့်စွာ ကြည့်ခြင်း, တူရှုအရပ်, အထောင့်အရပ်တို့ကို မကြည့်ခြင်း (ထို့အတူ ယောဂီပုဂ္ဂိုလ်သည် အလုံးစုံသော ကိုယ်ဖြင့် ကြည့်ရခြင်း, တူရူအရပ်, အထောင့်အရပ်, အထက်အရပ်, အောက် အရပ်သို့ မကြည့်ရခြင်း၊ လှည်းထမ်းပိုးတစ်ပြန်မျှသာ ကြည့်ရခြင်း)၊
၃။ ဆင်သည် အမြဲတည်ရာ မရှိမူ၍ ကျက်စားခြင်းငှာ သွားသည်ရှိသော် ထိုရောက်ရာ အရပ်၌သာလျှင် နေထိုင်ရန် ချဉ်းကပ်ခြင်း (ထို့အတူ ယောဂီပုဂ္ဂိုလ်သည် အမြဲတည်နေရာ မရှိသည်ဖြစ်၍ တပ်မက်မှု အာလယကင်းလျက် ဆွမ်းခံသွားရခြင်း၊ ဝိပဿနာရှုသော ရဟန်းသည် သင့်တင့် လျောက်ပတ်သော နှစ်သက်ဖွယ်ရှိသော လိုဏ်ဂူ မဏ္ဍပ် တောင်ဝှမ်း စသည်ကို မြင်လျှင် ထိုအရပ်၌ နေထိုင်ရန် ချဉ်းကပ်ရခြင်း)၊
၄။ ဆင်သည် ရေသို့ သက်ဆင်းသည်ရှိသော် စင်ကြယ် သန့်ရှင်း ညစ်ကြေးကင်း၍ အေးမြကြည်လင်လျက် ကြီးကျယ်သော ပဒုမ္မာကြာအိုင်သို့ သက်ဆင်းကာ ကစားခြင်း (ထို့အတူ ယောဂီပုဂ္ဂိုလ်သည် စင်ကြယ်သန့်ရှင်း ညစ်ကြေး ကင်း၍ အရဟတ္တဖိုလ်တည်းဟူသော ပဒုမ္မာကြာပန်းတို့ဖြင့် ဖုံးလွှမ်းနေသော သတိပဋ္ဌာန် တည်းဟူသော ရေကန်သို့ ဆင်းသက်လျက် ဉာဏ်ဖြင့် သင်္ခါရတရား တို့ကို ခါတွက်လွင့်ပစ်၍ ကစားခြင်း)၊
၅။ ဆင်သည် သတိရှိသည်ဖြစ်၍ ခြေကို ကြွခြင်း ချခြင်း (ထို့အတူ ယောဂီ ပုဂ္ဂိုလ်သည် သတိသမ္ပဇဉ် ဉာဏ်နှင့်ယှဉ်လျက် ကြွခြင်း လှမ်းခြင်း ကွေးခြင်း ဆန့်ခြင်းစသော အမှုတို့ကို ပြုခြင်း) ။ (မိလိန္ဒ၊၃၈၃။) (မိလိန္ဒ၊မြန်။၄၀၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဆင်းရဲ၍ ဒုဂ္ဂတိရောက်ကြောင်း ၅ ပါး

၁။ ယုံကြည်မှု သဒ္ဓါ မရှိခြင်း၊
၂။ ရှက်မှုဟိရီ မရှိခြင်း၊
၃။ ကြောက်လန့်မှု ဩတ္တပ္ပ မရှိခြင်း၊
၄။ ပျင်းရိခြင်း၊
၅။ ပညာမဲ့ခြင်း။ (အံ၊၂၊၂-၃။) (အံ၊မြန်၊၂။၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဆင်းရဲ၍ ဒုဂ္ဂတိရောက်ကြောင်း တရား ၂ ပါး

၁။ ဣန္ဒြိယေသု အဂုတ္တဒွါရတာ- စက္ခု စသော ဣန္ဒြေခြောက်ပါးတို့၌ လုံခြုံသောတံခါး မရှိခြင်း၊
၂။ ဘောဇနေ အမတ္တညုတာ- ဘောဇဉ်တို့၌ အတိုင်းအရှည်ကို မသိခြင်း။ (ခုဒ္ဒက၊၂၁၁။) (ခုဒ္ဒက၊မြန်။၁၉၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဆင်းရဲကြောင်း တရား ၁၀ ပါး

၁။ သူ့အသက် သတ်ခြင်း၊
၂။ သူ့ဥစ္စာခိုးခြင်း၊
၃။ ကာမတို့၌ မှားယွင်းစွာ ကျင့်ခြင်း၊
၄။ မဟုတ်မမှန် ပြောဆိုခြင်း၊
၅။ ကုန်းချောခြင်း၊
၆။ ရုန့်ရင်းကြမ်းတမ်းသော စကားကို ပြောဆိုခြင်း၊
၇။ ပြိန်ဖျင်းသော စကားကို ပြောဆိုခြင်း၊
၈။ သူတစ်ပါးဥစ္စာကို ရှေးရှုကြံစည်ခြင်း၊
၉။ သတ္တဝါတို့အား ဖျက်ဆီးလိုခြင်း၊
၁၀။ မှားသော အမြင် ရှိခြင်း။ (အံ၊၃၊၄၈၂-၄၈၇။) (အံ၊မြန်၊၃။၄၇၂-၄၇၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဆင်းရဲကြောင်း တရား ၃ ပါး

၁။ ကိုယ်ဖြင့် ပြုအပ်သော မကောင်းသော အကျင့် ကာယဒုစရိုက်နှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၂။ နှုတ်ဖြင့် ပြုအပ်သော မကောင်းသော အကျင့် ဝစီဒုစရိုက်နှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၃။ စိတ်ဖြင့် ပြုအပ်သော မကောင်းသော အကျင့် မနောဒုစရိုက်နှင့် ပြည့်စုံခြင်း။ (အံ၊၁၊၁၁၂။) (အံ၊မြန်၊၁။၁၃၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဆင်းရဲကြောင်း တရား ၃ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ အလိုရမ္မက်ကြီးခြင်း (လောဘ)၊
၂။ အမျက်ဒေါသ ကြီးခြင်း (ဒေါသ)၊
၃။ မိုက်မဲတွေဝေခြင်း (မောဟ) ။ (မဟာနိ၊၂၈၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဆင်းရဲခြင်း ၅ မျိုး

၁။ သာသနာတော်၌ ရဟန်းအဖြစ်မည်သည် ဆင်းရဲခြင်း၊
၂။ ရဟန်း ပြုပြီးသူ သည်လည်း ဆွမ်းခံအကျင့်ဖြင့် အသက်မွေးခြင်းကို အားထုတ်ရသဖြင့် အနှိုင်းမရှိ သီလအစုကို စောင့်ရှောက်ခြင်း လောကုတ္တရာတရားအားလျော်သော အကျင့်ပဋိပတ်ကို ဖြည့်ခြင်း၏ အစွမ်းဖြင့် မွေ့လျော်ခြင်းငှာ ဆင်းရဲခြင်း၊
၃။ အိမ်၌ နေသဖြင့် မင်းတို့အား မင်းမှုကိစ္စ, အစိုးရသူ တို့အား အစိုးရခြင်း အမှုကိစ္စ စသည်တို့ကို ဆောင်ရွက်ရသောကြောင့် အိမ်ရာတည်ထောင် လူ့ဘောင်သည် အိုးပေါက်နှင့် သမုဒ္ဒရာကြီးကဲ့သို့ ပြည့်နိုင်ခဲသောကြောင့် ဆင်းရဲခြင်း၊
၄။ အလို မတူသော သူနှင့် ပေါင်းဖော်ရခြင်းသည် ဆင်းရဲခြင်း၊
၅။ ဝဋ်ဆင်းရဲဟု ဆိုအပ်သော အဓွန့်သို့ သွားရခြင်းသည် ဆင်းရဲခြင်း။ (ဓမ္မ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၈၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဆင်းရဲခြင်း ၇ မျိုး

၁။ ဒုက္ခဒုက္ခ- ဆင်းရဲသည်သာလျှင်ဖြစ်သော ဒုက္ခ၊
၂။ ဝိပရိဏာမဒုက္ခ- ဖောက်ပြန်ခြင်း, ဒုက္ခဖြစ်ခြင်း၏ အကြောင်းဖြစ်သော သုခဝေဒနာဟူသော ဒုက္ခ၊
၃။ သင်္ခါရ ဒုက္ခ- လောကီဥပေက္ခာဝေဒနာနှင့် ကြွင်းသော တေဘူမကဘုံ၌ ဖြစ်ကုန်သော လောကီသင်္ခါရ တို့သည် အဖြစ်အပျက်သည် နှိပ်စက်အပ်ကုန်သည်၏ အဖြစ်ကြောင့် ဆင်းရဲခြင်း၊
၄။ ပဋိစ္ဆန္န ဒုက္ခ- ကိုယ်စိတ်၌ ဖြစ်နေသော, ဖုံးကွယ်သော, မထင်ရှားသော ဆင်းရဲဒုက္ခ၊
၅။ အပ္ပဋိစ္ဆန္န ဒုက္ခ- သုံးဆယ့်နှစ်ပါးသော နှိပ်စက်ညှဉ်းပန်းမှု အစရှိသော မဖုံးကွယ်အပ်သော, ထင်ရှားသော ဆင်းရဲဒုက္ခ၊
၆။ ပရိယာယဒုက္ခ- ဒုက္ခဒုက္ခမှ ကြွင်းသော ဇာတိ အစရှိသော အလုံးစုံသော ဆင်းရဲဒုက္ခ၊
၇။ နိပ္ပရိယာယဒုက္ခ- ပရိယာယ်မဟုတ်, မုချဖြစ်သော ဆင်းရဲဒုက္ခ။ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၈၈။) (ဝိသုဒ္ဓိ၊၂၊၁၃၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဆင်းရဲခြင်းသဘော ၃ မျိုး

၁။ ဒုက္ခ ဒုက္ခတာ- တကယ်ဆင်းရဲသော ဆင်းရဲခြင်းသဘော၊
၂။ သင်္ခါရ ဒုက္ခတာ- ပြုပြင်စီရင်မှု ဆင်းရဲခြင်းသဘော၊
၃။ ဝိပရိဏာမ ဒုက္ခတာ- ဖောက်ပြန်တတ်သော ဆင်းရဲခြင်းသဘော။ (ဒီ၊၃၊၁၈၁။) (သံ၊၂၊၄၅၂။)(နေတ္တိ၊ဋ္ဌ၊၁၂။) (နေတ္တိ၊ဋ္ဌ၊၂၁၄။) (နေတ္တိ၊ဝိဘာ၊၂၇၅။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၀၁။) (သံ၊မြန်၊၂။၄၄၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဆင်းရဲစွာ နေရကြောင်း တရား ၂ ပါး

၁။ အမျက်ထွက်ခြင်း ကောဓ၊
၂။ ရန်ငြိုးဖွဲ့ခြင်း ဥပနာဟ။(တစ်နည်း)
သူ့ကျေးဇူးကို ချေဖျက်ခြင်း မက္ခ၊
၂။ အပြိုင်ပြုခြင်း ပလာသ။(တစ်နည်း)
ငြူစူခြင်း ဣဿာ၊
၂။ ဝန်တိုခြင်း မစ္ဆရိယ။ (တစ်နည်း)
လှည့်ပတ်ခြင်း မာယာ၊
၂။ စဉ်းလဲခြင်း သာဌေယျ။(တစ်နည်း)
ဒုစရိုက်တရားတို့မှ မရှက်ခြင်း အဟိရီက၊
၂။ ဒုစရိုက် တရားတို့မှ မလန့်ခြင်း အနောတ္တပ္ပ။ (အံ၊၁၊၉၅။) (အံ၊မြန်၊၁။၁၁၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဆင်းရဲတရား ၅ ပါး

၁။ ရုပ်၊
၂။ ဝေဒနာ၊
၃။ သညာ၊
၄။ သင်္ခါရ၊
၅။ ဝိညာဏ်။ (သံ၊၂၊၂၇။) (သံ၊မြန်၊၂။၂၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဆင်းရဲဖြစ်ကြောင်း တရား ၃ ပါး

၁။ ကာမတဏှာ- ကာမဂုဏ်အာရုံ၌ သာယာသည်၏ အစွမ်း အားဖြင့် ဖြစ်သော တဏှာ၊
၂။ ဘဝတဏှာ- ဘဝသည် (အတ္တသည်) မြဲ၏ဟု ယူသော သဿတ ဒိဋ္ဌိနှင့် တကွဖြစ်သော တဏှာ၊
၃။ ဝိဘဝတဏှာ- ဘဝသည် (အတ္တသည်) သေလျှင် ပြတ်၏ဟု ယူသော ဥစ္ဆေဒဒိဋ္ဌိနှင့် တကွဖြစ်သော တဏှာ။ (သံ၊၂၊၂၇။) (သံ၊မြန်၊၂။၂၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဆံစသော ကောဋ္ဌာသတို့ စက်ဆုပ်ဖွယ်ကောင်းပုံ ၅ မျိုး

၁။ အဆင်းအားဖြင့် စက်ဆုပ်ဖွယ် ကောင်းခြင်း၊
၂။ ပုံသဏ္ဌာန်အားဖြင့် စက်ဆုပ်ဖွယ်ကောင်းခြင်း၊
၃။ အနံ့အသက်အားဖြင့် စက်ဆုပ်ဖွယ်ကောင်းခြင်း၊
၄။ သလိပ်, သည်းခြေ, သွေးစသော ဖြစ်ခဲ့ရာ အကြောင်းအားဖြင့် စက်ဆုပ်ဖွယ်ကောင်းခြင်း၊
၅။ ဆံ စသည် ဖြစ်ရာအရပ်အားဖြင့် စက်ဆုပ်ဖွယ် ကောင်းခြင်း။ (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၂၊၁၇၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဆတ္တပါဏိ ဥယျာဉ်စောင့်၌ ရှိသော အင်္ဂါ ၄ ပါး

၁။ ငြူစူခြင်း မရှိခြင်း၊
၂။ သေရည် မသောက်ခြင်း၊
၃။ သူတစ်ပါးတို့၌ ချစ်ခင်မှု မရှိခြင်း၊
၄။ သူတစ်ပါးတို့၌ အမျက်ထွက်ခြင်း မရှိခြင်း။ (ဇာ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၇၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဆန္ဒ ၅ မျိုး

၁။ ပရိယေသနဆန္ဒ-ဝတ္ထုပစ္စည်းအာရုံ ကာမဂုဏ်တို့ကို ရှာမှီးခြင်း၏ အစွမ်းအားဖြင့် ဖြစ်သော ဆန္ဒ၊
၂။ ပဋိလာဘဆန္ဒ- ရရှိလာသော ပစ္စည်းဝတ္ထုဟူသော အကြောင်းကြောင့် ဖြစ်ပေါ်လာသော ဆန္ဒ၊
၃။ ပရိဘောဂဆန္ဒ- ပစ္စည်းဝတ္ထုတို့ကို သုံးဆောင်ခံစားခြင်း၏ အစွမ်း အားဖြင့် ဖြစ်သော ဆန္ဒ၊
၄။ သန္နိဓိဆန္ဒ- ရရှိလာသော ပစ္စည်းဥစ္စာများကို သိုမှီးသိမ်းဆည်း ထားခြင်း၏ အစွမ်းအားဖြင့်လည်းကောင်း လုံခြုံအောင် စောင့်ရှောက်ခြင်း၏ အစွမ်းအားဖြင့် လည်းကောင်း ဖြစ်သော ဆန္ဒ၊
၅။ ဝိဿဇ္ဇနဆန္ဒ- မျက်မှောက်၌ ဖြစ်သော အကျိုးစီးပွားကို သာလျှင် ကြံစည်၍ စွန့်လွှတ်ခြင်း၏ အစွမ်းအားဖြင့် ဖြစ်သော ဆန္ဒ။ (မဟာနိ၊၂၀၁။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၁၂။) (ဒီ၊ဋီ၊၂၊၂၅၇။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊မြန်၊၂။၅၇၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဆန္ဒံ အဒတွာ ဂမန သိက္ခာပုဒ်၌ အင်္ဂါ ၆ မျိုး

၁။ ဆုံးဖြတ်ကြောင်း စကား ဖြစ်နေစဉ် ဖြစ်ခြင်း၊
၂။ ဓမ္မကံ ဖြစ်ခြင်း၊
၃။ ဓမ္မကံဟု အမှတ် ရှိခြင်း၊
၄။ တူညီသော တစ်ခုတည်းသော သိမ်၌ တည်သူ ဖြစ်ခြင်း၊
၅။ ဥပုသ် စသောကံ၌ တူသော ပေါင်းဖော်ခြင်း ရှိသူ ဖြစ်ခြင်း၊
၆။ ပျက်စေလိုသဖြင့် နှစ်တောင့်ထွာ ဟတ္ထပါသ်ကို စွန့်ခြင်း။ (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၃၊၉၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဆန္ဒန္တအိုင်ကြီး၏ ပတ်ဝန်းကျင်၌ ရှိသော တော ၇ မျိုး

၁။ သုဒ္ဓကလ္လဟာရ တော၊
၂။ သုဒ္ဓ နီလုပ္ပလတော၊
၃။ ရတ္တုပ္ပလ တော၊
၄။ သေတုပ္ပလ တော၊
၅။ ရတ္တပဒုမ တော၊
၆။ သေတ ပဒုမ တော၊
၇။ ကုမုဒကြာ တော။ (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၁၊၂၅၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဆန္ဒပေးမရသော ဌာန ၃ မျိုး

၁။ ကွဲနေသော သံဃာများ ညီညွတ်မှုကို ပြုရာဌာန၊
၂။ တိဏဝတ္ထာရက သမထ အရာဌာန၊
၃။ ပဝါရဏာကို ချီးမြှောက်ရာဌာန။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၃၆၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဆန့်ကျင်ဖက်မှထွက်မြောက်တတ်သော ဓာတ် ၆ မျိုး

၁။ ပျက်စီးစေလိုမှု ဗျာပါဒမှ ထွက်မြောက် တတ်သော မေတ္တာစေတောဝိမုတ္တိ၊
၂။ ညှဉ်းဆဲလိုမှု ဝိဟိံသာမှ ထွက်မြောက်တတ်သော ကရုဏာ စေတောဝိမုတ္တိ၊
၃။ မမွေ့လျော်မှု အရတိမှ ထွက်မြောက်တတ်သော မုဒိတာစေတောဝိမုတ္တိ၊
၄။ စွဲမက်မှု ရာဂမှ ထွက်မြောက်တတ်သော ဥပေက္ခာစေတောဝိမုတ္တိ၊
၅။ ရာဂစသော နိမိတ် အားလုံးတို့မှ ထွက်မြောက်တတ်သော အနိမိတ္တစေတောဝိမုတ္တိ၊
၆။ မဝေခွဲနိုင်မှု သို့လော သို့လော ယုံမှား တွေးတောမှုမှ ထွက်မြောက်တတ်သော အသ္မိမာန သမုဂ္ဃါတ။ (အံ၊၂၊၂၅၇။) (အံ၊မြန်၊၂။၃၃၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဆံပင်၌ ကြောင့်ကြစိုက်ရမှု ၁၆ ပါး

၁။ တန်ဆာဆင်ရခြင်း၊
၂။ ပြေပြစ် ချောမွေ့အောင် ပြုရခြင်း၊
၃။ ဆီလိမ်းရခြင်း၊
၄။ ခေါင်းလျှော်ရခြင်း၊
၅။ ပန်းပန်ရခြင်း၊
၆။ အမွှေးအကြိုင် လိမ်းရခြင်း၊
၇။ ခေါင်းလျှော်ရန်အတွက် တရော်ကင်ပွန်း စသည်ကို ထောင်းထု၍ စိမ်ထုံရခြင်း၊
၈။ သဖန်း ခါးသီးကို ရှာရခြင်း၊
၉။ သျှစ်သျှားသီးကို ရှာရခြင်း၊
၁၀။ ဆံပင်နက်အောင် ဆိုးရည်ဆိုးရခြင်း၊
၁၁။ ဆံပင်ထုံးရခြင်း၊
၁၂။ ဘီးဖြင့် ဖီးရခြင်း၊
၁၃။ ဆေတ္တာသည်တို့ဖြင့် ပြုပြင်ရခြင်း၊
၁၄။ ထုံးပြီးသော ဆံပင်ကို ပြန်ဖြေရခြင်း၊
၁၅။ သန်းရှာရခြင်း၊
၁၆။ ဆံပင်ကျွတ်သည်ရှိသော် စိုးရိမ်ပူဆွေး ငိုကြွေးရခြင်း။ (မိလိန္ဒ၊၁၁။) (မိလိန္ဒ၊မြန်။၁၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဆံပင်၌ မတင့်တယ်သော အခြင်းအရာအားဖြင့် ရှေးရှုထင်ပုံ ၅ မျိုး

၁။ ဝဏ္ဏ- အဆင်း၊
၂။ သဏ္ဌာန- ပုံသဏ္ဌာန်၊
၃။ ဂန္ဓ- အနံ့၊
၄။ အာသယ- မှီရာ၊
၅။ ဩကာသ- တည်ရာ။ (ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၅၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဆံပင်၏ ကင်းဆိတ်သည်၏အဖြစ် ၃ မျိုး

၁။ အတ္တမှ ကင်းဆိတ်သည်၏ အဖြစ်၊
၂။ အတ္တ၏ ဥစ္စာအဖြစ်မှ ကင်းဆိတ်သည်၏ အဖြစ်၊
၃။ မြဲသည်၏ အဖြစ်မှ ကင်းဆိတ်သည်၏ အဖြစ်။ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၄၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဆံပင်၏ ဓာတ် ၄ မျိုး

၁။ ဆံပင် စသည်တို့၌ ခက်မာသည်၏ အဖြစ်သည် ပထဝီဓာတ်၊
၂။ ဆံပင် စသည်တို့၌ ဖွဲ့စည်းတတ်သည်၏ အဖြစ်သည် အာပေါဓာတ်၊
၃။ ဆံပင် စသည်တို့၌ အငွေ့၏ အဖြစ်သည် တေဇောဓာတ်၊
၄။ ဆံပင် စသည်တို့၌ တောင့်မာသည်၏ အဖြစ်သည် ဝါယော ဓာတ်။ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၄၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဆံပင်၏ နိမိတ် ၅ မျိုး

၁။ ဝဏ္ဏနိမိတ်= မှတ်သားကြောင်း အဆင်း၊
၂။ သဏ္ဌာနနိမိတ်= မှတ်သား ကြောင်း သဏ္ဌာန်၊
၃။ ဒိသာနိမိတ်= မှတ်သားကြောင်း အရပ်၊
၄။ ဩကာသနိမိတ်= မှတ်သား ကြောင်း ဖြစ်ရာအရပ်၊
၅။ ပရိစ္ဆေဒနိမိတ်= မှတ်သားကြောင်း အပိုင်းအခြား။ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၄၈။) (ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၆၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဆံပင်၏ လက္ခဏာ ၄ ပါး

၁။ ထဒ္ဓလက္ခဏံ= ကြမ်းတမ်းခြင်းလက္ခဏာ၊
၂။ အာဗန္ဓနလက္ခဏံ= တုပ်နှောင်ဖွဲ့စည်းခြင်းလက္ခဏာ၊
၃။ ဥဏှတ္တလက္ခဏံ= ပူခြင်းလက္ခဏာ၊
၄။ သမုဒီရဏ လက္ခဏံ= ရွေ့ရှားခြင်း တွန်းကန်ခြင်းလက္ခဏာ။ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၄၉။) (ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၆၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဆပ်ပြာ ၃ မျိုး

၁။ ဦသခါရ- မြေပေါက်ဆပ်ပြာ၊
၂။ ဆာရိကခါရ- ပြာစစ်ဆပ်ပြာ၊
၃။ ဂေါမယခါရ- နွားချေးကို စစ်၍ ယူအပ်သော ဆပ်ပြာ။ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၈၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဆဗ္ဗဂ္ဂီရဟန်း ၆ ပါး

၁။ ပဏ္ဍုကမည်သော ရဟန်း၊
၂။ လောဟိတကမည်သော ရဟန်း၊
၃။ မေတ္တိယ မည်သော ရဟန်း၊
၄။ ဘုမ္မဇကမည်သော ရဟန်း၊
၅။ အဿဇိမည်သော ရဟန်း၊
၆။ ပုနဗ္ဗသုက မည်သော ရဟန်း။ (မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၃၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဆယ်နှစ်သို့ မရောက်လာခြင်း၏ အကြောင်း ၇ မျိုး

နိဒ္ဒသဝတ္ထု ၇ မျိုးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဆရာ ၃ မျိုး

၁။ ကာမဂုဏ်တရားတို့၌ ပိုင်းခြား၍ သိခြင်းကို ပညတ်၍ ရုပ်တရားတို့၌လည်းကောင်း, ဝေဒနာတရားတို့၌လည်းကောင်း ပိုင်းခြား၍ သိခြင်းကို မပညတ်နိုင်သဖြင့် ရူပါဝစရ သမာပတ်ကိုသာ ရသော ဆရာ၊
၂။ ကာမဂုဏ်တရားတို့၌လည်းကောင်း ရုပ်တရားတို့၌ လည်းကောင်း ပိုင်းခြားသိခြင်းကို ပညတ်၍ ဝေဒနာတရားတို့၌ ပိုင်းခြား၍ သိခြင်းကို မပညတ် နိုင်သဖြင့် အရူပသမာပတ်ကိုသာ ရသော ဆရာ၊
၃။ ကာမဂုဏ်တရားတို့၌လည်းကောင်း၊ ရုပ်တရားတို့၌လည်းကောင်း၊ ဝေဒနာတရားတို့၌လည်းကောင်း၊ ပိုင်းခြား၍ သိခြင်းကို ပညတ်သဖြင့် အလုံးစုံသော တရားတို့ကို အမှန်အတိုင်း ကိုယ်တိုင် သိစွမ်းနိုင်သော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓ ဆရာ။ (အဘိ၊ပု၊၁၄၂။) (အဘိ၊ပု၊မြန်။၄၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဆရာ ၃ မျိုး

၁။ မျက်မှောက်ဘဝ၌ လည်းကောင်း တမလွန်ဘဝ၌ လည်းကောင်း အတ္တကို ဟုတ်မှန် ခိုင်ခန့်သောအားဖြင့် ပညတ်သော သဿတဝါဒရှိသော ဆရာ၊
၂။ မျက်မှောက်ဘဝ၌ သာလျှင် အတ္တကို ဟုတ်မှန် ခိုင်ခန့်သောအားဖြင့် ပညတ်၍ တမလွန်ဘဝ၌ အတ္တကို ဟုတ်မှန် ခိုင်ခန့်သောအားဖြင့် မပညတ်သော ဥစ္ဆေဒဝါဒရှိသော ဆရာ၊
၃။ ဤမျက်မှောက်ဘဝ၌ လည်းကောင်း, တမလွန်ဘဝ၌လည်းကောင်း အတ္တကို ဟုတ်မှန် ခိုင်ခန့်သောအားဖြင့် မပညတ်သော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဆရာ။ (အဘိ၊ပု၊၁၄၃။) (အဘိ၊ပု၊မြန်။၄၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဆရာ ၃ မျိုး

၁။ ကာမဂုဏ်တို့ကို ပိုင်းခြားသိခြင်းကိုသာ ပညတ်၍ ရုပ်, ဝေဒနာတို့ကို ပိုင်းခြား သိခြင်းကို မပညတ်သော ဆရာ၊
၂။ ကာမဂုဏ်နှင့် ရုပ်တို့ကို ပိုင်းခြားသိခြင်းကိုသာ ပညတ်၍ ဝေဒနာတို့ကို ပိုင်းခြားသိခြင်းကို မပညတ်သော ဆရာ၊
၃။ ကာမဂုဏ်, ရုပ်, ဝေဒနာ သုံးမျိုးလုံးကို ပိုင်းခြားသိခြင်းကို ပညတ်သော ဆရာ။ (အံ၊၁၊၂၈၁။) (အံ၊မြန်၊၁။၂၉၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဆရာ ၄ မျိုး

၁။ ပဗ္ဗဇ္ဇာစရိယ- ရှင်သာမဏေ ဝတ်သောအခါ သရဏဂုံပေးသော ဆရာ၊
၂။ ဥပသမ္ပဒါစရိယ- ရဟန်းခံသောအခါ ကမ္မဝါစာ ဖတ်ပေးသော ဆရာ၊
၃။ နိဿယာစရိယ- နိဿရည်းပေးသော ဆရာ (မှီခို၍ နေထိုင်မှုကို ပေးသော ဆရာ။)၊
၄။ ဥဒ္ဒေသာစရိယ- စာသင်ပေးသော ဆရာ။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၃၆၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဆရာ ၅ မျိုး

၁။ ရှင်သာမဏေ ပြုပေးသော သရဏဂုံဆရာ၊
၂။ ရဟန်းပြုပေးသော ကမ္မဝါဆရာ၊
၃။ နိဿယည်းပေးသော ဆရာ၊
၄။ ပါဠိစာပေ သင်ကြားပေးသော ဆရာ၊
၅။ ဆုံးမဩဝါဒ ပေးသော ဆရာ။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၄၊၂၂၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဆရာ ၅ မျိုး

၁။ ဆရာသည် သီလမစင်ကြယ်ဘဲ တပည့်တို့အား သီလမှ ကာကွယ်ရန် လိုလားခြင်း၊
၂။ ဆရာသည် အသက်မွေးမှု မစင်ကြယ်ဘဲ တပည့်တို့အား အသက်မွေးမှုမှ ကာကွယ် စောင့်ရှောက်ရန် လိုလားခြင်း၊
၃။ ဆရာသည် တရားဟောမှု မစင်ကြယ်ဘဲ တပည့်တို့အား တရား ဟောမှုမှ ကာကွယ်စောင့်ရှောက်ရန် လိုလားခြင်း၊
၄။ ဆရာသည် ဖြေဆိုမှု မစင်ကြယ်ဘဲ တပည့်တို့အား ဖြေဆိုမှုမှ ကာကွယ်စောင့်ရှောက်ရန် လိုလားခြင်း၊
၅။ ဆရာသည် ဉာဏ်အမြင် မစင်ကြယ်ဘဲ တပည့်တို့အား ဉာဏ်အမြင် စင်ကြယ်မှုမှ ကာကွယ်စောင့်ရှောက်ရန် လိုလားခြင်း။ (အံ၊၂၊၁၀၈။) (အံ၊မြန်၊၂။၁၃၂-၁၃၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဆရာ ၅ မျိုး

၁။ ဆရာသည် သီလစင်ကြယ်၍ တပည့်တို့သည် သီလစင်ကြယ်မှုမှ ကာကွယ် စောင့်ရှောက်ရန် မလိုခြင်း၊
၂။ ဆရာသည် အသက်မွေးမှုစင်ကြယ်၍ တပည့်တို့အား အသက် မွေးမှု စင်ကြယ်မှုမှ ကာကွယ်စောင့်ရှောက်ရန် မလိုခြင်း၊
၃။ ဆရာသည် တရားဟောမှု စင်ကြယ်၍ တပည့်တို့အား တရားဟောမှုမှ ကာကွယ်စောင့်ရှောက်ရန် မလိုခြင်း၊
၄။ ဆရာသည် ဖြေဆိုမှုစင်ကြယ်၍ တပည့်တို့အား ဖြေဆိုမှုမှ ကာကွယ်စောင့်ရှောက်ရန် မလိုခြင်း၊
၅။ ဆရာသည် ဉာဏ်အမြင် စင်ကြယ်၍ တပည့်တို့အား ဉာဏ်အမြင် စင်ကြယ်မှုမှ ကာကွယ်စောင့်ရှောက်ရန် မလိုခြင်း။ (အံ၊၂၊၁၁၀။) (အံ၊မြန်၊၂။၁၃၄-၁၃၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဆရာ ၅ မျိုး

၁။ စင်ကြယ်သော သီလ မရှိဘဲလျက် စင်ကြယ်သော သီလရှိ၏၊ ငါ၏ သီလသည် စင်ကြယ်၏၊ ဖြူစင်၏၊ မညစ်နွမ်းဟု ဝန်ခံသော ဆရာ၊
၂။ စင်ကြယ်သော အသက်မွေးခြင်း မရှိဘဲလျက် စင်ကြယ်သော အသက်မွေးခြင်း ရှိ၏၊ ငါ၏ အသက်မွေးမှုသည် စင်ကြယ်၏၊ ဖြူစင်၏၊ မညစ်နွမ်းဟု ဝန်ခံသော ဆရာ၊
၃။ မစင်ကြယ်သော တရားဟောခြင်းရှိလျက် ‘‘စင်ကြယ်သော တရားဟောခြင်း ရှိ၏၊ ငါ၏ တရားဟောခြင်းသည် စင်ကြယ်၏၊ ဖြူစင်၏၊ မညစ်နွမ်း’’ဟု ဝန်ခံသော ဆရာ၊
၄။ မစင်ကြယ်သော ပြောကြားခြင်းရှိလျက် ‘‘စင်ကြယ်သော ပြောကြားခြင်း ရှိ၏၊ ငါ၏ ပြောကြားခြင်းသည် စင်ကြယ်၏၊ ဖြူစင်၏၊ မညစ်နွမ်း’’ဟု ဝန်ခံသော ဆရာ၊
၅။ မစင်ကြယ်သော ဉာဏ်အမြင်ရှိလျက် ‘‘စင်ကြယ်သော ဉာဏ်အမြင် ရှိ၏၊ ငါ၏ ဉာဏ်အမြင်သည် စင်ကြယ်၏၊ ဖြူစင်၏၊ မညစ်နွမ်း’’ဟု ဝန်ခံသော ဆရာ။ (ဝိ၊၄၊၃၄၃-၃၄၄။) (ဝိ၊၄၊၃၅၅။) (ဝိ၊မြန်၊၄။၃၄၈။) (ဝိ၊မြန်၊၄။၃၄၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဆရာ၏ ဂုဏ်အင်္ဂါ ၂၅ ပါး

၁။ ဆရာသည် မိမိတပည့်အပေါ်၌ အမြဲမပြတ် အစောင့်အရှောက်ကို ဖြစ်စေခြင်း၊
၂။ တပည့်၏ မှီဝဲဆည်းကပ်သင့်သော ပုဂ္ဂိုလ်, မဆည်းကပ်သင့်သော ပုဂ္ဂိုလ် တို့ကို သိခြင်း၊
၃။ တပည့်၏ မေ့လျော့မှု, မမေ့လျော့မှုတို့ကို သိခြင်း၊
၄။ တပည့်အတွက် အိပ်ရာနေရာ ထိုင်ခင်းကို သိခြင်း၊
၅။ တပည့်၏ မကျန်းမမာ ဖျားနာသည်ကို သိခြင်း၊
၆။ ဆွမ်းဘောဇဉ် ရ, မရကို သိခြင်း၊
၇။ တပည့်၏ ထူးခြားမှု မထူးခြားမှုကို သိခြင်း၊
၈။ မိမိ သပိတ်အတွင်း၌ ရောက်သော ဘောဇဉ်ကို ခွဲဝေပေးခြင်း၊
၉။ ‘‘မကြောက်လင့်၊ သင်၏ အကျိုးစီးပွားသည် တိုးတက်နေ၏’’ဟု အားပေးအားမြှောက် ပြုခြင်း၊
၁၀။ ‘‘ဤသို့သော ပုဂ္ဂိုလ်နှင့် ပေါင်းသင်းနေ၏’’ဟု တပည့်၏ အပေါင်းအသင်းကို သိခြင်း၊
၁၁။ ရွာ၌ အပေါင်းအသင်းကို သိခြင်း၊
၁၂။ ကျောင်း၌ အပေါင်းအသင်းကို သိခြင်း၊
၁၃။ တပည့်နှင့်အတူ မြူးတူးရယ်မောခြင်းကို မပြုလုပ်ခြင်း၊
၁၄။ တပည့်နှင့်အတူ စကားပြောဆိုမှုကို ပြုခြင်း၊
၁၅။ အနည်းငယ် ချွတ်ချော်တိမ်းပါးသည်ကို တွေ့မြင်သည်ရှိသော် သည်းခံခြင်း၊
၁၆။ လေးစား သမှုဖြင့် ကောင်းစွာ ပြုလုပ်ရခြင်း၊
၁၇။ ဆရာ့ဝတ်ကို မချိုးမဖျက်ရခြင်း၊
၁၈။ မလျှို့မဝှက် ပြုလုပ်ရခြင်း၊
၁၉။ အတတ်ပညာကို အကြွင်းမထားဘဲ သင်ကြားပေးရခြင်း၊
၂၀။ ‘‘တပည့်ကို အတတ်ပညာတို့၌ ကောင်းစွာ ဖြစ်စေအံ့’’ဟု အဖစိတ် ထားရခြင်း၊
၂၁။ ‘‘အဘယ်နည်းဖြင့် မဆုတ်ယုတ်ပါအံ့နည်း’’ဟု ကြီးပွားစေလိုစိတ် ထားရခြင်း၊
၂၂။ ‘‘တပည့်ကို အတတ်ပညာ အားအစွမ်းဖြင့် အားရှိသည်ကို ပြုအံ့’’ဟူသော စိတ်ဓာတ်မျိုးကို ထားရခြင်း၊
၂၃။ တပည့်အပေါ်၌ မေတ္တာစိတ်ကို ရှေးရှုထားရခြင်း၊
၂၄။ ဘေးရန်ရောက်သောအခါတို့၌ မစွန့်ပစ်ရခြင်း၊
၂၅။ ပြုလုပ်ဖွယ် ဝတ်အကျင့်၌ မမေ့လျော့ဘဲ ချွတ်ချော် ဖောက်ပြန်လတ်သော် တရားသဖြင့် ချီးမြှောက်ခြင်း။ (မိလိန္ဒ၊၁၀၁။) (မိလိန္ဒ၊မြန်။၁၀၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဆရာ့ကျင့်ဝတ် ၅ ပါး

၁။ ဆုံးမသင့်သော အရာကို ဆုံးမခြင်း၊
၂။ သင်သင့်သော အရာကို သင်ယူ စေခြင်း၊
၃။ အလုံးစုံသော အတတ်ပညာကို သင်ကြားပေးခြင်း၊
၄။ ကောင်းသော အဆွေခင်ပွန်းတို့ထံ၌ အပ်နှံခြင်း၊
၅။ ခပ်သိမ်းသော အရပ်တို့၌ အစောင့်အရှောက်ပြုခြင်း, ဘေးရန်ကို ကာဆီးပေးခြင်း။ (ဒီ၊၃၊၁၅၄။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၁၇၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဆရာသမားကို မှီ၍နေရသော နိယဿဝိနည်းကံ၌ ကျင့်ဝတ် ၁၈ ပါး

၁။ ဥပဇ္ဈာယ်ဆရာ ပြုလုပ်၍ ရဟန်းခံ မပေးရခြင်း၊
၂။ နိဿယည်း မပေးရခြင်း၊
၃။ သာမဏေကို မလုပ်ကျွေး မပြုစု စေရခြင်း၊
၄။ ရဟန်းမတို့အား ဆုံးမရန် သမုတ်ခြင်းကို မသာယာမနှစ်သက်ရခြင်း၊
၅။ ဩဝါဒ သမ္မုတိရသော်လည်း ရဟန်းမတို့ကို ဩဝါဒ မပေးရခြင်း၊
၆။ နိယဿကံ ပြုကြောင်း ဖြစ်သော အာပတ်သို့ မရောက်ရခြင်း၊
၇။ အခြားအလားတူသော အာပတ်သို့ မရောက်ရခြင်း၊
၈။ ထို့ထက် ရုန့်ရင်းကြမ်းတမ်းသော အာပတ်သို့ မရောက်ရခြင်း၊
၉။ နိယဿဝိနည်းကံကို မကဲ့ရဲ့ရခြင်း၊
၁၀။ နိယဿဝိနည်းကံပြုသော ရဟန်းတို့ကို မကဲ့ရဲ့ရခြင်း၊
၁၁။ ပကတတ် ရဟန်း၏ ဥပုသ်ကို ဆိုင်းငံ့မထားရခြင်း၊
၁၂။ ပဝါရဏာကို ဆိုင်းငံ့မထားရခြင်း၊
၁၃။ ဆုံးမမှုကို မပြုလုပ်ရခြင်း၊
၁၄။ အကြီးအမှူးအရာ၌ မနေရခြင်း၊
၁၅။ အခွင့်ရေး မတောင်းခံရခြင်း၊
၁၆။ မစောဒနာရခြင်း၊
၁၇။ မအောက်မေ့စေရခြင်း၊
၁၈။ ပကတတ်ရဟန်းတို့နှင့် မရောယှက် ရခြင်း။ (ဝိ၊၄၊၁၉။) (ဝိ၊မြန်၊၄။၁၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဆရာအဖြစ် နေ၍ နိဿယည်းပေးနိုင်သော ရဟန်း၏ အင်္ဂါ ၅ ပါး

၁။ ရဟန္တာပုဂ္ဂိုလ်တို့၏ ဥစ္စာဖြစ်သော သီလဂုဏ်နှင့် ပြည့်စုံရခြင်း၊
၂။ ရဟန္တာပုဂ္ဂိုလ်တို့၏ ဥစ္စာဖြစ်သော သမာဓိဂုဏ်နှင့် ပြည့်စုံရခြင်း၊
၃။ ရဟန္တာပုဂ္ဂိုလ်တို့၏ ဥစ္စာဖြစ်သော ပညာဂုဏ်နှင့် ပြည့်စုံရခြင်း၊
၄။ ရဟန္တာ ပုဂ္ဂိုလ်တို့၏ ဥစ္စာဖြစ်သော ဝိမုတ္တိ- အရဟတ္တဖိုလ်ဂုဏ်နှင့် ပြည့်စုံရခြင်း၊
၅။ ရဟန္တာပုဂ္ဂိုလ် တို့၏ ဥစ္စာဖြစ်သော ဝိမုတ္တိဉာဏဒဿန- အရဟတ္တဖိုလ်ကို ဆင်ခြင်သော ပစ္စဝေက္ခဏာဉာဏ် ဂုဏ်နှင့် ပြည့်စုံရခြင်း။ (အံ၊၂၊၂၃၈။) (အံ၊မြန်၊၂။၃၀၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဆွမ်း ၁၄ မျိုး

၁။ သံဃဘတ္တ- သံဃာအား ပေးလှူအပ်သော ဆွမ်း၊
၂။ ဥဒ္ဒေသဘတ္တ- ရည်ညွှန်း၍ ပေးလှူအပ်သော ဆွမ်း၊
၃။ နိမန္တနဘတ္တ- ပင့်ဖိတ်၍ ပေးလှူအပ်သော ဆွမ်း၊
၄။ သလာက ဘတ္တ- စာရေးတံမဲဖြင့် ပေးလှူအပ်သော ဆွမ်း၊
၅။ ပက္ခိကဘတ္တ- လဆန်းပက္ခ, လဆုတ်ပက္ခ တို့၌ ပေးလှူအပ်သော ဆွမ်း၊
၆။ ဥပေါသထိကဘတ္တ- ဥပုသ်နေ့၌ ပေးလှူ အပ်သော ဆွမ်း၊
၇။ ပါဋိပဒိကဘတ္တ- ဥပုသ်အထွက်တစ်ရက်နေ့၌ ပေးလှူအပ်သော ဆွမ်း၊
၈။ အာဂန္တုက ဘတ္တ- ဧည့်သည်အာဂန္တုကတို့အား ပေးလှူအပ်သော ဆွမ်း၊
၉။ ဂမိကဘတ္တ- ခရီးသွားရဟန်း တို့အား ပေးလှူအပ်သော ဆွမ်း၊
၁၀။ ဂိလာနဘတ္တ- ဂိလာနရဟန်းတို့အား ပေးလှူ အပ်သော ဆွမ်း၊
၁၁။ ဂိလာနုပဋ္ဌာကဘတ္တ- ဂိလာနကို ပြုစုလုပ်ကျွေးသော ရဟန်းတို့အား ပေးလှူအပ်သော ဆွမ်း၊
၁၂။ ဝိဟာရဘတ္တ- ကျောင်းတိုက်အား ရည်စူး၍ ပေးလှူအပ်သော ဆွမ်း၊
၁၃။ ဓုရဘတ္တ- အမြဲတမ်း နေအိမ်၌ ပေးလှူအပ်သော ဆွမ်း၊
၁၄။ ဝါရဘတ္တ- ရွာနေ ရဟန်း, တောနေရဟန်း စသည်တို့အား အလှည့်အကြိမ်အားဖြင့် ပေးလှူအပ်သော ဆွမ်း။ (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၂၊၆။) (ဝိမတိ၊၁၊၁၀၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဆွမ်း ၁၆ မျိုး

၁။ ဩဒနော- ထမင်း၊
၂။ ကုမ္မာသော- မုယောမုန့်၊
၃။ သတ္တု- မုန့်ညက်, မုန့်လုံး၊
၄။ မစ္ဆော- ငါး၊
၅။ မံသံ- အသား၊
၆။ ခီရံ- နို့ရည်၊
၇။ ဒဓိ- နို့ဓမ်း၊
၈။ သပ္ပိ- ထောပတ်၊
၉။ နဝနီတံ- ဆီဦး၊
၁၀။ တေလံ- ဆီ၊
၁၁။ မဓု- ပျားရည်၊
၁၂။ ဖာဏိတံ- တင်လဲ၊
၁၃။ ယာဂု- ဆန်ပြုတ်၊
၁၄။ ခါဒနီယံ- မုန့် စသော ခဲဖွယ်၊
၁၅။ သာယနီယံ- ဆီဦးထောပတ် စသော သာယာဖွယ်၊
၁၆။ လေဟနီယံ- နို့ဃနာ စသော လျက်ဖွယ်။ (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၉၆။) (အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၈၂။) (စူဠနိ၊ဋ္ဌ၊၁၁၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဆွမ်း ၂ မျိုး

၁။ ပါတရာသဘတ္တ- အရုဏ်တက်မှ မွန်းတည့်ချိန်အထိ သုံးဆောင်အပ်သော ဆွမ်း၊
၂။ သာယမာသဘတ္တ- မွန်းတည့်ချိန်မှ နောက်တစ်နေ့ အရုဏ်တက်ချိန်အတွင်းအထိ သုံးဆောင်အပ်သော ဆွမ်း။ (ရဟန်းများ နံနက်ဆွမ်းကိုသာ စားကောင်းသည်။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၁၊၇၅။) (မ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၁၂။) (အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၇၇။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊မြန်၊၁။၁၄၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဆွမ်း ၂ မျိုး

၁။ ဆွမ်းကို သုံးဆောင်သော ရဟန်းအား အကုသိုလ်တရား တိုးပွား၍ ကုသိုလ်တရား ဆုတ်ယုတ်သဖြင့် မမှီဝဲအပ်သော ဆွမ်း၊
၂။ ဆွမ်းကို သုံးဆောင်သော ရဟန်းအား အကုသိုလ် တရား ဆုတ်ယုတ်၍ ကုသိုလ်တရား တိုးပွားသဖြင့် မှီဝဲအပ်သော ဆွမ်း။ (အံ၊၃၊၁၇၆။) (အံ၊၃၊၃၃၆။) (အံ၊မြန်၊၃။၁၇၈၊၃၃၅။) (အံ၊မြန်၊၃။၁၇၈၊၃၃၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဆွမ်း ၂ မျိုး (အကျိုးအာနိသင် ကြီးမားလျက် အကျိုးပေးတူမျှသော ဆွမ်း ၂ မျိုး)

၁။ ဘုဉ်းပေး သုံးဆောင်တော်မူပြီးနောက် အတုမဲ့သဗ္ဗညုဘုရားရှင်အဖြစ်သို့ ရောက်သော ဆွမ်း၊
၂။ ဘုဉ်းပေး သုံးဆောင်တော်မူပြီးနောက် အနုပါဒိသေသနိဗ္ဗာနဓာတ်ဖြင့် ပရိနိဗ္ဗာန် စံဝင်တော်မူသော ဆွမ်း။ (ဥဒါန၊၁၈၃။) (ဥဒါန၊မြန်။၁၆၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဆွမ်း ၃ မျိုး

၁။ ဓုရဘတ္တ- အမြဲမပြတ် ပေးလှူအပ်သော ဆွမ်း၊
၂။ ကုဋိဘတ္တ- ကျောင်းအား ပေးလှူ အပ်သော ဆွမ်း၊
၃။ ဝါရကဘတ္တ- အလှည့်ကျအားဖြင့် ပေးလှူအပ်သော ဆွမ်း။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၄၊၁၀၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဆွမ်း ၄ မျိုး (မဟာအဋ္ဌကထာ၌ လာသော ဘတ် ၄ မျိုး)

၁။ ဝိဟာရဘတ်- ကျောင်းတိုက်၌ လှူထားသော လယ်ယာစသည်တို့မှ ဖြစ်သော ဘတ်၊
၂။ အဋ္ဌကဘတ်- ရဟန်းရှစ်ပါးအား ပေးလှူအပ်သော ဘတ်၊
၃။ စတုက္ကဘတ်- ရဟန်းလေးပါးအား လှူအပ်သော ဘတ်၊
၄။ ဂုဠှက ဘတ်- အရသာရှိသော မုန့်တစ်မျိုးဖြင့် သပိတ်အပြည့်ထည့်၍ ပိတ်ပြီးလှူအပ်သော ဘတ်။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၄၊၁၀၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဆွမ်း၌ ရောင့်ရဲခြင်း ၁၅ မျိုး

၁။ ပိဏ္ဍပါတေ ဝိတက္ကသန္တောသော- ဆွမ်းရရန် ကြံစည်ခြင်း၌ ရောင့်ရဲခြင်း၊
၂။ ဂမနသန္တောသော- ဆွမ်းရရန် သွားခြင်း၌ ရောင့်ရဲခြင်း (ကမ္မဋ္ဌာန်းဖြင့် သွားခြင်း။)၊
၃။ ပရိယေသနသန္တောသော- ဆွမ်းရှာမှီးခြင်း၌ ရောင့်ရဲခြင်း၊
၄။ ပဋိလာဘ သန္တောသော- ကောင်းကောင်း, မကောင်းကောင်း ရရှိသော ဆွမ်းဖြင့် ရောင့်ရဲဲခြင်း၊
၅။ ပဋိဂ္ဂဟဏသန္တောသော- မျှလောက်ရုံကို ခံယူခြင်းဖြင့် ရောင့်ရဲခြင်း၊
၆။ မတ္တပဋိဂ္ဂဟဏ သန္တောသော- ပမာဏကိုသိ၍ ခံယူခြင်း၌ ရောင့်ရဲခြင်း၊
၇။ လောလုပ္ပဝိဝဇ္ဇနသန္တောသော- လောလုပ္ပတဏှာကို ပယ်၍ အိမ်စဉ်အတိုင်း ဆွမ်းခံခြင်း၌ ရောင့်ရဲခြင်း၊
၈။ ယထာလာဘ သန္တောသော- ရသမျှသော ဆွမ်းဖြင့် ရောင့်ရဲခြင်း၊
၉။ ယထာဗလသန္တောသော- မိမိ၏ ကာယဗလ အားလျော်စွာ ရောင့်ရဲခြင်း၊
၁၀။ ယထာသာရုပ္ပသန္တောသော- မိမိနှင့်သင့်လျော် သမျှဖြင့် ရောင့်ရဲခြင်း၊
၁၁။ ဥပကာရသန္တောသော- ဆွမ်း၏ ရဟန်းတရားအား ကျေးဇူးပြု မှုကို သိ၍ ရောင့်ရဲခြင်း၊
၁၂။ ပရိမာဏသန္တောသော- အတိုင်းအရှည်ဖြင့် ခံယူခြင်းဖြင့် ရောင့်ရဲခြင်း၊
၁၃။ ပရိဘောဂ သန္တောသော- မွတ်သိပ်ဆာလောင်မှု ပယ်ဖျောက်ရုံမျှ သုံးဆောင် ခြင်းဖြင့် ရောင့်ရဲခြင်း၊
၁၄။ သန္နိဓိပရိဝဇ္ဇနသန္တောသော- သိုမှီးမှု မပြုဘဲ သုံးဆောင်ခြင်းဖြင့် ရောင့်ရဲခြင်း၊
၁၅။ ဝိဿဇ္ဇန သန္တောသော- သာရဏီယအကျင့်၌ တည်သော ရဟန်းသည် ဆွမ်းကို စွန့်ကြဲခြင်း၌ ရောင့်ရဲခြင်း။ (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၉၇။) (အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၈၂။) (စူဠနိ၊ဋ္ဌ၊၁၁၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဆွမ်း၌ ရောင့်ရဲခြင်း ၃ မျိုး

၁။ ဆွမ်း၌ မိမိရရှိခြင်းနှင့် လျော်ညီစွာ ရောင့်ရဲတင်းတိမ်ခြင်း (ယထာ လာဘသန္တောသ)၊
၂။ ဆွမ်း၌ မိမိ ခွန်အားနှင့် လျော်ညီစွာ ရောင့်ရဲတင်းတိမ်ခြင်း (ယထာဗလသန္တောသ)၊
၃။ ဆွမ်း၌ မိမိနှင့် သင့်တော်လျောက်ပတ်သည်နှင့် လျော်ညီစွာ ရောင့်ရဲ တင်းတိမ်ခြင်း (ယထာသာရုပ္ပသန္တောသ)။ (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၈၃။) (မ၊ဋ္ဌ၊၂၊၄၈။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊မြန်၊၁။၃၅၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဆွမ်းကျောင်းဘုန်းကြီး ငရဲကျကြောင်း အင်္ဂါ ၄ ပါး

၁။ ချစ်ခြင်းကြောင့် အဂတိလိုက်ခြင်း၊
၂။ မုန်းခြင်းကြောင့် အဂတိလိုက်ခြင်း၊
၃။ မသိခြင်းကြောင့် အဂတိလိုက်ခြင်း၊
၄။ ကြောက်ရွံ့ ခြင်းကြောင့် အဂတိလိုက်ခြင်း။ (အံ၊၁၊၃၂၆။) (အံ၊မြန်၊၁။၃၄၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဆွမ်းကျောင်းဘုန်းကြီး နတ်ပြည်ရောက်ကြောင်း အင်္ဂါ ၄ ပါး

၁။ ချစ်ခြင်းကြောင့် အဂတိသို့ မလိုက်ခြင်း၊
၂။ မုန်းခြင်းကြောင့် အဂတိသို့ မလိုက်ခြင်း၊
၃။ မသိခြင်းကြောင့် အဂတိသို့ မလိုက်ခြင်း၊
၄။ ကြောက်ရွံ့ခြင်းကြောင့် အဂတိသို့ မလိုက်ခြင်း။ (အံ၊၁၊၃၂၆။) (အံ၊မြန်၊၁။၃၄၂-၃၄၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဆွမ်းကျောင်းဘုန်းကြီး မခန့်ထိုက်ကြောင်း တရား ၅ ပါး

၁။ ဆန္ဒာဂတိသို့ လိုက်ခြင်း၊
၂။ ဒေါသာဂတိသို့ လိုက်ခြင်း၊
၃။ မောဟာဂတိသို့ လိုက်ခြင်း၊
၄။ ဘယာဂတိသို့ လိုက်ခြင်း၊
၅။ ညွှန်းအပ်ပြီး မညွှန်းရသေးသည်ကို မသိခြင်း။ (အံ၊၂၊၂၄၀။) (အံ၊မြန်၊၂။၃၁၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဆွမ်းစားကျောင်းဘုန်းကြီး ခန့်ထိုက်ကြောင်း တရား ၅ ပါး

၁။ ဆန္ဒာဂတိသို့ မလိုက်ခြင်း၊
၂။ ဒေါသာ ဂတိသို့ မလိုက်ခြင်း၊
၃။ မောဟာဂတိသို့ မလိုက်ခြင်း၊
၄။ ဘယာဂတိသို့ မလိုက်ခြင်း၊
၅။ ညွှန်းအပ်ပြီး မညွှန်းရသေးသည်ကို သိခြင်း။ (အံ၊၂၊၂၄၁။) (အံ၊မြန်၊၂။၃၁၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဆွမ်းစားရာ၌ ဆင်ခြင်ရမည့် အင်္ဂါ ၈ ပါး

၁။ မြူးတူးပျော်ပါးခြင်း အကျိုးငှာ မသုံးဆောင်ခြင်း၊
၂။ မာန်ယစ်ခြင်းအကျိုးငှာ မသုံးဆောင်ခြင်း၊
၃။ တန်ဆာဆင်ခြင်း အကျိုးငှာ မသုံးဆောင် ခြင်း၊
၄။ အရေအဆင်း လှပတင့်တယ်စေခြင်းအကျိုးငှာ မသုံးဆောင်ခြင်း၊
၅။ ခန္ဓာကိုယ် တည်တန့်၍ မျှတစေခြင်းငှာသာ သုံးဆောင်ခြင်း၊
၆။ သာသနဗြဟ္မစရိယ မဂ္ဂဗြဟ္မစရိယ နှစ်ပါးကို ချီးမြှောက်နိုင်ခြင်း အကျိုးငှာသာ သုံးဆောင်ခြင်း၊
၇။ ဆာလောင်မွတ်သိပ်မှု ဝေဒနာ ဟောင်းကို ပယ်ဖျောက်၍ ဝေဒနာအသစ်မဖြစ်စေခြင်းငှာ သုံးဆောင်ခြင်း၊
၈။ ဣရိယာပုတ် လေးပါး မျှတစေခြင်းအကျိုးငှာ သုံးဆောင်ခြင်း။ (ဝိသုဒ္ဓိ၊ဋီ၊၁၊၆၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဆွမ်းညွှန်းရဟန်း ငရဲ ကျကြောင်း ၅ ပါး

၁။ ဆန္ဒာဂတိသို့ လိုက်ခြင်း၊
၂။ ဒေါသာဂတိသို့ လိုက်ခြင်း၊
၃။ မောဟာဂတိသို့ လိုက်ခြင်း၊
၄။ ဘယာဂတိသို့ လိုက်ခြင်း၊
၅။ ညွှန်းအပ်သည် မညွှန်းအပ် သည်ကို မသိခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၃၅၅။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၄၅၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဆွမ်းညွှန်းရဟန်း နတ်ပြည်ရောက်ကြောင်း ၅ ပါး

၁။ ဆန္ဒာဂတိသို့ မလိုက်ခြင်း၊
၂။ ဒေါသာ ဂတိသို့ မလိုက်ခြင်း၊
၃။ မောဟာဂတိသို့ မလိုက်ခြင်း၊
၄။ ဘယာဂတိသို့ မလိုက်ခြင်း၊
၅။ ညွှန်း အပ်ပြီး, မညွှန်းအပ်သေးသည်ကို သိခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၃၅၅။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၄၅၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဆွမ်းညွှန်ရဟန်း၏ အင်္ဂါ ၅ ပါး

၁။ ဆန္ဒာဂတိသို့ မလိုက်ရခြင်း၊
၂။ ဒေါသာဂတိသို့ မလိုက် ရခြင်း၊
၃။ မောဟာဂတိသို့ မလိုက်ရခြင်း၊
၄။ ဘယာဂတိသို့ မလိုက်ရခြင်း၊
၅။ ဆွမ်းညွှန် ပြီးခြင်း၊ မညွှန်ရသေးခြင်းကို သိခြင်း။ (ဝိ၊၄၊၃၃၀။) (ဝိ၊မြန်၊၄။၃၃၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဆွမ်းနှင့် သက်ဆိုင်သော ဓုတင် ၅ မျိုး

၁။ ပိဏ္ဍပါတိကင်္ဂဓုတင် (ဆွမ်းခံစားခြင်း။)၊
၂။ သပဒါန စာရိကင်္ဂဓုတင် (အိမ်စဉ်အတိုင်း ဆွမ်းခံစားခြင်း။)၊
၃။ ဧကာသနိကင်္ဂဓုတင် (တစ်ထိုင်တည်း ၌သာ ဆွမ်းစားခြင်း။)၊
၄။ ပတ္တပိဏ္ဍိကင်္ဂဓုတင် (သပိတ်၌ရှိသော ဆွမ်းကိုသာ စားခြင်း။)၊
၅။ ခလုပစ္ဆာဘတ္တိကင်္ဂဓုတင် (တားမြစ်ပြီးဆွမ်းကို ပြန်မစားခြင်း။)။ (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၉၈။) (အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၈၃။) (သုတ္တနိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၇၅။) (စူဠနိ၊ဋ္ဌ၊၁၁၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဆွမ်းဖြစ်ပေါ်ရာ ခေတ် ၁၅ မျိုး

၁။ သံဃဘတ္တ- သံဃာအား လှူအပ်သော ဆွမ်း၊
၂။ ဥဒ္ဒေသ ဘတ္တ- ရည်ညွှန်း၍ လှူအပ်သော ဆွမ်း၊
၃။ နိမန္တနဘတ္တ- ပင့်ဖိတ်၍ လှူအပ်သော ဆွမ်း၊
၄။ သလာကဘတ္တ- စာရေးတံမဲဖြင့် လှူအပ်သော ဆွမ်း၊
၅။ ပက္ခိက- လဆန်းပက္ခ, လဆုတ် ပက္ခတို့၌ လှူအပ်သော ဆွမ်း၊
၆။ ဥပေါသထိက- ဥပုသ်နေ့၌ လှူအပ်သော ဆွမ်း၊
၇။ ပါဋိပဒိကဘတ္တ- ဥပုသ်အထွက်တစ်ရက်နေ့၌ လှူအပ်သော ဆွမ်း၊
၈။ အာဂန္တုကဘတ္တ- ဧည့်သည်အာဂန္တုတို့အား လှူအပ်သော ဆွမ်း၊
၉။ ဂမိကဘတ္တ- ခရီးသွားရဟန်းတို့အား လှူ အပ်သော ဆွမ်း၊
၁၀။ ဂိလာနဘတ္တ- ဂိလာနရဟန်းတို့အား လှူအပ်သော ဆွမ်း၊
၁၁။ ဂိလာနုပဋ္ဌာကဘတ္တ- ဂိလာနကို ပြုစုလုပ်ကျွေးသော ရဟန်းတို့အား လှူအပ်သော ဆွမ်း၊
၁၂။ ဓုရဘတ္တ- အမြဲတမ်းနေအိမ်၌ လှူအပ်သော ဆွမ်း၊
၁၃။ ကုဋိဘတ္တ- ကျောင်းကို ရည်စူး၍ လှူအပ်သော ဆွမ်း၊
၁၄။ ဝါရဘတ္တ- ရွာနေရဟန်း, တောနေရဟန်း စသည်တို့အား အလှည့် အကြိမ်အားဖြင့် လှူအပ်သော ဆွမ်း၊
၁၅။ ဝိဟာရဘတ္တ- ကျောင်းတိုက်အား ရည်စူး၍ လှူအပ်သော ဆွမ်း။ (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၉၇။) (အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၈၂။) (စူဠနိ၊ဋ္ဌ၊၁၁၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဆွမ်းလှူကျိုး ၁၀ ပါး

စားဖွယ်သောက်ဖွယ်လှူရကျိုး ၁၀ နှင့်တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဆွမ်းလှူကျိုး ၁၂ ပါး

၁။ တာဝတိံသာနတ်ပြည် တစ်ထောင်သော နတ်မင်းတို့၏ မိဖုရားအဖြစ်ကို ရခြင်း၊
၂။ တစ်ထောင်သော စကြာမင်းတို့၏ မိဖုရားအဖြစ်ကို ရခြင်း၊
၃။ မရေမတွက်နိုင်သော ပဒေသရာဇ်မင်းအဖြစ်ကို ရခြင်း၊
၄။ ကြာညိုပန်းအဆင်းနှင့် တူသော အဆင်းရှိသည် ဖြစ်၍ အလွန် အဆင်းလှခြင်း၊
၅။ ကိုယ်အင်္ဂါအားလုံးနှင့် ပြည့်စုံသည်ဖြစ်၍ လွန်စွာ ရှုချင်စဖွယ် ရှိခြင်း၊
၆။ မြတ်သော အမျိုး၌ ဖြစ်၍ အလင်းအရောင်ကို ဆောင်နိုင်ခြင်း၊
၇။ မောင်းမ တစ်ထောင်တို့၏ အကြီးအမှူး ဖြစ်ခြင်း၊
၈။ မရေမတွက်နိုင်သော သင်္ကန်း, ဆွမ်း, ဆေးပစ္စည်း ကျောင်း အိပ်ရာနေရာတို့ကို ရရှိခြင်း၊
၉။ ဆွမ်းလှူခဲ့သည့်အချိန်မှ စ၍ သုံးဆယ့်တစ်ကမ္ဘာ တိုင်တိုင် ဒုဂ္ဂတိဘဝသို့ မလားရောက်ရခြင်း၊
၁၀။ လူ့ဘဝနှင့် နတ်ဘဝ နှစ်မျိုးတို့၌သာ ကျင်လည်ခဲ့ရခြင်း၊
၁၁။ များသော စည်းစိမ်ဥစ္စာရှိ၍ မြင့်မြတ်သော အမျိုး၌ ဖြစ်ရခြင်း၊
၁၂။ နောက်ဆုံးဘဝ၌ ကိလေသာကုန်ခန်း၍ ရဟန္တာ ဖြစ်ရခြင်း။ (အပ၊၂၊၂၈၄။) (အပ၊မြန်၊၂။၂၇၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဆွမ်းလှူကျိုး ၅ ပါး

၁။ အသက်ကို ပေးလှူသည် မည်ခြင်း၊
၂။ အဆင်းကို ပေးလှူသည် မည်ခြင်း၊
၃။ ချမ်းသာကို ပေးလှူသည် မည်ခြင်း၊
၄။ ခွန်အားကို ပေးလှူသည် မည်ခြင်း၊
၅။ ပညာကို ပေးလှူသည် မည်ခြင်း။ (အံ၊၂၊၃၅။) (အံ၊မြန်၊၂။၄၅။) (အံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၄၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဆွမ်းအကျိုး ၄ ပါး

၁။ ဘောဇဉ်ပေးလှူခြင်းသည် အသက်ကို ပေးလှူခြင်းမည်၍ အသက် ရှည်ခြင်း၊
၂။ ဘောဇဉ်ပေးလှူခြင်းသည် အဆင်းကို ပေးလှူခြင်းမည်၍ အဆင်းလှခြင်း၊
၃။ ဘောဇဉ်ကို ပေးလှူခြင်းသည် ချမ်းသာကို ပေးလှူခြင်းမည်၍ ချမ်းသာကို ရရှိနိုင်ခြင်း၊
၄။ ဘောဇဉ်ကို ပေးလှူခြင်းသည် ခွန်အားကို ပေးလှူခြင်းမည်၍ ခွန်အားကြီးခြင်း။ (အံ၊၁၊၃၇၄-၃၇၅။) (အံ၊မြန်၊၁။၃၈၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဆွေးနွေးမေးမြန်းသင့်သော ပုဂ္ဂိုလ် ၅ မျိုး

၁။ သီလနှင့် ပြည့်စုံ၍ သီလနှင့် စပ်သော ပြဿနာကို ဖြေဆိုနိုင်သူ၊
၂။ သမာဓိနှင့် ပြည့်စုံ၍ သီလနှင့်စပ်သော ပြဿနာကို ဖြေဆိုနိုင်သူ၊
၃။ ပညာနှင့် ပြည့်စုံ၍ သီလနှင့် စပ်သော ပြဿနာကို ဖြေဆိုနိုင်သူ၊
၄။ လွတ်မြောက်ကြောင်း ဝိမုတ္တိနှင့် ပြည့်စုံ၍ သီလနှင့်စပ်သော ပြဿနာကို ဖြေဆိုနိုင်သူ၊
၅။ ပစ္စဝေက္ခဏာ ဉာဏ်အမြင်နှင့် ပြည့်စုံ၍ သီလနှင့် စပ်သော ပြဿနာကို ဖြေဆိုနိုင်သူ။ (အံ၊၂၊၁၆၇။) (အံ၊မြန်၊၂။၂၁၂-၂၁၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဆွေမျိုး ၄ မျိုး

၁။ သားချင်း ဆွေမျိုး- ဉာတိဗန္ဓဝ၊
၂။ အနွယ်တူ ဆွေမျိုး- ဂေါတ္တဗန္ဓဝ၊
၃။ တိုင်ပင်ဖက် ဆွေမျိုး- မန္တဗန္ဓဝ၊
၄။ အတတ်ပညာ ဆွေမျိုး- သိပ္ပဗန္ဓဝ။ (မဟာနိ၊၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဆွေးမြည့်ပျက်စီးခြင်း ၁၀ မျိုး

၁။ မှန်ကန်သော အယူအမြင်ရှိသူ၏ သန္တာန်၌ မှားယွင်းသော အယူအမြင်၏ဆွေးမြေ့ပျက်စီးမှု၊
၂။ မှန်ကန်သော အကြံအစည်ရှိသူ၏ သန္တာန်၌ မှားယွင်းသော အကြံအစည်၏ဆွေးမြေ့ပျက်စီးမှု၊
၃။ မှန်ကန်သော စကားရှိသူ၏ သန္တာန်၌ မှားယွင်းသော စကားပြောဆိုမှု၏ဆွေးမြေ့ပျက်စီးမှု၊
၄။ မှန်ကန်သော အလုပ်ရှိသူ၏ သန္တာန်၌ မှားယွင်းသော အမှုအလုပ်၏ဆွေးမြေ့ပျက်စီးမှု၊
၅။ မှန်ကန်သော အသက်မွေးသူ၏ သန္တာန်၌ မှားယွင်းသော အသက်မွေးမှု၏ဆွေးမြေ့ပျက်စီးမှု၊
၆။ မှန်ကန်သော လုံ့လရှိသူ၏ သန္တာန်၌ မှားယွင်းသော လုံ့လ၏ဆွေးမြေ့ပျက်စီးမှု၊
၇။ မှန်ကန်သော သတိရှိသူ၏သန္တာန်၌ မှားယွင်းသော သတိ၏ ဆွေးမြေ့ပျက်စီးမှု၊
၈။ မှန်ကန်သော သမာဓိရှိသူ၏ သန္တာန်၌ မှားယွင်းသော သမာဓိ၏ ဆွေးမြေ့ပျက်စီးမှု၊
၉။ သမ္မာဉာဏ်ဟူသော ပစ္စဝေက္ခဏဉာဏ်ရှိသူ၏ သန္တာန်၌ မိစ္ဆာဉာဏ်၏ ဆွေးမြေ့ပျက်စီးမှု၊
၁၀။ မှန်ကန်သော လွတ်မြောက်မှုရှိသူ၏ သန္တာန်၌ မှားယွင်းသော လွတ်မြောက်မှု၏ဆွေးမြေ့ပျက်စီးမှု။ (မ၊၃၊၁၂၀။) (အံ၊၃၊၄၃၀။) (ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၇၁။) (မ၊မြန်၊၃။၁၂၄။) (အံ၊မြန်၊၃။၄၂၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဆား ၂ မျိုး

၁။ ပေါက်ဆား၊
၂။ ချက်ဆား။ (ဝိ၊၅၊၂၁၅။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၃၀၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဆား ၂ မျိုး

၁။ သမုဒ္ဒရာမှ ဖြစ်သော ဆား၊
၂။ ဆားနက် (ဆားပုတ်။)။ (ဝိ၊၅၊၂၁၅။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၃၀၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဆား ၂ မျိုး

၁။ သိန္ဓောဆား၊
၂။ သရဝဇာမည်သော ထွက်ဆား။ (ဝိ၊၅၊၂၁၅။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၃၀၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဆား ၂ မျိုး

၁။ ရောမဇနပုဒ်၌ ဖြစ်သော ဆား၊
၂။ မုယောပြာဖြင့် ပြုသော ဆား။ (ဝိ၊၅၊၂၁၅။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၃၀၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဆိတ်ငြိမ်ရာ ဝိပဿနာပွားသော ပုဂ္ဂိုလ်တို့ ရရှိအပ်သော အကျိုး ၂ မျိုး

၁။ မျက်မှောက် ဘဝ၌ပင် အရဟတ္တမဂ် အရဟတ္တဖိုလ်ကို ရ၍ ရဟန္တာ ဖြစ်နိုင်ခြင်း၊ ၂။(ရဟန္တာ မဖြစ်ခဲ့လျှင်) အနာဂါမ် ဖြစ်နိုင်ခြင်း။ (ခုဒ္ဒက၊၂၂၂။) (ခုဒ္ဒက၊မြန်။၂၀၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဆိတ်ငြိမ်ရာ၌ နေပါလျက် လာဘ်လာဘကို အလိုရှိသော ရဟန်း ၈ မျိုး

၁။ ဆိတ်ငြိမ်ရာ၌ နေ၍ လာဘ်လာဘကို အလိုရှိသဖြင့် အားထုတ်သော်လည်း လာဘ်လာဘ မရရှိသောကြောင့် စိုးရိမ်ပူဆွေးလျက် သူတော်ကောင်းတရားမှ ရွေ့လျောသော ရဟန်း၊
၂။ ဆိတ်ငြိမ်ရာ၌ နေ၍ လာဘ်လာဘကို အလိုရှိသဖြင့် အားထုတ်သောအခါ လာဘ်လာဘ ရရှိလာသောကြောင့် လာဘ်ဖြင့် ယစ်မူးပြီး သူတော်ကောင်းတရားမှ ရွေ့လျောသော ရဟန်း၊
၃။ ဆိတ်ငြိမ်ရာ၌ နေ၍ လာဘ်လာဘကို အလိုရှိသော်လည်း အားမထုတ်သဖြင့် လာဘ်လာဘကို မရသောကြောင့် စိုးရိမ်ပူဆွေးလျက် သူတော်ကောင်းတရားမှ ရွေ့လျောသော ရဟန်း၊
၄။ ဆိတ်ငြိမ်ရာ၌ နေ၍ လာဘ်လာဘကို အလိုရှိသူဖြစ်ပါလျက် အားမထုတ်သော်လည်း လာဘ်လာဘ ရရှိလာ သောကြောင့် ထိုလာဘ်ဖြင့် ယစ်မူးပြီး သူတော်ကောင်းတရားမှ ရွေ့လျောသော ရဟန်း၊
၅။ ဆိတ်ငြိမ်ရာ၌ နေ၍ လာဘ်လာဘကို အလိုရှိသဖြင့် အားထုတ်သော်လည်း လာဘ်မရ၊ သို့သော် စိုးရိမ်ပူဆွေးမှု မရှိဘဲ သူတော်ကောင်းတရားမှလည်း မရွေ့လျောသော ရဟန်း၊
၆။ ဆိတ်ငြိမ်ရာ၌ နေ၍ လာဘ်လာဘကို အလိုရှိသဖြင့် အားထုတ်သောအခါ လာဘ် လာဘ ရရှိလာသော်လည်း၊ ထိုလာဘ်ဖြင့် မယစ်မူး, မမေ့လျော့ဘဲ သူတော်ကောင်းတရားမှလည်း မရွေ့လျောသော ရဟန်း၊
၇။ ဆိတ်ငြိမ်ရာ၌ နေ၍ လာဘ်လာဘကို အလိုရှိသော်လည်း အားမထုတ်သဖြင့် လာဘ်လာဘများကို မရရှိ၊ သို့သော် လာဘ်ဖြင့် စိုးရိမ်ပူဆွေးမှု မရှိဘဲ သူတော်ကောင်းတရားမှလည်း မရွေ့လျောသော ရဟန်း၊
၈။ ဆိတ်ငြိမ်ရာ၌ နေ၍ လာဘ်ကို အလိုမရှိသဖြင့် အားမထုတ်ပါဘဲ လာဘ်လာဘများ ရရှိလာသဖြင့် ထိုလာဘ်ဖြင့် မယစ်မူး, မမေ့လျော့ဘဲ သူတော်ကောင်းတရားမှလည်း မရွေ့လျောသော ရဟန်း။ (အံ၊၃၊၁၁၆။) (အံ၊၃၊၁၄၃။) (အံ၊မြန်၊၃။၁၁၇၊၁၄၅။) (အံ၊မြန်၊၃။၁၁၇၊၁၄၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဆိတ်သုဉ်းခြင်း ၂၀ ပါး

၁။ ဆိတ်သုဉ်းသော ဆိတ်သုံးခြင်း (သုညသုည)၊
၂။ သင်္ခါတို့မှ ဆိတ်သုဉ်းခြင်း (သင်္ခါရသုည)၊
၃။ ဖောက်ပြန်သောအားဖြင့် ဆိတ်သုဉ်းခြင်း (ဝိပရိဏာမသုည)၊
၄။ မြတ်သော ဆိတ်သုဉ်းခြင်း (အဂ္ဂသုည)၊
၅။ လက္ခဏာတို့မှ ဆိတ်သုဉ်းခြင်း (လက္ခဏ သုည)
၆။ ခွါသောအားဖြင့် ဆိတ်သုဉ်းခြင်း (ဝိက္ခမ္ဘနသုည)၊
၇။ တဒင်္ဂအားဖြင့် ဆိတ်သုဉ်းခြင်း (တဒင်္ဂ သုည)၊
၈။ ကောင်းစွာ ဖြတ်သောအားဖြင့် ဆိတ်သုဉ်းခြင်း (သမုစ္ဆေဒသုည)၊
၉။ တစ်ဖန် ငြိမ်းသောအားဖြင့် ဆိတ်သုဉ်းခြင်း (ပဋိပ္ပဿဒ္ဓိသုည)၊
၁၀။ ထွက်မြောက်သောအားဖြင့် ဆိတ်သုဉ်းခြင်း (နိဿရဏသုည)၊
၁၁။ အတွင်း (အဇ္ဈတ္တ) ဆိတ်သုဉ်းခြင်း (အဇ္ဈတ္တသုည)၊
၁၂။ အပ (ဗဟိဒ္ဓ) ဆိတ်သုဉ်းခြင်း (ဗဟိဒ္ဓါသုည)၊
၁၃။ နှစ်မျိုးလုံး ဆိတ်သုဉ်းခြင်း (ဥဘတော သုည)
၁၄။ သဘောတူ (သဘာဂ) ဆိတ်သုဉ်းခြင်း (သဘာဂသုည)၊
၁၅။ သဘောမတူ (ဝိသဘာဂ) ဆိတ်သုဉ်းခြင်း (ဝိသဘာဂသုည)
၁၆။ ရှာမှီးသော ဆိတ်သုဉ်းခြင်း (ဧသနာသုည)
၁၇။ သိမ်းဆည်းသော ဆိတ်သုဉ်းခြင်း (ပရိဂ္ဂဟသုည။)၊
၁၈။ ရသောအားဖြင့် ဆိတ်သုဉ်းခြင်း (ပဋိလာဘသုည)၊
၁၉။ ထိုးထွင်း၍ သိသော ဆိတ်သုဉ်းခြင်း (ပဋိဝေဓသုည)၊
၂၀။ တစ်ခုတည်း အဖြစ်ဟူသော ဆိတ်သုဉ်းခြင်း (ဧကတ္တသုည)၊
၂၁။ အထူးထူးအဖြစ်ဟူသော ဆိတ်သုဉ်းခြင်း (နာနတ္တသုည)၊
၂၂။ နှစ်သက်သော ဆိတ်သုဉ်းခြင်း (ခန္တိသုည)၊
၂၃။ အဓိဋ္ဌာန်အားဖြင့် ဆိတ် သုဉ်းခြင်း (အဓိဋ္ဌာနသုည)၊
၂၄။ သက်ဝင်သောအားဖြင့် ဆိတ်သုဉ်းခြင်း (ပရိယောဂါဟဏ သုည)၊
၂၅။ မြတ်သော ဆိတ်သုဉ်းခြင်း (ပရမတ္ထသုည)။ (ပဋိသံ။၃၅၉။) (ပဋိသံ။၃၆၆။) (ပဋိသံ၊မြန်။၄၂၃။) (ပဋိသံ၊မြန်။၄၂၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဆိုးကျိုးရှိသော တရား ၁၀ ပါး

၁။ သူ့အသက် သတ်ခြင်း၊
၂။ သူ့ဥစ္စာခိုးခြင်၊
၃။ ကာမတို့၌ မှားယွင်းစွာ ကျင့်ခြင်း၊
၄။ မဟုတ်မမှန် ပြောဆိုခြင်း၊
၅။ ကုန်းချောခြင်း၊
၆။ ရုန့်ရင်းကြမ်းတမ်းသော စကားကို ပြောဆိုခြင်း၊
၇။ ပြိန်ဖျင်းသော စကားကို ပြောဆိုခြင်း၊
၈။ သူတစ်ပါးဥစ္စာကို ရှေးရှုကြံစည်ခြင်း၊
၉။ သတ္တဝါတို့အား ဖျက်ဆီးလိုခြင်း၊
၁၀။ မှားသော အမြင် ရှိခြင်း။ (အံ၊၃၊၄၈၂-၄၈၇။) (အံ၊မြန်၊၃။၄၇၂-၄၇၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဆိုဆုံးမခက်သူ ဖြစ်ကြောင်း တရား ၁၆ ပါး

၁။ ယုတ်မာသော အလိုဆိုးရှိ၍ ထိုအလိုဆိုး နောက်သို့ လိုက်သူ ဖြစ်ခြင်း၊
၂။ မိမိကိုယ်ကို ချီးကျူးမြှင့်တင်၍ သူတစ်ပါးတို့အား ကဲ့ရဲ့ရှုတ်ချသူ ဖြစ်ခြင်း၊
၃။ အမျက်ဒေါသ ထွက်တတ်၍ အမျက်ဒေါသ၏ လွှမ်းမိုးခံရသူ ဖြစ်ခြင်း၊
၄။ အမျက်ဒေါသ ထွက်လေ့ရှိပြီး အမျက်ဒေါသကြောင့် ရန်ငြှိုးဖွဲ့လေ့ရှိသူ ဖြစ်ခြင်း၊
၅။ အမျက်ဒေါသ ထွက်လေ့ ရှိပြီး အမျက်ဒေါသကြောင့် အစွဲလမ်းကြီးသူ ဖြစ်ခြင်း၊
၆။ ဒေါသထွက်လေ့ရှိပြီး ဒေါသနှင့် နီးစပ်သော စကားကို ပြောဆိုတတ်သူ ဖြစ်ခြင်း၊
၇။ အပြစ်တင်ခံရလျှင် အပြစ်တင်သူအား ဆန့်ကျင်ဘက် ပြုတတ်သူ ဖြစ်ခြင်း၊
၈။ အပြစ်တင်ခံရလျှင် ထိုအပြစ်တင်သူအား ကြိမ်းမောင်း တတ်ခြင်း၊
၉။ အပြစ်တင်ခံရလျှင် ထိုအပြစ်တင်သူအား အပြစ်ပြန်တင်တတ်ခြင်း၊
၁၀။ အပြစ် တင်ခံရလျှင် အကြောင်းတစ်မျိုးမျိုးဖြင့် ဖုံးလွှမ်းလျက် စကားကို ပြင်ပသို့ လွှဲပြောင်းပြီး စိတ်ဆိုး အမျက်ထွက်ကာ ပြစ်မှားတတ်ခြင်း၊
၁၁။ အပြစ်တင်ခံရလျှင် မိမိ၏ ဖြစ်စဉ်အကြောင်း အတ္ထုပ္ပတ္တိကို ရှင်းမပြနိုင်ခြင်း၊
၁၂။ ကျေးဇူးကန်းလျက် ဂုဏ်တုဂုဏ်ပြိုင် ပြုတတ်ခြင်း၊
၁၃။ မနာလိုစိတ်ရှိပြီး နှမြောဝန်တို တတ်သူ ဖြစ်ခြင်း၊
၁၄။ ကောက်ကျစ်စဉ်းလဲပြီး လှည့်ပတ် တတ်သူ ဖြစ်ခြင်း၊
၁၅။ မောက်မာခက်ထန်လျက် မာနကြီးသူ ဖြစ်ခြင်း၊
၁၆။ မိမိအယူကို စွဲလမ်းလျက် မြဲမြံစွာ ယူတတ်သူ စွန့်နိုင်ခဲသူ ဖြစ်ခြင်း။ (မ၊၁၊၁၃၃။) (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၉၇။)(မ၊မြန်၊၁။၁၄၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဆိုဆုံးမလွယ်သူ ဖြစ်ကြောင်း တရား ၁၆ ပါး

၁။ ယုတ်မာသော အလိုဆိုး မရှိမူ၍ ထိုအလိုဆိုး နောက်သို့ မလိုက်သူ ဖြစ်ခြင်း၊
၂။ မိမိကိုယ်ကို မချီးကျူး မမြှင့်တင်မူ၍ သူတစ်ပါးတို့ အားလည်း မကဲ့ရဲ့ မရှုတ်ချခြင်း၊
၃။ အမျက်မထွက်တတ်သဖြင့် အမျက်ဒေါသလွှမ်းမိုးမှုကို မခံရခြင်း၊
၄။ အမျက်ဒေါသ ထွက်လေ့မရှိဘဲ အမျက်ဒေါသကြောင့် ရန်ငြှိုးဖွဲ့လေ့ မရှိခြင်း၊
၅။ အမျက်ဒေါသထွက်လေ့မရှိဘဲ အမျက်ဒေါသကြောင့် အစွဲအလမ်း မကြီးခြင်း၊
၆။ အမျက် ဒေါသထွက်လေ့မရှိဘဲ ဒေါသနှင့်နီးစပ်သော စကားကို ပြောဆိုလေ့မရှိခြင်း၊
၇။ အပြစ် တင်ခံရလျှင် အပြစ်တင်သူအား ဆန့်ကျင်ဘက် မပြုလုပ်ခြင်း၊
၈။ အပြစ်တင်ခံရလျှင် အပြစ်တင်သူအား မကြိမ်းမောင်းခြင်း၊
၉။ အပြစ်တင်ခံရလျှင် အပြစ်တင်သူအား တစ်ဖန်ပြန်၍ အပြစ်မတင်ခြင်း၊
၁၀။ အပြစ်တင်ခံရလျှင် အကြောင်းတစ်မျိုးမျိုးဖြင့် မဖုံးလွှမ်းမူ၍ စကား ကိုလည်း အပြင်ပသို့ မလွဲပြောင်းဘဲ အမျက်မထွက် မပြစ်မှားတတ်ခြင်း၊
၁၁။ အပြစ်တင်ခံ ရလျှင် မိမိ၏ဖြစ်စဉ် အကြောင်းစုံကို ပြေလည်အောင် ရှင်းပြနိုင်ခြင်း၊
၁၂။ ကျေးဇူးမကန်းမူ၍ ဂုဏ်တုဂုဏ်ပြိုင် မပြုလုပ်တတ်ခြင်း၊
၁၃။ မနာလိုစိတ်မရှိဘဲ နှမြောဝန်တိုတတ်သူလည်း မဟုတ်ခြင်း၊
၁၄။ မကောက်ကျစ် မစဉ်းလဲ မလှည့်ပတ်တတ်သူ ဖြစ်ခြင်း၊
၁၅။ မမောက်မာ မခက်ထန်ဘဲ မာနမကြီးသူ ဖြစ်ခြင်း၊
၁၆။ မိမိအယူကို မစွဲလမ်းသူ မြဲမြံစွာ မယူသူ စွန့်လွှတ် နိုင်သူ ဖြစ်ခြင်း။ (မ၊၁၊၁၃၅။) (မ၊မြန်၊၁။၁၄၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဆီ ၅ မျိုး

၁။ တိလတေလ- နှမ်းဆီ၊
၂။ သာသပတေလ- မုန်ညင်းဆီ၊
၃။ မဓုကတေလ- သစ်မည်စည် ဆီ၊
၄။ ဧရဏ္ဍကတေလ- ကြက်ဆူဆီ၊
၅။ ဝသာတေလ- သားအမဲဆီ၊ ဆီကြည်ဆီ။ (ဝိ၊၅၊၂၃၀။) (မ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၄၄။) (သံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၇၁။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၃၁၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဆီ လှူရကျိုး ၅ ပါး

ထောပတ် လှူရကျိုး ၅ ပါးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဆီကျည် ၃ မျိုး

၁။ ကြေးကျည်၊
၂။ သစ်သားကျည်၊
၃။ သစ်သီးကျည်။ (ဝိ၊၃၊၂၉၇။) (ဝိ၊မြန်၊၃။၂၇၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဆီကျည် လှူရကျိုး ၅ ပါး

၁။ အလွန် နှစ်လိုဖွယ်သော ရုပ်ရေအဆင်း ရှိခြင်း၊
၂။ အလွန် သာယာ နာပျော်ဖွယ်ကောင်းသော စကားသံရှိသူ ဖြစ်ခြင်း၊
၃။ အလွန်ကောင်းစွာ တက်ကြွသော စိတ်ရှိသူ ဖြစ်ခြင်း၊
၄။ မပျံ့လွင့်သော စိတ်ရှိခြင်း၊
၅။ အလုံးစုံသော အစောင့်အရှောက်တို့ဖြင့် စောင့်ရှောက် အပ်ခြင်း (အစောင့်ရှောက်ခံရသူဖြစ်ခြင်း)။ (အပ၊၁၊၃၆၁။) (အပ၊မြန်၊၁။၃၇၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဆီကြည် ၅ မျိုး

၁။ ဝံဆီကြည်၊
၂။ ငါးဆီကြည်၊
၃။ မိကျောင်းဆီကြည်၊
၄။ ဝက်ဆီကြည်၊
၅။ မြည်းဆီကြည်။ (ဝိ၊၅၊၂၃၀။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၃၁၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဆီမီး လှူရကျိုး ၁၁ ပါး

၁။ တာဝတိံသာနတ်ပြည်၌ အမြင့် ယူဇနာခြောက်ဆယ်, အကျယ်ယူဇနာ သုံးဆယ်ရှိသော ဘုံဗိမာန်ကို ရရှိခြင်း၊
၂။ မရေမတွက်နိုင်သော ဆီမီးတိုင်များ ဝန်းရံလျက် နတ်ဘုံရှိသလောက် ထွန်းလင်းတောက်ပခြင်း၊
၃။ မျက်ကွယ်ဖြစ်လျက် အလိုရှိလျှင် အထက် အောက် ဖီလာ အရပ်မျက်နှာအားလုံးကို မျက်စိဖြင့် မြင်နိုင်ခြင်း၊
၄။ သုဂတိဘဝ, ဒုဂ္ဂတိဘဝ လားရောက်မည့်ပုဂ္ဂိုလ်တို့ကို အပိတ်အပင်မရှိဘဲ ကြည့်ရှုနိုင်ခြင်း၊
၅။ ရှစ်ကျိပ်သော နတ်မင်း ကြီးတို့နှင့် တစ်ရာသော စကြာမင်းတို့၏ မိဖုရားဖြစ်ရခြင်း၊
၆။ လူ့ဘဝ နတ်ဘဝတို့၌ ဆီမီးတစ်သိန်းဝန်းရံလျက် တောက်ပခြင်း၊
၇။ မွေးဖွားရာအိမ်၌ ဆီမီးတစ်သိန်းတို့ တောက်ပခြင်း၊
၈။ မဏ္ဍပ်, သစ်ပင်ရင်း, ဆိတ်ငြိမ်ရာကျောင်းတို့၌ နေစဉ် ဆီမီးများ အမြဲ တောက်ပခြင်း၊
၉။ ဒိဗ္ဗစက္ခုအဘိညာဉ်သည် အထူးစင်ကြယ်လျက် ဈာန်အဘိညာဉ်တို့၌ အထွတ်အထိပ်သို့ ရောက်ခြင်း၊
၁၀။ ဗောဓိပင်အား ဆီမီးလှူခဲ့သည့်အခါမှ စ၍ ကမ္ဘာ တစ်သိန်းတိုင်တိုင် ဒုဂ္ဂတိဘဝသို့ မလားခြင်း၊
၁၁။ နောက်ဆုံးဘဝ၌ ခုနစ်နှစ်အရွယ်တွင် ကိလေသာကုန်ခန်း ရဟန္တာဖြစ်ခြင်း။ (အပ၊၂၊၂၀၄။) (အပ၊မြန်၊၂။၁၉၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဆီမီးတိုင် လှူရကျိုး ၁၀ ပါး

၁။ တာဝတိံသာနတ်ပြည်၌ အမြင့်ယူဇနာ ခြောက်ဆယ် အကျယ် ယူဇနာ သုံးဆယ်ရှိသော ဗိမာန်ကို ရရှိခြင်း၊
၂။ မရေမတွက်နိုင်သော ဆီမီးတိုင်တို့သည် နတ်ဘုံရှိသလောက် ထွန်းလင်းတောက်ပခြင်း၊
၃။ ကြည့်လိုသည်ရှိသော် ထက်, အောက်, ဖီလာ အရပ်အားလုံးကို မျက်စိဖြင့် မြင်ရခြင်း၊
၄။ သုဂတိ ဒုဂ္ဂတိ လားမည့် ပုဂ္ဂိုလ်များကိုလည်း အဆီးအတား အပိတ်အပင် မရှိဘဲ ကြည့်ရှုနိုင်ခြင်း၊
၅။ ရှစ်ကျိပ်သော နတ်မင်းနှင့် တစ်ရာသော စကြာမင်းတို့၏ မိဖုရားအဖြစ်ကို ရရှိခြင်း၊
၆။ ဖြစ်လေရာဘဝတို့၌ ဆီမီးတစ်သိန်းတို့ ဝန်းရံခြင်း၊
၇။ မဏ္ဍပ်, သစ်ပင်ရင်း, ပြာသာဒ်, လှိုဏ်ဂူ, ဆိတ်ငြိမ်သော တောကျောင်း တို့၌ ဈာန်ဝင်စားနေစဉ် ဆီမီးတိုင်ငါးတိုင်တို့ တောက်ပနေခြင်း၊
၈။ ဒိဗ္ဗစက္ခုအဘိညာဉ်သည် အထူးစင်ကြယ်လျက် အဘိညာဉ်၏ အထွတ်အထိပ်သို့ ရောက်ခြင်း၊
၉။ ဆီမီးတိုင်လှူခဲ့သည့် အခါမှစ၍ ကမ္ဘာတစ်သိန်းတိုင် ဒုဂ္ဂတိဘဝသို့ မရောက်ရခြင်း၊
၁၀။ ခုနစ်နှစ်အရွယ်၌ ကိလေသာ ကုန်၍ ရဟန္တာ ဖြစ်ခြင်း။ (အပ၊၂၊၁၉၆။) (အပ၊မြန်၊၂။၁၈၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဆီးမီးတိုင် လှူရကျိုး ၃ ပါး

၁။ အမျိုးဇာတ် မြင့်မြတ်သူ ဖြစ်ခြင်း၊
၂။ အင်္ဂါကြီးငယ်နှင့် ပြည့်စုံသူ ဖြစ်ခြင်း၊
၃။ တတ်သိနားလည်သူဟု သမုတ်အပ်သော ပညာရှိ ဖြစ်ခြင်း။ (အပ၊၁၊၃၆၅။) (အပ၊မြန်၊၁။၃၇၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဆီမီးပူဇော်ရကျိုး ၆ ပါး

၁။ ဖြစ်လေရာ ဘဝတိုင်း၌ များစွာသော ဆီမီးတို့ ကောင်းစွာ တောက်ပခြင်း၊
၂။ နံရံတစ်ဖက်, ကျောက်တောင်တစ်ဖက်, တောင် စသည်တို့ကို ကျော်လွန်၍ အလိုရှိ အပ်သော အရာဝတ္ထုကို မြင်နိုင်ခြင်း၊
၃။ မျက်စိ အထူးစင်ကြယ်ခြင်း၊
၄။ အခြံအရံတို့ဖြင့် တောက်ပခြင်း၊
၅။ သဒ္ဓါတရားရှိသူ ဖြစ်ခြင်း၊
၆။ ပညာဉာဏ် ကြီးသူ ဖြစ်ခြင်း။ (အပ၊၂၊၂၅၁။) (အပ၊မြန်၊၂။၂၄၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဆု ၁၀ မျိုး

၁။ ဝိသာခါ တောင်းသော ဆု ရှစ်မျိုး၊
၂။ သုဒ္ဓေါဒနမင်းကြီး တောင်းသော ဆု တစ်မျိုး၊
၃။ သမားတော်ဇီဝက တောင်းသော ဆု တစ်မျိုး။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၄၊၁၈၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဆုတ်ကပ် အသက်တမ်း ငါးရာ၌ ဖြစ်ပေါ်လာသော တရား ၃ ပါး

၁။ အဓမ္မရာဂ- အမိ, မိထွေး, အဘ, ဘထွေး, အရီး အစရှိသော မသင့်လျော်သော အရာဌာနတို့၌ တပ်မက်ခြင်း ရာဂ၊
၂။ ဝိသမ လောဘ- မခံစားသင့်သော အရာတို့၌သော်လည်း အလွန်အားကြီးသည် ဖြစ်၍ ညီညွတ်မျှတမှု မရှိသော လောဘ၊
၃။ မိစ္ဆာဓမ္မ- ယောကျ်ားအချင်းချင်း, မိန်းမအချင်းချင်းတို့၌ တပ်နှစ်သက်ခြင်း ရှိကြကုန်သည် ဖြစ်၍ ချွတ်ယွင်း ဖောက်ပြန် မမှန်သော သဘောရှိသော တဏှာလောဘ။ (ဒီ၊၃၊၅၈။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၆၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဆုတ်ကပ် အသက်တမ်း နှစ်ရာ့ငါးဆယ်၌ ဖြစ်ပေါ်လာသော တရား ၅ ပါး

၁။ အမတ္တေယျတာ- အမိ၏ အစီးပွားကို မဆောင်ရွက်ခြင်း၊
၂။ အပေတ္တေယျတာ- အဖ၏ အစီးပွားကို မဆောင် ရွက်ခြင်း၊
၃။ အသာမညတာ- ရဟန်းသံဃာတော်တို့၏ အစီးပွားကို မဆောင်ရွက်ခြင်း၊
၄။ အဗြဟ္မညတာ-တားမြစ်ကန့်ကွက် ပယ်ဖျက်အပ်ပြီးသော မကောင်းမှုရှိသော ရဟန်းတို့၏ အစီးပွားကို မဆောင်ရွက်ခြင်း၊
၅။ န ကုလေ ဇေဋ္ဌာပစာယိတာ- အမျိုးတို့၌ ဘကြီး ဘထွေး စသော ကြီးသော ပုဂ္ဂိုလ်တို့ကို ရိုသေလေးစားမှု မပြုခြင်း။ (ဒီ၊၃၊၅၈။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၆၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဆုတ်ကပ် အသက်တမ်းငါးထောင်၌ ဖြစ်ပေါ်လာသော တရား ၂ ပါး

၁။ ဖရုသဝါစာ- မိမိ သူတစ်ပါး နှစ်ဦးသားကို လွှသွားကဲ့သို့ ကြမ်းတမ်းစေတတ်သော စကားကို ပြောဆိုခြင်း၊
၂။ သမ္ဖပ္ပလာပ- မိမိ သူတစ်ပါး နှစ်ဦးသား၏ စီးပွားချမ်းသာကို ဖျက်ဆီးတတ်သော အကျိုးမဲ့ အနှစ်မဲ့ ပြိန်ဖျင်းသော စကားကို ပြောဆိုခြင်း။ (ဒီ၊၃၊၅၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဆုတ်ယုတ်ကြောင်း ၂ မျိုး

၁။ အကျိုးစီးပွား ဆုတ်ယုတ်ခြင်း၊
၂။ အကျိုးစီးပွားမဲ့ ဖြစ်ပေါ်ခြင်း။ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၉၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဆုတ်ယုတ်ကြောင်း ၆ ပါး (တစ်နည်း) (ရဟန်း ဆုတ်ယုတ်ကြောင်း တရား ၆ ပါး)

၁။ အမှုကိစ္စ၌ မွေ့လျော်ခြင်း၊
၂။ စကားပြောမှု၌ မွေ့လျော်ခြင်း၊
၃။ အိပ်ခြင်း၌ မွေ့လျော်ခြင်း၊
၄။ အပေါင်း အသင်း၌ မွေ့လျော်ခြင်း၊
၅။ ပြောဆိုဆုံးမ ခက်ခြင်း၊
၆။ မိတ်ဆွေယုတ်ရှိခြင်း။ (အဘိ၊ဝိ၊၃၉၅။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၂။၅၀၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဆုတ်ယုတ်ကြောင်း ၆ ပါး (တစ်နည်း) (ရဟန်းဆုတ်ယုတ်ကြောင်း တရား ၆ ပါး)

၁။ အမှုကိစ္စ၌ မွေ့လျော်ခြင်း၊
၂။ စကားပြောမှု၌ မွေ့လျော်ခြင်း၊
၃။ အိပ်ခြင်း၌ မွေ့လျော်ခြင်း၊
၄။ အပေါင်း အဖော်၌ မွေ့လျော်ခြင်း၊
၅။ အမျိုးသမီးတို့နှင့် ရောနှောမှု၌ မွေ့လျော်ခြင်း၊
၆။ သံသရာကို ချဲ့ထွင်တတ်သော တရား၌ မွေ့လျော်ခြင်း။ (အဘိ၊ဝိ၊၃၉၅။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၂။၅၀၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဆုတ်ယုတ်ကြောင်း တရား ၆ ပါး (ရဟန်း ဆုတ်ယုတ်ကြောင်း တရား ၆ ပါး)

၁။ စက္ခု ပသာဒဖြင့် အဆင်းရူပါရုံကို မြင်၍ အကုသိုလ်သံယောဇဉ်များ ဖြစ်ပေါ်သောအခါ ထိုအကုသိုလ် သံယောဇဉ်ကို မစွန့်ပယ် မဖျောက်ဖျက်ဘဲ ကင်းကွာအောင် မပြုခြင်း၊
၂။ သောတပသာဒဖြင့် အသံ သဒ္ဒါရုံကို ကြား၍ အကုသိုလ်အကြံအစည် သံယောဇဉ်များ ဖြစ်ပေါ်သောအခါ ထိုအကုသိုလ်သံယောဇဉ်ကို မစွန့်ပယ် မဖျောက်ဖျက်ဘဲ ကင်းကွာအောင် မပြုခြင်း၊
၃။ ဇိဝှါ ပသာဒဖြင့် အရသာ ရသာရုံကို လျက်၍ အကုသိုလ်အကြံအစည် သံယောဇဉ်များ ဖြစ်ပေါ်သော အခါ ထိုအကုသိုလ်သံယောဇဉ်ကို မစွန့်ပယ် မဖျောက်ဖျက်ဘဲ ကင်းကွာအောင် မပြုခြင်း၊
၄။ ကာယပသာဒဖြင့် ထိတွေ့မှု ဖောဋ္ဌဗ္ဗာရုံကို တွေ့ထိ၍ အကုသိုလ်အကြံအစည် သံယောဇဉ်များ ဖြစ်ပေါ်သောအခါ ထိုအကုသိုလ်သံယောဇဉ်ကို မစွန့်ပယ် မဖျောက်ဖျက်ဘဲ ကင်းကွာအောင် မပြုခြင်း၊
၆။ စိတ်ဖြင့် ဓမ္မာရုံကို သိ၍ အကုသိုလ် အကြံအစည် သံယောဇဉ်များ ဖြစ်ပေါ် သောအခါ ထိုအကုသိုလ်သံယောဇဉ်ကို မစွန့်ပယ် မဖျောက်ဖျက်ဘဲ ကင်းကွာအောင် မပြုခြင်း။ (သံ၊၂၊၂၉၈။) (သံ၊မြန်၊၂။၂၉၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဆုတ်ယုတ်ပျက်စီးကြောင်း ၁၂ ပါး

၁။ အလွန် တတ်သိ နားလည်လွယ်သူ ဖြစ်ပါလျက် မသိ နားမလည်ခြင်း၊ တရားဓမ္မကို အလိုရှိသူ ဖြစ်ပါလျက် တရားကို မုန်းခြင်း၊
၂။ လူယုတ်မာတို့အား ချစ်ခင်နှစ်သက်၍ သူတော်ကောင်းတို့အား မချစ်မနှစ်သက်ခြင်း, ထိုမသူတော် လူယုတ်မာ တို့၏ တရားကို နှစ်သက်ခြင်း၊
၃။ ပွဲသဘင် အကြည့်များလျက် အအိပ်ကြီးခြင်း ထကြွလုံ့လ မရှိဘဲ ပျင်းရိခြင်း၊
၄။ အရွယ်လွန်ပြီး အိုမင်းနေသော မိဘနှစ်ပါးကို မပြုစု မလုပ်ကျွေးခြင်း၊
၅။ ရဟန်းပုဏ္ဏားတို့နှင့် အခြားသော အလှူခံပုဂ္ဂိုလ်တို့အား မုသာဝါဒဖြင့် လှည့်ပတ်ခြင်း၊
၆။ ဘောဇဉ်နှင့်တကွ များစွာသော စည်းစိမ်ဥစ္စာ ရတနာတို့ကို မိမိတစ်ဦးတည်းသာ ခံစား သုံးဆောင်ခြင်း၊
၇။ အမျိုးအနွယ် ဥစ္စာဓနတို့ဖြင့် ခက်ထန်လျက် ဆွေမျိုးတို့အပေါ်၌ မထီမဲ့မြင် ပြုခြင်း၊
၈။ မိန်းမကြူးခြင်း, သေသောက်ကြူးခြင်း, ကြွေအံကြူးခြင်းဖြင့် ရရှိသမျှ စည်းစိမ် ဥစ္စာတို့ကို ပျက်စီးစေခြင်း၊
၉။ သူတစ်ပါး သားမယားတို့၌ ပြစ်မှားကျူးလွန်ခြင်း၊
၁၀။ ယောကျ်ားအိုကြီးဖြစ်နေပါလျက် ဆယ့်ခြောက်နှစ်အရွယ် သတို့သမီးငယ်ကို ယူထား သဖြင့် ထိုသတို့သမီးငယ်အပေါ်၌ စိုးရိမ်ပူပန်၍ အိပ်မပျော်ဖြစ်ခြင်း၊
၁၁။ မိန်းမကြူးသော ယောကျ်ား, ယောကျ်ားကြူးသော မိန်းမတို့ကို အစိုးရသူ၏အဖြစ်၌ ထားခြင်း၊
၁၂။ မင်းမျိုး၌ ဖြစ်သော်လည်း စည်းစိမ်ဥစ္စာ ဆင်းရဲနွမ်းပါး၍ အလိုရမ္မက်ကြီးပြီး မင်းအဖြစ်ကို တောင့်တခြင်း။ (သုတ္တနိ၊၂၉၅။)(သုတ္တနိ၊မြန်။၂၇၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဆုတ်ယုတ်ပျက်စီးခြင်း ၄ မျိုး

၁။ အိုမင်းခြင်း ဟူသော ဆုတ်ယုတ် ပျက်စီးခြင်း၊
၂။ နာခြင်း ဟူသော ဆုတ်ယုတ် ပျက်စီးခြင်း၊
၃။ ဆွေမျိုးတို့၏ ဆုတ်ယုတ်ပျက်စီးခြင်း၊
၄။ စည်းစိမ်ဥစ္စာတို့၏ ဆုတ်ယုတ်ပျက်စီးခြင်း။ (မ၊၂၊၂၅၄။) (အံ၊ဋီ၊၁၊၁၇၅။) (မ၊မြန်၊၂။၂၆၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဆုတ်ယုတ်သော အဖို့ရှိသော တရား ၁၀ ပါး

၁။ သူ့အသက် သတ်ခြင်း၊
၂။ မပေးသည်ကို ခိုးယူခြင်း၊
၃။ ကာမဂုဏ်တို့၌ မှားသောအားဖြင့် ကျင့်ခြင်း၊
၄။ မဟုတ်မမှန် ပြောခြင်း၊
၅။ ကုန်းတိုက်ခြင်း၊
၆။ ကြမ်းတမ်းသော စကားကို ပြောခြင်း၊
၇။ ပြိန်ဖျင်းသော စကားကို ပြောခြင်း၊
၈။ လွန်စွာ မက်မောခြင်း၊
၉။ ပျက်စီးစေလိုခြင်း၊
၁၀။ မှားသော အယူရှိခြင်း။ (ဒီ၊၃၊၂၅၇။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၈၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဆုတ်ယုတ်သော အဖို့ရှိသော တရား ၂ ပါး

၁။ ဆုံးမခက်ခြင်း၊
၂။ မကောင်းသော အဆွေခင်ပွန်း ရှိခြင်း။ (ဒီ၊၃၊၂၂၈။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၅၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဆုတ်ယုတ်သော အဖို့ရှိသော တရား ၃ ပါး

၁။ လောဘဟူသော အကုသိုလ်မူလ၊
၂။ ဒေါသ ဟူသော အကုသိုလ်မူလ၊
၃။ မောဟဟူသော အကုသိုလ်မူလ။ (ဒီ၊၃၊၂၂၉။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၅၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဆုတ်ယုတ်သော အဖို့ရှိသော တရား ၄ ပါး

၁။ ကာမတဏှာ ဟူသော ကာမယောဂ၊
၂။ ဘဝ တဏှာ ဟူသော ဘဝယောဂ၊
၃။ ၆၂ ပါးသော ဒိဋ္ဌိအယူ ဟူသော ဒိဋ္ဌိယောဂ၊
၄။ မသိမှု ‘အဝိဇ္ဇာ’ ဟူသော အဝိဇ္ဇာယောဂ။ (ဒီ၊၃၊၂၃၁။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၅၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဆုတ်ယုတ်သော အဖို့ရှိသော တရား ၅ ပါး

၁။ ဘုရား၌ ယုံမှားခြင်း၊
၂။ တရားတော်၌ ယုံမှားခြင်း၊
၃။ သံဃာတော်၌ ယုံမှားခြင်း၊
၄။ အကျင့်သိက္ခာ၌ ယုံမှားခြင်း၊
၅။ မြတ်သော သီတင်း သုံးဖော်တို့၌ အမျက်ထွက်ခြင်း။ (ဒီ၊၃၊၂၃၂။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၅၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဆုတ်ယုတ်သော အဖို့ရှိသော တရား ၆ ပါး

၁။ ဘုရား၌ ရိုသေလေးစားခြင်း မရှိ၊
၂။ တရားတော်၌ ရိုသေလေးစားခြင်း မရှိ၊
၃။ သံဃာတော်၌ ရိုသေလေးစားခြင်း မရှိ၊
၄။ သိက္ခာ (၃) ပါး၌ ရိုသေ လေးစားခြင်း မရှိ၊
၅။ မမေ့မလျော့ခြင်း (ကောင်းသော အကျင့်)၌ ရိုသေလေးစားခြင်းမရှိ၊
၆။ ပဋိသန္ထာရ (ပျူငှာစွာ ဆက်ဆံခြင်း)၌ ရိုသေလေးစားခြင်း မရှိ။ (ဝိ၊၅၊၁၆၅။) (ဒီ၊၃၊၂၀၂။) (ဒီ၊၃၊၂၃၈။) (အဘိ၊ဝိ၊၃၉၅။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၂၄၃-၂၄၄။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၂၅။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၆၀။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၂။၅၀၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဆုတ်ယုတ်သော အဖို့ရှိသော တရား ၇ ပါး

၁။ သဒ္ဓါမရှိ၊
၂။ ရှက်ခြင်းမရှိ၊
၃။ ကြောက်လန့်ခြင်း မရှိ၊
၄။ အကြားအမြင် မရှိ၊
၅။ ပျင်းရိ၏၊
၆။ သတိလွတ်၏၊
၇။ ပညာ မရှိ။ (ဝိ၊၅၊၂၄၃။) (ဒီ၊၃၊၂၀၈။) (ဒီ၊၃၊၂၄၁။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၃၃၃။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၃၂။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၆၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဆုတ်ယုတ်သော အဖို့ရှိသော တရား ၉ ပါး

၁။ ငါ၏ အကျိုးမဲ့ကို ပြုဖူးသည်ဟု ရန်ငြိုးဖွဲ့ခြင်း၊
၂။ ငါ၏ အကျိုးမဲ့ကို ပြုနေဆဲဟု ရန်ငြိုးဖွဲ့ခြင်း၊
၃။ ငါ၏ အကျိုးမဲ့ကို ပြုလတ္တံ့ဟု ရန်ငြိုး ဖွဲ့ခြင်း၊
၄။ ငါချစ်ခင်နှစ်သက်သော ပုဂ္ဂိုလ်၏ အကျိုးမဲ့ကို ပြုဖူးသည်ဟု ရန်ငြိုးဖွဲ့ခြင်း၊
၅။ ငါချစ်ခင် နှစ်သက်သော ပုဂ္ဂိုလ်၏ အကျိုးမဲ့ကို ပြုနေဆဲဟု ရန်ငြိုးဖွဲ့ခြင်း၊
၆။ ငါချစ်ခင် နှစ်သက်သော ပုဂ္ဂိုလ်၏ အကျိုးမဲ့ကို ပြုလတ္တံ့ဟု ရန်ငြိုးဖွဲ့ခြင်း၊
၇။ ငါမချစ်သော ပုဂ္ဂိုလ်၏ အကျိုးကို ပြုဖူးသည်ဟု ရန်ငြိုးဖွဲ့ခြင်း၊
၈။ ငါမချစ်သော ပုဂ္ဂိုလ်၏ အကျိုးကို ပြုနေဆဲဟု ရန်ငြိုးဖွဲ့ခြင်း၊
၉။ ငါမချစ်သော ပုဂ္ဂိုလ်၏ အကျိုးကို ပြုလတ္တံ့ဟု ရန်ငြိုးဖွဲ့ခြင်း။ (ဒီ၊၃၊၂၅၄။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၇၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဆုထူးပန် ၅ ယောက်

၁။ မေဏ္ဍကသူဌေးကြီး တစ်ဦး၊
၂။ ထိုမေဏ္ဍကသူဌေးကြီး၏ သူဌေးကတော် စန္ဒပဒုမာမည်သူ တစ်ဦး၊
၃။ ထိုမေဏ္ဍကသူဌေးကြီး၏ သား ဓနဉ္စယမည်သူ တစ်ဦး၊
၄။ ထိုဓနဉ္စယ၏ မယား သုမနဒေဝီမည်သူ ချွေးမတစ်ဦး၊
၅။ မေဏ္ဍကသူဌေးကြီး၏ ကျွန် ပုဏ္ဏ မည်သူ တစ်ဦး။ (ဓမ္မ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၄၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဆုံးဖြတ်ခြင်း ၂ ပါး

၁။ တဏှာဝိနိစ္ဆယ- တဏှာဖြင့် ဆုံးဖြတ်ခြင်း၊၊
၂။ ဒိဋ္ဌိဝိနိစ္ဆယ- မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိဖြင့် ဆုံးဖြတ်ခြင်း။ (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၁၂။) (မဟာနိ၊၂၀၅။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊မြန်၊၂။၅၇၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဆုံးဖြတ်ခြင်း ၄ မျိုး

၁။ ဉာဏ်ဖြင့် ဆုံးဖြတ်ခြင်း- ဉာဏဝိနိစ္ဆယ၊
၂။ တဏှာဖြင့် ဆုံးဖြတ်ခြင်း- တဏှာဝိနိစ္ဆယ၊
၃။ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိဖြင့် ဆုံးဖြတ်ခြင်း- ဒိဋ္ဌိဝိနိစ္ဆယ၊
၄။ ကြံစည်ခြင်းဖြင့် ဆုံးဖြတ်ခြင်း- ဝိတက္ကဝိနိစ္ဆယ။ (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၂၊၈၉။) (အံ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၇၃။) (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၄၉၄။) (ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၁၂။) (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၃၊၄၈၀။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊မြန်၊၂။၁၆၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဆုံးမခက်သည့် ရဟန်း သင့်သော အာပတ် ၃ ပါး

၁။ ဒုက္ကဋ်အာပတ်၊
၂။ ထုလ္လစ္စဉ်းအာပတ်၊
၃။ သံဃာဒိသိသ်အာပတ်။ (ဝိ၊၅၊၉၁။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၁၃၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဆုံးမခက်သူ ဖြစ်ကြောင်း ၁၉ ပါး

၁။ ယုတ်မာသော အလိုရှိသူ ဖြစ်ခြင်း၊
၂။ မိမိကိုယ်ကို ချီးမြှောက်၍ သူတစ်ပါးအား ရှုတ်ချတတ်သူ ဖြစ်ခြင်း၊
၃။ ဒေါသထွက်လေ့ရှိသူ ဖြစ်ခြင်း၊
၄။ ဒေါသကြောင့် ရန်ငြိုးဖွဲ့တတ်သူ ဖြစ်ခြင်း၊
၅။ ဒေါသကြောင့် ဖြေ၍မရနိုင်လောက်အောင် စွဲငြိကပ်တတ်သူ ဖြစ်ခြင်း၊
၆။ ဒေါသထွက်စရာ စကားမျိုးကို ပြောဆိုတတ်သူ ဖြစ်ခြင်း၊
၇။ စောဒကပုဂ္ဂိုလ်ကို ဆန့်ကျင်သောအားဖြင့် ဖြန့်တတ် ဖုံးလွှမ်းတတ်သူ ဖြစ်ခြင်း၊
၈။ စောဒက ပုဂ္ဂိုလ်ကို ခြိမ်းခြောက် မောင်းမဲတတ်သူ ဖြစ်ခြင်း၊
၉။ စောဒကပုဂ္ဂိုလ်အပေါ်၌ တစ်ဖန်ပြန်၍ အပြစ်တင်တတ်သူ ဖြစ်ခြင်း၊
၁၀။ အခြားသော စကားဖြင့် ဖုံးလွှမ်းတတ်သူ ဖြစ်ခြင်း၊
၁၁။ မိမိ အကျင့်ဖြင့် ပြည့်စုံအောင် မဖြေဆိုနိုင်သူ ဖြစ်ခြင်း၊
၁၂။ သူတစ်ပါး၏ ဂုဏ်ကျေးဇူးကို ချေဖျက် တတ်သူ ဖြစ်ခြင်း၊
၁၃။ ဂုဏ်တုဂုဏ်ပြိုင် ပြုတတ်သူ ဖြစ်ခြင်း၊
၁၄။ ငြူစူစောင်းမြောင်းတတ်သူ ဖြစ်ခြင်း၊
၁၅။ ဝန်တိုသူ ဖြစ်ခြင်း၊
၁၆။ ကောက်ကျစ်စဉ်းလဲသူ ဖြစ်ခြင်း၊
၁၇။ လှည့်ပတ် တတ်သူ ဖြစ်ခြင်း၊
၁၈။ ကြမ်းတမ်း ခက်ထန်၍ လွန်ကဲသော မာနရှိသူ ဖြစ်ခြင်း၊
၁၉။ မိမိ အယူကို မှားသောအားဖြင့် သုံးသပ်လျက် စွဲမြဲစွာယူပြီး ခဲယဉ်းသဖြင့် စွန့်လွှတ်တတ်သူ ဖြစ်ခြင်း။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၉၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဆုံးမစကားကို မနာယူသူဖြစ်ကြောင်း အင်္ဂါ ၃ ပါး

၁။ အရှက်လည်း မရှိခြင်း၊
၂။ မိုက်လည်း မိုက်မဲခြင်း၊
၃။ ပကတတ်ရဟန်းလည်း မဟုတ်ခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၂၂၁။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၃၀၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဆုလာဘ် ၅ ပါး

၁။ အာရောဂျသမ္ပဒါ- အနာရောဂါကင်းခြင်းနှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၂။ ဒေယျဓမ္မသမ္ပဒါ- လှူဖွယ်ဝတ္ထုပစ္စည်းနှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၃။ ဒက္ခိဏေယျသမ္ပဒါ- အလှူခံပုဂ္ဂိုလ်နှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၄။ ဒေယျဓမ္မဿ အပရိမိတသမ္ပဒါ- လှူဖွယ်ဝတ္ထုပစ္စည်း၏ အတိုင်းအရှည် မရှိခြင်းနှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၅။ ဒါယကသမ္ပဒါ- ပေးလှူတတ်သော ပုဂ္ဂိုလ်နှင့် ပြည့်စုံခြင်း။ (ပေတ၊ဋ္ဌ၊၁၂၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဆူး ငြောင့် မြား ၃ မျိုး

၁။ ရာဂတည်းဟူသော မြား၊
၂။ ဒေါသတည်းဟူသော မြား၊
၃။ မောဟ တည်းဟူသော မြား။ (နေတ္တိ၊ဝိဘာ၊၂၇၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဆူးငြောင့် ၁၀ မျိုး

၁။ အပေါင်းအသင်း၌ မွေ့လျော်ခြင်းသည် ဆိတ်ငြိမ်ရာ၌ မွေ့လျော်သူ၏ ဆူးငြောင့် ဖြစ်ခြင်း၊
၂။ သုဘနိမိတ်ကို အားထုတ်ခြင်းသည် အသုဘနိမိတ် အားထုတ်သူ၏ ဆူးငြောင့် ဖြစ်ခြင်း၊
၃။ ပွဲလမ်းသဘင်စသည် ကြည့်ရှုနားထောင်မှုသည် ဣန္ဒြေလုံခြုံသူ၏ ဆူးငြောင့် ဖြစ်ခြင်း၊
၄။ မိန်းမများ၏ အနီး၌ လှည့်လည်ခြင်းသည် မြတ်သော အကျင့် ဗြဟ္မစရိယ၏ ဆူးငြောင့်ဖြစ်ခြင်း၊
၅။ အသံသည် ပထမဈာန်၏ ဆူးငြောင့်ဖြစ်ခြင်း၊
၆။ ကြံစည်သုံးသပ်မှု ဝိတက်ဝိစာရတို့သည် ဒုတိယဈာန်၏ ဆူးငြောင့်ဖြစ်ခြင်း၊
၇။ နှစ်သက်မှု ပီတိသည် တတိယ ဈာန်၏ ဆူးငြောင့်ဖြစ်ခြင်း၊
၈။ ဝင်လေထွက်လေတို့သည် စတုတ္ထဈာန်၏ ဆူးငြောင့်ဖြစ်ခြင်း၊
၉။ သညာ ဝေဒနာတို့သည် နိရောဓသမာပတ်၏ ဆူးငြောင့်ဖြစ်ခြင်း၊
၁၀။ ရာဂ ဒေါသ မောဟ တို့သည် ဆူးငြောင့်များ ဖြစ်ခြင်း။ (အံ၊၃၊၃၆၃။) (အံ၊မြန်၊၃။၃၆၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဆူးငြောင့် ၅ မျိုး

၁။ ရာဂဟူသော ဆူးငြောင့်၊
၂။ ဒေါသဟူသော ဆူးငြောင့်၊
၃။ မောဟဟူသော ဆူးငြောင့်၊
၄။ မာနဟူသော ဆူးငြောင့်၊
၅။ ဒိဋ္ဌိဟူသော ဆူးငြောင့်။ (သုတ္တနိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဆေး ၂ မျိုး

၁။ သမထဆေး၊
၂။ ဝိပဿနာဆေး။ (ပေဋကော၊၂၅၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဆေး ၅ မျိုး

၁။ ထောပတ်၊
၂။ ဆီဦး၊
၃။ ဆီ၊
၄။ ပျားရည်၊
၅။ တင်လဲ။ (ဝိ၊၁၊၃၆၂။) (ဝိ၊၃၊၃၀၂။) (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၉၆။) (ဝိ၊မြန်၊၁။၃၈၅။) (ဝိ၊မြန်၊၃။၃၀၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဆေး လှူရကျိုး ၁၀ ပါး

၁။ အသက်ရှည်ခြင်း၊
၂။ ခွန်အားကြီးမားသူ ဖြစ်ခြင်း၊
၃။ ဉာဏ်ပညာ ကြီးသူ ပညာရှိပုဂ္ဂိုလ် ဖြစ်ရခြင်း၊
၄။ အဆင်းလှခြင်း၊
၅။ အခြံအရံပေါများခြင်း၊
၆။ ချမ်းသာ ကြီးခြင်း၊
၇။ ဥပါဒ်ဘေးရန် အန္တရာယ် မရှိခြင်း၊
၈။ ဆင်းရဲဒုက္ခ မရှိခြင်း၊
၉။ အခါခပ်သိမ်း မြတ်နိုးကော်ရော် ပူဇော်မှုကို ခံရခြင်း၊
၁၀။ ချစ်သူခင်သူတို့နှင့် မခွဲခွါ မကွေကွင်းရခြင်း။ (အပ၊၁၊၃၆၃။) (အပ၊မြန်၊၁။၃၇၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဆေး၏ ဂုဏ်ကျေးဇူး ၃ ပါး

၁။ ဆေးသည် အဆိပ်ဖြင့် နှိပ်စက်ခံရသော သတ္တဝါတို့၏ ကိုးကွယ်ရာ ဖြစ်ခြင်း၊
၂။ အနာရောဂါ၏ အဆုံးကို ပြုတတ်ခြင်း၊
၃။ အသက်ကို မသေစေနိုင်ခြင်း။ (မိလိန္ဒ၊၃၀၅။) (မိလိန္ဒ၊မြန်။၃၂၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဆေးကုခြင်း ၅ မျိုး

၁။ မျက်စဉ်းတံဖြင့် ဆေးကုခြင်း (သာလာကိယ)၊
၂။ ကျပ်ထုပ်ဖြင့် ဆေးကုခြင်း (သလ္လကတ္တိယ)၊
၃။ အမြစ်တို့ဖြင့် ယှဉ်၍ ကိုယ်ကို ဆေးကုခြင်း (ကာယတိကိစ္ဆ)၊
၄။ ဖုတ်ပြိတ္တာ တို့ကို ထုတ်၍ ကုခြင်း (ဘူတိယ)၊
၅။ သူငယ်တို့ကို ဆေးကုခြင်း (ကောမာရဘစ္စ)။ (မဟာနိ၊၂၉၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဆေးကုပေးကောင်းသော ပုဂ္ဂိုလ် ၁၀ မျိုး (ရဟန်းတော်များက ဆေးကုပေးကောင်းသော ပုဂ္ဂိုလ်)

၁။ အစ်ကိုကြီး၊
၂။ ညီငယ်၊
၃။ အစ်မကြီး၊
၄။ ညီမငယ်၊
၅။ ဒေါ်လေး၊
၆။ ဒေါ်ကြီး၊
၇။ ဘထွေး၊
၈။ ဘကြီး၊
၉။ အဖေ၏ အစ်မနှင့် ညီမ၊
၁၀။ ဦးကြီး, ဦးလေး (အမေ၏မောင်ကြီး, မောင်ငယ်)။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၆၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဆေးကုပေးကောင်းသော ပုဂ္ဂိုလ် ၅ မျိုး (ရဟန်းတော်များက ဆေးကုပေးကောင်းသော ပုဂ္ဂိုလ်)

၁။ ရဟန်း၊
၂။ ရဟန်းမ၊
၃။ သာမဏေ၊
၄။ သာမဏေမ၊
၅။ သိက္ခမာန်။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၆၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဆေးကုပေးကောင်းသော ပုဂ္ဂိုလ် ၅ မျိုး (ရဟန်းတော်များက ဆေးကုပေးကောင်းသော ပုဂ္ဂိုလ်)

၁။ အမိ၊
၂။ အဖ၊
၃။ ထိုမိဘတို့အား ပြုစု လုပ်ကျွေးနေသော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၄။ မိမိ၏ ဝေယျာဝစ္စကို ဆောင်ရွက်ပေးသော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၅။ ရှင်လောင်း။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၆၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဆေးတံ အခိုးတံ လှူရကျိုး ၃ ပါး

၁။ ဖြောင့်မတ်သော သတိရှိသူ ဖြစ်ခြင်း၊
၂။ အကြောတို့သည် ကောင်းစွာ ဆက်စပ်မှု ရှိခြင်း၊
၃။ နတ်မျက်စိနှင့် တူသော မျက်စိရှိခြင်း။ (အပ၊၁၊၃၆၅။) (အပ၊မြန်၊၁။၃၇၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဆေးပစ္စည်း၌ ရောင့်ရဲခြင်း ၃ မျိုး

၁။ မိမိရရှိသော ဆေးပစ္စည်းနှင့် လျော်ညီစွာ ရောင့်ရဲ တင်းတိမ်ခြင်း (ယထာလာဘသန္တောသ)၊
၂။ ဆေးပစ္စည်း၌ မိမိခွန်အားနှင့် လျော်ညီစွာ ရောင့်ရဲတင်းတိမ်ခြင်း (ယထာဗလသန္တောသ)၊
၃။ ဆေးပစ္စည်း၌ မိမိနှင့် သင့်တော် လျောက်ပတ်သည်နှင့် လျော်ညီစွာ ရောင့်ရဲတင်းတိမ်ခြင်း (ယထာသာရုပ္ပသန္တောသ)။ (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၈၄။) (မ၊ဋ္ဌ၊၂၊၄၈။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊မြန်၊၁။၃၆၁။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊မြန်၊၁။၃၆၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဆဲရေးကြောင်းဝတ္ထု ၁၀ မျိုး

၁။ အမျိုးဇာတ်အားဖြင့် ဆဲရေးခြင်း၊
၂။ နာမည်အားဖြင့် ဆဲရေးခြင်း၊
၃။ အနွယ်အားဖြင့် ဆဲရေးခြင်း၊
၄။ အလုပ်အကိုင်အားဖြင့် ဆဲရေးခြင်း၊
၅။ အတတ်ပညာ အားဖြင့် ဆဲရေးခြင်း၊
၆။ အနာရောဂါအားဖြင့် ဆဲရေးခြင်း၊
၇။ အသွင်သဏ္ဌာန်အားဖြင့် ဆဲရေးခြင်း၊
၈။ ကိလေသာအားဖြင့် ဆဲရေးခြင်း၊
၉။ အာပတ်ဖြင့် ဆဲရေးခြင်း၊
၁၀။ ယုတ်ညံ့သော ဆဲရေးကြောင်း စကားဖြင့် ဆဲရေးခြင်း။ (ဝိ၊၂၊၈။) (ဝိ၊မြန်၊၂။၁၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဆဲရေးခြင်း ၂ မျိုး

၁။ အယုတ်အားဖြင့် ဆဲရေးခြင်း၊
၂။ အမြတ်အားဖြင့် ဆဲရေးခြင်း။ (ဝိ၊၂၊၉၊၂၁။) (ဝိ၊၅၊၂၁၅။) (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၅။) (ဝိ၊မြန်၊၂။၁၂၊၂၄။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၃၀၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဆဲရေးခြိမ်းခြောက်တတ်သော ပုဂ္ဂိုလ်၌ အပြစ် ၁၁ မျိုး

၁။ မရသေးသော သမာဓိကို မရနိုင်ခြင်း၊
၂။ ရရှိပြီးသော သမာဓိ ဆုတ်ယုတ်ခြင်း၊
၃။ သူတော်ကောင်းတရားများ မဖြူစင်ခြင်း၊
၄။ သူတော်ကောင်းတရားတို့၌ ‘‘ငါရပြီဟု’’ လွန်ကဲသော မှတ်ထင်မှု ရှိခြင်း၊
၅။ မွေ့လျော်မှု မရှိဘဲ မြတ်သော အကျင့်ကို ကျင့်ခြင်း၊
၆။ ညစ်ညမ်းသော အာပတ်တစ်ခုခုသို့ သင့်ရောက်ခြင်း၊
၇။ သိက္ခာချ၍ လူထွက်ခြင်း၊
၈။ ပြင်းထန်သော အနာရောဂါကို ရခြင်း၊
၉။ စိတ်ပျံ့လွင့်ပြီး ရူးသွပ်ခြင်းသို့ ရောက်ခြင်း၊
၁၀။ တွေတွေဝေဝေ သေရခြင်း၊
၁၁။ သေပြီးနောက် အပါယ် ငရဲသို့ ကပ်ရောက်ရခြင်း။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၄၊၁၈၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဆဲရေးတတ်သော ရဟန်း၏ အပြစ် ၅ ပါး

၁။ လောကုတ္တရာတရားမှ ဆုံးရှုံးခြင်း၊
၂။ ညစ်နွမ်းသော အာပတ်တစ်မျိုးမျိုးသို့မူလည်း ရောက်ခြင်း၊
၃။ ပြင်းထန်သော ရောဂါသို့ မူလည်း ရောက်ခြင်း၊
၄။ တွေဝေလျက် သေရခြင်း၊
၅။ ငရဲသို့ ရောက်ရခြင်း။ (အံ၊၂၊၂၂၀။) (အံ၊မြန်၊၂။၂၇၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဇနပဒကလျာဏီ၏ ကောင်းခြင်း ၅ ဖြာ

၁။ ဆဝိကလျာဏ- အရေ၏ ကောင်းခြင်း၊
၂။ မံသ ကလျာဏ- အသား၏ ကောင်းခြင်း၊
၃။ နှာရုကလျာဏ- အကြော၏ ကောင်းခြင်း၊
၄။ အဋ္ဌိ ကလျာဏ- အရိုး၏ ကောင်းခြင်း။၅။ ဝယကလျာဏ- အရွယ်၏ ကောင်းခြင်း။ (သံ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၅၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဇနီးမောင်နှံ ဘဝတိုင်း ရေစက်ဆုံကြောင်း တရား ၄ ပါး

၁။ ဇနီးမောင်နှံ နှစ်ယောက်လုံးသည် သဒ္ဓါတရား တူမျှရခြင်း၊
၂။ ဇနီးမောင်နှံ နှစ်ယောက်လုံးသည် သီလတရား တူမျှရခြင်း၊
၃။ ဇနီး မောင်နှံ နှစ်ယောက်လုံးသည် စွန့်ကြဲမှု စာဂတရား တူမျှရခြင်း၊
၄။ ဇနီးမောင်နှံ နှစ်ယောက် လုံးသည် အသိပညာ တူမျှရခြင်း။ (အံ၊၁၊၃၇၃။) (အံ၊မြန်၊၁။၃၈၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဇမ္ဗုကပရိဗိုဇ် ရဟန္တာအပေါ် ကျူးလွန်ခဲ့သော ဝစီကံ ၄ ပါး

၁။ သင်သည် ဒါယကာသူကြွယ်၏ အိမ်၌ ဆွမ်းကို စားခြင်းထက် မစင်ကို စားခြင်းသည် ကောင်းမြတ်၏၊
၂။ သူကြွယ်သည် ခေါ်လာခဲ့သော ဆေတ္တာသည်ဖြင့် ဆံကို ရိတ်ခြင်းထက် ထန်းစေ့မှုတ်ညှပ်ဖြင့် ဆံကို နုတ်စေ ခြင်းသည် ကောင်းမြတ်၏၊
၃။ သူကြွယ်ပေးလှူအပ်သော ပုဆိုးသင်္ကန်းကို ဝတ်ခြင်းထက် အဝတ်မစည်း ကိုယ်လုံးတည်းဖြင့် လှည့်လည်ခြင်းသည် ကောင်းမြတ်၏၊
၄။ သူကြွယ် ယူဆောင်ခဲ့သော ညောင်စောင်း၌ အိပ်လျောင်းခြင်းထက် မြေ၌ အိပ်လျောင်းခြင်းသည် ကောင်းမြတ်၏။ (ဓမ္မ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၁၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဇမ္ဗုကပရိဗိုဇ်၏ အကျင့် ၄ မျိုး

၁။ မစင်ကိုသာ စားခြင်း၊
၂။ မြေကြီး၌သာ အိပ်ခြင်း၊
၃။ အဝတ် မဝတ်ဘဲ ကိုယ်လုံးတည်းနေခြင်း၊
၄။ ထန်းစေ့မှုတ် ထန်းစေ့ခွံဖြင့် ဆံပင်ကို နှုတ်ခြင်း။ (ဓမ္မ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၁၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဇမ္ဗုဒိပ်ကျွန်းသားတို့၏ ထူးခြားမှု ၃ မျိုး

၁။ သတိမန္တော- မြဲမြံသော သတိရှိခြင်း၊
၂။ သူရာ- ရဲရင့်ခြင်း၊
၃။ ဗြဟ္မစရိယဝါသော- မဂ္ဂင်ရှစ်ပါးတည်းဟူသော မြတ်သော အကျင့်ကို ကျင့်သုံး နိုင်ခြင်း။ (အံ၊၃၊၁၉၈။) (အဘိ၊က၊၈၄။) (ဝိမာန၊ဋ္ဌ၊၁၆။) (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၁၊၂၉၁။) (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၂၊၁၉။) (အံ၊မြန်၊၃။၁၉၈။) (အဘိ၊က၊မြန်၊၁။၁၄၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဇမ္ဗုဒိပ်အပြင်၌ တိုင်းပြည်တာဝန်ကို ဆောင်ရွက်ကြသော မင်းကြီး ၇ ပါး

၁။ သတ္တဘူ မင်းကြီး၊
၂။ ဗြဟ္မဒတ္တ မင်းကြီး၊
၃။ ဝေဿဘူ မင်းကြီး၊
၄။ ဘရတ မင်းကြီး၊
၅။ ရေဏု မင်းကြီး၊ ၆,၇။ ဓတရဋ္ဌ မင်းကြီး ၂ ပါး။ (ဒီ၊၂၊၁၉၀။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၅၅။) (ဒီ၊မြန်၊၂။၂၁၅။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊မြန်၊၂။၄၇၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဇမ္ဗူဒိပ်တစ်ခွင်လုံး ကြားရသော ကျယ်လောင်သော အသံကြီး ၄ မျိုး

၁။ ဓနဉ္စယကောရဗျ မင်း၏ လောင်းတမ်းကစားမှု၌ အောင်နိုင်၍ ပုဏ္ဏကဘီလူးစစ်သူကြီး၏ လက်ဖျစ်တီး၍ ကြွေးကြော်သံ၊
၂။ ကဿပဘုရားရှင်၏ သာသနာတော် ဆုတ်ယုတ်လာသော ကာလ၌ ခွေးအသွင် ဖန်ဆင်းထားသော ဝိသုကြုံနတ်သား၏ ကြွေးကြော်သံ၊
၃။ ကုသဇာတ်၌ ခုနစ်ပြည်ထောင် မင်းတို့သည် တိုင်းပြည်ကို နှောင့်ယှက်သော ကာလ၌ ပဘာဝတီနှင့် အတူတကွ ဆင်ဖြင့် ထွက်၍ ငါသည် ကုသမင်းမြတ်တည်းဟု ဘုရားအလောင်း ကုသ မင်း၏ ကြွေးကြော်သော အသံ၊
၄။ အာဠာဝကဘီလူးသည် ကေလာသတောင်ထိပ်၌ ရပ်၍ ကြွေးကြော်သော အသံ။ (သံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၉၄။) (သုတ္တနိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၁၈။) (ဇာ၊ဋ္ဌ၊၄၊၁၈၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဇရာ ၂ မျိုး

၁။ ပါကဋဇရာ- ဆံဖြူခြင်း, သွားကျိုးခြင်းစသည်ဖြင့် ရုပ်တရား၌ ထင်ရှားသော ဇရာ၊
၂။ ပဋိစ္ဆန္နဇရာ- နာမ်တရား၌ ဖောက်ပြန်မှု မထင်ရှားသဖြင့် ဖုံးလွှမ်းထားသော ဇရာ။ (မ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၂၁။) (သံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၁။) (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၆၄။) (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၉၃။) (ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၄၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဇရာ ၂ မျိုး (တစ်နည်း)

၁။ သဝီစိဇရာ- အကြားအကြား၌ ဖြစ်သော ရုပ် အဆင်းအထူး စသည် တို့အား သိလွယ်သော ဇရာ၊
၂။ အဝီစိဇရာ- အကြားအကြား၌ ဖြစ်သော ရုပ်အဆင်းအထူး စသည်တို့အား သိရန်မလွယ်သော ဇရာ။ (မ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၂၁။) (သံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၂။) (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၉၃။) (ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၄၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဇရာ ၂ မျိုး (တစ်နည်း)

၁။ အဝီစိဇရာ- ပတ္တမြား စသည်၌ရှိသော အိုခြင်းဇရာကဲ့သို့ အကြား မရှိသော အိုခြင်းဇရာ၊
၂။ သဝီစိဇရာ- ပန်း, သစ်သီး, သစ်ရွက်နုတို့၏ ရင့်ရော်ပုံ ထင်ရှားသကဲ့သို့ အကြားရှိသော အိုခြင်းဇရာ။ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၆၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဇာတိခန္ဓာ ၂ ပါး

၁။ ရုပ်ဇာတိ ရူပက္ခန္ဓာ၊
၂။ နာမ်ဇာတိ သင်္ခါရက္ခန္ဓာ။ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဇာတိဘေဒအားဖြင့် အဗျာကတ ၂ မျိုး

၁။ ဝိပါက အဗျာကတ၊
၂။ ကိရိယာ အဗျာကတ။ (ဝိသုဒ္ဓိ၊၂၊၈၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဇာတိလောဟ ၇ မျိုး

၁။ သံ၊
၂။ ငွေ၊
၃။ ရွှေ၊
၄။ သလွဲဖြူ (သလွဲစင်)၊
၅။ သလွဲမည်း (ခဲပုပ်)၊
၆။ ကြေးနီ၊
၇။ သံမဏိ (သံရှင်)။ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၆၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဇိဝှါဝိညေယျရသ ၂ မျိုး

၁။ သေဝိတဗ္ဗ ဇိဝှါဝိညေယျရသ- ဇိဝှါဝိညာဉ်ဖြင့် သိအပ်သော ရသာရုံကို မှီဝဲသော ပုဂ္ဂိုလ်အား အကုသိုလ်တရားများ ယုတ်လျော့၍ ကုသိုလ်တရားများ တိုးပွားလာ သဖြင့် မှီဝဲအပ်သော ဇိဝှါဝိညေယျရသ၊
၂။ အသေဝိတဗ္ဗဇိဝှါဝိညေယျရသ- ဇိဝှါဝိညာဉ်ဖြင့် သိအပ်သော ရသာရုံကို မှီဝဲသော ပုဂ္ဂိုလ်အား အကုသိုလ်တရားများ တိုးပွား၍ ကုသိုလ် တရားများ ယုတ်လျော့သွားသဖြင့် မမှီဝဲအပ်သော ဇိဝှါဝိညေယျရသ။ (ဒီ၊၂၊၂၂၅။) (ဒီ၊မြန်၊၂။ ၂၅၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဇီဝိတိန္ဒြေ ၂ ပါး

၁။ ရုပ်ဇီဝိတိန္ဒြေ၊
၂။ နာမ်ဇီဝိတိန္ဒြေ။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၈။) (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၂၀။) (ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၈၀။) (ဝိသုဒ္ဓိ၊၂၊၁၂၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဇီဝိတိန္ဒြေ၏ ခန္ဓာ ၂ ပါး

၁။ ရုပ်ဇီဝိတိန္ဒြေ ရူပက္ခန္ဓာ၊
၂။ နာမ်ဇီဝိတိန္ဒြေ သင်္ခါရက္ခန္ဓာ။ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဇူတပ္ပမာဒဋ္ဌာနသရုပ် ၁၉ ပါး

၁။ အဋ္ဌပဒံ- ရှစ်ကွက်ရှိသော ပျဉ်ချပ်၌ ကြွေအံကစားခြင်း၊
၂။ ဒသပဒံ- ဆယ်ကွက်ရှိသော ပျဉ်ချပ်၌ ကြွေအံကစားခြင်း၊
၃။ အာကာသံ- ရှစ်ကွက် ဆယ်ကွက်အသွင် ကောင်းကင်၌ ကစားခြင်း၊
၄။ ပရိဟာရပထံ- ပုရွက်ဆိတ်ကြောင်း လိုက်တမ်း ကစားခြင်း၊
၅။ သန္တိကံ- ဇယ်တောက်တမ်း, ဇယ်ကောက်တမ်း ကစားခြင်း၊
၆။ ခလိကံ- ကြွေအန်ကစားရာ စည်းဝိုင်း၌ အန်စာကို ပစ်ချ၍ ကစားခြင်း၊
၇။ ဃဋိကံ- ကျည်းသားတုတ်ရိုက်ကစားခြင်း၊
၈။ သလာကာဟတ္ထံ- အုန်းမျှင်စည်း ထန်းမျှင်စည်းတို့ဖြင့် အရုပ်ထင်ဆောင် နံရံစသည်၌ ရိုက်၍ ကစားခြင်း၊
၉။ အက္ခံ- ဂုံညင်း, ဂေါ်လီ ကစားခြင်း၊
၁၀။ ပင်္ဂစီရံ- ထန်းရွက်စသည်ဖြင့် နှဲငယ်, ပုလွေငယ် မှုတ်၍ ကစားခြင်း၊
၁၁။ ဝင်္ကကံ- ထွန်ငယ်ဖြင့် ကစားခြင်း၊
၁၂။ မောက္ခစိကံ- ဂျွမ်းဘားကစားခြင်း၊
၁၃။ စိင်္ဂုလိကံ- ထန်းရွက်စသည်ဖြင့် ပြုအပ်သော စကြာဖြင့် ကစားခြင်း၊
၁၄။ ပတ္တာနုကံ- သစ်ရွက်ဖြင့် ပြုအပ်သော စလယ်တောင်းဖြင့် သဲစသည်ကို ချင့်၍ ကစားခြင်း၊
၁၅။ ရထကံ- ရထားငယ်ဖြင့် ကစားခြင်း၊
၁၆။ ဓနုကံ- လေးငယ်ဖြင့် ကစားခြင်း၊
၁၇။ အက္ခရိကံ- အက္ခရာကို သိအောင် ကစားခြင်း၊
၁၈။ မနေသိကံ- ပုဏ္ဏားဒိုင်မေးတမ်း ကစားခြင်း၊
၁၉။ ကျိုးယောင်, ကန်းယောင် စသည် ဆောင်၍ ကစားခြင်း။ (ဒီ၊၁၊၆၊၆၂။) (ဒီ၊မြန်၊၁။၆၊၇၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဇေတဝန်ကျောင်းတိုက်အတွင်း၌ ရှိသော ကျောင်းဆောင်ကြီး ၄ ဆောင်

၁။ ကရေရိကုဋိ ကျောင်းဆောင်၊
၂။ ကောသမ္ဗကုဋိ ကျောင်းဆောင်၊
၃။ ဂန္ဓကုဋိ ကျောင်းဆောင်၊
၄။ သလဠာဂါရ ကျောင်းဆောင်။ (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊မြန်၊၂။၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဇောတိသိက္ခာပုဒ်၌ အင်္ဂါ ၃ ပါး

၁။ ဖျားနာခြင်း အစရှိသော အကြောင်း မရှိခြင်း၊
၂။ လှုံခြင်းငှာ အလိုရှိသူ ဖြစ်ခြင်း၊
၃။ မီးတောက်စေခြင်း။ (ဝိမတိ၊၂၊၄၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဇောတိသိက္ခာပုဒ်၌ အင်္ဂါ ၄ ပါး

၁။ ကျန်းမာသူ ဖြစ်ခြင်း၊
၂။ ခွင့်ပြုထားသော အကြောင်း မဟုတ်ခြင်း၊
၃။ လှုံခြင်းငှာ အလိုရှိသူ ဖြစ်ခြင်း၊
၄။ မီးတောက်စေခြင်း။ (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၃၊၈၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဈာနသုခ ၄ မျိုး

၁။ ကာမတို့မှ ကင်းဆိတ်၍သာလျှင်, အကုသိုလ်တရားတို့မှ ကင်းဆိတ်၍သာလျှင် ကြံစည်မှု ဝိတက်နှင့် တကွဖြစ်သော, သုံးသပ်မှု ဝိစာရနှင့် တကွဖြစ်သော နီဝရဏ ကင်းဆိတ်ခြင်းကြောင့် ဖြစ်သော နှစ်သိမ့်မှု ပီတိ, ချမ်းသာမှု သုခရှိသော ပထမဈာန်၊
၂။ ဝိတက်, ဝိစာရ ငြိမ်းခြင်းကြောင့် မိမိသန္တာန်၌ စိတ်ကို ကြည်လင်စေတတ်သော စိတ်၏ တည်ကြည်မှု သမာဓိကြောင့် ဖြစ်သော နှစ်သိမ့်မှု ပီတိ, ချမ်းသာမှု သုခရှိသော ဒုတိယဈာန်၊
၃။ နှစ်သိမ့်မှု ပီတိကိုလည်း မတပ်မက်ခြင်းကြောင့် လျစ်လျူရှုကာ သတိသမ္ပဇဉ် ရှိသည် ဖြစ်၍ ချမ်းသာမှု သုခကိုလည်း ခံစားခြင်းရှိသော တတိယဈာန်၊
၄။ ချမ်းသာ ဆင်းရဲကို ပယ်ခြင်းကြောင့်လည်းကောင်း, ရှေးကပင်လျှင် ဝမ်းသာခြင်း, နှလုံးမသာခြင်းတို့၏ ချုပ်နှင့် ခြင်းကြောင့်လည်းကောင်း, ချမ်းသာဆင်းရဲမရှိသော လျစ်လျူရှုမှု ဥပေက္ခာကြောင့်ဖြစ်သည့် သတိ၏ စင်ကြယ်ခြင်းရှိသော စတုတ္ထဈာန်။ (အံ၊ဋီ၊၂၊၂၄၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဈာန် ၂ ပါး

၁။ အာရမ္မဏူပနိဇ္ဈာန်- သမာပတ်ရှစ်ပါးဖြင့် ကသိုဏ်းအာရုံကို စူးစူးစိုက်စိုက် ရှုခြင်း၊
၂။ လက္ခဏူပနိဇ္ဈာန်- ဝိပဿနာ, မဂ်, ဖိုလ်ဖြင့် အနိစ္စ ဒုက္ခ စသော လက္ခဏာရေး သုံးပါးတို့ကို စူးစူးစိုက်စိုက် ရှုခြင်း။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၁၆။) (သံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၆၄။) (အံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၈၁။) (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၁၁။) (ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၇၀။) (ဓမ္မ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၄၇။) (ဝိမာန၊ဋ္ဌ၊၃၃။) (မဟာနိ၊ဋ္ဌ၊၁၁၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဈာန် ၄ ပါး

၁။ ကာမတို့မှ ကင်းဆိတ်၍သာလျှင်, အကုသိုလ်တရားတို့မှ ကင်းဆိတ်၍သာလျှင် ကြံစည်မှု ဝိတက်နှင့် တကွဖြစ်သော, သုံးသပ်မှု ဝိစာရနှင့် တကွဖြစ်သော နီဝရဏ ကင်းဆိတ်ခြင်းကြောင့် ဖြစ်သော နှစ်သိမ့်မှု ပီတိ, ချမ်းသာမှု သုခရှိသော ပထမဈာန်၊
၂။ ဝိတက်, ဝိစာရ ငြိမ်းခြင်းကြောင့် မိမိသန္တာန်၌ စိတ်ကို ကြည်လင်စေတတ်သော စိတ်၏ တည်ကြည်မှု သမာဓိကြောင့် ဖြစ်သော နှစ်သိမ့်မှု ပီတိ, ချမ်းသာမှု သုခရှိသော ဒုတိယဈာန်၊
၃။ နှစ်သိမ့်မှု ပီတိကိုလည်း မတပ်မက်ခြင်းကြောင့် လျစ်လျူရှုကာ သတိသမ္ပဇဉ် ရှိသည်ဖြစ်၍ ချမ်းသာမှု သုခကိုလည်း ခံစားခြင်းရှိသော တတိယဈာန်၊
၄။ ချမ်းသာ ဆင်းရဲကို ပယ်ခြင်းကြောင့် လည်းကောင်း, ရှေးကပင်လျှင် ဝမ်းသာခြင်း, နှလုံးမသာခြင်းတို့၏ ချုပ်နှင့်ခြင်းကြောင့် လည်းကောင်း, ချမ်းသာဆင်းရဲ မရှိသော လျစ်လျူရှုမှု ဥပေက္ခာကြောင့် ဖြစ်သည့် သတိ၏ စင်ကြယ်ခြင်းရှိသော စတုတ္ထဈာန်။ (ဒီ၊၃၊၁၈၅။) (မ၊၂၊၂၀၇။) (သံ၊၃၊၂၆၈။) (အဘိ၊ဝိ၊၂၇၄။) (အဘိ၊ဝိ၊၂၇၆။) (အဘိ၊ဝိ၊၃၅၆။) (ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၇၁။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၀၆။) (မ၊မြန်၊၂။၂၁၉။) (သံ၊မြန်၊၃။၂၇၁။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၂။၂၉၇။(အဘိ၊ဝိ၊၂၇၈-၂၇၉-၂၈၀။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၂။၂၉၇။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၂။၂၉၇။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၂။၂၉၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဈာန် ခန္ဓာ ၂ ပါး

၁။ ဝေဒနာက္ခန္ဓာ၊
၂။ သင်္ခါရက္ခန္ဓာ။ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဈာန် မဂ် ဖိုလ် မရကြောင်း တရား ၆ ပါး

၁။ သတိလွတ်ကင်းမှုကို မပယ်ခြင်း၊
၂။ ဆင်ခြင်ဉာဏ် မရှိမှုကို မပယ်ခြင်း၊
၃။ ဣန္ဒြေတို့၌ တံခါးပိတ်ထားမှု မရှိခြင်း၊
၄။ စားဖွယ်၌ အတိုင်းအရှည် မသိခြင်း၊
၅။ ဝါကြွားခြင်း၊
၆။ မြှောက်ပင့် ရှုတ်ချ၍ ဟောပြောခြင်း။ (အံ၊၂၊၃၇၅။) (အံ၊မြန်၊၂။၄၇၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဈာန် မဂ် ဖိုလ် ရကြောင်း တရား ၆ ပါး

၁။ သတိလွတ်ကင်းမှုကို ပယ်ခြင်း၊
၂။ ဆင်ခြင်ဉာဏ် မရှိမှုကို ပယ်ခြင်း၊
၃။ ဣန္ဒြေတို့၌ တံခါးကို ပိတ်ထားခြင်း၊
၄။ စားဖွယ်၌ အတိုင်းအရှည်ကို သိခြင်း၊
၅။ ပလွှားကြွားဝါမှုကို ပယ်ခြင်း၊
၆။ မြှောက်ပင့်ရှုတ်ချ၍ ဟောပြောမှုကို ပယ်ခြင်း။ (အံ၊၂၊၃၇၅။) (အံ၊မြန်၊၂။၄၇၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဈာန်၌ အားထုတ်ခြင်း ၂ မျိုး

၁။ မဖြစ်သေးသော ပဌမဈာန်ကို ဖြစ်စေခြင်းငှာ အားထုတ်ခြင်း၊
၂။ မဖြစ်သေးသော ဒုတိယဈာန် စသည်ကို ဖြစ်စေခြင်းငှာ အားထုတ်ခြင်း။ (မဟာနိ၊၄၀၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဈာန်ပဉ္စကနည်းကို ဟောတော်မူကြောင်း ၂ ပါး

၁။ အဘိဓမ္မာတရားကို နာယူကြသော နတ်ဗြဟ္မာ ပုဂ္ဂိုလ်တို့၏ အလိုဆန္ဒအစွမ်းကြောင့်၊
၂။ ဒေသနာတော်ကို တင့်တယ်စံပယ်စေတတ်သော ဉာဏ်တော်၏ အစွမ်းကြောင့်။ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၂၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဈာန်မဂ်ဖိုလ် မရကြောင်း တရား ၅ ပါး

၁။ ကျောင်း၌ ဝန်တိုခြင်း၊
၂။ အမျိုးဒါယကာတို့၌ ဝန်တိုခြင်း၊
၃။ လာဘ်၌ ဝန်တိုခြင်း၊
၄။ ဂုဏ်အဆင်း၌ ဝန်တိုခြင်း၊
၅။ တရား၌ ဝန်တိုခြင်း။ (အံ၊၂၊၂၃၉။) (အံ၊၂၊၂၄၀။) (အံ၊မြန်၊၂။၃၀၆။) (အံ၊မြန်၊၂။၃၀၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဈာန်မဂ်ဖိုလ်တရားမရဘဲ ရ၏ဟု ပြောခြင်းကြောင့် သင့်သော အာပတ် ၃ ပါး

၁။ ပါရာဇိက အာပတ်၊
၂။ ထုလ္လစ္စဉ်းအာပတ်၊
၃။ ဒုက္ကဋ်အာပတ်။ (ဝိ၊၅၊၈၉။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၁၂၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဈာန်ရပုဂ္ဂိုလ် ၄ မျိုး

၁။ ပထမဈာန်ရသော ပုဂ္ဂိုလ်တို့တွင် ပထမဈာန်၌ သာယာ နှစ်သက်လျက် သေလွန်သောအခါ ပထမဈာန်ဗြဟ္မာ့ဘုံသို့ ရောက်ပြီး ထိုပထမဈာန်ဗြဟ္မာတို့၏ သက်တမ်း ကုန်ဆုံးသဖြင့် တစ်ဖန် ငရဲ တိရစ္ဆာန်ပြိတ္တာဘုံသို့ ကပ်ရောက်ရသော ပုထုဇဉ်ပုဂ္ဂိုလ်နှင့် ထိုပထမဈာန်ဗြဟ္မာ့ဘုံ၌ပင် ပရိနိဗ္ဗာန်ပြုသော ဘုရားရှင်၏ တပည့် အရိယာသာဝက ပုဂ္ဂိုလ်၊
၂။ ဒုတိယဈာန်ရသော ပုဂ္ဂိုလ်တို့တွင် ဒုတိယဈာန်၌ သာယာ နှစ်သက်လျက် သေလွန်သော အခါ ဒုတိယဈာန်ဗြဟ္မာ့ဘုံသို့ ကပ်ရောက်ပြီး ထိုဒုတိယဈာန် ဗြဟ္မာတို့၏ သက်တမ်းကုန်ဆုံး သဖြင့် တစ်ဖန် ငရဲ တိရစ္ဆာန် ပြိတ္တာဘုံသို့ ကပ်ရောက်ရသော ပုထုဇဉ်ပုဂ္ဂိုလ်နှင့် ထိုဒုတိယ ဈာန်ဘုံ၌ပင် ပရိနိဗ္ဗာန်ပြုသော အရိယာသာဝက ပုဂ္ဂိုလ်၊
၃။ တတိယဈာန်ရသော ပုဂ္ဂိုလ် တို့တွင် တတိယဈာန်၌ သာယာနှစ်သက်လျက် သေလွန်သောအခါ တတိယဈာန်ဗြဟ္မာဘုံသို့ ရောက်ပြီး ထိုဗြဟ္မာတို့၏ သက်တမ်းကုန်ဆုံး သဖြင့် တစ်ဖန် ငရဲ တိရစ္ဆာန် ပြိတ္တာဘုံသို့ ကပ်ရောက်ရသော ပုထုဇဉ်ပုဂ္ဂိုလ်နှင့် ထိုတတိယဈာန် ဗြဟ္မာ့ဘုံ၌ပင် ပရိနိဗ္ဗာန် ပြုသော အရိယာ သာဝကပုဂ္ဂိုလ်၊
၄။ စတုတ္ထဈာန် ရသော ပုဂ္ဂိုလ်တို့တွင် စတုတ္ထဈာန်၌ သာယာ နှစ်သက်လျက် သေလွန်သောအခါ စတုတ္ထဈာန် ဗြဟ္မာ့ဘုံသို့ ရောက်ပြီး ထိုဗြဟ္မာတို့၏ သက်တမ်းကုန်ဆုံး သဖြင့် တစ်ဖန် ငရဲ တိရစ္ဆာန် ပြိတ္တာဘုံသို့ ကပ်ရောက်ရသော ပုထုဇဉ်ပုဂ္ဂိုလ်နှင့် ထိုစတုတ္ထဈာန် ဘုံ၌ပင် ပရိနိဗ္ဗာန်ပြုသော အရိယာသာဝကပုဂ္ဂိုလ်၊ (တစ်နည်း)
ပထမဈာန်ရသော ပုဂ္ဂိုလ်သည် ထိုပထမဈာန်၌ ခန္ဓာငါးပါးတို့ကို အနိစ္စ ဒုက္ခ အနတ္တ စသည်ဖြင့် ရှုလျက် သေလွန်သောအခါ သုဒ္ဓါဝါသ ဗြဟ္မာ့ဘုံသို့ ရောက်သော အရိယာပုဂ္ဂိုလ်၊
၂။ ဒုတိယဈာန် ရသော ပုဂ္ဂိုလ်သည် ထိုဒုတိယဈာန်၌ ခန္ဓာငါးပါးတို့ကို အနိစ္စ ဒုက္ခ အနတ္တ စသည်ဖြင့် ရှုလျက် သေလွန်သောအခါ သုဒ္ဓါဝါသ ဗြဟ္မာ့ဘုံသို့ ရောက်သော အရိယာပုဂ္ဂိုလ်၊
၃။ တတိယဈာန် ရသော ပုဂ္ဂိုလ်သည် ထိုတတိယ ဈာန်၌ ခန္ဓာငါးပါးတို့ကို အနိစ္စ ဒုက္ခ အနတ္တ စသည်ဖြင့် ရှုလျက် သေလွန်သောအခါ သုဒ္ဓါဝါသဗြဟ္မာ့ဘုံသို့ ရောက်သော အရိယာပုဂ္ဂိုလ်၊
၄။ စတုတ္ထဈာန် ရသော ပုဂ္ဂိုလ်သည် ထိုစတုတ္ထဈာန်၌ ခန္ဓာငါးပါးတို့ကို အနိစ္စ ဒုက္ခ အနတ္တ စသည်ဖြင့် ရှုလျက် သေလွန်သော အခါ သုဒ္ဓါဝါသဗြဟ္မာ့ဘုံသို့ ရောက်သော အရိယာပုဂ္ဂိုလ်၊ (တစ်နည်း)
မေတ္တာဈာန်ကို ပွားများသော ပုဂ္ဂိုလ်တို့တွင် ထိုမေတ္တာဈာန်၌ သာယာ နှစ်သက်လျက် သေလွန်သောအခါ ဗြဟ္မာ့ဘုံသို့ ကပ်ရောက်ပြီး သက်တမ်းရှိသမျှ နေ၍ တစ်ဖန် ငရဲ တိရစ္ဆာန် ပြိတ္တာဘုံသို့ ရောက်ရသော ပုထုဇဉ်ပုဂ္ဂိုလ်နှင့် ထိုဗြဟ္မာ့ဘုံ ၌ပင် ပရိနိဗ္ဗာန်ပြုသော အရိယာသာဝကပုဂ္ဂိုလ်၊
၂။ ကရုဏာဈာန်ကို ပွားများသော ပုဂ္ဂိုလ်တို့တွင် ထိုကရုဏာဈာန်၌ သာယာနှစ်သက်လျက် သေလွန်သောအခါ အာဘဿရာ ဗြဟ္မာ့ဘုံသို့ ကပ်ရောက်ရပြီး ထိုဘုံ၌ သက်တမ်းရှိသမျှ နေထိုင်၍ တစ်ဖန် ငရဲ တိရစ္ဆာန် ပြိတ္တာဘုံသို့ ရောက်ရသော ပုထုဇဉ်ပုဂ္ဂိုလ်နှင့် ထိုဗြဟ္မာ့ဘုံ၌ပင် ပရိနိဗ္ဗာန်ပြုသော အရိယာသာဝကပုဂ္ဂိုလ်၊
၃။ မုဒိတာဈာန်ကို ပွားများသော ပုဂ္ဂိုလ်တို့တွင် ထိုမုဒိတာဈာန်၌ သာယာနှစ်သက်လျက် သေလွန်သောအခါ သုဘကိဏှာ ဗြဟ္မာ့ဘုံသို့ ကပ်ရောက်ရပြီး သက်တမ်းရှိသမျှ နေ၍ တစ်ဖန် ငရဲ တိရစ္ဆာန် ပြိတ္တာဘုံသို့ ရောက်ရသော ပုထုဇဉ်ပုဂ္ဂိုလ်နှင့် ထိုဗြဟ္မာဘုံ၌ပင် ပရိနိဗ္ဗာန်ပြုသော အရိယာသာဝကပုဂ္ဂိုလ်၊
၄။ ဥပေက္ခာဈာန်ကို ပွားများသော ပုဂ္ဂိုလ်တို့တွင် ထိုဥပေက္ခာဈာန်၌ သာယာနှစ်သက်လျက် သေလွန်သောအခါ ဝေဟပ္ဖိုလ် ဗြဟ္မာ့ဘုံသို့ ကပ်ရောက်ရပြီး သက်တမ်းရှိသမျှနေ၍ တစ်ဖန် ငရဲ တိရစ္ဆာန် ပြိတ္တာဘုံသို့ ရောက်ရသော ပုထုဇဉ်ပုဂ္ဂိုလ်နှင့် ထိုဗြဟ္မာ့ဘုံ၌ပင် ပရိနိဗ္ဗာန်ပြုသော အရိယာသာဝကပုဂ္ဂိုလ်။ (အံ၊၁၊၄၄၁။) (အံ၊၁၊၄၄၃။) (အံ၊၁၊၄၄၅။) (အံ၊မြန်၊၁။၄၅၃-၄၅၄-၄၅၅) (အံ၊မြန်၊၁။၄၅၃- ၄၅၄-၄၅၅) (အံ၊မြန်၊၁။၄၅၃-၄၅၄-၄၅၅)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဈာန်ရရန် အားကြီးသော အကြောင်းတရား ၅ ပါး

၁။ ကလျာဏမိတ္တနှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၂။ ထိုကလျာဏ မိတ္တသို့ ကောင်းစွာ ညွတ်ခြင်း၊
၃။ စက္ခုစသော ဣန္ဒြေတို့၌ လုံခြုံသော တံခါးရှိခြင်း၊
၄။ ကုသိုလ်တရားတို့၌ မရောင့်ရဲနိုင်ခြင်း၊
၅။ သူတော်ကောင်းတရားကို နာကြားခြင်း။ (ပေဋကော၊၂၆၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဈာန်ရသူ ၄ မျိုး (တစ်နည်း)

၁။ ဈာန်၌သာ လိမ္မာ၍ ဈာန်ကို တည်တံ့ရန် တားမှု၌ မလိမ္မာသော ဈာန်ရသူ၊
၂။ ဈာန်ကို တည်တံ့ရန် ထားမှု၌သာ လိမ္မာ၍ ဈာန်၌ မလိမ္မာသော ဈာန်ရသူ၊
၃။ ဈာန်၌လည်း မလိမ္မာ, ဈာန်ကို တည်တံ့ရန် ထားမှု၌လည်း မလိမ္မာသော ဈာန်ရသူ၊
၄။ ဈာန် ၌လည်း လိမ္မာ၍ ဈာန်ကို တည်တံ့ရန် ထားမှု၌လည်း လိမ္မာသော ဈာန်ရသူ။ (သံ၊၂၊၂၂၄။) (သံ၊၂၊၂၂၈။) (သံ၊မြန်၊၂။၂၁၅။) (သံ၊မြန်၊၂။၂၁၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဈာန်ရသူ ၄ မျိုး (တစ်နည်း)

၁။ ဈာန်၌သာ လိမ္မာ၍ ဈာန်၏ ကသိုဏ်းအာရုံတို့၌ မလိမ္မာသော ဈာန်ရသူ၊
၂။ ဈာန်၏ ကသိုဏ်းအာရုံတို့၌သာ လိမ္မာ၍ ဈာန်၌ မလိမ္မာသော ဈာန်ရသူ၊
၃။ ဈာန်၌လည်း မလိမ္မာ, ဈာန်၏ ကသိုဏ်းအာရုံတို့၌လည်း မလိမ္မာသော ဈာန်ရသူ၊
၄။ ဈာန်၌လည်း လိမ္မာ, ဈာန်၏ ကသိုဏ်းအာရုံတို့၌လည်း လိမ္မာသော ဈာန်ရသူ။ (သံ၊၂၊၂၂၆။) (သံ၊မြန်၊၂။၂၁၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဈာန်ရသူ ၄ မျိုး (တစ်နည်း)

၁။ ဈာန်၌သာ လိမ္မာ၍ ဈာန်၏ ကျက်စားရာအာရုံတို့၌ မလိမ္မာသော ဈာန်ရသူ၊
၂။ ဈာန်၏ ကျက်စားရာ အာရုံတို့၌သာ လိမ္မာ၍ ဈာန်၌ မလိမ္မာသော ဈာန်ရသူ၊
၃။ ဈာန်၌လည်း မလိမ္မာ, ဈာန်၏ ကျက်စားရာအာရုံတို့၌လည်း မလိမ္မာသော ဈာန်ရသူ၊
၄။ ဈာန် ၌လည်း လိမ္မာ, ဈာန်၏ ကျက်စားရာ အာရုံတို့၌လည်း လိမ္မာသော ဈာန်ရသူ။ (သံ၊၂၊၂၂၆။) (သံ၊မြန်၊၂။၂၁၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဈာန်ရသူ ၄ မျိုး (တစ်နည်း)

၁။ ဈာန်၌သာ လိမ္မာ၍ ဈာန်ကို ရှေးရှုဆောင်မှု၌ မလိမ္မာသော ဈာန်ရသူ၊
၂။ ဈာန်ကို ရှေးရှုဆောင်မှု၌သာ လိမ္မာ၍ ဈာန်၌ မလိမ္မာသော ဈာန်ရသူ၊
၃။ ဈာန်၌ လည်း မလိမ္မာ, ဈာန်ကို ရှေးရှုဆောင်မှု၌လည်း မလိမ္မာသော ဈာန်ရသူ၊
၄။ ဈာန်၌လည်း လိမ္မာ, ဈာန်ကို ရှေးရှုဆောင်မှု၌လည်း လိမ္မာသော ဈာန်ရသူ။ (သံ၊၂၊၂၂၆။) (သံ၊မြန်၊၂။၂၁၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဈာန်ရသူ ၄ မျိုး (တစ်နည်း)

၁။ ဈာန်၌သာ လိမ္မာ၍ ဈာန်၌ အရိုအသေပြုလေ့မရှိသော ဈာန်ရသူ၊
၂။ ဈာန်၌သာ အရိုအသေပြုလေ့ရှိ၍ ဈာန်၌ မလိမ္မာသော ဈာန်ရသူ၊
၃။ ဈာန်၌လည်း မလိမ္မာ, ဈာန်၌ အရိုအသေပြုလေ့လည်းမရှိသော ဈာန်ရသူ၊
၄။ ဈာန်၌လည်း လိမ္မာ, ဈာန်၌ အရိုအသေပြုလေ့လည်းရှိသော ဈာန်ရသူ။ (သံ၊၂၊၂၂၇။) (သံ၊မြန်၊၂။၂၁၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဈာန်ရသူ ၄ မျိုး (တစ်နည်း)

၁။ ဈာန်၌သာ လိမ္မာ၍ ဈာန်၌ အမြဲမပြတ် ပြုလေ့မရှိသော ဈာန်ရသူ၊
၂။ ဈာန်၌သာ အမြဲမပြတ် ပြုလေ့ရှိ၍ ဈာန်၌ မလိမ္မာသော ဈာန်ရသူ၊
၃။ ဈာန်၌လည်း မလိမ္မာ, ဈာန်၌လည်း အမြဲမပြတ် ပြုလေ့မရှိသော ဈာန်ရသူ၊
၄။ ဈာန်၌လည်း လိမ္မာ, ဈာန် ၌လည်း အမြဲမပြတ် ပြုလေ့ရှိသော ဈာန်ရသူ။ (သံ၊၂၊၂၂၇။) (သံ၊မြန်၊၂။၂၁၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဈာန်ရသူ ၄ မျိုး (တစ်နည်း)

၁။ ဈာန်၌သာ လိမ္မာ၍ ဈာန်အား လျောက်ပတ်သည်ကို ပြုလေ့ မရှိသော ဈာန်ရသူ၊
၂။ ဈာန်အား လျောက်ပတ်သည်ကိုသာ ပြုလေ့ရှိ၍ ဈာန်၌ မလိမ္မာသော ဈာန်ရသူ၊
၃။ ဈာန်၌လည်း မလိမ္မာ, ဈာန်အား လျောက်ပတ်သည်ကိုလည်း ပြုလေ့မရှိသော ဈာန်ရသူ၊
၄။ ဈာန်၌လည်း လိမ္မာ, ဈာန်အား လျောက်ပတ်သည်ကိုလည်း ပြုလေ့ရှိသော ဈာန်ရသူ။ (သံ၊၂၊၂၂၈။) (သံ၊မြန်၊၂။၂၁၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဈာန်ရသူ ၄ မျိုး (တစ်နည်း)

၁။ ဈာန်ဝင်စားမှု၌သာ လိမ္မာ၍ ဈာန်မှ ထမှု၌ မလိမ္မာသော ဈာန်ရသူ၊
၂။ ဈာန်မှ ထမှု၌သာ လိမ္မာ၍ ဈာန်ဝင်စားမှု၌ မလိမ္မာသော ဈာန်ရသူ၊
၃။ ဈာန်ဝင်စားမှု၌လည်း မလိမ္မာ, ဈာန်မှ ထမှု၌လည်း မလိမ္မာသော ဈာန်ရသူ၊
၄။ ဈာန်ဝင်စားမှု၌လည်း လိမ္မာ, ဈာန်မှ ထမှု၌လည်း လိမ္မာသော ဈာန်ရသူ။ (သံ၊၂၊၂၂၈။) (သံ၊၂၊၂၂၅။) (သံ၊မြန်၊၂။၂၁၉။) (သံ၊မြန်၊၂။၂၁၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဈာန်ရသူ ၄ မျိုး (တစ်နည်း)

၁။ ဈာန်ဝင်စားမှု၌သာ လိမ္မာ၍ ဈာန်ကို ခံ့အောင်ပြုမှု၌ မလိမ္မာသော ဈာန်ရသူ၊
၂။ ဈာန်ကို ခံ့အောင်ပြုမှု၌သာ လိမ္မာ၍ ဈာန်ဝင်စားမှု၌ မလိမ္မာသော ဈာန်ရသူ၊
၃။ ဈာန်ဝင်စားမှု၌လည်း မလိမ္မာ, ဈာန်ကို ခံ့အောင် ပြုမှု၌လည်း မလိမ္မာသော ဈာန်ရသူ၊
၄။ ဈာန်ဝင်စားမှု၌လည်း လိမ္မာ, ဈာန်ကို ခံ့အောင်ပြုမှု၌လည်း လိမ္မာသော ဈာန်ရသူ။ (သံ၊၂၊၂၂၉။) (သံ၊မြန်၊၂။၂၁၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဈာန်ရသူ ၄ မျိုး (တစ်နည်း)

၁။ ဈာန်၌သာ လိမ္မာ၍ ဈာန်ကို ခံ့အောင်ပြုမှု၌ မလိမ္မာသော ဈာန်ရသူ၊
၂။ ဈာန်ကို ခံ့အောင် ပြုမှု၌သာ လိမ္မာ၍ ဈာန်၌ မလိမ္မာသော ဈာန်ရသူ၊
၃။ ဈာန်၌လည်း မလိမ္မာ, ဈာန်ကို ခံ့အောင်ပြုမှု၌လည်း မလိမ္မာသော ဈာန်ရသူ၊
၄။ ဈာန်၌လည်း လိမ္မာ, ဈာန်ကို ခံ့အောင်ပြုမှု၌လည်း လိမ္မာသော ဈာန်ရသူ။ (သံ၊၂၊၂၂၅။) (သံ၊မြန်၊၂။၂၁၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဈာန်ရသူ ၄ မျိုး (တစ်နည်း)

၁။ ဈာန်ဝင်စားမှု၌သာ လိမ္မာ၍ ဈာန်၏ ကသိုဏ်းအာရုံတို့၌ မလိမ္မာသော ဈာန်ရသူ၊
၂။ ဈာန်၏ ကသိုဏ်းအာရုံတို့၌သာ လိမ္မာ၍ ဈာန်ဝင်စားမှု၌ မလိမ္မာသော ဈာန်ရသူ၊
၃။ ဈာန်ဝင်စားမှု၌လည်း မလိမ္မာ, ဈာန်၏ ကသိုဏ်းအာရုံတို့၌လည်း မလိမ္မာသော ဈာန်ရသူ၊
၄။ ဈာန်ဝင်စားမှု၌လည်း လိမ္မာ, ဈာန်၏ ကသိုဏ်းအာရုံတို့၌လည်း လိမ္မာသော ဈာန်ရသူ။ (သံ၊၂၊၂၂၉။) (သံ၊မြန်၊၂။၂၂၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဈာန်ရသူ ၄ မျိုး (တစ်နည်း)

၁။ ဈာန်ဝင်စားမှု၌သာ လိမ္မာ၍ ဈာန်၏ ကျက်စားရာ အာရုံတို့၌ မလိမ္မာသော ဈာန်ရသူ၊
၂။ ဈာန်၏ ကျက်စားရာ အာရုံတို့၌သာ လိမ္မာ၍ ဈာန်ဝင်စားမှု၌ မလိမ္မာသော ဈာန်ရသူ၊
၃။ ဈာန်ဝင်စားမှု၌လည်း မလိမ္မာ, ဈာန်၏ ကျက်စားရာ အာရုံ တို့၌လည်း မလိမ္မာသော ဈာန်ရသူ၊
၄။ ဈာန်ဝင်စားမှု၌လည်း လိမ္မာ, ဈာန်၏ ကျက်စားရာ အာရုံတို့၌လည်း လိမ္မာသော ဈာန်ရသူ။ (သံ၊၂၊၂၂၉။) (သံ၊မြန်၊၂။၂၂၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဈာန်ရသူ ၄ မျိုး (တစ်နည်း)

၁။ ဈာန်ဝင်စားမှု၌သာ လိမ္မာ၍ ဈာန်ကို ရှေးရှုဆောင်မှု၌ မလိမ္မာသော ဈာန်ရသူ၊
၂။ ဈာန်ကို ရှေးရှုဆောင်မှု၌သာ လိမ္မာ၍ ဈာန်ဝင်စားမှု၌ မလိမ္မာသော ဈာန်ရသူ၊
၃။ ဈာန်ဝင်စားမှု၌လည်း မလိမ္မာ, ဈာန်ကို ရှေးရှုဆောင်မှု၌လည်း မလိမ္မာသော ဈာန်ရသူ၊
၄။ ဈာန်ဝင်စားမှု၌လည်း လိမ္မာ, ဈာန်ကို ရှေးရှုဆောင်မှု၌လည်း လိမ္မာသော ဈာန်ရသူ။ (သံ၊၂၊၂၃၀။) (သံ၊မြန်၊၂။၂၂၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဈာန်ရသူ ၄ မျိုး (တစ်နည်း)

၁။ ဈာန်ဝင်စားမှု၌သာ လိမ္မာ၍ ဈာန်ကို အရိုအသေပြုလေ့မရှိသော ဈာန်ရသူ၊
၂။ ဈာန်ကိုသာ အရိုအသေပြုလေ့ရှိ၍ ဈာန်ဝင်စားမှု၌ မလိမ္မာသော ဈာန်ရသူ၊
၃။ ဈာန်ဝင်စားမှု၌လည်း မလိမ္မာ, ဈာန်ကိုလည်း အရိုအသေပြုလေ့မရှိသော ဈာန်ရသူ၊
၄။ ဈာန်ဝင်စားမှု၌လည်း လိမ္မာ, ဈာန်ကိုလည်း အရိုအသေပြုလေ့ရှိသော ဈာန်ရသူ။ (သံ၊၂၊၂၃၀။) (သံ၊မြန်၊၂။၂၂၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဈာန်ရသူ ၄ မျိုး (တစ်နည်း)

၁။ ဈာန်ဝင်စားမှု၌သာ လိမ္မာ၍ ဈာန်၌ အမြဲမပြတ် ပြုလေ့မရှိသော ဈာန်ရသူ၊
၂။ ဈာန်၌သာ အမြဲမပြတ် ပြုလေ့ရှိ၍ ဈာန်ဝင်စားမှု၌ မလိမ္မာသော ဈာန်ရသူ၊
၃။ ဈာန်ဝင်စားမှု၌လည်း မလိမ္မာ, ဈာန်၌ အမြဲမပြတ်လည်း ပြုလေ့မရှိသော ဈာန်ရသူ၊
၄။ ဈာန်ဝင်စားမှု၌လည်း လိမ္မာ, ဈာန်၌ အမြဲမပြတ်လည်း ပြုလေ့မရှိသော ဈာန်ရသူ။ (သံ၊၂၊၂၃၀။) (သံ၊မြန်၊၂။၂၂၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဈာန်ရသူ ၄ မျိုး (တစ်နည်း)

၁။ ဈာန်ဝင်စားမှု၌သာ လိမ္မာ၍ ဈာန်အားလျောက်ပတ်သည်ကို ပြုလေ့ မရှိသော ဈာန်ရသူ၊
၂။ ဈာန်အား လျောက်ပတ်သည်ကိုသာ ပြုလေ့ရှိ၍ ဈာန်ဝင်စားမှု၌ မလိမ္မာသော ဈာန်ရသူ၊
၃။ ဈာန်ဝင်စားမှု၌လည်း မလိမ္မာ, ဈာန်အား လျောက်ပတ် သည်ကိုလည်း ပြုလေ့မရှိသော ဈာန်ရသူ၊
၄။ ဈာန်ဝင်စားမှု၌လည်း လိမ္မာ, ဈာန်အား လျောက်ပတ်သည်ကိုလည်း ပြုလေ့ရှိသော ဈာန်ရသူ။ (သံ၊၂၊၂၃၁။) (သံ၊မြန်၊၂။၂၂၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဈာန်ရသူ ၄ မျိုး (တစ်နည်း)

၁။ ဈာန်ကို တည်တံ့ရန် ထားမှု၌သာ လိမ္မာ၍ ဈာန်မှ ထမှု၌ မလိမ္မာသော ဈာန်ရသူ၊
၂။ ဈာန်မှ ထမှု၌သာ လိမ္မာ၍ ဈာန်ကို တည်တံ့ရန် ထားမှု၌ မလိမ္မာသော ဈာန်ရသူ၊
၃။ ဈာန်ကို တည်တံ့ရန် ထားမှု၌လည်း မလိမ္မာ, ဈာန်မှ ထမှု၌လည်း မလိမ္မာသော ဈာန်ရသူ၊
၄။ ဈာန်ကို တည်တံ့ရန် ထားမှု၌လည်း လိမ္မာ, ဈာန်မှ ထမှု၌လည်း လိမ္မာသော ဈာန်ရသူ။ (သံ၊၂၊၂၃၁။) (သံ၊မြန်၊၂။၂၂၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဈာန်ရသူ ၄ မျိုး (တစ်နည်း)

၁။ ဈာန်မှ ထမှု၌သာ လိမ္မာ၍ ဈာန်ကို ခံ့အောင်ပြုမှု၌ မလိမ္မာသော ဈာန်ရသူ၊
၂။ ဈာန်ကို ခံ့အောင် ပြုမှု၌သာ လိမ္မာ၍ ဈာန်မှ ထမှု၌ မလိမ္မာသော ဈာန်ရသူ၊
၃။ ဈာန်မှ ထမှု၌လည်း မလိမ္မာ, ဈာန်ကို ခံ့အောင် ပြုမှု၌လည်း မလိမ္မာသော ဈာန်ရသူ၊
၄။ ဈာန်မှ ထမှု၌လည်း လိမ္မာ, ဈာန်ကို ခံ့အောင်ပြုမှု၌လည်း လိမ္မာသော ဈာန်ရသူ။ (သံ၊၂၊၂၃၁။) (သံ၊မြန်၊၂။၂၂၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဈာန်ရသူ ၄ မျိုး (တစ်နည်း)

၁။ ဈာန်ကို ခံ့အောင်ပြုမှု၌သာ လိမ္မာ၍ ဈာန်၏ ကသိုဏ်းအာရုံတို့၌ မလိမ္မာသော ဈာန်ရသူ၊
၂။ ဈာန်၏ ကသိုဏ်းအာရုံတို့၌သာ လိမ္မာ၍ ဈာန်ကို ခံ့အောင် ပြုမှု၌ မလိမ္မာသော ဈာန်ရသူ၊
၃။ ဈာန်ကို ခံ့အောင်ပြုမှု၌လည်း မလိမ္မာ, ဈာန်၏ ကသိုဏ်းအာရုံ တို့၌လည်း မလိမ္မာသော ဈာန်ရသူ၊
၄။ ဈာန်ကို ခံ့အောင်ပြုမှု၌လည်း လိမ္မာ, ဈာန်၏ ကသိုဏ်း အာရုံတို့၌လည်း လိမ္မာသော ဈာန်ရသူ။ (သံ၊၂၊၂၃၂။) (သံ၊မြန်၊၂။၂၂၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဈာန်ရသူ ၄ မျိုး (တစ်နည်း)

၁။ ဈာန်၏ ကသိုဏ်း အာရုံတို့၌သာ လိမ္မာ၍ ဈာန်၏ ကျက်စားရာ အာရုံတို့၌ မလိမ္မာသော ဈာန်ရသူ၊
၂။ ဈာန်၏ ကျက်စားရာအာရုံတို့၌သာ လိမ္မာ၍ ဈာန်၏ ကသိုဏ်းအာရုံတို့၌ မလိမ္မာသော ဈာန်ရသူ၊
၃။ ဈာန်၏ ကသိုဏ်းအာရုံတို့၌လည်း မလိမ္မာ, ဈာန်၏ ကျက်စားရာအာရုံတို့၌လည်း မလိမ္မာသော ဈာန်ရသူ၊
၄။ ဈာန်၏ ကသိုဏ်းအာရုံ တို့၌လည်း လိမ္မာ, ဈာန်၏ ကျက်စားရာအာရုံတို့၌လည်း လိမ္မာသော ဈာန်ရသူ။ (သံ၊၂၊၂၃၂။) (သံ၊မြန်၊၂။၂၂၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဈာန်ရသူ ၄ မျိုး (တစ်နည်း)

၁။ ဈာန်၏ ကျက်စားရာ အာရုံတို့၌သာ လိမ္မာ၍ ဈာန်ကို ရှေးရှု ဆောင်မှု၌ မလိမ္မာသော ဈာန်ရသူ၊
၂။ ဈာန်ကို ရှေးရှုဆောင်မှု၌သာ လိမ္မာ၍ ဈာန်၏ ကျက်စားရာ အာရုံတို့၌ မလိမ္မာသော ဈာန်ရသူ၊
၃။ ဈာန်၏ ကျက်စားရာ အာရုံတို့၌လည်း မလိမ္မာ, ဈာန်ကို ရှေးရှုဆောင်ရွက်မှု၌လည်း မလိမ္မာသော ဈာန်ရသူ၊
၄။ ဈာန်၏ ကျက်စားရာ အာရုံတို့၌လည်း လိမ္မာ, ဈာန်ကို ရှေးရှုဆောင်ရွက်မှု၌လည်း လိမ္မာသော ဈာန်ရသူ။ (သံ၊၂၊၂၃၂။) (သံ၊မြန်၊၂။၂၂၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဈာန်ရသူ ၄ မျိုး (တစ်နည်း)

၁။ ဈာန်၏ ကျက်စားရာ အာရုံတို့၌သာ လိမ္မာ၍ ဈာန်ကို အရိုအသေ ပြုလေ့မရှိသော ဈာန်ရသူ၊
၂။ ဈာန်ကိုသာ အရိုအသေ ပြုလေ့ရှိ၍ ဈာန်၏ ကျက်စားရာ အာရုံ တို့၌ မလိမ္မာသော ဈာန်ရသူ၊
၃။ ဈာန်၏ ကျက်စားရာ အာရုံတို့၌လည်း မလိမ္မာ, ဈာန်ကို လည်း အရိုအသေပြုလေ့မရှိသော ဈာန်ရသူ၊
၄။ ဈာန်၏ ကျက်စားရာ အာရုံတို့၌လည်း လိမ္မာ၍ ဈာန်ကိုလည်း အရိုအသေ ပြုလေ့ရှိသော ဈာန်ရသူ။ (သံ၊၂၊၂၃၃။) (သံ၊မြန်၊၂။၂၂၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဈာန်ရသူ ၄ မျိုး (တစ်နည်း)

၁။ ဈာန်၏ ကျက်စားရာ အာရုံတို့၌သာ လိမ္မာ၍ ဈာန်အား လျောက်ပတ် သည်ကို ပြုလေ့မရှိသော ဈာန်ရသူ၊
၂။ ဈာန်အား လျောက်ပတ်သည်ကိုသာ ပြုလေ့ရှိ၍ ဈာန်၏ ကျက်စားရာအာရုံတို့၌ မလိမ္မာသော ဈာန်ရသူ၊
၃။ ဈာန်၏ ကျက်စားရာ အာရုံတို့၌လည်း မလိမ္မာ, ဈာန်အား လျောက်ပတ်သည်ကို ပြုလေ့မရှိသော ဈာန်ရသူ၊
၄။ ဈာန်၏ ကျက်စားရာ အာရုံတို့၌လည်း လိမ္မာ, ဈာန်အား လျောက်ပတ်သည်ကိုလည်း ပြုလေ့ရှိသော ဈာန်ရသူ။ (သံ၊၂၊၂၃၃။) (သံ၊မြန်၊၂။၂၂၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဈာန်ရသူ ၄ မျိုး (တစ်နည်း)

၁။ ဈာန်ကို ရှေးရှု ဆောင်မှု၌သာ လိမ္မာ၍ ဈာန်၌ အရိုအသေ ပြုလေ့ မရှိသော ဈာန်ရသူ၊
၂။ ဈာန်၌သာ အရိုအသေပြုလေ့ရှိ၍ ဈာန်ကို ရှေးရှုဆောင်မှု၌ မလိမ္မာသော ဈာန်ရသူ၊
၃။ ဈာန်ကို ရှေးရှုဆောင်မှု၌လည်း မလိမ္မာ, ဈာန်၌လည်း အရိုအသေ ပြုလေ့မရှိသော ဈာန်ရသူ၊
၄။ ဈာန်ကို ရှေးရှုဆောင်မှု၌လည်း လိမ္မာ, ဈာန်၌ အရိုအသေ ပြုလေ့ရှိသော ဈာန်ရသူ။ (သံ၊၂၊၂၃၃။) (သံ၊မြန်၊၂။၂၂၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဈာန်ရသူ ၄ မျိုး (တစ်နည်း)

၁။ ဈာန်ကို ရှေးရှုဆောင်မှု၌သာ လိမ္မာ၍ ဈာန်၌ အမြဲမပြတ် ပြုလေ့ မရှိသော ဈာန်ရသူ၊
၂။ ဈာန်၌သာ အမြဲမပြတ် ပြုလေ့ရှိ၍ ဈာန်ကို ရှေးရှုဆောင်မှု၌ မလိမ္မာသော ဈာန်ရသူ၊
၃။ ဈာန်ကို ရှေးရှုဆောင်မှု၌လည်း မလိမ္မာ, ဈာန်၌လည်း အမြဲမပြတ် ပြုလေ့ မရှိသော ဈာန်ရသူ၊
၄။ ဈာန်ကို ရှေးရှုဆောင်မှု၌လည်း လိမ္မာ, ဈာန်၌လည်း အမြဲမပြတ် ပြုလေ့ရှိသော ဈာန်ရသူ။ (သံ၊၂၊၂၃၃။) (သံ၊မြန်၊၂။၂၂၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဈာန်ရသူ ၄ မျိုး (တစ်နည်း)

၁။ ဈာန်ကို ရှေးရှုဆောင်မှု၌သာ လိမ္မာ၍ ဈာန်အား လျောက်ပတ် သည်ကို ပြုလေ့မရှိသော ဈာန်ရသူ၊
၂။ ဈာန်အား လျောက်ပတ်သည်ကိုသာ ပြုလေ့ရှိ၍ ဈာန်ကို ရှေးရှုဆောင်ရွက်မှု၌ မလိမ္မာသော ဈာန်ရသူ၊
၃။ ဈာန်ကို ရှေးရှုဆောင်မှု၌လည်း မလိမ္မာ, ဈာန်အား လျောက်ပတ်သည်ကိုလည်း ပြုလေ့မရှိသော ဈာန်ရသူ၊
၄။ ဈာန်ကို ရှေးရှုဆောင်မှု ၌လည်း လိမ္မာ, ဈာန်အား လျောက်ပတ်သည်ကိုလည်း ပြုလေ့ရှိသော ဈာန်ရသူ။ (သံ၊၂၊၂၃၃။) (သံ၊မြန်၊၂။၂၂၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဈာန်ရသူ ၄ မျိုး (တစ်နည်း)

၁။ ဈာန်၌ အရိုအသေသာ ပြုလေ့ရှိ၍ ဈာန်၌ အမြဲမပြတ် ပြုလေ့ မရှိသော ဈာန်ရသူ၊
၂။ ဈာန်၌ အမြဲမပြတ်သာ ပြုလေ့ရှိ၍ ဈာန်၌ အရိုအသေ ပြုလေ့မရှိသော ဈာန်ရသူ၊
၃။ ဈာန်၌ အရိုအသေလည်း ပြုလေ့မရှိ၊ ဈာန်၌ အမြဲမပြတ်လည်း ပြုလေ့မရှိသော ဈာန်ရသူ၊
၄။ ဈာန်၌ အရိုအသေလည်း ပြုလေ့ရှိ၍ ဈာန်၌ အမြဲမပြတ်လည်း ပြုလေ့ရှိသော ဈာန်ရသူ။ (သံ၊၂၊၂၃၄။) (သံ၊မြန်၊၂။၂၂၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဈာန်ရသူ ၄ မျိုး (တစ်နည်း)

၁။ ဈာန်၌ အမြဲမပြတ်သာ ပြုလေ့ရှိ၍ ဈာန်အား လျောက်ပတ် သည်ကို ပြုလေ့မရှိသော ဈာန်ရသူ၊
၂။ ဈာန်အား လျောက်ပတ်သည်ကိုသာ ပြုလေ့ရှိ၍ ဈာန်၌ အမြဲမပြတ် ပြုလေ့မရှိသော ဈာန်ရသူ၊
၃။ ဈာန်၌ အမြဲမပြတ်လည်း ပြုလေ့ မရှိ, ဈာန်အား လျောက်ပတ်သည်ကိုလည်း ပြုလေ့မရှိသော ဈာန်ရသူ၊
၄။ ဈာန်၌ အမြဲမပြတ်လည်း ပြုလေ့ ရှိ၍, ဈာန်အား လျောက်ပတ်သည်ကိုလည်း ပြုလေ့ရှိသော ဈာန်ရသူ။ (သံ၊၂၊ပါ၂၃၄။) (သံ၊မြန်၊၂။၂၂၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဈာန်ရသူ ၄ မျိုး ဤလောက၌-

၁။ ဈာန်၌သာ လိမ္မာ၍ ဈာန်ဝင်စားမှု၌ မလိမ္မာသော ဈာန်ရသူ၊
၂။ ဈာန်ဝင်စားမှု၌သာ လိမ္မာ၍ ဈာန်၌ မလိမ္မာသော ဈာန်ရသူ၊
၃။ ဈာန်၌လည်း မလိမ္မာ, ဈာန်ဝင်စားမှု၌လည်း မလိမ္မာသော ဈာန်ရသူ၊
၄။ ဈာန်၌လည်း လိမ္မာ, ဈာန်ဝင်စားမှု၌လည်း လိမ္မာသော ဈာန်ရသူ။ (သံ၊၂၊၂၂၄။) (သံ၊မြန်၊၂။၂၁၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဈာန်ဝင်စားခိုက် ဝမ်းမြောက်ကြောင်း ၂ ပါး

၁။ သမာဓိ၏ အစွမ်းကြောင့် ဝမ်းမြောက်ခြင်း၊
၂။ ဝိပဿနာ၏ အစွမ်းကြောင့် ဝမ်းမြောက်ခြင်း။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဈာန်အင်္ဂါ ၅ ပါး

၁။ ကြံစည်မှု- ဝိတက်၊
၂။ သုံးသပ်မှု- ဝိစာရ၊
၃။ နှစ်သိမ့်မှု- ပီတိ၊
၄။ ချမ်းသာမှု- သုခ၊
၅။ စိတ်တည်ငြိမ်မှု- စိတ္တေကဂ္ဂတာ။ (အဘိ၊ဓ၊၃၀။) (အဘိ၊ဓ၊မြန်။၄၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဈေးသည် မကြီးပွားကြောင်း အင်္ဂါ ၃ ပါး

၁။ နံနက်အခါ၌ ကြိုးကြိုးစားစား အလုပ် မလုပ်ခြင်း၊
၂။ နေ့လယ်အခါ၌ ကြိုးကြိုးစားစား အလုပ်မလုပ်ခြင်း၊
၃။ ညနေအခါ၌ ကြိုးကြိုးစားစား အလုပ် မလုပ်ခြင်း။ (အံ၊၁၊၁၁၃။) (အံ၊မြန်၊၁။၁၃၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဉ တ္တိကံ ၉ မျိုး

၁။ ရဟန်းလောင်းကို သံဃာ့ဘောင်သို့ ခေါ်သွင်းခြင်း၊
၂။ ဓမ္မကထိကရဟန်းကို နှင်ထုတ်ခြင်း၊
၃။ ဥပုသ်ကံ၊
၄။ ပဝါရဏာကံ၊
၅။ ရဟန်းလောင်းကို သွန်သင်ခြင်း စသော သမ္မုတိကံ၊
၆။ စွန့်အပ်သော သင်္ကန်းကို ပေးခြင်း၊
၇။ အာပတ်ကို ခံယူခြင်း၊
၈။ ပဝါရဏာကို အထက်သို့ ငင်ခြင်း၊
၉။ ကံသာလျှင်ဖြစ်သော မှတ်သားအပ်သော သဗ္ဗသင်္ဂါဟိကဉတ္တိဌာန။ (အံ၊ဋီ၊၂၊၇၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဉ တ္တိဒုတိယကံ ၇ မျိုး

၁။ သပိတ်လှန်ခြင်း၏ အစွမ်းဖြင့် ဝဍ္ဎလိစ္ဆဝီကို သွင်းခြင်း၊
၂။ သပိတ် မှောက်ခြင်း၏ အစွမ်းဖြင့် ဝဍ္ဎလိစ္ဆဝီကို နှင်ထုတ်ခြင်း၊
၃။ သိမ်သမုတ်ခြင်းစသော သမ္မုတိကံ၊
၄။ ကထိန်သင်္ကန်း, မတကသင်္ကန်း ပေးခြင်း၊
၅။ ကထိန်နုတ်ခြင်း၊
၆။ ကုဋိဝတ္ထု, ကျောင်းဝတ္ထုကို ညွှန်ပြခြင်း၊
၇။ ကံသာလျှင်ဖြစ်သော မှတ်သားအပ်သော တိဏဝတ္ထာရက သမထ အရာ၌ ဧကတောပက္ခိက ဒေသနာပြောကြောင်း ဉတ္တိဒုတိယကံဌာန။ (အံ၊ဋီ၊၂၊၇၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဉတ္တိ ၂ မျိုး

၁။ ကမ္မ ဉတ္တိ၊
၂။ ကမ္မဝါစာ ဉတ္တိ။ (ဝိမတိ၊၂၊၂၈၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဉတ္တိကံရောက်သော အရာ ၉ ပါး

၁။ သွင်းခြင်းကံ၊
၂။ ထုတ်ခြင်းကံ၊
၃။ ဥပုသ်ကံ၊
၄။ ပဝါရဏာ ကံ၊
၅။ သမုတ်ခြင်းကံ၊
၆။ သင်္ကန်း စသည်ကို ပေးခြင်းကံ၊
၇။ အာပတ် ကြားသည်ကို ခံခြင်း၊
၈။ ပဝါရဏာကို ငင်ခြင်း၊
၉။ ကံသည်သာ လက္ခဏာဖြစ်သော ကံ။ (ဝိ၊၅၊၃၈၄။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၄၈၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဉတ္တိစတုတ္ထကံ ၇ မျိုး

၁။ တဇ္ဇနီယာဒိကမ္မ ပဋိပ္ပဿမ္ဘန၏ အစွမ်းဖြင့် သံဃာဘောင်သို့ သွင်းခြင်း၊
၂။ တဇ္ဇနီယကံ စသည်တို့ဖြင့် သံဃာမှ နှင်ထုတ်ခြင်း၊
၃။ ဘိက္ခုနောဝါဒကသမ္မုတိ၊
၄။ ပရိဝါသ်, မာနတ် ပေးခြင်း၊
၅။ မူလာယပဋိကဿန၏ အစွမ်းဖြင့် နှိပ်ခြင်း၊
၆။ သံဃဘေဒက ရဟန်း စသူတို့ကို အဖန်ဖန် ပြောဆိုခြင်း၊
၇။ ကံသာလျှင်ဖြစ်သော မှတ်သားအပ်သော ဥပသမ္ပဒကံ, အဗ္ဘာနကံဌာန။ (အံ၊ဋီ၊၂၊၇၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဉတ္တိစတုတ္ထကံ ရောက်သော အရာ ၇ ပါး

၁။ သွင်းခြင်းကံ၊
၂။ ထုတ်ခြင်းကံ၊
၃။ သမုတ် ခြင်းကံ၊
၄။ သင်္ကန်း စသည်ကို ပေးခြင်းကံ၊
၅။ နှိပ်ခြင်းကံ၊
၆။ ဆုံးမခြင်းကံ၊
၇။ ကံသည်သာ လက္ခဏာဖြစ်သော ကံ။ (ဝိ၊၅၊၃၈၄။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၄၈၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဉတ္တိဒုတိယကံ ရောက်သော အရာ ၇ ပါး

၁။ သွင်းခြင်းကံ၊
၂။ ထုတ်ခြင်းကံ၊
၃။ သမုတ် ခြင်းကံ၊
၄။ သင်္ကန်း စသည်ကို ပေးခြင်းကံ၊
၅။ ကထိန်နုတ်ခြင်းကံ၊
၆။ ကုဋိရာကို ကြားခြင်းကံ၊
၇။ ကံသည်သာ လက္ခဏာဖြစ်သော ကံ။ (ဝိ၊၅၊၃၈၄။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၄၈၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဉတ်၏ အပြစ် ၅ မျိုး

၁။ ရဟန်းလောင်း၏ အမည်ကို မပန်ကြားခြင်း မဆိုခြင်း၊
၂။ သံဃော ဟူသော ပုဒ်ကို ဉတ်၌ မရွတ်ဆိုခြင်း၊
၃။ ဥပဇ္ဈာယ်ဆရာကို မပန်ကြား မဆိုခြင်း၊
၄။ ဉတ်ကို လုံးဝ မရွတ်ဆိုခြင်း၊
၅။ ဉတ်ကို ကမ္မဝါစာ ရွတ်ဆိုပြီးနောက်မှ ရွတ်ဆိုခြင်း။ (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၂၊၅၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဉတ်ကမ္မဝါစာဖြင့်သာ ပြုရမည့် ကံ ၆ မျိုး

၁။ သီမာသမ္မုတိက- သိမ်သမုတ်ကံ၊
၂။ သီမာ သမူဟနန- သိမ်နှုတ်ကံ၊
၃။ ကထိနဒါန- ကထိန်ပေး ကံ၊
၄။ ကထိနုဒ္ဓါန- ကထိန်နုတ်ကံ၊
၅။ ကုဋိဝတ္ထုဒေသနာ- ကုဋီနေရာကို ပြောကြားသော ကံ၊
၆။ ဝိဟာရဝတ္ထုဒေသနာ- ကျောင်း နေရာကို ပြောကြားသော ကံ။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၄၊၂၄၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဉာဏကထာ၌ ဉာဏ် ၂ မျိုး

၁။ လောကီဉာဏ်၊
၂။ လောကုတ္တရာဉာဏ်။ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၇၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဉာဏစက္ခု ၂ မျိုး

၁။ ဒိဗ္ဗစက္ခု- နတ်၌ဖြစ်သော အဘိညာဉ်မျက်စိ၊
၂။ ပညာစက္ခု- သောတာပတ္တိမဂ် စသော ဉာဏ်မျက်စိ။ (ဣတိဝုတ်၊ဋ္ဌ၊၁၉၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဉာဏစက္ခု ၅ မျိုး

၁။ ဗုဒ္ဓစက္ခု- ဘုရားရှင်တို့၏ ဉာဏ်မျက်စိ၊
၂။ သမန္တစက္ခု- သဗ္ဗညုတဉာဏ် မျက်စိ၊
၃။ ဉာဏစက္ခု- သောတာပတ္တိမဂ်စသော ဉာဏ်မျက်စိ၊
၄။ ဒိဗ္ဗစက္ခု- နတ်၌ ဖြစ်သော အဘိညာဉ်မျက်စိ၊
၅။ ဓမ္မစက္ခု- အောက်မဂ်သုံးပါးတို့၏ ဉာဏ်မျက်စိ။ (သံ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁။) (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၄၄။) (ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၇၃။) (ဣတိဝုတ်၊ဋ္ဌ၊၉၄။) (ဗုဒ္ဓဝံ၊ဋ္ဌ၊၄၉။) (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၃၊၂၀၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဉာဏစရိယ ၁၆ ပါး

၁။ အနိစ္စဟု အဖန်ဖန်ရှုခြင်း ဉာဏစရိယ၊
၂။ ဒုက္ခဟု အဖန်ဖန်ရှုခြင်း ဉာဏစရိယ၊
၃။ အနတ္တဟု အဖန်ဖန်ရှုခြင်း ဉာဏစရိယ၊
၄။ ငြီးငွေ့ဖွယ်ဟု အဖန်ဖန်ရှုခြင်း ဉာဏစရိယ၊
၅။ တပ်ခြင်းမှ ကင်းခြင်းကို အဖန်ဖန်ရှုခြင်း ဉာဏစရိယ၊
၆။ ချုပ်ငြိမ်းရာ၌ အဖန်ဖန် ရှုခြင်း ဉာဏစရိယ၊
၇။ တစ်ဖန် စွန့်လွှတ်ခြင်း၌ အဖန်ဖန် ရှုခြင်း ဉာဏစရိယ၊
၈။ ဝဋ်ကင်းခြင်း၌ အဖန်ဖန် ရှုခြင်း ဉာဏစရိယ၊
၉။ သောတာပတ္တိမဂ်ဟူသော ဉာဏစရိယ၊
၁၀။ သောတာပတ္တိဖိုလ်ကို ဝင်စားခြင်း ဉာဏစရိယ၊
၁၁။ သကဒါမိမဂ်ဟူသော ဉာဏစရိယ၊
၁၂။ သကဒါဂါမိဖိုလ်ကို ဝင်စားခြင်း ဉာဏစရိယ၊
၁၃။ အနာဂါမိမဂ်ဟူသော ဉာဏစရိယ၊
၁၄။ အနာဂါမိဖိုလ်ကို ဝင်စားခြင်း ဉာဏစရိယ၊
၁၅။ အရဟတ္တမဂ်ဟူသော ဉာဏစရိယ၊
၁၆။ အရဟတ္တဖိုလ်ကို ဝင်စားခြင်း ဉာဏစရိယ။ (ပဋိသံ။၉၆။) (ပဋိသံ၊မြန်။၃၂၆-၃၂၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဉာဏစရိယ ၁၆ မျိုး (တစ်နည်း)

၁။ အနိစ္စာနုပဿနာ- တေဘူမက တရားအပေါင်းကို အနိစ္စဟု အဖန်ဖန် ရှုခြင်း၊
၂။ ဒုက္ခာနုပဿနာ- တေဘူမကတရားအပေါင်းကို ဒုက္ခဟု အဖန်ဖန် ရှုခြင်း၊
၃။ အနတ္တာနုပဿနာ- တေဘူမက တရားအပေါင်းကို အနတ္တဟု အဖန်ဖန် ရှုခြင်း၊
၄။ နိဗ္ဗိဒါ နုပဿနာ- မြင်ပြီးသော လက္ခဏာရေးရှိသော တေဘူမကတရားအပေါင်း၌ ငြီးငွေ့သော အခြင်းအရာအားဖြင့် ဖြစ်၍ အဖန်ဖန် ရှုခြင်း၊
၅။ ဝိရာဂါနုပဿနာ- ငြီးငွေ့ပြီးသော သင်္ခါရတို့၌ တပ်ခြင်းကင်းသော အခြင်းအရာအားဖြင့် ဖြစ်၍ အဖန်ဖန် ရှုခြင်း၊
၆။ နိရောဓာနုပဿနာ- သင်္ခါရတို့၏ ချုပ်ခြင်းကို အဖန်ဖန် ရှုခြင်း၊ ဝါ- နိဗ္ဗာန်ကို အဖန်ဖန် ရှုခြင်း၊
၇။ ပဋိနိဿဂ္ဂါ နုပဿနာ- တေဘူမက သင်္ခါရအပေါင်းကို စွန့်ခြင်း၏ အစွမ်းဖြင့် အဖန်ဖန် ရှုခြင်း၊
၈။ ဝိဝဋ္ဋာ နုပဿနာ- ဝဋ်မှ ကင်းသော နိဗ္ဗာန်ကို အဖန်တလဲလဲ ရှုတတ် အာရုံပြုတတ်သော တရား။၊
၉။ သောတာပတ္တိမဂ်၊
၁၀။ သောတာပတ္တိဖိုလ်၊
၁၁။ သကဒါဂါမိမဂ်၊
၁၂။ သကဒါဂါမိဖိုလ်၊
၁၃။ အနာဂါမိမဂ်၊
၁၄။ အနာဂါမိဖိုလ်၊
၁၅။ အရဟတ္တမဂ်၊
၁၆။ အရဟတ္တဖိုလ်သမာပတ်။ (မ၊ဋီ၊၂၊၂၇၅။) (ဝိသုဒ္ဓိ၊ဋီ၊၁၊၄၆၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဉာဏဒဿန ၅ ပါး

၁။ မဂ်ဉာဏ်၊
၂။ ဖိုလ်ဉာဏ်၊
၃။ သဗ္ဗညုတဉာဏ်၊
၄။ ပစ္စဝေက္ခဏာဉာဏ်၊
၅။ ဝိပဿနာဉာဏ်။ (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၉၇။) (အံ၊ဋီ၊၂၊၃၆၇။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊မြန်၊၁။၃၈၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဉာဏဒဿနဉာဏ် ၆ မျိုး

၁။ ဒိဗ္ဗစက္ခု ဉာဏဒဿနဉာဏ်၊
၂။ ဝိပဿနာ ဉာဏဒဿနဉာဏ်၊
၃။ မဂ် ဉာဏဒဿနဉာဏ်၊
၄။ ဖိုလ် ဉာဏဒဿနဉာဏ်၊
၅။ ပစ္စဝေက္ခဏာဉာဏ်၊
၆။ သဗ္ဗညုတ ဉာဏ်။ (မ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၂၇။) (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၃၊၁၆၇။) (အံ၊ဋီ၊၃၊၂၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဉာဏဝတ္ထု ၂ ပါး

၁။ လောကိယပညာ၊
၂။ လောကုတ္တရပညာ။ (အဘိ၊ဝိ၊၃၂၄။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၂။၃၉၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဉာဏဝတ္ထု ၂ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ တစ်စုံတစ်ခုသော စိတ်ဖြင့် သိအပ်သော ပညာ၊
၂။ တစ်စုံ တစ်ခုသော စိတ်ဖြင့် မသိအပ်သော ပညာ။ (အဘိ၊ဝိ၊၃၂၄။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၂။၃၉၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဉာဏဝတ္ထု ၂ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ အာသဝနှင့် မယှဉ်မူ၍ အာသဝ၏ အာရုံဖြစ်သော ပညာ၊
၂။ အာသဝနှင့် မယှဉ်မူ၍ အာသဝ၏ အာရုံလည်း မဟုတ်သော ပညာ။ (အဘိ၊ဝိ၊၃၂၄။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၂။၃၉၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဉာဏဝတ္ထု ၂ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ သံယောဇဉ်နှင့် မယှဉ်မူ၍ သံယောဇဉ်၏ အာရုံဖြစ်သော ပညာ၊
၂။ သံယောဇဉ်နှင့် မယှဉ်မူ၍ သံယောဇဉ်၏ အာရုံလည်း မဟုတ်သော ပညာ။ (အဘိ၊ဝိ၊၃၂၄။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၂။၃၉၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဉာဏဝတ္ထု ၂ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ ဂန္ထနှင့် မယှဉ်မူ၍ ဂန္ထ၏ အာရုံဖြစ်သော ပညာ၊
၂။ ဂန္ထနှင့် မယှဉ်မူ၍ ဂန္ထ၏ အာရုံလည်း မဟုတ်သော ပညာ။ (အဘိ၊ဝိ၊၃၂၄။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၂။၃၉၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဉာဏဝတ္ထု ၂ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ ယောဂနှင့် မယှဉ်မူ၍ ယောဂ၏ အာရုံဖြစ်သော ပညာ၊
၂။ ယောဂနှင့် မယှဉ် ယောဂ၏ အာရုံလည်း မဟုတ်သော ပညာ။ (အဘိ၊ဝိ၊၃၂၄။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၂။၃၉၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဉာဏဝတ္ထု ၂ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ နီဝရဏနှင့် မယှဉ်မူ၍ နီဝရဏ၏ အာရုံဖြစ်သော ပညာ၊
၂။ နီဝရဏနှင့် မယှဉ်မူ၍ နီဝရဏ၏ အာရုံလည်း မဟုတ်သော ပညာ။ (အဘိ၊ဝိ၊၃၂၄။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၂။၃၉၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဉာဏဝတ္ထု ၂ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ ပရာမာသတရားနှင့် မယှဉ်မူ၍ ပရာမာသ၏ အာရုံဖြစ်သော ပညာ၊
၂။ ပရာမာသတရားနှင့် မယှဉ်မူ၍ ပရာမာသ၏ အာရုံလည်း မဟုတ်သော ပညာ။ (အဘိ၊ဝိ၊၃၂၄။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၂။၃၉၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဉာဏဝတ္ထု ၂ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ ဥပါဒါန်နှင့် မယှဉ်မူ၍ ဥပါဒါန်၏ အာရုံဖြစ်သော ပညာ၊
၂။ ဥပါဒါန်နှင့် မယှဉ်မူ၍ ဥပါဒါန်၏ အာရုံမဟုတ်သော ပညာ။ (အဘိ၊ဝိ၊၃၂၄။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၂။၃၉၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဉာဏဝတ္ထု ၂ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ ကိလေသာနှင့် မယှဉ်မူ၍ ကိလေသာ၏ အာရုံဖြစ်သော ပညာ၊
၂။ ကိလေသာနှင့် မယှဉ်မူ၍ ကိလေသာ၏ အာရုံမဟုတ်သော ပညာ။ (အဘိ၊ဝိ၊၃၂၄။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၂။၃၉၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဉာဏဝတ္ထု ၂ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ ဝိတက်ရှိသော ပညာ၊
၂။ ဝိတက်မရှိသော ပညာ။ (အဘိ၊ဝိ၊၃၂၄။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၂။၃၉၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဉာဏဝတ္ထု ၂ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ ဝိစာရရှိသော ပညာ၊
၂။ ဝိစာရမရှိသော ပညာ။ (အဘိ၊ဝိ၊၃၂၄။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၂။၃၉၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဉာဏဝတ္ထု ၂ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ ပီတိရှိသော ပညာ၊
၂။ ပီတိမရှိသော ပညာ။ (အဘိ၊ဝိ၊၃၂၄။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၂။၃၉၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဉာဏဝတ္ထု ၂ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ ပီတိနှင့် တကွ ဖြစ်သော ပညာ၊
၂။ ပီတိနှင့် တကွ မဖြစ်သော ပညာ။ (အဘိ၊ဝိ၊၃၂၄။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၂။၃၉၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဉာဏဝတ္ထု ၂ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ သုခဝေဒနာနှင့် တကွဖြစ်သော ပညာ၊
၂။ သုခဝေဒနာနှင့် တကွ မဖြစ်သော ပညာ။ (အဘိ၊ဝိ၊၃၂၄။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၂။၃၉၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဉာဏဝတ္ထု ၂ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ ဥပေက္ခာဝေဒနာနှင့် တကွ ဖြစ်သော ပညာ၊
၂။ ဥပေက္ခာ ဝေဒနာနှင့် တကွ မဖြစ်သော ပညာ။ (အဘိ၊ဝိ၊၃၂၄။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၂။၃၉၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဉာဏဝတ္ထု ၂ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ ကာမာဝစရ မည်သော ပညာ၊
၂။ ကာမာဝစရ မမည်သော ပညာ။ (အဘိ၊ဝိ၊၃၂၄။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၂။၃၉၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဉာဏဝတ္ထု ၂ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ ရူပါဝစရမည်သော ပညာ၊
၂။ ရူပါဝစရ မမည်သော ပညာ။ (အဘိ၊ဝိ၊၃၂၄။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၂။၃၉၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဉာဏဝတ္ထု ၂ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ အရူပါဝစရ မည်သော ပညာ၊
၂။ အရူပါဝစရ မမည်သော ပညာ။ (အဘိ၊ဝိ၊၃၂၄။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၂။၃၉၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဉာဏဝတ္ထု ၂ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ ဘုံသုံးပါး၌ အကျုံးဝင်သော ပညာ၊
၂။ ဘုံသုံးပါး၌ အကျုံး မဝင်သော ပညာ။ (အဘိ၊ဝိ၊၃၂၄။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၂။၃၉၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဉာဏဝတ္ထု ၂ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ ဝဋ်ဆင်းရဲမှ ထွက်မြောက်ကြောင်း ဖြစ်သော ပညာ၊
၂။ ဝဋ်ဆင်းရဲမှ ထွက်မြောက်ကြောင်း မဟုတ်သော ပညာ။ (အဘိ၊ဝိ၊၃၂၄။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၂။၃၉၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဉာဏဝတ္ထု ၂ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ အကျိုးပေး မြဲသော ပညာ၊
၂။ အကျိုးပေး မမြဲသော ပညာ။ (အဘိ၊ဝိ၊၃၂၄။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၂။၃၉၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဉာဏဝတ္ထု ၂ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ မိမိထက် လွန်မြတ်သော တရားရှိသော ပညာ၊
၂။ မိမိထက် လွန်မြတ်သော တရားမရှိသော ပညာ။ (အဘိ၊ဝိ၊၃၂၄။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၂။၃၉၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဉာဏဝတ္ထု ၂ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ အကျိုးကို ဖြစ်စေတတ်သော ပညာ၊
၂။ ဖြစ်စေအပ်သော အကျိုး ရှိသော ပညာ။ (အဘိ၊ဝိ၊၃၂၅။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၂။၃၉၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဉာဏဝတ္ထု ၃ ပါး

၁။ အကြံအစည်ဖြင့် ပြီးသော-စိန္တာမယပညာ၊
၂။ အကြားအမြင်ဖြင့် ပြီးသော -သုတမယပညာ၊
၃။ ပွားများခြင်းဖြင့် ပြီးသော-ဘာဝနာမယပညာ။ (အဘိ၊ဝိ၊၃၂၅။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၂။၃၉၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဉာဏဝတ္ထု ၃ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ အလှူဒါနဖြင့် ပြီးသော ပညာ၊
၂။ အကျင့်သီလဖြင့် ပြီးသော ပညာ၊
၃။ ပွားများခြင်း ဘာဝနာဖြင့် ပြီးသော ပညာ။ (အဘိ၊ဝိ၊၃၂၅။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၂။၃၉၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဉာဏဝတ္ထု ၃ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ လွန်ကဲသော သီလ၌ ဖြစ်သော ပညာ၊
၂။ လွန်ကဲသော စိတ်၌ ဖြစ်သော ပညာ၊
၃။ လွန်ကဲသော ပညာ၌ ဖြစ်သော ပညာ။ (အဘိ၊ဝိ၊၃၂၅။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၂။၃၉၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဉာဏဝတ္ထု ၃ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ ကြီးပွားရေး၌ လိမ္မာသော ပညာ၊
၂။ ဆုတ်ယုတ်ရေး၌ လိမ္မာသော ပညာ၊
၃။ ဥပါယ်၌ လိမ္မာသော ပညာ။ (အဘိ၊ဝိ၊၃၂၅။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၂။၃၉၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဉာဏဝတ္ထု ၃ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ ကုသိုလ်, အကုသိုလ်တို့၏ အကျိုးဝိပါက်ဖြစ်သော ပညာ၊
၂။ အကျိုးကို ဖြစ်စေခြင်း သဘောရှိသော ပညာ၊
၃။ အကျိုးလည်း မဟုတ်၊ အကျိုးကို ဖြစ်စေခြင်း သဘော ရှိသည်လည်း မဟုတ်သော ပညာ။ (အဘိ၊ဝိ၊၃၂၅။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၂။၃၉၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဉာဏဝတ္ထု ၃ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ ပီတိနှင့် တကွ ဖြစ်သော ပညာ၊
၂။ သုခဝေဒနာနှင့်တကွ ဖြစ်သော ပညာ၊
၃။ ဥပေက္ခာဝေဒနာနှင့် တကွ ဖြစ်သော ပညာ။ (အဘိ၊ဝိ၊၃၂၅။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၂။၃၉၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဉာဏဝတ္ထု ၃ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ စုတိပဋိသန္ဓေသို့ ရောက်ကြောင်းဖြစ်သော ပညာ၊
၂။ နိဗ္ဗာန်သို့ ရောက်ကြောင်းဖြစ်သော ပညာ၊
၃။ စုတိပဋိသန္ဓေသို့ ရောက်ကြောင်းလည်း မဟုတ် နိဗ္ဗာန်သို့ ရောက်ကြောင်းလည်း မဟုတ်သော ပညာ။ (အဘိ၊ဝိ၊၃၂၅။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၂။၃၉၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဉာဏဝတ္ထု ၃ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ သေက္ခပုဂ္ဂိုလ်တို့၏ ဥစ္စာဖြစ်သော ပညာ၊
၂။ ရဟန္တာပုဂ္ဂိုလ် တို့၏ ဥစ္စာဖြစ်သော ပညာ၊
၃။ သေက္ခပုဂ္ဂိုလ်, ရဟန္တာပုဂ္ဂိုလ်တို့၏ ဥစ္စာမဟုတ်သော ပညာ။ (အဘိ၊ဝိ၊၃၂၅။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၂။၄၀၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဉာဏဝတ္ထု ၃ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ နည်းသော အာနုဘော်ရှိသော ပရိတ္တ(ကာမ) ပညာ၊
၂။ မြတ်သည်၏ အဖြစ်သို့ ရောက်သော မဟဂ္ဂုတ် (ရူပ,အရူပ) ပညာ၊
၃။ နှိုင်းယှဉ်တတ်သော ကိလေသာတို့၏ ဆန့်ကျင်ဘက်ဖြစ်သော အပ္ပမာဏ (လောကုတ္တရာ) ပညာ။ (အဘိ၊ဝိ၊၃၂၅။)(အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၂။၄၀၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဉာဏဝတ္ထု ၃ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ ကာမကို အာရုံပြုသော ပညာ၊
၂။ မဟဂ္ဂုတ်ကို အာရုံပြုသော ပညာ၊
၃။ အပ္ပမာဏ(လောကုတ္တရာ) တရားကို အာရုံပြုသော ပညာ။ (အဘိ၊ဝိ၊၃၂၅။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၂။၄၀၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဉာဏဝတ္ထု ၃ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ မဂ်ကို အာရုံပြုသော ပညာ၊
၂။ မဂ်ဟု ဆိုအပ်သော အကြောင်း ရှိသော ပညာ၊
၃။ မဂ်ဟု ဆိုအပ်သော အကြီးအမှူးရှိသော ပညာ။ (အဘိ၊ဝိ၊၃၂၅။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၂။၄၀၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဉာဏဝတ္ထု ၃ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ ခဏသုံးပါးသို့ ရောက်ဆဲဖြစ်သော ပညာ၊
၂။ ခဏသုံးပါးသို့ ရောက်ဆဲ ရောက်ပြီး မဟုတ်သော ပညာ၊
၃။ မချွတ်ဖြစ်လတ္တံ့သော ပညာ။ (အဘိ၊ဝိ၊၃၂၅။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၂။၄၀၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဉာဏဝတ္ထု ၃ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ အတိတ်ပညာ (ဖြစ်ပြီးသော ပညာ)၊
၂။ အနာဂတ်ပညာ (မရောက်သေး မဖြစ်သေးသော ပညာ)၊
၃။ ပစ္စုပ္ပန်ပညာ (ဖြစ်ဆဲဖြစ်သော ပညာ)။ (အဘိ၊ဝိ၊၃၂၅။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၂။၄၀၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဉာဏဝတ္ထု ၃ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ အတိတ်ကို အာရုံပြုသော ပညာ၊
၂။ အနာဂတ်ကို အာရုံပြုသော ပညာ၊
၃။ ပစ္စုပ္ပန်ကို အာရုံပြုသော ပညာ။ (အဘိ၊ဝိ၊၃၂၅။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၂။၄၀၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဉာဏဝတ္ထု ၃ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ မိမိသန္တာန်၌ ဖြစ်သော ပညာ၊
၂။ သူတစ်ပါးသန္တာန်၌ ဖြစ်သော ပညာ၊
၃။ မိမိ သူတစ်ပါး နှစ်ဦးသားတို့၏ သန္တာန်၌ ဖြစ်သော ပညာ။ (အဘိ၊ဝိ၊၃၂၅။) (အဘိ၊ ဝိ၊မြန်၊၂။၄၀၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဉာဏဝတ္ထု ၃ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ မိမိသန္တာန်ကို အာရုံပြုသော ပညာ၊
၂။ သူတစ်ပါးသန္တာန်ကို အာရုံပြုသော ပညာ၊
၃။ မိမိ သူတစ်ပါး နှစ်ဦးသား သန္တာန်ကို အာရုံပြုသော ပညာ။ (အဘိ၊ဝိ၊၃၂၅။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၂။၄၀၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဉာဏဝတ္ထု ၄ ပါး

၁။ ကံသာလျှင် မိမိဥစ္စာ ဖြစ်၏ဟု သိသော ကမ္မဿကတဉာဏ်၊
၂။ သစ္စာအား လျော်စွာ ဖြစ်သော သစ္စာနုလောမိကဉာဏ်၊
၃။ မဂ်နှင့် ပြည့်စုံသူအား ဖြစ်သော ဉာဏ်၊
၄။ ဖိုလ်နှင့် ပြည့်စုံသော သူအား ဖြစ်သော ဉာဏ်။ (အဘိ၊ဝိ၊၃၂၇။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၂။၄၀၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဉာဏဝတ္ထု ၄ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ ဆင်းရဲမှု၌ သိသော ဉာဏ်၊
၂။ ဆင်းရဲမှုဖြစ်ကြောင်း၌ သိသော ဉာဏ်၊
၃။ ဆင်းရဲမှုချုပ်ရာ၌ သိသော ဉာဏ်၊
၄။ ဆင်းရဲချုပ်ရာသို့ ရောက်ကြောင်းအကျင့်၌ သိသော ဉာဏ်။ (အဘိ၊ဝိ၊၃၂၇။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၂။၄၀၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဉာဏဝတ္ထု ၄ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ ကာမဘုံ၌ ဖြစ်သော ပညာ၊
၂။ ရူပဘုံ၌ ဖြစ်သော ပညာ၊
၃။ အရူပ ဘုံ၌ ဖြစ်သော ပညာ၊
၄။ ဘုံသုံးပါး၌ အကျုံးမဝင်သော ပညာ။ (အဘိ၊ဝိ၊၃၂၇။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၂။၄၀၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဉာဏဝတ္ထု ၄ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ တရား၌ သိသော ဉာဏ်၊
၂။ တရားအလျော်၌ သိသော ဉာဏ်၊
၃။ ပိုင်းခြားခြင်း၌ သိသော ဉာဏ်၊
၄။ သမုတ်ခြင်း၌ သိသော ဉာဏ်။ (အဘိ၊ဝိ၊၃၂၇။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၂။၄၀၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဉာဏဝတ္ထု ၄ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ ဆုတ်ယုတ်သော အဖို့ရှိသော ဟာနဘာဂိနီပညာ၊
၂။ တည်တန့်သော အဖို့ရှိသော ဌိတိဘာဂိနီပညာ။၃။ ထူးသော အဖို့ရှိသော ဝိသေသဘာဂိနီ ပညာ၊
၄။ ဖောက်ခွဲခြင်းအဖို့ရှိသော နိဗ္ဗေဓဘာဂိနီပညာ။ (အဘိ၊ဝိ၊၃၂၇။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၂။၄၀၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဉာဏဝတ္ထု ၄၀

၁။ ဇရာမရဏေ ဉာဏံ- ဇရာမရဏ၌ သိသော ဉာဏ်၊
၂။ ဇရာမရဏသမုဒယေ ဉာဏံ- ဇရာမရဏ ဖြစ်ပေါ်ကြောင်း၌ သိသော ဉာဏ်၊
၃။ ဇရာမရဏနိရောဓေ ဉာဏံ- ဇရာမရဏ၏ ချုပ်ရာ၌ သိသော ဉာဏ်၊
၄။ ဇရာမရဏနိရောဓဂါမိနိယာ ဉာဏံ- ဇရာ မရဏ၏ ချုပ်ရာနိဗ္ဗာန်သို့ ရောက်ကြောင်းအကျင့်၌ သိသော ဉာဏ်၊ ဤသို့အားဖြင့် ဇရာမရဏ၌ ဉာဏဝတ္ထု (၄) ပါး၊ ထိုနည်းတူစွာ- ဇာတိ၊ ဘဝ၊ ဥပါဒါန်၊ တဏှာ၊ ဝေဒနာ၊ ဖဿ၊ အာယတန (၆) ပါး (သဠာယတန)၊ နာမ်ရုပ်၊ သင်္ခါရတို့၌လည်း လေးပါးစီအားဖြင့် စုစုပေါင်း ဉာဏဝတ္ထု (၄၀) ဖြစ်သည်။ (သံ၊၁၊၂၈၈။) (သံ၊မြန်၊၁။၂၇၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဉာဏဝတ္ထု ၇၇ ပါး

၁။ ဇာတိပစ္စယာ ဇရာမရဏ န္တိ ဉာဏံ- ပဋိသန္ဓေတည်နေမှု အကြောင်းခံကြောင့် ဇရာမရဏ ဖြစ်၏ဟု သိသော ဉာဏ်၊
၂။ အသတိ ဇာတိယာ နတ္ထိ ဇရာမရဏန္တိ ဉာဏံ- ပဋိသန္ဓေ တည်နေမှု မရှိသော် ဇရာမရဏ မရှိဟု သိသော ဉာဏ်၊
၃။ အတီတမ္ပိ အဒ္ဓါနံ ဇာတိပစ္စယာ ဇရာမရဏန္တိ ဉာဏံ- အတိတ်ကာလ၌လည်း ပဋိသန္ဓေ တည်နေရမှုကြောင့် ဇရာမရဏ ဖြစ်၏ဟု သိသော ဉာဏ်၊
၄။ အသတိ ဇာတိယာ နတ္ထိ ဇရာမရဏန္တိ ဉာဏံ- အတိတ်ကာလ၌လည်း ပဋိသန္ဓေတည်နေမှု မရှိသော် ဇရာမရဏလည်း မရှိဟု သိသော ဉာဏ်၊
၅။ အနာဂတမ္ပိ အဒ္ဓါနံ ဇာတိပစ္စယာ ဇရာမရဏန္တိ ဉာဏံ- အနာဂတ်ကာလ၌လည်း ပဋိသန္ဓေတည်နေမှု အကြောင်းခံကြောင့် ဇရာမရဏ ဖြစ်၏ဟု သိသော ဉာဏ်၊
၆။ အသတိ ဇာတိယာ နတ္ထိ ဇရာမရဏန္တိ ဉာဏံ- အနာဂတ်ကာလ၌လည်း ပဋိသန္ဓေတည်နေမှု မရှိသော် ဇရာ မရဏလည်း မရှိဟု သိသော ဉာဏ်၊
၇။ ယမ္ပိဿ ဓမ္မဋ္ဌိတိဉာဏံ၊ တမ္ပိ ခယဓမ္မံ ဝယဓမ္မံ ဝိရာဂဓမ္မံ နိရောဓဓမ္မန္တိ ဉာဏံ- ထိုပုဂ္ဂိုလ်အား ဖြစ်ပေါ်လာသည့် ဓမ္မဋ္ဌိတိဉာဏ်သည်လည်း ကုန်ခြင်းသဘော၊ ပျက်ခြင်းသဘော ကင်းပြတ်ခြင်းသဘော ချုပ်ခြင်းသဘော ရှိ၏ဟု သိသော ဉာဏ်၊ ထိုနည်းတူစွာ- ဘဝပစ္စယာ ဇာတီတိ ဉာဏံ၊ ဥပါဒါနပစ္စယာ ဘဝေါတိ ဉာဏံ၊ တဏှာပစ္စယာ ဥပါဒါနန္တိ ဉာဏံ၊ ဝေဒနာပစ္စယာ တဏှာတိ ဉာဏံ၊ ဖဿပစ္စယာ ဝေဒနာတိ ဉာဏံ၊ သဠာယတနပစ္စယာ ဖေဿာတိ ဉာဏံ၊ နာမရူပပစ္စယာ သဠာယတနန္တိ ဉာဏံ၊ ဝိညာဏပစ္စယာ နာမရူပန္တိ ဉာဏံ၊ သင်္ခါရပစ္စယာ ဝိညာဏန္တိ ဉာဏံ၊ အဝိဇ္ဇာပစ္စယာ သင်္ခါရာတိ ဉာဏံ တို့၌လည်း ဉာဏဝတ္ထု (၇) ပါးစီအားဖြင့် စုစုပေါင်း (၇၇) ပါး ဖြစ်သည်။ (သံ၊၁၊၂၉၀။) (သံ၊မြန်၊၁။၂၇၇-၂၇၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဉာဏဝတ္ထု၂ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ ဩဃနှင့် မယှဉ်မူ၍ ဩဃ၏ အာရုံဖြစ်သော ပညာ၊
၂။ ဩဃနှင့် မယှဉ်မူ၍ ဩဃ၏ အာရုံလည်း မဟုတ်သော ပညာ။ (အဘိ၊ဝိ၊၃၂၄။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၂။၃၉၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဉာဏသမ္ပယုတ် ဖြစ်ကြောင်း ၁၁ ပါး

၁။ ကံကြောင့်၊
၂။ ဥပပတ္တိဘဝကြောင့်၊
၃။ ဣန္ဒြေ၏ ရင့်ခြင်းကြောင့်၊
၄။ ကိလေသာတို့၏ ဝေးသည်၏ အဖြစ်ကြောင့်၊
၅။ ခန္ဓာ, အာယတန, ဓာတ်တို့ကို မှီသော မေးမြန်းမှု များခြင်း၊
၆။ ဆံ, လက်သည်းစသော အဇ္ဈတ္တဝတ္ထု, သင်္ကန်း စသော ဗာဟိရဝတ္ထု၏ သန့်ရှင်းခြင်း၊
၇။ သဒ္ဓါနှင့် ပညာ, ဝီရိယနှင့် သမာဓိတည်းဟူသော ဣန္ဒြေတို့ ညီမျှခြင်း၊
၈။ ဉာဏ်ကင်းသော ပုဂ္ဂိုလ်ကို ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၉။ ငါးဆယ်သော လက္ခဏာကို သိမ်းဆည်းသော ဥဒယဝယပညာနှင့် ပြည့်စုံသော ပုဂ္ဂိုလ်ကို မှီဝဲခြင်း၊
၁၀။ နက်နဲသော ဉာဏ်ဖြင့်သာလျှင် လေ့လာအပ်ကုန်သော သုတ္တန်တို့ကို ဆင်ခြင်ခြင်း၊
၁၁။ ထိုပညာ သမ္ဗောဇ္ဈင်သို့ ညွတ်သော စိတ်ရှိသူ ဖြစ်ခြင်း။ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၁၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဉာဏ် ၁၀ ပါး

၁။ ဝိပဿနာဉာဏ်၊
၂။ မနောမယဉာဏ်၊
၃။ ဣဒ္ဓိဝိဓဉာဏ်၊
၄။ ဒိဗ္ဗသောတဉာဏ်၊
၅။ စေတောပရိယဉာဏ်၊
၆။ ပုဗ္ဗေနိဝါသဉာဏ်၊
၇။ ဒိဗ္ဗစက္ခု၏ အစွမ်းဖြင့် ပြီးစီးသော အနာဂတံသဉာဏ်၊
၈။ ဒိဗ္ဗစက္ခု၏ အစွမ်းဖြင့် ပြီးစီးသော ယထာကမ္မူပဂဉာဏ်၊
၉။ ဒိဗ္ဗစက္ခု ဉာဏ်၊
၁၀။ အာသဝက္ခယဉာဏ်။ (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၀၂။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊မြန်၊၁။၃၉၃-၃၉၄-၃၉၅-၃၉၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဉာဏ် ၃ ပါး

၁။ သစ္စဉာဏ်၊
၂။ ကိစ္စဉာဏ်၊
၃။ ကတဉာဏ်။ (သံ၊ဋ္ဌ၊၃၊၃၂၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဉာဏ် ၄ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ သစ္စာလေးပါး၌ သိသော ဓမ္မဉာဏ်၊
၂။ ဓမ္မဉာဏ်သို့ အစဉ် လိုက်သော အနွယဉာဏ်၊
၃။ သူတစ်ပါးတို့၏ စိတ်ကို ပိုင်းခြားသိသော ပရိစ္ဆေဒဉာဏ်၊
၄။ သမုတိ ပညတ်၌ သိသော ဉာဏ်။ (ဒီ၊၃၊၁၈၉။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၁၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဉာဏ် ၄ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ ဆင်းရဲကို သိသော ဉာဏ်၊
၂။ ဆင်းရဲဖြစ်ကြောင်းကို သိသော ဉာဏ်၊
၃။ ဆင်းရဲချုပ်ရာ နိဗ္ဗာန်ကို သိသော ဉာဏ်၊
၄။ ဆင်းရဲချုပ်ရာ နိဗ္ဗာန်ရောက်ကြောင်း အကျင့်ကို သိသော ဉာဏ်။ (ဒီ၊၃၊၁၉၀။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၁၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဉာဏ် ၄ ပါး (တစ်နည်း)

ဖြစ်စေအပ်သော တရား ၄ ပါး၊ ဥပ္ပါဒေတဗ္ဗ တရား ၄ ပါးတို့နှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဉာဏ် ၄ ပါး (တစ်နည်း) (အကျင့်လေးပါး၌ သိသော ဉာဏ် ၄ ပါး)

၁။ ဆင်းရဲငြိုငြင်သော အကျင့် နုံ့နှေးသော အသိဉာဏ်ရှိသော ပညာ၊
၂။ ဆင်းရဲငြိုငြင်သော အကျင့် လျင်မြန်သော အသိဉာဏ် ရှိသော ပညာ၊
၃။ ချမ်းသာသော အကျင့် နှံ့နှေးသော အသိဉာဏ်ရှိသော ပညာ၊
၄။ ချမ်းသာသော အကျင့် လျင်မြန်သော အသိဉာဏ်ရှိသော ပညာ။ (အဘိ၊ဝိ၊၃၄၄။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၂။၄၂၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဉာဏ် ၄ ပါး (တစ်နည်း) (အာရုံလေးပါး၌ သိသော ဉာဏ် ၄ ပါး)

၁။ နည်းသော အာနုဘော်ရှိ၍ အနည်းငယ်မျှ ပျံ့နှံ့သော အာရုံရှိသော ပညာ၊
၂။ နည်းသော အာနုဘော်ရှိ၍ အတိုင်းမရှိ ပျံ့နှံ့သော အာရုံရှိသော ပညာ၊
၃။ အတိုင်းမရှိသော အာနုဘော်ရှိ၍ အနည်းငယ်မျှ ပျံ့နှံ့သော အာရုံရှိသော ပညာ၊
၄။ အတိုင်းမရှိသော အာနုဘော်ရှိ၍ အတိုင်းမရှိ ပျံ့နှံ့သော အာရုံရှိသော ပညာ။ (အဘိ၊ဝိ၊၃၄၅။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၂။၄၂၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဉာဏ် ၄၀၀

၁။ အတ္ထတစ်ရာ၌ ဉာဏ် ၁၀၀၊
၂။ ဓမ္မတစ်ရာ၌ ဉာဏ် ၁၀၀၊
၃။ နိရုတ္တိနှစ်ရာ၌ ဉာဏ် ၂၀၀၊ ပေါင်း ၄၀၀။ (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၂၊၃၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဉာဏ် ၉ ပါး (သမာပတ်ကိုးပါး၌ ဖြစ်သော ဉာဏ် ၉ ပါး)

၁။ ပထမဈာန်သမာပတ်၌ ဖြစ်သော ပညာ၊
၂။ ဒုတိယဈာန်သမာပတ်၌ ဖြစ်သော ပညာ၊
၃။ တတိယဈာန်သမာပတ်၌ ဖြစ်သော ပညာ၊
၄။ စတုတ္ထဈာန်သမာပတ်၌ ဖြစ်သော ပညာ၊
၅။ အာကာသာနဉ္စာယတနသမာပတ်၌ ဖြစ်သော ပညာ၊
၆။ ဝိညာဏဉ္စာယတနသမာပတ်၌ ဖြစ်သော ပညာ၊
၇။ အာကိဉ္စညာယတန သမာပတ်၌ ဖြစ်သော ပညာ၊
၈။ နေဝသညာနာသညာယတန သမာပတ်၌ ဖြစ်သော ပညာ၊
၉။ သညာ ဝေဒနာ ချုပ်ခြင်းရှိသော နိရောဓသမာပတ်မှ ထသူ၏ ပစ္စဝေက္ခဏဉာဏ် ပညာ။ (အဘိ၊ဝိ၊၃၄၈။) (အဘိ၊ဝိ၊၃၅၇။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၂။၄၃၀။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၂။၄၃၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဉာဏ် လေးရာ ရေတွက်ပုံ

၁။ ယံ သံဃသုဋ္ဌု၊ တံ သံဃဖာသု- စသော သိက္ခာပုဒ်ပညတ်ရခြင်း အကျိုး ဆယ်ပါးတို့ကို မူလ မူလီသွင်း၍ သံကွင်းဆက်နည်းနှင့်တကွ အတ္ထဝသအရာ၌ ဉာဏ် တစ်ရာ၊
၂။ ပါဠိဓမ္မအရာ၌ ဉာဏ် တစ်ရာ၊
၃။ နိရုတ္တိနည်း နှစ်ရာတို့၌ ဉာဏ် နှစ်ရာ, ပေါင်း လေးရာ။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၄၊၁၈၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဉာဏ်ခြေရာ ၄ မျိုး

၁။ အချို့သော မင်းပညာရှိတို့သည် မည်သည့်ရွာနိဂုံးသို့ ရဟန်းဂေါတမ ကြွလာသောအခါ ပြဿနာကို မေး၍ ပြစ်တင်အံ့ဟု ကြိုတင်ကြံစည်ထားသော်လည်း ဘုရားရှင် ကြွတော်မူလာပြီး တရားဟောသော အခါ၌ကား တရားကို သိမြင်လျက် ဘုရားရှင်အား ပြဿနာကိုလည်း မမေး အပြစ်လည်း မတင်တော့ဘဲ ဘုရားရှင်၏ တပည့်အဖြစ်သို့ ကပ်ရောက် သွားခြင်း၊
၂။ အချို့သော ပုဏ္ဏားပညာရှိတို့သည် မည်သည့် ရွာနိဂုံးသို့ ရဟန်းဂေါတမ ကြွလာသောအခါ ပြဿနာကို မေး၍ အပြစ်တင်အံ့ဟု ကြိုတင်ကြံစည်ထားသော်လည်း ဘုရားရှင် ကြွလာတော်မူပြီး တရားဟောသော အခါ၌ကား တရားကို သိမြင်လျက် ဘုရားရှင်အား ပြဿနာကိုလည်းမမေး အပြစ်လည်း မတင်တော့ဘဲ ဘုရားရှင်၏ တပည့်အဖြစ်သို့ ကပ်ရောက် သွားခြင်း၊
၃။ အချို့သော သူကြွယ်ပညာရှိတို့သည် မည်သည့် ရွာနိဂုံးသို့ ရဟန်းဂေါတမ ကြွလာသောအခါ ပြဿနာကို မေး၍ အပြစ်တင်အံ့ဟု ကြိုတင် ကြံစည်ထားသော်လည်း ဘုရားရှင် ကြွလာတော်မူပြီး တရားဟောသော အခါ၌ကား တရားကို သိမြင်လျက် ဘုရား ရှင်အား ပြဿနာကိုလည်းမမေး အပြစ်လည်း မတင်တော့ဘဲ ဘုရားရှင်၏ တပည့်အဖြစ်သို့ ကပ်ရောက်သွားခြင်း၊
၄။ အချို့သော ရဟန်းပညာရှိတို့သည် မည်သည့် ရွာနိဂုံးသို့ ရဟန်း ဂေါတမ ကြွလာသောအခါ ပြဿနာကို မေး၍ အပြစ်တင်အံ့ဟု ကြိုတင် ကြံစည်ထား သော်လည်း အမှန်တကယ် ဘုရားရှင် ကြွလာတော်မူပြီး တရားဟောသော အခါ၌ကား တရားကို သိမြင်လျက် ဘုရားရှင်အား ပြဿနာကိုလည်း မမေး အပြစ်လည်း မတင်တော့ဘဲ ဘုရားရှင်၏ တပည့် အဖြစ်သို့သာ ကပ်ရောက်သွားခြင်း။ (မ၊၁၊၂၃၃။) (မ၊မြန်၊၁။၂၄၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဉာဏ်စဉ် ၇၃ ပါး

၁။ နာကြားမှုဖြင့် ပြီးသော (သုတမယ) ဉာဏ်၊
၂။ စောင့်စည်းမှု၌ ဖြစ်သော (သီလမယ) ဉာဏ်၊
၃။ တည်ကြည် ပွားများမှုဖြင့် ဖြစ်သော (သမာဓိဘာဝနာမယ) ဉာဏ်၊
၄။ အကြောင်းတရားတို့ကို သိမ်းဆည်းမှု၌ ဖြစ်သော (ဓမ္မဋ္ဌိတိ) ဉာဏ်၊
၅။ ကာလသုံးပါး တရားတို့ကို အကျဉ်းချုံး၍ ပိုင်းခြားဆုံးဖြတ်နိုင်သော (သမ္မသန) ဉာဏ်၊
၆။ အဖြစ်အပျက်ကို ရှုသော (ဥဒယဗ္ဗယာနုပဿနာ) ဉာဏ်၊
၇။ အပျက်ကို ရှုသော (ဝိပဿနာ) ဉာဏ်၊
၈။ ဘေး အပြစ်ဟု သိသော (အာဒီနဝ) ဉာဏ်၊
၉။ သင်္ခါရကို လျစ်လျူရှုသော (သင်္ခါရုပေက္ခာ) ဉာဏ်၊
၁၀။ ပုထုဇဉ်အနွယ်ကို ဖြတ်သော (ဂေါတြဘူ) ဉာဏ်၊
၁၁။ မဂ်ဉာဏ်၊
၁၂။ ငြိမ်းအေးသော ဖိုလ်ဉာဏ်၊
၁၃။ သံသရာမှ လွတ်မြောက်မှုကို မြင်သော (ဝိမုတ္တိ) ဉာဏ်၊
၁၄။ မဂ်ဖိုလ်ကို ပြန်လည်ရှု ဆင်ခြင်သော ဉာဏ်၊
၁၅။ အရာဝတ္ထုအထူးထူးကို သိသော (ဝတ္ထုနာနတ္တ) ဉာဏ်၊
၁၆။ အာရုံအထူးထူးကို သိသော (ဂေါစရနာနတ္တ) ဉာဏ်၊
၁၇။ ဖြစ်ပုံအထူးထူးကို သိသော စရိယနာနတ္တဉာဏ်၊
၁၈။ ဘုံအထူးကို သိသော (ဘူမိနာနတ္တ) ဉာဏ်၊
၁၉။ တရား အထူးထူးကို သိသော (ဓမ္မနာနတ္တ) ဉာဏ်၊
၂၀။ ထူးထူးခြားခြား ပိုင်းခြား၍ သိသော (ဉာတဋ္ဌ) ဉာဏ်၊
၂၁။ ပိုင်းခြား၍ သိသော (တီရဏဋ္ဌ) ဉာဏ်၊
၂၂။ ပယ်စွန့်ခြင်း၌ ဖြစ်သော (ပရိစ္စာဂဋ္ဌ) ဉာဏ်၊
၂၃။ ကိစ္စအထူးကို သိသော (ဧကရသဋ္ဌ) ဉာဏ်၊
၂၄။ သဘောကို တွေ့သော (ဖုသနဋ္ဌ) ဉာဏ်၊
၂၅။ အနက်အဓိပ္ပါယ်ကို ခွဲခြား၍ သိသော (အတ္ထပဋိသမ္ဘိဒါ) ဉာဏ်၊
၂၆။ ပါဠိအကြောင်းကို ခွဲခြား၍ သိသော (ဓမ္မပဋိသမ္ဘိဒါ) ဉာဏ်၊
၂၇။ သဒ္ဒါအထူးထူးကို ခွဲခြား၍ သိသော (ဓမ္မ ပဋိသမ္ဘိဒါ) ဉာဏ်၊
၂၈။ ထင်မြင်သော ဉာဏ်ကို ခွဲခြား၍ သိသော (ပဋိဘာနပဋိသမ္ဘိဒါ) ဉာဏ်၊
၂၉။ နေထိုင်ခြင်းအထူးထူးကို သိသော (ဝိဟာရနာနတ္တ) ဉာဏ်၊
၃၀။ သမာပတ် ဝင်စားခြင်း အထူးထူး၌သိသော (သမာပတ္တဋ္ဌ) ဉာဏ်၊
၃၁။ နေထိုင်ခြင်း ဝင်စားခြင်း နှစ်ပါးစုံ၌ ဖြစ်သော (ဝိဟာရသမာပတ္တဋ္ဌ) ဉာဏ်၊
၃၂။ အာသဝေါတရား ဖြတ်ခြင်း၌ အခြားမဲ့ဖြစ်သော (အနန္တရိကသမာဓိ) ဉာဏ်၊
၃၃။ ကိလေသာကင်းလျက် နေထိုင်ရေး (အရဏ ဝိဟာရ) ဉာဏ်၊
၃၄။ ချုပ်ငြိမ်းမှု ဝင်စားသော (နိရောဓသမာပတ္တိ) ဉာဏ်၊
၃၅။ ကိလေသာခန္ဓာ ငြိမ်းအေးသော (ပရိနိဗ္ဗာန) ဉာဏ်၊
၃၆။ အဦးမူ၍ ငြိမ်းအေးသော (သမသီသဋ္ဌ) ဉာဏ်၊
၃၇။ ခေါင်းပါးရေး (သလ္လေခဋ္ဌ) ဉာဏ်၊
၃၈။ လုံ့လဖြင့် အားပေးထောက်ပံ့ခြင်း (ဝီရိယာရမ္ဘ) ဉာဏ်၊
၃၉။ အနက်အဓိပ္ပါယ်ကို ဖော်ပြသော (အတ္ထသန္ဒဿန) ဉာဏ်၊
၄၀။ အမြင်စင်ကြယ်ရေး (ဒဿနဝိသုဒ္ဓိ) ဉာဏ်၊
၄၁။ သိ၍ နှစ်သက်သော (ခန္တိ) ဉာဏ်၊
၄၂။ ဉာဏ်ဖြင့် သက်ဝင်သော (ပရိယောဂါဟဏ) ဉာဏ်၊
၄၃။ စုပေါင်းလုံးစည်းသော (ပဒေသဝိဟာရ) ဉာဏ်၊
၄၄။ သညာကြောင့် ကင်းပြတ်သော (သညာဝိဝဋ္ဋ) ဉာဏ်၊
၄၅။ စေတနာကြောင့် ကင်းပြတ်သော (စေတောဝိဝဋ္ဋ) ဉာဏ်၊
၄၆။ စိတ်ကြောင့် ကင်းပြတ်သော (စိတ္တဝိဝဋ္ဋ) ဉာဏ်၊
၄၇။ ဉာဏ်ကြောင့် ဆိတ်သုဉ်းကင်းပြတ်သော (ဉာဏဝိဝဋ္ဋ) ဉာဏ်၊
၄၈။ ဝိမောက္ခကြောင့် ကင်းပြတ်သော (ဝိမောက္ခဝိဝဋ္ဋ) ဉာဏ်၊
၄၉။ သစ္စာကြောင့် ကင်းပြတ်သော (သစ္စဝိဝဋ္ဋ) ဉာဏ်၊
၅၀။ ဆောက်တည် သည်၏ အစွမ်းအားဖြင့် တန်ခိုး ဖန်ဆင်းသော ဣဒ္ဓိဝိဓဉာဏ်၊
၅၁။ နားကြားဓာတ် စင်ကြယ်ရေး (သောတဓာတုဝိသုဒ္ဓိ) ဉာဏ်၊
၅၂။ စိတ်အကြံသိသော (စေတောပရိယ) ဉာဏ်၊
၅၃။ ရှေးဖြစ် ဘဝကို အောက်မေ့နိုင်သော (ပုဗ္ဗေနိဝါသာနုဿတိ) ဉာဏ်၊
၅၄။ နတ်မျက်စိနှင့် တူသော (ဒိဗ္ဗစက္ခု) ဉာဏ်၊
၅၅။ အာသဝေါကုန်ခန်းသော (အာသဝက္ခယ) ဉာဏ်၊
၅၆။ ဆင်းရဲကို သိသော (ဒုက္ခ) ဉာဏ်၊
၅၇။ တဏှာကို သိသော (သမုဒယ) ဉာဏ်၊
၅၈။ နိဗ္ဗာန်ကို သိသော (နိရောဓ) ဉာဏ်၊
၅၉။ မဂ္ဂင်ကို သိသော (မဂ္ဂ) ဉာဏ်၊
၆၀။ ဒုက္ခကို သိသော (ဒုက္ခ) ဉာဏ်၊
၆၁။ ဒုက္ခ၏ အကြောင်းကို သိသော (ဒုက္ခသမုဒယ) ဉာဏ်၊
၆၂။ ဒုက္ခ၏ ချုပ်ရာကို သိသော (ဒုက္ခနိရောဓ) ဉာဏ်၊
၆၃။ နိဗ္ဗာန်ရောက်ကြောင်း အကျင့်ကို သိသော (ဒုက္ခနိရောဓ ဂါမိနီပဋိပဒါ) ဉာဏ်၊
၆၄။ အနက်အဓိပ္ပါယ်ကို သိသော (အတ္ထပဋိသမ္ဘိဒါ) ဉာဏ်၊
၆၅။ ပါဠိဓမ္မကို သိသော (ဓမ္မပဋိသမ္ဘိဒါ) ဉာဏ်၊
၆၆။ သဒ္ဒါကို သိသော (နိရုတ္တိပဋိသမ္ဘိဒါ) ဉာဏ်၊
၆၇။ ပညာကို သိသော (ပဋိဘာနပဋိသမ္ဘိဒါ) ဉာဏ်၊
၆၈။ ဣန္ဒြိယပရောပရိယတ္တကို သိသော (ဣန္ဒြိယပရော ပရိယတ္တ) ဉာဏ်၊
၆၉။ သတ္တဝါတို့အလိုနှင့် အနုသယကို သိသော (အာသယာနုသယ) ဉာဏ်၊
၇၀။ ယမိုက်ပြာဋိဟာကို သိသော (ယမကပါဋိဟာရိယ) ဉာဏ်၊
၇၁။ မဟာကရုဏာ သမာပတ္တိကို သိသော (မဟာကရုဏာသမာပတ္တိ) ဉာဏ်၊
၇၂။ တရားအလုံးစုံကို သိသော (သဗ္ဗညုတ) ဉာဏ်၊
၇၃။ အပိတ်အပင် အတားအဆီးမရှိသော (အနာဝရဏ) ဉာဏ်။ (ပဋိသံ။၁၊၅။) (ပဋိသံ၊မြန်။၁-၃၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဉာဏ်တော်စွမ်းအား ၁၀ ပါး (ဘုရားရှင်၏ ဉာဏ်တော်စွမ်းအား ၁၀ ပါး)

၁။ အကြောင်း ဟုတ်သည်ကို အကြောင်းဟုတ်သောအားဖြင့် အကြောင်းမဟုတ်သည်ကိုလည်း အကြောင်း မဟုတ်သောအားဖြင့် ဟုတ်တိုင်းမှန်စွာ သိသော ဉာဏ်၊
၂။ အတိတ် အနာဂတ် ပစ္စုပ္ပန် ဖြစ်သော ဆောက်တည်အပ်သော ကံတို့၏ အကျိုးကို အကြောင်းအရာအားဖြင့် ဟုတ်တိုင်းမှန်စွာ သိသော ဉာဏ်၊
၃။ ဂတိအမျိုးမျိုးသို့ ရောက်ကြောင်းအကျင့်ကို ဟုတ်တိုင်းမှန်စွာ သိသော ဉာဏ်၊
၄။ အမျိုးမျိုးသော ဓာတ်, အမျိုးမျိုးသော ဓာတ်ရှိသော လောကကို ဟုတ်တိုင်းမှန်စွာ သိသော ဉာဏ်၊
၅။ သတ္တဝါတို့၏ အမျိုးမျိုးသော နှလုံးသွင်းမှုကို ဟုတ်တိုင်းမှန်စွာ သိသော ဉာဏ်၊
၆။ တစ်ပါးသော ပုဂ္ဂိုလ်သတ္တဝါတို့၏ ဣန္ဒြေအနုအရင့်ကို ဟုတ်တိုင်းမှန်စွာ သိသော ဉာဏ်၊
၇။ ဈာန်, ဝိမောက္ခ, သမာဓိ, သမာပတ္တိတို့၏ ညစ်နွမ်းခြင်း, ဖြူစင်ခြင်း, ထခြင်းကို ဟုတ်တိုင်း မှန်စွာ သိသော ဉာဏ်၊
၈။ ရှေး၌ နေခဲ့ဖူးသော ခန္ဓာအစဉ်ကို အောက်မေ့ခြင်းကို ဟုတ်တိုင်း မှန်စွာ သိတော်မူသော ဉာဏ်၊
၉။ သတ္တဝါတို့၏ စုတေခြင်း, ပဋိသန္ဓေနေခြင်းကို ဟုတ်တိုင်းမှန်စွာ သိသော ဉာဏ်၊
၁၀။ အာသဝေါတရားတို့၏ ကုန်ရာ နိဗ္ဗာန်ကို ဟုတ်တိုင်းမှန်စွာ သိသော ဉာဏ်။ (မ၊၁၊၉၉။) (အံ၊၃၊၂၈၃။) (အဘိ၊ဝိ၊၃၂၉။) (ပေဋကော၊၁၉၀။) (သံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၄၂။) (ဗုဒ္ဓဝံ၊ဋ္ဌ၊၄၂။) (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၃၊၂၁၉။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၂။၄၀၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဉာဏ်နှင့် ယှဉ်သော သမ္မာသမာဓိ ၅ ပါး

ဖြစ်စေအပ်သော တရား ၅ ပါး၊ ဥပ္ပါဒေတဗ္ဗတရား ၅ ပါးတို့နှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဉာဏ်ပညာ ကြီးရင့်ကြောင်း အင်္ဂါ ၈ ပါး

၁။ အသက်အရွယ် ကြီးရင့်ခြင်း၊
၂။ အခြံအရံ အကျော်အစော များခြင်း၊
၃။ အဖန်ဖန် မေးမြန်းခြင်း၊
၄။ ရေဆိပ်ပမာ ဆရာနှင့် ပေါင်းဖော်ခြင်း၊
၅။ သင့်လျော်သောအားဖြင့် နှလုံးသွင်းခြင်း၊
၆။ ဆွေးနွေးတိုင်ပင်ခြင်း၊
၇။ ချစ်ခင်သူနှင့် ပေါင်းသင်းရခြင်း၊
၈။ သင့်လျော်သော နေရာအရပ်ဌာန၌ နေရခြင်း။ (မိလိန္ဒ၊၁၀၀။) (မိလိန္ဒ၊မြန်။၁၀၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဉာဏ်မျက်စိ ၅ မျိုး

ဉာဏစက္ခု ၅ မျိုးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဉာဏ်အမြင်သို့ ရောက်ခြင်း ၄ ပါး

ဒဿနသမာပတ္တိ ၄ ပါးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဉေယျဓမ် တရား ၅ ပါး

၁။ သင်္ခါရ- ပြုပြင်စီရင်တတ်သော သဘော၊
၂။ ဝိကာရ- ဖောက်ပြန် ပျက်စီးခြင်းသဘော၊
၃။ လက္ခဏ- မှတ်ကြောင်းသဘော၊
၄။ နိဗ္ဗာန- နိဗ္ဗာန်၊
၅။ ပညတ္တိ-အပြားအားဖြင့် ဟောပြ ပညတ်-သိမှတ်စေ-တတ်သော သဘော။ (ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၅၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ညစ်ညူးကြောင်း ၅ မျိုး

၁။ တိမ်တိုက်၊
၂။ ဆီးနှင်း၊
၃။ အခိုး၊
၄။ မြူ၊
၅။ ရာဟု။ (မ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၅၂။) (မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၃၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ညဉ့်ပြတ်ခြင်း ၂ မျိုး

၁။ ပရိဝါသ်နေသော ပုဂ္ဂိုလ်အား ပြတ်ခြင်း၊
၂။ မာနတ်ကျင့်သော ပုဂ္ဂိုလ်အား ပြတ်ခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၂၁၅။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၃၀၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ညွှန်ကြားချက်ကြီး ၄ မျိုး

မဟာပဒေသ ၄ ပါးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ညွှန်ပြအပ်သော ကပ္ပိယ ၂ မျိုး

၁။ ရဟန်းညွှန်ပြအပ်သော ကပ္ပိယ၊
၂။ တမန်ညွှန်ပြအပ်သော ကပ္ပိယ။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၅၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ညှဉ်းဆဲတတ်သော တရား ၃ ပါး

၁။ ရာဂဟူသော ညှဉ်းဆဲတတ်သော တရား၊
၂။ ဒေါသဟူသော ညှဉ်းဆဲတတ်သော တရား၊
၃။ မောဟဟူသော ညှဉ်းဆဲတတ်သော တရား။ (သံ၊၃၊၅၃။) (သံ၊မြန်၊၃။၅၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ညှီစော်နံသော တရား ၁၄ ပါး

၁။ ကောဓော- အမျက်ဒေါသထွက်ခြင်း၊
၂။ မောသဝဇ္ဇံ- မုသား စကားကို ပြောဆိုခြင်း၊
၃။ နိကတိ-ကောက်ကျစ်စဉ်းလဲခြင်း၊
၄။ ဒုဗ္ဘော- ပြစ်မှားတတ်ခြင်း၊
၅။ ကဒရိယတာ- နှမြောစေးနှဲခြင်း ဝန်တိုခြင်း၊
၆။ အတိမာနော- အလွန်မာန်မူခြင်း၊
၇။ ဥသူယာ-ငြူစူ စောင်းမြောင်းခြင်း၊
၈။ ဣစ္ဆာ-အလိုရမ္မက်ကြီးခြင်း၊
၉။ ဝိဝိစ္ဆာ- အထူးထူး အပြားပြား တပ်မက်ခြင်း၊
၁၀။ ပရဟေဌနာ-သူတစ်ပါးတို့အား ညှဉ်းဆဲခြင်း၊
၁၁။ လောဘော- လိုချင်ခြင်း၊
၁၂။ ဒေါသော- စိတ်ဆိုးခြင်း၊
၁၃။ မောဟော- တွေဝေခြင်း၊
၁၄။ မဒေါ- မာန်ယစ်ခြင်း။ (ဒီ၊၂၊၁၉၅။) (ဒီ၊မြန်၊၂။၂၂၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ညိုသောအဆင်း ၂ မျိုး

၁။ ကံသနီလ- ကြေးညိုအဆင်း၊
၂။ ပလာသနီလ- သစ်ရွက်ညို အဆင်း။ (ဝိ၊၂၊၁၅၉။) (ဝိ၊မြန်၊၂။၁၇၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ညီညွတ်ကြောင်း တရား ၆ ပါး

၁။ သီတင်းသုံးဖော်တို့၏ အပေါ်ဝယ် မျက်မှောက် မျက်ကွယ် တို့၌ ကာယကံမေတ္တာဖြင့် ရှေးရှုတည်ခြင်း၊
၂။ သီတင်းသုံးဖော်တို့၏ အပေါ်ဝယ် မျက်မှောက် မျက်ကွယ်တို့၌ ဝစီကံမေတ္တာဖြင့် ရှေးရှုတည်ခြင်း၊
၃။ သီတင်းသုံးဖော်တို့၏ အပေါ်ဝယ် မျက်မှောက် မျက်ကွယ်တို့၌ မနောကံမေတ္တာဖြင့် ရှေးရှုတည်ခြင်း၊
၄။ တရားသဖြင့် ရအပ်သော ပစ္စည်းလေးပါးတို့ကို ခွဲခြား ခွဲခြား မပြုလုပ်ဘဲ သီလရှိသော သီတင်းသုံးဖော်တို့နှင့် အတူတကွ သုံးဆောင်ခြင်း၊
၅။ မိမိ၏ မကျိုးမပေါက် မပြောက်မကျားကုန်သော သမာဓိကို ဖြစ်စေ တတ်သော သီလတို့ဖြင့် မျက်မှောက်မျက်ကွယ်တို့၌ သီတင်းသုံးဖော်တို့၏ သီလနှင့် တူညီမျှသည်၏ အဖြစ်သို့ ရောက်၍ နေခြင်း၊
၆။ ဝဋ်ဆင်းရဲမှ ထုတ်ဆောင်တတ်သော နိယျာနိက အရိယဒိဋ္ဌိဖြင့် မျက်မှောက်မျက်ကွယ်တို့၌ သီတင်းသုံးဖော်တို့၏ အယူနှင့် တူညီမျှသည်၏ အဖြစ်သို့ ရောက်၍ နေခြင်း။ (မ၊၁၊၃၉၆။) (အံ၊၂၊၂၅၆။) (မ၊မြန်၊၁။၄၁၀။) (အံ၊မြန်၊၂။၃၃၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ညောင်စောင်း ၄ မျိုး

၁။ မသာရက- အခြေ၌ အပေါင်တပ်သော ညောင်စောင်း၊
၂။ ဗုန္ဒိကာဗဒ္ဓ- အခြေ၌ ဖွဲ့စပ်အပ်သော အပေါင်ရှိသော ညောင်စောင်း၊
၃။ ကုဠီရပါဒက- ပုဇွန်ခြေသဏ္ဌာန်, မြင်းခြေသဏ္ဌာန် အခြေရှိသော ညောင်စောင်း၊
၄။ အာဟစ္စပါဒက- အပေါင်၌ ထွင်း၍ သွင်းအပ်သော အခြေရှိသော ညောင်စောင်း။ (ဝိ၊၂၊၅၈။) (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၄၊၇၆။) (ဝိ၊မြန်၊၂။၆၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဌာန ၄ မျိုး

၁။ စိတ်နှလုံးကို မတိုးပွားစေဘဲ ပြုအပ်သည်ရှိသော် အကျိုးစီးပွားမဲ့ခြင်းငှာ ဖြစ်သော ဌာန၊
၂။ စိတ်နှလုံးကို မတိုးပွားစေသော်လည်း ပြုအပ်သည်ရှိသော် အကျိုးစီးပွား ဖြစ်ထွန်းသော ဌာန၊
၃။ စိတ်နှလုံးကို တိုးပွားစေသော်လည်း ပြုအပ်သည်ရှိသော် အကျိုးစီးပွားမဲ့ခြင်းငှာ ဖြစ်သော ဌာန၊
၄။ စိတ်နှလုံးကို တိုးပွားစေလျက် ပြုအပ်သည်ရှိသော် အကျိုးစီးပွား ဖြစ်ထွန်းသော ဌာန။ (အံ၊၁၊၄၃၃။) (အံ၊မြန်၊၁။၄၄၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

တံ ဇီဝံ တံ သရီရံ ဒိဋ္ဌိကို ဖြစ်စေသော တရား ၅ ပါး

၁။ ရုပ်ကို အမှား နှလုံးသွင်းသောကြောင့် တံဇီဝံ တံ သရီရံ ဒိဋ္ဌိ ဖြစ်၏၊
၂။ ဝေဒနာကို အမှား နှလုံးသွင်းသောကြောင့် တံ ဇီဝံ တံ သရီရံ ဒိဋ္ဌိ ဖြစ်၏၊
၃။ သညာကို အမှား နှလုံးသွင်းသောကြောင့် တံ ဇီဝံ တံ သရီရံ ဒိဋ္ဌိ ဖြစ်၏၊
၄။ သင်္ခါရကို အမှား နှလုံးသွင်းသောကြောင့် တံ ဇီဝံ တံ သရီရံ ဒိဋ္ဌိ ဖြစ်၏၊
၅။ ဝိညာဏ်ကို အမှား နှလုံးသွင်းသောကြောင့် တံ ဇီဝံ တံ သရီရံ ဒိဋ္ဌိ ဖြစ်၏။ (သံ၊၂၊၁၇၆။) (သံ၊မြန်၊၂။၁၆၇)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

တက္ကတွန်း နိဂဏ္ဌတို့၏ ပညတ်ချက် ဒဏ် ၃ မျိုး

၁။ မကောင်းမှုကို ပြုခြင်းနှင့် စပ်၍ ကိုယ်ဖြင့် ပြုအပ်သော မကောင်းမှု ကာယဒဏ်၊
၂။ နှုတ်ဖြင့် ပြုအပ်သော မကောင်းမှု ဝစီဒဏ်၊
၃။ စိတ်ဖြင့် ပြုအပ်သော မကောင်းမှု မနောဒဏ်။ (မ၊၂၊၃၅။) (မ၊မြန်၊၂။၄၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

တက္ကတွန်း အာဇီဝကတို့ မှတ်ထားသော ဝဋ်ဆင်းရဲမှ ထွက်မြောက်တတ်သူ ၃ ဦး

၁။ နန္ဒဝစ္ဆ၊
၂။ ကိသသံကိစ္စ၊
၃။ မက္ခလိဂေါသာလ။ (မ၊၂၊၁၉၃။) (မ၊မြန်၊၂။၂၀၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

တက္ကတွန်းတို့၏ ခြိုးခြံသော အကျင့် ၇၃ ပါး

၁။ အဝတ်မဝတ်ဘဲ နေခြင်း၊
၂။ အမျိုးကောင်းသား တို့၏ အလေ့အထဟူသမျှကို ပယ်ကာ မတ်တတ်ရပ်ပြီး ကျင်ကြီးကျင်ငယ်စွန့်ခြင်း၊
၃။ လက်ဖြင့် မစင်ကို သုတ်လေ့ရှိခြင်း၊
၄။ အရှင် လာပါလော့ဟု ဆိုသူ၏ ဆွမ်းကို မခံခြင်း၊
၅။ အရှင် ရပ်ပါဦးလော့ဟု ဆိုသူ၏ ဆွမ်းကို မခံခြင်း၊
၆။ မိမိ မရောက်မီ ယူဆောင်လာသော ဆွမ်းကို မခံခြင်း၊
၇။ ရည်စူး၍ ပြုသော ဆွမ်းကို မခံခြင်း၊
၈။ ပင့်ဖိတ်ဆွမ်းကို မခံခြင်း၊
၉။ အိုးဝမှ ကော်၍လောင်းသော ဆွမ်းကို မခံခြင်း၊
၁၀။ တောင်းဝမှ ကော်၍ လောင်းသော ဆွမ်းကို မခံခြင်း၊
၁၁။ တံခါးခုံခြား၍ ကျော်လောင်းသော ဆွမ်းကို မခံခြင်း၊
၁၂။ တုတ်ခြား၍ ကျော်လောင်းသော ဆွမ်းကို မခံခြင်း၊
၁၃။ ကျည်ပွေ့ခြား၍ ကျော်လောင်းသော ဆွမ်းကို မခံခြင်း၊
၁၄။ နှစ်ယောက်စားနေစဉ်မှ လောင်းသော ဆွမ်းကို မခံခြင်း၊
၁၅။ ကိုယ်ဝန်ဆောင် မိန်းမဆွမ်းကို မခံခြင်း၊
၁၆။ နို့တိုက်ဆဲ မိန်းမဆွမ်းကို မခံခြင်း၊
၁၇။ ယောကျ်ားနှင့် နှီးနှောနေသော မိန်းမ၏ ဆွမ်းကို မခံခြင်း၊
၁၈။ ဆော်ဩစုဆောင်း၍ လောင်းသော ဆွမ်းကို မခံခြင်း၊
၁၉။ ခွေးမျှော်နေရာမှ ဆွမ်းကို မခံခြင်း၊
၂၀။ ယင်အုံရာမှ ဆွမ်းကို မခံခြင်း၊
၂၁။ ငါးမစားခြင်း၊
၂၂။ အမဲမစားခြင်း၊
၂၃။ သေအရက်မသောက်ခြင်း၊
၂၄။ ဖွဲ၌ မြှုပ်ထားသော ဝီရကမည်သော ဆေးရည်ကို မသောက်ခြင်း၊
၂၅။ တစ်အိမ်တည်း၌သာ ဆွမ်းခံခြင်း၊
၂၆။ တစ်လုတ်သာ စားခြင်း၊
၂၇။ နှစ်အိမ်၌သာ ဆွမ်းခံခြင်း၊
၂၈။ နှစ်လုတ်သာ စားခြင်း၊
၂၉။ ခုနစ်အိမ်၌သာ ဆွမ်းခံခြင်း၊
၃၀။ ခုနှစ်လုတ်သာ စားခြင်း၊
၃၁။ ဆွမ်းလောင်းခွက်ငယ် တစ်ခုစာဖြင့် ရောင့်ရဲခြင်း၊
၃၂။ ဆွမ်းလောင်းခွက်ငယ် နှစ်ခုစာဖြင့် ရောင့်ရဲခြင်း၊
၃၃။ တစ်ရက် ခြားလည်း အစာစားခြင်း၊
၃၄။ နှစ်ရက်ခြားလည်း အစာစားခြင်း၊
၃၅။ ခုနစ်ရက်ခြားလည်း အစာစားခြင်း၊
၃၆။ လခွဲတစ်ကြိမ်တိုင်အောင် ရက်ပိုင်းခြား၍ အစာစားခြင်း၊
၃၇။ ဟင်းရွက် စိမ်းကို စားနေခြင်း၊
၃၈။ ပြောင်းဆန်ကို စားနေခြင်း၊
၃၉။ ကျိတ်သီးဆန်ကို စားနေခြင်း၊
၄၀။ သားရေဖတ် အစအနကို စားနေခြင်း (တစ်နည်း) မှော်ကို စားနေခြင်း၊
၄၁။ ရှေးရှု ဆောင်ခဲ့သော ဆွမ်းကိုသာ စားခြင်း၊
၄၂။ ဖွဲနု ဆန်ကွဲကို စားနေခြင်း၊
၄၃။ ထမင်းချိုးကို စားခြင်း၊
၄၄။ မြက်ကို စားခြင်း၊
၄၅။ နှမ်းဖတ်ကို စားနေခြင်း၊
၄၆။ နွားချေးကို စားနေခြင်း၊
၄၇။ တောသစ်မြစ် တောသစ်သီးကို စား၍ မျှတခြင်း၊
၄၈။ ကြွေကျသော သစ်သီးကို စား၍ မျှတခြင်း၊
၄၉။ ပိုက်ဆံလျှော်အဝတ်ကို ဝတ်ခြင်း၊
၅၀။ ပိုက်ဆံလျှော်နှင့် ရောနှော ယက်သော အဝတ်ကို ဝတ်ခြင်း၊
၅၁။ သူသေကောင်မှ အဝတ်တို့ကို ဝတ်ခြင်း၊
၅၂။ ပံသုကူ အဝတ်တို့ကို ဝတ်ခြင်း၊
၅၃။ သစ်ခေါက်အဝတ်တို့ကို ဝတ်ခြင်း၊
၅၄။ သစ်နက်ရေ အဝတ်ကို ဝတ်ခြင်း၊
၅၅။ သစ်နက်ရေအဝတ်ကို ဝတ်ခြင်း၊
၅၆။ သမန်းမြက်အဝတ်ကို ဝတ်ခြင်း၊
၅၇။ လျှော်တေအဝတ်ကို ဝတ်ခြင်း၊
၅၈။ ပျဉ်ချပ်အဝတ်ကို ဝတ်ခြင်း၊
၅၉။ ဆံခြည်ကမ္ဗလာကို ဝတ်ခြင်း၊
၆၀။ သားမြီးကမ္ဗလာကို ဝတ်ခြင်း၊
၆၁။ ခင်ပုပ်ငှက်တောင်အဝတ်ကို ဝတ်ခြင်း၊
၆၂။ ဆံမုတ်ဆိတ်ကို နုတ်ခြင်း၊ ဆံမုတ်ဆိတ်နုတ်ခြင်းအမှုကို အားထုတ်ခြင်း၊
၆၃။ ထိုင်ရန် နေရာကို ပယ်ကာ ရပ်လျက်နေခြင်း၊
၆၄။ ဆောင့်ကြောင့်ထိုင်နေခြင်း၊ ဆောင့်ကြောင့်ထိုင် နေခြင်းကို အားထုတ်ခြင်း၊
၆၅။ ဆူးအခင်းပေါ်၌ နေခြင်း၊
၆၆။ ဆူးအခင်းပေါ်၌ အိပ်ခြင်း၊
၆၇။ နံပါးတစ်ဖက်တည်းဖြင့် အိပ်ခြင်း၊
၆၈။ ပျဉ်းပြားပေါ်၌ အိပ်ခြင်း၊
၆၉။ ကြမ်းတမ်းသော မြေပြင်ပေါ်၌ အိပ်ခြင်း၊
၇၀။ မြူအညစ်အကြေးကို ဆောင်ခြင်း၊
၇၁။ လွင်တီးခေါင်၌ နေလေ့ ရှိခြင်း၊
၇၂။ ရေ မသောက်ဘဲ နေခြင်း၊ ရေမသောက်ခြင်းအမှုကို အားထုတ်ခြင်း၊
၇၃။ တစ်နေ့ သုံးကြိမ် မကောင်းမှု ဆေးကြောရန် ရေသို့ သက်ဆင်းခြင်း အမှုကို အားထုတ်ခြင်း။ (ဒီ၊၁၊၁၅၇။) (ဒီ၊မြန်၊၁။၁၉၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

တက္ကီပုဂ္ဂိုလ် ၄ မျိုး (ကြံဆလျက် မိစ္ဆာအယူကို ယူသော တက္ကီပုဂ္ဂိုလ် ၄ မျိုး)

၁။ တစ်ဆင့်စကား ကြား၍ အတ္တသည် မြဲ၏ဟု ကြံဆလျက် မိစ္ဆာအယူကို ယူသော အနုဿုတိကတက္ကီ ပုဂ္ဂိုလ်၊
၂။ ဘဝဟောင်းကို အောက်မေ့နိုင်၍ အတ္တသည် မြဲ၏ဟု ကြံဆလျက် မိစ္ဆာအယူကို ယူသော ဇာတိဿရ တက္ကီပုဂ္ဂိုလ်၊
၃။ ရူပါရုံ, သဒ္ဒါရုံ အစရှိသော အာရုံရသဖြင့် ကြံဆ၍ မိစ္ဆာအယူကို ယူသော လာဘီတက္ကီပုဂ္ဂိုလ်၊
၄။ ကြံဆခြင်းသက်သက်မျှဖြင့်သာ မိစ္ဆာအယူကို ယူသော သုဒ္ဓတက္ကီပုဂ္ဂိုလ်။ (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၁၊၉၉။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊မြန်၊၁။၁၉၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

တက်ကပ် အသက်တမ်းရှစ်သောင်း၌ ဖြစ်ပေါ်လာသော အနာရောဂါ ၃ မျိုး

၁။ ဣစ္ဆာ- ထမင်းကို အလိုရှိသော အနာရောဂါ (ထမင်းဆာသော ရောဂါ)၊
၂။ အနသနံ- ထမင်း မစားချင်သော အနာရောဂါ၊ (တစ်နည်း) ထမင်းကို အလွန်စားခြင်းကြောင့်ဖြစ်သော ကိုယ်၏ ပျင်းသည်၏အဖြစ်ဟု ဆိုအပ်သော အနာရောဂါ၊
၃။ ဇရာ- ပေါ်လွင်ထင်ရှားသော အိုမင်း ရင့်ရော်ခြင်း အနာရောဂါ။ (ဒီ၊၃၊၆၂။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၆၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

တံခွန် လှူရကျိုး ၁၀ ပါး

၁။ ဆင်, မြင်း, ရထား, ခြေလျင် ဟူသော အင်္ဂါ လေးပါးရှိသော စစ်သည်တို့ အမြဲတမ်း ဝန်းရံစောင့်ရှောက်ခြင်း၊
၂။ တူရိယာ ခြောက်သောင်းနှင့် တကွ ကောင်းစွာ တန်ဆာဆင်အပ်သော စည်တို့သည် အမြဲတမ်း ဝန်းရံခြင်း၊
၃။ ပတ္တမြား, ပုတီး, နားတောင်း တို့ဖြင့် ကောင်းစွာ တန်ဆာဆင်လျက် ပြုံးရွှင်စွာ ပြောဆိုတတ်ကုန်သော သေးသွယ်သော ခါးရှိသော ရှစ်သောင်းခြောက်ထောင်သော မိန်းမတို့သည် အမြဲတမ်း ဝန်းရံခြင်း၊
၄။ ကမ္ဘာ သုံးသောင်းပတ်လုံး နတ်ပြည်၌ မွေ့လျော်ရခြင်း၊
၅။ အကြိမ်ရှစ်ဆယ်တိုင်တိုင် သိကြားနတ်မင်း အဖြစ်ကို ရခြင်း၊
၆။ အကြိမ်တစ်ထောင် စကြာမင်းအဖြစ်ကို ရခြင်း၊
၇။ ပဒေသရာဇ် မင်းအဖြစ်ကို မရေမတွက်နိုင်အောင် ရခြင်း၊
၈။ စကြာမင်းဖြစ်သောအခါ သုံးယူဇနာ တိုင်အောင် ထက်ဝန်းကျင်မှ တံခွန်များ စိုက်ထောင်နေခြင်း၊
၉။ တံခွန်လှူသည့်အခါမှ စ၍ ကမ္ဘာတစ်သိန်း တိုင်အောင် ဒုဂ္ဂတိဘဝများသို့ မလားရခြင်း၊
၁၀။ နောက်ဆုံးဘဝ၌ ကိလေသာကုန်ခန်း ရဟန္တာ ဖြစ်ရခြင်း။ (အပ၊၂၊၁၈၂။) (အပ၊မြန်၊၂။၁၇၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

တံခါး ၈ မျိုး

၁။ ပရိဝတ္တကဒွါရ၊
၂။ ရုက္ခသူစိဒွါရ၊
၃။ ကဏ္ဋကဒွါရ၊
၄။ စက္ကလကယုတ္တဒွါရ၊
၅။ ဥဂ္ဃါဋနကိဋိကဒွါရ၊
၆။ သံသရဏကိဋိကဒွါရ၊
၇။ သလာကဟတ္ထကဒွါရ၊
၈။ ဒုဿ သာဏိဒွါရ။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၄၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

တံခါးခေါက်ပုံ ကျင့်ဝတ် ၃ မျိုး

၁။ နတ်ဘီလူးတို့သည် တံခါး၏ အပေါ်ပိုင်း၌ ခေါက်တတ် ကြကုန်၏၊
၂။ တိရစ္ဆာန်တို့သည် တံခါး၏ အောက်ပိုင်း၌ ခေါက်တတ်ကြကုန်၏၊
၃။ လူတို့သည် တံခါး၏ အလယ်ပိုင်း၌ ခေါက်တတ်ကြကုန်၏။ (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၃၊၃၃၁။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၂၅)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

တစည်းသမား၏ အင်္ဂါ ၂ ပါး

၁။ သစ်ရွေသမား (တစည်းသမား) သည် တံမျဉ်းချည်ကို လိုက်လျော ညီညွတ်စေ၍ သစ်ကို ရွေခြင်း (ထို့အတူ ယောဂီပုဂ္ဂိုလ်သည် ဘုရားအဆုံးအမ တည်းဟူသော သာသနာတော်အား လိုက်လျောညီညွတ်စေ၍ သီလတည်းဟူသော မြေ၌ တည်လျက် သဒ္ဓါတည်းဟူသော လက်ဖြင့် ပညာတည်းဟူသော ပဲခွပ်ကို ကိုင်၍ ကိလေသာတို့ကို ရွေအပ်ခြင်း)၊
၂။ သစ်ရွေသမား(တစည်းသမား) သည် အကာကို ပယ်၍ အနှစ်ကို ယူခြင်း (ထို့အတူ ယောဂီပုဂ္ဂိုလ်သည် သဿတဒိဋ္ဌိအယူ, ဥစ္ဆေဒဒိဋ္ဌိအယူ စသော အယူတို့ကို စွန့်ပယ်၍ သင်္ခါရတို့၏ သဘောကို ယူခြင်း)။ (မိလိန္ဒ၊၃၉၉။) (မိလိန္ဒ၊မြန်။၄၂၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

တစ်စိတ်တစ်ဒေသကို ပြီးစေနိုင်သော ပုဂ္ဂိုလ် ၃ မျိုး

၁။ သောတာပန်ပုဂ္ဂိုလ်၊
၂။ သကဒါဂါမ် ပုဂ္ဂိုလ်၊
၃။ အနာဂါမ်ပုဂ္ဂိုလ်။ (အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၁၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

တစ်ထောင်တန် ဂါထာ ၄ ပုဒ်

၁။ သကိဒေဝ သုတသောမ၊ သဗ္ဘိ ဟောတိ သမာဂမော။ သာ နံ သင်္ဂတိ ပါလေတိ၊ နာသဗ္ဘိ ဗဟုသင်္ဂမော။
၂။ သဗ္ဘိရေဝ သမာသေထ၊ သဗ္ဘိ ကုဗ္ဗေထ သန္ထဝံ၊ သတံ သဒ္ဓမ္မမညာယ၊ သေယျော ဟောတိ န ပါပိယော၊
၃။ ဇီရန္တိ ဝေ ရာဇရထာ သုစိတ္တာ၊ အထော သရီရမ္ပိ ဇရံ ဥပေတိ၊ သတဉ္စ ဓမ္မော န ဇရံ ဥပေတိ၊ သန္တော ဟဝေ သဗ္ဘိ ပဝေဒယန္တိ၊
၄။ နဘံ စ ဒူရေ ပထဝီ စ ဒူရေ၊ ပါရံ သမုဒ္ဒဿ တဒါဟု ဒူရေ၊ တတော ဟဝေ ဒူရတရံ ဝဒန္တိ၊ သတဉ္စ ဓမ္မော အသတဉ္စ ရာဇ။ (ဇာတက၊၂၊၁၃၆-၁၃၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

တစ်ပါးတည်း နေသင့်သော ရဟန်း၏ တရား ၅ ပါး

၁။ ရတတ်သမျှသော သင်္ကန်းဖြင့် ရောင့်ရဲခြင်း၊
၂။ ရတတ်သမျှသော ဆွမ်းဖြင့် ရောင့်ရဲခြင်း၊
၃။ ရတတ်သမျှသော ကျောင်း အိပ်ရာ နေရာဖြင့် ရောင့်ရဲခြင်း၊
၄။ ရတတ်သမျှသော သူနာ၏ အထောက်အပံ့ ဆေး အသုံးအဆောင်ဖြင့် ရောင့်ရဲခြင်း၊
၅။ ကာမဂုဏ်တို့၌ အကြံအစည်များလျက် မနေခြင်း။ (အံ၊၂၊၁၂၈။) (အံ၊မြန်၊၂။ ၁၅၉-၁၆၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

တစ်ပါးတည်း မနေသင့်သော ရဟန်း၏ အင်္ဂါ ၅ ပါး

၁။ ရတတ်သမျှသော သင်္ကန်းဖြင့် မရောင့်ရဲ နိုင်ခြင်း၊
၂။ ရတတ်သမျှသော ဆွမ်းဖြင့် မရောင့်ရဲနိုင်ခြင်း၊
၃။ ရတတ်သမျှသော ကျောင်း အိပ်ရာ နေရာဖြင့် မရောင့်ရဲနိုင်ခြင်း၊
၄။ ရတတ်သမျှသော သူနာ၏ အထောက်အပံ့ ဆေး အသုံးအဆောင်ဖြင့် မရောင့်ရဲနိုင်ခြင်း၊
၅။ ကာမဂုဏ်တို့၌ အကြံအစည်များလျက် နေခြင်း။ (အံ၊၂၊၁၂၈။) (အံ၊မြန်၊၂။၁၅၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

တစ်ဖက်စွန်းရောက် အယူမှား ၁၀ ပါး

၁။ လောကသည် မြဲ၏ဟု ယူခြင်း၊
၂။ လောကသည် မမြဲဟု ယူခြင်း၊
၃။ လောကသည် အဆုံးရှိ၏ဟု ယူခြင်း၊
၄။ လောကသည် အဆုံးမရှိဟု ယူခြင်း၊
၅။ အသက်သည် ကိုယ်တည်းဟု ယူခြင်း၊
၆။ အသက်တစ်ခြား ကိုယ်တစ်ခြားဟု ယူခြင်း၊
၇။ သတ္တဝါသေပြီးနောက် ဖြစ်လည်း ဖြစ်၊ မဖြစ်လည်း မဖြစ်ဟု ယူခြင်း၊
၈။ သတ္တဝါ သေပြီး နောက် ဖြစ်၏ဟု ယူခြင်း၊
၉။ သတ္တဝါ သေပြီးနောက် မဖြစ်ဟု ယူခြင်း၊
၁၀။ သတ္တဝါ သေပြီး နောက် ဖြစ်သည်လည်းမဟုတ် မဖြစ်သည်လည်း မဟုတ်ဟု ယူခြင်း။ (အဘိ၊ဝိ၊၄၀၆။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၂။၅၁၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

တဇ္ဇနီယကံ ငြိမ်းအေးခြင်း၏ စလယ်ဆုံး ၃ ပါး

၁။ ကောင်းစွာ ကျင့်ခြင်းသည် တဇ္ဇနီယကံ ငြိမ်းအေးခြင်း၏ အစတည်း၊
၂။ ဉတ်သည် တဇ္ဇနီယကံ ငြိမ်းအေးခြင်း၏ အလယ်တည်း၊
၃။ ကမ္မဝါစာသည် တဇ္ဇနီယကံ ငြိမ်းအေးခြင်း၏ အဆုံးတည်း။ (ဝိ၊၅၊၂၅၂။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၃၄၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

တဇ္ဇနီယကံ ပြုနိုင်သော အင်္ဂါ ၃ ပါး

၁။ အထူးအားဖြင့် ခိုက်ရန်ပြုတတ်ခြင်း၊
၂။ အမြဲမပြတ် အာပတ်သင့်ခြင်း၊
၃။ ကုလဒူသကအမှုကို ပြုခြင်း။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၄၊၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

တဇ္ဇနီယကံ ပြုလိုက ပြုနိုင်ကြောင်း အင်္ဂါ ၃ ပါး

၁။ မျက်ကွယ် မျက်မှောက် ငြင်းခုံလျက် ဆန့်ကျင်ဘက်ပြော၍ သံဃာ၌ အဓိကရုဏ်းကို ပြုတတ်ခြင်း၊
၂။ မိုက်မဲမလိမ္မာ အာပတ် များပြားခြင်း၊
၃။ မလျော်သော လူမူဆက်ဆံရေးတို့ဖြင့် လူတို့နှင့် ရောနှော၍ နေခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၂၁၉။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၃၀၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

တဇ္ဇနီယကံ မငြိမ်းစေနိုင်သော အကြောင်း ၁၈ ပါး

၁။ တဇ္ဇနီယကံ ထိုက်သော ရဟန်းသည် ဥပဇ္ဈာယ်ဆရာပြုလုပ်၍ ရဟန်းခံပေးခြင်း၊
၂။ နိဿယည်းပေးခြင်း၊
၃။ သာမဏေကို ပြုစု လုပ်ကျွေးစေခြင်း၊
၄။ ရဟန်းမတို့အား ဆုံးမရန်သမုတ်ခြင်းကို သာယာနှစ်သက်ခြင်း၊
၅။ သမ္မုတိရ၍ ရဟန်းမတို့ကို ဆုံးမခြင်း၊
၆။ တဇ္ဇနီယကံပြုကြောင်း အာပတ်သို့ ရောက်ခြင်း၊
၇။ အလားတူဖြစ်သော အခြားအာပတ်သို့ ရောက်ခြင်း၊
၈။ ထို့ထက် ရုန့်ရင်းကြမ်းတမ်းသော အာပတ်သို့ ရောက်ခြင်း၊
၉။ တဇ္ဇနီယကံကို ကဲ့ရဲ့ခြင်း၊
၁၀။ တဇ္ဇနီယကံပြုသော ရဟန်းတို့ကို ကဲ့ရဲ့ခြင်း၊
၁၁။ ပကတတ်ရဟန်း၏ ဥပုသ်ကို ဆိုင်းငံ့ထားခြင်း၊
၁၂။ ပဝါရဏာကို ဆိုင်းငံ့ ထားခြင်း၊
၁၃။ ဆုံးမမှုကို ပြုလုပ်ခြင်း၊
၁၄။ အကြီးအမှူးအရာကို ယူခြင်း၊
၁၅။ အခွင့်ရေး တောင်းဆို ခြင်း၊
၁၆။ စောဒနာခြင်း၊
၁၇။ အောက်မေ့စေခြင်း၊
၁၈။ ပကတတ်ရဟန်းတို့နှင့် ရောယှက်ခြင်း။ (ဝိ၊၄၊၁၀။) (ဝိ၊မြန်၊၄။၁၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

တဇ္ဇနီယကံ၌ ကျင့်ဝတ် ၁၈ ပါး

၁။ ဥပဇ္ဈာယ်ဆရာ ပြုလုပ်၍ ရဟန်းခံ မပေးရခြင်း၊
၂။ နိဿယည်းမပေးရခြင်း၊
၃။ သာမဏေကို မလုပ်ကျွေးစေရခြင်း၊
၄။ ရဟန်းမတို့အား ဆုံးမရန် သမုတ်ခြင်းကို မသာယာ မနှစ်သက်ရခြင်း၊
၅။ သမုတ်ခံရသော်လည်း၊ (ဩဝါဒသမ္မုတိ ရသော်လည်း) ရဟန်းမတို့ကို ဩဝါဒမပေးရခြင်း၊
၆။ တဇ္ဇနီယကံ ပြုထိုက်သော အာပတ်သို့ မရောက်ရခြင်း၊ ၇-၈။ အလားတူ အခြားအာပတ်သို့လည်းကောင်း, ထို့ထက် ရုန့်ရင်း ကြမ်းတမ်းသော အာပတ်သို့လည်းကောင်း မရောက်ရခြင်း၊
၉။ တဇ္ဇနီယကံကို မကဲ့ရဲ့ရခြင်း၊
၁၀။ တဇ္ဇနီယကံပြုသော ရဟန်းတို့ကို မကဲ့ရဲ့ရခြင်း၊
၁၁။ ပကတတ်ရဟန်း၏ ဥပုသ်ကို ဆိုင်းငံ့၍ မထားရခြင်း၊
၁၂။ ပဝါရဏာကို ဆိုင်းငံ့၍ မထားရခြင်း၊
၁၃။ ဆုံးမမှုကို မပြုလုပ် ရခြင်း၊
၁၄။ အကြီးအမှူးအရာ၌ မထားရခြင်း၊
၁၅။ အခွင့်ရေး မတောင်းခံရခြင်း၊
၁၆။ မစောဒနာ ရခြင်း၊
၁၇။ မအောက်မေ့စေရခြင်း၊
၁၈။ ပကတတ်ရဟန်းတို့နှင့် မရောယှက်ရခြင်း။ (ဝိ၊၄၊၁၀။) (ဝိ၊မြန်၊၄။၁၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

တဇ္ဇနီယကံ၏ စ လယ် ဆုံး ၃ ပါး

၁။ တဇ္ဇနီယကံ၏ အကြောင်းဝတ္ထုနှင့် ပုဂ္ဂိုလ်သည် အစတည်း၊
၂။ ဉတ်သည် အလယ်တည်း၊
၃။ ကမ္မဝါစာသည် အဆုံးတည်း။ (ဝိ၊၅၊၂၅၂။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၃၄၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

တဇ္ဇနီယကံကို ငြိမ်းစေနိုင်ကြောင်း ၁၈ ပါး

၁။ တဇ္ဇနီယကံထိုက်သော ရဟန်းသည် ဥပဇ္ဈာယ် ဆရာ ပြုလုပ်၍ ရဟန်းခံမပေးခြင်း၊
၂။ နိဿယည်းမပေးခြင်း၊
၃။ သာမဏေကို မလုပ်ကျွေး မပြုစု စေခြင်း၊
၄။ ရဟန်းမတို့အား ဆုံးမရန် သမုတ်ခြင်းကို မနှစ်သက်ခြင်း၊
၅။ သမုတ်ခံရ သော်လည်း (ဩဝါဒသမ္မုတိ ရရှိသော်လည်း) ရဟန်းမတို့ကို ဩဝါဒမပေးခြင်း၊
၆။ တဇ္ဇနီယ ကံ ပြုကြောင်းအာပတ်သို့ မရောက်ခြင်း၊
၇။ အလားတူဖြစ်သော အခြားအာပတ်သို့ မရောက်ခြင်း၊
၈။ ထို့ထက် ရုန့်ရင်းကြမ်းတမ်းသော အာပတ်သို့ မရောက်ခြင်း၊
၉။ တဇ္ဇနီယကံကို မကဲ့ရဲ့ခြင်း၊
၁၀။ တဇ္ဇနီယကံပြုသော ရဟန်းတို့ကို မကဲ့ရဲ့ခြင်း၊
၁၁။ ပကတတ်ရဟန်း၏ ဥပုသ်ကို ဆိုင်းငံ့မထားခြင်း၊
၁၂။ ပဝါရဏာကို ဆိုင်းငံ့မထားခြင်း၊
၁၃။ ဆုံးမမှုကို မပြုလုပ်ခြင်း၊
၁၄။ အကြီးအမှူးအရာကို မယူခြင်း၊
၁၅။ အခွင့်ရေးမတောင်းခံခြင်း၊
၁၆။ မစောဒနာခြင်း၊
၁၇။ မအောက်မေ့စေခြင်း၊
၁၈။ ပကတတ်ရဟန်းတို့ုနှင့် မရောယှက်ခြင်း။ (ဝိ၊၄၊၁၁။) (ဝိ၊မြန်၊၄။၁၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

တဇ္ဇနီယကံပြုလိုက ပြုနိုင်သော အကြောင်း ၆ ပါး

၁။ မျက်မှောက် မျက်ကွယ်၌ ငြင်းခုံလျက် သံဃာ၌ အဓိကရုဏ်း ပြုလုပ်ခြင်း၊ အာပတ်များပြား အပိုင်းအခြားမရှိခြင်း၊ လူတို့နှင့် ရောယှက် နေထိုင်ခြင်း၊
၂။ မြင့်မြတ်သော သီလအရာ၌ သီလပျက်စီးခြင်း၊ အကျင့်အရာ၌ အကျင့် ပျက်စီးခြင်း၊ အယူဝါဒအရာ၌ အယူဝါဒ ပျက်စီးခြင်း၊
၃။ ဘုရားရှင်၏ ကျေးဇူးမဲ့ကို ပြောဆိုခြင်း၊ တရားတော်၏ ကျေးဇူးမဲ့ကို ပြောဆိုခြင်း၊ သံဃာတော်၏ ကျေးဇူးမဲ့ကို ပြောဆိုခြင်း၊
၄။ ရဟန်း တစ်မျိုးသည် မျက်မှောက်၌ ငြင်းခုံတတ်လျက် သံဃာ၌ အဓိကရုဏ်း ပြုလုပ်တတ်ခြင်း၊ အာပတ်များပြားသူ ဖြစ်ခြင်း၊ လူတို့နှင့်ရောယှက် နေထိုင်ခြင်း၊
၅။ မြင့်မြတ်သော သီလ အရာ၌ သီလပျက်စီးခြင်း၊ အကျင့်အရာ၌ အကျင့်ပျက်စီးခြင်း၊ အယူဝါဒအရာ၌ အယူဝါဒ ပျက်စီးခြင်း၊
၆။ ဘုရားရှင်၏ ကျေးဇူးမဲ့ကို ပြောဆိုခြင်း၊ တရားတော်၏ ကျေးဇူးမဲ့ကို ပြောဆိုခြင်း၊ သံဃာတော်၏ကျေးဇူးမဲ့ကို ပြောဆိုခြင်း။ (ဝိ၊၄၊၉။) (ဝိ၊မြန်၊၄။၉-၁၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

တဏှာ ၁၀၈ မျိုး

၁။ ကာမတဏှာ၊ ဘဝတဏှာ၊ ဝိဘဝတဏှာ တည်းဟူသော တဏှာ ၃ မျိုးကို တည်၊
၂။ ရူပတဏှာ၊ သဒ္ဒတဏှာ၊ ဂန္ဓတဏှာ၊ ရသတဏှာ၊ ဖောဋ္ဌဗ္ဗတဏှာ၊ ဓမ္မတဏှာ တည်းဟူသော တဏှာ ၆ မျိုးတို့နှင့် မြှောက် (၆×၃=) ၁၈ မျိုး၊
၃။ ယင်းတဏှာ ၁၈ မျိုးကို အဇ္ဈတ္တရုပ်သန္တာန်, ဗဟိဒ္ဓရုပ်သန္တာန် တည်းဟူသော တဏှာ ၂ မျိုးနှင့် မြှောက် (၁၈×၂=) ၃၆ မျိုး၊
၄။ ယင်းတဏှာ ၃၆ မျိုးကို အတိတ်, အနာဂတ်, ပစ္စုပ္ပန် တည်းဟူသော တဏှာ ၃ မျိုးနှင့် မြှောက် (၃၆×၃=) တဏှာ ၁၀၈ ဖြစ်၏။ (မ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၂၄။) (သံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၄။) (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၇၀။) (ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၅။) (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၁၊၃၁၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

တဏှာ ၂ မျိုး

၁။ ဆိတ်သွားရာလမ်း, တံသင်းရှိရာလမ်း ခရီး စသည်တို့ကို သွား၍ စည်းစိမ် ဥစ္စာတို့ကို ရှာဖွေတတ်သော တဏှာ (ဧသနတဏှာ)၊
၂။ ရှာဖွေရအပ်ပြီးသော စည်းစိမ်ဥစ္စာတို့၌ ဖြစ်သော တဏှာ (ဧသိတတဏှာ) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၂၊၈၉။) (အံ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၇၃။) (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၃၊၄၇၉။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊မြန်၊၂။၁၆၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

တဏှာ ၃ မျိုး

၁။ ကာမတဏှာ- ကာမဂုဏ်အာရုံ၌ သာယာသည်၏ အစွမ်းအားဖြင့် ဖြစ်သော တဏှာ၊
၂။ ဘဝတဏှာ- ဘဝသည် (အတ္တသည်) မြဲ၏ဟု ယူသော သဿတဒိဋ္ဌိနှင့် တကွ ဖြစ်သော တဏှာ၊
၃။ ဝိဘဝတဏှာ- ဘဝသည် (အတ္တသည်) သေလျှင် ပြတ်၏ဟု ယူသော ဥစ္ဆေဒဒိဋ္ဌိနှင့် တကွဖြစ်သော တဏှာ။ (ဝိ၊၃၊၁၅။) (ဒီ၊၂၊၅၂။) (ဒီ၊၃၊၁၈၁။) (သံ၊၂၊၄၅၀။) (သံ၊၃၊၅၃။) (အဘိ၊ဝိ၊၁၀၆။) (အဘိ၊ဝိ၊၃၇၉။) (ခုဒ္ဒက၊၂၂၉။) (သံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၀၄။) (ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၀၉။) (ဝိသုဒ္ဓိ၊၂၊၂၀၂။) (ဝိ၊မြန်၊၃။၁၆။) (ဒီ၊မြန်၊၂။၅၉။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၀၁။) (သံ၊မြန်၊၂။၄၄၇။) (သံ၊မြန်၊၃။၅၇။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၁။၃၆၇။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၁။၃၆၇။) (ခုဒ္ဒက၊မြန်။၂၁၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

တဏှာ ၃ မျိုး

၁။ ကာမဂုဏ် ငါးပါးတို့နှင့် ယှဉ်သော တပ်မက်မောခြင်း ကာမတဏှာ၊
၂။ ရူပဘဝ, အရူပဘဝတို့၌ ဖြစ်သော ဆန္ဒရာဂ, သဿတဒိဋ္ဌိနှင့် တကွဖြစ်သော တပ်ခြင်းရာဂ ဘဝတဏှာ၊
၃။ ဥစ္ဆေဒဒိဋ္ဌိနှင့် တကွဖြစ်သော တပ်မက်မောခြင်း ဝိဘဝတဏှာ။ (ဣတိဝုတ်၊ဋ္ဌ၊၁၈၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

တဏှာ ၃ မျိုး (တစ်နည်း)

၁။ ကာမတဏှာ- ကာမဘုံ၌ တပ်မက်မှု၊
၂။ ရူပတဏှာ- ရူပဘုံ၌ တပ်မက်မှု၊
၃။ အရူပတဏှာ- အရူပဘုံ၌ တပ်မက်မှု။ (ဒီ၊၃၊၁၈၁။) (အဘိ၊ဝိ၊၃၈၀။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၀၁။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၂။၃၇၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

တဏှာ ၃ မျိုး (တစ်နည်း)

၁။ ရူပတဏှာ- ရူပဘုံ၌ တပ်မက်မှု၊
၂။ အရူပတဏှာ- အရူပဘုံ၌ တပ်မက်မှု၊
၃။ နိရောဓတဏှာ- ဘဝချုပ်ငြိမ်းခြင်း၌ တပ်မက်မှု။ (ဒီ၊၃၊၁၈၁။) (အဘိ၊ဝိ၊၃၈၀။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၀၁။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၂။၄၇၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

တဏှာ ၆ မျိုး

၁။ ရုပ်အဆင်း, ရူပါရုံ၌ တပ်မက်မှု ရူပတဏှာ၊
၂။ အသံ- သဒ္ဒါရုံ၌ တပ်မက်မှု သဒ္ဒ တဏှာ၊
၃။ အနံ့-ဂန္ဓာရုံ၌ တပ်မက်မှု ဂန္ဓတဏှာ၊
၄။ အရသာ- ရသာရုံ၌ တပ်မက်မှု ရသတဏှာ၊
၅။ အထိအတွေ့- ဖောဋ္ဌဗ္ဗာရုံ၌ တပ်မက်မှု ဖောဋ္ဌဗ္ဗတဏှာ၊
၆။ ဓမ္မာရုံ၌ တပ်မက်မှု ဓမ္မတဏှာ။ (ဒီ၊၃၊၂၀၂။) (သံ၊၁၊၂၄၅။) (ဣတိဝုတ်၊ဋ္ဌ၊၁၉၀။) (ဝိသုဒ္ဓိ၊၂၊၂၀၂။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၂၅။) (သံ၊မြန်၊၁။၂၂၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

တဏှာ စသည်တို့ကို ပယ်ကြောင်းတရား ၈ ပါး

၁။ မှန်ကန်သော အမြင်- သမ္မာဒိဋ္ဌိ၊
၂။ မှန်ကန်သော အကြံ- သမ္မာသင်္ကပ္ပ၊
၃။ မှန်ကန်သော စကား- သမ္မာဝါစာ၊
၄။ မှန်ကန်သော အလုပ်- သမ္မာကမ္မန္တ၊
၅။ မှန်ကန်သော အသက်မွေးမှု- သမ္မာအာဇီဝ၊
၆။ မှန်ကန်သော အားထုတ်မှု- သမ္မာဝါယာမ၊
၇။ မှန်ကန်သော အောက်မေ့မှု- သမ္မာသတိ၊
၈။ မှန်ကန်သော တည်ကြည်မှု- သမ္မာသမာဓိ။ (သံ၊၂၊၄၅၁။) (သံ၊မြန်၊၂။၄၄၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

တဏှာ၏ ဖြစ်ကြောင််း ၄ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ သင်္ကန်းဟူသော အကြောင်းကြောင့် တဏှာဖြစ်ခြင်း၊
၂။ ဆွမ်းဟူသော အကြောင်းကြောင့် တဏှာဖြစ်ခြင်း၊
၃။ ကျောင်းဟူသော အကြောင်းကြောင့် တဏှာဖြစ်ခြင်း၊
၄။ အထူးသဖြင့် မြတ်သော ဆီ, ပျား, တင်လဲ စသော အကြောင်းကြောင့် တဏှာဖြစ်ခြင်း။ (ဒီ၊၃၊၁၉၁။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၁၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

တဏှာ၏ ရေအယဉ်နှင့် တူပုံ ၄ မျိုး

၁။ အစဉ်သဖြင့် တိုးပွားလာခြင်း၊
၂။ အဆက်မပြတ် ဖြစ်ခြင်း၊
၃။ အောက်သို့ နစ်မြုပ်စေခြင်း၊
၄။ ကူးမြောက်နိုင်ခဲခြင်း။ (ဣတိဝုတ်၊ဋ္ဌ၊၃၂၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

တဏှာကာယ ၆ မျိုး

၁။ ရူပါရုံ၌ တပ်မက်မှု- ရူပတဏှာ၊
၂။ သဒ္ဒါရုံ၌ တပ်မက်မှု- သဒ္ဒ တဏှာ၊
၃။ ဂန္ဓာရုံ၌ တပ်မက်မှု- ဂန္ဓတဏှာ၊
၄။ ရသာရုံ၌ တပ်မက်မှု- ရသတဏှာ၊
၅။ ဖောဋ္ဌဗ္ဗာရုံ၌ တပ်မက်မှု- ဖောဋ္ဌဗ္ဗတဏှာ၊
၆။ ဓမ္မာရုံ၌ တပ်မက်မှု- ဓမ္မတဏှာ။ (ဒီ၊၃၊၂၃၇။) (မ၊၁၊၆၃။) (အဘိ၊ဝိ၊၃၉၅။) (ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၁၀။) (ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၅။) (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၁၊၂၂၀။) (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၁၊၃၀၈။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၆၀။) (မ၊မြန်၊၁။၆၈။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၂။၅၀၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

တဏှာကို စွဲမှီ၍ ဖြစ်ပေါ်လာသော တရား ၉ ပါး

၁။ လိုချင်မှု တဏှာကို စွဲမှီ အကြောင်းပြု၍ ရှာမှီးရခြင်း၊
၂။ ရှာမှီးခြင်းကို အကြောင်းပြုစွဲ မှီ၍ ရရှိလာခြင်း၊
၃။ ရရှိလာခြင်းကို စွဲမှီ၍ အသုံးချရန် စိတ်ပိုင်းဖြတ်ရခြင်း၊
၄။ စိတ်ပိုင်းဖြတ်ခြင်းကို စွဲမှီ၍ နှစ်သက် တပ်မက်မှု ဆန္ဒရာဂ ဖြစ်ခြင်း၊
၅။ ဆန္ဒရာဂကို စွဲမှီ၍ ငါ ငါ့ဥစ္စာဟု မြဲမြံစွာ ဆုံးဖြတ်ခြင်း၊
၆။ မြဲမြံစွာ ဆုံးဖြတ်ခြင်းကို စွဲမှီ၍ သိမ်းဆည်းရခြင်း၊
၇။ သိမ်းဆည်းခြင်းကို စွဲမှီ၍ နှမြောဝန်တိုမှု ဖြစ်ခြင်း၊
၈။ ဝန်တိုမှု ဖြစ်ခြင်းကို စွဲမှီ၍ စောင့်ရှောက်ရခြင်း၊
၉။ စောင့်ရှောက်ရခြင်း ဟူသော အကြောင်းကြောင့် တုတ်, ဓား စသော လက်နက်ကိုင်ဆောင်ရခြင်း, ခိုက်ရန်ဖြစ်ရခြင်း, ငြင်းခုံရခြင်း, မခံသာအောင် ပြောဆိုခြင်း, ကုန်းတိုက်ခြင်း, မဟုတ်မမှန် ပြောခြင်း ဟူသော များစွာသော အကုသိုလ်များ ဖြစ်ပွားရခြင်း။ (ဒီ၊၃၊၂၅၃။) (အံ၊၃၊၂၀၁။) (အဘိ၊ဝိ၊၄၀၄။) (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၄၊၁၈၁။) (ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၁၁။) (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၁၊၃၀၈။) (ဝိသုဒ္ဓိ၊ဋီ၊၁၊၂၅၄။) (နေတ္တိ၊ဝိဘာ၊၁၅၇။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၇၇။) (အံ၊မြန်၊၃။၂၀၁။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၂။၅၁၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

တဏှာစရိုက်ရှိသူ ၂ ဦး

၁။ နူးညံ့သော ဣန္ဒြေရှိသော တဏှာစရိုက်ရှိသူ၊
၂။ ထက်သော ဣန္ဒြေ ရှိသော တဏှာစရိုက်ရှိသူ။ (မ၊ဋီ၊၁၊၁၃၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

တဏှာဖြစ်ကြောင်း ၄ ပါး

၁။ သင်္ကန်း ဟူသော အကြောင်းကြောင့် တဏှာ ဖြစ်ခြင်း၊
၂။ ဆွမ်းဟူသော အကြောင်းကြောင့် တဏှာ ဖြစ်ခြင်း၊
၃။ ကျောင်းဟူသော အကြောင်းကြောင့် တဏှာ ဖြစ်ခြင်း၊
၄။ အမှတ်မထား တစ်ပါးပါးသော အကြောင်းကြောင့် (ဝါ) ဤသို့ဖြစ်ခြင်း, မဖြစ်ခြင်းဟူသော အကြောင်းကြောင့် တဏှာ ဖြစ်ခြင်း။ (ခုဒ္ဒက၊၂၆၈။) (ခုဒ္ဒက၊မြန်။ ၂၅၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

တဏှာဖြစ်ကြောင်း ၄ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ သင်္ကန်းဟူသော အကြောင်းကြောင့် တဏှာ လောဘ ဖြစ်ခြင်း၊
၂။ ဆွမ်းဟူသော အကြောင်းကြောင့် တဏှာလောဘ ဖြစ်ခြင်း၊
၃။ ကျောင်းဟူသော အကြောင်းကြောင့် တဏှာလောဘ ဖြစ်ခြင်း၊
၄။ သင်္ကန်းစသည်တို့၏ နည်းခြင်း, များခြင်း ဟူသော အကြောင်းကြောင့် တဏှာလောဘ ဖြစ်ခြင်း။ (အဘိ၊ဝိ၊၃၉၀။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၂။၄၉၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

တဏှာမူလက တရား ၉ ပါး

တဏှာအရင်းခံရှိသော တရား ၉ ပါး တဏှာကို စွဲမှီ၍ ဖြစ်ပေါ် လာသော တရား ၉ ပါး၊ ပယ်အပ်သော တရား ၉ ပါး၊ ပဟာတဗ္ဗတရား ၉ ပါး တို့နှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

တဏှာအပေါင်း ၆ မျိုး တဏှာ ၆ မျိုး၊

ပယ်အပ်သော ပဟာတဗ္ဗတရား ၆ ပါး၊ တဏှာကာယ ၆ မျိုးတို့နှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

တဏှာအရင်းခံရှိသော တရား ၉ ပါး

တဏှာမူလက တရား ၉ ပါး၊ တဏှာကို စွဲမှီ၍ ဖြစ်ပေါ် လာသော တရား ၉ ပါး၊ ပယ်အပ်သော တရား ၉ ပါး၊ ပဟာတဗ္ဗတရား ၉ ပါး တို့နှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

တတိယကထိနသိက္ခာပုဒ်၌ အင်္ဂါ ၅ မျိုး

၁။ သင်္ကန်းသည် မိမိ ကိုယ်ပိုင်သင်္ကန်း ဖြစ်ခြင်း၊
၂။ သင်္ကန်း ပမာဏနှင့် ကိုက်ညီခြင်း၊
၃။ ပလိဗောဓ ပြတ်ပြီးသည် ဖြစ်ခြင်း၊
၄။ ပိုလွန်သော သင်္ကန်းဖြစ်ခြင်း၊
၅။ တစ်လ ဟူသော အပိုင်းအခြား လွန်သွားခြင်း။ (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၂၊၃၉၈။) (ဝိမတိ၊၁၊၃၂၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

တတိယဈာန်၌ ရှိသော တရား ၁၄ မျိုး

၁။ ချမ်းသာခြင်း သုခ၊
၂။ အမှတ်ရခြင်း သတိ၊
၃။ ကောင်းစွာ သိခြင်း သမ္ပဇည၊
၄။ စိတ်တည်ငြိမ်ခြင်း စိတ္တေကဂ္ဂတာ၊
၅။ တွေ့ထိခြင်း ဖဿ၊
၆။ ခံစားခြင်း ဝေဒနာ၊
၇။ မှတ်ခြင်း သညာ၊
၈။ စေ့ဆော်ခြင်း စေတနာ၊
၉။ စိတ်၊
၁၀။ အလိုဆန္ဒ၊
၁၁။ ဆုံးဖြတ်ခြင်း အဓိမောက္ခ၊
၁၂။ လုံ့လပြုခြင်း ဝီရိယ၊
၁၃။ လျစ်လျူရှုခြင်း ဥပေက္ခာ၊
၁၄။ နှလုံးသွင်းခြင်း မနသိကာရ။ (မ၊၃၊၇၆။) (မ၊မြန်၊၃။၈၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

တတိယပါဋိဒေသနီယသိက္ခာပုဒ်၌ အင်္ဂါ ၃ ပါး

၁။ သေက္ခဟု သမုတ်ခံထားသူ ဖြစ်ခြင်း၊
၂။ အိမ် ဥပစာ၌ မပင့်ဖိတ်ထားခြင်း၊
၃။ ဂိလာနရဟန်း၏ နိစ္စဘတ်မဟုတ်သော ဆွမ်းစသည်ကို ယူ၍ စားခြင်း။ (ဝိမတိ၊၂၊၅၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

တတိယပါဋိဒေသနီယသိက္ခာပုဒ်၌ အင်္ဂါ ၅ မျိုး

၁။ သေက္ခဟု သမုတ်ခံထားသူ ဖြစ်ခြင်း၊
၂။ ရှေး၌ ပင့်ဖိတ်ထားသူ မဟုတ်ခြင်း၊
၃။ ကျန်းမာသူ ဖြစ်ခြင်း၊
၄။ အိမ်ဥပစာသို့ သက်ရောက်ခြင်း၊
၅။ နိစ္စဘတ် စသည်တို့ကို ထား၍ အခြားသော အာမိသကို ယူ၍ စားသုံးခြင်း။ (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၃၊၁၀၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

တတိယပါရာဇိက၏ ဖြစ်ကြောင်း သမုဋ္ဌာန် ၃ ပါး

၁။ ရံခါ ကိုယ်ကြောင့်လည်းကောင်း စိတ်ကြောင့် လည်းကောင်း ဖြစ်၏၊ နှုတ်ကြောင့် မဖြစ်၊
၂။ ရံခါ နှုတ်ကြောင့်လည်းကောင်း စိတ်ကြောင့် လည်းကောင်း ဖြစ်၏၊ ကိုယ်ကြောင့် မဖြစ်၊
၃။ ရံခါ ကိုယ်ကြောင့်လည်းကောင်း နှုတ်ကြောင့် လည်းကောင်း စိတ်ကြောင့်လည်းကောင်း ဖြစ်၏။ (ဝိ၊၅၊၃၅၉။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၄၆၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

တတိယဩက္ကာကမင်း မိဖုရားကြီး ဟတ္ထာ၏ သားတော် ၄ ယောက်

၁။ ဩက္ကာမုခ၊
၂။ ဟရကဏ္ဍု၊
၃။ ဟတ္ထိနိက၊
၄။ သိနိသူရ။ (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၃၀။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊မြန်၊၁။၄၅၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

တတိယဩက္ကာကမင်း၏ မိဖုရား ၅ ပါး

၁။ ဟတ္ထာမိဖုရား၊
၂။ စိတ္တာမိဖုရား၊
၃။ ဇန္တုမိဖုရား၊
၄။ ဇာလိနီ မိဖုရား၊
၅။ ဝိသာခါမိဖုရား။ (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၃၀။) (သုတ္တနိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၈၅။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊မြန်၊၁။၄၅၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

တံတိုင်း ၃ မျိုး (ခွင့်ပြုအပ်သော တံတိုင်း ၃ မျိုး)

၁။ အုတ်တံတိုင်း၊
၂။ ကျောက်တံတိုင်း၊
၃။ သစ်သားတံတိုင်း။ (ဝိ၊၂၊၃၄၈။) (ဝိ၊မြန်၊၂။၃၉၄။) (ဝိ၊၄၊၂၅၈-၂၉၉။) (ဝိ၊မြန်၊၄။၂၅၈၊၃၀၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

တတုတ္တရိသိက္ခာပုဒ်၌ အင်္ဂါ ၄ မျိုး

၁။ အတိုင်းအတာထက် ပိုလွန်စွာ သာယာခြင်း၊
၂။ လုယူ အပ်သည်၏အဖြစ် အစရှိသော အကြောင်း ရှိခြင်း၊
၃။ ဆွေမျိုးမတော်သူထံမှ တောင်းယူခြင်း၊
၄။ ထိုသို့ တောင်းယူခြင်းကြောင့် ရရှိခြင်း။ (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၂၊၄၀၅။) (ဝိမတိ၊၁၊၃၂၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

တထတရား ၄ ပါး

၁။ ဤကား ဒုက္ခတည်း ဟူသော စကားသည် အမှားမဟုတ် အမှန်ဖြစ်ခြင်း၊
၂။ ဤကား ဒုက္ခဖြစ်ကြောင်းတည်း ဟူသော စကားသည် အမှားမဟုတ် အမှန်ဖြစ်ခြင်း၊
၃။ ဤကား ဒုက္ခချုပ်ရာနိဗ္ဗာန်တည်း ဟူသော စကားသည် အမှားမဟုတ် အမှန်ဖြစ်ခြင်း၊
၄။ ဤကား ဒုက္ခချုပ်ရာနိဗ္ဗာန်သို့ ရောက်ကြောင်းအကျင့်တည်း ဟူသော စကားသည် အမှား မဟုတ် အမှန်ဖြစ်ခြင်း။ (ပဋိသံ။၂၉၃။) (ပဋိသံ၊မြန်။၃၅၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

တထာဂတမည်ကြောင်း ၈ မျိုး

၁။ ထိုဝိပဿီစသော ရှေးဘုရားတို့ ကြွလာတော်မူပုံ အခြင်းအရာ အားဖြင့် ကြွလာတော်မူပြီးသောကြောင့် တထာဂတ မည်၏၊
၂။ ထိုဝိပဿီစသော ရှေးဘုရား ရှင်တို့ ကြွသွားတော်မူပုံ အခြင်းအရာအားဖြင့် ကြွသွားတော်မူပြီးသောကြောင့် တထာဂတ မည်၏၊
၃။ မှန်ကန်သော လက္ခဏာသို့ ရောက်တော်မူပြီးသောကြောင့် တထာဂတ မည်၏၊
၄။ မှန်ကန်သော တရားတို့ကို ဟုတ်မှန်သောအားဖြင့် ထိုးထွင်း၍ သိတော်မူပြီးသောကြောင့် တထာဂတ မည်၏၊
၅။ မှန်ကန်သောအတိုင်း မြင်တော်မူလေ့ ရှိသည်၏ အဖြစ်ကြောင့် တထာဂတ မည်၏၊
၆။ ဟုတ်မှန်သော စကားကို မိန့်တော်မူလေ့ ရှိသည်၏ အဖြစ်ကြောင့် တထာဂတ မည်၏၊
၇။ ထိုနှုတ်ဖြင့် မြွက်ဆိုတော်မူသည့်အတိုင်း ပြုလုပ်တော်မူလေ့ ရှိသည်၏ အဖြစ်ကြောင့် တထာဂတ မည်၏၊
၈။ ခပ်သိမ်းသော သတ္တဝါတို့ကို သီလ စသည်တို့ဖြင့် လွှမ်းမိုးတော်မူသည်၏ အဖြစ်ကြောင့် တထာဂတ မည်၏။ (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၁၊၅၉။) (မ၊ဋ္ဌ၊၁၊၄၇။) (အံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၈၀။) (ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၉၀။) (ဥဒါန၊ဋ္ဌ၊၁၁၂။) (ဗုဒ္ဓဝံ၊ဋ္ဌ၊၁၈။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊မြန်၊၁။၁၁၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

တန်ခိုး ၁၀ မျိုး

၁။ အဓိဋ္ဌာနာဣဒ္ဓိ- အဓိဋ္ဌာန်ခြင်း၏ အစွမ်းအားဖြင့် ပြီးသော တန်ခိုး၊
၂။ ဝိကုဗ္ဗနာ ဣဒ္ဓိ- အထူးထူးသော ရုပ်အဆင်းကို ဖန်ဆင်းခြင်းဟု ဆိုအပ်သော တန်ခိုး၊
၃။ မနောမယ ဣဒ္ဓိ- ဈာန်စိတ်ဖြင့် ပြီးသော ခန္ဓာကိုယ်ကို ဖြစ်စေတတ်သော တန်ခိုး၊
၄။ ဉာဏဝိပ္ဖါရာ ဣဒ္ဓိ- ဖြစ်လတ္တံ့သော အရဟတ္တမဂ်ဉာဏ်၏ ပျံ့နှံ့ခြင်း အရှိန်အဟုန်ကြောင့် ဖြစ်သော တန်ခိုး၊
၅။ သမာဓိဝိပ္ဖါရာဣဒ္ဓိ- သမာဓိ၏ ပျံ့နှံ့ခြင်း အရှိန်အဟုန်ကြောင့် ဖြစ်သော တန်ခိုး၊
၆။ အရိယာဣဒ္ဓိ- အရိယာတို့၏ ဥစ္စာဖြစ်သော တန်ခိုး၊
၇။ ကမ္မဝိပါကဇဣဒ္ဓိ- ကံ၏ အကျိုးကြောင့် ဖြစ်သော တန်ခိုး၊
၈။ ပုညဝတောဣဒ္ဓိ- လွန်ကဲသော ဘုန်းကံရှိသော ပုဂ္ဂိုလ်တို့၌ ဖြစ်သောတန်ခိုး၊
၉။ ဝိဇ္ဇာမယာဣဒ္ဓိ- အာထဗ္ဗဏကျမ်းလာ ဝိဇ္ဇာအတတ် ပညာကြောင့် ဖြစ်သော တန်ခိုး၊
၁၀။ တတ္ထ တတ္ထ သမ္မာပယောဂပစ္စယာ ဣဒ္ဓိ- သကဋဗျူဟာ, စက္ကဗျူဟာ စသော အစီအရင်ကြောင့်ဖြစ်သော တန်ခိုးအထူး, ဂဏန်းအတတ်, စောင်းအတတ်, အယုတ်အားဖြင့် လယ်ထွန်ခြင်းစသော အမှုတို့ကိုစွဲ၍ ပြီးမြောက်သော တန်ခိုးအထူး။ (ပဋိသံ၊မြန်။၄၄၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

တန်ခိုး ၅ မျိုး

၁။ သီလတန်ခိုး၊
၂။ ဂုဏ်တော်တန်ခိုး၊
၃။ ပညာတန်ခိုး၊
၄။ ကောင်းမှုတန်ခိုး၊
၅။ တရားဓမ္မတန်ခိုး။ (ဓမ္မ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၉၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

တန်ခိုး အစီအရင် ၂ ပါး

ဣဒ္ဓိဝိဓ ၂ ပါး နှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

တန်ခိုး၏ တည်ရာ ၄ ပါး

၁။ ဆန္ဒကြီးမှူးသော သမာဓိအားထုတ်ခြင်း (ဆန္ဒိဒ္ဓိပါဒ)၊
၂။ စိတ် ကြီးမှူးသော သမာဓိအားထုတ်ခြင်း (စိတ္တိဒ္ဓိပါဒ)၊
၃။ ဝီရိယလွန်ကဲသော သမာဓိ အားထုတ်ခြင်း (ဝီရိယိဒ္ဓိပါဒ)၊
၄။ ပညာလွန်ကဲသော သမာဓိအားထုတ်ခြင်း (ဝီမံသိဒ္ဓိပါဒ)။ (ပဋိသံ။၃၈၄။) (ပဋိသံ၊မြန်။၄၄၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

တန်ခိုး၏ ဘူမိ ၄ မျိုး

၁။ ပထမဈာန်ဟု ဆိုအပ်သော ဝိဝေကဇဘူမိ၊
၂။ ဒုတိယဈာန်ဟု ဆိုအပ်သော ပီတိသုခဘူမိ၊
၃။ တတိယဈာန်ဟု ဆိုအပ်သော ဥပေက္ခာသုခဘူမိ၊
၄။ စတုတ္ထဈာန်ဟု ဆိုအပ်သော အဒုက္ခမသုခဘူမိ။ (ပဋိသံ။၃၈၄။) (ဝိသုဒ္ဓိ၊၂၊၁၃။) (ပဋိသံ၊မြန်။၄၄၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

တန်ခိုး၏ မူလ ၁၆ ပါး

၁။ မတွန့်ဆုတ်သော စိတ်သည် ပျင်းရိခြင်းကြောင့် မတုန်လှုပ်ခြင်း၊
၂။ မပျံ့လွင့်သော စိတ်သည် ဥဒ္ဓစ္စကြောင့် မတုန်လှုပ်ခြင်း၊
၃။ မကပ်ငြိသော စိတ်သည် ရာဂကြောင့် မတုန်လှုပ်ခြင်း၊
၄။ မထိပါးသော စိတ်သည် ဗျာပါဒကြောင့် မတုန်လှုပ်ခြင်း၊
၅။ မမှီသော စိတ်သည် ဒိဋ္ဌိကြောင့် မတုန်လှုပ်ခြင်း၊
၆။ မစပ်သော စိတ်သည် ဆန္ဒရာဂ ကြောင့် မတုန်လှုပ်ခြင်း၊
၇။ ကင်းလွတ်သော စိတ်သည် ကာမရာဂကြောင့် မတုန်လှုပ်ခြင်း၊
၈။ မယှဉ်သော စိတ်သည် ကိလေသာကြောင့် မတုန်လှုပ်ခြင်း၊
၉။ ကင်းသော ကိလေသာ အပိုင်းအခြားကို ပြုတတ်သော စိတ်သည် ကိလေသာ အပိုင်းခြားကြောင့် မတုန်လှုပ်ခြင်း၊
၁၀။ အာရုံတစ်ခုတည်း၌ ဖြစ်သော စိတ်သည် အထူးထူးသော အာရုံတို့ကြောင့် မတုန် လှုပ်ခြင်း၊
၁၁။ သဒ္ဓါဖြင့် သိမ်းဆည်းအပ်သော စိတ်သည် သဒ္ဓါမရှိခြင်းကြောင့် မတုန် လှုပ်ခြင်း၊
၁၂။ ဝီရိယဖြင့် သိမ်းဆည်းအပ်သော စိတ်သည် ပျင်းရိခြင်းကြောင့် မတုန်လှုပ်ခြင်း၊
၁၃။ သတိဖြင့် သိမ်းဆည်းအပ်သော စိတ်သည် မေ့လျော့ခြင်းကြောင့် မတုန်လှုပ်ခြင်း၊
၁၄။ သမာဓိဖြင့် သိမ်းဆည်းအပ်သော စိတ်သည် ဥဒ္ဓစ္စကြောင့် မတုန်လှုပ်ခြင်း၊
၁၅။ ပညာဖြင့် သိမ်းဆည်းအပ်သော စိတ်သည် အဝိဇ္ဇာကြောင့် မတုန်လှုပ်ခြင်း၊
၁၆။ ပညာအလင်း ရောက်သော စိတ်သည် အဝိဇ္ဇာအမိုက်မှောင်ကြောင့် မတုန်လှုပ်ခြင်း။ (ပဋိသံ။၃၈၄-၃၈၅။) (ပဋိသံ၊မြန်။၄၄၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

တန်ခိုးကြီးကြောင်း တရား ၃ ပါး

၁။ ဒါန- ပေးကမ်းစွန့်ကြဲ လှူဒါန်းခြင်း၊
၂။ ဒမ- စက္ခု စသော ဣန္ဒြေတို့ကို ဆုံးမခြင်း၊ ဣန္ဒြေတို့ကို ဆုံးမကြောင်း ဥပုသ်စောင့်သုံးခြင်း၊
၃။ သံယမ- ငါးပါးသီလ, အာဇီဝဋ္ဌမကသီလဟု ဆိုအပ်သော ကိုယ်နှုတ် စောင့်စည်းမှုနှင့် ပြည့်စုံခြင်း။ (ခုဒ္ဒက၊၂၀၅။) (ခုဒ္ဒက၊မြန်။၁၈၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

တန်ခိုးကြီးစေသော တရား ၄ ပါး

၁။ မှန်ကန်သော သစ္စာစကားကိုသာ ပြောဆိုခြင်း၊
၂။ ဣန္ဒြေတို့ကို ဆုံးမခြင်း၊
၃။ ပေးကမ်း စွန့်ကြဲခြင်း၊
၄။ တရားဓမ္မကို ကျင့်ခြင်း။ (ဇာတက၊၂၊၂၆၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

တန်ခိုးကြီးသူ ၄ ဦး

၁။ အရှင်သာရိပုတ္တရာ၊
၂။ အရှင်မောဂ္ဂလ္လာန်၊
၃။ အရှင်ဗာကုလထေရ်၊
၄။ ဘဒ္ဒကစ္စာနာထေရီ၊ (အံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၈၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

တန်ခိုးပြာဋိဟာ ၃ ပါး

၁။ ဣဒ္ဓိပါဋိဟာရိယ- မြေလျှိုးမိုးပျံခြင်း စသော အမျိုးမျိုးသော တန်ခိုး၊
၂။ အာဒေသနာပါဋိဟာရိယ- သင်၏စိတ်သည် ဤသို့ ဖြစ်နေ၏ စသည်ဖြင့် အတတ် ပြောနိုင်သော တန်ခိုး၊
၃။ အနုသာသနီပါဋိဟာရိယ- ‘ဤသို့ မကြံစည်ကြကုန်လင့်” စသည်ဖြင့် ပြောဆိုဆုံးမသော တန်ခိုး။ (ဒီ၊၃၊၁၈၄။) (အံ၊၁၊၁၇၀။) (ဗုဒ္ဓဝံ၊ဋ္ဌ၊၅၁။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၀၅။) (အံ၊မြန်၊၁။၁၈၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

တန်ခိုးပြာဋိဟာ ၄ မျိုး (ကမ္ဘာပတ်လုံးတည်မည့် တန်ခိုးပြာဋိဟာ ၄ မျိုး)

၁။ လ၌ ယုန်အမှတ် တံဆိပ်သည် ကမ္ဘာပတ်လုံး တည်ခြင်း၊
၂။ ဝဋ္ဋဇာတ်၌ မီးလောင်ရာ အရပ်သည် ကမ္ဘာပတ်လုံး မီးမလောင်ခြင်း၊
၃။ အိုးထိန်းသည်၏ နေအိမ်တည်ရာအရပ်သည် ကမ္ဘာပတ်လုံး မိုးမစိုခြင်း၊
၄။ ဘုရားအလောင်း မျောက်မင်း အဓိဋ္ဌာန်ပြု၍ အခေါင်းဖြစ်သွားသော ကျူတောမှ အဆက်ဆက်ပေါက်ကြသော ကျူတို့သည် အဆစ်အတားအပိတ်အဆို့ မရှိကြဘဲ အခေါင်း အဖြစ်သာ ပေါက်ကြခြင်းသည် ကမ္ဘာပတ်လုံး တည်ခြင်း။ (ဇာ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၈၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

တန်ခိုးပြာဋိဟာ ၅ ပါး (ကောရက္ခတ္တိယနှင့် ပတ်သက်၍ သုနက္ခတ္တအား ဘုရားရှင် ပြတော်မူ အပ်သော တန်ခိုးပြာဋိဟာ ၅ ပါး)

၁။ ခုနစ်ရက်မြောက်နေ့၌ သေလိမ့်မည်ဟု ဘုရားရှင် မိန့်တော် မူသည့်အတိုင်းပင် ကောရက္ခတ္တိယသည် သေခြင်း၊
၂။ အစာမကြေသော ရောဂါဖြင့် သေလိမ့်မည်ဟု ဘုရားရှင် မိန့်တော်မူသည့်အတိုင်း သေခြင်း၊
၃။ ကာလကဉ္စိကာအသုရာ တို့၌ ဖြစ်လိမ့်မည်ဟု ဘုရားရှင် မိန့်တော်မူသည့်အတိုင်း ကာလကဉ္စိကာ အသုရာတို့၌သာ ဖြစ်ခြင်း၊
၄။ ဗီရဏတ္ထမ္ဗကသုသာန်၌ စွန့်ပစ်လိမ့်မည်ဟု ဘုရားရှင် မိန့်တော်မူသည့်အတိုင်း ထိုသုသာန်၌ပင် စွန့်ပစ်ခံရခြင်း၊
၅။ ဖြစ်ရာအရပ်မှ လာ၍ သုနက္ခတ္တနှင့်တကွ စကားပြော မည်ဟု ဘုရားရှင် မိန့်တော်မူသည့်အတိုင်း စကားလာပြောခြင်း။ (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

တန်ခိုးဖန်ဆင်းသော ယောဂီပုဂ္ဂိုလ် ဝင်စားရမည့် အခြင်းအရာ ၁၄ မျိုး

၁။ ကသိဏာနု လောမတော- ကသိုဏ်းတို့ကို အစဉ်အတိုင်း ဝင်စားရခြင်း၊
၂။ ကသိဏပဋိလောမတော- ကသိုဏ်းတို့ကို အပြန်အားဖြင့် (ပြောင်းပြန်အားဖြင့်) ဝင်စားရခြင်း၊
၃။ ကသိဏာနုလောမ ပဋိလောမတော- ကသိုဏ်းတို့ကို အစဉ်အတိုင်းအားဖြင့်လည်းကောင်း၊ ပြောင်းပြန်အားဖြင့် လည်းကောင်း ဝင်စားရခြင်း၊
၄။ ဈာနာနုလောမတော- ဈာန်တို့ကို (အနုလုံ) အစဉ်အတိုင်း အားဖြင့် ဝင်စားရခြင်း၊
၅။ ဈာနပဋိလောမတော- ဈာန်တို့ကို (ပဋိလုံ) အပြန်အားဖြင့် ဝင်စားရခြင်း၊
၆။ ဈာနာနုလောမပဋိလောမတော- ဈာန်တို့ကို အနုလုံ-ပဋိလုံအားဖြင့် ဝင်စားရခြင်း၊
၇။ ဈာနုက္ကန္တိကတော- အစဉ်အတိုင်းရှိနေသော ဈာန်တို့ကို ခုန်ကျော်သော အားဖြင့် ဝင်စားရခြင်း၊
၈။ ကသိဏုက္ကန္တိကတော- ကသိုဏ်းတို့ကို ခုန်ကျော်သောအားဖြင့် ဝင်စားရခြင်း၊
၉။ ဈာနကသိဏုက္ကန္တိကတော- ဈာန်ကသိုဏ်းတို့ကို ခုန်ကျော်သောအားဖြင့် ဝင်စားရခြင်း၊
၁၀။ အင်္ဂသင်္ကန္တိတော- ဈာန်အင်္ဂါကို လွန်သောအားဖြင့် ဝင်စားရခြင်း၊
၁၁။ အာရမ္မဏသင်္ကန္တိတော- အာရုံကို လွန်သောအားဖြင့် ဝင်စားရခြင်း၊
၁၂။ အင်္ဂါရမ္မဏ သင်္ကန္တိတော- ဈာန်အင်္ဂါနှင့်အာရုံကို လွန်သောအားဖြင့် ဝင်စားရခြင်း၊
၁၃။ အင်္ဂ ဝဝတ္ထာပနတော- ဈာန်အင်္ဂါကို ပိုင်းခြားမှတ်သားသောအားဖြင့် ဝင်စားရခြင်း၊
၁၄။ အာရမ္မဏ ဝဝတ္ထာပနတော- အာရုံကို ပိုင်းခြားမှတ်သားသောအားဖြင့် ဝင်စားရခြင်း။ (ဝိသုဒ္ဓိ၊၂၊၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

တန်ခိုးသဖွယ်ဖြစ်သော အရာ ၅ မျိုး

၁။ အောင်လံတံခွန်သည် ရထား၏ တန်ခိုး၊
၂။ မီးခိုးသည် မီး၏ တန်ခိုး၊
၃။ ရှင်ဘုရင်သည် တိုင်းပြည်၏ တန်ခိုး၊
၄။ အတတ်ပညာသည် ယောကျ်ားတို့၏ တန်ခိုး၊
၅။ လင်ယောကျ်ားသည် မိန်းမတို့၏ တန်ခိုး။ (ဇာတက၊၂၊၃၂၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

တန်ဆာ ၂ မျိုး

၁။ မျိုအပ်သော အစာသည် အသား၌ ဆင်သော တန်ဆာ၊
၂။ ပန်း, နံ့သာ အစရှိသည်တို့သည် အရေ၌ဆင်သော တန်ဆာ။ (ဇာ၊ဋ္ဌ၊၇၊၁၅၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

တန်ဆာဆင်ခြင်း ၂ ပါး

၁။ အိမ်ရာထောင်သော လူ၏ တန်ဆာဆင်ခြင်း (အဂါရိယဝိဘူသာ)၊
၂။ ရဟန်း၏ တန်ဆာဆင်ခြင်း (ပဗ္ဗဇ္ဇိတဝိဘူသာ) ။ (မဟာနိ၊၂၉၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

တပည့်က ကမ္မဋ္ဌာန်းဆရာအား ကပ်ဆောင်ထိုက်သော ဒန်ပူ ၃ မျိုး

၁။ သေးငယ်သော ဒန်ပူ၊
၂။ အလယ်အလတ် ဒန်ပူ၊
၃။ ကြီးသော ဒန်ပူ။ (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၂၊၂၀၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

တပည့်ကျင့်ဝတ် ၅ ပါး

၁။ နေရာမှ ထ၍ ခရီးဦးကြိုခြင်း၊
၂။ ခစားဆည်းကပ်ခြင်း၊
၃။ စကားကို နာယူခြင်း၊
၄။ အရိုအသေ လုပ်ကျွေးခြင်း၊
၅။ အတတ်ပညာကို ရိုသေစွာ သင်ကြား လေ့ကျက်ခြင်း။ (ဒီ၊၃၊၁၅၄။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၁၇၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

တပုဿ, ဘလ္လိက, စိတ္တ စသော သူကြွယ်တို့၏ အင်္ဂါ ၆ ပါး (ဘုရားရှင်၌ ဆုံးဖြတ်ခြင်းသို့ ရောက်လျက် နိဗ္ဗာန်ကို မျက်မှောက်ပြု၍ နေနိုင်သော တပုဿ, ဘလ္လိက, စိတ္တ စသော သူကြွယ် တို့၏ အင်္ဂါ ၆ ပါး)

၁။ မြတ်စွာဘုရား၌ မတုန်မလှုပ် သက်ဝင်ယုံကြည်ခြင်း၊
၂။ တရားတော်၌ မတုန်မလှုပ် သက်ဝင်ယုံကြည်ခြင်း၊
၃။ သံဃာတော်၌ မတုန်မလှုပ် သက်ဝင်ယုံကြည်ခြင်း၊
၄။ မြတ်သော အရိယာသီလနှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၅။ မြတ်သော ဉာဏ်အမြင်နှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၆။ မြတ်သော လွတ်မြောက်မှုနှင့် ပြည့်စုံခြင်း။ (အံ၊၂၊၃၉၂။) (အံ၊မြန်၊၂။၄၉၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

တံပူခဲခြင်း အကျိုး ၅ ပါး

၁။ မျက်စိ ကြည်လင်ခြင်း၊
၂။ ခံတွင်းအနံ့ ကောင်းခြင်း၊
၃။ အရသာကို ဆောင်တတ်သော အကြောတို့ စင်ကြယ်ကုန်ခြင်း၊
၄။ သည်းခြေ သလိပ်သည် အစာကို မမြှေးယှက်ခြင်း၊
၅။ ထမင်းမြိန်ခြင်း။ (အံ၊၂၊၂၁၉။) (အံ၊မြန်၊၂။၂၇၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

တံပူမခဲခြင်း အပြစ် ၅ မျိုး

၁။ မျက်စိ မကြည်လင်ခြင်း၊
၂။ ခံတွင်းအနံ့ မကောင်းခြင်း၊
၃။ အရသာကို ဆောင်တတ်သော အကြောတို့ မစင်ကြယ်ကုန်ခြင်း၊
၄။ သည်းခြေသလိပ်သည် အစာကို မြှေးယှက်ခြင်း၊
၅။ ထမင်း မမြိန်ခြင်း။ (အံ၊၂၊၂၁၉။) (အံ၊မြန်၊၂။၂၇၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

တပ်မက်ခြင်း ရာဂကို ထူးသော ဉာဏ်ဖြင့် သိကြောင်း တရား ၂ ပါး

၁။ သမထကမ္မဋ္ဌာန်း၊
၂။ ဝိပဿနာကမ္မဋ္ဌာန်း။ (အံ၊၁၊၉၈။) (အံ၊မြန်၊၁။၁၁၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

တပ်မက်မှုအပေါင်း ၆ ပါး

တဏှာကာယ ၆ ပါးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

တမန်ညွှန်ပြအပ်သော ကပ္ပိယ ၄ မျိုး

၁။ တမန်မျက်မှောက်၌ ညွှန်ပြအပ်သော ကပ္ပိယ တစ်မျိုး၊
၂။ တမန်၏ မျက်မှောက်မဟုတ်သည်၌ ညွှန်ပြအပ်သော ကပ္ပိယ ၃ မျိုး။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၅၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

တမန်အဖြစ်ဖြင့် သွားထိုက်သော ရဟန်း၏ အင်္ဂါ ၈ ပါး

၁။ သတင်းပေးသော သူ၏ စကားကို နားထောင်တတ်ခြင်း၊
၂။ တစ်ဖန် ကြားသိစေတတ်ခြင်း၊
၃။ ကောင်းစွာနာယူမှတ်သား တတ်ခြင်း၊
၄။ မမေ့မပျောက်အောင် ကောင်းစွာ ဆောင်ထားနိုင်ခြင်း၊
၅။ ထိုသတင်းအမှာ စကား၏ အနက်အဓိပ္ပါယ်ကို ကိုယ်တိုင်လည်း သိနားလည်ခြင်း၊
၆။ သူတစ်ပါးကိုလည်း သိနားလည်စေနိုင်ခြင်း၊
၇။ သင့်လျော်သော စကား, မသင့်လျော်သော စကား၌ ကျွမ်းကျင် လိမ်မာခြင်း၊
၈။ ခိုက်ရန်ဖြစ်ပွားမှု မပြုတတ်ခြင်း။ (ဝိ၊၄၊၃၆၄။) (အံ၊၃၊၃၇။) (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၃၊၃၆၂။) (ဝိမတိ၊၂၊၂၁၀။) (အံ၊မြန်၊၃။၃၈။) (ဝိ၊မြန်၊၄၊၃၇၀။) (ဝဇီရ၊၅၀၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

တံမြက်စည်း လှည်းရကျိုး ၂၁ ပါး

၁။ စိတ်နောက်ကျုမှု မရှိခြင်း၊
၂။ စိတ်ဓာတ် စင်ကြယ်ခြင်း၊
၃။ အခါခပ်သိမ်း စိတ်ထားဖြူစင်ခြင်း၊
၄။ စိတ်ကို ပူလောင်စေတတ်သည့် သောကတည်း ဟူသော ငြောင့် မရှိသူဖြစ်ခြင်း၊
၅။ နူနာ မရှိခြင်း၊
၆။ အိုင်းအမာ မရှိခြင်း၊
၇။ ဝဲကြီးနာ မရှိခြင်း၊
၈။ ဝက်ရူးရောဂါ မရှိခြင်း၊
၉။ ပွေးနာ မရှိခြင်း၊
၁၀။ ယားနာ မရှိခြင်း၊
၁၁။ စိုးရိမ်မှု မရှိခြင်း၊
၁၂။ ငိုကြွေးမှုမရှိခြင်း၊
၁၃။ စိတ်တုန်လှုပ်မှုမရှိခြင်း၊
၁၄။ စိတ်ထားဖြောင့်မတ်ခြင်း၊
၁၅။ ဈာန် သမာဓိတို့၌ မမေ့လျော့ခြင်း၊
၁၆။ စိတ်သန့်ရှင်းခြင်း၊
၁၇။ အလိုရှိအပ်သော သမာဓိကို ပြည့်စုံစွာ ရရှိခြင်း၊
၁၈။ နှစ်သက်ဖွယ်အာရုံ၌ မနှစ်သက်ခြင်း၊
၁၉။ အမျက်ထွက်ဖွယ်အာရုံ၌ အမျက်မထွက်ခြင်း၊
၂၀။ တွေဝေဖွယ်အာရုံ၌ မတွေဝေခြင်း၊
၂၁။ ဒုဂ္ဂတိဘုံဘဝများသို့ မလား မရောက်ရခြင်း။ (အပ၊၂၊၁။) (အပ၊မြန်၊၂။၁)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

တံမြက်စည်း လှည်းရကျိုး ၅ ပါး

၁။ မိမိစိတ် ကြည်လင်ခြင်း၊
၂။ သူတစ်ပါးစိတ် ကြည်လင်ခြင်း၊
၃။ နတ်တို့ နှစ်သက်ကုန်ခြင်း၊
၄။ ကြည်ညိုခြင်းကို ဖြစ်စေတတ်သော ကုသိုလ်ကံကို ဆည်းပူးခြင်း၊
၅။ သေသည်၏ အခြားမဲ့၌ နတ်ပြည်သို့ ရောက်ခြင်း။ တစ်နည်း ၅ ပါး
မိမိစိတ် ကြည်လင်ခြင်း၊
၂။ သူတစ်ပါးစိတ် ကြည်လင်ခြင်း၊
၃။ နတ်တို့ နှစ်သက်ကုန်ခြင်း၊
၄။ မြတ်ဘုရားသာသနာကို ပြုရာရောက်ခြင်း၊
၅။ နောင်လာနောက်သားတို့ ကောင်းမြတ်သော အယူဖြင့် အတုလိုက်ခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၂၃၁။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၃၂၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

တမလွန်ကို မကြောက်ကြောင်း တရား ၄ ပါး

၁။ သဒ္ဓါတရားနှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၂။ ကိုယ်နှုတ်စိတ် သုံးပါးလုံး (နူးညံ့ခြင်း)၊
၃။ ခွဲခြမ်း ဝေဖန်လေ့ရှိခြင်း၊
၄။ ပြောဆိုခြင်း၌ ကျွမ်းကျင်ခြင်း။ (သံ၊၁၊၄၀။) (သံ၊မြန်၊၁။၃၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

တမလွန်ဘဝ၌ စီးပွားချမ်းသာဖြစ်ကြောင်း တရား ၄ ပါး

၁။ သဒ္ဓါတရားနှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၂။ အကျင့်သီလနှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၃။ ပေးကမ်းစွန့်ကြဲမှုနှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၄။ အဖြစ်အပျက်ကို ထိုးထွင်းသိသော ပညာနှင့် ပြည့်စုံခြင်း။ (အံ၊၃၊၁၁၀၊၁၁၃။) (အံ၊မြန်၊၃။၁၀၉၊၁၁၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

တမလွန်ဘဝ၌ မစိုးရိမ် မပူပန်ရကြောင်း တရား ၄ ပါး

၁။ ဝစီသစ္စာ- ပရမတ္ထသစ္စာနှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၂။ ကုသိုလ် အကုသိုလ် စသည်တို့ကို ခွဲခြားသိသော ပညာနှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၃။ လုံ့လဝီရိယနှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၄။ စွန့်ကြဲကြောင်း စေတနာနှင့် ပြည့်စုံခြင်း။ (သံ၊၁၊၂၁၇။) (သုတ္တနိ၊၃၀၇။) (သံ၊မြန်၊၁။၂၀၁။) (သုတ္တနိ၊မြန်။၂၉၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

တမလွန်လောက၌ အောင်မြင်ရန် ကျင့်သော မိန်းမ၏ အင်္ဂါ ၄ ပါး

၁။ သဒ္ဓါတရားနှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၂။ အကျင့်သီလနှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၃။ ပေးကမ်းစွန့်ကြဲမှုနှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၄။ ဉာဏ်ပညာနှင့် ပြည့်စုံခြင်း။ (အံ၊၃၊၉၇၊၉၉။) (အံ၊မြန်၊၃။၉၇၊၉၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

တမလွန်လောကကို မကြောက်သော သူ၏ အင်္ဂါ ၄ ပါး

၁။ သဒ္ဓါတရားနှင့် ပြည့်စုံသူ ဖြစ်ခြင်း၊
၂။ မကောင်းမှုတို့ကို မပြုလုပ်ဘဲ နူးညံ့ပျော့ပျောင်းသော ဣန္ဒြေရှိခြင်း၊
၃။ သူတစ်ပါးတို့အား ခွဲခြမ်းဝေဖန်လျက် သုံးဆောင်လေ့ရှိခြင်း၊
၄။ တောင်းခံလာသော သူတို့၏ ပြောဆိုအပ်သော စကားကို သိလေ့ရှိခြင်း။ (နေတ္တိ၊ဋ္ဌ၊၁၆၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

တရား ၂ ပါး အစု

၁။ နာမ်တရား, ရုပ်တရား၊
၂။ အဝိဇ္ဇာ, ဘဝတဏှာ၊
၃။ ဘဝဒိဋ္ဌိ, ဝိဘဝဒိဋ္ဌိ၊
၄။ အဟိရီက, အနောတ္တပ္ပ၊
၅။ ဟိရီ, ဩတ္တပ္ပ၊
၆။ ဆုံးမခက်ခြင်း, မကောင်းသော အဆွေခင်ပွန်း ရှိခြင်း၊
၇။ ဆုံးမလွယ်ခြင်း, ကောင်းသော အဆွေခင်ပွန်းရှိခြင်း၊
၈။ အာပတ်၌ ကျွမ်းကျင်ခြင်း, အာပတ်မှ ထခြင်း၌ ကျွမ်းကျင်ခြင်း၊
၉။ သမာပတ်၌ ကျွမ်းကျင်ခြင်း, သမာပတ်မှ ထခြင်း၌ ကျွမ်းကျင်ခြင်း၊
၁၀။ ဓာတ်၌ ကျွမ်းကျင်ခြင်း, နှလုံးသွင်းခြင်း၌ ကျွမ်းကျင်ခြင်း၊
၁၁။ အာယတန၌ ကျွမ်းကျင်ခြင်း, ပဋိစ္စသမုပ္ပါဒ်၌ ကျွမ်းကျင်ခြင်း၊
၁၂။ အကြောင်း ဟုတ်သည်၌ ကျွမ်းကျင်ခြင်း, အကြောင်းမဟုတ်သည်၌ ကျွမ်းကျင်ခြင်း၊
၁၃။ ဖြောင့်မတ်ခြင်း, နူးညံ့သိမ်မွေ့ခြင်း၊
၁၄။ သည်းခံခြင်း, တရား၌ မွေ့လျော်ခြင်း၊
၁၅။ သိမ်မွေ့ပြေပြစ်ခြင်း, စေ့စပ်ခြင်း၊
၁၆။ မညှဉ်းဆဲခြင်း, စင်ကြယ်ခြင်း၊
၁၇။ လွတ်သော သတိရှိခြင်း, ပညာအဆင်အခြင် မရှိခြင်း၊
၁၈။ သတိရှိခြင်း, ပညာအဆင်အခြင် ရှိခြင်း၊
၁၉။ ဣန္ဒြေတို့၌ မလုံသော တံခါး ရှိခြင်း, အစားအစာ၌ အတိုင်းအရှည် မသိခြင်း၊
၂၀။ ဣန္ဒြေတို့၌ လုံသော တံခါးရှိခြင်း, အစားအစာ၌ အတိုင်းအရှည် သိခြင်း၊
၂၁။ ဆင်ခြင်ခြင်းအား, ပွားများခြင်းအား၊
၂၂။ သတိအား, သမာဓိအား၊
၂၃။ သမထတရား, ဝိပဿနာတရား၊
၂၄။ သမထအာရုံ, ဝီရိယအာရုံ၊
၂၅။ ဝီရိယ တရား, မပျံ့လွင့်ခြင်း၊
၂၆။ သီလပျက်ခြင်း, အာရုံ ပျက်ခြင်း၊
၂၇။ သီလနှင့် ပြည့်စုံခြင်း, အယူနှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၂၈။ သီလစင်ကြယ်ခြင်း, အယူစင်ကြယ်ခြင်း၊
၂၉။ စင်ကြယ်သော ဉာဏ်အမြင်, ဉာဏ်အမြင်အားလျော်သော ဝီရိယ၊
၃၀။ ထိတ်လန့်သင့်သော အရာတို့၌ ထိတ်လန့်ခြင်း, ထိတ်လန့်သော ပုဂ္ဂိုလ်၏ ဉာဏ်နှင့်ယှဉ်သော ဝီရိယ၊
၃၁။ ကုသိုလ်တရားတို့၌ မရောင့်ရဲခြင်း, ကမ္မဋ္ဌာန်း၌ မဆုတ်မနစ်ခြင်း၊
၃၂။ ဝိဇ္ဇာတရား, ကိလေသာမှ လွတ်ခြင်း၊
၃၃။ ကိလေသာကုန်ရာ အရဟတ္တမဂ်ဉာဏ်, အရဟတ္တဖိုလ်ဉာဏ်။ (ဒီ၊၃၊၁၇၈-၁၈၀။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၁၉၈-၁၉၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

တရား ၂ မျိုး

၁။ ယှဉ်ဖက်တရားတို့ကို ချီးမြှောက်တတ်သော ပဂ္ဂဟတရား၊
၂။ စိတ်၏ မပျံ့လွင့်မှု အဝိက္ခေပတရား၊ (တစ်နည်း)
နာမ်တရား၊
၂။ ရုပ်တရား၊ (တစ်နည်း)
သစ္စာလေးပါးကို သိတတ်သော ဝိဇ္ဇာတရား၊
၂။ ကိလေသာမှ လွတ်မြောက်သော ဝိမုတ္တိတရား၊ (တစ်နည်း)
ဘဝမြဲ၏ဟု ယူသော ဘဝဒိဋ္ဌိတရား၊
၂။ ဘဝပြတ်၏ဟု ယူသော ဝိဘဝဒိဋ္ဌိတရား၊ (တစ်နည်း) ၁။ဒုစရိုက်တို့မှ မရှက်ခြင်း အဟိရီကတရား၊
၂။ ဒုစရိုက်တို့မှ မလန့်ခြင်း အနောတ္တပ္ပ တရား၊ (တစ်နည်း) ၁။ဒုစရိုက်တို့မှ ရှက်ခြင်း ဟိရီတရား၊
၂။ ဒုစရိုက်တို့မှ လန့်ခြင်း ဩတ္တပ္ပ တရား၊ (တစ်နည်း)
ဆိုဆုံးမခက်ခြင်း ဒေါဝစဿတာတရား၊
၂။ အဆွေခင်ပွန်းကောင်း ရှိခြင်း ကလျာဏမိတ္တတာတရား၊ (တစ်နည်း)
တစ်ဆယ့်ရှစ်ပါးသော ဓာတ်တို့၌ ကျွမ်းကျင်ခြင်း ဓာတုကုသလတာတရား၊
၂။ တစ်ဆယ့်ရှစ်ပါးသော ဓာတ်တို့ကို အနိစ္စစသော အားဖြင့် နှလုံးသွင်းခြင်း၌ ကျွမ်းကျင်ခြင်း မနသိကာရကုသလတာတရား၊ (တစ်နည်း)
အာပတ်တို့၌ ကျွမ်းကျင်ခြင်း အာပတ္တိကုသလတတရား၊
၂။ အာပတ်တို့မှ ထခြင်း၌ ကျွမ်းကျင်ခြင်း အာပတ္တိဝုဋ္ဌာန ကုသလတာတရား။ (အံ၊၁၊၈၁-၈၂။) (အံ၊မြန်၊၁။၉၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

တရား ၂ မျိုး (တစ်နည်း)

၁။ မိမိ၏ စိတ်ဖြူစင်ခြင်း၊
၂။ လောက၌ တစ်စုံတစ်ရာကို မစွဲလမ်းခြင်း၊ (တစ်နည်း)
အမျက်ထွက်ခြင်း ကောဓ၊
၂။ ရန်ငြိုးဖွဲ့ခြင်း ဥပနာဟ၊ (တစ်နည်း)
အမျက်ထွက်ခြင်းကို ပယ်ဖျောက်ခြင်း၊
၂။ ရန်ငြိုးဖွဲ့ခြင်းကို ပယ်ဖျောက်ခြင်း။ (အံ၊၁၊၉၀။) (အံ၊မြန်၊၁။၁၀၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

တရား ၂ မျိုး (တစ်နည်း)

၁။ ဖြောင့်မတ်ခြင်း အဇ္ဇဝ၊
၂။ နူးညံ့ခြင်း မဒ္ဒဝ၊ (တစ်နည်း) ၁။သည်းခံခြင်း ခန္တီ၊
၂။ ကောင်းသော အကျင့်ဖြင့် မွေ့လျော်ခြင်း သောရစ္စ၊ (တစ်နည်း)
နူးညံ့ပြေပြစ်သော စကားရှိခြင်း သာခလျ၊
၂။ အစေ့အစပ် အဆက်အသွယ်ကောင်းခြင်း ပဋိသန္ထာရ၊ (တစ်နည်း)
မညှဉ်းဆဲခြင်း အဟိံသာ၊
၂။ စင်ကြယ်ခြင်း သောစေယျ၊၊ (တစ်နည်း)
ဣန္ဒြေတို့၌ မဆို့ပိတ်အပ်သော တံခါးရှိခြင်း ဣန္ဒြိယေသု အဂုတ္တဒွါရတာ၊
၂။ အစားအစာတို့၌ အတိုင်း အရှည်ကို မသိခြင်း ဘောဇနေ အမတ္တညုတာ၊ (တစ်နည်း)
ဣန္ဒြေတို့၌ ဆို့ပိတ်အပ်သော တံခါးရှိခြင်း ဣန္ဒြိယေသု ဂုတ္တဒွါရတာ၊
၂။ အစားအစာတို့၌ အတိုင်းအရှည်ကို သိခြင်း ဘောဇနေ မတ္တညုတာ၊ (တစ်နည်း)
နီဝရဏတို့ ငြိမ်းစေခြင်း သမထ၊
၂။ သင်္ခါရတို့ကို ရှုမှတ် သိမ်းဆည်းခြင်း ဝိပဿနာ၊ (တစ်နည်း)
ဉာဏ်အမြင် အယူ၏ စင်ကြယ်ခြင်း ဒိဋ္ဌိဝိသုဒ္ဓိ၊၂၊၉၃-၉၄။) (အံ၊မြန်၊၁။၁၁၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

တရား ၉ မျိုး

ဆုတ်ယုတ်သော အဖို့ရှိသော တရား ၉ ပါး၊ ရန်ဖြစ်ကြောင်း ၉ ပါးတို့နှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

တရား၏ ကောင်းခြင်း ၃ မျိုး

၁။ အာဒိကလျာဏ- အစ၏ကောင်းခြင်း၊
၂။ မဇ္ဈေကလျာဏ- အလယ်၏ကောင်းခြင်း၊
၃။ ပရိယောသာနကလျာဏ- အဆုံး၏ကောင်းခြင်း။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၉၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

တရားကို ဆောက်တည်ခြင်း ၄ ပါး

၁။ ယခုပစ္စုပ္ပန်၌လည်း ဆင်းရဲသော နောင်အခါ၌ ဆင်းရဲသော အကျိုးကို ပေးတတ်သော တရားကို ဆောက်တည်ခြင်း၊
၂။ ယခုပစ္စုပ္ပန်၌ ဆင်းရဲသော နောင်အခါ၌ ချမ်းသာသော အကျိုးကို ပေးတတ်သော တရားကို ဆောက်တည်ခြင်း၊
၃။ ယခုပစ္စုပ္ပန်၌ ချမ်းသာသော နောင်အခါ၌ ဆင်းရဲသော အကျိုးကို ပေးတတ်သော တရားကို ဆောက်တည်ခြင်း၊
၄။ ယခုပစ္စုပ္ပန်၌လည်း ချမ်းသာသော နောင်အခါ၌လည်း ချမ်းသာသော အကျိုးကို ပေးတတ်သော တရားကို ဆောက်တည်ခြင်း။ (ဒီ၊၃၊၁၉၁။) (မ၊၁၊၃၇၉။) (မ၊၁၊၃၈၅။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၁၃။) (မ၊မြန်၊၁။၃၉၂။) (မ၊မြန်၊၁။၃၉၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

တရားကို ဆောင်သူ ၂ မျိုး

၁။ အနည်းငယ်မျှသော တရားကို နာပြီး၍ တရားတော်အတိုင်း လိုက်နာ ကျင့်သုံး၍ နာမကာယဖြင့် ဒုက္ခစသည်တို့ကို ပိုင်းခြား၍ သိလျက် သစ္စာလေးပါး တရားကို မြင်သူ၊
၂။ အားထုတ်အပ်သော လုံ့လရှိသည်ဖြစ်၍ ယနေ့၌ပင်လျှင် ထိုးထွင်း သိခြင်းကို အလိုရှိလျက် တရားကို မမေ့မလျော့သော သူ။ (ဓမ္မ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၄၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

တရားဂုဏ်တော် ၆ ပါး

၁။ ဘုရားရှင်ကောင်းစွာဟောကြားထားတော်မူခြင်း၊
၂။ ကိုယ်တိုင် သိမြင်ထိုက်သော တရားဖြစ်ခြင်း၊
၃။ သိမြင်သည်၏ အခြားမဲ့၌ အချိန်အခါမဆိုင်းငံ့ဘဲ မဂ်ဖိုလ်စသောအကျိုးကို ပေးနိုင်ခြင်း၊
၄။ လာလှည့်ရှုလှည့်ဟု ဖိတ်ခေါ်ပြထိုက်သော တရားဖြစ်ခြင်း၊
၅။ မိမိစိတ်၌ မပြတ်ကပ်ဆောင်ထိုက်သော တရားဖြစ်ခြင်း၊
၆။ ကိုယ်တိုင်ကိုယ်ကျ သိထိုက် ခံစားထိုက်သော တရားဖြစ်ခြင်း။ (ဒီ၊၂၊၈၀၊၁၇၅။)(ဒီ၊၃၊၄၊၁၉၀။)(မ၊၁၊၄၅။)(သံ၊၁၊၂၂၁၊၂၉၈။)(သံ၊၂၊၄၆၃၊၄၇၁၊၄၉၂။)(သံ၊၃၊၂၉၈။)(အံ၊၁၊၁၄၇၊၃၆၇။)(အံ၊၂၊၁၈၆၊၂၅၂။)(အံ၊၃၊၂၀၆၊၄၀၅၊၅၃၁။)(နေတ္တိ၊၄၇။)(ဝိသုဒ္ဓိ၊၁၊၂၀၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

တရားထူး ၂ မျိုး

၁။ သမထ၏ အစွမ်းအားဖြင့် ဖြစ်သော ပုဗ္ဗာပရိယဝိသေသ၊
၂။ ဝိပဿနာ၏ အစွမ်းအားဖြင့် ဖြစ်သော ပုဗ္ဗာပရိယဝိသေသ။ (ဥဒါန၊ဋ္ဌ၊၂၉၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

တရားထူး မရကြောင်း တရား ၅ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ ကျောင်း၌ ဝန်တိုခြင်းကို မပယ်ခြင်း၊
၂။ ဒါယကာ၌ ဝန်တိုခြင်းကို မပယ်ခြင်း၊
၃။ လာဘ်၌ ဝန်တိုခြင်းကို မပယ်ခြင်း၊
၄။ ဂုဏ်အဆင်း၌ ဝန်တိုခြင်းကို မပယ်ခြင်း၊
၅။ သူ့ကျေးဇူးကို မသိခြင်း, ထင်စွာ မပြုခြင်း။ (အံ၊၂၊၂၄၀။) (အံ၊မြန်၊၂။၃၀၇-၃၀၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

တရားထူး မရကြောင်း တရား ၆ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ သတိလွတ်ကင်းခြင်း၊
၂။ ဆင်ခြင်ဉာဏ် မရှိခြင်း၊
၃။ ဣန္ဒြေတို့၌ တံခါးကို ပိတ်မထားခြင်း၊
၄။ စားသောက်ဖွယ်တို့၌ အတိုင်းအရှည်ကို မသိခြင်း၊
၅။ ပလွှားဝါကြွားခြင်း၊
၆။ မြှောက်ပင့်ရှုတ်ချ၍ ဟောပြောခြင်း။ (အံ၊၂၊၃၇၅။) (အံ၊မြန်၊၂။၄၇၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

တရားထူး မရနိုင်သော ပုဂ္ဂိုလ် ၁၆ ယောက်

၁။ တိရစ္ဆာန်ဘုံ၌ ဖြစ်သော သတ္တဝါ၊
၂။ ပြိတ္တာဘုံ၌ ဖြစ်သော သတ္တဝါ၊
၃။ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိအယူရှိသော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၄။ ကောက်ကျစ်စဉ်းလဲသော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၅။ အမိသတ်သော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၆။ အဖသတ်သော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၇။ ရဟန္တာသတ်သော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၈။ သံဃာ သင်းခွဲသော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၉။ ဘုရားရှင်အား သွေးစိမ်းတည်အောင် ပြုသော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၁၀။ ရဟန်းအသွင် ခိုး၍ နေသောပုဂ္ဂိုလ်၊
၁၁။ တိတ္ထိဘောင်သို့ ပြောင်းရွှေ့သွားသော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၁၂။ ဘိက္ခုနီမကို ဖျက်ဆီးသော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၁၃။ သံဃာဒိသိသ်အာပတ် သင့်ပြီးနောက် ယင်းအာပတ်မှ မထသေးသော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၁၄။ ပဏ္ဍုက်ဖြစ်သော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၁၅။ ဥဘတော ဗျည်းဖြစ်သော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၁၆။ အသက် ခုနစ်နှစ်အောက် ငယ်သော ပုဂ္ဂိုလ်။ (မိလိန္ဒ၊၂၉၈။) (မိလိန္ဒ၊မြန်။၃၂၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

တရားထူး ရကြောင်း တရား ၅ ပါး

၁။ ကျောင်း၌ ဝန်တိုခြင်းကို ပယ်ခြင်း၊
၂။ ဒါယကာ၌ ဝန်တို ခြင်းကို ပယ်ခြင်း၊
၃။ လာဘ်၌ ဝန်တိုခြင်းကို ပယ်ခြင်း၊
၄။ ဂုဏ်အဆင်း၌ ဝန်တိုခြင်းကို ပယ်ခြင်း၊
၅။ တရား၌ ဝန်တိုခြင်းကို ပယ်ခြင်း။ (အံ၊၂၊၂၃၉။) (အံ၊မြန်၊၂။၃၀၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

တရားထူး ရကြောင်း တရား ၅ ပါး

၁။ ကျောင်း၌ ဝန်တိုခြင်းကို ပယ်ခြင်း၊
၂။ ဒါယကာ၌ ဝန်တို ခြင်းကို ပယ်ခြင်း၊
၃။ လာဘ်၌ ဝန်တိုခြင်းကို ပယ်ခြင်း၊
၄။ ဂုဏ်အဆင်း၌ ဝန်တိုခြင်းကို ပယ်ခြင်း၊
၅။ သူ့ကျေးဇူးကို သိခြင်း, ထင်စွာပြုခြင်း။ (အံ၊၂၊၂၄၀။) (အံ၊မြန်၊၂။၃၀၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

တရားထူး ရကြောင်း တရား ၆ ပါး

၁။ ဤတရားတို့ကား ဆုတ်ယုတ်သော အဖို့ရှိကုန်ဟု ဟုတ်တိုင်း မှန်စွာ သိခြင်း၊
၂။ ဤတရားတို့ကား တည်သော အဖို့ရှိကုန်၏ဟု ဟုတ်တိုင်းမှန်စွာ သိခြင်း၊
၃။ ဤတရားတို့ကား ထူးသော အဖို့ ရှိကုန်၏ဟု ဟုတ်တိုင်းမှန်စွာ သိခြင်း၊
၄။ ဤတရား တို့ကား ကိလေသာတို့ကို ဖောက်ခွဲခြင်းအဖို့ ရှိကုန်၏ဟု ဟုတ်တိုင်းမှန်စွာ သိခြင်း၊
၅။ ကောင်းမွန်ရိုသေစွာ ပြုအပ်သည်ကို ပြုလေ့ရှိခြင်း၊
၆။ သင့်လျော် လျောက်ပတ် သည်ကို ပြုလေ့ရှိခြင်း။ (အံ၊၂၊၃၇၂။) (အံ၊မြန်၊၂။၄၆၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

တရားထူးကို မျက်မှောက် ပြုနိုင်ကြောင်း တရား ၆ ပါး

တရားထူးရကြောင်း တရား ၆ ပါးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

တရားထူးကို မျက်မှောက် မပြုနိုင်ကြောင်း တရား ၆ ပါး

တရားထူး မရကြောင်း တရား ၆ ပါး နှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

တရားထူးမရကြောင်း တရား ၅ ပါး

၁။ ကျောင်း၌ ဝန်တိုခြင်းကို မပယ်ခြင်း၊
၂။ ဒါယကာ၌ ဝန်တိုခြင်းကို မပယ်ခြင်း၊
၃။ လာဘ်၌ ဝန်တိုခြင်းကို မပယ်ခြင်း၊
၄။ ဂုဏ်အဆင်း၌ ဝန်တို ခြင်းကို မပယ်ခြင်း၊
၅။ တရား၌ ဝန်တိုခြင်းကို မပယ်ခြင်း။ (အံ၊၂၊၂၃၉။) (အံ၊မြန်၊၂။၃၀၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

တရားထူးမရကြောင်း တရား ၆ ပါး

၁။ ဤတရားတို့ကား ဆုတ်ယုတ်သော အဖို့ရှိကုန်၏ ဟူ၍ ဟုတ်တိုင်းမှန်စွာ မသိခြင်း၊
၂။ ဤတရားတို့ကား တည်သော အဖို့ရှိကုန်၏ဟူ၍ ဟုတ်တိုင်း မှန်စွာ မသိခြင်း၊
၃။ ဤတရားတို့ကား ထူးသော အဖို့ရှိကုန်၏ ဟူ၍ ဟုတ်တိုင်းမှန်စွာ မသိခြင်း၊
၄။ ဤတရားတို့ကား ကိလေသာတို့ကို ဖောက်ခွဲခြင်း အဖို့ရှိကုန်၏ ဟူ၍ ဟုတ်တိုင်းမှန်စွာ မသိခြင်း၊
၅။ ကောင်းမွန် ရိုသေစွာ ပြုအပ်သည်ကိုလည်း ပြုလေ့မရှိခြင်း၊
၆။ သင့်လျော် လျောက်ပတ်သည်ကိုလည်း ပြုလေ့မရှိခြင်း။ (အံ၊၂၊၃၇၂။) (အံ၊မြန်၊၂။၄၆၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

တရားထူးရကြောင်း တရား ၆ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ သတိလွတ်ကင်းခြင်းကို ပယ်ခြင်း၊
၂။ ဆင်ခြင် ဉာဏ်နှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၃။ ဣန္ဒြေတို့၌ တံခါးကို လုံခြုံစွာ ပိတ်ထားခြင်း၊
၄။ စားသောက် ဖွယ်တို့၌ အတိုင်းအရှည်ကို သိခြင်း၊
၅။ ပလွှားဝါကြွားခြင်းကို ပယ်ခြင်း၊
၆။ မြှောက်ပင့်, ရှုတ်ချ၍ ဟောပြောမှုကို ပယ်ခြင်း။ (အံ၊၂၊၃၇၅။) (အံ၊မြန်၊၂။၄၇၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

တရားထူးရသည်ဟု ဝန်ခံသော ပုဂ္ဂိုလ်အား မေးစစ်ပုံ ၆ မျိုး

၁။ ကိံ တေ အဓိဂတံ- အဘယ် ဈာန်ကို ရသနည်း စသည်ဖြင့် ရအပ်သော ဈာန်ကို မေးခြင်း၊
၂။ ကိန္တိ တေ အဓိဂတံ- သမထ ဝိပဿနာ နှစ်မျိုးတို့တွင် ဘယ်တရားကို နှလုံးသွင်းအားထုတ်သဖြင့် ရသနည်း စသည်ဖြင့် တရားထူးရခြင်း၏ အကြောင်းကို မေးခြင်း၊
၃။ ကဒါ တေ အဓိဂတံ- တရားထူးရရာ အချိန် အခါကို မေးခြင်း၊
၄။ ကတ္ထ တေ အဓိဂတံ- တရားထူးရသည့် နေရာအရပ်ကို မေးခြင်း၊
၅။ ကတမေ တေ ကိလေသာ ပဟီနာ- ဘယ်ကိလေသာတွေကို ပယ်ပြီး ဖြစ်သနည်း စသည်ဖြင့် ပယ်အပ်ပြီးသော ကိလေသာများကို မေးခြင်း၊
၆။ ကတမေသံ တွံ ဓမ္မာနံ လာဘီ- မဂ်ကို ရလျှင် အဘယ်မဂ်ကို ရသနည်း, သောတာပတ္တိမဂ်ကို ရသလော, သကဒါဂါမိမဂ်ကို ရသလော စသည်ဖြင့် မေးခြင်း။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၈၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

တရားနှင့် မညီသော စာရေးတံမဲ ယူခြင်း ၁၀ ပါး

၁။ အဓိကရုဏ်းသည် သေးငယ်လည်း သေးငယ်၍ ငြင်းခုံကာမျှသာ ဖြစ်ခြင်း၊
၂။ နှစ်ကြိမ် သုံးကြိမ် ဆုံးဖြတ်ပြီးလည်း မဟုတ်ခြင်း၊
၃။ နှစ်ကြိမ်သုံးကြိမ် အမှုသည် ရဟန်းတို့ကို အောက်မေ့စေအပ်, အခြားသော ရဟန်းတို့ ကိုလည်း အောက်မေ့စေအပ်သည် မဟုတ်ခြင်း၊
၄။ အဓမ္မဝါဒီရဟန်းတို့ အလွန်များပြားကုန်၏ဟု သိခြင်း၊
၅။ အဓမ္မဝါဒီရဟန်းတို့ အလွန်များပြားကုန်တန်ရာ၏ဟု သိခြင်း၊
၆။ သံဃာ ကွဲပြားလိမ့်မည်ဟု သိခြင်း၊
၇။ သံဃာကွဲပြားတန်ရာ၏ဟု သိခြင်း၊
၈။ မတရားသဖြင့် စာရေးတံ မဲကို ယူခြင်း၊
၉။ တကွဲတပြားစီ မဲကို ယူခြင်း၊
၁၀။ မိမိတို့၏ အယူအဆအတိုင်း မဲကို မယူခြင်း။ (ဝိ၊၄၊၂၀၅။) (ဝိ၊မြန်၊၄။၂၀၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

တရားနှင့် မညီသော တဿပါပိယသိကဝိနည်းကံ ၁၂ ပါး

မတရားသော တဇ္ဇနီယဝိနည်းကံ ၁၂ ပါးနှင့် တူ၏။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

တရားနှင့် မညီသော ပါတိမောက်ထားခြင်း ၁၀ မျိုး

၁။ ပါရာဇိကကျသော ပုဂ္ဂိုလ်သည် ထိုပရိသတ်၌ ထိုင်မနေခြင်းဖြင့် ပါတိမောက်ထားခြင်း၊
၂။ ပါရာဇိကစကားသည် မပြီးပြတ်သေးသည် မဟုတ်ခြင်းဖြင့် ပါတိမောက်ထားခြင်း၊
၃။ သိက္ခာချသူသည် ထိုပရိသတ်၌ ထိုင်မနေ ခြင်းဖြင့် ပါတိမောက်ထားခြင်း၊
၄။ သိက္ခာချသော စကားသည် မပြီးပြတ်သေးသည် မဟုတ်ခြင်းဖြင့် ပါတိမောက်ထားခြင်း၊
၅။ တရားနှင့်လျော်သော ညီညွတ်ခြင်းသို့ ကပ်ရောက် ခြင်းဖြင့် ပါတိမောက်ထားခြင်း၊
၆။ တရားနှင့်လျော်သော ညီညွတ်ခြင်းကို တစ်ဖန် မယူခြင်းဖြင့် ပါတိမောက်ထားခြင်း၊
၇။ တရားနှင့်လျော်သော ညီညွတ်ခြင်းကို တစ်ဖန်ယူရန် စကားသည် မပြီးပြတ်သေးသည် မဟုတ်ခြင်းဖြင့် ပါတိမောက်ထားခြင်း၊
၈။ သီလပျက်စီး ခြင်းဖြင့် မြင်ခြင်း ကြားခြင်း ယုံမှားခြင်းတို့ မရှိခြင်းဖြင့် ပါတိမောက်ထားခြင်း၊
၉။ အကျင့် ပျက်စီးခြင်းဖြင့် မြင်ခြင်း ကြားခြင်း ယုံမှားခြင်းတို့ မရှိခြင်းဖြင့် ပါတိမောက်ထားခြင်း၊
၁၀။ အယူ ပျက်စီးခြင်းဖြင့် မြင်ခြင်း ကြားခြင်း ယုံမှားခြင်းတို့ မရှိခြင်းဖြင့် ပါတိမောက်ထားခြင်း။ (ဝိ၊၄၊၄၂၈။) (ဝိ၊မြန်၊၄၊၄၂၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

တရားနှင့် မညီသော ပါတိမောက်ထားခြင်း ၂ မျိုး

၁။ အကြောင်းရင်း မရှိသော သီလပျက်စီး ခြင်းဖြင့် ပါတိမောက်ထားခြင်း၊
၂။ အကြောင်းရင်းမရှိသော အကျင့်ပျက်စီးခြင်းဖြင့် ပါတိမောက် ထားခြင်း။ (ဝိ၊၄၊၄၂၆။) (ဝိ၊မြန်၊၄၊၄၂၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

တရားနှင့် မညီသော ပါတိမောက်ထားခြင်း ၃ မျိုး

၁။ အကြောင်းရင်း မရှိသော သီလပျက်စီး ခြင်းဖြင့် ပါတိမောက်ထားခြင်း၊
၂။ အကြောင်းရင်းမရှိသော အကျင့်ပျက်စီးခြင်းဖြင့် ပါတိမောက် ထားခြင်း၊
၃။ အကြောင်းရင်းမရှိသော အယူပျက်စီးခြင်းဖြင့် ပါတိမောက် ထားခြင်း။ (ဝိ၊၄၊၄၂၆။) (ဝိ၊မြန်၊၄၊၄၂၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

တရားနှင့် မညီသော ပါတိမောက်ထားခြင်း ၄ မျိုး

၁။ အကြောင်းရင်း မရှိသော သီလပျက်စီး ခြင်းဖြင့် ပါတိမောက်ထားခြင်း၊
၂။ အကြောင်းရင်းမရှိသော အကျင့်ပျက်စီးခြင်းဖြင့် ပါတိမောက် ထားခြင်း၊
၃။ အကြောင်းရင်းမရှိသော အယူပျက်စီးခြင်းဖြင့် ပါတိမောက်ထားခြင်း၊
၄။ အကြောင်းရင်းမရှိသော အသက်မွေးမှု ပျက်စီးခြင်းဖြင့် ပါတိမောက်ထားခြင်း။ (ဝိ၊၄၊၄၂၆။) (ဝိ၊မြန်၊၄၊၄၂၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

တရားနှင့် မညီသော ပါတိမောက်ထားခြင်း ၅ မျိုး

၁။ အကြောင်းရင်းမရှိသော ပါရာဇိက အာပတ်ဖြင့် ပါတိမောက်ထားခြင်း၊
၂။ အကြောင်းရင်းမရှိသော သံဃာဒိသိသ်အာပတ်ဖြင့် ပါတိမောက်ထားခြင်း၊
၃။ အကြောင်းရင်းမရှိသော ပါစိတ်အာပတ်ဖြင့် ပါတိမောက်ထားခြင်း၊
၄။ အကြောင်းရင်းမရှိသော ပါဋိဒေသနီအာပတ်ဖြင့် ပါတိမောက်ထားခြင်း၊
၅။ အကြောင်းရင်း မရှိသော ဒုက္ကဋ်အာပတ်ဖြင့် ပါတိမောက် ထားခြင်း။ (ဝိ၊၄၊၄၂၆။) (ဝိ၊မြန်၊၄၊၄၂၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

တရားနှင့် မညီသော ပါတိမောက်ထားခြင်း ၆ မျိုး

၁။ မဆုံးဖြတ်အပ်သေးသော အကြောင်းရင်း မရှိသော သီလပျက်စီးခြင်းဖြင့် ပါတိမောက်ထားခြင်း၊
၂။ ဆုံးဖြတ်အပ်ပြီးသော အကြောင်းရင်း မရှိသော သီလပျက်စီးခြင်းဖြင့် ပါတိမောက်ထားခြင်း၊
၃။ မဆုံးဖြတ်အပ်သေးသော အကြောင်း ရင်းမရှိသော အကျင့်ပျက်စီးခြင်းဖြင့် ပါတိမောက်ထားခြင်း၊
၄။ ဆုံးဖြတ်အပ်ပြီးသော အကြောင်းရင်းမရှိသော အကျင့်ပျက်စီးခြင်းဖြင့် ပါတိမောက်ထားခြင်း၊
၅။ မဆုံးဖြတ် အပ်သေးသော အကြောင်းရင်းမရှိသော အယူပျက်စီးခြင်းဖြင့် ပါတိမောက်ထားခြင်း၊
၆။ ဆုံးဖြတ်အပ်ပြီးသော အကြောင်းရင်းမရှိသော အယူပျက်စီးခြင်းဖြင့် ပါတိမောက်ထားခြင်း။ (ဝိ၊၄၊၄၂၇။) (ဝိ၊မြန်၊၄၊၄၂၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

တရားနှင့် မညီသော ပါတိမောက်ထားခြင်း ၇ မျိုး

၁။ အကြောင်းရင်း မရှိသော ပါရာဇိက အာပတ်ဖြင့် ပါတိမောက်ထားခြင်း၊
၂။ အကြောင်းရင်းမရှိသော သံဃာဒိသိသ်အာပတ်ဖြင့် ပါတိမောက်ထားခြင်း၊
၃။ အကြောင်းရင်းမရှိသော ထုလ္လစ္စဉ်းအာပတ်ဖြင့် ပါတိမောက် ထားခြင်း၊
၄။ အကြောင်းရင်းမရှိသော ပါစိတ်အာပတ်ဖြင့် ပါတိမောက်ထားခြင်း၊
၅။ အကြောင်းရင်း မရှိသော ပါဋိဒေသနီအာပတ်ဖြင့် ပါတိမောက် ထားခြင်း၊
၆။ အကြောင်းရင်း မရှိသော ဒုက္ကဋ်အာပတ်ဖြင့် ပါတိမောက်ထားခြင်း၊
၇။ အကြောင်းရင်း မရှိသော ဒုဗ္ဘာသီ အာပတ်ဖြင့် ပါတိမောက်ထားခြင်း။ (ဝိ၊၄၊၄၂၇။) (ဝိ၊မြန်၊၄၊၄၂၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

တရားနှင့် မညီသော ပါတိမောက်ထားခြင်း ၈ မျိုး

၁။ မဆုံးဖြတ်အပ်သေးသော အကြောင်းရင်း မရှိသော သီလပျက်စီးခြင်းဖြင့် ပါတိမောက်ထားခြင်း၊
၂။ ဆုံးဖြတ်အပ်ပြီးသော အကြောင်းရင်း မရှိသော သီလပျက်စီးခြင်းဖြင့် ပါတိမောက်ထားခြင်း၊
၃။ မဆုံးဖြတ်အပ်သေးသော အကြောင်းရင်း မရှိသော အကျင့်ပျက်စီးခြင်းဖြင့် ပါတိမောက်ထားခြင်း၊
၄။ ဆုံးဖြတ်အပ် ပြီးသော အကြောင်းရင်းမရှိသော အကျင့်ပျက်စီးခြင်းဖြင့် ပါတိမောက် ထားခြင်း၊
၅။ မဆုံးဖြတ် အပ်သေးသော အကြောင်းရင်းမရှိသော အယူပျက်စီးခြင်းဖြင့် ပါတိမောက်ထားခြင်း၊
၆။ ဆုံးဖြတ်အပ်ပြီးသော အကြောင်းရင်းမရှိသော အယူပျက်စီးခြင်းဖြင့် ပါတိမောက်ထားခြင်း၊
၇။ မဆုံးဖြတ်အပ်သေးသော အကြောင်းရင်းမရှိသော အသက်မွေးမှု ပျက်စီးခြင်းဖြင့် ပါတိမောက်ထားခြင်း၊
၈။ ဆုံးဖြတ်အပ်ပြီးသော အကြောင်းရင်းမရှိသော အသက်မွေးမှု ပျက်စီး ခြင်းဖြင့် ပါတိမောက်ထားခြင်း။ (ဝိ၊၄၊၄၂၇။) (ဝိ၊မြန်၊၄၊၄၂၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

တရားနှင့် မညီသော ပါတိမောက်ထားခြင်း ၉ မျိုး

၁။ မဆုံးဖြတ်အပ်သေးသော အကြောင်းရင်း မရှိသော သီလပျက်စီးခြင်းဖြင့် ပါတိမောက်ထားခြင်း၊
၂။ ဆုံးဖြတ်အပ်ပြီးသော အကြောင်း ရင်းမရှိသော သီလပျက်စီးခြင်းဖြင့် ပါတိမောက်ထားခြင်း၊
၃။ ဆုံးဖြတ်အပ်ပြီး မဆုံးဖြတ်အပ် သေးသော အကြောင်းရင်းမရှိသော သီလပျက်စီးခြင်းဖြင့် ပါတိမောက်ထားခြင်း၊
၄။ မဆုံးဖြတ် အပ်သေးသော အကြောင်းရင်းမရှိသော အကျင့်ပျက်စီးခြင်းဖြင့် ပါတိမောက်ထားခြင်း၊
၅။ ဆုံးဖြတ်အပ်ပြီးသော အကြောင်းရင်းမရှိသော အကျင့်ပျက်စီးခြင်းဖြင့် ပါတိမောက် ထားခြင်း၊
၆။ ဆုံးဖြတ်အပ်ပြီး, မဆုံးဖြတ်အပ်သေးသော အကြောင်းရင်းမရှိသော အကျင့် ပျက်စီးခြင်းဖြင့် ပါတိမောက်ထားခြင်း၊ ၇။မဆုံးဖြတ်အပ်သေးသော အကြောင်းရင်း မရှိသော အယူပျက်စီးခြင်းဖြင့် ပါတိမောက်ထားခြင်း၊
၈။ ဆုံးဖြတ်အပ်ပြီးသော အကြောင်းရင်း မရှိသော အယူပျက်စီးခြင်းဖြင့် ပါတိမောက်ထားခြင်း၊ ၉။ဆုံးဖြတ်အပ်ပြီး မဆုံးဖြတ်အပ် သေးသော အကြောင်းရင်း မရှိသော အယူပျက်စီးခြင်းဖြင့် ပါတိမောက်ထားခြင်း။ (ဝိ၊၄၊၄၂၈။) (ဝိ၊မြန်၊၄၊၄၂၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

တရားနှင့် မညီသော ဝန်ခံသဖြင့် ပြုခြင်း ၅ ပါး

၁။ ပါရာဇိကအာပတ်လွန်ကျူးသော ရဟန်းကို ပါရာဇိကအာပတ်ဖြင့် စောဒနာသောအခါ သံဃာဒိသိသ်အာပတ်သင့်၏ဟု ဝန်ခံသဖြင့် ထိုရဟန်းအား သံဃာက သံဃာဒိသိသ်အာပတ်ဖြင့် ဆုံးဖြတ်ခြင်း၊
၂။ ပါရာဇိကအာပတ် လွန်ကျူးသော ရဟန်းကို ပါရာဇိကအာပတ်ဖြင့် စောဒနာသောအခါ ပါစိတ်အာပတ်စသည် သင့်၏ဟု ဝန်ခံသဖြင့် ထိုရဟန်းအား သံဃာက ပါစိတ်အာပတ်စသည်ဖြင့် ဆုံးဖြတ်ခြင်း၊
၃။ သံဃာဒိသိသ်အာပတ် လွန်ကျူးသော ရဟန်းကို သံဃာဒိသိသ်အာပတ်ဖြင့် စောဒနာသော အခါ ပါစိတ်အာပတ်စသည် သင့်၏ဟု ဝန်ခံသဖြင့် ရဟန်းအား သံဃာက ပါစိတ်အာပတ် စသည်ဖြင့် ဆုံးဖြတ်ခြင်း၊
၄။ သံဃာဒိသိသ်အာပတ်စသည်ကို လွန်ကျူးသော ရဟန်းကို သံဃာဒိသိသ်အာပတ်စသည်ဖြင့် စောဒနာသောအခါ ပါရာဇိကအာပတ်သင့်၏ဟု ဝန်ခံ သဖြင့် ထိုရဟန်းအား သံဃာက ပါရာဇိကအာပတ်ဖြင့် ဆုံးဖြတ်ခြင်း၊
၅။ ဒုက္ကဋ်အာပတ် လွန်ကျူးသော ရဟန်းကို ဒုက္ကဋ်အာပတ်ဖြင့် စောဒနာသောအခါ သံဃာဒိသိသ်စသည် သင့်၏ဟု ဝန်ခံသဖြင့် ထိုရဟန်းအား သံဃာက သံဃာဒိသိသ်အာပတ် စသည်ဖြင့် ဆုံးဖြတ်ခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၃၂၆) (ဝိ၊မြန်၊၅။၄၂၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

တရားနှင့် မညီသော ဝိနည်း ဖြေဆိုခြင်း ၅ မျိုး

၁။ တရား မဟုတ်သည်ကို တရားဟု ဆိုခြင်း၊
၂။ တရားဟုတ်သည်ကို တရား မဟုတ်ဟု ဆိုခြင်း၊
၃။ ဝိနည်း မဟုတ်သည်ကို ဝိနည်းဟု ဆိုခြင်း၊
၄။ ဝိနည်းဟုတ်သည်ကို ဝိနည်းမဟုတ်ဟု ဆိုခြင်း၊
၅။ မပညတ်ရသေးသည်ကို ပညတ်ခြင်း၊ ပညတ်ထားပြီးသည်ကို နုတ်ပယ်ခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၃၅၅။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၄၅၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

တရားနှင့် မညီသော အကပ်ခံခြင်း အင်္ဂါ ၅ ပါး

၁။ ကိုယ်ဖြင့် ပေးအပ်သည်ကို ကိုယ်ဖြင့် မခံယူခြင်း၊
၂။ ကိုယ်ဖြင့် ပေးအပ်သည်ကို ကိုယ်နှင့် စပ်သောဝတ္ထုဖြင့် မခံယူခြင်း၊
၃။ ကိုယ်နှင့် စပ်သောဝတ္ထုဖြင့် ပေးအပ်သည်ကို ကိုယ်ဖြင့် မခံယူခြင်း၊
၄။ ကိုယ်နှင့် စပ်သောဝတ္ထုဖြင့် ပေးအပ်သည်ကို ကိုယ်နှင့် စပ်သောဝတ္ထုဖြင့် မခံယူခြင်း၊
၅။ စွန့်လွှတ်၍ ပေးအပ် သည်ကို ကိုယ်ဖြင့် လည်းကောင်း, ကိုယ်နှင့်စပ်သောဝတ္ထုဖြင့် လည်းကောင်း မခံယူခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၃၂၅။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၄၂၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

တရားနှင့် မညီသော အယူကို ထင်စွာ ပြုခြင်း ၅ ပါး

၁။ အာပတ်မသင့်သည်၌ အာပတ် သင့်သည်ဟူသော အယူကို ထင်စွာ ပြုခြင်း၊
၂။ ဒေသနာဂါမ်မဟုတ်သော အာပတ်ဖြင့် အယူကို ထင်စွာ ပြုခြင်း၊
၃။ ဒေသနာကြားအပ်ပြီးသော အာပတ်ဖြင့် အယူကို ထင်စွာပြုခြင်း၊
၄။ ရဟန်း လေးပါး ငါးပါးတို့ဖြင့် အယူကို ထင်စွာ ပြုခြင်း၊
၅။ မနဟု ဆိုအပ်သော စိတ်ဖြင့် အယူကို ထင်စွာ ပြုခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၃၂၄။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၄၂၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

တရားနှင့် မညီသော အယူကို ထင်စွာ ပြုခြင်း ၅ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ နာနာသံဝါသက ပုဂ္ဂိုလ်ထံ၌ အယူကို ထင်စွာပြုခြင်း၊
၂။ သိမ်အသီးသီး၌ တည်သူအထံ၌ အယူကို ထင်စွာ ပြုခြင်း၊
၃။ ပကတိသီလ မရှိသူအထံ၌ အယူကို ထင်စွာပြုခြင်း၊
၄။ ရဟန်းလေးပါး ငါးပါး တို့ဖြင့် အယူကို ထင်စွာပြုခြင်း၊
၅။ မနဟု ဆိုအပ်သော စိတ်ဖြင့် အယူကို ထင်စွာပြုခြင်း၊ မှတ်ချက်။ ။ တရားနှင့် လျော်သော အယူကို ထင်စွာ ပြုခြင်း (၅) ပါးကို အထက်က (၅) ပါးနှင့် အပြန်အားဖြင့် သိလေ။ (ဝိ၊၅၊၃၂၅။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၄၂၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

တရားနှင့် မညီသော အလှူ ၉ မျိုး

၁။ သံဃာ၏ အထံသို့ ညွတ်ပြီးသော လာဘ်ကို အခြား သံဃာ အထံသို့လည်းကောင်း, စေတီအထံသို့လည်းကောင်း, ပုဂ္ဂိုလ်အထံသို့လည်းကောင်း ညွတ် စေခြင်း၊
၂။ စေတီအထံသို့ ညွတ်ပြီးသော လာဘ်ကို အခြားစေတီအထံသို့လည်းကောင်း, သံဃာ အထံသို့လည်းကောင်း, ပုဂ္ဂိုလ်အထံသို့လည်းကောင်း ညွတ်စေခြင်း၊
၃။ ပုဂ္ဂိုလ် တစ်ပါးပါး အထံသို့ ညွတ်ပြီးသော လာဘ်ကို အခြားပုဂ္ဂိုလ် တစ်ပါးထံသို့လည်းကောင်း, သံဃာအထံသို့ လည်းကောင်း, စေတီအထံသို့လည်းကောင်း ညွတ်စေခြင်း။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၄၊၁၈၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

တရားနှင့် လျော်ညီသော ကံ ၄ မျိုး

၁။ မြတ်စွာဘုရား၏ အဆုံးအမနှင့် အညီ ပြုလုပ်အပ်သော အပလောကနကံ၊
၂။ မြတ်စွာဘုရား၏ အဆုံးအမနှင့်အညီ ပြုလုပ်အပ်သော ဉတ္တိကံ၊
၃။ မြတ်စွာ ဘုရား၏ အဆုံးအမနှင့် အညီ ပြုလုပ်အပ်သော ဉတ္တိဒုတိယကံ၊
၄။ မြတ်စွာဘုရား၏ အဆုံးအမနှင့် အညီ ပြုလုပ်အပ်သော ဉတ္တိစတုတ္ထကံ။ (ဝိ၊၂၊၁၉၉။) (ဝိ၊မြန်၊၂။၂၂၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

တရားနှင့် လျော်ညီသော စာရေးတံမဲ ယူခြင်း ၁၀ ပါး

၁။ အဓိကရုဏ်းသည် သေးလည်း မသေး ငယ်ခြင်း၊
၂။ နှစ်ကြိမ်သုံးကြိမ် ဆုံးဖြတ်ပြီးလည်း ဖြစ်ခြင်း၊
၃။ နှစ်ကြိမ်သုံးကြိမ် အမှုသည် ရဟန်းတို့ကို အောက်မေ့စေအပ်၊ အခြားရဟန်းတို့ကိုလည်း အောက်မေ့စေအပ်ခြင်း၊
၄။ ဓမ္မဝါဒီ ရဟန်းတို့ အလွန်များကုန်၏ဟု သိခြင်း၊
၅။ ဓမ္မဝါဒီရဟန်းတို့ အလွန်များကုန်တန်ရာ၏ဟု သိခြင်း၊
၆။ သံဃာ မကွဲပြားမည်ကို သိခြင်း၊
၇။ သံဃာ မကွဲပြားတန်ရာ၏ဟု သိခြင်း၊
၈။ တရားသဖြင့် စာရေးတံမဲကို ယူခြင်း၊
၉။ ညီညွတ်စွာ စာရေးတံမဲကို ယူခြင်း၊
၁၀။ မိမိတို့ အယူအဆအတိုင်း စာရေးတံမဲကို ယူခြင်း။ (ဝိ၊၄၊၂၀၅။) (ဝိ၊မြန်၊၄။၂၀၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

တရားနှင့် လျော်ညီသော တဿပါပိယသိကကံ ဝိနည်းကံ ၁၂ ပါး

တရားသော တဇ္ဇနီယဝိနည်းကံ ၁၂ ပါးနှင့် တူ၏။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

တရားနှင့် လျော်ညီသော ပါတိမောက်ထားခြင်း ၂ မျိုး

၁။ အကြောင်းရင်း ရှိသော သီလ ပျက်စီးခြင်းဖြင့် ပါတိမောက်ထားခြင်း၊
၂။ အကြောင်းရင်းရှိသော အကျင့်ပျက်စီးခြင်းဖြင့် ပါတိမောက်ထားခြင်း။ (ဝိ၊၄၊၄၂၆။) (ဝိ၊မြန်၊၄၊၄၂၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

တရားနှင့် လျော်ညီသော ပါတိမောက်ထားခြင်း ၃ မျိုး

၁။ အကြောင်းရင်း ရှိသော သီလ ပျက်စီးခြင်းဖြင့် ပါတိမောက်ထားခြင်း၊
၂။ အကြောင်းရင်းရှိသော အကျင့်ပျက်စီးခြင်းဖြင့် ပါတိမောက်ထားခြင်း၊
၃။ အကြောင်းရင်းရှိသော အယူပျက်စီးခြင်းဖြင့် ပါတိမောက်ထားခြင်း။ (ဝိ၊၄၊၄၂၆။) (ဝိ၊မြန်၊၄၊၄၂၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

တရားနှင့် လျော်ညီသော ပါတိမောက်ထားခြင်း ၄ မျိုး

၁။ အကြောင်းရင်းရှိသော သီလ ပျက်စီးခြင်းဖြင့် ပါတိမောက်ထားခြင်း၊
၂။ အကြောင်းရင်းရှိသော အကျင့်ပျက်စီးခြင်းဖြင့် ပါတိမောက်ထားခြင်း၊
၃။ အကြောင်းရင်းရှိသော အယူပျက်စီးခြင်းဖြင့် ပါတိမောက်ထားခြင်း၊
၄။ အကြောင်းရင်းရှိသော အသက်မွေးမှု ပျက်စီးခြင်းဖြင့် ပါတိမောက်ထားခြင်း။ (ဝိ၊၄၊၄၂၆။) (ဝိ၊မြန်၊၄၊၄၂၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

တရားနှင့် လျော်ညီသော ပါတိမောက်ထားခြင်း ၅ မျိုး

၁။ အကြောင်းရင်း ရှိသော ပါရာဇိက အာပတ်ဖြင့် ပါတိမောက်ထားခြင်း၊
၂။ အကြောင်းရင်းရှိသော သံဃာဒိသိသ်အာပတ်ဖြင့် ပါတိမောက်ထားခြင်း၊
၃။ အကြောင်းရင်းရှိသော ပါစိတ်အာပတ်ဖြင့် ပါတိမောက်ထားခြင်း၊
၄။ အကြောင်းရင်းရှိသော ပါဋိဒေသနီအာပတ်ဖြင့် ပါတိမောက်ထားခြင်း၊
၅။ အကြောင်းရင်း ရှိသော ဒုက္ကဋ်အာပတ်ဖြင့် ပါတိမောက်ထားခြင်း။ (ဝိ၊၄၊၄၂၇။) (ဝိ၊မြန်၊၄၊၄၂၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

တရားနှင့် လျော်ညီသော ပါတိမောက်ထားခြင်း ၆ မျိုး

၁။ မဆုံးဖြတ်အပ်သေးသော အကြောင်းရင်း ရှိသော သီလပျက်စီးခြင်းဖြင့် ပါတိမောက်ထားခြင်း၊
၂။ ဆုံးဖြတ်အပ်ပြီးသော အကြောင်းရင်း ရှိသော သီလပျက်စီးခြင်းဖြင့် ပါတိမောက်ထားခြင်း၊
၃။ မဆုံးဖြတ်အပ်သေးသော အကြောင်း ရင်းရှိသော အကျင့်ပျက်စီးခြင်းဖြင့် ပါတိမောက်ထားခြင်း၊
၄။ ဆုံးဖြတ်အပ်ပြီးသော အကြောင်းရင်းရှိသော အကျင့်ပျက်စီးခြင်းဖြင့် ပါတိမောက်ထားခြင်း၊
၅။ မဆုံးဖြတ်အပ် သေးသော အကြောင်းရင်းရှိသော အယူပျက်စီးခြင်းဖြင့် ပါတိမောက်ထားခြင်း၊
၆။ ဆုံးဖြတ် အပ်ပြီးသော အကြောင်းရင်းရှိသော အယူပျက်စီးခြင်းဖြင့် ပါတိမောက်ထားခြင်း။ (ဝိ၊၄၊၄၂၇။) (ဝိ၊မြန်၊၄၊၄၂၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

တရားနှင့် လျော်ညီသော ပါတိမောက်ထားခြင်း ၇ မျိုး

၁။ အကြောင်းရင်း ရှိသော ပါရာဇိက အာပတ်ဖြင့် ပါတိမောက်ထားခြင်း၊
၂။ အကြောင်းရင်းရှိသော သံဃာဒိသိသ် အာပတ်ဖြင့် ပါတိမောက်ထားခြင်း၊
၃။ အကြောင်းရင်းရှိသော ထုလ္လစ္စဉ်းအာပတ်ဖြင့် ပါတိမောက် ထားခြင်း၊
၄။ အကြောင်းရင်းရှိသော ပါစိတ်အာပတ်ဖြင့် ပါတိမောက်ထားခြင်း၊
၅။ အကြောင်းရင်း ရှိသော ပါဋိဒေသနီအာပတ်ဖြင့် ပါတိမောက်ထားခြင်း၊
၆။ အကြောင်းရင်းရှိသော ဒုက္ကဋ် အာပတ်ဖြင့် ပါတိမောက်ထားခြင်း၊
၇။ အကြောင်းရင်းရှိသော ဒုဗ္ဘာသီအာပတ်ဖြင့် ပါတိမောက် ထားခြင်း။ (ဝိ၊၄၊၄၂၇။) (ဝိ၊မြန်၊၄၊၄၂၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

တရားနှင့် လျော်ညီသော ပါတိမောက်ထားခြင်း ၈ မျိုး

၁။ မဆုံးဖြတ်အပ်သေးသော အကြောင်းရင်း ရှိသော သီလပျက်စီးခြင်းဖြင့် ပါတိမောက်ထားခြင်း၊
၂။ ဆုံးဖြတ်အပ်ပြီးသော အကြောင်းရင်း ရှိသော သီလပျက်စီးခြင်းဖြင့် ပါတိမောက်ထားခြင်း၊
၃။ မဆုံးဖြတ်အပ်သေးသော အကြောင်း ရင်းရှိသော အကျင့်ပျက်စီးခြင်းဖြင့် ပါတိမောက်ထားခြင်း၊
၄။ ဆုံးဖြတ်အပ်ပြီးသော အကြောင်း ရင်းရှိသော အကျင့်ပျက်စီးခြင်းဖြင့် ပါတိမောက်ထားခြင်း၊
၅။ မဆုံးဖြတ်အပ်သေးသော အကြောင်းရင်းရှိသော အယူပျက်စီးခြင်းဖြင့် ပါတိမောက်ထားခြင်း၊
၆။ ဆုံးဖြတ်အပ် ပြီးသော အကြောင်းရင်းရှိသော အယူပျက်စီးခြင်းဖြင့် ပါတိမောက်ထားခြင်း၊
၇။ မဆုံးဖြတ် အပ်သေးသော အကြောင်းရင်းရှိသော အသက်မွေးမှု ပျက်စီးခြင်းဖြင့် ပါတိမောက်ထားခြင်း၊
၈။ ဆုံးဖြတ်အပ်ပြီးသော အကြောင်းရင်းရှိသော အသက်မွေးမှု ပျက်စီးခြင်းဖြင့် ပါတိမောက် ထားခြင်း။ (ဝိ၊၄၊၄၂၇။) (ဝိ၊မြန်၊၄၊၄၂၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

တရားနှင့် လျော်ညီသော ပါတိမောက်ထားခြင်း ၉ မျိုး

၁။ မဆုံးဖြတ်အပ်သေးသော အကြောင်းရင်း ရှိသော သီလပျက်စီးခြင်းဖြင့် ပါတိမောက်ထားခြင်း၊
၂။ ဆုံးဖြတ်အပ်ပြီးသော အကြောင်းရင်း ရှိသော သီလပျက်စီးခြင်းဖြင့် ပါတိမောက်ထားခြင်း၊
၃။ ဆုံးဖြတ်အပ်ပြီး, မဆုံးဖြတ်အပ် သေးသော အကြောင်းရင်းရှိသော သီလပျက်စီးခြင်းဖြင့် ပါတိမောက်ထားခြင်း၊
၄။ မဆုံးဖြတ် အပ်သေးသော အကြောင်းရင်းရှိသော အကျင့်ပျက်စီးခြင်းဖြင့် ပါတိမောက်ထားခြင်း၊
၅။ ဆုံးအပ်ဖြတ်ပြီးသော အကြောင်းရင်းရှိသော အကျင့်ပျက်စီးခြင်းဖြင့် ပါတိမောက်ထားခြင်း၊
၆။ ဆုံးဖြတ်အပ်ပြီး, မဆုံးဖြတ်အပ်သေးသော အကြောင်းရင်းရှိသော အကျင့်ပျက်စီးခြင်းဖြင့် ပါတိမောက်ထားခြင်း၊
၇။ မဆုံးဖြတ်အပ်သေးသော အကြောင်းရင်း ရှိသော အယူပျက်စီး ခြင်းဖြင့် ပါတိမောက်ထားခြင်း၊
၈။ ဆုံးဖြတ်အပ်ပြီးသော အကြောင်းရင်း ရှိသော အယူပျက်စီး ခြင်းဖြင့် ပါတိမောက်ထားခြင်း၊
၉။ ဆုံးဖြတ်အပ်ပြီး, မဆုံးဖြတ်အပ်သေးသော အကြောင်းရင်း ရှိသော အယူပျက်စီးခြင်းဖြင့် ပါတိမောက်ထားခြင်း။ (ဝိ၊၄၊၄၂၈။) (ဝိ၊မြန်၊၄၊၄၂၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

တရားနှင့် လျော်ညီသော ပါတိမောက်ထားခြင်းအကြောင်း ၁၀ မျိုး

၁။ ပါရာဇိကကျသော ပုဂ္ဂိုလ်သည် ထိုပရိသတ်၌ ထိုင်နေခြင်းဖြင့် ပါတိမောက်ထားခြင်း၊
၂။ ပါရာဇိကစကားသည် မပြီးပြတ်သေးခြင်းဖြင့် ပါတိမောက်ထားခြင်း၊
၃။ သိက္ခာချသူသည် ထိုပရိသတ်၌ ထိုင်နေ ခြင်းဖြင့် ပါတိမောက်ထားခြင်း၊
၄။ သိက္ခာချသော စကားသည် မပြီးပြတ်သေးခြင်းဖြင့် ပါတိမောက်ထားခြင်း၊
၅။ တရားနှင့် လျော်သော ညီညွတ်ခြင်းသို့ မကပ်ရောက်ခြင်းဖြင့် ပါတိမောက်ထားခြင်း၊
၆။ တရားနှင့်လျော်သော ညီညွတ်ခြင်းကို တစ်ဖန်ယူခြင်းဖြင့် ပါတိမောက်ထားခြင်း၊
၇။ တရားနှင့်လျော်သော ညီညွတ်ခြင်းကို တစ်ဖန် ယူရန် စကားသည် မပြီးပြတ်သေးခြင်းဖြင့် ပါတိမောက်ထားခြင်း၊
၈။ သီလပျက်စီးခြင်းဖြင့် မြင်ခြင်း, ကြားခြင်း, ယုံမှားခြင်းတို့ ရှိခြင်းဖြင့် ပါတိမောက်ထားခြင်း၊
၉။ အကျင့်ပျက်စီးခြင်းဖြင့် မြင်ခြင်း, ကြားခြင်း, ယုံမှားခြင်းတို့ ရှိခြင်းဖြင့် ပါတိမောက်ထားခြင်း၊
၁၀။ အယူ ပျက်စီးခြင်းဖြင့် မြင်ခြင်း, ကြားခြင်း, ယုံမှားခြင်းတို့ ရှိခြင်းဖြင့် ပါတိမောက်ထားခြင်း။ (ဝိ၊၄၊၄၂၈။) (ဝိ၊မြန်၊၄၊၄၂၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

တရားနှင့် လျော်ညီသော ဝန်ခံမှုဖြင့် ပြုခြင်း ၅ ပါး

၁။ ရဟန်းသည် ပါရာဇိကသို့ ရောက်၏၊ ပါရာဇိကဖြင့် စောဒနာအပ်သော် ပါရာဇိကသို့ ရောက်၏ဟု ဝန်ခံ၏၊ ထိုရဟန်းကို သံဃာသည် ပါရာဇိကအာပတ်ဖြင့် ဆုံးဖြတ်အံ့၊ တရားနှင့်လျော်သော ဝန်ခံမှုဖြင့် ပြုခြင်း မည်၏၊
၂။ ရဟန်းသည် သံဃာဒိသိသ်သို့ ရောက်၏၊ သံဃာဒိသိသ်ဖြင့် စောဒနာအပ်သော် သံဃာဒိသိသ်သို့ ရောက်၏ဟု ဝန်ခံ၏၊ ထိုရဟန်းကို သံဃာသည် ထိုသံဃာဒိသိသ် အာပတ်ဖြင့် ဆုံးဖြတ်အံ့၊ တရားနှင့်လျော်သော ဝန်ခံမှုဖြင့် ပြုခြင်း မည်၏၊
၃။ ရဟန်းသည် ပါစိတ်သို့ ရောက်၏၊ ပါစိတ်ဖြင့် စောဒနာအပ်သော် ပါစိတ်သို့ ရောက်၏ဟု ဝန်ခံ၏၊ ထိုရဟန်းကို သံဃာသည် ပါစိတ်အာပတ်ဖြင့် ဆုံးဖြတ်အံ့၊ တရားနှင့်လျော်သော ဝန်ခံ မှုဖြင့် ပြုခြင်း မည်၏၊
၄။ ရဟန်းသည် ပါဋိဒေသနီသို့ ရောက်၏၊ ပါဋိဒေသနီဖြင့် စောဒနာ အပ်သော် ပါဋိဒေသနီသို့ ရောက်၏ဟု ဝန်ခံ၏၊ ထိုရဟန်းကို သံဃာသည် ပါဋိဒေသနီ အာပတ်ဖြင့် ဆုံးဖြတ်အံ့ တရားနှင့်လျော်သော ဝန်ခံမှုဖြင့် ပြုခြင်း မည်၏၊
၅။ ရဟန်းသည် ဒုက္ကဋ်သို့ ရောက်၏၊ ဒုက္ကဋ်ဖြင့် စောဒနာအပ်သော် ဒုက္ကဋ်သို့ ရောက်၏ဟု ဝန်ခံ၏၊ ထိုရဟန်းကို သံဃာသည် ဒုက္ကဋ်အာပတ်ဖြင့် ဆုံးဖြတ်အံ့၊ တရားနှင့် လျော်သော ဝန်ခံမှုဖြင့် ပြုခြင်း မည်၏။ (ဝိ၊၅၊၃၂၆။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၄၂၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

တရားနှင့် လျော်ညီသော ဝိနည်း ဖြေဆိုခြင်း ၅ မျိုး

၁။ တရားမဟုတ်သည်ကို တရားမဟုတ်ဟု ဆိုခြင်း၊
၂။ တရား ဟုတ်သည်ကို တရားဟုတ်သည်ဟု ဆိုခြင်း၊
၃။ ဝိနည်းမဟုတ်သည်ကို ဝိနည်း မဟုတ်ဟု ဆိုခြင်း၊
၄။ ဝိနည်း ဟုတ်သည်ကို ဝိနည်း ဟုတ်၏ဟု ဆိုခြင်း၊
၅။ မပညတ်ရ သေးသည်ကို မပညတ်ဘဲ ပညတ်ပြီးသည်ကို မပယ်နှုတ်ခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၃၅၅။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၄၅၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

တရားနှင့် လျော်ညီသော အကပ်ခံခြင်း အင်္ဂါ ၅ ပါး

၁။ ကိုယ်ဖြင့် ပေးအပ်သည်ကို ကိုယ်ဖြင့် ခံယူခြင်း၊
၂။ ကိုယ်ဖြင့် ပေးအပ်သည်ကို ကိုယ်နှင့် စပ်သောဝတ္ထုဖြင့် ခံယူခြင်း၊
၃။ ကိုယ်နှင့် စပ်သောဝတ္ထုဖြင့် ပေးအပ်သည်ကို ကိုယ်ဖြင့် ခံယူခြင်း၊
၄။ ကိုယ်နှင့် စပ်သောဝတ္ထုဖြင့် ပေးအပ်သည်ကို ကိုယ်နှင့် စပ်သောဝတ္ထုဖြင့် ခံယူခြင်း၊
၅။ ပစ်လွှတ်၍ ပေးအပ် သည်ကို ကိုယ်ဖြင့်လည်းကောင်း, ကိုယ်နှင့် စပ်သောဝတ္ထုဖြင့်လည်းကောင်း ခံယူခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၃၂၅။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၄၂၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

တရားနှင့် လျော်ညီသော အယူကို ထင်စွာပြုခြင်း ၅ ပါး

၁။ အာပတ်သင့်သည်၌ အာပတ်သင့်၏ ဟူသော အယူကို ထင်စွာပြုခြင်း၊
၂။ ဒေသနာဂါမ် ဖြစ်သော အာပတ်ဖြင့် အယူကို ထင်စွာ ပြုခြင်း၊
၃။ ဒေသနာ မကြားအပ်သေးသော အာပတ်ဖြင့် အယူကို ထင်စွာပြုခြင်း၊
၄။ ရဟန်း လေးပါး ငါးပါးတို့ဖြင့် အယူကို ထင်စွာမပြုခြင်း၊
၅။ စိတ်ဖြင့် အယူကို ထင်စွာမပြုခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၃၂၄။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၄၂၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

တရားနှင့် လျော်ညီသော အယူကို ထင်စွာပြုခြင်း အင်္ဂါ ၅ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ သမာနသံဝါသက ပုဂ္ဂိုလ်တို့၏ အထံ၌ အယူကို ထင်စွာ ပြုခြင်း၊
၂။ သိမ်တစ်ခုတည်း၌ တည်သူထံ၌ အယူကို ထင်စွာ ပြုခြင်း၊
၃။ ပကတတ်ရဟန်းထံ၌ အယူကို ထင်စွာပြုခြင်း၊
၄။ ရဟန်း လေးပါး ငါးပါး တို့ဖြင့် အယူကို ထင်စွာ မပြုခြင်း၊
၅။ မန မာနသဟု ဆိုအပ်သော စိတ်ဖြင့် အယူကို ထင်စွာ မပြုခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၃၂၅။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၄၂၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

တရားနှင့် လျော်ညီသော အလှူ ၃ မျိုး

၁။ သံဃာအား ညွတ်ပြီးသော လာဘ်ကို သံဃာ အားသာ ပေးလှူခြင်း၊
၂။ စေတီအား ညွတ်ပြီးသော လာဘ်ကို စေတီအားသာ ပေးလှူခြင်း၊
၃။ ပုဂ္ဂိုလ်အား ညွတ်ပြီးသော လာဘ်ကို ပုဂ္ဂိုလ်အားသာ ပေးလှူခြင်း။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၄၊၁၈၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

တရားနာခြင်း တရားဆွေးနွေးခြင်း အကျိုး ၅ ပါး

၁။ မြတ်စွာဘုရားအား လေးစား မြတ်နိုးခြင်း၊
၂။ ပါဠိကို ထိုးထွင်း၍ သိခြင်း၊ အနက်ကို ထိုးထွင်း၍ သိခြင်း၊
၃။ တရား၌ နက်နဲသော အနက်ကို ပညာဖြင့် ထိုးထွင်း၍ သိခြင်း၊
၄။ မချွတ်ဧကန် အရဟတ္တဖိုလ်သို့ ရောက်ပြီး ရောက်လတ္တံ့ ဖြစ်၏ဟု ချီးမွမ်းခံရခြင်း၊
၅။ အရဟတ္တဖိုလ်သို့ ရောက်ပြီးသော ပုဂ္ဂိုလ်သည် မျက်မှောက်ဘဝ၌ ချမ်းသာစွာ နေမှုကိုသာ အားထုတ်လျက် နေခြင်း။ (အံ၊၃၊၁၇၁။) (အံ၊မြန်၊၃။၁၇၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

တရားနာရကျိုး ၅ ပါး

၁။ မကြားဖူးသည်ကို ကြားနာရခြင်း၊
၂။ ကြားဖူးသည်ကို ဖြူစင် စေခြင်း၊
၃။ ယုံမှားမှုကို လွန်မြောက်နိုင်ခြင်း၊
၄။ အယူကို ဖြောင့်မတ်နိုင်ခြင်း၊
၅။ စိတ်ကြည်လင်ခြင်း။ (အံ၊၂၊၂၁၆။) (အံ၊မြန်၊၂။၂၇၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

တရားနာရကျိုး ၅ ပါး (တစ်နည်း) (နှုတ်ဖြင့် လေ့ကျက်အပ်, စိတ်ဖြင့် နှလုံးသွင်းအပ်, ပညာဖြင့် ထိုးထွင်း၍သိအပ်သော- သောတာနုဂတတရားတို့၌ ရရှိအပ်သော အကျိုး ၅ ပါး)

၁။ မျက်မှောက်ဘဝ၌ပင် တရားထူးကို ရရှိနိုင်ခြင်း၊
၂။ မကျန်းမာသောအခါ တရားထူး ရနိုင်ခြင်း၊
၃။ သေခါနီးအခါ၌ တရားထူး ရနိုင်ခြင်း၊
၄။ နတ်ပြည်ရောက်သော အခါ၌ တရားထူး ရနိုင်ခြင်း၊
၅။ ပစ္စေကဗောဓိဉာဏ်သို့ ရောက်နိုင်ခြင်း (ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ ဖြစ်နိုင်ခြင်း)။ (ပေဋကော၊၁၈၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

တရားနာရကျိုး ၆ ပါး

၁။ အောက်ပိုင်းသံယောဇဉ် ငါးပါးတို့မှ မလွတ်သေးသော ရဟန်းသည် သေခါနီးအခါ၌ မြတ်စွာဘုရားအား ဖူးမြော်ခွင့်ရရှိပြီး အစ အလယ် အဆုံး ကောင်းခြင်းရှိသော အနက်သဒ္ဒါနှင့် ထက်ဝန်းကျင်ပြည့်စုံသော တရားတော်ကို ကြားနာရသောကြောင့် အောက်ပိုင်း သံယောဇဉ်တို့မှ ကင်းလွတ်ခြင်း၊
၂။ အောက်ပိုင်းသံယောဇဉ် ငါးပါးတို့မှ မလွတ်သေးသော ရဟန်းသည် သေခါနီးအခါ၌ ဘုရားရှင်၏ တပည့်သာဝက တစ်ပါးပါးကို ဖူးမြော်ခွင့်ရရှိပြီး ထိုသာဝက၏ အစ အလယ် အဆုံး ကောင်းခြင်းရှိသော အနက်သဒ္ဒါနှင့် ထက်ဝန်းကျင် ပြည့်စုံသော တရားကို ကြားနာရသောကြောင့် အောက်ပိုင်းသံယောဇဉ်တို့မှ ကင်းလွတ်ခြင်း၊
၃။ အောက်ပိုင်းသံယောဇဉ် ငါးပါးတို့မှ မလွတ်သေးသော ရဟန်းသည် သေခါနီး အခါ၌ ကြားနာ သင်ယူခဲ့ဖူးသည့်အတိုင်း တရားတော်ကို စိတ်ဖြင့် အဖန်ဖန် ကြံစည်, သုံးသပ်, ရှုမြင်သောကြောင့် အောက်ပိုင်းသံယောဇဉ်တို့မှ ကင်းလွတ်ခြင်း၊
၄။ အောက်ပိုင်း သံယောဇဉ် ငါးပါးတို့မှ လွတ်သော်လည်း အရဟတ္တဖိုလ်ဖြင့် မလွတ်မြောက်သေးသော ရဟန်းသည် သေခါနီးအခါ၌ ဘုရားရှင်အား ဖူးမြော်ခွင့် ရရှိပြီး အစ အလယ် အဆုံး ကောင်းခြင်းရှိသော အနက် သဒ္ဒါနှင့် ထက်ဝန်းကျင် ပြည့်စုံသော တရားတော်ကို ကြားနာရသောကြောင့် ဥပဓိကုန်ရာ နိဗ္ဗာန်၌ အရဟတ္တဖိုလ်ဖြင့် လွတ်မြောက်ခြင်း၊
၅။ အောက်ပိုင်းသံယောဇဉ် ငါးပါးမှ လွတ် သော်လည်း အရဟတ္တဖိုလ်ဖြင့် မလွတ်သေးသော ရဟန်းသည် သေခါနီးအခါ၌ ဘုရားရှင်၏ တပည့်သာဝက တစ်ပါးပါးကို ဖူးမြော်ခွင့်ရပြီး ထိုသာဝက၏ တရားကို ကြားနာရသောကြောင့် ဥပဓိကုန်ရာနိဗ္ဗာန်သို့ အရဟတ္တဖိုလ်ဖြင့် လွတ်မြောက်ခြင်း၊
၆။ အောက်ပိုင်း သံယောဇဉ် ငါးပါးမှ လွတ်သော်လည်း အရဟတ္တဖိုလ်ဖြင့် မလွတ်သေးသော ရဟန်းသည် သေခါနီးအခါ၌ ကြားနာ သင်ယူခဲ့ဖူးသည့်အတိုင်း တရားတော်ကို စိတ်ဖြင့် အဖန်ဖန် ကြံစည်, သုံးသပ်, ရှုမြင်သောကြောင့် ဥပဓိကုန်ရာနိဗ္ဗာန်သို့ အရဟတ္တဖိုလ်ဖြင့် လွတ်မြောက်ခြင်း။ (အံ၊၂၊၃၃၅။) (အံ၊မြန်၊၂။၄၂၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

တရားနာသော် မဂ်ရကြောင်း တရား ၅ ပါး

၁။ သူ၏ ဂုဏ်ကို ချေဖျက်လိုစိတ် မရှိဘဲ တရားနာခြင်း၊
၂။ အပြစ်တင်လိုစိတ် မရှိဘဲ တရားနာခြင်း၊
၃။ တရားဟောပုဂ္ဂိုလ်ကို ထိပါး ပုတ်ခတ်လိုစိတ် မရှိခြင်း၊
၄။ ပညာရှိ၍ မမိုက်မဲ မဆွံ့အခြင်း၊
၅။ မိမိ မသိသောအရာ၌ သိ၏ဟု မှတ်ထင်လေ့ မရှိခြင်း။ (အံ၊၂၊၁၅၄။) (အံ၊၂၊၁၅၅။) (အံ၊မြန်၊၂။၁၉၆။) (အံ၊မြန်၊၂။၁၉၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

တရားနာသော် မဂ်ရကြောင်း တရား ၅ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ တရားကို မထီမဲ့မြင် မပြုခြင်း၊
၂။ တရားဟောပုဂ္ဂိုလ်ကို မထီမဲ့မြင် မပြုခြင်း၊
၃။ မိမိကိုယ်ကို မထီမဲ့မြင် မပြုခြင်း၊
၄။ စိတ်တည် ကြည်လျက် တရားနာခြင်း၊
၅။ သင့်သောအားဖြင့် နှလုံးသွင်းခြင်း။ (အံ၊၂၊၁၅၄။) (အံ၊မြန်၊၂။၁၉၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

တရားနာသော်လည်း မဂ် မရကြောင်း တရား ၅ ပါး

၁။ ဟောကြားသော တရားကို မထီမဲ့မြင် ပြုခြင်း၊
၂။ တရားဟောပုဂ္ဂိုလ်ကို မထီမဲ့မြင် ပြုခြင်း၊
၃။ မိမိကိုယ်ကို မထီမဲ့မြင် ပြုခြင်း၊
၄။ ပညာမရှိခြင်း၊ မိုက်မဲခြင်း၊ ဆွံ့အခြင်း၊
၅။ မသိသော အရာ၌ သိ၏ဟု မှတ်ထင်ခြင်း။ (အံ၊၂၊၁၅၄။) (အံ၊မြန်၊၂။၁၉၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

တရားနာသော်လည်း မဂ် မရကြောင်း တရား ၅ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ သူ၏ ဂုဏ်ကို ချေဖျက် လိုစိတ်ဖြင့် တရားနာခြင်း၊
၂။ အပြစ်တင်လိုစိတ်ဖြင့် တရားနာခြင်း၊
၃။ တရားဟောပုဂ္ဂိုလ်ကို ထိပါး ပုတ်ခတ်လိုစိတ် ရှိခြင်း၊ ၄၊ ပညာမဲ့၍ မိုက်မဲ ဆွံ့အခြင်း၊
၅။ မိမိမသိသော အရာ၌ သိ၏ဟု မှတ်ထင်လေ့ရှိခြင်း။ (အံ၊၂၊၁၅၅။) (အံ၊မြန်၊၂။၁၉၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

တရားနာသော်လည်း မဂ် မရကြောင်းတရား ၅ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ ဟောအပ်သော တရားကို မထီမဲ့မြင် ပြုခြင်း၊
၂။ တရားဟော ပုဂ္ဂိုလ်ကို မထီမဲ့မြင် ပြုခြင်း၊
၃။ မိမိကိုယ်ကို မထီမဲ့မြင် ပြုခြင်း၊
၄။ စိတ်မတည်ကြည်ဘဲ တရားနာခြင်း၊
၅။ မသင့်သော အားဖြင့် နှလုံးသွင်းခြင်း။ (အံ၊၂၊၁၅၄။) (အံ၊မြန်၊၂။၁၉၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

တရားမှန်တော်ကြီး ၄ ချပ်

ဓမ္မာဒါသ ၄ ပါးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

တရားမဲ့ ကျင့်မှု၏ အခြေခံတရား ၅ ပါး

၁။ လောဘ၊
၂။ ဒေါသ၊
၃။ မောဟ၊
၄။ မသင့်မတင့် နှလုံးသွင်းမှု၊
၅။ မှားယွင်းစွာ ထားသော စိတ်။ (အံ၊၃၊၃၂၄။) (အံ၊မြန်၊၃။၃၂၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

တရားသဖြင့် ကျင့်မှု၏ အခြေခံတရား ၅ ပါး

၁။ အလောဘ၊
၂။ အဒေါသ၊
၃။ အမောဟ၊
၄။ သင့်တင့်စွာ နှလုံးသွင်းမှု၊
၅။ မှန်ကန်စွာ ထားသော စိတ်။ (အံ၊၃၊၃၂၄။) (အံ၊မြန်၊၃။၃၂၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

တရားသော တဇ္ဇနီယ ဝိနည်းကံ ၁၂ ပါး

၁။ မျက်မှောက်၌ ပြုလုပ်ခြင်း၊ မေးမြန်း၍ ပြုလုပ်ခြင်း၊ ဝန်ခံ၍ ပြုလုပ်ခြင်း၊
၂။ အာပတ်သင့်သဖြင့် ပြုလုပ်ခြင်း၊ ဒေသနာကြား၍ စင်ကြယ်သော အာပတ်ဖြင့် ပြုလုပ်ခြင်း ဒေသနာမကြားအပ်သေးသော အာပတ်ဖြင့် ပြုလုပ်ခြင်း၊
၃။ ဒေသနာ ကြား၍ ပြုလုပ်ခြင်း၊ အောက်မေ့စေ၍ ပြုလုပ်ခြင်း၊ အာပတ်သို့ တင်၍ ပြုလုပ်ခြင်း၊
၄။ မျက်မှောက်၌ ပြုလုပ်ခြင်း၊ တရားသဖြင့် ပြုလုပ်ခြင်း၊ ညီညွတ်သဖြင့် ပြုလုပ်ခြင်း၊
၅။ မေးမြန်း၍ ပြုလုပ်ခြင်း၊ တရားသဖြင့် ပြုလုပ်ခြင်း၊ ညီညွတ်သဖြင့် ပြုလုပ်ခြင်း၊
၆။ ဝန်ခံသဖြင့် ပြုလုပ်ခြင်း၊ တရားသဖြင့် ပြုလုပ်ခြင်း၊ ညီညွတ်သဖြင့် ပြုလုပ်ခြင်း၊
၇။ အာပတ် သင့်သဖြင့် ပြုလုပ်ခြင်း၊ တရားသဖြင့် ပြုလုပ်ခြင်း၊ ညီညွတ်သဖြင့် ပြုလုပ်ခြင်း၊
၈။ ဒေသနာ ကြား၍ စင်ကြယ်သော အာပတ်ဖြင့် ပြုလုပ်ခြင်း၊ တရားသဖြင့် ပြုလုပ်ခြင်း၊ ညီညွတ်သဖြင့် ပြုလုပ်ခြင်း၊
၉။ ဒေသနာမကြားအပ်သေးသော အာပတ်ဖြင့် ပြုလုပ်ခြင်း၊ တရားသဖြင့် ပြုလုပ်ခြင်း၊ ညီညွတ်သဖြင့် ပြုလုပ်ခြင်း၊
၁၀။ စောဒနာ၍ ပြုလုပ်ခြင်း၊ တရားသဖြင့် ပြုလုပ်ခြင်း၊ ညီညွတ်သဖြင့် ပြုလုပ်ခြင်း၊
၁၁။ အောက်မေ့စေ၍ ပြုလုပ်ခြင်း၊ တရားသဖြင့် ပြုလုပ်ခြင်း၊ ညီညွတ်သဖြင့် ပြုလုပ်ခြင်း၊
၁၂။ အာပတ်သို့ တင်၍ ပြုလုပ်ခြင်း၊ တရားသဖြင့် ပြုလုပ်ခြင်း၊ ညီညွတ်သဖြင့် ပြုလုပ်ခြင်း ပေါင်း ၁၂ ပါး။ (ဝိ၊၄၊၇။) (ဝိ၊မြန်၊၇ မှ ၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

တရားသော နိယဿဝိနည်းကံ ၁၂ ပါး

၁။ မျက်မှောက်၌ ပြုလုပ်ခြင်း၊ မေးမြန်း၍ ပြုလုပ်ခြင်း၊ ဝန်ခံသဖြင့် ပြုလုပ်ခြင်း၊
၂။ အာပတ်သင့်သဖြင့် ပြုလုပ်ခြင်း၊ ဒေသနာဂါမ်ဖြစ်သော အာပတ်ဖြင့် ပြုလုပ်ခြင်း၊ ဒေသနာ မကြားအပ်သေးသော အာပတ်ဖြင့် ပြုလုပ်ခြင်း၊
၃။ စောဒနာ၍ ပြုလုပ်ခြင်း၊ အောက်မေ့စေ၍ ပြုလုပ်ခြင်း၊ အာပတ်သို့ တင်၍ ပြုလုပ်ခြင်း၊
၄။ မျက်မှောက်၌ ပြုလုပ်ခြင်း၊ တရားသဖြင့် ပြုလုပ်ခြင်း၊ ညီညွတ်သဖြင့် ပြုလုပ်ခြင်း၊
၅။ မေးမြန်း၍ ပြုလုပ်ခြင်း၊ တရားသဖြင့် ပြုလုပ်ခြင်း၊ ညီညွတ်သဖြင့် ပြုလုပ်ခြင်း၊
၆။ ဝန်ခံသဖြင့် ပြုလုပ်ခြင်း၊ တရားသဖြင့် ပြုလုပ်ခြင်း၊ ညီညွတ်သဖြင့်ပြုလုပ်ခြင်း၊
၇။ အာပတ်သင့်သဖြင့် ပြုလုပ်ခြင်း၊ တရားသဖြင့် ပြုလုပ်ခြင်း၊ ညီညွတ်သဖြင့် ပြုလုပ်ခြင်း၊
၈။ ဒေသနာဂါမ် အာပတ်ဖြင့် ပြုလုပ်ခြင်း၊ တရားသဖြင့် ပြုလုပ်ခြင်း၊ ညီညွတ်သဖြင့် ပြုလုပ်ခြင်း၊
၉။ ဒေသနာ မကြားအပ်သေးသော အာပတ်ဖြင့် ပြုလုပ်ခြင်း၊ တရားသဖြင့် ပြုလုပ်ခြင်း၊ ညီညွတ်သဖြင့် ပြုလုပ်ခြင်း၊
၁၀။ စောဒနာ၍ ပြုလုပ်ခြင်း၊ တရားသဖြင့် ပြုလုပ်ခြင်း၊ ညီညွတ်သဖြင့် ပြုလုပ်ခြင်း၊
၁၁။ အောက်မေ့စေ၍ ပြုလုပ်ခြင်း၊ တရားသဖြင့် ပြုလုပ်ခြင်း၊ ညီညွတ်သဖြင့် ပြုလုပ်ခြင်း၊
၁၂။ အာပတ်သို့ တင်၍ ပြုလုပ်ခြင်း၊ တရားသဖြင့် ပြုလုပ်ခြင်း၊ ညီညွတ်သဖြင့် ပြုလုပ်ခြင်း။ (ဝိ၊၄၊၁၆။) (ဝိ၊မြန်၊၄။၁၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

တရားသော ပဋိသာရဏီယကံ ၁၂ ပါး

၁။ မျက်မှောက်၌ ပြုလုပ်ခြင်း၊ မေးမြန်း၍ ပြုလုပ်ခြင်း၊ ဝန်ခံသဖြင့် ပြုလုပ်ခြင်း၊
၂။ အာပတ်သင့်သဖြင့် ပြုလုပ်ခြင်း၊ ဒေသနာဂါမ်ဖြစ်သော အာပတ်ဖြင့် ပြုလုပ်ခြင်း၊ ဒေသနာမကြားရသေးသော အာပတ်ဖြင့် ပြုလုပ်ခြင်း၊
၃။ စောဒနာ၍ ပြုလုပ်ခြင်း၊ အောက်မေ့စေ၍ ပြုလုပ်ခြင်း၊ အာပတ်သို့ တင်၍ ပြုလုပ်ခြင်း၊
၄။ မျက်မှောက်၌ ပြုလုပ်ခြင်း၊ တရားသဖြင့် ပြုလုပ်ခြင်း၊ ညီညွတ်သဖြင့် ပြုလုပ်ခြင်း၊
၅။ မေးမြန်း၍ ပြုလုပ်ခြင်း၊ တရားသဖြင့် ပြုလုပ်ခြင်း၊ ညီညွတ်သဖြင့် ပြုလုပ်ခြင်း၊
၆။ ဝန်ခံသဖြင့် ပြုလုပ်ခြင်း၊ တရားသဖြင့် ပြုလုပ်ခြင်း၊ ညီညွတ်သဖြင့် ပြုလုပ်ခြင်း၊
၇။ အာပတ်သင့် သဖြင့် ပြုလုပ်ခြင်း၊ တရားသဖြင့် ပြုလုပ်ခြင်း၊ ညီညွတ်သဖြင့် ပြုလုပ်ခြင်း၊
၈။ ဒေသနာဂါမ် ဖြစ်သော အာပတ်ဖြင့် ပြုလုပ်ခြင်း၊ တရားသဖြင့် ပြုလုပ်ခြင်း၊ ညီညွတ်သဖြင့် ပြုလုပ်ခြင်း၊
၉။ ဒေသနာမကြားရသေးသော အာပတ်ဖြင့် ပြုလုပ်ခြင်း၊ တရားသဖြင့် ပြုလုပ်ခြင်း၊ ညီညွတ်သဖြင့် ပြုလုပ်ခြင်း၊
၁၀။ စောဒနာ၍ ပြုလုပ်ခြင်း၊ တရားသဖြင့် ပြုလုပ်ခြင်း၊ ညီညွတ်သဖြင့် ပြုလုပ်ခြင်း၊
၁၁။ အောက်မေ့စေ၍ ပြုလုပ်ခြင်း၊ တရားသဖြင့် ပြုလုပ်ခြင်း၊ ညီညွတ်သဖြင့် ပြုလုပ်ခြင်း၊
၁၂။ အာပတ်သို့ တင်၍ ပြုလုပ်ခြင်း၊ တရားသဖြင့် ပြုလုပ်ခြင်း၊ ညီညွတ်သဖြင့် ပြုလုပ်ခြင်း။ (ဝိ၊၄၊၄၁။) (ဝိ၊မြန်၊၄။၄၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

တရားသော ပဗ္ဗာဇနီယကံ ၁၂ ပါး

၁။ မျက်မှောက်၌ ပြုလုပ်ခြင်း၊ မေးမြန်း၍ ပြုလုပ်ခြင်း၊ ဝန်ခံ၍ ပြုလုပ်ခြင်း၊
၂။ အာပတ်သင့်သဖြင့် ပြုလုပ်ခြင်း၊ ဒေသနာဂါမ်ဖြစ်သော အာပတ်ဖြင့် ပြုလုပ်ခြင်း၊ ဒေသနာမကြားအပ်သေးသော အာပတ်ဖြင့် ပြုလုပ်ခြင်း၊
၃။ စောဒနာ၍ ပြုလုပ်ခြင်း၊ အောက်မေ့စေ၍ ပြုလုပ်ခြင်း၊ အာပတ်သို့ တင်၍ ပြုလုပ်ခြင်း၊
၄။ မျက်မှောက်၌ ပြုလုပ်ခြင်း၊ တရားသဖြင့် ပြုလုပ်ခြင်း၊ ညီညွတ်သဖြင့် ပြုလုပ်ခြင်း၊
၅။ မေးမြန်း၍ ပြုလုပ်ခြင်း၊ တရားသဖြင့် ပြုလုပ်ခြင်း၊ ညီညွတ်သဖြင့် ပြုလုပ်ခြင်း၊
၆။ ဝန်ခံ၍ ပြုလုပ်ခြင်း၊ တရားသဖြင့် ပြုလုပ်ခြင်း၊ ညီညွတ်သဖြင့် ပြုလုပ်ခြင်း၊
၇။ အာပတ်သင့်သဖြင့် ပြုလုပ်ခြင်း၊ တရားသဖြင့် ပြုလုပ်ခြင်း၊ ညီညွတ်သဖြင့် ပြုလုပ်ခြင်း၈။ ဒေသနာဂါမ်ဖြစ်သော အာပတ်ဖြင့် ပြုလုပ်ခြင်း၊ တရားသဖြင့် ပြုလုပ်ခြင်း၊ ညီညွတ်သဖြင့် ပြုလုပ်ခြင်း၊
၉။ ဒေသနာ မကြားအပ်သေးသော အာပတ်ဖြင့် ပြုလုပ်ခြင်း၊ တရားသဖြင့် ပြုလုပ်ခြင်း၊ ညီညွတ်သဖြင့် ပြုလုပ်ခြင်း၊
၁၀။ စောဒနာ၍ ပြုလုပ်ခြင်း၊ တရားသဖြင့် ပြုလုပ်ခြင်း၊ ညီညွတ်သဖြင့် ပြုလုပ်ခြင်း၊
၁၁။ အောက်မေ့စေ၍ ပြုလုပ်ခြင်း၊ တရားသဖြင့် ပြုလုပ်ခြင်း၊ ညီညွတ်သဖြင့် ပြုလုပ်ခြင်း၊
၁၂။ အာပတ်သို့ တင်၍ ပြုလုပ်ခြင်း၊ တရားသဖြင့် ပြုလုပ်ခြင်း၊ ညီညွတ်သဖြင့် ပြုလုပ်ခြင်း။ (ဝိ၊၄၊၃၀။) (ဝိ၊မြန်၊၄။၃၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

တရားဟောပုဂ္ဂိုလ် ၄ မျိုး

ဓမ္မကထိက ၄ မျိုး နှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

တရားဟောရန် အစီအစဉ် ၃ မျိုး

၁။ ပါဠိကိုသာ ရွတ်ပြခြင်း- ဩသာရဏ၊
၂။ ပါဠိတော်၏ အနက်အဓိပ္ပါယ်ကို ပြောပြခြင်း အဋ္ဌကထာကဲ့သို့ ဖွင့်ပြခြင်း- ကထန၊
၃။ ပါဠိတော်ကို လည်းကောင်း ပါဠိတော်၏ အနက်အဓိပ္ပါယ်ကိုလည်းကောင်း အသံနေအသံထားဖြင့် ရွတ်ပြခြင်း- သရဘည။ (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၃၊၂၇၇။) (ဝိမတိ၊၂၊၁၇၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

တရားဟောသင့်ကြောင်း ၃ မျိုး

၁။ တရားဟောသူ အနက်ကိုလည်း သိ၍ ပါဠိကိုလည်း သိခြင်း၊
၂။ တရားနာသူ အနက်ကိုလည်း သိ၍ ပါဠိကိုလည်း သိခြင်း၊
၃။ တရားဟော တရားနာ နှစ်ယောက်လုံး အနက်ကိုလည်း သိ၍ ပါဠိကိုလည်း သိခြင်း။ (အံ၊၁၊၁၄၉။) (အံ၊မြန်၊၁။၁၆၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

တရားအစု ၄ ပါး

၁။ အလောဘဟူသော တရားအစု၊
၂။ အဒေါသဟူသော တရားအစု၊
၃။ သမ္မာ သတိဟူသော တရားအစု၊
၄။ သမ္မာသမာဓိဟူသော တရားအစု။ (ဒီ၊၃၊၁၉၁။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၁၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

တရားအားထုတ်ရဟန်း၏ ဘေးရန် ၅ မျိုး

၁။ အအိပ်ကြူးခြင်း၊
၂။ ပျင်းရိခြင်း၊
၃။ ကိုယ်လက် တဆန့်ကျင်ကျင် ရှိခြင်း၊
၄။ ရဟန်းတရား၌ မမွေ့လျော်ခြင်း၊
၅။ အစားအစာ၌ အတိုင်း အရှည်ကို မသိဘဲ စားခြင်းကြောင့် ထမင်းအဆီ ယစ်ခြင်း။ (ဇာတက၊၂၊၁၇၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

တရုဏဝိပဿနာဉာဏ် ၄ ပါး

၁။ နာမ်, ရုပ်ကို ပိုင်းခြား၍ ယူတတ်သော ဉာဏ်၊
၂။ အကြောင်း တရားကို သိမ်းဆည်းတတ်သော ဉာဏ်၊
၃။ ရုပ်နာမ်တရားတို့ကို အနိစ္စ, ဒုက္ခ, အနတ္တ အားဖြင့် သုံးသပ်တတ်သော ဉာဏ်၊
၄။ ခရီးမဂ်, အကြောင်းမဂ် ဟုတ်သည်, မဟုတ်သည်ကို သိတတ်သော ဉာဏ်။ (အံ၊ဋီ၊၃၊၁၁၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

တလသတ္တိက သိက္ခာပုဒ်၌ အင်္ဂါ ၃ မျိုး

၁။ အမျက်ထွက်သည် ဖြစ်ခြင်း၊
၂။ လွတ်မြောက်ခြင်း၌ အလိုရှိသူ မဟုတ်ခြင်း၊
၃။ ရိုက်မည့်ဟန် အမူအရာဖြင့် လက်ဝါးပြင်ကို ရွယ်ပြခြင်း။ (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၃၊၉၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

တွေ့ထိခြင်း ၃ မျိုး

၁။ ချမ်းသာစွာ ခံစားအပ်သော တွေ့ထိခြင်း၊
၂။ ဆင်းရဲစွာ ခံစားအပ်သော တွေ့ထိခြင်း၊
၃။ အလယ်အလတ် ခံစားအပ်သော တွေ့ထိခြင်း။ (နေတ္တိ၊ဋ္ဌ၊၂၁၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

တွေ့ထိမှုအပေါင်း ၆ ပါး

၁။ မျက်စိနှင့် တွေ့ထိခြင်း စက္ခုသမ္ဖဿ၊
၂။ နားနှင့် တွေ့ထိခြင်း သောတ သမ္ဖဿ၊
၃။ နှာခေါင်းနှင့် တွေ့ထိခြင်း ဃာနသမ္ဖဿ၊
၄။ လျှာနှင့် တွေ့ထိခြင်း ဇိဝှါသမ္ဖဿ၊
၅။ ကိုယ်ခန္ဓာနှင့် တွေ့ထိခြင်း ကာယသမ္ဖဿ၊
၆။ စိတ်နှင့် တွေ့ထိခြင်း မနောသမ္ဖဿ။ (မ၊၁၊၆၄။) (မ၊မြန်၊၁။၇၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

တဿပါပိယသိကကံ ပြုခြင်းအကြောင်း ၅ ပါး

၁။ မစင်ကြယ်သော ကာယကံ ဝစီကံနှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၂။ အလဇ္ဇီပုဂ္ဂိုလ်၏ လက္ခဏာနှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၃။ စွပ်စွဲခြင်းနှင့်တကွ ဖြစ်ခြင်း၊
၄။ သံဃာဖြင့် ပြုခြင်း၊
၅။ တရားနှင့် အညီအညွတ် ပြုခြင်း။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၄၊၃၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

တဿပါပိယသိကကံ အပြုခံရသောရဟန်း ကျင့်ရမည့် တရား ၈ ပါး

၁။ ရဟန်းပဉ္ဇင်း မပြုပေး ရခြင်း၊
၂။ နိဿရည်း မပေးရခြင်း၊
၃။ အလုပ်အကျွေး သာမဏေများ မထားရခြင်း၊
၄။ ရဟန်းမ များအား ဆုံးမသူဟု သမုတ်ခြင်း၊ ဘိက္ခုနောဝါဒကသမ္မုတိကို မသာယာအပ်ခြင်း၊
၅။ ဩဝါဒ သမ္မုတိ ရသော်လည်း ရဟန်းမတို့ကို မဆုံးမအပ်ခြင်း၊၊
၆။ မည်သည့် သံဃသမ္မုတိကိုမျှ မသာယာအပ်ခြင်း၊
၇။ တစ်စုံတစ်ခုသော သီးခြားဌာန၌ အကြီးအကဲအရာ မထားအပ်ခြင်း၊
၈။ ထိုကံပြုခံရသော ရဟန်းကို အမှူးပြု၍ အာပတ်မှ မထစေအပ်ခြင်း။ (အံ၊၃၊၁၅၉။) (အံ၊မြန်၊၃။၁၆၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

တဿပါပိယသိကဝိနည်းကံ ပြုလိုက ပြုနိုင်သော အကြောင်း ၆ ပါး

တဇ္ဇနီယဝိနည်းကံ ပြုလိုက ပြုနိုင်သော အကြောင်း ၆ ပါးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

တဿပါပိယသိကဝိနည်းကံ၌ ကျင့်ဝတ် ၁၈ ပါး

ခြိမ်းချောက်မှု တဇ္ဇနီယဝိနည်းကံ၌ ကျင့်ဝတ် ၁၈ ပါးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

တာဒီ မည်ကြောင်း ၅ ပါး

၁။ ဣဋ္ဌာရုံ အနိဋ္ဌာရုံတို့၌ သည်းခံနိုင်ခြင်း (ဣဋ္ဌာနိဋ္ဌေ တာဒီ)၊
၂။ ရာဂ စသော ကိလေသာကို စွန့်နိုင်ခြင်း (စတ္တာဝီ)၊
၃။ ဩဃ စသည့် တရားတို့ကို လွန်နိုင်ခြင်း (တိဏ္ဏာဝီ)၊
၄။ ရာဂ စသော ကိလေသာမှ လွတ်နိုင်ခြင်း (မုတ္တာဝီ)၊
၅။ ထိုသဒ္ဓါ သီလ စသည်ဖြင့် ညွှန်းဆိုနိုင်ခြင်း (တံနိဒ္ဒေသ) ။ (မဟာနိ၊၃၆၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

တားမြစ်ခြင်း ၁၂ ပါး

၁။ ကံသည် ပြု၍ မပြီးသေးခြင်း၊
၂။ ကံသည် မကောင်းသဖြင့် ပြုအပ်သော ကံ ဖြစ်ခြင်း၊
၃။ တစ်ဖန် ပြုထိုက်သော ကံ ဖြစ်ခြင်း၊ ၄။(ပါဠိတော် စသည်ဖြင့်) မဆောင် အပ်ခြင်း၊ ၅။(ပါဠိတော်စသည်ဖြင့်) မကောင်းသဖြင့် ဆောင်အပ်ခြင်း၊
၆။ တစ်ဖန် ပါဠိတော် စသည်ဖြင့် ဆောင်ထိုက်ခြင်း၊
၇။ မဆုံးဖြတ်အပ်သေးခြင်း၊
၈။ မကောင်းသဖြင့် ဆုံးဖြတ် အပ်ခြင်း၊
၉။ တစ်ဖန် ဆုံးဖြတ်ထိုက်ခြင်း၊
၁၀။ မငြိမ်းစဲသေးခြင်း၊
၁၁။ မကောင်းသဖြင့် ငြိမ်းစဲခြင်း၊
၁၂။ တစ်ဖန် ငြိမ်းစဲထိုက်ခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၂၆၄။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၃၅၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

တားမြစ်ခြင်း ၂ မျိုး

၁။ ကိုယ်ဖြင့် တားမြစ်ခြင်း၊
၂။ နှုတ်ဖြင့် တားမြစ်ခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၂၁၄။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၂၉၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

တားမြစ်ခြင်း ဖြစ်ပွားကြောင်း အခြင်းအရာ ၁၀ ပါး

၁။ ထိုကျောင်း၌ ဖြစ်သော အဓိကရုဏ်းကို တားမြစ်ခြင်း၊
၂။ ထိုကျောင်း၌ ဖြစ်သော ငြိမ်းသော အဓိကရုဏ်းကို တားမြစ်ခြင်း၊
၃။ လမ်းခရီး အကြား၌ အဓိကရုဏ်းကို တားမြစ်ခြင်း၊
၄။ လမ်းခရီးအကြား၌ ငြိမ်းသော အဓိ ကရုဏ်းကို တားမြစ်ခြင်း၊
၅။ ဝိနည်းဓိုရ်ရှိရာသို့ ရောက်ပြီးသော အဓိကရုဏ်းကို တားမြစ်ခြင်း၊
၆။ ထိုဝိနည်းဓိုရ်ရှိရာသို့ ရောက်ပြီးသော ငြိမ်းသော အဓိကရုဏ်းကို တားမြစ်ခြင်း၊
၇။ သတိ ဝိနည်းကို တားမြစ်ခြင်း၊
၈။ အမူဠှဝိနည်းကို တားမြစ်ခြင်း၊
၉။ တဿပါပိယသိကာ သမထကို တားမြစ်ခြင်း၊
၁၀။ တိဏဝတ္ထာရကသမထကို တားမြစ်ခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၂၆၅။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၃၅၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

တာဝတိံသာနတ်တို့၏ ထူးခြားမှု ၃ မျိုး

၁။ အသက်အားဖြင့် သာလွန်ခြင်း၊
၂။ အဆင်းအားဖြင့် သာလွန်ခြင်း၊
၃။ ချမ်းသာအားဖြင့် သာလွန်ခြင်း။ (အံ၊၃၊၁၉၈။) (အံ၊မြန်၊၃။၁၉၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

တာဝတိံသာနတ်ပြည်သို့ လူ့ခန္ဓာကိုယ်ဖြင့် ရောက်ခဲ့သော ပုဂ္ဂိုလ် ၄ ဦး

၁။ မန္ဓာတုစကြာမင်း၊
၂။ နေမိမင်း၊
၃။ သာဓိနမင်း၊
၄။ ဂုတ္တိလစောင်းသမား။ (မိလိန္ဒ၊၁၂၀။) (မိလိန္ဒ၊မြန်။၁၂၉။) (မိလိန္ဒ၊မြန်။၃၀၁။) (မိလိန္ဒ၊၂၈၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

တာဝန်ခံနိုင်သူမဲ့ တရား ၄ မျိုး

၁။ မအိုစေအံ့ဟူ၍ တာဝန်ခံနိုင်သူ တစ်စုံတစ်ယောက်မျှ မရှိ။၂။ မနာစေအံ့ဟူ၍ တာဝန်ခံနိုင်သူ တစ်စုံတစ်ယောက်မျှ မရှိ၊
၃။ မသေစေအံ့ဟူ၍ တာဝန်ခံ နိုင်သူ တစ်စုံတစ်ယောက်မျှ မရှိ၊
၄။ ကံတို့၏ အကျိုးကို မဖြစ်စေအံ့ဟူ၍ တာဝန်ခံနိုင်သူ တစ်စုံတစ်ယောက်မျှ မရှိ။ (အံ၊၁၊၄၉၁။) (အံ၊မြန်၊၁။၅၀၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

တိကဘောဇဉ်ကို ပညတ်ခြင်း အကျိုးထူး ၃ ပါး

၁။ သီလမရှိသော ပုဂ္ဂိုလ်တို့ကို နှိပ်ခြင်း အကျိုး၊
၂။ သီလရှိသော ရဟန်းတို့၏ ချမ်းသာစွာ နေရခြင်းအကျိုး၊
၃။ ဒါယကာတို့၏ ကြည်ညို ခြင်းကို စောင့်ရှောက်ခြင်း အကျိုး။ (ဝိ၊၅၊၂၂၂။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၃၁၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

တိက်, ဒုက် ၂ စု

၁။ တိက်ပုဒ်, ဒုက်ပုဒ်တို့ဖြင့် မရေတွက်အပ်သော ကြွင်းကျန်သော ပရမတ်တရား အစိတ်ရှိသော တိက်, ဒုက် ဟူသော သပ္ပဒေသတိက်, ဒုက်၊
၂။ တိက်ပုဒ်, ဒုက်ပုဒ်တို့ဖြင့် မရေတွက်အပ်သော ကြွင်းကျန်သော ပရမတ်တရား အစိတ်မရှိသော တိက်, ဒုက်ဟူသော နိပ္ပဒေသ တိက်, ဒုက်။ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၈၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

တိစီဝရိက် ဓုတင် ၃ မျိုး

၁။ ဥက္ကဋ္ဌ တိစီဝရိက်ဓုတင်၊
၂။ မဇ္ဈိမ တိစီဝရိက်ဓုတင်၊
၃။ မုဒုက တိစီဝရိက်ဓုတင်။ (ဝိသုဒ္ဓိ၊၁၊၆၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

တိစီဝရိက်ဓုတင်ဆောင် ရဟန်း ၅ မျိုး

၁။ ပညာနုံ့၍ မိုက်မဲတွေဝေသောကြောင့် ဆောက်တည်ခြင်း၊
၂။ ယုတ်မာသော အလိုဆိုး နှိပ်စက်သောကြောင့် ဆောက်တည်ခြင်း၊
၃။ စိတ်ပျံ့လွင့်ရူးသွပ်သောကြောင့် ဆောက်တည်ခြင်း၊
၄။ ဘုရားရှင်နှင့် ဘုရားရှင်၏ တပည့်တို့သည် ချီးမွမ်းအပ်၏ဟု ဆောက်တည်ခြင်း၊
၅။ အလိုနည်းမှု, ရောင့်ရဲမှု, ခေါင်းပါးမှု, ဆိတ်ငြိမ်မှုတို့ကို အမှီပြု၍ ကောင်းသော အကျင့်ကို အလိုရှိသောကြောင့် ဆောက်တည်ခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၂၃၃။) (ဝိ၊၅၊၃၃၆။) (အဘိ၊ပု၊၁၈၀။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၃၂၃။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၄၃၈။) (အဘိ၊ပု၊မြန်။၈၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

တိစီဝရိက်နှင့် ကင်း၍ မနေရသော အရပ် ၁၅ မျိုး

၁။ ဥပစာတူ, ဥပစာထူးရှိသော (ဥပစာ မတူသော) ရွာ၊
၂။ ဥပစာမတူသော အိမ်၊
၃။ ဥပစာမတူသော ဘဏ္ဍာတိုက်၊
၄။ ဥပစာ မတူသော ပြအိုး၊
၅။ ဥပစာမတူသော တန်ဆောင်း၊
၆။ ဥပစာမတူသော ပြာသာဒ်၊
၇။ ဥပစာ မတူသော ပြာသာဒ်ဦးပြည်း၊
၈။ ဥပစာမတူသော လှေ၊ ဥပစာမတူသော လှည်းကုန်သည်, လှည်းဝိုင်း၊
၁၀။ ဥပစာမတူသော လယ်၊
၁၁။ ဥပစာမတူသော ကောက်နယ်တလင်း၊
၁၂။ ဥပစာ မတူသော အရံ၊
၁၃။ ဥပစာမတူသော ကျောင်း၊
၁၄။ ဥပစာမတူသော သစ်ပင်ရင်း၊
၁၅။ ဥပစာတူ, ဥပစာထူးရှိသော (ဥပစာမတူသော) လွင်တီးခေါင်, ဟင်းလင်းပြင်။ (ဝိ၊၁၊၂၉၉။) (ဝိ၊မြန်၊၁။၃၁၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

တိတ္ထိတို့ သတ်မှတ်ထားအပ်သော ပဝိဝေက ၃ မျိုး

၁။ စီဝရပဝိဝေက- ပိုက်ဆံလျှော်ချည် စသည်ဖြင့် ရက်လုပ်အပ်သော သင်္ကန်းကို ဝတ်ရုံခြင်း၊
၂။ ပိဏ္ဍပါတပဝိဝေက- ဟင်းရွက် မြက်သီးဆန် ကျိတ်ဆန် သားရေဖတ် စသည်တို့ကို စားသုံးခြင်း၊
၃။ သေနာသနပဝိဝေက- သစ်ပင်ရင်း, သုသာန် စသည်၌ နေထိုင်ခြင်း။ (အံ၊၁၊၂၄၂။) (အံ၊မြန်၊၁။၂၆၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

တိတ္ထိတို့၏ အကျင့် ၄ မျိုး

၁။ သဗ္ဗဝါရိဝါရိတ- ရေအေးအားလုံး သုံးစွဲခြင်းကို တားမြစ်ခြင်း၊
၂။ သဗ္ဗဝါရိယုတ္တ- မကောင်းမှုအားလုံးကို တားမြစ်ခြင်းနှင့် ယှဉ်ခြင်း၊
၃။ သဗ္ဗဝါရိဓုတ- မကောင်းမှုအားလုံးကို လှုပ်ခါချပြီး ဖြစ်ခြင်း၊
၄။ သဗ္ဗဝါရိဖုဋ- မကောင်းမှုအားလုံးကို တားမြစ်သောအားဖြင့် အမြဲ တွေ့ထိအပ်ခြင်း။ (သံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၁၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

တိတ္ထိတို့၏ အယူမှား ပေါက်ဖွားရာ ၃ မျိုး

၁။ ပုဗ္ဗကမ္မဝါဒ- ရှေးက ပြုခဲ့ဖူးသော ကံကြောင့် သာလျှင် ဖြစ်၏ဟု အယူရှိခြင်း၊
၂။ ဣဿရနိမ္မာနဝါဒ- လောကကို အစိုးရသော ဗြဟ္မာကြီး ဖန်ဆင်းမှုကြောင့် ဖြစ်၏ဟု အယူရှိခြင်း၊
၃။ အဟေတုကဝါဒ- အကြောင်း, အထောက်အပံ့ မရှိဘဲ ဖြစ်၏ဟု အယူရှိခြင်း။ (အဘိ၊ဝိ၊၃၈၂။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၂။၄၇၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

တိတ္ထိဖြစ်ခဲ့ဖူးသော သာမဏေတို့ ဖြည့်ကျင့်ရမည့် ကျင့်ဝတ် ၈ ပါး

၁။ အလွန် စောလွန်းသော အခါ၌ ရွာတွင်းသို့ မဝင်ဘဲ အလွန် နေမြင့်သော အချိန်ကျမှ ရွာထဲမှ မပြန်ရခြင်း၊
၂။ ပြည့်တန်ဆာမ အစရှိသူတို့ ကျက်စားရာအရပ်၌ မလှည့်လည်ရခြင်း၊
၃။ သီတင်းသုံးဖော် တို့၏ အမှုကိစ္စတို့၌ လိမ္မာကျွမ်းကျင်ရခြင်း၊
၄။ ပါဠိစာပေ ရွတ်အံခြင်း စသည်တို့၌ ထက်သန်သော ဆန္ဒရှိသူ ဖြစ်ရခြင်း၊
၅။ တိတ္ထိတို့၏ ဆန့်ကျင်ဘက်အပြစ်ကို ပြောဆိုခြင်း၌ နှစ်သက်ဝမ်းမြောက်သူ ဖြစ်ရခြင်း၊
၆။ ဘုရား စသည်တို့၏ အပြစ်ကို ပြောဆိုရာ၌ မနှစ်သက် ဝမ်းမမြောက်ရခြင်း၊
၇။ တိတ္ထိတို့၏ ဂုဏ်ကျေးဇူးကို ပြောဆိုရာ၌ မနှစ်သက် ဝမ်းမမြောက်ရခြင်း၊
၈။ ဘုရား စသည်တို့၏ ဂုဏ်ကျေးဇူးကို ပြောဆိုရာ၌ နှစ်သက် ဝမ်းမြောက်ရခြင်း။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၇၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

တိရစ္ဆာနကထာ ၂၇ မျိုး (မဂ်ဖိုလ်နိဗ္ဗာန်၏ ဖီလာကန့်လန့်ဖြစ်သော စကား၂၇ မျိုး)

၁။ ရာဇကထာ- မင်းကို အကြောင်းပြု၍ ပြောဆိုအပ်သော စကား၊
၂။ စောရကထာ- ခိုးသား ဓားပြ သူပုန် တို့ကို အကြောင်းပြု၍ ပြောဆိုအပ်သော စကား၊
၃။ မဟာမတ္တကထာ- မှူးကြီး, မတ်ကြီး တို့၏ အကြောင်းကို ပြောသော စကား၊
၄။ သေနကထာ- စစ်တပ်အကြောင်းကို ပြောသော စကား၊
၅။ ဘယကထာ- ဘေးကြီး ဘေးငယ် အသွယ်သွယ်အကြောင်းကို ပြောသော စကား၊
၆။ ယုဒ္ဓကထာ- စစ်တိုက်ခြင်းအကြောင်းကို ပြောသော စကား၊
၇။ အန္နကထာ- စားဖွယ် အကြောင်းကို ပြောသော စကား၊
၈။ ပါနကထာ- သောက်ဖွယ်အကြောင်းကို ပြောသော စကား၊
၉။ ဝတ္ထကထာ- အဝတ်အထည်အကြောင်းကို ပြောသော စကား၊
၁၀။ သယနကထာ- အိပ်ရာနေရာအကြောင်းကို ပြောသော စကား၊
၁၁။ မာလာကထာ- ပန်းအကြောင်း ပြောသော စကား၊
၁၂။ ဂန္ဓကထာ- နံ့သာအကြောင်း ပြောသော စကား၊
၁၃။ ဉာတိကထာ- ဆွေမျိုး အကြောင်း ပြောသော စကား၊
၁၄။ ယာနကထာ- ယာဉ်အကြောင်း ပြောသော စကား၊
၁၅။ ဂါမကထာ- ရွာအကြောင်း ပြောသော စကား၊
၁၆။ နိဂမကထာ- နိဂုံးအကြောင်း ပြောသော စကား၊
၁၇။ နဂရကထာ- မြို့အကြောင်း ပြောသော စကား၊
၁၈။ ဇနပဒကထာ- ဇနပုဒ် အကြောင်း ပြောသော စကား၊
၁၉။ ဣတ္ထိကထာ- မိန်းမအကြောင်း ယောကျ်ားအကြောင်း ပြောသော စကား၊
၂၀။ သူရကထာ- သူရဲကောင်းအကြောင်း ပြောသော စကား၊
၂၁။ ဝိသိကာ ကထာ- လမ်းဆုံလမ်းခွ လမ်းမအကြောင်း ပြောသော စကား၊
၂၂။ ကုမ္ဘဋ္ဌာနကထာ- ရေခပ်ဆိပ် ရေချိုးဆိပ်ကို အကြောင်းပြု၍ ပြောဆိုအပ်သော စကား၊
၂၃။ ပုဗ္ဗပေတကထာ- ရှေးရှေးက သေလွန်ပြီးသော ဆွေမျိုးတို့အကြောင်းပြောသော စကား၊
၂၄။ နာနတ္တကထာ- ဆိုခဲ့ပြီး ဆိုအပ်လတ္တံ့မှ တစ်ပါးသော အမျိုးမျိုးသော သဘောရှိသော စကား၊
၂၅။ လောကက္ခာယိက ကထာ- လောကကြီးအကြောင်းကို ပြောသော စကား၊
၂၆။ သမုဒ္ဒက္ခာယိကကထာ- သမုဒ္ဒရာ အကြောင်း ပြောသော စကား၊
၂၇။ ဣတိဘဝါဘဝကထာ- တိုးပွားကြောင်း ဆုတ်ယုတ်ကြောင်း ပြောဆိုသော စကား။ (ဒီ၊၁၊၁၆၇။) (ဒီ၊၁၊၇၊၆၂။) (ဒီ၊၃၊၃၀။) (သံ၊၃၊၃၆၈။) (ဒီ၊မြန်၊၁။၂၀၃။) (ဒီ၊မြန်၊၁။၇၊၇၅။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၉။) (သံ၊မြန်၊၃။၃၇၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

တိရစ္ဆာနကထာ ၂၈ မျိုး

မဂ်ဖိုလ်နှင့် ဖီလာဖြစ်သော စကား ၂၈ မျိုးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

တိရစ္ဆာနကထာ ၃၂ မျိုး

၁။ မင်းနှင့် စပ်သော စကား (ရာဇကထာ)၊
၂။ ခိုးသူနှင့် စပ်သော စကား (စောရကထာ)၊
၃။ အမတ်ကြီးတို့နှင့် စပ်သော စကား (မဟာမတ္တကထာ)၊
၄။ စစ်သည်နှင့် စပ်သော စကား (သေနာကထာ)၊
၅။ ဘေးနှင့် စပ်သော စကား (ဘယကထာ)၊
၆။ စစ်ထိုး ခြင်းနှင့် စပ်သော စကား (ယုဒ္ဓကထာ)၊
၇။ ထမင်းနှင့် စပ်သော စကား (အန္နကထာ)၊
၈။ အဖျော်ယမကာနှင့် စပ်သော စကား (ပါနကထာ)၊
၉။ အဝတ်အထည်နှင့် စပ်သော စကား (ဝတ္ထကထာ)၊
၁၀။ ယာဉ်ရထားနှင့် စပ်သော စကား (ယာနကထာ)၊
၁၁။ အိပ်ရာ နေရာနှင့် စပ်သော စကား (သယနကထာ)၊
၁၂။ ပန်းနှင့် စပ်သော စကား (မာလာကထာ)၊
၁၃။ နံ့သာနှင့် စပ်သော စကား (ဂန္ဓကထာ)၊
၁၄။ ဆွေမျိုးတို့နှင့် စပ်သော စကား (ဉာတိကထာ)၊
၁၅။ ရွာနှင့် စပ်သော စကား (ဂါမကထာ)၊
၁၆။ နိဂုံးနှင့် စပ်သော စကား (နိဂမကထာ)၊
၁၇။ မြို့နှင့် စပ်သော စကား (နဂရကထာ)၊
၁၈။ ဇနပုဒ်နှင့် စပ်သော စကား (ဇနပဒကထာ)၊
၁၉။ မိန်းမနှင့် စပ်သော စကား (ဣတ္ထိကထာ)၊
၂၀။ ယောကျ်ားနှင့် စပ်သော စကား (ပုရိသကထာ)၊
၂၁။ သူရဲ သူခက်နှင့် စပ်သော စကား (သူရကထာ)၊
၂၂။ လမ်းဆုံ လမ်းခွနှင့်ဆိုင်သော စကား (ဝိသိခါ ကထာ)၊
၂၃။ ရေဆိပ်နှင့် ဆိုင်သော စကား (ကုမ္ဘဋ္ဌာနကထာ)၊
၂၄။ ရှေး၌ ဖြစ်ဖူးသည်ကို ဆိုသော စကား(ပုဗ္ဗပေတကထာ)၊
၂၅။ အထူးထူး အပြားပြားစကား (နာနတ္တကထာ)၊
၂၆။ သံသရာကို ရှည်စေတတ်သော စကား ( လောကက္ခာယိကကထာ)၊
၂၇။ သမုဒ္ဒရာနှင့် စပ်သော စကား (သမုဒ္ဒက္ခာယိကကထာ)၊
၂၈။ သဿတဒိဋ္ဌိ ဥစ္ဆေဒဒိဋ္ဌိတို့နှင့် စပ်သော စကား (ဣတိဘဝါဘဝ ကထာ) (၂၈ မှ ၃၂ အထိ ဣတိဘဝါဘဝကထာ (၅) ပါး) ။ (မဟာနိ၊၂၈၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

တိဿဘုရားရှင်၏ ဓမ္မာဘိသမယ ၃ ကြိမ်

၁။ ဓမ္မစကြာတရားဦး ဟောတော်မူသောအခါ၌ လူ နတ် ဗြဟ္မာ ကုဋေတစ်ရာ တရားထူး ရကြသည်၊
၂။ ဒုတိယအကြိမ် တရားဟောတော် မူသောအခါ လူနတ်ဗြဟ္မာ ကုဋေကိုးဆယ် တရားထူး ရကြသည်၊
၃။ တတိယအကြိမ် တရား ဟောတော်မူသောအခါ လူနတ်ဗြဟ္မာ ကုဋေခြောက်ဆယ်တို့ တရားထူးရပြီး ကျွတ်တမ်း ဝင်ကြသည်။ (အပ၊၂၊၃၅၉။) (အပ၊မြန်၊၂။၃၅၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

တိဿဘုရားရှင်၏ သာဝကအစည်းအဝေး ၃ ကြိမ်

၁။ ပဌမအစည်းအဝေး၌ ရဟန်း ကုဋေတစ်ရာ၊
၂။ ဒုတိယအစည်းအဝေး၌ ရဟန်း ကုဋေကိုးဆယ်၊
၃။ တတိယအစည်းအဝေး၌ ရဟန်း ကုဋေ ရှစ်ဆယ်။ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၆၈။) (အပ၊၂၊၃၅၉။) (ဇာ၊ဋ္ဌ၊၁၊၄၈။) (အပ၊မြန်၊၂။၃၅၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

တိဿဘုရားရှင်၏ အဂ္ဂသာဝက ၂ ပါး

၁။ ဗြဟ္မဒေဝထေရ်၊
၂။ ဥဒယထေရ်။ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၆၈။) (ဗုဒ္ဓဝံ၊ဋ္ဌ၊၂၇၁။) (ဇာ၊ဋ္ဌ၊၁၊၄၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

တိဿဘုရားရှင်၏ အဂ္ဂသာဝိကာမ ၂ ပါး

၁။ ဖုဿာထေရီ၊
၂။ သုဒတ္တာထေရီ၊ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၆၈။) (ဗုဒ္ဓဝံ၊ဋ္ဌ၊၂၇၁။) (ဇာ၊ဋ္ဌ၊၁၊၄၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

တိဿဘုရားအလောင်း၏ ပြာသာဒ် ၃ ဆောင်

၁။ ရဟာသေလ မည်သော ပြာသာဒ်ဆောင်၊
၂။ နာရိသယမည်သော ပြာသာဒ်ဆောင်၊
၃။ နိသဘမည်သော ပြာသာဒ်ဆောင်။ (အပ၊၂၊၃၆၀။) (အပ၊မြန်၊၂။၃၅၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

တိဟိတ်ကုသိုလ်ဝေဒနာ ၂ မျိုး

၁။ သသင်္ခါရိက တိဟိတ်ကုသိုလ်ဝေဒနာ၊
၂။ အသင်္ခါရိက တိဟိတ်ကုသိုလ်ဝေဒနာ။ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

တိုင် လှူရကျိုး ၅ ပါး

၁။ မေတ္တာကြောင့် မတုန်မလှုပ်သူ ဖြစ်ခြင်း၊
၂။ မယုတ်လျော့သော ကိုယ်အင်္ဂါ ရှိသူ ဖြစ်ခြင်း၊
၃။ ယုံကြည်ထိုက် နာယူထိုက်သော စကားရှိသူ ဖြစ်ခြင်း၊
၄။ စိတ်တုန်လှုပ်မှု မရှိခြင်း၊
၅။ တစ်စုံတစ်ယောက်၏ ငြောင့်တံသင်းမှ ကင်းသူ ဖြစ်ခြင်း။ (အပ၊၁၊၃၇၆။) (အပ၊မြန်၊၁။၃၈၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

တိုင်ပင်မှုကို ဖျက်ဆီးတတ်သော ပုဂ္ဂိုလ် ၈ ယောက်

၁။ ရာဂကြီးသူ၊
၂။ ဒေါသကြီးသူ၊
၃။ မောဟ စရိုက်ရှိသူ၊
၄။ မာန်မာနကြီးသူ၊
၅။ လာဘ်လာဘ၌ လိုချင်တက်မက်မှု ကြီးသူ၊
၆။ ပျင်းရိသူ၊
၇။ အကြံအစည် တစ်ခုတည်းကိုသာ စူးစိုက်ကြံစည်တတ်သူ၊
၈။ ငယ်ရွယ် မိုက်မဲသူ။ (မိလိန္ဒ၊၉၉။) (မိလိန္ဒ၊မြန်။၁၀၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

တိုးပွားကြောင်း ၂ မျိုး

၁။ အကျိုးမဲ့ ဆုတ်ယုတ်ခြင်းကြောင့်၊
၂။ အကျိုးစီးပွား ဖြစ်ထွန်း ခြင်းကြောင့်။ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၉၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

တိုးပွားခြင်း ၁၀ မျိုး

၁။ လယ်ယာတို့ဖြင့် တိုးပွားခြင်း၊
၂။ ဥစ္စာစပါးတို့ဖြင့် တိုးပွားခြင်း၊
၃။ သားမယားတို့ဖြင့် တိုးပွားခြင်း၊
၄။ ကျွန်အမှုလုပ်ယောကျ်ားတို့ဖြင့် တိုးပွားခြင်း၊
၅။ အခြေ လေးချောင်းရှိသော သတ္တဝါတို့ဖြင့် တိုးပွားခြင်း၊
၆။ သဒ္ဓါဖြင့် တိုးပွားခြင်း၊
၇။ သီလဖြင့် တိုးပွားခြင်း၊
၈။ သုတဖြင့် တိုးပွားခြင်း၊
၉။ စာဂဖြင့် တိုးပွားခြင်း၊
၁၀။ ပညာဖြင့် တိုးပွားခြင်း။ (အံ၊၃၊၃၆၅။) (အံ၊မြန်၊၃။၃၆၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

တိုးပွားခြင်း ၃ မျိုး

၁။ သဒ္ဓါတရား၏ တိုးပွားခြင်း၊
၂။ သီလတရား၏ တိုးပွားခြင်း၊
၃။ ပညာ၏ တိုးပွားခြင်း။ (အံ၊၁၊၂၉၁။) (အံ၊မြန်၊၁။၃၀၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

တုန်လှုပ်ခြင်း ၅ မျိုး

၁။ တဏှိဉ္ဇိတ- တဏှာကြောင့် တုန်လှုပ်ခြင်း၊
၂။ ဒိဋ္ဌိဉ္ဇိတ- ဒိဋ္ဌိကြောင့် တုန်လှုပ်ခြင်း၊
၄။ မာနိဉ္ဇိတ- မာနကြောင့် တုန်လှုပ်ခြင်း၊
၄။ ကိလေသိဉ္ဇိတ- ကိလေသာ ကြောင့် တုန်လှုပ်ခြင်း၊
၅။ ကာမိဉ္ဇိတ- ကာမကြောင့် တုန်လှုပ်ခြင်း။ (စူဠနိ၊၄၁၊၅၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

တုန်လှုပ်ခြင်း ၉ မျိုး

၁။ ဤအရာသည် ဖြစ်၏ဟု တုန်လှုပ်ခြင်း၊
၂။ ငါဖြစ်၏ဟု တုန်လှုပ်ခြင်း၊
၃။ ဤဟာ ငါဖြစ်၏ဟု တုန်လှုပ်ခြင်း၊
၄။ ဖြစ်လတ္တံ့ဟု တုန်လှုပ်ခြင်း၊
၅။ ရုပ်ရှိသည် ဖြစ်လတ္တံ့ဟု တုန်လှုပ်ခြင်း၊
၆။ နာမ်ရှိသည် ဖြစ်လတ္တံ့ဟု တုန်လှုပ်ခြင်း၊
၇။ သညာရှိသည် ဖြစ်လတ္တံ့ဟု တုန်လှုပ်ခြင်း၊
၈။ သညာမရှိသည် ဖြစ်လတ္တံ့ဟု တုန်လှုပ်ခြင်း၊
၉။ သညာ ရှိသည်လည်း မဟုတ် သညာမရှိသည်လည်း မဟုတ်ဟု တုန်လှုပ်ခြင်း။ (အဘိ၊ဝိ၊၄၀၄။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၂။၅၁၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

တုန်လှုပ်တတ်သော တရား ၇ ပါး

၁။ ရာဂိဉ္ဇိတ- ရာဂတည်းဟူသော တုန်လှုပ်တတ်သော တရား၊
၂။ ဒေါသိဉ္ဇိတ- ဒေါသတည်းဟူသော တုန်လှုပ်တတ်သော တရား၊
၃။ မောဟိဉ္ဇိတ- မောဟတည်းဟူသော တုန်လှုပ်တတ်သော တရား၊
၄။ မာနိဉ္ဇိတ- မာနတည်းဟူသော တုန်လှုပ်တတ်သော တရား၊
၅။ ဒိဋ္ဌိဉ္ဇိတ- ဒိဋ္ဌိတည်းဟူသော တုန်လှုပ်တတ်သော တရား၊
၆။ ကိလေသိဉ္ဇိတ- ကိလေသာတည်းဟူသော တုန်လှုပ်တတ်သော တရား၊
၇။ ဒုစ္စရိတိဉ္ဇိတ- ဒုစရိုက်တည်း ဟူသော တုန်လှုပ်တတ်သော တရား။ (အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၀၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

တုပ်ဝပ်ရိုကျိုး ရှိခိုးမှု ၄ မျိုး

၁။ ဆွေမျိုးဖြစ်၍ တုပ်ဝပ်ရိုသေမှု ပြုခြင်း၊
၂။ ကြောက်၍ တုပ်ဝပ် ရိုသေမှု ပြုခြင်း၊
၃။ ဆရာဖြစ်၍ တုပ်ဝပ်ရိုသေမှု ပြုခြင်း၊
၄။ အလှူခံထိုက်သော မြင့်မြတ်သော ပုဂ္ဂိုလ်ဖြစ်၍ တုပ်ဝပ်ရိုသေမှု ပြုခြင်း (နံပါတ်(၄) ရိုသေခြင်းသည်သာ သရဏဂုံဖြစ်၏။ (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၀၇။) (မ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၃၇။) (အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၈။) (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၁၊၄၁၈။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊မြန်၊၁။၄၀၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

တူရိယာ ၅ မျိုး

၁။ အာတတ- အိုးစည်, စည်ပုတ် အစရှိသော တစ်ဖက်ပိတ်စည်၊
၂။ ဝိတတ- မုရိုးစည် အစရှိသော နှစ်ဖက်မျက်နှာပြင်ရှိသော စည်၊
၃။ အာတတဝိတတ- ထက်စည် အစရှိသော အလုံးစုံ သားရေဖြင့် ကြက်အပ်သော စည်၊
၄။ သုသိရ- နှဲ ပလွေ ခရုသင်း အစရှိသော အပေါက် အခေါင်းရှိသော စည်၊
၅။ ဃန- တစ်ခဲနက် အပေါက်အခေါင်း မရှိသော ဘားစည်, သစ်သားချပ် ဝါးလက်ခုပ် စသော စည်။ (မ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၀၀။) (အံ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၃၃။) (ဗုဒ္ဓဝံ၊ဋ္ဌ၊၁၂၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

တူလောနဒ္ဓသိက္ခာပုဒ်၌ အင်္ဂါ ၂ မျိုး

၁။ လဲပါသော အခင်းရှိသော ညောင်စောင်း အင်းပျဉ် ဖြစ်ခြင်း၊
၂။ မိမိအတွက် ပြုလုပ်ခြင်း, ပြုလုပ်စေပြီး၍ ရရှိခြင်း။ (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၃၊၁၀၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

တူသော ပေါင်းသင်းမှုရှိသူ ဖြစ်ကြောင်း ၂ ပါး

၁။ မိမိကိုယ်တိုင် တူသော ပေါင်းသင်းမှု ရှိသည်ကို ပြုခြင်း၊
၂။ ညီညွတ်သော သံဃာက အာပတ်ကို မရှုခြင်း, မကုစားခြင်း, အယူကို မစွန့် ခြင်းကြောင့် နှင်ထုတ်ခံရသော ရဟန်းကို သံဃာဘောင်သို့ သွင်းခြင်း။ (ဝိ၊၃၊၄၈၅။) (ဝိ၊မြန်၊၃။၄၉၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

တေဇ ၅ ပါး

၁။ သီလ တည်းဟူသော စရဏတေဇ၊
၂။ သမာဓိတည်းဟူသော ဂုဏတေဇ၊
၃။ ဝိပဿနာ တည်းဟူသော ပညာတေဇ၊
၄။ အရိယကုသိုလ်တည်းဟူသော ပုညတေဇ၊
၅။ ဘုရားစကားတော် တည်းဟူသော ဓမ္မတေဇ။ (ပဋိသံ။၉၉။) (ပဋိသံ၊မြန်။၁၃၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

တေဇောဓာတ် ၂ ပါး

၁။ အတွင်းသန္တာန်၌ ဖြစ်သော အဇ္ဈတ္တတေဇောဓာတ်၊
၂။ အပသန္တာန်၌ ဖြစ်သော ဗဟိဒ္ဓတေဇောဓာတ်။ (မ၊၁၊၂၄၅။) (မ၊၂၊၈၅။) (အဘိ၊ဝိ၊၈၅။) (မ၊မြန်၊၁။၂၅၄။) (မ၊မြန်၊၂။၉၂။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၁။၃၀၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

တေဇောဓာတ် ၄ မျိုး (မိမိသန္တာန်၌ ဖြစ်သော တေဇောဓာတ် ၄ မျိုး)

၁။ ပူလောင်စေသော တေဇောဓာတ်၊
၂။ ဆွေးမြည့်စေသော တေဇောဓာတ်၊
၃။ လောင်မြိုက်စေသော တေဇောဓာတ်၊
၄။ စားဖွယ် သောက်ဖွယ် ခဲဖွယ် လျက်ဖွယ်ကို ကောင်းစွာ ကျက်ခြင်းသို့ ရောက်စေသော တေဇောဓာတ်။ (မ၊၂၊၈၅။) (မ၊မြန်၊၂။၉၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

တေမိမင်းသား၏ အကျင့် ၃ မျိုး

၁။ တစ်ဆယ့်ခြောက်နှစ်တိုင် မအပါဘဲလျက် သူအအသွင် ကျင်ြ့ခင်း၊
၂။ တစ်ဆယ့်ခြောက်နှစ်တိုင် နားမပင်းပါဘဲလျက် နားပင်းသူအသွင် ကျင့်ခြင်း၊
၃။ တစ်ဆယ့်ခြောက်နှစ်တိုင် မဆွံ့ပါဘဲလျက် ဆွံ့သော (မသွားနိုင်သော) ပုဂ္ဂိုလ်အသွင် ကျင့်ခြင်း။ (အပ၊၂၊၄၁၂-၄၁၃။) (ဇာ၊ဋ္ဌ၊၆၊၅။) (အပ၊မြန်၊၂။၄၁၁-၄၁၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

တေမိမင်းသားကို စုံစမ်းမှုအကြီးစား ၁၆ မျိုး

၁။ တစ်နှစ်သား အရွယ်တွင် မုန့်ခဲဖွယ်ဖြင့် စုံစမ်းခြင်း၊
၂။ နှစ်နှစ်သားအရွယ်တွင် သစ်သီးကြီးငယ်ဖြင့် စုံစမ်းခြင်း၊
၃။ သုံးနှစ်သား အရွယ်တွင် ကစားစရာ အရုပ်မျိုးစုံဖြင့် စုံစမ်းခြင်း၊
၄။ လေးနှစ်သားအရွယ်တွင် စားဖွယ်မျိုးစုံတို့ဖြင့် စုံစမ်းခြင်း၊
၅။ ငါးနှစ်သားအရွယ်တွင် မီးဖြင့် စုံစမ်းခြင်း၊
၆။ ခြောက်နှစ်သားအရွယ်တွင် မုန်ယိုဆင်ဖြင့် စုံစမ်းခြင်း၊
၇။ ခုနစ်နှစ်သားအရွယ်တွင် မြွေဖြင့် စုံစမ်းခြင်း၊
၈။ ရှစ်နှစ်သား အရွယ်တွင် ကပွဲသဘင်ဖြင့် စုံစမ်းခြင်း၊
၉။ ကိုးနှစ်သားအရွယ်တွင် သန်လျက်ဖြင့် စုံစမ်းခြင်း၊
၁၀။ ဆယ်နှစ်သားအရွယ်တွင် ခရုသင်းမှုတ်သံဖြင့် စုံစမ်းခြင်း၊
၁၁။ ဆယ့်တစ်နှစ်သား အရွယ်တွင် စည်သံဖြင့် စုံစမ်းခြင်း၊
၁၂။ ဆယ့်နှစ်နှစ်သားအရွယ်တွင် ဆီမီးရောင်ဖြင့် စုံစမ်းခြင်း၊
၁၃။ ဆယ့်သုံးနှစ်သားအရွယ်တွင် တင်လဲဖြင့် စုံစမ်းခြင်း၊
၁၄။ ဆယ့်လေးနှစ်သား အရွယ်တွင် မစင်ဖြင့် စုံစမ်းခြင်း၊
၁၅။ ဆယ့်ငါးနှစ်သားအရွယ်တွင် မီးကျီးဖြင့် စုံစမ်းခြင်း၊
၁၆။ ဆယ့်ခြောက် နှစ်သားအရွယ်တွင် နတ်သမီးကဲ့သို့ ချောမောလှပ ကုန်သော ကချေသည် မိန်းမတို့ဖြင့် စုံစမ်းခြင်း။ (ဇာ၊ဋ္ဌ၊၆၊၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

တေမိယမင်းသား ဆောက်တည်သော အဓိဋ္ဌာန် ၃ မျိုး

တေမိမင်းသား၏ အကျင့် ၃ မျိုးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

တော ၄၀

၁။ အနိစ္စတော- ခန္ဓာငါးပါး၌ အနိစ္စအားဖြင့် သုံးသပ်ခြင်း၊
၂။ ဒုက္ခတော- ခန္ဓာ ငါးပါး၌ ဒုက္ခအားဖြင့် သုံးသပ်ခြင်း၊
၃။ ရောဂတော- မူလ အနာရောဂါနှင့် တူသောအားဖြင့် သုံးသပ်ခြင်း၊
၄။ ဂဏ္ဍတော- အိုင်းအမာနှင့် တူသောအားဖြင့် သုံးသပ်ခြင်း၊
၅။ သလ္လတော- ဆူးငြောင့်နှင့် တူသောအားဖြင့် သုံးသပ်ခြင်း၊
၆။ အဃတော- အစီးအပွားမဲ့ကို ဆောင်သောအားဖြင့် သုံးသပ်ခြင်း၊
၇။ အာဗာဓတော- ပြင်းထန်သော အနာရောဂါအားဖြင့် သုံးသပ်ခြင်း၊
၈။ ပရတော- ပြင်ပသူစိမ်းနှင့် တူသောအားဖြင့် သုံးသပ်ခြင်း၊
၉။ ပလောကတော- ဇရာ ဗျာဓိ မရဏတို့ဖြင့် ပရမ်းပတာ ပျက်စီးတတ်သောအားဖြင့် သုံးသပ်ခြင်း၊
၁၀။ ဤတိတော- များစွာသော ပျက်စီးခြင်းကို ဆောင်တတ်သည်၏ အဖြစ်ကြောင့် ပျက်စီးကြောင်းအားဖြင့် သုံးသပ်ခြင်း၊
၁၁။ ဥပဒ္ဒဝတော- မင်းဘေး မင်းဒဏ် စသော ဥပဒ္ဒဝေါတို့၏တည်ရာဝတ္ထုအားဖြင့် သုံးသပ်ခြင်း၊
၁၂။ ဘယတော- ခပ်သိမ်းသော ဘေးတို့၏ တည်ရာအားဖြင့် သုံးသပ်ခြင်း၊
၁၃။ ဥပသဂ္ဂတော- အကျိုးမဲ့ခြင်းတို့သည် အစဉ်လိုက်အပ်သည် ဖြစ်၍ ငြိတွယ်သောအားဖြင့် သုံးသပ်ခြင်း၊
၁၄။ စလတော- လောကဓံတရားတို့ကြောင့် တုန်လှုပ်သော အားဖြင့် သုံးသပ်ခြင်း၊
၁၅။ ပဘင်္ဂုတော- ပျက်ခြင်းသို့ ရောက်သောအားဖြင့် သုံးသပ်ခြင်း၊
၁၆။ အဒ္ဓုဝတော- မြဲမြံခိုင်ခန့်သောသဘော မရှိသောအားဖြင့် သုံးသပ်ခြင်း၊
၁၇။ အတာဏတော- မစောင့်ရှောက်နိုင်သောအားဖြင့် သုံးသပ်ခြင်း၊
၁၈။ အလေဏတော- မှီခို ပုန်းအောင်းရာ မဟုတ်သောအားဖြင့် သုံးသပ်ခြင်း၊
၁၉။ အသရဏတော- ကိုးကွယ်ရာ မဟုတ်သောအားဖြင့် သုံးသပ်ခြင်း၊
၂၀။ ရိတ္တတော- ဓုဝ, သုဘ, သုခ, အတ္တတို့မှ ဆိတ်သော အားဖြင့် သုံးသပ်ခြင်း၊
၂၁။ တုစ္ဆတော- အချည်းနှီးအားဖြင့် သုံးသပ်ခြင်း၊
၂၂။ သုညတော- သာမီ, နိဝါသီ, ကာရက, ဝေဒက, အဓိဋ္ဌာယကဟု တိတ္ထိတို့ ကြံဆအပ်သော အတ္တမှ ဆိတ်သောအားဖြင့် သုံးသပ်ခြင်း၊
၂၃။ အနတ္တတော- တိတ္ထိတို့ ကြံဆအပ်သော အတ္တ၏ ဆန့်ကျင်ဘက်အားဖြင့် သုံးသပ်ခြင်း၊
၂၄။ အာဒီနဝတော- အပြစ်အားဖြင့်လည်းကောင်း, အထီးကျန် ကပဏမနုဿနှင့် တူသောအားဖြင့်လည်းကောင်း သုံးသပ်ခြင်း၊
၂၅။ ဝိပရိဏာမ ဓမ္မတော- ဇရာ, မရဏတည်းဟူသော နှစ်ပါးသော အဖို့တို့ဖြင့် ဖောက်ပြန်ခြင်းသဘော ရှိသောအားဖြင့် သုံးသပ်ခြင်း၊
၂၆။ အသာရကတော- အနှစ်မဟုတ် အကာနှင့် တူသော အားဖြင့် သုံးသပ်ခြင်း၊
၂၇။ အဃမူလတော- မကောင်းမှု၏အကြောင်းမူလအားဖြင့် သုံးသပ်ခြင်း၊
၂၈။ ဝဓကတော- အကျွမ်းဝင်သော သူကို သတ်တတ်သော ရန်သူနှင့် တူသောအားဖြင့် သုံးသပ်ခြင်း၊
၂၉။ ဝိဘဝတော- အစီးအပွား ကင်းသောအားဖြင့် သုံးသပ်ခြင်း၊
၃၀။ သာသဝတော- အာသဝေါတရားတို့၏ အာရုံအားဖြင့် သုံးသပ်ခြင်း၊
၃၁။ သင်္ခတတော- အကြောင်းတရားတို့သည် ပြုပြင်အပ်သောအားဖြင့် သုံးသပ်ခြင်း၊
၃၂။ မာရာမိသတော- မစ္စုမာရ်, ကိလေသမာရ်တို့၏ အစာ အာမိသအားဖြင့် သုံးသပ်ခြင်း၊
၃၃။ ဇာတိဓမ္မတော- ဖြစ်ခြင်းသဘော ရှိသောအားဖြင့် သုံးသပ်ခြင်း၊
၃၄။ ဇရာဓမ္မတော- အိုမင်း ရင့်ရော်ခြင်း သဘော ရှိသောအားဖြင့် သုံးသပ်ခြင်း၊
၃၅။ ဗျာဓိဓမ္မတော- နာခြင်းသဘော ရှိသော အားဖြင့် သုံးသပ်ခြင်း၊
၃၆။ မရဏဓမ္မတော- သေကြေပျက်စီးခြင်းသဘော ရှိသောအားဖြင့် သုံးသပ်ခြင်း၊
၃၇။ သောကဓမ္မတော- စိုးရိမ်ခြင်းသဘော ရှိသောအားဖြင့် သုံးသပ်ခြင်း၊
၃၈။ ပရိဒေဝဓမ္မတော- ငိုကြွေးခြင်း သဘောရှိသောအားဖြင့် သုံးသပ်ခြင်း၊
၃၉။ ဥပါယာသ ဓမ္မတော- ပြင်းစွာ ပင်ပန်းခြင်းသဘော ရှိသောအားဖြင့် သုံးသပ်ခြင်း၊
၄၀။ သံကိလေသိက ဓမ္မတော- တဏှာ, ဒိဋ္ဌိ, ဒုစ္စရိတ သံကိလေသာတို့၏ အာရုံတို့၏ အဖြစ်တည်းဟူသော သဘောအားဖြင့် သုံးသပ်ခြင်း။ (ဝိသုဒ္ဓိ၊၂၊၂၄၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

တောကျောင်း အင်္ဂါ ၅ ပါး

၁။ ရွာနှင့် မဝေးလွန်း မနီးလွန်းမူ၍ သွားလာလွယ်ကူလျက် အသံတိတ် ဆိတ်ပြီး မှက် ခြင် ကင်း သန်းစသည် နည်းပါးရခြင်း၊
၂။ ထိုကျောင်း၌ နေသော ရဟန်းအား ပစ္စည်းလေးပါးတို့ မငြိုမငြင်ဘဲ ရရှိခြင်း၊
၃။ ထိုကျောင်း၌ အကြားအမြင် များကုန်သော တရားတော်ကို ဆောင်ကုန်သော မထေရ်ကြီးတို့ နေထိုင်ကြခြင်း၊
၄။ ထိုမထေရ်ကြီးတို့ထံ ချဉ်းကပ်၍ တရားတော်၏ အနက်အဓိပ္ပာယ်ကို မေးမြန်းလျှောက်ထား နိုင်ခြင်း၊
၅။ မထေရ်ကြီး များက မပေါ်လွင်သည်ကို ပေါ်လွင်အောင်ပြုလျက် ယုံမှားသံသယများကို ပယ်ဖျောက် ပေးခြင်း။ (အံ၊၃၊၂၆၈။) (အံ၊မြန်၊၃။၂၆၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

တောကျောင်း၌ မနေထိုက်သော အင်္ဂါ ၄ ပါး

၁။ ကာမဝိတက်နှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၂။ ဗျာပါဒ ဝိတက်နှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၃။ ဝိဟိံသာဝိတက်နှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၄။ ပညာမရှိ မိုက်၍ မသန့်ရှင်းသော နှုတ်ရှိသူ ဖြစ်ခြင်း။ (အံ၊၁၊၅၇၅။) (အံ၊မြန်၊၁။၅၈၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

တောကျောင်းနေ ရဟန်း၏ အင်္ဂါ ၅ ပါး

၁။ သဒ္ဓါတရားရှိလျက် ဘုရားရှင်၏ သဗ္ဗညုတဉာဏ် အရဟတ္တမဂ်ဉာဏ်ကို ယုံကြည်ခြင်း၊
၂။ အနာရောဂါကင်း၍ ကမ္မဋ္ဌာန်းအားထုတ်ရန် ခံ့သော ဝမ်းမီးနှင့် ပြည့်စုံသူ ဖြစ်ခြင်း၊
၃။ ကောက်ကျစ်စဉ်းလဲမှု မရှိဘဲ ဆရာ၌လည်းကောင်း ကျွမ်းကျင်လိမ္မာသော သီတင်းသုံးဖော်တို့၌လည်းကောင်း မိမိကိုယ်ကို ထင်စွာ ပြုတတ်သူ ဖြစ်ခြင်း၊
၄။ အကုသိုလ်တရားတို့ကို ပယ်ရန် ကုသိုလ်တရားတို့ကို ဖြစ်စေရန် ထက်သန်သော လုံ့လ, အားအစွမ်းနှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၅။ အဖြစ်အပျက်ကို သိ၍ ကိလေသာတို့ကို ဖောက်ခွဲလျက် နိဗ္ဗာန်ကို ရောက်စေတတ်သော ပညာနှင့် ပြည့်စုံခြင်း။ (အံ၊၃၊၂၆၈။) (အံ၊မြန်၊၃။၂၆၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

တောကျောင်းနေရဟန်း ပြည့်စုံရမည့် တရား ၅ ပါး

၁။ သီလရှိပြီး သိက္ခာပုဒ်တို့ကို ဆောက်တည်၍ ကျင့်ခြင်း၊
၂။ အကြားအမြင်များလျက် ဉာဏ်ဖြင့် ထိုးထွင်း၍ သိခြင်း၊
၃။ ထက်သန်သော လုံ့လရှိသည်ဖြစ်၍ နေခြင်း၊
၄။ ရူပါဝစရဈာန် ၄ ပါးကို အလိုရှိတိုင်း ရခြင်း၊
၅။ လွတ် မြောက်သော အရဟတ္တဖိုလ်ပညာကို ယခုဘဝ၌ပင် မျက်မှောက်ပြု၍ နေခြင်း။ (အံ၊၂၊၁၁၉။) (အံ၊မြန်၊၂။၁၄၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

တောင် ၃ မျိုး

၁။ မြေကြီးသက်သက်ရှိသော တောင်၊
၂။ ကျောက်သက်သက်ရှိသော တောင်၊
၃။ မြေနှင့် ကျောက်ရောသော တောင်။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၃၁၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

တောင် ၅ လုံး(ရာဇဂြိုဟ်မြို့ကို ဝန်းရံတည်ရှိသော တောင် ၅ လုံး)

၁။ပဏ္ဍဝတောင်၊
၂။ ဂိဇ္ဈ ကူဋတောင်၊
၃။ ဝေဘာရတောင်၊
၄။ ဣသိဂိလိတောင်၊
၅။ ဝေပုလ္လတောင်။ (သုတ္တနိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၁၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

တောင်၏ အင်္ဂါ ၅ ပါး

၁။ တောင်သည် မရွေ့ရွား, မတုန်လှုပ်, မယိမ်းယိုင်ခြင်း (ထို့အတူ ယောဂီပုဂ္ဂိုလ်သည် အလိုရှိအပ်သော အာရုံ အလိုမရှိအပ်သော အာရုံတို့၌ မတုန်လှုပ်)၊
၂။ တောင်သည် တင်းမာသည်ဖြစ်၍ တစ်စုံတစ်ခုနှင့်မျှ မရောနှော မတွဲစပ်ခြင်း (ထို့အတူ ယောဂီ ပုဂ္ဂိုလ်သည် တင်းမာသည်ဖြစ်၍ တစ်စုံတစ်ယောက်နှင့်မျှ မရောနှော မတွဲစပ်ရခြင်း။)၊
၃။ တောင်၌ မျိုးစေ့မပေါက်နိုင်ခြင်း (ထို့အတူ ယောဂီပုဂ္ဂိုလ်သည် မိမိ၏စိတ်၌ ကိလေသာ တို့ကို မပေါက်စေခြင်း)၊
၄။ တောင်သည် တစ်ဆင့် ထက်တစ်ဆင့် မြင့်တက်ခြင်း (ထို့အတူ ယောဂီပုဂ္ဂိုလ်သည် ဝိပဿနာဉာဏ်ဖြင့် တစ်ဆင့်ထက်တစ်ဆင့် မြင့်တက်ခြင်း)၊
၅။ တောင်သည် (ပကတိထက်) မမြင့်မောက် မနိမ့်ရှိုင်းခြင်း (ထို့အတူ ယောဂီပုဂ္ဂိုလ်သည် လောကဓံတရားတို့ကြောင့် စိတ်ကို တက်ကြွမှု နိမ့်ကျမှု မပြုလုပ် ရခြင်း) ။ (မိလိန္ဒ၊၃၆၉။) (မိလိန္ဒ၊မြန်။၃၉၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

တောင်ကြီး ၇ လုံး

၁။ ယုဂန္ဓရ တောင်ကြီး၊
၂။ ဤသဓရ တောင်ကြီး၊
၃။ ကရဝီက တောင်ကြီး၊
၄။ သုဒဿန တောင်ကြီး၊
၅။ နေမိန္ဓရ တောင်ကြီး၊
၆။ ဝိနတက တောင်ကြီး၊
၇။ အဿကဏ္ဏ တောင်ကြီး။ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၃၇။) (ဇာတက၊၂၊၂၀၁။) (ဇာ၊ဋ္ဌ၊၆၊၁၅၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

တောင်စဉ် ၇ ထပ်

တောင်ကြီး ၇ လုံးနှင့်တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

တောင့်တ၍ မရကောင်းသော အရာ ၅ မျိုး

၁။ အိုတတ်သော သဘောတရားသည် ‘‘မအိုပါ စေလင့်’’ဟု တောင့်တ၍ မရခြင်း၊
၂။ နာတတ်သော သဘောတရားသည် ‘‘မနာဖျားပါ စေလင့်’’ ဟု တောင့်တ၍ မရခြင်း၊
၃။ သေတတ်သော သဘောတရားသည် ‘‘မသေပါစေလင့်’’ဟု တောင့်တ၍ မရခြင်း၊
၄။ ကုန်တတ်သော သဘောတရားသည် ‘‘မကုန်ဆုံးပါစေလင့်’’ဟု တောင့်တ၍ မရခြင်း၊
၅။ ပျက်စီးတတ်သော သဘောတရားသည် ‘‘မပျက်စီးပါစေလင့်’’ဟု တောင့်တ၍ မရခြင်း။ (အံ၊၂၊၄၇။) (အံ၊မြန်၊၂။၅၉။) (အံ၊၂၊၅၀။) (အံ၊မြန်၊၂။၅၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

တောင့်တခြင်း ၂ မျိုး

ပတ္ထနာ ၂ မျိုးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

တောင့်တခြင်း ၂ မျိုး

၁။ တဏှာဟူသော တောင့်တခြင်း၊
၂။ ကုသိုလ်ပြုလိုခြင်းဟူသော တောင့်တခြင်း။ (ဣတိဝုတ်၊ဋ္ဌ၊၅၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

တောင့်တမှု ၅ မျိုး (ဗိမ္ဗိသာရမင်းကြီး အိမ်ရှေ့မင်းသား ဖြစ်စဉ် တောင့်တမှု ၅ မျိုး)

၁။ ဗိမ္ဗိသာရ မင်းကြီးသည် ရှေးအခါ အိမ်ရှေ့မင်းသားဖြစ်စဉ် ‘‘ငါ့ကို မင်းအဖြစ်၌ အဘိသိက် သွန်းပါမူ ကောင်းလေစွ’’ဟု တောင့်တခြင်း၊
၂။ မင်းဖြစ်ပြီးသော အကျွန်ုပ်နိုင်ငံသို့ မြတ်စွာ ဘုရား ကြွရောက်လာမူ ကောင်းလေစွဟု တောင့်တခြင်း၊
၃။ မြတ်စွာဘုရားကို ဆည်းကပ် ရမူ ကောင်းလေစွဟု တောင့်တခြင်း၊
၄။ မြတ်စွာဘုရားသည် အကျွန်ုပ်အား တရားဟောမူ ကောင်းလေစွဟု တောင့်တခြင်း၊
၅။ မြတ်စွာဘုရား၏ တရားတော်ကို ငါသိရပါမူ ကောင်းလေစွဟု တောင့်တခြင်း။ (ဝိ၊၃၊၄၇။) (ဝိ၊မြန်၊၃။၅၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

တောင်ထွတ်၏ ဂုဏ် ၅ ပါး

၁။ အထက်သို့ အလွန် မြင့်တက်ခြင်း၊
၂။ မတုန်မလှုပ် တည်ခြင်း၊
၃။ တက်ရောက်ဖို့ရန် ခဲယဉ်းခြင်း၊
၄။ မျိုးစေ့အားလုံးတို့၏ ပေါက်ရောက်ကြီးပွားရာ မဖြစ်ခြင်း၊
၅။ ချစ်ခြင်း, မုန်းခြင်းမှ ကင်းလွတ်ခြင်း။ (မိလိန္ဒ၊၃၀၈။) (မိလိန္ဒ၊မြန်။၃၃၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

တောင်ဝှေး လှူရကျိုး ၆ ပါး

၁။ သားသမီးများစွာ ထွန်းကားခြင်း၊
၂။ ထိတ်လန့်ကြောက်ရွံ့မှု မရှိခြင်း၊
၃။ သူတစ်ပါးတို့ မလွှမ်းမိုး မနှိပ်စက်အပ်ခြင်း၊
၄။ အလုံးစုံသော အစောင့်အရှောက် တို့ဖြင့် စောင့်ရှောက်ခံရခြင်း၊
၅။ မှားယွင်းချွတ်ချော်မှု မရှိခြင်း၊
၆။ စိတ်တုန်လှုပ်မှု မရှိခြင်း။ (အပ၊၁၊၃၆၄။) (အပ၊မြန်၊၁။၃၇၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

တောထွက်ရဟန်း ၅ မျိုး (တစ်နည်း) (ရခဲသော တောထွက်ရဟန်း ၅ မျိုး)

၁။ ဆိုဆုံးမ လွယ်သော တောထွက်ရဟန်း၊
၂။ ကောင်းသော အယူကို ယူတတ်သော တောထွက်ရဟန်း၊
၃။ ဆုံးမစကားကို အမြတ်တနိုး ခံယူတတ်သော တောထွက်ရဟန်း၊
၄။ တရားဟောတတ်သော တောထွက်ရဟန်း၊
၅။ ဝိနည်းဓိုရ် တောထွက်ရဟန်း။ (အံ၊၂၊၆၉။) (အံ၊မြန်၊၂။၈၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

တောထွက်ရဟန်း ၅ မျိုး (ရခဲသော တောထွက်ရဟန်း ၅ မျိုး)

၁။ သိမ်မွေ့သော တောထွက် ရဟန်း၊
၂။ ရဟန်းအသွင်အပြင်နှင့် ပြည့်စုံသော တောထွက်ရဟန်း၊
၃။ အကြားအမြင် ဗဟုဿုတနှင့် ပြည့်စုံသော တောထွက်ရဟန်း၊
၄။ တရားဟောတတ်သော တောထွက်ရဟန်း၊
၅။ ဝိနည်းဓိုရ် တောထွက်ရဟန်း။ (အံ၊၂၊၆၉။) (အံ၊မြန်၊၂။၈၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

တောဒေယျပုဏ္ဏား၏ စကား ၃ ခွန်း

၁။ မျက်စဉ်းတို့၏ တစ်စစ ကုန်သွားပုံကို ကြည့်၍ လည်းကောင်း၊
၂။ တောင်ပို့တို့၏ တစ်စစ စုပုံလာပုံကို ကြည့်၍လည်းကောင်း၊
၃။ ပျားကောင် တို့၏ စုပေါင်းဆောင်ရွက်ပုံကို ကြည့်၍လည်းကောင်း ပညာရှိသူသည် အိမ်၌ နေရာ၏။ (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၁၇။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊မြန်၊၁။၆၁၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

တောနေရဟန်း ၅ မျိုး

၁။ ပညာဉာဏ် နုန့်သည်၏ အဖြစ် တွေဝေသည်၏ အဖြစ်ကြောင့် တော၌ နေခြင်း၊
၂။ ယုတ်ညံ့သော အလိုရှိသည်ဖြစ်၍ အလိုဆိုး နှိပ်စက်အပ်သောကြောင့် တော၌ နေခြင်း၊
၃။ ရူးသွပ်ခြင်း စိတ်ပျံ့လွင့်ခြင်းကြောင့် တော၌ နေခြင်း၊
၄။ ဘုရားရှင်တို့သည် လည်းကောင်း, ဘုရားရှင်၏ တပည့်သာဝကတို့သည် လည်းကောင်း ချီးမွမ်းအပ်၏ဟု နှလုံးသွင်း၍ တော၌ နေခြင်း၊
၅။ အလိုနည်းခြင်း ရောင့်ရဲခြင်း, ခေါင်းပါးခြင်း စသော ဤအကျင့်ဖြင့် အကျိုးရှိခြင်းကို မှီ၍ တော၌ နေခြင်း။ (အံ၊၂၊၁၉၃။) (အံ၊မြန်၊၂။၂၄၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

တောနေရဟန်း၏ ကျင့်ဝတ် ၁၈ ပါး

၁။ သံဃာအထံသို့ ရောက်သော သံဃာ့အလယ်၌ နေသော တောနေရဟန်းသည် သီတင်းသုံးဖော်တို့၌ ရိုသေခြင်း တုပ်ဝပ်မှု ရှိရခြင်း၊
၂။ တောနေ ရဟန်းသည် နေရာထိုင်ခင်း၌ လိမ်မာ ကျွမ်းကျင်ရခြင်း၊
၃။ တောနေရဟန်းသည် သံဃာနှင့် အတူ နေသော် မြတ်သော အကျင့်ဟု ဆိုအပ်သော ဝတ်ကြီး ဝတ်ငယ်တရားကို သိရခြင်း၊
၄။ အလွန်စောသော (နံနက်)အခါ၌ ရွာသို့ မဝင်ထိုက်၊ အလွန်နေမြင့်မှ ပြန်မလာထိုက်၊
၅။ ဆွမ်း၏ ရှေ့အဖို့၌ သော်လည်းကောင်း ဆွမ်း၏နောက်အဖို့၌သော်လည်းကောင်း ဒါယကာ အိမ်တို့၌ လှည့်လည်သွားခြင်း မပြုရ၊
၆။ တောနေရဟန်းသည် ပျံ့လွင့်မှု လျှပ်ပေါ်လော်လည်မှု မရှိရ၊
၇။ တောနေရဟန်းသည် နှုတ်ကြမ်းတမ်းမှု စကားရောဖောရောမှု မရှိရ၊
၈။ တောနေ ရဟန်းသည် ဆိုဆုံးမလွယ်သူ မိတ်ဆွေကောင်းရှိသူ ဖြစ်ရခြင်း၊
၉။ မျက်စိ စသော ဣန္ဒြေ တို့၌ လုံခြုံသည့် တံခါးရှိရခြင်း၊
၁၀။ ဘောဇဉ်စားသုံးခြင်း၌ အတိုင်းအရှည် ရှိရခြင်း၊
၁၁။ နိုးနိုးကြားကြား ရှိရခြင်း၊
၁၂။ အားထုတ်မှု လုံ့လ ရှိရခြင်း၊
၁၃။ သတိကောင်းသူ ဖြစ်ရခြင်း၊
၁၄။ တည်ကြည်သော သမာဓိရှိသူ ဖြစ်ရခြင်း၊
၁၅။ ပညာကြွယ်သူ ဖြစ်ရခြင်း၊
၁၆။ ဝိနည်း အဘိဓမ္မာတို့၌ အားထုတ်မှု ပြုရခြင်း၊
၁၇။ အရူပသမာပတ်တို့၌ အားထုတ်မှု ပြုရခြင်း၊
၁၈။ လောကုတ္တရာတရား၌ အားထုတ်မှု ပြုရခြင်း။ (မ၊၂၊၁၃၃။) (မ၊မြန်၊၂။၁၄၃-၁၄၄-၁၄၅-၁၄၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

တောနေရဟန်း၏ အဆောင်အယောင် ၄ မျိုး

၁။ သီလကို စောင့်ရှောက်ခြင်း၊
၂။ ရောင့်ရဲတင်းတိမ် တတ်ခြင်း၊
၃။ စက္ခု စသော ဣန္ဒြေတို့ကို စောင့်ရှောက်တတ်ခြင်း၊
၄။ သတိနှင့် အကျိုးရှိ, မရှိ သိတတ်သော ဉာဏ်ပညာ ရှိခြင်း။ (မ၊ဋီ၊၂၊၁၆၁။) (အံ၊ဋီ၊၂၊၃၇၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

တောရကျောင်း၌ နေရခြင်း အကျိုး ၂ ပါး

၁။ မိမိ၏ မျက်မှောက်အတ္တဘော၌ ချမ်းသာစွာ နေထိုင် ရခြင်း၊
၂။ နောင်လာနောင်သား လူအများကို အစဉ်သနားစောင့်ရှောက်ရခြင်း။ (အံ၊၁၊၆၂။) (အံ၊မြန်၊၁။၇၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

တောလိုက်မုဆိုးနှင့် ကိန္နရီမတို့မှ ဖွားမြင်လာသော မထေရ် ၂ ပါး

၁။ ကောန္တပုတ္တ တိဿ မထေရ်၊
၂။ သုမိတ္တမထေရ်။ (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၁၊၁၃၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

တောအုပ်ကြီး ၂ မျိုး

၁။ တစ်စုံတစ်ယောက်သော ပုဂ္ဂိုလ်က မစိုက်မပျိုးအပ်ဘဲ အလိုလို ပေါက် နေသော အပိုင်းအခြားရှိသော တောအုပ်ကြီး တစ်မျိုး၊
၂။ ကပိလဝတ်ပြည်၏ အနီး၌ ရှိသော တစ်ဖက်မှ သမုဒ္ဒရာနှင့် ဆက်စပ်ပြီး တစ်ဖက်မှ ဟိမဝန္တာတောင်နှင့် ဆက်စပ်နေ သောကြောင့် အပိုင်းအခြားမရှိသော တောအုပ်ကြီး တစ်မျိုး။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁။) (မ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

တောအုပ်နှင့် ယောဂီ တူပုံ ၅ ပါး

၁။ တောအုပ်သည် မစင်ကြယ်သော လူအပေါင်းကို ဖုံးလွှမ်းခြင်း (ထို့အတူ ယောဂီပုဂ္ဂိုလ်သည် သူတစ်ပါးတို့၏ အပြစ်တို့ကို ဖုံးလွှမ်းရခြင်း)၊
၂။ တောအုပ်သည် များစွာသော လူတို့မှ ဆိတ်ခြင်း (ထို့အတူ ယောဂီပုဂ္ဂိုလ်သည် ရာဂ, ဒေါသ, မောဟ, မာန ဒိဋ္ဌိကွန်ရက်တို့မှ လည်းကောင်း၊ အလုံးစုံသော ကိလေသာတို့မှ လည်းကောင်း ကင်းဆိတ်ရခြင်း)၊
၃။ တောအုပ်သည် လူတို့ဖြင့် ကျဉ်းမြောင်းခြင်းမှ ကင်းသည်ဖြစ်၍ ဆိတ်ငြိမ်ခြင်း (ထို့အတူ ယောဂီပုဂ္ဂိုလ်သည် အရိယာတို့၏ ဥစ္စာမဟုတ်သော ယုတ်ညံ့သော အကုသိုလ်တရားတို့မှ ကင်းဆိတ်ရခြင်း)၊
၄။ တောအုပ်သည် ငြိမ်သက်၍ သန့်ရှင်း စင်ကြယ်ခြင်း (ထို့အတူ ယောဂီပုဂ္ဂိုလ်သည် ရာဂစသည် ငြိမ်းအေး၍ မာနကို ဖယ်ပြီးခြင်း)၊
၅။ တောအုပ်သည် အရိယာဖြစ်သော သူတော်ကောင်းတို့ အမြဲ မှီဝဲအပ်ခြင်း (ထို့အတူ ယောဂီ ပုဂ္ဂိုလ်သည် အရိယာသူတော်ကောင်းတို့ အမြဲ မှီဝဲအပ်ခြင်း)။ (မိလိန္ဒ၊၃၉၄။) (မိလိန္ဒ၊မြန်။ ၄၁၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ထက်သောပညာ ရကြောင်း တရား ၄ ပါး

၁။ သူတော်ကောင်းကို မှီဝဲခြင်း၊
၂။ သူတော်ကောင်း တရားကို ကြားနာခြင်း၊
၃။ သင့်လျော်သောအားဖြင့် နှလုံးသွင်းခြင်း၊
၄။ တရားအားလျော်သော အကျင့်ကို ကျင့်ခြင်း။ (သံ၊၃၊၃၅၉။) (သံ၊၃၊၃၆၁။) (သံ၊မြန်၊၃။၃၆၄ ၃၆၇။) (သံ၊မြန်၊၃။၃၆၄ ၃၆၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ထင်ရှားကြောင်း ၄ မျိုး

၁။ ရထား၏ ထင်ရှားကြောင်းကား တံခွန်(အလံ)၊
၂။ မီး၏ ထင်ရှားကြောင်းကား အခိုးအငွေ့၊
၃။ တိုင်းပြည်၏ ထင်ရှားကြောင်းကား မင်း၊
၄။ မိန်းမ၏ ထင်ရှားကြောင်းကား လင်။ (သံ၊၁၊၃၉)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ထန်းရွက်ယပ် လှူရကျိုး ၈ ပါး

၁။ အအေးအပူကို မသိရခြင်း၊
၂။ ပူလောင် ပူအိုက်မှု မရှိခြင်း၊
၃။ ကိုယ်စိတ်နှစ်ပါး ပူပန်မှု မရှိခြင်း၊
၄။ ရာဂမီးငြိမ်းသူ ဖြစ်ခြင်း၊
၅။ ဒေါသမီးငြိမ်းသူ ဖြစ်ခြင်း၊
၆။ မောဟမီး ငြိမ်းသူ ဖြစ်ခြင်း၊
၇။ မာနမီးငြိမ်းသူ ဖြစ်ခြင်း၊
၈။ ဒိဋ္ဌိမီးငြိမ်းသူ ဖြစ်ခြင်း။ (အပ၊၁၊၃၆၀။) (အပ၊မြန်၊၁။၃၆၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ထပ်တူတပ်မျှမရှိသော အရာ ၄ မျိုး

၁။ မိမိ၏ ကိုယ်ခန္ဓာနှင့် ထပ်တူထပ်မျှ ချစ်အပ်သော အရာ မည်သည် မရှိ၊
၂။ ဆန်စပါးနှင့် ထပ်တူထပ်မျှ တူညီသော ဥစ္စာမည်သည် မရှိ၊
၃။ ပညာနှင့် ထပ်တူထပ်မျှ တူညီသော အရောင်အလင်းမည်သည် မရှိ၊
၄။ မိုးရွာခြင်းနှင့် ထပ်ထူထပ်မျှ တူညီသော မြစ်မည်သည်် မရှိ။ (နေတ္တိ၊ဋ္ဌ၊၁၆၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ထမင်းမစားနိုင်သော သူ ၅ မျိုး

၁။ အိပ်ငိုက်နေသူ၊
၂။ ဆင်းရဲမှု နှိပ်စက်ခံနေရသူ၊
၃။ အနာရောဂါ နှိပ်စက်ခံနေရသူ၊
၄။ ဥပုသ်စောင့်သူ၊
၅။ လာဘ်မရသူ။ (အံ၊၂၊၅၀၃။) (အံ၊မြန်၊၂။၆၂၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ထွက်မြောက်ကြောင်း ဓာတ် ၆ ပါး

၁။ ကိလေသာမှ လွတ်သော မေတ္တာနှင့် ယှဉ်သော စိတ်သည် ဒေါသမှ ထွက်မြောက်ခြင်း၊
၂။ ကိလေသာမှ လွတ်သော ကရုဏာနှင့် ယှဉ်သောစိတ်သည် ဝိဟေသတရားမှ ထွက်မြောက်ခြင်း၊
၃။ ကိလေသာမှ လွတ်သော မုဒိတာနှင့် ယှဉ်သော စိတ်သည် မမွေ့လျော်ခြင်း အရတိမှ ထွက်မြောက်ခြင်း၊
၄။ ကိလေသာမှ လွတ်သော ဥပေက္ခာနှင့် ယှဉ်သော စိတ်သည် စွဲမက်ခြင်းရာဂမှ ထွက်မြောက်ခြင်း၊
၅။ ကိလေသာမှ လွတ်သော ရာဂစသော အစွဲအမှတ် နိမိတ်မရှိသော အရဟတ္တဖိုလ်စိတ်သည် ရာဂစသော နိမိတ်တို့မှ လွတ် မြောက်ခြင်း၊
၆။ ငါဟူသော မာနကို အကြွင်းမဲ့ဖြတ်ခြင်းသည် ယုံမှားခြင်း ဝိစိကိစ္ဆာငြောင့်မှ ထွက်မြောက်ခြင်း။ (ဒီ၊၃၊၂၀၅-၂၀၆။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၂၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ထွက်လေ ဝင်လေ ရှုရာ၌ ဘာဝနာ ပြီးစီးကြောင်း တရား ၃ ပါး

၁။ နိမိတ္တ- မှတ်သားကြောင်း ဖြစ်သော နှာခေါင်းဖျား အထက်နှုတ်ခမ်းဖျား အရပ်၊
၂။ အဿာသ- ထွက်လေ၊
၃။ ပဿာသ- ဝင်လေ။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ထွက်သက် ဝင်သက်ကို ရှုမှတ်ပုံ အခြင်းအရာ ၉ မျိုး

၁။ တိုသော ရှည်သော ထွက်သက် ဝင်သက်၏ အစွမ်းဖြင့် ထွက်သက်ကိုသာ ကောင်းစွာ မှတ်နိုင်သူ၊ ဝင်သက်ကိုသာ ကောင်းစွာ မှတ်နိုင်သူ၊ ထွက်သက် ဝင်သက် နှစ်မျိုးလုံးကို ကောင်းစွာ မှတ်နိုင်သူဟူ၍ ၃ မျိုး၊
၂။ ဘာဝနာ၌ လွန်စွာအားထုတ်လိုခြင်း လက္ခဏာရှိသော ကုသိုလ်ဆန္ဒ၏ အစွမ်းအားဖြင့် ထွက်သက်ကိုသာ ကောင်းစွာ မှတ်နိုင်သူ၊ ဝင်သက်ကိုသာ ကောင်းစွာ မှတ်နိုင်သူ၊ ထွက်သက် ဝင်သက် နှစ်မျိုး လုံးကို ကောင်းစွာ မှတ်နိုင်သူဟူ၍ ၃ မျိုး၊
၃။ ဝမ်းမြောက်ခြင်း ပါမောဇ္ဇ၏ အစွမ်းအားဖြင့် ထွက်သက်ကိုသာ ကောင်းစွာ မှတ်နိုင်သူ အစရှိသော ပုဂ္ဂိုလ် ၃ မျိုးအားဖြင့် ၃ မျိုး။ (ဝိမတိ၊၁၊၂၁၁။။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ထာဝရဒါနကုသိုလ် ၆ မျိုး

၁။ အာရာမရောပ- သစ်သီးဥယျာဉ် ပန်းဥယျာဉ်စိုက်ပျိုး လှူဒါန်းခြင်း၊
၂။ ဝနရောပါ- သစ်ပင်ကြီးများစိုက်ပျိုး၍ ဖြစ်စေ၊ သစ်တောကို အပိုင်းအခြား သတ်မှတ်၍ ဖြစ်စေ လှူဒါန်းခြင်း၊
၃။ တံတားဆောက်လုပ်လှူဒါန်းခြင်း၊
၄။ ရေအိုးစင်တည်ဆောက် လှူဒါန်းခြင်း၊
၅။ ရေတွင်းလှူဒါန်းခြင်း၊
၆။ ကျောင်းဇရပ်ဆောက်လုပ်လှူဒါန်းခြင်း။ (သံ၊၁၊၈၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ထိတ်လန့်ဖွယ် အကြောင်း ၈ မျိုး

သံဝေဂဝတ္ထု ၈ ပါးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ထိနမိဒ္ဓနီဝရဏ ပယ်ကြောင်း တရား ၆ ပါး

ထိနမိဒ္ဓပယ်ကြောင်း တရား ၆ ပါးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ထိနမိဒ္ဓပယ်ကြောင်း တရား ၆ ပါး

၁။ အလွန်စားခြင်းကြောင့် ထိနမိဒ္ဓဖြစ်မှု မဖြစ်မှု အကြောင်း နိမိတ်ကို မှတ်သားခြင်း၊
၂။ ဣရိယာပုတ်တို့ကို ပြောင်းရွှေ့ပေးခြင်း၊
၃။ အာလောကသညာကို နှလုံးသွင်းခြင်း၊
၄။ လွင်တီးခေါင် ဟင်းလင်းပြင်၌ နေခြင်း၊
၅။ ထိနမိဒ္ဓကို ပယ်ပြီးသော မိတ်ဆွေကောင်းတို့ကို မှီဝဲခြင်း၊
၆။ ဓုတင်အကျင့်၌ မှီသော လျောက်ပတ်သော စကားကို ပြောဆိုခြင်း။ (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၇၀။) (မ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၈၈။) (သံ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၀၃။) (အံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၈။) (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၆၀။) (ဣတိဝုတ်၊ဋ္ဌ၊၃၄၁။) (ဒီ၊ဋီ၊၁၊၂၆၁။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊မြန်၊၂။၆၈၆။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊မြန်၊၂။၆၈၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ထိုင်ခြင်း၌ အပြစ် ၆ မျိုး

၁။ ရိုသေလေးစားထိုက်သော ပုဂ္ဂိုလ်မြတ်နှင့် အလွန်ဝေးရာ နေရာ၌ ထိုင်ခြင်း၊
၂။ အလွန်နီးကပ်ရာ နေရာ၌ ထိုင်ခြင်း၊
၃။ အထက်လေညာအရပ်၌ ထိုင်ခြင်း၊
၄။ ရိုသေလေးစားထိုက်သော ပုဂ္ဂိုလ်မြတ်၏ နေရာထက် မြင့်ရာနေရာ အရပ်၌ ထိုင်ခြင်း၊
၅။ ရိုသေ လေးစားထိုက်သော ပုဂ္ဂိုလ်မြတ်၏ မျက်နှာချင်းဆိုင်ရာ နေရာ၌ ထိုင်ခြင်း၊
၆။ ရိုသေ လေးစားထိုက်သော ပုဂ္ဂိုလ်မြတ်၏ နောက်ကျောနေရာ၌ ထိုင်ခြင်း။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၀၁။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၂၊၇၄။) (မ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၁၄။) (သံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၅။) (အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၃။) (ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၃၈။) (မဟာနိ၊ဋ္ဌ၊၂၆၈။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊မြန်၊၂။၁၃၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ထိုင်ခြင်း၌ အပြစ် ၈ မျိုး

၁။ ရိုသေ လေးစားထိုက်သော ပုဂ္ဂိုလ်၏ နောက်ကျောဘက်နေရာ၌ ထိုင်ခြင်း၊
၂။ ရိုသေလေးစားထိုက်သော ပုဂ္ဂိုလ်၏ မျက်နှာချင်းဆိုင်ရှေ့တည့်တည့် နေရာ၌ ထိုင်ခြင်း၊
၃။ ရိုသေလေးစားထိုက်သော ပုဂ္ဂိုလ်နှင့် အလွန်နီးကပ်ရာ နေရာ၌ ထိုင်ခြင်း၊
၄။ အလွန်ဝေးလွန်းသော နေရာ၌ ထိုင်ခြင်း၊
၅။ ရိုသေလေးစားထိုက်သော ပုဂ္ဂိုလ်၏ လေအောက် အရပ်၌ ထိုင်ခြင်း၊
၆။ အထက်လေညာအရပ်၌ ထိုင်ခြင်း၊
၇။ ရိုသေလေးစားထိုက်သော ပုဂ္ဂိုလ်၏ နေရာထက် နိမ့်သော နေရာ၌ ထိုင်ခြင်း၊
၈။ မြင့်ရာနေရာ အရပ်၌ ထိုင်ခြင်း၊ (ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၉၉။) (သုတ္တနိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၈။၄၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ထိုင်ခုံ ၄ မျိုး

အင်းပျဉ် ၄ မျိုးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ထိုးထွင်း၍ သိနိုင်ခဲသော တရား ၁၀ ပါး

၁။ ကာမစ္ဆန္ဒ၊ ဒေါသ၊ ထိုင်းမှိုင်းခြင်း၊ ပျံ့လွင့်ခြင်း၊ ယုံမှားခြင်း အင်္ဂါ (၅) ပါးကို ပယ်၏၊
၂။ မျက်စိဖြင့် ရူပါရုံမြင်သော် ဝမ်းမသာ ဝမ်းမနည်း လျစ်လျူရှု၍သာ နေ၏၊ နားဖြင့် အသံကို ကြားသော် ဝမ်းမသာ ဝမ်းမနည်း လျစ်လျူရှု၍သာ နေ၏၊ နှာခေါင်းဖြင့် အနံ့ကို နံသော် ဝမ်းမသာ ဝမ်းမနည်း လျစ်လျူရှု၍သာ နေ၏၊ လျှာဖြင့် အရသာကို လျက်သော် ဝမ်းမသာ ဝမ်းမနည်း လျစ်လျူရှု၍သာ နေ၏၊ ကိုယ်ဖြင့် အတွေ့အထိကို တွေ့ထိသော် ဝမ်းမသာ ဝမ်းမနည်း လျစ်လျူရှု၍သာ နေ၏၊ စိတ်ဖြင့် သဘော တရားကို သိသော် ဝမ်းမသာ ဝမ်းမနည်း လျစ်လျူရှု၍သာ နေ၏၊ ဤသို့ အင်္ဂါ (၆) ပါးရှိသော ဥပေက္ခာနှင့် ပြည့်စုံ၏၊
၃။ သတိတည်းဟူသော တစ်ခုသော စောင့်ရှောက်ခြင်း ရှိ၏၊
၄။ ဆင်ခြင်၍ အချို့ကို မှီဝဲ၏၊ ဆင်ခြင်၍ အချို့ကို သည်းခံ၏၊ ဆင်ခြင်၍ အချို့ကို ပယ်ဖျောက်၏၊ ဆင်ခြင်၍ အချို့ကို ရှောင်ကြဉ်၏ ဟူသော လေးပါးသော မှီရာ ရှိ၏၊
၅။ သမဏ ဗြာဟ္မဏတို့၏ များစွာသော အသီးသီးသော သစ္စာတို့ကို ပယ်အပ်ကုန်၏၊
၆။ ကာမဂုဏ် ရှာမှီးခြင်း၊ ဘဝရှာမှီးခြင်း၊ မြတ်သော အကျင့်ကို ရှာမှီးခြင်းဟူသော အလုံးစုံသော ရှာမှီးခြင်း တို့ကို ပယ်အပ်ကုန်၏၊
၇။ ကာမဂုဏ်နှင့် ကြံခြင်းကို ပယ်၏၊ ပျက်စီးစေလိုခြင်းကို ပယ်၏၊ ညှဉ်းဆဲခြင်း၌ ကြံခြင်းကို ပယ်၏၊ ဤသို့ ကြည်လင်သော အကြံ ရှိ၏၊
၈။ ငြိမ်းသော ကာယသင်္ခါရ ရှိ၏၊
၉။ ကိလေသာတို့မှ လွတ်သော စိတ်ရှိ၏၊
၁၀။ ကိလေသာတို့မှ လွတ်သော ပညာရှိ၏။ (ဒီ၊၃၊၂၅၇။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၈၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ထိုးထွင်း၍ သိနိုင်ခဲသော တရား ၂ ပါး

၁။ သတ္တဝါတို့၏ ညစ်ညူးခြင်းအကြောင်း၊
၂။ သတ္တဝါ တို့၏ စင်ကြယ်ခြင်းအကြောင်း။ (ဒီ၊၃၊၂၂၉။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၅၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ထိုးထွင်း၍ သိနိုင်ခဲသော တရား ၃ ပါး

၁။ ကာမတရားတို့မှ အလုံးစုံ ထွက်မြောက်ကြောင်း ဖြစ်သော (အနာဂါမိမဂ်) နေက္ခမ္မဓာတ်၊
၂။ ရုပ်တရားတို့မှ အလုံးစုံ ထွက်မြောက်ကြောင်း ဖြစ်သော (အရဟတ္တမဂ်၏ အခြေခံ) အရူပဓာတ်၊
၃။ သင်္ခတတရားတို့၏ ချုပ်ငြိမ်းကြောင်း ဖြစ်သော (အရဟတ္တဖိုလ်) နိရောဓဓာတ်။ (ဒီ၊၃၊၂၃၀။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၅၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ထိုးထွင်း၍ သိနိုင်ခဲသော တရား ၄ ပါး

၁။ ယုတ်သော အဖို့ရှိသော သမာဓိ၊
၂။ မတိုးမဆုတ် တန့်ရပ်သော အဖို့ရှိသော သမာဓိ၊
၃။ ထူးသော အဖို့ရှိသော သမာဓိ၊
၄။ သံသရာ၌ငြီးငွေ့သော အဖို့ရှိသော (နိဗ္ဗာန်နှင့် စပ်သော။) သမာဓိ။ (ဒီ၊၃၊၂၃၁။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၅၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ထိုးထွင်း၍ သိနိုင်ခဲသော တရား ၅ ပါး

၁။ ကာမဂုဏ်တို့မှ လွတ်မြောက်ခြင်း၊
၂။ ဗျာပါဒမှ လွတ်မြောက်ခြင်း၊
၃။ ညှဉ်းဆဲခြင်း ဝိဟေသမှ လွတ်မြောက်ခြင်း၊
၄။ ရုပ်တရားတို့မှ လွတ် မြောက်ခြင်း၊
၅။ ဥပါဒါနက္ခန္ဓာအပေါင်း သက္ကာယမှ လွတ်မြောက်ခြင်း။ (ဒီ၊၃၊၂၃၃။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၅၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ထိုးထွင်း၍ သိနိုင်ခဲသော တရား ၆ ပါး

၁။ ကိလေသာမှ လွတ်သော မေတ္တာနှင့် ယှဉ်သော စိတ်သည် ဒေါသမှ ထွက်မြောက်ခြင်း (မေတ္တာစေတောဝိမုတ္တိ)၊
၂။ ကိလေသာမှ လွတ်သော ကရုဏာနှင့် ယှဉ်သော စိတ်သည် ‘ဝိဟေသတရား’မှ ထွက်မြောက်ခြင်း (ကရုဏာစေတောဝိမုတ္တိ)၊
၃။ ကိလေသာမှ လွတ်သော မုဒိတာနှင့် ယှဉ်သော စိတ်သည် မမွေ့လျော်ခြင်း ‘အရတိတရား’မှ ထွက်မြောက်ခြင်း (မုဒိတာစေတောဝိမုတ္တိ)၊
၄။ ကိလေသာမှ လွတ်သော ဥပေက္ခာနှင့် ယှဉ်သော စိတ်သည် စွဲမက်ခြင်း ‘ရာဂ’မှ ထွက်မြောက်ခြင်း (ဥပေက္ခာစေတောဝိမုတ္တိ)၊
၅။ အရဟတ္တ ဖိုလ်စိတ်သည် အလုံးစုံသော ရာဂ စသော နိမိတ်တို့မှ ထွက်မြောက်ခြင်း (အနိမိတ္တစေတော ဝိမုတ္တိ)၊
၆။ ငါဟူသော ‘မာန’ကို အကြွင်းမဲ့ ဖြတ်ခြင်းသည် ယုံမှားခြင်း ‘ဝိစိကိစ္ဆာ’ငြောင့်မှ ထွက်မြောက်ခြင်း (အသ္မိမာနသမုဂ္ဃါတ) ။ (ဒီ၊၃၊၂၃၈။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၆၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ထိုးထွင်း၍ သိနိုင်ခဲသော တရား ၇ ပါး

၁။ ပါဠိကို သိခြင်း၊
၂။ အနက်ကို သိခြင်း၊
၃။ မိမိကိုယ်ကို သိခြင်း၊
၄။ အတိုင်းအရှည်ကို သိခြင်း၊
၅။ အခါကို သိခြင်း၊
၆။ ပရိသတ်ကို သိခြင်း၊
၇။ ပုဂ္ဂိုလ်ကို သိခြင်း။ (ဒီ၊၃၊၂၄၂။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၆၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ထိုးထွင်း၍ သိနိုင်ခဲသော တရား ၈ ပါး

၁။ လောက၌ ဘုရားပွင့်တော်မူ၏၊ သစ္စာ ၄ ပါး တရား ကိုလည်း ဟောတော်မူ၏၊ သို့သော် ပုဂ္ဂိုလ်သည် ငရဲဘုံသို့ ရောက်နေ၏၊ ဤကား မြတ်သော အကျင့်ကို ကျင့်ခြင်းငှာ အခွင့်မဟုတ်သော ရှေးဦးစွာသော အက္ခဏတည်း၊
၂။ လောက၌ ဘုရား ပွင့်တော်မူ၏၊ သစ္စာ (၄) ပါး တရားကိုလည်း ဟောတော်မူ၏၊ သို့သော် တိရစ္ဆာန်ဘုံသို့ ရောက်နေ၏၊ ဤကား မြတ်သော အကျင့်ကို ကျင့်ခြင်းငှာ အခွင့်မဟုတ်သော နှစ်ခုမြောက်သော အက္ခဏတည်း၊
၃။ လောက၌ ဘုရားပွင့်တော်မူ၏၊ သစ္စာ (၄) ပါး တရားကိုလည်း ဟောတော် မူ၏၊ သို့သော် ပြိတ္တာဘုံသို့ ရောက်နေ၏၊ ဤကား သုံးခုမြောက်သော အက္ခဏတည်း၊
၄။ လောက၌ ဘုရားပွင့်တော်မူ၏၊ သစ္စာ (၄) ပါး တရားကိုလည်း ဟောတော်မူ၏၊ သို့သော် အသက်ရှည်သော အရူပဘုံ အသညသတ်ဘုံသို့ ရောက်နေ၏၊ ဤကား လေးခုမြောက်သော အက္ခဏတည်း၊
၅။ လောက၌ ဘုရားပွင့်တော်မူ၏၊ သစ္စာ (၄) ပါး တရားကိုလည်း ဟောတော်မူ၏၊ သို့သော် ပစ္စန္တရစ်ဇနပုဒ်အရပ် လူရိုင်းတို့အတွင်း၌ မွေးဖွား၏၊ ဤကား ငါးခုမြောက်သော အက္ခဏတည်း၊
၆။ လောက၌ ဘုရား ပွင့်တော်မူ၏၊ သစ္စာ (၄) ပါး တရားကိုလည်း ဟောတော်မူ၏၊ သို့သော် မှားသော အယူ၊ ဖောက်ပြန်သော အယူရှိ၏၊ ဤကား ခြောက်ခုမြောက်သော အက္ခဏတည်း၊
၇။ လောက၌ ဘုရား ပွင့်တော်မူ၏၊ သစ္စာ (၄) ပါး တရားကိုလည်း ဟောတော်မူ၏၊ သို့သော် ပညာမရှိ၊ စိတ်ဖောက်ပြန်သူ ဖြစ်၏၊ ဆွံ့အနေသူ ဖြစ်၏၊ ဤကား ခုနစ်ခုမြောက်သော အက္ခဏတည်း၊
၈။ လောက၌ ဘုရားမပွင့်၊ သစ္စာ (၄) ပါး တရားကိုလည်း မဟော၊ ဤကား ရှစ်ခုမြောက်သော အက္ခဏတည်း။ (ဒီ၊၃၊၂၄၈။)(ဒီ၊မြန်၊၃။၂၇၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ထိုးထွင်း၍ သိနိုင်ခဲသော တရား ၉ ပါး

၁။ ဓာတ်ထူးခြင်းကို စွဲ၍ ဖဿထူးခြင်း၊
၂။ ဖဿ ထူးခြင်းကို စွဲ၍ ဝေဒနာထူးခြင်း၊
၃။ ဝေဒနာထူးခြင်းကို စွဲ၍ ကာမသညာ စသည် ထူးခြင်း၊
၄။ ကာမသညာ စသည် ထူးခြင်းကို စွဲ၍ အကြံထူးခြင်း၊
၅။ အကြံထူးခြင်းကို စွဲ၍ လိုချင် ဆန္ဒထူးခြင်း၊
၆။ လိုချင်ဆန္ဒထူးခြင်းကို စွဲ၍ ပူလောင်မှု ထူးခြင်း၊
၇။ ပူလောင်မှု ထူးခြင်းကို စွဲ၍ ရှာမှီးမှု ထူးခြင်း၊
၈။ ရှာမှီးမှု ထူးခြင်းကို စွဲ၍ ရမှု ထူးခြင်း၊
၉။ ရမှု ထူးခြင်းကို စွဲ၍ မှတ်ထင်မှု ထူးခြင်း။ (ဒီ၊၃၊၂၅၄။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၇၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ထိုးထွင်းသိသောပညာ ရကြောင်းတရား ၄ ပါး

၁။ သူတော်ကောင်းကို မှီဝဲခြင်း၊
၂။ သူတော်ကောင်း တရားကို ကြားနာခြင်း၊
၃။ သင့်လျော်သောအားဖြင့် နှလုံးသွင်းခြင်း၊
၄။ တရားအားလျော်သော အကျင့်ကို ကျင့်ခြင်း။ (သံ၊၃၊၃၅၉။) (သံ၊၃၊၃၆၁။) (သံ၊မြန်၊၃။၃၆၄-၃၆၇။) (သံ၊မြန်၊၃။၃၆၄ ၃၆၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ထီး ၃ မျိုး (ဘုရားရှင် ခွင့်ပြုအပ်သော ထီး ၃ မျိုး)

၁။ သေတစ္ဆတ္တ- ထီးဖြူ၊
၂။ ကိလဉ္ဇစ္ဆတ္တ- ဖျာရက်သကဲ့သို့ နှီးဖြင့် ပြုလုပ်ထားသော ထီး (ဖျာထီး။)၊
၃။ ပဏ္ဏစ္ဆတ္တ- သစ်ရွက်ထီး။ (ဝိ၊၂၊၂၆၂။) (ဝိ၊၂၊၄၅၁။) (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၃၈၅။) (ဝိ၊မြန်၊၂။၂၉၇။) (ဝိ၊မြန်၊၂။၅၁၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ထီးနှင့် ယောဂီ အင်္ဂါ ၃ ပါး

၁။ ထီးသည် ဦးထိပ်ထက်၌ တည်လျက် လှည့်လည်ကျက်စားခြင်း (ထို့အတူ ယောဂီပုဂ္ဂိုလ်သည် ကိလေသာတို့၏ ဦးထိပ်အထက်၌ တည်လျက် လှည့်လည် ကျက်စားရခြင်း)၊
၂။ ထီးသည် ဦးထိပ်၌ ထောက်ပံ့တတ်ခြင်း (ထို့အတူ ယောဂီပုဂ္ဂိုလ်သည် သင့်လျော်သောအားဖြင့် နှလုံးသွင်းခြင်းဟူသော အထောက်အပံ့ ရှိရခြင်း)၊
၃။ ထီးသည် လေပူ နေပူ မိုးပေါက်တို့ကို ပယ်ဖျောက်ခြင်း (ထို့အတူ ယောဂီပုဂ္ဂိုလ်သည် အထူးထူး အပြားပြားသော သမဏဗြာဟ္မဏတို့၏ အယူဟူသော လေ, ရာဂ ဒေါသ မောဟတည်းဟူသော မီးပူ, ကိလေသာ တည်းဟူသော မိုးရေပေါက်တို့ကို ပယ်ဖျောက်ရခြင်း)။ (မိလိန္ဒ၊၄၀၂။) (မိလိန္ဒ၊မြန်။၄၂၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ထီးလှူရကျိုး ၈ ပါး

၁။ အအေးကို မသိရခြင်း၊
၂။ အပူကို မသိရခြင်း၊
၃။ မြူမှုန် အညစ်အကြေး မလိမ်းကျန် မကပ်ငြိခြင်း၊
၄။ ဥပါဒ်ဘေးရန် အန္တရာယ် မရှိခြင်း၊
၅။ အမြဲတမ်း ရိုသေမြတ်နိုး ပူဇော်မှု ခံရခြင်း၊
၆။ သိမ်မွေ့နူးညံ့သော အရေအဆင်း ရှိခြင်း၊
၇။ စိတ်ဓာတ် သန့်ရှင်း ကြည်လင်ခြင်း၊
၈။ တန်ဆာဆင်အပ်သော ထီးတစ်သိန်းတို့သည် ဦးထိပ်၌ ဆောင်းမိုး ထားခြင်း။ (အပ၊၁၊၃၅၈။) (အပ၊မြန်၊၁။၃၆၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ထူးမြတ်သော တရား ၂ ပါး

၁။ လူ့ဘောင်မှ ထွက်ခွာ၍ ရဟန်းဘောင်သို့ ဝင်ရောက် ရဟန်း ပြုပြီး ရဟန်းသာမဏေတို့အား သင်္ကန်း, ဆွမ်း, ကျောင်း, ဆေး ပစ္စည်းလေးပါးတို့ကို စွန့်လွှတ် လှူဒါန်းခြင်း၊
၂။ လူ့ဘောင်မှ ထွက်ခွါ၍ ရဟန်းဘောင်သို့ ဝင်ရောက်ရဟန်းပြုပြီး ခပ်သိမ်းသော ဥပဓိတို့ကို စွန့်လွှတ်လျက် တဏှာကုန်ရာ အရဟတ္တဖိုလ်နိဗ္ဗာန်သို့ ရောက်ခြင်း။ (နေတ္တိ၊ဋ္ဌ၊၁၃၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ထူးသော ဉာဏ်ဖြင့် သိ၍ ပယ်အပ်သော တရား ၂ ပါး

၁။ အဝိဇ္ဇာ၊
၂။ ဘဝတဏှာ။ (သံ၊၃၊၄၈။) (သံ၊မြန်၊၃။၅၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ထူးသော ဉာဏ်ဖြင့် သိ၍ မျက်မှောက်ပြုအပ်သော တရား ၂ ပါး

၁။ ဝိဇ္ဇာ- ဝိဇ္ဇာ ၃ ပါး, ဝိဇ္ဇာ ၈ ပါး၊
၂။ ဝိမုတ္တိ- ကိလေသာမှ လွတ်သော အရဟတ္တဖိုလ်။ (သံ၊၃၊၄၈။) (သံ၊မြန်၊၃။၅၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ထူးသော ဉာဏ်ဖြင့် သိအပ်သော တရား ၁၀ ပါး

၁။ မှန်သော အယူရှိသူအား မှားသော မိစ္ဆာအယူသည် ပျက်စီး၏၊
၂။ မှန်သော အကြံရှိသူအား မှားသော အကြံသည် ပျက်စီး၏၊
၃။ မှန်စွာပြောဆိုသူအား မှားသော စကားသည် ပျက်စီး၏၊
၄။ မှန်သောအမှုကို ပြုသူအား မှားသော အမှုကို ပြုခြင်းသည် ပျက်စီး၏၊
၅။ မှန်သော အသက်မွေးခြင်းရှိသူအား မှားသော အသက်မွေးခြင်းသည် ပျက်စီး၏၊
၆။ မှန်သော အားထုတ်ခြင်းရှိသူအား မှားသော အားထုတ် ခြင်းသည် ပျက်စီး၏၊
၇။ မှန်သော အောက်မေ့ခြင်းရှိသူအား မှားသော အောက်မေ့ခြင်းသည် ပျက်စီး၏၊
၈။ မှန်သော တည်ကြည်ခြင်းရှိသူအား မှားသော တည်ကြည်ခြင်းသည် ပျက်စီး၏၊
၉။ မှန်သော အသိဉာဏ်ရှိသူအား မှားသော အသိဉာဏ်သည် ပျက်စီး၏၊
၁၀။ မှန်သော လွတ်မြောက်ခြင်းရှိသူအား မှားသော လွတ်မြောက်ခြင်းသည် ပျက်စီး၏။ (ဒီ၊၃၊၂၅၉။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၈၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ထူးသော ဉာဏ်ဖြင့် သိအပ်သော တရား ၂ ပါး

၁။ ပြုပြင်အပ်သော သင်္ခတဓာတ်၊
၂။ မပြုပြင် အပ်သော အသင်္ခတဓာတ်။ (ဒီ၊၃၊၂၂၉။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၅၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ထူးသော ဉာဏ်ဖြင့် သိအပ်သော တရား ၃ ပါး

၁။ ကာမဓာတ်၊
၂။ ရူပဓာတ်၊
၃။ အရူပဓာတ်။ (ဒီ၊၃၊၂၃၀။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၅၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ထူးသော ဉာဏ်ဖြင့် သိအပ်သော တရား ၄ ပါး

၁။ ဆင်းရဲခြင်းဟု အရိယာတို့ သိအပ်သော အမှန်တရား- ဒုက္ခအရိယသစ္စာ၊
၂။ ဆင်းရဲဖြစ်ကြောင်းဟု အရိယာတို့သိအပ်သော အမှန် တရား- ဒုက္ခသမုဒယအရိယသစ္စာ၊
၃။ ဆင်းရဲချုပ်ရာ နိဗ္ဗာန်ဟု အရိယာတို့ သိအပ်သော အမှန်တရား- ဒုက္ခနိရောဓအရိယသစ္စာ၊
၄။ ဆင်းရဲချုပ်ရာ နိဗ္ဗာန်သို့ ရောက်ကြောင်းအကျင့်ဟု အရိယာတို့သိအပ်သော အမှန်တရား- ဒုက္ခနိရောဓဂါမိနိမဂ္ဂအရိယသစ္စာ။ (ဒီ၊၃၊၂၃၁။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၅၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ထူးသော ဉာဏ်ဖြင့် သိအပ်သော တရား ၅ ပါး

ကိလေသာမှ လွတ်မြောက်ကြောင်း ၅ ပါးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ထူးသော ဉာဏ်ဖြင့် သိအပ်သော တရား ၆ ပါး

၁။ အမြတ်ဆုံးသော မြင်ရခြင်း၊
၂။ အမြတ် ဆုံးသော ကြားရခြင်း၊
၃။ အမြတ်ဆုံးသော လာဘ်ရခြင်း၊
၄။ အမြတ်ဆုံးသော အကျင့်ကို ကျင့်ရခြင်း၊
၅။ အမြတ်ဆုံးသော လုပ်ကျွေးခြင်း၊
၆။ အမြတ်ဆုံးသော အောက်မေ့ခြင်း။ (ဒီ၊၃၊၂၃၉။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၆၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ထူးသော ဉာဏ်ဖြင့် သိအပ်သော တရား ၇ ပါး

၁။ သိက္ခာ (၃) ပါးကို စောင့်ထိန်းခြင်း၌ ထက်သော ဆန္ဒရှိခြင်းနှင့် သိက္ခာ (၃) ပါးကို စောင့်ထိန်းခြင်း၌ မကင်းသော တောင့်တခြင်း ရှိ၏၊
၂။ တရားကို ဆင်ခြင်ခြင်း၌ ထက်သော ဆန္ဒရှိခြင်းနှင့် တရားကို ဆင်ခြင်ခြင်း၌ မကင်းသော တောင့်တခြင်း ရှိ၏၊
၃။ တဏှာကို ဖျက်ဆီးခြင်း၌ ထက်သော ဆန္ဒရှိခြင်းနှင့် တဏှာကို ဖျက်ဆီးခြင်း၌ မကင်းသော တောင့်တခြင်း ရှိ၏၊
၄။ တစ်ယောက်ထီးတည်း နေခြင်း၌ ထက်သော ဆန္ဒရှိခြင်းနှင့် တစ်ယောက်ထီးတည်း နေခြင်း၌ မကင်းသော တောင့်တခြင်း ရှိ၏၊
၅။ သမ္မပ္ပဓာန် လုံ့လကို ချီးမြှောက်ခြင်း၌ ထက်သော ဆန္ဒရှိခြင်းနှင့် သမ္မပ္ပဓာန်လုံ့လကို ချီးမြှောက်ခြင်း၌ မကင်းသော တောင့်တခြင်း ရှိ၏၊
၆။ သတိပညာ၌ ထက်သော ဆန္ဒ ရှိခြင်းနှင့် သတိပညာ၌ မကင်းသော တောင့်တခြင်း ရှိ၏၊
၇။ အရိယာမဂ်ကို သိမြင်ခြင်း၌ ထက်သော ဆန္ဒရှိခြင်းနှင့် အရိယာမဂ်ကို သိမြင်ခြင်း၌ မကင်းသော တောင့်တခြင်း ရှိ၏။ (ဒီ၊၃၊၂၄၂။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၆၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ထူးသော ဉာဏ်ဖြင့် သိအပ်သော တရား ၈ ပါး

၁။ မိမိသန္တာန်၌ အဆင်းရုပ်ကို ရှုမှတ်၍ အပသန္တာန်၌ ကောင်းသောအဆင်း မကောင်းသော အဆင်းရှိသော ငယ်သော (ကသိုဏ်း) ရုပ်ကို ရှု၏၊ ထိုရုပ်တို့ကို လွှမ်းမိုး၍ သိသည် မြင်သည်ဟု အမှတ်သညာရှိ၏၊ ဤကား ပဌမ အဘိဘာယတနဈာန်တည်း၊
၂။ မိမိသန္တာန်၌ အဆင်းရုပ်ကို ရှုမှတ်၍ အပသန္တာန်၌ ကောင်းသော အဆင်း မကောင်းသော အဆင်းရှိသော ကြီးသော (ကသိုဏ်း) ရုပ်ကို ရှု၏၊ ထိုရုပ် တို့ကို လွှမ်းမိုး၍ သိသည် မြင်သည်ဟု အမှတ်သညာ ရှိ၏၊ ဤကား ဒုတိယ အဘိဘာယတန ဈာန်တည်း၊
၃။ မိမိသန္တာန်၌ အဆင်းရုပ်ကို မရှုမှတ်၊ အပသန္တာန်၌ ကောင်းသော အဆင်း မကောင်းသော အဆင်းရှိသော ငယ်သော (ကသိုဏ်း) ရုပ်ကို ရှု၏၊ ထိုရုပ်တို့ကို လွှမ်းမိုး၍ သိသည် မြင်သည်ဟု အမှတ်သညာ ရှိ၏၊ ဤကား တတိယ အဘိဘာယတနဈာန်တည်း၊
၄။ မိမိသန္တာန်၌ အဆင်းရုပ်ကို ရှုမှတ်၍ အပသန္တာန်၌ ကောင်းသော အဆင်း မကောင်းသော အဆင်းရှိသော ကြီးသော (ကသိုဏ်း) ရုပ်ကို ရှု၏၊ ထိုရုပ်တို့ကို လွှမ်းမိုး၍ သိသည် မြင်သည်ဟု အမှတ်သညာ ရှိ၏၊ ဤကား စတုတ္ထ အဘိဘာယတန ဈာန်တည်း၊
၅။ မိမိသန္တာန်၌ အဆင်း ရုပ်ကို မရှုမှတ်၊ အပသန္တာန်၌ ညိုသော အဆင်း ညိုသော (ကသိုဏ်း) ရုပ်ကို ရှု၏၊ ထိုရုပ်တို့ကို လွှမ်းမိုး၍ သိသည် မြင်သည်ဟု အမှတ်သညာ ရှိ၏၊ ဤကား ပဉ္စမ အဘိဘာယတန ဈာန်တည်း၊
၆။ မိမိသန္တာန်၌ အဆင်း ရုပ်ကို မရှုမှတ်၊ အပသန္တာန်၌ ဝါရွှေသော အဆင်း ဝါရွှေသော (ကသိုဏ်း) ရုပ်တို့ကို ရှု၏၊ ထိုရုပ်တို့ကို လွှမ်းမိုး၍ သိသည် မြင်သည်ဟု အမှတ်သညာ ရှိ၏၊ ဤကား ဆဋ္ဌ အဘိဘာယတနဈာန်တည်း၊
၇။ မိမိသန္တာန်၌ အဆင်းကို မရှုမှတ်၊ အပသန္တာန်၌ နီသောအဆင်း နီသော (ကသိုဏ်း) ရုပ်တို့ကို ရှု၏၊ ထိုရုပ်တို့ကို လွှမ်းမိုး၍ သိသည် မြင်သည်ဟု အမှတ်သညာရှိ၏၊ ဤကား သတ္တမ အဘိဘာယတန ဈာန်တည်း၊
၈။ မိမိသန္တာန်၌ အဆင်းကို မရှုမှတ်၊ အပသန္တာန်၌ ဖြူသောအဆင်း ဖြူသော (ကသိုဏ်း) ရုပ်တို့ကို ရှု၏၊ ထိုရုပ်တို့ကို လွှမ်းမိုး၍ သိသည် မြင်သည်ဟု အမှတ်သညာရှိ၏၊ ဤကား အဋ္ဌမ အဘိဘာယတနဈာန်တည်း။ (ဒီ၊၃၊၂၅၀။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၇၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ထူးသော ဉာဏ်ဖြင့် သိအပ်သော တရား ၉ ပါး

၁။ ပဌမဈာန်သို့ ရောက်၍ နေခြင်း၊
၂။ ဒုတိယ ဈာန်သို့ ရောက်၍ နေခြင်၊
၃။ တတိယဈာန်သို့ ရောက်၍ နေခြင်း၊
၄။ စတုတ္ထဈာန်သို့ ရောက်၍ နေခြင်း၊
၅။ အာကာသာနဉ္စာယတနဈာန်သို့ ရောက်၍ နေခြင်း၊
၆။ ဝိညာဏဉ္စာ ယတနဈာန်သို့ ရောက်၍ နေခြင်း၊
၇။ အာကိဉ္စညာယတနဈာန်သို့ ရောက်၍ နေခြင်း၊
၈။ နေဝ သညာနာသညာယတနဈာန်သို့ ရောက်၍ နေခြင်း၊
၉။ သညာဝေဒနာတို့၏ ချုပ်ခြင်း (နိရောဓသမာပတ်) သို့ ရောက်၍ နေခြင်း။ (ဒီ၊၃၊၂၅၄။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၇၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ထူးသော အဖို့ရှိသော တရား ၁၀ ပါး

၁။ သူ့အသက်ကို သတ်ခြင်းမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၂။ မပေးသည်ကို ခိုးယူခြင်းမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၃။ ကာမဂုဏ်တို့၌ မှားသောအားဖြင့် ကျင့်ခြင်းမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၄။ မဟုတ်မမှန် ပြောခြင်းမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၅။ ကုန်းတိုက်ခြင်းမှ ရှောင် ကြဉ်ခြင်း၊
၆။ ကြမ်းတမ်းသော စကားကို ပြောခြင်းမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၇။ ပြိန်ဖျင်းသော စကားကို ပြောခြင်းမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၈။ လွန်စွာ မမက်မောခြင်း၊
၉။ မပျက်စီးစေလိုခြင်း၊
၁၀။ မှန်သော အယူရှိခြင်း။ (ဒီ၊၃၊၂၅၇။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၈၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ထူးသော အဖို့ရှိသော တရား ၂ ပါး

၁။ ဆုံးမလွယ်ခြင်း၊
၂။ ကောင်းသော အဆွေခင်ပွန်း ရှိခြင်း။ (ဒီ၊၃၊၂၂၈။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၅၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ထူးသော အဖို့ရှိသော တရား ၃ ပါး

၁။ အလောဘဟူသော ကုသိုလ်မူလ၊
၂။ အဒေါသဟူသော ကုသိုလ်မူလ၊
၃။ အမောဟဟူသော ကုသိုလ်မူလ။ (ဒီ၊၃၊၂၃၀။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၅၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ထူးသော အဖို့ရှိသော တရား ၄ ပါး

၁။ ကာမယောဂဝိသံယောဂ-ကာမယောဂနှင့် မယှဉ်ခြင်း, ကာမယောဂမှ ကင်းခြင်း၊
၂။ ဘဝယောဂဝိသံယောဂ- ဘဝယောဂမှ ကင်းကြောင်းတရား၊
၃။ ဒိဋ္ဌိယောဂဝိသံယောဂ- ဒိဋ္ဌိယောဂနှင့် မယှဉ်သော, ဒိဋ္ဌိယောဂနှင့် ကင်းကွာသော တရား၊
၄။ အဝိဇ္ဇာယောဂဝိသံယောဂ- အဝိဇ္ဇာယောဂနှင့် မယှဉ်သော, အဝိဇ္ဇာယောဂနှင့် ကင်းကွာသော တရား။ (ဒီ၊၃၊၂၃၁။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၅၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ထူးသော အဖို့ရှိသော တရား ၅ ပါး

၁။ သဒ္ဓိန္ဒြေ၊
၂။ ဝီရိယိန္ဒြေ၊
၃။ သတိန္ဒြေ၊
၄။ သမာဓိန္ဒြေ၊
၅။ ပညိန္ဒြေ။ (ဒီ၊၃၊၂၃၃။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၅၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ထူးသော အဖို့ရှိသော တရား ၆ ပါး

၁။ ဘုရား၌ ရိုသေလေးစားခြင်း၊
၂။ တရားတော်၌ ရိုသေ လေးစားခြင်း၊
၃။ သံဃာတော်၌ ရိုသေလေးစားခြင်း၊
၄။ သိက္ခာ (၃) ပါး၌ ရိုသေလေးစားခြင်း၊
၅။ မမေ့မလျော့ခြင်း (ကောင်းသော အကျင့်) ၌ ရိုသေလေးစားခြင်း၊
၆။ ပဋိသန္ထာရ (ပျူငှာစွာ ဆက်ဆံခြင်း) ၌ ရိုသေလေးစားခြင်း။ (ဒီ၊၃၊၂၃၈။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၆၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ထူးသော အဖို့ရှိသော တရား ၇ ပါး

၁။ သဒ္ဓါတရား ရှိခြင်း၊
၂။ ရှက်ခြင်း ရှိခြင်း၊
၃။ ကြောက် လန့်ခြင်း ရှိခြင်း၊
၄။ အကြားအမြင် များခြင်း၊
၅။ အားထုတ်သော ဝီရိယရှိခြင်း၊
၆။ ထင်သော သတိရှိခြင်း၊
၇။ ပညာရှိခြင်း။ (ဒီ၊၃၊၂၄၂။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၆၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ထူးသော အဖို့ရှိသော တရား ၈ ပါး

၁။ ငါသည် အမှုကိစ္စကို ပြုရအံ့၊ အမှုကိစ္စပြုသော ငါသည် ဘုရား၏အဆုံးအမကို နှလုံးသွင်းရန် မလွယ်၊ မျက်မှောက် မပြုရသေးသော တရားကို မျက်မှောက်ပြုခြင်းငှာ ဝီရိယကို ဖြစ်စေအံ့ဟု စိတ်အကြံဖြစ်ကာ ဝီရိယကို ဖြစ်စေ၏၊ ဤကား ရှေးဦးစွာသော အားထုတ်ခြင်း၏ အကြောင်း၊
၂။ ငါသည် အမှုကိစ္စကို ပြုပြီးပြီ၊ အမှုကိစ္စ ပြုသော ငါသည် ဘုရား၏အဆုံးအမကို နှလုံးသွင်းရန် မစွမ်းနိုင်၊ မျက်မှောက် မပြုရ သေးသော တရားကို မျက်မှောက်ပြုခြင်းငှာ ဝီရိယကို ဖြစ်စေအံ့ဟု စိတ်အကြံဖြစ်ကာ ဝီရိယကို ဖြစ်စေ၏၊ ဤကား နှစ်ခုမြောက်သော အားထုတ်ခြင်း၏ အကြောင်း၊
၃။ ငါသည် ခရီးသွားရအံ့၊ အမှုကိစ္စပြုသော ငါသည် ဘုရား၏ အဆုံးအမကို နှလုံးသွင်းရန် မလွယ်၊ ဝီရိယကို ဖြစ်စေအံ့ဟု စိတ်အကြံဖြစ်ကာ ဝီရိယကို ဖြစ်စေ၏၊ ဤကား သုံးခုမြောက်သော အားထုတ် ခြင်း၏ အကြောင်း၊
၄။ ငါသည် ခရီးသွားပြီးပြီ အမှုကိစ္စပြုသော ငါသည် ဘုရား၏ အဆုံးအမကို နှလုံးသွင်းရန် မစွမ်းနိုင်၊ ဝီရိယကို ဖြစ်စေအံ့ဟု စိတ်အကြံဖြစ်ကာ ဝီရိယကို ဖြစ်စေ၏၊ ဤကား လေးခုမြောက်သော အားထုတ်ခြင်း၏ အကြောင်း၊
၅။ ဆွမ်းခံ သွားသည် ရှိသော် ကြမ်းသော နုသော ဆွမ်းဘောဇဉ်ကို ပြည့်စုံအောင် မရ၊ ကိုယ်သည် ပေါ့၏၊ အမှုကိစ္စပြုရန် ခံ့၏၊ ဝီရိယကို ဖြစ်စေအံ့ဟု စိတ်အကြံဖြစ်ကာ ဝီရိယကို ဖြစ်စေ၏၊ ဤကား ငါးခုမြောက်သော အားထုတ်ခြင်း၏ အကြောင်း၊
၆။ ဆွမ်းခံသွားသည်ရှိသော် ကြမ်းသော နုသော ဆွမ်းဘောဇဉ်ကို ပြည့်စုံအောင် ရခဲ့၏၊ ကိုယ်သည် အားရှိ၏၊ အမှုကိစ္စပြုရန် ခံ့၏၊ ဝီရိယကို ဖြစ်စေအံ့ဟု စိတ်အကြံဖြစ်ကာ ဝီရိယကို ဖြစ်စေ၏၊ ဤကား ခြောက်ခုမြောက်သော အားထုတ်ခြင်း၏ အကြောင်း၊
၇။ အနည်းငယ်မျှသော အနာသည် ဖြစ်၏၊ အနာသည် တိုးပွားရာသော အကြောင်းရှိ၏၊ ဝီရိယကို ဖြစ်စေအံ့ဟု စိတ်အကြံ ဖြစ်ကာ ဝီရိယကို ဖြစ်စေ၏၊ ဤကား ခုနစ်ခုမြောက်သော အားထုတ်ခြင်း၏ အကြောင်း၊
၈။ အနာမှ ထ၏၊ အနာမှ ထ၍ မကြာသေး၊ ပြန်ဖြစ်ရာသော အကြောင်းရှိ၏၊ ဝီရိယကို ဖြစ်စေအံ့ဟု စိတ်အကြံဖြစ်ကာ ဝီရိယကို ဖြစ်စေ၏၊ ဤကား ရှစ်ခုမြောက်သော အားထုတ်ခြင်း၏ အကြောင်း။ (ဒီ၊၃၊၂၄၇။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၇၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ထူးသော အဖို့ရှိသော တရား ၉ ပါး

၁။ ငါ၏ အကျိုးမဲ့ကို ပြုဖူးသည်ဟု ထိုအကျိုးမဲ့ ပြုခြင်းကို ထိုပုဂ္ဂိုလ်၌ အဘယ်အကြောင်းကြောင့် ရနိုင်အံ့နည်းဟု ရန်ငြိုးကို ဖြေ၏၊
၂။ ငါ၏ အကျိုးမဲ့ကို ပြုနေဆဲဟု ထိုအကျိုးမဲ့ပြုခြင်းကို ထိုပုဂ္ဂိုလ်၌ အဘယ်အကြောင်းကြောင့် ရနိုင် အံ့နည်းဟု ရန်ငြိုးကို ဖြေ၏၊
၃။ ငါ၏ အကျိုးမဲ့ကို ပြုလတ္တံ့ဟု ထိုအကျိုးမဲ့ပြုခြင်းကို ထိုပုဂ္ဂိုလ်၌ အဘယ်အကြောင်းကြောင့် ရနိုင်အံ့နည်းဟု ရန်ငြိုးကို ဖြေ၏၊
၄။ ငါချစ်ခင် နှစ်သက်သော ပုဂ္ဂိုလ်၏ အကျိုးမဲ့ကို ပြုဖူးပြီဟု ထိုအကျိုးမဲ့ပြုခြင်းကို ထိုပုဂ္ဂိုလ်၌ အဘယ် အကြောင်းကြောင့် ရနိုင်အံ့နည်းဟု ရန်ငြိုးကို ဖြေ၏၊
၅။ ငါချစ်ခင်နှစ်သက်သော ပုဂ္ဂိုလ်၏ အကျိုးမဲ့ကို ပြုနေဆဲဟု ထိုအကျိုးမဲ့ပြုခြင်းကို ထိုပုဂ္ဂိုလ်၌ အဘယ်အကြောင်းကြောင့် ရနိုင်အံ့ နည်းဟု ရန်ငြိုးကို ဖြေ၏၊
၆။ ငါ ချစ်ခင်နှစ်သက်သော ပုဂ္ဂိုလ်၏ အကျိုးမဲ့ကို ပြုလတ္တံ့ဟု ထိုအကျိုးမဲ့ပြုခြင်းကို ထိုပုဂ္ဂိုလ်၌ အဘယ်အကြောင်းကြောင့် ရနိုင်အံ့နည်းဟု ရန်ငြိုးကို ဖြေ၏၊
၇။ ငါ မနှစ်သက်သော ပုဂ္ဂိုလ်၏ အကျိုးကို ပြုဖူးသည်ဟု ထိုအကျိုးမဲ့ပြုခြင်းကို ထိုပုဂ္ဂိုလ်၌ အဘယ်အကြောင်းကြောင့် ရနိုင်အံ့နည်းဟု ရန်ငြိုးကို ဖြေ၏၊
၈။ ငါ မနှစ်သက်သော ပုဂ္ဂိုလ်၏ အကျိုးကို ပြုနေဆဲဟု ထိုအကျိုးမဲ့ပြုခြင်းကို ထိုပုဂ္ဂိုလ်၌ အဘယ်အကြောင်းကြောင့် ရနိုင်အံ့ နည်းဟု ရန်ငြိုးကို ဖြေ၏၊
၉။ ငါ မနှစ်သက်သော ပုဂ္ဂိုလ်၏ အကျိုးကို ပြုလတ္တံ့ဟု ထိုအကျိုးမဲ့ ပြုခြင်းကို ထိုပုဂ္ဂိုလ်၌ အဘယ်အကြောင်းကြောင့် ရနိုင်အံ့နည်းဟု ရန်ငြိုးကို ဖြေ၏။ (ဒီ၊၃၊၂၅၄။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၇၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ထူးသောဉာဏ်ဖြင့် ပိုင်းခြားသိအပ်သော တရား ၅ ပါး

၁။ ရူပုပါဒါနက္ခန္ဓာ၊
၂။ ဝေဒနုပါဒါ နက္ခန္ဓာ၊
၃။ သညုပါဒါနက္ခန္ဓာ၊
၄။ သင်္ခါရုပါဒါနက္ခန္ဓာ၊
၅။ ဝိညာဏုပါဒါနက္ခန္ဓာ။ (သံ၊၃၊၄၈။) (သံ၊မြန်၊၃။၅၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ထူးသောဉာဏ်ဖြင့် သိ၍ ပွားများအပ်သော တရား ၂ ပါး

၁။ သမထ-နီဝရဏတရားတို့ကို ငြိမ်းစေ တတ်သော သမာဓိ၊
၂။ ဝိပဿနာ- အနိစ္စ အစရှိသည်၏ အစွမ်းဖြင့် အထူးထူး အပြားပြား အားဖြင့် ရှုခြင်း။ (သံ၊၃၊၄၈။) (သံ၊မြန်၊၃။၅၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ထေယျသတ္ထသိက္ခာပုဒ်၌ အင်္ဂါ ၃ ပါး

၁။ ခိုးသူ ကုန်သည်အပေါင်း ဖြစ်ခြင်း၊
၂။ ခိုးသူ ကုန်သည်မှန်း သိလျက် တိုင်ပင်၍ အချိန်းအချက် ပြုခြင်း၊
၃။ အချိန် စသည် မချွတ်ယွင်းဘဲ သွားခြင်း။ (ဝိမတိ၊၂၊၄၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ထေယျသတ္ထသိက္ခာပုဒ်၌ အင်္ဂါ ၄ မျိုး

၁။ ခိုးမှု ပြုပြီး, မပြုရသေးသော ခိုးသူ ကုန်သည်အပေါင်း ဖြစ်ခြင်း၊
၂။ သိခြင်း၊
၃။ အချိန်းအချက် ပြုခြင်း၊
၄။ အချိန်အခါ, နေ့ရက် ချွတ်ယွင်းမှု မရှိဘဲ သွားခြင်း။ (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၃၊၈၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ထေယျသံဝါသက ၃ မျိုး

၁။ လိင်္ဂတ္ထေနက- ရှင် ရဟန်း အသွင်ကို ခိုးယူခြင်း၊
၂။ သံဝါသတ္ထေနက- ငါ ဆယ်ဝါရပြီ ဆယ့်ငါးဝါရပြီ စသည်ဖြင့် ပေါင်းသင်းခြင်းကို ခိုးယူခြင်း၊
၃။ ဥဘယတ္ထေနက- အထက်ပါ နှစ်မျိုးလုံးကို ခိုးယူခြင်း။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၉၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ထေယျာဝဟာရ စသော ခိုးခြင်း ၅ မျိုး

၁။ ထေယျာဝဟာရ- ခိုးသူ၏ ဖြစ်ကြောင်း ဖြစ်ရာ ချိန်စဉ်းလဲ တင်းစဉ်းလဲ စသည်ဖြင့် လှည့်ပတ်၍ ခိုးခြင်း၊
၂။ ပသယှာဝဟာရ- လွှမ်းမိုးနှိပ်စက် အနိုင်ထက်ပြု၍ ခိုးခြင်း၊
၃။ ပရိကပ္ပါဝဟာရ- ဘဏ္ဍာကို ဖြစ်စေ, ယူရာအရပ်ကို ဖြစ်စေ ကြံဆ၍ ခိုးခြင်း၊
၄။ ပဋိစ္ဆန္နာဝဟာရ- မြက်စသည်ဖြင့် ဖုံးကွယ်ထားပြီး နောက်မှ ခိုးယူခြင်း၊
၅။ ကုသာဝဟာရ- မဲလိပ်ရွှေ့ပြောင်း၍ ခိုးခြင်း။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၆၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ထေရကရဏ တရား ၄ ပါး

၁။ သီလရှိခြင်း၊
၂။ ပိဋကအကြားအမြင် များခြင်း၊
၃။ ဈာန်လေးပါး တို့ကို ရရှိခြင်း၊
၄။ အာသဝေါကုန်ခန်း ရဟန္တာဖြစ်ခြင်း။ (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၈၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ထေရဂါထာ၌ နိပါတ်ပေါင်း ၂၁ မျိုး

၁။ ဧကကနိပါတ်၊
၂။ ဒုကနိပါတ်၊
၃။ တိကနိပါတ်၊
၄။ စတုက္က နိပါတ်၊
၅။ ပဉ္စကနိပါတ်၊
၆။ ဆက္ကနိပါတ်၊
၇။ သတ္တကနိပါတ်၊
၈။ အဋ္ဌကနိပါတ်၊
၉။ နဝက နိပါတ်၊
၁၀။ ဒသကနိပါတ်၊
၁၁။ ဧကာဒသကနိပါတ်၊
၁၂။ ဒွါဒသကနိပါတ်၊
၁၃။ တေရသက နိပါတ်၊
၁၄။ စုဒ္ဒသကနိပါတ်၊
၁၅။ သောဠသကနိပါတ်၊
၁၆။ ဝီသတိနိပါတ်၊
၁၇။ တိံသနိပါတ်၊
၁၈။ စတ္တာလီသနိပါတ်၊
၁၉။ ပညာသနိပါတ်၊
၂၀။ သဋ္ဌိနိပါတ်၊
၂၁။ သတ္တတိနိပါတ်။ (ထေရ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ထေရီဂါထာ၌ နိပါတ်ပေါင်း ၁၆ မျိုး

၁။ ဧကကနိပါတ်၊
၂။ ဒုကနိပါတ်၊
၃။ တိကနိပါတ်၊
၄။ စတုက္ကနိပါတ်၊
၅။ ပဉ္စကနိပါတ်၊
၆။ ဆက္ကနိပါတ်၊
၇။ သတ္တကနိပါတ်၊
၈။ အဋ္ဌကနိပါတ်၊
၉။ နဝကနိပါတ်၊
၁၀။ ဧကာဒသကနိပါတ်၊
၁၁။ ဒွါဒသကနိပါတ်၊
၁၂။ သောဠသကနိပါတ်၊
၁၃။ ဝီသတိနိပါတ်၊
၁၄။ တိံသနိပါတ်၊
၁၅။ စတ္တာလီသနိပါတ်၊
၁၆။ မဟာနိပါတ်။ (ထေရ၊ဋ္ဌ၊၁၊၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ထေရ် ၃ မျိုး

၁။ အသက်အရွယ်အားဖြင့် ကြီးသော ဇာတိထေရ်၊
၂။ တရားဂုဏ်အားဖြင့် ကြီးသော ဓမ္မထေရ်၊
၃။ သမုတ်အပ်သောအားဖြင့် ကြီးသော သမ္မုတိထေရ်။ (ဒီ၊၃၊၁၈၂။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၀၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ထောက်ပံ့ခြင်း ၂ မျိုး

၁။ ပစ္စည်းဖြင့် ထောက်ပံ့ခြင်း- အာမိသသင်္ဂဟ၊
၂။ တရားဖြင့် ထောက်ပံ့ခြင်း- ဓမ္မသင်္ဂဟ၊ (အံ၊၁၊၉၁။) (အံ၊မြန်၊၁။၁၀၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ထောပတ် လှူရကျိုး ၅ ပါး

၁။ ခွန်အားဗလနှင့် ပြည့်စုံသူ ဖြစ်ခြင်း၊
၂။ ရုပ်အဆင်း လှပ တင့်တယ်သူ ဖြစ်ခြင်း၊
၃။ ရွှင်လန်းဝမ်းမြောက်ဖွယ် ဖြစ်သော သား (သမီး) ရှိသူ ဖြစ်ခြင်း၊
၄။ အနာရောဂါကင်းသူ ဖြစ်ခြင်း၊
၅။ သန့်ရှင်းစင်ကြယ်သူ ဖြစ်ခြင်း။ (အပ၊၁၊၃၆၈။) (အပ၊မြန်၊၁။၃၇၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ထောပတ်ကြည်၏ ဂုဏ် ၃ ပါး

၁။ အဆင်းနှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၂။ အနံ့နှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၃။ အရသာနှင့် ပြည့်စုံခြင်း။ (မိလိန္ဒ၊၃၀၈။) (မိလိန္ဒ၊မြန်။၃၂၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဒကာဒကာမများ မလေးစားကြောင်း တရား ၅ ပါး

၁။ ရဟန်းသည် အဆွေခင်ပွန်း မဟုတ်ပါဘဲ အကျွမ်းတဝင် ပြုတတ်ခြင်း၊
၂။ မစိုးပိုင်ဘဲလျက်လည်း (စိုးပိုင်သကဲ့သို့) စီရင်တတ်ခြင်း၊
၃။ စွန့်လွှတ် (ကွဲပြား) ပြီးသူတို့ကိုလည်း (စေ့စပ်ရန်) မှီဝဲလေ့ရှိခြင်း၊
၄။ နားရင်း၌ ကပ်၍လည်း တိုးတိုးပြောလေ့ရှိခြင်း၊
၅။ အလွန်လည်း တောင်းတတ်ခြင်း။ (အံ၊၂၊၁၂၀။) (အံ၊မြန်၊၂။ ၁၄၇-၁၄၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဒကာဒကာမများ လေးစားကြောင်း တရား ၅ ပါး

၁။ ရဟန်းသည် အဆွေခင်ပွန်း မဟုတ်ဘဲ အကျွမ်းတဝင်ပြုလေ့ မရှိခြင်း၊
၂။ မစိုးပိုင်ဘဲလျက်လည်း (စိုးပိုင်သကဲ့သို့) စီရင်လေ့ မရှိခြင်း၊
၃။ စွန့်လွှတ် (ကွဲပြား) ပြီးသူတို့ကိုလည်း (စေ့စပ်ရန်) မှီဝဲလေ့ မရှိခြင်း၊
၄။ နားရင်း၌ ကပ်၍လည်း တိုးတိုးပြောလေ့ မရှိခြင်း၊
၅။ အလွန်လည်း မတောင်းတတ်ခြင်း။ (အံ၊၂၊၁၂၀။) (အံ၊မြန်၊၂။၁၄၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဒက္ခိဏာဝိသုဒ္ဓိ ၄ ပါး

အလှူ၏ သန့်ရှင်းစင်ကြယ်ကြောင်း ၄ ပါးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဒဏ် ၃ ပါး

၁။ ကာယဒဏ္ဍ- ကာယဒုစရိုက် သုံးပါး၊
၂။ ဝစီဒဏ္ဍ- ဝစီဒုစရိုက် လေးပါး၊
၃။ မနော ဒဏ္ဍ- မနောဒုစရိုက် သုံးပါး။ (မဟာနိ၊၃၁၅။) (စူဠနိ၊၂၂၉။) (အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၄၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဒဏ်ကြီး ၁၀ ပါး

၁။ ကြမ်းတမ်းပြင်းထန်သော ဦးခေါင်းကိုက်ခဲခြင်း စသော ရောဂါဝေဒနာ ဖြစ်ခြင်း၊
၂။ ပစ္စည်းဥစ္စာများ အကြောင်းအမျိုးမျိုးဖြင့် ဆုတ်ယုတ်ပျက်စီးခြင်း၊
၃။ ခန္ဓာကိုယ် ခြေပြတ်, လက်ပြတ်စသည် ဖြစ်ခြင်း၊
၄။ မျက်စိကွယ်ခြင်း, နူနာစွဲခြင်း, လေငန်းဖြတ်ခြင်း စသော ကြီးလေးသော အနာရောဂါ ဖြစ်ခြင်း၊
၅။ ရူးသွပ်ခြင်းသို့ ရောက်ခြင်း၊
၆။ ရာထူး ဌာနန္တရများ ဖယ်ရှားခံရခြင်း၊
၇။ ကြမ်းတမ်းသော စွပ်စွဲမှုများကို ခံရခြင်း၊
၈။ မိမိ၏ မှီခို အားထားရာဖြစ်သော ဆွေမျိုးများ သေဆုံးပျက်စီးခြင်း၊
၉။ စည်းစိမ်ဥစ္စာများ ဆွေးမြည့် ပျက်စီးခြင်း, ရွှေတုံးရွှေခဲများမှ မီးသွေးခဲ စသည် ဖြစ်သွားခြင်း, အိမ်မီးလောင်ခံရခြင်း၊
၁၀။ သေလွန်ပြီးနောက် အပါယ်ငရဲသို့ ကျရောက်ရခြင်း။ (ဓမ္မ၊၃၄။) (ဓမ္မ၊ဋ္ဌ၊၂၊၄၄။) (အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၇၁။) (ဓမ္မ၊မြန်။၃၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဒန္တပေါနသိက္ခာပုဒ်၌ အင်္ဂါ ၄ မျိုး

၁။ အကပ်မခံထားသော အာဟာရ ဖြစ်ခြင်း၊
၂။ ခွင့်ပြုထားသော အာဟာရ မဟုတ်ခြင်း၊
၃။ မီးခိုး အစရှိသော အာပတ်၏ အင်္ဂါဟု ပြောဆိုခြင်းငှာ မထိုက်သော ခဲဖွယ်ဘောဇဉ် မဟုတ်သည် ဖြစ်ခြင်း၊
၄။ စားမျိုခြင်း။ (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၃၊၇၅။) (ဝိမတိ၊၂၊၃၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဒန်ပူမဝါး အပြစ် ၅ ပါး

၁။ မျက်စိ မကြည်မလင်ခြင်း၊
၂။ ခံတွင်းနံ့ မကောင်းခြင်း၊
၃။ အရသာကို ဆောင်သော အကြောတို့ မစင်ကြယ်ခြင်း၊
၄။ သည်းခြေ သလိပ်သည် အစာကို မြှေးယှက်ခြင်း၊
၅။ ထမင်းမမြိန်ခြင်း။ (ဝိ၊၄၊၂၇၈။) (အံ၊၂၊၂၁၉။) (ဝိ၊မြန်၊၄။၂၈၂။) (အံ၊မြန်၊၂။၂၇၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဒန်ပူဝါးကျိုး ၅ ပါး

၁။ မျက်စိကြည်လင်ခြင်း၊
၂။ ခံတွင်းအနံ့ ကောင်းခြင်း၊
၃။ အရသာကို ဆောင်သော အကြောတို့ စင်ကြယ်ခြင်း၊
၄။ သည်းခြေသလိပ်သည် အစာကို မမြှေးယှက်ခြင်း၊
၅။ ထမင်းမြိန်ခြင်း။ (ဝိ၊၄၊၂၇၈။) (အံ၊၂၊၂၁၉။) (ဝိ၊မြန်၊၄။၂၈၂။) (အံ၊မြန်၊၂။၂၇၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဒွါရဝတီမြို့၏ ညီနောင်မင်းသား ၁၀ ပါး

၁။ ဝါသုဒေဝ၊
၂။ ဗလဒေဝ၊
၃။ စန္ဒဒေဝ၊
၄။ သူရိယဒေဝ၊
၅။ အဂ္ဂိဒေဝ၊
၆။ ဝရုဏဒေဝ၊
၇။ ပဇ္ဇုန၊
၈။ အဇ္ဇုန၊
၉။ ဃဋပဏ္ဍိတ၊
၁၀။ အင်္ကုရ။ (ပေတ၊ဋ္ဌ၊၈၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဒွေဘာဂသိက္ခာပုဒ်၌ အဖို့အစု ၄ မျိုး

၁။ မဲနက်သော သိုးမွေးတို့၏ အဖို့အစု နှစ်ခု၊
၂။ ဖြူသော သိုးမွေးတို့၏ အဖို့အစု တစ်ခု၊
၃။ ညိုရွှေရော အရောင်ကြောင်သော သိုးမွေးတို့၏ အဖို့အစု တစ်ခု။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၆၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဒသက ၁၀ မျိုး

၁။ မန္ဒဒသက- အသက်တမ်းတစ်ရာရှိသော ပုဂ္ဂိုလ်၏ များသောအားဖြင့် သတိပညာ နုံ့နှေးသော ပထမ ဆယ်နှစ်၊
၂။ ခိဍ္ဍာဒသက- မြူးတူးပျော်ရွှင်ခြင်းများသော ဒုတိယ ဆယ်နှစ်၊
၃။ ဝဏ္ဏဒသက- အဆင်းနှင့် ပြည့်စုံသောအားဖြင့် ဖြစ်သော တတိယ ဆယ်နှစ်၊
၄။ ဗလဒသက- ခွန်အား သန်မာသောအားဖြင့် ဖြစ်သော စတုတ္ထဆယ်နှစ်၊
၅။ ပညာဒကက- ပညာဉာဏ် ပွင့်လင်းသောအားဖြင့် ဖြစ်သော ပဉ္စမ ဆယ်နှစ်၊
၆။ ဟာနိဒသက- ခိဍ္ဍာ, ဝဏ္ဏ, ဗလ, ပညာ ဆုတ်ယုတ်သောအားဖြင့် ဖြစ်သော ဆဋ္ဌ ဆယ်နှစ်၊
၇။ ပဗ္ဘာရဒသက- ခန္ဓာကိုယ် ရှေ့သို့ ကိုင်းသောအားဖြင့် ဖြစ်သော သတ္တမ ဆယ်နှစ်၊
၈။ ဝင်္ကဒသက- ခန္ဓကိုယ်သည် ထယ်ကိုင်းကဲ့သို့ ကုန်းသောအားဖြင့် ဖြစ်သော အဋ္ဌမ ဆယ်နှစ်၊
၉။ မောမူဟဒသက- အလွန် တွေဝေသော သတိ မေ့သောအားဖြင့် ဖြစ်သော နဝမ ဆယ်နှစ်၊
၁၀။ သယနဒသက- အိပ်ရာ ညောင်စောင်း၌ လဲလျောင်းခြင်း များသောအားဖြင့် ဖြစ်သော ဒသမ ဆယ်နှစ်။ (ဝိသုဒ္ဓိ၊၂၊၂၅၄။) (ဇာ၊ဋ္ဌ၊၄၊၃၉၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဒဿနဘူမိဖြင့် ပယ်အပ်သော သံယောဇဉ် ၃ ပါး

၁။ သက္ကာယဒိဋ္ဌိ၊
၂။ ဝိစိကိစ္ဆာ၊
၃။ သီလဗ္ဗတ ပရာမာသ။ (နေတ္တိ၊ဋ္ဌ၊၁၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဒဿနသမာပတ္တိ ၄ ပါး

၁။ သုံးဆယ့်နှစ်ပါးသော ကောဋ္ဌာသ၌ အနိစ္စ စသည်အားဖြင့် အားထုတ် အပ်သော ဝိပဿနာသည် ပဌမဒဿနသမာပတ္တိ၊
၂။ အရိုးဟူသော အာရုံ၌ အနိစ္စ စသည်ဖြင့် အားထုတ်အပ်သော ဝိပဿနာသည် ဒုတိယဒဿနသမာပတ္တိ၊
၃။ သေက္ခပုဂ္ဂိုလ်, ပုထုဇဉ် ပုဂ္ဂိုလ်တို့၏ စိတ်ကို ပိုင်းခြား၍ သိတတ်သော ဉာဏ်သည် တတိယဒဿနသမာပတ္တိ၊
၄။ ရဟန္တာပုဂ္ဂိုလ်၏ စိတ်ကို ပိုင်းခြား၍ သိတတ်သော ဉာဏ်သည် စတုတ္ထဒဿနသမာပတ္တိ။ (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၇၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဒဿနသမာပတ္တိ ၄ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ ပဌမဈာန်သည် ပဌမ ဒဿနသမာပတ္တိ၊
၂။ ဒုတိယ ဈာန်သည် ဒုတိယ ဒဿနသမာပတ္တိ၊
၃။ တတိယဈာန်သည် တတိယ ဒဿနသမာပတ္တိ၊
၄။ စတုတ္ထဈာန်သည် စတုတ္ထ ဒဿနသမာပတ္တိ၊ ။ (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၇၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဒဿနသမာပတ္တိ ၄ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ ပဌမမဂ်သည် ပဌမ ဒဿနသမာပတ္တိ၊
၂။ ဒုတိယ မဂ်သည် ဒုတိယ ဒဿနသမာပတ္တိ၊
၃။ တတိယမဂ်သည် တတိယ ဒဿနသမာပတ္တိ၊
၄။ စတုတ္ထ မဂ်သည် စတုတ္ထ ဒဿနသမာပတ္တိ။ (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၇၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဒဿနသမာပတ္တိ ၄ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ အားထုတ်ခြင်းကို စွဲ၍ ကောဋ္ဌာသကို သိခြင်းအား လျောက်ပတ်သော သမာဓိကို ရ၍ စိတ်တည်ကြည်လတ်သော် ‘‘ဤငါ၏ကိုယ်၌ ဆံပင် အမွေး စသော ၃၂ ကောဋ္ဌာသတို့သာ ရှိကုန်၏’’ဟု စူးစိုက်ဆင်ခြင်၏၊ ဤကား ဆံ အစရှိသည်ကို စက်ဆုပ်ဖွယ်ဟု ရှုသဖြင့် ဖြစ်သော ဉာဏ်အမြင်သို့ ရောက်ခြင်း၊
၂။ အားထုတ် ခြင်းကို စွဲ၍ ကောဋ္ဌာသကို သိခြင်းအား လျောက်ပတ်သော သမာဓိကို ရ၍ စိတ်တည်ကြည် လတ်သော် ကိုယ်တွင်းရှိသော ဆံ စသော ၃၂ ကောဋ္ဌာသ အရေ အသား အသွေးကို လွန်၍ အရိုးကို ဆင်ခြင်၏၊ ဤကား အရိုးကို စက်ဆုပ်ဖွယ်ဟု ရှုသဖြင့် ဖြစ်သော ဉာဏ်အမြင်သို့ ရောက်ခြင်း၊
၃။ အားထုတ်ခြင်းကို စွဲ၍ ကောဋ္ဌာသကို သိခြင်းအား လျောက်ပတ်သော သမာဓိကို ရ၍ စိတ်တည်ကြည်လတ်သော် ကိုယ်တွင်းရှိ ၃၂ ပါးသော ကောဋ္ဌာသတို့ ရှိကုန်၏၊ အရေ အသား အသွေးကို လွန်၍ အရိုးကိုလည်း ဆင်ခြင်၏၊ ပစ္စုပ္ပန် တမလွန် နှစ်ပါးစုံ မပြတ်သော ပုဂ္ဂိုလ်၏ ဝိညာဉ်ကိုလည်း သိ၏။ ဤကား သုံးကြိမ်မြောက် ဉာဏ် အမြင်သို့ ရောက်ခြင်း၊
၄။ အားထုတ်ခြင်းကို စွဲ၍ ကောဋ္ဌာသကို သိခြင်းအား လျောက်ပတ်သော သမာဓိကို ရ၍ စိတ်တည်ကြည်လတ်သော် ကိုယ်တွင်းရှိ ၃၂ ပါးသော ကောဋ္ဌာသတို့ ရှိကုန်၏၊ အရေ အသား အသွေးကို လွန်၍ အရိုးကိုလည်း ဆင်ခြင်၏၊ ပစ္စုပ္ပန် တမလွန် နှစ်ပါးစုံ ပြတ်သော ပုဂ္ဂိုလ်၏ ဝိညာဉ်ကိုလည်း သိ၏၊ ဤကား လေးကြိမ်မြောက် ဉာဏ်အမြင်သို့ ရောက်ခြင်း။ (ဒီ၊၃၊၈၆-၈၇။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၉၂-၉၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဒဿိတာပတ္တိပညတ် ၂ မျိုး

၁။ ပြုလုပ်သူကို မပြအပ်သော ပညတ်၊
၂။ ပြုလုပ်သူကို ပြအပ်သော ပညတ်။ (ဝဇိရ၊၆၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဒါန ၂ မျိုး

၁။ အာမိသဒါန- ထမင်းအဖျော်စသော လှူဖွယ်ပစ္စည်း ဒါနဝတ္ထု ဆယ်ခုတို့ကို စွန့်ကြဲ ပေးကမ်းလှူဒါန်းခြင်း၊
၂။ ဓမ္မဒါန- မျက်မှောက်, တမလွန် နှစ်တန်သော အကျိုး, မဂ်ဖိုလ်နိဗ္ဗာန်အကျိုးတို့ကို သယ်ပိုးဆောင်ရွက်နိုင်သော ဘုရားရှင်၏ တရားတော်များကို သူတစ်ပါးတို့အား သင်ကြားပို့ချ ဟောပြော ပြသပေးခြင်း။ (ခုဒ္ဒက၊၂၆၀။) (ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၁၁၈။) (ဣတိဝုတ်၊ဋ္ဌ၊၂၉၄။) (သုတ္တနိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၃။) (စရိယာ၊ဋ္ဌ၊၂၉၅။) (ခုဒ္ဒက၊မြန်။၂၄၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဒါန ၃ မျိုး

၁။ ပစ္စည်းဝတ္ထုကို စွန့်လှူကြောင်း စေတနာအလှူဒါန၊
၂။ ဘေးမဲ့ကို ပေးခြင်း ဝိရတိစေတသိက်၊
၃။ ပေးလှူထိုက်သော သဘောရှိသော ပစ္စည်းကို ပေးလှူခြင်း။ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၉၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဒါန ၃ မျိုး (တစ်နည်း)

၁။ ဆွမ်း, ထမင်း အစရှိသော အာမိသကို ပေးလှူခြင်း၊
၂။ သတ္တဝါ တို့အား ဘေးမဲ့ပေးခြင်း, သတ္တဝါတို့ကို ဘေးမရှိအောင် စောင့်ရှောက်ခြင်း၊
၃။ တရားဓမ္မကို ပေးလှူခြင်း။ (သီ၊ဋီ၊သစ်၊၁၊၂၇၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဒါန ၆ မျိုး

၁။ ရူပဒါန၊
၂။ သဒ္ဒဒါန၊
၃။ ဂန္ဓဒါန၊
၄။ ရသဒါန၊
၅။ ဖောဋ္ဌဗ္ဗဒါန၊
၆။ ဓမ္မဒါန။ (စရိယာ၊ဋ္ဌ၊၂၉၉။) (သီ၊ဋီ၊သစ်၊၁၊၂၇၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဒါန ၈ မျိုး

၁။ ရောက်လာသောကြောင့် အလှူကို ပေးလှူခြင်း၊
၂။ ကဲ့ရဲ့ခြင်းမှ ကြောက်သောကြောင့် အလှူကို ပေးလှူခြင်း၊
၃။ ငါအား ပေးဘူးသည်ဟု အလှူကို ပေးလှူခြင်း၊
၄။ ငါအား ပေးလတ္တံ့ဟု အလှူကို ပေးလှူခြင်း၊
၅။ အလှူသည် သူတော်ကောင်းတို့ ချီးမွမ်းအပ်၏ဟု အလှူကို ပေးလှူခြင်း၊
၆။ ငါသည် ထမင်းချက်၏၊ ဤသူတို့ မချက်ကုန်၊ ချက်သော ငါသည် မချက်သော သူတို့အား မပေးဘဲထားခြင်းငှာ မထိုက်ဟု အလှူကို ပေးလှူခြင်း၊
၇။ ကောင်းသော ကျော်စော သတင်း ပျံ့နှံ့၏ဟု အလှူကို ပေးလှူခြင်း၊
၈။ သမထဝိပဿနာစိတ်၏ အခြံအရံအလို့ငှာ အလှူကို ပေးလှူခြင်း။ (ဒီ၊၃၊၂၁၄။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၃၇။) (အံ၊၃၊၆၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဒါန အနှောင့်အယှက် ၄ မျိုး

၁။ ရှေးရှေးက အလှူဒါနကို ပြုလုပ်ဖူးသော အလေ့အထ မရှိခြင်း၊
၂။ မိမိပိုင်ဆိုင်သော ပစ္စည်းဝတ္ထု၏ နည်းပါးနေခြင်း၊
၃။ မွန်မွန်မြတ်မြတ် နှစ်သက်ဖွယ်ဝတ္ထုပစ္စည်း ဖြစ်ခြင်း၊
၄။ ကုန်ခန်းသွားမည်ကို ကြံစည်တွေးတောခြင်း။ (စရိယာ၊ဋ္ဌ၊၃၁၈။) (သီ၊ဋီ၊သစ်၊၁၊၂၉၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဒါန၏ မျက်မှောက်အကျိုး ပေးကြောင်း အင်္ဂါ ၄ ပါး

အလှူ၏ မျက်မှောက်အကျိုးပေးကြောင်း အင်္ဂါ ၄ ပါးနှင့်တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဒါန၏ အင်္ဂါ ၆ ပါး

အလှူ၏ အင်္ဂါ ၆ ပါးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဒါနပါရမီ ၃ မျိုး

၁။ ခန္ဓာကိုယ်မှ အပဖြစ်သော ပစ္စည်းဥစ္စာကို လှူဒါန်းခြင်း- ဒါနပါရမီ၊
၂။ လက် ခြေ စသော ကိုယ်အင်္ဂါ အစိတ်အပိုင်းကို လှူဒါန်းခြင်း- ဒါနဥပပါရမီ၊
၃။ မိမိ၏ အသက်ကို စွန့်လွှတ်လှူဒါန်းခြင်း- ဒါနပရမတ္ထပါရမီ။ (အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဒါနဖြစ်ကြောင်း ၃ ပါး

၁။ သဒ္ဓါတရားရှိခြင်း၊
၂။ လှူဖွယ်ဝတ္ထုရှိခြင်း၊
၃။ အလှူခံပုဂ္ဂိုလ်ရှိခြင်း။ (ဣတိဝုတ်၊ဋ္ဌ၊၂၉၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဒါနဖြစ်ကြောင်း ၈ ပါး

ဒါန ၈ မျိုးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဒါနမယစသော ကုသိုလ်ဇော ၃ မျိုး

၁။ ကာယကံ ဒါနမယစသော ကုသိုလ်ဇော၊
၂။ ဝစီကံ ဒါနမယ စသော ကုသိုလ်ဇော၊
၃။ မနောကံ ဒါနမယစသော ကုသိုလ်ဇော။ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၁၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဒါနဝတ္ထု ၁၀ မျိုး

၁။ အန္န- ခဲဖွယ်ဘောဇဉ်၊
၂။ ပါန- အဖျော်ရည်၊
၃။ ဝတ္ထ- အဝတ်အထည်၊
၄။ ယာန- ဖိနပ် စသော ယာဉ်၊
၅။ မာလာ- ပန်း၊
၆။ ဂန္ဓ- နံ့သာ၊
၇။ ဝိလေပန- လိမ်းကျံကြောင်း နံ့သာပျောင်း၊
၈။ သေယျာ- အိပ်ရာနေရာ၊
၉။ အာဝသထ- ကျောင်း၊
၁၀။ ပဒီပေယျ- ဆီမီး။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၄၊၁၈၂။) (စရိယာ၊ဋ္ဌ၊၂၉၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဒါနအကျိုး ၅ ပါး

၁။ နတ်၌ ဖြစ်သော အသက်ရှည်ခြင်း၊
၂။ နတ်၌ ဖြစ်သော အဆင်းလှခြင်း၊
၃။ နတ်၌ ဖြစ်သော ချမ်းသာကြီးခြင်း၊
၄။ နတ်၌ ဖြစ်သော အခြံအရံ အကျော်အစောရှိခြင်း၊
၅။ နတ်၌ ဖြစ်သော အစိုးရခြင်း။ (အံ၊၂၊၂၇။) (အံ၊မြန်၊၂။၃၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဒါနအကျိုး ၅ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ လူ၌ ဖြစ်သော အသက်ရှည်ခြင်း၊
၂။ လူ၌ ဖြစ်သော အဆင်း လှခြင်း၊
၃။ လူ၌ ဖြစ်သော ချမ်းသာကြီးခြင်း၊
၄။ လူ၌ ဖြစ်သော အခြံအရံ အကျော်အစောရှိခြင်း၊
၅။ လူ၌ ဖြစ်သော အစိုးရခြင်း။ (အံ၊၂၊၂၇။) (အံ၊မြန်၊၂။၃၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဒါနအကျိုး ၅ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ ပေးလှူတတ်သော ရဟန်းသည် အလှူခံတော်မူပါဟု တောင်းပန်ခံ ရသည် ဖြစ်၍သာလျှင် သင်္ကန်းကို သုံးဆောင်ရသည်က များ၍ တောင်းပန်မခံရဘဲ သုံးဆောင်ရ သည်က နည်းခြင်း၊
၂။ ပေးလှူတတ်သော ရဟန်းသည် အလှူခံတော်မူပါဟု တောင်းပန်ခံ ရသည်ဖြစ်၍သာလျှင် ဆွမ်းကို သုံးဆောင်ရသည်က များ၍ တောင်းပန်မခံရဘဲ သုံးဆောင်ရ သည်က နည်းခြင်း၊
၃။ ပေးလှူတတ်သော ရဟန်းသည် အလှူခံတော်မူပါဟု တောင်းပန် ခံရသည် ဖြစ်၍သာလျှင် ကျောင်းကို သုံးဆောင်ရသည်က များ၍ တောင်းပန်မခံရဘဲ သုံးဆောင် ရသည်က နည်းခြင်း၊
၄။ ပေးလှူတတ်သော ရဟန်းသည် အလှူခံတော်မူပါဟု တောင်းပန်ခံ ရသည် ဖြစ်၍သာလျှင် ဆေးကို သုံးဆောင်ရသည်က များ၍ တောင်းပန်မခံရဘဲ သုံးဆောင်ရ သည်က နည်းခြင်း၊
၅။ ပေးလှူတတ်သော ရဟန်းကို သီတင်းသုံးဖော်တို့သည် ကိုယ်အမူအရာ, နှုတ်အမူအရာ, စိတ်အမူအရာတို့ဖြင့် နှစ်ခြိုက်ဖွယ် ပူဇော်ကြသည်က များ၍ မနှစ်ခြိုက်ဖွယ် ပူဇော်ကြသည်က နည်းခြင်း။ (အံ၊၂၊၂၇-၂၈။) (အံ၊မြန်၊၂။၃၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဒါနအကျိုး ၅ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ လူအများ ချစ်ခင် မြတ်နိုးမှုကို ခံရခြင်း၊
၂။ သူတော်ကောင်းများ ချဉ်းကပ်ခံရခြင်း၊
၃။ ကောင်းသတင်း ကျော်စော ပျံ့နှံ့ခြင်း၊
၄။ မင်း, ပုဏ္ဏား, သူကြွယ်, ရဟန်းပရိသတ်သို့ ရဲဝံ့စွာ ချဉ်းကပ်နိုင်ခြင်း၊
၅။ သေသည် အခြားမဲ့၌ နတ်ပြည်သို့ ရောက်ရခြင်း။ (အံ၊၂၊၃၃။) (အံ၊မြန်၊၂။၄၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဒါနအကျိုး ၅ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ လူအများ ချစ်ခင် မြတ်နိုးခြင်း၊၂။ ငြိမ်သက်သော စိတ်နှလုံး ရှိသည့် သူတော်ကောင်းတို့ ချဉ်းကပ်ခြင်း၊
၃။ ကောင်းသော ကျော်စောသံသည် ပျံ့နှံ့၍ ထွက်ခြင်း၊
၄။ လူတို့ အကျင့်တရား (ငါးပါးသီလ) မှ မလွတ်ကင်းနိုင်ခြင်း၊၅။ နောက်ဘဝ၌ ကောင်းသော လားရာ နတ်ပြည်သို့ ရောက်ရခြင်း။ (အံ၊၂၊၃၄။) (အံ၊မြန်၊၂။၄၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဒါနအန္တရာယ် ၄ မျိုး

ဒါန အနှောင့်အယှက် ၄ မျိုးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဒါယကာ၏ အင်္ဂါ ၇ ပါး (တစ်နည်း) (ရဟန်းတို့ ကပ်ရောက်သင့်သော ဒါယကာ၏ အင်္ဂါ ၇ ပါး)

၁။ မြတ်နိုးသဖြင့် ခရီးဦး ကြိုဆိုခြင်း၊
၂။ မြတ်နိုးသဖြင့် ရှိခိုးခြင်း၊
၃။ မြတ်နိုးသဖြင့် နေရာ ပေးခြင်း၊
၄။ ထင်ရှားရှိသော လှူဖွယ်ဝတ္ထုကို ထိုပုဂ္ဂိုလ်အား မလျှို့ဝှက်ခြင်း၊
၅။ လှူဖွယ်ဝတ္ထု အများရှိသော် များပြားစွာ ပေးလှူခြင်း၊
၆။ မွန်မြတ်သော လှူဖွယ်ဝတ္ထုရှိသော် မွန်မြတ်သော လှူဖွယ်ဝတ္ထုကို ပေးလှူခြင်း၊
၇။ ရိုရိုသေသေ ပေးလှူခြင်း။ (အံ၊၂၊၄၀၂။) (အံ၊မြန်၊၂။၅၀၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဒါယကာ၏ အင်္ဂါ ၇ ပါး (ရဟန်းတို့ မကပ်ရောက်သင့်သော ဒါယကာ၏ အင်္ဂါ ၇ ပါး)

၁။ မြတ်နိုး သဖြင့် ခရီးဦး မကြိုဆိုခြင်း၊
၂။ မြတ်နိုးသဖြင့် ရှိမခိုးခြင်း၊
၃။ မြတ်နိုးသဖြင့် နေရာမပေးခြင်း၊
၄။ ထင်ရှားရှိသော လှူဖွယ်ဝတ္ထုကို ထိုပုဂ္ဂိုလ်အား လျှို့ဝှက်ခြင်း၊
၅။ အလှူဝတ္ထု အများ ရှိပါလျက်လည်း အနည်းငယ်ကို ပေးလှူခြင်း၊
၆။ မွန်မြတ်သော လှူဖွယ် ရှိပါလျက် ကြမ်းတမ်းသောဝတ္ထုကို ပေးလှူခြင်း၊
၇။ မရိုမသေ ပေးလှူခြင်း။ (အံ၊၂၊၄၀၂။) (အံ၊မြန်၊၂။ ၅၀၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဒါယကာကျင့်ဝတ် ၅ ပါး

၁။ မေတ္တာနှင့် ယှဉ်သော ကာယကံမှု ရှိရခြင်း၊
၂။ မေတ္တာနှင့် ယှဉ်သော ဝစီကံမှု ရှိရခြင်း၊
၃။ မေတ္တာနှင့် ယှဉ်သော မနောကံမှု ရှိရခြင်း၊
၄။ အမြဲမပြတ် လှူဒါန်း လိုသော အလောဘတံခါးကို ဖွင့်၍ ထားရခြင်း၊
၅။ ဆွမ်းစသော အာမိသတို့ကို ပေးလှူ ရခြင်း။ (ဒီ၊၃၊၁၅၅-၁၅၆။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၁၇၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဒိဋ္ဌဓမ္မနိဗ္ဗာနဝါဒ ၅ မျိုး

၁။ အတ္တသည် ကာမဂုဏ် (၅) ပါးတို့ဖြင့် ကုံလုံပြည့်စုံစွာ ပျော်ရွှင် ခံစား၍ မျက်မှောက် လောကီနိဗ္ဗာန်သို့ ရောက်သည်ဟု ယူသော အယူ၊
၂။ အတ္တသည် ပထမ ဈာန်သို့ ရောက်၍ မျက်မှောက် လောကီနိဗ္ဗာန်သို့ ရောက်သည်ဟု ယူသော အယူ၊
၃။ အတ္တသည် ဒုတိယဈာန်သို့ ရောက်၍ မျက်မှောက် လောကီနိဗ္ဗာန်သို့ ရောက်သည်ဟု ယူသော အယူ၊
၄။ အတ္တသည် တတိယဈာန်သို့ ရောက်၍ မျက်မှောက် လောကီနိဗ္ဗာန်သို့ ရောက်သည်ဟု ယူသော အယူ၊
၅။ အတ္တသည် စတုတ္ထဈာန်သို့ ရောက်၍ မျက်မှောက် လောကီနိဗ္ဗာန်သို့ ရောက်သည် ဟု ယူသော အယူ။ (ဒီ၊၁၊၃၃၊၃၄။) (ဒီ၊မြန်၊၁။၃၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဒိဋ္ဌိ ၁၆ မျိုး

၁။ သာယာဖွယ်ဟု ယူသော အယူ(အဿာဒဒိဋ္ဌိ)၊
၂။ အတ္တသို့ အစဉ်လိုက်သော အယူ (အတ္တာနုဒိဋ္ဌိ)၊
၃။ ဖောက်ပြန်သော အယူရှိသော အယူ (မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ)၊
၄။ မိမိ၏ ကိုယ်ကို စွဲလမ်းသော အယူ (သက္ကာယဒိဋ္ဌိ)၊
၅။ အတ္တသည် မြဲ၏ဟု ယူသော အယူ (သဿတဒိဋ္ဌိ)၊
၆။ အတ္တသည် ပြတ်၏ဟု ယူသော အယူ(ဥစ္ဆေဒဒိဋ္ဌိ)၊
၇။ အဆုံးရှိ၏ဟု ယူသော အယူ (အန္တဂ္ဂါဟိကဒိဋ္ဌိ)၊
၈။ အတိတ်ဟူသော ရှေ့အစွန်းသို့ အစဉ်လျှောက်၍ ယူသော အယူ (ပုဗ္ဗန္တာနု ဒိဋ္ဌိ)၊
၉။ နောက်အစွန်းသို့ အစဉ်လျှောက်၍ ယူသော အယူ (အပရန္တာနုဒိဋ္ဌိ)၊
၁၀။ အကျိုးမဲ့၌ ယှဉ်စေတတ်သော (သံယောဇနဒိဋ္ဌိ)၊
၁၁။ ငါဟူသော မာန်မူခြင်းဖြင့် နှောင်ဖွဲ့အပ်သော အယူ (အဟန္တိ မာနဝိနိဗဒ္ဓဒိဋ္ဌိ)၊
၁၂။ ငါ့ဥစ္စာဟူ၍ မာန်မူခြင်းဖြင့် နှောင်ဖွဲ့အပ်သော အယူ (မမန္တိ မာနဝိနိဗဒ္ဓဒိဋ္ဌိ)၊
၁၃။ ငါ၏ ကိုယ်ဟူသော အတ္တဝါဒနှင့်စပ်သော အယူ (အတ္တဝါဒပဋိသံယုတ္တ ဒိဋ္ဌိ)၊
၁၄။ အတ္တကို လောကဟု ပြောဆိုခြင်းနှင့်စပ်သော အယူ (လောကဝါဒပဋိသံယုတ္တဒိဋ္ဌိ)၊
၁၅။ ဘဝ၏ အစွမ်းအားဖြင့် ဖြစ်သော အယူ- ဘဝဒိဋ္ဌိ၊
၁၆။ ဝိဘဝ၏ အစွမ်းဖြင့် ဖြစ်သော အယူ- ဝိဘဝဒိဋ္ဌိ။ (ပဋိသံ။၁၃၃။) (ပဋိသံ၊မြန်။၁၇၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဒိဋ္ဌိ ၂ မျိုး

၁။ ဘဝမြဲ၏ဟု ယူမှားခြင်း- ဘဝဒိဋ္ဌိ၊
၂။ ဘဝပြတ်၏ဟု ယူမှားခြင်း- ဝိဘဝဒိဋ္ဌိ။ (မ၊၁၊၉၄။) (သံ၊၂၊၇၇။) (မ၊မြန်၊၁။၁၀၁။) (သံ၊မြန်၊၂။၇၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဒိဋ္ဌိ ၄ မျိုး

၁။ ချမ်းသာဆင်းရဲကို ကိုယ်တိုင် ပြုအပ်၏ဟု အမှန်အကန် အခိုင်အမာအားဖြင့် ယူခြင်း၊
၂။ ချမ်းသာဆင်းရဲကို သူတစ်ပါး ပြုအပ်၏ဟု အမှန်အကန် အခိုင်အမာအားဖြင့် ယူခြင်း၊
၃။ ချမ်းသာဆင်းရဲကို ကိုယ်တိုင်လည်း ပြုအပ်၏၊ သူတစ်ပါးလည်း ပြုအပ်၏ဟု အမှန်အကန် အခိုင်အမာအားဖြင့် ယူခြင်း၊
၄။ ချမ်းသာဆင်းရဲကို ကိုယ်တိုင်လည်း မပြုအပ်၊ သူတစ်ပါး လည်း မပြုအပ်၊ အကြောင်းကို မစွဲမူ၍ ဖြစ်၏ဟု အမှန်အကန် အခိုင်အမာအားဖြင့် ယူခြင်း။ (အဘိ၊ဝိ၊၃၉၁။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၂။၄၉၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဒိဋ္ဌိ ၅ မျိုး

၁။ အတ္တသည် သညာရှိ၏ သေပြီးနောက် ပျက်စီးခြင်းမရှိ မြဲ၏ဟု ယူခြင်း၊
၂။ အတ္တသည် သညာမရှိ၊ သေပြီးနောက် ပျက်စီးခြင်းမရှိ မြဲ၏ဟု ယူခြင်း၊
၃။ အတ္တသည် သညာရှိသည်လည်း မဟုတ်, သညာမရှိသည်လည်း မဟုတ်, သေပြီးနောက် ပျက်စီးခြင်းမရှိ မြဲ၏ဟု ယူခြင်း၊
၄။ ထင်ရှားရှိသော သတ္တဝါ၏ ပြတ်စဲပျက်စီး ကင်းပျောက်ခြင်းကို ပညတ်ခြင်း၊
၅။ မျက်မှောက်ဘဝ၌ ဖြစ်သော ဒိဋ္ဌဓမ္မနိဗ္ဗာန်ကို ပြောဆိုပညတ်ခြင်း။ (အဘိ၊ဝိ၊၃၉၂။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၂။၄၉၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဒိဋ္ဌိ ၆ မျိုး (မသင့်သော အကြောင်းအားဖြင့် နှလုံးသွင်းသော သူအား ဖြစ်သော ဒိဋ္ဌိ ၆ ပါး)

၁။ ‘‘ငါအား အတ္တသည် ရှိ၏’’ ဟု ယူသောအားဖြင့် အမှန်အကန် အခိုင်အမာအားဖြင့် ဒိဋ္ဌိ ဖြစ်ခြင်း၊
၂။ ‘‘ငါအား အတ္တသည် မရှိ’’ ဟု ယူသောအားဖြင့် အမှန်အကန် အခိုင်အမာအားဖြင့် ဒိဋ္ဌိဖြစ်ခြင်း၊
၃။ ‘‘အတ္တဖြင့်သာလျှင် အတ္တကို သိ၏’’ဟု ယူဆသော သူအား အမှန်အကန် အခိုင်အမာအားဖြင့် ဒိဋ္ဌိဖြစ်ခြင်း၊
၄။ ‘‘အတ္တဖြင့်သာလျှင် အနတ္တကို သိ၏’’ ဟု ယူသော သူအား အမှန်အားဖြင့် လည်းကောင်း အခိုင်အမာအားဖြင့်လည်းကောင်း ဒိဋ္ဌိ ဖြစ်ခြင်း၊
၅။ ‘‘အနတ္တဖြင့်သာလျှင် အတ္တကို သိ၏’’ ဟု ယူအပ်သော သူအား အမှန်အားဖြင့် လည်းကောင်း အခိုင်အမာအားဖြင့်လည်းကောင်း ဒိဋ္ဌိဖြစ်ခြင်း၊
၆။ ငါ၏ ထိုအတ္တသည် သိမြင် ခံစားတတ်၏၊ ခိုင်မြဲ၏၊ စသည်ဖြင့် ယူသော သူအား အမြင်မှားမှု ဒိဋ္ဌိဖြစ်ခြင်း။ (မ၊၁၊၁၀။) (အဘိ၊ဝိ၊၃၉၆။) (မ၊မြန်၊၁။၁၂။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၂။၅၀၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဒိဋ္ဌိ ဖြစ်ကြောင်း ၈ ပါး

ဒိဋ္ဌိဌာန ၈ မျိုးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဒိဋ္ဌိ၌ တည်သော ကာယကံ ၃ မျိုး

၁။ ယထာဒိဋ္ဌိယံ ဌိတကာယကမ္မံ- သူတစ်ပါးအသက် သတ်ခြင်း စသည်ကို ပြုသောသူအား မကောင်းမှုမရှိဟု ယူ၍ သူ့အသက်သတ်ခြင်းကို ပြုခြင်း၊
၂။ ဒိဋ္ဌိ သဟဇာတကာယကမ္မံ- သူတစ်ပါးအသက် သတ်ခြင်း စသည်ကို ပြုသောသူအား မကောင်းမှု မရှိဟု ယူ၍ ထိုအယူနှင့် အတူတကွဖြစ်သော ကာယကံမှု၊
၃။ ဒိဋ္ဌာနုလောမိက ကာယကမ္မံ- အထက်ပါ အယူကိုသာလျှင် စွဲယူ၍ ဆောက်တည်ခြင်း။(ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၄၈။) ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဒိဋ္ဌိဌာန ၈ မျိုး

၁။ ခန္ဓာ ဟူသော ဒိဋ္ဌိတို့၏ တည်ရာအကြောင်း၊
၂။ အဝိဇ္ဇာ ဟူသော ဒိဋ္ဌိတို့၏ တည်ရာအကြောင်း၊
၃။ ဖဿ ဟူသော ဒိဋ္ဌိတို့၏ တည်ရာအကြောင်း၊
၄။ သညာ ဟူသော ဒိဋ္ဌိတို့၏ တည်ရာအကြောင်း၊
၅။ ဝိတက်ဟူသော ဒိဋ္ဌိတို့၏ တည်ရာအကြောင်း၊
၆။ မသင့်သော အားဖြင့် နှလုံးသွင်းခြင်း ဟူသော ဒိဋ္ဌိတို့၏ တည်ရာအကြောင်း၊
၇။ အဆွေခင်ပွန်းယုတ် ဟူသော ဒိဋ္ဌိတို့၏ တည်ရာအကြောင်း။ (ပဋိသံ။၁၃၂။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၁၊၉၉။) (မ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၁၇။) (ပဋိသံ၊မြန်။၁၇၂။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊မြန်၊၁။၁၉၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဒိဋ္ဌိတို့၏ ချုပ်ခြင်း ၂ မျိူး

၁။ ခဏိကအားဖြင့် ချုပ်ခြင်း၊
၂။ ပစ္စယအကြောင်းအားဖြင့် ချုပ်ခြင်း။ (မ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၁၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဒိဋ္ဌိတို့၏ တည်ရာ ၈ မျိုး

ဒိဋ္ဌိဌာန ၈ မျိုးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဒိဋ္ဌိတို့၏ အကြောင်း ၂ မျိုး

၁။ ဒိဋ္ဌိတို့၏ ဖြစ်ခြင်းသည် ခဏိကအကြောင်း၊
၂။ ရှစ်ပါးသော ဖြစ်ရာ အကြောင်းတို့သည် ပစ္စယအကြောင်း။ (မ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၁၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဒိဋ္ဌိပ္ပတ္တပုဂ္ဂိုလ် ၆ ယောက်

၁။ သောတာပတ္တိဖိုလ်၌ တည်သော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၂။ သကဒါဂါမိမဂ်၌ တည်သော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၃။ သကဒါဂါမိဖိုလ်၌ တည်သော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၄။ အနာဂါမိမဂ်၌ တည်သော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၅။ အနာဂါမိဖိုလ်၌ တည်သော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၆။ အရဟတ္တမဂ်၌ တည်သော ပုဂ္ဂိုလ်။ (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၇၃။) (မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၃၂။) (အံ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၄၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဒိဋ္ဌိဖြစ်ကြောင်း ၆ ပါး

၁။ ရုပ်သည် ငါ, ငါ့ဥစ္စာ, ငါ့လိပ်ပြာ (ငါ့အတ္တ) ဟု ရှုခြင်း၊
၂။ ဝေဒနာသည် ငါ, ငါ့ဥစ္စာ, ငါ့လိပ်ပြာ (ငါ့အတ္တ) ဟု ရှုခြင်း၊
၃။ သညာသည် ငါ, ငါ့ဥစ္စာ, ငါ့လိပ်ပြာ (ငါ့အတ္တ) ဟု ရှုခြင်း၊
၄။ သင်္ခါရသည် ငါ, ငါ့ဥစ္စာ, ငါ့လိပ်ပြာ (ငါ့အတ္တ) ဟု ရှုခြင်း၊
၅။ မြင်အပ်, ကြားအပ်, တွေ့ထိအပ်, သိအပ်, ရောက်အပ်, စိတ်ဖြင့် ကြံစည်အပ်သော အာရုံသည် ငါ, ငါ့ဥစ္စာ, ငါ့လိပ်ပြာ (ငါ့အတ္တ) ဟု ရှုခြင်း၊
၆။ ထိုငါသည် လောကတည်း၊ ကိုယ်တည်း၊ ထိုငါသည် တမလွန်ဘဝ၌ ဖြစ်အံ့၊ မြဲအံ့၊ ခိုင်ခံ့အံ့၊ ဖောက်ပြန်ခြင်းသဘော မရှိအံ့ စသော အယူကိုလည်း ငါ, ငါ့ဥစ္စာ, ငါ့လိပ်ပြာ (ငါ့အတ္တ) ဟု ရှုခြင်း။ (မ၊၁၊၁၈၈။) (မ၊မြန်၊၁။၂၁၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဒိဋ္ဌိဖြစ်ပုံ ၁၈ ပါး

၁။ ဒိဋ္ဌိ (၆၂) ပါး၌ အတွင်းဝင်ခြင်း (ဒိဋ္ဌိဂတ)၊
၂။ လွန်နိုင်ခဲခြင်း (ဒိဋ္ဌိဂဟန)၊
၃။ ရွံရှာဖွယ် ဘေးဘျမ်းရှိခြင်း (ဒိဋ္ဌိကန္တာရ)၊
၄။ သမ္မာဒိဋ္ဌိနှင့် ဆန့်ကျင်ခြင်း (ဒိဋ္ဌိဝိသုက)၊
၅။ သဿတအယူစသည်ကြောင့် တုန်လှုပ်ခြင်း (ဒိဋ္ဌိဝိပ္ဖန္ဒိတ)၊
၆။ အကျိုးမဲ့၌ ယှဉ်စေခြင်း (ဒိဋ္ဌိသညောဇန)၊
၇။ ငြောင့်တံကျင်ကဲ့သို့ နှုတ်နိုင်ခဲခြင်း (ဒိဋ္ဌိသလ္လ)၊
၈။ နှိပ်စက် ကျဉ်းမြောင်း စေခြင်း (ဒိဋ္ဌိသမ္ဗာဓ)၊
၉။ လွတ်မြောက်ခြင်းကို တားမြစ်နှောင့်ယှက်ခြင်း (ဒိဋ္ဌိ ပလိဗောဓ)၊
၁၀။ နှောင်ဖွဲ့တတ်သော သဘော (ဒိဋ္ဌိဗန္ဓန)၊
၁၁။ ချောက်ကမ်းနှင့်တူသော သဘော (ဒိဋ္ဌိပပါတ)၊
၁၂။ အဖန်ဖန် ကိန်းတတ်သော သဘော (ဒိဋ္ဌာနုသယ)၊
၁၃။ ကိုယ်ကို ပူပန်စေတတ်သော သဘော (ဒိဋ္ဌိသန္တာပ)၊
၁၄။ ကိုယ်ကို ပြင်းစွာ ပူလောင်တတ်သော သဘော (ဒိဋ္ဌိပရိဠာဟ)၊
၁၅။ ကိလေသာဖြင့် ထုံးဖွဲ့တတ်သော သဘော (ဒိဋ္ဌိဂန္ထ)၊
၁၆။ ပြင်းစွာ စွဲယူ တတ်သော သဘော (ဒိဋ္ဌုပါဒါန)၊
၁၇။ မှားယွင်းစွာ နှလုံးသွင်းတတ်သော သဘော (ဒိဋ္ဌာ ဘိနီဝေသ)၊
၁၈။ မှားယွင်းစွာ သုံးသပ်တတ်သော သဘော (ဒိဋ္ဌိပရာမာသ)။ (ပဋိသံ။၁၃၂။) (ပဋိသံ၊မြန်။၁၇၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဒိဋ္ဌိဝိပတ္တိကြောင့် သင့်သော အာပတ် ၂ ပါး

၁။ ဉတ်ကမ္မဝါစာဖြင့် ဆုံးမပါလျက် ယုတ်ညံ့သော အယူကို မစွန့်အံ့၊ ဉတ်၏ အဆုံး၌ ဒုက္ကဋ်အာပတ်သို့ ရောက်ခြင်း၊
၂။ ကမ္မဝါစာ၏ အဆုံး၌ ပါစိတ်အာပတ်သို့ ရောက်ခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၁၇၈။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၂၆၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဒိဋ္ဌိသီသ ၂ မျိုး

၁။ သဿတဒိဋ္ဌိသီသ- အတ္တလောကသည် မြဲ၏ဟူသော အယူကို ဦးတည်ခြင်း၊
၂။ ဥစ္ဆေဒဒိဋ္ဌိသီသ- အတ္တကောင် သတ္တဝါကောင်သည် လည်းကောင်း, လောကသည် လည်းကောင်း, သေပြီးနောက် ထပ်၍ မဖြစ်, အဆက်ပြတ်၏ ဟူသော အယူမှား အယူကို ဦးတည်ခြင်း။ (သံ၊ဋီ၊၂၊၁၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဒိဗ္ဗစက္ခုဉာဏ် ဖြစ်ရာအာရုံ ၄ ပါး

၁။ ပရိတ္တအာရုံ၊
၂။ ပစ္စုပ္ပန်အာရုံ၊
၃။ အဇ္ဈတ္တအာရုံ၊
၄။ ဗဟိဒ္ဓ အာရုံ။ (ဝိသုဒ္ဓိ၊၂၊၆၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဒိဗ္ဗသောတဉာဏ် ဖြစ်ရာအာရုံ ၄ ပါး

၁။ ပရိတ္တအာရုံ၊
၂။ ပစ္စုပ္ပန်အာရုံ၊
၃။ အဇ္ဈတ္တအာရုံ၊
၄။ ဗဟိဒ္ဓ အာရုံ။ (ဝိသုဒ္ဓိ၊၂၊၆၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဒိဗ္ဗသောတဉာဏ်၏ စွမ်းအား ၄ ပါး

၁။ နတ်၌ ဖြစ်သော ဝေးသော အသံကို ကြားနိုင်ခြင်း၊
၂။ နတ်၌ ဖြစ်သော နီးသော အသံကို ကြားနိုင်ခြင်း၊
၃။ လူ၌ ဖြစ်သော ဝေးသော အသံကို ကြားနိုင်ခြင်း၊
၄။ လူ၌ ဖြစ်သော နီးသော အသံကို ကြားနိုင်ခြင်း။ (ဒီ၊၁၊၇၄။) (ဒီ၊မြန်၊၁။၈၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဒိသာဖရဏမေတ္တာ ၁၀ ပါး

၁။ အရှေ့အရပ်မျက်နှာ၌ ရှိကုန်သော သတ္တဝါအားလုံးတို့ ‘ဘေးရန် ကင်းကုန်သည် ကြောင့်ကြဗျာပါဒ ကင်းကုန်သည် ဆင်းရဲမရှိကုန်သည်၊ မိမိကိုယ်ကို ချမ်းသာစွာ ဆောင်နိုင်ကုန်သည် ဖြစ်ကြပါစေ’ဟု ပွားခြင်း၊
၂။ အနောက်အရပ်မျက်နှာ၌ ရှိကုန်သော သတ္တဝါအားလုံးတို့ ‘ဘေးရန်ကင်းကုန်သည် ကြောင့်ကြဗျာပါဒ ကင်းကုန်သည် ဆင်းရဲမရှိကုန်သည် မိမိကိုယ်ကို ချမ်းသာစွာ ဆောင်နိုင်ကုန်သည် ဖြစ်ကြပါစေ’ဟု ပွားခြင်း၊
၃။ မြောက်အရပ်မျက်နှာ၌ ရှိကုန်သော သတ္တဝါအားလုံးတို့ ‘ဘေးရန် ကင်းကုန်သည် ကြောင့်ကြ ဗျာပါဒ ကင်းကုန်သည် ဆင်းရဲမရှိကုန်သည်၊ မိမိကိုယ်ကို ချမ်းသာစွာ ဆောင်နိုင်ကုန်သည် ဖြစ်ကြပါစေ’ဟု ပွားခြင်း၊
၄။ တောင်အရပ်မျက်နှာ၌ ရှိကုန်သော သတ္တဝါ အားလုံးတို့ ‘ဘေးရန် ကင်းကုန်သည် ကြောင့်ကြဗျာပါဒ ကင်းကုန်သည် ဆင်းရဲ မရှိကုန်သည် မိမိကိုယ်ကို ချမ်းသာစွာ ဆောင်နိုင်ကုန်သည် ဖြစ်ကြပါစေ’ဟု ပွားခြင်း၊
၅။ အရှေ့မြောက်အရပ် မျက်နှာ၌ ရှိကုန်သော သတ္တဝါအားလုံးတို့ ‘ဘေးရန်ကင်းကုန်သည် ကြောင့်ကြဗျာပါဒ ကင်းကုန်သည် ဆင်းရဲမရှိကုန်သည်၊ မိမိကိုယ်ကို ချမ်းသာစွာ ဆောင်နိုင်ကုန်သည် ဖြစ်ကြ ပါစေ’ဟု ပွားခြင်း၊
၆။ အနောက်တောင် အရပ်မျက်နှာ၌ ရှိကုန်သော သတ္တဝါအားလုံးတို့ ‘ဘေးရန်ကင်းကုန်သည် ကြောင့်ကြဗျာပါဒ ကင်းကုန်သည် ဆင်းရဲ မရှိကုန်သည်၊ မိမိကိုယ်ကို ချမ်းသာစွာ ဆောင်နိုင်ကုန်သည် ဖြစ်ကြပါစေ’ဟု ပွားခြင်း၊
၇။ အရှေ့တောင်အရပ်မျက်နှာ၌ ရှိကုန်သော သတ္တဝါအားလုံးတို့ ‘ဘေးရန် ကင်းကုန်သည် ကြောင့်ကြဗျာပါဒ ကင်းကုန်သည် ဆင်းရဲမရှိကုန်သည်၊ မိမိကိုယ်ကို ချမ်းသာစွာ ဆောင်နိုင်ကုန်သည် ဖြစ်ကြပါစေ’ဟု ပွားခြင်း၊
၈။ အနောက်တောင်အရပ်မျက်နှာ၌ ရှိကုန်သော သတ္တဝါအားလုံးတို့ ‘ဘေးရန်ကင်းကုန်သည် ကြောင့်ကြဗျာပါဒ ကင်းကုန်သည် ဆင်းရဲမရှိကုန်သည်၊ မိမိကိုယ်ကို ချမ်းသာစွာ ဆောင်နိုင် ကုန်သည် ဖြစ်ကြပါစေ’ဟု ပွားခြင်း၊
၉။ အောက်အရပ်မျက်နှာ၌ ရှိကုန်သော သတ္တဝါ အားလုံးတို့ ‘ဘေးရန်ကင်းကုန်သည် ကြောင့်ကြဗျာပါဒ ကင်းကုန်သည် ဆင်းရဲမရှိကုန်သည်၊ မိမိကိုယ်ကို ချမ်းသာစွာ ဆောင်နိုင်ကုန်သည် ဖြစ်ကြပါစေ’ဟု ပွားခြင်း၊
၁၀။ အထက်အရပ် မျက်နှာ၌ ရှိကုန်သော သတ္တဝါအားလုံးတို့ ‘ဘေးရန်ကင်းကုန်သည် ကြောင့်ကြဗျာပါဒ ကင်းကုန်သည် ဆင်းရဲမရှိကုန်သည် မိမိကိုယ်ကို ချမ်းသာစွာ ဆောင်နိုင်ကုန်သည် ဖြစ်ကြ ပါစေ’ဟု ပွားခြင်း။ (ပဋိသံ။၃၁၄။) (ပဋိသံ၊မြန်။၃၇၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဒီဃနိကာယ် ၃ ကျမ်း

၁။ သီလက္ခန္ဓဝဂ်၊
၂။ မဟာဝဂ်၊
၃။ ပါထိကဝဂ်။ (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊မြန်၊၁။၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဒီးဒုတ်ငှက်နှင့် ယောဂီပုဂ္ဂိုလ် တူပုံ ၂ မျိုး

၁။ ဒီးဒုတ်ငှက်သည် သေရည်ကို သောက်မိသည်ရှိသော် ထွေးအန်ပစ်ခြင်း (ထို့အတူ ယောဂီပုဂ္ဂိုလ်သည် သင့်လျော်သောအားဖြင့် နှလုံးသွင်း၍ မနှစ်သက်ဖွယ်သော စိတ်ကို ထွေးအန်ပစ်ခြင်း)၊
၂။ ဒီးဒုတ်ငှက်သည် တစ်ကြိမ်သောက် အပ်သော ရေကို မထွေးအန်ခြင်း (ထို့အတူ ယောဂီပုဂ္ဂိုလ်သည် ရတနာသုံးပါးတို့၌ ဖြစ်ပေါ် လာသော ကြည်ညိုမှုကို ပြန်၍ မလျော့ချအပ်ခြင်း, ခန္ဓာငါးပါးတို့အပေါ်၌ ဖြစ်ပေါ်လာသော အနိစ္စ ဉာဏ်ကို တစ်ဖန် မလျော့ချအပ်ခြင်း) ။ (မိလိန္ဒ၊၄၀၁။) (မိလိန္ဒ၊မြန်။၄၂၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဒီပင်္ကရဘုရားရှင်၏ သာဝကအစည်းအဝေး ၃ ကြိမ်

၁။ ပဌမအကြိမ် သုနန္ဒာမည်သော အာရာမ်၌ ကုဋေတစ်သိန်းကုန်သော တပည့်သာဝကတို့၏ အင်္ဂါလေးပါးတို့နှင့် ပြည့်စုံသော အစည်း အဝေး၊
၂။ ဒုတိယအကြိမ် နာရဒမည်သော တောင်ထိပ်၌ ကုဋေတစ်ရာကုန်သော ရဟန္တာ အရှင်မြတ်တို့ အစည်းအဝေး၊
၃။ တတိယအကြိမ် ဒီပင်္ကရာဘုရားရှင် သုဒဿနတောင်၌ ဝါဆိုပြီး၍ ဝါကျွတ်ကာလ ကုဋေကိုးသောင်း အတိုင်းအရှည်ရှိသော ရဟန်းတို့နှင့် ပဝါရဏာ ပြုသော အစည်းအဝေး။ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၅၅။) (ဗုဒ္ဓဝံ၊ဋ္ဌ၊၁၅၁။) (ဇာ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဒီပင်္ကရဘုရားရှင်၏ အဂ္ဂသာဝက ၂ ပါး

၁။ သုမင်္ဂလထေရ်၊
၂။ တိဿထေရ်။ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၅၆။) (ဗုဒ္ဓဝံ၊ဋ္ဌ၊၁၅၅။) (ဇာ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဒီပင်္ကရဘုရားရှင်၏ အဂ္ဂသာဝိကာမ ၂ ပါး

၁။ နန္ဒာထေရီ၊
၂။ သုနန္ဒာထေရီ၊ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၅၆။) (ဗုဒ္ဓဝံ၊ဋ္ဌ၊၁၅၅။) (ဇာ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဒီပင်္ကရဘုရားရှင်နှင့် ပွင့်ရာကမ္ဘာတူ ဘုရား ၃ ဆူ

၁။ တဏှင်္ကရဘုရားရှင်၊
၂။ မေဓင်္ကရ ဘုရားရှင်၊
၃။ သရဏင်္ကရဘုရားရှင်။ (ဗုဒ္ဓဝံ၊ဋ္ဌ၊၁၅၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဒု သ န သော အသံကြီး ၄ မျိုး

၁။ ဒု- ဒုဇ္ဇီတမဇီဝိမှ စသော ဂါထာ၏ အစအက္ခရာ၊
၂။ သ- သဋ္ဌိဝဿသဟဿာနိ စသော ဂါထာ၏ အစအက္ခရာ၊
၃။ န- နတ္ထိ အန္တော ကုတော အန္တော စသော ဂါထာ၏ အစအက္ခရာ၊
၄။ သော- သောဟံ နုန ဣတော ဂန္တွာ စသော ဂါထာ၏ အစအက္ခရာ။ (ပေတ၊ဋ္ဌ၊၂၆၂။) (ဇာ၊ဋ္ဌ၊၃၊၄၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဒုကုဋ်သင်္ကန်းကြီးကို ထားခဲ့နိုင်ကြောင်း ၅ ပါး

၁။ မကျန်းမမာ ဖျားနာနေခြင်း၊
၂။ မိုးလေးလ ဖြစ်ခြင်း၊
၃။ မြစ်တစ်ဖက်ကမ်းသို့ သွားရောက်လိုခြင်း၊
၄။ လုံခြုံသော တံခါးရွက်ရှိသော ကျောင်း ဖြစ်ခြင်း၊
၅။ ကထိန်ခင်းပြီးဖြစ်ခြင်း။ (ဝိ၊၃၊၄၁၃။) (ဝိ၊မြန်၊၃။၄၁၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဒုက္ကဋ်အာပတ် ၈ မျိုး

၁။ ပုဗ္ဗပယောဂဒုက္ကဋ်- မခိုးမီ ရှေ့အဖို့၌ ဖြစ်သော ပယောဂကြောင့် သင့်သော ဒုက္ကဋ်၊
၂။ သဟပယောဂဒုက္ကဋ်- ခိုးခြင်းနှင့် တကွဖြစ်သော ပယောဂကြောင့် သင့်သော ဒုက္ကဋ်၊
၃။ အနာမာသဒုက္ကဋ်- မသုံးသပ်ကောင်းသောဝတ္ထုကို သုံးသပ်ခြင်းကြောင့် သင့်သော ဒုက္ကဋ်၊
၄။ ဒုရူပစိဏ္ဏဒုက္ကဋ်- မကောင်းသဖြင့် ကျင့်ခြင်းကြောင့် သင့်သော ဒုက္ကဋ်၊
၅။ ဝိနယဒုက္ကဋ်- ဝိနည်း၌ ပညတ်အပ်သော ဒုက္ကဋ်၊
၆။ ဉာတဒုက္ကဋ်- သိနေပါလျက် မပြောခြင်းကြောင့် သင့်သော ဒုက္ကဋ်၊
၇။ ဉတ္တိဒုက္ကဋ်- ဉတ်ကြောင့် သင့်ရောက်သော ဒုက္ကဋ်၊
၈။ ပဋိဿဝဒုက္ကဋ်- ဝန်ခံမှု ပျက်ကွက်ခြင်းကြောင့် သင့်သော ဒုက္ကဋ်။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၇၁။) (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၂၊၁၃၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဒုက္ခ ၂ မျိုး

၁။ နာမဒုက္ခ- နာမ်ဆင်းရဲ၊
၂။ ရူပဒုက္ခ- ရုပ်ဆင်းရဲ။ (ဝိသုဒ္ဓိ၊၂၊၁၄၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဒုက္ခ ၃ မျိုး

၁။ ဆင်းရဲအစစ် အဖြစ်ဖြင့် ဆင်းရဲခြင်း- ဒုက္ခဒုက္ခ (ဆင်းရဲသောကြောင့် ကိုယ်စိတ်၌ ဖြစ်သော ဒုက္ခဝေဒနာ)၊
၂။ ပြုပြင်သည့်အဖြစ်ဖြင့် ဆင်းရဲခြင်း- သင်္ခါရဒုက္ခ (ဖြစ်ခြင်း ပျက်ခြင်းဖြင့် နှိပ်စက်အပ်သောကြောင့် ဥပေက္ခာဝေဒနာနှင့် တေဘူမကသင်္ခါရတရား)၊
၃။ ဖောက်ပြန်အပ်သည်အဖြစ်ဖြင့် ဆင်းရဲခြင်း- ဝိပရိဏာမဒုက္ခ (သုခဝေဒနာ ဖောက်ပြန်သဖြင့် ဆင်းရဲဖြစ်ခြင်း၏ အကြောင်းဖြစ်သောကြောင့်)။ (ဒီ၊၃၊၁၈၁။) (သံ၊၃၊၅၂။) (နေတ္တိ၊ဋ္ဌ၊၂၁၄။) (နေတ္တိ၊ဝိဘာ၊၂၇၅။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၀၁။) (သံ၊မြန်၊၃။၅၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဒုက္ခ ၃ မျိုး (တစ်နည်း)

၁။ ကာမဘုံ၌ ဖြစ်ခြင်း ဆင်းရဲ၊
၂။ ရူပဘုံ၌ ဖြစ်ခြင်း ဆင်းရဲ၊
၃။ အရူပဘုံ၌ ဖြစ်ခြင်း ဆင်းရဲ။ (ဝိသုဒ္ဓိ၊၂၊၁၄၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဒုက္ခ ၇ မျိုး

ဆင်းရဲခြင်း ၇ မျိုးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဒုက္ခ ၇ မျိုး (တစ်နည်း)

၁။ ဒုက္ခဒုက္ခ- ဆင်းရဲသည်သာလျှင် ဖြစ်သော ဒုက္ခ၊
၂။ ဝိပရိဏာမ ဒုက္ခ- ဖောက်ပြန်ခြင်း, ဒုက္ခဖြစ်ခြင်း၏ အကြောင်းဖြစ်သော သုခဝေဒနာ ဟူသော ဒုက္ခ၊
၃။ သင်္ခါရဒုက္ခ- လောကီဥပေက္ခာဝေဒနာနှင့် ကြွင်းသော တေဘူမကဘုံ၌ ဖြစ်ကုန်သော လောကီသင်္ခါရတို့သည် အဖြစ်အပျက်သည် နှိပ်စက်အပ်ကုန်သည်၏ အဖြစ်ကြောင့် ဆင်းရဲခြင်း၊
၄။ ပဋိစ္ဆန္နဒုက္ခ- ကိုယ်စိတ်၌ ဖြစ်နေသော, ဖုံးကွယ်သော, မထင်ရှားသော ဆင်းရဲဒုက္ခ၊
၅။ အပ္ပဋိစ္ဆန္နဒုက္ခ- သုံးဆယ့်နှစ်ပါးသော နှိပ်စက် ညှဉ်းပန်းမှု အစရှိသော မဖုံးကွယ်အပ်သော, ထင်ရှားသော ဆင်းရဲ ဒုက္ခ၊
၆။ ပရိယာယဒုက္ခ- ဒုက္ခဒုက္ခမှ ကြွင်းသော ဇာတိအစရှိသော အလုံးစုံသော ဆင်းရဲဒုက္ခ၊
၇။ နိပ္ပရိယာယဒုက္ခ- ပရိယာယ်မဟုတ်, မုချ ဖြစ်သော ဆင်းရဲဒုက္ခ။ (ပေဋကော၊၁၈၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဒုက္ခတာ ၃ ပါး

ဆင်းရဲခြင်းသဘော ၃ မျိုးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဒုက္ခမည်ကြောင်း ၄ ပါး

၁။ ပူပန်ခြင်း အနက်သဘောကြောင့် ဒုက္ခ မည်၏၊
၂။ သည်းခံနိုင်ခဲခြင်း အနက်သဘောကြောင့် ဒုက္ခ မည်၏၊
၃။ ဆင်းရဲ၏တည်ရာ အနက်သဘောကြောင့် ဒုက္ခ မည်၏၊
၄။ သုခကို ပယ်တတ်သော အနက်သဘောကြောင့် ဒုက္ခ မည်၏။ (မ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဒုက္ခမည်ကြောင်း ၄ မျိုး

၁။ အမြဲမပြတ် အိုခြင်း သေခြင်းတို့သည် နှိပ်စက်အပ်သည် ဖြစ်ခြင်း၊
၂။ ခက်ခက်ခဲခဲ ခံရသည် ဖြစ်ခြင်း၊
၃။ ဒုက္ခ၏ တည်ရာဝတ္ထု ဖြစ်ခြင်း၊
၄။ သုခ၏အဖြစ်ကို ပယ်ခြင်း။ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၄၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဒုက္ခလက္ခဏာ ၆ ပါး

၁။ ဒုက္ခတော- အဖန်ဖန် နှိပ်စက်သော အခြင်းအရာအားဖြင့် ဖြစ်ခြင်း၊
၂။ ရောဂတော- နာကျင်ကိုက်ခဲသော အခြင်းအရာအားဖြင့် ဖြစ်ခြင်း၊
၃။ ဂဏ္ဍတော- အတွင်း၌ ဖျက်ဆီးတတ်သော အခြင်းအရာအားဖြင့် ဖြစ်ခြင်း၊
၄။ သလ္လတော- စူးဝင်သော အခြင်းအရာ အားဖြင့် ဖြစ်ခြင်း၊
၅။ အဃတော- ဆင်းရဲသော အခြင်းအရာအားဖြင့် ဖြစ်ခြင်း၊
၆။ အာဗာဓ တော- ပြင်းစွာ နှိပ်စက်တတ်သော အနာရောဂါဖြစ်ခြင်း။ (အံ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၇၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဒုက္ခဝေဒနာ ၂ မျိုး

၁။ ကိုယ်၌ ဖြစ်သော ဒုက္ခဝေဒနာ၊
၂။ စိတ်၌ ဖြစ်သော ဒုက္ခဝေဒနာ။ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဒုက္ခသစ္စာ ၁၂ ပါး

၁။ ပဋိသန္ဓေတည်ရခြင်း ဒုက္ခ၊
၂။ အိုရခြင်း ဒုက္ခ၊
၃။ သေရခြင်း ဒုက္ခ၊
၄။ သောက, ပရိဒေဝ, ဒုက္ခ, ဒေါမနဿ, ဥပါယာသ ဖြစ်ရခြင်း ဒုက္ခ၊
၅။ မချစ်မနှစ်သက်သော သူတို့နှင့် ပေါင်းသင်းရခြင်း ဒုက္ခ၊
၆။ ချစ်ခင်နှစ်သက်သော သူတို့နှင့် ကွေကွင်းရခြင်း ခွဲခွါ နေရခြင်း ဒုက္ခ၊
၇။ အလိုရှိအပ်သော အရာဝတ္ထုကို မရရှိခြင်း ဒုက္ခ၊
၈။ ရူပုပါဒါနက္ခန္ဓာ ဟူသော ဒုက္ခ၊
၉။ ဝေဒနုပါဒါနက္ခန္ဓာ ဟူသော ဒုက္ခ၊
၁၀။ သညုပါဒါနက္ခန္ဓာဟူသော ဒုက္ခ၊
၁၁။ သင်္ခါရု ပါဒါနက္ခန္ဓာ ဟူသော ဒုက္ခ၊
၁၂။ ဝိညာဏုပါဒါနက္ခန္ဓာ ဟူသော ဒုက္ခ။ (ဝိသုဒ္ဓိ၊၂၊၁၂၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဒုက္ခသစ္စာ၌ ဆင်းရဲ ၈ ပါး

၁။ ပဋိသန္ဓေ တည်နေရခြင်း ဆင်းရဲ၊
၂။ အိုရခြင်း ဆင်းရဲ၊
၃။ နာရခြင်း ဆင်းရဲ၊
၄။ သေရခြင်း ဆင်းရဲ၊
၅။ မချစ်မနှစ်သက်သော လူတို့နှင့် အတူတကွ ပေါင်းသင်း နေထိုင်ရခြင်း ဆင်းရဲ၊
၆။ ချစ်ခင်သော သူတို့နှင့် ကွေကွင်းရခြင်း ဆင်းရဲ၊
၇။ လိုချင်သော အရာကို မရခြင်း ဆင်းရဲ၊
၈။ စွဲလမ်းရာအာရုံဖြစ်သော ခန္ဓာငါးပါး ဆင်းရဲ။ (ဝိ၊၃၊၁၄။) (ဝိ၊မြန်၊၃။၁၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဒုက္ခသစ္စာ၌ ဉာဏ် ၃ ပါး

၁။ သစ္စဉာဏ်- ဆင်းရဲဖြစ်သော ဒုက္ခသစ္စာကို ထိုးထွင်း၍ သိခြင်း၊
၂။ ကိစ္စဉာဏ်-ဆင်းရဲဖြစ်သော ဒုက္ခသစ္စာကို ပိုင်းခြား၍ သိခြင်း၊
၃။ ကတဉာဏ်- ဒုက္ခသစ္စာကို ပိုင်းခြား၍ သိပြီးပြီဟု သိခြင်း။ (ဝိ၊၃၊၁၅။) (ဝိ၊မြန်၊၃။၁၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဒုက္ခသစ္စာ၌ ဖြစ်သော ဉာဏ် ၄ မျိုး

၁။ သင်ယူ ကြားနာသော အခြင်းအရာအားဖြင့် ဖြစ်သော ဉာဏ်၊
၂။ သုံးသပ်သော အခြင်းအရာအားဖြင့် ဖြစ်သော ဉာဏ်၊
၃။ ထိုးထွင်း၍ သိသော အခြင်းအရာအားဖြင့် ဖြစ်သော ဉာဏ်၊
၄။ ဆင်ခြင်သော အခြင်းအရာအားဖြင့် ဖြစ်သော ဉာဏ်။ (သံ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၆၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဒုက္ခသစ္စာကို မသိကြောင်း ၄ ပါး

၁။ အန္တောဂဓတော- ဒုက္ခသည် ဒုက္ခသစ္စာ၌ အကျုံးဝင်ခြင်း၊
၂။ဝတ္ထုတော- နိဿယပစ္စည်း၏ အဖြစ်ဖြင့် တည်ရာဖြစ်ခြင်း၊
၃။ အာရမ္မဏတော- အာရမ္မဏ ပစ္စည်း၏ အဖြစ်ဖြင့် အာရုံပြုခြင်း၊
၄။ ပဋိစ္ဆာဒနတော- ဒုက္ခသစ္စာကို ဖုံးလွှမ်းခြင်း။ (မ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၂၈။) (သံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဒုက္ခသညာကို ဖြစ်စေသော ရဟန်း၏ အကျိုး ၆ မျိုး

၁။ အလုံးစုံသော သင်္ခါရတို့၌ ငြီးငွေ့သော သညာသည် ငါ့အား ရှေးရှုတည်လိမ့်မည်ဟု မြင်ခြင်း၊
၂။ အလုံးစုံသော လောကမှလည်း ငါ၏ စိတ်သည် ထမြောက်လိမ့်မည်ဟု မြင်ခြင်း၊
၃။ နိဗ္ဗာန်၌ အေးငြိမ်းမှုကို မြင်ရလတ္တံ့ဟု စိတ်အကြံဖြစ်ခြင်း၊
၄။ ကိန်းအောင်းနေသော အနုသယကိလေသာတို့သည် အကြွင်းမဲ့ ဖြတ်ခြင်းသို့ ရောက်လိမ့်မည်ဟု မြင်ခြင်း၊
၅။ ရဟန်းကိစ္စကို ပြုလေ့ရှိသူ ဖြစ်လိမ့်မည်ဟု မြင်ခြင်း၊
၆။ မေတ္တာနှင့် ယှဉ်သော လုပ်ကျွေးခြင်းဖြင့် မြတ်စွာဘုရားကို လုပ်ကျွေးရ လိမ့်မည်ဟု မြင်ခြင်း။ (အံ၊၂၊၃၈၆။) (အံ၊မြန်၊၂။၄၈၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဒုက္ခာနုပဿနာဉာဏ် လွတ်ရာ ဥပါဒါန် ၁ ပါး

၁။ ကာမုပါဒါန်။ (ပဋိသံ။၂၄၃။) (ပဋိသံ၊မြန်။ ၃၀၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဒုဂ္ဂတိ ၂ မျိုး

၁။ ပဋိပတ္တိ ဒုဂ္ဂတိ- အကျင့်ဒုဂ္ဂတိ၊
၂။ ဂတိဒုဂ္ဂတိ- လားရာဒုဂ္ဂတိ။ (မ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၇၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဒုဂ္ဂတိဘဝသို့ ရောက်ကြောင်း တရား ၆ ပါး

၁။ ကာမဂုဏ်ကို ကြံစည်မှု ကာမဝိတက်နှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၂။ ပျက်စီးစေရန် ကြံစည်မှု ဗျာပါဒဝိတက်နှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၃။ ညှဉ်းဆဲရန် ကြံစည်မှု ဝိဟိံသဝိတက်နှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၄။ ကာမဂုဏ်၌ မှတ်သားမှု ကာမသညာနှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၅။ ပျက်စီးစေရန် မှတ်သားမှု ဗျာပါဒသညာနှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၆။ ညှဉ်းဆဲရန် မှတ်သားမှု ဝိဟိံသ သညာနှင့် ပြည့်စုံခြင်း။ (အံ၊၂၊၃၇၄။) (အံ၊မြန်၊၂။၄၇၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဒုဂ္ဂတိဝဋ်ဆင်းရဲသို့ ရောက်ကြောင်း တရား ၃ ပါး

၁။ လိုချင်တပ်မက်မှု လောဘ၊
၂။ အမျက်ထွက်မှု ဒေါသ၊
၃။ တွေဝေမှု မောဟ။ (အံ၊၂၊၂၉၇။) (အံ၊မြန်၊၂။၃၈၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဒုစရိုက် ၃ ပါး

၁။ ကာယဒုစရိုက်- ကိုယ်ဖြင့် ပြုသော မကောင်းသော အကျင့်၊
၂။ ဝစီဒုစရိုက်- နှုတ်ဖြင့် ပြုသော မကောင်းသော အကျင့်၊
၃။ မနောဒုစရိုက်- စိတ်ဖြင့် ပြုသော မကောင်းသော အကျင့်။ (ဝိ၊၅၊၂၂၂။) (ဒီ၊၃၊၁၈၀။) (အဘိ၊ဝိ၊၃၇၈။) (ခုဒ္ဒက၊၂၃၂။) (ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၆၉။) (နေတ္တိ၊ဋ္ဌ၊၁၅၆။) (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၁၊၃၀၅။) (နေတ္တိ၊ဝိဘာ၊၂၇၅။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၃၁၀။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၀၀။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၂။၄၇၂။) (ခုဒ္ဒက၊မြန်။၂၁၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဒုစရိုက်ရှိသူ အပြစ် ၅ ပါး

၁။ မိမိကိုယ်တိုင် မိမိကိုယ်ကို စွပ်စွဲခြင်း၊
၂။ ပညာရှိတို့ ကဲ့ရဲ့ခြင်း၊
၃။ မကောင်းသော ကျော်စောသံ ရှိခြင်း၊
၄။ သူတော်ကောင်းတရားမှ ကင်းခြင်း၊
၅။ မသူတော် တရား၌ တည်ခြင်း။ (အံ၊၂၊၂၃၄။) (အံ၊မြန်၊၂။၂၉၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဒုစရိုက်ရှိသူ အပြစ် ၅ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ မိမိကိုယ်တိုင် မိမိကိုယ်ကို စွပ်စွဲခြင်း၊
၂။ ပညာရှိတို့၏ ကဲ့ရဲ့မှုခံရခြင်း၊
၃။ မကောင်းသတင်း ပျံ့နှံ့ထွက်ခြင်း၊
၄။ တွေတွေဝေဝေဖြင့် သေရခြင်း၊
၅။ သေလွန်ပြီးနောက် ငရဲသို့ ရောက်ရခြင်း။ (ကာယ,ဝစီ,မနောဒုစရိုက်၌လည်း နည်းတူ)။ (အံ၊၂၊၂၃၃။) (အံ၊မြန်၊၂။၂၉၇။) (အံ၊မြန်၊၂။၂၉၇-၂၉၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဒုစရိုက်ရှိသူ အပြစ် ၅ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ မိမိကိုယ်တိုင် မိမိကိုယ်ကို စွပ်စွဲခြင်း၊
၂။ ပညာရှိတို့၏ ကဲ့ရဲ့မှုကို ခံရခြင်း၊
၃။ မကောင်းသတင်း ပျံ့နှံ့ထွက်ခြင်း၊
၄။ သူတော်ကောင်းတရားမှ ကင်းကွာခြင်း၊
၅။ မသူတော်တရား၌ တည်ခြင်း။(ကာယ,ဝစီ,မနောဒုစရိုက်ရှိသူ၌လည်း နည်းတူ။)။ (အံ၊၂၊၂၃၄။) (အံ၊မြန်၊၂။၂၉၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဒုဋ္ဌုလ္လဝါစာ သံဃာဒိသိသ်အာပတ် ဖြစ်ကြောင်း သမုဋ္ဌာန် ၃ ပါး

၁။ ရံခါ ကိုယ်ကြောင့် လည်းကောင်း စိတ်ကြောင့်လည်းကောင်း ဖြစ်၏၊
၂။ ရံခါ နှုတ်ကြောင့်လည်းကောင်း စိတ်ကြောင့် လည်းကောင်း ဖြစ်၏၊
၃။ ရံခါ ကိုယ်ကြောင့်လည်းကောင်း နှုတ်ကြောင့်လည်းကောင်း စိတ်ကြောင့်လည်းကောင်း ဖြစ်၏။ (ဝိ၊၅၊၃၆၀။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၄၆၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဒုဋ္ဌုလ္လဝါစာ သိက္ခာပုဒ်၌ အင်္ဂါ ၅ မျိုး

၁။ လူမိန်းမ ဖြစ်ခြင်း၊
၂။ လူမိန်းမဟု အမှတ်ရှိခြင်း၊
၃။ ရုန့်ရင်းသော စကား၌ သာယာတပ်စွဲခြင်း၊
၄။ ထိုရုန့်ရင်းသော စကား၌ သာယာတပ်မက်သော ရာဂဖြင့် ပြောဆိုခြင်း၊
၅။ အပြောခံရသူက ထိုပြောသော ခဏ၌ပင် သိခြင်း။ (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၂၊၃၂၃။) (ဝိမတိ၊၁၊၂၆၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဒုဋ္ဌုလ္လဝါစာသိက္ခာပုဒ်၌ မဂ် ၂ မျိုး

၁။ ဝစ္စမဂ်- ကျင်ကြီးပေါက်၊
၂။ ပဿာဝမဂ်- ကျင်ငယ် ပေါက်။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၃၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဒုဋ္ဌုလ္လသိက္ခာပုဒ်၌ အင်္ဂါ ၂ မျိုး

၁။ ရဟန်း၏ ရုန့်ရင်း ကြမ်းတမ်းသော အာပတ်ကို သိခြင်း၊
၂။ ဖုံးကွယ်လိုသဖြင့် ငါ မပြောကြားအံ့ဟု လုံ့လဝီရိယ တာဝန်ကို ချထားခြင်း။ (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၃၊၈၄။) (ဝိမတိ၊၂၊၄၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဒုဋ္ဌုလ္လာရောစနသိက္ခာပုဒ်၌ အင်္ဂါ ၃ မျိုး

၁။ ပါရာဇိကအာပတ် မသင့်သော ရဟန်း၏ဝတ္ထုနှင့် တကွ သံဃာဒိသိသ် အာပတ် သင့်ခြင်း
၂။ ရဟန်းမဟုတ်သူ လူသာမဏေအား ပြောကြားခြင်း၊
၃။ သမ္မုတိရသော ရဟန်းမဟုတ်ခြင်း။ (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၃၊၁၄။) (ဝိမတိ၊၂၊၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဒုတိယ ပဝါရဏာသိက္ခာပုဒ်၌ အင်္ဂါ ၅ မျိုး

၁။ ပယ်မြစ်စေအပ်ပြီးသော ပဝါရိတ်သင့်ပြီး ဖြစ်ခြင်း၊
၂။ ပဝါရိတ်သင့်ပြီးသည်ဟု အမှတ်ရှိခြင်း၊
၃။ အပြစ်တင်ခြင်း မျက်နှာ မသာယာအောင် ပြုတတ်သည်၏ အပြစ်ကို ရှုငဲ့သူ ဖြစ်ခြင်း၊
၄။ အတိရိတ်ဝိနည်းကံ မပြုအပ်သေးသော ဂိလာန၏ အပိုအလျှံလည်း မဟုတ်သော ခဲဖွယ်ဘောဇဉ်ဖြင့် ရှေးရှု ဆောင်ယူ၍ ပင့်ဖိတ်ခြင်း၊
၅။ စားခြင်း၏ ပြီးဆုံးခြင်း။ (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၃၊၆၅။) (ဝိမတိ၊၂၊၃၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဒုတိယ ပါဋိဒေသနီယသိက္ခာပုဒ်၌ အင်္ဂါ ၅ ပါး

၁။ ပြည့်စုံသော နှစ်ဖက်သံဃာ၌ မြင့်မြတ်သော ရဟန်းအဖြစ်သို့ ရောက်သော ရဟန်းမ ဖြစ်ခြင်း၊
၂။ ဘောဇဉ်ငါးမျိုး ဖြစ်ခြင်း၊
၃။ မြို့တွင်း ရွာတွင်း အိမ်ခရီးလမ်း၌ ရပ်တည်သော ဘိက္ခုနီ၏ ခွင့်ပြုထားသော အခြင်းအရာမှ တစ်ပါးသော အခြင်းအရာအားဖြင့် စီမံခြင်း၊
၄။ မတားမြစ်ခြင်း၊
၅။ စားမျိုခြင်း။ (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၃၊၁၀၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဒုတိယ သံဃဘေဒသိက္ခာပုဒ် အင်္ဂါ ၄ မျိုး

၁။ သံဃာကွဲပြားခြင်းငှာ အားပေးသမှု ပြုခြင်း နောက်လိုက်ခြင်း၊
၂။ ဓမ္မကံဖြင့် ကမ္မဝါစာ ရွတ်ဖတ်ခြင်း၊
၃။ ကမ္မဝါစာ ပြီးဆုံးခြင်း၊
၄။ အယူကို မစွန့်ခြင်း။ (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၂၊၃၆၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဒုတိယ သင်္ဂါယနာတင်ကြောင်း အဓမ္မဝတ္ထု ၁၀ ပါး

၁။ သားဦးချိုဗူးဖြင့် ဆောင်ထားသော ဆားသည် အပ်၏ဟု ပြခြင်း၊
၂။ မွန်းတည့်ပြီးနောက် အရိပ်လက်နှစ်သစ် လွန်ချိန်၌ စားသောက်ခြင်းငှာ အပ်၏ဟု ပြခြင်း၊
၃။ ရွာတစ်ပါးသို့ သွားမည့်ရဟန်းအား အတိရိတ်ဝိနည်းကံ မပြုဘဲ စားသောက်ခြင်းသည် အပ်၏ဟု ယူခြင်း၊
၄။ တစ်သိမ်တည်း၌ သံဃာ့ကံကို အသီးသီး ပြုခြင်းသည် အပ်၏ဟု ယူခြင်း၊
၅။ မရောက်လာသေးသော ရဟန်းတို့၏ ဆန္ဒကို လာမှ ယူမည်ဟု ကြံ၍ ဝဂ်ဖြစ်သော သံဃာဖြင့် ကံပြုပြီးနောက်မှ ဆန္ဒကို ယူခြင်းသည် အပ်၏ဟု ပြခြင်း၊
၆။ ဆရာဥပဇ္ဈာယ်တို့၏ အလေ့အကျက်သည် (ဓမ္မဝိနယနှင့် မညီသော်လည်း) အပ်၏ဟု ပြခြင်း၊
၇။ အတိရိတ်ဝိနည်းကံ မပြုဘဲ နို့ဓမ်း (နို့ချဉ်) မဖြစ်မီ နို့ရည်ကို သုံးဆောင် ခြင်းသည် အပ်၏ဟု ပြခြင်း၊
၈။ သေရည် မဖြစ်သေးသော သေနုကို သောက်ခြင်းသည် အပ်၏ဟု ပြခြင်း၊
၉။ အမြိတ်အဆာမပါသော နိသီဒိုင်အခင်းသည် အပ်၏ဟု ပြခြင်း၊
၁၀။ ရွှေငွေသည် အပ်၏ဟု ပြခြင်း။ (ဝိ၊၄၊၄၉၅။) (ဝိ၊မြန်၊၄၊၅၀၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဒုတိယ သဟသေယျသိက္ခာပုဒ် အင်္ဂါ ၃ မျိုး

၁။ ပါစိတ်ဝတ္ထုဖြစ်သော ကျောင်းဖြစ်ခြင်း၊
၂။ ထိုကျောင်း၌ မိန်းမနှင့် အတူတကွ အိပ်ခြင်း၊
၃။ နေဝင် မိုးချုပ်ခြင်း။ (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၃၊၁၁။) (ဝိမတိ၊၂၊၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဒုတိယ သေနာသနသိက္ခာပုဒ် အင်္ဂါ ၇ မျိုး

၁။ ဘုံလျို မွေ့ရာ အစရှိသော အိပ်ရာ အခင်းတို့ ဖြစ်ခြင်း၊
၂။ ထိုအိပ်ရာခင်းတို့သည် သံဃာ့ပစ္စည်း ဖြစ်ခြင်း၊
၃။ ဆိုအပ်ပြီးသော လက္ခဏာ ရှိသော ကျောင်း၌ ကိုယ်တိုင် ခင်းခြင်း, သူတစ်ပါးကို ခင်းစေခြင်း၊
၄။ နှောင့်ယှက်တတ်သူ မရှိခြင်း၊
၅။ ဘေးရန် မရှိခြင်း၊
၆။ ငဲ့ကွက်ခြင်း မရှိဘဲ အရပ်မျက်နှာသို့ ခရီးထွက်သွားခြင်း၊
၇။ ကျောင်း တိုက်၏ အစွန်ဆုံးကျောင်းမှ ခဲနှစ်ကျအရပ်ဟူသော ကျောင်းဥပစာအပိုင်းအခြားကို ကျော် လွန်ခြင်း။ (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၃၊၃၀။) (ဝိမတိ၊၂၊၁၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဒုတိယဈာန်၌ ရှိသော တရား ၁၅ မျိုး

၁။ မိမိအဇ္ဈတ္တသန္တာန်၌ ကြည်စေတတ်သော သဒ္ဓါ၊
၂။ နှစ်သက်ဝမ်းမြောက်ခြင်း ပီတိ၊
၃။ ချမ်းသာခြင်း သုခ၊
၄။ စိတ်တည်ငြိမ်ခြင်း ဧကဂ္ဂတာ၊
၅။ တွေ့ထိခြင်း ဖဿ၊
၆။ ခံစားခြင်း ဝေဒနာ၊
၇။ မှတ်ခြင်း သညာ၊
၈။ စေ့ဆော်ခြင်း စေတနာ၊
၉။ စိတ်၊
၁၀။ အလို ဆန္ဒ၊
၁၁။ ဆုံးဖြတ်ခြင်း အဓိမောက္ခ၊
၁၂။ လုံ့လပြုခြင်း ဝီရိယ၊
၁၃။ အမှတ်ရခြင်း သတိ၊
၁၄။ လျစ်လျူရှုခြင်း ဥပေက္ခာ၊
၁၅။ နှလုံးသွင်းခြင်း မနသိကာရ။ (မ၊၃၊၇၅။) (မ၊မြန်၊၃။၇၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဒုတိယပါဋိဒေသနီယသိက္ခာပုဒ်၌ အင်္ဂါ ၂ ပါး

၁။ သံဃာစုံ၌ ဘိက္ခုနီဖြစ်သော ရဟန်းမသည် ခွင့်မပြုထားသော အခြင်းအရာဖြင့် စီရင်မှု ပြုခြင်း၊
၂။ မတားမြစ်ဘဲ စားဖွယ်ကို စားမျိုခြင်း။ (ဝိမတိ၊၂၊၅၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဒုတိယပါရာဇိက ဖြစ်ကြောင်း သမုဋ္ဌာန် ၃ ပါး

၁။ ရံခါ ကိုယ်ကြောင့်လည်းကောင်း စိတ်ကြောင့် လည်းကောင်း ဖြစ်၏၊ နှုတ်ကြောင့် မဖြစ်၊
၂။ ရံခါ နှုတ်ကြောင့်လည်းကောင်း စိတ်ကြောင့် လည်းကောင်း ဖြစ်၏၊ ကိုယ်ကြောင့် မဖြစ်၊
၃။ ရံခါ ကိုယ်ကြောင့်လည်းကောင်း နှုတ်ကြောင့် လည်းကောင်း စိတ်ကြောင့်လည်းကောင်း ဖြစ်၏။ (ဝိ၊၅၊၃၅၉။) (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၂၈။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၄၆၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဒုတိယပါရာဇိက အင်္ဂါ ၆ ပါး

၁။ န သကသညိတာ- မိမိဥစ္စာဟု အမှတ်မရှိခြင်း၊
၂။ န ဝိဿာသဂ္ဂါဟတာ- ချစ်ကျွမ်းဝင်သောကြောင့် ယူခြင်းမျိုး မဟုတ်ခြင်း၊
၃။ န တာဝ ကာလိကတာ- ခဏခေတ္တ ငှားရန်းခြင်းမျိုး မဟုတ်ခြင်း၊
၄။ ပရိက္ခာရဿ ဂရုဘာဝေါ- တစ်မတ်, တစ်မတ်တန်ထက် ပိုလွန်သော ပစ္စည်းဝတ္ထု ဖြစ်ခြင်း၊၅။ ထေယျစိတ္တံ- ခိုးလိုသောစိတ် ရှိခြင်း၊
၆။ ဌာနာစာဝနံ- တည်ရာနေရာမှ ရွေ့လျောစေခြင်း။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၂၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဒုတိယပါရာဇိက၌ ကြည့်ရှုဆင်ခြင်ရမည့် အရာ ၅ မျိုး

၁။ဝတ္ထု- ခိုးသည့် ပစ္စည်းဥစ္စာဘဏ္ဍာ၊
၂။ ကာလ- ခိုးယူသည့် အချိန်အခါ ခေတ်ကာလ၊
၃။ ဒေသ- ခိုးယူသည့် အရပ်ဒေသ၊
၄။ အဂ္ဃ- ခိုးယူသော ပစ္စည်း၏ တန်ဖိုး၊
၅။ ပရိဘောဂ- ဘဏ္ဍာကို သုံးစွဲထားခြင်း။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၆၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဒုတိယသင်္ဂါယနာတင်ရာ၌ ဂဏပါမောက္ခ မထေရ် ၈ ပါး

၁။ သဗ္ဗကာမိမထေရ်၊
၂။ သာဠှမထေရ်၊
၃။ ရေဝတမထေရ်၊
၄။ ခုဇ္ဇသောဘိတမထေရ်၊
၅။ ယသမထေရ်၊
၆။ သာဏအရပ်၌ နေသော သမ္ဘူတမထေရ်၊
၇။ ဝါသဘဂါမီမထေရ်၊
၈။ သုမနမထေရ်။ (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၁၊၁၁၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဒုတိယအနိယတသိက္ခာပုဒ် သမုဋ္ဌာန် ၃ ပါး

၁။ ကာယစိတ္တသမုဋ္ဌာန်၊
၂။ ဝါစာစိတ္တသမုဋ္ဌာန်၊
၃။ ကာယဝါစာစိတ္တသမုဋ္ဌာန်။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၁၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဒုတိယအနိယတသိက္ခာပုဒ်၌ ဝေဒနာ ၂ ပါး

၁။ သုခဝေဒနာ၊
၂။ ဥပေက္ခာဝေဒနာ။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၁၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဒုပ္ပဋိဝိဇ္ဈ တရား ၁၀ ပါး

ထိုးထွင်း၍ သိနိုင်ခဲသော တရား ၁၀ ပါး၊ မြတ်သော အကျင့် ၁၀ ပါးတို့နှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဒုပ္ပဋိဝိဇ္ဈ တရား ၅ ပါး

ထိုးထွင်း၍ သိနိုင်ခဲသော တရား ၅ ပါး၊ ဝဋ်ဆင်းရဲမှ လွတ်မြောက် စေတတ်သော ဓာတ် ၅ ပါးတို့နှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဒုပ္ပဋိဝိဇ္ဈ တရား ၆ ပါး

ထိုးထွင်း၍ သိနိုင်ခဲသော တရား ၆ ပါး၊ ကိလေသာမှ လွတ်သော ဓာတ် ၆ ပါးတို့နှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဒုပ္ပဋိဝိဇ္ဈ တရား ၈ ပါး

ထိုးထွင်း၍ သိနိုင်ခဲသော တရား ၈ ပါး၊ ရပ်ပြစ် ၈ ပါး၊ မြတ်သော အကျင့်ကို ကျင့်ခြင်းငှာ အခွင့်မဟုတ်သော အက္ခဏ ၈ ပါးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဒုပ္ပဋိဝိဇ္ဈ တရား ၉ ပါး

ထိုးထွင်း၍ သိနိုင်ခဲသော တရား ၉ ပါးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဒုပ္ပဋိဝိဇ္ဈတရား ၂ ပါး

ထိုးထွင်း၍ သိနိုင်ခဲသော တရား ၂ ပါးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဒုပ္ပဋိဝိဇ္ဈတရား ၃ ပါး

ထိုးထွင်း၍ သိနိုင်ခဲသော တရား ၃ ပါးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဒုပ္ပဋိဝိဇ္ဈတရား ၄ ပါး

ထိုးထွင်း၍သိနိုင်ခဲသော တရား ၄ ပါး၊ သမာဓိ ၄ ပါးတို့နှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဒုပ္ပဋိဝိဇ္ဈတရား ၇ ပါး

ထိုးထွင်း၍ သိနိုင်ခဲသော တရား ၇ ပါး၊ သူတော်ကောင်းတရား ၇ ပါးတို့နှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဒုဗ္ဗစသိက္ခာပုဒ်၌ အင်္ဂါ ၄ မျိုး

၁။ မပြောဆိုထိုက်သည်ကို ပြုတတ်သူ ဖြစ်ခြင်း၊
၂။ ဓမ္မကံဖြင့် ကမ္မဝါစာ ရွတ်ဆိုခြင်း၊
၃။ ကမ္မဝါစာ ပြီးဆုံးခြင်း၊
၄။ အယူကို မစွန့်ခြင်း။ (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၂၊၃၆၇။) (ဝိမတိ၊၁၊၂၉၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဒုဗ္ဗဏ္ဏကရဏသိက္ခာပုဒ်၌ အင်္ဂါ ၃ မျိုး

၁။ ဝတ်ရန်းရန် တတ်ကောင်းသော သင်းပိုင် ဧကသီ သင်္ကန်းကို ကပ္ပဗိန္ဒု မပြုအပ်သူ ဖြစ်ခြင်း၊
၂။ သင်္ကန်းပျောက်ပျက်သူ အစရှိသည်တို့ မဟုတ်ခြင်း၊
၃။ ဝတ်ခြင်း ရုံရန်းခြင်း။ (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၃၊၈၂။) (ဝိမတိ၊၂၊၄၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဒုဗ္ဗလသိက္ခာပုဒ်၌ အင်္ဂါ ၂ ပါး

၁။ ရဟန်းက တရားသဖြင့် သမ္မုတိရထားသူ ဖြစ်ခြင်း၊
၂။ သံဃာနှင့် တကွ သင်္ကန်းကို ပေး၍ ကဲ့ရဲ့လိုသဖြင့် ကဲ့ရဲ့ရှုတ်ချခြင်း။ (ဝိမတိ၊၂၊၅၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဒုဗ္ဗလသိက္ခာပုဒ်၌ အင်္ဂါ ၄ မျိုး

၁။ ရဟန်း ဖြစ်ခြင်း၊
၂။ တရားသဖြင့် ရအပ်သော သမ္မုတိရှိသူ ဖြစ်ခြင်း၊
၃။ သံဃာနှင့် တကွ ဝိကပ္ပနာလောက်သော သင်္ကန်းကို ပေးခြင်း၊
၄။ နောက်၌ ကဲ့ရဲ့ ရှုတ်ချလိုသောကြောင့် ရှုတ်ချခြင်း။ (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၃၊၉၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဒုလ္လဘ ၅ မျိုး

၁။ အသက်ရှည်ခြင်း၊
၂။ အဆင်းလှခြင်း၊
၃။ ချမ်းသာခြင်း၊
၄။ အခြံအရံများခြင်း၊
၅။ နတ်ပြည်၌ ဖြစ်ရခြင်း။ (အံ၊၂၊၄၁။) (အံ၊မြန်၊၂။၅၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဒုလ္လဘတရား ၆ ပါး

ရခဲသော တရား ၆ ပါးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဒုသီမာရ်နတ်ကျရောက်သည့် ငရဲ၏အမည် ၃ မျိုး

၁။ ဆ ဖဿာယတနိကငရဲ- ဒွါရ ခြောက်ပါးလုံး ဆင်းရဲဒုက္ခ ခံစားရသော ငရဲ၊
၂။ သင်္ကုသမာဟတငရဲ- သံတံကျင်ကြီးများ စုပေါင်း ကျရောက်ခြင်း ခံရသော ငရဲ၊
၃။ ပစ္စတ္တဝေဒနီယငရဲ- ကိုယ်တိုင်သီးခြား ဆင်းရဲဒုက္ခ ခံစားရသော ငရဲ။ (မ၊၁၊၄၁၃။) (မ၊မြန်၊၁။၄၂၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဒုဿီလမည်ကြောင်း ဘေး ၅ မျိုး

၁။ သူ့အသက်သတ်ခြင်း၊
၂။ သူ့ဥစ္စာခိုးခြင်း၊
၃။ ကာမဂုဏ်တို့၌ မှားယွင်းစွာ ကျင့်ခြင်း၊
၄။ မဟုတ်မမှန် ပြောဆိုခြင်း၊
၅။ သေရည်အရက်သောက် စားခြင်း။ (အံ၊၂၊၁၈၀။) (အံ၊မြန်၊၂။၂၂၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဒုဿီလရဟန်း၏ အလှူကို စင်ကြယ်စေနိုင်ကြောင်း ၁၀ ပါး

၁။ အပြစ်ကင်းသော ချပ်မိန်ညိုနှင့် တူသော သင်္ကန်းကို ဆောင်ခြင်း၊
၂။ ဘုရားအရိယာတို့နှင့် တူစွာ ဦးပြည်း (ကတုံး) အသွင်ကို ဆောင်ခြင်း၊
၃။ ရဟန်းသံဃာအပေါင်းသို့ သက်ဝင်နိုင်ခြင်း၊
၄။ ဘုရား, တရား, သံဃာကို ကိုးကွယ်ဆီးကပ်ခြင်းသို့ ကပ်ရောက်ခြင်း၊
၅။ ကမ္မဋ္ဌာန်းအလုပ် အားထုတ်သူတို့၏ နေရာ ကျောင်းကန်၌ နေထိုင်ခြင်း၊
၆။ သာသနာတော်၏ တည်တန့်ခြင်းကို ရှာမှီးခြင်း လိုလားခြင်း၊
၇။ မြတ်သော တရားတော်ကို ဟောကြားတတ်ခြင်း၊
၈။ တရားလျှင် မှီခိုရာ လားရာ လဲလျောင်းရာ ရှိခြင်း၊
၉။ မြတ်စွာဘုရားသည်သာလျှင် အမြတ်ဆုံးဟု စင်စစ်ဧကန် ဖြောင့်မှန်သော အယူ ရှိခြင်း၊
၁၀။ တစ်လလျှင် နှစ်ကြိမ် ပါရိသုဒ္ဓိစသော ဥပုသ်ပြုနိုင်ခြင်း။ (မိလိန္ဒ၊၂၅၀။) (မိလိန္ဒ၊မြန်။၂၆၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဒေဝ ၃ မျိုး

၁။ သမ္မုတိဒေဝ- မင်း, မင်းသား စသော သူတို့သည် သမ္မုတိနတ်၊
၂။ ဥပပတ္တိဒေဝ- နတ်ပြည်၌ ဖြစ်ကုန်သော နတ်တို့သည် ဥပပတ္တိနတ်၊
၃။ ဝိသုဒ္ဓိဒေဝ- ဘုရား ရဟန္တာ ပုဂ္ဂိုလ် တို့သည် ဝိသုဒ္ဓိနတ်။ (ဣတိဝုတ်၊ဋ္ဌ၊၃၁၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဒေဝဂဗ္ဘမင်းသမီး၏ သား ၁၀ ယောက်

၁။ ဝါသုဒေဝ၊
၂။ ဗလဒေဝ၊
၃။ စန္ဒဒေဝ၊
၄။ သူရိယဒေဝ၊
၅။ အဂ္ဂိဒေဝ၊
၆။ ဝရုဏဒေဝ၊
၇။ အဇ္ဇုန၊
၈။ ပဇ္ဇုန၊
၉။ ဃဋပဏ္ဍိတ၊
၁၀။ အင်္ကုရ။ (ဇာ၊ဋ္ဌ၊၄၊၈၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဒေဝဒတ် ငရဲ၌ ကမ္ဘာတည်အောင် ဖြစ်ကြောင်းတရား ၈ ပါး

၁။ လာဘ်ရခြင်း၊
၂။ လာဘ်မရခြင်း၊
၃။ အခြံအရံရှိခြင်း၊
၄။ အခြံအရံမရှိခြင်း၊
၅။ ပူဇော်သက္ကာရ ရှိခြင်း၊
၆။ ပူဇော်သက္ကာရ မရှိခြင်း၊
၇။ ယုတ်မာသော အလိုဆိုးရှိခြင်း၊
၈။ ယုတ်မာသော အဆွေခင်ပွန်းရှိခြင်း။ (အံ၊၃၊၁၀။) (အံ၊၃၊၁၃။) (အံ၊မြန်၊၃။၁၄။) (အံ၊မြန်၊၃။၁၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဒေဝဒတ် ငရဲကျကြောင်း ၃ ပါး

၁။ ပါပိစ္ဆတာဟု ဆိုအပ်သော ယုတ်မာသော အလိုဆိုးသည် လွှမ်းမိုးနှိပ်စက်အပ်ခြင်း၊
၂။ ပါပမိတ္တတာဟု ဆိုအပ်သော မကောင်းသော မိတ်ဆွေယုတ် ရှိခြင်း၊
၃။ အနည်းငယ်မျှသော တရားထူးကို ရခြင်းဖြင့် အကြား၌ အပြီးအဆုံးသို့ ရောက်ခြင်း။ (ခုဒ္ဒက၊၂၅၃။) (ခုဒ္ဒက၊မြန်။၂၃၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဒေဝဒတ်၏ တောင်းဆိုချက် ၅ မျိုး

၁။ ရဟန်းအားလုံး အသက်ထက်ဆုံး (တောကျောင်း၌သာ နေထိုင်သီတင်းသုံးရသော) အာရညကင်ဓုတင် ဆောက်တည်စေ၍ ရွာနီးကျောင်း (မြို့ကျောင်း) ၌ မနေစေရန် တောင်းဆိုခြင်း၊
၂။ ရဟန်းတော်များ အသက်ထက်ဆုံး အိမ်စဉ် လှည့်လည်၍ ဆွမ်းခံစားရသော ပိဏ္ဍပါတ်ဓုတင်ကို ဆောက်တည်စေ၍ ပင့်ဖိတ်ကျွေးသော ဆွမ်း (နိမန္တနဘတ်) ကို လက်မခံစေရန် တောင်းဆိုခြင်း၊
၃။ ရဟန်းတော်များ အသက်ထက်ဆုံး ပံသုကူဓုတင်ကို ဆောက်တည်စေလျက် ပံသုကူသင်္ကန်းကိုသာ ဝတ်ရုံသုံးဆောင်၍ လူဒါယကာတို့ လှူဒါန်းသော အဝတ်သင်္ကန်းကို လက်မခံစေရန် တောင်းဆိုခြင်း၊
၄။ ရဟန်း တော်များ အသက်ထက်ဆုံး သစ်ပင်ရင်း၌သာ နေထိုင်ရသော ရုက္ခမူဓုတင်ကို ဆောက်တည် စေလျက် အမိုးအကာရှိသော ကျောင်း၌ မနေစေရန် တောင်းဆိုခြင်း၊
၅။ ရဟန်းတော်များ အသက်ထက်ဆုံး အမဲသား ငါးကို မစားစေရန် တောင်းဆိုခြင်း။ (ဝိ၊၁၊၂၆၃။) (ဝိ၊၄၊၃၅၉။) (ဓမ္မ၊ဋ္ဌ၊၁၊၉၁။) (ဝိ၊မြန်၊၁။၂၇၈။)(ဝိ၊မြန်၊၄၊၃၆၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဒေဝဒတ်၏ မသူတော်တရား ၃ ပါး

ဒေဝဒတ်အား လွှမ်းမိုးနှိပ်စက်သည့် မသူတော်တရား ၃ ပါးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဒေဝဒတ်အား လွှမ်းမိုးနှိပ်စက်သည့် မသူတော်တရား ၃ ပါး

၁။ အလိုဆိုးရှိခြင်း၊
၂။ မိတ်ဆွေ ယုတ်ရှိခြင်း၊
၃။ အနည်းငယ်မျှသော တရားထူးကို ရခြင်းဖြင့် အကြား၌ ဆုံးရှုံးခြင်းသို့ ရောက်ခြင်း။ (ဝိ၊၄၊၃၆၆။) (ဝိ၊၅၊၂၂၂။) (ဝိ၊မြန်၊၄၊၃၇၂။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၃၁၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဒေဝဒတ်အား လွှမ်းမိုးနှိပ်စက်သည့် မသူတော်တရား ၈ ပါး

၁။ လာဘ်ရခြင်း၊
၂။ လာဘ် မရခြင်း၊
၃။ ကျော်စောခြင်း၊
၄။ မကျော်စောခြင်း၊
၅။ ကောင်းစွာ ပြုစုခြင်း၊
၆။ ကောင်းစွာ မပြုစုခြင်း၊
၇။ အလိုဆိုးရှိခြင်း၊
၈။ မိတ်ဆွေယုတ်ရှိခြင်း။ (ဝိ၊၄၊၃၆၅။) (ဝိ၊မြန်၊၄၊၃၇၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဒေဝဓမ္မ ၂ ပါး

၁။ ဟိရီ- ကာယဒုစ္စရိုက် စသည်တို့မှ ရှက်ခြင်း၊
၂။ ဩတ္တပ္ပ- ကာယဒုစ္စရိုက် စသည် တို့မှ ကြောက်လန့်ခြင်း။ (ဇာတက၊၁၊၂။) (ဇာ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၄၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဒေသနာ ၂ မျိုး

၁။ သမ္မုတိဒေသနာ- ပုဂ္ဂိုလ် သတ္တဝါ ယောကျ်ား မိန်းမ စသည်ဖြင့် လူအများ ခေါ်ဝေါ်သမုတ်ထားသည့် အတိုင်း ဟောကြားခြင်း၊
၂။ ပရမတ္ထဒေသနာ- ခန္ဓာ အာယတန ဓာတ် အနိစ္စ ဒုက္ခ စသည်ဖြင့် ပရမတ္ထဓမ္မအားဖြင့် ဟောခြင်း။ (မ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၄၂။) (အံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၇၃။) (ဣတိဝုတ်၊ဋ္ဌ၊၇၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဒေသနာ ၂ မျိုး (တစ်နည်း)

၁။ အတ္တူပနာယိကာဒေသနာ- မိမိကိုယ်ကို ကပ်ဆောင်အပ်သော ဒေသနာ၊
၂။ ပရူပနာယိကာဒေသနာ- သူတစ်ပါးတို့ကို ကပ်ဆောင်အပ်သော ဒေသနာ။ (နေတ္တိ၊ဋ္ဌ၊၁၅၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဒေသနာ ၂ မျိုး (တစ်နည်း) (ဘုရားရှင်တို့ ပရိယာယ်အားဖြင့် ဟောကြားအပ်သော ဒေသနာ ၂ မျိုး)

၁။ မကောင်းမှုကို မကောင်းမှုအားဖြင့် ရှုမြင်ကြဟု ဟောကြားခြင်း၊
၂။ မကောင်းမှုကို မကောင်းမှုအားဖြင့် ရှုမြင်၍ ထိုမကောင်းမှု၌ ငြီးငွေ့တပ်မက်မှု ကင်းလျက် ထိုမကောင်းမှုမှ လွတ်မြောက်အောင် အားထုတ်ကြဟု ဟောကြားခြင်း။ (ခုဒ္ဒက၊၂၁၈။) (ခုဒ္ဒက၊မြန်။၂၀၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဒေသနာ ၃ မျိုး

၁။ အာဏာဒေသနာ- အာဏာများသောအားဖြင့် ဟောတော်မူသော ဝိနည်း ပိဋကဒေသနာ၊
၂။ ဝေါဟာရဒေသနာ- ဝေါဟာရများသောအားဖြင့် ဟောတော်မူသော သုတ္တန် ပိဋကဒေသနာ၊
၃။ ပရမတ္ထဒေသနာ- ပရမတ်များသောအားဖြင့် ဟောတော်မူသော အဘိဓမ္မ ပိဋကဒေသနာ။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၇။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၀။) (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၂။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊မြန်၊၁။၃၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဒေသနာ ၄ မျိုး

၁။ သဘာဝဓမ္မကို မှီ၍ ဖြစ်သော တရားဟောခြင်း- ဓမ္မာဓိဋ္ဌာန ဓမ္မဒေသနာ၊
၂။ သဘာဝဓမ္မကို မှီ၍ ဖြစ်သော ပုဂ္ဂိုလ်ကို ဟောခြင်း- ဓမ္မာဓိဋ္ဌာန ပုဂ္ဂလဒေသနာ၊
၃။ ပုဂ္ဂိုလ်ကို မှီ၍ ဖြစ်သော ပုဂ္ဂိုလ်အားဖြင့် ဟောခြင်း- ပုဂ္ဂလာဓိဋ္ဌာန ပုဂ္ဂလဒေသနာ၊
၄။ ပုဂ္ဂိုလ်ကို မှီ၍ ဖြစ်သော သဘာဝဓမ္မ၏ အစွမ်းဖြင့် ဟောခြင်း- ပုဂ္ဂလာဓိဋ္ဌာန ဓမ္မဒေသနာ။ (မ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၅။) (ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၆၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဒေသနာဉာဏ် ၂ မျိုး

၁။ ပဝတ္တမာန ဒေသနာဉာဏ်- ဓမ္မစကြာတရား ဟောသည်မှ စ၍ အညာသိကောဏ္ဍညထေရ်၏ သောတာပတ္တိမဂ်တိုင်အောင် ဖြစ်ဆဲ ဒေသနာဉာဏ်၊
၂။ ပဝတ္တ ဒေသနာဉာဏ်- အရှင်အညာသိကောဏ္ဍညထေရ်၏ သောတာပတ္တိဖိုလ်ခဏ၌ကား ဖြစ်ပြီး ဒေသနာဉာဏ်။ (မ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၃၄။) (သံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၄၄။) (အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၅၄။) (အံ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၉၅။) (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၈၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဒေသနာတော် နက်နဲခြင်း၏ အကြောင်း ၄ မျိုး

၁။ ဝိနည်းပညတ်တော်တည်းဟူသော အကြောင်းအရာ ဌာန၊
၂။ အဝတ္ထာဘုံ, ဌာနဘုံတည်းဟူသော ဘုံအထူး အကြောင်းအရာဌာန၊
၃။ ပဋိစ္စသမုပ္ပါဒ်တည်းဟူသော အကြောင်းအရာဌာန၊
၄။ ဗုဒ္ဓအယူမှ တစ်ပါးသော မိစ္ဆာအယူ တည်းဟူသော အကြောင်းအရာဌာန။ (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၁၊၉၄။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၂၊၇၅။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊မြန်၊၁။၁၈၀။)(ဒီ၊ဋ္ဌ၊မြန်၊၁။၁၈၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဒေသနာနိဒါန်း ၂ မျိုး

၁။ သာဓာရဏ ဒေသနာနိဒါန်း၊
၂။ အသာဓာရဏ ဒေသနာနိဒါန်း။ (ဒီ၊ဋီ၊၂၊၂၇၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဒေသနာဟာရဝိဘင်္ဂ ၆ ပါး

၁။ အဿာဒ၊
၂။ အာဒီနဝ၊
၃။ နိဿရဏ၊
၄။ ဖလ၊
၅။ ဥပါယ၊
၆။ အာဏတ္တိ။ (နေတ္တိ၊ဋ္ဌ၊၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဒေါမနဿ ၂ မျိုး

၁။ သေဝိတဗ္ဗဒေါမနဿ- ဤဒေါမနဿကို မှီဝဲသော ပုဂ္ဂိုလ်အား အကုသိုလ် တရားများ ယုတ်လျော့၍ ကုသိုလ်တရားများ တိုးပွားလာသဖြင့် မှီဝဲအပ်သော ဒေါမနဿ၊
၂။ အသေဝိတဗ္ဗဒေါမနဿ- ဤဒေါမနဿကို မှီဝဲသော ပုဂ္ဂိုလ်အား အကုသိုလ်တရားများ တိုးပွား၍ ကုသိုလ်တရားများ ယုတ်လျော့သွားသဖြင့် မမှီဝဲအပ်သော ဒေါမနဿ။ (ဒီ၊၂၊၂၂၂။) (ဒီ၊မြန်၊၂။၂၄၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဒေါမနဿဝေဒနာနှင့် ယှဉ်သော ဆင်ခြင်သုံးသပ်ခြင်း ၆ ပါး

၁။ မျက်စိဖြင့် ရူပါရုံကို မြင်၍ နှလုံးမသာခြင်း ဒေါမနဿဝေဒနာ၏ အကြောင်းဖြစ်သော ရူပါရုံကို ဆင်ခြင်ခြင်း၊
၂။ နားဖြင့် သဒ္ဒါရုံကို ကြား၍ နှလုံးမသာခြင်း ဒေါမနဿဝေဒနာ၏ အကြောင်းဖြစ်သော သဒ္ဒါရုံကို ဆင်ခြင်ခြင်း၊
၃။ နှာခေါင်းဖြင့် ဂန္ဓာရုံကို နမ်း၍ နှလုံးမသာခြင်း ဒေါမနဿ ဝေဒနာ၏ အကြောင်းဖြစ်သော ဂန္ဓာရုံကို ဆင်ခြင်ခြင်း၊
၄။ လျှာဖြင့် ရသာရုံကို လျက်၍ နှလုံးမသာခြင်း ဒေါမနဿဝေဒနာ၏ အကြောင်းဖြစ်သော ရသာရုံကို ဆင်ခြင်ခြင်း၊
၅။ ကိုယ်ဖြင့် ဖောဋ္ဌဗ္ဗာရုံကို ထိ၍ နှလုံးမသာခြင်း ဒေါမနဿဝေဒနာ၏ အကြောင်းဖြစ်သော ဖောဋ္ဌဗ္ဗာရုံကို ဆင်ခြင်ခြင်း၊
၆။ စိတ်ဖြင့် ဓမ္မာရုံကို သိ၍ နှလုံးမသာခြင်း ဒေါမနဿဝေဒနာ၏ အကြောင်းဖြစ်သော ဓမ္မာရုံကို ဆင်ခြင်ခြင်း။ (ဒီ၊၃၊၂၀၃။) (အဘိ၊ဝိ၊၃၉၅။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၂၆။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၂။၅၀၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဒေါမနဿုပဝိစာရ ၆ ပါး

ဒေါမနဿဝေဒနာနှင့် ယှဉ်သော ဆင်ခြင်သုံးသပ်ခြင်း ၆ ပါးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဒေါဝစဿကရဏဓမ္မ ၁၉ ပါး

ဆုံးမခက်သူ ဖြစ်ကြောင်း ၁၉ ပါးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဒေါသ ဆိုးကျိုး ၃ ပါး

၁။ မိစ္ဆာဝါစာ- မှားသော စကား၊
၂။ မိစ္ဆာကမ္မန္တ- မှားသော အလုပ်၊
၃။ မိစ္ဆာအာဇီဝ-မှားသော အသက်မွေးမှု။ (ပေဋကော၊၁၈၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဒေါသကို ပယ်ကြောင်း တရား ၆ ပါး

၁။ မေတ္တာနိမိတ် အာရုံကို ယူခြင်း၊
၂။ မေတ္တာဘာဝနာကို အဖန်ဖန် အားထုတ်ခြင်း၊
၃။ ကံသာလျှင် မိမိ၏ ဥစ္စာဟု ဆင်ခြင်ခြင်း၊
၄။ ပညာဖြင့် ဆင်ခြင်မှု များသည် ဖြစ်ခြင်း၊
၅။ စိတ်ကောင်းရှိသည် ဖြစ်ခြင်း၊
၆။ လျောက်ပတ်သော စကားကို ပြောဆိုခြင်း။ (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၆၉။) (မ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၈၇။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊မြန်၊၂။၆၈၄။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊မြန်၊၂။၆၈၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဒေါသစရိုက်ရှိသူနှင့် သင့်လျော်သော ကမ္မဋ္ဌာန်း ၈ ပါး

၁။ မေတ္တာ၊
၂။ ကရုဏာ၊
၃။ မုဒိတာ၊
၄။ ဥပေက္ခာ၊
၅။ နီလကသိုဏ်း၊
၆။ ပီတကသိုဏ်း၊
၇။ လောဟိတကသိုဏ်း၊
၈။ ဩဒါတ ကသိုဏ်း။ (ဝိသုဒ္ဓိ၊၁၊၁၁၀။) (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၂၊၂၀၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဒေါသဖြစ်ပေါ်ကြောင်း ၂ မျိုး

၁။ ဒေါသဖြစ်ကြောင်း အနိဋ္ဌာရုံ၊
၂။ မသင့်လျော်သော အကြောင်း အားဖြင့် နှလုံးသွင်းခြင်း။ (အံ၊၁၊၈၆။) (အံ၊မြန်၊၁။၁၀၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဒေါသမူစိတ် ၂ ပါး

၁။ ဒေါမနဿသဟဂုတ် ပဋိဃသမ္ပယုတ် အသင်္ခါရိကစိတ်၊
၂။ ဒေါမနဿ သဟဂုတ် ပဋိဃသမ္ပယုတ် သသင်္ခါရိကစိတ်။ (ဝိသုဒ္ဓိ၊၂၊၈၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဒေါသသဟဂုတ်ဝေဒနာ ၂ မျိုး

၁။ နိယတဒေါသသဟဂုတ် ဝေဒနာ၊
၂။ အနိယတဒေါသ သဟဂုတ် ဝေဒနာ။ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဓမ္မ ၂ မျိုး

၁။ မဂ်, ဖိုလ်, နိဗ္ဗာန်သည် မုချဓမ္မ၊၃၀၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဓမ္မကထိက ၄ မျိုး

၁။ အကြောင်းအကျိုး, အကောင်းအဆိုးကို ခွဲခြားဝေဖန်၍ မသိနားမလည်သော ပရိသတ်၌ အကြောင်းအကျိုး, အကောင်းအဆိုးနှင့် မဆက်စပ်သော အနည်းငယ်မျှသော တရားစကားကို ဟောတတ်သော ဓမ္မကထိကပုဂ္ဂိုလ်၊
၂။ အကြောင်းအကျိုး, အကောင်း အဆိုးကို ခွဲခြားဝေဖန်၍ တတ်သိနားလည်သော ပရိသတ်၌ အကြောင်းအကျိုး, အကောင်း အဆိုးနှင့် ဆက်စပ်သော အနည်းငယ်မျှသော တရားစကားကိုဟောကြားတတ်သော ဓမ္မ ကထိကပုဂ္ဂိုလ်၊
၃။ အကြောင်းအကျိုး, အကောင်းအဆိုးကို ခွဲခြားဝေဖန်၍ မသိ နားမလည်သော ပရိသတ်၌ အကြောင်းအကျိုး, အကောင်းအဆိုးနှင့် မဆက်စပ်သော များစွာသော တရား စကားကို ဟောကြားတတ်သော ဓမ္မကထိကပုဂ္ဂိုလ်၊
၄။ အကြောင်းအကျိုး, အကောင်းအဆိုးကို ခွဲခြားဝေဖန်၍ တတ်သိနားလည်သော ပရိသတ်၌ အကြောင်းအကျိုး, အကောင်းအဆိုးနှင့် ဆက်စပ်သော များစွာသောစကားကို ဟောကြားတတ်သော ဓမ္မကထိကပုဂ္ဂိုလ်။ (အံ၊၁၊၄၅၅။) (အဘိ၊ပု၊၁၄၈။) (အံ၊မြန်၊၁။၄၆၇။) (အဘိ၊ပု၊မြန်။၅၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဓမ္မကထိကကျင့်စဉ် ၃ မျိုး

၁။ အစ၌ သီလကို ဟောပြရခြင်း၊
၂။ အလယ်၌ မဂ်ကို ထင်အောင် ဟောပြ ရခြင်း၊
၃။ အဆုံး၌ နိဗ္ဗာန်ကို ထင်အောင် ဟောပြရခြင်း။ (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၅၉။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊မြန်၊၁။၃၁၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဓမ္မကထိကများ မိမိသန္တာန်၌ ဖြစ်စေရမည့် တရား ၅ ပါး

၁။ အစဉ်အတိုင်းဖြစ်သော တရားစကား အနုပုဗ္ဗိကထာကို ဟောကြားမည်ဟု နှလုံးသွင်းလျက် ဟောရခြင်း၊
၂။ အကျိုးအကြောင်း ပြလျက် ဟောမည်ဟု နှလုံးသွင်း၍ ဟောရခြင်း၊
၃။ အစဉ်သနားခြင်းကို အစွဲပြု၍ ဟောမည်ဟု နှလုံးသွင်း၍ ဟောရခြင်း၊
၄။ အာမိသကို မငဲ့ဘဲဟောမည်ဟု နှလုံး သွင်းလျက် ဟောရခြင်း၊
၅။ မိမိကိုယ်ကိုလည်းကောင်း, သူတစ်ပါးကိုလည်းကောင်း မထိပါး မပုတ်ခတ် မူ၍ ဟောရခြင်း။ (အံ၊၂၊၁၆၂။) (အံ၊မြန်၊၂။၂၀၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဓမ္မက္ခန္ဓာ ၄ ပါး

၁။ သီလဂုဏ်- သီလက္ခန္ဓ၊
၂။ သမာဓိဂုဏ်- သမာဓိက္ခန္ဓ၊
၃။ ပညာဂုဏ်- ပညာက္ခန္ဓ၊
၄။ ဝိမုတ္တိဂုဏ်- ဝိမုတ္တိက္ခန္ဓ။ (ဒီ၊၃၊၁၉၁။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၁၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဓမ္မက္ခန္ဓာ ၅ ပါး

မျက်မှောက်ပြုအပ်သော တရား ၅ ပါး၊ သစ္ဆိကာတဗ္ဗတရား ၅ ပါးတို့နှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဓမ္မက္ခန္ဓာ ၅ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ သီလက္ခန္ဓ၊
၂။ သမာဓိက္ခန္ဓ၊
၃။ ပညာက္ခန္ဓ၊
၄။ ဝိမုတ္တိက္ခန္ဓ- အရဟတ္တဖိုလ်ဟူသော-ဂုဏ်-ကျေးဇူး, အရဟတ္တဖိုလ်ဟူသော တရားအစု၊
၅။ ဝိမုတ္တိဉာဏ ဒဿနက္ခန္ဓ- အရဟတ္တဖိုလ်ကို ဆင်ခြင်တတ်သော, ပစ္စဝေက္ခဏဉာဏ်ဟူသော-ဂုဏ်-ကျေးဇူး။ (ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၂၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဓမ္မစကြာရတနာကို လည်စေတော်မူသော ဘုရားရှင်၏ တရားတော် ၅ ပါး

၁။ အကျိုးစီးပွားကို သိတော်မူခြင်း၊
၂။ တရားကို သိတော်မူခြင်း၊
၃။ အတိုင်းအရှည်ကို သိတော်မူခြင်း၊
၄။ ကာလကို သိတော်မူခြင်း၊
၅။ ပရိသတ်ကို သိတော်မူခြင်း။ (အံ၊၂၊၁၃၁။) (အံ၊မြန်၊၂။၁၆၂ -၁၆၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဓမ္မစကြာရတနာကို အတုလိုက်၍ လည်စေသော အရှင်သာရိပုတြာ၏ တရား ၅ ပါး

၁။ အကျိုးကို သိခြင်း၊
၂။ တရားကို သိခြင်း၊
၃။ အတိုင်းအရှည်ကို သိခြင်း၊
၄။ ကာလကို သိခြင်း၊
၅။ ပရိသတ်ကို သိခြင်း။ (အံ၊၂၊၁၃၁။) (အံ၊မြန်၊၂။၁၆၃-၁၆၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဓမ္မစက္က ၂ မျိုး

၁။ ပဋိဝေဓဉာဏ် ဓမ္မစက်၊
၂။ ဒေသနာဉာဏ် ဓမ္မစက်။ (မ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၃၃။) (သံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၄၄။) (အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၅၄။) (အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၉၆) (အံ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၉၅။) (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၈၂။) (ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၂၁။) (ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၃၃။) (ဗုဒ္ဓဝံ၊ဋ္ဌ၊၇၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဓမ္မဋ္ဌိတိဉာဏ်ဖြစ်ပုံ ၉ မျိုး (အကြောင်းတို့ကို ပိုင်းခြား၍ ယူခြင်း၌ ဖြစ်သော ပညာသည် ဓမ္မဋ္ဌိတိ ဉာဏ်ဖြစ်ပုံ အခြင်းအရာ ၉ မျိုး)

၁။ အဝိဇ္ဇာသည် သင်္ခါရတို့၏ တစ်ဘဝ၌ အစစွာ ဖြစ်ကြောင်းဖြစ်၍ တည်ရာအကြောင်း၊
၂။ သင်္ခါရတို့၏ စ၍ ဖြစ်ပြီးနောက် ဖြစ်တည်ကြောင်း ဖြစ်၍ တည်ရာအကြောင်း၊
၃။ သင်္ခါရတို့၏ ဘဝ စသည်တို့၌ အကျိုးကို ပစ်ချကြောင်းဖြစ်၍ တည်ရာအကြောင်း၊
၄။ သင်္ခါရတို့၏ မိမိအကျိုးဖြစ်ဖို့ရန် အားထုတ်ကြောင်းဖြစ်၍ တည်ရာ အကြောင်း၊
၅။ သင်္ခါရတို့၏ မိမိအကျိုးနှင့် စပ်ယှဉ်ကြောင်းဖြစ်၍ တည်ရာအကြောင်း၊
၆။ သင်္ခါရတို့၏ မိမိကိန်းရာ ခန္ဓာအစဉ်ကို နှောင်ဖွဲ့ကြောင်းဖြစ်၍ တည်ရာအကြောင်း၊
၇။ အခြားအကြောင်းတို့နှင့် ပေါင်းမိသော် သင်္ခါရတို့၏ ဖြစ်ကြောင်းဖြစ်၍ တည်ရာ အကြောင်း၊
၈။ သင်္ခါရတို့၏ ဇနကအကြောင်းဖြစ်၍ တည်ရာအကြောင်း၊
၉။ သင်္ခါရတို့၏ ဥပတ္ထမ္ဘက အကြောင်းဖြစ်၍ တည်ရာအကြောင်း၊ ဤအကြောင်းအရာ ၉ မျိုးဖြင့် အဝိဇ္ဇာသည် အကြောင်း၊ သင်္ခါရတို့သည် အကြောင်းကြောင့်ဖြစ်သော အကျိုးတရားတို့တည်း၊ အဝိဇ္ဇာ, သင်္ခါရဟူသော ဤတရားနှစ်ပါးတို့သည် အကြောင်းကြောင့်ဖြစ်သော အကျိုးတရားတို့တည်းဟု အကြောင်း တို့ကို ပိုင်းခြား၍ ယူခြင်း၌ဖြစ်သော ပညာသည် ဓမ္မဋ္ဌိတိဉာဏ် မည်၏၊ ဓမ္မဋ္ဌိတိဉာဏ် ဟူသည် သင်္ခါရစသော အကျိုးတရားတို့၏ တည်ရာအကြောင်း၌ ဖြစ်သော ဉာဏ်တည်း။ (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၁၊၉၄-၉၅။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊မြန်၊၁။၁၈၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဓမ္မတာ ၃၀ ပါး (ဘုရားရှင်တိုင်း၏ ဖြစ်မြဲ ဓမ္မတာ ၃၀)

၁။ နောက်ဆုံးဘဝ ဘုရားဖြစ်လတ္တံ့သော ဘုရားအလောင်းတော်သည် ဆင်ခြင်စုံစမ်းနိုင်သော ဉာဏ်ရှိလျက် အမိဝမ်းသို့ သက်ဝင်ခြင်း၊
၂။ အမိဝမ်း၌ တင်ပလ္လင်ခွေထိုင်၍ ပြင်ပသို့ရှေးရှု ကြည့်နိုင်ခြင်း၊
၃။ ဘုရားအလောင်း၏ မယ်တော် ရပ်လျက် မွေးဖွားခြင်း၊
၄။ တောအရပ်၌သာလျှင် အမိဝမ်းမှ ထွက်လာခြင်း၊
၅။ မြောက်အရပ်သို့ ရှေးရှုလျက် ခုနစ်လှမ်း လျှောက်လှမ်း၍ အရပ်လေးမျက်နှာကို ကြည့်၍ ရဲရင့်သော အသံကို ကျူးရင့်ခြင်း၊
၆။ နိမိတ်လေးမျိုးတို့ကို မြင်၍ သားမွေးဖွားသော နေ့၌ တောထွက်ခြင်း၊
၇။ ရဟန်းပြုပြီး၍ အောက်ထစ်ဆုံး အပိုင်းအခြားအားဖြင့် ခုနစ်ရက် ပတ်လုံး ကမ္မဋ္ဌာန်းတရား ကျင့်ကြံ အားထုတ်ခြင်း၊
၈။ သဗ္ဗညုတဉာဏ်ရအံ့သော နေ့၌ နို့ဃနာဆွမ်းကို သုံးဆောင်ခြင်း၊
၉။ မြက်ခင်းပြင်၌ ထိုင်၍ သဗ္ဗညုတဉာဏ်တော်ကို ရရှိတော်မူခြင်း၊
၁၀။ အာနာပါနဿတိကမ္မဋ္ဌာန်း ပရိကံပြုခြင်း၊
၁၁။ မာရ် စစ်သည်တို့ကို နှိပ်ကွပ်ဖျက်ဆီးခြင်း၊
၁၂။ ဗောဓိပလ္လင်၌သာလျှင် ဝိဇ္ဇာသုံးပါး အစထား၍ အသာဓာရဏ ဉာဏ် အစရှိသော ဂုဏ်ကျေးဇူးတို့ကို ရတော်မူခြင်း၊
၁၃။ ခုနစ်သတ္တာဟပတ်လုံး ဗောဓိပင်အနီး၌ သာလျှင် အချိန်ကုန်လွန်စေခြင်း၊
၁၄။ တရားဟောခြင်းငှာ ဗြဟ္မာကြီးသည် တောင်းပန်ခြင်း၊
၁၅။ ဣသိပတန မိဂဒါဝုန်တော၌ ဓမ္မစကြာတရား ဟောတော်မူခြင်း၊
၁၆။ တပို့တွဲ လပြည့်နေ့တွင် အင်္ဂါလေးပါးနှင့် ပြည့်စုံသော အစည်းအဝေး၌ ပါတိမောက်ကို ပြတော်မူခြင်း၊
၁၇။ ဇေတဝန်ကျောင်းအရပ်၌ အမြဲသီတင်းသုံးနေတော်မူခြင်း၊
၁၈။ သာဝတ္ထိ ပြည်တံခါးဝ အနီး၌ တန်ခိုးပြာဋိဟာအစုံကို ပြတော်မူခြင်း၊
၁၉။ တာဝတိံသာနတ်ပြည်၌ အဘိဓမ္မာ တရားကို ဟောတော်မူခြင်း၊
၂၀။ သင်္ကဿနဂိုရ်မြို့တံခါးအနီးအရပ်၌ နတ်ပြည်မှ သက်ဆင်း တော်မူခြင်း၊
၂၁။ အမြဲမပြတ် ဖလသမာပတ်ကို ဝင်စားတော်မူခြင်း၊
၂၂။ တစ်နေ့ နှစ်ကြိမ် ဆုံးမထိုက်သော လူအပေါင်းကို ကြည့်တော်မူခြင်း၊
၂၃။ အကြောင်းဖြစ်ပေါ်လာသော အခါ၌ သိက္ခာပုဒ်ကို ပညတ်တော်မူခြင်း၊
၂၄။ အဋ္ဌုပ္ပတ္တိဖြစ်ပေါ်လာလျှင် ဇာတ်တော်ကို ဟောတော် မူခြင်း၊
၂၅။ ဆွေမျိုးတို့၏ စုံညီအစည်းအဝေး၌ ဗုဒ္ဓဝင်ကို ဟောတော်မူခြင်း၊
၂၆။ အာဂန္တုက ရဟန်းတို့နှင့် အစေ့အစပ်စကားကို ပြောတော်မူခြင်း၊
၂၇။ ဝါဆိုခြင်းမှ ထသော် ပင့်ဖိတ် ထားသော ဒါယကာတို့အား မပြောကြားဘဲ ခရီးသွားတော်မမူခြင်း၊
၂၈။ နေ့စဉ် နေ့စဉ် ဆွမ်းရှေ့ အဖို့ကိစ္စ, ဆွမ်းစားပြီးနောက်အဖို့ကိစ္စ, ပဌမယံကိစ္စ, မဇ္ဈိမယံကိစ္စ, ပစ္ဆိမယံကိစ္စတို့ကို ပြုတော်မူခြင်း၊
၂၉။ ပရိနိဗ္ဗာန်ပြုတော်မူသော နေ့၌ အမဲအရသာကို သုံးဆောင်တော်မူခြင်း၊
၃၀။ ကုဋေနှစ်သန်းလေးသိန်း သမာပတ်တို့ကို ဝင်စား၍ ပရိနိဗ္ဗာန် ပြုတော်မူခြင်း။ (ဗုဒ္ဓဝံ၊ဋ္ဌ၊၃၅၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဓမ္မဒဿီဘုရားရှင်၏ ဓမ္မာဘိသမယ ၃ ကြိမ်

၁။ ဓမ္မစကြာတရားဦး ဟောတော်မူသောအခါ လူ နတ် ဗြဟ္မာ ကုဋေတစ်သိန်း တရားထူးရကြသည်၊
၂။ သဉ္စယရသေ့ကို ဆုံးမတော်မူသောအခါ လူနတ်ဗြဟ္မာ ကုဋေကိုးဆယ် တရားထူး ရကြသည်၊
၃။ သိကြားမင်းသည် ပရိသတ်နှင့် တကွ ဘုရားရှင်ထံ ချဉ်းကပ်သောအခါ လူနတ်ဗြဟ္မာ ကုဋေရှစ်ဆယ်တို့ တရားထူးရပြီး ကျွတ်တမ်း ဝင်ကြသည်။ (အပ၊၂၊၃၅၅။) (အပ၊မြန်၊၂။၃၅၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဓမ္မဒဿီဘုရားရှင်၏ သာဝကအစည်းအဝေး ၃ ကြိမ်

၁။ ပဌမအစည်းအဝေး၌ ဘုရားရှင်သည် သရဏမြို့တော်၌ ဝါကပ်တော်မူသော အခါ၌ ရဟန္တာ ကုဋေတစ်သိန်း၊
၂။ ဒုတိယ အစည်းအဝေး၌ နတ်ပြည်မှ လူပြည်သို့ ကြွလာတော်မူသော အခါ၌ ရဟန္တာ ကုဋေတစ်ရာ၊
၃။ တတိယအစည်းအဝေး၌ ဓုတင်ဂုဏ်ကို ပြတော်မူသောအခါ ရဟန္တာ ကုဋေရှစ်ဆယ်တို့ စည်းဝေးတော် မူကြသည်။ (အပ၊၂၊၃၅၆။) (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၆၇။) (ဇာ၊ဋ္ဌ၊၁၊၄၇။) (အပ၊မြန်၊၂။၃၅၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဓမ္မဒဿီဘုရားရှင်၏ အဂ္ဂသာဝက ၂ ပါး

၁။ ပဒုမထေရ်၊
၂။ ဖုဿဒေဝထေရ်။ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၆၇။) (ဗုဒ္ဓဝံ၊ဋ္ဌ၊၂၆၂။) (ဇာ၊ဋ္ဌ၊၁၊၄၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဓမ္မဒဿီဘုရားရှင်၏ အဂ္ဂသာဝိကာမ ၂ ပါး

၁။ ခေမာထေရီ၊
၂။ သဗ္ဗနာမထေရီ၊ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၆၇။) (ဗုဒ္ဓဝံ၊ဋ္ဌ၊၂၆၂။) (ဇာ၊ဋ္ဌ၊၁၊၄၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဓမ္မဒဿီဘုရားအလောင်း၏ ပြာသာဒ် ၃ ဆောင်

၁။ အရဇမည်သော ပြာသာဒ်ဆောင်၊
၂။ ဝိရဇ မည်သော ပြာသာဒ်ဆောင်၊
၃။ သုဒဿနမည်သော ပြာသာဒ်ဆောင်။ (အပ၊၂၊၃၅၆။) (အပ၊မြန်၊၂ ။၃၅၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဓမ္မဒါယာဒါ၌ ဓမ္မ ၂ မျိုး

၁။ လောကုတ္တရာတရား ကိုးပါးသည် မုချဓမ္မ- နိပ္ပရိယာယဓမ္မ၊၉၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဓမ္မဒေသနာ ၂ မျိုး

၁။ သံခိတ္တဓမ္မဒေသနာ- အကျဉ်းချုပ် မာတိကာမျှကို ရွတ်ဆို ဟောကြားခြင်း၊
၂။ ဝိတ္ထာရဓမ္မဒေသနာ- အကျဉ်းချုပ်မာတိကာကို အကျယ်ချဲ့၍ ဟောကြားခြင်း။ (အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဓမ္မဒေသနာသိက္ခာပုဒ်၌ အင်္ဂါ ၅ မျိုး

၁။ ပါဠိအဋ္ဌကထာဓမ္မကို ခြောက်ခွန်းအထက်၌ ဟောပြောခြင်း၊
၂။ ကောင်းစွာ ပြောအပ်သော စကားမကောင်းသဖြင့် ပြောအပ်သော စကားစသည်ကို သိနိုင်စွမ်းရှိသော မိန်းမ ဖြစ်ခြင်း၊
၃။ ဣရိယာပုတ်ကို ပြောင်းလဲမှု မရှိခြင်း၊
၄။ တတ်သိ နားလည်သော ယောကျ်ားလူသား မရှိခြင်း၊
၅။ မမေးသော ပြဿနာကို ဖြေကြားခြင်း။ (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၃။၁၂။) (ဝိမတိ၊၂၊၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဓမ္မပဋိသမ္ဘိဒါ၌ ဓမ္မ ၅ မျိုး

၁။ အကျိုးတရားကို ဖြစ်စေတတ်သော အကြောင်းတရားအားလုံး၊
၂။ အရိယ မဂ်တရား၊
၃။ ဘုရားရှင် ဟောကြားအပ်သော ပါဠိတရား၊
၄။ ကုသိုလ်တရား၊
၅။ အကုသိုလ် တရား။ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၇၀။) (ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃။) (အံ၊ဋီ၊၂၊၃၄၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဓမ္မပဋိသမ္ဘိဒါ၏ အာရုံဖြစ်သော ဓမ္မ ၅ ပါး

၁။ ပညာမျက်စိ (စက္ခု)၊
၂။ အသိဉာဏ် (ဉာဏ)၊
၃။ အပြားအားဖြင့် သိတတ်သော ဉာဏ် (ပညာ)၊
၄။ ထိုးထွင်း၍ သိသော ဉာဏ် (ဝိဇ္ဇာ)၊
၅။ အလင်းရောင် (အာလောက) ။ (ပဋိသံ။၃၃၀။) (ပဋိသံ၊မြန်။၃၉၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဓမ္မပဒ ၄ ပါး

၁။ အနဘိဇ္ဈာဓမ္မပဒံ- အနဘိဇ္ဈာ-အလောဘ၏ အစွမ်းအားဖြင့် ရအပ်သော ဝိပဿနာ မဂ်ဖိုလ်နိဗ္ဗာန်၊
၂။ အဗျာပါဒဓမ္မပဒံ- မေတ္တာ-အဒေါသကို အဦးပြုသဖြင့် ရအပ်သော ဈာန်၊
၃။ သမ္မာသတိဓမ္မပဒံ- သတိကို အဦးပြုသဖြင့် ရအပ်သော ဈာန်၊
၄။ သမ္မာသမာဓိဓမ္မပဒံ- သမာပတ်ရှစ်ပါးကို အဦးပြုသဖြင့် ရအပ်သော ဈာန် စသည်။ (အံ၊၁၊၃၃၇-၃၃၈။) (ပေဋကော၊၂၀၄။) (ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၇၂။) (ဓမ္မ၊ဋ္ဌ၊၁၊၄၁၇။) (နေတ္တိ၊ဋ္ဌ၊၁၄၇။) (အံ၊မြန်၊၁။၃၅၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဓမ္မဝါဒီပုဂ္ဂိုလ်ဟု သိနိုင်ကြောင်း ၁၈ ပါး

၁။ တရားမဟုတ်သည်ကို တရားမဟုတ်ဟု ပြခြင်း၊
၂။ တရားဟုတ်သည်ကို တရားဟုတ်၏ဟု ပြခြင်း၊
၃။ ဝိနည်းမဟုတ်သည်ကို ဝိနည်း မဟုတ်ဟု ပြခြင်း၊
၄။ ဝိနည်းဟုတ်သည်ကို ဝိနည်းဟုတ်၏ဟု ပြခြင်း၊
၅။ ဘုရားရှင် မဟောအပ် မပြောအပ်သည်ကို မြတ်စွာဘုရား မဟောအပ် မပြောအပ်ဟု ပြခြင်း၊
၆။ ဘုရားရှင် ဟောအပ် ပြောအပ်သည်ကို မြတ်စွာဘုရားသည် ဟောအပ် ပြောအပ်၏ဟု ပြခြင်း၊
၇။ ဘုရားရှင်၏ အလေ့အကျင့် မဟုတ်သည်ကို ဘုရားရှင်၏ အလေ့အကျင့် မဟုတ်ဟု ပြခြင်း၊
၈။ ဘုရားရှင်၏ အလေ့အကျင့်ကို ဘုရားရှင်၏ အလေ့အကျင့်ဟု ပြခြင်း၊
၉။ ဘုရားရှင် မပညတ်အပ် သည်ကို ဘုရားရှှင်သည် မပညတ်အပ်ဟု ပြခြင်း၊
၁၀။ မြတ်စွာဘုရား ပညတ်အပ်သည်ကို ဘုရားရှင်သည် ပညတ်အပ်၏ဟု ပြခြင်း၊
၁၁။ အာပတ်သင့်သည်ကို အာပတ်သင့်၏ဟု ပြခြင်း၊
၁၂။ အာပတ်မသင့်သည်ကို အာပတ်မသင့်ဟု ပြခြင်း၊
၁၃။ ပေါ့သော အာပတ်ကို ပေါ့သော အာပတ်ဟု ပြခြင်း၊
၁၄။ လေးသော အာပတ်ကို လေးသော အာပတ်ဟု ပြခြင်း၊
၁၅။ အကြွင်း ရှိသော အာပတ်ကို အကြွင်းရှိသော အာပတ်ဟု ပြခြင်း၊
၁၆။ အကြွင်းမရှိသော အာပတ်ကို အကြွင်းမရှိသော အာပတ်ဟု ပြခြင်း၊
၁၇။ ရုန့်ရင်းကြမ်းတမ်းသော အာပတ်ကို ရုန့်ရင်း ကြမ်းတမ်းသော အာပတ်ဟု ပြခြင်း၊
၁၈။ မရုန့်ရင်း မကြမ်းတမ်းသော အာပတ်ကို မရုန့်ရင်း မကြမ်းတမ်းသော အာပတ်ဟု ပြခြင်း။ (ဝိ၊၃၊၅၀၂။) (ဝိ၊မြန်၊၃။၅၀၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဓမ္မဝိစယသမ္ဗောဇ္ဈင် ဖြစ်ကြောင်း ၆ ပါး

၁။ ဆရာသမားများထံ ချဉ်းကပ်၍ အနက်အဓိပ္ပါယ်ကို မေးမြန်းခြင်း၊
၂။ ဆံပင် ခြေသည်း လက်သည်းစသော အဇ္ဈတ္တိကဝတ္ထု, အဝတ်အစားစသော ဗဟိဒ္ဓဝတ္ထုတို့ကို သန့်ရှင်းစင်ကြယ်အောင် ပြုလုပ်ခြင်း၊
၃။ သဒ္ဓါစသော ဣန္ဒြေတို့ကို ညီမျှအောင် ပြုလုပ်ခြင်း၊
၄။ ပညာမဲ့သော ပုဂ္ဂိုလ်တို့ကို ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၅။ ပညာရှိသော ပုဂ္ဂိုလ်တို့ကို မှီဝဲဆည်းကပ်ခြင်း၊
၆။ ဓမ္မဝိစယသမ္ဗောဇ္ဈင်ဖြစ်ရန် စိတ်ညွတ်ခြင်း နှလုံး သွင်းခြင်း။ (ဒီ၊ဋီ၊၂၊၁၂၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဓမ္မဝိစယသမ္ဗောဇ္ဈင် ဖြစ်ကြောင်း ၇ ပါး

၁။ ဆရာသမားများထံ ချဉ်းကပ်၍ နိကာယ်ငါးရပ်၏ အနက်အဓိပ္ပာယ်ကို မေးမြန်းခြင်း၊
၂။ ဆံပင်, ခြေသည်း လက်သည်း စသော အဇ္ဈတ္တိကဝတ္ထု, အဝတ်အစား စသော ဗာဟိရဝတ္ထုတို့ကို သန့်ရှင်းစင်ကြယ်အောင် ပြုလုပ်ခြင်း၊
၃။ သဒ္ဓါ စသော ဣန္ဒြေတို့ကို ညီမျှအောင် ပြုခြင်း၊
၄။ ပညာမဲ့သော ပုဂ္ဂိုလ်ကို ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၅။ ပညာရှိ ပုဂ္ဂိုလ်ကို မှီဝဲခြင်း၊
၆။ နက်နဲသော ဉာဏ်အကျင့်ကို ဆင်ခြင်ခြင်း၊
၇။ ဓမ္မဝိစယသမ္ဗောဇ္ဈင် ဖြစ်ဖို့ရန် စိတ်ညွတ်ခြင်း။ (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၇၉။) (မ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၉၄။) (သံ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၉၃။) (အံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၉၀။) (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၆၃။) (ဝိသုဒ္ဓိ၊၁၊၁၂၈။) (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၂၊၂၂၇။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊မြန်၊၂။၆၉၈။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊မြန်၊၂။၆၉၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဓမ္မသင်္ဂဏီကျမ်း၌ ဝေဖန်ရာပါဠိရပ် ၄ မျိုး

၁။ စိတ်ကို ဝေဖန်ရာ ပါဠိရပ် (စိတ္တဝိဘတ္တိ)၊
၂။ ရုပ်ကို ဝေဖန်ရာ ပါဠိရပ် (ရူပဝိဘတ္တိ)၊
၃။ မူလ စသည်ဖြင့် ထားရာ တရားအစု (နိက္ခေပရာသိ)၊
၄။ အနက်ကို ထုတ်ရာ အဋ္ဌကထာကဏ္ဍ (အတ္ထုဒ္ဓါရ) ။ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဓမ္မာဒါသ ၄ ပါး

၁။ အရဟံ အစရှိသော ဂုဏ်တော်ကိုးပါးတို့နှင့် ပြည့်စုံတော်မူသော မြတ်စွာ ဘုရား၌ တုန်လှုပ်ခြင်း မရှိသော ကြည်ညိုမှု သဒ္ဓါတရားနှင့် ပြည့်စုံရခြင်း၊
၂။ သွာက္ခာတတာ စသော ဂုဏ်တော်ခြောက်ပါးတို့နှင့် ပြည့်စုံတော်မူသော တရားတော်၌ တုန်လှုပ်ခြင်း မရှိသော ကြည်ညိုမှု သဒ္ဓါတရားနှင့် ပြည့်စုံရခြင်း၊
၃။ သုပ္ပဋိပန္နတာ စသော ဂုဏ်တော်ကိုးပါးနှင့် ပြည့်စုံတော်မူသော အရိယာသံဃာ၌ တုန်လှုပ်ခြင်း မရှိသော ကြည်ညိုမှု သဒ္ဓါတရားနှင့် ပြည့်စုံရခြင်း၊
၄။ မကျိုးမပေါက် မပြောက်မကျားသော အရိယာသူတော်ကောင်းတို့ ချီးမွမ်း အပ်သော ငါးပါးသီလနှင့် ပြည့်စုံရခြင်း။ (ဒီ၊၂၊၈၀။) (သံ၊၃၊၃၁၁။) (သံ၊၃၊၃၂၁။) (ဒီ၊မြန်၊၂။ ၉၂-၉၃။) (သံ၊မြန်၊၃။၃၊၃၁၃။) (သံ၊မြန်၊၃။၃၊၃၁၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဓမ္မာနုပဿနာ ၅ ပါး

၁။ နီဝရဏတရား ငါးပါးကို ဆင်ခြင်ခြင်း၊
၂။ ခန္ဓာ ငါးပါးကို ဆင်ခြင်ခြင်း၊
၃။ အာယတန တစ်ဆယ့်နှစ်ပါးကို ဆင်ခြင်ခြင်း၊
၄။ ဗောဇ္ဈင် ခုနစ်ပါးကို ဆင်ခြင်ခြင်း၊
၅။ သစ္စာ လေးပါးကို ဆင်ခြင်ခြင်း။ (ဒီ၊၂၊၂၃၈-၂၃၉။) (ဒီ၊၂၊၂၄၃။) (ဒီ၊မြန်၊၂။၂၆၆၊၂၈၀။) (ဒီ၊မြန်၊၂။ ၂၆၆၊၂၈၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဓား ၃ မျိုး

၁။ ကာယသတ္ထ- ကာယဒုစရိုက်သုံးပါး၊
၂။ ဝစီသတ္ထ- ဝစီဒုစရိုက်လေးပါး၊
၃။ မနောသတ္ထ- မနောဒုစရိုက်သုံးပါး။ (မဟာနိ၊၁၁၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဓားငယ် လှူရကျိုး ၅ ပါး

၁။ ကလျာဏမိတ္တဟု ခေါ်ဆိုအပ်သော မိတ်ဆွေကောင်းကို ရရှိခြင်း၊
၂။ လုံ့လဝီရိယရှိသူ ဖြစ်ခြင်း၊
၃။ သည်းခံခြင်းတည်းဟူသော ခန္တီတရားနှင့် ပြည့်စုံသူ ဖြစ်ခြင်း၊
၄။ မေတ္တာတည်းဟူသော ဓားလက်နက် ရှိခြင်း၊
၅။ ဝရဇိန်နှင့် တူသော ဉာဏ်ပညာ တည်းဟူသော ဓားလက်နက် ရှိခြင်း။ (အပ၊၁၊၃၆၀။) (အပ၊မြန်၊၁။၃၆၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဓာတု ၃ မျိုး

၁။ အာရမ္ဘဓာတု- ရှေးဦးစွာ အားထုတ်သော ဝီရိယဓာတ် ဟူသော အာရမ္ဘဓာတ်၊
၂။ နိက္ကမဓာတု- ပျင်းရိသူအဖြစ်မှ ထွက်မြောက်ကြောင်း လုံ့လဝီရိယဟူသော နိက္ကမဓာတ်၊
၃။ ပရက္ကမဓာတု- ပြင်းစွာ အားထုတ်ခြင်း ဟူသော ပရက္ကမဓာတ်။ (ဥဒါန၊ဋ္ဌ၊၂၁၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဓာတုကထာကျမ်း၂ မျိုး

၁။ အကျဉ်းအားဖြင့် ပြအပ်သော ဓာတုကထာ၊၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဓာတုကထာကျမ်းကို ဝေဖန်ပုံ ၁၄ မျိုး

၁။ သင်္ဂဟ အသင်္ဂဟ၊
၂။ သင်္ဂဟိတေန အသင်္ဂဟိတ၊
၃။ အသင်္ဂဟိတေန သင်္ဂဟိတ၊
၄။ သင်္ဂဟိတေန သင်္ဂဟိတ၊
၅။ အသင်္ဂဟိတေန အသင်္ဂဟိတ၊
၆။ သမ္ပယောဂ ဝိပ္ပယောဂ၊
၇။ သမ္ပယုတ္တေန ဝိပ္ပယုတ္တ၊
၈။ ဝိပ္ပယုတ္တေန သမ္ပယုတ္တ၊
၉။ သမ္ပယုတ္တေန သမ္ပယုတ္တ၊
၁၀။ ဝိပ္ပယုတ္တေန ဝိပ္ပယုတ္တ၊
၁၁။ သင်္ဂဟိတေန သမ္ပယုတ္တ ဝိပ္ပယုတ္တ၊
၁၂။ သမ္ပယုတ္တေန သင်္ဂဟိတ အသင်္ဂဟိတ၊
၁၃။ အသင်္ဂဟိတေန သမ္ပယုတ္တ ဝိပ္ပယုတ္တ၊
၁၄။ ဝိပ္ပယုတ္တေန သင်္ဂဟိတ အသင်္ဂဟိတ။ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဓာတ် ၁၈ ပါး

၁။ စက္ခုဓာတ်- ရူပဓာတ်- စက္ခုဝိညာဏဓာတ်၊
၂။ သောတဓာတု- သဒ္ဒဓာတ်- သောတဝိညာဏဓာတ်၊
၃။ ဃာနဓာတ်- ဂန္ဓဓာတ်- ဃာနဝိညာဏဓာတ်၊
၄။ ဇိဝှါဓာတ်- ရသဓာတ်- ဇိဝှါဝိညာဏဓာတ်၊
၅။ ကာယဓာတ်- ဖောဋ္ဌဗ္ဗဓာတ်- ကာယဝိညာဏဓာတ်၊
၆။ မနောဓာတ်- မနောဝိညာဏဓာတ်- ဓမ္မဓာတ် ပေါင်း (၁၈) ပါး။ (မ၊၃၊၁၀၇။) (အဘိ၊ဓ၊၂၅၉။) (အဘိ၊ဝိ၊၄၁၅။) (အဘိ၊ဝိ၊၄၁၇။) (အဘိ၊ဝိ၊၈၉။) (အဘိ၊ဝိ၊၉၂။) (အဘိ၊ပု၊၁၀၁။) (ယမက၊၁၊၁၉၅။) (စူဠနိ၊ဋ္ဌ၊၈၁။) (ဝိသုဒ္ဓိ၊၂၊၁၁၅။) (မ၊မြန်၊၃။၁၁၁။) (အဘိ၊ဓ၊မြန်။၃၈၉။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၁။၃၁၁။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၁။၃၁၁။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၂။၅၂၄။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၂။၅၂၄။) (အဘိ၊ပု၊မြန်။၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဓာတ် ၂ ပါး

၁။ သင်္ခတဓာတ်- များစွာသော အကြောင်းတရားတို့ဖြင့် ပေါင်းစု၍ ပြုအပ်သော ခန္ဓာငါးပါးဓာတ်၊
၂။ အသင်္ခတဓာတ်- တစ်စုံတစ်ခုသော အကြောင်းတို့ဖြင့် မပြုလုပ်အပ်သော နိဗ္ဗာနဓာတ််။ (မ၊၃၊၁၀၈။) (ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၆၂။) (အနုဋီ၊၂၊၁၇၁။) (မ၊မြန်၊၃။၁၁၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဓာတ် ၂ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ မနောဝိညာဏဓာတ်၊
၂။ ဓမ္မဓာတ်။ (အဘိ၊ဓ၊၂၈။) (အဘိ၊ဓ၊မြန်။၄၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဓာတ် ၃ ပါး

၁။ ကာမဓာတ်- ကာမဘုံ၌ ဖြစ်သော ခန္ဓာငါးပါး၊
၂။ ရူပဓာတ်- ရူပဘုံ၌ ဖြစ်သော ခန္ဓာငါးပါး၊
၃။ အရူပဓာတ်- အရူပဘုံ၌ ဖြစ်သော နာမ်ခန္ဓာလေးပါး။ (ဒီ၊၃၊၁၈၁။) (မ၊၃၊၁၀၈။) (ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၆၂။) (အနုဋီ၊၂၊၁၇၁။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၀၁။) (မ၊မြန်၊၃။၁၁၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဓာတ် ၃ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ ရူပဓာတ်၊
၂။ အရူပဓာတ်၊
၃။ နိရောဓဓာတ်။ (ဒီ၊၃၊၁၈၁။) (ခုဒ္ဒက၊၂၂၆။) (ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၆၂။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၀၁။) (ခုဒ္ဒက၊မြန်။၂၁၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဓာတ် ၃ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ ဟီနာ ဓာတု- အညံ့ဓာတ်, အကုသိုလ်စိတ် တစ်ဆယ့်နှစ်ပါး၊
၂။ မဇ္ဈိမာ ဓာတု- အလယ်အလတ်ဓာတ်, ကြွင်းသော တေဘူမကတရား၊
၃။ ပဏီတာ ဓာတု- အမြတ်ဓာတ်, လောကုတ္တရာတရား ကိုးပါး။ (ဒီ၊၃၊၁၈၁။) (ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၆၃။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၀၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဓာတ် ၄ ပါး

၁။ ပထဝီဓာတ်၊
၂။ အာပေါဓာတ်၊
၃။ တေဇောဓာတ်၊
၄။ ဝါယောဓာတ်။ (ဒီ၊၃၊၁၉၀။) (သံ၊၁၊၃၇၉။) (သံ၊၁၊၃၈၅။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၁၂။) (သံ၊မြန်၊၁။၃၆၇၊၃၇၂။) (သံ၊မြန်၊၁။၃၆၇၊၃၇၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဓာတ် ၆ ပါး

၁။ ပထဝီဓာတ်၊
၂။ အာပေါဓာတ်၊
၃။ တေဇောဓာတ်၊
၄။ ဝါယောဓာတ်၊
၅။ အာကာသ ဓာတ်၊
၆။ ဝိညာဏဓာတ်။ (ဒီ၊၃၊၂၀၅။) (မ၊၃၊၁၀၇။) (မ၊၃၊၈၁။) (အဘိ၊ဝိ၊၈၄။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၂၈။) (မ၊မြန်၊၃။၁၁၁။) (မ၊မြန်၊၃။၈၅။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၁။၂၉၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဓာတ် ၆ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ သုခဓာတ်၊
၂။ ဒုက္ခဓာတ်၊
၃။ သောမနဿဓာတ်၊
၄။ ဒေါမနဿဓာတ်၊
၅။ ဥပေက္ခာဓာတ်၊
၆။ အဝိဇ္ဇာဓာတ်။ (မ၊၃၊၁၀၈။) (အဘိ၊ဝိ၊၈၇။) (မ၊မြန်၊၃။၁၁၁။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၁။၃၀၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဓာတ် ၆ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ ကာမဓာတ်-ဝတ္ထုကာမ ကိလေသကာမ, ကာမ ၁၁ ဘုံ စသည်၊
၂။ နေက္ခမ္မဓာတ်- အလောဘ, ပဌမဈာန်, ကုသိုလ်အားလုံးနှင့် ယှဉ်သော ဓာတ်သဘော၊ နေက္ခမ္မ ဝိတက်၊
၃။ ဗျာပါဒဓာတ်- စီးပွားချမ်းသာကို ဖျက်ဆီးတတ်သော သဘော၊
၄။ အဗျာပါဒ ဓာတ်- မေတ္တာသာလျှင်ဖြစ်သော ဓာတ်၊
၅။ ဝိဟိံသာဓာတ်- ညှဉ်းဆဲခြင်းသဘော၊
၆။ အဝိဟိံသာဓာတ်- မညှဉ်းဆဲခြင်းသဘော။ (မ၊၃၊၁၀၈။) (အဘိ၊ဝိ၊၈၈။) (မ၊မြန်၊၃။၁၁၂။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၁။၃၀၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဓာတ် ၇ ပါး

၁။ အာဘာဓာတု- အရောင်အလင်းဟူသော ဓာတ်သဘော, သတ္တလည်းမဟုတ် ဇီဝလည်းမဟုတ်သော သဘောတရား, ရူပဓာတ်၊
၂။ သုဘဓာတု- တင့်တယ်သော သဘော၊
၃။ အာကာသာနဉ္စာယတန ဓာတု- အဆုံးအပိုင်းအခြားမရှိသော ကောင်းကင်ပညတ်ဟူသော တည်ရာအာရုံရှိသော ဈာန်, အာကာသာနဉ္စာယတနဘုံ၊
၄။ ဝိညာဏဉ္စာယတနဓာတု- အဆုံး အပိုင်းအခြားမရှိသော ပဌမာရုပ္ပဝိညာဏ်လျှင် တည်ရာအာရုံရှိသော ဒုတိယာရုပ္ပဈာန်၊
၅။ အာကိဉ္စညာယတနဓာတု- စိုးစဉ်းအနည်းငယ် ဘင်မျှ အကြွင်းအကျန် မရှိသော အာကာသာ နဉ္စာယတနဝိညာဏ်၏အဖြစ်-အာကာသာနဉ္စာယတန ဝိညာဉ်၏ကင်းကွာ ချုပ်ပျောက်ခြင်း (နတ္ထိဘောပညတ်) ဟူသော တည်ရာအာရုံဟူသော ဖြစ်ရာအာရုံ၊
၆။ နေဝသညာနာသညာ ယတနဓာတု- သညာရှိသည်လည်းမဟုတ်သညာမရှိသည်လည်း မဟုတ်သော မိမိမှ ကြွင်းသော သမ္ပယုတ်တရားတို့၏ တည်ရာဖြစ်သော ဈာန်စိတ်, နေဝသညာနာသညာ ယတနဘုံ၊
၇။ သညာ ဝေဒယိတနိရောဓ ဓာတု- သညာဝေဒနာတို့၏ ချုပ်ရာဖြစ်သော သမာပတ်။ (သံ၊၁၊၃၆၄။) (သံ၊မြန်၊၁။၃၄၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဓာတ်ကမ္မဋ္ဌာန်း ကျွမ်းကျင်ကြောင်း အခြင်းအရာ ၇ ပါး

၁။ နှုတ်အားဖြင့်၊
၂။ စိတ်အားဖြင့်၊
၃။ အဆင်းအားဖြင့်၊
၄။ ပုံသဏ္ဌာန်အားဖြင့်၊
၅။ အရပ်အားဖြင့်၊
၆။ တည်ရာအားဖြင့်၊
၇။ အပိုင်းအခြားအားဖြင့် ကမ္မဋ္ဌာန်းကို သင်ယူရာ၌ ကျွမ်းကျင်သူ၏ အဖြစ်ကို အလိုရှိအပ်။ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၅၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဓာတ်ကမ္မဋ္ဌာန်း ပွားများပုံ ၄ မျိုး

၁။ သသမ္ဘာရသင်္ခေပတော- ပထဝီဓာတ် စသော သမ္ဘာရနှင့် တကွဖြစ်သော ဆံပင် စသည်တို့ကို အကျဉ်းချုံးသောအားဖြင့် ပွားရခြင်း၊
၂။ သသမ္ဘာရ ဝိဘတ္တိတော- ပထဝီဓာတ် စသော သမ္ဘာရနှင့် တကွဖြစ်သော ဆံပင် စသည်ကို ဝေဖန်သော အားဖြင့် ပွားရခြင်း၊
၃။ သလက္ခဏသင်္ခေပတော- ထဒ္ဓဘာဝ အစရှိသော လက္ခဏာနှင့် တကွ ဖြစ်သော ဆံပင် စသည်တို့ကို အကျဉ်းချုံးသောအားဖြင့် ပွားရခြင်း၊
၄။ သလက္ခဏ ဝိဘတ္တိတော- ထဒ္ဓဘာဝ အစရှိသော လက္ခဏာနှင့် တကွဖြစ်သော ဆံပင်စသည်တို့ကို ဝေဖန်သောအားဖြင့် ပွားရခြင်း။ (ဝိသုဒ္ဓိ၊၁၊၃၄၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဓာတ်တို့၏ အကြောင်း ၄ ပါး

၁။ ကံ၊
၂။ စိတ်၊
၃။ ဥတု၊
၄။ အာဟာရ။ (ဝိသုဒ္ဓိ၊၁၊၃၆၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဓာတ်တို့ကို နှလုံးသွင်းပုံ ၁၃ မျိုး

၁။ ဝစနတ္ထတော- ပထဝီစသော ဓာတ်တို့ကို အနက် အားဖြင့် နှလုံး သွင်းခြင်း၊
၂။ ကလာပတော- ပရမာဏုမြူ အတိုင်းအရှည်ရှိသော ကလာပ်စည်းအားဖြင့် နှလုံးသွင်းခြင်း၊
၃။ စုဏ္ဏတော- ထိုကလာပ်၌ အကျုံးဝင်သော တရားတို့ကို ပထဝီဓာတ် စသောအားဖြင့် အသီးသီး အသေးစိတ် နှလုံးသွင်းခြင်း၊
၄။ လက္ခဏာဒိတော- မာကြောခက်ထန် သည်၏အဖြစ် အစရှိသော လက္ခဏာ စသည်အားဖြင့် နှလုံးသွင်းခြင်း၊
၅။ သမုဋ္ဌာနတော- ကမ္မသမုဋ္ဌာန် အစရှိသောအားဖြင့် နှလုံးသွင်းခြင်း၊
၆။ နာနတ္တေကတ္တတော- ထူးခြားကွဲပြား သည်၏အဖြစ် တူသည်၏အဖြစ်အားဖြင့် နှလုံးသွင်းခြင်း၊
၇။ ဝိနိဗ္ဘောဂါဝိနိဗ္ဘောဂတော- အသီးသီး မခွဲခြားမဝေဖန်ခြင်း, အသီးသီး ခွဲခြားဝေဖန်ခြင်းအားဖြင့် နှလုံးသွင်းခြင်း၊
၈။ သဘာဂဝိသဘာဂတော- သဘောတူခြင်း သဘောမတူခြင်းအားဖြင့် နှလုံးသွင်းခြင်း၊
၉။ အဇ္ဈတ္တိကဗာဟိရဝိသေသတော- အဇ္ဈတ္တိကအထူး ဗာဟိရအထူးအားဖြင့် နှလုံးသွင်းခြင်း၊
၁၀။ သင်္ဂဟတော- သဇာတိသင်္ဂဟ စသော သိမ်းယူခြင်းအားဖြင့် နှလုံးသွင်းခြင်း၊
၁၁။ ပစ္စယတော- အချင်းချင်း ထောက်ပံ့သောအားဖြင့် နှလုံးသွင်းခြင်း၊
၁၂။ အသမန္နာ ဟာရတော- အဗျာပါရနည်းအားဖြင့် နှလုံးသွင်းခြင်း၊
၁၃။ ပစ္စယဝိဘာဂတော- မိမိအား ကျေးဇူးပြုတတ်သော တရားအထူး, ကျေးဇူးပြုတတ်သည်၏ အဖြစ်ဟူသော သတ္တိအထူး အားဖြင့် နှလုံးသွင်းခြင်း။ (ဝိသုဒ္ဓိ၊၁၊၃၆၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဓာတ်တော်၏ အရွယ်အစား ၃ မျိုး

၁။ အကြီးဆုံး ဓာတ်တော်သည် ပဲနောက်စေ့ အရွယ်ပမာဏ ရှိသည်၊
၂။ အလယ်အလတ်စား ဓာတ်တော်သည် ဆန်စေ့ထက်ပိုင်းကျိုး အရွယ်မျှပမာဏ ရှိသည်၊
၃။ အငယ်ဆုံး ဓာတ်တော်များသည် မုန်ညင်းစေ့မျှ ပမာဏရှိသည်။ (အပ၊၂၊၃၈၄။) (အပ၊မြန်၊၂။၃၈၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဓာတ်တော်တို့၏ အရေအတွက် ၃ မျိုး

၁။ အကြီးဆုံး ဓာတ်တော်များသည် ငါးပြည် ရှိသည်၊
၂။ အလတ်စား ဓာတ်တော်များသည်လည်း ငါးပြည်ပင် ဖြစ်သည်၊
၃။ အသေးဆုံး ဓာတ်တော် များသည် ခြောက်ပြည် ဖြစ်သည်၊ စုစုပေါင်း တစ်ဆယ့်ခြောက်ပြည် ဖြစ်၏။ (အပ၊၂၊၃၈၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဓာတ်တော်တို့၏ အရောင်အဆင်း ၃ မျိုး

၁။ အကြီးဆုံး ဓာတ်တော်များသည် ရွှေအဆင်း ရှိသည်၊
၂။ အလတ်စား ဓာတ်တော်များသည် ပုလဲအဆင်းရှိသည်၊
၃။ အသေးဆုံး ဓာတ်တော်များသည် မြတ်လေးပန်းငုံ အဆင်းရှိကြသည်။ (အပ၊၂၊၃၈၄။) (အပ၊မြန်၊၂။၃၈၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဓာတ်တော်တို့ကို ဌာပနာရာ၌ အရှင်မဟာကဿပ ပြုအပ်သော အဓိဋ္ဌာန် ၃ ချက်

၁။ ပန်းတို့သည် မညှိုးနွမ်းပါစေကုန်လင့်၊
၂။ ရနံ့တို့သည် မပျောက်ပါစေကုန်လင့်၊
၃။ ဆီမီးတို့သည် မငြိမ်းပါ စေကုန်လင့်။ (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၀၄။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊မြန်၊၂။၂၀၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဓုတင် ၁ ပါး (ဝီရိယနှင့် ယှဉ်သော ဓုတင် ၁ ပါး)

၁။ နိသဇ္ဇိကဓုတင်။ (ဝိသုဒ္ဓိ၊၁၊၇၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဓုတင် ၁၃ ပါး

၁။ ပံသုကူဓုတင်- ဒါယကာတို့ လှူအပ်သော သင်္ကန်းကို ပယ်၍ မြေပုံမှာလွှား မြေမှုန့်အားနှယ် စက်ဆုပ်ဖွယ်သို့ ရောက်သော သင်္ကန်းကို ဆောင်ခြင်း၊
၂။ တိစီဝရိက်ဓုတင်-ဝတ်လောက် ရုံလောက် ၄ ထည်မြောက်သင်္ကန်းကို ပယ်၍ သင်းပိုင် ဧကသီ ဒုကုဋ် (နှစ်ထပ် သင်္ကန်းကြီး) ဟူသော သင်္ကန်း ၃ ထည်ကိုသာ ဆောင်ခြင်း၊
၃။ ပိဏ္ဍပါတ်ဓုတင်- ဆွမ်း ဘောဇဉ်မှ အပိုအလွန်ဖြစ်သော လာဘ်ကို ပယ်၍ စားဖွယ်ဘောဇဉ် အပေါင်း၏ သပိတ်၌ ကျခြင်း ဆွမ်းအလို့ငှာ သွားလာလှည့်လည်ခြင်းအကျင့်ရှိသော ပုဂ္ဂိုလ်၏အကြောင်း ဆောက်တည်မှု စေတနာကို ဆောင်ခြင်း၊
၄။ သပဒါနာစာရိကဓုတင်- အိမ်စဉ်ဖြတ်ကျော် လျှပ်ပေါ်သော သွားခြင်းကို ပယ်၍ အိမ်စဉ် ဆွမ်းရပ်ခြင်း အလေ့အကျင့်ရှိခြင်း၊
၅။ ဧကာသနိက်ဓုတင်- လှည့်လှည်ပြောင်းကူး အထူးထူးသော နေရာ၌ စားခြင်းကို ပယ်၍ တစ်နေရာတည်း၌ စားခြင်း အလေ့အကျင့် ရှိခြင်း၊
၆။ ပတ္တပိုဏ်ဓုတင်- နှစ်ခုမြောက်သော သပိတ်ခွက်ကို ပယ်၍ တစ်ခွက်တည်း၌သာ ဆွမ်းကို ခံယူခြင်း အလေ့အကျင့်ရှိခြင်း၊
၇။ ခလုပစ္ဆာဘတ္တိကဓုတင်- ဂိလာနပုဂ္ဂိုလ် ဝိနည်းဓိုရ်ပုဂ္ဂိုလ်တို့၏ ပိုလွန်ကြွင်းကျန်သော ဘောဇဉ်ကို ပယ်၍ ပယ်မြစ်ရာ ကာလ၏ နောက်မှ ရအပ်သော ဆွမ်းကို စားလေ့မရှိခြင်း၊
၈။ အာရညကင်ဓုတင်- ရွာနီး ကျောင်းကို ပယ်၍ တောကျောင်း၌ နေခြင်း အလေ့အကျင့် ရှိခြင်း၊
၉။ ရုက္ခမူဓုတင်- ကျောက် သစ်ရွက် မြက် အင်္ဂတေ အုတ်ဟူသော အမိုးကို ပယ်၍ သစ်ပင်ရင်း၌ နေခြင်း အလေ့အကျင့် ရှိခြင်း၊
၁၀။ အဗ္ဘောကာသိကဓုတင်- ကျောက် သစ်ရွက် မြက် အင်္ဂတေ အုတ်ဟူသော အမိုးတို့ကို လည်းကောင်း သစ်ပင်၏ အနီးအောက်ကိုလည်းကောင်း ပယ်၍ လွင်တီးခေါင် ဟင်းလင်း အပြင်၌ နေခြင်း အလေ့အကျင့်ရှိခြင်း၊
၁၁။ သောသာနိကဓုတင်- သင်္ချိုင်းမဟုတ်သော အရပ်ကို ပယ်၍ သင်္ချိုင်း၌ နေခြင်း အလေ့အကျင့်ရှိခြင်း၊
၁၂။ ယထာသန္ထတိဓုတင်- ထစေတုံရှောင်း ကောင်း, မကောင်း စုံစမ်းမေးမြန်းခြင်း ကြည့်ရှုခြင်းဟူသော ကျောင်း၌ လျှပ်ပေါ်ခြင်းကို ပယ်၍ ခင်းထားတိုင်းသော နေရာအလား ရှေ့ဖျားညွှန်ပြ ချထားတိုင်းသော ကျောင်း၌ နေခြင်း အလေ့အကျင့်ရှိခြင်း၊
၁၃။ နေသဇ္ဇိကဓုတင်- လျောင်းအိပ်ခြင်းကို ပယ်၍ ထိုင်၍ နေခြင်း အလေ့အကျင့်ရှိခြင်း၊ မှတ်ချက်။ ။ ဓုတင်မည်သည် ကိလေသာတို့ကို ဖျက်ဆီးကြောင်း အကျင့်ဟု ဆိုသည်။ (မိလိန္ဒ၊၃၄၀။) (ဝိသုဒ္ဓိ၊၁၊၅၇။) (မိလိန္ဒ၊မြန်။၃၆၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဓုတင် ၂ ပါး (ဒကာ, ဒကာမများ ဆောက်တည် ကျင့်သုံးနိုင်သော ဓုတင် ၂ ပါး)

၁။ ဧကာသနိက် ဓုတင်- တစ်ထိုင်တည်း တစ်နေရာတည်း၌ ဆွမ်း ထမင်းစားခြင်း အကျင့်၊
၂။ ပတ္တပိုဏ် ဓုတင်- တစ်ခွက်တည်း တစ်ပန်းကန်တည်း၌ ဆွမ်း ထမင်းစားခြင်း အကျင့်။ (ဝိသုဒ္ဓိ၊၁၊၇၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဓုတင် ၂ ပါး (သင်္ကန်းနှင့် စပ်လျဉ်းသော ဓုတင် ၂ ပါး)

၁။ ပံသုကူဓုတင်၊
၂။ တိစီဝရိက်ဓုတင်။ (ဝိသုဒ္ဓိ၊၁၊၇၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဓုတင် ၅ ပါး (ကျောင်းနှင့် စပ်လျဉ်းသော ဓုတင် ၅ ပါး)

၁။ အာရညကင်ဓုတင်၊
၂။ ရုက္ခမူဓုတင်၊
၃။ အဗ္ဘောကာသိကဓုတင်၊
၄။ သုသာန်ဓုတင်၊
၅။ ယထာသန္ထတိဓုတင်။ (ဝိသုဒ္ဓိ၊၁၊၇၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဓုတင် ၅ ပါး (ဆွမ်းနှင့် စပ်လျဉ်းသော ဓုတင် ၅ ပါး)

၁။ သပဒါနာစာရိကဓုတင်၊
၂။ ဧကာသနိက် ဓုတင်၊
၃။ ပတ္တပိုဏ်ဓုတင်၊
၄။ ပိဏ္ဍပါတ်ဓုတင်၊
၅။ ခလုပစ္ဆာဘတ္တိကဓုတင်။ (ဝိသုဒ္ဓိ၊၁၊၇၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဓုတင် ၅ ပါး (ရောယှက်မှု မရှိသော သီးသန့် ဓုတင် ၅ ပါး)

၁။ အာရညကင် ဓုတင်၊
၂။ ပံသုကူဓုတင်၊
၃။ တိစီဝရိက် ဓုတင်၊
၄။ နိသဇ္ဇိကဓုတင်၊
၅။ သုသာနဓုတင်။ (ဝိသုဒ္ဓိ၊၁၊၇၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဓုတင် အကျဉ်း ၃ ပါး

၁။ သပဒါနာစာရိက ဓုတင်၊
၂။ ဧကာသနိကဓုတင်၊
၃။ အဗ္ဘောကာသိက ဓုတင်။ (ဝိသုဒ္ဓိ၊၁၊၇၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဓုတင်ကျင့်ထိုက်သော ပုဂ္ဂိုလ် ၁၀ ယောက်

၁။ သဒ္ဓါတရားရှိသော သူ၊
၂။ မကောင်းမှုမှ ရှက်တတ်သော သူ၊
၃။ တည်ကြည်မှု သမာဓိရှိသော သူ၊
၄။ အံ့ဖွယ်ကို မပြုလုပ်တတ်သော သူ၊
၅။ အကျိုးစီးပွားကို ထုံလေ့ရှိသော သူ၊
၆။ လျှပ်ပေါ်လော်လည်မှု မရှိသော သူ၊
၇။ အကျင့် သိက္ခာကို လိုလားသော သူ၊
၈။ စွဲစွဲဲမြဲမြဲ ဆောက်တည်သော သူ၊
၉။ ကဲ့ရဲ့ခြင်းသဘော မရှိသော သူ (မကဲ့ရဲ့တတ်သော သူ။)၊
၁၀။ မေတ္တာပွား၍ နေလေ့ရှိသော သူ။ (မိလိန္ဒ၊၃၃၃။) (မိလိန္ဒ၊မြန်။၃၅၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဓုတင်ဆယ့်သုံးပါးနှင့် ပြည့်စုံသူတို့ ရရှိသော အကျိုး ၃၀ ပါး

၁။ ပြေပြစ် နူးညံ့သော မေတ္တာစိတ် ရှိသူ ဖြစ်ခြင်း၊
၂။ ကိလေသာတို့ကို ဖျက်ဆီးသတ်ပုတ် ပယ်နုတ်ပြီးသူ ဖြစ်ခြင်း၊
၃။ မာန်ထောင်ခြင်း မာန်မူခြင်းကို ပယ်ပြီးသူ ဖြစ်ခြင်း၊
၄။ မတုန်မလှုပ် မြဲမြံစွာ သက်ဝင်၍ ယုံမှားကင်းသော သဒ္ဓါတရားရှိသူ ဖြစ်ခြင်း၊
၅။ နှစ်မျို့ကြည်ရွှင် ခင်မင်စဖွယ် ငြိမ်းအေး သိမ်မွေ့ ချမ်းသာသော သမာပတ်ကို ရရှိသူ ဖြစ်ခြင်း၊
၆။ သီလဟူသော အလွန်မြတ်သော အတုမရှိ စင်ကြယ်သော အနံ့ဖြင့် ထုံအပ်သူ ဖြစ်ခြင်း၊
၇။ နတ်လူတို့ ချစ်ခင်မြတ်နိုးအပ်သူ ဖြစ်ခြင်း၊
၈။ မြတ်သော အရိယာပုဂ္ဂိုလ်ဖြစ်သော ရဟန္တာထေရ်ရှင်တို့ တောင့်တအပ်သူ ဖြစ်ခြင်း၊
၉။ နတ်လူတို့ ပူဇော်အပ်သူ ဖြစ်ခြင်း၊
၁၀။ အလွန့်အလွန် ပညာရှိဖြစ်သော ပဏ္ဍိတ် ပုဂ္ဂိုလ်တို့သည် အလွန်အထူးချီးကျူး ထောမနာအပ်သူ ဖြစ်ခြင်း၊
၁၁။ ဤလူ့ပြည်၌ လည်းကောင်း နတ်ပြည်ဗြဟ္မာပြည်တို့၌ လည်းကောင်း လောကနှင့် မလိမ်းကျံသူ ဖြစ်ခြင်း၊
၁၂။ အလွန် အနည်းငယ်မျှသော အပြစ်တို့၌သော်လည်း ဘေးဟု ရှုလေ့ရှိသူ ဖြစ်ခြင်း၊
၁၃။ ပြန့်ပြောများမြတ်သော သမ္ပတ္တိကို လိုလားသူတို့၏ မဂ်ဖိုလ်ဟူသော အကျိုးကို ပြီးစေ နိုင်သူ ဖြစ်ခြင်း၊
၁၄။ တောင့်တအပ်၍ ပြန့်ပြောမွန်မြတ်သော ပစ္စည်းကို ရသူ ဖြစ်ခြင်း၊
၁၅။ မြဲသော ကျောင်း အိပ်ရာနေရာ မရှိသူ ဖြစ်ခြင်း၊
၁၆။ ဈာန်၌ သက်ဝင်၍ ထိုဈာန်ဖြင့်သာ နေထိုင်လေ့ရှိသူ ဖြစ်ခြင်း၊
၁၇။ ဖြေရှင်းအပ်ပြီးသော ကိလေသာကွန်ရက်ရှိသူ ဖြစ်ခြင်း၊
၁၈။ ကောက်ကွေ့, ဖုံးလွှမ်းသော ဂတိနီဝရဏတို့ကို ဖျက်ခွဲပြီးသူ ကောင်းစွာ ဖြတ်ပြီးသူ ဖြစ်ခြင်း၊
၁၉။ မပျက်စီးသော သဘောရှိသူ ဖြစ်ခြင်း၊
၂၀။ အလွန်နှိမ့်ချသော နေထိုင်ခြင်း ရှိသူ ဖြစ်ခြင်း၊
၂၁။ အပြစ်ကင်းသော အသုံးအဆောင်ရှိသူ ဖြစ်ခြင်း၊
၂၂။ နိရယဂတိ စသော ဂတိငါးပါးမှ လွတ်သူဖြစ်ခြင်း၊
၂၃။ အလုံးစုံသော ယုံမှားကို လွန်မြောက်ပြီးသူ ဖြစ်ခြင်း၊
၂၄။ အရဟတ္တဖိုလ်လျှင် တောင့်တအပ်သော အကျိုးရှိသူ ဖြစ်ခြင်း၊
၂၅။ မဂ်ဖိုလ် တရားကို မြင်ပြီးသူ ဖြစ်ခြင်း၊
၂၆။ မတုန်မလှုပ် မြဲမြံ၍ ကြောက်လန့်သူတို့၏ အားကိုးရာ အကြောင်းကင်းရာ နိဗ္ဗာန်သို့ ကပ်ရောက်သူ ဖြစ်ခြင်း၊
၂၇။ အနုသယကို ပိုင်းဖြတ်နိုင်သူ ဖြစ်ခြင်း၊
၂၈။ အလုံးစုံသော အာသဝေါကုန်ခန်းခြင်းသို့ ရောက်သူ ဖြစ်ခြင်း၊
၂၉။ အေးမြ ချမ်းသာသော သမာပတ်ကို ဝင်စား၍ နေထိုင်ခြင်းများသူ ဖြစ်ခြင်း၊
၃၀။ အလုံးစုံသော ရဟန်း၏ ဂုဏ်ကျေးဇူးအပေါင်းနှင့် ကောင်းစွာ ပြည့်စုံသူ ဖြစ်ခြင်း။ (မိလိန္ဒ၊၃၄၁။) (မိလိန္ဒ၊မြန်။၃၆၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဓုတင်ဆောက်တည်ရကျိုး ၂၈ ပါး

၁။ အသက်မွေးမှု စင်ကြယ်ခြင်း၊
၂။ ချမ်းသာသော အကျိုးရှိခြင်း၊
၃။ အပြစ်မရှိခြင်း၊
၄။ သူတစ်ပါးတို့အား ဆင်းရဲဒုက္ခ မရောက်စေခြင်း၊
၅။ ဘေးရန် မရှိခြင်း၊
၆။ မနှိပ်စက်, မညှဉ်းပန်းရခြင်း၊
၇။ စင်စစ် ကုသိုလ်တိုးပွားခြင်း၊
၈။ မဆုတ်ယုတ် နိုင်ခြင်း၊
၉။ မာယာမရှိခြင်း၊
၁၀။ ကိုယ်ကို စောင့်ရှောက်ခြင်း၊
၁၁။ တောင့်တအပ်သည်ကို ပေးနိုင်ခြင်း၊
၁၂။ သတ္တဝါတို့အား ဆုံးမနိုင်ခြင်း၊
၁၃။ စောင့်စည်းမှုဟူသော စီးပွားရှိခြင်း၊
၁၄။ သူတော်ကောင်းတို့အား လျော်ကန်ခြင်း၊
၁၅။ သူတစ်ပါးတို့ကို မမှီရခြင်း၊
၁၆။ လာဘ် မက်မောမှုမှ ကင်းလွတ်ခြင်း၊
၁၇။ ရာဂကုန်ခန်းလွယ်ခြင်း၊
၁၈။ ဒေါသကုန်ခန်းလွယ်ခြင်း၊
၁၉။ မောဟကုန်ခန်းလွယ်ခြင်း၊
၂၀။ မာန်မာနကို ပယ်နိုင်ခြင်း၊
၂၁။ မကောင်းသော အကြံ အစည်ကို ပယ်ဖြတ်နိုင်ခြင်း၊
၂၂။ ယုံမှားမှုကို လွန်မြောက်ရခြင်း၊
၂၃။ ပျင်းရိမှုကို ဖျက်ဆီး နိုင်ခြင်း၊
၂၄။ မမွေ့လျော်မှုကို ပယ်နိုင်ခြင်း၊
၂၅။ အရာရာ၌ သည်းခံနိုင်ခြင်း၊
၂၆။ အတု မရှိခြင်း၊
၂၇။ ယှဉ်ပြိုင်ဘက် ကင်းခြင်း၊
၂၈။ အလုံးစုံသော ဆင်းရဲကုန်ရာ နိဗ္ဗာန်သို့ ရောက်ခြင်း။ (မိလိန္ဒ၊၃၃၃။) (မိလိန္ဒ၊မြန်။၃၅၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဓုတင်ဆောင်သူတို့ ရရှိသော အကျိုး ၁၈ ပါး

၁။ ဓုတင်ဆောင်ပုဂ္ဂိုလ်တို့၏ အကျင့်သည် စင်ကြယ်ခြင်း၊
၂။ ကျင့်ဝတ်သည် ကောင်းစွာ ပြည့်စုံခြင်း၊
၃။ ကာယကံ ဝစီကံကို ကောင်းစွာ စောင့်ရှောက်အပ်ခြင်း၊
၄။ ပီတိအလေ့အကျင့်သည် ကောင်းစွာ စင်ကြယ်ခြင်း၊
၅။ လုံ့လဝီရိယကို ကောင်းစွာ ချီးမြှောက်အပ်ခြင်း၊
၆။ ဘေးဥပါဒ်ငြိမ်းခြင်း၊
၇။ အတ္တဟု စွဲယူမှု ဒိဋ္ဌိကင်းခြင်း၊
၈။ ရန်ငြိုးထားခြင်းမှ လွတ်ကင်းခြင်း၊
၉။ မေတ္တာတရား ရှေးရှုထင်ခြင်း၊
၁၀။ သုံးဆောင်ဖွယ် အာဟာရကို ပိုင်းခြားနိုင်ခြင်း၊
၁၁။ သတ္တဝါအားလုံးတို့ အလေးအမြတ် ပြုအပ်ခြင်း၊
၁၂။ စားသောက်ဖွယ် ဘောဇဉ်၌ အတိုင်းအရှည်ကို သိခြင်း၊
၁၃။ နိုးကြားမှုကို အားထုတ် နိုင်ခြင်း၊
၁၄။ စွဲလမ်းတပ်မက်ဖွယ်ရာ နေရာကျောင်း မရှိခြင်း၊
၁၅။ ချမ်းသာရာအရပ်၌ နေနိုင်ခြင်း၊
၁၆။ မကောင်းမှုကို စက်ဆုပ်တတ်ခြင်း၊
၁၇။ ဆိတ်ငြိမ်ရာ၌ မွေ့လျော်ခြင်း၊
၁၈။ အမြဲမပြတ် မမေ့မလျော့ခြင်း။ (မိလိန္ဒ၊၃၃၃။) (မိလိန္ဒ၊မြန်။၃၅၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဓုတဓမ္မ ၅ ပါး

၁။ အလိုနည်းခြင်း၊
၂။ ရောင့်ရဲလွယ်ခြင်း၊
၃။ ဆိတ်ငြိမ်မှုကို လိုလားခြင်း၊
၄။ ကိလေသာတို့ကို ခေါင်းပါးစေခြင်း၊
၅။ ဤဓုတင်အကျင့်တည်းဟူသော ကုသိုလ် တရားဖြင့် အလိုရှိသည်၏အဖြစ် ရှိခြင်း။ မှတ်ချက်။ ။ ဓုတဓမ္မမည်သည် ဓုတင်အကျင့်, ကိလေသာတို့ကို ဖျက်ဆီးကြောင်း အကျင့်ဟု ဆိုသည်။ (ဝိသုဒ္ဓိ၊၁၊၇၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဓုရ ၂ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ ဂန္ထဓုရ- စာပေကျမ်းဂန် သင်ယူ ဟောပြော ပို့ချ ရေးသား ဖြန့်ချီခြင်း၊
၂။ ဝိပဿနာဓုရ- သမထဝိပဿနာ အလုပ် အားထုတ်ခြင်း။ (အံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၈။) (ဓမ္မ၊ဋ္ဌ၊၁၊၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဓုရ ၂ ပါး (လောကုတ္တရာတရားကို ဖြစ်စေရာ၌ ဓုရ ၂ ပါး)

၁။ သဒ္ဓါဓုရ၊
၂။ ပညာဓုရ။ (သံ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၇၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

န ဝိပလ္လာသ ၄ ပါး

၁။ အနိစ္စ၌ အနိစ္စဟု နှလုံးသွင်းခြင်း၊
၂။ ဒုက္ခ၌ ဒုက္ခဟု နှလုံးသွင်းခြင်း၊
၃။ အနတ္တ၌ အနတ္တဟု နှလုံးသွင်းခြင်း၊
၄။ အသုဘ၌ အသုဘဟု နှလုံးသွင်းခြင်း။ (ပဋိသံ။ ၂၇၃။) (ပဋိသံ၊မြန်။၃၃၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

န ဟောတိ တထာဂတောဒိဋ္ဌိကို ဖြစ်စေသော တရား ၅ ပါး

၁။ ရုပ်ကို အမှား နှလုံးသွင်း သောကြောင့် သတ္တဝါသည် သေပြီးသည့်နောက်၌ မဖြစ်ဟူသော (န ဟောတိ တထာဂတော) ဒိဋ္ဌိ ဖြစ်၏၊
၂။ ဝေဒနာကို အမှား နှလုံးသွင်းသောကြောင့် သတ္တဝါသည် သေပြီးသည့် နောက်၌ မဖြစ်ဟူသော (န ဟောတိ တထာဂတော) ဒိဋ္ဌိ ဖြစ်၏၊
၃။ သညာကို အမှား နှလုံးသွင်း သောကြောင့် သတ္တဝါသည် သေပြီးသည့်နောက်၌ မဖြစ်ဟူသော (န ဟောတိ တထာဂတော) ဒိဋ္ဌိ ဖြစ်၏၊
၄။ သင်္ခါရကို အမှားနှလုံးသွင်းသောကြောင့် သတ္တဝါသည် သေပြီးသည့်နောက်၌ မဖြစ်ဟူသော (န ဟောတိ တထာဂတော) ဒိဋ္ဌိ ဖြစ်၏၊
၅။ ဝိညာဏ်ကို အမှား နှလုံးသွင်း သောကြောင့် သတ္တဝါသည် သေပြီးသည့်နောက်၌ မဖြစ်ဟူသော (န ဟောတိ တထာဂတော) ဒိဋ္ဌိ ဖြစ်၏။ (သံ၊၂၊၁၇၆။) (သံ၊မြန်၊၂။၁၆၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

နက်နဲခြင်း ၄ မျိုး

ဂမ္ဘီရ ၄ မျိုးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

နက်နဲသော ပညာ ရကြောင်းတရား ၄ ပါး

၁။ သူတော်ကောင်းကို မှီဝဲခြင်း၊
၂။ သူတော်ကောင်း တရားကို ကြားနာခြင်း၊
၃။ သင့်လျော်သောအားဖြင့် နှလုံးသွင်းခြင်း၊
၄။ တရားအား လျော်သော အကျင့်ကို ကျင့်ခြင်း။ (သံ၊၃၊၃၅၉။) (သံ၊၃၊၃၆၁။) (သံ၊မြန်၊၃။၃၆၄၃၆၇။) (သံ၊မြန်၊၃။၃၆၄၃၆၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

နဂရပရိက္ခာရ ၇ မျိုး

မြို့၏အခြံအရံ ၇ ပါးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

နဂါး ၅ မျိုး

၁။ မေဉ္ဇရိကာ မည်သော နဂါး၊
၂။ မြေ၌ တည်သော နဂါး၊
၃။ တောင်၌ တည်သော နဂါး၊
၄။ ဂင်္ဂါမြစ်၌ တည်သော နဂါး၊
၅။ သမုဒ္ဒရာ၌ တည်သော နဂါး။ (အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၆၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

နဂါးတို့ မိမိဇာတ်ကို မစွန့်နိုင်ရာ အခါ ၂ ပါး

၁။ ဇာတ်တူ နဂါးမနှင့် မေထုန်မှီဝဲရာအခါ၊
၂။ သတိ လွတ်ကင်းလျက် အိပ်ပျော်ရာအခါ။ (ဝိ၊၃၊၁၂၁။) (ဝိ၊မြန်၊၃။၁၂၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

နဂါးတို့၏ ပင်ကိုသဘာဝကို ထင်ရှားပြရာ အခါ ၅ မျိုး

၁။ ပဋိသန္ဓေနေရာအခါ၊
၂။ အရေဟောင်းကို စွန့်ရာအခါ (အရေလဲရာအခါ။)၊
၃။ ဇာတ်တူသော နဂါးမနှင့် မေထုန်မှီဝဲရာအခါ၊
၄။ လွတ်လွတ် လပ်လပ် အိပ်ရာအခါ၊
၅။ စုတေရာအခါ။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၃၀၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

နဂါးမင်း ၄ ဦး

၁။ ဝိရူပက္ခနဂါးမင်း၊
၂။ ဧရာပထနဂါးမင်း၊
၃။ ဆဗျာပုတ္တနဂါးမင်း၊
၄။ ကဏှာ ဂေါတမက နဂါးမင်း။ (ဝိ၊၄၊၂၄၅။) (အံ၊၁၊၃၈၄။) (ဝိ၊မြန်၊၄။၂၄၃။) (အံ၊မြန်၊၁။၃၉၈။) (ဇာ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၃၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

နဂါးမျိုး ၄ မျိုး

၁။ ဥ၌ ဖြစ်သော အဏ္ဍဇ နဂါး၊
၂။ သားအိမ်၌ ဖြစ်သော ဇလာဗုဇ နဂါး၊
၃။ အညစ်အကြေးတို့၌ ဖြစ်သော သံသေဒဇ နဂါး၊
၄။ ကိုယ်ထင်ရှားဖြစ်သော ဩပပါတိက နဂါး။ (သံ၊၂၊၂၀၂။) (သံ၊မြန်၊၂၁၉၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

နစ္စဂီတသိက္ခာပုဒ်၌ အင်္ဂါ ၃ မျိုး

၁။ ကခြင်း စသည်တို့တွင် တစ်မျိုးမျိုး ဖြစ်ခြင်း၊
၂။ ခွင့်ပြု ထားသော အကြောင်းမှ လွဲ၍ သွားခြင်း၊
၃။ ကြည့်ရှုခြင်း, နားထောင်ခြင်း။ (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၃၊၁၂၄။) (ဝိမတိ၊၂၊၇၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

နစ်မြုပ်စေတတ်သော ဩဃ တရား ၄ မျိုး

၁။ ကာမတဏှာ ဟူသော နစ်မြုပ်စေတတ်သော ကာမောဃတရား၊
၂။ ဘဝတဏှာ ဟူသော နစ်မြုပ်စေတတ်သော ဘဝေါဃတရား၊
၃။ ဒိဋ္ဌိ ဟူသော နစ်မြုပ်စေတတ်သော ဒိဋ္ဌောဃတရား၊
၄။ မောဟဟူသော နစ်မြုပ်စေ တတ်သော အဝိဇ္ဇောဃတရား။ (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၁၊၃၀၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

နည်း ၅ ပါး

၁။ နန္ဒိယာဝဋ္ဋနည်း- ဇလပ်ပန်းသည် အစိတ်ပွင့်ချပ်တို့ဖြင့် ရစ်ပတ်၍ လည်သကဲ့သို့ အစိတ်ဖြစ်သော တဏှာ အဝိဇ္ဇာ သမထ ဝိပဿနာတို့ဖြင့် သံကိလေသပက္ခ ဝေါဒါနပက္ခ တို့ကို ချုပ်စပ်ရစ်ပတ်၍ လည်ခြင်းရှိသောနည်း, နန္ဒီမည်သော ဝမ်းမြောက် ဝမ်းသာခြင်းတို့၏ လည်ခြင်းရှိသော နည်း၊
၂။ တိပုက္ခလနည်း- ကုသိုလ်ဆိုင်ရာ၌ ကုသိုလ် မူလ, အကုသိုလ် ဆိုင်ရာ၌ အကုသိုလ်မူလဟူသော ၃ ပါးသော အစိတ်အပိုင်းတို့ဖြင့် တင့်တယ်သော ကုသိုလ်, အကုသိုလ်တရားတို့ကို သိစေတတ်သော နည်း၊
၃။ သီဟဝိက္ကီဠီတနည်း-ခြင်္သေ့မင်းတည်း ဟူသော ဘုရားရှင်၏ တင့်တယ်စံပယ်ခြင်းရှိသော သုဘသညာ အစရှိသော ဝိပလ္လာသတို့ဖြင့် အလုံးစုံသော သံကိလေသပက္ခတရားကိုလည်းကောင်း, သဒ္ဓိန္ဒြေအစရှိသော ဣန္ဒြေတို့ဖြင့် ဝေါဒါနပက္ခဖြစ်သော တရားကိုလည်းကောင်း သစ္စာလေးပါးတို့နှင့် ယှဉ်စေခြင်းအားဖြင့် ဆောင်ခြင်းလက္ခဏာရှိသောနည်း၊
၄။ ဒိသာလောစနနည်း- အရပ်မျက်နှာနှင့် တူသော ကုသိုလ်, အကုသိုလ်တရားတို့ကို စိတ်ဖြင့် ကြည့်ရှုစုံစမ်း ထောက်လှမ်းဆင်ခြင်ကြောင်း ဖြစ်သောနည်း၊
၅။ အင်္ကုသနည်း- လိုအပ်သောဝတ္ထုကို လိုရာအရပ်သို့ ချိတ်ဖြင့် ချိတ်ငင် ယူဆောင်သကဲ့သို့ ဒိသာလောစနနည်းဖြင့် ကြည့်ရှုအပ်ပြီးသော ဒိသာတရားတို့ကို အတ္ထ နည်းသုံးပါး၌ ကောင်းစွာ ဆောင်ကြောင်းဖြစ်သော နည်း။ (ပေဋကော၊၁၆၉။) (နေတ္တိ၊ဋ္ဌ၊၂။) (နေတ္တိ၊ဝိဘာ၊၂၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

နည်းပါးသည်၏ အဖြစ် ၂ မျိုး

၁။ သရသပရိတ္တတာ- သရသ၏ နည်းပါးသည်၏ အဖြစ်၊
၂။ ခဏ ပရိတ္တတာ- အသက်ရှည်ရာ ခဏ၏ နည်းပါးသည်၏ အဖြစ်။ (သံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

နတ် ၃ မျိုး

၁။ မင်း, မင်းသား စသော သူတို့သည် သမ္မုတိနတ်၊
၂။ နတ်ပြည်၌ ဖြစ်ကုန်သော နတ်တို့သည် ဥပပတ္တိနတ်၊
၃။ ဘုရားရဟန္တာပုဂ္ဂိုလ်တို့သည် ဝိသုဒ္ဓိနတ်။ (အဘိ၊ဝိ၊၄၃၇။) (စူဠနိ၊၂၂၅။) (စူဠနိ၊၉၂။) (မ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၅။) (ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၁၀၃။) (ဣတိဝုတ်၊ဋ္ဌ၊၂၄၂။) (သုတ္တနိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၈။) (ဇာ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၄၉။) (ဝိသုဒ္ဓိ၊ဋီ၊၁၊၇။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၂။၅၅၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

နတ်ဆေးနှင့် တူသော အရာ ၂ မျိုး

၁။ ဒေသနာတော်၏ တင့်တယ်စမ္ပယ်ကြောင်းဖြစ်သော သဗ္ဗညုတ ဉာဏ်တော် (ဒေသနာဝိလာသ)၊
၂။ လွန်ကဲများပြားသော ကောင်းမှုတော် (ပုညုဿယ)။ (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၁၊၆၆။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊မြန်၊၁။၁၂၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

နတ်တမန် ၃ မျိုး

၁။ အသက်အရွယ်အားဖြင့် ရှစ်ဆယ်ကျော် ကိုးဆယ်ရှိပြီး ဆံဖြူ သွားကျိုး တုတ် တောင်ဝှေးကို အားကိုးအားထားပြု၍ တုန်တုန်ရီရီ သွားလာနေထိုင်ရသော သူအို၊
၂။ ရောဂါ ဝေဒနာပြင်းစွာ နှိပ်စက်ခံနေရသဖြင့် အိပ်ရာထဲ၌ လဲနေသော သူနာ၊
၃။ ညိုမဲ ဖူးယောင် ပုပ်ပွ နေသော သူသေကောင်။ (အံ၊၁၊၁၃၇။) (အံ၊မြန်၊၁။၁၅၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

နတ်တမန် ၅ မျိုး

၁။ ကလေးအရွယ် လူမမယ်၊
၂။ အသက် ရှစ်ဆယ်ကျော် ကိုးဆယ် ဆံဖြူ သွားကျိုး တုတ် တောင်ဝှေးကို အားကိုး၍ တုန်တုန်ရီရီ သွားလာနေထိုင်ရသော သူအို၊
၃။ ရောဂါ ဝေဒနာပြင်းစွာ နှိပ်စက်ခံရသဖြင့် အိပ်ရာ၌ လဲနေသော သူနာ၊
၄။ မင်းပြစ်မင်းဒဏ်သင့်၍ ညှဉ်းပမ်းနှိပ်စက်ခံရသူ၊
၅။ သူသေကောင်။ (မ၊၃၊၂၁၇။) (မ၊ဋ္ဌ၊၄၊၁၆၄။) (သီဋီသစ်၊၁။၁၈၄။)(မ၊မြန်၊၃။။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

နတ်တို့ စည်းဝေးရခြင်းအကြောင်း ၄ မျိုး

၁။ ဝါဆိုဝါကပ်ကြသော ရဟန်းတို့အား ချီးမြှောက်ခြင်း အကျိုးငှာလည်းကောင်း၊
၂။ ပဝါရဏာပြုကြသော ရဟန်းတို့အား ချီးမြှောက်ခြင်းအကျိုးငှာ လည်းကောင်း၊
၃။ တရားနာခြင်း အကျိုးငှာလည်းကောင်း၊
၄။ ပင်လယ်ကသစ်ပင် ပွဲသဘင် ပျော်မြူးခံစားခြင်း အကျိုးငှာလည်းကောင်း။ (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၃၂။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊မြန်၊၂။၄၃၀-၄၃၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

နတ်တို့ စုတေကြောင်း ၄ မျိုး

၁။ အသက်ကုန်ခြင်း၊
၂။ ကောင်းမှုကုန်ခြင်း၊
၃။ အစာအာဟာရ ကုန်ခြင်း၊
၄။ အမျက်ထွက်ခြင်း။ (ဓမ္မ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၁၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

နတ်တို့ စုတေခါနီး အခြားနတ်များက ပြောကြားသည့် စကား ၃ ခွန်း

၁။ သင်သည် ဤနတ်ပြည်မှ စုတေပြီးနောက် လူ့လောကသို့ သွားရောက်ပါဟု ပြောဆိုခြင်း၊
၂။ လူဖြစ်ပြီးနောက် မြတ်စွာ ဘုရား၏ သာသနာတော်၌ အတုမရှိ မြတ်သော သဒ္ဓါတရားရအောင် အားထုတ်ပါဟု ပြောဆို ကြခြင်း၊
၃။ ဘုရားရှင်သာသနာတော်၌ ယုံကြည်မှု သဒ္ဓါတရားကို ရရှိပြီးနောက် အသက် ထက်ဆုံး ယင်းသဒ္ဓါတရားကို မည်သည့်သတ္တဝါ တစ်စုံတစ်ယောက်ကမျှ မဖျက်ဆီး မပြောင်း ရွှေ့နိုင်အောင် အားထုတ်ပါဟု ပြောဆိုကြခြင်း။ (ခုဒ္ဒက၊၂၄၇။) (အပ၊၁၊၂၉၉။) (ခုဒ္ဒက၊မြန်။၂၃၂။) (အပ၊မြန်၊၁။၃၀၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

နတ်တို့ စုတေခါနီး၌ ဖြစ်ပေါ်သော ပုဗ္ဗနိမိတ် ၅ မျိုး

၁။ ပန်ဆင်နေကျ, ဆောင်နေကျ ပန်းတို့ ညှိုးနွမ်းကုန်ခြင်း၊
၂။ ဝတ်နေကျအဝတ်တို့သည် ညစ်နွမ်းကုန်ခြင်း၊
၃။ ချိုင်း နှစ်ဖက်ကြား တို့မှ ချွေးယိုစီးကုန်ခြင်း၊
၄။ ခန္ဓာကိုယ်၌ ရုပ်အဆင်းမလှ ဖြစ်လာခြင်း၊
၅။ မိမိနေရာ ဘုံဗိမာန်၌ မမွေ့လျော် မပျော်ပိုက်တော့ခြင်း။ (ခုဒ္ဒက၊၂၄၇။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၀။) (မ၊ဋ္ဌ၊၄၊၁၂၁။) (ဇာ၊ဋ္ဌ၊၅၊၂၉၇။) (ခုဒ္ဒက၊မြန်။၂၃၂။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊မြန်၊၂။၃၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

နတ်တို့ ပြောဆိုအပ်သော စကား ၃ မျိုး

၁။ ဗုဒ္ဓဘာသာဝင် အရိယာသာဝကအား သာသနာ့ ဘောင်သို့ ဝင်ရောက်၍ ရှင်ရဟန်းပြုရန် တိုက်တွန်းသောအခါ ‘‘ဤမည်သော အရိယာ သာဝကသည် မာရ်နတ်နှင့် စစ်တိုက်ရန်အတွက် တိုက်တွန်းစေ့ဆော်နေ၏’’ဟု အချင်းချင်း ပြောဆိုခြင်း၊
၂။ ဘုရားရှင်၏တပည့်ဖြစ်သော အရိယာသာဝကသည် ကမ္မဋ္ဌာန်းတရား အားထုတ်နေသော အခါ ‘‘ဤမည်သော အရိယာသာဝကသည် မာရ်နတ်နှင့် စစ်တိုက်နေ၏’’ဟု အချင်းချင်း ပြောဆိုကြခြင်း၊
၃။ ဘုရားရှင်၏တပည့်ဖြစ်သော အရိယာသာဝကသည် မျက်မှောက်ဘဝ၌ပင် အာသဝေါကုန်ခန်း၍ ရဟန္တာဖြစ်သွားသောအခါ ‘‘ဤမည်သော အရိယာသာဝကသည် မာရ်နတ်၏ စစ်တပ်ကို အောင်မြင်ပြီး စစ်မြေပြင်အရပ်ကို အုပ်စိုး၍ နေ၏’’ဟု အချင်းချင်း ပြောဆိုကြခြင်း။ (ခုဒ္ဒက၊၂၄၆။) (ခုဒ္ဒက၊မြန်။၂၃၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

နတ်တို့အား ဘုရားရှင် ဖြေကြားတော်မူအပ်သော အဖြေ ၄ မျိုး

၁။ အလှူအားလုံးတို့တွင် တရားအလှူသည် အမြတ်ဆုံး၊
၂။ အရသာအားလုံးတို့တွင် တရားအရသာသည် အမြတ်ဆုံး၊
၃။ မွေ့လျော်ခြင်းအားလုံးတို့တွင် တရား၌ မွေ့လျော်ခြင်းသည် အမြတ်ဆုံး၊
၄။ တဏှာ၏ ကုန်ခြင်းသည် အရဟတ္တဖိုလ်သို့ ကောင်းစွာ ရောက်စေတတ်သောကြောင့် အမြတ်ဆုံး။ (ဓမ္မ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၅၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

နတ်ပရိသတ်၏ အရောင် ၄ မျိုး

၁။ အလွန်ညိုခြင်း၊
၂။ အလွန်ဝါခြင်း၊
၃။ အလွန်နီခြင်း၊
၄။ အလွန်ဖြူခြင်း။ (သံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၁၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

နတ်ပြည် ရောက်မည့် ဥပါသကာ၏ အင်္ဂါ ၅ ပါး

၁။ သူ့အသက်သတ်ခြင်းမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၂။ သူ့ဥစ္စာခိုးခြင်းမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၃။ ကာမဂုဏ်တို့၌ မှားယွင်းစွာ ကျင့်ခြင်းမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၄။ မဟုတ်မမှန်ပြောဆိုခြင်းမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၅။ သေအရက် သောက်ခြင်းမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း။ (အံ၊၂၊၁၇၉။) (အံ၊မြန်၊၂။၂၂၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

နတ်ပြည်၌ ဖြစ်သော အမေးပြဿနာ ၄ မျိုး

၁။ အလှူတို့တွင် အဘယ်အလှူကို အမြတ်ဆုံး အလှူဟူ၍ ဆိုအပ်သနည်း၊
၂။ အရသာတို့တွင် အဘယ်အရသာကို အမြတ်ဆုံး အရသာဟူ၍ ဆိုအပ်သနည်း၊
၃။ မွေ့လျော်ခြင်းတို့တွင် အဘယ်သို့သော မွေ့လျော်ခြင်းကို အမြတ်ဆုံးဟူ၍ ဆိုအပ်သနည်း၊
၄။ တဏှာ၏ကုန်ခြင်းကိုသာလျှင် အဘယ်ကြောင့် အမြတ်ဆုံးဟူ၍ ဆိုအပ် သနည်း။ (ဓမ္မ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၅၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

နတ်ပြည်၌ မဖြစ်သော ကမ္မဋ္ဌာန်း ၁၂ ပါး

၁။ အသုဘကမ္မဋ္ဌာန်း ဆယ်ပါး၊
၂။ ကာယဂတာ သတိ၊
၃။ အာဟာရေ ပဋိကူလသညာ။ (ဝိသုဒ္ဓိ၊၁၊၁၁၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

နတ်ပြည်ရောက်ကြောင်း ၃ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ မှန်သော စကားကိုသာ ပြောဆိုရခြင်း၊
၂။ သူတစ်ပါး တို့အပေါ် အမျက်မထွက်ရခြင်း၊
၃။ တောင်းခံလာသော ပုဂ္ဂိုလ်တို့အား အနည်းငယ်မျှဖြစ်စေ, များများဖြစ်စေ ပေးလှူရခြင်း။ (ဓမ္မ၊၄၆။) (ဓမ္မ၊မြန်။၄၃။) (ဓမ္မ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၀၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

နတ်ပြည်ရောက်ကြောင်း ၅ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ သဒ္ဓါတရားနှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၂။ အရှက် ရှိခြင်း၊
၃။ အကြောက်အလန့် ရှိခြင်း၊
၄။ အားထုတ်အပ်သော လုံ့လဝီရိယ ရှိခြင်း၊
၅။ ပညာ ရှိခြင်း။ (အံ၊၂၊၃။) (အံ၊မြန်၊၂။၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

နတ်ပြည်ရောက်ကြောင်း တရား ၁၀ ပါး

၁။ သူ့အသက် သတ်မှုမှ ရှောင်ကြဉ်လေ့ရှိခြင်း၊
၂။ သူ့ဥစ္စာကို မခိုးယူတတ်ခြင်း၊
၃။ မာတုရက္ခိတ (အမိအုပ်ထိန်းထားသူ) စသော မိန်းမတို့၌ ကာမဖြင့် မှားယွင်းစွာ ကျင့်ခြင်းမှ ရှောင်ကြဉ်လေ့ရှိခြင်း၊
၄။ တံစိုးလက်ဆောင် လာဘ် အာမိသဟူသော အကြောင်းကြောင့်လည်း မဟုတ်မမှန်သော စကားကို မပြောဆိုတတ်ခြင်း၊
၅။ ကုန်းချောစကား ပြောခြင်းမှ ရှောင်ကြဉ်၍ ညီညွတ်ကြောင်း စကားကိုသာ ပြောဆိုတတ်ခြင်း၊
၆။ ချစ်ခင်ဖွယ်သော စကား, ယဉ်ကျေးသိမ်မွေ့လျက် နားဝင်ချိုသော စကားမျိုးကိုသာ ပြောဆိုတတ်ခြင်း၊
၇။ အကျိုး စီးပွားနှင့်စပ်သော၊ တရားဓမ္မနှင့်စပ်သော စကားတို့ကိုသာ ပြောဆိုတတ်ခြင်း၊
၈။ သူတစ်ပါး၏ စည်းစိမ်ဥစ္စာကို ရှေးရှုမကြံစည်တတ်ခြင်း အဘိဇ္ဈာ မများခြင်း၊
၉။ ဤသတ္တဝါတို့သည် ဘေးရန်ကြောင့်ကြ ဆင်းရဲကင်း၍ ကိုယ်စိတ်နှစ်ဖြာ ချမ်းသာကြပါစေဟု မဖျက်ဆီးလိုသော စိတ်အကြံ ရှိခြင်း၊
၁၀။ လှူဒါန်းပူဇော်ရကျိုးသည်ရှိ၏ စသည်ဖြင့် မှန်သော အမြင်ရှိခြင်း။ (အံ၊၃၊၄၉၂။) (အံ၊မြန်၊၃။၄၈၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

နတ်ပြည်ရောက်ကြောင်း တရား ၂ ပါး

၁။ ကောင်းသော အကျင့်သီလနှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၂။ ကောင်းသော အယူနှင့် ပြည့်စုံခြင်း။ (ခုဒ္ဒက၊၂၁၃။) (ခုဒ္ဒက၊မြန်။၁၉၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

နတ်ပြည်ရောက်ကြောင်း တရား ၂ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ အမျက်မထွက်ခြင်း= အက္ကောဓ၊
၂။ ရန်ငြိုး မဖွဲ့ခြင်း= အနုပနာဟ၊ (တစ်နည်း)
သူ့ကျေးဇူးကို မချေဖျက်ခြင်း= အမက္ခ၊
၂။ အပြိုင် မပြုခြင်း= အပဠာသ၊ (တစ်နည်း)
မငြူစူခြင်း= အနိဿာ၊
၂။ ဝန်မတိုခြင်း= အမစ္ဆရိယ၊ (တစ်နည်း)
မလှည့်ပတ်ခြင်း= အမာယာ၊
၂။ မစဉ်းလဲခြင်း= အသာဌေယျ၊ (တစ်နည်း)
ဒုစရိုက်တရားတို့မှ ရှက်ခြင်း= ဟိရီ၊
၂။ ဒုစရိုက်တရားတို့မှ လန့်ခြင်း= ဩတ္တပ္ပ။ (အံ၊၁၊၉၆။) (အံ၊မြန်၊၁။၁၁၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

နတ်ပြည်ရောက်ကြောင်း တရား ၃ ပါး

၁။ သီလရှိခြင်း, သီလမရှိခြင်း ဟူသော အညစ်အကြေးကို ပယ်ခြင်း၊
၂။ မငြူစူတတ်ခြင်း၊ ငြူစူခြင်း ဟူသော အညစ်အကြေးကို ပယ်ခြင်း၊
၃။ ဝန်မတို တတ်ခြင်း၊ ဝန်တိုခြင်း ဟူသော အညစ်အကြေးကို ပယ်ခြင်း။ (အံ၊၁၊၁၀၄။) (အံ၊မြန်၊၁။၁၂၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

နတ်ပြည်ရောက်ကြောင်း တရား ၃ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ ကုသိုလ်ကာယကံမှုနှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၂။ ကုသိုလ်ဝစီကံမှုနှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၃။ ကုသိုလ်မနောကံမှုနှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊ (တစ်နည်း)
အပြစ်မရှိသော ညီညွတ်သော စင်ကြယ်သော ကာယကံမှုနှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၂။ အပြစ်မရှိသော ညီညွတ်သော စင်ကြယ်သော ဝစီကံမှုနှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၃။ အပြစ်မရှိသော ညီညွတ်သော စင်ကြယ်သော မနောကံမှုနှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊ (တစ်နည်း)
မိမိကိုယ်တိုင် ပါဏာတိပါတ စသော ဒုစရိုက်ဆယ်ပါးမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၂။ သူတစ်ပါးတို့ကိုလည်း ရှောင်ကြဉ်စေခြင်း၊
၃။ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၌ သဘောတူ ခွင့်ပြုခြင်း။ (အံ၊၁၊၂၉၆-၂၉၇။) (အံ၊မြန်၊၁။၃၁၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

နတ်ပြည်ရောက်ကြောင်း တရား ၅ ပါး

၁။ သူ့အသက်သတ်ခြင်းမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၂။ သူ့ဥစ္စာ ခိုးခြင်းမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၃။ ကာမဂုဏ်တို့၌ မှားယွင်းစွာ ကျင့်ခြင်းမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၄။ မုသားပြောခြင်းမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၅။ သေအရက်သောက်ခြင်းမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း။ (အံ၊၂၊၁၅၁။) (အံ၊မြန်၊၂။၁၉၀။) (အံ၊၂၊၁၇၉။) (အံ၊မြန်၊၂။၂၂၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

နတ်ပြည်ရောက်ကြောင်း တရား ၆ ပါး

၁။ သူ့အသက်သတ်ခြင်းမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၂။ သူ့ဥစ္စာ ခိုးယူမှုမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၃။ ကာမတို့၌ မှားယွင်းစွာ ကျင့်ခြင်းမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၄။ မဟုတ် မမှန် ပြောဆိုခြင်းမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၅။ အလိုနည်းခြင်း၊
၆။ မှန်ကန်သော အယူရှိခြင်း။ (အံ၊၂၊၃၇၇။) (အံ၊မြန်၊၂။၄၇၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

နတ်ပြည်ရောက်ကြောင်း တရား ၆ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ အသက်သတ်ခြင်းမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၂။ မပေးသည်ကို ယူခြင်းမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၃။ ကာမဂုဏ်တို့၌ မှားယွင်းစွာ ကျင့်ခြင်းမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၄။ မဟုတ်မမှန် ပြောဆိုခြင်းမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၅။ တပ်မက်မောမှုလည်း မရှိခြင်း၊
၆။ ကြမ်းတမ်းခက်ထန် မာကျောမှုလည်း မရှိခြင်း။ (အံ၊၂၊၃၇၇။) (အံ၊မြန်၊၂။၄၇၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

နတ်ပြည်ရောက်မည့် ပုဂ္ဂိုလ် ၂၀ ဦး

၁။ သူ့အသက်သတ်မှုမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း စသော သုစရိုက် တရား ဆယ်ပါးတို့ကို မိမိကိုယ်တိုင် ပြုလုပ်ဆောင်ရွက်တတ်သူ ဆယ်ယောက်၊
၂။ သူ့အသက် သတ်မှုမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း စသော သုစရိုက် ဆယ်ပါးတို့ကို သူတစ်ပါးတို့အား ဆောက်တည် စေတတ်သူ ဆယ်ယောက် ပေါင်း ၂၀ ဖြစ်ပါသည်။ (အံ၊၃၊၅၀၈။) (အံ၊မြန်၊၃။၄၉၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

နတ်ပြည်ရောက်မည့် ပုဂ္ဂိုလ် ၃၀ ဦး

၁။ သူ့အသက်သတ်မှုမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း စသော သုစရိုက် ဆယ်ပါးတို့ကို မိမိကိုယ်တိုင် ပြုလုပ်ဆောင်ရွက်တတ်သူ ဆယ်ယောက်၊
၂။ သူ့အသက် သတ်မှုမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း စသော သုစရိုက် ဆယ်ပါးတို့ကို သူတစ်ပါးတို့အား ပြုလုပ် ဆောက်တည်စေတတ်သူ ဆယ်ယောက်၊
၃။ သူ့အသက်သတ်မှုမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း စသော သုစရိုက်ဆယ်ပါး၌ နှစ်သက်သဘောတူသူ ဆယ်ယောက် ပေါင်း ၃၀ ဖြစ်သည်။ (အံ၊၃၊၅၀၈။) (အံ၊မြန်၊၃။၄၉၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

နတ်ပြည်ရောက်မည့် ပုဂ္ဂိုလ် ၄၀ ဦး

၁။ သူ့အသက်သတ်မှုမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း စသော သုစရိုက် ဆယ်ပါးတို့ကို မိမိကိုယ်တိုင် ပြုလုပ်ဆောင်ရွက်တတ်သူ ဆယ်ယောက်၊
၂။ သူ့အသက် သတ်မှုမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း စသော သုစရိုက်ဆယ်ပါးတို့ကို သူတစ်ပါးတို့အား ဆောက်တည် စေတတ်သူ ဆယ်ယောက်၊
၃။ သူ့အသက်သတ်မှုမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း စသော သုစရိုက် ဆယ်ပါး၌ နှစ်သက်သဘောတူသူ ဆယ်ယောက်၊
၄။ သူ့အသက်သတ်မှုမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း စသော သုစရိုက် ဆယ်ပါး၏ ဂုဏ်ကျေးဇူးကို ပြောဆိုတတ်သူ ဆယ်ယောက် ပေါင်း ၄၀ ဖြစ်သည်။ (အံ၊၃၊၅၁၀။) (အံ၊မြန်၊၃။၄၉၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

နတ်ပြည်ရောက်မည့် ဥပါသိကာမတို့၏ အင်္ဂါ ၁၀ ပါး

၁။ သူ့အသက် သတ်မှုမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၂။ သူ့ဥစ္စာကို ခိုးယူခြင်းမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၃။ ကာမတို့၌ မှားယွင်းစွာ ကျင့်ခြင်းမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၄။ မဟုတ်မမှန်သော စကားကို ပြောဆိုခြင်းမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၅။ ကုန်းချော စကားပြောကြားခြင်းမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၆။ ကြမ်းတမ်းသော စကားကိုပြောဆိုခြင်းမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၇။ အကျိုးစီးပွားကင်းမဲ့သော တောင်စဉ်ရေမရစကားကို ပြောဆိုခြင်းမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၈။ သူတစ်ပါးတို့၏ စည်းစိမ်ဥစ္စာကို ရှေးရှုမကြံစည်ခြင်း၊
၉။ သတ္တဝါ တို့အား ပျက်စီးစေရန် မဖျက်ဆီးလိုသော စိတ်အကြံ ရှိခြင်း၊
၁၀။ မှန်သော အမြင် ရှိခြင်း။ (အံ၊၃၊၄၉၂။) (အံ၊မြန်၊၃။၄၈၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

နတ်ပြည်သို့ ရောက်စေသော ကုသိုလ်အယဉ် ၈ မျိုး

၁။ မြတ်စွာဘုရားကို ကိုးကွယ် ဆည်းကပ်ခြင်း၊
၂။ တရားတော်ကို ကိုးကွယ်ဆည်းကပ်ခြင်း၊
၃။ သံဃာတော်ကို ကိုးကွယ် ဆည်းကပ်ခြင်း၊
၄။ သူ့အသက်သတ်ခြင်းမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၅။ ခိုးယူခြင်းမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၆။ ကာမဂုဏ်တို့၌ မှားယွင်းစွာ ကျင့်ခြင်းမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၇။ မဟုတ်မမှန်ပြောခြင်းမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၈။ သေရည် သေရက် သောက်ခြင်းမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း။ (အံ၊၃၊၇၆။) (အံ၊မြန်၊၃။၇၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

နတ်ပြည်သို့ ရောက်မည့် ရဟန်း၏ အင်္ဂါ ၅ ပါး

၁။ ဆန္ဒာဂတိသို့ မလိုက်ခြင်း၊
၂။ ဒေါသာ ဂတိသို့ မလိုက်ခြင်း၊
၃။ မောဟာဂတိသို့ မလိုက်ခြင်း၊
၄။ ဘယာဂတိသို့ မလိုက်ခြင်း၊
၅။ သံဃိက ပစ္စည်းကို ပုဂ္ဂလိကကဲ့သို့ မသုံးဆောင်ခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၃၅၅။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၄၅၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

နတ်ပြည်သို့ ဧကန် ရောက်ကြောင်း အင်္ဂါ ၄ ပါး

၁။ မိမိကိုယ်တိုင် သူ့အသက်သတ်ခြင်းမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၂။ သူတစ်ပါးအားလည်း သူ့အသက်သတ်ခြင်းမှ ရှောင်ကြဉ်စေခြင်း၊
၃။ သူ့အသက်သတ်မှုမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်းကို အလိုတူ ခွင့်ပြုခြင်း၊
၄။ သူ့အသက်သတ်ခြင်းမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၏ ဂုဏ်ကျေးဇူးကို ပြောဆိုလေ့ရှိခြင်း၊ (တစ်နည်း)
မိမိကိုယ်တိုင် သူ့ဥစ္စာ ခိုးမှုမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၂။ သူတစ်ပါးအားလည်း သူ့ဥစ္စာခိုးမှုမှ ရှောင်ကြဉ်စေခြင်း၊
၃။ သူ့ဥစ္စာ ခိုးမှုမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၌ အလိုတူ ခွင့်ပြုခြင်း၊
၄။ သူ့ဥစ္စာခိုးယူခြင်းမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၏ ဂုဏ်ကျေးဇူးကို ပြောဆိုလေ့ရှိခြင်း။ (အံ၊၁၊၅၅၁။) (အံ၊၁၊၅၆၀။) (အံ၊၁၊၅၇၅။) (အံ၊၁၊၅၇၆။) (အံ၊မြန်၊၁။၅၆၄-၅၆၅၊၅၆၆၊၅၇၅၊၅၈၉။) (အံ၊မြန်၊၁။၅၆၄-၅၆၅၊၅၆၆၊၅၇၅၊၅၈၉။) (အံ၊မြန်၊၁။၅၈၉-၅၉၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

နတ်ပြည်သို့ ဧကန်ရောက်မည့် ပုဂ္ဂိုလ် ၄ မျိုး

၁။ အပြစ်မရှိသော ကာယကံ ကာယ သုစရိုက်နှင့် ပြည့်စုံသော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၂။ အပြစ်မရှိသော ဝစီကံ ဝစီသုစရိုက်နှင့် ပြည့်စုံသော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၃။ အပြစ်မရှိသော မနောကံ မနောသုစရိုက်နှင့် ပြည့်စုံသော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၄။ အပြစ် မရှိသော သမ္မာဒိဋ္ဌိအယူနှင့် ပြည့်စုံသော ပုဂ္ဂိုလ်၊ (တစ်နည်း)
ကာယသုစရိုက်နှင့် ပြည့်စုံသော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၂။ ဝစီသုစရိုက်နှင့် ပြည့်စုံသော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၃။ မနောသုစရိုက်နှင့် ပြည့်စုံသော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၄။ သူ့ကျေးဇူးကို သိလျက် ပေးဆပ်တတ်သော ပုဂ္ဂိုလ်၊ (တစ်နည်း)
သဒ္ဓါတရားနှင့် ပြည့်စုံသော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၂။ သီလနှင့် ပြည့်စုံသော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၃။ လုံ့လဝီရိယနှင့် ပြည့်စုံသော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၄။ ပညာနှင့် ပြည့်စုံသော ပုဂ္ဂိုလ်။ (အံ၊၁၊၅၄၈။) (အံ၊မြန်၊၁။၅၆၄-၅၆၅၊၅၆၆၊၅၇၅၊၅၈၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

နတ်ဖြစ်ကြောင်း တရား ၄ ပါး

၁။ မြတ်စွာဘုရား၌ မတုန်မလှုပ် ကြည်ညိုခြင်းနှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၂။ တရားတော်၌ မတုန်မလှုပ် ကြည်ညိုခြင်းနှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၃။ သံဃာတော်၌ မတုန်မလှုပ် ကြည်ညိုခြင်းနှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၄။ မကျိုးမပေါက် မပြောက်မကျားသော အရိယာပုဂ္ဂိုလ်တို့ နှစ်သက်မြတ်နိုးအပ်သော ငါးပါးသီလနှင့် ပြည့်စုံခြင်း။ (သံ၊၃၊၃၄၃။) (သံ၊မြန်၊၃။၃၄၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

နတ်လူတို့၏ စစ်မှန်သော ပြီးဆုံးခြင်းသို့ ရောက်ကြောင်း ၃ မျိုး

၁။ အသေက္ခဖြစ်သော (ရဟန္တာ တို့၏ ဥစ္စာဖြစ်သော) သီလအစုနှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၂။ အသေက္ခဖြစ်သော (ရဟန္တာတို့၏ဥစ္စာ ဖြစ်သော) သမာဓိအစုနှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၃။ အသေက္ခဖြစ်သော (ရဟန္တာတို့၏ ဥစ္စာဖြစ်သော) ပညာအစုနှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊ (တစ်နည်း)
တန်ခိုးအမျိုးမျိုး ဖန်ဆင်းခြင်း ဣဒ္ဓိပါဋိဟာရိယ နှင့်ပြည့်စုံခြင်း၊ ၂။သူတစ်ပါးစိတ်ကို အတတ်ဟောခြင်း အာဒေသနာပါဋိဟာရိယနှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၃။ ဤသို့ မကြံစည်ကြကုန်လင့်စသည်ဖြင့် ပြောဆိုဆုံးမခြင်း အနုသာသနီ ပါဋိဟာရိယနှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊ (တစ်နည်း)
သမ္မာဒိဋ္ဌိနှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၂။ သမ္မာဉာဏနှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၃။ သမ္မာဝိမုတ္တိနှင့် ပြည့်စုံခြင်း။ (အံ၊၁၊၂၉၅။) (အံ၊မြန်၊၁။၃၁၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

နတ်သားတို့ စုတေကြောင်း ၄ ပါး

၁။ နတ်သက်ကုန်ခြင်းကြောင့် စုတေရခြင်း၊
၂။ ကောင်းမှုကုန်ခြင်း ကြောင့် စုတေရခြင်း၊
၃။ အာဟာရသုံးဆောင်ချိန်၌ အာဟာရကို မသုံးဆောင် မိ၍ အာဟာရ ဓာတ်ကုန်၍ စုတေရခြင်း၊
၄။ အမျက်ဒေါသကြောင့် စုတေရခြင်း။ (သီ၊ဋီ၊သစ်၊ ၂။၃၄၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

နတ်သုဓာ၏ အကျိုးအာနိသင် ၁၂ မျိုး

၁။ ထမင်းမွတ်သိပ် ဆာလောင်မှုကို ပယ်ဖျောက်နိုင်ခြင်း၊
၂။ ရေမွတ်သိပ် ဆာလောင်မှုကို ပယ်ဖျောက်နိုင်ခြင်း၊
၃။ မမွေ့လျော်ခြင်းကို ပယ်ဖျောက်နိုင်ခြင်း၊
၄။ ပူပန်ခြင်းကို ပယ်ဖျောက်နိုင်ခြင်း၊
၅။ ပင်ပန်းခြင်းကို ပယ်ဖျောက်နိုင်ခြင်း၊
၆။ အမျက် ထွက်ခြင်းကို ပယ်ဖျောက်နိုင်ခြင်း၊
၇။ ရန်ငြိုးဖွဲ့ခြင်းကို ပယ်ဖျောက်နိုင်ခြင်း၊
၈။ ငြင်းခုံ ခြင်းကို ပယ်ဖျောက်နိုင်ခြင်း၊
၉။ ချောပစ်ကုန်းတိုက်ခြင်းကို ပယ်ဖျောက်နိုင်ခြင်း၊
၁၀။ အအေးကို ပယ်ဖျောက်နိုင်ခြင်း၊
၁၁။ အပူကို ပယ်ဖျောက်နိုင်ခြင်း၊
၁၂။ ပျင်းရိခြင်းကို ပယ် ဖျောက်နိုင်ခြင်း။ (ဇာတက၊၂၊၁၀၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

နန္ဒမင်းသား၏ မဟာမင်္ဂလာ ၅ မျိုး

၁။ ကေသဝိဿဇ္ဇန- နန္ဒမင်းသား၏ ဆံထုံးကို ဖြေခြင်း မင်္ဂလာ၊
၂။ ပဋ္ဋဗန္ဓ- နဖူး၌ သင်းကျစ်ပြားကို ဖွဲ့ခြင်းမင်္ဂလာ၊
၃။ ဃရမင်္ဂလ- အိမ်ရှေ့မင်း၏ နန်းသစ်သို့ ဝင်ခြင်းမင်္ဂလာ၊
၄။ အာဝါဟမင်္ဂလ- ထိမ်းမြား လက်ထပ်ခြင်း မင်္ဂလာ၊
၅။ ဆတ္တ မင်္ဂလ- အိမ်ရှေ့ ထီးဖြူဆောင်းယူခြင်း မင်္ဂလာ။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၉၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

နန္ဒမည်သူ ၃ ဦး (အကုသိုလ်ကံကြောင့် ငရဲကျသူများ)

၁။ နန္ဒဘီလူး၊
၂။ နန္ဒလုလင်၊
၃။ နန္ဒ နွားသတ်သမား။ (မ၊ဋ္ဌ၊၄၊၅။)(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၅။)(ဣတိဝုတ်၊ဋ္ဌ၊၉၈)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

နန္ဒာအမည်ရှိသော မင်းသမီး ၃ ယောက်

၁။ အာနန္ဒာထေရ်၏ နှမတော် နန္ဒာမင်းသမီး၊
၂။ ခေမက သာကီဝင်မင်း၏ သမီးတော် အဘိရူပနန္ဒာ၊
၃။ ခေမကသာကီဝင်မင်း၏ သမီးတော် ဇနပဒ ကလျာဏီနန္ဒာ။ (သုတ္တနိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၃၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

နယ ၄ မျိုး

၁။ မူလနယ၊
၂။ မူလမူလနယ၊
၃။ မူလကနယ၊
၄။ မူလမူလကနယ။ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၈၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

နယမာတိကာ ပုဒ် ၄ ပုဒ်

၁။ တီဟိ သင်္ဂဟပုဒ်၊
၂။ တီဟိ အသင်္ဂဟပုဒ်၊
၃။ စတူဟိ သမ္ပယောဂပုဒ်၊
၄။ စတူဟိ ဝိပ္ပယောဂပုဒ်။ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

နံရံ ၃ မျိုး

၁။ အုတ်နံရံ၊
၂။ ကျောက်နံရံ၊
၃။ သစ်သားနံရံ။ (ဝိ၊၂၊၃၄၈။) (ဝိ၊မြန်၊၂။၃၉၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

နွားကျောင်းသား ကြီးပွားနိုင်ကြောင်း ၁၁ ပါး

၁။ နွားတို့၏ ရုပ်အဆင်းကို သိခြင်း၊
၂။ နွားတို့၏ အမှတ်လက္ခဏာကို ကျွမ်းကျင်ခြင်း၊
၃။ ယင်ချေးဥတိုးပွားသည်ကို ပယ်ဖျောက်ပေးတတ်ခြင်း၊
၄။ အနာကို ဆေးထည့်၍ ဖုံးလွှမ်းပေးတတ်ခြင်း၊
၅။ မီးခိုးထွက်အောင် ပြုလုပ်ပေးတတ်ခြင်း၊
၆။ ရေဆိပ်ကို သိခြင်း၊
၇။ နွားတို့ရေသောက်ပြီး မပြီးကို သိခြင်း၊
၈။ လမ်းခရီးကို သိခြင်း၊
၉။ နွားတို့ကျက်စားရာ စားကျက်၌ ကျွမ်းကျင်ခြင်း၊
၁၀။ နွားမတို့၏ နို့ရည်ကို အကုန် မညှစ်ခြင်း၊
၁၁။ နွားတို့ဖခင် နွားတို့၏ ဦးစီးဖြစ်သော နွားလားဥသဘတို့ကို ထူးထူးကဲကဲ ပူဇော်ခြင်း။ (မ၊၁၊၂၈၄။) (အံ၊၃၊၅၄၉။) (မ၊မြန်၊၁။၂၉၁။) (အံ၊မြန်၊၃။၅၃၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

နွားကျောင်းသား မကြီးပွားနိုင်ကြောင်း ၁၁ ပါး

၁။ နွားတို့၏ ရုပ်အဆင်းကို မသိခြင်း၊
၂။ နွားတို့၏ အမှတ်လက္ခဏာကို မကျွမ်းကျင်ခြင်း၊
၃။ ယင်ချေးဥ တိုးပွားသည်ကို မပယ် ဖျောက်တတ်ခြင်း၊
၄။ အနာကို ဆေးထည့်ပြီး ဖုံးလွှမ်းမပေးတတ်ခြင်း၊
၅။ မီးခိုးထွက်အောင် မပြုလုပ် တတ်ခြင်း၊
၆။ ရေဆိပ်ကို မသိခြင်း၊
၇။ နွားတို့၏ ရေသောက်ပြီး, မပြီးကို မသိခြင်း၊
၈။ လမ်း ခရီးကို မသိခြင်း၊
၉။ နွားတို့ကျက်စားရာ နွားစားကျက်၌ မကျွမ်းကျင်ခြင်း၊
၁၀။ နွားမတို့၏ နို့ရည်ကို ကုန်အောင်ညှစ်ခြင်း၊
၁၁။ နွားတို့၏ ဦးစီးဖြစ်သော နွားလားဥသဘတို့ကို ထူးထူး ကဲကဲ မပူဇော်ခြင်း။ (မ၊၁၊၂၈၁။) (အံ၊၃၊၅၄၆။) (မ၊မြန်၊၁။၂၈၉။) (အံ၊မြန်၊၃။၅၃၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

နွားထွက်အရသာ ၅ မျိုး

၁။ နို့ရည်၊
၂။ နို့ဓမ်း၊
၃။ ရက်တက်ရည်၊
၄။ ဆီဦး၊
၅။ ထောပတ်။ (ဝိ၊၃၊၃၄၂။) (ဝိ၊မြန်၊၃။၃၄၆။) (သုတ္တနိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၅၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

နွားထွက်အရသာ ငါးမျိုးတို့ကို သုံးဆောင်ရကျိုး ၄ မျိုး

၁။ ဆာလောင် မွတ်သိပ်ခြင်းကို ငြိမ်း စေခြင်း၊
၂။ အရေ၏အဆင်း အထူး ကြည်လင်ခြင်း၊
၃။ အားကို တိုးပွားစေခြင်း၊
၄။ ကိုယ် ချမ်းသာ, စိတ်ချမ်းသာကို ဖြစ်စေခြင်း။ (သုတ္တနိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၅၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

နွားလား ၃ မျိုး

၁။ နွားတစ်ရာတို့၏ အကြီးအကဲဖြစ်သော မြတ်သော နွားလားဥသဘ၊
၂။ နွားအထောင် တို့၏ အကြီးအကဲဖြစ်သော မြတ်သော နွားလားဝသဘ၊
၃။ နွားအားလုံးတို့၏ အကြီးအကဲ ဖြစ်သော ဖြူစင်သော ကြည်ညိုဖွယ်ရှိသော ဝန်ကြီးကို ဆောင်နိုင်သော မိုးခြိမ်းသံတို့မှလည်း မကြောက်မလန့်သော မြတ်သော နွားလားနိသဘ။ (သီ၊ဋီ၊သစ်၊၂၊၃၆၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

နွားလား ၄ မျိုး

၁။ မိမိနွားအုပ်၌သာ ကြမ်းတမ်းပြီး အခြားနွားအုပ်၌ မကြမ်းတမ်းသော နွားလား၊
၂။ အခြားနွားအုပ်၌သာ ကြမ်းတမ်းပြီး မိမိနွားအုပ်၌ မကြမ်းတမ်းသော နွားလား၊
၃။ မိမိ နွားအုပ်၌လည်း ကြမ်းတမ်း, အခြားနွားအုပ်၌လည်း ကြမ်းတမ်းသော နွားလား၊
၄။ မိမိ နွားအုပ်၌လည်း မကြမ်းတမ်း, အခြားနွားအုပ်၌လည်း မကြမ်းတမ်းသော နွားလား။ (အံ၊၁၊၄၂၃။) (အဘိ၊ပု၊၁၅၄။) (အံ၊မြန်၊၁။၄၃၆။) (အဘိ၊ပု၊မြန်။၅၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

နွားလားနှင့် တူသော ပုဂ္ဂိုလ် ၄ မျိုး

၁။ မိမိနွားအုပ်၌ ကြမ်းလျက် တစ်ပါးသော နွားအုပ်၌ မကြမ်းသော နွားလားကဲ့သို့ မိမိပရိသတ်ကို ထိတ်လန့်စေလျက် သူတစ်ပါးပရိသတ်ကို မထိတ်လန့်စေ တတ်သော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၂။ တစ်ပါးသော နွားအုပ်၌သာ ကြမ်းတမ်းလျက် မိမိနွားအုပ်၌ မကြမ်းသော နွားလားကဲ့သို့ တစ်ပါးသော ပရိသတ်ကိုသာ ထိတ်လန့်စေလျက် မိမိပရိသတ်ကို မထိတ်လန့် စေတတ်သော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၃။ မိမိနွားအုပ်၌လည်း ကြမ်းတမ်း၍ တစ်ပါးသော နွားအုပ်၌လည်း ကြမ်းတမ်းသော နွားလားကဲ့သို့ မိမိပရိသတ်ကိုလည်း ထိတ်လန့်စေလျက် သူတစ်ပါး တို့၏ ပရိသတ်ကိုလည်း ထိတ်လန့်စေတတ်သော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၄။ မိမိနွားအုပ်၌လည်း မကြမ်းဘဲ တစ်ပါးသော နွားအုပ်၌လည်း မကြမ်းသော နွားလားကဲ့သို့ မိမိပရိသတ်ကိုလည်း မထိတ်လန့် စေဘဲ သူတစ်ပါးပရိသတ်ကိုလည်း မထိတ်လန့်စေတတ်သော ပုဂ္ဂိုလ်။ (အံ၊၁၊၄၂၃။) (အဘိ၊ပု၊၁၅၄။) (အံ၊မြန်၊၁။၄၃၆။) (အဘိ၊ပု၊မြန်။၅၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

နွားဝှေ့၍ သေကြရသော ပုဂ္ဂိုလ် ၄ ဦး

၁။ ပုက္ကုသာတိ အမျိုးကောင်းသား၊
၂။ ဗာဟိယ ဒါရုစိရိယ ရဟန်း၊
၃။ တမ္ဗဒါဋ္ဌိက မည်သော ခိုးသူသတ်သမား၊
၄။ သုပ္ပဗုဒ္ဓ မည်သော လူနူ။ (ဓမ္မ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၀၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

နွားအကျင့်ကျင့်သော ကောလိယ၏သား ပုဏ္ဏအား ဘုရားရှင် ဟောကြားသော ကံတရား ၄ မျိုး

၁။ မည်းသောကံ, မည်းသော အကျိုးရှိသော ကံ၊
၂။ ဖြူသောကံ, ဖြူသော အကျိုးရှိသော ကံ၊
၃။ အမည်းအဖြူရောသော ကံ, အမည်းအဖြူရောသော အကျိုးရှိသော ကံ၊
၄။ မမည်း မဖြူသော ကံ, မမည်းမဖြူအကျိုးရှိသော ကံ။ (မ၊၂၊၅၂။) (မ၊မြန်၊၂။၅၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

နွားအပေါင်းနှင့် ယောဂီပုဂ္ဂိုလ် တူပုံ ၄ မျိုး

၁။ နွားအပေါင်းသည် မိမိ၏ နေရာအိမ်ခြံကို မစွန့်ခြင်း, (ထို့အတူ ယောဂီပုဂ္ဂိုလ်သည် ‘‘ဤကိုယ်ကောင်သည် မမြဲခြင်း, အဝတ်တို့ဖြင့် ဖုံးလွှမ်းရခြင်း, ဖရိုဖရဲ ကွဲပျက်ခြင်း စသော သဘောရှိ၏’’ဟု မိမိကိုယ်ကို မစွန့်ရခြင်း)၊
၂။ နွားအပေါင်းသည် ဆွဲယူ ရွက်ဆောင်အပ်သော ဝန်ရှိသည် ဖြစ်၍ ချမ်းသာခြင်း ဆင်းရဲ ခြင်းဖြင့် ဝန်ကို ရွက်ဆောင်ရခြင်း, (ထို့အတူ ယောဂီပုဂ္ဂိုလ်သည် ဆောက်တည်အပ်သော မြတ်သော အကျင့်ရှိသည် ဖြစ်၍ ချမ်းသာခြင်း ဆင်းရဲခြင်းဖြင့် အသက်ဆုံးသည်တိုင်အောင် မြတ်သော အကျင့်ကို ကျင့်ရခြင်း)၊
၃။ နွားအပေါင်းသည် အလိုအာသာဖြင့် အနံ့ကို ယူလျက် ရေကို သောက်ခြင်း, (ထို့အတူ ယောဂီပုဂ္ဂိုလ်သည် ဆရာဥပဇ္ဈာယ်တို့၏ အဆုံးအမကို ချစ်ခင် လေးမြတ် ကြည်ညိုခြင်းဖြင့် ကောင်း မကောင်းသော အနံ့ကို ယူလျက် ခံယူရခြင်း)၊
၄။ နွားအပေါင်းသည် တစ်စုံတစ်ယောက်သော ပုဂ္ဂိုလ်က ဝန်ကို ရွက်ဆောင်စေအပ်သည် ရှိသော် ရွက်ဆောင်ခြင်း, (ထို့အတူ ယောဂီပုဂ္ဂိုလ်သည် သီတင်းကြီး,သီတင်းလတ် ရဟန်း တို့၏လည်းကောင်း လူဥပါသကာတို့၏လည်းကောင်း အဆုံးအမကို ဦးခေါင်းဖြင့် ခံယူရခြင်း) ။ (မိလိန္ဒ၊၃၈၁။) (မိလိန္ဒ၊မြန်။၄၀၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

နံ့သာ ၁၀ မျိုး

ရနံ့ ၁၀ မျိုးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

နံ့သာမျိုး ၃ မျိုး

၁။ အမြစ်နံ့သာ၊
၂။ အနှစ်နံ့သာ၊
၃။ အပွင့်နံ့သာ။ (ဓမ္မ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၆၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

နဟာနသိက္ခာပုဒ်၌ အင်္ဂါ ၂ ပါး

၁။ မဇ္ဈိမဒေသ၌ လဝက် ၁၅ ရက်အောက် လျော့သော ကာလ၌ ရေချိုးခြင်း၊
၂။ အခါသမယ စသည်တို့ မရှိခြင်း။ (ဝိမတိ၊၂၊၄၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

နဟာနသိက္ခာပုဒ်၌ အင်္ဂါ ၃ မျိုး

၁။ မဇ္ဈိမဒေသအရပ် ဖြစ်ခြင်း၊
၂။ လဝက် (၁၅) ရက်အောက် ယုတ်လျော့သော ကာလ၌ ရေချိုးခြင်း၊
၃။ ခွင့်ပြုထားသော အခါသည် လည်းကောင်း၊ မြစ်တစ်ဖက်ကမ်းသို့ သွားခြင်းကိစ္စသည် လည်းကောင်း၊ ဘေးရန်တို့သည် လည်းကောင်း မရှိခြင်း။ (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၃၊၈၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

နှင်ထုတ်ခြင်း ၂ မျိုး

၁။ ကောင်းစွာ နှင်ထုတ်ခြင်း၊
၂။ မကောင်းသဖြင့် နှင်ထုတ်ခြင်း။ (ဝိ၊၃၊၄၄၃။) (ဝိ၊၅၊၂၁၄။) (ဝိ၊မြန်၊၃။၄၅၀။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၂၉၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

နှင်ထုတ်ထိုက်သော ရဟန်း၏ အင်္ဂါ ၃ ပါး

ဥက္ခိတ္တကရဟန်း၏ အင်္ဂါ ၃ ပါးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

နှစ်ခု နှစ်ခုအားဖြင့် ဟောကြားအပ်သော အကုသိုလ်တရား စု ၁၅ စု

၁။ တပ်မက်ခြင်း= တဏှာ၊ အမှန် မသိခြင်း= အဝိဇ္ဇာ၊
၂။ မကောင်းမှု ဒုစရိုက်ကို မစက်ဆုပ်ခြင်း= အဟိရီက၊ မကောင်းမှု အကုသိုလ်ကို မကြောက်ရွံ့ခြင်း= အနောတ္တပ္ပ၊
၃။ သတိလွတ်ကင်းခြင်း= အဿတိ၊ မသိခြင်း, မဆင်ခြင်ခြင်း= အသမ္ပဇည၊
၄။ မသင့်သော အကြောင်းဖြင့် နှလုံးသွင်းခြင်း= အယောနိသော မနသိကာရ၊ ပျင်းရိသော သူ၏အဖြစ်, ပျင်းရိခြင်း= ကောသဇ္ဇ၊
၅။ ငါအမြတ်ဆုံး အသာဆုံးဟု ဝါကြွားခြင်း= အဟံကာရ၊ ငါ့ဥစ္စာ, ငါ့ဟာဟု ပြုခြင်း= မမံကာရ၊
၆။ ယုံကြည်မှုသဒ္ဓါ မရှိခြင်း= အဿဒ္ဓါ၊ ကုသိုလ်ကောင်းမှု၌ မေ့လျော့ခြင်း= ပမာဒ၊
၇။ သူယုတ်တို့၏ ယုတ်ညံ့သော တရားကို ကြားနာခြင်း- အသဒ္ဓမ္မဿဝန၊ မစောင့်စည်းခြင်း= အသံဝရ၊
၈။ သူတစ်ပါး ပစ္စည်းကို မိမိပစ္စည်း ဖြစ်စေလိုခြင်း= အဘိဇ္ဈာ၊ သူတစ်ပါးအကျိုးမဲ့ကို ကြံစည်ခြင်း= ဗျာပါဒ၊
၉။ နိဗ္ဗာန်ချမ်းသာကို ပိတ်ဆို့တားမြစ် ဖုံးလွှမ်းတတ်သော တရား= နီဝရဏ၊ ဝဋ်ဆင်းရဲ၌ ယှဉ်တတ်သော တရား= သံယောဇန၊
၁၀။ အမျက်ဒေါသ, အမျက်ထွက်ခြင်း, စိတ်ဆိုးခြင်း= ကောဓ၊ ရန်ငြိုးဖွဲ့ခြင်း= ဥပနာဟ၊
၁၁။ သူတစ်ပါး၏ ဂုဏ်ကျေးဇူးကို ကြိတ်ချေဖျက်ဆီးခြင်း= မက္ခ၊ တုဘက် ပြိုင်ခြင်း= ပဠာသ၊
၁၂။ ငြူစူခြင်း, သူတစ်ပါး တိုးတက်ကြီးပွား, ပြည့်စုံနေသည်ကို မနာလိုခြင်း= ဣဿာ၊ နှမြောစေးနှဲမှု ဝန်တိုမှု= မစ္ဆရိယ၊
၁၃။ လှည့်စားခြင်း အယောင် ဆောင်ခြင်း= မာယာ၊ စဉ်းလဲခြင်း, လိမ်လည်ခြင်း= သာဌေယျ၊
၁၄။ အတ္တလောကသည် မြဲ၏ဟု အယူရှိခြင်း= သဿတဒိဋ္ဌိ၊ အတ္တကောင် သတ္တဝါကောင် လောကသည် သေပြီးနောက် ထပ်၍မဖြစ် အဆက်ပြတ်၏ဟူသော အယူမှား ရှိခြင်း= ဥစ္ဆေဒဒိဋ္ဌိ၊
၁၅။ ပြောဆိုဆုံးမ ခက်ခြင်း= ဒေါဝစဿ၊ ကိုယ်, နှုတ်, နှလုံး သုံးပါးလုံး ကြမ်းတမ်း ရိုင်းပြခြင်း- ပဂဗ္ဘ။ (နေတ္တိ၊ဝိဘာ၊၂၇၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

နှစ်သက်ဖွယ် ရတနာ ၂ မျိုး

၁။ ပစ္စည်း တည်းဟူသော နှစ်သက်ဖွယ်ရာ အာမိသရတနာ၊
၂။ တရား တည်းဟူသော နှစ်သက်ဖွယ်ရာ ဓမ္မရတနာ။ (အံ၊၁၊၉၃။) (အံ၊မြန်၊၁။၁၀၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

နှလုံးမွေ့လျော်ဖွယ် ရှိခြင်း ၂ မျိုး

၁။ တော၏ နှလုံးမွေ့လျော်ဖွယ် ရှိခြင်း၊
၂။ ပုဂ္ဂိုလ်၏ နှလုံး မွေ့လျော်ဖွယ် ရှိခြင်း။ (မ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၅၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

နှလုံးမသာယာမှုကို ပယ်ဖျောက်ပုံ ၁၀ ပါး (အလှူခံတို့အပေါ်၌ ဖြစ်တတ်သော နှလုံး မသာယာမှုကို ပယ်ဖျောက်ပုံ ၁၀ ပါး)

၁။ အလှူပွဲသို့ သူ့အသက် သတ်လေ့ရှိသူ, သူ့အသက် သတ်ခြင်းမှ ရှောင်ကြဉ်သူဟု နှစ်မျိုး လာရာတွင် သူ့အသက်သတ်သူကား သူ၏ မကောင်းမှု အားလျော်စွာ သူပင် မကောင်းကျိုး ခံရလိမ့်မည်ဟု ကြံ၍ မိမိကား သူ့အသက်သတ်ခြင်းမှ ရှောင်ကြဉ်သူကိုသာ အာရုံပြုကာ ပေးလှူ ပူဇော်ရန်၊
၂။ အလှူပွဲသို့ သူ့ဥစ္စာ ခိုးယူလေ့ ရှိသောသူ, သူ့ဥစ္စာ ခိုးယူခြင်းမှ ရှောင်ကြဉ်သူဟု နှစ်မျိုးလာရာတွင် သူ့ဥစ္စာ ခိုးယူလေ့ရှိသော သူကား သူ၏ မကောင်းမှုအားလျော်စွာ သူပင် မကောင်းကျိုး ခံရလိမ့်မည်ဟု ကြံ၍ မိမိကား သူ့ဥစ္စာကို ခိုးယူခြင်းမှ ရှောင်ကြဉ်သူကိုသာ အာရုံပြုကာ ပေးလှူပူဇော်ရန်၊
၃။ အလှူပွဲသို့ ကာမဂုဏ်တို့၌ မှားယွင်းစွာ ကျင့်လေ့ရှိသူ, ကာမဂုဏ်တို့၌ မှားယွင်းစွာ ကျင့်ခြင်းမှ ရှောင်ကြဉ်သူ နှစ်မျိုးလာရာတွင် ကာမဂုဏ်တို့၌ မှားယွင်းစွာ ကျင့်လေ့ရှိသူကား သူ၏ မကောင်းမှုအားလျော်စွာ သူပင် မကောင်းကျိုး ခံရလိမ့်မည်ဟု ကြံ၍ မိမိကား ကာမဂုဏ်တို့၌ မှားယွင်းစွာ ကျင့်ခြင်းမှ ရှောင်ကြဉ်သူတို့ကိုသာ အာရုံပြုကာ ပေးလှူ ပူဇော်ရန်၊
၄။ အလှူပွဲသို့ မမှန်စကား ပြောလေ့ရှိသူ, မမှန်ပြောခြင်းမှ ရှောင်ကြဉ်သူ နှစ်မျိုး လာရာတွင် မမှန်စကား ပြောလေ့ရှိသူကား သူ၏ မကောင်းမှုအားလျော်စွာ သူပင် မကောင်းကျိုး ခံရလိမ့်မည်ဟု ကြံ၍ မိမိကား မမှန်ပြောခြင်းမှ ရှောင်ကြဉ်သူကိုသာ အာရုံ ပြုကာ ပေးလှူပူဇော်ရန်၊
၅။ အလှူပွဲသို့ ကုန်းတိုက်စကား ပြောလေ့ရှိသူ, ကုန်းတိုက်စကား ပြောခြင်းမှ ရှောင်ကြဉ်သူ နှစ်မျိုးလာရာတွင် ကုန်းတိုက်စကား ပြောလေ့ရှိသူကား သူ၏ မကောင်းမှုအားလျော်စွာ သူပင် မကောင်းကျိုး ခံရလိမ့်မည်ဟု ကြံ၍ မိမိကား ကုန်းတိုက် စကား ပြောခြင်းမှ ရှောင်ကြဉ်သူကိုသာ အာရုံပြုကာ ပေးလှူပူဇော်ရန်၊
၆။ အလှူပွဲသို့ ရုန့်ကြမ်းသော စကား ပြောလေ့ရှိသူ, ရုန့်ကြမ်းသော စကားမှ ရှောင်ကြဉ်သူ နှစ်မျိုး လာရာတွင် ရုန့်ကြမ်းသော စကား ပြောလေ့ရှိသူကား သူ၏ မကောင်းမှုအားလျော်စွာ သူပင် မကောင်းကျိုး ခံရလိမ့်မည်ဟု ကြံ၍ မိမိကား ရုန့်ကြမ်းသော စကားမှ ရှောင်ကြဉ်သူ ကိုသာ အာရုံပြုကာ ပေးလှူပူဇော်ရန်၊
၇။ အလှူပွဲသို့ ပြိန်ဖျင်းသောစကား ပြောလေ့ရှိသူ, ပြိန်ဖျင်းသောစကား ပြောခြင်းမှ ရှောင်ကြဉ်သူ နှစ်မျိုးလာရာတွင် ပြိန်ဖျင်းသောစကား ပြောလေ့ရှိသူကား သူ၏ မကောင်းမှုအားလျော်စွာ သူပင် မကောင်းကျိုး ခံရလိမ့်မည်ဟု ကြံ၍ မိမိကား ပြိန်ဖျင်းသောစကား ပြောခြင်းမှ ရှောင်ကြဉ်သူကိုသာ အာရုံပြုကာ ပေးလှူ ပူဇော်ရန်၊
၈။ အလှူပွဲသို့ လိုချင်တပ်မက်ခြင်း အဘိဇ္ဈာရှိသူ, လိုချင်တပ်မက်ခြင်း အဘိဇ္ဈာ မရှိသူ နှစ်မျိုးလာရာတွင် လိုချင်တပ်မက်ခြင်း အဘိဇ္ဈာရှိသူကား သူ၏ မကောင်းမှုအား လျော်စွာ သူပင် မကောင်းကျိုး ခံရလိမ့်မည်ဟု ကြံ၍ မိမိအား လိုချင်တပ်မက်ခြင်း အဘိဇ္ဈာ မရှိသူကိုသာ အာရုံပြုကာ ပေးလှူပူဇော်ရန်၊
၉။ အလှူပွဲသို့ ပျက်စီးစေလိုသော စိတ်ဗျာပါဒ ရှိသူ, ပျက်စီးစေလိုသော စိတ်ဗျာပါဒမရှိသူ နှစ်မျိုးလာရာတွင် ပျက်စီးစေလိုသော စိတ် ဗျာပါဒရှိသူကား သူ၏ မကောင်းမှုအားလျော်စွာ သူပင် မကောင်းကျိုးခံရလိမ့်ဟု ကြံ၍ မိမိကား ပျက်စီးစေလိုသော စိတ်ဗျာပါဒမရှိသူကိုသာ အာရုံပြုကာ ပေးလှူပူဇော်ရန်၊
၁၀။ အလှူပွဲသို့ မှားသော အယူရှိသူမိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ, မှန်သော အယူရှိသူသမ္မာဒိဋ္ဌိ နှစ်မျိုးလာရာတွင် မှားသော အယူရှိသူ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိကား သူ၏ မကောင်းမှုအားလျော်စွာ သူပင် မကောင်းကျိုး ခံရလိမ့်မည်ဟု ကြံ၍ မိမိကား မှန်သော အယူရှိသူ သမ္မာဒိဋ္ဌိကိုသာ အာရုံပြုကာ ပေးလှူ ပူဇော်ရန်။ (ဒီ၊၁၊၁၃၁-၂။) (ဒီ၊မြန်၊၁။၁၅၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

နှလုံးသွင်းခြင်း ၂ မျိုး

၁။ တဏှာနိဝေသနာ= တဏှာဟူသော နှလုံးသွင်းခြင်း၊
၂။ ဒိဋ္ဌိနိဝေသနာ= ဒိဋ္ဌိဟူသော နှလုံးသွင်းခြင်း။ (မဟာနိ၊၈၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

နှလုံးသွင်းမှု၌ ကျွမ်းကျင်ကြောင်း အခြင်းအရာ ၁၀ ပါး

၁။ အစဉ်အတိုင်းအားဖြင့်၊
၂။ အလွန် မမြန်သည်၏ အဖြစ်အားဖြင့်၊
၃။ အလွန် မနှေးသည်၏ အဖြစ်အားဖြင့်၊
၄။ ပျံ့လွင့်ခြင်းကို တားမြစ်ခြင်းအားဖြင့်၊
၅။ နာမည်ပညတ်ကို လွန်ခြင်းအားဖြင့်၊
၆။ အစဉ်အတိုင်း လွှတ်ခြင်း အားဖြင့်၊
၇။ လက္ခဏာအားဖြင့်၊ ၈, ၉,
၁၀။ သုံးပါးကုန်သော သုတ္တန်အားဖြင့် ကမ္မဋ္ဌာန်းကို နှလုံးသွင်းခြင်း၌ ကျွမ်းကျင်သူ၏ အဖြစ်ကို အလိုရှိအပ်၏။ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၅၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

နှာနှပ်တံ လှူရကျိုး ၈ ပါး

၁။ သဒ္ဓါတရားနှင့် ပြည့်စုံသူ ဖြစ်ခြင်း၊
၂။ သီလတရားနှင့် ပြည့်စုံသူ ဖြစ်ခြင်း၊
၃။ ဟိရီတရားနှင့် ပြည့်စုံသူ ဖြစ်ခြင်း၊
၄။ ဩတ္တပ္ပတရားနှင့် ပြည့်စုံသူ ဖြစ်ခြင်း၊
၅။ သုတတရားနှင့် ပြည့်စုံသူ ဖြစ်ခြင်း၊
၆။ စာဂတရားနှင့် ပြည့်စုံသူ ဖြစ်ခြင်း၊
၇။ သည်းခံခြင်း ခန္တီတရားနှင့် ပြည့်စုံသူ ဖြစ်ခြင်း၊
၈။ ပညာဂုဏ်နှင့် ပြည့်စုံခြင်း။ (အပ၊၁၊၃၆၆။) (အပ၊မြန်၊၁။၃၇၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

နှိပ်ကွပ်ကြောင်း ၂၂ ပါး

၁။ ပဋိညာဉ်စကားကို စွန့်ပယ်ခြင်း၊
၂။ ဝန်ခံအပ်ပြီးသော အနက်ကို ပယ်မြစ် ခြင်း၌ မူလပဋိညာဉ်စကားမှ တစ်ပါးသော ပဋိညာဉ်စကားကို ပြခြင်း၊
၃။ ပဋိညာဉ် စကားနှင့် ဆန့်ကျင်သော အကြောင်းပြစကားကို ပြောကြားခြင်း၊
၄။ ပဋိညာဉ်စကားကို ဖယ်ရှားပစ်ခြင်း၊
၅။ သာမညအားဖြင့် ပြောဆိုအပ်သော အကြောင်းကို ပယ်မြစ်အပ်သော် တစ်ပါးသော ထူးသော အကြောင်းစကားကို ပြောဆိုခြင်း၊
၆။ အနက်အဓိပ္ပါယ်တစ်ပါးကို ပြောဆိုခြင်း၊
၇။ အနက်အဓိပ္ပါယ်မရှိသော စကားကို ပြောဆိုခြင်း၊
၈။ မသိအပ်, မသိနိုင်သော အနက်သဘော၊
၉။ ရှေ့နောက်အားဖြင့် ဆက်စပ်ခြင်းမရှိသော အနက်သဘော၊
၁၀။ ပဋိညာ ဟိတ် ဥဒါဟရုဏ် ဥပနယ နိဂုမ်းဟူသော ဝါကျအစိတ် ၅ ပါးတို့ကို အစဉ်ချွတ်လွဲစေ၍ ဖောက်ပြန်စွာ ပြောဆိုခြင်း၊
၁၁။ အစိတ်အစိတ်၏ ချို့တဲ့ခြင်း၊
၁၂။ အဓိကအကြောင်းကို ထုတ်ဆောင်ခြင်း၊
၁၃။ စွပ်စွဲစကားကို ထား၍ သဒ္ဒါအနက်တို့ကို အဖန်ဖန်ပြောဆိုခြင်း၊
၁၄။ အတုလိုက်၍ မပြောဆိုခြင်း၊
၁၅။ ဝါဒရှင်က ပြောဆိုအပ်သော် ပရိသတ်က သိအပ်သော စကားကို ပဋိဝါဒီက သိနိုင်ခဲခြင်း၊
၁၆။ ဝါဒဖက်ပြိုင် ပြောဆိုရာ၌ စကားတုံ့ပြန်သင့်ပါလျက် မတုံ့ပြန်နိုင်ခြင်း၊
၁၇။ တစ်ပါးသော ပြုဖွယ်ကိစ္စနှင့် ကပ်ငြိဖွယ်ရှိသဖြင့် စကားကို ဖြတ်လိုက်ခြင်း၊ စကားကို ပယ်ဖျက်ခြင်း၊
၁၈။ သူတစ်ပါး၏ အယူဝါဒကို ခွင့်ပြုလက်ခံခြင်း၊
၁၉။ နှိပ်ကွပ်တားမြစ်ခြင်းသို့ ရောက်သော, (မေးစိစစ်ထိုက်သော) သူအား နှိပ်ကွပ် တားမြစ်ခြင်း၊
၂၀။ ဆိုက်ရောက်လာသော နှိပ်ကွပ်တားမြစ်ထိုက်သော သူအားလည်းကောင်း, မနှိပ်ကွပ်, မတားမြစ်ထိုက်သော အကြောင်းအရာ၌လည်းကောင်း နှိပ်ကွပ်တားမြစ်ခြင်း၊
၂၁။ ရှေးအယူဝါဒမှ လျှောကျသော အယူဝါဒကို ပြောဆိုခြင်း၊
၂၂။ မသေချာသော, ဆန့်ကျင်သော အကြောင်းအတုကို ပြောဆိုခြင်း။ (အနုဋီ၊၃၊၆၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

နှိပ်နင်း၍ ဥပုသ်ပဝါရဏာကို ပြုသင့်သော အင်္ဂါ ၅ ပါး

၁။ အရှက် မရှိခြင်း၊
၂။ မိုက်မဲခြင်း၊
၃။ ပကတိသော သီလ မရှိခြင်း၊
၄။ သာသနာမှ ရွေ့လျောစေလိုသည် ဖြစ်၍ ဆိုတတ်ခြင်း၊
၅။ အာပတ်မှ ထစေလိုသည် ဖြစ်၍ မဆိုတတ်ခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၃၃၆။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၄၄၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

နှိမ်နင်း၍ ဥပုသ်ပဝါရဏာကို ပြုသင့်သော အင်္ဂါ ၅ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ မစင်ကြယ်သော ကိုယ်အကျင့်ရှိခြင်း၊
၂။ မစင်ကြယ်သော နှုတ်အကျင့်ရှိခြင်း၊
၃။ မစင်ကြယ်သော အသက် မွေးမှု ရှိခြင်း၊
၄။ မိုက်မဲ မလိမ္မာဘဲ ငြင်းခုံခြင်းကို ပြုတတ်ခြင်း၊
၅။ ခိုက်ရန် ပြုတတ်ခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၃၃၇။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၄၄၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

နှိုင်းချိန်၍ စကားပြောသော ပုဂ္ဂိုလ်၏ အကျိုး ၅ ပါး

၁။ မဟုတ်မမှန်သော စကားကို မပြောမိတတ်ခြင်း၊
၂။ ကုန်းတိုက်စကားကို မပြောမိတတ်ခြင်း၊
၃။ ကြမ်းတမ်းသော စကားကို မပြောမိတတ်ခြင်း၊
၄။ ပြိန်ဖျင်းသော စကားကို မပြောမိတတ်ခြင်း၊
၅။ သေလွန်ပြီးနောက် နတ်ပြည်သို့ လားရောက်ရခြင်း။ (အံ၊၂၊၂၂၂။) (အံ၊မြန်၊၂။၂၈၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

နှိုင်းယှဉ်ခြင်းနှင့် စပ်သော ပုဂ္ဂိုလ် ၃ ယောက်

၁။ စကားဖွာလန်ကြဲလျက် လျှပ်ပေါ်လော်လည်၍ တည်ကြည်မှုစသည် မရှိသဖြင့် နှိုင်းယှဉ်တိုင်းတာ၍ လွယ်ကူသော သုပ္ပမေယျပုဂ္ဂိုလ်၊
၂။ လျှပ်ပေါ်မှုစသည် မရှိဘဲ သတိ သမာဓိ စသည်နှင့် ပြည့်စုံသဖြင့် နှိုင်းယှဉ်ရန် မလွယ် ကူသော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၃။ အာသဝေါကုန်ခန်း၍ ရဟန္တာဖြစ်သဖြင့် မနှိုင်းယှဉ် မတိုင်းတာအပ်သော ပုဂ္ဂိုလ်။ (အံ၊၁၊၂၆၉။) (အံ၊မြန်၊၁။၂၈၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

နှီးနှောခြင်း ၂ မျိုး

၁။ ဒဿနသံသဂ္ဂ- အမြင်ဖြင့် နှီးနှောခြင်း၊
၂။ သဝနသံသဂ္ဂ- အကြားဖြင့် နှီးနှောခြင်း။ (စူဠနိ၊၂၃၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

နှီးနှောတိုင်ပင်သူတို့ ရှောင်ကြဉ်အပ်သော အရပ် ၈ မျိုး

၁။ မညီညွတ်သော အရပ်၊
၂။ ဘေး အန္တရာယ်ရှိသော အရပ်၊
၃။ အလွန်လေထန်သော အရပ်၊
၄။ နံရံစသည် ဖုံးကွယ်သော အရပ်၊
၅။ နတ်စင်, နတ်ကွန်း အရပ်၊
၆။ ခရီးလမ်းမ၊
၇။ စစ်မြေပြင်၊
၈။ ရေဆိပ်။ (မိလိန္ဒ၊၉၈။) (မိလိန္ဒ၊မြန်။၁၀၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

နှုတ်၏ စင်ကြယ်မှု ၄ မျိုး

၁။ တံစိုးလက်ဆောင်ဟူသော အကြောင်းကြောင့်လည်း မဟုတ်မမှန်သော စကားကို ပြောဆိုလေ့ မရှိခြင်း၊
၂။ ညီညွတ်သူတို့ အချင်းချင်းကွဲပြားအောင် ကုန်းတိုက်စကား မပြောတတ်ခြင်း၊
၃။ ချစ်ခင်နှစ်လိုဖွယ်သော စကား ယဉ်ကျေးသိမ်မွေ့လျက် လူအများ နားဝင်ချိုသော စကားမျိုးကိုသာ ပြောတတ်ခြင်း၊
၄။ အကျိုးစီးပွားနှင့်စပ်သော စကား, တရား ဓမ္မနှင့် စပ်သောစကား စသည်တို့ကိုသာ ပြောဆိုတတ်ခြင်း။ (အံ၊၃၊၄၇၆။) (အံ၊မြန်၊၃။၄၆၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

နှုတ်၏ မစင်ကြယ်မှု ၄ မျိုး

၁။ ပရိသတ်အလယ်၌ တံစိုးလက်ဆောင်စသော လာဘ်အာမိသကြောင့် မဟုတ်မမှန် ပြောလေ့ရှိခြင်း၊
၂။ ညီညွတ်သူ အချင်းချင်း ကွဲပြားသွားအောင် ကုန်းချောစကား ပြောကြားတတ်ခြင်း၊
၃။ သူတစ်ပါးနားကို ခါးစေတတ်လျက် အမျက်ထွက်ဖွယ်စကား ကြမ်တမ်းသော စကားကို ပြောဆိုတတ်ခြင်း၊
၄။ အကျိုးမဲ့, အခါမဲ့, တရားမဲ့ ပြိန်ဖျင်းသော စကားကို ပြောဆိုတတ်ခြင်း။ (အံ၊၃၊၄၇၄။) (အံ၊မြန်၊၃။၄၆၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

နှုတ်ဖြင့် ရုန့်ရင်းကြမ်းတမ်းစွာ မပြုအပ်ရာ ဌာန ၄ မျိုး

ဝစီပါဂဗ္ဘိယ မပြုအပ်သည့်ဌာန ၈ မျိုးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

နှုတ်မှာစကား သတင်းလွှာ ဆောင်ယူပေးပို့သူ စေတမန်၏ အင်္ဂါ ၈ မျိုး

တမန်အဖြစ်ဖြင့် သွားထိုက်သော ရဟန်း၏ အင်္ဂါ ၈ ပါးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

နှုတ်အကျင့် ၂ ပါး

ဝစီသမာစာရ ၂ ပါးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

နှုတ်အကျင့် ၄ မျိုး (မကောင်းမှု တိုးပွားစေသော နှုတ်အကျင့် ၄ မျိုး)

၁။ မဟုတ်မမှန် စကားကို ပြောဆိုလေ့ရှိခြင်း၊
၂။ ချောပစ် ကုန်းတိုက်စကားကို ပြောဆိုခြင်း၊
၃။ ကြမ်းတမ်းသော စကားကို ပြောဆိုခြင်း၊
၄။ ပြိန်ဖျင်းသော စကားကို ပြောဆိုလေ့ရှိခြင်း။ (မ၊၃၊၉၅။) (မ၊မြန်၊၃။၉၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

နား ၂ မျိုး

၁။ နတ်၌ ဖြစ်သော နား- သောတ၊
၂။ အသားတည်းဟူသော နား- သောတ။ (ဣတိဝုတ်၊ဋ္ဌ၊၉၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

နာကျင်ခြင်း ၃ မျိုး

၁။ ဇရာတုရ- အိုခြင်းကြောင့် နာကျင်ခြင်း၊
၂။ ရောဂါတုရ- အနာရောဂါကြောင့် နာကျင်ခြင်း၊
၃။ ကိလေသာတုရ- ကိလေသာကြောင့် နာကျင်နှိပ်စက်ခံ ရခြင်း။ (သံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၆၃။) (သံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၃၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

နာဂသေနမထေရ်လောင်း ပဋိသန္ဓေယူသော အခါ၌ ဖြစ်ပေါ်လာသော အံ့ဖွယ် ၃ မျိုး

၁။ လက်နက် ဘဏ္ဍာများ အားလုံး ထွန်းလင်းတောက်ပခြင်း၊
၂။ မြတ်သော ကောက်စပါးများ ပြည့်စုံခြင်း၊
၃။ မိုးကြီး သည်းထန်စွာ ရွာသွန်းခြင်း။ (မိလိန္ဒ၊၈) (မိလိန္ဒ၊မြန်။၁၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

နာဂသေနမထေရ်လောင်း၏ ဆုတောင်း ၂ မျိုး

၁။ နိဗ္ဗာန်မရမီ ဖြစ်လေရာဘဝတိုင်း၌ ဂင်္ဂါ မြစ်၏ လှိုင်းတံပိုးအဟုန်တို့ကဲ့သို့ မကုန်ခန်းနိုင်သော ဉာဏ်ပဋိဘာန်ရှိသူ ဖြစ်ရလို၏ဟု ဆုတောင်းခြင်း၊
၂။ မိလိန္ဒမင်းလောင်းလျာ သာမဏေ၏ မေးသမျှပြဿနာအားလုံးကို ရှင်းလင်း ဖြေကြားနိုင်သူ ဖြစ်ရလို၏ဟု ဆုတောင်းခြင်း။ (မိလိန္ဒ၊၃။) (မိလိန္ဒ၊မြန်။၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

နာထကရဏ တရား ၁၀ ပါး

ကျေးဇူးများသော တရား ၁၀ ပါး၊ ဗဟုကာရတရား ၁၀ ပါး၊ မှီခိုရာတရား ၁၀ ပါးတို့နှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

နာထကရဏဓမ္မ ၁၀ ပါး

မှီခိုရာတရား ၁၀ ပါးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

နာနတ္တတရား ၉ ပါး

၁။ ဓာတုနာနတ္တ- ဓာတ်တို့၏ အထူးထူးသော သဘော, ဓာတ် အမျိုးမျိုး၊
၂။ ဖဿနာနတ္တ- ဖဿတို့၏ အထူးထူးသဘော, ဖဿအမျိုးမျိုး၊
၃။ ဝေဒနာနာနတ္တ- ဝေဒနာ တို့၏ အထူးထူးသော သဘော, ဝေဒနာအမျိုးမျိုး၊
၄။ သညာနာနတ္တ- သညာတို့၏ အထူးထူးသော သဘော, သညာ အမျိုးမျိုး၊
၅။ သင်္ကပ္ပနာနတ္တ- အကြံအစည်တို့၏ အထူး ထူးသော သဘော, အကြံအစည်အမျိုးမျိုး၊
၆။ ဆန္ဒနာနတ္တ- ဆန္ဒတို့၏ အထူးထူးသော သဘော, ဆန္ဒ အမျိုးမျိုး၊
၇။ ပရိဠာဟနာနတ္တ- ပူလောင်မှုတို့၏ အထူးထူးသော သဘော, ပူလောင်မှု အမျိုးမျိုး၊
၈။ ပရိယေသနနာနတ္တ- ရှာဖွေမှုတို့၏ အထူးထူးသော သဘော, ရှာဖွေမှု အမျိုးမျိုး၊
၉။ လာဘနာနတ္တ- လာဘ်တို့၏ အထူးထူးသော သဘော, လာဘ်အမျိုးမျိုး။ (ပဋိသံ။၈၄။) (ပဋိသံ၊မြန်။၁၁၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

နာနတ္တသညာ ၄၄ ပါး

၁။ အကုသလသညာ တစ်ဆယ့်နှစ်ပါး၊
၂။ ကာမာဝစရကုသလသညာ ရှစ်ပါး၊
၃။ ကာမာဝစရကုသလ ပိပါကသညာ တစ်ဆယ့်တစ်ပါး၊
၄။ အကုသလဝိပါကသညာ နှစ်ပါး၊
၅။ ကာမာဝစရ ကိရိယသညာ တစ်ဆယ့်တစ်ပါး ပေါင်း လေးဆယ့်တစ်ပါး။ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၄၇။) (ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၂၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

နာမည် ၂ မျိုး

၁။ ကဲ့ရဲ့ရှုတ်ချအပ်သော ယုတ်ညံ့သော နာမည်၊
၂။ မကဲ့ရဲ့ မရှုတ်ချအပ်သော ဘုရား တရား သံဃာနှင့် စပ်သော မြင့်မြတ်သော နာမည်။ (ဝိ၊၂၊၈။) (ဝိ၊မြန်၊၂။၁၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

နာမည် ၄ မျိုး

၁။ အာဝတ္ထိကနာမ- အခိုက်အတန့်အားဖြင့် ထင်ရှားသော နာမည်။၊
၂။ လိင်္ဂိက နာမ- အသွင်သဏ္ဌာန်အားဖြင့် ထင်ရှားသော နာမည်။၊
၃။ နေမိတ္တိကနာမ- အကြောင်းမှ လာသော နာမည်၊
၄။ အဓိစ္စသမုပ္ပန္နနာမ- တစ်စုံတစ်ခုသော အကြောင်းကို မစွဲမူ၍ (ဝါ) သဒ္ဒါနက်ကို မငဲ့မူ၍ ဖြစ်သော နာမည်။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၉၅။) (ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၉၁။) (ဝိသုဒ္ဓိ၊၁၊၂၀၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

နာမည် ၄ မျိုး (တစ်နည်း)

၁။ သာမညနာမ- ကမ္ဘာဦးလူသားတို့ သမုတ်၍ ထားအပ်ခဲ့သော မင်း၏ မဟာသမ္မတဟူသော နာမည်၊
၂။ ဂုဏနာမ- ဓမ္မကထိက, တိပိဋကဓရ အစရှိသော ဂုဏ်ကြောင့်လာသော နာမည်၊
၃။ ကိတ္တိမနာမ- ဆရာသမား, ဆွေမျိုး စသည်တို့ကို ပင့်ဖိတ် စုပေါင်း၍ ကောင်းစွာပြောကြား, မှည့်ခေါ်စေအပ်သော နာမည်၊
၄။ ဩပပါတိက နာမ- ရှေးကာလ၌ ခေါ်ဝေါ်ပညတ်ထားသော အမည်ကို ယခုကာလ၌လည်း ခေါ်ဝေါ်ကြသော မြေကြီး, တောင် စသော နာမည်။ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၁။၄၂၀။) (ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၇၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

နာမ် ၄ မျိုး

နာမည် ၄ မျိုး၊ နာမည် ၄ မျိုး (တစ်နည်း)တို့နှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

နာမ်ကမ္မဋ္ဌာန်း၌ နှလုံးသွင်းခြင်း ၃ မျိုး

၁။ ဖဿ၏ အစွမ်းဖြင့် နှလုံးသွင်းခြင်း၊
၂။ ဝေဒနာ၏ အစွမ်းဖြင့် နှလုံးသွင်းခြင်း၊
၃။ စိတ်၏ အစွမ်းဖြင့် နှလုံးသွင်းခြင်း။ (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၁၄။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊မြန်၊၂။၅၇၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

နာရဒဘုရားရှင်၏ ဓမ္မာဘိသမယ ၃ ကြိမ်

၁။ ရှေးဦးစွာ ဓမ္မစကြာ တရားဟောကြားတော်မူသော အခါ၌ လူနတ်ဗြဟ္မာ ကုဋေတစ်သိန်း သစ္စာလေးပါးကို ထိုးထွင်း၍ သိသည်၊
၂။ မဟာဒေါဏ နဂါးမင်းကို ဆုံးမ၍ တန်ခိုးပြာဋိဟာပြလျက် တရားဟောတော်မူသော အခါ လူနတ် ဗြဟ္မာ ကုဋေကိုးသောင်း ကျွတ်တမ်းဝင်သည်၊
၃။ မိမိသားတော်ကို ဆုံးမတော်မူသောအခါ လူနတ်ဗြဟ္မာ ကုဋေရှစ်သောင်း ကျွတ်တမ်းဝင်ကြသည်။ (အပ၊၂၊၃၄၁။) (အပ၊မြန်၊၂။၃၃၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

နာရဒဘုရားရှင်၏ သာဝကအစည်းအဝေး ၃ ကြိမ်

၁။ ပထမအကြိမ် အစည်းအဝေး၌ ရဟန္တာ ကုဋေတစ်သိန်း၊
၂။ ဒုတိယအကြိမ် ဘုရားရှင်တို့၏ဂုဏ်နှင့် စပ်သော ဗုဒ္ဓဝင်ကို နိဒါန်းနှင့် တကွ ဟောပြတော်မူသော အခါ၌ ရဟန္တာ ကုဋေကိုးသောင်း၊
၃။ ဘုရားရှင်အား ဝေရောစန နဂါးမင်းက အလှူဒါနပြုလုပ်သော အခါ၌ ရဟန္တာရှစ်သန်းတို့ စည်းဝေးခဲ့ကြသည်။ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၆၄။) (အပ၊၂၊၃၄၁။) (အပ၊မြန်၊၂။၃၃၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

နာရဒဘုရားရှင်၏ အဂ္ဂသာဝက ၂ ပါး

၁။ ဘဒ္ဒသာလထေရ်၊
၂။ ဇိတမိတ္တထေရ်။ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၆၄။) (ဗုဒ္ဓဝံ၊ဋ္ဌ၊၂၂၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

နာရဒဘုရားရှင်၏ အဂ္ဂသာဝိကာမ ၂ ပါး

၁။ ဥတ္တရာထေရီ၊
၂။ ဖဂ္ဂုနီထေရီ၊ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၆၄။) (ဗုဒ္ဓဝံ၊ဋ္ဌ၊၂၂၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

နာရဒဘုရားလောင်း၏ ပြာသာဒ် ၃ ဆောင်

၁။ ဇိတမည်သော ပြာသာဒ်ဆောင်၊
၂။ ဝိဇိတမည်သော ပြာသာဒ်ဆောင်၊
၃။ အဘိရာမမည်သော ပြာသာဒ်ဆောင်။ (အပ၊၂၊၃၄၂။) (အပ၊မြန်၊၂။၃၃၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

နိကဍ္ဎနသိက္ခာပုဒ်၌ အင်္ဂါ ၃ မျိုး

၁။ သံဃိကကျောင်း ဖြစ်ခြင်း၊
၂။ ရဟန်း၏ မိမိတို့ဘက်တွင် တိုင်ပင်ခြင်း ပြုတတ်သည်၏ အဖြစ် အစရှိသည်တို့မှ ကျွတ်လွတ်သူ ဖြစ်ခြင်း၊
၃။ အမျက် ဒေါသဖြင့် ကိုယ်တိုင် ဆွဲထုတ်ခြင်း, သူတစ်ပါးကိုလည်း ဆွဲထုတ်စေခြင်း။ (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၃၊၃၁။) (ဝိမတိ၊၂၊၁၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

နိကာယ် ၅ ရပ်

၁။ ဒီဃနိကာယ်၊
၂။ မဇ္ဈိမနိကာယ်၊
၃။ သံယုတ္တနိကာယ်၊
၄။ အင်္ဂုတ္တရနိကာယ်၊
၅။ ခုဒ္ဒကနိကာယ်။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၁။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၃။) (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၅။) (ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၂။) (ဥဒါန၊ဋ္ဌ၊၄။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊မြန်၊၁။၄၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

နိဂဏ္ဌတို့၏ ဝါဒ ကဲ့ရဲ့ဖွယ် အကြောင်း ၁၀ မျိုး

၁။ အကယ်၍ သတ္တဝါတို့သည် ရှေးကံကြောင့် ချမ်းသာဆင်းရဲကို ခံစားကြရသော် ယခုဘဝ၌ ခါးသီးသော ဆင်းရဲဝေဒနာကို ခံစားနေ ကြရသော နိဂဏ္ဌတို့သည် မချွတ်ဧကန် ရှေးက မကောင်းမှုကံကို ပြုခဲ့သူတို့ ဖြစ်ကုန်၏ဟု ကဲ့ရဲ့ထိုက်ခြင်း၊
၂။ အကယ်၍ သတ္တဝါတို့သည် တန်ခိုးရှင် ဖန်ဆင်းခြင်းကြောင့် ချမ်းသာ ဆင်းရဲကို ခံစားကြရသော် ယခုဘဝ၌ ခါးသီးသော ဆင်းရဲဝေဒနာကို ခံစားကြရသော နိဂဏ္ဌတို့သည် မချွတ်ဧကန် ယုတ်မာသော တန်ခိုးရှင် ဖန်ဆင်းထားသူများ ဖြစ်ကုန်၏ဟု ကဲ့ရဲ့ထိုက်ခြင်း၊
၃။ အကယ်၍ သတ္တဝါတို့သည် အကြောင်းဆုံစည်းမှုကြောင့် ချမ်းသာ ဆင်းရဲကို ခံစားကြရသော် ယခုဘဝ၌ ခါးသီးသော ဆင်းရဲဝေဒနာကို ခံစားနေကြရသော နိဂဏ္ဌတို့သည် မချွတ်ဧကန် ယုတ်ညံ့သော ဆုံစည်းမှုရှိသူများ ဖြစ်ကုန်၏ဟု ကဲ့ရဲ့ထိုက်ခြင်း၊
၄။ အကယ်၍ သတ္တဝါတို့သည် အမျိုးဇာတ် ထူးခြားမှုကြောင့် ချမ်းသာဆင်းရဲကို ခံစားကြရ ကုန်သော် ယခုဘဝ၌ ခါးသီးသော ဆင်းရဲဝေဒနာကို ခံစားနေကြရသော နိဂဏ္ဌတို့သည် မချွတ်ဧကန် ယုတ်ညံ့သော အမျိုးဇာတ်ရှိသူများ ဖြစ်ကုန်၏ဟု ကဲ့ရဲ့ထိုက်ခြင်း၊
၅။ အကယ်၍ သတ္တဝါတို့သည် မျက်မှောက်ဘဝ၌ လုံ့လပြုမှုကြောင့် ချမ်းသာဆင်းရဲကို ခံစားကြရ ကုန်သော် နိဂဏ္ဌတို့သည် မချွတ်ဧကန် ခါးသီးသော ဆင်းရဲဝေဒနာကို ခံစားကြရစေရန် မျက်မှောက်ဘဝ၌ လုံ့လပြုသူများ ဖြစ်ကုန်၏ဟု ကဲ့ရဲ့ထိုက်ခြင်း၊
၆။ သတ္တဝါတို့သည် ရှေးကံကြောင့် ချမ်းသာဆင်းရဲကို ခံစားကြရသည် ဖြစ်စေ၊ ရှေးကံကြောင့် ချမ်းသာဆင်းရဲကို မခံစားကြရသည် ဖြစ်စေ၊ နိဂဏ္ဌတို့ကား ကဲ့ရဲ့ထိုက်သူများ ဖြစ်ကုန်၏၊
၇။ သတ္တဝါတို့သည် တန်ခိုးရှင် ဖန်ဆင်းမှုကြောင့် ချမ်းသာဆင်းရဲကို ခံစားကြရသည်ဖြစ်စေ၊ တန်ခိုးရှင် ဖန်ဆင်းမှုကြောင့် ချမ်းသာဆင်းရဲကို မခံစားကြရသည်ဖြစ်စေ နိဂဏ္ဌတို့ကား ကဲ့ရဲ့ထိုက် သူများ ဖြစ်ကုန်၏၊
၈။ သတ္တဝါတို့သည် အကြောင်းဆုံစည်းမှုကြောင့် ချမ်းသာဆင်းရဲကို ခံစားကြရသည် ဖြစ်စေ၊ အကြောင်းဆုံစည်းမှုကြောင့် ချမ်းသာဆင်းရဲကို မခံစားကြရသည် ဖြစ်စေ၊ နိဂဏ္ဌတို့ကား ကဲ့ရဲ့ထိုက်သူတို့ ဖြစ်ကုန်၏၊
၉။ သတ္တဝါတို့သည် အမျိုးဇာတ် ထူးခြားမှုကြောင့် ချမ်းသာဆင်းရဲကို ခံစားကြရသည် ဖြစ်စေ၊ အမျိုးဇာတ် ထူးခြားမှုကြောင့် ချမ်းသာဆင်းရဲကို မခံစားကြရသည် ဖြစ်စေ၊ နိဂဏ္ဌတို့ကား ကဲ့ရဲ့ထိုက်သူတို့ ဖြစ်ကုန်၏၊
၁၀။ သတ္တဝါတို့သည် မျက်မှောက်ဘဝ၌ လုံ့လပြုမှုကြောင့် ချမ်းသာဆင်းရဲကို ခံစားကြရသည် ဖြစ်စေ၊ မျက်မှောက် ဘဝ၌ လုံ့လပြုမှုကြောင့် ချမ်းသာဆင်းရဲကို မခံစားကြရသည် ဖြစ်စေ နိဂဏ္ဌတို့ကား ကဲ့ရဲ့ထိုက် သူတို့ ဖြစ်ကုန်၏။ (မ၊၃၊၈။) (မ၊မြန်၊၃။၈-၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

နိဂဏ္ဌနာဋပုတ္တ၏ အယူဝါဒ ၄ မျိုး

၁။ အလုံးစုံသော ရေအေးသုံးစွဲမှုကို တားမြစ်ခြင်း၊
၂။ အလုံးစုံသော မကောင်းမှုကို တားမြစ်ခြင်း၊
၃။ အလုံးစုံသော မကောင်းမှုကို ခါလှုပ် ချပြီးခြင်း၊
၄။ အလုံးစုံသော မကောင်းမှုကို တားမြစ်ခြင်းဖြင့် အမြဲတွေ့ထိအပ်ခြင်း။ (ဒီ၊၁၊၅၄။) (ဒီ၊မြန်၊၁။၆၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

နိဇ္ဇရဝတ္ထု ၁၀ ပါး

ဆွေးမြည့်ပျက်စီးခြင်း ၁၀ မျိုးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

နိဒါန်း ၃ မျိုး

၁။ ဘုရားအလောင်းတော်၏ ဒီပင်္ကရာဘုရားရှင်ထံ၌ ဘုရားဖြစ်ရန် ဆုတောင်းမှု ပြုပြီးသည်မှ ဝေဿန္တရာမင်းဘဝမှ စုတေ၍ တုသိတာနတ်ပြည်၌ ဖြစ်သည်တိုင်အောင်သော စကားစဉ်သည် ဒူရေနိဒါန်း၊
၂။ ဘုရားအလောင်းတော် တုသိတာနတ်ပြည်မှ စုတေ၍ ဗောဓိ မဏ္ဍိုင်၌ သဗ္ဗညုတဉာဏ်ကို ရရှိတော်မူသည့်တိုင်အောင်သော စကားစဉ်သည် အဝိဒူရေ နိဒါန်း၊
၃။ ထိုထိုအရပ်၌ နေတော်မူသော ဘုရားရှင်၏ ထိုထိုအရပ်ဌာန၌ ရထိုက်သော စကားစဉ်သည် သန္တိကေနိဒါန်း။ (အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂။) (စရိယာ၊ဋ္ဌ၊၃။) (ဇာ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

နိဒါန်း ၇ မျိုး (သိက္ခာပုဒ် ပညတ်ရာဌာနဟု ဆိုအပ်သော နိဒါန်း ၇ မျိုး)

၁။ ဝေသာလီမြို့၊
၂။ ရာဇဂြိုဟ်မြို့၊
၃။ သာဝတ္ထိမြို့၊
၄။ အာဠဝီမြို့၊
၅။ ကောသမ္ဗီမြို့၊
၆။ သက္ကတိုင်း၊
၇။ ဘဂ္ဂတိုင်း။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၄၊၁၄၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

နိဒ္ဒသဝတ္ထု ၇ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ ယုံကြည်မှု သဒ္ဓါတရားနှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၂။ ရှက်မှု ဟိရီတရားနှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၃။ ကြောက်လန့်မှု ဩတ္တပ္ပတရားနှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၄။ အကြားအမြင် ဗဟုသုတနှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၅။ ထက်သန်သော လုံ့လရှိခြင်း၊
၆။ သတိနှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၇။ ပညာနှင့် ပြည့်စုံခြင်း။ (အံ၊၂၊၄၂၆-၄၂၇။) (အံ၊မြန်၊၂။၅၄၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

နိဒ္ဒသဝတ္ထု ၇ ပါး (နောင်တစ်ဖန် ဆယ်နှစ်သို့ မရောက်လာခြင်း အကြောင်း ၇ ပါး)

၁။ သိက္ခာ ပုဒ်ကို ကျင့်သုံးဆောက်တည်ရာ၌ ထက်သန်သော အလိုဆန္ဒရှိပြီး နောင်အခါ ဆောက်တည်ရာ ၌လည်း မကင်းသော ချစ်ခြင်း ရှိခြင်း၊
၂။ တေဘူမကတရားတို့ကို အနိစ္စ စသည်၏ အစွမ်းဖြင့် စူးစမ်းဆင်ခြင်ခြင်း ဝိပဿနာ၌ ထက်သန်သော အလိုဆန္ဒရှိပြီး နောင်အခါ ဆင်ခြင်ရာ၌လည်း မကင်းသော ချစ်ခြင်း ရှိခြင်း၊
၃။ အလိုဆိုးကို ဖျောက်ရာ၌ ထက်သန်သော အလိုဆန္ဒ ရှိပြီး နောင်အခါ အလိုဆိုးကို ပယ်ဖျောက်ရာ၌လည်း မကင်းသော ချစ်ခြင်း ရှိခြင်း၊
၄။ ဆိတ်ငြိမ်ရာ အရပ်ဝယ် တစ်ယောက်တည်း ကိန်းအောင်းရာ၌ ထက်သန်သော အလိုဆန္ဒရှိပြီး နောင်အခါ ၌လည်း ယင်းကိန်းအောင်းမှု၌ မကင်းသော ချစ်ခြင်းရှိခြင်း၊
၅။ လုံ့လအားထုတ်ရာ၌ ထက် သန်သော အလိုဆန္ဒရှိပြီး နောင်အခါ၌လည်း ယင်းလုံ့လအားထုတ်မှု၌ မကင်းသော ချစ်ခြင်း ရှိခြင်း၊
၆။ အောက်မေ့မှုသတိ ရင့်ကျက်မှုပညာ၌ ထက်သန်သော အလိုဆန္ဒရှိပြီး နောင် အခါ၌လည်း ယင်းသတိ ပညာ၌ မကင်းသော ချစ်ခြင်း ရှိခြင်း၊
၇။ အရိယာမဂ်ကို သိမြင်ခြင်း သမ္မာဒိဋ္ဌိအယူကို ထိုးထွင်းသိခြင်း၌ ထက်သန်သော ဆန္ဒရှိပြီး နောင်အခါ ယင်းသမ္မာဒိဋ္ဌိ အယူကို ထိုးထွင်းသိမှု၌လည်း မကင်းသော ချစ်ခြင်း ရှိခြင်း။ (အံ၊၂၊၄၀၇။) (အံ၊၂၊၄၂၅။) (ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၆၈။) (အံ၊မြန်၊၂။၅၁၆။) (အံ၊မြန်၊၂။၅၁၆။) (အံ၊မြန်၊၂။၅၃၇။) (အံ၊၂၊၄၂၄)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

နိဗဒ္ဓအာရုံ ၄ မျိုး

၁။ ရူပသညာ- ကသိုဏ်းရုပ်၌ ဖြစ်သော အမှတ်သညာ, ကသိုဏ်းရုပ်ကို အာရုံပြုသော ရူပါဝစရဈာန်၊
၂။ ရူပသင်္ကပ္ပ- ရူပါရုံ၌ ကြံစည်တတ်သော သင်္ကပ္ပ, ရူပါရုံ၌ ကြံစည်မှု၊
၃။ ဖဿ- အာရုံကိုတွေ့ထိတတ်သော သဘော၊
၄။ ဝေဒနာ- အာရုံခံစားခြင်း။ (သံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၂၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

နိဗ္ဗာနဓာတ် ၂ မျိုး

၁။ သဥပါဒိသေသ နိဗ္ဗာနဓာတ်- ခန္ဓာငါးပါး အကြွင်းရှိသေးသော ချုပ်ငြိမ်းမှု သဘော၊
၂။ အနုပါဒိသေသနိဗ္ဗာနဓာတ်- ခန္ဓာငါးပါးအကြွင်းမရှိတော့သော ချုပ်ငြိမ်းမှု သဘော။ (ခုဒ္ဒက၊၂၂၀။) (ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၉၀။) (စူဠနိ၊ဋ္ဌ၊၆။) (ခုဒ္ဒက၊မြန်။၂၀၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

နိဗ္ဗာန်ကို ချမ်းသာဟု ရှုခြင်း အကျိုး (၆) ပါး

၁။ လောကုတ္တရာပညာနှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၂။ နိယာမ (မဂ်) သို့ ဝင်နိုင်ခြင်း၊
၃။ သောတာပတ္တိဖိုလ်ကို ရနိုင်ခြင်း၊
၄။ သကဒါဂါမိဖိုလ်ကို ရနိုင်ခြင်း၊
၅။ အနာဂါမိဖိုလ်ကို ရနိုင်ခြင်း၊
၆။ အရဟတ္တဖိုလ်ကို ရနိုင်ခြင်း။ (အံ၊၂၊၃၈၅။) (အံ၊မြန်၊၂။၄၈၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

နိဗ္ဗာန်ကို ဆင်းရဲဟု ရှုခြင်း အပြစ် ၆ ပါး

၁။ လောကုတ္တရာပညာနှင့် မပြည့်စုံနိုင်ခြင်း၊
၂။ နိယာမ (မဂ်) သို့ မသက်ဝင်နိုင်ခြင်း၊
၃။ သောတာပတ္တိဖိုလ်ကို မရနိုင်ခြင်း၊
၄။ သကဒါဂါမိဖိုလ်ကို မရနိုင်ခြင်း၊
၅။ အနာဂါမိဖိုလ်ကို မရနိုင်ခြင်း၊
၆။ အရဟတ္တဖိုလ်ကို မရနိုင်ခြင်း။ (အံ၊၂၊၃၈၅။) (အံ၊မြန်၊၂။၄၈၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

နိဗ္ဗာန်မရကြောင်း တရား ၆ ပါး

၁။ စိတ်ကို နှိမ့်ချသင့်သော အခါ၌ မနှိမ့်ချခြင်း၊
၂။ စိတ်ကို ချီးမြှောက် သင့်သော အခါ၌ မချီးမြှောက်ခြင်း၊
၃။ စိတ်ကို ရွှင်လန်းစေသင့်ရာအခါ၌ မရွှင်လန်းစေခြင်း၊
၄။ စိတ်ကို လျစ်လျူရှုသင့်သော အခါ၌ လျစ်လျူမရှုခြင်း၊
၅။ နှလုံးသွင်း ယုတ်ညံ့ခြင်း၊
၆။ ခန္ဓာငါးပါးဟူသော သက္ကာယ၌ မွေ့လျော်ခြင်း။ (အံ၊၂၊၃၇၉။) (အံ၊မြန်၊၂။၄၇၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

နိဗ္ဗာန်ရကြောင်း တရား ၆ ပါး

၁။ စိတ်ကို နှိမ့်ချသင့်သောအခါ၌ နှိမ့်ချခြင်း၊
၂။ စိတ်ကို ချီးမြှောက်သင့်သော အခါ၌ ချီးမြှောက်ခြင်း၊
၃။ စိတ်ကို ရွှင်စေသင့်သော အခါ၌ ရွှင်စေခြင်း၊
၄။ စိတ်ကို လျစ်လျူရှုသင့်သော အခါ၌ လျစ်လျူရှုခြင်း၊
၅။ နှလုံးသွင်း မွန်မြတ်ခြင်း၊
၆။ နိဗ္ဗာန်၌ မွေ့လျော်ခြင်း။ (အံ၊၂၊၃၇၉။) (အံ၊မြန်၊၂။၄၇၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

နိဗ္ဗာန်ရောက်ကြောင်း တရား ၁၀ ပါး

၁။ သူ့အသက် သတ်ခြင်းမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၂။ သူ့ဥစ္စာ ခိုးယူ ခြင်းမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၃။ ကာမတို့၌ မှားယွင်းသော အကျင့်မှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၄။ မဟုတ်မမှန် ပြောမှုမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၅။ ကုန်းချောမှုမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၆။ ရုန့်ရင်း ကြမ်းတမ်းစွာ ပြောဆိုမှုမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၇။ ပြိန်ဖျင်းသော စကားပြောဆိုခြင်းမှ ရှောင် ကြဉ်ခြင်း၊
၈။ သူတစ်ပါးဥစ္စာကို ရှေးရှုကြံစည်မှုမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၉။ သတ္တဝါတို့အား ဖျက်ဆီးလိုမှုမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၁၀။ မှန်သော အမြင်ရှိခြင်း။ (အံ၊၃၊၄၈၂-၄၈၇။) (အံ၊မြန်၊၃။၄၇၂-၇၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

နိဗ္ဗာန်ရောက်ကြောင်း တရား ၃ ပါး

၁။ ရဟန္တာတို့၏ ဥစ္စာဖြစ်သော သီလအစုနှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၂။ ရဟန္တာတို့၏ ဥစ္စာဖြစ်သော သမာဓိအစုနှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၃။ ရဟန္တာတို့၏ ဥစ္စာဖြစ်သော ပညာအစုနှင့် ပြည့်စုံခြင်း။ (အံ၊၃၊၅၂၉။) (အံ၊မြန်၊၃။၅၁၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

နိဗ္ဗာန်ရောက်ကြောင်း တရား ၃ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ တန်ခိုးအမျိုးမျိုး ဖန်ဆင်းနိုင်ခြင်း ဣဒ္ဓိပါဋိ ဟာရိယနှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၂။ ရည်ညွှန်း၍ အတတ်ဟောနိုင်ခြင်း အာဒေသနာပါဋိဟာရိယနှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၃။ ဆုံးမမှု အနုသာသနီပါဋိဟာရိယနှင့် ပြည့်စုံခြင်း။ (အံ၊၃၊၅၂၉။) (အံ၊မြန်၊၃။၅၁၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

နိဗ္ဗာန်ရောက်ကြောင်း တရား ၃ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ သမ္မာဒိဋ္ဌိ= မှန်သော အမြင်နှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၂။ သမ္မာဉာဏ= မှန်ကန်သော အသိဉာဏ်နှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၃။ သမ္မာဝိမုတ္တိ= မှန်ကန်သော လွတ်မြောက်မှု အရဟတ္တဖိုလ်နှင့် ပြည့်စုံခြင်း။ (အံ၊၃၊၅၂၉။) (အံ၊မြန်၊၃။၅၁၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

နိဗ္ဗာန်ရောက်ကြောင်း အကျင့် ၈ ပါး

၁။ သမ္မာဒိဋ္ဌိ- မှန်သော အယူရှိခြင်း၊
၂။ သမ္မာသင်္ကပ္ပ- မှန်သော အကြံရှိခြင်း၊
၃။ သမ္မာဝါစာ- မှန်သော စကားကို ပြောဆိုခြင်း၊
၄။ သမ္မာကမ္မန္တ- မှန်သော အလုပ်ကို လုပ်ခြင်း၊
၅။ သမ္မာအာဇီဝ- မှန်သော အသက်မွေးမှု ရှိခြင်း၊
၆။ သမ္မာ ဝါယာမ- မှန်သော အားထုတ်မှု ရှိခြင်း၊
၇။ သမ္မာသတိ- မှန်သော သတိရှိခြင်း၊
၈။ သမ္မာ သမာဓိ- မှန်သော သမာဓိရှိခြင်း။ (သံ၊၂၊၄၄၆၊၄၄၈။) (သံ၊မြန်၊၂။၄၄၃၊၄၄၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

နိဗ္ဗာန်ရောက်ကြောင်း အကျင့်တရား ၁၅ ပါး

၁။ ကျင့်နိုင်စွမ်းရှိရခြင်း၊
၂။ ကိုယ်နှုတ် ဖြောင့်မတ် ရခြင်း၊
၃။ စိတ်ထား ကောင်းစွာ ဖြောင့်မတ်ရခြင်း၊
၄။ ဆိုဆုံးမလွယ်ကူရခြင်း၊
၅။ စိတ်ထား နူးညံ့သိမ်မွေ့ရခြင်း၊
၆။ မာန်မာနမရှိခြင်း၊
၇။ ပစ္စည်း ၄ ပါး၌ ရောင့်ရဲလွယ်ခြင်း၊
၈။ မွေးမြူ လွယ်ခြင်း၊
၉။ အမှုကိစ္စ နည်းပါးခြင်း၊
၁၀။ ဝန်ကျဉ်းပေါ့ပါးသော အသက်မွေးမှု ရှိရခြင်း၊
၁၁။ ငြိမ်သက်သော ဣန္ဒြေရှိရခြင်း၊
၁၂။ ရင့်ကျက်သော ပညာရှိရခြင််း၊
၁၃။ ကိုယ်နှုတ်စိတ် ကြမ်းတမ်းမှု မရှိရခြင်း၊
၁၄။ ဒါယကာတို့၌ တပ်မက်မှုကင်းရခြင်း၊
၁၅။ ပညာရှိတို့ ကဲ့ရဲ့စွပ်စွဲ နိုင်မည့် ဒုစရိုက်ကို အနည်းငယ်မျှလည်း မပြုကျင့်ရခြင်း။ (ခုဒ္ဒက၊၁၀။) (ခုဒ္ဒက၊မြန်။၁၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

နိဗ္ဗာန်သို့ ရောက်ကြောင်း သညာ ၆ ပါး

နိဗ္ဗေဓဘာဂိယသညာ ၆ ပါးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

နိဗ္ဗာန်သို့ ရောက်ကြောင်းတရား ၃ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ မလိုချင် မတပ်မက်မှု အလောဘ၊
၂။ အမျက် မထွက်မှု အဒေါသ၊
၃။ မတွေဝေမှု အမောဟ။ (အံ၊၁၊၁၃၄။) (အံ၊၂၊၂၉၈။) (အံ၊မြန်၊၁။၁၅၂။) (အံ၊မြန်၊၂။၃၈၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

နိဗ္ဗာန်သို့ ရောက်စေတတ်သော ကံ ဖြစ်ကြောင်း တရား ၃ ပါး

၁။ အလောဘ၊
၂။ အဒေါသ၊
၃။ အမောဟ။(တစ်နည်း)
အားကြီးသော တပ်မက်ခြင်း ဆန္ဒရာဂ၏ အကြောင်းဖြစ်ကုန်သော အတိတ်တရားကို စွဲ၍ အလိုဆန္ဒ မဖြစ်ခြင်း၊
၂။ အားကြီးသော တပ်မက်ခြင်း ဆန္ဒရာဂ၏ အကြောင်းဖြစ်ကုန်သော အနာဂတ်တရားကို စွဲ၍ အလိုဆန္ဒ မဖြစ်ခြင်း၊
၃။ အားကြီးသော တပ်မက်ခြင်း ဆန္ဒရာဂ၏ အကြောင်းဖြစ်ကုန်သော ပစ္စုပ္ပန်တရားကို စွဲ၍ အလိုဆန္ဒ မဖြစ်ခြင်း။ (အံ၊၁၊၂၆၆။) (အံ၊၁၊၂၆၈။) (အံ၊မြန်၊၁။၂၈၄။) (အံ၊မြန်၊၁။၂၈၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

နိဗ္ဗာန်သို့ သက်ဝင်စေနိုင်သော သညာ ၉ မျိုး

၁။ မတင့်တယ်ဟု အမှတ်ပြုခြင်း= အသုဘ သညာ၊
၂။ သေခြင်း၌ အမှတ်ပြုခြင်း= မရဏသညာ၊
၃။ အစားအသောက်၌ စက်ဆုပ်ဖွယ်ဟု အမှတ် ပြုခြင်း= အာဟာရေ ပဋိကူလသညာ၊
၄။ လောကအားလုံး၌ မမွေ့လျော်ဖွယ်ဟု အမှတ် ပြုခြင်း= သဗ္ဗလောကေ အနဘိရတိသညာ၊
၅။ မမြဲဟု အမှတ်ပြုခြင်း= အနိစ္စသညာ၊
၆။ မမြဲမှု၌ ဆင်းရဲဟု အမှတ်ပြုခြင်း= အနိစ္စေ ဒုက္ခသညာ၊
၇။ ဆင်းရဲမှု၌ အစိုးမရဟု အမှတ်ပြုခြင်း= ဒုက္ခေ အနတ္တသညာ၊
၈။ ပယ်ခြင်း၌ ဖြစ်သော အမှတ်ပြုခြင်း= ပဟာန သညာ၊
၉။ တပ်မက်မှု ကင်းခြင်း၌ ဖြစ်သော အမှတ်ပြုခြင်း= ဝိရာဂသညာ။ (အံ၊၃၊၁၉၂။) (အံ၊မြန်၊၃။၁၉၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

နိဗ္ဗိဒါနုပဿနာဉာဏ်လွတ်ရာ ဥပါဒါန် ၁ ပါး

၁။ ကာမုပါဒါန်။ (ပဋိသံ။၂၄၃။) (ပဋိသံ၊မြန်။၃၀၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

နိဗ္ဗေဓဘာဂိယသညာ ၆ ပါး

၁။ မမြဲသော သဘော၌ မမြဲဟု အဖန်ဖန် ရှုမှတ်သော အနိစ္စာနုပဿနာဉာဏ်၌ ဖြစ်သော သညာ၊
၂။ မမြဲသော သဘော၌ ဆင်းရဲဒုက္ခဟု အဖန်ဖန် ရှုမှတ်သော ဒုက္ခာနုပဿနာဉာဏ်၌ ဖြစ်သော သညာ၊
၃။ ဆင်းရဲသော သဘော၌ (အစိုးမရ) အတ္တလိပ်ပြာ မဟုတ်ဟု အဖန်ဖန်ရှုမှတ်သော အနတ္တာနုပဿနာဉာဏ်၌ ဖြစ်သော သညာ၊
၄။ ပဟာနာနုပဿနာဉာဏ်၌ ဖြစ်သော သညာ၊
၅။ ဝိရာဂါနုပဿနာဉာဏ်၌ ဖြစ်သော သညာ၊
၆။ နိရောဓာနုပဿနာဉာဏ်၌ ဖြစ်သော သညာ။ (ဒီ၊၃၊၂၀၈။) (ဣတိဝုတ်၊ဋ္ဌ၊၁၀၀။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၃၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

နိမိတ် ၃ မျိုး

၁။ သမထနိမိတ်- နီဝရဏတရားတို့ကို ငြိမ်းစေတတ်သော သမာဓိအာရုံ၊
၂။ ပဂ္ဂဟ နိမိတ်- အားထုတ်သော ကမ္မဋ္ဌာန်းအာရုံ၊
၃။ ဥပေက္ခာနိမိတ်- ရှေးဝီရိယသည်ပင် နောက် ဝီရိယ၏ အကြောင်းဖြစ်သော အာရုံ။ (နေတ္တိ၊ဋ္ဌ၊၂၁၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

နိမိတ်ကြီး ၄ ပါး (ဘုရားအလောင်းမြင်သော နိမိတ်ကြီး ၄ ပါး)

၁။ ဇရာဇိဏ္ဏ- သူအို၊
၂။ ဗျာဓိတ- သူနာ၊
၃။ မတ- သူသေ၊
၄။ ပဗ္ဗဇိတ- ရဟန်း။ (အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၆၉။) (ဇာ၊ဋ္ဌ၊၁၊၆၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

နိမိတ်ကို စောင့်ရှောက်ရာ၌ ယောဂီတို့ ရှောင်ရသော မလျောက်ပတ်သော အကြောင်းအရာ ၇ မျိုး

၁။ ဥဂ္ဂဟနိမိတ် စသည် မဖြစ်နိုင်သော မလျောက်ပတ်သော ကျောင်း၊
၂။ ဆွမ်းခံရွာ၊
၃။ စကား ပြောခြင်း၊
၄။ သမာဓိရအောင် အထောက်အကူ မပေးနိုင်သော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၅။ ဆွမ်း စသော စားဖွယ်ဘောဇဉ်၊
၆။ အပူအအေးဥတု၊
၇။ ထိုင်ခြင်း, လျောင်းခြင်း စသော ဣရိယာပုတ်။ (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၂၊၂၂၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

နိမ္မာနရတီနတ်ပြည်၌ ဖြစ်နိုင်သော မယား ၄ မျိုး

၁။ မိခင်နှင့် တူသော မယား၊
၂။ နှမနှင့် တူသော မယား၊
၃။ အဆွေခင်ပွန်းနှင့် တူသော မယား၊
၄။ ကျွန်မနှင့် တူသော မယား။ (ဇာ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၁၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

နိယဿကံ စသည် ငြိမ်းအေးခြင်း၏ စလယ်ဆုံး ၃ ပါး

၁။ နိယဿကံ ငြိမ်းအေးခြင်း၏ ကောင်းစွာ ကျင့်ခြင်းသည် အစ၊
၂။ ဉတ်သည် အလယ်တည်း၊
၃။ ကမ္မဝါစာသည် အဆုံးတည်း။ (ဝိ၊၅၊၂၅၂။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၃၄၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

နိယဿကံကို ငြိမ်းစေအပ်သော အကြောင်း ၁၈ ပါး

၁။ ဥပဇ္ဈာယ်ဆရာ ပြုလုပ်၍ ရဟန်းခံ မပေးခြင်း၊
၂။ နိဿယည်း မပေးခြင်း၊
၃။ သာမဏေကို မပြုစု မလုပ်ကျွေးစေခြင်း၊
၄။ ရဟန်းမ တို့အား ဆုံးမရန် သမုတ်ခြင်းကို မသာယာ မနှစ်သက်ခြင်း၊
၅။ ဩဝါဒသမ္မုတိရ သော်လည်း ရဟန်းမတို့ကို ဩဝါဒမပေးခြင်း၊ မဆုံးမခြင်း၊
၆။ နိယဿကံပြုကြောင်း အာပတ်သို့ မသင့်ရောက်ခြင်း၊
၇။ အခြားအလားတူဖြစ်သော အာပတ်သို့လည်း မသင့် ရောက်ခြင်း၊
၈။ ထို့ထက် ရုန့်ရင်းကြမ်းတမ်းသော အာပတ်သို့လည်း မသင့်ရောက်ခြင်း၊
၉။ နိယဿဝိနည်းကံကို မကဲ့ရဲ့ခြင်း၊
၁၀။ နိယဿဝိနည်းကံပြုသော ရဟန်းတို့ကို မကဲ့ရဲ့ခြင်း၊
၁၁။ ပကတတ်ရဟန်းတို့၏ ဥပုသ်ကို ဆိုင်းငံ့မထားခြင်း၊
၁၂။ ပဝါရဏာကို ဆိုင်းငံ့မထားခြင်း၊
၁၃။ ဆုံးမမှုကို မပြုလုပ်ခြင်း၊
၁၄။ အကြီးအမှူးအရာကို မယူခြင်း၊
၁၅။ အခွင့်ရေး မတောင်း ဆိုခြင်း၊
၁၆။ မစောဒနာရခြင်း၊
၁၇။ မအောက်မေ့စေခြင်း၊
၁၈။ ပကတတ်ရဟန်းတို့နှင့် မရောယှက်ခြင်း။ (ဝိ၊၄၊၂၁။) (ဝိ၊မြန်၊၄။၁၉-၂၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

နိယဿကံကို ပြုလိုက ပြုနိုင်ကြောင်း အင်္ဂါ ၃ ပါး

၁။ သံဃာ၌ အဓိကရုဏ်းကို ပြုတတ်ခြင်း၊
၂။ မိုက်မဲ မလိမ္မာ အာပတ်များပြား အပိုင်းအခြား မရှိခြင်း၊
၃။ လူတို့နှင့် ရောနှော၍ နေခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၂၁၉။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၃၀၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

နိယဿကံကို မငြိမ်းစေအပ်သော အကြောင်း ၁၈ ပါး

၁။ ဥပဇ္ဈာယ်ဆရာ ပြုလုပ်၍ ရဟန်း ခံပေးခြင်း၊
၂။ နိဿယည်းပေးခြင်း၊
၃။ သာမဏေကို ပြုစုလုပ်ကျွေးစေခြင်း၊
၄။ ရဟန်းမ တို့အား ဆုံးမရန် သမုတ်ခြင်းကို သာယာနှစ်သက်ခြင်း၊
၅။ ဩဝါဒသမ္မုတိရသဖြင့် ရဟန်းမတို့ကို ဆုံးမဩဝါဒပေးခြင်း၊
၆။ နိယဿကံပြုကြောင်းဖြစ်သော အာပတ်သို့ သင့်ရောက်ခြင်း၊
၇။ အခြားအလားတူဖြစ်သော အာပတ်သို့လည်း သင့်ရောက်ခြင်း၊
၈။ ထို့ထက် ရုန့်ရင်းကြမ်းတမ်းသော အာပတ်သို့လည်း သင့်ရောက်ခြင်း၊
၉။ နိယဿ ဝိနည်းကံကို ကဲ့ရဲ့ခြင်း၊
၁၀။ နိယဿဝိနည်းကံပြုသော ရဟန်းတို့ကို ကဲ့ရဲ့ခြင်း၊
၁၁။ ပကတတ်ရဟန်းတို့၏ ဥပုသ်ကို ဆိုင်းငံ့ထားခြင်း၊
၁၂။ ပဝါရဏာကို ဆိုင်းငံ့ထားရခြင်း၊
၁၃။ ဆုံးမမှုကို ပြုလုပ်ခြင်း၊
၁၄။ အကြီးအမှူးအရာကို ယူခြင်း၊
၁၅။ အခွင့်ရေး တောင်းဆိုခြင်း၊
၁၆။ စောဒနာရခြင်း၊
၁၇။ အောက်မေ့စေရခြင်း၊
၁၈။ ပကတတ်ရဟန်းတို့နှင့် ရောယှက်ခြင်း။ (ဝိ၊၄၊၂၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

နိယဿကံပြုလိုက ပြုနိုင်သော အကြောင်း ၆ ပါး

၁။ မျက်ကွယ်မျက်မှောက်၌ ငြင်းခုံလျက် သံဃာ၌ အဓိကရုဏ်းကို ပြုလုပ်ခြင်း၊ အာပတ်များပြား၍ အပိုင်းအခြား မရှိခြင်း၊ လူတို့နှင့် ရောယှက်နေထိုင်ခြင်း၊
၂။ မြင့်မြတ်သော သီလအရာ၌ သီလပျက်စီးခြင်း၊ အကျင့်အရာ၌ အကျင့်ပျက်စီးခြင်း၊ အယူဝါဒအရာ၌ အယူဝါဒပျက်စီးခြင်း၊
၃။ ဘုရား၏ ကျေးဇူးမဲ့ကို ပြောဆိုခြင်း၊ တရား၏ ကျေးဇူးမဲ့ကို ပြောဆိုခြင်း၊ သံဃာ၏ ကျေးဇူးမဲ့ကို ပြောဆိုခြင်း၊
၄။ ရဟန်းတစ်မျိုးသည် မျက်မှောက်မျက်ကွယ်၌ ငြင်းခုံတတ်လျက် သံဃာ၌ အဓိကရုဏ်းကို ပြုလုပ်တတ်ခြင်း၊ အာပတ်များပြား၍ အပိုင်းအခြား မရှိသူဖြစ်ခြင်း၊ လူတို့နှင့် ရောယှက် နေထိုင်ခြင်း၊
၅။ မြင့်မြတ်သော သီလအရာ၌ သီလပျက်စီးသူ ဖြစ်ခြင်း၊ အကျင့်အရာ၌ အကျင့် ပျက်စီးသူ ဖြစ်ခြင်း၊ အယူဝါဒအရာ၌ အယူဝါဒပျက်စီးသူ ဖြစ်ခြင်း၊
၆။ ဘုရား၏ ကျေးဇူးမဲ့ကို ပြောဆိုခြင်း၊ တရား၏ ကျေးဇူးမဲ့ကို ပြောဆိုခြင်း၊ သံဃာ၏ ကျေးဇူးမဲ့ကို ပြောဆိုခြင်း။ (ဝိ၊၄၊၁၈။) (ဝိ၊မြန်၊၄။၁၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

နိယာမ တရား ၂ မျိုး

၁။ အရိယာမဂ်သည် အပါယ်လေးပါး၌ ဖောက်ဖောက်ပြန်ပြန် ကျရောက် ခြင်းသဘော မရှိသည်၏ အဖြစ်ကိုလည်းကောင်း မိမိ၏အခြားမဲ့၌ ဖိုလ်ကို ဖြစ်စေခြင်းကို လည်းကောင်း သတ်မှတ်ဆုံးဖြတ်တတ်သောကြောင့် သမ္မတ္တနိယာမ မည်၏၊
၂။ အနန္တရိယ ကံသည် စုတိ၏ အခြားမဲ့၌ ငရဲ၌ ဖြစ်ခြင်းကို အမြဲသတ်မှတ် ဆုံးဖြတ်တတ်သောကြောင့် မိစ္ဆတ္တနိယာမ မည်၏။ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၃၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

နိယာမတရား ၅ မျိုး

၁။ ဗီဇနိယာမ- မျိုးဗီဇ အစေ့တို့၏ မြဲသော သဘော၊
၂။ ဥတုနိယာမ- ထိုထိုအချိန်အခါ၌ ထိုထိုသစ်ပင်တို့၏ တစ်ပြိုင်နက်အားဖြင့်သာလျှင် အပွင့်, အသီး, အညွန့် တို့ကို ယူခြင်းဟူသော ဥတု၏ မြဲသော သဘော၊
၃။ ကမ္မနိယာမ- တိဟိတ်, ဒွိဟိတ် စသော ထိုထိုကံ၏ မိမိအားလျော်သော အကျိုးကိုပေးခြင်းဟူသော ကံတို့၏ မြဲသောသဘော၊
၄။ ဓမ္မနိယာမ- ဘုရားအလောင်းတော်တို့၏ ပဋိသန္ဓေယူရာ, မယ်တော်ဝမ်းမှ ထွက်တော်မူရာ- အစရှိသော အခါ၌ တစ်သောင်းသော စကြဝဠာ၏ တုန်လှုပ်ရခြင်းဟူသော ဓမ္မ၏ မြဲသော သဘော၊
၅။ စိတ္တနိယာမ- တစ်စုံတစ်ယောက်သော သူ၏ စီမံမှုမရှိဘဲ မိမိ၏ သဘောဓမ္မတာ အားဖြင့်သာလျှင် စိတ်အစဉ်တို့၏ ဖြစ်ခြင်းဟူသော မြဲသောသဘော။ (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၅။) (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၁၂။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊မြန်၊၂။၄၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

နိရုတ္တိ ၂၀၀

၁။ အနက်ကို ထွန်းပြသော နိရုတ္တိ ၁၀၀၊
၂။ ဓမ္မဖြစ်၍ဖြစ်သော နိရုတ္တိ ၁၀၀၊ ပေါင်း ၂၀၀။ (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၂၊၃၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

နိရုတ္တိနည်း ၅ ပါး

၁။ ဝဏ္ဏာဂမ- ထင်ရှားမရှိသော အက္ခရာ လာခြင်း၊
၂။ ဝဏ္ဏဝိပရိယာယ- ထင်ရှားရှိသော အက္ခရာတို့၏ အထက်အောက် ပြန်လှန်ခြင်း၊
၃။ ဝဏ္ဏဝိကာရ- တစ်ပါးသော အက္ခရာကို တစ်ပါးအက္ခရာသို့ ပြုခြင်း၊
၄။ ဝဏ္ဏဝိနာသ- ထင်ရှားရှိသော အက္ခရာကို ချေခြင်း ဖျောက်ဖျက်ခြင်း၊
၅။ ဓာတူနံ အတ္ထာတိသယေန ယောဂေါ- ထိုထိုပုဒ်ဗျည်းတို့၌ ထိုက်သည်အား လျော်စွာ ဓာတ်တို့၏ အနက်အထူးဖြင့် ယှဉ်ပြခြင်း။ (မဟာနိ၊ဋ္ဌ၊၂၂၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

နိရုတ္တိပဋိသမ္ဘိဒါ၏ အာရုံဖြစ်သော နိရုတ္တိ ၁၀ ပါး

၁။ ဓမ္မပဋိသမ္ဘိဒါ ငါးပါးတို့ကို ပြရန် သဒ္ဒါကို ထုတ်ဆောင်ပြခြင်း နိရုတ္တိငါးပါး၊
၂။ အတ္ထပဋိသမ္ဘိဒါ ငါးပါးတို့ကို ပြရန်သဒ္ဒါကို ထုတ်ဆောင် ပြခြင်း နိရုတ္တိငါးပါး၊ ဤ (၁၀) ပါးသော နိရုတ္တိတို့သည် နိရုတ္တိပဋိသမ္ဘိဒါ၏ အာရုံ ဖြစ်ကုန်၏။ (ပဋိသံ။၃၃၄။) (ပဋိသံ၊မြန်။၃၉၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

နိရောဓ ၂ မျိုး

၁။ သဥပါဒိသေသနိရောဓ- ကိလေသာတို့မှ ကြွင်းသော ဥပါဒါနက္ခန္ဓာနှင့် တကွဖြစ်သော နိဗ္ဗာန်၊
၂။ အနုပါဒိသေသနိရောဓ- ကိလေသာတို့မှ ကြွင်းသော ဥပါဒါနက္ခန္ဓာ မရှိသော နိဗ္ဗာန်။ (ဝိသုဒ္ဓိ၊၂၊၁၄၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

နိရောဓသစ္စာ၌ ဉာဏ် ၃ ပါး

၁။ သစ္စဉာဏ်-ဆင်းရဲချုပ်ရာဖြစ်သော နိရောဓသစ္စာ (နိဗ္ဗာန်) ကို ထိုးထွင်း၍ သိခြင်း၊
၂။ ကိစ္စဉာဏ်- နိရောဓသစ္စာ (နိဗ္ဗာန်) ကို မျက်မှောက်ပြုအပ်၏ဟု သိခြင်း၊
၃။ ကတဉာဏ်- နိရောဓသစ္စာ (နိဗ္ဗာန်) ကို မျက်မှောက်ပြုပြီးပြီဟု သိခြင်း။ (ဝိ၊၃၊၁၅။) (ဝိ၊မြန်၊၃။၁၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

နိရောဓသမာပတ် မဝင်စားခင် ရှေးဦးစွာ ပြုရမည့်ကိစ္စ ၄ မျိုး

၁။ အသီးအခြား ဖွဲ့ထားသော မိမိကိုယ်၌ မပါလာသော ပရိက္ခရာတို့ မပျက်စီးစေရန် အဓိဋ္ဌာန်ပြုရခြင်း၊
၂။ သံဃာက အလိုရှိနေခြင်း၊ မျှော်ကိုးနေခြင်းကို သိရှိနိုင်ရန် အဓိဋ္ဌာန်ပြုရခြင်း၊
၃။ ဘုရားရှင် ခေါ်တော် မူခြင်းကို သိရှိနိုင်ရန် အဓိဋ္ဌာန်ပြုရခြင်း၊
၄။ အသက်ကာလ အပိုင်းအခြားကို ဆင်ခြင်ရခြင်း။ (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၁၊၃၈၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

နိရောဓာနုပဿနာဉာဏ် လွတ်ရာ ဥပါဒါန် ၄ ပါး

၁။ ကာမုပါဒါန်၊
၂။ ဒိဋ္ဌုပါဒါန်၊
၃။ သီလဗ္ဗတု ပါဒါန်၊
၄။ အတ္တဝါဒုပါဒါန်။ (ပဋိသံ။၂၄၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

နိဝေသန ၂ မျိုး

၁။ တဏှာနိဝေသန- တဏှာဟူသော နေအိမ်၊
၂။ ဒိဋ္ဌိနိဝေသန- ဒိဋ္ဌိဟူသော နေအိမ်။ (စူဠနိ၊၇၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

နိသဇ္ဇဒေါသ ၆ ပါး

ထိုင်ခြင်း၌ အပြစ် ၆ မျိုးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

နိသဇ္ဇဒေါသ ၈ ပါး

ထိုင်ခြင်း၌ အပြစ် ၈ မျိုးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

နိသဇ္ဇာဒေါသ ၆ ပါး

ထိုင်ခြင်း၌ အပြစ် ၆ မျိုးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

နိသဇ္ဇိကဓုတင် ၃ မျိုး

၁။ ဥက္ကဋ္ဌ နိသဇ္ဇိကဓုတင်၊
၂။ မဇ္ဈိမ နိသဇ္ဇိကဓုတင်၊
၃။ မုဒုက နိသဇ္ဇိက ဓုတင်။ (ဝိသုဒ္ဓိ၊၁၊၇၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

နိသဇ္ဇိကဓုတင်ဆောင် ရဟန်း ၅ မျိုး

၁။ ပညာနုံ့နှေး တွေဝေသောကြောင့် ဆောက်တည်သော ရဟန်း၊
၂။ ယုတ်မာသော အလိုဆိုး နှိပ်စက်အပ်သောကြောင့် ဆောက်တည်သော ရဟန်း၊
၃။ စိတ်ပျံ့လွင့်သည်ဖြစ်၍ ရူးသွပ်သောကြောင့် ဆောက်တည်သော ရဟန်း၊
၄။ ဘုရားရှင်နှင့် တပည့်သာဝကတို့သည် ချီးမွမ်းအပ်၏ဟု နှလုံးသွင်းသောကြောင့် ဆောက်တည်သော ရဟန်း၊
၅။ အလိုနည်းခြင်း, ရောင့်ရဲခြင်း, ခေါင်းပါးခြင်း, ကောင်းသော အကျင့်ကို အလိုရှိခြင်း ဟူသော အကြောင်းကြောင့် ဆောက်တည်သော ရဟန်း။ (ဝိ၊၅၊၂၃၃။) (ဝိ၊၅၊၃၃၆။) (အံ၊၂၊၁၉၄။) (အဘိ၊ပု၊၁၈၀။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၃၂၃။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၄၃၈။) (အံ၊မြန်၊၂။၂၄၇။) (အဘိ၊ပု၊မြန်။၈၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

နိသဇ္ဖိကဓုတင် ဆောက်တည်ရကျိုး ၅ ပါး

၁။ စိတ်အနှောင်အဖွဲ့ကို ဖြတ်တောက်နိုင်ခြင်း၊
၂။ မည်သည့် ကမ္မဋ္ဌာန်းကိုမဆို အားထုတ်သော ယောဂီပုဂ္ဂိုလ်အား လျောက်ပတ်ခြင်း၊
၃။ ကြည်ညိုဖွယ် ကောင်းသော ဣရိယာပုတ် ရှိခြင်း၊
၄။ ကမ္မဋ္ဌာန်းဘာဝနာကို ပြင်းစွာ အားထုတ်ခြင်းအား လျောက်ပတ်ခြင်း၊
၅။ ကောင်းမြတ်သော အကျင့်ပဋိပတ်ကို တိုးပွား စေခြင်း။ (ဝိသုဒ္ဓိ၊၁၊၇၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

နိသီဒနသိက္ခာပုဒ်၌ အင်္ဂါ ၂ မျိုး

၁။ နီသီဒိုင် (ထိုင်ခင်း) သည် ပမာဏထက် ကျော်လွန်ခြင်း၊
၂။ မိမိအတွက် ပြုလုပ်ခြင်း, ပြုလုပ်စေပြီး၍ ရရှိခြင်း။ (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၃၊၁၀၂။) (ဝိမတိ၊၂၊၅၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

နိဿဂ္ဂိပါစိတ် သိက္ခာပုဒ် ၃၀

ကထိနဝဂ်၌
ပထမကထိနသိက္ခာပုဒ်၊
၂။ ဒုတိယကထိန သိက္ခာပုဒ်၊
၃။ တတိယကထိနသိက္ခာပုဒ်၊
၄။ သင်္ကန်းဟောင်းကို ဖွပ်လျှော်ခိုင်းခြင်း သိက္ခာပုဒ်၊
၅။ သင်္ကန်းကို ခံယူခြင်း သိက္ခာပုဒ်၊
၆။ ဆွေမျိုးမတော်သူကို တောင်းခြင်း သိက္ခာပုဒ်၊
၇။ သင်းပိုင် ကိုယ်ဝတ်ထက် လွန်၍ တောင်းခြင်း သိက္ခာပုဒ်၊
၈။ ဥဒ္ဒိဿသဒ္ဒါဖြင့် မှတ်အပ်သော သင်္ကန်း၌ အထူးကြံစည်ခြင်း (ပထမဥပက္ခဋ) သိက္ခာပုဒ်၊
၉။ ဥဘိန္နံသဒ္ဒါဖြင့် မှတ်အပ်သော ဒုတိယ ဥပက္ခဋသိက္ခာပုဒ်၊
၁၀။ ဒူတပုဒ်ဖြင့် မှတ်အပ်သော ရာဇသိက္ခာပုဒ်၊ ကောသိယဝဂ်၌
၁၁။ သိုးမွေးဖြင့် မှတ်အပ်သော ကောသိယသိက္ခာပုဒ်၊
၁၂။ အမည်းသက်သက် သိုးမွေးဖြင့် မှတ်အပ်သော သိက္ခာပုဒ်၊
၁၃။ သိုးမွေးဖြူ သိုးမွေးကြောင် နှစ်ဖို့ဖြင့် မှတ်အပ်သော ဒွေဘာဂ သိက္ခာပုဒ်၊
၁၄။ ဆဗ္ဗဿသိက္ခာပုဒ်၊
၁၅။ နိသီဒနသိက္ခာပုဒ်၊
၁၆။ နှစ်ပါးသော သိုးမွေးဖြင့် မှတ်အပ်သော သိက္ခာပုဒ်၊
၁၇။ သိုးမွေးဖွပ်ခိုင်းသော သိက္ခာပုဒ်၊
၁၈။ ရွှေငွေကို ခံယူသော သိက္ခာပုဒ်၊
၁၉။ ရွှေငွေကို ဖလှယ်သော သိက္ခာပုဒ်၊
၂၀။ ကုန်ရောင်းကုန်ဝယ် သိက္ခာပုဒ်၊ ပတ္တဝဂ်၌
၂၁။ ပဌမပတ္တသိက္ခာပုဒ်၊
၂၂။ ဒုတိယပတ္တသိက္ခာပုဒ် (ငါးဖွဲ့အောက် ယုတ်သော သပိတ်သိက္ခာပုဒ်)၊
၂၃။ ဆေးကို ပညတ်သော သိက္ခာပုဒ်၊
၂၄။ မိုးရေခံသင်္ကန်း သိက္ခာပုဒ်၊
၂၅။ ငါးခုမြောက် လုယူခြင်းဖြင့် မှတ်အပ်သော သိက္ခာပုဒ်၊
၂၆။ ချည်ကို ကိုယ်တိုင် တောင်းသော သိက္ခာပုဒ်၊
၂၇။ သင်္ကန်းကို ရက်စေသော သိက္ခာပုဒ်၊
၂၈။ အဆောတလျင် လှူသော သင်္ကန်း သိက္ခာပုဒ်၊
၂၉။ သင်္ကန်းကို ရွာတွင်း၌ ထားသော သိက္ခာပုဒ်၊
၃၀။ သံဃာ၏ လာဘ်ကို မိမိသို့ ညွတ်စေသော သိက္ခာပုဒ်။ (ဝိ၊၅၊၂၁။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၃၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

နိဿဂ္ဂိပါစိတ်အာပတ်် ဖြစ်ကြောင်း သမုဋ္ဌာန် ၆ ပါး

၁။ ရံခါ ကိုယ်ကြောင့် ဖြစ်ကုန်၏၊ နှုတ်ကြောင့် စိတ်ကြောင့် မဖြစ်ကုန်၊
၂။ ရံခါ နှုတ်ကြောင့် ဖြစ်ကုန်၏၊ ကိုယ်စိတ်ကြောင့် မဖြစ်ကုန်၊
၃။ ရံခါ ကိုယ်ကြောင့်လည်းကောင်း နှုတ်ကြောင့်လည်းကောင်း ဖြစ်ကုန်၏၊ စိတ်ကြောင့် မဖြစ်ကုန်၊
၄။ ရံခါ ကိုယ်ကြောင့်လည်းကောင်း စိတ်ကြောင့်လည်းကောင်း ဖြစ်ကုန်၏၊ ကိုယ်ကြောင့် မဖြစ်ကုန်၊
၅။ ရံခါ ကိုယ်ကြောင့်လည်းကောင်း နှုတ်ကြောင့် လည်းကောင်း စိတ်ကြောင့်လည်းကောင်း ဖြစ်ကုန်၏။ (ဝိ၊၅၊၃၆၃။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၄၆၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

နိဿယ ၂ မျိုး

၁။ တဏှာနိဿယ၊
၂။ ဒိဋ္ဌိနိဿယ။ (နေတ္တိ၊ဋ္ဌ၊၅၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

နိဿယည်း ငြိမ်းကြောင်း အင်္ဂါ ၅ ပါး (ဥပဇ္ဈာယ်ဆရာနှင့် စပ်၍ နိဿယည်း ငြိမ်းကြောင်း အင်္ဂါ ၅ ပါး)

၁။ ဥပဇ္ဈာယ်ဆရာသည် အရပ်တစ်ပါးသို့ ပြောင်းရွှေ့သွားခြင်း၊
၂။ ဥပဇ္ဈာယ် ဆရာသည် လူထွက်သွားခြင်း၊
၃။ ဥပဇ္ဈာယ်ဆရာသည် သေလွန်သွားခြင်း၊
၄။ ဥပဇ္ဈာယ် ဆရာသည် တိတ္ထိဘောင်သို့ ပြောင်းရွှေ့သွားခြင်း၊
၅။ ဥပဇ္ဈာယ်ဆရာ၏ နှင်ထုတ်ခြင်းကို ခံရခြင်း။ (ဝိ၊၃၊၈၉။) (ဝိ၊၅၊၂၃၀။) (ဝိ၊မြန်၊၃။၇၉။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၃၁၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

နိဿယည်း ငြိမ်းကြောင်း အင်္ဂါ ၆ ပါး

၁။ နိဿယည်းဆရာသည် အရပ်တစ်ပါးသို့ ပြောင်းရွှေ့ သွားခြင်း၊
၂။ နိဿယည်းဆရာသည် လူထွက်သွားခြင်း၊
၃။ နိဿယည်းဆရာသည် သေလွန် သွားခြင်း၊
၄။ နိဿယည်းဆရာသည် တိတ္ထိဘောင်သို့ ပြောင်းရွှေ့သွားခြင်း၊
၅။ နိဿယည်း ဆရာ၏ နှင်ထုတ်ခြင်းကို ခံရခြင်း၊
၆။ ဥပဇ္ဈာယ်ဆရာနှင့် တွေ့ဆုံခြင်း။ (ဝိ၊၃၊၈၉။)(ဝိ၊မြန်၊၃။၉၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

နိဿယည်း ပေးနိုင်သော ရဟန်း၏ အင်္ဂါ ၅ ပါး

ရဟန်းခံပေးနိုင်သော ရဟန်း၏ အင်္ဂါ ၅ ပါး၊ သာမဏေကို ပြုစုလုပ်ကျွေးစေနိုင်သော ရဟန်း၏ အင်္ဂါ ၅ ပါးတို့နှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

နိဿယည်း မပေးထိုက်ကြောင်း အင်္ဂါ ၅ ပါး

ဥပဇ္ဈာယ်ဆရာ မလုပ်ထိုက်ကြောင်း အင်္ဂါ ၅ ပါးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

နိဿယည်း မပေးနိုင်သော ရဟန်း၏ အင်္ဂါ ၅ ပါး

ရဟန်းခံမပေးနိုင်သော ရဟန်း၏ အင်္ဂါ ၅ ပါး၊ သာမဏေကို မပြုစုမလုပ်ကျွေးစေနိုင်သော ရဟန်း၏ အင်္ဂါ ၅ ပါးတို့နှင့်တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

နိဿယည်း မပေးနိုင်သော ရဟန်း၏ အင်္ဂါ ၆ ပါး

ရဟန်းခံ မပေးနိုင်သော ရဟန်း၏ အင်္ဂါ ၆ ပါး၊ သာမဏေကို မပြုစုမလုပ်ကျွေးစေနိုင်သော ရဟန်း၏အင်္ဂါ ၆ ပါးတို့နှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

နိဿယည်း မပေးအပ်သော ရဟန်း၏ အင်္ဂါ ၃ ပါး

ဥပဇ္ဈာယ်ဆရာ ပြုလုပ်၍ ရဟန်းခံ မပေး အပ်သော ရဟန်း၏ အင်္ဂါ ၃ ပါးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

နိဿယည်း မလွတ်သော ရဟန်း၏ အင်္ဂါ ၅ ပါး

၁။ ရဟန္တာပုဂ္ဂိုလ်တို့၏ ဥစ္စာဖြစ်သော သီလဂုဏ်နှင့် မပြည့်စုံခြင်း၊
၂။ ရဟန္တာပုဂ္ဂိုလ်တို့၏ ဥစ္စာဖြစ်သော သမာဓိဂုဏ်နှင့် မပြည့် စုံခြင်း၊
၃။ ရဟန္တာပုဂ္ဂိုလ်တို့၏ ဥစ္စာဖြစ်သော ပညာဂုဏ်နှင့် မပြည့်စုံခြင်း၊
၄။ ရဟန္တာပုဂ္ဂိုလ် တို့၏ ဥစ္စာဖြစ်သော လွတ်မြောက်မှု ဝိမုတ္တိဂုဏ်နှင့် မပြည့်စုံခြင်း၊
၅။ ရဟန္တာပုဂ္ဂိုလ် တို့၏ ဥစ္စာဖြစ်သော လွတ်မြောက်မှု ဉာဏ်အမြင် ဝိမုတ္တိဉာဏဒဿန ဂုဏ်နှင့် မပြည့်စုံခြင်း။ (ဝိ၊၃၊၁၁၁။) (ဝိ၊မြန်၊၃။၁၁၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

နိဿယည်း မလွတ်သော ရဟန်း၏ အင်္ဂါ ၆ ပါး

၁။ ရဟန္တာပုဂ္ဂိုလ်တို့၏ ဥစ္စာဖြစ်သော သီလဂုဏ်နှင့် မပြည့်စုံခြင်း၊
၂။ ရဟန္တာပုဂ္ဂိုလ်တို့၏ ဥစ္စာဖြစ်သော သမာဓိဂုဏ်နှင့် မပြည့်စုံခြင်း၊
၃။ ရဟန္တာ ပုဂ္ဂိုလ်တို့၏ ဥစ္စာဖြစ်သော ပညာဂုဏ်နှင့် မပြည့်စုံခြင်း၊
၄။ ရဟန္တာပုဂ္ဂိုလ်တို့၏ ဥစ္စာဖြစ်သော လွတ်မြောက်မှု ဝိမုတ္တိဂုဏ်နှင့် မပြည့်စုံခြင်း၊
၅။ ရဟန္တာပုဂ္ဂိုလ်တို့၏ ဥစ္စာဖြစ်သော လွတ် မြောက်မှု ဉာဏ်အမြင် ဝိမုတ္တိဉာဏဒဿနဂုဏ်နှင့် မပြည့်စုံခြင်း၊
၆။ ငါးဝါမပြည့်သေးခြင်း။ (ဝိ၊၃၊၁၁၃။) (ဝိ၊မြန်၊၃။၁၁၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

နိဿယည်း မလွတ်သော ရဟန်း၏ အင်္ဂါ ၆ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ သဒ္ဓါတရားမရှိခြင်း၊
၂။ ဒုစရိုက် တရားတို့၌ အရှက်မရှိခြင်း၊
၃။ ဒုစရိုက်တရားတို့၌ အကြောက်အလန့် မရှိခြင်း၊
၄။ ပျင်းရိခြင်း၊
၅။ သတိကင်းလွတ်ခြင်း၊
၆။ ငါးဝါ မပြည့် သေးခြင်း။ (ဝိ၊၃၊၁၁၄။) (ဝိ၊မြန်၊၃။၁၁၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

နိဿယည်း မလွတ်သော ရဟန်း၏ အင်္ဂါ ၆ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ ပါရာဇိက, သံဃာဒိသိသ်အာပတ် ဟူသော လွန်ကဲသော သီလပျက်စီးခြင်း၊
၂။ အောက်အာပတ် ငါးပုံဟူသော လွန်ကဲသော အကျင့် ပျက်စီးခြင်း၊
၃။ သဿတဒိဋ္ဌိ, ဥစ္ဆေဒဒိဋ္ဌိဟူသော လွန်ကဲသော အယူပျက်စီးခြင်း၊
၄။ အကြား အမြင် နည်းပါးခြင်း (ကြားနာအပ်ပြီးသော သုတ် အဘိဓမ္မာတရား မရှိခြင်း)၊
၅။ ပညာ မရှိခြင်း (အာပတ်စသည်ကို သိစွမ်းနိုင်သော ပညာ မရှိခြင်း)၊
၆။ ငါးဝါ မပြည့်ခြင်း။ (ဝိ၊၃၊၁၁၄။) (ဝိ၊မြန်၊၃။၁၁၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

နိဿယည်း မလွတ်သော ရဟန်း၏ အင်္ဂါ ၆ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ အာပတ်သင့်သည်ကို မသိခြင်း၊
၂။ အာပတ်မသင့်သည်ကို မသိခြင်း၊
၃။ အောက်အာပတ် ငါးပုံဟူသော ပေါ့သော အာပတ်ကို မသိခြင်း၊
၄။ ပါရာဇိက သံဃာဒိသိသ်ဟူသော လေးသော အာပတ်ကို မသိခြင်း၊
၅။ ဘိက္ခု, ဘိက္ခုနီပါတိမောက်နှစ်ပါးကို အကျယ်မရ၍ ကောင်းစွာ မဝေဖန်နိုင်ဘဲ မာတိကာဟု ဆိုအပ်သော သုတ်အားဖြင့်လည်းကောင်း၊ သဒ္ဒါပုဒ်ဗျည်းအားဖြင့်လည်းကောင်း ကောင်းစွာ မဆုံးဖြတ် နိုင်ခြင်း၊
၆။ ငါးဝါ မပြည့်သေးခြင်း။ (ဝိ၊၃၊၁၁၄။) (ဝိ၊မြန်၊၃။၁၁၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

နိဿယည်းဆရာ ပြုလုပ်၍ မနေသင့်သူ ၂ မျိုး

၁။ အလဇ္ဇီပုဂ္ဂိုလ်၊
၂။ ဝိနည်း၌ မလိမ္မာသူ။ (ဝိ၊၅၊၂၁၄။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၂၉၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

နိဿယည်းဆရာ ဖြစ်ကြောင်း တရား ၅ ပါး

၁။ သီလနှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၂။ သမာဓိနှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၃။ ပညာနှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၄။ ဝိမုတ္တိနှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၅။ ဝိမုတ္တိဉာဏဒဿနနှင့် ပြည့်စုံခြင်း။ (အံ၊၂၊၂၃၈။) (အံ၊မြန်၊၂။၃၀၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

နိဿယည်းဆရာ မရှိဘဲ အသက်ထက်ဆုံး နေခွင့်မရှိသော ရဟန်း၏ အင်္ဂါ ၅ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ ပဝါရဏာကို မသိခြင်း၊
၂။ ပဝါရဏာကံကို မသိခြင်း၊
၃။ ပါတိမောက်ကို မသိခြင်း၊
၄။ ပါတိမောက်ပြခြင်းကို မသိခြင်း၊
၅။ ငါးဝါ မပြည့်သေးခြင်း၊ မှတ်ချက်။ ။ အမှီ (ဆရာ) မရှိဘဲ နေကောင်းသော ရဟန်း၏ အင်္ဂါ (၅) ပါးကို အထက်က နေခွင့်မရှိသော ရဟန်း၏ အင်္ဂါ (၅) ပါးနှင့် အပြန်ယူအပ်၏။ (ဝိ၊၅၊၃၁၃။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၄၁၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

နိဿယည်းဆရာ မရှိဘဲ အသက်ထက်ဆုံး နေခွင့်မရှိသော ရဟန်း၏ အင်္ဂါ ၅ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ အာပတ် ဟုတ်သည် မဟုတ်သည်ကို မသိခြင်း၊
၂။ ပေါ့သော အာပတ် လေးသော အာပတ်ကို မသိခြင်း၊
၃။ အကြွင်းရှိ၊ မရှိသော အာပတ်ကို မသိခြင်း၊
၄။ ရုန့်ရင်း မရုန့်ရင်းသော အာပတ်ကို မသိခြင်း၊
၅။ ငါးဝါ မပြည့်ခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၃၁၄။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၄၁၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

နိဿယည်းဆရာ မရှိဘဲ အသက်ထက်ဆုံး နေခွင့်ရှိသော ရဟန်း၏ အင်္ဂါ ၅ ပါး

၁။ ဥပုသ်ကို သိခြင်း၊
၂။ ဥပုသ်ကံကို သိခြင်း၊
၃။ ပါတိမောက်ကို သိခြင်း၊
၄။ ပါတိမောက် ပြခြင်းကို သိခြင်း၊
၅။ ငါးဝါ, ငါးဝါအထက် ကျော်လွန်ခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၃၁၃။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၄၁၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

နိဿယည်းဆရာ မရှိဘဲ အသက်ထက်ဆုံး နေခွင့်ရှိသော ရဟန်း၏ အင်္ဂါ ၅ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ ပဝါရဏာကို သိခြင်း၊
၂။ ပဝါရဏာကံကို သိခြင်း၊
၃။ ပါတိမောက်ကို သိခြင်း၊
၄။ ပါတိမောက် ပြမှုကို သိခြင်း၊
၅။ ငါးဝါ, ငါးဝါအထက် ကျော်လွန်ခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၃၁၃။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၄၁၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

နိဿယည်းဆရာ၏ အင်္ဂါ ၁၀ ပါး

၁။ သီလရှိခြင်း၊
၂။ အကြားအမြင်များခြင်း၊
၃။ ဥဘတောဝိဘင်းကို နှုတ်တက်ရရှိခြင်း၊
၄။ မကျန်းမမာသူကို လုပ်ကျွေးပြုစုနိုင်ခြင်း၊
၅။ မပျော်မွေ့မှုကို ငြိမ်းစေ နိုင်ခြင်း၊
၆။ ကုက္ကုစ္စသံသယကို ပယ်ဖျောက်နိုင်ခြင်း၊
၇။ မိစ္ဆာအယူကို ပယ်ဖျောက်နိုင်ခြင်း၊
၈။ အဓိသီလ၌ တည်စေနိုင်ခြင်း၊
၉။ အဓိစိတ္တ၌ တည်စေနိုင်ခြင်း၊
၁၀။ အဓိပညာ၌ တည်စေ နိုင်ခြင်း။ (အံ၊၃၊၃၁၃။) (အံ၊မြန်၊၃။၃၁၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

နိဿယည်းဆရာမရှိဘဲ အသက်ထက်ဆုံး နေခွင့်မရှိသော ရဟန်း၏ အင်္ဂါ ၅ ပါး

၁။ ဥပုသ်ကို မသိခြင်း၊
၂။ ဥပုသ်ကံကို မသိခြင်း၊
၃။ ပါတိမောက်ကို မသိခြင်း၊
၄။ ပါတိမောက် ပြခြင်းကို မသိခြင်း၊
၅။ ငါးဝါ မပြည့်သေးခြင်း၊ မှတ်ချက်။ ။ အမှီဆရာ မရှိဘဲ အသက်ထက်ဆုံး နေခွင့်ရှိသော ရဟန်း၏ အင်္ဂါ ၅ ပါးကို အထက်က နေခွင့်မရှိသော ရဟန်း၏အင်္ဂါ (၅) ပါးနှင့် အပြန်ယူအပ်၏။ (ဝိ၊၅၊၃၁၃။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၄၁၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

နိဿယည်းပေးနိုင်သော ရဟန်း၏ အင်္ဂါ ၅ ပါး

ဥပဇ္ဈာယ်အဖြစ် နေ၍ ရဟန်းခံပေးနိုင်သော ရဟန်း၏ အင်္ဂါ ၅ ပါးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

နိဿယည်းပေးနိုင်သော ရဟန်း၏ အင်္ဂါ ၅ ပါး

ရဟန်း၏ အင်္ဂါ ၅ ပါး၊ သာမဏေကို ပြုစု လုပ်ကျွေးစေနိုင်သော ရဟန်း၏ အင်္ဂါ ၅ ပါးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

နိဿယည်းပေးနိုင်သော ရဟန်း၏ အင်္ဂါ ၆ ပါး

ရဟန်းခံပေးနိုင်သော ရဟန်း၏ အင်္ဂါ ၆ ပါး၊ သာမဏေကို ပြုစုလုပ်ကျွေးစေနိုင်သော ရဟန်း၏ အင်္ဂါ ၆ ပါးတို့နှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

နိဿယည်းပေးအပ်သူ ၂ မျိုး

၁။ ဝိနည်း၌ မလိမ္မာသူ၊
၂။ တောင်းပန်သော လဇ္ဇီပုဂ္ဂိုလ်။ (ဝိ၊၅၊၂၁၄။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၂၉၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

နိဿယည်းမပေးအပ်သူ ၂ မျိုး

၁။ အလဇ္ဇီပုဂ္ဂိုလ်၊
၂။ လဇ္ဇီပုဂ္ဂိုလ်ဖြစ်သော်လည်း မတောင်းပန်သော သူ။ (ဝိ၊၅၊၂၁၄။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၂၉၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

နိဿယည်းမယူဘဲ နေနိုင်သော ရဟန်း, ရဟန်းမတို့၏ အင်္ဂါ ၅ ပါး

၁။ ဥပုသ်ကို သိခြင်း၊
၂။ ဥပုသ်ကံကို သိခြင်း၊
၃။ ပါတိမောက်ကို သိခြင်း၊
၄။ ပါတိမောက်ပြခြင်းကို သိခြင်း၊
၅။ ငါးဝါ, ငါးဝါထက် ကျော်လွန်ခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၂၃၄။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၃၂၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

နိဿယည်းမယူဘဲ မနေနိုင်သော ရဟန်း, ရဟန်းမတို့၏ အင်္ဂါ ၅ ပါး

၁။ ဥပုသ်ကို မသိခြင်း၊
၂။ ဥပုသ်ကံကို မသိခြင်း၊
၃။ ပါတိမောက်ကို မသိခြင်း၊
၄။ ပါတိမောက်ပြခြင်းကို မသိခြင်း၊
၅။ ငါးဝါ မပြည့်ခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၂၃၄။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၃၂၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

နိဿယည်းမယူဘဲ မနေနိုင်သော ရဟန်း, ရဟန်းမတို့၏ အင်္ဂါ ၅ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ ပဝါရဏာကို မသိခြင်း၊
၂။ ပဝါရဏကံကို မသိခြင်း၊
၃။ ပါတိမောက်ကို မသိခြင်း၊
၄။ ပါတိမောက်ပြခြင်းကို မသိခြင်း၊
၅။ ငါးဝါ မပြည့်ခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၂၃၄။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၃၂၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

နိဿယည်းမယူဘဲ မနေနိုင်သော ရဟန်း, ရဟန်းမတို့၏ အင်္ဂါ ၅ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ အာပတ် ဟုတ် မဟုတ်ကို မသိခြင်း၊
၂။ ပေါ့သော အာပတ်, လေးသော အာပတ်ကို မသိခြင်း၊
၃။ အကြွင်း ရှိသော အာပတ်, အကြွင်းမရှိသော အာပတ်ကို မသိခြင်း၊
၄။ ရုန့်ရင်းသော အာပတ်, မရုန့်ရင်းသော အာပတ်ကို မသိခြင်း၊
၅။ ငါးဝါ မပြည့်သေးခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၂၃၄။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၃၂၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

နိဿယည်းမလွတ်သော ရဟန်း၏ အင်္ဂါ ၅ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ သဒ္ဓါတရား မရှိခြင်း၊
၂။ အကုသိုလ် ဒုစရိုက်တရားတို့၌ အရှက်မရှိခြင်း၊
၃။ အကုသိုလ်ဒုစရိုက်တရားတို့၌ အကြောက်အလန့် မရှိခြင်း၊
၄။ ပျင်းရိခြင်း၊
၅။ သတိလွတ်ကင်းခြင်း။ (ဝိ၊၃၊၁၁၂။) (ဝိ၊မြန်၊၃။၁၁၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

နိဿယည်းမလွတ်သော ရဟန်း၏ အင်္ဂါ ၅ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ ပါရာဇိက, သံဃာဒိသိသ်အာပတ် ဟူသော လွန်ကဲသော သီလပျက်စီးခြင်း၊
၂။ အောက်အာပတ်ငါးပုံဟူသော လွန်ကဲသော အကျင့် ပျက်စီးခြင်း၊
၃။ သဿတဒိဋ္ဌိ-ဥစ္ဆေဒဒိဋ္ဌိဟု ဆိုအပ်သော လွန်ကဲသော အယူပျက်စီးခြင်း၊
၄။ အကြားအမြင်နည်းခြင်း (ကြားနာအပ်ပြီးသော သုတ် အဘိဓမ္မာတရား မရှိခြင်း)၊
၅။ ပညာ မရှိခြင်း (အာပတ်စသည်ကို သိစွမ်းနိုင်သော ပညာမရှိခြင်း)။ (ဝိ၊၃၊၁၁၂။) (ဝိ၊မြန်၊၃။၁၁၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

နိဿယည်းမလွတ်သော ရဟန်း၏ အင်္ဂါ ၅ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ အာပတ်သင့်သည်ကို မသိခြင်း၊
၂။ အာပတ်မသင့်သည်ကို မသိခြင်း၊
၃။ အောက်အာပတ်ငါးပုံဟူသော ပေါ့သော အာပတ်ကို မသိခြင်း၊
၄။ ပါရာဇိက, သံဃာဒိသိသ်ဟူသော လေးသော အာပတ်ကို မသိခြင်း၊
၅။ ဘိက္ခု, ဘိက္ခုနီဟူသော ပါတိမောက်နှစ်ပါးတို့ကို အကျယ်မရမူ၍ ကောင်းစွာ မဝေဖန်နိုင်ဘဲ မာတိကာဟု ဆိုအပ်သော သုတ်အားဖြင့်လည်းကောင်း၊ သဒ္ဒါ ပုဒ်ဗျည်းအားဖြင့်လည်းကောင်း မဆုံးဖြတ်နိုင်ခြင်း။ (ဝိ၊၃၊၁၁၂။) (ဝိ၊မြန်၊၃။၁၁၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

နိဿယည်းမလွတ်သော ရဟန်း၏ အင်္ဂါ ၅ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ အာပတ်သင့်သည်ကို မသိခြင်း၊
၂။ အာပတ်မသင့်သည်ကို မသိခြင်း၊
၃။ ပေါ့သော အာပတ်ကို မသိခြင်း၊
၄။ လေးသော အာပတ်ကို မသိခြင်း၊
၅။ ငါးဝါ မပြည့်သေးခြင်း။ (ဝိ၊၃၊၁၁၃။) (ဝိ၊မြန်၊၃။၁၁၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

နိဿယည်းလွတ်သော ပုဂ္ဂိုလ်၏ အင်္ဂါ ၇ ပါး

၁။ ငါးဝါပြည့်ရခြင်း၊
၂။ ပါတိမောက် နှစ်မျိုးတို့ကို နှုတ်တက်အာဂုံရခြင်း၊
၃။ သုတ္တန်မှ လေးဘာဏဝါရခန့် သင်ယူထားခြင်း၊
၄။ အန္ဓက ဝိန္ဒသုတ်, မဟာရာဟုလောဝါဒသုတ်, အမ္ဗဋ္ဌသုတ်နှင့် အလားတူသော သုတ်တစ်ခုခုကို သင်ယူရခြင်း၊
၅။ သာရေးနာရေးတို့၌ ဟောပြောရန် အနုမောဒနာတရား သုံးပုဒ်တို့ကို သင်ယူထားရခြင်း၊
၆။ ကံကြီး ကံငယ် အဆုံးအဖြတ်ကို သင်ယူထားရခြင်း၊
၇။ အရဟတ္တမဂ် အရဟတ္တဖိုလ်ကို ရစေနိုင်သော သမထဝိပဿနာ ဘာဝနာကမ္မဋ္ဌာန်းတစ်ခုခုကို သင်ယူပွားများ အားထုတ်ထားရခြင်း။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၅၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

နိဿယည်းလွတ်သော ရဟန်း၏ အင်္ဂါ ၅ ပါး

၁။ ရဟန္တာပုဂ္ဂိုလ်တို့၏ ဥစ္စာဖြစ်သော သီလ ဂုဏ်နှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၂။ ရဟန္တာပုဂ္ဂိုလ်တို့၏ ဥစ္စာဖြစ်သော သမာဓိဂုဏ်နှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၃။ ရဟန္တာပုဂ္ဂိုလ်တို့၏ ဥစ္စာဖြစ်သော ပညာဂုဏ်နှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၄။ ရဟန္တာပုဂ္ဂိုလ်တို့၏ ဥစ္စာဖြစ်သော လွတ်မြောက်မှု ဝိမုတ္တိဂုဏ်နှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၅။ ရဟန္တာပုဂ္ဂိုလ်တို့၏ ဥစ္စာ ဖြစ်သော လွတ်မြောက်မှု ဉာဏ်အမြင် ဝိမုတ္တိဉာဏဒဿနဂုဏ်နှင့် ပြည့်စုံခြင်း။ (ဝိ၊၃၊၁၁၂။) (ဝိ၊မြန်၊၃။၁၁၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

နိဿယည်းလွတ်သော ရဟန်း၏ အင်္ဂါ ၅ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ သဒ္ဓါတရားရှိခြင်း၊
၂။ အကုသိုလ် ဒုစရိုက်တရားတို့၌ ရှက်ခြင်း၊
၃။ အကုသိုလ်ဒုစရိုက်တရားတို့၌ ကြောက်လန့်ခြင်း၊
၄။ လုံ့လ ဝီရိယရှိခြင်း၊
၅။ သတိတည်မြဲခြင်း သတိရှိခြင်း။ (ဝိ၊၃၊၁၁၂။) (ဝိ၊မြန်၊၃။၁၁၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

နိဿယည်းလွတ်သော ရဟန်း၏ အင်္ဂါ ၅ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ ပါရာဇိက သံဃာဒိသိသ်အာပတ်ဟု ဆိုအပ်သော လွန်ကဲသော သီလ မပျက်စီးခြင်း၊
၂။ အောက်အာပတ် ငါးပုံဟူသော လွန်ကဲသော အကျင့် မပျက်စီးခြင်း၊
၃။ သဿတဒိဋ္ဌိ- ဥစ္ဆေဒဒိဋ္ဌိဟု ဆိုအပ်သော လွန်ကဲသော အယူ မပျက်စီးခြင်း၊
၄။ အကြားအမြင် များခြင်း (ကြားနာအပ်ပြီးသော သုတ် အဘိဓမ္မာတရား ရှိခြင်း)၊
၅။ ပညာရှိခြင်း (အာပတ်စသည်ကို သိစွမ်းနိုင်သော ပညာရှိခြင်း)။ (ဝိ၊၃၊၁၁၂။) (ဝိ၊မြန်၊၃။၁၁၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

နိဿယည်းလွတ်သော ရဟန်း၏ အင်္ဂါ ၅ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ အာပတ်သင့်သည်ကို သိခြင်း၊
၂။ အာပတ်မသင့်သည်ကို သိခြင်း၊
၃။ အောက်အာပတ်ငါးပုံဟူသော ပေါ့သော အာပတ်ကို သိခြင်း၊
၄။ ပါရာဇိက သံဃာဒိသိသ်ဟူသော လေးသော အာပတ်ကို သိခြင်း၊
၅။ ဘိက္ခု, ဘိက္ခုနီဟူသော ပါတိမောက်နှစ်ပါးကို အကျယ်ရ၍ ကောင်းစွာ ဝေဖန်နိုင်ပြီး မာတိကာဟု ဆိုအပ်သော သုတ်အားဖြင့်လည်းကောင်း သဒ္ဒါ ပုဒ် ဗျည်းအားဖြင့် လည်းကောင်း ကောင်းစွာ ဆုံးဖြတ်နိုင်ခြင်း။ (ဝိ၊၃၊၁၁၃။) (ဝိ၊မြန်၊၃။၁၁၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

နိဿယည်းလွတ်သော ရဟန်း၏ အင်္ဂါ ၅ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ အာပတ်သင့်သည်ကို သိခြင်း၊
၂။ အာပတ်မသင့်သည်ကို သိခြင်း၊
၃။ ပေါ့သောအာပတ်ကို သိခြင်း၊
၄။ လေးသောအာပတ်ကို သိခြင်း၊
၅။ ငါးဝါ, ငါးဝါထက် ကျော်လွန်ခြင်း။ (ဝိ၊၃၊၁၁၃။) (ဝိ၊မြန်၊၃။၁၁၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

နိဿယည်းလွတ်သော ရဟန်း၏ အင်္ဂါ ၆ ပါး

၁။ သဒ္ဓါတရားရှိခြင်း၊
၂။ အကုသိုလ် ဒုစရိုက် တရားတို့၌ ရှက်ခြင်း၊
၃။ အကုသိုလ်ဒုစရိုက်တရားတို့၌ ကြောက်လန့်ခြင်း၊
၄။ လုံ့လဝီရိယ ရှိခြင်း၊
၅။ သတိတည်မြဲခြင်း၊
၆။ ငါးဝါ, ငါးဝါထက် ကျော်လွန်ခြင်း။ (ဝိ၊၃၊၁၁၄။) (ဝိ၊မြန်၊၃။၁၁၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

နိဿယည်းလွတ်သော ရဟန်း၏ အင်္ဂါ ၆ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ ပါရာဇိက, သံဃာဒိသိသ်အာပတ် ဟူသော လွန်ကဲသော သီလ မပျက်စီးခြင်း၊
၂။ အောက်အာပတ် ငါးပုံဟူသော လွန်ကဲသော အကျင့် မပျက်စီးခြင်း၊
၃။ သဿတဒိဋ္ဌိ- ဥပစ္ဆဒဒိဋ္ဌိဟူသော လွန်ကဲသော အယူ မပျက်စီးခြင်း၊
၄။ အကြားအမြင်များခြင်း (ကြားနာအပ်ပြီးသော သုတ် အဘိဓမ္မာတရား ရှိခြင်း)၊
၅။ ပညာ ရှိခြင်း (အာပတ်စသည်ကို သိစွမ်းနိုင်သော ပညာရှိခြင်း)၊
၆။ ငါးဝါ, ငါးဝါထက် ကျော်လွန်ခြင်း။ (ဝိ၊၃၊၁၁၄။) (ဝိ၊မြန်၊၃။၁၁၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

နိဿယည်းလွတ်သော ရဟန်း၏ အင်္ဂါ ၆ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ အာပတ် သင့်သည်ကို သိခြင်း၊
၂။ အာပတ်မသင့်သည်ကို သိခြင်း၊
၃။ ပေါ့သော အာပတ်ကို သိခြင်း၊
၄။ လေးသော အာပတ်ကို သိခြင်း၊
၅။ ဘိက္ခု-ဘိက္ခုနီပါတိမောက်နှစ်ပါးကို အကျယ်ရ၍ ကောင်းစွာ ဝေဖန်နိုင်ပြီး မာတိကာဟု ဆိုအပ်သော သုတ်အားဖြင့်လည်းကောင်း သဒ္ဒါ ပုဒ် ဗျည်းအားဖြင့်လည်းကောင်း ကောင်းစွာ ဆုံးဖြတ်နိုင်ခြင်း၊
၆။ ငါးဝါ, ငါးဝါထက် ကျော်လွန်ခြင်း။ (ဝိ၊၃၊၁၁၄။) (ဝိ၊မြန်၊၃။၁၁၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

နိဿယည်းလွတ်သော ရဟန်း၏ အင်္ဂါ ၆ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ ရဟန္တာပုဂ္ဂိုလ်တို့၏ ဥစ္စာ ဖြစ်သော သီလဂုဏ်နှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၂။ ရဟန္တာပုဂ္ဂိုလ်တို့၏ ဥစ္စာဖြစ်သော သမာဓိဂုဏ်နှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၃။ ရဟန္တာပုဂ္ဂိုလ်တို့၏ ဥစ္စာဖြစ်သော ပညာဂုဏ်နှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၄။ ရဟန္တာပုဂ္ဂိုလ်တို့၏ ဥစ္စာဖြစ်သော လွတ်မြောက်မှု ဝိမုတ္တိဂုဏ်နှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၅။ ရဟန္တာပုဂ္ဂိုလ်တို့၏ ဥစ္စာဖြစ်သော လွတ်မြောက်မှုဉာဏ်အမြင် ဝိမုတ္တိဉာဏဒဿနဂုဏ်နှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၆။ ငါးဝါ, ငါးဝါထက် ကျော်လွန်ခြင်း။ (ဝိ၊၃၊၁၁၃။) (ဝိ၊မြန်၊၃။၁၁၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

နိဿရဏ ၃ မျိုး

ကာမရာဂ၏ ထွက်မြောက်ရာ ၃ မျိုးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

နိဿရဏဓာတ် ၃ မျိုး

၁။ ကာမဂုဏ်တို့မှ ထွက်မြောက်ရာဖြစ်သော နေက္ခမ္မဓာတ်၊
၂။ ရုပ်တရားတို့မှ ထွက်မြောက်ရာဖြစ်သော အာရုပ္ပဓာတ်၊
၃။ ပဋိစ္စသမုပ္ပါဒ်တရားတို့မှ ထွက်မြောက်ရာ ဖြစ်သော နိရောဓဓာတ်။ (ခုဒ္ဒက၊၂၃၇။) (ခုဒ္ဒက၊မြန်။၂၂၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

နိဿရဏဓာတ် ၅ မျိုး

၁။ ကာမဂုဏ်မှ ထွက်မြောက်ကြောင်း ‘‘အသုဘဈာန်’’ကို နှလုံး သွင်းခြင်း၊
၂။ ဗျာပါဒ၏ ဆန့်ကျင်ဘက် မေတ္တာကို နှလုံးသွင်းခြင်း၊
၃။ ဝိဟိံသ၏ ဆန့်ကျင်ဘက် ‘‘အဝိဟိံသကဂုဏဈာန်’’ကို နှလုံးသွင်းခြင်း၊
၄။ အရူပဈာန်ကို နှလုံးသွင်းခြင်း၊
၅။ သက္ကာယ ချုပ်ငြိမ်းမှု အရဟတ္တဖိုလ်ကို နှလုံးသွင်းခြင်း။ (အံ၊၂၊၂၁၄။) (အံ၊မြန်၊၂။၂၆၈-၂၆၉-၂၇၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

နိဿာရဏီယ ဓာတ် ၆ မျိုး

ဆန့်ကျင်ဖက်မှ ထွက်မြောက်တတ်သော ဓာတ် ၆ မျိုးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

နိဿိတသီလ ၂ မျိုး

၁။ တဏှာ နိဿိတသီလ- ဤသီလဖြင့် ထင်ရှားသော နတ်သည် လည်းကောင်း, မထင်ရှားသော နတ်သည် လည်းကောင်း ဖြစ်လိမ့်မည်ဟု ဘဝသမ္ပတ္တိကို တောင့်တ၍ ဖြစ်စေအပ်သော သီလ၊
၂။ ဒိဋ္ဌိ နိဿိတသီလ- ဤသီလဖြင့် သံသရာဆင်းရဲမှ စင်ကြယ်သည် လွတ်မြောက်သည်ဟု အယူစင်ကြယ်ရေးဖြင့် ဖြစ်စေအပ်သော သီလ။ (ဝိသုဒ္ဓိ၊၁၊၁၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

နိုးကြား၍ ဝိပဿနာပွားသော ပုဂ္ဂိုလ်တို့ ရရှိအပ်သော အကျိုး ၂ မျိုး

၁။ မျက်မှောက်ဘဝ၌ပင် ရဟန္တာ ဖြစ်နိုင်ခြင်း၊ ၂။(ရဟန္တာမဖြစ်ခဲ့လျှင်) အနာဂါမ်ပုဂ္ဂိုလ် ဖြစ်နိုင်ခြင်း။ (ခုဒ္ဒက၊၂၂၂-၂၂၃။) (ခုဒ္ဒက၊မြန်။၂၀၆-၂၀၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

နိုးကြားကြောင်း တရား ၅ ပါး

၁။ သဒ္ဓိန္ဒြေ- ယုံကြည်မှုဟူသော ဣန္ဒြေ၊
၂။ ဝီရိယိန္ဒြေ- အားထုတ်မှု ဟူသော ဣန္ဒြေ၊
၃။ သတိန္ဒြေ- သတိရမှုဟူသော ဣန္ဒြေ၊
၄။ သမာဓိန္ဒြေ- တည်ငြိမ်မှု ဟူသော ဣန္ဒြေ၊
၅။ ပညိန္ဒြေ- အထူးထူးအပြားပြား ဝေဖန်ပိုင်းခြား စဉ်းစားသိမြင်တတ်သော သဘောတရား ပညာဟူသော ဣန္ဒြေ။ (သံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

နီဝရဏ ၁၀ ပါး

၁။ မိမိခန္ဓာကို စွဲ၍ ဖြစ်သော ကာမ၌ လိုချင်မှု- ကာမစ္ဆန္ဒ၊
၂။ ပြင်ပခန္ဓာကို စွဲ၍ဖြစ်သော ကာမလိုချင်မှု- ကာမစ္ဆန္ဒ၊
၃။ မိမိခန္ဓာကို စွဲ၍ဖြစ်သော ပျက်စီးစေလိုမှု- ဗျာပါဒ၊
၄။ ပြင်ပခန္ဓာကို စွဲ၍ဖြစ်သော ပျက်စီးစေလိုမှု- ဗျာပါဒ၊
၅။ စိတ်၏ ထိုင်းမှိုင်းမှု- ထိန၊
၆။ စေတသိက်၏ ထိုင်းမှိုင်းမှု- မိဒ္ဓ၊
၇။ စိတ်ပျံ့လွင့်မှု- ဥဒ္ဓစ္စ၊
၈။ နောင်တ တစ်ဖန် ပူပန်မှု- ကုက္ကုစ္စ၊
၉။ မိမိခန္ဓာတရားတို့၌ မဝေခွဲနိုင်မှု- ဝိစိကိစ္ဆာ၊
၁၀။ ပြင်ပခန္ဓာတရားတို့၌ မဆုံးဖြတ်နိုင်မှု- ဝိစိကိစ္ဆာ။ (သံ၊၃၊၉၇။) (သံ၊မြန်၊၃။၁၀၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

နီဝရဏ ၆ ပါး

၁။ ကာမစ္ဆန္ဒနီဝရဏ- ကုသိုလ်တရားတို့ကို တားမြစ် ပိတ်ပင်တတ်သော ကာမ၌ လိုချင်မှု ကာမစ္ဆန္ဒနီဝရဏတရား၊
၂။ ဗျာပါဒနီဝရဏ- ကုသိုလ်တရားတို့ကို ပိတ်ပင်တတ်သော ဗျာပါဒနီဝရဏတရား၊
၃။ ထိနမိဒ္ဓနီဝရဏ- ဈာန်, မဂ်, ဖိုလ် တရားကို ဖြစ်ခွင့်မပေးပဲ ပိတ်ဆီးနှောင့်ရှက် ကန့်ကွက်တားမြစ်တတ်သော စိတ်စေတသိက် ထိုင်းမှိုင်းမှု- ထိနမိဒ္ဓ နီဝရဏတရား၊
၄။ ဥဒ္ဓစ္စကုက္ကုစ္စနီဝရဏ- ကုသိုလ်တရားတို့ကို တားမြစ်ပိတ်ပင်တတ်သော စိတ်ပျံ့လွင့်မှု- ဥဒ္ဓစ္စ, နောင်တတစ်ဖန် ပူပန်မှု- ကုက္ကုစ္စ၊
၅။ ဝိစိကိစ္ဆာနီဝရဏ- ကုသိုလ် တရားတို့ကို တားမြစ်ပိတ်ပင်တတ်သော ပြင်ပခန္ဓာတရားတို့၌ မဆုံးဖြတ်နိုင်မှု ဝိစိကိစ္ဆာ နီဝရဏတရား၊
၆။ အဝိဇ္ဇာနီဝရဏ- အဝိဇ္ဇာဟူသော တားဆီးပိတ်ပင်တတ်သော အဝိဇ္ဇာ နီဝရဏတရား။ (အဘိ၊ဓ၊၂၃၂။) (အဘိ၊ဓ၊၂၈၃။) (အဘိ၊ဓ၊မြန်။၄၂၇။) (အဘိ၊ဓ၊မြန်။၄၂၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

နီဝရဏကင်းသော အရိယာတပည့်အား မဖြစ်သော တရား ၅ မျိုး

၁။ ကာမဂုဏ်ကို မှီ၍ ဖြစ်သော ဆင်းရဲမှု နှလုံးမသာယာမှု မဖြစ်ခြင်း၊
၂။ ကာမဂုဏ်ကို မှီ၍ ဖြစ်သော ချမ်းသာမှု ဝမ်းမြောက်မှု မဖြစ်ခြင်း၊
၃။ အကုသိုလ်ကို မှီ၍ ဖြစ်သော ဆင်းရဲမှု နှလုံးမသာယာမှု မဖြစ်ခြင်း၊
၄။ အကုသိုလ်ကို မှီ၍ ဖြစ်သော ချမ်းသာမှု ဝမ်းမြောက်မှု မဖြစ်ခြင်း၊
၅။ ကုသိုလ်ကို မှီ၍ ဖြစ်သော ဆင်းရဲမှု နှလုံးမသာယာမှု မဖြစ်ခြင်း။ (အံ၊၂၊၁၈၂။) (အံ၊မြန်၊၂။၂၃၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

နီဝရဏတရား ၅ ပါး

ပယ်အပ်သော တရား ၅ ပါး၊ ပဟာတဗ္ဗတရား ၅ ပါးတို့နှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

နီဝရဏတရား ၅ ပါး

၁။ ကာမဂုဏ်၌ လိုလားမှု- ကာမစ္ဆန္ဒ၊
၂။ ပျက်စီးစေလိုမှု- ဗျာပါဒ၊
၃။ လေးလံထိုင်းမှိုင်းမှု-ထိနမိဒ္ဓ၊
၄။ ပျံ့လွင့်မှု- ဥဒ္ဓစ္စ၊ နောင်တပူပန်မှု- ကုက္ကုစ္စ၊
၅။ မဝေခွဲ နိုင်မှု- ဝိစိကိစ္ဆာ။ (ဒီ၊၃၊၁၉၅။) (မ၊၂၊၄၁၉။) (သံ၊၃၊၅၆။) (သံ၊၃၊၈၅။) (အံ၊၂၊၅၆။) (အံ၊၃၊၂၅၀။) (အဘိ၊ဝိ၊၃၉၂။) (ပေဋကော၊၂၅၉။) (ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၁၀။) (ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၃။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၁၈။) (မ၊မြန်၊၂။ ၄၂၅။) (သံ၊မြန်၊၃။၆၀။) (သံ၊မြန်၊၃။၉၀။) (အံ၊မြန်၊၂။၆၉။) (အံ၊မြန်၊၃။၂၄၉။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၂။၄၉၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

နီဝရဏပယ်ခြင်းကို သိကြောင်း ၂ မျိုး

၁။ ကိလေသာ အစဉ်အားဖြင့်လည်းကောင်း၊
၂။ မဂ်အစဉ် အားဖြင့်လည်းကောင်း (နီဝရဏပယ်ခြင်းကို သိအပ်၏) ။ (သုတ္တနိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

နေ၏ အင်္ဂါ ၇ ပါး

၁။ နေသည် အလုံးစုံသော ရေကို ခန်းခြောက်စေခြင်း (ထို့အတူ ယောဂီ ပုဂ္ဂိုလ်သည် အလုံးစုံသော ကိလေသာတို့ကို အကြွင်းမဲ့ ခန်းခြောက်စေခြင်း)၊
၂။ နေသည် အမိုက်မှောင်ကို ပယ်ဖျောက်ခြင်း (ထို့အတူ ယောဂီပုဂ္ဂိုလ်သည် အလုံးစုံသော ရာဂဒေါသ စသော ကိလေသာအမိုက်မှောင် ဒုစရိုက်အမိုက်မှောင်ကို မှုတ်လွှင့်ပယ်ဖျောက်ခြင်း)၊
၃။ နေသည် အမြဲမပြတ် လှည့်လည်ခြင်း (ထို့အတူ ယောဂီပုဂ္ဂိုလ်သည် အမြဲမပြတ် သင့်လျော်သောအားဖြင့် နှလုံးသွင်းမှု ယောနိသောမနသိကာရကို ပြုရခြင်း)၊
၄။ နေသည် ရောင်ခြည်ပန်းကုံးရှိခြင်း (ထို့အတူ ယောဂီပုဂ္ဂိုလ်သည် (ကမ္မဋ္ဌာန်း) အာရုံပန်းကုံး ရှိခြင်း)၊
၅။ နေသည် လူအပေါင်းကို ကောင်းစွာ နွေးထွေးစေလျက် လှည့်လည်ခြင်း (ထို့အတူ ယောဂီပုဂ္ဂိုလ်သည် အကျင့်သီလ ဝတ်ကြီးဝတ်ငယ် စသည်တို့ဖြင့်လည်းကောင်း ဈာန် ဝိမောက္ခ သမာဓိ သမာပတ္တိ ဣန္ဒြေ ဗိုလ် ဗောဇ္ဈင် စသည်တို့ုဖြင့်လည်းကောင်း နတ်နှင့် တကွသော လူအပေါင်းကို ကောင်းစွာ နွေးထွေး စေခြင်း)၊
၆။ နေသည် ရာဟုအသူရိန်ဘေးမှ ကြောက်ရွံ့သည် ဖြစ်၍ လှည့်လည်ခြင်း (ထို့အတူ ယောဂီပုဂ္ဂိုလ်သည် ဒုစရိုက်ကွန်ရက် ဒုဂ္ဂတိကွန်ရက် ကိလေသာကွန်ရက် စသည်တို့ဖြင့် ဖွဲ့ယှက် အပ်ကုန်သော ခြောက်ဆယ့် နှစ်ပါးသော မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ သံခမောက် ဆောင်းအုပ်လျက် လမ်းလွဲ လမ်းမှားသို့ သွားကုန်သော သတ္တဝါတို့ကို မြင်၍ ကြီးစွာသော ထိတ်လန့်ခြင်းဘေးဖြင့် စိတ်ကို ထိတ်လန့်စေလျက် တရားကျင့်ရခြင်း)၊
၇။ နေသည် အကောင်း အဆိုးတို့ကို မြင်စေခြင်း ပြခြင်း (ထို့အတူ ယောဂီပုဂ္ဂိုလ်သည် ဣန္ဒြေ ဖိုလ် ဗောဇ္ဈင် သတိပဋ္ဌာန် သမ္မပ္ပဓာန် ဣဒ္ဓိပါဒ်ဖြစ်သော လောကီ လောကုတ္တရာတရားတို့ကို ပြခြင်း) ။ (မိလိန္ဒ၊၃၇၂။) (မိလိန္ဒ၊မြန်။၃၉၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

နေ့၏ အစွမ်းဖြင့် ဥပုသ် ၃ မျိုး

၁။ လကွယ် တစ်ဆယ့်လေးရက် စာတုဒ္ဒသီဥပုသ်၊
၂။ လပြည့် လကွယ် တစ်ဆယ့်ငါးရက် ပန္နရသီဥပုသ်၊
၃။ သံဃာညီညွတ်သော အခါ ပြုရသော ဥပုသ် သာမဂ္ဂီဥပုသ်။ (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၃၊၂၇၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

နေက္ခမ္မ တရား ၅ ပါး

၁။ ရှင်ရဟန်းအဖြစ်ကို ရရှိခြင်း၊
၂။ ဥပစာရဈာန်နှင့်တကွ အပ္ပနာပဌမဈာန်၊
၃။ နိဗ္ဗာန်၊
၄။ ဝိပဿနာတရား၊
၅။ အလုံးစုံသော ကုသိုလ်တရား။ (ဣတိဝုတ်၊ဋ္ဌ၊၃၃၀။) (အံ၊ဋီ၊၂၊၄၆။) (ဝိသုဒ္ဓိ၊ဋီ၊၁၊၁၄၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

နေခြင်း ၃ ပါး

၁။ သမာပတ် (၈) ပါး ချမ်းသာကို ခံစား၍ နေခြင်း၊၂။ ဗြဟ္မဝိဟာရတရားဖြင့် နေခြင်း၊၃။မြတ်သော ဖလသမာပတ်ချမ်းသာကို ခံစား၍ နေခြင်း။ (ဒီ၊၃၊၁၈၄။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၀၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

နေခြင်း ၄ ပါး

၁။ ဣရိယာပထဝိဟာရ- အိပ်၍လည်းကောင်း, ထိုင်၍လည်းကောင်း, ရပ်၍ လည်းကောင်း သွား၍လည်းကောင်း နေခြင်း၊
၂။ ဒိဗ္ဗဝိဟာရ- ဈာန်ဝင်စား၍ နေခြင်း၊
၃။ ဗြဟ္မဝိဟာရ- မေတ္တာ စသည်ကို ပွားများ၍ နေခြင်း၊
၄။ အရိယဝိဟာရ- ဖလသမာပတ် ဝင်စား၍ နေခြင်း။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၈၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

နေတ္တိ ၃၃ ပါး

၁။ အတ္ထနယ ၃ ပါး၊
၂။ အတ္ထပဒ ၆ ပါး၊
၃။ ဟာရ ၁၆ ပါး၊
၄။ ဗျဉ္ဇနပဒ ၆ ပါး၊
၅။ ဒိသာလောစနနယ၊
၆။ အင်္ကုသနယ၊ ပေါင်း ၃၃ ပါး။ (နေတ္တိ၊ဝိဘာ၊၄၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

နေတ္တိကျမ်း ၃ မျိုး (ကျမ်းအပိုင်းအခြားအားဖြင့် နေတ္တိကျမ်း ၃ မျိုး)

၁။ ဟာရဝိစာရ၊
၂။ နယဝိစာရ၊
၃။ ပဋ္ဌာနဝိစာရ။ (နေတ္တိ၊ဋ္ဌ၊၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

နေတ္တိကျမ်း၌ ဝါရ ၂ ပါး

၁။ သင်္ဂဟဝါရ၊
၂။ ဝိဘာဂဝါရ။ (နေတ္တိ၊ဋ္ဌ၊၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

နေထိုင်ခြင်း ၂ မျိုး

၁။ သူယုတ်တို့၏ အတူတကွ နေထိုင်ခြင်း၊
၂။ သူတော်ကောင်းတို့၏ အတူတကွ နေထိုင်ခြင်း။ (အံ၊၁၊၇၇။) (အံ၊မြန်၊၁။၉၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

နေထိုင်ခြင်း ၄ မျိုး

၁။ ရပ်ခြင်း ထိုင်ခြင်း စသော ဣရိယာပုတ်ဖြင့် နေခြင်း- ဣရိယာပထ ဝိဟာရ၊
၂။ နတ်တို့နေခြင်းကဲ့သို့ အဘိညာဉ် ဝင်စား၍ နေခြင်း- ဒိဗ္ဗဝိဟာရ၊
၃။ မေတ္တာဈာန် စသည်ကို ဝင်စား၍ ဗြဟ္မာတို့၏ မြတ်သော နေခြင်း- ဗြဟ္မဝိဟာရ၊
၄။ ဖလသမာပတ် ဝင်စားခြင်းဖြင့် မြတ်သော အရိယာတို့၏ နေခြင်း- အရိယဝိဟာရ။ (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၁၊၂၀၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

နေမင်း၏ အနာရောဂါ ၄ မျိုး

၁။ တိမ်တိုက်၊
၂။ ဆီးနှင်း၊
၃။ မိုး၊
၄။ ရာဟု အသူရိန်။ (မိလိန္ဒ၊၂၆၅။) (မိလိန္ဒ၊မြန်။၂၈၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

နေမြင့်မှ ထမင်းချက်သော အိမ်၌ အပြစ် ၅ ပါး

၁။ ခရီးသွား ဧည့်သည်တို့အား အခါအား လျော်စွာ မပူဇော်ရခြင်း၊
၂။ ဗလိနတ်စာကို ခံယူကုန်သော နတ်တို့အား အခါအားလျော်စွာ မပူဇော်ရခြင်း၊
၃။ နေလွဲညစာ စားခြင်းမှ ရှောင်ကြဉ်ကုန်သော သမဏဗြာဟ္မဏတို့အား အခါအားလျော်စွာ မပူဇော်ရခြင်း၊
၄။ ကျွန်အမှုလုပ် ယောကျ်ားတို့သည် မျက်နှာ မသာမယာဘဲ အလုပ်ကို လုပ်ရခြင်း၊
၅။ အခါမဲ့၌ စားသမျှ ထမင်းသည် ဩဇာမရှိခြင်း။ (အံ၊၂၊၂၂၇။) (အံ၊မြန်၊၂။၂၈၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

နေယျ ၃ မျိုး

၁။ မဂ္ဂသစ္စာ- အရိယာမဂ်ဟူသော အမှန်တရား၊
၂။ သီလက္ခန္ဓ- သီလအစုဟူသော ဂုဏ်ကျေးဇူး၊
၃။ ပညာက္ခန္ဓ- ပညာဟူသော ဂုဏ်ကျေးဇူး။ (ပေဋကော၊၂၀၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

နေယျပထ ၅ မျိုး

၁။ သင်္ခါရ- ပြုပြင်စီရင်ခြင်း၊
၂။ ဝိကာရ- ဖောက်ပြန်ပျက်စီးခြင်း၊
၃။ လက္ခဏ-အနိစ္စစသော သဘောလက္ခဏာ၊
၄။ နိဗ္ဗာန်-ကိလေသာငြိမ်းအေးခြင်း၊
၅။ ပညတ် အပြားအားဖြင့် ဟောပြသိမှတ်စေအပ်သော တရား။ (မဟာနိ၊ဋ္ဌ၊၃၄၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

နေယျပုဂ္ဂိုလ် ၂ မျိုး

၁။ ထက်သော ဣန္ဒြေရှိသော တိက္ခိန္ဒြိယ နေယျပုဂ္ဂိုလ်၊
၂။ နုံ့သော ဣန္ဒြေ ရှိသော မုဒိန္ဒြိယနေယျပုဂ္ဂိုလ်။ (ပေဋကော၊၁၈၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

နေရာ ပေးလှူရကျိုး ၁၃ ပါး

၁။ တာဝတိံသာနတ်ပြည်၌ အမြင့် ယူဇနာ ခြောက်ဆယ်, အကျယ် ယူဇနာသုံးဆယ်ရှိသော ဘုံဗိမာန်ကို ရရှိခြင်း၊
၂။ ရွှေ, ပတ္တမြား, ဖန်, ကျောက်နီဖြင့် ပြီးသော ပလ္လင်တို့ကို ရရှိခြင်း၊
၃။ လဲမွေ့ရာအခင်း, သားမွေးအခင်း ပိုးချည်အခင်း စသော အခင်း တို့ကို ရရှိခြင်း၊
၄။ သွားလိုရာအရပ်သို့ ပလ္လင်မြတ်နှင့်တကွ ပျော်မြူးပြုံးရွှင်စွာ သွားရခြင်း၊
၅။ ရှစ်ကျိပ်သော နတ်မင်းကြီးတို့၏ လည်းကောင်း, ခုနစ်ကျိပ်သော စကြာမင်းတို့၏ လည်းကောင်း, မိဖုရားအဖြစ်ကို ရခဲ့ခြင်း၊
၆။ ဘဝများစွာ သံသရာ၌ များမြတ်သော စည်းစိမ် ဥစ္စာတို့ကို ရရှိပြီးနောက် ပစ္စည်းဥစ္စာများ ဆုတ်ယုတ်မှု မရှိခြင်း၊
၇။ လူ့ဘဝနှင့် နတ်ဘဝ ဟူသော ဘဝနှစ်မျိုး၌သာ ကျင်လည်ရခြင်း၊
၈။ လူ့ဘဝ၌ ဖြစ်သောအခါ မင်းမျိုးနှင့် ပုဏ္ဏားမျိုး တို့၌သာ ဖြစ်ရခြင်း၊
၉။ စိတ်ဆင်းရဲခြင်းနှင့် အဆင်းမလှခြင်းကို မသိခဲ့ရခြင်း၊
၁၀။ အစေအပါး အလုပ်အကျွေး အထိန်းတော်တို့ များပြားခြင်း၊
၁၁။ ရေချိုးပေးခြင်း, နံ့သာ လိမ်းပေးခြင်း စသည်ဖြင့် အခါခပ်သိမ်း ပျော်မွေ့စေခြင်း၊
၁၂။ နေရာ ပေးလှူသည့် အချိန်မှစ၍ ကမ္ဘာတစ်သိန်း တိုင်တိုင် ဒုဂ္ဂတိဘဝသို့ မလားမရောက်ခဲ့ရခြင်း၊
၁၃။ နောက်ဆုံးဘဝ၌ ကိလေသာကုန်ခန်း ရဟန္တာ ဖြစ်ခြင်း။ (အပ၊၂၊၂၀၂။) (အပ၊မြန်၊၂။၁၉၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

နေဝ ဟောတိ န နဟောတိ တထာဂတောဒိဋ္ဌိကို ဖြစ်စေသော တရား ၅ ပါး

၁။ ရုပ်ကို အမှား နှလုံးသွင်းသောကြောင့် သတ္တဝါသည် သေပြီးသည့်နောက်၌ ဖြစ်သည်လည်းမဟုတ် မဖြစ်သည်လည်း မဟုတ် ဟူသော (နေဝ ဟောတိ န န ဟောတိ) ဒိဋ္ဌိ ဖြစ်၏၊
၂။ ဝေဒနာကို အမှား နှလုံးသွင်းသောကြောင့် သတ္တဝါသည် သေပြီးသည့်နောက်၌ ဖြစ်သည်လည်းမဟုတ် မဖြစ်သည်လည်း မဟုတ်ဟူသော (နေဝ ဟောတိ န န ဟောတိ) ဒိဋ္ဌိ ဖြစ်၏၊
၃။ သညာကို အမှား နှလုံးသွင်းသောကြောင့် သတ္တဝါသည် သေပြီးသည့်နောက်၌ ဖြစ်သည်လည်းမဟုတ် မဖြစ်သည်လည်း မဟုတ်ဟူသော (နေဝ ဟောတိ န န ဟောတိ) ဒိဋ္ဌိ ဖြစ်၏၊
၄။ သင်္ခါရကို အမှားနှလုံးသွင်းသောကြောင့် သတ္တဝါသည် သေပြီးသည့်နောက်၌ ဖြစ်သည်လည်းမဟုတ် မဖြစ်သည်လည်း မဟုတ်ဟူသော (နေဝ ဟောတိ န န ဟောတိ) ဒိဋ္ဌိ ဖြစ်၏၊
၅။ ဝိညာဏ်ကို အမှားနှလုံးသွင်းသောကြောင့် သတ္တဝါသည် သေပြီးသည့်နောက်၌ ဖြစ်သည်လည်းမဟုတ် မဖြစ်သည်လည်း မဟုတ်ဟူသော (နေဝ ဟောတိ န န ဟောတိ) ဒိဋ္ဌိ ဖြစ်၏။ (သံ၊၂၊၁၇၇။(သံ၊မြန်၊၂။၁၆၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

နေဝသညီနာသညီဝါဒ ၈ ပါး

၁။ အတ္တသည် ရုပ်ရှိ၏၊ သေပြီးနောက် ပျက်စီးခြင်း မရှိ၊ ထိုအတ္တကို သညာရှိသည်လည်း မဟုတ်၊ သညာမရှိသည်လည်း မဟုတ်ဟု ပညတ်ခြင်း၊
၂။ အတ္တသည် ရုပ်မရှိ၊ သေပြီးနောက် ပျက်စီးခြင်း မရှိ၊ ထိုအတ္တကို သညာရှိသည်လည်း မဟုတ် သညာ မရှိသည်လည်းမဟုတ်ဟု ပညတ်ခြင်း၊
၃။ အတ္တသည် ရုပ်လည်း ရှိ၏၊ ရုပ်လည်း မရှိ၊ သေပြီးနောက် ပျက်စီးခြင်း မရှိ၊ ထိုအတ္တကို သညာရှိသည်လည်း မဟုတ် သညာ မရှိ သည်လည်း မဟုတ်ဟု ပညတ်ခြင်း၊
၄။ အတ္တသည် ရုပ်ရှိသည်လည်းမဟုတ်၊ ရုပ်မရှိ သည်လည်း မဟုတ်၊ သေပြီးနောက် ပျက်စီးခြင်း မရှိ၊ ထိုအတ္တကို သညာရှိသည်လည်း မဟုတ် သညာမရှိသည်လည်း မဟုတ်ဟု ပညတ်ခြင်း၊
၅။ အတ္တသည် အဆုံးရှိ၏၊ သေပြီးနောက် ပျက်စီးခြင်း မရှိ၊ ထိုအတ္တကို သညာရှိသည်လည်း မဟုတ်၊ သညာမရှိသည်လည်းမဟုတ်ဟု ပညတ်ခြင်း၊
၆။ အတ္တသည် အဆုံးမရှိ၊ သေပြီးနောက် ပျက်စီးခြင်း မရှိ၊ ထိုအတ္တကို သညာရှိ သည်လည်း မဟုတ်၊ သညာမရှိသည်လည်း မဟုတ်၊ ပညတ်ခြင်း၊
၇။ အတ္တသည် အဆုံးလည်း ရှိ၏၊ အဆုံးလည်း မရှိ၊ သေပြီးနောက် ပျက်စီးခြင်း မရှိ၊ ထိုအတ္တကို သညာရှိသည်လည်း မဟုတ်ဟု သညာမရှိသည်လည်း မဟုတ်ဟု ပညတ်ခြင်း၊
၈။ အတ္တသည် အဆုံးရှိသည်လည်း မဟုတ်၊ အဆုံးမရှိသည်လည်းမဟုတ်၊ သေပြီးနောက် ပျက်စီးခြင်း မရှိ၊ ထိုအတ္တကို သညာ ရှိသည်လည်းမဟုတ် သညာမရှိသည်လည်း မဟုတ်ဟု ပညတ်ခြင်း။ (ဒီ၊၁၊၃၀။) (အဘိ၊ဝိ၊၄၀၃။) (ဒီ၊မြန်၊၁။၃၅။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၂။၅၁၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

နောက်လိုက်ရဟန်းအဖြစ် ခေါ်ထိုက်ကြောင်းတရား ၅ ပါး

၁။ မဝေးလွန်းမနီးလွန်း လိုက်တတ်ခြင်း၊ ၂။(ဆရာ၏) ဆွမ်းပြည့် သပိတ်ကို လဲလှယ်၍လည်း ယူတတ်ခြင်း၊
၃။ အာပတ်အနီး၌ ဆရာ စကားပြောဆိုသော် တားမြစ်တတ်ခြင်း၊
၄။ ဆရာစကား ပြောဆိုသော် ကြားဝင်၍ မပြော တတ်ခြင်း၊
၅။ ပညာရှိလျက် မမိုက်မဲ မဆွံ့အခြင်း။ (အံ၊၂၊၁၂၁။) (အံ၊မြန်၊၂။၁၄၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

နောက်အဖို့ကို ကြံဆစွဲယူသော အချို့ရဟန်းပုဏ္ဏားတို့၏ မိစ္ဆာအယူပြ စကားအကျဉ်း ၅ မျိုး

၁။ အတ္တသည် သညာရှိ၏၊ သေပြီးနောက်၌လည်း မပျက်စီးဟူသော အယူဝါဒ၊
၂။ အတ္တသည် သညာ မရှိ၊ သေပြီးနောက်၌လည်း မပျက်စီးဟူသော အယူဝါဒ၊
၃။ အတ္တသည် သညာ ရှိသည်လည်း မဟုတ်၊ သညာ မရှိသည်လည်း မဟုတ်၊ သေပြီးနောက်၌လည်း မပျက်စီး ဟူသော အယူဝါဒ၊
၄။ ထင်ရှားရှိသော သတ္တဝါ၏ ပျက်စီးခြင်း ဘဝကင်းခြင်း ဟူသော အယူဝါဒ၊
၅။ မျက်မှောက်ဘဝ၌ ဆင်းရဲငြိမ်းခြင်းဟူသော ဒိဋ္ဌဓမ္မနိဗ္ဗာနဝါဒ။ (မ၊၃၊၁၈။) (မ၊မြန်၊၃။၁၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

နောင်တရကြောင်း ၁၀ ပါး

၁။ ငယ်ရွယ်စဉ် ရှေးအခါ၌ ဥစ္စာကို ရှာဖွေစုဆောင်းမှု မပြုခြင်း၊
၂။ ငယ်ရွယ်စဉ်အခါ၌ အသက်မွေးဝမ်းကြောင်း အတတ်ကို မသင်ထားခြင်း၊
၃။ ရှေးအခါ၌ ကောက်ကျစ်မှု, ကုန်းချောစကားပြောဆိုမှု, ကြမ်းကြုတ်မှု, လာဘ်စားမှု, ရုန့်ရင်းစကား ပြောဆိုမှုကို ပြုမိခြင်း၊
၄။ ရှေးအခါ၌ သူ့အသက်သတ်မှုကို ပြုမိခြင်း၊
၅။ ရှေးအခါ၌ သူတစ်ပါး မယား၌ ပြစ်မှားမှု ပြုမိခြင်း၊
၆။ ရှေးအခါ၌ စားဖွယ်သောက်ဖွယ် များစွာရှိလျက် အလှူဒါန မပြုမိခြင်း၊
၇။ ရှေးအခါ၌ မိမိတတ်နိုင်ပါလျက် အိုမင်းသော မိဘကို မလုပ်ကျွေးမိခြင်း၊
၈။ သွန်သင်ဆုံးမတတ်သော ဆရာလည်းဖြစ်သော, အလိုရှိဖွယ် ပစ္စည်းဝတ္ထုတို့ကိုလည်း ယူဆောင်ပေးတတ်သော ဖခင်၏ ဆုံးမစကားကို နားမထောင်မိခြင်း၊
၉။ သီလရှိ, အကြားအမြင် များကုန်သော ရဟန်းပုဏ္ဏားတို့သို့ ဆည်းကပ်၍ မလုပ်ကျွေးမိခြင်း၊
၁၀။ ရှေးအခါ၌ သုစရိုက် သုံးပါး ကိုယ်ကျင့်သီလတရားကို မကျင့်မိခြင်း။ (ဇာတက၊၁၊၂၄၇။) (ဇာ၊ဋ္ဌ၊၄၊၁၇၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပကပ္ပနာ ၂ မျိုး

၁။ တဏှာပကပ္ပနာ- တဏှာဟူသော ကြံစည်ပြုမူခြင်း၊
၂။ ဒိဋ္ဌိပကပ္ပနာ- ဒိဋ္ဌိ ဟူသော ကြံစည်ပြုမူခြင်း။ (မဟာနိ၊၅၅။) (မဟာနိ၊၂၄၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပကုဓကစ္စာယနတိတ္ထိဆရာကြီး၏ဝါဒ ကာယ ၇ ပါး

၁။ ပထဝီကာယ၊
၂။ အာပေါကာယ၊
၃။ တေဇောကာယ၊
၄။ ဝါယောကာယ၊
၅။ သုခကာယ၊
၆။ ဒုက္ခကာယ၊
၇။ ဇီဝကာယ။ (ဒီ၊၁၊၅၂။) (ဒီ၊မြန်၊၁။၆၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပက္ကမနသိက္ခာပုဒ်၌ အင်္ဂါ ၂ ပါး

၁။ ဝိနိစ္ဆယကထာသည် ဓမ္မကံဖြစ်ခြင်း၊
၂။ ထိုသို့သိလျက် ကံမှစ၍ တူညီသော တစ်ခုတည်းသော သိမ်၌ တည်လျက် နှစ်ထောင့်ထွာ ဟတ္ထပါသ်ကို စွန့်ခြင်း။ (ဝိမတိ၊၂၊၅၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပက္ခိကဘတ် ၄ မျိုး

၁။ တစ်ဆယ့်လေးရက်မြောက်နေ့၌ လှူအပ်သော ဆွမ်း၊
၂။ တစ်ဆယ့်ငါးရက် မြောက်နေ့၌ လှူအပ်သော ဆွမ်း၊
၃။ ငါးရက်မြောက်နေ့၌ လှူအပ်သော ဆွမ်း၊
၄။ ရှစ်ရက် မြောက်နေ့၌ လှူအပ်သော ဆွမ်း။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၄၊၁၀၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပဂ္ဂဟ ၂ မျိုး

ချီးမြှောက်ခြင်း ၂ မျိုးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပစ္စည်း ၄ ပါး

၁။ ဆွမ်း၊
၂။ ကျောင်း၊
၃။ သင်္ကန်း၊
၄။ ဆေး။ (သုတ္တနိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၀၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပစ္စတ္ထိက ၂ မျိုး

ရန်သူ ၂ မျိုးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပစ္စန္တရစ်ရဟန်းတို့အတွက် လျှောက်ထားသော ဆု ၅ ပါး (ပစ္စန္တရစ်ရဟန်းတို့အတွက် ဘုရားရှင် ထံမှ သောဏကုဋိကဏ္ဏမထေရ် လျှောက်ထားသော ဆု ၅ ပါး)

၁။ ဝိနည်းဓိုရ်ရဟန်း အပါအဝင် ရဟန်းငါးပါးအပေါင်းဖြင့် ရဟန်းခံနိုင်ခြင်း၊
၂။ အမြဲ ရေချိုးနိုင်ခြင်း၊
၃။ သားရေအခင်း ဆောင်နိုင်ခြင်း၊
၄။ အထပ်များသော ဖိနပ်ကို စီးနိုင်ခြင်း၊
၅။ တိစီဝရိက်သင်္ကန်းဆောင် ရဟန်းသည် တိစီဝရိက် သင်္ကန်းနှင့် ကင်းကွာ၍ နေနိုင်ခြင်း။ (အံ၊ဋီ၊၁၊၁၆၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပစ္စယပရိဂ္ဂဟပညာ၏ ဓမ္မဋ္ဌိတိဉာဏ် မည်ကြောင်း ၉ ပါး

၁။ အဝိဇ္ဇာကြောင့် သင်္ခါရတို့၏ ဖြစ်ပေါ်ခြင်း (ဥပ္ပါဒဋ္ဌိတိ)၊
၂။ ဖြစ်ပွားလျက် တည်ခြင်း(ပဝတ္တဋ္ဌိတိ)၊
၃။ အကြောင်းဖြစ်လျက် တည်ခြင်း (နိမိတ္တဋ္ဌိတိ)၊
၄။ အားထုတ်လျက် တည်ခြင်း(အာယူဟနဋ္ဌိတိ)၊
၅။ ဆက်စပ်လျက် တည်ခြင်း (သညောဂဋ္ဌိတိ)၊
၆။ ကြောင့်ကြလျက် တည်ခြင်း (ပလိဗောဓဋ္ဌိတိ)၊
၇။ မူလ အကြောင်းဖြစ်၍ တည်ခြင်း (သမုဒယဋ္ဌိတိ)၊
၈။ ဇနကအကြောင်းဖြစ်၍ တည်ခြင်း (ဟေတု ဋ္ဌိတိ)၊
၉။ ဥပထမ္ဘကအကြောင်းဖြစ်၍ တည်ခြင်း (ပစ္စယဋ္ဌိတိ)။ (ပဋိသံ။၄၈။) (ပဋိသံ၊ မြန်။၆၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပစ္စဝေက္ခဏာ ဆင်ခြင်ရမည့် အချိန်အခါ ၂ မျိုး

၁။ ပစ္စည်းလေးပါးကို ရလာသော အခါ၌ ဆင်ခြင် ရခြင်း၊
၂။ ပစ္စည်းလေးပါးကို သုံးဆောင်သော အခါ၌ ဆင်ခြင်ရခြင်း။ (ဝိသုဒ္ဓိ၊၁၊၄၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပစ္စဝေက္ခဏာဉာဏ် ၁၉ တန်

၁။ သောတာပန်ပုဂ္ဂိုလ်၏ မဂ်ကို ဆင်ခြင်သော ဉာဏ်၊
၂။ သောတာပန် ပုဂ္ဂိုလ်၏ ဖိုလ်ကို ဆင်ခြင်သော ဉာဏ်၊
၃။ သောတာပန်ပုဂ္ဂိုလ်၏ ပယ်ပြီးကိလေသာကို ဆင်ခြင်သော ဉာဏ်၊
၄။ သောတာပန်ပုဂ္ဂိုလ်၏ ကြွင်းသော ကိလေသာကို ဆင်ခြင်သော ဉာဏ်၊
၅။ သောတာပန်ပုဂ္ဂိုလ်၏ နိဗ္ဗာန်ကို ဆင်ခြင်သော ဉာဏ်၊ ထို့အတူ သကဒါဂါမ်ပုဂ္ဂိုလ်၌လည်း ငါးပါး၊ အနာဂါမ်ပုဂ္ဂိုလ်၌လည်း ငါးပါး၊ ရဟန္တာပုဂ္ဂိုလ်၌ ကြွင်းကျန်သေးသော ကိလေသာ မရှိတော့သဖြင့် ထိုကြွင်းကျန်သော ကိလေသာကို ဆင်ခြင်သော ဉာဏ်ကြဉ် ကျန်လေးပါး ပေါင်း ၁၉ပါး။ (ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပစ္စုပ္ပန် ၃ မျိုး

၁။ ဥပါဒ်ခဏ, ဌီခဏ, ဘင်ခဏ ဟူသော ခဏပစ္စုပ္ပန်၊
၂။ ရုပ်အစဉ်အတန်း နာမ်အစဉ်အတန်းဟူသော သန္တတိပစ္စုပ္ပန်၊
၃။ ပဋိသန္ဓေမှ စုတိတိုင်အောင်သော အချိန်ကာလ ဟူသော အဒ္ဓါပစ္စုပ္ပန်။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၉။) (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၄၄၅။) (ဝိသုဒ္ဓိ၊၂၊၆၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပစ္စုပ္ပန်ကာလ ပစ္စည်း ၁၅ ပစ္စည်း

၁။ ဟေတုပစ္စည်း၊
၂။ သဟဇာတပစ္စည်း၊
၃။ အညမည ပစ္စည်း၊
၄။ နိဿယပစ္စည်း၊
၅။ ပုရေဇာတပစ္စည်း၊
၆။ ပစ္ဆာဇာတပစ္စည်း၊
၇။ ဝိပါကပစ္စည်း၊
၈။ အာဟာရပစ္စည်း၊
၉။ ဣန္ဒြိယပစ္စည်း၊
၁၀။ ဈာနပစ္စည်း၊
၁၁။ မဂ္ဂပစ္စည်း၊
၁၂။ သမ္ပယုတ္တ ပစ္စည်း၊
၁၃။ ဝိပ္ပယုတ္တပစ္စည်း၊
၁၄။ အတ္ထိပစ္စည်း၊
၁၅။ အဝိဂတပစ္စည်း။ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၃၅၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပစ္စုပ္ပန်ကာလကို အကြောင်းပြု၍ ဖြစ်သော ယုံမှားခြင်း ၆ မျိုး

၁။ ငါသည် ဖြစ်ဆဲသလော၊
၂။ ငါသည် ဖြစ်ဆဲ မဟုတ်သလော၊
၃။ ငါသည် အဘယ့်ကြောင့် ဖြစ်သနည်း၊
၄။ ငါသည် အဘယ်ပုံ အဘယ်နည်းဖြင့် ဖြစ်သနည်း၊
၅။ ဤသတ္တဝါသည် အဘယ်ဘဝမှ လာလေသနည်း၊
၆။ ထိုသတ္တဝါသည် အဘယ်ဘဝသို့ သွားရဦးမည်နည်း။ (စူဠနိ၊ဋ္ဌ၊၉၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပစ္စုပ္ပန်ကာလဘေဒ၌ ဝါရ ၃ မျိုး

၁။ ပုဂ္ဂလဝါရ၊
၂။ ဩကာသဝါရ၊
၃။ ပုဂ္ဂလောကာသဝါရ။ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၉၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပစ္စေကဗုဒ္ဓါတို့ သီတင်းသုံးတော်မူရာ ဌာန ၃ ခု

၁။ ဟိမဝန္တာ နန္ဒမူချောက်ကမ်း၌ ရှိသော ရွှေလိုဏ်ဂူ၊
၂။ ဟိမဝန္တာ နန္ဒမူချောက်ကမ်း၌ ရှိသော ပတ္တမြားလိုဏ်ဂူ၊
၃။ ဟိမဝန္တာ နန္ဒမူ ချောက်ကမ်း၌ ရှိသော ငွေလိုဏ်ဂူ။ (အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၇၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပစ္စေကဗုဒ္ဓါလောင်းလျာများ ဆုတောင်းပြည့်ကြောင်း ၅ ပါး

၁။ မနုဿတ္တံ- လူသားစင်စစ် ဖြစ်ရခြင်း၊
၂။ လိင်္ဂသမ္ပတ္တိ- ပုရိသလိင်နှင့် ပြည့်စုံရခြင်း (ယောကျ်ားစင်စစ် ဖြစ်ရခြင်း)၊
၃။ ဝိဂတာသဝ ဒဿနံ- သဗ္ဗညုဘုရားရှင်, ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ, ဘုရားရှင်တို့၏ တပည့်သာဝက တစ်ပါးပါးကို ဖူးမြင်ရခြင်း၊
၄။ အဓိကာရော- ကိုယ်အသက်ကို စွန့်လှူခြင်းဟု ဆိုအပ်သော လွန်ကဲသော ကုသိုလ်ကောင်းမှု ရှိရခြင်း၊
၅။ ဆန္ဒတာ- ပစ္စေကဗုဒ္ဓါဖြစ်ကြောင်း ကောင်းမှုပါရမီတို့ကို ဖြည့်ကျင့်ရာ၌ လွန်ကဲသော သမ္မာဆန္ဒ ရှိခြင်း။ (သုတ္တနိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၄၆။) (အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၅၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပစ္ဆိမသာဝက ၃ မျိုး

၁။ ဘုရားရှင် သက်ရှိထင်ရှားရှိစဉ် ရှင်ပြု၍ နောက်ပိုင်း၌ ရဟန်းပြု၍ ကမ္မဋ္ဌာန်း ယူ၍ အရဟတ္တဖိုလ်သို့ ရောက်သော တပည့်သာဝက၊
၂။ ဘုရားရှင် သက်ရှိထင်ရှားရှိစဉ် ရှင်,ရဟန်းပြု၍ နောက်ပိုင်း၌ ကမ္မဋ္ဌာန်းယူ၍ အရဟတ္တဖိုလ်သို့ ရောက်သော တပည့်သာဝက၊
၃။ ဘုရားရှင် သက်ရှိထင်ရှားရှိစဉ် ရှင်, ရဟန်းအဖြစ်ရ၍ ကမ္မဋ္ဌာန်းယူ၍ နောက်ပိုင်း၌ အရဟတ္တ ဖိုလ်သို့ ရောက်သော တပည့်သာဝက။ (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၈၂။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊မြန်၊၂။၃၄၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပစ်ခတ်ခြင်း ၄ မျိုး

၁။ ဩမဋ္ဌ- အပေါ်၌ တည်၍ အောက်သို့ ရှေးရှု့၍ ပစ်ခတ်ခြင်း၊
၂။ ဥမ္မဋ္ဌ- အောက်၌ တည်၍ အပေါ်သို့ ရှေ့ရှု့၍ ပစ်ခတ်ခြင်း၊
၃။ မဋ္ဌ- ထိုးဖောက်၍ ပစ်ခတ်ခြင်း၊
၄။ ဝိမဋ္ဌ- အမျိုးမျိုးအဖုံဖုံ ပစ်ခတ်ခြင်း။ (သံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၄၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပစ်လွှတ်၍ သတ်ခြင်း၌ ပယောဂ ၂ မျိုး

၁။ ဥဒ္ဒိဿ- ရည်ရွယ်သည့်အတိုင်း ဖြစ်သော ပယောဂ၊
၂။ အနုဒ္ဒိဿ- မရည်ရွယ်ဘဲ ဖြစ်သွားသော ပယောဂ၊ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၄၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပဉ္စကင်္ဂ လက်သမားဆရာကြီး၏ ပစ္စည်း ၅ မျိုး

၁။ ဝါသိ- ပဲခွပ်၊
၂။ ဖရသု- ပုဆိန်၊
၃။ နိခါဒန- ဆောက်၊
၄။ ဒဏ္ဍမုဂ္ဂရ- လက်ရိုက်တင်းပုတ်၊
၅။ ကာဠသုတ္တနာဠိ- ကြိုးမည်း ထည့်ရာ ကျည်တောက်။ (သံ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၂၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပဉ္စင်္ဂိကမဂ် ၅ ပါး

၁။ သမ္မာဒိဋ္ဌိ၊
၂။ သမ္မာသင်္ကပ္ပ၊
၃။ သမ္မာဝါယာမ၊
၄။ သမ္မာသတိ၊
၅။ သမ္မာ သမာဓိ။ (အဘိ၊ဝိ၊၂၄၇-၂၄၈-၂၄၉။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၂။၂၅၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပဉ္စဝဂ္ဂီ ၅ ဦး

၁။ အရှင်ကောဏ္ဍည၊
၂။ အရှင်ဘဒ္ဒိယ၊
၃။ အရှင်ဝပ္ပ၊
၄။ အရှင်မဟာနာမ၊
၅။ အရှင် အဿဇိ။ (ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၁၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပညတ္တိ ၆ ပါး

၁။ ခန္ဓပညတ္တိ၊
၂။ အာယတနပညတ္တိ၊
၃။ ဓာတုပညတ္တိ၊
၄။ သစ္စပညတ္တိ၊
၅။ ဣန္ဒြိယပညတ္တိ၊
၆။ ပုဂ္ဂလပညတ္တိ။ (အဘိ၊ပု၊၁၀၁။) (အဘိ၊ပု၊မြန်။၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပညတ္တိ ၉ ပါး

၁။ ပညတ္တိ၊
၂။ အနုပညတ္တိ၊
၃။ အနုပ္ပန္နပညတ္တိ၊
၄။ သဗ္ဗတ္ထပညတ္တိ၊
၅။ ပဒေသ ပညတ္တိ၊
၆။ သာဓာရဏပညတ္တိ၊
၇။ အသာဓာရဏပညတ္တိ၊
၈။ ဧကတောပညတ္တိ၊
၉။ ဥဘတော ပညတ္တိ။ (ဝိ၊၅၊၁။) (ဝိ၊၅၊၁၁။) (ဝိ၊၅၊၅။) (ဝိ၊၅၊၉၆။) (ဝိ၊မြန်၊၅၊၁၊၈၊၁၈၊၁၃၉။) (ဝိ၊မြန်၊၅၊၁၊၈၊ ၁၈၊၁၃၉။) (ဝိ၊မြန်၊၅၊၁၊၈၊၁၈၊၁၃၉။) (ဝိ၊မြန်၊၅၊၁၊၈၊၁၈၊၁၃၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပညတ် ၃ ပါး

၁။ မူလပညတ်၊၂။ အနုပညတ်၊၃။အနုပ္ပန္နပညတ်။(တစ်နည်း)
သဗ္ဗတ္ထ ပညတ်၊၂။ ပဒေသပညတ်၊၃။သာဓာရဏပညတ်။(တစ်နည်း)
သာဓာရဏပညတ်၊
၂။ ဧကတောပညတ်၊
၃။ ဥဘတောပညတ်။ (ဝိ၊၅၊၂၁၈။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၃၀၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပညတ် ၆ ပါး

၁။ ဥပါဒါပညတ်- လ နေတို့၏ လှည့်ပတ်ခြင်း အစရှိသည်တို့ကို စွဲမှီ၍ နံနက် အစရှိသော အခါ, အရှေ့အစရှိသော အရပ် ဤသို့အစရှိသည်တို့ကို စွဲမှီ၍ ပညတ်အပ်သော အနက်၊၂။ ဥပနိဓာပညတ်- ပထမအနက်, ဒုတိယအနက် အစရှိသည်တို့ကို ထောက်ဆ၍ ဒုတိယ, တတိယ ဤသို့ အစရှိသောအားဖြင့် သိစေတတ်သော နာမပညတ်၊
၃။ သမောဓာန ပညတ်- ထိုထို ဒဏ္ဍ, ပဒ, ဓည, ပုပ္ဖ အစရှိသောဝတ္ထုတို့၏ အပေါင်းအစုကို စိတ်ဖြင့် ရှုငဲ့၍ သုံးချောင်းသော တုတ်, ရှစ်ကွက်ရှိသော ပျဉ်ချပ်, စပါးတို့၏ အစု, ပန်းတို့၏ အစု ဤသို့ အစရှိသော အပေါင်းအစုကို ရှုငဲ့၍ ဆိုအပ်သော ပညတ်၊
၄။ ဥပနိက္ခိတ္တပညတ်- ရှေးရှေး၌ ဖြစ်သော တစ်ခု, နှစ်ခုစသော အရာဝတ္ထု၏အနီး၌ ကပ်ထား၍ ထောက်စာ၍ နှစ်ခု သုံးခု လေးခု ဤသို့အစရှိသော ရှေးရှေးအရာဝတ္ထု၏ အနီး၌ ကပ်ထား၍ ဆိုအပ်သော ပညတ်၊
၅။ တဇ္ဇာပညတ်- ထိုထိုတရားသဘောကို ထောက်စာ၍ စိတ်ဖြင့် ရှုငဲ့၍ ပထဝီဓာတ်, တေဇောဓာတ် ဤသို့အစရှိသော ထိုပရမတ္ထအားလျော်စွာ ဖြစ်သော ပညတ်၊
၆။ သန္တတိပညတ်- ရုပ်နာမ်ခန္ဓာအစဉ် မပြတ်ခြင်းကို ငဲ့၍ ထောက်စာ၍ အသက်ရှစ်ဆယ်ရှိသူ, အသက် ကိုးဆယ်ရှိသူ, ဤသို့အစရှိသော ရုပ်နာမ်ခန္ဓာအစဉ်ကို စွဲ၍ြုဖစ်သော ပညတ်။ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပညတ် ၆ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ ကိစ္စပညတ်- ခန္ဓကဘာဏက, ဓမ္မကထိက ဤသို့အစရှိသော ကိစ္စ၏ အစွမ်းဖြင့် သိစေတတ်သော နာမပညတ်၊
၂။ သဏ္ဌာနပညတ်- ကြုံလှီ ပိန်ချုံးသော ပုဂ္ဂိုလ်, သေးငယ်သော တုတ်, ဝဖြိုးသော ပုဂ္ဂိုလ်, တုတ်သော ဒုတ် ဤသို့အစရှိသော ပုံသဏ္ဌာန်၏ အစွမ်းဖြင့် သိစေတတ်သော နာမပညတ်၊
၃။ လိင်္ဂပညတ်- မိန်းမ, ယောကျ်ား ဤသို့အစရှိသော လိင်၏ အစွမ်းဖြင့် သိစေတတ်သော နာမပညတ်၊
၄။ ဘူမိပညတ်- ကာမာဝစရတရားတို့, ရူပါဝစရတရားတို့, အရူပါဝစရတရားတို့, ကောသလတိုင်း၌ နေသူလူတို့, မဓုရာမြို့၌ နေသူ လူတို့ ဤသို့အစရှိသော ဘုံ၏အစွမ်းအားဖြင့် သိစေတတ်သော နာမပညတ်၊
၅။ ပစ္စတ္တပညတ်- တိဿ, နာဂ, သုမန ဤသို့အစရှိသော မိမိ၏နာမည်ကို ပြုခြင်းမျှ၏အစွမ်းဖြင့် သိစေ တတ်သော နာမပညတ်၊
၆။ အသင်္ခတပညတ်- သင်္ခါရတရားတို့၏ ချုပ်ကြောင်းနိဗ္ဗာန်, သင်္ခါရတရားတို့၏ ငြိမ်းကြောင်းနိဗ္ဗာန် ဤသို့အစရှိသော အသင်္ခတ တရားကို သိစေတတ်သော နာမည်ပညတ်။ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပညတ် ၆ ပါး (အဋ္ဌကထာနည်း)

၁။ ဝိဇ္ဇမာနပညတ်- ပရမတ္ထအားဖြင့် ထင်ရှားရှိသော အနက် အားဖြင့် သိစေခြင်း, သိစေကြောင်း နာမည်, ပညတ်ထားခြင်း, ပညတ်ထားကြောင်း နာမည်၊
၂။ အဝိဇ္ဇမာနပညတ်- ပရမတ္ထအားဖြင့် ထင်ရှားမရှိသော လောက၌ ထုတ်ဖော်ပြောဆို အပ်သော နာမည်မျှဖြင့် ပြီးစီးသော မိန်းမယောကျ်ား အစရှိသော အနက်အားဖြင့် သိစေခြင်း, သိစေကြောင်း နာမည်၊
၃။ ဝိဇ္ဇမာနေန အဝိဇ္ဇမာနပညတ်- သုံးပါးသော ဝိဇ္ဇာရှိသော ပုဂ္ဂိုလ်, ခြောက်ပါးသော အဘိညာဉ်ရှိသော ပုဂ္ဂိုလ်, ဤသို့ အစရှိသော စကားရပ်တို့၌ ပရမတ္ထ အားဖြင့် ထင်ရှားရှိသော ဝိဇ္ဇာ, အဘိညာဉ်ဖြင့် ပရမတ္ထအားဖြင့် ထင်ရှားမရှိသော ပုဂ္ဂိုလ်ကို သိစေကြောင်း ပညတ်၊
၄။ အဝိဇ္ဇမာနေန ဝိဇ္ဇမာနပညတ်- မိန်းမ၏အဆင်း, ယောကျ်ား၏ အဆင်း ဤသို့အစရှိသော ပုဒ်တို့၌ ပရမတ္ထအားဖြင့် ထင်ရှားမရှိသော မိန်းမ, ယောက်ျား, ပရမတ္ထအားဖြင့် ထင်ရှားရှိသော အဆင်းအားဖြင့် သိစေကြောင်း ပညတ်၊
၅။ ဝိဇ္ဇမာနေန ဝိဇ္ဇမာနပညတ်- စက္ခုပသာဒ၌ မှီသော သမ္ဖဿ, သောတပသာဒ၌ မှီသော သမ္ဖဿ ဤသို့အစရှိသော ပုဒ်တို့၌ ပရမတ္ထအားဖြင့် ထင်ရှားရှိသော စက္ခုပသာဒ, သောတပသာဒ အစရှိသော တရားဖြင့် ပရမတ္ထအားဖြင့် ထင်ရှားရှိသော သမ္ဖဿကို သိစေကြောင်း ပညတ်၊
၆။ အဝိဇ္ဇမာနေန အဝိဇ္ဇမာနပညတ်- ခတ္တိယ၏သား, ပုဏ္ဏား၏သား ဤသို့ အစရှိသော ပုဒ်တို့၌ ပရမတ္ထအားဖြင့် ထင်ရှားမရှိသော ခတ္တိယ, ပုဏ္ဏားဖြင့် ပရမတ္ထအားဖြင့် ထင်ရှား မရှိသော သားကို သိစေကြောင်း ပညတ်။ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပညတ်၂ ပါး

၁။ ပါတိမောက်၌ သရုပ်အားဖြင့် လာသော အာပတ်စု ငါးမျိုးသည် သဥဒ္ဒေသ ပညတ်၊
၂။ ပါတိမောက်၌ သရုပ်အားဖြင့် မပြသော အာပတ်စုသည် အနုဒ္ဒေသပညတ်။ (ဝဇိရ၊၆၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပညတ်ချက် ၃ ပါး (မကောင်းမှုကို ပြုခြင်းနှင့်စပ်၍ ဘုရားရှင်၏ ပညတ်ချက် ၃ ပါး)

၁။ ကိုယ်ဖြင့် ပြုအပ်သော မကောင်းမှု ကာယကံ၊
၂။ နှုတ်ဖြင့် ပြုအပ်သော မကောင်းမှု ဝစီကံ၊
၃။ စိတ်ဖြင့် ပြုအပ်သော မကောင်းမှု မနောကံ။ (မ၊၂၊၃၆။) (မ၊မြန်၊၂။၄၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပညာ ၂ မျိုး

၁။ သူတစ်ပါးမှ ကြားအပ်သော အသံကြောင့် ဖြစ်ပေါ်သော ပညာ- သုတမယီ ပညာ၊
၂။ သင့်လျော်သောအားဖြင့် နှလုံးသွင်းခြင်းကြောင့် ဖြစ်ပေါ်သော ပညာ- စိန္တာမယီ ပညာ။ (ပေဋကော၊၁၆၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပညာ ၂ မျိုး (တစ်နည်း)

၁။ သမာဓိပညာ၊
၂။ ဝိပဿနာပညာ။ (မ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၄၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပညာ ၃ မျိုး

၁။ ကျင့်ဆဲ (သေက္ခ) ပညာ၊
၂။ ကျင့်ပြီး (အသေက္ခ) ပညာ၊
၃။ ကျင့်ဆဲလည်း မဟုတ် ကျင့်ပြီးလည်းမဟုတ် (နေဝသေက္ခာနာသေက္ခ) ပညာ။ (ဒီ၊၃၊၁၈၃။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၀၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပညာ ၃ မျိုး (တစ်နည်း)

၁။ အကြံဖြင့် ပြီးသော ပညာ၊
၂။ ကြားမြင်ခြင်းဖြင့် ပြီးသော ပညာ၊
၃။ ပွားများခြင်းဖြင့် ပြီးသော ပညာ။ (ဒီ၊၃၊၁၈၃။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၀၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပညာ ၃ မျိုး (တစ်နည်း)

၁။ စိန္တာမယပညာ- သူတစ်ပါးတို့၏ အထံမှ သင်ယူ နာကြားခြင်း မရှိဘဲ မိမိ၏ ဉာဏ်ပညာဖြင့် ထိုးထွင်း ကြံစည်ခြင်း၏ အစွမ်းအားဖြင့် ဖြစ်ပေါ်သော ပညာ၊
၂။ သုတမယပညာ- သူတစ်ပါးတို့၏ အထံမှ သင်ကြားနာယူ ရသောကြောင့် ရရှိအပ်သော ပညာ၊
၃။ ဘာဝနာမယပညာ- ဘာဝနာ၏ အစွမ်းအားဖြင့် ပြီးသော အပ္ပနာသို့ ရောက်သော ပညာ။ (ပေဋကော၊၂၁၈။) (ဝိသုဒ္ဓိ၊၂၊၆၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပညာ ၅ မျိုး

၁။ ကံသာလျှင် မိမိဥစ္စာရှိသော သူ၏အဖြစ်ကို သိသောဉာဏ်- ကမ္မဿ ကတာပညာ၊
၂။ ဈာန ပညာ၊
၃။ ဝိပဿနာပညာ၊
၄။ မဂ်ပညာ၊
၅။ ဖိုလ်ပညာ။ (အံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၇၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပညာကထာမှ ဖြစ်လာသော ဝိသုဒ္ဓိ ၅ ပါး

၁။ စင်ကြယ်သော နိဗ္ဗာန်သို့ ရောက်စေနိုင်သော ဉာဏ်အမြင်- ဒိဋ္ဌိဝိသုဒ္ဓိ၊၂၊၆၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပညာကျယ်ပြန့်ကြောင်း တရား ၄ ပါး

၁။ သူတော်ကောင်းကို မှီဝဲချဉ်းကပ်ခြင်း၊
၂။ သူတော်ကောင်း တရားကို ကြားနာခြင်း၊
၃။ သင့်လျော်သောအားဖြင့် နှလုံးသွင်းခြင်း၊
၄။ တရားအား လျော်သော အကျင့်ကို ကျင့်ခြင်း။ (သံ၊၃၊၃၅၉။) (သံ၊၃၊၃၆၁။) (အံ၊၁၊၅၆၇။)(အံ၊မြန်၊၁။၅၈၂။)(ပဋိသံ။၃၇၀။) (သံ၊မြန်၊၃။၃၆၄၃၆၇။) (သံ၊မြန်၊၃။၃၆၄-၃၆၇။) (ပဋိသံ၊မြန်။၄၃၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပညာကြီးကြောင်း တရား ၄ ပါး

ပညာကျယ်ပြန့်ကြောင်း တရား ၄ ပါး၊ ဖိုလ်ကို မျက်မှောက် ပြုကြောင်း တရား ၄ ပါးတို့နှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပညာစက္ခု ၅ မျိုး

ဉာဏစက္ခု ၅ မျိုးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပညာပွားကြောင်း တရား ၄ ပါး

ပညာကျယ်ပြန့်ကြောင်း တရား ၄ ပါးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပညာဖြင့် တရားထူးရကြောင်း ၈ ပါး

၁။ အလေးအမြတ်ပြုအပ်သော ဆရာသမားများနှင့် သီတင်း သုံးဖော်များအပေါ်၌ ချစ်ကြောက်ရိုသေ လေးစားမှု ရှိရခြင်း၊
၂။ ထိုဆရာသမားများနှင့် သီတင်း သုံးဖော်များထံ အခါအားလျော်စွာ ချဉ်းကပ်၍ ယုံမှားဖွယ်ရှိသော တရားတို့၌ မေးမြန်းလျက် ယုံမှားမှုကို ပယ်ဖျောက်ရခြင်း၊
၃။ ကိုယ်စိတ်နှစ်ပါး ငြိမ်းအေးမှုနှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၄။ ပါတိ မောက္ခသံဝရသီလနှင့် ပြည့်စုံလျက် သိက္ခာပုဒ်တို့၌ ဆောက်တည်၍ ကျင့်ရခြင်း၊
၅။ ပရိယတ္တိ ပဋိပတ္တိ ဗဟုသုတနှင့် ပြည့်စုံရခြင်း၊
၆။ အကုသိုလ်တရားတို့ကို ပယ်ရန်၊ ကုသိုလ်တရား တို့ကို ပြည့်စုံစေရန် ထက်သန်သော လုံ့လဝီရိယ ရှိရခြင်း၊
၇။ သံဃာ့အလယ်သို့ ရောက်သော အခါ တိရစ္ဆာနကထာများကို မပြောမူ၍ တရားစကားကိုသာ ပြောဆိုရခြင်း၊ သူတစ်ပါး ကိုလည်း တရားစကား ပြောဆိုစေလျက် နေခြင်း၊
၈။ ဥပါဒါနက္ခန္ဓာငါးပါးတို့၌ အဖြစ်အပျက်ကို အဖန်တလဲလဲ ရှု၍ နေရခြင်း။ (အံ၊၃၊၂၊၄။) (အံ၊မြန်၊၃။၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပညာများကြောင်းတရား ၄ ပါး

ပညာကျယ်ပြန့်ကြောင်း တရား ၄ ပါးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပညာရကြောင်းတရား ၄ ပါး

ပညာကျယ်ပြန့်ကြောင်း တရား ၄ ပါး၊ ဖိုလ်ကို မျက်မှောက် ပြုကြောင်း တရား ၄ ပါးတို့နှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပညာရကြောင်းတရား ၄ ပါး

၁။ ရဟန္တာပုဂ္ဂိုလ်တို့၏ နိဗ္ဗာန်ရောက်ကြောင်းတရားကို ယုံကြည်ခြင်း၊
၂။ ကောင်းစွာနာကြားခြင်း၊
၃။ မမေ့မလျော့ခြင်း၊
၄။ ဆင်ခြင်တတ်သော ပညာရှိခြင်း။ (သံ၊၁၊၂၁၇။)(သုတ္တနိ၊၃၀၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပညာရှိ ၂ မျိုး

၁။ ဝိနည်းမဟုတ်သည်၌ ဝိနည်းမဟုတ်ဟု အမှတ်ရှိသော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၂။ ဝိနည်း ဟုတ်သည်၌ ဝိနည်းဟုတ်၏ဟု အမှတ်ရှိသော ပုဂ္ဂိုလ်။(တစ်နည်း)
မိမိအား မရောက်သော ဝန်ကို မရွက်ဆောင်သော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၂။ မိမိအား ရောက်သော ဝန်ကို ရွက်ဆောင်သော ပုဂ္ဂိုလ်။ (တစ်နည်း)
မအပ်သည်၌ မအပ်ဟု အမှတ်ရှိသော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၂။ အပ်သည်၌ အပ်၏ဟု အမှတ်ရှိသော ပုဂ္ဂိုလ်။(တစ်နည်း)
အာပတ်သင့်သည်၌ အာပတ်သင့်၏ဟု အမှတ်ရှိသော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၂။ အာပတ်မသင့်သည်၌ အာပတ်မသင့်ဟု အမှတ်ရှိသော ပုဂ္ဂိုလ်။(တစ်နည်း)
တရားမဟုတ်သည်၌ တရားမဟုတ်ဟု အမှတ် ရှိသော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၂။ တရားဟုတ်သည်၌ တရားဟုတ်၏ဟု အမှတ်ရှိသော ပုဂ္ဂိုလ်။(တစ်နည်း)
အပြစ်ကို အပြစ်အားဖြင့် ရှုမြင်တတ်သူ၊
၂။ အပြစ်ကို ဝန်ခံပြောကြားလာသော ပုဂ္ဂိုလ်အား တရားအားလျော်စွာ ခံယူသူ။ (ဝိ၊၅၊၂၁၅။) (အံ၊၁၊၆၁၊၈၃) (သံ၊၁၊၂၄၁။) (ဝိ၊မြန်၊၅။ ၃၀၁။) (အံ၊မြန်၊၁။၇၃၊၉၈) (သံ၊မြန်၊၁။၂၂၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပညာရှိ ၃ မျိုး

၁။ ပရိယတ္တိပဋိဘာနဝါ- ဘုရားရှင်၏ သုတ္တ, ဂေယျ ဝေယျာကရဏ စသော စာပေပရိယတ္တိကို တတ်သိ နားလည်သော ပညာရှိ၊
၂။ အကြောင်းအကျိုး ဌာနာဌာန စသည်ကို သိသော ပညာရှိ၊
၃။ အဓိဂမပဋိဘာနဝါ- လောကုတ္တရာ တရားထူးတို့ကို ထိုးသွင်း၍ သိသော ပညာရှိ။ (မဟာနိ၊၁၈၀။) (စူဠနိ၊၂၂၄။) (စူဠနိ၊၂၇၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပညာရှိ ဖြစ်ကြောင်း ၄ ပါး

၁။ သိမ်မွေ့သော အကြောင်းကို သိ၍ အကြားအမြင်များသော ပညာအားဖြင့် ကြီးသူတို့ကို မှီဝဲခြင်း၊
၂။ ပါဠိကို သင်ယူခြင်း၊
၃။ အနက်ကို အဖန်ဖန် မေးမြန်းခြင်း၊
၄။ ကောင်းစွာဟောအပ်သော တရားကို ရိုသေစွာ နာယူခြင်း။ (ဇာ၊၂၊၁၀။)(ဇာ၊ဋ္ဌ၊၅၊၁၅၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပညာရှိ ဖြစ်ကြောင်းတရား ၄ ပါး

ပညာရှိမည်ကြောင်း ၄ ပါးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပညာရှိ လက္ခဏာ ၃ ပါး

၁။ ကောင်းသော အကြံကို ကြံစည်လေ့ရှိခြင်း၊
၂။ ကောင်းသော စကားကို ပြောဆိုလေ့ရှိခြင်း၊
၃။ ကောင်းသော အမှုကို ပြုလေ့ရှိခြင်း။ (အံ၊၁၊၁၀၁။) (အံ၊မြန်၊၁။၁၁၉။) (ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၄၃။) (နေတ္တိ၊ဋ္ဌ၊၁၄၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပညာရှိ သူတော်ကောင်းတို့ သတ်မှတ်အပ်သော တရား ၃ မျိုး

၁။ အလှူဒါန၊
၂။ ရှင်ရဟန်း ပြုခြင်း၊
၃။ အမိအဖတို့အား လုပ်ကျွေးပြုစုခြင်း။ (အံ၊၁၊၁၄၉။) (အံ၊မြန်၊၁။၁၆၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပညာရှိကြောင့် မဖြစ်ပေါ်သော တရား ၃ မျိုး

၁။ ကြောက်လန့်ခြင်းဘေးအားလုံး၊
၂။ မငြိမ်သက်ခြင်း ဥပဒ္ဒဝေါအားလုံး၊
၃။ စိတ်ဆင်းရဲခြင်း ဥပသဂ္ဂအားလုံး။ (အံ၊၁၊၁၀၀။) (အံ၊မြန်၊၁။၁၁၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပညာရှိတို့ ကဲ့ရဲ့ခြင်း ခံရကြောင်း တရား ၂ ပါး

၁။ ဉာဏ်ဖြင့် မသိမြင် မဆုံးဖြတ် မသက်ဝင် မပိုင်းခြားမူ၍ ကဲ့ရဲ့ထိုက်သူအား ချီးမွမ်းစကား ပြောဆိုခြင်း၊
၂။ ဉာဏ်ဖြင့် မသိမြင် မဆုံးဖြတ် မသက်ဝင် မပိုင်းခြားမူ၍ ချီးမွမ်းထိုက်သူအား ကဲ့ရဲ့စကား ပြောဆိုခြင်း။ (တစ်နည်း)
ဉာဏ်ဖြင့် မသိမြင် မဆုံးဖြတ် မသက်ဝင် မပိုင်းခြားမူ၍ မကြည်ညိုထိုက်သော အရာ၌ ကြည်ညိုမှုကို ဖြစ်စေခြင်း၊
၂။ ဉာဏ်ဖြင့် မသိမြင် မဆုံးဖြတ် မသက်ဝင် မပိုင်းခြားမူ၍ ကြည်ညိုထိုက်သော အရာ၌ မကြည်ညိုမှုကို ဖြစ်စေခြင်း။ (အံ၊၁၊၈၈။) (အံ၊မြန်၊၁။၁၀၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပညာရှိတို့ ကဲ့ရဲ့ထိုက်သူ ဖြစ်ကြောင်းတရား ၃ ပါး

၁။ ကိုယ်ဖြင့် ပြုအပ်သော မကောင်းသော အကျင့်ရှိခြင်း၊
၂။ နှုတ်ဖြင့် ပြုအပ်သော မကောင်းသော အကျင့်ရှိခြင်း၊
၃။ စိတ်ဖြင့် ပြုအပ်သော မကောင်းသော အကျင့်ရှိခြင်း။ (အံ၊၁၊၁၀၂။) (အံ၊မြန်၊၁။၁၂၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပညာရှိတို့ မကဲ့ရဲ့ထိုက်သူ ဖြစ်ကြောင်း တရား ၃ ပါး

၁။ ကိုယ်ဖြင့် ပြုအပ်သော ကောင်းသော အကျင့်၊
၂။ နှုတ်ဖြင့် ပြုအပ်သော ကောင်းသော အကျင့်၊
၃။ စိတ်ဖြင့် ပြုအပ်သော ကောင်းသော အကျင့်။ (အံ၊၁၊၁၀၂။) (အံ၊မြန်၊၁။၁၂၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပညာရှိတို့ မတားမြစ်အပ်သော သဒ္ဒါအမည် ၃ မျိုး

၁။ လွန်ပြီး ချုပ်ပြီး ဖောက်ပြန်ပြီးသော ရုပ်, ဝေဒနာ, သညာ, သင်္ခါရ, ဝိညာဏ်၏ ဖြစ်ပြီးဟူသော အရေအတွက်, အမည်, ပညတ်၊
၂။ မဖြစ်သေး, မထင်ရှားသေးသော ရုပ်, ဝေဒနာ, သညာ, သင်္ခါရ, ဝိညာဏ်၏ ဖြစ်လတ္တံ့ ဟူသော အရေအတွက်, အမည်, ပညတ်၊
၃။ ဖြစ်နေသော, ထင်ရှားနေသော ရုပ်, ဝေဒနာ, သညာ, သင်္ခါရ, ဝိညာဏ်၏ ဖြစ်ဆဲဟူသော အရေအတွက်, အမည်, ပညတ်။ (သံ၊၂၊၅၉ ၆၀။) (သံ၊မြန်၊၂။၅၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပညာရှိတို့၏ ကဲ့ရဲ့ခြင်း ခံရကြောင်း အကျင့်မှား ၂ မျိုး

၁။ မြတ်စွာဘုရားအား သတ်ရန် ကြံစည်ခြင်း စသော မှားသော အကျင့်၊
၂။ မြတ်စွာဘုရား၏ တပည့်သာဝကတို့အား သင်းခွဲခြင်း သတ်ရန် ကြံစည်ခြင်း စသော မှားသော အကျင့်။(တစ်နည်း)
အမိအား ရိုက်နှက်သတ်ဖြတ်ခြင်း စသော မှားသော အကျင့်၊
၂။ အဖအား ရိုက်နှက် သတ်ဖြတ်ခြင်း စသော မှားသော အကျင့်။ (အံ၊၁၊၈၉။) (အံ၊မြန်၊၁။၁၀၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပညာရှိတို့၏ ကဲ့ရဲ့ခြင်း မခံရကြောင်း တရား ၂ ပါး

၁။ ဉာဏ်ဖြင့် သိမြင် ဆုံးဖြတ်၍ ဉာဏ်ဖြင့် သက်ဝင်ပိုင်းခြား၍ ကဲ့ရဲ့ထိုက်သူအား ကဲ့ရဲ့စကား ပြောဆိုခြင်း၊
၂။ ဉာဏ်ဖြင့် သိမြင် ဆုံးဖြတ်၍ ဉာဏ်ဖြင့် သက်ဝင်ပိုင်းခြား၍ ချီးမွမ်းထိုက်သူအား ချီးမွမ်းစကား ပြောဆိုခြင်း။(တစ်နည်း)
ဉာဏ်ဖြင့် သိမြင် ဆုံးဖြတ်၍ ဉာဏ်ဖြင့် သက်ဝင်ပိုင်းခြား၍ မကြည်ညိုထိုက်သော အရာ၌ မကြည်ညိုမှုကို ဖြစ်စေခြင်း၊
၂။ ဉာဏ်ဖြင့် သက်ဝင်ဆုံးဖြတ်၍ ဉာဏ်ဖြင့် သက်ဝင်ပိုင်းခြား၍ ကြည်ညိုထိုက်သော အရာ၌ ကြည်ညိုမှုကို ဖြစ်စေခြင်း။ (အံ၊၁၊၈၈။) (အံ၊မြန်၊၁။၁၀၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပညာရှိတို့၏ ကဲ့ရဲ့ခြင်း မခံရကြောင်း အကျင့်မှန် ၂ မျိုး

၁။ အမိအား လုပ်ကျွေးပြုစုခြင်း စသော မှန်သော အကျင့်၊
၂။ အဖအား လုပ်ကျွေးပြုစုခြင်း စသော မှန်သော အကျင့်၊ (တစ်နည်း)
မြတ်စွာဘုရားအား ပြုစုလုပ်ကျွေးခြင်း စသော မှန်သော အကျင့်၊
၂။ မြတ်စွာဘုရား၏ တပည့် သာဝကတို့အား ပြုစုလုပ်ကျွေးခြင်း စသော မှန်သော အကျင့်။ (အံ၊၁၊၈၉။) (အံ၊မြန်၊၁။၁၀၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပညာရှိတို့၏ စွန့်ခြင်း ၃ မျိုး

၁။ မြတ်သော ကိုယ်အင်္ဂါဟူသော အကြောင်းကြောင့် ဥစ္စာကို စွန့်ခြင်း၊
၂။ အသက်ဇီဝိတိန္ဒြေကို စောင့်ရှောက်လိုခြင်း အကြောင်းကြောင့် ကိုယ်အင်္ဂါကို စွန့်ခြင်း၊
၃။ သူတော်ကောင်းတရားကို အစဉ်အောက်မေ့သောကြောင့် ဥစ္စာကိုလည်းကောင်း ကိုယ်အင်္ဂါကို လည်းကောင်း အသက်ကိုလည်းကောင်း စွန့်ခြင်း။ (ဇာတက၊၂၊၁၄၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပညာရှိတို့၏နောက်သို့ အစဉ်လိုက်သော တရား ၃ ပါး

၁။ ကိုယ်ကျင့်သီလ၊
၂။ တင့်တယ်သော ကျက်သရေ၊
၃။ သူတော်ကောင်းတရားမြတ်။ (ဇာ၊၂၊၁၀။)(ဇာ၊ဋ္ဌ၊၅၊၁၅၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပညာရှိမည်ကြောင်း ၄ ပါး

၁။ ဓာတ်တို့၌ လိမ္မာကျွမ်းကျင်သူ ဖြစ်ခြင်း၊
၂။ အာယတနတို့၌ လိမ္မာ ကျွမ်းကျင်သူ ဖြစ်ခြင်း၊
၃။ ပဋိစ္စသမုပ္ပါဒ်တို့၌ လိမ္မာကျွမ်းကျင်သူ ဖြစ်ခြင်း၊
၄။ အရာ ဟုတ်သည် အရာမဟုတ်သည်(ဌာနာဌာန)တို့၌ လိမ္မာကျွမ်းကျင်ခြင်း။ (မ၊၃၊၁၀၇။) (မ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၈၂။) (မ၊ဋ္ဌ၊၄၊၅၆။) (ထေရ၊ဋ္ဌ၊၂၊၄၀၅။) (မ၊မြန်၊၃။၁၁၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပညာရှိရဟန်း ဖြစ်ကြောင်း ၄ မျိုး

ပညာရှိမည်ကြောင်း ၄ ပါးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပညာရှိသူအဖြစ် ၃ မျိုး

၁။ ကာယဒွါရ၌ ပညာရှိသူ၏အဖြစ်- ကာယမောနေယျ၊
၂။ ဝစီဒွါရ၌ ပညာရှိသူ၏အဖြစ်- ဝစီမောနေယျ၊
၃။ မနောဒွါရ၌ ပညာရှိသူ၏အဖြစ်- မနောမောနေယျ။ (အံ၊၁၊၂၇၆။) (အံ၊မြန်၊၁။၂၉၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပညာရှိဟု ထင်ရှားကြောင်း အပြုအမူ ၃ မျိုး

ပညာရှိလက္ခဏာ ၃ ပါးနှင့်တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပညာရှိဟု မှတ်ကြောင်း လက္ခဏာ ၃ မျိုး

ပညာရှိဟု ထင်ရှားကြောင်း အပြုအမူ ၃ မျိုးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပညာရှိဟု သိကြောင်း တရား ၃ ပါး

၁။ နက်နဲသော တရားကို စိတ်ဖြင့် ကြံစည်လျက် ဖြေဆိုခြင်းငှာ စွမ်းနိုင်ခြင်း၊
၂။ အစီးအပွားကို လွန်သော ရုန့်ရင်းကြမ်းတမ်းသော အမှုကို မပြုခြင်း၊
၃။ ပြုဖို့ရန် အခွင့်ရောက်လာသော စီးပွား၏ အကြောင်းကို မဆုတ်ယုတ်စေခြင်း။ (ဇာ၊၂၊၉။)(ဇာ၊ဋ္ဌ၊၅၊၁၅၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပညာရှိဟု သိကြောင်း အမှတ်နိမိတ် ၃ မျိုး

ပညာရှိဟု ထင်ရှားကြောင်း အပြုအမူ ၃ မျိုးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပညာရှိဟု သိကြောင်းတရား ၃ ပါး

၁။ ကိုယ်ဖြင့် ပြုအပ်သော ကောင်းသော အပြစ်မရှိသော အကျင့်- ကာယသုစရိုက်ရှိခြင်း၊
၂။ နှုတ်ဖြင့် ပြုအပ်သော ကောင်းသော အပြစ်မရှိသော အကျင့်- ဝစီသုစရိုက်ရှိခြင်း၊
၃။ စိတ်ဖြင့် ပြုအပ်သော ကောင်းသော အပြစ်မရှိသော အကျင့်- မနောသုစရိုက်ရှိခြင်း။ (တစ်နည်း)
မိမိအပြစ်ကို အပြစ်အားဖြင့် ရှုတတ်ခြင်း၊
၂။ မိမိ အပြစ်ကို အပြစ်အားဖြင့် ရှု၍ တရားအလျောက် ကုစားတတ်ခြင်း၊
၃။ သူတစ်ပါးက အပြစ်ကို ဝန်ခံပြောလာသော် တရားအလျောက် ခံယူတတ်ခြင်း၊ (တစ်နည်း။)
သင့်လျော်သော အကြောင်းအားဖြင့် အမေးပြဿနာကို ပြုတတ်ခြင်း၊
၂။ သင့်လျော်သော အကြောင်းအားဖြင့် အမေးပြဿနာကို ဖြေတတ်ခြင်း၊
၃။ သင့်လျော်သော အကြောင်းအားဖြင့် သူတစ်ပါး ဖြေဆိုအပ်သည်ကို ဝမ်းမြောက်ဝမ်းသာ ကောင်းချီးပေးတတ်ခြင်း၊ (တစ်နည်း)
ဆင်းရဲခြင်း မရှိသော ကာယကံ၊
၂။ ဆင်းရဲခြင်း မရှိသော ဝစီကံ၊
၃။ ဆင်းရဲခြင်းမရှိသော မနောကံ။ (အံ၊၁၊၁၀၀၊၁၀၁၊၁၀၂။) (အံ၊မြန်၊၁။၁၁၈၊၁၂၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပညာဝိမုတ္တပုဂ္ဂိုလ် ၅ ယောက်

၁။ ဈာန်မရရှိသော ရဟန္တာပုဂ္ဂိုလ် ၁ ယောက်၊ ၂ မှ
၅။ ရူပဈာန် လေးပါးတို့မှထ၍ အရဟတ္တဖိုလ်သို့ ရောက်သော ပုဂ္ဂိုလ် ၄ ယောက်။ (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၇၃။) (အံ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၄၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပညိန္ဒြေ စင်ကြယ်ကြောင်း ၃ ပါး

၁။ ပညာမရှိသော ပုဂ္ဂိုလ်တို့ကို ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၂။ ပညာရှိ ပုဂ္ဂိုလ်တို့ကို မှီဝဲ ဆည်းကပ်ခြင်း၊
၃။ ဂမ္ဘီရဉာဏ်အကျင့်ကို ဆင်ခြင်ခြင်း။ (ပဋိသံ။၁၉၈။) (မ၊ဋ္ဌ၊၄။ ၂၄၄။) (သံ၊ဋ္ဌ၊၃၊၃၆။) (အံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၈၈။) (ဥဒါန၊ဋ္ဌ၊၁၉၉။) (အံ၊ဋီ၊၃၊၂၆၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပဋိဃသညာ ၁၀ ပါး

၁။ ဒွေး ပဉ္စဝိညာဏ် တစ်ဆယ်။ (ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၂၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပဋိဃသညာ ၅ ပါး

၁။ ရူပသညာ၊
၂။ သဒ္ဒသညာ၊
၃။ ဂန္ဓသညာ၊
၄။ ရသသညာ၊
၅။ ဖောဋ္ဌဗ္ဗ သညာ။ (စူဠနိ၊ဋ္ဌ၊၅၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပဋိစ္စသမုပ္ပါဒ်၌ သိထိုက်သော ဝဋ် ၃ ပါး

၁။ အဝိဇ္ဇာ, တဏှာ ဥပါဒါန်တို့သည် ကိလေသဝဋ်၊
၂။ သင်္ခါရ, ကမ္မဘဝသည် ကမ္မဝဋ်၊
၃။ ဝိညာဏ်, နာမ်ရုပ်, သဠာယတန, ဖဿ, ဝေဒနာ, ဥပပတ္တိ ဘဝတို့သည် ဝိပါကဝဋ်။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၈၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပဋိစ္စသမုပ္ပါဒ်၌ အတ္ထနယ ၄ ပါး

၁။ တစ်ခုတည်း၏ အဖြစ်ဖြင့် အဝိဇ္ဇာစသော သဘောတို့ကို ဉာဏ်ဖြင့် ဆောင်ယူကြောင်း သိကြောင်းနည်း (ဧကတ္တနယ)၊
၂။ အသီးအသီး၏ အဖြစ်ဖြင့် အဝိဇ္ဇာစသော သဘောတို့ကို ဉာဏ်ဖြင့် ဆောင်ယူကြောင်း သိကြောင်းနည်း (နာနတ္တနယ)၊
၃။ အဝိဇ္ဇာ၏ သင်္ခါရတို့ကို ‘ငါအဝိဇ္ဇာသည် ဖြစ်စေထိုက်ကုန်၏’ သင်္ခါရတို့၏လည်း ‘ငါတို့သည် ဝိညာဏ်ကို ဖြစ်စေထိုက်ကုန်၏’ ဤသို့ အစရှိသော ဗျာပါဒ ကြောင့်ကြ မရှိခြင်း တို့ကို ဉာဏ်ဖြင့် ဆောင်ယူကြောင်း, သိကြောင်းနည်း၊ (အဗျာပါဒနယ)၊
၄။ အဝိဇ္ဇာ အစရှိ ကုန်သော အကြောင်းတို့ကြောင့် သင်္ခါရ အစရှိသည်တို့၏သာ ဖြစ်ကုန်၏၊ သင်္ခါရမှ တစ်ပါး အခြားတရားတို့၏ ဖြစ်ခြင်းမရှိ၊ ဤသို့ အစရှိသည်ဖြင့် အဝိဇ္ဇာစသော သဘောတရားတို့ကို ဉာဏ်ဖြင့် ဆောင်ယူကြောင်း သိကြောင်းနည်း၊ (ဧဝံ ဓမ္မတာနယ)။ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၈၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပဋိစ္စသမုပ္ပါဒ်၏ ကာလ ၃ ပါး

၁။ အဝိဇ္ဇာ, သင်္ခါရတို့သည် အတိတ်ကာလ၊
၂။ ဇာတိ, ဇရာ, မရဏတို့သည် အနာဂတ်ကာလ၊
၃။ ဝိညာဏ်, နာမ်ရုပ်, သဠာယတန, ဖဿ, ဝေဒနာ, တဏှာ, ဥပါဒါန်, ဘဝတို့သည် ပစ္စုပ္ပန်ကာလ။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၈၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပဋိစ္စသမုပ္ပါဒ်၏ နက်နဲခြင်း ၄ မျိုး

၁။ အကျိုးအားဖြင့် နက်နဲခြင်း၊
၂။ အကြောင်းအားဖြင့် နက်နဲခြင်း၊
၃။ ဒေသနာအားဖြင့် နက်နဲခြင်း၊
၄။ ထိုးထွင်း၍ သိအပ်သော သဘောအားဖြင့် နက်နဲခြင်း။ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၈၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပဋိစ္စသမုပ္ပါဒ်၏ နက်နဲခြင်း အခြင်းအရာ ၄ မျိုး

၁။ အကျိုးတရား၏ နက်နဲသော အဖြစ်၊
၂။ အကြောင်းတရား၏ နက်နဲသော အဖြစ်၊
၃။ ဒေသနာတော်၏ နက်နဲသော အဖြစ်၊
၄။ ထိုးထွင်းသော ဉာဏ်၏ နက်နဲသော အဖြစ်။ (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၂၊၈၃။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊မြန်၊၂။၁၅၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပဋိစ္စသမုပ္ပါဒ်၏ နယ ၉ မျိုး

၁။ အဝိဇ္ဇာဒိကနယ၊
၂။ သင်္ခါရာဒိကနယ၊
၃။ ဝိညာဏာဒိကနယ၊
၄။ နာမာဒိကနယ၊
၅။ သဠာယတနာဒိကနယ၊
၆။ ဖဿာဒိကနယ၊
၇။ ဝေဒနာဒိကနယ၊
၈။ တဏှာဒိကနယ၊
၉။ ဥပါဒါနာဒိကနယ။ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၉၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပဋိစ္စသမုပ္ပါဒ်၏ မူလပဒ ၉ မျိုး

၁။ အဝိဇ္ဇာမူလပဒ၊
၂။ သင်္ခါရမူလပဒ၊
၃။ ဝိညာဏမူလပဒ၊
၄။ နာမမူလပဒ၊
၅။ သဠာယတနမူလပဒ၊
၆။ ဖဿမူလပဒ၊
၇။ ဝေဒနာမူလပဒ၊
၈။ တဏှာ မူလပဒ၊
၉။ ဥပါဒါန်မူလပဒ။ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၉၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပဋိစ္စသမုပ္ပါဒ်၏ အခြင်းအရာ ၂၀

၁။ အဝိဇ္ဇာ, သင်္ခါရ, တဏှာ, ဥပါဒါန်, ကမ္မဘဝဟု ဆိုအပ်သော အတိတ်အကြောင်း (၅) ပါး၊
၂။ ဝိညာဏ်, နာမ်ရုပ်, သဠာယတန, ဖဿ, ဝေဒနာဟု ဆိုအပ်သော ပစ္စုပ္ပန်အကျိုး (၅) ပါး၊
၃။ တဏှာ, ဥပါဒါန်, ကမ္မဘဝ, အဝိဇ္ဇာ, သင်္ခါရဟု ဆိုအပ်သော ပစ္စုပ္ပန်အကြောင်း (၅) ပါး၊
၄။ ဇာတိ, ဇရာ, မရဏကို ညွှန်ပြခြင်းဖြင့် သိမ်းယူ အပ်သော ဝိညာဏ်, နာမ်ရုပ်, သဠာယတန, ဖဿ, ဝေဒနာဟု ဆိုအပ်သော အနာဂတ်အကျိုး (၅) ပါး ပေါင်း ၂၀။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၈၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပဋိစ္စသမုပ္ပါဒ်၏ အစပ် ၃ ပါး

၁။ တဏှာ ဒုက္ခတို့၏အကြားသည် အစပ် တစ်ပါး၊
၂။ ဒုက္ခ ဘဝတို့၏ အကြားသည် အစပ် တစ်ပါး၊
၃။ ဘဝ ဇာတိတို့၏အကြားသည် အစပ် တစ်ပါး။ (မ၊ဋ္ဌ၊၁၊၅၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပဋိစ္စသမုပ္ပါဒ်၏ အစပ် ၃ ပါး

၁။ သင်္ခါရနှင့် ဝိညာဏ်အကြား တစ်စပ်၊
၂။ ဝေဒနာနှင့်တဏှာ အကြား တစ်စပ်၊
၃။ ဘဝနှင့် ဇာတိ အကြား တစ်စပ်။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၈၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပဋိစ္စသမုပ္ပါဒ်၏ အဓွန့်ကာလ ၃ ပါး

၁။ ရှေ့ဘဝ၌ ဖြစ်သော တဏှာ ဟူသော နန္ဒီသည် အတိတ်အဓွန့်ကာလ၊
၂။ ဇာတိ ဇရာ မရဏသည် အနာဂတ်ဘဝ၌ ဖြစ်သော အဓွန့်၊
၃။ ဝိညာဏ်, နာမ်ရုပ်, သဠာယတန, ဖဿ, ဝေဒနာ ဟူသော ဒုက္ခသည် ပစ္စုပ္ပန်ဘဝဖြစ်သော အဓွန့်။ (မ၊ဋ္ဌ၊၁၊၅၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပဋိစ္စသမုပ္ပါဒ်၏ အလွှာ ၄ ပါး

၁။ ရှေ့ဘဝ၌ ဖြစ်သော တဏှာ တည်းဟူသော နန္ဒီသည် အလွှာ တစ်ပါး၊
၂။ ခန္ဓာငါးပါး တည်းဟူသော ဒုက္ခသည် အလွှာ တစ်ပါး၊
၃။ ကမ္မဘဝသည် အလွှာ တစ်ပါး၊
၄။ ဇာတိ ဇရာ မရဏ (ပဋိသန္ဓေနေခြင်း, အိုခြင်း, သေခြင်း) သည် အလွှာ တစ်ပါး။ (မ၊ဋ္ဌ၊၁၊၅၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပဋိစ္စသမုပ္ပါဒ်၏ အလွှာ ၄ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ အဝိဇ္ဇာသင်္ခါရ- တစ်လွှာ၊
၂။ ဝိညာဏ်, နာမ်ရုပ်, သဠာယတန, ဖဿ, ဝေဒနာ- တစ်လွှာ၊
၃။ တဏှာ, ဥပါဒါန်, ဘဝ-တစ်လွှာ၊
၄။ ဇာတိ, ဇရာ, မရဏ- တစ်လွှာ။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၈၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပဋိနိဿဂ္ဂ ၂ မျိုး

စွန့်လွှတ်ခြင်း ၂ မျိုးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပဋိနိဿဂ္ဂါနုပဿနာဉာဏ်လွတ်ရာ ဥပါဒါန် ၄ ပါး

၁။ ကာမုပါဒါန်၊
၂။ ဒိဋ္ဌုပါဒါန်၊
၃။ သီလဗ္ဗတု ပါဒါန်၊
၄။ အတ္တဝါဒုပါဒါန်။ (ပဋိသံ။၂၄၃။) (ပဋိသံ၊မြန်။၃၀၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပဋိပတ္တိဒုဂ္ဂတိ ၂ မျိုး

၁။ လူတို့၏ (မှားသော) အကျင့် ဟူသော ဒုဂ္ဂတိသို့ ရောက်ကြောင်းတရား- ပဋိပတ္တိဒုဂ္ဂတိ၊
၂။ ရဟန်းတို့၏ (မှားသော) အကျင့်ဟူသော ဒုဂ္ဂတိသို့ ရောက်ကြောင်းတရား- ပဋိပတ္တိဒုဂ္ဂတိ။ (မ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၇၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပဋိပတ္တိသုဂတိ ၂ မျိုး

၁။ လူတို့၏ မှန်သော အကျင့်ဟူသော သုဂတိသို့ ရောက်ကြောင်းတရား-ပဋိပတ္တိသုဂတိ၊
၂။ ရဟန်းတို့၏ မှန်သော အကျင့်ဟူသော သုဂတိသို့ ရောက်ကြောင်းတရား- ပဋိပတ္တိသုဂတိ။ (မ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၇၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပဋိပဒါ ၄ ပါး

၁။ ဆင်းရဲစွာ ကျင့်၍ နှေးသော အသိဉာဏ် ဖြစ်ပေါ်သော ‘ဒုက္ခပဋိပဒါ ဒန္ဓာဘိညာ’၊
၂။ ဆင်းရဲစွာ ကျင့်ရသော်လည်း လျင်သော အသိဉာဏ်ဖြစ်ပေါ်သော ‘ဒုက္ခပဋိပဒါ ခိပ္ပါဘိညာ’၊
၃။ ချမ်းသာစွာ ကျင့်ရသော်လည်း နှေးသော အသိဉာဏ်ဖြစ်ပေါ်သော ‘သုခပဋိပဒါ ဒန္ဓာဘိညာ’၊
၄။ ချမ်းသာစွာ ကျင့်ရ၍ လျင်သော အသိဉာဏ်ဖြစ်ပေါ်သော ‘သုခပဋိပဒါ ခိပ္ပါဘိညာ’။ (ဒီ၊၃၊၈၈။) (အံ၊၃၊၃၀၆။) (အဘိ၊ဓ၊၅၀။) (အဘိ၊ဓ၊၅၆။) (အဘိ၊ဓ၊၆၀။) (ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၇၁။) (ထေရ၊ဋ္ဌ၊၂၊၅၄၄။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၉၄-၉၅။) (အံ၊မြန်၊၃။၃၀၅။) (အဘိ၊ဓ၊မြန်။၇၇၊၈၆၊၉၃။) (အဘိ၊ဓ၊မြန်။၇၇၊၈၆၊၉၃။) (အဘိ၊ဓ၊မြန်။၇၇၊၈၆၊၉၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပဋိပဒါမဂ် ၄ ပါး

၁။ ဝိပဿနာ ညစ်ညူးကြောင်း တရားကြောင့် ပျံ့လွင့်ခြင်း (ဓမ္မုဒ္ဓစ္စ) ရှေ့သွား ရှိသော အရိယာမဂ်၊
၂။ သမထရှေ့သွားရှိသော အရိယာမဂ်၊
၃။ ဝိပဿနာ ရှေ့သွားရှိသော အရိယာမဂ်၊
၄။ ယုဂနဒ္ဓတရားလျှင် ရှေ့သွားရှိသော အရိယာမဂ်။ (ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၈၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပဋိဘာဂနိမိတ်ကို စောင့်ရှောက်နိုင်ကြောင်း နည်းလမ်း ၇ မျိုး

၁။ လျောက်ပတ်သော ကျောင်း နေရာကို မှီဝဲရခြင်း၊
၂။ လျောက်ပတ်သော ဆွမ်းခံရွာကို ရရှိခြင်း၊
၃။ အပ္ပိစ္ဆကထာ စသော စကားကို ပြောဆိုခြင်း၊
၄။ လျောက်ပတ်သော ပုဂ္ဂိုလ်ကို မှီဝဲရခြင်း၊ ၅ လျောက်ပတ်သော ဘောဇဉ်ကို မှီဝဲရခြင်း၊
၆။ လျောက်ပတ်သော ရာသီဥတုကို မှီဝဲရခြင်း၊
၇။ လျောက်ပတ်သော ဣရိယာပုတ်ဖြင့် နေထိုင်ခြင်း။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပဋိဘာဂနိမိတ်ကို အာရုံပြုသော ကမ္မဋ္ဌာန်း ၂၂ ပါး

၁။ ကသိုဏ်း ဆယ်ပါး၊
၂။ အသုဘ ဆယ်ပါး၊
၃။ အာနာပါနဿတိ၊
၄။ ကာယဂတာသတိ။ (ဝိသုဒ္ဓိ၊၁၊၁၀၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပဋိဘာနပဋိသမ္ဘိဒါ၏ အာရုံဖြစ်သော ဉာဏ် ၂၀

၁။ ငါးပါးသော ဓမ္မတို့၌ သိသော ဉာဏ် (၅) ပါး၊
၂။ ငါးပါးသော အတ္ထတို့၌ သိသော ဉာဏ် (၅) ပါး၊
၃။ ဆယ်ပါးသော နိရုတ္တိတို့၌ သိသော ဉာဏ် (၁၀) ပါး။ (ပဋိသံ။၃၃၄။) (ပဋိသံ၊ မြန်။၃၉၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပဋိဘာနဝါ ပုဂ္ဂိုလ် ၃ မျိုး

၁။ ပရိယတ္တိဉာဏ်အား ထင်သော (ပရိယတ္တိပဋိဘာနဝါ) ပုဂ္ဂိုလ်၊
၂။ အနက်ဉာဏ် လက္ခဏာစသော မေးမြန်းမှု ဉာဏ်အားထင်သော (ပရိပုစ္ဆာ ပဋိဘာနဝါ) ပုဂ္ဂိုလ်၊
၃။ မဂ် စသည်တို့ကို ထိုးထွင်းသိသော (အဓိဂမပဋိဘာနဝါ) ပုဂ္ဂိုလ်။ (အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၀၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပဋိဘာန်ဉာဏ်နှင့် ပြည့်စုံသော ပုဂ္ဂိုလ် ၃ မျိုး

၁။ ပရိယတ္တိပဋိဘာန်ဉာဏ် ပညာနှင့် ပြည့်စုံသော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၂။ အကျိုး, အကြောင်း, လက္ခဏာ, အရာဟုတ်, အရာမဟုတ်တို့ကို မေးမြန်းသည် ရှိသော် အဋ္ဌကထာ ပရိပုစ္ဆာဉာဏ်နှင့် ပြည့်စုံသော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၃။ မဂ် ဖိုလ်တည်းဟူသော ပဋိဘာန် ဉာဏ်ပညာနှင့် ပြည့်စုံသော ပုဂ္ဂိုလ်။ (သုတ္တနိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၉၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပဋိဝေဓဉာဏ် ၂ မျိုး

၁။ ဘုရားအလောင်း တောထွက်သည်မှ စ၍ အရဟတ္တမဂ်တိုင်အောင်သည် ဖြစ်ဆဲ- ဥပ္ပဇ္ဇမာန ပဋိဝေဓဉာဏ်၊
၂။ အရဟတ္တဖိုလ်ခဏ၌ကား ဖြစ်ပြီး- ဥပ္ပန္နပဋိဝေဓဉာဏ်။ (မ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၃၃။) (သံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၄၄။) (အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၅၄။) (အံ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၉၅။) (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၈၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပဋိဝေဓသဒ္ဓမ္မ အနှစ် ၅ ထောင် တည်ပုံ

၁။ ပဋိသမ္ဘိဒါပတ္တ ရဟန္တာပုဂ္ဂိုလ်တို့၏ အစွမ်းအားဖြင့် အနှစ်တစ်ထောင်၊
၂။ သုက္ခဝိပဿက ရဟန္တာပုဂ္ဂိုလ်တို့၏ အစွမ်းအားဖြင့် အနှစ်တစ်ထောင်၊
၃။ အနာဂါမ်ပုဂ္ဂိုလ်၏ အစွမ်းအားဖြင့် အနှစ်တစ်ထောင်၊
၄။ သကဒါဂါမ်ပုဂ္ဂိုလ်၏ အစွမ်း အားဖြင့် အနှစ်တစ်ထောင်၊
၅။ သောတာပန်ပုဂ္ဂိုလ်၏ အစွမ်းအားဖြင့် အနှစ်တစ်ထောင်။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၄၊၁၂၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပဋိသန္ထာရ ၂ မျိုး

လောကဝတ်ပြုခြင်း၂ မျိုးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပဋိသန္ဓေ ၃ မျိုး

၁။ ကာမဘဝ ပဋိသန္ဓေ၊
၂။ ရူပဘဝ ပဋိသန္ဓေ၊
၃။ အရူပဘဝ ပဋိသန္ဓေ။ (ဝိသုဒ္ဓိ၊၂၊၁၈၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပဋိသန္ဓေ ၄ မျိုး

၁။ အဏ္ဍဇပဋိသန္ဓေ- အဥ၌ ဖြစ်သော ပဋိသန္ဓေ၊
၂။ ဇလာဗုဇပဋိသန္ဓေ- သားအိမ်၌ ဖြစ်သော ပဋိသန္ဓေ၊
၃။ သံသေဒဇပဋိသန္ဓေ- အညှီအဟောက် အပုပ်အစပ်စသည်၌ ဖြစ်သော ပဋိသန္ဓေ၊
၄။ ဩပပါတိကပဋိသန္ဓေ- ဥပပတ် ပဋိသန္ဓေ။ (ဒီ၊၃၊၁၉၂။) (ဝိသုဒ္ဓိ၊၂၊၁၈၄။) (ဒီ၊မြန်၊ ၃။၂၁၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပဋိသန္ဓေ စသော ဆင်းရဲမှ မလွတ်မြောက်ကြောင်း ၄ ပါး

၁။ မြတ်သော အရိယသီလကို လျော်စွာ မသိခြင်း ထိုးထွင်း၍ မသိခြင်း၊
၂။ မြတ်သော သမာဓိကို လျော်စွာ မသိခြင်း, ထိုးထွင်း၍ မသိခြင်း၊
၃။ မြတ်သော ပညာကို လျော်စွာ မသိခြင်း, ထိုးထွင်း၍ မသိခြင်း၊
၄။ မြတ်သော နိဗ္ဗာန်ကို လျော်စွာ မသိခြင်း, ထိုးထွင်း၍ မသိခြင်း။ (အဘိ၊က၊၉၅။) (အဘိ၊က၊မြန်၊၁။၁၆၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပဋိသန္ဓေ တည်ကြောင်း ၃ မျိုး

ကိုယ်ဝန်တည်ခြင်း၏ အကြောင်း ၃ မျိုးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပဋိသန္ဓေ တည်ကြောင်း ၈ မျိုး

ကိုယ်ဝန်ယူခြင်း အကြောင်း ၈ မျိုးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပဋိသန္ဓေ ဓာတ် ၁၁ ပါး (ကာမဓာတ် ကာမဘုံ၌ အာယတနမချို့မူ၍ အပြည့်အစုံ ဖြစ်ထိုက်ကုန်သော ကာမာဝစရ နတ် လူ စသည်တို့၏ ပဋိသန္ဓေ ဓာတ် ၁၁ ပါး)

၁။ စက္ခုဓာတ်၊
၂။ ရူပဓာတ်၊
၃။ သောတဓာတ်၊
၄။ ဃာနဓာတ်၊
၅။ ဂန္ဓဓာတ်၊
၆။ ဇိဝှါဓာတ်၊
၇။ ရသဓာတ်၊
၈။ ကာယ ဓာတ်၊
၉။ ဖောဋ္ဌဗ္ဗဓာတ်၊
၁၀။ မနောဝိညာဏဓာတ်၊
၁၁။ ဓမ္မဓာတ်။ (အဘိ၊ဝိ၊၄၂၈။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၂။၅၄၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပဋိသန္ဓေ အာယတန ၁၁ ပါး (ကာမဘုံ၌ အာယတနမချို့မူ၍ အပြည့်အစုံ ဖြစ်ထိုက်ကုန်သော ကာမာဝစရနတ် ကမ္ဘာဦးလူ ဥပပါတ်ပဋိသန္ဓေနေသော ပြိတ္တာ အသုရာ ငရဲ တိရစ္ဆာန်တို့၏ ပဋိသန္ဓေ အာယတန ၁၁ ပါး)

၁။ စက္ခာယတန၊
၂။ ရူပါယတန၊
၃။ သောတာယတန၊
၄။ ဃာနာ ယတန၊
၅။ ဂန္ဓာယတန၊
၆။ ဇိဝှါယတန၊
၇။ ရသာယတန၊
၈။ ကာယာယတန၊
၉။ ဖောဋ္ဌဗ္ဗာ ယတန၊
၁၀။ မနာယတန၊
၁၁။ ဓမ္မာယတန။ (အဘိ၊ဝိ၊၄၂၇။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၂။၅၄၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပဋိသန္ဓေ အာရုံ ၃ မျိုး

၁။ ကံ- အခြားမဲ့ဘဝ၌ ပဋိသန္ဓေကို ဖြစ်စေတတ်သော ကံအာရုံ၊
၂။ ကမ္မ နိမိတ်- ကံပြုစဉ်အခါ တွေ့ကြုံရသော အာရုံ ခြောက်ပါး၊
၃။ ဂတိနိမိတ်- လားရမည့်ဘဝ၌ တွေ့ကြုံရမည့် အာရုံ။ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၄၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပဋိသန္ဓေ အာရုံ ၃ မျိုး (တစ်နည်း)

၁။ အတိတ်အာရုံ၊
၂။ ပစ္စုပ္ပန်အာရုံ၊
၃။ အတိတ်ပစ္စုပ္ပန်ဟု မဆိုထိုက်သော ပညတ်အာရုံ။ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၄၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပဋိသန္ဓေ ဣန္ဒြေ ၁၄ ပါး (ဉာဏသမ္ပယုတ်ဖြစ်သော ကာမာဝစနတ်တို့၏ ပဋိသန္ဓေ ဣန္ဒြေ ၁၄ ပါး)

၁။ စက္ခုန္ဒြေ၊
၂။ သောတိန္ဒြေ၊
၃။ ဃာနိန္ဒြေ၊
၄။ ဇိဝှိန္ဒြေ၊
၅။ ကာယိန္ဒြေ၊
၆။ မနိန္ဒြေ၊
၇။ (ဣတ္ထိန္ဒြေ)၊
၈။ (ပုရိသိန္ဒြေ)၊
၉။ ဇီဝိတိန္ဒြေ၊
၁၀။ (သောမနဿိန္ဒြေ)၊ ၁၁။(ဥပေက္ခိန္ဒြေ)၊
၁၂။ သဒ္ဓိန္ဒြေ၊
၁၃။ ဝီရိယိန္ဒြေ၊
၁၄။ သတိန္ဒြေ၊
၁၅။ သမာဓိန္ဒြေ၊
၁၆။ ပညိန္ဒြေ။ မှတ်ချက်။ ။(ဣတ္ထိန္ဒြေနှင့် ပုရိသိန္ဒြေ သောမနဿိန္ဒြေနှင့် ဥပေက္ခိန္ဒြေတို့သည် တစ်ပါးရလျှင် ကျန်တစ်ပါး မရ၊ ထို့ကြောင့် ၁၄ ပါး ဖြစ်၏)။ (အဘိ၊ဝိ၊၄၂၉။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၂။၅၄၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပဋိသန္ဓေကိန်းအောင်းခြင်း ၄ မျိုး

၁။ အသိမရှိမူ၍ အမိဝမ်းသို့ သက်ပြီး အသိမရှိမူ၍ အမိဝမ်း၌ တည်လျက် အသိမရှိမူ၍ အမိဝမ်းမှ ထွက်ခြင်း၊
၂။ အသိရှိလျက် အမိဝမ်းသို့ သက်ပြီး အသိ မရှိမူ၍ အမိဝမ်း၌ တည်လျက် အသိမရှိမူ၍ အမိဝမ်းမှ ထွက်ခြင်း၊
၃။ အသိရှိလျက် အမိဝမ်းသို့ သက်ပြီး အသိရှိလျက် အမိဝမ်း၌ တည်လျက် အသိမရှိမူ၍ အမိဝမ်းမှ ထွက်ခြင်း၊
၄။ အသိရှိလျက် အမိဝမ်းသို့ သက်ပြီး အသိရှိလျက် အမိဝမ်း၌ တည်လျက် အသိရှိလျက် အမိဝမ်းမှ ထွက်ခြင်း။ (ဒီ၊၃၊၈၅။) (ဒီ၊၃၊၁၉၂။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၉၁-၉၂။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၁၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပဋိသန္ဓေခဏ၌ သဟဇာတ, အညမည, နိဿယ, ဝိပ္ပယုတ္တပစ္စည်းဖြင့် ကျေးဇူးပြုသော တရား ၁၄ ပါး

၁။ ခန္ဓာငါးပါး၊
၂။ မဟာဘုတ်လေးပါး၊
၃။ အာယု, ဥသ္မာ, ဝိညာဏ်ဟု ဆိုအပ်သော ဇီဝိတသင်္ခါရ သုံးပါး၊
၄။ နာမ်-ရုပ် နှစ်ပါး ပေါင်း တစ်ဆယ့်လေးပါး။ (ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၇၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပဋိသန္ဓေခဏ၌ သဟဇာတ, အညမည, နိဿယ, သမ္ပယုတ္တ ပစ္စည်းဖြင့် ကျေးဇူးပြုသော တရား ၁၄ ပါး

၁။ နာမ်ခန္ဓာ လေးပါး၊
၂။ သဒ္ဓိန္ဒြေ စသော ဣန္ဒြေ ငါးပါး၊
၃။ အလောဘ စသော ဟိတ် သုံးပါး၊
၄။ နာမ်, ပဋိသန္ဓေဝိညာဏ် နှစ်ပါး ပေါင်း တစ်ဆယ့်လေးပါး။ (ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၇၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပဋိသန္ဓေဝိညာဏ်၏ တည်ရာ ၇ မျိုး

၁။ ကိုယ်သဏ္ဌာန်ချင်း ကွဲပြား၍ ပဋိသန္ဓေသညာချင်းလည်း ကွဲပြားသော သတ္တဝါ၊
၂။ ကိုယ်သဏ္ဌာန်ချင်း ကွဲပြား၍ ပဋိသန္ဓေသညာချင်း တူသော သတ္တဝါ၊
၃။ ကိုယ်သဏ္ဌာန်ချင်း တူ၍ ပဋိသန္ဓေသညာချင်း ကွဲပြားသော သတ္တဝါ၊
၄။ ကိုယ် သဏ္ဌာန်ချင်း တူ၍ ပဋိသန္ဓေသညာချင်းလည်းတူသော သတ္တဝါ၊
၅။ အာကာသာနဉ္စာ ယတနဘုံသို့ ရောက်နေသော ဗြဟ္မာ၊
၆။ ဝိညာဏဉ္စာယတနဘုံသို့ ရောက်နေသော ဗြဟ္မာ၊
၇။ အာကိဉ္စညာယတနဘုံသို့ ရောက်နေသော ဗြဟ္မာ။ (အံ၊၂၊၄၂၇။) (အံ၊မြန်၊၂။၅၄၀-၅၄၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပဋိသမ္ဘိဒါ ၄ ပါး

ပဋိသမ္ဘိဒါဉာဏ် ၄ ပါးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပဋိသမ္ဘိဒါဉာဏ် ၃ ပါး (တစ်နည်း) (ကိရိယာအဗျာကတ ပဋိသမ္ဘိဒါဉာဏ် ၃ ပါး)

၁။ အတ္ထ ပဋိသမ္ဘိဒါဉာဏ်၊
၂။ နိရုတ္တိပဋိသမ္ဘိဒါဉာဏ်၊
၃။ ပဋိဘာနပဋိသမ္ဘိဒါဉာဏ်။ (အဘိ၊ဝိ၊၃၁၇-၃၁၈။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၂။၃၈၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပဋိသမ္ဘိဒါဉာဏ် ၃ ပါး (ဝိပါက်ပဋိသမ္ဘိဒါဉာဏ် ၃ ပါး)

၁။ အတ္ထ ပဋိသမ္ဘိဒါဉာဏ်၊
၂။ နိရုတ္တိ ပဋိသမ္ဘိဒါဉာဏ်၊
၃။ ပဋိဘာနပဋိသမ္ဘိဒါဉာဏ်။ (အဘိ၊ဝိ၊၃၁၂၊၃၁၃၊၃၁၄-၅-၆။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၂။၃၇၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပဋိသမ္ဘိဒါဉာဏ် ၄ ပါး

၁။ အတ္ထပဋိသမ္ဘိဒါ- ပါဠိတော်၏ အနက်အထူးကို ထိုးထွင်း၍ သိစွမ်း နိုင်သော ဉာဏ်ပညာ၊
၂။ ဓမ္မပဋိသမ္ဘိဒါ- အကြောင်းတရားတို့၌ ထူးသော သဘောကို ထိုးထွင်း၍ သိတတ်သော ဉာဏ်ပညာ၊
၃။ နိရုတ္တိပဋိသမ္ဘိဒါ- ထုတ်ဆိုအပ်သော သဒ္ဒါကို ဝေဖန်ပိုင်းခြား၍ သိမြင်တတ်သော ဉာဏ်ပညာ၊
၄။ ပဋိဘာနပဋိသမ္ဘိဒါ- (အတ္ထပဋိသမ္ဘိဒါဉာဏ်စသော) ဉာဏ်ပညာတို့ကို အသီးအသီး ပိုင်းခြားထိုးထွင်း သိမြင်တတ်သော ဉာဏ်ပညာ။ (အဘိ၊ဝိ၊၃၀၇၊ ၃၀၈၊၃၀၉၊၃၁၀၊၃၁၁။) (အဘိ၊ဝိ၊၃၄၄။) (မိလိန္ဒ၊၃၂၂။) (အံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၉၃။) (ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃။) (ဥဒါန၊ဋ္ဌ၊၁၂၀။) (ဣတိဝုတ်၊ဋ္ဌ၊၁၁၈။) (အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၆၅။) (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၁၊၁၈။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၂။၃၆၅။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၂။၃၆၅။) (မိလိန္ဒ၊မြန်။၃၄၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပဋိသမ္ဘိဒါဉာဏ် စင်ကြယ်ကြောင်း ၅ ပါး

၁။ အဓိဂမေန- အရဟတ္တဖိုလ်သို့ ရောက်သောကြောင့် စင်ကြယ်ခြင်း၊
၂။ ပရိယတ္တိယာ- ဘုရားစကားတော်ကို သင်ခြင်းကြောင့် စင်ကြယ်ခြင်း၊
၃။ သဝနေန- သူတော်ကောင်းတရားကို နာကြားခြင်းကြောင့် စင်ကြယ်ခြင်း၊
၄။ ပရိပုစ္ဆာယ- ပါဠိတော် အဋ္ဌကထာ စသည်တို့၏ အနက်အဓိပ္ပါယ်ကို အဖန်ဖန်မေးခြင်းကြောင့် စင်ကြယ်ခြင်း၊
၅။ ပုဗ္ဗယောဂေန- ရှေးဘုရားရှင်တို့၏ သာသနာ၌ အနုလောမဉာဏ် ဂေါတြဘူဉာဏ် အနီးနားရောက်အောင် တရားအားထုတ်ခဲ့ဖူးခြင်းကြောင့် စင်ကြယ်ခြင်း။ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၇၂။) (ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၆။) (အံ၊ဋီ၊၁၊၁၄၁။) (အံ၊ဋီ၊၂၊၃၅၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပဋိသမ္ဘိဒါဉာဏ် ရကြောင်း ၈ ပါး

၁။ ပုဗ္ဗယောဂ- ဝိပဿနာတရားကို အားထုတ်ခြင်း၊
၂။ ဗာဟုဿစ္စ- များသော အကြားအမြင် ရှိခြင်း၊
၃။ ဒေသဘာသာ- တစ်ရာ့တစ်ပါးသော ထီးဆောင်းမင်းတို့၏ ဘာသာစကားကို တတ်ကျွမ်းနားလည်ခြင်း၊
၄။ အာဂမော- ဘုရားစကား တော်ကို သင်ယူခြင်း၊
၅။ ပရိပုစ္ဆာ- ပါဠိတော်၏ အနက်အဓိပ္ပါယ် အဆုံးအဖြတ်ကို မေးမြန်းခြင်း၊
၆။ အဓိဂမော- သောတာပန် စသည် ဖြစ်ခြင်း၊
၇။ ဂရုသန္နိဿယော- ဗဟုသုတ တိက္ခ ပဋိဘာန်ဉာဏ် ရင့်သန်သော ဆရာကောင်းတို့အထံ၌ နည်းခံ၍ နေရခြင်း၊
၈။ မိတ္တသမ္ပတ္တိ- ဗဟုသုတ တိက္ခပဋိဘာန်ဉာဏ် ရင့်သန်သော ကလျာဏမိတ္တတို့နှင့် ပြည့်စုံခြင်း။ (ဝိသုဒ္ဓိ၊၂၊၇၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပဋိသမ္ဘိဒါတို့ ကွဲပြားခြင်းသို့ ရောက်ရာ ၂ ဌာန

၁။ သိက္ခာကျင့်ဆဲ သေက္ခပုဂ္ဂိုလ်တို့၏ ဖြစ်ရာ တည်ရာ ဘုံဌာန၊
၂။ အသေက္ခ, ရဟန္တာပုဂ္ဂိုလ်တို့၏ ဖြစ်ရာတည်ရာ ဘုံဌာန။ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၇၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပဋိသမ္ဘိဒါပတ္တ ဖြစ်ကြောင်း ပညာ ၁၆ ပါး

၁။ ရသော ပညာ၊
၂။ ပွားသော ပညာ၊
၃။ ပြန့်ပြောသော ပညာ၊
၄။ မြတ်သော ပညာ၊
၅။ အသီးသီး သိသော ပညာ၊
၆။ ကျယ်ပြန့်သော ပညာ၊
၇။ နက်နဲသော ပညာ၊
၈။ ဆိုခဲ့ပြီး ပညာတို့ုနှင့် မနီးသော ပညာ၊
၉။ မြေကြီးကဲ့သို့ ကျယ်ပြန့်သော ပညာ၊
၁၀။ များသော ပညာ၊
၁၁။ မြန်သော ပညာ၊
၁၂။ ပေါ့ပါးသော ပညာ၊
၁၃။ ရွှင်သော ပညာ၊
၁၄။ လျင်သော ပညာ၊
၁၅။ ထက်သော ပညာ၊
၁၆။ ဖောက်ခွဲနိုင်သော ပညာ။ (ပဋိသံ။၃၇၁၊၃၈၁။) (ပဋိသံ၊မြန်။၄၃၄၊၄၄၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပဋိသမ္ဘိဒါမဂ်၏ မာတိကာကထာ ၁၈ ချက်

၁။ ဆာလောင်မှု ကိလေသာ မရှိခြင်း (နိစ္ဆာတော ကထာ)၊
၂။ လွတ်မြောက်ခြင်း (ဝိမောက္ခကထာ)၊
၃။ ရတတ်လွတ်မြောက်ခြင်း (ဝိဇ္ဇာဝိမုတ္တိ ကထာ)၊
၄။ လွန်မြတ်သော သီလ (အဓိသီလကထာ)၊
၅။ လွန်မြတ်သော သမာဓိ (အဓိစိတ္တ ကထာ)၊
၆။ လွန်မြတ်သော ပညာ (အဓိပညာကထာ)၊
၇။ ကိုယ်စိတ်တို့၏ ငြိမ်းခြင်း (ပဿဒ္ဓိကထာ)၊
၈။ မြင်ခြင်း (ဒဿနကထာ)၊
၉။ စင်ကြယ်ခြင်း (ဝိသုဒ္ဓိကထာ)၊
၁၀။ ထွက် မြောက်ခြင်း (နေက္ခမ္မကထာ)၊
၁၁။ ကျွတ်လွတ်ခြင်း (နိဿရဏကထာ)၊
၁၂။ ကင်းဆိတ်ခြင်း (ပဝိဝေကကထာ)၊
၁၃။ စွန့်လွှတ်ခြင်း (ဝေါသဂ္ဂကထာ)၊
၁၄။ ကျင့်ခြင်း (စရိယာကထာ)၊
၁၅။ ဈာန်ဝိမောက္ခ (ဈာနဝိမောက္ခ ကထာ)၊
၁၆။ ပွားများခြင်း(ဘာဝနာ ကထာ)၊
၁၇။ ဆောက် တည်ခြင်း (အဓိဋ္ဌာနကထာ)၊
၁၈။ အသက်မွေးခြင်း(ဇီဝိတကထာ)။ (ပဋိသံ။၄၁၅။) (ပဋိသံ၊မြန်။ ၄၇၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပဋိသမ္ဘိဒါသို့ ရောက်ခါနည်း ရဟန်း၏ တရား ၇ ပါး

၁။ ဤကား ငါ့စိတ်၏ တွန့်တိုမှုတည်းဟု သိခြင်း၊
၂။ မိမိသန္တာန်၌ ကြုံ့သော စိတ်ကို မှန်စွာ သိခြင်း၊
၃။ အပ အာရုံ၌ ပျံ့လွင့်သော စိတ်ကို သိခြင်း၊
၄။ ထင်ရှားသော ခံစားမှု ဖြစ်ခြင်း ချုပ်ခြင်းကို သိခြင်း၊
၅။ ထင်ရှားသော မှတ်သားမှု၏ ဖြစ်ခြင်း ချုပ်ခြင်းကို သိခြင်း၊
၆။ ထင်ရှားသော ကြံစည်မှု၏ ဖြစ်ခြင်း ချုပ်ခြင်းကို သိခြင်း၊
၇။ နိမိတ်ကို ကောင်းစွာ မှတ်၍ ပညာဖြင့် ထိုးထွင်း၍ သိခြင်း။ (အံ၊၂၊၄၂၂-၄၂၃။) (အံ၊မြန်၊၂။၅၃၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပဋိသမ္ဘိဒါသို့ ရောက်သော ပုဂ္ဂိုလ် ၂ မျိုး

၁။ ရှေးအားထုတ်ခြင်းနှင့် ပြည့်စုံသူ၊
၂။ ရှေး အားထုတ်ခြင်းနှင့် မပြည့်စုံသူ။ (ပဋိသံ။၃၈၁။) (ပဋိသံ၊မြန်။၄၄၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပဋိသမ္ဘိဒါသို့ ရောက်သော ပုဂ္ဂိုလ် ၂ မျိုး (တစ်နည်း)

၁။ ရှေးအားထုတ်ခြင်းနှင့် ပြည့်စုံ၍ အကြားအမြင်များသူ၊
၂။ ရှေးအားထုတ်ခြင်းနှင့် ပြည့်စုံ၍ အကြားအမြင် မများသူ။ (ပဋိသံ။ ၃၈၂။) (ပဋိသံ၊မြန်။၄၄၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပဋိသမ္ဘိဒါသို့ ရောက်သော ပုဂ္ဂိုလ် ၂ မျိုး (တစ်နည်း)

၁။ ရှေးအားထုတ်ခြင်းနှင့် ပြည့်စုံ အကြားအမြင်လည်း များ၍ တရားဟောခြင်းများသော သူ၊
၂။ ရှေးအားထုတ်ခြင်းနှင့် ပြည့်စုံ အကြားအမြင်လည်းများ၍ တရားဟောခြင်း မများသော သူ။ (ပဋိသံ။၃၈၂။) (ပဋိသံ၊မြန်။၄၄၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပဋိသမ္ဘိဒါသို့ ရောက်သော ပုဂ္ဂိုလ် ၂ မျိုး (တစ်နည်း)

၁။ ရှေးအားထုတ်ခြင်းနှင့် ပြည့်စုံ၊ အကြား အမြင်များ တရားဟောခြင်းလည်း များ၍ ဆရာကို မှီခိုသူ၊
၂။ ရှေးအားထုတ်ခြင်းနှင့်ပြည့်စုံ၊ အကြားအမြင်များ တရားဟောခြင်းလည်း များ၍ ဆရာကို မမှီခိုသူ။ (ပဋိသံ။၃၈၂။) (ပဋိသံ၊မြန်။၄၄၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပဋိသမ္ဘိဒါသို့ ရောက်သော ပုဂ္ဂိုလ် ၂ မျိုး (တစ်နည်း)

၁။ ရှေးအားထုတ်ခြင်းနှင့် ပြည့်စုံ၊ အကြားအမြင်များ၊ တရားဟောခြင်းလည်းများ ဆရာကို မှီခို၍ ဝိပဿနာဖြင့် နေခြင်း များသော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၂။ ရှေးအားထုတ်ခြင်းနှင့် ပြည့်စုံ၊ အကြားအမြင်လည်း များ၊ တရား ဟောခြင်းလည်း များ၍ ဆရာကို မှီခို၍ ဝိပဿနာဖြင့် နေခြင်း မများသော ပုဂ္ဂိုလ်။ (ပဋိသံ။၃၈၂။) (ပဋိသံ၊မြန်။၄၄၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပဋိသမ္ဘိဒါသို့ ရောက်သော ပုဂ္ဂိုလ် ၂ မျိုး (တစ်နည်း)

၁။ ရှေးအားထုတ်ခြင်းနှင့်ပြည့်စုံ၊ အကြား အမြင်လည်းများ၊ တရားဟောခြင်းလည်းများ၊ ဆရာကိုလည်း မှီခို၊ ဝိပဿနာ ဖြင့်လည်း နေခြင်းများ၍ ဆင်ခြင်ခြင်းများသော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၂။ ရှေးအားထုတ်ခြင်းနှင့် ပြည့်စုံ၊ အကြားအမြင် လည်းများ၊ တရားဟောခြင်းလည်းများ ဆရာကိုလည်း မှီခို၊ ဝိပဿနာ ဖြင့်လည်း နေခြင်းများ၍ ဆင်ခြင်ခြင်း မများသော ပုဂ္ဂိုလ်။ (ပဋိသံ။၃၈၂။) (ပဋိသံ၊မြန်။၄၄၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပဋိသမ္ဘိဒါသို့ ရောက်သော ပုဂ္ဂိုလ် ၂ မျိုး (တစ်နည်း)

၁။ ရှေးအားထုတ်ခြင်းနှင့် ပြည့်စုံ, အကြား အမြင်လည်းများ, တရားဟောခြင်းလည်းများ, ဆရာကိုလည်း မှီခို, ဝိပဿနာဖြင့် နေခြင်း လည်းများ, ဆင်ခြင်ခြင်းလည်း များ၍ သေက္ခပဋိသမ္ဘိဒါသို့ ရောက်သော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၂။ ရှေးအားထုတ်ခြင်းနှင့် ပြည့်စုံ, အကြားအမြင်လည်းများ, တရားဟောခြင်းလည်းများ, ဆရာကိုလည်း မှီခို, ဝိပဿနာဖြင့် နေခြင်းလည်းများ, ဆင်ခြင်ခြင်းလည်း များ၍ အသေက္ခပဋိသမ္ဘိဒါသို့ ရောက်သော ပုဂ္ဂိုလ်။ (ပဋိသံ။၃၈၃။) (ပဋိသံ၊မြန်။၄၄၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပဋိသာရဏီယကံ ငြိမ်းအေးခြင်း၏ စလယ်ဆုံး ၃ ပါး

နိဿယကံ ငြိမ်းအေးခြင်း၏ စလယ်ဆုံး ၃ ပါး၊ ပဗ္ဗာဇနီယကံ ငြိမ်းအေးခြင်း၏ စလယ်ဆုံး ၃ ပါး၊ ဥက္ခေပနီယကံ ငြိမ်းအေးခြင်း၏ စလယ်ဆုံး ၃ ပါးတို့နှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပဋိသာရဏီယကံ ပြုထိုက်သော ရဟန်း၏ အင်္ဂါ ၈ ပါး

၁။ လူတို့အား လာဘ်မရအောင် အားထုတ်ခြင်း၊
၂။ လူတို့အား အကျိုးစီးပွားမဲ့ဖြစ်အောင် အားထုတ်ခြင်း၊
၃။ လူတို့အား ဆဲရေး, ရေရွတ်ခြင်း (ခြိမ်းခြောက်ခြင်း)၊
၄။ လူအချင်းချင်း ကွဲပြားစေခြင်း၊
၅။ မြတ်စွာ ဘုရား၏ ဂုဏ်ကျေးဇူးမဲ့ကို ပြောဆိုခြင်း၊
၆။ တရားတော်၏ ဂုဏ်ကျေးဇူးမဲ့ကို ပြောဆိုခြင်း၊
၇။ သံဃာတော်၏ ဂုဏ်ကျေးဇူးမဲ့ကို ပြောဆိုခြင်း၊
၈။ လူတို့၏ တရားနှင့် စပ်သော ဝန်ခံမှုကို မှားအောင် ပြုခြင်း။ (အံ၊၃၊၁၅၉။) (အံ၊မြန်၊၃။၁၆၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပဋိသာရဏီယကံ ပြုလိုက ပြုနိုင်သော အကြောင်း ၄ ပါး

၁။ လူတို့အား လာဘ်မရအောင် လုံ့လ ပြုခြင်း၊ အကျိုးမဲ့ဖြစ်အောင် လုံ့လပြုခြင်း၊ နေရာမရအောင် လုံ့လပြုခြင်း၊ လူတို့ကို ဆဲရေးခြင်း၊ ရေရွတ်ခြင်း၊ လူအချင်းချင်း ကွဲပြားစေခြင်း၊
၂။ လူတို့အား ဘုရားရှင်၏ ကျေးဇူးမဲ့ကို ပြောဆိုခြင်း၊ တရားတော်၏ ကျေးဇူးမဲ့ကို ပြောဆိုခြင်း၊ သံဃာတော်များ၏ ကျေးဇူးမဲ့ကို ပြောဆိုခြင်း၊ လူတို့အား ယုတ်ယုတ်မာမာ ဆဲရေးခြင်း၊ ရှုတ်ချခြင်း၊ လူတို့၏ တရားနှင့် လျော်သော ဝန်ခံချက်ကို မမှန်မကန် ချွတ်ယွင်းစေခြင်း၊
၃။ ရဟန်းတစ်မျိုးသည် လူတို့အား လာဘ်မရအောင် ပြုလုပ်ခြင်း၊ အကျိုးမဲ့ဖြစ်အောင် ပြုလုပ်ခြင်း၊ နေရာမရအောင် ပြုလုပ်ခြင်း၊ လူတို့ကို ဆဲရေးခြင်း၊ ရေရွတ်ခြင်း၊ လူအချင်းချင်း ကွဲပြားအောင် ပြုလုပ်ခြင်း၊
၄။ ရဟန်း တစ်မျိုးသည် ဘုရားရှင်၏ ကျေးဇူးမဲ့ကို ပြောဆိုခြင်း၊ တရားတော်၏ ကျေးဇူးမဲ့ကို ပြောဆိုခြင်း၊ သံဃာတော်၏ ကျေးဇူးမဲ့ကို ပြောဆိုခြင်း၊ လူတို့ကို ယုတ်ယုတ်မာမာ ဆဲရေးခြင်း၊ ရှုတ်ချခြင်း၊ လူတို့၏ တရားနှင့်လျော်သော ဝန်ခံချက်ကို မမှန်မကန် ချွတ်ယွင်းစေခြင်း။ (ဝိ၊၄၊၄၂။) (ဝိ၊မြန်၊၄။၄၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပဋိသာရဏီယကံ မပြုထိုက်သော ရဟန်း၏ အင်္ဂါ ၈ ပါး

၁။ လူတို့အား လာဘ်မရအောင် အားမထုတ်ခြင်း၊
၂။ လူတို့အား အကျိုးစီးပွားမဲ့ဖြစ်အောင် အားမထုတ်ခြင်း၊
၃။ လူတို့အား မဆဲရေး, မရေရွတ်ခြင်း (မခြိမ်းခြောက်ခြင်း)၊
၄။ လူအချင်းချင်း မကွဲပြားစေခြင်း၊
၅။ မြတ်စွာ ဘုရား၏ ဂုဏ်ကျေးဇူးမဲ့ကို မပြောဆိုခြင်း၊
၆။ တရားတော်၏ ဂုဏ်ကျေးဇူးမဲ့ကို မပြောဆိုခြင်း၊
၇။ သံဃာတော်၏ ဂုဏ်ကျေးဇူးမဲ့ကို မပြောဆိုခြင်း၊
၈။ လူတို့၏ တရားနှင့် စပ်သော ဝန်ခံမှုကို မှန်အောင် ပြုခြင်း။ (အံ၊၃၊၁၅၉။) (အံ၊မြန်၊၃။၁၆၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပဋိသာရဏီယကံ၌ ကျင့်ဝတ် ၁၈ ပါး

၁။ ဥပဇ္ဈာယ်ဆရာပြုလုပ်၍ ရဟန်းခံ မပေးရခြင်း၊
၂။ နိဿယည်း မပေးရခြင်း၊
၃။ သာမဏေကို မလုပ်ကျွေး မပြုစုစေရခြင်း၊
၄။ ရဟန်းမ တို့အား ဆုံးမရန် သမုတ်ခြင်းကို မသာယာ မနှစ်သက်ရခြင်း၊
၅။ ဩဝါဒသမ္မုတိရသော်လည်း ရဟန်းမတို့ကို မဆုံးမရခြင်း၊
၆။ ပဋိသာရဏီယကံပြုကြောင်း အာပတ်သို့ မသင့်ရောက်ရခြင်း၊
၇။ အလားတူဖြစ်သော အခြားအာပတ်သို့လည်း မသင့်ရောက်စေရခြင်း၊
၈။ ထို့ထက် ရုန့်ရင်း ကြမ်းတမ်းသော အာပတ်သို့လည်း မသင့်ရောက် စေရခြင်း၊
၉။ ပဋိသာရဏီယကံကို မကဲ့ရဲ့ ရခြင်း၊
၁၀။ ပဋိသာရဏီယကံပြုသော ရဟန်းတို့ကို မကဲ့ရဲ့ရခြင်း၊
၁၁။ ပကတတ်ရဟန်း၏ ဥပုသ်ကို ဆိုင်းငံ့မထားရခြင်း၊
၁၂။ ပဝါရဏာကို ဆိုင်းငံ့မထားရခြင်း၊
၁၃။ ပြောဆိုဆုံးမမှုကို မပြုလုပ်ရခြင်း၊
၁၄။ အကြီးအမှူးအရာကို မယူရခြင်း၊
၁၅။ အခွင့်ရေး မတောင်းဆိုရခြင်း၊
၁၆။ မစောဒနာရခြင်း၊
၁၇။ မအောက်မေ့စေရခြင်း၊
၁၈။ ပကတတ်ရဟန်းတို့နှင့် မရောယှက် ရခြင်း။ (ဝိ၊၄၊၄၃။) (ဝိ၊မြန်၊၄။၄၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပဋိသာရဏီယကံကို ငြိမ်းစေအပ်သော အကြောင်း ၁၈ ပါး

၁။ ဥပဇ္ဈာယ်ဆရာ ပြုလုပ်၍ ရဟန်းခံ မပေးခြင်း၊
၂။ နိဿယည်း မပေးခြင်း၊
၃။ သာမဏေကို မပြုစု မလုပ်ကျွေးစေခြင်း၊
၄။ ရဟန်းမတို့အား ဆုံးမရန် သမုတ်ခြင်းကို မသာယာ မနှစ်သက်ခြင်း၊
၅။ ဩဝါဒ သမ္မုတိရသော်လည်း ရဟန်းမတို့ကို မဆုံးမရခြင်း၊
၆။ ပဋိသာရဏီယကံပြုကြောင်း အာပတ်သို့ မသင့် မရောက်ခြင်း၊
၇။ အလားတူဖြစ်သော အခြားအာပတ်သို့လည်း မသင့် မရောက်ခြင်း၊
၈။ ထို့ထက် ရုန့်ရင်း ကြမ်းတမ်းသော အာပတ်သို့လည်း မသင့် မရောက်ခြင်း၊
၉။ ပဋိသာရဏီယကံကို မကဲ့ရဲ့ခြင်း၊
၁၀။ ပဋိသာရဏီယကံပြုသော ရဟန်းတို့ကို မကဲ့ရဲ့ခြင်း၊
၁၁။ ပကတတ်ရဟန်း၏ ဥပုသ်ကို ဆိုင်းငံ့မထားခြင်း၊
၁၂။ ပဝါရဏာကို ဆိုင်းငံ့မထားခြင်း၊
၁၃။ ပြောဆိုဆုံးမမှုကို မပြုလုပ်ခြင်း၊
၁၄။ အကြီးအမှူးအရာကို မယူခြင်း၊
၁၅။ အခွင့်ရေး မတောင်းဆိုခြင်း၊
၁၆။ မစောဒနာခြင်း (အပြစ်မတင်ခြင်း)၊
၁၇။ မအောက်မေ့စေခြင်း၊
၁၈။ ပကတတ်ရဟန်းတို့နှင့် မရောယှက်ခြင်း။ (ဝိ၊၄၊၄၆။) (ဝိ၊မြန်၊၄။၄၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပဋိသာရဏီယကံကို ပြုလိုက ပြုနိုင်ကြောင်း အင်္ဂါ ၃ ပါး

၁။ သံဃာ၌ အဓိကရုဏ်းကို ပြုတတ်ခြင်း၊
၂။ မိုက်မဲမလိမ္မာ အာပတ်များပြား အပိုင်းခြား မရှိခြင်း၊
၃။ လူတို့ကို ဆဲရေး ရေရွတ်ခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၂၂၀။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၃၀၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပဋိသာရဏီယကံကို မငြိမ်းစေအပ်ကြောင်း ၁၈ ပါး

၁။ ဥပဇ္ဈာယ်ဆရာ ပြုလုပ်၍ ရဟန်းခံ ပေးခြင်း၊
၂။ နိဿယည်းပေးခြင်း၊
၃။ သာမဏေကို ပြုစု လုပ်ကျွေးစေခြင်း၊
၄။ ရဟန်းမတို့အား ဆုံးမရန် သမုတ်ခြင်းကို သာယာနှစ်သက်ခြင်း၊
၅။ ဩဝါဒသမ္မုတိရ၍ ရဟန်းမတို့ကို ဆုံးမခြင်း၊
၆။ ပဋိသာရဏီယကံပြုကြောင်း အာပတ်သို့ သင့်ရောက်ခြင်း၊
၇။ အလားတူဖြစ်သော အခြား အာပတ်သို့လည်း သင့်ရောက်ခြင်း၊
၈။ ထို့ထက် ရုန့်ရုင်းကြမ်းတမ်းသော အာပတ်သို့လည်း သင့်ရောက်ခြင်း၊
၉။ ပဋိသာရဏီယကံကို ကဲ့ရဲ့ခြင်း၊
၁၀။ ပဋိသာရဏီယကံပြုသော ရဟန်း တို့ကို ကဲ့ရဲ့ခြင်း၊
၁၁။ ပကတတ်ရဟန်း၏ ဥပုသ်ကို ဆိုင်းငံ့ထားခြင်း၊
၁၂။ ပဝါရဏာကို ဆိုင်းငံ့ထားခြင်း၊
၁၃။ ပြောဆိုဆုံးမမှုကို ပြုလုပ်ခြင်း၊
၁၄။ အကြီးအမှူး အရာကို ယူခြင်း၊
၁၅။ အခွင့်ရေး တောင်းဆိုခြင်း၊
၁၆။ စောဒနာခြင်း (အပြစ်တင်ခြင်း)၊
၁၇။ အောက်မေ့ စေခြင်း၊
၁၈။ ပကတတ်ရဟန်းတို့နှင့် ရောယှက်ခြင်း။ (ဝိ၊၄၊၄၅။) (ဝိ၊မြန်၊၄။၄၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပဋ္ဌာန်း ၂၄ ပါး

၁။ အနုလောမ၌ တိကပဋ္ဌာန်း၊ ဒုကပဋ္ဌာန်း၊ ဒုကတိကပဋ္ဌာန်း၊ တိကဒုကပဋ္ဌာန်း၊ တိကတိကပဋ္ဌာန်း၊ ဒုကဒုကပဋ္ဌာန်း ခြောက်ပါး၊
၂။ ပစ္စနီယ၌ ခြောက်ပါး၊ အနုလောမပစ္စနိယ၌ ခြောက်ပါး၊ ပစ္စနီယာနုလောမ၌ ခြောက်ပါး ပေါင်းနှစ်ဆယ့်လေးပါး ဖြစ်သည်။ (ဒီ၊ဋီ၊၁၊၁၃၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပဋ္ဌာန်း ၆ မျိုး (တစ်နည်း) (ပစ္စနီယ၌ ပဋ္ဌာန်း ၆ မျိုး)

၁။ တိကပဋ္ဌာန်း၊
၂။ ဒုကပဋ္ဌာန်း၊
၃။ ဒုကတိက ပဋ္ဌာန်း၊
၄။ တိကဒုကပဋ္ဌာန်း၊
၅။ တိကတိကပဋ္ဌာန်း၊
၆။ ဒုကဒုကပဋ္ဌာန်း။ (ပဋ္ဌာန၊၁၊၁၆။) (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပဋ္ဌာန်း ၆ မျိုး (တစ်နည်း) (ပဋ္ဌာန်းကျမ်း ပစ္စနီယာနုလောမ၌ ပဋ္ဌာန်း ၆ မျိုး)

၁။ တိကပဋ္ဌာန်း၊
၂။ ဒုကပဋ္ဌာန်း၊
၃။ ဒုကတိကပဋ္ဌာန်း၊
၄။ တိကဒုကပဋ္ဌာန်း၊
၅။ တိကတိကပဋ္ဌာန်း၊
၆။ ဒုက ဒုကပဋ္ဌာန်း။ (ပဋ္ဌာန၊၁၊၁၈။) (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပဋ္ဌာန်း ၆ မျိုး (တစ်နည်း) (ပဋ္ဌာန်းကျမ်း အနုလောမပစ္စနီယ၌ ပဋ္ဌာန်း ၆ မျိုး)

၁။ တိကပဋ္ဌာန်း၊
၂။ ဒုကပဋ္ဌာန်း၊
၃။ ဒုကတိကပဋ္ဌာန်း၊
၄။ တိကဒုကပဋ္ဌာန်း၊
၅။ တိကတိကပဋ္ဌာန်း၊
၆။ ဒုက ဒုကပဋ္ဌာန်း။ (ပဋ္ဌာန၊၁၊၁၇။) (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပဋ္ဌာန်း ၆ မျိုး (ပဋ္ဌာန်းကျမ်း အနုလောမ ပဋ္ဌာန်း ၆ မျိုး)

၁။ တိကပဋ္ဌာန်း၊
၂။ ဒုကပဋ္ဌာန်း၊
၃။ ဒုကတိက ပဋ္ဌာန်း၊
၄။ တိကဒုကပဋ္ဌာန်း၊
၅။ တိကတိကပဋ္ဌာန်း၊
၆။ ဒုကဒုကပဋ္ဌာန်း။ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပဋ္ဌာန်း ၆ မျိုး (အနုလောမ၌ ပဋ္ဌာန်း ၆ မျိုး)

၁။ တိကပဋ္ဌာန်း၊
၂။ ဒုကပဋ္ဌာန်း၊
၃။ ဒုကတိကပဋ္ဌာန်း၊
၄။ တိကဒုကပဋ္ဌာန်း၊
၅။ တိကတိကပဋ္ဌာန်း၊
၆။ ဒုကဒုကပဋ္ဌာန်း။ (ပဋ္ဌာန၊၁၊၁၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပဋ္ဌာန်း ပစ္စည်း ၂၄ ပါး

၁။ ဟေတုပစ္စည်း၊
၂။ အာရမ္မဏပစ္စည်း၊
၃။ အဓိပတိပစ္စည်း၊
၄။ အနန္တရ ပစ္စည်း၊
၅။ သမနန္တရပစ္စည်း၊
၆။ သဟဇာတပစ္စည်း၊
၇။ အညမညပစ္စည်း၊
၈။ နိဿယပစ္စည်း၊
၉။ ဥပနိဿယပစ္စည်း၊
၁၀။ ပုရေဇာတပစ္စည်း၊
၁၁။ ပစ္ဆာဇာတပစ္စည်း၊
၁၂။ အာသေဝနပစ္စည်း၊
၁၃။ ကမ္မပစ္စည်း၊
၁၄။ ဝိပါကပစ္စည်း၊
၁၅။ အာဟာရပစ္စည်း၊
၁၆။ ဣန္ဒြိယပစ္စည်း၊
၁၇။ ဈာန ပစ္စည်း၊
၁၈။ မဂ္ဂပစ္စည်း၊
၁၉။ သမ္ပယုတ္တပစ္စည်း၊
၂၀။ ဝိပ္ပယုတ္တပစ္စည်း၊
၂၁။ အတ္ထိပစ္စည်း၊
၂၂။ နတ္ထိပစ္စည်း၊
၂၃။ ဝိဂတပစ္စည်း၊
၂၄။ အဝိဂတပစ္စည်း။ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၉။) (ပဋ္ဌာန၊၁၊၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပဋ္ဌာန်းကျမ်း၌ ဝါရကြီး ၇ ဝါရ

၁။ ပဋိစ္စဝါရ၊
၂။ သဟဇာတဝါရ၊
၃။ ပစ္စယဝါရ၊
၄။ နိဿယဝါရ၊
၅။ သံသဋ္ဌဝါရ၊
၆။ သမ္ပယုတ္တဝါရ၊
၇။ ပဉှာဝါရ။ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၃၉၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပဌမ ပဝါရဏာသိက္ခာပုဒ်၌ အင်္ဂါ ၃ ပါး

၁။ ဆွမ်းစားစဉ် ဘောဇဉ်ငါးမျိုး တစ်မျိုးမျိုးဖြင့် ဟတ္ထပါသ်၌ တည်လျက် ရှေးရှုဆောင်သော် ပယ်မြစ်ခြင်း၊
၂။ အာမိသသည် အတိရိတ်ဝိနည်းကံ မပြုရ သေးခြင်း, ဂိလာန၏ အပိုအလျှံ မဟုတ်ခြင်း၊
၃။ ဆွမ်းစားခွင့်ရှိသော ကာလ၌ စားမျိုခြင်း။ (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၃၊၆၄။) (ဝိမတိ၊၂၊၃၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပဌမ ပါဋိဒေသနီယသိက္ခာပုဒ်၌ အင်္ဂါ ၂ ပါး

၁။ မြို့ရွာတွင်း၌ တည်သော ဆွေမျိုးမတော် ဘိက္ခုနီ၏ လက်မှ မိမိလက်ဖြင့် ယာဝကာလိကဝတ္ထုကို ခံယူခြင်း၊
၃။ စားမျိုခြင်း။ (ဝိမတိ၊၂၊၅၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပဌမ ပါဋိဒေသနီယသိက္ခာပုဒ်၌ အင်္ဂါ ၅ ပါး

၁။ ပြည့်စုံသော ဘိက္ခု ဘိက္ခုနီသံဃာ၌ ရဟန်းမ ဖြစ်ခြင်း၊
၂။ ဆွေမျိုးမတော်သူ ဖြစ်ခြင်း၊
၃။ မြို့တွင်းရွာတွင်း ခရီးလမ်း၌ ရပ်တည်သော ဘိက္ခုနီ၏ လက်မှ မိမိကိုယ်တိုင် ခံယူခြင်း၊
၄။ ယာဝကာလိကဝတ္ထု ဖြစ်ခြင်း၊
၅။ စားမျိုခြင်း။ (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၃၊၁၀၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပဌမ သံဃဘေဒသိက္ခာပုဒ်၌ အင်္ဂါ ၄ ပါး

၁။ သံဃာ၏ ကွဲပြားခြင်းငှာ လုံ့လပြုခြင်း၊
၂။ ဓမ္မ ကံဖြင့် ကမ္မဝါစာ ရွတ်ဆိုခြင်း၊
၃။ ကမ္မဝါစာ ပြီးဆုံးခြင်း၊
၄။ အယူကို မစွန့်ခြင်း။ (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၂။၃၆၂။) (ဝိမတိ၊၁၊၂၉၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပဌမ သဟသေယျသိက္ခာပုဒ် အင်္ဂါ ၃ ပါး

၁။ ပါစိတ်ဝတ္ထုဖြစ်သော ကျောင်း ဖြစ်ခြင်း၊
၂။ ထိုထို ကျောင်း၌ လူသာမဏေနှင့် အတူတကွ အိပ်ခြင်း၊
၃။ လေးရက်မြောက်နေ့၌ နေဝင် မိုးချုပ်ခြင်း။ (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၃၊၁၀။) (ဝိမတိ၊၂၊၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပဌမ သေနာသနသိက္ခာပုဒ်၌ အင်္ဂါ ၆ ပါး

၁။ ညောင်စောင်း စသည်တို့သည် သံဃာ့ပစ္စည်း ဖြစ်ခြင်း၊
၂။ မခင်းဖို့ တားမြစ်ထားသော အရပ်၌ ကိုယ်တိုင်ခင်းခြင်း၊ သူတစ်ပါးကို ခင်းစေခြင်း၊
၃။ နှောင့်ယှက်သူ မရှိခြင်း၊
၄။ ဘေးရန် မရှိခြင်း၊
၅။ ခဲတစ်ကျအရပ်ကို ကျော်လွန်ခြင်း၊
၆။ ငဲ့ကွက်မှု မရှိသူ ဖြစ်ခြင်း။ (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၃၊၂၈။) (ဝိမတိ၊၂၊၁၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပဌမ ဥစ္စာရဆဍ္ဍနသိက္ခာပုဒ်၌ အင်္ဂါ ၂ ပါး

၁။ သုံးစွဲနေသော နံရံတစ်ဖက် တံတိုင်းစသည် ဖြစ်ခြင်း၊
၂။ မပန်ကြားဘဲ ကျင်ကြီး စသည်တို့ကို စွန့်ပစ်ခြင်း စသည်။ (ဝိမတိ၊၂၊၇၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပဌမ ဥစ္စာရဆဍ္ဍနသိက္ခာပုဒ်၌ အင်္ဂါ ၅ ပါး

၁။ ကျင်ကြီး စသည်တို့ ဖြစ်ခြင်း၊
၂။ မကြည့်ရှုခြင်း၊
၃။ သုံးစွဲ သွားလာနေသော နေရာအရပ် ဖြစ်ခြင်း၊
၄။ နံရံတစ်ဖက် တံတိုင်း ရှိခြင်း၊
၅။ ကိုယ်တိုင် စွန့်ပစ်ခြင်း, သူတစ်ပါးကို စွန့်ပစ်စေခြင်း။ (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၃၊၁၂၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပဌမ ဥပက္ခဋသိက္ခာပုဒ်၌ အင်္ဂါ ၃ ပါး

၁။ သင်္ကန်း၌ များမြတ် ပိုမိုစွာ ရရှိလိုခြင်း၊
၂။ ဆွေမျိုး မတော်သူ ထံမှ တောင်းယူခြင်း၊
၃။ ထိုသို့ တောင်းယူခြင်းကြောင့် ရရှိခြင်း။ (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၂၊၄၀၆။) (ဝိမတိ၊၁၊၃၂၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပဌမကထိနသိက္ခာပုဒ်၌ အင်္ဂါ ၅ မျိုး

၁။ သင်္ကန်းသည် မိမိသင်္ကန်း ဖြစ်ခြင်း၊
၂။ သင်္ကန်း ပမာဏနှင့် ကိုက်ညီခြင်း၊
၃။ ပလိဗောဓပြတ်ပြီး ဖြစ်ခြင်း၊
၄။ ပိုလွန်သော သင်္ကန်း ဖြစ်ခြင်း၊
၅။ ဆယ်ရက်အပိုင်းအခြား လွန်သွားခြင်း။ (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၂၊၃၉၃။) (ဝိမတိ၊၁၊၃၁၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပဌမဈာန် ပယ်အပ်သော နီဝရဏ ၅ ပါး

၁။ ကာမစ္ဆန္ဒ၊
၂။ ဗျာပါဒ၊
၃။ ထိနမိဒ္ဓ၊
၄။ ဥဒ္ဓစ္စ ကုက္ကုစ္စ၊
၅။ ဝိစိကိစ္ဆာ။ (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၂၊၁၇၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပဌမဈာန် မရကြောင်း တရား ၆ ပါး

၁။ ကာမဂုဏ်၌ ဖြစ်သော အလို ကာမစ္ဆန္ဒကို မပယ်ခြင်း၊၊
၂။ ပျက်စီးစေလိုမှု ဗျာပါဒကို မပယ်ခြင်း၊
၃။ လေးလံထိုင်းမှိုင်းမှု ထိနမိဒ္ဓကို မပယ်ခြင်း၊
၄။ ပျံ့လွင့်မှု နောင်တပူပန်မှု ဥဒ္ဓစ္စ ကုက္ကုစ္စကို ပယ်ခြင်း၊
၅။ မဝေခွဲနိုင်မှု ဝိစိကိစ္ဆာကို မပယ်ခြင်း၊
၆။ ကာမဂုဏ်တို့၌ အပြစ်ကို ဟုတ်တိုင်းမှန်စွာ မမြင်ခြင်း။ (အံ၊၂၊၃၇၃။) (အံ၊မြန်၊၂။၄၇၀-၄၇၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပဌမဈာန် မရကြောင်း တရား ၆ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ ကာမဂုဏ်ကို ကြံစည်မှု ကာမဝိတက်ကို မပယ်ခြင်း၊
၂။ ပျက်စီးစေရန် ကြံစည်မှု ဗျာပါဒဝိတက်ကို မပယ်ခြင်း၊
၃။ ညှဉ်းဆဲရန် ကြံစည်မှု ဝိဟိံသဝိတက်ကို မပယ်ခြင်း၊
၄။ ကာမဂုဏ်တို့၌ မှတ်သားမှု ကာမသညာကို မပယ်ခြင်း၊
၅။ ပျက်စီးစေရန် မှတ်သားမှု ဗျာပါဒသညာကို မပယ်ခြင်း၊
၆။ ညှဉ်းဆဲရန် မှတ်သားမှု ဝိဟိံသ သညာကို မပယ်ခြင်း။ (အံ၊၂၊၃၇၄။) (အံ၊မြန်၊၂။၄၇၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပဌမဈာန် ရကြောင်း တရား ၆ ပါး

၁။ ကာမဂုဏ်၌ ဖြစ်သော အလို- ကာမစ္ဆန္နကို ပယ်ခြင်း၊
၂။ ပျက်စီးစေလိုမှု ဗျာပါဒကို ပယ်ခြင်း၊
၃။ လေးလံထိုင်းမှိုင်းမှု ထိန မိဒ္ဓကို ပယ်ခြင်း၊
၄။ ပျံ့လွင့်မှု နောင်တစ်ဖန် ပူပန်မှု ဥဒ္ဓစ္စကုက္ကုစ္စကို ပယ်ခြင်း၊
၅။ မဝေခွဲနိုင်မှု ဝိစိကိစ္ဆာကို ပယ်ခြင်း၊
၆။ ကာမဂုဏ်တို့၌ အပြစ်ကို ဟုတ်တိုင်းမှန်စွာ မြင်ခြင်း။ (အံ၊၂၊၃၇၃။) (အံ၊မြန်၊၂။၄၇၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပဌမဈာန် ရကြောင်း တရား ၆ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ ကာမဂုဏ်ကို ကြံစည်မှု ကာမဝိတက်ကို ပယ်ခြင်း၊
၂။ ဖျက်ဆီးရန် ကြံစည်မှု ဗျာပါဒဝိတက်ကို ပယ်ခြင်း၊
၃။ ညှဉ်းဆဲရန် ကြံစည်မှု ဝိဟိံသဝိတက်ကို ပယ်ခြင်း၊
၄။ ကာမဂုဏ်၌ မှတ်သားမှု ကာမသညာကို ပယ်ခြင်း၊
၅။ ပျက်စီး စေရန် မှတ်သားမှု ဗျာပါဒသညာကို ပယ်ခြင်း၊
၆။ ညှဉ်းဆဲရန် မှတ်သားမှု ဝိဟိံသသညာကို ပယ်ခြင်း။ (အံ၊၂၊၃၇၄။) (အံ၊မြန်၊၂။၄၇၁-၄၇၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပဌမဈာန် လက္ခဏာ ၁၀ ပါး

၁။ စိတ်ကို ထက်ဝန်းကျင်မှ နှောင်ဖွဲ့တတ်သော နီဝရဏတရားတို့မှ ဈာန်စိတ်၏ စင်ကြယ်ခြင်း၊
၂။ အလယ်အလတ်ဖြစ်သော သမာဓိနိမိတ်ကို ရခြင်း (သမာဓိ နိမိတ်သို့ ရောက်ခြင်း။)၊
၃။ ထိုသမာဓိနိမိတ်၌ ဈာန်စိတ် ပြေးဝင်နေခြင်း၊
၄။ စင်ကြယ် ပြီးသော ဈာန်စိတ်ကို ဗျာပါရမပြု လျစ်လျူရှုခြင်း၊
၅။ သမာဓိရပြီးသော ဈာန်စိတ်ကို လျစ်လျူ ရှုခြင်း၊
၆။ ကိလေသာတို့နှင့် မရောသည့်အတွက် တစ်ပါးတည်းအဖြစ်ဖြင့် တည်နေသော ဈာန်စိတ်ကို လျစ်လျူရှုခြင်း၊
၇။ ထိုဈာန်စိတ်၌ ဖြစ်ကုန်သော သမာဓိ, ပညာဟု ဆိုအပ်သော ယုဂနဒ္ဓတရားတို့ကို တစ်ပါးသည် တစ်ပါးကို မကျော်လွန်စေခြင်းအားဖြင့် ကောင်းစွာ ရွှင်လန်း စေခြင်း ဖြူစင်စေခြင်း၊
၈။ သဒ္ဓါစသော ဣန္ဒြေတို့ကို ဝိမုတ္တိရသတစ်ခုတည်း အဖြစ်ဖြင့် ရွှင်လန်း ဖြူစင်စေခြင်း၊
၉။ ထိုဧကရသသဘောရှိသော ဣန္ဒြေတို့အားလျော်သော ဝီရိယကို ဆောင်ရွက် သည်၏ အဖြစ်အားဖြင့် ကောင်းစွာ ရွှင်လန်းစေခြင်း၊
၁၀။ ဈာန်စိတ်၌ ဖြစ်သော သမာဓိ ပညာ စသော တရားတို့ကို အဖန်ဖန် ဖြစ်စေသောအားဖြင့် ကောင်းစွာ ရွှင်လန်းစေခြင်း ဖြူစင်စေခြင်း။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပဌမဈာန် အင်္ဂါ ၅ ပါး

၁။ စိတ်ကို ကမ္မဋ္ဌာန်းအာရုံ၌ ရှေးရှု တင်စေတတ်သော ဝိတက်၊
၂။ စိတ်ကို ကမ္မဋ္ဌာန်းအာရုံသို့ အစဉ်ဖွဲ့တတ်သော ဝိစာရ၊
၃။ ဝမ်းမြောက်ခြင်း ပီတိ၊
၄။ ကိုယ်စိတ် ချမ်းသာခြင်း သုခ၊
၅။ စိတ်တည်ကြည်ခြင်း ဧကဂ္ဂတာ။ (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၂၊၁၇၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပဌမဈာန် အစ၌ လက္ခဏာ ၃ ပါး

၁။ ထက်ဝန်းကျင် နှောင်ဖွဲ့တတ်သော နီဝရဏတရားတို့မှ ဈာန်စိတ်၏ စင်ကြယ်ခြင်း၊
၂။ အလယ်ဖြစ်သော သမာဓိနိမိတ်ကို ရခြင်း၊
၃။ ထိုသမာဓိ နိမိတ်သို့ ပြေးဝင်ခြင်း။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပဌမဈာန် အဆုံး၌ လက္ခဏာ ၄ ပါး

၁။ ဈာန်စိတ်၌ ဖြစ်ကုန်သော သမာဓိ, ပညာ ဟူသော ယုဂနဒ္ဓတရားတို့ကို တစ်ပါးသည် တစ်ပါးကို မကျော်လွန်စေသောအားဖြင့် ကောင်းစွာ ရွှင်လန်း စေခြင်း ဖြူစင်စေခြင်း၊
၂။ သဒ္ဓါစသော ဣန္ဒြေတို့ကို ဝိမုတ္တိရသ တစ်ခုတည်း၏ အဖြစ်ဖြင့် ရွှင်လန်းစေခြင်း ဖြူစင်စေခြင်း၊
၃။ ထိုဧကရသသဘောရှိသော ဣန္ဒြေတို့အားလျော်သော ဝီရိယကို ဆောင်ရွက်သည်၏ အဖြစ်အားဖြင့် ကောင်းစွာ ရွှင်လန်းစေခြင်း၊
၄။ ဈာန်စိတ်၌ ဖြစ်သော သမာဓိ,ပညာ စသော တရားတို့ကို အဖန်ဖန် ဖြစ်စေသောအားဖြင့် ကောင်းစွာ ရွှင်လန်း ဖြူစင်စေခြင်း။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပဌမဈာန် အလယ်၌ လက္ခဏာ ၃ ပါး

၁။ နီဝရဏတရားတို့မှ စင်ကြယ်ပြီးသော ဈာန်စိတ်ကို လျစ်လျူရှုခြင်း၊
၂။ သမာဓိရပြီးသော ဈာန်စိတ်ကို လျစ်လျူရှုခြင်း၊
၃။ ကိလေသာတို့နှင့် မရောသည့်အတွက် တစ်ပါးတည်း တည်နေသော ဈာန်စိတ်ကို လျစ်လျူရှုခြင်း။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပဌမဈာန်၌ ရှိသော တရား ၁၆ ပါး

၁။ ကြံခြင်း ဝိတက်၊
၂။ ဆင်ခြင်ခြင်း ဝိစာရ၊
၃။ နှစ်သက်ခြင်း ပီတိ၊
၄။ ချမ်းသာခြင်း သုခ၊
၅။ စိတ်တည်ငြိမ်ခြင်း ဧကဂ္ဂတာ၊
၆။ တွေ့ထိခြင်း ဖဿ၊
၇။ ခံစားခြင်း ဝေဒနာ၊
၈။ မှတ်ခြင်း သညာ၊
၉။ စေ့ဆော်ခြင်း စေတနာ၊
၁၀။ စိတ်၊
၁၁။ အလို ဆန္ဒ၊
၁၂။ ဆုံးဖြတ်ခြင်း အဓိမောက္ခ၊
၁၃။ လုံ့လပြုခြင်း ဝီရိယ၊
၁၄။ အမှတ်ရခြင်း သတိ၊
၁၅။ လျစ်လျူရှုခြင်း ဥပေက္ခာ၊
၁၆။ နှလုံးသွင်းခြင်း မနသိကာရ။ (မ၊၃၊၇၅။) (မ၊မြန်၊၃။၇၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပဌမဒုဋ္ဌဒေါသသိက္ခာပုဒ် အင်္ဂါ ၅ ပါး

၁။ စောဒနာခံရသူက ရဟန်းဖြစ်ခြင်း၊
၂။ ထိုစုဒိတက ရဟန်း၌ အာပတ် စင်ကြယ်သူဟု အမှတ်ရှိခြင်း၊
၃။ အကြင်ပါရာဇိကဖြင့် စွပ်စွဲ၏၊ ထိုစွပ်စွဲမှု၏ မြင်ခြင်း အစရှိသောအားဖြင့် အခြေအမြစ် မရှိခြင်း၊
၄။ သာသနာမှ ရွေ့လျောလိုသော စိတ်ဖြင့် မျက်မှောက်၌ စွပ်စွဲခြင်း၊
၅။ စွပ်စွဲခံရသော ရဟန်းက ထိုစွပ်စွဲသော ခဏ၌ပင် သိခြင်း။ (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၂၊၃၅၆။) (ဝိမတိ၊၁၊၂၉၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပဌမဗောဓိ၌ ဘုရားရှင်အား ပြုစုလုပ်ကျွေးသော ရဟန်းသာမဏေ ၇ ပါး

၁။ နာဂသမာလ ထေရ်၊
၂။ နာဂိတထေရ်၊
၃။ ဥပဝါဏထေရ်၊
၄။ သုနက္ခတ္တထေရ်၊
၅။ စုန္ဒသာမဏေ၊၆။ သာဂတ ထေရ်၊၇။ မေဃိယထေရ်။ (အံ၊ဋီ၊၃၊၂၆၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပဏိပါတ သရဏဂုံ ၄ ပါး

၁။ ဆွေမျိုးတော်စပ်သဖြင့် ပျပ်ဝပ်ရိုကျိုး ရှိခိုးဦးညွှတ်ခြင်း- ဉာတိ ပဏိပါတ၊
၂။ ကြောက်သဖြင့် ပျပ်ဝပ်ရိုကျိုး ရှိခိုးဦးညွှတ်ခြင်း- ဘယပဏိပါတ၊
၃။ ဆရာသမား ဖြစ်သဖြင့် ပျပ်ဝပ်ရိုကျိုး ရှိခိုးဦးညွှတ်ခြင်း- အာစရိယပဏိပါတ၊
၄။ မြတ်သော အလှူခံ ပုဂ္ဂိုလ်၏ ဂုဏ်ကို အာရုံပြု၍ အမြတ်တနိုး ကိုးကွယ်ဆည်းကပ်ခြင်း- ဒက္ခိဏေယျပဏိပါတ။ (အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပဏီတဘောဇဉ် ၉ မျိုး

မွန်မြတ်သော ဘောဇဉ် ၉ မျိုးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပဏီတဘောဇနသိက္ခာပုဒ်၌ အင်္ဂါ ၄ မျိုး

၁။ မွန်မြတ်သော အာဟာရဖြင့် ရောစပ်အပ်သော ဘောဇဉ် ဖြစ်ခြင်း၊
၂။ ကျန်းမာသူ ဖြစ်ခြင်း၊
၃။ တောင်းခံမှု မပြုဘဲ ရရှိခြင်း၊
၄။ စားမျိုခြင်း။ (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၃။၆၉။) (ဝိမတိ၊၂၊၃၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပဏီတဝိညာဏ ၆ ပါး

၁။ ကုသလာဗျာကတဝိညာဏ၊
၂။ အဗျာကတဝိညာဏ၊
၃။ သုခလည်း ဖြစ်၍ အဒုက္ခမသုခလည်းဖြစ်သော ဝေဒနာနှင့် ယှဉ်သော ဝိညာဏ၊
၄။ အဒုက္ခမသုခ ဖြစ်သော ဝေဒနာနှင့် ယှဉ်သော ဝိညာဏ၊
၅။ သမာပတ်ဝင်စားသော ပုဂ္ဂိုလ်၏ ဝိညာဏ၊
၆။ အာသဝ တရားနှင့်တကွ မဖြစ်သော ဝိညာဏ။ မှတ်ချက်။ ။ ဤနေရာ၌ ရူပက္ခန္ဓာ ၁၊၂၊၃၊၄ ပါး သရုပ်ကျန်သည်။ (အဘိ၊ဝိ၊၁၁။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၁။၂၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပဏီတဝေဒနာ ၆ ပါး

၁။ ကုသလာဗျာကတဝေဒနာ၊
၂။ အဗျာကတဝေဒနာ၊
၃။ သုခလည်း ဖြစ်၍ အဒုက္ခမသုခလည်းဖြစ်သော ဝေဒနာ၊
၄။ အဒုက္ခမသုခဝေဒနာ၊
၅။ သမာပတ်ဝင်စားသော ပုဂ္ဂိုလ်၏ ဝေဒနာ၊
၆။ အာသဝတရားနှင့်တကွ မဖြစ်သော ဝေဒနာ။ (အဘိ၊ဝိ၊၄။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၁။၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပဏီတသင်္ခါရ ၆ ပါး

၁။ ကုသလာဗျာကတသင်္ခါရ၊
၂။ အဗျာကတသင်္ခါရ၊
၃။ သုခလည်းဖြစ်၍ အဒုက္ခမသုခလည်းဖြစ်သော ဝေဒနာနှင့်ယှဉ်သော သင်္ခါရ၊
၄။ အဒုက္ခမသုခဖြစ်သော ဝေဒနာနှင့်ယှဉ်သော သင်္ခါရ၊
၅။ သမာပတ်ဝင်စားသော ပုဂ္ဂိုလ်သင်္ခါရ၊
၆။ အာသဝ တရားနှင့်တကွ မဖြစ်သော သင်္ခါရ။ (အဘိ၊ဝိ၊၉။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၁။၁၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပဏီတသညာ ၆ ပါး

၁။ ကုသလာဗျာကတသညာ၊
၂။ အဗျာကတသညာ၊
၃။ သုခလည်းဖြစ်၍ အဒုက္ခမသုခလည်းဖြစ်သော ဝေဒနာနှင့်ယှဉ်သော သညာ၊
၄။ အဒုက္ခမသုခဖြစ်သော ဝေဒနာနှင့်ယှဉ်သော သညာ၊
၅။ သမာပတ်ဝင်စားသော ပုဂ္ဂိုလ်၏ သညာ၊
၆။ အာသဝ တရားနှင့်တကွ မဖြစ်သော သညာ။ (အဘိ၊ဝိ၊၆။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၁။၁၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပဏ္ဍုက် ၃ မျိုး

၁။ လူပဏ္ဍုက်၊
၂။ နတ်ပဏ္ဍုက်၊
၃။ တိရစ္ဆာန်ပဏ္ဍုက်။ (ဝိ၊၁၊၃၄။) (ဝိ၊မြန်၊၁။၃၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပဏ္ဍုက်် ၇ မျိုး

၁။ သူတစ်ပါးတို့၏ အင်္ဂါဇာတ်ကို ပါးစပ်ဖြင့် ယူ၍ သုက်ဖြင့် သွန်းလောင်း ခံရသော် ကိလေသာအပူငြိမ်းသော သူသည် အာသိတ္တပဏ္ဍုက်ပုဂ္ဂိုလ်၊
၂။ သူတစ်ပါးတို့၏ မေထုန်ကျူးလွန်မှုကို ကြည့်ရသော် ငြူစူခြင်းဖြစ်သော် ကိလေသာအပူငြိမ်းသော သူသည် ဥဿူယပဏ္ဍုက်ပုဂ္ဂိုလ်၊
၃။ လုံ့လပယောဂဖြင့် ဝှေးစေ့တို့ကို အထုတ်ခံရသူသည် ဩပက္ကမိက ပဏ္ဍုက်ပုဂ္ဂိုလ်၊
၄။ အကုသိုလ်ဝိပါက်၏ အကျိုးဆက်ကြောင့် လဆုတ်ပက္ခ၌ ပဏ္ဍုက် ဖြစ်၍ လဆန်းပက္ခ၌ ကိလေသာအပူငြိမ်းသော သူသည် ပက္ခပဏ္ဍုက် ပုဂ္ဂိုလ်၊
၅။ ပဋိသန္ဓေ အခါ၌ပင် ဘာဝရုပ်ပါမလာသော သူသည် နပုံသကပဏ္ဍုက်ပုဂ္ဂိုလ်၊
၆။ လအပိုင်းအခြားအားဖြင့် ပဏ္ဍုက်ဖြစ်သော သူသည် မာသပဏ္ဍုက်ပုဂ္ဂိုလ်၊
၇။ မန်းမှုတ်ခြင်း မှော်အတတ်ဖြင့် ဝှေးစေ့ပယ်ထုတ်ခံရသူသည် လေခပဏ္ဍုက်ပုဂ္ဂိုလ်။ (ဝဇိရ၊၄၂၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပဏ္ဏတ္တိဝါရ၌ နယဝါရ ၄ မျိုး

၁။ ပဒသောဓနဝါရ၊
၂။ ပဒသောဓန မူလစက္ကဝါရ၊
၃။ သုဒ္ဓ ခန္ဓဝါရ၊
၄။ သုဒ္ဓခန္ဓမူလစက္ကဝါရ။ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၉၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပတ္တကလ္လ အင်္ဂါ ၄ ပါး

၁။ ဥပုသ်နေ့ ဖြစ်ခြင်း၊
၂။ ဥပုသ်ကံအား လျောက်ပတ်သော ပကတတ် ရဟန်းတို့သည် နှစ်တောင့်ထွှာ ဟတ္ထပါသ်ကို မစွန့်မူ၍ တစ်သိမ်တည်း၌ တည်ခြင်း၊
၃။ သဘာဂ အာပတ် မရှိခြင်း၊
၄။ သိမ်အတွင်း၌ လူစသော ဝဇ္ဇနီယပုဂ္ဂိုလ် နှစ်ဆယ့်တစ်ယောက်တို့ကို ဖယ်ကြဉ်ပြီး ဖြစ်ခြင်း။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၃၄၄။) (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၄၊၁၇၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပတ္တနိက္ကုဇ္ဇန အင်္ဂါ ၈ ပါး

သပိတ်မှောက်ခြင်း အင်္ဂါ ၈ ပါးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပတ္တပိုဏ်ဓုတင် ၃ မျိုး

၁။ ဥက္ကဋ္ဌပတ္တပိုဏ်ဓုတင်၊
၂။ မဇ္ဈိမပတ္တပိုဏ်ဓုတင်၊
၃။ မုဒုကပတ္တပိုဏ် ဓုတင်။ (ဝိသုဒ္ဓိ၊၁၊၆၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပတ္တပိုဏ်ဓုတင် ဆောက်တည်ရကျိုး ၆ ပါး

၁။ အမျိုးမျိုးသော ရသတဏှာကို ပယ်ဖျောက် နိုင်ခြင်း၊
၂။ အတြိစ္ဆတာကို ပယ်နိုင်ခြင်း၊
၃။ အာဟာရ၌ ဘုရားရှင်သည် ခွင့်ပြုတော်မူသော အကျိုးမျှကိုသာ ကြည့်ရှုလေ့ ရှိခြင်း၊
၄။ သပိတ်မှ အပိုဖြစ်သော ပန်းကန်ခွက်ယောက် စသည်ကို ကိုင်ဆောင်ခြင်းကြောင့် ဖြစ်သော ပင်ပန်းမှု မရှိခြင်း၊
၅။ အခြားသော ဆွမ်းဟင်း ခွက်တို့၌ ပျံ့လွင့်မှု မရှိဘဲ စားသောက်နိုင်ခြင်း၊
၆။ အပ္ပိစ္ဆတာ စသည်တို့အားလျော်သော အကျင့် ရှိခြင်း။ (ဝိသုဒ္ဓိ၊၁၊၆၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပတ္တပိုဏ်ဓုတင် ဆောက်တည်သော ရဟန်း ၅ မျိုး

၁။ ပညာနုံ့၍ မိုက်မဲ တွေဝေသောကြောင့် ဆောက်တည်ခြင်း၊
၂။ ယုတ်မာသော အလိုဆိုး နှိပ်စက်သောကြောင့် ဆောက်တည်ခြင်း၊
၃။ စိတ်ပျံ့လွင့် ရူးသွပ်သောကြောင့် ဆောက်တည်ခြင်း၊
၄။ ဘုရားရှင်နှင့် ဘုရားရှင်၏တပည့် တို့သည် ချီးမွမ်းအပ်၏ဟု ဆောက်တည်ခြင်း၊
၅။ အလိုနည်းမှု, ရောင့်ရဲမှု, ခေါင်းပါးမှု, ဆိတ်ငြိမ်မှုတို့ကို မှီ၍ ကောင်းသော အကျင့်ကို အလိုရှိသောကြောင့် ဆောက်တည်ခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၃၃၆။) (အံ၊၂၊၁၉၄။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၄၃၈။) (အံ၊မြန်၊၂။၂၄၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပတ္တမြား၏ အင်္ဂါ ၃ ပါး

၁။ ပတ္တမြားရတနာသည် ထက်ဝန်းကျင် စင်ကြယ်ခြင်း၊ (ထို့အတူ ယောဂီ ပုဂ္ဂိုလ်သည် ထက်ဝန်းကျင် စင်ကြယ်သော အသက်မွေးမှု ရှိခြင်း)၊
၂။ ပတ္တမြားရတနာသည် တစ်စုံတစ်ခုသော အညစ်ကြေးနှင့် မရောနှောခြင်း (ထို့အတူ ယောဂီပုဂ္ဂိုလ်သည် ယုတ်ညံ့သော အကုသိုလ်တရား, ယုတ်ညံ့သော အဆွေခင်ပွန်းတို့နှင့် မရောနှောခြင်း)၊
၃။ ပတ္တမြား ရတနာသည် အမျိုးစားမှန်ကန်သော ရတနာတို့နှင့် ယှဉ်စပ်ခြင်း (ထို့အတူ ယောဂီပုဂ္ဂိုလ်သည် အလွန်မြတ်သော ဇာတ်ရှိသူတို့နှင့်လည်းကောင်း သေက္ခပုဂ္ဂိုလ်, သောတာပန် သကဒါဂါမ် အနာဂါမ် ရဟန္တာ တေဝိဇ္ဇ ဆဠာဘိညပုဂ္ဂိုလ်တို့နှင့်လည်းကောင်း ပေါင်းသင်းဆက်ဆံရခြင်း)။ (မိလိန္ဒ၊၃၉၇။) (မိလိန္ဒ၊မြန်။၄၁၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပတ္တမြားရတနာ၏ ဂုဏ် ၃ ပါး

၁။ အလိုရှိရာကို ပေးနိုင်ခြင်း၊
၂။ ကြည်လင်ရွှင်လန်းမှုကို ပြုတတ်ခြင်း၊
၃။ ထွန်းလင်း တောက်ပမူကို ပြုတတ်ခြင်း။ (မိလိန္ဒ၊၃၀၇။) (မိလိန္ဒ၊မြန်။၃၂၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပတ္တဥက္ကုဇ္ဇန အင်္ဂါ ၈ ပါး

သပိတ်လှန်ရန် အင်္ဂါ ၈ ပါးနှင့် တူသည်။ (အံ၊၃၊၁၅၈။) (အံ၊မြန်၊၃။၁၆၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပတ္ထနာ ၂ မျိုး

၁။ တဏှာဟူသော တောင့်တခြင်း- တဏှာပတ္ထနာ၊
၂။ ဆန္ဒဟူသော တောင့်တခြင်း- ဆန္ဒပတ္ထနာ။ (မ၊ဋ္ဌ၊၁၊၄၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပထမပါရာဇိက မဆုံးဖြတ်မီ ဆင်ခြင်ရမည့်အရာ ၆ မျိုး

၁။ဝတ္ထု ထိုထိုသိက္ခာပုဒ်၏ အကြောင်းဝတ္ထု၊
၂။ မာတိကာ- ထိုထိုသိက္ခာပုဒ်တည်းဟူသော မာတိကာ၊
၃။ ပဒဘာဇနီ- ထိုထိုသိက္ခာပုဒ် ပါဠိတော်၏ အဖွင့်ဖြစ်သော ပဒဘာဇနီ၊
၄။ တိကပရိစ္ဆေဒ- သံဃာဒိသိသ် သုံးချက်, ပါစိတ် အာပတ်သုံးချက် စသော တိက်အပိုင်းအခြား၊
၅။ အန္တရာပတ္တိ- ဝိနီတဝတ္ထုနှင့်တကွ ထိုထို သိက္ခာပုဒ်တို့၏ အကြား၌ ဖြစ်သော အန္တရာပတ်၊
၆။ အနာပတ္တိ- မသာယာသော ရဟန်းအား အာပတ်မသင့် စသော အနာပတ်။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၀၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပထဝီ ၂ မျိုး

၁။ ဇာတပထဝီ (အစစ်ဖြစ်သော မြေ။)
၂။ အဇာတပထဝီ (အစစ်မဟုတ်သော မြေ။)။ (ဝိ၊၂၊၄၉။) (ဝိ၊မြန်၊၂။၅၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပထဝီ ၄ မျိုး

၁။ လက္ခဏပထဝီ- မှတ်ကြောင်းလက္ခဏာ (ပထဝီ) မြေ၊
၂။ သသမ္ဘာရ ပထဝီ- အဆောက်အဦအပေါင်းနှင့် တကွသော (ပထဝီ မြေ၊
၃။ အာရမ္မဏပထဝီ- ဈာန်၏ အာရုံ ဖြစ်သော (ပထဝီ) မြေ၊
၄။ သမ္မုတိပထဝီ- သမုတ်အပ်သော အမည်ဖြစ်သော (ပထဝီ) မြေ။ (မ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပထဝီခဏနသိက္ခာပုဒ်၌ အင်္ဂါ ၃ ပါး

၁။ မြေကြီးအစစ် ဖြစ်ခြင်း၊
၂။ မြေကြီးအစစ်ဟု အမှတ် ရှိခြင်း၊
၃။ ကိုယ်တိုင်တူးခြင်း, သူတစ်ပါးကို တူးစေခြင်း နှစ်မျိုးတို့တွင် တစ်မျိုးမျိုး ဖြစ်ခြင်း။ (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၃။၁၆။) (ဝိမတိ၊၂၊၁၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပထဝီဓာတ် ၂ မျိုး

၁။ ခန္ဓာကိုယ်အတွင်း၌ ဖြစ်သော အဇ္ဈတ္တိကပထဝီဓာတ်၊
၂။ ခန္ဓာကိုယ် ပြင်ပ၌ ဖြစ်သော ဗာဟိရပထဝီဓာတ်။ (မ၊၁၊၂၄၂။) (မ၊၂၊၈၄။) (အဘိ၊ဝိ၊၈၄။) (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၅၂။) (မ၊မြန်၊၁။၂၅၀။) (မ၊မြန်၊၂။၉၁။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၁။၂၉၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပထဝီဓာတ် ၂၀ (မိမိသန္တာန်၌ ဖြစ်သော- ဥပါဒိန္နရုပ်/ပထဝီဓာတ် ၂၀ မျိုး)

၁။ ဆံပင်၊
၂။ မွေးညှင်း၊
၃။ ခြေသည်း လက်သည်း၊
၄။ သွား၊
၅။ အရေထူ အရေပါး၊
၆။ အသား၊
၇။ အကြော၊
၈။ အရိုး၊
၉။ ရိုးတွင်းခြင်ဆီ၊
၁၀။ အညှို့၊
၁၁။ နှလုံး၊
၁၂။ အသည်း၊
၁၃။ အမြှေး၊
၁၄။ အဖျဉ်း၊
၁၅။ အဆုတ်၊
၁၆။ အူမ၊
၁၇။ အူသိမ်၊
၁၈။ အစာသစ်၊
၁၉။ အစာဟောင်း၊
၂၀။ ကိုယ်တွင်း၌ ဖြစ်သော ကိုယ်ကို စွဲ၍ ဖြစ်သော ကြမ်းတမ်းသော ကြမ်းတမ်းသည်၏ အဖြစ်သို့ ရောက်သော အခြားအလုံးစုံသော ဥပါဒိန္နရုပ်တရား။ (မ၊၂၊၈၄။) (မ၊မြန်၊၂။၉၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပထဝီဓာတ် ၂၀ တစ်နည်း (အဇ္ဈတ္တသန္တာန်၌ ဖြစ်သော ပထဝီဓာတ် ၂၀ )

၁။ ကေသာ- ဆံပင်၊
၂။ လောမာ- အမွေး၊
၃။ နခါ- ခြေသည်း,လက်သည်း၊
၄။ ဒန္တာ- သွား၊
၅။ တစော- အရေထူ, အရေပါး၊
၆။ မံသံ- အသား၊
၇။ နှာရု- အကြော၊
၈။ အဋ္ဌိ- အရိုး၊
၉။ အဋ္ဌိမိဉ္ဇံ- ရိုးတွင်းခြင်ဆီ၊
၁၀။ ဝက္ကံ- အညှို့၊
၁၁။ ဟဒယံ- နှလုံး၊
၁၂။ ယကနံ-အသဲ၊
၁၃။ ကိလောမကံ- အမြှေး၊
၁၄။ ပိဟကံ- အဖျဉ်း၊
၁၅။ ပပ္ဖါသံ- အဆုတ်၊
၁၆။ အန္တံ-အူမ၊
၁၇။ အန္တဂုဏံ- အူသိမ်၊
၁၈။ ဥဒရိယံ- အစာသစ်၊
၁၉။ ကရီသံ- အစာဟောင်း၊
၂၀။ မတ္ထလုင်္ဂံ- ဦးနှောက်။ (မ၊၁၊၂၄၂။) (အဘိ၊ဝိ၊၈၄။) (မ၊မြန်၊၁။၂၅၀။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၁။၂၉၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပဒ ၄ မျိုး (တစ်နည်း)

၁။ နာမပဒ၊
၂။ အာချာတပဒ၊
၃။ ဥပသဂ္ဂပဒ၊
၄။ နိပါတပဒ။ (နေတ္တိ၊၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပဒသောဓနဝါရ ၂ မျိုး

၁။ အနုလောမ ပဒသောဓနဝါရ၊
၂။ ပဋိလောမ ပဒသောဓနဝါရ။ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၉၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပဒသောဓမ္မသိက္ခာပုဒ်၌ အင်္ဂါ ၃ မျိုး

၁။ ရဟန်းမဟုတ်သူ ဖြစ်ခြင်း၊
၂။ ပါဠိအဋ္ဌကထာတရားကို အစုအစုအားဖြင့် ပို့ချသူ ဖြစ်ခြင်း၊
၃။ တစ်ပေါင်းတည်း ရွတ်ဆိုခြင်း။ (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၃၊၆။) (ဝိမတိ၊၂၊၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပဒုမဘုရားရှင်၏ ဓမ္မာဘိသမယ ၃ ကြိမ်

၁။ ရှေးဦးစွာ ဓမ္မစကြာတရား ဟောကြားသော အခါ၌ လူနတ်ဗြဟ္မာ ကုဋေတစ်ရာ ကျွတ်တမ်းဝင်ကြသည်၊
၂။ ဒုတိယအကြိမ် တရားဟောသောအခါ လူနတ်ဗြဟ္မာ ကုဋေကိုးဆယ်တို့ ကျွတ်တမ်းဝင်ကြသည်၊
၃။ မိမိ၏ သားတော်ကို ဆုံးမသော အခါ လူနတ်ဗြဟ္မာ ကုဋေရှစ်ဆယ် ကျွတ်တမ်းဝင်ကြသည်။ (အပ၊၂၊၃၃၉။) (အပ၊မြန်၊၂။၃၃၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပဒုမဘုရားရှင်၏ သာဝကအစည်းအဝေး ၃ ကြိမ်

၁။ ပထမအကြိမ် ရဟန္တာ ကုဋေတစ်သိန်း၊
၂။ ဒုတိယအကြိမ် တရားစစ်သူကြီးဖြစ်သော သာလမထေရ်အကျိုးငှါ ကထိန်သင်္ကန်းချုပ်သော အခါ၌ ရဟန္တာသုံးသိန်း၊
၃။ တတိယအကြိမ် ပဒုမဘုရားရှင်သည် တောအုပ်ထဲ၌ ဝါကပ်တော် မူသောအခါ ရဟန္တာနှစ်သိန်း စည်းဝေးတော်မူကြသည်။ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၆၃။) (အပ၊၂၊၃၃၉။)(ဇာ၊ဋ္ဌ၊၁၊၄၄။) (အပ၊မြန်၊၂။၃၃၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပဒုမဘုရားရှင်၏ အဂ္ဂသာဝက ၂ ပါး

၁။ သာလထေရ်၊
၂။ ဥပသာလထေရ်။ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၆၄။) (ဗုဒ္ဓဝံ၊ဋ္ဌ၊၂၁၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပဒုမဘုရားရှင်၏ အဂ္ဂသာဝိကာမ ၂ ပါး

၁။ ရာဓာထေရီ၊
၂။ သုရာဓာထေရီ၊ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၆၄။) (ဗုဒ္ဓဝံ၊ဋ္ဌ၊၂၁၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပဒုမဘုရားအလောင်း၏ ပြာသာဒ် ၃ ဆောင်

၁။ နန္ဒုတ္တရမည်သော ပြာသာဒ်ဆောင်၊
၂။ ဝသုတ္တရ မည်သော ပြာသာဒ်ဆောင်၊
၃။ ယသုတ္တရမည်သော ပြာသာဒ်ဆောင်။ (အပ၊၂၊၃၄၀။) (အပ၊မြန်၊၂။၃၃၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပဒုမုတ္တရဘုရားရှင်၏ ဓမ္မာဘိသမယ ၃ ကြိမ်

၁။ ပထမအကြိမ် ဓမ္မစကြာတရား ဟောကြား တော်မူသောအခါ၌ လူနတ်ဗြဟ္မာကုဋေတစ်သိန်း ကျွတ်တမ်းဝင်ကြသည်၊
၂။ ဒုတိယအကြိမ် တရားဟောတော်မူသော အခါ၌ လူနတ်ဗြဟ္မာ သုံးသန်းခုနစ်သိန်း ကျွတ်တမ်းဝင်သည်၊
၃။ တတိယအကြိမ် ခမည်းတော်မင်းကြီးထံ ချဉ်းကပ်၍ တရားဟောသောအခါ လူနတ်ဗြဟ္မာ ငါးသန်း ကျွတ်တမ်းဝင်ကြသည်။ (အပ၊၂၊၃၄၃။) (အပ၊မြန်၊၂။၃၄၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပဒုမုတ္တရဘုရားရှင်၏ သာဝကအစည်းအဝေး ၃ ကြိမ်

၁။ ပထမအကြိမ် ရဟန္တာ ကုဋေ တစ်သိန်း၊
၂။ ဒုတိယအကြိမ် ဘုရားရှင် ဝေဘာရတောင်၌ သီတင်းသုံးတော်မူသောအခါ ရဟန္တာ ကုဋေကိုးသောင်း၊
၃။ တတိယအကြိမ် ဘုရားရှင်ဒေသစာရီ လှည့်လည်တော်မူစဉ် ရွာနိဂုံး တိုင်းနိုင်ငံမှ ရဟန်းပြုသော ရဟန္တာ ကုဋေရှစ်သောင်းတို့ စည်းဝေးတော်မူကြသည်။ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၆၅။) (အပ၊၂၊၃၄၄။) (အပ၊မြန်၊၂။၃၄၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပဒုမုတ္တရဘုရားရှင်၏ အဂ္ဂသာဝက ၂ ပါး

၁။ ဒေဝလထေရ်၊
၂။ သုဇာတထေရ်။ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၆၅။) (ဗုဒ္ဓဝံ၊ဋ္ဌ၊၂၃၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပဒုမုတ္တရဘုရားရှင်၏ အဂ္ဂသာဝိကာမ ၂ ပါး

၁။ အမိတာထေရီ၊
၂။ အသမာထေရီ၊ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၆၅။) (ဗုဒ္ဓဝံ၊ဋ္ဌ၊၂၃၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပဒုမုတ္တရဘုရားအလောင်း၏ ပြာသာဒ် ၃ ဆောင်

၁။ နရဝါဟန မည်သော ပြာသာဒ်ဆောင်၊
၂။ ယသ ဝါဟနမည်သော ပြာသာဒ်ဆောင်၊
၃။ ဝသဝတ္တိမည်သော ပြာသာဒ်ဆောင်။ (အပ၊၂၊၃၄၅။) (အပ၊မြန်၊၂။၃၄၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပဒုမ္မာကြာ၏ အင်္ဂါ ၃ ပါး

၁။ ပဒုမ္မာကြာသည် ရေ၌ ကြီးပွားလျက် ရေဖြင့် မလိမ်းကြံ မကပ်ငြိခြင်း၊ ထို့အတူ ယောဂီပုဂ္ဂိုလ်သည် အမျိုး, ဂိုဏ်းဂဏ, လာဘ်လာဘ၊ ပူဇော်သက္ကာရ အခြံအရံ စသော အသုံးအဆောင်တို့၌ မကပ်ငြိ မလိမ်းကျံရခြင်း၊
၂။ ပဒုမ္မာကြာသည် ရေပေါ်၌ တက်ရောက်၍ တည်ခြင်း၊ ထို့အတူ ယောဂီပုဂ္ဂိုလ်သည် လောကကို လွှမ်းမိုး၍ လောက၏ အထက်၌ တက်ရောက်လျက် လောကုတ္တရာတရား၌ တည်ရခြင်း၊
၃။ ပဒုမ္မာ ကြာသည် အနည်းငယ်မျှသော လေတိုက်ခတ်ခြင်းကြောင့် တုန်လှုပ်ခြင်း၊ ထို့အတူ ယောဂီပုဂ္ဂိုလ်သည် အနည်းငယ်မျှသော ကိလေသာတို့၌သော်လည်း စောင့်စည်းမှု ပြုလျက် ဘေးဟုရှုလေ့ ရှိသည် ဖြစ်၍ နေရခြင်း။ (မိလိန္ဒ၊၃၅၇။) (မိလိန္ဒ၊မြန်။၃၈၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပဒေသ ၁၀ ပါး

အစိတ်အပိုင်း ၁၀ မျိုးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပဓာန ၇ မျိုး

၁။ ယဇ်ပူဇော်ခြင်းတို့တွင် မီးဖြင့် ပူဇော်ခြင်းသည် ပဓာန၊
၂။ ဆန်းကျမ်းတို့တွင် သာဝိတ္ထိဆန်းကျမ်းသည် ပဓာန၊
၃။ လူသားတို့၌ ရှင်ဘုရင်သည် ပဓာန၊
၄။ မြစ်တို့၌ သမုဒ္ဒရာသည် ပဓာန၊
၅။ နက္ခတ်တာရာတို့၌ လမင်းသည် ပဓာန၊
၆။ တောက်ပမှုတို့၌ နေမင်းသည် ပဓာန၊
၇။ ကောင်းမှုကုသိုလ်ကို အလိုရှိကုန်သော ပုဂ္ဂိုလ်တို့၏လှူဒါန်းပူဇော်မှု တို့၌ သံဃာသည် ပဓာန။ (သုတ္တနိ၊၃၇၀။) (သုတ္တနိ၊မြန်။၃၄၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပဓာနတရား ၄ ပါး

၁။ စက္ခုန္ဒြေ စသည်ကို စောင့်သော ပုဂ္ဂိုလ်အား ဖြစ်သော ဝီရိယသံဝရပဓာန၊
၂။ ကာမဝိတက် စသည်ကို ပယ်သော ပုဂ္ဂိုလ်အား ဖြစ်သော ဝီရိယပဟာနပဓာန၊
၃။ ဗောဇ္ဈင် စသည်ကို ပွားသော ပုဂ္ဂိုလ်အား ဖြစ်သော ဝီရိယဘာဝနာပဓာန၊
၄။ သမာဓိနိမိတ်ကို စောင့်သော ပုဂ္ဂိုလ်အား ဖြစ်သော ဝီရိယအနုရက္ခဏ ပဓာန။ (ဒီ၊၃၊၁၈၉။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၀၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပဓာနိယင်္ဂ ၄ ပါး

၁။ သီလစင်ကြယ်ခြင်း သီလပါရိသုဒ္ဓိနှင့် ပြည့်စုံအောင် အားထုတ်ရခြင်း၊
၂။ စိတ်စင်ကြယ်ခြင်း စိတ္တပါရိသုဒ္ဓိနှင့် ပြည့်စုံအောင် အားထုတ်ရခြင်း၊
၃။ အယူစင်ကြယ်ခြင်း ဒိဋ္ဌိပါရိသုဒ္ဓိနှင့် ပြည့်စုံအောင် အားထုတ်ရခြင်း၊
၄။ လွတ်မြောက်မှုစင်ကြယ်ခြင်း ဝိမုတ္တိ ပါရိသုဒ္ဓိနှင့် ပြည့်စုံအောင် အားထုတ်ရခြင်း။ (အံ၊၁၊၅၁၅။) (အံ၊မြန်၊၁။၅၃၀-၅၃၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပဓာနိယင်္ဂတရား ၅ ပါး

ကျေးဇူးများသော တရား ၅ ပါး၊ ဗဟုကာရတရား ၅ ပါး၊ ကမ္မဋ္ဌာန်း အားထုတ်သူ၏ အင်္ဂါ ၅ ပါးတို့နှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပန်းကုံး ၆ မျိုး

၁။ ဂန္ထိမံ- ရိုးတန်အချင်းချင်း, အညှာအချင်းချင်း သီကုံးထုံးဖွဲ့အပ်သော ပန်းကုံး၊
၂။ ဂေါပ္ဖိမံ- ချည်ဖြင့်သော်လည်းကောင်း, လျှော် စသည်တို့ဖြင့်သော်လည်းကောင်း ထိုးသီ၍ စီတန်းဖွဲ့ထားအပ်သော ပန်းကုံး၊
၃။ ဝေဓိမံ- ခရေပန်း စသည်တို့ကို သီကုံးသကဲ့သို့ အပ်စသည်တို့ဖြင့် အလယ်မှ ထိုးဖောက်သီကုံးအပ်သော ပန်းကုံး၊
၄။ ဝေဌိမံ- ပန်းစည်း စသည်တို့ကဲ့သို့ ရစ်ပတ်ဖွဲ့သီအပ်သော ပန်းကုံး၊
၅။ ပူရိမံ- ပန်းကုံး ပန်းအဝတ် စသည်တို့ဖြင့် ရစ်ပတ်ပြီး လိုအပ်သော နေရာကို ဖြည့်၍ ဖြည့်၍ သီကုံးအပ်သော ပန်းကုံး၊
၆။ ဝါယိမံ- ရက်လုပ်သော ဇာပန်း, အဝတ်ပန်း, အရုပ်ပန်း။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၀၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပပဉ္စတရား ၃ ပါး

သံသရာကို ချဲ့တတ်သော တရား ၃ ပါးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပပဉ္စတရား ၅ ပါး

၁။ ဒေါသပပဉ္စ၊
၂။ မောဟပပဉ္စ၊
၃။ တဏှာ-ရာဂ ပပဉ္စ၊
၄။ ဒိဋ္ဌိပပဉ္စ၊
၅။ မာန ပပဉ္စ။ (ဥဒါန၊ဋ္ဌ၊၃၃၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပဗ္ဗာဇနီယကံ ငြိမ်းအေးခြင်း၏ စလယ်ဆုံး ၃ ပါး

နိဿယကံ ငြိမ်းအေးခြင်း၏ စလယ်ဆုံး ၃ ပါး၊ ပဋိသာရဏီယကံ ငြိမ်းအေးခြင်း၏ စလယ်ဆုံး ၃ ပါး၊ ဥက္ခေပနီယကံ ငြိမ်းအေး ခြင်း၏ စလယ်ဆုံး ၃ ပါး တို့နှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပဗ္ဗာဇနီယကံ ပြုလိုက ပြုနိုင်ကြောင်း ၁၄ ပါး

၁။ မျက်ကွယ် မျက်မှောက်၌ ငြင်းခုံလျက် သံဃာ၌ အဓိကရုဏ်းကို ပြုလုပ်ခြင်း အာပတ်များ၍ အပိုင်းအခြား မရှိခြင်း၊ လူတို့နှင့် ရောနှော နေထိုင်ခြင်း၊
၂။ မြင့်မြတ်သော သီလအရာ၌ သီလပျက်စီးခြင်း၊ အကျင့်အရာ၌ အကျင့် ပျက်စီးခြင်း အယူဝါဒအရာ၌ အယူဝါဒ ပျက်စီးခြင်း၊
၃။ ဘုရားရှင်၏ ကျေးဇူးမဲ့ကို ပြောဆိုခြင်း၊ တရားတော်၏ ကျေးဇူးမဲ့ကို ပြောဆိုခြင်း၊ သံဃာတော်၏ ကျေးဇူးမဲ့ကို ပြောဆိုခြင်း၊
၄။ ကိုယ်၌ ဖြစ်သော မြူးထူးခြင်း, နှုတ်၌ ဖြစ်သော မြူးထူးခြင်း, ကိုယ်နှုတ်၌ ဖြစ်သော မြူးထူးခြင်းနှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၅။ ကိုယ်၌ ဖြစ်သော, နှုတ်၌ ဖြစ်သော, ကိုယ်နှုတ်၌ ဖြစ်သော မကျင့်အပ်သော အရာနှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၆။ ကိုယ်၌ ဖြစ်သော, နှုတ်၌ ဖြစ်သော, ကိုယ်နှုတ်၌ ဖြစ်သော ဖျက်ဆီးခြင်းနှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၇။ ကိုယ်၌ ဖြစ်သော, နှုတ်၌ ဖြစ်သော, ကိုယ်နှုတ်၌ ဖြစ်သော ယုတ်မာသော အာပတ်မွေးခြင်းနှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၈။ ရဟန်းတစ်မျိုးသည် မျက်ကွယ် မျက်မှောက်၌ ငြင်းခုံတတ်လျက် သံဃာ၌ အဓိကရုဏ်းကို ပြုလုပ်တတ်ခြင်း၊ အာပတ် များပြား၍ အပိုင်းအခြားမရှိသူ ဖြစ်ခြင်း၊ လူတို့နှင့် ရောနှောနေထိုင်တတ်ခြင်း၊
၉။ မြင့်မြတ်သော သီလအရာ၌ သီလပျက်စီးခြင်း၊ အကျင့်အရာ၌ အကျင့် ပျက်စီးခြင်း, အယူဝါဒအရာ၌ အယူဝါဒ ပျက်စီးခြင်း၊
၁၀။ ဘုရားရှင်၏ ကျေးဇူးမဲ့ကို ပြောဆိုခြင်း၊ တရားတော်၏ ကျေးဇူးမဲ့ကို ပြောဆိုခြင်း၊ သံဃာတော်၏ ကျေးဇူးမဲ့ကို ပြောဆိုခြင်း၊
၁၁။ ကိုယ်၌ဖြစ်သော၊ နှုတ်၌ဖြစ်သော၊ ကိုယ်နှုတ်၌ဖြစ်သော မြူးထူးခြင်းနှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၁၂။ ကိုယ်၌ဖြစ်သော၊ နှုတ်၌ ဖြစ်သော၊ ကိုယ်နှုတ်၌ ဖြစ်သော မကျင့်အပ်သော အရာနှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၁၃။ ကိုယ်၌ဖြစ်သော၊ နှုတ်၌ဖြစ်သော၊ ကိုယ်နှုတ်၌ ဖြစ်သော ပျက်စီးခြင်းနှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၁၄။ ကိုယ်၌ဖြစ်သော နှုတ်၌ဖြစ်သော, ကိုယ်နှုတ်၌ဖြစ်သော ယုတ်မာသော အသက်မွေးမှုနှင့် ပြည့်စုံခြင်း။ (ဝိ၊၄၊၃၁။) (ဝိ၊မြန်၊၄။၃၀-၃၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပဗ္ဗာဇနီယကံကို ငြိမ်းစေနိုင်ကြောင်း ၁၈ ပါး

၁။ ဥပဇ္ဈာယ်ဆရာ ပြုလုပ်၍ ရဟန်းခံမပေးခြင်း၊
၂။ နိဿယည်း မပေးခြင်း၊
၃။ သာမဏေကို မလုပ်ကျွေး မပြုစုစေခြင်း၊
၄။ ရဟန်းမတို့အား ဆုံးမရန် သမုတ်ခြင်းကို မသာယာ မနှစ်သက်ခြင်း၊
၅။ ဩဝါဒသမ္မုတိရသော်လည်း ရဟန်းမ တို့ကို ဩဝါဒမပေးခြင်း၊
၆။ ပဗ္ဗာဇနီယကံပြုကြောင်း အာပတ်သို့ မရောက်ခြင်း၊
၇။ အလားတူ ဖြစ်သော အခြားအာပတ်သို့လည်း မသင့်ရောက်ခြင်း၊
၈။ ထို့ထက် ရုန့်ရင်းကြမ်းတမ်းသော အာပတ်သို့လည်း မသင့် မရောက်ခြင်း၊
၉။ ပဗ္ဗာဇနီယကံကို မကဲ့ရဲ့ခြင်း၊
၁၀။ ပဗ္ဗာဇနီယ ကံပြုသော ရဟန်းတို့ကို မကဲ့ရဲ့ခြင်း၊
၁၁။ ပကတတ်ရဟန်း၏ ဥပုသ်ကို ဆိုင်းငံ့မထားခြင်း၊
၁၂။ ပဝါရဏာကို ဆိုင်းငံ့မထားခြင်း၊
၁၃။ ဆုံးမဩဝါဒပေးမှုကို မပြုလုပ်ခြင်း၊
၁၄။ အကြီးအမှူး အရာကို မယူခြင်း၊
၁၅။ အခွင့်အရေး မတောင်းဆိုခြင်း၊
၁၆။ မစောဒနာခြင်း (အပြစ် မတင်ခြင်း)၊
၁၇။ မအောက်မေ့စေခြင်း၊
၁၈။ ပကတတ်ရဟန်းတို့နှင့် မရောယှက်ခြင်း။ (ဝိ၊၄၊၃၅။) (ဝိ၊မြန်၊၄။၃၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပဗ္ဗာဇနီယကံကို ပြုလိုက ပြုနိုင်ကြောင်း အင်္ဂါ ၃ ပါး

၁။ သံဃာ၌ အဓိကရုဏ်းကို ပြုတတ်ခြင်း၊
၂။ မိုက်မဲ မလိမ္မာ အာပတ်များပြား အပိုင်းအခြား မရှိခြင်း၊
၃။ ယုတ်ညံ့သော အကျင့်ရှိခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၂၁၉။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၃၀၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပဗ္ဗာဇနီယကံကို မငြိမ်းစေနိုင်ကြောင်း ၁၈ ပါး

၁။ ဥပဇ္ဈာယ်ဆရာ ပြုလုပ်၍ ရဟန်းခံပေးခြင်း၊
၂။ နိဿယည်းပေးခြင်း၊
၃။ သာမဏေကို ပြုစုလုပ်ကျွေးစေခြင်း၊
၄။ ရဟန်းမတို့အား ဆုံးမရန် သမုတ်ခြင်းကို သာယာနှစ်သက်ခြင်း၊
၅။ ဩဝါဒသမ္မုတိရသည်ရှိသော် ရဟန်းမတို့ကို ဩဝါဒပေးခြင်း၊
၆။ ပဗ္ဗာဇနီယကံ ပြုကြောင်းဖြစ်သော အာပတ်သို့ သင့်ရောက်ခြင်း၊
၇။ အလားတူဖြစ်သော အခြားအာပတ်သို့လည်း သင့်ရောက်ခြင်း၊
၈။ ထို့ထက် ရုန့်ရင်းသော အာပတ်သင့်ရောက်ခြင်း၊
၉။ ပဗ္ဗာဇနီယကံကို ကဲ့ရဲ့ခြင်း၊
၁၀။ ပဗ္ဗာဇနီယကံ ပြုသော ရဟန်းတို့ကို ကဲ့ရဲ့ခြင်း၊
၁၁။ ပကတတ်ရဟန်း၏ ဥပုသ်ကို ဆိုင်းငံ့ထားခြင်း၊
၁၂။ ပဝါရဏာကို ဆိုင်းငံ့ထားခြင်း၊
၁၃။ ဆုံးမမှုကို ပြုလုပ်ခြင်း၊
၁၄။ အကြီးအမှူးအရာကို ယူခြင်း၊
၁၅။ အခွင့်အရေးတောင်းဆိုခြင်း၊
၁၆။ စောဒနာမှု (အပြစ်တင်မှု) ပြုခြင်း၊
၁၇။ အောက်မေ့ စေခြင်း၊
၁၈။ ပကတတ်ရဟန်းတို့နှင့် ရောယှက်ခြင်း။ (ဝိ၊၄၊၃၅။) (ဝိ၊မြန်၊၄။၃၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပဗ္ဗာဇနီယဝိနည်းကံ၌ ကျင့်ဝတ် ၁၈ ပါး

၁။ ဥပဇ္ဈာယ်ဆရာပြုလုပ်၍ ရဟန်းခံ မပေးရခြင်း၊
၂။ နိဿယည်း မပေးရခြင်း၊
၃။ သာမဏေကို မလုပ်ကျွေးစေရခြင်း၊
၄။ ရဟန်းမတို့အား ဆုံးမရန် သမုတ်ခြင်းကို မသာယာ မနှစ်သက်ရခြင်း၊
၅။ ဩဝါဒသမ္မုတိရသော်လည်း ရဟန်းမ တို့ကို ဩဝါဒ မပေးရခြင်း၊
၆။ ပဗ္ဗာဇနီယကံ ပြုကြောင်းဖြစ်သော အာပတ်သို့ မသင့်မရောက် ရခြင်း၊
၇။ အလားတူဖြစ်သော အခြားအာပတ်သို့လည်း မသင့်မရောက်ရခြင်း၊
၈။ ထို့ထက် ရုန့်ရင်းကြမ်းတမ်းသော အာပတ်သို့လည်း မသင့်မရောက်ရခြင်း၊
၉။ ပဗ္ဗာဇနီယကံ ပြုသော ရဟန်းတို့ကို မကဲ့ရဲ့ရခြင်း၊
၁၀။ ပဗ္ဗာဇနီယကံပြုသော ရဟန်းတို့ကို မကဲ့ရဲ့ရခြင်း၊
၁၁။ ပကတတ် ရဟန်း၏ ဥပုသ်ကို ဆိုင်းငံ့မထားရခြင်း၊
၁၂။ ပဝါရဏာကို ဆိုင်းငံ့ မထားရခြင်း၊
၁၃။ ဆုံးမမှုကို မပြုလုပ်ရခြင်း၊
၁၄။ အကြီးအမှူးအရာ၌ မနေရခြင်း၊
၁၅။ အခွင့်အရေး မတောင်းဆိုရခြင်း၊
၁၆။ မစောဒနာရခြင်း၊
၁၇။ မအောက်မေ့စေ ရခြင်း၊
၁၈။ ပကတတ်ရဟန်းတို့နှင့် မရောယှက် ရခြင်း။ (ဝိ၊၄၊၃၄။) (ဝိ၊မြန်၊၄။၃၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပမာဏကို သိခြင်း ၂ မျိုး

၁။ ခံယူခြင်း ပမာဏကို သိခြင်း၊
၂။ သုံးဆောင်ခြင်း ပမာဏကို သိခြင်း။ (သုတ္တနိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၇၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပယ်ခြင်း ၂ မျိုး

၁။ ကိုယ်ဖြင့် ပယ်ခြင်း၊
၂။ နှုတ်ဖြင့် ပယ်ခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၂၁၄။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၂၉၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပယ်ခြင်း ၂ မျိုး (တစ်နည်း)

၁။ အကြွင်းမဲ့ပယ်ခြင်း (သမုစ္ဆေဒပဟာန်)၊
၂။ တစ်ဖန် ငြိမ်းအေးစေသော အားဖြင့် ပယ်ခြင်း (ပဋိပဿဒ္ဓိပဟာန်)။ (ပဋိသံ။၂၆။) (ပဋိသံ၊မြန်။၃၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပယ်ခြင်း ၃ မျိုး (တစ်နည်း)

၁။ အလိုကြီးခြင်း၊
၂။ မရောင့်ရဲခြင်း၊
၃။ ကိလေသာ မခေါင်းပါးခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၂၁၈။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၃၀၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပယ်ခြင်း ၃ မျိုး (တစ်နည်း)

၁။ အလိုကြီးခြင်း၊
၂။ မရောင့်ရဲခြင်း၊
၃။ အတိုင်းအရှည်ကို မသိခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၂၁၈။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၃၀၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပယ်ခြင်း ၃ မျိုး (တစ်နည်း)

၁။ ပဌမဈာန်ကဲ့သို့ ကာမတို့မှ ထွက်မြောက်ခြင်း၊
၂။ အရူပ ဈာန်ကဲ့သို့ ရုပ်တို့မှ ထွက်မြောက်ခြင်း၊
၃။ အသင်္ခတတရားကို စွဲ၍ဖြစ်သော တရား၏ ချုပ်ငြိမ်း ခြင်းဟူသော ထွက်မြောက်ခြင်း။ (ပဋိသံ။၂၆။) (ပဋိသံ၊မြန်။၃၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပယ်ခြင်း ၄ မျိုး

၁။ ဒုက္ခသစ္စာကို ပိုင်းခြား၍သိခြင်းအားဖြင့် ထိုးထွင်းသိသော ပရိညာပဋိဝေဓ အလိုအားဖြင့် ထိုးထွင်းသိသည်ဖြစ်၍ ပယ်သင့်သော ကိလေသာတို့ကို ပယ်၏၊
၂။ သမုဒယ သစ္စာကို ပယ်သောအားဖြင့် ထိုးထွင်းသိသော ပဟာနပဋိဝေဓ အလိုအားဖြင့် ထိုးထွင်းသိသည် ဖြစ်၍ ပယ်သင့်သော ကိလေသာတို့ကို ပယ်၏၊
၃။ နိရောဓသစ္စာကို မျက်မှောက်ပြုသော အားဖြင့် ထိုးထွင်းသိသော သစ္ဆိကိရိယာပဋိဝေဓအလိုအားဖြင့် ထိုးထွင်းသိသည်ဖြစ်၍ ပယ်သင့်သော ကိလေသာတို့ကို ပယ်၏၊
၄။ မဂ္ဂသစ္စာကို ပွားစေသောအားဖြင့် ထိုးထွင်းသိသော ဘာဝနာ ပဋိဝေဓအလိုအားဖြင့် ထိုးထွင်းသိသည်ဖြစ်၍ ပယ်သင့်သော ကိလေသာတို့ကို ပယ်၏။ (ပဋိသံ။၂၆။) (ပဋိသံ၊မြန်။၃၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပယ်ခြင်း ၅ မျိုး

ပဟာန ၅ မျိုးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပယ်စွန့်ခြင်း၏ အကြောင်း၂ ပါး

၁။ ပရဝိစ္ဆိန္ဒနာယ ဝါ နီရဿတိ (သူတစ်ပါးတို့ စွန့်စေသဖြင့်) စွန့်ခြင်း၊
၂။ အနဘိသမ္ဘုဏန္တော ဝါ နီရဿတိ (မမီမရောက်နိုင်သည်ဖြစ်၍) စွန့်ခြင်း။ (မဟာနိ၊၅၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပယ်ဖျောက်နိုင်ခဲသော တရား ၅ ပါး

၁။ ဖြစ်လာသော ရာဂကို ပယ်ဖျောက်နိုင်ခဲ၏၊
၂။ ဖြစ်လာသော ဒေါသကို ပယ်ဖျောက်နိုင်ခဲ၏၊
၃။ ဖြစ်လာသော မောဟကို ပယ်ဖျောက်နိုင်ခဲ၏၊
၄။ ဖြစ်လာသော ဆန္ဒကို ပယ်ဖျောက်နိုင်ခဲ၏၊
၅။ ဖြစ်လာသော ခရီးသွားလိုသော စိတ်ကို ပယ်ဖျောက်နိုင်ခဲ၏။ (ဝိ၊၅၊၂၃၁။) (အံ၊၂၊၁၆၂။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၃၂၁။) (အံ၊မြန်၊၂။၂၀၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပယ်ရမည့် တဏှာ ၃ ပါး

၁။ ကာမတဏှာ- ကာမဂုဏ်အာရုံ၌ သာယာသည်၏ အစွမ်းအားဖြင့် ဖြစ်သော တဏှာ၊
၂။ ဘဝတဏှာ- ဘဝသည် (အတ္တသည်) မြဲ၏ဟု ယူသော သဿတဒိဋ္ဌိနှင့် တကွဖြစ်သော တဏှာ၊
၃။ ဝိဘဝတဏှာ- ဘဝသည် (အတ္တသည်) သေလျှင် ပြတ်၏ဟု ယူသော ဥစ္ဆေဒဒိဋ္ဌိနှင့် တကွဖြစ်သော တဏှာ။ (ဒီ၊၃၊၂၂၉။) (အံ၊၂၊၃၈၇။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၅၂။) (အံ၊မြန်၊၂။၄၈၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပယ်သင့်သော တဏှာ ၃ ပါး

ပယ်ရမည့် တဏှာ ၃ ပါးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပယ်သင့်သော တရား ၃ ပါးနှင့် ပွားများသင့်သော တရား ၃ ပါး

၁။ စွဲမက်မှု ရာဂကို ပယ်၍ မတင့်တယ်မှု အသုဘကို ပွားများအပ်ခြင်း၊
၂။ အမျက်ထွက်မှု ဒေါသကို ပယ်၍ ချစ်ခင်မှု မေတ္တာကို ပွားများအပ်ခြင်း၊
၃။ တွေဝေမှု မောဟကို ပယ်၍ သိမှု ပညာကို ပွားများအပ်ခြင်း။ (အံ၊၂၊၃၈၈။) (အံ၊မြန်၊၂။၄၉၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပယ်သင့်သော တရား ၃ ပါးနှင့် ပွားများသင့်သော တရား ၃ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ ကာယဒုစရိုက်ကို ပယ်၍ ကာယသုစရိုက်ကို ပွားများအပ်ခြင်း၊
၂။ ဝစီဒုစရိုက်ကို ပယ်၍ ဝစီသုစရိုက်ကို ပွားများ အပ်ခြင်း၊
၃။ မနောဒုစရိုက်ကို ပယ်၍ မနောသုစရိုက်ကို ပွားများ အပ်ခြင်း။ (အံ၊၂၊၃၈၈။) (အံ၊မြန်၊၂။၄၉၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပယ်သင့်သော တရား ၃ ပါးနှင့် ပွားများသင့်သော တရား ၃ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ ကာမဂုဏ် ကြံစည်မှု ကာမဝိတက်ကို ပယ်၍ ကာမဂုဏ်မှ ထွက်မြောက်ကြောင်း ကြံစည်မှု နေက္ခမ္မ ဝိတက်ကို ပွားများအပ်ခြင်း၊
၂။ ပျက်စီးစေရန် ကြံစည်မှု ဗျာပါဒဝိတက်ကို ပယ်ရန် မပျက်စီးရန် ကြံစည်မှု အဗျာပါဒဝိတက်ကို ပွားများအပ်ခြင်း၊
၃။ ညှဉ်းဆဲရန် ကြံစည်မှု ဝိဟိံသာဝိတက်ကို ပယ်ရန် မညှဉ်းဆဲရန် ကြံစည်မှု အဝိဟိံသာဝိတက်ကို ပွားများအပ်ခြင်း။ (အံ၊၂၊၃၈၈။) (အံ၊မြန်၊၂။၄၉၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပယ်သင့်သော တရား ၃ ပါးနှင့် ပွားများသင့်သော တရား ၃ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ ကာမဂုဏ်ကို မှတ်သားမှု ကာမသညာကို ပယ်၍ ထွက်မြောက်ကြောင်းကို မှတ်သားမှု နေက္ခမ္မသညာကို ပွားများအပ်ခြင်း၊
၂။ ပျက်စီးခြင်းကို မှတ်သားမှု ဗျာပါဒသညာကို ပယ်၍ မပျက်စီးခြင်းကို မှတ်သားမှု အဗျာပါဒသညာကို ပွားများအပ်ခြင်း၊
၃။ ညှဉ်းဆဲခြင်းကို မှတ်သားမှု ဝိဟိံသ သညာကို ပယ်၍ မညှဉ်းဆဲခြင်းကို မှတ်သားမှု အဝိဟိံသသညာကို ပွားများအပ်ခြင်း။ (အံ၊၂၊၃၈၉။) (အံ၊မြန်၊၂။၄၉၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပယ်သင့်သော တရား ၃ ပါးနှင့် ပွားများသင့်သော တရား ၃ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ ကာမ စိတ်ကို ပယ်၍ နေက္ခမ္မစိတ်ကို ပွားများအပ်ခြင်း၊
၂။ ဗျာပါဒစိတ်ကို ပယ်၍ အဗျာပါဒစိတ်ကို ပွားများအပ်ခြင်း၊
၃။ ဝိဟိံသာစိတ်ကို ပယ်၍ အဝိဟိံသာစိတ်ကို ပွားများအပ်ခြင်း။ (အံ၊၂၊၃၈၉။) (အံ၊မြန်၊၂။၄၉၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပယ်သင့်သော တရား ၃ ပါးနှင့် ပွားများသင့်သော တရား ၃ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ သဿတ ဒိဋ္ဌိကို ပယ်၍ အနိစ္စသညာကို ပွားများအပ်ခြင်း၊
၂။ သက္ကာယဒိဋ္ဌိကို ပယ်၍ အနတ္တသညာကို ပွားများအပ်ခြင်း၊
၃။ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိကို ပယ်၍ သမ္မာဒိဋ္ဌိကို ပွားများအပ်ခြင်း။ (အံ၊၂၊၃၈၉။) (အံ၊မြန်၊၂။၄၉၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပယ်သင့်သော တရား ၃ ပါးနှင့် ပွားများသင့်သော တရား ၃ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ မမွေ့ လျော်မှု အရတိကို ပယ်၍ ဝမ်းမြောက်မှု မုဒိတာကို ပွားများအပ်ခြင်း၊
၂။ ညှဉ်းဆဲမှု ဝိဟိံသာကို ပယ်၍ မညှဉ်းဆဲမှု အဝိဟိံသာကို ပွားများအပ်ခြင်း၊
၃။ တရားမဟုတ်သည်ကို ကျင့်မှု အကုသလကမ္မပထတရားကို ပယ်၍ တရားဟုတ်သည်ကို ကျင့်မှု ကုသလကမ္မပထ တရားများကို ပွားများအပ်ခြင်း။ (အံ၊၂၊၃၉၀။) (အံ၊မြန်၊၂။၄၉၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပယ်သင့်သော တရား ၃ ပါးနှင့် ပွားများသင့်သော တရား ၃ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ မရောင့်ရဲမှု အသန္တုဋ္ဌိတာကို ပယ်၍ ရောင့်ရဲမှု သန္တုဋ္ဌိကို ပွားများအပ်ခြင်း၊
၂။ ဆင်ခြင်ဉာဏ် မရှိမှု အသမ္ပဇညကို ပယ်၍ ဆင်ခြင်ဉာဏ်ရှိမှု သမ္ပဇညကို ပွားအပ်ခြင်း၊
၃။ အလိုကြီးမှု မဟိစ္ဆတာကို ပယ်၍ အလိုနည်းမှု အပ္ပိစ္ဆတာကို ပွားများအပ်ခြင်း။ (အံ၊၂၊၃၉၀။) (အံ၊မြန်၊၂။၄၉၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပယ်သင့်သော တရား ၃ ပါးနှင့် ပွားများသင့်သော တရား ၃ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ ဆုံးမခက်သော စကားရှိမှု ဒေါဝစဿတာကို ပယ်၍ ဆုံးမလွယ်သော စကားရှိမှု သောဝစဿတာကို ပွားများ အပ်ခြင်း၊
၂။ မကောင်းသော အပေါင်းအသင်းရှိမှု ပါပမိတ္တတာကို ပယ်၍ ကောင်းသော အပေါင်းအသင်းရှိမှု ကလျာဏမိတ္တတာကို ပွားများအပ်ခြင်း၊
၃။ စိတ်ပျံ့လွင့်မှု ဥဒ္ဓစ္စကို ပယ်၍ ထွက်သက်ဝင်သက်ရှိ အောက်မေ့မှု အာနာပါနဿတိ ကမ္မဋ္ဌာန်းကို ပွားများအပ်ခြင်း။ (အံ၊၂၊၃၉၀။) (အံ၊မြန်၊၂။၄၉၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပယ်သင့်သော တရား ၃ ပါးနှင့် ပွားများသင့်သော တရား ၃ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ ပျံ့လွင့်မှု ဥဒ္ဓစ္စကို ပယ်၍ ငြိမ်းချမ်းမှု သမထကမ္မဋ္ဌာန်းကို ပွားများအပ်ခြင်း၊
၂။ ဣန္ဒြေတို့ကို မစောင့်ဆည်းမှု အသံဝရကို ပယ်၍ စောင့်စည်းမှု သံဝရကို ပွားများအပ်ခြင်း၊
၃။ မေ့လျော့မှု ပမာဒကို ပယ်၍ မမေ့လျော့မှု အပ္ပမာဒကို ပွားများအပ်ခြင်း။ (အံ၊၂၊၃၉၀။) (အံ၊မြန်၊၂။၄၉၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပယ်သင့်သော ဘဝ ၃ မျိုး

၁။ ကာမဘဝ၊
၂။ ရူပဘဝ၊
၃။ အရူပဘဝ။ (အံ၊၂၊၃၈၆-၃၈၇။) (အံ၊မြန်၊၂။၄၈၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပယ်သင့်သော မာန ၃ မျိုး

၁။ အမျိုး ဇာတ် စသည်ကို စွဲ၍ ဖြစ်သော မာန၊
၂။ ယုတ်သော မာန၊
၃။ အလွန်ထောင်လွှား တက်ကြွသော မာန။ (အံ၊၂၊၃၈၆-၃၈၇။) (အံ၊မြန်၊၂။၄၈၈-၄၈၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပယ်အပ်သော တရား ၁၀ ပါး

၁။ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ- မှားသော အယူ၊
၂။ မိစ္ဆာသင်္ကပ္ပ- မှားသော အကြံ၊
၃။ မိစ္ဆာဝါစာ- မှားသော ပြောဆိုမှု၊
၄။ မိစ္ဆာကမ္မန္တ- မှားသော ပြုလုပ်ခြင်း၊
၅။ မိစ္ဆာအာဇီဝ- မှားသော အသက်မွေးမှု၊
၆။ မိစ္ဆာဝါယာမ- မှားသော အားထုတ်မှု၊
၇။ မိစ္ဆာသတိ- မှားသော အောက်မေ့မှု၊
၈။ မိစ္ဆာသမာဓိ- မှားသော တည်ကြည်မှု၊
၉။ မိစ္ဆာဉာဏ- မှားသော အသိဉာဏ်၊
၁၀။ မိစ္ဆာဝိမုတ္တိ- မှားသော ထွက်မြောက်မှု။ (ဒီ၊၃၊၂၅၇။) (အံ၊၃၊၄၃၅။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၈၀။) (အံ၊မြန်၊၃။၄၂၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပယ်အပ်သော တရား ၂ ပါး

၁။ အမှန်တရားသဘောကို ဖုံးလွှမ်းတတ်သော မောဟ- အဝိဇ္ဇာ၊
၂။ ဘဝကို တောင့်တတပ်မက် စွဲလမ်းမှု, ဘဝကို ချည်နှောင်တတ်သော တဏှာ- ဘဝတဏှာ။ (ဒီ၊၃၊၂၂၈။) (ပေဋကော၊၂၅၀။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၅၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပယ်အပ်သော တရား ၃ ပါး

ပယ်ရမည့် တဏှာ ၃ ပါးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပယ်အပ်သော တရား ၄ ပါး

၁။ လိုချင်ဖွယ် ကာမတို့၌ နစ်မြုပ်စေတတ်သော သဘော- ကာမောဃ၊
၂။ ဘဝ၌ နစ်မြုပ်စေတတ် နစ်မြှုပ်တတ်သော သဘော- ဘဝေါဃ၊
၃။ နစ်မြုပ်စေတတ် နှစ်မြှုပ် တတ်သော ဒိဋ္ဌိ- ဒိဋ္ဌောဃ၊
၄။ ဝဋ်ဆင်းရဲ၌ နစ်မြုပ်စေတတ်သော တရား- အဝိဇ္ဇောဃ။ (ဒီ၊၃၊၂၃၁။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၅၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပယ်အပ်သော တရား ၅ ပါး

၁။(ကုသိုလ်ဖြစ်ခြင်းကို) တားမြစ် ပိတ်ပင်တတ်သော ကာမစ္ဆန္ဒ- ကာမစ္ဆန္ဒနီဝရဏ၊
၂။ ကုသိုလ်တရားတို့ကို ပိတ်ပင်တတ်သော ဗျာပါဒ- ဗျာပါဒနီဝရဏ၊ ၃။(ဈာန်, မဂ်, ဖိုလ် တရားကို) ပိတ်ပင်တတ်သော ထိနနှင့် မိဒ္ဓ- ထိနမိဒ္ဓနီဝရဏ၊
၄။ ကုသိုလ်တရားတို့ကို ပိတ်ပင်တတ်သော စိတ်ပျံ့လွင့်ခြင်းနှင့် နောင်တတဖန် ပူပန်ခြင်း သဘော- ဥဒ္ဓစ္စကုက္ကုစ္စနီဝရဏ၊ ၅။(ကုသိုလ်စိတ်ကို) ပိတ်ပင်တတ်သော တွေးတော မဆုံးဖြတ်နိုင်ဘဲ သို့လော သို့လော သံသယဖြစ်ခြင်း- ဝိစိကိစ္ဆာနီဝရဏ။ (ဒီ၊၃၊၂၃၂။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၅၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပယ်အပ်သော တရား ၆ ပါး

၁။ ရူပါရုံ၌ တပ်မက်မှု, (ရူပဘဝ၌ ပြင်းစွာ တပ်မက်မှု, ရူပဘဝလျှင် အာရုံရှိသည့်) တဏှာ- ရူပတဏှာ၊
၂။ သဒ္ဒါရုံ၌ တပ်မက်မှု တဏှာ- သဒ္ဒတဏှာ၊
၃။ ဂန္ဓာရုံ၌ တပ်မက်မှုတဏှာ- ဂန္ဓတဏှာ၊
၄။ ရသာရုံ၌ တပ်မက်မှု တဏှာ- ရသတဏှာ၊
၅။ ဖောဋ္ဌဗ္ဗာ ရုံ၌ တပ်မက်မှု တဏှာ- ဖောဋ္ဌဗ္ဗတဏှာ၊
၆။ ဓမ္မာရုံ၌ တပ်မက်မှု တဏှာ- ဓမ္မတဏှာ။ (ဒီ၊၃၊၂၃၇။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၆၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပယ်အပ်သော တရား ၇ ပါး

၁။ သတ္တဝါတို့၏ သန္တာန်၌ ကိန်းတတ် တည်နေတတ် အဖန်ဖန် ဖြစ်တတ်သော ကာမရာဂ- ကာမရာဂါနုသယ၊
၂။ သတ္တဝါတို့၏ သန္တာန်၌ ကိန်းတတ် တည်နေတတ် အဖန်ဖန်ဖြစ်တတ်သော ဒေါသ- ပဋိဃာနုသယ၊
၃။ သတ္တဝါတို့၏ သန္တာန်၌ ကိန်းတတ် တည်နေတတ် အဖန်ဖန်ဖြစ်တတ်သော ဒိဋ္ဌိ- ဒိဋ္ဌာနုသယ၊
၄။ သတ္တဝါတို့၏ သန္တာန်၌ ကိန်းတတ် တည်နေတတ် အဖန်ဖန်ဖြစ်တတ်သော ယုံမှားတွေးတောမှု- ဝိစိကိစ္ဆာနုသယ၊
၅။ သတ္တဝါတို့၏ သန္တာန်၌ ကိန်းတတ် တည်နေတတ် အဖန်ဖန် ဖြစ်တတ်သော မာန- မာနာ နုသယ၊
၆။ သတ္တဝါတို့၏ သန္တာန်၌ ကိန်းတတ် တည်နေတတ် အဖန်ဖန်ဖြစ်တတ်သော ဘဝ၌ တပ်မက်မှု- ဘဝရာဂါနုသယ၊
၇။ သတ္တဝါတို့၏ သန္တာန်၌ ကိန်းတတ် တည်နေတတ် အဖန်ဖန် ဖြစ်တတ်သော မသိမှု- အဝိဇ္ဇာနုသယ။ (ဒီ၊၃၊၂၄၁။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၆၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပယ်အပ်သော တရား ၈ ပါး

၁။ မှားသော သိမြင်ခြင်း၊
၂။ မှားသော ကြံစည်ခြင်း၊
၃။ မှားသော ပြောဆိုခြင်း၊
၄။ မှားသော ပြုလုပ်ခြင်း၊
၅။ မှားသော အသက်မွေးခြင်း၊
၆။ မှားသော အားထုတ်ခြင်း၊
၇။ မှားသော အောက်မေ့ခြင်း၊
၈။ မှားသော တည်ကြည်ခြင်း။ (ဒီ၊၃၊၂၄၆။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၆၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပယ်အပ်သော တရား ၉ ပါး

တဏှာကို စွဲမှီ၍ ဖြစ်ပေါ်လာသော တရား ၉ ပါးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပျက်စီးခြင်း ၂ မျိုး

၁။ အကျင့်သီလ ပျက်စီးခြင်း- သီလဝိပတ္တိ၊
၂။ ဉာဏ်အမြင် အယူ ပျက်စီးခြင်း- ဒိဋ္ဌိဝိပတ္တိ။ (အံ၊၁၊၉၄။) (အံ၊မြန်၊၁။၁၁၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပျက်စီးခြင်း ၃ မျိုး

၁။ သီလ၏ ပျက်စီးခြင်း၊
၂။ စိတ်၏ ပျက်စီးခြင်း၊
၃။ အယူ၏ ပျက်စီးခြင်း၊ (တစ်နည်း)
အမှု၏ ပျက်စီးခြင်း၊
၂။ အသက်မွေးမှု၏ ပျက်စီးခြင်း၊
၃။ အယူ၏ ပျက်စီးခြင်း။ (အံ၊၁၊၂၇၁။) (အံ၊၁၊၂၇၄။) (အံ၊မြန်၊၁။၂၈၉။) (အံ၊မြန်၊၁။၂၈၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပျက်စီးခြင်း ၃ မျိုး (တစ်နည်း)

၁။ သီလ ပျက်စီးခြင်း၊
၂။ အယူဒိဋ္ဌိ ပျက်စီးခြင်း၊
၃။ အကျင့် အာစာရ ပျက်စီးခြင်း။ (နေတ္တိ၊ဝိဘာ၊၂၇၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပျက်စီးခြင်း ၄ ပါး

ဝိပတ္တိ ၄ ပါးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပျက်စီးခြင်းတရား ၅ ပါး

၁။ ဆွေမျိုးတို့၏ ပျက်စီးခြင်း (ဉာတိဗျသန)၊
၂။ စည်းစိမ်ဥစ္စာတို့၏ ပျက်စီးခြင်း (ဘောဂဗျသန)၊
၃။ အနာသည်ပင် ပျက်စီးခြင်း (ရောဂဗျသန)၊
၄။ အကျင့်သီလ ပျက်စီးခြင်း (သီလဗျသန)၊
၅။ အယူ ပျက်စီးခြင်း (ဒိဋ္ဌိဗျသန)။ (ဝိ၊၅၊၂၃၀။) (ဝိ၊၅၊၃၃၈။) (ဒီ၊၃၊၁၉၆။) (အံ၊၂၊၁၂၉။) (အဘိ၊ဝိ၊၃၉၃။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၃၁၉။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၄၄၂။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၁၈။) (အံ၊မြန်၊၂။၁၆၁။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၂။၄၉၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပျက်စီးခြင်းအကြောင်း ၁၀ ပါး

ထူးသော ဉာဏ်ဖြင့် သိအပ်သော တရား ၁၀ ပါး၊ အဘိညေယျ တရား ၁၀ ပါးတို့နှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပျက်သော အယူ ၃ ပါး

၁။ ဤရုပ်သည် ငါ၏ ဥစ္စာတည်း ဟူသော အယူ၊
၂။ ဤရုပ်သည် ငါဖြစ်၏ ဟူသော အယူ၊
၃။ ဤရုပ်သည် ငါ၏ အတ္တတည်းဟူသော အယူ။ (ပဋိသံ။၁၆၀။) (ပဋိသံ၊မြန်။၂၀၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပျင်းရိခြင်း အပြစ် ၆ ပါး

၁။ အေးလွန်းသည်ဟု အမှုကိစ္စကို မပြုခြင်း၊
၂။ ပူလွန်းသည်ဟု အမှုကိစ္စကို မပြုခြင်း၊
၃။ မိုးချုပ်လွန်းသည်ဟု အမှုကိစ္စကို မပြုခြင်း၊
၄။ စောလွန်းသည်ဟု အမှုကိစ္စကို မပြုခြင်း၊
၅။ ဆာလွန်းသည်ဟု အမှုကိစ္စကို မပြုခြင်း၊
၆။ ဝလွန်းသည်ဟု အမှုကိစ္စကို မပြုခြင်း။ (ဒီ၊၃၊၁၄၉။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၁၆၆-၁၆၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပျင်းရိခြင်းအကြောင်း ၈ ပါး

၁။‘‘ငါသည် အမှုကိစ္စကို ပြုရဦးမည်၊ ထိုအမှုကိစ္စကို ပြုသော ငါ့အား ပင်ပန်းလတ္တံ့၊ ထို့ကြောင့် ယခု အိပ်ဦးမည်’’ဟု နှလုံးသွင်းလျက် တရားရရန် အားမထုတ်ဘဲ အိပ်ခြင်း၊
၂။ ‘‘ငါသည် အမှုကိစ္စကို ပြုပြီး ဖြစ်၏၊ အမှုကို ပြုသော ငါ၏ ကိုယ်သည် ပင်ပန်း၏၊ ထို့ကြောင့် အိပ်ဦးမည်’’ဟု နှလုံးသွင်းလျက် တရားထူးရရန် အားမထုတ်ဘဲ အိပ်ခြင်း၊
၃။ ‘‘ငါသည် ခရီးသွားရဦးမည်၊ ထိုခရီးသွားသော ငါ့အား ပင်ပန်းလိမ့်မည်၊ ထို့ကြောင့် အိပ်ဦးမည်’’ဟု နှလုံးသွင်းလျက် တရားထူးရရန် အားမထုတ်ဘဲ အိပ်ခြင်း၊
၄။ ငါသည် ခရီး သွားပြီး ဖြစ်၏၊ ခရီးသွားပြီးသော ငါ့အား ပင်ပန်း၏၊ ထို့ကြောင့် အိပ်ဦးမည်ဟု နှလုံးသွင်း၍ တရားထူးရရန် အားမထုတ်ဘဲ အိပ်ခြင်း၊
၅။ ဆွမ်းခံသွားစဉ် ဆွမ်းစသည် ပြည့်စုံအောင် မရသော ငါ၏ ကိုယ်သည် ပင်ပန်း၏၊ မခံ့ကျန်း၊ ထို့ကြောင့် ယခု အိပ်ဦးမည်ဟု နှလုံးသွင်း၍ တရားထူးရရန် အားမထုတ်ဘဲ အိပ်ခြင်း၊
၆။ ဆွမ်းခံသွားစဉ် ဆွမ်းစသည် ပြည့်စုံစွာ ရသော ငါ့၏ ခန္ဓာကိုယ်သည် ပင်ပန်း၏၊ မခံ့ကျန်း၊ ထို့ကြောင့် ယခု အိပ်ဦးမည်ဟု နှလုံးသွင်းလျက် တရားထူးရရန် အားမထုတ်ဘဲ အိပ်ခြင်း၊
၇။ ငါ့အား အနည်းငယ်မျှသော အနာရောဂါသည် ဖြစ်၏၊ အိပ်ရန် သင့်လျော်၏၊ ထို့ကြောင့် အိပ်ဦးမည်ဟု နှလုံးသွင်းလျက် တရားအားမထုတ်ဘဲ အိပ်ခြင်း၊
၈။ ငါ့အား အနာရောဂါ ပျောက်ပြီးသည်ကား မကြာသေး၊ ထိုငါ၏ ခန္ဓာကိုယ်သည် အားနည်း၏၊ မခံ့ကျန်း၊ ထို့ကြောင့် ယခု အိပ်ဦးမည်ဟု နှလုံးသွင်းလျက် တရားအားမထုတ်ဘဲ အိပ်ခြင်း။ (ဒီ၊၃၊၂၁၁။) (ဒီ၊၃၊၂၄၆။) (အံ၊၃၊၁၄၇။) (အဘိ၊ဝိ၊၄၀၀။) (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၂၊၂၅။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၃၄-၂၃၅။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၆၉။) (အံ၊မြန်၊၃။၁၅၀။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၂။၅၀၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပျင်းရိပုံ ၈ မျိုး

၁။ အလုပ်လုပ်စရာရှိ၍ အလုပ်လုပ်မည်ဆိုလျှင် ကိုယ်ပင်ပန်းမည်ဟု ကြံ၍ အလုပ်မလုပ်သေးဘဲ အိပ်ခြင်း, လုံ့လမပြုခြင်း၊
၂။ အလုပ်လုပ်ပြီးသည်ကို အကြောင်းပြု၍ ကိုယ်ပန်ပန်းနေသည်ဟု ကြံ၍ အလုပ်မလုပ်တော့ဘဲ အိပ်ခြင်း, လုံ့လမပြုခြင်း၊
၃။ ခရီး သွားစရာရှိသည်ကို အကြောင်းပြု၍ အလုပ်မလုပ်ဘဲ အိပ်ခြင်း, လုံ့လမပြုခြင်း၊
၄။ ခရီးသွားပြီး သည်ကို အကြောင်းပြု၍ ကိုယ်ပင်ပန်းနေသဖြင့် အလုပ်မလုပ်ဘဲ အိပ်ခြင်း, လုံ့လမပြုခြင်း၊
၅။ ရွာ နိဂုံး စသည်တို့၌ ဆွမ်းခံထွက်၍ ဆွမ်းပြည့်စုံစွာ မရသည်ကို အကြောင်းပြု၍ အလုပ် မလုပ်တော့ဘဲ အိပ်ခြင်း, လုံ့လမပြုခြင်း၊
၆။ ရွာ, နိဂုံး စသည်တို့၌ ဆွမ်းခံထွက်၍ ဆွမ်း ပြည့်စုံစွာ ရ၍ ဗိုက်ပြည့်အောင် သုံးဆောင်၍ ကိုယ်ပင်ပန်းခြင်း, ကိုယ်လေးလံခြင်းကို အကြောင်းပြု၍ အလုပ်မလုပ်ဘဲ အိပ်ခြင်း, လုံ့လမပြုခြင်း၊
၇။ အနာရောဂါ အနည်းငယ် ဖြစ်သည်ကို အကြောင်း ပြု၍ အလုပ်မလုပ်ဘဲ အိပ်ခြင်း, လုံ့လမပြုခြင်း၊
၈။ နာလန်ထခါစကို အကြောင်းပြု၍ အလုပ်မလုပ်ဘဲ အိပ်ခြင်း, လုံ့လမပြုခြင်း။ (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၂၊၂၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပျဉ်ချပ် လှူရကျိုး ၂ ပါး

၁။ ရွှေပလ္လင် ပတ္တမြားပလ္လင်တို့ကို ရခြင်း၊
၂။ ဆင်စွယ်, စန္ဒကူး နှစ်တို့ဖြင့် ပြုလုပ်အပ်သော ပလ္လင်မြတ်တို့ကို ရခြင်း။ (အပ၊၁၊၃၆၈။) (အပ၊မြန်၊၁။၃၇၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပျောက်ကွယ်ခြင်း ၃ မျိုး

၁။ ပရိယတ္တိ ပျောက်ကွယ်ခြင်း၊
၂။ ပဋိဝေဓ ပျောက်ကွယ်ခြင်း၊
၃။ ပဋိပတ္တိ ပျောက်ကွယ်ခြင်း။ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၄၁၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပရမ ၁၄ ပါး

၁။ ဒသာဟပရမ (အတိရေကစီဝရ)၊
၂။ မာသပရမ၊
၃။ သန္တရုတ္တရပရမ၊
၄။ ဆက္ခတ္တု ပရမ၊
၅။ ဆဗ္ဗဿပရမ၊
၆။ တိယောဇနပရမ၊
၇။ ဒသာဟပရမ (အတိရေကပတ္တ)၊
၈။ သတ္တာဟ ပရမ၊
၉။ ဆာရတ္တပရမ၊
၁၀။ အဍ္ဎတေယျကံသပရမ၊
၁၁။ ဒွင်္ဂုလပဗ္ဗပရမ၊
၁၂။ အဋ္ဌင်္ဂုလပရမ(မဉ္စပီဌပါဒက)၊
၁၃။ အဋ္ဌင်္ဂုလပရမ (ဒန္တကဋ္ဌ)။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၄၊၁၇၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပရမတ္ထတရားတို့၏ လက္ခဏာ ၂ ပါး

၁။ သဘာဝလက္ခဏာ၊
၂။ သာမညလက္ခဏာ။ (သီ၊ဋီ၊သစ်၊၁၊၄၀၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပရမတ္ထပါရမီ (အသက်စွန့်ခြင်းပါရမီ) ၁၀ ပါး

ဒါနပရမတ္ထပါရမီ စသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပရမ္ပရဘောဇနသိက္ခာပုဒ်၌ အင်္ဂါ ၃ မျိုး

၁။ ရှေးဦးစွာ ပင့်ဖိတ်ထားသော ဘောဇဉ်ကို ထားခဲ့၍ နောက်မှပင့်ဖိတ်သော ဘောဇဉ်ကို စားသုံးသောခြင်း၊
၂။ ခွင့်ပြုထားသော အခါသမယ မဟုတ်ခြင်း၊
၃။ စားမျိုခြင်း။ (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၃၊၅၇။) (ဝိမတိ၊၂၊၂၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပရဟိတ ကျင့်၍ အတ္တဟိတ မကျင့်သော ပုဂ္ဂိုလ် ၅ မျိုး

၁။ မိမိသည် သီလနှင့် မပြည့်စုံဘဲ သူတစ်ပါးကိုမူ သီလနှင့် ပြည့်စုံစေရန် ဆောက်တည်စေခြင်း၊
၂။ မိမိသည် သမာဓိနှင့် မပြည့်စုံဘဲ သူတစ်ပါးမူ သမာဓိနှင့် ပြည့်စုံစေရန် ဆောက်တည်စေခြင်း၊
၃။ မိမိသည် ပညာနှင့် မပြည့်စုံဘဲ သူတစ်ပါးကိုမူ ပညာနှင့် ပြည့်စုံစေရန် ဆောက်တည်စေခြင်း၊
၄။ မိမိသည် လွတ်မြောက်မှု ဝိမုတ္တိနှင့် မပြည့်စုံဘဲ သူတစ်ပါးကိုမူ လွတ်မြောက်မှု ဝိမုတ္တိနှင့် ပြည့်စုံစေရန် ဆောက်တည်စေခြင်း၊
၅။ မိမိသည် လွတ်မြောက်မှုကို ဆင်ခြင်တတ်သော ပစ္စဝေက္ခဏဉာဏ် အမြင်နှင့် မပြည့်စုံဘဲ သူတစ်ပါးကိုမူ လွတ်မြောက်မှုကို ဆင်ခြင် တတ်သော ပစ္စဝေက္ခဏဉာဏ် အမြင်နှင့် ပြည့်စုံစေရန် ဆောက်တည်စေခြင်း။ (အံ၊၂၊၁၁။) (အံ၊မြန်၊၂။၁၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပရိက္ခရာ ၄ ပါး

၁။ စောင့်ရှောက်အပ်၊ လုံခြုံစေအပ်၊ မြတ်နိုးအပ်၊ သုံးဆောင်အပ်သော ပရိက္ခရာ၊
၂။ စောင့်ရှောက်အပ်၊ လုံခြုံစေအပ်၊ မြတ်နိုးအပ်၊ မသုံးဆောင်အပ်သော ပရိက္ခရာ၊
၃။ စောင့် ရှောက်အပ်၊ လုံခြုံစေအပ်၊ မမြတ်နိုးအပ်၊ မသုံးဆောင်အပ်သော ပရိက္ခရာ၊
၄။ မစောင့် ရှောက်အပ်၊ မလုံခြုံစေအပ်၊ မမြတ်နိုးအပ်၊ မသုံးဆောင်အပ်သော ပရိက္ခရာ။ (ဝိ၊၅၊၂၂၅။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၃၁၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပရိက္ခရာ ၈ ပါး

၁။ သင်းပိုင်၊
၂။ ဧကသီ၊
၃။ ဒုကုဋ်၊
၄။ သပိတ်၊
၅။ ပဲခွပ် (ဒန်ပူဖြတ်စရာ ဓားငယ်။)၊
၆။ အပ်၊ အပ်ချည်၊
၇။ ခါးပန်းကြိုး၊
၈။ ရေစစ်။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၀၅။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၈၄။) (မ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၁၅။) (မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၃၁။) (အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၈၀။) (အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၇၈။) (ဗုဒ္ဓဝံ၊ဋ္ဌ၊၃၃၃။) (ဇာ၊ဋ္ဌ၊၃၊၃၅၆။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊မြန်၊၁။၃၆၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပရိက္ခရာ အနည်းငယ်ကို စွန့်သောရဟန်း ပြည့်စုံရမည့် အင်္ဂါ ၅ ပါး

၁။ ဆန္ဒာဂတိသို့ မလိုက်ခြင်း၊
၂။ ဒေါသာဂတိသို့ မလိုက်ခြင်း၊
၃။ မောဟာဂတိသို့ မလိုက်ခြင်း၊
၄။ ဘယာ ဂတိသို့ မလိုက်ခြင်း၊
၅။ စွန့်ပြီးခြင်း မစွန့်ရသေးခြင်းကို သိခြင်း။ (ဝိ၊၄၊၃၃၁။) (ဝိ၊မြန်၊၄။၃၃၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပရိဂ္ဂဟ၂ မျိုး

၁။ တဏှာပရိဂ္ဂဟ- တဏှာဖြင့် သိမ်းဆည်းခြင်း၊
၂။ ဒိဋ္ဌိပရိဂ္ဂဟ- ဒိဋ္ဌိဖြင့် သိမ်း ဆည်းခြင်း။ (မဟာနိ၊၄၃။) (မဟာနိ၊၉၄။) (မဟာနိ၊၂၁၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပရိညာ ၃ ပါး

၁။ ဉာတပရိညာ- ခန္ဓာငါးပါး၌ လက္ခဏ ရသ ပစ္စုပဋ္ဌာန် ပဒဋ္ဌာန်အားဖြင့် ပိုင်းခြား၍ ရုပ်နာမ်ဓမ္မတို့ကို အထူးထူး အပြားပြား ပိုင်းခြားသိမြင်တတ်သော ဉာဏ်၊၊
၂။ တီရဏပရိညာ- စူးစမ်းဆင်ခြင် သုံးသပ်ခြင်းအားဖြင့် ပိုင်းခြား၍ သိခြင်း, သိကြောင်း ဖြစ်သော ဉာဏ်၊ ခန္ဓာငါးပါးတို့ကို အနိစ္စ ဒုက္ခ စသည်အားဖြင့် ကျော်လွန်ခြင်း၊
၃။ ပဟာန ပရိညာ- ရုပ်နာမ်စသည်၌ အရဟတ္တမဂ်ဖြင့် ပယ်ခြင်းအားဖြင့် ပိုင်းခြား၍ သိခြင်း၊ ဆန္ဒရာဂ စသည်တို့ကို အရဟတ္တမဂ်ဖြင့် ပယ်ကြောင်းဖြစ်သော ဉာဏ်။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၈၄။) (မ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၀။) (သံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၄၃။) (သံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၀၁။) (ဣတိဝုတ်၊ဋ္ဌ၊၅၀။) (ဇာ၊ဋ္ဌ၊၇၊၁၅၅။) (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၂၊၂၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပရိညာ ၃ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ ဉာတပရိညာ- ထိုထို ရုပ် ဝေဒနာ သညာ သင်္ခါရ စသော တရား တို့၏ အသီးအသီးသော မိမိတို့၏ လက္ခဏာကို ကောင်းစွာ မှတ်သည်၏အစွမ်းအားဖြင့် ဖြစ်သော ပညာ၊
၂။ တီရဏပရိညာ- ထိုတေဘူမက တရားတို့၏သာလျှင် အားလုံးနှင့် ဆက်ဆံသော အနိစ္စ ဒုက္ခ အနတ္တဟူသော သာမညလက္ခဏာသို့ တင်၍ အနိစ္စတာ စသော လက္ခဏာလျှင် အာရုံရှိသော ဝိပဿနာပညာ၊
၃။ ပဟာနပရိညာ- ထိုတေဘူမကတရားတို့၌ သာလျှင် မြဲ၏ဟု အမှတ်များသော သညာစသည်ကို ပယ်စွန့်သည်၏ အစွမ်းအားဖြင့် ဖြစ်သော အနိစ္စတာစသော လက္ခဏာလျှင် အာရုံရှိသော ဝိပဿနာပညာ။ (စူဠနိ၊၁၂၁။) (စူဠနိ၊၁၂၃။) (ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၂။) (ဝိသုဒ္ဓိ၊၂၊၂၄၁၊၃၃၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပရိညာ ၃ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ ဧကပရိညာ၊
၂။ သဗ္ဗပရိညာ၊
၃။ မူလပရိညာ။ (သံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၀၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပရိညေယျ တရား ၆ ပါး

ပိုင်းခြား၍ သိအပ်သော တရား ၆ ပါး၊ အဇ္ဈတ္တိကာယတန ၆ ပါး တို့နှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပရိညေယျတရား ၁၀ ပါး

ပိုင်းခြားသိအပ်သော တရား ၁၀ ပါး၊ အာယတန ၁၀ ပါးတို့နှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပရိညေယျတရား ၂ ပါး

ပိုင်းခြား၍ သိအပ်သော တရား ၂ ပါးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပရိညေယျတရား ၃ ပါး

ပိုင်းခြား၍ သိအပ်သော တရား ၃ ပါးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပရိညေယျတရား ၄ ပါး

ပိုင်းခြား၍ သိအပ်သော တရား ၄ ပါး၊ အာဟာရ ၄ ပါးတို့နှင့်တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပရိညေယျတရား ၅ ပါး

ပိုင်းခြား၍ သိအပ်သော တရား ၅ ပါး၊ ဥပါဒါနက္ခန္ဓာ ၅ ပါးတို့နှင့်တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပရိညေယျတရား ၇ ပါး

ပိုင်းခြား၍ သိအပ်သော တရား ၇ ပါး၊ ဝိညာဏ်၏ တည်ရာတရား ၇ ပါး၊ ဝိညာဏဋ္ဌိတိ ၇ ပါးတို့နှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပရိညေယျတရား ၈ ပါး

ပိုင်းခြား၍ သိအပ်သော တရား ၈ ပါး၊ လောကဓံတရား ၈ ပါး တို့နှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပရိညေယျတရား ၉ ပါး

ပိုင်းခြားသိအပ်သော တရား ၉ ပါး၊ သတ္တာဝါသဘုံ ၉ ပါးတို့နှင့်တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပရိဏတသိက္ခာပုဒ်၌ အင်္ဂါ ၃ မျိုး

၁။ သံဃာသို့ ညွတ်ကိုင်းပြီးသည် ဖြစ်ခြင်း၊
၂။ ထိုသို့ သံဃာသို့ ညွတ်ကိုင်းပြီးသည်ကို သိ၍ မိမိအား ညွတ်စေခြင်း၊
၃။ ရရှိခြင်း။ (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၂၊၄၄၈။) (ဝိမတိ၊၁၊၃၆၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပရိတ်တရားတော် မစောင့်ရှောက်ခြင်း အစွမ်းမထက်ခြင်း အကြောင်း ၃ ပါး

၁။ မာတုဃာတက (အမိသတ်ခြင်း) စသော ပဉ္စာနန္တရိယကံက တားမြစ်ထားခြင်း၊
၂။ နိယတမိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ ဟူသော ကိလေသာက တားမြစ်ထားခြင်း၊
၃။ ပရိတ်တရားတော်က ကာကွယ်စောင့်ရှောက်လိမ့်မည်ဟု မယုံကြည်ခြင်း။ (မိလိန္ဒ၊၁၅၅။) (မိလိန္ဒ၊မြန်။၁၆၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပရိတ်ရွတ်ဖတ်သူ၏ အင်္ဂါ ၃ ပါး

၁။ ပုဒ်ပါဌ်အက္ခရာမှန်ကန်စွာ ရွတ်ဖတ်ခြင်း၊
၂။ လာဘ်လာဘကို မမျှော်ကိုးခြင်း၊
၃။ မေတ္တာရှေးရှုရွတ်ဖတ်ခြင်း။ (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၄၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပရိနိဗ္ဗာန် ၂ မျိုး

၁။ ကိလေသဝဋ် ကုန်ဆုံးသောကြောင့် ခန္ဓာအကြွင်းအကျန်ရှိသေးသော သဥပါဒိသေသ ပရိနိဗ္ဗာန်၊
၂။ စုတိစိတ်ချုပ်ငြိမ်းသဖြင့် ခန္ဓဝဋ် ကုန်ဆုံးသောကြောင့် ခန္ဓာ အကြွင်းအကျန် မရှိသော အနုပါဒိသေသပရိနိဗ္ဗာန်။ (ဓမ္မ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၈၁။) (ထေရ၊ဋ္ဌ၊၁၊၅၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပရိနိဗ္ဗာန် ၃ မျိုး

၁။ ကိလေသပရိနိဗ္ဗာန- ကိလေသာတို့၏ ချုပ်ငြိမ်းခြင်း၊
၂။ ခန္ဓပရိနိဗ္ဗာန- ခန္ဓာ ကိုယ်တော်၏ ချုပ်ငြိမ်းခြင်း၊
၃။ ဓာတုပရိနိဗ္ဗာန- ဓာတ်တော် မွေတော်များ၏ ချုပ်ငြိမ်းခြင်း။ (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၈၂။) (မ၊ဋ္ဌ၊၄၊၈၁။) (အံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၇၀။) (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၄၁၃။) (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၁၊၁၇၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပရိပါစိတသိက္ခာပုဒ် အင်္ဂါ ၅ မျိုး

၁။ ရဟန်းမသည် စီမံအပ်သည် ဖြစ်ခြင်း၊
၂။ ထိုသို့ စီမံအပ် သည်ကို သိခြင်း၊
၃။ လူတို့ အားထုတ်အပ်သည် မဟုတ်ခြင်း၊
၄။ ဆွမ်း စသည်တို့တွင် တစ်မျိုးမျိုး ဖြစ်ခြင်း၊
၅။ စားမျိုခြင်း။ (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၃၊၅၂။) (ဝိမတိ၊၂၊၂၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပရိဗိုဇ်ရဟန်း ၂ မျိုး

၁။ ကိုယ်၏ အထက် အောက်ကို အဝတ်ဖြင့် ဖုံးလွှမ်းသော ပရိဗိုဇ်ရဟန်း၊
၂။ ကိုယ်၏ အထက်ပိုင်းကိုသာ အဝတ်ဖုံးသော, လုံးဝ အဝတ်မဖုံးသော ပရိဗိုဇ်ရဟန်း။ (သီ၊ဋီ၊သစ်၊၂၊၃၆၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပရိဘောဂ ၂ မျိုး

သုံးဆောင်ခြင်း ၂ မျိုးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပရိဘောဂ ၄ မျိုး

သုံးဆောင်ခြင်း ၄ မျိုးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပရိဘောဂ လှူရကျိုး ၃ ပါး

အိုး လှူရကျိုး ၃ ပါး နှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပရိမဏ္ဍလ ၂ မျိုး

၁။ နာဘိမဏ္ဍလ- ချက်၏ ဘေးပတ်ပတ်လည် အဝန်းအဝိုင်း၊
၂။ ဇာဏုမဏ္ဍလ- ပုဆစ်ဒူးဝန်း၏ ဘေးပတ်ပတ်လည် အဝန်းအဝိုင်း။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၆၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပရိမဏ္ဍလသိက္ခာပုဒ်၌ အင်္ဂါ ၃ မျိုး

၁။ လေးစားခြင်း မရှိသူ ဖြစ်ခြင်း၊
၂။ အာပတ်မသင့်သော အကြောင်းအရာ မဟုတ်ခြင်း၊
၃။ ထက်ဝန်းကျင် ဝန်းဝိုင်းစွာ သင်းပိုင် ဧကသီကို ဝတ်ရုံမှု မပြုခြင်း။ (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၃၊၁၀၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပရိယတ္တိ ၃ မျိုး

၁။ အလဂဒ္ဒူပမာပရိယတ္တိ- လာဘ်ပူဇာ သက္ကာရတို့ကို ရလို၍ သင်ယူသော ပရိယတ်သည် မြွေဖမ်းဥပမာရှိသော သင်ယူခြင်း ပရိယတ် မည်၏၊
၂။ နိဿရဏတ္ထပရိယတ္တိ- မဂ် ဖိုလ်တို့ကို ရလို၍ သင်ယူသော ပရိယတ်သည် သံသရာမှ ထွက်မြောက်ကြောင်း ဖြစ်သော သင်ယူခြင်း ပရိယတ် မည်၏၊
၃။ ဓမ္မဘဏ္ဍာဂါရိကပရိယတ္တိ- ရဟန္တာပုဂ္ဂိုလ်၏ သင်ယူခြင်း ပရိယတ်သည် ဘဏ္ဍာစိုးကဲ့သို့ သင်ယူခြင်း ပရိယတ် မည်၏။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၉။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၁-၂၂။) (မ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၃။) (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၄။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊မြန်၊၁။၃၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပရိယတ္တိ၏ အကျိုး အာနိသင် ၄ မျိုး

၁။သုတ္တဂေယျ စသည်တို့ကို သင်ယူခဲ့သော ရဟန်းသည် သတိလွတ်ကင်းလျက် သေဆုံးသွားသော်လည်း နတ်ပြည်၌ ဖြစ်၍ ချမ်းသာ လွယ်ကူစွာ တရားအစုများကို ပြန်သတိရပြီး လျင်မြန်စွာ တရားထူး ရနိုင်ခြင်း၊
၂။သုတ္တဂေယျ စသည်တို့ကို သင်ယူခဲ့သော ရဟန်းသည် သေလွန်ပြီးနောက် နတ်ပြည်၌ တန်ခိုးဣဒ္ဓိပါဒ်နှင့် ပြည့်စုံသော နတ်က တရားဟောသောအခါ ပြန်သတိရပြီး လျင်မြန်စွာ တရားထူးရနိုင်ခြင်း၊
၃။သုတ္တဂေယျ စသည်တို့ကို သင်ယူခဲ့သော ရဟန်းသည် သေလွန်ပြီးနောက် နတ်ပြည်၌ နတ်သားတစ်ယောက်က နတ်ပရိသတ်ဝယ် တရားဟောသောအခါ ပြန်သတိရပြီး လျင်မြန်စွာ တရားထူး ရနိုင်ခြင်း၊
၄။သုတ္တဂေယျ စသည်တို့ကို သင်ယူခဲ့သော ရဟန်းသည် သေလွန် သောအခါ နတ်ပြည်၌ အချင်းနတ်သား သတိရ ပါလော့ဟု ဩပပါတိကနတ်များက သတိရစေ သဖြင့် ပြန်သတိရပြီး လျင်မြန်စွာ တရားထူး ရနိုင်ခြင်း။ (အံ၊၁၊၅၀၄-၅၀၅။) (အံ၊မြန်၊၁။၅၁၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပရိယတ္တိဗဟုဿုတပုဂ္ဂိုလ် ၄ မျိုး

၁။ နိဿယည်း လွှတ်နိုင်စွမ်းရှိသော ပိဋက၌ အကြားအမြင် များသော နိဿယမုစ္စနကပုဂ္ဂိုလ်၊
၂။ ပရိသတ်ကို လုပ်ကျွေးနိုင်စွမ်းရှိသော ပိဋက အကြား အမြင်များသော ပရိသုပဋ္ဌာကပုဂ္ဂိုလ်၊
၃။ ဘိက္ခုနီတို့ကို အဆုံးအမဩဝါဒပေးနိုင်စွမ်းသော ပိဋကအကြားအမြင်များသော ဘိက္ခုနောဝါဒကပုဂ္ဂိုလ်၊
၄။ အကျိုးအားလုံးကို ပြီးစေနိုင်သော ပိဋကအကြားအမြင်များသော သဗ္ဗတ္ထကဗဟုဿုတပုဂ္ဂိုလ်။ (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၁၉။)(ဒီ၊ဋ္ဌ၊မြန်၊၂။၂၂၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပရိယန္တ ၂ မျိုး

၁။ သိက္ခာပဒပရိယန္တ- သိက္ခာပုဒ် အပိုင်းအခြားအားဖြင့် ဆောက်တည်ခြင်း၊
၂။ ကာလပရိယန္တ- ကာလ အပိုင်းအခြားအားဖြင့် ဆောက်တည်ခြင်း။ (ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၈၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပရိယုဋ္ဌာန ၇ ပါး

၁။ ကာမရာဂပရိယုဋ္ဌာန- လိုချင်တပ်မက်မှုဟူသော ထကြွသောင်းကျန်းခြင်း၊
၂။ ပဋိဃပရိယုဋ္ဌာန- အမျက်ထွက်မှုဟူသော ထကြွသောင်းကျန်းခြင်း၊
၃။ မာနပရိယုဋ္ဌာန- ထောင်လွှားမှုဟူသော ထကြွသောင်းကျန်းခြင်း၊
၄။ ဒိဋ္ဌိပရိယုဋ္ဌာန- အယူမှားမှုဟူသော ထကြွ သောင်းကျန်းခြင်း၊
၅။ ဝိစိကိစ္ဆာပရိယုဋ္ဌာန- ယုံမှားတွေးတောမှုဟူသော ထကြွ သောင်းကျန်းခြင်း၊
၆။ ဘဝရာဂပရိယုဋ္ဌာန- ဘဝ၌ တပ်မက်မှုဟူသော ထကြွသောင်းကျန်းခြင်း၊
၇။ အဝိဇ္ဇာ ပရိယုဋ္ဌာန- မသိမှုဟူသော ထကြွသောင်းကျန်းခြင်း။ (အဘိ၊ဝိ၊၃၉၇။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၂။၅၀၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပရိယေသန ၂ မျိုး

ရှာမှီးခြင်း ၂ မျိုးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပရိဝဋ္ဋ ၄ မျိုး

၁။ ဓာတု ပရိဝဋ္ဋ၊
၂။ အာယတန ပရိဝဋ္ဋ၊
၃။ ပဋိစ္စသမုပ္ပါဒ ပရိဝဋ္ဋ၊
၄။ ဌာန အဋ္ဌာန ပရိဝဋ္ဋ။ (မ၊ဋ္ဌ၊၄၊၈၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပရိဝဋ္ဋဉာဏ် ၃ ပါး

၁။ သစ္စာလေးပါးတို့၌ အမှန်အတိုင်းသိသော သစ္စဉာဏ်၊
၂။ ပရိညေယျ ပဟာတဗ္ဗ စသည်ဖြင့် ပြုဖွယ်ကိစ္စ မှန်သမျှကို သိသော ကိစ္စဉာဏ်၊
၃။ ပရိညာတံ, ပဟီနံ စသည်ဖြင့် ပြုဖွယ်ကိစ္စတို့၌ ပြုပြီးသည်ကို သိသော ကတဉာဏ်။ (ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၁၆။) (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၃၊၁၇၉။) (ဝိမတိ၊၂၊၉၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပရိဝါကျမ်း၌ ဝဂ် ၃ မျိုး

၁။ မဟာဝဂ်၊
၂။ ပညတ္တိဝဂ်၊
၃။ သင်္ဂဟဝဂ်။ (ဝိမတိ၊၂၊၃၂၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပရိဝါသ် ၂ မျိုး

၁။ ညဉ့်ဖုံးလွှမ်းသော ပဋိစ္ဆန္နပရိဝါသ်၊
၂။ ညဉ့်မဖုံးလွှမ်းသော အပဋိစ္ဆန္နပရိဝါသ်။ (ဝိ၊၅၊၂၁၅။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၃၀၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပရိဝါသ် ၂ မျိုး

၁။ သုဒ္ဓန္တပရိဝါသ်၊
၂။ သမောဓာန ပရိဝါသ်။ (ဝိ၊၅၊၂၁၅။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၃၀၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပရိဝါသ် ၃ မျိုး

၁။ ပဋိစ္ဆန္န ပရိဝါသ်၊
၂။ အပဋိစ္ဆန္န ပရိဝါသ်၊
၃။ သုဒ္ဓန္တ ပရိဝါသ်။ (ဝိ၊၅၊၂၁၉။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၃၀၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပရိဝါသ် ၄ မျိုး

၁။ ပဋိစ္ဆန္န ပရိဝါသ်၊
၂။ အပ္ပဋိစ္ဆန္န ပရိဝါသ်၊
၃။ သုဒ္ဓန္တ ပရိဝါသ်၊
၄။ သမောဓာန ပရိဝါသ်။ (ဝိ၊၅၊၂၂၅။) (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၄၊၆။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၃၁၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပရိဝါသ် ဆောက်တည်သောရဟန်း မသာယာ မနှစ်သက်အပ်သော အမှုကိစ္စ ၁၀ ပါး

၁။ ပကတတ်ရဟန်းတို့၏ ရှိခိုးခြင်းကို မသာယာအပ်၊
၂။ ခရီးဦးကြိုဆိုခြင်းကို မသာယာအပ်၊
၃။ လက်အုပ်ချီခြင်းကို မသာယာအပ်၊
၄။ အရိုအသေပြုခြင်းကို မသာယာအပ်၊
၅။ နေရာ ခင်းပေးခြင်းကို မသာယာအပ်၊
၆။ အိပ်ရာခင်းပေးခြင်းကို မသာယာအပ်၊
၇။ ခြေဆေးရေ တည်ထားခြင်းကို မသာယာအပ်၊
၈။ ခြေဆေးအင်းပျဉ်နှင့် ခြေပွတ်အိုးခြမ်း ထားခြင်းကို မသာယာအပ်၊
၉။ သပိတ်သင်္ကန်း လှမ်းယူခြင်းကို မသာယာအပ်၊
၁၀။ ရေချိုးရာ၌ ကျောက်ကုန်းကို ကြေးတွန်း ကြေးပွတ်ပေးခြင်းကို မသာယာအပ်။ (ဝိ၊၄၊၈၂။) (ဝိ၊မြန်၊၄။၇၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပရိဝါသ် ဆောက်တည်သောရဟန်း၏ ကျင့်ဝတ် ၉၄ ပါး

၁။ ဥပဇ္ဈာယ်ပြုလုပ်၍ ရဟန်းခံ မပေးရခြင်း၊
၂။ နိဿယည်း မပေးရခြင်း၊
၃။ သာမဏေကို မပြုစု မလုပ်ကျွေးစေရခြင်း၊
၄။ ရဟန်းမတို့အား ဆုံးမရန် သမုတ်ခြင်းကို မသာယာ မနှစ်သက်ရခြင်း၊
၅။ ဩဝါဒ သမ္မုတိရသော်လည်း ရဟန်းမတို့ကို မဆုံးမရခြင်း၊
၆။ သံဃာက ပရိဝါသ်ပေးကြောင်းဖြစ်သော အာပတ်သို့ မသင့်ရောက်ရခြင်း၊
၇။ အလားတူဖြစ်သော အခြားအာပတ်သို့လည်း မသင့် ရောက်ရခြင်း၊
၈။ ထို့ထက် ရုန့်ရင်းကြမ်းတမ်းသော အာပတ်သို့လည်း မသင့်ရောက်ရခြင်း၊
၉။ ပရိဝါသ်ကံကို မကဲ့ရဲ့ရခြင်း၊
၁၀။ ကံပြုသော ရဟန်းတို့ကို မကဲ့ရဲ့ရခြင်း၊
၁၁။ ပကတတ် ရဟန်း၏ ဥပုသ်ကို ဆိုင်းငံ့မထားရခြင်း၊
၁၂။ ပဝါရဏာကို ဆိုင်းငံ့မထားရခြင်း၊
၁၃။ ဆိုဆုံးမမှုကို မပြုလုပ်ရခြင်း၊
၁၄။ အကြီးအမှူးအရာကို မယူရခြင်း၊
၁၅။ အခွင့်ရေး မတောင်းဆိုရခြင်း၊
၁၆။ မစောဒနာရခြင်း၊
၁၇။ မအောက်မေ့စေရခြင်း၊
၁၈။ ပကတတ် ရဟန်းတို့နှင့် မရောယှက် ရခြင်း၊
၁၉။ ပကတတ်ရဟန်း၏ ရှေ့မှ မသွားရ၊ ရှေ့မှ မထိုင်ရခြင်း၊
၂၀။ သံဃာ၏ အယုတ် ညံ့ဆုံး နေရာ, အယုတ်ညံ့ဆုံး အိပ်ရာ, အယုတ်ညံ့ဆုံး ကျောင်းကို ယူရခြင်း၊
၂၁။ သံဃာ၏ အယုတ်ညံ့ဆုံးဖြစ်သော ထိုင်နေရာ, အိပ်ရာ, ကျောင်းကို နှစ်သက်ရခြင်း၊
၂၂။ ပကတတ်ရဟန်းကို ရှေ့သွားပြု၍ ဒါယကာ၏ အိမ်သို့ မချဉ်းကပ်ရခြင်း၊
၂၃။ ပကတတ်ရဟန်း၏ နောက်လိုက်ပြု၍ ဒါယကာ၏ အိမ်သို့ မချဉ်းကပ်ရခြင်း၊
၂၄။ အာရညကင်ဓုတင်ကို မဆောက်တည်ရခြင်း၊
၂၅။ ပိဏ္ဍပါတ် ဓုတင်ကို မဆောက်တည်ရခြင်း၊
၂၆။ ‘‘ငါ့ကို မသိပါစေလင့်’’ဟု နှလုံးသွင်း၍ ဆွမ်းကို မပို့ဆောင်စေရခြင်း၊
၂၇။ အာဂန္တုကရဟန်းဖြစ်သော်လည်း အာဝါသိကရဟန်းအား ပရိဝါသ်ဆောက်တည်ထားကြောင်း ပြောရခြင်း၊
၂၈။ အာဝါသိကရဟန်းဖြစ်သော်လည်း၊ အာဂန္တုကရဟန်းအား ပရိဝါသ်ဆောက်တည်ထားကြောင်း ပြောရခြင်း၊
၂၉။ ဥပုသ်နေ့၌ ပြောကြားရခြင်း၊
၃၀။ ပဝါရဏာနေ့၌ ပြောကြားရခြင်း၊
၃၁။ မကျန်းမာသူဖြစ်မူ တစ်ဖန် ပြောကြားရခြင်း၊
၃၂။ ရဟန်းရှိသော ကျောင်းမှ ရဟန်းမရှိသော ကျောင်းသို့ ပကတတ် ရဟန်းမပါဘဲ အန္တရာယ်လည်းမရှိဘဲ မသွားရခြင်း၊
၃၃။ ရဟန်းရှိသော ကျောင်းမှ ရဟန်း မရှိသော ဇရပ်တန်ဆောင်း စသည်သို့ ပကတတ်ရဟန်းမပါဘဲ အန္တရာယ်လည်း မရှိဘဲ မသွား ရခြင်း၊
၃၄။ ရဟန်းရှိသော ကျောင်းမှ ရဟန်းမရှိသော ကျောင်းသို့လည်းကောင်း၊ ဇရပ် တန်ဆောင်းသို့လည်းကောင်း၊ ပကတတ်ရဟန်းမပါဘဲ အန္တရာယ်လည်း မရှိဘဲ မသွားရခြင်း၊
၃၅။ ရဟန်းရှိသော ဇရပ် တန်ဆောင်း စသည်မှ ရဟန်းမရှိသော ကျောင်းသို့ ပကတတ်ရဟန်း မပါဘဲ အန္တရာယ်လည်း မရှိဘဲ မသွားရခြင်း၊
၃၆။ ရဟန်းရှိသော ဇရပ်တန်ဆောင်း စသည်မှ ရဟန်းမရှိသော ဇရပ်တန်ဆောင်း စသည်သို့ ပကတတ်ရဟန်း မပါဘဲ အန္တရာယ်လည်း မရှိဘဲ မသွားရခြင်း၊
၃၇။ ရဟန်းရှိသော ဇရပ် တန်ဆောင်း စသည်မှ ရဟန်းမရှိသော ကျောင်းသို့ လည်းကောင်း၊ ဇရပ်တန်ဆောင်း စသည်သို့ လည်းကောင်း ပကတတ်ရဟန်း မပါဘဲ အန္တရာယ်လည်း မရှိဘဲ မသွားရခြင်း၊
၃၈။ ရဟန်း ရှိသော ကျောင်းမှလည်းကောင်း ဇရပ် တန်ဆောင်း စသည်မှလည်းကောင်း ရဟန်းမရှိသော ကျောင်းသို့ ပကတတ်ရဟန်း မပါဘဲ အန္တရာယ်လည်း မရှိဘဲ မသွားရခြင်း၊
၃၉။ ရဟန်း ရှိသော ကျောင်းမှလည်းကောင်း၊ ဇရပ်တန်ဆောင်း စသည်မှလည်းကောင်း ရဟန်းမရှိသော ဇရပ်တန်ဆောင်း စသည်သို့ ပကတတ်ရဟန်းမပါဘဲ အန္တရာယ်လည်း မရှိဘဲ မသွားရခြင်း၊
၄၀။ ရဟန်းရှိသော ကျောင်းမှ လည်းကောင်း၊ ဇရပ်တန်ဆောင်း စသည်မှလည်းကောင်း ရဟန်းမရှိသော ကျောင်းသို့ လည်းကောင်း ဇရပ်တန်ဆောင်း စသည်သို့လည်းကောင်း ပကတတ်ရဟန်း မပါဘဲ အန္တရာယ်လည်း မရှိဘဲ မသွားရခြင်း၊
၄၁။ ပကတတ်ရဟန်းရှိသော ကျောင်းမှ နာနာသံဝါသက အပေါင်းအသင်းမတူသည့် ရဟန်းများရှိသော ကျောင်းသို့ ပကတတ်ရဟန်းမပါဘဲ အန္တရာယ်လည်း မရှိဘဲ မသွားရခြင်း၊
၄၂။ ပကတတ်ရဟန်းရှိသော ကျောင်းမှ နာနာသံဝါသက ရဟန်းများ ရှိသော ဇရပ်တန်ဆောင်း စသည်သို့ ပကတတ်ရဟန်း မပါဘဲ အန္တရာယ်လည်း မရှိဘဲ မသွားရခြင်း၊
၄၃။ ပကတတ်ရဟန်းရှိသော ကျောင်းမှ နာနာသံဝါသကရဟန်းများရှိသော ကျောင်းသို့လည်းကောင်း၊ ဇရပ်တန်ဆောင်း စသည် သို့လည်းကောင်း ပကတတ်ရဟန်းမပါဘဲ အန္တရာယ်လည်း မရှိဘဲ မသွားရခြင်း၊
၄၄။ ပကတတ်ရဟန်းရှိသော ဇရပ် တန်ဆောင်း စသည်မှ နာနာသံဝါသက ရဟန်းများ ရှိသော ကျောင်းသို့ ပကတတ်ရဟန်းမပါဘဲ အန္တရာယ်လည်း မရှိဘဲ မသွားရခြင်း၊
၄၅။ ပကတတ်ရဟန်းရှိသော ဇရပ် တန်ဆောင်း စသည်မှ နာနာသံဝါသက ရဟန်းများရှိသော ဇရပ် တန်ဆောင်း စသည်သို့ ပကတတ်ရဟန်းမပါဘဲ အန္တရာယ်လည်း မရှိဘဲ မသွားရခြင်း၊
၄၆။ ပကတတ်ရဟန်းရှိသော ဇရပ်တန်ဆောင်း စသည်မှ နာနာသံဝါသက ရဟန်းများရှိသော ကျောင်းသို့လည်းကောင်း၊ ဇရပ်တန်ဆောင်း စသည်သို့လည်းကောင်း ပကတတ်ရဟန်း မပါဘဲ အန္တရာယ်လည်း မရှိဘဲ မသွားရခြင်း၊
၄၇။ ပကတတ်ရဟန်းရှိသော ကျောင်းမှ လည်းကောင်း ဇရပ်တန်ဆောင်း စသည်မှလည်းကောင်း နာနာသံဝါသကရဟန်းများ ရှိသော ကျောင်းသို့ ပကတတ်ရဟန်းမပါဘဲ အန္တရာယ်လည်း မရှိဘဲ မသွားရခြင်း၊
၄၈။ ပကတတ်ရဟန်းရှိသော ကျောင်းမှလည်းကောင်း၊ ဇရပ် တန်ဆောင်း စသည်မှ လည်းကောင်း၊ နာနာ သံဝါသကရဟန်းများ ရှိသော ဇရပ်တန်ဆောင်း စသည်သို့ ပကတတ် ရဟန်းမပါဘဲ အန္တရာယ်လည်း မရှိဘဲ မသွားရခြင်း၊
၄၉။ ပကတတ်ရဟန်းရှိသော ကျောင်းမှ လည်းကောင်း၊ ဇရပ်တန်ဆောင်း စသည်မှလည်းကောင်း နာနာသံဝါသကရဟန်းများရှိသော ကျောင်းသို့ လည်းကောင်း ဇရပ်တန်ဆောင်း စသည်သို့လည်းကောင်း ပကတတ်ရဟန်းမပါဘဲ အန္တရာယ်လည်း မရှိဘဲ မသွားရခြင်း၊
၅၀။ ပကတတ်ရဟန်းရှိသော ကျောင်းမှ သမာန သံဝါသက အပေါင်းအသင်းတူသည့် ရဟန်းများရှိသော ကျောင်းသို့ နေ့ချင်းပင် ရောက်နိုင် ၏ဟု သိလျှင် သွားရခြင်း၊
၅၁။ ပကတတ်ရဟန်းရှိသော ကျောင်းမှ သမာနသံဝါသက ရဟန်းများရှိသော ဇရပ်တန်ဆောင်း စသည်သို့ နေ့ချင်းပင် ရောက်နိုင်၏ဟု သိလျှင် သွားရခြင်း၊
၅၂။ ပကတတ်ရဟန်းရှိသော ကျောင်းမှ သမာနသံဝါသကရဟန်းများရှိသော ကျောင်းသို့လည်းကောင်း၊ ဇရပ်တန်ဆောင်း စသည်သို့လည်းကောင်း နေ့ချင်း ရောက်နိုင် ၏ဟု သိလျှင် သွားရခြင်း၊
၅၃။ ပကတတ်ရဟန်းရှိသော ဇရပ်တန်ဆောင်း စသည်မှ သမာနသံဝါသကရဟန်းများ ရှိသော ကျောင်းသို့ နေ့ချင်းပင် ရောက်နိုင်၏ဟု သိလျှင် သွားရခြင်း၊
၅၄။ ပကတတ်ရဟန်းရှိသော ဇရပ်တန်ဆောင်းစသည်မှ သမာနသံဝါသက ရဟန်းများ ရှိသော ဇရပ်တန်ဆောင်းစသည်သို့ နေ့ချင်းပင် ရောက်နိုင်၏ဟု သိလျှင် သွားရခြင်း၊
၅၅။ ပကတတ်ရဟန်းရှိသော ဇရပ်တန်ဆောင်းစသည်မှ သမာနသံဝါသက ရဟန်းများ ရှိသော ကျောင်းသို့လည်းကောင်း ဇရပ်တန်ဆောင်းစသည်သို့ လည်းကောင်း နေ့ချင်းပင် ရောက်နိုင်၏ဟု သိလျှင် သွားရခြင်း၊
၅၆။ ပကတတ်ရဟန်းရှိသော ကျောင်းမှ လည်းကောင်း၊ ဇရပ် တန်ဆောင်းစသည်မှ လည်းကောင်း သမာနသံဝါသကရဟန်းများ ရှိသော ကျောင်းသို့ နေ့ချင်းပင် ရောက်နိုင်၏ဟု သိလျှင် သွားရခြင်း၊
၅၇။ ပကတတ်ရဟန်း ရှိသော ကျောင်းမှလည်းကောင်း ဇရပ်တန်ဆောင်း စသည်မှလည်းကောင်း၊ သမာနသံဝါသက ရဟန်းများ ရှိသော ဇရပ်တန်ဆောင်းစသည်သို့ နေ့ချင်းပင် ရောက်နိုင်၏ဟု သိလျှင် သွားရခြင်း၊
၅၈။ ပကတတ်ရဟန်းရှိသော ကျောင်းမှလည်းကောင်း၊ ဇရပ် တန်ဆောင်း စသည်မှ လည်းကောင်း သမာနသံဝါသကရဟန်းများ ရှိသော ကျောင်းသို့ လည်းကောင်း ဇရပ်တန်ဆောင်း စသည်သို့လည်းကောင်း နေ့ချင်းပင် ရောက်နိုင်၏ဟု သိလျှင် သွားရခြင်း၊
၅၉။ ပကတတ်ရဟန်းနှင့် အတူ တစ်မိုးတည်းသော ကျောင်း၌ မနေရခြင်း၊
၆၀။ တစ်မိုး တည်းသော ဇရပ်တန်ဆောင်းစသည်၌ မနေရခြင်း၊
၆၁။ တစ်မိုးတည်းသော ကျောင်း၌ လည်းကောင်း၊ ဇရပ်တန်ဆောင်း စသည်၌လည်းကောင်း မနေရခြင်း၊
၆၂။ ပကတတ်ရဟန်းကို မြင်လျှင် နေရာမှ ထရခြင်း၊
၆၃။ ပကတတ်ရဟန်းကို နေရာသို့ ကြွရန် ဖိတ်ကြားရခြင်း၊
၆၄။ ပကတတ်ရဟန်းနှင့် အတူ တစ်နေရာတည်း၌ မထိုင်ရခြင်း၊
၆၅။ နိမ့်သော နေရာ၌ ပကတတ်ရဟန်း ထိုင်နေလျှင် မြင့်သော နေရာ၌ မထိုင်ရခြင်း၊
၆၆။ မြေ၌ ပကတတ်ရဟန်း ထိုင်နေလျှင် နေရာ၌မထိုင်ရခြင်း၊
၆၇။ စင်္ကြံတစ်ခုတည်း၌ စင်္ကြံမလျှောက်ရခြင်း၊
၆၈။ နိမ့်သော စင်္ကြံ၌ ပကတတ်ရဟန်း စင်္ကြံ လျှောက်နေလျှင် မြင့်သောစင်္ကြံ၌ စင်္ကြံ မလျှောက် ရခြင်း၊
၆၉။ မြေ၌ ပကတတ်ရဟန်း စင်္ကြံ လျှောက်နေလျှင် စင်္ကြံ၌ စင်္ကြံမလျှောက်ရခြင်း၊
၇၀။ ပရိဝါသ်ဆောက်တည်သော သီတင်းကြီးရဟန်းနှင့်အတူ တစ်မိုး တည်းသော ကျောင်း၌ မနေရခြင်း၊
၇၁။ အရင်းသို့ ငင်သော ရဟန်းနှင့်အတူ တစ်မိုး တည်းသော ကျောင်း၌ မနေရခြင်း၊
၇၂။ မာနတ်ကျင့်ထိုက်သော ရဟန်းနှင့်အတူ တစ်မိုးတည်းသော ကျောင်း၌ မနေရခြင်း၊
၇၃။ မာနတ်ကျင့်ဆဲ ရဟန်းနှင့်အတူ တစ်မိုးတည်းသော ကျောင်း၌ မနေရခြင်း၊
၇၄။ အဗ္ဘာန်သွင်းထိုက်သော ရဟန်းနှင့်အတူ တစ်မိုးတည်းသော ကျောင်း၌ မနေရခြင်း၊
၇၅။ ပရိဝါသ်ဆောက်တည်သော သီတင်းကြီး ရဟန်းနှင့် အတူ တစ်မိုးတည်းသော ဇရပ်တန်ဆောင်းစသည်၌ မနေရခြင်း၊
၇၆။ အရင်းသို့ ငင်သော ရဟန်းနှင့် အတူ တစ်မိုးတည်းသော ဇရပ် တန်ဆောင်း စသည်၌ မနေရခြင်း၊
၇၇။ မာနတ်ထိုက်သော ရဟန်းနှင့်အတူ တစ်မိုးတည်းသော ဇရပ် တန်ဆောင်း စသည်၌ မနေရခြင်း၊
၇၈။ မာနတ်ကျင့်ဆဲ ရဟန်းများနှင့်အတူ တစ်မိုးတည်းသော ဇရပ် တန်ဆောင်း စသည်၌ မနေရခြင်း၊
၇၉။ အဗ္ဘာန်သွင်းထိုက်သော ရဟန်းနှင့်အတူ တစ်မိုးတည်းသော ဇရပ်တန်ဆောင်း စသည်၌ မနေရခြင်း၊
၈၀။ ပရိဝါသ်ဆောက်တည်သော သီတင်းကြီး ရဟန်းနှင့် အတူ တစ်မိုးတည်းသော ကျောင်း၌လည်းကောင်း ဇရပ်တန်ဆောင်း စသည်၌ လည်းကောင်း မနေရခြင်း၊
၈၁။ အရင်းသို့ငင်သော ရဟန်းနှင့်အတူ တစ်မိုးတည်းသော ကျောင်း၌လည်းကောင်း ဇရပ်တန်ဆောင်း စသည်၌လည်းကောင်း မနေရခြင်း၊
၈၂။ မာနတ် ကျင့်ထိုက်သော ရဟန်းနှင့်အတူ တစ်မိုးတည်းသော ကျောင်း၌လည်းကောင်း ဇရပ် တန်ဆောင်း စသည်၌လည်းကောင်း မနေရခြင်း၊
၈၃။ မာနတ်ကျင့်ဆဲရဟန်းနှင့် အတူ တစ်မိုးတည်းသော ကျောင်း၌လည်းကောင်း၊ ဇရပ် တန်ဆောင်း စသည်၌လည်းကောင်း မနေရခြင်း၊
၈၄။ အဗ္ဘာန်သွင်းထိုက်သော ရဟန်းနှင့်အတူ တစ်မိုးတည်းသော ကျောင်း၌ လည်းကောင်း ဇရပ်တန်ဆောင်း စသည်၌လည်းကောင်း မနေရခြင်း၊
၈၅။ တစ်နေရာတည်း၌ မထိုင်ရခြင်း၊
၈၆။ နိမ့်သော နေရာ၌ ထိုင်လျှင် မြင့်သော နေရာ၌ မထိုင်ရခြင်း၊
၈၇။ မြေ၌ ထိုင်လျှင် နေရာ၌ မထိုင်ရခြင်း၊
၈၈။ စင်္ကြံတစ်ခုတည်း၌ စင်္ကြံမလျှောက်ရခြင်း၊
၈၉။ နိမ့်သော စင်္ကြံ၌ စင်္ကြံလျှောက်လျှင် မြင့်သောစင်္ကြံ၌ စင်္ကြံမလျှောက်ရခြင်း၊
၉၀။ မြေ၌ စင်္ကြံလျှောက်လျှင် စင်္ကြံ၌ စင်္ကြံမလျှောက် ရခြင်း၊
၉၁။ ပရိဝါသ်ဆောက်တည်သော ရဟန်းလျှင် လေးပါးမြောက်ဖြစ်သော စတုဝဂ္ဂ သံဃာသည် အကယ်၍ ပရိဝါသ် ပေးငြားအံ့၊ ကံမမြောက်သဖြင့် မပြုလုပ်ရခြင်း၊
၉၂။ အရင်းသို့ ငင်ငြားအံ့၊ ကံမမြောက်သဖြင့် မပြု လုပ်ရခြင်း၊
၉၃။ မာနတ်ကို ပေးငြားအံ့၊ ကံမမြောက်သဖြင့် မပြုလုပ်ရခြင်း၊
၉၄။ ပရိဝါသ် ဆောက်တည်သော ရဟန်းလျှင် နှစ်ကျိပ်မြောက်ဖြစ်သော ဝီသတိဝဂ္ဂသံဃာသည် အဗ္ဘာန် သွင်းငြားအံ့၊ ကံမမြောက်သဖြင့် မပြုလုပ်ရခြင်း။ (ဝိ၊၄၊၈၃။) (ဝိ၊၄၊၈၉။) (ဝိ၊၄၊၉၆။) (ဝိ၊မြန်၊၄။၇၈-၈၂။) (ဝိ၊မြန်၊၄။၈၄၊၈၆။) (ဝိ၊မြန်၊၄။၉၀၊၉၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပရိဝါသ်ဆောက်တည်သော ရဟန်း၏ ညဉ့်ပြတ်ခြင်းအကြောင်း ၃ ပါး

၁။ ပကတတ် ရဟန်းနှင့် ကျောက်ကုန်းဆန့်လျက် အိပ်ခြင်းဟု ဆိုအပ်သော အတူနေခြင်း၊
၂။ ပကတတ်ရဟန်းနှင့် ကင်းကွာ၍ နေခြင်း၊
၃။ ဝတ်မကြားခြင်း။ (ဝိ၊၄၊၈၇။) (ဝိ၊၅၊၂၁၉။) (ဝိ၊မြန်၊၄။၈၂။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၃၀၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပရိဝါသ်ဆောက်တည်သော ရဟန်းတို့အား ခွင့်ပြုအပ်သော အမှုကိစ္စ ၁၅ ပါး

၁။ ပရိဝါသ် ဆောက်တည်သော ရဟန်းတို့သည် အချင်းချင်း သီတင်းကြီးစဉ်ငယ်လိုက် ရှိခိုးရခြင်း၊
၂။ ခရီး ဦးကြိုဆိုရခြင်း၊
၃။ လက်အုပ်ချီခြင်း၊
၄။ အရိုအသေပြုခြင်း၊
၅။ နေရာခင်းခြင်း၊
၆။ အိပ်ရာ ခင်းခြင်း၊
၇။ ခြေဆေးရေ တည်ထားခြင်း၊
၈။ ခြေဆေးအင်းပျဉ်နှင့် ခြေပွတ်အိုးခြမ်းထားခြင်း၊
၉။ သပိတ်သင်္ကန်း လှမ်းယူခြင်း၊
၁၀။ ရေချိုးရာ၌ ကျောက်ကုန်းကို ကြေးတွန်း ကြေးပွတ်ခြင်း၊
၁၁။ ဥပုသ်ပြုခြင်း၊
၁၂။ ပဝါရဏာပြုခြင်း၊
၁၃။ မိုးရေခံသင်္ကန်းကို ခံယူခြင်း၊
၁၄။ ဥဒ္ဒေသဘတ် စသော ဆွမ်းဝတ်ကို စွန့်ခြင်း၊
၁၅။ သံဃဘတ် စသည်ကို ခံယူခြင်း။ (ဝိ၊၄၊၁၀၀။) (ဝိ၊၄၊၈၂။) (ဝိ၊၄၊၉၂။) (ဝိ၊မြန်၊၄။၇၈။) (ဝိ၊မြန်၊၄။၈၆-၈၇။) (ဝိ၊မြန်၊၄။၉၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပရိသတ် ၂ မျိုး (ဃောဋမုခပုဏ္ဏားအား အရှင်ဥဒေန ဟောကြားခဲ့သော ပရိသတ် ၂ မျိုး)

၁။ ပတ္တမြား နားဍောင်း ဝတ်ဆင်ကုန်သော မိန်းမတို့၌ ပြင်းစွာ တပ်ခြင်းရှိသည် ဖြစ်၍ သား မယား ကျွန်မိန်းမ ကျွန်ယောကျ်ား, လယ်ယာ ရွှေငွေကို ရှာမှီးသော ပရိသတ်၊
၂။ ပတ္တမြားနားဍောင်း ဝတ်ဆင်ကုန်သော မိန်းမတို့၌ ပြင်းစွာတပ်ခြင်း မရှိသည်ဖြစ်၍ သားမယား ကျွန်မိန်းမ ကျွန် ယောကျ်ား လယ်ယာ ရွှေငွေကို ပယ်စွန့်၍ ရဟန်းပြုသော ပရိသတ်။ (မ၊၂၊၃၆၆။) (မ၊မြန်၊၂။၃၇၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပရိသတ် ၂ မျိုး (တစ်နည်း)

၁။ တိမ်သော ပရိသတ်၊ တုန်လှုပ် ပျံ့လွင့်မှုရှိလျက် အချည်းနှီး တက်ကြွသော မာန်ရှိသော ပရိသတ်၊
၂။ နက်သော ပရိသတ်၊ မတုန်လှုပ် မပျံ့လွင့်မူ၍ အချည်းနှီး တက်ကြွသော မာန်မရှိသော ပရိသတ်၊ (တစ်နည်း)
မညီညွတ်သော ဝဂ္ဂပရိသတ်၊
၂။ ညီညွတ်သော သမဂ္ဂပရိသတ်၊ (တစ်နည်း)
ကောင်းမြတ်သော ပဋိပတ်အကျင့်နှင့် မပြည့်စုံသော ပုဂ္ဂိုလ်ရှိသော ပရိသတ်၊
၂။ ကောင်းမြတ်သော ပဋိပတ်အကျင့်နှင့် ပြည့်စုံသော ပုဂ္ဂိုလ်ရှိသော ပရိသတ်၊ (တစ်နည်း)
ပုထုဇဉ်ပရိသတ်၊
၂။ အရိယာပရိသတ်၊ (တစ်နည်း)
ရှုပ်ထွေးပွေလိမ် ဖျင်းသိမ်သော ပရိသတ်၊
၂။ သန့်ရှင်းကြည်လင် အနှစ်ထင်သော ပရိသတ်၊ (တစ်နည်း)
အဆုံးမခက်သော မေးမြန်း၍ မဆုံးမအပ်သော ပရိသတ်၊
၂။ မေးမြန်း၍ ဆုံးမအပ်သော အဆုံးအမ မခက်သော ပရိသတ်၊ (တစ်နည်း)
ပစ္စည်းအာမိသကို အလေးပြု၍ သူတော်ကောင်းတရားကို အလေးမပြုသော ပရိသတ်၊
၂။ သူတော်ကောင်းတရားကို အလေးပြု၍ ပစ္စည်းအာမိသကို အလေးမပြုသော ပရိသတ်၊ (တစ်နည်း)
တရားနှင့် မညီသော ကောက် ကျစ်သော ပရိသတ်၊
၂။ တရားနှင့် ညီသော ဖြောင့်မတ်သော ပရိသတ်၊ (တစ်နည်း)
တရားနှင့် ယှဉ်သော ပရိသတ်၊
၂။ တရားနှင့် မယှဉ်သော ပရိသတ်၊ (တစ်နည်း)
တရား မဟုတ်သည်ကို ဆိုလေ့ရှိသော အဓမ္မဝါဒီပရိသတ်၊
၂။ တရားဟုတ်သည်ကို ဆိုလေ့ရှိသော ဓမ္မဝါဒီပရိသတ်။ (အံ၊၁၊၇၁-၇၅။) (အံ၊မြန်၊၁။၈၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပရိသတ် ၃ မျိုး

၁။ ပုဂ္ဂိုလ်မြတ်ရှိသော (အဂ္ဂဝတီ) ပရိသတ်၊
၂။ မညီညွတ်သော (ဝဂ္ဂ) ပရိသတ်၊
၃။ ညီညွတ်သော (သမဂ္ဂ) ပရိသတ်။ (အံ၊၁၊၂၄၅။) (အံ၊မြန်၊၁။၂၆၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပရိသတ် ၃ မျိုး (တစ်နည်း)

၁။ ဆုံးမခက်သဖြင့် မမေးမူ၍ ဆုံးမအပ်သော ပရိသတ်၊
၂။ ဆုံးမလွယ် သဖြင့် မေး၍ ဆုံးမအပ်သော ပရိသတ်၊
၃။ ပမာဏကို သိ၍ ဆုံးမအပ်သော ပရိသတ်။ (အံ၊၁၊၂၈၉။) (အံ၊မြန်၊၁။၃၀၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပရိသတ် ၄ ပါး

၁။ ရဟန်းပရိသတ်၊
၂။ ရဟန်းမ ပရိသတ်၊
၃။ သီတင်းသည် ဥပါသကာ ပရိသတ်၊
၄။ သီတင်းသည်မ ဥပါသိကာမ ပရိသတ်။ (မ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၁၀။) (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၂၊၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပရိသတ် ၄ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ မင်းပရိသတ်၊
၂။ ပုဏ္ဏားပရိသတ်၊
၃။ သူကြွယ်ပရိသတ်၊
၄။ ရဟန်း ပရိသတ်။ (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၂၊၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပရိသတ် ၈ မျိုး

၁။ မင်းပရိသတ်၊
၂။ ပုဏ္ဏားပရိသတ်၊
၃။ သူကြွယ်ပရိသတ်၊
၄။ ရဟန်းပရိသတ်၊
၅။ စာတုမဟာရာဇ် ပရိသတ်၊
၆။ တာဝတိံသာ ပရိသတ်၊
၇။ မာရ်ပရိသတ်၊
၈။ ဗြဟ္မာ ပရိသတ်။ (ဒီ၊၂၊၉၁။) (ဒီ၊၃၊၂၁၅။) (မ၊၁၊၁၀၄။) (အံ၊၃၊၁၂၇။) (သံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၄၃။) (ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၃၂။) (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၁၊၃၂၂။) (ဒီ၊ဋီ၊၁၊၃၅၆။) (ဒီ၊မြန်၊၂။၁၀၆။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၃၈။) (မ၊မြန်၊၁။၁၁၁။) (အံ၊မြန်၊၃။၁၂၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပရိသတ်ကို တင့်တယ်စေတတ်သော ပုဂ္ဂိုလ် ၄ မျိုး

၁။ ကောင်းမြတ်သော တရားရှိသည့် သီလဝန္တ ရဟန်း၊
၂။ ကောင်းမြတ်သော တရားရှိသည့် သီလဝန္တ ရဟန်းမ၊
၃။ ကောင်းမြတ်သော တရားရှိသည့် သီလဝန္တဥပါသကာ၊
၄။ ကောင်းမြတ်သော တရားရှိသည့် သီလဝန္တဥပါသိကာမ။ (အံ၊၁၊၅၄၈။) (အံ၊မြန်၊၁။၅၆၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပရိသတ်ကို နဂါးတို့ ကြည့်ရခြင်းအကြောင်း ၂ မျိုး

၁။ ဂဠုန်ရန်ကို ကြည့်ခြင်း၊
၂။ ဆွေမျိုး တို့ကို ကြည့်ခြင်း။ (ဇာ၊ဋ္ဌ၊၇၊၃၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပရိသတ်ကို ဖျက်ဆီးတတ်သော ပုဂ္ဂိုလ် ၄ မျိုး

၁။ ယုတ်ညံ့သော တရားရှိသည့် ဒုဿီလရဟန်း၊
၂။ ယုတ်ညံ့သော တရားရှိသည့် ဒုဿီလရဟန်းမ၊
၃။ ယုတ်ညံ့သော တရားရှိသည့် ဒုဿီလ ဥပါသကာ၊
၄။ ယုတ်ညံ့သော တရားရှိသည့် ဒုဿီလဥပါသိကာမ။ (အံ၊၁၊၅၄၇-၅၄၈။) (အံ၊မြန်၊၁။၅၆၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပရိသတ်အပြစ် ၃ မျိုး

၁။ ကံသို့ ရောက်ကြကုန်သော ရဟန်းတို့သည် မကြွလာခြင်း၊
၂။ ဆန္ဒ ပေးထိုက်ကုန်သော ရဟန်းတို့၏ ဆန္ဒကို မဆောင်ခြင်း၊
၃။ မျက်မှောက် ရောက်ရှိလာ ကုန်သော ရဟန်းတို့ကို တားမြစ်ခြင်း။ (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၂၊၅၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပြင်းစွာ တပ်မက်ခြင်း ၆ မျိုး

၁။ နှလုံးကို ပွားစေတတ်ကုန်သော အဆင်းရူပါရုံတို့၌ စိတ်၏ ပြင်းစွာ တပ်မက်ခြင်း၊
၂။ နှလုံးကို ပွားစေတတ်ကုန်သော အသံ သဒ္ဒါရုံတို့၌ စိတ်၏ ပြင်းစွာ တပ်မက်ခြင်း၊
၃။ နှလုံးကို ပွားစေတတ်ကုန်သော အနံ့ ဂန္ဓာရုံတို့၌ စိတ်၏ ပြင်းစွာ တပ်မက်ခြင်း၊
၄။ နှလုံးကို ပွားစေတတ်ကုန်သော အရသာ ရသာရုံတို့၌ စိတ်၏ ပြင်းစွာ တပ်မက်ခြင်း၊
၅။ နှလုံးကို ပွားစေတတ်ကုန်သော အတွေ့ ဖောဋ္ဌဗ္ဗာရုံတို့၌ စိတ်၏ ပြင်းစွာ တပ်မက်ခြင်း။ (အဘိ၊ဝိ၊၃၉၄။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၂။၄၉၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပြည့်စုံခြင်း ၂ မျိုး

၁။ ပစ္စည်းပြည့်စုံခြင်း- အာမိသိဒ္ဓိ၊
၂။ တရားပြည့်စုံခြင်း- ဓမ္မိဒ္ဓိ။ (အံ၊၁၊၉၂။) (အံ၊မြန်၊၁။၁၀၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပြည့်စုံခြင်း ၂ မျိုး (တစ်နည်း)

၁။ အကျင့်သီလ၏ ပြည့်စုံခြင်း သီလသမ္ပဒါ၊
၂။ ဉာဏ်အမြင် အယူ၏ ပြည့်စုံခြင်း ဒိဋ္ဌိသမ္ပဒါ။ (အံ၊၁၊၉၄။) (အံ၊မြန်၊၁။၁၁၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပြည့်စုံခြင်း ၂ မျိုး (တစ်နည်း)

၁။ ပစ္စုပ္ပန်ခဏ၌ ပြည့်စုံခြင်းရှိသည်၏ အဖြစ်ဟူသော သမန္နာဂမ၊
၂။ ရူပါဝစရအစရှိသော ဘုံတို့တွင် အမှတ်မထား တစ်ပါးပါးသော ဘုံတည်းဟူသော ဈာန်သို့ ရောက်ခြင်းအားဖြင့် ရခြင်းဟူသော သမန္နာဂမ။ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၇၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပြည့်စုံခြင်း ၃ မျိုး

၁။ သီလ၏ ပြည့်စုံခြင်း၊
၂။ စိတ်၏ ပြည့်စုံခြင်း၊
၃။ အယူ၏ ပြည့်စုံခြင်း၊ (တစ်နည်း)
အမှု၏ ပြည့်စုံခြင်း၊
၂။ အသက်မွေးမှု၏ ပြည့်စုံခြင်း၊
၃။ အယူ၏ ပြည့်စုံခြင်း။ (အံ၊၁၊၂၇၂။) (အံ၊မြန်၊၁။၂၉၀။) (အံ၊၁၊၂၇၄။) (အံ၊မြန်၊၁။၂၉၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပြည့်စုံခြင်း ၃ မျိုး (တစ်နည်း)

၁။ သဒ္ဓါတရားနှင့် ပြည့်စုံခြင်း သဒ္ဓါသမ္ပဒါ၊
၂။ သီလ၏ ပြည့်စုံခြင်း သီလသမ္ပဒါ၊
၃။ ပညာနှင့် ပြည့်စုံခြင်း ပညာသမ္ပဒါ။ (အံ၊၁၊၂၉၁။) (အံ၊မြန်၊၁။၃၀၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပြည့်စုံခြင်း ၃ မျိုး (တစ်နည်း)

၁။ သီလ၏ ပြည့်စုံခြင်း၊
၂။ သမာဓိ၏ ပြည့်စုံခြင်း၊
၃။ ပညာ၏ ပြည့်စုံခြင်း။ (နေတ္တိ၊ဝိဘာ၊၂၇၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပြည့်စုံခြင်း ၅ ပါး

၁။ ဆွေမျိုးတို့၏ ပြည့်စုံခြင်း- ဉာတိသမ္ပဒါ၊
၂။ စည်းစိမ်ဥစ္စာတို့၏ ပြည့်စုံခြင်း- ဘောဂသမ္ပဒါ၊
၃။ အနာမဲ့ခြင်းနှင့် ပြည့်စုံခြင်း- အရောဂသမ္ပဒါ၊
၄။ အကျင့်သီလ၏ ပြည့်စုံခြင်း- သီလသမ္ပဒါ၊
၅။ အယူ၏ ပြည့်စုံခြင်း- ဒိဋ္ဌိသမ္ပဒါ။ (ဝိ၊၅၊၂၃၀။) (ဝိ၊၅၊၃၃၈။) (အံ၊၂၊၁၃၀။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၃၁၉။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၄၄၂။) (အံ၊မြန်၊၂။၁၆၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပြည့်စုံခြင်း ၅ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ ယုံကြည်မှု သဒ္ဓါနှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၂။ စောင့်ထိန်းမှု သီလနှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၃။ အကြားအမြင် သုတနှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၄။ စွန့်ကြဲမှု စာဂနှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၅။ သိမှုပညာနှင့် ပြည့်စုံခြင်း။ (အံ၊၂၊၄၆။) (အံ၊၂၊၁၀၄။) (အံ၊မြန်၊၂။၅၇။) (အံ၊မြန်၊၂။၁၂၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပြည့်စုံခြင်း ၅ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ စောင့်ထိန်းမှု သီလနှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၂။ တည်ကြည်မှု သမာဓိနှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၃။ သိမှုပညာနှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၄။ ကိလေသာမှ လွတ်မြောက်မှု ‘အရဟတ္တ ဖိုလ်’နှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၅။ ကိလေသာမှ လွတ်မြောက်မှု ‘အရဟတ္တဖိုလ်’၌ ဖြစ်သော ‘ပစ္စဝေက္ခဏာ ဉာဏ်’နှင့် ပြည့်စုံခြင်း။ (အံ၊၂၊၁၀၄။) (အံ၊မြန်၊၂။၁၂၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပြည့်စုံခြင်း ၈ မျိုး

၁။ ထကြွလုံ့လနှင့် ပြည့်စုံခြင်း ဥဋ္ဌာနသမ္ပဒါ၊
၂။ စောင့်ရှောက်မှုနှင့် ပြည့်စုံခြင်း အာရက္ခသမ္ပဒါ၊
၃။ မိတ်ကောင်း ဆွေကောင်းရှိခြင်း ကလျာဏမိတ္တတာ၊
၄။ မျှတစွာ အသက် မွေးခြင်း သမဇီဝိတာ၊
၅။ သဒ္ဓါတရားနှင့် ပြည့်စုံခြင်း သဒ္ဓါသမ္ပဒါ၊
၆။ သီလနှင့် ပြည့်စုံခြင်း သီလသမ္ပဒါ၊
၇။ စွန့်ကြဲမှုနှင့် ပြည့်စုံခြင်း စာဂသမ္ပဒါ၊
၈။ ပညာနှင့် ပြည့်စုံခြင်း ပညာသမ္ပဒါ။ (အံ၊၃၊၁၄၀။) (အံ၊မြန်၊၃။၁၄၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပြည့်စုံသည်၏ အဖြစ် ၅ မျိုး

၁။ အားထုတ်ခြင်းနှင့် ပြည့်စုံသည်၏ အဖြစ်၊
၂။ စေတနာနှင့် ပြည့်စုံသည်၏ အဖြစ်၊
၃။ ကံနှင့် ပြည့်စုံသည်၏ အဖြစ်၊
၄။ အကျိုးဝိပါက်နှင့် ပြည့်စုံ သည်၏ အဖြစ်၊
၅။ ဖြစ်လတ္တံ့သော ဘုံဌာန၏ နိမိတ်ထင်လာခြင်းနှင့် ပြည့်စုံသည်၏ အဖြစ်။ (မ၊ဋ္ဌ၊၄၊၈၇။) (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၄၁၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပြန့်ပြောခြင်း ၂ မျိုး

၁။ ပစ္စည်း၏ ပြန့်ပြောခြင်း- အာမိသဝေပုလ္လ၊
၂။ တရား၏ ပြန့်ပြောခြင်း- ဓမ္မဝေပုလ္လ။ (အံ၊၁၊၉၃။) (အံ၊မြန်၊၁။၁၀၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပြဿနာ ၁၀၁၄ ပါး

၁။ ဧကက အစွမ်းဖြင့် ပြဿနာ ၂ ပါး၊
၂။ ဒုက အစွမ်းဖြင့် ပြဿနာ ၇၀ ပါး၊
၃။ တိက အစွမ်းဖြင့် ပြဿနာ ၁၈၀ ပါး၊
၄။ စတုက္က အစွမ်းဖြင့် ပြဿနာ ၂၀၀ ပါး၊
၅။ ပဉ္စက အစွမ်းဖြင့် ပြဿနာ ၁၃၀ ပါး၊
၆။ ဆက္က အစွမ်းဖြင့် ပြဿနာ ၁၃၂ ပါး၊
၇။ သတ္တက အစွမ်းဖြင့် ပြဿနာ ၉၈ ပါး၊
၈။ အဋ္ဌက အစွမ်းဖြင့် ပြဿနာ ၈၈ ပါး၊
၉။ နဝက အစွမ်းဖြင့် ပြဿနာ ၅၄ ပါး၊
၁၀။ ဒသက အစွမ်းဖြင့် ပြဿနာ ၆၀ ပါး။ (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၃၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပြဿနာ ၄ မျိုး

၁။ ဧကံသဗျာကရဏီယပဉှ- စင်စစ်ဧကန် အမှန်အားဖြင့်သာ ဖြေဆိုအပ်သော ပြဿနာ၊
၂။ ဝိဘဇ္ဇဗျာကရဏီယပဉှ- ဝေဖန်ခွဲခြား၍ ဖြေဆိုအပ်သော ပြဿနာ၊
၃။ ပဋိပုစ္ဆာ ဗျာကရဏီယပဉှ- တစ်ဖန်မေး၍ ဖြေဆိုအပ်သော ပြဿနာ၊
၄။ ဌပနီယပဉှ- မဖြေဆိုအပ်, ဤအတိုင်းထားအပ်သော ပြဿနာ။ (အံ၊၁၊၃၅၅။) (မိလိန္ဒ၊၁၄၇။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၅၇။) (အံ၊မြန်၊၁။၃၆၉။) (မိလိန္ဒ၊မြန်။၁၅၈။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊မြန်၊၂။၂၉၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပြဿနာ ၅၅၀ ပါး

၁။ ဒသက၌ ပဥှာ ၁၀၀၊
၂။ ဧကကနှင့် နဝက၌ ပဥှာ ၁၀၀၊
၃။ ဒုကနှင့် အဋ္ဌက၌ ပဥှာ ၁၀၀၊
၄။ တိကနှင့် သတ္တက၌ ပဥှာ ၁၀၀၊
၅။ စတုက္ကနှင့် ဆက္က၌ ပဥှာ ၁၀၀၊
၆။ ပဉ္စက၌ ပဥှာ ၅၀။ (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၄၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပြဿနာ မေးကြောင်း ၅ မျိုး

၁။ အသိဉာဏ်ပညာ နည်းသည်ဖြစ်၍ အလွန် တွေဝေသောကြောင့် မေးခြင်း၊
၂။ ယုတ်ညံ့သော အလိုရှိသည်ဖြစ်၍ အလိုဆိုး နှိပ်စက်အပ်သောကြောင့် မေးခြင်း၊
၃။ လွှမ်းမိုးနှိပ်စက်လိုသောကြောင့် မေးခြင်း၊
၄။ သိလိုသောကြောင့် မေးခြင်း၊
၅။ မေးသော ပုစ္ဆာအား အကယ်၍ မဖြေဆိုနိုင်လျှင် ငါ ကောင်းစွာ ဖြေကြားပေးမည်ဟု နှလုံးသွင်း၍ မေးခြင်း။ (အံ၊၂၊၁၆၈။) (အံ၊မြန်၊၂။၂၁၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပြဿနာကြီး ၁၄ ခု (ဘုရားရှင် သိကြားမင်းအား ဖြေကြားတော်မူအပ်သော ပြဿနာကြီး ၁၄ ခု)

၁။ ဣဿာမစ္ဆရိယ- မနာလိုခြင်း, ဝန်တိုခြင်း၊
၂။ ပိယာပ္ပိယ- ချစ်ခြင်း, မုန်းခြင်း၊
၃။ ဆန္ဒ- အလို၊
၄။ ဝိတက္က- ကြံဆခြင်း၊
၅။ ပပဉ္စ- သံသရာကို ချဲ့ထွင်ခြင်း၊
၆။ သောမနဿ- ဝမ်းမြောက်ခြင်း၊
၇။ စိတ်နှလုံး မသာယာခြင်း ဒေါမနဿ၊
၈။ လျစ်လျူရှုခြင်း ဥပေက္ခာ၊
၉။ ကာယသမာစာရ- ကိုယ်၏ ကောင်းသော အကျင့်၊
၁၀။ ဝစီသမာစာရ- နှုတ်၏ကောင်းသော အကျင့်၊
၁၁။ ပရိယေသန- ရှာမှီးခြင်း၊
၁၂။ ဣန္ဒြိယသံဝရ- ဣန္ဒြေတို့ကို စောင့်စည်းခြင်း၊
၁၃။ အနေကဓာတု- အဇ္ဈာသယဓာတ် အမျိုးမျိုး၊
၁၄။ အစ္စန္တနိဋ္ဌာ- ပျက်စီးခြင်းကို လွန်သော နိဗ္ဗာန်။ (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၃၀။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊မြန်၊၂။၆၀၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပြဿနာကို ဖြေဆိုခြင်း ၄ မျိုး

၁။ ဧကံသဗျာကရဏီယ- တစ်မျိုးတည်းကို ဖြေဆိုခြင်း၊
၂။ ဝိဘဇ္ဇ ဗျာကရဏီယ- ခွဲခြားဝေဖန်၍ ဖြေဆိုခြင်း၊
၃။ ပဋိပုစ္ဆာဗျာကရဏီယ- တစ်ဖန် တုံ့ပြန်မေးမြန်းလျက် ဖြေဆိုခြင်း၊
၄။ ဌပနီယ- မဖြေဆိုဘဲ ထားခြင်း။ (မိလိန္ဒ၊၁၄၇။) (မိလိန္ဒ၊မြန်။၁၅၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပြာဋိဟာ ၃ ပါး

ပါဋိဟာရိယ ၃ ပါးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပြာပူနှင့် တူသော တရား ၅ ပါး

၁။ ရုပ်၊
၂။ ဝေဒနာ၊
၃။ သညာ၊
၄။ သင်္ခါရ၊
၅။ ဝိညာဏ်။ (သံ၊၂၊၁၄၅။) (သံ၊မြန်၊၂။၁၃၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပြိတ္တာတို့အကျိုးရှိစေသော အလှူအင်္ဂါ ၃ ပါး

၁။ အတ္တနော အနုမောဒနေန- ပြိတ္တာတို့ ဝမ်းမြောက် ဝမ်းသာ သာဓုအနုမောဒနာ ခေါ်ဆိုရခြင်း၊
၂။ ဒါယကာနံ ဥဒ္ဒိသေန- အလှူရှင်တို့က ထိုပြိတ္တာ များကို ရည်မှန်း၍ လှူဒါန်းရခြင်း၊
၃။ ဒက္ခိဏေယျသမ္ပဒါယ- အလှူခံပုဂ္ဂိုလ်၏ ဂုဏ်နှင့် ပြည့်စုံရခြင်း။ (ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၁၇၆။) (ပေတ၊ဋ္ဌ၊၂၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပြုစုလုပ်ကျွေးရခက်သော ဂိလာနရဟန်း အင်္ဂါ ၅ ပါး

၁။ မသင့်တော် မလျောက်ပတ်သော အမှုကို ပြုလေ့ရှိခြင်း၊
၂။ သင့်လျော် လျောက်ပတ်သော အရာ၌ အတိုင်းအရှည်ကို မသိခြင်း၊
၃။ ဆေးကို မမှီဝဲ မသုံးဆောင်ခြင်း၊
၄။ မိမိအကျိုးကို လိုလားသော သူနာပြုရဟန်းအား အနာရောဂါ တိုးပွားသည်ကိုလည်းကောင်း, ဆုတ်ယုတ်သည်ကိုလည်းကောင်း, တည်တန့် နေသည်ကို လည်းကောင်း ဟုတ်တိုင်းမှန်စွာ မပြောပြတတ်ခြင်း၊
၅။ ကိုယ်၌ ဖြစ်ဆဲသော ပြင်းထန်သော ဆင်းရဲဝေဒနာတို့ကို သည်းခံနိုင်သော သဘော မရှိခြင်း။ (ဝိ၊၃၊၄၁၈။) (ဝိ၊မြန်၊၃။၄၂၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပြုစုလုပ်ကျွေးရလွယ်သော ဂိလာနရဟန်း အင်္ဂါ ၅ ပါး

၁။ သင့်တော် လျောက်ပတ်သော အမှုကိုသာ ပြုလေ့ရှိခြင်း၊
၂။ သင့်လျောက်ပတ်သော အရာ၌ အတိုင်းအရှည်ကို သိခြင်း၊
၃။ ဆေးကို မှီဝဲသုံးဆောင်ခြင်း၊
၄။ မိမိအကျိုး လိုလားသော သူနာပြုရဟန်းအား အနာရောဂါ တိုးပွား သည် ကိုလည်းကောင်း, ဆုတ်ယုတ်သည်ကိုလည်းကောင်း, တည်တန့်နေသည်ကိုလည်းကောင်း, ဟုတ်တိုင်းမှန်စွာ ပြောပြတတ်ခြင်း၊
၅။ ကိုယ်၌ ဖြစ်ပေါ်နေဆဲဖြစ်သော ပြင်းထန်သော ဆင်းရဲဝေဒနာတို့ကို သည်းခံနိုင်သော သဘောရှိခြင်း။ (ဝိ၊၃၊၄၁၈။) (ဝိ၊မြန်၊၃။၄၂၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပြုနိုင်ခဲသော တရား ၄ ပါး

၁။ ထက်စွာသွေးအပ်သော သန်လျက်ကို မျိုနိုင်ခဲသည်။
၂။ သူတစ်ပါးတို့အား ပေးကမ်းမည်ဟု ပြောနိုင်ခဲသည်၊
၃။ အမှန်တကယ်ပေးနိုင်ခဲသည်၊
၄။ ပေးပြီးနောက် နောင်တမရဘဲ ရှိနိုင်ခဲသည်။ (ဇာ၊၁၊၁၅၉။) (ဇာ၊ဋ္ဌ၊၃၊၃၁၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပြုပြင်စီရင်ခြင်း ၃ ပါး

သင်္ခါရ ၃ ပါးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပြုလုပ်တတ်သူကို မပြသော သိက္ခာပုဒ် ၁၅ ပုဒ်

၁။ သုက္ကဝိဿဋ္ဌိ သိက္ခာပုဒ်၊
၂။ မုသာဝါဒ သိက္ခာပုဒ်၊
၃။ ဩမသဝါဒသိက္ခာပုဒ်၊
၄။ ပေသုညသိက္ခာပုဒ်၊
၅။ ဘူတဂါမသိက္ခာပုဒ်၊
၆။ အညဝါဒက သိက္ခာပုဒ်၊
၇။ ဥဇ္ဈာပနကသိက္ခာပုဒ်၊
၈။ ဂဏဘောဇနသိက္ခာပုဒ်၊
၉။ ပရမ္ပရဘောဇနသိက္ခာပုဒ်၊
၁၀။ သုရာမေရယသိက္ခာပုဒ်၊
၁၁။ အင်္ဂုလိပတောဒကသိက္ခာပုဒ်၊
၁၂။ သဟဓမ္မိကသိက္ခာပုဒ်၊
၁၃။ အနာဒရိယသိက္ခာပုဒ်၊
၁၄။ တလဃာတကသိက္ခာပုဒ်၊
၁၅။ ဇတုမဋ္ဌကသိက္ခာပုဒ်။ (ဝဇိရ၊၆၉-၇၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပြုလုပ်သင့်သော တရား ၃ ပါး

၁။ ကာယသုစရိုက် သုံးပါး၊
၂။ ဝစီသုစရိုက် လေးပါး၊
၃။ မနော သုစရိုက် သုံးပါး။ (နေတ္တိ၊ဋ္ဌ၊၁၆၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပြေးသွား၍ မတင့်တယ်သူ ၄ ဦး

၁။ အဘိသိက် သွန်းအပ်ပြီးသော မင်းသည် အလုံးစုံသော မင်းမြောက်တန်ဆာဖြင့် ဆင်ယင်ဝတ်စားပြီးသောအခါ ခါးတောင်းအောက်ပိုးကြိုက်ခြင်းကို ပြု၍ မင်းရင်ပြင်၌ လျင်မြန်စွာ သွားလာခြင်းသည် မတင့်တယ်၊
၂။ ပြည့်ရှင်မင်းကြီး၏ မင်္ဂလာ ဆင်တော်သည် တန်ဆာဆင်လျက် လျင်မြန်စွာ သွားလာခြင်းသည် မတင့်တယ်၊
၃။ ရဟန္တာ အရှင်မြတ်သည် လျင်မြန်စွာ သွားလာသည်ရှိသော် မတင့်တယ်၊
၄။ မိန်းမတို့မည်သည် လျင်မြန်စွာ သွားလာခြင်းတို့သည် မတင့်တယ်။ (ဓမ္မ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၄၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပြောဆိုခြင်း ဝေါဟာရ ၄ မျိုး

၁။ မြင်သည်ကို မြင်၏ဟု ပြောခြင်း၊
၂။ ကြားသည်ကို ကြား၏ဟု ပြောဆိုခြင်း၊
၃။ ထိတွေ့သည်ကို ထိတွေ့၏ဟု ပြောဆိုခြင်း၊
၄။ သိသည်ကို သိ၏ဟု ပြောဆိုခြင်း။ (မ၊၃၊၇၉။) (မ၊မြန်၊၃။၈၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပလိဗောဓ ၁၀ မျိုး (ကမ္မဋ္ဌာန်းအားထုတ်ရာ၌ အနှောင့်အယှက် ၁၀ မျိုး)

၁။ အာဝါသ- နေရာကျောင်း၊
၂။ ကုလ- ဆွေမျိုး၊ အလုပ်အကျွေး ဒါယကာ၊
၃။ လာဘ- ပစ္စည်းလေးရပ် လာဘ်လာဘ၊
၄။ ဂဏ- သုတ္တန်ဆောင်ဂိုဏ်း စသော သံဃာအများ၊
၅။ ကမ္မ- ကျောင်းပြင်ခြင်း ကျောင်း ဆောက်ခြင်း စသော အမှု၊
၆။ အဒ္ဓါန- ခရီးဝေးသွားရာ ကိစ္စ၊
၇။ ဉာတိ- ဆရာတပည့် မိဘ ညီ အစ်ကို မောင် နှမ စသော ဆွေမျိုး၊
၈။ အာဗာဓ- အနာရောဂါ၊
၉။ ဂန္ထ- ပရိယတ္တိ စာပေကျမ်းစာများကို သင်ယူနေရခြင်း ပို့ချနေရခြင်း၊
၁၀။ ဣဒ္ဓိ- ပုထုဇဉ်ဘဝဖြင့် ရရှိထားသော တန်ခိုး။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၁။) (ဝိသုဒ္ဓိ၊၁၊၈၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပလ္လင် လှူရကျိုး ၅ ပါး

၁။ မြင့်မြတ်သော အမျိုး၌ ဖြစ်ရခြင်း၊
၂။ စည်းစိမ်ဥစ္စာ များပြားစွာ ရရှိသူ ဖြစ်ခြင်း၊
၃။ အလုံးစုံပြည့်စုံသူ ဖြစ်ခြင်း၊
၄။ ဝန်တိုမှု မရှိခြင်း၊
၅။ တောင့်တအပ်သော ပလ္လင်သည် ရှေးရှုရောက်လာပြီး ထိုပလ္လင်မြတ်နှင့်အတူ တောင့်တအပ်သော အရပ်သို့ သွားနိုင်ခြင်း။ (အပ၊၁၊၃၇၇။) (အပ၊မြန်၊၁။၃၈၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပလ္လတ္ထိက ၃ မျိုး

၁။ အာယောဂပလ္လတ္ထိက- အာယောဂပတ် ဖွဲ့ခြင်း၊
၂။ ဟတ္ထပလ္လတ္ထိက- လက်ဖြင့် ရစ်ပတ်ဖွဲ့ခြင်း၊
၃။ ဒုဿပလ္လတ္ထိက- အဝတ်သင်္ကန်းဖြင့် ရစ်ပတ်ဖွဲ့ခြင်း။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၆၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပဝတ္တပရိယာဒါနေ၌ ပဝတ္တဖြစ်ခြင်း ၂ မျိုး

၁။ ကိလေသပဝတ္တ- ကိလေသာတို့၏ ဖြစ်ခြင်း၊
၂။ ခန္ဓပဝတ္တ- ခန္ဓာတို့၏ ဖြစ်ခြင်း။ (ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပဝတ္တိမဟာဝါရ၌ ပဉှာ ၄ မျိုး

၁။ ပုရေပဉှာ၊
၂။ ပစ္ဆာ ပဉှာ၊
၃။ ပရိပုဏ္ဏပဉှာ၊
၄။ မောဟ ပဉှာ။ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၉၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပဝတ္တိမဟာဝါရ၌ အန္တရဝါရ ၃ မျိုး

၁။ ဥပ္ပါဒဝါရ၊
၂။ နိရောဓဝါရ၊
၃။ ဥပ္ပါဒနိရောဓဝါရ။ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၉၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပဝါရဏာ ၂ မျိုး

၁။ စာတုဒ္ဒသီပဝါရဏာ၊
၂။ ပန္နရသီပဝါရဏာ။ (ဝိ၊၃၊၂၂၄။) (ဝိ၊၅၊၂၁၃။) (ဝိ၊မြန်၊၃။၂၂၃။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၂၉၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပဝါရဏာ ၃ မျိုး

၁။ စာတုဒ္ဒသီပဝါရဏာ၊
၂။ ပန္နရသီပဝါရဏာ၊
၃။ သာမဂ္ဂီပဝါရဏာ။ (ဝိ၊၅၊၂၂၂။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၃၀၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပဝါရဏာ ၃ မျိုး (တစ်နည်း)

၁။ သံဃပဝါရဏာ၊
၂။ ဂဏပဝါရဏာ၊
၃။ ပုဂ္ဂလပဝါရဏာ။ (ဝိ၊၅၊၂၂၂။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၃၀၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပဝါရဏာ ၃ မျိုး (တစ်နည်း)

၁။ တေဝါစိကပဝါရဏာ၊
၂။ ဒွေဝါစိကပဝါရဏာ၊
၃။ သမာနဝဿိက ပဝါရဏာ။ (ဝိ၊၅၊၂၂၂။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၃၀၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပဝါရဏာ ၄ မျိုး

၁။ ဝဿံဝုတ္ထပဝါရဏာ- ဝါကျွတ်သော အခါ မိမိကိုယ်ကို သံဃာ ဂိုဏ်း ပုဂ္ဂိုလ်ထံ၌ အပ်နှံခြင်း၊ အပြစ်ရှိသော် ပြောဆိုဆုံးမရန် အခွင့်ပေးခြင်း ဖိတ်ခေါ်ခြင်း ပဝါရဏာ၊
၂။ ပစ္စယပဝါရဏာ- သင်္ကန်း, ဆွမ်းစသော ပစ္စည်းလေးပါးဖြင့် အလိုရှိသောအခါ တောင်းဖို့ရန် ဖိတ်မန်ထားခြင်း၊
၃။ ပဋိက္ခေပ ပဝါရဏာ- ဆွမ်းစားနေဆဲ ရဟန်းထံသို့ ဒါယကာက ဆွမ်းထပ်ထည့်ရန် ဖိတ်မန်ရာ၌ ရဟန်းက ဆွမ်းကို ပယ်မြစ်ခြင်း၊
၄။ ယာဝဒတ္ထ ပဝါရဏာ- အလိုရှိတိုင်း မွန်မြတ်သော ဘောဇဉ်ဖြင့် လုပ်ကျွေးခြင်း အလိုရှိစေခြင်း ဖိတ်ခြင်း။ (မ၊ဋ္ဌ၊၁၊၉၇။) (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၃၊၅၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပဝါရဏာ ၉ မျိုး

၁။ စာတုဒ္ဒသီပဝါရဏာ၊
၂။ ပန္နရသီပဝါရဏာ၊
၃။ သာမဂ္ဂီ ပဝါရဏာ၊
၄။ သံဃပဝါရဏာ၊
၅။ ဂဏပဝါရဏာ၊
၆။ ပုဂ္ဂလ ပဝါရဏာ၊
၇။ တေဝါစိကပဝါရဏာ၊
၈။ ဒွေဝါစိက ပဝါရဏာ၊
၉။ သမာနဝဿိကပဝါရဏာ။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၄၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပဝါရဏာ ရပ်တန့်ထားခြင်း ၂ မျိုး

၁။ သဗ္ဗသင်္ဂါဟိက ပဝါရဏာထပန၊
၂။ ပုဂ္ဂလပဝါရဏာ ထပန။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၃၆၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပဝါရဏာကံ ၄ မျိုး

၁။ တရားနှင့် မလျော်ဘဲ ဝဂ်ဖြစ်သော အစုကွဲသော ပဝါရဏာကံ၊
၂။ တရားနှင့် မလျော်ဘဲ ညီညွတ်သော ပဝါရဏာကံ၊
၃။ တရားနှင့် လျော်ညီ၍ ဝဂ်ဖြစ်သော အစုကွဲသော ပဝါရဏာကံ၊
၄။ တရားနှင့် လျော်ညီ၍ ညီညွတ်သော ပဝါရဏာကံ။ (ဝိ၊၃၊၂၂၄။) (ဝိ၊မြန်၊၃။၂၂၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပဝါရဏာကံ၏ စ လယ် ဆုံး ၃ ပါး

၁။ ပဝါရဏာကံ၏ ညီညွတ်ခြင်းသည် အစတည်း၊
၂။ ပဝါရဏာရွတ်ခြင်း (ကိရိယာ) သည် အလယ်တည်း၊
၃။ ပဝါရဏာပြီးဆုံးခြင်းသည် အဆုံးတည်း။ (ဝိ၊၅၊၂၅၂။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၃၄၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပဝါရဏာပြုကြောင်း ၃ ပါး

၁။ မြင်သော အကြောင်းအားဖြင့် ဖိတ်ကြားခြင်း၊
၂။ ကြားသော အကြောင်းအားဖြင့် ဖိတ်ကြားခြင်း၊
၃။ ယုံမှားဖွယ် အကြောင်းအားဖြင့် ဖိတ်ကြားခြင်း။ (ဝိ၊၃၊၂၂၃။) (ဝိ၊မြန်၊၃။၂၂၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပဝါရဏာမပြုအပ်သော ပရိသတ် ၂၀

၁။ ရဟန်းမ နေသောပရိသတ်၊
၂။ သိက္ခမာန် နေသော ပရိသတ်၊
၃။ သာမဏေ နေသောပရိသတ်၊
၄။ သာမဏေမ နေသော ပရိသတ်၊
၅။ သိက္ခာ ချပြီးသူ နေသောပရိသတ်၊
၆။ ပါရာဇိကကျသူ နေသောပရိသတ်၊
၇။ အာပတ်ကို မရှု ခြင်းကြောင့် နှင်ထုတ်ထားသောရဟန်း နေသောပရိသတ်၊
၈။ အာပတ်ကို မကုစားခြင်းကြောင့် နှင်ထုတ်ထားသော ရဟန်း နေသောပရိသတ်၊
၉။ ယုတ်ညံ့သော မိစ္ဆာအယူကို မစွန့်ခြင်းကြောင့် နှင်ထုတ်ထားသော ရဟန်း နေသောပရိသတ်၊
၁၀။ ပဏ္ဍုက်နေသော ပရိသတ်၊
၁၁။ ပေါင်းသင်း ဆက်ဆံမှု ခိုးသူ နေသောပရိသတ်၊
၁၂။ တိတ္ထိဘောင်သို့ ပြောင်းရွှေ့သူ နေသော ပရိသတ်၊
၁၃။ တိရစ္ဆာန် နေသောပရိသတ်၊
၁၄။ အမိသတ်သူ နေသောပရိသတ်၊
၁၅။ အဖသတ်သူ နေသောပရိသတ်၊
၁၆။ ရဟန္တာကို သတ်သူ နေသော ပရိသတ်၊
၁၇။ ရဟန်းမကို ဖျက်ဆီးသူ နေသောပရိသတ်၊
၁၈။ သံဃာအသင်းခွဲသူ နေသောပရိသတ်၊
၁၉။ ဘုရားရှင်ကို သွေးစိမ်း တည်အောင် ပြုသူ နေသောပရိသတ်၊
၂၀။ ဥဘတောဗျည်း နေသောပရိသတ်။ (ဝိ၊၃၊၂၄၉၊၂၅၀။) (ဝိ၊မြန်၊၃။၂၄၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပဝါရိတ်သင့်ကြောင်း အင်္ဂါ ၅ ပါး

၁။ စားဆဲဖြစ်ခြင်း၊
၂။ ဘောဇဉ်ငါးပါးတို့တွင် တစ်ပါးပါး ဖြစ်ခြင်း၊
၃။ နှစ်တောင့်ထွာ ဟတ္ထပါသ်အတွင်း တည်ခြင်း၊
၄။ မိမိထံသို့ ရှေးရှုဆောင်ယူလာခြင်း၊
၅။ ကိုယ်နှုတ်တို့ဖြင့် ပယ်မြစ်ခြင်း။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၈၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပဝါရိတ်သင့်ခြင်း ထင်ရှားကြောင်း အခြင်းအရာ ၅ ပါး

၁။ စားဆဲသည် ထင်ရှားခြင်း၊
၂။ ဘောဇဉ်သည် ထင်ရှားခြင်း၊
၃။ ဟတ္ထပါသ်အတွင်း၌ တည်ခြင်း၊
၄။ ရှေးရှုဆောင်ခြင်း၊
၅။ မြစ်ပယ်ခြင်းသည် ထင်ရှားခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၃၂၆။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၄၂၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပွင့်လင်းမှ တင့်တယ်သော အရာ ၃ မျိုး

၁။ လဝန်းသည် ပွင့်လင်းမှသာ တင့်တယ်သည်၊ ဖုံးကွယ်သော် မတင့်တယ်၊
၂။ နေဝန်းသည် ပွင့်လင်းမှသာ တင့်တယ်သည်၊ ဖုံးကွယ်သော် မတင့်တယ်၊
၃။ မြတ်စွာဘုရား ဟောကြားသော တရားတော်သည် ပွင့်လင်းမှသာ တင့်တယ်သည်၊ ဖုံးကွယ်သော် မတင့်တယ်။ (အံ၊၁၊၂၈၆။) (အံ၊မြန်၊၁။၃၀၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပွားစီးခြင်း ၂ မျိုး

၁။ ပစ္စည်းဖြင့် ပွားစီးခြင်း- အာမိသသန္နိစယ၊
၂။ တရားဖြင့် ပွားစီးခြင်း- ဓမ္မသန္နိစယ။ (အံ၊၁၊၉၃။) (အံ၊မြန်၊၁။၁၀၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပွားများခြင်း ၂ မျိုး

၁။ လောကီတရား ပွားများခြင်း၊
၂။ လောကုတ္တရာတရား ပွားများခြင်း။ (ပဋိသံ။၂၈။) (ပဋိသံ၊မြန်။၃၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပွားများခြင်း ၃ မျိုး

၁။ ရူပါဝစရ ကုသိုလ်တရားတို့ကို ပွားများခြင်း၊
၂။ အရူပါဝစရကုသိုလ် တရားတို့ကို ပွားများခြင်း၊
၃။ အကျုံးမဝင်သော ကုသိုလ်တရားတို့ကို ပွားများခြင်း။ (ပဋိသံ။၂၈။) (ပဋိသံ၊မြန်။၃၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပွားများခြင်း ၄ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ ထိုထွက်သက်ဝင်သက်တရားတို့ကို မကျော်လွန်သော သဘော အားဖြင့် ပွားများခြင်း၊
၂။ ဣန္ဒြေတို့၏ တစ်ခုတည်းသော ကိစ္စရှိသောသဘောအားဖြင့် ပွားများခြင်း၊
၃။ ထိုဈာန်သို့ ရောက်ကြောင်းဖြစ်သော ဝီရိယကို ဆောင်တတ်သော သဘော အားဖြင့် ပွားများခြင်း၊
၄။ အဖန်တလဲလဲ မှီဝဲသော သဘောအားဖြင့် ပွားများခြင်း။ (ပဋိသံ။၃၀။) (ပဋိသံ။၁၇၀-၁၇၁။) (ပဋိသံ၊မြန်။၄၀။) (ပဋိသံ၊မြန်။၂၁၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပွားများခြင်း ၄ မျိုး

၁။ ဒုက္ခသစ္စာကို ပိုင်းခြားသိ၍ ပွားများခြင်း၊
၂။ သမုဒယသစ္စာကို ပယ်၍ ပွားများခြင်း၊
၃။ နိရောဓသစ္စာကို မျက်မှောက်ပြု၍ ပွားများခြင်း၊
၄။ မဂ္ဂသစ္စာကို ပွားထုံ၍ ပွားများခြင်း။ (ပဋိသံ။၂၈။) (ပဋိသံ၊မြန်။၃၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပွားများခြင်း ၄ မျိုး (တစ်နည်း)

၁။ ရှာမှီး၍ ပွားများခြင်း (ဧသနာဘာဝနာ)၊
၂။ ရရောက်၍ ပွားများခြင်း (ပဋိလာဘဘာဝနာ)၊
၃။ ကိစ္စတူပွားများခြင်း (ဧကရသဘာဝနာ)၊
၄။ အဖန်ဖန် မှီဝဲ၍ ပွားများခြင်း (အာသေဝနာဘာဝနာ) ။ (ပဋိသံ။၂၈။) (ပဋိသံ၊မြန်။၃၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပွားများအပ်သော တရား ၁၀ ပါး

၁။ အပိုင်းအခြားမရှိသော အလုံးစုံ ပြန့်ပွားစေအပ်သော မြေအဝန်း- ပထဝီကသိုဏ်း၊
၂။ ရေကသိုဏ်း စီးဖြန်းဖို့အတွက် စီမံပြုလုပ်ထားသော ရေ- အာပေါကသိုဏ်း၊
၃။ အကြွင်းမဲ့ အလုံးစုံ ပြန့်ပွားစေအပ်သော မီး- တေဇောကသိုဏ်း၊
၄။ အကြွင်းမဲ့ အလုံးစုံ ပြန့်ပွားစေအပ်သော လေ- ဝါယောကသိုဏ်း၊
၅။ အကြွင်းမဲ့ အလုံးစုံ ပြန့်ပွားစေအပ်သော ညိုသော အဆင်း- နီလကသိုဏ်း၊
၆။ အကြွင်းမဲ့ အလုံးစုံ ပြန့်ပွားစေ အပ်သော ရွှေသော အဆင်း- ပီတကသိုဏ်း၊
၇။ အကြွင်းမဲ့ အလုံးစုံ ပြန့်ပွားစေအပ်သော နီသော အဆင်း- လောဟိတကသိုဏ်း၊
၈။ အကြွင်းမဲ့ အလုံးစုံ ပြန့်ပွားစေအပ်သော ဖြူသော အဆင်း- ဩဒါတကသိုဏ်း၊
၉။ ပိုင်းခြားပြုလုပ်ထားအပ်သော နံရံပေါက်, ပြူတင်းပေါက် စသော ဟင်းလင်းအပေါက်- အာကာသကသိုဏ်း၊
၁၀။ အာကာသကသိုဏ်းသည် ကြဉ်အပ် သော ကသိုဏ်း ၉ ပါးတို့တွင် တစ်ပါးပါးကို ခွါ၍ ရအပ်သော ကောင်းကင်ပညတ်၌ ဖြစ်သော ပဌမာရုပ္ပဝိညာဏ်- ဝိညာဏကသိုဏ်း။ (ဒီ၊၃၊၂၅၇။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၈၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပွားများအပ်သော တရား ၂ ပါး

၁။ နီဝရဏတရားတို့ကို ငြိမ်းစေတတ်သော သမာဓိ- သမထ၊
၂။ အပြားအားဖြင့် ရှုခြင်း- ဝိပဿနာ။ (ဒီ၊၃၊၂၂၈။) (ပေဋကော၊၂၅၁။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၅၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပွားများအပ်သော တရား ၃ ပါး

၁။ ဝိတက် ဝိစာရနှင့် တကွဖြစ်သော သမာဓိ၊
၂။ ဝိတက်ကား မရှိ၊ ဝိစာရမျှရှိသော သမာဓိ၊
၃။ ဝိတက်လည်းမရှိ ဝိစာရလည်းမရှိသော သမာဓိ။ (ဒီ၊၃၊၂၂၉။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၅၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပွားများအပ်သော တရား ၄ ပါး

၁။ ရုပ်ခန္ဓာကိုယ်၌ ရုပ်ခန္ဓာကိုယ်ဟု အဖန်ဖန် ရှုလျက် နေခြင်း၊
၂။ ခံစားမှုဝေဒနာတို့၌ ခံစားမှုဝေဒနာဟု အဖန်ဖန် ရှုလျက် နေခြင်း၊
၃။ စိတ်၌ စိတ်ဟု အဖန်ဖန် ရှုလျက် နေခြင်း၊
၄။ သဘောတရားတို့၌ သဘောတရားဟု အဖန်ဖန် ရှုလျက် နေခြင်း။ (ဒီ၊၃၊၂၃၀။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၅၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပွားများအပ်သော တရား ၅ ပါး

၁။ ယုံကြည်မှုလျှင် အကြီးအကဲတရား- သဒ္ဓိန္ဒြေ၊
၂။ အားထုတ် မှုလျှင် အကြီးအကဲတရား- ဝီရိယိန္ဒြေ၊
၃။ သတိလျှင် အကြီးအကဲတရား-သတိန္ဒြေ၊
၄။ စိတ် တည်ငြိမ်မှု သမာဓိလျှင် အကြီးအကဲတရား သမာဓိန္ဒြေ၊
၅။ ကွဲကွဲပြားပြားသိမှု ပညာလျှင် အကြီးအကဲတရား- ပညိန္ဒြေ။ (သံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပွားများအပ်သော တရား ၅ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ ပီတိပျံ့နှံ့သော (ပ ဒု တ) ဈာန်၊
၂။ သုခပျံ့နှံ့သော (ပ ဒု တ) ဈာန်၊
၃။ အခြားပုဂ္ဂိုလ်တို့၏ စိတ်ကို အပြန့်အနှံ့သိသော (စေတောပရိယ) အဘိညာဉ်၊
၄။ အလင်းပြန့်နှံ့သော (ဒိဗ္ဗစက္ခု) အဘိညာဉ်၊
၅။ သမာပတ်ထသော ပုဂ္ဂိုလ်၏ ပစ္စဝေက္ခဏာဉာဏ်။ (ဒီ၊၃၊၂၃၂။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၅၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပွားများအပ်သော တရား ၆ ပါး

၁။ ဘုရားဂုဏ်ကို အဖန်ဖန် အောက်မေ့ခြင်း၊
၂။ တရားဂုဏ်ကို အဖန်ဖန် အောက်မေ့ခြင်း၊
၃။ သံဃာ့ဂုဏ်ကို အဖန်ဖန် အောက်မေ့ခြင်း၊
၄။ သီလဂုဏ်ကို အဖန်ဖန် အောက်မေ့ခြင်း၊
၅။ စွန့်ကြဲခြင်းဂုဏ်ကို အဖန်ဖန် အောက်မေ့ခြင်း၊
၆။ နတ်တို့ကို သက်သေ ထား၍ မိမိ၏ သဒ္ဓါစသော ဂုဏ်ကို အဖန်ဖန် အောက်မေ့ခြင်း။ (ဒီ၊၃၊၂၃၇။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၆၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပွားများအပ်သော တရား ၇ ပါး

၁။ သတိဟူသော ကောင်းစွာ သိကြောင်းတရား- သတိ သမ္ဗောဇ္ဈင်၊
၂။ သစ္စာ ၄ ပါး တရားကို စူးစမ်းဆင်ခြင်တတ်သော ပညာဟူသော ကောင်းစွာ သိကြောင်းတရား- ဓမ္မဝိစယသမ္ဗောဇ္ဈင်၊
၃။ ဝီရိယဟူသော ကောင်းစွာ သိကြောင်းတရား- ဝီရိယသမ္ဗောဇ္ဈင်၊
၄။ ဝမ်းမြောက်ခြင်းဟူသော ကောင်းစွာ သိကြောင်းတရား- ပီတိသမ္ဗောဇ္ဈင်၊
၅။ ကိုယ် စိတ် ငြိမ်းအေးခြင်းဟူသော ကောင်းစွာ သိကြောင်းတရား- ပဿဒ္ဓိသမ္ဗောဇ္ဈင်၊
၆။ စိတ်တည်ကြည်ခြင်းဟူသော ကောင်းစွာ သိကြောင်းတရား- သမာဓိ သမ္ဗောဇ္ဈင်၊
၇။ ထိုမိမိ ဖြစ်ရာယှဉ်ဘက်တရားတို့၌ လျစ်လျူရှုခြင်းဟူသော ကောင်းစွာ သိကြောင်းတရား- ဥပေက္ခာ သမ္ဗောဇ္ဈင်။ (ဒီ၊၃၊၂၄၁။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၆၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပွားများအပ်သော တရား ၈ ပါး

၁။ မှန်ကန်သော အမြင်- သမ္မာဒိဋ္ဌိ၊
၂။ မှန်ကန်သော အကြံ- သမ္မာသင်္ကပ္ပ၊
၃။ မှန်ကန်သော စကား- သမ္မာဝါစာ၊
၄။ မှန်ကန်သော အလုပ်- သမ္မာကမ္မန္တ၊
၅။ မှန်ကန်သော အသက်မွေးမှု- သမ္မာအာဇီဝ၊
၆။ မှန်ကန်သော အားထုတ်မှု- သမ္မာဝါယာမ၊
၇။ မှန်ကန်သော အောက်မေ့မှု- သမ္မာသတိ၊
၈။ မှန်ကန်သော တည်ကြည်မှု- သမ္မာသမာဓိ။ (ဒီ၊၃၊၂၄၅။) (သံ၊၃၊၁၀။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၆၈။) (သံ၊မြန်၊၃။၁၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပွားများအပ်သော တရား ၉ ပါး

၁။ သီလစင်ကြယ်ခြင်း ဟူသော ပါရိသုဒ္ဓိကို ပွားစေခြင်း၏ ပဓာန ဖြစ်သော အင်္ဂါ၊
၂။ စိတ်စင်ကြယ်ခြင်း ဟူသော ပါရိသုဒ္ဓိကို ပွားစေခြင်း၏ ပဓာနဖြစ်သော အင်္ဂါ၊
၃။ ပညာ၏ စင်ကြယ်ခြင်း ဟူသော ပါရိသုဒ္ဓိကို ပွားစေခြင်း၏ ပဓာနဖြစ်သော အင်္ဂါ၊
၄။ ယုံမှားခြင်းကို ဖျောက်နိုင်သော ဉာဏ်၏ စင်ကြယ်ခြင်းဟူသော ပါရိသုဒ္ဓိကို ပွားစေ ခြင်း၏ ပဓာနဖြစ်သော အင်္ဂါ၊
၅။ မဂ် ဟုတ်, မဟုတ်ကို သိသော ဉာဏ်၏ စင်ကြယ်ခြင်း ဟူသော ပါရိသုဒ္ဓိကို ပွားစေခြင်း၏ ပဓာနဖြစ်သော အင်္ဂါ၊
၆။ မဂ်ရကြောင်း အကျင့်ကို သိသော ဉာဏ်၏ စင်ကြယ်ခြင်းဟူသော ပါရိသုဒ္ဓိကို ပွားစေခြင်း၏ ပဓာနဖြစ်သော အင်္ဂါ၊
၇။ ဝိပဿနာဉာဏ်အမြင်၏ စင်ကြယ်ခြင်းဟူသော ပါရိသုဒ္ဓိကို ပွားစေခြင်း၏ ပဓာန ဖြစ်သော အင်္ဂါ၊
၈။ အရဟတ္တဖိုလ်ဉာဏ်ပညာ စင်ကြယ်ခြင်းဟူသော ပါရိသုဒ္ဓိကို ပွားစေခြင်း၏ ပဓာန ဖြစ်သော အင်္ဂါ၊
၉။ အရဟတ္တဖိုလ်၏ စင်ကြယ်ခြင်းဟူသော ပါရိသုဒ္ဓိကို ပွားစေခြင်း၏ ပဓာနဖြစ်သော အင်္ဂါ။ (ဒီ၊၃၊၂၅၂။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၇၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပွဲကြည့်ခြင်း အပြစ် ၆ ပါး

၁။ အဘယ်မှာ ကပွဲ ရှိသနည်းဟု မေး၍ သွားခြင်း၊
၂။ အဘယ်မှာ သီဆိုပွဲ ရှိသနည်းဟု မေး၍ သွားခြင်း၊
၃။ အဘယ်မှာ တီးမှုတ်ပွဲ ရှိသနည်းဟု မေး၍ သွားခြင်း၊
၄။ အဘယ်မှာ ကွက်စိပ် စာဟောပွဲ ရှိသနည်းဟု မေး၍ သွားခြင်း၊
၅။ အဘယ်မှာ လက်ခုပ်တီးပွဲ ရှိသနည်းဟု မေး၍ သွားခြင်း၊
၆။ အဘယ်မှာ စည်တီးပွဲ ရှိသနည်း’’ဟု မေး၍ သွားခြင်း။ (ဒီ၊၃၊၁၄၈။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၁၆၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပံသုကူဓုတင် ၃ မျိုး

၁။ ဥက္ကဋ္ဌပံသုကူဓုတင်၊
၂။ မဇ္ဈိမပံသုကူဓုတင်၊
၃။ မုဒုပံသုကူဓုတင်။ (ဝိသုဒ္ဓိ၊၁၊၆၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပံသုကူဓုတင် ဆောက်တည်ရကျိုး ၁၂ မျိုး

၁။ ‘‘ပံသုကူလစီဝရံ နိဿာယ ပဗ္ဗဇ္ဇာ’’ ဟု ဘုရား ဟောထားသဖြင့် (ပထမ) နိဿယနှင့် လျော်သော အကျင့်ပဋိပတ် ရှိခြင်း၊
၂။ ပထမအရိယ ဝံသ၌ တည်ခြင်း၊
၃။ သင်္ကန်းကို ထိန်းသိမ်းစောင့်ရှောက်ရသော ဆင်းရဲမရှိခြင်း၊
၄။ သူတစ်ပါးနှင့် မစပ်သော အသက်မွေးမှု ရှိခြင်း၊
၅။ သူခိုးဘေးမှ ကင်းဝေးခြင်း၊
၆။ တပ်မက်မှု တဏှာ မဖြစ်ခြင်း၊
၇။ ရဟန်းတို့အားလျောက်ပတ်သော ပရိက္ခရာ ဖြစ်ခြင်း၊
၈။ ဘုရားရှင် ချီးမွမ်းအပ်သော ပစ္စည်း ဖြစ်ခြင်း၊
၉။ ကြည်ညိုဖွယ်ကို ဆောင်ခြင်း၊
၁၀။ အပ္ပိစ္ဆတာ စသည်တို့၏ အကျိုး ပြီးစီးခြင်း၊
၁၁။ ကောင်းမြတ်သော အကျင့်ကို တိုးပွားစေခြင်း၊
၁၂။ နောင်လာနောက်သား တပည့်များကို ဒိဋ္ဌာနုဂတိသို့ ရောက်စေခြင်း။ (ဝိသုဒ္ဓိ၊၁၊၆၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပံသုကူဓုတင် ဆောက်တည်သူ ၅ မျိုး

၁။ ပညာနုံ့၍ မိုက်မဲ တွေဝေသောကြောင့် ဆောက်တည်ခြင်း၊
၂။ ယုတ်မာသော အလိုဆိုး နှိပ်စက်သောကြောင့် ဆောက်တည်ခြင်း၊
၃။ စိတ်ပျံ့လွင့် ရူးသွပ် သောကြောင့် ဆောက်တည်ခြင်း၊
၄။ ဘုရားရှင်နှင့် ဘုရားရှင်၏ တပည့်တို့သည် ချီးမွမ်းအပ်၏ဟု ဆောက်တည်ခြင်း၊
၅။ အလိုနည်းမှု, ရောင့်ရဲမှု, ခေါင်းပါးမှု, ဆိတ်ငြိမ်မှု တို့ကို အမှီပြု၍ ကောင်းသော အကျင့်ကို အလိုရှိသောကြောင့် ဆောက်တည်ခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၂၃၃။) (ဝိ၊၅၊၃၃၅။) (အံ၊၂၊၁၉၃။) (အဘိ၊ပု၊၁၈၀။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၃၂၃။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၄၃၈။) (အံ၊မြန်၊၂။၂၄၆။) (အဘိ၊ပု၊မြန်။၈၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပံသုကူအဝတ် ၁၀ မျိုး

၁။ သုသာန်၌ ဖြစ်သော ပံသုကူအဝတ်၊
၂။ ဈေးတံခါးဝ၌ စွန့်ပစ်ထားသော ပံသုကူအဝတ်၊
၃။ ကြွက်ကိုက်ထားသော ပံသုကူအဝတ်၊
၄။ ခြကိုက်ထားသော ပံသုကူ အဝတ်၊
၅။ မီးလောင်ထားသော ပံသုကူအဝတ်၊
၆။ နွားစားအပ်သော ပံသုကူအဝတ်၊
၇။ ဆိတ်စားအပ်သော ပံသုကူအဝတ်၊
၈။ မို့မောက်နေသော တောင်ပို့ကို ရစ်ပတ်အပ်သော ပံသုကူအဝတ်၊
၉။ အဘိသိက်သွန်းရာအရပ်၌ ပစ်ထားသော ပံသုကူအဝတ်၊
၁၀။ သုသာန်သို့ ဆောင်ယူပြီး တစ်ဖန်ပြန်၍ ဆောင်ယူအပ်သော အဝတ်။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၄၊၁၈၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပံသုကူအဝတ်သင်္ကန်း ၂၃ မျိုး

၁။ သောသာနိက- သုသာန်၌ စွန့်ပစ်ထားသော အဝတ်သင်္ကန်း၊
၂။ ပါပဏိက- ဈေးတံခါး၌ စွန့်ပစ်ထားသော အဝတ်သင်္ကန်း၊
၃။ ရထိယစောဠ- ရထားလမ်းမ၌ စွန့်ပစ်ထားသော အဝတ်သင်္ကန်း၊
၄။ သင်္ကာရစောဠ- အမှိုက်ပုံ၌ စွန့်ပစ်ထားသော အဝတ် သင်္ကန်း၊
၅။ သောတ္ထိယ- ကိုယ်ဝန် အညစ်အကြေးသုတ်၍ စွန့်ပစ်ထားသော အဝတ်သင်္ကန်း၊
၆။ နှာနစောဠ- မှော်ဆရာတို့က ရေချိုးစေပြီးလျှင် စွန့်ပစ်ထားသော အဝတ်သင်္ကန်း၊
၇။ တိတ္ထ စောဠ- ရေချိုးဆိပ်၌ စွန့်ပစ်ထားသော အဝတ်သင်္ကန်း၊
၈။ ဂတပစ္စာဂတ- သုသာန်သို့ အသွားအပြန် ဝတ်ပြီးလျှင် စွန့်ပစ်ထားသော အဝတ်သင်္ကန်း၊
၉။ အဂ္ဂိဍဍ္ဎ- မီးလောင်၍ စွန့်ပစ် ထားသော အဝတ်သင်္ကန်း၊
၁၀။ ဂေါခါယိတ- နွားစားစွန့်ပစ်ထားသော အဝတ်သင်္ကန်း၊
၁၁။ ဥပစိကာခါယိတ- ခြစား၍ စွန့်ပစ်ထားသော အဝတ်သင်္ကန်း၊
၁၂။ ဥန္ဒူရခါယိတ- ကြွက်ကိုက်၍ စွန့်ပစ်ထားသော အဝတ်သင်္ကန်း၊
၁၃။ အန္တစ္ဆိန္န- အနားပြတ်၍ စွန့်ပစ်ထားသော အဝတ်သင်္ကန်း၊
၁၄။ ဒသာစ္ဆိန္န- အမြိတ်ဆာပြတ်၍ စွန့်ပစ်ထားသော အဝတ်သင်္ကန်း၊
၁၅။ ဓဇာ ဟဋ- တံခွန်ထူသော အဝတ်သင်္ကန်း၊
၁၆။ ထူပစီဝရ- တောင်ပို့ကို ရစ်ပတ်၍ နတ်ပူဇော် ထားသော အဝတ်သင်္ကန်း၊
၁၇။ သမဏစီဝရ- ရဟန်းက လှူသော သင်္ကန်း၊
၁၈။ အာဘိ သေကိက- အဘိသိက်ခံရာ အရပ်၌ စွန့်ပစ်ထားသော အဝတ်သင်္ကန်း၊
၁၉။ ဣဒ္ဓိမယ- ဧဟိဘိက္ခုခေါ်ခြင်းဖြင့် ဖြစ်ပေါ်လာသော သင်္ကန်း၊
၂၀။ ပန္ထိက- လမ်းခရီး၌ ကျနေသော အဝတ် သင်္ကန်း၊
၂၁။ ဝါတာဟဋ- လေတိုက်ခတ်ပြီး လွင့်လာသော အဝတ်သင်္ကန်း၊
၂၂။ ဒေဝဒတ္တိယ- နတ်တို့က ပေးလှူသော အဝတ်သင်္ကန်း၊
၂၃။ သာမုဒ္ဒိယ- သမုဒ္ဒရာလှိုင်း ပုတ်၍ မျောပါ လာသော အဝတ်သင်္ကန်း။ (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၉၂။) (အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၇၈။) (စူဠနိ၊ဋ္ဌ၊၁၁၀။) (ဝိသုဒ္ဓိ၊၁၊၆၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပံသုကူအဝတ်အထည် ၅ မျိုး

၁။ နွားစားသော အဝတ်အထည်၊
၂။ ဆိတ်စားသော အဝတ်အထည်၊
၃။ တောင်ပို့ကို ရစ်ပတ်၍ နတ်ပူဇော်သော အဝတ်အထည်၊
၄။ ရေချိုးရာ အဘိသိက်ခံရာ အရပ်၌ စွန့်ထားသော အဝတ်အထည်၊
၅။ သုသာန်သို့ ဆောင်၍ တစ်ဖန်ပြန်ယူသော အဝတ် အထည်။ (ဝိ၊၅၊၂၃၀။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၃၂၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပံသုကူအဝတ်အထည် ၅ မျိုး (တစ်နည်း)

၁။ သုသာန်၌ ကျသော အဝတ်အထည်၊
၂။ အိမ်ဈေးဝ၌ ကျသော အဝတ်အထည်၊
၃။ ကြွက်ခဲသော အဝတ်အထည်၊
၄။ ခြခဲသော အဝတ်အထည်၊
၅။ မီးလောင်သော အဝတ်အထည်။ (ဝိ၊၅၊၂၃၀။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၃၂၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပသေနဒိကောသလမင်းကြီးက ဘုရားရှင်အား ပူဇော်ကြောင်း ၁၀ ပါး

၁။ မြတ်စွာဘုရားသည် လူအများ၏ စီးပွားချမ်းသာအလို့ငှာ ကျင့်၍ လူအများကို မြတ်သော ဉာဏ်၌ တည်စေတော် မူခြင်း၊
၂။ မြတ်စွာဘုရားသည် ကြီးမြတ်သော သီလရှိတော်မူ၍ ထိုကြီးမြတ် အပြစ်ကင်းသော သီလနှင့် ပြည့်စုံတော်မူခြင်း၊
၃။ မြတ်စွာဘုရားသည် နေ့ညဉ့်ပတ်လုံး အစွန်အဖျားကျသော တောကျောင်းတို့ကို မှီဝဲတော်မူခြင်း၊
၄။ မြတ်စွာဘုရားသည် ရတတ်သမျှသော ပစ္စည်း လေးပါးဖြင့် ရောင့်ရဲခြင်း၊
၅။ မြတ်စွာဘုရားသည် အာဟုနေယျစသော ဂုဏ်တို့နှင့်ပြည့်စုံ တော်မူခြင်း၊
၆။ မြတ်စွာဘုရားသည် အပ္ပိစ္ဆကထာ သီလကထာ သမာဓိကထာ စသည်တို့ကို အလိုရှိတိုင်း ရတော်မူခြင်း၊
၇။ မြတ်စွာဘုရားသည် ဈာန်လေးပါးတို့ကို အလိုရှိတိုင်း လွယ်ကူစွာ ရခြင်း၊
၈။ မြတ်စွာဘုရားသည် အမည်အနွယ်နှင့်တကွ ရှေး၌ နေခဲ့ဖူးသော ခန္ဓာအစဉ်တို့ကို အောက်မေ့နိုင်ခြင်း၊
၉။ မြတ်စွာဘုရားသည် ဒိဗ္ဗစက္ခုဉာဏ်ဖြင့် ကံအား လျော်စွာ ဖြစ်သော သတ္တဝါတို့ကို သိတော်မူခြင်း၊
၁၀။ မြတ်စွာဘုရားသည် အရဟတ္တ ဖိုလ်ကို မျက်မှောက်ပြု၍ နေခြင်း။ (အံ၊၃၊၃၀၈။) (အံ၊မြန်၊၃။၃၀၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပဿဒ္ဓိ ၂ မျိုး

၁။ ကာယိကာပဿဒ္ဓိ- ကိုယ်၌ ဖြစ်သော ငြိမ်းအေးခြင်း၊၂။ စေတသိကာပဿဒ္ဓိ- စိတ်၌ ဖြစ်သော ငြိမ်းအေးခြင်း။ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၆၀။) (နေတ္တိ၊ဋ္ဌ၊၅၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပဿဒ္ဓိသမ္ဗောဇ္ဈင် ဖြစ်ကြောင်း ၇ ပါး

၁။ မွန်မြတ်သော ခဲဖွယ်ဘောဇဉ်တို့ကို မှီဝဲ သုံးဆောင် ရခြင်း၊
၂။ မိမိနှင့် သင့်လျော် လျောက်ပတ်သော ဥတုကို မှီဝဲရခြင်း၊
၃။ မိမိနှင့် သင့်လျော် လျောက်ပတ်သော ဣရိယာပုတ်ကို မှီဝဲခြင်း၊
၄။ မိမိနှင့် တစ်ပါးသော သတ္တဝါ တို့၏ ချမ်းသာခြင်း ဆင်းရဲခြင်းသည် ကံကြောင့်သာ ဖြစ်ရ၏ဟု ဆင်ခြင်ခြင်း၊
၅။ တုတ် ဓား စသည်တို့ဖြင့် သူတစ်ပါးတို့အား ညှဉ်းဆဲတတ်သော ပုဂ္ဂိုလ်ကို ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၆။ ကိုယ်စိတ် ငြိမ်းချမ်းသော ပုဂ္ဂိုလ်ကို မှီဝဲခြင်း၊
၇။ ပဿဒ္ဓိသမ္ဗောဇ္ဈင် ဖြစ်ဖို့ရန် စိတ်ညွတ်ခြင်း။ (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၈၂။) (မ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၀၀။) (သံ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၉၉။) (အံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၄၀၀။) (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၇၀။) (ဝိသုဒ္ဓိ၊ ၁။၁၃၀။) (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၂၊၂၂၅။) (ဒီ၊ဋီ၊၂၊၁၃၀။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊မြန်၊၂။၇၁၀။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊မြန်၊၂။၇၁၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပဟာတဗ္ဗ တရား ၇ ပါး

ပယ်အပ်သော တရား ၇ ပါး၊ အနုသယ ၇ ပါးတို့နှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပဟာတဗ္ဗတရား ၁၀ ပါး

ပယ်အပ်သော တရား ၁၀ ပါး၊ မှားသော အကျင့် ၁၀ ပါးတို့နှင့်တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပဟာတဗ္ဗတရား ၂ ပါး

ပယ်အပ်သော တရား ၂ ပါးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပဟာတဗ္ဗတရား ၃ ပါး

ပယ်အပ်သော တရား ၃ ပါးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပဟာတဗ္ဗတရား ၄ ပါး

ပယ်အပ်သော တရား ၄ ပါး၊ ဩဃ ၄ ပါးတို့နှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပဟာတဗ္ဗတရား ၅ ပါး

ပယ်အပ်သော တရား ၅ ပါး၊ နီဝရဏတရား ၅ ပါးတို့နှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပဟာတဗ္ဗတရား ၆ ပါး

၁။ ပယ်အပ်သော တရား ၆ ပါး၊ အနုသယ ၆ ပါးတို့နှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပဟာတဗ္ဗတရား ၈ ပါး

ပယ်အပ်သော တရား ၈ ပါး၊ မှားသော သဘောရှိသော တရား ၈ ပါးတို့နှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပဟာတဗ္ဗတရား ၉ ပါး

ပယ်အပ်သော တရား ၉ ပါး၊ တဏှာအကြောင်းရင်းရှိသော တရား ၉ ပါး တို့နှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပဟာန ၃ မျိုး

၁။ တဒင်္ဂပဟာန်- အခိုက်အတန့်အားဖြင့် ပယ်ခြင်း၊၂။ ဝိက္ခမ္ဘနပဟာန်- ဖယ်ခွာသော အားဖြင့် ပယ်ခြင်း၊၃။သမုစ္ဆေဒပဟာန်- အကြွင်းမဲ့ ဖြတ်တောက်ခြင်းအားဖြင့် ပယ်ခြင်း။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပဟာန ၃ မျိုး (တစ်နည်း)

၁။ လွန်ကျူးမှုကို ပယ်ရှားကြောင်း သီလတရား- ဝီတိက္ကမပဟာန၊
၂။ ကိလေသာတို့၏ ထကြွမှုကို ပယ်ရှားကြောင်း သမာဓိတရား- ပရိယုဋ္ဌာနပဟာန်၊
၃။ ကိလေသာတို့၏ အစဉ်မပြတ် ကိန်းဝပ်ခြင်းကို ပယ်ရှားကြောင်း ပညာတရား- အနုသယ ပဟာန်။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၈။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၀။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊မြန်၊၁။၃၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပဟာန ၃ မျိုး (တစ်နည်း)

၁။ ဝီတိက္ကမပဟာန- ကိလေသာတို့၏ လွန်ကျူးခြင်း အခိုက် အတန့်ကို ပယ်ကြောင်း ဝိနည်းပိဋက၊
၂။ ပရိယုဋ္ဌာနပဟာန- ကိလေသာတို့၏ ထကြွသောင်းကျန်းခြင်း အခိုက်အတန့်ကို ပယ်ကြောင်း သုတ္တန်ပိဋက၊
၃။ အနုသယပဟာန- ကိလေသာတို့၏ အနုသယ အခိုက်အတန့်ကို ပယ်ကြောင်း အဘိဓမ္မပိဋက။ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပဟာန ၅ မျိုး

၁။ တဒင်္ဂပဟာန၊
၂။ ဝိက္ခမ္ဘနပဟာန၊
၃။ သမုစ္ဆေဒပဟာန၊
၄။ ပဋိပ္ပဿဒ္ဓိပဟာန၊
၅။ နိဿရဏပဟာန။ (ပဋိသံ။၂၆။) (အံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၅။) (ဣတိဝုတ်၊ဋ္ဌ၊၁၀၅။) (ဣတိဝုတ်၊ဋ္ဌ၊၃၅။) (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၂၊၂၉။) (ပဋိသံ၊မြန်။၃၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပဟာနဝိနည်း ၅ ပါး

၁။ တဒင်္ဂပ္ပဟာန- ဝိပဿနာရှုခိုက် တဒင်္ဂအားဖြင့် ကိလေသာတို့ကို ပယ်ခြင်း၊
၂။ ဝိက္ခမ္ဘနပ္ပဟာန- ဥပစာရသမာဓိ, အပ္ပနာသမာဓိဖြင့် နီဝရဏစသည်တို့ကို ပယ်ခွာခြင်း၊
၃။ သမုစ္ဆေဒပ္ပဟာန- မဂ်လေးပါးဖြင့် ကိလေသာတို့ကို အကြွင်းမဲ့ ပယ်သတ်ခြင်း၊
၄။ ပဋိပဿဒ္ဓိပ္ပဟာန- ဖိုလ်လေးပါးဖြင့် ကိလေသာတို့၏ ငြိမ်းအေးခြင်း၊
၅။ နိဿရဏ ပ္ပဟာန- သင်္ခါရအားလုံးကို ပယ်ပြီးဖြစ်သဖြင့် နိဗ္ဗာန်၏ သင်္ခါရတရားတို့မှ လွတ်မြောက်ခြင်း။ (မ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၃။) (သံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၃၃။) (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၈၅။) (ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၅၂။) (သုတ္တနိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၇။) (စူဠနိ၊ဋ္ဌ၊၇၁။) (ဝိမတိ၊၁၊၁၀၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပဟာရသိက္ခာပုဒ်၌ အင်္ဂါ ၂ ပါး

၁။ အမျက်ထွက်ခြင်း၊
၂။ လွတ်မြောက်လိုသည် မဟုတ်ဘဲ ရဟန်းအား ရိုက်ပုတ်ခြင်း။ (ဝိမတိ၊၂၊၅၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပဟာရသိက္ခာပုဒ်၌ အင်္ဂါ ၃ မျိုး

၁။ အမျက်ထွက်သည် ဖြစ်ခြင်း၊
၂။ လွတ်မြောက်ခြင်း၌ အလိုရှိသူ မဟုတ်ခြင်း၊
၃။ ရဟန်းအား ပုတ်ခတ်ခြင်း။ (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၃၊၉၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပဥှာဗျာကရဏ ၄ ပါး

၁။ ဧကန်စင်စစ် ဖြေအပ်သော ပြဿနာ၊
၂။ တစ်ဖန်မေး၍ ဖြေအပ်သော ပြဿနာ၊
၃။ အကျယ်ဝေဖန်၍ ဖြေအပ်သော ပြဿနာ၊
၄။ မေးသည်ကို ထား၍ ဖြေအပ်သော ပြဿနာ။ (ဒီ၊၃၊၁၉၂။) (ပေဋကော၊၂၂၅။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၁၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပါဋလိပုတ်ပြည်၏ ဘေးအန္တရာယ် ၃ မျိုး

၁။ မီးဘေးအန္တရာယ်၊
၂။ ရေဘေးအန္တရာယ်၊
၃။ အချင်းချင်း ကုန်းတိုက်မှုကြောင့် ပျက်စီးခြင်းအန္တရာယ်။ (ဝိ၊၃၊၃၂၄။) (ဒီ၊၂၊၇၄။) (ဥဒါန၊၁၈၇။) (ဥဒါန၊မြန်။၁၆၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပါဋိဒေသနီယသိက္ခာပုဒ် ၄ ပါး

၁။ အညာတိကပုဒ်ဖြင့် မှတ်အပ်သော ပဌမ ပါဋိဒေသနီယသိက္ခာပုဒ်၊
၂။ ဘိက္ခုနိယာ ဝေါသာသမာနရူပါပုဒ်ဖြင့် မှတ်အပ်သော ဒုတိယပါဋိဒေသနီယသိက္ခာပုဒ်၊
၃။ သေက္ခသမ္မတပုဒ်ဖြင့် မှတ်အပ်သော တတိယပါဋိဒေသနီယသိက္ခာပုဒ်၊
၄။ အာရညက သေနာသနပုဒ်ဖြင့် မှတ်အပ်သော စတုတ္ထပါဋိဒေသနီယသိက္ခာပုဒ်။ (ဝိ၊၅၊၄၃။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၇၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပါဋိဒေသနီအာပတ် ဖြစ်ကြောင်း သမုဋ္ဌာန် ၄ ပါး

၁။ ရံခါ ကိုယ်ကြောင့် ဖြစ်ကုန်၏၊ နှုတ် စိတ်ကြောင့် မဖြစ်ကုန်၊
၂။ ရံခါ ကိုယ်နှုတ်ကြောင့် ဖြစ်ကုန်၏၊ စိတ်ကြောင့် မဖြစ်ကုန်၊
၃။ ရံခါ ကိုယ်စိတ်ကြောင့် ဖြစ်ကုန်၏၊ နှုတ်ကြောင့် မဖြစ်ကုန်၊
၄။ ရံခါ ကိုယ်နှုတ်စိတ်ကြောင့် ဖြစ်ကုန်၏။ (ဝိ၊၅၊၃၆၃။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၄၆၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပါဋိဟာရိယ ၃ ပါး

၁။ ဣဒ္ဓိပါဋိဟာရိယ- တန်ခိုးအမျိုးမျိုး ဖန်ဆင်းပြသခြင်း၊
၂။ အာဒေသနာ ပါဋိဟာရိယ- သူတစ်ပါးတို့၏ စိတ်အကြံအစည်ကို သိ၍ တရားဟောခြင်း၊
၃။ အနုသာသနီ ပါဋိဟာရိယ- ထိုထိုပုဂ္ဂိုလ်တို့၏ အလိုဆန္ဒ အဇ္ဈာသယအားလျော်စွာ ဆုံးမနိုင်ခြင်း။ (ဒီ၊၁၊၂၀၆။) (ပဋိသံ။၄၀၁။) (အပ၊၂၊၃၀၀။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၂၂။) (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၃၊၂၀၅။) (ဒီ၊မြန်၊၁။၂၅၄။) (ပဋိသံ၊မြန်။၄၆၃။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊မြန်၊၁။၆၂၄။) (ဗုဒ္ဓဝံ၊မြန်။၂၉၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပါဌ ၂ မျိုး

၁။ ဗျဉ္ဇနပါဌ၊
၂။ အတ္ထပါဌ။ (မဟာနိ၊ဋ္ဌ၊၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပါဌ ၆ မျိုး

၁။ သန္ဓာယဘာသိတပါဌ၊
၂။ ဗျဉ္ဇနဘာသိတပါဌ၊
၃။ သာဝသေသပါဌ၊
၄။ အနဝသေသပါဌ၊
၅။ နီတပါဌ၊
၆။ နေယျပါဌ။ (မဟာနိ၊ဋ္ဌ၊၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပါဏ ၂ မျိုး

၁။ ခေါ်ဝေါ်ကြောင်း ပညတ်အားဖြင့် သတ္တဝါ၊
၂။ ပရမတ္ထအားဖြင့် ရုပ်နာမ် ဇီဝိတိန္ဒြေ။ (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၁၊၆၈။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊မြန်၊၁။၁၂၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပါဏာတိပါတ စသည်တို့၌ ဆုံးဖြတ်ပုံ ၆ မျိုး

၁။ သဘောအားဖြင့် ဆုံးဖြတ်ခြင်း၊
၂။ အာရုံ အားဖြင့် ဆုံးဖြတ်ခြင်း၊
၃။ ဝေဒနာအားဖြင့် ဆုံးဖြတ်ခြင်း၊
၄။ မူလအားဖြင့် ဆုံးဖြတ်ခြင်း၊
၅။ ကံအားဖြင့် ဆုံးဖြတ်ခြင်း၊
၆။ အကျိုးဖလအားဖြင့် ဆုံးဖြတ်ခြင်း။ (ဣတိဝုတ်၊ဋ္ဌ၊၂၂၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပါဏာတိပါတ အင်္ဂါ ၅ ပါး

၁။ ပါဏော- သက်ရှိသတ္တဝါဖြစ်ခြင်း၊
၂။ ပါဏသညိတာ- သက်ရှိ သတ္တဝါဟု အမှတ်ရှိခြင်း၊
၃။ ဝဓကစိတ္တံ- သတ်လို သေစေလိုသော စိတ်ရှိခြင်း၊
၄။ ဥပက္ကမော- သတ်ခြင်းငှာ လုံ့လပြုခြင်း၊
၅။ တေန မရဏံ- ထိုလုံ့လကြောင့် သေခြင်း။ (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၁၊၆၉။) (မ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၀၂။) (သံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၃၄။) (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၄၀။) (ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၀၄။) (ဣတိဝုတ်၊ဋ္ဌ၊၂၁၈။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊မြန်၊၁။၁၃၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပါဏာတိပါတ၌ လုံ့လပယောဂ ၆ ပါး

၁။ သာဟတ္ထက- ကိုယ်တိုင်သတ်ခြင်း၊
၂။ အာဏတ္တိက- သူတစ်ပါးကို စေခိုင်း၍ သတ်ခြင်း၊
၃။ နိဿဂ္ဂိယ- မြား လှံ စသည်တို့ဖြင့် ပစ်လွှတ်၍ သတ်ခြင်း၊
၄။ ထာဝရ- ပြောင်းရွှေ့၍ မရစကောင်းသော တွင်းတူးထားခြင်း, လက်နက်ကို အနီး၌ ထားခြင်း စသည်ဖြင့် စီရင်၍ သတ်ခြင်း၊
၅။ ဝိဇ္ဇာမယ- ဂါထာ မန္တာန် အင်းအိုင် လက်ဖွဲ့စသော အတတ်ပညာဖြင့် သတ်ခြင်း၊
၆။ ဣဒ္ဓိမယ- ကမ္မဇိဒ္ဓိတန်ခိုးကို အသုံးပြု၍ သတ်ခြင်း။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၉။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၁၊၆၉။) (မ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၀၂။) (သံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၃၄။) (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၄၀။) (ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၁၉။) (ဣတိဝုတ်၊ဋ္ဌ၊၂၁၈။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊မြန်၊၁။၁၃၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပါဏာတိပါတကံ မြောက်ကြောင်း အင်္ဂါ ၅ ပါး

၁။ ပါဏော- သက်ရှိသတ္တဝါ ဖြစ်ခြင်း၊
၂။ ပါဏသညိတာ- သက်ရှိသတ္တဝါဟု အမှတ်ရှိခြင်း၊
၃။ ဝဓကစိတ္တံ- သေစေလိုသော စိတ် ရှိခြင်း၊
၄။ ဝါယာမော- သတ်ခြင်းငှာ လုံ့လပြုခြင်း၊
၅။ တေန မရဏံ- ထိုလုံ့လကြောင့် သေခြင်း။ (ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၂၁။) (မဟာနိ၊ဋ္ဌ၊၉၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသ ၉ မျိုး

၁။ ဘိက္ခုပါတိမောက် နိဒါနုဒ္ဒေသ၊
၂။ ဘိက္ခုပါတိမောက် ပါရာဇိကုဒ္ဒေသ၊
၃။ ဘိက္ခုပါတိမောက် သံဃာဒိသေသုဒ္ဒေသ၊
၄။ ဘိက္ခုပါတိမောက် အနိယတ ဥဒ္ဒေသ၊
၅။ ဘိက္ခုပါတိမောက် ဝိတ္ထာရုဒ္ဒေသ၊
၆။ ဘိက္ခုနီပါတိမောက် နိဒါနုဒ္ဒေသ၊
၇။ ဘိက္ခုနီပါတိမောက် ပါရာဇိကုဒ္ဒေသ၊
၈။ ဘိက္ခုနီပါတိမောက် သံဃာဒိသေသုဒ္ဒေသ၊
၉။ ဘိက္ခုနီပါတိမောက် ဝိတ္ထာရုဒ္ဒေသ။ (အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၆၅။) (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၃၊၂၇၇။) (ဝိမတိ၊၂၊၁၇၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပါတိမောက် ၂ မျိုး

၁။ ဘိက္ခုပါတိမောက်၊
၂။ ဘိက္ခုနီပါတိမောက်။ (အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၆၅။) (ဥဒါန၊ဋ္ဌ၊၂၇၁။) (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၁၊၆၇။) (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၃၊၂၇၇။) (ဝိမတိ၊၂၊၁၇၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပါတိမောက် မပြအပ်သော ပရိသတ် ၂၀

၁။ ရဟန်းမ ရှိနေသော ပရိသတ်၊
၂။ သိက္ခမာန် ရှိနေသော ပရိသတ်၊
၃။ သာမဏေရှိနေသော ပရိသတ်၊
၄။ သာမဏေမ ရှိနေသော ပရိသတ်၊
၅။ သိက္ခာ ချပြီးသူရှိနေသော ပရိသတ်၊
၆။ ပါရာဇိကကျသူ ရှိနေသော ပရိသတ်၊
၇။ အာပတ်ကို မရှုခြင်းကြောင့် နှင်ထုတ်ထားသော ရဟန်းရှိနေသော ပရိသတ်၊
၈။ အာပတ်ကို မကုစားခြင်းကြောင့် နှင်ထုတ်ထားသော ရဟန်းရှိနေသော ပရိသတ်၊
၉။ ယုတ်ညံ့သော မိစ္ဆာအယူကို မစွန့်ခြင်းကြောင့် နှင်ထုတ်ထားသော ရဟန်း ရှိနေသော ပရိသတ်၊
၁၀။ ပဏ္ဍုက်ရှိနေသော ပရိသတ်၊
၁၁။ ပေါင်းသင်းဆက်ဆံမှု ခိုးသူရှိနေသော ပရိသတ်၊
၁၂။ တိတ္ထိတို့ထံ ပြောင်းရွှေ့သူ ရှိနေသော ပရိသတ်၊
၁၃။ တိရစ္ဆာန်ရှိနေသော ပရိသတ်၊
၁၄။ အမိသတ်သူ ရှိနေသော ပရိသတ်၊
၁၅။ အဖသတ်သူ ရှိနေသော ပရိသတ်၊
၁၆။ ရဟန္တာသတ်သူ ရှိနေသော ပရိသတ်၊
၁၇။ ရဟန်းမကို ဖျက်ဆီးသူ ရှိနေသော ပရိသတ်၊
၁၈။ သံဃာအသင်းခွဲသူ ရှိနေသော ပရိသတ်၊
၁၉။ ဘုရားကို သွေးစိမ်း တည်အောင် ပြုသူ ရှိနေသော ပရိသတ်၊
၂၀။ ဥဘတောဗျည်း ရှိနေသော ပရိသတ်။ (ဝိ၊၃၊၁၈၉၊၁၉၀။) (ဝိ၊မြန်၊၃။၁၉၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပါတိမောက်ကို ပညတ်တော်မူခြင်း၏ အကျိုးထူး ၂ ပါး

၁။ သံဃာ၏ ကောင်းခြင်း အကျိုး၊
၂။ သံဃာ၏ ချမ်းသာစွာ နေထိုင်ရခြင်း အကျိုး၊ (တစ်နည်း)
သီလမရှိကုန်သော ပုဂ္ဂိုလ် တို့ကို နှိမ်နင်းခြင်း အကျိုး၊
၂။ သီလကို ချစ်မြတ်နိုးကုန်သော ပုဂ္ဂိုလ်တို့ ချမ်းသာစွာ နေထိုင်ရခြင်း အကျိုး၊ (တစ်နည်း)
မျက်မှောက်ဖြစ်သော အာသဝေါတရားတို့ကို ပိတ်ပင်ခြင်း အကျိုး၊
၂။ တမလွန်၌ ဖြစ်လတ္တံ့သော အာသဝေါတရားတို့ကို တားဆီးခြင်း အကျိုး၊ (တစ်နည်း)
မျက်မှောက်၌ ဖြစ်ကုန်သော အပြစ်တို့ကို ပိတ်ပင်ခြင်း အကျိုး၊
၂။ တမလွန်၌ ဖြစ်လတ္တံ့သော အပြစ်တို့ကို တားဆီးခြင်း အကျိုး၊ (တစ်နည်း)
မျက်မှောက်၌ ဖြစ်ကုန်သော ရန်တို့ကို ပိတ်ပင်ခြင်း အကျိုး၊
၂။ တမလွန်၌ ဖြစ်လတ္တံ့သော ရန်တို့ကို တားဆီးခြင်း အကျိုး၊ (တစ်နည်း)
မျက်မှောက်၌ ဖြစ်ကုန်သော ဘေးတို့ကို ပိတ်ပင်ခြင်း အကျိုး၊
၂။ တမလွန်၌ ဖြစ်ကုန်သော ဘေးတို့ကို တားဆီးခြင်း အကျိုး၊ (တစ်နည်း)
မျက်မှောက်၌ ဖြစ်ကုန်သော ဆင်းရဲခြင်းသဘော အကုသိုလ်တို့ကို ပိတ်ပင်ခြင်း အကျိုး၊
၂။ တမလွန်၌ ဖြစ်လတ္တံ့သော ဆင်းရဲခြင်းသဘော အကုသိုလ်တို့ကို တားဆီးခြင်း အကျိုး၊ (တစ်နည်း)
လူတို့အား အစဉ်သနားခြင်း အကျိုး၊
၂။ အလိုဆိုးရှိကုန်သော ရဟန်းတို့၏ အသင်းအပင်းကို ဖျက်ဆီးခြင်း အကျိုး၊ (တစ်နည်း)
မကြည်ညိုကုန်သေးသော သူတို့ကို ကြည်ညိုစေခြင်း အကျိုး၊
၂။ ကြည်ညိုပြီးသူတို့ကိုလည်း တိုးတက်ကြည်ညိုစေခြင်း အကျိုး၊ (တစ်နည်း)
သာသနာ တော်၏ ကြာမြင့်စွာ တည်ခြင်း အကျိုး၊
၂။ ဝိနည်းကို ချီးမြှောက်ခြင်း အကျိုး။ (အံ၊၁၊၉၇။) (အံ၊မြန်၊၁။၁၁၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပါတိမောက်ကို ရပ်တန့်ထားခြင်း၏ အကြောင်း ၁၀ မျိုး

၁။ ပါရာဇိကကျသော သူသည် ထိုသံဃပရိသတ်၌ ပါဝင်နေခြင်း၊
၂။ ပါရာဇိကနှင့် စပ်သော စကားသည် မပြီးပြတ်သေးခြင်း၊
၃။ ထိုသံဃပရိသတ်၌ လူသာမဏေ ပါဝင်နေခြင်း၊
၄။ လူသာမဏေနှင့် စပ်သော စကားသည် မပြီးပြတ်သေးခြင်း၊
၅။ ထိုသံဃပရိသတ်၌ သိက္ခာချသူ ပါဝင်နေခြင်း၊
၆။ သိက္ခာချသူနှင့် စပ်သော စကားသည် မပြီးပြတ်သေးခြင်း၊
၇။ ထိုသံဃပရိသတ်၌ ပဏ္ဍုက် ပါဝင်နေခြင်း၊
၈။ ပဏ္ဍုက်နှင့် စပ်သော စကားသည် မပြီးပြတ်သေးခြင်း၊
၉။ ထိုသံဃပရိသတ်၌ ရဟန်း မကို ဖျက်ဆီးသူ ပါဝင်နေခြင်း၊
၁၀။ ရဟန်းမကို ဖျက်ဆီးသူနှင့် စပ်သော စကားသည် မပြီးပြတ်သေးခြင်း။ (အံ၊၃၊၃၁၂။) (အံ၊မြန်၊၃။၃၁၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပါတိမောက်ပြခြင်း ၅ မျိုး

၁။ နိဒါန်းကို ပြပြီးလျှင် အကြွင်းကို သုတသဒ္ဒါဖြင့် ကြား၍ ပြခြင်း၊
၂။ နိဒါန်းနှင့် ပါရာဇိက လေးပါးတို့ကို ပြပြီးလျှင် အကြွင်းကို သုတသဒ္ဒါဖြင့် ကြား၍ ပြခြင်း၊
၃။ နိဒါန်း, ပါရာဇိက လေးပါးနှင့် သံဃာဒိသိသ် တစ်ဆယ့်သုံးပါးတို့ကို ပြပြီးလျှင် အကြွင်းကို သုတသဒ္ဒါဖြင့် ကြား၍ ပြခြင်း၊
၄။ နိဒါန်း, ပါရာဇိက လေးပါး, သံဃာဒိသိသ် တစ်ဆယ့်သုံးပါးနှင့် အနိယတ နှစ်ပါးတို့ကို ပြပြီးလျှင် အကြွင်းကို သုတသဒ္ဒါဖြင့် ကြား၍ ပြခြင်း၊
၅။ အကျယ်အားဖြင့် ပြခြင်း။ (ဝိ၊၃၊၁၅၁။) (ဝိ၊မြန်၊၃။၁၅၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပါတိမောက်ပြသောအခါ အပိုင်းအခြားပြု၍ ပိတ်ပင်ထားရကြောင်း ၃ ပါး

၁။ ရှေးဘုရား ရှင် တို့၏ အစဉ်အလာ၏ အစွမ်းကြောင့် ပိတ်ပင်ထားခြင်း၊
၂။ ပါတိမောက်တရားတော်၏ အလေးအမြတ် ပြုအပ်သည်၏ အဖြစ်ကြောင့် ပိတ်ပင်ထားခြင်း၊
၃။ ရဟန်းအဖြစ်၏ အလေး အမြတ် ပြုအပ်သည်၏ အဖြစ်ကြောင့် ပိတ်ပင်ထားခြင်း။ (မိလိန္ဒ၊၁၈၉။) (မိလိန္ဒ၊မြန်။၂၀၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပါရဂူ ၆ မျိုး

၁။ အဘိညာပါရဂူ- တရားအားလုံးတို့ကို ဉာတပရိညာဖြင့် သိ၍ နိဗ္ဗာန်တည်းဟူသော တစ်ဖက်ကမ်းသို့ ရောက်ခြင်း၊
၂။ ပရိညာပါရဂူ- ဆင်းရဲဒုက္ခအားလုံးတို့ကို တီရဏ ပရိညာဖြင့် လွန်မြောက်၍ နိဗ္ဗာန်တည်းဟူသော တစ်ဖက်ကမ်းသို့ ရောက်ခြင်း၊
၃။ ပဟာန ပါရဂူ- ကိလေသာအားလုံးတို့ကို ပဟာနပရိညာဖြင့် ပယ်၍ နိဗ္ဗာန်တည်းဟူသော တစ်ဖက် ကမ်းသို့ ရောက်ခြင်း၊
၄။ ဘာဝနာပါရဂူ-မဂ်ဉာဏ်လေးပါးတို့ကို ပွားစေသဖြင့် နိဗ္ဗာန်တည်း ဟူသော တစ်ဖက်ကမ်းသို့ ရောက်ခြင်း၊
၅။ သစ္ဆိကိရိယာပါရဂူ- နိဗ္ဗာန်ကို မျက်မှောက် ပြုသောအားဖြင့် နိဗ္ဗာန်တည်းဟူသော တစ်ဖက်ကမ်းသို့ ရောက်ခြင်း၊
၆။ သမာပတ္တိပါရဂူ- သမာပတ်အားလုံးတို့ကို ကောင်းစွာ ဝင်စားခြင်းဖြင့် နိဗ္ဗာန်တည်းဟူသော တစ်ဖက်ကမ်းသို့ ရောက်ခြင်း။ (စူဠနိ၊၁၅၅။) (စူဠနိ၊၁၆၅။) (မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၇၁။) (အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၆၈။) (အံ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၁၁။) (ထေရ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၆၀။) (အံ၊ဋီ၊၂၊၂၂၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပါရဂူ၌ ပါရ ၆ မျိုး

၁။ အဘိညာ ပါရ၊
၂။ ပရိညာ ပါရ၊
၃။ ပဟာန ပါရ၊
၄။ ဘာဝနာ ပါရ၊
၅။ သစ္ဆိကိရိယာ ပါရ၊
၆။ သမာပတ္တိ ပါရ။ (အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၄၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပါရမီ ၁၀ ပါး

၁။ ပေးလှူခြင်းဟူသော ဘုရားအလောင်း သူတော်ကောင်းတို့၏ အမှုလုပ်ငန်း- ဒါနပါရမီ၊
၂။ သီလစောင့်ထိမ်းခြင်းဟူသော ဘုရားအလောင်း သူတော်ကောင်းတို့၏ အမှု လုပ်ငန်း- သီလပါရမီ၊
၃။ နိဗ္ဗာန်ရောက်ကြောင်း တရားအကျင့်ကို ကျင့်ခြင်းဟူသော ဘုရားအလောင်း သူတော်ကောင်းတို့၏ အမှုလုပ်ငန်း- နေက္ခမ္မပါရမီ၊
၄။ ပညာဟူသော အလောင်းတော်မြတ်တို့၏ အမှုလုပ်ငန်း- ပညာပါရမီ၊
၅။ ဝီရိယဟူသော အလောင်းတော် မြတ်တို့၏ အမှုလုပ်ငန်း- ဝီရိယပါရမီ၊
၆။ သည်းခံခြင်းဟူသော အလောင်းတော်မြတ် တို့၏ အမှုလုပ်ငန်း- ခန္တီပါရမီ၊
၇။ သစ္စာဟူသော အလောင်းတော်မြတ်တို့၏ အမှုလုပ်ငန်း- သစ္စပါရမီ၊
၈။ စိတ်ကို ခိုင်မြဲစွာ တည်စေခြင်း-ထားခြင်းဟူသော အလောင်းတော် မြတ်တို့၏ အမှုလုပ်ငန်း- အဓိဋ္ဌာနပါရမီ၊
၉။ မေတ္တာဟူသော အလောင်းတော်မြတ်တို့၏ အမှုလုပ်ငန်း- မေတ္တာပါရမီ၊
၁၀။ လျစ်လျူရှုကြောင်း စေတနာဟူသော ဘုရားအလောင်း သူတော်ကောင်းတို့၏ အမှုလုပ်ငန်း- ဥပေက္ခာပါရမီ။ (အပ၊၂၊ပါ၊၃၀၆။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၁၊၆၀။) (ဗုဒ္ဓဝံ၊ဋ္ဌ၊၁၃၀။) (စရိယာ၊ဋ္ဌ၊၂၇၀။) (ဒီ၊ဋီ၊၁၊၆၈။) (ဝိသုဒ္ဓိ၊ဋီ၊၁၊၂၅၉။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊မြန်၊၁။၁၁၂။) (ဗုဒ္ဓဝံ၊မြန်။၃၀၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပါရမီ ၃၀ ပါး

၁။ ပစ္စည်းဥစ္စာ ပေးလှူခြင်းဟူသော သာမန် ဒါနပါရမီ= ဒါနပါရမီ၊ အင်္ဂါကြီး, ငယ်ကို စွန့်ခြင်းဟူသော အလတ်စားဖြစ်သော ဒါနပါရမီ= ဒါနဥပပါရမီ၊ မိမိအသက်ကို စွန့်လှူခြင်း ဟူသော အလွန်ထိပ်တန်းကျသော မြတ်သော ဒါနပါရမီ= ဒါနပရမတ္ထပါရမီ- ၃ ပါး၊
၂။ သီလပါရမီ၊ သီလဥပပါရမီ၊ သီလပရမတ္ထပါရမီ- သုံးပါး၊
၃။ နေက္ခမ္မပါရမီ၊ နေက္ခမ္မဥပပါရမီ၊ နေက္ခမ္မပရမတ္ထပါရမီ- သုံးပါး၊
၄။ ပညာပါရမီ၊ ပညာဥပပါရမီ၊ ပညာ ပရမတ္ထပါရမီ- သုံးပါး၊
၅။ ဝီရိယပါရမီ၊ ဝီရိယဥပပါရမီ၊ ဝီရိယပရမတ္ထပါရမီ-သုံးပါး၊
၆။ ခန္တီပါရမီ၊ ခန္တီဥပပါရမီ၊ ခန္တီပရမတ္ထပါရမီ- သုံးပါး၊
၇။ သစ္စာပါရမီ၊ သစ္စဥပပါရမီ၊ သစ္စပရမတ္ထပါရမီ- သုံးပါး၊
၈။ အဓိဋ္ဌာနပါရမီ၊ အဓိဋ္ဌာနဥပပါရမီ၊ အဓိဋ္ဌာနပရမတ္ထ ပါရမီ- သုံးပါး၊
၉။ မေတ္တာပါရမီ၊ မေတ္တာဥပပါရမီ၊ မေတ္တာပရမတ္ထပါရမီ- သုံးပါး၊
၁၀။ ဥပေက္ခာပါရမီ၊ ဥပေက္ခာဥပပါရမီ၊ ဥပေက္ခာပရမတ္ထပါရမီ- သုံးပါး, စုစုပေါင်း ပါရမီသုံးဆယ် ဖြစ်၏။ (ဒီ၊ဋီ၊၁၊၉၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပါရမီဖြစ်ကြောင်း တရား ၄ ပါး

၁။ ဥဿာဟော- သဗ္ဗညုတဉာဏ် ဗောဓိဉာဏ် ရရန်အတွက် လွန်စွာ အားထုတ်ခြင်း၊
၂။ ဥမ္မင်္ဂေါ- သဗ္ဗညုတဉာဏ် ဗောဓိဉာဏ် အဆောက်အဦတို့၌ ကျွမ်းကျင် လိမ္မာသော ပညာနှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၃။ အဝတ္ထာနံ- သဗ္ဗညုတဉာဏ် ရရန်အတွက် တုန်လှုပ် ခြင်းကင်းစွာ စွဲစွဲမြဲမြဲ ဆောက်တည်ခြင်း၊
၄။ ဟိတစရိယာ- မေတ္တာ ကရုဏာ ဘာဝနာကို ပွားများခြင်း။ (စရိယာ၊ဋ္ဌ၊၂၈၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပါရမီအားလုံးတို့ကို ပေါင်း၍ ရေတွက်သော အဓိဋ္ဌာန် ၄ ပါး

၁။ သစ္စာအဓိဋ္ဌာန်၊
၂။ စာဂ အဓိဋ္ဌာန်၊
၃။ ဥပသမာအဓိဋ္ဌာန်၊
၄။ ပညာအဓိဋ္ဌာန်။ (ဒီ၊ဋီ၊၁၊၉၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပါရာဇိက ၂၄ ပါး

၁။ ဘိက္ခုပါရာဇိက လေးပါး၊
၂။ ရဟန်းမတို့ ရဟန်းတို့နှင့် မဆက်ဆံသော ပါရာဇိက လေးပါး၊
၃။ ရှင် ရဟန်း မပြုထိုက်သော ပုဂ္ဂိုလ် ဆယ့်တစ်ယောက်၊
၄။ လူဝတ် လဲသော ဘိက္ခုနီတစ်ယောက်၊
၅။ ရှည်သော အင်္ဂါဇာတ်ရှိသော ပုဂ္ဂိုလ်, နူးညံ့သော ကျောကုန်းရှိသော ပုဂ္ဂိုလ်, သူတစ်ပါးအင်္ဂါဇာတ်ကို ပါးစပ်ဖြင့် စုပ်သောပုဂ္ဂိုလ်, သူတစ်ပါး အင်္ဂါဇာတ်ပေါ် ရှေးရှုထိုင်သော ပုဂ္ဂိုလ်ဟု ဆိုအပ်သော အနုလောမပါရာဇိက လေးပါး, ပေါင်း (၂၄) ပါး။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၀၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပါရာဇိကသိက္ခာပုဒ် ၄ ပါး

၁။ မေထုန်မှီဝဲခြင်း (မေထုန) သိက္ခာပုဒ်၊
၂။ ပိုင်ရှင်မပေးသော သူတစ်ပါး ပစ္စည်းကို ခိုးယူခြင်း (အဒိန္နာဒါန) သိက္ခာပုဒ်၊
၃။ လူကို သတ်ဖြတ်ခြင်း (မနုဿဝိဂ္ဂဟ) သိက္ခာပုဒ်၊
၄။ ဈာန်မဂ်ဖိုလ်တရားကို လူတို့အား ပြောကြားခြင်း (ဥတ္တရိမနုဿဓမ္မ) သိက္ခာပုဒ်။ (ဝိ၊၅၊၅။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပါရာဇိကအာပတ် ဖြစ်ကြောင်း သမုဋ္ဌာန် ၃ ပါး

၁။ ရံခါ ကိုယ်ကြောင့် စိတ်ကြောင့် ဖြစ်ကုန်၏၊ နှုတ်ကြောင့် မဖြစ်ကုန်၊
၂။ ရံခါ နှုတ်ကြောင့် စိတ်ကြောင့် ဖြစ်ကုန်၏၊ ကိုယ်ကြောင့် မဖြစ်ကုန်၊
၃။ ရံခါ ကိုယ်ကြောင့် နှုတ်ကြောင့် စိတ်ကြောင့် ဖြစ်ကုန်၏။ (ဝိ၊၅၊၃၆၂။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၄၆၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပါရာဇိကအာပတ်ဖြင့် စွပ်စွဲခြင်းကြောင့် သင့်သောအာပတ် ၃ ပါး

၁။ ဒုက္ကဋ်အာပတ်၊
၂။ ပါစိတ် အာပတ်၊
၃။ သံဃာဒိသိသ်အာပတ်။ (ဝိ၊၅၊၉၁။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၁၃၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပါရိဝါသိယ (သိုးခြင်း) ၄ ပါး

၁။ ပရိသပါရိဝါသိယ- ပရိသတ် သိုးခြင်း၊
၂။ ရတ္တိပါရိဝါသိယ- ညဉ့် သိုးခြင်း၊
၃။ ဆန္ဒပါရိဝါသိယ- ဆန္ဒ သိုးခြင်း၊
၄။ အဇ္ဈာသယပါရိဝါသိယ- အဇ္ဈာသယ သိုးခြင်း။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၂၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပါရိသုဒ္ဓိ ၃ မျိုး

၁။ ကာယကံ၏ ထက်ဝန်းကျင် စင်ကြယ်ခြင်း- ကာယကမ္မပါရိသုဒ္ဓိ၊၂။ ဝစီကံ၏ ထက်ဝန်းကျင် စင်ကြယ်ခြင်း- ဝါစာကမ္မပါရိသုဒ္ဓိ၊
၃။ မနောကံ၏ထက်ဝန်းကျင် စင်ကြယ်ခြင်း- မနောကမ္မပါရိသုဒ္ဓိ။ (ပေဋကော၊၂၁၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပါရိသုဒ္ဓိပဓာနိယင်္ဂ တရား ၉ ပါး

၁။ သီလ၏ စင်ကြယ်ခြင်း- သီလဝိသုဒ္ဓိ၊၂၊၁၁၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပါဠိဝိသယ ၃ မျိုး

၁။ ပါဠိအတ္ထ၊
၂။ ပါဠိဒေသနာ၊
၃။ ပါဠိအတ္ထပဋိဝေဓ။ (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၁၊၇၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပိဋက ၃ ပုံ

၁။ ဝိနည်းပိဋက၊
၂။ သုတ္တန်ပိဋက၊
၃။ အဘိဓမ္မာပိဋက။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၄။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၇။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၈၁။) (မ၊ဋ္ဌ၊၄၊၇၉။) (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၉။) (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၄၁၂။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊မြန်၊၁။၂၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပိဏ္ဍပါတသန္တောသ ၁၅ ပါး

ဆွမ်း၌ ရောင့်ရဲခြင်း ၁၅ ပါးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပိဏ္ဍပါတ်ဓုတင် ၃ မျိုး

၁။ ဥက္ကဋ္ဌ ပိဏ္ဍပါတ်ဓုတင်၊
၂။ မဇ္ဈိမ ပိဏ္ဍပါတ်ဓုတင်၊
၃။ မုဒုက ပိဏ္ဍပါတ်ဓုတင်။ (ဝိသုဒ္ဓိ၊၁၊၆၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပိဏ္ဍပါတ်ဓုတင် ဆောက်တည်ရကျိုး ၁၅ ပါး

၁။ ‘‘ပိဏ္ဍိယာ လောပဘောဇနံ နိဿာယ ပဗ္ဗဇ္ဇာ’’ ဟူသော ဘုရားစကားတော်နှင့် အညီ (ဒုတိယ) နိဿယနှင့်လျော်သော အကျင့်ပဋိပတ်ရှိခြင်း၊
၂။ ဒုတိယအရိယဝံသ၌ တည်ခြင်း၊
၃။ သူတစ်ပါးနှင့် မစပ်သော အသက်မွေးမှု ရှိခြင်း၊
၄။ ဘုရားရှင် ချီးမွမ်းအပ်သော ပစ္စည်း ဖြစ်ခြင်း၊
၅။ ဆွမ်းခံသွားရန်အတွက် ပျင်းရိမှုကို နှိမ်နင်းနိုင်ခြင်း၊
၆။ စင်ကြယ်သော အသက်မွေးမှု ရှိခြင်း၊
၇။ သေခိယကျင့်ဝတ်ကို ပြည့်စုံ စေခြင်း၊
၈။ သူတစ်ပါးတို့အား မမွေးမြူရခြင်း၊
၉။ ဆွမ်းလောင်းလှူသော သူတစ်ပါး တို့အား ချီးမြှောက်မှုကို ပြုခြင်း၊
၁၀။ မာန် မာနကို ပယ်ခြင်း၊
၁၁။ ရသတဏှာကို ပယ်ရှား နိုင်ခြင်း၊
၁၂။ ဂဏဘောဇန ပရမ္ပရဘောဇန စာရိတ္တသိက္ခာပုဒ်တို့ဖြင့် အာပတ်မသင့်ခြင်း၊
၁၃။ အပ္ပိစ္ဆတာ စသည်တို့အားလျော်သော အသက်မွေးမှု ရှိခြင်း၊
၁၄။ ကောင်းမြတ်သော အကျင့်ပဋိပတ်ကို တိုးပွားစေခြင်း၊
၁၅။ နောင်လာနောက်သားတို့အား ဒိဋ္ဌာနုဂတိသို့ လိုက်စေ သောအားဖြင့် ချီးမြှောက်ရခြင်း။ (ဝိသုဒ္ဓိ၊၁၊၆၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပိဏ္ဍပါတ်ဓုတင် ဆောက်တည်သူ ၅ မျိုး

၁။ ပညာနုံ့နှေး တွေဝေသောကြောင့် ပိဏ္ဍပါတ်ဓုတင် ဆောက်တည်သော ရဟန်း၊
၂။ ယုတ်မာသော အလိုဆိုး နှိပ်စက်အပ်သောကြောင့် ပိဏ္ဍပါတ်ဓုတင် ဆောက်တည်သော ရဟန်း၊
၃။ စိတ်ပျံ့လွင့်သည် ဖြစ်၍ ရူးသွပ်သောကြောင့် ပိဏ္ဍပါတ်ဓုတင် ဆောက်တည်သော ရဟန်း၊
၄။ မြတ်စွာဘုရားနှင့် တပည့်သာဝကတို့သည် ချီးမွမ်းအပ်၏ဟု နှလုံးသွင်းလျက် ပိဏ္ဍပါတ်ဓုတင် ဆောက်တည်သော ရဟန်း၊
၅။ အလို နည်းခြင်း, ရောင့်ရဲခြင်း,ခေါင်းပါးခြင်း, ကောင်းသော အကျင့်ကို အလိုရှိခြင်းတို့ကို အမှီပြု၍ ပိဏ္ဍပါတ်ဓုတင် ဆောက်တည်သော ရဟန်း။ (ဝိ၊၅၊၂၃၃။) (ဝိ၊၅၊၃၃၅။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၃၂၃။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၄၃၈။) (အဘိ၊ပု၊၁၇၉။) (အဘိ၊ပု၊မြန်။၈၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပိဏ္ဍပါတ်ဓုတင်ဆောင် အကျိုး ၅ ပါး

၁။ ထင်ရှားရှိသော ရဟန်းကို မပန်ကြားဘဲ သွားရခြင်း၊
၂။ ဂဏဘောဇဉ်ကို မဆောက်တည်ရခြင်း၊
၃။ ပရမ္ပရဘောဇဉ်ကို မဆောက်တည်ရခြင်း၊ ၄။(သမယ)ကို မဆောက်တည်ရခြင်း၊ ၅။(ရနိုးသော ဆွမ်းကို) ဝိကပ္ပနာ မပြုရခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၂၃၀။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၃၁၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပိဏ္ဍပါတ်ဓုတင်ဆောင်ရဟန်း လက်မခံအပ်သော ဆွမ်း ၁၄ မျိုး

၁။ သံဃာအား လှူအပ်သော ဆွမ်း- သံဃဘတ္တ၊
၂။ သံဃာမှ ရည်ညွှန်းလှူအပ်သော ဆွမ်း- ဥဒ္ဒေသဘတ္တ၊
၃။ ပင့်ဖိတ်၍ လှူဒါန်းအပ်သော ဆွမ်း- နိမန္တနဘတ္တ၊
၄။ စာရေးတံမဲချ၍ လှူအပ်သော ဆွမ်း- သလာက ဘတ္တ၊
၅။ ၁၅ ရက် တစ်ကြိမ် ပေးလှူအပ်သော ဆွမ်း- ပက္ခိကဘတ္တ၊
၆။ ဥပုသ်နေ့၌ လှူအပ်သော ဆွမ်း- ဥပေါသထိကဘတ္တ၊
၇။ လဆန်းတစ်ရက် လဆုတ်တစ်ရက်နေ့၌ လှူသော ဆွမ်း- ပါဋိပဒိကဘတ္တ၊
၈။ ဧည့်သည်ရဟန်းတို့အား လှူအပ်သော ဆွမ်း- အာဂန္တုကဘတ္တ၊
၉။ ခရီးသွားတို့အား လှူအပ်သော ဆွမ်း- ဂမိကဘတ္တ၊
၁၀။ သူနာအား ပေးလှူအပ်သော ဆွမ်း- ဂိလာနဘတ္တ၊
၁၁။ သူနာပြုအား ပေးအပ်သော ဆွမ်း- ဂိလာနုပဋ္ဌာကဘတ္တ၊
၁၂။ ကျောင်း၌ လှူအပ်သော ဆွမ်း- ဝိဟာရဘတ္တ၊
၁၃။ အမြဲဝတ်တည်ထားအပ်သော ဆွမ်း- ဓုရဘတ္တ၊
၁၄။ အလှည့်ကျအားဖြင့် ဆောင်လှူအပ်သော ဆွမ်း- ဝါရကဘတ္တ။ (ဝိသုဒ္ဓိ၊၁၊၆၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပိယဒဿီဘုရားရှင်၏ သာဝကအစည်းအဝေး ၃ ကြိမ်

၁။ ပထမအကြိမ် ရဟန္တာ ကုဋေ တစ်သိန်း၊
၂။ ဒုတိယအကြိမ် ရဟန္တာ ကုဋေကိုးဆယ်၊
၃။ တတိယအကြိမ် ရဟန္တာ ကုဋေရှစ်ဆယ် စည်းဝေးတော်မူကြသည်။ (အပ၊၂၊၃၅၁။) (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၆၆။) (ဇာ၊ဋ္ဌ၊၁၊၄၆။) (အပ၊မြန်၊၂။၃၄၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပိယဒဿီဘုရားရှင်၏ အဂ္ဂသာဝက ၂ ပါး

၁။ ပါလိတထေရ်၊
၂။ သဗ္ဗဒဿီထေရ်။ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၆၆။) (ဗုဒ္ဓဝံ၊ဋ္ဌ၊၂၅၃။) (ဇာ၊ဋ္ဌ၊၁၊၄၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပိယဒဿီဘုရားရှင်၏ အဂ္ဂသာဝိကာမ ၂ ပါး

၁။ သုဇာတာထေရီ၊
၂။ ဓမ္မဒိန္နာထေရီ၊ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၆၆။) (ဗုဒ္ဓဝံ၊ဋ္ဌ၊၂၅၃။) (ဇာ၊ဋ္ဌ၊၁၊၄၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပိယဒဿီဘုရားအလောင်း၏ ပြာသာဒ် ၃ ဆောင်

၁။ သုနိမ္မလမည်သော ပြာသာဒ်ဆောင်၊
၂။ ဝိမလမည်သော ပြာသာဒ်ဆောင်၊
၃။ ဂိရိဂုဟာမည်သော ပြာသာဒ်ဆောင်။ (အပ၊၂၊၃၅၂။) (အပ၊မြန်၊၂။၃၄၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပိယဒဿီမြတ်စွာဘုရား၏ ဓမ္မာဘိသမယ ၃ ကြိမ်

၁။ ပထမအကြိမ် ဓမ္မစကြာ တရားဟောတော် မူသောအခါ၌ လူနတ်ဗြဟ္မာ ကုဋေတစ်သိန်း၊
၂။ ဒုတိယအကြိမ် သုဒဿနနတ်မင်း၏ မှားသော အယူ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိကို ပယ်ဖျောက်လျက် တရားဟောတော်မူသောအခါ လူနတ်ဗြဟ္မာ ကုဋေ ကိုးသောင်း၊
၃။ တတိယအကြိမ် ဒေါဏမုခဆင်ကို ဆုံးမတော်မူသောအခါ လူနတ်ဗြဟ္မာ ကုဋေရှစ်သောင်း တရားထူးရပြီး ကျွတ်တမ်းဝင်ကြသည်။ (အပ၊၂၊၃၅၁။) (အပ၊မြန်၊၂။၃၄၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပိသာစလောဟ ၈ မျိုး

၁။ သံကြောင်း၊
၂။ သံကျွတ်၊
၃။ သံပွတ်၊
၄။ သွပ်မည်သော သံ (သံပြန်)၊
၅။ သံကျောက်၊
၆။ သံလိုက်၊
၇။ သံခဲ၊
၈။ သံချေး။ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၆၀။) (မ၊ဋီ၊၁၊၆၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပိသုဏဝါစာ အင်္ဂါ ၄ ပါး

၁။ ချစ်ခင်နေသူ နှစ်ဦးတို့ ကွဲပြားဖို့ရန် ရှေ့ရှုပြုလုပ်ခြင်း၊
၂။ မိမိကို ချစ်ခင်စေလိုခြင်း၊
၃။ ထိုသို့ဖြစ်အောင် လုံ့လပြုခြင်း၊
၄။ ကုန်းတိုက်သော သူ၏ ထိုအနက် အဓိပ္ပာယ်ကို သိခြင်း။ (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၁၊၇၃။) (မ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၀၄။) (သံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၃၆။) (ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၀၅။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊မြန်၊၁။၁၃၈။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊မြန်၊၁။၁၃၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပိသုဏဝါစာကံ အင်္ဂါ ၅ ပါး

၁။ ကွဲပြားထိုက်သူ ဖြစ်ခြင်း၊
၂။ ကွဲပြားခြင်းကို ရှေးရှုပြုသူ ဖြစ်ခြင်း၊
၃။ မိမိကို ချစ်စေလိုသူ ဖြစ်ခြင်း၊
၄။ ထိုသူတစ်ပါးတို့ ကွဲပြားခြင်း, မိမိကို ချစ်စေလို ခြင်းတို့နှင့် လျော်ညီစွာ လုံ့လပြုခြင်း၊
၅။ ထိုအပြောခံရသူသည် ထိုအကြောင်း အကျိုးကို သိခြင်း။ (မဟာနိ၊ဋ္ဌ၊၁၀၁၊၃၉၆။) (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၁၊၃၄၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပိုက်ကွန်၂ မျိုး

၁။ တဏှာဇာလ-တဏှာပိုက်ကွန်၊
၂။ ဒိဋ္ဌိဇာလ-ဒိဋ္ဌိပိုက်ကွန်။ (သုတ္တနိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၅၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပိုက်ဆံ ၅ မျိုး

ငွေ ၅ မျိုးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပိုက်ဆံ လျော်ချည်ပုဆိုး ၃ မျိုး

၁။ အသစ်ဖြစ်၍ အဆင်းလည်းမလှ အတွေ့အထိ ကြမ်းတမ်း အဖိုးအနည်းငယ်မျှသာ ထိုက်တန်သော ပိုက်ဆံလျော်ချည်ပုဆိုး၊
၂။ အလယ်အလတ် တစ်ပတ် နွမ်းဖြစ်၍ အဆင်းလည်းမလှ အတွေ့အထိ ကြမ်းတမ်း အဖိုးအနည်းငယ်မျှ ထိုက်တန်သော ပိုက်ဆံလျော်ချည်ပုဆိုး၊
၃။ ဟောင်းနွမ်းသည် ဖြစ်၍ အဆင်းလည်းမလှ အတွေ့အထိ ကြမ်းတမ်း အဖိုးအနည်းငယ်မျှသာ ထိုက်သော ပိုက်ဆံလျော်ချည်ပုဆိုး။ (အဘိ၊ပု၊၁၃၇။) (အဘိ၊ပု၊မြန်။၄၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပိုက်ဆံလျော်ချည်ပုဆိုးနှင့် တူသော ရဟန်း ၃ မျိုး

၁။ ရဟန်းသစ်သည် သီလမရှိမူ၍ ယုတ်မာသော အကျင့်ရှိခြင်းဟူသော အဆင်းမလှ ဖြစ်ခြင်း, ထိုဒုဿီလရဟန်းသစ်၏ အယူသို့ အတုလိုက်၍ မှီဝဲဆည်းကပ်သူတို့အား အစီးပွားမဲ့ ဖြစ်ခြင်း ဆင်းရဲခြင်းသို့ ရောက်ရခြင်း ဟူသော ကြမ်းသော အတွေ့ရှိခြင်း, ထိုဒုဿီလရဟန်းသစ်အား ပစ္စည်းလေးပါး လှူဒါန်းသော သူတို့အတွက် အကျိုးအာနိသင် မကြီးသောအားဖြင့် တန်ဖိုးနည်းခြင်း အဖိုးမထိုက်ခြင်း ဟူသော ပေါတ္ထကူပမရဟန်း၊
၂။ အလယ်အလတ်ဖြစ်သော မဇ္ဈိမရဟန်းသည် သီလမရှိမူ၍ ယုတ်မာသော အကျင့်ရှိခြင်းဟူသော အဆင်းမလှ ဖြစ်ခြင်း, ထိုဒုဿီလရဟန်းသစ်၏ အယူသို့ အတုလိုက်၍ မှီဝဲဆည်းကပ်သူတို့အား အစီးပွားမဲ့ဖြစ်ခြင်း ဆင်းရဲခြင်းသို့ ရောက်ရခြင်း ဟူသော ကြမ်းသောအတွေ့ရှိခြင်း, ထိုဒုဿီလ ရဟန်းသစ်အား ပစ္စည်းလေးပါး လှူဒါန်းသော သူတို့အတွက် အကျိုးအာနိသင် မကြီးသောအားဖြင့် တန်ဖိုးနည်းခြင်း အဖိုးမထိုက်ခြင်း ဟူသော ပေါတ္ထကူပမရဟန်း၊
၃။ မထေရ်ကြီးဖြစ်သော ရဟန်းသည် သီလမရှိမူ၍ ယုတ်မာသော အကျင့်ရှိခြင်းဟူသော အဆင်းမလှ ဖြစ်ခြင်း, ထိုဒုဿီလရဟန်းသစ်၏ အယူသို့ အတုလိုက်၍ မှီဝဲဆည်းကပ်သူတို့အား အစီးပွားမဲ့ဖြစ်ခြင်း ဆင်းရဲခြင်းသို့ ရောက်ရခြင်းဟူသော ကြမ်းသော အတွေ့ရှိခြင်း, ထိုဒုဿီလရဟန်းသစ်အား ပစ္စည်းလေးပါး လှူဒါန်းသော သူတို့အတွက် အကျိုးအာနိသင် မကြီးသောအားဖြင့် တန်ဖိုးနည်းခြင်း အဖိုးမထိုက်ခြင်းဟူသော ပေါတ္ထကူပမ ရဟန်း။ (အဘိ၊ပု၊၁၃၇။) (အဘိ၊ပု၊မြန်။၄၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပိုင်းခြား၍ သိခြင်း ၃ ပါး

၁။ ရာဂကုန်ခြင်းကို ပိုင်းခြား၍ ပိုင်ပိုင်နိုင်နိုင် သိခြင်း၊
၂။ ဒေါသ ကုန်ခြင်းကို ပိုင်းခြား၍ ပိုင်ပိုင်နိုင်နိုင် သိခြင်း၊
၃။ မောဟကုန်ခြင်းကို ပိုင်းခြား၍ ပိုင်ပိုင် နိုင်နိုင် သိခြင်း။ (သံ၊၂၊၁၃၀။) (သံ၊မြန်၊၂။၁၂၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပိုင်းခြား၍ သိအပ်သော တရား ၁၀ ပါး

၁။ မြင်သိစိတ်ဖြစ်ရာ မျက်စိအကြည်-စက္ခာယတန၊
၂။ အဆင်းအာရုံ- ရူပါယတန၊
၃။ ကြားသိစိတ်ဖြစ်ရာ နားအကြည်- သောတာယတန၊
၄။ အသံအာရုံ-သဒ္ဒါယတန၊
၅။ နံသိစိတ်ဖြစ်ရာ နှာခေါင်းအကြည်- ဃာနာယတန၊
၆။ အနံ့ အာရုံ- ဂန္ဓာယတန၊
၇။ လျက်သိစိတ် ဖြစ်ရာ လျှာအကြည်- ဇိဝှါယတန၊
၈။ ရသာရုံ- ရသာယတန၊
၉။ ကာယဝိညာဉ်၏ ဖြစ်တည်စုဝေးရာ-ကာယာယတန၊ ၁၀။(ထိသိစိတ်) ဖြစ်ကြောင်း ဖောဋ္ဌဗ္ဗာရုံ- ဖောဋ္ဌဗ္ဗာယတန။ (ဒီ၊၃၊၂၅၇။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၈၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပိုင်းခြား၍ သိအပ်သော တရား ၂ ပါး

၁။ နာမ်၊
၂။ ရုပ်။ (ဒီ၊၃၊၂၂၈။) (ပေဋကော၊၂၅၀။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၅၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပိုင်းခြား၍ သိအပ်သော တရား ၃ ပါး

၁။ ချမ်းသာကို ခံစားခြင်း- သုခဝေဒနာ၊
၂။ ဆင်းရဲသော ခံစားမှု ဝေဒနာ- ဒုက္ခဝေဒနာ၊
၃။ အသင့်အားဖြင့် အညီအမျှ လျစ်လျူရှု၍ ခံစားခြင်း- ဥပေက္ခာ ဝေဒနာ။ (ဒီ၊၃၊၂၂၉။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၅၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပိုင်းခြား၍ သိအပ်သော တရား ၄ ပါး

၁။ အလုတ်အလွေးပြုအပ်သော အာဟာရ၊
၂။ ဖဿဟူသော (ဝေဒနာကို) ဆောင်တတ်သောတရား- ဖဿာဟာရ၊
၃။ စေတနာဟူသော အာဟာရ- မနော သေဉ္စတနာဟာရ၊
၄။ ပဋိသန္ဓေဝိညာဉ်ဟူသော ဆောင်တတ်သောတရား- ဝိညာဏာဟာရ။ (ဒီ၊၃၊၂၃၁။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၅၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပိုင်းခြား၍ သိအပ်သော တရား ၅ ပါး

၁။ ရုပ်ဥပါဒါနက္ခန္ဓာ၊
၂။ ဝေဒနာဥပါဒါနက္ခန္ဓာ၊
၃။ သညာ ဥပါဒါနက္ခန္ဓာ၊
၄။ သင်္ခါရဥပါဒါနက္ခန္ဓာ၊
၅။ ဝိညာဏ်ဥပါဒါနက္ခန္ဓာ။ (ဒီ၊၃၊၂၃၂။) (သံ၊၂၊၁၃၀။) (သံ၊၂၊၂၂။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၅၅။) (သံ၊မြန်၊၂။၁၂၁။) (သံ၊မြန်၊၂။၂၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပိုင်းခြား၍ သိအပ်သော တရား ၆ ပါး

၁။ မြင်သိစိတ်ဖြစ်ရာ မျက်စိအကြည်- စက္ခာယတန၊
၂။ ကြားသိစိတ်ဖြစ်ရာ နားအကြည်- သောတာယတန၊
၃။ နံသိစိတ်ဖြစ်ရာ နှာခေါင်း အကြည်- ဃာနာယတန၊
၄။ လျက်သိစိတ်ဖြစ်ရာ လျှာအကြည်- ဇိဝှါယတန၊
၅။ ကာယဝိညာဉ်၏ ဖြစ်ရာ- ကာယာယတန၊ ၆။(သမ္ပယုတ်တရားတို့၏)ဖြစ်ရာဖြစ်ကြောင်း စိတ်-မနာယတန။ (ဒီ၊၃၊၂၃၇။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၆၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပိုင်းခြား၍ သိအပ်သော တရား ၇ ပါး

၁။ ကိုယ်သဏ္ဌာန်ချင်း ကွဲပြား၍ ပဋိသန္ဓေသညာချင်း ကွဲပြားသော သတ္တဝါ၊
၂။ ကိုယ်သဏ္ဌာန်ချင်း ကွဲပြား၍ ပဋိသန္ဓေသညာချင်း တူသော သတ္တဝါ၊
၃။ ကိုယ်သဏ္ဌာန်ချင်း တူ၍ ပဋိသန္ဓေသညာချင်း ကွဲပြားသော သတ္တဝါ၊
၄။ ကိုယ်သဏ္ဌာန်ချင်း တူ၍ ပဋိသန္ဓေသညာချင်း တူသော သတ္တဝါ၊
၅။ ရူပသညာကို လုံးဝ လွန်မြောက်၍ ‘‘ကောင်းကင်သည် အဆုံးမရှိ’’ဟု နှလုံးသွင်းလျက် အာကာသာနဉ္စာယတနဘုံသို့ ရောက်သော ဗြဟ္မာ၊
၆။ အာကာသာနဉ္စာယတနဈာန်ကို လုံးဝလွန်မြောက်၍ ‘‘ဝိညာဏ်သည် အဆုံးမရှိ’’ဟု နှလုံးသွင်းလျက် ဝိညာဏဉ္စာယတနဘုံသို့ ရောက်သော ဗြဟ္မာ၊
၇။ ဝိညာဏဉ္စာယတနဈာန်ကို လုံးဝလွန်မြောက်၍ ‘‘တစ်စုံတစ်ခုမျှ မရှိ’’ဟု ပွားများလျက် အာကိဉ္စာညာယတနဘုံသို့ ရောက်သော ဗြဟ္မာ။ (ဒီ၊၃၊၂၄၁။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၆၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပိုင်းခြား၍ သိအပ်သော တရား ၈ ပါး

၁။ လာဘ်ရခြင်း၊
၂။ လာဘ်မရခြင်း၊
၃။ အကျော်အစော ရှိခြင်း၊
၄။ အကျော်အစော မရှိခြင်း၊
၅။ ကဲ့ရဲ့ခြင်း၊
၆။ ချီးမွမ်းခြင်း၊
၇။ ချမ်းသာခြင်း၊
၈။ ဆင်းရဲခြင်း။ (ဒီ၊၃၊၂၄၅။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၆၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပိုင်းခြား၍ သိအပ်သော တရား ၉ ပါး

၁။ ကိုယ်သဏ္ဌာန်ချင်း ကွဲပြား၍ ပဋိသန္ဓေသညာချင်းလည်း ကွဲပြားသော သတ္တဝါတို့၏ နေရာ၊
၂။ ကိုယ်သဏ္ဌာန်ချင်း ကွဲပြား၍ ပဋိသန္ဓေသညာချင်း တူသော သတ္တဝါတို့၏ နေရာ၊
၃။ ကိုယ်သဏ္ဌာန်ချင်း တူ၍ ပဋိသန္ဓေသညာချင်း ကွဲပြားသော သတ္တဝါတို့၏ နေရာ၊
၄။ ကိုယ်သဏ္ဌာန်ချင်း တူ၍ ပဋိသန္ဓေသညာချင်း တူသော သတ္တဝါ တို့၏ နေရာ၊
၅။ သညာမရှိ၊ အာရုံကို ခံစားခြင်းမရှိသော သတ္တဝါတို့၏ နေရာ၊
၆။ ရူပသညာ လွန်မြောက်၍ ပဋိသန္ဓေသညာချုပ်ကာ နာနတ္တသညာကို နှလုံးမသွင်းမူ၍ ‘‘ကောင်းကင်သည် အဆုံးမရှိ’’ဟု ပွားများသော သတ္တဝါတို့၏နေရာ (အာကာသာနဉ္စာယတနဘုံ)၊
၇။ အာကာသာ နဉ္စာယတနဈာန်ကို လွန်မြောက်၍ ‘‘ဝိညာဏ်သည် အဆုံးမရှိ’’ ဟု ပွားများသော သတ္တဝါတို့၏ နေရာ (ဝိညာဏဉ္စာယတနဘုံ)၊
၈။ ဝိညာဏဉ္စာယတနဈာန်ကို လွန်မြောက်၍ ‘‘တစ်စုံတစ်ခုမျှ မရှိ’’ဟု ပွားများသော သတ္တဝါတို့၏နေရာ (အာကိဉ္စညာယတနဘုံ)၊
၉။ အာကိဉ္စညာယတန ဈာန်ကို လွန်မြောက်၍ နေဝသညာနာသညာယတန ဈာန်သို့ ရောက်နေသော သတ္တဝါတို့၏ နေရာ (နေဝသညာနာသညာယတနဘုံ)။ (ဒီ၊၃၊၂၅၂။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၇၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပိုင်းခြားသိသင့်သော တရား ၅ ပါး

၁။ ရုပ်၊
၂။ ဝေဒနာ၊
၃။ သညာ၊
၄။ သင်္ခါရ၊
၅။ ဝိညာဏ်။ (သံ၊၂၊၁၅၆။မြန်၊၁၄၇-၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပီတိ ၅ မျိုး

၁။ ခုဒ္ဒိကာပီတိ- ခန္ဓာကိုယ်၌ ကြက်သီးမွေးညင်း ထရုံမျှ ဖြစ်သော နှစ်သက်ခြင်း ပီတိ၊
၂။ ခဏိကာပီတိ- မကြာခဏ ခန္ဓာကိုယ်၌ လျှပ်စစ်ပစ်သကဲ့သို့ ဖြစ်သော နှစ်သက်ခြင်း ပီတိ၊
၃။ ဩက္ကန္တိကာပီတိ- ကမ်းသို့ ရောက်သော သမုဒ္ဒရာ လှိုင်းတံပိုးသကဲ့သို့ ခန္ဓာ ကိုယ်သို့ သက်၍ သက်၍ ဖြစ်သော နှစ်သက်ခြင်း ပီတိ၊
၄။ ဥဗ္ဗေဂါပီတိ- ခန္ဓာ ကိုယ်ကို အထက်သို့ တက်စေ၍ ကောင်းကင်၌ ခုန်လွှားပျံတက်စေခြင်း အတိုင်းအရှည်ရှိသော နှစ်သက်ခြင်း ပီတိ၊
၅။ ဖရဏာပီတိ- လေဖြင့် ပြည့်စေအပ်သော ပူစီဖောင်းသကဲ့သို့ အစဉ်မပြတ် ထက်ဝန်းကျင် တွေ့ထိပျံ့နှံ့လျက် ဖြစ်သော နှစ်သက်ခြင်း ပီတိ။ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၅၈။) (ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၁။၁၆၉။) (ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၉၂။) (မဟာနိ၊ဋ္ဌ၊၁၁၁။) (ဝိသုဒ္ဓိ၊၁၊၁၃၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပီတိ၏ အကျိုးတရား ၅ ပါး

၁။ ကာမဂုဏ်ကို မှီ၍ နှလုံးမသာမှု မဖြစ်ခြင်း၊
၂။ ကာမဂုဏ်ကို မှီ၍ ဝမ်းမြောက်မှု မဖြစ်ခြင်း၊
၃။ အကုသိုလ်ကို မှီ၍ နှလုံးမသာမှု မဖြစ်ခြင်း၊
၄။ အကုသိုလ်ကို မှီ၍ ဝမ်းမြောက်မှု မဖြစ်ခြင်း၊
၅။ ကုသိုလ်ကို မှီ၍ နှလုံးမသာမှု မဖြစ်ခြင်း။ (အံ၊၂၊၁၈၂။) (အံ၊မြန်၊၂။၂၃၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပီတိကို ကောင်းစွာ သိခြင်း ၂ မျိုး

၁။ ဈာန်ရခြင်းကြောင့် အာရုံအားဖြင့် ကောင်းစွာ သိခြင်း၊
၂။ ဝိပဿနာရှုသော အခါ လက္ခဏာကို ထိုးထွင်း၍ သိခြင်းကြောင့် မတွေဝေသောအားဖြင့် ကောင်းစွာ သိခြင်း။ (သံ၊ဋ္ဌ၊၃၊၃၀၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပီတိသမ္ဗောဇ္ဈင် ဖြစ်ကြောင်း တရား ၁၁ ပါး

၁။ အရဟံ အစရှိသော ဘုရားရှင် ဂုဏ်တော် ကိုးပါးကို အဖန်ဖန် အောက်မေ့ခြင်း၊
၂။ တရားဂုဏ်တော်ကို အဖန်ဖန် အောက်မေ့ခြင်း၊
၃။ သံဃာ့ ဂုဏ်တော်ကို အဖန်ဖန် အောက်မေ့ခြင်း၊
၄။ မိမိ၏ သီလဂုဏ်ကို အဖန်ဖန် အောက်မေ့ခြင်း၊
၅။ မိမိ၏ စွန့်ကြဲခဲ့သော ဂုဏ်ကို အဖန်ဖန်အောက်မေ့ခြင်း၊
၆။ သဒ္ဓါစသော ဂုဏ်နှင့် ပြည့်စုံသော နတ်တို့ကို သက်သေအရာ၌ ထား၍ နတ်တို့သဒ္ဓါ အစရှိသော ဂုဏ်နှင့် တူသော မိမိ၏ သဒ္ဓါအစရှိသော ဂုဏ်ကို အဖန်ဖန် အောက်မေ့ခြင်း၊
၇။ နိဗ္ဗာန်၏ ဂုဏ်ကို အဖန်ဖန် အောက်မေ့ခြင်း၊
၈။ ကြမ်းတမ်းသော ပုဂ္ဂိုလ်ကို ရှောင်ကြဉ်သူ ဖြစ်ခြင်း၊
၉။ သိမ်မွေ့ နူးညံ့သော ပုဂ္ဂိုလ်ကို မှီဝဲသူ ဖြစ်ခြင်း၊
၁၀။ ကြည်ညိုဖွယ်ရှိသော သုတ်ကို ဆင်ခြင်သူ ဖြစ်ခြင်း၊
၁၁။ ထိုပီတိသမ္ဗောဇ္ဈင်ကို ဖြစ်စေခြင်း၌ ညွတ်သော စိတ်ရှိသူ ဖြစ်ခြင်း။ (မ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၀၀။) (သံ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၉၈။) (အံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၉၉။) (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၁၇။) (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၆၉။) (ဝိသုဒ္ဓိ၊၁၊၁၂၉။) (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၂။၂၂၈။) (ဒီ၊ဋီ၊၂၊၁၃၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပုဂ္ဂလကထာကို ဟောတော်မူရကြောင်း ၈ ပါး

၁။ ဟိရီဩတ္တပ္ပကို ပြတော်မူလိုခြင်း၊
၂။ ကမ္မဿ ကတာကို ပြတော်မူလိုခြင်း၊
၃။ အသီးအသီးသော ယောကျ်ားသည် ပြုအပ်သော အမှုကိစ္စကို ပြတော်မူလိုခြင်း၊
၄။ အနန္တရိယကံကို ပြတော်မူလိုခြင်း၊
၅။ ဗြဟ္မဝိဟာရကို ပြတော်မူ လိုခြင်း၊
၆။ ပုဗ္ဗေနိဝါသကို ပြတော်မူလိုခြင်း၊
၇။ အလှူခံပုဂ္ဂိုလ် စင်ကြယ်ခြင်း- ဒက္ခိဏ ဝိသုဒ္ဓိကို ပြတော်မူလိုခြင်း၊
၈။ လူတို့သမုတ်အပ်သော လောကသမ္မုတိကို မပယ်လိုခြင်း။ (မ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၄၃။) (အံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၇၄။) (ဣတိဝုတ်၊ဋ္ဌ၊၇၉။) (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၁၊၈၉။) (သီ၊ဋီ၊သစ်၊၂၊၄၀၁။)(အနုဋီ၊ ၃။၆၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပုဂ္ဂလဒေသနာတော်ကို ဟောရကြောင်း ၈ ပါး

ပုဂ္ဂလကထာကို ဟောတော်မူရကြောင်း ၈ ပါးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပုဂ္ဂလပညတ်ကျမ်းကို ဝေဖန်ပုံ ၆ မျိုး

၁။ ခန္ဓပညတ်၊
၂။ အာယတနပညတ်၊
၃။ ဓာတုပညတ်၊
၄။ သစ္စပညတ်၊
၅။ ဣန္ဒြိယပညတ်၊
၆။ ပုဂ္ဂလပညတ်။ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပုဂ္ဂိုလ် ၁၀ မျိုး

၁။ သီလမရှိ အရဟတ္တဖိုလ်ပညာ စသည်ကိုလည်း မသိသော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၂။ သီလမရှိ အရဟတ္တဖိုလ်ပညာ စသည်ကိုလည်း ကောင်းစွာသိသော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၃။ သီလရှိသည်၊ အရဟတ္တဖိုလ်ပညာ စသည်ကို မသိသော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၄။ သီလရှိသည်၊ အရဟတ္တဖိုလ်ပညာ စသည်ကို ကောင်းစွာသိသော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၅။ ထက်သော ရာဂရှိသည်၊ အရဟတ္တဖိုလ် ပညာ စသည်ကိုလည်း မသိသော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၆။ ထက်သော ရာဂရှိသည်၊ အရဟတ္တဖိုလ်ပညာ စသည်ကို သိသော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၇။ အမျက်ထွက်သည် အရဟတ္တဖိုလ်ပညာ စသည်ကို မသိသော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၈။ အမျက်ထွက်သည်၊ အရဟတ္တဖိုလ်ပညာ စသည်ကို သိသော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၉။ ပျံ့လွင့်သည်၊ အရဟတ္တဖိုလ်ပညာ စသည်ကို မသိသော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၁၀။ ပျံ့လွင့်သည်၊ အရဟတ္တဖိုလ်ပညာ စသည်ကို သိသော ပုဂ္ဂိုလ်။ (အံ၊၃၊၃၆၇။) (အံ၊မြန်၊၃။၃၆၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပုဂ္ဂိုလ် ၂ မျိုး

၁။ ဤလူ့ပြည်သို့ ပဋိသန္ဓေအားဖြင့် ပြန်လာ၍ အာဂါမိမည်သော အဇ္ဈတ္တ သံယောဇဉ် ရှိသော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၂။ ဤလူ့ဘုံသို့ ပဋိသန္ဓေအားဖြင့် ပြန်မလာ၍ အနာဂါမိမည်သော ဗဟိဒ္ဓ သံယောဇဉ်ရှိသော ပုဂ္ဂိုလ်။ (အံ၊၁၊၆၅။) (အံ၊မြန်၊၁။၇၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပုဂ္ဂိုလ် ၂ မျိုး (တစ်နည်း)

၁။ ဂုဏ်ကျေးဇူးကို ချေဖျက်တတ်သော မက္ခီပုဂ္ဂိုလ်၊
၂။ ဂုဏ်တုဂုဏ်ပြိုင် ပြုတတ်သော ပဠာသီပုဂ္ဂိုလ်။ (အဘိ၊ပု၊၁၀၄။) (အဘိ၊ပု၊မြန်။၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပုဂ္ဂိုလ် ၂ မျိုး (တစ်နည်း)

၁။ ငြူစူ စောင်းမြောင်းတတ်သော ဣဿုကီပုဂ္ဂိုလ်၊
၂။ နှမြောဝန်တို တတ်သော မစ္ဆရီပုဂ္ဂိုလ်။ (အဘိ၊ပု၊၁၀၄။) (အဘိ၊ပု၊မြန်။၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပုဂ္ဂိုလ် ၂ မျိုး (တစ်နည်း)

၁။ ကောက်ကျစ် စဉ်းလဲတတ်သော သဌပုဂ္ဂိုလ်၊
၂။ လှည့်စား လှည့်ပတ် တတ်သော မာယာဝီ ပုဂ္ဂိုလ်။ (အဘိ၊ပု၊၁၀၄။) (အဘိ၊ပု၊မြန်။၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပုဂ္ဂိုလ် ၂ မျိုး (တစ်နည်း)

၁။ ဒုစရိုက်မှ မရှက်တတ်သော အဟိရီကပုဂ္ဂိုလ်၊
၂။ ဒုစရိုက်မှ မကြောက် တတ်သော အနောတ္တပ္ပီပုဂ္ဂိုလ်။ (အဘိ၊ပု၊၁၀၅။) (အဘိ၊ပု၊မြန်။၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပုဂ္ဂိုလ် ၂ မျိုး (တစ်နည်း)

၁။ ပြောဆိုဆုံးမ ခက်သော ဒုဗ္ဗစ ပုဂ္ဂိုလ်၊
၂။ ယုတ်မာသော အဆွေ ခင်ပွန်းရှိသော ပါပမိတ္တပုဂ္ဂိုလ်။ (အဘိ၊ပု၊၁၀၅။) (အဘိ၊ပု၊မြန်။၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပုဂ္ဂိုလ် ၂ မျိုး (တစ်နည်း)

၁။ ဣန္ဒြေတို့၌ မလုံခြုံသော တံခါးရှိသော အဂုတ္တဒွါရပုဂ္ဂိုလ်၊
၂။ ဘောဇဉ်တို့၌ အတိုင်းအရှည်မသိသော ဘောဇနေ အမတ္တညူပုဂ္ဂိုလ်။ (အဘိ၊ပု၊၁၀၅။)(အဘိ၊ပု၊မြန်။၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပုဂ္ဂိုလ် ၂ မျိုး (တစ်နည်း)

၁။ လွတ်သော သတိရှိသော မုဋ္ဌဿတိပုဂ္ဂိုလ်၊
၂။ ပညာဉာဏ် အဆင် အခြင်မရှိသော အသမ္ပဇာနပုဂ္ဂိုလ်။ (အဘိ၊ပု၊၁၀၅။) (အဘိ၊ပု၊မြန်။၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပုဂ္ဂိုလ် ၂ မျိုး (တစ်နည်း)

၁။ အကျင့်သီလ ပျက်စီးနေသော သီလဝိပန္နပုဂ္ဂိုလ်၊
၂။ အယူပျက်စီး နေသော ဒိဋ္ဌိဝိပန္နပုဂ္ဂိုလ်။ (အဘိ၊ပု၊၁၀၅။) (အဘိ၊ပု၊မြန်။၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပုဂ္ဂိုလ် ၂ မျိုး (တစ်နည်း)

၁။ အောက်သံယောဇဉ် ငါးပါးဟု ဆိုအပ်သော အတွင်း သံယောဇဉ် ရှိသော အဇ္ဈတ္တ သံယောဇနပုဂ္ဂိုလ်၊
၂။ အထက်သံယောဇဉ် ငါးပါးဟု ဆိုအပ်သော အပြင်အပ သံယောဇဉ်ရှိသော ဗဟိဒ္ဓသံယောဇနပုဂ္ဂိုလ်။ (အဘိ၊ပု၊၁၀၅။) (အဘိ၊ပု၊မြန်။၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပုဂ္ဂိုလ် ၂ မျိုး (တစ်နည်း)

၁။ အမျက် မထွက်တတ်သော အက္ကောဓနပုဂ္ဂိုလ်၊
၂။ ရန်ငြိုး မဖွဲ့ တတ်သော အနူပနာဟီပုဂ္ဂိုလ်။ (အဘိ၊ပု၊၁၀၅။) (အဘိ၊ပု၊မြန်။၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပုဂ္ဂိုလ် ၂ မျိုး (တစ်နည်း)

၁။ သူ့ကျေးဇူးကို မချေဖျက်တတ်သော အမက္ခီပုဂ္ဂိုလ်၊
၂။ ဂုဏ်တု ဂုဏ်ပြိုင် မပြုလုပ်တတ်သော အပဠာသီပုဂ္ဂိုလ်။ (အဘိ၊ပု၊၁၀၅။) (အဘိ၊ပု၊မြန်။၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပုဂ္ဂိုလ် ၂ မျိုး (တစ်နည်း)

၁။ မငြူစူ မစောင်းမြောင်းတတ်သော အနိဿုကီပုဂ္ဂိုလ်၊
၂။ မနှမြော ဝန်မတိုတတ်သော အမစ္ဆရီပုဂ္ဂိုလ်။ (အဘိ၊ပု၊၁၀၅။) (အဘိ၊ပု၊မြန်။၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပုဂ္ဂိုလ် ၂ မျိုး (တစ်နည်း)

၁။ မကောက်ကျစ် မစဉ်းလဲတတ်သော အသဌပုဂ္ဂိုလ်၊
၂။ မလှည့်မပတ် တတ်သော အမာယာဝီ ပုဂ္ဂိုလ်။ (အဘိ၊ပု၊၁၀၅။) (အဘိ၊ပု၊မြန်။၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပုဂ္ဂိုလ် ၂ မျိုး (တစ်နည်း)

၁။ ဒုစရိုက်မှ ရှက်တတ်သော ဟိရီမာပုဂ္ဂိုလ်၊
၂။ ဒုစရိုက်မှ ကြောက်လန့် တတ်သော ဩတ္တပ္ပီပုဂ္ဂိုလ်။ (အဘိ၊ပု၊၁၀၅။) (အဘိ၊ပု၊မြန်။၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပုဂ္ဂိုလ် ၂ မျိုး (တစ်နည်း)

၁။ ပြောဆိုဆုံးမ လွယ်သော သုဝစပုဂ္ဂိုလ်၊
၂။ မိတ်ကောင်း ဆွေကောင်း ရှိသော ကလျာဏမိတ္တပုဂ္ဂိုလ်။ (အဘိ၊ပု၊၁၀၅။) (အဘိ၊ပု၊မြန်။၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပုဂ္ဂိုလ် ၂ မျိုး (တစ်နည်း)

၁။ ဣန္ဒြေတို့၌ လုံခြုံသော တံခါးရှိသော ဂုတ္တဒွါရပုဂ္ဂိုလ်၊
၂။ ဘောဇဉ်တို့၌ အတိုင်းအရှည်သိသော ဘောဇနေ မတ္တညူပုဂ္ဂိုလ်။ (အဘိ၊ပု၊၁၀၅။) (အဘိ၊ပု၊မြန်။၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပုဂ္ဂိုလ် ၂ မျိုး (တစ်နည်း)

၁။ ထင်သော သတိရှိသော ဥပဋ္ဌိတဿတိပုဂ္ဂိုလ်၊
၂။ ပညာဉာဏ် အဆင်အခြင်ရှိသော သညဇာနပုဂ္ဂိုလ်။ (အဘိ၊ပု၊၁၀၅။) (အဘိ၊ပု၊မြန်။၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပုဂ္ဂိုလ် ၂ မျိုး (တစ်နည်း)

၁။ သီလအကျင့်နှင့် ပြည့်စုံသော သီလသမ္ပန္နပုဂ္ဂိုလ်၊
၂။ အယူနှင့် ပြည့်စုံသော ဒိဋ္ဌိသမ္ပန္နပုဂ္ဂိုလ်။ (အဘိ၊ပု၊၁၀၅။) (အဘိ၊ပု၊မြန်။၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပုဂ္ဂိုလ် ၂ မျိုး (တစ်နည်း)

၁။ ယုတ်ညံ့သော နှလုံးသွင်း အလိုဆန္ဒရှိသော ဟီနာဓိမုတ္တပုဂ္ဂိုလ်၊
၂။ မြင့်မြတ်သော နှလုံးသွင်း အလိုဆန္ဒရှိသော ပဏီတာဓိမုတ္တပုဂ္ဂိုလ်။ (အဘိ၊ပု၊၁၀၅။) (အဘိ၊ပု၊မြန်။၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပုဂ္ဂိုလ် ၂ မျိုး (တစ်နည်း)

၁။ ရောင့်ရဲတတ်သော တိတ္တပုဂ္ဂိုလ်၊
၂။ ရောင့်ရဲစေတတ်သော တပ္ပေတ ပုဂ္ဂိုလ်။ (အဘိ၊ပု၊၁၀၅။) (အဘိ၊ပု၊မြန်။၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပုဂ္ဂိုလ် ၂ မျိုး (တစ်နည်း)

၁။ ဗုဒ္ဓဝေနေယျပုဂ္ဂိုလ်၊
၂။ သာဝကဝေနေယျပုဂ္ဂိုလ်။ (မ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၇၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပုဂ္ဂိုလ် ၂ မျိုး (တစ်နည်း)

၁။ ဤပုဂ္ဂိုလ်ကို ဆည်းကပ်သော ရဟန်းအား အကုသိုလ်တရားများ တိုးပွား၍ ကုသိုလ်တရားများ ဆုတ်ယုတ်သွားသဖြင့် မမှီဝဲအပ်သော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၂။ ဤပုဂ္ဂိုလ်ကို ဆည်းကပ်သော ရဟန်းအား အကုသိုလ်တရားများ ဆုတ်ယုတ်၍ ကုသိုလ်တရားများ တိုးပွား လာသဖြင့် မှီဝဲအပ်သော ပုဂ္ဂိုလ်။ (အံ၊၃၊၁၇၇။) (အံ၊မြန်၊၃။၁၇၈၊၃၃၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပုဂ္ဂိုလ် ၂ မျိုး တစ်နည်း

၁။ အမျက်ထွက်တတ်သော ကောဓနပုဂ္ဂိုလ်၊၂။ ရန်ငြိုးဖွဲ့တတ်သော ဥပနာဟပုဂ္ဂိုလ်။ (အဘိ၊ပု၊၁၀၄။) (အဘိ၊ပု၊မြန်။၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပုဂ္ဂိုလ် ၃ မျိုး

၁။ ပုထုဇဉ်ပုဂ္ဂိုလ်၊
၂။ သေက္ခပုဂ္ဂိုလ်၊
၃။ အသေက္ခ- ရဟန္တာပုဂ္ဂိုလ်။ (မ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၀၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပုဂ္ဂိုလ် ၃ မျိုး (တစ်နည်း)

၁။ ကျင့်ဆဲ သေက္ခပုဂ္ဂိုလ်၊
၂။ ကျင့်ပြီး အသေက္ခပုဂ္ဂိုလ်၊
၃။ ကျင့်ဆဲ မဟုတ် ကျင့်ပြီးမဟုတ် နေဝသေက္ခာနာသေက္ခပုဂ္ဂိုလ်။ (ဒီ၊၃၊၁၈၂။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၀၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပုဂ္ဂိုလ် ၃ မျိုး (တစ်နည်း)

၁။ နာမကာယဖြင့် ရှစ်ပါးသော ဈာန်သို့ ရောက်ပြီးနောက် နိဗ္ဗာန်ကို မျက်မှောက်ပြုသူ ကာယသက္ခီပုဂ္ဂိုလ်၊
၂။ သောတာပတ္တိဖိုလ်မှ စ၍ အထက်မဂ်သို့ ရောက်သူ ဒိဋ္ဌိပ္ပတ္တပုဂ္ဂိလ်၊
၃။ သဒ္ဓါတရားဖြင့် ကိလေသာမှ လွတ်သူ သဒ္ဓါဝိမုတ္တပုဂ္ဂိုလ်။ (အံ၊၁၊၁၁၆။) (အံ၊မြန်၊၁။၁၃၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပုဂ္ဂိုလ် ၃ မျိုး (တစ်နည်း)

၁။ အမာဟောင်းနှင့်တူသော စိတ်ရှိသော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၂။ လျှပ်စစ်နှင့် တူသော စိတ်ရှိသော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၃။ ဝဇီရစိန်နှင့် တူသော စိတ်ရှိသော ပုဂ္ဂိုလ်၊ (တစ်နည်း)
မမှီဝဲထိုက် မဆည်းကပ်ထိုက် မချဉ်းကပ်ထိုက်သော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၂။ မှီဝဲထိုက် ဆည်းကပ်ထိုက် ချဉ်းကပ်ထိုက်သော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၃။ အရိုအသေ အလေးအမြတ် ပြု၍ မှီဝဲဆည်းကပ်ထိုက် ချဉ်းကပ်ထိုက်သော ပုဂ္ဂိုလ်၊ (တစ်နည်း)
စက်ဆုပ်ထိုက် မမှီဝဲ မဆည်းကပ်ထိုက် မချဉ်းကပ် ထိုက်သော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၂။ လျစ်လျူရှုထိုက် မမှီဝဲ မဆည်းကပ်ထိုက် မချဉ်းကပ်ထိုက်သော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၃။ မှီဝဲထိုက် ဆည်းကပ်ထိုက် ချဉ်းကပ်ထိုက်သော ပုဂ္ဂိုလ်၊ (တစ်နည်း)
မစင်ကဲ့သို့ မကောင်းသော အနံ့ရှိသော စကားကို ဆိုတတ်သော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၂။ ပန်းကဲ့သို့ ကောင်းသော အနံ့ရှိသော စကားကို ဆိုတတ်သော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၃။ ပျားကဲ့သို့ ချိုသာသော စကားကို ဆိုတတ်သော ပုဂ္ဂိုလ်၊ (တစ်နည်း)
ကန်းသော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၂။ တစ်ဖက်အမြင်ရှိသော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၃။ နှစ်ဖက် အမြင်ရှိသော ပုဂ္ဂိုလ်၊ (တစ်နည်း)
မှောက်ထားသော အိုးနှင့် တူသော ပညာရှိသော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၂။ ခါးပိုက်နှင့် တူသော ပညာရှိသော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၃။ ကြီးကျယ်သော ပညာရှိသော ပုဂ္ဂိုလ်။ (အံ၊၁၊၁၂၁-၁၂၈။) (အံ၊မြန်၊၁။၁၄၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပုဂ္ဂိုလ် ၃ မျိုး (တစ်နည်း)

၁။ အရဟတ္တဖိုလ်ကို ရခြင်း၌ မတောင့်တသော နိရာသပုဂ္ဂိုလ်၊
၂။ အရဟတ္တ ဖိုလ်ကို ရခြင်း၌ တောင့်တသော အာသံသပုဂ္ဂိုလ်၊
၃။ အရဟတ္တဖိုလ်ကို ရခြင်း၌ တောင့်တ ခြင်းမှ ကင်းသော ဝိဂတာသပုဂ္ဂိုလ်။ (အဘိ၊ပု၊၁၀၆။) (အဘိ၊ပု၊မြန်။၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပုဂ္ဂိုလ် ၃ မျိုး (တစ်နည်း)

၁။ ကာမတို့၌လည်းကောင်း ဘဝတို့၌လည်းကောင်း တပ်ခြင်း မကင်းသော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၂။ ကာမတို့၌ တပ်ခြင်း ကင်းသည်ဖြစ်၍ ဘဝတို့၌ တပ်ခြင်း မကင်းသော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၃။ ကာမတို့၌လည်းကောင်း, ဘဝတို့၌လည်းကောင်း တပ်ခြင်းကင်းသော ပုဂ္ဂိုလ်။ (အဘိ၊ပု၊၁၀၆။) (အဘိ၊ပု၊၁၃၆။) (အဘိ၊ပု၊မြန်။၅။၃၉။) (အဘိ၊ပု၊မြန်။၅။၃၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပုဂ္ဂိုလ် ၃ မျိုး (တစ်နည်း)

၁။ သီလ သမာဓိ ပညာအားဖြင့် ယုတ်ညံ့သဖြင့် မမှီဝဲ မဆည်းကပ် အပ်သော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၂။ သီလသမာဓိပညာအားဖြင့် တူညီသဖြင့် မှီဝဲဆည်းကပ်အပ်သော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၃။ သီလ သမာဓိ ပညာတို့ဖြင့် လွန်ကဲသဖြင့် အရိုအသေ အလေးအမြတ်ပြု၍ မှီဝဲဆည်းကပ် အပ်သော ပုဂ္ဂိုလ်။ (အဘိ၊ပု၊၁၀၆။) (အဘိ၊ပု၊၁၄၀။) (အဘိ၊ပု၊မြန်။၆။၄၃။) (အဘိ၊ပု၊မြန်။၆။၄၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပုဂ္ဂိုလ် ၃ မျိုး (တစ်နည်း)

၁။ သီလမရှိဘဲ ယုတ်မာသော အကျင့်ရှိခြင်း, မစင်ကြယ်ခြင်း, အတွင်းသဘောပုပ်ခြင်း စသည်တို့ကြောင့် စက်ဆုပ်အပ်, မမှီဝဲအပ်, မဆည်းကပ်အပ်သော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၂။ အမျက်ထွက်ခြင်း, စိတ်ဆိုးခြင်း, အနည်းငယ်ပြောဆိုရုံမျှဖြင့် ငြိကပ်ခြင်း စသည် တို့ကြောင့် လျစ်လျူရှုအပ်, မမှီဝဲအပ်, မဆည်းကပ်အပ်သော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၃။ သီလနှင့် ပြည့်စုံ၍ ကောင်းသော အကျင့်ရှိခြင်း စသည်တို့ကြောင့် မှီဝဲအပ်, ဆည်းကပ်အပ်သော ပုဂ္ဂိုလ်။ (အဘိ၊ပု၊၁၀၇။) (အဘိ၊ပု၊၁၄၁။) (အဘိ၊ပု၊မြန်။၆။၄၄။) (အဘိ၊ပု၊မြန်။၆။၄၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပုဂ္ဂိုလ် ၃ မျိုး (တစ်နည်း)

၁။ သီလအကျင့်တို့၌ ပြည့်စုံအောင် ပြုလေ့ရှိသည်ဖြစ်၍ သမာဓိ ပညာတို့၌ အတိုင်းအရှည်အားဖြင့် ပြုလေ့ရှိသော သောတာပန်, သကဒါဂါမ်ပုဂ္ဂိုလ်၊
၂။ သီလအကျင့်နှင့် သမာဓိတို့၌ ပြည့်စုံအောင် ပြုလေ့ရှိသည်ဖြစ်၍ ပညာ၌ အတိုင်းအရှည် အားဖြင့် ပြုလေ့ရှိသော အနာဂါမ်ပုဂ္ဂိုလ်၊
၃။ သီလအကျင့်၌လည်းကောင်း, သမာဓိ၌ လည်းကောင်း, ပညာ၌လည်းကောင်း ပြည့်စုံအောင် ပြုလေ့ရှိသော ရဟန္တာပုဂ္ဂိုလ်။ (အဘိ၊ပု၊၁၀၇။) (အဘိ၊ပု၊၁၄၂။) (အဘိ၊ပု၊မြန်။၆။၄၅။) (အဘိ၊ပု၊မြန်။၆။၄၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပုဂ္ဂိုလ် ၃ မျိုး (တစ်နည်း) (ကာယသက္ခီ-စသော ပုဂ္ဂိုလ် ၃ မျိုး)

၁။ ဈာန်မဂ်ဖိုလ် ချမ်းသာကို ကိုယ်တိုင် တွေ့ထိခံစား၍ နိဗ္ဗာန်ကို မျက်မှောက်ပြုသော ကာယသက္ခီပုဂ္ဂိုလ်၊
၂။ သိမြင်ခြင်း အဆုံးသို့ ရောက်သော ဒိဋ္ဌိပ္ပတ္တပုဂ္ဂိုလ်၊
၃။ သဒ္ဓါကို အမှူးပြု၍ ကိလေသာမှ လွတ်သော သဒ္ဓါ ဝိမုတ္တပုဂ္ဂိုလ်။ (အဘိ၊ပု၊၁၀၆။) (အဘိ၊ပု၊၁၃၂။) (အဘိ၊ပု၊မြန်။၃။) (အဘိ၊ပု၊မြန်။၃၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပုဂ္ဂိုလ် ၃ မျိုး (တစ်နည်း) (ဂူထဘာဏီစသော ပုဂ္ဂိုလ် ၃ မျိုး)

၁။ မစင်နှင့် တူသော စကား ရှိသော ဂူထဘာဏီပုဂ္ဂိုလ်၊
၂။ ပန်းနှင့် တူသော စကားရှိသော ပုပ္ဖဘာဏီပုဂ္ဂိုလ်၊
၃။ ပျားရည်နှင့် တူသော စကားရှိသော မဓုဘာဏီပုဂ္ဂိုလ်။ (အဘိ၊ပု၊၁၀၆။) (အဘိ၊ပု၊၁၃၂။) (အဘိ၊ပု၊မြန်။၅။) (အဘိ၊ပု၊မြန်။၃၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပုဂ္ဂိုလ် ၃ မျိုး (တစ်နည်း) (ပါသာဏလေခူပမ စသော ပုဂ္ဂိုလ် ၃ မျိုး)

၁။ ကျောက်၌ ရေးသား ထားသော အက္ခရာနှင့်တူသော ပါသာဏလေခူပမပုဂ္ဂိုလ်၊
၂။ မြေကြီးပေါ်၌ ရေးသားထားသော အက္ခရာနှင့် တူသော ပထဝီလေခူပမပုဂ္ဂိုလ်၊
၃။ ရေပေါ်၌ ရေးသားအပ်သော အက္ခရာနှင့်တူသော ဥဒကလေခူပမပုဂ္ဂိုလ်။ (အဘိ၊ပု၊၁၀၆။) (အဘိ၊ပု၊၁၃၇။) (အဘိ၊ပု၊မြန်။၆။၄၀။) (အဘိ၊ပု၊မြန်။၆။၄၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပုဂ္ဂိုလ် ၃ မျိုး (တစ်နည်း) (လောက၌ လူနတ်ဗြဟ္မာ သတ္တဝါအများ ချမ်းသာပွားရန် ဖြစ်ပေါ် လာသော ပုဂ္ဂိုလ် ၃ မျိုး။)

၁။ သဗ္ဗညုဘုရားရှင်၊
၂။ အာသဝေါကုန်ခန်းပြီးသော ရဟန္တာပုဂ္ဂိုလ်၊
၃။ ဗဟုသုတ အကျင့်သီလနှင့် ပြည့်စုံသော ဘုရားရှင်၏ တပည့်သာဝက သေက္ခပုဂ္ဂိုလ်။ (ခုဒ္ဒက၊၂၄၉။) (ခုဒ္ဒက၊မြန်။၂၃၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပုဂ္ဂိုလ် ၃ မျိုး (တစ်နည်း) (အန္ဓစသော ပုဂ္ဂိုလ် ၃ မျိုး)

၁။ ပညာမျက်စိ မရှိသောကြောင့် အကန်းနှင့် တူသော အန္ဓပုဂ္ဂိုလ်၊
၂။ ပညာမျက်စိတစ်ဖက်သာ အမြင်ရှိသော ဧကစက္ခုပုဂ္ဂိုလ်၊
၃။ ပညာ မျက်စိနှစ်ဖက် အမြင်ရှိသော ဒွိစက္ခုပုဂ္ဂိုလ်။ (အဘိ၊ပု၊၁၀၆။) (အဘိ၊ပု၊၁၃၄။) (အဘိ၊ပု၊မြန်။၃၇။) (အဘိ၊ပု၊မြန်။၃၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပုဂ္ဂိုလ် ၃ မျိုး (တစ်နည်း) (အရုကူပမစိတ္တစသော ပုဂ္ဂိုလ် ၃ မျိုး)

၁။ အိုင်းအမာနှင့် တူသော စိတ်ရှိသော အရုကူပမစိတ္တပုဂ္ဂိုလ်၊
၂။ လျှပ်စစ်နှင့် တူသော စိတ်ရှိသော ဝိဇ္ဇူပမစိတ္တပုဂ္ဂိုလ်၊
၃။ ဝဇီရ စိန်နှင့် တူသောစိတ်ရှိသော ဝဇိရူပမစိတ္တပုဂ္ဂိုလ်။ (အဘိ၊ပု၊၁၀၆။) (အဘိ၊ပု၊မြန်။၃၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပုဂ္ဂိုလ် ၃ မျိုး (တစ်နည်း) (အဝကုဇ္ဇပညစသော ပုဂ္ဂိုလ် ၃ မျိုး)

၁။ မှောက်ထားသော အိုးနှင့် တူသော ပညာရှိသော အဝကုဇ္ဇပညပုဂ္ဂိုလ်၊
၂။ ခါးပိုက်၌ ထည့်ထားသော ခဲဖွယ်စားဖွယ်ဝတ္ထုရှိသော သူနှင့် တူသော ပညာရှိသော ဥစ္ဆင်္ဂပညပုဂ္ဂိုလ်၊
၃။ ကျယ်ပြန့်သော ပညာရှိသော ပုထုပညပုဂ္ဂိုလ်။ (အဘိ၊ပု၊၁၀၆။) (အဘိ၊ပု၊၁၃၅။) (အဘိ၊ပု၊မြန်။၅။၃၇။) (အဘိ၊ပု၊မြန်။၅။၃၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပုဂ္ဂိုလ် ၃ မျိုး တစ်နည်း (ဘုရားရှင် မပွင့်ထွန်းသော ကာလ၌ သီလကို ဟောပြသော ပုဂ္ဂိုလ် ၃ မျိုး)

၁။ ရသေ့ပရိဗ္ဗိုဇ်ပုဂ္ဂိုလ်တို့၊
၂။ သဗ္ဗညုဘုရားအလောင်းပုဂ္ဂိုလ်တို့၊
၃။ စကြဝတေးမင်းတို့။ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၉၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပုဂ္ဂိုလ် ၄ မျိုး (ဆင်ဦးစီး ဆင်ဆရာ၏သား ပေဿနှင့် သာလာရွာသား ပုဏ္ဏားသူကြွယ်တို့အား ဘုရားရှင် ဟောကြားခဲ့သော ပုဂ္ဂိုလ် ၄ မျိုး)

၁။ မိမိကိုယ်ကို ပူလောင်ဆင်းရဲစေတတ်, ပူလောင်ဆင်းရဲစေခြင်းကို လုံ့လပြုခြင်း၌ အားထုတ်တတ်သော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၂။ သူတစ်ပါးကို ပူလောင်ဆင်းရဲစေတတ်, ပူလောင်ဆင်းရဲစေခြင်းကို လုံ့လပြုခြင်း၌ အားထုတ်တတ်သော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၃။ မိမိကိုယ်ကိုလည်းကောင်း သူတစ်ပါးကို လည်းကောင်း ပူလောင်ဆင်းရဲစေတတ်, ပူလောင်ဆင်းရဲစေခြင်းကို လုံ့လပြုခြင်း၌ အားထုတ်သော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၄။ မိမိကိုယ်ကို လည်းကောင်း သူတစ်ပါးကိုလည်းကောင်း မပူလောင် မဆင်းရဲစေတတ်, ပူလောင်ဆင်းရဲ စေခြင်းကို လုံ့လပြုခြင်း၌ အားမထုတ်သော ပုဂ္ဂိုလ်။ (မ၊၂၊၃၊၇၄။) (မ၊မြန်၊၂။၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပုဂ္ဂိုလ် ၄ မျိုး (တစ်နည်း)

၁။ ဥဂ္ဃဋိတညူ- မာတိကာအကျဉ်းကို ဟောလိုက်ရုံမျှဖြင့် တစ်မဂ် တစ်ဖိုလ် တရားထူးကို ထိုးထွင်း၍ သိနိုင်သော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၂။ ဝိပဉ္စိတညူ- မာတိကာအကျဉ်းကို အကျယ်ချဲ့၍ ဟောသော အခါ၌ တရားထူးရသော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၃။ နေယျော- ကလျာဏမိတ္တတို့ကို မှီဝဲဆီးကပ်၍ ပါဠိသင်ခြင်း အဋ္ဌကထာသင်ခြင်း စသည်ဖြင့် အစဉ်အတိုင်း အားထုတ် သဖြင့် တရားထူးရသော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၄။ ပဒပရမော- များစွာသော ပုဂ္ဂိုလ်တို့ထံမှ ကြိမ်ဖန်များစွာ သင်ယူ နာကြား ဆည်းပူး ပွားများပါသော်လည်း ဤဘဝ၌ တရားထူး မရနိုင်သော ပုဂ္ဂိုလ်။ (အဘိ၊ပု၊၁၀၇။) (အဘိ၊ပု၊၁၄၇။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၂၊၅၉။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၂၊၆၀။) (သံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၈၄။) (သံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၄။) (အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၃၇။) (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၃၊၁၅၈။) (အဘိ၊ပု၊မြန်။၇။၅၀။) (အဘိ၊ပု၊မြန်။၇။၅၀။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊မြန်၊၂။၁၁၀။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊မြန်၊၂။၁၁၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပုဂ္ဂိုလ် ၄ မျိုး (တစ်နည်း)

၁။ ရှိခိုးခြင်းငှာသာ ထိုက်၍ ခရီးဦး ကြိုခြင်းငှာ မထိုက်သော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၂။ ခရီးဦး ကြိုခြင်းငှာသာ ထိုက်၍ ရှိခိုးခြင်းငှာ မထိုက်သော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၃။ ရှိခိုးခြင်းငှာလည်း ထိုက်၊ ခရီးဦး ကြိုခြင်းငှာလည်း ထိုက်သော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၄။ ရှိခိုးခြင်းငှာလည်း မထိုက်၊ ခရီးဦး ကြိုခြင်းငှာလည်း မထိုက်သော ပုဂ္ဂိုလ်။ (ဝိ၊၅၊၂၂၇။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၃၁၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပုဂ္ဂိုလ် ၄ မျိုး (တစ်နည်း)

၁။ နေရာပေးခြင်းငှာ ထိုက်၍ ရှိခိုခြင်းငှာ မထိုက်သော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၂။ ရှိခိုးခြင်းငှာ ထိုက်၍ နေရာပေးခြင်းငှာ မထိုက်သော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၃။ နေရာပေးခြင်းငှာလည်း ထိုက်၊ ရှိခိုးခြင်းငှာလည်း ထိုက်သော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၄။ နေရာပေးခြင်းငှာလည်း မထိုက်၊ ရှိခိုးခြင်း ငှာလည်း မထိုက်သော ပုဂ္ဂိုလ်။ (ဝိ၊၅၊၂၂၇။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၃၁၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပုဂ္ဂိုလ် ၄ မျိုး (တစ်နည်း)

၁။ ရေစုန်မျှော၍ လိုက်တတ်သော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၂။ အထက်ရေညာသို့ ဆန်တက်တတ်သော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၃။ အောက်သို့လည်း မစုန်, အထက်သို့ မဆန်တက်ဘဲ အလယ်၌ တည်တတ်သော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၄။ တစ်ဖက်ကမ်းသို့ ကူးမြောက်လျက် ကြည်းကုန်း အထက်၌ တည်တတ်သော ပုဂ္ဂိုလ်။ (နေတ္တိ၊ဋ္ဌ၊၁၃၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပုဂ္ဂိုလ် ၄ မျိုး (တစ်နည်း)

၁။ ထိုထိုအာရုံ၌ လိုချင်တပ်မက်မှု ရှိသူ-အတြိစ္ဆာပုဂ္ဂိုလ်၊
၂။ အလိုဆိုး ရှိသူ- ပါပိစ္ဆာပုဂ္ဂိုလ်၊
၃။ အလိုကြီးသူ- မဟိစ္ဆာပုဂ္ဂိုလ်၊ ၄၊ အလိုနည်းသူ- အပ္ပိစ္ဆာပုဂ္ဂိုလ်။ (ဥဒါန၊ဋ္ဌ၊၂၀၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပုဂ္ဂိုလ် ၄ မျိုး (တစ်နည်း)

၁။(ပစ္စုပ္ပန်ဘဝ၌) ယုတ်၍ ယုတ်သော လားရာရှိသော ပုဂ္ဂိုလ်၊ ၂။(ပစ္စုပ္ပန်ဘဝ၌) ယုတ်၍ မြတ်သော လားရာရှိသော ပုဂ္ဂိုလ်၊ ၃။(ပစ္စုပ္ပန်ဘဝ၌) မြတ်၍ ယုတ်သော လားရာရှိသော ပုဂ္ဂိုလ်။)၊ ၄။(ပစ္စုပ္ပန်ဘဝ၌) မြတ်၍ မြတ်သော လားရာရှိသော ပုဂ္ဂိုလ်။ (ဒီ၊၃၊၁၉၄။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၁၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပုဂ္ဂိုလ် ၄ မျိုး (တစ်နည်း)

၁။ မတုန်မလှုပ်သော သဒ္ဓါနှင့် ပြည့်စုံသော ရဟန်း၊
၂။ ကြာပဒုမာနှင့် တူသော ရဟန်း၊
၃။ ကြာပုဏ္ဏရိက်နှင့် တူသော ရဟန်း၊
၄။ နူးညံ့သိမ်မွေ့သော ရဟန်း။ (ဒီ၊၃၊၁၉၄။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၁၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပုဂ္ဂိုလ် ၄ မျိုး (တစ်နည်း) (ဃောဋမုခပုဏ္ဏားအား အရှင်ဥဒေန ဟောကြားခဲ့သော လောက၌ ရှိသော ပုဂ္ဂိုလ် ၄ မျိုး)

၁။ မိမိကိုယ်ကို ပူလောင် ဆင်းရဲစေတတ်, ပူလောင် ဆင်းရဲစေခြင်းကို လုံ့လပြုခြင်းကို အားထုတ်သော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၂။ သူတစ်ပါးကို ပူလောင်ဆင်းရဲ စေတတ်, ပူလောင် ဆင်းရဲစေခြင်းကို လုံ့လပြုခြင်းကို အားထုတ်သော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၃။ မိမိကိုယ်ကို လည်းကောင်း သူတစ်ပါးကို လည်းကောင်း ပူလောင်ဆင်းရဲစေတတ်, ပူလောင်ဆင်းရဲ စေခြင်းကို လုံ့လ ပြုခြင်းကို အားထုတ်သော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၄။ မိမိကိုယ်ကိုလည်းကောင်း သူတစ်ပါး ကိုလည်းကောင်း ပူလောင် ဆင်းရဲစေတတ်သူလည်း မဟုတ် ပူလောင်ဆင်းရဲစေခြင်းကို လုံ့လ ပြုခြင်းကို အားထုတ်သူလည်း မဟုတ်သော ပုဂ္ဂိုလ်။ (မ၊၂၊၃၆၅။) (မ၊မြန်၊၂။၃၆၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပုဂ္ဂိုလ် ၄ မျိုး (တစ်နည်း) (စတုတ္ထဈာန်ရ-စသောပုဂ္ဂိုလ် ၄ မျိုး)

၁။ အဇ္ဈတ္တသန္တာန်၌ စိတ်ငြိမ်း အေးကြောင်း စတုတ္ထဈာန်သမာပတ်ကိုသာ ရရှိသည်ဖြစ်၍ အဓိပညာဟုဆိုအပ်သော ခန္ဓာ တရားတို့၌ ရှုမှတ်မှုဝိပဿနာကို မရသော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၂။ အဓိပညာဟုဆိုအပ်သော ခန္ဓာ တရားတို့၌ ရှုမှတ်မှုဝိပဿနာကိုသာ ရရှိ၍ အဇ္ဈတ္တသန္တာန်၌ စိတ်ငြိမ်းအေးကြောင်း စတုတ္ထ ဈာန်သမာပတ်ကို မရသော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၃။ စတုတ္ထဈာန်သမာပတ်နှင့် အဓိပညာ ဓမ္မဝိပဿနာ နှစ်ပါးစုံကို ရသောပုဂ္ဂိုလ်၊
၄။ စတုတ္ထဈာန်သမာပတ်နှင့် အဓိပညာ ဓမ္မဝိပဿနာ နှစ်ပါးစုံကို မရသော ပုဂ္ဂိုလ်။ (အဘိ၊ပု၊၁၁၀။) (အဘိ၊ပု၊၁၇၁။) (အဘိ၊ပု၊မြန်။၉။၇၅။) (အဘိ၊ပု၊မြန်။၉။၇၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပုဂ္ဂိုလ် ၄ မျိုး (တစ်နည်း) (ဆင်ခြင်၍ပြုလုပ်တတ်သော ပုဂ္ဂိုလ် ၄ မျိုး)

၁။ ဉာဏ်ဖြင့် ဆင်ခြင် သက်ဝင်၍ မချီးမွမ်းထိုက်သော တိတ္ထိဆရာကြီးများနှင့် ယင်းတို့၏ တပည့်သာဝကတို့၏ ဂုဏ်ကျေးဇူးကို ပြောဆိုတတ်သော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၂။ ဉာဏ်ဖြင့် ဆင်ခြင်သက်ဝင်၍ ချီးမွမ်း ထိုက်သော ဘုရားရှင်နှင့် ယင်း၏ တပည့်သာဝကတို့၏ ဂုဏ်ကျေးဇူးကို ပြောဆိုတတ်သော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၃။ ဉာဏ်ဖြင့် ဆင်ခြင်သက်ဝင်၍ မကြည်ညိုထိုက်သော အရာ၌ မကြည်ညိုခြင်းကို ပြတတ်သော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၄။ ဉာဏ်ဖြင့် ဆင်ခြင်သက်ဝင်၍ ကြည်ညိုထိုက်သော အရာ၌ ကြည်ညိုခြင်းကို ပြတတ်သော ပုဂ္ဂိုလ်။ (အဘိ၊ပု၊၁၀၈။) (အဘိ၊ပု၊၁၅၇။) (အဘိ၊ပု၊မြန်။၇။၆၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပုဂ္ဂိုလ် ၄ မျိုး (တစ်နည်း) (ဈာန်ဝင်စားသော ပုဂ္ဂိုလ် ၄ မျိုး)

၁။ ပြည့်စုံသည်သာ ဖြစ်လျက် ချို့တဲ့၏ဟု အမှတ်ရှိသော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၂။ ချို့တဲ့သည်သာ ဖြစ်လျက် ပြည့်စုံဟု အမှတ်ရှိသော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၃။ ပြည့်စုံသည်သာ ဖြစ်လျက် ပြည့်စုံ၏ဟု အမှတ်ရှိသော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၄။ ချို့တဲ့သည်သာ ဖြစ်လျက် ပြည့်စုံ၏ဟု အမှတ်ရှိသော ပုဂ္ဂိုလ်။ (အဘိ၊ဝိ၊၃၅၅။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၂။၄၃၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပုဂ္ဂိုလ် ၄ မျိုး (တစ်နည်း) (ဈာန်ဝင်စားသော ပုဂ္ဂိုလ် ၄ မျိုး)

၁။ ဖြည်းနှေးစွာ ဝင်စား၍ လျင်မြန်စွာ ထသော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၂။ လျင်မြန်စွာ ဝင်စား၍ ဖြည်းနှေးစွာ ထသော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၃။ ဖြည်း နှေးစွာ ဝင်စား၍ ဖြည်းနှေးစွာ ထသော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၄။ လျင်မြန်စွာ ဝင်စား၍ လျင်မြန်စွာ ထသော ပုဂ္ဂိုလ်။ (အဘိ၊ဝိ၊၃၅၅။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၂။၄၄၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပုဂ္ဂိုလ် ၄ မျိုး (တစ်နည်း) (ဈာန်ဝင်စားသော ပုဂ္ဂိုလ် ၄ မျိုး)

၁။ သမာဓိဈာန်အရာ၌ စိတ်ကို ထားရန် လိမ္မာ၍ သမာပတ်ဝင်စားရန် မလိမ္မာသော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၂။ သမာဓိဈာန်အရာ၌ သမာပတ်ဝင်စားရန် လိမ္မာ၍ စိတ်ကို ထားရန် မလိမ္မာသော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၃။ သမာဓိဈာန်အရာ၌ စိတ်ကိုထားရန် လိမ္မာ၍ သမာပတ်ဝင်စားရန်လည်း လိမ္မာသော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၄။ သမာဓိဈာန် အရာ၌ စိတ်ကို ထားရန် မလိမ္မာ၍ သမာပတ်ဝင်စားရန်လည်း မလိမ္မာသော ပုဂ္ဂိုလ်။ (အဘိ၊ဝိ၊၃၅၆။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၂။၄၄၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပုဂ္ဂိုလ် ၄ မျိုး (တစ်နည်း) (တမောတမပရာယန-စသော ပုဂ္ဂိုလ် ၄ မျိုး)

၁။ ဒွန်းစဏ္ဍားမျိုး သူဆင်းရဲမျိုး စသည်၌ ဖြစ်၍ မကောင်းမှု ဒုစရိုက်တို့ကို ပြုကျင့်သဖြင့် သေလွန်သော အခါ အပါယ်ငရဲသို့ ကျရောက်ကုန်သော တမောတမပရာယဏပုဂ္ဂိုလ် (အမှောင်၌ ဖြစ်၍ အမှောင်သို့ သွားသော ပုဂ္ဂိုလ်)၊
၂။ ဒွန်းစဏ္ဍားမျိုး သူဆင်းရဲမျိုး စသည်၌ ဖြစ်သော်လည်း ကုသိုလ်ကောင်းမှု သုစရိုက်တရားတို့ကို ပြုကျင့်သဖြင့် သေလွန်သော အခါ နတ်ပြည်သို့ ရောက်ကုန်သော တမောဇောတိပရာယဏပုဂ္ဂိုလ် (အမှောင်၌ ဖြစ်၍ အလင်းသို့ သွားသော ပုဂ္ဂိုလ်)၊
၃။ သူဋ္ဌေးသူကြွယ်မျိုး စသည်၌ ဖြစ်သော်လည်း မကောင်းမှု ဒုစရိုက်တရားတို့ကို ပြုကျင့်သဖြင့် သေလွန်သော အခါ အပါယ်ငရဲသို့ ကျရောက်ကုန်သော ဇောတိတမပရာယဏ ပုဂ္ဂိုလ် (အလင်း၌ဖြစ်၍ အမှောင်သို့ သွားသော ပုဂ္ဂိုလ်)၊
၄။ သူဋ္ဌေးသူကြွယ်မျိုး စသည်၌ ဖြစ်၍ ကုသိုလ်ကောင်းမှု ကာယသုစရိုက် တရားတို့ကို ပြုကျင့်သဖြင့် သေလွန်သော အခါ နတ်ပြည်သို့ ရောက်ကုန်သော ဇောတိဇောတိပရာယဏပုဂ္ဂိုလ် (အလင်း၌ဖြစ်၍ အလင်းသို့ သွားသော ပုဂ္ဂိုလ်)။ (သံ၊၁၊၉၄။) (အဘိ၊ပု၊၁၀၉။) (အဘိ၊ပု၊၁၅၉။) (နေတ္တိ၊ဋ္ဌ၊၁၃၂။) (သံ၊မြန်၊၁။၉၁။) (အဘိ၊ပု၊မြန်။၈။၆၃။) (အဘိ၊ပု၊မြန်။၈။၆၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပုဂ္ဂိုလ် ၄ မျိုး (တစ်နည်း) (ဓုတ န ဓုတဝါဒ စသော ပုဂ္ဂိုလ် ၄ မျိုး)

၁။ ဓုတ န ဓုတဝါဒ- မိမိကိုယ်တိုင်သာ ဓုတင်အကျင့်တို့ကို ဆောက်တည်၍ သူတစ်ပါးတို့အား မဆောက်တည် စေသော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၂။ န ဓုတ ဓုတဝါဒ- မိမိကိုယ်တိုင် ဓုတင်အကျင့်တို့ကို မဆောက်တည်ဘဲ သူတစ်ပါးတို့အား ဆောက်တည်စေသော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၃။ နေဝ ဓုတ န ဓုတဝါဒ- မိမိကိုယ်တိုင်လည်း ဓုတင်အကျင့်ကို မဆောက်တည်, သူတစ်ပါးကိုလည်း မဆောက်တည်စေသော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၄။ ဓုတ ဓုတဝါဒ- မိမိကိုယ်တိုင်လည်း ဓုတင်အကျင့်ကို ဆောက်တည်ပြီး သူတစ်ပါးကိုလည်း ဆောက်တည်စေသော ပုဂ္ဂိုလ်။ (ဥဒါန၊ဋ္ဌ၊၂၂၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပုဂ္ဂိုလ် ၄ မျိုး (တစ်နည်း) (ပမာဏပြုခြင်းနှင့် စပ်၍ ကြည်ညိုသော ပုဂ္ဂိုလ် ၄ မျိုး)

၁။ ရုပ်ကိုသာ ပမာဏပြု၍ ရုပ်၌ ကြည်ညိုသော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၂။ အသံကိုသာ ပမာဏပြု၍ အသံ၌သာ ကြည်ညိုသော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၃။ ခေါင်းပါးမှုကိုသာ ပမာဏပြု၍ ခေါင်းပါးခြင်း၌ ကြည်ညိုသော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၄။ တရားဓမ္မကိုသာ ပမာဏပြု၍ တရားဓမ္မ၌ ကြည်ညိုသော ပုဂ္ဂိုလ်။ (အံ၊၁၊၃၈၂။) (အံ၊မြန်၊၁။၃၉၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပုဂ္ဂိုလ် ၄ မျိုး (တစ်နည်း) (ပရိသတ်၌ တင့်တယ်စေသော ပုဂ္ဂိုလ် ၄ ယောက်)

၁။ သီလရှိသော ကောင်းသော အကျင့်ရှိသော ရဟန်းယောကျ်ား (ဘိက္ခု။)၊
၂။ သီလရှိသော ကောင်းသော အကျင့်ရှိသော ရဟန်းမ (ဘိက္ခုနီ။)၊
၃။ သီလရှိသော ကောင်းသော အကျင့် ရှိသော ဒါယကာ (ဥပါသကာ)၊
၄။ သီလရှိသော ကောင်းသော အကျင့်ရှိသော ဒါယိကာမ (ဥပါသိကာ)။ (ဝိ၊၅၊၂၂၆။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၃၁၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပုဂ္ဂိုလ် ၄ မျိုး (တစ်နည်း) (ပရိသတ်ကို ဖျက်ဆီးတတ်သော ပုဂ္ဂိုလ် ၄ ယောက်)

၁။ သီလမရှိ ယုတ်မာသော အကျင့်ရှိသော ရဟန်း (ဘိက္ခု)၊
၂။ သီလမရှိ၊ ယုတ်မာသော အကျင့်ရှိသော ရဟန်းမ (ဘိက္ခုနီ)၊
၃။ သီလမရှိ ယုတ်မာသော အကျင့်ရှိသော ဒါယကာ (ဥပါသကာ)၊
၄။ သီလ မရှိ ယုတ်မာသော အကျင့်ရှိသော ဒါယိကာမ (ဥပါသိကာ) ။ (ဝိ၊၅၊၂၂၆။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၃၁၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပုဂ္ဂိုလ် ၄ မျိုး (တစ်နည်း) (ပါပ စသော ပုဂ္ဂိုလ် ၄ ပါး)

၁။ သူ့အသက်သတ်ခြင်း စသည်ကို ပြုလေ့ရှိသဖြင့် ယုတ်မာသော ပါပပုဂ္ဂိုလ်၊
၂။ သူ့အသက်သတ်ခြင်း စသည်ကို မိမိ ကိုယ်တိုင်လည်း ပြုလုပ်လျက်၊ သူတစ်ပါးတို့ကိုလည်း ပြုလုပ်စေသော ယုတ်မာသော ပုဂ္ဂိုလ်အောက် သာလွန်၍ ယုတ်မာသော ပါပေနပါပတရပုဂ္ဂိုလ်၊
၃။ သူ့အသက်သတ်ခြင်း စသည်မှ ရှောင်ကြဉ်သဖြင့် ကောင်းမြတ်သော ကလျာဏပုဂ္ဂိုလ်၊
၄။ သူ့အသက် သတ်ခြင်း စသည်မှ မိမိကိုယ်တိုင်လည်း ရှောင်ကြဉ်၍ သူတစ်ပါးတို့ကိုလည်း ရှောင်ကြဉ်စေတတ်သော ကောင်းမြတ်သော ပုဂ္ဂိုလ်ထက် သာလွန်၍ ကောင်းမြတ်သော ကလျာဏေန ကလျာဏတရ ပုဂ္ဂိုလ်။ (အဘိ၊ပု၊၁၀၇။) (အဘိ၊ပု၊၁၄၄။) (အဘိ၊ပု၊မြန်။၆။၄၈။) (အဘိ၊ပု၊မြန်။၆။၄၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပုဂ္ဂိုလ် ၄ မျိုး (တစ်နည်း) (ပါပဓမ္မ-စသော ပုဂ္ဂိုလ် ၄ မျိုး)

၁။ သူ့အသက်သတ်ခြင်း စသည်ကို ပြုလေ့ရှိသဖြင့် ယုတ်ညံ့သော အကျင့်ရှိသော ပါပဓမ္မပုဂ္ဂိုလ်၊
၂။ မိမိကိုယ်တိုင်လည်း သူ့ အသက်သတ်ခြင်း စသော အမှုကို ပြုလျက် သူ့တစ်ပါးတို့အားလည်း သူ့အသက်သတ်ခြင်း စသော အမှုကို ပြုလုပ်စေတတ်သော ယုတ်ညံ့သော အကျင့်ရှိသူအောက် သာလွန်၍ ယုတ်ညံ့သော အကျင့်ရှိသော ပါပဓမ္မေန ပါပဓမ္မတရပုဂ္ဂိုလ်၊
၃။ သူ့အသက်သတ်ခြင်း စသည်မှ ရှောင်ကြဉ်သဖြင့် ကောင်းမြတ်သော အကျင့်ရှိသော ကလျာဏဓမ္မပုဂ္ဂိုလ်၊
၄။ မိမိကိုယ်တိုင် လည်း သူ့အသက်သတ်ခြင်းစသည်မှ ရှောင်ကြဉ်၍ သူတစ်ပါးတို့အားလည်း ရှောင်ကြဉ်စေ တတ်သော ကောင်းသော အကျင့်ရှိသူထက် သာ၍ကောင်းသော အကျင့်ရှိသော ကလျာဏ ဓမ္မေန ကလျာဏဓမ္မတရပုဂ္ဂိုလ်။ (အဘိ၊ပု၊၁၀၇။) (အဘိ၊ပု၊၁၄၆။) (အဘိ၊ပု၊မြန်၊၆။၄၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပုဂ္ဂိုလ် ၄ မျိုး (တစ်နည်း) (ဘုရားရှင်ပွင့်ထွန်းသော ကာလ၌ သီလကို ဟောပြသော ပုဂ္ဂိုလ် ၄ မျိုး)

၁။ ရဟန်းသံဃာ၊
၂။ ရဟန်းမသံဃာ၊
၃။ ဥပါသကာ သီတင်းသည်ယောက်ျားတို့၊
၄။ ဥပါသိကာ သီတင်းသည်မိန်းမတို့။ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၉၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပုဂ္ဂိုလ် ၄ မျိုး (တစ်နည်း) (မဆင်မခြင်ပြုလုပ်တတ်သော ပုဂ္ဂိုလ် ၄ မျိုး)

၁။ ဉာဏ်ဖြင့် မဆင်ခြင် မသက်ဝင်မူ၍ မချီးမွမ်းထိုက်သော မကောင်းသောအကျင့် မှားသောအကျင့် ရှိကုန်သော တိတ္ထိ ဆရာကြီးများနှင့် ယင်းတို့၏ တပည့်သာဝကတို့အား ကောင်းစွာ ကျင့်သူ၊ မှန်စွာ ကျင့်သူများ ဖြစ်ကြ၏ဟု ဂုဏ်ကျေးဇူးကို ပြောဆိုတတ်သော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၂။ ဉာဏ်ဖြင့် မဆင်ခြင် မသက်ဝင်မူ၍ ချီးမွမ်းထိုက်သော ကောင်းသောအကျင့် မှန်သောအကျင့်ရှိကုန်သော ဘုရား ရှင်နှင့် ယင်းတို့၏ တပည့်သာဝကတို့အား အကျင့်မကောင်းသူ အကျင့်မှားသူများ ဖြစ်ကြ ၏ဟု ဂုဏ်ကျေးဇူးမဲ့ကို ပြောဆိုတတ်သော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၃။ ဉာဏ်ဖြင့် မဆင်ခြင် မသက်ဝင် မူ၍ မကြည်ညိုထိုက်သော အရာ၌ မကောင်းသောအကျင့်, မှားသောအကျင့်ကို ကောင်းသော အကျင့်, မှန်သောအကျင့်ဟု ကြည်ညိုခြင်းကို ဖြစ်စေတတ်သော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၄။ ဉာဏ်ဖြင့် မဆင်ခြင် မသက်ဝင်မှု၍ ကြည်ညိုထိုက်သော အရာ၌ ကောင်းသောအကျင့်, မှန်သော အကျင့်ကို မကောင်းသောအကျင့်, မှားယွင်းသောအကျင့်ဟု မကြည်ညိုခြင်းကို ဖြစ်စေ တတ်သော ပုဂ္ဂိုလ်။ (အဘိ၊ပု၊၁၀၈။) (အဘိ၊ပု၊၁၅၆။) (အဘိ၊ပု၊မြန်။၇။၆၀။) (အဘိ၊ပု၊မြန်။၇။၆၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပုဂ္ဂိုလ် ၄ မျိုး (တစ်နည်း) (မိမိကိုယ်ကို ပူလောင်စေတတ်သော ပုဂ္ဂိုလ် စသော ပုဂ္ဂိုလ် ၄ မျိုး)

၁။ မိမိကိုယ်ကို ပူလောင်ဆင်းရဲစေသည် ဖြစ်၍ ပူလောင်ဆင်းရဲစေခြင်းနှင့် ယှဉ်သော အမှုကို အဖန်ဖန်အားထုတ်သော အတ္တန္တပပုဂ္ဂိုလ်၊
၂။ သူတစ်ပါးကို ပူလောင်ဆင်းရဲစေသည် ဖြစ်၍ ပူလောင်ဆင်းရဲစေခြင်းနှင့် ယှဉ်သော အမှုကို အဖန်ဖန်အားထုတ်သော ပရန္တပပုဂ္ဂိုလ်၊
၃။ မိမိကိုယ်ကို လည်းကောင်း, သူတစ်ပါးကိုလည်းကောင်း နှစ်ဦးလုံးကို ပူလောင်ဆင်းရဲ စေသည် ဖြစ်၍ ပူလောင်ဆင်းရဲစေခြင်းနှင့် ယှဉ်သော အမှုကို အဖန်ဖန်အားထုတ်သော အတ္တပရန္တပပုဂ္ဂိုလ်၊
၄။ မိမိကိုယ်ကိုလည်းကောင်း, သူတစ်ပါးကိုလည်းကောင်း နှစ်ဦးလုံးကို မပူလောင် မဆင်းရဲစေသည် ဖြစ်၍ ယင်းပူလောင်ဆင်းရဲစေခြင်းနှင့် ယှဉ်သော အမှုကို အဖန်အဖန် အားမထုတ်သော နအတ္တပရန္တပပုဂ္ဂိုလ်။ (ဒီ၊၃၊၁၉၄။) (အဘိ၊ပု၊၁၀၉။) (အဘိ၊ပု၊၁၆၅။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၁၆။) (အဘိ၊ပု၊မြန်။၈။၆၇။) (အဘိ၊ပု၊မြန်။၈။၆၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပုဂ္ဂိုလ် ၄ မျိုး (တစ်နည်း) (ယုတ္တပ္ပဋိဘာန စသော ပုဂ္ဂိုလ် ၄ မျိုး)

၁။ ပြဿနာကို မေးအပ်သည် ရှိသော် သင့်လျော်စွာ ဖြေဆိုတတ်လျက် လွတ်လွတ်လပ်လပ် သွက်လက်လျင်မြန်စွာ မဖြေဆိုတတ်သော ယုတ္တပ္ပဋိဘာန နောမုတ္တပ္ပဋိဘာနပုဂ္ဂိုလ်၊
၂။ ပြဿနာကို မေးအပ်သည် ရှိသော် သွက်လက်မြန်စွာ လွတ်လွတ်လပ်လပ် ဖြေဆိုတတ်လျက် သင့်လျော်သည်ကို မဖြေဆိုတတ်သော မုတ္တပ္ပဋိဘာနနောယုတ္တပ္ပဋိဘာနပုဂ္ဂိုလ်၊
၃။ ပြဿနာကို မေးအပ်သည် ရှိသော် သင့်လျော် စွာလည်း ဖြေဆိုတတ်၍ သွက်လက်လျင်မြန်စွာ လွတ်လွတ်လပ်လပ်လည်း ဖြေဆိုတတ်သော ယုတ္တပ္ပဋိဘာန မုတ္တပ္ပဋိဘာနပုဂ္ဂိုလ်၊
၄။ ပြဿနာကို မေးအပ်သည်ရှိသော် သင့်လျော်စွာလည်း မဖြေဆိုတတ်ဘဲ သွက်လက်လျင်မြန်စွာ လွတ်လွတ်လပ်လပ်လည်း မဖြေဆိုတတ်သော နောယုတ္တပ္ပဋိဘာန နောမုတ္တပ္ပဋိဘာနပုဂ္ဂိုလ်။ (အဘိ၊ပု၊၁၀၈။) (အဘိ၊ပု၊၁၄၇။) (အဘိ၊ပု၊မြန်။၇။၅၀။) (အဘိ၊ပု၊မြန်။၇။၅၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပုဂ္ဂိုလ် ၄ မျိုး (တစ်နည်း) (ရူပပ္ပမာဏစသော ပုဂ္ဂိုလ် ၄ မျိုး)

၁။ ရုပ်အဆင်းလျှင် အတိုင်းအရှည် ရှိသော ရူပပ္ပမာဏပုဂ္ဂိုလ်၊
၂။ ရုပ်အဆင်း၌ ကြည်ညိုသော ရူပပ္ပသန္နပုဂ္ဂိုလ်၊
၃။ အသံလျှင် အတိုင်းအရှည်ရှိသော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၄။ အသံ၌ ကြည်ညိုသော ဃောသပ္ပသန္နပုဂ္ဂိုလ်။ (အဘိ၊ပု၊၁၀၉။) (အဘိ၊ပု၊၁၆၁။) (အဘိ၊ပု၊မြန်။၈။၆၅။) (အဘိ၊ပု၊မြန်။၈။၆၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပုဂ္ဂိုလ် ၄ မျိုး (တစ်နည်း) (လူခပ္ပမာဏစသောပုဂ္ဂိုလ် ၄ မျိုး)

၁။ ခေါင်းပါးခြင်းလျှင် အတိုင်းအရှည်ရှိသော လူခပ္ပမာဏပုဂ္ဂိုလ်၊
၂။ ခေါင်းပါးခြင်း၌ ကြည်ညိုသော လူခပ္ပသန္န ပုဂ္ဂိုလ်၊
၃။ တရားလျှင်အတိုင်းအရှည်ရှိသော ဓမ္မပ္ပမာဏပုဂ္ဂိုလ်၊
၄။ တရား၌ ကြည်ညိုသော ဓမ္မပ္ပသန္န ပုဂ္ဂိုလ်။ (အဘိ၊ပု၊၁၀၉။) (အဘိ၊ပု၊၁၆၂။) (အဘိ၊ပု၊မြန်။၈။၆၆။) (အဘိ၊ပု၊မြန်။၈။၆၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပုဂ္ဂိုလ် ၄ မျိုး (တစ်နည်း) (သရာဂ စသော ပုဂ္ဂိုလ် ၄ မျိုး)

၁။ ရာဂကို မပယ်ရသေးသဖြင့် ရာဂ ရှိနေသော ရာဂနှင့် တကွဖြစ်သော သရာဂပုဂ္ဂိုလ်၊
၂။ ဒေါသကို မပယ်ရသေးသဖြင့် ဒေါသ ရှိနေသော ဒေါသနှင့် တကွဖြစ်သော သဒေါသပုဂ္ဂိုလ်၊
၃။ မောဟကို မပယ်ရသေးသဖြင့် မောဟရှိနေသော မောဟနှင့် တကွဖြစ်သော သမောဟပုဂ္ဂိုလ်၊
၄။ မာနကို မပယ်ရသေးသဖြင့် မာနရှိသော မာနနှင့် တကွဖြစ်သော သမာနပုဂ္ဂိုလ်။ (အဘိ၊ပု၊၁၁၀။) (အဘိ၊ပု၊၁၇၀။) (အဘိ၊ပု၊မြန်။၉။၇၄။) (အဘိ၊ပု၊မြန်။၉။၇၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပုဂ္ဂိုလ် ၄ မျိုး (တစ်နည်း) (သာဝဇ္ဇ-စသော ပုဂ္ဂိုလ် ၄ မျိုး)

၁။ အပြစ်ရှိသော ကာယကံ, ဝစီကံ, မနောကံတို့နှင့် ပြည့်စုံသော သာဝဇ္ဇပုဂ္ဂိုလ်၊
၂။ အပြစ်ရှိသော ကာယကံ, ဝစီကံ, စသည်တို့နှင့် များစွာပြည့်စုံလျက် အပြစ်မရှိသော ကာယကံ, ဝစီကံ စသည်တို့နှင့် အနည်းငယ် ပြည့်စုံသော ဝဇ္ဇဗဟုလပုဂ္ဂိုလ်၊
၃။ အပြစ်မရှိသော ကာယကံ စသည်တို့နှင့် များစွာပြည့်စုံလျက် အပြစ်ရှိသော ကာယကံ စသည်တို့နှင့် အနည်းငယ်မျှသာ ပြည့်စုံသော အပ္ပဝဇ္ဇပုဂ္ဂိုလ်၊
၄။ အပြစ်မရှိသော ကာယကံ, ဝစီကံ, မနောကံတို့နှင့် ပြည့်စုံသော အနဝဇ္ဇပုဂ္ဂိုလ်။ (အဘိ၊ပု၊၁၀၇။) (အဘိ၊ပု၊၁၄၆။) (အဘိ၊ပု၊မြန်။၆။၄၉။) (အဘိ၊ပု၊မြန်။၆။၄၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပုဂ္ဂိုလ် ၄ မျိုး (တစ်နည်း) (အတ္တဟိတ ပဋိပန္နစသော ပုဂ္ဂိုလ် ၄ မျိုး)

၁။ မိမိ၏ အကျိုးစီးပွား အတွက်သာ ကျင့်၍ သူတစ်ပါးတို့၏ အကျိုးစီးပွားအတွက် မကျင့်သော အတ္တဟိတပဋိပန္န ပုဂ္ဂိုလ်၊
၂။ သူတစ်ပါးတို့၏ အစီးအပွားအတွက်သာ ကျင့်၍ မိမိ၏ အစီးအပွားအတွက် မကျင့်သော ပရဟိတပဋိပန္နပုဂ္ဂိုလ်၊
၃။ မိမိ၏ အစီးအပွားအတွက်လည်း ကျင့်၍ သူတစ်ပါး တို့၏ အစီးအပွားအတွက်လည်း ကျင့်သော အတ္တပရဟိတပဋိပန္နပုဂ္ဂိုလ်၊
၄။ မိမိ၏ အစီးအပွား အတွက်လည်း မကျင့်မူ၍ သူတစ်ပါးတို့၏ အစီးအပွားအတွက်လည်း မကျင့်သော န အတ္တ ပရဟိတပုဂ္ဂိုလ်။ (အဘိ၊ပု၊၁၀၉။) (အဘိ၊ပု၊၁၆၂။) (အဘိ၊ပု၊မြန်။၈။၆၆။) (အဘိ၊ပု၊မြန်။၈။၆၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပုဂ္ဂိုလ် ၄ မျိုး (တစ်နည်း) (အနင်္ဂဏသုတ်လာ ပုဂ္ဂိုလ် ၄ မျိုး)

၁။ မိမိ၏ စိတ်အစဉ်၌ ကိလေသာအညစ်အကြေး ရှိနေပါလျက် ကိလေသာအညစ်အကြေး ရှိ၏ဟု အမှန်အတိုင်း မသိသော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၂။ မိမိ၏ စိတ်အစဉ်၌ ကိလေသာအညစ်အကြေး ရှိနေသည်ကို ကိလေသာ အညစ်အကြေးရှိ၏ဟု အမှန်အတိုင်းသိသော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၃။ မိမိ၏ စိတ်အစဉ်၌ ကိလေသာ အညစ်အကြေး မရှိခြင်းကို ကိလေသာအညစ်အကြေး မရှိဟု အမှန်အတိုင်း မသိသော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၄။ မိမိ၏ စိတ်အစဉ်၌ ကိလေသာအညစ်အကြေး မရှိခြင်းကို ကိလေသာအညစ်အကြေး မရှိဟု အမှန်အတိုင်းသိသော ပုဂ္ဂိုလ်။ (မ၊၁၊၂၉။) (မ၊မြန်၊၁။၃၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပုဂ္ဂိုလ် ၄ မျိုး (တစ်နည်း) (အနုသောတဂါမီ စသော ပုဂ္ဂိုလ် ၄ မျိုး)

၁။ ကာမဂုဏ်တို့ကို မှီဝဲလျက် မကောင်းမှုတို့ကို ပြုလုပ််ခြင်းကြောင့် သံသရာဝဋ်ဆင်းရဲ ရေအယဉ်သို့ အစဉ် လိုက်ပါနေရသော အနုသောတဂါမီ ပုဂ္ဂိုလ်၊
၂။ ကာမဂုဏ်တို့ကို မမှီဝဲဘဲ မကောင်းမှုတို့မှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်းကြောင့် သံသရာဝဋ်ဆင်းရဲ ရေအယဉ်သို့ အစဉ်မလိုက်ပါမူ၍ ဝဋ်ရေအယဉ်၏ အထက်သို့ ဆန်တတ်သော ပဋိသောတဂါမိပုဂ္ဂိုလ်၊
၃။ အောက်ပိုင်းသံယောဇဉ် ငါးပါး ကုန်ခြင်းကြောင့် ရူပဘုံမှ ဤကာမဘုံသို့ ပြန်မလည်တော့ဘဲ တည်တံ့သော သဘောရှိသော ဝှိတတ္တပုဂ္ဂိုလ်၊
၄။ တဏှာရေအယဉ် သံသရာရေအယဉ်ကို ကူးမြောက်ပြီးသည်ဖြစ်၍ နိဗ္ဗာန် တည်းဟူသော တစ်ဖက်ကမ်းသို့ ရောက်လျက် အရဟတ္တဖိုလ်တည်းဟူသော ကြည်းကုန်း၌ တည်သော တိဏ္ဏပါရင်္ဂတပုဂ္ဂိုလ်။ (အဘိ၊ပု၊၁၁၀။) (အဘိ၊ပု၊၁၇၁။) (အဘိ၊ပု၊မြန်။၉။၇၅။) (အဘိ၊ပု၊မြန်။၉။၇၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပုဂ္ဂိုလ် ၄ မျိုး (တစ်နည်း) (အပ္ပဿုတ-စသောပုဂ္ဂိုလ် ၄ မျိုး)

၁။သုတ္တဂေယျ စသော အကြားအမြင် နည်းသည်ဖြစ်၍ အကြားအမြင်နှင့် မပြည့်စုံသော အပ္ပဿုတသုတေန အနူပပန္နပုဂ္ဂိုလ်၊
၂။သုတ္တဂေယျစသော အကြားအမြင်နည်းသည်ဖြစ်၍ ထိုအနည်းငယ်သောသုတ္တဂေယျ စသော အကြားအမြင်၏ အနက်ကို သိလျက် လောကုတ္တရာ တရားအားလျော်စွာ ကျင့်သော အပ္ပဿုတသုတေန ဥပပန္နပုဂ္ဂိုလ်၊
၃။ သုတ္တ-ဂေယျ-ဝေယျာကရဏစသော အကြားအမြင် များသည်ဖြစ်၍ ထိုများစွာသောသုတ္တဂေယျစသော အကြားအမြင်၏ အနက်ကို မသိဘဲ လောကုတ္တရာတရားအားလျော်စွာ မကျင့်သော ဗဟုဿုတသုတေန အနူပပန္နပုဂ္ဂိုလ်၊
၄။သုတ္တဂေယျစသော အကြားအမြင်များသည်ဖြစ်၍ ထိုများစွာသောသုတ္တဂေယျစသော အကြား အမြင်၏ အနက်ကို သိလျက် လောကုတ္တရာတရားအားလျော်စွာ ကျင့်သော ဗဟုဿုတ သုတေန ဥပပန္နပုဂ္ဂိုလ်။ (အဘိ၊ပု၊၁၁၀။) (အဘိ၊ပု၊၁၇၂။) (အဘိ၊ပု၊၁၇၃။) (အဘိ၊ပု၊မြန်။၉။၇၆။) (အဘိ၊ပု၊မြန်။၉။၇၆။) (အဘိ၊ပု၊မြန်။၉။၇၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပုဂ္ဂိုလ် ၄ မျိုး (တစ်နည်း) (အသက်မွေးမှုပြုသော ပုဂ္ဂိုလ် ၄ မျိုး)

၁။ လုံ့လ၏ အကျိုးကိုသာ မှီ၍ အသက်မွေးလျက် ရှေးကောင်းမှုကုသိုလ်ကံ၏ အကျိုးကို မမှီဘဲ အသက်မွေးသော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၂။ ရှေးကောင်းမှုကုသိုလ်ကံ၏ အကျိုးကိုသာ မှီ၍ အသက်မွေးလျက် လုံ့လ၏ အကျိုးကို မမှီဘဲ အသက်မွေးသော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၃။ လုံ့လအကျိုးကိုလည်းမှီ, ရှေးကုသိုလ်ကောင်းမှုကံ၏ အကျိုး ကိုလည်း မှီ၍ အသက်မွေးသော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၄။ လုံ့လ၏ အကျိုးကိုလည်း မမှီ, ရှေးကောင်းမှု ကုသိုလ်ကံ၏ အကျိုးကိုလည်း မမှီဘဲ အသက်မွေးသော ပုဂ္ဂိုလ်။ (အဘိ၊ပု၊၁၀၉။) (အဘိ၊ပု၊၁၅၈။) (အဘိ၊ပု၊မြန်။၈။၆၂။) (အဘိ၊ပု၊မြန်။၈။၆၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပုဂ္ဂိုလ် ၄ မျိုး (တစ်နည်း) (အသပ္ပုရိသ စသော ပုဂ္ဂိုလ် ၄ မျိုး)

၁။ သူ့အသက် သတ်ခြင်း, သူ့ဥစ္စာကို ခိုးခြင်း စသည်ကို ပြုလေ့ရှိသဖြင့် သူတော်ကောင်းမဟုတ်သော အသပ္ပုရိသ ပုဂ္ဂိုလ်၊
၂။ မိမိကိုယ်တိုင်လည်း သူ့အသက်သတ်ခြင်း စသည်ကို ပြုလျက် သူတစ်ပါးတို့ အားလည်း သူ့အသက်သတ်ခြင်း စသည်ကို ပြုလုပ်စေတတ်သော သူတော်မဟုတ်သူအောက် သာလွန်၍ သူတော်ကောင်းမဟုတ်သော- အသပ္ပုရိသေန အသပ္ပုရိသတရပုဂ္ဂိုလ်၊
၃။ သူ့ အသက်သတ်ခြင်း စသည်မှ ရှောင်ကြဉ်သဖြင့် သူတော်ကောင်းဖြစ်သော သပ္ပုရိသပုဂ္ဂိုလ်၊
၄။ မိမိကိုယ်တိုင်လည်း သူ့အသက်သတ်ခြင်း စသည်မှ ရှောင်ကြဉ်လျက် သူတစ်ပါး တို့ကိုလည်း သူ့အသက်သတ်ခြင်း စသည်မှ ရှောင်ကြဉ်စေတတ်သော သူတော်ကောင်းထက် သာလွန်၍ သူတော်ကောင်းဖြစ်သော သပ္ပုရိသေန သပ္ပုရိသတရပုဂ္ဂိုလ်။ (အဘိ၊ပု၊၁၀၇။) (အဘိ၊ပု၊၁၄၃။) (အဘိ၊ပု၊မြန်။၆။၄၇။) (အဘိ၊ပု၊မြန်။၆။၄၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပုဂ္ဂိုလ် ၄ မျိုး (တစ်နည်း) (ဩဏတောဏတ-စသော ပုဂ္ဂိုလ် ၄ မျိုး)

၁။ အောက်မှလာ၍ အောက်သို့ညွတ်သော ဩဏတောဏတပုဂ္ဂိုလ်၊
၂။ အောက်မှလာ၍ အထက်သို့ညွတ်သော ဩဏတုဏ္ဏတပုဂ္ဂိုလ်၊
၃။ အထက်မှလာ၍ အောက်သို့ညွတ်သော ဥဏ္ဏတောဏတပုဂ္ဂိုလ်၊
၄။ အထက်မှလာ၍ အထက်သို့ညွတ်သော ဥဏ္ဏတုဏ္ဏတပုဂ္ဂိုလ်။ (အဘိ၊ပု၊၁၀၉။) (အဘိ၊ပု၊၁၆၀။) (အဘိ၊ပု၊မြန်။၈။၆၄။) (အဘိ၊ပု၊မြန်။၈။၆၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပုဂ္ဂိုလ် ၄ မျိုး (မတုန်မလှုပ်တတ်သော ရဟန်း-စသော ရဟန်း ၄ မျိုး)

အပ္ပဿုတ-စသော ပုဂ္ဂိုလ် ၄ မျိုးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပုဂ္ဂိုလ် ၄ မျိုး(တစ်နည်း)

၁။ မိမိ၏ အကျိုးငှာ ကျင့်သည်ဖြစ်၍ သူတစ်ပါး၏ အကျိုးငှာ မကျင့်သော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၂။ သူတစ်ပါး၏ အကျိုးငှာ ကျင့်သည်ဖြစ်၍ မိမိ၏ အကျိုးငှာ မကျင့်သော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၃။ မိမိ၏ အကျိုးငှာ မကျင့်သည်ဖြစ်၍ သူတစ်ပါး၏ အကျိုးငှာလည်း မကျင့်သော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၄။ မိမိ၏ အကျိုးငှာလည်းကောင်း သူတစ်ပါး၏ အကျိုးငှာလည်းကောင်း ကျင့်သော ပုဂ္ဂိုလ်။ (ဒီ၊၃၊၁၉၄။) (မ၊ဋ္ဌ၊၂၊၄၃။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၁၆-၂၁၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပုဂ္ဂိုလ် ၄ မျိုး(တစ်နည်း) (သူယုတ်မာ သူတော်ကောင်း ဆိုင်ရာ ပုဂ္ဂိုလ် ၄ မျိုး)

၁။ သူယုတ်မာ ပုဂ္ဂိုလ်၊
၂။ သူယုတ်မာထက် သူယုတ်မာပုဂ္ဂိုလ်၊
၃။ သူတော်ကောင်းပုဂ္ဂိုလ်၊
၄။ သူတော် ကောင်းထက် သူတော်ကောင်းပုဂ္ဂိုလ်။ (အံ၊၁၊၅၃၉၊၅၄၀။) (အံ၊၁၊၅၄၄။) (အံ၊မြန်၊၁။၅၅၅။) (အံ၊မြန်၊၁။၅၅၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပုဂ္ဂိုလ် ၅ မျိုး (ပေးလှူပြီး မထီမဲ့မြင် ပြုလုပ်တတ်သော ပုဂ္ဂိုလ်-စသော ပုဂ္ဂိုလ် ၅ မျိုး)

၁။ သင်္ကန်း စသော ပစ္စည်းလေးပါးကို ပေးလှူပြီးနောက် ‘‘ငါသည် ပေးလှူ၏၊ ဤသူသည် ခံယူ၏’’ ဟု ပေးလှူပြီး မထိမဲ့မြင်ပြုတတ်သော ဒတွာ အဝဇာနနပုဂ္ဂိုလ်၊
၂။ နှစ်နှစ် သုံးနှစ် စသည် ပေါင်းသင်းဆက်ဆံပြီးနောက် မထီမဲ့မြင်ပြုလုပ်တတ်သော သံဝါသေန အဝဇာနနပုဂ္ဂိုလ်၊
၃။ သူတစ်ပါးတို့သည် ကျေးဇူးရှိ ကျေးဇူးမဲ့ကို ပြောဆိုသည်ရှိသော် လက်ဦးစကားကိုသာ အကြောင်းရင်းထား၍ လျင်စွာ ယုံကြည်တတ်သော အာစေယျမုခပုဂ္ဂိုလ်၊
၄။ အနည်းငယ် မျှသော ယုံကြည်ခြင်း ဆည်းကပ်ခြင်း ကြည်ညိုခြင်း စသည်ဖြင့် လျှပ်ပေါ်လော်လည်သော လောဘပုဂ္ဂိုလ်၊
၅။ ကုသိုလ်-အကုသိုလ်, အပြစ်ရှိ-မရှိ, အယုတ်အမြတ် စသော တရားကိုမျှ မသိတတ်သော ထိုင်းအမိုက်မဲသော မန္ဒမောမူဟပုဂ္ဂိုလ်။ (အံ၊၂၊၁၄၅။) (အံ၊မြန်၊၂။၁၈၃-၁၈၄။) (အဘိ၊ပု၊၁၁၁။) (အဘိ၊ပု၊၁၇၄။) (အဘိ၊ပု၊မြန်။၁၀။၇၉။) (အဘိ၊ပု၊မြန်။၁၀။၇၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပုဂ္ဂိုလ် ၆ မျိုး

၁။ ယုတ်နိမ့်သော အမျိုး၌ ဖြစ်၍ ယုတ်ညံ့သော အကုသိုလ်တရားကို ဖြစ်ပွား စေတတ်သော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၂။ ယုတ်နိမ့်သော အမျိုး၌ ဖြစ်၍ ကုသိုလ်ကောင်းမှုဟု ဆိုအပ်သော ဖြူစင်သော တရားကို ဖြစ်ပွားစေတတ်သော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၃။ ယုတ်နိမ့်သော အမျိုး၌ ဖြစ်၍ မမည်းလည်း မမည်း ဖြူလည်းမဖြူသော အကျိုးကို ဖြစ်စေလျက် အရဟတ္တဖိုလ်ကို ပြီးစေ တတ်သော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၄။ ဖြူစင်မြင့်မြတ်သော အမျိုး၌ ဖြစ်၍ ကောင်းမှုကုသိုလ်ဟု ဆိုအပ်သော ဖြူစင်သော တရားကို ဖြစ်စေတတ်သော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၅။ ဖြူစင်မြင့်မြတ်သော အမျိုး၌ ဖြစ်၍ မည်းညစ်သော အကုသိုလ်တရားကို ဖြစ်စေတတ်သော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၆။ ဖြူစင်မြင့်မြတ်သော အမျိုး၌ ဖြစ်၍ မည်းလည်းမမည်း, ဖြူလည်းမဖြူသော အကျိုးကို ဖြစ်စေလျက် အရဟတ္တ ဖိုလ်ကို ပြီးစေတတ်သော ပုဂ္ဂိုလ်။ (နေတ္တိ၊ဋ္ဌ၊၁၃၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပုဂ္ဂိုလ် ၆ မျိုး (တစ်နည်း)

၁။ မကောင်းမှုမှ ကောင်းစွာ ရှောင်ကြဉ်လျက် သီတင်းသုံးဖော် တို့နှင့် ချမ်းသာသော ပေါင်းသင်းမှုရှိပြီး ကြားနာမှု အကြားအမြင်များမှုဖြင့် ပြုသင့်သည်ကို မပြု၊ ပညာဖြင့် သိသင့်သည်ကို မသိ၊ လွတ်မြောက်မှု ဝိမုတ္တိကိုလည်း မရ၊ ထို့ကြောင့် သေလွန်ပြီးသောအခါ ဆုတ်ယုတ်ခြင်းသို့သာ ရောက်သော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၂။ မကောင်းမှုမှ ကောင်းစွာ ရှောင်ကြဉ်လျက် သီတင်းသုံးဖော်တို့နှင့် ချမ်းသာသော ပေါင်းသင်းမှုရှိပြီး ကြားနာမှု အကြားအမြင်များမှုဖြင့် ပြုသင့်သည်ကို ပြုသောကြောင့် ပညာဖြင့် သိသင့်သည်ကို ထိုးထွင်း သိ၍ လွတ်မြောက်မှု ဝိမုတ္တိကိုလည်း ရပြီးလျှင် သေလွန်ပြီးသောအခါ ထူးမြတ်သည်၏ အဖြစ်သို့ ရောက်သော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၃။ အမျက်ဒေါသ မာန်မာနလွှမ်းမိုးလွန်ကဲလျက် ရံဖန်ရံခါ လောဘကြီးပြီး ကြားနာမှု အကြားအမြင်များမှုဖြင့် ပြုသင့်သည်ကို မပြု၊ ပညာဖြင့် သိသင့်သည်ကို မသိ၊ လွတ်မြောက်မှု ဝိမုတ္တိကိုလည်း မရ၊ ထို့ကြောင့် သေလွန်ပြီးသော အခါ ဆုတ်ယုတ်ခြင်းသို့သာ ရောက်သော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၄။ အမျက်ဒေါသမာန်မာန လွန်ကဲလျက် ရံဖန်ရံခါ လောဘကြီးပြီး ကြားနာမှု အကြားအမြင်များမှုတို့ဖြင့် ပြုသင့်သည်ကို ပြုသောကြောင့် ပညာဖြင့် ထိုးထွင်းသိသင့်သည်ကို သိ၍ လွတ်မြောက်မှု ဝိမုတ္တိကိုလည်း ရရှိပြီးလျှင် သေလွန်ပြီးသောအခါ ထူးမြတ်သည်၏အဖြစ်သို့ ရောက်သော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၅။ အမျက် ဒေါသမာန်မာနလွှမ်းမိုးလွန်ကဲလျက် ရံဖန်ရံခါ စကားပြောဆိုမှုများပြီး ကြားနာမှု အကြားအမြင်များမှုဖြင့် ပြုသင့်သည်ကို မပြု၊ ပညာဖြင့် သိသင့်သည်ကို မသိ၊ လွတ်မြောက်မှု ဝိမုတ္တိကိုလည်း မရ၊ ထို့ကြောင့် သေလွန်ပြီးသောအခါ ဆုတ်ယုတ်ခြင်းသို့သာ ရောက်သော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၆။ အမျက်ဒေါသမာန်မာနလွှမ်းမိုးလွန်ကဲလျက် ရံဖန်ရံခါ စကား ပြောဆိုမှုများပြီး ကြားနာမှု အကြားအမြင် များမှုဖြင့် ပြုသင့်သည်ကို ပြုသောကြောင့် ပညာဖြင့် ထိုးထွင်းသိသင့်သည်ကို သိ၍ လွတ်မြောက်မှုဝိမုတ္တိကိုလည်း ရရှိပြီးလျှင် သေလွန်ပြီးသောအခါ ထူးမြတ်သည်၏အဖြစ်သို့ ရောက်သော ပုဂ္ဂိုလ်။ (အံ၊၂၊၃၀၇။) (အံ၊မြန်၊၂။၃၉၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပုဂ္ဂိုလ် ၇ မျိုး (ပညာဝိမုတ္တစသော ပုဂ္ဂိုလ် ၇ မျိုး)

၁။ အရူပသမာပတ် မဂ်ပညာ နှစ်ပါးစုံဖြင့် ကိလေသာမှ လွတ်မြောက်သော ‘ဥဘတောဘာဂဝိမုတ္တ’ ပုဂ္ဂိုလ်၊
၂။ မဂ်ပညာဖြင့်သာ ကိလေသာမှ လွတ်မြောက်သော ‘ပညာဝိမုတ္တ’ ပုဂ္ဂိုလ်၊
၃။ နာမကာယဖြင့် ဝိမောက္ခရှစ်ပါးသို့ ရောက်၍ နိရောဓသစ္စာကို မျက်မှောက်ပြုသော ‘ကာယသက္ခိ’ ပုဂ္ဂိုလ်၊
၄။ ဤကား ဒုက္ခ သစ္စာတည်း စသည်ဖြင့် သစ္စာလေးပါးတရားကို ကောင်းစွာ သိခြင်းသို့ ရောက်သော ‘ဒိဋ္ဌိပတ္တ’ ပုဂ္ဂိုလ်၊
၅။ ဤကား ဒုက္ခသစ္စာတည်း စသည်ဖြင့် သစ္စာလေးပါးတရားကို သက်ဝင်ယုံကြည်၍ ကိလေသာမှ လွတ်မြောက်သော ‘သဒ္ဓါဝိမုတ္တ’ ပုဂ္ဂိုလ်၊
၆။ ပညာရှေ့ဆောင်၍ အရိယမဂ်ကို ဖြစ်စေသော ‘ဓမ္မာနုသာရီ’ ပုဂ္ဂိုလ်၊
၇။ သဒ္ဓါရှေ့ဆောင်၍ အရိယမဂ်ကို ဖြစ်စေသော ‘သဒ္ဓါနုသာရီ’ ပုဂ္ဂိုလ်။ (ဒီ၊၃၊၈၇။) (အဘိ၊ပု၊၁၁၃။) (အဘိ၊ပု၊၁၈၃။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၉၄။) (အဘိ၊ပု၊မြန်။ ၁၂။၈၇။) (အဘိ၊ပု၊မြန်။၁၂။၈၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပုဂ္ဂိုလ် ၉ မျိုး

၁။ တရားအားလုံးကို ကိုယ်တိုင်မှန်စွာ သိမြင်တော်မူသော သဗ္ဗညုဘုရားရှင်၊
၂။ သစ္စာလေးပါး မြတ်တရားကို အသီးအခြား သိမြင်တော်မူသော ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ၊
၃။ နှစ်ပါးသော အဖို့ဖြင့် လွတ်မြောက်သော ဉဘတောဘာဂဝိမုတ္တပုဂ္ဂိုလ်၊
၄။ ပညာဖြင့် လွတ်မြောက်သော ပညာဝိမုတ္တပုဂ္ဂိုလ်၊
၅။ ဈာန်မဂ်ဖိုလ်ချမ်းသာကို ကိုယ်တိုင် တွေ့ထိခံစား၍ နိဗ္ဗာန်ကို မျက်မှောက် ပြုသော ကာယသက္ခီပုဂ္ဂိုလ်၊
၆။ သိမြင်ခြင်းအဆုံးသို့ ရောက်သော ဒိဋ္ဌိပ္ပတ္တပုဂ္ဂိုလ်၊
၇။ သဒ္ဓါတရားကို အမှူးပြု၍ လွတ်မြောက်သော သဒ္ဓါဝိမုတ္တပုဂ္ဂိုလ်၊
၈။ ပညာ တရားဖြင့် အစဉ်ရောက်သော ဓမ္မာနုသာရီပုဂ္ဂိုလ်၊
၉။ သဒ္ဓါတရားဖြင့် အစဉ်ရောက်သော သဒ္ဓါနုသာရီ ပုဂ္ဂိုလ်။ (အဘိ၊ပု၊၁၁၃။) (အဘိ၊ပု၊၁၈၄။) (အဘိ၊ပု၊မြန်။၁၂။၈၈။) (အဘိ၊ပု၊မြန်။၁၂။၈၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပုဂ္ဂိုလ် ၉ မျိုး (တစ်နည်း)

၁။ လောက၌ ထင်ရှားရှိသော ရဟန္တာ၊
၂။ ရဟန္တာဖြစ်ရန် ကျင့်သူ၊
၃။ အနာဂါမ်၊
၄။ အနာဂါမိဖိုလ်ရောက်ရန် ကျင့်သူ၊
၅။ သကဒါဂါမ်၊
၆။ သကဒါဂါမိဖိုလ် ရောက်ရန် ကျင့်သူ၊
၇။ သောတာပန်၊
၈။ သောတာပတ္တိဖိုလ်ရောက်ရန် ကျင့်သူ၊
၉။ ပုထုဇဉ်။ (အံ၊၃၊၁၇၉။) (အံ၊မြန်၊၃။၁၈၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပုဂ္ဂိုလ်ကို ကြည်ညိုခြင်း အပြစ် ၅ ပါး

၁။ မိမိကြည်ညိုသော ပုဂ္ဂိုလ်သည် သံဃာမှ နှင်ထုတ် ထိုက်သော အာပတ်ကို ကျူးလွန်သဖြင့် နှင်ထုတ်ခံရသော အခါ အခြားရဟန်းတော်များ အပေါ်၌ မကြည်ညိုမှုများ ဖြစ်ပေါ်ပြီး တရားဓမ္မများ မနာကြားတော့သဖြင့် သူတော်ကောင်း တရားမှ ဆုတ်ယုတ်ရခြင်း၊
၂။ မိမိကြည်ညိုသော ပုဂ္ဂိုလ်သည် သံဃာ၏ အစွန်အဖျား၌ နေစေသင့်သော အပြစ် အာပတ်သင့်ရောက်မှုကြောင့် သံဃာက အစွန်အဖျား၌ နေထိုင်စေသော အခါ အခြားရဟန်းတော်များ အပေါ်၌ မကြည်ညိုမှုများ ဖြစ်ပေါ်ပြီး၊ တရားဓမ္မများ မနာကြားတော့သဖြင့် သူတော်ကောင်းတရားမှ ဆုတ်ယုတ်ရခြင်း၊
၃။ မိမိ ကြည်ညိုသော ပုဂ္ဂိုလ်သည် အရပ်တစ်ပါးသို့ ဖဲခွာသွားသောအခါ အခြားရဟန်းတော်များထံ မကိုးကွယ် မဆည်းကပ်တော့သဖြင့် သူတော်ကောင်းတရားမှ ဆုတ်ယုတ်ရခြင်း၊
၄။ မိမိ ကြည်ညိုသော ပုဂ္ဂိုလ်သည် လူထွက်သွားသောအခါ အခြားရဟန်းတော်များထံ မကိုးကွယ် မဆည်းကပ်တော့ သဖြင့် သူတော်ကောင်းတရားမှ ဆုတ်ယုတ်ရခြင်း၊
၅။ မိမိကြည်ညိုသော ပုဂ္ဂိုလ် ပျံလွန်တော် မူသောအခါ အခြားသော ရဟန်းတော်များထံ မကိုးကွယ် မဆည်းကပ် တော့သဖြင့် သူတော်ကောင်းတရားမှ ဆုတ်ယုတ်ရခြင်း။ (အံ၊၂၊၂၃၆။) (အံ၊မြန်၊၂။၃၀၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပုဂ္ဂိုလ်အုပ်စု ၂ မျိုး

၁။ ဘဝသုံးပါးတို့၌ ကမ္မာဝရဏ စသော အနှောက်အယှက် ကင်းသဖြင့် ကျွတ်သင့်ကျွတ်ထိုက်သော ဘဗ္ဗပုဂ္ဂိုလ်အုပ်စု၊
၂။ ဘဝသုံးပါးတို့၌ ကမ္မာဝရဏစသော အနှောင့် အယှက်များနှင့် ပြည့်နှက်လျက် သဒ္ဓါတရား ကင်းမဲ့သဖြင့် မကျွတ်သင့် မကျွတ်ထိုက်သော အဘဗ္ဗပုဂ္ဂိုလ်အုပ်စု။ (သံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၈၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပုစ္ဆာ ၂ မျိုး

၁။ အဂါရိကပုစ္ဆာ- ဘယ်ဟာသည် ကုသိုလ် ဘယ်ဟာသည် အကုသိုလ် စသည်ဖြင့် မေးခြင်း၊
၂။ အနာဂါရိကပုစ္ဆာ- ဥပါဒါနက္ခန္ဓာ ငါးပါးဟူသည် ဤတရားတို့ပါလော စသည်ဖြင့် မေးခြင်း။ (မ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၂၉။) (အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပုစ္ဆာ ၂ မျိုး (တစ်နည်း)

၁။ အနုလောမပုစ္ဆာ၊
၂။ ပဋိလောမပုစ္ဆာ။ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၈၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပုစ္ဆာ ၂ မျိုး (တစ်နည်း)

၁။ အနက်ကို ကိံ သဒ္ဒါကို ရှေ့ထားသောအားဖြင့် ထင်ရှားစွာ ပြအပ်သော ထင်ရှားသော အမေးပုစ္ဆာ၊
၂။ အနက်ကို ကိံ သဒ္ဒါမထည့်ဘဲ ရိုးရိုးသဒ္ဒါဖြင့် ပြအပ်သော မထင်ရှားသော အမေးပုစ္ဆာ။ (မ၊ဋီ၊၁၊၂၀၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပုစ္ဆာ ၂ မျိုး (တစ်နည်း) (ဘုရားရှင်တို့ မေးမြန်းလေ့ရှိသော ပုစ္ဆာ ၂ မျိုး)

၁။ အနုမတိပုစ္ဆာ- သဘော တူညီချက်ကို ရလို၍ မေးခြင်း၊
၂။ ကထေတုကမျတာပုစ္ဆာ- မိမိကိုယ်တိုင် ဖြေကြားလို၍ မေးခြင်း။ (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၁၊၆၈။) (သံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၈။) (ဣတိဝုတ်၊ဋ္ဌ၊၃၈။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊မြန်၊၁။၁၂၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပုစ္ဆာ ၃ မျိုး (တစ်နည်း)

၁။ မနုဿပုစ္ဆာ- လူဇာတ်ရှိသော ပုဂ္ဂိုလ်တို့က ဘုရားရှင်ထံ ချဉ်းကပ်၍ မေးအပ်သော ပုစ္ဆာ၊
၂။ အမနုဿပုစ္ဆာ- နဂါး ဂဠုန် ဗြဟ္မာ စသည်တို့က ဘုရားရှင်အား မေးအပ်သော ပုစ္ဆာ၊
၃။ နိမ္မိတပုစ္ဆာ- နိမ္မိတဘုရားရှင်က မြတ်စွာဘုရားထံ ချဉ်းကပ်၍ မေးအပ်သော ပုစ္ဆာ။ (မဟာနိ၊၂၆၄။) (စူဠနိ၊၅၁။) (စူဠနိ၊၆၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပုစ္ဆာ ၃ မျိုး (တစ်နည်း)

၁။ မိမိအကျိုးငှာ မေးသော ပုစ္ဆာ (အတ္တတ္ထပုစ္ဆာ)၊
၂။ သူတစ်ပါး အကျိုးငှာ မေးသော ပုစ္ဆာ (ပရတ္ထပုစ္ဆာ)၊
၃။ အတ္တပရ နှစ်ဝအကျိုးငှာ မေးသော ပုစ္ဆာ။ (မဟာနိ၊၂၆၄။) (စူဠနိ၊၅၁။) (စူဠနိ၊၆၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပုစ္ဆာ ၃ မျိုး (တစ်နည်း)

၁။ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကတ္ထပုစ္ဆာ- မျက်မှောက်ဘဝ၌ ဖြစ်သော အကျိုး စီးပွားအတွက် မေးအပ်သော ပုစ္ဆာ၊
၂။ သမ္ပရာယိကတ္ထပုစ္ဆာ- တမလွန်ဘဝ၌ ဖြစ်သော အကျိုးစီးပွားအတွက် မေးအပ်သော ပုစ္ဆာ၊
၃။ ပရမတ္ထပုစ္ဆာ- မြတ်သော အကျိုးစီးပွားအလို့ငှါ မေးအပ်သော ပုစ္ဆာ။ (မဟာနိ၊၂၆၄။) (စူဠနိ၊၅၁။) (စူဠနိ၊၆၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပုစ္ဆာ ၃ မျိုး (တစ်နည်း)

၁။ အနဝဇ္ဇတ္ထပုစ္ဆာ- အပြစ်မရှိခြင်းအကျိုးငှာ မေးအပ်သော ပုစ္ဆာ၊
၂။ နိက္ကိလေသတ္ထပုစ္ဆာ- ကိလေသာကို ပယ်ခြင်းအကျိုးငှာ မေးအပ်သော ပုစ္ဆာ၊
၃။ ဝေါဒါနတ္ထ ပုစ္ဆာ- ဖြူစင်ခြင်းအကျိုးငှာ မေးအပ်သောပုစ္ဆာ။ (မဟာနိ၊၂၆၄။) (စူဠနိ၊၅၁။) (စူဠနိ၊၆၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပုစ္ဆာ ၃ မျိုး (တစ်နည်း)

၁။ အတိတ်ကို အာရုံပြု၍ မေးသော ပုစ္ဆာ (အတီတပုစ္ဆာ)
၂။ အနာဂတ်ကို အာရုံပြု၍ မေးသော ပုစ္ဆာ (အနာဂတပုစ္ဆာ)၊
၃။ ပစ္စုပ္ပန်ကို အာရုံပြု၍ မေးသော ပုစ္ဆာ (ပစ္စုပ္ပန္န ပုစ္ဆာ) ။ (မဟာနိ၊၂၆၄။) (စူဠနိ၊၅၁။) (စူဠနိ၊၆၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပုစ္ဆာ ၃ မျိုး (တစ်နည်း)

၁။ အဇ္ဈတ္တတရားကို အာရုံပြု၍ မေးသော ပုစ္ဆာ (အဇ္ဈတ္တပုစ္ဆာ)၊
၂။ ဗဟိဒ္ဓ တရားကို အာရုံပြု၍ မေးသော ပုစ္ဆာ (ဗဟိဒ္ဓပုစ္ဆာ)၊
၃။ အဇ္ဈတ္တဗဟိဒ္ဓတရား နှစ်ပါးကို အာရုံပြု၍ မေးသော ပုစ္ဆာ (အဇ္ဈတ္တဗဟိဒ္ဓပုစ္ဆာ)။ (မဟာနိ၊၂၆၄။) (စူဠနိ၊၅၁။) (စူဠနိ၊၆၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပုစ္ဆာ ၃ မျိုး (တစ်နည်း)

၁။ အပြစ်မရှိသည်ကို မေးသော ပုစ္ဆာ (ကုသလပုစ္ဆာ)
၂။ အပြစ်နှင့်တကွသော လက္ခဏာကို မေးသော ပုစ္ဆာ (အကုသလပုစ္ဆာ)၊
၃။ အပြစ်ရှိ မရှိဟု မဆိုအပ်သော တရား တို့ကို မေးသော ပုစ္ဆာ (အဗျာကတပုစ္ဆာ)။ (မဟာနိ၊၂၆၄။) (စူဠနိ၊၅၁။) (စူဠနိ၊၆၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပုစ္ဆာ ၃ မျိုး (တစ်နည်း)

၁။ ခန္ဓာ ငါးပါးအကြောင်း မေးသော ပုစ္ဆာ (ခန္ဓပုစ္ဆာ)၊
၂။ အာယတန ဆယ့်နှစ်ပါး အကြောင်း မေးသော ပုစ္ဆာ (အာယတနပုစ္ဆာ)၊
၃။ ဓာတ်ဆယ့်ရှစ်ပါးအကြောင်း မေးသော ပုစ္ဆာ (ဓာတုပုစ္ဆာ)။ (မဟာနိ၊၂၆၄။) (စူဠနိ၊၅၁။) (စူဠနိ၊၆၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပုစ္ဆာ ၃ မျိုး (တစ်နည်း)

၁။ သတိပဋ္ဌာန်လေးပါးအကြောင်း မေးသော ပုစ္ဆာ (သတိပဋ္ဌာနပုစ္ဆာ)၊
၂။ သမ္မပ္ပဓာန်လေးပါးအကြောင်းမေးသော ပုစ္ဆာ (သမ္မပ္ပဓာနပုစ္ဆာ)၊
၃။ ဣဒ္ဓိပါဒ်လေးပါး အကြောင်းမေးသော ပုစ္ဆာ (ဣဒ္ဓိပါဒပုစ္ဆာ)။ (မဟာနိ၊၂၆၄။) (စူဠနိ၊၅၁။) (စူဠနိ၊၆၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပုစ္ဆာ ၃ မျိုး (တစ်နည်း)

၁။ ဣန္ဒြေအကြောင်း မေးသော ပုစ္ဆာ (ဣန္ဒြိယပုစ္ဆာ)၊
၂။ ဗိုလ်ငါးပါး အကြောင်း မေးသော ပုစ္ဆာ (ဗလပုစ္ဆာ)၊
၃။ ဗောဇ္ဈင်ခုနစ်ပါးအကြောင်း မေးသော ပုစ္ဆာ (ဗောဇ္ဈင်္ဂပုစ္ဆာ)။ (မဟာနိ၊၂၆၄။) (စူဠနိ၊၅၁။) (စူဠနိ၊၆၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပုစ္ဆာ ၃ မျိုး (တစ်နည်း)

၁။ မဂ်လေးပါးအကြောင်း မေးသော ပုစ္ဆာ (မဂ္ဂပုစ္ဆာ)၊
၂။ ဖိုလ်လေးပါး အကြောင်း မေးသော ပုစ္ဆာ (ဖလပုစ္ဆာ)၊
၃။ နိဗ္ဗာန်အကြောင်း မေးသော ပုစ္ဆာ(နိဗ္ဗာနပုစ္ဆာ)။ (မဟာနိ၊၂၆၄။) (စူဠနိ၊၅၁။) (စူဠနိ၊၆၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပုစ္ဆာ ၃ မျိုး (တစ်နည်း) (ဘုရားရှင်တို့ မေးမြန်းခြင်းမရှိသော ပုစ္ဆာ ၃ မျိုး)

၁။ မသိမမြင်သော တရားကို ထင်ရှားခြင်းငှာ မေးမြန်းခြင်း (အဒိဋ္ဌဇောတနာပုစ္ဆာ)၊
၂။ သိမြင်ပြီးသော တရားကို နှီးနှော ညှိနှိုင်းလို၍ မေးခြင်း (ဒိဋ္ဌသံသန္ဒနာပုစ္ဆာ)၊
၃။ ယုံမှားခြင်းကို ပယ်ဖျောက်ခြင်းငှာ မေးမြန်းခြင်း (ဝိမတိစ္ဆေဒနာပုစ္ဆာ) ။ (မဟာနိ၊၂၆၃။) (စူဠနိ၊၅၀။) (စူဠနိ၊၆၂။) (သံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပုစ္ဆာ ၅ မျိုး

၁။ ဉာဏ်ဖြင့် မသိမမြင်, မဆုံးဖြတ်နိုင်သေးသော သဘောကို သိမြင်လာအောင် မေးမြန်းသော ပုစ္ဆာ- အဒိဋ္ဌဇောတနာပုစ္ဆာ၊
၂။ ဉာဏ်ဖြင့် သိမြင်ပြီးသော သဘောကို နှီးနှော ဆွေးနွေးခြင်းငှာ မေးမြန်းအပ်သော ပုစ္ဆာ- ဒိဋ္ဌသံသန္ဒနာပုစ္ဆာ၊
၃။ ယုံမှားသံသယကို ဖြတ်တောက်ခြင်းငှာ မေးမြန်းအပ်သော ပုစ္ဆာ- ဝိမတိစ္ဆေဒနပုစ္ဆာ၊
၄။ တရားနာ ပုဂ္ဂိုလ်၏ အလိုကို ယူခြင်းငှာ မေးမြန်းအပ်သော ပုစ္ဆာ- အနုမတိပုစ္ဆာ၊
၅။ ကိုယ်တိုင်ဖြေဆိုလို၍ မေးမြန်း အပ်သော ပုစ္ဆာ- (ကထေတုကမျတာ ပုစ္ဆာ)။ (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၁၊၆၇။) (မ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၃၅။) (သံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၇။) (အံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၇၉။) (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၉၇။) (ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၅၆။) (ဣတိဝုတ်၊ဋ္ဌ၊၃၇။) (ဗုဒ္ဓဝံ၊ဋ္ဌ၊၇၉။) (နေတ္တိ၊ဋ္ဌ၊၁၄။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊မြန်၊၁။၁၂၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပုညကိရိယဝတ္ထု ၁၀ ပါး

၁။ အလှူဒါနပေးခြင်း၊
၂။ သီလဆောက်တည်ခြင်း၊
၃။ ဘာဝနာ ပွားများခြင်း၊
၄။ အရိုအသေပြုခြင်း၊
၅။ ဝတ်ကြီးဝတ်ငယ် ဝေယျာဝစ္စပြုခြင်း၊
၆။ ကောင်းမှု တို့၏ အဖို့ဘာဂကို အမျှတန်းဝေခြင်း၊
၇။ အမျှဝေအပ်သော ကောင်းမှုအဖို့ကိုလည်းကောင်း အခြားပြုအပ်သော ကောင်းမှုကိုလည်းကောင်း ဝမ်းမြောက်နုမော် သာဓုခေါ်ခြင်း၊
၈။ တရား ဒေသနာကို ဟောပြောခြင်း၊
၉။ နူးညံ့သော စိတ်ဖြင့် တရားကို နာခြင်း၊
၁၀။ အသိဉာဏ်, အယူကို ဖြောင့်မတ်အောင် ပြုခြင်း။ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၀၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပုညကိရိယဝတ္ထု ၃ ပါး

၁။ ပေးလှူကြောင်း ဒါနစေတနာဟူသော ကောင်းမှုပြုရာ- ဒါနမယ ပုညကိရိယဝတ္ထု၊
၂။ သီလစောင့်ထိမ်းခြင်းဟူသော ကောင်းမှုပြုရာ- သီလမယပုညကိရိယဝတ္ထု၊
၃။ သမထဝိပဿနာပွားများခြင်းဟူသော ကောင်းမှုပြုရာ- ဘာဝနာမယ ပုညကိရိယဝတ္ထု။ (ဒီ၊၃၊၁၈၂။) (အံ၊၃၊၇၂။) (ခုဒ္ဒက၊၂၃၀။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၀၂။) (အံ၊မြန်၊၃။၇၄။) (ခုဒ္ဒက၊မြန်။ ၂၁၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပုညကိရိယဝတ္ထု ၇ ပါး

၁။ အရိုအသေပြုခြင်းဟူသော ကောင်းမှုပြုရာ- ပုညကိရိယဝတ္ထု၊
၂။ အမှု ကြီးငယ်ကို ရွက်ဆောင်ခြင်းဟူသော ကောင်းမှုပြုရာ- ပုညကိရိယဝတ္ထု၊
၃။ ကောင်းမှု၏ အဖို့ကို သူတစ်ပါးအား မျှဝေပေးခြင်း ဟူသော ကောင်းမှုပြုရာ- ပုညကိရိယဝတ္ထု၊
၄။ သူတစ်ပါး ပြုသော ကုသိုလ်အဖို့ကို ဝမ်းမြောက်နုမော် သာဓုခေါ်ခြင်းဟူသော ကောင်းမှုပြုရာ- ပုညကိရိယဝတ္ထု၊
၅။ တရားဟောခြင်းဟူသော ကောင်းမှုပြုရာ- ပုညကိရိယဝတ္ထု၊
၆။ တရားနာခြင်း ဟူသော ကောင်းမှုပြုရာ- ပုညကိရိယဝတ္ထု၊
၇။ အယူ၏ ဖြောင့်စွာ ဖြစ်ခြင်းဟူသော ကောင်းမှု ပြုရာ- ပုညကိရိယဝတ္ထု။ (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၈၁။) (ဣတိဝုတ်၊ဋ္ဌ၊၁၉၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပုညဝတော ဣဒ္ဓိနှင့် ပြည့်စုံသော ပုဂ္ဂိုလ် ၅ ယောက်

၁။ စကြဝတေးမင်း၊
၂။ ဇောတိကသူဌေး၊
၃။ ဇဋိလသူဌေး၊
၄။ ဃောသိတသူဌေး၊
၅။ မေဏ္ဍကသူဌေး။ (ဝိသုဒ္ဓိ၊၂၊၁၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပုညာဘိသင်္ခါရအား ကျေးဇူးပြုသော ပစ္စည်း ၂ မျိုး

၁။ အာရမ္မဏပစ္စည်း၊
၂။ ဥပနိဿယ ပစ္စည်း။ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၃၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပုဏ္ဏမထေရ်၏ လာဘ် ၅ မျိုး

၁။ ပညာရှိတို့သည် ကျေးဇူးစကားကို ပြောဆိုခြင်းဟူသော လာဘ်၊
၂။ သီတင်းသုံးဖော် ရဟန်းတို့သည် ချီးမွမ်းစကားကို ပြောဆိုခြင်းဟူသော လာဘ်၊
၃။ မြတ်စွာဘုရား၏ ရှေ့တော်မှောက်၌ ကျေးဇူးစကားကို ပြောဆိုခြင်းဟူသော လာဘ်၊
၄။ အလိုနည်းသူ၏အဖြစ် အစရှိသော ကျေးဇူးသို့ သက်ဝင်၍ သက်ဝင်၍ ကျေးဇူးကို ပြောဆိုခြင်း ဟူသော လာဘ်၊
၅။ မြတ်စွာဘုရားသည် ဝမ်းမြောက်တော်မူခြင်းဟူသော လာဘ်။ (မ၊ဋ္ဌ၊၂၊၅၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပုဏ္ဏား ၁၀ မျိုး

၁။ ဆေးသမားနှင့် တူသော ပုဏ္ဏား၊
၂။ ကျွန်အမှုလုပ်နှင့် တူသော ပုဏ္ဏား၊
၃။ နှိပ်စက်၍ အခွန်တောင်းသူနှင့် တူသော ပုဏ္ဏား၊
၄။ စိုက်ထားအပ်သော သစ်ငုတ်နှင့် တူသော ပုဏ္ဏား၊
၅။ ကုန်သည်နှင့် တူသောပုဏ္ဏား၊
၆။ သူဌေးသူကြွယ်နှင့် တူသော ပုဏ္ဏား၊
၇။ သားသတ်သမား, ငှက်သတ်သမားနှင့် တူသော ပုဏ္ဏား၊
၈။ ရွာကို ဖျက်ဆီးတတ်သူနှင့် တူသော ပုဏ္ဏား၊
၉။ တောလိုက်မုဆိုးနှင့်တူသော ပုဏ္ဏား၊
၁၀။ မကောင်းမှု အညစ်အကြေးကို ဆေးလျှော်တတ်သော သူနှင့် တူသော ပုဏ္ဏား။ (ဇာတက၊၁၊၃၀၃-၄-၅-၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပုဏ္ဏား ၅ မျိုး

၁။ ဗြဟ္မာနှင့် တူသော ပုဏ္ဏား၊
၂။ နတ်နှင့် တူသော ပုဏ္ဏား၊
၃။ စည်းကမ်းရှိသော ပုဏ္ဏား၊
၄။ စည်းကမ်းပျက်သော ပုဏ္ဏား၊
၅။ ဒွန်းစဏ္ဍားနှင့် တူသော ပုဏ္ဏား။ (အံ၊၂၊၁၉၆။) (အံ၊မြန်၊၂။၂၅၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပုဏ္ဏားကို မသတ်ထိုက်ကြောင်း ၃ ပါး

၁။ ဝေဒကျမ်းကို ရွတ်ဖတ် သရဇ္ဈာယ်တတ်ခြင်း၊
၂။ တောင်းရမ်း အလှူခံခြင်းနှင့် ယှဉ်သောသူ ဖြစ်ခြင်း၊
၃။ ဆောင်ယူ လှူအပ်, ပူဇော်အပ်သော ပုဂ္ဂိုလ်ဟူသော မီးဖြစ်ခြင်း။ (ဇာတက၊၂၊၂၃၁။) (ဇာ၊ဋ္ဌ၊၇၊၄၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပုဏ္ဏားတို့ စုဝေးကြရခြင်း အကြောင်းကိစ္စ ၂ မျိုး

၁။ ယဇ်ပူဇော်မှုကို ခံစားလိုခြင်း၊
၂။ မန္တန်ကို ရွတ်ဖတ် သရဇ္ဈာယ်လိုခြင်း။ (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၅၀။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊မြန်၊၁။၄၈၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပုဏ္ဏားတို့ စုဝေးကြရာဌာန ၂ ဌာန

၁။ ဇာတ်ကို သုတ်သင်ခြင်းငှာ အလိုရှိသော အခါ၌ ပေါက္ခရ သာတိ ပုဏ္ဏား နေထိုင်ရာ ဥက္ကဋ္ဌမြို့၌ စုဝေးကြကုန်၏၊
၂။ ဗေဒင်တို့ကို သုတ်သင်ခြင်းငှာ အလိုရှိသော အခါ၌ ဣစ္ဆာနင်္ဂလရွာ၌ စုဝေးကြကုန်၏။ (မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၉၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပုဏ္ဏားတို့ ပညတ်ထားကုန်သော ဥစ္စာ ၄ မျိုး

၁။ ပုဏ္ဏား၏ ကိုယ်ပိုင်ဥစ္စာ ဆွမ်းခံခြင်း၊
၂။ မင်း၏ ကိုယ်ပိုင်ဥစ္စာ လေးနှင့်မြားထည့်သော ကျည်တောင့်၊
၃။ သူဌေးသူကြွယ်ကုန်သည်မျိုး၏ ကိုယ်ပိုင်ဥစ္စာ လယ်ထွန်ခြင်း နွားကျောင်းခြင်း၊
၄။ သူဆင်းရဲမျိုး၏ ကိုယ်ပိုင်ဥစ္စာ တံစဉ် ထမ်းပိုး။ (မ၊၂၊၃၉၀။) (မ၊မြန်၊၂။၃၉၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပုဏ္ဏားတို့ သတ်မှတ်ထားသော ပညာရှိယောကျ်ားမြတ်၏ အင်္ဂါ ၄ ပါး

၁။ အကြားအမြင် ဗဟု သုတနှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၂။ ပြောဆိုအပ်သော စကား၏ အနက်အဓိပ္ပာယ်ကို သိခြင်း၊
၃။ ကြာမြင့်စွာ အခါက ပြုအပ် ပြောဆိုအပ်သည်ကို အောက်မေ့ သတိရနိုင်ခြင်း၊
၄။ ထိုထို အိမ်မှုကိစ္စကို စီရင်ခြင်းငှာ စွမ်းနိုင်ခြင်း။ (အံ၊၁၊၃၄၄။) (အံ၊မြန်၊၁။၃၆၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပုဏ္ဏားတို့ သိစေကုန်သော အလုပ်အကျွေး ၄ မျိုး

၁။ ပုဏ္ဏားမျိုးအား အလုပ်အကျွေးကို သိစေ ကုန်၏၊ ပညတ်ထားကုန်၏၊
၂။ မင်းမျိုးအား အလုပ်အကျွေးကို သိစေကုန်၏၊ ပညတ်ထား ကုန်၏၊
၃။ သူဌေးသူကြွယ်မျိုးအား အလုပ်အကျွေးကို သိစေကုန်၏၊ ပညတ်ထားကုန်၏၊
၄။ သူဆင်းရဲမျိုးအား အလုပ်အကျွေးကို သိစေကုန်၊ ပညတ်ထားကုန်၏။ (မ၊၂၊၃၈၈။) (မ၊မြန်၊၂။၃၉၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပုဏ္ဏားတို့၏ လက်ဦးဆရာ ဝေဒကျမ်းပြု ရသေ့ ၁၀ ပါး

၁။ အဋ္ဌကရသေ့၊
၂။ ဝါမကရသေ့၊
၃။ ဝါမဒေဝရသေ့၊
၄။ ဝေဿာမိတ္တရသေ့၊
၅။ ယမဒဂ္ဂိရသေ့၊
၆။ အင်္ဂီရသရသေ့၊
၇။ ဘာရဒွါဇ ရသေ့၊
၈။ ဝါသေဋ္ဌရသေ့၊
၉။ ကဿပရသေ့၊
၁၀။ ဘဂုရသေ့။ (ဒီ၊၁၊၉၇။) (အံ၊၂၊၁၉၇၊၂၀၂။) (ဒီ၊မြန်၊၁။၁၁၅။) (အံ၊မြန်၊၂။၂၅၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပုထုဇဉ် ၂ မျိုး

၁။ ခန္ဓ, အာယတန, ဓာတ် စသည်တို့၌ သင်ယူခြင်း, အဖန်ဖန် မေးမြန်းခြင်း, ကြားနာခြင်း စသည်တို့သည် မရှိသော ပညာမျက်စိကန်းသော အန္ဓပုထုဇဉ်ပုဂ္ဂိုလ်၊
၂။ ခန္ဓ, အာယတန, ဓာတ် စသော တရားတို့၌ သင်ယူခြင်း, အဖန်ဖန် မေးမြန်းခြင်း, ကြားနာခြင်း စသည်တို့ရှိသော ပညာမျက်စိ ကောင်းစွာရှိသော ကလျာဏပုထုဇဉ်ပုဂ္ဂိုလ်။ (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၁၊၅၈။) (မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၂။) (အံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၄၇။) (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၈၄။) (ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၄၅။) (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၁၊၄၅။) (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၂။၅၃။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊မြန်၊၁။၁၀၉။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊မြန်၊၁။၁၀၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပုထုဇဉ် ဝိပဿနာကို ပွားများသော် ထင်ခြင်း မထင်ခြင်း၌ လိမ်မာကြောင်း အခြင်းအရာ ၉ ပါး

၁။ မမြဲသောအားဖြင့် မထင်ခြင်း၌ လိမ်မာခြင်း၊
၂။ ဆင်းရဲသောအားဖြင့် ထင်ခြင်း၌ လိမ်မာခြင်း၊ ချမ်းသာသောအားဖြင့် မထင်ခြင်း၌ လိမ်မာခြင်း၊
၃။ အနှစ်မရှိ အလိုသို့ မလိုက်သောအားဖြင့် ထင်ခြင်း၌ လိမ်မာခြင်း၊ အနှစ်ရှိ အလိုသို့လိုက်သောအားဖြင့် မထင်ခြင်း၌ လိမ်မာခြင်း၊
၄။ ကုန်ဆုံးတတ်သောအားဖြင့် ထင်ခြင်း၌ လိမ်မာခြင်း၊ အစိုင်အခဲအားဖြင့် မထင်ခြင်း၌ လိမ်မာခြင်း၊
၅။ ပျက်ပြုန်းသောအားဖြင့် ထင်ခြင်း၌ လိမ်မာခြင်း၊ အားထုတ်ခြင်း၌ မထင်ခြင်း၌ လိမ်မာခြင်း၊
၆။ ဖောက်ပြန်ခြင်း၏ ထင်ခြင်း၌ လိမ်မာခြင်း၊ တည်မြဲသောအားဖြင့် မထင်ခြင်း၌ လိမ်မာခြင်း၊
၇။ အနိမိတ္တ၏ ထင်ခြင်း၌ လိမ်မာခြင်း၊ နိမိတ္တ၏ မထင်ခြင်း၌ လိမ်မာခြင်း၊
၈။ အပ္ပဏိဟိတ၏ ထင်ခြင်း၌ လိမ်မာခြင်း၊ တောင့်တခြင်း၏ မထင်ခြင်း၌ လိမ်မာခြင်း၊
၉။ ဆိတ်သုဉ်းသောအားဖြင့် ထင်ခြင်း၌ လိမ်မာခြင်း၊ မှားသော နှလုံးသွင်းခြင်း အားဖြင့် မထင်ခြင်း၌ လိမ်မာခြင်း။ (ပဋိသံ။၂၂၄။) (ပဋိသံ၊မြန်။၂၇၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပုထုဇဉ် သမာဓိကို ပွားများသော် ထင်ခြင်း၌ လိမ်မာကြောင်း အခြင်းအရာ ၇ ပါး

၁။ အာရုံနိမိတ်ကို ဆင်ခြင်ခြင်းကြောင့် နိမိတ်အာရုံ ထင်ခြင်း၊
၂။ သမထနိမိတ်၌ ထင်ခြင်း၊
၃။ စိတ်ကို ချီးမြှောက်သော နိမိတ်၌ ထင်ခြင်း၊
၄။ မပျံ့လွင့်မှု၌ ထင်ခြင်း၊
၅။ ဉာဏ် အလင်းရောင် ထင်ခြင်း၊
၆။ ရွှင်လန်းမှု ထင်ခြင်း၊
၇။ လျစ်လျူရှုမှု၌ ထင်ခြင်း။ (ပဋိသံ။၂၂၃။) (ပဋိသံ၊မြန်။၂၇၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပုထုဇဉ်တို့၏ ရယ်ရွှင်စိတ် ၈ ပါး

၁။ ကုသိုလ် သောမနဿသဟဂုတ်စိတ် ၄ ခု၊
၂။ အကုသိုလ် သောမနဿသဟဂုတ်စိတ် ၄ ခု။ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၃၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပုထုဇဉ်ပုဂ္ဂိုလ်တို့ ကြောက်သော ဘေး ၄ မျိုး

၁။ ဒုဂ္ဂတိဘေး၊
၂။ ဝဋ်ဘေး၊
၃။ ကိလေသာ ဘေး၊
၄။ စွပ်စွဲခြင်းဘေး။ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၃၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပုန်းကွယ်၍ လုယူခြင်း ၂ မျိုး

၁။ ဆီးနှင်းကျရာ အခါ၌ ဆီးနှင်းဖြင့် မိမိကိုယ်ကို ပုန်းကွယ်၍ ခရီးသွားသူကို လုယူခြင်း၊
၂။ တောချုံ စသည်ဖြင့် ပုန်းကွယ်၍ ခရီးသွားသူကို လုယူခြင်း။ (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၁၊၇၈။) (မ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၁၅။) (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၉၁။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊မြန်၊၁။၁၄၉။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊မြန်၊၁။၁၄၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပုဗ္ဗကရဏ ၄ ပါး

၁။ ဥပုသ်ပြုမည့် သိမ်၌ တံမြက်လှည်းခြင်း၊
၂။ ဆီမီးညှိထွန်းခြင်း၊
၃။ သောက်ရေ သုံးဆောင်ရေ တည်ထားခြင်း၊
၄။ နေရာ ခင်းထားခြင်း။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၃၄၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပုဗ္ဗကိစ္စ ၄ ပါး (တစ်နည်း) (နိရောဓသမာပတ် ဝင်စားသော ပုဂ္ဂိုလ်၏ ပုဗ္ဗကိစ္စ ၄ ပါး)

၁။ နာနာဗဒ္ဓ အဝိကောပန- အသီးအသီး မိမိခန္ဓာကိုယ်နှင့် စပ်နေသော သပိတ်သင်္ကန်း ညောင်စောင်း အင်းပျဉ် ကျောင်း စသည်တို့ မပျက်စီးရအောင် အဓိဋ္ဌာန်ခြင်း၊
၂။ သံဃပဋိမာနန- သံဃာတော် များက မိမိအား မျှော်လင့်စောင့်ဆိုင်းနေသောအခါ နိရောဓသမာပတ်မှ ထပါစေဟု အဓိဋ္ဌာန်ခြင်း၊
၃။ သတ္ထုပက္ကောသန- မြတ်စွာဘုရားက ခေါ်သောအခါ နိရောဓသမာပတ်မှ ထပါစေဟု အဓိဋ္ဌာန်ခြင်း၊
၄။ အဒ္ဓါနပရိစ္ဆေဒ- မိမိ၏ အာယုသင်္ခါရ အသက်အပိုင်းကို ဆင်ခြင်ခြင်း။ (ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၈၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပုဗ္ဗကိစ္စ ၄ ပါး (ဥပုသ်ပြုရာ၌ ပုဗ္ဗကိစ္စ ၄ ပါး)

၁။ ဥပုသ်ကျောင်းဆောင်၌ တံမြက်လှည်းရခြင်း၊
၂။ ဆီမီးညှိထွန်းရခြင်း၊ ၃ နေရာခင်းရခြင်း၊
၄။ သောက်ရေ သုံးဆောင်ရေ တည်ထားရခြင်း။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၄၊၁၇၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပုဗ္ဗကိစ္စ ၅ မျိုး (ဥပုသ်ပြုရာ၌ ပုဗ္ဗကိစ္စ ၅ မျိုး)

၁။ ဆန္ဒကို လျှောက်ထားခြင်း၊
၂။ ပါရိသုဒ္ဓိကို လျှောက်ထားခြင်း၊
၃။ ဥတုကို လျှောက်ထားခြင်း၊
၄။ ဥပုသ်သိမ်အတွင်းရှိ ရဟန်းများကို ရေတွက်ခြင်း၊
၅။ ဘိက္ခုနီမတို့ တောင်းပန်သော ဩဝါဒကို လျှောက်ထားခြင်း။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၃၄၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပုဗ္ဗနိမိတ် ၅ မျိုး (ဘုရားအလောင်း၏ အိပ်မက်ကြီး ငါးမျိုးတို့၏ ပုဗ္ဗနိမိတ် ၅ မျိုး)

၁။ ဤပထဝီ မြေကြီးသည် ကြီးစွာသော အိပ်ရာ ဖြစ်၏ အစရှိသော ပထမ အိပ်မက်ကြီးသည် ဘုရားအလောင်း သဗ္ဗညုတဉာဏ်တော်ကို ရရှိခြင်း၏ ပုဗ္ဗနိမိတ်၊
၂။ နေဇာမြက်မျိုးသည် ချက်မှ တက်သွား၍ ထွန်တုံးအရွယ်ရှိသော ရိုးတံနီဖြင့် တစ်ထွာခန့် အစရှိသည်ဖြင့် မြင်မက်သော ဒုတိယ အိပ်မက်ကြီးသည် မဂ္ဂင်ရှစ်ပါးကို နတ်တို့၌ ကောင်းစွာ ထင်ရှားဟောပြတော်မူခြင်း၏ ပုဗ္ဗနိမိတ်၊
၃။ ဖွေးဖွေးဖြူကုန်သော မည်းနက်သော ဦးခေါင်းရှိကုန်သော ပိုးလောက်တို့သည် ခြေထောက်တို့မှ တက်သွားပြီး ပုဆစ်ဒူးဝန်းတိုင် ဖုံးအုပ်ကုန်၏ ဟူသော တတိယအိပ်မက် ကြီးသည် များစွာသော အဝတ်ဖြူဝတ်ကုန်သော လူဝတ်ကြောင်တို့သည် ဘုရားရှင်ထံသို့ ချဉ်းကပ်၍ အသက်ထက်ဆုံး ကိုးကွယ်ဆည်းကပ် ခြင်း၏ ပုဗ္ဗနိမိတ်၊
၄။ အဆင်းအရောင် အမျိုးမျိုးရှိကုန်သော ငှက်လေးကောင်တို့သည် အရပ်လေးမျက်နှာတို့မှ လာကုန်၍ ခြေရင်း၌ သက်ဆင်းရပ်နားကြ၍ အားလုံးဖွေးဖွေးဖြူ ဖြစ်ကြကုန်၏ဟူသော စတုတ္ထ အိပ်မက်ကြီးသည် မင်းမျိုး, ပုဏ္ဏားမျိုး အစရှိကုန်သော အမျိုးလေးပါး လူတို့သည် ဘုရားရှင်၏ သာသနာတော်၌ ရှင်ရဟန်းပြု၍ မြင့်မြတ်သော အရဟတ္တဖိုလ်တရားကို မျက်မှောက်ပြုခြင်း၏ ပုဗ္ဗနိမိတ်၊
၅။ ကြီးစွာသော ကျင်ကြီးတောင်၏ အထက်ဝယ် စင်္ကြံကြွသွားရာ ကျင်ကြီးမလိမ်းကျံဘဲ ကြွသွားနိုင်၏ဟူသော ပဉ္စမအိပ်မက်ကြီးသည် ဘုရားရှင် ပစ္စည်းလေးပါး လာဘ်များ ရရှိရာ၌ လောဘစသော ကိလေသာ စိတ်ဖြင့် မကပ်ငြိခြင်း၏ ပုဗ္ဗနိမိတ်။ (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၂၊၃၀၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပုဗ္ဗနိမိတ်ကြီး ၃၂ မျိုး (ဘုရားအလောင်း ပဋိသန္ဓေယူခါ ဖြစ်ပေါ်သော ပုဗ္ဗနိမိတ်ကြီး ၃၂ မျိုး)

၁။ စကြဝဠာတိုက်တစ်သောင်း ပြင်းစွာ တုန်လှုပ်ခြင်း၊
၂။ စကြဝဠာတစ်သောင်း အတိုင်းအရှည် ရှိသော အရောင်အလင်းများ ပျံ့နှံ့ခြင်း၊
၃။ သူကန်းများ မျက်စိအမြင် ရရှိခြင်း၊
၄။ နားပင်း သူများ အသံကို ကြားရခြင်း၊
၅။ စကားမပြော အ သောသူများ စကားကောင်းစွာ ပြောဆိုခြင်း၊
၆။ ခါးကုန်းနေသူများ ခန္ဓာကိုယ် ဖြောင့်မတ်သွားခြင်း၊
၇။ ဆွံ့သော, မသွားနိုင်သော ပုဂ္ဂိုလ်များ မိမိခြေဖြင့် သွားလာနိုင်ခြင်း၊
၈။ အချုပ်အနှောင်ခံရသော သတ္တဝါများ အနှောင်အဖွဲ့မှ လွတ်ခြင်း၊
၉။ ငရဲအားလုံးတို့၌ ငရဲမီးများ ငြိမ်းခြင်း၊
၁၀။ ပြိတ္တာဘုံတို့၌ ပြိတ္တာများ ဆာလောင် မွတ်သိပ်မှု ငြိမ်းအေးခြင်း၊
၁၁။ တိရစ္ဆာန်သတ္တဝါတို့အား ဘေးမရှိခြင်း၊
၁၂။ ရောဂါ ဖြစ်နေသော သတ္တဝါတို့ အနာရောဂါများ ငြိမ်းအေးခြင်း၊
၁၃။ သတ္တဝါအားလုံး ချစ်ချစ် ခင်ခင် ကြင်ကြင်နာနာ ပြောဆိုခြင်း၊
၁၄။ ချိုမြိန်သာယာသော အခြင်းအရာအားဖြင့် မြင်းများ ဟီခြင်း၊
၁၅။ ချိုမြိန်သာယာသော အခြင်းအရာအားဖြင့် ဆင်များ အော်မြည် ကြွေးကြော်ခြင်း၊
၁၆။ တူရိယာအားလုံး မိမိတို့၏ တူရိယာအသံများ ထွက်ပေါ်လာခြင်း၊
၁၇။ လူတို့၏ လက်ဝတ်ရတနာ အဆင်တန်ဆာများ အချင်းချင်း မထိဘဲ အသံမြည်ခြင်း၊
၁၈။ အရပ်မျက်နှာ အားလုံး အထူးသဖြင့် ကြည်လင် သန့်ရှင်းနေခြင်း၊
၁၉။ သတ္တဝါတို့၏ ကိုယ်စိတ်ချမ်းသာမှုကို ဖြစ်စေလျက် သာယာနူးညံ့သော လေပြေ လေအေးများ တိုက်ခတ်ခြင်း၊
၂၀။ အခါမဲ့မိုးများ ရွာသွန်းခြင်း၊
၂၁။ မြေကြီးထဲမှ ရေများ အပေါ်သို့ ပန်းတက်လာခြင်း၊
၂၂။ ငှက်များ ကောင်းကင်၌ ပျံသန်းမှုကို စွန့်လွှတ်ခြင်း၊
၂၃။ မြစ်ရေများ မစီးဆင်းဘဲ ရပ်တန့်နေခြင်း၊
၂၄။ မဟာ သမုဒ္ဒရာရေသည် ရေချို ဖြစ်သွားခြင်း၊
၂၅။ အဆင်းငါးမျိုးရှိသော ကြာတို့ဖြင့် ကောင်းစွာ ဖုံးလွှမ်းအပ်သော အပြင် (မျက်နှာပြင်) ရှိခြင်း၊
၂၆။ ရေ၌ ဖြစ်သော ကုန်း၌ ဖြစ်သော ပန်းအားလုံး ပွင့်ကြခြင်း၊
၂၇။ သစ်ပင်တို့၏ ပင်စည်တို့၌ ပင်စည်ကြာ, အကိုင်းအခက် တို့၌ အကိုင်းအခက်ကြာ, နွယ်တို့၌ နွယ်ကြာပန်းတို့ ပွင့်ကြခြင်း၊
၂၈။ တစ်ခဲနက်သော ကျောက်အပြင်ကို ဖောက်ခွဲ၍ အထက်အထက်၌ ပွင့်ချပ်တစ်ရာရှိသော ခန္ဓပဒုမမည်သော ကြာတို့ ထွက်ပေါ်ခြင်း၊
၂၉။ ကောင်းကင်၌ တွဲလဲဆွဲသော ဩလမ္ဗကပဒုမမည်သော ကြာတို့ ဖြစ်ပေါ်လာခြင်း၊
၃၀။ ထက်ဝန်းကျင် ပန်းမိုးများ ရွာသွန်းခြင်း၊
၃၁။ ကောင်းကင်၌ နတ်တူရိယာတို့သည် အသံမြည်ခြင်း၊
၃၂။ အလုံးစုံသော တစ်သောင်းသော လောက ဓာတ်သည် ပန်းကုံးကြီးကို ပစ်လွှတ်ထားသကဲ့လည်းကောင်း, ပန်းစည်းကြီးကဲ့သို့ လည်းကောင်း၊ တန်ဆာဆင် ထားသော ပန်းအိပ်ရာနေရာကဲ့သို့လည်းကောင်း ဖြစ်၍ ပန်းနံ့တို့ဖြင့် ထုံမွမ်းလျက် အလွန် တင့်တယ်ခြင်း။ (အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၆၂။) (ဇာ၊ဋ္ဌ၊၁၊၆၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပုဗ္ဗန္တာနုဒိဋ္ဌိဖြင့် နှလုံးသွင်းပုံ ၁၈ မျိုး

၁။ တည်မြဲ အယူရှိသော သဿတဝါဒ (၄) ပါး၊
၂။ အချို့သော တည်မြဲ၏ဟု အယူရှိသော ဧကစ္စသဿတိကဒိဋ္ဌိ (၄) ပါး၊
၃။ အဆုံးရှိ အဆုံးမရှိ အယူရှိသော အန္တာနန္တိကဒိဋ္ဌိ (၄) ပါး၊
၄။ အဆုံးမရှိ ပစ်လွင့်သော အယူရှိသော အမရာဝိက္ခေပိကဒိဋ္ဌိ (၄) ပါး၊
၅။ အကြောင်းမဲ့ ဖြစ်၏ဟု အယူရှိသော အဓိစ္စသမုပ္ပန္နိကဒိဋ္ဌိ (၂) ပါး ဤ (၁၈) ပါးသော အခြင်းအရာတို့တည်း။ (ပဋိသံ။၁၅၄။) (ပဋိသံ၊မြန်။၁၉၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပုဗ္ဗပယောဂ စသော ခိုးခြင်း ၅ မျိုး

၁။ ပုဗ္ဗပယောဂ- ဘဏ္ဍာကို မယူမီ ရှေ့အဖို့၌ ဖြစ်သော ခိုးခြင်း၊
၂။ သဟပယောဂ- လုံ့လပယောဂနှင့် တစ်ပြိုင်နက်ဖြစ်သော ခိုးခြင်း၊
၃။ သံဝိဒါ ဝဟာရ- စုပေါင်းတိုင်ပင်၍ ခိုးခြင်း၊
၄။ သင်္ကေတကမ္မ- မည်သည့်အချိန် ခိုးမည် စသည်ဖြင့် အချိန်းအချက် အမှတ်အသားပြု၍ ခိုးခြင်း၊
၅။ နိမိတ္တကမ္မ- လက်ရိပ်ပြခြင်း မျက်စိမှိတ် ပြခြင်း စသည်ဖြင့် အရိပ်နိမိတ်ပြု၍ ခိုးခြင်း။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၆၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပုဗ္ဗဘာဂမဂ် ဆောင်ကြဉ်းပေးသော အကျိုးထူး ၃ ပါး

၁။ မတရားလောဘ စသည်တို့ဖြင့် ညစ်နွမ်းကုန်သော သတ္တဝါတို့ကို အထူး သန့်ရှင်းစင်ကြယ်စေခြင်း အကျိုး၊
၂။ လောကုတ္တရာ မဂ်ကို ရရှိခြင်းငှာ ဖြစ်စေခြင်း အကျိုး၊
၃။ နိဗ္ဗာန်ကို မျက်မှောက်ပြုရခြင်းအကျိုး။ (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၄၃။) (မ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၄၂။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊မြန်၊၂။၆၃၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပုဗ္ဗဘာဂမဂ် ပယ်ဖျောက်သည့် ဘေးရန် ၄ မျိုး

၁။ စိတ်နှလုံး စိုးရိမ်ပူပန်ခြင်း ဘေးရန်၊
၂။ ငိုကြွေး မြည်တမ်းခြင်း ဘေးရန်၊
၃။ ကိုယ်၌ ဖြစ်သော ဆင်းရဲ ဘေးရန်၊
၄။ စိတ်၌ဖြစ်သော နှလုံး မသာယာခြင်း ဘေးရန်။ (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၄၃။) (မ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၄၂။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊မြန်၊၂။၆၃၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပုဗ္ဗယောဂါဝစရပုဂ္ဂိုလ်တို့၏ အကျိုးအာနိသင် ၅ ပါး

၁။ မျက်မှောက်ဘဝ၌ ကြိုတင်၍ အရဟတ္တဖိုလ်ကို ပြည့်စုံစေနိုင်ခြင်း၊
၂။ ထိုသို့မဖြစ်ခဲ့လျှင် သေခါနီးအခါ၌ အရဟတ္တဖိုလ်ကို ပြည့်စုံစေနိုင်ခြင်း၊
၃။ ထိုသို့မဖြစ်လျှင် နတ်သားဖြစ်လျက် အရဟတ္တဖိုလ်ကို ပြည့်စုံ စေနိုင်ခြင်း၊
၄။ ထိုသို့မဖြစ်လျှင် ဘုရားရှင်တို့၏ မျက်မှောက်၌ ခိပ္ပါဘိညရဟန္တာ ပုဂ္ဂိုလ် ဖြစ်နိုင်ခြင်း၊
၅။ ထိုသို့မဖြစ်ခဲ့လျှင် နောက်ဆုံးဘဝ နောက်ဆုံးကာလ၌ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ ဖြစ်နိုင်ခြင်း။ (အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၅၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပုဗ္ဗာပရ ၅ မျိုး

၁။ အတ္ထပုဗ္ဗာပရ၊
၂။ ဓမ္မပုဗ္ဗာပရ၊
၃။ အက္ခရပုဗ္ဗာပရ၊
၄။ ဗျဉ္ဇနပုဗ္ဗာပရ၊
၅။ အနုသန္ဓိပုဗ္ဗာပရ။ (အံ၊ဋ္ဌ၊၃၊၆၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပုဗ္ဗာပရသန္ဓိ ၄ မျိုး

၁။ အတ္ထသန္ဗိ၊
၂။ ဗျဉ္ဇနသန္ဓိ၊
၃။ ဒေသနာသန္ဓိ၊
၄။ နိဒ္ဒေသသန္ဓိ။ (နေတ္တိ၊ဋ္ဌ၊၃၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပုဗ္ဗာပရာနုသန္ဓိ ၆ မျိုး

၁။ ပုဒ်တစ်ခု၏ အခြားပုဒ်တစ်ခုနှင့် ဆက်စပ်ခြင်း- ပဒသန္ဓိ၊
၂။ ပုဒ်အနက် တစ်ခု၏ အခြားပုဒ်အနက်တစ်ခုနှင့် ဆက်စပ်ခြင်း- ပဒတ္ထသန္ဓိ၊
၃။ အနုသန္ဓေ အမျိုးမျိုး ရှိသော သုတ်၏ ထိုအနုသန္ဓေတို့အားလျော်သော အနုသန္ဓေတို့ဖြင့်လည်းကောင်း, အနုသန္ဓေ တစ်ခုသာရှိသောသုတ်၏ ရှေ့အဖို့, နောက်အဖို့ အနုသန္ဓေတို့ဖြင့်လည်းကောင်း ဆက်စပ်ခြင်း- နိဒ္ဒေသသန္ဓိ၊
၄။ သုတ္တနိက္ခေပလေးပါးတို့၏အစွမ်းဖြင့် ဆက်စပ်ခြင်း- နိက္ခေပသန္ဓိ၊
၅။ သုတ္တာနုသန္ဓေသုံးပါးတို့၏ အစွမ်းဖြင့် ဆက်စပ်ခြင်း- သုတ္တသန္ဓိ၊
၆။ ဒေသနာတစ်ခု၏ အခြားဒေသနာ တစ်ခုတို့နှင့်တကွ နှီးနှောဆက်စပ်ခြင်း- ဒေသနာသန္ဓိ။ (သီ၊ဋီ၊သစ်၊၁၊၄၈၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပုဗ္ဗေနိဝါသဉာဏ် ဖြစ်ရာအာရုံ ၈ ပါး

၁။ ပရိတ္တအာရုံ၊
၂။ မဟဂ္ဂတအာရုံ၊
၃။ အပ္ပမာဏအာရုံ၊
၄။ မဂ္ဂအာရုံ၊
၅။ အတိတ်အာရုံ၊
၆။ အဇ္ဈတ္တအာရုံ၊
၇။ ဗဟိဒ္ဓအာရုံ၊
၈။ န ဝတ္တဗ္ဗအာရုံ။ (ဝိသုဒ္ဓိ၊၂၊၆၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပုရာဏကဿပတိတ္ထိဆရာကြီး သတ်မှတ်အပ်သော အမျိုးဇာတ် ၆ ပါး

၁။ ကဏှာဘိဇာတိ- သားသတ်သမား, မုဆိုး, တံငါစသော မည်းညစ်သော အမျိုးဇာတ်၊
၂။ နီလာဘိဇာတိ- ကမ္မဝါဒီစသော ညိုသော အမျိုးဇာတ်၊
၃။ လောဟိတာဘိဇာတိ- အဝတ်တစ်ထည် တည်းကိုသာ ဝတ်သော နိဂဏ္ဌတက္ကတွန်း စသော နီသော အမျိုးဇာတ်၊
၄။ ဟလိဒ္ဒါဘိဇာတိ- အဝတ်ဖြူဝတ်သော တက္ကတွန်းစသော ဝါသော အမျိုးဇာတ်၊
၅။ သုက္ကာဘိဇာတိ- အာဇီဝကာ တက္ကတွန်းစသော ဖြူသော အမျိုးဇာတ်၊
၆။ ပရမသုက္ကာဘိဇာတိ- မက္ခလိ ဂေါသာလ, နန္ဒ, ဝစ္ဆ စသော အလွန်ဖြူသော အမျိုးဇာတ်။ (အံ၊၂၊၃၃၇။) (အံ၊မြန်၊၂။၄၂၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပုရာဏစီဝရသိက္ခာပုဒ်၌ အင်္ဂါ ၃ မျိုး

၁။ ဟောင်းနွမ်းသော သင်္ကန်း ဖြစ်ခြင်း၊
၂။ ဥပစာ အတွင်း၌ တည်၍ ဆွေမျိုးမတော်သော ဘိက္ခုနီအား စေခိုင်းခြင်း၊
၃။ ထိုဆွေမျိုးမတော်သော ဘိက္ခုနီ၏ လျှော်ဖွပ်ခြင်းအမှု အစရှိသည်တို့ကို ပြုခြင်း။ (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၂၊၄၀၀။) (ဝိမတိ၊၁၊၃၂၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပုရိသဒေါသ ၈ ပါး

၁။ ရဟန်းကောင်းတို့က အာပတ်ဖြင့် စောဒနာသည်ရှိသော် ‘‘သတိ မရဖူး၊ မမှတ်မိဖူး’’ ဟု ပြောဆို၍ သတိမရခြင်းဖြင့်သာလျှင် ဖြေရှင်းခြင်း၊
၂။ ရဟန်းကောင်းတို့က အာပတ်ဖြင့် စောဒနာသည်ရှိသော် ‘‘သင်လို ဗာလအဗျတ္တပုဂ္ဂိုလ်က ငါ့ကို ပြောတယ် ရှိသေး’’ဟု စောဒကပုဂ္ဂိုလ်ကို ပြန်၍ လွှမ်းမိုးနှိပ်စက်ခြင်း၊
၃။ ရဟန်းကောင်းတို့က အာပတ်ဖြင့် စောဒနာသည်ရှိသော် ‘‘သင်သည်လည်း အာပတ်သင့်၏၊ သင်သည် ရှေးဦးစွာ ကုစားပါဦး’’ ဟု ပြောဆိုခြင်း၊
၄။ ရဟန်းကောင်းတို့က အာပတ်ဖြင့် စောဒနာသည်ရှိသော် အခြားအကြောင်းဖြင့် အခြားအကြောင်းကိုလည်းကောင်း, စကားကိုလည်းကောင်း ဖုံးလွှမ်းခြင်း၊
၅။ ရဟန်းကောင်း တို့က အာပတ်ဖြင့် စောဒနာသည်ရှိသော် သံဃာ့ပရိသတ်အလယ်၌ လက်မောင်းကို မြှောက်ချီ၍ အလဇ္ဇီစကားကို ပြောဆိုခြင်း၊
၆။ ရဟန်းကောင်းတို့က အာပတ်ဖြင့် စောဒနာအပ် သည်ရှိသော် သံဃာကို မလေးစားဘဲ အလိုရှိရာ အရပ်သို့ ထွက်ခွာသွားခြင်း၊
၇။ ရဟန်း ကောင်းတို့က အာပတ်ဖြင့် စောဒနာအပ်သည်ရှိသော် ‘‘ငါသည် အာပတ်မသင့်’’ဟု ဆိတ်ဆိတ် နေ၍ သံဃာကို ညှဉ်းဆဲခြင်း၊
၈။ ရဟန်းကောင်းတို့က အာပတ်ဖြင့် စောဒနာအပ်သည်ရှိသော် ‘‘အဘယ့်ကြောင့် ငါ့အပေါ်၌ အလွန် ကြောင့်ကြစိုက်နေကြသနည်း၊ ယခုပင် သိက္ခာ ချ၍ လူထွက်အံ့’’ ဟု ပြောဆိုပြီး လူထွက်ခြင်း။ (ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၈။) (အဘိ၊ဝိ၊၄၀၂။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၂။၅၀၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပုရိသပုဂ္ဂလ ၈ မျိုး

၁။ ပဌမ မဂ္ဂဋ္ဌာန်ပုဂ္ဂိုလ်၊
၂။ ပဌမ ဖလဋ္ဌာန်ပုဂ္ဂိုလ်၊
၃။ ဒုတိယ မဂ္ဂဋ္ဌာန်ပုဂ္ဂိုလ်၊
၄။ ဒုတိယ ဖလဋ္ဌာန်ပုဂ္ဂိုလ်၊
၅။ တတိယ မဂ္ဂဋ္ဌာန်ပုဂ္ဂိုလ်၊
၆။ တတိယ ဖလဋ္ဌာန်ပုဂ္ဂိုလ်၊
၇။ စတုတ္ထ မဂ္ဂဋ္ဌာန်ပုဂ္ဂိုလ်၊
၈။ စတုတ္ထ ဖလဋ္ဌာန်ပုဂ္ဂိုလ်။ (ဣတိဝုတ်၊ဋ္ဌ၊၂၇၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပုရိသဘူမိ ၈ မျိုး (မက္ခလိဂေါသာလဝါဒ ပုရိသဘူမိ ၈ မျိုး)

၁။ မန္ဒဘူမိ- မွေးဖွားပြီး ခုနစ်ရက် အတွင်း ကလေးသူငယ်များ၏ အခိုက်အတန့်၊
၂။ ခိဍ္ဍာဘူမိ- ဒုဂ္ဂတိဘဝမှ လာသော ကလေး သူငယ်တို့၏ ငိုကြွေးခြင်း သုဂတိဘဝမှ လာသော ကလေးသူငယ်တို့၏ ပြုံးရွှင် မြူးတူးခြင်း အခိုက်အတန့်၊
၃။ ဝီမံသကဘူမိ- မိဘ စသူတို့၏ လက်ကို ကိုင်ပြီး ကြမ်းပြင်, မြေကြီး စသည်တို့၌ မြေကို ချ၍ ရပ်နိုင်, မရပ်နိုင် စုံစမ်းရာ အခိုက်အတန့်၊
၄။ ဥဇုဂတဘူမိ- ခြေဖြင့် ဖြောင့်ဖြောင့် တန်းတန်း သွားနိုင် လာနိုင်ရာ အခိုက်အတန့်၊
၅။ သေခဘူမိ- အတတ်ပညာ တို့ကို သင်ယူရာ အခိုက်အတန့်၊
၆။ သမဏဘူမိ- ရှင်ရဟန်းပြုရာ အခိုက်အတန့်၊
၇။ ဇာနန ဘူမိ- ဆရာသမားများကို မှီဝဲဆည်းကပ်၍ အယူအကျင့် မှန်မမှန် သိရာ အခိုက်အတန့်၊
၈။ ပန္နဘူမိ- ဆွမ်းခံ၍ မရသည့်အတွက် အိပ်ရာပေါ်၌ လဲလျောင်းနေသော ရဟန်း၏ အခိုက် အတန့်။ (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၄၇။) (မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၆၀။) (သံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၁၅။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊မြန်၊၁။၂၈၆။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊မြန်၊၁။၂၈၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပုရိသယုဂ ၄ မျိုး

၁။ ပဌမမဂ္ဂဋ္ဌာန်ပုဂ္ဂိုလ်, ပဌမ ဖလဋ္ဌာန်ပုဂ္ဂိုလ်၊
၂။ ဒုတိယ မဂ္ဂဋ္ဌာန်ပုဂ္ဂိုလ်, ဒုတိယ ဖလဋ္ဌာန်ပုဂ္ဂိုလ်၊
၃။ တတိယ မဂ္ဂဋ္ဌာန်ပုဂ္ဂိုလ်, တတိယ ဖလဋ္ဌာန်ပုဂ္ဂိုလ်၊
၄။ စတုတ္ထ မဂ္ဂဋ္ဌာန်ပုဂ္ဂိုလ်, စတုတ္ထဖလဋ္ဌာန်ပုဂ္ဂိုလ်။ (ဣတိဝုတ်၊ဋ္ဌ၊၂၇၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပုရိသရတနာ ၂ မျိုး

၁။ အဂါရိကရတနာ၊
၂။ အနဂါရိကရတနာ။ (ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၁၄၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပုရေဇာတပစ္စည်း ၂ မျိုး

၁။ အာရမ္မဏ ပုရေဇာတပစ္စည်း၊
၂။ဝတ္ထု ပုရေဇာတပစ္စည်း။ (ပဋ္ဌာန၊၁၊၁၅၂၊၃၇၄၊၄၁၈၊၄၅၂။) (ပဋ္ဌာန၊၂၊၇၆၊၇၇၊၁၆၉-၁၇၀၊၂၂၅၂၆၆၊၂၉၆၊၃၃၃-၄၊၃၇၇၊၄၀၈၊၄၃၀၊ ၄၄၆၊၄၈၁။) (ပဋ္ဌာန၊၃၊၁၃၊၄၆၊၇၈၊၉၉၊၁၁၄၊၁၄၄၊၁၆၅၊၁၉၁၊၂၁၇၊၂၃၈၊၂၆၂၊၂၈၄၊၃၁၀၊၃၂၃၊ ၃၄၆၊၃၆၁၊၃၇၉၊၃၉၈၊၄၁၈၊၄၃၃၊၄၅၃၊၅၀၄၊၅၂၉၊၅၇၀၊၅၉၁။) (ပဋ္ဌာန၊၄၊၁၁၊၄၆၊၅၆၊၇၂၊၉၄၊၁၀၉၊ ၁၁၆၊၁၃၇၊၁၅၂၊၁၆၅၊၁၈၃၊၁၉၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပုရောဟိတ်ပုဏ္ဏား မဟာဝိဇိတမင်းအား ရွှင်လန်းထက်သန်စေသော အခြင်းအရာ ၁၆ ပါး

၁။ မဟာဝိဇိတမင်းသည် ယဇ်ပူဇော်ရန် အရံမင်းတို့ကို တိုင်ပင်ပြီး ဖြစ်ခြင်း၊
၂။ မဟာဝိဇိတ မင်းသည် ယဇ်ပူဇော်ရန် အမတ် မင်းမှုထမ်းတို့ကို တိုင်ပင်ပြီး ဖြစ်ခြင်း၊
၃။ မဟာဝိဇိတ မင်းသည် ယဇ်ပူဇော်ရန် သူဌေးတို့ကို တိုင်ပင်ပြီး ဖြစ်ခြင်း၊
၄။ မဟာဝိဇိတမင်းသည် ယဇ်ပူဇော်ရန် သူကြွယ်တို့ကို တိုင်ပင်ပြီး ဖြစ်ခြင်း၊
၅။ မဟာဝိဇိတမင်းသည် ဇာတ်နှင့် ပြည့်စုံသူ ဖြစ်ခြင်း၊
၆။ မဟာဝိဇိတမင်းသည် အဆင်းလှသူ ဖြစ်ခြင်း၊
၇။ မဟာဝိဇိတ မင်းသည် ကြွယ်ဝချမ်းသာသူ ဖြစ်ခြင်း၊
၈။ မဟာဝိဇိတမင်းသည် ဗိုလ်ပါအင်အား ပြည့်စုံသူ ဖြစ်ခြင်း၊
၉။ မဟာဝိဇိတမင်းသည် သဒ္ဓါတရားရှိသူ ဖြစ်ခြင်း၊
၁၀။ မဟာဝိဇိတမင်းသည် အကြားအမြင် ဗဟုသုတနှင့် ပြည့်စုံသူ ဖြစ်ခြင်း၊
၁၁။ မဟာဝိဇိတမင်းသည် ထိုထို စကား၏ အနက်အဓိပ္ပာယ်ကို သိသူ ဖြစ်ခြင်း၊
၁၂။ မဟာဝိဇိတမင်းသည် ပညာရှိခြင်း၊
၁၃။ မဟာဝိဇိတမင်း၏ ပုရောဟိတ်သည် ဇာတ်နှင့် ပြည့်စုံသူ ဖြစ်ခြင်း၊
၁၄။ မဟာဝိဇိတ မင်း၏ ပုရောဟိတ်သည် ဝေဒကျမ်းစသော ကျမ်းများကို တတ်မြောက်ပြီးသူ ဖြစ်ခြင်း၊
၁၅။ ဝိဇိတမင်း၏ ပုရောဟိတ်ပုဏ္ဏားသည် သီလရှိခြင်း၊
၁၆။ မဟာဝိဇိတမင်း၏ ပုရောဟိတ် ပုဏ္ဏားသည် ပညာရှိခြင်း။ (ဒီ၊၁၊၁၃၂။) (ဒီ၊မြန်၊၁။၁၅၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပုလဲ ၈ မျိုး

၁။ ဟယမုတ္တာ- မြင်းသဏ္ဌာန်ရှိသော ပုလဲ၊
၂။ ဂဇမုတ္တာ- ဆင်သဏ္ဌာန်ရှိသော ပုလဲ၊
၃။ ရထမုတ္တာ- ရထားသဏ္ဌာန်ရှိသော ပုလဲ၊
၄။ အာမလကမုတ္တာ- သျှိသျှားသီးသဏ္ဌာန် ရှိသော ပုလဲ၊
၅။ ဝလယမုတ္တာ- လက်ကောက်သဏ္ဌာန်ရှိသော ပုလဲ၊
၆။ အင်္ဂုလိဝေဌကမုတ္တာ- လက်စွပ်သဏ္ဌာန်ရှိသော ပုလဲ၊
၇။ ကကုဓဖလမုတ္တာ- ရေခံတက်သီးသဏ္ဌာန် ရှိသော ပုလဲ၊
၈။ ပါကတိကမုတ္တာ- ပကတိသဘောရှိသော ပုလဲ။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၅၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပုလဲ ၈ မျိုး (တစ်နည်း)

၁။ ဆင်ဦးကင်းမှ ဖြစ်သောပုလဲ၊
၂။ ဝက်စွယ်မှ ဖြစ်သောပုလဲ၊
၃။ မြွေဦးခေါင်းမှ ဖြစ်သောပုလဲ၊
၄။ တောင်ထွဋ်မှ ဖြစ်သောပုလဲ၊ မိုးတိမ်ညွန့်မှ ဖြစ်သောပုလဲ၊
၅။ ဝါးဆစ်မှ ဖြစ်သောပုလဲ၊
၆။ ငါးဦးခေါင်းမှ ဖြစ်သောပုလဲ၊
၇။ ခရုသင်းမှ ဖြစ်သောပုလဲ၊
၈။ မုတ်ကောင်မှ ဖြစ်သောပုလဲ။ (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၂၊၃၁၉။) (အနုဋီ၊၂၊၅၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပူဇော်ခြင်း ၂ မျိုး

၁။ ပစ္စည်းဖြင့် ပူဇော်ခြင်း- အာမိသယာဂ၊
၂။ တရားဖြင့် ပူဇော်ခြင်း- ဓမ္မယာဂ။ (အံ၊၁၊၉၀။) (အံ၊မြန်၊၁။၁၀၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပူဇော်ခြင်း ၂ မျိုး (တစ်နည်း)

၁။ ပစ္စည်းဖြင့် ပူဇော်ခြင်း- အာမိသပူဇာ၊
၂။ တရားဖြင့် ပူဇော်ခြင်း- ဓမ္မပူဇာ။ (အံ၊၁၊၉၂။) (အံ၊မြန်၊၁။၁၀၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပူဇော်ခြင်း ၅ ပါး

ဗလိ ၅ ပါးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပူဇော်အပ်သော ပုဂ္ဂိုလ်၏ အင်္ဂါ ၁၀ ပါး

၁။ သူ့အသက်သတ်မှုမှ ရှောင်ကြဉ်လေ့ရှိသူ ဖြစ်ခြင်း၊
၂။ သူ့ဥစ္စာခိုးယူမှုမှ ရှောင်ကြဉ်လေ့ရှိသူ ဖြစ်ခြင်း၊
၃။ ကာမတို့၌ မှားယွင်းစွာ ကျင့်မှုမှ ရှောင်ကြဉ်လေ့ရှိသူ ဖြစ်ခြင်း၊
၄။ မဟုတ်မမှန် ပြောဆိုခြင်းမှ ရှောင်ကြဉ်လေ့ရှိသူ ဖြစ်ခြင်း၊
၅။ ကုန်းချောစကား ပြောကြားခြင်းမှ ရှောင်ကြဉ်လေ့ရှိသူ ဖြစ်ခြင်း၊
၆။ ရုန့်ရင်း ကြမ်းတမ်းသော စကားပြောဆိုခြင်းမှ ရှောင်ကြဉ်လေ့ရှိသူ ဖြစ်ခြင်း၊
၇။ ပြိန်ဖျင်းသော စကားကို ပြောဆိုခြင်းမှ ရှောင်ကြဉ်လေ့ရှိသူ ဖြစ်ခြင်း၊
၈။ အဘိဇ္ဈာမများသူ ဖြစ်ခြင်း၊
၉။ မဖျက်ဆီးစေလိုသော စိတ်ရှိသူ ဖြစ်ခြင်း၊
၁၀။ မှန်ကန်သော အမြင်ရှိသူ ဖြစ်ခြင်း။ (အံ၊၃၊၄၈၈။) (အံ၊မြန်၊၃။၄၇၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပူပန်ခြင်း ၂ မျိုး

၁။ ကိုယ်၌ ဖြစ်သော ပူပန်ခြင်း၊
၂။ စိတ်၌ ဖြစ်သော ပူပန်ခြင်း။ (ဓမ္မ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၈၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပူပန်စေတတ်သော တရား ၁၀ ပါး

၁။ မှားသော အမြင်၊
၂။ မှားသော အကြံအစည်၊
၃။ မှားသော စကား၊
၄။ မှားသော အလုပ်၊
၅။ မှားသော အသက်မွေးမှု၊
၆။ မှားသော အားထုတ်မှု၊
၇။ မှားသော သတိ၊
၈။ မှားသော သမာဓိ၊
၉။ မှားသော ဉာဏ်၊
၁၀။ မှားသော လွတ်မြောက်မှု။ (အံ၊၃၊၄၅၄။) (အံ၊၃၊၄၅၇။) (အံ၊မြန်၊၃။၄၄၇။) (အံ၊မြန်၊၃။၄၄၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပူပန်စေတတ်သော တရား ၁၀ ပါး

၁။ သူ့အသက် သတ်ခြင်း၊
၂။ သူ့ဥစ္စာခိုးခြင်၊
၃။ ကာမတို့၌ မှားယွင်းစွာ ကျင့်ခြင်း၊
၄။ မဟုတ်မမှန် ပြောဆိုခြင်း၊
၅။ ကုန်းချောခြင်း၊
၆။ ရုန့်ရင်း ကြမ်းတမ်းသော စကားကို ပြောဆိုခြင်း၊
၇။ ပြိန်ဖျင်းသော စကားကို ပြောဆိုခြင်း၊
၈။ သူတစ်ပါးဥစ္စာကို ရှေးရှုကြံစည်ခြင်း၊
၉။ သတ္တဝါတို့အား ဖျက်ဆီးလိုခြင်း၊
၁၀။ မှားသော အမြင်ရှိခြင်း။ (အံ၊၃၊၄၈၂-၄၈၇။) (အံ၊မြန်၊၃။၄၇၂-၄၇၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပူပန်စေတတ်သော တရား ၂ ပါး

၁။ ကုသိုလ်ကောင်းမှုကို မပြုလုပ်ရသေးဘဲ မကောင်းမှု အကုသိုလ် ကိုသာ ပြုလုပ်ပြီးခြင်း၊
၂။ ငါသည် ကောင်းမှုကုသိုလ်ကို မပြုလုပ်ရသေး ဟူ၍လည်းကောင်း၊ ငါသည် မကောင်းမှုအကုသိုလ်ကို ပြုလုပ်အပ်ပြီ ဟူ၍လည်းကောင်း စိုးရိမ်ပူပန်နေရခြင်း။ (ခုဒ္ဒက၊၂၁၂။) (ခုဒ္ဒက၊မြန်။၁၉၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပူပန်စေတတ်သော တရား ၂ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ ကာယဒုစရိုက်, ဝစီဒုစရိုက်, မနောဒုစရိုက်တို့ကို ပြုကျင့်မိ၍ ပူပန်ခြင်း၊
၂။ ကာယသုစရိုက်, ဝစီသုစရိုက်, မနောသုစရိုက်တို့ကို မပြုကျင့်မိ၍ ပူပန်ခြင်း။ (အံ၊၁၊၅၁။) (အံ၊မြန်၊၁။၆၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပူလောင်ခြင်း ၃ မျိုး

၁။ ရာဂကြောင့် ဖြစ်သော ပူလောင်ခြင်း၊
၂။ ဒေါသကြောင့် ဖြစ်သော ပူလောင်ခြင်း၊
၃။ မောဟကြောင့် ပူလောင်ခြင်း။ (နေတ္တိ၊ဋ္ဌ၊၂၁၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပူလောင်ခြင်းနှင့် စပ်သော ပုဂ္ဂိုလ် ၄ မျိုး

၁။ မိမိကိုယ်ကို ပူလောင်စေလျက် မိမိကိုယ်ကို ပူလောင်ကြောင်း အကျင့်ကို အဖန်တလဲလဲ အားထုတ်သော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၂။ သူတစ်ပါးကို ပူလောင် စေလျက် သူတစ်ပါးကို ပူလောင်ကြောင်း အကျင့်ကို အဖန်တလဲလဲ အားထုတ်သော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၃။ မိမိ သူတစ်ပါး နှစ်ဦးသားတို့ကို ပူလောင်စေလျက် မိမိ သူတစ်ပါး နှစ်ဦးသား တို့ကို ပူလောင်ကြောင်းအကျင့်ကို အဖန်တလဲလဲ အားထုတ်သော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၄။ မိမိ သူတစ်ပါး နှစ်ဦးသားတို့ကို မပူလောင်စေဘဲ မိမိသူတစ်ပါး နှစ်ဦးသားတို့ကို ပူလောင်ကြောင်း အကျင့်ကို အဖန်တလဲလဲ အားမထုတ်သော ပုဂ္ဂိုလ်။ (အံ၊၁၊၅၂၆။) (အံ၊မြန်၊၁။၅၄၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပူအိုက်ခြင်းအကြောင်း ၂ ပါး

၁။ ကိုယ်တွင်း၌ အာပေါဓာတ် ချောက်ချားခြင်းကြောင့် ပူအိုက်ခြင်း၊
၂။ အပ၌ ရာသီဥတု၏ အစွမ်းကြောင့် ပူအိုက်ခြင်း။ (စူဠနိ၊၂၆၆။) (မဟာနိ၊၃၈၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပေတဝတ္ထုအဋ္ဌကထာ၌ ဝဂ်ပေါင်း ၄ ဝဂ်

၁။ ဥရဂဝဂ်၊
၂။ ဥဗ္ဗရိဝဂ်၊ ၃။စူဠဝဂ်၊
၄။ မဟာဝဂ်။ (ပေတ၊ဋ္ဌ၊၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပေမ ၄ မျိုး

ချစ်မြတ်နိုးခြင်း ၄ မျိုးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပေးလှူခြင်း အကြောင်း ၈ မျိုး

၁။ ချစ်မြတ်နိုးသဖြင့် ပေးလှူခြင်း၊
၂။ အမျက်ထွက်သဖြင့် ပေးလှူခြင်း၊
၃။ မိုက်မဲတွေဝေသဖြင့် ပေးလှူခြင်း၊
၄။ ကြောက်သဖြင့် ပေးလှူခြင်း၊
၅။ အစဉ်အလာ မပျက်စေရန် ပေးလှူခြင်း၊
၆။ နတ်ပြည်ရောက်ရန် ပေးလှူခြင်း၊
၇။ မိမိ၏ စိတ်နှစ်သက်မှု၊ ဝမ်းမြောက်မှုရှိရန် ပေးလှူခြင်း၊
၈။ သမထဝိပဿနာစိတ်၏ အဆင် တန်ဆာ အခြံအရံအလို့ငှာ ပေးလှူခြင်း။ (အံ၊၃၊၆၉။) (အံ၊မြန်၊၃။၇၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပေးလှူခြင်းကြောင့် လူ့ပြည် နတ်ပြည်တို့၌ ဖြစ်ရခြင်း ၈ မျိုး

၁။ မိမိသည် သီလနှင့် ပြည့်စုံလျက် မင်းမျိုး, ပုဏ္ဏားမျိုး သူကြွယ်မျိုးတို့ကို တောင့်တ၍ သမဏဗြာဟ္မဏတို့ အထံ၌ ထမင်း, အဖျော် စသော ဒါနဝတ္ထု ဆယ်ပါးတို့ကို ပေးလှူခဲ့သဖြင့် သေလွန်သောအခါ ထိုမင်းမျိုး, ပုဏ္ဏားမျိုး, သူကြွယ်မျိုးတို့ ဖြစ်ရခြင်း၊
၂။ မိမိသည် သီလနှင့် ပြည့်စုံလျက် စတုမဟာရာဇ် နတ်ဘုံ၌ ဖြစ်ခြင်းကို တောင့်တ၍ သမဏဗြာဟ္မဏတို့အထံ၌ ထမင်း, အဖျော်စသော ဒါနဝတ္ထုဆယ်ပါးတို့ကို ပေးလှူခဲ့သဖြင့် သေလွန်သောအခါ ထိုစတုမဟာရာဇ်နတ်ဘုံ၌ ဖြစ်ရခြင်း၊
၃။ မိမိသည် သီလနှင့် ပြည့်စုံလျက် တာဝတိံသာနတ်ဘုံ၌ ဖြစ်ခြင်းကို တောင့်တ၍ သမဏဗြာဟ္မဏတို့ အထံ၌ ထမင်း, အဖျော်စသော ဒါနဝတ္ထုဆယ်ပါးတို့ကို ပေးလှူခဲ့သဖြင့် သေလွန်သောအခါ ထိုတာဝတိံသာနတ်ဘုံ၌ ဖြစ်ရခြင်း၊
၄။ မိမိသည် သီလနှင့် ပြည့်စုံလျက် ယာမာနတ်ဘုံ၌ ဖြစ်ခြင်းကို တောင့်တ၍ သမဏဗြာဟ္မဏတို့အထံ၌ ထမင်း, အဖျော် စသော ဒါနဝတ္ထုဆယ်ပါးတို့ကို ပေးလှူခဲ့သဖြင့် သေလွန်သောအခါ ထိုယာမာဘုံ၌ ဖြစ်ရခြင်း၊
၅။ မိမိသီလနှင့် ပြည့်စုံလျက် တုသိတာဘုံ၌ ဖြစ်ခြင်းကို တောင့်တ၍ သမဏဗြာဟ္မဏတို့ အထံ၌ ထမင်း, အဖျော် စသော ဒါနဝတ္ထုဆယ်ပါးတို့ကို ပေးလှူခဲ့သဖြင့် သေလွန်သောအခါ ထိုတုသိတာဘုံ၌ ဖြစ်ရခြင်း၊
၆။ မိမိသည် သီလနှင့် ပြည့်စုံလျက် နိမ္မာနရတိဘုံ၌ ဖြစ်ခြင်းကို တောင့်တ၍ သမဏဗြာဟ္မဏတို့ အထံ၌ ထမင်း, အဖျော်စသော ဒါနဝတ္ထုဆယ်ပါးတို့ကို ပေးလှူခဲ့သဖြင့် သေလွန်သောအခါ ထိုနိမ္မာနရတိဘုံ၌ ဖြစ်ရခြင်း၊
၇။ မိမိသည် သီလနှင့် ပြည့်စုံလျက် ပရနိမ္မိတဝသဝတ္တီဘုံ၌ ဖြစ်ခြင်းကို တောင့်တ၍ သမဏဗြာဟ္မဏတို့အထံ၌ ထမင်း, အဖျော်စသော ဒါနဝတ္ထုဆယ်ပါးတို့ကို ပေးလှူခဲ့သဖြင့် သေလွန်သောအခါ ထိုပရနိမ္မိတ ဝသဝတ္တီနတ်ပြည်၌ ဖြစ်ရခြင်း၊
၈။ မိမိသည် သီလနှင့် ပြည့်စုံလျက် ဗြဟ္မာ့ပြည်၌ ဖြစ်ခြင်းကို တောင့်တ၍ သမဏဗြာဟ္မဏတို့ အထံ၌ ထမင်း, အဖျော်စသော ဒါနဝတ္ထုဆယ်ပါးတို့ကို ပေးလှူခဲ့သဖြင့် ဝိက္ခမ္ဘနပဟာန် သမုစ္ဆေဒပဟာန်တို့ဖြင့် ရာဂကင်းသော ပုဂ္ဂိုလ်အား သေလွန်သောအခါ ထိုဗြဟ္မာ့ပြည်၌ ဖြစ်ရခြင်း။ (အံ၊၃၊၇၁။) (အံ၊မြန်၊၃။၇၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပေသုညသိက္ခာပုဒ်၌ အင်္ဂါ ၃ မျိုး

၁။ အမျိုးဇာတ် အစရှိသည်တို့ဖြင့် ဆဲဆိုသော ရဟန်း၏ စကားကို ကြား၍ ဆဲရေးခံရသော ရဟန်းအား ကပ်ဆောင် ပြောဆိုခြင်း၊
၂။ မိမိကို ချစ်စေလိုခြင်း, ချစ်သူနှစ်ဦးတို့ ကွဲပြားစေလိုခြင်းတို့တွင် တစ်မျိုးမျိုး ဖြစ်ခြင်း၊
၃။ ထိုပြောခံရသော ရဟန်းက သိခြင်း။ (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၃၊၅။) (ဝိမတိ၊၂၊၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပေါင်းခြင်း ၄ မျိုး

၁။ ဇာတ်တူအားဖြင့် ပေါင်းခြင်း (သဇာတိသင်္ဂဟ)၊
၂။ ဖြစ်ရာတူသောအားဖြင့် ပေါင်းခြင်း (သဉ္ဇာတိ သင်္ဂဟ)၊
၃။ အလုပ်တူအားဖြင့် ပေါင်းခြင်း (ကိရိယသင်္ဂဟ)၊
၄။ အရေ အတွက်အားဖြင့် ပေါင်းခြင်း (ဂဏနသင်္ဂဟ) ။ (မ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၂၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပေါင်းဖော်ခြင်း ၂ မျိုး

၁။ တဏှာသန္ထဝ- တဏှာဖြင့် ပေါင်းဖော်ခြင်း၊
၂။ ဒိဋ္ဌိသန္ထဝ- ဒိဋ္ဌိအားဖြင့် ပေါင်းဖော်ခြင်း။ (စူဠနိ၊၂၄၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပေါင်းသင်းခြင်း ၃ မျိုး

၁။ ဧကကမ္မ- အတူတကွ ဝိနည်းကံ ပြုခြင်း၊
၂။ ဧကုဒ္ဒေသ- အတူတကွ ပါတိမောက်ရွတ်ဆိုခြင်း၊
၃။ သမသိက္ခတာ- အညီအမျှ ကျင့်ကြံ နေထိုင်ခြင်း။ (ဝိ၊၂၊၂၇၇၊ ၂၈၁၊၄၁၄။) (ဝိ၊မြန်၊၂။၃၁၅၊၃၂၀၊၄၆၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပေါင်းသင်းမှု မတူသူ ဖြစ်ကြောင်း ၂ ပါး

၁။ မိမိကိုယ်တိုင် ပေါင်းသင်းမှု မတူသည်ကို ပြုခြင်း၊
၂။ ညီညွတ်သော သံဃာက ထိုရဟန်းကို အာပတ်ကို မရှုခြင်း, မကုစားခြင်း အယူကို မစွန့် ခြင်းကြောင့် နှင်ထုတ်ထားခြင်း။ (ဝိ၊၃၊၄၈၅။) (ဝိ၊မြန်၊၃။၄၉၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပေါရိသာဒထံမှ သုတသောမမင်း တောင်းယူသော ဆု ၄ မျိုး

၁။ မိမိ၏ အသက်ဆု၊
၂။ မင်းတစ်ရာကျော်တို့၏ အသက်ဆု၊
၃။ ထိုမင်းတစ်ရာကျော်တို့အား မိမိတိုင်းပြည်သို့ ပို့ဆောင်ခြင်းဆု၊
၄။ ပေါရိသာဒ၏ လူသားစားခြင်းမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်းဆု။ (ဇာ၊ဋ္ဌ၊၅၊၅၃၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပေါရိသာဒမင်းက မဟာသုတသောမမင်းအား ပေးသော ဆု ၄ မျိုး

၁။ မဟာသုတသောမ မင်းသည် ပေါရိသာဒမင်းအား အနှစ်တစ်ရာတိုင်တိုင် အနာရောဂါ မရှိသည်၏ အဖြစ်ကို မြင်တွေ့စေခြင်း၊
၂။ ပေါရိသာဒမင်း ဖမ်းဆီးထားသော အရာမကသော မင်းတို့၏ အသားကို မစားခြင်း၊
၃။ ပေါရိသာဒမင်း ဖမ်းဆီးထားသော ထိုအရာမကသော မင်းတို့အား မိမိတို့၏ တိုင်းပြည် အသီးအသီးသို့ ပြန်ပို့ခြင်း၊
၄။ ပေါရိသာဒမင်းသည် လူသားစားခြင်းမှ ရှောင် ကြဉ်ခြင်း။ (ဇာတက၊၂၊၁၄၂-၁၄၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ပေါ်လွင် ထင်ရှားကြောင်း အရာ ၄ မျိုး

၁။ ရထား၏ ပေါ်လွင်ထင်ရှားကြောင်းသည် အလံတံခွန်၊
၂။ မီး၏ ပေါ်လွင်ထင်ရှားကြောင်းသည် မီးခိုး၊
၃။ တိုင်းပြည်၏ ပေါ်လွင်ထင်ရှားကြောင်းသည် မင်း၊
၄။ မိန်းမ၏ ပေါ်လွင်ထင်ရှားကြောင်းသည် လင်ယောကျ်ား။ (သံ၊၁၊၃၉။) (သံ၊မြန်၊၁။၃၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဖန်ရည် ၃ မျိုး

၁။ ရာဂကသာဝ- တပ်မက်မှု ဖန်ရည်၊
၂။ ဒေါသကသာဝ- အမျက်ထွက်မှု စိတ်ဆိုးမှု ဖန်ရည်၊
၃။ မောဟကသာဝ- တွေဝေမှု ဖန်ရည်။ (အဘိ၊ဝိ၊၃၈၃။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၂။၄၈၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဖန်ရည် ၃ မျိုး (တစ်နည်း)

၁။ ကာယကသာဝ- ကိုယ်ဖန်ရည်၊
၂။ ဝစီကသာဝ- နှုတ်ဖန်ရည်၊
၃။ မနောကသာဝ- စိတ်ဖန်ရည်။ (အဘိ၊ဝိ၊၃၈၃။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၂။၄၈၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဖျက်ခြင်း ၂ မျိုး

၁။ ရဟန်းတို့ကို ဖျက်ခြင်း၊
၂။ ပစ္စည်းတို့ကို ဖျက်ခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၂၁၄။) (ဝိ၊မြန်၊၅။ ၂၉၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဖျက်ဆီးခြင်း ၃ မျိုး

၁။ သံဝါသနာသန- ကံကြီး ကံငယ်ဟူသော သံဝါသကို ဖျက်ဆီးခြင်း၊
၂။ လိင်္ဂနာသန- ရှင်ရဟန်းအသွင်ကို ဖျက်ဆီးခြင်း၊
၃။ ဒဏ္ဍကမ္မနာသန- သဲဒဏ်, ရေဒဏ် ပေးမှု ဟူသော ဖျက်ဆီးခြင်း။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၄၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဖျောက်နိုင်ခဲသော တရား ၅ ပါး

၁။ စွဲမက်မှု ရာဂ၊
၂။ အမျက်ထွက်မှု ဒေါသ၊
၃။ တွေဝေမှု မောဟ၊
၄။ ဉာဏ်၌ ထင်မြင်မှု၊
၅။ ခရီးသွားလိုစိတ်။ (အံ၊၂၊၁၆၂။) (အံ၊မြန်၊၂။၂၀၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဖျော်ရည် ၈ မျိုး (ရဟန်းတို့အား အပ်သော ဖျော်ရည် ၈ မျိုး)

၁။ သရက်သီးဖျော်ရည်၊
၂။ သပြေသီး ဖျော်ရည်၊
၃။ တောငှက်ပျောသီး ဖျော်ရည်၊
၄။ အိမ်ငှက်ပျောသီး ဖျော်ရည်၊
၅။ သစ်မည် စည်သီး (မယ်ဇယ်သီး) ဖျော်ရည်၊
၆။ သပျက်သီး (စပျစ်သီး) ဖျော်ရည်၊
၇။ ကြာစွယ် ဖျော်ရည်၊
၈။ ဖက်သက်သီး (တရော်သီး) ဖျော်ရည်။ (ဝိ၊၃၊၃၄၄။) (ဝိ၊မြန်၊၃။၃၄၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဖရဏ ၂ မျိုး (စေတသာ ဖုဋောဟူသော ပါဌ်၌ နှံ့ခြင်း ၂ မျိုး)

၁။ အာပေါဖရဏ- အာပေါ ကသိုဏ်းပညတ် ပဋိဘာဂနိမိတ်ကို ဝင်စား၍ အာပေါကသိုဏ်းပညတ် ပဋိဘာဂနိမိတ်ဖြင့် နှံ့ခြင်း၊
၂။ ဒိဗ္ဗစက္ခုဖရဏ- အာလောကကသိုဏ်းပညတ် ပဋိဘာဂနိမိတ်ကို ပွားစေ၍ ဒိဗ္ဗစက္ခုအဘိညာဉ်ဖြင့် အလုံးစုံသော သမုဒ္ဒရာကို မြင်ခြင်း, ဒိဗ္ဗစက္ခုအဘိညာဉ်ဖြင့် နှံ့ခြင်း။ (မ၊ဋ္ဌ၊၄၊၁၀၃။) (အံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၄၁၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဖရဏ ၅ မျိုး (ဖရိတွာ အဓိမုစ္စိတွာဟူသော ပါဌ်၌ နှံ့ခြင်း ဖရဏ ၅ မျိုး)

၁။ စေတောဖရဏ- တစ်သောင်းသော လောကဓာတ်၌ သတ္တဝါတို့၏စိတ်ကို သိအောင် စိတ်ဖြင့် နှံ့ခြင်း၊
၂။ ကသိဏဖရဏ- တစ်သောင်းသော လောကဓာတ်၌ ကသိုဏ်းတို့ဖြင့် နှံ့ခြင်း၊
၃။ ဒိဗ္ဗစက္ခု ဖရဏ- အာလောကကသိုဏ်းကို ပွားစေ၍ ဒိဗ္ဗစက္ခုအဘိညာဉ်ဖြင့် တစ်သောင်းသော လောကဓာတ်ကို မြင်အောင် နှံ့ခြင်း၊
၄။ အာလောကဖရဏ- အာလောကကသိုဏ်းပညတ် ပဋိဘာဂနိမိတ်ဖြင့် နှံ့ခြင်း၊
၅။ သရီရဖရဏ- တစ်သောင်းသော လောကဓာတ်၌ ကိုယ်ရောင် ကိုယ်ဝါဖြင့် ဖြန့်နှံ့ခြင်း။ (မ၊ဋ္ဌ၊၄၊၁၀၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဖရုသဝါစာကံမြောက် အင်္ဂါ ၃ မျိုး

၁။ ဆဲဆိုထိုက်သော သူတစ်ပါး ဖြစ်ခြင်း၊
၂။ အမျက် ထွက်သော စိတ် ရှိခြင်း၊
၃။ ဆဲရေးခြင်း။ (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၁၊၇၄။) (မ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၀၄။) (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၄၃။) (ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၀၆။) (မဟာနိ၊ဋ္ဌ၊၁၀၁။) (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၁၊၃၄၆။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊မြန်၊၁။၁၄၀။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊မြန်၊၁။၁၄၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဖြစ်ကြောင်း ချုပ်ကြောင်း တရား ၄ ပါး

၁။ အာဟာရဖြစ်ခြင်းကြောင့် ရုပ်အပေါင်း ဖြစ်၏၊ အာဟာရ ချုပ်ခြင်းကြောင့် ရုပ်အပေါင်း ချုပ်၏၊
၂။ ဖဿဖြစ်ခြင်းကြောင့် ဝေဒနာတို့ ဖြစ်၏၊ ဖဿ ချုပ်ခြင်းကြောင့် ဝေဒနာတို့ ချုပ်ကုန်၏၊
၃။ နာမ်ရုပ်ဖြစ်ခြင်းကြောင့် စိတ်ဖြစ်၏၊ နာမ်ရုပ် ချုပ်ခြင်းကြောင့် စိတ်ချုပ်၏၊
၄။ နှလုံးသွင်းမှု ဖြစ်ခြင်းကြောင့် သဘောတရားတို့ ဖြစ်ကုန်၏၊ နှလုံးသွင်းမှု ချုပ်ခြင်းကြောင့် သဘောတရားတို့ ချုပ်ကုန်၏။ (သံ၊၃၊၁၆၁။) (သံ၊မြန်၊၃။၁၆၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဖြစ်စေထိုက်သော တရား ၂ ပါး

၁။ ကိလေသာကုန်ခြင်းကို ပြုတတ်သော အရိယာမဂ်၌ ဖြစ်သော ဉာဏ်၊
၂။ ကိလေသာ တစ်ဖန် မဖြစ်ရာ အရိယာဖိုလ်၌ ဖြစ်သော ဉာဏ်။ (ဒီ၊၃၊၂၂၉။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၅၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဖြစ်စေနိုင်ခဲသော အားထုတ်ခြင်း ၂ မျိုး

၁။ အိမ်၌ နေကုန်သော လူတို့ သင်္ကန်း,ဆွမ်း, ကျောင်း, ဆေး အသုံးအဆောင်တို့ကို ထောက်ပံ့ရန် အားထုတ်ခြင်း၊
၂။ ရှင်ရဟန်းတို့ အလုံးစုံသော ဥပဓိတို့မှ ကင်းလွတ်ရာ နိဗ္ဗာန်အကျိုးငှာ အားထုတ်ခြင်း။ (အံ၊၁၊၅၁။) (အံ၊မြန်၊၁။၆၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဖြစ်စေအပ်သော တရား ၁၀ ပါး

၁။ မတင့်တယ်သော အမှတ်သညာ၊
၂။ သေခြင်းဟူသော အမှတ်သညာ၊
၃။ အစာ၌ စက်ဆုပ်ဖွယ်သော အမှတ်သညာ၊
၄။ လောက၌ မမွေ့လျော်သော အမှတ်သညာ၊
၅။ မမြဲဟူသော အမှတ်သညာ၊
၆။ ဆင်းရဲခြင်းဟူသော အမှတ်သညာ၊
၇။ အတ္တ မဟုတ်ဟူသော အမှတ်သညာ၊
၈။ ပယ်ခြင်းဟူသော အမှတ်သညာ၊
၉။ ရာဂကင်းခြင်း ဟူသော အမှတ်သညာ၊
၁၀။ ရာဂချုပ်ခြင်းဟူသော အမှတ်သညာ။ (ဒီ၊၃၊၂၅၉။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၈၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဖြစ်စေအပ်သော တရား ၃ ပါး

၁။ အတိတ်အဖို့လျှင် အာရုံရှိသော ဉာဏ်၊
၂။ အနာဂတ်အဖို့လျှင် အာရုံရှိသော ဉာဏ်၊
၃။ ပစ္စုပ္ပန်အဖို့လျှင် အာရုံရှိသော ဉာဏ်။ (ဒီ၊၃၊၂၃၀။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၅၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဖြစ်စေအပ်သော တရား ၄ ပါး

၁။ သစ္စာလေးပါး၌ သိသော ဓမ္မဉာဏ်၊
၂။ ဓမ္မဉာဏ်သို့ အစဉ် လိုက်သော အနွယဉာဏ်၊
၃။ သူတစ်ပါးတို့ စိတ်ကို ပိုင်းခြားသိသော ပရိယဉာဏ်၊
၄။ သမ္မုတိ ပညတ်၌ သိသော သမ္မုတိဉာဏ်။ (ဒီ၊၃၊၂၃၁။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၅၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဖြစ်စေအပ်သော တရား ၅ ပါး

၁။ ဤသမာဓိသည် သမာပတ်ဝင်စားဆဲခဏ၌ ချမ်းသာ၏၊ နောင်အခါ ချမ်းသာသော အကျိုးလည်း ရှိ၏ဟု ကိုယ်တိုင်သိသော ဉာဏ်၊
၂။ ဤသမာဓိသည် ကိလေသာတို့မှ ကင်းဝေး၏၊ လောကနှင့် ရောစပ်ခြင်းမရှိဟု ကိုယ်တိုင်သိသော ဉာဏ်၊
၃။ ဤ သမာဓိကို ဘုရားစသော ယောကျ်ားမြတ်တို့ မှီဝဲအပ်၏ဟု ကိုယ်တိုင်သိသော ဉာဏ်၊
၄။ ဤ သမာဓိသည် ငြိမ်သက်၏၊ ကိလေသာငြိမ်းခြင်းကြောင့် ရအပ်၏၊ တည်ကြည်ခြင်း ဧကောဒိဘာဝအဖြစ်ဖြင့် ရအပ်၏၊ အားထုတ်လျက် နီဝရဏကိလေသာတို့ကို နှိပ်စက်ဖွယ် တားမြစ်ဖွယ်မရှိဟု ကိုယ်တိုင်သိသော ဉာဏ်၊
၅။ ဤသမာဓိကို သတိနှင့် ပြည့်စုံသည်ဖြစ်၍ ဝင်စား၏၊ ထ၏ဟု ကိုယ်တိုင်သိသော ဉာဏ်။ (ဒီ၊၃၊၂၃၄။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၅၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဖြစ်စေအပ်သော တရား ၆ ပါး

၁။ မျက်စိဖြင့် ရုပ်အဆင်းကို မြင်သော် ဝမ်းသာဝမ်းနည်း မဖြစ်ဘဲ လျစ်လျူရှု၍သာ နေခြင်း၊
၂။ နားဖြင့် အသံကို ကြားသော် ဝမ်းသာဝမ်းနည်း မဖြစ်ဘဲ လျစ်လျူရှု၍သာ နေခြင်း၊
၃။ နှာခေါင်းဖြင့် အနံ့ကို နံသော် ဝမ်းသာဝမ်းနည်းမဖြစ်ဘဲ လျစ်လျူ ရှု၍သာ နေခြင်း၊
၄။ လျှာဖြင့် အရသာကို လျက်သော် ဝမ်းသာဝမ်းနည်း မဖြစ်ဘဲ လျစ်လျူရှု ၍သာ နေခြင်း၊
၅။ ကိုယ်ဖြင့် အတွေ့အထိကို တွေ့ထိသော် ဝမ်းသာဝမ်းနည်း မဖြစ်ဘဲ လျစ်လျူရှု ၍သာ နေခြင်း၊
၆။ စိတ်ဖြင့် ဓမ္မာရုံကို သိသော် ဝမ်းသာဝမ်းနည်း မဖြစ်ဘဲ လျစ်လျူရှု၍သာ နေခြင်း။ (ဒီ၊၃၊၂၃၉။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၆၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဖြစ်စေအပ်သော တရား ၇ ပါး

၁။ အနိစ္စသညာ- အနိစ္စာနုပဿနာဉာဏ်၌ ဖြစ်သော သညာ၊
၂။ အနတ္တသညာ- အနတ္တာနုပဿနာဉာဏ်၌ ဖြစ်သော သညာ၊
၃။ အသုဘသညာ- အသုဘာ နုပဿနာဉာဏ်၌ ဖြစ်သော သညာ၊
၄။ အာဒီနဝသညာ- အာဒီနဝါနုပဿနာဉာဏ်၌ ဖြစ်သော သညာ၊
၅။ ပဟာနသညာ-ပဟာနာနုပဿနာဉာဏ်၌ ဖြစ်သော သညာ၊
၆။ ဝိရာဂသညာ- ဝိရာဂါနုပဿနာဉာဏ်၌ ဖြစ်သော သညာ၊
၇။ နိရောဓသညာ- နိရောဓာနုပဿနာဉာဏ်၌ ဖြစ်သော သညာ။ (ဒီ၊၃၊၂၄၂။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၆၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဖြစ်စေအပ်သော တရား ၈ ပါး

၁။ အလိုနည်း သူ၏ အကျင့်၊ အလိုကြီးသူ၏ အကျင့်မဟုတ်၊
၂။ ရောင့်ရဲလွယ်သူ၏ အကျင့်၊ မရောင့်ရဲသူ၏ အကျင့်မဟုတ်၊
၃။ ဆိတ်ငြိမ်ရာ၌ မွေ့လျော် သူ၏ အကျင့်၊ အပေါင်းအဖော်၌ မွေ့လျော်သူ၏ အကျင့်မဟုတ်၊
၄။ အားထုတ်ခြင်း ဝီရိယ ရှိသူ၏ အကျင့်၊ ပျင်းရိသူ၏ အကျင့်မဟုတ်၊
၅။ သတိရှိသူ၏ အကျင့်၊ သတိလွတ်သူ၏ အကျင့် မဟုတ်၊
၆။ တည်ကြည်သူ၏ အကျင့်၊ မတည်ကြည်သူ၏ အကျင့်မဟုတ်၊
၇။ ပညာရှိသူ၏ အကျင့်၊ ပညာမဲ့သူ၏ အကျင့်မဟုတ်၊
၈။ သံသရာမချဲ့သူ၏ အကျင့်၊ သံသရာချဲ့သူ၏ အကျင့် မဟုတ်။ (ဒီ၊၃၊၂၄၉။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၇၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဖြစ်စေအပ်သော တရား ၉ ပါး

၁။ မတင့်တယ်ဟူသော အမှတ်သညာ၊
၂။ သေခြင်းဟူသော အမှတ် သညာ၊
၃။ အစာအာဟာရ၌ စက်ဆုပ်ဖွယ်ဟူသော အမှတ်သညာ၊
၄။ အလုံးစုံသော လောက၌ မွေ့လျော်ဖွယ်မရှိ ဟူသော အမှတ်သညာ၊
၅။ မမြဲသော လောက၌ မွေ့လျော်ဖွယ်မရှိ ဟူသော အမှတ်သညာ၊
၆။ မမြဲသော အနိစ္စတရား၌ ဆင်းရဲ၏ ဟူသော အမှတ်သညာ၊
၇။ ဆင်းရဲဒုက္ခတရား၌ အနတ္တဟူသော အမှတ်သညာ၊
၈။ ပယ်ခြင်းတရား၌ အနတ္တဟူသော အမှတ်သညာ၊
၉။ တပ်ခြင်းကင်းသော အမှတ်သညာ။ (ဒီ၊၃၊၂၅၄။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၇၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဖြတ်ခြင်းရှိသော ပါစိတ်အာပတ် ၅ မျိုး

၁။ ပမာဏကို ကျော်လွန်ခြင်း ရှိသော ညောင်စောင်း အင်းပျဉ်၊
၂။ ပမာဏကို ကျော်လွန်ခြင်း ရှိသော နိသီဒိုင်၊
၃။ ပမာဏကို ကျော်လွန်ခြင်း ရှိသော အမာလွှမ်းသင်္ကန်း၊
၄။ ပမာဏကို ကျော်လွန်ခြင်း ရှိသော မိုးရေခံသင်္ကန်း၊
၅။ ပမာဏကို ကျော်လွန်ခြင်း ရှိသော မြတ်စွာဘုရား၏ သင်္ကန်းတော်။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၄၊၁၇၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဖြူစင်ခြင်း ၃ မျိုး

၁။ ကိုယ်၏ ဖြူစင်ခြင်း၊
၂။ နှုတ်၏ ဖြူစင်ခြင်း၊
၃။ စိတ်၏ ဖြူစင်ခြင်း။ (နေတ္တိ၊၅၃။) (အံ၊မြန်၊၁။၆၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဖြူစင်လမ်းဟု ဆိုအပ်သော တရား ၁၀ ပါး

၁။ သူ့အသက် သတ်ခြင်းမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၂။ သူ့ဥစ္စာကို ခိုးယူခြင်းမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၃။ ကာမတို့၌ မှားယွင်းသော အကျင့်မှ ရှောင် ကြဉ်ခြင်း၊
၄။ မဟုတ်မမှန် ပြောမှုမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၅။ ကုန်းချောမှုမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၆။ ရုန့်ရင်းကြမ်းတမ်းစွာ ပြောဆိုမှုမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၇။ ပြိန်ဖျင်းသော စကားပြောဆိုခြင်းမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၈။ သူတစ်ပါးဥစ္စာကို ရှေးရှုကြံစည်မှုမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၉။ သတ္တဝါတို့အား ဖျက်ဆီးလိုမှုမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၁၀။ မှန်သော အမြင်ရှိခြင်း။ (အံ၊၃၊၄၈၂-၄၈၇။) (အံ၊မြန်၊၃။၄၇၂-၄၇၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဖြေဆိုခြင်းဆိုင်ရာ ပုဂ္ဂိုလ် ၄ မျိုး

၁။ အသင့်ကိုသာ ဖြေဆိုတတ်၍ လျင်စွာ မဖြေဆိုတတ်သော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၂။ လျင်စွာသာ ဖြေဆိုတတ်၍ အသင့်ကို မဖြေဆိုတတ်သော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၃။ လျင်စွာလည်း ဖြေဆိုတတ်၊ အသင့်ကိုလည်း ဖြေဆိုတတ်သော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၄။ အသင့်လည်း မဖြေဆိုတတ်၊ လျင်စွာလည်း မဖြေဆိုတတ်သော ပုဂ္ဂိုလ်။ (အံ၊၁၊၄၅၂။) (အံ၊မြန်၊၁။၄၆၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဖလသမာပတ်တည်ပုံ အခြင်းအရာ ၃ မျိုး

၁။ အလုံးစုံသော သင်္ခါရနိမိတ်တို့ကို နှလုံး မသွင်းခြင်း၊
၂။ နိဗ္ဗာန်အာရုံကိုသာလျှင် နှလုံးသွင်းခြင်း၊
၃။ ဖလသမာပတ် မဝင်စားမီ ရှေ့အဖို့၌ ကာလ ပိုင်းခြားခြင်း။ (ဥဒါန၊ဋ္ဌ၊၃၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဖလသမာပတ်ဝင်စားပုံ ၂ မျိုး

၁။ နိဗ္ဗာန်အာရုံမှ တစ်ပါး အခြားသော အာရုံကို နှလုံးမသွင်းခြင်း၊
၂။ နိဗ္ဗာန်အာရုံကိုသာလျှင် နှလုံးသွင်းခြင်း။ (ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၄၇။) (ဥဒါန၊ဋ္ဌ၊၃၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဖွားဖက်တော် ၇ ဦး

၁။ ရာဟုလာမိခင် ယသော်ဓရာဒေဝီ၊
၂။ ရှင်အာနန္ဒာ၊
၃။ ဆန္နအမတ်၊
၄။ ကာဠုဒါယီအမတ်၊
၅။ ကဏ္ဍကမြင်း၊
၆။ မဟာဗောဓိပင်၊
၇။ ရွှေအိုးကြီးလေးလုံး။ မှတ်ချက်။ [အံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၃၄] ၌ ​ရှင်အာနန္ဒာနေရာ၌ အာရောဟနီယဆင်၏ စိတ်အတွေ့အထင်ဟု မှတ်တမ်းတင်ထားသည်။ (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၈။) (အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၆၅။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊မြန်၊၂။၃၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဖဿ ၃ မျိုး

တွေ့ထိခြင်း ၃ မျိုးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဖဿ ၃ မျိုး

၁။ ချမ်းသာစွာ ခံစားအပ်သော အတွေ့၊
၂။ ဆင်းရဲစွာ ခံစားအပ်သော အတွေ့၊
၃။ ဆင်းရဲစွာ လည်းမဟုတ် ချမ်းသာစွာလည်းမဟုတ်သော ခံစားအပ်သော အတွေ့။ (ဝဇိရ၊၄၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဖဿ ၆ မျိုး

၁။ စက္ခုသမ္ဖဿ- မျက်စိအတွေ့အထိ၊
၂။ သောတသမ္ဖဿ- နားအတွေ့အထိ၊
၃။ ဃာန သမ္ဖဿ- နှာခေါင်းအတွေ့အထိ၊
၄။ ဇိဝှါသမ္ဖဿ- လျှာအတွေ့အထိ၊
၅။ ကာယသမ္ဖဿ- ကိုယ် အတွေ့အထိ၊
၆။ မနောသမ္ဖဿ- စိတ်အတွေ့အထိ။ (ဒီ၊၃၊၂၀၂။) (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၁၊၂၂၀။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၂၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဖဿ ၇ ပါး

၁။ စက္ခုသမ္ဖဿ- မျက်စိ အတွေ့အထိ၊
၂။ သောတသမ္ဖဿ- နား အတွေ့အထိ၊
၃။ ဃာနသမ္ဖဿ- နှာခေါင်း အတွေ့အထိ၊
၄။ ဇိဝှါသမ္ဖဿ- လျှာ အတွေ့အထိ၊
၅။ ကာယ သမ္ဖဿ- ကိုယ် အတွေ့အထိ၊
၆။ မနောဓာတုသမ္ဖဿ- မနောဓာတ် အတွေ့အထိ၊
၇။ မနော ဝိညာဏဓာတုသမ္ဖဿ- မနောဝိညာဏဓာတ် အတွေ့အထိ။ (သံ၊၁၊၂၄၅။) (အဘိ၊ဝိ၊၄၁၆။) (အဘိ၊ဝိ၊၄၁၈။) (သံ၊မြန်၊၁။၂၂၉။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၂။၅၂၅။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၂။၅၂၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဖဿပရိညာ ၃ ပါး

၁။ ဉာတပရိညာ- ဖဿကို အမျိုးမျိုးသော နည်းဖြင့် သိခြင်း၊
၂။ တီရဏ ပရိညာ- သာမန်ထက် လွန်၍ ဝိပဿနာဉာဏ်ဖြင့် သိခြင်း၊
၃။ ပဟာနပရိညာ- ဖဿ၌ ဆန္ဒရာဂကို ပယ်၍ သိခြင်း။ (မဟာနိ၊၄၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဖဿအပေါင်း ၆ ပါး

ဖဿ ၆ မျိုးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဖိနပ်လှူရကျိုး ၃ ပါး

၁။ ဆင်ယာဉ်, မြင်းယာဉ်, ထမ်းစင်, သန်လျင်းတို့ကို အမြဲတမ်း ရရှိခြင်း၊
၂။ ပတ္တမြားစီလျက် ကြေးနီဖြင့် ပြုလုပ်အပ်ကုန်သော ရွှေခြေနင်း ငွေခြေနင်းတို့ကို ရရှိခြင်း၊
၃။ မကောင်းသော အကျင့်တို့ကို သုတ်သင်တတ်သော အရိယာမဂ်သို့ ဝိပဿနာ သတိတို့သည် ပြေးသွားကုန်ခြင်း။ (အပ၊၁၊၃၆၃။) (အပ၊မြန်၊၁။၃၇၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဖိုလ် ၄ ပါး

၁။ သောတာပတ္တိဖိုလ်၊
၂။ သကဒါဂါမိဖိုလ်၊
၃။ အနာဂါမိဖိုလ်၊
၄။ အရဟတ္တဖိုလ်။ (ဒီ၊၃၊၁၉၀။) (ဒီ၊၃၊၂၃၁။) (ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၂၆။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၁၂။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၅၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဖိုလ် ၄ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ သုံးပါးသော သံယောဇဉ် အနှောင်အဖွဲ့ အကြွင်းမဲ့ကုန်သဖြင့် အပါယ်သို့ ကျခြင်းသဘော မရှိ၊ သုဂတိ၌သာ ကိန်းသေမြဲသော (တစ်နည်း) ဆင်းရဲအဆုံးရောက်ရန် ကိန်းသေမြဲသော၊ အထက်မဂ်သုံးပါးလျှင် လားရာရှိသော သောတာပန် ဖြစ်ခြင်း၊
၂။ သုံးပါးသော သံယောဇဉ်အနှောင်အဖွဲ့ အကြွင်းမဲ့ ကုန်ခြင်း၊ လောဘ ဒေါသ မောဟ တရားတို့ ခေါင်းပါးခြင်း၊ ဤလူ့ပြည်သို့ တစ်ကြိမ်သာလာပြီး ဆင်းရဲအဆုံးကို ပြုသော သကဒါဂါမ် ဖြစ်ခြင်း၊
၃။ အောက်ကာမဘုံ၌ ပဋိသန္ဓေနေခြင်း အဖို့ရှိသော ငါးပါးသော သံယောဇဉ်အနှောင်အဖွဲ့ အကြွင်းမဲ့ကုန်သဖြင့် ဗြဟ္မာ့ဘုံ၌ ဥပပတ်ပဋိသန္ဓေနေပြီး၊ ထိုဗြဟ္မာ့ဘုံ၌ပင် ပရိနိဗ္ဗာန်ပြု၍ ထိုဗြဟ္မာ့ဘုံမှ ပြန်လည်ခြင်း သဘောမရှိသော အနာဂါမ် ဖြစ်ခြင်း၊
၄။ ကိလေသာအားလုံးကို အကြွင်းမဲ့ ပယ်ပြီးကုန်ပြီးသော အာသဝရှိသော မြတ်သော အလှူခံပုဂ္ဂိုလ် (အဂ္ဂဒက္ခိဏေယျ) ရဟန္တာ ဖြစ်ခြင်း။ (ဒီ၊၁၊၁၄၈။) (ဒီ၊မြန်၊၁။၁၇၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဖိုလ်ကို မျက်မှောက်ပြုကြောင်း တရား ၄ ပါး

၁။ သူတော်ကောင်းကို မှီဝဲဆည်းကပ်ခြင်း၊
၂။ သူတော်ကောင်းတရား ကြားနာခြင်း၊
၃။ အသင့်အတင့်နှလုံးသွင်းခြင်း၊
၄။ လောကုတ္တရာ တရားအား လျော်သော အကျင့်ကို ကျင့်ခြင်း။ (ပဋိသံ။၃၇၀။) (ပဋိသံ၊မြန်။၄၃၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဖုံးကွယ်၍ လုယူခြင်း ၂ မျိုး

၁။ ဟိမဝိပရာမောသ- ဆီးနှင်းဖြင့် ဖုံးကွယ်၍ လုယူခြင်း၊
၂။ ဂုမ္ဗ ဝိပရာမောသ- ချုံပုတ်ဖြင့် ဖုံးကွယ်၍ လုယူခြင်း။ (သံ၊ဋ္ဌ၊၃၊၃၃၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဖုံးထားမှ တင့်တယ်သော အရာ ၃ မျိုး

၁။ မာတုဂါမဟု ခေါ်ဆိုအပ်သော မိန်းမ၊
၂။ ပုဏ္ဏားတို့၏ မန္တာန်၊
၃။ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ။ (အံ၊၁၊၂၈၆။) (အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၄၁) (ဝိ၊၅၊၂၁၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဖုံးလွှမ်းခြင်း ၃ ပါး

၁။ဝတ္ထုကိုသာ ဖုံးလွှမ်း၍ အာပတ်ကို မဖုံးလွှမ်းခြင်း၊
၂။ အာပတ်ကိုသာ ဖုံးလွှမ်း၍ဝတ္ထုကို မဖုံးလွှမ်းခြင်း၊
၃။ဝတ္ထုရော အာပတ်ကိုပါ ဖုံးလွှမ်းခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၂၁၈။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၃၀၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဖုံးလွှမ်းခြင်း ၃ မျိုး

၁။ ဇန္တာဃရပဋိစ္ဆာဒိ- ရေချိုးအိမ်ဖြင့် ဖုံးလွှမ်းခြင်း၊
၂။ ဥဒကပဋိစ္ဆာဒိ- ရေဖြင့် ဖုံးလွှမ်းခြင်း၊
၃။ ဝတ္ထပဋိစ္ဆာဒိ- အဝတ်ဖြင့် ဖုံးလွှမ်းခြင်း။ (ဝိ၊၄၊၂၅၉။) (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၄၊၅၁။) (ဝိ၊မြန်၊၄။၂၆၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဖုသန ၂ မျိုး (တွေ့ခြင်း ရောက်ခြင်း ၂ မျိုး)

၁။ ဉာဏဖုသန- မဂ်လေးပါးတို့သည် ဉာဏ်ဖြင့် ရောက်ခြင်း၊
၂။ ဝိပါကဖုသန- ဖိုလ်လေးပါးတို့သည် အကျိုးဖြင့် ရောက်ခြင်း။ (ဓမ္မ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၄၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဖုဿတီမိဖုရား တောင်းသော ဆု ၁၀ မျိုး

၁။ သိဝိမင်းကြီး၏ နန်းတော်ကို အစိုးရသော မိဖုရားကြီး ဖြစ်လိုခြင်း၊
၂။ သမင်မငယ်၏ မျက်လုံးနှင့် တူသော ညိုသော မျက်လုံး ရှိလိုခြင်း၊
၃။ ညိုသောမျက်ခုံး ရှိလိုခြင်း၊
၄။ ဖုဿတီဒေဝီ ဟူသော အမည်ကိုပင် ရရှိလိုခြင်း၊
၅။ နှမြော ဝန်တိုခြင်းကင်းလျက် မင်းတစ်ပါးတို့ ပူဇော်ထိုက်သော သားကောင်းရတနာကို ရလိုခြင်း၊
၆။ ကိုယ်ဝန်ဆောင်သော အခါ ဝမ်းဗိုက်သည် ညီညွတ်စွာ ပကတိအတိုင်း ရှိစေလိုခြင်း၊
၇။ သားသမီးများစွာပင် ဖွားမြင်သော်လည်း သားမြတ်အစုံသည် တွဲမကျဘဲ အရွယ်ရောက်စ အတိုင်း တည်ရှိစေလိုခြင်း၊
၈။ အရွယ်လွန်သော်လည််း ဆံမဖြူသွားမကျိုးဘဲ ငယ်မူငယ်သွေး အတိုင်း တည်ရှိစေလိုခြင်း၊
၉။ ခန္ဓာကိုယ်အဆင်းသည်လည်း မြူမလိမ်းတဲ့ ကြေးညှိမတင် စင်ကြယ်သော ကိုယ်ရှိလိုခြင်း၊
၁၀။ မင်းပြစ်သင့်၍ သေခါနီးသို့ ရောက်နေသော သူကို ကယ်တင်နိုင်လိုခြင်း။ (ဇာတက၊၂၊၃၁၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဖုဿတီမိဖုရားအား သိကြားမင်းက ပေးသော ဆု ၁၀ မျိုး

၁။ အဂ္ဂမဟေသီ မိဖုရား ဖြစ်ခြင်း၊
၂။ စိမ်းညိုသော မျက်စိ ရှိခြင်း၊
၃။ စိမ်းညိုသော မျက်ခုံး ရှိခြင်း၊
၄။ ဖုဿတီ ဟူသော အမည်ကို ရခြင်း၊
၅။ ဂုဏ်ထူးဝိသေသနှင့် ယှဉ်သော သားကို ရခြင်း၊
၆။ ပဋိသန္ဓေ ယူသောအခါ ဝမ်းဗိုက် မပူခြင်း၊
၇။ နို့ တွဲမကျခြင်း၊
၈။ ဆံပင် မဖြူခြင်း၊
၉။ နူးညံ့သော အသားအရေ ရှိခြင်း၊
၁၀။ အသတ်ခံရမည့် သတ္တဝါတို့အား လွတ်စေခြင်းငှာ စွမ်းနိုင်ခြင်း။ (စရိယာ၊ဋ္ဌ၊၇၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဖုဿဘုရားရှင်၏ ဓမ္မာဘိသမယ ၃ ကြိမ်

၁။ သင်္ကဿမြို့၌ ဓမ္မစကြာတရား ဟောတော်မူသော အခါ လူနတ်ဗြဟ္မာ ကုဋေတစ်သိန်း တရားထူး ရကြသည်၊
၂။ ဒုတိယအကြိမ် တရား ဟောတော်မူသော အခါ လူနတ်ဗြဟ္မာ ကိုးသန်း ကျွတ်တမ်းဝင်ကြသည်၊
၃။ တတိယအကြိမ် တရားဟောတော်မူသော အခါ လူနတ်ဗြဟ္မာ ရှစ်သန်း တရားထူးရပြီး ကျွတ်တမ်းဝင် ကြသည်။ (အပ၊၂၊၃၆၁။) (အပ၊မြန်၊၂။၃၅၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဖုဿဘုရားရှင်၏ သာဝကအစည်းအဝေး ၃ ကြိမ်

၁။ ပထမအကြိမ် အစည်းအဝေး၌ ရဟန္တာ ခြောက်သန်း၊
၂။ ဒုတိယအကြိမ် အစည်းအဝေး၌ ရဟန္တာ ငါးသန်း၊
၃။ တတိယအကြိမ် အစည်းအဝေး၌ ရဟန္တာ လေးသန်း စည်းဝေးတော်မူကြသည်။ (အပ၊၂၊၃၆၂။) (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၆၈။) (ဇာ၊ဋ္ဌ၊၁၊၄၉။) (အပ၊မြန်၊၂။၃၆၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဖုဿဘုရားရှင်၏ အဂ္ဂသာဝက ၂ ပါး

၁။ သုရက္ခိတထေရ်၊
၂။ ဓမ္မသေနထေရ်။ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၆၈။) (ဗုဒ္ဓဝံ၊ဋ္ဌ၊၂၇၅။) (ဇာ၊ဋ္ဌ၊၁၊၄၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဖုဿဘုရားရှင်၏ အဂ္ဂသာဝိကာမ ၂ ပါး

၁။ စာလာထေရီ၊
၂။ ဥပစာလာထေရီ၊ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၆၈။) (ဗုဒ္ဓဝံ၊ဋ္ဌ၊၂၇၅။) (ဇာ၊ဋ္ဌ၊၁၊၄၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဖုဿဘုရားအလောင်း၏ ပြာသာဒ် ၃ ဆောင်

၁။ ဂရုဠပက္ခမည်သော ပြာသာဒ်ဆောင်၊
၂။ ဟံသ မည်သော ပြာသာဒ်ဆောင်၊
၃။ သုဝဏ္ဏဘာရမည်သော ပြာသာဒ်ဆောင်။ (အပ၊၂၊၃၆၂။) (အပ၊မြန်၊၂။၃၆၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဖောက်ပြန်ခြင်းတရား ၄ မျိုး (တစ်နည်း) (စိတ်၏ ဖောက်ပြန်ခြင်း ၄ မျိုး)

၁။ မမြဲသော အရာ၌ မြဲ၏ဟု စိတ်၏ ဖောက်ပြန်ခြင်း၊
၂။ ဆင်းရဲသော အရာ၌ ချမ်းသာ၏ဟု စိတ်၏ ဖောက်ပြန်ခြင်း၊၊
၃။ အတ္တမဟုတ်သော အရာ၌ အတ္တဟုတ်၏ဟု စိတ်၏ ဖောက်ပြန်ခြင်း၊
၄။ မတင့်တယ်သော အရာ၌ တင့်တယ်၏ဟု စိတ်၏ ဖောက်ပြန်ခြင်း။ (အံ၊၁၊၃၆၁။) (အဘိ၊ ဝိ။၃၉၀။) (ပေဋကော၊၂၄၇။) (ဒီ၊ဋီ၊၂၊၁၄၉။) (အံ၊မြန်၊၁။၃၇၅။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၂။၄၉၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဖောက်ပြန်ခြင်းတရား ၄ မျိုး (တစ်နည်း) (အယူ၏ ဖောက်ပြန်ခြင်း ၄ မျိုး)

၁။ မမြဲသော အရာ၌ မြဲ၏ဟု အယူ၏ ဖောက်ပြန်ခြင်း၊
၂။ ဆင်းရဲသော အရာ၌ ချမ်းသာ၏ဟု အယူ၏ ဖောက်ပြန်ခြင်း၊
၃။ အတ္တမဟုတ်သော အရာ၌ အတ္တဟုတ်၏ဟု အယူ၏ ဖောက်ပြန်ခြင်း၊
၄။ မတင့်တယ်သော အရာ၌ တင့်တယ်၏ဟု အယူ၏ ဖောက်ပြန်ခြင်း။ (အံ၊၁၊၃၆၁။) (အဘိ၊ ဝိ။၃၉၀။) (ပေဋကော၊၂၄၇။) (ဒီ၊ဋီ၊၂၊၁၄၉။) (အံ၊မြန်၊၁။၃၇၅။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၂။၄၉၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဖောက်ပြန်ခြင်းတရား ၄ မျိုး (သညာ၏ ဖောက်ပြန်ခြင်း ၄ မျိုး)

၁။ မမြဲသော အရာ၌ မြဲ၏ဟု သညာ၏ ဖောက်ပြန်ခြင်း၊
၂။ ဆင်းရဲသောအရာ၌ ချမ်းသာ၏ဟု သညာ၏ ဖောက်ပြန်ခြင်း၊
၃။ အတ္တမဟုတ်သော အရာ၌ အတ္တဟုတ်၏ဟု သညာ၏ ဖောက်ပြန်ခြင်း၊
၄။ မတင့်တယ်သော အရာ၌ တင့်တယ်၏ဟု သညာ၏ ဖောက်ပြန်ခြင်း။ (အံ၊၁၊၃၆၁။) (အဘိ၊ဝိ၊၃၉၀။) (ပေဋကော၊၂၄၇။) (ဒီ၊ဋီ၊၂၊၁၄၉။) (အံ၊မြန်၊၁။၃၇၅။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၂။၄၉၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဖောက်ပြန်သောအားဖြင့် ရှာမှီးခြင်း ဝိပရိယေသာ ၄ မျိုး

၁။ မမြဲသော အရာ၌ မြဲသည်ဟု ဖောက်ပြန်သောအားဖြင့် ရှာမှီးခြင်း၊
၂။ ဆင်းရဲသော ဒုက္ခအရာ၌ ချမ်းသာသုခဟု ဖောက် ပြန်သောအားဖြင့် ရှာမှီးခြင်း၊
၃။ မတင့်တယ်သော အသုဘအရာ၌ တင့်တယ်သော သုဘဟု ဖောက်ပြန်သောအားဖြင့် ရှာမှီးခြင်း၊
၄။ အတ္တမဟုတ်သော အရာ၌ အတ္တဟု ဖောက်ပြန်သော အားဖြင့် ရှာမှီးခြင်း။ (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၁၊၃၀၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဗျဉ္ဇနပဒ ၆ ပါး

၁။ အက္ခရ၊
၂။ ပဒ၊
၃။ ဗျဉ္ဇန၊
၄။ နိရုတ္တိ၊၁၈။) (နေတ္တိ၊ဋ္ဌ၊၅၊၁၀။) (ဒီ၊ဋီ၊၁၊၃၆။) (ဒီ၊ဋီ၊၁၊၄၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဗျဉ္ဇနပါဌ ၆ မျိုး

၁။ အက္ခရဗျဉ္ဇနပါဌ၊
၂။ ပဒဗျဉ္ဇနပါဌ၊
၃။ ဗျဉ္ဇနဗျဉ္ဇနပါဌ၊
၄။ အာကာရ ဗျဉ္ဇန ပါဌ၊
၅။ နိရုတ္တိဗျဉ္ဇနပါဌ၊
၆။ နိဒ္ဒေသဗျဉ္ဇနပါဌ။ (မဟာနိ၊ဋ္ဌ၊၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဗျဉ္ဇနဗုဒ္ဓိ ၁၀ ပါး

၁။ သိထိလ- လျော့လျော့ ရွတ်ဆိုအပ်သော အက္ခရာ၊
၂။ ဓနိတ- တင်းတင်း မာမာ ရွတ်ဆိုအပ်သော အက္ခရာ၊
၃။ ဒီဃ- ရှည်ရှည် ရွတ်ဆိုအပ်သော အက္ခရာ၊
၄။ ရဿ- တိုတို ရွတ်ဆိုအပ်သော အက္ခရာ၊
၅။ ဂရုက- လေးလေးပင်ပင် ရွတ်ဆိုအပ်သော အက္ခရာ၊
၆။ လဟုက- ပေါ့ပေါ့ပါးပါး ရွတ်ဆိုအပ်သော အက္ခရာ၊
၇။ နိဂ္ဂဟီတ- နိဂ္ဂဟိတ်အက္ခရာ (ဌာန် ကရိုဏ်းတို့ကို နှိပ်၍ ရွတ်အပ်သော အက္ခရာ။)၊
၈။ သမ္ဗန္ဓ- ပုဒ်စပ်၍ ရွတ်အပ်သော အက္ခရာ၊
၉။ ဝဝတ္ထိတ- ပုဒ်ဖြတ်၍ ရွတ်အပ်သော အက္ခရာ၊
၁၀။ ဝိမုတ္တ- ဌာန် ကရိုဏ်း တို့ကို မပိတ်ဘဲ လွှတ်၍ ရွတ်အပ်သော အက္ခရာ။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၄၊၂၄၇။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၅၉။) (မ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၀၈။) (အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၆၉။) (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၁၊၃၂၇။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊မြန်၊၁။၃၁၂။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊မြန်၊၁။၃၁၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဗျဉ္ဇနသန္ဓိ ၆ ပုဒ်

၁။ အက္ခရ၊
၂။ ပဒ၊
၃။ ဗျဉ္ဇန၊
၄။ အာကာရ၊
၅။ နိရုတ္တိ၊၃၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဗျသနတရား ၅ ပါး

ပျက်စီးခြင်းတရား ၅ ပါးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဗျာပါဒ ဒေါသ ပယ်ကြောင်း တရား ၆ ပါး

၁။ ဩဒိဿက စသော မေတ္တာပွားနည်းကို သင်ယူခြင်း၊
၂။ မေတ္တာဘာဝနာကို အဖန်တလဲလဲ အားထုတ်ခြင်း၊
၃။ ကံသာလျှင် မိမိဥစ္စာ ရှိသည်၏ အဖြစ်ကို ဆင်ခြင်ခြင်း၊
၄။ ဒေါသ၏ အပြစ်, မေတ္တာ၏ အကျိုးအာနိသင်ကို ကောင်းစွာ သိခြင်း၊
၅။ မေတ္တာဘာဝနာ၌ မွေ့လျော်သော မိတ်ကောင်းတို့ကို မှီဝဲရခြင်း၊
၆။ မေတ္တာ၌ မှီသော မေတ္တာနှင့် စပ်ယှဉ်သော စကားကို ပြောဆိုခြင်း။ (သံ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၀၂။) (အံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၇။) (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၅၈။) (ဣတိဝုတ်၊ဋ္ဌ၊၃၃၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဗျာပါဒ၏ ထွက်မြောက်ရာ ၂ မျိုး

၁။ ဝိက္ခမ္ဘနနိဿရဏ- ပယ်ခွါဖျက်ဆီးတတ်သော (ဆန့်ကျင် ဘက် တရားမှ) ထွက်မြောက်ကြောင်း (ပဌမဈာန်)၊
၂။ သမုစ္ဆေဒနိဿရဏ- အကြွင်းမဲ့ ဖြတ် တောက် ဖျက်ဆီးတတ်သော (ဆန့်ကျင်ဘက်တရားမှ) ထွက်မြောက်ကြောင်း အရဟတ္တ မဂ်။ (သံ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၁၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဗျာပါဒကံမြောက် အင်္ဂါ ၂ ပါး

၁။ တစ်ပါးသော သတ္တဝါ ဖြစ်ခြင်း၊
၂။ ထိုတစ်ပါးသူ၏ ပျက်စီး ကြောင်းကို ကြံခြင်း။ (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၃၂။) (မ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၀၅။) (သံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၃၇။) (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၄၄။) (ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၀၆။) (မဟာနိ၊ဋ္ဌ၊၁၀၂။) (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၁၊၃၄၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဗျာပါဒနီဝရဏကို စွန့်ပယ်ကြောင်းတရား ၆ ပါး

၁။ မေတ္တာနိမိတ္တဿ ဥဂ္ဂဟော- ဗျာပါဒ နီဝဏ၏ ဆန့်ကျင်ဘက်ဖြစ်သော မေတ္တာနိမိတ်အာရုံကို သင်ယူခြင်း၊
၂။ မေတ္တာဘာဝနာ နုယောဂေါ- မေတ္တာဘာဝနာကို အားထုတ်ခြင်း၊
၃။ ကမ္မဿကတာ- ဆန့်ကျင်ဘက် ရန်သူကို မြင်လျှင် ဒေါသမဖြစ်ဘဲ ကံသာလျှင် ကိုယ်ပိုင်ဥစ္စာရှိသည်၏ အဖြစ်ကို နှလုံး သွင်းခြင်း၊
၄။ ပဋိသင်္ခါနဗဟုလတာ- အသင့်အားဖြင့် နှလုံးသွင်းဆင်ခြင်မှု များခြင်း၊
၅။ ကလျာဏ မိတ္တတာ- ဆရာသမားကောင်း စသော မိတ်ကောင်း ဆွေကောင်းရှိခြင်း၊
၆။ သပ္ပါယကထာ- လျောက်ပတ်သော စကားကို ပြောဆိုခြင်း။ (ဒီ၊ဋီ၊၁၊၂၆၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဗြဟ္မစရိယ၏ အကျိုး ၄ ပါး

၁။ သောတာပတ္တိဖိုလ်၊
၂။ သကဒါဂါမိဖိုလ်၊
၃။ အနာဂါမိဖိုလ်၊
၄။ အရဟတ္တဖိုလ်။ (သံ၊၃၊၂၁။) (သံ၊မြန်၊၃။၂၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဗြဟ္မစရိယတရား ၈ ပါး

၁။ သမ္မာဒိဋ္ဌိ- မှန်ကန်စွာ သိမြင်ခြင်း၊
၂။ သမ္မာသင်္ကပ္ပ- မှန်ကန်စွာ ကြံစည်ခြင်း၊
၃။ သမ္မာဝါစာ- မှန်ကန်စွာ ပြောဆိုခြင်း၊
၄။ သမ္မာကမ္မန္တ- မှန်ကန်စွာ ပြုလုပ် ခြင်း၊
၅။ သမ္မာအာဇီဝ- မှန်ကန်စွာ အသက်မွေးမြူခြင်း၊
၆။ သမ္မာဝါယာမ- မှန်ကန်စွာ အားထုတ်ခြင်း၊
၇။ သမ္မာသတိ- မှန်ကန်စွာ အောက်မေ့ခြင်း၊
၈။ သမ္မာသမာဓိ- မှန်ကန်စွာ တည်ကြည်ခြင်း။ (သံ၊၃၊၂၁။) (သံ၊မြန်၊၃။၂၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဗြဟ္မစရိယဖလ ၄ ပါး

ဗြဟ္မစရိယ၏ အကျိုး ၄ ပါးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဗြဟ္မစရိယသဒ္ဒါ၏ အနက် ၁၀ မျိုး

၁။ ဒါန အနက်၊
၂။ ဝေယျာဝစ္စ အနက်၊
၃။ ငါးပါးသော သိက္ခာပုဒ် သီလ အနက်၊
၄။ အပ္ပမညာတရား အနက်၊
၅။ မေထုန်မှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း အနက်၊
၆။ မိမိ မယားဖြင့် ရောင့်ရဲခြင်း အနက်၊
၇။ လုံ့လဝီရိယ အနက်၊
၈။ ဥပုသ်အင်္ဂါ အနက်၊
၉။ အရိယမဂ် အနက်၊
၁၀။ သာသနာဟူသော အနက်။ (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၆၀။) (မ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၄၆။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊မြန်၊၁။၃၁၃။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊မြန်၊၁။၃၁၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဗြဟ္မစိုရ်တရား ၄ ပါး

ဗြဟ္မဝိဟာရတရား ၄ ပါးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဗြဟ္မဇာလဒေသနာတော်၏ အမည် ၅ မျိုး

၁။ ဗြဟ္မဇာလ- မြတ်သော ဉာဏ်ကွန်ရက်၊
၂။ အတ္ထ ဇာလ- အနက်သဘောကွန်ရက်၊
၃။ ဓမ္မဇာလ- တရားအစဉ်ကွန်ရက်၊
၄။ ဒိဋ္ဌိဇာလ- အယူဝါဒ ကွန်ရက်၊
၅။ အနုတ္တရသင်္ဂါမဝိဇယ- အတုမဲ့စစ်အောင်ပွဲ။ (ဒီ၊၁၊၄၃။) (ဒီ၊မြန်၊၁။၅၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဗြဟ္မဝိဟာရတရား ၄ ပါး

၁။ မေတ္တာ၊
၂။ ကရုဏာ၊
၃။ မုဒိတာ၊
၄။ ဥပေက္ခာ။ (ဝိသုဒ္ဓိ၊၁၊၁၀၇။) (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၂၊၂၀၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဗြဟ္မာ့ဘုံ၌ ပရိနိဗ္ဗာန်ပြုသူ ၅ ယောက်

၁။ အကြား၌ ပရိနိဗ္ဗာန်ပြုသော အန္တရာပရိနိဗ္ဗာယီပုဂ္ဂိုလ်၊
၂။ သက်တမ်းထက်ဝက်ကို ကျော်၍ ပရိနိဗ္ဗာန်ပြုသော ဥပဟစ္စပရိနိဗ္ဗာယီပုဂ္ဂိုလ်၊
၃။ ပြုပြင်မှု မရှိဘဲ ပရိနိဗ္ဗာန်ပြုသော အသင်္ခါရပရိနိဗ္ဗာယီပုဂ္ဂိုလ်၊
၄။ ပြုပြင်မှုဖြင့် ပရိနိဗ္ဗာန် ပြုသော သသင်္ခါရပရိနိဗ္ဗာယီပုဂ္ဂိုလ်၊
၅။ အထက်အလျဉ်သွားမည့် ဥဒ္ဓံသောတ အကနိဋ္ဌဂါမီအနာဂါမ် ပုဂ္ဂိုလ်။ (ပဋိသံ။၁၆၀-၁၆၁။) (ပဋိသံ၊မြန်။၂၀၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဗြဟ္မာမင်း၏ အသံ အင်္ဂါ ၈ ပါး

၁။ သန့်ရှင်းခြင်း၊
၂။ ပြတ်သားခြင်း၊
၃။ သာယာခြင်း၊
၄။ နားဝင် ချိုခြင်း၊
၅။ အသံလုံခြင်း၊
၆။ မကွဲအက်ခြင်း၊
၇။ အသံအောင်ခြင်း၊
၈။ မြည်ဟိန်းခြင်း။ (ဒီ၊၂၊၁၇၁။) (ဒီ၊မြန်၊၂။၁၉၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဗြဟ္မာမင်းဖြစ်သော ရသေ့ညီအစ်ကို ၇ ပါး

၁။ ယာမဟနူမည်သော ရသေ့၊
၂။ သောမယာမ ရသေ့၊
၃။ မနောဇဝရသေ့၊
၄။ သမုဒ္ဒရသေ့၊
၅။ မာဃရသေ့၊
၆။ ဘရတရသေ့၊
၇။ ကာလ ပုရေက္ခတ ရသေ့။ (ဇာတက၊၂၊၁၈၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဗြာဟ္မဏ ၂ မျိုး

၁။ ဇာတိဗြာဟ္မဏ- အမျိုးဇာတ်အားဖြင့် ဗြာဟ္မဏမည်သော ပုဏ္ဏား၊
၂။ ဝိသုဒ္ဓိ ဗြာဟ္မဏ- အထူးသဖြင့် ကိလေသာစင်ကြယ်ပြီးသူ ဘုရား, ရဟန္တာဟူသော ပုဏ္ဏား။ (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၁။၂၁၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဗြာဟ္မဏသစ္စာ ၄ ပါး

၁။ သတ္တဝါတို့အား မသတ်အပ်ဟု မှန်သော စကားကို ပြောဆိုလျက် ထိုအမှန် တရားကို ထူးသော ဉာဏ်ဖြင့် သိ၍ သတ္တဝါတို့အပေါ်၌ အစဉ်သနားစောင့်ရှောက်ခြင်းငှာ ကျင့်ခြင်း၊
၂။ အလုံးစုံသော ကာမဂုဏ်တို့သည် အမြဲမရှိကုန်, ဆင်းရဲဒုက္ခတို့ချည်းသာ ဖြစ်ကုန်၏ ဖောက်ပြန်ခြင်းသဘော ရှိကုန်၏ဟု မှန်သော စကားကို ပြောဆိုလျက် ထိုအမှန် တရားကို ထူးသော ဉာဏ်ဖြင့် သိ၍ ထိုကာမဂုဏ်တရားတို့ ချုပ်ငြိမ်းရန် ကျင့်ခြင်း၊
၃။ အလုံးစုံသော ဘဝတို့သည် အမြဲမရှိကုန်, ဆင်းရဲဒုက္ခတို့ချည်းသာ ဖြစ်ကုန်၏၊ ဖောက်ပြန် ခြင်းသဘော ရှိကုန်၏ဟု မှန်သော စကားကို ပြောဆိုလျက် ထိုအမှန်တရားကို ထူးသော ဉာဏ်ဖြင့် သိ၍ ထိုဘဝတို့ ချုပ်ငြိမ်းရန် ကျင့်ခြင်း၊
၄။ ငါဟူသော ကိုယ်ကောင် အတ္တသည် လည်းကောင်း သူတစ်ပါးဟူသော ကိုယ်ကောင် အတ္တသည်လည်းကောင်း မည်သည့် အဇ္ဈတ္တ သန္တာန် ဗဟိဒ္ဓသန္တာန်၌မျှ မရှိ, တစ်စုံတစ်ယောက်သော သူ၏ တစ်စုံတစ်ရာ သက်ဆိုင်သူ အတ္တနိယ၏ အဖြစ်၌လည်း မရှိ, ဤသို့စသည်ဖြင့် မှန်သော စကားကို ပြောဆိုလျက် ထိုအမှန်တရားကို ထူးသောဉာဏ်ဖြင့် သိ၍ အာကိဉ္စညာယတနဈာန်အကျင့်ကို ကျင့်ခြင်း။ (အံ၊၁၊၄၉၆။) (အံ၊မြန်၊၁။၅၁၀-၅၁၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဗြာဟ္မဏဟု သတ်မှတ်ကြောင်း ၅ ပါး

၁။ အမိဘက် အဖဘက် နှစ်ဘက်စလုံးတို့မှ ကောင်းသော ဇာတ်ရှိခြင်း၊ ဘိုးဘေး ခုနှစ်ဆက်တိုင်အောင် မျိုးရိုးသန့်သော အမိဝမ်းရှိခြင်း၊ ဇာတ်နှင့် စပ်သော စကားဖြင့် အပယ်မခံရခြင်း အကဲ့ရဲ့မခံရခြင်း၊
၂။ ဝေဒကျမ်းဂါထာတို့ကို ရွတ်ဆို တတ်ခြင်း၊ ဝေဒကျမ်းတို့ကို အာဂုံဆောင်နိုင်ခြင်း၊ အဘိဓာန်နိဃဏ္ဍုကျမ်း အလင်္ကာ ကေဋုဘ ကျမ်း ငါးခုမြောက် ဣတိဟာသကျမ်းနှင့်တကွ ဗေဒင်သုံးပုံတို့ကို တစ်ဖက်ကမ်းခပ် တတ်မြောက်ခြင်း၊ ပဒကျမ်းကို တတ်ခြင်း၊ ဗျာကရုဏ်းကျမ်းကို တတ်ခြင်း၊ လောကာယတကျမ်း မဟာပုရိသလက္ခဏာကျမ်းတို့ကို အကြွင်းမဲ့တတ်ခြင်း၊
၃။ အဆင်းလှခြင်း၊ ရှုချင်ဖွယ်ရှိခြင်း ကြည်ညိုဖွယ်ရှိခြင်း၊ မြတ်သော အဆင်းသဏ္ဌာန်နှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊ ဗြဟ္မာနှင့်တူသော အဆင်းရှိခြင်း၊ ဗြဟ္မာနှင့်တူသော ကိုယ်ရှိခြင်း ခံ့ညားသော ကိုယ်ခန္ဓာ ရှိခြင်း၊
၄။ သီလရှိခြင်း၊ ကြီးပွားသော သီလရှိခြင်း၊ ကြီးပွားသော သီလနှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၅။ ပညာ ရှိခြင်း၊ ထက်မြက်သော ဉာဏ်ရှိခြင်း၊ ယဇ်ယောက်မကိုင်သော သူတို့တွင် ပဌမ (သို့မဟုတ်) ဒုတိယဖြစ်ခြင်း။ (ဒီ၊၁၊၁၁၃။) (ဒီ၊မြန်၊၁။၁၃၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဗလ ၂ မျိုး

၁။ ကိုယ်၏စွမ်းအား- ကာယဗလ၊
၂။ ဉာဏ်စွမ်းအား- ဉာဏဗလ။ (သံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၄၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဗလ ၅ မျိုး

၁။ ဗာဟုဗလ- ကိုယ်စွမ်းအား၊
၂။ ဘောဂဗလ- ဥစ္စာစည်းစိမ်စွမ်းအား၊
၃။ အမစ္စဗလ- အမတ်စွမ်းအား၊
၄။ အဘိဇစ္စဗလ- မင်းမျိုးဟူသော အမျိုးဇာတ်စွမ်းအား၊
၅။ ပညာဗလ- အသိဉာဏ်စွမ်းအား။ (ဇာ၊ဋ္ဌ၊၅၊၁၂၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဗလဝ ဝိပဿနာဉာဏ် ၄ ပါး

၁။ ကြောက်မက်ဖွယ်အားဖြင့် (ဘေးရန်အားဖြင့်) ထင်လာသော ဉာဏ်၊
၂။ ခန္ဓာ စသည်တို့၏ အပြစ်တို့ကို အဖန်ဖန် ရှုခြင်း၌ ဖြစ်သော ဉာဏ်၊
၃။ သင်္ခါရတို့မှ လွတ်မြောက်လိုသည့်အဖြစ်အားဖြင့် ဖြစ်သော ဉာဏ်- မုစ္စိတုကမျတာဉာဏ်၊
၄။ ခန္ဓာတို့၏ အပျက်ကိုသာ ရှုသော, သိသော ဉာဏ်- ဘင်္ဂဉာဏ်။ (အံ၊ဋီ၊၃၊၉၈။) (အံ၊ဋီ၊၃၊၁၁၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဗလိ ၅ ပါး

၁။ အဆွေအမျိုးအား ပြုအပ်သော ပူဇော်ခြင်း၊
၂။ ဧည့်သည်တို့အား ပြုအပ်သော ပူဇော်ခြင်း၊
၃။ ရှေးကသေလွန်ကုန်ပြီးသော ဆွေမျိုးမိဘစသည်တို့အား ပြုအပ်သော ပူဇော်ခြင်း၊
၄။ မင်းအားပြုအပ်သော ပူဇော်ခြင်း၊
၅။ နတ်အားပြုအပ်သော ပူဇော်ခြင်း။ (အံ၊၁၊၃၇၉။) (အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၁၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဗဟိဒ္ဓတဏှာဝိစရိတ ၁၈ ပါး

အပသန္တာန်ကို စွဲ၍ ဖြစ်သော တဏှာ ၁၈ ပါးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဗဟိဒ္ဓဝိညာဏ ၆ ပါး

၁။ အခြားတစ်ပါးသော ပုဂ္ဂိုလ်သတ္တဝါတို့၏ သန္တာန်၌ ဖြစ်သော စက္ခု ဝိညာဏ်၊
၂။ အခြားတစ်ပါးသော ပုဂ္ဂိုလ်သတ္တဝါတို့၏ သန္တာန်၌ ဖြစ်သော သောတဝိညာဏ်၊
၃။ အခြားတစ်ပါးသော ပုဂ္ဂိုလ်သတ္တဝါတို့၏ သန္တာန်၌ ဖြစ်သော ဃာနဝိညာဏ်၊
၄။ အခြား တစ်ပါးသော ပုဂ္ဂိုလ်သတ္တဝါတို့၏ သန္တာန်၌ ဖြစ်သော ဇိဝှါဝိညာဏ်၊
၅။ အခြားတစ်ပါးသော ပုဂ္ဂိုလ်သတ္တဝါတို့၏ သန္တာန်၌ ဖြစ်သော ကာယဝိညာဏ်၊
၆။ အခြားတစ်ပါးသော ပုဂ္ဂိုလ် သတ္တဝါတို့၏ သန္တာန်၌ ဖြစ်သော မနောဝိညာဏ်။ (အဘိ၊ဝိ၊၁၁။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၁။၂၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဗဟိဒ္ဓသင်္ခါရ ၆ ပါး

၁။ အခြားတစ်ပါးသော ပုဂ္ဂိုလ်သတ္တဝါတို့၏ သန္တာန်၌ ဖြစ်သော စက္ခု သမ္ဖဿဇာ စေတနာ၊
၂။ အခြားတစ်ပါးသော ပုဂ္ဂိုလ်သတ္တဝါတို့၏ သန္တာန်၌ ဖြစ်သော သောတ သမ္ဖဿဇာ စေတနာ၊
၃။ အခြားတစ်ပါးသော ပုဂ္ဂိုလ်သတ္တဝါတို့၏ သန္တာန်၌ ဖြစ်သော ဃာန သမ္ဖဿဇာ စေတနာ၊
၄။ အခြားတစ်ပါးသော ပုဂ္ဂိုလ်သတ္တဝါတို့၏ သန္တာန်၌ ဖြစ်သော ဇိဝှါ သမ္ဖဿဇာ စေတနာ၊
၅။ အခြားတစ်ပါးသော ပုဂ္ဂိုလ်သတ္တဝါတို့၏ သန္တာန်၌ ဖြစ်သော ကာယ သမ္ဖဿဇာ စေတနာ၊
၆။ အခြားတစ်ပါးသော ပုဂ္ဂိုလ်သတ္တဝါတို့၏ သန္တာန်၌ ဖြစ်သော မနော သမ္ဖဿဇာ စေတနာ။ (အဘိ၊ဝိ၊၈။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၁။၁၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဗဟိဒ္ဓသညာ ၆ ပါး

၁။ အခြားတစ်ပါးသော ပုဂ္ဂိုလ်သတ္တဝါတို့၏ သန္တာန်၌ ဖြစ်သော စက္ခု သမ္ဖဿဇာ သညာ၊
၂။ အခြားတစ်ပါးသော ပုဂ္ဂိုလ်သတ္တဝါတို့၏ သန္တာန်၌ ဖြစ်သော သောတသမ္ဖဿဇာ သညာ၊
၃။ အခြားတစ်ပါးသော ပုဂ္ဂိုလ်သတ္တဝါတို့၏ သန္တာန်၌ ဖြစ်သော ဃာနသမ္ဖဿဇာ သညာ၊
၄။ အခြားတစ်ပါးသော ပုဂ္ဂိုလ်သတ္တဝါတို့၏ သန္တာန်၌ ဖြစ်သော ဇိဝှါသမ္ဖဿဇာ သညာ၊
၅။ အခြားတစ်ပါးသော ပုဂ္ဂိုလ်သတ္တဝါတို့၏ သန္တာန်၌ ဖြစ်သော ကာယသမ္ဖဿဇာ သညာ၊
၆။ အခြားတစ်ပါးသော ပုဂ္ဂိုလ်သတ္တဝါတို့၏ သန္တာန်၌ ဖြစ်သော မနောသမ္ဖဿဇာ သညာ။ (အဘိ၊ဝိ၊၆။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၁။၁၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဗဟုကာရ တရား ၆ ပါး

ကျေးဇူးများသော တရား ၆ ပါး၊ သာရဏီယ တရား ၆ ပါးတို့နှင့်တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဗဟုကာရ တရား ၉ ပါး

ကျေးဇူးများသော တရား ၉ ပါးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဗဟုကာရတရား ၁၀ ပါး

ကျေးဇူးများသော တရား ၁၀ ပါး၊ မှီခိုရာတရား ၁၀ ပါးနှင့် နာထကရဏ ဓမ္မ ၁၀ ပါး တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဗဟုကာရတရား ၃ ပါး

ကျေးဇူးများသော တရား ၃ ပါးနှင့် တူသည် ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဗဟုကာရတရား ၄ ပါး

ကျေးဇူးများသော တရား ၄ ပါးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဗဟုကာရတရား ၅ ပါး

ကျေးဇူးများသော တရား ၅ ပါး၊ ကမ္မဋ္ဌာန်းအားထုတ်သူ၏ အင်္ဂါ ၅ ပါး၊ ပဓာနိယင်္ဂတရား ၅ ပါးတို့နှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဗဟုကာရတရား ၇ ပါး

ကျေးဇူးများသော တရား ၇ ပါး၊ သူတော်ကောင်း ဥစ္စာ ၇ ပါးတို့နှင့်တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဗဟုကာရတရား ၈ ပါး

ကျေးဇူးများသော တရား ၈ ပါး နှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဗဟုဿုတ ၂ မျိုး

၁။ ပရိယတ် ဗဟုဿုတ- ပိဋကသုံးပုံ၌ အကြားအမြင် များခြင်း၊
၂။ ပဋိဝေဓ ဗဟုဿုတ- သစ္စာလေးပါးကို ထိုးထွင်း၍ သိခြင်း အကြားအမြင်။ (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၁၉။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊မြန်၊၂။၂၂၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဗဟုဿုတပုဂ္ဂိုလ် ၃ မျိုး

၁။ နိဿယမုစ္စနက- နိဿယည်းမှ လွတ်သော ဗဟုဿုတပုဂ္ဂိုလ်၊
၂။ ပရိသုပဋ္ဌာက- ပရိသတ်ကို ပြုစုလုပ်ကျွေးစေနိုင်သော ဗဟုဿုတပုဂ္ဂိုလ်၊
၃။ ဘိက္ခုနော ဝါဒက- ဘိက္ခုနီမတို့ကို ဆုံးမတတ်သော ဗဟုဿုတပုဂ္ဂိုလ်။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၅၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဗဟုဿုတရှိသော ပုဂ္ဂိုလ် ၂ မျိုး

၁။ ပရိယတ္တိ ဗဟုဿုတပုဂ္ဂိုလ်= ပိဋကတ်သုံးပုံတို့၌ အနက် အဓိပ္ပါယ်အားဖြင့် အကုန်အစင် တတ်သိနားလည်သော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၂။ ပဋိဝေဓ ဗဟုဿုတ ပုဂ္ဂိုလ်= မဂ်လေးပါး ဖိုလ်လေးပါး ဝိဇ္ဇာသုံးပါး အဘိညာဉ်ငါးပါးတို့ကို ထိုးထွင်း၍ သိသော ပုဂ္ဂိုလ်။ (အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၀၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဗာဝရီရသေ့ကြီး၏ တပည့်ရသေ့ ၁၆ ယောက်

၁။ အဇိတ၊
၂။ တိဿ၊
၃။ မေတ္တေယျ၊
၄။ ပုဏ္ဏက၊
၅။ မေတ္တဂူ။၆။ ဓောတက၊
၇။ ဥပသီဝ၊
၈။ နန္ဒ၊
၉။ ဟေမက၊
၁၀။ တောဒေယျကပ္ပ၊
၁၁။ ဇတု ကဏ္ဏီ၊
၁၂။ ဘဒြာဝုဓ၊
၁၃။ ဥဒယ၊
၁၄။ ပေါသာလ၊
၁၅။ မောဃရာဇ၊
၁၆။ ပိင်္ဂိယ။ (သုတ္တနိ၊၄၃၁။) (သုတ္တနိ၊၄၄၉။) (စူဠနိ၊၄။) (သုတ္တနိ၊မြန်။၄၀၈။) (သုတ္တနိ၊မြန်။၄၀၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဗာဟိရလှူဖွယ်ဝတ္ထု ၁၀ ပါး

ကိုယ်လှူဖွယ်ဝတ္ထု ၁၀ ပါးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဗာဟိရာယတန ၆ ပါး

၁။ ရုပ်အဆင်း၊
၂။ အသံ၊
၃။ အနံ့၊
၄။ အရသာ၊
၅။ အတွေ့အထိ၊
၆။ တရား သဘော။ (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၇၄။) (မ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၉၁။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၂၅။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊မြန်၊၂။၆၉၃။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊မြန်၊၂။၆၉၃။)(ဒီ၊၃၊၂၀၂)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဗာဟုဿုတိကဆရာတို့၏ အမျိုးအနွယ်ဂိုဏ်း ၂ ဂိုဏ်း (ဂေါကုလိကဂိုဏ်းမှ ခွဲထွက်သော ဗာဟုဿုတိကဆရာတို့၏ အမျိုးအနွယ်ဂိုဏ်း ၂ ဂိုဏ်း)

၁။ ပဏ္ဏတ္တိဝါဒဂိုဏ်း၊
၂။ ဗာဟုလိယဂိုဏ်း။ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၀၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဗိုလ် ၂ ပါး

၁။ သမထစွမ်းအား၊
၂။ ဝိပဿနာစွမ်းအား။ (ပဋိသံ။၉၅။) (ပဋိသံ၊မြန်။၁၂၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဗိုလ် ၄ ပါး

၁။ အားထုတ်ခြင်း ‘ဝီရိယ’ဗိုလ်၊
၂။ အောက်မေ့ခြင်း ‘သတိ’ဗိုလ်၊
၃။ တည်ကြည်ခြင်း ‘သမာဓိ’ဗိုလ်၊
၄။ အပြားအားဖြင့် သိခြင်း ‘ပညာ’ဗိုလ်။ (ဒီ၊၃၊၁၉၁။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၁၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဗိုလ် ၄ ပါး

၁။ သဒ္ဓါဗိုလ်၊
၂။ ဝီရိယဗိုလ်၊
၃။ သတိဗိုလ်၊
၄။ သမာဓိဗိုလ်၊ (တစ်နည်း)
ပညာ ဗိုလ်၊
၂။ ဝီရိယဗိုလ်၊
၃။ အပြစ်မရှိခြင်း အနဝဇ္ဇဗိုလ်၊
၄။ ချီးမြှောက်ခြင်း သင်္ဂဟဗိုလ်၊ (တစ်နည်း)
ဆင်ခြင်မှု ပဋိသင်္ခါရဗိုလ်၊
၂။ ပွားများခြင်း ဘာဝနာဗိုလ်၊
၃။ အပြစ် မရှိခြင်း အနဝဇ္ဇဗိုလ်၊
၄။ ချီးမြှောက်ခြင်း သင်္ဂဟဗိုလ်။ (အံ၊၃၊၁၇၃။) (အံ၊၁၊၄၅၉။) (အံ၊မြန်၊၃။၁၇၅။) (အံ၊မြန်၊၁။၄၇၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဗိုလ် ၅ ပါး

၁။ သဒ္ဓါဗိုလ်၊
၂။ ဟိရီဗိုလ်၊
၃။ ဩတ္တပ္ပဗိုလ်၊
၄။ ဝီရိယဗိုလ်၊
၅။ ပညာဗိုလ်။ (အံ၊၂၊၂၁၇။) (အံ၊မြန်၊၂။၂၇၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဗိုလ် ၅ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ သဒ္ဓါဗိုလ်၊
၂။ ဝီရိယဗိုလ်၊
၃။ သတိဗိုလ်၊
၄။ သမာဓိဗိုလ်၊
၅။ ပညာ ဗိုလ်။ (မ၊၂၊၂၀၄။) (သံ၊၃၊၂၁၈-၂၂၁။) (ပဋိသံ။၃၅၀။) (မ၊မြန်၊၂။၂၁၆။) (သံ၊မြန်၊၃။၂၁၇။) (ပဋိသံ၊ မြန်။၄၁၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဗိုလ် ၆၈ ပါး

၁။ သဒ္ဓါဗိုလ်၊
၂။ ဝီရိယဗိုလ်၊
၃။ သတိဗိုလ်၊
၄။ သမာဓိဗိုလ်၊
၅။ ပညာဗိုလ်၊
၆။ ဟိရီ ဗိုလ်၊
၇။ ဩတ္တပ္ပဗိုလ်၊
၈။ ပဋိသင်္ခါနဗိုလ်၊
၉။ ဘာဝနာဗိုလ်၊
၁၀။ အနဝဇ္ဇဗိုလ်၊
၁၁။ သင်္ဂဟဗိုလ်၊
၁၂။ ခန္တီဗိုလ်၊
၁၃။ ပညတ္တိဗိုလ်၊
၁၄။ နိဇ္ဈတ္တိဗိုလ်၊
၁၅။ ဣဿရိယဗိုလ်၊
၁၆။ အဓိဋ္ဌာန်ဗိုလ်၊
၁၇။ သမထဗိုလ်၊
၁၈။ ဝိပဿနာဗိုလ်၊
၁၉။ သေခဗိုလ် (၁၀) ပါး၊
၂၀။ အသေခဗိုလ် (၁၀) ပါး၊
၂၁။ ခီဏာသဝဗိုလ် (၁၀) ပါး၊
၂၂။ ဣဒ္ဓိဗိုလ် (၁၀) ပါး၊
၂၃။ တထာဂတဗိုလ် (၁၀) ပါး။ (ပဋိသံ။၃၅၀။) (ပဋိသံ၊မြန်။၄၁၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဗိုလ် ၇ ပါး

၁။ သဒ္ဓါဗိုလ်၊
၂။ ဝီရိယဗိုလ်၊
၃။ ဟိရီဗိုလ်၊
၄။ ဩတ္တပ္ပဗိုလ်၊
၅။ သတိဗိုလ်၊
၆။ သမာဓိဗိုလ်၊
၇။ ပညာဗိုလ်။ (ဒီ၊၃၊၂၀၉။) (အံ၊၂၊၃၉၇။) (အဘိ၊ဓ၊၃၂။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၃၂။) (အံ၊မြန်၊၂။၅၀၂။) (အဘိ၊ဓ၊မြန်။၅၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဗီဇ ၅ မျိုး

ဗီဇဂါမ် ၅ မျိုးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဗီဇဂါမ် ၅ မျိုး

၁။ မူလဗီဇ- အမြစ်မျိုးစေ့၊
၂။ ခန္ဓဗီဇ- ပင်စည်မျိုးစေ့၊
၃။ ဖဠုဗီဇ- အဆစ်မျိုးစေ့၊
၄။ အဂ္ဂဗီဇ- အညွန့်မျိုးစေ့၊
၅။ ဗီဇဗီဇ- အစေ့မျိုးစေ့။ (ဝိ၊၂၊၅၂။) (ဝိ၊၅၊၂၃၅။) (ဒီ၊၁၊၆၁။) (သံ၊၂၊၄၄။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၁၊၇၅။) (မ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၁၂။) (သံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၂၉။) (သံ၊ဋ္ဌ၊၃၊၃၃၅။) (အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၇၇။) (ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၀၇။) (သုတ္တနိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၃၀။) (ဝိ၊မြန်၊၂။၅၇။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၃၂၆။) (ဒီ၊မြန်၊၁။၅၊၇၃။) (သံ၊မြန်၊၂။၄၃။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊မြန်၊၁။၁၄၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဗုဒ္ဓ ၃ မျိုး

၁။ ဗုဒ္ဓ- သဗ္ဗညုဘုရား၊
၂။ ပစ္စေကဗုဒ္ဓ- ကိုယ်တိုင်သာ (ဆရာ မရှိပဲ) သစ္စာ ၄ ပါးကို သိမြင်သော ဘုရား, သီးခြား ဘုရား, ဘုရားငယ်၊
၃။ အနုဗုဒ္ဓ- ဘုရားသို့ အတုလိုက်၍ သစ္စာ ၄ ပါးကို သိသော သူ, ဘုရား၏ အဂ္ဂသာဝက, မဟာသာဝက, ပကတိသာဝကများ။ (ဓမ္မ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၅၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဗုဒ္ဓ ၄ မျိုး

၁။ သုတဗုဒ္ဓ-ပရိယတ္တိ ပဋိပတ္တိ ဗဟုဿုတရှိသော ရဟန်း၊
၂။ စတုသစ္စဗုဒ္ဓ- ရဟန္တာ ပုဂ္ဂိုလ်၊
၃။ ပစ္စေကဗုဒ္ဓ- ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ၊
၄။ သဗ္ဗညုဗုဒ္ဓ- သဗ္ဗညုဘုရားရှင်။ (သံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၄။) (အံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၈၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဗုဒ္ဓကိစ္စ ၅ မျိုး (ဘုရားရှင် နေ့စဉ် ပြုလုပ်နေကြ ရှေ့အဖို့ကိစ္စ ၅ မျိုး)

၁။ ပုရေဘတ္တကိစ္စ- ဆွမ်းမစားမီ ရှေ့အဖို့၌ ပြုအပ်သော အမှုကိစ္စ၊
၂။ ပစ္ဆာဘတ္တကိစ္စ- ဆွမ်းစားပြီးနောက်၌ ပြုအပ်သော အမှုကိစ္စ၊
၃။ ပုရိမယာမကိစ္စ- ပထမယာမ်၌ ပြုအပ်သော အမှုကိစ္စ၊
၄။ မဇ္ဈိမယာမ ကိစ္စ- မဇ္ဈိမယာမ်၌ ပြုအပ်သော အမှုကိစ္စ၊
၅။ ပစ္ဆိမယာမကိစ္စ- ပစ္ဆိမယာမ်၌ ပြုအပ်သော အမှုကိစ္စ။ (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၁၊၄၆။) (သံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၂၄။) (အံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၄၈။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊မြန်၊၁။၈၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဗုဒ္ဓခေတ် ၃ ပါး

ခေတ် ၃ ပါးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဗုဒ္ဓစက္ခု ၂ ပါး

၁။ ဝေနေယျသတ္တဝါတို့၏ သဒ္ဓါအစရှိသော ငါးပါးသော ဣန္ဒြေ အမြတ် အယုတ်, ဣန္ဒြေ တိုးပွားခြင်း ယုတ်လျော့ခြင်း, ဣန္ဒြေအနုအရင့်ကို သိသောဉာဏ်- ဣန္ဒြိယ ပရောပရိယတ္တဉာဏ်၊
၂။ သတ္တဝါတို့၏ အာသယ, အနုသယကို ဟုတ်မှန်စွာ သိသော ဉာဏ်၊ သဿတဒိဋ္ဌိ စသော လေးပါးသော အတွင်းခံဓာတ်သဘော ဟူသော အာသယ, ကာမရာဂါနုသယ စသော ၇-ပါးသော အနုသယကို ဟုတ်မှန်စွာ သိသော ဉာဏ်တော်- အာသယာနုသယဉာဏ်။ (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၂၊၅၈။) (မ၊ဋ္ဌ၊၂၊၈၄။) (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၃၊၁၅၇။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊မြန်၊၂။၁၀၇။) (ဝဇီရ၊ဋီ၊၃၉၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဗုဒ္ဓဓမ္မ ၁၈ ပါး

ဘုရားရှင်၏ ဂုဏ်ကျေးဇူး ၁၈ ပါး နှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဗုဒ္ဓဘူမိ ၄ မျိုး

ဘုရားဖြစ်ကြောင်း ၄ ပါးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဗုဒ္ဓဝစန ၃ မျိုး

ဘုရားစကားတော် ၃ မျိုးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဗုဒ္ဓဝစန အင်္ဂါ ၉ ပါး

ဘုရားစကားတော်၏ အင်္ဂါ ၉ ပါးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဗုဒ္ဓိစရိုက်ရှိသူအား လျောက်ပတ်သော ကမ္မဋ္ဌာန်း ၄ ပါး

၁။ မရဏဿတိ ကမ္မဋ္ဌာန်း၊
၂။ ဥပသမာ နုဿတိ ကမ္မဋ္ဌာန်း၊
၃။ စတုဓာတုဝဝတ္ထာန်၊
၄။ အာဟာရေ ပဋိကူလသညာ။ (ဝိသုဒ္ဓိ၊၁၊၁၁၀။) (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၂၊၂၀၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဗူးနှင့် ကြုတ်ပခြုပ်, ဖာ လှူရကျိုး ၁၀ ပါး

၁။ ကောင်းစွာ လုံခြုံမှု ရှိခြင်း၊
၂။ ကိုယ်စိတ်နှစ်ပါး ချမ်းသာသုခနှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၃။ ကြီးကျယ် များပြားသော အခြံအရံ ရှိခြင်း၊
၄။ ဂတိဝိပတ္တိမှ ကင်းလွတ်ခြင်း၊
၅။ နူးညံ့သိမ်မွေ့ခြင်း၊
၆။ ဆင်းရဲအားလုံးတို့မှ လွတ်ကင်းခြင်း၊
၇။ ကြီးကျယ် ပြန့်ပြောသော ဂုဏ်တို့ကို ရရှိခြင်း၊
၈။ ညီညွတ်သော ခြေဖျား ရှိခြင်း၊
၉။ ထိတ်လန့် မှုမှ ကောင်းစွာ လွတ်ကင်းခြင်း၊
၁၀။ ရွှေ ငွေ မြ ဖန် ဟူသော အဆင်းလေးမျိုး ရှိသော ဗူးနှင့် ကြုတ်တို့ကို ရရှိပြီး ဆင်ရတနာ မြင်းရတနာတို့ မပျောက်ပျက်ခြင်း။ (အပ၊၁၊၃၆၅။) (အပ၊မြန်၊၁။၃၇၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဗေဒင် ၃ ကျမ်း

၁။ ဣရု ဗေဒင်၊
၂။ ယဇု ဗေဒင်၊
၃။ သာမ ဗေဒင်။ (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၂၀။) (မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၄၉။) (သုတ္တနိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၆၉။) (အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၀၇။) (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၁၊၁၂၀။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊မြန်၊၁။၄၃၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဗေဒင် ၅ ကျမ်း

၁။ ဣရုဝေဒ၊
၂။ ယဇုဝေဒ၊
၃။ သာမဝေဒ၊
၄။ အာထဗ္ဗဏဝေဒ၊
၅။ ဣတိဟာသ ဝေဒ။ (သံ၊ဋီ၊၁၊၁၁၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဗေဒင်တို့ကို နေ့ညမပြတ် သရဇ္ဈာယ်ပါလျက် ဉာဏ်၌ မထင်ကြောင်း ၅ ပါး

၁။ ကာမရာဂ ထကြွ သောင်းကျန်းသည်ဖြစ်၍ ကာမရာဂနှိပ်စက်အပ်သော စိတ်ဖြင့် နေခြင်း၊
၂။ ဗျာပါဒ ထကြွ သောင်းကျန်းသည်ဖြစ်၍ ဗျာပါဒနှိပ်စက်အပ်သော စိတ်ဖြင့် နေခြင်း၊
၃။ ထိနမိဒ္ဓ ထကြွ သောင်းကျန်းသည်ဖြစ်၍ ထိနမိဒ္ဓနှိပ်စက်အပ်သော စိတ်ဖြင့် နေခြင်း၊
၄။ ကုက္ကုစ္စ ထကြွ သောင်းကျန်းသည်ဖြစ်၍ ကုက္ကုစ္စနှိပ်စက်အပ်သော စိတ်ဖြင့်နေခြင်း၊
၅။ ဝိစိကိစ္ဆာ ထကြွ သောင်းကျန်းသည်ဖြစ်၍ ထိုဝိစိကိစ္ဆာနှိပ်စက်အပ်သော စိတ်ဖြင့် နေခြင်း။ (အံ၊၂၊၂၀၃။) (အံ၊မြန်၊၂။၂၅၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဗေဒင်တို့ကို မပြတ်သရဇ္ဈာယ်ခြင်း မပြုသော်လည်း ဉာဏ်၌ထင်ကြောင်း ၅ ပါး

၁။ ကာမရာဂ မထကြွသည်ဖြစ်၍ ကာမရာဂမနှိပ်စက်အပ်သော စိတ်ဖြင့် ကာမဂုဏ်မှ ထွက်မြောက်ခြင်းကို လည်းကောင်း, မိမိသူတစ်ပါး အကျိုးများခြင်းကိုလည်းကောင်း သိမြင်ခြင်း၊
၂။ ဗျာပါဒ မထကြွသည်ဖြစ်၍ ဗျာပါဒမနှိပ်စက်အပ်သော စိတ်ဖြင့် ဗျာပါဒမှ ထွက်မြောက်ခြင်းကို လည်းကောင်း, မိမိသူတစ်ပါး အကျိုးများခြင်းကိုလည်းကောင်း သိမြင်ခြင်း၊
၃။ ထိနမိဒ္ဓ မထကြွ သည်ဖြစ်၍ ထိနမိဒ္ဓမနှိပ်စက်အပ်သော စိတ်ဖြင့် ထိနမိဒ္ဓမှ ထွက်မြောက်ခြင်းကိုလည်းကောင်း, မိမိသူတစ်ပါး အကျိုးများခြင်းကိုလည်းကောင်း သိမြင် ခြင်း၊
၄။ ကုက္ကုစ္စ မထကြွသည် ဖြစ်၍ ကုက္ကုစ္စမနှိပ်စက်အပ်သော စိတ်ဖြင့် ကုက္ကုစ္စမှ ထွက်မြောက်ခြင်းကိုလည်းကောင်း, မိမိသူတစ်ပါး အကျိုးများခြင်းကိုလည်းကောင်း သိမြင်ခြင်း၊
၅။ ဝိစိကိစ္ဆာ မထကြွသည် ဖြစ်၍ ဝိစိကိစ္ဆာမနှိပ်စက်အပ်သော စိတ်ဖြင့် ဝိစိကိစ္ဆာမှ ထွက်မြောက်ခြင်းကိုလည်းကောင်း, မိမိသူတစ်ပါး အကျိုးများခြင်းကိုလည်းကောင်း သိမြင်ခြင်း။ (အံ၊၂၊၂၀၅။) (အံ၊မြန်၊၂။၂၅၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဗောဇ္ဈင် ၃ ပါး (တွန့်တိုသော စိတ်၏ ဆန့်ကျင်ဘက် ဗောဇ္ဈင် ၃ ပါး)

၁။ ဓမ္မဝိစယသမ္ဗောဇ္ဈင်၊
၂။ ဝီရိယသမ္ဗောဇ္ဈင်၊
၃။ ပီတိသမ္ဗောဇ္ဈင်။ (မ၊ဋ္ဌ၊၁၊၈၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဗောဇ္ဈင် ၃ ပါး (ဥဒ္ဓစ္စ၏ ဆန့်ကျင်ဘက် ဗောဇ္ဈင် ၃ ပါး)

၁။ ပဿဒ္ဓိသမ္ဗောဇ္ဈင်၊
၂။ သမာဓိ သမ္ဗောဇ္ဈင်၊
၃။ ဥပေက္ခာသမ္ဗောဇ္ဈင်။ (မ၊ဋ္ဌ၊၁၊၈၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဗောဇ္ဈင် ၇ ပါး

၁။ မဂ်ဉာဏ်၏ အကြောင်းဖြစ်သော အောက်မေ့ခြင်း- သတိသမ္ဗောဇ္ဈင်၊
၂။ မဂ် ဉာဏ်၏ အကြောင်းဖြစ်သော တရားသဘောကို စူးစမ်းဆင်ခြင်ခြင်း- ဓမ္မဝိစယသမ္ဗောဇ္ဈင်၊
၃။ မဂ်ဉာဏ်၏ အကြောင်းဖြစ်သော အားထုတ်ခြင်း ‘ဝီရိယသမ္ဗောဇ္ဈင်’၊
၄။ မဂ်ဉာဏ်၏ အကြောင်းဖြစ်သော နှစ်သိမ့်ခြင်း- ပီတိသမ္ဗောဇ္ဈင်၊
၅။ မဂ်ဉာဏ်၏ အကြောင်းဖြစ်သော ကိုယ် စိတ်ငြိမ်းအေးခြင်း- ပဿဒ္ဓိသမ္ဗောဇ္ဈင်၊
၆။ မဂ်ဉာဏ်၏ အကြောင်းဖြစ်သော တည်ကြည်ခြင်း- သမာဓိသမ္ဗောဇ္ဈင်၊
၇။ မဂ်ဉာဏ်၏ အကြောင်းဖြစ်သော အညီအမျှ ရှုခြင်း- ဥပေက္ခာ သမ္ဗောဇ္ဈင်။ (ဒီ၊၃၊၂၀၈။) (ဒီ၊၃၊၈၇။) (မ၊၂၊၂၀၄။) (သံ၊၃၊၆၄။) (သံ၊၃၊၆၉။) (သံ၊၃၊၇၄။) (သံ၊၃၊၇၇။) (အဘိ၊ဝိ၊၂၃၆။) (အဘိ၊ဝိ၊၂၃၈။) (အဘိ၊ဝိ၊၂၄၁။) (ပဋိသံ။၃၀၂။) (ပဋိသံ။ ၃၁၀။) (မိလိန္ဒ၊၃၂၃။) (ဥဒါန၊ဋ္ဌ၊၁၂၈။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၃၁။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၉၄။) (မ၊မြန်၊၂။၂၁၆။) (သံ၊မြန်၊၃။၆၈။) (သံ၊မြန်၊၃။၆၈။) (သံ၊မြန်၊၃။၆၈။) (သံ၊မြန်၊၃။၆၈။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၂။၂၃၂။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၂။၂၃၂။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၂။၂၃၂။) (ပဋိသံ၊မြန်။၃၆၁၊၃၇၁။) (ပဋိသံ၊မြန်။၃၆၁၊၃၇၁။) (မိလိန္ဒ၊မြန်။၃၄၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဗောဇ္ဈင် ပွားများရကျိုး ၇ ပါး

၁။ မျက်မှောက်ဘဝ၌ စောစီးစွာ အရဟတ္တဖိုလ်ကို ပြီးစေနိုင်ခြင်း၊
၂။ မျက်မှောက်ဘဝ၌ စောစီးစွာ အရဟတ္တဖိုလ်ကို မပြီးစေနိုင်ခဲ့သော် သေခါနီးအချိန်၌ အရဟတ္တဖိုလ်ကို ပြီးစေနိုင်ခြင်း၊
၃။ သေခါနီးအချိန်၌ အရဟတ္တဖိုလ်ကို မပြီးစေ နိုင်ခဲ့သော် အောက်အဖို့ရှိသော သံယောဇဉ်ငါးပါး ကုန်ခြင်းကြောင့် သက်တမ်း၏ အလယ်၌ ပရိနိဗ္ဗာန် ပြုမည့် အနာဂါမ်ပုဂ္ဂိုလ် ဖြစ်ရခြင်း၊
၄။ သက်တမ်းအလယ်၌ ပရိနိဗ္ဗာန်ပြုမည့် အနာဂါမ်ပုဂ္ဂိုလ် မဖြစ်ခဲ့သော် သက်တမ်း၏ ထက်ဝက်ကို လွန်၍ ပရိနိဗ္ဗာန်ပြုမည့် အနာဂါမ်ပုဂ္ဂိုလ် ဖြစ်နိုင်ခြင်း၊
၅။ သက်တမ်း၏ တစ်ဝက်ကို လွန်၍ ပရိနိဗ္ဗာန်ပြုမည့် အနာဂါမ်ပုဂ္ဂိုလ် မဖြစ်ခဲ့သော် လုံ့လ ပယောဂ မပါဘဲ ပရိနိဗ္ဗာန်ပြုမည့် အနာဂါမ်ပုဂ္ဂိုလ် ဖြစ်နိုင်ခြင်း၊
၆။ လုံ့လပယောဂ မပါဘဲ ပရိနိဗ္ဗာန်ပြုမည့် အနာဂါမ်ပုဂ္ဂိုလ် မဖြစ်ခဲ့သော် လုံ့လပယောဂနှင့် တကွ ပရိနိဗ္ဗာန်ပြုမည့် အနာဂါမ်ပုဂ္ဂိုလ် ဖြစ်နိုင်ခြင်း၊
၇။ လုံ့လပယောဂနှင့် တကွ ပရိနိဗ္ဗာန်ပြုမည့် အနာဂါမ်ပုဂ္ဂိုလ် မဖြစ်ခဲ့သော် အထက် အထက်ဘုံသို့ အဆင့်ဆင့် တက်၍ အကနိဋ္ဌဘုံ၌ ပရိနိဗ္ဗာန်ပြုမည့် အနာဂါမ်ပုဂ္ဂိုလ် ဖြစ်နိုင်ခြင်း။ (သံ၊၃၊၆၃။) (သံ၊မြန်၊၃။၆၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဗောဇ္ဈင်ခုနစ်ပါး ပွားများရကျိုး ၃ ပါး

၁။ ရှေး၌ နေခဲ့ဖူးသော ဘဝများစွာ အောက်မေ့နိုင်ခြင်း၊
၂။ ဒိဗ္ဗစက္ခုဉာဏ်ဖြင့် ကံအားလျော်စွာ သွားသော သတ္တဝါတို့ကို သိမြင်နိုင်ခြင်း၊
၃။ အာသဝေါ ကုန်ခြင်းကြောင့် အရဟတ္တဖိုလ်ကို မျက်မှောက်ပြု၍ နေနိုင်ခြင်း။ (အံ၊၃၊၄၂၇။) (အံ၊မြန်၊၃။၄၁၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဗောဇ္ဈင်တို့၏ မဖောက်မပြန်သောအားဖြင့် မိမိကိစ္စကို ပြီးစေရာဘုံ ၄ မျိုး

၁။ ဝိပဿနာ၊
၂။ ဝိပဿနာပါဒကဈာန်၊
၃။ မဂ်၊
၄။ ဖိုလ်။ (အံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၆၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဗောဓိညောင်ရွက်ကို စွန့်ပစ်ရကျိုး ၂၀ ပါး (စေတီရင်ပြင်၌ ကြွေကျနေသော ဗောဓိ ညောင်ရွက်ကို စွန့်ပစ်ရကျိုး ၂၀)

၁။ လူ့ဘဝနှင့် နတ်ဘဝတို့၌သာ ကျင်လည်ရခြင်း၊
၂။ လူ့ဘဝ၌ ဖြစ်သော အခါ မင်းမျိုးနှင့် ပုဏ္ဏားမျိုးတို့၌သာ ဖြစ်ရခြင်း၊
၃။ အင်္ဂါကြီးငယ်နှင့် ပြည့်စုံသူ ဖြစ်ခြင်း၊
၄။ အလုံးအရပ်နှင့် ပြည့်စုံသူ ဖြစ်ခြင်း၊
၅။ အလွန် ချောမောလှပခြင်း၊
၆။ စင်ကြယ်သူ ဖြစ်ခြင်း၊
၇။ ပြည့်စုံသော အင်္ဂါရှိသူ ဖြစ်ခြင်း၊
၈။ ရွှေအဆင်းနှင့်တူသော အဆင်းရှိလျက် လှော်ပြီး ဦးပြီးသော ရွှေနှင့် တူသောသူ ဖြစ်ခြင်း၊
၉။ အသားအရေသည် အခါခပ်သိမ်း နူးညံ့ခြင်း၊
၁၀။ အသားအရေသည် အခါခပ်သိမ်း ပြေပြစ်ညက်ညောခြင်း၊
၁၁။ အခါခပ်သိမ်း သိမ်မွေ့ခြင်း၊
၁၂။ အလွန်နုနယ်သူ ဖြစ်ခြင်း၊
၁၃။ ဖြစ်လေရာ ဘဝတိုင်း၌ ခန္ဓာကိုယ် မြူ အညစ်ကြေး မလိမ်းကျံ မကပ်ငြိခြင်း၊
၁၄။ လေပူနေပူကြောင့်လည်းကောင်း, မီးပူကြောင့် လည်းကောင်း ခန္ဓာကိုယ်၌ ချွေးမထွက်ခြင်း၊
၁၅။ နူနာရောဂါ မရှိခြင်း၊
၁၆။ အိုင်းအမာ မရှိခြင်း၊
၁၇။ ဝဲစွဲသော အနာ မရှိခြင်း၊
၁၈။ မှဲ့မည်း မရှိခြင်း၊
၁၉။ သွေးစုနာ မပေါက်ခြင်း၊
၂၀။ ပွေးအနာ မရှိခြင်း။ (အပ၊၂၊၁၀၅။) (အပ၊မြန်၊၂။၁၀၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဗောဓိပက္ခိယ တရား ၃၇ ပါး

၁။ သတိပဋ္ဌာန်တရား လေးပါး၊
၂။ သမ္မပ္ပဓာန်တရား လေးပါး၊
၃။ ဣဒ္ဓိပါဒ်တရား လေးပါး၊
၄။ ဣန္ဒြေ ငါးပါး၊
၅။ ဗိုလ် ငါးပါး၊
၆။ ဗောဇ္ဈင်တရား ခုနစ်ပါး၊
၇။ မဂ္ဂင်တရား ရှစ်ပါး။ (ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၈၂။) (ဝိသုဒ္ဓိ၊၂၊၃၁၈။) (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၂၊၄၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဗောဓိမင်းသား၏ အဝတ်ပုဆိုးအခင်းကို ဘုရားရှင် နင်းတော်မမူကြောင်း ၃ ပါး

၁။ ဗောဓိ မင်းသား၏ ဘုရားရှင်ကို အကြောင်းပြု၍ မိစ္ဆာအယူကို ယူခြင်းမှ ရှောင်လိုခြင်း၊
၂။ တိတ္ထိတို့၏ ကဲ့ရဲ့ခြင်းမှ ရှောင်လိုခြင်း၊
၃။ အနာဂတ်၌ လူတို့၏ ရဟန်းတို့ကို အကြောင်းပြု၍ နောင်တစ်ဖန် ပူပန်ခြင်း ဖြစ်ခြင်းမှ ရှောင်လိုခြင်း။ (မ၊ဋီ၊၃၊၁၅၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဗောဓိသမ္ဘာရ ဘာဝနာ ၄ ပါး

၁။ အလုံးစုံသော အဆောက်အဦကို ပွားများခြင်း- သဗ္ဗသမ္ဘာရဘာဝနာ၊
၂။ အဆက်မပြတ် ပွားများခြင်း- နိရန္တရဘာဝနာ၊
၃။ ကြာမြင့်စွာသော ကာလပတ်လုံး ဖြစ်စေခြင်း- စိရကာလဘာဝနာ၊
၄။ ကောင်းမွန်ရိုသေစွာ ပွားများခြင်း- သက္ကစ္စဘာဝနာ။ (စရိယာ၊ဋ္ဌ၊၁၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဘဂ္ဂတိုင်း၌ ပညတ်အပ်သော သိက္ခာပုဒ် ၃ ပုဒ်

၁။ ဝိသိဗ္ဗန သိက္ခာပုဒ်၊
၂။ သာမိသဟတ္ထ သိက္ခာပုဒ်၊
၃။ သသိတ္ထက သိက္ခာပုဒ်။ (ဝိ၊၅၊၂၅၇။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၃၄၈-၃၅၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဘင်္ဂါနုပဿနာဉာဏ်၏ အာနိသင် ၈ ပါး (အားရှိသည်၏ အဖြစ်သို့ ရောက်သော ဘင်္ဂဉာဏ်၏ အာနိသင် ၈ ပါး)

၁။ ဘဝဒိဋ္ဌိပ္ပဟာနံ- သဿတဒိဋ္ဌိကို ပယ်နိုင်ခြင်း၊
၂။ ဇီဝိတ နိကန္တိပရိစ္စာဂေါ- အသက်၌ တက်မက်မှုကို စွန့်လွှတ်နိုင်ခြင်း၊
၃။ သဒါယုတ္တပယုတ္တတာ- အမြဲတန်း ဘာဝနာ၌ လွန်စွာ အားထုတ်ခြင်း၊
၄။ ဝိသုဒ္ဓါဇီဝိတာ- စင်ကြယ်သော အသက် မွေးမှု ရှိခြင်း၊
၅။ ဥဿုက္ကပ္ပဟာနံ- ကိစ္စကြီးငယ်တို့၌ ကြောင့်ကြဗျာပါရကို ပယ်နိုင်ခြင်း၊
၆။ ဝိဂတဘယတာ- တစ်စုံတစ်ခုသော အကြောင်းကြောင့် ဘေးကင်းခြင်း၊
၇။ ခန္တိသောရစ္စ ပဋိလာဘော- သည်းခံမှုရှိ၍ ကောင်းသော အမှု၌ မွေ့လျော်ခြင်း၊
၈။ အရတိရတိသဟနတာ- သမထဘာဝနာဟု ဆိုအပ်သော ကုသိုလ်အမှု၌ မမွေ့လျော်ခြင်း, ကာမဂုဏ်၌ မွေ့လျော်ခြင်း တို့ကို နှိမ်နင်းနိုင်ခြင်း။ (ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၄၂။) (ဝိသုဒ္ဓိ၊၂၊၂၈၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဘဏ္ဍာတိုက် ၃ မျိုး

၁။ ဓနကောဋ္ဌာဂါရ- ရွှေ ငွေ စသော ပစ္စည်းဥစ္စာများကို သိုမှီး သိမ်းဆည်းရာ ဌာနဖြစ်သော ဥစ္စာဘဏ္ဍာတိုက်- ဥစ္စာဂိုဒေါင်၊
၂။ ဓညကောဋ္ဌာဂါရ- စပါးများကို သိုမှီး သိမ်းဆည်းရာ ဌာနဖြစ်သော စပါးကျီ ဘဏ္ဍာတိုက် စပါးဂိုဒေါင်၊
၃။ ဝတ္ထကောဋ္ဌာဂါရ- အဝတ်အထည်များကို သိုမှီးသိမ်းဆည်းရာ ဌာနဖြစ်သော အဝတ်ဘဏ္ဍာတိုက် အဝတ်ဂိုဒေါင်။ (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၆၄။) (အံ၊ဋ္ဌ၊၃၊၄၈။) (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၃၊၃၅၀။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊မြန်၊၁။၅၁၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဘဒ္ဒကမ္ဘာ၌ ကမ္ဘာပတ်လုံး တည်မည့်သစ်ပင် ၇ မျိုး

၁။ ဇမ္ဗုဒိပ်ကျွန်း၌ သပြေပင်၊
၂။ အသုရာ တို့၏ ဆန်းကြယ်သော သခွတ်ပင်၊
၃။ ဂဠုန်တို့၏ လက်ပံပင်၊
၄။ အပရဂေါယာ အနောက် ကျွန်း၌ ထိန်ပင်၊
၅။ ဥတ္တရကုရု မြောက်ကျွန်းတို့၌ ပဒေသာပင်၊
၆။ ပုဗ္ဗဝိဒေဟအရှေ့ကျွန်း၌ ကုက္ကိုပင်၊
၇။ တာဝတိံသာနတ်ပြည်တို့၌ ပင်လယ်ကသစ်ပင်။ (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၁၊၂၅၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဘဝ ၂ ပါး

၁။ ကမ္မဘဝ-အာသဝနှင့် တကွဖြစ်သော ကုသိုလ် အကုသိုလ် စေတနာ၊ ထိုထို ဘုံဘဝသို့ ရောက်စေတတ်သော ကုသိုလ်ကံ, အကုသိုလ်ကံ၊
၂။ ဥပပတ္တိဘဝ- ဥပါဒိန္နက္ခန္ဓာ၊ သတ္တဝါတို့၏ ဖြစ်ရာဌာနဘုံ။ (အဘိ၊ဝိ၊၁၄၃။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၂။၃၇။) (ဝိမတိ၊၂၊၈၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဘဝ ၃ ပါး

၁။ ကာမတစ်ဆယ့်တစ်ဘုံ ဟူသော ကာမဘဝ၊
၂။ ရူပတစ်ဆယ့်ခြောက်ဘုံ ဟူသော ရူပဘဝ၊
၃။ အရူပလေးဘုံ ဟူသော အရူပဘဝ။ (ဒီ၊၃၊၁၈၁။) (မ၊၁၊၃၆၈။) (မ၊၁၊၆၂။) (သံ၊၁၊၂၄၅။) (သံ၊၂၊၄၅၂။) (သံ၊၃၊၅၂။) (ဣတိဝုတ်၊ဋ္ဌ၊၁၆၉။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၀၁။) (မ၊မြန်၊၁။၃၇၉။) (မ၊မြန်၊၁။၆၇။) (သံ၊မြန်၊၁။၂၂၉။) (သံ၊မြန်၊၂။၄၄၉။) (သံ၊မြန်၊၃။၅၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဘဝ ၃ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ သညီဘဝ- သညာရှိသော ဘုံဘဝ၊
၂။ အသညီဘဝ- သညာ မရှိသော အသညသတ်ဘုံဘဝ၊
၃။ နေဝသညီနာသညီဘဝ- သညာရှိသည်လည်း မဟုတ် သညာ မရှိသည်လည်း မဟုတ်သော ဘုံဘဝ။ (ဣတိဝုတ်၊ဋ္ဌ၊၁၆၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဘဝ ၃ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ ဧကဝေါကာရဘဝ- ခန္ဓာ ၁ ပါး ရှိသော ဘုံဘဝ၊
၂။ စတုဝေါကာရ ဘဝ- ၄ ပါးသော နာမ်ခန္ဓာတို့ဖြင့် ရောပြွမ်းသော ဘုံဘဝ၊
၃။ ပဉ္စဝေါကာရဘဝ- ခန္ဓာ ၅ ပါး ရှိသော ဘုံဘဝ။ (ဣတိဝုတ်၊ဋ္ဌ၊၁၇၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဘဝ ၉ ပါး

၁။ ကာမဘဝ၊
၂။ ရူပဘဝ၊
၃။ အရူပဘဝ၊
၄။ သညီဘဝ၊
၅။ အသညီဘဝ၊
၆။ နေဝသညီနာသညီဘဝ၊
၇။ ဧကဝေါကာရဘဝ၊
၈။ စတုဝေါကာရဘဝ၊
၉။ ပဉ္စဝေါကာရ ဘဝ။ (သုတ္တနိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၈။) (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၁၊၂၃၁။) (ဝိသုဒ္ဓိ၊ဋီ၊၁၊၂၃၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဘဝကို သာယာခြင်း ၂ ပါး

၁။ သုခဝေဒနာ၊
၂။ ဣဋ္ဌာရုံဝတ္ထု။ (မဟာနိ၊၂၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဘဝကို သာယာခြင်း ၃ ပါး

၁။ အရွယ်ကောင်းခြင်း (ယောဗ္ဗည)၊
၂။ ကျန်းမာအနာကင်းခြင်း (အာရောဂျ)၊
၃။ အသက်ရှင်ခြင်း အသက်ရှည်ခြင်း (ဇီဝိတ)။ (မဟာနိ၊၂၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဘဝကို သာယာခြင်း ၄ ပါး

၁။ လာဘ်ရခြင်း- လာဘ၊
၂။ အခြံအရံများခြင်း- ယသ၊
၃။ ချီးမွမ်းခြင်း- ပသံသာ၊
၄။ ချမ်းသာခြင်း- သုခ။ (မဟာနိ၊၂၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဘဝကို သာယာခြင်း ၅ ပါး

၁။ နှစ်သက်ဖွယ် ရူပါရုံ၊
၂။ နှစ်သက်ဖွယ် သဒ္ဒါရုံ၊
၃။ နှစ်သက်ဖွယ် ဂန္ဓာရုံ၊
၄။ နှစ်သက်ဖွယ် ရသာရုံ၊
၅။ နှစ်သက်ဖွယ် ဖောဋ္ဌဗ္ဗာရုံ။ (မဟာနိ၊၂၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဘဝကို သာယာခြင်း ၆ ပါး

၁။ မျက်စိနှင့် ပြည့်စုံခြင်း (စက္ခုသမ္ပဒါ)၊
၂။ နားနှင့် ပြည့်စုံခြင်း (သောတသမ္ပဒါ)၊
၃။ နှာခေါင်းနှင့် ပြည့်စုံခြင်း (ဃာနသမ္ပဒါ)၊
၄။ လျှာနှင့် ပြည့်စုံခြင်း (ဇိဝှါ သမ္ပဒါ)၊
၅။ ကိုယ်ကာယနှင့် ပြည့်စုံခြင်း (ကာယသမ္ပဒါ)၊
၆။ အသိစိတ်နှင့် ပြည့်စုံခြင်း (မနောသမ္ပဒါ)။ (မဟာနိ၊၂၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဘဝစက် ၂ မျိုး

၁။ အတိတ်ဖြစ်သော အကြောင်းအဖို့မှ စ၍ ပစ္စုပ္ပန်အကျိုးဝိပါက်ကို ဆောင်တတ် သည်၏ အဖြစ်ကြောင့် အဝိဇ္ဇာဟူသော အရင်းမူလရှိသည်ဖြစ်၍ ဝေဒနာဟူသော အဆုံးရှိသော ဘဝစက်၊
၂။ အနာဂတ်အဖို့ကို ဆက်စပ်လျက် ချဲ့ဖြန့်တတ်သည်၏ အဖြစ်ကြောင့် တဏှာ ဟူသော အရင်းမူလရှိသည်ဖြစ်၍ ဇရာမရဏဟူသော အဆုံးရှိသော ဘဝစက်။ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၈၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဘဝစက်၏ ကာလ ၃ မျိုး

၁။ အဝိဇ္ဇာ၊ သင်္ခါရ တည်းဟူသော အတိတ်ကာလ၊
၂။ ဝိညာဏ်၊ နာမ်ရုပ်၊ သဠာယတန၊ ဖဿ၊ ဝေဒနာ၊ တဏှာ၊ ဥပါဒါန်၊ ဘဝတည်းဟူသော ပစ္စုန်ပ္ပန် ကာလ၊
၃။ ဇာတိ၊ ဇရာမရဏတည်းဟူသော အနာဂတ်ကာလ။ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၈၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဘဝစက်၏ ပစ္စုပ္ပန်ကာလ အင်္ဂါ ၈ ပါး

၁။ ဝိညာဏ်၊ နာမ်ရုပ်၊ သဠာယတန၊ ဖဿ၊ ဝေဒနာ၊ တဏှာ၊ ဥပါဒါန်၊ ဘဝ ပေါင်း ၈ ပါး။ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၈၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဘဝစက်၏ ပစ္စုပ္ပန်ဘဝ၌ အကျိုး ၅ မျိုး

၁။ ဝိညာဏ်၊
၂။ နာမ်ရုပ်၊
၃။ သဠာယတန၊
၄။ ဖဿ၊
၅။ ဝေဒနာ။ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၈၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဘဝစက်၏ ပစ္စုပ္ပန်ဘဝ၌ အကြောင်း ၅ မျိုး

၁။ တဏှာ၊
၂။ ဥပါဒါန်၊
၃။ ကမ္မဘဝ၊
၄။ အဝိဇ္ဇာ၊
၅။ သင်္ခါရ။ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၈၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဘဝစက်၏ သင်္ဂဟ ၄ မျိုး

၁။ အဝိဇ္ဇာ သင်္ခါရဟူသော ဟေတုသင်္ဂဟ၊
၂။ ဝိညာဏ်၊ နာမ်ရုပ်၊ သဠာယတန၊ ဖဿ၊ ဝေဒနာဟူသော ဖလသင်္ဂဟ၊
၃။ တဏှာ၊ ဥပါဒါန်၊ ကမ္မဘဝဟူသော ဟေတုသင်္ဂဟ၊
၄။ ဇာတိ၊ ဇရာ မရဏဟူသော ဖလသင်္ဂဟ၊ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၈၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဘဝစက်၏ အကန့်ထောက်ဆံ ၂၀

၁။ အတိတ်ဘဝ၌ အဝိဇ္ဇာစသော အကြောင်း ၅ မျိုး၊
၂။ ဤပစ္စုပ္ပန် ဘဝ၌ ဝိညာဏ်စသော အကျိုး ၅ မျိုး၊
၃။ ဤပစ္စုပ္ပန်ဘဝ၌ တဏှာစသော အကြောင်း ၅ မျိုး၊
၄။ အနာဂတ်ဘဝ၌ ဝိညာဏ်စသော အကျိုး ၅ မျိုး။ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၈၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဘဝစက်၏ အစပ် ၃ မျိုး

၁။ သင်္ခါရတို့၏လည်းကောင်း၊ ပဋိသန္ဓေဝိညာဏ်၏လည်းကောင်း အကြားသည် သင်္ခါရတည်းဟူသော အကြောင်းတို့နှင့် ပဋိသန္ဓေဝိညာဏ်တည်းဟူသော အကျိုး၏ စပ်ခြင်း၊
၂။ ဝေဒနာဟူသော ပစ္စုပ္ပန်အကျိုး၏လည်းကောင်း၊ တဏှာဟူသော အနာဂတ်အကြောင်း၏လည်းကောင်း အကြားသည် အကျိုးအကြောင်း၏ စပ်ခြင်း၊
၃။ ကမ္မဘဝ ဟူသော အကြောင်း၏လည်းကောင်း၊ ဇာတိဟူသော အကျိုး၏လည်းကောင်း အကြားသည် အကြောင်းအကျိုး၏ စပ်ခြင်း။ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၈၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဘဝစက်၏ အတိတ်ကာလ အင်္ဂါ ၂ ပါး

၁။ အဝိဇ္ဇာ၊
၂။ သင်္ခါရ။ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၈၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဘဝစက်၏ အတိတ်ဘဝ၌ အကြောင်း ၅ မျိုး

၁။ အဝိဇ္ဇာ၊
၂။ သင်္ခါရ၊
၃။ တဏှာ၊
၄။ ဥပါဒါန်၊
၅။ ကမ္မဘဝ။ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၈၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဘဝစက်၏ အနာဂတ်ကာလအင်္ဂါ ၂ ပါး

၁။ ဇာတိ၊
၂။ ဇရာမရဏ။ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၈၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဘဝစက်၏ အနာဂတ်ဘဝ၌ အကျိုး ၅ မျိုး

၁။ ဝိညာဏ်၊
၂။ နာမ်ရုပ်၊
၃။ သဠာယတန၊
၄။ ဖဿ၊
၅။ ဝေဒနာ။ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၈၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဘဝစက်၏ အရင်းမူလ ၂ မျိုး

၁။ အဝိဇ္ဇာ၊
၂။ တဏှာ။ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၈၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဘဝစသည်ကို ပိုင်းခြား၍ သိကြောင်း အကျင့် ၈ ပါး

၁။ သမ္မာဒိဋ္ဌိ- မှန်ကန်စွာ သိမြင်ခြင်း၊
၂။ သမ္မာသင်္ကပ္ပ- မှန်ကန်စွာ ကြံစည်ခြင်း၊
၃။ သမ္မာဝါစာ- မှန်ကန်စွာ ပြောဆိုခြင်း၊
၄။ သမ္မာ ကမ္မန္တ- မှန်ကန်စွာ ပြုလုပ်ခြင်း၊
၅။ သမ္မာအာဇီဝ- မှန်ကန်စွာ အသက်မွေးမြူခြင်း၊
၆။ သမ္မာ ဝါယာမ- မှန်ကန်စွာ အားထုတ်ခြင်း၊
၇။ သမ္မာသတိ- မှန်ကန်စွာ အောက်မေ့ခြင်း၊
၈။ သမ္မာ သမာဓိ- မှန်ကန်စွာ တည်ကြည်ခြင်း။ (သံ၊၂၊၄၅၂၊၄၅၄။) (သံ၊မြန်၊၂။၄၄၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဘဝသစ်ကို ရခြင်း ၄ ပါး

၁။ အတ္တဘောကို ရခြင်း၌ မိမိစေတနာသာ ဖြစ်၍ သူတစ်ပါး၏ စေတနာ မဖြစ်ခြင်း၊
၂။ အတ္တဘောကို ရခြင်း၌ သူတစ်ပါးစေတနာသာ ဖြစ်၍ မိမိစေတနာ မဖြစ်ခြင်း၊
၃။ အတ္တဘောကို ရခြင်း၌ မိမိစေတနာလည်းဖြစ် သူတစ်ပါး၏ စေတနာလည်း ဖြစ်ခြင်း၊
၄။ အတ္တဘောကို ရခြင်း၌ မိမိစေတနာလည်း မဖြစ် သူတစ်ပါးစေတနာလည်း မဖြစ်ခြင်း။ (ဒီ၊၃၊၁၉၃။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၁၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဘာဝဒသကရုပ် ၁၀ ပါး

၁။ ဘာဝရုပ် ၁ ပါး၊
၂။ မဟာဘုတ်ရုပ် ၄ ပါး၊
၃။ ဝဏ္ဏ ဂန္ဓ ရသ ဩဇရုပ် ၄ ပါး၊
၄။ ဇီဝိတရုပ် ၁ ပါး ပေါင်း ၁၀ ပါး။ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဘာဝနာ ၂ ပါး

၁။ လောကိယဘာဝနာ- လောကီ သီလ သမာဓိ ပညာတို့ကို ဖြစ်စေခြင်း၊
၂။ လောကုတ္တရဘာဝနာ- လောကုတ္တရာတရားတို့ကို ဖြစ်စေခြင်း။ (ဝိသုဒ္ဓိ၊၂၊၃၃၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဘာဝနာ ၃ ပါး

၁။ ကာယဘာဝနာ- ပွားစေအပ်ပြီးသော တရားအပေါင်း၊ (အသက်မွေးခြင်းလျှင် အကြောင်းရှိ, မရှိသော ကာယကံ ၃-ပါးမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်းကို ကာယဘာဝနာဆိုသည်)၊
၂။ စိတ္တဘာဝနာ- စိတ်ကို ဖြစ်ပွားစေခြင်း၊
၃။ ပညာဘာဝနာ- ပညာကို ဖြစ်ပွားစေခြင်း။ (ဒီ၊၃၊၁၈၃။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၀၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဘာဝနာ ၄ ပါး

၁။ ထိုထိုအာရုံ၌ ဖြစ်သော တရားတို့၏ လွန်၍ မဖြစ်ခြင်းသဘော၊
၂။ ဣန္ဒြေတို့၏ တစ်ခုတည်းသော ကိစ္စရသ သဘော၊
၃။ ထိုသို့ကပ်လျက် ဝီရိယကို ဆောင်ရွက်ခြင်း သဘော၊
၄။ အဖန်ဖန် မှီဝဲခြင်းသဘော။ (ပဋိသံ။ပါ၊၂၈၄။) (ဒီ၊၃၊၁၈၁။) (မ၊၁၊၃၆၈။) (မ၊၁၊၆၂။) (သံ၊၁၊၂၄၅။) (ပဋိသံ။ပါ၊၂၈၆။) (ပဋိသံ။ပါ၊၂၈၇။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၀၁။) (မ၊မြန်၊၁။၃၇၉။) (မ၊မြန်၊၁။၆၇။) (ပဋိသံ၊မြန်။၃၄၂၊၃၄၃၊၃၄၅။) (ပဋိသံ၊မြန်။၃၄၂၊၃၄၃၊၃၄၅။) (ပဋိသံ၊မြန်။၃၄၂၊ ၃၄၃၊၃၄၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဘာဝနာ ၄ မျိုး (ဗြဟ္မာတို့ ပွားများအပ်သော ဘာဝနာ ၄ မျိုး)

၁။ မေတ္တာဈာန်ဘာဝနာ၊
၂။ ကရုဏာ ဈာန်ဘာဝနာ၊
၃။ မုဒိတာဈာန်ဘာဝနာ၊
၄။ ဥပေက္ခာဈာန်ဘာဝနာ။ (အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၉၉။) (ဣတိဝုတ်၊ဋ္ဌ၊၃၁၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဘာဝနာ မည်ကြောင်း ၄ ပါး

၁။ ဖြစ်သော တရားတို့ကို လွန်၍ မဖြစ်ခြင်းအနက်ကြောင့် ဘာဝနာ မည်ခြင်း၊
၂။ ဣန္ဒြေတို့၏ ကိစ္စတစ်ခုတည်းရှိသောကြောင့် ဘာဝနာ မည်ခြင်း၊
၃။ ထိုသို့ ရောက်စေ ခြင်းငှာ အားထုတ်ခြင်း ဆောင်ခြင်း သဘောရှိသောကြောင့် ဘာဝနာ မည်ခြင်း၊
၄။ ပွားအပ် ထုံအပ်သော သဘောကြောင့် ဘာဝနာ မည်ခြင်း။ (ပဋိသံ။၄၀၆။) (ပဋိသံ။၄၀၉။) (ပဋိသံ၊မြန်။၄၇၀။) (ပဋိသံ၊မြန်။၄၇၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဘာဝနာဘာဂိယ ပုဂ္ဂိုလ် ၁၂ ယောက်

၁။ သကဒါဂါမိမဂ္ဂဋ္ဌာန် ပုဂ္ဂိုလ်၊
၂။ သကဒါဂါမိ ဖလဋ္ဌာန် ပုဂ္ဂိုလ်၊
၃။ အနာဂါမိမဂ္ဂဋ္ဌာန် ပုဂ္ဂိုလ်၊
၄။ အနာဂါမိဖလဋ္ဌာန် ပုဂ္ဂိုလ်၊
၅။ အန္တရာပရိနိဗ္ဗာယီ ပုဂ္ဂိုလ်၊
၆။ ဥပဟစ္စပရိနိဗ္ဗာယီ ပုဂ္ဂိုလ်၊
၇။ အသင်္ခါရပရိနိဗ္ဗာယီ ပုဂ္ဂိုလ်၊
၈။ သသင်္ခါရ ပရိနိဗ္ဗာယီ ပုဂ္ဂိုလ်၊
၉။ ဥဒ္ဓံသောတအကနိဋ္ဌဂါမီ ပုဂ္ဂိုလ်၊
၁၀။ သဒ္ဓါဝိမုတ္တ ပုဂ္ဂိုလ်၊
၁၁။ ဒိဋ္ဌိပ္ပတ္တ ပုဂ္ဂိုလ်၊
၁၂။ ကာယသက္ခီ ပုဂ္ဂိုလ်။ (နေတ္တိ၊ဋ္ဌ၊၁၆၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဘာဝနာဘူမိဖြင့် ပယ်အပ်သော သံယောဇဉ် ၇ ပါး

၁။ ကာမစ္ဆန္ဒသံယောဇဉ်၊
၂။ ဗျာပါဒ သံယောဇဉ်၊
၃။ ရူပရာဂသံယောဇဉ်၊
၄။ အရူပရာဂသံယောဇဉ်၊
၅။ မာနသံယောဇဉ်၊
၆။ ဥဒ္ဓစ္စသံယောဇဉ်၊
၇။ အဝိဇ္ဇာသံယောဇဉ်။ (နေတ္တိ၊ဋ္ဌ၊၁၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဘာဝေတဗ္ဗ တရား ၁၀ ပါး

ပွားစေအပ်သော တရား ၁၀ ပါး၊ ကသိုဏ်းအာရုံ ၁၀ ပါးတို့နှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဘာဝေတဗ္ဗ တရား ၇ ပါး

ပွားများအပ်သော တရား ၇ ပါး၊ သမ္ဗောဇ္ဈင် ၇ ပါးတို့နှင့်တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဘာဝေတဗ္ဗတရား ၂ ပါး

ပွားများအပ်သော တရား ၂ ပါးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဘာဝေတဗ္ဗတရား ၃ ပါး

ပွားများအပ်သော တရား ၃ ပါးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဘာဝေတဗ္ဗတရား ၄ ပါး

ပွားများအပ်သော တရား ၄ ပါး၊ သတိပဋ္ဌာန် ၄ ပါးတို့နှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဘာဝေတဗ္ဗတရား ၅ ပါး

ပွားများအပ်သော တရား ၅ ပါးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဘာဝေတဗ္ဗတရား ၆ ပါး

ပွားများအပ်သော တရား ၆ ပါး၊ အဖန်ဖန် အောက်မေ့အပ်သော ဌာန ၆ ပါးတို့နှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဘာဝေတဗ္ဗတရား ၈ ပါး

၁။ မှန်သော သိခြင်း၊
၂။ မှန်သော ကြံခြင်း၊
၃။ မှန်သော ပြောဆိုခြင်း၊
၄။ မှန်သော ပြုလုပ်ခြင်း၊
၅။ မှန်သော အသက်မွေးခြင်း၊
၆။ မှန်သော အားထုတ်ခြင်း၊
၇။ မှန်သော အောက်မေ့ခြင်း၊
၈။ မှန်သော တည်ကြည်ခြင်း။ (ဒီ၊၃၊၂၄၅။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၆၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဘာဝေတဗ္ဗတရား ၈ ပါး

ပွားများအပ်သော တရား ၈ ပါး၊ မဂ္ဂင် ၈ ပါးတို့နှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဘာဝေတဗ္ဗတရား ၉ ပါး

ပွားများအပ်သော တရား ၉ ပါးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဘာသိတ ၃ မျိုး

၁။ သဗ္ဗညုဗုဒ္ဓဘာသိတ၊
၂။ ပစ္စေကဗုဒ္ဓဘာသိတ၊
၃။ သာဝကဘာသိတ။ (သီ၊ဋီ၊သစ်၊ ၁။၁၂၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဘိက္ခုနီ ကုမာရီဘူတဝဂ် သိက္ခာပုဒ် ၁၃ ပါး

၁။ အသက် နှစ်ဆယ် မပြည့်သေးသော ကုမာရီအရွယ် သာမဏေမကို ဥပဇ္ဈာယ်ပြု၍ ပဉ္စင်းခံပေးသော (ပဌမကုမာရီဘူတ) သိက္ခာပုဒ်၊
၂။ အသက် နှစ်ဆယ် မပြည့်သေးသော နှစ်နှစ်ပတ်လုံး ခြောက်ပါးသော သိက္ခာပုဒ်ကို မကျင့်ရသေးသော ကုမာရီအရွယ် သိက္ခမာန်မကို ဥပဇ္ဈာယ်ပြု၍ ပဉ္စင်းခံပေးသော (ဒုတိယ ကုမာရီဘူတ) သိက္ခာပုဒ်၊
၃။ အသက် နှစ်ဆယ် ပြည့်ပြီးသော နှစ်နှစ်ပတ်လုံး ခြောက်ပါးသော သိက္ခာပုဒ် တို့ကို ကျင့်ပြီးသော သံဃာက မသမုတ်ရသေးသော သိက္ခမာန်မကို ဥပဇ္ဈာယ် ပြု၍ ပဉ္စင်းခံပေးသော (တတိယကုမာရီဘူတ) သိက္ခာပုဒ်၊
၄။ တစ်ဆယ့်နှစ်ဝါ မပြည့်ဘဲ ဥပဇ္ဈာယ် ပြု၍ ပဉ္စင်းခံပေးသော (ဦနဒွါဒသဝဿ) သိက္ခာပုဒ်၊
၅။ တစ်ဆယ့်နှစ်ဝါ ပြည့်၍ သံဃာက မသမုတ်သေးဘဲ ဥပဇ္ဈာယ်ပြု၍ ပဉ္စင်းခံပေးသော (ပရိပုဏ္ဏဒွါဒသဝဿ) သိက္ခာပုဒ်၊
၆။ ပဉ္စင်းခံမပေးသင့်သေးဟု ပြောသည်ကို ဝန်ခံပြီးမှ နောင်အခါ ရှုတ်ချသော (ခိယျနဓမ္မ) သိက္ခာပုဒ်၊
၇။ သိက္ခမာန်မကို ‘‘သင်က ငါ့အား သင်္ကန်းလှူလျှင် ဥပဇ္ဈာယ်ပြု၍ သင်အား ငါ ပဉ္စင်းခံပေးအံ့’’ ဟုဆို၍ မိမိလည်း ပဉ္စင်းခံမပေး သူတစ်ပါးကိုလည်း ပဉ္စင်းခံမပေး စေသော (ပဌမသိက္ခမာန န ဝုဋ္ဌာပန) သိက္ခာပုဒ်၊
၈။ သိက္ခမာန်မကို ‘‘သင်က ငါ့အား နှစ်နှစ်ပတ်လုံး လိုက်၍ လုပ်ကျွေးလျှင် ပဉ္စင်းခံပေးအံ့’’ဟု ပြော၍ မိမိလည်း ပဉ္စင်းခံမပေး၊ သူတစ်ပါးကိုလည်း ပဉ္စင်းခံမပေးစေသော (ဒုတိယသိက္ခမာန န ဝုဋ္ဌာပန) သိက္ခာပုဒ်၊
၉။ ယောကျ်ားကြီးငယ်တို့နှင့် ရောနှောလျက် သောကရောက်နေသော ကြမ်းတမ်းသော သိက္ခမာန်မကို ဥပဇ္ဈာယ်ပြုလျက် ပဉ္စင်းခံပေးသော (သောကာဝါသ) သိက္ခာပုဒ်၊
၁၀။ အမိ အဖနှင့် လင်ယောကျ်ားတို့က ခွင့်မပြုသော သိက္ခမာန်မကို ဥပဇ္ဈာယ်ပြု၍ ပဉ္စင်းခံပေးသော (အနနုညာတ) သိက္ခာပုဒ်၊
၁၁။ အခါလွန်ပြီးသော ဆန္ဒပေးခြင်းဖြင့် သိက္ခမာန်မကို ပဉ္စင်းခံ ပေးသော (ပါရိဝါသိက) သိက္ခာပုဒ်၊
၁၂။ နှစ်စဉ်နှစ်တိုင်း ဥပဇ္ဈာယ်ပြု၍ ပဉ္စင်းခံ ပေးသော (အနုဝဿ) သိက္ခာပုဒ်၊
၁၃။ တစ်နှစ်တည်း၌ သိက္ခမာန်မ နှစ်ယောက်ကို ဥပဇ္ဈာယ် ပြု၍ ပဉ္စင်းခံပေးသော (ဧကဝဿ) သိက္ခာပုဒ်။ (ဝိ၊၅၊၁၁၉။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၁၈၀-၁၈၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဘိက္ခုနီ ဂဗ္ဘိနီဝဂ် သိက္ခာပုဒ် ၁၀ ပါး

၁။ ကိုယ်ဝန်ဆောင်မိန်းမကို ဥပဇ္ဈာယ်ပြု၍ ပဉ္စင်းခံ ပေးသော (ဂဗ္ဘိနီသိက္ခာပုဒ်၊
၂။ နို့တိုက်မိခင်ကို ဥပဇ္ဈာယ်ပြု၍ ပဉ္စင်းခံပေးသော (ပါယန္တီ) သိက္ခာပုဒ်၊
၃။ နှစ်နှစ်ပတ်လုံး ခြောက်ပါးသော သိက္ခာကို မကျင့်ရသေးသော သိက္ခမာန် မအား ဥပဇ္ဈာယ်ပြု၍ ပဉ္စင်းခံပေးသော (ပဌမသိက္ခာပန) သိက္ခာပုဒ်၊
၄။ နှစ်နှစ်ပတ်လုံး ခြောက်ပါးသော သိက္ခာပုဒ်ကို ကျင့်ပြီးသော်လည်း သံဃာက မသမုတ်ရသေးသော သိက္ခမာန် မအား ဥပဇ္ဈာယ်ပြု၍ ပဉ္စင်းခံပေးသော (ဒုတိယသိက္ခာပန) သိက္ခာပုဒ်၊
၅။ အသက်တစ်ဆယ့် နှစ်နှစ် မပြည့်သေးသော ယောကျ်ားနှင့် သွားလာဖူးသော သိက္ခမာန်မအား ဥပဇ္ဈာယ် ပြု၍ ပဉ္စင်းခံပေးသော (ပဌမဂိဟိဂတ) သိက္ခာပုဒ်၊
၆။ အသက် တစ်ဆယ့်နှစ်နှစ် ပြည့်ပြီးသော ယောကျ်ားတစ်ပါး သွားလာဖူးသော သိက္ခမာန်မအား ဥပဇ္ဈာယ်ပြု၍ ပဉ္စင်းခံပေးသော (ဒုတိယဂိဟိဂတ) သိက္ခာပုဒ်၊
၇။ အသက်တစ်ဆယ့်နှစ်နှစ် ပြည့်ပြီးသော ယောကျ်ားတစ်ပါး သွားလာဖူးသော နှစ်နှစ်ပတ်လုံး ခြောက်ပါးသော သိက္ခာပုဒ်ကို ကျင့်ပြီးသော်လည်း သံဃာက မသမုတ်ရသေးသော သိက္ခမာန်မအား ဥပဇ္ဈာယ်ပြု၍ ပဉ္စင်းခံပေးသော (တတိယ ဂိဟိဂတ) သိက္ခာပုဒ်၊
၈။ အတူနေ တပည့်မကို ဥပဇ္ဈာယ်ပြု၍ ပဉ္စင်းခံပေးပြီးလျှင် နှစ်နှစ်ပတ်လုံး မိမိလည်း မချီးမြှောက် သူတစ်ပါးကိုလည်း မချီးမြှောက် စေသော (ပဌမသဟဇီဝိနီ) သိက္ခာပုဒ်၊
၉။ ပဉ္စင်းခံပေးသော ဘိက္ခုနီမကို နှစ်နှစ်ပတ်လုံး လိုက်၍ မလုပ်ကျွေးသော (ပဝတ္တိနီနာနုဗန္ဓန) သိက္ခာပုဒ်၊
၁၀။ အတူနေတပည့်မကို ဥပဇ္ဈာယ် ပြု၍ ပဉ္စင်းခံပေးပြီးလျှင် မိမိလည်း ခေါ်၍ မသွား သူတစ်ပါးကိုလည်း ခေါ်၍ မသွားစေသော (ဒုတိယသဟဇီဝိနီ) သိက္ခာပုဒ်။ (ဝိ၊၅၊၁၁၇။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၁၇၆၊၁၇၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဘိက္ခုနီ စတုတ္ထ နိဿဂ္ဂိယသိက္ခာပုဒ်၌ အင်္ဂါ ၃ မျိုး

၁။ အမြွက်အားဖြင့် ယူလိုခြင်း၊
၂။ အခြားသော ပစ္စည်းကို တောင်းယူခြင်း၊
၃။ ရရှိခြင်း။ (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၃၊၁၂၁။) (ဝိမတိ၊၂၊၇၅။) (ဝဇီရ၊ဋီ၊၃၆၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဘိက္ခုနီ စတုတ္ထ ပါရာဇိကသိက္ခာပုဒ်၌ အင်္ဂါ ၃ မျိုး

၁။ ကိုယ်ဖြင့် နှီးနှောခြင်း၌ တပ်ခြင်း၊
၂။ အားထုတ်မှု ရှိခြင်း၊
၃။ ရှစ်ခုမြောက်ဝတ္ထု ပြည့်ခြင်း။ (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၃၊၁၁၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဘိက္ခုနီ စတုတ္ထသံဃာဒိသိသ် သိက္ခာပုဒ်၌ အင်္ဂါ ၂ ပါး

၁။ ဓမ္မကံဖြင့် နှင်ထုတ်ထားသော ဘိက္ခုနီ ဖြစ်ခြင်း၊
၂။ ခွင့်ပြုထားသော အကြောင်းမဟုတ်ဘဲ သံဃာ့ဘောင်သို့ သွင်းခြင်း။ (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၃၊၁၁၉။) (ဝိမတိ၊၂၊၇၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဘိက္ခုနီ စိတ္တာဂါရဝဂ် သိက္ခာပုဒ် ၁၀ ပါး

၁။ မင်းအိမ်၊ ဆန်းကြယ်သော ဇရပ်၊ အရံ၊ ဥယျာဉ်၊ ရေကန် စသည်ကို ကြည့်ရှုရန် သွားသော (ရာဇာဂါရ) သိက္ခာပုဒ်၊
၂။ အခြေရှည်သော ညောင်စောင်းနှင့် သားရဲရုပ် အခြေရှိသော ပလ္လင်ကို သုံးစွဲသော (အာသန္ဒီပရိဘုဉ္ဇန) သိက္ခာပုဒ်၊
၃။ ချည်ငင်သော (သုတ္တကန္တန) သိက္ခာပုဒ်၊
၄။ လူတို့၏ အမှုကြီးငယ်ကို ပြုသော (ဂိဟိဝေယျာဝစ္စ) သိက္ခာပုဒ်၊
၅။ ရဟန်းမက အဓိကရုဏ်းကို ငြိမ်းစေရန် ပန်ကြားသော အခါ ဝန်ခံ၍ မိမိလည်း မငြိမ်းစေ ငြိမ်းစေခြင်းငှာလည်း လုံ့လမပြုသော (အဓိကရဏ) သိက္ခာပုဒ်၊
၆။ လူနှင့် ပရိဗိုဇ်ယောကျ်ား ပရိဗိုဇ်မိန်းမတို့အား မိမိလက်ဖြင့် ခဲဖွယ်ဘောဇဉ်ကို ပေးသော (ဘောဇနဒါန) သိက္ခာပုဒ်၊
၇။ ဥတုနှီးသင်္ကန်းကို မစွန့်မူ၍ သုံးဆောင်သော (အာဝသထစီဝရ) သိက္ခာပုဒ်၊
၈။ တံခါးဖွဲ့ရှိသော ကျောင်းကို မစွန့်မူ၍ ခရီး (ဒေသစာရီ) သွားလာသော (အာဝသထဝိဟာရ) သိက္ခာပုဒ်၊
၉။ မဂ်ဖိုလ်မှ ဖီလာဖြစ်သော အတတ်ကို သင်သော (တိရစ္ဆာနဝိဇ္ဇပရိယာပုဏာန) သိက္ခာပုဒ်၊
၁၀။ မဂ်ဖိုလ်မှ ဖီလာဖြစ်သော အတတ်ကို ပို့ချသော (တိရစ္ဆာနဝိဇ္ဇဝါစန) သိက္ခာပုဒ်။ (ဝိ၊၅၊၁၁၃။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၁၆၉၊၁၇၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဘိက္ခုနီ ဆဋ္ဌသံဃာဒိသိသ် သိက္ခာပုဒ်၌ အင်္ဂါ ၃ ပါး

၁။ လူယောကျ်ားက ဆန္ဒရာဂ စိုစွတ်ခြင်း၊
၂။ ထိုသို့သိလျက် ခွင့်ပြုထားသော အကြောင်းမဟုတ်ဘဲ တိုက်တွန်းခြင်း၊
၃။ ထိုတိုက်တွန်း မှုကြောင့် အခြားဘိက္ခုနီသည် ယူ၍ စားမှု ပြီးဆုံးခြင်း။ (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၃၊၁၂၀။) (ဝိမတိ၊၂၊၇၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဘိက္ခုနီ ဆတ္တုပါဟနဝဂ် သိက္ခာပုဒ် ၁၃ ပါး

၁။ မနာမဖျားဘဲ ထီးဖိနပ်ကို ဆောင်သော (ဆတ္တုပါဟန) သိက္ခာပုဒ်၊
၂။ မနာမဖျားဘဲ ယာဉ်ရထားဖြင့် ခရီးသွားသော (ယာန) သိက္ခာပုဒ်၊
၃။ ခါးဝတ်တန်ဆာကို ဆောင်သော (သင်္ဃာဏိက) သိက္ခာပုဒ်၊
၄။ မိန်းမတို့၏ ဦးခေါင်း တန်ဆာ စသည်ကို ဆောင်သော (ဣတ္ထာလင်္ကာရ) သိက္ခာပုဒ်၊
၅။ နံ့သာ နံ့သာပြောင်းဖြင့် ရေချိုးသော (ဂန္ဓဝဏ္ဏက) သိက္ခာပုဒ်၊
၆။ နံ့သာဖြင့် ထုံအပ်သော နှမ်းမုန့်ညက်ဖြင့် ရေချိုးသော (ဝါသိတက) သိက္ခာပုဒ်၊
၇။ ရဟန်းမအား ပွတ်သပ်ဆုပ်နယ်ခိုင်းသော (ဥမ္မဒ္ဒါပန) သိက္ခာပုဒ်၊
၈။ သိက္ခမာန်မကို ပွတ်သပ်ဆုပ်နယ်ခိုင်းသော (သိက္ခမာနဥမ္မဒ္ဒါပန။) သိက္ခာပုဒ်၊
၉။ သာမဏေမကို ပွတ်သပ် ဆုပ်နယ်ခိုင်းသော (သာမဏေရီဥမ္မဒ္ဒါပန) သိက္ခာပုဒ်၊
၁၀။ လူမိန်းမကို ပွတ်သပ်ဆုပ်နယ်ခိုင်းသော (ဂိဟိနီဥမ္မဒ္ဒါပန) သိက္ခာပုဒ်၊
၁၁။ မပန်ကြားဘဲ ရဟန်းယောကျ်ား၏ ရှေ့နေရာ၌ ထိုင်သော (အနာပုစ္ဆာ) သိက္ခာပုဒ်၊
၁၂။ ခွင့်မတောင်းဘဲ ရဟန်းယောကျ်ားအား ပြဿနာကို မေးသော (ပဥှာပုစ္ဆန) သိက္ခာပုဒ်၊
၁၃။ ရင်လွှမ်းတဘက် မပါဘဲ ရွာသို့ ဝင်သော (အသံကစ္စိက) သိက္ခာပုဒ်။ (ဝိ၊၅၊၁၂၁။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၁၈၄၊၁၈၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဘိက္ခုနီ တတိယ နိဿဂ္ဂိယသိက္ခာပုဒ်၌ အင်္ဂါ ၃ ပါး

၁။ ရဟန်းမ ဖြစ်ခြင်း၊
၂။ လဲလှယ် အပ်သော သင်္ကန်းသည် ဝိကပ္ပနာ လောက်ခြင်း၊
၃။ မိမိဥစ္စာ အမှတ်ဖြင့် ကိုယ်တိုင် လုယူခြင်း, သူတစ်ပါးကို လုယူစေခြင်း။ (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၃၊၁၂၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဘိက္ခုနီ တတိယနိဿဂ္ဂိယ သိက္ခာပုဒ်၌ အင်္ဂါ ၂ ပါး

၁။ ဘိက္ခုနီ ဖြစ်ခြင်း၊
၂။ လဲလှယ် အပ်သော ဝိကပ္ပနာလောက်သော သင်္ကန်းကို မိမိဥစ္စာအမှတ်ဖြင့် လုယူခြင်း စသည်။ (ဝိမတိ၊၂၊၇၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဘိက္ခုနီ တတိယသံဃာဒိသိသ်သိက္ခာပုဒ်၌ အင်္ဂါ ၂ ပါး

၁။ အန္တရာယ်မရှိဘဲ တစ်ဦးတည်း ဖြစ်ခြင်း၊
၂။ ဘေးရန်မရှိဘဲ ရွာတစ်ပါးသို့ သွားခြင်း စသည်တို့တွင် တစ်ပါး။ (ဝိမတိ၊၂၊၇၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဘိက္ခုနီ တတိယသံဃာဒိသိသ်သိက္ခာပုဒ်၌ အင်္ဂါ ၃ ပါး

၁။ အန္တရာယ်မရှိဘဲ တစ်ဦးတည်း ဖြစ်ခြင်း၊
၂။ ရွာတစ်ပါးသို့ သွားခြင်း အစရှိသည်တို့တွင် တစ်ပါးပါးသော အရပ်သို့ သွားသူ၏ အဖြစ်သို့ ရောက်ခြင်း၊
၃။ ဘေးရန် မရှိခြင်း။ (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၃၊၁၁၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဘိက္ခုနီ တုဝဋ္ဋဝဂ် သိက္ခာပုဒ် ၁၀ ပါး

၁။ ညောင်စောင်းတစ်ခုတည်း၌ နှစ်ဦးအတူ အိပ်သော (တုဝဋ္ဋန) သိက္ခာပုဒ်၊
၂။ တစ်ခင်း တစ်ရုံတည်း၌ နှစ်ဦးအတူ အိပ်သော (ဧကတ္ထရဏ) သိက္ခာပုဒ်၊
၃။ စေတနာရှိသည် ဖြစ်၍ အခြားရဟန်းမ၏ မချမ်းသာခြင်းကို ပြုသော (အဖာသုကရဏ) သိက္ခာပုဒ်၊
၄။ နာမကျန်းသော အတူနေ တပည့်မကို မလုပ်ကျွေးသော(န ဥပဋ္ဌာပန) သိက္ခာပုဒ်၊
၅။ ရဟန်းမတစ်ဦးအား မိမိကျောင်းကို ပေးပြီး၍ တစ်ဖန် နှင်ထုတ်သော (နိက္ကဍ္ဎန) သိက္ခာပုဒ်၊
၆။ ကမ္မဝါစာဖြင့် ဆုံးမပါလျက် အယူကို မစွန့်မူ၍ လူတို့နှင့် ရောနှောသော (သံသဋ္ဌ) သိက္ခာပုဒ်၊
၇။ ယုံမှားဖွယ် ဘေးရှိသော နိုင်ငံအတွင်း၌ အဖော်မပါဘဲ ခရီးသွားသော (အန္တောရဋ္ဌ) သိက္ခာပုဒ်၊
၈။ ယုံမှားဖွယ် ဘေးရှိသော တိုင်းတစ်ပါး၌ အဖော်မပါဘဲ ခရီးသွားသော (တိရောရဋ္ဌ) သိက္ခာပုဒ်၊
၉။ ဝါတွင်းကာလ၌ ဒေသစာရီ လှည့်လည်သော (အန္တောဝဿ) သိက္ခာပုဒ်၊
၁၀။ ဝါပအခါ၌ ဒေသစာရီ မလှည့် မသွားသော (စာရိက န ပက္ကမန) သိက္ခာပုဒ်။ (ဝိ၊၅၊၁၁၁။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၁၆၅။၁၆၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဘိက္ခုနီ ဒုတိယ သံဃာဒိသိသ် သိက္ခာပုဒ်၌ အင်္ဂါ ၃ မျိုး

၁။ ခိုးသူမ ဖြစ်ခြင်း၊
၂။ ခိုးသူမဟု အမှတ်သညာ ရှိခြင်း၊
၃။ ခွင့်ပြုထားသော အကြောင်းကို ကြဉ်ထား၍ ဥပဇ္ဈာယ်လုပ်၍ ဘိက္ခုနီ ပြုပေးခြင်း။ (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၃၊၁၁၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဘိက္ခုနီ ဒုတိယနိဿဂ္ဂိယသိက္ခာပုဒ်၌ အင်္ဂါ ၃ ပါး

၁။ အကာလသင်္ကန်း ဖြစ်ခြင်း၊
၂။ ထိုအကာလ သင်္ကန်းကို သိလျက် ကာလသင်္ကန်းဟူသော အမြွက်ဖြင့် ဝေဖန်စေခြင်း၊
၃။ ရခြင်း။ (ဝိမတိ၊ ၂။၇၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဘိက္ခုနီ ဒုတိယနိဿဂ္ဂိယသိက္ခာပုဒ်၌ အင်္ဂါ ၄ ပါး

၁။ အကာလသင်္ကန်း ဖြစ်ခြင်း၊
၂။ အကာလ သင်္ကန်းဟု အမှတ် ရှိခြင်း၊
၃။ ကာလသင်္ကန်းဟု ဆောက်တည်၍ အမြွက်ဖြင့် ဝေဖန်စေခြင်း၊
၄။ ရရှိခြင်း။ (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၃၊၁၂၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဘိက္ခုနီ ဒုတိယသံဃာဒိသိသ် သိက္ခာပုဒ်၌ အင်္ဂါ ၂ ပါး

၁။ ခိုးသူမ ဖြစ်ခြင်း၊
၂။ ထိုသို့ သိလျက် ခွင့်ပြုထားသော အကြောင်းမဟုတ်ဘဲ ရဟန်းမပြုပေးခြင်း။ (ဝိမတိ၊၂၊၇၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဘိက္ခုနီ နဟာနဝဂ် နဂ္ဂဝဂ် သိက္ခာပုဒ် ၁၀ ပါး

၁။ အဝတ်မစည်း ကိုယ်လုံးတီး ရေချိုးသော (နဂ္ဂ) သိက္ခာပုဒ်၊
၂။ ပမာဏလွန်သော ရေသနုပ်ကို ပြုစေသော (ဥဒကသာဋိက) သိက္ခာပုဒ်၊
၃။ ရဟန်းမ၏ သင်္ကန်းကို ဖြေ၍ ပြန်ချုပ်မပေးသော (စီဝရသိဗ္ဗန) သိက္ခာပုဒ်၊
၄။ သင်္ကန်း ငါးထည်ကို ငါးရက်ထက်အလွန် မလဲလှယ်ဘဲဝတ်သော (သင်္ဃာဋိစာရ) သိက္ခာပုဒ်၊
၅။ တစ်ပါးသော ရဟန်းမသင်္ကန်းကို မပန်ကြားဘဲ ဝတ်ရုံသော (စီဝရသင်္ကမနိယ) သိက္ခာပုဒ်၊
၆။ ဂိုဏ်း၏ သင်္ကန်းလာဘ်ကို အန္တရာယ်ပြုသော (ဂဏစီဝရ) သိက္ခာပုဒ်၊
၇။ တရားနှင့် လျော်သော သင်္ကန်းဝေဖန်ခြင်းကို တားမြစ်သော (ပဋိဗာဟန) သိက္ခာပုဒ်၊
၈။ လူ ပရိဗိုဇ်နှင့် ပရိဗိုဇ်မတို့အား ရဟန်း၏သင်္ကန်းကို ပေးစေသော (စီဝရဒါန) သိက္ခာပုဒ်၊
၉။ အားနည်းသော သင်္ကန်းရနိုးခြင်းဖြင့် သင်္ကန်းကာလကို လွန်စေသော (ကာလအတိက္ကမန) သိက္ခာပုဒ်၊
၁၀။ တရားနှင့် လျော်သော ကထိန်နုတ်ခြင်းကို တားမြစ်သော (ကထိနုဒ္ဓါရ) သိက္ခာပုဒ်။ (ဝိ၊၅၊၁၀၉။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၁၆၂-၁၆၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဘိက္ခုနီ နိဿဂ္ဂိယပါစိတ် သိက္ခာပုဒ် ၁၂ ပါး

၁။ သပိတ်ကို သိုမှီးသိမ်းဆည်းသော (ပတ္တသန္နိစယ) သိက္ခာပုဒ်၊
၂။ အကာလသင်္ကန်းကို ကာလသင်္ကန်းဟု ဆောက်တည်ကာ ဝေဖန်ခွဲဝေ စေသော (အကာလစီဝရ) သိက္ခာပုဒ်၊
၃။ ကာလသင်္ကန်းကို လဲလှယ်ဖလှယ်သော (စီဝရ ပရိဝတ္တန) သိက္ခာပုဒ်၊
၄။ ထောပတ် စသည်ကို တောင်းပြီး၍ တစ်ပါးသော ဆီ စသည်ကို တောင်းသော (အညဝိညာပန) သိက္ခာပုဒ်၊
၅။ ထောပတ် စသည်ကို ဝယ်စေပြီး၍ တစ်ပါးသော ဆီ စသည်ကို ဝယ်စေသော (အညစေတာပန) သိက္ခာပုဒ်၊
၆။ သံဃိကဖြစ်သော ပရိက္ခရာဖြင့် တစ်ပါးသော ပရိက္ခရာကို လဲလှယ် ဝယ်စေသော (အညဒတ္ထိကသံဃိက) သိက္ခာပုဒ်၊
၇။ သံဃိကဖြစ်သော ကိုယ်တိုင် တောင်းအပ်သော ပရိက္ခရာဖြင့် တစ်ပါးသော ပရိက္ခရာကို လဲလှယ်ဝယ်စေသော (သံဃိကသညာစိက) သိက္ခာပုဒ်၊
၈။ အပ်သော ပရိက္ခရာဖြင့် တစ်ပါးသော ပရိက္ခရာကို လဲလှယ်ဝယ်စေသော (မဟာဇနိက) သိက္ခာပုဒ်၊
၉။ ကိုယ်တိုင် တောင်းအပ်သော ပရိက္ခရာဖြင့် တစ်ပါးသော ပရိက္ခရာကို လဲလှယ်ဝယ်စေသော (မဟာဇနိကသညာစိက) သိက္ခာပုဒ်၊
၁၀။ ပုဂ္ဂလိကဖြစ်သော ကိုယ်တိုင် တောင်းအပ်သော ပရိက္ခရာဖြင့် တစ်ပါးသော ပရိက္ခရာကို လဲလှယ်ဝယ်စေသော (ပုဂ္ဂလသညာစိက) သိက္ခာပုဒ်၊
၁၁။ လေးသော အဝတ်အရုံကို တောင်းသော (ဂရုပါဝုရဏ) သိက္ခာပုဒ်၊
၁၂။ ပေါ့သော အဝတ်အရုံကို တောင်းသော (လဟု ပါဝုရဏ) သိက္ခာပုဒ်။ (ဝိ၊၅၊၁၀၅။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၁၅၀-၁၅၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဘိက္ခုနီ ပဉ္စမ သံဃာဒိသိသ် သိက္ခာပုဒ်၌ အင်္ဂါ ၄ ပါး

၁။ ရေ၊ ဒန်ပူမှ အခြားသော စားမျိုးဖွယ် ဖြစ်ခြင်း၊
၂။ နှစ်ယောက်လုံးအားဖြင့် ဆန္ဒရာဂဖြင့် စိုစွတ်ခြင်း၊
၃။ မိမိလက်ဖြင့် ယူခြင်း၊
၄။ စားမျိုခြင်း။ (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၃၊၁၁၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဘိက္ခုနီ ပဉ္စမသံဃာဒိသိသ် သိက္ခာပုဒ်၌ အင်္ဂါ ၂ ပါး

၁။ နှစ်ဦးလုံး ဆန္ဒရာဂဖြင့် စိုစွတ်ခြင်း၊
၂။ ရေ၊ ဒန်ပူမှ အခြားသော စားမျိုဖွယ်ကို ကိုယ်တိုင်ယူ၍ စားမျိုခြင်း။ (ဝိမတိ၊၂၊၇၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဘိက္ခုနီ ပဌမ သံဃာဒိသိသ်သိက္ခာပုဒ်၌ အင်္ဂါ ၂ မျိုး

၁။ ဆွဲခေါ်အပ်သူ မရှိဘဲ (မဆွဲခေါ်အပ် ပါဘဲ) တရားစွဲမှုကို ပြုခြင်း၊
၂။ တရားစွဲမှု ပြီးဆုံးခြင်းသို့ ရောက်ခြင်း။ (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၃၊၁၁၆။) (ဝိမတိ၊၂၊၇၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဘိက္ခုနီ ပါဋိဒေသနီသိက္ခာပုဒ် ၈ ပါး

၁။ မနာဖျားဘဲ ထောပတ်ကို တောင်း၍ စားသော (သပ္ပိဝိညာပန) သိက္ခာပုဒ်၊
၂။ မနာဖျားဘဲ ဆီကို တောင်း၍ စားသော (တေလဝိညာပန) သိက္ခာပုဒ်၊
၃။ မနာဖျားဘဲ ပျားရည်ကို တောင်း၍ စားသော (မဓုဝိညာပန) သိက္ခာပုဒ်၊
၄။ မနာဖျားဘဲ တင်လဲကို တောင်းစားသော (ဖာဏိတဝိညာပန) သိက္ခာပုဒ်၊
၅။ မနာဖျားဘဲ ငါးကို တောင်း၍ စားသော (မစ္ဆဝိညာပန) သိက္ခာပုဒ်၊
၆။ မနာဖျားဘဲ အသားကို တောင်း၍ စားသော (မံသဝိညာပန) သိက္ခာပုဒ်၊
၇။ မနာဖျားဘဲ နို့ရည်ကို တောင်း၍ သုံးဆောင်သော (ခီရဝိညာပန) သိက္ခာပုဒ်၊
၈။ မနာဖျားဘဲ နို့ဓမ်းကို တောင်း၍ စားသော (ဒဓိဝိညာပန သိက္ခာပုဒ်)။ (ဝိ၊၅၊၁၂၅။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၁၉၀၊၁၉၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဘိက္ခုနီ ပါရာဇိက သိက္ခာပုဒ် ၈ ပါး

၁။ မေထုန်မှီဝဲခြင်း (မေထုန) သိက္ခာပုဒ်၊
၂။ ပိုင်ရှင် မပေးသော သူ့ဥစ္စာကို ခိုးယူခြင်း (အဒိန္နာဒါန) သိက္ခာပုဒ်၊
၃။ လူ၏ အသက်ကို သတ်သော (မနုဿဝိဂ္ဂဟ) သိက္ခာပုဒ်၊
၄။ ဈာန်မဂ်ဖိုလ်ကို မရဘဲ ရ၏ဟု ပြောသော (ဥတ္တရိမနုဿဓမ္မ) သိက္ခာပုဒ်၊
၅။ ယောကျ်ားနှင့် ကိုယ်လက်နှီးနှောသော (ကာယသံသဂ္ဂ) သိက္ခာပုဒ်၊
၆။ ပါရာဇိက ကျသော ရဟန်းမကို ကိုယ်တိုင်လည်း မမေး၊ ဂိုဏ်းအားလည်း မပြောကြားဘဲ နေသော ဥဗ္ဘဇာဏုမဏ္ဍလိက သိက္ခာပုဒ်၊
၇။ သံဃာက နှင်ထုတ်ထားသော အရိဋ္ဌရဟန်းသို့ အတု လိုက်သော ဝဇ္ဇပဋိစ္ဆာဒိကသိက္ခာပုဒ်၊
၈။ ဆဗ္ဗဂ္ဂီရဟန်းမတို့ ရှစ်ခုမြောက်သော အဋ္ဌမဝတ္ထုကို ပြည့်စေသော အဋ္ဌဝတ္ထုကသိက္ခာပုဒ်။ (ဝိ၊၅၊၉၉။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၁၃၉-၁၄၄။) (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၇၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဘိက္ခုနီ ရတ္တန္ဓကာရဝဂ် သိက္ခာပုဒ် ၁၀ ပါး

၁။ ညဉ့်မှောင်မိုက်၌ ယောကျ်ားနှင့် တစ်ယောက်ချင်း ရပ်တည် စကားပြောသော (ရတ္တန္ဓကာရ) သိက္ခာပုဒ်၊
၂။ နံရံဖြင့် ဖုံးလွှမ်းအပ်သော အရပ်၌ ယောကျ်ားနှင့်တကွ တစ်ယောက်ချင်း ဟတ္ထပါသ်၌ ရပ်တည်သော (ပဋိစ္ဆန္နောကာသ) သိက္ခာပုဒ်၊
၃။ လွင်တီးခေါင်၌ ယောကျ်ားနှင့် တစ်ယောက်ချင်း ဟတ္ထပါသ်၌ ရပ်တည်သော (အဇ္ဈောကာသသလ္လပန) သိက္ခာပုဒ်၊
၄။ ခရီးလမ်းကြောင်း၌ အဖော်ဖြစ်သော ဘိက္ခုနီကို လွှတ်လိုက်၍ ယောကျ်ားနှင့် တစ်ယောက်ချင်း ရပ်တည်သော (ဒုတိယိကဥယျောဇန) သိက္ခာပုဒ်၊
၅။ နံနက်ပိုင်း ဒါယကာတို့အိမ်သို့ ချဉ်းကပ်နေထိုင်၍ အိမ်ရှင်တို့ကို မပန်ကြားဘဲ ပြန်သွားသော (အနာပုစ္ဆာပက္ကမန) သိက္ခာပုဒ်၊
၆။ နေလွဲသောအခါ ဒါယကာတို့အိမ်သို့ ချဉ်းကပ်၍ အိမ်ရှင်တို့ကို မပန်ကြားဘဲဲ နေရာ၌ ထိုင်သော (အနာပုစ္ဆာအဘိနိသီဒန) သိက္ခာပုဒ်၊
၇။ နေလွဲအခါ ဒါယကာတို့အိမ်သို့ ကပ်၍ ပိုင်ရှင်တို့ကို မပန်ကြားဘဲ အိပ်ရာ၌ အိပ်သော (အနာပုစ္ဆာသန္ထရဏ) သိက္ခာပုဒ်၊
၈။ အထင်လွဲသဖြင့် ရဟန်းတစ်ပါးကို ကဲ့ရဲ့သော (ဥဇ္ဈာပနက) သိက္ခာပုဒ်၊
၉။ မိမိ သူတစ်ပါး နှစ်ဦးသားကို ငရဲဖြင့်လည်းကောင်း အကျင့်မြတ်ဖြင့်လည်းကောင်း ကျိန်ဆဲသော (အဘိသပန) သိက္ခာပုဒ်၊
၁၀။ မိမိကိုယ်ကို ထု၍ ထု၍ ငိုသော (ရောဒန) သိက္ခာပုဒ်။ (ဝိ၊၅၊၁၀၇။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၁၅၈-၁၆၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဘိက္ခုနီ သုဒ္ဓပါစိတ် လသုဏဝဂ် သိက္ခာပုဒ် ၁၀ ပါး

၁။ ကြက်သွန်ဖြူကို စားသော (လသုဏ) သိက္ခာပုဒ်၊
၂။ ပဿာဝမဂ်အနီး ပေါင်ကြား ချိုင်းကြား၌ အမွေးကို ရိတ်နုတ်သော (သမ္ဗာဓ လောမ) သိက္ခာပုဒ်၊
၃။ ပဿာဝမဂ်အပြင်ကို ပုတ်ခတ်သော (တလဃာတက) သိက္ခာပုဒ်၊
၄။ ချိတ်တောင့်ဖြင့် ထိုးသော (ဇတုမဋ္ဌက) သိက္ခာပုဒ်၊
၅။ လက်နှစ်သစ်ထက် အလွန် ပဿာဝမဂ်ကို နှိုက်၍ ရေဆေးသော (ဥဒကသုဒ္ဓိက) သိက္ခာပုဒ်၊
၆။ ဆွမ်းစားသော ရဟန်းအား သောက်ရေဖြင့်လည်းကောင်း ယပ်လေခတ်သဖြင့်လည်းကောင်း အနီး၌ တည်သော (ဥပတိဋ္ဌန) သိက္ခာပုဒ်၊
၇။ စပါးစိမ်းကို တောင်း၍ စားသော (အာမကဓည) သိက္ခာပုဒ်၊
၈။ ကျင်ကြီး ကျင်ငယ် အမှိုက်နှင့် စားကြွင်းတို့ကို နံရံတံတိုင်း၏ တစ်ဖက်၌ စွန့်သော (ပထမဥစ္စာရဆဍ္ဍန) သိက္ခာပုဒ်၊
၉။ ကျင်ကြီး ကျင်ငယ် အမှိုက်နှင့် စားကြွင်းတို့ကို စိမ်းသော ကောက်ပဲရှိရာ အရပ်၌ စွန့်သော (ဒုတိယဥစ္စာရဆဍ္ဍန) သိက္ခာပုဒ်၊
၁၀။ ကခြင်း သီခြင်း တီးမှုတ်ခြင်းတို့ကို ကြည့်ရှု နားထောင်ခြင်းငှာ သွားသော (နစ္စဂီတဝါဒိတ) သိက္ခာပုဒ်။ (ဝိ၊၅၊၁၀၆။) (ဝိ၊မြန်၊၅။ ၁၅၅-၁၅၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဘိက္ခုနီ သုဒ္ဓပါစိတ် သစိတ္တက ပဏ္ဏတ္တိဝဇ္ဇ သိက္ခာပုဒ် ၁၉ ပုဒ်

၁။ စောရီဝုဋ္ဌာပနသိက္ခာပုဒ်၊
၂။ ဂါမန္တရသိက္ခာပုဒ်၊
၃။ အာရာမသိက္ခာပုဒ်၊
၄။ ဂဗ္ဘိနီဝဂ်၌ အစသိက္ခာပုဒ် ၇ ပုဒ်၊
၅။ ကုမာရီ ဘူတဝဂ်၌ အစ သိက္ခာပုဒ် ၅ ပုဒ်၊
၆။ ပုရိသသံသဋ္ဌသိက္ခာပုဒ်၊
၇။ ပါရိဝါသိယဆန္ဒဒါန သိက္ခာပုဒ်၊
၈။ အနုဝဿဝုဋ္ဌာပနသိက္ခာပုဒ်၊
၉။ ဧကန္တရိကဝုဋ္ဌာပနသိက္ခာပုဒ်။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၂၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဘိက္ခုနီ အာရာမဝဂ် သိက္ခာပုဒ် ၁၀ ပါး

၁။ ရဟန်းရှိသော အရံသို့ သိလျက် မပန်ကြားဘဲ ဝင်သော (အာရာမပဝိသန) သိက္ခာပုဒ်၊
၂။ ရဟန်းကို ဆဲရေးသော (ဘိက္ခုအက္ကောသန) သိက္ခာပုဒ်၊
၃။ ကြမ်းတမ်းစွာ ရဟန်းမကို ရေရွတ်သော (ဂဏပရိဘာသန) သိက္ခာပုဒ်၊
၄။ ပင့်ဖိတ်အပ်သည် ဖြစ်လျက် လည်းကောင်း ပဝါရိတ်သင့်သည် ဖြစ်လျက် လည်းကောင်း ခဲဖွယ်ဘောဇဉ်ကို အရပ်တစ်ပါး၌ စားသော (ပဝါရိတ) သိက္ခာပုဒ်၊
၅။ ဒါယကာတို့အား ဝန်တိုသော (ကုလမစ္ဆရီနီ) သိက္ခာပုဒ်၊
၆။ ရဟန်းမရှိသော ကျောင်း၌ မိုးလပတ်လုံး ဝါကပ် နေသော (အဘိက္ခုကာဝါသ) သိက္ခာပုဒ်၊
၇။ ဝါကျွတ်ပြီးနောက် နှစ်ဖက်သံဃာ၌ မြင်, ကြား, ယုံမှား သုံးပါးသော အကြောင်းဖြင့် မဖိတ်သော (အပဝါရဏာ) သိက္ခာပုဒ်၊
၈။ ဂရုဓံတရား ရှစ်ပါးကို နာခြင်းငှာလည်းကောင်း ဥပုသ်ပဝါရဏာ အကျိုးငှာလည်းကောင်း မသွားသော (ဩဝါဒ) သိက္ခာပုဒ်၊
၉။ လခွဲတစ်ကြိမ် ဥပုသ်နေ့ကိုလည်းမမေး ဩဝါဒကိုလည်း မတောင်းသော (ဩဝါဒူပသင်္ကမန) သိက္ခာပုဒ်၊
၁၀။ ပေါင်ရင်း၌ပေါက်သော အိုင်းအမာ သွေးစုနာကို သံဃာနှင့်ဂိုဏ်းကို မပန်ကြားဘဲ ယောကျ်ားနှင့် တစ်ယောက်ချင်း ခွဲဖောက် စေသော (ပသာခေဇာတ) သိက္ခာပုဒ်။ (ဝိ၊၅၊၁၁၅။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၁၇၂၊၁၇၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဘိက္ခုနီတို့နှင့် မသက်ဆိုင်သော နိဿဂ္ဂိသိက္ခာပုဒ် ၁၂ မျိုး

၁။ ပုရာဏစီဝရဓောဝါပန သိက္ခာပုဒ်၊
၂။ စီဝရပဋိဂ္ဂဟဏ သိက္ခာပုဒ်၊
၃။ ကောသေယျသိက္ခာပုဒ်၊
၄။ သုဒ္ဓကာဠကသိက္ခာပုဒ်၊
၅။ ဒွေဘာဂသိက္ခာပုဒ်၊
၆။ ဆဗ္ဗဿသိက္ခာပုဒ်၊
၇။ နိသီဒနသန္ထတသိက္ခာပုဒ်၊
၈။ ဧဠက လောမသိက္ခာပုဒ်၊
၉။ ဧဠကလောမဓောဝါပနသိက္ခာပုဒ်၊
၁၀။ ပထမပတ္တသိက္ခာပုဒ်၊
၁၁။ ဝဿိကာသာဋိကသိက္ခာပုဒ်၊
၁၂။ အာရညကသိက္ခာပုဒ်။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၄၊၁၈၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဘိက္ခုနီတို့နှင့် မသက်ဆိုင်သော ပါစိတ်သိက္ခာပုဒ် ၂၂ မျိုး

၁။ ဘိက္ခုနောဝါဒကဝဂ်လာ သိက္ခာပုဒ် ၁၀ ပုဒ်၊
၂။ ပရမ္ပရဘောဇန သိက္ခာပုဒ်၊
၃။ အနတိရိတ္တသိက္ခာပုဒ်၊
၄။ အဘိဟဋ သိက္ခာပုဒ်၊
၅။ ပဏီတဘောဇနသိက္ခာပုဒ်၊
၆။ အစေလကသိက္ခာပုဒ်၊
၇။ ဝိကာလေဂါမပ္ပဝေသန သိက္ခာပုဒ်၊
၈။ ဦနဝီသတိဝဿ သိက္ခာပုဒ်၊
၉။ ဒုဋ္ဌုလ္လဆာဒန သိက္ခာပုဒ်၊
၁၀။ သံဝိဓာန သိက္ခာပုဒ်၊
၁၁။ အနိက္ခန္တရာဇကသိက္ခာပုဒ် (အန္တေပုရသိက္ခာပုဒ်။)၊
၁၂။ နီသီဒနသိက္ခာပုဒ်၊
၁၃။ ဝဿိကာ သာဋိကသိက္ခာပုဒ်။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၄၊၁၈၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဘိက္ခုနီတို့နှင့် မသက်ဆိုင်သော သံဃာဒိသိသ် သိက္ခာပုဒ် ၆ မျိုး

၁။ သုက္ကဝိဿဋ္ဌိ သိက္ခာပုဒ်၊
၂။ ကာယသံသဂ္ဂ သိက္ခာပုဒ်၊
၃။ ဒုဋ္ဌုလ္လဝါစာ သိက္ခာပုဒ်၊
၄။ အတ္တကာမပါရိစရိယ သိက္ခာပုဒ်၊
၅။ ကုဋိကာရ သိက္ခာပုဒ်၊
၆။ မဟလ္လကဝိဟာရ သိက္ခာပုဒ်။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၄၊၁၈၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဘိက္ခုနီတို့အား ပါရာဇိကသိက္ခာပုဒ် ပညတ်ရခြင်း၏ အကျိုးထူး ၁၀ ပါး

၁။ သံဃာတော်၏ ကောင်းပါပြီဟု ဝန်ခံကျင့်သုံးရန်၊
၂။ သံဃာတော်များ ချမ်းသာစေရန်၊
၃။ အကျင့်သီလ ဖောက်ဖျက်သော ရဟန်းမတို့ကို နှိမ်နင်းရန်၊
၄။ သီလကို ချစ်မြတ်နိုးသော ရဟန်းမတို့ ချမ်းသာစွာ နေနိုင်ရန်၊
၅။ မျက်မှောက်ဖြစ်သော ဆင်းရဲအထူးကို စောင့်စည်းရန်၊
၆။ နောင် ဖြစ်လတ္တံ့သော ဆင်းရဲအထူးကို ပယ်ရှားရန်၊
၇။ မကြည်ညိုသေးသော သူတို့ကို ကြည်ညို စေရန်၊
၈။ ကြည်ညိုပြီးသော သူတို့ကို တိုး၍ ကြည်ညိုစေရန်၊
၉။ သူတော်ကောင်းတရား (သာသနာသုံးရပ်) တည်တံ့ရန်၊
၁၀။ ဝိနည်းစည်းကမ်းကို ချီးမြှောက်ရန်၊ ဤအကျိုးထူး တရား (၁၀) ပါးကို အကြောင်းပြု၍ ရဟန်းမတို့အား ပါရာဇိကသိက္ခာပုဒ်ကို ပညတ်တော် မူသည်။ (ဝိ၊၅၊၉၇။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၁၄၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဘိက္ခုနီပါစိတ် သိက္ခာပုဒ် ၁၆၆ ပုဒ်

၁။ ဘိက္ခုပါစိတ် ၉၆ ပုဒ်, ဘိက္ခုနီပါစိတ် ၉၂ ပုဒ်, စုစုပေါင်း ၁၈၈ ပုဒ်ရှိသည်, ထိုသိက္ခာပုဒ်များထဲမှ ဘိက္ခုနီဝဂ် (ဘိက္ခုနောဝါဒကဝဂ်။) သိက္ခာပုဒ် ၁၀ ပုဒ်, ပရမ္ပရဘောဇန, အနတိရိတ္တဘောဇန, ဒုတိယပဝါရဏာ, ပဏီတဘောဇန, အစေလက, ဒုဋ္ဌုလ္လ, ဦနဝီသတိဝဿ, သံဝိဓာန, အန္တေပုရ, ဝိကာလဂါမပ္ပဝေသန, နီသီဒန, ဝဿိကသာဋိကာ သိက္ခာပုဒ် ၂၂ ပုဒ်ကို ပယ်နှုတ်၍ ကျန် ၁၆၆ ပုဒ် ဖြစ်သည်။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၂၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဘိက္ခုနီမတို့ကို ဆုံးမထိုက်သော ရဟန်း၏ အင်္ဂါ ၈ ပါး

၁။ ပါတိမောက္ခသံဝရသီလနှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၂။ ပိဋကဗဟုသုတရှိခြင်း၊
၃။ ဥဘတောဝိဘင်းနှင့် ပါတိမောက်နှစ်ပါးကို နှုတ်တက်ရခြင်း၊
၄။ အဟောအပြော ကောင်းလျက် ကောင်းသော စကားလုံးနှင့် ကောင်းသော အသံရှိခြင်း၊
၅။ ဘိက္ခုနီသံဃာအများ၏ ကြည်ညိုလေးစားမှုကို ခံရခြင်း၊
၆။ ဘိက္ခုနီတို့အား တရားဟော ခြင်းငှာ, ဆုံးမခြင်းငှာ စွမ်းနိုင်ခြင်း၊
၇။ လူ့ဘဝတုန်းက ဘိက္ခုနီမတို့၌ ကာယသံသဂ္ဂအမှု, သိက္ခမာန်, သာမဏေမတို့၌ မေထုန်အမှု မလွန်ကျူးခဲ့ဖူးခြင်း၊
၈။ ဝါ (သိက္ခာ) နှစ်ဆယ်, နှစ်ဆယ်ထက် ကျော်လွန်ခြင်း။ (ဝိ၊၂၊၇၃-၇၄။) (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၅၇။) (အံ၊၃၊၁၀၆။) (ဝိ၊မြန်၊၂။၈၃။) (အံ၊မြန်၊၃။၁၀၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဘိက္ခုနီလောင်းအား မေးစီစစ်ရမည့် အန္တရာယ် ၂၄ မျိုး

၁။ အင်္ဂါဇာတ်မပါသူ မဟုတ် သလောဟု မေးရခြင်း၊
၂။ အင်္ဂါဇာတ်အရာမျှပါသူ မဟုတ်သလောဟု မေးရခြင်း၊
၃။ ဥတု မလာသူ မဟုတ်သလောဟု မေးရခြင်း၊
၄။ အမြဲဥတုလာသူ မဟုတ်သလောဟု မေးရခြင်း၊
၅။ အမြဲတမ်း အဝတ်ဖြင့် ပိတ်ဆို့ရသူ မဟုတ်သလောဟု မေးရခြင်း၊
၆။ သွေးယိုစီးသူ မဟုတ်သလောဟု မေးရခြင်း၊
၇။ အစေ့ရှည်သူ မဟုတ်သလောဟု မေးရခြင်း၊
၈။ ပဏ္ဍုက်မ (မိန်းမပဏ္ဍုက်) မဟုတ်သလောဟု မေးရခြင်း၊
၉။ ယောကျ်ားရှာ မဟုတ်သလောဟု မေးရခြင်း၊
၁၀။ မဂ်နှစ်ခု ဆက်စပ်နေသူ မဟုတ်သလောဟု မေးရခြင်း၊
၁၁။ ဥဘတောဗျည်း မဟုတ် သလောဟု မေးရခြင်း၊
၁၂။ နူနာရောဂါ, အိုင်းအနာရောဂါ, ပွေးညှင်း, သမင်ဖြူ, ခရုသင်း, တင်းတိမ်အနာ, ချောင်းဆိုးသွေးပါရောဂါ, ဝက်ရူး ကြက်ရူးရောဂါဟု ဆိုအပ်သော အနာကြီး ငါးမျိုးရှိသလောဟု မေးရခြင်း၊
၁၃။ လူက မွေးသည့် လူသားစင်စစ် ဟုတ်၏လောဟု မေးရခြင်း၊
၁၄။ မိန်းမ-ဟုတ်၏လောဟု မေးရခြင်း၊
၁၅။ သူ့ကျွန်အဖြစ်မှ တော်လှန်ပြီးသူ ဟုတ်၏လောဟု မေးရခြင်း၊
၁၆။ ကြွေးမြီမရှိသူ ဟုတ်၏လောဟု မေးရခြင်း၊
၁၇။ မင်းခစား, မင်းမှုထမ်း မဟုတ်သလောဟု မေးရခြင်း၊
၁၈။ မိဘများက ခွင့်ပြု၏လော-ဟု မေးရခြင်း၊
၁၉။ ပိုင်ရှင် လင်ယောကျ်ားက ခွင့်ပြု၏လောဟု မေးရခြင်း၊
၂၀။ အသက် ၂၀ ပြည့်၏လောဟု မေးရခြင်း၊
၂၁။ သင့်အား သပိတ်ပြည့်စုံ၏လောဟု မေးရခြင်း၊
၂၂။ သင့်အား သင်္ကန်းပြည့်စုံ၏လောဟု မေးရခြင်း၊
၂၃။ သင်သည် အဘယ်အမည် ရှိသနည်းဟု မေးရခြင်း၊
၂၄။ သင်၏ ဥပဇ္ဈာယ်ဆရာ ဘိက္ခုနီမသည် အဘယ်အမည်ရှိသနည်းဟု မေးရခြင်း။ (ဝိ၊၄၊၄၆၃။) (ဝိ၊မြန်၊၄၊၄၆၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဘိက္ခုနီသံဃာဒိသိသ် သိက္ခာပုဒ် ၁၀ ပါး

၁။ မာန်အမျက် ပွားသဖြင့် ငြင်းခုံ တရား တွေ့၍ နေသော (ဥဿယဝါဒိက) သိက္ခာပုဒ်၊
၂။ ခိုးသူမကို ဥပဇ္ဈာယ်ပြု၍ ပဉ္စင်းခံပေးသော (စောရီဝုဋ္ဌာပန) သိက္ခာပုဒ်၊
၃။ အဖော်မပါ တစ်ယောက်တည်း ရွာတစ်ပါးသို့ သွားသော (ဂါမန္တရ) သိက္ခာပုဒ်၊
၄။ နှင်ထုတ်ထားသော ရဟန်းမအား သံဃာ့ဘောင်သို့ သွင်းသော (ဥက္ခိတ္တဩသာရဏ) သိက္ခာပုဒ်၊
၅။ ကိလေသာ စိုစွတ်သည် ဖြစ်၍ ကိလေသာစိုစွတ်သော ယောကျ်ား၏ လက်မှ ခဲဖွယ်ဘောဇဉ်ကို မိမိလက်ဖြင့် ခံယူ စားသုံးသော (ပဌမအဝဿုတ) သိက္ခာပုဒ်၊
၆။ ယောကျ်ားပုဂ္ဂိုလ်ပေးသော ခဲဖွယ်ဘောဇဉ်ကို မိမိလက်ဖြင့် ခံယူ၍ စားလော့ဟု တိုက်တွန်းသော (ဒုတိယအဝဿုတ) သိက္ခာပုဒ်၊
၇။ ဉတ်ကမ္မဝါစာဖြင့် ဆုံးမ ပါလျက် အယူကို မစွန့်ဘဲ အမျက်ထွက်သော (ပဌမကုပိတ) သိက္ခာပုဒ်၊
၈။ ဉတ်ကမ္မဝါစာဖြင့် ဆုံးမပါလျက် အယူကို မစွန့်ဘဲ တစ်စုံတစ်ခုသော အဓိကရုဏ်း၌ ရှုံးသော (ဒုတိယကုပိတ) သိက္ခာပုဒ်၊
၉။ ဉတ်ကမ္မဝါစာဖြင့် ဆုံးမပါလျက် အယူကို မစွန့်ဘဲ လူတို့နှင့် ရောနှောသော (သံသဋ္ဌ) သိက္ခာပုဒ်၊
၁၀။ ဉတ်ကမ္မဝါစာဖြင့် ဆုံးမပါလျက် အယူကို မစွန့်ဘဲ လူတို့နှင့် အသီးအခြား မနေကြလင့် ရောနှော၍သာ နေကြလောဟု တိုက်တွန်းသော (ဒုတိယသံသဋ္ဌ) သိက္ခာပုဒ်။ (ဝိ၊၅၊၁၀၂။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၁၄၅-၁၅၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဘိက္ခုနီသံဃာသည်သာ ကံပြုအပ်သော ရဟန်း၏ အင်္ဂါ ၅ ပါး

၁။ ကိုယ်ကို ဖွင့်လှစ်၍ ရဟန်းမတို့အား ပြခြင်း၊
၂။ ပေါင်ကို ပြခြင်း၊
၃။ အင်္ဂါဇာတ်ကို ပြခြင်း၊
၄။ ပခုံးစွန်း နှစ်ဖက်ကို ပြခြင်း၊
၅။ ပြက်ရယ် ပြု၏၊ လူတို့ကို (မေထုန်မှီဝဲစိမ့်သောငှာ။) ယှဉ်စေခြင်း ထိုရဟန်းကို ဘိက္ခုနီသံဃာသည် ရှိမခိုးအပ်။ (ဝိ၊၅၊၃၃၉။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၄၄၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဘိက္ခုနီသံဃာသည်သာ ကံပြုအပ်သော ရဟန်း၏ အင်္ဂါ ၅ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ ရဟန်း မိန်းမတို့အား လာဘ်မရစေခြင်းငှာ လုံ့လပြုခြင်း၊
၂။ ရဟန်းမတို့အား အကျိုးမဲ့စေခြင်းငှာ လုံ့လ ပြုခြင်း၊
၃။ ရဟန်းမတို့အား နေရာမရစေခြင်းငှာ လုံ့လပြုခြင်း၊
၄။ ရဟန်းမတို့ကို ဆဲရေး ရေရွတ်ခြင်း၊
၅။ ရဟန်းယောက်ျားတို့နှင့် ကွဲပြားစေခြင်း၊ ထိုရဟန်းအား ဘိက္ခုနီမ သံဃာသည် ရှိမခိုးအပ်။ (ဝိ၊၅၊၃၃၉။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၄၄၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဘိက္ခုနီသိက္ခာပုဒ် ပညတ်ရကျိုး ၁၀ ပါး

၁။ ဘိက္ခုနီမတို့အတွက် သံဃာတော်၏ ကောင်းပါပြီဟု ဝန်ခံမှု ပြုခြင်း၊
၂။ သံဃာတော်များ ချမ်းသာစွာ နေထိုင်ရခြင်း၊
၃။ အကျင့်သီလ ဖောက်ဖျက် သူတို့ကို နှိပ်နင်းနိုင်ခြင်း၊
၄။ သီလကို ချစ်မြတ်နိုးကုန်သော ဘိက္ခုနီမတို့ ချမ်းသာစွာ နေထိုင်ရခြင်း၊
၅။ မျက်မှောက်၌ ဖြစ်ကုန်သော ဆင်းရဲအထူး အာသဝေါတရားတို့ကို စောင့်စည်းနိုင်ခြင်း၊
၆။ နောင်ဖြစ်လတ္တံ့သော ဆင်းရဲအထူး အာသဝေါတရားတို့ကို ပယ်ရှား နိုင်ခြင်း၊
၇။ မကြည်ညိုသေးသော သူတို့ကို ကြည်ညိုစေနိုင်ခြင်း၊
၈။ ကြည်ညိုပြီးသော သူတို့ကို တိုး၍တိုး၍ ကြည်ညိုစေခြင်း၊
၉။ သူတော်ကောင်းတရားတည်းဟူသော သာသနာ သုံးရပ်ကို တည်တန့်စေနိုင်ခြင်း၊
၁၀။ ဝိနည်းစည်းမျဉ်း ဥပဒေကို ချီးမြှောက်နိုင်ခြင်း။ (ဝိ၊ ၂။၂၇၆။) (ဝိ၊မြန်၊၂။၃၁၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဘိက္ခုနီသုဒ္ဓပါစိတ် အစိတ္တက လောကဝဇ္ဇ သိက္ခာပုဒ် ၁၀ ပုဒ်

၁။ ဂိရဂ္ဂသမဇ္ဇသိက္ခာပုဒ်၊
၂။ စိတ္တာဂါရသိက္ခာပုဒ်၊
၃။ သင်္ဃာဏိသိက္ခာပုဒ်၊
၄။ ဣတ္ထာလင်္ကာရသိက္ခာပုဒ်၊
၅။ ဂန္ဓ ဝဏ္ဏကသိက္ခာပုဒ်၊
၆။ ဝါသိတကသိက္ခာပုဒ်၊
၇။ ဘိက္ခုနီဥမ္မဒ္ဒါပနသိက္ခာပုဒ်၊
၈။ သိက္ခမာန ဥမ္မဒ္ဒါပနသိက္ခာပုဒ်၊
၉။ သာမဏေရီ ဥမ္မဒ္ဒါပန သိက္ခာပုဒ်၊
၁၀။ ဂီဟိနီ ဥမ္မဒ္ဒါပနသိက္ခာပုဒ်။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၂၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဘိက္ခုနုပဿယသိက္ခာပုဒ်၌ အင်္ဂါ ၄ ပါး

၁။ ရဟန်းမ ကျောင်းသို့ သွားခြင်း၊
၂။ ဘိက္ခုသံဃာ, ဘိက္ခုနီသံဃာတည်းဟူသော ပြည့်စုံသော နှစ်ဖက်သံဃာ၌ ရဟန်းမ ဖြစ်ခြင်း၊
၃။ အခါသမယ မဟုတ်ခြင်း၊
၄။ ဂရုဓမ္မတို့ဖြင့် ဆိုဆုံးမခြင်း။ (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၃၊၄၈။) (ဝိမတိ၊၂၊၂၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဘိက္ခုမည်ကြောင်း တရား ၇ ပါး

၁။ ထင်ရှားရှိသော ခန္ဓာငါးပါး၌ အမြင်မှားမှု ‘‘သက္ကာယ ဒိဋ္ဌိ’’ကို ဖျက်ဆီးအပ်ပြီး ဖြစ်ခြင်း၊
၂။ မဝေခွဲနိုင်မှု ‘ဝိစိကိစ္ဆာ’ကို ဖျက်ဆီးအပ်ပြီး ဖြစ်ခြင်း၊
၃။ ခွေး နွားစသည်တို့၏ အလေ့အကျင့်ကို အမှန်ဟု မှားသောအားဖြင့် သုံးသပ်မှု ‘သီလဗ္ဗတ ပရာမာသ’ကို ဖျက်ဆီးအပ်ပြီး ဖြစ်ခြင်း၊
၄။ စွဲမက်မှု ‘ရာဂ’ကို ဖျက်ဆီးအပ်ပြီး ဖြစ်ခြင်း၊
၅။ အမျက်ထွက်မှု ‘‘ဒေါသ’’ကို ဖျက်ဆီးအပ်ပြီး ဖြစ်ခြင်း၊
၆။ တွေဝေမှု ‘မောဟ’ကို ဖျက်ဆီးအပ်ပြီး ဖြစ်ခြင်း၊
၇။ ထောင်လွှားမှု ‘မာန’ကို ဖျက်ဆီးအပ်ပြီး ဖြစ်ခြင်း။ (အံ၊၂၊၅၀၈။) (မဟာနိ၊၅၄။) (အံ၊မြန်၊၂။၆၃၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဘိက္ခုသမ္မုတိ ၄ မျိုး

၁။ ဧကရတ္တမ္ပိ စေ ဘိက္ခု တိစီဝရေန ဝိပ္ပဝသေယျ၊ အညတြ ဘိက္ခုသမ္မုတိယာ၌ လာသော ဘိက္ခုသမ္မုတိ တစ်ပါး၊
၂။ အညံ နဝံ သန္ထတံ ကာရာပေယျ၊ အညတြ ဘိက္ခုသမ္မုတိယာ၌ လာသော ဘိက္ခုသမ္မုတိ တစ်ပါး၊
၃။ တတော စေ ဥတ္တရိ ဝိပ္ပဝသေယျ၊ အညတြ ဘိက္ခုသမ္မုတိယာ၌ လာသော ဘိက္ခုသမ္မုတိ တစ်ပါး၊
၄။ ဒုဋ္ဌုလ္လံ အာပတ္တိံ အနုပသမ္ပန္နဿ အာရောစေယျ၊ အညတြ ဘိက္ခုသမ္မုတိယာ၌ လာသော ဘိက္ခုသမ္မုတိ တစ်ပါး။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၄၊၁၇၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဘိံသာပနသိက္ခာပုဒ်၌ အင်္ဂါ ၂ မျိုး

၁။ ရဟန်းဖြစ်ခြင်း၊
၂။ ထိုရဟန်း၏ မြင်ရာ ကြားရာအရပ်၌ ကြောက်စေခြင်းငှာ အလိုရှိသည်၏ အဖြစ်ဖြင့် လုံ့လပြုခြင်း။ (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၃၊၈၀။) (ဝိမတိ၊၂၊၄၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဘီလူး၏ အမှတ်အသား ၄ မျိုး

၁။ မျက်စိ မမှိတ်ခြင်း၊
၂။ မျက်စိနီခြင်း၊
၃။ ရွံရှား ကြောက်လန့်မှု မရှိခြင်း၊
၄။ အရိပ်မရှိခြင်း။ (ဇာ၊ဋ္ဌ၊၅၊၃၅။)(ဇာ၊ဋ္ဌ၊၆၊၁၇၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဘီလူး၏ အမှတ်အသား ၅ မျိုး

၁။ မျက်စိ မမှိတ်ခြင်း၊
၂။ မျက်စိနီခြင်း၊
၃။ ရွံရှား ကြောက်လန့်မှု မရှိခြင်း၊
၄။ အရိပ်မရှိခြင်း၊
၅။ ကရုဏာတရားမရှိခြင်း။ (ဇာ၊ဋ္ဌ၊၆၊၁၇၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဘုံ ၄ ပါး

၁။ ကာမာဝစရဘုံ၊
၂။ ရူပါဝစရဘုံ၊
၃။ အရူပါဝစရဘုံ၊
၄။ လောကုတ္တရာဘုံ။ (ပဋိသံ။၈၁။) (ပဋိသံ၊မြန်။၁၀၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဘုန်းကံကြီးမားသူ ၅ ဦး (အင်္ဂတိုင်း၌ ဘုန်းကံကြီးမားသူ ၅ ဦး)

၁။ မေဏ္ဍကသူဌေး၊
၂။ မေဏ္ဍက သူဌေး၏ ဇနီး စန္ဒပဒုမာ၊
၃။ မေဏ္ဍကသူဌေး၏ သား ဓနဉ္စယ၊
၄။ ဓနဉ္စယ၏ ဇနီး သုမနဒေဝီ၊
၅။ မေဏ္ဍကသူဌေး၏ ကျွန်ဖြစ်သူ ပုဏ္ဏ။ (အံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၁၁။) (ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၀၁။) (ဓမ္မ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၄၃။) (ဓမ္မ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၃၈။) (ဝိသုဒ္ဓိ၊၂၊၁၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဘုန်းကြီးလူထွက်တို့ ပြအပ်သော သာသနာတော်၏ အတုမရှိသော ဂုဏ်ကျေးဇူး ၅ မျိုး

၁။ တည်ရာသာသနာတော်၏ မြင့်မြတ်သည်၏ အဖြစ်ကို ပြခြင်း၊
၂။ စင်ကြယ်သန့်ရှင်း အညစ်အကြေးကင်းသည်၏ အဖြစ်ကို ပြခြင်း၊
၃။ မကောင်းမှုတို့နှင့် မရောနှောသည်၏ အဖြစ်ကို ပြခြင်း၊
၄။ ထိုးထွင်း၍ သိမြင်နိုင်ခဲသည်၏ အဖြစ်ကို ပြခြင်း၊
၅။ များစွာ ထိန်းသိမ်း စောင့်ရှောက်ရသည်၏ အဖြစ်ကို ပြခြင်း။ (မိလိန္ဒ၊၂၄၃။) (မိလိန္ဒ၊မြန်။၂၆၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဘုန်းကြီးလူထွက်တို့ အကဲ့ရဲ့ခံရပုံ ၅ မျိုး

၁။ ကုသိုလ်တရားတို့၌ ယုံကြည်မှု သဒ္ဓါ မရှိတော့ပြီဟု ကဲ့ရဲ့ခံရခြင်း၊
၂။ ကုသိုလ်တရားတို့၌ ရှက်မှု ဟိရီမရှိတော့ပြီဟု ကဲ့ရဲ့ခံရခြင်း၊
၃။ ကုသိုလ်တရားတို့၌ ကြောက်လန့်မှု ဩတ္တပ္ပ မရှိတော့ပြီဟု ကဲ့ရဲ့ခံရခြင်း၊
၄။ ကုသိုလ် တရားတို့၌ အားထုတ်မှု ဝီရိယ မရှိတော့ပြီဟု ကဲ့ရဲ့ခံရခြင်း၊
၅။ ကုသိုလ်တရားတို့၌ သိမှု ပညာ မရှိတော့ပြီဟု ကဲ့ရဲ့ခံရခြင်း။ (အံ၊၂၊၃။) (အံ၊မြန်၊၂။၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဘုန်းတော် ၆ ပါး

၁။ ဣဿရိယ- ဘုရားရှင်၏ စိတ်၌ လွန်ကဲသော အစိုးရသူ၏ အဖြစ်ဟူသော ဣဿရိယဘုန်းတော် (တစ်နည်း) အဏိမာ လဃိမာ စသော လောကီလူအပေါင်းတို့ အမြတ် ဟူ၍ သမုတ်အပ်သော အလုံးစုံသော အခြင်းအရာနှင့် ပြည့်စုံသော ဣဿရိယဘုန်းတော်၊
၂။ လောကုတ္တရာတရား ကိုးပါး တည်းဟူသော ဓမ္မဘုန်းတော်၊
၃။ ယသ- လောကသုံးပါး လုံးတို့၌ ပျံ့နှံ့လျက် ဟုတ်မှန်သော ဂုဏ်တော်တို့ကြောင့် ရအပ်သော လွန်လွန်ကဲကဲ ထက်ဝန်းကျင် စင်ကြယ်သော ယသဘုန်းတော်၊
၄။ သိရိ- ဘုရားရှင်အား ဖူးမြော်သော သူတို့၏ မျက်စိကို ကြည်လင်စေနိုင်စွမ်းသော အခြင်းအရာ အားလုံးနှင့် ပြည့်စုံသော အင်္ဂါ ကြီးငယ်တို့၏ တင့်တယ်ခြင်း အသရေ ဟူသော သိရီဘုန်းတော်၊
၅။ ကာမ- အတ္တဟိတ, ပရဟိတ အကျိုးစီးပွားမှန်သမျှ၌ အလိုရှိတိုင်း ပြီးစီးနိုင်ခြင်း ဟူသော ကာမဘုန်းတော်၊
၆။ ပယတ္တ- တစ်လောကလုံး လေးစားထိုက်သူ၏ အဖြစ်သို့ ရောက်ကြောင်းဖြစ်သော သမ္မာ ဝါယာမဟု ဆိုအပ်သော ပယတ္တဘုန်းတော်။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၉၆။) (ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၉၂။) (ဝိသုဒ္ဓိ၊၁၊၂၀၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဘုရား ၂ မျိုး

၁။ ပူဇော်အထူးကို ခံတော်မူထိုက်သော အလုံးစုံသော တရားတို့ကို ကိုယ်တိုင်မှန်စွာ သိတော်မူသော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓ၊
၂။ သစ္စာလေးပါးကို အသီးအခြား သိတော်မူသော ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ။ (အံ၊၁၊၇၆။) (အံ၊မြန်၊၁။၉၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဘုရား၏ ဓာတ်တော် ၇ ဆူ

၁-၂-၃-၄။ စွယ်တော် ၄ ဆူ၊ ၅-၆။ ညှပ်ရိုးတော် ၂ ဆူ၊
၇။ သင်းကျစ်တော် ၁ ဆူ။ (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၉၆။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊မြန်၊၂။၃၅၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဘုရားဂုဏ်တော် ၉ ပါး

၁။ အရဟံ- ပူဇော်အထူးကို ခံတော်မူထိုက်သော ဂုဏ်၊
၂။ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓ- အလုံးစုံသော တရားတို့ကို ကိုယ်တိုင်မှန်စွာ သိတော်မူသော ဂုဏ်၊
၃။ ဝိဇ္ဇာစရဏသမ္ပန္န- အသိဉာဏ်ဝိဇ္ဇာ, အကျင့်စရဏနှင့် ပြည့်စုံတော်မူသော ဂုဏ်၊
၄။ သုဂတ- ကောင်းသော စကားကို ဆိုတော်မူတတ်သော ဂုဏ်၊
၅။ လောကဝိဒူ- လောကကို သိတော်မူသော ဂုဏ်၊
၆။ အနုတ္တရောပုရိသဒမ္မသာရထိ- ဆုံးမထိုက်သူကို ဆုံးမတတ်သည့် အတုမဲ့ပုဂ္ဂိုလ် ဖြစ်တော် မူသော ဂုဏ်၊
၇။ သတ္ထာဒေဝမနုဿာနံ- နတ်လူတို့၏ ဆရာဖြစ်တော်မူသော ဂုဏ်၊
၈။ ဗုဒ္ဓ- သစ္စာလေးပါးတို့ကို သိစေတော်မူသော ဂုဏ်၊
၉။ ဘဂဝါ- ဘုန်းတန်ခိုးကြီးတော်မူသော ဂုဏ်။ (ဒီ၊၁၊၄၆။) (ဒီ၊၁၊၅၈။) (ဒီ၊မြန်၊၁။၅၅။) (ဒီ၊မြန်၊၁။၅၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဘုရားဂုဏ်တော် အကျဉ်းချုပ် ၂ ပါး

၁။ အတ္တဟိတသမ္ပတ္တိ- မိမိ၏ အကျိုးစီးပွားနှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၂။ ပရဟိတပဋိပတ္တိ- သူတစ်ပါးတို့၏ အကျိုးစီးပွားကို ကျင့်ခြင်း။ (ဝိသုဒ္ဓိ၊ဋီ၊၁။၂၆၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဘုရားဂုဏ်တော် အကျဉ်းချုပ် ၃ ပါး

၁။ ဟေတုသမ္ပတ္တိ- မဟာကရုဏာတော်နှင့် ယှဉ်၍ ဗောဓိဉာဏ် အဆောက်အဦတို့ကို ဖြည့်ကျင့်ခြင်းဟု ဆိုအပ်သော အကြောင်းနှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၂။ ဖလ သမ္ပတ္တိ- ဉာဏ, ပဟာန, အာနုဘာဝ, ရူပကာယ, သမ္ပဒါလေးပါးတို့ကို ရရှိခြင်းဟု ဆိုအပ်သော အကျိုးနှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၃။ သတ္တူပကာရသမ္ပတ္တိ- ဒေဝဒတ်စသော ဆန့်ကျင်ဘက် ပုဂ္ဂိုလ် တို့၏သော်မှ အကျိုးစီးပွားကို အလိုရှိခြင်း, ဣန္ဒြေမရင့်ကျက်သေးသော ပုဂ္ဂိုလ်တို့၏ ဣန္ဒြေ ရင့်ကျက်မှုကို ဆိုင်းငံ့ခြင်း နိယျာနိကဓမ္မဒေသနာကို ဟော ပြောခြင်း စသည်ဖြင့် သတ္တဝါတို့အား ကျေးဇူးပြုခြင်းနှင့် ပြည့်စုံခြင်း။ (ဝိသုဒ္ဓိ၊ဋီ၊၁၊၂၆၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဘုရားစကားတော် ၂ မျိုး

၁။ ဓမ္မ- သုတ်,အဘိဓမ္မာ၊
၂။ ဝိနယ- ဝိနည်း။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၃။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၆။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊မြန်၊၁။၂၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဘုရားစကားတော် ၃ မျိုး

၁။ ပဌမဗုဒ္ဓဝစန- ရှေးဦးစွာ ဟောသော ဘုရားစကားတော်၊ အနေက ဇာတိသံသာရံ စသော ဂါထာ (ယဒါ ဟဝေ- စသော ဂါထာ။)၊
၂။ ပစ္ဆိမဗုဒ္ဓဝစန- နောက်ဆုံး ဟောသော ဘုရားစကားတော်၊ ဟန္ဒ ဒါနိ ဘိက္ခဝေ စသော နောက်ဆုံးစကား၊
၃။ မဇ္ဈိမ ဗုဒ္ဓဝစန- အထက်ပါ စကားနှစ်ခုတို့၏ အကြား၌ ၄၅ ဝါ ပတ်လုံး ဟောကြားအပ်သော တရား စကားတော်များ။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၄။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၆။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊မြန်၊၁။၂၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဘုရားစကားတော်၏ အင်္ဂါ ၉ ပါး

၁။ ဥဘတောဝိဘင်္ဂနိဒ္ဒေသ, ခန္ဓက, ပရိဝါ, သုတ္တနိပါတ်၌ မင်္ဂလသုတ်, ရတနသုတ်, နာလကသုတ်, တုဝဋ္ဋကသုတ်, အခြားသော သုတ္တအမည်ရသော ဘုရားစကားတော် တည်းဟူသော သုတ္တ၊
၂။ ဂါထာပါရှိသော သုတ်အားလုံး, အထူးသဖြင့် သံယုတ်နိကာယ်၌ သဂါထာဝဂ္ဂအားလုံး တည်းဟူသော ဂေယျ၊
၃။ အဘိဓမ္မပိဋကအားလုံး, ဂါထာမဲ့သုတ်အားလုံး, အခြားသော အင်္ဂါရှစ်ပါးတို့ဖြင့် မရေတွက်အပ်သော ဘုရား စကားတော် တည်းဟူသော ဝေယျာကရိုဏ်း၊
၄။ ဓမ္မပဒ, ထေရဂါထာ, ထေရီဂါထာ,သုတ္တနိပါတ်၌ သုတ်ဟု အမည်မရသော ဂါထာသက်သက်ဖြစ်သော ဘုရားစကားတော်တည်း ဟူသော ဂါထာ၊
၅။ သောမနဿဝေဒနာနှင့် ယှဉ်သော ဉာဏ်ကြောင့်ဖြစ်သော ဂါထာတို့နှင့် စပ်ကုန်သော ရှစ်ဆယ့်နှစ်သုတ်ကုန်သော ဘုရားစကားတော်တည်းဟူသော ဥဒါန်း၊
၆။ ‘‘ဝုတ္တံ ဟေတံ ဘဂဝတာ’’ ဤသို့အစရှိသော နည်းဖြင့် ဖြစ်သော သုတ်ပေါင်း တစ်ရာဆယ့်နှစ်သုတ် တည်းဟူသော ဣတိဝုတ္တက၊
၇။ အပဏ္ဏကဇာတ် အစရှိသော ငါးရာ့ငါးဆယ်ဇာတ်တော် တည်းဟူသောဇာတက၊
၈။ အံ့ဖွယ်သရဲ, မဖြစ်ဖူးမြဲဖြစ်သော တရားကျေးဇူးတို့နှင့် ယှဉ်ကုန်သော ဘုရားစကားတော်သုတ် အားလုံးတည်းဟူသော အဗ္ဘုတဓမ္မ၊၂၂။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၄-၂၅။) (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၇။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊မြန်၊၁။၄၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဘုရားစသော အဆွေခင်ပွန်းကောင်းတို့အား မပြစ်မှားသူ ရရှိနိုင်သော အကျိုး ၁၀ မျိုး

၁။ မိမိအိမ်မှ အရပ်တစ်ပါးသို့ ထွက်သွားသော် များသော အစာ ရရှိခြင်း၊ ထိုခင်ပွန်းအပေါ် မပြစ်မှားသော သူကို လူအများတို့က မှီ၍ အသက်မွေးခြင်း၊
၂။ အဆွေခင်ပွန်းအပေါ် မပြစ်မှားသော သူသည် ရောက်ရာရာအရပ်၌ အပူဇော်ခံရခြင်း၊
၃။ ခိုးသူတို့ အနိုင်အထက် မပြုနိုင်ခြင်း၊ မင်းတို့သည် မထီမဲ့မြင် မပြုနိုင်ခြင်း၊ ခပ်သိမ်းသော ရန်သူတို့ကို ကျော်လွှားနိုင်ခြင်း၊
၄။ အမျက် မထွက်ဘဲ မိမိအိမ်သို့ ပြန်လာရခြင်း၊ သဘင်အလယ်၌ ဝမ်းမြောက်သော စိတ်ရှိခြင်း၊ ဆွေမျိုးတို့ထက် မြတ်ခြင်း၊
၅။ သူတစ်ပါးကို ပူဇော်သက္ကာရ ပြု၍ မိမိကိုလည်း သူတစ်ပါးတို့က ရိုသေလေးစားခြင်း၊ ကျေးဇူးသတင်း ကျော်စောခြင်း၊
၆။ အဆွေခင်ပွန်းတို့အား မပြစ်မှားသော သူသည် အဆွေခင်ပွန်းတို့အား ပူဇော်သည်ဖြစ်၍ ပူဇော်ခြင်းကို ခံရခြင်း၊ ဘုရားအစရှိသော အဆွေခင်ပွန်းတို့အား ရှိခိုးသည်ဖြစ်၍ မိမိလည်း ရှိခိုးခံရခြင်း၊ အခြံအရံများခြင်း ကျေးဇူး သတင်း ကျော်စောခြင်း၊
၇။ အဆွေခင်ပွန်းတို့အား မပြစ်မှားသော သူသည် ညဉ့်အခါ၌ မီးသည် တောက်ပသကဲ့သို့ အစိုးရခြင်း, အခြံအရံ များခြင်းဖြင့် တောက်ပခြင်း နတ်ကဲ့သို့ တင့်တယ်ခြင်း၊ အသရေတည်မြဲခြင်း၊
၈။ အဆွေခင်ပွန်းတို့အား မပြစ်မှားသော သူသည် နွားများစွာ ပိုင်ခြင်း၊ လယ်ယာ၌ ပျိုးပင်များ ဖြစ်ထွန်းစည်ပင်ခြင်း, ပျိုးပင်တို့၏ အသီးကို စားရခြင်း၊
၉။ အဆွေခင်ပွန်းတို့အား မပြစ်မှားသော သူသည် ချောက်ကမ်းပါးပြတ်, တောင်, သစ်ပင် စသည်တို့မှ ကျ၍ စုတေသော် သုဂတိဘုံဘဝ၌ တည်ရာရရှိခြင်း၊
၁၀။ အဆွေ ခင်ပွန်းတို့အား မပြစ်မှားသော သူကို ရန်သူတို့က မညှဉ်းဆဲနိုင်ခြင်း။ (ဇာ၊ဋ္ဌ၊၆၊၁၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဘုရားဆုတောင်း ပြည့်ကြောင်း အင်္ဂါ ၈ ပါး

၁။ လူသားစင်စစ် ဖြစ်ရခြင်း၊
၂။ ယောကျ်ား၏ လိင်သဏ္ဌာန်နှင့် ပြည့်စုံရခြင်း၊
၃။ အားကြီးသော ကောင်းမှုအကြောင်းနှင့် ပြည့်စုံရခြင်း၊
၄။ ဘုရားရှင်ကို ဖူးတွေ့ရခြင်း၊
၅။ ရသေ့ရဟန်းဖြစ်ရခြင်း၊
၆။ ဈာန်အဘိညာဉ်တရားနှင့် ပြည့်စုံရခြင်း၊
၇။ လွန်ကဲသော ကောင်းမှုကုသိုလ် ပါရမီ အဆောက်အဦးရှိရခြင်း၊
၈။ ဘုရား ဖြစ်လိုသော ဆန္ဒ ပြင်းပြရခြင်း။ (သုတ္တနိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၄၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဘုရားဆုပန်နိုင်ရန် စွမ်းအားကြီး ၄ မျိုး

၁။ ယောကျ်ားမြတ်သည် တရား၌ ရိုသေလေးစားသော ဓမ္မဂါရဝစိတ်ဖြင့် မိမိကိုယ်စွမ်းကို အမှီပြုကာ သမ္မာသမ္ဗောဓိခေါ်သော သဗ္ဗညုတဉာဏ်၌ အလွန်အမင်း စိတ်ညွတ်နေခြင်း အဇ္ဈတ္တိကဗလ၊
၂။ ပြင်ပလောက သူတစ်ပါးကို အမှီပြုကာ သမ္မာသမ္ဗောဓိခေါ်သဗ္ဗညုတဉာဏ်၌ အလွန်အမင်း အမှန်အကန် စိတ်ညွတ်နေခြင်း တည်းဟူသော ဗာဟိရဗလ၊
၃။ အရဟတ္တမဂ်ဉာဏ်ကို ရရှိဖို့ အားကြီးသော အကြောင်း၏ ပြည့်စုံခြင်းကို အကြောင်းပြု၍ သဗ္ဗညုတဉာဏ်၌ အလွန်အမင်း အမှန်အကန် စိတ်ညွတ် နေခြင်းတည်းဟူသော ဥပနိဿယဗလ၊
၄။ သဗ္ဗညုတဉာဏ်ကို ရနိုင်စေလောက်အောင် ပြောင်မြောက်သော လုံ့လဝီရိယနှင့် ပြည့်စုံခြင်း ဥပနိဿယ အဓိကာရ ကုသိုလ်များကို ရိုရိုသေသေ အမြဲပြုကျင့်ခြင်း တည်းဟူသော ပယောဂဗလ။ (သီ၊ဋီ၊သစ်၊၁၊၂၅၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဘုရားဆုပန်နိုင်ရန် အကြောင်းရင်း ၄ မျိုး

၁။ ဘုရားဆုပန်မည့် ယောကျ်ားမြတ်သည် ရှေးရှေး ဘုရားရှင်တို့ အထံ၌ အဓိကာရ ကောင်းမှုကုသိုလ်ထူးကို ပြုခဲ့ဖူးခြင်း တည်းဟူသော မဂ်ဉာဏ်, ဖိုလ်ဉာဏ်၏ အားကြီးသော အကြောင်း၏ ပြည့်စုံခြင်း၊
၂။ ပင်ကိုအားဖြင့် ကရုဏာဓာတ်ခံ ကြီးမားခြင်း, မိမိ၏ ကိုယ်နှင့် အသက်ကိုပင် စွန့်၍ သတ္တဝါတို့၏ ဒုက္ခကို ပယ်ရှားလိုခြင်း ဟူသော ကရုဏာ၏ ပြည့်စုံခြင်း၊
၃။ ယောကျ်ားမြတ်သည် မိမိ အလိုရှိအပ်သည့် ဘုရား အဖြစ်တည်းဟူသော အကျိုးပြီးစီးသည့်တိုင်အောင် အလွန်ကြာမြင့်စွာ အားထုတ်ရသော်လည်း ဝဋ်ဒုက္ခနှင့် တကွ သတ္တဝါတို့၏ အစီးအပွားအလို့ငှာ ခဲယဉ်းလှသော အကျင့်တို့ကို ကျင့်ရခြင်း တို့မှ မငြီးငွေ့ခြင်း, မကြောက်ခြင်းဟူသော လုံ့လ ဥဿာဟ၏ ပြည့်စုံခြင်း၊
၄။ ယောကျ်ား မြတ်သည် အစီးအပွားမဲ့မှ မြစ်တား၍ အစီးအပွား၌ ယှဉ်စေသည့် မိတ်ဆွေကောင်းကို မှီခို ဆည်းကပ်ခြင်းတည်းဟူသော မိတ်ဆွေကောင်း၏ ပြည့်စုံခြင်း။ (သီ၊ဋီ၊သစ်၊၁၊၂၅၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဘုရားဆုပန်နိုင်သော အထောက်အပံ့ကောင်း ၄ မျိုး

၁။ ဘုရားဆုပန်မည့် ယောကျ်ားမြတ်သည် သက်တော်ထင်ရှားရှိသော ဘုရားကိုယ်တော်တိုင် ကြီးစွာသော ဘုရားအာနုဘော်ဖြင့် ပြာဋိဟာမှု ပြုတော်မူသည်ကို ကိုယ်တိုင် ဖူးမြင်ရသောအခါ ‘‘သဗ္ဗညုတဉာဏ်တော်သည် အာနုဘော်ကြီးစွတကား၊ သဗ္ဗညုတဉာဏ်ကို ရတော်မူခြင်းကြောင့် မြတ်စွာဘုရားသည် ဤသို့ အံ့ဖွယ်ထူးကဲသော သဘောရှိပေသည်၊ မကြံစည်နိုင်သော အာနုဘော်လည်း ရှိတော်မူပေသည်’’ဟု ဆင်ခြင်ပြီးလျှင် ထိုကိုယ်တွေ့မျက်မြင်ဖြစ်သည့် ဘုရားအာနုဘော်ကို အကြောင်းပြု၍ သဗ္ဗညုတဉာဏ်၌ စိတ်ညွတ်တတ်ခြင်း၊
၂။ ကိုယ်တိုင်ပင် ဘုရားရှင်ကို မဖူးမြင်ရသော်လည်း ‘‘မြတ်စွာဘုရားသည် ဤသို့ဤသို့သော အာနုဘော်နှင့် ပြည့်စုံ တော်မူပေ၏’’ဟု သူတစ်ပါးထံမှ တစ်ဆင့်ကြားရသည်ကို အကြောင်းပြု၍လည်း သဗ္ဗညုတ ဉာဏ်၌ စိတ်ညွတ်တတ်ခြင်း၊
၃။ မြတ်စွာဘုရား၏ အာနုဘော်ကို ကိုယ်တိုင်လည်း မမြင်ရ, သူတစ်ပါးထံမှလည်း မကြားရစေကာမူ မြတ်စွာဘုရား ဟောကြားအပ်သည့် ဘုရား အာနုဘော်နှင့်စပ်သော တရားကို ကြားနာရ၍လည်း သဗ္ဗညုတဉာဏ်၌ စိတ်ညွတ်တတ်ခြင်း၊
၄။ ရှေး၌ ဆိုခဲ့သော အကြောင်းသုံးပါး မရှိသော်လည်း ဘုရားဆုပန်လိုသော ယောကျ်ားမြတ် ကိုယ်တိုင်က အလွန်မြင့်မြတ်သော နှလုံးသွင်းဓာတ်ခံ ရှိသည့်အတွက် ‘‘ငါသည် ထိုမြတ်စွာ ဘုရားတို့၏ အနွယ်အဆက် ထုံးတမ်းစဉ်လာ ဓမ္မတာကို မကွယ်မပျောက်အောင် စောင့်ရှောက် ပေးအံ့’’ဟု တရားကို အလွန်ရိုသေကော်ရော် ပူဇော်လျက် ထိုဓမ္မဂရုစိတ်ကို အကြောင်းပြု၍ သဗ္ဗညုတဉာဏ်၌ စိတ်ညွတ်တတ်ခြင်း။ (သီ၊ဋီ၊သစ်၊၁၊၂၅၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဘုရားဆုပန်ပုဂ္ဂိုလ်များ ပြည့်စုံရမည့် အင်္ဂါ ၈ ပါး

၁။ မနုဿတ္တံ- လူသား စင်စစ် ဖြစ်ရခြင်း၊
၂။ လိင်္ဂသမ္ပတ္တိ- ပုရိသလိင်နှင့် ပြည့်စုံခြင်း (ယောကျ်ားစင်စစ် ဖြစ်ရခြင်း)၊
၃။ ဟေတု- ဤဘဝ ၌ပင် အရဟတ္တဖိုလ်သို့ ရောက်ခြင်း၏အကြောင်း ကောင်းမှု ရှိရခြင်း၊
၄။ သတ္ထာရဒဿန- သက်တော်ထင်ရှား မြတ်စွာဘုရားကို ဖူးတွေ့ရခြင်း၊
၅။ ပဗ္ဗဇ္ဇာ- သာသနာ့ဝန်ထမ်း ရသေ့ရဟန်း ဖြစ်ရခြင်း၊
၆။ ဂုဏသမ္ပတ္တိ- အဘိညာဉ်သမာပတ်ဟူသော ဂုဏ်ကျေးဇူးနှင့် ပြည့်စုံရခြင်း၊
၇။ အဓိကာရော- ဘုရားရှင်အား ကိုယ်အသက်ကို စွန့်လှူခြင်းဟု ဆိုအပ်သော လွန်ကဲသော ကုသိုလ်ကောင်းမှု ရှိခြင်း၊
၈။ ဆန္ဒတာ- ဘုရားဖြစ်ကြောင်း ပါရမီတို့ကို ဖြည့်ကျင့်ရာ၌ လွန်ကဲသော သမ္မာဆန္ဒ ရှိခြင်း။ (အံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၆၂။) (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၇၁။) (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၄၁၈။) (ဥဒါန၊ဋ္ဌ၊၁၁၇။) (ဣတိဝုတ်၊ဋ္ဌ၊၁၁၅။) (အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၅၆။) (အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၈။) (အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၅၅။)(စရိယာ၊ဋ္ဌ၊၁၆။) (စရိယာ၊ဋ္ဌ၊၂၇၄။)(ဇာ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဘုရားနှစ်ဆူ တစ်ပြိုင်နက် မပွွင့်ကြောင်း ၃ ပါး

၁။ ထူးဆန်း အံ့ဩဖွယ်ဖြစ်မှု မရှိတော့ခြင်း၊
၂။ ဘုရားရှင်နှစ်ဆူ ဟောတော်မူသော တရားတော်များ၏ ထူးခြားမှု မရှိခြင်း၊
၃။ နှစ်ဆူသော ဘုရားရှင်တို့၏ တပည့်များ အချင်းချင်း ငြင်းခုံမှု ဖြစ်နိုင်ခြင်း။ (အံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၅၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဘုရားဖြစ်ကြောင်း ၄ ပါး

၁။ ပါရမီစာဂစရိယတို့ကို မဆုတ်မနစ် အားသစ်ကြိုးစားခြင်း လုံ့လ ဥဿာဟ၊
၂။ သဗ္ဗညုတဉာဏ် အဆောက်အဦတို့၌ ဖြစ်သော ဥပါယကောသလ္လဉာဏ်၊
၃။ ဘုရားဖြစ်ကြောင်း တရားတို့၌ ခိုင်ခိုင်မာမာ ဆောက်တည်ခြင်း၊
၄။ မေတ္တာဘာဝနာနှင့် ကရုဏာဘာဝနာ တည်းဟူသော ဟိတစရိယ။ (သုတ္တနိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၄၅။) (အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၅၈။) (ဒီ၊ဋီ၊၁၊၇၃။) (သီ၊ဋီ၊သစ်၊၁၊၂၅၉။) (သီ၊ဋီ၊သစ်၊၁၊၂၅၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဘုရားဖြစ်ကြောင်း တရား ၁၀ ပါး

ပါရမီ ၁၀ ပါးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဘုရားမပွင့်သည့်အမျိုးအနွယ် ၂ မျိုး

၁။ ဝေဿကုလ- ကုန်သည် လယ်သမားမျိုး၊
၂။ သုဒ္ဒကုလ- သူဆင်းရဲမျိုး။ (အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၆၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဘုရားရှင် ၁ ဆူ (ဘဒ္ဒကမ္ဘာမှ အထက် ကိုးဆယ့်လေးကမ္ဘာ၌ ပွင့်တော်မူသည်)

၁။ သိဒ္ဓတ္ထ ဘုရားရှင်။ (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၂၊၅။) (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၆၇။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊မြန်၊၂။၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဘုရားရှင် ၁ ဆူ (ဤဘဒ္ဒကမ္ဘာမှ ကမ္ဘာတစ်သိန်းအထက်၌ ပွင့်တော်မူသော ဘုရားရှင် ၁ ဆူ)

၁။ ပဒုမုတ္တရဘုရားရှင်။ (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၂၊၄။) (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၆၄။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊မြန်၊၂။၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဘုရားရှင် ၁ ဆူ (ဤဘဒ္ဒကမ္ဘာမှ ကိုးဆယ့်တစ်ကမ္ဘာ၌ ပွင့်တော်မူသည်)

၁။ ဝိပဿီဘုရားရှင်။ (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၂၊၅။) (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၆၉။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊မြန်၊၂။၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဘုရားရှင် ၂ ဆူ (ဘဒ္ဒကမ္ဘာမှ အထက် ကိုးဆယ့်နှစ်ကပ်ကမ္ဘာ၌ ပွင့်တော်မူသည်)

၁။ တိဿ မြတ်စွာဘုရား၊
၂။ ဖုဿမြတ်စွာဘုရား (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၆၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဘုရားရှင် ၂ ဆူ (မဏ္ဍကမ္ဘာ၌ ပွင့်တော်မူသည်)

၁။ တိဿဘုရားရှင်၊
၂။ ဖုဿဘုရားရှင်။ (ဗုဒ္ဓဝံ၊ဋ္ဌ၊၂၆၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဘုရားရှင် ၂ ဆူ (ဤဘဒ္ဒကမ္ဘာမှ ကမ္ဘာသုံးသောင်းအထက်၌ ပွင့်တော်မူသည်)

၁။ သုမေဓ ဘုရားရှင်၊
၂။ သုဇာတဘုရားရှင်။ (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၂၊၄။) (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၆၅။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊မြန်၊၂။၇-၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဘုရားရှင် ၂ ဆူ (ဤဘဒ္ဒကမ္ဘာမှ ကိုးဆယ့်နှစ်ကမ္ဘာ၌ ပွင့်တော်မူသည်)

၁။ တိဿဘုရားရှင်၊
၂။ ဖုဿဘုရားရှင်။ (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၂၊၅။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊မြန်၊၂။၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဘုရားရှင် ၂ ဆူ (ဤဘဒ္ဒကမ္ဘာမှ သုံးဆယ့်တစ်ကမ္ဘာ၌ ပွင့်တော်မူသည်)

၁။ သိခီဘုရားရှင်၊
၂။ ဝေဿဘူဘုရားရှင်။ (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၂၊၅။) (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၆၉။) (ဗုဒ္ဓဝံ၊ဋ္ဌ၊၂၈၅။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊မြန်၊၂။၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဘုရားရှင် ၂၈ ဆူ

၁။ တဏှင်္ကရ မြတ်စွာဘုရား၊
၂။ မေဓင်္ကရ မြတ်စွာဘုရား၊
၃။ သရဏင်္ကရ မြတ်စွာဘုရား၊
၄။ ဒီပင်္ကရ မြတ်စွာဘုရား၊
၅။ ကောဏ္ဍည မြတ်စွာဘုရား၊
၆။ မင်္ဂလ မြတ်စွာ ဘုရားရ။ သုမန မြတ်စွာဘုရား၊
၈။ ရေဝတမြတ်စွာဘုရား၊
၉။ သောဘိတ မြတ်စွာဘုရား၊
၁၀။ အနောမဒဿီ မြတ်စွာဘုရား၊
၁၁။ ပဒုမ မြတ်စွာဘုရား၊
၁၂။ နာရဒ မြတ်စွာဘုရား၊
၁၃။ ပဒုမုတ္တရ မြတ်စွာဘုရား၊
၁၄။ သုမေဓ မြတ်စွာဘုရား၊
၁၅။ သုဇာတ မြတ်စွာဘုရား၊
၁၆။ ပိယဒဿီ မြတ်စွာဘုရား၊
၁၇။ အတ္ထဒဿီ မြတ်စွာဘုရား၊
၁၈။ ဓမ္မဒဿီ မြတ်စွာဘုရား၊
၁၉။ သိဒ္ဓတ္ထ မြတ်စွာဘုရား၊
၂၀။ တိဿ မြတ်စွာဘုရား၊
၂၁။ ဖုဿ မြတ်စွာဘုရား၊
၂၂။ ဝိပဿီ မြတ်စွာဘုရား၊
၂၃။ သိခီမြတ်စွာဘုရား၊
၂၄။ ဝေဿဘူမြတ်စွာဘုရား၊
၂၅။ ကကုသန္ဓ မြတ်စွာ ဘုရား၊
၂၆။ ကောဏာဂမန မြတ်စွာဘုရား၊
၂၇။ ကဿပ မြတ်စွာဘုရား၊
၂၈။ ဂေါတမ မြတ်စွာဘုရား။ (တ, မေ, သ, ဒီ၊ ကောဏ်, မင်, သု, ရေ၊ သော, အ, ပ, နာ၊ ပ, သု, သု, ပိ၊ အတ်, ဓမ်, သိ, တိ၊ ဖု, ဝိ, သိ, ဝေ၊ က, ကော, ကဿ်, ဂေါ, နမာမဟံ- နှစ်ကျိပ် ရှစ်ဆူ ဘုရားရှိခိုးအကျဉ်း ဖြစ်သည်)။ (ဇာ၊ဋ္ဌ၊၁၊၅၂။) (အပ၊၂၊၃၈၁။) (အပ၊မြန်၊၂။၃၈၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဘုရားရှင် ၃ ဆူ (ဝရကမ္ဘာ၌ ပွင့်တော်မူသော ဘုရားရှင် ၃ ဆူ)

၁။ ပိယဒဿီဘုရားရှင်၊
၂။ အတ္ထဒဿီဘုရားရှင်၊၃။ဓမ္မဒဿီဘုရားရှင်။ (ဗုဒ္ဓဝံ၊ဋ္ဌ၊၂၄၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဘုရားရှင် ၃ ဆူ (ဤဘဒ္ဒကမ္ဘာမှ ကမ္ဘာတစ်သောင်းရှစ်ထောင်အထက်၌ ပွင့်တော်မူသော ဘုရားရှင် ၃ ဆူ)

၁။ ပိယဒဿီဘုရားရှင်၊
၂။ အတ္ထဒဿီဘုရားရှင်၊
၃။ ဓမ္မဒဿီဘုရားရှင်။ (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၂၊၅။) (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၆၆။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊မြန်၊၂။၄-၅၊၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဘုရားရှင် ၃ ဆူ (ဤဘဒ္ဒကမ္ဘာမှ တစ်အသချေင်္ ကမ္ဘာတစ်သိန်းအထက်၌ ပွင့်တော်မူသော ဘုရားရှင် ၃ ဆူ)

၁။ အနောမဒဿီဘုရားရှင်၊
၂။ ပဒုမဘုရားရှင်၊
၃။ နာရဒဘုရားရှင်။ (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၂၊၄။) (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၆၃။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊မြန်၊၂။၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဘုရားရှင် ၃ မျိုး

၁။ လေးသင်္ချေနှင့် ကမ္ဘာတစ်သိန်း ပါရမီဖြည့်ကျင့်ရသော ပညာဓိကဘုရားရှင်၊
၂။ ရှစ်သချေင်္နှင့် ကမ္ဘာတစ်သိန်း ပါရမီဖြည့်ကျင့်ရသော သဒ္ဓါဓိကဘုရားရှင်၊
၃။ တစ်ဆယ့် ခြောက်သချေင်္နှင့် ကမ္ဘာတစ်သိန်း ပါရမီဖြည့်ကျင့်ရသော ဝီရိယာဓိကဘုရားရှင်။ (အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၅၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဘုရားရှင် ၄ ဆူ (ကောဏ္ဍညဘုရားရှင် ပွင့်တော်မူပြီး ကမ္ဘာတစ်အသချေင်္ကို လွန်သော အခါ၌ ပွင့်တော်မူပြီး ဘုရားရှင် ၄ ဆူ)

၁။ မင်္ဂလမြတ်စွာဘုရား၊
၂။ သုမနမြတ်စွာဘုရား၊
၃။ ရေဝတ မြတ်စွာဘုရား၊
၄။ သောဘိတမြတ်စွာဘုရား။ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၅၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဘုရားရှင် ၄ ဆူ (ဘဒ္ဒကမ္ဘာ၌ ပွင့်တော်မူပြီး ဘုရားရှင် ၄ ဆူ)

၁။ ကကုသန္ဓ၊
၂။ ကောဏာဂမန၊
၃။ ကဿပ၊
၄။ ဂေါတမ။ (ဒီ၊၂၊၂။) (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၇၀။) (ဒီ၊မြန်၊၂။၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဘုရားရှင် ၅ ဆူ (ဤဘဒ္ဒကမ္ဘာ၌ ပွင့်တော်မူသော ဘုရားရှင် ၅ ဆူ)

၁။ ကကုသန္ဓဘုရားရှင်၊
၂။ ကောဏာဂမနဘုရားရှင်၊
၃။ ကဿပဘုရားရှင်၊
၄။ ဂေါတမဘုရားရှင်၊
၅။ ပွင့်လတ္တံ့ မေတ္တေယျဘုရားရှင်။ (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၂၊၅။) (ဗုဒ္ဓဝံ၊ဋ္ဌ၊၂၉၆။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊မြန်၊၂။၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဘုရားရှင် ခွင့်ပြုအပ်သော ဗူး ခွက် ၃ မျိုး

၁။ သံဗူး၊
၂။ သစ်သားဗူး၊
၃။ သစ်သီးဗူး။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၃၈၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဘုရားရှင် တရားဟောကြောင်း တရား ၁၀ ပါး

၁။ သဒ္ဓါတရားရှိခြင်း၊
၂။ မြတ်စွာဘုရား အထံတော်သို့ ချဉ်းကပ်ခြင်း၊
၃။ ဆည်းကပ်ခြင်း၊
၄။ မေးမြန်းခြင်း၊
၅။ နားစိုက်ကြားနာခြင်း၊
၆။ နာကြားပြီးတရားကို ဆောင်ခြင်း၊
၇။ ဆောင်အပ်ပြီးသော တရားတို့၏ အနက်အဓိပ္ပါယ်ကို ဆင်ခြင်ခြင်း၊
၈။ အနက်ပါဠိကို သိ၍ တရားအားလျော်သော အကျင့်ကို ကျင့်ခြင်း၊
၉။ ပြည်ကြီး သူတို့၏ စကားနှင့် ပြည့်စုံသူ ဖြစ်ခြင်း၊
၁၀။ သီတင်းသုံးဖော်တို့အား တရားစကားဖြင့် အကျိုး ရှိစေသူ ဖြစ်ခြင်း။ (အံ၊၃၊၃၇၉။) (အံ၊မြန်၊၃။၃၇၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဘုရားရှင် တာဒီမည်ကြောင်း ၅ ပါး

၁။ နှစ်သက်အပ်သော အာရုံ, မနှစ်သက်အပ်သော အာရုံ၌ သည်းခံခြင်းရှိတော်မူခြင်း၊
၂။ ကိလေသာတို့ကို ပျို့အန်တော်မူပြီးရှိခြင်း၊
၃။ ကိလေသာတို့ကို စွန့်ပယ်တော်ပြီးရှိခြင်း၊ ၄ သံသရာမှ ကူးမြောက်တော်မူပြီးရှိခြင်း၊
၅။ ထိုဂုဏ်တော်တို့ဖြင့် ဟုတ်မှန်သောအားဖြင့် ညွှန်ပြအပ်ပြီး ဖြစ်ခြင်း။ (မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၃၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဘုရားရှင် တောရကျောင်းများကို မှီဝဲတော်မူကြောင်း ၂ ပါး

၁။ မိမိ၏ မျက်မှောက်ဘဝ၌ လွတ်လွတ် လပ်လပ် ချမ်းသာစွာ နေရခြင်း၊
၂။ နောင်လာနောင်သား လူအများကို အစဉ် သနားစောင့်ရှောက် တော်မူလိုခြင်း(အတုလိုက်စေလိုခြင်း။)။ (မ၊၁၊၂၈။) (မ၊မြန်၊၁။၂၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဘုရားရှင် ဒေသစာရီ ကြွချီတော်မူကြောင်း ၄ မျိုး

၁။ ရှည်မြင့်စွာ နေခြင်းကြောင့် ညောင်းညာသော ဝေဒနာကို ဖျောက်ခြင်းငှာ သလုံးမြင်းခေါင်းတို့ဖြင့် လှည့်လည်တော်မူခြင်း၏ အစွမ်းဖြင့် ကိုယ်တော်၏ ကျန်းမာသည်၏အဖြစ် အကျိုးငှာလည်းကောင်း၊
၂။ အကြောင်းထူး ဖြစ်ပေါ် လာချိန်ကို အလိုရှိတော်မူခြင်း၏ အကျိုးငှာလည်းကောင်း၊
၃။ သိက္ခာပုဒ်ကို ပညတ်တော်မူခြင်း အကျိုးငှာလည်းကောင်း၊
၄။ ထိုထို မြို့ရွာတို့၌ ဣန္ဒြေ ရင့်ကျက်ကုန်သော သစ္စာလေးပါးကို သိစေထိုက်သော သတ္တဝါတို့ကို သစ္စာလေးပါးကို သိစေခြင်း အကျိုးငှာလည်းကောင်း။ (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၁၆။) (မ၊ဋ္ဌ၊၂၊၅၇။) (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၁၊၄၅၄။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊မြန်၊၁။၄၂၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဘုရားရှင် ဒေသစာရီ ကြွချီတော်မူကြောင်း ၄ မျိုး (တစ်နည်း)

၁။ ဘုရားကို ကိုးကွယ်ရာ ဟူ၍ ဆည်းကပ်ကြလိမ့်မည် ဟူသော အကြောင်းကြောင့်လည်းကောင်း၊
၂။ တရားကို ကိုးကွယ်ရာ ဟူ၍ ဆည်းကပ်ကြလိမ့်မည်ဟူသော အကြောင်းကြောင့်လည်းကောင်း၊
၃။ သံဃာကို ကိုးကွယ် ရာဟူ၍ ဆည်းကပ်ကြလိမ့်မည်ဟူသော အကြောင်းကြောင့်လည်းကောင်း။
၄။ ကြီးစွာသော တရားဒေသနာ မိုးရေဖြင့် ပရိသတ်လေးပါးတို့ကို နှစ်သိမ့် ရောင့်ရဲစေ လိမ့်မည်ဟူသော အကြောင်းကြောင့်လည်းကောင်း ဘုရားရှင်သည် ဒေသစာရီ ကြွချီတော် မူ၏။ (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၁၆။) (မ၊ဋ္ဌ၊၂၊၅၇။) (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၁၊၄၅၄။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊မြန်၊၁။၄၂၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဘုရားရှင် ဒေသစာရီ ကြွချီတော်မူကြောင်း ၅ မျိုး

၁။ သူတစ်ပါး၏ အသက်ကို သတ်ခြင်းမှ ရှောင်ကြဉ်ကုန်အံ့၊
၂။ ပိုင်ရှင်သည် မပေးအပ်သော သူတစ်ပါး၏ ဥစ္စာကို ခိုးယူခြင်းမှ ရှောင်ကြဉ်ကုန်အံ့၊
၃။ သူတစ်ပါး၏ မယားကို လွန်ကျူး၍ ကျင့်ခြင်းမှ ရှောင်ကြဉ်ကုန်အံ့၊
၄။ မဟုတ်မမှန်သော မုသားစကားကို ပြောဆိုခြင်းမှ ရှောင်ကြဉ်ကုန်အံ့၊
၅။ ကုသိုလ် ကောင်းမှုတို့၌ မေ့လျော့ခြင်း၏ အကြောင်းဖြစ်သော သေရည်သေရက်ကို သောက်ခြင်းမှ ရှောင်ကြဉ်ကုန်အံ့။ (မ၊ဋ္ဌ၊၂၊၅၇၊၅၈။) (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၁၊၄၅၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဘုရားရှင် ဒေသစာရီ ကြွချီတော်မူကြောင်း ၇ မျိုး

၁။ အရပ်တစ်ပါး၌ နေကုန်သော ဆုံးမ ထိုက်သော သတ္တဝါတို့ကို ဆုံးမတော်မူလိုခြင်း၊
၂။ ထိုအရပ်တစ်ပါး၌ တည်ရှိကုန်သော သတ္တဝါတို့အား အားထုတ်ခြင်းကို ဖြစ်စေခြင်း၊
၃။ တပည့်သာဝကတို့၏ တစ်ခုတည်းသော အရပ်၌ အမြဲနေခြင်းကို ပယ်တော်မူခြင်း၊
၄။ ကိုယ်တော်၏လည်း ထိုတစ်နေရာတည်းသော အရပ်၌ ကပ်ငြိခြင်း မရှိသည်ကို ပြုခြင်း၊
၅။ ဘုရားရှင်တို့၏ နေထိုင်ရာအရပ် ဖြစ်ခြင်းကြောင့် ထိုအရပ်တို့၏ စေတီအဖြစ်, ရိုသေမှု ပြုအပ်ရာအရပ်အဖြစ်သို့ ရောက်စေခြင်း၊
၆။ များစွာ ကုန်သော သတ္တဝါတို့အား ဖူးမြင်ခြင်း ဆည်းကပ်ခြင်း အစရှိသည်တို့ကြောင့် ကောင်းမှု အပေါင်းတို့၏ ပွားရခြင်း၊
၇။ မိုးမရွာခြင်း အစရှိသော ဘေးရန်တို့၏ ငြိမ်းစေခြင်း။ (နေတ္တိ၊ဋ္ဌ၊၂၂၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဘုရားရှင် ဒေသစာရီ ကြွချီတော်မူကြောင်း ၈ မျိုး

၁။ ပဌမဈာန်ကို ရကြလိမ့်မည်၊
၂။ ဒုတိယဈာန်ကို ရကြလိမ့်မည်၊
၃။ တတိယဈာန်ကို ရကြလိမ့်မည်၊
၄။ စတုတ္ထဈာန်ကို ရကြလိမ့်မည်၊
၅။ အာကာသာနဉ္စာယတနဈာန်သမာပတ်ကို ရကြလိမ့်မည်၊
၆။ အာကိဉ္စညာယတနဈာန် သမာပတ်ကို ရကြလိမ့်မည်၊
၇။ ဝိညာဏဉ္စာယတနဈာန်သမာပတ်ကို ရကြလိမ့်မည်၊
၈။ နေဝ သညာနာသညာယတနဈာန်သမာပတ်ကို ရကြလိမ့်မည်။ (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၁၆။) (မ၊ဋ္ဌ၊၂၊၅၈။) (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၁၊၄၅၄။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊မြန်၊၁။၄၂၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဘုရားရှင် ဒေသစာရီ ကြွချီတော်မူကြောင်း ၈ မျိုး (တစ်နည်း)

၁။ သောတာပတ္တိမဂ်ကို ရရှိကြလိမ့်မည်၊
၂။ သောတာပတ္တိဖိုလ်ကို မျက်မှောက်ပြုကြလိမ့်မည်၊
၃။ သကဒါဂါမိမဂ်ကို ရကြလိမ့်မည်၊
၄။ သကဒါဂါမိဖိုလ်ကို မျက်မှောက်ပြုကြလိမ့်မည်၊
၅။ အနာဂါမိမဂ်ကို ရကြ လိမ့်မည်၊
၆။ အနာဂါမိဖိုလ်ကို မျက်မှောက်ပြုကြလိမ့်မည်၊
၇။ အရဟတ္တမဂ်ကို ရကြလိမ့်မည်၊
၈။ အရဟတ္တဖိုလ်ကို မျက်မှောက်ပြုကြလိမ့်မည်။ (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၁၆။) (မ၊ဋ္ဌ၊၂၊၅၈။) (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၁၊၄၅၄။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊မြန်၊၁။၄၂၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဘုရားရှင် ဒေသစာရီ ကြွချီတော်မူခြင်း ၂ မျိုး

၁။ တုရိတစာရိကာ- အရှင်မဟာကဿပ စသော ကျွတ်ထိုက်သော သတ္တဝါကို တွေ့မြင်သဖြင့် ယူဇနာတစ်ရာ ယူဇနာတစ်ထောင် စသော ခရီးကို တစ်ခဏချင်း ကြွတော်မူခြင်း၊
၂။ အတုရိတစာရိကာ- လူအပေါင်းကို ချီးမြှောက်သော အားဖြင့် နေ့စဉ်နေ့တိုင်း တစ်ဂါဝုတ်, ယူဇနာဝက်, တစ်ယူဇနာ စသည်ဖြင့် ဖြည်းဖြည်း ကြွတော်မူခြင်း။ (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၁၃။) (မ၊ဋ္ဌ၊၂၊၅၅။) (သံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၆၄။) (အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၆၅။) (ဥဒါန၊ဋ္ဌ၊၁၆၅။) (သုတ္တနိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၆၂။) (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၁၊၄၅၂။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊မြန်၊၁။၄၂၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဘုရားရှင် ဒေသစာရီ ကြွတော်မူရာ အဝန်းအဝိုင်း ၃ မျိုး

၁။ ယူဇနာ ကိုးရာရှိသော ကြီးသော အဝန်းအဝိုင်း, စီရင်စုနယ် (မဟာမဏ္ဍလ။)၊
၂။ ယူဇနာ ခြောက်ရာရှိသော အလယ်အလတ် အဝန်းအဝိုင်း, စီရင်စုနယ် (မဇ္ဈိမမဏ္ဍလ။)၊
၃။ ယူဇနာသုံးရာရှိသော (အဆုံးစွန်သော။) အငယ်ဆုံး အဝန်းအဝိုင်း, စီရင်စုနယ် (အန္တိမမဏ္ဍလ။) ။ (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၁၅။) (မ၊ဋ္ဌ၊၂၊၅၆။) (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၁။၃၅၂။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊မြန်၊၁။၄၂၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဘုရားရှင် ပယ်မြစ်အပ်သော တရား ၃ ပါး

၁။ မဟိစ္ဆတာ- ပစ္စည်းလေးပါးတို့၌ အလွန် အလိုကြီးခြင်း၊
၂။ အသန္တုဋ္ဌိတာ- ပစ္စည်းလေးတို့၌ မရောင့်ရဲခြင်း၊
၃။ အဂေါပါယန- ကိလေသာတို့ကို ခေါင်းပါးအောင် ခွာခြစ်ကြောင်းဖြစ်သော အကျင့်၌ မစောင့်ရှောက်ခြင်း။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၄၊၁၆၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဘုရားရှင် ပယ်အပ်ပြီးသော တရား ၇ ပါး

၁။ ရာဂတရား၊
၂။ ဒေါသတရား၊
၃။ မောဟတရား၊
၄။ မာနတရား၊
၅။ သက္ကာယဒိဋ္ဌိတရား၊
၆။ ဝိစိကိစ္ဆာတရား၊
၇။ သီလဗ္ဗတပရာမာသ။ (မ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဘုရားရှင် ပွင့်ထွန်းမှုကြောင့် ဖြစ်သော အံ့ဖွယ် ၄ ပါး

၁။ ဘုရားရှင် ပွင့်ထွန်းမှုကြောင့် ရာဂ ကင်းခြင်းဟူသော အံ့ဖွယ်၊
၂။ ဘုရားရှင် ပွင့်ထွန်းမှုကြောင့် မာနကင်းခြင်းဟူသော အံ့ဖွယ်၊
၃။ ဘုရားရှင် ပွင့်ထွန်းမှုကြောင့် သောကကင်းခြင်းဟူသော အံ့ဖွယ်၊
၄။ ဘုရားရှင်ပွင့်ထွန်း မှုကြောင့် အဝိဇ္ဇာကင်းခြင်း ဟူသော အံ့ဖွယ်။ (အံ၊၁၊၄၄၇။) (အံ၊မြန်၊၁။၄၆၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဘုရားရှင် မပြောသော စကား ၄ ခွန်း

၁။ မဟုတ်မမှန်၊ အကျိုးမရှိ၊ သူတစ်ပါး မချစ်မနှစ်သက်သော စကား၊
၂။ ဟုတ်မှန် အကျိုးမရှိ၊ သူတစ်ပါး မချစ်မနှစ်သက်သော စကား၊
၃။ မဟုတ်မမှန်၊ အကျိုးမရှိ၊ သူတစ်ပါး ကြိုက်နှစ်သက်သော စကား၊
၄။ ဟုတ်မှန် အကျိုး မရှိသော သူတစ်ပါး ကြိုက်နှစ်သက်သော စကား။ (မ၊၂၊၅၇-၅၈။) (မ၊မြန်၊၂။၆၂-၆၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဘုရားရှင် မေးစစ်ခြင်းခံရသူ ရောက်နိုင်သော အရာဌာန ၄ မျိုး

၁။ အကြောင်းတစ်ပါးဖြင့် အကြောင်းတစ်ပါးကို, အခြားစကားတစ်ခုဖြင့် အခြားစကားတစ်ခုကို ဖုံးလွှမ်းခြင်း၊
၂။ အပြင် အပဖြစ်သော စကားသို့ ညွတ်စေခြင်း၊
၃။ အမျက်ဒေါသ ထွက်ခြင်းကို ထင်စွာ ပြုခြင်း။
၄။ ပြန်လှန်ပြောဆိုရန် စကားမရှိ၍ မျက်နှာမလှ ငိုက်ဆိုက်ကျလျက် ဆိတ်ဆိတ်နေရခြင်း၊ (အံ၊၁၊၁၈၇။) (အံ၊မြန်၊၁။၂၀၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဘုရားရှင် ယူသော အယူဝါဒ ၂ မျိုး

၁။ များစွာသော ကုသိုလ်တရားတို့ကို ပြုအပ်၏ဟူ၍ ယူသော ကိရိယဝါဒ၊
၂။ များစွာသော ယုတ်ညံ့သော အကုသိုလ်တရားတို့ကို မပြုအပ်ဟူ၍ ယူသော အကိရိယဝါဒ။ (အံ၊၁၊၆၃။) (အံ၊မြန်၊၁။၇၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဘုရားရှင် ရဟန်းတို့အား မေးမြန်းခြင်း အကြောင်း ၂ ပါး

၁။ တရားဒေသနာတော်ကို ဟောကြား တော်မူလိုခြင်း၊
၂။ ဝိနည်းသိက္ခာပုဒ်ကို ပညတ်တော်မူလိုခြင်း။ (ဝိ၊၁၊၇။) (ဝိ၊မြန်၊၁။၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဘုရားရှင် လွတ်မြောက်ပြီး တရား ၁၀ ပါး

၁။ ရုပ်၊
၂။ ဝေဒနာ၊
၃။ သညာ၊
၄။ သင်္ခါရ၊
၅။ ဝိညာဏ်၊
၆။ ဇာတိ၊
၇။ ဇရာ၊
၈။ မရဏ၊
၉။ ဒုက္ခ၊
၁၀။ ကိလေသာ။ (အံ၊၃၊၃၇၆။) (အံ၊မြန်၊၃။၃၇၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဘုရားရှင် ဝါနှစ်ဆယ်ရပြီးနောက် အမြဲ သီတင်းရာဌာန ၂ ခု

၁။ အနာထပိဏ်သူဌေး လှူဒါန်းသော ဇေတဝန်ကျောင်းတော်၊
၂။ ဝိသာခါ လှူဒါန်းသော ပုဗ္ဗာရုံကျောင်းတော်။ (အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဘုရားရှင် သတ်မှတ်အပ်သော ပညာရှိ ယောကျ်ားမြတ်၏ အင်္ဂါ ၄ ပါး

၁။ လူအများ၏ စီးပွားချမ်းသာ အလို့ငှာ ကျင့်၍ ကောင်းသော ကုသိုလ်တရား, မြတ်သော လောကုတ္တရာ တရား၌ တည်စေတတ်ခြင်း၊
၂။ ကြံစည်မှု လမ်းကြောင်း၌ စိတ်၏ ဝသီဘော်များသည်၏ အဖြစ်သို့ ရောက်ခြင်း၊
၃။ ဈာန်လေးပါးတို့ကို အလိုရှိတိုင်း မငြိုမငြင် မပင်ပန်းဘဲ ရရှိခြင်း၊
၄။ အာသဝေါတရားတို့၏ ကုန်ခန်းခြင်းကြောင့် အရဟတ္တဖိုလ်ကို မျက်မှောက်ပြု၍ နေခြင်း။ (အံ၊၁၊၃၄၅။) (အံ၊မြန်၊၁။၃၆၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဘုရားရှင် သာဝကတို့ကို စောင့်ရှောက်သော အကြိမ် ၆ ကြိမ်

၁။ ညပိုင်း သုံးကြိမ်၊
၂။ နေ့ပိုင်း သုံးကြိမ်။ (ဇာ၊ဋ္ဌ၊၃၊၃၅၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဘုရားရှင် သိတော်မူပုံ ၅ မျိုး

၁။ ပကတိမျက်စိဖြင့် မြင်၍ သိခြင်း၊
၂။ ဒိဗ္ဗစက္ခု အဘိညာဉ်ဖြင့် မြင်၍ သိခြင်း၊
၃။ ပကတိနားဖြင့် ကြား၍ သိခြင်း။၄။ ဒိဗ္ဗသောတ အဘိညာဉ်ဖြင့် ကြား၍ သိခြင်း၊
၅။ သဗ္ဗညုတဉာဏ်ဖြင့် သိခြင်း။ (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၁၊၄၅။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊မြန်၊၁။၈၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဘုရားရှင် အချိန်အခါကို သိ၍ ပြောသော စကား ၂ ခွန်း

၁။ ဟုတ်မှန် အကျိုးရှိသော သူတစ်ပါး မချစ်မနှစ်သက်သော စကား၊
၂။ ဟုတ်မှန် အကျိုးရှိသော သူတစ်ပါး ကြိုက်နှစ်သက်သော စကား။ (မ၊၂၊၅၇-၅၈။) (မ၊မြန်၊၂။၆၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဘုရားရှင် အပေါ်၌ သကုလုဒါယိပရိဗိုဇ် မြင်သော ကိုယ်ကျင့်တရား ၅ မျိုး

၁။ ဘုရားရှင်သည် နည်းသော အစာအာဟာရ ရှိခြင်း၊ နည်းသော အစာအာဟာရ ရှိသည်၏ အဖြစ်၏ ဂုဏ် ကျေးဇူးကို ပြောဆိုလေ့ ရှိခြင်း၊
၂။ ဘုရားရှင်သည် ရရာ ရရာ သင်္ကန်းဖြင့် ရောင့်ရဲတော် မူခြင်း၊ ရရာ ရရာ သင်္ကန်းဖြင့် ရောက်ရဲခြင်း၏ ဂုဏ်ကျေးဇူးကို ပြောဆိုလေ့ ရှိတော်မူခြင်း၊
၃။ ဘုရားရှင်သည် ရရာ ရရာဆွမ်းဖြင့် ရောင့်ရဲတော်မူခြင်း၊ ရရာ ရရာဆွမ်းဖြင့် ရောင့်ရဲခြင်း၏ ဂုဏ်ကျေးဇူးကို ပြောဆိုလေ့ ရှိတော်မူခြင်း၊
၄။ ဘုရားရှင်သည် ရရာ ရရာကျောင်း, အိပ်ရာ, နေရာဖြင့် ရောင့်ရဲတော်မူခြင်း၊ ရရာ ရရာ ကျောင်း, အိပ်ရာ, နေရာဖြင့် ရောင့်ရဲခြင်း၏ ဂုဏ်ကျေးဇူးကို ပြောဆိုလေ့ ရှိတော်မူခြင်း၊
၅။ ဘုရားရှင်သည် ကိုယ်အားဖြင့် ကင်းဆိတ် တော်မူခြင်း၊ ကိုယ်၏ ကင်းဆိတ်ခြင်း၏ ဂုဏ်ကျေးဇူးကို ပြောဆိုလေ့ ရှိတော်မူခြင်း။ (မ၊၂၊၁၉၈။) (မ၊မြန်၊၂။၂၁၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဘုရားရှင် အရိယာတပည့်သာဝက ရရှိသော ဈာန်တရား ၄ မျိုး

၁။ ပဌမဈာန်တရား၊
၂။ ဒုတိယ ဈာန်တရား၊
၃။ တတိယဈာန်တရား၊
၄။ စတုတ္ထဈာန်တရား။ (မ၊၂၊၁၉။) (မ၊မြန်၊၂။၂၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဘုရားရှင် အသံတော်၏ ပြည့်စုံသော အင်္ဂါ ၈ မျိုး

၁။ သန့်ရှင်းခြင်း၊
၂။ သိလွယ်ခြင်း၊
၃။ သာယာခြင်း၊
၄။ နာချင်ဖွယ် ရှိခြင်း၊
၅။ လုံးခြင်း၊
၆။ ဖရိုဖရဲမကွဲခြင်း၊
၇။ နက်ခြင်း၊
၈။ ပဲ့တင်ထပ်ခြင်း။ (မ၊၂၊၃၄၀။) (မ၊မြန်၊၂။၃၄၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဘုရားရှင် အာဟာရသုံးဆောင်ပုံ ၈ မျိုး

၁။ ရွာသူ သားငယ်တို့ကဲ့သို့ မြူးထူးပျော်ပါး ကစားခြင်းငှာ အာဟာရကို မသုံးဆောင်၊
၂။ လက်ဝှေ့ လက်ပန်းသည် အစရှိသော သူတို့ကဲ့သို့ အားတည်း ဟူသော မာန်ယစ်ခြင်းငှာ အာဟာရကို မသုံးဆောင်၊
၃။ နန်းတွင်းသူ ပြည့်တန်ဆာမ တို့ကဲ့သို့ အင်္ဂါကြီးငယ် ပြည့်ဖြိုးခြင်းငှာ အာဟာရကို မသုံးဆောင်၊
၄။ ဇာတ်သမားကချေသည် အစရှိသော သူတို့ကဲ့သို့ ကိုယ်ရေကိုယ်ဝါ တင့်တယ်လှပခြင်းငှာ အာဟာရကို မသုံးဆောင်၊
၅။ ဤကိုယ်ကာယ၏ တည်တံ့ရုံငှာသာလျှင် အာဟာရကို သုံးဆောင်၏၊
၆။ ဤကိုယ် ကာယ၏ မျှတရုံသာလျှင် အာဟာရကို သုံးဆောင်၏၊
၇။ ဤကိုယ်ကာယ၏ ပင်ပန်းခြင်း ငြိမ်းရုံငှာသာလျှင် အာဟာရကို သုံးဆောင်၏၊
၈။ သာသနဗြဟ္မစရိယ၊ မဂ္ဂဗြဟ္မစရိယ နှစ်ပါးကို ချီးမြှောက်ရုံငှာ သာလျှင် အာဟာရကို သုံးဆောင်၏။ (မ၊၂၊၃၃၉။) (မ၊မြန်၊၂။၃၄၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဘုရားရှင်၏ ကိုယ်တော်ရောင် တောက်ချိန် ၂ မျိုး

၁။ အမြတ်ဆုံးဖြစ်သော သမ္မာ သမ္ဗောဓိဉာဏ်ကို ရတော်မူသော ညဉ့်အခါ၊
၂။ ဥပါဒိန္နကခန္ဓာ အကြွင်းမရှိသော အနုပါဒိသေသနိဗ္ဗာနဓာတ်ဖြင့် ပရိနိဗ္ဗာန် ဝင်စံတော်မူသော ညဉ့်အခါ။ (ဒီ၊၂၊၁၁၁။) (ဒီ၊မြန်၊၂။၁၂၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဘုရားရှင်၏ ဂုဏ်ကျေးဇူး ၁၈ ပါး

၁။ ဘုရားရှင်အား ကာယဒုစ္စရိုက် မရှိခြင်း၊
၂။ ဘုရား ရှင်အား ဝစီဒုစ္စရိုက် မရှိခြင်း၊
၃။ ဘုရားရှင်အား မနောဒုစ္စရိုက် မရှိခြင်း၊
၄။ အတိတ်၌ ဘုရားရှင်အား အပိတ်အပင် အတားအဆီး မရှိသော ဉာဏ်တော်ရှိခြင်း၊
၅။ အနာဂတ်၌ ဘုရားရှင်အား အပိတ်အပင် အတားအဆီး မရှိသော ဉာဏ်တော်ရှိခြင်း၊
၆။ ပစ္စုပ္ပန်၌ ဘုရား ရှင်အား အပိတ်အပင် အတားအဆီး မရှိသော ဉာဏ်တော်ရှိခြင်း၊
၇။ ဘုရားရှင်၏ အလုံးစုံသော ကာယကံသည် ဉာဏ်သို့ အစဉ်လိုက်ခြင်း၊
၈။ ဘုရားရှင်၏ အလုံးစုံသော ဝစီကံသည် ဉာဏ်သို့ အစဉ်လိုက်ခြင်း၊
၉။ ဘုရားရှင်၏ အလုံးစုံသော မနောကံသည် ဉာဏ်သို့ အစဉ် လိုက်ခြင်း၊
၁၀။ သတ္တဝါတို့၏ အစီးအပွားကို အလိုရှိသော ဆန္ဒ၏ ယုတ်လျော့ခြင်းသည် မရှိခြင်း၊
၁၁။ ဘေးကင်းခြင်း, ဆိတ်ငြိမ်ခြင်းကို ကြံသော ဝိတက်သို့ အစဉ်လိုက်သော ဝီရိယ၏ ယုတ်လျော့ခြင်းသည် မရှိခြင်း၊
၁၂။ သတိ၏ ယုတ်လျော့ခြင်းသည် မရှိခြင်း၊
၁၃။ ရယ်မြူး သဖြင့် ပြုခြင်းသည် မရှိခြင်း၊
၁၄။ ချွတ်ချော်ခြင်းသည် မရှိခြင်း၊
၁၅။ တုန်လှုပ်ခြင်းသည် မရှိခြင်း၊
၁၆။ အဆောတလျင်ပြုခြင်းသည် မရှိခြင်း၊
၁၇။ ကြောင့်ကြမဲ့စိတ်, အားမထုတ်သော စိတ် မရှိခြင်း၊
၁၈။ အကုသိုလ်စိတ် မရှိခြင်း။ (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၇၆။) (မူလဋီ၊၂၊၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဘုရားရှင်၏ ဂုဏ်ကျေးဇူး ၃ မျိုး

၁။ အကျင့်၏ ဂုဏ်ကျေးဇူး၊
၂။ ကိုယ်တော်၏ ဂုဏ်ကျေးဇူး၊
၃။ သီလ စသော ဂုဏ်တော်၏ ဂုဏ်ကျေးဇူး။ (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၃၊၃၂၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဘုရားရှင်၏ စွယ်တော် ၄ ဆူ

၁။ တာဝတိံသာနတ်ပြည်၌ တစ်ဆူ၊
၂။ ဂန္ဓာရတိုင်း၌ တစ်ဆူ၊
၃။ ကလိင်္ဂတိုင်း၌ တစ်ဆူ၊
၄။ နဂါးပြည်၌ တစ်ဆူ။ (ဒီ၊၂၊၁၃၈။) (ဒီ၊မြန်၊၂။၁၆၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဘုရားရှင်၏ ဆုံးမနည်း ၄ မျိုး

၁။ ‘‘ဤပုဂ္ဂိုလ်သည် ငါဆုံးမသည့်အတိုင်း ကျင့်သည်ရှိသော် သုံးပါးသော သံယောဇဉ် ‘အနှောင်အဖွဲ့’တို့၏ အကြွင်းမဲ့ကုန်ခြင်းကြောင့် အပါယ်သို့ ကျခြင်း သဘော မရှိသော ကိန်းသေမြဲသော အထက်မဂ်သုံးပါးလျှင် လားရာရှိသော သောတာပန် ဖြစ်လတ္တံ့’ဟု သိ၍ ဆုံးမခြင်း၊၂။ ‘‘ဤပုဂ္ဂိုလ်သည် ငါဆုံးမသည့်အတိုင်း ကျင့်သည်ရှိသော် သုံးပါးသော သံယောဇဉ် ‘အနှောင်အဖွဲ့’တို့၏ အကြွင်းမဲ့ကုန်ခြင်းကြောင့် တပ်မက်ခြင်း ‘ရာဂ’ အမျက်ထွက်ခြင်း ‘ဒေါသ’ တွေဝေခြင်း ‘မောဟ’တို့၏လည်း ခေါင်းပါးသောကြောင့် ဤလူ့ပြည်ကို တစ်ကြိမ်သာ လာ၍ ဆင်းရဲ၏ အဆုံးကို ပြုလတ္တံ့သော သကဒါဂါမ် ဖြစ်လတ္တံ့’ဟု သိ၍ ဆုံးမခြင်း၊
၃။ ‘‘ဤပုဂ္ဂိုလ်သည် ငါဆုံးမသည့်အတိုင်း ကျင့်သည်ရှိသော် အောက်ကာမဘုံ၌ ပဋိသန္ဓေ နေခြင်းအဖို့ရှိသည့် ငါးပါးသော သံယောဇဉ် ‘အနှောင်အဖွဲ့’ တို့၏ အကြွင်းမဲ့ ကုန်ခြင်းကြောင့် (ဗြဟ္မာဘုံ၌) ဥပပါတ် ပဋိသန္ဓေနေ၍ ထိုဘုံ၌သာလျှင် ပရိနိဗ္ဗာန်ပြုလတ္တံ့သော ထိုဘုံမှ ပြန်လာခြင်းသဘော မရှိသော အနာဂါမ် ဖြစ်လတ္တံ့’’ဟု သိ၍ ဆုံးမခြင်း၊
၄။ တစ်ပါးသော ပုဂ္ဂိုလ်ကို ‘‘ဤပုဂ္ဂိုလ်သည် ငါဆုံးမသည့်အတိုင်း ကျင့်သည်ရှိသော် အာသဝေါတရားတို့၏ ကုန်ခြင်းကြောင့် အာသဝေါ တရားကင်းသော လွတ်မြောက်သည့် (အရဟတ္တဖိုလ်) စိတ်နှင့် လွတ်မြောက်သည့် (အရဟတ္တဖိုလ်) ပညာကို ယခုဘဝ၌ပင် ထူးသော ဉာဏ်ဖြင့် ကိုယ်တိုင် မျက်မှောက်ပြုလျက် ရောက်၍ ပြည့်စုံစေ၍ နေသော ရဟန္တာ ဖြစ်လတ္တံ့’ဟု သိ၍ ဆုံးမခြင်း။ (ဒီ၊၃၊၈၉။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၉၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဘုရားရှင်၏ တပည့် ပညာရှိသည် နှမြောဝန်တိုသူကို လွှမ်းမိုးနိုင်မှု ၅ မျိုး

၁။ အသက်အားဖြင့် လွှမ်းမိုးနိုင်ခြင်း၊
၂။ အခြံအရံ (အကျော်အစော) အားဖြင့် လွှမ်းမိုးနိုင်ခြင်း၊
၃။ ရုပ်အဆင်း အားဖြင့် လွှမ်းမိုးနိုင်ခြင်း၊
၄။ ချမ်းသာခြင်းဖြင့် လွှမ်းမိုးနိုင်ခြင်း၊
၅။ တမလွန်လောကဝယ် နတ်ပြည်၌ ဖြစ်ခြင်းဖြင့် လွှမ်းမိုးနိုင်၏။ (အံ၊၂၊၂၇၊၂၈။) (အံ၊မြန်၊၂။၃၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဘုရားရှင်၏ တရားဟောခြင်း ၂ မျိုး

၁။ အကျဉ်းအားဖြင့် တရားဟောခြင်း၊
၂။ အကျယ်အားဖြင့် တရားဟောခြင်း။ (အံ၊၁၊၅၅။) (အံ၊မြန်၊၁။၆၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဘုရားရှင်၏ ဒေသနာ ၂ မျိုး

၁။ ခန္ဓာ စသည်တို့၏ အစွမ်းဖြင့် ဟောကြားသော ပရမတ္ထဒေသနာ၊
၂။ ထောပတ်အိုး အစရှိသောအားဖြင့် ဟောကြားသော သမ္မုတိဒေသနာ။ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၄၀။) (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၁၊၈၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဘုရားရှင်၏ နောက်ဆုံး မှာထားချက် ၄ ရပ်

၁။ အာနန္ဒာ...တရားတော်သည် ဟောကြားသူဆရာ (ဘုရား) မှ ကင်းခဲ့ပြီ၊ ငါတို့ဆရာ (ဘုရား) မရှိတော့ပြီဟု မထင်မှတ်အပ်၊ ငါဟောကြား ပညတ်ခဲ့သော တရားတော်နှင့် ဝိနည်းသည် ငါကွယ်လွန်သော အခါ သင်တို့၏ ဆရာ (ဘုရား) အဖြစ် တည်ရစ်လတ္တံ့၊
၂။ အာနန္ဒာ... ယခုအခါ ရဟန်းတို့သည် အချင်းချင်း ငါ့ရှင် ‘‘အာဝုသော’’ဟူသော စကားဖြင့် (ကြီးငယ်မရွေး) ခေါ်ကုန်သကဲ့သို့ ငါကွယ်လွန်သော အခါ၌ကား ဤသို့ မခေါ်ဝေါ်အပ်၊ အာနန္ဒာ.. မထေရ်ကြီးဖြစ်သော ရဟန်းသည် သီတင်း ငယ်ရဟန်းကို အမည်ဖြင့်ဖြစ်စေ၊ အနွယ်ဖြင့်ဖြစ်စေ ငါ့ရှင် ‘‘အာဝုသော’’ ဟူသော စကား ဖြစ်စေ ခေါ်အပ်၏၊ သီတင်းငယ်ရဟန်းသည် မထေရ်ကြီးဖြစ်သော ရဟန်းကို အရှင်ဘုရား ‘‘ဘန္တေ’’ ဟူ၍သော်လည်းကောင်း အရှင် ‘‘အာယသ္မာ’’ ဟူ၍သော်လည်းကောင်း ဤသို့သာ ခေါ်အပ်၏၊
၃။ အာနန္ဒာ...သံဃာသည် ငါကွယ်လွန်သော အခါ၌ အသေးအနုပ် သိက္ခာပုဒ် တို့ကို နုတ်ပယ်လိုက နုတ်ပယ်လေလော့၊
၄။ အာနန္ဒာ...ငါကွယ်လွန်သော အခါ၌ ဆန္န ရဟန်းအား ဗြဟ္မဒဏ် ပေးအပ်၏၊ (မှတ်ချက်) ဗြဟ္မဒဏ်ဟူသည် ဆန္နရဟန်းသည် ပြောဆို လိုရာ စကားကို ပြောပါစေ၊ သင်တို့ကမူ ဆန္နရဟန်းကို ဆုံးမပြောဆိုခြင်း မပြုရဟု သံဃာမှ ကြဉ်သော ဒဏ်ပေတည်း။ (ဒီ၊၂၊၁၂၆။) (ဒီ၊မြန်၊၂။၁၄၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဘုရားရှင်၏ ပြည့်ဖြိုးသော အသားတော်ရှိရာ ၇ ဌာန

၁,
၂။ လက်ဖမိုးတော် ၂ ဘက်၊ ၃,
၄။ ခြေဖမိုးတော် ၂ ဘက်၊ ၅,
၆။ ပခုံးစွန်းတော် ၂ ဘက်၊
၇။ လည်ကုပ်တော်။ (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၉။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊မြန်၊၂။၇၁။) (မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၆၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဘုရားရှင်၏ မဖောက်မပြန် ဟုတ်မှန်သော ဂုဏ် ၈ ပါး

၁။ မြတ်စွာဘုရားသည် လူအများ၏ စီးပွားချမ်းသာအလို့ငှာ လောကကို စောင့်ရှောက်ရန်အလို့ငှာ နတ်လူတို့၏ အကျိုးစီးပွား အလို့ငှာ ကျင့်တော်မူခြင်း၊
၂။ မြတ်စွာဘုရား၏ တရားတော်သည် သွာက္ခာတတာ စသော ဂုဏ်ခြောက်ပါးနှင့် ပြည့်စုံသော တရားတော်ဖြစ်ခြင်း၊
၃။ မြတ်စွာဘုရားသည် ဤကား ကုသိုလ်၊ ဤကား အကုသိုလ်၊ ဤကား အပြစ်ရှိ၏၊ ဤကား အပြစ်မရှိ၊ ဤကား မှီဝဲအပ်၏၊ ဤကား မမှီဝဲအပ်၊ ဤကား ယုတ်၏၊ ဤကား မြတ်၏၊ ဤကား မည်းညစ်သော အဖို့ရှိ၏၊ ဤကား ဖြူစင်သော အဖို့ရှိ၏ဟု ဟောပြခြင်း၊
၄။ မြတ်စွာဘုရားသည် တပည့်တို့အား နိဗ္ဗာန် ရောက်ကြောင်းအကျင့်ကို ကောင်းစွာ ဖော်ပြတော်မူခြင်း၊
၅။ ထိုမြတ်စွာဘုရားအား လာဘ် သက္ကာရ အကျော်အစောသည် လွန်စွာ ပြည့်စုံပါပေ၏၊ သို့သော်လည်း မြတ်စွာဘုရားသည် မာန်ယစ်ခြင်းကင်းလျက် အစာအာဟာရကို ဘုဉ်းပေးတော်မူခြင်း၊
၆။ မြတ်စွာဘုရားသည် ပရိသတ်ကို စွန့်ခွါလျက် တစ်ပါးတည်း မွေ့လျော်ခြင်း၊
၇။ မြတ်စွာဘုရားသည် ဟောပြောသည့် အတိုင်း ပြုကျင့်လေ့ရှိခြင်း၊ ပြုကျင့်သည့်အတိုင်း ဟောပြော လေ့ရှိခြင်း ဤနည်းဖြင့် လောကုတ္တရာတရားအား လျော်သော အကျင့်ကို ကျင့်လေ့ရှိခြင်း၊
၈။ မြတ်စွာဘုရားသည် အာဒိဗြဟ္မစရိယအကျင့်ဖြင့် အလုံးစုံသော တရားတို့၌ ယုံမှားခြင်း ခရီးခဲကို ကူးမြောက်၍ သို့လော သို့လော တွေးတောခြင်းမှ ကင်းစင်ခြင်း။ (ဒီ၊၂၊၁၇၉။) (ဒီ၊၂၊၁၈၄။) (ဒီ၊မြန်၊၂။၂၀၄။) (ဒီ၊မြန်၊၂။၂၀၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဘုရားရှင်၏ လောကီဆရာ ၅ ဦး (သဗ္ဗညုဘုရားအဖြစ်သို့ မရောက်သေးမီ ဘုရားရှင်၏ လောကီဆရာ ၅ ဦး)

၁။ ဘုရားအလောင်း မွေးဖွားသည့်အချိန်၌ လက္ခဏာဖတ်သော ရာမ, ဓဇ, လက္ခဏ, မန္တီ, ယည, သုယာမ, သုဘောဇ, သုဒတ္တဟူသော ပုဏ္ဏား ရှစ်ယောက်၊
၂။ ပဒကကျမ်း, ဗျာကရုဏ်းကျမ်း, ဆဠင်္ဂကျမ်း အတတ်တို့ကို သင်ကြားပေးသော သဗ္ဗမိတ္တ မည်သော ပုဏ္ဏား၊
၃။ ဘုရားလောင်းအား သူအို, သူနာ, သူသေ, ရဟန်းဟူသော နိမိတ်ကြီး လေးပါးကို ပြ၍ ထိတ်လန့်ကြောက်ရွံ့စေပြီး တောထွက်စေသော နတ်သား၊
၄။ အာကိဉ္စညာယတနဈာန်၏ ပရိကံကို ပြောကြားပြသပေးသော ကာလာမ၏ သားဖြစ်သော အာဠာရ ရသေ့၊
၅။ နေဝသညာ နာသညာယတနဈာန်၏ ပရိကံကို သင်ကြားပြသပေးသော ရာမ၏ သားဖြစ်သော ဥဒကရသေ့။ (မိလိန္ဒ၊၂၂၉။) (မိလိန္ဒ၊မြန်။၂၄၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဘုရားရှင်၏ ဝါနှစ်ဆယ်အတွင်း၌ အလုပ်အကျွေး ၇ ပါး

၁။ အရှင်နာဂသမာလ၊
၂။ အရှင် နာဂိတ၊
၃။ အရှင်ဥပဝါန၊
၄။ အရှင်သုနက္ခတ္တ၊
၅။ ရှင်စုန္ဒ၊
၆။ ရှင်သာဂတ၊
၇။ ရှင်မေဃိယ။ (အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၄၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဘုရားရှင်၏ သင်္ကန်းကို အရှင်အာနန္ဒာ လက်ခံရခြင်း၏ အကြောင်း ၄ ပါး (ပရိနိဗ္ဗာန် စံဝင်တော့မည့် ဘုရားရှင် စွန့်တော်မူသော သင်္ကန်းကို ရှင်အာနန္ဒာ လက်ခံရခြင်း၏ အကြောင်း ၄ ပါး)

၁။ ဥပဋ္ဌာကရာထူး၏ အထွတ်အထိပ်သို့ ရောက်ခြင်း၊၂။ သူတစ်ပါးတို့၏ အပြစ် ပြောဆိုခွင့်ကို ဖြတ်တောက်လိုခြင်း၊၃။ထိုသင်္ကန်းဖြင့်ပင် ဘုရားရှင်အား ပူဇော် လိုခြင်း၊
၄။ မြတ်စွာဘုရား၏ အလိုဆန္ဒကို လိုက်လျောလိုခြင်း။ (ဒီ၊ဋီ၊၂၊၁၇၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဘုရားရှင်၏ သာသနာတော်မှ ပြင်ပသာသနာ၌ မဖြစ်သော တရား ၁၀ ပါး

၁။ သမ္မာဒိဋ္ဌိ- မှန်သော အမြင်၊
၂။ သမ္မာသင်္ကပ္ပ- မှန်သော အကြံ၊
၃။ သမ္မာဝါစာ- မှန်သော စကား၊
၄။ သမ္မာကမ္မန္တ-မှန်သော အလုပ်၊
၅။ သမ္မာအာဇီဝ- မှန်သော အသက်မွေးမှု၊
၆။ သမ္မာ ဝါယာမ- မှန်သော လုံ့လ၊
၇။ သမ္မာသတိ- မှန်သော သတိ၊
၈။ သမ္မာသမာဓိ- မှန်သော သမာဓိ၊
၉။ သမ္မာဉာဏ-မှန်သော အသိဉာဏ်၊
၁၀။ သမ္မာဝိမုတ္တိ- မှန်သော လွတ်မြောက်မှု။ (အံ၊၃၊၄၅၀၊၄၅၂။) (အံ၊မြန်၊၃။၄၄၂၊၄၄၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဘုရားရှင်၏ သီဟနာဒ ၁၁၀ ပါး (ခြင်္သေ့ဟောက်သံကဲ့သို့ ရဲရင့်စွာ မြွက်ဆိုအပ်သော စကားတော် ၁၁၀ ပါး )

၁။ ခြိုးခြံသော အကျင့်ရှိသူအချို့ ငရဲ၌ ဖြစ်နေသည်ကို ငါ မြင်၏၊
၂။ အခြားသော ခြိုးခြံသော အကျင့်ရှိသူတစ်ဦး နတ်ပြည်၌ ဖြစ်နေသည်ကို ငါ မြင်၏၊
၃။ အကုသိုလ်တရားကို ပယ်ခြင်း၌ ငါသည်သာ အမြတ်ဆုံး ဖြစ်၏၊
၄။ ကုသိုလ်တရားကို ဆောက်တည်ခြင်း ၌လည်း ငါသည် အမြတ်ဆုံး ဖြစ်၏၊
၅။ အကုသိုလ်တရားကို ပယ်ခြင်း၌ ငါ၏တပည့် သံဃာသည် သာလျှင် အမြတ်ဆုံး ဖြစ်၏၊
၆။ ကုသိုလ်တရားကို ဆောက်တည်ခြင်း၌လည်း ငါ၏ တပည့်သံဃာသည် သာလျှင် အမြတ်ဆုံး ဖြစ်၏၊
၇။ သီလအားဖြင့် ငါနှင့် တူသူ မရှိ၊
၈။ သမာဓိအားဖြင့် ငါနှင့် တူသူ မရှိ၊
၉။ ပညာအားဖြင့် ငါနှင့်တူသူ မရှိ၊
၁၀။ ဝိမုတ္တိ အားဖြင့် ငါနှင့်တူသူ မရှိ၊ ဤကား ရှေ့ပိုင်း သီဟနာဒ ၁၀ ပါးတည်း၊ ရှေ့ပိုင်း သီဟနာဒ ၁၀ ပါးကို ပရိသာသု စ နဒတိ စသော သီဟနာဒ ၁၀ ပါးတို့၌ တစ်ပါးပါးကို ၁၀ ပါးစီ မြှောက်၍ သီဟနာဒ ၁၁၀ ပါး ဖြစ်သည်။ (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၉၇။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊မြန်၊၁။၅၇၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဘုရားရှင်၏ အကျဉ်းချုပ်တရား ၄ ပါး

၁။ လူအပေါင်းသည် အိုခြင်း သေခြင်းသို့ ရောက်ရ၍ မမြဲ၊
၂။ လူအပေါင်းသည် စောင့်ရှောက်သူမှ ကင်း၍ အားကိုးရာ မရှိ၊
၃။ လူအပေါင်းသည် မိမိနှင့် မိမိကိုယ်ပိုင်ဥစ္စာ မရှိ၊ အလုံးစုံကို ပယ်စွန့်၍ သွားရ၏၊
၄။ လူအပေါင်းသည် အမြဲလို နေ၍ ပြည့်သည်မရှိ၊ ရောင့်ရဲခြင်းမရှိ၊ တဏှာ၏ကျေးကျွန်ချည်း ဖြစ်၏။ (မ၊၂၊၂၅၆။) (မ၊မြန်၊၂။ ၂၆၅-၂၆၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဘုရားရှင်၏ အဆုံးအမ ၃ မျိုး

၁။ ပျင်းရိခြင်းကို ဘေးအားဖြင့် ရှု၍ ကြိုးစားအားထုတ်ခြင်းကို ဘေးမရှိသောအားဖြင့် ရှုပြီး ထက်သန်သော ဝီရိယရှိသူ ဖြစ်စေရခြင်း၊
၂။ ငြင်းခုံခြင်းကို ဘေးအားဖြင့် ရှု၍ မငြင်းခုံခြင်းကို ဘေးမရှိသောအားဖြင့် ရှုပြီး ညီညွတ်သူ ပြေပြစ်သူ ဖြစ်စေ ရခြင်း၊
၃။ မေ့လျော့ခြင်းကို ဘေးအားဖြင့် ရှု၍ မမေ့လျော့ခြင်းကို ဘေးမရှိသောအားဖြင့် ရှုပြီး အင်္ဂါရှစ်ပါးရှိသော မဂ်ကို ပွားများသူ ဖြစ်ရခြင်း။ (အပ၊၂၊၄၂၀။) (အပ၊မြန်၊၂။၄၁၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဘုရားရှင်၏ အံ့ဖွယ် အခါ ၄ ပါး

၁။ ဘုရားအလောင်း ပဋိသန္ဓေနေသော အခါ၊
၂။ ဘုရားအလောင်း ဖွားမြင်သော အခါ၊
၃။ ဘုရားဖြစ်တော်မူသော အခါ၊
၄။ ဓမ္မစကြာတရား ဟောကြားတော် မူသော အခါ။ (အံ၊၁၊၄၄၆။) (အံ၊မြန်၊၁။၄၆၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဘုရားရှင်၏ အလင်းရောင် ၄ မျိုး

၁။ ဉာဏာလောက- ဉာဏ်၏ အာနုဘော်ကြောင့် ဖြစ်ပေါ် လာသော အလင်းရောင်၊
၂။ ပီတိအာလောက- ပီတိ၏ အစွမ်းကြောင့် ဖြစ်ပေါ်လာသော ကိုယ်တော် အလင်းရောင်၊
၃။ ပသာဒါလောက- ကြည်ညိုခြင်း၏ အစွမ်းကြောင့် ဖြစ်ပေါ် လာသော အလင်းရောင်၊
၄။ ဓမ္မကထာအာလောက- ဘုရားရှင်၏ တရားစကားတော်ကြောင့် ဖြစ်ပေါ် လာသော အလင်းရောင်။ (သံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၅၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဘုရားရှင်၏ အားတော် ၅ ပါး

၁။ ယုံကြည်မှု သဒ္ဓါဗလ၊
၂။ ရှက်မှု ဟိရီဗလ၊
၃။ ကြောက်လန့်မှု ဩတ္တပ္ပဗလ၊
၄။ ထက်သန်သော ဝီရိယဗလ၊
၅။ သိမှု ပညာဗလ။ (အံ၊၂၊၈။) (အံ၊မြန်၊၂။ ၁၀-၁၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဘုရားရှင်၏ အားတော် ၆ ပါး

၁။ အကြောင်းဟုတ်သည်ကို အကြောင်းဟုတ်သောအားဖြင့် လည်းကောင်း အကြောင်းမဟုတ်သည်ကို အကြောင်းမဟုတ်သော အားဖြင့်လည်းကောင်း ဟုတ်တိုင်းမှန်စွာ ခွဲခြား၍ သိတော်မူခြင်း၊
၂။ အတိတ်, အနာဂတ်, ပစ္စုပ္ပန် ဖြစ်ကုန်သော ဆောက်တည်အပ်သော ကံတို့၏အကျိုးတို့ကို အကြောင်းအထောက်အပံ့အားဖြင့် ဟုတ်တိုင်း မှန်စွာ ခွဲခြား၍ သိတော်မူခြင်း၊
၃။ ဈာန်, ဝိမောက္ခ, သမာဓိ, သမာပတ်တို့၏ ညစ်ညူးကြောင်း ဖြူစင်ကြောင်း, ထမြောက်ကြောင်းတို့ကို ဟုတ်တိုင်းမှန်စွာ ခွဲခြား၍ သိတော်မူခြင်း၊
၄။ ရှေးရှေး၌ ဖြစ်ခဲ့ဖူးသော ဘဝပေါင်းများစွာတို့ကို အခြင်းအရာ အဖြစ်သနစ်နှင့်တကွ အောက်မေ့တော် မူနိုင်ခြင်း၊
၅။ လူတို့၏ မျက်စိထက် သာလွန်သော နတ်မျက်စိနှင့် တူသော ဒိဗ္ဗစက္ခုဉာဏ်ဖြင့် ကံအားလျော်စွာ ဖြစ်သော သတ္တဝါတို့ကို သိမြင်တော်မူခြင်း၊
၆။ အာသဝေါတရားတို့၏ ကုန်ခြင်းကြောင့် အာသဝေါတရားတို့မှ လွတ်မြောက်သော အရဟတ္တဖိုလ်စိတ်နှင့် လွတ် မြောက်သော အရဟတ္တဖိုလ်ပညာကို ယခုဘဝ၌ပင် ထူးသော ဉာဏ်ဖြင့် သိ၍ ကိုယ်တိုင် မျက်မှောက်ပြုလျက် ရောက်၍ နေတော်မူခြင်း။ (အံ၊၂၊၃၆၅။) (အံ၊မြန်၊၂။၄၅၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဘုရားရှင်၏ ဣဿရိယဘုန်းတော် ၈ ပါး

၁။ အဏုမြူသဖွယ် သေးငယ်သော အတ္တဘော ဖြစ်အောင် ပြုနိုင်စွမ်းရှိသော အဏိမာ တည်းဟူသော ဣဿရိယဘုန်းတော်၊
၂။ ကောင်းကင်၌ ခြေတော်ဖြင့် ကြွသွားခြင်း အစရှိသော အမှုကို ပြုနိုင်စွမ်းရှိသော လျင်မြန် ပေါ့ပါးသော လဃိမာ တည်းဟူသော ဣဿရိယဘုန်းတော်၊
၃။ ကိုယ်ကာယတော်ကို ကြီးမားစွာ ဖန်ဆင်း နိုင်စွမ်းရှိသော မဟိမာ တည်းဟူသော ဣဿရိယဘုန်းတော်၊
၄။ အလိုရှိအပ်သော အရပ် ဒေသသို့ အရောက်သွားနိုင်စွမ်းရှိသော ပတ္တိတည်းဟူသော ဣဿရိယ ဂုဏ်တော်၊
၅။ အဓိဋ္ဌာန် ပြုခြင်း အစရှိသည်အားဖြင့် အလိုရှိအပ်သော အကျိုးစီးပွားကို ပြီးမြောက်စေနိုင်စွမ်းရှိသော ပါကမ္မတည်းဟူသော ဣဿရိယဘုန်းတော်၊
၆။ မိမိအလိုတော်အတိုင်း ဖြစ်အောင် နိုင်နိုင် နင်းနင်း ပြုနိုင်စွမ်းရှိသော ဤသိတာတည်းဟူသော ဣဿရိယ ဘုန်းတော်၊
၇။ တန်ခိုးဖန်ဆင်း ရာ၌ လေ့လာခြင်းရှိသော ဝသိတာတည်းဟူသော ဣဿရိယဘုန်းတော်၊
၈။ ကောင်းကင် ခရီးဖြင့် ကြွသွားတော်မူသော ဘုရားရှင်၏လည်းကောင်း အခြားသော တစ်စုံတစ်ခုကို ပြုတော် မူသော ဘုရားရှင်၏လည်းကောင်း အမှတ်မထား တစ်ပါးပါးသော အမှု၌ ပြီးဆုံးခြင်းသို့ ရောက်အောင် ပြုနိုင်စွမ်းရှိသော ယတ္ထကာမာ ဝသာယိတာတည်းဟူသော ဣဿရိယ ဘုန်းတော်။ (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၁။၃၁၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဘုရားရှင်ကို စွပ်စွဲသူ ၂ မျိုး

၁။ အရှင်၌ ဒေါသကိန်း၍ ဒေါသသာ ဖျက်ဆီးအပ်သော သူ၊
၂။ မကောင်းသော ယူခြင်းဖြင့် ယူသော သဒ္ဓါလွန်ကဲသူ။(တစ်နည်း) ၁။မြတ်စွာဘုရား မဟောပြောအပ်သည်ကို မြတ်စွာဘုရား ဟောပြောအပ်သည်ဟု ပြသူ၊
၂။ မြတ်စွာဘုရား ဟောပြော အပ်သည်ကို မြတ်စွာဘုရား မဟောပြောအပ်ဟူ၍ ပြသူ။(တစ်နည်း)
ဆောင်၍ သိအပ်သော အနက်ရှိသော နေယျတ္ထသုတ်ကို တိုက်ရိုက်သိအပ်သော အနက်ရှိသော နီတတ္ထသုတ်ဟု ပြသူ၊
၂။ တိုက်ရိုက်သိအပ်သော အနက်ရှိသော နီတတ္ထသုတ်ကို ဆောင်၍ သိအပ်သော အနက်ရှိသော နေယျတ္ထသုတ်ဟု ပြသူ။ (အံ၊၁၊၆၁။) (အံ၊မြန်၊၁။၇၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဘုရားရှင်ကို တပည့်သာဝကတို့ ရိုသေလေးမြတ် ပူဇော်မှုပြုကြောင်း တရား ၅ မျိုး

၁။ ဘုရားရှင်သည် လွန်မြတ်သော သီလ ရှိခြင်း၊
၂။ အလွန် နှစ်လိုဖွယ်ကောင်းသော သဗ္ဗညုတ ဉာဏ် အမြင် ရှိခြင်း၊
၃။ လွန်မြတ်သော ဌာနုပ္ပတ္တိပညာ ရှိခြင်း၊
၄။ အရိယာသစ္စာ လေးပါး တရားမြတ်ကို မေးကြကုန်သော တပည့်သာဝကတို့၏စိတ်ကို ဘုရားရှင်သည် ထိုအရိယသစ္စာ တရားမြတ်တို့ကို ဖြေကြားတော်မူသောအားဖြင့် နှစ်သက်စေခြင်း၊
၅။ ဘုရားရှင်သည် တပည့်သာဝကတို့အား ဗောဓိပက္ခိယတရား သုံးဆယ့်ခုနစ်ပါး အစရှိသော အကျင့်တရား တို့ကို ဟောကြားတော်မူခြင်း။ (မ၊၂၊၂၀၁။) (မ၊မြန်၊၂။၂၁၃-၂၁၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဘုရားရှင်ကို ပေါဋ္ဌပါဒပရိဗိုဇ် မေးသော ပြဿနာ ၂ ရပ်

၁။ သညာ၏ ချုပ်ခြင်း၊
၂။ သညာ ချုပ်ရာမှ ထခြင်း။ (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၀၀။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊မြန်၊၁။၅၈၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဘုရားရှင်ကို မစွပ်စွဲသူ ၂ မျိုး

၁။ ဆောင်၍ သိအပ်သော အနက်ရှိသော နေယျတ္ထသုတ်ကို ဆောင်သိအပ်သော အနက်ရှိသော နေယျတ္ထသုတ်ဟု ပြသူ၊
၂။ တိုက်ရိုက်သိအပ်သော အနက် ရှိသော နီတတ္ထသုတ်ကို တိုက်ရိုက် သိအပ်သော အနက်ရှိသော နီတတ္ထသုတ်ဟု ပြသော သူ။ (အံ၊၁၊၆၁။) (အံ၊မြန်၊၁။၇၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဘုရားရှင်တို့ ကျောင်းသို့ ဝင်တော်မူကြောင်း ၂ ပါး

၁။ ပုဂ္ဂိုလ်ကို ချီးမွမ်းတော်မူလိုခြင်း၊
၂။ တရားကို ချီးမွမ်းတော်မူလိုခြင်း။ (မ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၀၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဘုရားရှင်တို့ ကြောင့်ကြမဲ့ နေတော်မူရန် စိတ်ဖြစ်ပေါ်လာရကြောင်း ၃ ပါး

၁။ သမ္မာပဋိပတ် အကျင့် မြတ်၏ ဆန့်ကျင်ဘက်ဖြစ်သော ရာဂ ဒေါသ စသော ကိလေသာတို့၏ အားကြီးသည် ဖြစ်ခြင်း၊
၂။ တရားဒေသနာတော်သည် လွန်စွာ ခက်ခဲနက်နဲတော်မူခြင်း၊
၃။ တရားတော်တို့၌ ဘုရားရှင် တို့သည် လွန်လွန်ကဲကဲ ရိုသေတော်မူခြင်း။ (ဒီ၊ဋီ၊၂၊၆၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဘုရားရှင်တို့ စောင့်ရှောက်ဖွယ် မလိုသော တရား ၄ မျိုး

၁။ ဘုရားရှင်တို့သည် စင်ကြယ်သော ကိုယ်အကျင့် ရှိတော်မူသောကြောင့် ကာယဒုစရိုက်မှုကို စောင့်ရှောက်ဖွယ် မလိုခြင်း၊
၂။ စင်ကြယ်သော နှုတ်အကျင့် ရှိတော်မူသောကြောင့် ဝစီဒုစရိုက်မှုကို စောင့်ရှောက်ဖွယ် မလိုခြင်း၊
၃။ စင်ကြယ်သော စိတ်အကျင့် ရှိတော်မူသောကြောင့် မနောဒုစရိုက်မှုကို စောင့် ရှောက်ရန် မလိုခြင်း၊
၄။ စင်ကြယ်သော အသက်မွေးမှု ရှိတော်မူသောကြောင့် မိစ္ဆာဇီဝမှုကို စောင့်ရှောက်ရန် မလိုခြင်း။ (အံ၊၂၊၄၅၉။) (မ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၈၀။) (သံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၅၄။) (အံ၊မြန်၊၂။၅၈၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဘုရားရှင်တို့ တစ်ပါးတည်း ကိန်းအောင်းတော်မူခြင်း အကျိုး ၂၈ မျိုး

၁။ မိမိကိုယ်ကို စောင့်ရှောက်ခြင်း၊
၂။ အသက်ကို တိုးပွားစေခြင်း၊
၃။ ကိုယ်အား ဉာဏ်အားကို ပေးခြင်း၊
၄။ အပြစ် ဒေါသကို ပိတ်ပင်ခြင်း၊
၅။ ကျော်စောမဲ့ကို ပယ်နိုင်ခြင်း၊
၆။ အကျော်အစောကို ဆောင်နိုင်ခြင်း၊
၇။ မမွေ့လျော်ခြင်းကို ပယ်ဖျောက်နိုင်ခြင်း၊
၈။ မွေ့လျော်ခြင်းကို ဆောင်ခြင်း၊
၉။ ကြောက်လန့် ခြင်းကို ပယ်နိုင်ခြင်း၊
၁၀။ ရဲရင့်ခြင်းကို ပြုခြင်း၊
၁၁။ ပျင်းရိခြင်းကို ပယ်နိုင်ခြင်း၊
၁၂။ လုံ့လကို ဖြစ်စေခြင်း၊
၁၃။ ရာဂကို ပယ်နိုင်ခြင်း၊
၁၄။ ဒေါသကို ပယ်နိုင်ခြင်း၊
၁၅။ မောဟကို ပယ်နိုင်ခြင်း၊
၁၆။ မာနကို ပယ်သတ်နိုင်ခြင်း၊
၁၇။ ဝိတက်ကို ချိုးဖျက်နိုင်ခြင်း၊
၁၈။ စိတ်ကို တည်ကြည်အောင် ပြုနိုင်ခြင်း၊
၁၉။ စိတ်ကို ပျော့ပျောင်းစေနိုင်ခြင်း၊
၂၀။ ကြည်လင်ရွှင်ပြခြင်းကို ဖြစ်စေနိုင်ခြင်း၊
၂၁။ လေးမြတ်သည်ကို ပြုနိုင်ခြင်း၊
၂၂။ လာဘ်ကို ဖြစ်စေနိုင်ခြင်း၊
၂၃။ ရှိခိုး ထိုက်သည်ကို ပြုနိုင်ခြင်း၊
၂၄။ နှစ်သက်ခြင်းသို့ ရောက်စေနိုင်ခြင်း၊
၂၅။ ဝမ်းမြောက်ခြင်းကို ပြုနိုင်ခြင်း၊
၂၆။ သင်္ခါရတရားတို့၏ သဘောကို ပြနိုင်ခြင်း၊
၂၇။ ပဋိသန္ဓေနေခြင်းကို ခွါဖြတ် နိုင်ခြင်း၊
၂၈။ အလုံးစုံသော ငြိမ်းအေးခြင်းကို ပေးနိုင်ခြင်း။ (မိလိန္ဒ၊၁၄၁။) (မိလိန္ဒ၊မြန်။ ၁၅၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဘုရားရှင်တို့ တစ်ပါးတည်း ကိန်းအောင်းရကြောင်း ၄ ပါး

၁။ နေထိုင်ရမှု ချမ်းသာခြင်း၊
၂။ အပြစ် မရှိသော ဂုဏ်ကျေးဇူး များခြင်း၊
၃။ အလုံးစုံသော ဘုရားရှင်တို့၏ ဓမ္မတာအစဉ် ဖြစ်ခြင်း၊
၄။ အလုံးစုံသော ဘုရားရှင်တို့ ချီးမွမ်းအပ်ခြင်း။ (မိလိန္ဒ၊၁၄၂။) (မိလိန္ဒ၊မြန်။၁၅၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဘုရားရှင်တို့ မစွန့်အပ်သော ဌာန ၄ မျိုး

၁။ ဗောဓိပလ္လင်ဌာန၊၂။ တရားဦး ဓမ္မစကြာဟောရာ မိဂဒါဝုန်တော၊၃။နတ်ပြည်မှ ဆင်းသက်တော်မူသော အခါ သင်္ကဿနဂိုရ်မြို့၏ တံခါး၌ ပဌမခြေရာ အမှတ်အသား၊၄။ ဇေတဝန်ကျောင်း ဂန္ဓကုဋိ၏ ညောင်စောင်းခြေလေးချောင်း ထိရာဌာန။ (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၇။) (ဗုဒ္ဓဝံ၊ဋ္ဌ၊၁၅၈။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊မြန်၊၂။၃၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဘုရားရှင်တို့ မိမိဖန်ဆင်းအပ်သော ပစ္စည်းတို့ကို မမှီဝဲခြင်း အကြောင်း ၂ ပါး

၁။ မြတ်စွာဘုရားသည် မြတ်သောအလှူကို ခံတော်မူထိုက်၏ဟု နှလုံးသွင်း၍ ဘုရားရှင်အား ပစ္စည်းလေးပါးတို့ကို ပေးလှူကုန်သော နတ်လူတို့သည် အလုံးစုံသော ဒုဂ္ဂတိမှ လွတ်မြောက်လတ္တံ့သည်ကို သိမြင်တော်မူခြင်း၊
၂။ ဘုရားရှင်တို့သည် တန်ခိုးပြာဋိဟာကို ပြ၍ အသက်မွေးကုန်၏ဟု သူတစ်ပါးတို့ ကဲ့ရဲ့စွပ်စွဲမှုမှ ရှောင်ကြဉ်တော်မူလိုခြင်း။ (မိလိန္ဒ၊၂၁၉။) (မိလိန္ဒ၊မြန်။၂၃၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဘုရားရှင်တို့ မေးမြန်းတော်မူခြင်း အကြောင်း ၂ ပါး

၁။ တရား ဟောတော်မူလိုခြင်း၊
၂။ သိက္ခာပုဒ် ပညတ်တော်မူလိုခြင်။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၄၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဘုရားရှင်တို့ လောကကို ကြည့်တော်မူရာကာလ ၂ ပါး

၁။ ဘုရားရှင်တို့သည် နံနက် မိုးသောက်ထ အခါ၌ လောကကို ကြည့်ကုန်သည်ရှိသော် စကြဝဠာအနာရေးမှ စ၍ ဂန္ဓကုဋီသို့ ရှေ့ရှု ဉာဏ်တော်ကို ပြု၍ ကြည့်တော်မူကုန်၏၊
၂။ ဘုရားရှင်တို့သည် ညအခါ၌ လောကကို ကြည့်ကုန် သည်ရှိသော် ဂန္ဓကုဋီမှ စ၍ စကြာဝဠာသို့ ရှေးရှု ဉာဏ်တော်ကို ပြု၍ ကြည့်တော် မူကုန်၏။ (ဓမ္မ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၀၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဘုရားရှင်တို့၏ ကွဲပြားမှု ၅ မျိုး

၁။ အာယုဝေမတ္တ- အသက်တော်အတိုင်းအရှည် ထူးခြား ကွဲပြားခြင်း၊
၂။ ပမာဏဝေမတ္တ- အရပ်အတိုင်းအရှည် ထူးခြားကွဲပြားခြင်း၊
၃။ ကုလဝေမတ္တ- အမျိုးတော်အတိုင်းအရှည် ထူးခြားကွဲပြားခြင်း၊
၄။ ပဓာနဝေမတ္တ- ကမ္မဋ္ဌာန်း အားထုတ်မှု အတိုင်းအရှည် ထူးခြားကွဲပြားခြင်း၊
၅။ ရသ္မိဝေမတ္တ- ရောင်ခြည်တော်အတိုင်းအရှည် ထူးခြားကွဲပြားခြင်း။ (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၇။) (ဥဒါန၊ဋ္ဌ၊၁၃၅။) (ဗုဒ္ဓဝံ၊ဋ္ဌ၊၁၅၇။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊မြန်၊၂။၃၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဘုရားရှင်တို့၏ စကားတော် ၂ မျိုး

၁။ လူတို့ သမုတ်အပ်သော ပညတ်အားဖြင့် ဟောပြောသော စကားတော် (သမ္မုတိကထာ)၊
၂။ မဖောက်မပြန် မှန်ကန်တိကျသော အနက်သဘောအားဖြင့် ဟောပြောသော စကားတော် (ပရမတ္ထကထာ) ။ (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၁၅။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၂၊၇၂။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊မြန်၊၁။၆၁၂။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊မြန်၊၁။၆၁၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဘုရားရှင်တို့၏ မတူညီခြင်း ၈ မျိုး

၁။ အာယုဝေမတ္တ- အသက်အတိုင်းအရှည် မတူညီခြင်း၊
၂။ ပမာဏဝေမတ္တ- ကိုယ်တော်အရပ်အတိုင်းအရှည် မတူညီခြင်း၊
၃။ ကုလဝေမတ္တ- အမျိုး မတူညီခြင်း၊
၄။ ပဓာနဝေမတ္တ- ကမ္မဋ္ဌာန်းအားထုတ်မှု မတူညီခြင်း၊
၅။ ရသ္မိဝေမတ္တ- ရောင်ခြည်တော် မတူညီခြင်း၊
၆။ ယာနဝေမတ္တ- စီးတော်ယာဉ် မတူညီခြင်း၊
၇။ ဗောဓိဝေမတ္တ- ဗောဓိပင် မတူညီခြင်း၊
၈။ ပလ္လင်္ကဝေမတ္တ- ပလ္လင်တော် မတူညီခြင်း။ (သုတ္တနိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၃၄။) (ဗုဒ္ဓဝံ၊ဋ္ဌ၊၃၄၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဘုရားရှင်တို့၏ သရီရဓာတ်တော်များ တည်ရှိရာ ဌာန ၅ ဌာန

၁။ ဇမ္ဗုဒိပ်ကျွန်းခေါ် မဇ္ဈိမ ဒေသ၊
၂။ သီဟိုဠ်ကျွန်း, မြန်မာပြည် အစရှိသော အခြားကျွန်းနိုင်ငံများ၊
၃။ တာဝတိံသာ နတ်ပြည်၊
၄။ နဂါးပြည်၊
၅။ ဗြဟ္မာ့ပြည်။ (ဒီ၊ဋီ၊၃၊၈၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဘုရားရှင်တို့၏ အားတော် ၂ မျိုး

၁။ ကာယဗလ- ပကတိဆင် အစီးပေါင်း ကုဋေတစ်ထောင်တို့၏ ခွန်အား, ပကတိယောကျ်ား ကုဋေတစ်သောင်းတို့၏ ခွန်အားရှိသော ကိုယ်အားတော်၊
၂။ ဉာဏ ဗလ- ဒသဗလဉာဏ် စတုဝေသာရဇ္ဇဉာဏ် စသော ဉာဏ်အားတော်။ (မ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၃၁။) (အံ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၉၃။) (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၈၀။) (ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၃၀။) (ဗုဒ္ဓဝံ၊ဋ္ဌ၊၆၀။) (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၃၊၂၁၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဘုရားရှင်တို့၏ဝါဒ ချီးမွမ်းဖွယ်အကြောင်း ၁၀ မျိုး

၁။ အကယ်၍ သတ္တဝါတို့သည် ရှေးကံကြောင့် ချမ်းသာဆင်းရဲကို ခံစားကြရသော် ယခုဘဝ၌ အာသဝေါကင်းသော ချမ်းသာကို ခံစားရသော ဘုရားရှင်သည် မချွတ်ဧကန်ပင် ရှေးဘဝက ကောင်းမှုကံကို ပြုခဲ့သူ ဖြစ်၏ဟု ချီးမွမ်းထိုက်ခြင်း၊
၂။ အကယ်၍ သတ္တဝါတို့သည် တန်ခိုးရှင် ဖန်ဆင်းမှုကြောင့် ချမ်းသာဆင်းရဲကို ခံစားကြရသော် ယခုဘဝ၌ အာသဝေါကင်းသော ချမ်းသာကို ခံစားရသော ဘုရားရှင်သည် မချွတ်ဧကန်ပင် ကောင်းမြတ်သော တန်ခိုးရှင်က ဖန်ဆင်းထားသူ ဖြစ်၏ဟု ချီးမွမ်းထိုက်ခြင်း၊
၃။ အကယ်၍ သတ္တဝါတို့သည် အကြောင်းဆုံစည်းမှုကြောင့် ချမ်းသာ ဆင်းရဲကို ခံစားကြရသော် ယခုဘဝ၌ အာသဝေါကင်းသော ချမ်းသာကို ခံစားရသော ဘုရားရှင်သည် မချွတ်ဧကန်ပင် ကောင်းသော အကြောင်းဆုံစည်းမှုရှိသူ ဖြစ်၏ဟု ချီးမွမ်း ထိုက်ခြင်း၊
၄။ အကယ်၍ သတ္တဝါတို့သည် အမျိုးဇာတ်ထူးခြားမှုကြောင့် ချမ်းသာ ဆင်းရဲကို ခံစားကြရသော် ယခုဘဝ၌ အာသဝေါကင်းသော ချမ်းသာကို ခံစားရသော ဘုရား ရှင်သည် မချွတ်ဧကန်ပင် ကောင်းမြတ်သော အမျိုးဇာတ်ထူးသူ ဖြစ်၏ဟု ချီးမွမ်းထိုက်ခြင်း၊
၆။ သတ္တဝါတို့သည် ရှေးဘဝက ပြုခဲ့သောကံကြောင့် ချမ်းသာဆင်းရဲကို ခံစား ကြရသည် ဖြစ်စေ၊ မခံစားကြရသည်ဖြစ်စေ၊ ဘုရားရှင်ကား ချီးမွမ်းထိုက်သော ပုဂ္ဂိုလ်ဖြစ်၏၊
၇။ သတ္တဝါတို့သည် တန်ခိုးရှင်ဖန်ဆင်းမှုကြောင့် ချမ်းသာဆင်းရဲကို ခံစားကြ ရသည် ဖြစ်စေ၊ မခံစားကြရသည်ဖြစ်စေ၊ ဘုရားရှင်ကား ချီးမွမ်းထိုက်သော ပုဂ္ဂိုလ် ဖြစ်၏၊
၈။ သတ္တဝါတို့သည် အကြောင်းဆုံစည်းမှုကြောင့် ချမ်းသာဆင်းရဲကို ခံစားကြရသည်ဖြစ်စေ၊ မခံစားကြရသည်ဖြစ်စေ၊ ဘုရားရှင်သည် ချီးမွမ်းထိုက်သော ပုဂ္ဂိုလ် ဖြစ်၏၊
၉။ သတ္တဝါတို့သည် အမျိုးဇာတ် ထူးခြားမှုကြောင့် ချမ်းသာဆင်းရဲကို ခံစားကြရသည်ဖြစ်စေ၊ မခံစားကြရသည် ဖြစ်စေ၊ ဘုရားရှင်သည် ချီးမွမ်းထိုက်သော ပုဂ္ဂိုလ်ဖြစ်၏၊
၁၀။ သတ္တဝါတို့သည် မျက်မှောက် ဘဝ၌ လုံ့လပြုမှုကြောင့် ချမ်းသာဆင်းရဲကို ခံစားကြရ သည်ဖြစ်စေ၊ မခံစားကြရသည်ဖြစ်စေ၊ ဘုရားရှင်သည် ချီးမွမ်းထိုက်သော ပုဂ္ဂိုလ်ဖြစ်၏။ (မ၊၃၊၁၆။) (မ၊မြန်၊၃။၁၇-၁၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဘုရားရှင်တို့အား အန္တရာယ်မပြုနိုင်သော အရာ ၄ မျိုး

၁။ ဘုရားရှင်တို့အား ရည်မှန်း၍ ပို့ဆောင် အပ်ကုန်သော ပစ္စည်းလေးပါးတို့ကို တစ်စုံတစ်ယောက်သော သူသည် အန္တရာယ် မပြုနိုင်၊
၂။ ဘုရားရှင်တို့၏ အသက်ကို တစ်စုံတစ်ယောက်သော သူသည် အန္တရာယ် မပြုနိုင်၊
၃။ ဘုရားရှင် တို့၏ ယောကျ်ားမြတ်လက္ခဏာတော်ကြီး သုံးဆယ့်နှစ်ပါးနှင့် လက္ခဏာတော်ငယ် ရှစ်ဆယ် တို့ကို တစ်စုံတစ်ယောက်သော သူသည် အန္တရာယ် မပြုနိုင်၊
၄။ ဘုရားရှင်တို့၏ ရောင်ခြည်တို့ကို တစ်စုံတစ်ယောက်သော သူသည် အန္တရာယ် မပြုနိုင်။ (ဗုဒ္ဓဝံ၊ဋ္ဌ၊၃၅၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဘုရားရှင်ထံမှ ရှင်အာနန္ဒာ တောင်းယူသော (အခွင့်အရေး) ဆု ၈ မျိုး

၁။ တပည့်တော် လက်ခံ ထားသော ပင့်ဖိတ်ရာအိမ်သို့ ဘုရားရှင် ကြွတော်မူရန်၊
၂။ တိုင်းတစ်ပါးဇနပုဒ် တစ်ပါးမှ ဘုရား ဖူးရန် လာကုန်သော ပရိသတ်ကို ရောက်လာသော ခဏ၌ပင် ဘုရားရှင်ကို ဖူးမြင်ခွင့် ပြုရန်၊
၃။ တပည့်တော်အား ယုံမှားသံသယ ဖြစ်သော ခဏ၌ပင် ဘုရားရှင်ထံ ချဉ်းကပ်ခွင့် ပြုရန်၊
၄။ မိမိ မျက်ကွယ်၌ ဟောကြားခဲ့သော တရားကို မိမိအား ပြန်လည် ဟောကြားပေးရန်၊
၅။ ဘုရားရှင်ရရှိသော မွန်မြတ်သော သင်္ကန်းကို မိမိအား မပေးရန်၊
၆။ ဘုရားရှင်သည် မိမိရရှိသော မွန်မြတ်သော ဆွမ်းကို မိမိအား မပေးရန်၊
၇။ ဘုရားရှင်နှင့် တစ်ခုတည်းသော ဂန္ဓကုဋီ၌ နေခွင့်ကို မပေးရန်၊
၈။ ပင့်ဖိတ်အိမ်သို့ မိမိကို ခေါ်မသွားရန်။ (ထေရ၊ဋ္ဌ၊၂၊၄၁၅။) (ထေရ၊ဋ္ဌ၊၂၊၄၁၅။) (ဇာ၊ဋ္ဌ၊၄၊၉၆။) (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၁၊၄၃၀။) (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၁၊၄၃၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဘုရားရှင်ထံမှ ရှင်အာနန္ဒာ တောင်းယူသော အခွင့်အရေး ၄ မျိုး

၁။ တပည့်တော် လက်ခံ ထားသော ပင့်ဖိတ်ရာအိမ်သို့ ဘုရားရှင် ကြွတော်မူရန်၊
၂။ တိုင်းတစ်ပါး ဇနပုဒ်တစ်ပါးမှ ဘုရားဖူးရန် လာကုန်သော ပရိသတ်ကို ရောက်လာသော ခဏ၌ပင် ဘုရားရှင်ကို ဖူးမြင်ခွင့် ပြုရန်၊
၃။ တပည့်တော်အား ယုံမှားသံသယ ဖြစ်သော ခဏ၌ပင် ဘုရားရှင်ကို ချဉ်းကပ်ခွင့် ရရန်၊
၄။ တပည့်တော်၏ မျက်ကွယ်၌ ဟောကြားခဲ့သော တရားကို ကြွလာ၍ တပည့်အား ဟောကြားပေးရန်။ (ထေရ၊ဋ္ဌ၊၂၊၄၁၅။) (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၁၊၄၃၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဘုရားရှင်ထံမှ ရှင်အာနန္ဒာ ပယ်မြစ်သော အခွင့်အရေး ၄ မျိုး

၁။ ဘုရားရှင်သည် မိမိ ရရှိအပ်သော မွန်မြတ်သော သင်္ကန်းကို တပည့်တော်အား မပေးရန်၊
၂။ ဘုရားရှင်သည် မိမိရရှိအပ်သော မွန်မြတ်သော ဆွမ်းကို တပည့်တော်အား မပေးရန်၊
၃။ ဘုရားရှင်နှင့် တစ်ခုတည်းသော ဂန္ဓကုဋီ၌ နေခွင့်ကို တပည့်တော်အား မပေးရန်၊
၄။ ပင့်ဖိတ်အိမ်သို့ တပည့်တော်ကို ခေါ်၍ မသွားရန်။ (ထေရ၊ဋ္ဌ၊၂၊၄၁၅။) (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၁၊၄၃၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဘုရားရှင်နှင့် တပည့်သာဝကတို့ကို ရည်စူး၍ သူ့အသက်သတ်သူ၏ မကောင်းမှု ဖြစ်ကြောင်း ၅ မျိုး

၁။ ‘‘သွားကြလော့၊ ဤမည်သော သတ္တဝါကို ဆောင်ခဲ့ကြလော့’’ဟု ပြောဆို ခိုင်းစေမှုကြောင့် မကောင်းမှု များစွာ ဖြစ်ပွားခြင်း၊
၂။ လည်၌ ကြိုးချည် ရစ်ပတ်ဆွဲငင် ခံရသော သတ္တဝါသည် ကိုယ်ဆင်းရဲခြင်း စိတ်ဆင်းရဲခြင်းကို ခံစားရသောကြောင့် မကောင်းမှု များစွာ ဖြစ်ပွားခြင်း၊
၃။ ‘‘သွားကြလော့၊ ဤသတ္တဝါကို သတ်ကြလော့’’ဟု ပြောဆိုမှုကြောင့် မကောင်းမှု များစွာ ဖြစ်ပွားခြင်း၊
၄။ ထိုသတ္တဝါသည် အသတ်ခံရသော် ကိုယ်စိတ်ဆင်းရဲ ခြင်းကို ခံစားရသောကြောင့် မကောင်းမှု များစွာ ဖြစ်ပွားခြင်း၊
၅။ သားသတ်သူသည် ဘုရားရှင်ကို သော်လည်းကောင်း ဘုရားရှင်၏ တပည့်သာဝကကိုသော်လည်းကောင်း မအပ်သော အသားဖြင့် ကဲ့ရဲ့ထိပါး ပုတ်ခတ် စကားပြောဆိုလာသောကြောင့် မကောင်းမှု များစွာ ဖြစ်ပွားခြင်း။ (မ၊၂၊၃၄။) (မ၊မြန်၊၂။၃၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဘုရားရှင်လက်ထက် စည်းဝေးရာ ကာလ ၂ ပါး

၁။ ဝါဆို ဝါကပ်ခါနီး၌ စည်းဝေးခြင်း၊
၂။ ပဝါရဏာ ပြုရာ ကာလ၌ စည်းဝေးခြင်း။ (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၃၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဘုရားရှင်ဟော အမျိုးဇာတ် ၆ မျိုး

၁။ မည်းညစ်သော ဇာတ်ရှိသည်ဖြစ်၍ မည်းညစ်သော သဘောကို ဖြစ်စေသော အမျိုး- (ဒွန်းစဏ္ဍာမျိုး တံငါမျိုး မုဆိုးမျိုးစသည်၌ ဖြစ်၍ သေလွန်သောအခါ ငရဲကျသူ)၊
၂။ မည်းညစ်သော ဇာတ်ရှိသည်ဖြစ်၍ ဖြူစင်သော သဘောကို ဖြစ်စေသော အကျိုး- (ဒွန်းစဏ္ဍာမျိုးစသည်၌ ဖြစ်သော်လည်း ကိုယ်နှုတ်စိတ်တို့ကို ကောင်းစွာ ကျင့်သောကြောင့် သေလွန်သောအခါ နတ်ပြည်သို့ ရောက်သူ)၊
၃။ မည်းညစ်သော ဇာတ်ရှိသူ ဖြစ်ပါလျက် မည်းညစ်သည်လည်း မဟုတ် ဖြူစင်သည်လည်း မဟုတ်သော အမျိုး (ဒွန်းစဏ္ဍားမျိုးစသည်၌ ဖြစ်သော်လည်း ရဟန်းဘောင်သို့ ဝင်၍ သတိပဋ္ဌာန်လေးပါး စသည် ပွားများသော သူ)၊
၄။ ဖြူစင်သော အမျိုးဇာတ်ရှိသူ ဖြစ်ပါလျက် မည်းညစ်သော သဘောကို ဖြစ်စေသော အမျိုး(ချမ်းသာကြွယ်ဝသော အမျိုး၌ ဖြစ်သော်လည်း ကိုယ်နှုတ် စိတ်ဖြင့် မကောင်းသော အကျင့်ကို ကျင့်သောကြောင့် သေလွန်သောအခါ ငရဲကျသူ)၊
၅။ ဖြူသော အမျိုးဇာတ်ရှိသူ ဖြစ်၍ ဖြူသောသဘောကို ဖြစ်စေသောအမျိုး (ချမ်းသာ ကြွယ်ဝသော မင်းမျိုး ပုဏ္ဏား သူကြွယ်မျိုး စသည်၌ ဖြစ်၍ ကိုယ်နှုတ်စိတ်တို့ကို ကောင်းစွာ ကျင့်သောကြောင့် နတ်ပြည်၌ ဖြစ်သူ)၊
၆။ ဖြူသော အမျိုးဇာတ်ရှိသူ ဖြစ်ပါလျက် မည်းသည်လည်း မဟုတ် ဖြူသည်လည်း မဟုတ်သော အမျိုး(ချမ်းသာကြွယ်ဝသော အမျိုး၌ ဖြစ်၍ ရဟန်းဘောင်သို့ ဝင်ပြီး သတိပဋ္ဌာန်လေးပါး စသည် ပွားများသော သူ)။ (အံ၊၂၊၃၃၈။) (အံ၊မြန်၊၂။၄၂၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဘုရားရှင်အား အထူး မစောင့်စည်းရသော တရား ၃ ပါး

၁။ စင်ကြယ်ပြီးသော ကိုယ်အကျင့် (ကာယ သုစရိုက်)၊
၂။ စင်ကြယ်ပြီးသော နှုတ်အကျင့် (ဝစီသုစရိုက်)၊
၃။ စင်ကြယ်ပြီးသော စိတ်အကျင့် (မနောသုစရိုက်)။ (ဒီ၊၃၊၁၈၂။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၀၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဘုရားရှင်အားလုံး တူညီသော အကြောင်းအရာ ၃ မျိုး

၁။ ပါရမီဖြည့်သူ အဖြစ်၊
၂။ ဘုရားရှင် တို့၏ ဂုဏ်တော်၊
၃။ ကျွတ်ထိုက်သော ဝေနေယျ သတ္တဝါ။ (ဒီ၊ဋီ၊၃၊၈၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဘုရားလောင်းတို့၏ ဓမ္မတာ (မြဲခြင်း) ၅ မျိုး

၁။ ဘုရားလောင်းတို့၏ အမိအဖတို့သည် မြဲခြင်း၊
၂။ သဗ္ဗညုတဉာဏ်တော်သည် မြဲခြင်း၊
၃။ အဂ္ဂသာဝကတို့သည် မြဲခြင်း၊
၄။ သားတော်သည် မြဲခြင်း၊
၅။ အလုပ်အကျွေးသည် မြဲခြင်း။ (မိလိန္ဒ၊၁၉၂။) (မိလိန္ဒ၊မြန်။၂၀၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဘုရားသာသနာ၌ ဝေါဟာရစေတနာကို ဖြတ်တောက်ခြင်းငှာ ဖြစ်ကုန်သော တရား ၈ မျိုး

၁။ သူ့အသက် မသတ်ခြင်းကို အကြောင်းပြု၍ သူ့အသက်သတ်ခြင်းကို ပယ်ထိုက်ခြင်း၊
၂။ အရှင် ပေးအပ်သည်ကိုသာ ယူခြင်းကို အကြောင်းပြု၍ အရှင်မပေးအပ်သည်ကို ယူခြင်းကို ပယ်ထိုက်ခြင်း၊
၃။ အမှန်ပြောဆိုခြင်းကို အကြောင်းပြု၍ မဟုတ်မမှန် ပြောဆိုခြင်းကို ပယ်ထိုက်ခြင်း၊
၄။ ချောပစ်ကုန်းတိုက်စကား မပြောဆိုခြင်းကို အကြောင်းပြု၍ ချောပစ် ကုန်းတိုက် စကားကို ပယ်ထိုက်ခြင်း၊
၅။ မတပ်မက်ခြင်းဟူသော အလောဘကို အကြောင်း ပြု၍ တပ်မက်ခြင်း ဟူသော လောဘကို ပယ်ထိုက်ခြင်း၊
၆။ မကဲ့ရဲ့ မထိပါးခြင်းကို အကြောင်း ပြု၍ ကဲ့ရဲ့ထိပါးခြင်းကို ပယ်ထိုက်ခြင်း၊
၇။ ပြင်းစွာ အမျက်မထွက်ခြင်းကို အကြောင်းပြု၍ ပြင်းစွာ အမျက်ထွက်ခြင်းကို ပယ်ထိုက်ခြင်း၊
၈။ အလွန် မာန်မမူခြင်းကို အကြောင်းပြု၍ အလွန် မာန်မူခြင်းကို ပယ်ထိုက်ခြင်း။ (မ၊၂၊၂၃။) (မ၊မြန်၊၂။၂၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဘုရားသာသနာတော်၌ ရဟန်းပြုသော အချို့ပုဂ္ဂိုလ်၌ တွေ့ဆုံနိုင်သော ဘေး ၄ မျိုး

၁။ အမျက် ထွက်ခြင်း ကိုယ်စိတ်ခံပြင်းခြင်း တည်းဟူသော လှိုင်းတံပိုးဘေး၊
၂။ မိမိ ဝမ်းပြည့်ရေးကိုသာ ကြည့်သူအဖြစ် တည်းဟူသော မိကျောင်းဘေး၊
၃။ ကာမဂုဏ်ငါးပါး တည်းဟူသော ရေဝဲဘေး၊
၄။ အမျိုးသမီး မာတုဂါမ တည်းဟူသော ကြမ်းသော ငါးဘေး။ (မ၊၂၊၁၂၃။) (မ၊မြန်၊၂။၁၃၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဘုရားအလောင်း ငုံးငှက်၏ ခန္ဓာကိုယ် ဝဖြိုးခြင်းအကြောင်း ၄ မျိုး

၁။ အစာအာဟာရ စားသောက်ခြင်း၌ အလိုတဏှာ နည်းခြင်း၊
၂။ အစာအာဟာရ ရှာဖွေရာ၌ ကြိုတင်စဉ်းစားမှု မရှိခြင်း၊
၃။ ‘‘ထိုမည်သော အရပ်၌ ချိုမြိန်ကောင်းမွန်သော အစာကို ရအံ့’’ဟု ကြံ၍ မနီးမဝေးသော အရပ်သို့ သွားခြင်း၊
၄။ အစာကောင်းသည် ဖြစ်စေ, မကောင်းသည်ဖြစ်စေ ရရှိသော အစာဖြင့် ရောင့်ရဲကျေနပ်ခြင်း။ (ဇာ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၉၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဘုရားအလောင်း မွေးဖွားပြီးခါစမှာ စကားပြောသော ဘဝ ၃ မျိုး

၁။ ဥမ္မင်္ဂဇာတ်တော်လာ မဟောသဓ ပဏ္ဍိတ ဘဝ၊
၂။ ဝေဿန္တရဇာတ်တော်လာ ဝေဿန္တရာမင်းဘဝ၊
၃။ နောက်ဆုံး ဘုရားဖြစ်မည့် သိဒ္ဓတ္ထမင်းသားဘဝ။ (အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၆၅။) (စရိယာ၊ဋ္ဌ၊၈၀။) (ဇာ၊ဋ္ဌ၊၁၊၆၃။) (ဇာ၊ဋ္ဌ၊၇၊၂၄၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဘုရားအလောင်း လူ့ဘဝဖြင့် နတ်ပြည်သို့ ရောက်သော ဘဝ ၄ မျိုး

၁။ မန္ဓတ်မင်း ဘဝ၊
၂။ သာဓိနမင်း ဘဝ၊
၃။ ဂုတ္တိလစောင်းတီးသမား ဘဝ၊
၄။ နိမိမင်းကြီး ဘဝ။ (မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၂၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဘုရားအလောင်း အင်္ဂါ ၈ ပါး

ဘုရားဆုပန်ပုဂ္ဂိုလ်များ ပြည့်စုံရမည့် အင်္ဂါ ၈ ပါးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဘုရားအလောင်း၏ လှူဖွယ်ဝတ္ထု ၂ မျိုး

၁။ ကိုယ်တွင်း လှူဖွယ်ဝတ္ထု၊
၂။ ကိုယ်လှူဖွယ်ဝတ္ထု။ (သီ၊ဋီ၊သစ်၊၁၊၂၇၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဘုရားအလောင်းတို့ ပြည့်စုံရမည့် အင်္ဂါ ၈ ပါး

၁။ လူ့အဖြစ်ကို ရရှိသူ ဖြစ်ခြင်း၊
၂။ ပုရိသလိင်နှင့် ပြည့်စုံရခြင်း (ယောကျ်ား စင်စစ်ဖြစ်ရခြင်း)၊
၃။ အရဟတ္တဖိုလ်ကို ရနိုင်ခြင်းဟူသော အကြောင်း ရှိခြင်း၊
၄။ သက်တော်ထင်ရှားရှိသော မြတ်စွာဘုရားကို ဖူးတွေ့ရခြင်း၊
၅။ ရသေ့, ရဟန်း ဖြစ်ရခြင်း၊
၆။ သမာပတ် ရှစ်ပါးနှင့် ဈာန်အဘိညာဉ် ရရှိထားခြင်း ဟူသော ဂုဏ်နှင့် ပြည့်စုံရခြင်း၊ ၇။(အသက်ကို စွန့်၍) ဘုရားအဖြစ် ဆုတောင်းခြင်း၊
၈။ ဘုရားဖြစ်ရန် လွန်ကဲသော အလိုဆန္ဒ ရှိခြင်း။ (အပ၊၂၊၃၁၁။) (ဗုဒ္ဓဝံ၊မြန်။၃၀၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဘုရားအလောင်းတို့ မတူညီသော (ထူးသော) အခြင်းအရာ ၄ ပါး

၁။ အမျိုးဇာတ်၏ ထူးခြားသော အခြင်းအရာအားဖြင့် ဖြစ်ခြင်း၊
၂။ ကမ္မဋ္ဌာန်းအကျင့်၏ ထူးခြားသော အခြင်းအရာအားဖြင့် ဖြစ်ခြင်း၊ ၃။အသက်တော်၏ ထူးခြားသော အခြင်းအရာအားဖြင့် ဖြစ်ခြင်း၊
၄။ အရပ်တော် ပမာဏ၏ ထူးခြားသော အခြင်းအရာအားဖြင့် ဖြစ်ခြင်း။ (မိလိန္ဒ၊၂၇၆။) (မိလိန္ဒ၊မြန်။၂၉၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဘုရားအလောင်းတို့ မဖြစ်နိုင်သော ဘဝဌာန ၁၈ မျိုး

၁။ န ဇစ္စန္ဓော ဟောတိ န ဇစ္စဗဓိရော- ပဋိသန္ဓေ အားဖြင့် ကန်းသူ နားပင်းသူ မဖြစ်ခြင်း၊
၂။ န ဥမ္မတ္တကော- အရူးမဖြစ်ခြင်း၊
၃။ န ဧဠမုခေါ န ပီဌသပ္ပီ- ခံတွင်းမှ သွားရည်ယိုသူ ဆွံ့အသူ မဖြစ်ခြင်း၊
၄။ န မိလက္ခေသု ဥပ္ပဇ္ဇတိ- လူရိုင်းတို့၌ မဖြစ်ခြင်း၊
၅။ န ဒါသိယာ ကုစ္ဆိမှိ နိဗ္ဗတ္တတိ- ကျွန်မဝမ်း၌ ပဋိသန္ဓေ မနေခြင်း၊
၆။ န နိယတမိစ္ဆာဒိဋ္ဌိကော ဟောတိ- နိယတမိစ္ဆာအယူရှိသူ မဖြစ်ခြင်း၊
၇။ နာဿ လိင်္ဂံ ပရိဝတ္တတိ- လိင်ပြောင်းလဲမှု မဖြစ်ခြင်း၊
၈။ န ပဉ္စာနန္တရိယ ကမ္မာနိ ကရောတိ- ပဉ္စာနန္တရိယ ကံကို မလွန်ကျူးခြင်း၊
၉။ န ကုဋ္ဌီ ဟောတိ- နူနာစွဲကပ်သူ မဖြစ်ခြင်း၊
၁၀။ န တိရစ္ဆာနယောနိယံ ဝဋ္ဋတော ပစ္ဆိမတ္တဘာဝေါ ဟတ္ထိတော အဓိကတ္တဘာဝေါ, ဟောတိ- တိရစ္ဆာန် မျိုး၌ ဖြစ်သော် ငုံးအောက် ငယ်သော သတ္တဝါ, ဆင်ထက်ကြီးသော သတ္တဝါ မဖြစ်ခြင်း၊
၁၁။ န ခုပ္ပိပါသိက နိဇ္ဈာမတဏှိက ပေတေသု ဥပ္ပဇ္ဇတိ- ခုပ္ပိပါသိကနိဇ္ဈာမ တဏှိကပြိတ္တာဘုံ ဘဝတို့၌ မဖြစ်ခြင်း၊
၁၂။ န ကာလကဉ္စိကာသုရေသု- ကာလကဉ္စိကအသုရာတို့၌ မဖြစ်ခြင်း၊
၁၃။ န အဝီစိ နိရယေ- အဝီစိငရဲ၌ မဖြစ်ခြင်း၊
၁၄။ န လောကန္တရိကေသု- လောကန္တရိက် ငရဲတို့၌ မဖြစ်ခြင်း၊
၁၅။ ကာမာဝစရေသု ပန န မာရော ဟောတိ- ကာမာဝစရနတ်ပြည်တို့၌ မာရ်နတ် မဖြစ်ခြင်း၊
၁၆။ ရူပါဝစရေသု န အသညီဘဝေ, န သုဒ္ဓါဝါသေသု ဥပ္ပဇ္ဇတိ- ရူပဗြဟ္မာ့ပြည် တို့တွင် အသညသတ်ဘုံ, သုဒ္ဓါဝါသဘုံတို့၌ မဖြစ်ခြင်း၊
၁၇။ န အရူပဘဝေသု- အရူပဘုံတို့၌ မဖြစ်ခြင်း၊
၁၈။ န အညံ စက္ကဝါဠံ သင်္ကမတိ- အခြားသော စကြာဝဠာ၌ ပြောင်း၍ မဖြစ်ခြင်း။ (အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၅၇။) (သုတ္တနိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၄၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဘုရားအလောင်းတို့၏ ဂုဏ်ကျေးဇူး ၁၀ ပါး

၁။ တပ်မက်မှု မရှိခြင်း၊
၂။ ကပ်ငြိမှု မရှိခြင်း၊
၃။ ပေးကမ်းနိုင်ခြင်း၊
၄။ စွန့်လွှတ်နိုင်ခြင်း၊
၅။ နောက်သို့ ပြန်မဆုတ်ခြင်း၊
၆။ သိမ်မွေ့ နူးညံ့ခြင်း၊
၇။ ကြီးကျယ်မြင့်မြတ်ခြင်း၊
၈။ သိနိုင်ခဲခြင်း၊
၉။ ရနိုင်ခဲခြင်း၊
၁၀။ ဘုရား ဖြစ်ကြောင်း ဗုဒ္ဓဓမ္မ၏ အတုမရှိခြင်း။ (မိလိန္ဒ၊၂၆၈။) (မိလိန္ဒ၊မြန်။၂၈၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဘုရားအလောင်းတို့၏ ဓမ္မတာ ၁၆ ပါး

၁။ တုသိတာနတ်ပြည်မှ စုတေ၍ သတိသမ္ပဇဉ်နှင့် ယှဉ်လျက် အမိဝမ်းသို့ သက်ဝင်ခြင်း၊
၂။ ထိုသို့ သက်ဝင်သောအခါ တစ်သောင်းသော လောကဓာတ်လည်း ပြင်းစွာ တုန်လှုပ်လျက် နတ်အာနုဘော်ကို ကျော်လွန်၍ အတိုင်းအရှည် မရှိသော မြတ်သော အလင်းရောင် ဖြစ်ပေါ်လာခြင်း၊
၃။ နတ်မင်းကြီး လေးယောက်တို့သည် ဘုရားအလောင်းကို စောင့်ရှောက်ကြခြင်း၊
၄။ ဘုရားအလောင်း၏ မယ်တော်သည် ငါးပါး သီလ လုံခြုံခြင်း၊
၅။ ဘုရားအလောင်း၏ မယ်တော်သည် ယောကျ်ားတို့အပေါ်၌ ကာမဂုဏ်စိတ် မဖြစ်ပေါ်ခြင်း၊ ဘုရားအလောင်းမယ်တော်အား မည်သည့်ယောကျ်ားမျှ တပ်မက်စိတ်ဖြင့် မလွန်ကျူးအပ်ခြင်း၊
၆။ ကာမဂုဏ်ငါးပါးတို့ကို အလိုရှိတိုင်း ရ၍ ထိုကာမဂုဏ်ငါးပါးတို့ဖြင့် ပြည့်စုံစွာ တင့်တယ်စမ္ပာယ်လျက် နေခြင်း၊
၇။ အနာရောဂါ ကင်း၍ ကိုယ်ကျန်းမာ စိတ်ချမ်းသာလျက် ဝမ်းဗိုက်အတွင်း၌ တည်သော အင်္ဂါကြီးငယ်နှင့် ပြည့်စုံသော ဘုရားအလောင်းကို တွေ့မြင်နိုင်ခြင်း၊
၈။ ဘုရားအလောင်းကို ဖွားမြင် ပြီးနောက် ခုနစ်ရက်မြောက်သောအခါ ကွယ်လွန်၍ တုသိတာနတ်ပြည်သို့ ကပ်ရောက်ရခြင်း၊
၉။ မယ်တော်သည် ဆယ်လတိတိ ဘုရားအလောင်းကိုယ်ဝန်ကို ဆောင်၍ ဖွားမြင် ရခြင်း၊
၁၀။ မယ်တော်သည် ရပ်လျက်သာလျှင် ဘုရားအလောင်းကို ဖွားမြင်ခြင်း၊
၁၁။ ဘုရား အလောင်းကို ဖွားမြင်သောအခါ ရှေးဦးစွာ နတ်တို့က ခံယူ၍ နောက်မှ လူတို့က ခံယူကြ ရခြင်း၊
၁၂။ ဘုရားအလောင်းကို ဖွားမြင်သောအခါ မြေသို့ မရောက်မီ နတ်မင်းကြီးလေးပါး တို့က ခံယူကြပြီးလျှင် မယ်တော်၏ ရှေ့၌ ထားကြခြင်း၊
၁၃။ သလိပ် သွေးစသည်ဖြင့် မလိမ်းကျံဘဲ သန့်ရှင်းစင်ကြယ်စွာဖြင့် ဖွားမြင်ခြင်း၊
၁၄။ ကောင်းကင်မှ ရေပူရေအေး တည်းဟူသော ရေအလျဉ်နှစ်ခု ဖြစ်ပေါ်လာခြင်း၊
၁၅။ ဖွားမြင်ပြီးစ ဖြစ်သော ဘုရား အလောင်းသည် မြောက်ဘက်အရပ်သို့ မျက်နှာမူလျက် ခြေခုနစ်လှမ်း ကြွလှမ်းပြီးလျှင် ငါသည် လောကအားလုံးထက် အမြတ်ဆုံး, ဖြစ်၏၊ ဤပဋိသန္ဓေနေမှုသည် နောက်ဆုံး ဖြစ်၏၊ နောက်ထပ် ဘဝသစ်ဖြစ်ရန် မရှိဟု ရဲရင့်သော စကားကို ပြောဆိုခြင်း၊
၁၆။ ဘုရား အလောင်း ဖွားမြင်တော်မူသော အခါ၌ တစ်သောင်းသော လောကဓာတ်သည် ပြင်းစွာ တုန်လှုပ်လျက် နတ်ဗြဟ္မာတို့၏ အာနုဘော်ကို ကျော်လွန်၍ အတိုင်းအရှည် မရှိသော မြတ်သော အလင်းရောင် ဖြစ်ပေါ်လာခြင်း။ (ဒီ၊၂၊၁၀။) (ဒီ၊မြန်၊၂။၁၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဘုရားအလောင်းတို့၏ အဇ္ဈာသယ ၁၀ ပါး

၁။ ဒါနဇ္ဈာသယ- ပေးလှူခြင်း၌ ဖြစ်သော အလို၊
၂။ သီလဇ္ဈာသယ- သီလဆောက်တည်ခြင်း၌ ဖြစ်သော အလို၊
၃။ နေက္ခမ္မဇ္ဈာသယ-ထွက်မြောက်ခြင်း နေက္ခမ္မ၌ ဖြစ်သောအလို၊
၄။ ပညာအဇ္ဈာသယ- ပညာရှာခြင်း၌ ဖြစ်သော အလို၊
၅။ ဝီရိယဇ္ဈာသယ- အားထုတ်ခြင်း၌ ဖြစ်သော အလို၊
၆။ ခန္တီအဇ္ဈာသယ-သည်းခံ ခြင်း၌ ဖြစ်သော အလို၊
၇။ သစ္စာအဇ္ဈာသယ- သစ္စာ၌ ဖြစ်သောအလို၊
၈။ အဓိဋ္ဌာနဇ္ဈာသယ- စိတ်ကို ခိုင်မြဲစွာ ထားခြင်း၌ ဖြစ်သော အလို၊
၉။ မေတ္တာအဇ္ဈာသယ- အကျိုးစီးပွားကို အလိုရှိခြင်းသဘော၌ ဖြစ်သော အလို၊
၁၀။ ဥပေက္ခာအဇ္ဈာသယ- အသင့်အားဖြင့် အညီအမျှ ရှုခြင်း၌ ဖြစ်သော အလို။ (ဒီ၊ဋီ၊၁၊၇၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဘုရားအလောင်းတို့၏ အဇ္ဈာသယ ၆ မျိုး

၁။ နေက္ခမ္မဇ္ဈာသယ- ဘုရားအလောင်းတို့သည် ကာမဂုဏ်တို့၌ လည်းကောင်း အိမ်ရာတည်ထောင် လူ့ဘောင်၌လည်းကောင်း အပြစ်မြင်လေ့ ရှိပြီး တောထွက်လိုခြင်း၊
၂။ ပဝိဝေကဇ္ဈာသယ- အပေါင်းအဖော်၌ မွေ့လျော်ခြင်းကို အပြစ် မြင်လေ့ရှိပြီး ဆိတ်ငြိမ်ရာအရပ်၌ နေထိုင်လိုခြင်း၊
၃။ အလောဘဇ္ဈာသယ- တပ်မက်မှု လောဘ၌ အပြစ်မြင်လေ့ရှိပြီး အလောဘစိတ်ဖြင့် နေထိုင်လိုခြင်း၊
၄။ အဒေါသဇ္ဈာသယ- အမျက်ထွက်ခြင်း ဒေါသ၌ အပြစ်မြင်လေ့ရှိပြီး အဒေါသ မေတ္တာစိတ်ဖြင့် နေထိုင်လိုခြင်း၊
၅။ အမောဟဇ္ဈာသယ- တွေဝေခြင်းမောဟ၌ အပြစ်မြင်လေ့ရှိပြီး ပညာ အမောဟစိတ်ဖြင့် နေထိုင်လိုခြင်း၊
၆။ နိဿရဏဇ္ဈာသယ- အလုံးစုံသော ဘဝတို့၌ ကျင်လည်ရခြင်းကို အပြစ်မြင်လျက် ဘဝအားလုံးတို့မှ လွတ်မြောက်လိုခြင်း။ (စရိယာ၊ဋ္ဌ၊၂၈၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဘုရားအလောင်းများ ပွားများခဲ့ပြီးသော တရား ၅ မျိုး

၁။ အလိုဆန္ဒလျှင် အကြီးအမှူးရှိသော ဣဒ္ဓိပါဒ်ကို ပွားများခဲ့ပြီး ဖြစ်ခြင်း၊
၂။ အားထုတ်မှု ဝီရိယလျှင် အကြီးအမှူးရှိသော ဣဒ္ဓိ ပါဒ်ကို ပွားများခဲ့ပြီး ဖြစ်ခြင်း၊
၃။ စိတ်လျှင် အကြီးအမှူးရှိသော ဣဒ္ဓိပါဒ်ကို ပွားများခဲ့ပြီး ဖြစ်ခြင်း၊
၄။ ပညာလျှင် အကြီးအမှူးရှိသော ဣဒ္ဓိပါဒ်ကို ပွားများခဲ့ပြီး ဖြစ်ခြင်း၊
၅။ လွန်ကဲသော လုံ့လကိုသာလျှင် ပွားများခဲ့ပြီး ဖြစ်ခြင်း။ (အံ၊၂၊၇၂။) (အံ၊မြန်၊၂။၈၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဘုရားအလောင်းများ၏ အံ့ဖွယ်တရား ၄ ပါး

၁။ သတ္တဝါအပေါင်းအား မိမိ၏ သားသမီး အရင်းကဲ့သို့ ချစ်ခင်သော စိတ်ဖြင့် သိမ်းဆည်းခြင်း၊
၂။ ထိုသတ္တဝါတို့အပေါ်၌ သံကိလေသာ၏ အစွမ်းဖြင့် စိတ်ညစ်နွမ်းမှု မရှိခြင်း၊
၃။ သတ္တဝါတို့၏ စီးပွားချမ်းသာကို ဆောင်တတ်သော လုံ့လပယောဂကို အားထုတ်ခြင်း၊
၄။ မိမိအတွက် ဘုရားအဖြစ်ကို ပြုတတ်သော ပါရမီဆယ်ပါး အကျင့်တရားတို့ကို တစ်ဆင့်ထက်တစ်ဆင့် ရင့်ကျက်အောင် ပြုလုပ်ခြင်း။ (စရိယာ၊ဋ္ဌ၊၂၈၁။) (သီ၊ဋီ၊သစ်၊၁၊၂၅၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဘုရားအလောင်းလက္ခဏာကို ဖတ်သော ပုဏ္ဏား ၈ ယောက်

၁။ ရာမပုဏ္ဏား၊
၂။ ဓဇပုဏ္ဏား၊
၃။ လက္ခဏပုဏ္ဏား၊
၄။ မန္တီပုဏ္ဏား၊
၅။ ကောဏ္ဍညပုဏ္ဏား၊
၆။ ဘောဇပုဏ္ဏား၊
၇။ သုယာမ ပုဏ္ဏား၊
၈။ သုဒတ္တပုဏ္ဏား။ (ဇာ၊ဋ္ဌ၊၁၊၆၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဘုံလျို မွေ့ရာ ၅ မျိုး

၁။ ဥဏ္ဏဘိသိ- သားမွှေးကို အဆာသွတ်၍ ပြုလုပ်အပ်သော ဘုံလျို၊
၂။ စောဠဘိသိ- အဝတ်စ ပုဆိုးစတို့ကို အဆာသွတ်၍ ပြုလုပ်အပ်သော ဘုံလျို၊
၃။ ဝါကဘိသိ- လျှော်မျှင်, လျှော်ချည်ကို အဆာသွတ်၍ ပြုလုပ်အပ်သော ဘုံလျို၊
၄။ တိဏဘိသိ- မြက်တို့ကို အဆာသွတ်၍ ပြုလုပ်အပ်သော ဘုံလျို၊
၅။ ပဏ္ဏဘိသိ- သစ်ရွက်တို့ကို အဆာသွတ်၍ ပြုလုပ် အပ်သော ဘုံလျို။ (ဝိ၊၂၊၅၉။) (ဝိ၊၄၊၂၉၆။) (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၄၊၆၀။) (ဝိ၊မြန်၊၂။၆၆။) (ဝိ၊မြန်၊၄။၃၀၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဘုံလျို မွေ့ရာ ၅ မျိုး (တစ်နည်း)

၁။ မဉ္စဘိသိ- ညောင်စောင်း၌ ခင်းအပ်သော ဘုံလျို၊
၂။ ပီဌ ဘိသိ- အင်းပျဉ်၌ ခင်းအပ်သော ဘုံလျို၊
၃။ ဘူမတ္ထရဏဘိသိ- မြေ၌ ခင်းအပ်သော ဘုံလျို၊
၄။ စင်္ကမနဘိသိ- စင်္ကြံလမ်း၌ ခင်းအပ်သော ဘုံလျို၊
၅။ ပါဒပုစ္ဆနဘိသိ- ခြေသုတ်ရာ၌ ခင်းအပ်သော ဘုံလျို။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၄၊၆၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဘုံလျိုမွေ့ရာ လှူရကျိုး ၆ ပါး

၁။ ညီညွတ်ပြေပြစ်သော ခန္ဓာကိုယ်ရှိသူ ဖြစ်ခြင်း၊
၂။ လူအများ တို့၏ မြတ်နိုးပူဇော်မှုကို ခံရခြင်း၊
၃။ သိမ်မွေ့နူးညံ့သူ ဖြစ်ခြင်း၊
၄။ ရှုချင်ဖွယ် တင့်တယ်လှပ ချောမောသူ ဖြစ်ခြင်း၊
၅။ အခြံအရံနှင့် တကွဖြစ်သော အသိဉာဏ်ပညာကို ရရှိခြင်း၊
၆။ လဲသွတ်အခင်း, ခြင်္သေ့ရုပ် ကျားရုပ် စသည်တို့ဖြင့် အထူးပြုလုပ်အပ်သော အခင်း သစ်နက်ရေ အခင်း စသော အခင်း အမျိုးမျိုးတို့ကို ရရှိခြင်း။ (အပ၊၁၊၃၆၇။) (အပ၊မြန်၊၁။၃၇၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဘုံလေးပါး၌ ဖြစ်သော ဣန္ဒြေ ၈ ပါး

၁။ မနိန္ဒြေ၊ ဇီဝိတိန္ဒြေ၊ ဥပေက္ခိန္ဒြေ၊ သဒ္ဓိန္ဒြေ၊ ဝီရိယိန္ဒြေ၊ သတိန္ဒြေ၊ သမာဓိန္ဒြေ၊ ပညိန္ဒြေ ပေါင်း (၈) ပါး။ (ဝိသုဒ္ဓိ၊၂၊၁၂၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဘုံအားဖြင့် ဝိပါက် ၄ မျိုး

၁။ ကာမာဝစရဝိပါက်၊
၂။ ရူပါဝစရဝိပါက်၊
၃။ အရူပါဝစရဝိပါက်၊
၄။ လောကုတ္တရာဝိပါက်။ (ဝိသုဒ္ဓိ၊၂၊၈၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဘူတဂါမသိက္ခာပုဒ်၌ အင်္ဂါ ၃ မျိုး

၁။ ကြီးပွားပြီး, ကြီးပွားဆဲ သစ်ပင်အပေါင်း ဖြစ်ခြင်း၊
၂။ ကြီးပွားပြီး, ကြီးပွားဆဲ သစ်ပင်အပေါင်းဟု အမှတ်ရှိခြင်း၊
၃။ ကိုယ်တိုင် ဖျက်ဆီးခြင်း, သူတစ်ပါးကို ဖျက်ဆီးစေခြင်း။ (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၃၊၂၃။) (ဝိမတိ၊၂၊၁၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဘူတရုပ် ၄ ပါး

၁။ ပထဝီဓာတု- မြေ ပထဝီဓာတ်, ပထဝီရုပ်, ကြမ်းတမ်းခက်မာသော သဘော၊
၂။ အာပေါဓာတု- ရုပ်ကလာပ်တို့ကို ဖရိုဖရဲ မရှိစေရအောင် ပေါင်းစပ်ဖွဲ့စည်းခြင်း သဘော, ရိပျော် စီးယို စွတ်စိုခြင်း အရည်အစေးသဘော, ယင်းသဘောကိုပင် အာပေါဓာတ်ဟု ဆိုရသည်၊
၃။ ဝါယောဓာတု- ဝါယောဓာတ်, လေဓာတ်, ထောက်ကန်လှုပ်ရှားတတ်သော သဘော၊
၄။ တေဇောဓာတု- တေဇော ဓာတ်, ထက်မြက် ရင့်ကျက် လောင်မြိုက်စေတတ်သော သဘော (ပူမှု, အေးမှုသဘော) ။ (ဝိသုဒ္ဓိ၊၂၊၇၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဘူတာရောစနသိက္ခာပုဒ်၌ အင်္ဂါ ၄ မျိုး

၁။ ဈာန်မဂ်ဖိုလ် တရား၏ ထင်ရှားရှိသူ ဖြစ်ခြင်း၊
၂။ ရဟန်း မဟုတ်သော လူ သာမဏေအား ပြောကြားခြင်း၊
၃။ ထိုပြောသော ခဏ၌ပင် သိခြင်း၊
၄။ တစ်ပါးသော သူကို မညွှန်းခြင်း။ (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၃၊၁၃။) (ဝိမတိ၊၂၊၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဘူမိဘေဒအားဖြင့် ကြိယာစိတ် ၃ မျိုး

၁။ ကာမာဝစရကြိယာစိတ်၊
၂။ ရူပါဝစရကြိယာစိတ်၊
၃။ အရူပါဝစရကြိယာစိတ်။ (ဝိသုဒ္ဓိ၊၂၊၈၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဘူမိဘေဒအားဖြင့် ကုသိုလ် ၄ မျိုး

၁။ ကာမာဝစရကုသိုလ်၊
၂။ ရူပါဝစရကုသိုလ်၊
၃။ အရူပါဝစရ ကုသိုလ်၊
၄။ လောကုတ္တရာကုသိုလ်။ (ဝိသုဒ္ဓိ၊၂၊၈၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဘေး ၂ မျိုး

၁။ မျက်မှောက်ဖြစ်သော ဘေး- ဒိဋ္ဌဓမ္မိကဘယ၊
၂။ တမလွန်ဖြစ်သော ဘေး- သမ္ပရာယိကဘယ။ (မဟာနိ၊၃၁၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဘေး ၃ မျိုး

၁။ ရုပ်ဇီဝိတ နာမ်ဇီဝိတတို့၏ သေခြင်းသို့ ကပ်ရောက်ရခြင်း၊
၂။ အသက်တမ်း၏ အလွန်နည်းပါးခြင်း၊
၃။ အိုခြင်းတရား ကပ်ရောက်နှိပ်စက်မှု ခံရသူအား ကိုးကွယ် အားထားရာ မရှိခြင်း။ (သံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဘေး ၃ မျိုး (တစ်နည်း)

၁။ နံနက် စသော အချိန်ကာလတို့ကို ကျော်လွန်သွားရခြင်း၊
၂။ နေ့ည တို့ကို ကျော်လွန်နေရခြင်း၊
၃။ အသက်အရွယ်နှင့် ဂုဏ်သိက္ခာတို့ကို စွန့်ပစ်သွားရခြင်း။ (သံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဘေး ၃ မျိုး (တစ်နည်း)

၁။ ဆာလောင် မွတ်သိပ်ခြင်းဘေး၊
၂။ ရောဂါဘေး၊
၃။ လက်နက်ဘေး။ (ဇာ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၁၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဘေး ၄ မျိုး

၁။ ဇာတိဘေး- ပဋိသန္ဓေတည်နေခြင်းကို စွဲ၍ ဖြစ်သော ဘေး၊
၂။ ဇရာဘေး- အိုခြင်းကို စွဲ၍ ဖြစ်သော ဘေး၊
၃။ ဗျာဓိဘေး- နာခြင်းကို စွဲ၍ ဖြစ်သော ဘေး၊
၄။ မရဏဘေး- သေခြင်းကို စွဲ၍ ဖြစ်သော ဘေး၊ (တစ်နည်း)
မီးဘေး၊
၂။ ရေဘေး၊
၃။ မင်းဘေး၊
၄။ ခိုးသူ ဘေး။ (အံ၊၁၊၄၃၆။) (အဘိ၊ဝိ၊၃၈၁။) (အဘိ၊ဝိ၊၃၉၀။) (အံ၊မြန်၊၁။၄၄၉။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၂။၄၇၈။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၂။၄၉၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဘေး ၄ မျိုး (တစ်နည်း)

၁။ ကိလေသာ တည်းဟူသော ဘေး၊
၂။ ဝဋ်ဆင်းရဲ တည်းဟူသော ဘေး၊
၃။ ဒုဂ္ဂတိဘဝ တည်းဟူသော ဘေး၊
၄။ သူတစ်ပါးတို့သည် ကဲ့ရဲ့စွပ်စွဲခြင်းတည်း ဟူသော ဘေး။ (မ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၈၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဘေး ၄ မျိုး (တစ်နည်း)

၁။ မီးဘေး၊
၂။ ရေဘေး၊
၃။ မင်းဘေး၊
၄။ သူခိုးဘေး။ (အံ၊၁၊၄၃၆။) (အံ၊မြန်၊၁။၄၄၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဘေး ၄ မျိုး (တစ်နည်း)

၁။ ဦမိဘယ- လှိုင်းတံပိုးဘေး၊
၂။ ကုမ္ဘီလဘယ- မိကျောင်းဘေး၊
၃။ အာဝဋ္ဋ ဘယ- ဝဲဘေး၊
၄။ သုသုကာဘယ- ငါးမန်းဘေး။ (အဘိ၊ဝိ၊၃၉၁။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၂။၄၉၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဘေး ၄ မျိုး (တစ်နည်း)

၁။ အတ္တာနုဝါဒဘယ- မိမိကိုယ်ကို စွပ်စွဲသော ဘေး၊
၂။ ပရာနုဝါဒဘယ- သူတစ်ပါးတို့ စွပ်စွဲသော ဘေး၊
၃။ ဒဏ္ဍဘယ- အပြစ်ဒဏ်ဟူသော ဘေး၊
၄။ ဒုဂ္ဂတိဘယ- မကောင်းသော လားရာဂတိ ဟူသော ဒုဂ္ဂတိဘေး။ (အဘိ၊ဝိ၊၃၉၁။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၂။၄၉၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဘေး ၅ မျိုး (ဗိုလ်လေးပါးနှင့် ပြည့်စုံသော အရိယာတပည့် ကျော်လွန်အပ်သော ဘေး ၅ မျိုး)

၁။ အာဇီဝကဘယ- အသက်မွေးမှု ဟူသော ဘေး၊
၂။ အသိလောကဘယ-အကျော်စောမဲ့ခြင်း ဟူသော ဘေး၊
၃။ ပရိသသာရဇ္ဇဘယ- ပရိသတ်ကို ကြောက်ရွံ့ခြင်းဘေး၊
၄။ မရဏဘယ-သေခြင်းဘေး၊
၅။ ဒုဂ္ဂတိဘယ- မကောင်းသော လားရာရှိသော ဒုဂ္ဂတိဘေး။ (အံ၊၃၊၁၇၄။) (အဘိ၊ဝိ၊၃၉၃။) (အံ၊မြန်၊၃။၁၇၆။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၂။၄၉၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဘေဒကရဝတ္ထု ၁၈ ပါး

ကွဲပြားခြင်းကို ပြုတတ်သောဝတ္ထု ၁၈ ပါးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဘေးရန် ၂ မျိုး

၁။ ပါကဋပရိဿယ- ခြင်္သေ့, သစ်, ကျား, မြွေ စသော သတ္တဝါများနှင့် မျက်စိ ရောဂါ, ဦးခေါင်းရောဂါ, နုနာအိုင်းအမာ စသော အနာရောဂါဟု ဆိုအပ်သော ထင်ရှားသော ဘေးရန်၊
၂။ ပဋိစ္ဆန္နပရိဿယ- ဒုစရိုက်တရား ဆယ်ပါးနှင့် တကွ ရာဂ ဒေါသ စသော ကိလေသာ တရားများ, ကာမစ္ဆန္ဒ ဗျာပါဒ စသော နီဝရဏတရာများ မာယာ, သာဌေယျ စသော အလုံးစုံသော အကုသိုလ် အဘိသင်္ခါရတရားဟု ဆိုအပ်သော ဖုံးလွှမ်းထားသော ဘေးရန်။ (မဟာနိ၊၁၀။) (မဟာနိ၊၂၈၀။) (မဟာနိ၊၃၇၂။) (မဟာနိ၊၃၈၈။) (မဟာနိ၊၃၉၃။) (စူဠနိ၊၂၄၉။) (စူဠနိ၊၂၅၆။) (မဟာနိ၊ဋ္ဌ၊၄၁၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဘေးရန်ငြိမ်းကြောင်း တရား ၅ ပါး

၁။ သူ့အသက် သတ်ခြင်းမှ ရှောင်ကြဉ်သူအား မျက်မှောက် ဘဝ၌ ဖြစ်သော ဘေးရန်, တမလွန်ဘဝ၌ ဖြစ်သော ဘေးရန်, စိတ်၌ ဖြစ်သော ဆင်းရဲခြင်း, နှလုံးမသာယာခြင်းကိုလည်း ခံစားရခြင်းဟူသော ဘေးရန်မှ ငြိမ်းခြင်း၊
၂။ မပေးသည်ကို ယူခြင်းမှ ရှောင်ကြဉ်သူအား မျက်မှောက်ဘဝ၌ ဖြစ်သော ဘေးရန်, တမလွန်ဘဝ၌ ဖြစ်သော ဘေးရန်, စိတ်၌ဖြစ်သော ဆင်းရဲခြင်း, နှလုံးမသာယာခြင်းကိုလည်း ခံစားရခြင်းဟူသော ဘေးရန်မှလည်း ငြိမ်းခြင်း၊
၃။ ကာမတို့၌ မှားယွင်းစွာ ကျင့်ခြင်းမှ ရှောင်ကြဉ်သူအား မျက်မှောက်ဘဝ၌ဖြစ်သော ဘေးရန်, တမလွန်ဘဝ၌ဖြစ်သော ဘေးရန်, စိတ်၌ ဖြစ်သော ဆင်းရဲခြင်း, နှလုံးမသာယာခြင်းကိုလည်း ခံစားရခြင်းဟူသော ဘေးရန်မှလည်း ငြိမ်းခြင်း၊
၄။ မမှန်စကား ပြောဆိုခြင်းမှ ရှောင်ကြဉ်သူအား မျက်မှောက်ဘဝ၌ ဖြစ်သော ဘေးရန်, တမလွန်ဘဝ၌ဖြစ်သော ဘေးရန်, စိတ်၌ဖြစ်သော ဆင်းရဲခြင်း နှလုံးမသာယာခြင်း ကိုလည်း ခံစားရခြင်းဟူသော ဘေးရန်မှလည်း ငြိမ်းခြင်း၊
၅။ မေ့လျော့ကြောင်းဖြစ်သော သေရည် သေရက်ကို သောက်ခြင်းမှ ရှောင်ကြဉ်သူအား မျက်မှောက်ဘဝ၌ ဖြစ်သော ဘေးရန်, တမလွန်ဘဝ၌ ဖြစ်သော ဘေးရန်, စိတ်၌ ဖြစ်သော ဆင်းရဲခြင်း, နှလုံးမသာယာခြင်းကိုလည်း ခံစားရခြင်း ဟူသော ဘေးရန်မှလည်း ငြိမ်းခြင်း။ (သံ၊၃၊၃၃၉။) (သံ၊မြန်၊၃။၃၄၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဘေသဇ္ဇသိက္ခာပုဒ်၌ အင်္ဂါ ၃ မျိုး

၁။ ထောပတ် အစရှိသော ဆေးပစ္စည်းတို့ကို အကပ်ခံယူ အပ်ပြီးသည် ဖြစ်ခြင်း၊
၂။ မိမိကိုယ်ပိုင် ဆေးပစ္စည်း ဖြစ်ခြင်း၊
၃။ ခုနစ်ရက် အပိုင်းအခြားကို လွန်ခြင်း။ (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၂၊၄၃၅။) (ဝိမတိ၊၁၊၃၅၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဘောဇဉ် ၅ မျိုး

၁။ ဩဒန- ထမင်း၊
၂။ ကုမ္မာသ- တစ်ဝက်ကျက်ပြုတ် မုယောဆန်ဖြင့် ပြုလုပ်အပ်သော စားဖွယ်၊
၃။ သတ္တု- မုန့်ဆုပ် မုန့်လုံး၊
၄။ မစ္ဆ- ငါး၊
၆။ မံသ- အသား။ (ဝိ၊၂၊၁၁၁၊၁၁၃၊၁၁၅၊၁၁၇။) (ဝိ၊၂၊၁၂၄။) (ဝိ၊၂၊၂၂၈။) (ဝိ၊၂၊၃၀၀၊၄၀၉။) (ဝိ၊၅၊၃၂၈။) (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၈၉။) (ဝိ၊မြန်၊၂။၁၂၇၊၁၂၉၊၁၃၁၊၁၃၃၊၁၄၀၊၂၅၆။) (ဝိ၊မြန်၊၂။၁၂၇၊၁၂၉၊၁၃၁၊၁၃၃၊၁၄၀၊၂၅၆။) (ဝိ၊မြန်၊၂။ ၁၂၇၊ ၁၂၉၊၁၃၁၊၁၃၃၊၁၄၀၊၂၅၆။) (ဝိ၊မြန်၊၂။၃၄၀၊၄၆၃။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၄၂၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဘောဇဉ်၌ ဖြစ်သော ပရိညာ ၃ ပါး

၁။ ယာဂု စသည်တို့တွင် အမှတ်မရှိသော ယာဂုအဖြစ် စသည်ကို ပိုင်းခြား၍ သိခြင်း ဉာတပရိညာ၊
၂။ အာဟာရ၌ ရွံရှာခြင်းအမှတ်သညာ၏ အစွမ်းဖြင့် ဘောဇဉ်ကို သိခြင်း တီရဏပရိညာ၊
၃။ ပြုအပ်သော အလုပ်အလွေး အစာ အာဟာရ၌ ဆန္ဒရာဂကို ပယ်ခြင်း, သိခြင်း ပဟာနပရိညာ။ (ဓမ္မ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၈၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဘောဇဉ်၌ အတိုင်းအရှည်ကို သိခြင်း ၂ မျိုး

၁။ ခံယူခြင်း၌ အတိုင်းအရှည်ကို သိရခြင်း၊
၂။ သုံးဆောင်ခြင်း၌ အတိုင်းအရှည်ကို သိရခြင်း။ (သံ၊ဋ္ဌ၊၃၊၆၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဘောဇဉ်၏ ဂုဏ်ကျေးဇူး ၅ ပါး

၁။ အလုံးစုံသော သတ္တဝါတို့၏ အသက်ကို ဆောင်ထား နိုင်ခြင်း၊
၂။ အလုံးစုံသော သတ္တဝါတို့၏ အားကို တိုးပွားစေခြင်း၊
၃။ အလုံးစုံသော သတ္တဝါတို့၏ အဆင်းကို ဖြစ်စေခြင်း၊
၄။ အလုံးစုံသော သတ္တဝါတို့၏ ပူပန်ခြင်းကို ငြိမ်းစေခြင်း၊
၅။ အလုံးစုံသော သတ္တဝါတို့၏ ငတ်မွတ်ခြင်း, အားနည်းခြင်းကို ပယ်ဖျောက်ခြင်း။ (မိလိန္ဒ၊၃၀၆။) (မိလိန္ဒ၊မြန်။၃၂၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဘောဇဉ်နှင့် ယောဂီတို့၏ အထောက်အပံ့ဖြစ်ခြင်း အင်္ဂါ ၃ ပါး

၁။ ဘောဇဉ်သည် အလုံးစုံသော သတ္တဝါတို့အား အထောက်အပံ့ဖြစ်ခြင်း၊ (ထို့အတူ ယောဂီပုဂ္ဂိုလ်သည် အလုံးစုံသော သတ္တဝါ တို့အား မဂ်၏ အထောက်အပံ့ ဖြစ်စေခြင်း)၊
၂။ ဘောဇဉ်သည် အလုံးစုံသော သတ္တဝါတို့၏ ခွန်အားကို တိုးပွားစေခြင်း၊ (ထို့အတူ ယောဂီပုဂ္ဂိုလ်သည် ကောင်းမှု၏ တိုးပွားမှုဖြင့် တိုးပွားစေခြင်း)၊
၃။ ဘောဇဉ်ကို အလုံးစုံသော သတ္တဝါတို့ တောင့်တအပ်ခြင်း၊ (ထို့အတူ ယောဂီ ပုဂ္ဂိုလ်သည် အလုံးစုံသော လူအပေါင်းတို့၏ တောင့်တအပ်သူ ဖြစ်ခြင်း)။ (မိလိန္ဒ၊၄၀၄။) (မိလိန္ဒ၊မြန်။၄၂၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဘောဇနေ မတ္တညူ ဖြစ်ကြောင်း အင်္ဂါ ၈ ပါး

၁။ ဤကိုယ်ကာယကို တည်စေခြင်းအကျိုးငှာ စားခြင်း၊
၂။ အသက်ဇီဝိတိန္ဒြေကို မျှစေခြင်းအကျိုးငှာ စားခြင်း၊
၃။ ကိုယ်ကို ညှဉ်းဆဲနှိပ်စက် တတ်သော ဆာလောင်ခြင်း, မွတ်သိပ်ခြင်းကို ငြိမ်းစေခြင်းငှာ စားခြင်း၊
၄။ သိက္ခာသုံးပါး သာသနာကို ချီးမြှောက်ခြင်းငှာ စားခြင်း၊
၅။ ဝေဒနာဟောင်း မဖြစ်စေရန်ဟု နှလုံးသွင်း၍ စားခြင်း၊
၆။ ဝေဒနာအသစ်ကိုလည်း မဖြစ်စေရဟု နှလုံးသွင်း၍ စားခြင်း၊
၇။ ငါ့အား မျှခြင်းသည်လည်း ဖြစ်အံ့ဟု နှလုံးသွင်း၍ စားခြင်း၊
၈။ တရားသဖြင့် ရှာယူ၍ ဆင်ခြင်၍ စားခြင်း။ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၄၃၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မကြံစည်အပ်, မကြံစည်ထိုက်သော အကြောင်းအရာ ၄ မျိုး

၁။ ဘုရားရှင်တို့၏ ဘုရားအရာကို မကြံသင့် မကြံအပ်၊
၂။ ဈာန်ရသူ၏ ဈာန်အရာကို မကြံသင့် မကြံအပ်၊
၃။ ကံအကျိုးကို မကြံသင့် မကြံအပ်၊
၄။ လောကကို မကြံသင့် မကြံအပ်။ (အံ၊၁၊၃၉၂။) (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၁၊၉၁။) (အံ၊မြန်၊၁။၄၀၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မကြီးပွားခြင်း ၂ မျိုး

၁။ အကျိုး, အစီးအပွား ဆုတ်ယုတ်ခြင်း၊
၂။ အကျိုးမဲ့တွေ ဖြစ်ပေါ် လာခြင်း။ (ဒီ၊ဋီ၊၃၊၂၁၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မကြီးပွားနိုင်သော ရဟန်း၏ အင်္ဂါ ၁၁ ပါး

၁။ မဟာဘုတ်ရုပ်, ဥပါဒါရုပ်တို့ကို ဟုတ်တိုင်းမှန်စွာ မသိခြင်း၊
၂။ ပညာရှိနှင့် လူမိုက်တို့၏ လက္ခဏာကို ဟုတ်တိုင်းမှန်စွာ မသိခြင်း၊
၃။ ဖြစ်ပေါ် လာသော ကာမဝိတက် စသည်ကို မစွန့်ပယ် မဖျောက်ဖျက်တတ်ခြင်း၊
၄။ စက္ခုန္ဒြေ အစ မနိန္ဒြေအဆုံးရှိသော ဣန္ဒြေခြောက်ပါးတို့ကို မစောင့်စည်းတတ်ခြင်း၊
၅။ ကြားနာသင်ယူ ပြီးတိုင်းသော တရားတို့ကို သူတစ်ပါးတို့အား အကျယ် မဟောတတ်ခြင်း၊
၆။ အကြားအမြင်များ ကုန်သော သုတ် ဝိနည်း အဘိဓမ္မာကို ဆောင်ကုန်သော ရဟန်းတို့ထံ ချဉ်းကပ်၍ ယုံမှားမှုကို မပယ်ဖျောက်တတ်ခြင်း, မမေးမြန်းတတ်ခြင်း၊
၇။ ဘုရားရှင် ဟောကြားအပ်သော သုတ် ဝိနည်း အဘိဓမ္မာတို့၏ ပါဠိအနက်ကို မသိ နားမလည်သဖြင့် ဝမ်းမြောက်နှစ်သက်မှုကို မရခြင်း၊
၈။ အင်္ဂါရှစ်ပါးရှိသော အဋ္ဌင်္ဂိကမဂ်ကို ဟုတ်တိုင်းမှန်စွာ မသိခြင်း၊
၉။ သတိပဋ္ဌာန် လေးပါးကို ဟုတ်တိုင်းမှန်စွာ မသိခြင်း၊
၁၀။ သဒ္ဓါတရားရှိကုန်သော ဒကာတို့၏ ပစ္စည်းလေးပါးတို့ကို အတိုင်းအရှည်မသိဘဲ ခံယူခြင်း၊
၁၁။ သံဃာ့မိဘ သံဃာ့ရှေ့ဆောင် သက်တော်ရှည် မထေရ်ကြီး တို့၌ ကာယကံမေတ္တာ ဝစီကံမေတ္တာ မနောကံမေတ္တာကို ရှေးရှု မတည်စေခြင်း။ (အံ၊၃၊၅၄၇။) (အံ၊မြန်၊၃။၅၃၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မကြောက်တတ်သူ ၄ ဦး

၁။ ဆင်အာဇာနည်၊
၂။ မြင်းအာဇာနည်၊
၃။ နွားလားဥသဘအာဇာနည်၊
၄။ ရဟန္တာပုဂ္ဂိုလ်။ (ဓမ္မ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မကောင်းမှု ဖုံးထားသူ လားရာဂတိ ၂ မျိုး

၁။ ငရဲဘုံ နိရယဂတိ၊
၂။ တိရစ္ဆာန်မျိုး တိရစ္ဆာနဂတိ။ (အံ၊၁၊၆၁။) (အံ၊မြန်၊၁။၇၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မကောင်းမှု ဖုံးမထားသူ လားရာဂတိ ၂ မျိုး

၁။ နတ်ဘုံ ဒေဝဂတိ၊
၂။ လူ့ဘုံ မနုဿဂတိ။ (အံ၊၁၊၆၁။) (အံ၊မြန်၊၁။၇၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မကောင်းမှုပြုကြောင်း ၄ ပါး

၁။ ချစ်ခြင်း- ဆန္ဒာဂတိသို့ လိုက်ခြင်း၊
၂။ မုန်းခြင်း- ဒေါသာဂတိသို့ လိုက်ခြင်း၊
၃။ မသိခြင်း- မောဟာဂတိသို့ လိုက်ခြင်း၊
၄။ ကြောက်ခြင်း- ဘယာဂတိသို့ လိုက်ခြင်း။ (ဒီ၊၃၊၁၄၇။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၁၆၅-၁၆၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မကောင်းသော စကား ၅ မျိုး

၁။ သဒ္ဓါတရားမရှိသော ပုဂ္ဂိုလ်အတွက် သဒ္ဓါတရားနှင့် စပ်သော စကားသည် မကောင်း၊
၂။ သီလမရှိသော ပုဂ္ဂိုလ်အတွက် သီလနှင့် စပ်သော စကားသည် မကောင်း၊
၃။ အကြားအမြင်နည်းသော သူအတွက် အကြားအမြင်များမှုနှင့် စပ်သော စကားသည် မကောင်း၊
၄။ နှမြောဝန်တိုသော သူအတွက် စွန့်ကြဲပေးကမ်းမှုနှင့် စပ်သော စကားသည် မကောင်း၊
၅။ ပညာမရှိသော သူအား ပညာနှင့် စပ်သော စကားသည် မကောင်း။ (အံ၊၂၊၁၅၉။) (အံ၊မြန်၊၂။၂၀၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မကောင်းသော တရား ၁၀ ပါး

၁။ သူ့အသက် သတ်ခြင်း၊
၂။ သူ့ဥစ္စာ ခိုးခြင်၊
၃။ ကာမတို့၌ မှားယွင်းစွာ ကျင့်ခြင်း၊
၄။ မဟုတ်မမှန် ပြောဆိုခြင်း၊
၅။ ကုန်းချောခြင်း၊
၆။ ရုန့်ရင်း ကြမ်းတမ်း သော စကားကို ပြောဆိုခြင်း၊
၇။ ပြိန်ဖျင်းသော စကားကို ပြောဆိုခြင်း၊
၈။ သူတစ်ပါး ဥစ္စာကို ရှေးရှုကြံစည်ခြင်း၊
၉။ သတ္တဝါတို့အား ဖျက်ဆီးလိုခြင်း၊
၁၀။ မှားသော အမြင်ရှိခြင်း။ (အံ၊၃၊၄၈၂။) (အံ၊မြန်၊၃။၄၇၂-၄၇၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မကောင်းသော အရာဝတ္ထု ၄ မျိုး

၁။ ကာမဂုဏ် ခံစားလေ့ရှိသော သူသည် ပျင်းရိလျှင် မကောင်း၊
၂။ ရဟန်းသာမဏေသည် ကိုယ်နှုတ်မစောင့်စည်းလျှင် မကောင်း၊
၃။ ရှင်ဘုရင်သည် မစူစမ်း မဆင်ခြင်ဘဲ ပြုလျှင် မကောင်း၊
၄။ ပညာရှိသူတော်ကောင်းသည် အမျက်ထွက်လျှင် မကောင်း။ (ဇာတက၊၁၊၁၀၉-၁၂၀။) (ဇာတက၊၁၊၃၃၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မချစ်အပ်သော အရာ ၂ ပါး

၁။ အကျိုးစီးပွားမဲ့ကို လိုလားသော ရန်သူ စသည် (သတ္တာ)၊
၂။ နှစ်လိုဖွယ်မရှိသော အာရုံငါးပါး စသည် (သင်္ခါရာ)။ (မဟာနိ၊၃၉၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မခေါ်ဆောင်အပ်သော နောက်လိုက်ရဟန်း၏ အင်္ဂါ ၅ ပါး

၁။ အလွန်ဝေးစွာလည်း လိုက်တတ်၍ အလွန် ဦးစွာမူလည်း လိုက်တတ်၏၊ ၂။(ဆရာ၏) ဆွမ်းပြည့် သပိတ်ကို လဲလှယ်၍လည်း မယူတတ်ခြင်း၊
၃။ အာပတ်၏ အနီး၌ ဆရာ စကားပြောဆိုသော် မတားမြစ်တတ်ခြင်း၊
၄။ ဆရာ စကားပြောဆိုသော် ကြားဝင် ပြောတတ်ခြင်း၊
၅။ ပညာမဲ့၍ မိုက်မဲပြီး ဆွံ့အခြင်း။ (အံ၊၂၊၁၂၀။) (အံ၊မြန်၊၂။၁၄၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မဂ္ဂင် ၃ ပါး (ဝိပဿနာ၏ ရှေ့အဖို့၌ စင်ကြယ်သော မဂ္ဂင် ၃ ပါး)

၁။ မှန်ကန်စွာ ပြောဆိုခြင်း- သမ္မာဝါစာမဂ္ဂင်၊
၂။ မှန်ကန်စွာ ပြုလုပ်ခြင်း- သမ္မာကမ္မန္တမဂ္ဂင်၊
၃။ မှန်ကန်စွာ အသက် မွေးမြူခြင်း- သမ္မာအာဇီဝမဂ္ဂင်။ (မ၊ဋ္ဌ၊၄၊၂၄၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မဂ္ဂင် ၅ ပါး (မဂ်၏ အဆောက်အဦကိစ္စကို ပြုစေတတ်သော မဂ္ဂင် ၅ ပါး)

၁။ မှန်ကန်စွာ သိမြင်ခြင်း- သမ္မာဒိဋ္ဌိမဂ္ဂင်၊
၂။ မှန်ကန်စွာ ကြံစည်ခြင်း- သမ္မာသင်္ကပ္ပမဂ္ဂင်၊
၃။ မှန်ကန်စွာ အားထုတ်ခြင်း- သမ္မာဝါယာမမဂ္ဂင်၊
၄။ မှန်ကန်စွာ အောက်မေ့ခြင်း- သမ္မာသတိမဂ္ဂင်၊
၅။ မှန်ကန်စွာ တည်ကြည်ခြင်း- သမ္မာသမာဓိမဂ္ဂင်။ (မ၊ဋ္ဌ၊၄၊၂၄၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မဂ္ဂင် ၈ ပါး

၁။ မှန်ကန်သော အမြင်- သမ္မာဒိဋ္ဌိ၊
၂။ မှန်ကန်သော အကြံ- သမ္မာသင်္ကပ္ပ၊
၃။ မှန်ကန်သော စကား- သမ္မာဝါစာ၊
၄။ မှန်ကန်သော အလုပ်- သမ္မာကမ္မန္တ၊
၅။ မှန်ကန်သော အသက်မွေးမှု- သမ္မာအာဇီဝ၊
၆။ မှန်ကန်သော အားထုတ်မှု- သမ္မာဝါယာမ၊
၇။ မှန်ကန်သော အောက်မေ့မှု- သမ္မာသတိ၊
၈။ မှန်ကန်သော တည်ကြည်မှု- သမ္မာသမာဓိ။ (ဒီ၊၁၊၁၄၉။) (ဒီ၊၁၊၁၅၆။) (ဒီ၊၂၊၂၀၁။) (မ၊၁၊၁၉။) (သံ၊၂၊၅၀။) (သံ၊၃၊၁၀။) (အဘိ၊ဝိ၊၁၁၀။) (အဘိ၊ဝိ၊၂၄၄-၂၄၅။) (အဘိ၊ဝိ၊၂၅၀။) (ပဋိသံ။၃၃၀။) (မဟာနိ၊၂၂၆။) (မဟာနိ၊၂၂၈။) (ဒီ၊မြန်၊၁။၁၇၇။) (ဒီ၊မြန်၊၁။၁၇၇။) (ဒီ၊မြန်၊၂။၂၂၆။) (မ၊မြန်၊၁။၂၀။) (သံ၊မြန်၊၂။၄၈။) (သံ၊မြန်၊၃။၁၁။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၁။၃၈၀။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၁။၃၈၀။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၁။၃၈၀။) (ပဋိသံ၊မြန်။၃၉၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မဂ္ဂဘာဝနာ ၃၇ ပါး

၁။ သတိပဋ္ဌာန် လေးပါး၊
၂။ သမ္မပ္ပဓာန် လေးပါး၊
၃။ ဣဒ္ဓိပါဒ် လေးပါး၊
၄။ ဣန္ဒြေ ငါးပါး၊
၅။ ဗိုလ် ငါးပါး၊
၆။ ဗောဇ္ဈင် ခုနစ်ပါး၊
၇။ မဂ္ဂင် ရှစ်ပါး၊ ပေါင်း ၃၇ ပါး။ (ဝိ၊၁၊၁၁၉။) (ဝိ၊မြန်၊၁။၁၂၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မဂ္ဂသစ္စာ၌ ဉာဏ် ၃ ပါး

၁။ သစ္စဉာဏ်-ဆင်းရဲချုပ်ရာနိဗ္ဗာန်သို့ ရောက်ကြောင်း အကျင့်ဖြစ်သော မဂ္ဂသစ္စာကို ထိုးထွင်း၍ သိခြင်း၊
၂။ ကိစ္စဉာဏ်-ဆင်းရဲချုပ်ရာနိဗ္ဗာန်သို့ ရောက်ကြောင်း အကျင့် ဖြစ်သော မဂ္ဂသစ္စာကို ပွားများအပ်၏ဟု သိခြင်း၊
၃။ ကတဉာဏ်-မဂ္ဂသစ္စာကို ပွားများ ပြီးပြီဟု သိခြင်း။ (ဝိ၊၃၊၁၅။) (ဝိ၊မြန်၊၃။၁၇-၁၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မဂ္ဂသစ္စာ၌ မဂ္ဂင် ၈ ပါး

၁။ သမ္မာဒိဋ္ဌိ- မှန်ကန်စွာ သိမြင်ခြင်း၊
၂။ သမ္မာသင်္ကပ္ပ- မှန်ကန်စွာ ကြံစည်ခြင်း၊
၃။ သမ္မာဝါစာ- မှန်ကန်စွာ ပြောဆိုခြင်း၊
၄။ သမ္မာကမ္မန္တ- မှန်ကန်စွာ ပြုလုပ်ခြင်း၊
၅။ သမ္မာအာဇီဝ- မှန်ကန်စွာ အသက်မွေးမြူခြင်း၊
၆။ သမ္မာဝါယာမ- မှန်ကန်စွာ အားထုတ်ခြင်း၊
၇။ သမ္မာသတိ- မှန်ကန်စွာ အောက်မေ့ခြင်း၊
၈။ သမ္မာသမာဓိ- မှန်ကန်စွာ တည်ကြည်ခြင်း။ (ဝိ၊၃၊၁၅။) (ဝိ၊မြန်၊၃။၁၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မဂ် မကပ်ရောက်တတ်သော အဖို့အစု ၂ မျိုး

၁။ ကိလေသကာမနှင့် ယှဉ်သော ချမ်းသာကို အဖန်ဖန် အားထုတ်ခြင်း အဖို့အစု၊
၂။ ခန္ဓာကိုယ်၏ ပင်ပန်းကြောင်း အကျင့်ကို အဖန်ဖန် အားထုတ်ခြင်း အဖို့အစု။ (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၃၊၁၆၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မဂ်၏ သုညတ စသော အမည်ရပုံ ၅ မျိုး

၁။ မိမိ မဂ်၏ ကိစ္စရသအားဖြင့် လည်းကောင်း၊
၂။ ဆန့်ကျင်ဘက် သဘောအားဖြင့်လည်းကောင်း၊
၃။ မိမိ၏ဂုဏ်အားဖြင့်လည်းကောင်း၊
၄။ အာရုံအားဖြင့် လည်းကောင်း၊
၅။ လားရာအာရုံအားဖြင့် လည်းကောင်း သုညတစသော အမည်နာမကို ရ၏။ (ဝိမတိ၊၁၊၂၄၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မဂ်၏ သုညတအပ္ပဏိဟိတ မည်ကြောင်း ၃ ပါး

၁။ မဂ်၏ ဖြစ်ပေါ်လာကြောင်း ဝိပဿနာ၊
၂။ မိမိဟူသော မဂ်၏ ဂုဏ်၊
၃။ နိဗ္ဗာန်အာရုံ။ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၆၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မဂ်ကိစ္စ ၁၆ ချက်

၁။ ဒုက္ခသစ္စာ၌ ပိုင်းခြားခြင်း, ပယ်ခြင်း, မျက်မှောက်ပြုခြင်း ပွားများခြင်း ကိစ္စ လေးပါး၊
၂။ သမုဒယသစ္စာ၌လည်း ထို့အတူ လေးပါး၊
၃။ နိရောဓသစ္စာ၌လည်း ထို့အတူ လေးပါး၊
၄။ မဂ္ဂသစ္စာ၌လည်း ထို့အတူ လေးပါး ပေါင်း (၁၆) ပါး။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၃၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မဂ်တရား ရစေနိုင်ကြောင်း တရားနာပုံ ၅ မျိုး

၁။ တရားစကားကို မကဲ့ရဲ့ခြင်း၊
၂။ တရားဟော ပုဂ္ဂိုလ်ကို မကဲ့ရဲ့ခြင်း၊
၃။ မိမိကိုယ်ကို မကဲ့ရဲ့ခြင်း၊
၄။ ပျံ့လွင့်သော စိတ်မရှိဘဲ တည်ကြည်သော စိတ်ရှိ၍ တရားနာခြင်း၊
၅။ သင့်လျော်သော အကြောင်းအားဖြင့် နှလုံး သွင်းခြင်း။ (ဝဇိရ၊၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မဂ်ပေါက် ၃ မျိုး

၁။ ဝစ္စမဂ် (ကျင်ကြီးစွန့်ရာအပေါက်)၊
၂။ ပဿာဝမဂ် (ကျင်ငယ်စွန့်ရာ အပေါက်)၊
၃။ မုခမဂ် (စားသောက်ရာ ပါးစပ်ပေါက်)။ (ဝိ၊၁၊၃၅။) (ဝိ၊မြန်၊၁။၃၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မဂ်ပေါက် ၃၀

၁။ လူမိန်းမ, နတ်မိန်းမ, တိရစ္ဆာန်အမတို့၌ ဝစ္စမဂ်, ပဿာဝမဂ်, မုခမဂ် သုံးခုစီ အားဖြင့် ကိုးပေါက်။၊
၂။ လူဥဘတောဗျည်း, နတ်ဥဘတောဗျည်း တိရစ္ဆာန်ဥဘတောဗျည်း တို့၌လည်း ရှေ့နည်းတူ သုံးခုစီအားဖြင့် ကိုးပေါက်၊
၃။ လူပဏ္ဍုက်, နတ်ပဏ္ဍုက်, တိရစ္ဆာန် ပဏ္ဍုက်တို့၌ ဝစ္စမဂ် မုခမဂ် နှစ်ခုစီ အားဖြင့် ခြောက်ပေါက်၊
၄။ လူယောကျ်ား, နတ် ယောက်ျား, တိရစ္ဆာန် အထီးတို့၌ ဝစ္စမဂ်, မုခမဂ် နှစ်ခုစီအားဖြင့် ခြောက်ပေါက်= စုစုပေါင်း မဂ်ပေါက် သုံးဆယ် ဖြစ်၏။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၂၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မဂ်ဖိုလ်နှင့် ဖီလာဖြစ်သော စကား ၂၈ မျိုး

၁။ ရာဇကထာ- မင်းနှင့် စပ်သော စကား၊
၂။ စောရ ကထာ- ခိုးသူနှင့် စပ်သော စကား၊
၃။ မဟာမတ္တကထာ- အမတ်ကြီးများနှင့် စပ်သော စကား၊
၄။ သေနာကထာ- စစ်တပ်နှင့် စပ်သော စကား၊
၅။ ဘယကထာ-ကြောက်မက်ဖွယ် ဘေးနှင့် စပ်သော စကား၊
၆။ ယုဒ္ဓကထာ- စစ်တိုက်ခြင်းနှင့် စပ်သော စကား၊
၇။ အန္န ကထာ- အစားအစာနှင့် စပ်သော စကား၊
၈။ ပါနကထာ- အဖျော်, ယမကာ, စသော သောက်ဖွယ်ရာနှင့် စပ်သော စကား၊
၉။ ဝတ္ထကထာ- အဝတ်အထည်နှင့် စပ်သော စကား၊
၁၀။ သယနကထာ- နေရာနှင့် စပ်သော စကား၊
၁၁။ မာလာကထာ- ပန်းနှင့် စပ်သော စကား၊
၁၂။ ဂန္ဓကထာ- အမွှေးနံ့သာနှင့် စပ်သော စကား၊
၁၃။ ဉာတိကထာ- ဆွေမျိုးနှင့် စပ်သော စကား၊
၁၄။ ယာနကထာ- ယာဉ်နှင့် စပ်သော စကား၊
၁၅။ ဂါမကထာ- ရွာနှင့် စပ်သော စကား၊
၁၆။ နိဂမကထာ- နိဂုံးနှင့် စပ်သော စကား၊
၁၇။ နဂရကထာ- မြို့နှင့် စပ်သော စကား၊
၁၈။ ဇနပဒကထာ- ဇနပုဒ် (မြို့နယ်) နှင့် စပ်သော စကား၊
၁၉။ ဣတ္ထိကထာ- မိန်းမနှင့် စပ်သော စကား၊
၂၀။ ပုရိသကထာ- ယောကျ်ားနှင့် စပ်သော စကား၊
၂၁။ သူရကထာ- သူရဲကောင်းနှင့် စပ်သော စကား၊
၂၂။ ဝိသိခါကထာ- ခရီးဆုံနှင့် စပ်သော စကား၊
၂၃။ ကုမ္ဘဋ္ဌာနကထာ- ရေဆိပ်နှင့် စပ်သော စကား၊
၂၄။ ပုဗ္ဗပေတကထာ- သေလွန်သူနှင့် စပ်သော စကား၊
၂၅။ နာနတ္တကထာ-အထွေထွေနှင့် စပ်သော စကား၊
၂၆။ လောကက္ခာယိက ကထာ- လောကအကြောင်းနှင့် စပ်သော စကား၊
၂၇။ သမုဒ္ဒက္ခာယိကကထာ- သမုဒ္ဒရာ အကြောင်းနှင့် စပ်သော စကား၊
၂၈။ ဣတိဘဝါဘဝကထာ- ကြီးပွားခြင်း ဆုတ်ယုတ်ခြင်းနှင့် စပ်သော စကား။ (ဝိ၊၂၊၂၁၄။) (ဝိ၊မြန်၊၂။၂၃၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မဂ်ဖိုလ်ရကြောင်း တရား ၅ ပါး

၁။ ယုံကြည်မှု သဒ္ဓါတရားရှိသူ ဖြစ်ခြင်း၊
၂။ ထက်သန်သော ဝီရိယရှိသူ ဖြစ်ခြင်း၊
၃။ ထင်သော သတိ ရှိသူ ဖြစ်ခြင်း၊
၄။ တည်ကြည်သော သမာဓိရှိသူ ဖြစ်ခြင်း၊
၅။ ပညာရှိသူ ဖြစ်ခြင်း။ (အံ၊၃၊၅၃၁။) (အံ၊၃၊၅၃၄။) (အံ၊မြန်၊၃။၅၁၈၊၅၂၂။) (အံ၊မြန်၊၃။၅၁၈၊၅၂၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မဂ်ဖိုလ်ရကြောင်း တရား ၆ ပါး

၁။ ယုံကြည်မှု သဒ္ဓါတရားရှိသူ ဖြစ်ခြင်း၊
၂။ သီလရှိသူ ဖြစ်ခြင်း၊
၃။ ထက်သန်သော လုံ့လရှိသူ ဖြစ်ခြင်း၊
၄။ ထင်သော သတိရှိသူ ဖြစ်ခြင်း၊
၅။ တည်ကြည်သော သမာဓိရှိသူ ဖြစ်ခြင်း၊
၆။ ပညာရှိသူ ဖြစ်ခြင်း။ (အံ၊၃၊၅၃၆။) (အံ၊မြန်၊၃။၅၂၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မဂ်မရကြောင်း တရား ၆ ပါး

၁။ ပဉ္စာနန္တရိယကံနှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၂။ နိယတမိစ္ဆာဒိဋ္ဌိကိလေသာနှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၃။ ဒွိဟိတ် အဟိတ် ပဋိသန္ဓေဝိပါက်နှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၄။ ယုံကြည်မှု သဒ္ဓါ မရှိခြင်း၊
၅။ ပြုလိုမှု ဆန္ဒ မရှိခြင်း၊
၆။ ပညာ ကင်းမဲ့ခြင်း။ (အံ၊၂၊၃၈၀။) (အံ၊မြန်၊၂။၄၇၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မဂ်မရကြောင်း တရား ၆ ပါး (တစ်နည်း) (ဝေါရောပိတသုတ်)

၁။ အမိရင်းကို သတ်ခြင်း၊
၂။ အဖရင်းကို သတ်ခြင်း၊
၃။ ရဟန္တာကို သတ်ခြင်း၊
၄။ မြတ်စွာဘုရားအား ပြစ်မှားလိုသော စိတ်ဖြင့် သွေးကို ဖြစ်စေခြင်း၊
၅။ သံဃာကို သင်းခွဲခြင်း၊
၆။ ပညာမဲ့လျက် မိုက်မဲ ဆွံ့အခြင်း။ (အံ၊၂၊၃၈၀။) (အံ၊မြန်၊၂။၄၇၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မဂ်မရကြောင်း တရား ၆ ပါး (တစ်နည်း) (သုဿူသတိသုတ်)

၁။ တရားတော်ကို မနာယူခြင်း၊
၂။ နားမစိုက်ခြင်း၊
၃။ သိခြင်းငှာ စိတ်ကို မဖြစ်စေခြင်း၊
၄။ အကျိုးမဲ့ကို ယူခြင်း၊
၅။ အကျိုး ရှိသည်ကို စွန့်ပယ်ခြင်း၊ ၆။(သာသနာတော်နှင့်။) မလျော်သော ပညာနှင့် ပြည့်စုံခြင်း။ (အံ၊၂၊၃၈၁။) (အံ၊မြန်၊၂။၄၈၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မဂ်ရကြောင်း တရား ၆ ပါး

၁။ အမိရင်းကို မသတ်ခြင်း၊၂။ အဖရင်းကို မသတ်ခြင်း၊
၃။ ရဟန္တာကို မသတ်ခြင်း၊
၄။ မြတ်စွာဘုရားအား ပြစ်မှားလိုသော စိတ်ဖြင့် သွေးကို မဖြစ်စေခြင်း၊
၅။ သံဃာကို သင်းမခွဲခြင်း၊
၆။ ပညာရှိ၍ မိုက်မဲဆွံ့အသူ မဟုတ်ခြင်း။ (အံ၊၂၊၃၈၀။) (အံ၊မြန်၊၂။၄၈၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မဂ်ရကြောင်း တရား ၆ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ ပဉ္စာနန္တရိယကံ မရှိခြင်း၊
၂။ နိယတမိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ ကိလေသာ မရှိခြင်း၊
၃။ ဒွိဟိတ် အဟိတ်ပဋိသန္ဓေ ဝိပါက် မရှိခြင်း၊
၄။ ယုံကြည်မှု သဒ္ဓါ ရှိခြင်း၊
၅။ ပြုလိုမှု ဆန္ဒ ရှိခြင်း၊
၆။ ပညာ ရှိခြင်း။ (အံ၊၂၊၃၈၀။) (အံ၊မြန်၊၂။၄၇၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မဂ်ရကြောင်းတရား ၆ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ တရားတော်ကို နာယူခြင်း၊
၂။ နားစိုက်ထောင်ခြင်း၊
၃။ သိခြင်းငှာ စိတ်ကို ဖြစ်စေခြင်း၊
၄။ အကျိုးရှိသည်ကို ယူခြင်း၊
၅။ အကျိုးမရှိသည်ကို စွန့်ပယ်ခြင်း၊
၆။ လျော်သော ပညာနှင့် ပြည့်စုံခြင်း။ (အံ၊၂၊၃၈၁။) (အံ၊မြန်၊၂။၄၈၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မဂ်အင်္ဂါ ၅ ပါး

၁။ သမ္မာဒိဋ္ဌိ- မဖောက်မပြန်မှန်ကန်သော အယူ၊
၂။ သမ္မာသင်္ကပ္ပ- မဖောက်မပြန် မှန်ကန်သော အကြံ၊
၃။ သမ္မာဝါယာမ- မဖောက်မပြန် မှန်ကန်သော အားထုတ်မှု၊
၄။ သမ္မာ သတိ- မဖောက်မပြန် မှန်ကန်သော သတိ၊
၅။ သမ္မာသမာဓိ- မဖောက်မပြန် မှန်ကန်သော စိတ်တည်ငြိမ်မှု။ (အဘိ၊ဓ၊၃၁။) (အဘိ၊ဓ၊မြန်။၄၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မဂ်အမည် ရကြောင်း ၅ ပါး

၁။ သရသ- မိမိ၏ သဘောအားဖြင့် အမည်ရခြင်း၊
၂။ ပစ္စနီက- ဆန့်ကျင်ဘက်အားဖြင့် အမည်ရခြင်း၊
၃။ သဂုဏ- မိမိ၏ ဂုဏ်အားဖြင့် အမည်ရခြင်း၊
၄။ အာရမ္မဏ- အာရုံအားဖြင့် အမည်ရခြင်း၊
၅။ အာဂမန- ဖိုလ်ဖြစ်ကြောင်းမဂ် မဂ် ဖြစ်ကြောင်း ဝိပဿနာဟူသော ဖြစ်ကြောင်းအာဂုံအားဖြင့် အမည်ရခြင်း။ (ဝိသုဒ္ဓိ၊၂၊၃၀၇။) (ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၄၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မဃလုလင်၏ မယား ၄ ယောက်

၁။ သုဇာတာ၊
၂။ သုဓမ္မာ၊
၃။ စိတ္တာ၊
၄။ နန္ဒာ။ (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၀၅။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊မြန်၊၂။၅၆၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မင်း၏ ကောင်းသော အာဇာနည်မြင်းဖြစ်အောင် ပြည့်စုံရသော အင်္ဂါ ၁၀ မျိုး

၁။ မြင်းဇက်၌ ကောင်းစွာ လည်ကို ကိုင်နိုင်ရန် အကြောင်းကို ပြုရခြင်း၊
၂။ ထမ်းပိုးတင်ခြင်း၌ အကြောင်းကို ပြုရခြင်း၊
၃။ လွန်စွာ ခြေလေးချောင်းတို့ကို လိုက်ဖက်လျော်ညီစွာ မြှောက်ခြင်း, ချခြင်း၌ အကြောင်းကို ပြုရခြင်း၊
၄။ လုံးနေအောင် ပြေးခြင်း၌ အကြောင်းကို ပြုရခြင်း၊
၅။ ခွါဖျား တို့ဖြင့် မြေကို ထိရုံမျှ သွားခြင်း၌ အကြောင်းကို ပြုရခြင်း၊
၆။ လျင်စွာ ပြေးခြင်း၌ အကြောင်းကို ပြုရခြင်း၊
၇။ မြူးထူးခြင်း၌ အကြောင်းကို ပြုရခြင်း၊
၈။ မင်းသိနိုင်သော ဂုဏ်မြောက်အောင် ပြုခြင်း၌ အကြောင်းကို ပြုရခြင်း၊
၉။ မြင်းရာဇဝင်တွင်အောင် ပြုခြင်း၌ အကြောင်းကို ပြုရခြင်း၊
၁၀။ လွန်စွာ လျင်မြန်ခြင်း၊ မြတ်သော မြင်း၏အဖြစ်၊ အလွန်နူးညံ့သော ပြောလွယ် ဆိုလွယ်သော မြင်းအဖြစ်၌ အကြောင်းကို ပြုရခြင်း။ (မ၊၂၊၁၁၀။) (မ၊မြန်၊၂။၁၁၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မင်း၏ ချီးမြှောက်ခြင်းကို ခံရသော မင်းခစား ၄ ယောက်

၁။ ပညာကျေးဇူး သိတတ်သော မင်းခစား ပုဂ္ဂိုလ်၊
၂။ ရဲရင့်သော မင်းခစားပုဂ္ဂိုလ်၊
၃။ အလွန်လိမ္မာ၍ ပညာရှိသော မင်းခစားပုဂ္ဂိုလ်၊
၄။ မမေ့မလျော့သော မင်းခစားပုဂ္ဂိုလ်။ (ဇာတက၊၂၊၂၉၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မင်း၏ ချီးမြှောက်ခြင်းကို မခံရသော မင်းခစား ၄ ယောက်

၁။ ပညာ- ကျေးဇူးမထင်ရှား မသိတတ်သော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၂။ မရဲရင့်သော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၃။ အလွန်မလိမ္မာသော ပညာမဲ့သော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၄။ သတိမေ့လျော့သော ပုဂ္ဂိုလ်။ (ဇာတက၊၂၊၂၉၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မင်း၏ အင်္ဂါ အစိတ်အပိုင်းဟူ၍ မရေတွက်ထိုက်သော ဆင်၏ အင်္ဂါ ၅ ပါး

၁။ အဆင်း ရူပါရုံတို့ကို သည်းမခံနိုင်ခြင်း၊
၂။ အသံ သဒ္ဒါရုံတို့ကို သည်းမခံနိုင်ခြင်း၊
၃။ အနံ့ ဂန္ဓာရုံ တို့ကို သည်းမခံနိုင်ခြင်း၊
၄။ အရသာ ရသာရုံတို့ကို သည်းမခံနိုင်ခြင်း၊
၅။ အတွေ့ ဖောဋ္ဌဗ္ဗာရုံ တို့ကို သည်းမခံနိုင်ခြင်း။ (အံ၊၂၊၁၃၉။) (အံ၊မြန်၊၂။၁၇၃-၁၇၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မင်း၏ အင်္ဂါ အစိတ်အပိုင်းဟူ၍ ရေတွက်ထိုက်သော ဆင်၏ အင်္ဂါ ၅ ပါး

၁။ အဆင်း ရူပါရုံတို့ကို သည်းခံနိုင်ခြင်း၊
၂။ အသံ သဒ္ဒါရုံတို့ကို သည်းခံနိုင်ခြင်း၊
၃။ အနံ့ ဂန္ဓာရုံတို့ကို သည်းခံနိုင်ခြင်း၊
၄။ အရသာ ရသာရုံတို့ကို သည်းခံနိုင်ခြင်း၊
၅။ အတွေ့ ဖောဋ္ဌဗ္ဗာရုံတို့ကို သည်းခံနိုင်ခြင်း။ (အံ၊၂၊၁၄၁။) (အံ၊မြန်၊၂။၁၇၇-၁၇၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မင်းကျင့်တရား ၁၀ ပါး

၁။ အလှူပေးခြင်း၊
၂။ သီလဆောက်တည်ခြင်း၊
၃။ ပေးကမ်းစွန့်ကြဲခြင်း၊
၄။ ဖြောင့်မတ်ခြင်း၊
၅။ သိမ်မွေ့နူးညံ့ခြင်း၊
၆။ ဥပုသ်သီတင်း ဆောက်တည်ခြင်း စသော အကျင့်ကို ကျင့်ခြင်း၊
၇။ အမျက်မထွက်ခြင်း၊
၈။ သူတစ်ပါးတို့အား မညှဉ်းဆဲခြင်း၊
၉။ သည်းခံခြင်း၊
၁၀။ တိုင်းသူပြည်သားတို့နှင့် မဆန့်ကျင်ခြင်း။ (ဇာတက၊၂၊၉၇။) (ဇာ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၅၈။) (ဇာ၊ဋ္ဌ၊၃၊၃၀၀။) (ဇာ၊ဋ္ဌ၊၃၊၃၉၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မင်းချီးမြှောက်ထိုက်သော စစ်သူရဲကောင်း အင်္ဂါ ၄ ပါး

၁။ အကြောင်း ဟုတ်သည်၌ လိမ္မာခြင်း၊
၂။ အဝေး၌ မြားကို ကျစေနိုင်ခြင်း (မြားကို အဝေးရောက်အောင် ပစ်နိုင်ခြင်း)၊
၃။ ပစ်မှတ်ကို မလွဲအောင် မမှားအောင် ပစ်နိုင်ခြင်း၊
၄။ ကြီးမားသော ခန္ဓာကိုယ်ကို ဖောက်ခွဲနိုင်ခြင်း။ (အံ၊၁၊၄၉၀။) (အံ၊မြန်၊၁။၅၀၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မင်းတို့ မဆုတ်ယုတ်ကြောင်း တရား ၇ ပါး

အပရိဟာနိယတရား ၇ ပါး(ရာဇအပရိဟာနိယ ရ ပါး) နှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မင်းတို့ အသက်ထက်ဆုံး အောက်မေ့အပ်သော အရပ် ၃ မျိုး

၁။ မိမိကို ဖွားမြင်ရာ အရပ်သည် အသက်ထက်ဆုံး အောက်မေ့အပ်သော ပဌမအရပ်၊
၂။ မိမိကို အဘိသိက်သွန်းလောင်းရာ အရပ်သည် အသက်ထက်ဆုံး အောက်မေ့အပ်သော ဒုတိယအရပ်၊
၃။ မိမိ စစ်အောင်မြင်ရာ အရပ်သည် အသက်ထက်ဆုံး အောက်မေ့အပ်သော တတိယအရပ်။ (အံ၊၁၊၁၀၅။)(အံ၊မြန်၊၁။၁၂၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မင်းတို့ကျင့်သုံးအပ်သော သင်္ဂဟဝတ္ထု ၄ ပါး

၁။ ထွက်ရှိသော ကောက်စပါးမှ ဆယ်ဖို့တစ်ဖို့ အခွန် ယူခြင်း၌ သိတတ်ခြင်း၊
၂။ စစ်သူကြီးတို့အား ခြောက်လစာ ထမင်းရိက္ခာတို့ကို ပေးခြင်း၌ သိခြင်း၊
၃။ သူဆင်းရဲတို့အား မှတ်တမ်း၌ စာရင်းရေး၍ သုံးနှစ် အတိုးမဲ့ တစ်ထောင်မျှ, နှစ်ထောင်မျှသော အသပြာငွေရင်းကို ပေးခြင်း၊
၄။ ‘‘အဘ၊ ဦးကြီး၊ ဦးလေး’’အစရှိသော ယဉ်ကျေးသိမ်မွေ့သော ချစ်ဖွယ်စကားဖြင့် ချီးမြှောက်ပြောဆိုခြင်း။ (ဣတိဝုတ်၊ဋ္ဌ၊၈၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မင်းတို့အလိုရှိအပ်သော သမ္ပတ္တိ ၇ မျိုး

၁။ သာမိသမ္ပတ္တိ- အရှင်သခင်, အကြီးအမှူး အစိုးရ မင်းတို့၏ ပြည့်စုံခြင်း၊
၂။ အမစ္စသမ္ပတ္တိ- အမတ်တို့၏ ပြည့်စုံခြင်း၊
၃။ သေနာသမ္ပတ္တိ- စစ်တပ်၏ ပြည့်စုံခြင်း၊
၄။ ရဋ္ဌသမ္ပတ္တိ- တိုင်းပြည်၏ ပြည့်စုံခြင်း၊
၅။ ဝိဘဝသမ္ပတ္တိ- စည်းစိမ်ဥစ္စာ၏ ပြည့်စုံခြင်း၊
၆။ မိတ္တသမ္ပတ္တိ- မိတ်ဆွေ၏ ပြည့်စုံခြင်း၊
၇။ ဒုဂ္ဂသမ္ပတ္တိ- ခံတပ်မြို့၏ ပြည့်စုံခြင်း။ (ဥဒါန၊ဋ္ဌ၊၉၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မင်းနှင့် အကျွမ်းဝင်သော သူတို့ ပြည့်စုံရမည့် အင်္ဂါ ၃ ပါး

၁။ အကျင့်သီလနှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၂။ ပညာ အဆင်အခြင်ဉာဏ်နှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၃။ စိတ်နှလုံး ဖြောင့်မတ်စင်ကြယ်ခြင်း။ (ဇာတက၊၂၊၂၉၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မင်းများ မဆုတ်ယုတ်ကြောင်း တရား ၇ ပါး

၁။ မပြတ်စည်းဝေးခြင်း၊
၂။ တိုင်းပြည်ကိစ္စ အညီ အညွတ် ဆောင်ရွက်ခြင်း၊
၃။ မပညတ်ခဲ့သော အရာကို မပညတ်၊ ပညတ်ပြီးသော အရာကို မပယ်ဖျက်ခြင်း၊
၄။ အသက်ကြီးသူတို့ကို ရိုသေမြတ်နိုးခြင်း၊
၅။ အမျိုးသ္မီးများကို အနိုင်အထက် မသိမ်းပိုက်ကြခြင်း၊
၆။ နတ်ကွန်း- စေတီတို့ကို အရိုအသေပြု ပူဇော်ကြခြင်း၊
၇။ ရဟန္တာတို့ကို တရားနှင့်အညီ စောင့်ရှောက်ခြင်း။ (အံ၊၂၊၄၀၇။) (အံ၊၂၊၄၀၉။) (အံ၊၂၊၄၀၉။) (အံ၊မြန်၊၂။၅၁၆။) (အံ၊မြန်၊၂။၅၁၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မင်းမြှောက်တန်ဆာ ၅ ပါး

၁။ ဆတ္တံ- ထီးဖြူ၊
၂။ စာမရံ- စာမရီသားမြီးယပ်၊
၃။ ခဂ္ဂံ- သန်လျက်၊
၄။ မောဠိ- မကိုဋ် သင်းကျစ်၊
၅။ ရတနပါဒုကံ- ရတနာခြေနင်း။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၅၆။။) (ဇာတက၊ ၂။၅၉။) (သံ၊ဋီ၊၂၊၁၆၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မင်းရွေးထိုက်သော စစ်သူရဲကောင်း အင်္ဂါ ၃ ပါး

၁။ မြားကို အဝေးရောက်အောင် ပစ်လွှင့်နိုင်ခြင်း၊
၂။ ထိမှန်အောင် ပစ်နိုင်ခြင်း၊
၃။ ကြီးမားသော အထည်ကိုယ်များကို ဖောက်ထွင်းစေနိုင်ခြင်း။ (အံ၊၁၊၂၈၈။) (အံ၊မြန်၊၁။၃၀၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မင်းသုံး အာဇာနည်မြင်း အင်္ဂါ ၈ ပါး

၁။ အမိဘက်, အဖဘက် နှစ်ဘက်လုံးမှ ကောင်းစွာ ဖွားမြင်ခြင်း၊
၂။ အာဇာနည်မြင်းတို့ မွေးဖွားလေ့ရှိသော အရပ်ဒေသမှ ဖွားမြင်ခြင်း၊
၃။ ခြောက်သည် ဖြစ်စေ, စိုသည်ဖြစ်စေ, အစာကို မကျဲပြန့်စေဘဲ ရိုရိုသေသေ စားခြင်း၊
၄။ ကျင်ကြီး, ကျင်ငယ်ကို ဖိ၍ မထိုင်, ဖိ၍ မအိပ်ခြင်း၊
၅။ အခြားသောမြင်းတို့ကို မနှင်ထုတ်မူ၍ ချမ်းသာစွာ ပေါင်းသင်း လျက် တင့်တယ်စွာ နေထိုင်ခြင်း၊
၆။ ရထားထိန်းအား ကောက်ကျစ်စဉ်းလဲမှုတို့ကို ထင်စွာ ပြတတ်ခြင်း၊
၇။ အခြားသော မြင်းတို့သည် ဝန်ကိုဆောင်သည် ဖြစ်စေ, မဆောင်သည် ဖြစ်စေ, မိမိသည်ကား ဝန်ကိုဆောင်ထားသော စိတ်ကို ဖြစ်စေခြင်း၊
၈။ အသက်ကုန်ဆုံးသည့် တိုင်အောင် ခွန်အားဗလနှင့် ပြည့်စုံလျက် ဖြောင့်သော လမ်းဖြင့်သာ သွားတတ်ခြင်း။ (အံ၊၃၊၃၂။) (အံ၊မြန်၊၃။၃၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မင်းသုံးထိုက်သော မင်း၏ ဆင်အင်္ဂါ ၄ မျိုး

၁။ နာယူတတ်သော ဆင်၊
၂။ သတ်ဖြတ် တတ်သော ဆင်၊
၃။ သည်းခံတတ်သော ဆင်၊
၄။ သွားတတ်သော ဆင်။ (အံ၊၁၊၄၃၁။) (အံ၊မြန်၊၁။၄၄၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မင်းအဖြစ်ကို တောင့်တနိုင်သော သားကြီး အင်္ဂါ ၅ ပါး

၁။ ကောင်းသော အမျိုးဇာတ်ရှိခြင်း၊
၂။ အလွန်အဆင်းလှခြင်း၊
၃။ မိဘတို့ ချစ်မြတ်နိုးခြင်း၊
၄။ နိဂုံးဇနပုဒ်နေ ပြည်သူတို့ ချစ်ခင် မြတ်နိုးမှုကို ခံရခြင်း၊
၅။ မင်းတို့ တတ်သင့်သော အတတ်ပညာကို အပြည့်အစုံ သင်ယူပြီးခြင်း။ (အံ၊၂၊၁၃၄။) (အံ၊မြန်၊၂။၁၆၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မင်းအသုံးတော်ခံ အာဇာနည်မြင်း အင်္ဂါ ၅ ပါး

၁။ ဖြောင့်မတ်ခြင်းနှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၂။ လျင်မြန် ခြင်းနှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၃။ နူးညံ့ခြင်းနှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၄။ သည်းခံခြင်းနှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၅။ အကျင့် စင်ကြယ်ခြင်းနှင့် ပြည့်စုံခြင်း။ (အံ၊၂၊၂၁၇။) (အံ၊မြန်၊၂။၂၇၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မင်းအသုံးတော်ခံ အာဇာနည်မြင်း၏ အင်္ဂါ ၆ ပါး

၁။ ရူပါရုံကို သည်းခံနိုင်ခြင်း၊
၂။ သဒ္ဒါရုံကို သည်းခံနိုင်ခြင်း၊
၃။ ဂန္ဓာရုံကို သည်းခံနိုင်ခြင်း၊
၄။ ရသာရုံကို သည်းခံနိုင်ခြင်း၊
၅။ ဖောဋ္ဌဗ္ဗာရုံကို သည်းခံနိုင်ခြင်း၊
၆။ အဆင်းနှင့် ပြည့်စုံခြင်း။ (အံ၊၂၊၂၅၀။) (အံ၊မြန်၊၂။၃၂၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မင်းအသုံးတော်ခံ အာဇာနည်မြင်း၏ အင်္ဂါ ၆ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ ရူပါရုံကို သည်းခံ နိုင်ခြင်း၊
၂။ သဒ္ဒါရုံကို သည်းခံနိုင်ခြင်း၊
၃။ ဂန္ဓာရုံကို သည်းခံနိုင်ခြင်း၊
၄။ ရသာရုံကို သည်းခံနိုင်ခြင်း၊
၅။ ဖောဋ္ဌဗ္ဗာရုံကို သည်းခံနိုင်ခြင်း၊
၆။ လျင်မြန်သော အဟုန်နှင့် ပြည့်စုံခြင်း။ (အံ၊၂၊၂၅၁။) (အံ၊မြန်၊၂။၃၂၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မင်းအား ထိုက်သော ဆင်၏ အင်္ဂါ ၅ မျိုး

၁။ နာယူတတ်ခြင်း၊
၂။ သတ်ဖြတ်တတ်ခြင်း၊
၃။ စောင့်ရှောက်တတ်ခြင်း၊
၄။ သည်းခံတတ်ခြင်း၊
၅။ သွားတတ်ခြင်း။ (အံ၊၂၊၁၄၂။) (အံ၊မြန်၊၂။၁၇၉-၁၈၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မင်္ဂလဘုရားရှင်၏ သာဝကအစည်းအဝေး ၃ ကြိမ်

၁။ ပထမအစည်းအဝေး၌ ရဟန်းအရေအတွက် ကုဋေတစ်သိန်း၊
၂။ ဒုတိယအစည်းအဝေး၌ ရဟန်းကုဋေတစ်ထောင်၊
၃။ တတိယ အစည်းအဝေး၌ ရဟန်းကုဋေကိုးဆယ်။ (ဇာ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၇။) (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၅၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မင်္ဂလဘုရားရှင်၏ အဂ္ဂသာဝက ၂ ပါး

၁။ သုဒေဝထေရ်၊
၂။ ဓမ္မသေနထေရ်။ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၆၁။) (ဗုဒ္ဓဝံ၊ဋ္ဌ၊၁၈၂။) (ဇာ၊ဋ္ဌ၊၁၊၄၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မင်္ဂလဘုရားရှင်၏ အဂ္ဂသာဝိကာမ ၂ ပါး

၁။ သီဝလာထေရီ၊
၂။ အသောကာထေရီ၊ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၆၁။) (ဗုဒ္ဓဝံ၊ဋ္ဌ၊၁၈၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မင်္ဂလာ ၃၈ ပါး

၁။ သူမိုက်ကို မမှီဝဲ မဆည်းကပ်ခြင်း၊၂။ ပညာရှိတို့ကို မှီဝဲ ဆည်းကပ်ခြင်း၊
၃။ ပူဇော်ထိုက်သူတို့ကို ပူဇော်ခြင်း၊
၄။ သင့်လျော် လျောက်ပတ်သော အရပ်၌ နေခြင်း၊
၅။ ရှေ့ဘဝက ပြုခဲ့သော ကုသိုလ်ကောင်းမှုရှိသူ ဖြစ်ခြင်း၊
၆။ မိမိကိုယ်စိတ်ကို ကောင်းစွာ ထားခြင်း၊
၇။ အကြားအမြင်များခြင်း၊၈။ အပြစ်မရှိသော အတတ်ကို တတ်ခြင်း၊
၉။ မိမိတို့ ဆိုင်ရာ ဝိနည်းစည်းကမ်းကို ကောင်းစွာကျင့်သုံးခြင်း၊
၁၀။ စကားကို ကောင်းစွာ ပြောဆိုခြင်း၊
၁၁။ အမိအဖတို့ကို ပြုစုလုပ်ကျွေးခြင်း၊
၁၂။ သားမယားကို ချီးမြှောက်ထောက်ပံ့ခြင်း၊
၁၃။ ပျင်းရိ ခြင်းစသော အနှောက်အယှက်မရှိမူ၍ အလုပ်အကိုင်ကို ပြုလုပ်ခြင်း၊
၁၄။ အလှူပေးခြင်း၊
၁၅။ ကုသိုလ်ကမ္မပထတရားကို ကျင့်ခြင်း၊
၁၆။ ဆွေမျိုးတို့ကို ချီးမြှောက်ထောက်ပံ့ခြင်း၊
၁၇။ အပြစ်ကင်းသောအမှုကို ပြုခြင်း၊၁၈။ မကောင်းမှုမှ စိတ်ဖြင့် ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၁၉။ မကောင်းမှုမှ ကိုယ်နှုတ်ဖြင့် ရှောင်ခြင်း၊
၂၀။ သေအရက်သောက်ခြင်းမှ စောင့်စည်းခြင်း၊
၂၁။ ကုသိုလ်တရားတို့၌ မမေ့မလျော့ခြင်း၊
၂၂။ ရိုသေထိုက်သူတို့အား ရိုသေခြင်း၊
၂၃။ မိမိ ကိုယ်ကို နှိမ့်ချခြင်း၊
၂၄။ ရောင့်ရဲလွယ်ခြင်း၊
၂၅။ ပြုဖူးသော သူ့ကျေးဇူးကို သိခြင်း၊
၂၆။ သင့်တင့်သော အခါ၌ တရားနာခြင်း၊
၂၇။ သည်းခံခြင်း၊
၂၈။ သူတော်ကောင်းတို့၏ ဆုံးမစကားကို နာလွယ်ခြင်း၊
၂၉။ ရဟန်းတို့အား ဖူးမြင်ခြင်း၊
၃၀။ သင့်တင့်သော အခါ၌ တရားကို ဆွေးနွေးမေးမြန်းခြင်း၊
၃၁။ ကိလေသာတရားကို ပူပန်စေတတ်သော အကျင့်ကို ကျင့်ခြင်း၊
၃၂။ မြတ်သော အကျင့်ကို ကျင့်ခြင်း၊
၃၃။ အရိယသစ္စာတို့ကို မဂ်ဖြင့် မြင်ခြင်း၊
၃၄။ နိဗ္ဗာန်ကို မျက်မှောက်ပြုခြင်း၊
၃၅။ လောကဓံတရားတို့နှင့် တွေ့ထိသော ပုဂ္ဂိုလ်၏ စိတ်သည် မတုန် လှုပ်ခြင်း၊
၃၆။ စိုးရိမ်မှု မရှိခြင်း၊
၃၇။ ကိလေသာ မြူကင်းခြင်း၊
၃၈။ ဘေးရန်မရှိခြင်း။ (ခုဒ္ဒက၊၃။) (ခုဒ္ဒက၊မြန်။၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မင်္ဂလာ ၅ မျိုး (မဃဒေဝမင်းကြီး၏ သားတော်မင်းကြီး ရသေ့ရဟန်းပြုသော နေ့၌ ဖြစ်ပေါ်သော မင်္ဂလာ ၅ မျိုး)

၁။ မဃဒေဝမင်းကြီး၏ မတကဘတ်ကို လှူခြင်းမင်္ဂလာ၊
၂။ သားတော် မင်းကြီး၏ ရသေ့ရဟန်းပြုခြင်း မင်္ဂလာ၊
၃။ မဃဒေဝမင်းကြီး၏ မြေးတော် မင်းသား၏ ထီးဖြူ ဆောင်းခြင်း မင်္ဂလာ၊
၄။ ထိုတတိယမင်း၏ သားတော် အိမ်ရှေ့မင်း ခန့်ထားခြင်း မင်္ဂလာ၊
၅။ အိမ်ရှေ့မင်းသား၏ သားတော် အမည်မှည့်ခြင်းမင်္ဂလာ။ (မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၁၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မင်္ဂလာရုပ် ၈ မျိုး

၁။ ခရုသင်း၊
၂။ လှည်းဘီး၊
၃။ ရေပြည့်အိုး၊
၄။ ချွန်းဖြောင့်၊
၅။ အသရေရှိ နွားငယ်၊
၆။ ချွန်းကောက်၊
၇။ တံခွန်၊ အလံ၊
၈။ လည်ရေးသုံးဆင့်။ (ဝိမတိ၊၁၊၁၆၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မစိုက်ပျိုးသင့်သော လယ်မြေ ၈ မျိုး

၁။ အမြင့်အနိမ့်ရှိသော လယ်မြေ၊
၂။ ကျောက်ခဲကျောက်စရစ် ရှိသော လယ်မြေ၊
၃။ ဆပ်ပြာပေါက်သော လယ်မြေ၊
၄။ ထွန်ကြောင်းမနက်သော လယ်မြေ၊
၅။ ရေဝင်ပေါက် မပြည့်စုံသော လယ်မြေ၊
၆။ ရေထုတ်ပေါက် မပြည့်စုံသော လယ်မြေ၊
၇။ ရေမြောင်း မပြည့်စုံသော လယ်မြေ၊
၈။ ကန်သင်းနှင့် မပြည့်စုံသော လယ်မြေ။ (အံ၊၃၊၆၉။) (အံ၊မြန်၊၃။၇၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မစ္စု ၃ မျိုး

၁။ မရဏမစ္စု၊
၂။ ကိလေသမစ္စု၊
၃။ ဒေဝပုတ္တမစ္စု။ (သုတ္တနိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၂၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မစ္ဆရိယ ၅ မျိုး

၁။ အာဝါသမစ္ဆရိယ- အရိပ် အာဝါသ နေရာ ကျောင်း၌ ဝန်တိုခြင်း၊
၂။ ကုလ မစ္ဆရိယ- အလုပ်အကျွေး ဒါယကာတို့၌ ဝန်တိုခြင်း၊
၃။ လာဘမစ္ဆရိယ- လာဘ် လာဘ၌ ဝန်တိုခြင်း၊
၄။ ဓမ္မမစ္ဆရိယ- ဓမ္မ၌ ဝန်တိုခြင်း၊
၅။ ဝဏ္ဏမစ္ဆရိယ- အဆင်း၌ လည်းကောင်း ဂုဏ်ကျေးဇူး၌ လည်းကောင်း ဝန်တိုခြင်း။ (ဒီ၊၃၊၁၉၅။) (အံ၊၂၊၂၃၈။) (အံ၊၂၊၂၃၈။) (အံ၊၃၊၂၅၁။) (အဘိ၊ဓ၊၂၂၆။) (အဘိ၊ဝိ၊၃၇၂။) (အဘိ၊ဝိ၊၃၈၆။) (အဘိ၊ဝိ၊၃၉၁။) (မဟာနိ၊၁၀၄။) (မဟာနိ၊၁၇၄။) (မဟာနိ၊၁၉၃။) (မဟာနိ၊၁၉၇။) (မဟာနိ၊၂၈။) (မဟာနိ၊၃၀၀။) (မဟာနိ၊၃၃၃။) (မဟာနိ၊၉၉။) (စူဠနိ၊၂၂။) (ဝိသုဒ္ဓိ၊၂၊၃၂၄။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၁၈။) (အံ၊မြန်၊၂။၃၀၅။) (အံ၊မြန်၊၂။၃၀၅။) (အံ၊မြန်၊၃။၂၅၁။) (အဘိ၊ဓ၊မြန်။၄၁၄။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၂။၄၆၂။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၂။၄၆၂။) (အဘိ၊ ဝိ၊မြန်၊၂။၄၆၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မစ္ဆရိယနှင့် ယှဉ်သော ကိလေသာ ၇ ပါး

၁။ ငြင်းခုံခြင်း (ကလဟ)၊
၂။ ခိုက်ရန်ဖြစ်ခြင်း (ဝိဝါဒ)၊
၃။ ငိုကြွေးခြင်း (ပရိဒေဝ)၊
၄။ စိုးရိမ်ခြင်း (သောက)၊
၅။ မာန်မူခြင်း (မာန)၊
၆။ အလွန် မာန်မူခြင်း (အတိမာန)၊
၇။ ချောပစ်ကုန်းတိုက်ခြင်း (ပေသုည) ။ (မဟာနိ၊၁၉၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မဆုတ်ယုတ်ကြောင်း တရား ၄ ပါး

၁။ သီလနှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၂။ ဣန္ဒြေတို့၌ ပိတ်ထားသော တံခါးရှိခြင်း၊
၃။ အစားအစာ၌ အတိုင်းအရှည်ကို သိခြင်း၊
၄။ နိုးကြားခြင်း၌ ယှဉ်ခြင်း။ (အံ၊၁၊၃၄၈။) (အံ၊မြန်၊၁။၃၆၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မဆုတ်ယုတ်ကြောင်း တရား ၆ ပါး

၁။ စက္ခုပသာဒဖြင့် အဆင်းရူပါရုံကို မြင်၍ အကုသိုလ် အကြံအစည် သံယောဇဉ်များ ဖြစ်ပေါ်သောအခါ ထိုအကုသိုလ် အကြံအစည် သံယောဇဉ် များကို စွန့်ပယ် ဖျောက်ဖျက်လျက် ကင်းကွာအောင် ပြုခြင်း၊
၂။ သောတပသာဒဖြင့် သဒ္ဒါရုံ အသံကို ကြား၍ အကုသိုလ်အကြံအစည် သံယောဇဉ်များ ဖြစ်ပေါ်သောအခါ ထိုအကုသိုလ် အကြံအစည် သံယောဇဉ်များကို စွန့်ပယ် ဖျောက်ဖျက်လျက် ကင်းကွာအောင် ပြုခြင်း၊
၃။ ဃာန ပသာဒဖြင့် အနံ့ ဂန္ဓာရုံကို နံ၍ အကုသိုလ်အကြံအစည် သံယောဇဉ်များ ဖြစ်ပေါ်သော အခါ ထိုအကုသိုလ် အကြံအစည် သံယောဇဉ်များကို စွန့်ပယ် ဖျောက်ဖျက်လျက် ကင်းကွာအောင် ပြုခြင်း၊
၄။ ဇိဝှါပသာဒဖြင့် အရသာ ရသာရုံကို လျက်၍ အကုသိုလ် အကြံအစည် သံယောဇဉ်များ ဖြစ်ပေါ်သောအခါ ထိုအကုသိုလ် အကြံအစည် သံယောဇဉ်များကို စွန့်ပယ် ဖျောက်ဖျက်လျက် ကင်းကွာအောင် ပြုခြင်း၊
၅။ ကာယပသာဒဖြင့် အတွေ့အထိ ဖောဋ္ဌဗ္ဗာရုံကို တွေ့ထိ၍ အကုသိုလ်အကြံအစည် သံယောဇဉ်များ ဖြစ်ပေါ်သောအခါ ထိုအကုသိုလ် အကြံအစည် သံယောဇဉ်များကို စွန့်ပယ်ဖျောက်လျက် ကင်းကွာအောင် ပြုခြင်း၊
၆။ စိတ်ဖြင့် ဓမ္မာရုံကို သိ၍ အကုသိုလ်အကြံအစည် သံယောဇဉ်များ ဖြစ်ပေါ်သောအခါ ထိုအကုသိုလ် အကြံအစည်သံယောဇဉ်များကို ပယ်ဖျောက်လျက် ကင်းကွာအောင် ပြုခြင်း။ (သံ၊၂၊၂၉၈။) (သံ၊မြန်၊၂။၂၉၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မဆုတ်ယုတ်ကြောင်း တရား ၇ ပါး

အပရိဟာနိယတရား ၇ ပါးတို့နှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မဇ္ဈိမဒေသ၌ သီးသန့် ပညတ်အပ်သော သိက္ခာပုဒ် ၄ ပါး

၁။ ဝိနည်းဓိုရ်လျှင် ငါးယောက် မြောက်ဖြစ်သော ဂိုဏ်းဖြင့် ရဟန်းခံခြင်း၊
၂။ အလွှာလွှာ အထပ်ထပ်သော ဖိနပ်ကို စီးခြင်း၊
၃။ အမြဲရေချိုးခြင်း၊
၄။ သားရေအခင်းကို ဆောင်ခြင်းတို့ကို မပြုရ၊ (ပစ္စန္တရစ်ဒေသတို့၌ ယင်းသိက္ခာပုဒ် ၄ ပါးတို့ကို ပြုခွင့်ရ၏) ။ (ဝိ၊၃၊၂၈၈။) (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၅။၁၃၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မဇ္ဈိမနိကာယ် ကောင်းခြင်း ၃ ပါး

၁။ ‘‘သဗ္ဗဓမ္မမူလပရိယာယံ ဝေါ ဘိက္ခဝေ ဒေသေဿာမိ’’ အစရှိ သည်ဖြင့် ဘုရားရှင်သည် အားထုတ်တော်မူအပ်သည်၏ အဖြစ်ကြောင့် အစ၌ ကောင်းခြင်း (အာဒိကလျာဏ)၊
၂။ အလယ်၌ ‘‘သုတ္တံ ဂေယျံ ဝေယျာကရဏံ ဂါထာ ဥဒါနံ ဣတိဝုတ္တကံဇာတကံ အဗ္ဘုတဓမ္မံ ဝေဒလ္လံ’’ ဟု ဟောတော်မူခြင်းကြောင့် အလယ်၌ ကောင်းခြင်း (မဇ္ဈေ ကလျာဏ)၊
၃။ အဆုံး၌ ‘‘အရိယော ဘာဝိတိန္ဒြိယော’’ဟု ဟောတော် မူခြင်းကြောင့် အဆုံး၌ ကောင်းခြင်း (ပရိယောသာန ကလျာဏ) ။ (မ၊ဋ္ဌ၊၄၊၂၅၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မဇ္ဈိမပဋိပဒါ ၈ ပါး

၁။ မှန်စွာ သိမြင်ခြင်း-သမ္မာဒိဋ္ဌိ၊
၂။ မှန်စွာ ကြံခြင်း-သမ္မာသင်္ကပ္ပ၊
၃။ မှန်စွာ ပြောဆိုခြင်း-သမ္မာဝါစာ၊
၄။ မှန်စွာ ပြုလုပ်ခြင်း-သမ္မာကမ္မန္တ၊
၅။ မှန်ကန်စွာ အသက်မွေးခြင်း-သမ္မာအာဇီဝ၊
၆။ မှန်စွာ အားထုတ်ခြင်း-သမ္မာဝါယာမ၊
၇။ မှန်စွာ အောက် မေ့ခြင်း-သမ္မာသတိ၊
၈။ မှန်စွာ တည်ကြည်ခြင်း-သမ္မာသမာဓိ။ (ဝိ၊၃၊၁၄။) (ဝိ၊မြန်၊၃။၁၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မဉ္စပီဌသိက္ခာပုဒ်၌ အင်္ဂါ ၂ မျိုး

၁။ ပမာဏထက် ကျော်လွန်သော ညောင်စောင်း အင်းပျဉ် ဖြစ်ခြင်း၊
၂။ မိမိအတွက် ပြုလုပ်ခြင်း ပြုလုပ်စေပြီး၍ ရရှိခြင်း။ (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၃၊၁၀၁။) (ဝိမတိ၊၂၊၅၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မညနာ ၃ မျိုး

၁။ တဏှာမညနာ- တဏှာသည် ဖြစ်စေအပ်သော မာနဖြင့် မှတ်ထင်- ကြံဆခြင်း၊
၂။ ဒိဋ္ဌိမညနာ- မိစ္ဆာအယူကို အမှီပြု၍ဖြစ်သော မှတ်ထင်ကြံဆခြင်း၊
၃။ မာနမညနာ- ငါ, ငါဟု အထင်ကြီးမှု, မာနမညနာတရား။ (သံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၅၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မညွှန်ပြအပ်သော ကပ္ပိယ ၂ မျိုး

၁။ နှုတ်ဖြင့် မိမိကိုယ်တိုင် ကပ္ပိယအဖြစ်ကို ခံယူသော ကပ္ပိယ၊
၂။ မျက်ကွယ်၌ ကပ္ပိယအဖြစ်ကို ခံယူသော ကပ္ပိယ။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၅၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မညီညွတ်ခြင်း ၃ မျိုး

၁။ ရာဂဝိသမ- တပ်မက်မှု ရာဂဖြင့် မညီညွတ်ခြင်း၊
၂။ ဒေါသဝိသမ- ပြစ်မှားမှု ဒေါသဖြင့် မညီညွတ်ခြင်း၊
၃။ မောဟဝိသမ- တွေဝေမှု မောဟဖြင့် မညီညွတ်ခြင်း။ (အဘိ၊ဝိ၊၃၈၂။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၂။၄၈၀။) ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မညီညွတ်ခြင်း ၃ မျိုး (တစ်နည်း)

၁။ ကာယဝိသမ- ကိုယ်မညီညွတ်ခြင်း၊
၂။ ဝစီဝိသမ- နှုတ်မညီညွတ်ခြင်း၊
၃။ မနောဝိသမ- စိတ်မညီညွတ်ခြင်း။ (အဘိ၊ဝိ၊၃၈၂။) (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၁၊၃၀၅။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၂။၄၈၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မည်းညစ်သော တရား ၂ ပါး

၁။ မကောင်းမှုမှ မရှက်ခြင်း အဟိရိက၊
၂။ မကောင်းမှုမှ မထိတ် လန့်ခြင်း အနောတ္တပ္ပ။ (အံ၊၁၊၅၃။) (အံ၊မြန်၊၁။၆၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မည်းညစ်သော လမ်းဟု ဆိုအပ်သော တရား ၁၀ ပါး

၁။ သူ့အသက် သတ်ခြင်း၊
၂။ သူ့ဥစ္စာ ခိုးခြင်၊
၃။ ကာမတို့၌ မှားယွင်းစွာ ကျင့်ခြင်း၊
၄။ မဟုတ်မမှန် ပြောဆိုခြင်း၊
၅။ ကုန်းချောခြင်း၊
၆။ ရုန့်ရင်းကြမ်းတမ်းသော စကားကို ပြောဆိုခြင်း၊
၇။ ပြိန်ဖျင်းသော စကားကို ပြောဆိုခြင်း၊
၈။ သူတစ်ပါးဥစ္စာကို ရှေးရှုကြံစည်ခြင်း၊
၉။ သတ္တဝါတို့အား ဖျက်ဆီးလိုခြင်း၊
၁၀။ မှားသော အမြင်ရှိခြင်း။ (အံ၊၃၊၄၈၂-၄၈၇။) (အံ၊မြန်၊၃။၄၇၂-၄၇၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မည်သူမျှ မတားမြစ် မပိတ်ပင်နိုင်သော ဘုရားရှင်၏ ဂုဏ်ကျေးဇူး ၄ ပါး

၁။ ဘုရားရှင်အား ရည်ညွှန်း၍ ပြုလုပ်ထားသော ရှေးရှု အနီးကပ် ပြုစီရင်အပ်ပြီးသော လာဘ်ကို မည်သူမျှ အန္တရာယ် ပြုခြင်းငှာ မတတ်နိုင်ခြင်း၊
၂။ ဘုရားရှင်၏ တစ်လံမျှလောက်သော ရောင်ခြည်တော်ကို မည်သူမျှ အန္တရာယ်ပြုခြင်းငှာ မတတ်နိုင်ခြင်း၊
၃။ ဘုရားရှင်၏ သဗ္ဗညုတဉာဏ်တော်ကို မည်သူမျှ အန္တရာယ်ပြုခြင်းငှာ မတတ်နိုင်ခြင်း၊
၄။ ဘုရားရှင်၏ အသက်ဇီဝိတိန္ဒြေကို မည်သူမျှ အန္တရာယ် ပြုခြင်းငှာ မတတ်နိုင်ခြင်း။ (မိလိန္ဒ၊၁၅၈။) (မိလိန္ဒ၊မြန်။၁၇၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မဏ္ဍနဝိဘူသနဋ္ဌာန သရုပ် ၂၀

၁။ ဥစ္ဆာဒနံ- ခန္ဓာကိုယ်ကို နံ့သာမှုန့်ဖြင့် ပွတ်တိုက်ခြင်း၊
၂။ ပရိမဒ္ဒနံ- အင်္ဂါကြီးငယ် ပြေပြစ်စေရန် ဆီလိမ်း၍ ဆုပ်နယ်ခြင်း၊
၃။ နှာယနံ-နံ့သာရည်ဖြင့် ရေချိုးခြင်း၊
၄။ သမ္ဗာဟနံ- လက်ခြေတို့ကို တိုးပွားအောင် ပြင်းစွာ ဆုပ်နယ်ခြင်း၊
၅။ အာဒါသံ- ကြေးမုံ (မှန်) ဆောင်ခြင်း၊
၆။ အဉ္ဇနံ- မျက်ရေးကွင်းခြင်း၊
၇။ မာလာဂန္ဓဝိလေပနံ-ပန်းနံ့သာ, နံ့သာပျောင်း စသည်တို့ဖြင့် လိမ်းကျံခြယ်လှယ်ခြင်း၊
၈။ မုခစုဏ္ဏံ- မျက်နှာချေမှုန့်တို့ဖြင့် မျက်နှာကို ခြယ်သခြင်း၊
၉။ မုခဝိလေပနံ- သနပ်ခါး ပေါင်ဒါ စသည်တို့ဖြင့် မျက်နှာကို လိမ်းကျံခြင်း၊
၁၀။ ဟတ္ထဗန္ဓံ- လက်၌ ဝတ်ဆင်အပ်သော လက်ကောက်, လက်စွပ်, လက်ပတ် နာရီ စသည် ဝတ်ဆင်ခြင်း၊
၁၁။ သိခါဗန္ဓံ- ဦးစွန်း၌ ဖွဲ့အပ်သော ရွှေဆံထိုးစသည်ကို ပန်ဆင်ခြင်း၊
၁၂။ ဒဏ္ဍံ- လေးတောင်ရှိသော တုတ်ကို ကိုင်ဆောင်ခြင်း၊
၁၃။ နာဠိကံ- အဆန်း တကြယ်ပြုလုပ်အပ်သော ဆေးကျည်တောက် ဆေးကျည်ဗူးကို ဆောင်ယူခြင်း၊
၁၄။ အသိံ- သန်လျက် (ဓားလွယ်) ကို ဆောင်ခြင်း၊
၁၅။ ဆတ္တံ- ဆန်းကြယ်သော ထီးကို ဆောင်ခြင်း၊
၁၆။ စိတြုပါဟနံ- ဆန်းကြယ်သော ဖိနပ်ကို စီးခြင်း၊
၁၇။ ဥဏှီသံ- နဖူး၌ သင်းကျစ်ပြားကို ဖွဲ့ခြင်း၊
၁၈။ မဏိံ- ပတ္တမြားကျောက်မျက်ရတနာကို ဆောင်ခြင်း၊
၁၉။ ဝါလဗီဇနီ- စာမရီ သားမြီးယပ်ကို ဆောင်ခြင်း၊
၂၀။ ဩဒါတဝတ္ထာနိ- ဖြူသော ရှည်သော အမြိတ်အဆာရှိသော အဝတ်တို့ကို ဝတ်ခြင်း။ (ဒီ၊၁၊၇၊၆၂။) (ဒီ၊မြန်၊၁။၇၊၇၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မတရားသဖြင့် စောဒနာခံရသော ရဟန်းအား ရွှင်လန်းစေနိုင်သော အခြင်းအရာ ၅ မျိုး

၁။ ငါသည် မလျောက်ပတ်သော အခါ၌ စောဒနာခံရပြီး လျောက်ပတ်သော အခါ၌ စောဒနာခံရခြင်း မဟုတ်ဟု နှလုံးရွှင်လန်းမှု ဖြစ်ခြင်း၊
၂။ ငါသည် မဟုတ်မမှန်သော စကားဖြင့် စောဒနာခံရပြီး ဟုတ်မှန်သော စကားဖြင့် စောဒနာခံရခြင်း မဟုတ်ဟု နှလုံးရွှင်လန်းမှု ဖြစ်ခြင်း၊
၃။ ငါသည် ကြမ်းတမ်းသော စကားဖြင့် စောဒနာခံရပြီး နူးညံ့သော စကားဖြင့် စောဒနာခံရခြင်း မဟုတ်ဟု နှလုံးရွှင်လန်းမှု ဖြစ်ခြင်း၊
၄။ ငါသည် အကျိုးနှင့် မစပ်သော စကားဖြင့် စောဒနာခံရခြင်း အကျိုးနှင့် စပ်သောစကားဖြင့် စောဒနာခံရခြင်း မဟုတ်ဟု နှလုံးရွှင်လန်းမှု ဖြစ်ခြင်း၊
၅။ ငါအား ဒေါသစိတ်ဖြင့် စောဒနာခြင်းခံရပြီး မေတ္တာစိတ်ဖြင့် စောဒနာခံရခြင်း မဟုတ်ဟု နှလုံးရွှင်လန်းမှု ဖြစ်ခြင်း။ (ဝိ၊၄၊၄၃၈။) (ဝိ၊မြန်၊၄၊၄၃၉။) (အံ၊၂၊၁၇၂။) (အံ၊မြန်၊၂။၂၁၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မတရားသော ကုန်ကူးခြင်း ၅ မျိုး

၁။ သက်ရှိသတ္တဝါတို့ကို ရောင်းဝယ် ကုန်ကူးခြင်း၊
၂။ လက်နက် တို့ကို ရောင်းဝယ် ကုန်ကူးခြင်း၊
၃။ အဆိပ်ကို ရောင်းဝယ် ကုန်ကူးခြင်း၊
၄။ အသားအမဲတို့ကို ရောင်းဝယ် ကုန်ကူးခြင်း၊
၅။ အရက်သေစာတို့ကို ရောင်းဝယ် ကုန်ကူးခြင်း။ (သုတ္တနိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၀၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မတရားသော တဇ္ဇနီယဝိနည်းကံ ၁၂ ပါး

၁။ မျက်ကွယ်၌ ပြုလုပ်ခြင်း၊ မမေးမြန်းဘဲ ပြုလုပ်ခြင်း၊ ဝန်မခံဘဲ ပြုလုပ်ခြင်း၊
၂။ အာပတ်မသင့်ဘဲ ပြုလုပ်ခြင်း၊ ဒေသနာကြား၍ မစင်ကြယ်သော အာပတ်ဖြင့် ပြုလုပ်ခြင်း၊ ဒေသနာကြားပြီးသော အာပတ်ဖြင့် ပြုလုပ်ခြင်း၊
၃။ မစောဒနာဘဲ ပြုလုပ်ခြင်း၊ မအောက်မေ့စေဘဲ ပြုလုပ်ခြင်း၊ အာပတ်သို့ မတင်ဘဲ ပြုလုပ်ခြင်း၊
၄။ မျက်ကွယ်၌ ပြုလုပ်ခြင်း၊ မတရားသဖြင့် ပြုလုပ်ခြင်း၊ မညီမညွတ် တကွဲတပြားစီဖြစ်လျက် ပြုလုပ်ခြင်း၊
၅။ မမေးမမြန်းဘဲ ပြုလုပ်ခြင်း၊ မတရားသဖြင့် ပြုလုပ်ခြင်း၊ မညီမညွတ် တကွဲတပြားစီ ဖြစ်လျက် ပြုလုပ်ခြင်း၊
၆။ ဝန်မခံဘဲ ပြုလုပ်ခြင်း၊ မတရားသဖြင့် ပြုလုပ်ခြင်း၊ မညီမညွတ် တကွဲတပြားစီဖြစ်လျက် ပြုလုပ်ခြင်း၊
၇။ အာပတ် မသင့်ဘဲ ပြုလုပ်ခြင်း၊ မတရားသဖြင့် ပြုလုပ်ခြင်း၊ မညီမညွတ် တကွဲတပြားစီဖြစ်လျက် ပြုလုပ်ခြင်း၊
၈။ ဒေသနာကြား၍ မစင်ကြယ်သော အာပတ်ဖြင့် ပြုလုပ်ခြင်း၊ မတရားသဖြင့် ပြုလုပ်ခြင်း၊ မညီမညွတ် တကွဲတပြား ဖြစ်လျက် ပြုလုပ်ခြင်း၊
၉။ ဒေသနာကြားပြီးသော အာပတ်ဖြင့် ပြုလုပ်ခြင်း၊ မတရား သဖြင့် ပြုလုပ်ခြင်း၊ မညီမညွတ် တကွဲတပြားဖြစ်လျက် ပြုလုပ်ခြင်း၊
၁၀။ မစောဒနာဘဲ ပြုလုပ်ခြင်း၊ မတရားသဖြင့် ပြုလုပ်ခြင်း၊ မညီမညွတ် တကွဲတပြားစီဖြစ်လျက် ပြုလုပ်ခြင်း၊
၁၁။ မအောက်မေ့စေဘဲ ပြုလုပ်ခြင်း၊ မတရားသဖြင့် ပြုလုပ်ခြင်း၊ မညီမညွတ် တကွဲတပြား ဖြစ်လျက် ပြုလုပ်ခြင်း၊
၁၂။ အာပတ်သို့ မတင်ဘဲ ပြုလုပ်ခြင်း၊ မတရားသဖြင့် ပြုလုပ်ခြင်း၊ မညီမညွတ် တကွဲတပြားစီဖြစ်လျက် ပြုလုပ်ခြင်း ပေါင်း ၁၂ ပါး။ (ဝိ၊၄၊၅။) (ဝိ၊မြန်၊၅-၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မတရားသော နိယဿဝိနည်းကံ ၁၂ ပါး

၁။ မျက်ကွယ်၌ ပြုလုပ်ခြင်း၊ မမေးမြန်းဘဲ ပြုလုပ်ခြင်း၊ ဝန်မခံဘဲ ပြုလုပ်ခြင်း၊
၂။ အာပတ်မသင့်ဘဲ ပြုလုပ်ခြင်း၊ ဒေသနာဂါမ်မဟုတ်သော အာပတ်ဖြင့် ပြုလုပ်ခြင်း၊ ဒေသနာကြားပြီးသော အာပတ်ဖြင့် ပြုလုပ်ခြင်း၊
၃။ မစောဒနာဘဲ ပြုလုပ်ခြင်း၊ မအောက်မေ့စေဘဲ ပြုလုပ်ခြင်း၊ အာပတ်သို့ မတင်ဘဲ ပြုလုပ်ခြင်း၊
၄။ မျက်ကွယ်၌ ပြုလုပ်ခြင်း၊ မတရားသဖြင့် ပြုလုပ်ခြင်း၊ မညီမညွတ် တကွဲတပြားစီ ဖြစ်လျက် ပြုလုပ်ခြင်း၊
၅။ မမေး မမြန်းဘဲ ပြုလုပ်ခြင်း၊ မတရားသဖြင့် ပြုလုပ်ခြင်း၊ မညီမညွတ် တကွဲ တပြားစီဖြစ်လျက် ပြုလုပ်ခြင်း၊
၆။ ဝန်မခံဘဲ ပြုလုပ်ခြင်း၊ မတရားသဖြင့် ပြုလုပ်ခြင်း၊ မညီမညွတ် တကွဲတပြားစီ ဖြစ်လျက် ပြုလုပ်ခြင်း၊
၇။ အာပတ်မသင့်ဘဲ ပြုလုပ်ခြင်း၊ မတရား သဖြင့် ပြုလုပ်ခြင်း မညီမညွတ် တကွဲတပြားစီဖြစ်လျက် ပြုလုပ်ခြင်း၊
၈။ ဒေသနာဂါမ်မဟုတ်သော အာပတ်ဖြင့် ပြုလုပ်ခြင်း၊ မတရားသဖြင့် ပြုလုပ်ခြင်း၊ မညီမညွတ် တကွဲတပြားစီ ဖြစ်လျက် ပြုလုပ်ခြင်း၊
၉။ ဒေသနာကြားပြီးသော အာပတ်ဖြင့် ပြုလုပ်ခြင်း၊ မတရားသဖြင့် ပြုလုပ်ခြင်း မညီမညွတ် တကွဲတပြားစီ ဖြစ်လျက် ပြုလုပ်ခြင်း၊
၁၀။ မစောဒနာဘဲ ပြုလုပ်ခြင်း၊ မတရားသဖြင့် ပြုလုပ်ခြင်း၊ မညီမညွတ် တကွဲတပြားစီ ဖြစ်လျက် ပြုလုပ်ခြင်း၊
၁၁။ မအောက်မေ့စေဘဲ ပြုလုပ်ခြင်း၊ မတရားသဖြင့် ပြုလုပ်ခြင်း၊ မညီမညွတ် တကွဲတပြားစီ ဖြစ်လျက် ပြုလုပ်ခြင်း၊
၁၂။ အာပတ်သို့ မတင်ဘဲ ပြုလုပ်ခြင်း၊ မတရားသဖြင့် ပြုလုပ်ခြင်း၊ မညီမညွတ် တကွဲတပြားစီဖြစ်လျက် ပြုလုပ်ခြင်း။ (ဝိ၊၄၊၁၅။) (ဝိ၊မြန်၊၄။၁၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မတရားသော ပဋိသာရဏီယကံ ၁၂ ပါး

၁။ မျက်ကွယ်၌ ပြုလုပ်ခြင်း မမေးမမြန်းဘဲ ပြုလုပ်ခြင်း၊ ဝန်မခံဘဲ ပြုလုပ်ခြင်း၊
၂။ အာပတ်မသင့်ဘဲ ပြုလုပ်ခြင်း၊ ဒေသနာဂါမ် မဟုတ်သော အာပတ်ဖြင့် ပြုလုပ်ခြင်း၊ ဒေသနာကြားပြီးသော အာပတ်ဖြင့် ပြုလုပ်ခြင်း၊
၃။ မစောဒနာဘဲ ပြုလုပ်ခြင်း၊ မအောက်မေ့စေဘဲ ပြုလုပ်ခြင်း၊ အာပတ်သို့ မတင်ဘဲ ပြုလုပ်ခြင်း၊
၄။ မျက်ကွယ်၌ ပြုလုပ်ခြင်း၊ မတရားသဖြင့် ပြုလုပ်ခြင်း၊ မညီမညွတ် တကွဲတပြားစီ ပြုလုပ်ခြင်း၊
၅။ မမေးမမြန်းဘဲ ပြုလုပ်ခြင်း၊ မတရားသဖြင့် ပြုလုပ်ခြင်း၊ မညီမညွတ် တကွဲတပြားစီ ပြုလုပ်ခြင်း၊
၆။ ဝန်မခံဘဲ ပြုလုပ်ခြင်း၊ မတရားသဖြင့် ပြုလုပ်ခြင်း၊ မညီမညွတ် တကွဲတပြားစီ ပြုလုပ်ခြင်း၊
၇။ အာပတ်မသင့်ဘဲ ပြုလုပ်ခြင်း၊ မတရားသဖြင့် ပြုလုပ်ခြင်း၊ မညီမညွတ် တကွဲတပြားစီ ပြုလုပ်ခြင်း၊
၈။ ဒေသနာဂါမ် မဟုတ်သော အာပတ်ဖြင့် ပြုလုပ်ခြင်း၊ မတရားသဖြင့် ပြုလုပ်ခြင်း၊ မညီမညွတ် တကွဲတပြားစီ ပြုလုပ်ခြင်း၊
၉။ ဒေသနာကြားပြီးသော အာပတ်ဖြင့် ပြုလုပ်ခြင်း၊ မတရားသဖြင့် ပြုလုပ်ခြင်း၊ မညီမညွတ် တကွဲတပြားစီ ပြုလုပ်ခြင်း၊
၁၀။ မစောဒနာဘဲ ပြုလုပ်ခြင်း၊ မတရားသဖြင့် ပြုလုပ်ခြင်း၊ မညီမညွတ် တကွဲတပြားစီ ပြုလုပ်ခြင်း၊
၁၁။ မအောက်မေ့စေဘဲ ပြုလုပ်ခြင်း၊ မတရားသဖြင့် ပြုလုပ်ခြင်း၊ မညီမညွတ် တကွဲတပြားစီ ပြုလုပ်ခြင်း၊
၁၂။ အာပတ်သို့ မတင်ဘဲ ပြုလုပ်ခြင်း၊ မတရားသဖြင့် ပြုလုပ်ခြင်း၊ မညီမညွတ် တကွဲတပြားစီ ဖြစ်လျက် ပြုလုပ်ခြင်း။ (ဝိ၊၄၊၄၁။) (ဝိ၊မြန်၊၄။၃၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မတရားသော ပဗ္ဗာဇနီယဝိနည်းကံ ၁၂ ပါး

၁။ မျက်ကွယ်၌ ပြုလုပ်ခြင်း၊ မမေးမမြန်းဘဲ ပြုလုပ်ခြင်း၊ ဝန်မခံဘဲ ပြုလုပ်ခြင်း၊
၂။ အာပတ်မသင့်ဘဲ ပြုလုပ်ခြင်း၊ ဒေသနာဂါမ် မဟုတ်သော အာပတ်ဖြင့် ပြုလုပ်ခြင်း၊ ဒေသနာကြားပြီးသော အာပတ်ဖြင့် ပြုလုပ်ခြင်း၊
၃။ မစောဒနာဘဲ ပြုလုပ်ခြင်း၊ မအောက်မေ့စေဘဲ ပြုလုပ်ခြင်း၊ အာပတ်သို့ မတင်ဘဲ ပြုလုပ်ခြင်း၊
၄။ မျက်ကွယ်၌ ပြုလုပ်ခြင်း၊ မတရားသဖြင့် ပြုလုပ်ခြင်း၊ မညီမညွတ် တကွဲ တပြားစီ ပြုလုပ်ခြင်း၊
၅။ မမေးမြန်းဘဲ ပြုလုပ်ခြင်း၊ မတရားသဖြင့် ပြုလုပ်ခြင်း၊ မညီမညွတ် တကွဲတပြားစီ ပြုလုပ်ခြင်း၊
၆။ ဝန်မခံဘဲ ပြုလုပ်ခြင်း၊ မတရားသဖြင့် ပြုလုပ်ခြင်း၊ မညီမညွတ် တကွဲတပြားစီ ပြုလုပ်ခြင်း၊
၇။ အာပတ်မသင့်ဘဲ ပြုလုပ်ခြင်း၊ မတရားသဖြင့် ပြုလုပ်ခြင်း၊ မညီမညွတ် တကွဲတပြားစီ ပြုလုပ်ခြင်း၊
၈။ ဒေသနာဂါမ်မဟုတ်သော အာပတ်ဖြင့် ပြုလုပ်ခြင်း၊ မတရားသဖြင့် ပြုလုပ်ခြင်း၊ မညီမညွတ် တကွဲတပြားစီ ပြုလုပ်ခြင်း၊
၉။ ဒေသနာကြားပြီးသော အာပတ်ဖြင့် ပြုလုပ်ခြင်း၊ မတရားသဖြင့် ပြုလုပ်ခြင်း၊ မညီမညွတ် တကွဲတပြားစီ ပြုလုပ်ခြင်း၊
၁၀။ မစောဒနာဘဲ ပြုလုပ်ခြင်း၊ မတရားသဖြင့် ပြုလုပ်ခြင်း၊ မညီမညွတ် တကွဲတပြားစီ ပြုလုပ်ခြင်း၊
၁၁။ မအောက်မေ့စေ၍ ပြုလုပ်ခြင်း၊ မတရားသဖြင့် ပြုလုပ်ခြင်း၊ မညီမညွတ် တကွဲတပြားစီ ပြုလုပ်ခြင်း၊
၁၂။ အာပတ်သို့ မတင်ဘဲ ပြုလုပ်ခြင်း၊ မတရားသဖြင့် ပြုလုပ်ခြင်း၊ မညီမညွတ် တကွဲတပြားစီ ပြုလုပ်ခြင်း။ (ဝိ၊၄၊၂၉။) (ဝိ၊မြန်၊၂၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မတုန်လှုပ်ခြင်း ၆ မျိုး

၁။ သဒ္ဓါတရားဖြင့် ထက်ဝန်းကျင် သိမ်းယူအပ်သော စိတ်သည် သဒ္ဓါမရှိသူ၏ အကုသိုလ်စိတ်ကြောင့် တုန်လှုပ်မှု မရှိခြင်း၊
၂။ ဝီရိယဖြင့် သိမ်းယူအပ်သော စိတ်သည် ပျင်းရိသူ၏ အကုသိုလ်စိတ်ကြောင့် တုန်လှုပ်မှု မရှိခြင်း၊
၃။ သတိတရားဖြင့် သိမ်းယူ အပ်သော စိတ်သည် မေ့လျော့ကြောင်း အကုသိုလ်စိတ်ကြောင့် တုန်လှုပ်မှု မရှိခြင်း၊
၄။ သမာဓိတရားဖြင့် သိမ်းယူအပ်သော စိတ်သည် ပျံ့လွင့်သော စိတ်ကြောင့် တုန်လှုပ်မှု မရှိခြင်း၊
၅။ ဉာဏ်ပညာဖြင့် သိမ်းယူအပ်သော စိတ်သည် အဝိဇ္ဇာ (မောဟ) ကြောင့် တုန်လှုပ်မှု မရှိခြင်း၊
၆။ ဖြစ်ပေါ်လာသော ဉာဏ်အလင်းရောင်ရှိသော စိတ်သည် ကိလေသာအမိုက် မှောင်ကြောင့် တုန်လှုပ်မှု မရှိခြင်း။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၂၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မထစေထိုက်သူ ၄ ဦး (သံဃိကကျောင်း အိပ်ရာနေရာမှ မထစေထိုက်သူ ၄ ဦး )

၁။ သီတင်းကြီး ပုဂ္ဂိုလ်၊
၂။ ဘဏ္ဍာဂါရိက ပုဂ္ဂိုလ်၊
၃။ ဂိလာနပုဂ္ဂိုလ်၊
၄။ သံဃာထံမှ ကျောင်းရရှိထားသော ပုဂ္ဂိုလ်။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၄၀၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မထီမဲ့မြင်ပြုအပ်, ကဲ့ရဲ့ရှုတ်ချအပ်သော ပုဂ္ဂိုလ် ၁၀ ယောက်

၁။ လင်ကင်းသော မိန်းမ (မုဆိုးမ)၊
၂။ အားအင်နည်းပါး ချိနဲ့သော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၃။ ဆွေမျိုးမရှိသော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၄။ အစားကြီးသော ပုဂ္ဂိုလ်(အစားကြူးသော ပုဂ္ဂိုလ်)၊
၅။ ဆရာသမားထံ မဆည်းကပ်ဖူးသော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၆။ ယုတ်မာသော အဆွေခင်ပွန်းရှိသော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၇။ ပစ္စည်းဥစ္စာချို့တဲ့သော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၈။ အကျင့်ယုတ်သော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၉။ ယုတ်ညံ့သော အလုပ်အကိုင်ရှိသော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၁၀။ လုံ့လဝီရိယမရှိသော ပုဂ္ဂိုလ်။ (မိလိန္ဒ၊၂၇၉။) (မိလိန္ဒ၊မြန်။၂၉၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မထီမဲ့မြင်မပြုအပ်, အထင်မသေးအပ်သူ ၄ ယောက်

၁။ မင်း၏သားတော်၊
၂။ မြွေ၊
၃။ မီး၊
၄။ ရဟန််း။ (သံ၊၁၊၆၈။)(သံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၂၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မထေရ်ကြီးဖြစ်ကြောင်း တရား ၄ ပါး

၁။ ပါတိမောက္ခသံဝရသီလနှင့် ပြည့်စုံ၍ အနည်းငယ် မျှသော အပြစ်တို့၌ ဘေးဟု ရှုလျက် နေခြင်း၊
၂။ အစ အလယ် အဆုံး ကောင်းခြင်းရှိသော တရားတို့ကို ဟောပြောလျက် အကြားအမြင် ဗဟုသုတပြည့်စုံခြင်း၊
၃။ မျက်မှောက်၌ ဖြစ်သော ဈာန်လေးပါးတို့ကို အလိုရှိတိုင်း မပင်ပန်းဘဲ ရခြင်း၊
၄။ အာသဝေါကုန်ခန်းလျက် အရဟတ္တ ဖိုလ်ကို မျက်မှောက်ပြု၍ နေခြင်း။ (အံ၊၁၊၃၃၁။) (အံ၊မြန်၊၁။၃၄၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မထေရ်ကြီးရဟန်း၏ လူအများ အစီးအပွားဖြစ်ကြောင်း တရား ၅ ပါး

၁။ ရဟန်းဝါရင့်သော မထေရ်ကြီး ဖြစ်ခြင်း၊
၂။ ထင်ရှားကျော်စောခြင်း၊
၃။ ဆွမ်း၊ သင်္ကန်း၊ ကျောင်း ဆေး ပစ္စည်း ၄ ပါး ရလေ့ရှိခြင်း၊
၄။ အကြားအမြင် များခြင်း၊
၅။ မှန်ကန်သော ‘‘သမ္မာဒိဋ္ဌိ’’ အယူရှိခြင်း။ (အံ၊၂၊၁၀၁။) (အံ၊မြန်၊၂။၁၂၃-၁၂၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မထေရ်ကြီးရဟန်း၏ လူအများ အစီးအပွားမဲ့ကြောင်း တရား ၅ ပါး

၁။ ရဟန်းဝါရင့်သော မထေရ်ကြီး ဖြစ်ခြင်း၊ ၂ ထင်ရှားကျော်စောခြင်း၊
၃။ ဆွမ်း, သင်္ကန်း, ကျောင်း, ဆေး ပစ္စည်း ၄ ပါး ရလေ့ရှိခြင်း၊
၄။ အကြားအမြင် များခြင်း၊
၅။ မှားသော အယူ ‘‘မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ’’ ရှိခြင်း။ (အံ၊၂၊၁၀၀။) (အံ၊မြန်၊၂။၁၂၂-၁၂၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မထေရ်မည်ကြောင်း တရား ၆ ပါး

၁။ သစ္စာလေးပါးကို သိခြင်း၊
၂။ လောကုတ္တရာတရား ကိုးပါးနှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၃။ သတ္တဝါတို့အား မညှဉ်းဆဲခြင်း၊
၄။ သီလစောင့်ထိန်းမှုနှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၅။ ဣန္ဒြေတို့ကို ဆုံးမထားခြင်း၊
၆။ အကုသိုလ် ကိလေသာ အညစ်အကြေးတို့ကို မဂ်ဖြင့် ပယ်ပြီး ဖြစ်ခြင်း။ (ဓမ္မ၊၅၁။) (ဓမ္မ၊မြန်။၄၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မဓုရာပြည်၏ အပြစ် ၅ ပါး

၁။ မြေအပြင် ညီညွတ်မှု မရှိခြင်း၊
၂။ မြူမှုန်များခြင်း၊
၃။ ကြမ်းတမ်းသော ခွေးများ ရှိခြင်း၊
၄။ အတင့်ရဲသော ဘီလူး ရက္ခိုက်များ ရှိခြင်း၊
၅။ ဆွမ်းခံ၍ ရခဲခြင်း။ (အံ၊၂၊၂၂၄။) (အံ၊မြန်၊၂။၂၈၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မနသာကဋ ပုဏ္ဏားရွာသား ထင်ရှားသော ဗြာဟ္မဏမဟာသာလ ပုဏ္ဏား ၅ ယောက်

၁။ စင်္ကီပုဏ္ဏား၊
၂။ တာရုက္ခပုဏ္ဏား၊
၃။ ပေါက္ခရသာတိပုဏ္ဏား၊
၄။ ဇာဏုသောဏိပုဏ္ဏား၊
၅။ တောဒေယျ ပုဏ္ဏား။ (ဒီ၊၁၊၂၂၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မနသိကာရ ၃ ပါး

၁။ အာရမ္မဏပဋိပါဒက မနသိကာရ (မနသိကာရစေတသိက်)၊
၂။ ဝီထိပဋိပါဒက မနသိကာရ (ပဉ္စဒွါရာဝဇ္ဇန်း)၊
၃။ ဇဝနပဋိပါဒကမနသိကာရ (မနောဒွါရာဝဇ္ဇန်း)။(ဝိသုဒ္ဓိ၊၂၊၉၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မနာပ ၂ မျိုး

၁။ ပုဂ္ဂလ မနာပ၊
၂။ သမ္မုတိ မနာပ။ (သံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၃၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မနာပကာယိကာမည်သော နတ်သမီးဖြစ်ကြောင်း ၈ ပါး

၁။ မိဘတို့ ထိမ်းမြားလက်ထပ် ပေးထားသော လင်ယောကျ်ားအား ချစ်ဖွယ်သော စကားကို ဆိုပြီး ချစ်ခင်စဖွယ်ပြုကျင့်၍ လင်ယောကျ်ားစကားကို နာခံကာ, လင်ယောကျ်ား၏ ရှေးဦးစွာ အိပ်ယာမှထလျက် နောက်မှ အိပ်လေ့ရှိခြင်း၊
၂။ လင်ယောကျ်ားက အရိုအသေ အလေးအမြတ်ပူဇော် မြတ်နိုးအပ်သော အမိအဖ ရဟန်းပုဏ္ဏားတို့အား ရိုသေလေးမြတ် ပူဇော်အပ်ခြင်း၊
၃။ လင်ယောကျ်ား၏ အိမ်တွင်းမှုလုပ်ငန်းဖြစ်သော အစေခံအလုပ်သမားတို့အတွက် ပြုအပ်သည်, မပြုအပ်သည်ကို သိခြင်း၊
၄။ အိမ်တွင်းသားများဖြစ်သော အစေခံအလုပ်သမားတို့အတွက် ပြုအပ်သည်, မပြုအပ် သည်ကို သိခြင်း၊
၅။ လင်ယောကျ်ား ရှာဖွေစုဆောင်းထားသော ဥစ္စာစပါး ရွှေငွေ များကို မခိုးမဝှက်ဘဲ လုံခြုံစွာ ထိန်းသိမ်း စောင့်ရှောက်တတ်ခြင်း၊
၆။ ဘုရား, တရား, သံဃာ, ရတနာမြတ်သုံးပါးတို့အား ကိုးကွယ်ဆည်းကပ်တတ်သော ဥပါသိကာမ ဖြစ်ခြင်း၊
၇။ ငါးပါး သီလနှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၈။ ပေးကမ်းစွန့်ကြဲမှုနှင့် ပြည့်စုံလျက် ဝန်တိုမှု မစ္ဆရိယတည်းဟူသော အညစ်အကြေးကင်းသော စိတ်ဖြင့် အိမ်ကို အုပ်စိုး၍နေခြင်း။ (အံ၊၃၊၉၃။) (အံ၊၃၊၉၅။) (အံ၊မြန်၊၃။၉၃၊၉၅။) (အံ၊မြန်၊၃။၉၃၊၉၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မနာယတန ၁၀ ပါး

၁။ စက္ခုဝိညာဏ်၊
၂။ သောတဝိညာဏ်၊
၃။ ဃာနဝိညာဏ်၊
၄။ ဇိဝှါဝိညာဏ်၊
၅။ သုခဝေဒနာနှင့် တကွဖြစ်သော ကာယဝိညာဏ်၊
၆။ ဒုက္ခဝေဒနာနှင့် တကွဖြစ်သော ကာယဝိညာဏ်၊
၇။ မနောဓာတ်၊
၈။ ကုသိုလ် မနောဝိညာဏဓာတ်၊
၉။ အကုသိုလ် မနော ဝိညာဏဓာတ်၊
၁၀။ အဗျာကတ မနောဝိညာဏဓာတ်။ (အဘိ၊ဝိ၊၇၁။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၁။၂၅၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မနာယတန ၂ ပါး

၁။ ဟိတ်ရှိသော မနာယတန၊
၂။ ဟိတ်မရှိသော မနာယတန။ (အဘိ၊ဝိ၊၇၁။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၁။၂၅၃-၂၅၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မနာယတန ၃ ပါး

၁။ ကုသိုလ် မနာယတန၊
၂။ အကုသိုလ် မနာယတန၊
၃။ အဗျာကတ မနာယတန။ (အဘိ၊ဝိ၊၇၁။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၁။၂၅၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မနာယတန ၃ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ သုခဝေဒနာနှင့် ယှဉ်သော မနာယတန၊
၂။ ဒုက္ခဝေဒနာနှင့် ယှဉ်သော မနာယတန၊
၃။ အဒုက္ခမသုခါဝေဒနာနှင့် ယှဉ်သော မနာယတန။ (အဘိ၊ဝိ၊၇၂။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၁။၂၅၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မနာယတန ၄ ပါး

၁။ ကာမဘုံ၌ သက်ဝင်၍ ဖြစ်သော ကာမာဝစရ မနာယတန၊
၂။ ရူပဘုံ၌ သက်ဝင်၍ ဖြစ်သော ရူပါဝစရ မနာယတန၊
၃။ အရူပဘုံ၌ သက်ဝင်၍ ဖြစ်သော အရူပါဝစရ မနာယတန၊
၄။ ဘုံသုံးပါး၌ အကျုံးမဝင်သော အပရိယာပန္န (လောကုတ္တရ) မနာယတန။ (အဘိ၊ဝိ၊၇၁။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၁။၂၅၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မနာယတန ၅ ပါး

၁။ သုခိန္ဒြေနှင့် ယှဉ်သော မနာယတန၊
၂။ ဒုက္ခိန္ဒြေနှင့် ယှဉ်သော မနာယတန၊
၃။ သောမနဿိန္ဒြေနှင့် ယှဉ်သော မနာယတန၊
၄။ ဒေါမနဿိန္ဒြေနှင့် ယှဉ်သော မနာယတန၊
၅။ ဥပေက္ခိန္ဒြေနှင့် ယှဉ်သော မနာယတန။ (အဘိ၊ဝိ၊၇၁။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၁။၂၅၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မနာယတန ၆ ပါး

၁။ စက္ခုဝိညာဏ်၊
၂။ သောဝိညာဏ်၊
၃။ ဃာနဝိညာဏ်၊
၄။ ဇိဝှါဝိညာဏ်၊
၅။ ကာယဝိညာဏ်၊
၆။ မနောဝိညာဏ်။ (အဘိ၊ဝိ၊၇၁။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၁။၂၅၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မနာယတန ၇ ပါး

၁။ စက္ခုဝိညာဏ်၊
၂။ သောတဝိညာဏ်၊
၃။ ဃာနဝိညာဏ်၊
၄။ ဇိဝှါ ဝိညာဏ်၊
၅။ ကာယဝိညာဏ်၊
၆။ မနောဓာတ်၊
၇။ မနောဝိညာဏဓာတ်။ (အဘိ၊ဝိ၊၇၁။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၁။၂၅၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မနာယတန ၈ ပါး

၁။ စက္ခုဝိညာဏ်၊
၂။ သောတဝိညာဏ်၊
၃။ ဃာနဝိညာဏ်၊
၄။ ဇိဝှါဝိညာဏ်၊
၅။ သုခဝေဒနာနှင့် တကွ ဖြစ်သော ကာယဝိညာဏ်၊
၆။ ဒုက္ခဝေဒနာနှင့် တကွဖြစ်သော ကာယဝိညာဏ်၊
၇။ မနောဓာတ်၊
၈။ မနောဝိညာဏဓာတ်။ (အဘိ၊ဝိ၊၇၁။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၁။၂၅၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မနာယတန ၉ ပါး

၁။ စက္ခုဝိညာဏ်၊
၂။ သောတဝိညာဏ်၊
၃။ ဃာနဝိညာဏ်၊
၄။ ဇိဝှါဝိညာဏ်၊
၅။ ကာယဝိညာဏ်၊
၆။ မနောဓာတ်၊
၇။ ကုသိုလ် မနောဝိညာဏဓာတ်၊
၈။ အကုသိုလ် မနောဝိညာဏဓာတ်၊
၉။ အဗျာကတ မနောဝိညာဏဓာတ်။ (အဘိ၊ဝိ၊၇၁။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၁။၂၅၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မနိန္ဒြေ ၁၀ ပါး

၁။ စက္ခုဝိညာဏ်၊
၂။ သောတဝိညာဏ်၊
၃။ ဃာနဝိညာဏ်၊
၄။ ဇိဝှါဝိညာဏ်၊
၅။ သုခဝေဒနာနှင့် တကွဖြစ်သော ကာယဝိညာဏ်၊
၆။ ဒုက္ခဝေဒနာနှင့် တကွဖြစ်သော ကာယ ဝိညာဏ်၊
၇။ မနောဓာတ်၊
၈။ ကုသိုလ် မနောဝိညာဏဓာတ်၊
၉။ အကုသိုလ်မနောဝိညာဏ ဓာတ်၊
၁၀။ အဗျာကတ မနောဝိညာဏဓာတ်။ (အဘိ၊ဝိ၊၁၂၉။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၂။၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မနိန္ဒြေ ၂ ပါး

၁။ ဟိတ်ရှိသော မနိန္ဒြေ၊
၂။ ဟိတ်မရှိသော မနိန္ဒြေ။ (အဘိ၊ဝိ၊၁၂၈။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၂။၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မနိန္ဒြေ ၃ ပါး

၁။ ကုသိုလ် မနိန္ဒြေ၊
၂။ အကုသိုလ် မနိန္ဒြေ၊
၃။ အဗျာကတမနိန္ဒြေ။ (အဘိ၊ဝိ၊၁၂၈။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၂။၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မနိန္ဒြေ ၄ ပါး

၁။ ကာမဘုံ၌ ဖြစ်သော မနိန္ဒြေ (ကာမာဝစရမနိန္ဒြေ)၊
၂။ ရူပဘုံ၌ ဖြစ်သော မနိန္ဒြေ (ရူပါဝစရမနိန္ဒြေ)၊
၃။ အရူပဘုံ၌ ဖြစ်သော မနိန္ဒြေ (အရူပါဝစရမနိန္ဒြေ)၊
၄။ ဘုံသုံးပါး၌ အကျုံးမဝင်သော (အပရိယာပန္န မနိန္ဒြေ)။ (အဘိ၊ဝိ၊၁၂၈။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၂။၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မနိန္ဒြေ ၅ ပါး

၁။ သုခိန္ဒြေနှင့် ယှဉ်သော မနိန္ဒြေ၊
၂။ ဒုက္ခိန္ဒြေနှင့် ယှဉ်သော မနိန္ဒြေ၊
၃။ သောမန ဿိန္ဒြေနှင့် ယှဉ်သော မနိန္ဒြေ၊
၄။ ဒေါမနဿိန္ဒြေနှင့် ယှဉ်သော မနိန္ဒြေ၊
၅။ ဥပေက္ခိန္ဒြေနှင့် ယှဉ်သော မနိန္ဒြေ။ (အဘိ၊ဝိ၊၁၂၈။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၂။၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မနိန္ဒြေ ၆ ပါး

၁။ စက္ခုဝိညာဏ်၊
၂။ သောတဝိညာဏ်၊
၃။ ဃာနဝိညာဏ်၊
၄။ ဇိဝှါဝိညာဏ်၊
၅။ ကာယဝိညာဏ်၊
၆။ မနောဝိညာဏ်။ (အဘိ၊ဝိ၊၁၂၈။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၂။၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မနိန္ဒြေ ၇ ပါး

၁။ စက္ခုဝိညာဏ်၊
၂။ သောတဝိညာဏ်၊
၃။ ဃာနဝိညာဏ်၊
၄။ ဇိဝှါဝိညာဏ်၊
၅။ ကာယဝိညာဏ်၊
၆။ မနောဓာတ်၊
၇။ မနောဝိညာဏဓာတ်။ (အဘိ၊ဝိ၊၁၂၈။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၂။၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မနိန္ဒြေ ၈ ပါး

၁။ စက္ခုဝိညာဏ်၊
၂။ သောတဝိညာဏ်၊
၃။ ဃာနဝိညာဏ်၊
၄။ ဇိဝှါဝိညာဏ်၊
၅။ သုခဝေဒနာနှင့် တကွဖြစ်သော ကာယဝိညာဏ်၊
၆။ ဒုက္ခဝေဒနာနှင့် တကွဖြစ်သော ကာယဝိညာဏ်၊
၇။ မနောဓာတ်၊
၈။ မနောဝိညာဏဓာတ်။ (အဘိ၊ဝိ၊၁၂၈။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၂။၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မနိန္ဒြေ ၉ ပါး

၁။ စက္ခုဝိညာဏ်၊
၂။ သောတဝိညာဏ်၊
၃။ ဃာနဝိညာဏ်၊
၄။ ဇိဝှါ ဝိညာဏ်၊
၅။ ကာယဝိညာဏ်၊
၆။ မနောဓာတ်၊
၇။ ကုသိုလ် မနောဝိညာဏဓာတ်၊
၈။ အကုသိုလ် မနောဝိညာဏဓာတ်၊
၉။ အဗျာကတ မနောဝိညာဏဓာတ်။ (အဘိ၊ဝိ၊၁၂၉။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၂။၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မနုဿရတနာ ၂ မျိုး

၁။ ဣတ္ထိရတနာ၊
၂။ ပုရိသရတနာ။ (ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၁၄၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မနောဒုစရိုက် ၃ ပါး

၁။ အဘိဇ္ဈာ- သူတစ်ပါး စည်းစိမ်ကို ကိုယ့်စည်းစိမ်ဖြစ်အောင် မတရား ကြံစည်ခြင်း၊
၂။ ဗျာပါဒ- သူတစ်ပါးတို့အား ဆုတ်ယုတ်ပျက်စီးစေလိုခြင်း၊
၃။ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ- မှားသော အယူဝါဒရှိခြင်း။ (မ၊၁၊၃၅၆။) (မ၊၁၊၃၆၂။) (မ၊မြန်၊၁။၃၆၇။) (မ၊မြန်၊၁။၃၆၇။)(အဘိ၊ဝိ၊၃၇၈။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၂။၄၇၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မနောဘာဝနီယရဟန်းအား ချဉ်းကပ်သင့်သော အခါ ၆ မျိုး

၁။ စွဲမက်မှု ကာမရာဂမှ ထွက်မြောက် ကြောင်းကို မသိသောအခါ ဖြစ်ခြင်း၊
၂။ ပျက်စီးစေလိုမှု ဗျာပါဒမှ ထွက်မြောက်ကြောင်းကို မသိသောအခါ ဖြစ်ခြင်း၊
၃။ လေးလံထိုင်းမှိုင်းမှု ထိနမိဒ္ဓမှ ထွက်မြောက်ကြောင်းကို မသိသော အခါ ဖြစ်ခြင်း၊
၄။ ပျံ့လွင့်မှု နောင်တ ပူပန်မှု ဥဒ္ဓစ္စ ကုက္ကုစ္စမှ ထွက်မြောက်ကြောင်းကို မသိသောအခါ ဖြစ်ခြင်း၊
၅။ မဝေခွဲနိုင်မှု ဝိစိကိစ္ဆာမှ ထွက်မြောက်ကြောင်းကို မသိသော အခါ ဖြစ်ခြင်း၊
၆။ အာသဝေါတရား ကုန်ခန်းရန် အာရုံနိမိတ်ကို မသိသောအခါ ဖြစ်ခြင်း။ (အံ၊၂၊၂၈၀။) (အံ၊မြန်၊၂။၃၆၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မနောမယဉာဏ်၏ အာရုံ ၃ မျိုး

၁။ ကာမအာရုံ၊
၂။ ပစ္စုပ္ပန်အာရုံ၊
၃။ ဗဟိဒ္ဓအာရုံ။ (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၀၃။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊မြန်၊၁။၃၉၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မနောမယိဒ္ဓိဉာဏ် စွမ်းအား ၅ ပါး

၁။ မိမိကိုယ်မှ တစ်ပါးသော ကိုယ်ကို ဖန်ဆင်းနိုင်ခြင်း၊
၂။ ထိုကိုယ်ကား ရုပ်ရှိခြင်း၊
၃။ စိတ်ဖြင့် ပြီးခြင်း၊
၄။ အင်္ဂါကြီးငယ် အပြည့်အစုံရှိခြင်း၊
၅။ ဣန္ဒြေ မချို့တဲ့သော ကိုယ်ဖြစ်ခြင်း။ (ဒီ၊၁၊၇၃။) (ဒီ၊မြန်၊၁။၈၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မနောမောနေယျ ၇ ပါး

၁။ မနောဒုစရိုက် သုံးပါးကို ပယ်ခြင်း၊
၂။ မနောသုစရိုက် သုံးပါး၊
၃။ မနောအာရုံ၌ သိသော ဉာဏ်၊
၄။ စိတ်ကို ပိုင်းခြား၍ သိခြင်း၊
၅။ စိတ်ကို ပိုင်းခြား၍ သိခြင်းနှင့်တကွ ဖြစ်သော မဂ်၊
၆။ စိတ်၌ ဆန္ဒရာဂကို ပယ်ခြင်း၊
၇။ စိတ္တသင်္ခါရ ချုပ်ခြင်းရှိသော သညာ, ဝေဒနာတို့၏ ချုပ်ရာဖြစ်သော နိရောဓသမာပတ်။ (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၈၆။) (ခု၊ပါ၊၇၊၄၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မနောဝိညေယျဓမ္မ ၂ မျိုး

၁။ သေဝိတဗ္ဗ မနောဝိညေယျဓမ္မ-ဤမနောဝိညာဉ်ဖြင့် သိအပ်သော ဓမ္မာရုံကို မှီဝဲသော ပုဂ္ဂိုလ်အား အကုသိုလ်တရားများ ယုတ်လျော့၍ ကုသိုလ်တရားများ တိုးပွား လာသဖြင့် မှီဝဲအပ်သော မနောဝိညေယျဓမ္မ၊၂၂၅။) (ဒီ၊မြန်၊၂။၂၅၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မနောသမာစာရ ၂ ပါး

၁။ သေဝိတဗ္ဗမနောသမာစာရ- မှီဝဲအပ်သော စိတ်အကျင့်၊
၂။ အသေဝိတဗ္ဗ မနောသမာစာရ- မမှီဝဲအပ်သော စိတ်အကျင့်။ (နေတ္တိ၊ဋ္ဌ၊၁၆၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မနောသုစရိုက် ၃ ပါး

၁။ သူတစ်ပါးစည်းစိမ်ကို ကိုယ့်စည်းစိမ်ဖြစ်အောင် မတရားမကြံစည်ခြင်း၊
၂။ သူတစ်ပါးတို့အား ဘေးရန်ကင်းကွာ ကျန်းမာချမ်းသာစေလိုခြင်း၊
၃။ မှန်ကန်သော အယူ ဝါဒရှိခြင်း။ (မ၊၁၊၃၅၈။) (မ၊၁၊၃၆၃။) (မ၊မြန်၊၁။၃၆၉။) (မ၊မြန်၊၁။၃၆၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မပြတ် အောက်မေ့အပ်သော တရား ၆ ပါး

၁။ မြတ်စွာဘုရားဂုဏ်ကို မပြတ် အောက်မေ့ခြင်း၊
၂။ တရားတော်၏ ဂုဏ်ကို မပြတ်အောက်မေ့ခြင်း၊
၃။ သံဃာတော်၏ဂုဏ်ကို မပြတ် အောက်မေ့ခြင်း၊
၄။ မိမိ၏သီလကို မပြတ်အောက်မေ့ခြင်း၊
၅။ မိမိ၏ စွန့်ကြဲမှုဂုဏ်ကို မပြတ် အောက်မေ့ခြင်း၊
၆။ နတ်တို့ကို သက်သေထား၍ မိမိ၏သဒ္ဓါ စသော ဂုဏ်ကို မပြတ် အောက်မေ့ခြင်း။ (အံ၊၂၊၂၇၅၊၂၇၇။) (အံ၊မြန်၊၂။၃၅၄-၃၅၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မပြတ်ဆင်ခြင်အပ်သော အကြောင်း ၅ ပါး

အဘိဏှ ပစ္စဝေက္ခိတဗ္ဗဌာန ၅ ပါးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မပြုလုပ်သင့်သော တရား ၃ ပါး

၁။ ကာယဒုစရိုက် သုံးပါး၊
၂။ ဝစီဒုစရိုက် လေးပါး၊
၃။ မနော ဒုစရိုက် သုံးပါး။ (နေတ္တိ၊ဋ္ဌ၊၁၆၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မပြောင်းထိုက်သော ခြေနင်းခုံ ၃ မျိုး

၁။ ကျင်ကြီးအိမ်၌ ထားအပ်သော ခြေနင်းခုံ၊
၂။ ကျင်ငယ်အိမ်၌ ထားအပ်သော ခြေနင်းခုံ၊
၃။ သန့်သက်ရေဆေးရာ၌ ထားအပ်သော ခြေနင်းခုံ။ (ဝိ၊၃၊၂၇၉။) (ဝိ၊၅၊၂၂၂။) (ဝိ၊မြန်၊၃။၂၇၉။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၃၁၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မပူဇော်အပ်သော ပုဂ္ဂိုလ်၏ အင်္ဂါ ၁၀ ပါး

၁။ သူ့အသက် သတ်လေ့ရှိသူ ဖြစ်ခြင်း၊
၂။ သူ့ဥစ္စာကို ခိုးယူလေ့ရှိသူ ဖြစ်ခြင်း၊
၃။ ကာမတို့၌ မှားယွင်းစွာ ကျင့်လေ့ရှိသူ ဖြစ်ခြင်း၊
၄။ မဟုတ် မမှန်သော စကားကို ပြောဆိုလေ့ရှိသူ ဖြစ်ခြင်း၊
၅။ ကုန်းချောစကား ပြောကြားလေ့ရှိသူ ဖြစ်ခြင်း၊
၆။ ရုန့်ရင်းကြမ်းတမ်းသော စကားကို ပြောဆိုလေ့ရှိသူ ဖြစ်ခြင်း၊
၇။ ပြိန်ဖျင်းသော စကားကို ပြောဆိုလေ့ရှိသူ ဖြစ်ခြင်း၊
၈။ အဘိဇ္ဈာများသူ သူတစ်ပါးဥစ္စာကို ရှေးရှု ကြံစည်လေ့ရှိသူ ဖြစ်ခြင်း၊
၉။ သူတစ်ပါးတို့အား ပျက်စီးစေလိုစိတ် ရှိသူ ဖြစ်ခြင်း၊
၁၀။ မှားယွင်းသော အမြင်ရှိသူ ဖြစ်ခြင်း။ (အံ၊၃၊၄၈၈။) (အံ၊မြန်၊၃။၄၇၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မပူပန်စေတတ်သော တရား ၁၀ ပါး

၁။ မှန်သော အမြင်၊
၂။ မှန်သော အကြံအစည်၊
၃။ မှန်သော စကား၊
၄။ မှန်သော အလုပ်၊
၅။ မှန်သော အသက်မွေးမှု၊
၆။ မှန်သော အားထုတ်မှု၊
၇။ မှန်သော သတိ၊
၈။ မှန်သော သမာဓိ၊
၉။ မှန်သော ဉာဏ်၊
၁၀။ မှန်သော လွတ်မြောက်မှု။ (အံ၊၃၊၄၅၄ ၄၅၇။) (အံ၊၃၊၄၅၇။) (အံ၊မြန်၊၃။၄၄၇ ၄၅၁။) (အံ၊မြန်၊၃။၄၄၇ ၄၅၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မပူပန်စေတတ်သော တရား ၁၀ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ သူ့အသက် သတ်ခြင်းမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၂။ သူ့ဥစ္စာခိုးယူခြင်းမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၃။ ကာမတို့၌ မှားယွင်းသော အကျင့်မှ ရှောင် ကြဉ်ခြင်း၊
၄။ မဟုတ်မမှန် ပြောမှုမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၅။ ကုန်းချောမှုမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၆။ ရုန့်ရင်းကြမ်းတမ်းစွာ ပြောဆိုမှုမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၇။ ပြိန်ဖျင်းသော စကားပြောဆိုခြင်းမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၈။ သူတစ်ပါးဥစ္စာကို ရှေးရှုကြံစည်မှုမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၉။ သတ္တဝါတို့အား ဖျက်ဆီးလိုမှုမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၁၀။ မှန်သော အမြင်ရှိခြင်း။ (အံ၊၃၊၄၈၂-၄၈၇။) (အံ၊မြန်၊၃။၄၇၂-၄၇၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မပူပန်စေတတ်သော တရား ၂ ပါး

၁။ ကုသိုလ်ကောင်းမှုများကိုသာ ပြုလုပ်အားထုတ်၍ မကောင်းမှု အကုသိုလ်များကို မပြုလုပ်ခဲ့ခြင်း၊
၂။ ငါသည် ကောင်းမှုကုသိုလ်များကို ပြုလုပ်ပြီးပြီဟူ၍ လည်းကောင်း၊ ငါသည် မကောင်းမှု အကုသိုလ်များကို မပြုလုပ်အပ် ဟူ၍လည်းကောင်း မစိုးရိမ် မပူပန်ခြင်း။ (ခုဒ္ဒက၊၂၁၃။) (ခုဒ္ဒက၊မြန်။၁၉၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မပူပန်စေတတ်သော တရား ၂ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ ကာယသုစရိုက်, ဝစီသုစရိုက်, မနောသုစရိုက် တို့ကို ပြုကျင့်မိ၍ မပူပန်ခြင်း၊
၂။ ကာယဒုစရိုက်, ဝစီဒုစရိုက်, မနောဒုစရိုက်တို့ကို မပြုကျင့် မိ၍ မပူပန်ခြင်း။ (အံ၊၁၊၅၁။) (အံ၊မြန်၊၁။၆၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မပေါင်းသင်းထိုက်သော ပုဂ္ဂိုလ် ၃ မျိုး (ဇမ္ဗုဒိပ်တစ်ကျွန်းလုံး၌ လူတစ်ယောက်မျှ မရှိသော်လည်း မပေါင်းသင်းထိုက်သော ပုဂ္ဂိုလ် ၃ မျိုး)

၁။ နနွင်းဆိုးရည်ကဲ့သို့ မမြဲသော စိတ်ရှိသော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၂။ မျောက်ကဲ့သို့ လျင်မြန်သော စိတ်ရှိသော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၃။ ခဏချင်းဖြင့် ချစ်ခြင်း မုန်းခြင်းကို ဖြစ်စေတတ်သော ပုဂ္ဂိုလ်။ (ဇာတက၊၁၊၁၁၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မဖောက်ပြန်သော သညာ ၃ မျိုး

၁။ အနိစ္စသညာ- မမြဲအနိစ္စဟု ဖြစ်သော သညာ၊
၂။ ဒုက္ခသညာ- ဆင်းရဲ၏ဟု ဖြစ်သော အမှတ်သညာ၊
၃။ အနတ္တသညာ- အနတ္တဟု ဖြစ်သော သညာ။ (နေတ္တိ၊ဝိဘာ၊၂၇၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မမန္တိ ဝိနိဗန္ဓဒိဋ္ဌိဖြင့် နှလုံးသွင်းပုံ ၁၈ မျိုး

၁။ မျက်စိသည် ငါ့ဥစ္စာတည်းဟု အမှား နှလုံးသွင်းခြင်း၊
၂။ နားသည် ငါ့ဥစ္စာတည်းဟု အမှား နှလုံးသွင်းခြင်း၊
၃။ နှာခေါင်းသည် ငါ့ဥစ္စာတည်းဟု အမှား နှလုံးသွင်းခြင်း၊
၄။ လျှာသည် ငါ့ဥစ္စာတည်းဟု အမှားနှလုံးသွင်းခြင်း၊
၅။ ကိုယ်သည် ငါ့ဥစ္စာတည်းဟု အမှား နှလုံးသွင်းခြင်း၊
၆။ စိတ်သည် ငါ့ဥစ္စာတည်းဟု အမှား နှလုံးသွင်းခြင်း၊
၇။ ရူပါရုံသည် ငါ့ဥစ္စာတည်းဟု အမှား နှလုံးသွင်းခြင်း၊
၈။ သဒ္ဒါရုံသည် ငါ့ဥစ္စာတည်းဟု အမှား နှလုံးသွင်းခြင်း၊
၉။ ဂန္ဓာရုံသည် ငါ့ဥစ္စာတည်းဟု အမှား နှလုံး သွင်းခြင်း၊
၁၀။ ရသာရုံသည် ငါ့ဥစ္စာတည်းဟု အမှား နှလုံးသွင်းခြင်း၊
၁၁။ ဖောဋ္ဌဗ္ဗာရုံသည် ငါ့ဥစ္စာတည်းဟု အမှား နှလုံးသွင်းခြင်း၊
၁၂။ ဓမ္မာရုံသည် ငါ့ဥစ္စာတည်းဟု အမှား နှလုံး သွင်းခြင်း၊
၁၃။ စက္ခုဝိညာဏ်သည် ငါ့ဥစ္စာတည်းဟု အမှား နှလုံးသွင်းခြင်း၊
၁၄။ သောတ ဝိညာဏ်သည် ငါ့ဥစ္စာတည်းဟု အမှား နှလုံးသွင်းခြင်း၊
၁၅။ ဃာနဝိညာဏ်သည် ငါ့ဥစ္စာ တည်းဟု အမှားနှလုံးသွင်းခြင်း၊
၁၆။ ဇိဝှါဝိညာဏ်သည် ငါ့ဥစ္စာတည်းဟု အမှားနှလုံး သွင်းခြင်း၊
၁၇။ ကာယဝိညာဏ်သည် ငါ့ဥစ္စာတည်းဟု အမှား နှလုံးသွင်းခြင်း၊
၁၈။ မနော ဝိညာဏ်သည် ငါ့ဥစ္စာတည်းဟု အမှားနှလုံးသွင်းခြင်း။ (ပဋိသံ။၁၅၅-၁၅၆။) (ပဋိသံ၊ မြန်။၁၉၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မမြတ်သော အကျင့်ဖြင့် နေခြင်း ၄ မျိုး

၁။ အလှူ, အလှူ၏ အကျိုး မရှိဟု အယူဝါဒရှိသော ဆရာ၏ နေခြင်း၊
၂။ ပြုအပ်သည် မမည်ဟု ပြောဆိုကြောင်းအယူ (အကြိယဝါဒ) ရှိသူ ဆရာ၏ နေခြင်း၊
၃။ အကြောင်းမရှိဟု ပြောဆိုကြောင်းအယူ (အဟေတုကဝါဒ) ရှိသူ ဆရာ၏ နေခြင်း၊
၄။ ကောင်းမှုကံ မကောင်းမှုကံနှင့် ကောင်းမှုအကျိုး မကောင်းမှု အကျိုးတို့ကို ပယ်ကြောင်း အယူရှိသူ ဆရာ၏ နေခြင်း။ (မ၊၂၊၁၈၂။) (မ၊မြန်၊၂။၁၉၃၊၁၉၅၊၁၉၆၊၁၉၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မမြတ်သောလမ်းဟု ဆိုအပ်သော တရား ၁၀ ပါး

၁။ သူ့အသက် သတ်ခြင်း၊
၂။ သူ့ဥစ္စာ ခိုးခြင်၊
၃။ ကာမတို့၌ မှားယွင်းစွာ ကျင့်ခြင်း၊
၄။ မဟုတ်မမှန် ပြောဆိုခြင်း၊
၅။ ကုန်းချောခြင်း၊
၆။ ရုန့်ရင်းကြမ်းတမ်းသော စကားကိုပြောဆိုခြင်း၊
၇။ ပြိန်ဖျင်းသော စကားကိုပြောဆိုခြင်း၊
၈။ သူတစ်ပါးဥစ္စာကို ရှေးရှုကြံစည်ခြင်း၊
၉။ သတ္တဝါတို့အား ဖျက်ဆီးလိုခြင်း၊
၁၀။ မှားသော အမြင်ရှိခြင်း။ (အံ၊၃၊၄၈၂-၄၈၇။) (အံ၊မြန်၊၃။၄၇၂-၄၇၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မမှီဝဲ မဆည်းကပ်အပ်သော ပုဂ္ဂိုလ်၏ အင်္ဂါ ၁၀ ပါး

၁။ မှားသော အယူရှိသူ ဖြစ်ခြင်း၊
၂။ မှားသော အကြံရှိသူ ဖြစ်ခြင်း၊
၃။ မှားသော စကားရှိသူ ဖြစ်ခြင်း၊
၄။ မှားသော အလုပ်ရှိသူ ဖြစ်ခြင်း၊
၅။ မှားသော အသက်မွေးမှုရှိသူ ဖြစ်ခြင်း၊
၆။ မှားသော လုံ့လရှိသူ ဖြစ်ခြင်း၊
၇။ မှားသော သတိရှိသူ ဖြစ်ခြင်း၊
၈။ မှားသော သမာဓိရှိသူ ဖြစ်ခြင်း၊
၉။ မှားသော ဉာဏ်အမြင်ရှိသူ ဖြစ်ခြင်း၊
၁၀။ မှားသော လွတ်မြောက်မှု ရှိသူ ဖြစ်ခြင်း။ (အံ၊၃၊၄၅၈။) (အံ၊မြန်၊၃။၄၅၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မမှီဝဲထိုက်သော ကိုယ်အကျင့် ၂ မျိုး

၁။ မကောင်းမှု တိုးပွားသော ကိုယ်အကျင့်၊
၂။ ကောင်းမှု ဆုတ်ယုတ်သော ကိုယ်အကျင့်။ (မ၊၃၊၉၄။) (မ၊မြန်၊၃။၉၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မမှီဝဲထိုက်သော စိတ်ဖြစ်ပေါ်ခြင်း ၂ မျိုး

၁။ မကောင်းမှုတို့ တိုးပွားကုန်သော စိတ်ဖြစ်ပေါ်ခြင်း၊
၂။ ကောင်းမှုတို့ ဆုတ်ယုတ်ကုန်သော စိတ်ဖြစ်ပေါ်ခြင်း။ (မ၊၃၊၉၇။) (မ၊မြန်၊၃။၁၀၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မမှီဝဲထိုက်သော စိတ်အကျင့် ၂ မျိုး

၁။ မကောင်းမှုတို့ တိုးပွားကုန်သော စိတ်အကျင့်၊
၂။ ကောင်းမှုတို့ ဆုတ်ယုတ်ကုန်သော စိတ်အကျင့်။ (မ၊၃၊၉၆။) (မ၊မြန်၊၃။၁၀၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မမှီဝဲထိုက်သော နှုတ်အကျင့် ၂ မျိုး

၁။ မကောင်းမှုတို့ တိုးပွားကုန်သော နှုတ်အကျင့်၊
၂။ ကောင်းမှုတို့ ဆုတ်ယုတ်ကုန်သော နှုတ်အကျင့်။ (မ၊၃၊၉၅။) (မ၊မြန်၊၃။၉၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မမှီဝဲထိုက်သော သညာ ၂ မျိုး

၁။ မကောင်းမှုတို့ တိုးပွားကုန်သော သညာ၊
၂။ ကောင်းမှုတို့ ဆုတ်ယုတ်ကုန်သော သညာ။ (မ၊၃၊၉၈။) (မ၊မြန်၊၃။၁၀၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မမှီဝဲထိုက်သော အတ္တဘော ၂ မျိုး

၁။ မကောင်းမှု တိုးပွားစေသော အတ္တဘော၊
၂။ ကောင်းမှု ဆုတ်ယုတ်စေသော အတ္တဘော။ (မ၊၃၊၁၀၀။) (မ၊မြန်၊၃။၁၀၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မမှီဝဲထိုက်သော အယူ ၂ မျိုး

၁။ မကောင်းမှု တိုးပွားကုန်သော ရအပ်သော အယူ၊
၂။ ကောင်းမှု ဆုတ်ယုတ်ကုန်သော ရအပ်သော အယူ။ (မ၊၃၊၉၉။) (မ၊မြန်၊၃။၁၀၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မမေး မစိစစ်ထိုက်သော ရဟန်း၏ အင်္ဂါ ၅ ပါး

၁။ သုတ်ကို မသိခြင်း၊
၂။ သုတ်အား အလျော်ကို မသိခြင်း၊
၃။ ဝိနည်းကို မသိခြင်း၊
၄။ ဝိနည်းအား အလျော်ကို မသိခြင်း၊
၅။ အကြောင်း ဟုတ်သည် မဟုတ်သည်၌ မကျွမ်းကျင်ခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၃၃၃။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၄၃၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မမေး မစိစစ်ထိုက်သော ရဟန်း၏ အင်္ဂါ ၅ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ တရားကို မသိခြင်း၊
၂။ တရားအား အလျော်ကို မသိခြင်း၊
၃။ ဝိနည်းကို မသိခြင်း၊
၄။ ဝိနည်းအားလျော်သည်ကို မသိခြင်း၊
၅။ ရှေ့နောက် စကား၌ မလိမ္မာခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၃၃၄။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၄၃၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မမေး မစိစစ်ထိုက်သော ရဟန်း၏ အင်္ဂါ ၅ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ဝတ္ထုကို မသိခြင်း၊
၂။ နိဒါန်းကို မသိခြင်း၊
၃။ ပညတ်ချက်ကို မသိခြင်း၊
၄။ မျက်မှောက်ဖြစ်သော ပုဒ်ကို မသိခြင်း၊ (ရှေ့၌ ဆိုရမည့်ပုဒ်, နောက်၌ ဆိုရမည့် ပုဒ်ကို မသိခြင်း၊ )
၅။ ရှေးနောက် စကားစပ်ကို မသိခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၃၃၄။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၄၃၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မမေးမစိစစ်ထိုက်သော ရဟန်း၏ အင်္ဂါ ၅ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ အာပတ်ကို မသိခြင်း၊
၂။ အာပတ် ဖြစ်ကြောင်းကို မသိခြင်း၊
၃။ အာပတ်၏ ပယောဂကို မသိခြင်း၊
၄။ အာပတ်၏ ငြိမ်းခြင်းကို မသိခြင်း၊
၅။ အာပတ်ကို ဆုံးဖြတ်ခြင်း၌ မလိမ္မာခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၃၃၄။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၄၃၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မမေးမစိစစ်ထိုက်သော ရဟန်း၏ အင်္ဂါ ၅ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ အဓိကရုဏ်းကို မသိခြင်း၊
၂။ အဓိကရုဏ်းဖြစ်ကြောင်း သမုဋ္ဌာန်ကို မသိခြင်း၊
၃။ အဓိကရုဏ်း၏ ပယောဂကို မသိခြင်း၊
၄။ အဓိကရုဏ်း၏ ငြိမ်းခြင်းကို မသိခြင်း၊
၅။ အဓိကရုဏ်းကို ဆုံးဖြတ်ခြင်း၌ မကျွမ်းကျင်ခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၃၃၅။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၄၃၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မမေ့မလျော့ စောင့်ရှောက်အပ်သော အရာ ၄ မျိုး

၁။ ငါ၏ စိတ်သည် တပ်မက်ကြောင်းတရားတို့၌ မတပ်မက်စေလင့် ဟူ၍ စိတ်ကို မမေ့မလျော့ စောင့်ရှောက်ခြင်း၊
၂။ ငါ၏ စိတ်သည် အမျက် ထွက်ကြောင်းတရားတို့၌ အမျက်မထွက်စေလင့်ဟူ၍ စိတ်ကို မမေ့မလျော့ စောင့်ရှောက်ခြင်း၊
၃။ ငါ၏ စိတ်သည် တွေဝေကြောင်းတရား၌ မတွေဝေစေလင့် ဟူ၍ စိတ်ကို မမေ့မလျော့ စောင့်ရှောက်ခြင်း၊
၄။ ငါ၏ စိတ်သည် မာန်ယစ်ကြောင်းတရားတို့၌ မာန် မယစ်ပါစေလင့် ဟူ၍ စိတ်ကို မမေ့မလျော့ စောင့်ရှောက်ခြင်း။ (အံ၊၁၊၄၃၅။) (အံ၊မြန်၊၁။၄၄၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မမေ့မလျော့ပြုအပ်သော တရား ၄ ပါး

၁။ ကာယသုစရိုက် ပွားခြင်း၌ မမေ့မလျော့ ပြုအပ်သည်၊
၂။ ဝစီသုစရိုက် ပွားခြင်း၌ မမေ့မလျော့ ပြုအပ်သည်၊
၃။ မနောသုစရိုက် ပွားခြင်း၌ မမေ့မလျော့ ပြုအပ်သည်၊
၄။ သမ္မာဒိဋ္ဌိကို ပွားခြင်း၌ မမေ့မလျော့ ပြုအပ်သည်။ (အံ၊၁၊၄၃၄။) (အံ၊မြန်၊၁။၄၄၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မယှဉ်ခြင်း ၄ ပါး

၁။ ကာမယောဂနှင့် မယှဉ်ခြင်း၊
၂။ ဘဝယောဂနှင့် မယှဉ်ခြင်း၊
၃။ ဒိဋ္ဌိယောဂနှင့် မယှဉ်ခြင်း၊
၄။ အဝိဇ္ဇာယောဂနှင့် မယှဉ်ခြင်း။ (ဒီ၊၃၊၁၉၂။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၁၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မယား ၁၀ ယောက်

၁။ ငွေဖြင့် ဝယ်ယူအပ်သော မယား၊
၂။ အလိုတူ၍ နေသောမယား၊
၃။ စည်းစိမ်ကြောင့် နေသောမယား၊
၄။ အဝတ်အထည်ကြောင့် နေသော မယား၊
၅။ ရေခွက်၌ လက်စုံချ၍ လက်ထပ်ထားသော မယား၊
၆။ ခေါင်းခုကို ချစေ၍ နေသောမယား၊
၇။ ကျွန်လည်း ဖြစ်, မယားလည်းဖြစ်သော မယား၊
၈။ အလုပ်သမားမလည်းဖြစ်, မယားလည်း ဖြစ်သော မယား၊
၉။ စစ်နိုင်သဖြင့် ဆောင်ယူအပ်သော မယား၊
၁၀။ တစ်ခဏမျှထားသော အခိုက်အတန့် မယား။ (ဝိ၊၁၊၂၀၂။) (ဝိ၊မြန်၊၁။၂၀၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မယား ၇ မျိုး

၁။ သူသတ်သမားနှင့် တူသော မယား၊
၂။ ခိုးသူမနှင့် တူသော မယား၊
၃။ အရှင်နှင့် တူသော မယား(ဤသုံးယောက်သည် သေလွန်ပြီးနောက် ငရဲ ရောက်၏)၊
၄။ အမိနှင့် တူသော မယား၊
၅။ နှမနှင့် တူသော မယား၊
၆။ အဆွေခင်ပွန်းနှင့် တူသော မယား၊
၇။ ကျွန်မနှင့် တူသော မယား(ဤလေးယောက်သည် သေလွန်ပြီးနောက် နတ်ပြည် ရောက်၏)။ (အံ၊၂၊၄၆၇။) (ဇာ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၁၄။) (အံ၊မြန်၊၂။၅၈၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မယားကျင့်ဝတ် ၅ ပါး

၁။ အမှုကြီးငယ်ကို ကောင်းစွာ စီရင်ခြင်း၊
၂။ နှစ်ဖက်သော ဆွေမျိုးကို ချီးမြှောက်ခြင်း၊
၃။ မိမိလင်မှတစ်ပါး အခြားယောကျ်ား၌ လွန်ကျူး၍ မကျင့်ခြင်း၊
၄။ ရှာဖွေ စုဆောင်းခဲ့သော ဥစ္စာကို ထိန်းသိမ်း စောင့်ရှောက်ခြင်း၊
၅။ အလုံးစုံသော ကိစ္စတို့၌ လိမ္မာ၍ ပျင်းရိမှု မရှိခြင်း။ (ဒီ၊၃၊၁၅၄-၁၅၅။) (ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၁၁၆။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၁၇၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မယားဝတ္တရား ၅ ပါး

၁။ လင့်အပေါ် နှစ်ခြိုက်ဖွယ် ပြုလေ့ရှိပြီး ချစ်ဖွယ်စကားကို ဆိုလေ့ ရှိခြင်း၊
၂။ ခင်ပွန်းသည် ရိုသေလေးစားအပ်သော အမိ အဖ သမဏ ဗြာဟ္မဏတို့ကို အရိုအသေ ပြုခြင်း၊
၃။ အိမ်တွင်းမှုတို့၌ ကျွမ်းကျင်၍ မပျင်းမရိ စီမံစွမ်းနိုင်ခြင်း၊
၄။ အစေခံ, ကျွေးကျွန်တို့ အပေါ်၌ အခြေအနေ အရပ်ရပ်ကို သိရှိကာ ခဲဖွယ်ဘောဇဉ် ရထိုက်သော အဖို့အစုတို့ကို ဝေဖန်ပေးနိုင်စွမ်းရှိခြင်း၊
၅။ လင်ယောက်ျား ဆောင်ယူလာသော ပစ္စည်းဥစ္စာတို့ကို မပျက် မစီးရအောင် စောင့်ရှောက်နိုင်ခြင်း။ (အံ၊၂၊၃၁။) (အံ၊မြန်၊၂။၄၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မယုံကြည်ခြင်း စသည်တို့ ဖြစ်ကြောင်းတရား ၃ ပါး

၁။ အနာဒရိယံ- ရိုသေမှုမရှိခြင်း၊
၂။ ဒေါဝစဿတာ- ဆိုဆုံးမခက်ခြင်း၊
၃။ ပါပမိတ္တတာ- မိတ်ဆွေယုတ်ရှိခြင်း။ (အံ၊၃၊၃၇၂။) (အံ၊မြန်၊၃။၃၆၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မျက်ကွယ်၌ ပြုအပ်သော ကံ ၈ မျိုး

၁။ တမန်ဖြင့် ရဟန်းခံသော ဒူတေနုပသမ္ပဒါကံ၊
၂။ သပိတ်မှောက်သော ကံ၊
၃။ သပိတ်လှန်သော ကံ၊
၄။ ရူးသော ရဟန်းအား ဥမ္မတ္တကသမ္မုတိ ပေးသော ကံ၊
၅။ သေက္ခဖြစ်ကုန်သော အမျိုးတို့အား သေက္ခဟုသမုတ်သော ကံ၊
၆။ ဆန္န ရဟန်းအား ပေးအပ်သော ဗြဟ္မဒဏ်ကံ၊
၇။ ဒေဝဒတ်ရဟန်းအား ပြုလုပ်အပ်သော ပကာသနီယ ကံ၊
၈။ မကြည်ညိုထိုက်သော အမှုကို ပြုသော ရဟန်းအပေါ်၌ ပြုအပ်သော အဝန္ဒနီယကံ။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၄၊၂၄၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မျက်စဉ်းဆေး လှူရကျိုး ၈ ပါး

၁။ ကျယ်သော မျက်စိရှိသူ ဖြစ်ခြင်း၊
၂။ မျက်စိ၏ ဖြူသင့်သော နေရာ၌ ဖြူခြင်း၊
၃။ မျက်စိ၏ ဝါသင့်သော နေရာ၌ ဝါခြင်း၊
၄။ မျက်စိ၏ နီသင့်သော နေရာ၌ နီခြင်း၊
၅။ အလွန်ကြည်လင်သော မျက်စိရှိခြင်း၊
၆။ ရောဂါခပ်သိမ်းတို့မှ ကင်းလွတ်ခြင်း၊
၇။ နတ်မျက်စိနှင့် တူသော မျက်စိကို ရရှိခြင်း၊
၈။ အတုမရှိသော ပညာ မျက်စိကို ရရှိခြင်း။ (အပ၊၁၊၃၆၄။) (အပ၊မြန်၊၁။၃၇၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မျက်စိ ၂ မျိုး

စက္ခု ၂ မျိုးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မျက်စိ ၃ မျိုး

စက္ခု ၃ မျိုးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မျက်နှာချေမှုန့် ၅ မျိုး

၁။ မုန်ညင်းမှုန့်၊
၂။ ဆားမှုန့်၊
၃။ မြေညက်မှုန့်၊
၄။ နှမ်းမှုန့်၊
၅။ နနွင်း မှုန့်။ (ဇာ၊ဋ္ဌ၊၅၊၃၂၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မျက်မှောက် အတ္တဘော၌ပင်လျှင် အမှန်အမှား နှစ်ပါးအကျိုး ရှိကုန်သော တရား ၅ မျိုး

၁။ ယုံကြည်ခြင်း၊
၂။ နှစ်သက်ခြင်း၊
၃။ တဆင့်ကြားခြင်း၊
၄။ အခြင်းအရာကို အပြန်ပြန် ကြံဆခြင်း၊
၅။ စဉ်းစားတွေးကြံ လက်ခံနှစ်သိမ့်သော အယူ၊ စူးစိုက်ကြည့်ရှု နှစ်သက်ကျေနပ်၍ ယူအပ်သော အယူ။ (မ၊၂၊၃၈၂။) (မ၊၃၊၅။) (မ၊မြန်၊၂။၃၈၇။) (မ၊မြန်၊၃။၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မျက်မှောက် အောင်မြင်ရန် ကျင့်သော မိန်းမ၏ အင်္ဂါ ၄ ပါး

၁။ အမှုကိစ္စတို့ကို ကောင်းစွာ ပြုလုပ် စီရင်တတ်ခြင်း၊
၂။ အခြွေအရံ ပရိသတ်တို့အား ချီးမြှောက် ထောက်ပံ့တတ်ခြင်း၊
၃။ လင် ယောကျ်ား၏ ချစ်ခင်နှစ်သက်ဖွယ်ကို ပြုလုပ်တတ်ခြင်း၊
၄။ လင်ယောကျ်ား ရှာဖွေစုဆောင်း ထားသော ပစ္စည်းဥစ္စာတို့ကို ထိန်းသိမ်းစောင့်ရှောက်တတ်ခြင်း။ (အံ၊၃၊၉၇။) (အံ၊မြန်၊၃။၉၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မျက်မှောက်၌ ပြုအပ်သော သမ္မုခါဝိနည်း ၄ ပါး

၁။ သံဃသမ္မုခတာ- သံဃာ၏ မျက်မှောက် ဖြစ်ခြင်း၊
၂။ ဓမ္မသမ္မုခတာ- ဓမ္မ၏ မျက်မှောက်ဖြစ်ခြင်း၊
၃။ ဝိနယသမ္မုခတာ- ဝိနည်း၏ မျက်မှောက်ဖြစ်ခြင်း၊
၄။ ပုဂ္ဂလသမ္မုခတာ- ပုဂ္ဂိုလ်၏ မျက်မှောက်ဖြစ်ခြင်း။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၄၊၂၄၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မျက်မှောက်ပြုခြင်း ၂ မျိုး

၁။ ရရှိသဖြင့် မျက်မှောက်ပြုခြင်း၊
၂။ အာရုံပြုသဖြင့် မျက်မှောက် ပြုခြင်း။ (မဟာနိ၊ဋ္ဌ၊၇၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မျက်မှောက်ပြုခြင်း ၂ မျိုး (တစ်နည်း)

၁။ ပဋိလာဘသစ္ဆိကိရိယ- တတိယဈာန်ကို ဖြစ်စေ၍ ဈာန်မယုတ်ဘဲ သေ၍ သုဘကိဏှာဘုံ၌ ထိုဗြဟ္မာတို့နှင့် အသက်, အဆင်းအားဖြင့် တူသည် ဖြစ်၍ ဖြစ်၏၊
၂။ ပစ္စက္ခသစ္ဆိကိရိယ- စတုတ္ထဈာန်ကို ဖြစ်စေ၍ တန်ခိုး ဖန်ဆင်းသဖြင့် သုဘကိဏှာဘုံသို့ သွား၍ ထိုဗြဟ္မာတို့နှင့် တကွ အတူရပ်၏၊ အတူစကားပြော၏၊ အတူတိုင်ပင် နှီးနှော၏။ (မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၈၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မျက်မှောက်ပြုအပ်သော တရား ၁၀ ပါး

၁။ ရဟန္တာပုဂ္ဂိုလ်၌ ဖြစ်သော မှန်သော အယူ၊
၂။ ရဟန္တာ ပုဂ္ဂိုလ်၌ ဖြစ်သော မှန်သော အကြံ၊
၃။ ရဟန္တာပုဂ္ဂိုလ်၌ ဖြစ်သော အမှန်ပြောဆိုသော စကား၊
၄။ ရဟန္တာပုဂ္ဂိုလ်၌ ဖြစ်သော အမှန်ပြုသော အမှု၊
၅။ ရဟန္တာပုဂ္ဂိုလ်၌ ဖြစ်သော မှန်သော အသက်မွေးမှု၊
၆။ ရဟန္တာပုဂ္ဂိုလ်၌ ဖြစ်သော မှန်သော အားထုတ်မှု၊
၇။ ရဟန္တာပုဂ္ဂိုလ်၌ ဖြစ်သော မှန်သော အောက်မေ့မှု၊
၈။ ရဟန္တာပုဂ္ဂိုလ်၌ ဖြစ်သော မှန်သော တည်ကြည်မှု၊
၉။ ရဟန္တာပုဂ္ဂိုလ်၌ ဖြစ်သော မှန်သော အသိဉာဏ်၊
၁၀။ ရဟန္တာပုဂ္ဂိုလ်၌ ဖြစ်သော မှန်သော လွတ်မြောက်မှု။ (ဒီ၊၃၊၂၆၀။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၈၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မျက်မှောက်ပြုအပ်သော တရား ၂ ပါး

၁။ အသိဉာဏ် ဝိဇ္ဇာ၊
၂။ ကိလေသာမှ လွတ်ခြင်း ဝိမုတ္တိ။ (ဒီ၊၃၊၂၂၉။) (ပေဋကော၊၂၅၁။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၅၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မျက်မှောက်ပြုအပ်သော တရား ၃ ပါး

၁။ ရှေ့၌ နေဖူးသော ခန္ဓာအစဉ်ကို သိသော (ပုဗ္ဗေနိဝါသာနုဿတိ) ဉာဏ်ဝိဇ္ဇာ၊
၂။ သတ္တဝါတို့၏ စုတိပဋိသန္ဓေကို သိသော (စုတူပပါတ) ဉာဏ်ဝိဇ္ဇာ၊
၃။ အာသဝေါတရားတို့၏ ကုန်ရာ အရဟတ္တမဂ်၌ ဖြစ်သော (အာသဝက္ခယ) ဉာဏ်ဝိဇ္ဇာ။ (ဒီ၊၃၊၂၃၀။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၅၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မျက်မှောက်ပြုအပ်သော တရား ၄ ပါး

၁။ ရှေး၌ နေဖူးသော ခန္ဓာအစဉ်ကို အောက်မေ့ခြင်း ‘သတိ’ ဖြင့် မျက်မှောက်ပြုအပ်သော တရား၊
၂။ သတ္တဝါတို့၏ စုတိပဋိသန္ဓေကို ဒိဗ္ဗစက္ခု အဘိညာဉ်ဖြင့် မျက်မှောက်ပြုအပ်သော တရား၊
၃။ ဝိမောက္ခ နှစ်ပါးတို့ကို နာမကာယဖြင့် မျက်မှောက်ပြုအပ်သော တရား၊
၄။ အာသဝေါတရားတို့၏ ကုန်ခြင်းကို အရဟတ္တဖိုလ်ပညာဖြင့် မျက်မှောက်ပြုအပ်သော တရား။ (ဒီ၊၃၊၁၉၂။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၁၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မျက်မှောက်ပြုအပ်သော တရား ၄ ပါး

၁။ သောတာပတ္တိဖိုလ်စိတ်၊
၂။ သကဒါဂါမိဖိုလ်စိတ်၊
၃။ အနာဂါမိဖိုလ်စိတ်၊
၄။ အရဟတ္တဖိုလ်စိတ်။ (ဒီ၊၃၊၂၃၁။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၅၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မျက်မှောက်ပြုအပ်သော တရား ၄ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ စက္ခုဝိညာဉ်ဖြင့်လည်းကောင်း ပညာဖြင့် လည်းကောင်း မျက်မှောက်ပြုအပ်သော ဒိဗ္ဗစက္ခုအဘိညာဉ်၊
၂။ သတိဖြင့်လည်းကောင်း ပညာဖြင့်လည်းကောင်း မျက်မှောက်ပြုအပ်သော ပုဗ္ဗေနိဝါသာနုဿတိအဘိညာဉ်၊
၃။ ကိုယ်ဖြင့်လည်းကောင်း ပညာဖြင့်လည်းကောင်း မျက်မှောက်ပြုအပ်သော ဣဒ္ဓိဝိဓ အဘိညာဉ်၊
၄။ ပညာဖြင့် မျက်မှောက်ပြုအပ်သော အာသဝက္ခယဉာဏ်။ (နေတ္တိ၊ဋ္ဌ၊၁၂၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မျက်မှောက်ပြုအပ်သော တရား ၄ မျိုး (တစ်နည်း)

၁။ ကိုယ်ဖြင့် မျက်မှောက်ပြုအပ်သာ ဝိမောက္ခ ရှစ်ပါးဟူသော တရား၊
၂။ သတိဖြင့် မျက်မှောက်ပြုအပ်သော ပုဗ္ဗေနိဝါသဉာဏ်ဟူသော တရား၊
၃။ မျက်စိဖြင့် မျက်မှောက်ပြုအပ်သော စုတူပပါတဉာဏ်ဟူသော တရား၊
၄။ ပညာဖြင့် မျက်မှောက်ပြုအပ်သော အာသဝေါတရားတို့၏ ကုန်ရာဖြစ်သော အရဟတ္တဖိုလ်တရား။ (အံ၊၁၊၅၀၂။) (အံ၊မြန်၊၁။၅၁၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မျက်မှောက်ပြုအပ်သော တရား ၅ ပါး

၁။ သီလက္ခန္ဓ- သီလကျေးဇူး၊
၂။ သမာဓိက္ခန္ဓ- သမာဓိ ကျေးဇူး၊
၃။ ပညာက္ခန္ဓ- ပညာဟူသော ဂုဏ်ကျေးဇူး၊
၄။ ဝိမုတ္တိက္ခန္ဓ- အရဟတ္တဖိုလ်နှင့် ယှဉ်သောတရား အစု၊
၅။ ဝိမုတ္တိဉာဏဒဿနက္ခန္ဓ- အရဟတ္တဖိုလ်ကို ဆင်ခြင်တတ်သော ပစ္စဝေက္ခဏဉာဏ်အစု ဂုဏ်ကျေးဇူး။ (ဒီ၊၃၊၂၃၆။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၅၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မျက်မှောက်ပြုအပ်သော တရား ၆ ပါး

၁။ များပြားသော တန်ခိုးဖန်ဆင်းခြင်းကို ပြီးစေခြင်း (ဣဒ္ဓိဝိဓ)၊
၂။ နတ်တို့၏ နားနှင့် တူခြင်း (ဒိဗ္ဗသောတ)၊
၃။ အခြားတစ်ပါးသူ၏ စိတ်ကို မိမိစိတ်ဖြင့် ပိုင်းခြား၍ သိခြင်း (စေတောပရိယ)၊
၄။ ရှေ့၌ဖြစ်ဖူးသော ခန္ဓာအစဉ်ကို အောက်မေ့ နိုင်ခြင်း (ပုဗ္ဗေနိဝါသာနုဿတိ)၊
၅။ လူတို့၏ မျက်စိအမြင်ထက် သာလွန်၍ နတ်မျက်စိနှင့် တူခြင်း (ဒိဗ္ဗစက္ခု)၊
၆။ အာသဝေါတရားတို့ကို ကုန်ခန်းစေတတ်သော အရဟတ္တမဂ်ဉာဏ် (အာသဝက္ခယ)။ (ဒီ၊၃၊၂၃၉။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၆၂-၂၆၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မျက်မှောက်ပြုအပ်သော တရား ၇ ပါး

၁။ သင်္ခါရတို့ကို အနိစ္စအားဖြင့် ဟုတ်တိုင်းမှန်စွာ ဖြစ်သော အားကို အကြောင်းပြု၍ ငါသည် အာသဝေါတရား ကုန်ပြီဟု သိခြင်း၊
၂။ ကာမဂုဏ် တို့သည် မီးကျီးအပြည့်ရှိသော တွင်းနှင့် တူကုန်၏ဟု ဟုတ်တိုင်းမှန်စွာ မြင်သော အားကို အကြောင်းပြု၍ ငါသည် အာသဝေါကုန်ပြီဟု သိခြင်း၊
၃။ အာသဝေါတရားတို့၏ အကြောင်း ဖြစ်သော အလုံးစုံသော တရားတို့မှ တပ်ခြင်းကင်းသော အားကို အကြောင်းပြု၍ ငါသည် အာသဝေါကုန်ပြီဟု သိခြင်း၊
၄။ သတိပဋ္ဌာန်တရား (၄) ပါးတို့ကို ပွားသော အားကို အကြောင်း ပြု၍ ငါသည် အာသဝေါတရား ကုန်ပြီဟု သိခြင်း၊
၅။ ဣန္ဒြေ (၅) ပါးတို့ကို ပွားသော အားကို အကြောင်းပြု၍ ငါသည် အာသဝေါတရား ကုန်ပြီဟု သိခြင်း၊
၆။ ဗောဇ္ဈင် (၇) ပါးတို့ကို ပွားသော အားကို အကြောင်းပြု၍ ငါသည် အာသဝေါတရား ကုန်ပြီဟု သိခြင်း၊
၇။ အင်္ဂါ (၈) ပါးရှိသော မြတ်သော အရိယမဂ်တို့ကို ပွားသော အားကို အကြောင်းပြု၍ ငါသည် အာသဝေါတရား ကုန်ပြီဟု သိခြင်း။ (ဒီ၊၃၊၂၄၂။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၆၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မျက်မှောက်ပြုအပ်သော တရား ၈ ပါး

၁။ မိမိသန္တာန်၌ ကသိုဏ်းရုပ်ဈာန် ရှိ၏၊ ပြင်ပသန္တာန် ၌လည်း ကသိုဏ်းရုပ်တို့ကို ရှု၏၊ ဤကား ပဌမဝိမောက္ခ၊
၂။ မိမိသန္တာန်၌ အဆင်းရုပ်ကို မရှုမှတ်၊ ပြင်ပသန္တာန်၌ ကသိုဏ်းရုပ်တို့ကို ရှု၏၊ ဤကား ဒုတိယဝိမောက္ခ၊
၃။ တင့်တယ်၏ဟုသာ နှလုံးသွင်း၏၊ ဤကား တတိယဝိမောက္ခ၊
၄။ ရူပသညာတို့ကို လုံးဝ လွန်မြောက်၍ ပဋိဃသညာတို့ လုံးဝ ချုပ်သည့်ပြင် နာနတ္တသညာတို့ကိုလည်း လုံးဝ နှလုံးမသွင်း၊ ကောင်းကင်သည် အဆုံးမရှိဟု ပွားခြင်းကြောင့် အာကာသာနဉ္စာယတနဈာန် ရောက်၍ နေ၏၊ ဤကား စတုတ္ထဝိမောက္ခ၊
၅။ အာကာသာနဉ္စာယတနဈာန်ကို လွန်မြောက်၍ ဝိညာဏ်သည် အပိုင်းအခြား မရှိဟု ပွားခြင်းကြောင့် ဝိညာဏဉ္စာယတနဈာန်ရောက်၍ နေ၏၊ ဤကား ပဉ္စမ ဝိမောက္ခ၊
၆။ ဝိညာဏဉ္စာယတနဈာန်ကို လွန်မြောက်၍ တစ်စုံတစ်ခုမျှ မရှိဟု ပွားခြင်းကြောင့် အာကိဉ္စညာယတနဈာန်သို့ ရောက်၍ နေ၏၊ ဤကား ဆဋ္ဌဝိမောက္ခ၊
၇။ အာကိဉ္စညာယတန ဈာန်ကို လွန်မြောက်၍ နေဝသညာနာသညာယတနဈာန်သို့ ရောက်၍ နေ၏၊ ဤကား သတ္တမ ဝိမောက္ခ၊
၈။ နေဝသညာနာသညာယတနဈာန်ကို လွန်မြောက်၍ သညာဝေဒနာတို့၏ ချုပ်ရာ နိရောဓသမာပတ်သို့ ရောက်၍ နေ၏၊ ဤကား အဋ္ဌမဝိမောက္ခ။ (ဒီ၊၃၊၂၅၁။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၇၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မျက်မှောက်ပြုအပ်သော တရား ၉ ပါး

၁။ ပဌမဈာန်ဝင်စားသော ပုဂ္ဂိုလ်အား ကာမသညာ ချုပ်၏၊
၂။ ဒုတိယဈာန်ဝင်စားသော ပုဂ္ဂိုလ်အား ဝိတက် ဝိစာရတို့ ချုပ်ကုန်၏၊
၃။ တတိယဈာန် ဝင်စားသော ပုဂ္ဂိုလ်အား ပီတိချုပ်၏၊
၄။ စတုတ္ထဈာန်ဝင်စားသော ပုဂ္ဂိုလ်အား ထွက်သက် ဝင်သက်တို့ ချုပ်ကုန်၏၊
၅။ အာကာသာနဉ္စာယတနဈာန် ဝင်စားသော ပုဂ္ဂိုလ်အား ရုပ်သညာ ချုပ်၏၊
၆။ ဝိညာဏဉ္စာယတနဈာန် ဝင်စားသော ပုဂ္ဂိုလ်အား အာကာသာနဉ္စာယတနဈာန် ချုပ်၏၊
၇။ အာကိဉ္စညာယတနဈာန် ဝင်စားသော ပုဂ္ဂိုလ်အား ဝိညာဏဉ္စာယတနဈာန် ချုပ်၏၊
၈။ နေဝညာနာသညာယတနဈာန် ဝင်စားသော ပုဂ္ဂိုလ်အား အာကိဉ္စညာယတနဈာန် ချုပ်၏၊
၉။ နိရောဓသမာပတ် ဝင်စားသော ပုဂ္ဂိုလ်အား သညာသည်လည်းကောင်း ဝေဒနာသည် လည်းကောင်း ချုပ်၏။ (ဒီ၊၃၊၂၅၅။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၇၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မျက်မှောက်ဘဝ ချမ်းသာစွာ နေရကြောင်း တရား ၆ ပါး

၁။ တရား၌ မွေ့လျော်ခြင်း၊
၂။ ဘာဝနာ၌ မွေ့လျော်ခြင်း၊
၃။ အကုသိုလ်တရားကို ပယ်စွန့်မှု၌ မွေ့လျော်ခြင်း၊
၄။ ဆိတ်ငြိမ်ရာ၌ မွေ့ လျော်ခြင်း၊
၅။ ဆင်းရဲမရှိရာ (နိဗ္ဗာန်) ၌ မွေ့လျော်ခြင်း၊
၆။ သံသရာနယ်ချဲ့ (ပပဉ္စ) တရား မရှိရာ (နိဗ္ဗာန်) ၌ မွေ့လျော်ခြင်း။ (အံ၊၂၊၃၇၅။) (အံ၊မြန်၊၂။၄၇၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မျက်မှောက်ဘဝ၌ စီးပွားချမ်းသာ ဖြစ်ကြောင်းတရား ၄ ပါး

၁။ ထကြွလုံ့လနှင့် ပြည့်စုံ ရခြင်း၊
၂။ စောင့်ရှောက်မှုနှင့် ပြည့်စုံရခြင်း၊
၃။ မိတ်ကောင်းဆွေကောင်း ရှိရခြင်း၊
၄။ ဝင်ငွေ ထွက်ငွေ အားလျော်စွာ မျှမျှတတ အသက်မွေးမှု ပြုရခြင်း။ (အံ၊၃၊၁၀၇။) (အံ၊၃၊၁၁၂။) (အံ၊မြန်၊၃။၁၀၇၊၁၁၀။) (အံ၊မြန်၊၃။၁၀၇၊၁၁၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မျိုးစေ့ ၅ မျိုး

ဗီဇဂါမ် ၅ မျိုးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မျိုးစေ့နှင့် ယောဂီတူပုံ ၂ မျိုး

၁။ မျိုးစေ့သည် အနည်းငယ်မျှပင် ဖြစ်သော်လည်း မိုးလည်း မှန်ကန်၍ လယ်ကောင်းယာကောင်း၌ စိုက်ပျိုးအပ်သည်ရှိသော် အလွန်များစွာသော အသီး တို့ကို အစဉ်တစိုက် ဖြစ်စေခြင်း (ထို့အတူ အကြင်အခြင်းအရာအားဖြင့် ကျင့်သည်ရှိသော် စောင့်ထိန်းအပ်သော သီလသည် အလုံးစုံ အရဟတ္တဖိုလ်တည်းဟူသော အသီးကို အစဉ်တစိုက် ပေးခြင်း)၊
၂။ မျိုးစေ့သည် ကောင်းစွာ ထက်ဝန်းကျင် သုတ်သင်ပြီးသော လယ်၌ စိုက်ပျိုး အပ်သည်ရှိသော် လျင်မြန်စွာ ပေါက်ရောက်စည်ပင်ခြင်း (ထို့အတူ ယောဂီပုဂ္ဂိုလ်၏ ဆိတ်ငြိမ်ရာ အရပ်၌ ကောင်းစွာ သိမ်းဆည်း သုတ်သင်အပ်သော သတိပဋ္ဌာန်တည်းဟူသော လယ်မြေမြတ်၌ ပစ်ချစိုက်ပျိုးအပ်သော စိတ်သည် လျင်မြန်စွာ ပေါက်ရောက် စည်ပင်ခြင်း)။ (မိလိန္ဒ၊၃၅၈။) (မိလိန္ဒ၊မြန်။၃၈၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မျောက်နှင့် ယောဂီ တူပုံ ၂ မျိုး

၁။ မျောက်သည် သစ်ကိုင်း သစ်ခက်တို့ဖြင့် တစ်ခဲနက်ရှုပ်ထွေးသော ကြောက်လန့်တတ်သူတို့၏ ပုန်းအောင်းရာဖြစ်သော ဆိတ်ငြိမ်သော သစ်ပင်ကြီး၌ နေထိုင်ရန် အတွက် ချဉ်းကပ်ခြင်း (ထို့အတူ ယောဂီပုဂ္ဂိုလ်သည် မကောင်းမှုမှ ရှက်တတ်၍ သီလကို ချစ်မြတ်နိုးတတ်သော အကြားအမြင် ဗဟုသုတနှင့် ပြည့်စုံသော သုတ် ဝိနည်း အဘိဓမ္မာကို ဆောင်သော ပြောဆိုဆုံးမတတ်သော ဆရာသမားကို ချဉ်းကပ်၍ နေခြင်း)၊
၂။ မျောက်သည် သစ်ပင်၌သာလျှင် သွားခြင်း, ရပ်ခြင်း, ထိုင်ခြင်း, အိပ်ခြင်းကို ပြုခြင်း (ထို့အတူ ယောဂီ ပုဂ္ဂိုလ်သည် တော၌သာလျှင် သွားခြင်း, ထိုင်ခြင်း, ရပ်ခြင်း, အိပ်ခြင်းကို ပြုလျက် သတိပဋ္ဌာန် တရားကို ကျင့်ကြံ သုံးဆောင်ခံစားရခြင်း)။ (မိလိန္ဒ၊၃၅၅။) (မိလိန္ဒ၊မြန်။၃၇၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မရဏ ၃ မျိုး

၁။ ခဏိကမရဏ- ရုပ် နာမ် သင်္ခါရတရားတို့၏ ပျက်စီးခြင်းသဘော၊
၂။ သမ္မုတိ မရဏ- တိဿ သေသည်, ဖုဿ သေသည်, သစ်ပင် သေသည် စသည်ဖြင့် လူတို့ခေါ်ဝေါ် သမုတ်အပ်သော သေခြင်းသဘော၊
၃။ သမုစ္ဆေဒမရဏ- ရဟန္တာပုဂ္ဂိုလ်တို့၏ တစ်ဖန် ပဋိသန္ဓေတည်နေခြင်း မရှိတော့သော ပရိနိဗ္ဗာန်ပြုခြင်း သဘော။ (အံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၄၀၉။) (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၉၅။) (ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၃၅။) (ဝိသုဒ္ဓိ၊၁၊၂၂၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မရဏာနုဿတိ ပွားနည်း ၇ မျိုး

၁။ ယသမဟတ္တတော- အခြွေအရံများသော မဟာသမ္မတမင်း, မဟာသုဒဿနမင်း စသည်တို့သည်လည်း သေခြင်း၏ အလိုသို့ လိုက်ရဘိ၏၊ ငါ့အား ဆိုဖွယ်ရာ အဘယ်မှာ ရှိအံ့နည်းဟု သေခြင်းကို အဖန်ဖန် ပွားရခြင်း၊
၂။ ပုညမဟတ္တတော- ဇောတိက, ဇဋိလ, မေဏ္ဍက စသော ကောင်းမှုဘုန်းကံ အလွန်ကြီးမားသော ပုဂ္ဂိုလ် တို့သည်လည်း သေရသေး၏၊ ငါ့အား ဆိုဖွယ် အဘယ်ရှိအံ့နည်းဟု သေခြင်းကို အဖန်ဖန် ပွားရခြင်း၊
၃။ ထာမမဟတ္တတော- ဝါသုဒေဝ, ဗလဒေဝ, ဘီမသေန စသော အားအစွမ်း ကြီးမားသော မင်းတို့သည်လည်း သေရသေး၏၊ ငါ့အား ဆိုဖွယ် အဘယ်ရှိအံ့နည်းဟု သေခြင်းကို အဖန်ဖန်ပွားရခြင်း၊
၄။ ဣဒ္ဓိမဟတ္တတော- တန်ခိုးကြီးမားသော အရှင်မောဂ္ဂလာန် စသည်တို့သည်လည်း သေမင်း၏ အလိုကို လိုက်ရသေး၏၊ ငါ့အား ဆိုဖွယ် မရှိဟု သေခြင်းကို အဖန်ဖန် ပွားရခြင်း၊
၅။ ပညာမဟတ္တတော- ပညာကြီးမားသော အရှင် သာရိပုတ္တရာထေရ် စသည် တို့သည်လည်း သေမင်း၏ အလိုသို့ လိုက်ပါရသေး၏၊ ငါ့အား ဆိုဖွယ်မရှိဟု သေခြင်းကို အဖန်ဖန် ပွားရခြင်း၊
၆။ ပစ္စေကဗုဒ္ဓတော- ပစ္စေကဗုဒ္ဓါတို့သော်မှလည်း သေခြင်းမှ မလွတ်ကုန်၊ ငါ့အား ဆိုဖွယ်မရှိဟု သေခြင်းကို အဖန်ဖန် ပွားရခြင်း၊
၇။ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓတော- ဘုရားရှင်တို့ သော်မှလည်း သေခြင်းမှ မလွတ်ကုန်၊ ငါ့အား ဆိုဖွယ်မရှိဟု သေခြင်းကို အဖန်ဖန် ပွားရခြင်း။ (ဝိသုဒ္ဓိ၊၁၊၂၂၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မရဏာနုဿတိ ပွားများပုံ ၈ ပါး

၁။ ဝဓကပစ္စုပဋ္ဌာနတော- သူသတ်သမား၏ သတ်ဖြတ် ခြင်းကို ခံရတော့မည့် ပုဂ္ဂိုလ်ကဲ့သို့ သေခြင်းတရားကို အဖန်ဖန် ပွားရခြင်း၊
၂။ သမ္ပတ္တိ ဝိပတ္တိတော- အသက်ရှင်မှုနှင့် ပြည့်စုံနေခြင်းသည် သေဆုံး ပျက်စီးရခြင်းလျှင် အဆုံးရှိ၏ဟု သေခြင်းတရားကို အဖန်ဖန် ပွားရခြင်း၊
၃။ ဥပသံဟရဏတော- သူတစ်ပါးတို့၏ သေခြင်းကို တွေ့မြင်ရ၍ မိမိ၏ သေခြင်းတရားကို အနီးသို့ ကပ်ဆောင်၍ အဖန်ဖန် ပွားရခြင်း၊
၄။ ကာယဗဟုသာဓာရဏတော- ခန္ဓာကိုယ်၏ များစွာသော သတ္တဝါတို့နှင့် ဆက်ဆံသော အားဖြင့် သေခြင်းတရားကို အဖန်ဖန် ပွားရခြင်း၊
၅။ အာယုဒုဗ္ဗလတော- အသက်၏ အားနည်းသောအားဖြင့် သေခြင်းကို အဖန်ဖန် ပွားရခြင်း၊
၆။ အနိမိတ္တတော- သေခြင်း၏ အမှတ်နိမိတ် မရှိသောအားဖြင့် အဖန်ဖန် ပွားရခြင်း၊
၇။ အဒ္ဓါနပရိစ္ဆေဒတော- တိုတောင်းသော လူတို့၏ အသက်တမ်းကာလ အပိုင်းအခြားအားဖြင့် သေခြင်းကို အဖန်ဖန် ပွားရခြင်း၊
၈။ ခဏပရိတ္တတော- အသက်ရှင်သော ခဏ၏ အလွန် တိုတောင်းသော အဖြစ်အားဖြင့် သေခြင်းတရားကို အဖန်ဖန် ပွားရခြင်း။ (ဝိသုဒ္ဓိ၊၁၊၂၂၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မရွေ့ရှားသော စေတီထိုက်ရာ ၄ ဌာန

အစလစေတိယဌာန ၄ ဌာနနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မရိုသေခြင်း ၂ မျိုး

၁။ ပုဂ္ဂိုလ်ကို မရိုသေခြင်း၊
၂။ တရားကို မရိုသေခြင်း။ (ဝိ၊၂၊၁၅၀။) (ဝိ၊၅၊၂၁၅။) (ဝိ၊မြန်၊၂။၁၆၉။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၃၀၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မရိုသေခြင်းတရား ၆ ပါး

ဆုတ်ယုတ်သော အဖို့ရှိသော တရား ၆ ပါး၊ ဟာနဘာဂိယ တရား ၆ ပါး နှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မရောင့်ရဲ မတင်းတိမ်နိုင်သော အရာ ၁၆ မျိုး

၁။ သမုဒ္ဒရာသည် မြစ်ချောင်းတို့ဖြင့် မရောင့်ရဲ မတင်းတိမ်နိုင်၊
၂။ မီးသည် မီးစာ, ထင်းဖြင့် မရောင့်ရဲနိုင်၊
၃။ မင်းသည် တိုင်းနိုင်ငံဖြင့် မရောင့်ရဲနိုင်၊
၄။ လူမိုက်သည် မကောင်းမှုတို့ဖြင့် မရောင့်ရဲနိုင်၊
၅။ မိန်းမသည် မေထုန် တရားဖြင့်လည်းကောင်း, တန်ဆာဖြင့်လည်းကောင်း, မွေးခြင်းဖြင့်လည်းကောင်း မရောင့်ရဲနိုင်၊
၆။ ပုဏ္ဏားသည် မန္တရား, ဗေဒင်တို့ဖြင့် မရောင့်ရဲနိုင်၊
၇။ ဈာန်ဝင်စားလေ့ ရှိသူသည် သမာပတ်ဝင်စား၍ နေခြင်းဖြင့် မရောင့်ရဲနိုင်၊
၈။ သိက္ခာသုံးပါး ကျင့်ဆဲသေက္ခ ပုဂ္ဂိုလ်သည် ရိုသေခြင်းဖြင့် မရောင့်ရဲနိုင်၊
၉။ အလိုနည်းသော ပုဂ္ဂိုလ်သည် ဓုတင်ဆောင် ကျေးဇူးဖြင့် မရောင့်ရဲနိုင်၊
၁၀။ လုံ့လဝီရိယပြင်းပြသော ပုဂ္ဂိုလ်သည် လုံ့လအားထုတ် ခြင်းဖြင့် မရောင့်ရဲနိုင်၊
၁၁။ တရားဟောပုဂ္ဂိုလ်သည် ဆွေးနွေးခြင်းဖြင့် မရောင့်ရဲနိုင်၊
၁၂။ ရဲရင့်သော သူသည် ပရိသတ်ဖြင့် မရောင့်ရဲနိုင်၊
၁၃။ သဒ္ဓါတရားရှိသော သူသည် သံဃာအား လုပ်ကျွေးခြင်းဖြင့် မရောင့်ရဲနိုင်၊
၁၄။ ပေးကမ်းလှူဒါန်းတတ်သော သူသည် ပေးကမ်းစွန့်ကြဲခြင်းဖြင့် မရောင့်ရဲနိုင်၊
၁၅။ ပညာရှိသည် တရားနာခြင်းဖြင့် မရောင့်ရဲနိုင်၊
၁၆။ ပရိသတ်လေးပါး တို့သည် ဘုရားရှင်ကို ဖူးမြင်ခြင်းဖြင့် မရောင့်ရဲနိုင်။ (ဇာ၊ဋ္ဌ၊၃၊၃၂၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မရောင့်ရဲ မတင်းတိမ်နိုင်သော အရာ ၃ မျိုး

၁။ အဂ္ဂိက္ခန္ဓော- မီးပုံကြီး၊
၂။ သမုဒ္ဒေါ- မဟာ သမုဒ္ဒရာ၊
၃။ မဟိစ္ဆော- အလွန်လောဘကြီးသော ပုဂ္ဂိုလ်။ (မ၊ဋ္ဌ၊၂၊၄၅။) (အံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၅၇။) (ဥဒါန၊ဋ္ဌ၊၂၀၆။) (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၂၊၂၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မြင်းကောင်း အင်္ဂါ ၅ ပါး

၁။ ဖြောင့်မတ်ခြင်း၊
၂။ လျင်မြန်ခြင်း၊
၃။ နူးညံ့ခြင်း၊
၄။ သည်းခံခြင်း၊
၅။ အကျင့်စင်ကြယ်ခြင်း။ (အံ၊၂၊၂၁၇။) (အံ၊မြန်၊၂။၂၇၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မြင်းကောင်း အင်္ဂါ ၆ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ ရူပါရုံကို သည်းခံနိုင်ခြင်း၊ သဒ္ဒါရုံကို သည်းခံနိုင်ခြင်း၊
၃။ ဂန္ဓာရုံကို သည်းခံနိုင်ခြင်း၊
၄။ ရသာရုံကို သည်းခံနိုင်ခြင်း၊
၅။ ဖောဋ္ဌဗ္ဗာရုံကို သည်းခံ နိုင်ခြင်း၊
၆။ ဓမ္မာရုံကို သည်းခံနိုင်ခြင်း။ (အံ၊၂၊၂၅၀။) (အံ၊၂၊၂၅၁။) (အံ၊မြန်၊၂။၃၂၄-၃၂၅။) (အံ၊မြန်၊၂။၃၂၅-၃၂၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မြင်းကောင်း အင်္ဂါ ၆ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ ရူပါရုံကို သည်းခံနိုင်ခြင်း၊ သဒ္ဒါရုံကို သည်းခံနိုင်ခြင်း၊
၃။ ဂန္ဓာရုံကို သည်းခံနိုင်ခြင်း၊
၄။ ရသာရုံကို သည်းခံနိုင်ခြင်း၊
၅။ ဖောဋ္ဌဗ္ဗာရုံကို သည်းခံနိုင်ခြင်း၊
၆။ လျင်မြန်သော အဟုန်နှင့် ပြည့်စုံခြင်း။ (အံ၊၂၊၂၅၁။) (အံ၊မြန်၊၂။၃၂၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မြင်းကောင်း အင်္ဂါ ၆ ပါး (ပထမအာဇာနီယသုတ်)

၁။ ရူပါရုံကို သည်းခံနိုင်ခြင်း၊
၂။ သဒ္ဒါရုံကို သည်းခံနိုင်ခြင်း၊
၃။ ဂန္ဓာရုံကို သည်းခံနိုင်ခြင်း၊
၄။ ရသာရုံကို သည်းခံနိုင်ခြင်း၊
၅။ ဖောဋ္ဌဗ္ဗာရုံကို သည်းခံနိုင်ခြင်း၊
၆။ ခွန်အားဗလ အဆင်းတို့နှင့် ပြည့်စုံခြင်း။ (အံ၊၂၊၂၅၀။) (အံ၊မြန်၊၂။၃၂၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မြင်ခြင်း ၂ မျိုး

၁။ စက္ခုဒဿန- မျက်စိဖြင့် မြင်ခြင်း၊
၂။ ဉာဏဒဿန- ဉာဏ်ဖြင့် မြင်ခြင်း။ (သံ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၇၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မြင်းငယ် ၃ စီး

၁။ လျင်မြန်ခြင်းနှင့်သာ ပြည့်စုံ၍ အဆင်း, အလုံး အရပ်နှင့် မပြည့်စုံသော မြင်းငယ်၊
၂။ လျင်မြန်ခြင်းနှင့် လည်းကောင်း အဆင်းနှင့် လည်းကောင်း ပြည့်စုံ၍ အလုံး အရပ်နှင့် မပြည့်စုံသော မြင်းငယ်၊
၃။ လျင်မြန်ခြင်း အဆင်း အလုံး အရပ် သုံးမျိုးလုံးနှင့် ပြည့်စုံသော မြင်းငယ်။ (အံ၊၃၊၁၉၈။) (အံ၊မြန်၊၃။၁၉၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မြင်းယုတ်၏ အပြစ် ၈ မျိုး

၁။ ရှေ့သို့ သွားလော့ဟု ရထားထိန်းက ထိုးဆွ၍ မောင်းနှင်အပ်ပါလျက် နောက်သို့ ဆုတ်ခြင်း၊ နောက်သို့ ရထားဘီးကို လိမ့်စေခြင်း၊
၂။ ရှေ့သို့ သွားလော့ဟု ရထားထိန်းက ထိုးဆွ၍ မောင်းနှင်အပ်ပါလျက် နောက်သို့ ခုန်ခြင်း၊ ခုန်ကန်ခြင်း၊ ရထား ထမ်းပိုးကို ဖျက်ဆီးခြင်း၊
၃။ ရှေ့သို့ သွားလော့ဟု ရထားထိန်းက ထိုးဆွ၍ မောင်းနှင် အပ်ပါလျက် ရထားသံဆီသို့ ပေါင်ကို ပစ်လွှတ်ရိုက်ခတ်၍ ရထားသံကိုပင် နင်းဖိခြင်း၊
၄။ ရှေ့သို့ သွားလော့ဟု ရထားထိန်းက ထိုးဆွ၍ မောင်းနှင်အပ်ပါလျက် ရထားကို လမ်းလွှဲအောင် ပြုခြင်း၊ လမ်းမဟုတ်သည်ကို ယူခြင်း၊
၅။ ရှေ့သို့ သွားလော့ဟု ရထားထိန်းက ထိုးဆွ၍ မောင်းနှင်အပ်ပါလျက် ရှေ့ကိုယ်ကို ခုန်ခြင်း ရှေ့ခြေထောက် နှစ်ဖက်တို့ကို မြှောက်ချီခြင်း၊
၆။ ရှေ့သို့ သွားလော့ဟု ရထားထိန်းက ထိုးဆွ၍ မောင်းနှင်အပ်ပါလျက်၊ ကြိမ်လုံးနှင်တန်ကို မနာခံမူ၍ သွားတို့ဖြင့် နှုတ်သီးထိန်းဇက် သံကွင်းကိုက်ဖြတ်၍ လိုရာ အရပ်သို့ ဆွဲသွားခြင်း၊
၇။ ရှေ့သို့ သွားလော့ဟု ရထားထိန်းက ထိုးဆွ၍ မောင်းနှင်အပ် ပါလျက် ရှေ့လည်းမတိုး နောက်လည်းမဆုတ်ဘဲ ခိုင်မြဲစွာ နစ်မြုပ်တည်နေသော သံငုတ်ကဲ့သို့ ခြေထောက်လေးဖက်တို့ကို မလှုပ်မယှက် စွဲမြဲစွာ ရပ်တည်ခြင်း၊
၈။ ရှေ့သို့သွားလော့ဟု ရထားထိန်းက ထိုးဆွ၍ မောင်းနှင်အပ်ပါလျက် ရှေ့ခြေနှစ်ချောင်းတို့ကို ခေါက်၍ ကွေး၍ လည်းကောင်း, နောက်ခြေနှစ်ချောင်းတို့ကို ခေါက်၍ ကွေး၍လည်းကောင်း ထိုမူလနေရာ အရပ်၌သာလျှင် ဖိ၍ နေခြင်း ဝပ်ခြင်း။ (အံ၊၃၊၃၃။) (အံ၊မြန်၊၃။၃၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မြင့်သောနေရာ မြတ်သောနေရာ ၂၀ မျိုး

၁။ အာသန္ဒိ- ဘုရားရှင်၏ လက်ရှစ်သစ်ပမာဏထက် လွန်သော အခြေရှိသော ညောင်စောင်းအင်းပျဉ်၊
၂။ ပလ္လင်္ကံ- အခြေ၌ ခြင်္သေ့, သစ်, ကျား စသော သားရဲရုပ်ပါရှိသော ပလ္လင်၊
၃။ ဂေါနကံ- လက်လေးသစ်ထက် လွန်သော သားမွေး ရှိသော ကော်ဇောကြီး၊
၄။ စိတ္တကံ- ဆန်းကြယ်စွာ ရက်လုပ်ထားသော သားမွေးအခင်း၊
၅။ ပဋိကံ-သားမွေးဖြင့် ပြုလုပ်ထားသော အခင်း၊
၆။ ပဋလိကံ- တစ်ခဲနက် ပန်းပြောက် ရှိသော သားမွေးအခင်း၊
၇။ တူလိကံ- လဲရှိသော အခင်း၊
၈။ ဝိကတိကံ-သားရဲရုပ်တို့ဖြင့် ဆန်းကြယ်စွာ ပြုလုပ်အပ်သော သားမွေးအခင်း၊
၉။ ဥဒ္ဒလောမီ- နှစ်ဖက်လုံး၌ သားမွေးရှိသော နှစ်ဖက်ချောအခင်း၊
၁၀။ ဧကန္တလောမီ- တစ်ဖက်ထဲ၌သာ သားမွေးရှိသော တစ်ဖက်ချော အခင်း၊
၁၁။ ကဋ္ဋိဿံ- ပိုးချည်တိုင်လျှောက် ရွှေချည်ဖောက်၍ ရက်လုပ်အပ်သော အခင်း၊
၁၂။ ကောသေယျံ- ရတနာရွှေချည် ငွေချည်တို့ဖြင့် ပိုးချည်တိုင်လျှောက် ပိုးချည်ဖောက်၍ ရက်လုပ်အပ်သော အခင်း၊
၁၃။ ကုတ္တကံ- တစ်ကျိပ်ခြောက်ယောက် ကပြလောက်သော သားမွေးကော်ဇောကြီး၊
၁၄။ ဟတ္ထတ္ထရံ- ဆင်ကျောက်ကုန်း၌ ခင်းအပ်သော ဆင်တင် ကော်ဇောကြီး၊
၁၅။ အဿတ္ထရံ-မြင်းကျောက်ကုန်း၌ ခင်းအပ်သော မြင်းတင်ကော်ဇောကြီး၊
၁၆။ ရထတ္ထရံ- ရထားပေါ်၌ ခင်းအပ်သော ရထားတင်ကော်ဇောကြီး၊
၁၇။ အဇိနပ္ပဝေဏီ- သစ်နက်ရေတို့ဖြင့် ညောင်စောင်းပမာဏခန့်ရှိ အထပ်ထပ်ချုပ်အပ်သော အခင်း၊
၁၈။ ကဒလိ မိဂပဝရပစ္စတ္ထရဏံ- ဝံပိုင်မည်သော သားကောင်၏ အရေဖြင့် ပြုအပ်သော မြတ်သော အပေါ်လွှမ်းအခင်း၊
၁၉။ သဥတ္တရစ္ဆဒံ- အထက်၌ ဗိတာန်နီ မျက်နှာကျက်နှင့် တကွဖြစ်သော အခင်း၊
၂၀။ ဥဘတောလောဟိတကူပဓာနံ- ညောင်စောင်း၏ ခြေရင်းခေါင်းရင်း နှစ်ဖက်တို့၌ ထားအပ်သော နီသော အဆင်းရှိသော ခြေအုံး ခေါင်းအုံး။ (ဝိ၊၃၊၂၈၁။) (ဒီ၊၁၊၆၂။) (ဝိ၊မြန်၊၃။၂၈၁။) (ဒီ၊မြန်၊၁။၆၊၇၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မြစ်ကြီး ၅ စင်း

၁။ ဂင်္ဂါမြစ်ကြီး၊
၂။ ယမုနာမြစ်ကြီး၊
၃။ အစိရဝတီမြစ်ကြီး၊
၄။ သရဘူမြစ်ကြီး၊
၅။ မဟီမြစ်ကြီး။ (မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၆။) (ဥဒါန၊ဋ္ဌ၊၂၇၄။) (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၁၊၂၅၇။) (အံ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၂၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မြတ်နိုးခြင်း ၂ မျိုး

၁။ တဏှာမမတ္တ- တဏှာဖြင့် မြတ်နိုးခြင်း၊
၂။ ဒိဋ္ဌိမမတ္တ- ဒိဋ္ဌိဖြင့် မြတ်နိုးခြင်း။ (စူဠနိ၊၈၀။) ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မြတ်နိုးတွယ်တာခြင်း ၂ မျိုး

ကေလာယန ၂ မျိုးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မြတ်သော တရား ၄ မျိုး

၁။ မြတ်သော သီလ၊
၂။ မြတ်သော သမာဓိ၊
၃။ မြတ်သော ပညာ၊
၄။ မြတ်သော ဝိမုတ္တိ၊ (တစ်နည်း)
အရဟတ္တဖိုလ်ရောက်ရာ၌ သုံးသပ်သော ရုပ် (မြတ်သော ရုပ်)၊
၂။ အရဟတ္တဖိုလ်ရောက်ရာ၌ သုံးသပ်သော ဝေဒနာ(မြတ်သော ဝေဒနာ)၊
၃။ အရဟတ္တ ဖိုလ်ရောက်ရာ၌ သုံးသပ်သော သညာ(မြတ်သော သညာ)၊
၄။ အရဟတ္တဖိုလ်သို့ ရောက်သော ဘဝ(မြတ်သော ဘဝ)။ (အံ၊၁၊၃၉၀-၃၉၁။) (အံ၊မြန်၊၁။၄၀၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မြတ်သော ဘုံ ၃ ဘုံ

၁။ ဝေဟပ္ဖိုလ်ဗြဟ္မာဘုံ၊
၂။ အကနိဋ္ဌာဗြဟ္မာဘုံ၊
၃။ နေဝသညာနာသညာ ယတနဗြဟ္မာဘုံ။ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၅၀၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မြတ်သော မဂ္ဂင် ၈ မျိုး

၁။ ကောင်းစွာ မြင်ခြင်း၊
၂။ ကောင်းစွာ ကြံခြင်း၊
၃။ ကောင်းသော စကားကို ပြောဆိုခြင်း၊
၄။ ဒုစရိုက်မှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း အစရှိသော ကောင်းသော အမှုကို ပြုလုပ်ခြင်း၊
၅။ ကောင်းစွာ အသက်မွေးခြင်း၊
၆။ ကောင်းစွာ အားထုတ်ခြင်း၊
၇။ ကောင်းစွာ အောက်မေ့ဆင်ခြင်ခြင်း၊
၈။ ကောင်းစွာ တည်ကြည်ခြင်း။ (မ၊၂၊၂၀၄။) (မ၊မြန်၊၂။၂၁၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မြတ်သော လမ်းဟု ဆိုအပ်သော တရား ၁၀ ပါး

၁။ သူ့အသက် သတ်ခြင်းမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၂။ သူ့ဥစ္စာခိုးယူခြင်းမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၃။ ကာမတို့၌ မှားယွင်းသော အကျင့်မှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၄။ မဟုတ်မမှန် ပြောမှုမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၅။ ကုန်းချောမှုမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၆။ ရုန့်ရင်း ကြမ်းတမ်းစွာ ပြောဆိုမှုမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၇။ ပြိန်ဖျင်းသော စကားပြောဆိုခြင်းမှ ရှောင် ကြဉ်ခြင်း၊
၈။ သူတစ်ပါးဥစ္စာကို ရှေးရှုကြံစည်မှုမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၉။ သတ္တဝါတို့အား ဖျက်ဆီး လိုမှုမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၁၀။ မှန်သော အမြင်ရှိခြင်း။ (အံ၊၃၊၄၈၂-၄၈၇။) (အံ၊မြန်၊၃။၄၇၂-၄၇၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မြတ်သော အကျင့်ကို ကျင့်ခြင်းငှာ အခွင့်မဟုတ်သော အချိန် ၈ မျိုး

ထိုးထွင်း၍ သိနိုင်ခဲသော တရား ၈ ပါး၊ ဒုပ္ပဋိဝိဇ္ဈ တရား ၈ ပါး၊ ရပ်ပြစ် ၈ ပါး၊ အက္ခဏ ၈ ပါးတို့နှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မြတ်သော အကျင့်ကို ကျင့်ခြင်းငှာ အခွင့်မဟုတ်သော အချိန် ၉ မျိုး

၁။ ငရဲဘုံသို့ ရောက်နေခြင်း၊
၂။ တိရစ္ဆာန်ဘုံသို့ ရောက်နေခြင်း၊
၃။ ပြိတ္တာဘုံသို့ ရောက်နေခြင်း၊
၄။ အသူရကာယ်ဘုံသို့ ရောက်နေခြင်း၊
၅။ အရူပဘုံနှင့် အသညသတ်ဘုံသို့ ရောက်နေခြင်း၊
၆။ ပစ္စန္တရစ်ဇနပုဒ် လူရိုင်းတို့အတွင်း၌ ဖြစ်နေခြင်း၊
၇။ မှားယွင်းဖောက်ပြန်သော အယူ ရှိခြင်း၊
၈။ စိတ်ဖောက်ပြန်နေသူ၊ ဆွံ့အနေသူ ဖြစ်ခြင်း၊
၉။ မြတ်စွာဘုရား မပွင့်သော ကာလ ဖြစ်ခြင်း။ (ဒီ၊၃၊၂၁၉။) (ဒီ၊၃၊၂၄၈။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၄၂-၂၄၃။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၇၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မြတ်သော အကျင့်ကို ဆောက်တည်ကြောင်း ၂ ပါး

၁။ ရဟန်းဖြစ်ခြင်း၊
၂။ အခြွေအရံကို စွန့်ခွာ၍ တောရပ်မှီခြင်း။ (မဟာနိ၊၁၁၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မြတ်သော အကျင့်ဖြင့် ပယ်ရမည့် မစ္ဆရိယ ၅ မျိုး

၁။ ကျောင်း၌ ဝန်တိုခြင်းကို ပယ်ရန် ကျင့်ရခြင်း၊
၂။ ဒါယကာ၌ ဝန်တိုခြင်းကို ပယ်ရန် ကျင့်ရခြင်း၊
၃။ လာဘ်၌ ဝန်တိုခြင်းကို ပယ်ရန် ကျင့်ရခြင်း၊
၄။ ဂုဏ်အဆင်း၌ ဝန်တိုခြင်းကို ပယ်ရန် ကျင့်ရခြင်း၊
၅။ တရား၌ ဝန်တိုခြင်းကို ပယ်ရန် ကျင့်ရခြင်း။ (အံ၊၂၊၂၃၉။) (အံ၊မြန်၊၂။၃၀၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မြတ်သော အလှူ ၅ မျိုး

၁။ အတိုင်းအရှည် မရှိကုန်သော သတ္တဝါတို့အား ဘေးမဲ့ပေးလျက် သူ့အသက်သတ်ခြင်းမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၂။ သူတစ်ပါး၏ ဥစ္စာကို ခိုးယူခြင်းမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၃။ ကာမဂုဏ်တို့၌ ယုတ်မာသော အကျင့်မှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၄။ မုသားစကား ပြောကြားခြင်းမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၅။ သေရည်အရက် သောက်စားခြင်းမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း။ (အဘိ၊က၊၂၅၆။) (အဘိ၊က၊မြန်၊၂။၅၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မြတ်သောအကျင့် ၁၀ ပါး

ထိုးထွင်း၍ သိနိုင်ခဲသော တရား ၁၀ ပါး၊ ဒုပ္ပဋိဝိဇ္ဈတရား ၁၀ ပါး တို့နှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မြန်သောပညာ ရကြောင်း တရား ၄ ပါး

၁။ သူတော်ကောင်းကို မှီဝဲခြင်း၊
၂။ သူတော်ကောင်း တရားကို ကြားနာခြင်း၊
၃။ သင့်လျော်သောအားဖြင့် နှလုံးသွင်းခြင်း၊
၄။ တရားအားလျော်သော အကျင့်ကို ကျင့်ခြင်း။ (သံ၊၃၊၃၅၉။) (သံ၊မြန်၊၃။၃၆၄ ၃၆၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မြွေ ၂ မျိုး

၁။ အလိုရှိတိုင်း ရုပ်ဖန်ဆင်းနိုင်သော မြွေ၊
၂။ အလိုရှိတိုင်း ရုပ်မဖန်ဆင်းနိုင်သော မြွေ။ (သုတ္တနိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မြွေ ၂ မျိုး (တစ်နည်း) (အလိုရှိတိုင်း ရုပ်ဖန်ဆင်းနိုင်သော မြွေ ၂ မျိုး)

၁။ ရေ၌ ဖြစ်သော မြွေမျိုး၊
၂။ ကြည်း၌ ဖြစ်သော မြွေမျိုး။ (သုတ္တနိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မြွေ ၄ မျိုး (တစ်နည်း)

၁။ ကဋ္ဌမုခမြွေ- ထင်းခြောက်နှင့် တူသည်၏အဖြစ်သို့ ရောက်စေ တတ်သော အဆိပ်ရှိသော မြွေ၊
၂။ ပူတိမုခမြွေ- အပုတ်ကောင်နှင့် တူသည်၏အဖြစ်သို့ ရောက်စေတတ်သော အဆိပ်ရှိသော မြွေ၊
၃။ အဂ္ဂိမုခမြွေ- မီးလောင်သည်နှင့် တူသည်၏ အဖြစ်သို့ ရောက်စေတတ်သော အဆိပ်ရှိသော မြွေ၊
၄။ သတ္ထမုခမြွေ- ဓားနှင့် ခုတ်ဖြတ်ထား သကဲ့သို့ အပိုင်းပိုင်းပြတ်သည်၏ အဖြစ်သို့ ရောက်စေတတ်သော အဆိပ်ရှိသော မြွေ။ (သံ၊ဋ္ဌ၊၃၊၅၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မြွေ ၄ မျိုး (တစ်နည်း)

၁။ လျင်မြန်သော အဆိပ်သာရှိ၍ ကြမ်းတမ်းသော အဆိပ်မရှိသော မြွေ၊
၂။ ကြမ်းတမ်းသော အဆိပ်သာရှိ၍ လျင်မြန်သော အဆိပ်မရှိသော မြွေ၊
၃။ လျင် မြန်သော အဆိပ်လည်းရှိ၍ ကြမ်းတမ်းသော အဆိပ်လည်းရှိသော မြွေ၊
၄။ လျင်မြန်သော အဆိပ်လည်း မရှိ ကြမ်းတမ်းသော အဆိပ်လည်း မရှိသော မြွေ။ (အံ၊၁၊၄၂၅။) (အဘိ၊ပု၊၁၅၅။) (အံ၊မြန်၊၁။၄၃၈။) (အဘိ၊ပု၊မြန်။၅၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မြွေကြီး ၄ ကောင်နှင့် ဓာတ်ကြီး ၄ ပါး

၁။ ပထဝီဓာတ်= ကဋ္ဌမုခမြွေ-(ထင်းချောက်ကဲ့သို့ မာကျောသော ခံတွင်းရှိသော မြွေသည် ကိုက်အပ်သော ကိုယ်သည် လွန်စွာခက်ထန် တောင့်တင်းခိုင်မာသကဲ့သို့ အဇ္ဈတ္တပထဝီဓာတ်၏ ပျက်ခြင်းကြောင့် ကိုယ်သည် လွန်စွာ ခက်ထန်, တောင့်တင်းခိုင်မာလေ၏)၊
၂။ အာပေါဓာတ်= ပူတိမုခမြွေ၊ (ပူတိမုခမြွေ အကိုက် ခံရသော ကိုယ်သည် ပုပ်သိုးနံစော် ဖြစ်ရသကဲ့သို့ ကိုယ်တွင်းအာပေါဓာတ် ပျက်စီး ခြင်းကြောင့် ကိုယ်သည် ပုပ်သိုးနံစော်ပေ၏)၊
၃။ တေဇောဓာတ်= အဂ္ဂိမုခမြွေ၊ (အဂ္ဂိမုခမြွေ အကိုက်ခံရသော ကိုယ်သည် ပြင်းစွာပူလောင်သကဲ့သို့ ကိုယ်တွင်းတေဇောဓာတ် ပျက်စီး ခြင်းကြောင့် ကိုယ်သည် ပြင်းစွာပူလောင်၏)၊
၄။ ဝါယောဓာတ်= သတ္ထမုခမြွေ- (သတ္ထမုခမြွေ အကိုက်ခံရသော ကိုယ်သည် စုတ်ပြတ်သကဲ့သို့ ကိုယ်တွင်း ဝါယောဓာတ်ပျက်စီးခြင်းကြောင့် ကိုယ်သည် စုတ်ပြတ်၏)။ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၃၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မြွေနဂါးတို့ မိမိအမျိုးဇာတိကို မလွန်နိုင်ရာ ကာလ ၅ ပါး

၁။ ပဋိသန္ဓေနေရာ၊
၂။ စုတေရာ၊
၃။ လွတ်လွတ်ကျွတ်ကျွတ် အိပ်ပျော်ရာ၊
၄။ ဇာတ်တူ မြွေနဂါးမျိုး၌ မေထုန်မှီဝဲရာ၊
၅။ အရေ ဟောင်းကို စွန့်ရာ။ (သုတ္တနိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၂။) (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၃၊၁၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မြွေနဂါးတို့ အရေခွံဟောင်း စွန့်ပုံ ၄ မျိုး

၁။ မိမိ မြွေ, နဂါးဇာတ်၌ တည်ရခြင်း၊
၂။ မိမိ၏ အရေခွံ အဟောင်းကို စက်ဆုပ်ခြင်း၊
၃။ အုတ်အကြား, သစ်သား, သစ်ပင် ဝါးပင်ရင်း အကြားအရပ်ကို မှီရခြင်း၊
၄။ အားအစွမ်း ထုတ်ရခြင်း။ (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၉၉။) (မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၈၁။) (ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၇၈။) (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၃။၁၈။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊မြန်၊၁။၃၈၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မြွေနှင့် ယောဂီ အင်္ဂါ ၃ ပါး

၁။ မြွေသည် ရင်ပတ်ဖြင့် သွားခြင်း (ထို့အတူ ယောဂီပုဂ္ဂိုလ်သည် ပညာဖြင့် သွားအပ်ခြင်း၊ ပညာဖြင့် သွားသော ယောဂီပုဂ္ဂိုလ်၏ စိတ်သည် နည်းမှန်လမ်းမှန် သဘောလက္ခဏာမှန်ကို ပွားများနိုင်ခြင်း)၊
၂။ မြွေသည် သွားသည်ရှိသော် အဆိပ်နိုင်သော ဆေးကို ရှောင်ကြဉ်၍ သွားခြင်း (ထို့အတူ ယောဂီပုဂ္ဂိုလ်သည် မကောင်းမှု ဒုစရိုက်အကျင့် တို့ကို ရှောင်ကြဉ်၍ လှည့်လည်သွားလာရခြင်း)၊
၃။ မြွေသည် လူကို မြင်သည်ရှိသော် ပူပန် စိုးရိမ်ကြံစည်ခြင်း (ထို့အတူ ယောဂီပုဂ္ဂိုလ်သည် မကောင်းသော အကြံအစည်တို့ကို ကြံမိ သည်ရှိသော် ‘‘ငါသည် မေ့လျော့ခြင်းဖြင့် နေ့ကို ကုန်လွန်စေအပ်၏၊ ထိုမေ့လျော့ခြင်းကို တစ်ဖန် ပြန်ရခြင်းငှာ မတတ်ကောင်း’’ဟု ပူပန်စိုးရိမ် ကြံစည်ရခြင်း)။ (မိလိန္ဒ၊၃၉၁။) (မိလိန္ဒ၊မြန်။၄၁၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မြွေနှင့်တူသော တရား ၄ ပါး

၁။ ပထဝီဓာတ်၊
၂။ အာပေါဓာတ်၊
၃။ ဝါယောဓာတ်၊
၄။ တေဇော ဓာတ်။ (သံ၊၂၊၃၈၁။) (သံ၊မြန်၊၂။၃၇၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မြွေနှင့်တူသော ပုဂ္ဂိုလ် ၄ မျိုး

၁။ လျင်မြန်သော အဆိပ်သာရှိ၍ ကြမ်းတမ်းသော အဆိပ်မရှိသော မြွေကဲ့သို့ အမြဲမပြတ် အမျက်ထွက်တတ်သော်လည်း ရှည်ကြာမြင့်စွာ အမျက်ဒေါသ မကိန်းသော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၂။ ကြမ်းတမ်းသော အဆိပ်သာရှိ၍ လျင်မြန်သော အဆိပ်မရှိသော မြွေကဲ့သို့ အမြဲမပြတ် အမျက်မထွက်တတ်သော်လည်း တစ်ရံတစ်ခါ ထွက်သော အမျက်ဒေါသသည် ရှည်ကြာမြင့်စွာ ကိန်းနေတတ်သော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၃။ လျင်သော အဆိပ်လည်း ရှိ၍ ကြမ်းတမ်းသော အဆိပ်လည်းရှိသော မြွေကဲ့သို့ အမြဲမပြတ်လည်း အမျက်ဒေါသ ထွက်တတ်၍ ရှည်ကြာ လေးမြင့်စွာသော နေ့ညပတ်လုံးလည်း အမျက်ဒေါသ ကိန်းနေ တတ်သော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၄။ လျင်သော အဆိပ်လည်းမရှိဘဲ ကြမ်းတမ်းသော အဆိပ်လည်း မရှိသော မြွေကဲ့သို့ အမြဲမပြတ်လည်း အမျက်ဒေါသ မထွက်တတ်ဘဲ ရှည်ကြာမြင့်စွာသော ကာလပတ်လုံးလည်း အမျက်ဒေါသ မကိန်းတတ်သော ပုဂ္ဂိုလ်။ (အံ၊၁၊၄၂၆။) (အဘိ၊ပု၊၁၅၅။) (အံ၊မြန်၊၁။၄၃၈။) (အဘိ၊ပု၊မြန်။၅၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မြွေဖမ်းသူ၏ အကျိုးမဲ့ ၅ မျိုး

၁။ မကောင်းသော အနံ့ကို ခံယူရခြင်း၊
၂။ မစင်ကို ခံယူရ သကဲ့သို့ ဖြစ်ခြင်း၊
၃။ အနာရောဂါကို ခံယူသကဲ့သို့ ဖြစ်ခြင်း၊
၄။ အဆိပ်ကို ခံယူသကဲ့သို့ ဖြစ်ခြင်း၊
၅။ သေခြင်းကို ခံယူသကဲ့သို့ ဖြစ်ခြင်း။ (သံ၊ဋ္ဌ၊၃၊၅၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မြွေမင်း ၄ မျိုး

နဂါးမင်း ၄ ဦး နှင့်တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မြွေဟောက် အပြစ် ၅ ပါး

၁။ မစင်ကြယ်ခြင်း၊
၂။ မကောင်းသော အနံ့ရှိခြင်း၊
၃။ အအိပ် ကြီးခြင်း၊
၄။ ဘေးရန်နှင့် တကွ ဖြစ်ခြင်း၊
၅။ အဆွေခင်ပွန်းကို ဖျက်ဆီးတတ်ခြင်း။ (အံ၊၂၊၂၂၇။) (အံ၊မြန်၊၂။၂၈၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မြွေဟောက် အပြစ် ၅ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ အမျက်ထွက်တတ်ခြင်း၊
၂။ ရန်ငြိုးဖွဲ့တတ်ခြင်း၊
၃။ ပြင်းထန်သော အဆိပ်ရှိခြင်း၊
၄။ လျှာ နှစ်ခွ ရှိခြင်း၊
၅။ အဆွေခင်ပွန်းကို ဖျက်ဆီးတတ်ခြင်း။ (အံ၊၂၊၂၂၇။) (အံ၊မြန်၊၂။၂၈၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မြား ၇ စင်း

၁။ ရာဂသလ္လ- ရာဂ တည်းဟူသော မြား၊
၂။ ဒေါသသလ္လ- ဒေါသ တည်းဟူသော မြား၊
၃။ မောဟသလ္လ- မောဟတည်းဟူသော မြား၊
၄။ မာနသလ္လ- မာနတည်းဟူသော မြား၊
၅။ ဒိဋ္ဌိသလ္လ- ဒိဋ္ဌိ တည်းဟူသော မြား၊
၆။ သောကသလ္လ- သောက တည်းဟူသော မြား၊
၇။ ကထံကထာသလ္လ- သို့လော သို့လော သံသယ ဝိစိကိစ္ဆာ ဟူသော မြား။ (မဟာနိ၊၄၅။) (မဟာနိ၊၃၂၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မြား,ငြောင့် ၅ မျိုး

၁။ ရာဂသလ္လ- တပ်မက်မှုဟူသော ငြောင့်, မြား၊
၂။ ဒေါသသလ္လ- ပြစ်မှားမှု ဟူသော ငြောင့်, မြား၊
၃။ မောဟသလ္လ- တွေဝေမှုဟူသော ငြောင့်, မြား၊
၄။ မာနသလ္လ-ထောင်လွှားမှုဟူသော ငြောင့်,မြား၊
၅။ ဒိဋ္ဌိသလ္လ- အယူမှားမှုဟူသော ငြောင့်,မြား။ (အဘိ၊ဝိ၊၃၉၁။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၂။၄၉၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မြားအတတ် ၁၂ မျိုး

၁။ သရပဋိဗာဟန- မိမိ၏ မြားဖြင့် ရန်သူ၏ မြားအလာကို ဆီးကာ ဟန့်တားသော မြားရေးအတတ်၊
၂။ စက္ကဝိဒ္ဓ- မြားကို စက်ဝန်းကဲ့သို့ ပစ်သော မြားရေးအတတ်၊
၃။ သရလဋ္ဌိ-နွယ်တန်းသကဲ့သို့ မြားတန်းမပြတ်အောင် ပစ်ခြင်းတည်းဟူသော မြားရေး အတတ်၊
၄။ သရရဇ္ဇု- ကြိုးအစဉ်ကဲ့သို့ ပစ်ခြင်းတည်းဟူသော မြားရေးအတတ်၊
၅။ သရဝေဓိ- ရှေ့ပစ်လိုက်သော မြားကို နောက်မြားဖြင့် မှန်အောင် ပစ်ခြင်း တည်းဟူသော မြားရေးအတတ်၊
၆။ သရပါသာဒ- မြားတို့ကို ပြာသာဒ်သဏ္ဌာန်ထင်အောင် ပစ်ခြင်းတည်းဟူသော မြားရေး အတတ်၊
၇။ သရသောပါန- မြားတို့ကို စောင်းတန်းဆင့်အောင် (စောင်းတန်းသဏ္ဌာန် ထင်အောင်) ပစ်ခြင်းတည်းဟူသော မြားရေးအတတ်၊
၈။ သရမဏ္ဍပ- မြားတို့ကို မဏ္ဍပ်အသွင် ပေါ်အောင် ပစ်ခြင်းတည်းဟူသော မြားရေးအတတ်၊
၉။ သရပါကာရ- မြားတို့ကို တံတိုင်း သဏ္ဌာန်ထင်အောင် ပစ်ခြင်းတည်းဟူသော မြားရေးအတတ်၊
၁၀။ သရပေါက္ခရဏိ- မြား တို့ကို လေးထောင့်ရေကန်သဏ္ဌာန် ထင်အောင် ပစ်ခြင်းတည်းဟူသော မြားရေးအတတ်၊
၁၁။ သရပဒုမ- မြားတို့ကို ပဒုမာ ကြာပွင့်ချပ်ကဲ့သို့ မြားထပ်အဆိုင်ဆိုင် တက်အောင် ပစ်ခြင်း တည်းဟူသော မြားရေးအတတ်၊
၁၂။ သရဝဿ- မြားတို့ကို (မိုးရွာသည်နှင့် တူအောင်) မြားမိုးရွာသကဲ့သို့ ပစ်ခြင်းတည်းဟူသော မြားရေးအတတ်။ (ဇာ၊ဋ္ဌ၊၅၊၁၃၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မြို့၏ အကာအရံ ၇ မျိုး

၁။ မြို့ကို ဝန်းရံ၍ လက်နက်စွဲကိုင်သော အစောင့်အရှောက်တို့ဖြင့် ပြုအပ်သော အကာအရံ (မြို့ပြင်အစောင့်တပ်)= နန်းတော်ဝင်း အကာ, အတွင်းမြို့ရိုး (ပရိက္ခေပ)၊
၂။ ကျုံး (ပရိခါ)၊
၃။ မြို့ရိုးအခြေ၌ ခိုင်မြဲအောင် ဖို့ထားအပ်သော မြေခုံ (ဥဒ္ဒါပ)၊
၄။ အပြင်မြို့ရိုး (ပါကာရော)၊
၅။ တံခါးတိုင်, မြို့တံခါးပေါက်၌ ခိုင်မြဲစွာ စိုက်ထားအပ်သော တိုင် (ဧသိကာ)၊
၆။ တံခါးမပွင့်အောင် လျှိုထားအပ်သော တံခါးချင်ဟု ရှေးက ခေါ်ဝေါ် အပ်သော မင်းတုပ် (ပလိဃ)၊
၇။ ပြအိုး=ပစ္စင်=မြား, သေနတ်ပစ်စင် (အဋ္ဋ)။ (ဝိမတိ၊၁၊၂၆၆။) (ဒီ၊ဋီ၊၂၊၂၁၅။) (ဝိသုဒ္ဓိ၊ဋီ၊၁၊၆၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မြို့၏ အခြံအရံ ၇ ပါး

၁။ တုရိုဏ်းတိုင်သည် နက်သော တွင်းရှိ၍ တုန်လှုပ်မှု မရှိခြင်း၊
၂။ ကျုံးသည် နက်၍ ကျယ်ခြင်း၊
၃။ မြို့၌ ထက်ဝန်းကျင် လှည့်လည်နိုင်သော လမ်းသည် မြင့်ခြင်း ကျယ်ခြင်း၊
၄။ မြို့၌ လက်နက်ကို သိုမှီးထားခြင်း၊
၅။ မြို့၌ စစ်သည်ဗိုလ်ပါ အပေါင်း နေခြင်း၊
၆။ မြို့၌ ပညာရှိ၍ လိမ္မာသော တံခါးမှူး ရှိခြင်း၊
၇။ မြို့တံတိုင်းသည် မြင့်ခြင်း ကျယ်ခြင်း။ (အံ၊၂၊၄၇၈။) (အံ၊မြန်၊၂။၅၅၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မြူ ၅ မျိုး

၁။ ရူပါရုံ၌ တပ်သော ရာဂမြူ (ရူပရဇ)၊
၂။ သဒ္ဒါရုံ၌ တပ်သော ရာဂမြူ (သဒ္ဒရဇ)၊
၃။ ဂန္ဓာရုံ၌ တပ်သော ရာဂမြူ (ဂန္ဓရဇ)၊
၄။ ရသာရုံ၌ တပ်သော ရာဂမြူ (ရသရဇ)၊
၅။ ဖောဋ္ဌဗ္ဗာရုံ၌ တပ်သော ရာဂမြူ (ဖောဋ္ဌဗ္ဗရဇ)။ (မဟာနိ၊၄၀၆။) (သုတ္တနိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၉၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မြူးထူးခြင်း ၂ မျိုး

၁။ ကာယိကာခိဍ္ဍာ- ရထားငယ်ဖြင့် ကစားခြင်း စသော ကိုယ်ဖြင့် မြူးထူးခြင်း၊
၂။ ဝါစသိကာခိဍ္ဍာ- ပါးစပ်ဖြင့် ဆိုင်းတီးခြင်း စသော နှုတ်ဖြင့် မြူးထူးခြင်း။ (မဟာနိ၊၂၉၅။) (စူဠနိ၊၂၄၆။) (စူဠနိ၊၂၇၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မြေ ၄ မျိုး

၁။ ခက်ထန်မာကြောသော မြေ၊
၂။ အဆင်းအစရှိသော အဆောက်အဦတို့နှင့် တကွ ဖြစ်သော မြေ၊
၃။ ပဋိဘာဂနိမိတ်ဖြစ်သော ပထဝီကသိုဏ်း၊
၄။ ကမ္ဘာဦးလူသားတို့ သမုတ်အပ် ခေါ်ဝေါ်အပ်သော မြေ။ (ဗုဒ္ဓဝံ၊ဋ္ဌ၊၄၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မြေ၌တည်သော ဥဒေါင်းငှက်၏ ဌာန အပိုင်းအခြား ၃ မျိုး

၁၊
၂။ ခြေထောက် နှစ်ဖက် နှစ်ဌာန၊
၃။ အမြီး တစ်ဌာန။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၈၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မြေကြီး ၂ မျိုး

၁။ ဇာတပထဝီ- အစစ်ဖြစ်သော သက်သက်သော မြေ၊
၂။ အဇာတပထဝီ- အစစ် မဟုတ်သော များသောအားဖြင့် သဲ ကျောက်စရစ်ခဲ ပါရှိသော မြေ။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မြေကြီးနှင့် ယောဂီ တူပုံ ၅ မျိုး

၁။ မြေကြီးသည် ကောင်းမြတ်သော စန္ဒကူးအကျော် တောင်ဇလပ် စသည်တို့ုဖြင့် လောင်းချခြင်းခံရသော်လည်းကောင်း၊ မကောင်းသော ကျင်ကြီး ကျင်ငယ် သွေးပြည် တံတွေး စသည်တို့ဖြင့် လောင်းချခြင်းခံရသော်လည်းကောင်း မတုန်လှုပ် မဖောက်ပြားခြင်း (ထို့အတူ ယောဂီပုဂ္ဂိုလ်သည် လာဘ်ရခြင်း မရခြင်း ကဲ့ရဲ့ခြင်း ချီးမွမ်းခြင်း စသော ကောင်း မကောင်းသော အရာတို့၌ မတုန်လှုပ် မဖောက်ပြားခြင်း)၊
၂။ မြေကြီးသည် တန်ဆာဆင်ခြင်း အပြေပြစ်ပြုခြင်းမှ ကင်းသည်ဖြစ်၍ မိမိ၏ အနံ့ဖြင့် ထက်ဝန်းကျင် အရပ်ကို ပျံ့နှံ့ထုံစေခြင်း (ထို့အတူ ယောဂီပုဂ္ဂိုလ်သည် အပြေပြစ်ပြုခြင်းမှ ကင်းသည်ဖြစ်၍ မိမိ၏ သီလတည်းဟူသော အနံ့ဖြင့် ထက်ဝန်းကျင်အရပ်ကို ပျံ့နှံ့ထုံစေခြင်း)၊
၃။ မြေကြီးသည် အပြတ်အခြားမရှိ, အကျိုးအပေါက်မရှိ, အခေါင်းမရှိဘဲ ထူထဲ၍ တစ်ခဲနက် ကျယ်ပြန့်ခြင်း (ထို့အတူ ယောဂီပုဂ္ဂိုလ်သည် အပြတ်အခြားမရှိ၊ အကျိုးအပေါက်မရှိ၊ အခေါင်းမရှိဘဲ ထူထဲ၍ တစ်ခဲနက် ပြန့်ကျယ်သော သီလရှိခြင်း)၊
၄။ မြေကြီးသည် ရွာ နိဂုံး ဇနပုဒ် သစ်ပင် တောတောင် စသည်တို့ကို ထမ်းဆောင်နေရသော်လည်း ငြိုငြင်ပင်ပန်းမှု မရှိခြင်း (ထို့အတူ ယောဂီ ပုဂ္ဂိုလ်သည် သွန်သင်ဆုံးမသဖြင့်လည်းကောင်း၊ တရားပြသဖြင့်လည်းကောင်း၊ ဆောက်တည် စေသဖြင့်လည်းကောင်း၊ ထက်သန်ရွှင်လန်းစေသဖြင့်လည်းကောင်း၊ တရားဒေသနာတို့၌ ငြိုငြင်ပင်ပန်းမှု မရှိခြင်း)၊
၅။ မြေကြီးသည် ချစ်ခြင်း, မုန်းခြင်းမှ ကင်းခြင်း (ထို့အတူ ယောဂီ ပုဂ္ဂိုလ်သည် ချစ်ခြင်း မုန်းခြင်းမှ ကင်းသော စိတ်ဖြင့် နေခြင်း)။ (မိလိန္ဒ၊၃၆၅။) (မိလိန္ဒ၊မြန်။၃၈၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မြေကြီးပမာ ကြီးမားသော ပညာ ရကြောင်းတရား ၄ ပါး

၁။ သူတော်ကောင်းကို မှီဝဲခြင်း၊
၂။ သူတော်ကောင်းတရားကို ကြားနာခြင်း၊
၃။ သင့်လျော်သောအားဖြင့် နှလုံးသွင်းခြင်း၊
၄။ တရားအားလျော်သော အကျင့်ကို ကျင့်ခြင်း။ (သံ၊၃၊၃၅၉။) (သံ၊၃၊၃၆၁။) (သံ၊မြန်၊၃။၃၆၄ ၃၆၇။) (သံ၊မြန်၊၃။၃၆၄ ၃၆၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မြေခွေးအိုနှင့် ယောဂီ တူပုံ ၂ မျိုး

၁။ မြေခွေးအိုသည် အစာကို ရသည်ရှိသော် မစက်ဆုပ် မရွံ့ရှာဘဲ အလိုရှိတိုင်း စားခြင်း (ထို့အတူ ယောဂီပုဂ္ဂိုလ်သည် ဘောဇဉ်ကို ရသည်ရှိသော် မစက်ဆုပ် မရွံရှာဘဲ ခန္ဓာကိုယ် မျှတရုံလောက်သာ သုံးဆောင်ခြင်း)၊
၂။ မြေခွေးအိုသည် အစာကို ရသည်ရှိသော် ကြမ်းတမ်း၏ဟူ၍ လည်းကောင်း၊ မွန်မြတ်၏ဟူ၍လည်းကောင်း မစူးစမ်း မရွေးချယ်ခြင်း (ထို့အတူ ယောဂီပုဂ္ဂိုလ်သည် ဘောဇဉ်ကို ရအပ်သည်ရှိသော် ကြမ်းတမ်းသည် မွန်မြတ်သည်ဟူ၍လည်းကောင်း၊ ကောင်းသည်ဆိုးသည်ဟူ၍ လည်းကောင်း မစူးစမ်း မရွေးချယ်ဘဲ ရတိုင်းသော အစာဖြင့် ရောင့်ရဲခြင်း) ။ (မိလိန္ဒ၊၃၇၉။) (မိလိန္ဒ၊မြန်။၄၀၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မြေငလျင်လှုပ်ကြောင်း ၈ ပါး

၁။ ဤမဟာပထဝီမြေကြီးသည် ရေ၌ တည်၏၊ ရေသည် လေ၌ တည်၏၊ လေသည် ကောင်းကင်၌ တည်၏၊ ပြင်းထန်စွာ လေတိုက်သောအခါ ရေကို လှုပ်စေ၏၊ ရေလှုပ်သော် မြေကို လှုပ်စေ၏၊ ဤကား မြေငလျင်လှုပ်ခြင်း၏ ပထမအကြောင်း တည်း၊
၂။ တန်ခိုးအဘိညာဉ်နှင့် ပြည့်စုံသော သမဏဗြာဟ္မဏနှင့် နတ်တို့သည် ပထဝီ ကသိုဏ်းနှင့် အာပေါကသိုဏ်းဈာန်သညာတို့ကို ပွားများပြီးလျှင် ဤမြေကြီးကို တုန်လှုပ် စေ၏၊ ဤကား မြေငလျင်လှုပ်ခြင်း၏ ဒုတိယအကြောင်းတည်း၊
၃။ ဘုရားအလောင်းသည် တုသိတာနတ်ပြည်မှ စုတေ၍ အမိဝမ်းတိုက်သို့ သက်ရောက်သောအခါ ဤမြေကြီးသည် သွက်သွက်ခါ ပြင်းစွာ တုန်လှုပ်၏၊ ဤကား မြေငလျင် အကြီးအကျယ် လှုပ်ခြင်း၏ တတိယ အကြောင်းတည်း၊
၄။ ဘုရားအလောင်းသည် အမိဝမ်းတိုက်မှ ဖွားမြင်သောအခါ သွက်သွက်ခါ ပြင်းစွာ တုန်လှုပ်၏၊ ဤကား မြေငလျင် အကြီးအကျယ် လှုပ်ခြင်း၏ စတုတ္ထအကြောင်းပေတည်း၊
၅။ ဘုရားရှင်သည် သမ္မာသမ္ဗောဓိဉာဏ်ကို ရရှိတော်မူသောအခါ ဤမြေကြီးသည် သွက်သွက်ခါ ပြင်းစွာ တုန်လှုပ်၏၊ ဤကား မြေငလျင် အကြီးအကျယ် လှုပ်ခြင်း၏ ပဉ္စမအကြောင်းပေတည်း၊
၆။ ဘုရားရှင်သည် ဓမ္မစကြာတရားဦးကို ဟောတော်မူသောအခါ ဤမြေကြီးသည် သွက်သွက်ခါ ပြင်းစွာ တုန်လှုပ်၏၊ ဤကား မြေငလျင် အကြီးအကျယ် လှုပ်ခြင်း၏ ဆဋ္ဌမအကြောင်းပေတည်း၊
၇။ ဘုရားရှင်သည် အာယုသင်္ခါရ (အသက်ရှည်ရန် ပြုပြင်မှု) ကို စွန့်လွှတ်တော်မူသောအခါ ဤမြေကြီးသည် သွက်သွက်ခါ ပြင်းစွာ တုန်လှုပ်၏၊ ဤကား မြေငလျင် အကြီးအကျယ် လှုပ်ခြင်း၏ သတ္တမအကြောင်းပေတည်း၊
၈။ ဘုရားရှင်သည် အနုပါဒိသေသနိဗ္ဗာနဓာတ်ဖြင့် ပရိနိဗ္ဗာန်ဝင်စံတော်မူသောအခါ ဤမြေကြီးသည် သွက်သွက်ခါ ပြင်းစွာ တုန်လှုပ်၏၊ ဤကား မြေငလျင် အကြီးအကျယ် လှုပ်ခြင်း၏ အဋ္ဌမ အကြောင်းပေတည်း။ (ဒီ၊၂၊၉၀။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၂၀။) (အံ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၅၁။) (ဒီ၊မြန်၊၂။၁၀၄။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊မြန်၊၁။၂၃၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မြေငလျင်လှုပ်ရာ အခါ ၈ မျိုး

၁။ ဘုရားအလောင်း တောထွက်တော်မူရာ အခါ၊
၂။ ဗောဓိမဏ္ဍိုင်သို့ ချဉ်းကပ်ရောက်ရာ အခါ၊
၃။ ပံသုကူသင်္ကန်းကို ကောက်ယူရာ အခါ၊
၄။ ပံသုကူသင်္ကန်းကို ဆေးကြောဖွပ်လျော်ရာ အခါ၊
၅။ ကာဠကာရာမသုတ်ကို ဟောကြားရာ အခါ၊
၆။ ဂေါတမက သုတ်ကို ဟောကြားရာ အခါ၊
၇။ ဝေဿန္တရာဇာတ်ကို ဟောကြားရာ အခါ၊
၈။ ဗြဟ္မဇာလ သုတ်ကို ဟောကြားရာ အခါ။ (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၂၀။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊မြန်၊၁။၂၃၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မြောက်ကျွန်းသူတို့၏ ထူးခြားမှု ၃ မျိုး

၁။ တပ်မက်မှုတဏှာ မရှိခြင်း၊
၂။ ငါ့ပစ္စည်းဟု သိမ်းဆည်းမှု မရှိခြင်း၊
၃။ အနှစ်တစ်ထောင်ဟူသော အသက် မြဲခြင်း။ (အံ၊၃၊၁၉၈။) (အံ၊မြန်၊၃။၁၉၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မလျင်မြန်သော ကြွချီတော်မူခြင်း ၂ မျိုး

၁။ တစ်စုံတစ်ယောက်သော ပုဂ္ဂိုလ်နှင့် မဆက်စပ်သော ကြွချီတော်မူခြင်း (အနိဗဒ္ဓစာရိက။)၊
၂။ တစ်စုံတစ်ယောက်သော ပုဂ္ဂိုလ်နှင့် ဆက်စပ်သော ကြွချီတော်မူခြင်း (နိဗဒ္ဓစာရိက။)။ (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၁၆။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊မြန်၊၁။၄၂၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မလွဲဧကန် မှန်သော အကျင့် ၃ မျိုး

၁။ မျက်စိ အစရှိသော ဣန္ဒြေတို့၌ စောင့်ထိန်းအပ်သော တံခါး ရှိခြင်း၊
၂။ အစာစားခြင်း၌ အတိုင်းအတာ ပမာဏ သိခြင်း၊
၃။ နိုးကြားမှု၌ အမြဲလုံ့လ ရှိခြင်း။ (ဇာ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၁၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မလှူထိုက်သော အလှူ ၁၀ မျိုး

၁။ သေရည်အရက် အလှူ၊
၂။ ပွဲလမ်းသဘင် အလှူ၊
၃။ မိန်းမ အလှူ၊
၄။ နွားလားဥသဘ အလှူ၊
၅။ ပန်းချီဆေးရေး အလှူ၊
၆။ လက်နက်အလှူ၊
၇။ အဆိပ်အလှူ၊
၈။ သံခြေကျင်း အလှူ၊
၉။ ချိန်စဉ်းလဲ တောင်းစဉ်းလဲ အလှူ၊
၁၀။ ကြက်, ဝက် အလှူ။ (မိလိန္ဒ၊၂၇၀။) (မိလိန္ဒ၊မြန်။၂၉၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မလောက်မငဖြစ်ခြင်း ၂ မျိုး

ဝိကလက ၂ မျိုးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မွတ်သိပ်မှု ၃ ပါး

၁။ ကာမဂုဏ်၌ မွတ်သိပ်မှု- ကာမတသိနာ၊
၂။ ဘဝမပြတ်ဟူသော အယူနှင့် တကွဖြစ်သော မွတ်သိပ်မှု- ဘဝတသိနာ၊
၃။ ဘဝပြတ်၏ဟူသော အယူနှင့် တကွ ဖြစ်သော မွတ်သိပ်မှု- ဝိဘဝတသိနာ။ (သံ၊၃၊၅၄။) (သံ၊မြန်၊၃။၅၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မွန်မြတ်သော ဘောဇဉ် ၉ မျိုး

၁။ ထောပတ်၊
၂။ ဆီဦး၊
၃။ ဆီ၊
၄။ ပျားရည်၊
၅။ တင်လဲ၊
၆။ ငါး၊
၇။ အသား၊
၈။ နို့ရည်၊
၉။ နို့ဓမ်း။ (ဝိ၊၂၊၁၁၉။) (ဝိ၊မြန်၊၂။၁၃၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မသင့့်သောအားဖြင့် နှလုံးသွင်းသော သူ၏ ဒိဋ္ဌိ ၆ ပါး

၁။ ငါ့အား အတ္တသည် ရှိ၏ဟု အခိုင်အမာယူခြင်း၊
၂။ ငါ့အား အတ္တသည် မရှိဟု အခိုင်အမာ ယူခြင်း၊
၃။ အတ္တဖြင့်သာလျှင် အတ္တကို သိ၏ဟု အခိုင်အမာ ယူခြင်း၊
၄။ အတ္တဖြင့်သာလျှင် အနတ္တကို သိ၏ဟု အခိုင်အမာ ယူခြင်း၊
၅။ အနတ္တဖြင့်သာလျှင် အတ္တကို သိ၏ဟု အခိုင်အမာ ယူခြင်း၊
၆။ ငါ၏အတ္တသည် ထိုထို ယောနိ ဂတိ ဝိညာဏဋ္ဌိတိ သတ္တာဝါသ သတ္တနိကာယတို့၌ ကောင်းမှု မကောင်းမှု ကံ၏ အကျိုးကို သိမြင်ခံစားတတ်၏၊ ခိုင်မြဲစွာ တည်၏၊ ဖောက်ပြန်မှု မရှိ၊ ခိုင်မြဲသော မြင့်မိုရ်တောင် လ နေတို့နှင့် တူစွာ တူလတ္တံ့ဟု အခိုင်အမာ ယူခြင်း။ (ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၈။)(ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မံသစက္ခု ၂ မျိုး

၁။ သသမ္ဘာရစက္ခု- စက္ခုပသာဒရုပ်နှင့် တကွဖြစ်သော မျက်တွင်း မျက်လွှာ တို့ဖြင့် ခြံရံအပ်သော အဆောက်အဦနှင့် တကွသော အသားစိုင် မျက်စိ၊
၂။ ပသာဒစက္ခု- မဟာဘုတ်လေးပါးတို့ကို စွဲမြဲစွာယူ၍ ဖြစ်သော ပသာဒအကြည်ဓာတ်မျက်စိ။ (သံ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂။) (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၄၄။) (ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၇၃။) (ဣတိဝုတ်၊ဋ္ဌ၊၉၅။) (မဟာနိ၊ဋ္ဌ၊၁၃၅။) (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၃၊၂၀၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မသတ်ထိုက်သော ပုဂ္ဂိုလ် ၂ ယောက်

၁။ ရန်တုံ့မမူ ဖြူစင်သော သီလရှိသောကြောင့်, ရဟန်း ပုဏ္ဏားတို့အား မသတ်အပ်၊
၂။ တိုင်းရေးပြည်ရေးကို ဆောင်ရွက်သူ ဖြစ်သောကြောင့် တမန်ကို မသတ်အပ်။ (ဇာတက၊၂၊၃၃၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မသုံးဆောင်ထိုက်သော ပစ္စည်း ၅ မျိုး (ရဟန်းတို့ မသုံးဆောင်ထိုက်သော ပစ္စည်း ၅ မျိုး)

၁။ မပေး မကပ်အပ်သော ပစ္စည်း၊
၂။ ကပ်မှန်းမသိ မထင်ရှားသော ပစ္စည်း၊
၃။ သမဏကပ္ပ ငါးပါးတို့ဖြင့် မကပ္ပိအပ်သော ပစ္စည်း၊
၄။ အကပ်မခံအပ်သော ပစ္စည်း၊
၅။ အတိရိတ် ဝိနည်းကံ မပြုအပ်သော ပစ္စည်း။ (ဝိ၊၅၊၂၃၁။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၃၂၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မသူတော်တရား ၁၀ ပါး

၁။ သူ့အသက် သတ်ခြင်း၊
၂။ သူ့ဥစ္စာခိုးခြင်၊
၃။ ကာမတို့၌ မှားယွင်းစွာ ကျင့်ခြင်း၊
၄။ မဟုတ်မမှန် ပြောဆိုခြင်း၊
၅။ ကုန်းချောခြင်း၊
၆။ ရုန့်ရင်း ကြမ်းတမ်းသော စကားကို ပြောဆိုခြင်း၊
၇။ ပြိန်ဖျင်းသော စကားကို ပြောဆိုခြင်း၊
၈။ သူတစ်ပါး ဥစ္စာကို ရှေးရှု ကြံစည်ခြင်း၊
၉။ သတ္တဝါတို့အား ဖျက်ဆီးလိုခြင်း၊
၁၀။ မှားသော အမြင်ရှိခြင်း။ (အံ၊၃၊၄၈၂-၄၈၇။) (အံ၊မြန်၊၃။၄၇၂-၄၇၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မသူတော်တရား ၇ ပါး

ဆုတ်ယုတ်သော အဖို့ရှိသော တရား ၇ ပါး၊ သူယုတ်မာတို့၏ တရား ၇ ပါး၊ အသဒ္ဓမ္မ ၇ ပါးတို့နှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မသူတော်တရား ၈ ပါး

၁။ လာဘ်ရမှု နှိပ်စက်လွှမ်းမိုးခြင်း၊
၂။ လာဘ်မရမှု နှိပ်စက်လွှမ်းမိုးခြင်း၊
၃။ အခြံအရံရှိမှု နှိပ်စက်လွှမ်းမိုးခြင်း၊
၄။ အခြံအရံမရှိမှု နှိပ်စက်လွှမ်းမိုးခြင်း၊
၅။ အရိုအသေ ပြုမှု နှိပ်စက်လွှမ်းမိုးခြင်း၊
၆။ အရိုအသေမပြုမှု နှိပ်ဆက်လွှမ်းမိုးခြင်း၊
၇။ ယုတ်ညံ့သော အလို နှိပ်စက်လွှမ်းမိုးခြင်း၊
၈။ ယုတ်မာသော အဆွေခင်ပွန်းရှိမှု နှိပ်စက်လွှမ်းမိုးခြင်း။ (အံ၊၃၊၁၀။) (အံ၊မြန်၊၃။၁၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မဟလ္လကဝိဟာရသိက္ခာပုဒ်၌ အင်္ဂါ ၃ မျိုး

၁။ ကျောင်းဆောက်မည့်သူ ကျောင်းရှင် ဒါယကာ ရှိသော ကျောင်းဖြစ်ခြင်း၊
၂။ မိမိအတွက် နေဖို့ ကျောင်းဆောင် ဖြစ်ခြင်း၊
၃။ သတ်မှတ်ထားသော ဝန်းကျင်လှည့်ပတ် နှစ်ထပ်သုံးထပ် မိုးခြင်းထက် အလွန်စီမံမှု ပြုခြင်း။ (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၃၊၃၃။) (ဝိမတိ၊၂၊၁၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မဟာကစ္စည်းမထေရ် တောင်းဆိုသော ဆု ၅ ပါး

၁။ အဝန္တိတိုင်း ဒက္ခိဏာပထဇနပုဒ်၌ ဆယ်ပါးအောက် သာ၍နည်းသော (ဝိနည်းဓိုရ်လျှင် ငါးယောက်မြောက်ဖြစ်သော) ဂိုဏ်း သံဃာဖြင့် ရဟန်းခံခွင့် (ရဟန်းပြုခွင့်) ပေးရန်၊
၂။ အဝန္တိတိုင်း တောင်ပိုင်းနယ်၌ အလွှာ များသော ဘိနပ်ကို စီးခွင့်ပြုတော်မူရန်၊
၃။ အဝန္တိတိုင်း တောင်ပိုင်းနယ်၌ မပြတ်ရေချိုးခွင့် ပြုရန်၊
၄။ အဝန္တိတိုင်း တောင်ပိုင်းနယ်၌ သိုးရေ ဆိတ်ရေ သမင်ရေဟူသော သားရေအခင်း တို့ကို ခွင့်ပြုတော် မူရန်၊
၅။ မြတ်စွာဘုရားသည် သင်္ကန်း၌အပ်သော ပရိယာယ်ကို ဟောကြားတော်မူရန်။ (ဝိ၊၃၊၂၈၅။) (ဝိ၊မြန်၊၃။၂၈၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မဟာကပ္ပိနမင်း၏ မြင်း ၅ စီး တစ်နည်း

၁။ ဗလမြင်း၊
၂။ ဗလဝါဟနမြင်း၊
၃။ ပုပ္ဖမြင်း၊
၄။ ပုပ္ဖဝါဟနမြင်း၊
၅။ သုပတ္တမြင်း။ (ဓမ္မ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၅၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မဟာကပ္ပိနမင်းကြီး၏ သိန္ဓောမြင်း ၅ စီး

၁။ ဝါလ၊
၂။ ဝါလဝါဟန၊
၃။ ပုပ္ဖ၊
၄။ ပုပ္ဖဝါဟန၊
၅။ သုပတ္တ။ (အပ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၂၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မဟာကဿပမထေရ်အား ဘုရားရှင် ပဌမဦးဆုံးပေးသော ဩဝါဒတော် ၃ ခွန်း

၁။ ထေရ, နဝ, မဇ္ဈိမရဟန်းတို့၌ ဟိရီ ဩတ္တပ္ပကို ပြင်းထန်စွာ ထားရှိရမည်၊
၂။ ကုသိုလ်နှင့် စပ်ယှဉ်သော တရားမှန်သမျှကို ရိုသေလေးစားစွာ စိတ်၌ ကောင်းစွာသွင်း၍ နားထောင်ရမည်။
၃။ ကိုယ် ကာယ၌ ထားရှိသော သတိ, ကာယဂတာသတိ ကမ္မဋ္ဌာန်းကို မစွန့်ရ။ (အံ၊ဋီ၊၁၊၁၅၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မဟာကုသိုလ်စိတ် ၈ ပါး

၁။ သောမနဿသဟဂုတ် ဉာဏသမ္ပယုတ် အသင်္ခါရိက ကာမာဝစရ ကုသိုလ်စိတ် ၁-ပါး၊
၂။ သောမနဿသဟဂုတ် ဉာဏသမ္ပယုတ် သသင်္ခါရိက ကာမာဝစရ ကုသိုလ်စိတ် ၁-ပါး၊
၃။ သောမနဿသဟဂုတ် ဉာဏဝိပ္ပယုတ် အသင်္ခါရိက ကာမာဝစရ ကုသိုလ်စိတ် ၁-ပါး၊
၄။ သောမနဿသဟဂုတ် ဉာဏဝိပ္ပယုတ် သသင်္ခါရိက ကာမာဝစရ ကုသိုလ်စိတ် ၁-ပါး၊
၅။ ဥပေက္ခာသဟဂုတ် ဉာဏသမ္ပယုတ် အသင်္ခါရိက ကာမာဝစရ ကုသိုလ်စိတ် ၁-ပါး၊
၆။ ဥပေက္ခာသဟဂုတ် ဉာဏသမ္ပယုတ် သသင်္ခါရိက ကာမာဝစရ ကုသိုလ်စိတ် ၁-ပါး၊
၇။ ဥပေက္ခာသဟဂုတ် ဉာဏဝိပ္ပယုတ် အသင်္ခါရိက ကာမာဝစရ ကုသိုလ်စိတ် ၁-ပါး၊
၈။ ဥပေက္ခာသဟဂုတ် ဉာဏဝိပ္ပယုတ် သသင်္ခါရိက ကာမာဝစရ ကုသိုလ်စိတ် ၁-ပါး။ (အဘိ၊ဝိ၊၁၇၅-၁၇၆-၁၇၇။) (အဘိ၊ဝိ၊၂၉၉။) (အဘိ၊ဝိ၊၃၀၄။) (အဘိ၊ဝိ၊၃၀၉။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၂။၇၀၄။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၂။၇၀၄။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၂။၇၀၄။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၂။၇၀၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မဟာဂင်္ဂါ ၅ မျိုး

၁။ အာဝဋ္ဋဂင်္ဂါ၊
၂။ ကဏှဂင်္ဂါ၊
၃။ အာကာသဂင်္ဂါ၊
၄။ ဗဟလဂင်္ဂါ၊
၅။ ဥမင်္ဂ ဂင်္ဂါ။ (သုတ္တနိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၆၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မဟာဂေါပါလကသုတ်လာ ကထာ ၃ မျိုး

၁။ ပါဠိကို ဆိုပြီး၍ ပုဒ်တစ်ပုဒ်စီ၏ အနက်ကို ဖွင့်ဆိုခြင်း ဧကနာဠိကကထာ၊
၂။ ပညာမရှိသော နွားကျောင်းသားကို ပြပြီး၍ အစရှိသော လေးခု အပေါင်း စတုက္ကကို ဖွဲ့၍ အနက်ကို ဟောခြင်း စတုရဿာကထာ၊
၃။ ပညာမရှိသော နွားကျောင်းသားကို ပြပြီး၍ အဆုံးကို ရောက်စေခြင်း အစရှိသော စတုက္ကကို ဟောဆိုခြင်း နိသိန္နစတ္တိက ကထာ။ (မ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၅၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မဟာဂေါဝိန္ဒ ပုရောဟိတ်၏ အဆုံးမခံ မင်း ၇ ပါး

၁။ ရေဏုမင်း၊
၂။ ရေဏုမင်း၏ သူငယ်ချင်း ဖြစ်သော သတ္တဘူမင်း၊
၃။ ဗြဟ္မဒတ်မင်း၊
၄။ ဝေဿဘူမင်း၊
၅။ ဘာရတမင်း၊
၆။ ဓတရဋ္ဌမင်း ၂ ပါး ပေါင်း ခုနစ်ပါး။ (စရိယာ၊ဋ္ဌ၊၄၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မဟာဂေါဝိန္ဒပုဏ္ဏား တည်ထောင်အပ်သော တိုင်းပြည် ၇ ပြည်

၁။ ကလိင်္ဂတိုင်း ဒန္တပုရပြည်၊
၂။ အဿကတိုင်း ပေါတနပြည်၊
၃။ အဝန္တိတိုင်း မာဟိဿတိပြည်၊
၄။ သောဝီရတိုင်း ရောဒုကပြည်၊
၅။ ဝိဒေဟတိုင်း မိထိလာပြည်၊
၆။ အင်္ဂတိုင်း စမ္ပာပြည်၊
၇။ ကာသိတိုင်း ဗာရာဏသီပြည်။ (ဒီ၊၂၊၁၈၉။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၅၅။) (ဒီ၊မြန်၊၂။၂၁၄။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊မြန်၊၂။၄၇၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မဟာနာမသိက္ခာပုဒ်၌ အင်္ဂါ ၄ မျိုး

၁။ သံဃာနှင့် စပ်သဖြင့် ဖိတ်ထားသည် ဖြစ်ခြင်း၊
၂။ ဆေးတို့ကို တောင်းခြင်း၊
၃။ ကျန်းမာသူ ဖြစ်ခြင်း၊
၄။ အပိုင်းအခြားကို လွန်ခြင်း။ (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၃၊၇၈။) (ဝိမတိ၊၂၊၄၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မဟာပဒေသ ၂ မျိုး

၁။ ဝိနယမဟာပဒေသ- ဝိနည်းဆိုင်ရာ ညွှန်ကြားချက်ကြီး၊
၂။ သုတ္တန္တိက မဟာပဒေသ- သုတ္တန်ဆိုင်ရာ ညွှန်ကြားချက်ကြီး။ (ဝဇိရ၊၈၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မဟာပဒေသ ၄ ပါး

၁။ ဤသာသနာတော်၌ တစ်စုံတစ်ယောက်သော ရဟန်းသည် ‘‘ငါ့ရှင်တို့ ငါသည် ဤတရားကို မြတ်စွာဘုရား မျက်မှောက်တော်မှ ကြားနာခဲ့ရပါ၏၊ ဤကား တရားတော်ပါတည်း၊ ဤကား ဝိနည်းတော်ပါတည်း၊ ဤကား ဘုရားရှင် အဆုံးအမတော် ပါတည်း’’ဟု ပြောဆိုငြားအံ့ ထိုရဟန်း၏စကားကို လက်လည်း မခံအပ်သေး၊ ပယ်လည်း မပယ်အပ်သေး၊ ထိုပြောဆိုသော ပုဒ်ဗျည်းတို့ကို ကောင်းစွာ မှတ်သား၍ သုတ်တရား၌ သွင်းကြည့်အပ်ကုန်၏၊ ဝိနည်းတော်၌ နှီးနှောကြည့်အပ်ကုန်၏၊ ဤသို့ သုတ်တရားတော်၌ သွင်းကြည့်လျက် ဝိနည်းတော်၌ နှီးနှောကြည့်သည်ရှိသော် ထိုပုဒ်ဗျည်းတို့သည် သုတ်တရား တော်၌လည်း မသက်ဝင်ကုန်ငြားအံ့၊ ဝိနည်းတော်၌လည်း မနှီးနှောမိကုန်ငြားအံ့၊ ‘‘ဤစကား သည် မြတ်စွာဘုရား၏ စကားတော်စင်စစ် မဟုတ်ချေ၊ ဤရဟန်း၏ မှားယွင်းစွာ သင်ယူ ထားသော စကားသာ ဖြစ်ချေသည်’’ဟု ဆုံးဖြတ်ကြရမည်၊ ဤသို့ ဆုံးဖြတ်၍ ထိုစကားကို ပယ်ကြလေ။ သုတ်တရားတော်၌ သွင်းကြည့်လျက် ဝိနည်းတော်၌ နှီးနှောကြည့်သည်ရှိသော် ထိုပုဒ်ဗျည်းတို့သည် သုတ်တရားတော်၌လည်း သက်ဝင်ကုန်ငြားအံ့၊ ဝိနည်းတော်၌လည်း နှီးနှောမိကုန်ငြားအံ့၊ သို့ဖြစ်လျှင် ‘‘ဤစကားသည် မြတ်စွာဘုရား၏ စကားတော်စင်စစ် ဖြစ်ပေသည်၊ ဤရဟန်း၏ ကောင်းစွာ သင်ယူထားသော စကားလည်း ဖြစ်ပေသည်’’ဟု ဆုံးဖြတ်ကြရမည်၊ ဤကား ရှေးဦးစွာသော မဟာပဒေသတည်း၊
၂။ ဤသာသနာတော်၌ တစ်စုံတစ်ယောက်သော ရဟန်းသည် ‘‘ဤမည်သော ကျောင်း၌ အကြီးအမှူး မထေရ်နှင့် တကွသော သံဃာသည် နေ၏၊ ငါသည် ထိုသံဃာ၏ မျက်မှောက်မှ ကြားနာခဲ့ရပါ၏၊ ဤကား တရားတော်ပါတည်း၊ ဤကား ဝိနည်းတော်ပါတည်း၊ ဤကား ဘုရားရှင် အဆုံးအမ တော်ပါတည်း’’ ဟု ပြောဆိုငြားအံ့၊ ထိုရဟန်း၏ စကားကို လက်လည်း မခံအပ်သေး၊ ပယ်လည်း မပယ်အပ်သေး၊ ထိုပြောဆိုသော ပုဒ်ဗျည်းတို့ကို ကောင်းစွာ မှတ်သား၍ သုတ်တရားတော်၌ သွင်းကြည့်အပ်ကုန်၏၊ ဝိနည်းတော်၌ နှီးနှောကြည့်အပ်ကုန်၏၊ ဤသို့ သုတ်တရားတော်၌ သွင်းကြည့်လျက် ဝိနည်းတော်၌ နှီးနှောကြည့်သည်ရှိသော် ထိုပုဒ်ဗျည်း တို့သည် သုတ်တရားတော်၌လည်း မသက်ဝင်ကုန်ငြားအံ့၊ ဝိနည်းတော်၌လည်း မနှီးနှောမိ ကုန်ငြားအံ့၊ ‘‘ဤစကားသည် မြတ်စွာဘုရား၏ စကားတော်စင်စစ် မဟုတ်ချေ၊ ထိုရဟန်း၏ မှားယွင်းစွာ သင်ယူထားသော စကားသာ ဖြစ်ချေသည်’’ဟု ဆုံးဖြတ်ကြရမည်၊ ဤသို့ ဆုံးဖြတ်၍ ထိုစကားကို ပယ်ကြလေ၊ သို့မဟုတ် သုတ်တရားတော်၌ သွင်းကြည့်လျက် ဝိနည်းတော်၌ နှီးနှောကြည့်သည်ရှိသော် ထိုပုဒ်ဗျည်းတို့သည် သုတ်တရားတော်၌လည်း သက်ဝင်ကုန်ငြားအံ့၊ ဝိနည်းတော်၌လည်း နှီးနှောမိကုန်ငြားအံ့၊ သို့ဖြစ်လျှင် ‘‘ဤစကားသည် မြတ်စွာဘုရား၏ စကားတော်စင်စစ် ဖြစ်ပေသည်၊ ထိုရဟန်း၏ ကောင်းစွာ သင်ယူထားသော စကားလည်း ဖြစ်ပေသည်’’ဟု ဆုံးဖြတ်ကြရမည်၊ ဤကား ဒုတိယ မဟာပဒေသတည်း၊
၃။ ဤသာသနာတော်၌ တစ်စုံတစ်ယောက်သော ရဟန်းသည် ‘‘ဤမည်သော ကျောင်း၌ အကြားအမြင် များကုန်သော ပါဠိတော်ကို နှုတ်ငုံဆောင်ကုန်သော များစွာသော မထေရ် ရဟန်းတို့သည် နေလျက် ရှိကုန်၏၊ ငါသည် ထိုမထေရ်တို့၏ မျက်မှောက်မှ ကြားနာခဲ့ရ ပါ၏၊ ဤကား တရားတော်ပါတည်း၊ ဤကား ဝိနည်းတော်ပါတည်း၊ ဤကား ဘုရားရှင် အဆုံးအမတော်ပါတည်း’’ဟု ပြောဆိုငြားအံ့၊ ထိုရဟန်း၏ စကားကို လက်လည်း မခံအပ်သေး ။ပ။ ဝိနည်း၌လည်း မနှီးနှောမိကုန်ငြားအံ့၊ သို့ဖြစ်လျှင် ဤစကားသည် မြတ်စွာဘုရား၏ စကားတော်စင်စစ် မဟုတ်ချေ၊ ထိုရဟန်း၏ မှားယွင်းစွာ သင်ယူထားသော စကားသာ ဖြစ်ချေ သည်ဟု ဆုံးဖြတ်ကြရမည်၊ ဤသို့ ဆုံးဖြတ်၍ ထိုစကားကို ပယ်ကြလေ၊ သို့မဟုတ် သုတ်တရားတော်၌ သွင်းကြည့်လျက် ။ပ။ ထိုပုဒ်ဗျည်းတို့သည် ဝိနည်းတော်၌လည်း နှီးနှောမိ ကုန်ငြားအံ့၊ ‘‘ဤစကားသည် မြတ်စွာဘုရား၏ စကားတော်စင်စစ် ဖြစ်ပေသည်၊ ထိုရဟန်း၏ ကောင်းစွာ သင်ယူထားသော စကားလည်း ဖြစ်ပေသည်’’ ဟု ဆုံးဖြတ်ကြရမည်၊ ဤကား သုံးခုမြောက်သော မဟာပဒေသတည်း၊
၄။ ဤသာသနာတော်၌ တစ်စုံတစ်ယောက်သော ရဟန်းသည် ‘‘ဤမည်သော ကျောင်း၌ အကြားအမြင်များသော ဝိနည်းတော်ကို ဆောင်သော တစ်ဦးသော မထေရ်သည် နေလျက် ရှိ၏၊ ငါသည် ထိုမထေရ်၏ မျက်မှောက်မှ ကြားနာခဲ့ ရပါ၏၊ ဤကား တရားတော်ပါတည်း၊ ဤကား ဝိနည်းတော်ပါတည်း၊ ဤကား ဘုရားရှင် အဆုံးအမတော်ပါတည်း’’ဟု ပြောဆိုငြားအံ့၊ ထိုရဟန်း၏ စကားကို လက်လည်း မခံ အပ်သေး၊ ပယ်လည်း မပယ်အပ်သေး၊ ထိုပြောဆိုသော ပုဒ်ဗျည်းတို့ကို ကောင်းစွာ မှတ်သား၍ တရားတော်၌ သွင်းကြည့်အပ်ကုန်၏၊ ဝိနည်းတော်၌ နှီးနှောကြည့်အပ်ကုန်၏၊ ဤသို့ သုတ်တရားတော်၌ သွင်းကြည့်လျက် ဝိနည်းတော်၌ နှီးနှောကြည့်သည်ရှိသော် ထိုပုဒ်ဗျည်း တို့သည် သုတ်တရားတော်၌လည်း မသက်ဝင်ကုန်ငြားအံ့၊ ဝိနည်းတော်၌လည်း မနှီးနှောမိ ကုန်ငြားအံ့၊ သို့ဖြစ်လျှင် ‘‘ဤစကားသည် မြတ်စွာဘုရား၏ စကားတော်စင်စစ် မဟုတ်ချေ၊ ထိုရဟန်း၏ မှားယွင်းစွာ သင်ယူထားသော စကားသာ ဖြစ်ချေသည်’’ဟု ဆုံးဖြတ်ကြရမည်၊ ထိုစကားကို ပယ်ကြလေ၊ သို့မဟုတ် သုတ်တရားတော်၌ သွင်းကြည့်လျက် ဝိနည်းတော်၌ နှီးနှောကြည့်သည်ရှိသော် ထိုပုဒ်ဗျည်းတို့သည် သုတ်တရားတော်၌လည်း သက်ဝင်ကုန် ငြားအံ့၊ ဝိနည်းတော်၌လည်း နှီးနှောမိကုန်ငြားအံ့၊ သို့ဖြစ်လျှင် ‘‘ဤစကားသည် မြတ်စွာဘုရား၏ စကားတော်စင်စစ် ဖြစ်ပေသည်၊ ထိုရဟန်း၏ ကောင်းစွာ သင်ယူ ထားသော စကားလည်း ဖြစ်ပေသည်’’ဟု ဆုံးဖြတ်ကြရမည်၊ ဤကား လေးခုမြောက်သော မဟာပဒေသပေတည်း။ (ဝိ၊၃၊၃၄၈-၃၄၉။) (ဒီ၊၂၊၁၀၃။) (အံ၊၁၊၄၈၇။) (အံ၊၁၊၄၈၉။) (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၁ ။၁၉၆။) (နေတ္တိ၊ဋ္ဌ၊၂၀။) (ဝိ၊မြန်၊၃။၃၅၂။) (ဒီ၊မြန်၊၂။၁၁၉။) (အံ၊မြန်၊၁။၅၀၂။) (အံ၊မြန်၊၁။၅၀၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မဟာပါပ ၄ မျိုး (ဤကမ္ဘာ၌ဖြစ်ပေါ်သော မကောင်းမှုကြီး)

၁။ မုသားပြောဆိုခြင်း၊
၂။ အရိယာတို့၌ စွပ်စွဲပြောဆိုခြင်း၊
၃။ မိတ်ဆွေကောင်း၌ ပြစ်မှားခြင်း၊
၄။ ကျေးဇူး မသိတတ်ခြင်း။ (သံ၊၁၊၂၂၇။)(သံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၁၅)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မဟာပေသကာရသိက္ခာပုဒ်၌ အင်္ဂါ ၄ မျိုး

၁။ ဆွေမျိုးမတော်သော, ပင့်ဖိတ်ထားခြင်း မရှိကုန်သော သူတို့၏ ရက်ကန်းသည်ထံသို့ အထူးထူး စီမံမှု ပြုခြင်းသို့ ရောက်ခြင်း၊
၂။ သင်္ကန်းသည် မိမိအတွက် ရည်မှန်းထားခြင်း၊
၃။ ထိုရဟန်း၏ စကားကြောင့် ချည်ကို ပွားစေခြင်း၊
၄။ သင်္ကန်းကို ရရှိခြင်း။ (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၂၊၄၄၃။) (ဝိမတိ၊၁၊၃၅၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မဟာဘိနီဟာရ ဖြစ်ရန် အကြောင်း ၄ ပါး

၁။ ဘုရားအလောင်းတော်သည် ပင်ကိုယ်အားဖြင့် ဥပနိဿယနှင့် ပြည့်စုံသည် ဖြစ်၍ ရှေးရှေး ဘုရားရှင်တို့အထံ၌ ဘုရားဖြစ်ရန် တောင်းဆု ပြုခဲ့ဖူးခြင်း၊
၂။ ဘုရားအလောင်းတော်သည် ပင်ကိုယ်အားဖြင့် ကရုဏာဓာတ်ခံ အားကြီးသည် ဖြစ်၍ သတ္တဝါတို့၏ သံသရာဆင်းရဲဒုက္ခကို ပယ်လိုသဖြင့် မိမိ၏ အသက်ကို စွန့်ခြင်း၊
၃။ ဘုရားအလောင်းတော်သည် သတ္တဝါတို့၏ အစီးအပွားအလို့ငှာ ကြာမြင့်စွာသော ကာလ ပတ်လုံး ကြောက်ရွံ့ခြင်း ပျင်းရိငြီးငွေ့ခြင်းမရှိဘဲ အလိုရှိအပ်သော အကျိုး ပြီးပြည့်စုံသည်အထိ အားထုတ်တော်မူခြင်း၊
၄။ ဘုရားအလောင်းတော်သည် ကလျာဏမိတ္တကို အမှီရသည် ဖြစ်၍ အစီးအပွားမဲ့ကို တားမြစ်လျက် အစီးအပွားရှိသည်၌ တည်စေခြင်း။ (စရိယာ၊ဋ္ဌ၊၂၇၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မဟာဘိနီဟာရ ဖြစ်ရန် အခြေခံတရား ၄ ပါး

၁။ မကြံစည်အပ် မကြံစည်နိုင်သော ကြီးမားသော တန်ခိုးအာနုဘော်ရှိသော ဘုရားရှင်တို့အား ဖူးမြင်ရခြင်းကြောင့် သဗ္ဗညုတဉာဏ် ရရန် စိတ်ကို စွဲမြဲစွာ ဆောက်တည်ထားခြင်း၊
၂။ သဗ္ဗညုဘုရားရှင်တို့ မည်သည် ဤသို့သော သဘောရှိ၏ဟု ကြားရသောကြောင့် သဗ္ဗညုတဉာဏ် ရရန် စွဲမြဲစွာ စိတ်ကို ဆောက်တည်ထားခြင်း၊
၃။ ဘုရား ရှင်၏ တန်ခိုးအာနုဘော်နှင့် ယှဉ်သော တရားတော်ကို နာယူရသောကြောင့် သဗ္ဗညုတဉာဏ် ရရန် စွဲမြဲစွာ စိတ်ကို ဆောက်တည်ထားခြင်း၊
၄။ ငါသည် ဘုရားရှင်တို့၏ အဆက်အနွယ်ကို စောင့်ရှောက်အံ့ဟု နှလုံးသွင်းလျက် သဗ္ဗညုတဉာဏ် ရရန် စိတ်ကို စွဲမြဲစွာ ဆောက်တည် ထားခြင်း။ (စရိယာ၊ဋ္ဌ၊၂၇၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မဟာဘိနီဟာရ၏ စွမ်းရည် ၄ ပါး

၁။ အဇ္ဈတ္တိကဗလ- ဘုရားအလောင်းတော်သည် သဗ္ဗညုတ ဉာဏ်၌ စင်စစ်အားဖြင့် ကိုင်းညွတ်သော စိတ်ဆန္ဒရှိသည် ဖြစ်၍ မိမိကိုယ်ကို အကြီးအမှူး ပြုကာ ဆုတောင်းနှင့် ပြည့်စုံပြီး ပါရမီတော်တို့ကို ဖြည့်လျက် သမ္မာသမ္ဗောဓိသို့ ရောက်ခြင်း၊
၂။ ဗာဟိရဗလ- ဘုရားအလောင်းတော်သည် သဗ္ဗညုတဉာဏ်၌ ကိုင်းညွတ်သော စိတ်ဆန္ဒ ရှိသည် ဖြစ်၍ လောကကို အကြီးအမှူးပြုကာ ဆုတောင်းနှင့် ပြည့်စုံပြီး ပါရမီတော်တို့ကို ဖြည့်လျက် သမ္မာသမ္ဗောဓိသို့ ရောက်ခြင်း၊
၃။ ဥပနိဿယဗလ- ဘုရားအလောင်းတော်သည် သဗ္ဗညုတဉာဏ်၌ ကိုင်းညွတ်သော စိတ်ဆန္ဒရှိသည် ဖြစ်၍ ဥပနိဿယနှင့် ပြည့်စုံသော ထက်မြက်သော ဣန္ဒြေ, သန့်ရှင်းသော ဓာတ်ခံတို့ဖြင့် ဆုတောင်းနှင့် ပြည့်စုံပြီး ပါရမီတို့ကို ဖြည့်လျက် သမ္မာသမ္ဗောဓိသို့ ရောက်ခြင်း၊
၄။ ဘုရားအလောင်းတော်သည် သဗ္ဗညုတဉာဏ်အား လျော်သော လုံ့လ ပယောဂနှင့် ပြည့်စုံသည် ဖြစ်၍ အမြဲတန်း ရိုသေလေးစားစွာ ပါရမီတို့ကို ဖြည့်ကျင့်လျက် သမ္မာသမ္ဗောဓိသို့ ရောက်ခြင်း။ (စရိယာ၊ဋ္ဌ၊၂၈၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မဟာဘုတ်မည်ကြောင်း ၅ မျိုး

၁။ ကြီးကြီးမားမား ထင်ရှားဖြစ်ခြင်းရှိသည် ဖြစ်ခြင်း၊
၂။ မျက်လှည့်သည်, ဘီလူး အစရှိသည်တို့နှင့် တူသည် ဖြစ်ခြင်း၊
၃။ များစွာသော အကြောင်း တရားတို့သည် ဆောင်ရွက်အပ်ကုန်သည် ဖြစ်ခြင်း၊
၄။ အကြီးအကျယ် ဖောက်ပြန်ခြင်း ရှိကုန်သည် ဖြစ်ခြင်း၊
၅။ ကြီးစွာသော လုံ့လဖြင့် ဆောင်ရွက်အပ်ကုန်သည်ဖြစ်၍ ထင်ရှား ရှိသည် ဖြစ်ခြင်း။ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၃၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မဟာဘုတ်လေးပါးကို ခံယူသူ၏ အကျိုးမဲ့ ၅ မျိုး

၁။ မကောင်းသော အနံ့ကို ခံယူရခြင်း၊
၂။ မစင်ကို ခံယူရခြင်း၊
၃။ အနာရောဂါကို ခံယူရခြင်း၊
၄။ အိုခြင်းကို ခံယူရခြင်း၊
၅။ သေခြင်းကို ခံယူရခြင်း။ (သံ၊ဋ္ဌ၊၃၊၅၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မဟာလှေကားပင် ၂ မျိုး

၁။ မဟာလှေခါးနွယ်ပင်၊
၂။ မဟာလှေခါးသစ်ပင်။ (ဇာ၊ဋ္ဌ၊၇၊၃၁၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မဟာလှေကားပန်းဖြင့် ဘုရားပူဇော်ရကျိုး ၁၈ ပါး

၁။ ဘဝတိုင်း၌ များစွာသော စည်းစိမ် ဥစ္စာ တို့ကို ရ၍ ရရှိပြီးသော ပစ္စည်းဥစ္စာများ ယုတ်လျော့မှု မရှိခြင်း၊
၂။ နတ်ဘဝနှင့် လူဘဝ နှစ်မျိုးတို့၌သာ ကျင်လည်ရခြင်း၊
၃။ လူ့ဘဝ၌ ဖြစ်သော အခါ မင်းမျိုးနှင့် ပုဏ္ဏားမျိုးတို့၌သာ ဖြစ်ခြင်း၊
၄။ ဆင်ယာဉ်, မြင်းယာဉ်, ထမ်းစင်, သန်လျင်းဟူသော ယာဉ်အမျိုးမျိုးတို့ကို ရခြင်း၊
၅။ ကျွန်မိန်းမ, ကျွန်ယောကျ်ား, တန်ဆာဆင်အပ်သော မိန်းမတို့ကို ရခြင်း၊
၆။ ပိုးထည်, ကမ္ဗလာထည် စသော ကောင်းမြတ်သော အဝတ်အထည်တို့ကို ရခြင်း၊
၇။ အသစ်ဖြစ်သော အဝတ်အထည်, သစ်သီးအဦးအဖျား, ဘောဇဉ်အဦးအဖျားတို့ကို ရခြင်း၊
၈။ စားပါ, သောက်ပါ, အိပ်ပါဟု ပင့်ဖိတ်မှုခံရခြင်း၊
၉။ အပူဇော်ခံရခြင်း၊
၁၀။ ကျော်စောသတင်း လွှမ်းမိုး ပျံတက်ခြင်း၊
၁၁။ အသင်းအဖွဲ့များသူ ဖြစ်ခြင်း၊
၁၂။ မပြိုကွဲ မပျက်စီးသော ပရိသတ်ရှိခြင်း၊
၁၃။ ဆွေမျိုးတို့ထက် မြတ်သူဖြစ်ခြင်း၊
၁၄။ အချမ်း, အပူ, အိုက်စပ်ပူလောင်မှု မရှိခြင်း၊
၁၅။ စိတ်ကြောင့်ဖြစ်သော ဆင်းရဲဒုက္ခ မရှိခြင်း၊
၁၆။ ရွှေအဆင်းနှင့် တူသော အဆင်းရှိသူ ဖြစ်ခြင်း၊
၁၇။ မဟာလှေကားပန်းဖြင့် သုမေဓာဘုရားရှင်အား ပူဇော်ခဲ့သည့် အခါမှစ၍ ဒုဂ္ဂတိ ဘဝသို့ မရောက်ခဲ့ဖူးခြင်း၊
၁၈။ နောက်ဆုံးဘဝ၌ ခုနစ်နှစ်သားအရွယ်ဖြင့် ပဋိသမ္ဘိဒါပတ္တ ရဟန္တာ ဖြစ်ခြင်း။ (အပ၊၂၊၁၇၅။) (အပ၊မြန်၊၂။၁၆၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မဟာဝတ္တ ၁၄ မျိုး

၁။ အာဂန္တုကဝတ်၊
၂။ အာဝါသိကဝတ်၊
၃။ ဂမိကဝတ်၊
၄။ အနုမောဒနဝတ်၊
၅။ ဘတ္တဂ္ဂဝတ်၊
၆။ ပိဏ္ဍစာရိကဝတ်၊
၇။ အာရညိကဝတ်၊
၈။ သေနာသနဝတ်၊
၉။ ဇန္တာဃရ ဝတ်၊
၁၀။ ဝစ္စကုဋိဝတ်၊
၁၁။ ဥပဇ္ဈာယဝတ်၊
၁၂။ သဒ္ဓိဝိဟာရိကဝတ်၊
၁၃။ အာစရိယဝတ်၊
၁၄။ အန္တေဝါသိကဝတ်။ (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၂၊၁၉၈။) (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၃၊၄၂၅။) (ဝဇီရ၊ဋီ၊၅၃၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မဟာဝိကဋဆေးကြီး ၄ မျိုး

၁။ ကျင်ကြီး၊
၂။ ကျင်ငယ်၊
၃။ သစ်ရွက်စိမ်းပြာ၊
၄။ မြေညက်။ (ဝိ၊၃၊၂၉၈။) (ဝိ၊၅၊၂၂၆။) (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၉၅။) (ဝိ၊မြန်၊၃။၂၉၉။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၃၁၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မဟာဝိပါက်စိတ်၏ ဖြစ်ရာ ၄ ဌာန

၁။ ပဋိသန္ဓေဌာန၊
၂။ ဘဝင်္ဂဌာန၊
၃။ စုတိဌာန၊
၄။ တဒါရုံ ဌာန။ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၀၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မဟာသံဃိကာစရိယကုလဂိုဏ်း ၂ ဂိုဏ်း

၁။ ဂေါကုလိကာစရိယဂိုဏ်း၊
၂။ ဧကဗျောဟာရိကာ စရိယဂိုဏ်း။ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၀၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မဟာသမုဒ္ဒရာ၌ ငါးကြီး ၆ ကောင်

၁။ အာနန္ဒ မည်သော ငါး၊
၂။ တိမိနန္ဒ မည်သော ငါး၊
၃။ အဇ္ဈာရောဟ မည်သော ငါး၊
၄။ တိမိင်္ဂလ မည်သော ငါး၊
၅။ တိမိရပိင်္ဂလ မည်သော ငါး၊
၆။ မဟာတိမိရပိင်္ဂလ မည်သော ငါး။ (ဇာ၊ဋ္ဌ၊၅၊၅၀၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မဟာသာဝက(ဗုဒ္ဓ၏တပည့်ကြီး) အပါး ၈၀

၁။ အညာသိကောဏ္ဍည၊
၂။ ဝပ္ပ၊
၃။ ဘဒ္ဒိယ၊
၄။ မဟာနာမ၊
၅။ အဿဇိ၊
၆။ နာဠက၊
၇။ ယသ၊
၈။ ဝိမလ၊
၉။ သုဗာဟု၊
၁၀။ ပုဏ္ဏဇိ၊
၁၁။ ဂဝမ္ပတိ၊
၁၂။ ဥရုဝေလကဿပ၊
၁၃။ နဒီကဿပ၊
၁၄။ ဂယာကဿပ၊
၁၅။ သာရိပုတ္တ၊
၁၆။ မဟာမောဂ္ဂလ္လာန်၊
၁၇။ မဟာကဿပ၊
၁၈။ မဟာကစ္စာန၊
၁၉။ မဟာကောဋ္ဌိက၊
၂၀။ မဟာကပ္ပိန၊
၂၁။ မဟာစုန္ဒ၊
၂၂။ အနုရုဒ္ဓ၊
၂၃။ ကင်္ခါရေဝတ၊
၂၄။ အာနန္ဒ၊
၂၅။ နန္ဒက၊
၂၆။ ဘဂု၊
၂၇။ နန္ဒိယ၊
၂၈။ ကိမိလ၊
၂၉။ ဘဒ္ဒိယ၊
၃၀။ ရာဟုလာ၊
၃၁။ သီဝလိ၊
၃၂။ ဥပါလိ၊
၃၃။ ဒဗ္ဗ၊
၃၄။ ဥပသေန၊
၃၅။ ခဒိရဝနိယရေဝတ၊
၃၆။ မန္တာနီပုဏ္ဏေမသား ပုဏ္ဏ၊
၃၇။ သုနာပရန္တတိုင်းသား ပုဏ္ဏ၊
၃၈။ သောဏကုဋိကဏ္ဏ၊
၃၉။ သောဏကောဠိဝိသ၊
၄၀။ ရာဓ၊
၄၁။ သုဘူတိ၊
၄၂။ အင်္ဂုလိမာလ၊
၄၃။ ဝက္ကလိ၊
၄၄။ ကာဠုဒါယိ၊
၄၅။ မဟာဥဒါယိ၊
၄၆။ ပိလိန္ဒဝစ္ဆ၊
၄၇။ သောဘိတ၊
၄၈။ ကုမာရကဿပ၊
၄၉။ ရဋ္ဌပါလ၊
၅၀။ ဝင်္ဂီသ၊
၅၁။ သဘိယ၊
၅၂။ သေလ၊
၅၃။ ဥပဝါဏ၊
၅၄။ မေဃိယ၊
၅၅။ သာဂတ၊
၅၆။ နာဂိတ၊
၅၇။ လကုဏ္ဍက၊
၅၈။ ဘဒ္ဒိယ၊
၅၉။ ပိဏ္ဍောလဘာရဒွါဇ၊
၆၀။ မဟာပန္ထက၊
၆၁။ စူဠပန္ထက၊
၆၂။ ဗာကုလ၊
၆၃။ ကုဏ္ဍဓာန၊
၆၄။ ဒါရုစီရိယ၊
၆၅။ ယသောဇ၊
၆၆။ အဇိတ၊
၆၇။ တိဿမေတ္တေယျ၊
၆၈။ ပုဏ္ဏက၊
၆၉။ မေတ္တဂု၊
၇၀။ ဓောတက၊
၇၁။ ဥပသီဝ၊
၇၂။ နန္ဒ၊
၇၃။ ဟေမက၊
၇၄။ တောဒေယျ၊
၇၅။ ကပ္ပ၊
၇၆။ ဇတုကဏ္ဏီ၊
၇၇။ ဘဒြာဝုဓ၊
၇၈။ ဥဒယ၊
၇၉။ ပေါသလ မောဃရာဇ၊
၈၀။ ပိင်္ဂိယ။ (ထေရ၊ဋ္ဌ၊၂၊၅၄၂။) (အံ၊ဋီ၊၂၊၁၃၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မဟာသုတသောမ မင်းကြီးက ပေါရိသာဒမင်းထံ တောင်းသော ဆု ၄ မျိုး

၁။ ငါသည် ကြာမြင့် စွာသော ကာလပတ်လုံး အနာရောဂါကင်းသော သင့်ကို တွေ့မြင်ရပါလို၏ဟု တောင်းခြင်း၊
၂။ ပေါရိသာဒမင်း ဖမ်းဆီးထားသော တစ်ရာကျော်သော မင်းတို့၏ အသက်ကို ပေးလှူပါဟု တောင်းခြင်း၊
၃။ ပေါရိသာဒမင်း ဖမ်းဆီးထားသော မင်းပေါင်းတစ်ရာကျော်တို့ကို မိမိနိုင်ငံသို့ ပြန်ပို့ပေးပါဟု တောင်းခြင်း၊
၄။ ပေါရိသာဒမင်းအား လူသားစားခြင်းမှ ရှောင်ကြဉ်ပါဟု တောင်းခြင်း။ (စရိယာ၊ဋ္ဌ၊၂၄၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မဟာသုဒဿနမင်း၏ ကုသဝတီနေပြည်တော်၌ အသံ ၁၀ ပါး

၁။ ဆင်သံ၊
၂။ မြင်းသံ၊
၃။ ရထား သံ၊
၄။ စည်ကြီးသံ၊
၅။ မုရိုးစည်သံ၊
၆။ စောင်းသံ၊
၇။ သီချင်းသံ၊
၈။ ခရုသင်းသံ၊
၉။ ကြေးနင်းခွက်ခွင်းသံ၊
၁၀။ စားကြပါ သောက်ကြပါ ဆိုသော အသံ။ (ဒီ၊၂၊၁၃၉။) (ဒီ၊မြန်၊၂။၁၆၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မဟောသဓာပညာရှိ၏ ဂုဏ်အင်္ဂါ ၂၈ ပါး

၁။ ရဲရင့်ခြင်း၊
၂။ မကောင်းမှုမှ ရှက်ခြင်း၊
၃။ မကောင်းမှုမှ ကြောက်လန့်ခြင်း၊
၄။ အသင်းအပင်းရှိခြင်း၊
၅။ အဆွေခင်ပွန်း, မိတ်ဆွေနှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၆။ သည်းခံတတ်ခြင်း၊
၇။ သီလရှိခြင်း၊
၈။ မှန်သောစကားကို ဆိုတတ်ခြင်း၊
၉။ စင်ကြယ်သော အကျင့်နှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၁၀။ အမျက်ဒေါသ မရှိခြင်း၊
၁၁။ ထောင်လွှားမှု မာန်မာန မရှိခြင်း၊
၁၂။ ငြူစူစောင်းမြောင်းမှု မရှိခြင်း၊
၁၃။ လုံ့လဝီရိယရှိခြင်း၊
၁၄။ အားထုတ်မှု ရှိခြင်း၊
၁၅။ သူ တစ်ပါးကို ချီးမြှောက်တတ်ခြင်း၊
၁၆။ ခွဲခြမ်း ဝေဖန်လေ့ရှိခြင်း၊
၁၇။ အပြောအဆို ပြေပြစ်ခြင်း၊
၁၈။ နှိမ့်ချသော သဘောရှိခြင်း၊
၁၉။ သိမ်မွေ့နူးညံ့ခြင်း၊
၂၀။ ကောက်ကျစ်စဉ်းလဲမှု မရှိခြင်း၊
၂၁။ လိမ်ညာလှည့်ပတ်မှု မရှိခြင်း၊
၂၂။ လွန်ကဲသော ပညာနှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၂၃။ ကျော်ဇောမှု ရှိခြင်း၊
၂၄။ အတတ်ပညာနှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၂၅။ မှီခိုအားထားလာသော သူတို့၏ အစီး အပွားကို ရှာမှီးလိုလေ့ရှိခြင်း၊
၂၆။ လူအများက လိုလားတောင့်တအပ်ခြင်း၊
၂၇။ စည်းစိမ် ဥစ္စာရှိခြင်း၊
၂၈။ အခြံအရံများခြင်း။ (မိလိန္ဒ၊၂၀၃။) (မိလိန္ဒ၊မြန်။၂၁၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မှတ်ထင်ခြင်း ၃ မျိုး

၁။ တဏှာဖြင့် မှတ်ထင်ခြင်း- တဏှာမညိတ၊
၂။ မာနဖြင့် မှတ်ထင်ခြင်း- မာနမညိတ၊
၃။ ဒိဋ္ဌိဖြင့် မှတ်ထင်ခြင်း- ဒိဋ္ဌိမညိတ။ (မ၊ဋ္ဌ၊၄၊၂၁၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မှန်ကန်သောအမြင်၂ မျိုး

၁။ အာသဝတို့နှင့် တကွဖြစ်သော ကောင်းမှု၏ အစုဖြစ်သော ခန္ဓာ အစရှိသော ဥပဓိအကျိုးကို ပေးတတ်သော မှန်ကန်သော အယူ-အမြင်၊ လောကီသမ္မာဒိဋ္ဌိ၊
၂။ အပြစ်ကင်းသော အာသဝမရှိသော လောကမှ လွတ်မြောက်သော အရိယမဂ်၏ အစိတ်အပိုင်း ဖြစ်သော မှန်ကန်သော အယူ အမြင်၊ လောကုတ္တရာသမ္မာဒိဋ္ဌိ။ (မ၊၃၊၁၁၇။) (မ၊မြန်၊၃။၁၁၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မှန်သော သဘောရှိသော တရား ၈ ပါး

သမ္မတ္တတရား ၈ ပါးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မှားသော သဘောတရား ၁၀ ပါး

၁။ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ- မှားသော အယူ၊
၂။ မိစ္ဆာသင်္ကပ္ပ- မှားသော အကြံ၊
၃။ မိစ္ဆာဝါစာ- မှားသော စကားပြောဆိုမှု၊
၄။ မိစ္ဆာကမ္မန္တ- မှားသော အမှု၊
၅။ မိစ္ဆာအာဇီဝ- မှားသော အသက်မွေးမှု၊
၆။ မိစ္ဆာဝါယမ- မှားသော အားထုတ်မှု၊
၇။ မိစ္ဆာသတိ- မှားသော သတိ၊
၈။ မိစ္ဆာသမာဓိ- မှားသော တည်ကြည်မှု၊
၉။ မိစ္ဆာဉာဏ- မှားသော ဉာဏ်၊
၁၀။ မိစ္ဆာ ဝိမုတ္တိ- မှားသော လွတ်မြောက်မှု။ (အဘိ၊ဝိ၊၄၀၅။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၂။၅၁၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မှားသော သဘောတရား ၈ မျိုး

ပယ်အပ်သော တရား ၈ ပါး၊ ပဟာတဗ္ဗတရား ၈ ပါး၊ မိစ္ဆတ္တ တရား ၈ ပါးတို့နှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မှားသော အကျင့် ၁၀ ပါး

ပယ်အပ်သော တရား ၁၀ ပါး၊ ပဟာတဗ္ဗတရား ၁၀ ပါးတို့နှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မှားသော အကြံ ၃ မျိုး

၁။ ကာမဂုဏ်နှင့် စပ်သော အကြံ၊
၂။ အမျက်ဒေါသနှင့် စပ်သော အကြံ၊
၃။ ညှဉ်းဆဲမှုနှင့် စပ်သော အကြံ။ (မ၊၃၊၁၁၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မှီခြင်း နိဿယ ၂ ပါး

၁။ တဏှာနိဿယ- တဏှာဖြင့် မှီခြင်း၊
၂။ ဒိဋ္ဌိနိဿယ- ဒိဋ္ဌိဖြင့် မှီခြင်း။ (မဟာနိ၊၁၀၃။) (မဟာနိ၊၁၄၇။) (မဟာနိ၊၁၈၉။) (မဟာနိ၊၃၄၁။) (မဟာနိ၊၃၆၄။) (စူဠနိ၊၂၉၅။) (စူဠနိ၊၉၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မှီခိုရာတရား ၁၀ ပါး

၁။ ပါတိမောက္ခသံဝရသီလနှင့် ပြည့်စုံလျက် သိက္ခာပုဒ်တို့၌ ကောင်းစွာ ဆောက်တည်၍ ကျင့်ခြင်း၊
၂။ အကြားအမြင်များလျက် တရားတို့ကို ပညာဖြင့် ကောင်းစွာ ထိုးထွင်း၍ သိအပ်ခြင်း၊
၃။ မိတ်ဆွေကောင်းရှိလျက် ထိုမိတ်ဆွေကောင်းတို့၌ ကိုင်းညွတ်ခြင်း၊
၄။ ဆုံးမလွယ်၍ အဆုံးအမကို ရိုသေစွာ ခံယူတတ်ခြင်း၊
၅။ သီတင်းသုံးဖော်တို့၏ အမှုကိစ္စ တို့၌ စူးစမ်းမှု ပညာနှင့် ပြည့်စုံလျက် ပြုစီမံရန် စွမ်းနိုင်ခြင်း၊
၆။ တရားတော်ကို အလိုရှိလျက် သုတ် ဝိနည်း အဘိဓမ္မာတို့၌ များစွာ မြတ်နိုးမှု ရှိခြင်း၊
၇။ အကုသိုလ်တရားတို့ကို ပယ်၍ ကုသိုလ်တရားတို့ကို ပြည့်စုံစေရန် ထက်သန်သော လုံ့လရှိခြင်း၊
၈။ ရသမျှသော သင်္ကန်း ဆွမ်း ကျောင်း ဆေး ပစ္စည်းလေးပါးတို့ဖြင့် ရောင့်ရဲခြင်း၊
၉။ လွန်ကဲသော သတိနှင့် ပြည့်စုံလျက် ကြာမြင့်စွာက ပြုလုပ် ပြောဆိုခဲ့မှုကို အောက်မေ့နိုင်ခြင်း၊
၁၀။ အဖြစ်အပျက်ကို သိသောပညာ ကိလေသာကို ဖောက်ခွဲလျက် နိဗ္ဗာန်သို့ ရောက်စေတတ်သော ပညာနှင့် ပြည့်စုံခြင်း။ (ဒီ၊၃၊၂၂၁။) (ဒီ၊၃၊၂၅၅။) (အံ၊၃၊၂၇၅။) (အံ၊၃၊၂၇၇။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၄၄-၂၄၅-၂၄၆။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၇၉။) (အံ၊မြန်၊၃။၂၇၅၊၂၇၇။) (အံ၊မြန်၊၃။၂၇၅၊၂၇၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မှီရာ ၂ ပါး

၁။ တဏှာဥပယ- တဏှာတည်းဟူသော မှီရာ၊
၂။ ဒိဋ္ဌိဥပယ- ဒိဋ္ဌိဟူသော မှီရာ။ (မဟာနိ၊၆၂-၆၃။) (မဟာနိ၊၁၅၉။) (မဟာနိ၊၂၃၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မှီရာ ၄ ပါး

၁။ ဉာဏ်ဖြင့် ဆင်ခြင်၍ မှီဝဲသင့်သော အရာကို မှီဝဲခြင်း၊
၂။ ဉာဏ်ဖြင့် ဆင်ခြင်၍ သည်းခံသင့်သော အရာကို သည်းခံခြင်း၊
၃။ ဉာဏ်ဖြင့် ဆင်ခြင်၍ ရှောင်ကြဉ်သင့်သော အရာကို ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၄။ ဉာဏ်ဖြင့် ဆင်ခြင်၍ ပယ်ဖျောက်သင့်သော အရာကို ပယ်ဖျောက်ခြင်း။ (ဒီ၊၃၊၁၈၇။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၀၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မှီရာ ၄ ပါး

၁။ သလုံးမြင်းခေါင်းဖြင့် ရင်းနှီး၍ (ဆွမ်းခံကြွ၍) ရရှိလာသော ဆွမ်းကို အမှီပြုလျက် ရဟန်းတရား အားထုတ်ရခြင်း၊
၂။ မြေမှုန့် အလိမ်းလိမ်းကပ်သော ပံသုကူသင်္ကန်းကို အမှီပြု၍ ရဟန်းတရား အားထုတ်ရခြင်း၊
၃။ သစ်ပင်ရင်းတည်းဟူသော ကျောင်းကို အမှီ ပြု၍ ရဟန်း တရား အားထုတ်ရခြင်း၊
၄။ နွားကျင်ငယ်ပုပ်ဖြင့် စိမ်အပ်သော ဆီးဖြူ ဖန်ခါး, သျှစ်ရှား သီးဆေးကို အမှီပြု၍ ရဟန်းတရား အားထုတ်ရခြင်း။ (ဝိ၊၃၊၇၃။) (ဝိ၊၃၊၁၃၃။) (ဝိ၊မြန်၊၃။၁၃၄။) (ဝိ၊မြန်၊၃။၁၃၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မှီဝဲခြင်း၌ မရောင့်ရဲနိုင်သော တရား ၃ မျိုး

၁။ အိပ်ခြင်း၊
၂။ သေအရက် သောက်ခြင်း၊
၃။ မေထုန် မှီဝဲခြင်း။ (အံ၊၁၊၂၆၃။) (အံ၊မြန်၊၁။၂၈၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မှီဝဲဆည်းကပ်ထိုက်သော ပုဂ္ဂိုလ်၏ အင်္ဂါ ၁၀ ပါး

၁။ မှန်သော အယူရှိသူ ဖြစ်ခြင်း၊
၂။ မှန်သော အကြံရှိသူ ဖြစ်ခြင်း၊
၃။ မှန်သော စကားရှိသူ ဖြစ်ခြင်း၊
၄။ မှန်သော အလုပ်ရှိသူ ဖြစ်ခြင်း၊
၅။ မှန်သော အသက်မွေးမှုရှိသူ ဖြစ်ခြင်း၊
၆။ မှန်သော လုံ့လရှိသူ ဖြစ်ခြင်း၊
၇။ မှန်သော သတိရှိသူ ဖြစ်ခြင်း၊
၈။ မှန်သော သမာဓိရှိသူ ဖြစ်ခြင်း၊
၉။ မှန်သော ဉာဏ်အမြင်ရှိသူ ဖြစ်ခြင်း၊
၁၀။ မှန်သော လွတ်မြောက်မှု ရှိသူ ဖြစ်ခြင်း။ (အံ၊၃၊၄၅၈။) (အံ၊မြန်၊၃။၄၅၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မှီဝဲထိုက်သော ကိုယ်အကျင့် ၂ မျိုး

၁။ မကောင်းမှုကို ဆုတ်ယုတ်ကုန်သော ကိုယ်အကျင့်၊
၂။ ကောင်းမှုတို့ တိုးပွားကုန်သော ကိုယ်အကျင့်။ (မ၊၃၊၉၄။) (မ၊မြန်၊၃။၉၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မှီဝဲထိုက်သော စိတ်ဖြစ်ပေါ်ခြင်း ၂ မျိုး

၁။ မကောင်းမှုတို့ ဆုတ်ယုတ်ကုန်သော စိတ်ဖြစ်ပေါ်ခြင်း၊
၂။ ကောင်းမှုတို့ တိုးပွားကုန်သော စိတ်ဖြစ်ပေါ်ခြင်း။ (မ၊၃၊၉၇။) (မ၊မြန်၊၃။၁၀၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မှီဝဲထိုက်သော စိတ်အကျင့် ၂ မျိုး

၁။ မကောင်းမှုတို့ ဆုတ်ယုတ်ကုန်သော စိတ်အကျင့်၊
၂။ ကောင်းမှုတို့ တိုးပွားကုန်သော စိတ်အကျင့်။ (မ၊၃၊၉၇။) (မ၊မြန်၊၃။၁၀၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မှီဝဲထိုက်သော နှုတ်အကျင့် ၂ မျိုး

၁။ မကောင်းမှုတို့ ဆုတ်ယုတ်ကုန်သော နှုတ်အကျင့်၊
၂။ ကောင်းမှုတို့ တိုးပွားကုန်သော နှုတ်အကျင့်။ (မ၊၃၊၉၅။) (မ၊မြန်၊၃။၉၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မှီဝဲထိုက်သော သညာ ၂ မျိုး

၁။ မကောင်းမှုတို့ ဆုတ်ယုတ်ကုန်သော သညာ၊
၂။ ကောင်းမှုတို့ တိုးပွားကုန်သော သညာ။ (မ၊၃၊၉၇။) (မ၊မြန်၊၃။၁၀၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မှီဝဲထိုက်သော အတ္တဘော ၂ မျိုး (အဆင်း၊ အသံ၊ အနံ့၊ အရသာ၊ အတွေ့အထိ၊ သိစရာ သဘော၊ သင်္ကန်း၊ ဆွမ်း၊ ကျောင်း၊ ရွာ၊ နိဂုံး၊ မြို့၊ ဇနပုဒ်၊ ပုဂ္ဂိုလ် ၂ မျိုးစီ)

၁။ မကောင်းမှု ဆုတ်ယုတ် စေသော အတ္တဘော၊
၂။ ကောင်းမှု တိုးပွားစေသော အတ္တဘော။ (မ၊၃၊၁၀၀။) (မ၊မြန်၊၃။၁၀၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မှီဝဲထိုက်သော အယူ ၂ မျိုး

၁။ မကောင်းမှု ဆုတ်ယုတ်ကုန်သော ရအပ်သော အယူ၊
၂။ ကောင်းမှု တိုးပွားကုန်သော ရအပ်သော အယူ။ (မ၊၃၊၉၉။) (မ၊မြန်၊၃။၁၀၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မှီဝဲသင့်သော မိတ်ဆွေ၏ အင်္ဂါ ၇ ပါး

၁။ ပေးနိုင်ခဲသော အရာဝတ္ထုကို ပေးတတ်ခြင်း၊
၂။ ပြုနိုင်ခဲသော အမှုကို ပြုခြင်း၊
၃။ မကောင်းသဖြင့် ဆိုအပ်သော စကားတို့ကိုလည်းကောင်း သည်းခံနိုင်ခဲသော အရာတို့ကိုလည်းကောင်း သည်းခံခြင်း၊
၄။ မိမိ၏ လျှို့ဝှက်အပ်သော အရာကို ပြောကြားခြင်း၊
၅။ အဆွေခင်ပွန်း၏ လျှို့ဝှက်အပ်သော အရာကို လျှို့ဝှက်ခြင်း၊
၆။ ဘေးရန်ဖြစ်ပေါ်သော အခါတို့၌ မစွန့်ပစ်ခြင်း၊
၇။ ပစ္စည်းဥစ္စာကုန်ခြင်းကြောင့် မထီမဲ့မြင် မပြုခြင်း။ (အံ၊၂၊၄၂၁။) (အံ၊မြန်၊၂။၅၃၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မှီဝဲသင့်သော မိတ်ဆွေ၏ အင်္ဂါ ၇ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ ချစ်လည်း ချစ်ထိုက်ခြင်း၊
၂။ မြတ်နိုးလည်း မြတ်နိုးထိုက်ခြင်း၊
၃။ အလေးအမြတ်လည်း ပြုထိုက်ခြင်း၊
၄။ နှလုံးကိုလည်း ပွားစေတတ်ခြင်း၊
၅။ သူတစ်ပါးတို့ကို ဆုံးမတတ်၍ သူတစ်ပါး ဆုံးမသည်ကိုလည်း ခံနိုင်ခြင်း၊
၆။ နက်နဲသော တရားကို ပြောဆိုတတ်ခြင်း၊
၇။ အရာဌာနမဟုတ်သည်၌ မတိုက်တွန်းခြင်း။ (အံ၊၂၊၄၂၂။) (အံ၊မြန်၊၂။၅၃၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မှုတ်လွှင့်ပယ်အပ်သော တရား ၁၀ ပါး

ပယ်အပ်သော တရား ၁၀ ပါးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မအပ်သော ပစ္စည်း ၅ မျိုး

မသုံးဆောင်ထိုက်သော ပစ္စည်း ၅ မျိုးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မာဏဝအနက် ၃ မျိုး

၁။ သတ္တ၊
၂။ စောရ၊
၃။ တရုဏ။ (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၁၊၆၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မာတိကာ ၅ မျိုး

၁။ သင်္ဂဟော အသင်္ဂဟော ။ပ။ ဝိပ္ပယုတ္တေန သင်္ဂဟိတံ အသင်္ဂဟိတံဟူ၍ တစ်ဆယ့် လေးပုဒ်တို့ဖြင့် ချထားအပ်သော နယမာတိကာ၊
၂။ ခန္ဓာငါးပါး ။ပ။ မနသိကာရ ဟူသော ပုဒ်ပေါင်းတစ်ရာ့နှစ်ဆယ့်ငါးပုဒ်ဖြင့် ထားအပ်သော အဗ္ဘန္တရမာတိကာ၊
၃။ ခန္ဓာ, အာယတန, ဓာတ်တို့ဖြင့် သိမ်းယူရေတွက်ပုံကို ပြသော တီဟိ သင်္ဂဟပုဒ် စသော ပုဒ်လေးပုဒ်တို့ဖြင့် ချထားအပ်သော နယမုခမာတိကာ၊
၄။ တူသော အဖို့ကို ပြသော သဘာဂပုဒ် မတူသော အဖို့ကို ပြသော ဝိသဘာဂပုဒ်ဟူသော ပုဒ်နှစ်ပုဒ်တို့ဖြင့် ချထားအပ်သော လက္ခဏမာတိကာ၊
၅။ ဓမ္မသင်္ဂဏီကျမ်း၌ လာသော မာတိကာအားလုံးသည် ဓာတုကထာကျမ်း၏ မာတိကာ တည်းဟူသော အားဖြင့် ခြောက်ဆယ့်ခြောက်ပါးသော တိက်ပုဒ် နှစ်ရာသော ဒုက်ပုဒ်တို့ကို အကျဉ်းချုံး၍ ချထားအပ်သော ဗာဟိရမာတိကာ။ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မာတုဂါမ အပြစ် ၅ ပါး

၁။ မစင်ကြယ်ခြင်း၊
၂။ မကောင်းသော အနံ့ရှိခြင်း၊
၃။ အအိပ် ကြီးခြင်း၊
၄။ ဘေးရန်နှင့် တကွ ဖြစ်ခြင်း၊
၅။ အဆွေခင်ပွန်းကို ဖျက်ဆီးတတ်ခြင်း။ (အံ၊၂၊၂၂၇။) (အံ၊မြန်၊၂။၂၈၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မာတုဂါမ အပြစ် ၅ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ အမျက်ထွက်တတ်ခြင်း၊
၂။ ရန်ငြိုးဖွဲ့တတ်ခြင်း၊
၃။ ပြင်းထန်သော အဆိပ်ရှိခြင်း၊
၄။ လျှာနှစ်ခွရှိခြင်း၊
၅။ အဆွေခင်ပွန်းကို ဖျက်ဆီးတတ်ခြင်း။ (အံ၊၂၊၂၂၈။) (အံ၊မြန်၊၂။၂၈၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မာတုဂါမကို ရုန့်ရင်းစကား ပြောခြင်းကြောင့် သင့်သော အာပတ် ၃ ပါး

၁။ သံဃာဒိသိသ် အာပတ်၊
၂။ ထုလ္လစ္စဉ်းအာပတ်၊
၃။ ဒုက္ကဋ်အာပတ်။ (ဝိ၊၅၊၉၀။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၁၃၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မာတုဂါမတို့နှင့် စပ်လျဉ်း၍ ကျင့်သုံးရန် အချက် ၃ ချက်

၁။ ရဟန်းတို့သည် မာတုဂါမတို့ကို မတွေ့မြင်ရအောင် ကျင့်သုံးရခြင်း၊
၂။ တွေ့မြင်ခဲ့သော် စကားမပြောဘဲ နေရခြင်း၊
၃။ မလွဲ မရှောင်သာ စကားပြောရသော် အမိရင်း နှမရင်း စသည်ကဲ့သို့ အမှတ်သတိထား၍ ပြောဆိုခြင်း၊ ဤသုံးချက်ကို ရှင်အာနန္ဒာ မေးလျှောက်သဖြင့် ပရိနိဗ္ဗာန်ပြုခါနီး၌ ဘုရားရှင် ဟောကြားခဲ့ခြင်း ဖြစ်သည်။ (ဒီ၊၂၊၁၁၆။) (ဒီ၊မြန်၊၂။၁၃၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မာတုဂါမနှင့် ကိုယ် လက် နှီးနှောခြင်းကြောင့် သင့်သော အာပတ် ၅ ပါး

၁။ ပါရာဇိက အာပတ်၊
၂။ သံဃာဒိသိသ်အာပတ်၊
၃။ ထုလ္လစ္စဉ်းအာပတ်၊
၄။ ဒုက္ကဋ်အာပတ်၊
၅။ ပါစိတ် အာပတ်။ (ဝိ၊၅၊၉၀။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၁၃၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မာန ၁၀ မျိုး

၁။ အချို့သော သူသည် အမျိုးဇာတ်အားဖြင့် မာန်ထောင်လွှားခြင်း၊
၂။ အချို့သော သူသည် အနွယ်အားဖြင့် မာန်ထောင်လွှားခြင်း၊
၃။ အချို့သော သူသည် အမျိုးကောင်းသား ဟူ၍ မာန်ထောင်လွှားခြင်း၊
၄။ အချို့သော သူသည် အဆင်းတင့်တယ်ခြင်းဖြင့် မာန်ထောင် လွှားခြင်း၊
၅။ အချို့သော သူသည် ဥစ္စာဓနရှိသောအားဖြင့် မာန်ထောင်လွှားခြင်း၊
၆။ အချို့သော သူသည် တရားရွတ်ဖတ် သရဇ္ဈာယ်ခြင်းဖြင့် မာန်ထောင်လွှားခြင်း၊
၇။ အချို့သော သူသည် အမှု့လုပ်ငန်းအားဖြင့် မာန်ထောင်လွှားခြင်း၊
၈။ အချို့သော သူသည် အတတ်ပညာအားဖြင့် မာန်ထောင်လွှားခြင်း၊
၉။ အချို့သော သူသည် အသိပညာအားဖြင့် မာန်ထောင်လွှားခြင်း၊
၁၀။ အချို့သော သူသည် ဉာဏ်ပဋိဘာန်အားဖြင့် မာန်ထောင်လွှားခြင်း။ (မဟာနိ၊၆၁။) (မဟာနိ၊၃၃၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မာန ၂ မျိုး

၁။ အတ္တုက္ကံသနမာန- မိမိကိုယ်ကို ချီးမြှောက်ခြင်းမာန၊
၂။ ပရဝမ္ဘနမာန- သူတပါးကို နှိမ်ချိုးခြင်း မာန။ (မဟာနိ၊၆၁။) (မဟာနိ၊၃၃၆။) (စူဠနိ၊၂၀၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မာန ၃ မျိုး

၁။ သေယျောဟမသ္မိမာန- ငါသည် မြတ်သူ ဖြစ်၏ဟု မြတ်သော သူအား ဖြစ်သော မာန၊
၂။ သဒိသောဟမသ္မိမာန- ငါသည် တူမျှသူ ဖြစ်၏ဟု အရည်အချင်း တူသူအား ဖြစ်သော မာန၊
၃။ ဟီနောဟမသ္မိမာန- ငါသည် ယုတ်နိမ့်သူ ဖြစ်၏ဟု ယုတ်နိမ့်သူအား ဖြစ်သော မာန။ (ဒီ၊၃၊၁၈၁။) (မဟာနိ၊၃၃၆။) (မဟာနိ၊၆၁။) (စူဠနိ၊၂၀၅။) (ဣတိဝုတ်၊ဋ္ဌ၊၄၇။) (သုတ္တနိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၇။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၀၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မာန ၄ မျိုး

၁။ လက်လာဘဖြင့် မာနကို ဖြစ်စေခြင်း၊
၂။ အခြွေအရံ အကျော်အစောအားဖြင့် မာနကို ဖြစ်စေခြင်း၊
၃။ ချီးမွမ်းခံရခြင်းအားဖြင့် မာနကို ဖြစ်စေခြင်း၊
၄။ ချမ်းသာသုခဖြင့် မာနကို ဖြစ်စေခြင်း။ (မဟာနိ၊၆၁။) (မဟာနိ၊၃၃၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မာန ၅ မျိုး

၁။ နှစ်သက်ဖွယ် ရူပါရုံတို့ကို ရခြင်းကြောင့် မာနကို ဖြစ်စေခြင်း၊
၂။ နှစ်သက်ဖွယ် သဒ္ဒါရုံကို ရခြင်းကြောင့် မာနကို ဖြစ်စေခြင်း၊
၃။ နှစ်သက်ဖွယ် ဂန္ဓာရုံကို ရခြင်းကြောင့် မာနကို ဖြစ်စေခြင်း၊
၄။ နှစ်သက်ဖွယ် ရသာရုံကို ရခြင်းကြောင့် မာနကို ဖြစ်စေခြင်း၊
၅။ နှစ်သက်ဖွယ် ဖောဋ္ဌဗ္ဗာရုံကို ရခြင်းကြောင့် မာနကို ဖြစ်စေခြင်း။ (မဟာနိ၊၆၁။) (မဟာနိ၊၃၃၆။) (စူဠနိ၊၂၀၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မာန ၆ မျိုး

၁။ မျက်စိအမြင်နှင့် ပြည့်စုံခြင်းကြောင့် မာနကို ဖြစ်စေခြင်း၊
၂။ နားအကြားနှင့် ပြည့်စုံခြင်းကြောင့် မာနကို ဖြစ်စေခြင်း၊
၃။ နှာခေါင်းအနံ့ ရကာမျှဖြင့် ပြည့်စုံခြင်းကြောင့် မာနကို ဖြစ်စေခြင်း၊
၄။ လျှာဖြင့် အရသာခံနိုင်ရုံမျှဖြင့် ပြည့်စုံခြင်းကြောင့် မာနကို ဖြစ်စေခြင်း၊
၅။ ကိုယ်ဖြင့် အထိအတွေ့ခံနိုင်ရုံမျှဖြင့် ပြည့်စုံခြင်းကြောင့် မာနကို ဖြစ်စေခြင်း၊
၆။ စိတ်ဖြင့် အာရုံသိကာမျှဖြင့် ပြည့်စုံခြင်းကြောင့် မာနကို ဖြစ်စေခြင်း။ (မဟာနိ၊၆၁။) (မဟာနိ၊၃၃၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မာန ၇ မျိုး

၁။ မာန- မာန်ထောင်လွှားတက်ကြွခြင်း၊
၂။ အတိမာန- ငါနှင့် တူသော သူမရှိဟု အလွန်အကြူး မာန်ထောင်လွှား တက်ကြွခြင်း၊
၃။ မာနာတိမာန- ဤသူကား ရှေ့အခါက ငါနှင့် တူ၍ ယခုအခါ၌ ငါ့အောက် ယုတ်နိမ့်လွန်း၏၊ ငါကား ယခုအခါ အလွန်မြတ်လှစွာ၏ဟု မာန်ထောင်လွှားတက်ကြွခြင်း၊
၃။ ဩမာန- အမျိုး ဇာတ် စသည်အားဖြင့် ငါသည် ယုတ်ညံ့ လှ၏ဟု မိမိကိုယ်ကို အောက်၌ ထား၍ မာန်ထောင်လွှား တက်ကြွခြင်း၊
၅။ အဓိမာန- ဈာန်မဂ် စသည်ကို မရဘဲလျက် ရ၏ဟု အောက်မေ့မှတ်ထင်၍ ထောင်လွှား တက်ကြွခြင်း၊
၆။ အသ္မိမာန- ရုပ်ခန္ဓာစသည်သည် ငါဖြစ်၏ဟု ထောင်လွှား တက်ကြွခြင်း၊
၇။ မိစ္ဆာမာန- မကောင်းသော အတတ်ပညာ အကြားအမြင်စသည်ဖြင့် အထူးအားဖြင့် ထောင်လွှားတက်ကြွခြင်း။ (အဘိ၊ဝိ၊၃၉၇။) (မဟာနိ၊၃၃၆။) (မဟာနိ၊၆၁။) (စူဠနိ၊၂၀၅။) (ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၇။)(အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၂။၅၀၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မာန ၈ မျိုး

၁။ လာဘ်ဖြင့် မာနကို ဖြစ်စေခြင်း၊
၂။ လာဘ်မရသော်လည်း ယုတ်သော မာနကို ဖြစ်စေခြင်း၊
၃။ အခြံအရံများခြင်းဖြင့် မာန်ကို ဖြစ်စေခြင်း၊
၄။ အခြံအရံမများသော်လည်း ယုတ်သော မာနကို ဖြစ်စေခြင်း၊
၅။ ချီးမွမ်းခံရခြင်းဖြင့် မာနကို ဖြစ်စေခြင်း၊
၆။ ကဲ့ရဲ့ခံရ သော်လည်း ယုတ်သော မာနကို ဖြစ်စေခြင်း၊
၇။ ချမ်းသာခြင်းဖြင့် မာနကို ဖြစ်စေခြင်း၊
၈။ ဆင်းရဲသော်လည်း ယုတ်သော မာနကို ဖြစ်စေခြင်း။ (မဟာနိ၊၆၁။) (မဟာနိ၊၃၃၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မာန ၉ မျိုး

၁။ ရဟန်း ရှင် ဘုရင် စသော မြတ်သော ပုဂ္ဂိုလ်၏ ‘‘ငါသည် သင့်ထက် မြတ်၏’’ဟု မာန်ထောင်ခြင်း၊
၂။ ရဟန်း ရှင် ဘုရင် စသော မြတ်သော ပုဂ္ဂိုလ်၏ ‘‘ငါသည် သင်နှင့် တူ၏’’ဟု မာန်ထောင်ခြင်း၊
၃။ ရဟန်း ရှင် ဘုရင် စသော မြတ်သော ပုဂ္ဂိုလ်၏ ‘‘ငါသည် သင့်အောက် ယုတ်၏’’ဟု မာန်ထောင်ခြင်း၊
၄။ အမတ်ကြီးစသော တူသော ပုဂ္ဂိုလ်၏ ‘‘ငါသည် သင့်ထက် မြတ်၏’’ဟု မာန်ထောင်ခြင်း၊
၅။ အမတ်ကြီးစသော တူသော ပုဂ္ဂိုလ်၏ ‘‘ငါသည် သင်နှင့် တူ၏’’ဟု မာန်ထောင်ခြင်း၊
၆။ အမတ်ကြီးစသော တူသော ပုဂ္ဂိုလ်၏ ‘‘ငါသည် သင့်အောက် ယုတ်၏’’ဟု မာန်ထောင်ခြင်း၊
၇။ ကျွန် စသော ယုတ်သော ပုဂ္ဂိုလ်၏ ‘‘ငါသည် သင့်ထက် မြတ်၏’’ဟု မာန်ထောင်ခြင်း၊
၈။ ကျွန် စသော ယုတ်သော ပုဂ္ဂိုလ်၏ ‘‘ငါသည် သင်နှင့် တူ၏’’ဟု မာန်ထောင်ခြင်း၊
၉။ ကျွန် စသော ယုတ်သော ပုဂ္ဂိုလ်၏ ‘‘ငါသည် သင့်အောက် ယုတ်၏’’ဟု မာန်ထောင်ခြင်း။ (အဘိ၊ဝိ၊၄၀၄။) (စူဠနိ၊၂၀၅။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၇၂။) (ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၁။) (ဣတိဝုတ်၊ဋ္ဌ၊၄၇။) (သုတ္တနိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၇။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၂။၅၁၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မာန ၉ မျိုး (တစ်နည်း)

၁။ မြတ်သော သူအား ငါမြတ်၏ဟု မာနဖြစ်ခြင်း၊
၂။ မြတ်သော သူအား ငါသည် သူများနှင့် တူ၏ဟု မာနဖြစ်ခြင်း၊
၃။ မြတ်သော သူအား ငါသည် သူများအောက် ယုတ်၏ဟု မာနဖြစ်ခြင်း၊
၄။ အများနှင့် တူသော သူအား ငါမြတ်၏ဟု မာနဖြစ်ခြင်း၊
၅။ အများနှင့်တူသော ငါသည် အများနှင့် တူ၏ဟု မာနဖြစ်ခြင်း၊
၆။ အများနှင့် တူသော ငါသည် အများအောက် ယုတ်၏ဟု မာနဖြစ်ခြင်း၊
၇။ ယုတ်သော သူအား ငါသည် မြတ်၏ဟု မာနဖြစ်ခြင်း၊
၈။ ယုတ်သော သူအား ငါသည် အများနှင့် တူ၏ဟု မာနဖြစ်ခြင်း၊
၉။ ယုတ်သော သူအား ငါသည် အများအောက် ယုတ်၏ဟု မာနဖြစ်ခြင်း။ (မဟာနိ၊၆၁။) (မဟာနိ၊၃၃၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မာနကြောင့် ဖြစ်သော အာသဝ ၂ ပါး

၁။ ဘဝအာသဝ- ဘဝ၌ ယိုစီးတတ် ဖြစ်တတ်သော သဘော၊
၂။ အဝိဇ္ဇာအာသဝ- အဝိဇ္ဇာဟူသော အာသဝ။ (မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၃၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မာနတ် ၂ ပါး

၁။ ညဉ့်ဖုံးလွှမ်းသော ပဋိစ္ဆန္နမာနတ်၊
၂။ ညဉ့်မဖုံးလွှမ်းသော အပဋိစ္ဆန္နမာနတ်။ (ဝိ၊၅၊၂၁၅။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၃၀၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မာနတ် ၂ ပါး

၁။ ပက္ခမာနတ်- တစ်ပက္ခ (၁၅ ရက်) ပတ်လုံး ကျင့်သုံးအပ်သော အကျင့်၊
၂။ သမောဓာန မာနတ်- ပေါင်းစု၍ ကျင့်သုံးအပ်သော သံဃာကို မြတ်နိုးစေခြင်း အကျင့်။ (ဝိ၊၅၊၂၁၅။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၃၀၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မာနတ် ၃ ပါး

၁။ ပဋိစ္ဆန္နမာနတ်၊
၂။ အပ္ပဋိစ္ဆန္နမာနတ်၊
၃။ ပက္ခမာနတ်။ (ဝိ၊၅၊၂၁၉။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၃၀၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မာနတ် ၄ ပါး (ဆောက်တည်ရန် မာနတ် ၄ ပါး)

၁။ ပဋိစ္ဆန္နမာနတ်၊
၂။ အပဋိစ္ဆန္နမာနတ်၊
၃။ ပက္ခ မာနတ်၊
၄။ သမောဓာနမာနတ်။ (ဝိ၊၅၊၂၂၅။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၃၁၃။) (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၄၊၁၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မာနတ်ကျင့်ဆဲ ရဟန်းတို့အား ခွင့်ပြုအပ်သော အမှုကိစ္စ ၁၅ ပါး

ပရိဝါသ်ဆောက်တည်သော ရဟန်းတို့အား ခွင့်ပြုအပ်သော အမှုကိစ္စ ၁၅ ပါးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မာနတ်ကျင့်ဆဲရဟန်း၏ ညဉ့်ပြတ်ခြင်းအကြောင်း ၄ ပါး

၁။ ပကတတ်ရဟန်းနှင့် ကျောက်ကုန်း ဆန့်လျက် အိပ်ခြင်းဟု ဆိုအပ်သော အတူနေခြင်း၊
၂။ ပကတတ်ရဟန်းနှင့် ကင်း၍ နေခြင်း၊
၃။ မာနတ်ကို မကြားခြင်း၊
၄။ ယုတ်လျော့သော သံဃာမပြည့်သော ဂိုဏ်း၌ မာနတ်ကြား သဖြင့် ကျင့်ခြင်း။ (ဝိ၊၄၊၉၉။) (ဝိ၊မြန်၊၄။၉၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မာနတ်ကျင့်ဆဲရဟန်းတို့၏ ကျင့်ဝတ် ၉၄ ပါး

ပရိဝါသ်ဆောက်တည်သော ရဟန်း၏ ကျင့်ဝတ် ၉၄ ပါးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မာနတ်ကျင့်ထိုက်သော ရဟန်းတို့အား ခွင့်ပြုအပ်သော အမှုကိစ္စ ၁၅ ပါး

ပရိဝါသ် ဆောက်တည်သော ရဟန်းတို့အား ခွင့်ပြုထိုက်သော အမှုကိစ္စ ၁၅ ပါးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မာနတ်ကျင့်သော ရဟန်း၏ ညဉ့်ပြတ်ခြင်း ၄ မျိုး

၁။ ပကတတ်ရဟန်းနှင့် အတူနေခြင်း၊
၂။ ပကတတ်ရဟန်းနှင့် ကင်း၍ နေခြင်း၊
၃။ ဝတ်ကို မကြားခြင်း၊
၄။ လေးပါးမပြည့်သော ဂိုဏ်း၌ ကျင့်ခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၂၂၅။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၃၁၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မာနဖြစ်ကြောင်း ၄ ပါး

၁။ လာဘမာန- လာဘ်ရခြင်းကြောင့် မာနဖြစ်ခြင်း၊
၂။ ယသမာန-အခြွေအရံပေါများခြင်းကြောင့် မာနဖြစ်ခြင်း၊
၃။ ပသံသာမာန- ချီးမွမ်းခံရသောကြောင့် မာနဖြစ်ခြင်း၊
၄။ သုခမာန- ချမ်းသာသောကြောင့် မာနဖြစ်ခြင်း။ (စူဠနိ၊၂၀၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မာနဖြစ်ခြင်း ၆ မျိုး

၁။ မျက်စိနှင့် ပြည့်စုံသောကြောင့် မာနဖြစ်ခြင်း၊
၂။ နားနှင့် ပြည့်စုံ သောကြောင့် မာနဖြစ်ခြင်း၊
၃။ နှာခေါင်းနှင့် ပြည့်စုံသောကြောင့် မာနဖြစ်ခြင်း၊
၄။ လျှာနှင့် ပြည့်စုံသောကြောင့် မာနဖြစ်ခြင်း၊
၅။ ကိုယ်ခန္ဓာနှင့် ပြည့်စုံသောကြောင့် မာနဖြစ်ခြင်း၊
၆။ စိတ်နှင့် ပြည့်စုံသောကြောင့် မာနဖြစ်ခြင်း။ (စူဠနိ၊၂၀၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မာန်တက်ခြင်း ၃ မျိုး

၁။ ဂုဏ်, ဇာတ်, ပညာ, ဥစ္စာ, ဂုဏ် သိ၍, အဆင်း, ခြွေရံ စသည်အားဖြင့် သူတစ်ပါးထက် မြတ်၏ဟု ထောင်လွှားခြင်း- သေယျမာန်၊
၂။ ဂုဏ်, ဇာတ်, ပညာ, ဥစ္စာ, ဂုဏ်သိ၍, အဆင်း, ခြွေရံ စသည်အားဖြင့် သူတစ်ပါးနှင့် တူမျှ၏ဟု ထောင်လွှားခြင်း- သဒိသမာန်၊
၃။ ဂုဏ်, ဇာတ်, ပညာ, ဥစ္စာ, ဂုဏ်သိ၍, အဆင်း, ခြွေရံ စသည်အားဖြင့် သူတစ်ပါးအောက် နိမ့်ကျသော်လည်း မည်သူမျှ အရေးမစိုက် ထောင်လွှားခြင်း- ဟီနမာန်။ (သံ၊၃၊၅၂။) (သံ၊မြန်၊၃။၅၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မာန်ထောင်ခြင်း ၃ မျိုး

၁။ ငါသည် ဆန္ဒထက်မြက်၏ဟု မာန်ထောင်ခြင်း- သေယျဝိဓ၊
၂။ ငါသည် သင်နှင့် တူ၏ဟု မာန်ထောင်ခြင်း- သဒိသဝိဓ၊
၃။ ငါသည် သင့်အောက် ယုတ်၏ဟု မာန်ထောင်ခြင်း-ဟီနဝိဓ။ (အဘိ၊ဝိ၊၃၈၁။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၂။၄၇၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မာန်ယစ်ခြင်း ၃ မျိုး

၁။ အရွယ်နုပျိုခြင်းကို စွဲ၍ ဖြစ်သော မာန်ယစ်ခြင်း၊
၂။ ရောဂါကင်းခြင်းကို စွဲ၍ ဖြစ်သော မာန်ယစ်ခြင်း၊
၃။ အသက်ရှည်ခြင်းကို စွဲ၍ ဖြစ်သော မာန်ယစ်ခြင်း။ (ဒီ၊၃၊၁၈၄။) (အံ၊၁၊၁၄၅။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၀၄။) (အံ၊မြန်၊၁။၁၆၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မာန်ယစ်ခြင်း မဒ ၂၇ ပါး

၁။ အမျိုးဇာတ်ကို စွဲ၍ မာန်ယစ်ခြင်း ဇာတိမဒ၊
၂။ အနွယ်ကို စွဲ၍ မာန်ယစ်ခြင်း ဂေါတ္တမဒ၊
၃။ ကျန်းမာခြင်းကို စွဲ၍ မာန်ယစ်ခြင်း အာရောဂျမဒ၊
၄။ အရွယ် နုပျိုခြင်းကို စွဲ၍ မာန်ယစ်ခြင်း ယောဗ္ဗနမဒ၊
၅။ အသက်ရှည်ခြင်းကို စွဲ၍ မာန်ယစ်ခြင်း ဇီဝိတမဒ၊
၆။ ပစ္စည်းဥစ္စာ ရရှိခြင်းကို စွဲ၍ မာန်ယစ်ခြင်း လာဘမဒ၊
၇။ ကောင်းစွာ ပြုစုခံရ ခြင်းကို စွဲ၍ မာန်ယစ်ခြင်း သက္ကာရမဒ၊
၈။ အလေးဂရုပြု ခံရခြင်းကို စွဲ၍ မာန်ယစ်ခြင်း ဂရုကာရမဒ၊
၉။ ရှေ့သွားပြုခြင်းကို စွဲ၍ မာန်ယစ်ခြင်း ပုရေက္ခာရမဒ၊
၁၀။ အခြံအရံကို စွဲ၍ မာန်ယစ်ခြင်း ပရိဝါရမဒ၊
၁၁။ စည်းစိမ်ဥစ္စာကို စွဲ၍ မာန်ယစ်ခြင်း ဘောဂမဒ၊
၁၂။ အဆင်းကို စွဲ၍ မာန်ယစ်ခြင်း ဝဏ္ဏမဒ၊
၁၃။ အကြားအမြင်ကို စွဲ၍ မာန်ယစ်ခြင်း သုတမဒ၊
၁၄။ ဉာဏ် ပညာကို စွဲ၍ မာန်ယစ်ခြင်း ပဋိဘာနမဒ၊
၁၅။ ညဉ့်အပိုင်းအခြားကို သိခြင်း ဝါကြီး ခြင်းကို စွဲ၍ မာန်ယစ်ခြင်း ရတ္တညုမဒ၊
၁၆။ ပိဏ္ဍပါတ် ဓုတင် ဆောင်ခြင်းကို စွဲ၍ မာန်ယစ်ခြင်း ပိဏ္ဍပါတိကမဒ၊
၁၇။ မထီမဲ့မြင် မအောက်မေ့စေလိုခြင်းကို စွဲ၍ မာန်ယစ်ခြင်း အနဝညတ္တိမဒ၊
၁၈။ ရပ်ခြင်း ထိုင်ခြင်းစသော ဣရိယာပုတ်ကို စွဲ၍ မာန်ယစ်ခြင်း ဣရိယာပထမဒ၊
၁၉။ တန်ခိုးနှင့် ပြည့်စုံခြင်းကို စွဲ၍ မာန်ယစ်ခြင်း ဣဒ္ဓိမဒ၊
၂၀။ အကျော် အစောကို စွဲ၍ မာန်ယစ်ခြင်း ယသမဒ၊
၂၁။ သီလကို စွဲ၍ မာန်ယစ်ခြင်း သီလမဒ၊
၂၂။ ဈာန်ကို စွဲ၍ မာန်ယစ်ခြင်း ဈာနမဒ၊
၂၃။ အတတ်ပညာကို စွဲ၍ မာန်ယစ်ခြင်း သိပ္ပမဒ၊
၂၄။ အရပ် အမောင်းကို စွဲ၍ မာန်ယစ်ခြင်း အာရောဟမဒ၊
၂၅။ ကိုယ်လုံးကိုယ်ပေါက်ကို စွဲ၍ မာန် ယစ်ခြင်း ပရိဏာဟမဒ၊
၂၆။ ကိုယ်ပုံသဏ္ဌာန်ကို စွဲ၍ မာန်ယစ်ခြင်း သဏ္ဌာနမဒ၊
၂၇။ ကိုယ် အင်္ဂါကြီးငယ် စုံလင်သည်ကို စွဲ၍ မာန်ယစ်ခြင်း ပါရိပုရိမဒ အစရှိသည်ဖြင့် မာန်ယစ်ခြင်း အများရှိ၏။ (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၁၊၃၀၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မာရ တရား ၅ ပါး

၁။ ရုပ်၊
၂။ ဝေဒနာ၊
၃။ သညာ၊
၄။ သင်္ခါရ၊
၅။ ဝိညာဏ်။ (သံ၊၂၊၁၅၉။) (သံ၊မြန်၊၂။၁၅၀)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မာရ် ၅ မျိုး

၁။ ကိလေသမာရ်၊
၂။ ခန္ဓမာရ်၊
၃။ အဘိသင်္ခါရမာရ်၊
၄။ ဒေဝပုတ္တမာရ်၊
၅။ မစ္စုမာရ်။ (ဥဒါန၊ဋ္ဌ၊၁၉၅။) (နေတ္တိ၊ဋ္ဌ၊၁၄၅။) (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၁၊၃၁၀။) (ဝိသုဒ္ဓိ၊ဋီ၊၁၊၂၅၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မာရ်နတ် ရေးခြစ်ထားခဲ့သော စာကြောင်း ၁၆ ကြောင်း

၁။ ငါသည် ဘုရားရှင်ကဲ့သို့ ဒါန ပါရမီကို မဖြည့်ခဲ့သဖြင့် ဘုရားရှင်နှင့် တူစွာ မဖြစ်ခြင်း၊
၂။ ငါသည် ဘုရားရှင်ကဲ့သို့ သီလ ပါရမီကို မဖြည့်ခဲ့သဖြင့် ဘုရားရှင်နှင့် တူစွာ မဖြစ်ခြင်း၊
၃။ ငါသည် ဘုရားရှင်ကဲ့သို့ နေက္ခမ္မပါရမီကို မဖြည့်ခဲ့သဖြင့် ဘုရားရှင်နှင့် တူစွာ မဖြစ်ခြင်း၊
၄။ ငါသည် ဘုရားရှင်ကဲ့သို့ ပညာပါရမီကို မဖြည့်ခဲ့သဖြင့် ဘုရားရှင်နှင့် တူစွာ မဖြစ်ခြင်း၊
၅။ ငါသည် ဘုရားရှင်ကဲ့သို့ ဝီရိယပါရမီကို မဖြည့်ခဲ့သဖြင့် ဘုရားရှင်နှင့် တူစွာ မဖြစ်ခြင်း၊
၆။ ငါသည် ဘုရားရှင်ကဲ့သို့ ခန္တီပါရမီကို မဖြည့်ခဲ့သဖြင့် ဘုရားရှင်နှင့် တူစွာ မဖြစ်ခြင်း၊
၇။ ငါသည် ဘုရားရှင်ကဲ့သို့ သစ္စာပါရမီကို မဖြည့်ခဲ့သဖြင့် ဘုရားရှင်နှင့် တူစွာ မဖြစ်ခြင်း၊
၈။ ငါသည် ဘုရားရှင်ကဲ့သို့ အဓိဋ္ဌာနပါရမီကို မဖြည့်ခဲ့သဖြင့် ဘုရားရှင်နှင့် တူစွာ မဖြစ်ခြင်း၊
၉။ ငါသည် ဘုရားရှင် ကဲ့သို့ မေတ္တာပါရမီကို မဖြည့်ခဲ့သဖြင့် ဘုရားရှင်နှင့် တူစွာ မဖြစ်ခြင်း၊
၁၀။ ငါသည် ဘုရားရှင် ကဲ့သို့ ဥပေက္ခာပါရမီကို မဖြည့်ခဲ့သဖြင့် ဘုရားရှင်နှင့် တူစွာ မဖြစ်ခြင်း၊
၁၁။ ငါသည် ဘုရားရှင်ကဲ့သို့ ဣန္ဒြိယပရောပရိယတ္တဉာဏ်ကို ထိုးထွင်း၍ သိခြင်း၏ အားကြီးသော အကြောင်းဖြစ်သော ပါရမီဆယ်ပါးကို မဖြည့်ကျင့်ခဲ့သဖြင့် ဘုရားရှင်နှင့် တူစွာ မဖြစ်ခြင်း၊
၁၂။ ငါသည် ဘုရားရှင်ကဲ့သို့ အာသယာနုသယဉာဏ်ကို ထိုးထွင်း၍ သိခြင်း၏ အားကြီးသော အကြောင်းဖြစ်သော ပါရမီဆယ်ပါးကို မဖြည့်ကျင့်ခဲ့သဖြင့် ဘုရားရှင်နှင့် တူစွာ မဖြစ်ခြင်း၊
၁၃။ ငါသည် ဘုရားရှင်ကဲ့သို့ မဟာကရုဏာသမာပတ္တိဉာဏ်ကို ထိုးထွင်း၍ သိခြင်း၏ အားကြီးသော အကြောင်းဖြစ်သော ပါရမီဆယ်ပါးကို မဖြည့်ကျင့်ခဲ့သဖြင့် ဘုရားရှင်နှင့် တူစွာ မဖြစ်ခြင်း၊
၁၄။ ငါသည် ဘုရားရှင်ကဲ့သို့ ယမကပါဋိဟာရိယဉာဏ်ကို ထိုးထွင်း၍ သိခြင်း၏ အားကြီးသော အကြောင်းဖြစ်သော ပါရမီဆယ်ပါးကို မဖြည့်ကျင့်ခဲ့သဖြင့် ဘုရားရှင်နှင့် တူစွာ မဖြစ်ခြင်း၊
၁၅။ ငါသည် ဘုရားရှင်ကဲ့သို့ အနာဝရဏဉာဏ်ကို ထိုးထွင်း၍ သိခြင်း၏ အားကြီးသော အကြောင်းဖြစ်သော ပါရမီဆယ်ပါးကို မဖြည့်ကျင့်ခဲ့သဖြင့် ဘုရားရှင်နှင့် တူစွာ မဖြစ်ခြင်း၊
၁၆။ ငါသည် ဘုရားရှင်ကဲ့သို့ သဗ္ဗညုတဉာဏ်ကို ထိုးထွင်း၍ သိခြင်း၏ အားကြီးသော အကြောင်းဖြစ်သော ပါရမီဆယ်ပါးကို မဖြည့်ကျင့်ခဲ့သဖြင့် ဘုရားရှင်နှင့် တူစွာ မဖြစ်ခြင်း။ (အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၉၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မာရ်နတ်၏ နာမည် ၃ မျိုး

၁။ ကဏှ၊
၂။ နမုစိ၊
၃။ ပမတ္တဗန္ဓု။ (ဥဒါန၊ဋ္ဌ၊၃၃၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မာရ်နတ်၏ သမီးများ ဘုရားရှင်ကို ဖြားယောင်းသွေးဆောင်သည့် မိန်းမအရွယ်အစား ၆ မျိုး

၁။ ကုမာရိကာ- တစ်ဆယ့်ခြောက်နှစ်အရွယ် သတို့သမီးငယ်အရွယ်၊
၂။ အဝိဇာတာ- သားသမီး မမွေးဖွားမီ ပုံစံအရွယ်၊
၃။ သကိံဝိဇာတာ- တစ်သား မွေးပြီးအရွယ်၊
၄။ ဒုဝိဇာတာ- နှစ်သား မွေးပြီးအရွယ်၊
၅။ မဇ္ဈိမိတ္ထိယော- အလယ်အလတ်အရွယ်၊
၆။ မဟိတ္ထိယော- မိန်းမကြီးအရွယ်။ (အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၉၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မာရ်နတ်စစ်သည်တော် ၁၀ မျိုး

၁။ဝတ္ထုကာမ, ကိလေသကာမ၊
၂။ အစွန်အဖျားကျောင်း စသည် တို့၌လည်းကောင်း, မြတ်သော ကုသိုလ်တရားတို့၌ လည်းကောင်း မမွေ့လျော်ခြင်း၊
၃။ ဆာလောင်မွတ်သိပ်ခြင်း၊
၄။ တဏှာ၊
၅။ ထိနမိဒ္ဓ၊
၆။ ထိတ်လန့်,ကြောက်ခြင်း၊
၇။ အကျင့် မြတ်၌ ယုံမှားခြင်း ဝိစိကိစ္ဆာ၊
၈။ တရားထူး အနည်းငယ်ရရှိ၍ မာန်တက်ခြင်း, ကျေးဇူး ဖျက်ခြင်း, ကိုယ်စိတ် ခက်ထန်မာကြောလာခြင်း၊
၉။ လာဘ်သက္ကာရ အကျော်အစော၊
၁၀။ မိမိကိုယ်ကို ချီးမြှောက်ပင့်ခြင်း, သူတစ်ပါးကို ရှုတ်ချ, နှိမ်ခြင်း။ (သုတ္တနိ၊၃၄၂။) (စူဠနိ၊၁၁၄။) (ဣတိဝုတ်၊ဋ္ဌ၊၁၁၈။) (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၃၊၁၄၁။) (သုတ္တနိ၊မြန်။၃၂၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မာရ်နတ်မင်း၏ နိုင်ငံကို ကျော်လွန်ကြောင်း တရား ၃ ပါး

၁။ အသေခ ဖြစ်သော သီလက္ခန္ဓနှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၂။ အသေခဖြစ်သော သမာဓိက္ခန္ဓနှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၃။ အသေခဖြစ်သော ပညာက္ခန္ဓနှင့် ပြည့်စုံခြင်း။ (ခုဒ္ဒက၊၂၃၀။) (ခုဒ္ဒက၊မြန်။၂၁၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မာရ်နတ်မင်း၏ သမီးတော် ၃ ယောက်

၁။ တဏှာ၊
၂။ အရတိ၊
၃။ ရဂါ။ (သံ၊၁၊၁၂၅။) (ဓမ္မ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၂၈။) (အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၉၃။) (သံ၊မြန်၊၁။၁၂၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မိစ္ဆတ္တတရား ၁၀ ပါး

၁။ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ- မှားသော အယူ၊
၂။ မိစ္ဆာသင်္ကပ္ပ- မှားသော အကြံ၊
၃။ မိစ္ဆာ ဝါစာ- မှားသော စကားပြောဆိုမှု၊
၄။ မိစ္ဆာကမ္မန္တ- မှားသော အမှု၊
၅။ မိစ္ဆာအာဇီဝ- မှားသော အသက်မွေးမှု၊
၆။ မိစ္ဆာဝါယမ- မှားသော အားထုတ်မှု၊
၇။ မိစ္ဆာသတိ- မှားသော သတိ၊
၈။ မိစ္ဆာ သမာဓိ- မှားသော တည်ကြည်မှု၊
၉။ မိစ္ဆာဉာဏ- မှားသော ဉာဏ်၊
၁၀။ မိစ္ဆာဝိမုတ္တိ- မှားသော လွတ်မြောက်မှု။ (ဝိမတိ၊၂၊၂၉၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မိစ္ဆတ္တတရား ၈ ပါး

၁။ မှားသော အယူ၊
၂။ မှားသော အကြံ၊
၃။ မှားသော စကား၊
၄။ မှားသော အမှု၊
၅။ မှားသော အသက်မွေးမှု၊
၆။ မှားသော အားထုတ်မှု၊
၇။ မှားသော အောက်မေ့မှု၊
၈။ မှားသော တည်ကြည်မှု။ (ဒီ၊၃၊၂၁၀။) (ဒီ၊၃၊၂၄၆။) (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၁၊၃၀၈။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၃၄။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၆၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မိစ္ဆာကမ္မန္တ ၃ မျိုး

၁။ သူတစ်ပါးအသက်ကို သတ်ခြင်း၊
၂။ သူတစ်ပါးဥစ္စာကို ခိုးယူခြင်း၊
၃။ ကာမဂုဏ် တို့၌ မှားယွင်း ဖောက်ပြန်စွာ ကျင့်ခြင်း။ (မ၊၃၊၁၁၉။) (မ၊မြန်၊၃။၁၂၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မိစ္ဆာစာရကံမြောက် အင်္ဂါ ၄ မျိုး

၁။ မသွားလာထိုက်သောဝတ္ထု ဖြစ်ခြင်း၊
၂။ ထိုမသွားလာ ထိုက်သောဝတ္ထု၌ မှီဝဲလိုစိတ် ရှိခြင်း၊
၃။ မှီဝဲမှု လုံ့လပယောဂ ရှိခြင်း၊
၄။ မဂ်အချင်းချင်း ထိစပ်ခြင်း၌ သာယာခြင်း။ (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၁၊၃၄၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ ၁၀ မျိုး

မိစ္ဆာအယူ ၁၀ မျိုးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ ၃ မျိုး

၁။ အဟေတုကဒိဋ္ဌိ- အကြောင်းကံတရား မရှိဟု အကြောင်းကံတရား မရှိဘဲ ကောင်းကျိုး ဆိုးကျိုးများကို ခံစံကြရသည်ဟု မှားယွင်းစွာ ယူဆခြင်း, မှားယွင်းစွာ ယူဆသော ဒိဋ္ဌိ၊
၂။ အကိရိယဒိဋ္ဌိ- ကောင်းမှု မကောင်းမှုကို ပြုသော်လည်း ပြုသည် မမည်၊ ပြုရာ မရောက်ဟု မှားယွင်းစွာ မြင်စွဲသော မိစ္ဆာအယူ၊
၃။ နတ္ထိကဒိဋ္ဌိ- ဒါန စေတနာ၏ အကျိုး စသည် မရှိဟူသော အယူမှား အမြင်မှား။ (အံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၆၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ ၆၂ မျိုး

၁။ ခန္ဓာတည်းဟူသော အတ္တနှင့်လောကို မြဲ၏ဟု ပြောဆိုကြောင်း သဿတ အယူ ဒိဋ္ဌိ (၄) မျိုး၊
၂။ သတ္တဝါ သင်္ခါရတို့၌ အချို့မြဲ, အချို့မမြဲ ဟူသော ပြောဆိုကြောင်း ဧကစ္စသဿတဝါဒ အယူဒိဋ္ဌိ (၄) မျိုး၊
၃။ အဆုံးအပိုင်းအခြားရှိသော, အဆုံးအပိုင်းအခြား မရှိသော (အန္တာနန္တိက) အယူဒိဋ္ဌိ (၄။) မျိုး၊
၄။ အမရာငါးကဲ့သို့ အမျိုးမျိုး ရှောင်ရှားတတ်, ငြင်းပယ်တတ်သော အယူ (အမရာဝိက္ခေပိက) ဒိဋ္ဌိ (၄) မျိုး၊
၅။ အကြောင်းမရှိဘဲ ဖြစ်၏ဟူသော အယူရှိသူ- အဓိစ္စသမုပ္ပန္နိက ဒိဋ္ဌိ ၂ မျိုး၊
၆။ သညာရှိ၏ဟု ယူသော သညီဝါဒဒိဋ္ဌိ (၁၆) မျိုး၊
၇။ သညာမရှိဟု ယူသော အသညီဝါဒဒိဋ္ဌိ (၈) မျိုး၊
၈။ သညာရှိသည်လည်း မဟုတ်၊ မရှိသည်လည်း မဟုတ်ဟု ယူသော နေဝသညီနာသညီဝါဒ ဒိဋ္ဌိ (၈) မျိုး၊
၉။ ပြတ်စဲ ၏ဟု ယူသော ဥစ္ဆေဒဝါဒဒိဋ္ဌိ (၇) မျိုး၊
၁၀။ မျက်မှောက်ချမ်းသာမှုကို နိဗ္ဗာန်ဟု ယူသော ပရမ ဒိဋ္ဌဓမ္မနိဗ္ဗာနဝါဒ ဒိဋ္ဌိ (၅) မျိုး စုစုပေါင်း ဒိဋ္ဌိ ၆၂ မျိုး။ (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၁၊၃၀၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ ၆၂ မျိုး

၁။ အတ္တသည်လည်းကောင်း, လောကသည်လည်းကောင်း မြဲ၏ဟု အယူရှိသူ တို့၏ သဿတဝါဒ (၄) ပါး၊
၂။ သတ္တဝါ, သင်္ခါရတို့တွင် အချို့မြဲ၏ဟု အယူရှိသူတို့၏ ဧကစ္စသဿတဝါဒ (၄) ပါး၊
၃။ အန္တာနန္တ အယူရှိသူတို့၏ အန္တာနန္တဝါဒ (၄) ပါး၊
၄။ မပြီး မပြတ်နိုင်သော အယူစကားဖြင့် အထူးထူး အပြားပြား ပယ်ရှားခြင်းရှိသူတို့၏ အမရာဝိက္ခေပ ဝါဒ (၄) ပါး၊
၅။ အကြောင်းမရှိဘဲ ဖြစ်ပေါ်လာ၏ဟု အယူရှိသူတို့၏ အဓိစ္စသမုပ္ပန္နဝါဒ (၂။) ပါး၊
၆။ သညာရှိ၏ဟု ဖြစ်သော ပြောဆိုကြောင်း အယူရှိသူတို့၏ သညီဝါဒ ၁၆ ပါး၊
၇။ သညာမရှိဟု ဖြစ်သော ပြောဆိုကြောင်း အယူရှိသူတို့၏ အသညီဝါဒ ၈ ပါး၊
၈။ သညာ ရှိသည်လည်း မဟုတ်, သညာ မရှိသည်လည်း မဟုတ်ဟု ဖြစ်သော ပြောဆိုကြောင်း အယူ ရှိသူတို့၏ နေဝသညီနာသညီဝါဒ ၈ ပါး၊
၉။ ဥစ္ဆေဒဝါဒ (၇) ပါး၊
၁၀။ ပစ္စုပ္ပန်အတ္တဘော၌ ဒုက္ခ၏ ငြိမ်းအေးခြင်းကို ပြောဆိုကြကုန်သော သူတို့၏ ဒိဋ္ဌဓမ္မနိဗ္ဗာနဝါဒ (၅) ပါး၊ ပေါင်း မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ ၆၂ပါး။ (ဒီ၊၁၊၄၂။) (အဘိ၊ဝိ၊၄၁၄။) (မ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၁၁။) (ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၅။) (ဝိသုဒ္ဓိ၊ဋီ၊၁၊၂၅၄။) (ဒီ၊မြန်၊၁။၅၀။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၂။၅၂၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ ၈ မျိုး

၁။ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ- မှားသော အယူ၊
၂။ မိစ္ဆာသင်္ကပ္ပ- မှားသော အကြံ၊
၃။ မိစ္ဆာဝါစာ- မှားသော ပြောဆိုမှု၊
၄။ မိစ္ဆာကမ္မန္တ- မှားသော အမှု၊
၅။ မိစ္ဆာဇီဝ- မှားသော အသက်မွေးမှု၊
၆။ မိစ္ဆာဝါယာမ- မှားသော အားထုတ်မှု၊
၇။ မိစ္ဆာသတိ- မှားသော သတိ၊
၈။ မိစ္ဆာသမာဓိ- မှားသော စိတ်တည်ငြိမ်မှု။ (ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၁၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ ၈ မျိုး (လောကဝါဒ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ ၈ မျိုး)

၁။ အတ္တဘောသည်လည်းကောင်း, သင်္ခါရလောက သည်လည်းကောင်း မြဲ၏၊
၂။ အတ္တဘောသည်လည်းကောင်း, သင်္ခါရလောကသည် လည်းကောင်း မမြဲ၊
၃။ အတ္တဘောသည်လည်းကောင်း, သင်္ခါရလောကသည်လည်းကောင်း မြဲလည်းမြဲ၏, မြဲလည်းမမြဲ၊
၄။ အတ္တဘောသည်လည်းကောင်း, သင်္ခါရလောကသည် လည်းကောင်း မြဲသည်လည်းမဟုတ်, မမြဲသည်လည်းမဟုတ်၊
၅။ အတ္တဘောသည် လည်းကောင်း, သင်္ခါရလောကသည်လည်းကောင်း အဆုံးရှိ၏၊
၆။ အတ္တဘောသည် လည်းကောင်း, သင်္ခါရလောကသည်လည်းကောင်း အဆုံးမရှိ၊
၇။ အတ္တဘောသည် လည်းကောင်း, သင်္ခါရလောကသည် လည်းကောင်း အဆုံးလည်းရှိ, အဆုံးလည်း မရှိ၊
၈။ အဆုံး ရှိသည်လည်း မဟုတ်, အဆုံးမရှိသည်လည်း မဟုတ်။ (မ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၈၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ တည်ရာဝတ္ထု ၁၀ မျိုး

၁။ ပေးလှူအပ်သော အကျိုးသည် မရှိ၊
၂။ အလှူကြီး ပေးလှူ ပူဇော်မှု အကျိုးသည် မရှိ၊
၃။ လက်ဆောင်ပေးခြင်း စသော အလှူငယ်အကျိုးသည် မရှိ၊
၄။ ကောင်းမှုကံ, မကောင်းမှုကံတို့၏ အကျိုးဖျား, အကျိုးရင်း မရှိ၊
၅။ ဤလောကသည် မရှိ၊
၆။ သွားရာ တမလွန်လောကသည် မရှိ၊
၇။ အမိ၌ ပြုအပ်သော ကောင်းကျိုး ဆိုးပြစ်သည် မရှိ၊
၈။ အဖ၌ ပြုအပ်သော ကောင်းကျိုး ဆိုးပြစ်သည် မရှိ၊
၉။ စုတေ၍ ပဋိသန္ဓေနေသော သတ္တဝါတို့မည်သည် မရှိ၊
၁၀။ ဤလောကကို လည်းကောင်း၊ တမလွန် လောကကို လည်းကောင်း၊ ထူးသော ပညာဖြင့် ကိုယ်တိုင် မျက်မှောက်ပြု၍ သိစေကုန်သော မှန်စွာ သိကုန်သော နိဗ္ဗာန်အား လျော်သော အကျင့်ကို ကောင်းစွာ ကျင့်ကုန်သော ရဟန်း ပုဏ္ဏားတို့သည် မရှိ။ (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၃၊၄၈၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ ဖြစ်ကြောင်း တရား ၅ ပါး

၁။ ရုပ်၊
၂။ ဝေဒနာ၊
၃။ သညာ၊
၄။ သင်္ခါရ၊
၅။ ဝိညာဏ်။ (သံ၊၂၊၁၅၁။) (သံ၊မြန်၊၂။၁၄၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ အထမြောက်ကြောင်း အင်္ဂါ ၂ ပါး

၁။ဝတ္ထု၏ ယူအပ်သော အခြင်းအရာ ဖောက်ပြန်သည် ဖြစ်ခြင်း၊
၂။ မိမိယူထားသောဝတ္ထုသည် မိမိယူထားသော အခြင်းအရာအတိုင်း ထိုဝတ္ထု၏ ထင်ခြင်း။ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၄၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ၏ အင်္ဂါ ၂ ပါး

၁။ ယူအပ်သော အကြောင်းအရာဝတ္ထု၏ ယူအပ်သော အခြင်းအရာမှ ဖောက်ပြန်သည်၏ အဖြစ်, ဖြစ်ခြင်း၊
၂။ အယူကို ယူအပ်သော အခြင်းအရာအတိုင်း ထိုသူအား ထင်ခြင်း။ (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၃၂။) (မ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၀၅။) (သံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၃၇။) (ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၀၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိပုဂ္ဂိုလ် လားရာ ဂတိ ၂ မျိုး

၁။ ငရဲဘုံ နိရယဂတိ၊
၂။ တိရစ္ဆာန်မျိုး တိရစ္ဆာနဂတိ။ (အံ၊၁၊၆၂။) (အံ၊မြန်၊၁။၇၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိဖြင့် နှလုံးသွင်းပုံ ၁၀ မျိုး

၁။ ပေးလှူခြင်းသည် အကျိုးမရှိဟု မှားစွာ နှလုံး သွင်းခြင်း၊
၂။ ယဇ်ငယ်ပူဇော်ခြင်းသည် အကျိုးမရှိဟု မှားစွာ နှလုံးသွင်းခြင်း၊
၃။ ယဇ်ကြီး ပူဇော်ခြင်းသည် အကျိုးမရှိဟု မှားစွာ နှလုံးသွင်းခြင်း၊
၄။ ကောင်းမှု မကောင်းမှု ကံတို့၏ အကျိုးမရှိဟု မှားစွာ နှလုံးသွင်းခြင်း၊
၅။ ဤလောကသည် မရှိဟု မှားစွာ နှလုံးသွင်းခြင်း၊
၆။ တစ်ပါးသော လောကသည် မရှိဟု မှားစွာ နှလုံးသွင်းခြင်း၊
၇။ အမိသည် မရှိဟု မှားစွာ နှလုံးသွင်းခြင်း၊
၈။ အဖသည် မရှိဟု မှားစွာ နှလုံးသွင်းခြင်း၊
၉။ ဥပပတ်ဖြစ်သော သတ္တဝါ တို့သည် မရှိကုန်ဟု မှားစွာ နှလုံးသွင်းခြင်း၊
၁၀။ ဤပစ္စုပ္ပန်လောက တမလွန် လောက တို့ကို ကိုယ်တိုင် ထူးသော ဉာဏ်ဖြင့် သိ၍ မျက်မှောက်ပြု၍ ပြောကြားနိုင်ကုန်သော ရဟန်း ပုဏ္ဏားတို့သည် မရှိကုန်ဟု မှားစွာ နှလုံးသွင်းခြင်း။ (ပဋိသံ။၁၄၆-၁၄၇။) (ပဋိသံ၊မြန်။၁၉၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိဖြစ်ကြောင်း ၁၀ ပါး

၁။ ပေးလှူအပ်သော အလှူ၏ အကျိုးသည် မရှိဟု ယူခြင်း၊
၂။ ကြီးစွာသော ယဇ်ပူဇော်ခြင်းသည် အကျိုးမရှိဟု ယူခြင်း၊
၃။ အာဟုန, ပါဟုန မင်္ဂလာကို ပြုခြင်းသည် အကျိုးမရှိဟု ယူခြင်း၊
၄။ ကောင်းသောအမှု ကုသိုလ်ကံ, မကောင်းသောအမှု အကုသိုလ်ကံတို့၏ အကျိုးပေးမှုသည် မရှိဟု ယူခြင်း၊
၅။ ဤလောကသည် မရှိဟု ယူခြင်း၊
၆။ တမလွန်လောကသည် မရှိဟု ယူခြင်း၊
၇။ အမိ၌ ပြုအပ်သော ကောင်းကျိုး မကောင်းကျိုး မရှိဟု ယူခြင်း၊
၈။ အဖ၌ ပြုအပ်သော ကောင်းကျိုး မကောင်းကျိုး မရှိဟု ယူခြင်း၊
၉။ စုတေ လတ္တံ့သော သတ္တဝါ ပဋိသန္ဓေနေလတ္တံ့သော သတ္တဝါ မရှိဟု ယူခြင်း၊
၁၀။ ဤလောကကို လည်းကောင်း, တမလွန်လောကကိုလည်းကောင်း ထူးသောဉာဏ်ဖြင့် သိ၍ ကျင့်ကြံ ဟောကြား ကြကုန်သော သမဏဗြာဟ္မဏတို့ မရှိဟု ယူခြင်း။ (အဘိ၊ဝိ၊၄၀၅။) (ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၃။)(အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၂။၅၁၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိဖြစ်ပေါ်ကြောင်း ၂ မျိုး

၁။ တစ်ပါးသူထံမှ မသူတော်တရားသံကို ကြားနာရခြင်း၊
၂။ မသင့် လျော်သော အကြောင်းအားဖြင့် နှလုံးသွင်းခြင်း။ (အံ၊၁၊၈၆။) (အံ၊မြန်၊၁။၁၀၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မိစ္ဆာမဂ္ဂင် ၁၀ ပါး ဖြစ်ပွားပုံ

၁။ မှားသော အမြင်ရှိသူအား မှားသောအကြံ ဖြစ်ခြင်း၊
၂။ မှားသော အကြံအစည်ရှိသူအား မှားသောစကား ဖြစ်ခြင်း၊
၃။ မှားသော စကားရှိသူအား မှားသော အလုပ် လုပ်ခြင်း၊
၄။ မှားသော အလုပ်ရှိသူအား မှားသော အသက်မွေးမှု ဖြစ်ခြင်း၊
၅။ မှားသော အသက်မွေးမှုရှိသူအား မှားသော လုံ့လ ဖြစ်ခြင်း၊
၆။ မှားသော လုံ့လရှိသူအား မှားသော သတိ ဖြစ်ခြင်း၊
၇။ မှားသော သတိရှိသူအား မှားသောသမာဓိ ဖြစ်ခြင်း၊
၈။ မှားသော သမာဓိ ရှိသူအား မှားသောဉာဏ် ဖြစ်ခြင်း၊
၉။ မှားသော ဉာဏ်ရှိသူအား မှားသော လွတ်မြောက်မှု ဖြစ်ခြင်း။ (အံ၊၃၊၄၂၈။) (အံ၊မြန်၊၃။၄၂၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မိစ္ဆာမဂ္ဂင် ၈ ပါး

၁။ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ- မှားသော အယူ, အမြင်၊
၂။ မိစ္ဆာသင်္ကပ္ပ- မှားသော အကြံ၊
၃။ မိစ္ဆာဝါစာ- မှားသော စကား၊
၄။ မိစ္ဆာကမ္မန္တ- မှားသော အလုပ်၊
၅။ မိစ္ဆာအာဇီဝ- မှားသော အသက်မွေးမှု၊
၆။ မိစ္ဆာဝါယာမ- မှားသော အားထုတ်မှု၊
၇။ မိစ္ဆာသတိ- မှားသော အောက်မေ့မှု၊
၈။ မိစ္ဆာသမာဓိ- မှားသော တည်ကြည်မှု။ (မ၊၁၊၁၆၆။) (သံ၊၃၊၁၃။) (အဘိ၊ဝိ၊၄၀၁။) (မ၊မြန်၊၁။၁၇၁။) (သံ၊မြန်၊၃။၁၅။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၂။၅၀၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မိစ္ဆာဝါစာ ၄ မျိုး

၁။ မဟုတ်မမှန်သော စကား၊
၂။ ချောပစ်ကုန်းတိုက် စကား၊
၃။ ကြမ်းတမ်းသော စကား၊
၄။ ပြိန်ဖျင်းသော စကား။ (မ၊၃၊၁၁၈။) (မ၊မြန်၊၃။၁၂၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မိစ္ဆာအယူ ၁၀ မျိုး

၁။ ပေးလှူခြင်း၏ အကျိုးမရှိ၊
၂။ ယဇ်အလှူကြီး၏ အကျိုးမရှိ၊
၃။ ယဇ် အလှူငယ်၏ အကျိုးမရှိ၊
၄။ ကောင်းမှုကံ မကောင်းမှုကံတို့၏ အကျိုးဖျား အကျိုးရင်း မရှိ၊
၅။ ဤပစ္စုပ္ပန်လောကသည် မရှိ၊
၆။ တမလွန်လောကသည် မရှိ၊
၇။ အမိ၌ အကောင်း အဆိုး ပြုကျိုးသည် မရှိ၊
၈။ အဖ၌ အကောင်းအဆိုး ပြုကျိုးသည် မရှိ၊
၉။ စုတေ ကွယ်လွန် ပြီး၍ ပဋိသန္ဓေနေရကုန်သော သတ္တဝါတို့ မရှိ၊
၁၀။ ပစ္စုပ္ပန် တမလွန်လောကတို့ကို ထူးသော ဉာဏ်ဖြင့် ကိုယ်တိုင် မျက်မှောက်ပြု၍ သိစေကုန်သော ကောင်းစွာ သိကုန်သော ကောင်းစွာ ကျင့်ကုန်သော ရဟန်း ပုဏ္ဏားတို့သည် မရှိ။ (မ၊၃၊၁၁၆။) (မ၊မြန်၊၃။၁၁၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မိတ်ဆွေ ၂ မျိုး

၁။ အဂါရိကမိတ္တ-ပေးနိုင်ခဲသော အရာကို ပေးခြင်း စသော လက္ခဏာနှင့် ပြည့်စုံသော လူမိတ်ဆွေ၊
၂။ အနာဂါရိကမိတ္တ- ချစ်ခင်အပ်ခြင်း, အလေးပြုအပ်ခြင်း စသော လက္ခဏာတို့နှင့် ပြည့်စုံသော ရဟန်းမိတ်ဆွေ။ (စူဠနိ၊၂၃၉။) (စူဠနိ၊၃၀၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မိတ်ဆွေ ၃ မျိုး

၁။ ဥပကာရ- ကျေးဇူးပြုတတ်သော မိတ်ဆွေ၊
၂။ သမာနသုခဒုက္ခ- ချမ်းသာ အတူ ဆင်းရဲအတူ မိတ်ဆွေ၊
၃။ အနုကမ္ပက- အစဉ်သနားတတ်သော မိတ်ဆွေ။ (အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၇၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မိတ်ဆွေ ၄ မျိုး

၁။ ဉာတိဗန္ဓု- အမျိုး မိတ်ဆွေ၊
၂။ ဂေါတ္တဗန္ဓု- အနွယ်မိတ်ဆွေ၊
၃။ မိတ္တဗန္ဓု-အပေါင်းအသင်း မိတ်ဆွေ၊
၄။ သိပ္ပဗန္ဓု- အတတ်ပညာ မိတ်ဆွေ။ (အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၀၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မိတ်ဆွေကျင့်ဝတ် ၅ ပါး

၁။ ပေးကမ်းစွန့်ကြဲခြင်း၊
၂။ ချစ်ဖွယ်သော စကားကို ဆိုခြင်း၊
၃။ အကျိုး စီးပွားကို ကျင့်ဆောင်ခြင်း၊
၄။ မိမိနှင့် ထပ်တူညီမျှ ဆက်ဆံခြင်း၊
၅။ မချွတ်မယွင်း ပြောဆို ပေးကမ်းခြင်း။ (ဒီ၊၃၊၁၅၅။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၁၇၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မိတ်ဆွေကျင့်ဝတ် ၅ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ မူးယစ်သော မိတ်ဆွေကို စောင့်ရှောက်ခြင်း၊
၂။ မူးယစ်သော မိတ်ဆွေ၏ ပစ္စည်းဥစ္စာကို စောင့်ရှောက်ခြင်း၊
၃။ ကြောက်ရွံ့သော မိတ်ဆွေ၏ အားကိုးရာ ဖြစ်ခြင်း၊
၄။ ဘေးရန်ဖြစ်လတ်သော် မစွန့်ပစ်ခြင်း၊
၅။ မိတ်ဆွေ၏ သားမြေး အဆက်ဆက်တို့ကို တုံ့ပြန်ချီးမြှောက်ခြင်း။ (ဒီ၊၃၊၁၅၅။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၁၇၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မိတ်ဆွေကောင်း ဖြစ်ကြောင်း ၈ ပါး

၁။ သဒ္ဓါတရားနှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၂။ သီလနှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၃။ အကြားအမြင်နှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၄။ စွန့်ကြဲပေးကမ်းခြင်းနှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၅။ လုံ့လဝီရိယနှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၆။ သတိနှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၇။ တည်ကြည်မှု သမာဓိနှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၈။ ပညာနှင့် ပြည့်စုံခြင်း။ (အံ၊ဋီ၊၃၊၁၆၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မိတ်ဆွေကောင်း အင်္ဂါ ၃ ပါး

၁။ ပေးနိုင်ခဲသည်ကို ပေးခြင်း၊
၂။ ပြုနိုင်ခဲသည်ကို ပြုခြင်း၊
၃။ သည်းခံ နိုင်ခဲသည်ကို သည်းခံခြင်း။ (အံ၊၁၊၂၈၉။) (အံ၊မြန်၊၁။၃၀၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မိတ်ဆွေကောင်း အင်္ဂါ ၇ ပါး

၁။ ပိယော- သီလသမ္ပတ္တိ, ဒိဋ္ဌိသမ္ပတ္တိနှင့် ပြည့်စုံသည် ဖြစ်၍ ချစ်ခင် မြတ်နိုးအပ်ခြင်း၊
၂။ ဂရု- ကျောက်ထီးကဲ့သို့ အလေးအမြတ် ပြုအပ်ခြင်း၊
၃။ ဘာဝနီယော- ဥတ္တရိမနုဿဓမ္မ၏ အစွမ်းအားဖြင့် ချီးမွမ်းအပ်ခြင်း၊
၄။ ဝတ္တာ- အခါအားလျော်စွာ သံသရာမှ ထွက်မြောက်ကြောင်း တရားစကားကို ဟောပြောတတ်ခြင်း၊
၅။ ဝစနက္ခမော- ဆုံးမလွယ်သည် ဖြစ်၍ သီတင်းသုံးဖော်တို့၏ စကားကို နှစ်သက်တတ်ခြင်း၊
၆။ ဂမ္ဘီရဉ္စ ကထံ ကတ္တာ- သစ္စာ လေးပါး, ပဋိစ္စသမုပ္ပါဒ် စသော နက်နဲသော တရားစကားကို ပြောဆိုတတ်ခြင်း၊
၇။ န အဋ္ဌာနေ နိယောဇကော- အဓမ္မ, အဝိနယ စသည့် အရာတို့ကို ဓမ္မ ဝိနယ စသည်တို့၏ အစွမ်းအားဖြင့် မညွှန်ပြ, မတိုက်တွန်း မယှဉ်စပ်စေခြင်း။ (နေတ္တိ၊ဋ္ဌ၊၁၄၂။) (နေတ္တိ၊ဝိဘာ၊၃၂၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မိတ်ဆွေစစ် ၄ ယောက်

၁။ ကျေးဇူးပြုတတ်သူ၊
၂။ ချမ်းသာအတူ ဆင်းရဲအတူ ဖြစ်သူ၊
၃။ အကျိုး စီးပွားကို ပြောကြားတတ်သူ၊
၄။ အစဉ်သနားတတ်သူ။ (ဒီ၊၃၊၁၅၂။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၁၆၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မိတ်ဆွေစစ် ၄ ယောက် တစ်နည်း

၁။ မူးယစ်သော မိတ်ဆွေကို စောင့်ရှောက်တတ်ခြင်း၊
၂။ မူးယစ်သော မိတ်ဆွေ၏ ပစ္စည်းဥစ္စာကို စောင့်ရှောက်တတ်ခြင်း၊
၃။ ကြောက်ရွံ့သော မိတ်ဆွေ၏ အားကိုးရာ ဖြစ်ခြင်း၊
၄။ ပြုဖွယ်ကိစ္စ ဖြစ်ပေါ်လတ်သော် ထိုသူပြောသည်ထက် နှစ်ဆသော စည်းစိမ်ကို ပေးတတ်ခြင်း။ (ဒီ၊၃၊၁၅၂။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၁၆၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မိတ်ဆွေစစ် ၄ ယောက် တစ်နည်း

၁။ မိတ်ဆွေအား လျှို့ဝှက်သောအမှုကို ပြောကြားခြင်း၊
၂။ မိတ်ဆွေ၏ လျှို့ဝှက်သောအမှုကို လျှို့ဝှက်ခြင်း၊
၃။ ဘေးရန်ဖြစ်လတ်သော် မစွန့်ပစ်ခြင်း၊
၄။ မိတ်ဆွေ၏ အကျိုးငှာ အသက်ကိုသော်လည်း စွန့်ခြင်း။ (ဒီ၊၃၊၁၅၂။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၁၆၉-၁၇၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မိတ်ဆွေစစ် ၄ ယောက် တစ်နည်း

၁။ မကောင်းမှုမှ တားမြစ်တတ်ခြင်း၊
၂။ ကောင်းမှု၌ သက်ဝင် စေခြင်း၊
၃။ မကြားဘူးသော တရားစကားကို ပြောကြားတတ်ခြင်း၊
၄။ နတ်ပြည်ခရီးကို ပြောကြားတတ်ခြင်း။ (ဒီ၊၃၊၁၅၃။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၁၇၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မိတ်ဆွေစစ် ၄ ယောက် တစ်နည်း

၁။ မိတ်ဆွေ၏ ဆုတ်ယုတ်ပျက်စီးခြင်းကို မနှစ်သက်ခြင်း၊
၂။ မိတ်ဆွေ၏ ဖြစ်ထွန်းတိုးတက်ခြင်းကို နှစ်သက်ခြင်း၊
၃။ မိတ်ဆွေအား ကဲ့ရဲ့စကား ပြောသူကို ကန့်ကွက်တားမြစ်ခြင်း၊
၄။ မိတ်ဆွေအား ချီးမွမ်းစကားပြောသူကို ထောက်ခံ ချီးမွမ်းခြင်း။ (ဒီ၊၃၊၁၅၃။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၁၇၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မိတ်ဆွေတု ၄ ယောက်

၁။ စင်စစ် ယူသာ ယူတတ်သော သူ၊
၂။ နှုတ်ဖြင့်သာ ပေးတတ်သော သူ၊
၃။ အကြိုက်ကို လိုက်၍ ပြောဆိုတတ်သူ၊
၄။ ပျက်စီးကြောင်း၌ အပေါင်းအဖော် ဖြစ်တတ်သူ။ (ဒီ၊၃၊၁၅၁။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၁၆၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မိတ်ဆွေတု ၄ ယောက် တစ်နည်း

၁။ စင်စစ် ယူသာ ယူတတ်ခြင်း၊
၂။ နည်းသော ဥစ္စာဖြင့် များသော ဥစ္စာကို အလိုရှိခြင်း၊
၃။ မိမိ၌ ဘေးဖြစ်လတ်သော် ကိစ္စကို ပြုတတ်ခြင်း၊
၄။ အကျိုးကို ရလို၍ ဆည်းကပ်ခြင်း။ (ဒီ၊၃၊၁၅၁။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၁၆၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မိတ်ဆွေတု ၄ ယောက် တစ်နည်း

၁။ လွန်ပြီးသော အရာဖြင့် ချီးမြှောက်ခြင်း၊
၂။ မဖြစ်သေးသော အရာဖြင့် ချီးမြှောက်ခြင်း၊
၃။ အချည်းနှီး လောကွတ်မျှဖြင့် ချီးမြှောက်ခြင်း၊
၄။ ဖြစ်ဆဲကိစ္စတို့၌ ပျက်ဆီးခြင်းကို ပြခြင်း။ (ဒီ၊၃၊၁၅၁။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၁၆၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မိတ်ဆွေတု ၄ ယောက် တစ်နည်း

၁။ မကောင်းမှုကိုလည်း ခွင့်ပြုခြင်း၊
၂။ ကောင်းမှုကိုလည်း ခွင့်ပြုခြင်း၊
၃။ မျက်မှောက်၌ ချီးမွမ်းစကား ဆိုခြင်း၊
၄။ မျက်ကွယ်၌ ကဲ့ရဲ့စကား ဆိုခြင်း။ (ဒီ၊၃၊၁၅၁။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၁၆၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မိတ်ဆွေတု ၄ ယောက် တစ်နည်း

၁။ သေရည်သေရက် သောက်ခြင်း၌ အပေါင်းအဖော်ဖြစ်ခြင်း၊
၂။ အခါမဲ့ ခရီးသွားလာခြင်း၌ အပေါင်းအဖော်ဖြစ်ခြင်း၊
၃။ ပွဲလမ်းသဘင် ကြည့်ရှုခြင်း၌ အပေါင်းအဖော်ဖြစ်ခြင်း၊
၄။ လောင်းကစားလေ့ရှိခြင်း၌ အပေါင်းအဖော်ဖြစ်ခြင်း။ (ဒီ၊၃၊၁၅၂။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၁၆၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မိတ်ဆွေယုတ်နှင့် ပေါင်းခြင်းအပြစ် ၆ ပါး

ခင်ပွန်း (မိတ်ဆွေ) ယုတ်နှင့် ပေါင်းလေ့ရှိသူတို့သည်၊
လောင်းကစား ကြူးတတ်ကုန်၏၊
၂။ ကာမဂုဏ် ကြူးတတ်ကုန်၏၊
၃။ သေသောက် ကြူးတတ်ကုန်၏၊
၄။ မာယာဖြင့် လှည့်ပတ်တတ်ကုန်၏၊
၅။ အနိုင်အထက် ပြုတတ်ကုန်၏၊
၆။ ခင်ပွန်းယုတ်တို့သာ အပေါင်းအဖော် ဖြစ်တတ်ကုန်၏။ (ဒီ၊၃၊၁၄၉။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၁၆၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မိတ်ဆွေဟု ဆိုအပ်သော သီလစသော ဂုဏ်ကျေးဇူး ၁၀ မျိုး

၁။ စူဠသီလ- သေးငယ်သော သီလ၊
၂။ မဇ္ဈိမသီလ- အလယ်အလတ်သီလ၊
၃။ မဟာသီလ- ကြီးမြတ်သော သီလ၊
၄။ ကထာဝတ္ထု ဆယ်ပါး၊
၅။ ဓုတင်ကျေးဇူး တစ်ဆယ့်ခြောက်ပါး၊
၆။ ဝိပဿနာဂုဏ်ကျေးဇူး၊
၇။ မဂ်လေးပါး၊
၈။ ဖိုလ်လေးပါး၊
၉။ ဝိဇ္ဇာသုံးပါး၊
၁၀။ အဘိညာဉ်ခြောက်ပါး။ (ဓမ္မ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၉၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မိတ်မဖွဲ့သင့်သော မိန်းမ ၅ ယောက်

၁။ အလွန်အဆင်းနှင့် ပြည့်စုံသော မိန်းမ၊
၂။ များစွာသော သူတို့ ချစ်ခင်နှစ်သက်အပ်သော မိန်းမ၊
၃။ ကခြင်း သီဆိုခြင်း၌ လိမ္မာသော မိန်းမ၊
၄။ သူတစ်ပါး တို့ သိမ်းပိုက်ထားသော မယား၊
၅။ စည်းစိမ်ဥစ္စာ ဟူသော အကြောင်းကြောင့် မိမိထံ ဆည်းကပ်လာသော မိန်းမ။ (ဇာတက၊၂၊၁၂၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မိထိလာပြည် တံခါးလေးပေါက်တို့၌ ရွာ ၄ ရွာ

၁။ အရှေ့ ယဝမဇ္ဈကရွာ၊
၂။ တောင် ယဝမဇ္ဈကရွာ၊
၃။ အနောက် ယဝမဇ္ဈကရွာ၊
၄။ မြောက် ယဝမဇ္ဈကရွာ။ (ဇာ၊ဋ္ဌ၊၆၊၁၆၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မိန်းမ ၁၀ ယောက် (မသွားလာထိုက်သော မိန်းမ ၁၀ ယောက်)

၁။ အမိစောင့်ရှောက်သော မိန်းမ၊
၂။ အဖစောင့်ရှောက်သော မိန်းမ၊
၃။ အမိအဖစောင့်ရှောက်သော မိန်းမ၊
၄။ မောင် စောင့် ရှောက်သော မိန်းမ၊
၅။ အစ်မ, ညီမ စောင့်ရှောက်သော မိန်းမ၊
၆။ ဆွေမျိုး စောင့်ရှောက်သော မိန်းမ၊
၇။ အနွယ်စောင့်ရှောက်သော မိန်းမ၊
၈။ တရားကျင့်ဖော်တို့ စောင့်ရှောက်သော မိန်းမ၊
၉။ အစောင့်အရှောက်ချထားသော မိန်းမ၊
၁၀။ ဒဏ်တပ်ထားသော မိန်းမ။ (ဝိ၊၁၊၂၀၂။) (ဝိ၊မြန်၊၁။၂၀၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မိန်းမ ၁၂ ယောက် (မသွားလာထိုက်သော မိန်းမ ၁၂ ယောက်)

၁။ အမိဝမ်းမှ စ၍ အစောင့် အရှောက်ထားရှိသော မိန်းမ၊
၂။ မင်းဒဏ် ချထားခြင်း ခံရသော မိန်းမ၊
၃။ ဥစ္စာဖြင့် ဝယ်ထားသော မိန်းမ၊
၄။ အလိုတူ၍ နေသော မိန်းမ၊
၅။ စည်းစိမ်ဥစ္စာကြောင့် နေသော မိန်းမ၊
၆။ အဝတ် ပုဆိုးကြောင့် နေသော မိန်းမ၊
၇။ ရေခွက်၌ လက်အတူချ၍ မိဘတို့က ထိမ်းမြားထားသော မိန်းမ၊
၈။ ဈေးရောင်းခေါင်းခုကို ချစေ၍ မယားပြုထားသော မိန်းမ၊
၉။ ကျွန်မလည်းဖြစ်, မယားလည်း ဖြစ်သော မိန်းမ၊
၁၀။ အမှုလုပ်လည်းဖြစ်, မယားလည်း ဖြစ်သော မိန်းမ၊
၁၁။ စစ်မြေပြင်အရပ်မှ ဆောင်ယူအပ်သော မိန်းမ၊
၁၂။ အခိုက်အတန့် တစ်ခဏမျှ ပေါင်းအပ်သော မိန်းမ။ (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၃၁။) (သံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၃၅။) (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၄၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မိန်းမ ၂၀ (မသွားလာထိုက်သော မိန်းမ ၂၀)

၁။ အမိစောင့်ရှောက်အပ်သော မိန်းမ၊
၂။ အဖ စောင့်ရှောက်အပ်သော မိန်းမ၊
၃။ မိဘစောင့်ရှောက်အပ်သော မိန်းမ၊
၄။ မောင်စောင့်ရှောက် အပ်သော မိန်းမ၊
၅။ ညီမ, အစ်မ စောင့်ရှောက်အပ်သော မိန်းမ၊
၆။ ဆွေမျိုး စောင့်ရှောက် အပ်သော မိန်းမ၊
၇။ အနွယ်တူသူ စောင့်ရှောက်အပ်သော မိန်းမ၊
၈။ သီတင်းသုံးဖော်တို့ စောင့်ရှောက်အပ်သော မိန်းမ၊
၉။ အစောင့်အရှောက်ထားသော မိန်းမ၊
၁၀။ မင်းတို့သည် ဒဏ်ထားအပ်သော မိန်းမ၊
၁၁။ ဥစ္စာဖြင့် ဝယ်အပ်သော မိန်းမ၊
၁၂။ အလိုတူ၍ နေသော မိန်းမ၊
၁၃။ စည်းစိမ်အလို့ငှာ နေသော မိန်းမ၊
၁၄။ အဝတ်ပုဆိုးအလို့ငှာ နေသော မိန်းမ၊
၁၅။ ရေခွက်၌ လက်ကို ချ၍ မိဘတို့က ထိမ်းမြားသော မိန်းမ၊
၁၆။ ခေါင်းခုကို ပယ်ချ စေ၍ ယူအပ်သော မိန်းမ၊
၁၇။ ကျွန်မလည်းဖြစ်, မယားလည်း ဖြစ်သော မိန်းမ၊
၁၈။ အမှု လုပ်လည်းဖြစ်, မယားလည်းဖြစ်သော မိန်းမ၊
၁၉။ စစ်မြေပြင်အရပ်မှ ဆောင်ယူအပ်သော မိန်းမ၊
၂၀။ တစ်ခဏမျှ နေစေအပ်သော ပြည့်တန်ဆာ မိန်းမ။ (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၃၁။) (သံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၃၅။) (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၄၁။) (ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၀၄။) (ဝိမာန၊ဋ္ဌ၊၆၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မိန်းမ ၃ မျိုး

၁။ လူမိန်းမ၊
၂။ နတ်မိန်းမ၊
၃။ တိရစ္ဆာန်မိန်းမ။ (ဝိ၊၁၊၃၄။) (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၂၊၈၆။) (ဝိ၊မြန်၊၁။၃၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မိန်းမက ယောကျ်ားကို နှောင်ဖွဲ့ပုံ ၈ မျိုး

၁။ ငိုကြွေးခြင်းဖြင့် နှောင်ဖွဲ့ခြင်း၊
၂။ ပြုံးရယ်ခြင်းဖြင့် နှောင်ဖွဲ့ခြင်း၊
၃။ စကားပြောခြင်းဖြင့် နှောင်ဖွဲ့ခြင်း၊
၄။ အသွင်အပြင် အမူအရာဖြင့် နှောင်ဖွဲ့ခြင်း၊
၅။ ပန်း သစ်သီး စသော ပစ္စည်းဖြင့် နှောင်ဖွဲ့ခြင်း၊
၆။ ဂန္ဓာရုံအနံ့ဖြင့် နှောင်ဖွဲ့ခြင်း၊
၇။ ရသာရုံ အရသာဖြင့် နှောင်ဖွဲ့ခြင်း၊
၈။ ဖောဋ္ဌဗ္ဗာရုံ အတွေ့ဖြင့် နှောင်ဖွဲ့ခြင်း။ (အံ၊၃၊၃၈။) (အံ၊၃၊မြန်၊၃၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မိန်းမက လင်ယောကျ်ားကို အထင်သေးကြောင်း ၈ မျိုး

၁။ ဆင်းရဲနွမ်းပါးခြင်း၊
၂။ ရောဂါ အနာရှိခြင်း၊
၃။ အိုမင်းခြင်း၊
၄။ သေသောက်ကြူးခြင်း၊
၅။ တွေဝေ, မိုက်မဲ, ထုံခြင်း၊
၆။ မေ့လျော့ ပေါ့ဆခြင်း၊
၇။ အမှုကိစ္စအားလုံးတို့၌ နောက်လိုက်ပြုလုပ်သူ ဖြစ်ခြင်း၊
၈။ ဥစ္စာအားလုံး တို့ကို မပေးကမ်းခြင်း။ (ဇာ၊ဋ္ဌ၊၅၊၄၆၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မိန်းမတို့ ချစ်အပ်သော ယောကျ်ား၏ အင်္ဂါ ၅ ပါး

၁။ ရုပ်အဆင်းချောမောမှု ရှိခြင်း၊
၂။ စည်းစိမ် ဥစ္စာ ရှိခြင်း၊
၃။ ကိုယ်ကျင့်သီလ ရှိခြင်း၊
၄။ လိမ္မာရေးခြားရှိလျက် မပျင်းရိခြင်း၊
၅။ သားသမီး ရနိုင်ခြင်း။ (သံ၊၂၊၄၃၅။) (သံ၊မြန်၊၂။၄၃၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မိန်းမတို့ ပျက်စီးကြောင်း ၂၅ ပါး

၁။ လင်ယောကျ်ား အရပ်တစ်ပါးသို့ သွားခြင်းကို ချီးမွမ်းခြင်း၊
၂။ အရပ်တစ်ပါး၌ ရောက်နေသော လင်ယောကျ်ားကို သတိမရ မအောက်မေ့ခြင်း၊
၃။ အရပ် တစ်ပါးမှ ပြန်ရောက်လာသော လင်ယောကျ်ားကို မနှစ်သက်ခြင်း၊
၄။ လင်ယောကျ်ား၏ ကျေးဇူးမဲ့ကို ပြောဆိုခြင်း၊
၅။ လင်ယောကျ်ား၏ ကျေးဇူးကို မပြောဆိုခြင်း၊
၆။ လင်ယောကျ်ား၏ အကျိုးမဲ့ကို ပြုကျင့်ခြင်း၊
၇။ လင်ယောကျ်ား၏ အကျိုးစီးပွားကို မပြုကျင့်ခြင်း၊
၈။ လင် ယောကျ်ားအား မပြုအပ်သည်ကို ပြုခြင်း၊
၉။ လင်ယောကျ်ား၏ ပြုအပ်သည်ကို မပြုခြင်း၊
၁၀။ အဝတ်ကို မြဲစွာဝတ်၍ အိပ်ခြင်း၊
၁၁။ လင်ယောကျ်ားကို ကျောပေး၍ အိပ်ခြင်း၊
၁၂။ တပြောင်းပြန်ပြန် လူးလှိမ့်တတ်ခြင်း၊
၁၃။ ထွက်သက်ဝင်သက်, ထွက်လေ, ဝင်လေကို ရှည်စွာ ဖြစ်စေခြင်း၊
၁၄။ ဆင်းရဲဝေဒနာ ကြားတတ်ခြင်း၊
၁၅။ ကျင်ကြီးကျင်ငယ် မပြတ် သွားခြင်း၊
၁၆။ ဖောက်ပြန်သော အကျင့်ကို ကျင့်တတ်ခြင်း၊
၁၇။ တစ်ပါးသော ယောကျ်ား အသံကို ကြားသောအခါ နားစွင့်လျက် နားထောင်တတ်ခြင်း၊
၁၈။ စည်းစိမ်ဥစ္စာကို ဖျက်ဆီး တတ်ခြင်း၊
၁၉။ အိမ်နီးချင်းယောကျ်ားတို့နှင့် ကိလေသာ၏ အစွမ်းအားဖြင့် ပေါင်းဖက်ရောရှက် မှုကို ပြုခြင်း၊
၂၀။ အိမ်မှ ထွက်ခွာသွားတတ်ခြင်း (အိမ်မှ ဆင်းသွားတတ်ခြင်း)၊
၂၁။ အခါမဲ့ ဖြစ်သော ညဉ့်အချိန်၌ သွားလေ့ရှိခြင်း၊
၂၂။ သယောက်လင် ထားလျက် လင်ယောကျ်ား အပေါ်၌ ရိုသေခြင်းကင်း၍ ပြစ်မှားလိုသော စိတ်အကြံအစည် ရှိခြင်း၊
၂၃။ အမြဲမပြတ် တံခါးဝ၌ ရပ်တည်ခြင်း၊
၂၄။ လက်ကတီးကြား, နို့ အစရှိသော အင်္ဂါကြီးငယ်တို့ကို ပြတတ်ခြင်း၊
၂၅။ ထိုမှဤမှ သွား၍ ကြည့်တတ်ခြင်း။ (ဇာတက၊၂၊၁၂၁။) (ဇာ၊ဋ္ဌ၊၅၊၄၆၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မိန်းမတို့ မချစ်အပ်သော ယောကျ်ား၏ အင်္ဂါ ၅ ပါး

၁။ ရုပ်အဆင်းချောမောမှု မရှိခြင်း၊
၂။ စည်းစိမ်ဥစ္စာ မရှိခြင်း၊
၃။ ကိုယ်ကျင့်သီလ မရှိခြင်း၊
၄။ ပျင်းရိခြင်း၊
၅။ သားသမီး မရ နိုင်ခြင်း။ (သံ၊၂၊၄၃၅။) (သံ၊မြန်၊၂။၄၃၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မိန်းမတို့ မတင်းတိမ်နိုင်သော အရာ ၃ မျိုး

၁။ မေထုန်မှီဝဲခြင်း၊
၂။ သားဖွားခြင်း၊
၃။ အဝတ် အစားတန်ဆာခြင်း။ (ဇာ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၉၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မိန်းမတို့ မြွေဟောက်ဦးခေါင်းနှင့် တူပုံ ၅ မျိုး

၁။ အမျက်ထွက်တတ်ခြင်း၊
၂။ ရန်ငြိုးဖွဲ့တတ်ခြင်း၊
၃။ ရာဂအဖြစ်များသောကြောင့် ပြင်းသော အဆိပ်ရှိခြင်း၊
၄။ ကုန်းချောစကား ပြောတတ် သောကြောင့် လျှာနှစ်ခွရှိခြင်း၊
၅။ လင်ယောကျ်ားအပေါ် လွန်ကျူးတတ်သောကြောင့် အဆွေ ခင်ပွန်း၌ ပြစ်မှားတတ်ခြင်း။ (ဇာ၊ဋ္ဌ၊၅၊၄၈၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မိန်းမတို့ ရနိုင်ခဲသော အရာဌာန ၅ မျိုး (ကောင်းမှုမပြုခဲ့သော မိန်းမ ရနိုင်ခဲသော အရာဌာန ၅ မျိုး)

၁။ သင့်လျော်သော အမျိုး၌ ဖွားမြင်ရန် ခဲယဉ်းခြင်း၊
၂။ သင့်လျော်သော အမျိုး၌ ဖွားမြင်ပြီးနောက် သင့်လျော်သော အမျိုးအိမ်သို့ လိုက်ပါရန် ခဲယဉ်းခြင်း၊
၃။ သင့်လျော်သော အမျိုးအိမ်သို့ လိုက်ပါပြီးနောက် လင်တူမယား (မယားပြိုင်) မရှိရန် ခဲယဉ်းခြင်း၊
၄။ မယားပြိုင် မရှိဘဲ သင့်လျော်သော အမျိုးအိမ်သို့ လိုက်ပါပြီးနောက် သားသမီးရရန် ခဲယဉ်းခြင်း၊
၅။ အထက်ပါ အင်္ဂါများနှင့် ပြည့်စုံသော်လည်း လင်ယောကျ်ားအပေါ် လွှမ်းမိုးနိုင်ရန် ခဲယဉ်းခြင်း။ (သံ၊၂၊၄၄၄။) (သံ၊မြန်၊၂။၄၄၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မိန်းမတို့ ရလွယ်သော အရာဌာန ၅ မျိုး (ကောင်းမှုပြုခဲ့သော မိန်းမ ရလွယ်သော အရာဌာန ၅ မျိုး)

၁။ သင့်လျော်သော အမျိုး၌ ဖွားမြင်ရခြင်း၊
၂။ သင့်လျော်သော အမျိုးအိမ်သို့ လိုက်ပါရခြင်း၊
၃။ လင်တူမယား (မယားပြိုင်) မရှိခြင်း၊
၄။ သားသမီးများ ရရှိခြင်း၊
၅။ လင်ယောကျ်ားအပေါ် လွှမ်းမိုးကျော်လွန်၍ ကျင့်ဆောင် လုပ်နိုင်ခြင်း။ (သံ၊၂၊၄၄၄။) (သံ၊မြန်၊၂။၄၄၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မိန်းမတို့ လင်ယောကျ်ားကို လွန်ကျူး၍ ကျင့်ကြောင်း ၄၀ ပါး

၁။ ကိုယ်လက်ကို ဆန့်ခြင်း၊
၂။ ကိုယ်လက်ကို ညွတ်ခြင်း၊
၃။ တင့်တယ်စမ္ပယ်ခြင်း၊
၄။ ရှက်နိုးသကဲ့သို့ ပြုခြင်း၊
၅။ လက်သည်းခြေသည်းဖြင့် လက်သည်းခြေသည်းကို ခြစ်ခြင်း၊
၆။ ခြေထောက်တစ်ခုဖြင့် ခြေထောက်တစ်ခုကို နင်းခြင်း၊
၇။ သစ်သားတုတ်ချောင်းဖြင့် မြေကို ခြစ်ခြင်း၊
၈။ သူငယ်ကို မြှောက်ချီခြင်း, မြှောက်ချီစေခြင်း၊
၉။ သူငယ်ကို ကစားခြင်း, ကစားစေခြင်း၊
၁၀။ သူငယ်ကို နမ်းရှုပ်ခြင်း, နမ်းရှုပ်စေခြင်း၊
၁၁။ စားဖွယ်သောက်ဖွယ်ကို စားခြင်း, စားစေခြင်း၊
၁၂။ စားဖွယ် သောက်ဖွယ်ကို ပေးခြင်း၊
၁၃။ စားဖွယ်သောက်ဖွယ်ကို တောင်းခြင်း၊
၁၄။ ပြုအပ်သော အမှုကို အတုလိုက်၍ ပြုခြင်း၊
၁၅။ အသံကို မြှင့်၍ ဆိုခြင်း၊
၁၆။ အသံကို နှိမ့်၍ ဆိုခြင်း၊
၁၇။ ကခြင်းဖြင့် ထင်စွာဆိုခြင်း၊
၁၈။ ကခြင်းဖြင့် ကွယ်၍ဆိုခြင်း၊
၁၉။ သီဆိုခြင်းဖြင့် ထင်စွာ ဆိုခြင်း၊
၂၀။ သီဆိုခြင်းဖြင့် ကွယ်၍ ဆိုခြင်း၊
၂၁။ တီးမှုတ်ခြင်းဖြင့် ထင်စွာဆိုခြင်း ကွယ်၍ ဆိုခြင်း၊
၂၂။ ငိုခြင်းဖြင့် ထင်စွာဆိုခြင်း ကွယ်၍ဆိုခြင်း၊
၂၃။ တင့်တယ်စမ္ပယ်ခြင်းဖြင့် ထင်စွာဆိုခြင်း, ကွယ်၍ဆိုခြင်း၊
၂၄။ တန်ဆာဆင်ခြင်းဖြင့် ထင်စွာဆိုခြင်း ကွယ်၍ ဆိုခြင်း၊
၂၅။ ပြင်းစွာ ရယ်ခြင်း၊
၂၆။ စောင်း၍ ကြည့်ခြင်း၊
၂၇။ ခါးကို လှုပ်ခြင်း၊
၂၈။ လျို့ဝှက် အပ်သော အင်္ဂါကို ထက်ဝန်းကျင်လှုပ်ခြင်း၊
၂၉။ ပေါင်ကို ဖွင့်လှစ်ပြခြင်း၊
၃၀။ ပေါင်ကို ဖုံးခြင်း၊
၃၁။ သားမြတ်ကို ပြခြင်း၊
၃၂။ လက်ကတီးကို ပြခြင်း၊
၃၃။ ချက်ကို ပြခြင်း၊
၃၄။ မျက်စိကို မှိတ်ပြခြင်း၊
၃၅။ မျက်မှောင်ကို ချီခြင်း၊
၃၆။ နှုတ်ခမ်းကို ကိုက်ခြင်း၊
၃၇။ လျှာကို ထုတ်ပြခြင်း၊
၃၈။ အဝတ်ကို ကျွတ်အောင် ပြုခြင်း၊
၃၉။ အဝတ်ကို ပြင်၍ ဝတ်ခြင်း၊
၄၀။ ဆံပင်ကို ဖြေခြင်း, ထုံးခြင်း။ (ဇာတက၊၂၊၁၂၁။) (ဓမ္မ၊ဋ္ဌ၊၂၊၄၂၉။) (ဇာ၊ဋ္ဌ၊၅၊၄၆၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မိန်းမတို့ လျှပ်ပေါ်ရာ ၅ မျိုး

၁။ အစာအာဟာရ၌ လျှပ်ပေါ်ခြင်း၊
၂။ တန်ဆာဆင်ခြင်း၌ လျှပ်ပေါ်ခြင်း၊
၃။ တစ်ပါးသော ယောကျ်ား၌ လျှပ်ပေါ်ခြင်း၊
၄။ ဥစ္စာ၌ လျှပ်ပေါ်ခြင်း၊
၅။ ခြေ၌ လျှပ်ပေါ်ခြင်း။ (သုတ္တနိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မိန်းမတို့ အလိုပြည့်နိုင်ခဲသော အရာ ၃ မျိုး

၁။ မေထုန်မှီဝဲခြင်း၊
၂။ ကလေးမွေးခြင်း၊
၃။ အဝတ် တန်ဆာ။ (ဇာ၊ဋ္ဌ၊၅၊၄၆၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မိန်းမတို့၌ တွေ့မြင်အပ်သော ကာမဂုဏ် ၅ ပါး

၁။ နှလုံး မွေ့လျော်ဖွယ်ကောင်းသော ရူပါရုံ၊
၂။ နှလုံးမွေ့လျော်ဖွယ်ကောင်းသော သဒ္ဒါရုံ၊
၃။ နှလုံး မွေ့လျော်ဖွယ်ကောင်းသော ဂန္ဓာရုံ၊
၄။ နှလုံး မွေ့လျော်ဖွယ်ကောင်းသော ရသာရုံ၊
၅။ နှလုံးမွေ့လျော်ဖွယ်ကောင်းသော ဖောဋ္ဌဗ္ဗာရုံ။ (ထေရဂါထာ။၂၈၉။) (ထေရဂါထာ၊မြန်။၇၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မိန်းမတို့၏ ကောင်းခြင်း ၅ ဖြာ

၁။ ဆံပင်၏ ကောင်းခြင်း၊
၂။ အသား၏ ကောင်းခြင်း၊
၃။ အရိုး၏ ကောင်းခြင်း၊
၄။ အရေ၏ ကောင်းခြင်း၊
၅။ အရွယ်၏ ကောင်းခြင်း။ (ဓမ္မ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၄၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မိန်းမတို့၏ ကောင်းခြင်း ၅ ဖြာ တစ်နည်း

၁။ အရေ၏ ကောင်းခြင်း၊
၂။ အသား၏ ကောင်းခြင်း၊
၃။ အကြော၏ ကောင်းခြင်း၊
၄။ အရိုး၏ ကောင်းခြင်း၊
၅။ အရွယ်၏ ကောင်းခြင်း။ (ဇာ၊ဋ္ဌ၊၁၊၄၁၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မိန်းမတို့၏ ခွန်အား ၅ မျိုး

၁။ ရူပဗလ-ရုပ်ရေအဆင်း လှပခြင်း ဟူသော ခွန်အားဗလ၊
၂။ ဘောဂ ဗလ- စည်းစိမ်ဥစ္စာနှင့် ပြည့်စုံခြင်း ဟူသော ခွန်အားဗလ၊
၃။ ဉာတိဗလ- ဆွေမျိုးတို့နှင့် ပြည့်စုံခြင်းဟူသော ခွန်အားဗလ၊
၄။ ပုတ္တဗလ- သားသမီးနှင့် ပြည့်စုံခြင်းဟူသော ခွန်အား ဗလ။
၅။ သီလဗလ- ကိုယ်ကျင့်သီလနှင့် ပြည့်စုံခြင်းဟူသော ခွန်အားဗလ။ (သံ၊၂၊၄၄၂၊၄၄၄၊ ၄၄၅။) (သံ၊မြန်၊၂။၄၃၈၊၄၄၀၊၄၄၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မိန်းမတို့၏ လက်နက် ၅ မျိုး

၁။ ရုပ်အဆင်း၊
၂။ အသံ၊
၃။ အနံ့၊
၄။ အရသာ၊
၅။ အတွေ့အထိ။ (ဇာ၊ဋ္ဌ၊၅၊၄၆၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မိန်းမတို့၏ အဆင်တန်ဆာ ၅ မျိုး

၁။ ဦးခေါင်း၌ ပန်ဆင်အပ်သော တန်ဆာ၊
၂။ လည်ပင်း၌ ဝတ်ဆင်အပ်သော တန်ဆာ၊
၃။ လက်၌ ဝတ်ဆင်အပ်သော တန်ဆာ၊
၄။ ခြေ၌ ဝတ်ဆင် အပ်သော တန်ဆာ၊
၅။ ခါး၌ ဝတ်ဆင်အပ်သော တန်ဆာ။ (ဝိ၊၂၊၄၅၅။) (ဝိ၊မြန်၊၂။၅၁၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မိန်းမတို့၏ အပြစ် ၅ ပါး

၁။ မစင်ကြယ်ခြင်း၊
၂။ မကောင်းသော အနံ့ရှိခြင်း၊
၃။ အအိပ် ကြီးခြင်း၊
၄။ ဘေးဘျမ်းနှင့် တကွ ဖြစ်ခြင်း၊
၅။ အဆွေခင်ပွန်းကို ဖျက်ဆီးတတ်ခြင်း။ (အံ၊၂၊၂၂၇။) (အံ၊မြန်၊၂။၂၈၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မိန်းမတို့၏ အပြစ် ၅ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ အမျက်ထွက်တတ်ခြင်း၊
၂။ ရန်ငြိုးဖွဲ့တတ်ခြင်း၊
၃။ ပြင်းထန်သော အဆိပ်ရှိခြင်း၊
၄။ လျှာနှစ်ခွ ရှိခြင်း၊
၅။ အဆွေခင်ပွန်းကို ဖျက်ဆီး တတ်ခြင်း။ (အံ၊၂၊၂၂၇။) (အံ၊မြန်၊၂။၂၈၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မိန်းမတို့သည် လင်ယောကျ်ားအပေါ်၌ မထီမဲ့မြင်ပြုကြောင်း ၈ ပါး

၁။ ဆင်းရဲနွမ်းပါးနေခြင်း၊
၂။ အနာရောဂါ နှိပ်စက်ခံနေရခြင်း၊
၃။ အိုမင်းမစွမ်းအရွယ်သို့ ရောက်ခြင်း၊
၄။ သေသောက် ကြူးခြင်း၊
၅။ အလွန် တွေဝေခြင်း၊
၆။ သုရာယစ်သဖြင့် မေ့လျော့ခြင်း၊
၇။ အလုံးစုံသော ကိစ္စတို့၌ မယားအလိုသို့ လိုက်ခြင်း၊
၈။ အလုံးစုံသော ပစ္စည်းဥစ္စာကို ပေးခြင်း။ (ဇာတက၊ ၂။၁၂၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မိန်းမတို့သည် လင်ယောကျ်ားအပေါ်၌ အပြစ်ဆောင်ကြောင်း ၉ ပါး

၁။ ပန်းခြံစသည်သို့ သွားလေ့ရှိခြင်း၊
၂။ ဥယျာဉ်သို့ သွားလေ့ရှိခြင်း၊
၃။ မြစ်ဆိပ်သို့ သွားလေ့ရှိခြင်း၊
၄။ မိဘ အိမ်သို့ သွားလေ့ရှိခြင်း၊
၅။ သူတစ်ပါးအိမ်သို့ သွားလေ့ရှိခြင်း၊
၆။ မှန်ကြည့်ခြင်း, အဝတ် တန်ဆာ ဆင်ခြင်းတို့၌ အလွန်လုံ့လပြုခြင်း၊
၇။ သေရည်အရက် သောက်လေ့ရှိခြင်း၊
၈။ လေသာ ပြတင်းပေါက် စသည်ဖြင့် ကြည့်လေ့ရှိခြင်း၊
၉။ မိမိ၏ အင်္ဂါကြီးငယ်ကို ပြလျက် အကြောင်းအရာ မဟုတ်သည်၌ တည်လေ့ရှိခြင်း။ (ဇာတက၊၂၊၁၂၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မိန်းမနိမိတ်၌ ဌာန ၅ မျိုး

၁။ နံပါး လေးဘက် လေးဌာန၊
၂။ အလယ် တစ်ဌာန ပေါင်း (၅) မျိုး။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၂၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မိန်းမများ နတ်ပြည်ရောက်ကြောင်း ၅ ပါး

၁။ သဒ္ဓါတရားနှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၂။ မကောင်းမှုမှ ရှက်ခြင်း၊
၃။ မကောင်းမှုမှ ကြောက်လန့်ခြင်း၊
၄။ အမျက်မထွက်တတ်ခြင်း၊
၅။ ပညာ ရှိခြင်း။ (သံ၊၂၊၄၄၀။) (သံ၊မြန်၊၂။၄၃၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မိန်းမများ နတ်ပြည်ရောက်ကြောင်း ၅ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ သဒ္ဓါတရားနှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၂။ မကောင်းမှုမှ ရှက်ခြင်း၊
၃။ မကောင်းမှုမှ ကြောက်လန့်ခြင်း၊
၄။ မငြူစူ မစောင်းမြောင်း တတ်ခြင်း၊
၅။ ပညာ ရှိခြင်း။ (သံ၊၂၊၄၄၀။) (သံ၊မြန်၊၂။၄၃၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မိန်းမများ နတ်ပြည်ရောက်ကြောင်း ၅ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ သဒ္ဓါတရားနှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၂။ မကောင်းမှုမှ ရှက်ခြင်း၊
၃။ မကောင်းမှုမှ ကြောက်လန့်ခြင်း၊
၄။ အခြားယောကျ်ားတို့၌ လွန်ကျူး၍ မကျင့်ခြင်း၊
၅။ ပညာရှိခြင်း။ (သံ၊၂၊၄၄၀။) (သံ၊မြန်၊၂။၄၃၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မိန်းမများ နတ်ပြည်ရောက်ကြောင်း ၅ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ သဒ္ဓါတရားနှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၂။ မကောင်းမှုမှ ရှက်ခြင်း၊
၃။ မကောင်းမှုမှ ကြောက်လန့်ခြင်း၊
၄။ ကိုယ်ကျင့်သီလနှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၅။ ပညာရှိခြင်း။ (သံ၊၂၊၄၄၀။) (သံ၊မြန်၊၂။၄၃၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မိန်းမများ နတ်ပြည်ရောက်ကြောင်း ၅ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ သဒ္ဓါတရားနှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၂။ မကောင်းမှုမှ ရှက်ခြင်း၊
၃။ မကောင်းမှုမှ ကြောက်လန့်ခြင်း၊
၄။ အကြားအမြင် ဗဟုသုတနှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၅။ ပညာရှိခြင်း။ (သံ၊၂၊၄၄၁။) (သံ၊မြန်၊၂။၄၃၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မိန်းမများ နတ်ပြည်ရောက်ကြောင်း ၅ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ သဒ္ဓါတရားနှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၂။ မကောင်းမှုမှ ရှက်ခြင်း၊
၃။ မကောင်းမှုမှ ကြောက်လန့်ခြင်း၊
၄။ လုံ့လဝီရိယရှိခြင်း၊
၅။ ပညာ ရှိခြင်း။ (သံ၊၂၊၄၄၁။) (သံ၊မြန်၊၂။၄၃၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မိန်းမများ နတ်ပြည်ရောက်ကြောင်း ၅ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ သဒ္ဓါတရားနှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၂။ မကောင်းမှုမှ ရှက်ခြင်း၊
၃။ မကောင်းမှုမှ ကြောက်လန့်ခြင်း၊
၄။ ထင်သော သတိရှိခြင်း၊
၅။ ပညာရှိခြင်း။ (သံ၊၂၊၄၄၁။) (သံ၊မြန်၊၂။၄၃၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မိန်းမများ နတ်ပြည်ရောက်ကြောင်း ၅ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ သူ့အသက် သတ်ခြင်းမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၂။ သူ့ဥစ္စာခိုးယူမှုမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၃။ ကာမတို့၌ မှားသော အကျင့်မှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၄။ မုသားစကားမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၅။ မူးယစ်ဆေးဝါး မှီဝဲသုံးစွဲခြင်းမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း။ (သံ၊၂၊၄၄၁။) (သံ၊မြန်၊၂။၄၃၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မိန်းမများ ဖေါက်ပြန်ပုံ အမှတ်အသား ၂၅ မျိုး

မိန်းမတို့ ပျက်စီးကြောင်း ၂၅ ပါးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မိန်းမများ မကောင်းမှုပြုနိုင်ကြောင်း ၉ ပါး

၁။ သစ်သီးခြံ, ပန်းခြံသို့ သွားလေ့ရှိခြင်း၊
၂။ ဥယျာဉ်သို့ သွားလေ့ရှိခြင်း၊
၃။ မြစ်ဆိပ်သို့ သွားလေ့ရှိခြင်း၊
၄။ ဆွေမျိုးအိမ်သို့ သွားလေ့ ရှိခြင်း၊
၅။ သူတစ်ပါး အမျိုးအိမ်သို့ သွားလေ့ရှိခြင်း၊
၆။ ကြေးမုံ, အဝတ်အစား တန်ဆာဆင်မှု၌ အဖန်ဖန် ပြုလုပ် အားထုတ်လေ့ရှိခြင်း၊
၇။ သေရည်အရက် သောက်စားလေ့ ရှိခြင်း၊
၈။ (ပွဲသဘင်) ကြည့်ရှုလေ့ရှိခြင်း၊
၉။ တံခါးအနီး၌ ရပ်တည်လေ့ရှိခြင်း။ (ဇာ၊ဋ္ဌ၊၅၊၄၆၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မိန်းမများ မရနိုင်သော အရာဌာန ၅ မျိုး

၁။ မာရ်နတ်မင်း၊
၂။ သိကြားမင်း၊
၃။ ဗြဟ္မာမင်း၊
၄။ သဗ္ဗညုဘုရားရှင်၊
၅။ စကြဝတေးမင်း။ (ပေဋကော၊၁၉၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မိန်းမများ မရောင့်ရဲနိုင်သော အရာ၂ မျိုး

၁။ မေထုန် မှီဝဲခြင်း၊
၂။ သားဖွားခြင်း။ (အံ၊၁၊၇၇။) (အံ၊မြန်၊၁။၉၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မိန်းမများ အပါယ်ကျကြောင်း ၃ ပါး

၁။ နံနက်အခါ၌ ဝန်တိုမှု မစ္ဆရိယအညစ်အကြေး လွှမ်းမိုးသော စိတ်ဖြင့် နေခြင်း၊
၂။ နေ့လည်အခါ၌ ငြူစူစောင်းမြောင်းမှု ဣဿာအညစ်အကြေး လွှမ်းမိုးသော စိတ်ဖြင့် နေခြင်း၊
၃။ ညနေအခါ၌ ကာမရာဂ လွှမ်းမိုးသော စိတ်ဖြင့် နေခြင်း။ (သံ၊၂၊၄၃၆။) (သံ၊မြန်၊၂။၄၃၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မိန်းမများ အပါယ်ကျကြောင်း ၅ ပါး

၁။ သဒ္ဓါတရား မရှိခြင်း၊
၂။ အရှက် မရှိခြင်း၊
၃။ အကြောက် မရှိခြင်း၊
၄။ အမျက်ထွက်တတ်ခြင်း၊
၅။ ပညာမဲ့ခြင်း။ (သံ၊၂၊၄၃၇။) (သံ၊မြန်၊၂။၃၄၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မိန်းမများ အပါယ်ကျကြောင်း ၅ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ သဒ္ဓါတရား မရှိခြင်း၊
၂။ အရှက် မရှိခြင်း (မကောင်းမှု၌ မရှက်ခြင်း)၊
၃။ အကြောက်မရှိခြင်း (မကောင်းမှု၌ မကြောက်ခြင်း)၊
၄။ ရန်ငြှိုးဖွဲ့တတ်ခြင်း၊
၅။ ပညာ မရှိခြင်း။ (သံ၊၂၊၄၃၇။) (သံ၊မြန်၊၂။၄၃၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မိန်းမများ အပါယ်ကျကြောင်း ၅ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ သဒ္ဓါတရား မရှိခြင်း၊
၂။ အရှက် မရှိခြင်း (မကောင်းမှု၌ မရှက်ခြင်း)၊
၃။ အကြောက် မရှိခြင်း (မကောင်းမှု၌ မကြောက်ခြင်း)၊
၄။ ငြူစူစောင်းမြောင်းခြင်း၊
၅။ ပညာ မရှိခြင်း။ (သံ၊၂၊၄၃၇။) (သံ၊မြန်၊၂။၄၃၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မိန်းမများ အပါယ်ကျကြောင်း ၅ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ သဒ္ဓါတရား မရှိခြင်း၊
၂။ အရှက် မရှိခြင်း (မကောင်းမှု၌ မရှက်ခြင်း)၊
၃။ အကြောက် မရှိခြင်း (မကောင်းမှု၌ မကြောက်ခြင်း)၊
၄။ နှမြောဝန်တိုခြင်း၊
၅။ ပညာ မရှိခြင်း။ (သံ၊၂၊၄၃၇။) (သံ၊မြန်၊၂။၄၃၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မိန်းမများ အပါယ်ကျကြောင်း ၅ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ သဒ္ဓါတရား မရှိခြင်း၊
၂။ အရှက် မရှိခြင်း (မကောင်းမှု၌ မရှက်ခြင်း)၊
၃။ အကြောက် မရှိခြင်း (မကောင်းမှု၌ မကြောက်ခြင်း)၊
၄။ ယောကျ်ားတစ်ပါးတို့၌ လွန်ကျူး၍ ကျင့်ခြင်း၊
၅။ ပညာ မရှိခြင်း။ (သံ၊၂၊၄၃၈။) (သံ၊မြန်၊၂။၄၃၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မိန်းမများ အပါယ်ကျကြောင်း ၅ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ သဒ္ဓါတရား မရှိခြင်း၊
၂။ အရှက် မရှိခြင်း (မကောင်းမှု၌ မရှက်ခြင်း)၊
၃။ အကြောက် မရှိခြင်း (မကောင်းမှု၌ မကြောက်ခြင်း)၊
၄။ သီလ မရှိခြင်း၊
၅။ ပညာမရှိခြင်း။ (သံ၊၂၊၄၃၈။) (သံ၊မြန်၊၂။၄၃၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မိန်းမများ အပါယ်ကျကြောင်း ၅ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ သဒ္ဓါတရား မရှိခြင်း၊
၂။ အရှက် မရှိခြင်း (မကောင်းမှု၌ မရှက်ခြင်း)၊
၃။ အကြောက်မရှိခြင်း (မကောင်းမှု၌ မကြောက်ခြင်း)၊
၄။ အကြား အမြင် နည်းခြင်း၊
၅။ ပညာ မရှိခြင်း။ (သံ၊၂၊၄၃၈။) (သံ၊မြန်၊၂။၄၃၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မိန်းမများ အပါယ်ကျကြောင်း ၅ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ သဒ္ဓါတရား မရှိခြင်း၊
၂။ အရှက်မရှိခြင်း (မကောင်းမှု၌ မရှက်ခြင်း)၊
၃။ အကြောက်မရှိခြင်း (မကောင်းမှု၌ မကြောက်ခြင်း)၊
၄။ ပျင်းရိခြင်း၊
၅။ ပညာမရှိခြင်း။ (သံ၊၂၊၄၃၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မိန်းမများ အပါယ်ကျကြောင်း ၅ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ သဒ္ဓါတရား မရှိခြင်း၊
၂။ အရှက်မရှိခြင်း (မကောင်းမှု၌ မရှက်ခြင်း)၊
၃။ အကြောက်မရှိခြင်း (မကောင်းမှု၌ မကြောက်ခြင်း)၊
၄။ သတိလွတ်ကင်းခြင်း၊
၅။ ပညာမရှိခြင်း။ (သံ၊၂၊၄၃၉။) (သံ၊မြန်၊၂။၄၃၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မိန်းမများ အပါယ်ကျကြောင်း ၅ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ သူ့အသက် သတ်လေ့ရှိခြင်း၊
၂။ သူ့ ဥစ္စာကို ခိုးယူလေ့ရှိခြင်း၊
၃။ ကာမတို့၌ မှားယွင်းစွာ ကျင့်လေ့ရှိခြင်း၊
၄။ မုသားစကား ပြောလေ့ ရှိခြင်း၊
၅။ မူးယစ်ဆေးဝါး မှီဝဲသုံးစွဲလေ့ရှိခြင်း။ (သံ၊၂၊၄၃၉။) (သံ၊မြန်၊၂။၄၃၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မိန်းမများ အပါယ်ရောက်ကြောင်း ၃ ပါး

၁။ နံနက်အခါ၌ မစ္ဆရိယအားကြီးသော စိတ်ဖြင့် နေခြင်း၊
၂။ နေ့လည်အခါ၌ ဣဿာအားကြီးသော စိတ်ဖြင့် နေခြင်း၊
၃။ ညနေအခါ၌ ကာမရာဂ အားကြီးသော စိတ်ဖြင့် နေခြင်း။ (အံ၊၁၊၂၈၅။) (အံ၊မြန်၊၁။၃၀၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မိန်းမမာယာ ၄၀ ပါး

မိန်းမတို့ လင်ယောကျ်ားကို လွန်ကျူး၍ ကျင့်ကြောင်း ၄၀ ပါးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မိဘကျင့်ဝတ် ၅ ပါး

၁။ မကောင်းမှုမှ တားမြစ်ခြင်း၊
၂။ ကောင်းမှု၌ သက်ဝင်စေခြင်း ညွှန်ကြားခြင်း၊
၃။ အတတ်ကို သင်စေခြင်း၊
၄။ သင့်တော်သော ပုဂ္ဂိုလ်တို့နှင့် ထိမ်းမြားပေးခြင်း၊
၅။ သင့်တော်သော အချိန်၌ အမွေဥစ္စာ, အရင်းအနှီး ထုတ်ပေးအပ်နှင်းခြင်း။ (ဒီ၊၃၊၁၅၄။) (ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၁၁၆။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၁၇၁-၁၇၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မိဘတို့၏ သားသမီးတို့အပေါ်၌ ထားသော ဘာဝနာ ၄ မျိုး

မိဘတို့က သားသမီးတို့အပေါ်၌ ပွားများအပ်သော ဘာဝနာ ၄ မျိုးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မိဘတို့၏ အမည် ၃ မျိုး

၁။ ဗြဟ္မာကြီး၊
၂။ လက်ဦးဆရာ၊
၃။ အဝေးမှ ဆောင်ယူလာသော အလှူကို ခံယူထိုက်သူ။ (အံ၊၁၊၁၃၀။) (အံ၊မြန်၊၁။၁၄၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မိဘတို့၏ အမည် ၄ မျိုး

၁။ ဗြဟ္မာကြီး၊
၂။ လက်ဦးဆရာ၊
၃။ အိမ်ဦးနတ်၊
၄။ အဝေးမှ ဆောင်၍ လှူအပ်သော အလှူခံ။ (အံ၊၁၊၃၈၁။) (အံ၊မြန်၊၁။၃၉၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မိဘတို့က သားသမီးတို့အပေါ်၌ ပွားများအပ်သော ဘာဝနာ ၄ မျိုး

၁။ မေတ္တာဘာဝနာ- မေတ္တာစိတ် ဖြစ်စေခြင်း၊
၂။ ကရုဏာဘာဝနာ- သနားကြင်နာစိတ် ဖြစ်စေခြင်း၊
၃။ မုဒိတာ ဘာဝနာ- ဝမ်းမြောက်ဝမ်းသာစိတ် ဖြစ်စေခြင်း၊
၄။ ဥပေက္ခာဘာဝနာ- မျှတ (လျစ်လျူရှု) စိတ် ဖြစ်စေခြင်း။ (အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၉၉။) (ဣတိဝုတ်၊ဋ္ဌ၊၃၁၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မိဘတို့က သားသမီးတို့အား ပြုစုစောင့်ရှောက်ရခြင်း အကြောင်း ၅ ပါး

၁။ အသက်အရွယ် ကြီးရင့်လာသော မိဘတို့အား သားသမီးတို့က တစ်ဖန် ပြုစု လုပ်ကျွေးစေလိုခြင်း၊
၂။ မိဘတို့၏ အလုပ်ကိစ္စတို့ကို အရွယ်ရောက်လာသော သားသမီးတို့က တစ်ဖန် ပြုလုပ်ဆောင်ရွက် စေလိုခြင်း၊
၃။ မိဘတို့၏ မျိုးရိုးစဉ်ဆက်ကို တည်စေလိုခြင်း၊
၄။ မိဘတို့၏ အမွေကို ခံယူစေလိုခြင်း၊
၅။ ကွယ်လွန်သွားကြသော မိဘတို့အတွက် ကုသိုလ်ကောင်းမှု ပြုလုပ်၍ အမျှပေးဝေစေလိုခြင်း။ (ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၁၁၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မိဘတို့အား ကျေးဇူးဆပ်နည်း ၄ မျိုး

၁။ ရတနာသုံးပါး၌ ကြည်ညိုစေခြင်း၊
၂။ သီလပြည့်စုံစေရန် ဆောက်တည်စေခြင်း၊
၃။ ရဟန်းပြုခြင်း။ (ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၁၁၆)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မိဘတို့အား ကျေးဇူးဆပ်နည်း ၄ မျိုး

၁။ သဒ္ဓါတရားမရှိသော မိဘတို့ကို သဒ္ဓါတရားနှင့် ပြည့်စုံ စေရန် ဆောက်တည်စေခြင်း၊
၂။ သီလမရှိသော မိဘတို့ကို သီလနှင့် ပြည့်စုံစေရန် ဆောက်တည် စေခြင်း၊
၃။ နှမြောဝန်တိုသော မိဘတို့ကို ပေးကမ်းစွန့်ကြဲမှုနှင့် ပြည့်စုံစေရန် ဆောက်တည် စေခြင်း၊
၄။ ပညာမရှိသော မိဘတို့ကို ပညာနှင့် ပြည့်စုံစေရန် ဆောက်တည်စေခြင်း။ (အံ၊၁၊၆၃။) (အံ၊မြန်၊၁။၇၅-၇၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မိမိ၏ အမှုကံ မဟုတ်သော တရား ၁၀ ပါး

၁။ ကာယဒုစရိုက် (၃) ပါး၊
၂။ ဝစီဒုစရိုက် (၄) ပါး၊
၃။ မနောဒုစရိုက် (၃) ပါး, ပေါင်း (၁၀) ပါး။ (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၂၊၆၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မိမိကိုယ်ကို ကဲ့ရဲ့ကြောင်း ၂ ပါး

၁။ ပြုအပ်ပြီးသောကြောင့် ကဲ့ရဲ့ခြင်း (ငါသည် ကာယဒုစရိုက် စသည်ကို ပြုခဲ့ပြီဟု ကဲ့ရဲ့ခြင်း)၊
၂။ မပြုမိသောကြောင့် ကဲ့ရဲ့ခြင်း (ငါသည် ကာယသုစရိုက် စသည်ကို မပြုခဲ့ပြီဟု ကဲ့ရဲ့ခြင်း) ။ (မဟာနိ၊၄၁။) (မဟာနိ၊၂၅၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မိမိကိုယ်ပိုင်ဥစ္စာ ကံ ၁၀ မျိုး

၁။ ကာယသုစရိုက် ၃ မျိုး၊
၂။ ဝစီသုစရိုက် ၄ မျိုး၊
၃။ မနော သုစရိုက် ၃ မျိုး ပေါင်း ၁၀ မျိုး။ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၉၇။) (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၂၊၆၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မိမိသန္တာန်၌ ဖြစ်စေသင့်သော တရား ၁၀ ပါး

၁။ သူ့အသက် သတ်ခြင်းမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၂။ သူ့ဥစ္စာခိုးယူခြင်းမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၃။ ကာမတို့၌ မှားယွင်းသော အကျင့်မှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၄။ မဟုတ်မမှန် ပြောမှုမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၅။ ကုန်းချောမှုမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၆။ ရုန့်ရင်း ကြမ်းတမ်းစွာ ပြောဆိုမှုမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၇။ ပြိန်ဖျင်းသော စကားပြောဆိုခြင်းမှ ရှောင် ကြဉ်ခြင်း၊
၈။ သူတစ်ပါးဥစ္စာကို ရှေးရှုကြံစည်မှုမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၉။ သတ္တဝါတို့အား ပျက်စီး လိုမှုမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၁၀။ မှန်သော အမြင်ရှိခြင်း။ (အံ၊၃၊၄၈၂-၄၈၇။) (အံ၊မြန်၊၃။၄၇၂-၄၇၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မိမိသန္တာန်၌ မဖြစ်စေသင့်သော တရား ၁၀ ပါး

၁။ သူ့အသက် သတ်ခြင်း၊
၂။ သူ့ဥစ္စာခိုးခြင်၊
၃။ ကာမတို့၌ မှားယွင်းစွာ ကျင့်ခြင်း၊
၄။ မဟုတ်မမှန် ပြောဆိုခြင်း၊
၅။ ကုန်းချောခြင်း၊
၆။ ရုန့်ရင်းကြမ်းတမ်းသော စကားကို ပြောဆိုခြင်း၊
၇။ ပြိန်ဖျင်းသော စကားကို ပြောဆိုခြင်း၊
၈။ သူတစ်ပါးဥစ္စာကို ရှေးရှုကြံစည်ခြင်း၊
၉။ သတ္တဝါတို့အား ဖျက်ဆီးလိုခြင်း၊
၁၀။ မှားသော အမြင်ရှိခြင်း။ (အံ၊၃၊၄၈၂-၄၈၇။) (အံ၊မြန်၊၃။၄၇၂-၄၇၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မိမိသဘောအားဖြင့် သေခြင်း ၂ မျိုး

၁။ အသက်ကုန်၍ သေခြင်း၊
၂။ ကုသိုလ်ကုန်၍ သေခြင်း။ (အနုဋီ၊၂၊၇၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မိလိန္ဒပဥှာ၌ အခန်း ၆ မျိုး

၁။ အရှင်နာဂသေန မထေရ်နှင့် မိလိန္ဒမင်းကြီးတို့၏ ရှေးဘဝ ဆုတောင်းခန်း၊
၂။ မိလိန္ဒမင်းကြီး၏ ပြဿနာအခန်း၊
၃။ တရားတို့၏ မှတ်ကြောင်း လက္ခဏာကို မေးသော အခန်း၊
၄။ ဆိတ်ချိုနှင့် တူသော ကောက်တကျစ်မေးခွန်းအခန်း၊
၅။ မှန်းဆသော အားဖြင့် မေးသောအခန်း၊
၆။ ဥပမာစကားကို မေးသောအခန်း။ (မိလိန္ဒ၊၂။) (မိလိန္ဒ၊မြန်။၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မိလိန္ဒမင်းကြီး ဆောက်တည်သော ကျင့်ဝတ် ၈ ပါး

၁။ ခုနစ်ရက်ပတ်လုံး မင်းနှင့် စပ်သော ကိစ္စအားလုံးကို မဆုံးမခြင်း၊
၂။ ရာဂနှင့် စပ်သော စိတ်ကို မဖြစ်စေခြင်း၊
၃။ ဒေါသနှင့် စပ်သော စိတ်ကို မဖြစ်စေခြင်း၊
၄။ မောဟနှင့် စပ်သော စိတ်ကို မဖြစ်စေခြင်း၊
၅။ ကျွန် အမှုလုပ်သမားဖြစ်ကုန်သော သူတို့၌သော်လည်း မိမိကိုယ်ကို နှိမ့်ချခြင်း၊
၆။ ကိုယ်နှုတ်တို့ကို အစဉ်စောင့်ရှောက်ခြင်း၊
၇။ အာယတနခြောက်ပါးတို့ကို အကြွင်းမဲ့ စောင့်စည်းခြင်း၊
၈။ မေတ္တာဘာဝနာ၌ စိတ်ကို ထည့်သွင်းခြင်း။ (မိလိန္ဒ၊၉၇။) (မိလိန္ဒ၊မြန်။၁၀၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မိလိန္ဒမင်းကြီး သင်ယူတတ်ကျွမ်းသည့် ကျမ်းဂန် အတတ် ၁၉ မျိုး

၁။ သုတိ- ဟု ဆိုအပ်သော ဝေဒကျမ်း အတတ်၊
၂။ သမ္မုတိ(သမိတိ)ဟု ဆိုအပ်သော ကမ္ဘာ့ဥပဒေသကျမ်း အတတ်၊
၃။ သချင်္ာခေါ် အဘိဓမ္မာကျမ်း အတတ်၊
၄။ ယောဂခေါ် အဘိဓမ္မာကျမ်း အတတ်၊
၅။ နီတိကျမ်း အတတ်၊
၆။ ဝိသေသိကာခေါ် အဘိဓမ္မာကျမ်းအတတ်၊
၇။ အတွက်အချက် သချင်္ာကျမ်း အတတ်၊
၈။ အတီးအမှုတ် တူရိယာပညာကျမ်းအတတ်၊
၉။ ဆေးကုခြင်း အတတ်ကို ပြဆိုထားသော တိကိစ္ဆကျမ်း အတတ်၊
၁၀။ လေးအတတ်ကို ပြဆိုထားသော ဓနုဗ္ဗေဒကျမ်း အတတ်၊
၁၁။ ပုရာဏ်ကျမ်း (ကမ္ဘာ့ရှေးဟောင်းကျမ်း) အတတ်၊
၁၂။ ဣတိဟာသကျမ်း အတတ်၊
၁၃။ ဇောတိသ ခေါ် ဗေဒင်ကျမ်း အတတ်၊
၁၄။ မာယာကျမ်း (လှည့်စားခြင်း, အလိမ္မာသုံးခြင်းကို ပြသောကျမ်း) အတတ်၊
၁၅။ တက္ကဗေဒခေါ် ဟေတုဝိဇ္ဇာကျမ်း အတတ်၊
၁၆။ မန္တာန်ကျမ်းအတတ်၊
၁၇။ ယုဒ္ဓကျမ်း (စစ်ရေးစစ်ရာနှင့် သက်ဆိုင်သော ပညာရပ်ကို ပြသောကျမ်း) အတတ်၊
၁၈။ ဆန်းကျမ်း အတတ်၊
၁၉။ ဘုရားဟော ပါဠိတော်ဟူသော ကျမ်းဂန်အတတ်။ (မိလိန္ဒ၊၄။) (မိလိန္ဒ၊မြန်။၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မိလိန္ဒမင်းလောင်းလျာ သာမဏေ၏ ဆုတောင်း ၂ မျိုး

၁။ တံမြက်ချေးအမှိုက် စွန့်ပစ်ရသော ကုသိုလ်ကြောင့် နိဗ္ဗာန်မရမီ စပ်ကြား ဖြစ်လေရာဘဝတိုင်း၌ မွန်းတည့်နေကဲ့သို့ ဘုန်းကံ ကြီးသူ တန်ခိုးတေဇော်ကြီးသူ ဖြစ်ရပါလို၏ဟု ဆုတောင်းခြင်း၊
၂။ ဂင်္ဂါမြစ်၏ လှိုင်းတံပိုး အဟုန်တို့ကဲ့သို့ မကုန်ခန်းနိုင်သော ဉာဏ်ပဋိဘာန်ရှိသူ ဖြစ်ရပါလို၏ဟု ဆုတောင်းခြင်း။ (မိလိန္ဒ၊၃။) (မိလိန္ဒ၊မြန်။၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မိုး ၄ မျိုး

၁။ ချုန်းသာ ချုန်း၍ မရွာသော မိုး၊
၂။ ရွာသာ ရွာ၍ မချုန်းသော မိုး၊
၃။ ချုန်းလည်း မချုန်း ရွာလည်း မရွာသော မိုး၊
၄။ ချုန်းလည်း ချုန်း ရွာလည်း ရွာသော မိုး။ (အံ၊၁၊၄၁၆-၄၁၇။) (အဘိ၊ပု၊၁၄၈။) (အံ၊မြန်၊၁။၄၂၉။) (အဘိ၊ပု၊မြန်။၅၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မိုး ၉ မျိုး

၁။ ရေမိုး ရွာခြင်း၊
၂။ မြတ်လေးပန်းမိုး ရွာခြင်း၊
၃။ ပဲမိုး ရွာခြင်း၊
၄။ အသပြာငွေမိုး ရွာခြင်း၊
၅။ အဝတ်တန်ဆာမိုး ရွာခြင်း၊
၆။ လက်နက်မိုး ရွာခြင်း၊
၇။ မီးကျီးမီးခဲမိုး ရွာခြင်း၊
၈။ ကျောက်ခဲမိုး ရွာခြင်း၊
၉။ သဲမိုး ရွာခြင်း။ (မ၊ဋီ၊၃၊၃၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မိုး အန္တရာယ် ၅ မျိုး (နိမိတ်ဖတ်သူတို့ မသိမြင်နိုင်သော မိုး၏ အန္တရာယ် ၅ မျိုး)

၁။ အထက် ကောင်းကင်၌ တေဇောဓာတ် ဖောက်ပြန်ပျက်စီးခြင်းကြောင့် ဖြစ်ပေါ်လာသော မိုးတို့သည် တစ်ဖန် ပျောက်ကင်းကုန်ခြင်း မိုးမရွာခြင်း၊
၂။ အထက်ကောင်းကင်၌ ဝါယောဓာတ် ဖောက်ပြန် ပျက်စီးခြင်းကြောင့် ဖြစ်ပေါ်လာသော မိုးတို့သည် တစ်ဖန် ပျောက်ကင်းကုန်ခြင်း မိုးမရွာခြင်း၊
၃။ ရာဟုအသုရိန်သည် လက်ဖြင့် မိုးရေကို ခံပြီး သမုဒ္ဒရာ၌ စွန့်ပစ်၍ မိုးမရွာခြင်း၊
၄။ မိုးတိမ် ‘‘ဝဿဝလာဟက’’ နတ်တို့သည် မေ့လျော့ကုန်၍ မိုးမရွာခြင်း၊
၅။ လူတို့ တရားမစောင့် ကုန်၍ မိုးမရွာခြင်း။ (အံ၊၂၊၂၁၂။) (အံ၊၂၊၂၁၂။) (အံ၊မြန်၊၂။၂၆၆-၂၆၇။) (အံ၊မြန်၊၂။၂၆၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မိုးကြိုး ၉ မျိုး

၁။ သညာကင်းအောင် သတိမေ့အောင် ပြုစွမ်းနိုင်သော (အသညာ) မိုးကြိုး၊
၂။ ဝိစက္ကိ မည်သော မိုးကြိုး (မိုးကြိုးစက်)၊
၃။ လျှပ်စစ်မိုးကြိုး (သတေရမည်သော မိုးကြိုး)၊
၄။ ဂဂ္ဂရမိုးကြိုး, ဂက်ဂက်မြည်သော မိုးကြိုး၊
၅။ မျောက်ဦးခေါင်းသဏ္ဌာန်ရှိသော မိုးကြိုး (ကပိသီသမိုးကြိုး)၊
၆။ ရေ၌ ချောက်ချားသော ငါးနှင့် တူသော မိုးကြိုး (မစ္ဆဝိလောလိကာ မိုးကြိုး)၊
၇။ အတောင်ဖြန့်သော ကြက်နှင့် တူသော မိုးကြိုး (ကုက္ကုဋကမိုးကြိုး)၊
၈။ ထွန်တုံးနှင့် တူသော (ဒဏ္ဍမဏိက) မိုးကြိုး၊
၉။ သုက္ခာသနိ မည်သော မိုးကြိုး (ခြောက်ကပ်ကပ်ခြိန်းသော မိုးကြိုး)။ (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၆၀။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊မြန်၊၂။၃၀၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မိုးကြိုးပစ်သော်လည်း မထိတ်လန့်သော ပုဂ္ဂိုလ် ၂ မျိုး

၁။ အာသဝေါ ကုန်ခန်းပြီးသော ရဟန္တာ၊
၂။ ဆင်အာဇာနည်။ (အံ၊၁၊၇၆။) (အံ၊မြန်၊၁။၉၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မိုးကြိုးပစ်သော်လည်း မထိတ်လန့်သော ပုဂ္ဂိုလ် ၂ မျိုး (တစ်နည်း)

၁။ အာသဝေါ ကုန်ခန်းပြီးသော ရဟန္တာ၊
၂။ မြင်းအာဇာနည်။ (အံ၊၁၊၇၆။) (အံ၊မြန်၊၁။၉၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မိုးကြိုးပစ်သော်လည်း မထိတ်လန့်သော ပုဂ္ဂိုလ် ၂ မျိုး (တစ်နည်း)

၁။ အာသဝေါ ကုန်ခန်းပြီးသော ရဟန္တာ၊
၂။ သားများသနင်း ခြင်္သေ့မင်း။ (အံ၊၁၊၇၇။) (အံ၊မြန်၊၁။၉၁။) (ထေရ၊ဋ္ဌ၊၁၊၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မိုးနှင့် တူသော ပုဂ္ဂိုလ် ၃ မျိုး

၁။ အဝုဋ္ဌိကသမပုဂ္ဂိုလ်- ထစ်ချုန်းရုံသာ ထစ်ချုန်း၍ မရွာသော မိုးနှင့် တူသော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၂။ ပဒေသဝဿီပုဂ္ဂိုလ်- ကွက်ကြားရွာသော မိုးနှင့် တူသော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၃။ သဗ္ဗတ္ထာဘိဝဿီပုဂ္ဂိုလ်- အလုံးစုံသော အရပ်ဒေသတို့၌ ထစ်ချုန်းလျက် ရွာသွန်းသော မိုးနှင့် တူသော ပုဂ္ဂိုလ်။ (ခုဒ္ဒက၊၂၃၉။) (ခုဒ္ဒက၊မြန်။၂၂၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မိုးနှင့် တူသော ပုဂ္ဂိုလ် ၄ မျိုး

၁။ ပြောရုံသာ ပြော၍ ပြောသည့်အတိုင်း မလုပ်သော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၂။ အလုပ်ကိုသာ လုပ်၍ မပြောသည့် ပုဂ္ဂိုလ်၊
၃။ ပြောလည်း ပြော၍ ပြောသည့်အတိုင်း လုပ်သော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၄။ မပြောလည်း မပြော လုပ်လည်း မလုပ်သော ပုဂ္ဂိုလ်။ (အဘိ၊ပု၊၁၄၉။) (အဘိ၊ပု၊မြန်။၅၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မိုးနှင့်ယောဂီ တူပုံ ၅ မျိုး

၁။ မိုးသည် ဖြစ်ပေါ်လာသော မြူအညစ်အကြေးကို ငြိမ်းစေခြင်း (ထို့အတူ ယောဂီပုဂ္ဂိုလ်သည် ပေါ်လာသော ကိလေသာမြူအညစ်ကြေး ငြိမ်းစေခြင်း)၊
၂။ မိုးသည် မြေ၌ အပူကို ငြိမ်းစေခြင်း (ထို့အတူ ယောဂီပုဂ္ဂိုလ်သည် မေတ္တာဘာဝနာဖြင့် နတ်နှင့် တကွသော လူအပေါင်းကို ငြိမ်းစေခြင်း)
၃။ မိုးသည် အလုံးစုံသော မျိုးစေ့တို့ကို ပေါက်ရောက်စေခြင်း (ထို့အတူ ယောဂီပုဂ္ဂိုလ်သည် သဒ္ဓါတရားတည်းဟူသော မျိုးစေ့ကို ဖြစ်စေ၍ လူချမ်းသာ, နတ်ချမ်းသာ, နိဗ္ဗာန်ချမ်းသာဟူသော စည်းစိမ်ချမ်းသာတို့၌ စိုက်ပျိုးရခြင်း)၊
၄။ မိုးသည် ဥတုအားဖြင့် ဖြစ်ပွား၍ မြေအပြင်၌ ပေါက်ရောက်ကုန်သော မြက်သစ်ပင် ချုံနွယ် ဆေးပင် တော..သစ်ပင်တို့ကို စောင့်ရှောက်ခြင်း (ထို့အတူ ယောဂီ ပုဂ္ဂိုလ်သည် အသင့်အားဖြင့် နှလုံးသွင်းခြင်း ယောနိသောမနသိကာရဖြင့် ရဟန်းတရားတို့ကို စောင့်ရှောက်ရခြင်း)၊
၅။ မိုးသည် ရွာသည်ရှိသော် မြစ် တစ်ဖက်ဆည်ကန် ရေအိုင် စသည် တို့ကို ရေအယဉ်ဖြင့် ပြည့်စေခြင်း (ထို့အတူ ယောဂီပုဂ္ဂိုလ်သည် ပါဠိသင်ခြင်း၊ အဋ္ဌကထာ သင်ခြင်းစသော တရားတည်းဟူသော မိုးကို အလွန် ရွာသွန်းစေ၍ မဂ်ဖိုလ်ကို အလိုရှိ ကုန်သော သူတို့၏ စိတ်ကို ထက်ဝန်းကျင် ပြည့်စေခြင်း) ။ (မိလိန္ဒ၊၃၉၆။) (မိလိန္ဒ၊မြန်။၄၁၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မိုးရွာကြောင်း ၈ မျိုး

၁။ နဂါးတို့၏ တန်ခိုးအာနုဘော်ကြောင့် ရွာခြင်း၊
၂။ ဂဠုန်တို့၏ တန်ခိုး အာနုဘော်ကြောင့် ရွာခြင်း၊
၃။ ဝေဿဝလာဟကနတ်တို့၏ အာနုဘော်ကြောင့် ရွာခြင်း၊
၄။ သစ္စာဓိဋ္ဌာန်ပြုခြင်းကြောင့် ရွာခြင်း၊
၅။ ရာသီဥတုဖြစ်ပေါ်မှုကြောင့် ရွာခြင်း၊
၆။ မာရ်နတ် လှည့်စားခြင်းကြောင့် ရွာခြင်း၊
၇။ တန်ခိုးရှင်တို့၏ တန်ခိုးပြမှု စွမ်းအားကြောင့် ရွာခြင်း၊
၈။ ဖျက်ဆီးကြောင်းဖြစ်သော မိုးတိမ်ကြောင့် ရွာခြင်း။ (သံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၂၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မိုးရေခံသင်္ကန်း ခေတ် ၄ မျိုး

၁။ သင်္ကန်း ရှာမှီးရာခေတ်၊
၂။ ချုပ်ဆိုးမှု စသည် ပြုရာခေတ်၊
၃။ ဝတ်ရာခေတ်၊
၄။ အဓိဋ္ဌာန်တင်ရာခေတ်။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၉၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မိုးရေခံသင်္ကန်း ထားခဲ့နိုင်ကြောင်း ၅ ပါး

၁။ မကျန်းမမာ ဖျားနာနေခြင်း၊
၂။ သိမ်အပသို့ သွားရောက်လိုခြင်း၊
၃။ မြစ်တစ်ဖက်ကမ်းသို့ သွားရောက်လိုခြင်း၊
၄။ လုံခြုံသော တံခါးရွက် ရှိသော ကျောင်းဖြစ်ခြင်း၊
၅။ မိုးရေခံသင်္ကန်းကို မချုပ်ရသေးခြင်း, ချုပ်၍ မပြီးဆုံးသေးခြင်း။ (ဝိ၊၃၊၄၁၃။) (ဝိ၊မြန်၊၃။၄၁၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မိုးရေခံသင်္ကန်း သမယ ၂ မျိုး

၁။ တန်ဆောင်မုန်းလပြည့်ကျော် တစ်ရက်မှ နယုန်လပြည့်နေ့ အထိ (၇) လအတွင်းသည် ပိဋ္ဌိသမယ မည်၏၊
၂။ နယုန်လပြည့်ကျော် တစ်ရက်မှ တန်ဆောင်မုန်း လပြည့်နေ့ အထိ (၅) လ အတွင်းသည် ကုစ္ဆိသမယ မည်၏။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၉၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မိုးရေခံသင်္ကန်းကို ဝတ်ခြင်းကြောင့် အာပတ်သင့်ကြောင်း ၄ မျိုး

၁။ မိုးရေခံသင်္ကန်းနှင့် တကွ ဖြစ်ခြင်း၊
၂။ ဘေးရန် မရှိခြင်း၊
၃။ မိုးရေခံသင်္ကန်းသည် မိမိကိုယ်ပိုင်ဥစ္စာ ဖြစ်ခြင်း၊
၄။ သတ်မှတ်ထားသော အခါမဟုတ်သည်၌ ဝတ်ရုံခြင်း။ (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၂၊၄၄၀။) (ဝိမတိ၊၁၊၃၅၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မီး ၁၁ မျိုး

၁။ ရာဂမီး၊
၂။ ဒေါသမီး၊
၃။ မောဟမီး၊
၄။ ဇာတိ ပဋိသန္ဓေမီး၊
၅။ အိုခြင်း ဇရာမီး၊
၆။ သေခြင်း မရဏမီး၊
၇။ စိုးရိမ်ခြင်း သောကမီး၊
၈။ ငိုကြွေးခြင်း ပရိဒေဝမီး၊
၉။ ကိုယ်ဆင်းရဲခြင်း ဒုက္ခမီး၊
၁၀။ စိတ်ဆင်းရဲခြင်း ဒေါမနဿမီး၊
၁၁။ ပြင်းစွာ ပူပန်ခြင်း ဥပါယာသမီး။ (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၂၊၈၉။) (ဝိမတိ၊၁၊၁၄၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မီး ၃ မျိုး (တစ်နည်း)

၁။ နရကဂ္ဂိ- ငရဲမီး၊
၂။ ကပ္ပုဋ္ဌာနဂ္ဂိ- ကမ္ဘာဖျက်မီး၊
၃။ ဒုက္ခဂ္ဂိ- ဆင်းရဲဒုက္ခမီး။ (အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၁၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မီး ၃ မျိုး (တစ်နည်း)

၁။ နိရယဂ္ဂိ- ငရဲမီး၊
၂။ ပေတဂ္ဂိ- ပြိတ္တာမီး၊
၃။ သံသာရဂ္ဂိ- သံသရာမီး။ (အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၂၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မီး ၃ မျိုး (တစ်နည်း) (ပူဇော်ထိုက်သော မီး ၃ မျိုး)

၁။ အမိ အဖဟု ဆိုအပ်သော အပူဇော်ခံ မီး- အာဟုနေယျဂ္ဂိ၊
၂။ အိမ်ရှင် လင်ယောကျ်ား ဟူသော မီး-ဂဟပတဂ္ဂိ၊
၃။ အလှူခံ ရဟန်းပုဏ္ဏား ဟူသော မီး-ဒက္ခိဏေယျဂ္ဂိ။ (ဒီ၊၃၊၁၈၂။)) (အံ၊၂၊၄၃၁။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၀၅။) (အံ၊မြန်၊၂။၅၄၅-၅၄၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မီး ၃ မျိုး (မမှီဝဲအပ်သော မီး ၃ မျိုး)

၁။ ကာမဂုဏ်တို့၌ တပ်မက်သော သတွာတို့အား လောင်မြိုက်တတ်သော ရာဂမီး၊
၂။ သူတစ်ပါးအသက်ကို သတ်လေ့ရှိသော သတွာတို့အား လောင်မြိုက်တတ်သော ဒေါသမီး၊
၃။ အရိယဓမ္မ၌ တွေဝေနေသော သတွာတို့အား လောင်မြိုက် တတ်သော မောဟမီး။ (ဒီ၊၃၊၁၈၂။) (အံ၊၂၊၄၃၁။) (အဘိ၊ဝိ၊၃၈၃။) (ခုဒ္ဒက၊၂၅၇။) (ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၁၈။) (ဥဒါန၊ဋ္ဌ၊၁၈၈။) (နေတ္တိ၊ဝိဘာ၊၂၇၅။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၀၂။) (အံ၊မြန်၊၂။၅၄၄။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၂။၄၈၀။) (ခုဒ္ဒက၊မြန်။၂၄၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မီး ၇ မျိုး

၁။ ရာဂမီး၊
၂။ ဒေါသမီး၊
၃။ မောဟမီး၊
၄။ အပူဇော်ခံ-အမိအဖမီး၊
၅။ အိမ်ရှင်မီး၊
၆။ အလှူခံ ရဟန်းမီး၊
၇။ ထင်းမီး။ (အံ၊၂၊၄၂၈။) (အံ၊မြန်၊၂။၅၄၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မီး အင်္ဂါ ၅ ပါး

၁။ မီးသည် မြက်, ထင်း, သစ်ခက်, သစ်ရွက်တို့ကို လောင်တတ်ခြင်း (ထို့အတူ ယောဂီပုဂ္ဂိုလ်သည် အတွင်းအပြင်၌ ဖြစ်ကုန်သော ဣဋ္ဌာရုံ အနိဋ္ဌာရုံကို ခံစားတတ်ကုန်သော ကိလေသာအားလုံးတို့ကို ဉာဏ်တည်းဟူသော မီးဖြင့် ရှို့မြှိုက်ခြင်း၊
၂။ မီးသည် သနားမှု, ကြင်နာမှု, မရှိခြင်း (ထို့အတူ ယောဂီပုဂ္ဂိုလ်သည် အလုံးစုံသော ကိလေသာတို့၌ သနား ကြင်နာမှုကို မပြုခြင်း)၊
၃။ မီးသည် အအေးကို ပယ်ဖျောက်ခြင်း (ထို့အတူ ယောဂီပုဂ္ဂိုလ်သည် ဝီရိယတည်းဟူသော အပူမီးကို ဖြစ်စေ၍ ကိလေသာတို့ကို ပယ်ဖျောက်ခြင်း)၊
၄။ မီးသည် ချစ်ခြင်း မုန်းခြင်းမှ လွတ်ကင်းလျက် အပူကို ဖြစ်စေခြင်း (ထို့အတူ ယောဂီပုဂ္ဂိုလ်သည်ချစ်ခြင်း မုန်းခြင်းမှ လွတ်ကင်းသော မီးနှင့် တူသော စိတ်ဖြင့် နေခြင်း)၊
၅။ မီးသည် အမိုက်မှောင်ကို ပယ်ဖျောက်၍ အလင်းရောင်ကို ပြခြင်း (ထို့အတူ ယောဂီပုဂ္ဂိုလ်သည် အဝိဇ္ဇာတည်းဟူသော အမိုက်တိုက်ကို ပယ်ဖျောက်၍ ဉာဏ်တည်းဟူသော အလင်းရောင်ကို ပြခြင်း)။ (မိလိန္ဒ၊၃၆၇။) (မိလိန္ဒ၊မြန်။၃၉၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မီးလှုံခြင်း အပြစ် ၅ မျိုး

၁။ မျက်စိ မကြည်လင်ခြင်း၊
၂။ အဆင်းမလှခြင်း၊
၃။ အားနည်းခြင်း၊
၄။ အပေါင်းအဖော်၌ မွေ့လျော်မှု တဏှာကို ပွားခြင်း၊
၅။ တိရစ္ဆာနကထာ စကားများ ဖြစ်ပေါ်စေခြင်း။ (အံ၊၂၊၂၂၄။) (အံ၊မြန်၊၂။၂၈၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မုဆိုးတို့၏ အင်္ဂါ ၄ ပါး

၁။ သားမုဆိုးသည် အနည်းငယ်သာ အိပ်ခြင်း (ထို့အတူ ယောဂီ ပုဂ္ဂိုလ်သည် အအိပ်အနေ နည်းရခြင်း)၊
၂။ သားမုဆိုးသည် သားသမင်တို့၌သာလျှင် စိတ်ကို မြဲစွာ နှောင်ဖွဲဲ့ခြင်း (ထို့အတူ ယောဂီပုဂ္ဂိုလ်သည် ကမ္မဋ္ဌာန်းအာရုံ၌သာလျှင် စိတ်ကို မြဲစွာ နှောင်ဖွဲ့ထားရခြင်း)၊
၃။ သားမုဆိုးသည် ပြုဖွယ်အမှုကိစ္စ၏ အချိန်ကာလကို သိရခြင်း (ထို့အတူ ယောဂီပုဂ္ဂိုလ်သည် ‘‘ဤအချိန်သည် တစ်ပါးတည်း ကိန်းအောင်းရမည့် အချိန်တည်း၊ ဤအချိန်သည် ကိန်းအောင်းရာမှ ထွက်ရမည့် အချိန်တည်း’’ဟု ကိန်းအောင်း ခြင်း၏ အချိန်အခါကို သိရခြင်း)၊
၄။ သားမုဆိုးသည် သားသမင်ကို တွေ့မြင်သည်ရှိသော် ‘‘ဤ သမင်ကို ငါရတော့မည်’’ဟု ရွှင်လန်းခြင်းကို ဖြစ်စေခြင်း (ထို့အတူ ယောဂီပုဂ္ဂိုလ်သည် ကမ္မဋ္ဌာန်းအာရုံ၌ အလွန်မွေ့လျော်သည်ဖြစ်၍ လွန်မြတ်သော တရားထူးကို ရတော့အံ့ဟု ရွှင်ပြမှုကို ဖြစ်စေခြင်း) ။ (မိလိန္ဒ၊၃၉၇။) (မိလိန္ဒ၊မြန်။၄၂၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မုနိ ၆ ပါး

၁။ အဂါရမုနိ- လူဝတ်ကြောင်ဘဝဖြင့် မဂ်ဖိုလ်နိဗ္ဗာန်ကို သိမြင်သော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၂။ အနာဂါရမုနိ- ရဟန်းသာမဏေ ဘဝဖြင့် မဂ်ဖိုလ်နိဗ္ဗာန်ကို သိမြင်သော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၃။ သေခမုနိ- သောတာပတ္တိမဂ္ဂဋ္ဌာန် အစ အရအတ္တမဂ္ဂဋ္ဌာန် အဆုံးရှိသော ခုနစ်ယောက်သော သေက္ခ ပုဂ္ဂိုလ်၊
၄။ အသေခမုနိ- ကိလေသာ ကုန်ခန်းပြီးဖြစ်သော ရဟန္တာပုဂ္ဂိုလ်၊
၅။ ပစ္စေက မုနိ- ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ၊
၆။ မုနိမုနိ- သဗ္ဗညုဘုရားရှင်။ (မဟာနိ၊၄၄။) (မဟာနိ၊၂၆၁။) (စူဠနိ၊၇၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မုနိ စွပ်စွဲကဲ့ရဲ့ မခံရကြောင်း ၂ ပါး

၁။ အပြစ်ကို မပြုတတ်သော မုနိသည် အပြစ်ကို မပြုတတ် သောကြောင့် စွပ်စွဲခြင်း မကပ်ရောက်၊
၂။ အပြစ်ကို မပြုတတ်သော မုနိသည် အပြစ်ကို မပြုလိုက်ရဟူ၍ စွပ်စွဲခြင်းသို့ မကပ်ရောက်။ (မဟာနိ၊၄၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မုလေးပင် ၂ မျိုး

၁။ နွယ်မုလေးပင်၊
၂။ ပကတိမုလေးပင်။ (ဇာ၊ဋ္ဌ၊၇၊၃၁၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မုသားစကား ပြောဆိုခြင်းကြောင့် ဖြစ်သော အာသဝ ၃ ပါး

၁။ ကာမာသဝ- လိုချင်မှု ကာမဟူသော ယိုစီးတတ် ဖြစ်တတ်သော သဘော၊
၂။ ဒိဋ္ဌာသဝ- သတ္တဝါတို့၏ သန္တာန်၌ ယိုစီး ဖြစ်ပွား နေတတ်၍ မူးယစ်မိုက်မဲစေတတ်သော ဒိဋ္ဌိ (အယူမှား, အမြင်မှား) ဟူသော အာသဝေါတရား၊
၃။ အဝိဇ္ဇာသဝ-အဝိဇ္ဇာဟူသော အာသဝတရား။ (မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မုသာစကား ဖြစ်ပုံ ၃ မျိုး

၁။ မုသားစကား မပြောမှီ ရှေးအဖို့၌ မုသားစကားပြောအံ့ဟု အကြံ ဖြစ်ခြင်း၊
၂။ မုသားစကား ပြောဆဲစကား၌ မုသားစကားကို ပြောနေ၏ဟု သိခြင်း၊
၃။ မုသား စကားကို ပြောဆိုပြီးသော အခါ၌ ငါသည် မုသားစကားကို ပြောဆိုခဲ့ပြီဟု သိခြင်း။ (မဟာနိ၊၁၁၈။) (မဟာနိ၊၃၀၉။) (စူဠနိ၊၂၀၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မုသားစကား ဖြစ်ပုံ ၄ မျိုး

၁။ မုသားစကား ဆိုအံ့ဟု ကြိုတင်ကြံစည်ခြင်း၊
၂။ မုသားဆိုသူအား ငါ မုသားဆိုနေ၏ဟု သိခြင်း၊
၃။ မုသားဆိုပြီး သူအား ငါ မုသားဆိုခဲ့ပြီဟု သိခြင်း၊
၄။ မိမိ အယူကို ဖုံးကွယ်၍ ဆိုခြင်း။ (မဟာနိ၊၁၁၈။) (မဟာနိ၊၃၀၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မုသားစကား ဖြစ်ပုံ ၅ မျိုး

၁။ မုသားစကား ဆိုအံ့ဟု ကြိုတင်ကြံစည်ခြင်း၊
၂။ ငါ မုသား ဆိုနေ၏ဟု သိခြင်း၊
၃။ ငါ မုသားဆိုခဲ့ပြီဟု သိခြင်း၊
၄။ မိမိအယူကို ဖုံးကွယ်၍ ဆိုခြင်း၊
၅။ မိမိ၏ အလိုကို ဖုံးကွယ်ဆိုခြင်း။ (မဟာနိ၊၁၁၈။) (မဟာနိ၊၃၀၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မုသားစကား ဖြစ်ပုံ ၆ မျိုး

၁။ မုသားစကား ဆိုအံ့ဟု ကြိုတင်ကြံစည်ခြင်း၊
၂။ ဆိုဆဲ ပုဂ္ဂိုလ်အား ငါ မုသားဆိုနေ၏ဟု သိခြင်း၊
၃။ ဆိုပြီးသူအား ငါ မုသားဆိုခဲ့ပြီဟု သိခြင်း၊
၄။ မိမိအယူကို ဖုံးကွယ်၍ ဆိုခြင်း၊
၅။ မိမိအလိုကို ဖုံးကွယ်၍ ဆိုခြင်း၊
၆။ မိမိ၏ နှစ်သက်မှုကို ဖုံးကွယ်၍ ဆိုခြင်း။ (မဟာနိ၊၁၁၈။) (မဟာနိ၊၃၀၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မုသားစကား ဖြစ်ပုံ ၇ မျိုး

၁။ မုသားစကား ဆိုအံ့ဟု ကြိုတင်ကြံစည်ခြင်း၊
၂။ ဆိုဆဲပုဂ္ဂိုလ်အား ငါ မုသားဆိုနေ၏ဟု သိခြင်း၊
၃။ ဆိုပြီးပုဂ္ဂိုလ်အား ငါ မုသားဆိုခဲ့ပြီဟု သိခြင်း၊
၄။ မိမိအယူကို ဖုံးကွယ်၍ ဆိုခြင်း၊
၅။ မိမိအလိုကို ဖုံးကွယ်၍ ဆိုခြင်း၊
၆။ မိမိနှစ်သက်မှုကို ဖုံးကွယ်၍ ဆိုခြင်း၊
၇။ မိမိအမှတ်ကို ဖုံးကွယ်၍ ဆိုခြင်း။ (မဟာနိ၊၁၁၈။) (မဟာနိ၊၃၀၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မုသားစကား ဖြစ်ပုံ ၈ မျိုး

၁။ မုသားစကား ဆိုအံ့ဟု ကြိုတင်ကြံစည်ခြင်း၊
၂။ ဆိုဆဲပုဂ္ဂိုလ်အား ငါ မုသားဆိုနေ၏ဟု သိခြင်း၊
၃။ ဆိုပြီးပုဂ္ဂိုလ်အား ငါ မုသားဆိုခဲ့ပြီဟု သိခြင်း၊
၄။ မိမိ အယူကို ဖုံးကွယ်၍ ဆိုခြင်း၊
၅။ မိမိအလိုကို ဖုံးကွယ်၍ ဆိုခြင်း၊
၆။ မိမိနှစ်သက်သည်ကို ဖုံးကွယ်၍ ဆိုခြင်း၊
၇။ မိမိအမှတ်သညာကို ဖုံးကွယ်၍ ဆိုခြင်း၊
၈။ မိမိသဘောကို ဖုံးကွယ်၍ ဆိုခြင်း။ (မဟာနိ၊၁၁၈။) (မဟာနိ၊၃၀၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မုသာဝါဒ ၅ မျိုး

၁။ ပါရာဇိကသို့ ရောက်ကြောင်း မုသာဝါဒ၊
၂။ သံဃာဒိသိသ်သို့ ရောက်ကြောင်း မုသာဝါဒ၊
၃။ ထုလ္လစ္စဉ်းသို့ ရောက်ကြောင်း မုသာဝါဒ၊
၄။ ပါစိတ်သို့ ရောက်ကြောင်း မုသာဝါဒ၊
၅။ ဒုက္ကဋ်သို့ ရောက်ကြောင်း မုသာဝါဒ။ (ဝိ၊၅၊၃၃၆။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၄၃၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မုသာဝါဒကံမြောက် အင်္ဂါ ၄ ပါး

၁။ အတထံဝတ္ထု- မဟုတ်မမှန်သောဝတ္ထုဖြစ်ခြင်း၊
၂။ ဝိသံဝါဒန စိတ္တံ- လိမ်လည်စိတ် ချွတ်ချော် မှားယွင်းလိုစိတ် ရှိခြင်း၊
၃။ တဇ္ဇောဝါယာမော- မဟုတ် မှန်သော ထိုစကားကို ပြောဆိုရန် အားထုတ်ခြင်း၊
၄။ ပရဿ တဒတ္ထဝိဇာနနံ- သူတစ်ပါးအား ထိုမမှန်မကန်သော အကြောင်းအရာကို သိစေခြင်း။ (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၁၊၇၁။) (မ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၀၃။) (သံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၃၅။) (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၄၂။) (ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၀၅။) (ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၂၁။) (ဣတိဝုတ်၊ဋ္ဌ၊၂၂၁။) (မဟာနိ၊ဋ္ဌ၊၁၀၀၊၃၉၅။) (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၁၊၃၄၄။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊မြန်၊၁။၁၃၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မုသာဝါဒကြောင့် သင့်နိုင်သော အာပတ် ၅ မျိုး

၁။ ပါရာဇိကအာပတ်၊
၂။ သံဃာဒိသိသ် အာပတ်၊
၃။ ပါစိတ်အာပတ်၊
၄။ ထုလ္လစ္စဉ်းအာပတ်၊
၅။ ဒုက္ကဋ်အာပတ်။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၄၊၁၇၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မုသာဝါဒသိက္ခာပုဒ်၌ အင်္ဂါ ၂ မျိုး

၁။ ချွတ်ယွင်းသော စကားကို ရှေးရှုပြုခြင်း၊
၂။ ချွတ်ယွင်းလိုသော စိတ်ဖြင့် အကြင်အကြောင်းကို ပြောဆိုလို၏၊ ထိုပုဂ္ဂိုလ်၏ သိစေလိုခြင်းကို လုံ့လပြုခြင်း။ (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၃၊၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မုသာဝါဒသိက္ခာပုဒ်၌ အင်္ဂါ ၃ ပါး

၁။ မဟုတ်မမှန် ဖောက်ပြန်သောဝတ္ထုဖြစ်ခြင်း၊
၂။ ချွတ်ယွင်း စကားကို ရှေးရှုပြုခြင်း၊
၃။ မိမိပြောလိုသော အကြောင်းအရာကို ထိုပုဂ္ဂိုလ်အား သိစေခြင်း ဟူသော လုံ့လရှိခြင်း။ (ဝိမတိ၊၂၊၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မူလပဒ ၁၈ ပါး

၁။ အဝိဇ္ဇာ၊
၂။ တဏှာ၊
၃။ လောဘ၊
၄။ ဒေါသ၊
၅။ မောဟ၊
၆။ သုဘသညာ၊
၇။ သုခသညာ၊
၈။ နိစ္စသညာ၊
၉။ အတ္တသညာ၊
၁၀။ သမထ၊
၁၁။ ဝိပဿနာ၊
၁၂။ အလောဘ၊
၁၃။ အဒေါသ၊
၁၄။ အမောဟ၊
၁၅။ အသုဘသညာ၊
၁၆။ ဒုက္ခသညာ၊
၁၇။ အနိစ္စသညာ၊
၁၈။ အနတ္တသညာ။ (ပေဋကော၊၁၆၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မူလပဒ ၁၈ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ လောကိယ၊
၂။ လောကုတ္တရ၊
၃။ သတ္တာဓိဋ္ဌာန၊
၄။ ဓမ္မာဓိဋ္ဌာန၊
၅။ ဉာဏ၊
၆။ ဉေယျ၊
၇။ ဒဿန၊
၈။ ဘာဝနာ၊
၉။ သကဝစန၊
၁၀။ ပရဝစန၊
၁၁။ ဝိသဇ္ဇနီယ၊
၁၂။ အဝိသဇ္ဇနီယ၊
၁၃။ ကမ္မ၊
၁၄။ ဝိပါက၊
၁၅။ ကုသလ၊
၁၆။ အကုသလ၊
၁၇။ အနုညာတ၊
၁၈။ ပဋိက္ခိတ္တ။ (နေတ္တိ၊ဋ္ဌ၊၁၃၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မူလယမိုက်၌ ဝါရ ၂ မျိုး

၁။ ဥဒ္ဒေသဝါရ၊
၂။ နိဒ္ဒေသဝါရ။ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၈၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မူလအားဖြင့် အကုသိုလ် ၃ မျိုး

၁။ လောဘမူလ အကုသိုလ်၊
၂။ ဒေါသမူလ အကုသိုလ်၊
၃။ မောဟမူလ အကုသိုလ်။ (ဝိသုဒ္ဓိ၊၂၊၈၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မေ သဒ္ဒါ၏ အနက် ၃ မျိုး

၁။ ဂါထာဘိဂီတံ မေ အဘောဇနေယျံ- စသော ပါဠိရပ်တို့၌ မယာ ဟူသော အနက်၊
၂။ သာဓု မေ ဘန္တေ ဘဂဝါ သံခိတ္တေန ဓမ္မံ ဒေသေတု စသော ပါဠိရပ်တို့၌ မယှံ ဟူသော အနက်၊
၃။ ဓမ္မဒါယာဒါ မေ ဘိက္ခဝေ ဘဝထ စသော ပါဠိရပ်တို့၌ မမ ဟူသော အနက်။ (ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၈၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မေးခြင်း ၅ မျိုး

၁။ နုံ့ခြင်း တွေဝေခြင်းကြောင့် အမေးပြဿနာကို မေးခြင်း၊
၂။ ယုတ်ညံ့သော အလိုဆိုး နှိပ်စက်သည် ဖြစ်၍ မေးခြင်း၊
၃။ နှိပ်စက်လိုသည် ဖြစ်၍ မေးခြင်း၊
၄။ သိလိုသည် ဖြစ်၍ မေးခြင်း၊
၅။ အမေးခံရသူသည် ကောင်းစွာ မဖြေဆိုသော် ထိုသူအား ကောင်းစွာ ဖြေဆိုအံ့ဟု နှလုံးသွင်းကာ မေးခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၃၂၇။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၄၂၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မေးခွန်း ၃ မျိုး

ပုစ္ဆာ ၃ မျိုးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မေဃိယသန္တာန်၌ ဖြစ်ပေါ်သော အကုသိုလ်ဝိတက် ၃ မျိုး

၁။ ကာမဝိတက်၊
၂။ ဗျာပါဒဝိတက်၊
၃။ ဝိဟိံသာဝိတက်။ (ဥဒါန၊၁၁၈။) (ဥဒါန၊မြန်။၁၀၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မေးစိစစ်ခြင်း ပြုထိုက်သော ရဟန်း၏ အင်္ဂါ ၅ ပါး

၁။ အာပတ် ဟုတ်သည် မဟုတ်သည်ကို သိခြင်း၊
၂။ ပေါ့သောအာပတ်, လေးသောအာပတ်ကို သိခြင်း၊
၃။ အကြွင်းရှိ/မရှိသော အာပတ်ကို သိခြင်း၊
၄။ ရုန့်ရင်းကြမ်းတမ်းသော အာပတ် မရုန့်ရင်း မကြမ်းတမ်းသော အာပတ်ကို သိခြင်း၊
၅။ ကုစား၍ရသော အာပတ် ကုစား၍ မရသော အာပတ်ကို သိခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၃၃၇။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၄၄၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မေးစိစစ်ခြင်း ပြုထိုက်သော ရဟန်း၏ အင်္ဂါ ၅ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ သုတ်ဟု ဆိုအပ်သော ဥဘတော ဝိဘင်းကို သိခြင်း၊
၂။ ထိုသုတ်အားလျော်သော မဟာပဒေသ လေးပါးကို သိခြင်း၊
၃။ ဝိနည်း (ခန္ဓက ပရိဝါ) ကို သိခြင်း၊
၄။ ဝိနည်းအားလျော်သော မဟာပဒေသလေးပါးကို သိခြင်း၊
၅။ အကြောင်း ဟုတ်သည် မဟုတ်သည်၌ လိမ္မာခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၃၃၃) (ဝိ၊မြန်၊၅။၄၃၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မေးစိစစ်ခြင်း ပြုထိုက်သော ရဟန်း၏ အင်္ဂါ ၅ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ တရား (သုတ်,အဘိဓမ္မာ) ကို သိခြင်း၊
၂။ တရားအားလျော်စွာသော သုတ္တန် မဟာပဒေသလေးပါးကို သိခြင်း၊
၃။ ဝိနည်း (ခန္ဓက ပရိဝါ) ကို သိခြင်း၊
၄။ ဝိနည်းအားလျော်သော မဟာပဒေသလေးပါးကို သိခြင်း၊
၅။ နောက်စကား၌ လိမ္မာခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၃၃၄။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၄၃၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မေးစိစစ်ခြင်း ပြုထိုက်သော ရဟန်း၏ အင်္ဂါ ၅ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ဝတ္ထုကို သိခြင်း၊
၂။ နိဒါန်းကို သိခြင်း၊
၃။ ပညတ်ချက်ကို သိခြင်း၊
၄။ မျက်မှောက်ဖြစ်သော ပုဒ် (ရှေ့၌ ဆိုရမည့်ပုဒ်- နောက်၌ ဆိုရမည့်ပုဒ်) ကို သိခြင်း၊
၅။ ရှေ့နောက် စကားမစပ်ကို သိခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၃၃၄။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၄၃၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မေးစိစစ်ခြင်း ပြုထိုက်သော ရဟန်း၏ အင်္ဂါ ၅ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ အာပတ်ကို သိခြင်း၊
၂။ အာပတ်ဖြစ်ကြောင်း သမုဋ္ဌာန်ကို သိခြင်း၊
၃။ အာပတ်၏ ပယောဂကို သိခြင်း၊
၄။ အာပတ်၏ ငြိမ်းအေးမှုကို သိခြင်း၊
၅။ အာပတ်ကို ဆုံးဖြတ်ခြင်း၌ လိမ္မာခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၃၃၄။) (ဝိ၊မြန်၊၅။ ၄၃၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မေးစိစစ်ခြင်း ပြုထိုက်သော ရဟန်း၏ အင်္ဂါ ၅ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ အဓိကရုဏ်းကို သိခြင်း၊
၂။ အဓိကရုဏ်းဖြစ်ကြောင်း သမုဋ္ဌာန်ကို သိခြင်း၊
၃။ အဓိကရုဏ်း၏ ပယောဂကို သိခြင်း၊
၄။ အဓိကရုဏ်း၏ ငြိမ်းခြင်းကို သိခြင်း၊
၅။ အဓိကရုဏ်းကို ဆုံးဖြတ်ခြင်း၌ လိမ္မာခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၃၃၅။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၄၃၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မေးစိစစ်ခြင်း မပြုထိုက်သော ရဟန်း၏ အင်္ဂါ ၅ ပါး

၁။ အာပတ် ဟုတ်သည် မဟုတ်သည်ကို မသိခြင်း၊
၂။ ပေါ့သောအာပတ် လေးသောအာပတ်ကို မသိခြင်း၊
၃။ အကြွင်းရှိ၊ မရှိသော အာပတ်ကို မသိခြင်း၊
၄။ ရုန့်ရင်းကြမ်းတမ်း၊ မရုန့်ရင်း မကြမ်းတမ်းသော အာပတ်ကို မသိခြင်း၊
၅။ ကုစား၍ရ၊ မရသော အာပတ်ကို မသိခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၃၃၇။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၄၄၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မေးစီစစ်ခြင်း မပြုထို်က်သော ရဟန်း၏ အင်္ဂါ ၄ ပါး

၁။ ချစ်သဖြင့် မလားအပ်သည်သို့ လားခြင်း (ဆန္ဒာဂတိသို့ လိုက်ခြင်း)၊
၂။ မုန်းသဖြင့် မလားအပ်သည်သို့ လားခြင်း (ဒေါသာဂတိသို့ လိုက်ခြင်း)၊
၃။ တွေဝေသဖြင့် မလားအပ်သည်သို့ လားခြင်း (မောဟာဂတိသို့ လိုက်ခြင်း)၊
၄။ ကြောက်သဖြင့် မလားအပ်သည်သို့ လားခြင်း (ဘယာဂတိသို့ လိုက်ခြင်း)။ (ဝိ၊၅၊၂၂၈) (ဝိ၊မြန်၊၅။၃၁၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မေတ္တာ ၅၂၈ ပါး

၁။ သဗ္ဗေ သတ္တာ အဝေရာ ဟောန္တု စသည်ဖြင့် ပိုင်းခြားကန့်သတ်မှု မရှိသော အနောဓိသမေတ္တာ- (၂၀)၊
၂။ သဗ္ဗာ ဣတ္တိယော အဝေရာ ဟောန္တု- စသည်ဖြင့် ပိုင်းခြား ကန့်သတ်မှုရှိသော ဩဓိသမေတ္တာ- (၂၈) ပေါင်း လေးဆယ့်ရှစ်ပါး ဖြစ်၏၊
၃။ အထက်ပါ (၄၈) ပါးဖြင့် အရပ်ဆယ်မျက်နှာနှင့် ပွားများလျှင် (၄၈၀) ဖြစ်၏၊
၄။ ယင်း (၄၈၀) ကို ဩဓိသ- အနောဓိသမေတ္တာ (၄၈) နှင့် ပေါင်းလျှင် ငါးရာနှစ်ဆယ့်ရှစ်သွယ် မေတ္တာ ဖြစ်၏။ (ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၁၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မေတ္တာစေတောဝိမုတ္တိကို မှီဝဲကြောင်း ဗိုလ် ၅ ပါး

၁။ သဒ္ဓါမရှိခြင်းကြောင့် မတုန်လှုပ်သော သဒ္ဓါဗိုလ်၂။ ပျင်းရိခြင်းကြောင့် မတုန်လှုပ်သော ဝီရိယဗိုလ်၊
၃။ မေ့လျော့ခြင်းကြောင့် မတုန် လှုပ်သော သတိဗိုလ်၊
၄။ ဥဒ္ဓစ္စကြောင့် မတုန်လှုပ်သော သမာဓိဗိုလ်၊
၅။ အဝိဇ္ဇာကြောင့် မတုန်လှုပ်သော ပညာဗိုလ်။ (ပဋိသံ။၃၁၇။) (ပဋိသံ၊မြန်။၃၇၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မေတ္တာစေတောဝိမုတ္တိကို မှီဝဲကြောင်း ဗောဇ္ဈင် ၇ ပါး

၁။ သတိကို ထင်စေသော သတိသမ္ဗောဇ္ဈင်၊
၂။ ပညာဖြင့် ထက်ဝန်းကျင်ကို စူးစမ်းသော ဓမ္မဝိစယသမ္ဗောဇ္ဈင်၊
၃။ ဝီရိယဖြင့် အားထုတ်သော ဝီရိယသမ္ဗောဇ္ဈင်၊
၄။ ပူလောင်ခြင်းကို ငြိမ်းစေသော ပီတိသမ္ဗောဇ္ဈင်၊
၅။ ရုန့်ရင်းမှုကို ငြိမ်း စေသော ပဿဒ္ဓိသမ္ဗောဇ္ဈင်၊
၆။ စိတ်ကို ကောင်းစွာထားသော သမာဓိသမ္ဗောဇ္ဈင်၊
၇။ ဉာဏ်ဖြင့် ကိလေသာတို့ကို ဆင်ခြင်သော ဥပေက္ခာသမ္ဗောဇ္ဈင်။ (ပဋိသံ။၃၁၈၊၃၁၉။) (ပဋိသံ၊ မြန်။၃၇၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မေတ္တာစေတောဝိမုတ္တိကို မှီဝဲကြောင်း မဂ္ဂင် ၈ ပါး

၁။ ‘‘သတ္တဝါအားလုံး ရန်မရှိ၊ ဘေးမရှိ၊ ချမ်းသာကြပါစေ’’ဟု ကောင်းစွာ ရှုမြင်သော သမ္မာဒိဋ္ဌိထုံအပ်သော မဂ္ဂင်၊
၂။ ‘‘သတ္တဝါအားလုံး ရန်မရှိ၊ ဘေးမရှိ၊ ချမ်းသာကြပါစေ’’ဟု ကောင်းစွာ ရှေးရှူတင်သော သမ္မာသင်္ကပ္ပ ထုံအပ်သော မဂ္ဂင်၊
၃။ ‘‘သတ္တဝါအားလုံး ရန်မရှိ၊ ဘေးမရှိ၊ ချမ်းသာကြပါစေ’’ဟု ကောင်းစွာ သိမ်းဆည်းသော သမ္မာဝါစာ ထုံအပ်သော မဂ္ဂင်၊
၄။ ‘‘သတ္တဝါအားလုံး ရန်မရှိ၊ ဘေးမရှိ၊ ချမ်းသာကြပါစေ’’ဟု ကောင်းစွာ ဖြစ်စေသော သမ္မာကမ္မန္တထုံအပ်သော မဂ္ဂင်၊
၅။ ‘‘သတ္တဝါအားလုံး ရန်မရှိ၊ ဘေးမရှိ၊ ချမ်းသာကြပါစေ’’ဟု ကောင်းစွာ ဖြူစင်စေသော သမ္မာအာဇီဝထုံအပ်သော မဂ္ဂင်၊
၆။ ‘‘သတ္တဝါ အားလုံး ရန်မရှိ၊ ဘေးမရှိ၊ ချမ်းသာကြပါစေ’’ဟု ကောင်းစွာ အားထုတ်သော သမ္မာဝါယာမ ထုံအပ်သော မဂ္ဂင်၊
၇။ ‘‘သတ္တဝါအားလုံး ရန်မရှိ၊ ဘေးမရှိ၊ ချမ်းသာကြပါစေ’’ဟု ကောင်းစွာ ထင်သော သမ္မာသတိထုံအပ်သော မဂ္ဂင်၊
၈။ ‘‘သတ္တဝါအားလုံး ရန်မရှိ၊ ဘေးမရှိ၊ ချမ်းသာကြ ပါစေ’’ဟု ကောင်းစွာ တည်ကြည်သော သမ္မာသမာဓိထုံအပ်သော မဂ္ဂင်။ (ပဋိသံ။၃၁၉-၃၂၀။) (ပဋိသံ၊မြန်။၃၈၀-၃၈၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မေတ္တာပွားပုံ ၄ မျိုး

၁။ သဗ္ဗေသတ္တာ အဝေရာ ဟောန္တု- လုံးစုံများစွာ သတ္တဝါတို့သည် ဘေးရန် ကင်းကြပါစေ၊
၂။ အဗျာပဇ္ဇာ ဟောန္တု- အမျက်ဒေါသတို့သည် ကင်းကြပါစေ၊
၃။ အနီဃာ ဟောန္တု- ဆင်းရဲခြင်းတို့သည် ကင်းကြပါစေ၊
၄။ သုခီ အတ္တာနံ ပရိဟရန္တု- ချမ်းသာစွာ မိမိကိုယ်ကို စောင့်ရှောက်နိုင်ကြပါစေ။ (ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၁၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မေတ္တာပွားရကျိုး ၁၁ မျိုး

၁။ ချမ်းသာစွာ အိပ်ရခြင်း၊
၂။ ချမ်းသာစွာ နိုးရခြင်း၊
၃။ မကောင်းသော အိပ်မက်များကို မမြင်မက်ခြင်း၊
၄။ လူအများ၏ ချစ်ခင်နှစ်သက်မှုကို ခံရခြင်း၊
၅။ နတ်ဘီလူး တို့၏ ချစ်ခင်မြတ်နိုးမှုကို ခံရခြင်း၊
၆။ နတ်များ၏ စောင့်ရှောက် ကူညီမှုကို ရရှိခြင်း၊
၇။ အဆိပ်, မီး, ဓား စသော လက်နက်များ မကျရောက်ခြင်း၊
၈။ လျင်မြန်စွာ စိတ်တည်ကြည်ခြင်း၊
၉။ မျက်နှာအဆင်း ကြည်လင်ခြင်း၊
၁၀။ မတွေမဝေဘဲ သေရခြင်း၊
၁၁။ မဂ်ဖိုလ်ကို မရသေး သည်ရှိသော် ဗြဟ္မာပြည်သို့ လားရောက်ရခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၂၄၉။) (အံ၊၃၊၅၄၂။) (ပဋိသံ။၃၁၄။) (မိလိန္ဒ၊၁၉၅။) (ဇာ၊ဋ္ဌ၊၁၊၅၅။) (ဝိသုဒ္ဓိ၊၁၊၂၉၉။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၃၃၉-၃၄၀။) (အံ၊မြန်၊၃။၅၂၉။) (ပဋိသံ၊မြန်။ ၃၇၅။) (မိလိန္ဒ၊မြန်။၂၁၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မေတ္တာပုဗ္ဗဘာဂပဋိပဒါ ၁၅ ပါး

နိဗ္ဗာန်ရောက်ကြောင်း အကျင့်တရား ၁၅ ပါးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မေတ္တာအကျိုး ၈ ပါး

၁။ ချမ်းသာစွာ အိပ်စက်ရခြင်း၊
၂။ ချမ်းသာစွာ နိုးရခြင်း၊
၃။ မကောင်းသော အိပ်မက်ဆိုးများကို မမြင်မက်ခြင်း၊
၄။ လူတို့၏ ချစ်မြတ်နိုးမှုကို ခံရခြင်း၊
၅။ နတ်ဘီလူး စသည်တို့၏ ချစ်မြတ်နိုးမှုကို ခံရခြင်း၊
၆။ နတ်တို့၏ စောင့်ရှောက်မှုကို ခံရခြင်း၊
၇။ အဆိပ်, မီး, ဓား စသော လက်နက်များ မကျရောက်ခြင်း၊
၈။ အထက်မဂ်ဖိုလ်တို့ကို ထိုးထွင်း၍ မသိသေးမူ ဗြဟ္မာ့ပြည်သို့ ကပ်ရောက်ရခြင်း။ (အံ၊၃၊၁။) (အံ၊မြန်၊၃။၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မေထုန်ငယ် ၇ ပါး

၁။ မာတုဂါမ၏ နံ့သာ စသည်ဖြင့် လိမ်းကျံ ပွတ်သပ် နှိပ်နယ်ပေးခြင်း ရေချိုး ပေးခြင်းကို သာယာခြင်း၊
၂။ မာတုဂါမနှင့် အတူတကွ ပြင်းစွာ ရယ်ခြင်း ကိုယ်လက်ထိပါး ကစားခြင်း၊ ယုယုယယ ပြောဆိုခြင်းကို သာယာခြင်း၊
၃။ မျက်နှာချင်းဆိုင်လျက် တစိမ့်စိမ့် ကြည့်ခြင်းကို သာယာခြင်း၊
၄။ နံရံတစ်ဖက် တံတိုင်းတစ်ဖက် စသည်မှ သီချင်းဆိုခြင်း ရယ်မောခြင်း စသည်ပြုနေသော မာတုဂါမ၏ အသံကို သာယာခြင်း၊
၅။ ရှေးယခင်က မာတုဂါမနှင့် အတူ ရယ်ရွှင် ပြောဆို ကစားဖူးသည်ကို အောက်မေ့သတိရလျက် သာယာခြင်း၊
၆။ ကာမဂုဏ် ငါးပါးတို့ဖြင့် တင့်တယ် စံပယ်လျက် မြူးတူး ပျော်ပါးနေသော သူကြွယ်ကို လည်းကောင်း, သူကြွယ်၏သားကို လည်းကောင်း မြင်၍ သာယာခြင်း၊
၇။ နတ်ပြည် ဗြဟ္မာ့ပြည်တို့ကို တောင့်တ၍ ဗြဟ္မစရိယအကျင့်ကို ကျင့်ခြင်း။ (ဝိသုဒ္ဓိ၊၁၊၄၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မေထုန်မှီဝဲခြင်း ၂ မျိုး

၁။ မိမိဇနီးမယား၌ မေထုန်မှီဝဲခြင်း၊
၂။ သူတစ်ပါး၏ ဇနီးမယားသို့ သွား၍ မေထုန်မှီဝဲခြင်း။ (မ၊ဋီ၊၁၊၃၀၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မေထုန်မှီဝဲခြင်းကြောင့် ရောက်သော အဓိကရုဏ်း ၁ ပါး

၁။ အာပတ္တာဓိကရုဏ်း။ (ဝိ၊၅၊၉၃။) (ဝိ၊၅၊၉၄။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၁၃၄။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၁၃၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မေထုန်မှီဝဲခြင်းကြောင့် ရောက်သော အာပတ် ၄ ပါး

၁။ ပါရာဇိကအာပတ်၊
၂။ ထုလ္လစ္စဉ်း အာပတ်၊
၃။ ဒုက္ကဋ်အာပတ်၊
၄။ ပါစိတ်အာပတ်။ (ဝိ၊၅၊၈၈။) (ဝိ၊၅၊၉၄။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၁၂၈။) (ဝိ၊မြန်၊၅။ ၁၃၅-၁၃၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မေထုန်မှီဝဲခြင်းကြောင့် ရောက်သော အာပတ်တို့ ငြိမ်းကြောင်း သမထ ၃ ပါး

၁။ ရံခါ သမ္မုခါ ဝိနယ၊
၂။ ရံခါ ပဋိညာတကရဏ၊
၃။ ရံခါ တိဏဝတ္ထာရက။ (ဝိ၊၅၊၉၃။) (ဝိ၊၅၊၉၄။) (ဝိ၊မြန်၊၅။ ၁၃၄။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၁၃၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မေထုန်မှီဝဲခြင်းကြောင့် သင့်သော ဝိပတ္တိ ၂ ပါး

၁။ ရံခါ သီလဝိပတ္တိ၊
၂။ ရံခါ အာစာရ ဝိပတ္တိ။ (ဝိ၊၅၊၉၂။) (ဝိ၊၅၊၉၄။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၁၃၃။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၁၃၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မေးမြန်းခြင်းငှာ ထိုက်သော ပုဂ္ဂိုလ် ၅ မျိူး

၁။ သီလနှင့် ပြည့်စုံ၍ သီလနှင့် စပ်သော အမေးပြဿနာကို ဖြေနိုင်သူ၊
၂။ သမာဓိနှင့် ပြည့်စုံ၍ သီလနှင့် စပ်သော အမေးပြဿနာကို ဖြေနိုင်သူ၊
၃။ ပညာနှင့် ပြည့်စုံ၍ သီလနှင့် စပ်သော အမေးပြဿနာကို ဖြေနိုင်သူ၊
၄။ လွတ် မြောက်မှု ဝိမုတ္တိနှင့် ပြည့်စုံ၍ ဝိမုတ္တိနှင့် စပ်သော အမေးပြဿနာကို ဖြေနိုင်သူ၊
၅။ ပစ္စဝေက္ခဏာ ဉာဏ်အမြင်နှင့် ပြည့်စုံ၍ ပစ္စဝေက္ခဏာဉာဏ်နှင့် စပ်သော အမေးပြဿနာကို ဖြေနိုင်သူ။ (အံ၊၂၊၁၆၈။) (အံ၊မြန်၊၂။၂၁၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မေရယ ၅ မျိုး

၁။ ပုပ္ဖါသဝ၊
၂။ ဖလာသဝ၊
၃။ ဂုဠာသဝ၊
၄။ မဓွာသဝ၊
၅။ သမ္ဘာရသံယုတ္တ။ (ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၁၇။) (ဣတိဝုတ်၊ဋ္ဌ၊၂၂၁။) (မဟာနိ၊ဋ္ဌ၊၃၁၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မေ့လျော့ခြင်း ၂ မျိုး

၁။ တဏှာ အရင်းခံရှိသော မေ့လျော့ခြင်း၊
၂။ အဝိဇ္ဇာ အရင်းခံရှိသော မေ့လျော့ခြင်း။ (နေတ္တိ၊ဝိဘာ၊၁၅၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မောနေယျ ၃ ပါး

၁။ ကာယမောနေယျ- ကာယဒုစရိုက် သုံးပါးကို ပယ်၍ ကာယသုစရိုက် သုံးပါးကို ကျင့်ခြင်း၊ တစ်နည်း ကိုယ်ဖြင့် ရဟန်းအဖြစ်ကို ပြုတတ်သော အကျင့်ကို ကျင့်ခြင်း၊
၂။ ဝစီ မောနေယျ- ဝစီဒုစရိုက် လေးပါးကို ပယ်၍ ဝစီသုစရိုက်လေးပါးကို ကျင့်ခြင်း၊ တစ်နည်း နှုတ်ဖြင့် ရဟန်းအဖြစ်ကို ပြုတတ်သော အကျင့်ကို ကျင့်ခြင်း၊
၃။ မနောမောနေယျ- မနောဒုစရိုက် သုံးပါးကို ပယ်၍ မနောသုစရိုက် သုံးပါးကို ကျင့်ခြင်း။ တစ်နည်း စိတ်ဖြင့် ရဟန်းအဖြစ်ကို ပြုတတ်သော အကျင့်ကို ကျင့်ခြင်း။ (ဒီ၊၃၊၁၈၄။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၀၄။) (ခုဒ္ဒက၊၂၃၄။) (မဟာနိ၊၁၀၀။) (မဟာနိ၊၂၆၀။) (မဟာနိ၊၄၄။) (စူဠနိ၊၇၃။) (ဣတိဝုတ်၊ဋ္ဌ၊၂၀၄။) (ခုဒ္ဒက၊မြန်။၂၁၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မောနေယျ ၃ မျိုး (တစ်နည်း)

ပညာရှိသူအဖြစ် ၃ မျိုးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မောဟ ဆိုးကျိုး ၂ ပါး

၁။ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ- မှားသောအယူ၊
၂။ မိစ္ဆာသတိ- မှားယွင်းသော သတိ။ (ပေဋကော၊၁၈၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မောဟဓာတ်ကို ပယ်ကြောင်းတရား ၅ ပါး

၁။ ဆရာကို မှီ၍ နေခြင်း၊
၂။ ပရိယတ္တိဓမ္မကို သင်ခြင်း, ပို့ချခြင်း၊
၃။ သင်အပ်, ပို့ချအပ်ပြီးသော ပရိယတ္တိဓမ္မ၏ အနက်ကို မေးခြင်း၊
၄။ သင့်တင့် လျောက်ပတ်သော အခါ၌ တရားစကားကို နာခြင်း၊
၅။ အကြောင်းအရာ ဟုတ်သည်, မဟုတ် သည်ကို ဆုံးဖြတ်ခြင်း။ (မ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၉၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မောဟနသိက္ခာပုဒ်၌ အင်္ဂါ ၃ ပါး

၁။ မောဟကံကို တင်ထားခြင်း၊
၂။ သုံးကြိမ်တိုင်အောင် ပါတိ မောက်ကို အကျယ်အားဖြင့် ကြားနာပြီးခြင်း၊
၃။ တွေဝေလိုသူအား တွေဝေစေခြင်း။ (ဝိမတိ၊၂၊၅၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မောဟနသိက္ခာပုဒ်၌ အင်္ဂါ ၄ ပါး

၁။ မောဟနကံကို တင်ထားခြင်း၊
၂။ တွေဝေစေခြင်းငှာ အလိုရှိသူ ဖြစ်ခြင်း၊
၃။ နှစ်ကြိမ် သုံးကြိမ်အထက် ပါတိမောက်ကို အကျယ်အားဖြင့် ကြားနာပြီးသူ ဖြစ်ခြင်း၊
၄။ တွေဝေစေခြင်း။ (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၃၊၉၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

မောဟမူစိတ် ၂ ပါး

၁။ ဥပေက္ခာသဟဂုတ် ဝိစိကိစ္ဆာသမ္ပယုတ် စိတ်၊
၂။ ဥပေက္ခာသဟဂုတ် ဥဒ္ဓစ္စ သမ္ပယုတ် စိတ်။ (ဝိသုဒ္ဓိ၊၂၊၈၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ယက္ကန်းသည်မလေး၏ အဖြေ ၄ ချက်

၁။ တပည့်တော်သည် အဘယ်ဘဝမှ လာ၍ ဤဘဝ၌ ဖြစ်ရသနည်းဟု မသိပါ၊
၂။ တပည့်တော်သည် ဤဘဝမှ သွား၍ အဘယ်ဘဝ၌ ဖြစ်ရ မည်နည်းဟု မသိပါ၊
၃။ တပည့်တော်သည် သေရမည်၏ အဖြစ်ကို သိပါသည်၊
၄။ ညဉ့်အခါ နေ့အခါ နံနက်အခါ စသည်တို့တွင် ဤမည်သော အခါ၌ သေရမည်ဟု မသိပါ။ (ဓမ္မ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၁၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ယက္ကန်းသည်မလေးအား ဘုရားရှင် မေးတော်မူသော ပုစ္ဆာ ၄ မျိုး

၁။ သင်သည် အဘယ်အရပ်မှ လာသနည်း၊
၂။ သင်သည် အဘယ်အရပ်သို့ သွားမည်နည်း၊
၃။ သင်သည် မသိလေသလော၊
၄။ သင်သည် သိပါသလော။ (ဓမ္မ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၁၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ယဇ်ပူဇော်ခြင်း ၂ မျိုး

၁။ အာမိသယာဂ-ဝတ္ထုပစ္စည်းဖြင့် ယဇ်ပူဇော်ခြင်း၊
၂။ ဓမ္မယာဂ- တရားဖြင့် ယဇ်ပူဇော်ခြင်း။ (ခုဒ္ဒက၊၂၆၄။) (ခုဒ္ဒက၊မြန်။၂၅၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ယဇ်ပူဇော်ခြင်း ၅ မျိုး

၁။ အဿမေဓ- မြင်းကို သတ်၍ ယဇ်ပူဇော်ခြင်း၊
၂။ ပုရိသမေဓ- ယောကျ်ားကို သတ်၍ ယဇ်ပူဇော်ခြင်း၊
၃။ သမ္မာပါသ- ထမ်းပိုးကျည်ကို ပစ်၍ ယဇ်ပူဇော်ခြင်း၊
၄။ ဝါဇပေယျ- ထောပတ်သောက်၍ ယဇ်ပူဇော်ခြင်း၊
၅။ နိရဂ္ဂဠ- တံခါးမပိတ်ဘဲ ယဇ်ပူဇော်ခြင်း။ (သံ၊၁၊၇၆။) (သံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၃၄။) (သံ၊မြန်၊၁။၇၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ယဇ်ပူဇော်သော ပုဏ္ဏားတို့၏ လက်နက် ၃ မျိုး

၁။ ကာယကံ လက်နက်၊
၂။ ဝစီကံ လက်နက်၊
၃။ မနောကံ လက်နက်။ (အံ၊၂၊၄၃၀။) (အံ၊မြန်၊၂။၅၄၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ယဇ်မပူဇော်မီ ထားရှိရမည့် စိတ်သဘောထား ၃ မျိုး (ပုရောဟိတ်ပုဏ္ဏားက မဟာဝိဇိတ မင်းအား ညွှန်ကြားသော ယဇ်မပူဇော်မီ ထားရှိရမည့် စိတ်သဘောထား ၃ မျိုး)

၁။ ယဇ်ကြီး ပူဇော်ရန် ကြံစည်တောင့်တနေသော ကာလ၌ ငါ၏ များစွာသော စည်းစိမ်ဥစ္စာ ကုန်ခန်း လိမ့်မည်တကားဟု နှလုံးမသာခြင်း မဖြစ်ရန်၊
၂။ ယဇ်ကြီးပူဇော်ဆဲကာလ၌ ငါ၏ များစွာသော စည်းစိမ်းဥစ္စာ အခု ကုန်ခန်း၏တကားဟု နှလုံးမသာခြင်း မဖြစ်ရန်၊
၃။ ယဇ်ကြီးပူဇော်ပြီးသော ကာလ၌ ငါ၏ များစွာသော စည်းစိမ်ဥစ္စာ အခု ကုန်ခန်းလေပြီးတကားဟု နှလုံးမသာခြင်း မဖြစ်ရန်။ (ဒီ၊၁၊၁၃၁။) (ဒီ၊မြန်၊၁။၁၅၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ယဇ်အခြံအရံ ၄ ပါး (တစ်နည်း) (ပုရောဟိတ်ပုဏ္ဏားပြည့်စုံသော ယဇ်အခြံအရံ ၄ ပါး)

၁။ ဇာတ်နှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၂။ ဝေဒကျမ်း စသော ကျမ်းတို့ကို တတ်မြောက်ခြင်း၊
၃။ သီလ ရှိခြင်း၊
၄။ ပညာ ရှိခြင်း။ (ဒီ၊၁၊၁၃၀။) (ဒီ၊မြန်၊၁။၁၅၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ယဇ်အခြံအရံ ၄ ပါး (မဟာဝိဇိတမင်းအား ပုရောဟိတ်ပုဏ္ဏားက ညွှန်ကြားသော ယဇ်အစီအမံ ယဇ်အခြံအရံ ၄ မျိုး)

၁။ နိုင်ငံတွင်း အရံမင်းတို့အား ယဇ်ပူဇော်ခြင်းကို သဘောတူရန် တိုင်ပင်ခြင်း၊
၂။ ယဇ်ပူဇော်ခြင်းကို သဘောတူရန် နိုင်ငံတွင်းအမတ် မင်းမှုထမ်းတို့အား တိုင်ပင်ခြင်း၊
၃။ ယဇ်ပူဇော်ခြင်းကို သဘောတူရန် နိုင်ငံတွင်း ဗြာဟ္မဏမဟာသာလ သူဌေး တို့အား တိုင်ပင်ခြင်း၊
၄။ ယဇ်ပူဇော်ခြင်းကို သဘောတူရန် နိုင်ငံတွင်း သူကြွယ်တို့အား တိုင်ပင်ခြင်း။ (ဒီ၊၁၊၁၂၉။) (ဒီ၊မြန်၊၁။၁၅၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ယဇ်အခြံအရံ ၈ ပါး (မဟာဝိဇိတမင်း၏ ယဇ်အခြံအရံ ၈ ပါး)

၁။ ဇာတ်နှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၂။ အဆင်း လှခြင်း၊
၃။ ကြွယ်ဝချမ်းသာခြင်း၊
၄။ ဗိုလ်ပါအင်အားရှိခြင်း၊
၅။ သဒ္ဓါတရားရှိခြင်း၊
၆။ အကြားအမြင် များခြင်း၊
၇။ ထိုထိုပြောဆိုအပ်သော စကား၏ အနက်အဓိပ္ပါယ်ကို သိခြင်း၊
၈။ ပညာရှိခြင်း။ (ဒီ၊၁၊၁၃၀။) (ဒီ၊မြန်၊၁။၁၅၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ယထာကမ္မူပဂဉာဏ် ဖြစ်ရာအာရုံ ၅ ပါး

၁။ ပရိတ္တအာရုံ၊
၂။ မဟဂ္ဂတအာရုံ၊
၃။ အတိတ်အာရုံ၊
၄။ အဇ္ဈတ္တအာရုံ၊
၅။ ဗဟိဒ္ဓအာရုံ။ (ဝိသုဒ္ဓိ၊၂၊၆၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ယထာသန္တတိဓုတင် ဆောက်တည်သူ ၅ မျိုး

၁။ ပညာနုံ့၍ မိုက်မဲတွေဝေသောကြောင့် ဆောက် တည်ခြင်း၊
၂။ ယုတ်မာသော အလိုဆိုးနှိပ်စက်သောကြောင့် ဆောက်တည်ခြင်း၊
၃။ စိတ်ပျံ့လွင့် ရူးသွပ်သောကြောင့် ဆောက်တည်ခြင်း၊
၄။ ဘုရားရှင်နှင့် ဘုရားရှင်၏ တပည့်တို့သည် ချီးမွမ်း အပ်၏ဟု ဆောက်တည်ခြင်း၊
၅။ အလိုနည်းမှု, ရောင့်ရဲမှု, ခေါင်းပါးမှု, ဆိတ်ငြိမ်မှု တို့ကို အမှီပြု၍ ကောင်းသော အကျင့်ကို အလိုရှိသောကြောင့် ဆောက်တည်ခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၂၃၃။) (ဝိ၊၅၊၃၃၆။) (အံ၊၂၊၁၉၄။) (အဘိ၊ပု၊၁၈၀။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၃၂၃။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၄၃၈။) (အံ၊မြန်၊၂။၂၄၇။) (အဘိ၊ပု၊မြန်။၈၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ယထာသန္ထတိ ဓုတင် ၃ မျိုး

၁။ ဥက္ကဋ္ဌ ယထာသန္ထတိဓုတင်၊
၂။ မဇ္ဈိမ ယထာသန္ထတိဓုတင်၊
၃။ မုဒုက ယထာသန္ထတိဓုတင်။ (ဝိသုဒ္ဓိ၊၁၊၇၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ယထာသန္ထတိဓုတင် ဆောက်တည်ရကျိုး ၆ ပါး

၁။ ရသည့်ဝတ္ထုပစ္စည်းဖြင့် ကျေနပ် ရောင့်ရဲ ရမည်ဟူသော ဘုရားရှင်၏ဩဝါဒကို လိုက်နာခြင်း၊
၂။ သီတင်းသုံးဖော်တို့၏ အစီးအပွားကို လိုလားခြင်း၊
၃။ အယုတ်, အမြတ်, ကောင်း, မကောင်း စသည့်ကြံဆမှုကို ပယ်စွန့်ခြင်း၊
၄။ နှစ်သက်ခြင်း မနှစ်သက်ခြင်းကို ပယ်ခြင်း၊
၅။ အခြားအခြားသော ကျောင်းများ၌ လိုချင် တပ်မက်မှု တံခါးပေါက်ကို ပိတ်ခြင်း၊
၆။ အပ္ပိစ္ဆတာ စသည်တို့အားလျော်သော အကျင့် ရှိခြင်း။ (ဝိသုဒ္ဓိ၊၁၊၇၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ယပ် ၃ မျိုး

၁။ လျှော်ဖြင့် ပြီးသော ယပ်၊
၂။ ပန်းရင်းမြက်ဖြင့် ပြီးသော ယပ်၊
၃။ ဥဒေါင်းမြီးဖြင့် ပြီးသော ယပ်။ (ဝိ၊၄၊၂၆၉။) (ဝိ၊မြန်၊၄။၂၇၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ယမက ၁၀ မျိုး

၁။ မူလယမက၊
၂။ ခန္ဓယမက၊
၃။ အာယတနယမက၊
၄။ ဓာတုယမက၊
၅။ သစ္စ ယမက၊
၆။ သင်္ခါရယမက၊
၇။ အနုသယယမက၊
၈။ စိတ္တယမက၊
၉။ ဓမ္မယမက၊
၁၀။ ဣန္ဒြိယ ယမက။ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၈၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ယမက ၃ မျိုး (နယတစ်ခုစီ၌ ယမက ၃ မျိုး)

၁။ မူလယမက၊
၂။ မူလမူလယမက၊
၃။ အညမည မူလယမက။ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၈၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ယမက အတ္ထ ၂ မျိုး

၁။ သန္နိဋ္ဌာနအတ္ထ၊
၂။ သံသယအတ္ထ။ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၈၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ယမိုက်ကျမ်း ဝေဖန်ပုံ ၁၀ မျိုး

၁။ မူလယမိုက်၊
၂။ ခန္ဓယမိုက်၊
၃။ အာယတနယမိုက်၊
၄။ ဓာတု ယမိုက်၊
၅။ သစ္စယမိုက်၊
၆။ သင်္ခါရယမိုက်၊
၇။ အနုသယယမိုက်၊
၈။ စိတ္တယမိုက်၊
၉။ ဓမ္မ ယမိုက်၊
၁၀။ ဣန္ဒြိယယမိုက်။ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ယသ သတို့သား၏ ပြာသာဒ် ၃ ဆောင်

၁။ ဟေမန္တိကပါသာဒ- ဆောင်းဥတု လေးလ နေရန် ပြုလုပ် ထားသော ပြာသာဒ်၊
၂။ ဂိမှိကပါသာဒ- နွေဥတုလေးလ နေရန် ပြုလုပ်ထားသော ပြာသာဒ်၊
၃။ ဝဿိကပါသာဒ- မိုးဥတုလေးလ နေရန် ပြုလုပ်ထားသော ပြာသာဒ်။ (အပ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၇၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ယသ သတိုးသား၏ သူငယ်ချင်း ၄ ယောက်

၁။ ဝိမလ၊
၂။ သုဗာဟု၊
၃။ ပုဏ္ဏဇိ၊
၄။ ဂဝမ္ပတိ။ (ဝိ၊၃၊၂၅။) (ဝိ၊မြန်၊၃။၂၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ယာဂု လှူရကျိုး ၁၀ ပါး

၁။ အသက်ရှည်ခြင်း၊
၂။ အဆင်းလှပခြင်း၊
၃။ ချမ်းသာကြီးခြင်း၊
၄။ ခွန်အားကြီးခြင်း၊
၅။ ဉာဏ်ပညာကြီးခြင်း၊
၆။ သောက်အပ်သော ယာဂုသည် ဆာလောင် မှုကို ပယ်ဖျောက်ခြင်း၊
၇။ မွတ်သိပ်ခြင်းကို ပယ်ဖျောက်ခြင်း၊
၈။ လေကို စုန်ဆင်းစေ တတ်ခြင်း (လေနာကို ပယ်ဖျောက်တတ်ခြင်း)၊
၉။ ဆီးအိမ်ကို စင်ကြယ်စေတတ်ခြင်း၊
၁၀။ အစာသစ်အကြွင်းကို ကြေကျက်စေတတ်ခြင်း။ (ဝိ၊၃၊၃၁၅။) (ဝိ၊မြန်၊၃။၃၁၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ယာဂု လှူရကျိုး ၅ ပါး

၁။ အနာရောဂါ ကင်းခြင်း၊
၂။ ရုပ်ရေအဆင်း လှပခြင်း၊
၃။ လျင်မြန်စွာ တရားကို ဆင်ခြင်နိုင်ခြင်း၊
၄။ ထမင်း, အဖျော်ကို ရလွယ်ခြင်း၊
၅။ အသက်ရှည်ခြင်း။ (အပ၊၁၊၄၄၂။) (အပ၊မြန်၊၁။၄၅၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ယာဂု သောက်ရကျိုး ၅ ပါး

၁။ ဆာလောင်မှုကို ပယ်ဖျောက်နိုင်ခြင်း၊
၂။ မွတ်သိပ်မှုကို ပယ်ဖျောက် နိုင်ခြင်း၊
၃။ လေကို စုန်စေနိုင်ခြင်း၊
၄။ ဆီးအိမ်ကို သုတ်သင်ခြင်း၊
၅။ အစာသစ် အကြွင်း အကျန်ကို ကျေညက်စေနိုင်ခြင်း။ (အံ၊၂၊၂၁၈။) (အံ၊မြန်၊၂။၂၇၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ယာဉ် ၆ မျိုး

၁။ လှည်းပေါင်းချုပ်ယာဉ်၊
၂။ ရထားယာဉ်၊
၃။ လှည်းယာဉ်၊
၄။ သံလျင်းယာဉ်၊
၅။ ထမ်းစင်ယာဉ်၊
၆။ ပုဆိုးသံလျင်းယာဉ်။ (ဝိ၊၂၊၄၅၃။) (ဝိ၊မြန်၊၂။၅၁၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ယာဉ် ၆ မျိုး

၁။ လှည်းပေါင်းချုပ်ယာဉ်၊
၂။ ရထားယာဉ်၊
၃။ လှည်းယာဉ်၊
၄။ သံလျင်းယာဉ်၊
၅။ ထမ်းစင်ယာဉ်၊
၆။ ပုဆိုးသံလျင်းယာဉ်။ (ဝိ၊၂၊၂၆၅။) (ဝိ၊မြန်၊၂။၃၀၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ယာထာဝသရသဘူမိ ၄ မျိုး

ဗောဇ္ဈင်တို့၏ မဖောက်မပြန် ဟုတ်မှန်သောအားဖြင့် မိမိကိစ္စကို ပြီးစေရာဘုံ ၄ မျိုးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ယာမ ၄ မျိုး

တိတ္ထိတို့၏ အကျင့် ၄ မျိုးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ယာဝတတိယကကံကြောင့် သင့်သော အာပတ် ၅ မျိုး

၁။ ဥက္ခိတ္တကရဟန်းသို့ အစဉ်လိုက်သော ရဟန်းမအား သုံးကြိမ်တိုင်အောင် ဉတ်ကမ္မဝါစာဖြင့် အဖန်ဖန် ဆုံးမသော်လည်း အယူကို မစွန့်ခြင်းကြောင့် ပါရာဇိကအာပတ်၊ ထုလ္လစ္စဉ်းအာပတ်, ဒုက္ကဋ်အာပတ်၊
၂။ ဘေဒါနုဝတ္တက စသော သမနုဘာသနကံကြောင့် သံဃာဒိသိသ်အာပတ်၊
၃။ ယုတ်မာသော အယူကို မစွန့်လွှတ်ခြင်းကြောင့် ပါစိတ်အာပတ်။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၄၊၁၇၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ယုံကြည်ထိုက်သောဝတ္ထု ၅ မျိုး

၁။ ဘုရား၊
၂။ တရားတော်၊
၃။ သံဃာတော်၊
၄။ ကောင်းကံ မကောင်းကံ၊ ၅။ကံ၏ကောင်းကျိုး ဆိုးကျိုး။ (ဝိသုဒ္ဓိ၊ဋီ၊၂၊၁၄၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ယုဂ ၅ မျိုး (သာသနာတော်၏ ယုဂ ၅ မျိုး)

၁။ ဝိမုတ္တိယုဂ- ဝိမုတ္တိယုဂခေတ်, မဂ်, ဖိုလ်, နိဗ္ဗာန်ကို ရနိုင်သည့် ခေတ်ကာလ၊
၂။ သမာဓိယုဂ- ဈာန် သမာပတ် ရနိုင်သည့် ခေတ်ကာလ၊
၃။ သီလယုဂ-သီလဆောက်တည်နိုင်သည့် ခေတ်ကာလ၊
၄။ သုတယုဂ- ပိဋက အကြားအမြင် ရနိုင်သည့် ခေတ်ကာလ၊
၅။ ဒါနယုဂ- အလှူပြုနိုင်သည့် ခေတ်ကာလ။ (ထေရ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၆၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ယုတ်နိမ့်ခြင်း မြင့်မြတ်ခြင်း ဆိုင်ရာ ပုဂ္ဂိုလ် ၄ မျိုး

၁။ ယုတ်နိမ့်သည် ဖြစ်၍ ယုတ်နိမ့်လတ္တံ့သော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၂။ ယုတ်နိမ့်သည်ဖြစ်၍ မြင့်မြတ်လတ္တံ့သော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၃။ မြင့်မြတ်သည် ဖြစ်၍ ယုတ်နိမ့် လတ္တံ့သော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၄။ မြင့်မြတ်သည်ဖြစ်၍ မြင့်မြတ်လတ္တံ့သော ပုဂ္ဂိုလ်။ (အံ၊၁၊၃၉၈။) (အံ၊မြန်၊၁။၄၁၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ယုတ်မာသူ ၃ ယောက်

၁။ သားကောင် အပေါင်းတို့တွင် မြေခွေးသတ္တဝါသည် ယုတ်မာ၏၊
၂။ ငှက်အပေါင်းတို့တွင် ကျီးသည် ယုတ်မာ၏၊
၃။ သစ်ပင်အပေါင်းတို့တွင် ကြက်ဆူပင်သည် ယုတ်မာ၏။ (ဇာတက၊၁၊၉၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ယုတ်လျော့ခြင်း ၂ မျိုး

၁။ ရအပ် ရောက်အပ်ပြီးသော တရားမှ ယုတ်လျော့ခြင်း၊
၂။ မရအပ် မရောက်အပ်သေးသော တရားမှ ယုတ်လျော့ခြင်း။ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၄၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ယုံမှားခြင်း ၁၆ မျိုး

၁။ ငါသည် အတိတ်ကာလ၌ ဖြစ်ခဲ့ဖူးလေလော၊
၂။ ငါသည် အတိတ်ကာလ၌ ဖြစ်ခဲ့ဖူးပြီ ဟုတ်ရဲ့လား၊
၃။ ငါသည် အတိတ်ကာလ၌ အဘယ်အမျိုး ဖြစ်ခဲ့ဖူးသနည်း၊
၄။ ငါသည် အတိတ်ကာလ၌ အဘယ်ပုံ ဖြစ်ခဲ့သနည်း၊
၅။ ငါသည် အတိတ်ကာလ၌ အဘယ်သို့ ဖြစ်၍ အဘယ်သို့ ဖြစ်ခဲ့ပြီးသလော၊
၆။ ငါသည် အနာဂတ်ကာလ၌ ဖြစ်ဦးမည်လော၊
၇။ ငါသည် အနာဂတ်ကာလ၌ မဖြစ်တော့လေသလော၊
၈။ ငါသည် အနာဂတ်ကာလ၌ အဘယ် အမျိုး ဖြစ်လိမ့်မည်နည်း၊
၉။ ငါသည် အနာဂတ်ကာလ၌ အဘယ်ပုံ ဖြစ်ဦးမည်နည်း၊
၁၀။ ငါသည် အနာဂတ်ကာလ၌ အဘယ်သို့ ဖြစ်၍ အဘယ်သို့ ဖြစ်ဦးမည်နည်း၊
၁၁။ ငါသည် ယခု ဖြစ်နေဆဲဟုတ်သလော၊
၁၂။ ငါသည် ယခု ဖြစ်နေဆဲ ဟုတ်ပါလေစလော၊
၁၃။ ငါသည် ယခု အဘယ်အမျိုး ဖြစ်ရသနည်း၊
၁၄။ ငါသည် ယခု အဘယ်ပုံ ဖြစ်လေသနည်း၊
၁၅။ ဤ သတ္တဝါအကောင်သည် အဘယ်အရပ်မှ လာလေသနည်း၊
၁၆။ ထိုသတ္တဝါအကောင်သည် အဘယ်အရပ်သို့ သွားဦးမည်နည်း။ (စူဠနိ၊ဋ္ဌ၊၉၅။) (ဝိသုဒ္ဓိ၊၂၊၂၃၄။) (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၃၊၁၃၉။) (ဝိမတိ၊၂၊၈၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ယုံမှားခြင်း ၃ မျိုး

၁။ အတိတ်ကာလကို အာရုံပြု၍ ယုံမှားခြင်း၊
၂။ အနာဂတ်ကာလကို အာရုံ ပြု၍ ယုံမှားခြင်း၊
၃။ ယခု ပစ္စုပ္ပန်ကာလကို အာရုံပြု၍ ယုံမှားခြင်း။ (ဒီ၊၃၊၁၈၂။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၀၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ယုံမှားထိုက်သော ရဟန်း အင်္ဂါ ၅ ပါး

၁။ ပြည့်တန်ဆာမ ရှိရာ၌ ကျက်စားခြင်း၊
၂။ မုဆိုးမ ရှိရာ၌ ကျက်စားခြင်း၊
၃။ အပျိုဟိုင်း ရှိရာ၌ ကျက်စားခြင်း၊
၄။ နပုံးပဏ္ဍုက် ရှိရာ၌ ကျက်စားခြင်း၊
၅။ ရဟန်းမ ရှိရာ၌ ကျက်စားခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၂၃၀။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၃၁၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ယုံမှားဖွယ်ရှိသော မဟာပုရိသ လက္ခဏာ ၂ ပါး

၁။ အအိမ်ဖြင့် ဖုံးလွှမ်းအပ်သော အင်္ဂါဇာတ်၊
၂။ ရှည်လျား ကျယ်ပြန့်သော လျှာ။ (သုတ္တနိ၊၃၆၇။) (သုတ္တနိ၊မြန်။၃၄၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ယုံမှားသံသယ ဖြစ်ခြင်း ၃ မျိုး

၁။ မြင်အပ်သော အာရုံသို့ အစဉ်လိုက်သဖြင့် ယုံမှားခြင်း၊
၂။ ကြားအပ်သော အာရုံသို့ အစဉ်လိုက်သဖြင့် ယုံမှားခြင်း၊
၃။ အတွေ့အထိအာရုံသို့ အစဉ် လိုက်သဖြင့် ယုံမှားခြင်း။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၇၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ယေ ပုဂ္ဂလာ အဋ္ဌသတံ ပသတ္ထာအရ ပုဂ္ဂိုလ် ၁၀၈ ယောက်

၁။ ဧကဗီဇီ, ကောလံကောလ, သတ္တက္ခတ္တုပရမ-သောတာပန်ပုဂ္ဂိုလ်သုံးယောက်၊
၂။ ၎င်းသုံးယောက်ကို ပဋိပဒါလေးပါးနှင့် မြှောက်- သောတာပန် တစ်ဆယ့်နှစ်ယောက် ရ၏၊
၃။ ကာမဘုံ, ရူပဘုံ, အရူပဘုံတို့၌ ရအပ် ရောက်အပ်ပြီးသော ဖိုလ်ရှိသကဒါဂါမ်ပုဂ္ဂိုလ် သုံးယောက်၊
၄။ ၎င်းသုံးယောက်ကို ပဋိပဒါလေးနှင့် မြှောက်- သကဒါဂါမ် တစ်ဆယ့်နှစ်ယောက် ရ၏၊
၅။ အဝိဟာဘုံ၌ အန္တရာ ပရိနိဗ္ဗာယီ, ဥပဟစ္စပရိနိဗ္ဗာယီ, သသင်္ခါရပရိနိဗ္ဗာယီ, အသင်္ခါရပရိနိဗ္ဗာယီ, ဥဒ္ဓံသောတ အကနိဋ္ဌဂါမီ- အနာဂါမ်ပုဂ္ဂိုလ်ငါးယောက်, ထို့အတူ အတပ္ပါဘုံ၌ ငါးယောက်, သုဒဿာဘုံ၌ ငါးယောက်, သုဒဿီဘုံ၌ ငါးယောက် ရ၏၊
၆။ အကနိဋ္ဌဘုံ၌ ဥဒ္ဓံသောတ အကနိဋ္ဌဂါမိ အနာဂါမ်ကြဉ်၍ ကျန်ပုဂ္ဂိုလ် လေးယောက် ရ၏၊ စုစုပေါင်း အနာဂါမ်ပုဂ္ဂိုလ် နှစ်ဆယ့် လေးယောက် ဖြစ်၏၊
၇။ သုက္ခဝိပဿကရဟန္တာ, သမထယာနိကရဟန္တာပုဂ္ဂိုလ် နှစ်ယောက်၊
၈။ မဂ္ဂဋ္ဌာန်ပုဂ္ဂိုလ် လေးယောက်အားဖြင့် ပုဂ္ဂိုလ်ပေါင်း ငါးဆယ့်လေးယောက် ရ၏၊
၉။ ၎င်း ငါးဆယ့် လေးယောက်ကို- သဒ္ဓါဓုရပုဂ္ဂိုလ်, ပညာဓုရပုဂ္ဂိုလ် နှစ်မျိုးဖြင့် မြှောက်လျှင် ပုဂ္ဂိုလ်ပေါင်း (၁၀၈) ယောက် ဖြစ်၏။ (ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၁၅၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ယေဝါပနက တရား ၄ ပါး

၁။ ဆန္ဒ၊
၂။ အဓိမောက္ခ၊
၃။ ဥဒ္ဓစ္စ၊
၄။ မနသိကာရ။ (ဝိသုဒ္ဓိ၊၂၊၉၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ယောကျ်ား ၃ မျိုး

၁။ လူယောကျ်ား၊
၂။ နတ်ယောကျ်ား၊
၃။ တိရစ္ဆာန်ယောကျ်ား။ (ဝိ၊၁၊၃၄။) (ဝိ၊မြန်၊၁။၃၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ယောကျ်ားက မိန်းမကို နှောင်ဖွဲ့ပုံ ၈ မျိုး

၁။ ငိုကြွေခြင်းဖြင့် နှောင်ဖွဲ့ခြင်း၊
၂။ ပြုံးရယ်ခြင်းဖြင့် နှောင်ဖွဲ့ခြင်း၊
၃။ စကားပြောခြင်းဖြင့် နှောင်ဖွဲ့ခြင်း၊
၄။ အသွင်အပြင်အမူအရာဖြင့် နှောင် ဖွဲ့ခြင်း၊
၅။ ပန်းသစ်သီးစသော ပစ္စည်းဖြင့် နှောင်ဖွဲ့ခြင်း၊
၆။ ဂန္ဓာရုံအနံ့ဖြင့် နှောင်ဖွဲ့ခြင်း၊
၇။ ရသာရုံ- အရသာဖြင့် နှောင်ဖွဲ့ခြင်း၊
၈။ ဖောဋ္ဌဗ္ဗာရုံ- အတွေ့အထိဖြင့် နှောင်ဖွဲ့ခြင်း။ (အံ၊၃၊၃၈။) (အံ၊မြန်၊၃။၃၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ယောကျ်ားငယ် ၃ မျိုး

၁။ လျင်မြန်ခြင်းနှင့်သာ ပြည့်စုံ၍ အဆင်း အလုံးအရပ်နှင့် မပြည့်စုံသော ယောကျ်ားငယ်၊
၂။ လျင်မြန်ခြင်းနှင့် လည်းကောင်း အဆင်းနှင့် လည်းကောင်း ပြည့်စုံ၍ အလုံး အရပ်နှင့် မပြည့်စုံသော ယောကျ်ားငယ်၊
၃။ လျင်မြန်ခြင်း အဆင်း အလုံးအရပ် သုံးမျိုးလုံးနှင့် ပြည့်စုံသော ယောကျ်ားငယ်။ (အံ၊၃၊၁၉၈။) (အံ၊မြန်၊၃။၁၉၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ယောကျ်ားတို့ ချစ်အပ်သော မိန်းမ၏ အင်္ဂါ ၅ ပါး

၁။ ရုပ်အဆင်းလှပမှု ရှိခြင်း၊
၂။ စည်းစိမ် ဥစ္စာ ရှိခြင်း၊
၃။ ကိုယ်ကျင့်သီလ ရှိခြင်း၊
၄။ လိမ္မာရေးခြားရှိလျက် မပျင်းရိခြင်း၊
၅။ သားသမီး ရခြင်း။ (သံ၊၂၊၄၃၅။) (သံ၊မြန်၊၂။၄၃၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ယောကျ်ားတို့ မချစ်အပ်သော မိန်းမ၏ အင်္ဂါ ၅ ပါး

၁။ ရုပ်အဆင်းလှပမှု မရှိခြင်း၊
၂။ စည်းစိမ် ဥစ္စာ မရှိခြင်း၊
၃။ ကိုယ်ကျင့်သီလ မရှိခြင်း၊
၄။ ပျင်းရိခြင်း၊
၅။ သားသမီး မရနိုင်ခြင်း။ (သံ၊၂၊၄၃၅။) (သံ၊မြန်၊၂။၄၃၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ယောကျ်ားတို့၏ ဖြစ်ရာ အခိုက်အတန့် ၈ မျိုး

ပုရိသဘူမိ ၈ မျိုးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ယောကျ်ားတို့၏ အညစ်အကြေး ၉ ပါး

၁။ ကောဓ- အမျက်ထွက်ခြင်း၊
၂။ မက္ခ-သူ့ကျေးဇူး ကန်းခြင်း၊
၃။ ဣဿာ- ငြူစူစောင်းမြောင်းခြင်း၊
၄။ မစ္ဆရိယ- ဝန်တိုခြင်း၊
၅။ မာယာ- လှည့်ပတ်ခြင်း၊
၆။ သာဌေယျ- စဉ်းလဲကောက်ကျစ်ခြင်း၊
၇။ မုသာဝါဒ- လိမ်ညာ ပြောဆိုခြင်း၊
၈။ ပါပိစ္ဆတာ- ယုတ်မာသော အလိုရှိခြင်း၊
၉။ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ- မှားသော အယူ ရှိခြင်း။ (အဘိ၊ဝိ၊၄၀၄။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၂။၅၁၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ယောကျ်ားတို့၏ အပြစ် ၁၈ မျိုး

၁။ ကြီးမားပြန့်ကျယ်သော ခြေဖဝါးရှိခြင်း၊
၂။ လက်သည်း ခြေသည်း မညီညွတ်ခြင်း၊
၃။ အသားစိုင် အောက်သို့ လျှောကျနေခြင်း၊
၄။ အထက်နှုတ်ခမ်း ရှည်ခြင်း၊
၅။ သွားရေ အရိအချွဲ ယိုခြင်း၊
၆။ ဝက်စွယ်ကဲ့သို့ အစွယ် ငေါထွက်နေခြင်း၊
၇။ နှာခေါင်းကျိုးသကဲ့သို့ မညီညာခြင်း၊
၈။ ဝမ်းဗိုက် ကြီးခြင်း, ရွှဲခြင်း၊
၉။ ကျောက်ကုန်း ကောက်ကွေးခြင်း၊
၁၀။ မျက်စိစွေခြင်း၊
၁၁။ ကြေးနီအဆင်းနှင့်တူသော နီသော မုတ်ဆိတ် မွေးရှိခြင်း၊
၁၂။ ရွှေရောင်ဆံရှိခြင်း၊
၁၃။ ကိုယ်အရေတွန့်ခြင်း၊
၁၄။ မှဲ့မည်းတို့နှင့် ပြည့်နှက်ခြင်း၊
၁၅။ ကြောင်သော မျက်စိရှိခြင်း၊
၁၆။ ခါး, ကျောက်ကုန်း, လည်ကုပ် ကောက်ခြင်း၊
၁၇။ ခြေခွင်ခြင်း၊
၁၈။ အရပ် အလွန်မြင့်ခြင်း။ (ဇာ၊ဋ္ဌ၊၇၊၃၂၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ယောကျ်ားတို့၏ အပြစ် ၈ ပါး

ပုရိသဒေါသ ၈ ပါးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ယောကျ်ားနိမိတ်၌ ဌာန ၆ မျိုး

၁။ နံပါးလေးဘက် လေးဌာန၊
၂။ အလယ် တစ်ဌာန၊
၃။ အထက် တစ်ဌာန ပေါင်း ၆ မျိူး။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၂၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ယောကျ်ားမြတ် ဖြစ်ကြောင်း တရား ၁၀ ပါး

၁။ ကာမစ္ဆန္ဒ- ကာမဂုဏ်၌ တပ်မက်ခြင်းကို ပယ်ခြင်း၊
၂။ ဗျာပါဒ- အမျက်ဒေါသကို ပယ်ခြင်း၊
၃။ ထိနမိဒ္ဓ- စိတ် စေတသိက်၏ တွန့်တိုဆုတ်နစ်ခြင်းကို ပယ်ခြင်း၊
၄။ ဥဒ္ဓစ္စကုက္ကုစ္စ- စိတ်ပျံ့လွင့်ခြင်းသဘော, နောင်တ တစ်ဖန် ပူပန်ခြင်းသဘောကို ပယ်ခြင်း၊
၅။ ဝိစိကိစ္ဆာ- သို့လော သို့လော သံသယဖြစ်ခြင်းကို ပယ်ခြင်း၊
၆။ သီလနှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၇။ သမာဓိ- သမာဓိနှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၈။ ပညာနှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၉။ အရဟတ္တဖိုလ်နှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၁၀။ ပစ္စဝေက္ခဏဉာဏ်နှင့် ပြည့်စုံခြင်း။ (အံ၊၃၊၂၆၉။) (အံ၊မြန်၊၃။၂၇၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ယောကျ်ားမြတ်၏ လက္ခဏာတော် ၂ ပါး (ဥတ္တရလုလင်အား ဘုရားရှင် တန်ခိုးဖန်ဆင်း၍ ပြတော်မူသော ယောကျ်ားမြတ်၏ လက္ခဏာတော် ၂ ပါး)

၁။ အအိမ်ဖြင့် ဖုံးလွှမ်းထားသော ယောကျ်ားနိမိတ်, လိင်၊
၂။ ရှည်ပြန့်သော လျှာတော်။ (မ၊၂၊၃၃၆။) (မ၊မြန်၊၂။၃၄၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ယောကျ်ားမြတ်တို့၏ ကြံစည်ပုံ ၈ မျိုး

၁။ ဤလောကုတ္တရာတရားသည် အလိုနည်းသော ပုဂ္ဂိုလ်အားသာ ပြည့်စုံ၍ အလိုကြီးသော ပုဂ္ဂိုလ်အား မပြည့်စုံခြင်း၊
၂။ ဤလောကုတ္တရာ တရားသည် ရောင့်ရဲလွယ်သော ပုဂ္ဂိုလ်အားသာ ပြည့်စုံ၍ မရောင့်ရဲသော ပုဂ္ဂိုလ်အား မပြည့်စုံခြင်း၊
၃။ ဤလောကုတ္တရာတရားသည် ဆိတ်ငြိမ်မှု ရှိသော ပုဂ္ဂိုလ်အားသာ ပြည့်စုံ၍ အပေါင်းအဖော်၌ မွေ့လျော်သော ပုဂ္ဂိုလ်အား မပြည့်စုံခြင်း၊
၄။ ဤလောကုတ္တရာတရားသည် ထက်သန်သော လုံ့လရှိသော ပုဂ္ဂိုလ်အားသာ ပြည့်စုံ၍ ပျင်းရိသော ပုဂ္ဂိုလ်အား မပြည့်စုံခြင်း၊
၅။ ဤလောကုတ္တရာတရားသည် ထင်သော သတိရှိသော ပုဂ္ဂိုလ်အားသာ ပြည့်စုံ၍ သတိ လွတ်သော ပုဂ္ဂိုလ်အား မပြည့်စုံခြင်း၊
၆။ ဤလောကုတ္တရာတရားသည် တည်ကြည်သော သမာဓိ ရှိသော ပုဂ္ဂိုလ်အားသာ ပြည့်စုံ၍ သမာဓိမရှိသော ပုဂ္ဂိုလ်အား မပြည့်စုံခြင်း၊
၇။ ဤလောကုတ္တရာ တရားသည် ပညာရှိသော ပုဂ္ဂိုလ်အားသာ ပြည့်စုံ၍ ပညာမဲ့သော ပုဂ္ဂိုလ်အား မပြည့်စုံခြင်း၊
၈။ ဤလောကုတ္တရာတရားသည် သံသရာကို ချဲ့ထွင်တတ်သော ပပဉ္စတရားမှကင်းသည့် နိဗ္ဗာန်၌ မွေ့လျော် ပျော်ပိုက်သော ပုဂ္ဂိုလ်အားသာ ပြည့်စုံ၍ ပပဉ္စတရား၌ မွေ့လျော် ပျော်ပိုက်သော ပုဂ္ဂိုလ်အား မပြည့်စုံခြင်း။ (အံ၊၃၊၆၂။) (အံ၊၃၊၆၅။) (အံ၊မြန်၊၃။၆၃။) (အံ၊မြန်၊၃။၆၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ယောကျ်ားမြတ်တို့၏ လက္ခဏာ ၃၂ မျိုး

၁။ အညီအညွတ် ကောင်းစွာ ထိသော ခြေဖဝါးရှိခြင်း၊
၂။ အောက် ခြေဖဝါးပြင်တို့၌ အကန့်တစ်ထောင် ရှိကုန်သော အကွပ်ပုံတောင်းနှင့် တကွ ဖြစ်ကုန်သော အလုံးစုံသော အခြင်းအရာတို့နှင့် ပြည့်စုံကုန်သော စက်လက္ခဏာတို့ ဖြစ်ပေါ်ကုန်ခြင်း၊
၃။ ရှည်သော ဖနောင့် ရှိခြင်း၊
၄။ ရှည်သော လက်ချောင်း ခြေချောင်း ရှိခြင်း၊
၅။ နူးညံ့နုနယ်သော လက်ဖဝါး ခြေဖဝါး ရှိခြင်း၊
၆။ ကွန်ရက်ပမာ ညီညာသော ခြေလက် ရှိခြင်း၊
၇။ မြင့်သော ဖမျက် ရှိခြင်း၊
၈။ ဧဏီသားကဲ့သို့ ပြေပြစ်သော မြင်းခေါင်း ရှိခြင်း၊
၉။ ရပ်လျက် မကိုင်းမညွတ်မူဘဲ လက်ဖဝါးပြင် နှစ်ဖက်တို့ဖြင့် ပုဆစ်ဒူးဝန်းတို့ကို သုံးသပ်နိုင်ခြင်း ဆုပ်နယ်နိုင်ခြင်း၊
၁၀။ အအိမ်၌ ဖုံးလွှမ်းထားသော ယောကျ်ားနိမိတ် ရှိခြင်း၊
၁၁။ ရွှေအဆင်းကဲ့သို့သော အဆင်းရှိခြင်း, ရွှေအဆင်းနှင့်တူသော အသားအရေ ရှိခြင်း၊
၁၂။ ချောမွေ့သော အရေရှိခြင်း၊ အရေ၏ ချောမွေ့သည်၏ အဖြစ်ကြောင့် ကိုယ်တော်၌ မြူအညစ်အကြေးသည် မလိမ်းကျံ မကပ်ငြိခြင်း၊
၁၃။ တစ်ပင် တစ်ပင်ချင်းသာ ပေါက်သော မွေးညင်း ပေါက်တို့၌ တစ်ပင် တစ်ပင်သာ အမွေးတို့ ပေါက်ကုန်ခြင်း၊
၁၄။ အထက်သို့ ကော့ပျံသော မွေးညင်းရှိခြင်း၊
၁၅။ ဗြဟ္မာမင်းကဲ့သို့ ဖြောင့်စင်းသော ကိုယ်ဟန်ရှိခြင်း၊
၁၆။ လက်ဖမိုး ခြေဖမိုး ပခုံး နှစ်ဖက်စီနှင့် လည်ကုပ် တည်းဟူသော (ကိုယ်အစိတ်အပိုင်း) ခုနစ်ဌာန ပြည့်ဝသော အသား ရှိခြင်း၊
၁၇။ ခြင်္သေ့မင်း၏ ရှေ့ပိုင်းကိုယ်ကဲ့သို့ ပြည့်ဖြိုးသော ကိုယ်ရှိခြင်း၊
၁၈။ လက်ပြင် နှစ်ဖက်ကြား၌ ကျောရိုးကြောင်းမထင် ပြည့်ဖြိုးသော ကျောပြင် ရှိခြင်း၊
၁၉။ ပညောင်ပင်ကဲ့သို့ ဝန်းသော ကိုယ်ရှိခြင်း၊ ကိုယ်တော်၏ အရပ်နှင့် အလံသည် တူညီသော အတိုင်းအရှည် ရှိခြင်း၊
၂၀။ ညီညွတ် လုံးဝန်းသော လည်တိုင် ရှိခြင်း၊
၂၁။ ရသာကို ဆောင်တတ်ကုန်သော ရသာကြော အထွတ်အမြတ် ရှိခြင်း၊
၂၂။ ခြင်္သေ့မင်း၏ မေးနှင့် တူသော မေးရှိခြင်း၊
၂၃။ လေးဆယ်သော သွားတော်ရှိခြင်း၊
၂၄။ ညီညာသော သွားတော် ရှိခြင်း၊
၂၅။ မကျဲသော သွားတော် ရှိခြင်း၊
၂၆။ အလွန်ဖြူစင်သော စွယ်တော်ရှိခြင်း၊
၂၇။ ရှည်ပြန့် နူးညံ့သော လျှာရှိခြင်း၊
၂၈။ ဗြဟ္မာမင်း၏ အသံကဲ့သို့ အသံရှိခြင်း၊ ကရဝိက်ငှက်သံနှင့် တူသော အသံရှိခြင်း၊
၂၉။ အလွန်ညိုသော မျက်လုံးရှိခြင်း၊
၃၀။ နွားငယ်မျက်တောင်နှင့် တူသော မျက်တောင်ရှိခြင်း၊
၃၁။ မျက်မှောင်တော် နှစ်ခုအကြား၌ ဖြူစင်နူးညံ့သော လဲဝါဂွမ်းနှင့် တူသော ဥဏ္ဏလုံမွေးရှင်တော် ပေါက်ခြင်း၊
၃၂။ သင်းကျစ်ဆောင်းသကဲ့သို့သော ဦးခေါင်း တော်ရှိခြင်း။ (မ၊၂၊၃၃၆။) (မ၊မြန်၊၂။၃၄၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ယောကျ်ားမြတ်တို့အကျင့် ၈ ပါး

ဖြစ်စေအပ်သော တရား ၈ ပါး၊ ဥပ္ပါဒေတဗ္ဗ တရား ၈ ပါး တို့နှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ယောက်ျားတို့ မလွန်ကျူး မသွားလာအပ်သော ဌာန ၂၀

အဂမနီယဌာန ၂၀ နှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ယောက်ျားမြတ်လက္ခဏာရှိသူ၏ ဖြစ်ကိန်း ၂ ပါး

၁။ လူ့ဘောင်၌ နေသော် တရားစောင့်သော တရားနှင့်အညီ မင်းပြုသော သမုဒ္ဒရာလေးစင်း အပိုင်းအခြားရှိသည့် လေးကျွန်းလုံးကို အစိုးရသော ရန်အပေါင်းကို အောင်မြင်သော တိုင်းနိုင်ငံကို တည်ငြိမ်စေသော ရတနာ ခုနစ်ပါးနှင့် ပြည့်စုံသော စကြဝတေးမင်း ဖြစ်နိုင်ခြင်း၊
၂။ လူ့ဘောင်မှ ရဟန်းဘောင်သို့ ဝင်ရောက်သော် ပူဇော်အထူးကို ခံတော်မူထိုက်သော (အလုံးစုံသော တရားတို့ကို) ကိုယ်တိုင် မှန်စွာ သိတော်မူသော လောက၌ (ကိလေသာ) အပိတ်အပင်ကို ဖွင့်လှစ် ဖျက်ဆီးပြီးသော ဘုရား ဖြစ်နိုင်ခြင်း။ (ဒီ၊၃၊၁၁၇။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၁၃၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ယောဂတရား ၄ ပါး

၁။ ကာမတဏှာ ဟူသော ကာမယောဂ၊
၂။ ဘဝတဏှာ ဟူသော ဘဝယောဂ၊
၃။ ၆၂ ပါးသောအယူ ဟူသော ဒိဋ္ဌိယောဂ၊
၄။ မသိမှု အဝိဇ္ဇာ ဟူသော အဝိဇ္ဇာယောဂ။ (ဒီ၊၃၊၁၉၂။) (သံ၊၃၊၅၄။) (အံ၊၁၊၃၁၆။) (ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၂။) (ဥဒါန၊ဋ္ဌ၊၃၁၇။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၁၄။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၅၃။) (သံ၊မြန်၊၃။၅၈။) (အံ၊မြန်၊၁။၃၃၂။) (ဒီ၊၃၊၂၃၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ယောဂီတို့ မှီဝဲသင့်သော လျောက်ပတ်သော အကြောင်းအရာ ၇ မျိုး

၁။ လျောက်ပတ်သော ကျောင်း၊
၂။ လျောက်ပတ်သော ဆွမ်းခံရွာ၊
၃။ လျောက်ပတ်သော စကား၊
၄။ လျောက်ပတ်သော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၅။ လျောက်ပတ်သော စားဖွယ်ဘောဇဉ်၊
၆။ လျောက်ပတ်သော အပူအအေး ဥတု၊
၇။ လျောက်ပတ်သော ဣရိယာပုတ်။ (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၂၊၂၂၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ယောဂီပုဂ္ဂိုလ် ဖြတ်တောက်ရမည့် ကြောင့်ကြမှု (ပလိဗောဓငယ်) ၅ ပါး

၁။ ရှည်နေသော ဆံပင်, ခြေသည်း, လက်သည်း, မုတ်ဆိတ် ကျင်စွယ်တို့ကို ရိတ်ဖြတ်ရခြင်း၊
၂။ ဆွေးမြည့် ပေါက်ပြဲနေသော သင်္ကန်းတို့ကို ဖာထေးချုပ်စပ် စသည် ပြုလုပ်ခြင်းအားဖြင့် ခိုင်မြဲအောင် ပြုရခြင်း၊
၃။ ညစ်နွမ်းသော သင်္ကန်းတို့ကို ဆိုးရည်ဖြင့် ဆိုးရခြင်း၊
၄။ အညစ်အကြေး ရှိနေသော သပိတ်ကို မီးဖုတ်ရခြင်း၊
၅။ ညောင်စောင်း အင်းပျဉ် စသည်တို့ကို သုတ်သင် ရခြင်း။ (ဝိသုဒ္ဓိ၊၁၊၁၁၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ယောဂီပုဂ္ဂိုလ်တို့ ရံဖန် ရံခါ နှလုံးသွင်း ဆင်ခြင်ရမည့် အကြောင်း ၅ ပါး

၁။ ရာဂ, ဒေါသ, မောဟနှင့် စပ်သော အကုသိုလ် အကြံအစည်များ ဖြစ်ပေါ်လာသောအခါ ကုသိုလ်နှင့် စပ်သော အခြားသော အကြောင်းအရာများကို နှလုံးသွင်း ဆင်ခြင်ရခြင်း၊
၂။ ရာဂ, ဒေါသ, မောဟနှင့် စပ်သော အကုသိုလ် အကြံအစည်များ၏ အပြစ်နှင့် ဆိုးကျိုးများကို ဆင်ခြင် နှလုံးသွင်းရခြင်း၊
၃။ ရာဂ, ဒေါသ, မောဟနှင့် စပ်သော အကုသိုလ်အကြံအစည်များကို မအောက်မေ့, နှလုံးမသွင်းဘဲ နေရခြင်း၊
၄။ ရာဂ, ဒေါသ, မောဟနှင့် စပ်သော အကုသိုလ် အကြံအစည်တို့၏ ကြံစည်ပုံ ကြမ်းတမ်းမှု တဖြည်းဖြည်း ရပ်တန့်ကြောင်းကို နှလုံးသွင်း ဆင်ခြင်ရခြင်း၊
၅။ ရာဂ, ဒေါသ, မောဟနှင့်စပ်သော အကုသိုလ် အကြံအစည်များ ဖြစ်ပေါ် လာသောအခါ သွားချင်းကြိတ်လျက် လျှာဖြင့် အာစောက်ကို ထိစေ၍ စိတ်ဖြင့် စိတ်ကို ဖိနှိပ် ပင်ပန်းစေရခြင်း။ (မ၊၁၊၁၆၇။) (မ၊မြန်၊၁။၁၇၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ယောဂီပုဂ္ဂိုလ်အတွက် ကျေးဇူးများသော တရား ၃ ပါး

၁။ ဝီရိယ- ကမ္မဋ္ဌာန်းတရား ကြိုးစား အားထုတ်မှု၊
၂။ သတိ- ကမ္မဋ္ဌာန်းအာရုံ၌ အမြဲမပြတ် သတိရနေမှု၊
၃။ သမ္ပဇည- ကမ္မဋ္ဌာန်း အာရုံကို ကောင်းစွာ အပြားအားဖြင့် သိသော ဉာဏ်။ (ဝိသုဒ္ဓိ၊ဋီ၊၁၊၁၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ယောနိ ၄ မျိုး

၁။ ဥ၌ ဖြစ်သော သတ္တဝါဟု ဆိုအပ်သော အဏ္ဍဇယောနိ၊
၂။ သားအိမ်၌ ဖြစ်သော သတ္တဝါဟု ဆိုအပ်သော ဇလာဗုဇယောနိ၊
၃။ အညှိ၌ ဖြစ်သော သတ္တဝါဟု ဆိုအပ်သော သံသေဒဇယောနိ၊
၄။ ခန္ဓာကိုယ် ထင်ရှားဖြစ်သော သတ္တဝါဟု ဆိုအပ်သော ဩပပါတိက ယောနိ။ (မ၊၁၊၁၀၅။) (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၂၊၁၇။) (မ၊မြန်၊၁။၁၁၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရခဲသော တရား ၅ မျိုး

ဒုလ္လဘ ၅ မျိုးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရခဲသော တရား ၆ ပါး

၁။ ပူဇော်အထူးကို ခံတော်မူထိုက်သော မြတ်စွာဘုရား၏ ထင်ရှား ဖြစ်ပေါ်မှုကို ရခဲခြင်း၊
၂။ ဘုရားရှင်တို့ ဟောကြားအပ်သော ဓမ္မဝိနယကို ဟောကြားတတ်သော ပုဂ္ဂိုလ်ကို ရခဲခြင်း၊
၃။ သူတော်ကောင်းတို့၏ တည်ရာ မွေးဖွားရာ မဇ္ဈိမဒေသအရပ်၌ ဖြစ်ရခြင်းကို ရခဲခြင်း၊
၄။ မျက်စိ စသော ဣန္ဒြေတို့၏ မချို့တဲ့သူ၏ အဖြစ်ကို ရခဲခြင်း၊
၅။ ကောင်းမှုကုသိုလ်ပြုလိုမှု ဆန္ဒကို ရခဲခြင်း၊
၆။ မမိုက် မဆွံ့အသူ၏ အဖြစ်ကို ရခဲခြင်း။ (အံ၊၂၊၃၈၄။) (အံ၊မြန်၊၂။၄၈၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရခဲသော ပုဂ္ဂိုလ် ၃ မျိုး

၁။ မြတ်စွာဘုရား၊
၂။ ဘုရားရှင်၏ ဓမ္မဝိနယကို ဟောကြား ဖော်ထုတ်သော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၃။ သူ့ကျေးဇူးကို သိသည်အလျောက် သူ့ကျေးဇူးကို ထင်စွာ ပြလေ့ရှိသူ ကတညုတ ကတဝေဒီ ပုဂ္ဂိုလ်။ (အံ၊၁၊၂၆၉။) (အံ၊မြန်၊၁။၂၈၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရခဲသော ပုဂ္ဂိုလ် ၅ ဦး

၁။ လောက၌ ပူဇော်အထူးကို ခံတော်မူထိုက်သော (အလုံးစုံသော တရားတို့ကို) ကိုယ်တိုင်မှန်စွာ သိတော်မူသော မြတ်စွာဘုရား၏ ထင်ရှားဖြစ်ပေါ်မှုကို ရခဲခြင်း၊
၂။ လောက၌ မြတ်စွာဘုရား ဟောကြားတော်မူသော ဓမ္မဝိနယကို ဟောပြောတတ်သော ပုဂ္ဂိုလ်ကို ရခဲခြင်း၊
၃။ လောက၌ မြတ်စွာဘုရား ဟောကြားတော်မူသော ဓမ္မဝိနယကို ဟောကြားသည်ရှိသော် သိတတ်သော ပုဂ္ဂိုလ်ကို ရခဲခြင်း၊
၄။ လောက၌ မြတ်စွာဘုရား ဟောကြားတော်မူသော ဓမ္မဝိနယကို ဟောကြားသည်ရှိသော် သိသည့်အတိုင်း တရားနှင့်အညီ ကျင့်သော ပုဂ္ဂိုလ်ကို ရခဲခြင်း၊
၅။ လောက၌ သူပြုဖူးသော ကျေးဇူးကို သိ၍ သူပြုဖူးသော ကျေးဇူးကို ထင်ရှားအောင် ပြုလေ့ရှိသော ပုဂ္ဂိုလ်ကို ရခဲခြင်း။ (အံ၊၂၊၁၄၉။) (အံ၊၂၊၂၀၈။) (အံ၊၂၊၂၀၉။) (အံ၊မြန်၊၂။၁၈၇- ၁၈၈။) (အံ၊မြန်၊၂။၂၆၃။) (အံ၊မြန်၊၂။၂၆၃-၂၆၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရခဲသော ရတနာ ၅ မျိုး (တစ်နည်း)

၁။ လောက၌ ဆင်ရတနာ၏ ထင်ရှားဖြစ်ပေါ်မှုကို ရခဲခြင်း၊
၂။ လောက၌ မြင်းရတနာ၏ ထင်ရှားဖြစ်ပေါ်မှုကို ရခဲခြင်း၊
၃။ လောက၌ ကျောက်မျက်ရတနာ၏ ထင်ရှားဖြစ်ပေါ်မှုကို ရခဲခြင်း၊
၄။ လောက၌ မိန်းမရတနာ၏ ထင်ရှားဖြစ်ပေါ်မှုကို ရခဲခြင်း၊
၅။ လောက၌ သူဌေးရတနာ၏ ထင်ရှားဖြစ်ပေါ်မှုကို ရခဲခြင်း။ (အံ၊၂၊၁၄၈။) (အံ၊မြန်၊၂။ ၁၈၆-၁၈၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရခဲသော အရာ ၄ မျိုး

၁။ တရားနှင့် အညီ စည်းစိမ်ဥစ္စာတို့ကို ရရှိခြင်း၊
၂။ တရားနှင့် အညီ စည်းစိမ်ဥစ္စာတို့ကို ရရှိပြီး အဆွေအမျိုးတို့နှင့်တကွ ဆရာဥပဇ္ဈာယ်တို့နှင့်တကွ အခြံအရံကို ရရှိခြင်း၊
၃။ တရားနှင့် အညီ စည်းစိမ်ဥစ္စာတို့ကို ရရှိ၍ ဆွေမျိုးတို့နှင့် အတူ ဥပဇ္ဈာယ်ဆရာနှင့် အတူ အသက်ရှည်ခြင်း၊
၄။ သေသောအခါ ကောင်းသော လားရာဖြစ်သော နတ်ပြည်၌ ဖြစ်ရခြင်း။ (အံ၊၁၊၃၇၇။) (အံ၊မြန်၊၁။၃၉၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရခဲသောပုဂ္ဂိုလ် ၂ ယောက်

၁။ ရှေးဦးစွာ ကျေးဇူးသိတတ်သော ပုဗ္ဗကာရီပုဂ္ဂိုလ်၊
၂။ ပြုခဲ့ဖူးသော သူ့ကျေးဇူးကို သိ၍ သူ့ကျေးဇူးကို ထင်စွာ ပြလေ့ရှိသော ကတညူကတဝေဒီပုဂ္ဂိုလ်။ (အဘိ၊ပု၊၁၂၈။) (အဘိ၊ပု၊မြန်။၃၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရခဲသောအရာ ၄ မျိုး (တစ်နည်း)

၁။ သဒ္ဓါတရားနှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၂။ သီလနှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၃။ စွန့်ကြဲမှုနှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၄။ ပညာနှင့် ပြည့်စုံခြင်း။ (အံ၊၁၊၃၇၇။) (အံ၊မြန်၊၁။၃၉၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရစ်ပတ်ဖွဲ့ခြင်း ၃ မျိုး

ပလ္လတ္ထိက ၃ မျိုးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရဋ္ဌပါလမထေရ်၏ ဓမ္မုဒ္ဒေသ တရား ၄ ပါး

၁။ ဥပနီယတိ လောကော အဒ္ဓုဝေါ- အမြဲမတည်သော လောကကြီးကို အိုနာသေမှု ဒုက္ခအစုတို့က ကပ်၍ ဆောင်ယူအပ်ခြင်း၊
၂။ အတာဏော လောကော အနဘိဿရော- လောကကြီးသည် အစောင့်အရှောက် ကင်းမဲ့၍ အစိုးမရခြင်း၊
၃။ အသရဏော လောကော သဗ္ဗံ ပဟာယ ဂမနီယံ- လောကကြီးသည် ကိုးကွယ် ရာမဲ့ ဖြစ်၍ အားလုံးကို စွန့်လွှတ်၍ သွားရခြင်း၊
၄။ ဦနော လောကော အတိတ္တော တဏှာ ဒါသော- လောကကြီးသည် အမြဲတမ်းယုတ်လျော့နေလျက် ရောင့်ရဲမှု မရှိဘဲ တဏှာကျွန် ဖြစ်နေရခြင်း။ (အပ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရတနသိက္ခာပုဒ်၌ အင်္ဂါ ၃ ပါး

၁။ သူတစ်ပါးဥစ္စာ ဖြစ်ခြင်း၊
၂။ အကျွမ်းဝင်သဖြင့် ယူခြင်း, ပံသုကူ ကောက်ယူခြင်း အမှတ်သညာ မရှိခြင်း၊
၃။ ခွင့်ပြုထားသော အကြောင်းမရှိဘဲ ကောက်ယူခြင်း။ (ဝိမတိ၊၂၊၅၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရတနသိက္ခာပုဒ်၌ အင်္ဂါ ၄ မျိုး

၁။ ခွင့်ပြုမှု မပြုခြင်း၊
၂။ သူတစ်ပါးတို့၏ ဥစ္စာ ဖြစ်ခြင်း၊
၃။ အကျွမ်း ဝင်သဖြင့် ယူခြင်း, ပံသုကူ ကောက်ယူခြင်းတို့၌ အမှတ်သညာ မရှိခြင်း၊
၄။ ကိုယ်တိုင် ကောက်ယူခြင်း, သူတစ်ပါးကို ကောက်ယူစေခြင်း။ (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၃၊၉၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရတနာ ၁၀ မျိုး

၁။ ပုလဲ၊
၂။ ပတ္တမြား၊ မြ၊
၃။ ကျောက်မျက်ရွဲ၊
၄။ ခရုသင်း၊
၅။ ကျောက်သလင်း၊
၆။ သန္တာ၊
၇။ ငွေ၊
၈။ ရွှေ၊
၉။ ပတ္တမြားနီ၊
၁၀။ ပတ္တမြားပြောက်။ (ဝိ၊၂၊၂၁၂။) (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၃၀။) (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၂၊၁၃၂။) (ဝိမတိ၊၁၊၁၇၅။) (ဝိ၊မြန်၊၂။၂၃၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရတနာ ၂ မျိုး

၁။ သဝိညာဏကရတနာ- သက်ရှိဖြစ်သော ဆင်ရတနာ, မြင်းရတနာ, ဣတ္ထိရတနာ သားကြီးရတနာ ဂဟပတိရတနာ စသည်၊
၂။ အဝိညာဏကရတနာ- သက်မဲ့ဖြစ်သော စကြာ ရတနာ, ပတ္တမြားရတနာ စသည်။ (မ၊ဋ္ဌ၊၄၊၁၉၇။) (ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၁၄၉။) (သုတ္တနိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၇၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရတနာ ၂ မျိုး (တစ်နည်း) (ဗုဒ္ဓရတနာ ၂ မျိုး)

၁။ ပစ္စေကဗုဒ္ဓ ရတနာ၊
၂။ သဗ္ဗညုဗုဒ္ဓ ရတနာ။ (မ၊ဋ္ဌ၊၄၊၁၉၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရတနာ ၂ မျိုး (တစ်နည်း) (ယောကျ်ားရတနာ ၂ မျိုး)

၁။ လူဝတ်ကြောင်, အိမ်ထောင်သူ ရတနာ၊
၂။ အိမ်ရာမထောင် ရဟန်း ရတနာ။ (မ၊ဋ္ဌ၊၄၊၁၉၇။) (သုတ္တနိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၇၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရတနာ ၂ မျိုး (တစ်နည်း) (ရဟန်းရတနာ ၂ မျိုး)

၁။ သိက္ခာကျင့်ဆဲ သေက္ခရဟန်း ရတနာ၊
၂။ သိက္ခာကျင့်ပြီး အသေက္ခရဟန်း ရတနာ။ (မ၊ဋ္ဌ၊၄၊၁၉၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရတနာ ၂ မျိုး (တစ်နည်း) (လူရတနာ ၂ မျိုး)

၁။ လူမိန်းမ ရတနာ၊
၂။ လူယောကျ်ား ရတနာ။ (မ၊ဋ္ဌ၊၄၊၁၉၇။) (သုတ္တနိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၇၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရတနာ ၂ မျိုး (တစ်နည်း) (သက်ရှိရတနာ ၂ မျိုး)

၁။ တိရစ္ဆာန်ရတနာ၊
၂။ လူရတနာ။ (မ၊ဋ္ဌ၊၄၊၁၉၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရတနာ ၂ မျိုး (တစ်နည်း) (အသေက္ခရဟန်းရတနာ ၂ မျိုး)

၁။ ဗုဒ္ဓရတနာ၊
၂။ သာဝက ရတနာ။ (မ၊ဋ္ဌ၊၄၊၁၉၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရတနာ ၇ မျိုး (တစ်နည်း)

၁။ ရွှေရတနာ၊
၂။ ငွေရတနာ၊
၃။ ပုလဲရတနာ၊
၄။ ပတ္တမြားရတနာ၊
၅။ ကျောက်မျက်ရွဲရတနာ၊
၆။ စိန်၊
၇။ သန္တာ။ (သီ၊ဋီ၊သစ်၊၂၊၃၀၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရတနာနှင့် တူသော ဥပါသကာ အင်္ဂါ ၅ ပါး

၁။ သဒ္ဓါတရားနှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၂။ သီလနှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၃။ အထူးအဆန်းဖြစ်သော မြင်ခြင်း ကြားခြင်း တွေ့ထိခြင်းတို့ကို မင်္ဂလာဟု အယူ မရှိခြင်း၊
၄။ ဒိဋ္ဌသုတမုတမင်္ဂလာတို့ကို မယုံကြည်ဘဲ ကံကိုသာ ယုံကြည်ခြင်း၊
၅။ ဘုရားသာသနာ တော်မှ ပြင်ပဖြစ်သော အလှူခံပုဂ္ဂိုလ်ကို မရှာမှီးဘဲ ဘုရားသာသနာ အတွင်း၌သာ ဒါန စသည် ပြုလုပ်ခြင်း။ (အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရတနာမည်ကြောင်း ၅ ပါး

၁။ ရိုသေအပ်, မြတ်နိုးအပ်, ပူဇော်အပ်, ဆန်းကြယ်စွာ ပြုအပ် သောကြောင့်၊
၂။ တန်ဖိုးကြီးသော, အဖိုးထိုက်တန်သောကြောင့်၊
၃။ အတူမရှိ, တုနှိုင်းစရာ မရှိသောကြောင့်၊
၄။ ရခဲ, မြင်နိုင်ခဲသောကြောင့်၊
၅။ မြတ်သော, ဂုဏ်ရှိသော ပုဂ္ဂိုလ်တို့၏ အသုံးအဆောင် ဖြစ်သောကြောင့်။ (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၅။) (ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၁၄၃။) (သုတ္တနိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၇၂။) (မဟာနိ၊ဋ္ဌ၊၂၃၁။) (သီ၊ဋီ၊သစ်၊၁၊၂၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရတ္တန္ဓကာရသိက္ခာပုဒ်၌ အင်္ဂါ ၃ ပါး

၁။ ညဉ့် မှောင်မိုက်ရာအခါ၌ ယောကျ်ား၏ အနီးအနား၌ ရပ်နေခြင်း စသည်၊
၂။ ဆိတ်ကွယ်ရာကို ရှုငဲ့ခြင်း၊
၃။ အဖော်မပါခြင်း။ (ဝိမတိ၊၂၊၇၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရတ္တန္ဓကာရသိက္ခာပုဒ်၌ အင်္ဂါ ၄ မျိုး

၁။ ညဉ့်မှောင်မိုက်ရာ အခါ ဖြစ်ခြင်း၊
၂။ ယောကျ်ား၏ ဟတ္ထပါသ်၌ ရပ်ခြင်း စကား ပြောဆိုခြင်း၊
၃။ အဖော်မပါခြင်း၊
၄။ ဆိတ်ကွယ်ရာကို ရှုငဲ့ခြင်း။ (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၃၊၁၂၄။) (ဝဇီရ၊၊၃၇၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရထား ၂ မျိုး

၁။ သူရဲကောင်းစီးရထား၊
၂။ တန်ဆာဆင်အပ်သော ရထား။ (မ၊ဋ္ဌ၊၂၊၉၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရထားငါးရာ ဖခင်ထံမှ ရရှိသော အမျိုးသမီး ၃ ဦး

၁။ ဗိမ္ဗိသာရမင်းကြီး၏ သမီးတော် စုန္ဒီ မင်းသမီး၊
၂။ ဓနဉ္စယသူဌေး၏ သမီး ဝိသာခါသတို့သမီး၊
၃။ ကောသလမင်းကြီး၏ သမီးတော် သုမနာမင်းသမီး။ (အံ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရနံ့ ၁၀ မျိုး

၁။ အမြစ်မွှေးရနံ့ (မူလဂန္ဓ)၊
၂။ အနှစ်မွှေးရနံ့ (သာရဂန္ဓ)၊
၃။ အကာမွှေးရနံ့ (ဖေဂ္ဂုဂန္ဓ)၊
၄။ အခွံမွှေးရနံ့ (တစဂန္ဓ)၊
၅။ အပွေးမွှေးရနံ့ (ပပဋိကဂန္ဓ)၊
၆။ အရည်မွှေးရနံ့ (ရသဂန္ဓ)၊
၇။ အရွက်မွှေးရနံ့ (ပတ္တဂန္ဓ)၊
၈။ အပွင့်မွှေးရနံ့ (ပုပ္ဖဂန္ဓ)၊
၉။ အသီးမွှေးရနံ့ (ဖလဂန္ဓ)၊
၁၀။ နံ့သာမွှေးရနံ့ (ဂန္ဓဂန္ဓ)။ (မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရနိုင်ခဲသော တရား ၁၀ ပါး

၁။ အဆင်းလှပခြင်း၊
၂။ စည်းစိမ်ဥစ္စာ၊
၃။ အနာရောဂါကင်းခြင်း၊
၄။ အကျင့်သီလ၊
၅။ မြတ်သောအကျင့် ဗြဟ္မစရိယ၊
၆။ သူတော်ကောင်းမိတ်ဆွေ၊
၇။ အကြား အမြင်များခြင်း၊
၈။ အတတ်ပညာ၊
၉။ တရားဓမ္မ၊၃၆၄။) (အံ၊မြန်၊၃။၃၆၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရနိုင်ခဲသော တရားတို့၏ အနှောင့်အယှက် ၁၀ မျိုး

၁။ ပျင်းရိခြင်း ထကြွလုံ့လမရှိခြင်းသည် စည်းစိမ်ဥစ္စာတို့၏ အနှောင့်အယှက်ဘေးရန်၊
၂။ တန်ဆာမဆင်ခြင်း အတင့်အတယ် မပြု ခြင်းသည် အဆင်းလှပခြင်း၏ အနှောင့်အယှက် ဘေးရန်၊
၃။ မသင့်လျော်သော အပြုအမူသည် အနာကင်းခြင်း၏ အနှောင့်အယှက် ဘေးရန်၊
၄။ မိတ်ဆွေယုတ်ရှိခြင်းသည် သီလ၏ အနှောင့်အယှက် ဘေးရန်၊
၅။ ဣန္ဒြေတို့ကို မစောင့်စည်းခြင်းသည် မြတ်သောအကျင့်၏ အနှောင့်အယှက် ဘေးရန်၊
၆။ ချွတ်ယွင်းစေခြင်းသည် မိတ်ဆွေတို့၏ အနှောင့်အယှက် ဘေးရန်၊
၇။ သရဇ္ဈာယ်မှုကို မပြုခြင်းသည် အကြားအမြင်များခြင်း၏ အနှောင့်အယှက် ဘေးရန်၊
၈။ မကြားနာခြင်း မမေးမြန်းခြင်းသည် ပညာ၏ အနှောင့်အယှက် ဘေးရန်၊
၉။ မစိစစ် မဆင်ခြင်မှုသည် တရားဓမ္မတို့၏ အနှောင့်အယှက် ဘေးရန်၊
၁၀။ အမှား ကျင့်ခြင်းသည် နတ်ပြည်ရွာ၏ အနှောင့်အယှက် ဘေးရန်။ (အံ၊၃၊၃၆၄။) (အံ၊မြန်၊၃။၃၆၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရနိုင်ခဲသော တရားတို့ကို ရကြောင်းတရား ၁၀ ပါး

၁။ ထကြွလုံ့လရှိခြင်း, မပျင်းရိခြင်းသည် စည်းစိမ်ဥစ္စာတို့၏ အကြောင်း၊
၂။ တန်ဆာဆင်မှု အတင့်အတယ်ပြုမှုသည် အဆင်းလှခြင်း၏ အကြောင်း၊
၃။ သင့်လျော်သည်ကို ပြုမှုသည် အနာကင်းခြင်း၏ အကြောင်း၊
၄။ မိတ်ဆွေကောင်း ရှိမှုသည် သီလပြည့်စုံခြင်းအကြောင်း၊
၅။ ဣန္ဒြေတို့၌ စောင့်စည်းမှုသည် မြတ်သောအကျင့်၏ အကြောင်း၊
၆။ မချွတ်ယွင်းစေမှုသည် မိတ်ဆွေတို့၏ အကြောင်း၊
၇။ သရဇ္ဈာယ်မှုပြုခြင်းသည် အကြားအမြင်များခြင်း၏ အကြောင်း၊
၈။ ကြားနာခြင်း, မေးမြန်းခြင်းသည် ပညာရှိခြင်း၏ အကြောင်း၊
၉။ စိစစ်မှု, ဆင်ခြင်မှုသည် တရားရခြင်း၏ အကြောင်း၊
၁၀။ အမှန်ကျင့်မှုသည် နတ်ပြည်နတ်ရွာ ရောက်ရခြင်း၏ အကြောင်း။ (အံ၊၃၊၃၆၄။) (အံ၊မြန်၊၃။၃၆၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရနိုင်ခဲသော ပုဂ္ဂိုလ် ၂ မျိုး

၁။ သူတစ်ပါးအပေါ် ရှေးဦးစွာ ကျေးဇူးပြုတတ်သော- ပုဗ္ဗကာရီ ပုဂ္ဂိုလ်၊
၂။ ပြုဖူးသော သူ့ကျေးဇူးကို သိ၍ ကျေးဇူးတုံ့ပြုတတ်သော- ကတညူကတဝေဒီ ပုဂ္ဂိုလ်၊ ၁။(တစ်နည်း) ရောင့်ရဲသော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၂။ ရောင့်ရဲစေတတ်သော ပုဂ္ဂိုလ်။ (အံ၊၁၊၈၆။) (သုတ္တနိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၉။) (အံ၊မြန်၊၁။၁၀၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရန် ၅ မျိုး

၁။ သူ့အသက် သတ်ခြင်း၊
၂။ သူ့ဥစ္စာကို ခိုးခြင်း၊
၃။ ကာမဂုဏ်တို့၌ မှားသောအားဖြင့် ကျင့်ခြင်း၊
၃။ မဟုတ်မမှန်သော စကားကို ပြောဆိုခြင်း၊
၅။ မူးယစ်ဆေးဝါးနှင့် သေရည် အရက်တို့ကို သောက်ခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၃၃၈။) (ဒီ၊၃၊၂၅၄။) (အံ၊၂၊၁၈၀။) (အဘိ၊ဝိ၊၃၉၂။) (ဝိ၊မြန်၊၅။ ၄၄၁။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၇၇။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၂။၄၉၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရန်ငြိုး ပယ်ဖျောက်ပုံ ၅ မျိုး

၁။ ရန်ငြိုးဖြစ်ရာ ပုဂ္ဂိုလ်၌ မေတ္တာပွားခြင်း၊
၂။ ရန်ငြိုးဖြစ်ရာ ပုဂ္ဂိုလ်၌ ကရုဏာပွားခြင်း၊
၃။ ရန်ငြိုးဖြစ်ရာ ပုဂ္ဂိုလ်၌ ဥပေက္ခာပွားခြင်း၊
၄။ ရန်ငြိုးဖြစ်ရာ ပုဂ္ဂိုလ်၌ မေ့ပစ်ခြင်း နှလုံးမသွင်းခြင်း၊
၅။ ရန်ငြိုးဖြစ်ရာ ပုဂ္ဂိုလ်၌ ကံသာလျှင် ကိုယ်ပိုင်ဥစ္စာရှိသူ၏ အဖြစ် အစရှိသည်ဖြင့် ဆင်ခြင် နှလုံးသွင်းခြင်း။ (သုတ္တနိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရန်ငြိုးပြေကြောင်း ၁၀ ပါး

၁။ ငါ၏ အကျိုးမဲ့ကို ပြုခဲ့ဖူးသော ပုဂ္ဂိုလ်၌ တားမြစ်ရန် အဘယ်မှာ ရနိုင်ပါအံ့နည်းဟု ရန်ငြိုးပြေခြင်း၊
၂။ ငါ၏ အကျိုးမဲ့ကို ပြုဆဲပုဂ္ဂိုလ်၌ တားမြစ်ရန် အဘယ်မှာ ရနိုင်ပါအံ့နည်းဟု ရန်ငြိုးပြေခြင်း၊
၃။ ငါ၏ အကျိုးမဲ့ကို ပြုလတ္တံ့ပုဂ္ဂိုလ်၌ တားမြစ်ရန် အဘယ်မှာ ရနိုင်ပါအံ့နည်းဟု ရန်ငြိုးပြေခြင်း၊
၄။ ငါချစ်ခင်သော သူ၏ အကျိုးမဲ့ကို ပြုဖူးသော ပုဂ္ဂိုလ်၌ တားမြစ်ရန် အဘယ်မှာ ရနိုင်ပါအံ့နည်းဟု ရန်ငြိုးပြေခြင်း၊
၅။ ငါချစ်ခင်သော သူ၏အကျိုးမဲ့ကို ပြုဆဲပုဂ္ဂိုလ်၌ တားမြစ်ရန် အဘယ်မှာ ရနိုင် ပါအံ့နည်းဟု ရန်ငြိုးပြေခြင်း၊
၆။ ငါချစ်ခင်သော သူ၏ အကျိုးမဲ့ကို ပြုလတ္တံ့ ပုဂ္ဂိုလ်၌ တားမြစ်ရန် အဘယ်မှာ ရနိုင်ပါအံ့နည်းဟု ရန်ငြိုးပြေခြင်း၊
၇။ ငါမချစ်ခင်သော သူ၏ အကျိုးစီးပွားကို ပြုခဲ့ဘူးသော ပုဂ္ဂိုလ်၌ တားမြစ်ရန် အဘယ်မှာ ရနိုင်ပါအံ့နည်းဟု ရန်ငြိုးပြေခြင်း၊
၈။ ငါမချစ်ခင်သော သူ၏ အကျိုးစီးပွားကို ပြုဆဲပုဂ္ဂိုလ်၌ တားမြစ်ရန် အဘယ်မှာ ရနိုင်ပါအံ့နည်းဟု ရန်ငြိုးပြေခြင်း၊
၉။ ငါမချစ်ခင်သော သူ၏ အကျိုးစီးပွားကို ပြုလတ္တံ့ပုဂ္ဂိုလ်၌ တားမြစ်ရန် အဘယ်မှာရနိုင်ပါအံ့နည်းဟု ရန်ငြိုးပြေခြင်း၊
၁၀။ အရာ မဟုတ်သည်၌လည်း အမျက်မထွက်ခြင်း။ (အံ၊၃၊၃၇၆။) (အံ၊မြန်၊၃။၃၇၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရန်ငြိုးပြေကြောင်း ၉ ပါး

၁။ ‘‘ငါ၏ အကျိုးမဲ့ကို ပြုဘူးသည်ဟု ထိုအကျိုးမဲ့ပြုခြင်းကို ဤပုဂ္ဂိုလ်၌ အဘယ်အကြောင်းကြောင့် ရနိုင်အံ့နည်း’’ဟု ရန်ငြိုးကို ဖြေခြင်း၊
၂။ ‘‘ငါ၏ အကျိုးမဲ့ကို ပြုနေဆဲဟု ထိုအကျိုးမဲ့ပြုခြင်းကို ဤပုဂ္ဂိုလ်၌ အဘယ်အကြောင်းကြောင့် ရနိုင်အံ့နည်း’’ဟု ရန်ငြိုးကို ဖြေခြင်း၊
၃။ ‘‘ငါ၏ အကျိုးမဲ့ကို ပြုလတ္တံ့ဟု ထိုအကျိုးမဲ့ပြုခြင်းကို ဤပုဂ္ဂိုလ်၌ အဘယ်အကြောင်းကြောင့် ရနိုင်အံ့နည်း’’ဟု ရန်ငြိုးကို ဖြေခြင်း၊
၄။ ‘‘ငါ ချစ်ခင် နှစ်သက်သော ပုဂ္ဂိုလ်၏ အကျိုးမဲ့ကို ပြုဘူးသည်ဟု ထိုအကျိုးမဲ့ပြုခြင်းကို ဤပုဂ္ဂိုလ်၌ အဘယ်အကြောင်းကြောင့် ရနိုင်အံ့နည်း’’ဟု ရန်ငြိုးကို ဖြေခြင်း၊
၅။ ‘‘ငါ ချစ်ခင် နှစ်သက်သော ပုဂ္ဂိုလ်၏ အကျိုးမဲ့ကို ပြုနေဆဲဟု ထိုအကျိုးမဲ့ပြုခြင်းကို ဤပုဂ္ဂိုလ်၌ အဘယ် အကြောင်းကြောင့် ရနိုင်အံ့နည်းဟု ရန်ငြိုးကို ဖြေခြင်း၊
၆။ ‘‘ငါ ချစ်ခင်နှစ်သက်သော ပုဂ္ဂိုလ်၏ အကျိုးမဲ့ကို ပြုလတ္တံ့ဟု ထိုအကျိုးမဲ့ပြုခြင်းကို ဤပုဂ္ဂိုလ်၌ အဘယ် အကြောင်းကြောင့် ရနိုင်အံ့နည်းဟု ရန်ငြိုးကို ဖြေခြင်း၊
၇။ ‘‘ငါ မချစ်ခင် မနှစ်သက်သော ပုဂ္ဂိုလ်၏ အကျိုးကို ပြုဘူးသည်ဟု ထိုအကျိုးမဲ့ပြုခြင်းကို ဤပုဂ္ဂိုလ်၌ အဘယ် အကြောင်းကြောင့် ရနိုင်အံ့နည်းဟု ရန်ငြိုးကို ဖြေခြင်း၊
၈။ ‘‘ငါမချစ်ခင် မနှစ်သက်သော ပုဂ္ဂိုလ်၏ အကျိုးကို ပြုနေဆဲဟု ထိုအကျိုးမဲ့ပြုခြင်းကို ဤပုဂ္ဂိုလ်၌ အဘယ်အကြောင်းကြောင့် ရနိုင်အံ့နည်းဟု ရန်ငြိုးကို ဖြေခြင်း၊
၉။ ‘‘ငါမချစ်ခင် မနှစ်သက်သော ပုဂ္ဂိုလ်၏ အကျိုးကို ပြုလတ္တံ့ဟု ထိုအကျိုးမဲ့ပြုခြင်းကို ဤပုဂ္ဂိုလ်၌ အဘယ်အကြောင်းကြောင့် ရနိုင်အံ့နည်းဟု ရန်ငြိုးကို ဖြေခြင်း။ (ဒီ၊၂၊၂၁၈။) (ဒီ၊၃၊၂၅၄။) (အံ၊၃၊၂၀၈။) (ဒီ၊မြန်၊၂။၂၄၁။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၇၇။) (အံ၊မြန်၊၃။၂၀၈-၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရန်ငြိုးဖွဲ့ကြောင်း ၁၀ ပါး

၁။ ဤသူသည် ငါ၏ အကျိုးစီးပွားမဲ့ကို ပြုကျင့်ခဲ့ဖူးသူ ဖြစ်၏ဟု ရန်ငြိုးဖွဲ့ခြင်း၊
၂။ ဤသူသည် ငါ၏ အကျိုးစီးပွားမဲ့ကို ပြုကျင့်ဆဲဟု ရန်ငြိုး ဖွဲ့ခြင်း၊
၃။ ဤသူသည် ငါ၏ အကျိုးစီးပွားမဲ့ကို ပြုကျင့်လတ္တံ့ဟု ရန်ငြိုးဖွဲ့ခြင်း၊
၄။ ငါ ချစ်မြတ်နိုးသော သူ၏ အကျိုးစီးပွားမဲ့ကို ပြုကျင့်ဖူးသူ ဖြစ်၏ဟု ရန်ငြိုးဖွဲ့ခြင်း၊
၅။ ငါ ချစ် မြတ်နိုးသော သူ၏ အကျိုးစီးပွားမဲ့ကို ပြုကျင့်ဆဲဖြစ်၏ဟု ရန်ငြိုးဖွဲ့ခြင်း၊
၆။ ငါ ချစ်မြတ် နိုးသော သူ၏ အကျိုးစီးပွားမဲ့ကို ပြုကျင့်လတ္တံ့ဟု ရန်ငြိုးဖွဲ့ခြင်း၊
၇။ ငါ မချစ်မြတ် နိုးသော သူ၏ အကျိုးစီးပွားကို ပြုကျင့်ဖူး၏ဟု ရန်ငြိုးဖွဲ့ခြင်း၊
၈။ ငါမချစ် မမြတ်နိုးသော သူ၏ အကျိုးစီးပွားကို ပြုကျင့်ဆဲဟု ရန်ငြိုးဖွဲ့ခြင်း၊
၉။ ငါမချစ် မမြတ်နိုးသော သူ၏ အကျိုးစီးပွားကို ပြုကျင့်လတ္တံ့ဟု ရန်ငြိုးဖွဲ့ခြင်း၊
၁၀။ အရာမဟုတ်သည်၌လည်း ရန်ငြိုး ဖွဲ့ခြင်း။ (အံ၊၃၊၃၇၅။) (အဘိ၊ဝိ၊၄၀၅။) (အံ၊မြန်၊၃။၃၇၂။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၂။၅၁၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရန်ငြိုးဖွဲ့ခြင်းကို ပယ်ဖျောက်ကြောင်း တရား ၅ ပါး

၁။ ချစ်ခြင်း မေတ္တာကို ပွားရခြင်း၊
၂။ သနားခြင်း ကရုဏာကို ပွားရခြင်း၊
၃။ လျစ်လျူရှုခြင်း ဥပေက္ခာကို ပွားရခြင်း၊
၄။ သတိမထားခြင်း နှလုံးမသွင်းခြင်းသို့ ရောက်စေရခြင်း၊
၅။ ကံသာလျှင် မိမိဥစ္စာရှိသော အဖြစ်ကို ဆောက်တည် ရခြင်း။ (အံ၊၂၊၁၆၃။) (အံ၊မြန်၊၂။၂၀၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရန်ငြိုးဖွဲ့ခြင်းကို ပယ်ဖျောက်ရမည့် ပုဂ္ဂိုလ် ၅ မျိုး

၁။ နှုတ်အကျင့် စင်ကြယ်သော်လည်း ကိုယ်အကျင့် မစင်ကြယ်သူ၊
၂။ နှုတ်အကျင့် မစင်ကြယ်သော်လည်း ကိုယ်အကျင့် စင်ကြယ်သူ၊
၃။ နှုတ်အကျင့် ကိုယ်အကျင့် မစင်ကြယ်သော်လည်း ရံဖန်ရံခါ စိတ်၏ ကြည်လင်မှု ရသူ၊
၄။ နှုတ်အကျင့် ကိုယ်အကျင့် မစင်ကြယ် ရံဖန်ရံခါ စိတ်၏ ကြည်လင် မှုလည်း မရသူ၊
၅။ နှုတ်အကျင့် ကိုယ်အကျင့် စင်ကြယ်သည့်အပြင် ရံဖန်ရံခါ စိတ်ကြည် လင်မှုလည်း ရသူ။ (အံ၊၂၊၁၆၄။) (အံ၊မြန်၊၂။၂၀၉-၂၁၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရန်ဖြစ်ကြောင်း ၆ ပါး

၁။ အမျက်ထွက်တတ်ခြင်း ရန်ငြိုးဖွဲ့တတ်ခြင်း၊
၂။ ဂုဏ်ကို ချေဖျက်တတ်ခြင်း တုပြိုင်တတ်ခြင်း၊
၃။ ငြူစူတတ်ခြင်း ဝန်တိုတတ်ခြင်း၊
၄။ စဉ်းလဲတတ်ခြင်း လှည့်ပတ် တတ်ခြင်း၊
၅။ မကောင်းသော အလိုရှိခြင်း မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိအယူ ရှိခြင်း၊
၆။ မိမိ၏ အယူကို မှားသောအားဖြင့် စွဲလမ်းတတ်ခြင်း။ (ဒီ၊၃၊၂၀၄။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၂၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရန်ဖြစ်ကြောင်း ၉ ပါး

၁။ ‘‘ငါ၏ အကျိုးမဲ့ကို ပြုကျင့်ဖူးသည်’’ဟု ရန်ငြိုးဖွဲ့ခြင်း၊
၂။ ‘‘ငါ၏ အကျိုးမဲ့ကို ပြုနေဆဲ’’ဟု ရန်ငြိုးဖွဲ့ခြင်း၊
၃။ ‘‘ငါ၏ အကျိုးမဲ့ကို ပြုလတ္တံ့’’ဟု ရန်ငြိုး ဖွဲ့ခြင်း၊
၄။ ‘‘ငါ ချစ်ခင် နှစ်သက်သော ပုဂ္ဂိုလ်၏ အကျိုးမဲ့ကို ပြုဖူးသည်’’ဟု ရန်ငြိုး ဖွဲ့ခြင်း၊
၅။ ‘‘အကျိုးမဲ့ကို ပြုနေဆဲ’’ဟု ရန်ငြိုးဖွဲ့ခြင်း၊
၆။ ‘‘အကျိုးမဲ့ကို ပြုလတ္တံ့’’ဟု ရန်ငြိုး ဖွဲ့ခြင်း၊
၇။ ‘‘ငါမချစ်ခင် မနှစ်သက်သော ပုဂ္ဂိုလ်၏ အကျိုးကို ပြုဖူးသည်’’ဟု ရန်ငြိုးဖွဲ့ခြင်း၊
၈။ ‘‘အကျိုးကို ပြုနေဆဲ’’ဟု ရန်ငြိုးဖွဲ့ခြင်း၊
၉။ ‘‘အကျိုးကို ပြုလတ္တံ့’’ဟု ရန်ငြိုးဖွဲ့ခြင်း။ (ဒီ၊၃၊၂၁၈။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၄၁။) (အံ၊၃၊၂၀၈။) (အဘိ၊ဝိ၊၄၀၃။) (အံ၊မြန်၊၃။၂၀၈။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၂။၅၁၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရန်သူ ၂ မျိုး

၁။ အရှင်ဒဗ္ဗကို ပါရာဇိကဖြင့် စွပ်စွဲကြကုန်သော မေတ္တိယဘူမဇက ရဟန်းတို့သည် အရှင်ဒဗ္ဗတည်းဟူသော မိမိ တစ်ဦးတည်း၏ ရန်သူ= အတ္တပစ္စတ္ထိက၊
၂။ ဘုရားရှင်၏ အဆုံးအမတော်ကို ဆန့်ကျင်ဘက်ပြုသူ အရိဋ္ဌရဟန်းကဲ့သို့ သာသနာတော်၏ ရန်သူ= သာသနပစ္စတ္ထိက။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၄၃။) (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၁၊၁၉၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရန်သူ ၃ မျိုး (အတွင်းရန်သူ ၃ မျိုး)

၁။ လောဘ၊
၂။ ဒေါသ၊
၃။ မောဟ။ (ခုဒ္ဒက၊၂၅၂။) (ခုဒ္ဒက၊မြန်။၂၃၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရန်သူတို့ ကြိုက်နှစ်သက်အပ်သော တရား ၇ ပါး

၁။ ငါ၏ ရန်သူသည် ရုပ်ဆိုးသူဖြစ်ပါမူ ကောင်းလေစွဟု ရန်သူကို ရုပ်ဆိုးသူ ဖြစ်လိုခြင်း၊
၂။ ငါ၏ ရန်သူသည် ဆင်းရဲစွာ အိပ်ရ ပါမူ ကောင်းလေစွဟု ရန်သူ ဆင်းရဲစွာ အိပ်ရခြင်းကို လိုလားခြင်း၊
၃။ ငါ၏ ရန်သူသည် များသော အကျိုးစီးပွားရှိသူသည် မဖြစ်ပါမူ ကောင်းလေစွဟု ရန်သူ အကျိုးစီးပွားများစွာ ဖြစ်ထွန်းခြင်းကို မလိုလားခြင်း၊
၄။ ငါ့ရန်သူသည် စည်းစိမ်ဥစ္စာရှိသူ မဖြစ်ပါမူ ကောင်းလေ စွဟု ရန်သူ စည်းစိမ်ဥစ္စာ မရှိခြင်းကို လိုလားခြင်း၊
၅။ ငါ့ရန်သူသည် အခြံအရံအကျော် အစောရှိသူ မဖြစ်ပါမူ ကောင်းလေစွဟု ရန်သူ အခြံအရံ အကျော်အစောကင်းမဲ့သူကို လိုလားခြင်း၊
၆။ ငါ့ရန်သူသည် မိတ်ဆွေရှိသူသည် မဖြစ်ပါမူ ကောင်းလေစွဟု ရန်သူ မိတ်ဆွေမရှိမှုကို လိုလားခြင်း၊
၇။ ငါ့ရန်သူသည် ဤဘဝမှ သေဆုံး၍ ငရဲသို့ လားရောက်ပါမူ ကောင်းလေစွဟု ရန်သူငရဲသို့ ကျရောက်မှုကို လိုလားခြင်း။ (သုတ္တနိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရန်သူနှင့် တူသော တရား ၅ ပါး

၁။ ရူပုပါဒါနက္ခန္ဓာ- ရုပ်ဟု ဆိုအပ်သော ဥပါဒါန်တို့၏ အာရုံဖြစ်သော ခန္ဓာ၊
၂။ ဝေဒနူပါဒါနက္ခန္ဓာ- ဝေဒနာဟု ဆိုအပ်သော ဥပါဒါန်တို့၏ အာရုံ ဖြစ်သော ခန္ဓာ၊
၃။ သညုပါဒါနက္ခန္ဓာ- သညာဟု ဆိုအပ်သော ဥပါဒါန်တို့၏ အာရုံဖြစ်သော ခန္ဓာ၊
၄။ သင်္ခါရုပါဒါနက္ခန္ဓာ- သင်္ခါရဟု ဆိုအပ်သော ဥပါဒါန်တို့၏ အာရုံဖြစ်သော ခန္ဓာ၊
၅။ ဝိညာဏုပါဒါနက္ခန္ဓာ- ဝိညာဏ်ဟု ဆိုအပ်သော ဥပါဒါန်တို့၏ အာရုံဖြစ်သော ခန္ဓာ။ (သံ၊၂၊၃၈၂။) (သံ၊မြန်၊၂။၃၇၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရန်သူမျိုး ၅ ပါး

၁။ မင်း၊
၂။ မီး၊
၃။ သူခိုး၊
၄။ ရေ၊
၅။ မချစ်မနှစ်သက်သူ(အမွေခံဆိုး)။ (သံ၊၁၊၉၀။)(အံ၊၂၊၂၂၆။) (အဘိ၊က၊၂၅၉။) (မဟာနိ၊၁၂၀။) (သံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၄၆။) (ထေရီ၊ဋ္ဌ၊၂၉၆။) (မဟာနိ၊ဋ္ဌ၊၃၂၆။) (ထေရီ၊၄၃၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရန်အောင်ကြောင်း တရား ၃ ပါး

၁။ ရောက်လာသော ဘေးကို ဖယ်ရှားနိုင်ရန် အသိဉာဏ်နှင့် ယှဉ်သော လုံ့လဝီရိယနှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၂။ ကြောက်လန့်ကင်းလျက် ရဲရင့်ခြင်းနှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၃။ အသိအလိမ္မာ ဉာဏ်ပညာနှင့် ဥပါယ်တံမျဉ် ပြည့်စုံခြင်း။ (ဇာတက၊၁၊၁၄။)(ဇာ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၀၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရန်အောင်ကြောင်း တရား ၄ ပါး

၁။ သစ္စံ- မှန်ကန်သော စကား၊
၂။ ဓမ္မော- စူးစမ်းဆင်ခြင် တတ်သော အသိဉာဏ်ပညာ၊
၃။ ဓိတိ- အမြဲမပြတ် အားထုတ်ခြင်း လုံ့လဝီရိယ၊
၄။ စာဂေါ- မိမိကိုယ်ကို စွန့်လွှတ်နိုင်ခြင်း။ (ဇာတက၊၁၊၁၄။) (ဇာတက၊၁၊၆၁။) (စရိယာ၊ဋ္ဌ၊၂၂၃။) (ဇာ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၉၇။) (ဇာ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၈၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရန်အောင်ကြောင်း တရား ၅ ပါး

၁။ ရန်ဖြစ်ဖို့ ကြုံလာလျှင် မန္တန်ကို ရွတ်၍ နှုတ်ထိန်းချုပ်ခြင်းကို ပြုလုပ်၍ ရန်သူတို့ကို အနိုင်ယူခြင်း၊
၂။ ပညာရှိတို့နှင့် တိုင်ပင်၍ နည်းလမ်းတစ်ခုကို မှတ်သား၍ အနိုင်ယူခြင်း၊
၃။ ချစ်ဖွယ်စကားကို ပြောတတ်လျှင် ချစ်ဖွယ်စကားကို ပြောဆိုပြီး၍ ရန်သူတို့ကို အနိုင်ယူခြင်း၊
၄။ တရားအဆုံးအဖြတ်ပေးသော အမတ်တို့အား တံစိုးလက်ဆောင် ပေး၍ ရန်သူတို့ကို အနိုင်ယူခြင်း၊
၅။ ဆွေမျိုး ဆက်စပ်ပြု၍ ရန်သူတို့ကို အနိုင်ယူခြင်း။ (ဇာ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၉၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရန်အောင်ကြောင်း နည်းလမ်းကောင်း ၄ မျိုး

၁။ အမျက်ဒေါသ ထွက်သော သူကို အမျက် မထွက်ခြင်း ဟူသော မေတ္တာဖြင့် အောင်နိုင်ခြင်း၊
၂။ မကောင်းသော အကျင့်စရိုက်ရှိသော သူကို ကောင်းစွာပြုကျင့်ခြင်းဖြင့် အောင်မြင်နိုင်ခြင်း၊
၃။ နှမြောတွန့်တို ကောက်ကျစ် စဉ်းလဲသော သူကို ပေးကမ်းခြင်းဖြင့် အောင်နိုင်ခြင်း၊
၄။ မဟုတ်မမှန် ဖောက်ပြန်ချို့ယွင်းစွာ ပြောဆိုလေ့ ရှိသော သူကို အမှန်ကို ပြောဆိုခြင်းဖြင့် အောင်နိုင်ခြင်း။ (ဇာတက၊၁၊၃၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရပ်ပြစ် ၈ ပါး

၁။ ဘုရားရှင်ပွင့်ထွန်းစဉ် ငရဲဘုံ၌ ဖြစ်ခြင်း၊
၂။ တိရစ္ဆာန်ဘုံ၌ ဖြစ်ခြင်း၊
၃။ ပြိတ္တာ ဘုံ၌ ဖြစ်ခြင်း၊
၄။ အသညသတ်ဘုံ, အရူပဘုံတို့၌ ဖြစ်ခြင်း၊
၅။ ထေရဝါဒ ဗုဒ္ဓ သာသနာ မရောက်သော ပစ္စန္တရစ်အရပ်၌ ဖြစ်ခြင်း၊
၆။ နိယတမိစ္ဆာဒိဋ္ဌိအယူရှိသူ ဖြစ်ခြင်း၊
၇။ ဣန္ဒြေ ချို့တဲ့၍ ပညာမဲ့သူ ဖြစ်ခြင်း၊
၈။ ဘုရားမပွင့်သော အခါ ဖြစ်ခြင်း၊ (မှတ်ချက်) ဤရှစ်ပါး၌ အသုရာကာယ်ဘုံ၌ ဖြစ်ခြင်း တစ်ပါးကို ထပ်ထည့်လျှင် အက္ခဏ ၉ ပါး ဖြစ်သည်။ (ဒီ၊၃၊၂၄၈။) (အံ၊၃၊၆၀။) (ဝိမာန၊ဋ္ဌ၊၁၇၇။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၇၁။) (အံ၊မြန်၊၃။၆၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရလွယ် အပြစ်ကင်းသော ပစ္စည်း ၄ မျိုး

၁။ ပံသုကူသင်္ကန်း၊
၂။ သလုံးမြင်းခေါင်းကို အရင်းပြု၍ အိမ်စဉ်လှည့်လည်သဖြင့် ရအပ်သော ဆွမ်း၊
၃။ သစ်ပင်ရင်း တည်းဟူသော ကျောင်း၊
၄။ နွားကျင်ငယ်ဖြင့် စိမ်အပ်သော ဆီးဖြူသီး ဖန်ခါးသီးဆေး။ (ခုဒ္ဒက၊၂၆၄။) (ခုဒ္ဒက၊မြန်။၂၅၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရလွယ်သော ပစ္စည်း ၄ မျိုး (ရဟန်းတို့ ရလွယ်သော ပစ္စည်း ၄ မျိုး)

၁။ သင်္ကန်းတို့တွင် ပံသုကူသင်္ကန်းသည် တာဝန်လည်း နည်း, ရလည်း ရလွယ်သော ပစ္စည်း ဖြစ်သည်၊
၂။ စားဖွယ် တို့တွင် ဆွမ်းခံလှည့်လည်၍ ရအပ်သော ဆွမ်းသည် တာဝန်လည်း နည်း, ရလည်း ရလွယ်သော ပစ္စည်း ဖြစ်သည်၊
၃။ ကျောင်းတို့တွင် သစ်ပင်ရင်းဟူသော ကျောင်းသည် တာဝန်လည်း နည်း, ရလည်း ရလွယ်သော ပစ္စည်း ဖြစ်သည်၊
၄။ ဆေးတို့တွင် နွားကျင်ငယ်ပုပ်တည်း ဟူသော ဆေးသည် တာဝန်လည်း နည်း, ရလည်း ရလွယ်သော ပစ္စည်း ဖြစ်သည်။ (အံ၊၁၊၃၃၅။) (အံ၊မြန်၊၁။၃၅၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရွှင်သောပညာ ရကြောင်း တရား ၄ ပါး

၁။ သူတော်ကောင်းကို မှီဝဲခြင်း၊
၂။ သူတော်ကောင်းတရားကို ကြားနာခြင်း၊
၃။ သင့်လျော်သောအားဖြင့် နှလုံးသွင်းခြင်း၊
၄။ တရားအားလျော်သော အကျင့်ကို ကျင့်ခြင်း။ (သံ၊၃၊၃၅၉။) (သံ၊၃၊၃၆၁။) (သံ၊မြန်၊၃။၃၆၄-၃၆၇။) (သံ၊မြန်၊၃။၃၆၄ ၃၆၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရွှေ အညစ်အကြေး ၅ ပါး

၁။ သံ၊
၂။ ကြေး၊
၃။ သလွဲမဲ ခဲပုပ်၊
၄။ သလွဲစင် ခဲမဖြူ၊
၅။ ငွေ။ (သံ၊၃၊၈၂။) (အံ၊၂၊၁၃။) (သံ၊မြန်၊၃။၈၆။) (အံ၊မြန်၊၂။၁၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရွှေငွေစွန့် ရဟန်း၏ အင်္ဂါ ၅ ပါး

၁။ ဆန္ဒာဂတိသို့ မလိုက်ရခြင်း၊
၂။ ဒေါသာဂတိသို့ မလိုက် ရခြင်း၊
၃။ မောဟာဂတိသို့ မလိုက်ရခြင်း၊
၄။ ဘယာဂတိသို့ မလိုက်ရခြင်း၊
၅။ စွန့်ပစ်အပ်, မစွန့်ပစ်အပ်သည်ကို သိရခြင်း။ (ဝိ၊၁၊၃၄၈။) (ဝိ၊မြန်၊၁။၃၆၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရွှေအိုး မြှုပ်နှံကြောင်း ၅ မျိုး

၁။ ရာဇဝတ်ပြစ်မှုဖြင့် စွပ်စွဲခံရသော အခါ၌ မင်းဘေးမှ လွတ်မြောက်ရန် ဖြစ်လိမ့်မည်ဟု ရည်မှန်းခြင်း၊
၂။ ခိုးသူတို့နှိပ်စက်ခံရသော အခါ၌ ခိုးသူဘေးမှ လွတ်မြောက်ရန် ဖြစ်လိမ့်မည်ဟု ရည်မှန်းခြင်း၊
၃။ ကြွေးမြီတင်သောအခါ၌ ကြွေးမြီမှ လွတ်မြောက်ရန် ဖြစ်လိမ့်မည်ဟု ရည်မှန်းခြင်း၊
၄။ ငတ်မွတ်ခေါင်းပါးသော အခါ၌ မျှတရန် ဖြစ်လိမ့်မည်ဟု ရည်မှန်းခြင်း၊
၅။ မီး ရေ စသော ဘေးရန်တို့ ဖြစ်ပေါ်သော် သုံးစွဲရန် ဖြစ်လိမ့်မည်ဟု ရည်မှန်းခြင်း။ (ခုဒ္ဒက၊၉။) (ခုဒ္ဒက၊မြန်။၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရွှေအိုး မြှုပ်နှံခြင်းအကျိုး ၁၈ မျိုး (ကောင်းမှုရွှေအိုး မြှုပ်နှံခြင်းအကျိုး ၁၈ မျိုး)

၁။ ရန်သူတို့ မအောင်နိုင်သည်ဖြစ်၍ တမလွန်ဘဝသို့ အစဉ်လိုက်ခြင်း၊
၂။ တမလွန်ဘဝသို့ ပြောင်းသွား ရသည်ရှိသော် ထိုကောင်းမှုရွှေအိုးကို ယူ၍ သွားရခြင်း၊
၃။ ကောင်းမှုရွှေအိုးသည် သူတစ်ပါး တို့နှင့် မဆက်ဆံ, ခိုးသူတို့ မခိုးယူနိုင်ခြင်း၊
၄။ နတ်လူတို့၏ အလိုဟူသမျှကို ပေးနိုင်ခြင်း, တောင့်တသမျှ ချမ်းသာအားလုံးကို ရနိုင်ခြင်း၊
၅။ ရုပ်ရည်အဆင်း ကောင်းခြင်း၊
၆။ အသံ ကောင်းခြင်း၊
၇။ အသွင်သဏ္ဌာန်ကောင်းခြင်း၊
၈။ ရုပ်အဆင်းလှပခြင်း၊
၉။ အစိုးရခြင်း၊
၁၀။ အခြွေအရံများခြင်း၊
၁၁။ ပဒေသရာဇ်မင်းအဖြစ်ကို ရခြင်း၊
၁၂။ အစိုးရသော ဧကရာဇ် မင်းအဖြစ်ကို ရခြင်း၊
၁၃။ စကြဝတေးမင်းချမ်းသာကို ရခြင်း၊
၁၄။ နတ်မင်းဖြစ်ရခြင်း၊
၁၅။ လူ့စည်းစိမ် နတ်စည်းစိမ်ကို ရခြင်း၊
၁၆။ နိဗ္ဗာန်ချမ်းသာကို ရခြင်း၊
၁၇။ မိတ်ဆွေ ကောင်းနှင့် ပြည့်စုံခြင်းကို အကြောင်းပြု၍ သင့်သောအကြောင်းအားဖြင့် အားထုတ်သူအား အရဟတ္တမဂ်ပညာ အရဟတ္တဖိုလ်ပညာတို့၌ လေ့လာခြင်းရှိသောသူ ဖြစ်ခြင်း၊
၁၈။ ပဋိသမ္ဘိဒါ ၄ ပါး, ဝိမောက္ခ ၈ ပါး, သာဝကပါရမီဉာဏ်, ပစ္စေကဗောဓိဉာဏ်, သမ္မာသမ္ဗောဓိဉာဏ်ကို ရခြင်း။ (ခုဒ္ဒက၊၁၀။) (ခုဒ္ဒက၊မြန်။၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရွှေအိုး မြှုပ်နှံပုံ ၄ မျိုး (ကောင်းမှု ရွှေအိုး မြှုပ်နှံပုံ ၄ မျိုး)

၁။ အလှူပေးခြင်း။၂။ သီလ ဆောက်တည်ခြင်း၊
၃။ ကိုယ်နှုတ်စိတ် စောင့်စည်းခြင်း၊
၄။ ဣန္ဒြေတို့ကို ဆုံးမခြင်း။ (ခုဒ္ဒက၊၉။) (ခုဒ္ဒက၊မြန်။၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရွှေအိုး မြှုပ်နှံရာဌာန ၇ မျိုး (ကောင်းမှုရွှေအိုး မြှုပ်နှံရာဌာန ၇ မျိုး)

၁။ စေတီ၌ ကောင်းမှုရွှေအိုးကို မြှုပ်နှံအပ်ရာ၏၊
၂။ သံဃာ၌ ကောင်းမှုရွှေအိုးကို မြှုပ်နှံအပ်ရာ၏၊
၃။ ပုဂ္ဂိုလ်၌ ကောင်းမှု ရွှေအိုးကို မြှုပ်နှံအပ်ရာ၏၊
၄။ ဧည့်သည်၌ ကောင်းမှုရွှေအိုးကို မြှုပ်နှံအပ်ရာ၏၊
၅။ အမိ၌ ကောင်းမှုရွှေအိုးကို မြှုပ်နှံအပ်ရာ၏၊
၆။ အဖ၌ ကောင်းမှုရွှေအိုးကို မြှုပ်နှံအပ်ရာ၏၊
၇။ အစ်ကိုကြီး, အစ်မကြီး၌ ကောင်းမှုရွှေအိုးကို မြှုပ်နှံအပ်ရာ၏။ (ခုဒ္ဒက၊၁၀။) (ခုဒ္ဒက၊မြန်။၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရွှေအိုးကြီး ၄ မျိုး

၁။ ထာဝရနိဓိ- ရွှေငွေစသော မြေပေါ်မြေအောက်၌ ရှိသော ရွေ့လျားခြင်း မရှိသော ရွှေအိုး၊
၂။ ဇင်္ဂမနိဓိ- ဆင် မြင်း ကျွဲ နွား ကျွန်မိန်းမ ကျွန်ယောကျ်ား စသော ရွေ့လျားခြင်း ရှိသော ရွှေအိုး၊
၃။ အင်္ဂသမနိဓိ- ကိုယ်အင်္ဂါကြီးငယ်ကဲ့သို့ အတ္တဘောနှင့် ဆက်စပ်နေသော အတတ်ပညာတည်းဟူသော ရွှေအိုး၊
၄။ အနုဂါမိကနိဓိ- ဖြစ်လေရာရာ ဘုံဘဝသို့ အစဉ် လိုက်၍ အလိုရှိအပ်သော အကျိုးကို ပေးစွမ်းနိုင်သော ကုသိုလ်ကောင်းမှု တည်းဟူသော ရွှေအိုး။ (ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၁၈၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရွှေအိုးကြီး ၄ လုံး (ဘုရားအလောင်း၏ ရွှေအိုးကြီး ၄ လုံး)

၁။ တစ်ဂါဝုတ် အရွယ်ရှိ သင်္ခမည်သော ရွှေအိုး၊
၂။ ယူဇနာဝက် အရွယ်ရှိသော ဧလ မည်သော ရွှေအိုး၊
၃။ သုံးဂါဝုတ် အရွယ်ရှိသော ဥပ္ပလမည်သော ရွှေအိုး၊
၄။ တစ်ယူဇနာ အရွယ်ရှိသော ပုဏ္ဍရိက ရွှေအိုး။ (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၅၃။) (မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၈၇။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊မြန်၊၁။၄၉၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရွာ ၂ မျိုး

၁။ အကာအရံ ခြံစည်းရိုး ရှိသော ရွာ၊
၂။ အကာအရံ ခြံစည်းရိုး မရှိသော ရွာ။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၆၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရွာ နိဂုံး ဇနပုဒ် ၂ မျိုး

၁။ ဤရွာ နိဂုံး ဇနပုဒ်၌ နေထိုင်သီတင်းသုံးသော ရဟန်းအား အကုသိုလ် တရား တိုးပွား၍ ကုသိုလ်တရားများ ဆုတ်ယုတ်သဖြင့် မမှီဝဲအပ်သော ရွာ နိဂုံး ဇနပုဒ်၊
၂။ ဤရွာ နိဂုံး ဇနပုဒ်၌ နေထိုင်သီတင်းသုံးသော ရဟန်းအား အကုသိုလ်တရား ဆုတ်ယုတ်၍ ကုသိုလ်တရား တိုးပွားသဖြင့် မှီဝဲအပ်သော ရွာ နိဂုံး ဇနပုဒ်။ (အံ၊၃၊၁၇၇။) (အံ၊၃၊၃၃၆။) (အံ၊မြန်၊၃။၁၇၈၊၃၃၅။) (အံ၊မြန်၊၃။၁၇၈၊၃၃၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရွာမှ ကင်းဆိတ်၍ နေသော ပုဂ္ဂိုလ် ၄ မျိုး

၁။ ရွာမှ ကင်းသော ကိုယ်ရှိသည်ဖြစ်၍ ရွာမှ မကင်းသော စိတ်ရှိသော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၂။ ရွာမှ မကင်းသော ကိုယ်ရှိသည်ဖြစ်၍ ရွာမှ ကင်းသော စိတ်ရှိသော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၃။ ရွာမှ မကင်းသောကိုယ် မကင်းသော စိတ် နှစ်ပါးစုံရှိသော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၄။ ရွာမှ ကင်းသော ကိုယ် ကင်းသော စိတ်ရှိသော ပုဂ္ဂိုလ်။ (အံ၊၁၊၄၅၄။) (အံ၊မြန်၊၁။၄၆၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရွေးချယ် စိစစ်ခြင်း ၂ မျိုး

၁။ ဒက္ခိဏာဝိစိနနံ- အယုတ်အမြတ် လှူဖွယ် ပစ္စည်းဝတ္ထုတို့ကို ရွေးချယ် စိစစ်ခြင်း၊
၂။ ဒက္ခိဏေယျဝိစိနနံ- သီလရှိ မရှိ အလှူခံပုဂ္ဂိုလ်တို့ကို ရွေးချယ်စိစစ်ခြင်း။ (သံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၅၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရသ ၃ မျိုး

၁။ အတ္ထရသ- ဖိုလ်လေးပါး၊
၂။ ဓမ္မရသ- မဂ်လေးပါး၊
၃။ ဝိမုတ္တိရသ- နိဗ္ဗာန်။ (ယမက၊၁၊၁၉၉။) (ယမက၊၁၊၇၆-၇၇။) (အံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၈၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရသေ့ ၃ မျိုး (အလိုလို ကြွေကျသော သစ်သီး စသည်တို့ကို စား၍ အသက်မွေးမြူသော ရသေ့ ၃ မျိုး)

၁။ ထိုင်ရာအရပ်မှ မထဘဲ လက်ဖြင့် မှီရာအရပ်၌ ကြွေကျသော သစ်သီး စသည်တို့ကိုသာ စား၍ အသက်မွေးသော မြင့်မြတ်သော ရသေ့၊
၂။ သစ်ပင်တစ်ပင်မှ အခြားသစ်ပင်တစ်ပင်သို့ မသွားဘဲ မိမိ၏ အနီး၌ရှိသော သစ်ပင်မှ ကြွေကျသော သစ်သီး စသည်တို့ကိုသာ စား၍ အသက်မွေးမြူသော အလယ်အလတ် ရသေ့၊ ၃။သစ်ပင်များရှိရာသို့ သွား၍ အလိုလို ကြွေကျသော သစ်သီး စသည်တို့ကိုသာ ရှာဖွေကောက်ယူ စား၍ အသက်မွေးမြူသော အပျော့စား ရသေ့။ (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၄၂။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊မြန်၊၁။၄၇၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရသေ့ ၈ မျိုး

၁။ သားမယားနှင့် တကွ နေသော သပုတ္တဘရိယရသေ့၊
၂။ ကောက်ပဲတို့ကို ရှားမှီးခြင်း ဟူသော အသက်မွေးဝမ်းကြောင်း အကျင့်ရှိသော ရသေ့၊
၃။ ရွာနိဂုံးတို့၌ ဆန်ဆွမ်းကို ခံယူ၍ ချက်ပြုတ်၍ အသက်မွေးမြူသော ရသေ့ (မီးဖြင့် ချက်ပြီးသား ဆွမ်းကို မခံယူသော ရသေ့)၊
၄။ ရွာသို့ ဝင်၍ ချက်ပြီးသားဆွမ်းကို အလှူခံ၍ (ကိုယ်တိုင် ချက်ပြုတ်ခြင်း မပြုဘဲ) အသက် မွေးမြူသော ရသေ့။၅။ လက်ဆုပ်ပမာဏရှိသော ကျောက်ခဲဖြင့် ဂွေးပင် အစရှိသော သစ်ပင် တို့၏ အခွံအခေါက်ကို ထုရိုက်ခွာယူ၍ သုံးဆောင်ကာ အသက်မွေးသော ရသေ့၊
၆။ မိမိ၏ သွားဖြင့်ပင် သစ်ခွံ သစ်ခေါက်ကို ကိုက်ခွာ၍ သုံးဆောင်ကာ အသက်မွေးသော ရသေ့၊
၇။ အပင်မှ သစ်သီးတို့ကို ချွေ၍ စားသော ရသေ့၊
၈။ အလိုလို ကြွေကျသော သစ်သီး, သစ်ရွက်, သစ်ပွင့် အစရှိသည်တို့ကိုသာ ခဲစား၍ အသက်မွေးမြူသော ရသေ့။ (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၄၁။) (သုတ္တနိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၁၀။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊မြန်၊၁။၄၇၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရဟန္တာ ပယ်အပ်ပြီးတရား ၅ ပါး

၁။ ကာမစ္ဆန္ဒ- ကာမဂုဏ်၌ တပ်မက်ခြင်း၊
၂။ ဗျာပါဒ- အမျက် ဒေါသ၊
၃။ ထိနမိဒ္ဓ- စိတ်စေတသိက်၏ တွန့်တိုဆုတ်နစ်ခြင်း၊
၄။ ဥဒ္ဓစ္စကုက္ကုစ္စ- စိတ်ပျံ့လွင့် ခြင်းသဘော, နောင်တတဖန် ပူပန်ခြင်းသဘော၊
၅။ ဝိစိကိစ္ဆာ- ယုံမှား တွေးတောခြင်း။ (ဝဇိရ၊၄၁၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရဟန္တာ ဖြစ်ကြောင်း တရား ၃ ပါး

၁။ သာသနာတော်၌ ရဟန်းသည် ဣန္ဒြေတို့၌ ပိတ်ထား အပ်သော တံခါးရှိခြင်း၊
၂။ အစားအစာတို့၌ အတိုင်းအရှည်ကို သိခြင်း၊
၃။ နိုးကြားမှု၌ အမြဲယှဉ်ခြင်း။ (အံ၊၁၊၁၁၁။) (အံ၊မြန်၊၁။၁၃၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရဟန္တာ ဖြစ်ကြောင်း တရား ၆ ပါး

၁။ ယုံကြည်မှု သဒ္ဓါ ရှိခြင်း၊
၂။ ရှက်မှု ဟိရီ ရှိခြင်း၊
၃။ ကြောက်လန့်မှု ဩတ္တပ္ပ ရှိခြင်း၊
၄။ ထက်သန်သော လုံ့လ ရှိခြင်း၊
၅။ ပညာ ရှိခြင်း၊
၆။ ကိုယ်နှင့် အသက်တို့၌ ငဲ့ကွက်မှု မရှိခြင်း။ (အံ၊၂၊၃၇၈။) (အံ၊မြန်၊၂။၄၇၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရဟန္တာ ဖြစ်ကြောင်း တရား ၆ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ မာန်မူခြင်းကို ပယ်ခြင်း၊
၂။ ယုတ်သော မာန်မူခြင်းကို ပယ်ခြင်း၊
၃။ အလွန် မာန်မူခြင်းကို ပယ်ခြင်း၊
၄။ အထင်ကြီးမှုကို ပယ်ခြင်း၊
၅။ ခက်ထန်ခြင်းကို ပယ်ခြင်း၊
၆။ အလွန် နိမ့်ကျခြင်းကို ပယ်ခြင်း။ (အံ၊၂၊၃၇၅။) (အံ၊မြန်၊၂။၄၇၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရဟန္တာ ဖြစ်ကြောင်း တရား ၆ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ တရား၌ မွေ့လျော်၍ နေခြင်း၊
၂။ ဘာဝနာ၌ မွေ့လျော်၍ နေခြင်း၊
၃။ အကုသိုလ်တရားကို ပယ်စွန့်မှု၌ မွေ့လျော်ခြင်း၊
၄။ ဆိတ်ငြိမ်ရာ၌ မွေ့လျော်ခြင်း၊
၅။ ဆင်းရဲမရှိရာ နိဗ္ဗာန်၌ မွေ့လျော်ခြင်း၊
၆။ သံသရာ ချဲ့ထွင်တတ်သော ပပဉ္စ တရားမရှိရာ နိဗ္ဗာန်၌ မွေ့လျော်ခြင်း။ (အံ၊၂၊၃၇၅။) (အံ၊မြန်၊၂။၄၇၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရဟန္တာ ဖြစ်ကြောင်း တရား ၇ ပါး

၁။ သဒ္ဓါတရားရှိခြင်း၊
၂။ သီလရှိခြင်း၊
၃။ အကြားအမြင် များခြင်း၊
၄။ တစ်ယောက်တည်း ကိန်းအောင်းခြင်း၊
၅။ ထက်သန်သော လုံ့လ ရှိခြင်း၊
၆။ သတိနှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၇။ ပညာရှိခြင်း။ (အံ၊၂၊၄၆၁။) (အံ၊မြန်၊၂။၅၈၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရဟန္တာ မပြုထိုက်သော အရာ ၅ ပါး

၁။ ရဟန္တာသည် သတ်လိုသော စေတနာဖြင့် သူတစ်ပါး အသက် သတ်ခြင်း၊
၂။ ရဟန္တာသည် ခိုးယူသော စိတ်ဖြင့် သူ့ဥစ္စာ ယူခြင်း၊
၃။ ရဟန္တာသည် မေထုန်မှီဝဲခြင်း၊
၄။ ရဟန္တာသည် သိလျက် မဟုတ်မမှန်သော စကားပြောခြင်း၊
၅။ ရဟန္တာသည် ကာမဂုဏ်တို့ကို သိုမှီး၍ ခံစားခြင်း။ (ဒီ၊၃၊၁၉၆။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၁၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရဟန္တာ မပြုထိုက်သော အရာ ၉ ပါး

၁။ အာသဝေါကင်းပြီးသော ရဟန္တာရဟန်းသည် သေစေလို၍ သတ္တဝါကို ဇီဝိတိန္ဒြေမှ ချခြင်း၊
၂။ အာသဝေါကင်းပြီးသော ရဟန္တာရဟန်းသည် မပေးသည်ကို ခိုးလိုသော စိတ်ဖြင့် ခိုးယူခြင်း၊
၃။ အာသဝေါကင်းပြီးသော ရဟန္တာရဟန်းသည် မေထုန်အကျင့်ကို မှီဝဲခြင်း၊
၄။ အာသဝေါကင်းပြီးသော ရဟန္တာရဟန်းသည် သိလျက် မဟုတ်မမှန်သော စကားကို ပြောဆိုခြင်း၊
၅။ အာသဝေါကင်းပြီးသော ရဟန္တာရဟန်းသည် ရှေးလူဖြစ်စဉ်အခါက ပြုလုပ်သကဲ့သို့ဝတ္ထုကာမ ကိလေသာကာမတို့ကို စုဆောင်းသိုမှီး၍ သုံးဆောင်ခြင်း၊
၆။ အာသဝေါကင်းပြီးသော ရဟန္တာရဟန်းသည် ချစ်သဖြင့် မလားအပ်သည့် အရာသို့ လားခြင်း၊
၇။ အာသဝေါကင်းပြီးသော ရဟန္တာရဟန်းသည် မုန်းသဖြင့် မလားအပ်သည့် အရာသို့ လားခြင်း၊
၈။ အာသဝေါကင်းပြီးသော ရဟန္တာ ရဟန်းသည် မသိသဖြင့် မလားအပ်သည့်အရာသို့ လားခြင်း၊
၉။ အာသဝေါကင်းပြီးသော ရဟန္တာရဟန်းသည် ကြောက်သဖြင့် မလားအပ်သည့်အရာသို့ လားခြင်း။ (ဒီ၊၃၊၁၁၀။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၁၂၄-၁၂၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရဟန္တာ မဖြစ်ကြောင်း တရား ၆ ပါး

၁။ ယုံကြည်မှု သဒ္ဓါ မရှိခြင်း၊
၂။ ရှက်မှု ဟိရီ မရှိခြင်း၊
၃။ ကြောက်လန့်မှု ဩတ္တပ္ပ မရှိခြင်း၊
၄။ ပျင်းရိခြင်း၊
၅။ ပညာမဲ့ခြင်း၊
၆။ ကိုယ်နှင့် အသက်တို့၌ ငဲ့ကွက်မှု ရှိခြင်း။ (အံ၊၂၊၃၇၇။) (အံ၊မြန်၊၂။၄၇၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရဟန္တာ မဖြစ်ကြောင်း တရား ၆ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ မာန်မူခြင်း၊
၂။ ယုတ်သော မာန်မူခြင်း၊
၃။ အလွန် မာန်မူခြင်း၊
၄။ အထင်ကြီးခြင်း၊
၅။ ခက်ထန်ခြင်း၊
၆။ အလွန်နိမ့်ကျခြင်း။ (အံ၊၂၊၃၇၅။) (အံ၊မြန်၊၂။၄၇၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရဟန္တာ လျင်မြန်စွာ ဖြစ်ကြောင်း တရား ၅ ပါး

၁။ အတ္ထပဋိသမ္ဘိဒါဉာဏ်သို့ ရောက်၍ နေခြင်း၊
၂။ ဓမ္မပဋိသမ္ဘိဒါဉာဏ်သို့ ရောက်၍ နေခြင်း၊
၃။ နိရုတ္တိပဋိသမ္ဘိဒါဉာဏ်သို့ ရောက်၍ နေခြင်း၊
၄။ ပဋိဘာနပဋိသမ္ဘိဒါဉာဏ်သို့ ရောက်၍ နေခြင်း၊
၅။ ကိလေသာမှ လွတ်မြောက်သော အရဟတ္တဖိုလ်စိတ်ကို ဆင်ခြင်ခြင်း။ (အံ၊၂၊၁၀၅။) (အံ၊မြန်၊၂။၁၂၈-၁၂၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရဟန္တာ လွန်ကျူး၍ မကျင့်သော အကြောင်းအရာ ၅ မျိုး

၁။ စေ့ဆော်၍ သတ္တဝါကို မသတ်၊
၂။ အရှင်မပေးသော သူတစ်ပါးဥစ္စာကို ခိုးယူမှု မပြု၊
၃။ မေထုန် မှီဝဲမှုကို မပြု၊
၄။ သိလျက် မဟုတ်မမှန် စကားကို မပြော၊
၅။ ရှေး၌ လူဝတ်ကြောင်ဖြစ်စဉ်ကဲ့သို့ သိုမှီး သိမ်းဆည်း စုဆောင်း၍ဝတ္ထုကာမတို့ကို မသုံးဆောင်။ (မ၊၂၊၁၉၂။) (မ၊မြန်၊၂။၂၀၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရဟန္တာ ဝိပဿနာ ပွားရာ၌ ကျွမ်းကျင်ခြင်း ၁၂ ပါး

၁။ မမြဲသောအားဖြင့် ထင်ခြင်း၌ ကျွမ်းကျင်ခြင်း၊ မြဲသောအားဖြင့် မထင်ခြင်း၌ ကျွမ်းကျင်ခြင်း၊ ၂၊ ဆင်းရဲသောအားဖြင့် ထင်ခြင်း၌ လိမ်မာခြင်း၊ ချမ်းသာသောအားဖြင့် မထင်ခြင်း၌ ကျွမ်းကျင်ခြင်း၊
၃။ အနှစ်မရှိ အလိုသို့ မလိုက်သောအားဖြင့် ထင်ခြင်း၌ ကျွမ်းကျင်ခြင်း၊ အနှစ်ရှိ အလိုသို့ လိုက်သောအားဖြင့် မထင်ခြင်း၌ လိမ်မာကျွမ်းကျင်ခြင်း၊
၄။ ကုန်ဆုံးတတ်သောအားဖြင့် ထင်ခြင်း၌ ကျွမ်းကျင်ခြင်း၊ အစိုင်အခဲအားဖြင့် မထင်ခြင်း၌ ကျွမ်းကျင်ခြင်း၊
၅။ ပျက်ပြုန်းသောအားဖြင့် ထင်ခြင်း၌ လိမ်မာကျွမ်းကျင်ခြင်း၊ အားထုတ်ခြင်း၌ မထင်ခြင်း၌ လိမ်မာကျွမ်းကျင်ခြင်း၊
၆။ ဖောက်ပြန် ခြင်း၏ ထင်ခြင်း၌ လိမ်မာခြင်း၊ တည်မြဲသောအားဖြင့် မထင်ခြင်း၌ လိမ်မာကျွမ်းကျင်ခြင်း၊
၇။ အနိမိတ္တ၏ ထင်ခြင်း၌ လိမ်မာကျွမ်းကျင်ခြင်း၊ နိမိတ္တ၏ မထင်ခြင်း၌ လိမ်မာ ကျွမ်းကျင်ခြင်း၊
၈။ အပ္ပဏိဟိတ၏ ထင်ခြင်း၌ လိမ်မာကျွမ်းကျင်ခြင်း၊ တောင့်တခြင်း၏ မထင်ခြင်း၌ လိမ်မာကျွမ်းကျင်ခြင်း၊
၉။ ဆိတ်သုဉ်းသောအားဖြင့် ထင်ခြင်း၌ လိမ်မာ ကျွမ်းကျင်ခြင်း၊ မှားသော နှလုံးသွင်းခြင်းအားဖြင့် မထင်ခြင်း၌ လိမ်မာကျွမ်းကျင်ခြင်း၊
၁၀။ ဉာဏ်၏ ထင်ခြင်း၌ ကျွမ်းကျင်ခြင်း၊ အဉာဏ၏ မထင်ခြင်း၌ လိမ်မာကျွမ်းကျင်ခြင်း၊
၁၁။ မယှဉ်ခြင်း ဝိသံယောဂ၏ ထင်ခြင်း၌ လိမ်မာကျွမ်းကျင်ခြင်း၊ ယှဉ်ခြင်း သံယောဂ၏ မထင်ခြင်း၌ လိမ်မာကျွမ်းကျင်ခြင်း၊
၁၂။ နိရောဓဟူသော နိဗ္ဗာန်၏ ထင်ခြင်း၌ လိမ်မာခြင်း သင်္ခါရတို့၏ မထင်ခြင်း၌ ကျွမ်းကျင်ခြင်း။ (ပဋိသံ။၂၂၅။) (ပဋိသံ၊မြန်။၂၇၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရဟန္တာ သမာဓိပွားများရာ ထင်ခြင်း၌ လိမ်မာကြောင်း အခြင်းအရာ ၁၀ ပါး

၁။ အာရုံနိမိတ်ကို ဆင်ခြင်ခြင်းကြောင့် နိမိတ်အာရုံ ထင်ခြင်း၊
၂။ သမထနိမိတ်၌ ထင်ခြင်း၊
၃။ စိတ်ကို ချီးမြှောက်သော နိမိတ်၌ ထင်ခြင်း၊
၄။ မပျံ့လွင့်မှု၌ ထင်ခြင်း၊
၅။ ဉာဏ်အလင်းရောင်၌ ထင်ခြင်း၊
၆။ ရွှင်လန်းမှု၌ ထင်ခြင်း၊
၇။ လျစ်လျူရှုမှု၌ ထင်ခြင်း၊
၈။ တစ်ခုတည်းအဖြစ်၌ ထင်ခြင်း၊
၉။ အသမ္မောဟဉာဏ် ထင်ခြင်း၊
၁၀။ ဝိမုတ္တိ(အရဟတ္တဖိုလ်) ထင်ခြင်း ထည့်လျှင် (၁၀) ပါး ရ၏။ (ပဋိသံ။၂၂၃။) (ပဋိသံ၊မြန်။၂၇၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရဟန္တာ သို့မဟုတ် အနာဂါမ် ဖြစ်ကြောင်း တရား ၅ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ မိမိ သန္တာန်၌သာလျှင် အောက်မေ့ခြင်း သတိသည် ကောင်းစွာ တည်၏၊
၂။ တရားတို့၏ ဖြစ်မှု ပျက်မှုကို သိသော ပညာဖြင့် ခန္ဓာကိုယ်၌ မတင့်တယ်ဟု ရှုလေ့ရှိသည်ဖြစ်၍ နေခြင်း၊ ၃။(သုံးဆောင် အပ်သော) အာဟာရ၌ စက်ဆုပ်ဖွယ်ဟု အမှတ်ရှိသည်ဖြစ်၍ နေခြင်း၊
၄။ အလုံးစုံသော လောက၌ မမွေ့လျော်ဖွယ်ဟု အမှတ်ရှိသည်ဖြစ်၍ နေခြင်း၊
၅။ အလုံးစုံသော သင်္ခါရ တရားတို့၌ အမြဲမရှိဟု ရှုလေ့ရှိသည်ဖြစ်၍ နေခြင်း။ (အံ၊၂၊၁၂၆။) (အံ၊မြန်၊၂။၁၅၅-၁၅၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရဟန္တာ အကဲ့ရဲ့ခံရကြောင်း ၅ ပါး

၁။ ပြည့်တန်ဆာမ အိမ်လျှင် ကျက်စားရာရှိခြင်း၊
၂။ မုဆိုးမ အိမ်လျှင် ကျက်စားရာရှိခြင်း၊
၃။ အပျိုကြီးအိမ်လျှင် ကျက်စားရာရှိခြင်း၊
၄။ ပဏ္ဍုက် အိမ်လျှင် ကျက်စားရာရှိခြင်း၊
၅။ ရဟန်းမိန်းမကျောင်းလျှင် ကျက်စားရာရှိခြင်း။ (အံ၊၂၊၁၁၂။) (အံ၊မြန်၊၂။၁၃၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရဟန္တာ၌ ရှိသော တရား ၆ ပါး

၁။ မျက်စိဖြင့် အဆင်းကို မြင်၍ ဝမ်းလည်းမသာ ဝမ်းလည်း မနည်း လျစ်လျူရှုခြင်း၊
၂။ နားဖြင့် အသံကို ကြား၍ ဝမ်းလည်းမသာ ဝမ်းလည်းမနည်း လျစ်လျူရှုခြင်း၊
၃။ နှာခေါင်းဖြင့် အနံ့ကို နမ်း၍ ဝမ်းလည်းမသာ ဝမ်းလည်းမနည်း လျစ်လျူ ရှုခြင်း၊
၄။ လျှာဖြင့်အရသာကို လျက်၍ ဝမ်းလည်းမသာ ဝမ်းလည်းမနည်း လျစ်လျူရှုခြင်း၊
၅။ ကိုယ်ဖြင့် အတွေ့အထိကို တွေထိ၍ ဝမ်းလည်းမသာ ဝမ်းလည်းမနည်း လျစ်လျူရှုခြင်း၊
၆။ စိတ်ဖြင့် သဘောတရားကို သိ၍ ဝမ်းလည်းမသာ ဝမ်းလည်းမနည်း လျစ်လျူရှုခြင်း။ (အံ၊၂၊၂၄၇။) (အံ၊မြန်၊၂။၃၂၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရဟန္တာ၌ ရှိသော တရား ၆ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ တန်ခိုးဖန်ဆင်းခြင်းနှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၂။ နတ်နားနှင့် တူသော ဒိဗ္ဗသောတနှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၃။ သူတစ်ပါး၏ စိတ်ကို မိမိစိတ်ဖြင့် ပိုင်းခြား၍ သိခြင်း၊
၄။ ရှေ့၌ ဖြစ်ဘူးသော ဘဝကို အောက်မေ့နိုင်ခြင်း၊
၅။ နတ်မျက်စိနှင့် တူသော ဒိဗ္ဗစက္ခုနှင့် ပြည်စုံခြင်း၊
၆။ အရဟတ္တဖိုလ်ပညာနှင့် ပြည့်စုံခြင်း (အာသဝက္ခယ ဉာဏ်) ။ (အံ၊၂၊၂၄၇။) (အံ၊မြန်၊၂။၃၂၀-၃၂၁-၃၂၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရဟန္တာ၌ ရှိသော တရား ၆ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ သဒ္ဓိန္ဒြေ ပြည့်စုံခြင်း၊
၂။ ဝီရိယိန္ဒြေ ပြည့်စုံခြင်း၊
၃။ သတိန္ဒြေ ပြည့်စုံခြင်း၊
၄။ သမာဓိန္ဒြေ ပြည့်စုံခြင်း၊
၅။ ပညိန္ဒြေ ပြည့်စုံခြင်း၊
၆။ အရဟတ္တ ဖိုလ်နှင့် ပြည့်စုံခြင်း။ (အံ၊၂၊၂၄၉။) (အံ၊မြန်၊၂။၃၂၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရဟန္တာ၌ ရှိသော တရား ၆ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ သဒ္ဓါဗိုလ်နှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၂။ ဝိရိယ ဗိုလ်နှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၃။ သတိဗိုလ်နှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၄။ သမာဓိဗိုလ်နှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၅။ ပညာ ဗိုလ်နှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊၊
၆။ အရဟတ္တဖိုလ်ပညာနှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊ ။ (အံ၊၂၊၂၄၉။) (အံ၊မြန်၊၂။၃၂၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရဟန္တာ၌ ရှိသော တရား ၆ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ ရူပါရုံကို သည်းခံနိုင်ခြင်း၊
၂။ သဒ္ဒါရုံကို သည်းခံ နိုင်ခြင်း၊
၃။ ဂန္ဓာရုံကို သည်းခံနိုင်ခြင်း၊
၄။ ရသာရုံကို သည်းခံနိုင်ခြင်း၊
၅။ ဖောဋ္ဌဗ္ဗာရုံကို သည်းခံနိုင်ခြင်း၊
၆။ ဓမ္မာရုံကို သည်းခံနိုင်ခြင်း။ (အံ၊၂၊၂၅၀။မြန်၊၃၂၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရဟန္တာ၌ ရှိသော မှီရာတရား ၄ ပါး

၁။ ဉာဏ်ဖြင့် ဆင်ခြင်သိမြင်၍ မှီဝဲသုံးစွဲသင့်သော ပစ္စည်း လေးပါးကို မှီဝဲသုံးစွဲခြင်း၊
၂။ ဉာဏ်ဖြင့် ဆင်ခြင် သိမြင်၍ ချုပ်တည်း သည်းခံသင့်သော အအေးအပူ စသည်ကို ချုပ်တည်း သည်းခံခြင်း၊
၃။ ဉာဏ်ဖြင့် ဆင်ခြင်သိမြင်၍ ရှောင်ရှား သင့်သော ဆင်ကြမ်း၊ မြင်းကြမ်း ခွေးဆိုး စသည်ကို ရှောင်ရှားခြင်း၊
၄။ ဉာဏ်ဖြင့် ဆင်ခြင် သိမြင်၍ ပယ်ထုတ်သင့်သော ကာမဝိတက် စသော အကုသိုလ်ကို ပယ်ထုတ်ခြင်း။ (ဝဇိရ၊၄၁၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရဟန္တာ၏ ဉာဏ်အား ၈ မျိုး

၁။ အလုံးစုံသော တေဘူမက သင်္ခါရတရားတို့ကို အနိစ္စအားဖြင့် ဟုတ်တိုင်းမှန်စွာ ဝိပဿနာ မဂ်ပညာဖြင့် သိမြင်ခြင်း၊
၂။ ကာမဂုဏ်တရားတို့ကို မီးကျီးစုနှင့် တူ၏ ဟူ၍ ဟုတ်တိုင်းမှန်စွာ ဝိပဿနာ မဂ်ဉာဏ်ပညာဖြင့် သိမြင်ခြင်း၊
၃။ သင်္ခါရတရား တို့၏ ကင်းဆိတ်ရာ နိဗ္ဗာန်သို့ စိတ်ညွတ် ကိုင်းရှိုင်းလျက် တည်ခြင်း၊
၄။ သတိပဋ္ဌာန်လေးပါး တရားတို့ကို ကောင်းစွာ ပွားများအပ်ခြင်း၊
၅။ ဣဒ္ဓိပါဒ်လေးပါး တရားတို့ကို ကောင်းစွာ ပွားများအပ်ခြင်း၊
၆။ ဣန္ဒြေငါးပါး တရားတို့ကို ကောင်းစွာ ပွားများအပ်ခြင်း၊
၇။ ဗောဇ္ဈင် ခုနစ်ပါး တရားတို့ကို ကောင်းစွာ ပွားများအပ်ခြင်း၊
၈။ မဂ္ဂင်ရှစ်ပါး တရားတို့ကို ကောင်းစွာ ပွားများအပ်ခြင်း။ (အံ၊၃၊၅၈။) (အံ၊မြန်၊၃။၅၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရဟန္တာ၏ တရား ၆ မျိုး

၁။ စောင့်စည်းမှုဖြင့် ပယ်ရမည့် အာသဝေါတရားတို့ကို စောင့်စည်း မှုဖြင့် ပယ်ခြင်း၊
၂။ မှီဝဲမှုဖြင့် ပယ်ရမည့် အာသဝေါတရားတို့ကို မှီဝဲမှုဖြင့် ပယ်ခြင်း၊
၃။ သည်းခံခြင်းဖြင့် ပယ်ရမည့် အာသဝေါတရားတို့ကို သည်းခံမှုဖြင့် ပယ်ခြင်း၊
၄။ ရှောင်ကြဉ် မှုဖြင့် ပယ်ရမည့် အာသဝေါတရားတို့ကို ရှောင်ကြဉ်မှုဖြင့် ပယ်ခြင်း၊
၅။ ပယ်ဖျောက်မှုဖြင့် ပယ်ရမည့် အာသဝေါတရားတို့ကို ပယ်ဖျောက်မှုဖြင့် ပယ်ခြင်း၊
၆။ ပွားများမှုဖြင့် ပယ်ရမည့် အာသဝေါတရားတို့ကို ပွားများမှုဖြင့် ပယ်ခြင်း။ (အံ၊၂၊၃၄၀။) (အံ၊မြန်၊၂။၄၃၁-၄၃၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရဟန္တာ၏ တာဒိဂုဏ် ၅ ပါး

၁။ ဣဋ္ဌာရုံ အနိဋ္ဌာရုံ နှစ်ပါး၌ သည်းခံခြင်း၊
၂။ ကိလေသာကို စွန့်ခြင်းကြောင့် သည်းခံခြင်း၊
၃။ သံသရာကို လွန်ခြင်းကြောင့် သည်းခံခြင်း၊
၄။ ရာဂ စသည်မှ လွတ်ခြင်းကြောင့် သည်းခံခြင်း၊
၅။ သီလ စသည်တို့ဖြင့် ညွှန်းဆိုအပ်သောကြောင့် သည်းခံခြင်း။ (မဟာနိ၊၈၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရဟန္တာ၏ မြဲသော နေခြင်း ၆ ပါး

၁။ မျက်စိဖြင့် ရူပါရုံကို မြင်သော် ဝမ်းသာခြင်း ဝမ်းနည်းခြင်း မဖြစ်ဘဲ လျစ်လျူရှု၍ နေခြင်း၊
၂။ နားဖြင့် သဒ္ဒါရုံကို ကြားသော် ဝမ်းသာခြင်း ဝမ်းနည်းခြင်း မဖြစ်ဘဲ လျစ်လျူရှု၍ နေခြင်း၊
၃။ နှာခေါင်းဖြင့် ဂန္ဓာရုံကို နမ်းသော် ဝမ်းသာခြင်း ဝမ်းနည်းခြင်း မဖြစ်ဘဲ လျစ်လျူရှု၍ နေခြင်း၊
၄။ လျှာဖြင့် ရသာရုံကို လျက်သော် ဝမ်းသာခြင်း ဝမ်းနည်းခြင်း မဖြစ်ဘဲ လျစ်လျူရှု၍ နေခြင်း၊
၅။ ကိုယ်ဖြင့် ဖောဋ္ဌဗ္ဗာရုံကို တွေ့ထိသော် ဝမ်းသာခြင်း၊ ဝမ်းနည်းခြင်း မဖြစ်ဘဲ လျစ်လျူရှု၍ နေခြင်း၊
၆။ စိတ်ဖြင့် ဓမ္မာရုံကို သိသော် ဝမ်းသာခြင်း ဝမ်းနည်းခြင်း မဖြစ်ဘဲ လျစ်လျူရှု၍ နေခြင်း။ (ဒီ၊၃၊၂၀၇။) (ဒီ၊၃၊၂၃၉။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၃၀။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၆၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရဟန္တာ၏ အင်္ဂါ ၁၀ ပါး

၁။ ရဟန္တာပုဂ္ဂိုလ်၏ ဥစ္စာဖြစ်သော အရဟတ္တဖိုလ်ဖြစ်သော မှန်ကန်သော ဉာဏ်အမြင်၊
၂။ ရဟန္တာပုဂ္ဂိုလ်၏ ဥစ္စာဖြစ်သော အရဟတ္တဖိုလ်ဖြစ်သော မှန်ကန်သော အကြံအစည်၊
၃။ ရဟန္တာပုဂ္ဂိုလ်၏ ဥစ္စာဖြစ်သော အရဟတ္တဖိုလ်ဖြစ်သော မှန်ကန်စွာ ပြောဆိုကြောင်း တရားသဘော၊
၄။ ရဟန္တာပုဂ္ဂိုလ်၏ ဥစ္စာဖြစ်သော အရဟတ္တဖိုလ်ဖြစ်သော မှန်ကန်စွာ ပြုလုပ်ကြောင်း တရားသဘော၊
၅။ ရဟန္တာပုဂ္ဂိုလ်၏ ဥစ္စာဖြစ်သော အရဟတ္တ ဖိုလ်ဖြစ်သော မှန်ကန်စွာ အသက်မွေးကြောင်း တရားသဘော၊
၆။ ရဟန္တာပုဂ္ဂိုလ်၏ ဥစ္စာ ဖြစ်သော အရဟတ္တဖိုလ်ဖြစ်သော မှန်ကန်သော ဝီရိယ၊
၇။ ရဟန္တာပုဂ္ဂိုလ်၏ ဥစ္စာဖြစ်သော အရဟတ္တဖိုလ်ဖြစ်သော မှန်ကန်သော သတိတရား၊
၈။ ရဟန္တာပုဂ္ဂိုလ်၏ ဥစ္စာဖြစ်သော အရဟတ္တ ဖိုလ်ဖြစ်သော မှန်ကန်သော တည်ကြည်သော တရား၊
၉။ ရဟန္တာပုဂ္ဂိုလ်၏ ဥစ္စာဖြစ်သော မှန်ကန်သော အရဟတ္တဖိုလ်ဉာဏ်, ပစ္စဝေက္ခဏာဉာဏ်၊
၁၀။ ရဟန္တာပုဂ္ဂိုလ်၏ ဥစ္စာဖြစ်သော မှန်ကန်သော အရဟတ္တဖိုလ် ဝိမုတ္တိ။ (ဝဇိရ၊၄၁၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရဟန္တာ၏ အင်္ဂါ ၅ ပါး

၁။ ကျင့်ပြီး ရဟန္တာတို့၏ ဥစ္စာဖြစ်သော သီလနှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၂။ ကျင့်ပြီး ရဟန္တာတို့၏ ဥစ္စာဖြစ်သော သမာဓိနှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၃။ ကျင့်ပြီး ရဟန္တာတို့၏ ဥစ္စာဖြစ်သော ပညာနှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၄။ ကျင့်ပြီး ရဟန္တာတို့၏ ဥစ္စာဖြစ်သော (ကိလေသာမှ) လွတ်မြောက်မှု (အရဟတ္တဖိုလ်) နှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၅။ ကျင့်ပြီး ရဟန္တာတို့၏ ဥစ္စာဖြစ်သော (ကိလေသာမှ) လွတ်မြောက်မှု (အရဟတ္တဖိုလ်) ကို သိသော ဉာဏ်အမြင် ‘‘ပစ္စဝေက္ခဏာဉာဏ်’’နှင့် ပြည့်စုံခြင်း။ (အံ၊၂၊၁၁၈။) (အံ၊မြန်၊၂။၁၄၅-၁၄၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရဟန္တာ၏ အင်္ဂါ ၆ မျိုး

၁။ မျက်စိဖြင့် ရူပါရုံ-အဆင်းကို မြင်၍ နှစ်သက်ခြင်း စိတ်ဆိုးခြင်း မဖြစ်ဘဲ သတိပညာထား၍ လျစ်လျူရှုလျက် နေခြင်း၊
၂။ နားဖြင့် သဒ္ဒါရုံ-အသံကို ကြား၍ နှစ်သက်ခြင်း စိတ်ဆိုးခြင်း မဖြစ်ဘဲ သတိပညာထား၍ လျစ်လျူရှုလျက် နေခြင်း၊
၃။ နှာခေါင်းဖြင့် အနံ့ကို နမ်းရှူ၍ နှစ်သက်ခြင်း စိတ်ဆိုးခြင်း မဖြစ်ဘဲ သတိပညာထား၍ လျစ်လျူရှုလျက် နေခြင်း၊
၄။ လျှာဖြင့် အရသာကို လျက်၍ နှစ်သက်ခြင်း စိတ်ဆိုးခြင်း မဖြစ်ဘဲ သတိပညာ ထား၍ လျစ်လျူရှုလျက် နေခြင်း၊
၅။ ကိုယ်ဖြင့် အတွေ့အထိ ဖောဋ္ဌဗ္ဗာရုံကို တွေ့ထိ၍ နှစ်သက်ခြင်း၊ စိတ်ဆိုးခြင်း မဖြစ်ဘဲ သတိပညာထား၍ လျစ်လျူရှုလျက် နေခြင်း၊
၆။ မနော စိတ်ဖြင့် သဘောတရားကို သိ၍ နှစ်သက်ခြင်း စိတ်ဆိုးခြင်း မဖြစ်ဘဲ သတိပညာထား၍ လျစ်လျူရှုလျက် နေခြင်း။ (ဝဇိရ၊၄၁၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရဟန္တာ၏ အား ၇ ပါး

မျက်မှောက်ပြုအပ်သော တရား ၇ ပါး၊ သစ္ဆိကာတဗ္ဗတရား ၇ ပါး တို့နှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရဟန္တာ၏ အား ၇ မျိုး

၁။ အနိစ္စအားဖြင့် သင်္ခါရတရား အားလုံးတို့ကို ဟုတ်တိုင်းမှန်စွာ ပညာဖြင့် ကောင်းစွာ သိမြင်ခြင်း၊
၂။ လောကီအာရုံ ကာမဂုဏ်တရားတို့သည် မီးကျီးတွင်းနှင့် တူကုန်၏ဟု ဟုတ်မှန်သော ပညာဖြင့် ကောင်းစွာ သိမြင်ခြင်း၊
၃။ အလုံးစုံသော အာသဝေါ တရားတို့မှ ကင်းသည်ဖြစ်၍ နိဗ္ဗာန်၌ ကိုင်းညွတ်သော စိတ်, နေက္ခမ္မ၌ မွေ့လျော်သော စိတ်ရှိခြင်း၊
၄။ သတိပဋ္ဌာန်တရား လေးပါးတို့ကို ကောင်းစွာ ပွားများပြီး ဖြစ်ခြင်း၊
၅။ သဒ္ဓိန္ဒြေ စသော ဣန္ဒြေငါးပါးတို့ကို ကောင်းစွာ ပွားများပြီးဖြစ်ခြင်း၊
၆။ ဗောဇ္ဈင်တရား ခုနစ်ပါးကို ကောင်းစွာ ပွားများပြီးဖြစ်ခြင်း၊
၇။ မဂ္ဂင်ရှစ်ပါးကို ကောင်းစွာ ပွားများပြီး ဖြစ်ခြင်း။ (ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၂၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရဟန္တာ၂ မျိုး

၁။ သတတဝိဟာရီ ရဟန္တာ- တစ်စုံတစ်ခုသော အမှုကို ပြုလုပ်၍လည်း သမာပတ်ကို ဝင်စားနိုင်သော, မပြတ်သမာပတ်ဖြင့် နေလေ့ရှိသော ရဟန္တာ၊
၂။ နော သတတဝိဟာရီရဟန္တာ- အနည်းငယ်မျှလည်းဖြစ်သော အမှုကိစ္စ၌ အမှုကိစ္စဖြင့် လုံ့လဗျာပါရ ပြုရသည်ဖြစ်၍ ဖလ သမာပတ်ကို ဝင်စားခြင်းငှာ မစွမ်းနိုင်သော, အမြဲမပြတ် ဖလသမာပတ်ဖြင့် နေလေ့မရှိသော ရဟန္တာ။ (မ၊ဋ္ဌ၊၄၊၄၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရဟန္တာတို့ ပယ်အပ်ပြီးသော တရား ၇ ပါး

၁။ သက္ကာယဒိဋ္ဌိ- ငါ့ကိုယ်ဟူသော အစွဲ၊
၂။ ဝိစိကိစ္ဆာ- ယုံမှားခြင်း၊
၃။ သီလဗ္ဗတပရာမာသ- လွဲမှားသော သီလအကျင့်၊
၄။ ရာဂ- တပ်မက်ခြင်း တဏှာ၊
၅။ ဒေါသ (အမျက်ဒေါသ)၊
၆။ မောဟ- တွေဝေမိုက်မဲခြင်း၊
၇။ မာန- မာန် ထောင်လွှားခြင်း။ (မဟာနိ၊၆၆။) (မဟာနိ၊၇၇။) (မဟာနိ၊၈၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရဟန္တာတို့ မလွန်ကျူးတော့သော အရာ ၉ မျိုး

၁။ စေတနာနှင့် တကွ လုံ့လပြု၍ သူတစ်ပါး အသက်ကို မသတ်ခြင်း၊
၂။ အရှင်မပေးသော ဥစ္စာကို မခိုးယူခြင်း၊
၃။ မမြတ်သော မေထုန် အကျင့်ကို မကျင့်ခြင်း၊
၄။ ချွတ်ယွင်းသော စကားကို မပြောဆိုခြင်း၊
၅။ ရှေးအခါ လူဖြစ်စဉ် ကဲ့သို့ ပစ္စည်းဥစ္စာကို သိုမှီး၍ ကာမဂုဏ်တို့ကို မသုံးဆောင် မခံစားခြင်း၊
၆။ ဆန္ဒာဂတိသို့ မလိုက်ခြင်း၊
၇။ ဒေါသာဂတိသို့ မလိုက်ခြင်း၊
၈။ မောဟာဂတိသို့ မလိုက်ခြင်း၊
၉။ ဘယာ ဂတိသို့ မလိုက်ခြင်း။ (အံ၊၃၊၁၇၇။) (အံ၊မြန်၊၃။၁၈၀။) (အံ၊၃၊၁၇၈။) (အံ၊မြန်၊၃။၁၈၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရဟန္တာတို့ မလွန်ကျူးတော့သော အရာ ၉ မျိုး (တစ်နည်း)

၁။ သူ့အသက်ကို မသတ်ခြင်း၊
၂။ အရှင်မပေးသော ဥစ္စာကို မခိုးယူခြင်း၊
၃။ မေထုန်အကျင့်ကို မမှီဝဲခြင်း၊
၄။ ချွတ်ယွင်းသော စကားကို မပြောဆိုခြင်း၊
၅။ ရှေးအခါ လူဖြစ်စဉ်ကဲ့သို့ သိုမှီး၍ ကာမဂုဏ်တို့ကို မသုံးဆောင်ခြင်း၊
၆။ ဘုရားကို မပယ်စွန့်ခြင်း၊
၇။ တရားတော်ကို မပယ်စွန့်ခြင်း၊
၈။ သံဃာ တော်ကို မပယ်စွန့်ခြင်း၊
၉။ သိက္ခာကို မပယ်စွန့်ခြင်း။ (အံ၊၃၊၁၇၉။) (အံ၊မြန်၊၃။၁၈၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရဟန္တာတို့ မလွန်ကျူးတော့သော အရာ ၉ မျိုး (တစ်နည်း)

၁။ စေတနာနှင့် တကွ လုံ့လပြု၍ သူ့အသက်သတ်ခြင်းငှာ မထိုက်၊
၂။ မပေးအပ်သော ဥစ္စာ ခိုးယူခြင်းငှာ မထိုက်၊
၃။ မေထုန် အကျင့်ကို မှီဝဲခြင်းငှာ မထိုက်၊
၄။ သိလျက် ချို့ယွင်းသော စကားကို ပြောဆိုခြင်းငှာ မထိုက်၊
၅။ ရှေးလူ့ဘဝ၌ကဲ့သို့ သိုမှီးခြင်းကို ပြု၍ ကာမဂုဏ်တို့ကို သုံးဆောင်ခြင်းငှာ မထိုက်၊
၆။ ဘုရားကို စွန့်ပယ်ခြင်းငှာ မထိုက်၊
၇။ တရားကို စွန့်ပယ်ခြင်းငှာ မထိုက်၊
၈။ သံဃာကို စွန့်ပယ်ခြင်းငှာ မထိုက်၊
၉။ သိက္ခာကို ပယ်စွန့်ခြင်းငှာ မထိုက်။ (အံ၊၃၊၁၇၉။) (အံ၊မြန်၊၃။၁၈၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရဟန္တာတို့ သက်ဝင်ပြီး အရာဌာန ၆ ပါး

၁။ ကိလေသာမှ ထွက်မြောက်ရာ အရဟတ္တ ဖိုလ်သို့ သက်ဝင်ပြီး ဖြစ်ခြင်း၊
၂။ ကိလေသာမှ ဆိတ်သုဉ်းရာ အရဟတ္တဖိုလ်သို့ သက်ဝင်ပြီး ဖြစ်ခြင်း၊
၃။ ကြောင့်ကြမရှိရာ အရဟတ္တဖိုလ်သို့ သက်ဝင်ပြီး ဖြစ်ခြင်း၊
၄။ တဏှာကုန်ဆုံးရာ အရဟတ္တဖိုလ်သို့ သက်ဝင်ပြီး ဖြစ်ခြင်း၊
၅။ ဥပါဒါန်တို့၏ ကုန်ဆုံးရာ အရဟတ္တဖိုလ်သို့ သက်ဝင်ပြီးဖြစ်ခြင်း၊
၆။ မောဟကင်းရာ အရဟတ္တဖိုလ်သို့ သက်ဝင်ပြီး ဖြစ်ခြင်း။ (အံ၊၂၊၃၃၁။) (အံ၊မြန်၊၂။၄၂၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရဟန္တာတို့၏ တရား ၁၀ ပါး

၁။ အသေက္ခဖြစ်သော သမ္မာဒိဋ္ဌိ၊
၂။ အသေက္ခဖြစ်သော သမ္မာသင်္ကပ္ပ၊
၃။ အသေက္ခဖြစ်သော သမ္မာဝါစာ၊
၄။ အသေက္ခဖြစ်သော သမ္မာကမ္မန္တ၊
၅။ အသေက္ခဖြစ်သော သမ္မာအာဇီဝ၊
၆။ အသေက္ခဖြစ်သော သမ္မာဝါယာမ၊
၇။ အသေက္ခဖြစ်သော သမ္မာသတိ၊
၈။ အသေက္ခဖြစ်သော သမ္မာသမာဓိ၊
၉။ အသေက္ခဖြစ်သော သမ္မာဉာဏ (အရဟတ္တဖိုလ်ကြဉ် ကျန်သော လောကီပညာ)၊
၁၀။ အသေက္ခဖြစ်သော သမ္မာဝိမုတ္တိ (အရဟတ္တဖိုလ်ဝိမုတ္တိ)။ (ဒီ၊၃၊၂၆၀။) (ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၂၉။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၈၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရဟန္တာတို့၏ မှီခိုနေထိုင်ရာ တရား ၁၀ ပါး

၁။ ကာမစ္ဆန္ဒ စသော အင်္ဂါငါးပါးရှိ နီဝရဏ တရားကို ပယ်အပ်ပြီးခြင်း၊
၂။ အင်္ဂါ ခြောက်ပါးရှိ ဥပေက္ခာနှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၃။ သတိ အစောင့်အရှောက် တရား ရှိခြင်း၊
၄။ မှီရာတရား လေးပါးရှိခြင်း၊
၅။ တစ်ဦးတည်း, တစ်ယူသန် အမှန်ဟု စွဲကိုင်ထားအပ်သော ဒိဋ္ဌိသစ္စာကို ပယ်နုတ်ပြီးခြင်း၊
၆။ ရှာမှီးခြင်းအားလုံးတို့ကို ကောင်းစွာ စွန့်လွှတ်ပြီးခြင်း၊
၇။ နောက်ကျုကင်းစင် ကြည်လင်သန့်ရှင်းသော အကြံအစည် ရှိခြင်း၊
၈။ ချုပ်ငြိမ်းပြီးသော ထွက်လေ ဝင်လေ ကာယသင်္ခါ ရရှိခြင်း၊
၉။ စတုတ္ထဈာန်ရ၍ ကောင်းစွာ လွတ်မြောက်သော စိတ်ရှိခြင်း၊
၁၀။ ကောင်းစွာ လွတ်မြောက်သော (အရဟတ္တ မဂ်ဖိုလ်) ပညာရှိခြင်း။ (ဝဇိရ၊၄၁၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရဟန္တာတို့၏ ရယ်ရွှင်စိတ် ၅ ပါး

၁။ ကိရိယာ သောမနဿသဟဂုတ် ၅ ခု။ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၃၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရဟန္တာတို့၏ အားတော် ၁၀ ပါး

၁။ သင်္ခါရတရားတို့ကို အမှန်အတိုင်း သိခြင်း၊
၂။ မီးကျီးတွင်း ဥပမာရှိသော ကာမဂုဏ်တို့ကို အမှန်အားဖြင့် သိခြင်း၊
၃။ ဆိတ်ငြိမ်ရာ အရပ်သို့ စိတ် ညွတ်ခြင်း၊
၄။ သတိပဋ္ဌာန်တရားတို့ကို ပွားပြီးဖြစ်ခြင်း၊
၅။ သမ္မပ္ပဓာန်တရားတို့ကို ပွားပြီး ဖြစ်ခြင်း၊
၆။ ဣဒ္ဓိပါဒ်တရားတို့ကို ပွားပြီးဖြစ်ခြင်း၊
၇။ ဣန္ဒြေတရားတို့ကို ပွားပြီးဖြစ်ခြင်း၊
၈။ ဗိုလ်တရားတို့ကို ပွားပြီးဖြစ်ခြင်း၊
၉။ ဗောဇ္ဈင်တရားတို့ကို ပွားပြီးဖြစ်ခြင်း၊
၁၀။ မဂ္ဂင် တရားတို့ကို ပွားပြီးဖြစ်ခြင်း။ (အံ၊၃၊၃၉၇။) (အံ၊မြန်၊၃။၃၉၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရဟန္တာတို့၏ ဥစ္စာ တရား ၁၀ ပါး

၁။ မှန်သော မြင်ခြင်း၊
၂။ မှန်သော ကြံခြင်း၊
၃။ မှန်သော ပြောဆိုခြင်း၊
၄။ မှန်သော ပြုလုပ်ခြင်း၊
၅။ မှန်သော အသက်မွေးခြင်း၊
၆။ မှန်သော အားထုတ်ခြင်း၊
၇။ မှန်သော အောက်မေ့ခြင်း၊
၈။ မှန်သော တည်ကြည်ခြင်း၊
၉။ မှန်သော သိခြင်း (သမ္မာဉာဏ။)၊
၁၀။ ကိလေသာတို့မှ လွတ်သော ဖလသမာပတ် ‘‘သမ္မာဝိမုတ္တိ’’။ (ဒီ၊၃၊၂၂၅။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၄၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရဟန္တာတို့အား ဖြစ်တတ်သော အခြင်းအရာ ၂ မျိုး

၁။ ငါသည် ရရှိအပ်သော အရဟတ္တဖိုလ် ဂုဏ် ကျေးဇူးကို နတ်နှင့်တကွ လောကသားအားလုံးသည် လျင်မြန်စွာသာလျှင် ထိုးထွင်း၍ သိလျှင် ကောင်းလေစွ-ဟူသော စိတ် ဖြစ်ခြင်း၊
၂။ အရဟတ္တဖိုလ်ကို ထိုးထွင်း၍ သိသည်၏ အဖြစ်ကို ရွှေအိုးကို ရရှိအပ်သော ယောက်ျားကဲ့သို့ တစ်ပါးသော သူအား မပြောကြားလိုခြင်း။ (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၇၀။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊မြန်၊၂။၄၉၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရဟန္တာနှင့် အနာဂါမ် ဖြစ်ကြောင်း တရား ၅ ပါး

၁။ အလိုဆန္ဒလျှင် အကြီးအမှူးရှိသော ဣဒ္ဓိပါဒ်ကို ပွားများခြင်း၊
၂။ စိတ်လျှင် အကြီးအမှူးရှိသော ဣဒ္ဓိပါဒ်ကို ပွားများခြင်း၊
၃။ အားထုတ်မှု ဝီရိယလျှင် အကြီးအမှူးရှိသော ဣဒ္ဓိပါဒ်ကို ပွားများခြင်း၊
၄။ ဝီမံသလျှင် အကြီးအမှူးရှိသော ဣဒ္ဓိပါဒ်ကို ပွားများခြင်း၊
၅။ လွန်ကဲသော လုံ့လကိုသာလျှင် ပွားများခြင်း။ (အံ၊၂၊၇၂။) (အံ၊မြန်၊၂။၈၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရဟန္တာဖြစ်ကြောင်း ၇ ပါး

ထူးသော ဉာဏ်ဖြင့် သိအပ်သော တရား ၇ ပါး၊ အဘိညေယျတရား ၇ ပါးတို့နှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရဟန္တာဖြစ်ရန် ပွားများသင့်သော တရား ၇ ပါး

၁။ သတိပဋ္ဌာန် ၄ ပါး၊
၂။ သမ္မပ္ပဓာန် ၄ ပါး၊
၃။ ဣဒ္ဓိပါဒ် ၄ ပါး၊
၅။ ဗိုလ် ၅ ပါး၊
၆။ ဗောဇ္ဈင် ၇ ပါး၊
၇။ မဂ္ဂင် ၈ ပါး။ (အံ၊၂၊၄၉၃။) (အံ၊မြန်၊၂။၆၁၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရဟန်း ၄ မျိုး

၁။ စွဲလမ်းတတ်သော ဒါယကာကို စွဲလမ်းတတ်သော ရဟန်း၊
၂။ စွဲလမ်း တတ်သော ဒါယကာကို မစွဲလမ်းတတ်သော ရဟန်း၊
၃။ မစွဲလမ်းတတ်သော ဒါယကာကို စွဲလမ်းတတ်သော ရဟန်း၊
၄။ မစွဲလမ်းတတ်သော ဒါယကာကို မစွဲလမ်းတတ်သော ရဟန်း။ (မ၊ဋ္ဌ၊၂၊၅၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရဟန်း ၄ မျိုး

၁။ မတုန်လှုပ်သော ရဟန်း၊
၂။ ပုဏ္ဍရိက်ကြာနှင့် တူသော ရဟန်း၊
၃။ ပဒုမာ ကြာနှင့် တူသော ရဟန်း၊
၄။ ရဟန်းတို့တွင် သိမ်မွေ့နူးညံ့သော ရဟန်း။ (အံ၊၁၊၃၉၉။) (အံ၊မြန်၊၁။၄၁၃။) (အံ၊၁၊၄၀၁-၄၀၂။) (အံ၊မြန်၊၁။၄၁၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရဟန်း ၄ မျိုး (မတုန်မလှုပ်တတ်သော ရဟန်း-စသော ရဟန်း ၄ မျိုး)

၁။ အထက်မဂ်ဉာဏ် သုံးပါးလျှင် လဲလျောင်းရာရှိသောကြောင့် မတုန်မလှုပ်တတ်သော သောတာပန်ပုဂ္ဂိုလ်ဟု ဆိုအပ်သော သမဏမစလရဟန်း၊
၂။ ပဒုမ္မာကြာပန်းနှင့် တူသော သကဒါဂါမ်ပုဂ္ဂိုလ်ဟု ဆိုအပ်သော သမဏပဒုမရဟန်း၊
၃။ ပုဏ္ဍရိက်ကြာပန်းနှင့် တူသော အနာဂါမ်ပုဂ္ဂိုလ်ဟု ဆိုအပ်သော သမဏပုဏ္ဍရီကရဟန်း၊
၄။ ရဟန်းတို့တွင် အလွန်သိမ်မွေ့သော ရဟန္တာ ပုဂ္ဂိုလ်ဟု ဆိုအပ်သော သမဏသုခုမာလရဟန်း။ (အဘိ၊ပု၊၁၁၀။) (အဘိ၊ပု၊မြန်။၉။၇၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရဟန်း ၅ မျိုး

၁။ အာပတ်ကိုလည်း လွန်ကျူးသိသဖြင့် နှလုံးမသာခြင်းလည်း ဖြစ်၍ လွတ်မြောက်ကြောင်း ပညာကို မသိသော ရဟန်း၊
၂။ အာပတ်ကို လွန်ကျူးမိသော်လည်း နှလုံးမသာယာခြင်းကား မဖြစ်ဘဲ လွတ်မြောက်ကြောင်း ပညာကို မသိသော ရဟန်း၊
၃။ အာပတ်ကို မလွန်ကျူးသော်လည်း နှလုံးမသာယာခြင်းဖြစ်၍ လွတ်မြောက်ကြောင်း ပညာကို မသိသော ရဟန်း၊
၄။ အာပတ်ကို မလွန်ကျူးသဖြင့် နှလုံးမသာခြင်းလည်း မဖြစ်ဘဲ လွတ်မြောက်ကြောင်း ပညာကို မသိသော ရဟန်း၊
၅။ အာပတ်ကို မလွန်ကျူးသဖြင့် နှလုံးမသာ ခြင်းလည်း မဖြစ်ဘဲ လွတ်မြောက်ကြောင်း ပညာကို သိ၏။ (အံ၊၂၊၁၄၆။) (အံ၊မြန်၊၂။ ၁၈၄-၁၈၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရဟန်း ၈ မျိုး

ရဟန်းဖြစ်ခြင်း ၈ မျိုးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရဟန်း မပြုကောင်းသော ပုဂ္ဂိုလ် ၁၃ ယောက်

၁။ အသက်နှစ်ဆယ် မပြည့်သော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၂။ ပါရာဇိက ကျဖူးသော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၃။ တိတ္ထိတို့၌ သာသနာတော်မှ ဖဲသွားပြီးသော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၄။ ထေယျ သံဝါသကပုဂ္ဂိုလ်၊
၅။ ပက္ခနပုံသကပုဂ္ဂိုလ်၊
၆။ တိရစ္ဆာန်ပုဂ္ဂိုလ်၊
၇။ အမိကို သတ်ဖူးသော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၈။ အဖကို သတ်ဖူးသော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၉။ ရဟန္တာကို သတ်ဖူးသော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၁၀။ သံဃာ သင်းခွဲဖူးသော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၁၁။ ဘုရားရှင်ကို သွေးစိမ်းတည်အောင်ပြုဖူးသော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၁၂။ ဘိက္ခုနီကို ဖျက်ဆီးဖူးသော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၁၃။ ဖိုမ လိင်နှစ်မျိုးပါရှိသော ပုဂ္ဂိုလ်။ (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၂၊၅၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရဟန်း-စသူတို့ ငရဲကျကြောင်း တရား ၅ ပါး (ဘိက္ခု, ဘိက္ခုနီ, သိက္ခမာန်, သာမဏေ, သာမဏေရီ, ဥပါသကာ, ဥပါသိကာမတို့ ငရဲသို့ကျကြောင်း တရား ၅ ပါး)

၁။ သူ့အသက်ကို သတ်တတ်ခြင်း၊
၂။ သူ့ဥစ္စာကို ခိုးတတ်ခြင်း၊
၃။ မမြတ်သော မေထုန်အကျင့်ကို ပြုကျင့် တတ်ခြင်း၊
၄။ မဟုတ်မမှန်သော စကားကို ပြောဆိုတတ်ခြင်း၊
၅။ မူးယစ်ဆေးဝါး သုံးစွဲတတ်ခြင်း။ (အံ၊၂၊၂၄၃။) (အံ၊မြန်၊၂။၃၁၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရဟန်း-စသူတို့ နတ်ပြည်ရောက်ကြောင်း တရား ၅ ပါး (ဘိက္ခု, ဘိက္ခုနီ, သိက္ခမာန်, သာမဏေ, သာမဏေရီ, ဥပါသကာ, ဥပါသိကာမတို့ နတ်ပြည်ရောက်ကြောင်း တရား ၅ ပါး)

၁။ သူ့ အသက်သတ်ခြင်းမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၂။ သူ့ဥစ္စာခိုးခြင်းမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၃။ မမြတ်သော မေထုန်အကျင့်ကို ပြုကျင့်ခြင်းမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၄။ မဟုတ်မှန်သော စကားကို ပြောဆို ခြင်းမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၅။ မူးယစ်ဆေးဝါး သုံးစွဲမှုမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း။ (နိဂဏ္ဌ အာဇီဝက တိတ္ထိ စသည်တို့၏ အင်္ဂါများလည်း နည်းတူ ဖြစ်သည်)။ (အံ၊၂၊၂၄၃။) (အံ၊မြန်၊၂။၃၁၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရဟန်း၏ ချမ်းသာခြင်း ၅ မျိုး

၁။ ရတတ်သမျှသော သင်္ကန်းဖြင့် ရောင့်ရဲခြင်း၊
၂။ ရတတ် သမျှသော ဆွမ်းဖြင့် ရောင့်ရဲခြင်း၊
၃။ ရတတ်သမျှသော ကျောင်း အိပ်ရာနေရာဖြင့် ရောင့်ရဲခြင်း၊
၄။ ရတတ်သမျှသော သူနာ၏ အထောက်အပံ့ ဆေး အသုံးအဆောင်ဖြင့် ရောင့်ရဲခြင်း၊
၅။ မွေ့လျော်သည်ဖြစ်၍ မြတ်သော အကျင့်ကို ကျင့်ခြင်း။ (အံ၊၂၊၁၂၉။) (အံ၊မြန်၊၂။၁၆၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရဟန်း၏ ဆင်းရဲခြင်း ၅ မျိုး

၁။ ရတတ်သမျှသော သင်္ကန်းဖြင့် မရောင့်ရဲနိုင်ခြင်း၊
၂။ ရတတ် သမျှသော ဆွမ်းဖြင့် မရောင့်ရဲနိုင်ခြင်း၊
၃။ ရတတ်သမျှသော ကျောင်း အိပ်ရာ နေရာဖြင့် မရောင့်ရဲနိုင်ခြင်း၊
၄။ ရတတ်သမျှသော သူနာ၏ အထောက်အပံ့ ဆေးအသုံးအဆောင်ဖြင့် မရောင့်ရဲနိုင်ခြင်း၊
၅။ မမွေ့လျော်ဘဲလျက် မြတ်သော အကျင့်ကို ကျင့်ခြင်း။ (အံ၊၂၊၁၂၉။) (အံ၊မြန်၊၂။၁၆၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရဟန်း၏ အား ၂ မျိုး

၁။ ပဋိသင်္ခါနဗလ= ဆင်ခြင်ခြင်း ခွန်အားဗလ၊
၂။ ဘာဝနာဗလ= ပွားများခြင်း ခွန်အားဗလ။ (အံ၊၁၊၅၄-၅၅။) (အံ၊မြန်၊၁။၆၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရဟန်းက ရှိမခိုးထိုက်သော ပုဂ္ဂိုလ် ၁၀ ဦး

၁။ ရဟန်းငယ်၊
၂။ လူ, သာမဏေ၊
၃။ မတူ ကွဲပြားသော သံဝါသရှိသော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၄။ မိန်းမ၊
၅။ ပဏ္ဍုက်(နပုံး)၊
၆။ ပရိဝါသ် ဆောက်တည်သော ရဟန်း၊ ၇။(ပရိဝါသ်အစ) အရင်းသို့ ငင်ခြင်းငှာထိုက်သော ရဟန်း၊
၈။ မာနတ်ကို ထိုက်ကုန်သော ရဟန်း၊
၉။ မာနတ်ကျင့်သော ရဟန်း။
၁၀။ အဗ္ဘာန်သွင်းခြင်းငှာ ထိုက်သော ရဟန်း။ (ဝိမတိ၊၂၊၃၁၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရဟန်းကျင့်ထိုက်သော တရား ၃ မျိုး

၁။ အဓိသီလသိက္ခာကို ဆောက်တည်ခြင်း၊
၂။ အဓိစိတ္တ သိက္ခာကို ဆောက်တည်ခြင်း၊
၃။ အဓိပညာသိက္ခာကို ဆောက်တည်ခြင်း။ (မ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၁၃။) (အံ၊၁၊၂၃၀။) (အံ၊မြန်၊၁။၂၄၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရဟန်းကျင့်ဝတ် ၆ ပါး

၁။ မကောင်းမှုမှ တားမြစ်ရခြင်း၊
၂။ ကောင်းမှု၌ သက်ဝင်စေခြင်း၊
၃။ ကောင်းသော စိတ်ဖြင့် စောင့်ရှောက်ခြင်း၊ ၄။မကြားဖူးသော တရားစကားကို ဟောကြားခြင်း၊
၅။ ကြားနာဖူးသော တရားစကားကို ဖြူစင်စေခြင်း (ထပ်မံဟောကြားခြင်း)၊
၆။ နတ်ပြည်ခရီးကို ပြောကြားခြင်း။ (ဒီ၊၃၊၁၅၅-၁၅၆။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၁၇၄-၁၇၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရဟန်းကြီးကို ရှိခိုးသော ရဟန်းငယ် ဖြစ်စေရမည့် တရား ၅ ပါး

၁။ လက်ဝဲတစ်ဖက် ပခုံးထက်၌ ကိုယ်ဝတ်ကို စမ္ပယ်တင်ခြင်း၊
၂။ လက်အုပ်ချီခြင်း၊
၃။ လက်ဝါးပြင် နှစ်ဖက်တို့ဖြင့် ခြေတို့ကို ဆုပ်နယ်ခြင်း၊
၄။ ချစ်ခြင်းကို ဖြစ်စေခြင်း၊
၅။ ရိုသေခြင်းကို ဖြစ်စေခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၃၅၈။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၄၆၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရဟန်းကိစ္စ ၃ ပါး

၁။ ပါတိမောက္ခသံဝရသီလကို စောင့်ထိန်းလျက် အာစာရဂေါစရသီလနှင့် ပြည့်စုံပြီးလျှင် သိက္ခာပုဒ်တို့၌ ဆောက်တည်၍ အပြစ်ကင်း စင်ကြယ်သော အသက်မွေးမှု ရှိရခြင်း၊
၂။ အကုသိုလ်တရားတို့ကို ပယ်ခြင်း, ကုသိုလ်တရားတို့ကို ပွားများခြင်း, မဂ်ဖိုလ် နိဗ္ဗာန်ကို မျက်မှောက်ပြုခြင်း အကျိုးငှါ ပြင်းပြင်းထန်ထန် ထက်ထက်သန်သန် အားထုတ်ရခြင်း၊
၃။ ဒုက္ခခပ်သိမ်း ချုပ်ငြိမ်းရာ မဂ်ဖိုလ်နိဗ္ဗာန်သို့ ရောက်စေတတ်သော အဖြစ်အပျက်ကို သိမြင်တတ်သော မြတ်သော ဝိပဿနာဉာဏ်ပညာနှင့် ပြည့်စုံသူ ဖြစ်ရခြင်း။ (နေတ္တိ၊ဋ္ဌ၊၁၆၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရဟန်းကို ဆိတ်ဖိုအဖြစ် တင်စား၍ ပါရာဇိကအာပတ်ဖြင့် စွပ်စွဲခြင်းကြောင့် ရောက်သော အာပတ် ၃ ပါး

၁။ ဒုက္ကဋ်အာပတ်၊
၂။ ပါစိတ်အာပတ်၊
၃။ သံဃာဒိသိသ်အာပတ်။ (ဝိ၊၅၊၉၁။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၁၃၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရဟန်းကောင်းဖြစ်ကြောင်း တရား ၅ ပါး

၁။ ‘‘သုံးဆောင်တော်မူပါ’’ဟု တောင်းပန်၍ သုံးဆောင် ရသော ဆွမ်း သင်္ကန်း ကျောင်း ဆေး ပစ္စည်း ၄ ပါးက များခြင်း၊
၂။ သီတင်းသုံးဖော်တို့က နှစ်မြို့ဖွယ် ကာယကံ ဝစီကံ မနောကံမှု ပြုကာ ပူဇော်မှုပြုသည်က များခြင်း၊
၃။ ဝေဒနာတို့ များစွာ မဖြစ်ကုန်မူ၍ အနာကင်းသည်က များခြင်း၊
၄။ မျက်မှောက်ဘဝ၌ ချမ်းသာစွာ နေကြောင်းဖြစ်သော ဈာန် ၄ ပါးကို အလိုရှိတိုင်း ရခြင်း၊
၅။ ‘‘အရဟတ္တဖိုလ်’’ပညာကို ယခု ဘဝ၌ပင် ကိုယ်တိုင် မျက်မှောက်ပြု၍ နေရခြင်း။ (အံ၊၂၊၁၁၅။) (အံ၊မြန်၊၂။၁၄၁-၁၄၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရဟန်းခံ မပေးနိုင်သော ရဟန်း၏ အင်္ဂါ ၅ ပါး

၁။ ရဟန္တာပုဂ္ဂိုလ်တို့၏ ဥစ္စာဖြစ်သော သီလ ဂုဏ်နှင့် မပြည့်စုံခြင်း၊
၂။ ရဟန္တာပုဂ္ဂိုလ်တို့၏ ဥစ္စာဖြစ်သော သမာဓိဂုဏ်နှင့် မပြည့်စုံခြင်း၊
၃။ ရဟန္တာပုဂ္ဂိုလ်တို့၏ ဥစ္စာဖြစ်သော ပညာဂုဏ်နှင့် မပြည့်စုံခြင်း၊
၄။ ရဟန္တာပုဂ္ဂိုလ် တို့၏ ဥစ္စာဖြစ်သော လွတ်မြောက်မှု ဝိမုတ္တိဂုဏ်နှင့် မပြည့်စုံခြင်း၊
၅။ ရဟန္တာပုဂ္ဂိုလ် တို့၏ ဥစ္စာဖြစ်သော လွတ်မြောက်မှု ဉာဏ်အမြင် ဝိမုတ္တိဉာဏဒဿနဂုဏ်နှင့် မပြည့်စုံခြင်း။ (ဝိ၊၃၊၉၀။) (ဝိ၊မြန်၊၃။၉၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရဟန်းခံ မပေးနိုင်သော ရဟန်း၏ အင်္ဂါ ၅ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ မိမိကိုယ်တိုင် ရဟန္တာ ပုဂ္ဂိုလ်တို့၏ ဥစ္စာဖြစ်သော သီလဂုဏ်နှင့် မပြည့်စုံဘဲ သူတစ်ပါးတို့အားလည်း ရဟန္တာပုဂ္ဂိုလ် တို့၏ ဥစ္စာဖြစ်သော သီလဂုဏ်၌ မဆောက်တည်စေတတ်ခြင်း၊
၂။ မိမိကိုယ်တိုင် ရဟန္တာ ပုဂ္ဂိုလ်တို့၏ ဥစ္စာဖြစ်သော သမာဓိဂုဏ်နှင့် မပြည့်စုံဘဲ သူတစ်ပါးတို့အားလည်း ထိုသမာဓိ ဂုဏ်၌ မဆောက်တည်စေတတ်ခြင်း၊
၃။ မိမိကိုယ်တိုင် ရဟန္တာပုဂ္ဂိုလ်တို့၏ ဥစ္စာဖြစ်သော ပညာဂုဏ်နှင့် မပြည့်စုံဘဲ၊ သူတစ်ပါးတို့အားလည်း ထိုပညာဂုဏ်၌ မဆောက်တည် စေတတ်ခြင်း၊
၄။ မိမိကိုယ်တိုင် ရဟန္တာပုဂ္ဂိုလ်တို့၏ ဥစ္စာဖြစ်သော လွတ်မြောက်မှု ဝိမုတ္တိ ဂုဏ်နှင့် မပြည့်စုံဘဲ သူတစ်ပါးတို့အားလည်း ထိုဝိမုတ္တိဂုဏ်၌ မဆောက်တည်စေတတ်ခြင်း၊
၅။ မိမိကိုယ်တိုင် ရဟန္တာပုဂ္ဂိုလ်တို့၏ ဥစ္စာဖြစ်သော လွတ်မြောက်မှု ဉာဏ်အမြင် ဝိမုတ္တိ ဉာဏဒဿနဂုဏ်နှင့် မပြည့်စုံဘဲ သူတစ်ပါးတို့အားလည်း ထိုဝိမုတ္တိဉာဏဒဿနဂုဏ်၌ မဆောက်တည်စေတတ်ခြင်း။ (ဝိ၊၃၊၉၀။) (ဝိ၊မြန်၊၃။၉၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရဟန်းခံ မပေးနိုင်သော ရဟန်း၏ အင်္ဂါ ၅ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ ယုံကြည်မှု သဒ္ဓါတရား မရှိခြင်း၊
၂။ ဒုစရိုက်တရားတို့၌ အရှက် မရှိခြင်း၊
၃။ ဒုစရိုက်တရားတို့၌ အကြောက်အလန့် မရှိခြင်း၊
၄။ ပျင်းရိခြင်း၊
၅။ သတိလွတ်ကင်းခြင်း။ (ဝိ၊၃၊၉၁။) (ဝိ၊မြန်၊၃။၉၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရဟန်းခံ မပေးနိုင်သော ရဟန်း၏ အင်္ဂါ ၅ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ ပါရာဇိကအာပတ်, သံဃာဒိသိသ် အာပတ် ဟူသော လွန်ကဲသော သီလပျက်စီးခြင်း၊
၂။ အောက်အာပတ်ငါးပုံ ဟူသော လွန်ကဲသော အကျင့်ပျက်စီးခြင်း၊
၃။ သဿတဒိဋ္ဌိ, ဥစ္ဆေဒဒိဋ္ဌိဟူသော အယူပျက်စီးခြင်း၊
၄။ အကြားအမြင် နည်းခြင်း (ကြားနာအပ်ပြီးသော သုတ်အဘိဓမ္မာတရား မရှိခြင်း)၊
၅။ ပညာမရှိခြင်း (အာပတ်စသည်ကို သိစွမ်းနိုင်သော ပညာမရှိခြင်း)။ (ဝိ၊၃၊၉၁။) (ဝိ၊မြန်၊၃။၉၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရဟန်းခံ မပေးနိုင်သော ရဟန်း၏ အင်္ဂါ ၅ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ တပည့်တို့ကို လွန်ကဲ မြင့်မြတ်သော ခန္ဓကလာ ကျင့်ဝတ်သိက္ခာတို့၌ ကျင့်စေခြင်းငှာ မစွမ်းနိုင်ခြင်း၊
၂။ မဂ္ဂဗြဟ္မစရိယ၏ အစ အကျင့်ဖြစ်သော ဥဘတောဝိဘင်းလာ သိက္ခာအရာ၌ ဆုံးမခြင်းငှာ မစွမ်းနိုင်ခြင်း၊
၃။ ရုပ်နာမ်တရားတို့ကို ပိုင်းခြားပြရာ အဘိဓမ္မာ၌ ဆုံးမခြင်းငှာ မစွမ်းနိုင်ခြင်း၊
၄။ အလုံး စုံသော ဝိနည်း၌ ဆုံးမခြင်းငှာ မစွမ်းနိုင်ခြင်း၊
၅။ ဖြစ်ပေါ်လာသော မိစ္ဆာအယူကို တရားအားဖြင့် ကင်းဆိတ်စေခြင်း၊ စွန့်လွှတ်စေခြင်းငှာ မစွမ်းနိုင်ခြင်း။ (ဝိ၊၃၊၉၂။) (ဝိ၊မြန်၊၃။၉၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရဟန်းခံ မပေးနိုင်သော ရဟန်း၏ အင်္ဂါ ၅ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ အာပတ်သင့်သည်ကို မသိခြင်း၊
၂။ အာပတ်မသင့်သည်ကို မသိခြင်း၊
၃။ ပေါ့သော အာပတ်ကို မသိခြင်း၊
၄။ လေးသော အာပတ်ကို မသိခြင်း၊
၅။ ဆယ်ဝါအောက် ယုတ်လျော့ခြင်း။ (ဝိ၊၃၊၉၃။) (ဝိ၊မြန်၊၃။၉၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရဟန်းခံ မပေးနိုင်သော ရဟန်း၏ အင်္ဂါ ၅ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ ဖျားနာနေသော တပည့်တို့ကို လုပ်ကျွေးခြင်းငှာလည်းကောင်း, လုပ်ကျွေးစေခြင်းငှာလည်းကောင်း မစွမ်းနိုင်ခြင်း၊
၂။ မမွေ့ လျော်သော တပည့်ကို အရပ်တစ်ပါးသို့ ခေါ်ဆောင်ခြင်းငှာလည်းကောင်း, ခေါ်ဆောင် စေခြင်းငှာ လည်းကောင်း မစွမ်းနိုင်ခြင်း၊
၃။ တပည့်တို့၌ ဖြစ်ပေါ်လာသော သံသယကုက္ကုစ္စကို တရားသဖြင့် ပယ်ဖျောက်ခြင်းငှာ မစွမ်းနိုင်ခြင်း၊
၄။ အာပတ်ကို မသိခြင်း၊
၅။ အာပတ်မှ ထမြောက်ခြင်းကို မသိခြင်း။ (ဝိ၊၃၊၉၂။) (ဝိ၊မြန်၊၃။၉၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရဟန်းခံ မပေးနိုင်သော ရဟန်း၏ အင်္ဂါ ၆ ပါး

၁။ အာပတ် သင့်သည်ကို မသိခြင်း၊
၂။ အာပတ် မသင့်သည်ကို မသိခြင်း၊
၃။ အောက်အာပတ် ငါးပုံဟူသော ပေါ့သော အာပတ်ကို မသိခြင်း၊
၄။ ပါရာဇိကအာပတ်, သံဃာဒိသိသ်အာပတ်ဟု ဆိုအပ်သော လေးသော အာပတ်ကို မသိခြင်း၊
၅။ ဘိက္ခု, ဘိက္ခုနီ ပါတိမောက်နှစ်ပါးကို အကျယ်မရမူ၍ ကောင်းစွာ မဝေဖန်နိုင်ဘဲ, မာတိကာဟု ဆိုအပ်သော သုတ်အားဖြင့်လည်းကောင်း သဒ္ဒါ ပုဒ် ဗျည်းအားဖြင့်လည်းကောင်း ကောင်းစွာ မဆုံးဖြတ်နိုင်ခြင်း၊
၆။ ဆယ်ဝါ မပြည့်ခြင်း။ (ဝိ၊၃၊၉၇။) (ဝိ၊မြန်၊၃။၉၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရဟန်းခံ မပေးနိုင်သော ရဟန်း၏ အင်္ဂါ ၆ ပါး

၁။ မိမိကိုယ်တိုင် ရဟန္တာပုဂ္ဂိုလ်တို့၏ ဥစ္စာဖြစ်သော သီလဂုဏ်နှင့် မပြည့်စုံဘဲ သူတစ်ပါးတို့အားလည်း၊ ထိုသီလဂုဏ်ကို မဆောက်တည်စေတတ်ခြင်း၊
၂။ မိမိကိုယ်တိုင် ရဟန္တာပုဂ္ဂိုလ်တို့၏ ဥစ္စာဖြစ်သော သမာဓိ ဂုဏ်နှင့် မပြည့်စုံဘဲ သူတစ်ပါးတို့အားလည်း ထိုသမာဓိ ဂုဏ်ကို မဆောက်တည် စေတတ်ခြင်း၊
၃။ မိမိကိုယ်တိုင် ရဟန္တာပုဂ္ဂိုလ်တို့၏ ဥစ္စာဖြစ်သော ပညာဂုဏ်နှင့် မပြည့်စုံဘဲ သူတစ်ပါးတို့အားလည်း ထိုပညာဂုဏ်ကို မဆောက်တည်စေတတ်ခြင်း၊
၄။ မိမိကိုယ်တိုင် ရဟန္တာပုဂ္ဂိုလ်တို့၏ ဥစ္စာဖြစ်သော လွတ်မြောက်မှု ဝိမုတ္တိဂုဏ်နှင့် မပြည့်စုံဘဲ၊ သူတစ်ပါး တို့အားလည်း ထိုလွတ်မြောက်မှု ဝိမုတ္တိဂုဏ်ကို မဆောက်တည်စေတတ်ခြင်း၊
၅။ မိမိကိုယ်တိုင် ရဟန္တာပုဂ္ဂိုလ်တို့၏ ဥစ္စာဖြစ်သော လွတ်မြောက်မှု ဉာဏ်အမြင် ဝိမုတ္တိဉာဏဒဿနဂုဏ်နှင့် မပြည့်စုံဘဲ၊ သူတစ်ပါးတို့အားလည်း ထိုလွတ်မြောက်မှု ဉာဏ်အမြင် ဝိမုတ္တိဉာဏဒဿန ဂုဏ်၌ မဆောက်တည်စေတတ်ခြင်း၊
၆။ ဆယ်ဝါအောက် ယုတ်လျော့ခြင်း။ (ဝိ၊၃၊၉၄၊၉၅။) (ဝိ၊မြန်၊၃။၉၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရဟန်းခံ မပေးနိုင်သော ရဟန်း၏ အင်္ဂါ ၆ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ သဒ္ဓါတရား မရှိခြင်း၊
၂။ အကုသိုလ် ဒုစရိုက်တရားတို့၌ အရှက်မရှိခြင်း၊
၃။ အကုသိုလ် ဒုစရိုက်တရားတို့ကို ကြောက်လန့်မှု မရှိခြင်း၊
၄။ ပျင်းရိခြင်း၊
၅။ သတိလွတ်ကင်းခြင်း၊
၆။ ဆယ်ဝါ မပြည့်သေးခြင်း။ (ဝိ၊၃၊၉၅။) (ဝိ၊မြန်၊၃။၉၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရဟန်းခံ မပေးနိုင်သော ရဟန်း၏ အင်္ဂါ ၆ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ ပါရာဇိကအာပတ်, သံဃာဒိသိသ် အာပတ် ဟူသော လွန်ကဲသော သီလ ပျက်စီးခြင်း၊
၂။ အောက်အာပတ် ငါးပုံဟူသော လွန်ကဲသော အကျင့် ပျက်စီးခြင်း၊
၃။ သဿတဒိဋ္ဌိ-ဥစ္ဆေဒဒိဋ္ဌိဟူသော အယူ ပျက်စီးခြင်း၊
၄။ အကြားအမြင် နည်းပါးခြင်း၊
၅။ ပညာမရှိခြင်း၊
၆။ ဆယ်ဝါ မပြည့်ခြင်း။ (ဝိ၊၃၊၉၆။) (ဝိ၊မြန်၊၃။၉၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရဟန်းခံ မပေးနိုင်သော ရဟန်း၏ အင်္ဂါ ၆ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ ဖျားနာနေသော တပည့်ကို လုပ်ကျွေးခြင်းငှာလည်းကောင်း လုပ်ကျွေးစေခြင်းငှာလည်းကောင်း မစွမ်းနိုင်ခြင်း၊
၂။ မမွေ့ လျော်သော တပည့်ကို အရပ်တစ်ပါးသို့ ခေါ်ဆောင်ခြင်းငှာလည်းကောင်း ခေါ်ဆောင်သွား စေခြင်းငှာလည်းကောင်း မစွမ်းနိုင်ခြင်း၊
၃။ တပည့်တို့၌ ဖြစ်ပေါ်သော သံသယကုက္ကုစ္စကို တရားဖြင့် ပယ်ဖျောက်ခြင်းငှာ မစွမ်းနိုင်ခြင်း၊
၄။ အာပတ်ကို မသိခြင်း၊
၅။ အာပတ်မှ ထမြောက်မှုကို မသိခြင်း၊
၆။ ဆယ်ဝါ မပြည့်ခြင်း။ (ဝိ၊၃၊၉၆။) (ဝိ၊မြန်၊၃။၉၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရဟန်းခံ မပေးနိုင်သော ရဟန်း၏ အင်္ဂါ ၆ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ တပည့်တို့ကို လွန်ကဲ မြင့်မြတ်သော ခန္ဓကလာ ကျင့်ဝတ်သိက္ခာတို့၌ ကျင့်စေခြင်းငှာ မစွမ်းနိုင်ခြင်း၊
၂။ မဂ္ဂ ဗြဟ္မစရိယ၏ အစအကျင့်ဖြစ်သော ဥဘတောဝိဘင်းလာ သိက္ခာအရာ၌ ဆုံးမခြင်းငှာ မစွမ်း နိုင်ခြင်း၊
၃။ ရုပ်နာမ်တရားတို့ကို ပိုင်းခြားပြရာ အဘိဓမ္မာ၌ ဆုံးမခြင်းငှာ မစွမ်းနိုင်ခြင်း၊
၄။ အလုံးစုံသော ဝိနည်း၌ ဆုံးမခြင်းငှာ မစွမ်းနိုင်ခြင်း၊
၅။ ဖြစ်ပေါ်လာသော မိစ္ဆာအယူကို တရားသဖြင့် ကင်းဆိတ်စေခြင်း, စွန့်လွှတ်စေခြင်းငှာ မစွမ်းနိုင်ခြင်း၊
၆။ ဆယ်ဝါ မပြည့်ခြင်း။ (ဝိ၊၃၊၉၇။) (ဝိ၊မြန်၊၃။၉၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရဟန်းခံပေးနိုင်သော ရဟန်း၏ အင်္ဂါ ၅ ပါး

၁။ ရဟန္တာပုဂ္ဂိုလ်တို့၏ ဥစ္စာဖြစ်သော သီလဂုဏ်နှင့် ပြည့်စုံရခြင်း၊
၂။ ရဟန္တာပုဂ္ဂိုလ်တို့၏ ဥစ္စာဖြစ်သော သမာဓိဂုဏ်နှင့် ပြည့်စုံရခြင်း၊
၃။ ရဟန္တာ ပုဂ္ဂိုလ်တို့၏ ဥစ္စာဖြစ်သော ပညာဂုဏ်နှင့် ပြည့်စုံရခြင်း၊
၄။ ရဟန္တာပုဂ္ဂိုလ်တို့၏ ဥစ္စာဖြစ်သော လွတ်မြောက်မှု ဝိမုတ္တိဂုဏ်နှင့် ပြည့်စုံရခြင်း၊
၅။ ရဟန္တာပုဂ္ဂိုလ်တို့၏ ဥစ္စာဖြစ်သော လွတ်မြောက်မှု ဉာဏ်အမြင် ဝိမုတ္တိဉာဏဒဿနဂုဏ်နှင့် ပြည့်စုံရခြင်း။ (ဝိ၊၃၊၉၀။) (ဝိ၊မြန်၊၃။၉၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရဟန်းခံပေးနိုင်သော ရဟန်း၏ အင်္ဂါ ၅ ပါး

၁။ ယုံကြည်မှု သဒ္ဓါတရားရှိခြင်း၊
၂။ အကုသိုလ် ဒုစရိုက်တရားတို့၌ ရှက်ခြင်း၊
၃။ အကုသိုလ် ဒုစရိုက်တရားတို့၌ ကြောက်လန့်ခြင်း၊
၄။ လုံ့လ ဝီရိယရှိခြင်း၊
၅။ သတိရှိခြင်း။ (ဝိ၊၃၊၉၁။) (ဝိ၊မြန်၊၃။၉၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရဟန်းခံပေးနိုင်သော ရဟန်း၏ အင်္ဂါ ၅ ပါး

၁။ ပါရာဇိကအာပတ်, သံဃာဒိသိသ်အာပတ် ဟူသော လွန်ကဲသော သီလပျက်စီးမှု မရှိခြင်း၊
၂။ အောက်အာပတ် ငါးပုံဟူသော လွန်ကဲသော အကျင့်ပျက်စီးမှု မရှိခြင်း၊
၃။ အယူပျက်စီးမှု မရှိခြင်း၊
၄။ အကြားအမြင် များခြင်း (ကြားနာ အပ်ပြီးသော သုတ်အဘိဓမ္မာတရားရှိခြင်း)၊
၅။ ပညာရှိခြင်း (အာပတ်စသည်ကို သိစွမ်း နိုင်သော ပညာရှိခြင်း) ။ (ဝိ၊၃၊၉၂။) (ဝိ၊မြန်၊၃။၉၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရဟန်းခံပေးနိုင်သော ရဟန်း၏ အင်္ဂါ ၅ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ မကျန်းမမာဖြစ်နေသော အနီးနေ တပည့် အတူနေတပည့်တို့ကို မိမိကိုယ်တိုင်သော် လည်းကောင်း, သူတစ်ပါးကိုသော် လည်းကောင်း ပြုစုလုပ်ကျွေးနိုင်, ပြုစုလုပ်ကျွေးစေနိုင်ခြင်း၊
၂။ သာသနာတော်၌ မမွေ့ လျော်သော အနီးနေတပည့် အတူနေတပည့်ကို မိမိကိုယ်တိုင် အရပ်တစ်ပါးသို့ ဆောင်သွား ခြင်းငှာလည်းကောင်း, သူတစ်ပါးကို အရပ်တစ်ပါးသို့ ဆောင်သွားစေခြင်းငှာလည်းကောင်း စွမ်းနိုင်ခြင်း၊
၃။ ဖြစ်ပေါ်လာသော ကုက္ကုစ္စကို တရားအားဖြင့် ကိုယ်တိုင်ပယ်ဖျောက်ခြင်းငှာ လည်းကောင်း သူတစ်ပါးကို ပယ်ဖျောက်စေခြင်းငှာလည်းကောင်း စွမ်းနိုင်ခြင်း၊
၄။ လွန် ကဲသော ဓမ္မဟူသော ရုပ်နာမ်တရား အပိုင်းအခြား၌ သွန်သင်ပြသ ဆုံးမခြင်းငှာ စွမ်းနိုင်ခြင်း၊
၅။ ဝိနည်းပိဋက၌ ဆုံးမခြင်းငှာ စွမ်းနိုင်ခြင်း။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၆၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရဟန်းခံပေးနိုင်သော ရဟန်း၏ အင်္ဂါ ၅ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ ဖျားနာနေသော တပည့်တို့ကို လုပ်ကျွေးခြင်းငှာ လည်းကောင်း, လုပ်ကျွေးစေခြင်းငှာလည်း စွမ်းနိုင်ခြင်း၊
၂။ မမွေ့လျော်သော တပည့်တို့ကို အရပ်တစ်ပါးသို့ ခေါ်ဆောင်ခြင်းငှာ လည်းကောင်း၊ ခေါ်ဆောင်စေခြင်းငှာ လည်းကောင်း စွမ်းနိုင်ခြင်း၊
၃။ တပည့်တို့၌ ဖြစ်ပေါ်လာသော သံသယကုက္ကုစ္စကို တရားအားဖြင့် ပယ်ဖျောက်ခြင်းငှာ စွမ်းနိုင်ခြင်း၊
၄။ အာပတ်ကို သိခြင်း၊
၅။ အာပတ်မှ ထမြောက်မှုကို သိခြင်း။ (ဝိ၊၃၊၉၂။) (ဝိ၊မြန်၊၃။၉၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရဟန်းခံပေးနိုင်သော ရဟန်း၏ အင်္ဂါ ၅ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ မိမိကိုယ်တိုင် ရဟန္တာပုဂ္ဂိုလ် တို့၏ ဥစ္စာဖြစ်သော သီလဂုဏ်နှင့် ပြည့်စုံ၍ သူတစ်ပါးတို့အားလည်း ထိုသီလဂုဏ်၌ ဆောက်တည်စေတတ်ခြင်း၊
၂။ မိမိကိုယ်တိုင် ရဟန္တာပုဂ္ဂိုလ်တို့၏ ဥစ္စာဖြစ်သော သမာဓိ ဂုဏ်နှင့် ပြည့်စုံ၍ သူတစ်ပါးတို့အားလည်း ထိုသမာဓိဂုဏ်၌ ဆောက်တည်စေတတ်ခြင်း၊
၃။ မိမိကိုယ်တိုင် ရဟန္တာပုဂ္ဂိုလ်တို့၏ ဥစ္စာဖြစ်သော ပညာဂုဏ်နှင့် ပြည့်စုံ၍ သူတစ်ပါး တို့အားလည်း ထိုပညာဂုဏ်၌ ဆောက်တည်စေတတ်ခြင်း၊
၄။ မိမိကိုယ်တိုင် ရဟန္တာပုဂ္ဂိုလ် တို့၏ ဥစ္စာဖြစ်သော လွတ်မြောက်မှု ဝိမုတ္တိဂုဏ်နှင့် ပြည့်စုံ၍ သူတစ်ပါးတို့အား ထိုဝိမုတ္တိ ဂုဏ်၌ ဆောက်တည်စေတတ်ခြင်း၊
၅။ မိမိကိုယ်တိုင် ရဟန္တာပုဂ္ဂိုလ်တို့၏ ဥစ္စာဖြစ်သော လွတ်မြောက်မှု ဉာဏ်အမြင် ဝိမုတ္တိဉာဏဒဿနဂုဏ်နှင့် ပြည့်စုံ၍ သူတစ်ပါးတို့အားလည်း ထို ဝိမုတ္တိဉာဏဒဿနဂုဏ်၌ ဆောက်တည်စေတတ်ခြင်း။ (ဝိ၊၃၊၉၁။) (ဝိ၊မြန်၊၃။၉၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရဟန်းခံပေးနိုင်သော ရဟန်း၏ အင်္ဂါ ၅ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ တပည့်တို့ကို လွန်ကဲ မြင့်မြတ်သော ခန္ဓကလာ ကျင့်ဝတ်သိက္ခာတို့၌ ကျင့်စေခြင်းငှာ စွမ်းနိုင်ခြင်း၊
၂။ မဂ္ဂဗြဟ္မစရိယ၏ အစအကျင့်ဖြစ်သော ဥဘတောဝိဘင်းလာ သိက္ခာအရာ၌ ဆုံးမခြင်းငှာ စွမ်းနိုင်ခြင်း၊
၃။ ရုပ်နာမ် တရားတို့ကို ပိုင်းခြားပြရာ အဘိဓမ္မာ၌ ဆုံးမခြင်းငှာ စွမ်းနိုင်ခြင်း၊
၄။ အလုံးစုံသော ဝိနည်း၌ ဆုံးမခြင်းငှာ စွမ်းနိုင်ခြင်း၊
၅။ ဖြစ်ပေါ်လာသော မိစ္ဆာအယူကို တရားသဖြင့် ကင်းဆိတ်စေခြင်း စွန့်လွတ်စေခြင်းငှာ စွမ်းနိုင်ခြင်း။ (ဝိ၊၃၊၉၃။) (ဝိ၊မြန်၊၃။၉၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရဟန်းခံပေးနိုင်သော ရဟန်း၏ အင်္ဂါ ၅ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ အာပတ်သင့်သည်ကို သိခြင်း၊
၂။ အာပတ်မသင့်သည်ကို သိခြင်း၊
၃။ ပေါ့သော အာပတ်ကို သိခြင်း၊
၄။ လေးသော အာပတ်ကို သိခြင်း၊
၅။ ဘိက္ခု-ဘိက္ခုနီ ပါတိမောက် နှစ်ပါးကို အကျယ်ရ၍ ကောင်းစွာ ဝေဖန်နိုင်ပြီး၊ မာတိကာဟု ဆိုအပ်သော သုတ်အားဖြင့်လည်းကောင်း, သဒ္ဒါ ပုဒ် ဗျဉ်းအားဖြင့် လည်းကောင်း ကောင်းစွာ ဆုံးဖြတ်နိုင်ခြင်း။ (ဝိ၊၃၊၉၃။) (ဝိ၊မြန်၊၃။၉၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရဟန်းခံပေးနိုင်သော ရဟန်း၏ အင်္ဂါ ၅ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ အာပတ်သင့်သည်ကို သိခြင်း၊
၂။ အာပတ် မသင့်သည်ကို သိခြင်း၊
၃။ ပေါ့သော အာပတ်ကို သိခြင်း၊
၄။ လေးသော အာပတ်ကို သိခြင်း၊
၅။ ဆယ်ဝါ, ဆယ်ဝါထက် အလွန်ရှိခြင်း။ (ဝိ၊၃၊၉၄။) (ဝိ၊မြန်၊၃။၉၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရဟန်းခံပေးနိုင်သော ရဟန်း၏ အင်္ဂါ ၆ ပါး

၁။ မိမိကိုယ်တိုင် ရဟန္တာပုဂ္ဂိုလ်တို့၏ ဥစ္စာဖြစ်သော သီလဂုဏ်နှင့် ပြည့်စုံ၍ သူတစ်ပါးတို့အားလည်း ထိုသီလဂုဏ်၌ ဆောက်တည်စေတတ်ခြင်း၊
၂။ မိမိကိုယ်တိုင် ရဟန္တာပုဂ္ဂိုလ်တို့၏ ဥစ္စာဖြစ်သော သမာဓိဂုဏ်နှင့် ပြည့်စုံ၍ သူတစ်ပါး တို့အားလည်း ထိုသမာဓိဂုဏ်၌ ဆောက်တည်စေတတ်ခြင်း၊
၃။ မိမိကိုယ်တိုင် ရဟန္တာ ပုဂ္ဂိုလ်တို့၏ ဥစ္စာဖြစ်သော ပညာဂုဏ်နှင့် ပြည့်စုံ၍ သူတစ်ပါးတို့အားလည်း ထိုပညာဂုဏ်၌ ဆောက်တည်စေတတ်ခြင်း၊
၄။ မိမိကိုယ်တိုင် ရဟန္တာပုဂ္ဂိုလ်တို့၏ ဥစ္စာဖြစ်သော လွတ်မြောက်မှု ဝိမုတ္တိဂုဏ်နှင့် ပြည့်စုံ၍ သူတစ်ပါးတို့အားလည်း ထိုလွတ်မြောက်မှု ဝိမုတ္တိဂုဏ်၌ ဆောက်တည် စေတတ်ခြင်း၊
၅။ မိမိကိုယ်တိုင် ရဟန္တာပုဂ္ဂိုလ်တို့၏ ဥစ္စာဖြစ်သော လွတ်မြောက်မှု ဉာဏ်အမြင် ဝိမုတ္တိဉာဏဒဿနဂုဏ်နှင့် ပြည့်စုံ၍ သူတစ်ပါးတို့အားလည်း ထိုလွတ်မြောက်မှု ဉာဏ်အမြင် ဝိမုတ္တိဉာဏဒဿနဂုဏ်၌ ဆောက်တည်စေတတ်ခြင်း၊
၆။ ဆယ်ဝါ, ဆယ်ဝါထက် ကျော်လွန်ခြင်း။ (ဝိ၊၃၊၉၅။) (ဝိ၊မြန်၊၃။၉၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရဟန်းခံပေးနိုင်သော ရဟန်း၏ အင်္ဂါ ၆ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ အာပတ် သင့်သည်ကို သိခြင်း၊
၂။ အာပတ်မသင့်သည်ကို သိခြင်း၊
၃။ အောက်အာပတ်ငါးပုံဟု ဆိုအပ်သော ပေါ့သော အာပတ်ကို သိခြင်း၊
၄။ ပါရာဇိကအာပတ် သံဃာဒိသိသ် အာပတ်ဟု ဆိုအပ်သော လေးသော အာပတ်ကို သိခြင်း၊
၅။ ဘိက္ခု-ဘိက္ခုနီ ပါတိမောက် နှစ်ပါးကို အကျယ်ရ၍ ကောင်းစွာ ဝေဖန်နိုင်ပြီး မာတိကာ-ဟုဆိုအပ်သော သုတ်အားဖြင့်လည်းကောင်း သဒ္ဒါ ပုဒ် ဗျည်းအားဖြင့် လည်းကောင်း ကောင်းစွာ ဆုံးဖြတ်နိုင်ခြင်း၊
၆။ ဆယ်ဝါ, ဆယ်ဝါထက် ကျော်လွန်ခြင်း။ (ဝိ၊၃၊၉၇။) (ဝိ၊မြန်၊၃။၉၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရဟန်းခံပေးနိုင်သော ရဟန်း၏ အင်္ဂါ ၆ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ ရဟန္တာပုဂ္ဂိုလ်တို့၏ ဥစ္စာဖြစ်သော သီလဂုဏ်နှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၂။ ရဟန္တာပုဂ္ဂိုလ်တို့၏ ဥစ္စာဖြစ်သော သမာဓိဂုဏ်နှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၃။ ရဟန္တာပုဂ္ဂိုလ်တို့၏ ဥစ္စာဖြစ်သော ပညာဂုဏ်နှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၄။ ရဟန္တာပုဂ္ဂိုလ်တို့၏ ဥစ္စာဖြစ်သော လွတ်မြောက်မှု ဝိမုတ္တိဂုဏ်နှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၅။ ရဟန္တာပုဂ္ဂိုလ်တို့၏ ဥစ္စာ ဖြစ်သော လွတ်မြောက်မှု ဉာဏ်အမြင် ဝိမုတ္တိ ဉာဏဒဿနဂုဏ်နှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၆။ ဆယ်ဝါ, ဆယ်ဝါထက် အလွန်ရှိခြင်း။ (ဝိ၊၃၊၉၄။) (ဝိ၊မြန်၊၃။၉၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရဟန်းခံပေးနိုင်သော ရဟန်း၏ အင်္ဂါ ၆ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ သဒ္ဓါတရား ရှိခြင်း၊
၂။ အကုသိုလ် ဒုစရိုက်တရားတို့၌ ရှက်ခြင်း၊
၃။ အကုသိုလ် ဒုစရိုက်တရားတို့ကို ကြောက်လန့်ခြင်း၊
၄။ လုံ့လ ဝီရိယရှိခြင်း၊
၅။ သတိမြဲခြင်း၊
၆။ ဆယ်ဝါ, ဆယ်ဝါထက် ကျော်လွန်ခြင်း။ (ဝိ၊၃၊၉၅။) (ဝိ၊မြန်၊၃။၉၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရဟန်းခံပေးနိုင်သော ရဟန်း၏ အင်္ဂါ ၆ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ ပါရာဇိကအာပတ်, သံဃာဒိသိသ် အာပတ်ဟူသော လွန်ကဲသော သီလ မပျက်စီးခြင်း၊
၂။ အောက် အာပတ်ငါးပုံ ဟူသော လွန်ကဲသော အကျင့် မပျက်စီးခြင်း၊
၃။ အယူပျက်စီးမှု မရှိခြင်း၊
၄။ အကြားအမြင် များခြင်း၊
၅။ ပညာရှိခြင်း၊
၆။ ဆယ်ဝါ, ဆယ်ဝါထက် ကျော်လွန်ခြင်း။ (ဝိ၊၃၊၉၆။) (ဝိ၊မြန်၊၃။၉၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရဟန်းခံပေးနိုင်သော ရဟန်း၏ အင်္ဂါ ၆ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ ဖျားနာနေသော တပည့်ကို လုပ်ကျွေးခြင်းငှာလည်းကောင်း လုပ်ကျွေးစေခြင်းငှာလည်းကောင်း စွမ်းနိုင်ခြင်း၊
၂။ မမွေ့ လျော်သော တပည့်ကို အရပ်တစ်ပါးသို့ ခေါ်ဆောင်ခြင်းငှာလည်းကောင်း ခေါ်ဆောင်သွားစေ ခြင်းငှာလည်းကောင်း စွမ်းနိုင်ခြင်း။၃။ တပည့်တို့၌ ဖြစ်ပေါ်လာသော သံသယကုက္ကုစ္စကို တရားဖြင့် ပယ်ဖျောက်ခြင်းငှာ စွမ်းနိုင်ခြင်း၊
၄။ အာပတ်ကို သိခြင်း၊
၅။ အာပတ်မှ ထမြောက် မှုကို သိခြင်း၊
၆။ ဆယ်ဝါ, ဆယ်ဝါထက် ကျော်လွန်ခြင်း။ (ဝိ၊၃၊၉၆။) (ဝိ၊မြန်၊၃။၉၇၊၉၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရဟန်းခံပေးနိုင်သော ရဟန်း၏ အင်္ဂါ ၆ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ တပည့်တို့ကို လွန်ကဲမြင့်မြတ်သော ခန္ဓကလာ ကျင့်ဝတ် သိက္ခာတို့၌ ကျင့်စေခြင်းငှာ စွမ်းနိုင်ခြင်း၊
၂။ မဂ္ဂဗြဟ္မစရိယ၏ အစအကျင့်ဖြစ်သော ဥဘတောဝိဘင်းလာ သိက္ခာအရာ၌ ဆုံးမခြင်းငှာ စွမ်းနိုင်ခြင်း၊
၃။ ရုပ်နာမ်တရားတို့ကို ပိုင်းခြားပြရာ အဘိဓမ္မာ၌ ဆုံးမခြင်းငှာ စွမ်းနိုင်ခြင်း၊
၄။ အလုံးစုံသော ဝိနည်း၌ ဆုံးမခြင်းငှာ စွမ်းနိုင်ခြင်း၊
၅။ ဖြစ်ပေါ်လာသော မိစ္ဆာအယူကို တရားသဖြင့် ကင်းဆိတ် စေခြင်း, စွန့်လွှတ်စေခြင်းငှာ စွမ်းနိုင်ခြင်း၊
၆။ ဆယ်ဝါ, ဆယ်ဝါထက် ကျော်လွန်ခြင်း။ (ဝိ၊၃၊၉၇။) (ဝိ၊မြန်၊၃။၉၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရဟန်းခံမပေးနိုင်သော ရဟန်း၏ အင်္ဂါ ၅ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ အာပတ်သင့်သည်ကို မသိခြင်း၊
၂။ အာပတ်မသင့်သည်ကို မသိခြင်း၊
၃။ ပေါ့သော အာပတ်ကို မသိခြင်း၊
၄။ လေးသော အာပတ်ကို မသိခြင်း၊
၅။ ဘိက္ခု-ဘိက္ခုနီ ပါတိမောက်နှစ်ပါးကို အကျယ်မရမူ၍ ကောင်းစွာ မဝေဖန်နိုင်ဘဲ မာတိကာဟု ဆိုအပ်သော သုတ်အားဖြင့်လည်းကောင်း, သဒ္ဒါ ပုဒ် ဗျည်းအားဖြင့် လည်းကောင်း ကောင်းစွာ မဆုံးဖြတ်နိုင်ခြင်း။ (ဝိ၊၃၊၉၃။) (ဝိ၊မြန်၊၃။၉၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရဟန်းခံမပေးနိုင်သော ရဟန်း၏ အင်္ဂါ ၆ ပါး

၁။ ရဟန္တာပုဂ္ဂိုလ်တို့၏ ဥစ္စာဖြစ်သော သီလ ဂုဏ်နှင့် မပြည့်စုံခြင်း၊
၂။ ရဟန္တာပုဂ္ဂိုလ်တို့၏ ဥစ္စာဖြစ်သော သမာဓိဂုဏ်နှင့် မပြည့်စုံခြင်း၊
၃။ ရဟန္တာပုဂ္ဂိုလ်တို့၏ ဥစ္စာဖြစ်သော ပညာဂုဏ်နှင့် မပြည့်စုံခြင်း၊
၄။ ရဟန္တာပုဂ္ဂိုလ်တို့၏ ဥစ္စာဖြစ်သော လွတ်မြောက်မှု ဝိမုတ္တိဂုဏ်နှင့် မပြည့်စုံခြင်း၊
၅။ ရဟန္တာပုဂ္ဂိုလ်တို့၏ ဥစ္စာ ဖြစ်သော လွတ်မြောက်မှု ဉာဏ်အမြင် ဝိမုတ္တိဉာဏဒဿနဂုဏ်နှင့် မပြည့်စုံခြင်း၊
၆။ ဆယ်ဝါအောက် ယုတ်လျော့ခြင်း။ (ဝိ၊၃၊၉၄။) (ဝိ၊မြန်၊၃။၉၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရဟန်းချမ်းသာ ၈ ပါး

၁။ ဥစ္စာစုဆောင်း သိမ်းဆည်းရမှု မရှိခြင်း၊
၂။ အပြစ်ကင်းသော ဆွမ်းကို ရှာမှီးရခြင်း၊
၃။ ငြိမ်းအေးပြီးသော ဆွမ်းကို သုံးဆောင်ရခြင်း၊
၄။ တိုင်းပြည်၏ အခွန်အတုတ်ကို နှိပ်စက်ညှဉ်းဆဲမှု မရှိခြင်း၊
၅။ အဆောက်အဦးတို့၌ တပ်မက်မှု ဆန္ဒရာဂ ကင်းခြင်း၊
၆။ ခိုးသူတို့ လုယက်မှု ဘေးရန် မရှိခြင်း၊
၇။ မင်းစိုးရာဇာများနှင့် ဆက်ဆံမှု မရှိခြင်း၊
၈။ အရပ်လေးမျက်နှာတို့၌ အပိတ်အပင် အဆီးအတား မရှိခြင်း။ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၇။) (အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၉။) (ဗုဒ္ဓဝံ၊ဋ္ဌ၊၉၈။) (ဇာ၊ဋ္ဌ၊၁၊၅၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရဟန်းခံရာ၌ ပရိသတ်ပြည့်စုံရမည့် အင်္ဂါ ၄ ပါး

၁။ ပါရာဇိကလည်း မကျ, ဥက္ခိတ္တကလည်း မဟုတ်သော ရဟန်းစစ်စစ်၏ မဇ္ဈိမဒေသ အိန္ဒိယ၌ ဆယ်ပါး, မြန်မာစသော ပစ္စန္တရစ်နိုင်ငံ၌ ငါးပါးရှိ၍ ထိုရဟန်းတို့ တစ်သိမ်တည်း၌ ဟတ္ထပါသ်ကို မစွန့်မူ၍ တည်ခြင်း၊
၂။ ဆန္ဒထိုက်သူ၏ ဆန္ဒကို ဆောင်ခြင်း၊
၃။ မျက်မှောက်ပါဝင်သော ရဟန်းတို့၏ ထိုကံကို မတားမြစ်ခြင်း၊
၄။ ရဟန်း လောင်းမှ တစ်ပါး လူစသော ဝဇ္ဇနီယပုဂ္ဂိုလ်တို့၏ ဟတ္ထပါသ်၌ မရှိခြင်းတည်း။ (ဝိမတိ၊ ၂။၁၃၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရဟန်းခံရာ၌ ရှေးဦးစွာ ပြုရသော ကိစ္စ ၈ မျိုး

၁။ ဥပဇ္ဈာယ်ကို ယူစေခြင်း၊
၂။ သပိတ်သင်္ကန်း တို့ကို ပြောပြခြင်း၊
၃။ ရဟန်းလောင်းကို သံဃဟတ္ထပါသ်မှ အပြင်ဘက်၌ ထား၍ နည်းပေးလမ်းပြပြုမည့် ရဟန်းကို သမုတ်ခြင်း၊
၄။ သမုတ်အပ်သော (သမ္မုတိရသော) ရဟန်းက အပြင်ဘက်သို့ လိုက်၍ သွန်သင်ပြသ နည်းပေးရခြင်း၊
၅။ ထိုသမ္မုတိရသော ရဟန်းက ရှေးဦးစွာ သံဃာ့ထံ ပြန်လာခဲ့၍ သံဃာအား သွန်သင်ပြီးကြောင်းကို ဉတ်ဖြင့် အသိပေး ရခြင်း၊
၆။ ပဉ္စင်းလောင်းကို ဟတ္ထပါသ်သို့ ခေါ်ယူရခြင်း၊ ထိုပဉ္စင်းလောင်းက ရဟန်းတော် တို့အား ဝတ်ချ၍ မြင့်မြတ်သော ပဉ္စင်းအဖြစ်ကို တောင်းစေရခြင်း၊
၇။ အန္တရာယိကဓမ္မတို့ကို မေးဖို့ရန် သမ္မုတိပေးရခြင်း၊
၈။ ထိုသမ္မုတိရသော ရဟန်းတော်က အန္တရာယိကဓမ္မတို့ကို မေးရခြင်း။ (ဝိမတိ၊၂၊၁၃၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရဟန်းညွှန်ပြအပ်သော ကပ္ပိယ ၄ မျိုး

၁။ ရဟန်းက မျက်မှောက်၌ ညွှန်ပြအပ်သော ကပ္ပိယ တစ်မျိုး၊
၂။ ရဟန်း၏ မျက်မှောက်မဟုတ်သည်၌ ညွှန်ပြအပ်သော ကပ္ပိယ ၃ မျိုး။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၅၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရဟန်းတို့ ကြောက်ရွံ့စေတတ်သော တရား ၅ ပါး

၁။ ယုံကြည်မှု သဒ္ဓါတရား မရှိခြင်း၊
၂။ စောင့်ထိန်းမှု သီလ မရှိခြင်း၊
၃။ အကြားအမြင် နည်းခြင်း၊
၄။ ပျင်းရိခြင်း၊
၅။ ပညာ မရှိခြင်း။ (အံ၊၂၊၁၆၁။) (အံ၊မြန်၊၂။၂၀၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရဟန်းတို့ မကျက်စားထိုက်သော အရပ် ၇ မျိုး

၁။ ပြည့်တန်ဆာမအိမ်၊
၂။ မုဆိုးမအိမ်၊
၃။ အပျိုကြီးအိမ်၊
၄။ ပဏ္ဍုက်အိမ်၊
၅။ ဘိက္ခုနီမကျောင်း၊
၆။ သေတင်းကုပ် (အရက်ဆိုင်။)၊
၇။ မင်း, မင်း၏အမတ်, တိတ္ထိ, တိတ္ထိတို့၏ တပည့်သာဝက။ (အဘိ၊ဝိ၊၂၅၅။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၂။၂၇၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရဟန်းတို့ မသုံးဆောင်ထိုက်သော အသား ၃ မျိုး

၁။ မိမိကို ရည်စူး၍ သတ်အပ်သည်ကို မျက်စိဖြင့် မြင်ရသော အသား၊
၂။ မိမိကို ရည်စူး၍ သတ်အပ်သည်ကို နားဖြင့် ကြားရသော အသား၊
၃။ မိမိကို ရည်စူး၍ သတ်အပ်သည်ကို ယုံမှားမှု ဖြစ်သော အသား။ (မ၊၂၊၃၂။) (မ၊မြန်၊၂။၃၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရဟန်းတို့ ရဲရင့်စေတတ်သော တရား ၅ ပါး

၁။ ယုံကြည်မှု သဒ္ဓါတရား ရှိခြင်း၊
၂။ စောင့်ထိန်းမှု သီလရှိခြင်း၊
၃။ အကြားအမြင်များခြင်း၊
၄။ ထက်သန်သော လုံ့လရှိခြင်း၊
၅။ ပညာဉာဏ် ရှိခြင်း။ (အံ၊၂၊၁၆၂။) (အံ၊မြန်၊၂။၂၀၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရဟန်းတို့ သုံးဆောင်ကောင်းသော အသား ၃ မျိုး

၁။ မိမိကို ရည်စူး၍ သတ်အပ်သည်ကို မျက်စိဖြင့် မမြင်ရသော အသား၊
၂။ မိမိကို ရည်စူး၍ သတ်အပ်သည်ကို နားဖြင့် မကြားရသော အသား၊
၃။ မိမိကို ရည်စူး၍ သတ်အပ်သည်ကို ယုံမှားမှု မရှိသော အသား။ (မ၊၂၊၃၂။) (မ၊မြန်၊၂။၃၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရဟန်းတို့ အကဲ့ရဲ့ ခံရကြောင်း ၃ ပါး

၁။ ဆိတ်ငြိမ်စွာ နေတော်မူသော မြတ်စွာဘုရား၏ တပည့်သာဝကရဟန်းတို့သည် ဆိတ်ငြိမ်ခြင်း ဝိဝေကကို အတုလိုက်၍ မကျင့်ကြခြင်း၊
၂။ ဘုရားရှင်က ပယ်ရန် ဟောကြားတော်မူအပ်သော အကုသိုလ်တရားများကို မပယ်ခြင်း၊
၃။ ပစ္စည်းပစ္စယ များပြားလာစေရန်သာ ကျင့်သူများဖြစ်၍ ဘုရားရှင်၏ အဆုံးအမတော် များကို ပေါ့ပေါ့တန်တန်သာ နာယူကြလျက် မဂ်ဖိုလ်နိဗ္ဗာန်ဟူသော ဥပဓိဝိဝေကကို ရရှိရေး၌ တာဝန်မဲ့သူများ ဖြစ်ခြင်း။ (မ၊၁၊၁၇။) (မ၊မြန်၊၁။၁၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရဟန်းတို့ အဆောတလျင် ပြုလုပ်အပ်သော အလုပ် ၃ မျိုး

၁။ အဓိသီလသိက္ခာကို ဆောက်တည်ခြင်း၊
၂။ အဓိစိတ္တသိက္ခာကို ဆောက်တည်ခြင်း၊
၃။ အဓိပညာသိက္ခာကို ဆောက်တည်ခြင်း။ (အံ၊၁၊၂၄၂။) (အံ၊မြန်၊၁။၂၅၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရဟန်းတို့ အသက်ထက်ဆုံး အောက်မေ့အပ်သော အရပ် ၃ မျိုး

၁။ မိမိရဟန်းပြုရာ အရပ်သည် အသက်ထက်ဆုံး အောက်မေ့အပ်သော ပဌမအရပ်၊
၂။ သစ္စာလေးပါးကို ဟုတ်မှန်သော အတိုင်း သိရာအရပ်သည် အသက်ထက်ဆုံး အောက်မေ့အပ်သော ဒုတိယအရပ်၊
၃။ အရဟတ္တ ဖိုလ်သို့ ရောက်ရာအရပ်သည် အသက်ထက်ဆုံး အောက်မေ့အပ်သော တတိယအရပ်။ (အံ၊၁၊၁၀၅။) (အံ၊မြန်၊၁။၁၂၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရဟန်းတို့၏ အသွင်အပြင် ၂ မျိုး

၁။ ဖန်ရည်ဆိုးသော သင်္ကန်းကို ဝတ်ရုံခြင်း၊
၂။ ဦးပြည်း (ခေါင်းတုံးရိတ်) ခြင်း။ (မိလိန္ဒ၊၁၆၃။) (မိလိန္ဒ၊မြန်။၁၇၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရဟန်းတို့နှင့် မသက်ဆိုင်သော ဘိက္ခုနီ ပါရာဇိကသိက္ခာပုဒ် ၄ မျိုး

၁။ ဥဗ္ဘဇာဏုမဏ္ဍလိကာ သိက္ခာပုဒ်၊
၂။ ဝဇ္ဇပဋိစ္ဆာဒိကာ သိက္ခာပုဒ်၊
၃။ ဥက္ခိတ္တာနုဝတ္တိကာ သိက္ခာပုဒ်၊
၄။ အဋ္ဌဝတ္ထုကာ သိက္ခာပုဒ်။ (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၂၊၂၉၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရဟန်းတို့အား ဘုရားရှင် မေးမြန်းရကြောင်း ၂ ပါး

၁။ တရားဒေသနာ ဟောကြားတော်မူလိုခြင်း၊
၂။ သိက္ခာပုဒ် ပညတ်တော်မူလိုခြင်း။ (ဝိ၊၃၊၇၄။) (ဝိ၊၃၊၂၂၁။) (ဝိ၊မြန်၊၃။၇၇။) (ဝိ၊မြန်၊၃။၇၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရဟန်းတို့အား ဟောပြထိုက်သော တရား ၅ ပါး

၁။ သီလရှိသူတို့ ဖြစ်စေကုန်ခြင်း၊
၂။ ဣန္ဒြေတို့၌ ပိတ်ထားသော တံခါးရှိကြစေခြင်း၊
၃။ စကားပြော နည်းကြစေခြင်း၊
၄။ တောကျောင်း၌ နေစေခြင်း၊
၅။ မှန်ကန်သော သမ္မာဒိဋ္ဌိအယူ ရှိစေခြင်း။ (အံ၊၂၊၁၂၁။) (အံ၊မြန်၊၂။၁၄၉-၁၅၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရဟန်းပညာရှိ မည်ကြောင်း ၅ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ သုတ်ဟု ဆိုအပ်သော ဥဘတောဝိဘင်းကို သိခြင်း၊
၂။ သုတ်အား လျော်သော မဟာပဒေသလေးပါးကို သိခြင်း၊
၃။ ဝိနည်း (ခန္ဓက ပရိဝါ) ကို သိခြင်း၊
၄။ ဝိနည်းအား လျော်သော မဟာပဒေသ လေးပါးကို သိခြင်း၊
၅။ အကြောင်း ဟုတ်သည် မဟုတ်သည်၌ လိမ္မာခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၃၄၄။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၄၄၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရဟန်းပညာရှိ မည်ကြောင်း ၅ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ တရား (သုတ်,အဘိဓမ္မာ) ကို သိခြင်း၊
၂။ တရားအား လျော်သော သုတ္တန် မဟာပဒေသလေးပါးကို သိခြင်း၊
၃။ ဝိနည်း (ခန္ဓကပရိဝါ) ကို သိခြင်း၊
၄။ ဝိနည်းအားလျော်သော မဟာပဒေသလေးပါးကို သိခြင်း၊
၅။ ရှေ့နောက် စကား၌ လိမ္မာခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၃၄၅။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၄၄၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရဟန်းပညာရှိ မည်ကြောင်း ၅ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ဝတ္ထုကို သိခြင်း၊
၂။ နိဒါန်းကို သိခြင်း၊
၃။ ပညတ်ချက်ကို သိခြင်း၊
၄။ မျက်မှောက်ပြုအပ်သော ပုဒ်, ရှေ့၌ဆိုအပ်သော ပုဒ်, နောက်၌ ဆိုအပ်သော ပုဒ်တို့ကို သိခြင်း၊
၅။ ရှေ့နောက် စကားစပ်ကို သိခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၃၄၅။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၄၄၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရဟန်းပညာရှိ မည်ကြောင်း ၅ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ အာပတ်ကို သိခြင်း၊
၂။ အာပတ် သင့်ကြောင်း သမုဋ္ဌာန်ကို သိခြင်း၊
၃။ အာပတ်၏ ပယောဂကို သိခြင်း၊
၄။ အာပတ်ငြိမ်းခြင်းကို သိခြင်း၊
၅။ အာပတ်ကို ဆုံးဖြတ်ခြင်း၌ လိမ္မာ ကျွမ်းကျင်ခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၃၄၅။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၄၄၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရဟန်းပညာရှိ မည်ကြောင်း တရား ၅ ပါး

၁။ အဓိကရုဏ်းကို သိခြင်း၊
၂။ အဓိကရုဏ်း ဖြစ်ကြောင်း သမုဋ္ဌာန်ကို သိခြင်း၊
၃။ အဓိကရုဏ်း၏ ပယောဂကို သိခြင်း၊
၄။ အဓိကရုဏ်း၏ ငြိမ်းခြင်းကို သိခြင်း၊
၅။ အဓိကရုဏ်းကို ဆုံးဖြတ်ခြင်း၌ လိမ္မာခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၃၄၆။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၄၄၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရဟန်းပြုခြင်း ၈ မျိုး

ရဟန်းဖြစ်ခြင်း ၈ မျိုးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရဟန်းပြုဖူးသော မိန်းမ ၂ မျိုး

၁။ တိတ္ထိတို့ဘောင်၌ ရဟန်းပြုဖူးသော မိန်းမ၊
၂။ အခြားသော ဘိက္ခုနီမတို့ဘောင်၌ ရဟန်းပြုဖူးသော မိန်းမ။ (ဝိ၊၂၊၂၉၂။) (ဝိ၊မြန်၊၂။၃၃၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရဟန်းပြုရခြင်း၏ မျက်မှောက်ဘဝ ရကျိုး ၁၄ မျိုး

၁။ ကျွန်ယောက်ျားရဟန်းပြုသဖြင့် မင်း၏ အပူဇော်ကို ခံရခြင်း၊
၂။ မင်း၏ အခွန်ထမ်းလယ်သမား ရဟန်းပြုသဖြင့် မင်း၏ အပူဇော်ကို ခံရခြင်း၊
၃။ သီလ, သမာဓိ, ပညာ, ဣန္ဒြေ စသော တရားတို့ကို ပွားများသဖြင့် ပထမဈာန်ကို ရခြင်း၊
၄။ ဒုတိယဈာန်ကို ရခြင်း၊
၅။ တတိယဈာန်ကို ရခြင်း၊
၆။ စတုတ္ထ (ပဉ္စမ)ဈာန်ကို ရခြင်း၊
၇။ ဝိပဿနာဉာဏ်ကို ရခြင်း၊
၈။ မနောမယိဒ္ဓိဉာဏ်ကို ရခြင်း၊ ၉ ။ ဣဒ္ဓိဝိဓဉာဏ်ကို ရခြင်း၊
၁၀။ ဒိဗ္ဗသောတဉာဏ်ကို ရခြင်း၊
၁၁။ စေတောပရိယဉာဏ်ကို ရခြင်း၊
၁၂။ ပုဗ္ဗေနိဝါသ ဉာဏ်ကို ရခြင်း၊
၁၃။ စုတူပပါတဉာဏ်ကို ရခြင်း၊
၁၄။ အာသဝက္ခယမည်သော အရဟတ္တ မဂ်ဉာဏ်ကို ရခြင်း။ (ဒီ၊၁၊၅၆။) (ဒီ၊မြန်၊၁။၆၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရဟန်းပုဏ္ဏားတို့၏ အညစ်အကြေး ၄ ပါး

၁။ သေရည်အရက် သောက်စားခြင်း၊
၂။ မေထုန် အကျင့်ကို မှီဝဲခြင်း၊
၃။ ရွှေငွေကို သာယာလျက် ခံယူခြင်း၊
၄။ မှားသော အသက်မွေးမှုဖြင့် အသက် မွေးခြင်း။ (ဝိ၊၄၊၄၉၃။) (ဝိ၊မြန်၊၄၊၄၉၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရဟန်းဖြစ်ခြင်း ၈ မျိုး

၁။ ဧဟိဘိက္ခူပသမ္ပဒါ= ဘုရားရှင်က ‘‘ဧဟိ ဘိက္ခု’’ ဟု ခေါ်လိုက်သဖြင့် ရဟန်းဖြစ်ခြင်း၊
၂။ သရဏဂမနုပသမ္ပဒါ= သရဏဂုံဖြင့် ရဟန်းဖြစ်ခြင်း၊
၃။ ဩဝါဒုပသမ္ပဒါ= ဘုရားရှင်၏ ဩဝါဒကို ခံယူခြင်းဖြင့် ရဟန်းဖြစ်ခြင်း၊
၄။ ပဥှာဗျာကရဏုပသမ္ပဒါ= ဘုရားရှင်မေးသော ပုစ္ဆာကို ဖြေဆိုခြင်းဖြင့် ရဟန်းဖြစ်ခြင်း၊
၅။ ဉတ္တိစတုတ္ထကမ္မူပသမ္ပဒါ= ဉတ္တိစတုတ္ထကမ္မဝါစာဖြင့် ရဟန်းဖြစ်ခြင်း၊
၆။ ဂရုဓမ္မူပသမ္ပဒါ= ဂရုဓမ်တရားရှစ်ပါးဖြင့် ရဟန်းဖြစ်ခြင်း၊
၇။ ဥဘတောသံဃေ ဥပသမ္ပဒါ= ဥဘတောသံဃာ၌ ရဟန်းဖြစ်ခြင်း၊
၈။ ဒူတေန ဥပသမ္ပဒါ= တမန်ဖြင့် ရဟန်းဖြစ်ခြင်း။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၀၆။) (အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၆၆။) (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၁၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရဟန်းမခံထိုက်သူ ၂ မျိုး

၁။ ပဏ္ဍုက်ငါးမျိုး၊
၂။ မာတုဃာတကကံ စသည် ကျူးလွန်သော သူ။ (ဝိ၊၅၊၂၁၄။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၂၉၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရဟန်းမခံထိုက်သူ ၂ မျိုး (တစ်နည်း)

၁။ သပိတ် သင်္ကန်း စသည့် ပရိက္ခရာ မပြည့်စုံသူ၊
၂။ ပြည့်စုံ သော်လည်း ပဉ္စင်းအဖြစ် မတောင်းပန်သူ။ (ဝိ၊၅၊၂၁၄။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၂၉၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရဟန်းမခံထိုက်သူ ၂ ဦး

၁။ အသက်နှစ်ဆယ် မပြည့်သေးသူ၊
၂။ ကိုယ်လက်အင်္ဂါ ယုတ်သော သူ။ (ဝိ၊၅၊၂၁၄။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၂၉၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရဟန်းမခံထိုက်သူ ၅ ဦး

၁။ အသက်နှစ်ဆယ် မပြည့်သေးသူ၊
၂။ ကိုယ်လက်အင်္ဂါ ချွတ်ယွင်းသူ၊
၃။ အကြောင်းဝတ္ထုချို့တဲ့ သူ၊
၄။ မာတုဃာတကစသော မကောင်းမှုကို ပြုခဲ့သူ၊
၅။ သပိတ် သင်္ကန်း မပြည့်စုံသူ။ (ဝိ၊၅၊၂၃၀။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၃၂၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရဟန်းမည်ရုံမျှ ရဟန်း၏ အင်္ဂါ ၅ ပါး

၁။ အဆင်း ရူပါရုံတို့ကို သည်းမခံနိုင်ခြင်း၊
၂။ အသံ သဒ္ဒါရုံတို့ကို သည်းမခံနိုင်ခြင်း၊
၃။ အနံ့ဂန္ဓာရုံတို့ကို သည်းမခံနိုင်ခြင်း၊
၄။ အရသာ ရသာရုံ တို့ကို သည်းမခံနိုင်ခြင်း၊
၅။ အတွေ့အထိ ဖောဋ္ဌဗ္ဗာရုံတို့ကို သည်းမခံနိုင်ခြင်း။ (အံ၊၂၊၁၃၈။) (အံ၊မြန်၊၂။၁၇၃-၁၇၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရဟန်းမတို့ ငရဲကျကြောင်း တရား ၅ ပါး

၁။ မချီးမွမ်းထိုက်သူ၏ ဂုဏ်ကို ချီးမွမ်းပြောဆိုခြင်း၊
၂။ ချီးမွမ်းထိုက်သူ၏ ကျေးဇူးမဲ့ကို ကဲ့ရဲ့ပြောဆိုခြင်း၊
၃။ မကြည်ညို သင့်သော အရာ၌ ကြည်ညိုခြင်း၊
၄။ ကြည်ညိုသင့်သော အရာ၌ မကြည်ညိုခြင်း၊
၅။ သဒ္ဓါတရားဖြင့် လှူသော ပစ္စည်းကို ဖျက်ဆီးခြင်း။ (အံ၊၂၊၁၂၃။) (အံ၊မြန်၊၂။၁၅၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရဟန်းမတို့ ငရဲကျကြောင်း တရား ၅ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ မချီးမွမ်းထိုက်သူ၏ ဂုဏ်ကို ချီးမွမ်း ပြောဆိုခြင်း၊
၂။ ချီးမွမ်းထိုက်သူ၏ ကျေးဇူးမဲ့ကို ပြောဆိုခြင်း၊
၃။ ငြူစူခြင်းလည်း ရှိခြင်း၊
၄။ ဝန်တိုခြင်းလည်း ရှိခြင်း၊
၅။ သဒ္ဓါတရားဖြင့် လှူအပ်သော ပစ္စည်းကို ဖျက်ဆီးခြင်း။ (အံ၊၂၊၁၂၃။) (အံ၊မြန်၊၂။၁၅၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရဟန်းမတို့ ငရဲကျကြောင်း တရား ၅ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ ချီးမွမ်းထိုက်သူ၏ ဂုဏ် ကျေးဇူးကို ချီးမွမ်းပြောဆိုခြင်း၊
၂။ ချီးမွမ်းထိုက်သူ၏ ကျေးဇူးမဲ့ကို ကဲ့ရဲ့ပြောဆိုခြင်း၊
၃။ မှားယွင်းသော အယူလည်း ရှိခြင်း၊
၄။ မှားယွင်းသော အကြံအစည်လည်း ရှိခြင်း၊
၅။ သဒ္ဓါတရားဖြင့် လှူအပ်သော ပစ္စည်းကို ဖျက်ဆီးခြင်း။ (အံ၊၂၊၁၂၄။) (အံ၊မြန်၊၂။၁၅၂-၁၅၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရဟန်းမတို့ ငရဲကျကြောင်း တရား ၅ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ မချီးမွမ်းထိုက်သူ၏ ဂုဏ်ကို ချီးမွမ်းပြောဆိုခြင်း၊
၂။ ချီးမွမ်းထိုက်သူ၏ ကျေးဇူးမဲ့ကို ကဲ့ရဲ့ပြောဆိုခြင်း၊
၃။ မှားယွင်းသော ပြောဆိုခြင်းလည်း ရှိခြင်း၊
၄။ မှားယွင်းသော ပြုခြင်းလည်း ရှိခြင်း၊
၅။ သဒ္ဓါတရားဖြင့် လှူအပ်သော ပစ္စည်းကို ဖျက်ဆီးခြင်း။ (အံ၊၂၊၁၂၄။) (အံ၊မြန်၊၂။၁၅၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရဟန်းမတို့ ငရဲကျကြောင်း တရား ၅ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ မချီးမွမ်းထိုက်သူ၏ ဂုဏ်ကို ချီးမွမ်းပြောဆိုခြင်း၊
၂။ ချီးမွမ်းထိုက်သူ၏ ကျေးဇူးမဲ့ကို ကဲ့ရဲ့ပြောဆိုခြင်း၊
၃။ မှားယွင်းသော အားထုတ်မှု ‘‘ဝီရိယ’’ရှိခြင်း၊
၄။ မှားယွင်းသော အောက်မေ့မှု သတိရှိခြင်း၊
၅။ သဒ္ဓါ တရားဖြင့် လှူအပ်သော ပစ္စည်းကို ဖျက်ဆီးခြင်း။ (အံ၊၂၊၁၂၅။) (အံ၊မြန်၊၂။၁၅၄-၁၅၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရဟန်းမတို့ စံပြု တောင့်တထိုက်သော ဘိက္ခုနီမ ၂ ပါး

၁။ ခေမာဘိက္ခုနီမ၊
၂။ ဥပ္ပလဝဏ် ဘိက္ခုနီမ။ (အံ၊၁၊၈၇။) (အံ၊မြန်၊၁။၁၀၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရဟန်းမတို့ နတ်ပြည်ရောက်ကြောင်း တရား ၅ ပါး

၁။ နေရာ ကျောင်း၌ ဝန်မတိုခြင်း၊
၂။ ဒါယကာ တို့၌ ဝန်မတိုခြင်း၊
၃။ လာဘ်သပ်ပကာ၌ ဝန်မတိုခြင်း၊
၄။ ကိုယ်ရေအဆင်း ဂုဏ်အဆင်းတို့၌ ဝန်မတိုခြင်း၊
၅။ ပရိယတ်တရား၌ ဝန်မတိုခြင်း။ (အံ၊၂၊၁၂၂။) (အံ၊မြန်၊၂။၁၅၀-၁၅၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရဟန်းမတို့ နတ်ပြည်ရောက်ကြောင်း တရား ၅ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ မချီးမွမ်းထိုက်သူ၏ ကျေးဇူးမဲ့ကို ကဲ့ရဲ့ပြောဆိုခြင်း၊
၂။ ချီးမွမ်းထိုက်သူ၏ ဂုဏ်ကို ချီးမွမ်းပြောဆိုခြင်း၊
၃။ မကြည်ညိုသင့်သော အရာ၌ မကြည်ညိုခြင်း၊
၄။ ကြည်ညိုသင့်သော အရာ၌ ကြည်ညိုခြင်း၊
၅။ သဒ္ဓါတရားဖြင့် လှူအပ်သော ပစ္စည်းကို မဖျက်ဆီးခြင်း။ (အံ၊၂၊၁၂၃။) (အံ၊မြန်၊၂။၁၅၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရဟန်းမတို့ နတ်ပြည်ရောက်ကြောင်း တရား ၅ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ မချီးမွမ်းထိုက်သူ၏ ကျေးဇူးမဲ့ကို ကဲ့ရဲ့ပြောဆိုခြင်း၊
၂။ ချီးမွမ်းထိုက်သူ၏ ဂုဏ်ကို ချီးမွမ်းပြောဆိုခြင်း၊
၃။ ငြူစူမှုလည်း မရှိခြင်း၊
၄။ ဝန်တိုမှုလည်း မရှိခြင်း၊
၅။ သဒ္ဓါတရားဖြင့် လှူအပ်သော ပစ္စည်းကို မဖျက်ဆီးခြင်း။ (အံ၊၂၊၁၂၃။) (အံ၊မြန်၊၂။၁၅၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရဟန်းမတို့ နတ်ပြည်ရောက်ကြောင်း တရား ၅ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ မချီးမွမ်းထိုက်သူ၏ ကျေးဇူး မဲ့ကို ကဲ့ရဲ့ပြောဆိုခြင်း၊
၂။ ချီးမွမ်းထိုက်သူ၏ ဂုဏ်ကို ချီးမွမ်းပြောဆိုခြင်း၊
၃။ မှန်ကန်သော အယူ ရှိခြင်း၊
၄။ မှန်ကန်သော အကြံအစည် ရှိခြင်း၊
၅။ သဒ္ဓါတရားဖြင့် လှူအပ်သော ပစ္စည်းတို့ကို မဖျက်ဆီး။ (အံ၊၂၊၁၂၄။) (အံ၊မြန်၊၂။၁၅၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရဟန်းမတို့ နတ်ပြည်ရောက်ကြောင်း တရား ၅ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ မချီးမွမ်းထိုက်သူ၏ ကျေးဇူး မဲ့ကို ကဲ့ရဲ့ပြောဆိုခြင်း၊
၂။ ချီးမွမ်းထိုက်သူ၏ ဂုဏ်ကို ချီးမွမ်းပြောဆိုခြင်း၊
၃။ မှန်ကန်သော ပြောဆိုခြင်းလည်း ရှိခြင်း၊
၄။ မှန်ကန်သော ပြုခြင်းလည်း ရှိခြင်း၊
၅။ သဒ္ဓါတရားဖြင့် လှူအပ်သော ပစ္စည်းကို မဖျက်ဆီး။ (အံ၊၂၊၁၂၄။) (အံ၊မြန်၊၂။၁၅၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရဟန်းမတို့ နတ်ပြည်ရောက်ကြောင်း တရား ၅ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ မချီးမွမ်းထိုက်သူ၏ ကျေးဇူး မဲ့ကို ကဲ့ရဲ့ပြောဆိုခြင်း၊
၂။ ချီးမွမ်းထိုက်သူ၏ ဂုဏ်ကို ချီးမွမ်းပြောဆိုခြင်း၊
၃။ မှန်ကန်သော အားထုတ်မှု ‘ဝီရိယ’ရှိခြင်း၊
၄။ မှန်ကန်သော အောက်မေ့မှု ‘သတိ’ရှိခြင်း၊
၅။ သဒ္ဓါတရားဖြင့် လှူအပ်သော ပစ္စည်းကို မဖျက်ဆီး။ (အံ၊၂၊၁၂၅။) (အံ၊မြန်၊၂။၁၅၄-၁၅၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရဟန်းမတို့အား ဆုံးမခြင်းကို မခန့်ထားအပ်သော ရဟန်း၏ အင်္ဂါ ၅ ပါး

၁။ အရှက် မရှိခြင်း၊
၂။ မိုက်မဲခြင်း၊
၃။ ပကတိသီလ မရှိခြင်း၊
၄။ သာသနာမှ ရွေ့လျောစေလိုသည် ဖြစ်၍ ဆိုတတ်ခြင်း၊
၅။ အာပတ်မှ ထစေလိုသည် ဖြစ်၍ မဆိုတတ်ခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၃၄၀။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၄၄၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရဟန်းမတို့အား ဆုံးမခြင်းကို မခန့်ထားအပ်သော ရဟန်း၏ အင်္ဂါ ၅ ပါး

၁။ အရှက် မရှိခြင်း၊
၂။ မိုက်မဲခြင်း၊
၃။ ပကတိသီလ မရှိခြင်း၊
၄။ ခိုက်ရန်ငြင်းခုံ ပြုတတ်ခြင်း၊
၅။ သိက္ခာ သုံးပါး၌ ဖြည့်ကျင့်လေ့ မရှိခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၃၄၁။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၄၄၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရဟန်းမတို့အား ဆုံးမခြင်းကို မခန့်ထားအပ်သော ရဟန်း၏ အင်္ဂါ ၅ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ မစင် ကြယ်သော ကိုယ်အကျင့်ရှိခြင်း၊
၂။ မစင်ကြယ်သော နှုတ်အကျင့်ရှိခြင်း၊
၃။ မစင်ကြယ်သော အသက်မွေးမှု ရှိခြင်း၊
၄။ မလိမ္မာ မိုက်မဲခြင်း၊
၅။ မေးစိစစ်ခြင်းကို ပေးခြင်းငှာ မစွမ်း နိုင်ခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၃၄၀။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၄၄၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရဟန်းမတို့အား ဆုံးမခြင်းကို မခန့်ထားအပ်သော ရဟန်း၏ အင်္ဂါ ၅ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ မကျင့် ထိုက်သော ကိုယ်အကျင့်နှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၂။ မကျင့်ထိုက်သော နှုတ်အကျင့်နှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၃။ မကျင့်ထိုက်သော ကိုယ်နှုတ်အကျင့်နှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၄။ ရဟန်းမတို့အား ဆဲရေးခြင်း၊
၅။ ရဟန်းမတို့နှင့် မလျော်သော ရောနှောခြင်းဖြင့် ရောနှောခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၃၄၀။) (ဝိ၊၅၊၃၄၁။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၄၄၄။(ဝိ၊မြန်၊၅။၄၄၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရဟန်းမတို့အား ဆုံးမခြင်းကို မယူထိုက်သော ရဟန်း၏ အင်္ဂါ (၅) ပါး

ရဟန်းမိန်းမတို့အား ဆုံးမခြင်းငှာ မခန့်ထားအပ်သော ရဟန်း၏ အင်္ဂါ (၅) ပါး အားလုံးတို့နှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရဟန်းမတို့အား ဆုံးမတတ်သော ရဟန်း ပြည့်စုံရမည့် အင်္ဂါ ၈ ပါး

ဘိက္ခုနီမတို့ကို ဆုံးမ ထိုက်သော ရဟန်း၏ အင်္ဂါ ၈ ပါးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရဟန်းများ ကြွထိုက်သော အိမ် ၉ မျိုး

၁။ မြတ်မြတ်နိုးနိုး ခရီးဦးကြိုဆိုသော အိမ်၊
၂။ မြတ်မြတ် နိုးနိုး ရှိခိုးသော အိမ်၊
၃။ နေရာထိုင်ခင်းပေးသော အိမ်၊
၄။ ထင်ရှားရှိသော လှူဖွယ်ဝတ္ထုတို့ကို သိုဝှက်မထားသော အိမ်၊
၅။ လှူဖွယ်အများကို လှူသော အိမ်၊
၆။ မွန်မြတ်သော လှူဖွယ်ဝတ္ထုကို လှူသော အိမ်၊
၇။ ရိုရိုသေသေ ပေးလှူသော အိမ်၊
၈။ တရားနာရန် ချဉ်းကပ်သော အိမ်၊
၉။ တရားကို ကောင်းစွာ နာကြားသော အိမ်။ (အံ၊၃၊၁၉၂။) (ဓမ္မ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၁၇။) (အံ၊မြန်၊၃။၁၉၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရဟန်းများ ကြီးပွားကြောင်း တရား ၁၀ ပါး

၁။ သဒ္ဓါတရားရှိသူ ဖြစ်ခြင်း၊
၂။ သီလ ရှိခြင်း၊
၃။ အကြားအမြင်များခြင်း၊
၄။ ဆုံးမလွယ်ခြင်း၊
၅။ မိတ်ဆွေကောင်း ရှိခြင်း၊
၆။ ထက် သန်သော လုံ့လရှိခြင်း၊
၇။ ထင်သော သတိရှိသူ ဖြစ်ခြင်း၊
၈။ ရောင့်ရဲလွယ်ခြင်း၊
၉။ အလိုနည်းသူ ဖြစ်ခြင်း၊
၁၀။ အယူမှန်ရှိခြင်း။ (အံ၊၃၊၃၇၈။) (အံ၊မြန်၊၃။၃၇၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရဟန်းများ ကုသိုလ် မရကြောင်း အင်္ဂါ ၃ ပါး

၁။ နံနက်အခါ၌ ရိုသေလေးစားစွာ သမာဓိနိမိတ်ကို မဆောက်တည်ခြင်း၊
၂။ နေ့လယ်အခါ၌ ရိုသေလေးစားစွာ သမာဓိနိမိတ်ကို မဆောက် တည်ခြင်း၊
၃။ ညနေအခါ၌ ရိုသေလေးစားစွာ သမာဓိနိမိတ်ကို မဆောက်တည်ခြင်း။ (အံ၊၁၊၁၁၃။) (အံ၊မြန်၊၁။၁၃၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရဟန်းများ ကုသိုလ်ရကြောင်း အင်္ဂါ ၃ ပါး

၁။ နံနက်အခါ ရိုသေလေးစားစွာ သမာဓိနိမိတ်ကို ဆောက်တည်ခြင်း၊
၂။ နေ့လယ်၌ ရိုသေလေးစားစွာ သမာဓိနိမိတ်ကို ဆောက်တည်ခြင်း၊
၃။ ညနေ၌ ရိုသေလေးစားစွာ သမာဓိနိမိတ်ကို ဆောက်တည်ခြင်း။ (အံ၊၁၊၁၁၄။) (အံ၊မြန်၊၁။၁၃၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရဟန်းများ ချီးကျူးခံရပုံ ၅ မျိုး

၁။ ကုသိုလ်တရားတို့၌ ယုံကြည်မှု သဒ္ဓါရှိ၏ဟု ချီးမွမ်းခံ ရခြင်း၊
၂။ ကုသိုလ်တရားတို့၌ ရှက်မှု ဟိရီ ရှိ၏ဟု ချီးမွမ်းခံရခြင်း၊
၃။ ကုသိုလ်တရား တို့၌ ကြောက်လန့်မှု ဩတ္တပ္ပ ရှိ၏ဟု ချီးမွမ်းခံရခြင်း၊
၄။ ကုသိုလ်တရားတို့၌ အားထုတ်မှု ဝီရိယ ရှိ၏ဟု ချီးမွမ်းခံရခြင်း၊
၅။ ကုသိုလ်တရားတို့၌ သိမှုပညာ ရှိ၏ဟု ချီးမွမ်းခံရခြင်း။ (အံ၊၂၊၄။) (အံ၊မြန်၊၂။၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရဟန်းများ ချီးမွမ်းခံရကြောင်း ၃ ပါး

၁။ ဆိတ်ငြိမ်စွာ နေတော်မူသော မြတ်စွာဘုရား၏ တပည့် သာဝကရဟန်းတို့သည် ဆိတ်ငြိမ်မှု ဝိဝေကကို အတုလိုက်၍ ကျင့်ကြခြင်း၊
၂။ ဘုရားရှင်က ပယ်ရန် ဟောကြားတော်မူအပ်သော အကုသိုလ်တရားများကို ပယ်ခြင်း၊
၃။ ပစ္စည်းပစ္စယများ တိုးပွားစေရန်သာ ကျင့်သူများ မဟုတ်ကြဘဲ ဘုရားရှင်၏ အဆုံးအမများကို လေးလေးစားစား နာယူကြလျက် မဂ်ဖိုလ်နိဗ္ဗာန် ဟူသော ဥပဓိဝိဝေကကို ရရှိရေး၌ ရှေ့သွားပုဂ္ဂိုလ်များ ဖြစ်ခြင်း။ (မ၊၁၊၁၈။) (မ၊မြန်၊၁။၂၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရဟန်းများ စည်းဝေးရာ အခါ ၂ မျိုး

၁။ ကမ္မဋ္ဌာန်းယူခြင်း အကျိုးငှာ ဝါဆိုခါနီးကာလ၌ စည်းဝေးခြင်း၊
၂။ ရရှိအပ်သော တရားထူးကို လျှောက်ကြားခြင်းငှာ ဝါကျွတ်ပြီးကာလ၌ စည်းဝေးခြင်း။ (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၇၂။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊မြန်၊၂။၃၂၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရဟန်းများ စံပြု တောင့်တထိုက်သော ပုဂ္ဂိုလ် ၂ ပါး

၁။ အရှင်သာရိပုတ္တ၊
၂။ အရှင်မဟာ မောဂ္ဂလာန်။ (အံ၊၁၊၈၇။) (အံ၊မြန်၊၁။၁၀၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရဟန်းများ စုဝေးရာ၌ ပြုလုပ်ရမည့်အလုပ် ၂ မျိုး

၁။ သစ္စာလေးပါးနှင့် စပ်ယှဉ်သော တရားစကား ကိုသာ ပြောဆိုခြင်း၊
၂။ သမထ ဝိပဿနာ ဘာဝနာဖြင့် ဆိတ်ဆိတ်နေခြင်း။ (ဥဒါန၊ဋ္ဌ၊၉၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရဟန်းများ ဆုတ်ယုတ်ကြောင်း တရား ၃ ပါး

၁။ အပေါင်းအသင်း, အပေါင်းအဖော်တို့၌ မွေ့လျော်ခြင်း၊
၂။ ပြောဆိုဆုံးမခက်သော သူဖြစ်ခြင်း၊
၃။ ယုတ်မာသော အဆွေခင်ပွန်းရှိသူ ဖြစ်ခြင်း။ (အံ၊၂၊၂၇၃။) (အံ၊မြန်၊၂။၃၅၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရဟန်းများ ဆုတ်ယုတ်ကြောင်း တရား ၃ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ အမှုသစ် အလုပ်အကိုင်၌ မွေ့လျော်ခြင်း၊
၂။ စကားပြောခြင်း စကားများခြင်း၌ မွေ့လျော်ခြင်း၊
၃။ အအိပ်များခြင်း၌ မွေ့လျော်ခြင်း။ (အံ၊၂၊၂၇၃။) (အံ၊မြန်၊၂။၃၅၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရဟန်းများ ဆုတ်ယုတ်ကြောင်း တရား ၆ ပါး

၁။ အမှုသစ်၌ မွေ့လျော်ခြင်း၊
၂။ စကားပြောမှု၌ မွေ့လျော်ခြင်း၊
၃။ အိပ်မှု၌ မွေ့လျော်ခြင်း၊
၄။ အပေါင်းအဖော်၌ မွေ့လျော်ခြင်း၊
၅။ ဆုံးမ ခက်ခြင်း၊
၆။ ယုတ်မာသော အဆွေခင်ပွန်း ရှိခြင်း။ (အံ၊၂၊၂၇၃။) (အံ၊မြန်၊၂။၃၅၁-၃၅၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရဟန်းများ နန်းတွင်းသို့ ဝင်ခြင်း၌ အပြစ် ၁၀ ပါး

၁။ မင်းနှင့် မိဖုရား အတူတကွရှိနေစဉ် ရဟန်း ဝင်သွားသောအခါ မိဖုရားက သော်လည်းကောင်း ရဟန်းက သော်လည်းကောင်း ပြုံးရယ်မိရာ၌ မင်းကြီးက ‘‘ဤရဟန်းနှင့် မိဖုရားတို့သည် လွန်ကျူးပြီးသော်လည်းကောင်း, လွန်ကျူးလတ္တံ့သော်လည်းကောင်း, မချွတ်ဧကန် ဖြစ်တန်ရာ၏’’ဟု အထင်မှားမှု ဖြစ်တတ်ခြင်း၊
၂။ မင်းကြီးသည် အမှုကိစ္စများသဖြင့် မိဖုရားငယ်တစ်ယောက်ကို သွားလာ ပြီးနောက် အမှတ်မရဘဲ မိဖုရားငယ် ကိုယ်ဝန်တည်သောအခါ ‘‘ဤအရပ်၌ ရဟန်းမှ တစ်ပါး အခြားမည်သူမျှ မဝင်၊ ရဟန်း၏ အမှုပင် ဖြစ်တန်ရာ၏’’ဟု အထင်မှားမှု ဖြစ်တတ်ခြင်း၊
၃။ နန်းတော်တွင်း၌ ရတနာပစ္စည်း တစ်စုံတစ်ခု ပျောက်ပျက်သောအခါ ရဟန်း၏ အမှုပင် ဖြစ်ရာသလောဟု အထင်မှားမှု ဖြစ်တတ်ခြင်း၊
၄။ နန်းတော်တွင်း၏ လျှို့ဝှက်တိုင်ပင်ချက် နန်းတွင်းရေးရာများ အပြင်သို့ ပေါက်ကြားသောအခါ ရဟန်း၏ အမူပင် ဖြစ်ရာသလောဟု အထင်မှားမှု ဖြစ်တတ်ခြင်း၊
၅။ နန်းတွင်း၌ သားတော်က ခမည်းတော်မင်းကြီးကို လုပ်ကြံ သတ်ဖြတ်ဖို့ရန်လည်းကောင်း ခမည်းတော်မင်းကြီးကလည်း သားတော်ကို လုပ်ကြံ သတ်ဖြတ်ဖို့ရန်လည်းကောင်း အလိုရှိတတ်၏၊ ထိုအခါ ရဟန်း၏ အမှုပင် ဖြစ်လေသလောဟု အထင်မှားမှု ဖြစ်တတ်ခြင်း၊
၆။ နန်းတွင်း၌ ရာထူးနိမ့်သော ပုဂ္ဂိုလ်ကို ရာထူးတိုးမြှင့် ခန့်အပ်သောအခါ ‘‘ဤမင်းသည် ရဟန်းနှင့် ရောနှော၏၊ ရဟန်း၏ အမှုပင် ဖြစ်လေ သလော’’ဟု ရာထူးပြောင်းလွဲခြင်းကို မနှစ်သက်သော သူတို့၏ အထင်မှားမှု ဖြစ်တတ်ခြင်း၊
၇။ နန်းတွင်း၌ ရာထူးကြီးသူကို နိမ့်သော ရာထူး၌ ချထားခြင်းပြုသောအခါ ‘‘ဤမင်းသည် ရဟန်းနှင့် ရောနှော၏၊ ဤအမှုသည် ရဟန်း၏အမှုပင် ဖြစ်လေသလော’’ဟု ရာထူး ပြောင်းလွဲခြင်းကို မနှစ်သက်သော သူတို့၏ အထင်မှားမှု ဖြစ်တတ်ခြင်း၊
၈။ မင်းကြီးသည် အချိန်မဲ့ အခါမဲ့၌ စစ်တပ်ကို စေလွှတ်သောအခါ ရဟန်း၏ အမှုပင် ဖြစ်လေသလော-ဟု အခါမဲ့၌ စစ်တပ်စေလွှတ်ခြင်းကို မနှစ်သက်သော သူတို့၏ အထင်မှားမှု ဖြစ်တတ်ခြင်း၊
၉။ မင်းကြီးသည် စစ်တပ်ကို စေလွှတ်ပြီးနောက် လမ်းခရီးအကြားရောက်မှ တစ်ဖန် ပြန်လာစေ သောအခါ ‘‘ဤအမှုသည် ရဟန်း၏ အမှုပင် ဖြစ်လေသလော’’ဟု စစ်တပ်ပြန်လာခြင်းကို မနှစ်သက်သော သူတို့၏ အထင်မှားမှု ဖြစ်တတ်ခြင်း၊
၁၀။ မင်း၏ နန်းတော်သည် ဆင်, မြင်း, ရထားတို့ဖြင့် ကျဉ်းမြောင်း ကြပ်တည်း၏၊ တပ်မက်ဖွယ် ရူပါရုံ သဒ္ဒါရုံ စသည် တို့လည်း ပေါများ၏၊ ထိုအာရုံတို့သည် ရဟန်းတို့အား မလျောက်ပတ်ခြင်း။ (ဝိ၊၂၊၂၀၇-၂၀၈။) (အံ၊၃၊၃၂၀။) (ဝိ၊မြန်၊၂။၂၃၃-၂၃၄။) (အံ၊မြန်၊၃။၃၁၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရဟန်းများ နေရာတိုင်း၌ ချမ်းသာစွာ နေရကြောင်း ၁၀ ပါး

၁။ မထေရ်ကြီး ဖြစ်ခြင်း၊
၂။ သီလရှိခြင်း၊
၃။ အကြားအမြင်များခြင်း၊
၄။ အဓိကရုဏ်းငြိမ်းစေမှု၌ ကျွမ်းကျင်ခြင်း၊
၅။ ပါတိမောက်နှစ်ပါးကို နှုတ်တက်ရွရွ ရရှိခြင်း၊
၆။ ဓမ္မဝိနယ၌ ဝမ်းမြောက်မှု ရှိခြင်း၊
၇။ ရောင့်ရဲလွယ်ခြင်း၊
၈။ ကြည်ညိုဖွယ် ရှိခြင်း၊
၉။ ဈာန်လေးပါးကို အလိုရှိတိုင်း ရရှိခြင်း၊
၁၀။ အရဟတ္တဖိုလ်ပညာ ရှိခြင်း။ (အံ၊၃၊၄၁၉။) (အံ၊မြန်၊၃။၄၁၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရဟန်းများ ပျံလွန်သောအခါ ပူပန်ရကြောင်း တရား ၆ ပါး

၁။ အမှုသစ် အလုပ်အကိုင်၌ မွေ့လျော်သည်ဖြစ်၍ ထိုအမှုသစ်ကို အဖန်ဖန် အားထုတ်ခြင်း၊
၂။ စကားပြောခြင်း၌ မွေ့လျော်ခြင်း၊
၃။ အိပ်ခြင်း၌ မွေ့လျော်ခြင်း၊
၄။ အပေါင်းသင်း၌ မွေ့လျော်ခြင်း၊
၅။ နှီးနှောမှု ငါးမျိုး၌ မွေ့လျော်ခြင်း၊
၆။ ချဲ့ထွင်မှု ပပဉ္စတရား၌ မွေ့လျော်သည်ဖြစ်၍ ထိုပပဉ္စတရားတို့ကို အဖန်ဖန် အားထုတ်ခြင်း။ (အံ၊၂၊၂၆၀။) (အံ၊မြန်၊၂။၃၃၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရဟန်းများ ပျံလွန်သောအခါ မပူပန်ရကြောင်း တရား ၆ ပါး

၁။ အမှုသစ် အလုပ်အကိုင်၌ မမွေ့လျော်သည်ဖြစ်၍ ထိုအမှုသစ်ကို အဖန်ဖန် အားမထုတ်ခြင်း၊
၂။ စကားပြောခြင်း၌ မမွေ့လျော်ခြင်း၊
၃။ အိပ်ခြင်း၌ မမွေ့လျော်ခြင်း၊
၄။ အပေါင်းအသင်း၌ မမွေ့လျော်ခြင်း၊
၅။ နှီးနှောခြင်း၌ မမွေ့လျော်ခြင်း၊
၆။ ချဲ့ထွင်မှု ပပဉ္စတရား၌ မမွေ့လျော်သည်ဖြစ်၍ ထိုချဲ့ထွင်မှု ပပဉ္စတရားတို့ အဖန်ဖန် အားမထုတ်ခြင်း။ (အံ၊၂၊၂၆၁။) (အံ၊မြန်၊၂။၃၃၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရဟန်းများ ပြုအပ်သော ကိစ္စ ၂ မျိုး

၁။ တရားနှင့် စပ်သော စကားကို ပြောဆိုခြင်း၊
၂။ မြတ်သော ဆိတ်ဆိတ်နေခြင်း။ (အံ၊၃၊၁၇၀။) (အံ၊မြန်၊၃။၁၇၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရဟန်းများ မကျက်စားထိုက်သော အရပ် ၆ မျိုး

၁။ ပြည့်တန်ဆာမ အိမ်၊
၂။ တစ်ခုလပ် မုဆိုးမအိမ်၊
၃။ အပျိုကြီးအိမ်၊
၄။ ပဏ္ဍုက်အိမ်၊
၅။ ဘိက္ခုနီကျောင်း၊
၆။ သေတင်းကုပ်။ (သုတ္တနိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၇၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရဟန်းများ မကြွထိုက်သော ဌာန ၆ ဌာန

၁။ ပြည့်တန်ဆာမ ကျက်စားရာအရပ်၊
၂။ လင်သေ, လင်ပြတ် တစ်ခုလပ်မုဆိုးမ ကျက်စားရာအရပ်၊
၃။ အရွယ်လွန်ပြီး အပျိုကြီး ကျက်စားရာ အရပ်၊
၄။ ပဏ္ဍုက်ကျက်စားရာအရပ်၊
၅။ ထန်းရည်, ဓနိရည်, အရက်ဆိုင်ဟူသော ကျက်စားရာ အရပ်၊
၆။ ဘိက္ခုနီ မပြတ်သွားရာ အရပ်။ (မူလဋီ၊၁၊၉၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရဟန်းများ မကြွထိုက်သော အိမ် ၉ မျိုး

၁။ မြတ်မြတ်နိုးနိုး ခရီးဦးမကြိုဆိုသော အိမ်၊
၂။ မြတ်မြတ် နိုးနိုး ရှိမခိုးသော အိမ်၊
၃။ နေရာထိုင်ခင်း မပေးသော အိမ်၊
၄။ ထင်ရှားရှိသော လှူဖွယ်ဝတ္ထုတို့ကို သိုဝှက်ထားသော အိမ်၊
၅။ လှူဖွယ်အများရှိလျက် အနည်းငယ်မျှသာ လှူသော အိမ်၊
၆။ မွန်မြတ်သော လှူဖွယ်ဝတ္ထု ရှိပါလျက် မကောင်းသည်ကို လှူသော အိမ်၊
၇။ မရိုမသေ ပေးလှူသော အိမ်၊
၈။ တရားနာရန် မချဉ်းကပ်သော အိမ်၊
၉။ တရားကို ကောင်းစွာ မနာကြားသော အိမ်။ (အံ၊၃၊၁၉၂။) (ဓမ္မ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၁၇။) (အံ၊မြန်၊၃။၁၉၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရဟန်းများ မကြီးပွားကြောင်း တရား ၁၀ ပါး

၁။ သဒ္ဓါတရားမရှိသူ ဖြစ်ခြင်း၊
၂။ သီလ မရှိခြင်း၊
၃။ အကြားအမြင် ဗဟုသုတနည်းခြင်း၊
၄။ ဆုံးမခက်သူ ဖြစ်ခြင်း၊
၅။ မိတ်ဆွေ ယုတ်ရှိခြင်း၊
၆။ ပျင်းရိသူ ဖြစ်ခြင်း၊
၇။ သတိမေ့ပျောက်သူ ဖြစ်ခြင်း၊
၈။ မရောင့်ရဲတတ်ခြင်း၊
၉။ အလိုဆိုးရှိသူ ဖြစ်ခြင်း၊
၁၀။ အယူမှားခြင်း။ (အံ၊၃၊၃၇၇။) (အံ၊မြန်၊၃။၃၇၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရဟန်းများ မဆုတ်ယုတ်ကြောင်း တရား ၆ ပါး

၁။ အမှုသစ်၌ မမွေ့လျော်ခြင်း၊
၂။ စကား ပြောမှု၌ မမွေ့လျော်ခြင်း၊
၃။ အိပ်မှု၌ မမွေ့လျော်ခြင်း၊
၄။ အပေါင်းအဖော်၌ မမွေ့လျော်ခြင်း၊
၅။ မိတ်ဆွေကောင်း ရှိခြင်း။ (အံ၊၂၊၂၇၄။) (အံ၊မြန်၊၂။၃၅၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရဟန်းများ မဆုတ်ယုတ်ကြောင်း တရား ၆ ပါး

၁။ မြတ်စွာဘုရား၌ ရိုသေမှုရှိခြင်း၊
၂။ တရားတော်၌ ရိုသေမှုရှိခြင်း၊
၃။ သံဃာတော်၌ ရိုသေမှုရှိခြင်း၊
၄။ အကျင့်သိက္ခာ၌ ရိုသေမှု ရှိခြင်း၊
၅။ ဆိုဆုံးမ လွယ်သော စကားရှိခြင်း၊
၆။ အဆွေခင်ပွန်းကောင်း ရှိခြင်း။ (အံ၊၂၊၃၇၀။) (အံ၊မြန်၊၂။၄၆၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရဟန်းများ မဆုတ်ယုတ်ကြောင်း တရား ၆ ပါး (တစ်နည်း)

အပရိဟာနိယတရား ၆ ပါး (ဘိက္ခုအပရိဟာနိယတရား ၆ ပါး) နှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရဟန်းများ မဆုတ်ယုတ်ကြောင်း တရား ၆ ပါး (တစ်နည်း) (ဒုတိယအပရိဟာနသုတ်)

၁။ ဘုရား၌ ရိုသေခြင်း၊
၂။ တရား၌ ရိုသေခြင်း၊
၃။ သံဃာ၌ ရိုသေခြင်း၊
၄။ အကျင့်သိက္ခာ၌ ရိုသေခြင်း၊
၅။ ရှက်မှုဟိရီ၌ ရိုသေခြင်း၊
၆။ ကြောက်လန့်မှု ဩတ္တပ္ပ၌ ရိုသေခြင်း။ (အံ၊၂၊၂၉၁။) (အံ၊မြန်၊၂။၃၇၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရဟန်းများ မဆုတ်ယုတ်ကြောင်း တရား ၆ ပါး (တစ်နည်း) (ပထမ အပရိဟာနသုတ်)

၁။ ဘုရား၌ ရိုသေခြင်း၊
၂။ တရား၌ ရိုသေခြင်း၊
၃။ သံဃာ၌ ရိုသေခြင်း၊
၄။ အကျင့်သိက္ခာ၌ ရိုသေခြင်း၊
၅။ မမေ့မလျော့မှု၌ ရိုသေခြင်း၊
၆။ အစေ့အစပ်ပြုမှု၌ ရိုသေခြင်း။ (အံ၊၂၊၂၉၀။) (အံ၊၂၊၂၉၁။) (အံ၊မြန်၊၂။၃၇၃။) (အံ၊မြန်၊၂။၃၇၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရဟန်းများ မဆုတ်ယုတ်ကြောင်း တရား ၇ ပါး

အပရိဟာနိယတရား ၇ ပါး (ဘိက္ခု အပရိဟာနိယတရား ၇ ပါး) နှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရဟန်းများ မဆုတ်ယုတ်ကြောင်း တရား ၇ ပါး (တစ်နည်း)

အပရိဟာနိယတရား ၇ ပါး (ဘိက္ခု အပရိဟာနိယတရား ၇ ပါး) နှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရဟန်းများ မဆုတ်ယုတ်ကြောင်း တရား ၇ ပါး (တစ်နည်း)

အပရိဟာနိယတရား ၇ ပါး (ဘိက္ခု အပရိဟာနိယတရား ၇ ပါး) နှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရဟန်းများ မဆုတ်ယုတ်ကြောင်း တရား ၇ ပါး (တစ်နည်း)

အပရိဟာနိယတရား ၇ ပါး (ဘိက္ခု အပရိဟာနိယတရား ၇ ပါး) နှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရဟန်းများ မဆုတ်ယုတ်ကြောင်း တရား ၇ ပါး (တစ်နည်း)

အပရိဟာနိယတရား ၇ ပါး (ဘိက္ခု အပရိဟာနိယတရား ၇ ပါး) နှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရဟန်းများ မဆုတ်ယုတ်ကြောင်း တရား ၇ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ ဘုရား၌ ရိုသေမှု ရှိခြင်း၊
၂။ တရား၌ ရိုသေမှု ရှိခြင်း၊
၃။ သံဃာ၌ ရိုသေမှု ရှိခြင်း၊
၄။ အကျင့်သိက္ခာ၌ ရိုသေမှု ရှိခြင်း၊ ၅ သမာဓိ၌ ရိုသေမှု ရှိခြင်း၊
၆။ ရှက်ခြင်း၌ ရိုသေမှု ရှိခြင်း၊
၇။ ကြောက်ခြင်း၌ ရိုသေမှု ရှိခြင်း။ (အံ၊၂၊၄၁၉။) (အံ၊မြန်၊၂။ ၅၃၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရဟန်းများ မဆုတ်ယုတ်ကြောင်း တရား ၇ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ အမှုသစ်၌ လုံ့လ မစိုက်ကြခြင်း၊
၂။ စကားပြောခြင်း၌ လုံ့လမစိုက်ကြခြင်း၊
၃။ အိပ်စက်မှု၌ လုံ့လမစိုက်ကြခြင်း၊
၄။ အပေါင်းအဖေါ်တို့နှင့် စုရုံးနေထိုင်မှု၌ လုံ့လမစိုက်ကြခြင်း၊
၅။ အလိုဆိုးမှ ကင်းခြင်း၊
၆။ ယုတ်ညံ့သော အဆွေခင်ပွန်းမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၇။ အနည်းငယ်သော တရားထူးကို ရကာမျှဖြင့် ရပ်စဲ၍ မနေခြင်း။ (အံ၊၂၊၄၁၃။) (အံ၊မြန်၊၂။၅၂၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရဟန်းများ မဆုတ်ယုတ်ကြောင်း တရား ၇ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ ယုံကြည်မှု သဒ္ဓါနှင့် ပြည့်စုံရခြင်း၊
၂။ မကောင်းမှုမှ ရှက်မှု ဟိရီ ရှိရခြင်း၊
၃။ မကောင်းမှုမှ ကြောက်လန့်မှု ဩတ္တပ္ပ ရှိရခြင်း၊
၄။ အကြားအမြင် ဗဟုသုတ ရှိရခြင်း၊
၅။ ထက်သန်သော လုံ့လ ရှိရခြင်း၊
၆။ အောက်မေ့မှု သတိနှင့် ပြည့်စုံရခြင်း၊
၇။ ဝိပဿနာ ဘာဝနာနှင့် ပြည့်စုံရခြင်း။ (အံ၊၂၊၄၁၃။) (အံ၊မြန်၊၂။၅၂၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရဟန်းများ မဆုတ်ယုတ်ကြောင်း တရား ၇ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ သတိသမ္ဗောဇ္ဈင်ကို ပွားနေခြင်း၊
၂။ ဓမ္မဝိစယ သမ္ဗောဇ္ဈင်ကို ပွားနေခြင်း၊
၃။ ဝီရိယသမ္ဗောဇ္ဈင်ကို ပွားနေခြင်း၊
၄။ ပီတိ သမ္ဗောဇ္ဈင်ကို ပွားနေခြင်း၊
၅။ ပဿဒ္ဓိသမ္ဗောဇ္ဈင်ကို ပွားနေခြင်း၊
၆။ သမာဓိသမ္ဗောဇ္ဈင်ကို ပွားနေခြင်း၊
၇။ ဥပေက္ခာသမ္ဗောဇ္ဈင်ကို ပွားနေခြင်း။ (အံ၊၂၊၄၁၄။) (အံ၊မြန်၊၂။၅၂၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရဟန်းများ မဆုတ်ယုတ်ကြောင်း တရား ၇ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ အနိစ္စသညာကို ပွားနေရခြင်း၊
၂။ အနတ္တသညာကို ပွားနေရခြင်း၊
၃။ အသုဘသညာကို ပွားနေရခြင်း၊
၄။ အာဒီနဝ သညာကို ပွားနေရခြင်း၊
၅။ ပဟာနသညာကို ပွားနေရခြင်း၊
၆။ ဝိရာဂသညာကို ပွားနေ ရခြင်း၊
၇။ နိရောဓသညာကို ပွားနေရခြင်း။ (အံ၊၂၊၄၁၄။) (အံ၊မြန်၊၂။၅၂၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရဟန်းများ မဆုတ်ယုတ်ကြောင်းတရား ၆ ပါး

၁။ ဘုရား၌ ရိုသေခြင်း၊
၂။ တရား၌ ရိုသေခြင်း၊
၃။ သံဃာ၌ ရိုသေခြင်း၊
၄။ အကျင့်သိက္ခာ၌ ရိုသေခြင်း၊
၅။ ဆိုဆုံးမလွယ်ခြင်း၊
၆။ အဆွေ ခင်ပွန်းကောင်း ရှိခြင်း။ (အံ၊၂၊၃၇၀။) (အံ၊မြန်၊၂။၄၆၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရဟန်းများ မဆုတ်ယုတ်ကြောင်းတရား ၇ ပါး

၁။ မပြတ် စည်းဝေးခြင်း၊
၂။ သံဃာကိစ္စကို အညီအညွတ် ဆောင်ရွက်ခြင်း၊
၃။ မပညတ်သော အရာကို မပညတ်၊ ပညတ်ထားသော အရာကို မပယ်ဖျက်ခြင်း၊
၄။ သံဃာဦးစီး မထေရ်ကြီးတို့ကို ရိုသေမြတ်နိုးခြင်း၊
၅။ ဘဝသစ်ကို တစ်ဖန် ပေးတတ်သည့် တဏှာ၏ အလိုသို့ မလိုက်ခြင်း၊
၆။ တောကျောင်း၌သာ နေလိုကြခြင်း၊
၇။ သီလကို ချစ်မြတ်နိုးကုန်သော သီတင်းသုံးဖော်တို့အား စောင့်ရှောက်ခြင်း။ (အံ၊၂၊၄၁၂။) (အံ၊မြန်၊၂။၅၂၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရဟန်းများ မဆုတ်ယုတ်ကြောင်းတရား ၇ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ ဘုရား၌ ရိုသေမှု ရှိခြင်း၊
၂။ တရား၌ ရိုသေမှု ရှိခြင်း၊
၃။ သံဃာ၌ ရိုသေမှု ရှိခြင်း၊
၄။ အကျင့်သိက္ခာ၌ ရိုသေမှု ရှိခြင်း၊
၅။ သမာဓိ၌ ရိုသေမှု ရှိခြင်း၊
၆။ ဆုံးမလွယ်သော စကားရှိခြင်း၊
၇။ အဆွေခင်ပွန်းကောင်း ရှိခြင်း။ (အံ၊၂၊၄၂၀။) (အံ၊မြန်၊၂။၅၃၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရဟန်းများ မဆုတ်ယုတ်ကြောင်းတရား ၇ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ ဘုရား၌ ရိုသေခြင်း၊
၂။ တရား၌ ရိုသေခြင်း၊
၃။ သံဃာ၌ ရိုသေခြင်း၊
၄။ အကျင့်သိက္ခာ၌ ရိုသေခြင်း၊
၅။ သမာဓိ၌ ရိုသေခြင်း၊
၆။ မမေ့လျော့ခြင်း၌ ရိုသေခြင်း၊
၇။ အစေ့အစပ်ပြုခြင်း၌ ရိုသေခြင်း။ (အံ၊၂၊၄၁၉) (အံ၊မြန်၊၂။ ၅၃၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရဟန်းများ မမှီဝဲထိုက်သော အစွန်းရောက် တရား ၂ ပါး

၁။ ကာမဂုဏ်ချမ်းသာကို ကပ်ငြိသော အားဖြင့် အဖန်တလဲလဲ လိုက်စားအားထုတ်ခြင်း (ကာမသုခလ္လိကာနုယောဂ)၊
၂။ ခန္ဓာကိုယ်ကို ပင်ပန်းဆင်းရဲစေသော အားထုတ်မှု (အတ္တကိလမထာနုယောဂ) ။ (ပဋိသံ။၃၃၀။) (ပဋိသံ၊မြန်။ ၃၉၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရဟန်းများ ရုပ်ရည်အဆင်း ကြည်လင်ကြောင်း ၃ ပါး

၁။ လွန်ပြီးလာဘ်ကို တွေးတော ပူပန်မှု မရှိခြင်း၊
၂။ အနာဂတ်လာဘ်ကို မတောင့်တခြင်း၊
၃။ ပစ္စုပ္ပန် လာဘ်လာဘဖြင့်သာ မျှတခြင်း။ (သံ၊၁၊၅။) (သံ၊မြန်၊၁။၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရဟန်းများ အမြဲမပြတ် ဆင်ခြင်အပ်သော တရား ၁၀ ပါး

၁။ ငါသည် အဆင်း ဖောက်ပြန်သည်၏ အဖြစ်သို့ ကပ်ရောက်ရ၏ဟု ဆင်ခြင်ရခြင်း၊
၂။ ငါ၏ အသက်မွေးမှုသည် သူတစ်ပါးနှင့် ဆက်စပ်နေ၏ဟု ဆင်ခြင်ရခြင်း၊
၃။ ငါသည် လူအမူအရာ အသွင်အပြင်မှ တစ်ပါး အခြားသော အသွင်အပြင် အမူအရာကို ပြုသင့်၏ဟု ဆင်ခြင်ရခြင်း၊
၄။ ငါ၏ စိတ်သည် သီလအားဖြင့် မိမိကိုယ်ကို မစွပ်စွဲဘဲ ရှိ၏လောဟု ဆင်ခြင်ရခြင်း၊
၅။ ငါ့ကို သိနားလည်သော သီတင်းသုံးဖော်တို့က သီလအားဖြင့် မစွပ်စွဲဘဲ ရှိကြ၏လောဟု ဆင်ခြင်ရခြင်း၊
၆။ ငါသည် ချစ်သူခင်သူ အားလုံးတို့နှင့် သေကွဲရှင်ကွဲ ကွဲရလိမ့်မည်ဟု ဆင်ခြင်ရခြင်း၊
၇။ ငါသည် ကံသာလျှင် အမွေခံ ဥစ္စာရှိ၏ဟု ဆင်ခြင်ရခြင်း၊
၈။ ငါသည် အဘယ်ကဲ့သို့ ဖြစ်နေစဉ် နေ့ညဉ့်တို့သည် ငါ့ကို ကျော်လွန်သနည်းဟု ဆင်ခြင်ရခြင်း၊
၉။ ငါသည် ဆိတ်ငြိမ်ရာ တောကျောင်း၌ မွေ့လျော်ပါ၏လောဟု ဆင်ခြင်ရခြင်း၊
၁၀။ ငါသည် ဥတ္တရိမနုဿဓမ္မ တရားထူး တရားမြတ်ကို ရထိုက်ပြီး သေခါနီးအခါ၌ မျက်နှာမလှ မဖြစ်ရအံ့ လောဟု ဆင်ခြင်ရခြင်း။ (အံ၊၃၊၃၂၅။) (အံ၊မြန်၊၃။၃၂၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရဟန်းများ အသေကောင်းကြောင်း တရား ၆ ပါး

၁။ အလုပ်အကိုင်၌ မမွေ့လျော်သည် ဖြစ်၍ ထိုအလုပ်အကိုင်ကို အဖန်ဖန် အားမထုတ်ခြင်း၊
၂။ စကားပြောဆိုခြင်း၌ မမွေ့လျော်သည် ဖြစ်၍ ထိုစကားပြောဆိုခြင်းကို အဖန်ဖန် အားမထုတ်ခြင်း၊
၃။ အိပ်ခြင်း၌ မမွေ့လျော်သည် ဖြစ်၍ ထိုအိပ်ခြင်းကို အဖန်ဖန် အားမထုတ်ခြင်း၊
၄။ အပေါင်းအသင်း၌ မမွေ့လျော်သည် ဖြစ်၍ ထိုအပေါင်းအသင်းကို အဖန်ဖန် အားမထုတ်ခြင်း၊
၅။ နှီးနှောရောနှောမှု သံသဂ္ဂငါးမျိုးတို့၌ မမွေ့လျော်သည်ဖြစ်၍ ထိုနှီးနှောမှုတို့ကို အဖန်ဖန် အားမထုတ်ခြင်း၊
၆။ ချဲ့ထွင်မှု ပပဉ္စတရား တို့၌ မမွေ့လျော်သည်ဖြစ်၍ ထိုချဲ့ထွင်မှု ပပဉ္စတရားတို့ကို အဖန်ဖန် အားမထုတ်ခြင်း။ (အံ၊၂၊၂၆၀။) (အံ၊မြန်၊၂။၃၃၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရဟန်းများ အသေမကောင်းကြောင်း တရား ၆ ပါး

၁။ အလုပ်အကိုင်၌ မွေ့လျော်သည်ဖြစ်၍ ထိုအလုပ်အကိုင်ကို အဖန်ဖန် အားထုတ်၍ နေခြင်း၊
၂။ စကားပြောဆိုခြင်း၌ မွေ့လျော်သည် ဖြစ်၍ ထိုစကားပြောဆိုမှုကို အဖန်ဖန် အားထုတ်၍ နေခြင်း၊
၃။ အိပ်ခြင်း၌ မွေ့လျော်သည် ဖြစ်၍ ထိုအိပ်ခြင်းကို အဖန်ဖန် အားထုတ်၍ နေခြင်း၊
၄။ အပေါင်းအသင်း၌ မွေ့လျော်သည် ဖြစ်၍ ထိုအပေါင်းအဖော်ကို အဖန်ဖန် အားထုတ်၍ နေခြင်း၊
၅။ နှီးနှောမှု ရောနှောမှု သံသဂ္ဂ ငါးမျိုးတို့၌ မွေ့လျော်သည်ဖြစ်၍ ထိုနှီးနှောမှုတို့ကို အဖန်ဖန် အားထုတ်၍ နေခြင်း၊
၆။ ချဲ့ထွင်မှု ပပဉ္စတရား၌ မွေ့လျော်သည်ဖြစ်၍ ထိုချဲ့ထွင်မှု ပပဉ္စတရားတို့ကို အဖန်ဖန် အားထုတ်၍ နေခြင်း။ (အံ၊၂၊၂၅၉။) (အံ၊မြန်၊၂။၃၃၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရဟန်းများ၏ အနာရောဂါ ၄ မျိုး

၁။ အလိုကြီးသည် ဖြစ်၍ ပင်ပန်းခြင်းရှိလျက် ရရသမျှသော သင်္ကန်း ဆွမ်း ကျောင်း ဆေးပစ္စည်းတို့ဖြင့် မရောင့်ရဲခြင်း၊
၂။ အလိုကြီးသည်ဖြစ်၍ ပင်ပန်းခြင်း ရှိလျက် ရရသမျှသော သင်္ကန်း ဆွမ်း ကျောင်း ဆေး ပစ္စည်းတို့ဖြင့် မရောင့်ရဲဘဲ လာဘ်ပူဇော် သက္ကာရ ရရန်အတွက် ယုတ်မာသော အလိုဆိုးကို ဆောက်တည်ခြင်း၊
၃။ လာဘ်ပူဇော် သက္ကာရကို ရရန်အတွက် လုံ့လကျိုးကုတ် အားထုတ်ခြင်း၊
၄။ ရေတွက်၍ အမျိုးတို့အိမ်သို့ ချဉ်းကပ်ခြင်း, နေထိုင်ခြင်း, တရားဟောခြင်း ရေတွက်၍ ကျင်ကြီးကျင်ငယ်ကို ကောင်းစွာ တည်တန့်စေခြင်း။ (အံ၊၁၊၄၆၁။) (အံ၊မြန်၊၁။၄၇၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရဟန်းမြတ် ပြည့်စုံရသော တရား ၁၀ မျိုး (ဘုရားရှင် ပညတ်တော်မူသော ပြည့်စုံ ကောင်းမြတ်သော ကောင်းမှုရှိသော မွန်မြတ်သူတို့ ရောက်အပ်သော တရားသို့ ရောက်သော အယူဝါဒဖြင့် မထိုးနှက်နိုင်သော ရဟန်းမြတ် ပြည့်စုံရသော တရား ၁၀ မျိုး)

၁။ ရဟန္တာပုဂ္ဂိုလ်၏ ဥစ္စာဖြစ်သော အရဟတ္တဖိုလ်နှင့် ယှဉ်သော ကောင်းသော အမြင်နှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၂။ ရဟန္တာ ပုဂ္ဂိုလ်၏ ဥစ္စာဖြစ်သော အရဟတ္တဖိုလ်နှင့် ယှဉ်သော ကောင်းသော အကြံနှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၃။ ရဟန္တာပုဂ္ဂိုလ်၏ ဥစ္စာဖြစ်သော အရဟတ္တဖိုလ်နှင့် ယှဉ်သော ကောင်းသော စကားနှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၄။ ရဟန္တာပုဂ္ဂိုလ်၏ ဥစ္စာဖြစ်သော အရဟတ္တဖိုလ်နှင့် ယှဉ်သော ကောင်းသော အမှုနှင့်ပြည့်စုံခြင်း၊
၅။ ရဟန္တာပုဂ္ဂိုလ်၏ ဥစ္စာဖြစ်သော အရဟတ္တဖိုလ်နှင့် ယှဉ်သော ကောင်းသော အသက်မွေးမှုနှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၆။ ရဟန္တာပုဂ္ဂိုလ်၏ ဥစ္စာဖြစ်သော အရဟတ္တ ဖိုလ်နှင့် ယှဉ်သော ကောင်းသော လုံ့လနှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၇။ ရဟန္တာပုဂ္ဂိုလ်၏ ဥစ္စာဖြစ်သော အရဟတ္တဖိုလ်နှင့် ယှဉ်သော ကောင်းသော သတိနှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၈။ ရဟန္တာပုဂ္ဂိုလ်၏ ဥစ္စာဖြစ်သော အရဟတ္တဖိုလ်နှင့် ယှဉ်သော ကောင်းသော တည်ကြည်ခြင်းနှင့် ပြည်စုံခြင်း၊
၉။ ရဟန္တာပုဂ္ဂိုလ်၏ ဥစ္စာဖြစ်သော အရဟတ္တဖိုလ်နှင့် ယှဉ်သော ကောင်းသော သိခြင်းနှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၁၀။ ရဟန္တာပုဂ္ဂိုလ်၏ ဥစ္စာဖြစ်သော အရဟတ္တဖိုလ်နှင့် ယှဉ်သော ကောင်းသော ဝိမုတ္တိနှင့် ပြည့်စုံခြင်း။ (မ၊၂၊၂၂၀။) (မ၊မြန်၊၂။၂၃၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရဟန်းမြတ်, ပြည့်စုံရသော တရား ၄ မျိုး (ဘုရားရှင် ပညတ်တော်မမူသော အယူဝါဒဖြင့် စစ်မထိုးနိုင်သော ပြီးပြည့်စုံသော ရဟန်းမြတ်, ပြည့်စုံရသော တရား ၄ မျိုး)

၁။ ကိုယ်ဖြင့် မကောင်းမှုကို မပြုခြင်း၊
၂။ မကောင်းသော စကားကို မပြောဆိုခြင်း၊
၃။ မကောင်းသော အကြံအစည်ကို မကြံစည်ခြင်း၊
၄။ မကောင်းသော အသက်မွေးမှုကို မပြုခြင်း။ (မ၊၂၊၂၁၆။) (မ၊မြန်၊၂။၂၂၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရဟန်းမြတ်တို့၌ ပြည့်စုံရမည့် အကျင့် ၁၀ ပါး

၁။ ပါတိမောက္ခသံဝရသီလကို စောင့်ထိန်းခြင်း၊
၂။ အကျင့်အာစာရနှင့် လည်းကောင်း သွားလာဝင်ထွက် ဆက်ဆံရန် သင့်လျော်သော အရပ်, ပုဂ္ဂိုလ်စသည့် ဂေါစရနှင့် လည်းကောင်း ပြည့်စုံခြင်း၊
၃။ အနည်းငယ်မျှသော အပြစ်တို့၌ သော်လည်း ဘေးဟု ရှုလေ့ရှိခြင်း၊
၄။ သိက္ခာပုဒ်တို့၌ ကောင်းစွာ ဆောက်တည်၍ ကျင့်ခြင်း၊
၅။ ကောင်းသော ကာယကံ ဝစီကံနှင့် ပြည့်စုံသည်ဖြစ်၍ စင်ကြယ်သော အသက်မွေးမှု ရှိခြင်း၊
၆။ သီလနှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၇။ ဣန္ဒြေတို့၌ ပိတ်ထားသော တံခါးရှိခြင်း၊
၈။ စားဖွယ်၌ အတိုင်းအရှည်ကို သိခြင်း၊
၉။ အောက်မေ့ခြင်းသတိ ဆင်ခြင်ခြင်း သမ္ပဇဉ်နှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၁၀။ ရောင့်ရဲလွယ်ခြင်း။ (ဒီ၊၁၊၅၉။) (ဒီ၊မြန်၊၁။၇၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရဟန်းမိုက် မည်ကြောင်း ၅ ပါး

၁။ သုတ်ကို မသိခြင်း၊
၂။ သုတ်အား အလျော်ကို မသိခြင်း၊
၃။ ဝိနည်းကို မသိခြင်း၊
၄။ ဝိနည်းအား အလျော်ကို မသိခြင်း၊
၅။ အကြောင်း ဟုတ်သည် မဟုတ်သည်၌ မကျွမ်းကျင်ခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၃၄၄။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၄၄၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရဟန်းမိုက် မည်ကြောင်း ၅ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ တရားကို မသိခြင်း၊
၂။ တရားအား အလျော်ကို မသိခြင်း၊
၃။ ဝိနည်းကို မသိခြင်း၊
၄။ ဝိနည်းအား လျော်စွာကို မသိခြင်း၊
၅။ ရှေ့နောက် စကား၌ မလိမ္မာခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၃၄၅။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၄၄၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရဟန်းမိုက် မည်ကြောင်း ၅ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ဝတ္ထုကို မသိခြင်း၊
၂။ နိဒါန်းကို မသိခြင်း၊
၃။ ပညတ်ကို မသိခြင်း၊
၄။ မျက်မှောက်ပြုအပ်သော ပုဒ်ကို မသိခြင်း၊
၅။ ရှေ့နောက် စကားစပ်ကို မသိခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၃၄၅။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၄၄၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရဟန်းမိုက် မည်ကြောင်း ၅ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ အာပတ်ကို မသိခြင်း၊
၂။ အာပတ်ဖြစ်ကြောင်းကို မသိခြင်း၊
၃။ အာပတ်၏ ပယောဂကို မသိခြင်း၊
၄။ အာပတ်ငြိမ်းခြင်းကို မသိခြင်း၊
၅။ အာပတ် အဆုံးဖြတ်၌ မလိမ္မာခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၃၄၅။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၄၄၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရဟန်းမိုက် မည်ကြောင်း ၅ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ အဓိကရုဏ်းကို မသိခြင်း၊
၂။ အဓိကရုဏ်း ဖြစ်ကြောင်း (သမုဋ္ဌာန်) ကို မသိခြင်း၊
၃။ အဓိကရုဏ်း၏ ပယောဂကို မသိခြင်း၊
၄။ အဓိကရုဏ်း ငြိမ်းခြင်းကို မသိခြင်း၊
၅။ အဓိကရုဏ်းကို ဆုံးဖြတ်ခြင်း၌ မကျွမ်းကျင်ခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၃၄၆။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၄၄၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရဟန်းယုတ်၏ မသူတော်တရား ၁၀ ပါး

၁။ ဂုဏ်ကျေးဇူးကို ဖျက်ဆီးတတ်ခြင်း၊
၂။ ရဲတင်းခြင်း၊
၃။ တဏှာနှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၄။ အစားကြီးခြင်း၊
၅။ ကြမ်းကြုတ်ခြင်း၊
၆။ သနားမှု ကရုဏာ မရှိခြင်း၊
၇။ အားနည်းခြင်း၊
၈။ မြည်တွန်တတ်ခြင်း၊
၉။ သတိမေ့တတ်ခြင်း၊
၁၀။ မစုဆောင်း တတ်ခြင်း။ (အံ၊၃၊၃၇၅။) (အံ၊မြန်၊၃။၃၇၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရဟန်းယုတ်၏ အပြစ် ၈ မျိုး

၁။ ရဟန်းကောင်းတို့က အာပတ်ဖြင့် စောဒနာအပ်သည်ရှိသော် ငါသည် မမှတ်မိဟု သတိမရခြင်းဖြင့် ဖြေရှင်းခြင်း၊
၂။ ရဟန်းကောင်းတို့က အာပတ်ဖြင့် စောဒနာအပ်သည်ရှိသော် သင်ကပဲ ပြောတယ်ရှိသေး စသည်ဖြင့် စောဒကပုဂ္ဂိုလ်အား တစ်ဖန်ပြန်၍ ဆန့်ကျင်ဘက် ပြောဆိုခြင်း၊
၃။ ရဟန်းကောင်းတို့က အာပတ်ဖြင့် စောဒနာအပ် သည်ရှိသော် သင်သည် ရှေးဦးစွာ ဤမည်သော အာပတ်ကို ကုစားဦးလော့ဟု စောဒကအား တစ်ဖန်တုန့်ပြန်ပြောဆိုခြင်း၊
၄။ ရဟန်းကောင်းတို့က အာပတ်ဖြင့် စောဒနာအပ်သည်ရှိသော် အခြားအကြောင်းတစ်ခုခုဖြင့် အခြားအကြောင်းတစ်ခုကို ဖုံးလွှမ်းခြင်း အမျက်ဒေါသကို ထင်စွာ ပြုခြင်း၊
၅။ ရဟန်းကောင်းတို့က အာပတ်ဖြင့် စောဒနာအပ်သည်ရှိသော် သံဃာ့အလယ်၌ လက်သီးလက်မောင်းတန်းမှုကို ပြုခြင်း၊
၆။ ရဟန်းကောင်းတို့က အာပတ်ဖြင့် စောဒနာအပ် သည်ရှိသော် စောဒကပုဂ္ဂိုလ်၏စကား သံဃာ့စကားကို မနာခံမူ၍ အာပတ်တန်းလန်းဖြင့် သာလျှင် သွားလိုရာအရပ်သို့ ဖဲခွါသွားခြင်း၊
၇။ ရဟန်းကောင်းတို့က အာပတ်ဖြင့် စောဒနာ အပ်သည်ရှိသော် ငါသည် အာပတ်မသင့်ဟု ဆိတ်ဆိတ် နေခြင်းဖြင့် သံဃာကို ညဉ်းဆဲခြင်း၊
၈။ ရဟန်းကောင်းတို့က အာပတ်ဖြင့် စောဒနာအပ်သည် ရှိသော် သိက္ခာချ၍ လူထွက်ခြင်း။ (အံ၊၃၊၃၄။) (အံ၊မြန်၊၃။၃၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရဟန်းယုတ်တို့ မကောင်းမှုပြုကြောင်း အင်္ဂါ ၃ ပါး

၁။ မညီညွတ်သော ကာယကံ ဝစီကံ မနောကံ သုံးပါးတို့နှင့် ပြည့်စုံခြင်း တည်းဟူသော မညီညွတ်မှုကို အမှီရခြင်း၊
၂။ မှားသော မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ အယူနှင့် ပြည့်စုံခြင်း တည်းဟူသော တောအုပ်ကို အမှီရခြင်း၊
၃။ မင်း, မင်း၏ အမတ်ကြီး စသော အားကြီးသော သူကို အမှီရခြင်း။ (အံ၊၁၊၁၅၂-၁၅၃။) (အံ၊မြန်၊၁။၁၇၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရဟန်းယုတ်ဖြစ်ကြောင်း ၅ ပါး

၁။ မညီညွတ်သော အရပ်ကိုသော်လည်း အမှီရခြင်း၊
၂။ တောအုပ်ကို သော်လည်း အမှီရခြင်း၊
၃။ အားကြီးသူကိုသော်လည်း အမှီရခြင်း၊
၄။ စည်းစိမ်ဥစ္စာကို သော်လည်း စွန့်ကြဲလေ့ရှိခြင်း၊
၅။ တစ်ယောက်တည်းသော်လည်း သွားလာတတ်ခြင်း။ (အံ၊၂၊၁၁၄။) (အံ၊မြန်၊၂။၁၄၀-၁၄၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရဟန်းယောကျ်ားရတနာ ၂ မျိုး

၁။ အရိယာရဟန်းရတနာ၊
၂။ ပုထုဇဉ်ရဟန်းရတနာ။ (သုတ္တနိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၇၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရဟန်းလောင်းအား မေးစိစစ်ရမည့် အန္တရာယ် ၁၃ မျိုး

၁။ သင့်အား နူနာ, အိုင်းအမာ, ယားယံနာ, ခယရုပ်ချောင်းဆိုးနာ, ဝက်ရူး ကြက်ရူးနာဟု ဆိုအပ်သော အနာကြီး ငါးမျိုး ရှိသလောဟု မေးရခြင်း၊
၂။ လူသားစင်စစ် ဖြစ်၏လောဟု မေးရခြင်း၊
၃။ ယောကျ်ားစင်စစ် ဖြစ်၏လောဟု မေးရခြင်း၊
၄။ သူ့ကျွန်အဖြစ်မှ တော်လှန်ပြီးသူ ဖြစ်၏လောဟု မေးရခြင်း၊
၅။ ကြွေးမြီကင်းသူ ဖြစ်၏လောဟု မေးရခြင်း၊
၆။ မင်းခစား, မင်းမှုထမ်းမဟုတ်သူဖြစ်၏လောဟု မေးရခြင်း၊
၇။ အမိရင်းက ရဟန်းပြုရန် ခွင့်ပြု၏လောဟု မေးရခြင်း၊
၈။ အဖရင်းက ရဟန်းပြုရန် ခွင့်ပြု၏လောဟု မေးရခြင်း၊
၉။ အသက်နှစ်ဆယ်ပြည့်သူ ဖြစ်၏လောဟု မေးရခြင်း၊
၁၀။ သင့်အား သပိတ်ပြည့်စုံ၏လောဟု မေးရခြင်း၊
၁၁။ သင့်အား သင်္ကန်း ပြည့်စုံ၏လောဟု မေးရခြင်း၊
၁၂။ သင်သည် ဘယ်အမည်ရှိသနည်းဟု မေးရခြင်း၊
၁၃။ သင်၏ ဥပဇ္ဈာယ်ဆရာသည် ဘယ်အမည်ရှိသနည်းဟု မေးရခြင်း။ (ဝိ၊၃၊၁၃၀။) (ဝိ၊မြန်၊၃။၁၃၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရဟန်းသိက္ခာ ချရာ၌ အထူးသိခြင်း ၂ မျိုး

၁။ သတ်မှတ်ထားသူ အထူးသိခြင်း၊
၂။ မသတ်မှတ် ထားသူ အထူးသိခြင်း။ (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၂၊၆၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရဟန်းအဖြစ်ကို ပြုတတ်သော အကျင့် ၂၀ ပါး

၁။ မြတ်သောတရား၌ မွေ့လျော်ခြင်း၊
၂။ မြတ်သော ဥပုသ်ပြုမှု နိယမရှိခြင်း၊
၃။ မြတ်သော ဆွမ်းခံမှု စသော အကျင့်ရှိခြင်း၊
၄။ ကောင်းမွန်စွာ ဝတ်ရုံ နေထိုင်ခြင်း၊
၅။ စက္ခုစသော ဣန္ဒြေတို့ကို စောင့်စည်းခြင်း၊
၆။ ကိုယ်နှုတ်နှလုံးကို စောင့်စည်းခြင်း၊
၇။ အချမ်းအပူ စသည်ကို သည်းခံခြင်း၊
၈။ ကောင်းသော အကျင့်၌ မွေ့လျော်ခြင်း၊
၉။ တစ်ယောက်တည်း တရားကျင့်ခြင်း၊
၁၀။ တစ်ယောက်တည်း မွေ့လျော်ခြင်း၊
၁၁။ တစ်ယောက်တည်း ကိန်းအောင်းခြင်း၊
၁၂။ မကောင်းမှုမှ ရှက်ကြောက်ခြင်း၊
၁၃။ ကောင်းမှု၌ အားထုတ်ပြုကျင့်ခြင်း၊
၁၄။ ကုသိုလ်ကျင့်ဝတ်၌ မမေ့မလျော့ခြင်း၊ ၁၅။သိက္ခာကို ကောင်းစွာ ယူခြင်း၊
၁၆။ ဘုရားဟော ပါဠိတော်ကို သင်ယူခြင်း၊ ၁၇။အဋ္ဌကထာကို သင်ယူခြင်း၊
၁၈။ သီလစသော သိက္ခာ သုံးပါး၌ မွေ့လျော်ခြင်း၊
၁၉။ တပ်မက်မှု ကင်းလွတ်ခြင်း၊
၂၀။ သိက္ခာပုဒ်တို့၌ ဖြည့်ကျင့်ခြင်း။ (မိလိန္ဒ၊၁၆၃။) (မိလိန္ဒ၊မြန်။၁၇၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရဟန်းအလုပ် ၂ မျိုး

၁။ တရားစကား ပြောကြားခြင်း၊
၂။ မြတ်သော ဆိတ်ဆိတ်နေခြင်း။ (ဥဒါန၊၁၁၃-၁၁၄။) (ဥဒါန၊၈၉။) (ဥဒါန၊မြန်။၈၂၊၁၀၃၊၁၀၄။) (ဥဒါန၊မြန်။၈၂၊၁၀၃၊၁၀၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရဟန်းအား ကံပြုထိုက်သော အင်္ဂါ ၃ ပါး

၁။ အရှက်လည်း မရှိခြင်း၊
၂။ မိုက်လည်း မိုက်ခြင်း၊
၃။ ပကတတ်ရဟန်းလည်း မဟုတ်ခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၂၂၀။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၃၀၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရဟန်းအား ကံပြုထိုက်သော အင်္ဂါ ၃ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ လွန်ကဲသော သီလ ပျက်စီးခြင်း၊
၂။ လွန်ကဲသော အကျင့်ပျက်စီးခြင်း၊
၃။ လွန်ကဲသော အယူ ပျက်စီးခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၂၂၀။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၃၀၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရဟန်းအား ကံပြုထိုက်သော အင်္ဂါ ၃ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ ကိုယ်၌ ဖြစ်သော မြူးထူးခြင်းနှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၂။ နှုတ်၌ ဖြစ်သော မြူးထူးခြင်းနှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၃။ ကိုယ်နှုတ်၌ ဖြစ်သော မြူးထူးခြင်းနှင့် ပြည့်စုံခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၂၂၀။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၃၀၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရဟန်းအား ကံပြုထိုက်သော အင်္ဂါ ၃ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ ကိုယ်၌ ဖြစ်သော သိက္ခာပုဒ်ကို လွန်ကျူးသော အကျင့် ရှိခြင်း၊
၂။ နှုတ်၌ ဖြစ်သော သိက္ခာပုဒ်ကို လွန်ကျူးသော အကျင့် ရှိခြင်း၊
၃။ ကိုယ်နှုတ်၌ ဖြစ်သော သိက္ခာပုဒ်ကို လွန်ကျူးသော အကျင့် ရှိခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၂၂၁။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၃၀၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရဟန်းအား ကံပြုထိုက်သော အင်္ဂါ ၃ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ ကိုယ်၌ ဖြစ်သော သိက္ခာပုဒ်ကို ဖျက်ဆီးခြင်းနှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၂။ နှုတ်၌ ဖြစ်သော သိက္ခာပုဒ်ကို ဖျက်ဆီးခြင်းနှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၃။ ကိုယ်နှုတ်၌ ဖြစ်သော သိက္ခာပုဒ်ကို ဖျက်ဆီးခြင်းနှင့် ပြည့်စုံခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၂၂၁။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၃၀၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရဟန်းအား ကံပြုထိုက်သော အင်္ဂါ ၃ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ ကိုယ်၌ ဖြစ်သော မှားသော အသက် မွေးမှုနှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၂။ နှုတ်၌ ဖြစ်သော မှားသော အသက်မွေးမှုနှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၃။ ကိုယ် နှုတ်၌ ဖြစ်သော မှားသော အသက်မွေးမှုနှင့် ပြည့်စုံခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၂၂၁။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၃၀၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရဟန်းအား ကံပြုထိုက်သော အင်္ဂါ ၃ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ အာပတ်သို့ ရောက်သည် ဖြစ်၍ ကံပြု အပ်သည် ဖြစ်လျက် ဥပဇ္ဈာယ်ပြု၍ ပဉ္စင်းခံပေးခြင်း၊
၂။ မှီရာ နိဿယည်းကို ပေးခြင်း၊
၃။ သာမဏေကို လုပ်ကျွေးစေခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၂၂၁။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၃၀၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရဟန်းအား ကံပြုထိုက်သော အင်္ဂါ ၃ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ ကံပြုကြောင်းဖြစ်သော အာပတ်သို့ ရောက်ခြင်း၊
၂။ ထိုအာပတ်နှင့် တူသော အခြားအာပတ်သို့ ရောက်ခြင်း၊
၃။ ထိုအာပတ်အောက် ယုတ်ညံ့သော အာပတ်သို့ ရောက်ခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၂၂၁။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၃၀၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရဟန်းအား ကံပြုထိုက်သော အင်္ဂါ ၃ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ မြတ်စွာဘုရား၏ ကျေးဇူးမဲ့ကို ပြောဆိုခြင်း၊
၂။ တရားတော်၏ ကျေးဇူးမဲ့ကို ပြောဆိုခြင်း၊
၃။ သံဃာတော်၏ ကျေးဇူးမဲ့ကို ပြောဆိုခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၂၂၁။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၃၀၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရဟန်းအား တဏှာဖြစ်ကြောင်း ၄ မျိုး

၁။ သင်္ကန်းဟူသော အကြောင်းကြောင့် တပ်မက်မှု တဏှာ ဖြစ်ခြင်း၊
၂။ ဆွမ်းဟူသော အကြောင်းကြောင့် တပ်မက်မှု တဏှာ ဖြစ်ခြင်း၊
၃။ ကျောင်း ဟူသော အကြောင်းကြောင့် တပ်မက်မှု တဏှာ ဖြစ်ခြင်း၊
၄။ ဤသို့ ကြီးပွားခြင်း ဆုတ်ယုတ် ခြင်းဟူသော အကြောင်းကြောင့် တပ်မက်မှု တဏှာ ဖြစ်ခြင်း။ (အံ၊၁၊၃၁၆။) (အံ၊၁၊၅၇၁။) (အံ၊မြန်၊၁။၃၃၂။) (အံ၊မြန်၊၁။၅၈၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရဟန်းအား နိဿယည်း မပေးအပ်ကြောင်း အင်္ဂါ ၃ ပါး

၁။ အရှက်လည်း မရှိခြင်း၊
၂။ မိုက်လည်း မိုက်ခြင်း၊
၃။ ပကတတ်ရဟန်းလည်း မဟုတ်ခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၂၂၂။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၃၀၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရဟန်းအား မှီ၍ မနေအပ်ကြောင်း အင်္ဂါ ၃ ပါး

၁။ အရှက်လည်း မရှိခြင်း၊
၂။ မိုက်လည်း မိုက်ခြင်း၊
၃။ ပကတတ်ရဟန်းလည်း မဟုတ်ခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၂၂၁။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၃၀၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရဟန်းဦးပြည်းမ၏သား ဥဂ္ဂါဟမာနပရိဗိုဇ် ပညတ်ထားသော အယူဝါဒဖြင့် စစ်မထိုးနိုင်သော ပြီးပြည့်စုံသော ရဟန်းမြတ်, ပြည့်စုံရသော တရား ၄ မျိုး

၁။ ကိုယ်ဖြင့် မကောင်းမှုကို မပြုခြင်း၊
၂။ မကောင်းသော စကားကို မပြောခြင်း၊
၃။ မကောင်းသော အကြံအစည်ကို မကြံစည်ခြင်း၊
၄။ မကောင်းသော အသက်မွေးမှုဖြင့် အသက်မမွေးခြင်း။ (မ၊၂၊၂၁၅။) (မ၊မြန်၊၂။၂၂၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရှင် ရဟန်း မပြုပေးကောင်းသော အနာကြီးရောဂါသည် ၅ မျိုး

၁။ ကုဋ္ဌ- နူနာရောဂါ ရှိသူ၊
၂။ ဂဏ္ဍ- ထွတ်မြင်းနာ (မြင်းဖုနာ။) ရောဂါရှိသူ၊
၃။ သောသ- အသွေးအသားကို ခန်းခြောက် စေတတ်သော ခယရုဂ် ချောင်းဆိုး ပန်းနာရောဂါ ရှိသူ၊
၄။ ကိလာသ- ခရုသင်း, ဝဲကြီး, ဆင်ညှင်းကြီးရောဂါရှိသူ၊
၅။ အပမာရ- သည်းခြေသွေးလျှမ်း, ဘီလူးဖမ်းသဖြင့် ရူးနှမ်းသော အနာရောဂါရှိသူ။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၇၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရှင်ပြု မပေးထိုက်သူ ၃၂ ယောက်

၁။ လက်ပြတ်သူ၊
၂။ ခြေပြတ်သူ၊
၃။ လက်ခြေပြတ်သူ၊
၄။ နားပြတ်သူ၊
၅။ နှာခေါင်းပြတ်သူ၊
၆။ နားနှာခေါင်းပြတ်သူ၊
၇။ ခြေချောင်း, လက်ချောင်း ပြတ်သူ၊
၈။ ခြေမ, လက်မပြတ်သောသူ၊
၉။ အကြောမ-ပြတ်သူ၊
၁၀။ ခြေချောင်း, လက်ချောင်း ပူးနေသူ၊
၁၁။ ကုန်းသူ၊
၁၂။ ပုကွသူ၊
၁၃။ လည်ပင်းကြီးနာ ရှိသူ၊
၁၄။ သံပူကပ်၍ တံဆိပ် ခတ်ထားသူ၊
၁၅။ ကြိမ်ဒဏ်ပေးခံရသူ၊
၁၆။ တွေ့ရာအရပ်၌ သတ်စေဟူ၍ ကြော်ငြာထားသူ၊
၁၇။ ခြေထိုင်းသူ (ခြေဒရွတ်ဆွဲသောသူ)၊
၁၈။ ဆေးကုမရ ဆိုးဝါးလှသော အနာ ရောဂါဆိုး ရှိသူ၊
၁၉။ ဖောက်ပြန်သော အဆင်းရှိသဖြင့် ပရိသတ်ကို ဖျက်ဆီးသူ၊
၂၀။ မျက်စိတစ်ဖက် ကန်းသူ၊
၂၁။ လက်ခြေကောက်သူ၊
၂၂။ ခြေခွင်သူ၊
၂၃။ ကိုယ်တစ်ခြမ်းသေသူ (သွက္ခာပါဒ စွဲသောသူ)၊
၂၄။ အသွားဆွံ့သူ (ခြေဆွံ့သောသူ)၊
၂၅။ အိုမင်းမစွမ်းသူ၊
၂၆။ မျက်စိနှစ်ဖက် ကန်းသူ၊
၂၇။ စကားဆွံ့အသူ၊
၂၈။ နားပင်းသူ၊
၂၉။ ကန်းလည်းကန်း, အလည်းအသူ၊
၃၀။ ကန်းလည်းကန်း, နားလည်းပင်းသူ၊
၃၁။ အလည်းအ နားလည်းပင်းသူ၊
၃၂။ ကန်းလည်းကန်း, အလည်းအ, နားလည်းပင်းသူ။ (ဝိ၊၃၊၁၂၆။) (ဝိ၊မြန်၊၃။၁၂၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရှည်သော သီချင်းသံဖြင့် တရားကို သီဆိုသော ရဟန်း၏ အပြစ် ၅ ပါး

၁။ မိမိကိုယ်တိုင်လည်း ထိုတရားသံ၌ သာယာတပ်မက်ခြင်း၊
၂။ သူတစ်ပါးတို့သည်လည်း ထိုတရားသံ၌ သာယာ တပ်မက်ခြင်း၊
၃။ လူတို့၏ ကဲ့ရဲ့မှုကို ခံရခြင်း၊
၄။ အသံပြုပြင်မှုကို လိုလားသော ဓမ္မကထိက ရဟန်းအား သမာဓိပျက်ခြင်း၊
၅။ နောင်လာနောက်သား လူအများတို့က အတုလိုက်ခြင်း။ (ဝိ၊၄၊၂၄၃။) (ဝိ၊မြန်၊၄။၂၄၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရှာမှီးခြင်း ၂ မျိုး

၁။ သေဝိတဗ္ဗပရိယေသန- ဤရှာမှီးခြင်း ပရိယေသနကို မှီဝဲသော ပုဂ္ဂိုလ်အား အကုသိုလ်တရားများ ယုတ်လျော့၍ ကုသိုလ်တရားများ တိုးပွားလာသဖြင့် မှီဝဲအပ်သော ပရိယေသန၊
၂။ အသေဝိတဗ္ဗပရိယေသန- ဤရှာမှီးခြင်း ပရိယေသနကို မှီဝဲသော ပုဂ္ဂိုလ်အား အကုသိုလ်တရားများ တိုးပွား၍ ကုသိုလ်တရားများ ယုတ်လျော့သွားသဖြင့် မမှီဝဲအပ်သော ပရိယေသန။ (ဒီ၊၂၊၂၂၄။) (နေတ္တိ၊ဋ္ဌ၊၁၆၁။) (ဒီ၊မြန်၊၂။၂၅၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရှာမှီးခြင်း ၂ မျိုး (တစ်နည်း)

၁။ ပစ္စည်းကို ရှာမှီးခြင်း- အာမိသေသနာ၊
၂။ တရားကို ရှာမှီးခြင်း- ဓမ္မေသနာ။ (အံ၊၁၊၉၂။) (အံ၊မြန်၊၁။၁၀၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရှာမှီးခြင်း ၂ မျိုး (တစ်နည်း)

၁။ အနရိယပရိယေသန- မိမိကိုယ်တိုင်က ပဋိသန္ဓေ တည်နေရခြင်း ဇာတိ, အိုရခြင်း ဇရာ စသည့်သဘော ရှိနေပါလျက် တစ်ဖန် ထိုပဋိသန္ဓေနေရခြင်း အိုရခြင်း သေရခြင်း သဘောရှိသည့် အရာကို ရှာမှီးခြင်းဟု ဆိုအပ်သော မမြတ်သော ရှာမှီးခြင်း၊
၂။ အရိယပရိယေသန-မိမိကိုယ်တိုင်က ပဋိသန္ဓေတည်နေရခြင်း ဇာတိ, အိုရခြင်း ဇရာ စသည့်သဘော ရှိသည်ဖြစ်၍ ထိုဇာတိ-ဇရာစသည်တို့၌ အပြစ်ကို သိမြင်ပြီး ယင်းဇာတိ ဇရာ စသည်တို့ကင်းရာ နိဗ္ဗာန်ကို ရှာမှီးခြင်းဟု ဆိုအပ်သော မြတ်သော ရှာမှီးခြင်း။ (မ၊၁၊၂၁၇။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၂၅။) (မ၊မြန်၊၁။၂၂၄။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊မြန်၊၂။၅၉၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရှာမှီးခြင်း ၂ မျိုး (တစ်နည်း) (ထက်ဝန်းကျင် ရှာမှီးခြင်း ၂ မျိုး)

၁။ ပစ္စည်းကို ထက်ဝန်းကျင် ရှာမှီးခြင်း အာမိသပရိယေသနာ၊၂။ တရားကို ထက်ဝန်းကျင် ရှာမှီးခြင်း ဓမ္မပရိယေသနာ။ (အံ၊၁၊၉၂။) (အံ၊မြန်၊၁။၁၀၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရှာမှီးခြင်း ၂ မျိုး (တစ်နည်း) (အထွတ်အထိပ်ရောက် ရှာမှီးခြင်း ၂ မျိုး)

၁။ ပစ္စည်းကို အထွတ် အထိပ်ရောက် ရှာမှီးခြင်း အာမိသပရိယေဋ္ဌိ၊၂။ တရားကို အထွတ်အထိပ်ရောက် ရှာမှီးခြင်း ဓမ္မပရိယေဋ္ဌိ။ (အံ၊၁၊၉၂။) (အံ၊မြန်၊၁။၁၀၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရှာမှီးခြင်း ၃ မျိုး

၁။ ကာမကို ရှာမှီးခြင်း- ကာမေသနာ၊
၂။ ဘဝကို ရှာမှီးခြင်း- ဘဝေသနာ၊
၃။ အကျင့်မြတ်ကို ရှာမှီးခြင်း- ဗြဟ္မစရိယေသနာ။ (သံ၊၃၊၅၀-၅၁။) (အဘိ၊ဝိ၊၃၈၁။) (ခုဒ္ဒက၊၂၂၈။) (သံ၊မြန်၊၃။၅၃။) (သံ၊မြန်၊၃။၅၃။) (သံ၊၃၊၅၃။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၂။၄၇၇။) (နေတ္တိ၊ဋ္ဌ၊၂၁၄။) (ခုဒ္ဒက၊မြန်။၂၁၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရှာမှီးခြင်း ၃ မျိုး (တစ်နည်း)

၁။ ကာမဂုဏ်ကို ရှာမှီးခြင်း၊
၂။ ဘဝကို ရှာမှီးခြင်း၊
၃။ တိတ္ထိ တို့သည် မြတ်သော အကျင့်ဟု သမုတ်အပ်သော မိစ္ဆာအယူကို ရှာမှီးခြင်း။ (ဒီ၊၃၊၁၈၁။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၀၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရှိခိုးခြင်း ၃ မျိုး

၁။ ကိုယ်ဖြင့် ရှိခိုးခြင်း၊
၂။ နှုတ်ဖြင့်ရှိခိုးခြင်း၊
၃။ အကျင့်ဖြင့် ရှိခိုးခြင်း။ (သံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၆၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရှိခိုးခြင်း ၃ မျိုး

၁။ ကိုယ်ဖြင့် ရှိခိုးခြင်း၊
၂။ နှုတ်ဖြင့် ရှိခိုးခြင်း၊
၃။ စိတ်ဖြင့် ရှိခိုးခြင်း။ (အံ၊၁၊၂၉၈။) (အံ၊မြန်၊၁။၃၁၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရှိခိုးခြင်း ၄ မျိုး

၁။ ကိုယ်ဖြင့် ရှိခိုးခြင်း၊
၂။ နှုတ်ဖြင့် ရှိခိုးခြင်း၊
၃။ စိတ်ဖြင့် ရှိခိုးခြင်း၊
၄။ လောကုတ္တရာတရားအားလျော်သော ကိုယ်အကျင့်ဖြင့် ရှိခိုးခြင်း။ (အံ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၁၁)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရှိခိုးခြင်း ၄ မျိုး

၁။ ဆွေမျိုးတော်စပ်သဖြင့် တုပ်ဝပ် ရှိခိုးခြင်း၊
၂။ ကြောက်သဖြင့် တုပ်ဝပ် ရှိခိုးခြင်း၊
၃။ ဆရာဖြစ်သဖြင့် တုပ်ဝပ် ရှိခိုးခြင်း၊
၄။ မွန်မြတ်သော အလှူကို ခံယူထိုက်သော ပုဂ္ဂိုလ်ဖြစ်သဖြင့် တုပ်ဝပ် ရှိခိုးခြင်း။ (ဣတိဝုတ်၊ဋ္ဌ၊၂၁၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရှိခိုးထိုက်သော ပုဂ္ဂိုလ် ၃ ဦး (ရဟန်းတော်များ ရှိခိုးထိုက်သော ပုဂ္ဂိုလ် ၃ ဦး)

၁။ မိမိထက် သိက္ခာဝါကြီးသော ရဟန်း၊
၂။ နာနာသံဝါသကဓမ္မဝါဒီ သီတင်းကြီးရဟန်း၊
၃။ မြတ်စွာဘုရား။ (ဝိ၊၄၊၃၁၂။) (ဝိ၊မြန်၊၄။၃၁၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရှိခိုးထိုက်သော ရဟန်း ၅ ပါး

၁။ မိမိအလျင် ရှေးဦးစွာ ရဟန်းခံသူ၊
၂။ ဓမ္မကို ဆိုလေ့ရှိသော သီတင်းကြီး နာနာသံဝါသကရဟန်း၊
၃။ ဆရာ၊
၄။ ဥပဇ္ဈာယ်၊
၅။ မြတ်စွာဘုရား။ (ဝိ၊၅၊၃၅၈။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၄၆၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရှိခိုးရကျိုး ၄ ပါး

၁။ အသက်ရှည်စွာ နေရခြင်း၊
၂။ အဆင်းလှပတင့်တယ်ခြင်း၊
၃။ ချမ်းသာ ကြီးခြင်း၊
၄။ ခွန်အားကြီးခြင်း။ (ဓမ္မ၊ဋ္ဌ၊၁၊၄၂၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရှိမခိုးထိုက်သော ပုဂ္ဂိုလ် ၁၀ ယောက် (ရဟန်းတော်များ ရှိမခိုးထိုက်သော ပုဂ္ဂိုလ် ၁၀ ယောက်)

၁။ မိမိအောက် (သိက္ခာငယ်) ဝါငယ်သော ရဟန်း၊
၂။ လူ သာမဏေ၊
၃။ နာနာသံဝါသက အဓမ္မဝါဒ (သီတင်းကြီး) ရဟန်း၊
၄။ မာတုဂါမ၊
၅။ ပဏ္ဍုက်၊
၆။ ပရိဝါသ်ဆောက်တည် နေသော ရဟန်း၊
၇။ အရင်းသို့ ငင်ထိုက်သော ရဟန်း၊
၈။ မာနတ်ပေးထိုက်သော ရဟန်း၊
၉။ မာနတ်ကျင့်ဆဲဖြစ်သော ရဟန်း၊
၁၀။ အဗ္ဘာန်သွင်းထိုက်သော ရဟန်း။ (ဝိ၊၄၊၃၁၂။) (ဝိ၊မြန်၊၄။၃၁၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရှိမခိုးထိုက်သော ရဟန်း ၅ ပါး

၁။ ရွာတွင်းဝင်သော ရဟန်း၊
၂။ လမ်းခရီးသွားသော ရဟန်း၊
၃။ အမိုက်မှောင်၌ နေသော ရဟန်း၊
၄။ အမှုပြုဆဲ ဖြစ်၍ နှလုံးမသွင်းသော ရဟန်း၊
၅။ အိပ်သော ရဟန်း။ (ဝိ၊၅၊၃၅၇။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၄၆၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရှိမခိုးထိုက်သော ရဟန်း ၅ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ ယာဂု သောက်နေသော ရဟန်း၊
၂။ ဆွမ်းစားဇရပ်၌ ရှိသော ရဟန်း၊
၃။ တစ်ဖက်သော ရန်သူအဖို့၌ တည်သော ရဟန်း၊
၄။ တစ်ပါးကို ကြံစည် အောက်မေ့သော ရဟန်း၊
၅။ အဝတ်မစည်း အချည်းနှီးနေသော ရဟန်း။ (ဝိ၊၅၊၃၅၇။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၄၆၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရှိမခိုးထိုက်သော ရဟန်း ၅ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ ခဲဖွယ်ကို ခဲဆဲသော ရဟန်း၊
၂။ စားဆဲ ဖြစ်သော ရဟန်း၊
၃။ ကျင်ကြီးစွန့်ဆဲသော ရဟန်း၊
၄။ ကျင်ငယ်စွန့်ဆဲသော ရဟန်း၊
၅။ ဥက္ခိတ္တက ရဟန်း။ (ဝိ၊၅၊၃၅၇။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၄၆၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရှိမခိုးထိုက်သော ရဟန်း ၅ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ မိမိနောက်မှ ပဉ္စင်းခံသော ရဟန်း၊
၂။ သာမဏေ၊
၃။ အဓမ္မကို ဆိုလေ့ရှိသော သီတင်းကြီး နာနာသံဝါသက ရဟန်း၊
၄။ မိန်းမ၊
၅။ ပဏ္ဍုက်။ (ဝိ၊၅၊၃၅၇။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၄၆၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရှိမခိုးထိုက်သော ရဟန်း ၅ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ ပရိဝါသ်နေသော ရဟန်း၊
၂။ အရင်းသို့ ငင်ထိုက်သော ရဟန်း၊
၃။ မာနတ်ထိုက်သော ရဟန်း၊
၄။ မာနတ်ကျင့်သော ရဟန်း၊
၅။ အဗ္ဘာန် ထိုက်သော ရဟန်း။ (ဝိ၊၅၊၃၅၇။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၄၆၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရှိမခိုးသော ပုဂ္ဂိုလ် ၂ ဦး

၁။ အသတ်ခံရမည့် သူသည် မိမိအား သတ်တတ်သော ပုဂ္ဂိုလ်ကို ရှိမခိုး၊
၂။ သတ်တတ်သော သူသည်လည်း အသတ်ခံရမည့်ပုဂ္ဂိုလ်အား ရှိမခိုး။ (ဇာတက၊၂၊၃၀၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရှုပုံ ၃ မျိုးဖြင့် ရှုသော ရဟန်း ၃ ပါး

၁။ ရုပ်, ဝေဒနာ, သညာ, သင်္ခါရ, ဝိညာဏ်ကို ဓာတ်အားဖြင့် ရှုသော ရဟန်း၊
၂။ ရုပ်, ဝေဒနာ, သညာ, သင်္ခါရ, ဝိညာဏ်ကို အာယတနအားဖြင့် ရှုသော ရဟန်း၊
၃။ ရုပ်, ဝေဒနာ, သညာ, သင်္ခါရ, ဝိညာဏ်ကို ပဋိစ္စသမုပ္ပါဒ်အားဖြင့် ရှုသော ရဟန်း။ (သံ၊၂၊၅၃။) (သံ၊မြန်၊၂။၅၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရှေး၌ နေခဲ့ဖူးသော ဘဝကို အောက်မေ့နိုင်သော ပုဂ္ဂိုလ် ၄ မျိုး

၁။ ကမ္မဝါဒီ တိတ္ထိပုဂ္ဂိုလ်များ၊
၂။ ဘုရားရှင်၏ တပည့်သာဝကများ၊
၃။ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါများ၊
၄။ မြတ်စွာဘုရားများ။ (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊မြန်၊၂။၂-၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရှေ့ပြေးနိမိတ် ၂ ပါး

၁။ အရုဏ်တက်ခြင်းသည် နေထွက်မည့် နေမင်း၏ ရှေ့ပြေး (ပုဗ္ဗင်္ဂမ)၊
၂။ မှန်ကန်သော အသိအမြင်သည် ကုသိုလ်တရား၏ ရှေ့ပြေး (ပုဗ္ဗင်္ဂမ)။ (အံ၊၃၊၄၄၉။) (အံ၊မြန်၊၃။၄၄၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရှေးပုဏ္ဏားတို့၏ စရိုက် ၅ မျိုး

၁။ ပုဏ္ဏေးမကိုသာ သွားလာခြင်း၊
၂။ ဥတုလာသော ပုဏ္ဏေးမ ကိုသာ သွားလာခြင်း၊
၃။ ပုဏ္ဏေးမကို မဝယ်မရောင်းခြင်း၊
၄။ ဥစ္စာစပါး ရွှေ ငွေကို မသိုမှီးခြင်း၊
၅။ နံနက်စာ ညစာ အလို့ငှာသာ အစားအစာ ရှာခြင်း။ မှတ်ချက်။ ။ ဤအကျင့်များသည် ယခုခေတ်ပုဏ္ဏားများ၌ မရှိပြီ ခွေးများ၌သာ ရှိတော့သည်ဟု ဟောတော်မူသည်။ (အံ၊၂၊၁၉၅။) (အံ၊မြန်၊၂။၂၄၈-၂၄၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရှေ့ရှုဆောင်ခြင်း ၂ မျိုး

၁။ နှုတ်အားဖြင့် ရှေ့ရှုဆောင်ခြင်း၊
၂။ ကိုယ်အားဖြင့် ရှေ့ရှုဆောင်ခြင်း။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၄၉။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၅၃။) (မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၂၁။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊မြန်၊၁။၂၉၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရှေ့သွားပြုခြင်း ၂ မျိုး

၁။ တဏှာပုရေက္ခာရ- တဏှာရှေ့သွားပြုခြင်း၊
၂။ ဒိဋ္ဌိပုရေက္ခာရ- ဒိဋ္ဌိ ရှေ့သွားပြုခြင်း။ (မဟာနိ၊၅၆။) (မဟာနိ၊၇၅။) (မဟာနိ၊၁၆၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရှေးဦးစွာ ကြိုတင် ကြည့်ရှုအပ်သော ပုဂ္ဂိုလ် ၈ မျိုး

၁။ ကုန်သည်သည် ရောင်းရန် ပစ္စည်းကို ကြိုတင်၍ ကြည့်ရှုအပ်ခြင်း၊
၂။ ဆင်ပြောင်ကြီးသည် နှာမောင်းဖြင့် မရောက်မီ ခရီးကို ကြိုတင်၍ ကြည့်အပ်ခြင်း၊
၃။ လှည်းကုန်သည်သည် လှည်းစခန်းဆိပ်ကို ကြိုတင်၍ ကြည့်အပ်ခြင်း၊
၄။ လှေသူကြီးသည် မရောက်သေးသော ကမ်းကို ရှေးဦးမဆွကပင် ကြည့်၍ လှေကို လွှင့်အပ်ခြင်း၊
၅။ ဆေးဆရာသည် ရှေးဦးစွာ အသက်ကို ကြည့်၍ လူနာထံသို့ ချဉ်းကပ် အပ်ခြင်း၊
၆။ တံတားကို ကူးသောသူသည် ရှေးဦးစွာ ခိုင်သည် မခိုင်သည်၏ အဖြစ်ကို သိပြီးမှ တံတားသို့ တက်အပ်ခြင်း၊
၇။ ရဟန်းသည် ရှေးဦးမဆွကပင် မရောက်သေးသော အချိန် အခါကို ဆင်ခြင်၍ သုံးဆောင်ဖွယ်ကို သုံးဆောင်အပ်ခြင်း၊
၈။ ဘုရားအလောင်းတို့သည် ရှေးဦးမဆွကပင် မင်းမျိုးကိုလည်းကောင်း, ပုဏ္ဏားမျိုးကိုလည်းကောင်း ကြည့်အပ်ခြင်း။ (မိလိန္ဒ၊၁၉၂။) (မိလိန္ဒ၊မြန်။၂၀၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရှေးဦးစွာ မေတ္တာမပွားအပ်သော ပုဂ္ဂိုလ် ၄ ယောက်

၁။ အပ္ပိယပုဂ္ဂလ- မချစ်မနှစ်သက်အပ်သော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၂။ အတိပ္ပိယသဟာယက- အလွန် ချစ်ခင်အပ်သော သူငယ်ချင်းမိတ်ဆွေ၊
၃။ မဇ္ဈတ္တ- မချစ်မမုန်း လျစ်လျူရှုအပ်သော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၄။ ဝေရီပုဂ္ဂလ- မိမိ၏ ရန်သူဖြစ်သော ပုဂ္ဂိုလ်။ (ဝိသုဒ္ဓိ၊၁၊၂၈၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရှောင်ကြဉ်ခြင်း ၅ ပါး

၁။ သူ့အသက် သတ်ခြင်းမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၂။ သူ့ဥစ္စာကို ခိုးယူခြင်းမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၃။ ကာမဂုဏ်တို့၌ မှားသော အကျင့်မှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၄။ မဟုတ်မမှန် ပြောဆိုခြင်းမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၅။ သေရည်အရက် စသော မူးယစ်ဆေး မှီဝဲ သုံးစွဲခြင်းမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၃၃၈။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၄၄၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရအပ်သော ဒိဋ္ဌိ ၂ မျိုး

၁။ မှီဝဲထိုက်သော ရအပ်သော ဒိဋ္ဌိ၊
၂။ မမှီဝဲထိုက်သော ရအပ်သော ဒိဋ္ဌိ။ (မ၊၃၊၉၄။) (မ၊မြန်၊၃။၉၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရအပ်သော သညာ ၂ မျိုး

၁။ မှီဝဲထိုက်သော ရအပ်သော သညာ၊
၂။ မမှီဝဲထိုက်သော ရအပ်သော သညာ။ (မ၊၃၊၉၃။) (မ၊မြန်၊၃။၉၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရအပ်သော အတ္တဘော ၂ မျိုး

၁။ မှီဝဲထိုက်သော ရအပ်သော အတ္တဘော၊
၂။ မမှီဝဲထိုက်သော ရအပ်သော အတ္တဘော။ (မ၊၃၊၉၄။) (မ၊မြန်၊၃။၉၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရာဂ စသည် ကုန်ခန်းကြောင်း တရား ၄ ပါး

၁။ ကိုယ်၌ ကိုယ်ဟု အဖန်ဖန်ရှုသည် ဖြစ်၍ နေခြင်း၊
၂။ စိတ်၌ စိတ်ဟု အဖန်ဖန်ရှုလေ့ရှိသည် ဖြစ်၍ နေခြင်း၊
၃။ ဝေဒနာတို့၌ ဝေဒနာဟု အဖန်ဖန်ရှုသည် ဖြစ်၍ နေခြင်း၊
၄။ တရားတို့၌ တရားဟု အဖန်ဖန် ရှုသည်ဖြစ်၍ နေခြင်း၊ (တစ်နည်း)
မဖြစ်ပေါ်သေးသော အကုသိုလ်တရားတို့ကို မဖြစ်ပေါ်စေခြင်း၊
၂။ ဖြစ်ပေါ် ပြီးသော အကုသိုလ်တရားတို့ကို ပယ်ရန် အားထုတ်ခြင်း၊
၃။ မဖြစ်ပေါ်သေးသော ကုသိုလ် တရားတို့ကို ဖြစ်ပေါ်စေခြင်း၊
၄။ ဖြစ်ပေါ်ပြီးသော ကုသိုလ်တရားတို့ကို တိုးပွားစေရန် အားထုတ်ခြင်း။ (အံ၊၁၊၅၇၉။) (အံ၊မြန်၊၁။၅၉၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရာဂ စသည် ဖြစ်ကြောင်း တရား ၃ ပါး

၁။ သက္ကာယဒိဋ္ဌိ- မိမိကိုယ် အတ္တဘော ထင်ရှားရှိသည် ဟူသော အယူ၊
၂။ ဝိစိကိစ္ဆာ- သို့လောသို့လော သံသယဖြစ်ခြင်း၊
၃။ သီလဗ္ဗတပရာမာသ- အလေ့အကျင့်ကို မှားသောအားဖြင့် သုံးသပ်ခြင်း။ (အံ၊၃၊၃၇၁။) (အံ၊မြန်၊၃။၃၇၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရာဂ စသည်ကို ထူးသောဉာဏ်ဖြင့် သိရန် ပွားများထိုက်သော တရား ၁၁ ပါး

၁။ ပထမဈာန်၊
၂။ ဒုတိယဈာန်၊
၃။ တတိယဈာန်၊
၄။ စတုတ္ထဈာန်၊
၅။ လွတ်မြောက်သော မေတ္တာစိတ်၊
၆။ လွတ်မြောက်သော ကရုဏာစိတ်၊
၇။ လွတ်မြောက်သော မုဒိတာစိတ်၊
၈။ လွတ်မြောက်သော ဥပေက္ခာစိတ်၊
၉။ အာကာသာနဉ္စာယတနဈာန်၊
၁၀။ ဝိညာဏဉ္စာယတနဈာန်၊
၁၁။ အာကိဉ္စညာ ယတနဈာန်။ (အံ၊၃၊၅၅၇။) (အံ၊မြန်၊၃။၅၄၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရာဂ စသည်တို့ကို ပယ်ရန် ပွားများထိုက်သော တရား ၈ ပါး

၁။ မှန်ကန်စွာ သိမြင်ခြင်း သမ္မာဒိဋ္ဌိ၊
၂။ မှန်ကန်စွာ ကြံစည်ခြင်း သမ္မာသင်္ကပ္ပ၊
၃။ မှန်ကန်စွာ ပြောဆိုခြင်း သမ္မာဝါစာ၊
၄။ မှန်ကန်စွာ ပြုလုပ်ခြင်း သမ္မာကမ္မန္တ၊
၅။ မှန်ကန်စွာ အသက်မွေးခြင်း သမ္မာအာဇီဝ၊
၆။ မှန်ကန်စွာ အားထုတ်ခြင်း သမ္မာဝါယာမ၊
၇။ မှန်ကန်စွာ အောက်မေ့ခြင်း သမ္မာသတိ၊
၈။ မှန်ကန်စွာ တည်ကြည်ခြင်း သမ္မာသမာဓိ။ (အံ၊၃၊၁၆၁။) (အံ၊မြန်၊၃။၁၆၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရာဂ စသည်တို့ကို ပယ်ရန် ပွားများထိုက်သော တရား ၈ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ အဇ္ဈတ္တသန္တာန်၌ အဆင်းရုပ်တို့ကို ရှုမှတ်၍ ဗဟိဒ္ဓသန္တာန်၌ ကောင်း, မကောင်းသော အဆင်းရှိသော ကသိုဏ်းရုပ် အငယ်တို့ကို ရှုခြင်း၊
၂။ အဇ္ဈတ္တသန္တာန်၌ အဆင်းရုပ်တို့ကို ရှုမှတ်၍ ဗဟိဒ္ဓ သန္တာန်၌ ကောင်း, မကောင်းသော အဆင်းရှိသော ကသိုဏ်းရုပ်အကြီးတို့ကို ရှုခြင်း၊
၃။ အဇ္ဈတ္တသန္တာန်၌ အဆင်းရုပ်တို့ကို မရှုမှတ်မူ၍ ဗဟိဒ္ဓသန္တာန်၌ ကောင်း, မကောင်းသော ကသိုဏ်းရုပ်အငယ်တို့ကို ရှုခြင်း၊
၄။ အဇ္ဈတ္တသန္တာန်၌ အဆင်းရုပ်တို့ကို မရှုမှတ်မူ၍ ဗဟိဒ္ဓ သန္တာန်၌ ကောင်း, မကောင်းသော ကသိုဏ်းရုပ်အကြီးတို့ကို ရှုခြင်း၊
၅။ အဇ္ဈတ္တသန္တာန်၌ အဆင်းရုပ်တို့ကို မရှုမှတ်မူ၍ ဗဟိဒ္ဓသန္တာန်၌ ညိုသော အသွေးအရောင် အဆင်းရှိသော ကသိုဏ်းရုပ်တို့ကို ရှုခြင်း၊
၆။ အဇ္ဈတ္တသန္တာန်၌ အဆင်းရုပ်တို့ကို မရှုမှတ်မူ၍ ဗဟိဒ္ဓ သန္တာန်၌ ဝါသော အသွေးအရောင် အဆင်းရှိသော ကသိုဏ်းရုပ်တို့ကို ရှုခြင်း၊
၇။ အဇ္ဈတ္တ သန္တာန်၌ အဆင်းရုပ်တို့ကို မရှုမှတ်မူ၍ ဗဟိဒ္ဓသန္တာန်၌ နီသော အသွေးအရောင် အဆင်းရှိသော ကသိုဏ်းရုပ်တို့ကို ရှုခြင်း၊
၈။ အဇ္ဈတ္တသန္တာန်၌ အဆင်းရုပ်တို့ကို မရှုမှတ်မူ၍ ဗဟိဒ္ဓ သန္တာန်၌ ဖြူသော အသွေးအရောင် အဆင်းရှိသော ကသိုဏ်းရုပ်တို့ကို ရှုခြင်း။ (အံ၊၃၊၁၆၁။) (အံ၊မြန်၊၃။၁၆၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရာဂ စသည်တို့ကို ပယ်ရန် ပွားများထိုက်သော တရား ၈ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ အဇ္ဈတ္တ သန္တာန်၌ ကသိုဏ်းရုပ်ရှိသည် ဖြစ်၍ အပ၌ ကသိုဏ်းရုပ်တို့ကို ရှုခြင်း၊
၂။ အဇ္ဈတ္တသန္တာန်၌ ကသိုဏ်းရုပ်တို့ကို မရှုမူ၍ အပ၌ ကသိုဏ်းရုပ်တို့ကို ရှုခြင်း၊
၃။ တင့်တယ်၏ဟူ၍ နှလုံး သွင်းခြင်း၊
၄။ အာကာသာနဉ္စာယတနဈာန်သို့ ရောက်၍ နေခြင်း၊
၅။ ဝိညာဏဉ္စာယတန ဈာန်သို့ ရောက်၍ နေခြင်း၊
၆။ အာကိဉ္စညာယတနဈာန်သို့ ရောက်၍ နေခြင်း၊
၇။ နေဝသညာ နာသညာယတနဈာန်သို့ ရောက်၍ နေခြင်း၊
၈။ သညာဝေဒနာတို့၏ ချုပ်ရာ နိရောဓ သမာပတ်သို့ ရောက်၍ နေခြင်း။ (အံ၊၃၊၁၆၁။) (အံ၊မြန်၊၃။၁၆၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရာဂ စသည်တို့ကို ပယ်ရန် ပွားများထိုက်သော တရား ၉ ပါး

၁။ မတင့်တယ်ဟူသော မှတ်သားမှု အသုဘသညာ၊
၂။ သေခြင်း၌ ဖြစ်သော မှတ်သားမှု မရဏသညာ၊
၃။ အာဟာရ၌ စက်ဆုပ်ဖွယ်ဟု မှတ်သားမှု အာဟာရေ ပဋိကူလသညာ၊
၄။ လောကအားလုံး၌ မမွေ့လျော် ဖွယ်ဟု မှတ်သားမှု အနဘိရတိသညာ၊
၅။ မမြဲဟု မှတ်သားမှု အနိစ္စသညာ၊
၆။ မမြဲရာ၌ ဆင်းရဲဟု မှတ်သားမှု အနိစ္စေ ဒုက္ခသညာ၊
၇။ ဆင်းရဲရာ၌ အစိုးမရဟု မှတ်သားမှု ဒုက္ခေ အနတ္တသညာ၊
၈။ ပယ်ခြင်း၌ မှတ်သားမှု ပဟာနသညာ၊
၉။ တပ်မက်မှု ကင်းခြင်း မှတ်သားမှု ဝိရာဂသညာ။ (အံ၊၃၊၂၅၆။) (အံ၊မြန်၊၃။၂၅၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရာဂ စသည်တို့ကို ပယ်ရန် ပွားများထိုက်သော တရား ၉ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ ပထမဈာန်၊
၂။ ဒုတိယဈာန်၊
၃။ တတိယဈာန်၊
၄။ စတုတ္ထဈာန်၊
၅။ အာကာသာနဉ္စာယတနဈာန်၊
၆။ ဝိညာဏဉ္စာယတနဈာန်၊
၇။ အာကိဉ္စညာယတနဈာန်၊
၈။ နေဝသညာနာသညာ ယတနဈာန်၊
၉။ သညာဝေဒနာတို့၏ ချုပ်ရာ နိရောဓသမာပတ်။ (အံ၊၃၊၂၅၆။) (အံ၊မြန်၊၃။၂၅၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရာဂ စသည်မှ ထွက်မြောက်ကြောင်း ဓာတ် ၆ ပါး

၁။ မေတ္တာစိတ်ကို ပွားများအပ်ခြင်း၊
၂။ ကရုဏာစိတ်ကို ပွားများအပ်ခြင်း၊
၃။ မုဒိတာစိတ်ကို ပွားများအပ်ခြင်း၊
၄။ ဥပေက္ခာ စိတ်ကို ပွားများအပ်ခြင်း၊
၅။ နိမိတ်မရှိသည့် လွတ်သော စိတ်ကို ပွားများအပ်ခြင်း၊
၆။ ငါ ငါတကားဟု ထောင်လွှားမှုကို ကင်းရှင်းစေရန် ပွားများအပ်ခြင်း။ (အံ၊၂၊၂၅၇။) (အံ၊မြန်၊၂။ ၃၃၃-၃၃၄-၃၃၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရာဂ ဒေါသ မောဟ ခေါင်းပါးပုံ ၂ မျိုး

၁။ ရာဂ ဒေါသ မောဟတို့သည် ယောဂီ၏ သန္တာန်၌ တစ်ခါတစ်ရံသာ ဖြစ်တော့ခြင်း၊
၂။ ထကြွမှု နုံ့နှေး သေးငယ်ခြင်း။ (သံ၊ဋ္ဌ၊၃၊၃၁၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရာဂ ဖြစ်ပေါ်ကြောင်း ၂ မျိုး

၁။ တင့်တယ်သော ဣဋ္ဌာရုံ၊
၂။ မသင့်လျော်သော အကြောင်းအားဖြင့် နှလုံးသွင်းခြင်း။ (အံ၊၁၊၈၆။) (အံ၊မြန်၊၁။၁၀၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရာဂကို ထူးသော ဉာဏ်ဖြင့် သိကြောင်း တရား ၅ ပါး

၁။ အသုဘသညာ-အသုဘ၌ ဖြစ်ပေါ်သော အမှတ်သညာ၊
၂။ မရဏသညာ-သေခြင်းတရား၌ ဖြစ်သော အမှတ်သညာ၊
၃။ အာဒီနဝ သညာ-ခန္ဓာကိုယ်၌ အပြစ်ဟု ရှုသော အမှတ်သညာ၊
၄။ အာဟာရေ ပဋိကူလသညာ-အစာအာဟာရ၌ စက်ဆုပ်ဖွယ်ဟု ရှုသော အမှတ်သညာ၊
၅။ သဗ္ဗလောကေ အနဘိရတိသညာ- လောကအားလုံး၌ မမွေ့လျော်ဖွယ်ဟု ဖြစ်သော အမှတ်သညာ။ (အံ၊၂၊၂၄၄။) (အံ၊မြန်၊၂။၃၁၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရာဂကို ထူးသော ဉာဏ်ဖြင့် သိကြောင်း တရား ၅ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ အနိစ္စသညာ= အမြဲမရှိဟု သိသော အမှတ်သညာ၊
၂။ အနတ္တသညာ= အတ္တမဟုတ်ဟု သိသော အမှတ်သညာ၊
၃။ မရဏသညာ= သေခြင်းတရား၌ ဖြစ်သော အမှတ်သညာ၊
၄။ အာဟာရေ ပဋိကူလ သညာ= အစာအာဟာရ၌ စက်ဆုပ်ဖွယ်ဟု ရှုသော အမှတ်သညာ၊
၅။ သဗ္ဗလောကေ အနဘိရတိ သညာ= လောကအားလုံး၌ မမွေ့လျော်ဖွယ်ဟု ဖြစ်သော အမှတ်သညာ။ (အံ၊၂၊၂၄၄။) (အံ၊မြန်၊၂။၃၁၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရာဂကို ထူးသော ဉာဏ်ဖြင့် သိကြောင်း တရား ၅ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ မမြဲဟု သိသော အနိစ္စ သညာ၊
၂။ အနိစ္စ၌ ဒုက္ခဟု မှတ်သိမှု သညာ၊
၃။ ဒုက္ခ၌ အနတ္တဟု မှတ်သိမှု သညာ၊
၄။ တဒင်္ဂပဟာန် စသည်ဖြင့် ပယ်ခြင်း၌ ဖြစ်သော အမှတ်သညာ (ပဟာနသညာ)၊
၅။ တပ်ခြင်း ကင်းမှု၌ ဖြစ်သော အမှတ်သညာ(ဝိရာဂသညာ) ။ (အံ၊၂၊၂၄၅။) (အံ၊မြန်၊၂။၃၁၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရာဂကို ထူးသော ဉာဏ်ဖြင့် သိကြောင်း တရား ၅ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ သဒ္ဓိန္ဒြေ၊
၂။ ဝီရိယိန္ဒြေ၊
၃။ သတိန္ဒြေ၊
၄။ သမာဓိန္ဒြေ၊
၅။ ပညိန္ဒြေ။ (အံ၊၂၊၂၄၅။) (အံ၊မြန်၊၂။၃၁၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရာဂကို ထူးသော ဉာဏ်ဖြင့် သိကြောင်း တရား ၅ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ သဒ္ဓါဗိုလ်၊
၂။ ဝီရိယ ဗိုလ်၊
၃။ သတိဗိုလ်၊
၄။ သမာဓိဗိုလ်၊
၅။ ပညာဗိုလ်။ (အံ၊၂၊၂၄၅။) (အံ၊မြန်၊၂။၃၁၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရာဂကို ထူးသော ဉာဏ်ဖြင့် သိကြောင်းတရား ၃ မျိုး

၁။ အတ္တမှ ဆိတ်သုဉ်းသော တည် ကြည်ခြင်း- သုညတသမာဓိ၊
၂။ နိမိတ်မှ ကင်းသော တည်ကြည်ခြင်း- အနိမိတ္တ သမာဓိ၊
၃။ တဏှာ တည်းဟူသော တောင့်တခြင်းမှ ကင်းသော တည်ကြည်ခြင်း- အပ္ပဏိဟိတ သမာဓိ၊ (တစ်နည်း)
ကြံစည်ခြင်း ဝိတက်, သုံးသပ်ခြင်း ဝိစာရရှိသော တည်ကြည်ခြင်း သမာဓိ၊
၂။ ကြံစည်ခြင်း ဝိတက်ကား မရှိ, သုံးသပ်ခြင်း ဝိစာရမျှသာ ရှိသော တည်ကြည်ခြင်း သမာဓိ၊
၃။ ကြံစည်ခြင်း ဝိတက်လည်း မရှိ, သုံးသပ်ခြင်း ဝိစာရလည်း မရှိသော တည်ကြည်ခြင်း သမာဓိ။ (အံ၊၁၊၃၀၄။) (အံ၊မြန်၊၁။၃၂၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရာဂကို ထူးသော ဉာဏ်ဖြင့် သိကြောင်းတရား ၆ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ ဒဿနာနုတ္တရိယ- ဘုရားရှင်အား ဖူးမြော်ခွင့် ရခြင်း ဟူသော အမြတ်ဆုံးဖြစ်သော ဖူးမြင်မှု၊
၂။ သဝနာနုတ္တရိယ- ဘုရားရှင်၏ တရားတော်ကို နာကြားခွင့် ရခြင်း ဟူသော အမြတ်ဆုံးဖြစ်သော နာကြားမှု၊
၃။ လာဘာနုတ္တရိယ- ဘုရားရှင်၌ ယုံကြည်မှု သဒ္ဓါတရားကို ရခြင်းဟူသော အမြတ်ဆုံး ဖြစ်သော လာဘ်ရမှု၊
၄။ သိက္ခာနုတ္တရိယ- ဘုရားသာသနာတော်၌ သိက္ခာသုံးပါးကို ကျင့်သုံး ရခြင်း ဟူသော အမြတ်ဆုံးဖြစ်သော အကျင့်သိက္ခာ၊
၅။ ပါရိစရိယာနုတ္တရိယ- ဘုရားရှင်အား အမြဲမပြတ် ပြုစုလုပ်ကျွေးခွင့် ရခြင်း ဟူသော အမြတ်ဆုံးဖြစ်သော ပြုစုလုပ်ကျွေးမှု၊
၆။ အနုဿတာနုတ္တရိယ- ဘုရားရှင်၏ ဂုဏ်တော်တို့ကို အဖန်တလဲလဲ အောက်မေ့ခြင်း ဟူသော အမြတ်ဆုံးဖြစ်သော အောက်မေ့မှု။ (အံ၊၂၊၃၉၃။) (အံ၊မြန်၊၂။၄၉၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရာဂကို ထူးသော ဉာဏ်ဖြင့် သိကြောင်းတရား ၆ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ ဗုဒ္ဓါနုဿတိ= ဘုရား ဂုဏ်တော်များကို အောက်မေ့ခြင်း၊
၂။ ဓမ္မာနုဿတိ= တရားဂုဏ်တော်များကို အောက်မေ့ခြင်း၊
၃။ သံဃာနုဿတိ= သံဃာဂုဏ်တော်များကို အောက်မေ့ခြင်း၊
၄။ သီလာနုဿတိ= သီလ ဂုဏ်ကို အောက်မေ့ခြင်း၊
၅။ စာဂါနုဿတိ= စွန့်ကြဲခြင်း၏ဂုဏ်ကို အောက်မေ့ခြင်း၊
၆။ ဒေဝတာ နုဿတိ= နတ်တို့ကို သက်သေထား၍ မိမိ၏ သီလစသော ဂုဏ်ကို အောက်မေ့ခြင်း။ (အံ၊၂၊၃၉၃။) (အံ၊မြန်၊၂။၄၉၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရာဂကို ထူးသော ဉာဏ်ဖြင့် သိကြောင်းတရား ၆ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ မမြဲခြင်း၌ ဖြစ်သော မှတ်သားမှု အနိစ္စသညာကို ပွားခြင်း၊ ၂ မမြဲခြင်း၌ ဆင်းရဲဟု ဖြစ်သော မှတ်သားမှု-အနိစ္စေ ဒုက္ခသညာကို ပွားခြင်း၊
၃။ ဆင်းရဲခြင်း၌ အစိုးမရဟု ဖြစ်သော မှတ်သားမှု ဒုက္ခေ အနတ္တသညာကို ပွားခြင်း၊
၄။ ပယ်ခြင်း၌ ဖြစ်သော မှတ်သားမှု ပဟာနသညာကို ပွားခြင်း၊
၅။ တပ်ခြင်း ကင်းခြင်း၌ ဖြစ်သော မှတ်သားမှု ဝိရာဂသညာကို ပွားခြင်း၊
၆။ ချုပ်ခြင်း၌ ဖြစ်သော မှတ်သားမှု နိရောဓသညာကို ပွားခြင်း။ (အံ၊၂၊၃၉၃။) (အံ၊မြန်၊၂။၄၉၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရာဂကို ထူးသော ဉာဏ်ဖြင့် သိရန် ပွားထိုက်သော တရား ၇ ပါး

၁။ မမြဲဟု မှတ်သားမှု အနိစ္စ သညာကို ပွားရခြင်း၊
၂။ အစိုးမရဟု မှတ်သားမှု အနတ္တသညာကို ပွားရခြင်း၊
၃။ မတင့်တယ်ဟု မှတ်သားမှု အသုဘသညာကို ပွားရခြင်း၊
၄။ အပြစ်ဟု မှတ်သားမှု အာဒီနဝ သညာကို ပွားရခြင်း၊
၅။ ပယ်အပ်၏ဟု မှတ်သားမှု ပဟာနသညာကို ပွားရခြင်း၊
၆။ စွဲမက်ခြင်း ကင်း၏ဟု မှတ်သားမှု ဝိရာဂသညာကို ပွားရခြင်း၊
၇။ ချုပ်၏ဟု မှတ်သားမှု နိရောဓသညာကို ပွားရခြင်း။ (အံ၊၂၊၅၁၂။) (အံ၊မြန်၊၂။၆၃၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရာဂကို ထူးသော ဉာဏ်ဖြင့် သိရန် ပွားထိုက်သော တရား ၇ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ မတင့်တယ်ဟု မှတ်သားမှု အသုဘသညာကို ပွားရခြင်း၊
၂။ သေခြင်း၌ မှတ်သားမှု မရဏသညာကို ပွားရခြင်း၊
၃။ အာဟာရ၌ စက်ဆုပ်ဖွယ်ဟု မှတ်သားမှု အာဟာရေ ပဋိကူလသညာကို ပွားရခြင်း၊
၄။ အလုံးစုံသော လောက၌ မွေ့လျော်ဖွယ်မရှိဟု မှတ်သားမှု သဗ္ဗလောကေ အနဘိရတိ သညာကို ပွားရခြင်း၊
၅။ မမြဲဟု မှတ်သားမှု အနိစ္စသညာကို ပွားရခြင်း၊
၆။ မမြဲခြင်း၌ ဆင်းရဲဟု မှတ်သားမှု အနိစ္စေ ဒုက္ခသညာကို ပွားရခြင်း၊
၇။ ဆင်ရဲခြင်း၌ အစိုးမရဟု မှတ်သားမှု ဒုက္ခေ အနတ္တသညာကို ပွားရခြင်း။ (အံ၊၂၊၅၁၃။) (အံ၊မြန်၊၂။၆၃၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရာဂကို ထူးသောဉာဏ်ဖြင့် သိရန် ပွားထိုက်သော တရား ၅ ပါး

၁။ အသုဘသညာ- မတင့်တယ်ဟူ၍ ဖြစ်သော အမှတ်သညာ၊
၂။ မရဏသညာ- သေခြင်းကို အဖန်တလဲလဲ ရှုသော ဉာဏ်၌ ဖြစ်သော သညာ၊
၃။ အာဒီနဝသညာ- ခန္ဓာကိုယ်၌ ရှိသော အပြစ်အနာရောဂါတို့ကို ရှုဆင်ခြင်တတ်သော ဝိပဿနာဉာဏ်၌ ပါဝင်သော-သညာ၊
၄။ အာဟာရေ ပဋိကူလသညာ- (ရွာသို့ သွားရခြင်း, ရှာဖွေ တောင်းခံရခြင်း စသော ကိုးမျိုးသော အခြင်းအရာတို့ဖြင့်) အစာအာဟာရ၌ စက်ဆုပ် ရွံမုန်းဖွယ်ဟု ဖြစ်ပေါ်လာသော အမှတ်သညာ၊
၅။ သဗ္ဗလောကေ အနဘိရတိသညာ- လောကအားလုံး၌ မမွေ့လျော်ဖွယ်ဟု ဖြစ်သော အမှတ်သညာ။ (အံ၊၂၊၂၄၄။) (အံ၊မြန်၊၂။၃၁၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရာဂကို ထူးသောဉာဏ်ဖြင့် သိရန် ပွားထိုက်သော တရား ၅ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ အနိစ္စသညာ- မမြဲဟု ဖြစ်သော သညာ၊
၂။ အနတ္တသညာ- သင်္ခါရတို့၌ အစိုးမရ အနတ္တဟု ဖြစ်သော သညာ၊
၃။ မရဏသညာ၊
၄။ အာဟာရေ ပဋိကူလသညာ၊
၅။ သဗ္ဗလောကေ အနဘိရတိ သညာ။ (အံ၊၂၊၂၄၄။) (အံ၊မြန်၊၂။၃၁၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရာဂကို ထူးသောဉာဏ်ဖြင့် သိရန် ပွားထိုက်သော တရား ၅ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ အနိစ္စသညာ၊
၂။ အနိစ္စ၌ ဒုက္ခဟု မှတ်ထင်မှု သညာ၊
၃။ ဒုက္ခ၌ အနတ္တဟု မှတ်ထင်မှု သညာ၊
၄။ ပဟာန သညာ၊
၅။ ဝိရာဂသညာ။ (အံ၊၂၊၂၄၅။) (အံ၊မြန်၊၂။၃၁၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရာဂကို ထူးသောဉာဏ်ဖြင့် သိရန် ပွားထိုက်သော တရား ၅ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ သဒ္ဓိန္ဒြေ၊
၂။ ဝီရိယိန္ဒြေ၊
၃။ သတိန္ဒြေ၊
၄။ သမာဓိန္ဒြေ၊
၅။ ပညိန္ဒြေ။ (အံ၊၂၊၂၄၅။) (အံ၊မြန်၊၂။၃၁၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရာဂကို ထူးသောဉာဏ်ဖြင့် သိရန် ပွားထိုက်သော တရား ၅ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ သဒ္ဓါဗိုလ်၊
၂။ ဝီရိယဗိုလ်၊
၃။ သတိဗိုလ်၊
၄။ သမာဓိဗိုလ်၊
၅။ ပညာဗိုလ်။ (အံ၊၂၊၂၄၅။) (အံ၊မြန်၊၂။၃၁၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရာဂငြိမ်းကြောင်း စကား ၁၀ မျိုး

၁။ အပ္ပိစ္ဆကထာ- အလိုနည်းမှု စသည်နှင့် စပ်သော စကား၊
၂။ သန္တုဋ္ဌိကထာ- ရောင့်ရဲ တင်းတိမ်မှုနှင့် စပ်သော စကား၊
၃။ ပဝိဝေကကထာ-ကင်းဆိတ်မှုနှင့် စပ်သော စကား၊
၄။ အသံသဂ္ဂကထာ- ကိုယ်လက်နှီးနှောခြင်း စသည်နှင့် မဆက်စပ်သော စကား၊
၅။ ဝီရိယာရမ္ဘကထာ- ရှုမှတ်ကြိုးစား ပွားများအားထုတ်မှုနှင့် စပ်သော စကား၊
၆။ သီလကထာ- သီလနှင့် စပ်သော စကား၊
၇။ သမာဓိကထာ- သမာဓိနှင့် စပ်သော စကား၊
၈။ ပညာကထာ- ပညာနှင့် စပ်သော စကား၊
၉။ ဝိမုတ္တိကထာ- အရဟတ္တဖိုလ်နှင့် စပ်သော စကား၊
၁၀။ ဝိမုတ္တိဉာဏဒဿနကထာ- အရဟတ္တဖိုလ်ကို သိကြောင်း ဉာဏ် အမြင်နှင့် စပ်သော စကား။ (ဥဒါန၊၁၁၉။) (ဥဒါန၊မြန်။၁၀၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရာဂစရိုက်ရှိသူနှင့် သင့်လျော်သော ကမ္မဋ္ဌာန်း ၁၁ ပါး

၁။ အသုဘကမ္မဋ္ဌာန်း ဆယ်ပါး၊
၂။ ကာယဂတာ သတိ- ပေါင်း ဆယ့်တစ်ပါး။ (ဝိသုဒ္ဓိ၊၁၊၁၁၀။) (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၂၊၂၀၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရာဇဂြိုဟ်ပြည်၌ ပညတ်အပ်သော သိက္ခာပုဒ် ၂၁ ပုဒ်

၁။ အဒိန္နာဒါန သိက္ခာပုဒ်၊
၂။ ပဌမဒုဋ္ဌဒေါသ သိက္ခာပုဒ်၊
၃။ ဒုတိယ ဒုဋ္ဌဒေါသသိက္ခာပုဒ်၊
၄။ သံဃဘေဒကသိက္ခာပုဒ်၊
၅။ ဘေဒါနုဝတ္တက သိက္ခာပုဒ်၊
၆။ အညာတိကစီဝရပဋိဂ္ဂဟဏသိက္ခာပုဒ်၊
၇။ ရူပိယသံဝေါဟာရ သိက္ခာပုဒ်၊
၈။ သုတ္တဝိညာပနသိက္ခာပုဒ်၊
၉။ ဥဇ္ဈာပနကသိက္ခာပုဒ်၊
၁၀။ ဘိက္ခုနီပရိပါစိတပိဏ္ဍပါတ သိက္ခာပုဒ်၊
၁၁။ ဂဏဘောဇနသိက္ခာပုဒ်၊
၁၂။ ဝိကာလ ဘောဇနသိက္ခာပုဒ်၊
၁၃။ စာရိတ္တ သိက္ခာပုဒ်၊
၁၄။ ဩရေနဒ္ဓမာသနှာနသိက္ခာပုဒ်၊
၁၅။ ဦနဝီသတိဝဿသိက္ခာပုဒ်၊
၁၆။ စီဝရံ ဒတွာ ခီယနသိက္ခာပုဒ်၊
၁၇။ ဝေါသာသသိက္ခာပုဒ်၊
၁၈။ ဂိရဂ္ဂသမဇ္ဇသိက္ခာပုဒ်၊
၁၉။ အန္တောဝဿ စာရိကစရဏသိက္ခာပုဒ်၊
၂၀။ ဝဿာစာရိကပက္ကမနသိက္ခာပုဒ်၊
၂၁။ ပါရိဝါသိကဆန္ဒဒါန သိက္ခာပုဒ်။ (ဝိ၊၅၊၂၅၆။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၃၄၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရာဇသိက္ခာပုဒ်၌ အင်္ဂါ ၄ မျိုး

၁။ ရဟန်းက ညွှန်ပြအပ်သော ကပ္ပိယကာရက ဖြစ်ခြင်း၊
၂။ တမန်သည် အပ်ထားခြင်း၊
၃။ သတ်မှတ်ထားသော အတိုင်းအရှည်ထက် ပိုလွန်စွာ ရလိုခြင်း၌ အားထုတ်ခြင်း၊
၄။ ထိုသို့ သော လုံ့လပြုမှုကြောင့် ရရှိခြင်း။ (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၂၊၄၁၂။) (ဝိမတိ၊၁၊၃၃၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရာသိ ၃ ပါး

၁။ မိစ္ဆတ္တနိယတရာသိ- မှားယွင်းသော သဘောရှိသည် ဖြစ်၍ မြဲသော အစု၊
၂။ သမ္မတ္တနိယတရာသိ- မှန်သော သဘောရှိသည် ဖြစ်၍ မြဲသော အစု၊
၃။ အနိယတရာသိ- မမြဲသော အစု။ (အဘိ၊က၊၄၄၀။) (နေတ္တိ၊ဋ္ဌ၊၈၀။) (အဘိ၊က၊မြန်၊၂။၃၆၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရိုသေခြင်း ၆ ပါး

၁။ ဘုရား၌ ရိုသေခြင်း၊
၂။ တရားတော်၌ ရိုသေခြင်း၊
၃။ သံဃာတော်၌ ရိုသေခြင်း၊
၄။ အကျင့်သိက္ခာ၌ ရိုသေခြင်း၊
၅။ အပ္ပမာဒတရား၌ ရိုသေခြင်း၊
၆။ အာမိသနှင့် ဓမ္မတို့ဖြင့် အစေ့အစပ်ပြုခြင်း ပဋိသန္ဓာရတရား၌ ရိုသေခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၁၆၅။) (ဒီ၊၃၊၂၀၂။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၂၄၄။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၂၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရိုသေခြင်း တရား ၆ ပါး

ထူးသော အဖို့ရှိသော တရား ၆ ပါး၊ ဝိသေသဘာဂိယတရား ၆ ပါး တို့နှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရိုသေမှု မပြုသော ပုဂ္ဂိုလ် ၁၂ ယောက်

၁။ ရာဂကြီးသောသူ (ရာဂအစွမ်းကြောင့် ရိုသေမှု မပြု)၊
၂။ ဒေါသကြီးသောသူ (ဒေါသအစွမ်းကြောင့် ရိုသေမှု မပြု)၊
၃။ မောဟကြီးသောသူ (မောဟ အစွမ်းကြောင့် ရိုသေမှု မပြု)၊
၄။ မာန်မာန တက်ကြွသောသူ (မာနအစွမ်းကြောင့် ရိုသေမှု မပြု)၊
၅။ ဂုဏ်ကြက်သရေ မရှိသောသူ (ဂုဏ်အထူးမရှိသောကြောင့် ရိုသေမှုမပြု)၊
၆။ အလွန်ခက်ထန်သောသူ (အချုပ်အတည်း အတားအမြစ် မရှိသောကြောင့် ရိုသေမှုမပြု)၊
၇။ ယုတ်ညံ့သောသူ (ယုတ်ညံ့သော သဘောထားရှိသောကြောင့် ရိုသေမှုမပြု)၊
၈။ သူတစ်ပါး အလိုသို့ လိုက်ရသောသူ (မိမိကိုယ်ကို အစိုးမရသောကြောင့် ရိုသေမှုမပြု)၊
၉။ ယုတ်မာသော အကျင့်ရှိသောသူ (ကောက်ကျစ်စဉ်းလဲသော သဘောထားရှိသောကြောင့် ရိုသေမှုမပြု)၊
၁၀။ နှိပ်စက်ဆင်းရဲခံနေရသူ (တုံ့ပြန်နှိပ်စက်လိုသောကြောင့် ရိုသေမှုမပြု)၊
၁၁။ လောဘ ကြီးသူ (လိုချင်မှုလောဘ ဖိစီးနှိပ်စက်သောကြောင့် ရိုသေမှု မပြု)၊
၁၂။ တစ်စုံတစ်ခုကို ပြုလုပ်အားထုတ်ဆဲဖြစ်သော ပုဂ္ဂိုလ် (ပြုဆဲအမှုကိစ္စ ပြီးမြောက်စေလိုသောကြောင့် ရိုသေမှုမပြု)။ (မိလိန္ဒ၊၁၇၉။) (မိလိန္ဒ၊မြန်။၁၉၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရိုသေမှု မရှိခြင်း စသည်တို့ ဖြစ်ကြောင်း တရား ၃ ပါး

၁။ အဟိရီက- အရှက် မရှိခြင်း၊
၂။ အနောတ္တပ္ပ- အကြောက်မရှိခြင်း၊
၃။ ပမာဒ- မေ့လျော့ခြင်း။ (အံ၊၃၊၃၇၂။) (အံ၊မြန်၊၃။၃၆၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရုက္ခမူဓုတင် ၃ မျိုး

၁။ ဥက္ကဋ္ဌ ရုက္ခမူဓုတင်၊
၂။ မဇ္ဈိမ ရုက္ခမူဓုတင်၊
၃။ မုဒုက ရုက္ခမူဓုတင်။ (ဝိသုဒ္ဓိ၊၁၊၇၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရုက္ခမူဓုတင် ဆောက်တည်ရကျိုး ၇ ပါး

၁။ ရုက္ခမူလသေနာသနံ နိဿာယ ပဗ္ဗဇ္ဇာဟု ဘုရားရှင် ဟောကြားထားသော စကားတော်နှင့် အညီ(တတိယ) နိဿယအားလျော်သော အကျင့် ရှိခြင်း၊
၂။ သစ်ပင်ရင်း တည်းဟူသော ကျောင်းသည် ဘုရားရှင် ချီးမွမ်းအပ်သော ပစ္စည်း ဖြစ်ခြင်း၊
၃။ သစ်ရွက်တို့၏ အမြဲမပြတ် ဖောက်ပြန် ပြောင်းလဲခြင်းကို တွေ့မြင်ရသဖြင့် အနိစ္စသညာကို ဖြစ်စေခြင်း၊
၄။ အလုပ်အကိုင်တို့၌ မွေ့လျော်မှု ကျောင်း၌ ဝန်တိုမှုတို့ မရှိခြင်း၊
၅။ ရုက္ခစိုးနတ်တို့နှင့် အတူတကွ နေထိုင်ရခြင်း၊
၆။ အပ္ပိစ္ဆတာ စသည်တို့အား လျော်သော အကျင့်ရှိခြင်း။ (ဝိသုဒ္ဓိ၊၁၊၇၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရုက္ခမူဓုတင် ဆောက်တည်သူ ၅ မျိုး

၁။ ပညာနုံ့၍ မိုက်မဲ တွေဝေသောကြောင့် ဆောက်တည်ခြင်း၊
၂။ ယုတ်မာသော အလိုဆိုး နှိပ်စက်သောကြောင့် ဆောက်တည်ခြင်း၊
၃။ စိတ်ပျံ့လွင့် ရူးသွပ်သောကြောင့် ဆောက်တည်ခြင်း၊
၄။ ဘုရားရှင်နှင့် ဘုရားရှင်၏ တပည့်တို့သည် ချီးမွမ်း အပ်၏ဟု ဆောက်တည်ခြင်း၊
၅။ အလိုနည်းမှု, ရောင့်ရဲမှု, ခေါင်းပါးမှု, ဆိတ်ငြိမ်မှုတို့ကို အမှီပြု၍ ကောင်းသော အကျင့်ကို အလိုရှိသောကြောင့် ဆောက်တည်ခြင်း။ (အဘိ၊ပု၊မြန်။၈၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရုက္ခမူဓုတင် ဆောက်တည်သော ရဟန်း ရှောင်ကြဉ်ရမည့် သစ်ပင် ၇ မျိုး

၁။ မင်းနှစ်ပါးတို့၏ တိုင်းပြည်နယ်စပ် သစ်ပင်၊
၂။ လူတို့ ပူဇော်ပသသော နတ်စိုးသစ်ပင်၊
၃။ သစ်စေးပင် အစရှိသော အစေးအသုံးဝင်သော သစ်ပင်၊
၄။ သရက် အစရှိသော အသီးသီးသော သစ်ပင်၊
၅။ လင်းဆွဲများနေသော သစ်ပင်၊
၆။ မြွေ၊ ကင်း စသည့်သတ္တဝါများ ခိုအောင်းနိုင်သော အခေါင်းရှိသော သစ်ပင်၊
၇။ ကျောင်းတိုက်အလယ်၌ရှိသော သစ်ပင်။ (ဝိသုဒ္ဓိ၊၁၊၇၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရုန့်ရင်းကြမ်းတမ်းသော စကား ၃ မျိုး (သံဃာဒိသိသ်အာပတ်သင့်စေသည့် ရုန့်ရင်း ကြမ်းတမ်းသော စကား)

၁။ သိခရဏီသိ- နိမိတ်အပြင်သို့ထွက်သော အသားတို့ ရှိသော မိန်းမဟု ပြောဆိုခြင်း၊
၂။ သမ္ဘိန္နာသိ- ဝစ္စမဂ်နှင့် ပဿာဝမဂ် တစ်စပ်တည်းရှိသော မိန်းမဟု ပြောဆိုခြင်း၊
၃။ ဥဘတောဗျဉ္ဇနာသိ- မိန်းမအင်္ဂါဇာတ်, ယောကျ်ားအင်္ဂါဇာတ် နှစ်မျိုးရှိသော မိန်းမဟု ပြောဆိုခြင်း။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၃၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရုန့်ရင်းသော မကောင်းမှု ၆ မျိုး

၁။ အမိကို သတ်ခြင်း၊
၂။ အဖကို သတ်ခြင်း၊
၃။ ရဟန္တာကို သတ်ခြင်း၊
၄။ ဘုရားရှင်အား သွေးထွက်သံယို ဖြစ်စေခြင်း၊
၅။ သံဃာအား သင်းကွဲစေခြင်း၊
၆။ ဘုရားရှင်မှ တစ်ပါး အခြားဘုရားဟု အမည်တွင်သူကို ယုံကြည်ကိုးကွယ်ခြင်း။ (သုတ္တနိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၈၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရုပ် ၁၁ မျိုး

၁။ အတီတရုပ်၊
၂။ အနာဂတရုပ်၊
၃။ ပစ္စုပ္ပန္နရုပ်၊
၄။ အဇ္ဈတ္တရုပ်၊
၅။ ဗဟိဒ္ဓရုပ်၊
၆။ ဩဠာရိကရုပ်၊
၇။ သုခုမရုပ်၊
၈။ ဟီနရုပ်၊
၉။ ပဏီတရုပ်၊
၁၀။ ဒူရေရုပ်၊
၁၁။ သန္တိကေရုပ်။ (အဘိ၊ဝိ၊၁။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၁။၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရုပ် ၂၈ ပါး

၁။ ပထဝီ၊ အာပေါ၊ တေဇော၊ ဝါယော ဟု ဆိုအပ်သော မဟာဘုတ်ရုပ် (၄) ပါး၊
၂။ ထိုမဟာဘုတ်ရုပ် လေးပါးကို စွဲမှီ၍ ဖြစ်သော ဥပါဒါရုပ် ၂၄ ပါး- ပေါင်း ၂၈ ပါး။ (အဘိ၊ဓ၊၁၄၅။) (အဘိ၊ဓ၊၂၅၆။) (အဘိ၊ဓ၊မြန်။၂၂၅၊၄၈၂။) (အဘိ၊ဓ၊မြန်။၂၂၅၊၄၈၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရုပ် ၃ မျိုး

၁။ မြင်ခြင်းနှင့်လည်း တကွဖြစ်သော ထိပါးခြင်းနှင့်လည်း တကွဖြစ်သော ရုပ်၊
၂။ မြင်ခြင်းကား မရှိ ထိပါးခြင်းနှင့်သာ တကွဖြစ်သော ရုပ်၊
၃။ မြင်ခြင်းလည်း မရှိ ထိပါး ခြင်းလည်း မရှိသော ရုပ်။ (ဒီ၊၃၊၁၈၂။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၀၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရုပ် ၄ မျိုး

၁။ ကံကြောင့် ဖြစ်သော ရုပ်၊
၂။ စိတ်ကြောင့် ဖြစ်သော ရုပ်၊
၃။ ဥတုကြောင့် ဖြစ်သော ရုပ်၊
၄။ အာဟာရကြောင့် ဖြစ်သော ရုပ်။ (အံ၊ဋီ၊၁၊၅၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရုပ် ၅ မျိုး

၁။ ဧကဇရုပ်- အကြောင်း ၁ ပါးကြောင့် ဖြစ်သော ရုပ်၊
၂။ ဒွိဇရုပ်- (ဥတု, စိတ် ဟူသော) အကြောင်း ၂ ပါးကြောင့် ဖြစ်သော ရုပ်၊
၃။ တိဇရုပ်- (ဥတု, စိတ်, အာဟာရ ဟူသော) အကြောင်း ၃ ပါးကြောင့် ဖြစ်သော ရုပ်၊
၄။ စတုဇရုပ်- (ကံ, စိတ်, ဥတု, အာဟာရဟူသော) ၄- ပါးသော အကြောင်းကြောင့်ဖြစ်သော ရုပ်၊
၅။ နကုတောစိဇာတရုပ်- အကြောင်းမဲ့ ဖြစ်သော ရုပ်။ (ဝိသုဒ္ဓိ၊၂၊၈၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရုပ် ဂတိ ၅ မျိုး

၁။ ဂတိဂတိ- (ခန္ဓာ ၅-ပါး၏) ကျင်လည်၍ ဖြစ်ရာအရပ်၊
၂။ သဉ္ဇာတိ ဂတိ- ကောင်းစွာ ဖြစ်ရာ အရပ်၊
၃။ သလက္ခဏဂတိ- အသီးအခြားအမှတ်အသား, သာမည အမှတ်အသားနှင့် တကွ ဖြစ်ခြင်း၊
၄။ ဝိဘဝဂတိ- ပျက်စီးခြင်းသို့ ရောက်ခြင်း၊
၅။ ဘေဒ ဂတိ- ပျက်စီးခြင်း။ (သံ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၀၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရုပ် အတိတ် အနာဂတ် ပစ္စုပ္ပန် မည်ပုံ ၄ မျိုး

၁။ အဓွန့်ကာလအားဖြင့်၊
၂။ ဖြစ်စဉ်အားဖြင့်၊
၃။ အချိန်အခါအားဖြင့်၊
၄။ ဥပါဒ်၊ ဌီ၊ ဘင် တည်းဟူသော ခဏအားဖြင့်။ (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၃၊၁၈၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရုပ်, ဝိညတ်, ဣရိယာပုတ်တို့ကို ဖြစ်စေနိုင်သော စိတ် ၃၂ ပါး

၁။ ကာမကုသိုလ်စိတ် ၈ ပါး၊
၂။ အကုသိုလ်စိတ် ၁၂ ပါး၊
၃။ ကိရိယာစိတ် ၁၀ ပါး၊
၄။ သေက္ခပုထုဇဉ်တို့၏ ကုသိုလ် အဘိညာဉ်စိတ် ၁ ပါး၊
၅။ ရဟန္တာပုဂ္ဂိုလ်တို့၏ ကြိယာအဘိညာဉ်စိတ် ၁ ပါး။ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၆၁။) (ဝိသုဒ္ဓိ၊၂၊၂၅၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရုပ်, ဣရိယာပုတ်, ဝိညတ်တို့ကို မဖြစ်စေနိုင်သော စိတ် ၁၆ ပါး

၁။ ဒွိပဉ္စဝိညာဏ် စိတ် ၁၀ ပါး၊
၂။ သတ္တဝါအားလုံးတို့၏ ပဋိသန္ဓေစိတ် ၁ ပါး၊
၃။ ရဟန္တာတို့၏ စုတိစိတ် ၁ ပါး၊
၄။ အရူပ ဝိပါက်စိတ် ၄ ပါး။ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၆၂။) (ဝိသုဒ္ဓိ၊၂၊၂၅၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရုပ်ကို မသိပုံ ၂ မျိုး

၁။ အရေအတွက်အားဖြင့် ရုပ်ကို မသိခြင်း၊
၂။ ဖြစ်ကြောင်းအားဖြင့် ရုပ်ကို မသိခြင်း။ (မ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၆၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရုပ်ကို လွန်ခြင်း ၄ မျိး

၁။ သိအပ်ပြီးသော လွန်ခြင်း (ဉာတဝိဘူတ)၊
၂။ စုံစမ်းခြင်း ဟူသော လွန်ခြင်း (တီရဏဝိဘူတ)၊
၃။ ပယ်ခြင်း ဟူသော လွန်ခြင်း (ပဟာနဝိဘူတ)၊
၄။ ကောင်းစွာ လွန်ခြင်း ဟူသော လွန်ခြင်း (သမတိက္ကမဝိဘူတ) ။ (မဟာနိ၊၂၁၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရုပ်ကိုသာ ဖြစ်စေတတ်သော စိတ် ၁၉ ပါး

၁။ မနောဓာတ် (၃။) ပါး၊
၂။ တဒါရုံစိတ် (၁၁) ပါး၊
၃။ ရူပဝိပါက်စိတ် (၅) ပါး ပေါင်း (၁၉) ပါး။ (ဝိသုဒ္ဓိ၊၂၊၂၅၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရုပ်ကိုသာ ဖြစ်စေနိုင်သော စိတ် ၁၉ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ ကာမကုသိုလ်ဝိပါက် ၁၁ ပါး၊
၂။ အကုသိုလ်ဝိပါက် ၂ ပါး၊
၃။ ကြိယာမနောဓာတ် ၁ ပါး၊
၄။ ရူပဝိပါက်စိတ် ၅ ပါး။ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၆၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရုပ်နှင့် ဣရိယာပုတ် နှစ်မျိုးကို ဖြစ်စေတတ်သော စိတ် ၂၆ ပါး

၁။ ရူပကုသိုလ်စိတ် (၅) ပါး၊
၂။ ရူပကြိယာစိတ် (၅) ပါး၊
၃။ အရူပကုသိုလ်စိတ် (၄) ပါး၊
၄။ အရူပကြိယာစိတ် (၄) ပါး၊
၅။ လောကုတ္တရာစိတ် (၈) ပါး ပေါင်း (၂၆) ပါး။ (ဝိသုဒ္ဓိ၊၂၊၂၅၀။) (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၆၁။) (ဝိသုဒ္ဓိ၊၂၊၂၅၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရူပက္ခန္ခာ ၁၀ ပါး

၁။ စက္ခုန္ဒြေ၊
၂။ သောတိန္ဒြေ၊
၃။ ဃာနိန္ဒြေ၊
၄။ ဇိဝှိန္ဒြေ၊
၅။ ကာယိန္ဒြေ၊
၆။ ဣတ္ထိန္ဒြေ။၇။ ပုရိသိန္ဒြေ၊
၈။ ဇီဝိတိန္ဒြေ။၉။ ဣန္ဒြေ မမည်မူ၍ ထိပါးခြင်းနှင့် တကွ ဖြစ်သော ရုပ် (ဝိသယရုပ် ခုနစ်ပါး။)၊
၁၀။ ဣန္ဒြေ မမည်မူ၍ ထိပါးခြင်းနှင့် တကွ မဖြစ်သော ရုပ် (နဣန္ဒြိယအပ္ပဋိဃရုပ်)။ (အဘိ၊ဝိ၊၁၅။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၁။၆၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရူပက္ခန္ဓာ ၁၁ ပါး

၁။ စက္ခာယတန၊
၂။ သောတာယတန၊
၃။ ဃာနာယတန၊
၄။ ဇိဝှါယတန၊
၅။ ကာယာယတန၊
၆။ ရူပါယတန၊
၇။ သဒ္ဒါယတန၊
၈။ ဂန္ဓာယတန၊
၉။ ရသာယတန၊
၁၀။ ဖောဋ္ဌဗ္ဗာယတန၊
၁၁။ ဓမ္မာယတန၌ အကျုံးဝင်၍ မြင်တွေ့အပ်၊ ထိပါးအပ်သည်၏ အဖြစ် မရှိသော ရုပ်။ မှတ်ချက်။ ။ ဤနေရာ၌ ဝေဒနာက္ခန္ဓာ ၁ ပါး ကျန်သည်။ (အဘိ၊ဝိ၊၁၅။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၁။၇၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရူပက္ခန္ဓာ ၅ ပါး

၁။ ပထဝီဓာတ်၊
၂။ အာပေါဓာတ်၊
၃။ တေဇောဓာတ်၊
၄။ ဝါယောဓာတ်၊
၅။ ဥပါဒါရုပ်။ (အဘိ၊ဝိ၊၁၄။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၁။၆၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရူပက္ခန္ဓာ ၆ ပါး

၁။ စက္ခုဝိညာဏ်ဖြင့် သိအပ်သော ရုပ် စက္ခုဝိညေယျရုပ် (ရူပါရုံ)၊
၂။ သောတဝိညာဏ်ဖြင့် သိအပ်သော ရုပ် သောတဝိညေယျရုပ် (သဒ္ဒါရုံ)၊
၃။ ဃာနဝိညာဏ်ဖြင့် သိအပ်သော ရုပ် ဃာနဝိညေယျရုပ် (ဂန္ဓာရုံ)၊
၄။ ဇိဝှါဝိညာဏ်ဖြင့် သိအပ်သော ရုပ် ဇိဝှါဝိညေယျရုပ် (ရသာရုံ)၊
၅။ ကာယဝိညာဏ်ဖြင့် သိအပ်သော ရုပ် ကာယဝိညေယျရုပ် (ဖောဋ္ဌဗ္ဗာရုံ)၊
၆။ မနောဝိညာဏ်ဖြင့် သိအပ်သော ရုပ် မနောဝိညေယျရုပ် (ရုပ်အားလုံး)။ (အဘိ၊ဝိ၊၁၄။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၁။၆၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရူပက္ခန္ဓာ ၇ ပါး

၁။ စက္ခုဝိညာဏ်ဖြင့် သိအပ်သော ရုပ် စက္ခုဝိညေယျရုပ် (ရူပါရုံ)၊
၂။ သောတ ဝိညာဏ်ဖြင့် သိအပ်သော ရုပ် သောတဝိညေယျရုပ် (သဒ္ဒါရုံ)၊
၃။ ဃာနဝိညာဏ်ဖြင့် သိအပ်သော ရုပ် ဃာနဝိညေယျရုပ် (ဂန္ဓာရုံ)၊
၄။ ဇိဝှါဝိညာဏ်ဖြင့် သိအပ်သော ရုပ် ဇိဝှါ ဝိညေယျရုပ် (ရသာရုံ)၊
၅။ ကာယဝိညာဏ်ဖြင့် သိအပ်သော ရုပ် ကာယဝိညေယျရုပ် (ဖောဋ္ဌဗ္ဗာရုံ)၊
၆။ မနောဓာတ်ဖြင့် သိအပ်သော ရုပ် မနောဓာတုဝိညေယျရုပ် (ပဉ္စာရုံ)၊
၇။ မနော ဝိညာဏဓာတ်ဖြင့် သိအပ်သော ရုပ် မနောဝိညာဏဓာတုဝိညေယျရုပ် (ရုပ်အားလုံး)။ (အဘိ၊ဝိ၊၁၄။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၁။၆၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရူပက္ခန္ဓာ ၈ ပါး

၁။ စက္ခုဝိညာဏ်ဖြင့် သိအပ်သော ရုပ်၊
၂။ သောတဝိညာဏ်ဖြင့် သိအပ်သော ရုပ်၊
၃။ ဃာနဝိညာဏ်ဖြင့် သိအပ်သော ရုပ်၊
၄။ ဇိဝှါဝိညာဏ်ဖြင့် သိအပ်သော ရုပ်၊ ကာယဝိညာဏ် ဖြင့် သိအပ်သော ရုပ်၊
၆။ ကောင်းသော အတွေ့အထိ မကောင်းသော အတွေ့အထိရှိသော ရုပ်၊
၈။ မနောဝိညာဏဓာတ်ဖြင့် သိအပ်သော ရုပ်။ (အဘိ၊ဝိ၊၁၅။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၁။၆၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရူပက္ခန္ဓာ ၉ ပါး

၁။ စက္ခုန္ဒြေ၊
၂။ သောတိန္ဒြေ၊
၃။ ဃာနိန္ဒြေ၊
၄။ ဇိဝှိန္ဒြေ၊
၅။ ကာယိန္ဒြေ၊
၆။ ဣတ္ထိန္ဒြေ၊
၇။ ပုရိသိန္ဒြေ၊
၈။ ဇီဝိတိန္ဒြေ၊
၉။ ဣန္ဒြေမမည်သော ရုပ် (ဝါ) ဣန္ဒြိယရုပ် ရှစ်ခုမှ တစ်ပါးသော ရုပ်။ (အဘိ၊ဝိ၊၁၅။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၁။၆၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရူပက္ခန္ဓာ၏ ပျက်ခြင်းကို ရှုသော ပုဂ္ဂိုလ် မြင်သော လက္ခဏာ ၅ ပါး

၁။ အဝိဇ္ဇာ ချုပ်ခြင်းကြောင့် ရုပ်ချုပ်၏ဟု အကြောင်းတရား ချုပ်ခြင်းကြောင့် ရူပက္ခန္ဓာ၏ ချုပ်ခြင်းကို မြင်ခြင်း၊
၂။ တဏှာချုပ်ခြင်းကြောင့် ရုပ်ချုပ်၏ဟု အကြောင်းတရား ချုပ်ခြင်းကြောင့် ရူပက္ခန္ဓာ၏ ချုပ်ခြင်းကို မြင်ခြင်း၊
၃။ ကံချုပ်ခြင်းကြောင့် ရုပ်ချုပ်၏ဟု အကြောင်းတရား ချုပ်ခြင်းကြောင့် ရူပက္ခန္ဓာ၏ ချုပ်ခြင်းကို မြင်ခြင်း၊
၄။ အာဟာရချုပ်ခြင်းကြောင့် ရုပ်ချုပ်၏ဟု အကြောင်း တရား ချုပ်ခြင်းကြောင့် ရူပက္ခန္ဓာ၏ ချုပ်ခြင်းကို မြင်ခြင်း၊
၅။ ဖောက်ပြန်ခြင်း လက္ခဏာကို ရှုသော သူသည်လည်း ရူပက္ခန္ဓာ၏ ချုပ်ခြင်းကို မြင်ခြင်း။ (ပဋိသံ။၅၃။) (ပဋိသံ၊မြန်။၇၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရူပက္ခန္ဓာ၏ ဖြစ်ခြင်း(ဥပါဒ်)ကို ရှုသောအခါ တွေ့မြင်ရသော လက္ခဏာ ၅ ပါး

၁။ အဝိဇ္ဇာ၊
၂။ တဏှာ၊
၃။ ကံ၊
၄။ အာဟာရ၊
၅။ နိဗ္ဗတ္တိ- ခန္ဓာစသော ရုပ်နာမ်တရားတို့၏ ဖြစ်ခြင်း။ (ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၃၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရူပက္ခန္ဓာ၏ ဖြစ်ခြင်းကို ရှုသော ပုဂ္ဂိုလ် မြင်သော လက္ခဏာ ၅ ပါး

၁။ အဝိဇ္ဇာ ဖြစ်ခြင်းကြောင့် ရုပ်ဖြစ်၏ဟု အကြောင်းဖြစ်ခြင်းကြောင့် ရူပက္ခန္ဓာဖြစ်ခြင်းကို မြင်ခြင်း၊
၂။ တဏှာဖြစ်ခြင်းကြောင့် ရုပ်ဖြစ်၏ဟု အကြောင်းတရား ဖြစ်ခြင်းကြောင့် ရူပက္ခန္ဓာ ဖြစ်ခြင်းကို မြင်ခြင်း၊
၃။ ကံဖြစ်ခြင်းကြောင့် ရုပ်ဖြစ်၏ဟု အကြောင်းတရား ဖြစ်ခြင်းကြောင့် ရူပက္ခန္ဓာဖြစ်ခြင်းကို မြင်ခြင်း၊
၄။ အာဟာရဖြစ်ခြင်းကြောင့် ရုပ်ဖြစ်၏ဟု အကြောင်းတရား ဖြစ်ခြင်းကြောင့် ရူပက္ခန္ဓာဖြစ်ခြင်းကို မြင်ခြင်း၊
၅။ ဖြစ်ပေါ်ခြင်းလက္ခဏာကို ရှုသော သူသည်လည်း ရူပက္ခန္ဓာ၏ ဖြစ်ခြင်းကို မြင်ခြင်း။ (ပဋိသံ။၅၃။) (ပဋိသံ၊မြန်။၇၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရူပတဏှာ ၃ မျိုး

၁။ ကာမတဏှာ- ကာမဂုဏ်၌ လိုချင် တပ်မက်မှု၊
၂။ ဘဝတဏှာ- သဿတ ဒိဋ္ဌိနှင့် တကွဖြစ်သော တဏှာ၊
၃။ ဝိဘဝတဏှာ- ဘဝ၏ ပြတ်ခြင်း ပျက်စီးခြင်း ကင်းခြင်း၌ ဖြစ်သော တဏှာ။ (သံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရူပပဋိသန္ဓေ ဓာတ် ၅ ပါး

၁။ စက္ခုဓာတ်၊
၂။ ရူပဓာတ်၊
၃။ သောတဓာတ်၊
၄။ မနောဝိညာဏ ဓာတ်၊
၅။ ဓမ္မဓာတ်။ (အဘိ၊ဝိ၊၄၃၃။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၂။၅၅၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရူပပဋိသန္ဓေ ဟိတ် ၃ ပါး

၁။ အလောဘ ဟူသော ဝိပါက်ဟိတ်၊
၂။ အဒေါသ ဟူသော ဝိပါက်ဟိတ်၊
၃။ အမောဟ ဟူသော ဝိပါက်ဟိတ် ပေါင်း ၃ ပါး။ (အဘိ၊ဝိ၊၄၃၃။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၂။၅၅၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရူပပဋိသန္ဓေ အာယတန ၅ ပါး

၁။ စက္ခာယတန၊
၂။ ရူပါယတန၊
၃။ သောတာယတန၊
၄။ မနာယတန၊
၅။ ဓမ္မာယတန။ (အဘိ၊ဝိ၊၄၃၃။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၂။၅၅၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရူပပဋိသန္ဓေ အာဟာရ ၃ ပါး

၁။ တွေ့ထိမှု ဖဿာဟာရ၊
၂။ စိတ်စေ့ဆော်မှု မနောသေဉ္စတနာ ဟာရ၊
၃။ သိမှု ဝိညာဏာဟာရ။ (အဘိ၊ဝိ၊၄၃၄။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၂။၅၅၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရူပဗြဟ္မာ့ပြည်၌ မဖြစ်သော ကမ္မဋ္ဌာန်း ၁၃ ပါး

၁။ အသုဘ ကမ္မဋ္ဌာန်း ဆယ်ပါး၊
၂။ ကာယဂတာ သတိ၊
၃။ အာဟာရေ ပဋိကူလသညာ၊
၄။ အာနာပါနဿတိ။ (ဝိသုဒ္ဓိ၊၁၊၁၁၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရူပဘုံ ပဋိသန္ဓေ ဣန္ဒြေ ၁၀ ပါး

၁။ စက္ခုန္ဒြေ၊
၂။ သောတိန္ဒြေ၊
၃။ မနိန္ဒြေ၊
၄။ ဇီဝိတိန္ဒြေ၊ ၅။(သောမနဿိန္ဒြေ)၊ ၆။(ဥပေက္ခိန္ဒြေ)၊
၇။ သဒ္ဓိန္ဒြေ၊
၈။ ဝီရိယိန္ဒြေ၊
၉။ သတိန္ဒြေ၊
၁၀။ သမာဓိန္ဒြေ၊
၁၁။ ပညိန္ဒြေ၊ (သောမနဿိန္ဒြေနှင့် ဥပေက္ခိန္ဒြေတို့သည် တစ်ပါးဖြစ်လျှင် ကျန်တစ်ပါး မဖြစ်၊ ထိုကြောင့် (၁၀) ပါး ဖြစ်၏)။ (အဘိ၊ဝိ၊၄၃၃။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၂။၅၅၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရူပဘုံ၌ ဖြစ်သော စိတ် ၄ ပါး

၁။ မြင်သိစိတ်- စက္ခုဝိညာဏ်၊
၂။ ကြားသိစိတ်- သောတဝိညာဏ်၊
၃။ သိကာမျှသဘော- မနောဓာတ်၊
၄။ အထူးသိမှုသဘော- မနောဝိညာဏဓာတ်။ (အဘိ၊ဝိ၊၄၂၀။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၂။၅၃၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရူပဘုံ၌ ဖြစ်သော စေတနာ ၄ ပါး

၁။ မျက်စိ အတွေ့ကြောင့် ဖြစ်သော စေ့ဆော်မှု စေတနာ- စက္ခုသမ္ဖဿဇာ စေတနာ၊
၂။ နားအတွေ့ကြောင့် ဖြစ်သော စေ့ဆော်မှု စေတနာ- သောတ သမ္ဖဿဇာ စေတနာ၊
၃။ မနောဓာတ်အတွေ့ကြောင့် ဖြစ်သော စေ့ဆော်မှု စေတနာ- မနောဓာတု သမ္ဖဿဇာ စေတနာ၊
၄။ မနောဝိညာဏဓာတ် အတွေ့ကြောင့် ဖြစ်သော စေ့ဆော်မှု စေတနာ- မနောဝိညာဏဓာတုသမ္ဖဿဇာ စေတနာ။ (အဘိ၊ဝိ၊၄၂၀။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၂။၅၃၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရူပဘုံ၌ ဖြစ်သော ဓာတ် ၉ ပါး

၁။ စက္ခုဓာတ်၊
၂။ ရူပဓာတ်၊
၃။ စက္ခုဝိညာဏဓာတ်၊
၄။ သောတ ဓာတ်၊
၅။ သဒ္ဒဓာတ်၊
၆။ သောတဝိညာဏဓာတ်၊
၇။ မနောဓာတ်၊
၈။ ဓမ္မဓာတ်၊
၉။ မနော ဝိညာဏဓာတ်။ (အဘိ၊ဝိ၊၄၁၉။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၂။၅၃၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရူပဘုံ၌ ဖြစ်သော ဖဿ ၄ ပါး

၁။ မျက်စိအတွေ့-စက္ခုသမ္ဖဿ၊
၂။ နားအတွေ့-သောတသမ္ဖဿ၊
၃။ သိကာမျှသဘော မနောဓာတ်အတွေ့-မနောဓာတုသမ္ဖဿ၊
၄။ အထူးသိမှုသဘော မနော ဝိညာဏဓာတ်အတွေ့-မနောဝိညာဏဓာတုသမ္ဖဿ။ (အဘိ၊ဝိ၊၄၂၀။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၂။၅၃၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရူပဘုံ၌ ဖြစ်သော ဝေဒနာ ၄ ပါး

၁။ မျက်စိ အတွေ့ကြောင့် ဖြစ်သော ခံစားမှု- စက္ခု သမ္ဖဿဇာ ဝေဒနာ၊
၂။ နားအတွေ့ကြောင့် ဖြစ်သော ခံစားမှု- သောတသမ္ဖဿဇာဝေဒနာ၊
၃။ မနောဓာတ် အတွေ့ကြောင့် ဖြစ်သော ခံစားမှု- မနောဓာတုသမ္ဖဿဇာဝေဒနာ၊
၄။ မနောဝိညာဏဓာတ် အတွေ့ကြောင့် ဖြစ်သော ခံစားမှု- မနောဝိညာဏဓာတုသမ္ဖဿဇာဝေဒနာ။ (အဘိ၊ဝိ၊၄၂၀။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၂။၅၃၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရူပဘုံ၌ ဖြစ်သော သစ္စာ ၃ ပါး

၁။ ဒုက္ခသစ္စာ၊
၂။ သမုဒယသစ္စာ၊
၃။ နိရောဓသစ္စာ။ (အဘိ၊ဝိ၊၄၁၉။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၂။၅၃၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရူပဘုံ၌ ဖြစ်သော သညာ ၄ ပါး

၁။ မျက်စိ အတွေ့ကြောင့် ဖြစ်သော မှတ်သားမှုသညာ- စက္ခုသမ္ဖဿဇာသညာ၊
၂။ နားအတွေ့ကြောင့် ဖြစ်သော မှတ်သားမှုသညာ- သောတ သမ္ဖဿဇာသညာ၊
၃။ မနောဓာတ်အတွေ့ကြောင့် ဖြစ်သော မှတ်သားမှုသညာ- မနောဓာတု သမ္ဖဿဇာသညာ၊
၄။ မနောဝိညာဏဓာတ် အတွေ့ကြောင့် ဖြစ်သော မှတ်သားမှုသညာ- မနောဝိညာဏဓာတုသမ္ဖဿဇာသညာ။ (အဘိ၊ဝိ၊၄၂၀။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၂။၅၃၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရူပဘုံ၌ ဖြစ်သော ဟိတ် ၈ ပါး

၁။ အလောဘ၊ အဒေါသ၊ အမောဟဟု ဆိုအပ်သော ကုသိုလ်ဟိတ် သုံးပါး၊
၂။ လောဘ၊ မောဟဟု ဆိုအပ်သော အကုသိုလ်ဟိတ် နှစ်ပါး၊
၃။ အလောဘ၊ အဒေါသ၊ အမောဟဟု ဆိုအပ်သော ဝိပါက်အဗျာကတဟိတ် ကိရိယာအဗျာကတဟိတ် သုံးပါး။ (အဘိ၊ဝိ၊၄၂၀။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၂။၅၃၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရူပဘုံ၌ ဖြစ်သော အာယတန ၆ ပါး

၁။ စက္ခာယတန၊
၂။ ရူပါယတန၊
၃။ သောတာယတန၊
၄။ သဒ္ဒါယတန၊
၅။ မနာယတန၊
၆။ ဓမ္မာယတန။ (အဘိ၊ဝိ၊၄၁၉။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၂။၅၃၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရူပဘုံ၌ ဖြစ်သော အာဟာရ ၃ ပါး

၁။ တွေ့ထိမှု ဟူသော ဖဿာဟာရ၊
၂။ စိတ်စေ့ဆော်မှု ဟူသော မနောသေဉ္စတနာဟာရ၊
၃။ သိမှုဟူသော ဝိညာဏာဟာရ။ (အဘိ၊ဝိ၊၄၂၀။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၂။၅၃၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရူပဘုံ၌ ဖြစ်သော ဣန္ဒြေ ၁၄ ပါး

၁။ စက္ခုန္ဒြေ၊
၂။ သောတိန္ဒြေ၊
၃။ မနိန္ဒြေ၊
၄။ ဇီဝိတိန္ဒြေ၊
၅။ သောမနဿိန္ဒြေ၊
၆။ ဥပေက္ခိန္ဒြေ၊
၇။ သဒ္ဓိန္ဒြေ၊
၈။ ဝီရိယန္ဒြေ၊
၉။ သတိန္ဒြေ၊
၁၁။ ပညိန္ဒြေ၊
၁၂။ အနညာတညဿာမီတိန္ဒြေ၊
၁၃။ အညိန္ဒြေ၊
၁၄။ အညာတာဝိန္ဒြေ။ (အဘိ၊ဝိ၊၄၂၀။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၂။၅၃၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရူပသညာ ၁၅ ပါး

၁။ ရူပကုသိုလ်စိတ် ၅ ပါး၊
၂။ ရူပဝိပါက်စိတ် ၅ ပါ။၃။ ရူပကြိယာစိတ် ၅ ပါး။ (ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၂၃။) ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရူပါယတနက စက္ခုသမ္ဖဿအား ကျေးဇူးပြုတတ်သော ပစ္စည်း ၄ မျိုး

၁။ အာရမ္မဏပစ္စည်း၊
၂။ ပုရေဇာတပစ္စည်း၊
၃။ အတ္ထိပစ္စည်း၊
၄။ အဝိဂတပစ္စည်း။ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၆၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရူပါဝစရကုသိုလ်သည် အာရမ္မဏသတ္တိဖြင့် ကျေးဇူးပြုနိုင်သော တရားအစု ၅ စု

၁။ ကာမာဝစရ ကုသိုလ်၊
၂။ ရူပါဝစရကုသိုလ်၊
၃။ အကုသိုလ်၊
၄။ ကာမာဝစရကြိယာ၊
၅။ ရူပါဝစရကြိယာ။ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၃၅၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရူပါဝစရဟိတ် ၆ ပါး

၁။ အလောဘ, အဒေါသ, အမောဟ ဟု ဆိုအပ်သော ကုသိုလ်ဟိတ် သုံးပါး၊
၂။ ဝိပါက်အဗျာကတ, ကိရိယာ အဗျာကတတရားတို့၌ ရှိသော အလောဘ, အဒေါသ, အမောဟ ဟု ဆိုအပ်သော အဗျာကတဟိတ် သုံးပါး ပေါင်း (၆) ပါး။ (အဘိ၊ဓ၊၂၁၇။) (အဘိ၊ဓ၊မြန်။၃၉၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရူပိယသံဝေါဟာရသိက္ခာပုဒ်၌ အင်္ဂါ ၂ မျိုး

၁။ မိမိပစ္စည်းဖြင့် လဲလှယ်သော ပစ္စည်းသည် ရွှေငွေ ဖြစ်ခြင်း၊
၂။ လဲလှယ်မှု ပြုခြင်း။ (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၂၊၄၂၅။) (ဝိမတိ၊၁၊၃၄၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရူပိယသိက္ခာပုဒ်၌ အင်္ဂါ ၃ မျိုး

၁။ ရွှေငွေ ဖြစ်ခြင်း၊
၂။ မိမိအတွက် ရည်ရွယ်သည် ဖြစ်ခြင်း၊
၃။ အသပြာငွေ အစရှိသည်တို့တွင် တစ်စုံတစ်ခု ဖြစ်ခြင်း။ (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၂၊၄၂၂။) (ဝိမတိ၊၁၊၃၄၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရေ လှူရကျိုး ၁၁ ပါး (သံဃာတော်တို့အား ချိုးရေ သုံးဆောင်ရေ လှူရကျိုး ၁၁ ပါး)

၁။ နတ်သမီး တစ်ထောင်တို့တွင် အမြတ်ဆုံးဖြစ်လျက် အကြောင်း ဆယ်ပါးတို့ဖြင့် ထိုနတ်သမီး အားလုံး တို့ကို လွှမ်းမိုးနိုင်ခြင်း၊
၂။ ငါးကျိပ်သော နတ်မင်းတို့၏ မိဖုရားအဖြစ်ကို ရရှိခြင်း၊
၃။ နှစ်ကျိပ်သော စကြဝတေးမင်းတို့၏ မိဖုရားအဖြစ်ကို ရရှိခြင်း၊
၄။ နတ်ဘဝနှင့် လူ့ဘဝ နှစ်မျိုးတို့၌သာ ကျင်လည်ရခြင်း၊
၅။ တောင်ထိပ်၌လည်းကောင်း, သစ်ပင်ဖျား၌လည်းကောင်း, ကောင်းကင်၌ လည်းကောင်း, ရေကို အလိုရှိသော အခါ လျင်မြန်စွာ ရရှိခြင်း၊
၆။ အလိုရှိသော အခါ၌ မိုးကို ရွာစေနိုင်ခြင်း၊
၇။ မိုးမရွာသော အရပ်, ပူပြင်းလျက် ကျိုက်ကျိုက်ဆူသော အရပ် မရှိသူဖြစ်ခြင်း၊
၈။ ခန္ဓာကိုယ်၌ ပူလောင်အိုက်စပ်မှု မရှိခြင်း၊
၉။ ခန္ဓာကိုယ်၌ မြူမှုန် မရှိခြင်း၊
၁၀။ ရေလှူခဲ့သည့် ဘဝမှ စ၍ ကိုးဆယ့်တစ်ကမ္ဘာ တိုင်တိုင် ဒုဂ္ဂတိဘဝသို့ မလား မရောက်ရခြင်း၊
၁၁။ နောက်ဆုံးဘဝ၌ စိတ်အထူးစင်ကြယ်သူ ဖြစ်လျက် ကိလေသာ ကုန်ခန်း၍ ရဟန္တာ ဖြစ်ခြင်း။ (အပ၊၂၊၁၉၇။) (အပ၊မြန်၊၂။၁၈၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရေ၌ ကျင်ကြီးကျင်ငယ် တံတွေးတို့ကို စွန့်ခြင်းကြောင့် သင့်သော အာပတ်တို့ငြိမ်းကြောင်း သမထ ၃ ပါး

၁။ ရံခါ သမ္မုခါဝိနယ၊
၂။ ရံခါ ပဋိညာတကရဏ၊
၃။ ရံခါ တိဏဝတ္ထာရက။ (ဝိ၊၅၊၉၄။) (ဝိ၊၅၊၉၅။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၁၃၅။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၁၃၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရေ၌ ကျင်ကြီးကျင်ငယ်နှင့် တံတွေးကို စွန့်ခြင်းကြောင့် သင့်သော ဝိပတ္တိ ၁ ပါး

၁။ အာစာရ ဝိပတ္တိ။ (ဝိ၊၅၊၉၂။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၁၃၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရေ၌ ကျင်ကြီးကျင်ငယ်နှင့် တံတွေးကို စွန့်ခြင်းကြောင့် သင့်သော အာပတ် ၁ ပါး

၁။ ဒုက္ကဋ် အာပတ်။ (ဝိ၊၅၊၉၂။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၁၃၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရေ၏ ဂုဏ်ကျေးဇူး ၂ ပါး

၁။ ရေသည် အေးမြ၍ ပူလောင်မှုကို ငြိမ်းစေခြင်း၊
၂။ သတ္တဝါတို့၏ မွတ်သိပ်မှုကို ပယ်ဖျောက်နိုင်ခြင်း။ (မိလိန္ဒ၊၃၀၅။) (မိလိန္ဒ၊မြန်။၃၂၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရေကူးသူနှင့် တူသော ပုဂ္ဂိုလ် ၇ မျိုး

၁။ တစ်ကြိမ် နစ်မြုပ်သော်လည်း နစ်မြုပ်သည်သာ ဖြစ်သော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၂။ ပေါ်ပြီး နစ်မြုပ်သော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၃။ ပေါ်၍တည်သော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၄။ ပေါ်၍ တူရူကြည့် တစောင်းကြည့်သော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၅။ ပေါ်၍ ကူးခတ်သော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၆။ ပေါ်၍ ထောက်မှီရာသို့ ရောက်သော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၇။ ပေါ်၍ ကူးမြောက်လျက် ကမ်းတစ်ဖက်သို့ ရောက်ကာ နိဗ္ဗာန် တည်းဟူသော ကြည်းကုန်းထက်၌ တည်သော ပုဂ္ဂိုလ်။ (အံ၊၂၊၄၀၃။) (အဘိ၊ပု၊၁၁၂။) (အဘိ၊ပု၊၁၈၁။) (အံ၊မြန်၊၂။၅၁၀။) (အဘိ၊ပု၊မြန်။၁၂။၈၆။) (အဘိ၊ပု၊မြန်။၁၂။၈၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရေငင်ပုံး ၃ မျိုး (ခွင့်ပြုအပ်သော ရေငင်ပုံး ၃ မျိုး)

၁။ သံ-ကြေးပုံး၊
၂။ သစ်သားပုံး၊
၃။ သားရေပုံး။ (ဝိ၊၄၊၂၅၉။) (ဝိ၊မြန်၊၄။၂၆၁။) ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရေစစ် လှူရကျိုး ၅ ပါး

၁။ ခပ်သိမ်းသော နတ်သက်တို့ကို ကျော်လွန်၍ နတ်၌ ဖြစ်သော အသက်ကို ရရှိခြင်း၊
၂။ အခါခပ်သိမ်း ခိုးသူရန်သူတို့ မနှိပ်စက် မလွှမ်းမိုးနိုင်သူ ဖြစ်ခြင်း၊
၃။ ဓားလက်နက်ဖြင့် အညှဉ်းဆဲ မခံရခြင်း၊
၄။ အဆိပ်လက်နက်ဖြင့် အညှဉ်းဆဲ မခံရခြင်း၊
၅။ အသက်တမ်းမပြည့်ဘဲ အကြား၌ သေဆုံးမှု မရှိခြင်း။ (အပ၊၁၊၃၆၁။) (အပ၊မြန်၊၁။၃၆၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရေတွက်ခြင်း ၉ ပါး

၁။ဝတ္ထုဖြင့် ရေတွက်ခြင်း၊
၂။ ပျက်စီးခြင်းဖြင့် ရေတွက်ခြင်း၊
၃။ အာပတ်ဖြင့် ရေတွက်ခြင်း၊
၄။ နိဒါန်းဖြင့် ရေတွက်ခြင်း၊
၅။ ပုဂ္ဂိုလ်ဖြင့် ရေတွက်ခြင်း၊
၆။ အာပတ်အစုဖြင့် ရေတွက်ခြင်း၊
၇။ သမုဋ္ဌာန်ဖြင့် ရေတွက်ခြင်း၊
၈။ အဓိကရုဏ်းဖြင့် ရေတွက်ခြင်း၊
၉။ သမထဖြင့် ရေတွက်ခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၃၈၇။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၄၉၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရေးထွင်းထားသော အက္ခရာနှင့် တူသော ပုဂ္ဂိုလ် ၃ မျိုး

၁။ ကျောက်၌ ရေးထွင်းထားသော အက္ခရာနှင့် တူသော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၂။ ရေ၌ ရေးသားအပ်သော အက္ခရာနှင့် တူသော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၃။ မြေ၌ ရေခြစ်အပ်သော အက္ခရာနှင့် တူသော ပုဂ္ဂိုလ်။ (အံ၊၁၊၂၈၆။) (အံ၊မြန်၊၁။၃၀၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရေနှင့် ယောဂီ တူပုံ ၅ မျိုး

၁။ ရေသည် ကောင်းစွာတည်ခြင်း, မတုန်လှုပ်ခြင်း, မနောက်ကျုခြင်း သဘောအားဖြင့် စင်ကြယ်ခြင်း (ထို့အတူ ယောဂီပုဂ္ဂိုလ်သည် ဟန်ဆောင်, ဝါကြွား, ဖိနှိပ် ချုပ်ချယ်ခြင်း စသည်ကို ပယ်၍ မတုန်မလှုပ် ကောင်းစွာ တည်တန့်လျက် သဘာဝအားဖြင့် ထက်ဝန်းကျင် စင်ကြယ်သော အကျင့်ရှိခြင်း)၊
၂။ ရေသည် အေးမြခြင်းသဘော၌ တည်ခြင်း (ထို့အတူ ယောဂီပုဂ္ဂိုလ်သည် သတ္တဝါအားလုံးတို့၌ ချစ်ခင်ခြင်း သနားသည်းခံခြင်းနှင့် ပြည့်စုံသူဖြစ်လျက် အစီးအပွားကို ရှာမှီးသူ အစဉ်စောင့်ရှောက်သူ ဖြစ်ရခြင်း)၊
၃။ ရေသည် မစင်ကြယ်သော အရာကို စင်ကြယ်အောင်ပြုခြင်း (ထို့အတူ ယောဂီပုဂ္ဂိုလ်သည် ရွာ၌ ဖြစ်စေ, တော၌ ဖြစ်စေ, ဥပဇ္ဈာယ်ဆရာ၌လည်းကောင်း၊ ဥပဇ္ဈာယ်ဆရာနှင့် တန်းတူ ပုဂ္ဂိုလ် စသည်တို့၌ လည်းကောင်း အလုံးစုံသော ပုဂ္ဂိုလ်တို့၌ မငြင်းမခုံဘဲ အကြွင်းမဲ့ပြုလေ့ ရှိခြင်း)၊
၄။ ရေကို လူအများ တောင့်တအပ်ခြင်း (ထို့အတူ ယောဂီပုဂ္ဂိုလ်သည် ရောင့်ရဲလွယ်ခြင်း အလိုနည်းခြင်း ဆိတ်ငြိမ်ရာအရပ်၌ ကိန်းအောင်းခြင်းဖြင့် အမြဲမပြတ် အလုံးစုံသော လူအပေါင်းတို့ တောင့်တ အပ်သူ ဖြစ်ခြင်း)၊
၅။ ရေသည် တစ်စုံတစ်ယောက်သော သူ၏ အစီးအပွားမဲ့ကို မဆောင်ခြင်း (ထို့အတူ ယောဂီပုဂ္ဂိုလ်သည် သူတစ်ပါးတို့နှင့် ငြင်းခုံ ခိုက်ရန် ဖြစ်ခြင်းစသော မကောင်းမှုကို ကိုယ်နှုတ်စိတ်တို့ဖြင့် မပြုလုပ်ခြင်း) ။ (မိလိန္ဒ၊၃၆၆။) (မိလိန္ဒ၊မြန်။၃၈၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရေပွက် ဖြစ်ပေါ်ကြောင်း ၄ မျိုး

၁။ ရေပြင်ကို အကြောင်းပြု၍ လည်းကောင်း၊
၂။ ရေပေါက်ကို အကြောင်းပြု၍ လည်းကောင်း၊
၃။ ရေအစေးကို အကြောင်းပြု၍ လည်းကောင်း၊
၄။ စုရုံး၍ ရေဥဖောင်းကို ပြု၍ ယူကြောင်းလေကို အကြောင်းပြု၍ လည်းကောင်း၊ ရေပွက်, ရေဥဖောင်းသည် ဖြစ်ပေါ်၏။ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရေဝတ ၂ ပါး

၁။ ခဒိရဝနိယရေဝတ၊
၂။ ကင်္ခါရေဝတ။ (မ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၄၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရေဝတဘုရားရှင်၏ ဓမ္မာဘိသမယ ၃ ကြိမ်

၁။ ဗြဟ္မာမင်း တောင်းပန်သောကြောင့် တရားဟော တော်မူသော အခါ၌ ဂဏန်းသချင်္ာအားဖြင့် မရေမတွက်နိုင်သော နတ်လူဗြဟ္မာတို့ ကျွတ်တမ်း ဝင်ကြသည်၊
၂။ အရိန္ဒမမင်းကို ဆုံးမတော်မူသောအခါ၌ ကုဋေတစ်သောင်းသော လူနတ်ဗြဟ္မာတို့ သစ္စာလေးပါးကို ထိုးထွင်းသိ၍ ကျွတ်တမ်းဝင်ကြသည်၊
၃။ နိရောဓ သမာပတ်ကို ဖြေရှင်း ဟောပြသော အခါ၌ ကုဋေတစ်ရာသော လူနတ်ဗြဟ္မာတို့အား သစ္စာလေးပါးကို ထိုးထွင်း၍ သိစေသည်။ (အပ၊၂၊၃၃၂။) (အပ၊မြန်၊၂။၃၂၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရေဝတဘုရားရှင်၏ သာဝကအစည်းအဝေး ၃ ကြိမ်

၁။ ပထမအကြိမ် အစည်းအဝေး၌ သချင်္ာ အားဖြင့် မရေမတွက်နိုင်သော ရဟန္တာများ၊
၂။ ဒုတိယ အစည်းအဝေး၌ ရဟန္တာ ကုဋေတစ်သိန်း၊
၃။ တတိယ အစည်းအဝေး၌ ဖျားနာနေသော အဂ္ဂသာဝက အရှင်ဝရုဏအား သူနာမေး ကြွရောက် တော်မူလာကြမည့် ရဟန္တာ ကုဋေတစ်ထောင်တို့ စည်းဝေးကြသည်။ (အပ၊၂၊၃၃၂။) (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၆၂။) (ဇာ၊ဋ္ဌ၊၁၊၄၂။) (အပ၊မြန်၊၂။၃၂၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရေဝတဘုရားရှင်၏ အဂ္ဂသာဝက ၂ ပါး

၁။ ဝရုဏထေရ်၊
၂။ ဗြဟ္မဒေဝထေရ်။ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၆၂။) (ဗုဒ္ဓဝံ၊ဋ္ဌ၊၁၉၇။) (ဇာ၊ဋ္ဌ၊၁၊၄၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရေဝတဘုရားရှင်၏ အဂ္ဂသာဝိကာမ ၂ ပါး

၁။ ဘဒ္ဒါထေရီ၊
၂။ သုဘဒ္ဒါထေရီ၊ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၆၂။) (ဗုဒ္ဓဝံ၊ဋ္ဌ၊၁၉၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရေဝတဘုရားအလောင်း၏ ပြာသာဒ် ၃ ဆောင်

၁။ သုဒဿနမည်သော ပြာသာဒ်ဆောင်၊
၂။ ရတနဂ္ဃိ မည်သော ပြာသာဒ်ဆောင်၊
၃။ အာဝေဠမည်သော ပြာသာဒ်ဆောင်။ (အပ၊၂၊၃၃၃။) (အပ၊မြန်၊၂။၃၂၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရေသို့ ဆင်းသက်သူ ကြုံတွေ့ရတတ်သော ဘေး ၄ မျိုး

၁။ လှိုင်းတံပိုးဘေး၊
၂။ မိကျောင်း ဘေး၊
၃။ ဝဲဘေး၊
၄။ ကြမ်းသော ငါးဘေး, လင်းပိုင်(လပိုင်) ဘေး။ (မ၊၂၊၁၂၂။) (အံ၊၁၊၄၃၈။) (မ၊မြန်၊၂။၁၃၃။) (အံ၊မြန်၊၁။၄၅၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရေသုတ်ပုဆိုး လှူရကျိုး ၅ ပါး

၁။ ရွှေအဆင်းနှင့် တူသော အဆင်းရှိသူ ဖြစ်ခြင်း၊
၂။ မြူ အညစ်အကြေး ကင်းစင်ခြင်း၊
၃။ ပြိုးပြိုးပြက်ပြက် အရောင်ထွက်ခြင်း၊
၄။ ဘုန်းတန်ခိုးရှိန်ဆော် အာနုဘော် ကြီးမားသူ ဖြစ်ခြင်း၊
၅။ ခန္ဓာကိုယ် ပြေပြစ်ညက်ညောခြင်း။ (အပ၊၁၊၃၆၄။) (အပ၊မြန်၊၁။၃၇၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရေအိုင် ၄ မျိုး

၁။ ရေတိမ်နေပါလျက် နက်သယောင်ရှိသော ရေအိုင်၊
၂။ ရေနက်နေပါလျက် တိမ်သယောင်ရှိသော ရေအိုင်၊
၃။ ရေတိမ်လည်းတိမ်၍ တိမ်သယောင်လည်းရှိသော ရေအိုင်၊
၄။ ရေလည်းနက်၍ နက်သယောင်လည်းရှိသော ရေအိုင်။ (အဘိ၊ပု၊၁၅၃။) (အဘိ၊ပု၊မြန်။၅၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရေအိုင်ကြီး ၇ အိုင် (အလျား အနံ အနက်အားဖြင့် ယူဇနာငါးဆယ်ရှိသော ရေအိုင်ကြီး ၇ အိုင်)

၁။ အနောတတ္တဒဟ- အနဝတတ်ရေအိုင်၊
၂။ ကဏ္ဏမုဏ္ဍဒဟ- ကဏ္ဏမုဏ္ဍရေအိုင်၊
၃။ ရထကာရ ဒဟ- ရထကာရရေအိုင်၊
၄။ ဆဒ္ဒန္တဒဟ- ဆဒ္ဒန်ရေအိုင်၊
၅။ ကုဏာလဒဟ- ကုဏာလ ရေအိုင်၊ ။ မန္ဒာကိနီဒဟ- မန္ဒာကိနီရေအိုင်၊
၇။ သီဟပပါတဒဟ- သီဟပပါတရေအိုင်။ (မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၅။) (အံ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၁၈။) (သုတ္တနိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၃၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရေအိုင်နှင့် တူသော ရဟန်း ၄ မျိုး

၁။ တိမ်လျက် နက်သယောင်ရှိသော ရေအိုင်ကဲ့သို့ ရှေ့သို့တက်ခြင်း ဒုကုဋ် သပိတ် သင်္ကန်း ဝတ်ရုံယူဆောင်ခြင်း စသည်တို့၌ ကြည်ညိုဖွယ် ရှိသော်လည်း သစ္စာလေးပါး မြတ်တရားကိုကား အမှန်အတိုင်း ထိုးထွင်း၍ မသိသော ရဟန်း၊
၂။ နက်လျက် တိမ်သယောင်ရှိသော ရေအိုင်ကဲ့သို့ ရှေ့သို့တက်ခြင်း ဒုကုဋ် သပိတ် သင်္ကန်း ဝတ်ရုံ ယူဆောင်ခြင်း စသည်တို့၌ ကြည်ညိုဖွယ် မရှိပါသော်လည်း သစ္စာလေးရပ် တရားမြတ် ကိုကား အမှန်အတိုင်း ထိုးထွင်း၍ သိသော ရဟန်း၊
၃။ တိမ်လည်းတိမ်၍ တိမ်သယောင်လည်း ရှိသော ရေအိုင်ကဲ့သို့ ရှေ့သို့တက်ခြင်း ဒုကုဋ် သပိတ် သင်္ကန်းဝတ်ရုံ ယူဆောင်ခြင်း စသည်တို့၌ ကြည်ညိုဖွယ်လည်း မရှိမူ၍ သစ္စာလေးရပ် တရားမြတ်ကိုလည်း အမှန်အတိုင်း ထိုးထွင်း၍ မသိသော ရဟန်း၊
၄။ ရေလည်းနက်၍ နက်သယောင်လည်းရှိသော ရေအိုင် ကဲ့သို့ ရှေ့သို့တက်ခြင်း ဒုကုဋ် သပိတ် သင်္ကန်းဝတ်ရုံ ယူဆောင်ခြင်း စသည်တို့၌ ကြည်ညို ဖွယ်ရှိ၍ သစ္စာလေးရပ် တရားမြတ်၌လည်း အမှန်အတိုင်း ထိုးထွင်း၍ သိသော ရဟန်း။ (အဘိ၊ပု၊၁၅၃။) (အဘိ၊ပု၊မြန်။၅၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရောက်လေရာအရပ်၌ မိမိနိုင်ငံတွင်း နေရသကဲ့သို့ဖြစ်သော မင်း၏ အင်္ဂါ ၅ ပါး

၁။ ကောင်းသော ဇာတ်ရှိခြင်း၊
၂။ ကြွယ်ဝချမ်းသာသော ပစ္စည်းဥစ္စာရှိခြင်း၊
၃။ မိမိစကား နားထောင်သော အင်္ဂါ ၄ ပါးရှိသော စစ်တပ်ရှိခြင်း၊
၄။ သားကြီးသည် ပညာရှိ ရဲရင့်ခြင်း၊
၅။ ဘုန်းတန်ခိုးကျော်စောခြင်း။ (အံ၊၂၊၁၃၃။) (အံ၊မြန်၊၂။၁၆၆-၁၆၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရောက်လေရာအရပ်၌ လွတ်မြောက်သော စိတ်ဖြင့် နေသော ရဟန်း၏ အင်္ဂါ ၅ ပါး

၁။ သီလ ရှိခြင်း၊
၂။ အကြားအမြင်များခြင်း၊
၃။ ထက်သန်သော လုံ့လရှိခြင်း၊
၄။ ပညာရှိခြင်း၊
၅။ (အရဟတ္တဖိုလ်) ဝိမုတ္တိကို ရင့်စေခြင်း။ (အံ၊၂၊၁၃၄။) (အံ၊မြန်၊၂။၁၆၆- ၁၆၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရောဂါ ၂ မျိုး

၁။ ခန္ဓာကိုယ်၌ ဖြစ်သော ရောဂါ၊
၂။ စိတ်၌ ဖြစ်သော ရောဂါ။ (အံ၊၁၊၄၆၀။) (အံ၊မြန်၊၁။၄၇၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရောဂါ ၂ မျိုး (တစ်နည်း)

၁။ အဝိဇ္ဇာ- အမှန်တရားသဘောကို ဖုံးလွှမ်းတတ်သော တရား၊ မောဟ၊
၂။ ဘဝတဏှာ-ဘဝကို တောင့်တမှု, ဘဝ၌တပ်မက်စွဲလမ်းမှု, ဘဝကို ချည်နှောင်တတ်သော တဏှာ။ (ပေဋကော၊၂၅၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရောင်ခြည် ၄ မျိုး

၁။ လရောင်ခြည်၊
၂။ နေရောင်ခြည်၊
၃။ မီးရောင်ခြည်၊
၄။ ပညာရောင်ခြည်။ (အံ၊၁၊၄၅၆။) (အံ၊မြန်၊၁။၄၆၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရောင့်ရဲစေနိုင်ခဲသော ပုဂ္ဂိုလ် ၂ မျိုး

၁။ ရတိုင်း ရတိုင်းသော ပစ္စည်းကို မသုံးမစား သိမ်းဆည်း၍ချည်း ထားသော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၂။ ရတိုင်း ရတိုင်းသော ပစ္စည်းကို စွန့်ပစ်သော ပုဂ္ဂိုလ်။(တစ်နည်း)
ရတိုင်းသော ပစ္စည်းကို သိမ်းဆည်း၍ချည်း မထားသော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၂။ ရတိုင်း ရတိုင်းသော ပစ္စည်းကို စွန့်ပစ်သော ပုဂ္ဂိုလ်။ (အံ၊၁၊၈၆။) (အံ၊မြန်၊၁။၁၀၁။) (အဘိ၊ပု၊၁၂၉။) (အဘိ၊ပု၊မြန်။၃၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရောင့်ရဲစေနိုင်သော ပုဂ္ဂိုလ် ၂ မျိုး

၁။ ရတိုင်းရတိုင်းသော ပစ္စည်းဥစ္စာများကို မသိုမှီး မသိမ်း ဆည်းသော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၂။ ရတိုင်းရတိုင်းသော ပစ္စည်းဥစ္စာများကို မစွန့်လွှတ်, မစွန့်ကြဲသော ပုဂ္ဂိုလ်။ (အဘိ၊ပု၊၁၂၉။) (အဘိ၊ပု၊မြန်။၃၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရောင့်ရဲတင်းတိမ်ခြင်း ၁၂ မျိုး

၁။ သင်္ကန်း၌ မိမိရလာသည်နှင့် လျော်ညီစွာ ရောင့်ရဲခြင်း၊ မိမိ စွမ်းအားနှင့် လျော်ညီစွာ ရောင့်ရဲခြင်း၊ မိမိနှင့် လျောက်ပတ်သည်နှင့် လျော်ညီစွာ ရောင်ရဲခြင်း ၃ ပါး၊
၂။ ဆွမ်း၌လည်း မိမိရရှိလာသည်နှင့် လျော်ညီစွာ ရောင့်ရဲခြင်း၊ မိမိစွမ်းအားနှင့် လျော်ညီစွာ ရောင့်ရဲ့ခြင်း၊ မိမိနှင့် လျောက်ပတ်သည်နှင့် လျော်ညီစွာ ရောင့်ရဲခြင်း ၃ ပါး၊
၃။ ကျောင်းအိပ်ရာ နေရာ၌လည်း မိမိရရှိလာသည်နှင့် လျော်ညီစွာ ရောင့်ရဲခြင်း၊ မိမိစွမ်းအားနှင့် လျော်ညီစွာ ရောင့်ရဲခြင်း၊ မိမိနှင့် လျောက်ပတ်သည်နှင့် လျော်ညီစွာ ရောင့်ရဲခြင်း ၃ ပါး၊
၄။ ဆေးပစ္စည်း၌လည်း မိမိရရှိလာသည်နှင့် လျော်ညီစွာ ရောင့်ရဲခြင်း၊ မိမိစွမ်းအားနှင့် လျော်ညီစွာ ရောင့်ရဲခြင်း၊ မိမိနှင့် လျောက်ပတ်သည်နှင့် လျော်ညီစွာ ရောင့်ရဲခြင်း ၃ ပါး၊ ပေါင်း ၁၂ ပါး။ (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၈၂။) (မ၊ဋ္ဌ၊၂၊၄၇။) (အံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၆၀။) (ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၁၂၂။) (ဥဒါန၊ဋ္ဌ၊၂၀၈။) (သုတ္တနိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၇။) (မဟာနိ၊ဋ္ဌ၊၂၈၇။) (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၂၊၂၆။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊မြန်၊၁။၃၅၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရောင့်ရဲတင်းတိမ်ခြင်း ၃ မျိုး

၁။ ယထာလာဘသန္တောသ- မိမိ ရသမျှသော ပစ္စည်းဖြင့် ရောင့်ရဲခြင်း၊
၂။ ယထာဗလသန္တောသ- မိမိ အားအစွမ်းရှိနိုင်သမျှဖြင့် ရောင့်ရဲခြင်း၊
၃။ ယထာသာရုပ္ပ သန္တောသ- မိမိနှင့် လျောက်ပတ်သမျှဖြင့် ရောင့်ရဲခြင်း။ (သံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၁၃။) (သံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၅၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရောင့်ရဲတင်းတိမ်မှု မရှိသော အရာ ၃ မျိုး

အလိုမပြည့်နိုင်သူ ၃ ဦး၊ မရောင့်ရဲနိုင်သူ ၃ ဦး နှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရောင့်ရဲလွယ်ခြင်း ၂ မျိုး

၁။ ကိုယ်ကို မျှတစေနိုင်ရုံသော သင်္ကန်းဖြင့် ရောင့်ရဲခြင်း၊
၂။ ဝမ်းကို မျှတစေနိုင်ရုံသော ဆွမ်းဖြင့် ရောင့်ရဲခြင်း။ (ဒီ၊၁၊၆၇။) (ဒီ၊မြန်၊၁။၈၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရောင်လျှံ ၄ မျိုး

၁။ လရောင်လျှံ၊
၂။ နေရောင်လျှံ၊
၃။ မီးရောင်လျှံ၊
၄။ ပညာရောင်လျှံ။ (အံ၊၁၊၄၅၇။) (အံ၊မြန်၊၁။၄၆၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရောင်းဝယ်မှု မပြုကောင်းသော ပစ္စည်း ၅ မျိုး

၁။ လက်နက်၊
၂။ လူ၊
၃။ အသားငါး၊
၄။ သေရည် အရက်၊
၅။ အဆိပ်။ (အံ၊၂၊၁၈၃။) (အံ၊မြန်၊၂။၂၃၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရောပြွမ်းသော အဆုံးအဖြတ် ၁၆ မျိုး (ခန္ဓာငါးပါးတို့၌ သိထိုက်သော ရောပြွမ်းသော အဆုံးအဖြတ် ၁၆ မျိုး)

၁။ ခန္ဓာငါးပါးတို့၏ အတူတကွဖြစ်ခြင်းအားဖြင့်လည်းကောင်း၊
၂။ ရှေ့နောက် အားဖြင့်လည်းကောင်း၊
၃။ ကာလအပိုင်းအခြားအားဖြင့်လည်းကောင်း၊
၄။ တူသော ဖြစ်ခြင်း, အသီးအသီးချုပ်ခြင်းအားဖြင့် လည်းကောင်း၊
၅။ အသီးအသီးဖြစ်ခြင်း၊ အတူ ချုပ်ခြင်း အားဖြင့်လည်းကောင်း၊
၆။ အတူဖြစ်ခြင်း, ချုပ်ခြင်းအားဖြင့်လည်းကောင်း၊
၇။ အသီးသီး ဖြစ်ခြင်း, အသီးအသီးချုပ်ခြင်းအားဖြင့်လည်းကောင်း၊
၈။ အတိတ်, အနာဂတ်, ပစ္စုပ္ပန်အားဖြင့် လည်းကောင်း၊
၉။ အတွင်းသန္တာန်, ပြင်ပသန္တာန်အားဖြင့်လည်းကောင်း၊
၁၀။ ရုန့်ရင်းခြင်း, သိမ်မွေ့ခြင်းအားဖြင့်လည်းကောင်း၊
၁၁။ ယုတ်ညံ့ခြင်း, မြတ်ခြင်းအားဖြင့်လည်းကောင်း၊
၁၂။ ဝေးခြင်း, နီးခြင်းအားဖြင့်လည်းကောင်း၊
၁၃။ အကြောင်းအားဖြင့်လည်းကောင်း၊
၁၄။ ဖြစ်ကြောင်းအားဖြင့်လည်းကောင်း၊
၁၅။ ထက်ဝန်းကျင် ပြီးစေအပ်သည်၏အဖြစ် လည်းကောင်း၊
၁၆။ ပြုစီမံအပ်သည်၏အဖြစ်လည်းကောင်း။ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရောရုဝ ငရဲ ၂ မျိုး

၁။ ဇာလ ရောရုဝငရဲ၊
၂။ ဓူမ ရောရုဝငရဲ။ (သံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၇၇။) (ဇာ၊ဋ္ဌ၊၅၊၂၈၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရဲရင့်ကြောင်း တရား ၅ ပါး

၁။ ယုံကြည်မှု သဒ္ဓါ ရှိခြင်း၊
၂။ စောင့်ထိန်းမှု သီလ ရှိခြင်း၊
၃။ အကြားအမြင် များခြင်း၊
၄။ ထက်သန်သော လုံ့လ ရှိခြင်း၊
၅။ ပညာရှိခြင်း။ (အံ၊၂၊၁၆၂။) (အံ၊မြန်၊၂။၂၀၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ရဲရဲဝံ့ဝံ့ လွှမ်းမိုး၍ အိမ်၌ နေနိုင်သော မိန်းမတို့၏ အင်္ဂါ ၅ ပါး

၁။ သူ့အသက် သတ်ခြင်းမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၂။ သူ့ဥစ္စာခိုးခြင်းမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၃။ ကာမတို့၌ မှားသော အကျင့်မှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၄။ မုသားစကား ပြောဆိုခြင်းမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၅။ မူးယစ်ဆေးဝါး မှီဝဲ သုံးစွဲ ခြင်းမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း။ (သံ၊၂၊၄၄၅။) (သံ၊မြန်၊၂။၄၄၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

လ နေ ညစ်နွမ်းကြောင်း ၄ မျိုး

၁။ တိမ်တိုက်တို့သည် လ,နေတို့၏ ညစ်နွမ်းကြောင်း၊
၂။ ဆီးနှင်းသည် လ,နေတို့၏ ညစ်နွမ်းကြောင်း၊
၃။ အခိုးနှင့် မြူတို့သည် လ,နေတို့၏ ညစ်နွမ်းကြောင်း၊
၄။ ရာဟုအသူရိန်သည် လ,နေတို့၏ ညစ်နွမ်းကြောင်း။ (ဝိ၊၄၊၄၉၂။) (အံ၊၁၊၃၆၂။) (ဝိ၊မြန်၊၄၊၄၉၆။) (အံ၊မြန်၊၁။၃၇၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

လ နေ သွားရာ ခရီးလမ်းကြောင်း ၃ မျိုး

၁။ ဆိတ်အား လျောက်ပတ်သော ရာသီ၌ လ နေတို့၏ သွားလာရာလမ်းကြောင်း- အဇဝီထိ၊
၂။ ဆင်အား လျောက်ပတ်သော ရာသီ၌ လ နေတို့၏ သွားလာရာ လမ်းကြောင်း- နာဂဝီထိ၊
၃။ နွားအား လျောက်ပတ်သော ရာသီ၌ လ နေတို့၏ သွားရာလမ်းကြောင်း- ဂေါဝီထိ။ (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၅၁။) (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၁၊၂၆၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

လက္ခဏာတော်၂ ပါး (လက္ခဏာတော်ကြီးတို့တွင် ပေါက္ခရသာတိပုဏ္ဏားနှင့် အမ္ဗဋ္ဌလုလင်တို့ သံသယဖြစ်သော လက္ခဏာတော်၂ ပါး)

၁။ အအိမ်ဖြင့် ဖုံးလွှမ်းထားအပ်သော အင်္ဂါဇာတ်တော်၊
၂။ ပြန့်ကျယ်သော လျှာတော်။ (ဒီ၊၁၊၉၉၊၁၀၀။) (ဒီ၊မြန်၊၁။၁၁၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

လက္ခဏာတော်ကြီး ၃၂ ပါး (ယောကျ်ားမြတ် ဘုရားရှင်တို့၏ လက္ခဏာတော်ကြီး ၃၂ ပါး)

၁။ အညီအညွတ် ကောင်းစွာ ထိသော ခြေဖဝါး ရှိခြင်း၊
၂။ အောက်ခြေဖဝါးပြင်တို့၌ အကန့် တစ်ထောင်ရှိကုန်သော အကွပ်ပုံတောင်းတို့နှင့် တကွ အခြင်းအရာ အလုံးစုံနှင့် ပြည့်စုံကုန်သော စက်ဝန်းတို့သည် ဖြစ်ပေါ်လျက် ရှိကုန်ခြင်း၊
၃။ ရှည်သော ဖနောင့် ရှိခြင်း၊
၄။ ရှည်သွယ်သော လက်ချောင်း ခြေချောင်းရှိခြင်း၊
၅။ နူးညံ့နုနယ်သော လက်ဖဝါး ခြေဖဝါး ရှိခြင်း၊
၆။ ကွန်ရက် ပမာ ညီညာသော လက်ချောင်း ခြေချောင်း ရှိခြင်း၊
၇။ ဖမျက်မြင့်သော ခြေရှိခြင်း၊
၈။ ဧဏီ သားကောင်၏ သလုံးမြင်းခေါင်းကဲ့သို့သော သလုံးမြင်းခေါင်း ရှိခြင်း၊
၉။ မကိုင်းမညွတ်ပဲ ရပ်လျက်ပင် နှစ်ဖက်သော လက်ဝါးပြင်တို့ဖြင့် ပုဆစ်ဒူးတို့ကို သုံးသပ်နိုင်ခြင်း၊
၁၀။ အအိမ်ဖြင့် ဖုံးလွှမ်းသော ပုရိသနိမိတ် ရှိခြင်း၊
၁၁။ ရွှေအဆင်းရှိခြင်း ရွှေနှင့် တူသော (အသား) အရေ ရှိခြင်း၊
၁၂။ ချောမွေ့သော အသားအရေရှိခြင်း အသားအရေ ချောမွေ့သောကြောင့် မြူအညစ်အကြေး မလိမ်းကျံ (မငြိကပ်) ခြင်း၊
၁၃။ တစ်ပင်ချင်း ပေါက်သော မွေးညှင်းရှိခြင်း၊
၁၄။ အထက်သို့ ကော့တက်သော မွေးညှင်းရှိခြင်း၊
၁၅။ ဗြဟ္မာမင်း၏ ခန္ဓာကိုယ်ကဲ့သို့ ဖြောင့်မတ်သော ကိုယ်ရှိခြင်း၊
၁၆။ လက်ဖမိုး နှစ်ဖက်, ခြေဖမိုးနှစ်ဖက်, ပခုံးစွန်းနှစ်ဖက်, လည်ဂုတ်ဟု ဆိုအပ်သော အရပ်ခုနစ်ပါးတို့၌ (အသား) ဖြိုးမောက်ခြင်း၊
၁၇။ ခြင်္သေ့ကိုယ် အရှေ့ပိုင်းနှင့် တူသော ကိုယ်ရှိခြင်း၊
၁၈။ လက်ပြင် နှစ်ဖက်အကြား၌ (တစ်ပြင်တည်း ညီလျက်) ပြည့်ဖြိုးသော ကျောပြင် ရှိခြင်း၊
၁၉။ ပညောင်ပင်ကဲ့သို့ ဝန်းဝိုင်းသော ကိုယ်ရှိခြင်း၊
၂၀။ ညီညာစွာ လုံးသော လည်ပင်း လည်တိုင် ရှိခြင်း၊
၂၁။ အရသာကို ဆောင်၍ အလွန် ကောင်းမြတ်သော အကြောရှိခြင်း၊
၂၂။ ခြင်္သေ့၏ မေးနှင့် တူသော မေးရှိခြင်း၊
၂၃။ လေးဆယ်သော သွားရှိခြင်း၊
၂၄။ ညီညွတ်သော သွားရှိခြင်း၊
၂၅။ မကျဲသော သွားရှိခြင်း၊
၂၆။ အလွန်ဖြူစင်သော အစွယ် (လေးချောင်း။) ရှိခြင်း၊
၂၇။ ကြီးမားရှည်လျား နူးညံ့သော လျှာရှိခြင်း၊
၂၈။ ဗြဟ္မာ့အသံနှင့် တူသော အသံရှိခြင်း၊ ကရဝိတ်ငှက်အသံနှင့်တူသော အသံ ရှိခြင်း၊
၂၉။ အလွန်ညိုသော မျက်လုံးရှိခြင်း၊
၃၀။ နွားငယ်မျက်တောင်နှင့်တူသော မျက်တောင် ရှိခြင်း၊
၃၁။ မျက်မှောင်နှစ်ခုအကြား၌ နူးညံ့သော လဲဝါဂွမ်းနှင့်တူသော ဖြူစင်သော ဥဏ္ဏလုံမွေးရှင်သည် ပေါက်လျက် ရှိခြင်း၊
၃၂။ သင်းကျစ် ဆင်ထားဘိသကဲ့သို့သော ဦးခေါင်းရှိခြင်း။ (ဒီ၊၂၊၁၄၊၁၆။) (ဒီ၊မြန်၊၂။၁၄၊၁၆။) (ဒီ၊၃၊၁၁၇-၁၁၈။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၁၃၅-၁၃၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

လက်နက် ၃ မျိုး

၁။ အကြားအမြင် လက်နက်၊
၂။ ဆိတ်ငြိမ်ခြင်း ‘ဝိဝေက’ လက်နက်၊
၃။ ပညာလက်နက်။ (ဒီ၊၃၊၁၈၃။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၀၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

လက်နက် ၅ မျိုး (ယောဂီပုဂ္ဂိုလ် ထိုးသတ်သော လက်နက် ၅ မျိုး)

၁။ မေတ္တာလက်နက်ဖြင့် ဒေါသကို ထိုးသတ်ခြင်း၊
၂။ ကရုဏာလက်နက်ဖြင့် ဝိဟိံသကို ထိုးသတ်ခြင်း၊
၃။ ကာယ ဝိဝေကလက်နက်ဖြင့် အပေါင်းအဖော်၌ မွေ့လျော်မှုကို ထိုးသတ်ခြင်း၊
၄။ စိတ္တဝိဝေက လက်နက်ဖြင့် ကိလေသာအပေါင်းအဖော်ကို ထိုးသတ်ခြင်း၊
၅။ ဥပဓိဝိဝေကလက်နက်ဖြင့် အကုသိုလ်အားလုံးကို ထိုးသတ်ခြင်း။ (သံ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၅၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

လက်နက် ၉ မျိုး (အပရာဇိတပလ္လင်ကို လုယူရန် မာရ်နတ်တိုက်ခိုက်သော လက်နက် ၉ မျိုး)

၁။ ဝါတမဏ္ဍလ- လေပွေလေဆင်နှာမောင်း၊
၂။ မဟာဝဿ- မိုးကြီး၊
၃။ ပါသာဏဝဿ- ကျောက်ခဲမိုး၊
၄။ ပဟရဏဝဿ- လက်နက်မိုး၊
၅။ အင်္ဂါရဝဿ- မီးကြီးခဲမိုး၊
၆။ ကုက္ကုဠ ဝဿ- ပြာပူမိုး၊
၇။ ဝါလုကာဝဿ- သဲမိုး၊
၈။ ကလလဝဿ- ရွံ့ညွန်မိုး၊
၉။ အန္ဓကာရ- အမိုက်မှောင်။ (အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၈၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

လက်နက်ကြီး ၄ မျိုး

၁။ သိကြားမင်း၏ ဝရဇိန် လက်နက်၊
၂။ ဝေဿဝဏ်နတ်မင်း၏ တင်းပုတ် လက်နက်၊
၃။ ယမမင်း၏ မျက်စိ လက်နက်၊
၄။ အာဠာဝကဘီလူး၏ ဘွဲ့ဖြူ ပုဆိုး လက်နက်။ (သံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၉၆။) (သုတ္တနိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၁၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

လက်သည်းညှပ် လှူရကျိုး ၅ မျိုး

၁။ များစွာသော ကျွန်မိန်းမ, ယောကျ်ားတို့ကို ရရှိခြင်း၊
၂။ များစွာသော နွား မြင်းတို့ကို ရရှိခြင်း၊
၃။ များစွာသော အလုပ်သမား သူရင်းငှားတို့ကို ရရှိခြင်း၊
၄။ များစွာသော ကချေသည်တို့ကို ရရှိခြင်း၊
၅။ များစွာသော ဆေတ္တာသည်, ထမင်းချက်သမား, စားဖိုသည်တို့ကို ရရှိခြင်း။ (အပ၊၁၊၃၆၀။) (အပ၊မြန်၊၁။၃၆၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

လက်သမားဆရာ၏ အတတ်ပညာ ၂ မျိုး

၁။ အိမ်ရာ ကျောင်းရာကို သိသော အတတ်ပညာ၊
၂။ ဘုံအဆင့်ဆင့်ရှိသော အဆောက်အဦး, ပြာသာဒ် ဆောက်လုပ်ခြင်း အတတ်ပညာ။ (အနုဋီ၊၂၊၁၇၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

လက်သုတ်ပုဝါ လှူရကျိုး ၅ ပါး

၁။ အလုံးစုံသော လက္ခဏာတို့နှင့် ပြည့်စုံသူ ဖြစ်ခြင်း၊
၂။ အသက်တမ်းနှင့် ပြည့်စုံသူ ဖြစ်ခြင်း၊
၃။ ဉာဏ်ပညာနှင့် ပြည့်စုံသူ ဖြစ်ခြင်း၊
၄။ သမာဓိနှင့် ပြည့်စုံသူ ဖြစ်ခြင်း၊
၅။ အလုံးစုံသော ပင်ပန်းခြင်းတို့မှ လွတ်ကင်းခြင်း။ (အပ၊၁၊၃၆၆။) (အပ၊မြန်၊၁။၃၇၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

လင်းနို့ အင်္ဂါ ၂ ပါး

၁။ လင်းနို့သည် အိမ်သို့ ဝင်၍ လှည့်လည်ပျံသန်းပြီးနောက် အိမ်မှ ထွက်ခြင်း အိမ်၌ မနှောက်ယှက်ခြင်း (ထို့အတူ ယောဂီပုဂ္ဂိုလ်သည် ရွာသို့ ဆွမ်းအလို့ငှာ ဝင်လျက် အိမ်စဉ်အတိုင်း လှည့်လည်ပြီးနောက် ရရှိလာသော လာဘ်ဖြင့် လျင်စွာ ရွာမှ ထွက်ခြင်း၊ ရွာ၌ အနှောက်အယှက် မပြုခြင်း)၊
၂။ လင်းနို့သည် သူတစ်ပါး၏ အိမ်၌ နေသည်ရှိသော် ထိုအိမ်ရှင်တို့အား ဆုတ်ယုတ်ပျက်စီးကြောင်းကို မပြုခြင်း (ထို့အတူ ယောဂီပုဂ္ဂိုလ်သည် ဒါယကာတို့၏ အိမ်သို့ ချဉ်းကပ်၍ အလွန်တောင်းခြင်း စသည်ဖြင့် ထိုဒါယကာတို့အား တစ်စုံတစ်ခုသော နှလုံးမသာယာဖွယ်ကို မပြုလုပ်ခြင်း) ။ (မိလိန္ဒ၊၃၈၉။) (မိလိန္ဒ၊မြန်။၄၁၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

လင်မယား စုံတွဲ ၄ မျိုး

၁။ သူသေလင်သည် သူသေမယားနှင့် အတူ ပေါင်းသင်းခြင်း၊
၂။ သူသေ လင်သည် နတ်သမီးမယားနှင့် အတူ ပေါင်းသင်းခြင်း၊
၃။ နတ်သားလင်သည် သူသေမယားနှင့် အတူ ပေါင်းသင်းခြင်း၊
၄။ နတ်သားလင်သည် နတ်သမီးမယားနှင့် အတူ ပေါင်းသင်းခြင်း။ (အံ၊၁၊၃၆၈။) (အံ၊မြန်၊၁။၃၈၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

လင်ယောကျ်ား ကျင့်ဝတ် ၅ ပါး

၁။ သမ္မာနနာယ- ဇနီးမယားအပေါ်၌ ချစ်ခင်မြတ်နိုးစွာ ပြုလုပ်ပြောဆိုဆက်ဆံရခြင်း၊
၂။ အနဝမာနနာယ- မထီမဲ့မြင် ကြမ်းတမ်းယုတ်မာ ရိုင်းပြစွာ မပြောဆို မပြုလုပ်ရခြင်း၊
၃။ အနတိစရိယာယ- မိမိဇနီးမယားမှ တစ်ပါးအခြား မိန်းမ များနှင့် မလွန်ကျူး မဖောက်ပြန်ရခြင်း၊
၄။ ဣဿရိယဝေါဿဂ္ဂေန- ပစ္စည်းဥစ္စာတို့ကို ဇနီး မယားထံ အပ်နှံရခြင်း၊
၅။ အလင်္ကာရာနုပ္ပဒါနေန- စွမ်းနိုင်သလောက် အဝတ်အစား အဆင်တန်ဆာများကို ဆင်မြန်းရခြင်း။ (ဒီ၊၃၊၁၅၄-၁၅၅။) (ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၁၁၆။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၁၇၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

လင်ယောကျ်ားအပေါ် လွှမ်းမိုးနိုင်သော မိန်းမ၏ အင်္ဂါ ၅ ပါး

၁။ ရုပ်ရေအဆင်း ချောမော လှပခြင်း ဟူသော ရူပဗလနှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၂။ စည်းစိမ်ဥစ္စာရှိခြင်း ဟူသော ဘောဂဗလနှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၃။ ဆွေမျိုးအသိုင်းအဝိုင်းရှိခြင်း ဟူသော ဉာတိဗလနှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၄။ သားသမီး ရှိခြင်း ဟူသော ပုတ္တဗလနှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၅။ ကိုယ်ကျင့်သီလရှိခြင်း ဟူသော သီလဗလနှင့် ပြည့်စုံခြင်း။ (သံ၊၂၊၄၄၂။) (သံ၊မြန်၊၂။၄၃၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

လဇ္ဇီရဟန်း အင်္ဂါ ၃ ပါး

၁။ လွန်ကျူးလိုသော စေတနာနှင့် တကွ စေ့ဆော်၍ အာပတ် မသင့် ရောက်ခြင်း၊
၂။ သင့်ရောက်ပြီးသော အာပတ်ကို ဖုံးလွှမ်းမထားခြင်း၊
၃။ အဂတိလေးပါး မလိုက်စားခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၂၇၉။) (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၄၂။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၃၇၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

လနှင့် ယောဂီ တူပုံ ၅ မျိုး

၁။ လသည် လဆန်းပက္ခ၌ ထွက်ပေါ်သည်ရှိသော် တိုးပွား၍ တိုးပွား၍ ဖြစ်ခြင်း (ထို့အတူ ယောဂီပုဂ္ဂိုလ်သည် အကျင့်သီလ ဂုဏ်ကျေးဇူး ဝတ်ကြီး ဝတ်ငယ် တို့၌လည်းကောင်း၊ သတိပဋ္ဌာန်တရား အားထုတ်ခြင်း ဣန္ဒြေတို့၌ လုံခြုံသော တံခါးရှိခြင်း စသည်တို့၌လည်းကောင်း တိုးတက်၍ တိုးတက်၍ ပွားများရခြင်း)၊
၂။ လသည် ကြယ်တာရာ အပေါင်းတို့၏ အကြီးအမှူးဖြစ်ခြင်း (ထို့အတူ ကမ္မဋ္ဌာန်းစီးဖြန်းသော ယောဂီပုဂ္ဂိုလ်သည် မွန်မြတ်သော ဆန္ဒာဓိပတိ ရှိရခြင်း)၊
၃။ လသည် ညဉ့်၌ လှည့်လည်ထွက်ပေါ်ခြင်း (ထို့အတူ ယောဂီပုဂ္ဂိုလ်သည် ဆိတ်ငြိမ်သူ ဖြစ်ရခြင်း)၊
၄။ လသည် ဗိမာန် တံခွန် ဖြစ်ခြင်း (ထို့အတူ ယောဂီပုဂ္ဂိုလ်သည် သီလတည်းဟူသော တံခွန်ရှိသူ ဖြစ်ခြင်း)၊
၅။ လသည် တောင်းတအပ် တောင်းပန်အပ်သည် ဖြစ်၍ ထွက်ပေါ်လာခြင်း (ထို့အတူ ယောဂီပုဂ္ဂိုလ်သည် တောင်းပန်အပ် တောင်းတအပ်သည် ဖြစ်၍ ဒါယကာတို့၏ အထံသို့ ချဉ်းကပ်ခြင်း)။ (မိလိန္ဒ၊၃၇၁။) (မိလိန္ဒ၊မြန်။၃၉၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

လနေတို့၏ အညစ်အကြေး ၄ မျိုး

လ နေ ညစ်နွမ်းကြောင်း ၄ မျိုးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

လယ် မအောင်ကြောင်း ၄ မျိုး

၁။ စပါးမျိုးစေ့ ပျက်ခြင်း၊
၂။ စိုက်ပျိုးပုံ ပျက်ခြင်း၊
၃။ ရေပြတ်ခြင်း၊
၄။ ဆားကျင်း, ဆပ်ပြာမြေ ဖြစ်ခြင်း။ (အံ၊ဋီ၊၂၊၂၃၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

လယ်၏ အပြစ် ၄ မျိုး

၁။ မျိုးစေ့ မရောက်ခြင်း, ဆွေးမြည့်ခြင်း အစွမ်းဖြင့် မျိုးစေ့၏ ပြတ်ခြင်း၊
၂။ ကြဲသော အခါ၌ အချို့သော အရပ်တို့ကို မနှံ့သည်ဖြစ်၍ ကြဲခြင်း၏ ပြတ်ခြင်း၊
၃။ ရေနည်းလွန်း, များလွန်းသည်တို့၏ အစွမ်းဖြင့် ရေကြောင့် ပြတ်ခြင်း၊
၄။ အချို့နေရာ၌ လေးကြိမ်, ငါးကြိမ် ထွန်၍ နက်သဖြင့် ကျစ်မြေငံ၏ ပေါက်ခြင်း။ (မ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၅၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

လယ်ထွန်ရာ၌ ကြိုးချည်ခြင်း ၃ မျိုး

၁။ ထွန်တုံးထွန်တံနှင့် အတူ ထမ်းပိုးတုံးကို ချည်နှောင်ခြင်း၊
၂။ ထမ်းပိုးတုံးနှင့် အတူ နွားလားတို့ကို ချည်နှောင်ခြင်း၊
၃။ မောင်းနှင် သူနှင့် နွားလားတို့ကို ချည်နှောင်ခြင်း။ (သံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၃၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

လယ်နှင့် ယောဂီ တူပုံ ၃ မျိုး

၁။ လယ်သည် ရေမြောင်းနှင့် ပြည့်စုံခြင်း (ထို့အတူ ယောဂီ ပုဂ္ဂိုလ်သည် ကောင်းစွာ ကျင့်အပ်သော ဝတ်ကြီး ဝတ်ငယ်ဟူသော ရေမြောင်းနှင့် ပြည့်စုံ ရခြင်း)၊
၂။ လယ်သည် ကန်သင်းအပိုင်းအခြားနှင့် ပြည့်စုံ၍ ထိုကန်သင်းအပိုင်းအခြားဖြင့် ရေကို စောင့်ရှောက်စေပြီးလျှင် စပါးကို ရင့်စေခြင်း (ထို့အတူ ယောဂီပုဂ္ဂိုလ်သည် စောင့်ထိန်းမှု သီလ, ရှက်မှု ဟိရီတည်းဟူသော အပိုင်းအခြားဖြင့် ရဟန်းဂုဏ်ကို စောင့်ရှောက်၍ လေးပါးသော မဂ်ဖိုလ်တို့ကို ယူခြင်း)၊
၃။ လယ်သည် စပါးဖြစ်ပေါ်ကြောင်း မြေဩဇာနှင့် ပြည့်စုံသည်ဖြစ်၍ လယ်သမားအား ရွှင်လန်းမှုကို ဖြစ်စေခြင်း, အနည်းငယ်သော မျိုးစေ့ကို စိုက်ပျိုးသော်လည်း များစွာသော အသီးအနှံကို ဖြစ်စေလျက် များစွာ စိုက်ပျိုးသည်ရှိသော် အထူးသဖြင့် များပြားသော အသီးအနှံကို ဖြစ်စေခြင်း (ထို့အတူ ယောဂီပုဂ္ဂိုလ်သည် ကောင်းမှုဖြစ်ပေါ်ကြောင်း အကျင့်နှင့် ပြည့်စုံသည်ဖြစ်၍ ပြန့်ပြောသော အကျိုးကို ပေးစေနိုင်ခြင်း, အနည်းငယ် ပေးလှူသော်လည်း များစွာသော အကျိုးကို ဖြစ်စေပြီးလျှင် များစွာ ပေးလှူသည်ရှိသော် အထူးသဖြင့် များပြားသော အကျိုးထူးတို့ကို ဖြစ်စေသဖြင့် ဒါယကာတို့၏ အားရရွှင်လန်းမှုကို ဖြစ်စေခြင်း)။ (မိလိန္ဒ၊၄၀၃။) (မိလိန္ဒ၊မြန်။၄၂၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

လယ်မြေကောင်းနှင့် တူသော ပုဂ္ဂိုလ် ၇ မျိုး

၁။ ရူပကာယ နာမကာယ နှစ်ပါးသော အဖို့မှ လွတ်သော ‘ဥဘတောဘာဂဝိမုတ္တ’ပုဂ္ဂိုလ်၊
၂။ ပညာဖြင့် ကိလေသာတို့မှ လွတ်သော ‘ပညာ ဝိမုတ္တ’ပုဂ္ဂိုလ်၊ ၃။(ဈာန် မဂ်ဖိုလ် နိဗ္ဗာန်ကို) နာမကာယဖြင့် မျက်မှောက်ပြုသော ‘ကာယသက္ခိ’ ပုဂ္ဂိုလ်၊
၄။ သစ္စာလေးပါးတရားကို သိ၍ အထက် မဂ်ဖိုလ်သို့ ရောက်သော ‘ဒိဋ္ဌိပ္ပတ္တ’ ပုဂ္ဂိုလ်၊
၅။ သဒ္ဓါတရားဖြင့် ကိလေသာတို့မှ လွတ်သော ‘သဒ္ဓါဝိမုတ္တ’ ပုဂ္ဂိုလ်၊
၆။ ပညာရှေ့သွားရှိ၍ အရိယာမဂ်ကို ပွားစေသော ‘ဓမ္မာနုသာရီ’ ပုဂ္ဂိုလ်၊
၇။ သဒ္ဓါရှေ့သွားရှိ၍ အရိယာမဂ်ကို ပွားစေသော ‘သဒ္ဓါနုသာရီ’ ပုဂ္ဂိုလ်။ (အံ၊၂၊၄၀၃။) (အံ၊မြန်၊၂။၅၁၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

လယ်မြေကောင်းနှင့် တူသော ပုဂ္ဂိုလ် ၇ မျိုး (တစ်နည်း)

၁။ သင်္ခါရတို့၌ အနိစ္စဟု ရှုနေ၍ အာသဝေါတရားကုန်ပြီး နိဗ္ဗာန်ကို မျက်မှောက်ပြုလျက် နေသော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၂။ အာသဝေါတရား ကုန်ပြီး ပရိနိဗ္ဗာန်ပြုသော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၃။ အသက်အပိုင်းအခြား၏ အလယ်၌ ပရိနိဗ္ဗာန်ပြုသော အန္တရာပရိနိဗ္ဗာယီ ပုဂ္ဂိုလ်၊
၄။ အသက်အပိုင်းအခြား၏ အလယ်ကို လွန်၍ ပရိနိဗ္ဗာန်ပြုသော ဥပဟစ္စပရိနိဗ္ဗာယီ ပုဂ္ဂိုလ်၊
၅။ အားထုတ်မှုမရှိဘဲ ပရိနိဗ္ဗာန်ပြုသော အသင်္ခါရ ပရိနိဗ္ဗာယီ ပုဂ္ဂိုလ်၊
၆။ အားထုတ်မှုရှိသဖြင့် ပရိနိဗ္ဗာန်ပြုသော သသင်္ခါရပရိနိဗ္ဗာယီ ပုဂ္ဂိုလ်၊
၇။ အကနိဋ္ဌ ဘုံသို့ ရောက်၍ အထက်မဂ်ကို ရထိုက်သော ဥဒ္ဓံသောတ အကနိဋ္ဌဂါမိပုဂ္ဂိုလ်။ (အံ၊၂၊၄၀၅။) (အံ၊မြန်၊၂။၅၁၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

လယ်မြေကောင်းနှင့် တူသော ရဟန်း၏ အင်္ဂါ ၇ ပါး

၁။ သုတ္တ, ဂေယျ စသော ပါဠိကို သိခြင်း၊
၂။ ယင်းပါဠိ၏ အနက်ကို သိခြင်း၊
၃။ မိမိကိုယ်ကို သိခြင်း၊
၄။ ပစ္စည်း လေးပါးတို့၌ အတိုင်းအရှည်ကို သိခြင်း၊
၅။ ပါဠိသင်ရာ အဋ္ဌကထာသင်ရာ အခါကို သိခြင်း၊
၆။ ပရိသတ်ကို သိခြင်း၊
၇။ ပုဂ္ဂိုလ်တို့၏ ထက်သည်အဖြစ် နုံ့သည် အဖြစ်ကို သိခြင်း။ (အံ၊၂၊၄၈၃။) (အံ၊မြန်၊၂။ ၆၀၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

လယ်ယာမြေကောင်းနှင့် တူသော ပုဂ္ဂိုလ် ၇ မျိုး (တစ်နည်း)

၁။ လွတ်မြောက်မှု အရဟတ္တဖိုလ် ပညာကို ယခုဘဝ၌ မျက်မှောက်ပြုနေသော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၂။ အာသဝေါကုန်ခြင်းသည်လည်းကောင်း အသက်ကုန်ခြင်းသည် လည်းကောင်း မရှေးမနှောင်း ဖြစ်သော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၃။ အောက်ပိုင်း သံယောဇဉ် ငါးပါး အကြွင်းမဲ့ ကုန်ခြင်းကြောင့် အသက်အပိုင်းအခြား အလယ်၌ ပရိနိဗ္ဗာန် ပြုသော အန္တရာပရိနိဗ္ဗာယီပုဂ္ဂိုလ်၊
၄။ အသက်အပိုင်းအခြားကို ထိ၍ ပရိနိဗ္ဗာန်ပြုသော ဥပဟစ္စ ပရိနိဗ္ဗာယီပုဂ္ဂိုလ်၊
၅။ အားထုတ်မှု မရှိဘဲ ပရိနိဗ္ဗာန်ပြုသော အသင်္ခါရ ပရိနိဗ္ဗာယီပုဂ္ဂိုလ်၊
၆။ အားထုတ်မှုရှိ၍ ပရိနိဗ္ဗာန်ပြုသော သသင်္ခါရ ပရိနိဗ္ဗာယီ ပုဂ္ဂိုလ်၊
၇။ အထက် အကနိဋ္ဌဘုံသို့ သွားတတ်သော ဥဒ္ဓံသောတ အကနိဋ္ဌဂါမီပုဂ္ဂိုလ်။ (အံ၊၂၊၅၁၀။) (အံ၊မြန်၊၂။၆၃၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

လယ်သမားတို့ ရှေးဦးစွာ ပြုလုပ်အပ်သော အလုပ် ၃ မျိုး

၁။ ရှေးဦးစွာ အဆောတလျင် လယ်ကို ကောင်းစွာ ထွန်ယက်၍ အပြေအပြစ် ပြုအပ်ခြင်း၊
၂။ ထို့နောက် အဆောတလျင် သင့်လျော်သော အခါ၌ မျိုးစေ့တို့ကို ကြဲချ စိုက်ပျိုးရခြင်း၊
၃။ ထို့နောက် အဆောတလျင် သင့်လျော်သော အခါ၌ ရေသွင်းရေထုတ် ပြုလုပ်ရခြင်း။ (အံ၊၁၊၂၃၁-၂၄၁။) (အံ၊မြန်၊၁။၂၄၈-၂၆၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

လျင်မြန်ခြင်း ၄ မျိုး

၁။ အရပ်လေးမျက်နှာမှ ပစ်လွှတ်လာသော ကျွမ်းကျင်သော လေးသမား လေးယောက်တို့၏ မြားတို့ကို မြေ၌ မကျရောက်မီ ဖမ်းယူနိုင်သော ယောကျ်ား၏ လျင်မြန်ခြင်း၊
၂။ လ, နေတို့၏ လျင်မြန်ခြင်း၊
၃။ လ, နေတို့၏ ရှေ့မှ ပြေးသွားကုန်သော နတ်တို့၏ လျင်မြန်ခြင်း၊
၄။ အသက်ပြုပြင်မှု အာယုသင်္ခါရတို့၏ လျင်မြန်ခြင်း။ (ဇာ၊ဋ္ဌ၊၄၊၂၁၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

လျင်မြန်စွာ သွားသော် မတင့်တယ်သူ ၄ ယောက်

၁။ အဘိသိက်သွန်းပြီးသော မင်း၊
၂။ မင်္ဂလာဆင် ရတနာ၊
၃။ ရဟန်း၊
၄။ မိန်းမ။ (ဓမ္မ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၄၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

လျင်သောပညာ ရကြောင်း တရား ၄ ပါး

၁။ သူတော်ကောင်းကို မှီဝဲခြင်း၊
၂။ သူတော်ကောင်း တရားကို ကြားနာခြင်း၊
၃။ သင့်လျော်သောအားဖြင့် နှလုံးသွင်းခြင်း၊
၄။ တရားအား လျော်သော အကျင့်ကို ကျင့်ခြင်း။ (သံ၊၃၊၃၅၉။) (သံ၊၃၊၃၆၁။) (သံ၊မြန်၊၃။၃၆၄ ၃၆၇။) (သံ၊မြန်၊၃။၃၆၄ ၃၆၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

လျှို့လျှို့ဝှက်ဝှက် ရွက်ဆောင်သူ ၃ ဦး

၁။ မာတုဂါမသည် လျှို့ဝှက်၍ ရွက်ဆောင်သည်၊ ပွင့်ပွင့် လင်းလင်း မရွက်ဆောင်၊
၂။ ပုဏ္ဏားတို့၏ ဗေဒင်တို့သည် လျှို့ဝှက်၍ ရွက်ဆောင်သည်၊ ပွင့်ပွင့်လင်းလင်း မရွက်ဆောင်၊
၃။ မှားသော အယူရှိသူသည် လျှို့ဝှက်၍ ရွက်ဆောင်သည်၊ ပွင့်ပွင့်လင်းလင်း မရွက်ဆောင်။ (အံ၊၁၊၂၈၆။) (အံ၊မြန်၊၁။၃၀၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

လျှို့ဝှက်ချက်ကို မပြောကြားထိုက်သူ ၄ မျိုး

၁။ မိန်းမ၊
၂။ ဆန့်ကျင်ဘက်ဖြစ်သူ(ရန်သူ။)၊
၃။ ပစ္စည်းဥစ္စာ အဝတ်တန်ဆာ စသော အာမိသဖြင့် ဖြားယောင်း၍ အဆွေခင်ပွန်းဖွဲ့တတ်သူ၊
၄။ စိတ်ထား မဖြောင့်မမှန် အကောက်ကြံလျက် သူ့အပြစ်ကို ရှာလိုသောကြောင့် ချိုသော စကားဖြင့် ချဉ်းကပ်တတ်သူ။ (ဇာတက၊၁၊၃၄၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

လျှို့ဝှက်တိုင်ပင်မှုကို ဖျက်ဆီးတတ်သော ပုဂ္ဂိုလ် ၉ ယောက်

၁။ ရာဂကြီးသူ၊
၂။ ဒေါသ ကြီးသူ၊
၃။ မောဟကြီးသူ၊
၄။ ကြောက်ရွံ့ ထိတ်လန့်တတ်သူ၊
၅။ လာဘ်, လာဘအာမိသ၌ အလေးဂရုပြုသူ၊
၆။ မိန်းမ၊
၇။ သေသောက်ကြူးသူ၊
၈။ ပဏ္ဍုက်၊
၉။ ကလေးသူငယ်။ (မိလိန္ဒ၊၉၉။) (မိလိန္ဒ၊မြန်။၁၀၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

လျှော်တေသင်္ကန်း၏ အကျိုးကျေးဇူး ၁၂ မျိုး

၁။ လျှော်တေ သင်္ကန်းသည် အဖိုးနည်းခြင်း, ကောင်းခြင်း, ရသေ့ရဟန်းတို့အား အပ်ခြင်း၊
၂။ မိမိကိုယ်တိုင် လက်ဖြင့် ပြုလုပ်လွယ်ကူခြင်း, ပြုလုပ်နိုင်ခြင်း၊
၃။ သုံးဆောင်သဖြင့် ဖြည်းဖြည်း ညစ်နွမ်းခြင်း, ဖွပ်လျှော်ရာ၌လည်း ကြာမြင့်မှု မရှိခြင်း၊
၄။ သုံးဆောင်သဖြင့် ဆွေးမြည့်သော်လည်း ချုပ်စရာမလိုခြင်း၊
၅။ နောက်တစ်ဖန် ရှာဖွေ၍ ပြုလုပ်ရလွယ်ကူခြင်း၊
၆။ ရသေ့ရဟန်းဖြစ်သူအား သင့်လျော် လျောက်ပတ်ခြင်း၊
၇။ ရန်သူတို့၏ သုံးဆောင်မူ မရှိခြင်း၊
၈။ သုံးဆောင်သော သူ၏ တန်ဆာဆင်ခြင်းအကြောင်း မရှိခြင်း၊
၉။ ဆောင်ရာ၌ ပေါ့ပါးခြင်း၊
၁၀။ သင်္ကန်းပစ္စည်း၌ အလိုနည်းသည် ဖြစ်ခြင်း၊
၁၁။ လျှော်ဖြစ်ပေါ်ခြင်း၏ တရားနှင့် လျော်ခြင်း, အပြစ် ကင်းခြင်း၊
၁၂။ လျှော်သင်္ကန်း ပျောက်သော်လည်း ငဲ့ကွက်စရာ မရှိခြင်း။ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၉။) (အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၁။) (ဗုဒ္ဓဝံ၊ဋ္ဌ၊၉၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

လွတ်ကင်းသော စိတ် ၅ မျိုး

၁။ ကာမဂုဏ်ကို နှလုံးသွင်းသော ရဟန်းအား ကာမဂုဏ်တို့၌ စိတ်မကြည်လင်, မပြေးဝင် မရပ်တည်မူ၍ ကာမဂုဏ်မှ ထွက်မြောက်ကြောင်း အသုဘ ဈာန်ကို နှလုံးသွင်းသော ရဟန်းအား အသုဘဈာန် ဟူသော နေက္ခမ္မဓာတ်၌ စိတ်ကြည်လင်, ပြေးဝင်, ရပ်တည်လျက် အာသဝေါတရားတို့မှ ကင်းလွတ်ခြင်း၊
၂။ ပျက်စီးစေလိုမှု ဗျာပါဒကို နှလုံးသွင်းသော ရဟန်းအား ဗျာပါဒ၌ စိတ်မကြည်လင်, မပြေးဝင်, မရပ်တည်မူ၍ ဗျာပါဒ၏ ဆန့်ကျင်ဘက်ဖြစ်သော မေတ္တာကို နှလုံးသွင်းသော ရဟန်းအား မေတ္တာ၌ စိတ်ပြေးဝင်, ကြည်လင်, ရပ်တည်လျက် အာသဝေါတရားတို့မှ လွတ်ကင်းခြင်း၊
၃။ ညှဉ်းဆဲမှု ဝိဟိံသာကို နှလုံးသွင်းသော ရဟန်းအား ဝိဟိံသာ၌ စိတ်မကြည်လင်, မပြေးဝင်, မရပ်တည်မူ၍ မညှဉ်းဆဲမူ အဝိဟိံသာ ကရုဏာဈာန်ကို နှလုံးသွင်းသော ရဟန်းအား အဝိဟိံသာ၌ စိတ်ပြေးဝင်, ကြည်လင်, ရပ်တည်လျက် အာသဝေါတရားတို့မှ ကင်းလွတ်ခြင်း၊
၄။ ကသိုဏ်း ရုပ်ကို နှလုံးသွင်းသော ရဟန်းအား ကသိုဏ်းရုပ်၌ စိတ်မကြည်လင်, မပြေးဝင်, မရပ်တည် မူ၍ အရူပဈာန်ကို နှလုံးသွင်းသော ရဟန်းအား အရူပဈာန်၌ စိတ်ကြည်လင်, ပြေးဝင်, ရပ်တည်လျက် အာသဝေါတရားတို့မှ လွတ်ကင်းခြင်း၊
၅။ ခန္ဓာငါးပါးဟူသော သက္ကာယကို နှလုံးသွင်းသော ရဟန်းအား သက္ကာယ၌ စိတ်မကြည်လင်, မပြေးဝင်, မရပ်တည်မူ၍ သက္ကာယ ချုပ်ငြိမ်းမှု အရဟတ္တဖိုလ်ကို နှလုံးသွင်းသော ရဟန်းအား သက္ကာယချုပ်ငြိမ်းခြင်း၌ စိတ်ကြည်လင်, ပြေးဝင်, ရပ်တည်လျက် အာသဝေါတရားတို့မှ ကင်းလွတ်ခြင်း။ (အံ၊၂၊၂၁၄။) (အံ၊မြန်၊၂။၂၆၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

လွတ်မြောက်ကြောင်း တရား ၅ ပါး

၁။ အမြဲ မရှိ ဟူသော အမှတ်- အနိစ္စသညာ၊
၂။ အမြဲ မရှိခြင်း၌ ဆင်းရဲ၏ ဟူသော အမှတ်- ဒုက္ခသညာ၊
၃။ ဆင်းရဲခြင်း၌ အလိုသို့ မလိုက် ဟူသော အမှတ်- အနတ္တသညာ၊
၄။ ပယ်စွန့်အပ်၏ ဟူသော အမှတ်- ပဟာနသညာ၊
၅။ စွဲမက်ခြင်း ကင်း၏ ဟူသော အမှတ်- ဝိရာဂသညာ။ (အံ၊၂၊၇၅။) (အံ၊မြန်၊၂။၉၂-၉၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

လွတ်မြောက်ခြင်း ၂ မျိုး

၁။ စိတ်၏ ကိလေသာမှ လွတ်မြောက်ခြင်း- စေတောဝိမုတ္တိ၊
၂။ ပညာ၏ ကိလေသာတို့မှ လွတ်မြောက်ခြင်း- ပညာဝိမုတ္တိ။ (အံ၊၁၊၈၁။) (အံ၊မြန်၊၁။၉၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

လွတ်မြောက်ခြင်း ၈ ပါး

၁။ ရူပဈာန်နှင့် ပြည့်စုံသော ပုဂ္ဂိုလ်သည် ကသိုဏ်းရုပ်တို့ကို ဈာန်မျက်စိဖြင့် ရှုခြင်း၊
၂။ မိမိသန္တာန်၌ ရုပ်တို့ကို မရှုမူ၍ ပြင်ပ၌ ရှိသော ကသိုဏ်းရုပ်တို့ကို ရှုခြင်း၊
၃။ ကသိုဏ်းအာရုံကို တင့်တယ်၏ ဟူ၍ နှလုံးသွင်းခြင်း၊
၄။ ရူပသညာတို့ကို လုံးဝလွန်မြောက်ခြင်း, ပဋိဃသညာတို့၏ အကြွင်းမဲ့ ချုပ်ငြိမ်းခြင်း, နာနတ္တသညာတို့ကို လုံးဝ နှလုံးမသွင်းခြင်းကြောင့် ကောင်းကင်သည် အဆုံးမရှိဟု ပွားများလျက် အာကာသာနဉ္စာ ယတနဈာန်သို့ ရောက်၍ နေခြင်း၊
၅။ အာကာသာနဉ္စာယတနဈာန်ကို ကောင်းစွာ လွန်မြောက်ပြီးလျှင် ‘‘ဝိညာဉ်သည် အဆုံးမရှိ’’ဟု ပွားများလျက် ဝိညာဏဉ္စာယတနဈာန်သို့ ရောက်၍ နေခြင်း၊
၆။ ဝိညာဏဉ္စာယတနဈာန်ကို ကောင်းစွာ လွန်မြောက်ပြီးလျှင် ‘‘တစ်စုံ တစ်ခုမျှ မရှိ’’ဟု ပွားများလျက် အာကိဉ္စညာယတနဈာန်သို့ ရောက်၍ နေခြင်း၊
၇။ အာကိဉ္စညာယတနဈာန်ကို လွန်မြောက်ပြီးလျှင် နေဝသညာနာသညာယတနဈာန်သို့ ရောက်၍ နေခြင်း၊
၈။ နေဝသညာနာသညာယတနဈာန်ကို လွန်မြောက်ပြီးလျှင် သညာဝေဒနာ တို့၏ ချုပ်ရာ နိရောဓသမာပတ်သို့ ရောက်၍ နေခြင်း။ (ဒီ၊၂၊၆၀။) (ဒီ၊၂၊၉၄။) (ဒီ၊၃၊၂၁၇။) (ဒီ၊၃၊၂၅၁။) (အဘိ၊ဝိ၊၃၅၆။) (ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၂၈။) (ဒီ၊မြန်၊၂။၁၀၈။) (ဒီ၊မြန်၊၂။၆၉။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၄၀။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၇၄။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၂။၄၄၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

လသုဏသိက္ခာပုဒ်၌ အင်္ဂါ ၂ ပါး

၁။ ကြက်သွန်ဖြူစိမ်း ဖြစ်ခြင်း၊
၂။ စားမျိုခြင်း။ (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၃၊၁၂၃။) (ဝိမတိ၊၂၊၇၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

လှည်းဘီး အကန့်ထောက်ဆံနှင့် တူသော တရား ၃ မျိုး

၁။ ကုသိုလ်ကောင်းမှုတို့ကို ပြုပြင် စီရင်ခြင်း စေတနာတရား- ပုညာဘိသင်္ခါရတရား၊
၂။ ကာမဘုံ၌ အကျုံးဝင်သော အကုသိုလ် စေတနာ- အပုညာဘိသင်္ခါရတရား၊
၃။ အရူပဘုံ၌ အကျုံးဝင်သော ကုသိုလ်စေတနာ- အာနေဉ္ဇာဘိသင်္ခါရတရား။ (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၁၊၂၁၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

လှည်းဘီး၏ အနားသတ် အကွပ်တကူနှင့် တူသော တရား ၂ မျိုး

၁။ အိုခြင်း ဇရာတရား၊
၂။ သေခြင်း မရဏတရား။ (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၁၊၂၁၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

လှည်းဘီးပုံတောင်းချက်မနှင့် တူသော တရား ၂ မျိုး

၁။ သစ္စာလေးပါး စသော တရားတို့ကို မသိတတ်သော အဝိဇ္ဇာတရား၊
၂။ ဘဝသုံးပါး၌ တပ်တတ်သော တဏှာ- ဘဝတဏှာတရား။ (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၁၊၂၁၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

လှည်းရထားနှင့် တူသော တရား ၃ မျိုး

၁။ ကာမဘဝ- ကာမဘုံ၊
၂။ ရူပဘဝ- ရူပဘုံ၊
၃။ အရူပဘဝ- အရူပဘုံ။ (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၁၊၂၁၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

လှံထိုးပုံ ၄ မျိုး

၁။ အောက်သို့ ရှေးရှု၍ ထိုးခတ်ခြင်း၊
၂။ အထက်သို့ ရှေးရှု၍ ထိုးခတ်ခြင်း၊
၃။ ထုတ်ချင်းထွင်း၍ ထိုးခတ်ခြင်း၊
၄။ အထူးထူး အထွေထွေအားဖြင့် ထိုးခတ်ခြင်း။ (နေတ္တိ၊ဋ္ဌ၊၂၃၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

လှူခြင်း၏ အကြောင်း ၈ မျိုး

ပေးလှူခြင်း၏ အကြောင်း ၈ မျိုးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

လှူဒါန်းခြင်း ၂ မျိုး

၁။ ရဟန်း၏ အထံသို့ သွား၍ ပစ္စည်းလေးပါးတို့ကို နှုတ်ဖြင့် ဖိတ်၍ လှူဒါန်းခြင်း၊
၂။ ပစ္စည်းလေးပါးတို့ကို ယူ၍ ရဟန်းထံသို့ သွား၍ လှူဒါန်းခြင်း။ (မ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၆၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

လှေကား ၃ မျိုး (ခွင့်ပြုတော်မူအပ်သော လှေကား ၃ မျိုး)

၁။ အုတ်လှေကား၊
၂။ ကျောက်လှေကား၊
၃။ သစ်သားလှေကား။ (ဝိ၊၄၊၂၅၄-၂၅၆-၂၉၉။) (ဝိ၊မြန်၊၄။၂၅၃၊၂၅၇၊၃၀၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

လှေနှင့် ယောဂီ တူပုံ ၃ မျိုး

၁။လှေသင်္ဘောသည် အမျိုးမျိုးသော သစ်သားတို့ဖြင့် ဖွဲ့စပ်သဖြင့် များစွာသော လူအပေါင်းကို ပင်လယ်သမုဒ္ဒရာမှ ကပ်တင်ခြင်း (ထို့အတူ ယောဂီပုဂ္ဂိုလ်သည် အကျင့်သီလဂုဏ် ဝတ်ကြီးဝတ်ငယ်ဟူသော အမျိုးမျိုးသော တရားတို့ စုပေါင်း ညီညွတ် သဖြင့် နတ်နှင့်တကွသော လူအပေါင်းကို သံသရာဝဋ်ဆင်းရဲမှ ကယ်တင်ခြင်း)၊
၂။ လှေ သင်္ဘောသည် အမျိုးမျိုးသော လှိုင်းလုံးရိုက်ခတ်သော အဟုန် ကျယ်ပြန့်သော ဩဃအဟုန်ကို သည်းခံနိုင်ခြင်း (ထို့အတူ ယောဂီပုဂ္ဂိုလ်သည် အမျိုးမျိုးသော ကိလေသာ လှိုင်းအဟုန်ကို လည်းကောင်း လာဘော အလာဘော စသော လောကဓံ ရှစ်ပါးတည်းဟူသော အပြစ်ဒေါသ လှိုင်းတံပိုးအဟုန်ကိုလည်းကောင်း သည်းခံနိုင်ခြင်း)၊
၃။ လှေသင်္ဘောသည် အဆုံးအစ မထင်သော တိမိစသော ငါးအပေါင်းတို့နှင့် ရောပြွမ်း နေသော မဟာသမုဒ္ဒရာ၌ သွားလာ နိုင်ခြင်း (ထို့အတူ ယောဂီပုဂ္ဂိုလ်သည် အပြန်သုံးဖြာ အခြင်းအရာ တစ်ဆယ့်နှစ်ပါးရှိသော သစ္စာလေးပါးကို သိမြင် ထိုးထွင်းခြင်း၌ စိတ်ကို ကျက်စားသွားလာ နိုင်ခြင်း)။ (မိလိန္ဒ၊၃၅၉။) (မိလိန္ဒ၊မြန်။၃၈၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

လှေသူကြီးနှင့် ယောဂီ တူပုံ ၃ မျိုး

၁။ လှေသူကြီးသည် နေ့ရောညဉ့်ပါ အမြဲမပြတ် မမေ့မလျော့သည်ဖြစ်၍ လုံ့လကြိုးကုတ် အားထုတ်လျက် လှေသင်္ဘောကို သွားစေခြင်း (ထို့အတူ ယောဂီပုဂ္ဂိုလ်သည် နေ့ရောညဉ့်ပါ အမြဲမပြတ် မမေ့မလျော့ လုံ့လကြိုးကုတ် အားထုတ်လျက် သင့်လျော်သော နှလုံးသွင်းမှုဖြင့် စိတ်ကို မှတ်ရခြင်း)၊
၂။ လှေသူကြီးသည် မဟာသမုဒ္ဒရာ၌ ကောင်း, မကောင်း အလုံးစုံကို သိခြင်း (ထို့အတူ ယောဂီပုဂ္ဂိုလ်သည် ကုသိုလ် အကုသိုလ် အပြစ်ရှိ မရှိ၊ အယုတ်အမြတ်၊ မည်းညစ်သော အဖို့ ဖြူစင်သော အဖို့တို့ကို သိခြင်း)၊
၃။ လှေသူကြီးသည် ‘‘တစ်စုံတစ်ယောက်သော သူမျှ ဤတက်ကို မကိုင်ကြ ကုန်လင့်’’ဟု တက်၌ တံဆိပ်ခပ်နှိပ်ထားခြင်း (ထို့အတူ ယောဂီပုဂ္ဂိုလ်သည် ‘‘တစ်စုံတစ်ရာ ယုတ်မာသော အကြံကို မကြံစည်ကြကုန်လင့်’’ဟု စိတ်၌ စောင့်စည်းမှု တံဆိပ် ခပ်နှိပ်ထားခြင်း)။ (မိလိန္ဒ၊၃၆၁။) (မိလိန္ဒ၊မြန်။၃၈၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

လာဘ်ရကြောင်း တရား ၄ ပါး

၁။ မိမိ၏ ကိုယ်တွင်း၌ အရှက်အကြောက်ကို ဖျက်၍ ရဟန်း သီလကို ပယ်စွန့်၍ ရူးသွပ်သူ မဟုတ်သော်လည်း ရူးသွပ်သူကဲ့သို့ ကျင့်ရခြင်း၊
၂။ ကုန်းချော စကားကို ပြောဆိုရခြင်း၊
၃။ ကချေသည်ကဲ့သို့ ပြုကျင့်ရခြင်း၊
၄။ ဖရိုဖရဲ စကားရှိသော အုတ်အုတ်ကျက်ကျက် ဖြစ်ရခြင်း။ (ဇာ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၇၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

လာဘ်အန္တရာယ် ၄ မျိုး

၁။ မရည်ရွယ်ဘဲ ပြုအပ်သော မမြင်အပ်သော မျက်ကွယ်လာဘ် အန္တရာယ်၊
၂။ ရည်ရွယ်၍ ပြုအပ်သော လာဘ်အန္တရာယ်၊
၃။ အနီးကပ် ရှေးရှု၍ ပြုစီရင် အပ်သော လာဘ်အန္တရာယ်၊
၄။ သုံးဆောင်ဆဲဖြစ်သော ပစ္စည်း၌ ပြုအပ်သော လာဘ် အန္တရာယ်။ (မိလိန္ဒ၊၁၅၇။) (မိလိန္ဒ၊မြန်။၁၆၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

လိင် ၁၀ ပါး

၁။ သူ့အသက်သတ်ခြင်း၊
၂။ သူ့ဥစ္စာကိုခိုးခြင်း၊
၃။ မမြတ်သော မေထုန် အကျင့်ကို ကျင့်ခြင်း၊
၄။ မုသားစကား ပြောဆိုခြင်း၊
၅။ သေရည်အရက် သောက်ခြင်း၊
၆။ မြတ်စွာဘုရား၏ ကျေးဇူးမဲ့ကို ပြောဆိုခြင်း၊
၇။ တရားတော်၏ ကျေးဇူးမဲ့ကို ပြောဆိုခြင်း၊
၈။ သံဃာတော် များ၏ ကျေးဇူးမဲ့ကို ပြောဆိုခြင်း၊
၉။ မှားသော အယူကို ယူခြင်း၊
၁၀။ ဘိက္ခုနီမကို ဖျက်ဆီးခြင်း။ (ဝိ၊၃၊၁၁၉။) (ဝိ၊မြန်၊၃။၁၂၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

လိင် နှစ်ခုရှိသူ ၃ မျိုး

ဥဘတောဗျည်း ၃ မျိုးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

လိင်ချို့တဲ့သူ ၃ မျိုး

ပဏ္ဍုက် ၃ မျိုးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

လိင်ပြန် ရဟန်း အင်္ဂါ ၄ ပါး

၁။ မိန်းမလိင်ကို ရသည်နှင့် တစ်ပြိုင်နက် ယောကျ်ားလိင်ကို စွန့်၏၊
၂။ နောက်မိန်းမလိင်၌ တည်၏၊
၃။ ယောကျ်ား၏ ကိုယ်အမူအရာ နှုတ်အမူအရာတို့ ငြိမ်းကုန်၏၊
၄။ ရဟန်းယောကျ်ားဟူသော ရှေးအခေါ် ပညတ်တို့ ပျောက်ကုန်၏။ (ဝိ၊၅၊၂၂၅။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၃၁၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

လိင်ပြန် ရဟန်းမ အင်္ဂါ ၄ ပါး

၁။ ယောကျ်ားလိင်ကို ရသည်နှင့် တစ်ပြိုင်နက် မိန်းမလိင်ကို စွန့်၏၊
၂။ ရှေးယောကျ်ားလိင်၌ တည်၏၊
၃။ မိန်းမ၏ ကိုယ်အမူအရာ နှုတ်အမူအရာတို့ ငြိမ်းကုန်၏၊
၄။ ရဟန်းမ ဟူသော ရှေးအခေါ် ပညတ်တို့ ပျောက်ကုန်၏။ (ဝိ၊၅၊၂၂၅။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၃၁၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

လိပ် အင်္ဂါ ၅ ပါး

၁။ လိပ်သည် ရေ၌ နေ၍ ရေ၌သာ ကျက်စားခြင်း (ထို့အတူ ယောဂီ ပုဂ္ဂိုလ်သည် သတ္တဝါအားလုံးတို့ အပေါ်၌ မေတ္တာစိတ်ကို ပျံ့နှံ့စေ၍ နေခြင်း)၊
၂။ လိပ်သည် ရေ၌ ပေါ်သည်ရှိသော် ဦးခေါင်းချီပင့်လျက် ပေါ်လာပြီး တစ်ဦးတစ်ယောက်က မြင်သောအခါ ‘‘ထိုသူသည် တစ်ဖန် ငါ့ကို မမြင်စေအံ့’’ဟု ထိုအရပ်၌သာလျှင် ငုပ်လျှိုးလျက် နက်ရှိုင်းရာသို့ ဝင်ခြင်း (ထို့အတူ ယောဂီပုဂ္ဂိုလ်သည် ကိလေသာတို့ အနီးသို့ ကျရောက်သည် ရှိသော် ‘‘တစ်ဖန် ကိလေသာတို့သည် ငါ့အား မမြင်စေသတည်း’’ဟု အာရုံဟူသော ရေအိုင်၌ ငုပ်လျှိုး၍ နက်ရှိုင်းရာသို့ သက်ဆင်းခြင်း)၊
၃။ လိပ်သည် ရေမှ တက်၍ မိမိကိုယ်ကို နေလှန်းခြင်း (ထို့အတူ ယောဂီပုဂ္ဂိုလ်သည် လျောင်းထိုင်ရပ်သွား ဣရိယာပုတ်လေးပါးမှ စိတ်ကို ထုတ်ဆောင်၍ သမ္မပ္ပဓာန်ကိစ္စ၌ စိတ်ကို ခြောက်သွေ့စေခြင်း)၊
၄။ လိပ်သည် မြေကို တူး၍ ဆိတ်ငြိမ်ရာအရပ်၌ နေခြင်း (ထို့အတူ ယောဂီပုဂ္ဂိုလ်သည် လာဘ်ပူဇော် သက္ကာရကို ပယ်စွန့်၍ ဆိတ်ငြိမ်သော တောတောင် တောင်ချောက် တောင်ခေါင်းစသော အရပ်သို့ သက်ဝင်၍ နေခြင်း)၊
၅။ လိပ်သည် ကျက်စားခြင်းငှာ သွားသည်ရှိသော် တစ်ဦး တစ်ယောက်ကို မြင်သောအခါ, တစ်စုံတစ်ခုသော အသံကို ကြားသောအခါ လည်ပင်းလျှင် ငါးခုမြောက်ရှိသော အင်္ဂါတို့ကို မိမိ၏အခွံ၌ သွင်းလျက် တိတ်ဆိတ်ငြိမ်သက်စွာ မိမိကိုယ်ကို စောင့်ရှောက်၍ နေခြင်း (ထို့အတူ ယောဂီပုဂ္ဂိုလ်သည် အဆင်းအနံ့စသော အာရုံခြောက်ပါးတို့ ရှေးရှုကျရောက်လာသည်ရှိသော် ဒွါရခြောက်ပါးတို့၌ စောင့်စည်းမှု တံခါးရွက်ကို မဖွင့်လှစ်ဘဲ သတိသမ္မဇဉ်ဖြင့် တရားဓမ္မကို စောင့်ရှောက်၍ နေခြင်း။ (မိလိန္ဒ၊၃၅၂။) (မိလိန္ဒ၊မြန်။၃၇၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

လိမ်းကျံ ကပ်ငြိကြောင်း ၂ ပါး

၁။ တဏှာလေပ- လိမ်းကျံ ကပ်ငြိကြောင်း တဏှာ၊
၂။ ဒိဋ္ဌိလေပ- လိမ်းကျံ ကပ်ငြိကြောင်း ဒိဋ္ဌိ။ (မဟာနိ၊၄၂။) (မဟာနိ၊၄၅။) (မဟာနိ၊၁၀၅၊။) (မဟာနိ၊၁၅၇။) (မဟာနိ၊၂၅၈။) (စူဠနိ၊၄၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

လုံ့လပယောဂ ၂ မျိုး

၁။ ကိုယ်နှင့် စပ်ယှဉ်သော လုံ့လပယောဂ၊
၂။ စကားနှင့် စပ်ယှဉ်သော လုံ့လပယောဂ၊ (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၂၊၆၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

လူ ၃ မျိုး

၁။ အခစားလူ၊
၂။ အမှုလုပ်လူ၊
၃။ ခိုကပ် အသက်မွေးလူ။ (မဟာနိ၊၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

လူ ၄ မျိုး

၁။ မနုဿနေရယိက- လူသားစင်စစ် ဖြစ်ပါလျက် သတ်မှု ခိုးမှု စသော အပြစ်ကို လွန်ကျူးသဖြင့် လက်ခြေဖြတ်ခြင်းစသော မင်းပြစ်မင်းဒဏ် ခံစားနေရသော- လူငရဲသား၊
၂။ မနုဿပေတ- လူသားစင်စစ်ဖြစ်ပါလျက် ရှေးရှေးဘဝများ၌ ကုသိုလ်ကောင်းမှု မပြုခဲ့ သဖြင့် စားရမဲ့ သောက်ရမဲ့ ခိုကိုးရာမဲ့ ဘဝမျိုးဖြင့် လှည့်လည် သွားလာနေရသော လူပြိတ္တာ၊
၃။ မနုဿတိရစ္ဆာန- လူသားစင်စစ်ဖြစ်ပါလျက် သူတစ်ပါး အခိုင်းစေခံဘဝမျိုးဖြင့် အသက် မွေးဝမ်းကြောင်း ပြုသဖြင့် သူတစ်ပါးတို့၏ ဝန်ကို အမြဲထမ်းဆောင်နေရသော- လူ တိရစ္ဆာန်၊
၄။ ပရမတ္ထမနုဿ- မိမိ၏ အကျိုးရှိ- မရှိကို သိပြီး ကံ- ကံ၏အကျိုးကို ယုံကြည်လျက် အကုသိုလ်အလုပ်များကို ရှောင်ကြဉ်ကာ ကုသိုလ်အလုပ်များကို ဆည်းပူးပြည့်ကျင့်သော မြတ်သော လူ။ (ဝိမာန၊ဋ္ဌ၊၁၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

လူ ၄ မျိုး (တစ်နည်း)

၁။ ဇမ္ဗူဒိပ်(တောင်) ကျွန်းလူ၊
၂။ အပရဂေါယာန(အနောက်) ကျွန်းလူ၊
၃။ ဥတ္တရကုရု(မြောက်) ကျွန်းလူ၊
၄။ ပုဗ္ဗဝိဒေဟ(အရှေ့) ကျွန်းလူ။ (သုတ္တနိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

လူတို့ ဝတ်ရုံနည်း ၉ မျိုး

၁။ သေတပဋပါရုတ- ဖြူသော အဝတ်ရှိသော လူတို့၏ ဝတ်ရုံနည်း၊
၂။ ပရိဗ္ဗာဇကပါရုတ- ရသေ့ပရိဗ္ဗိုဇ်တို့၏ ဝတ်ရုံနည်း၊
၃။ ဧကသာဋကပါရုတ- တစ်ထည် တည်းသာ အဝတ်ရှိသော သူတို့၏ ဝတ်ရုံနည်း၊
၄။ သောဏ္ဍပါရုတ- သေသောက်ကြူးသမား တို့၏ ဝတ်ရုံနည်း၊
၅။ အန္တေပုရိကပါရုတ- နန်းတွင်းသူတို့၏ ဝတ်ရုံနည်း၊
၆။ မဟာဇေဋ္ဌက ပါရုတ- လက်သမားကြီးတို့၏ ဝတ်ရုံနည်း၊
၇။ ကုဋိပဝေသကပါရုက- ကုဋီဝင်သော သူတို့၏ ဝတ်ရုံနည်း၊
၈။ ဗြာဟ္မဏပါရုတ- ပုဏ္ဏားတို့၏ ဝတ်ရုံနည်း၊
၉။ ပါဠိကာရကပါရုတ- သံဃာ အစဉ်အတန်းကို ပြုသော ရဟန်းတို့၏ ဝတ်ရုံနည်း။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၄၊၅၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

လူတို့၏ အဆင်းနှင့် အသက်တမ်း ဆုတ်ယုတ်ကြောင်းတရား ၁၂ ပါး

၁။ ပစ္စည်းဥစ္စာမရှိသူတို့အား ပစ္စည်းဥစ္စာကို မပေးသော် ဆင်းရဲမှုပွားများလာ၏၊
၂။ ဆင်းရဲခြင်းပွါးများလာသော် သူတစ်ပါးတို့ မပေးသော ဥစ္စာကို ခိုးယူမှု ပွါးများလာ၏၊
၃။ ခိုးယူမှု ပွါးများလာသော် လက်နက်ပွါးများလာ၏၊
၄။ လက်နက်ပွါးများလာသော် အသက်သတ်မှု ပွါးများလာ၏၊
၅။ အသက်သတ်မှု ပွါးများလာသော် မဟုတ်မမှန်ပြောမှု ပွါးများလာ၏၊
၆။ မဟုတ်မမှန်ပြောမှု ပွါးများလာသော် ကုန်းချောမှု ပွါးများလာ၏၊
၇။ ကုန်းချောမှု ပွါးများလာသော် ကာမဂုဏ်တို့၌ မှားယွင်းစွာ ကျင့်မှုပွါးများလာ၏၊
၈။ ကာမဂုဏ်တို့၌ မှားယွင်းစွာကျင့်မှု ပွါးများလာသော် ကြမ်းတမ်းသောစကားပြိန်ဖျင်းသော စကားတို့ ပွါးများလာကုန်၏၊
၉။ ထိုတရားနှစ်ပါးတို့ ပွါးများလာကုန်သော် လိုချင်တပ်မက်ခြင်း ‘အဘိဇ္ဈာ’ ပျက်စီးစေလိုခြင်း ‘ဗျာပါဒ’တို့ ပွါးများလာကုန်၏၊
၁၀။ ထိုတရားတို့ ပွါးများလာကုန်သော် မှားသော အယူဝါဒ ပွါးများလာ၏၊
၁၁။ မှားသော အယူဝါဒ ပွါးများလာသော် မတရားသော တပ်မက်ခြင်း ‘အဓမ္မ ရာဂ’၊ အလွန်အကြူးတပ်မက်ခြင်း ‘ဝိသမလောဘ’၊ မှားသော အကျင့်တရား ‘မိစ္ဆာဓမ္မ’ တရားသုံးပါးတို့ ပွါးများလာကုန်၏၊
၁၂။ တရားသုံးပါးတို့ ပွါးများလာကုန်သော် -အမိ၌ ကောင်းစွာ ပြုသင့်သော ဝတ်ကို မပြုခြင်း၊ အဖ၌ ကောင်းစွာ ပြုသင့်သော ဝတ်ကို မပြုခြင်း၊ သမဏတို့၌ ကောင်းစွာ ပြုသင့်သော ဝတ်ကို မပြုခြင်း၊ ဗြာဟ္မဏတို့၌ ကောင်းစွာ ပြုသင့်သော ဝတ်ကို မပြုခြင်း၊ အမျိုး၌ ကြီးသောသူတို့ကို ရိုသေတုပ်ဝပ်မှု မပြုခြင်းဟူသော ဤတရားတို့သည် ပွါးများလာကုန်၏၊ ဤတရားတို့ ပွါးများလာကုန်သော် ထိုလူတို့၏ အသက်သည်လည်း ဆုတ်ယုတ်၏၊ အဆင်းသည်လည်း ဆုတ်ယုတ်၏။ (ဒီ၊၃၊၅၈)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

လူတို့အား သနားစောင့်ရှောက်တတ်သော ကျောင်းထိုင်ရဟန်း၏ အင်္ဂါ ၅ ပါး

၁။ လွန်မြတ်သော ငါးပါးသီလကို ဆောက်တည်စေခြင်း၊
၂။ သစ္စာလေးပါးတရားတို့ကို ရှုမြင်စေခြင်း၊
၃။ မကျန်းမာ သူတို့ထံ ချဉ်းကပ်၍ ရတနာသုံးပါး၌ အောက်မေ့မှု သတိကို ဖြစ်စေခြင်း၊
၄။ အာဂန္တု ရဟန်းသံဃာများ ကြွရောက်လာသည်ရှိသော် လူဒါယကာတို့ထံ ချဉ်းကပ်၍ ကောင်းမှုကုသိုလ် ပြုလုပ်ရန် ပြောကြားခြင်း၊
၅။ သဒ္ဓါဖြင့် ပေးလှူအပ်သော ယုတ်ညံ့သော ဆွမ်းကို ဖြစ်စေ၊ မွန်မြတ်သော ဆွမ်းကို ဖြစ်စေ ဘုဉ်းပေးသုံးဆောင်ခြင်း။ (အံ၊၂၊၂၃၀။) (အံ၊မြန်၊၂။၂၉၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

လူဒုဿီလထက် ဒုဿီလရဟန်း၏ သာလွန်သော ဂုဏ် ၁၀ ပါး

၁။ ဒုဿီလရဟန်းသည် ဘုရား၌ ရိုသေမှု ရှိခြင်း၊
၂။ တရား၌ ရိုသေမှု ရှိခြင်း၊
၃။ သံဃာ၌ ရိုသေမှု ရှိခြင်း၊
၄။ သီတင်း သုံးဖော်တို့၌ ရိုသေမှု ရှိခြင်း၊၊
၅။ ပါဠိသင်ခြင်း, အဋ္ဌကထာသင်ခြင်း၌ ကြိုးစားအားထုတ်ခြင်း၊
၆။ ပါဠိ, အဋ္ဌကထာ စသည်တို့၌ ကြားနာမှု များခြင်း၊
၇။ ဒုဿီလရဟန်းသည် သီလ ပျက်သော်လည်း ပရိသတ်ထဲသို့ ရောက်သည်ရှိသော် သီလရှိသော အသွင်အပြင်ကို ဖြစ်စေခြင်း၊
၈။ ကဲ့ရဲ့မှုမှ ကြောက်သောကြောင့် ကိုယ်မှု နှုတ်မှုကို စောင့်ရှောက်ခြင်း၊
၉။ ကမ္မဋ္ဌာန်းသို့ ရှေးရှုသော စိတ်ကို ဖြစ်စေလျက် သာမန်ရဟန်းအဖြစ်သို့ ကပ်ရောက်ခြင်း၊
၁၀။ ဒုဿီလ ရဟန်းသည် မကောင်းမှုကို ပြုသော်လည်း ပုန်းလျှိုးကွယ်လျှိုး ပြုကျင့်ခြင်း။ (မိလိန္ဒ၊၂၄၉။) (မိလိန္ဒ၊မြန်။၂၆၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

လူနတ်တို့၏ အစီးအပွားဖြစ်ကြောင်း ရဟန်းတို့အကျင့် ၃ မျိုး

၁။ သာသနာတော်အား လျော်သော ကာယကံ၌ သူတစ်ပါးတို့ကို ဆောက်တည်စေခြင်း၊
၂။ သာသနာတော်အား လျော်သော ဝစီကံ၌ သူတစ်ပါးတို့ကို ဆောက်တည်စေခြင်း၊
၃။ သာသနာတော်အား လျော်သော မနောကံ တရားတို့၌ သူတစ်ပါးတို့ကို ဆောက်တည်စေခြင်း။ (အံ၊၁၊၁၀၄။) (အံ၊မြန်၊၁။၁၂၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

လူနတ်တို့၏ အစီးအပွားမဲ့ကြောင်း ရဟန်းတို့အကျင့် ၃ မျိုး

၁။ သာသနာတော်အား မလျော်သော ကာယကံ၌ သူတစ်ပါးတို့ကို ဆောက်တည်စေခြင်း၊
၂။ သာသနာတော်အား မလျော်သော ဝစီကံ၌ သူတစ်ပါးတို့ကို ဆောက်တည်စေခြင်း၊
၃။ သာသနာတော်အား မလျော်သော မနောကံ စသည် တို့၌ သူတစ်ပါးတို့ကို ဆောက်တည်စေခြင်း။ (အံ၊၁၊၁၀၄။) (အံ၊မြန်၊၁။၁၂၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

လူနတ်အကျိုးအတွက် ဖြစ်ပေါ်လာသော ပုဂ္ဂိုလ် ၂ မျိုး

၁။ ပူဇော်အထူးကို ခံယူထိုက်တော်မူသော အလုံးစုံသော တရားတို့ကို ကိုယ်တိုင် မှန်စွာ သိတော်မူသော မြတ်စွာဘုရား၊
၂။ စကြာရတနာကို လည်စေနိုင်သော စကြဝတေးမင်း။ (အံ၊၁၊၇၆။) (အံ၊မြန်၊၁။၉၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

လူဘဝဖြင့် နတ်ပြည်ရောက်သော ဘုရားလောင်း ၄ ဘဝ

၁။ မန္ဓာတ်မင်းဖြစ်ရာကာလ၊
၂။ သာဓိန မင်းဖြစ်ရာကာလ၊
၃။ ဂုတ္တိလစောင်းသမားဖြစ်ရာကာလ၊
၄။ နေမိမင်းဖြစ်ရာကာလ။ (မ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၂၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

လူမိုက် ၂ မျိုး

၁။ မိမိ၏ အပြစ်ကို အပြစ်ဟူ၍ မရှုသော လူမိုက်၊
၂။ တောင်းပန် ဝန်ချသူ၏ အပြစ်ကို တရားသဘောအတိုင်း လက်မခံသော လူမိုက်။ (သံ၊၁၊၂၄၁။) (အံ၊၁၊၆၀။) (သံ၊မြန်၊၁။၂၂၄။) (အံ၊မြန်၊၁။၇၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

လူမိုက် ဆင်းရဲပင်ပန်းပုံ ၆ မျိုး

၁။ ငါ၏ သားသမီးတို့သည် ပျက်စီးသေကြကုန်ပြီဟု ကြံ၍ ဆင်းရဲပင်ပန်းရ၏၊
၂။ ငါ၏ သားသမီးတို့သည် ပျက်စီးသေကြကုန်၏ဟု ကြံ၍ ဆင်းရဲ ပင်ပန်းရ၏၊
၃။ ငါ၏ သားသမီးတို့သည် ပျက်စီး သေကြကုန်လတ္တံ့ဟု ကြံ၍ ဆင်းရဲပင်ပန်း ရ၏၊
၄။ ငါ၏ စည်းစိမ်ဥစ္စာတို့သည် ပျက်စီးကုန်ပြီဟု ကြံ၍ ဆင်းရဲ ပင်ပန်းရ၏၊
၅။ ငါ၏ စည်းစိမ်ဥစ္စာတို့သည် ပျက်စီးကုန်၏ဟု ကြံ၍ ဆင်းရဲပင်ပန်းရ၏၊
၆။ ငါ၏ စည်းစိမ်ဥစ္စာ တို့သည် ပျက်စီးကုန်လတ္တံ့ဟု ကြံ၍ ဆင်းရဲပင်ပန်းရ၏။ (ဓမ္မ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၉၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

လူမိုက် အမှတ်နိမိတ် ၃ မျိုး

၁။ မကောင်းသော အကြံကို ကြံလေ့ရှိခြင်း၊
၂။ မကောင်းသော စကားကို ပြောဆိုလေ့ရှိခြင်း၊
၃။ မကောင်းသော အမှုကို ပြုလေ့ရှိခြင်း။ (အံ၊၁၊၁၀၀။) (အံ၊မြန်၊၁။၁၁၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

လူမိုက်၂ မျိုး (တစ်နည်း)

၁။ မိမိအား မရောက်သော ဝန်ကို ရွက်ဆောင်သော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၂။ မိမိအား ရောက်သော ဝန်ကို မရွက်ဆောင်သော ပုဂ္ဂိုလ်။ (ဝိ၊၅၊၂၁၅။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၃၀၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

လူမိုက်၂ မျိုး (တစ်နည်း)

၁။ မအပ်သည်၌ အပ်၏ဟု အမှတ်ရှိသော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၂။ အပ်သည်၌ မအပ်ဟု အမှတ်ရှိသော ပုဂ္ဂိုလ်။ (ဝိ၊၅၊၂၁၅။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၃၀၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

လူမိုက်၂ မျိုး (တစ်နည်း)

၁။ အာပတ်မသင့်သည်၌ အာပတ်မသင့်ဟု အမှတ်ရှိသော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၂။ အာပတ်သင့်သည်၌ အာပတ်မသင့်ဟု အမှတ်ရှိသော ပုဂ္ဂိုလ်။ (ဝိ၊၅၊၂၁၅။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၃၀၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

လူမိုက်၂ မျိုး (တစ်နည်း)

၁။ တရား မဟုတ်သည်၌ တရားဟု အမှတ်ရှိသော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၂။ တရား ဟုတ်သည်၌ တရား မဟုတ်ဟု အမှတ်ရှိသော ပုဂ္ဂိုလ်။ (ဝိ၊၅၊၂၁၅။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၃၀၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

လူမိုက်၂ မျိုး (တစ်နည်း)

၁။ ဝိနည်း မဟုတ်သည်၌ ဝိနည်းဟု အမှတ်ရှိသော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၂။ ဝိနည်း ဟုတ်သည်၌ ဝိနည်း မဟုတ်ဟု အမှတ်ရှိသော ပုဂ္ဂိုလ်။ (ဝိ၊၅၊၂၁၅။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၃၀၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

လူမိုက်ကြောင့် ဖြစ်ပေါ်သော တရား ၃ မျိုး

၁။ ဖြစ်ပေါ်သမျှသော ကြောက်လန့်ခြင်း ဘေးအားလုံး၊
၂။ ဖြစ်ပေါ်သမျှသော မငြိမ်သက်ခြင်း ဥပဒ္ဒဝေါအားလုံး၊
၃။ ဖြစ်ပေါ်သမျှသော စိတ်ဆင်းရဲခြင်း ဥပသဂ္ဂအားလုံး။ (မ၊၃၊၁၀၆။) (အံ၊၁၊၁၀၀။) (မ၊မြန်၊၃။၁၁၀။) (အံ၊မြန်၊၁။၁၁၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

လူမိုက်လက္ခဏာ ၃ ပါး

၁။ မကောင်းသော အကြံကို ကြံစည်လေ့ရှိခြင်း၊
၂။ မကောင်းသော စကားကို ပြောဆိုလေ့ရှိခြင်း၊
၃။ မကောင်းသော အလုပ်ကို ပြုလုပ်လေ့ရှိခြင်း။ (အံ၊၁၊၁၀၀။) (ပေဋကော၊၂၁၀။) (ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၄၃။) (နေတ္တိ၊ဋ္ဌ၊၁၄၈။) (အံ၊မြန်၊၁။၁၁၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

လူမိုက်ဟု ထင်ရှားကြောင်း အပြုအမူ ၃ မျိုး

၁။ မကောင်းသော အကြံကို ကြံလေ့ရှိခြင်း၊
၂။ မကောင်းသော စကားကို ပြောဆိုလေ့ရှိခြင်း၊
၃။ မကောင်းသော အမှုကို ပြုလေ့ရှိခြင်း။ (အံ၊၁၊၁၀၁။) (အံ၊မြန်၊၁။၁၁၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

လူမိုက်ဟု သိကြောင်း တရား ၃ ပါး

၁။ ကိုယ်ဖြင့် ပြုအပ်သော မကောင်းသော အကျင့် ကာယ ဒုစရိုက်၊
၂။ နှုတ်ဖြင့် ပြုအပ်သော မကောင်းသော အကျင့် ဝစီဒုစရိုက်၊
၃။ စိတ်ဖြင့် ပြုအပ်သော မကောင်းသော အကျင့် မနောဒုစရိုက်။ (အံ၊၁၊၁၀၀။) (အံ၊မြန်၊၁။၁၁၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

လူမိုက်ဟု သိကြောင်း တရား ၃ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ မိမိအပြစ်ကို အပြစ်အားဖြင့် မရှုခြင်း၊
၂။ မိမိ အပြစ်ကို အပြစ်အားဖြင့် ရှုသော်လည်း တရားအလျောက် မကုစားခြင်း၊
၃။ သူတစ်ပါးသည် အပြစ်ဝန်ခံ၍ ပြောလာပါလျက် တရားအလျောက် မခံယူခြင်း၊ (တစ်နည်း)
မသင့်လျော်သော အကြောင်းအားဖြင့် အမေးပြဿနာကို ပြုတတ်ခြင်း၊
၂။ မသင့်လျော်သော အကြောင်းအားဖြင့် အမေးပြဿနာကို ဖြေတတ်ခြင်း၊
၃။ သင့်လျော်သော အကြောင်းအားဖြင့် သူတစ်ပါး ဖြေဆို အပ်သည်ကို ဝမ်းမြောက်ဝမ်းသာ ကောင်းချီး မပေးတတ်ခြင်း၊ (တစ်နည်း)
အကုသိုလ် ကာယကံ၊
၂။ အကုသိုလ်ဝစီကံ၊
၃။ အကုသိုလ် မနောကံ၊ (တစ်နည်း)
အပြစ်ရှိသော ကာယကံ၊
၂။ အပြစ်ရှိသော ဝစီကံ၊
၃။ အပြစ်ရှိသော မနောကံ၊ (တစ်နည်း)
ဆင်းရဲခြင်း ရှိသော ကာယကံ၊
၂။ ဆင်းရဲခြင်းရှိသော ဝစီကံ၊
၃။ ဆင်းရဲခြင်းရှိသော မနောကံ။ (အံ၊၁၊၁၀၁-၁၀၂။) (အံ၊မြန်၊၁။၁၁၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

လူယုတ် အင်္ဂါ ၄ ပါး

၁။ အမိအပေါ်၌ မှားယွင်းဖောက်ပြန် မမှန်မကန် ပြုကျင့်ခြင်း၊
၂။ အဖ အပေါ်၌ မှားယွင်းဖောက်ပြန် မမှန်မကန် ပြုကျင့်ခြင်း၊
၃။ မြတ်စွာဘုရား၌ မှားယွင်းဖောက်ပြန် မမှန်မကန် ပြုကျင့်ခြင်း၊
၄။ မြတ်စွာဘုရား၏ တပည့်သာဝကအပေါ်၌ မှားယွင်းဖောက်ပြန် မမှန်မကန် ပြုကျင့်ခြင်း။ (အံ၊၁၊၃၁၀။) (အံ၊မြန်၊၁။၃၂၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

လူယုတ်မာ အင်္ဂါ ၃ ပါး

၁။ အကုသိုလ် ကာယကံနှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၂။ အကုသိုလ်ဝစီကံနှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၃။ အကုသိုလ် မနောကံနှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊ (တစ်နည်း)
အပြစ်ရှိသော မညီ ညွတ်သော မစင်ကြယ်သော ကာယကံနှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၂။ အပြစ်ရှိသော မညီညွတ်သော မစင်ကြယ်သော ဝစီကံနှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၃။ အပြစ်ရှိသော မညီညွတ်သော မစင်ကြယ်သော မနောကံနှင့် ပြည့်စုံခြင်း။ (အံ၊၁၊၂၉၇-၂၉၈။) (အံ၊မြန်၊၁။၃၁၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

လူသတ်ခြင်းကြောင့် သင့်သော အာပတ် ၃ ပါး

၁။ ဒုက္ကဋ်အာပတ်၊
၂။ ထုလ္လစ္စဉ်းအာပတ်၊
၃။ ပါရာဇိကအာပတ်။ (ဝိ၊၅၊၈၉။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၁၂၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

လူသားတို့အား ကျေးဇူးများသော တရား ၄ ပါး

၁။ သူတော်ကောင်းပုဂ္ဂိုလ်တို့အား မှီဝဲ ဆည်းကပ်ခြင်း၊
၂။ သူတော်ကောင်းတရားကို နာကြားခြင်း၊
၃။ အသင့်အားဖြင့် နှလုံးသွင်းခြင်း၊
၄။ လောကုတ္တရာတရားအား လျော်သော အကျင့်ကို ကျင့်ခြင်း။ (အံ၊၁၊၅၆၈။) (အံ၊မြန်၊၁၊၅၈၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

လူအများ အံ့ချီးလောက်သော ပုဂ္ဂိုလ် ၂ မျိုး

၁။ ပူဇော်အထူးကို ခံတော်မူထိုက်သော အလုံးစုံသော တရားတို့ကို ကိုယ်တိုင် မှန်စွာ သိတော်မူသော မြတ်စွာဘုရား၊
၂။ စကြာရတနာကို လည်စေ နိုင်သော စကြဝတေးမင်း။ (အံ၊၁၊၇၆။) (အံ၊မြန်၊၁။၉၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

လူအားလုံးတို့နှင့် သက်ဆိုင်သော အရာ ၆ မျိုး

၁။ မြစ်၊
၂။ လမ်းခရီး၊
၃။ သေတင်းကုပ်၊
၄။ ဇရပ်၊
၅။ ရေအိုးစင်၊
၆။ မိန်းမ။ (ဇာတက၊၁၊၁၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

လေနှင့် ယောဂီ တူပုံ ၅ မျိုး

၁။ လေသည် ကောင်းစွာ ပွင့်သော တောအုပ်၏ အတွင်းကို လွှမ်းခြုံတိုက်ခတ်ခြင်း (ထို့အတူ ယောဂီပုဂ္ဂိုလ်သည် ကိလေသာတို့မှ လွတ်မြောက်မှု ‘‘ဝိမုတ္တိ’’ ဟူသော မြတ်သော ပန်းတို့၏ ပွင့်ရာ အာရုံတောအတွင်း၌ မွေ့လျော်ရခြင်း)၊
၂။ လေသည် မြေ၌ပေါက်သော သစ်ပင်အပေါင်းတို့ကို လုံးထွေးတိုက်ခတ်ခြင်း (ထို့အတူ ယောဂီပုဂ္ဂိုလ်သည် တောအတွင်း၌ တည်လျက် သင်္ခါရတရားတို့ကို စီစစ်ခြင်းဖြင့် ကိလေသာတို့ကို လုံးထွေး တိုက်ခတ်ခြင်း)၊
၃။ လေသည် ကောင်းကင်၌ သွားခြင်း (ထို့အတူ ယောဂီပုဂ္ဂိုလ်သည် လောကုတ္တရာတရားတို့၌ စိတ်ကို ကောင်းစွာ ကျက်စားစေခြင်း)၊
၄။ လေသည် အနံ့ကို ခံစားခြင်း (ထို့အတူ ယောဂီပုဂ္ဂိုလ်သည် မိမိ၏ သီလမြတ်တည်းဟူသော အလွန် မွှေးကြိုင်သော အနံ့ကို ခံစားခြင်း)၊
၅။ လေသည် တည်နေရာ မရှိခြင်း, အမြဲတပ်စွဲရာနေရာ မရှိခြင်း (ထို့အတူ ယောဂီပုဂ္ဂိုလ်သည် တည်နေရာ, အမြဲတပ်စွဲရာ နေရာမရှိဘဲ ရောနှော ဆက်ဆံခြင်း မရှိသဖြင့် အာရုံအားလုံးတို့၌ တပ်မက်မှု ကင်းလွတ်ခြင်း) ။ (မိလိန္ဒ၊၃၆၈။) (မိလိန္ဒ၊မြန်။၃၉၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

လေပျက်ကြောင်း ၁၀ ပါး (ခန္ဓာကိုယ်တွင်းရှိ လေပျက်ခြင်းအကြောင်း ၁၀ ပါး)

၁။ အအေးကြောင့် ပျက်ခြင်း၊
၂။ အပူကြောင့် ပျက်ခြင်း၊
၃။ ဆာလောင်မှုကြောင့် ပျက်ခြင်း၊
၄။ မွတ်သိပ်မှုကြောင့် ပျက်ခြင်း၊
၅။ အလွန် စားသောက်ခြင်းကြောင့် ပျက်ခြင်း၊
၆။ အထိုင်အရပ် များမှုကြောင့် ပျက်ခြင်း၊
၇။ အလွန် အားထုတ်ခြင်းကြောင့် ပျက်ခြင်း၊
၈။ အပြေးအလွှား အလွန်များ ခြင်းကြောင့် ပျက်ခြင်း၊
၉။ လုံ့လပယောဂ လွန်ကဲခြင်းကြောင့် ပျက်ခြင်း၊
၁၀။ ကံ၏အကျိုး ပေးမှုကြောင့် ပျက်ခြင်း။ (မိလိန္ဒ၊၁၃၇။) (မိလိန္ဒ၊မြန်။၁၄၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

လေသ ၁၀ မျိုး

၁။ ဇာတ်၊
၂။ အမည်၊
၃။ အနွယ်၊
၄။ အသွင်သဏ္ဌာန်၊
၅။ အာပတ်၊
၆။ သပိတ်၊
၇။ သင်္ကန်း၊
၈။ ဥပဇ္ဈာယ်၊
၉။ ဆရာ၊
၁၀။ ကျောင်းအိပ်ရာနေရာ။ (ဝိ၊၁၊၂၅၈။) (ဝိ၊မြန်၊၁။၂၇၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

လေးသမား အင်္ဂါ ၄ ပါး

၁။ လေးသမားသည် မြားတို့ကို ပစ်သည်ရှိသော် ခြေနှစ်ဖက်တို့ကို မြေကြီး၌ စွဲမြဲစွာ တည်ခြင်း စသည်ကို ပြုလျက် ‘‘ပစ်အံ့’’ဟု ရွှင်လန်းခြင်းကို ဖြစ်စေခြင်း (ထို့အတူ ယောဂီပုဂ္ဂိုလ်သည် သီလတည်းဟူသော မြေ၌ ဝီရိယတည်းဟူသော ခြေတို့ကို တည်စေခြင်း စသည်ဖြင့် ‘‘အလုံးစုံသော ကိလေသာတို့ကို ဉာဏ်တည်းဟူသော မြားဖြင့် ပစ်အံ့’’ဟု ရွှင်လန်းမှုကို ဖြစ်စေခြင်း)၊
၂။ လေးသမားသည် ကောက်ကွေးသော မြားကို ဖြောင့်အောင် ပြုခြင်းငှာ မြားဖြောင့်သော ကျင်းကို ဆောင်ယူခြင်း (ထို့အတူ ယောဂီပုဂ္ဂိုလ်သည် ဤကိုယ်၌ ကောက်ကွေ့သော စိတ်ကို ဖြောင့်စွာ ပြုခြင်းငှာ သတိပဋ္ဌာန်တည်း ဟူသော ကျင်းကို ဆောင်ခြင်း)၊
၃။ လေးသမားသည် မှတ်တိုင်၌ မြားပစ်လေ့လာခြင်း (ထို့အတူ ယောဂီပုဂ္ဂိုလ်သည် ဤခန္ဓာကိုယ်၌ အနိစ္စ, ဒုက္ခ, အနတ္တအားဖြင့်လည်းကောင်း, အိုင်းအမာ, အနာရောဂါ စသော အခြင်းအရာ လေးဆယ်အားဖြင့်လည်းကောင်း လေ့လာရခြင်း)၊
၄။ လေးသမားသည် ညနေတိုင်း, နံနက်တိုင်း လေ့လာခြင်း (ထို့အတူ ယောဂီပုဂ္ဂိုလ်သည် ညနေတိုင်း, နံနက်တိုင်း ကမ္မဋ္ဌာန်း အာရုံ၌ လေ့လာရခြင်း) ။ (မိလိန္ဒ၊၄၀၅။) (မိလိန္ဒ၊မြန်။၄၂၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

လေသောက်ပြူတင်း ၃ မျိုး

၁။ ပွတ်တိုင်ဖြင့် ပြုလုပ်အပ်သော လေသောက်ပြူတင်း၊
၂။ ဇာ ကွန်ရက်ဖြင့် ပြုလုပ်အပ်သော လေသောက်ပြူတင်း၊
၃။ ဝါးခြမ်းစိတ်ဖြင့် ပြုလုပ်အပ်သော လေသောက်ပြူတင်း။ (ဝိ၊၄၊၂၉၃။) (ဝိ၊မြန်၊၄။၂၉၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

လေအောက်သို့သာ သွား၍ လေညာသို့ မသွားသော နံ့သာ ၃ မျိုး

၁။ မူလဂန္ဓ- အမြစ် နံ့သာမျိုး၊
၂။ သာရဂန္ဓ- အနှစ် နံ့သာမျိုး၊
၃။ ပုပ္ဖဂန္ဓ- အပွင့် နံ့သာမျိုး။ (အံ၊၁၊၂၂၆။) (အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၀၅။) (အံ၊မြန်၊၁။၂၄၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

လောက ၃ မျိုး

၁။ သတ္တလောက- သက်ရှိသတ္တဝါတို့၏ ရုပ်နာမ်ခန္ဓာအစဉ်၊
၂။ ဩကာသ လောက- သက်မဲ့ ဥတုဇရုပ်တို့၏ ခန္ဓာအစဉ်၊
၃။ သင်္ခါရလောက-သက်ရှိ သက်မဲ့ နှစ်မျိုးလုံး တို့၏ ရုပ်နာမ်ခန္ဓာအစဉ်။ (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၅၆။) (မ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၀၄။) (အံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၇၅။) (ဝိသုဒ္ဓိ၊၁၊၁၉၈။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊မြန်၊၁။၃၀၄။) (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၉၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

လောက ၃ မျိုး (တစ်နည်း)

၁။ ကိလေသလောက= ကိလေသာများသော, ဆင်းရဲများသော သတ္တဝါ (ကာမဘုံသား၊ အပါယ်ဘုံသား)၊
၂။ ဘဝလောက= ပျက်စီးတတ်သော ဘဝ၊
၃။ ဣန္ဒြိယလောက= ဣန္ဒြေနှင့် ပြည့်စုံသော သတ္တဝါအပေါင်း။ (နေတ္တိ၊ဋ္ဌ၊၁၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

လောက ၃ မျိုး (တစ်နည်း)

၁။ ဣန္ဒြေတို့နှင့် စပ်ကုန်သော ရုပ်တရားတို့၏ လည်းကောင်း, နာမ်တရားတို့၏ လည်းကောင်း, ရုပ်နာမ်တရားတို့၏လည်းကောင်း သန္တာန်၏အစွမ်းဖြင့် ဖြစ်ကုန်သော ခန္ဓာတရားတို့၏ အပေါင်းအစုသည် သတ္တလောက၊
၂။ ရုပ်ခန္ဓာ, နာမ်ခန္ဓာ နှစ်မျိုးလုံးတို့သည် သင်္ခါရလောက၊
၃။ မြေကြီး, တောင် အစရှိသော အရာသည် ဩကာသ လောက။ (ဣတိဝုတ်၊ဋ္ဌ၊၂၄၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

လောက ၃ မျိုး တစ်နည်း

၁။ သုခဝေဒနာလောက၊
၂။ ဒုက္ခဝေဒနာလောက၊
၃။ ဥပေက္ခာ ဝေဒနာလောက။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၉၀။) (ပဋိသံ၊မြန်။၁၅၃။) (ပဋိသံ၊မြန်။၁၅၃။) (ပဋိသမ္ဘိဒါမဂ်၊ပါဠိ၊၁၁၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

လောက ၇ မျိုး

၁။ ခန္ဓာလောက၊
၂။ အာယတနလောက၊
၃။ ဓာတုလောက၊
၄။ သမ္ပတ္တိဘဝ လောက= ပြည့်စုံသော ဘဝ (လူ့လောက နတ်လောက)၊
၅။ သမ္ပတ္တိသမ္ဘဝလောက= ပြည့်စုံခြင်း၏ အကြောင်း (သုဂတိဘုံသို့ လားစေတတ်သောကံ)၊
၆။ ဝိပတ္တိဘဝလောက= ပျက်စီးသော ဘဝ, အပါယ်လောက, အပါယ်ဘုံ၊
၇။ ဝိပတ္တိသမ္ဘဝလောက= ပျက်စီးခြင်း၏ အကြောင်း (အပါယ်သို့ လားစေတတ်သော ကံ) ။ (မ၊ဋ္ဌ၊၂၊၈၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

လောက၌ မရှိသောအရာ ၃ မျိုး

၁။ စိတ်စေတနာ ရှိသည်မူလည်းဖြစ်စေ, မရှိသည် မူလည်းဖြစ်စေ မအိုမသေသော အရာသည် လောက၌ မရှိခြင်း၊
၂။ သင်္ခါရတရားတို့၏ မြဲသည်၏အဖြစ်ဟူသော အရာသည် လောက၌ မရှိခြင်း၊
၃။ မဖောက်မပြန် မှန်ကန်သော ပရမတ္ထသဘောအားဖြင့် သတ္တဝါဟု ရနိုင်သော အရာသည် လောက၌ မရှိခြင်း။ (မိလိန္ဒ၊၂၆၀။) (မိလိန္ဒ၊မြန်။၂၇၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

လောကကို သုညအားဖြင့် ရှုပုံ ၁၀ မျိုး

၁။ မရှိသောအားဖြင့် ရှုခြင်း၊
၂။ အချည်းနှီးအားဖြင့် ရှုခြင်း၊
၃။ ကင်းဆိတ်သောအားဖြင့် ရှုခြင်း၊
၄။ အစိုးမရသော အားဖြင့် ရှုခြင်း၊
၅။ အနှစ် မရှိသောအားဖြင့် ရှုခြင်း၊
၆။ သတ်ဖြတ်တတ်သောအားဖြင့် ရှုခြင်း၊
၇။ ဘဝမှ ကင်းသော အားဖြင့် ရှုခြင်း၊
၈။ အကုသိုလ်၏ တည်ရာအားဖြင့် ရှုခြင်း၊
၉။ အာသဝအားဖြင့် ရှုခြင်း၊
၁၀။ ပြုပြင်အပ်သော သင်္ခတသဘောအားဖြင့် ရှုခြင်း။ (စူဠနိ၊၁၈၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

လောကကို သုညအားဖြင့် ရှုပုံ ၁၂ မျိုး

၁။ သတ္တဝါ မဟုတ်သောအားဖြင့် ရှုခြင်း၊
၂။ အသက် မဟုတ်သောအားဖြင့် ရှုခြင်း၊
၃။ သုဂတိဒုဂ္ဂတိကို ဆောင်တတ်သူ မဟုတ်သောအားဖြင့် ရှုခြင်း၊
၄။ မနုမည်သော သူ၏ သား မဟုတ်သောအားဖြင့် ရှုခြင်း၊
၅။ မိန်းမမဟုတ်သော အားဖြင့် ရှုခြင်း၊
၆။ ယောကျ်ားမဟုတ်သောအားဖြင့် ရှုခြင်း၊
၇။ ကိုယ်မဟုတ်သောအားဖြင့် ရှုခြင်း၊
၈။ ကိုယ်နှင့် စပ်သော ဥစ္စာမဟုတ်သောအားဖြင့် ရှုခြင်း၊
၉။ ငါမဟုတ်သောအားဖြင့် ရှုခြင်း၊
၁၀။ ငါ၏ဥစ္စာ မဟုတ်သောအားဖြင့် ရှုခြင်း၊
၁၁။ တစ်စုံတစ်ခုသော ဥစ္စာ မဟုတ်သောအားဖြင့် ရှုခြင်း၊
၁၂။ တစ်စုံတစ်ခုသော သူ၏ဥစ္စာ မဟုတ်သောအားဖြင့် ရှုခြင်း။ (စူဠနိ၊၁၈၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

လောကကို သုညအားဖြင့် ရှုရကြောင်း ၂ ပါး

၁။ အလိုသို့ မလိုက်သော ဖြစ်ခြင်းကို ကောင်းစွာ မှတ်သောအားဖြင့် လောကကို သုညအားဖြင် ့ရှုရခြင်း၊
၂။ အချည်းနှီးသော သင်္ခါရကို ကောင်းစွာရှုခြင်း၏ အစွမ်းအားဖြင့် လောကကို သုညအားဖြင့် ရှုရခြင်း။ (စူဠနိ၊၁၈၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

လောကကို် သုညအားဖြင့် ရှုပုံ ၆ မျိုး

၁။ ခန္ဓာကိုယ်မှ ကင်းဆိတ်သောအားဖြင့် လောကကို ရှုခြင်း၊
၂။ မိမိ၏ ဥစ္စာမှ ကင်းဆိတ်သောအားဖြင့် လောကကို ရှုခြင်း၊
၃။ ထင်ရှားရှိသော မြဲခြင်းမှ ကင်းဆိတ်သောအားဖြင့် လောကကို ရှုခြင်း၊
၄။ အခါခပ်သိမ်း မြဲစွာတည်ခြင်းမှ ကင်းဆိတ်သောအားဖြင့် လောကကို ရှုခြင်း၊
၅။ အခါခပ်သိမ်း မြဲစွာ ဖြစ်ခြင်းမှ ကင်းဆိတ် သောအားဖြင့် လောကကို ရှုခြင်း၊
၆။ မဖောက်မပြန်သော သဘောမှ ကင်းဆိတ်သောအားဖြင့် လောကကို ရှုခြင်း။ (စူဠနိ၊၁၈၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

လောကစောင့် တရား ၂ ပါး

၁။ ကာယဒုစရိုက် စသည်တို့မှ ရှက်ခြင်း လက္ခဏာရှိသော- ဟိရီ၊
၂။ ကာယဒုစရိုက် စသည်တို့မှ ကြောက်ခြင်း လက္ခဏာရှိသော- ဩတ္တပ္ပ။ (အံ၊၁၊၅၃။) (ခုဒ္ဒက၊၂၁၉။) (မ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၁၃။) (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၇၃။) (ဝိသုဒ္ဓိ၊၂၊၉၄။) (အံ၊မြန်၊၁။၆၅။) (ခုဒ္ဒက၊မြန်။၂၀၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

လောကဓံတရား ၈ ပါး

ပိုင်းခြား၍ သိအပ်သော တရား ၈ ပါး၊ ပရိညေယျတရား ၈ ပါး တို့နှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

လောကဓံတရား ၈ ပါး

၁။ လာဘ်ရခြင်း၌ လွန်စွာ တပ်မက် နှစ်သက်ခြင်း၊
၂။ လာဘ်မရ ခြင်း၌ ဆန့်ကျင်ငြီးငွေ့ မပျော်မွေ့ခြင်း၊
၃။ အခြွေရံများခြင်း၌ လွန်စွာ တပ်မက် နှစ်သက်ခြင်း၊
၄။ အခြွေရံမရှိခြင်း၌ ဆန့်ကျင် ငြီးငွေ့ မပျော်မွေ့ခြင်း၊
၅။ အချီးမွမ်း ခံရခြင်း၌ လွန်စွာ တပ်မက်နှစ်သက်ခြင်း၊
၆။ ကဲ့ရဲ့ခံရခြင်း၌ ဆန့်ကျင်ငြီးငွေ့ မပျော်မွေ့ခြင်း၊
၇။ ကိုယ် စိတ် နှစ်ဖြာ ချမ်းသာခြင်း၌ လွန်စွာတပ်မက် နှစ်သက်ခြင်း၊
၈။ ကိုယ်စိတ်နှစ်ဖြာ ဆင်းရဲခြင်း၌ ဆန့်ကျင်လျက် စိတ်ပျက်ခြင်း။ (ဒီ၊၃၊၂၁၅။) (ဒီ၊၃၊၂၄၅။) (အံ၊၃၊၇။) (အဘိ၊ဝိ၊၄၀၀။) (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၄၊၁၈၀။) (ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၀၆။) (စူဠနိ၊ဋ္ဌ၊၈၁။) (နေတ္တိ၊ဋ္ဌ၊၁၄၀။) (ဇာ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၇၄။) (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၁၊၂၄၆။) (ဝိမတိ၊၁၊၅၃။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၃၈။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၆၈။) (အံ၊မြန်၊၃။၈။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၂။၅၀၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

လောကဓံတရားတို့၌ သည်းခံခြင်း ၈ မျိုး

၁။ လာဘ်ရခြင်း၌ သည်းခံခြင်း၊
၂။ လာဘ်မရခြင်း၌ သည်းခံခြင်း၊
၃။ အခြံအရံရှိသည်၌ သည်းခံခြင်း၊
၄။ အခြံအရံ မရှိသည်၌ သည်းခံခြင်း၊
၅။ ချီးမွမ်းခြင်း၌ သည်းခံခြင်း၊
၆။ ကဲ့ရဲ့ခြင်း၌ သည်းခံခြင်း၊
၇။ ချမ်းသာရာ၌ သည်းခံခြင်း၊
၈။ ဆင်းရဲရာ၌ သည်းခံခြင်း။ (မ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၈၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

လောကပါလ တရား ၂ ပါး

၁။ ကာယဒုစရိုက် စသည်တို့မှ ရှက်ခြင်း လက္ခဏာရှိသော= ဟိရီ၊
၂။ ကာယဒုစရိုက် စသည်တို့မှ ကြောက်ခြင်း လက္ခဏာရှိသော= ဩတ္တပ္ပ။ (မ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၁၃။) (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၇၃။) (ဝိသုဒ္ဓိ၊၂၊၉၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

လောကဝတ်ပြုခြင်း၂ မျိုး

၁။ ပစ္စည်းဖြင့် အစေ့အစပ် အဆက်အသွယ်ပြုခြင်း- အာမိသ ပဋိသန္ထာရ၊
၂။ တရားဖြင့် အစေ့အစပ် အဆက်အသွယ်ပြုခြင်း- ဓမ္မပဋိသန္ထာရ။ (အံ၊၁၊၉၁။) (အံ၊၁၊၉၂။) (အဘိ၊ဓ၊၂၆၁။) (အဘိ၊ဝိ၊၃၇၄။) (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၄၊၁၅၂။) (အံ၊မြန်၊၁။၁၀၇။) (အံ၊မြန်၊၁။၁၀၇။) (အဘိ၊ဓ၊မြန်။ ၄၉၄။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၂။၄၆၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

လောကဝါဒပဋိသံယုတ္တဒိဋ္ဌိဖြင့် နှလုံးသွင်းပုံ ၈ မျိုး

၁။ အတ္တသည်၎င်း လောကသည်၎င်း မြဲ၏ဟု အမှား နှလုံးသွင်းခြင်း၊
၂။ အတ္တသည်၎င်း လောကသည်၎င်း မမြဲဟု အမှား နှလုံး သွင်းခြင်း၊
၃။ အတ္တသည်၎င်း လောကသည်၎င်း မြဲလည်း မြဲ၊ မမြဲလည်း မမြဲဟု အမှား နှလုံးသွင်းခြင်း၊
၄။ အတ္တသည်၎င်း လောကသည်၎င်း မြဲသည်လည်း မဟုတ်၊ မမြဲသည်လည်း မဟုတ်ဟု အမှား နှလုံးသွင်းခြင်း၊
၅။ အတ္တသည်၎င်း လောကသည်၎င်း အဆုံးရှိ၏ဟု အမှား နှလုံးသွင်းခြင်း၊
၆။ အတ္တသည်၎င်း လောကသည်၎င်း အဆုံးမရှိဟု အမှား နှလုံးသွင်းခြင်း၊
၇။ အတ္တသည်၎င်း လောကသည်၎င်း အဆုံးလည်း ရှိ၏။ အဆုံးလည်း မရှိဟု အမှား နှလုံးသွင်းခြင်း၊
၈။ အတ္တသည်၎င်း လောကသည်၎င်း အဆုံးရှိသည်လည်း မဟုတ်၊ အဆုံးမရှိသည်လည်း မဟုတ်ဟု အမှား နှလုံးသွင်းခြင်း။ (ပဋိသံ။၁၅၆-၁၅၇။) (ပဋိသံ၊မြန်။၂၀၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

လောကာမိသ ၂ မျိုး

၁။ ပရိယာယလောကာမိသ- တေဘူမကဝဋ်တရား၊
၂။ နိပ္ပရိယာယ လောကာမိသ- သင်္ကန်း ဆွမ်း ကျောင်း ဆေး ပစ္စည်း လေးပါး။ (သံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

လောကီ သမ္မာကမ္မန္တ ၃ မျိုး

၁။ သူတစ်ပါး၏ အသက်ကို သတ်ခြင်းမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၂။ သူတစ်ပါး၏ ပစ္စည်းဥစ္စာကို ခိုးယူခြင်းမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၃။ ကာမဂုဏ်တို့၌ မှားယွင်း ဖောက်ပြန်စွာ ကျင့်ခြင်းမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း။ (မ၊၃၊၁၁၉။) (မ၊မြန်၊၃။၁၂၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

လောကီ သမ္မာဝါစာ ၄ မျိုး

၁။ ဟုတ်မှန်သော စကားကို ပြောဆိုခြင်း၊
၂။ ချောပစ်ကုန်းတိုက် စကားကို မပြောဆိုခြင်း၊
၃။ ယဉ်ကျေးသိမ်မွေ့သော စကားကို ပြောဆိုခြင်း၊
၄။ ပြိန်ဖျင်းသော စကားကို ပြောဆိုခြင်းမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း။ (မ၊၃၊၁၁၈။) (မ၊မြန်၊၃။၁၂၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

လောကီ သမ္မာသင်္ကပ္ပ ၃ မျိုး

၁။ ကာမမှ ထွက်မြောက်လိုသော အကြံ- နေက္ခမ္မသင်္ကပ္ပ၊
၂။ သူတစ်ပါးကို ပျက်စီးစေလိုစိတ် ကင်းသော အကြံ- အဗျာပါဒသင်္ကပ္ပ၊
၃။ သူတစ်ပါးကို ညှဉ်းဆဲလိုစိတ် ကင်းသော အကြံ- အဝိဟိံသာ သင်္ကပ္ပ။ (မ၊၃၊၁၁၈။) (မ၊မြန်၊၃။၁၂၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

လောကီ သရဏဂုံ ၂ ပါး

၁။ ဉာဏ်နှင့် ကောင်းစွာ ယှဉ်သော လောကီသရဏဂုံ၊
၂။ ဉာဏ်နှင့် ကင်းကွာသော လောကီသရဏဂုံ။ (သီ၊ဋီ၊သစ်၊၂၊၁၇၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

လောကီပရိညာ ၃ မျိုး

၁။ ဉာတပရိညာ- ရုပ် ဝေဒနာ အစရှိသော ထိုထိုတရားတို့၏ အသီးအသီးသော ကိုယ်ပိုင်လက္ခဏာတို့ကို ကောင်းစွာ မှတ်သိခြင်း၏ အစွမ်းဖြင့် ဖြစ်သော ပညာ၊
၂။ တီရဏပရိညာ- ရုပ်သည်မမြဲ ဝေဒနာသည်မမြဲ အစရှိသော နည်းဖြင့် ထိုရုပ်ဝေဒနာ စသော တရားတို့၏ သာမညလက္ခဏာသို့ တင်၍ ဖြစ်သော လက္ခဏာလျှင် အာရုံရှိသော ဝိပဿနာပညာ၊
၃။ ပဟာနပရိညာ- ထိုရုပ် ဝေဒနာစသော တရားတို့၌သာလျှင် မြဲ၏ဟူသော အမှတ်သညာ စသည်တို့ကို ပယ်ခြင်း၏ အစွမ်းဖြင့် ဖြစ်သော လက္ခဏာလျှင် အာရုံရှိသော ဝိပဿနာပညာ။ (စူဠနိ၊ဋ္ဌ၊၉၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

လောကီလောကုတ္တရာ အကျိုးစီးပွားကို ရကြောင်းတရား ၆ ပါး

၁။ ကိုယ်စိတ် ကျန်းမာခြင်း၊
၂။ ကိုယ်ကျင့်သီလ ရှိခြင်း (စည်းကမ်းရှိခြင်း)၊
၃။ ပညာရှိ လူကြီးလူကောင်းတို့၏ အဆုံး အမကို ခံယူခြင်း၊
၄။ ကြီးပွားရေးနှင့် သက်ဆိုင်သော အကြားအမြင်ရှိခြင်း၊
၅။ သုစရိုက် တရား သုံးပါးကို လိုက်နာကျင့်သုံးခြင်း၊
၆။ စိတ်ထားမတွန့်တိုဘဲ စိတ်ဓာတ်ကောင်းခြင်း၊ (ကြီးပွားကြောင်း ၆ မျိုးလည်း ဆို၏) ။ (ဇာ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၈၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

လောကီသမာပတ်ဈာန် ရသောရဟန်း ဆုတ်ယုတ်ကြောင်း တရား ၅ ပါး

၁။ အမှုသစ်၌ မွေ့လျော်ခြင်း၊
၂။ စကားပြောမှု၌ မွေ့လျော်ခြင်း၊
၃။ အိပ်ခြင်း၌ မွေ့လျော်ခြင်း၊
၄။ အပေါင်း အဖော်၌ မွေ့လျော်ခြင်း၊
၅။ လွတ်မြောက်ပြီးတိုင်းသော စိတ်ကို မဆင်ခြင်ခြင်း။ (အံ၊၂၊၁၅၃။) (အံ၊မြန်၊၂။၁၉၂-၁၉၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

လောကီသမာပတ်ဈာန် ရသောရဟန်း မဆုတ်ယုတ်ကြောင်း တရား ၅ ပါး

၁။ အမှုသစ်၌ မမွေ့လျော်ခြင်း၊
၂။ စကားပြောမှု၌ မမွေ့လျော်ခြင်း၊
၃။ အိပ်ခြင်း၌ မမွေ့လျော်ခြင်း၊
၄။ အပေါင်းအဖော်၌ မမွေ့လျော်ခြင်း၊
၅။ လွတ်မြောက်ပြီးတိုင်းသော စိတ်ကို ဆင်ခြင်ခြင်း။ (အံ၊၂၊၁၅၃။) (အံ၊မြန်၊၂။၁၉၂-၁၉၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

လောကီသမ္မာဒိဋ္ဌိ ၁၀ မျိုး

၁။ ပေးလှူခြင်း၏ အကျိုး ရှိ၏၊
၂။ ယဇ်အလှူကြီး၏ အကျိုး ရှိ၏။
၃။ ယဇ်အလှူငယ်၏ အကျိုး ရှိ၏၊
၄။ ကောင်းမှုကံ မကောင်းမှုကံတို့၏ အကျိုးဖျား အကျိုးရင်း ရှိ၏၊
၅။ ဤပစ္စုပ္ပန်လောကသည် ရှိ၏၊
၆။ တမလွန်လောကသည် ရှိ၏၊
၇။ အမိ၌ အကောင်း အဆိုး ပြုကျိုးသည် ရှိ၏၊
၈။ အဖ၌ အကောင်းအဆိုး ပြုကျိုးသည် ရှိ၏၊
၉။ စုတေပြီး၍ ပဋိသန္ဓေနေရကုန်သော သတ္တဝါတို့ ရှိကုန်၏၊
၁၀။ ဤပစ္စုပ္ပန်လောကနှင့် တမလွန်လောကကို ထူးသောဉာဏ်ဖြင့် ကိုယ်တိုင် မျက်မှောက်ပြု၍ သိစေကုန်သော ကောင်းစွာ သိကုန်သော ကောင်းစွာ ကျင့်ကုန်သော ရဟန်းပုဏ္ဏားတို့သည် ရှိကုန်၏။ (မ၊၃၊၁၁၇။) (မ၊မြန်၊၃။၁၁၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

လောကီသရဏဂုံ ၂ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ အပြစ်ရှိသော သရဏဂုံ၊
၂။ အပြစ်မရှိသော သရဏဂုံ။ (ဣတိဝုတ်၊ဋ္ဌ၊၂၁၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

လောကီသရဏဂုံ ၄ မျိုး

၁။ ရတနာသုံးပါးအား မိမိ၏ ကိုယ်နှင့် အသက်ကို စွန့်၍ အပ်နှင်း ကိုးကွယ်ခြင်း အတ္တသန္နိယျာတန သရဏဂုံ၊
၂။ ထိုရတနာသုံးပါးလျှင် ကိုးကွယ် လဲလျောင်းရာ ရှိသူ ဖြစ်ခြင်း၊ တပ္ပရာယဏတာ သရဏဂုံ၊
၃။ ရတနာသုံးပါး၏ တပည့်အဖြစ် ကိုးကွယ် ဆည်းကပ်ခြင်း၊ သိဿဘာဝူပဂမန သရဏဂုံ၊
၄။ ရတနာသုံးပါးတို့အားသာလျှင် တုပ်ဝပ်ရိုသေ လေးစားမြတ်နိုး ရှိခိုးမှု စသည်ကို ပြု၍ ကိုးကွယ် ဆည်းကပ်ခြင်း ပဏိပါတ သရဏဂုံ။ (အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၇။) (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၁၊၄၁၇။) (ဝိမတိ၊၁၊၈၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

လောကီသရဏဂုံ ညစ်နွမ်းကြောင်း ၃ မျိုး

၁။ ရတနာသုံးပါး၏ ဂုဏ်ကျေးဇူးတို့ကို မသိခြင်း၊
၂။ ရတနာသုံးပါးတို့၌ ယုံမှားမှု ဖြစ်ခြင်း၊
၃။ ရတနာသုံးပါး၏ ဂုဏ်တို့ကို ဂုဏ်မဟုတ်ဟု ကြံစည်ခြင်းဖြင့် မှားယွင်းစွာ သုံးသပ် သိမ်းဆည်းခြင်း။ (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၁၊၄၂၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

လောကီသရဏဂုံ ဖြစ်ပုံ ၄ မျိုး

၁။ မိမိကို ရတနာသုံးပါးအား အပ်နှင်းခြင်းအားဖြင့်သော် လည်းကောင်း၊
၂။ ထိုရတနာသုံးပါးလျှင် လဲလျောင်းရာ ရှိသူ၏ အဖြစ်အားဖြင့်သော် လည်းကောင်း၊
၃။ ရတနာသုံးပါး၏ တပည့်၏အဖြစ်သို့ ကပ်ရောက်ခြင်းအားဖြင့်သော် လည်းကောင်း၊
၄။ ရတနာသုံးပါး၌ မွန်မွန် မြတ်မြတ် တုပ်ဝပ်ရိုသေ လေးစားခြင်းအားဖြင့် သော်လည်းကောင်း လောကီသရဏဂုံသည် ဖြစ်၏။ (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၀၆။) (မ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၃၆။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊မြန်၊၁။၄၀၅။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊မြန်၊၁။၄၀၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

လောကီသရဏဂုံ၏ ပျက်ခြင်း ၂ မျိုး

၁။ ဘုရားရှင်မှ တစ်ပါး အခြားကုန်သော ဘုရားတု ဖြစ်သော သူတို့၌ ကိုးကွယ်ဆည်းကပ်မှု ပြုခြင်းသည် အပြစ်ရှိသော သရဏဂုံ ပျက်ခြင်း၊
၂။ သေဆုံးခြင်းသည် အပြစ်မရှိသော သရဏဂုံ ပျက်ခြင်း။ (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၀၉။) (မ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၃၉။) (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၁၊၄၂၁။) (ဝိမတိ၊၁၊၈၇။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊မြန်၊၁။၄၁၀။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊မြန်၊၁။၄၁၀။) (ဝဇီရ၊ဋီ၊၅၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

လောကီသရဏဂုံ၏ အကျိုး ၂ မျိုး

၁။ ဘဝစည်းစိမ် ပြည့်စုံမှု၊
၂။ ဥစ္စာစည်းစိမ် ပြည့်စုံမှု။ (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၁၊၄၂၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

လောကုတ္တရာ ခန္ဓာ ၄ ပါး

၁။ ဝေဒနာက္ခန္ဓာ၊
၂။ သညာက္ခန္ဓာ၊
၃။ သင်္ခါရက္ခန္ဓာ၊
၄။ ဝိညာဏ က္ခန္ဓာ။ (အဘိ၊ဝိ၊၄၂၂။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၂။၅၃၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

လောကုတ္တရာ ဓာတ် ၂ ပါး

၁။ မနောဝိညာဏဓာတ်၊
၂။ ဓမ္မဓာတ်။ (အဘိ၊ဝိ၊၄၂၂။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၂။၅၃၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

လောကုတ္တရာ သစ္စာ ၂ ပါး

၁။ မဂ္ဂသစ္စာ၊
၂။ နိရောဓသစ္စာ။ (အဘိ၊ဝိ၊၄၂၂။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၂။၅၃၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

လောကုတ္တရာ သမ္မာဒိဋ္ဌိ ၅ မျိုး

၁။ ပညာ၊
၂။ ပညိန္ဒြေ၊
၃။ ပညာဗိုလ်၊
၄။ ဓမ္မဝိစယ သမ္ဗောဇ္ဈင်၊
၅။ သမ္မာဒိဋ္ဌိမဂ္ဂင်။ (မ၊၃၊၁၁၇။) (မ၊မြန်၊၃။၁၂၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

လောကုတ္တရာ သရဏဂုံ၏ ဝိပါကအကျိုး ၄ မျိုး

၁။ သောတာပတ္တိဖိုလ်၊
၂။ သကဒါဂါမိဖိုလ်၊
၃။ အနာဂါမိဖိုလ်၊
၄။ အရဟတ္တဖိုလ်။ (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၁၊၄၁၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

လောကုတ္တရာ ဟိတ် ၆ ပါး

၁။ အလောဘ၊ အဒေါသ၊ အမောဟဟု ဆိုအပ်သော ကုသိုလ်ဟိတ် သုံးပါး၊
၂။ အလောဘ၊ အဒေါသ၊ အမောဟဟု ဆိုအပ်သော ဝိပါက်အဗျာကတဟိတ် သုံးပါး ပေါင်း ၆ ပါး ဖြစ်၏။ (အဘိ၊ဝိ၊၄၂၂။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၂။၅၃၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

လောကုတ္တရာ အာယတန ၂ ပါး

၁။ မနာယတန၊
၂။ ဓမ္မာယတန။ (အဘိ၊ဝိ၊၄၂၂။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၂။၅၃၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

လောကုတ္တရာ အာဟာရ ၃ ပါး

၁။ တွေ့ထိမှု- ဖဿာဟာရ၊
၂။ စေ့ဆော်မှု- မနောသေဉ္စတနာ ဟာရ၊
၃။ သိမှု- ဝိညာဏာဟာရ။ (အဘိ၊ဝိ၊၄၂၃။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၂။၅၃၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

လောကုတ္တရာ ဣန္ဒြေ ၁၂ ပါး

၁။ မနိန္ဒြေ၊
၂။ ဇီဝိတိန္ဒြေ၊
၃။ သောမနဿိန္ဒြေ၊
၄။ ဥပေက္ခိန္ဒြေ၊
၅။ သဒ္ဓိန္ဒြေ၊
၆။ ဝီရိယိန္ဒြေ၊
၇။ သတိန္ဒြေ၊
၈။ သမာဓိန္ဒြေ၊
၉။ ပညိန္ဒြေ၊
၁၀။ အနညာ တညဿာမီတိန္ဒြေ၊
၁၁။ အညိန္ဒြေ၊
၁၂။ အညာတာဝိန္ဒြေ။ (အဘိ၊ဝိ၊၄၂၂။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၂။၅၃၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

လောကုတ္တရာ ဣန္ဒြေ ၃ ပါး

၁။ အနညာတညဿာမီတိန္ဒြေ၊
၂။ အညိန္ဒြေ၊
၃။ အညတာဝိန္ဒြေ။ (သံ၊၃၊၁၈၀။) (သံ၊မြန်၊၃။၁၈၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

လောကုတ္တရာ ဣန္ဒြေ ၅ ပါး

၁။ သဒ္ဓိန္ဒြေ၊
၂။ ဝီရိယိန္ဒြေ၊
၃။ သတိန္ဒြေ၊
၄။ သမာဓိန္ဒြေ၊
၅။ ပညိန္ဒြေ။ (နေတ္တိ၊ဋ္ဌ၊၁၄၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

လောကုတ္တရာကုသိုလ်ကို ဖြစ်စေပုံ၂၀

၁။ အာရုံသို့ ကပ်၍ ရှုတတ်သည်၏ အဖြစ်ဟူသော အနက်ကြောင့် ဈာန်မည်သော လောကုတ္တရာကုသိုလ်ကို ဖြစ်စေခြင်း၊
၂။ ဝဋ်ဆင်းရဲမှ ထွက်မြောက်တတ်သည်၏အဖြစ်ဟူသော အနက်ကြောင့် မဂ္ဂမည်သော လောကုတ္တရာ ကုသိုလ်ကို ဖြစ်စေခြင်း၊
၃။ အာရုံ၌ ကပ်၍တည်တတ်သည်၏အဖြစ်ဟူသော အနက်ကြောင့် သတိပဋ္ဌာန် မည်သော လောကုတ္တရာကုသိုလ်ကို ဖြစ်စေခြင်း၊
၄။ ကောင်းစွာအပြားအားဖြင့် အားထုတ် တတ်သည်၏အဖြစ်ဟူသော အနက်ကြောင့် သမ္မပ္ပဓာန်မည်သော လောကုတ္တရာ ကုသိုလ်ကို ဖြစ်စေခြင်း၊
၅။ ပြည့်စုံတတ်သည်၏အဖြစ်ဟူသော အနက်ကြောင့် ဣဒ္ဓိပါဒ် မည်သော လောကုတ္တရာကုသိုလ်ကို ဖြစ်စေခြင်း၊
၆။ မိမိနှင့်စပ်သော တရားတို့၏ အရှင်သခင်၏အဖြစ်ဟူသော အနက်ကြောင့် ဣန္ဒြိယမည်သော လောကုတ္တရာကုသိုလ်ကို ဖြစ်စေခြင်း၊
၇။ ဆန့်ကျင်ဘက်တရားတို့သည် မတုန်လှုပ်စေအပ်, မတုန်လှုပ်စေနိုင်သည်၏ အဖြစ်ဟူသော အနက်ကြောင့် ဗိုလ်မည်သော လောကုတ္တရာကုသိုလ်ကို ဖြစ်စေခြင်း၊
၈။ သိတတ်သည်၏အဖြစ်ဟူသော အနက်ကြောင့် ဗောဇ္ဈင်မည်သော လောကုတ္တရာ ကုသိုလ်ကို ဖြစ်စေခြင်း၊
၉။ မှန်ကန်သည်၏အဖြစ်ဟူသော အနက်ကြောင့် သစ္စာမည်သော လောကုတ္တရာကုသိုလ်ကို ဖြစ်စေခြင်း၊
၁၀။ ပျံ့လွင့်ခြင်း၏ ဆန့်ကျင်ဘက်အဖြစ်ဟူသော အနက်ကြောင့် သမထမည်သော လောကုတ္တရာကုသိုလ်ကို ဖြစ်စေခြင်း၊
၁၁။ အတ္တဇီဝမှ ကင်းဆိတ်သည်၏အဖြစ်ဟူသော အနက်ကြောင့် ဓမ္မမည်သော လောကုတ္တရာကုသိုလ်ကို ဖြစ်စေခြင်း၊
၁၂။ အစုဟူသော အနက်ကြောင့် ခန္ဓမည်သော လောကုတ္တရာကုသိုလ်ကို ဖြစ်စေခြင်း၊
၁၃။ တည်ရာ၏အဖြစ်ဟူသော အနက်ကြောင့် အာယတနမည်သော လောကုတ္တရာကုသိုလ်ကို ဖြစ်စေခြင်း၊
၁၄။ အတ္တမှ ကင်းဆိတ်သည်၏အဖြစ်ဟူသော သဘော, သတ္တဝါမဟုတ်သည်၏ အဖြစ်ဟူသော အနက်ကြောင့် ဓာတုမည်သော လောကုတ္တရာကုသိုလ်ကို ဖြစ်စေခြင်း၊
၁၅။ အကြောင်း၏ အဖြစ်ဟူသော အနက်ကြောင့် အာဟာရမည်သော လောကုတ္တရာကုသိုလ်ကို ဖြစ်စေခြင်း၊
၁၆။ တွေ့ထိတတ်သည်၏ အဖြစ်ဟူသော အနက်ကြောင့် ဖဿမည်သော လောကုတ္တရာ ကုသိုလ်ကို ဖြစ်စေခြင်း၊
၁၇။ ခံစားတတ်သည်၏ အဖြစ်ဟူသော အနက်ကြောင့် ဝေဒနာမည်သော လောကုတ္တရာ ကုသိုလ်ကို ဖြစ်စေခြင်း၊
၁၈။ အမှတ်ပြု၍ သိတတ်သည်၏ အဖြစ်ဟူသော အနက်ကြောင့် သညာမည်သော လောကုတ္တရာကုသိုလ်ကို ဖြစ်စေခြင်း၊
၁၉။ စေ့ဆော်တတ်သည်၏ အဖြစ်ဟူသော အနက်ကြောင့် စေတနာမည်သော လောကုတ္တရာ ကုသိုလ်ကို ဖြစ်စေခြင်း၊
၂၀။ သညာ ပညာတို့သိပုံမှ တစ်မျိုးတစ်ဖုံ သိတတ်သည်၏အဖြစ်ဟူသော အနက်ကြောင့် စိတ္တမည်သော လောကုတ္တရာကုသိုလ်ကို ဖြစ်စေခြင်း။ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၈၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

လောကုတ္တရာတရားကို ဖြစ်စေသော ပုဂ္ဂိုလ်တို့၏ စွဲစွဲမြဲမြဲ နှလုံးသွင်းခြင်း ၂ မျိုး

၁။ သမထကို စွဲစွဲမြဲမြဲ နှလုံးသွင်းခြင်း၊
၂။ ဝိပဿနာကို စွဲစွဲမြဲမြဲ နှလုံးသွင်းခြင်း။ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၄၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

လောကုတ္တရာတရားကို ဖြစ်စေသော ပုဂ္ဂိုလ်တို့၏ ပဓာနတရား ၂ မျိုး

၁။ သဒ္ဓါဟူသော ပဓာန တရား (သဒ္ဓါဓုရ)၊
၂။ ပညာဟူသော ပဓာနတရား (ပညာဓုရ) ။ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၄၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

လောကုတ္တရာတရားကို ဖြစ်စေသော ပုဂ္ဂိုလ်တို့၏ အထွတ်အထိပ် တရား ၂ မျိုး

၁။ ဥဘတော ဘာဂဝိမုတ္တပုဂ္ဂိုလ်၏ အရဟတ္တဖိုလ် တည်းဟူသော အထွတ်အထိပ်တရား၊
၂။ ပညာဝိမုတ္တ ပုဂ္ဂိုလ်၏ အရဟတ္တဖိုလ် တည်းဟူသော အထွတ်အထိပ်တရား။ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၄၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

လောကုတ္တရာဘုံ၌သာ ဖြစ်သော ဣန္ဒြေ ၃ ပါး

၁။ အနညာတညဿာမီတိန္ဒြေ၊
၂။ အညိန္ဒြေ၊
၃။ အညာတာဝိန္ဒြေ။ (ဝိသုဒ္ဓိ၊၂၊၁၂၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

လောင်းကစား အပြစ် ၆ ပါး

၁။ နိုင်သော် ရန်ပွား၏၊
၂။ ရှုံးသော် ဥစ္စာအတွက် ပူပန်ရ၏၊
၃။ ကိုယ်တွေ့မျက်မြင် ဥစ္စာယုတ်၏၊
၄။ တရားရုံး၌ ထိုသူ၏စကားသည် မတည်၊
၅။ အဆွေ ခင်ပွန်းတို့က မထေမဲ့မြင် ပြု၏၊
၆။ သမီးပေး သားယူ ပြုလိုသူတို့က အလိုမရှိ ဖြစ်၏။ (ဒီ၊၃၊၁၄၉။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၁၆၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

လောဘ ဆိုးကျိုး ၃ ပါး

၁။ မိစ္ဆာသင်္ကပ္ပ- အကြံမှား၊
၂။ မိစ္ဆာဝါယာမ- လုံ့လမှား၊
၃။ မိစ္ဆာသမာဓိ- သမာဓိမှား။ (ပေဋကော၊၁၈၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

လောဘကြောင့် ဖြစ်သော အာသဝ ၂ ပါး

၁။ ဒိဋ္ဌိ အာသဝ၊
၂။ အဝိဇ္ဇာ အာသဝ။ (မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

လောဘမူစိတ် ၈ ပါး

၁။ သောမနဿသဟဂုတ် ဒိဋ္ဌိဂတသမ္ပယုတ် အသင်္ခါရိကစိတ်၊
၂။ သောမနဿသဟဂုတ် ဒိဋ္ဌိဂတသမ္ပယုတ် သသင်္ခါရိကစိတ်၊
၃။ သောမနဿသဟဂုတ် ဒိဋ္ဌိဂတဝိပ္ပယုတ် အသင်္ခါရိကစိတ်၊
၄။ သောမနဿသဟဂုတ် ဒိဋ္ဌိဂတဝိပ္ပယုတ် သသင်္ခါရိက စိတ်၊
၅။ ဥပေက္ခာသဟဂုတ် ဒိဋ္ဌိဂတသမ္ပယုတ် အသင်္ခါရိကစိတ်၊
၆။ ဥပေက္ခာ သဟဂုတ် ဒိဋ္ဌိဂတသမ္ပယုတ် သသင်္ခါရိကစိတ်၊
၇။ ဥပေက္ခာသဟဂုတ် ဒိဋ္ဌိဂတဝိပ္ပယုတ် အသင်္ခါရိကစိတ်၊
၈။ ဥပေက္ခာသဟဂုတ် ဒိဋ္ဌိဂတဝိပ္ပယုတ် သသင်္ခါရိကစိတ်။ (ဝိသုဒ္ဓိ၊၂၊၈၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

လောဘသဟဂုတ်ဝေဒနာ ၂ မျိုး

၁။ ဒိဋ္ဌိနှင့် ယှဉ်သော လောဘသဟဂုတ် ဝေဒနာ၊
၂။ ဒိဋ္ဌိနှင့် မယှဉ်သော လောဘသဟဂုတ် ဝေဒနာ။ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

လောဟ ၄ မျိုး

သံ, သတ္တု ၄ မျိုးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

လဲ ၃ မျိုး (ခေါင်းအုံးပြုလုပ်ခြင်းငှာ ခွင့်ပြုအပ်သော လဲသုံးမျိုး)

၁။ သစ်ပင်လဲ (သစ်ပင်မှ ဖြစ်သောလဲ)၊
၂။ နွယ်လဲ (နွယ်ပင်မှ ဖြစ်သောလဲ)၊
၃။ ဖောင်းခါးမြက်လဲ (ရှင်မွေ့လွန်းပင် စသော မြက်ပင်မှ ဖြစ်သောလဲ) ။ (ဝိ၊၂၊၂၂၀။)) (ဝိ၊၄၊၂၉၅။) (ဝိ၊မြန်၊၂။၂၄၇။) (ဝိ၊မြန်၊၄။၃၀၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝက်နှင့် ယောဂီ တူပုံ ၂ မျိုး

၁။ ဝက်သည် အလွန်ပူလောင်သော နွေကာလသို့ ရောက်သည် ရှိသော် ရေသို့ ချဉ်းကပ်ခြင်း (ထို့အတူ ယောဂီပုဂ္ဂိုလ်သည် အမျက်ဒေါသကြောင့် စိတ်ပူလောင်သည် ရှိသော် အေးမြသော အမြိုက်ရေစင်နှင့်တူသော မေတ္တာဘာဝနာသို့ ချဉ်းကပ်ရခြင်း)၊
၂။ ဝက်သည် ရွှံ့ညွန်ရေသို့ ကပ်သည်ရှိသော် နှာခေါင်းဖျားဖြင့် မြေကို တူး၍ ကျင်းဖွဲ့ပြီး ထိုကျင်းခွက်၌ အိပ်ခြင်း (ထို့အတူ ယောဂီပုဂ္ဂိုလ်သည် စိတ်၌ ကိုယ်ကို ထားလျက် အာရုံအတွင်းသို့ ရောက်သည်ဖြစ်၍ အိပ်ရခြင်း)။ (မိလိန္ဒ၊၃၈၂။) (မိလိန္ဒ၊မြန်။၄၀၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝစီဒုစရိုက် ၄ ပါး

၁။ မဟုတ်မမှန် ပြောဆိုခြင်း= မုသာဝါဒ၊
၂။ ကုန်းတိုက်သော စကားကို ဆိုခြင်း- ပိသုဏဝါစာ၊
၃။ ကြမ်းတမ်းသော စကားကို ဆိုခြင်း= ဖရုသဝါစာ၊
၄။ ပြိန်ဖျင်းသော စကားကို ဆိုခြင်း= သမ္ဖပ္ပလာပဝါစာ။ (ဝိ၊၅၊၂၂၇။) (မ၊၁၊၃၅၅။) (မ၊၁၊၃၆၂။) (အံ၊၁၊၄၅၈။) (အဘိ၊ဝိ၊၃၇၈။) (အဘိ၊ဝိ၊၃၉၀။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၃၁၅။) (မ၊မြန်၊၁။၃၆၇။) (မ၊မြန်၊၁။၃၆၇။) (အံ၊မြန်၊၁။၄၇၀။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၂။၄၇၂။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၂။၄၇၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝစီပါဂဗ္ဘိယ မပြုအပ်သည့် ဌာန ၄ မျိုး

၁။ သံဃာ့ပရိသတ်အလယ်၊
၂။ ဂိုဏ်းပရိသတ်အလယ်၊
၃။ ထေရ်ကြီး ဝါကြီးပုဂ္ဂိုလ်တို့၏ ရှေ့၊
၄။ မြို့တွင်း ရွာတွင်းတို့၌ နှုတ်ဖြင့် ရိုင်းရိုင်းစိုင်းစိုင်း ပြောဆိုခြင်း မပြုရ။ (သံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၅၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝစီပါဂဗ္ဘိယဌာန ၄ ပါး (နှုတ်ဖြင့် မရိုမသေ ပြောရာအရပ် ၄ ပါး)

၁။ သံဃာ့အလည်အရပ်၊
၂။ ဂိုဏ်းအလည်အရပ်၊
၃။ မထေရ်ကြီးပုဂ္ဂိုလ်၊
၄။ မြို့တွင်း ရွာတွင်း ဝင်ရာအရပ်။ (ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၂၀၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝစီမောနေယျ ၇ ပါး

၁။ ဝစီဒုစရိုက် သုံးပါးကို ပယ်ခြင်း၊
၂။ ဝစီသုစရိုက် သုံးပါး၊
၃။ နှုတ်ဝစီ ဟူသော အာရုံ၌ သိသော ဉာဏ်၊
၄။ နှုတ်ကို ပိုင်းခြား၍ သိခြင်း၊
၅။ နှုတ်ကို ပိုင်းခြား၍ သိခြင်းနှင့် တကွ ဖြစ်သော မဂ်၊
၆။ နှုတ်၌ ဆန္ဒရာဂကို ပယ်ခြင်း၊
၇။ ဝစီသင်္ခါရ ချုပ်ခြင်းရှိသော ဒုတိယဈာန်သမာပတ်။ (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၈၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝစီသမာစာရ ၂ မျိုး

၁။ သေဝိတဗ္ဗဝစီသမာစာရ- ဤဝစီသမာစာရကို မှီဝဲသော ပုဂ္ဂိုလ်အား အကုသိုလ်တရားများ ယုတ်လျော့၍ ကုသိုလ်တရားများ တိုးပွားလာသဖြင့် မှီဝဲအပ်သော ဝစီသမာစာရ၊
၂။ အသေဝိတဗ္ဗဝစီသမာစာရ- ဤဝစီသမာစာရကို မှီဝဲသော ပုဂ္ဂိုလ်အား အကုသိုလ်တရားများ တိုးပွား၍ ကုသိုလ်တရားများ ယုတ်လျော့သွားသဖြင့် မမှီဝဲအပ်သော ဝစီသမာစာရ။ (ဒီ၊၂၊၂၂၃။) (ဒီ၊မြန်၊၂။၂၅၁။) (နေတ္တိ၊ဋ္ဌ၊၁၆၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝစီသုစရိုက် ၄ ပါး

၁။ အမှန်ကို ဆိုခြင်း၊
၂။ ကုန်းတိုက်သော စကားကို မပြောဆိုခြင်း၊
၃။ နူးညံ့ သိမ်မွေ့သော စကားကို ဆိုခြင်း၊
၄။ ပညာဖြင့် ဆိုခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၂၂၇။) (မ၊၁၊၃၅၅။) (မ၊၁၊၃၆၂။) (အံ၊၁၊၄၅၈။) (အဘိ၊ဝိ၊၃၇၈။) (အဘိ၊ဝိ၊၃၉၀။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၃၁၅။) (မ၊မြန်၊၁။၃၆၇။) (မ၊မြန်၊၁။၃၆၇။) (အံ၊မြန်၊၁။၄၇၀။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၂။၄၇၂။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၂။၄၇၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝစ္ဆနွယ်ဖွား ပရိဗိုဇ်အား ဘုရားရှင် ဟောကြားခဲ့သော ကုသိုလ်တရား ၁၀ ပါး

၁။ သူ့အသက်ကို သတ်ခြင်းမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၂။ သူတစ်ပါးဥစ္စာကို ခိုးယူခြင်းမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၃။ ကာမဂုဏ် တို့၌ မှားယွင်းစွာ ကျင့်ခြင်းမှ ရှောက်ကြဉ်ခြင်း၊
၄။ မဟုတ်မမှန် စကားကို ပြောဆိုခြင်းမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၅။ ကြမ်းတမ်းသော ဆဲရေး ပြောဆိုခြင်းမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၆။ ပြိန်ဖျင်းသော စကားကို ပြောဆိုခြင်းမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၇။ ချောပစ် ကုန်းတိုက်စကားကို ပြောဆိုခြင်းမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၈။ သူတစ်ပါးစည်းစိမ်ဥစ္စာ၌ လိုချင်တပ်မက်ခြင်းမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၉။ သူတစ်ပါး ပျက်စီးကြောင်း ကြံစည်ခြင်းမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၁၀။ မှန်ကန်သော အယူရှိခြင်း။ (မ၊၂၊၁၅၇။) (မ၊မြန်၊၂။၁၆၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝစ္ဆနွယ်ဖွား ပရိဗိုဇ်အား ဘုရားရှင် ဟောကြားခဲ့သော ကုသိုလ်တရား ၃ မျိုး

၁။ အလောဘ၊
၂။ အဒေါသ၊
၃။ အမောဟ။ (မ၊၂၊၁၅၇။) (မ၊မြန်၊၂။၁၆၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝစ္ဆနွယ်ဖွား ပရိဗိုဇ်အား ဘုရားရှင် ဟောကြားခဲ့သော အကုသိုလ်တရား ၃ မျိုး

၁။ လောဘ၊
၂။ ဒေါသ၊
၃။ မောဟ။ (မ၊၂၊၁၅၇။) (မ၊မြန်၊၂။၁၆၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝစ္ဆနွယ်ဖွားပရိဗိုဇ်အား ဘုရားရှင် ဟောကြားသော အကုသိုလ်တရား ၁၀ ပါး

၁။ သူ့အသက်ကို သတ်ခြင်း၊
၂။ အရှင်မပေးသော ဥစ္စာကို ခိုးယူခြင်း၊
၃။ ကာမဂုဏ်တို့၌ မှားယွင်းဖောက်ပြန်စွာ ကျင့်ခြင်း၊
၄။ မဟုတ်မမှန်စကားကို ပြောဆိုခြင်း၊
၅။ ချောပစ်ကုန်းတိုက်စကားကို ပြောဆို ခြင်း၊
၆။ ကြမ်းတမ်းသော ဆဲရေးစကားကို ပြောဆိုခြင်း၊
၇။ ပြိန်ဖျင်းစကားကို ပြောဆိုခြင်း၊
၈။ သူတစ်ပါးစည်းစိမ်၌ တပ်မက်ခြင်း၊
၉။ ပျက်စီးစေခြင်း၊ သူတစ်ပါး ပျက်စီးကြောင်း ကြံစည်ခြင်း၊
၁၀။ ဖောက်ပြန်မှားယွင်းသော အယူ။ (မ၊၂၊၁၅၇။) (မ၊မြန်၊၂။၁၆၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝဋ္ဋကထာကို ဟောပုံ ၃ မျိုး

၁။ အချို့အရာ၌ အဝိဇ္ဇာကို အဦးပြုသဖြင့် ဟောတော်မူ၏၊
၂။ အချို့ အရာ၌ တဏှာကို အဦးပြုသဖြင့် ဟောတော်မူ၏၊
၃။ အချို့အရာ၌ ဒိဋ္ဌိကို အဦးပြုသဖြင့် ဟောတော်မူ၏။ (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၂၊၉၇။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊မြန်၊၂။၁၈၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝဋ္ဋာသယ ၂ မျိုး

၁။ သဿတဒိဋ္ဌိ- အတ္တ လောကသည် မြဲ၏ဟူသော အယူ၊
၂။ ဥစ္ဆေဒ ဒိဋ္ဌိ- အတ္တကောင် သတ္တဝါကောင်သည်လည်းကောင်း, လောကသည်လည်းကောင်း, သေပြီး နောက်ထပ်၍ မဖြစ်, အဆက်ပြတ်၏ဟူသော အယူမှား။ (ဝိမတိ၊၁၊၅၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝဋ် ၃ မျိုး

၁။ သင်္ခါရ, ဘဝ တည်းဟူသော ကမ္မဝဋ်၊
၂။ တဏှာ, ဥပါဒါန်, ကမ္မဘဝတည်း ဟူသော ကိလေသဝဋ်၊
၃။ ဝိညာဏ်, နာမ်ရုပ်, သဠာယတန, ဖဿ, ဝေဒနာ တည်းဟူသော ဝိပါကဝဋ်။ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၈၄။) (ဝိသုဒ္ဓိ၊၂၊၂၁၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝဋ် ၃ မျိုး (တစ်နည်း)

၁။ ဒုက္ခဝဋ်၊
၂။ ကမ္မဝဋ်၊
၃။ ကိလေသဝဋ်။ (နေတ္တိ၊ဋ္ဌ၊၇၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝဋ်၌ ချုပ်စပ် နှောင်ဖွဲ့တတ်သော ဂန္ထ တရား ၄ မျိုး

၁။ လောဘ တည်းဟူသော အဘိဇ္ဈာ ကာယဂန္ထ၊
၂။ ဒေါသ တည်းဟူသော ဗျာပါဒ ကာယဂန္ထ၊
၃။ အယူဒိဋ္ဌိတည်းဟူသော သီလဗ္ဗတ ပရာမာသ ကာယဂန္ထ၊
၄။ အယူဒိဋ္ဌိ တည်းဟူသော ဣဒံသစ္စာဘိနိဝေသ ကာယဂန္ထ။ (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၁။၃၀၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝဋ်ဆင်းရဲ၌ ဖြစ်စေတတ်သော ကံ ဖြစ်ကြောင်း တရား ၃ ပါး

၁။ လောဘ၊
၂။ ဒေါသ၊
၃။ မောဟ၊ (တစ်နည်း)
အားကြီးသော တပ်မက်ခြင်း ဆန္ဒရာဂ၏ အကြောင်းဖြစ်ကုန်သော အတိတ်တရားတို့ကို စွဲ၍ အလိုဆန္ဒဖြစ်ခြင်း၊
၂။ အားကြီးသော တပ်မက်ခြင်း ဆန္ဒရာဂ၏ အကြောင်းဖြစ်ကုန်သော အနာဂတ်တရားတို့ကို စွဲ၍ အလိုဆန္ဒဖြစ်ခြင်း၊
၃။ အားကြီးသော တပ်မက်ခြင်း ဆန္ဒရာဂ၏ အကြောင်းဖြစ်ကုန်သော ပစ္စုပ္ပန်တရားတို့ကို စွဲ၍ အလိုဆန္ဒ ဖြစ်ခြင်း။ (အံ၊၁၊၂၆၆။) (အံ၊၁၊၂၆၈။) (အံ၊မြန်၊၁။၂၈၃။) (အံ၊မြန်၊၁။၂၈၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝဋ်ဆင်းရဲမှ ထွက်မြောက်စေတတ်သော ဓာတ် ၅ ပါး

၁။ စိတ်သည် ကာမဂုဏ်တို့၌ မသက်ဝင်ခြင်း၊
၂။ ဗျာပါဒ၌ မသက်ဝင်ခြင်း၊
၃။ ညှဉ်းဆဲခြင်း ‘‘ဝိဟိံသ’’ ၌ မသက်ဝင်ခြင်း၊
၄။ ရုပ်တို့၌ မသက်ဝင်ခြင်း၊
၅။ ဥပါဒါနက္ခန္ဓာ အပေါင်းကာယ၌ မသက်ဝင်ခြင်း။ (ဒီ၊၃၊၁၉၉-၂၀၀။) (ဒီ၊၃၊၂၃၃။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၂၂-၂၂၃။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၅၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝဋ်ဆင်းရဲမှ လွတ်မြောက်ကြောင်း ၅ မျိုး

ကိလေသာမှ လွတ်မြောက်ကြောင်း ၅ ပါး (တစ်နည်း)၊ ဝိမုတ္တာယတန ၅ ပါး(တစ်နည်း) တို့နှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝဋ်ဆင်းရဲမှ လွတ်မြောက်စေတတ်သော ဓာတ် ၅ ပါး

ထိုးထွင်း၍ သိနိုင်ခဲသော တရား ၅ ပါး၊ ဒုပ္ပဋိဝိဇ္ဈ တရား ၅ ပါးတို့နှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝဋ်ဆင်းရဲသို့ ရောက်ကြောင်း တရား ၁၀ ပါး

၁။ သူ့အသက် သတ်ခြင်း၊
၂။ သူ့ဥစ္စာခိုးခြင်၊
၃။ ကာမတို့၌ မှားယွင်းစွာ ကျင့်ခြင်း၊
၄။ မဟုတ်မမှန် ပြောဆိုခြင်း၊
၅။ ကုန်းချောခြင်း၊
၆။ ရုန့်ရင်းကြမ်းတမ်းသော စကားကို ပြောဆိုခြင်း၊
၇။ ပြိန်ဖျင်းသော စကားကို ပြောဆိုခြင်း၊
၈။ သူတစ်ပါးဥစ္စာကို ရှေးရှုကြံစည်ခြင်း၊
၉။ သတ္တဝါတို့အား ဖျက်ဆီးလိုခြင်း၊
၁၀။ မှားသော အမြင်ရှိခြင်း။ (အံ၊၃၊၄၈၂-၄၈၇။) (အံ၊မြန်၊၃။၄၇၂-၄၇၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝဋ်ဆင်းရဲသို့ ရောက်စေတတ်သော ကံ ဖြစ်ကြောင်း တရား ၃ ပါး

၁။ လောဘ၊
၂။ ဒေါသ၊
၃။ မောဟ။ (အံ၊၁၊၁၃၃။) (အံ၊မြန်၊၁။၁၅၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝဏ္ဏသဒ္ဒါ၏ အနက်၂ မျိုး

၁။ သရီရဝဏ္ဏ- ခန္ဓာကိုယ်၏ အဆင်းအရောင်၊ ၂၊ ဂုဏဝဏ္ဏ- ဂုဏ်။ (ဒီ၊ဋီ၊၂၊၂၅၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝတ္ထု ၄ မျိုး (အချိန်အခါနှင့် စပ်၍ အကပ်ခံပြီးသောဝတ္ထု ၄ မျိုး)

၁။ အကပ်ခံပြီးသောဝတ္ထုသည် နံနက်အခါ၌သာ အပ်၍ နေလွဲအခါ၌ မအပ်သောဝတ္ထု၊
၂။ နေလွဲအခါ၌သာ အပ်၍ နံနက်အခါ၌ မအပ်သောဝတ္ထု၊
၃။ နံနက်အခါလည်း အပ်၊ နေလွဲအခါ၌လည်း အပ်သောဝတ္ထု၊
၄။ နံနက်အခါ၌လည်း မအပ်၊ နေလွဲအခါ၌လည်း မအပ်သောဝတ္ထု။ (ဝိ၊၅၊၂၂၇။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၃၁၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝတ္ထုဒသကရုပ် ၁၀ ပါး

၁။ ဟဒယဝတ္ထုရုပ် ၁ ပါး၊
၂။ မဟာဘုတ်ရုပ် ၄ ပါး၊
၃။ ဝဏ္ဏ ဂန္ဓ ရသ ဩဇရုပ် ၄ ပါး၊
၄။ ဇီဝိတရုပ် ၁ ပါး၊ ပေါင်း ၁၀ ပါး။ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝန် ၃ မျိုး

၁။ ခန္ဓဝန် (ခန္ဓဘာရ။)၊
၂။ ကိလေသာဝန် (ကိလေသဘာရ။)၊
၃။ ကာမဂုဏ်ဝန် (ကာမဂုဏဘာရ။)။ (အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၄၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝန် ၃ မျိုး

၁။ ခန္ဓဝန် (ခန္ဓဘာရ။)၊
၂။ ကိလေသာဝန် (ကိလေသဘာရ။)၊
၃။ အဘိသင်္ခါရဝန် (အဘိသင်္ခါရဘာရ။)။ (မ၊ဋ္ဌ၊၁၊၄၄။) (ဣတိဝုတ်၊ဋ္ဌ၊၁၅၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝန် ၄ မျိုး

၁။ ခန္ဓဝန် (ခန္ဓဘာရ။)၊
၂။ ကိလေသာဝန် (ကိလေသဘာရ။)၊
၃။ အဘိသင်္ခါရဝန် (အဘိသင်္ခါရဘာရ။)၊ (ကာမဂုဏဘာရ။)။ (မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၉၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝန် ၅ မျိုး

၁။ ခန္ဓဝန် (ခန္ဓဘာရ။)၊
၂။ ကိလေသာဝန် (ကိလေသဘာရ။)၊
၃။ အဘိသင်္ခါရဝန် (အဘိသင်္ခါရဘာရ။)၊
၄။ ကာမဂုဏ်ဝန် (ကာမဂုဏဘာရ။)၊
၅။ မာနဝန်(မာနဘာရ)။ (မ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝန်ခံခြင်း ၂ မျိုး

၁။ ကိုယ်ဖြင့် ဝန်ခံခြင်း၊
၂။ နှုတ်ဖြင့် ဝန်ခံခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၂၁၄။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၂၉၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝန်တိုခြင်း ၅ ပါး

မစ္ဆရိယ ၅ ပါးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝန်ထုပ် ဝန်ပိုး ၄ မျိုး

၁။ သီသဘာရ- ဦးခေါင်းဖြင့် ဆောင်ယူအပ်သော ဝန်ထုပ်၊
၂။ ခန္ဓဘာရ- ပခုံးဖြင့် ဆောင်ယူအပ်သော ဝန်ထုပ်၊
၃။ ကဋိဘာရ- ခါးဖြင့် ဆောင်ယူ အပ်သော ဝန်ထုပ်၊
၄။ ဩလမ္ဗက- တွဲလဲဆွဲအပ်သော ဝန်ထုပ်။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၉၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝမ္မိက မည်ကြောင်း ၄ မျိုး

၁။ တောင်ပို့သည် အပသို့ အန်သကဲ့သို့ ဖြစ်ခြင်းကြောင့်လည်းကောင်း၊
၂။ စွန့်တတ်ခြင်းကြောင့်လည်းကောင်း၊
၃။ ခြတို့သည် အန်အပ်သော မြေညက်စိုင် အပေါင်းအစုသာ ဖြစ်ခြင်းကြောင့်လည်းကောင်း၊
၄။ ခြတို့သည် အန်အပ်သော တံတွေးတည်း ဟူသော အစေးဖြင့် ဖွဲ့အပ်သည်၏ အဖြစ်ကြောင့်လည်းကောင်း။ (မ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝမ်းနုတ်ဆေး တရား ၁၀ မျိုး

၁။ မှားယွင်းသော အမြင်ကို ပယ်နုတ်သော မှန်ကန်သော အမြင်၊
၂။ မှားယွင်းသော အကြံအစည်ကို ပယ်နုတ်သော မှန်ကန်သော အကြံအစည်၊
၃။ မှားယွင်းသော စကားကို ပယ်နုတ်သော မှန်ကန်သော စကား၊
၄။ မှားယွင်းသော အလုပ်ကို ပယ်နုတ်သော မှန်ကန်သော အလုပ်၊
၅။ မှားယွင်းသော အသက်မွေးမှုကို ပယ်နုတ်သော မှန်ကန်သော အသက် မွေးမှု၊
၆။ မှားယွင်းသော လုံ့လကို ပယ်နုတ်သော မှန်ကန်သော လုံ့လ၊
၇။ မှားယွင်းသော သတိကို ပယ်နုတ်သော မှန်ကန်သော သတိ၊
၈။ မှားယွင်းသော သမာဓိကို ပယ်နုတ်သော မှန်ကန်သော သမာဓိ၊
၉။ မှားယွင်းသော ဉာဏ်ကို ပယ်နုတ်သော မှန်ကန်သော ဉာဏ်၊
၁၀။ မှားယွင်းသော လွတ်မြောက်မှုကို ပယ်နုတ်သော မှန်ကန်သော လွတ်မြောက်မှု။ (အံ၊၃၊၄၃၃။) (အံ၊မြန်၊၃။၄၂၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝမ်းမြောက်မှုလျှင် အကြောင်းရင်းရှိသော တရား ၉ ပါး

၁။ အနိစ္စအားဖြင့် နှလုံး သွင်းသူအား ဝမ်းမြောက်မှု ဖြစ်ခြင်း၊
၂။ ဝမ်းမြောက်ခြင်းရှိသူအား နှစ်သက်မှု ဖြစ်ခြင်း၊
၃။ နှစ်သက်သော သူ၏ ကိုယ်သည် ငြိမ်းချမ်းမှု ဖြစ်ခြင်း၊
၄။ ငြိမ်းချမ်းသော သူသည် ချမ်းသာမှု ဖြစ်ခြင်း၊
၅။ ချမ်းသာသော သူ၏ စိတ်သည် တည်ငြိမ်မှု ဖြစ်ခြင်း၊
၆။ စိတ် တည်ကြည်သော သူသည် ဟုတ်မှန်စွာ သိမှု ဖြစ်ခြင်း၊
၇။ ဟုတ်တိုင်းမှန်စွာ သိမြင်သော သူသည် ငြီးငွေ့မှု ဖြစ်ခြင်း၊
၈။ ငြီးငွေ့သူသည် တပ်မက်မှု ကင်းခြင်း၊
၉။ တပ်မက်ခြင်း ကင်းသူသည် လွတ်မြောက်မှု ဖြစ်ခြင်း (ဒုက္ခအားဖြင့် နှလုံးသွင်းသူ အနတ္တအားဖြင့် နှလုံးသွင်းသူ ရုပ် ဝေဒနာ သညာ သင်္ခါရ ဝိညာဏ်စသည်ကို ဒုက္ခအားဖြင့် အနတ္တအားဖြင့် နှလုံးသွင်းသူတို့၌လည်း အလားတူ အကျိုးတရား (၉) ပါးတို့ကို ရရှိသည်ဟု မှတ်လေ။ အလားတူ ယောနိသောမနသိကာရလျှင် အကြောင်းရင်းရှိသော တရား (၉) ပါးတို့ကိုလည်း အထက်ကအတိုင်း သိလေ)။ (ပဋိသံ။၈၃။) (ပဋိသံ၊မြန်။၁၁၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝမ်းမြောက်ဝမ်းသာ ရွတ်ဆိုခြင်း ဥဒါန်း ဂါထာ ၃ မျိုး

၁။ ဘုရားရှင်တို့သည် ပြောဆိုအပ်သော ဥဒါန်းဂါထာ၊
၂။ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါတို့သည် ပြောဆိုအပ်သော ဥဒါန်းဂါထာ၊
၃။ ဘုရားရှင်၏ တပည့် သာဝကတို့သည် ပြောဆိုအပ်သော ဥဒါန်းဂါထာ။ (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၁၊၁၀၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝလာဟကနတ် ၃ မျိုး

၁။ လေကို တိုက်ခတ်စေတတ်သော ဝါတဝလာဟကနတ်၊
၂။ ဆီးနှင်း ကျစေတတ်သော အဗ္ဘ ဝလာဟကနတ်၊
၃။ အပူကို ပြုတတ်သော ဥဏှဝလာဟကနတ်။ (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၈၃။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊မြန်၊၂။၅၂၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝလာဟကနတ် ၅ မျိုး

၁။ အအေးကို ပြုတတ်သော သီတ ဝလာဟကနတ်၊
၂။ အပူကို ပြုတတ်သော ဥဏှ ဝလာဟကနတ်၊
၃။ ဆီးနှင်းကျစေတတ်သော အဗ္ဘဝလာဟကနတ်၊
၄။ လေကို တိုက်ခတ်စေတတ်သော ဝါတဝလာဟကနတ်၊
၅။ မိုးရွာစေတတ်သော ဝဿ ဝလာဟကနတ်။ (သံ၊၂၊၂၁၅။) (သံ၊မြန်၊၂။၂၀၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝသီဘော် ၁၄ မျိုး

၁။ ကသိဏာနုလောမတော- ကသိုဏ်းတို့ကို အနုလုံအားဖြင့် ဆင်ခြင်ခြင်း၊
၂။ ကသိဏပဋိလောမတော-ကသိုဏ်းတို့ကို ပဋိလုံအားဖြင့် ဆင်ခြင်ခြင်း၊
၃။ ကသိဏာနု လောမပဋိလောမတော- ကသိုဏ်းတို့ကို အနုလုံ ပဋိလုံအားဖြင့် ဆင်ခြင်ခြင်း၊
၄။ ဈာနာနု လောမတော- ဈာန်တို့ကို အနုလုံအားဖြင့် ဆင်ခြင်ခြင်း၊
၅။ ဈာနပဋိလောမတော- ဈာန်တို့ကို ပဋိလုံအားဖြင့် ဆင်ခြင်ခြင်း၊
၆။ ဈာနာနုလောမပဋိလောမတော- ဈာန်တို့ကို အနုလုံပဋိလုံ အားဖြင့် ဆင်ခြင်ခြင်း၊
၇။ ဈာနုက္ကန္တိကတော- ဈာန်တို့ကို ပယ်ခွာ ဖြတ်သောအားဖြင့် ဆင်ခြင်ခြင်း၊
၈။ ကသိဏုက္ကန္တိကတော- ကသိုဏ်းတို့ကို ပယ်ခွာ ဖြတ်သောအားဖြင့် ဆင်ခြင်ခြင်း၊
၉။ ဈာနကသိဏုက္ကန္တိကတော- ဈာန်ကသိုဏ်းတို့ကို ပယ်ခွာဖြတ်သောအားဖြင့် ဆင်ခြင်ခြင်း၊
၁၀။ အင်္ဂသင်္ကန္တိကတော-ဈာန်အင်္ဂါတို့ကို ပြောင်းရွှေ့သောအားဖြင့် ဆင်ခြင်ခြင်း၊
၁၁။ အာရမ္မဏသင်္ကန္တိတော- အာရုံတို့ကို ပြောင်းရွှေ့သောအားဖြင့် ဆင်ခြင်ခြင်း၊
၁၂။ အင်္ဂါရမ္မဏသင်္ကန္တိတော- ဈာန်အင်္ဂါနှင့် အာရုံတို့ကို ပြောင်းရွှေ့သောအားဖြင့် ဆင်ခြင်ခြင်း၊
၁၃။ အင်္ဂဝဝတ္ထာနတော- ဈာန်အင်္ဂါတို့ကို ပိုင်းခြားသောအားဖြင့် ဆင်ခြင်ခြင်း၊
၁၄။ အာရမ္မဏဝဝတ္ထာနတော- အာရုံတို့ကို ပိုင်းခြားသောအားဖြင့် ဆင်ခြင်ခြင်း။ (ဒီ၊ဋီ၊၁၊၂၆၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝသီဘော် ၅ ပါး

၁။ ဆင်ခြင်ခြင်း အလေ့အလာ (အာဝဇ္ဇနဝသီ)၊
၂။ ဝင်စားခြင်း အလေ့အလာ (သမာပဇ္ဇနဝသီ)၊
၃။ ဆောက်တည်ခြင်း အလေ့အလာ (အဓိဋ္ဌာနဝသီ)၊
၄။ ထခြင်း အလေ့အလာ (ဝုဋ္ဌာနဝသီ)
၅။ တစ်ဖန်ရှုခြင်း အလေ့အလာ (ပစ္စဝေက္ခဏာဝသီ)။ (ပဋိသံ။၉၆။) (အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၂၀။) (ဗုဒ္ဓဝံ၊ဋ္ဌ၊၅၁။) (ဝိသုဒ္ဓိ၊၁၊၁၄၉။) (ပဋိသံ၊မြန်။၁၂၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝဿိကသာဋိကသိက္ခာပုဒ်၌ ရှာမှီးခြင်းကြောင့် သင့်သော အာပတ်၏ အင်္ဂါ ၃ မျိုး

၁။ မိုးရေခံ သင်္ကန်းသည် မိမိအတွက် ရည်မှန်းထားခြင်း၊
၂။ အခါသမယ မဟုတ်သော အခါ၌ ရှာမှီး ထားခြင်း၊
၃။ ထိုသို့ ရှာခြင်းကြောင့် ရရှိခြင်း။ (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၂၊၄၄၀။) (ဝိမတိ၊၁၊၃၅၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝါကျိုးခြင်း အကြောင်း ၄ ပါး (အာပတ်မသင့်သော ဝါကျိုးခြင်း အကြောင်း ၄ ပါး)

၁။ သံဃာ ကွဲပြားခြင်း၊
၂။ သံဃာကွဲပြားစေလိုခြင်း၊
၃။ အသက်အန္တရာယ် ရှိခြင်း၊
၄။ သာသနာတော်၏ အန္တရာယ် ဖြစ်ခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၂၂၇။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၃၁၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝါစာ ၃ မျိုး

၁။ စေတနာဝါစာ၊
၂။ ဝိရတိဝါစာ၊
၃။ သဒ္ဒဝါစာ။ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၂၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝါဆိုခြင်း ဝါကပ်ခြင်း ၂ မျိုး

၁။ ဝါဆိုလပြည့်ကျော် တစ်ရက်နေ့၌ ပုရိမ ဝါဆိုခြင်း၊
၂။ ဝါခေါင် လပြည့်ကျော် တစ်ရက်နေ့၌ ပစ္ဆိမ ဝါဆိုခြင်း။ (ဝိ၊၃၊၁၉၂။) (ဝိ၊၅၊၂၁၅။) (အံ၊၁၊၅၃။) (ဝိ၊မြန်၊၃။၁၉၃။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၃၀၀။) (အံ၊မြန်၊၁။၆၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝါတွင်း၌ ခရီးသွားနိုင်ကြောင်း ၁၀ ပါး

၁။ ရဟန်းသည် မကျန်းမာ ဖျားနာနေခြင်း၊
၂။ ရဟန်းအား မမွေ့လျော်မှု ဖြစ်ခြင်း။၃။ ရဟန်းအား ကုက္ကုစ္စ ဖြစ်ပေါ်ခြင်း၊
၄။ ရဟန်းအား မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိအယူ ဖြစ်ပေါ်ခြင်း၊
၅။ သံဃာဒိသိသ်အာပတ် သင့်သည်ဖြစ်၍ ပရိဝါသ်ထိုက်ခြင်း၊
၆။ ပရိဝါသ်ကို အရင်းသို့ ငင်ထိုက်ခြင်း၊
၇။ မာနတ်ထိုက်ခြင်း၊
၈။ အဗ္ဘာန်သွင်းထိုက်ခြင်း၊
၉။ သံဃာက ကံပြုလိုခြင်း၊
၁၀။ သံဃာသည် ကံပြုပြီး ဖြစ်ခြင်း။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၃၅၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝါတွင်း၌ ပင့်ဖိတ်သူတို့ထံသို့ ရဟန်းများ ကြွကောင်းသော ပုဂ္ဂိုလ် ၇ ဦး

၁။ ရဟန်း ယောကျ်ား၊
၂။ ရဟန်းမ၊
၃။ သိက္ခမာန်၊
၄။ သာမဏေယောကျ်ား၊
၅။ သာမဏေမိန်းမ၊
၆။ ဥပါသကာယောကျ်ား၊
၇။ ဥပါသိကာမိန်းမ။ (ဝိ၊၃၊၁၉၄။) (ဝိ၊မြန်၊၃။၁၉၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝါတွင်း၌ မပင့်ဖိတ်သူတို့အထံသို့ ရဟန်းများ ကြွကောင်းသော ပုဂ္ဂိုလ် ၅ ဦး

၁။ ရဟန်း ယောကျ်ား၊
၂။ ရဟန်းမ၊
၃။ သိက္ခမာန်၊
၄။ သာမဏေယောကျ်ား၊
၅။ သာမဏေမိန်းမ။ (ဝိ၊၃၊၁၉၉။) (ဝိ၊မြန်၊၃။၁၉၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝါတွင်း၌ မပင့်ဖိတ်သူတို့အထံသို့ ရဟန်းများ ကြွကောင်းသော ပုဂ္ဂိုလ် ၇ ဦး

၁။ ရဟန်း ယောကျ်ား၊
၂။ ရဟန်းမ၊
၃။ သိက္ခမာန်၊
၄။ သာမဏေယောကျ်ား၊
၅။ သာမဏေမိန်းမ၊
၆။ အမိ၊
၇။ အဖ။ (ဝိ၊၃၊၂၀၅။) (ဝိ၊မြန်၊၃။၂၀၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝါမဆိုကောင်းသော နေရာ ၇ မျိုး

၁။ သစ်ပင်အခေါင်း အရပ်၊
၂။ သစ်ပင်ခွကြား အရပ်၊
၃။ လွင်တီးခေါင် အရပ်၊
၄။ ကျောင်းအိပ်ရာနေရာ မရှိသော အရပ်၊
၅။ သူသေကောင်ထားရာ ညောင်စောင်း, ခုတင်, တဲ-အိမ်, အရပ်၊
၆။ ထီး၊
၇။ အိုးစရည်းကြီး။ (ဝိ၊၃၊၂၁၂။) (ဝိ၊မြန်၊၃။၂၁၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝါယောဓာတ် ၁၀ မျိုး (အဇ္ဈတ္တသန္တာန်၌ ဖြစ်သော ဝါယောဓာတ် ၁၀ ပါး)

၁။ ဥဒ္ဓင်္ဂမဝါတ- အထက်သို့ ဆန်သော လေ၊
၂။ အဓောဂမဝါတ- အောက်သို့ စုန်သော လေ၊
၃။ ကုစ္ဆိသယ ဝါတ- ဝမ်း၌ တည်သော လေ၊
၄။ ကောဋ္ဌာသယဝါတ- အူ၌ တည်သော လေ၊
၅။ အင်္ဂမင်္ဂါနုသာရီ ဝါတ- ကိုယ်အင်္ဂါကြီးငယ်သို့ အစဉ်လျှောက်သော လေ၊
၆။ သတ္ထကဝါတ- ခြေတစ်ဘက် သေခြင်း၊ ပါးရွဲ့ခြင်း စသည်ဖြင့် ဓားငယ်ကဲ့သို့ ဖြတ်တတ်သော လေ၊
၇။ ခုရကဝါတ- သင်တုန်းဓားကဲ့သို့ နှလုံးသားကို ခွဲသော လေ (လေသင်တုန်း)၊
၈။ ဥပ္ပလကဝါတ- နှလုံးသားကို ဆွဲထုတ်သော လေ၊
၉။ အဿာသဝါတ- ဝင်သက်လေ၊
၁၀။ ပဿာသဝါတ-ထွက်သက်လေ။ (အဘိ၊ဝိ၊၈၆။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၁။၃၀၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝါယောဓာတ် ၁၆ မျိုး (အပသန္တာန်၌ ဖြစ်သော ဝါယောဓာတ် ၁၆ မျိုး)

၁။ ပုရတ္ထိမဝါတ- အရှေ့လေ၊
၂။ ပစ္ဆိမဝါတ- အနောက်လေ၊
၃။ ဒက္ခိဏဝါတ- တောင်လေ၊
၄။ ဥတ္တရဝါတ- မြောက်လေ၊
၅။ သရဇဝါတ- မြူပါသော လေ၊
၆။ အရဇဝါတ- မြူမပါသော လေ၊
၇။ သီတာဝါတ- အေးသော လေ၊
၈။ ဥဏှဝါတ- ပူသော လေ၊
၉။ ပရိတ္တဝါတ- လေပြေလေညင်း၊
၁၀။ အဓိမတ္တ ဝါတ- လေပြင်း,လေကြမ်း၊
၁၁။ ကာဠဝါတ- လေမည်း, လေမုန်တိုင်း၊
၁၂။ ဝေရမ္ဘဝါတ- (ယူဇနာအထက်) ကောင်းကင်၌ တိုက်ခတ်နေသော အလွန် ထက်မြက်သော လေကြမ်း၊
၁၃။ ပက္ခဝါတ- အတောင်ခတ်လေ၊
၁၄။ သုပဏ္ဏဝါတ- ဂဠုန်တောင်ခတ်လေ၊
၁၅။ တာလဝဏ္ဋဝါတ- ထန်းရွက်ယပ်လေ၊
၁၆။ ဝိဓူပနဝါတ- နှီးယပ်လေ။ (အဘိ၊ဝိ၊၈၆။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၁။၃၀၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝါယောဓာတ် ၂ မျိုး

၁။ အတွင်းသန္တာန်၌ ဖြစ်သော အဇ္ဈတ္တဝါယောဓာတ်၊
၂။ အပသန္တာန်၌ ဖြစ်သော ဗဟိဒ္ဓဝါယောဓာတ်။ (မ၊၁၊၂၄၆။) (မ၊၂၊၈၅။) (အဘိ၊ဝိ၊၈၄။) (မ၊မြန်၊၂။၉၂။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၁။၃၀၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝါယောဓာတ် ၆ မျိုး (မိမိသန္တာန်၌ ဖြစ်သော ဝါယောဓာတ် ၆ မျိုး)

၁။ အထက်သို့ ဆန်သော လေ၊
၂။ အောက်သို့ စုန်သော လေ၊
၃။ ဝမ်း၌ တည်သော လေ၊
၄။ အအူ၌တည်သော လေ၊
၅။ အင်္ဂါကြီးငယ်သို့ လျှောက်သော လေ၊
၆။ ဝင်သက် ထွက်သက် လေ။ (မ၊၁၊၂၄၆။) (မ၊၂၊၈၅။) (မ၊မြန်၊၁။၂၅၅။) (မ၊မြန်၊၂။၉၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝါရ ၁၀ မျိုး

၁။ မူလဝါရ၊
၂။ ဟေတုဝါရ၊
၃။ နိဒါနဝါရ၊
၄။ သမ္ဘဝ၀ါရ၊
၅။ ပဘဝ၀ါရ၊
၆။ သမုဋ္ဌာနဝါရ၊
၇။ အာဟာရဝါရ၊
၈။ အာရမ္မဏဝါရ၊
၉။ ပစ္စယဝါရ၊
၁၀။ သမုဒယဝါရ။ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၈၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝါရ ၁၆ မျိုး

၁။ ကမ္မပထဝါရ၊
၂။ အာဟာရဝါရ၊
၃။ ဒုက္ခဝါရ၊
၄။ ဇရာမရဏဝါရ၊
၅။ ဇာတိ ဝါရ၊
၆။ ဘဝ၀ါရ၊
၇။ ဥပါဒါနဝါရ၊
၈။ တဏှာဝါရ၊
၉။ ဝေဒနာဝါရ၊
၁၀။ ဖဿဝါရ၊
၁၁။ သဠာယတနဝါရ၊
၁၂။ နာမရူပဝါရ၊
၁၃။ ဝိညာဏဝါရ၊
၁၄။ သင်္ခါရဝါရ၊
၁၅။ အဝိဇ္ဇာ ဝါရ၊
၁၆။ အာသဝ၀ါရ။ (မ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၂၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝါရ ၈ မျိုး

၁။ ကတ္တပညတ္တိဝါရ၊
၂။ ကတာပတ္တိဝါရ၊
၃။ ဝိပတ္တိဝါရ၊
၄။ သင်္ဂဟဝါရ၊
၅။ သမုဋ္ဌာန ဝါရ၊
၆။ အဓိကရဏဝါရ၊
၇။ သမထဝါရ၊
၈။ သမုစ္စယဝါရ။ (ဝိ၊၅၊၈၃။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၁၁၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝိကပ္ပနသိက္ခာပုဒ်၌ အင်္ဂါ ၃ မျိုး

၁။ ကိုယ်တိုင် ဝိကပ္ပနာ ပြုအပ်ပြီးသော သင်္ကန်းကို ဝိကပ္ပနာ မပြန်ခြင်း၊
၂။ ဝိကပ္ပနာပြုရန် လုံလောက်သော သင်္ကန်း ဖြစ်ခြင်း၊
၃။ သုံးစွဲခြင်း။ (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၃။၈၂။) (ဝိမတိ၊၂၊၄၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝိကပ္ပနာ ၂ မျိုး

၁။ သမ္မုခဝိကပ္ပနာ= မိမိနှုတ်ဖြင့် မျက်မှောက်၌ ဝိကပ္ပနာပြုခြင်း၊
၂။ ပရမ္မုခ ဝိကပ္ပနာ= သူတစ်ပါးနှုတ်ဖြင့် မျက်ကွယ်၌ ဝိကပ္ပနာပြုခြင်း။ (ဝိ၊၂၊၁၆၀။) (ဝိ၊၅၊၂၁၄။) (ဝိ၊မြန်၊၂။၁၈၁။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၂၉၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝိကလက ၂ မျိုး

၁။ စီဝရဝိကလက- သင်္ကန်း၏ မလောက်မင ဖြစ်ခြင်း၊
၂။ ပုဂ္ဂလဝိကလက- ပုဂ္ဂိုလ်၏ မလောက်မင ဖြစ်ခြင်း။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၄၀၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝိကာလဂါမပ္ပဝိသနသိက္ခာပုဒ်၌ အင်္ဂါ ၂ မျိုး

၁။ ၁၂ တောင် အတွင်း၌ ထင်ရှားရှိသော ရဟန်းကို ပန်မပြောခြင်း၊
၂။ ခွင့်ပြုထားသော အကြောင်းမရှိဘဲ နေလွဲအခါ ရွာသို့ ဝင်ခြင်း။ (ဝိမတိ၊၂၊၅၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝိကာလဂါမပ္ပဝိသနသိက္ခာပုဒ်၌ အင်္ဂါ ၃ မျိုး

၁။ ၁၂ တောင် အတွင်း၌ ထင်ရှားရှိသော ရဟန်းကို မပန်ပြောခြင်း၊
၂။ ခွင့်ပြုထားသော အကြောင်း မရှိခြင်း၊
၃။ နေလွဲအခါ၌ ရွာသို့ ဝင်ခြင်း။ (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၃၊၁၀၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝိကာလဘောဇနသိက္ခာပုဒ်၌ အင်္ဂါ ၃ မျိုး

၁။ နေလွဲအခါကာလ ဖြစ်ခြင်း၊
၂။ နံနက်အချိန်၌သာ သုံးဆောင်ထိုက်သော ခဲဖွယ်ဘောဇဉ် ဖြစ်ခြင်း၊
၃။ စားမျိုခြင်း။ (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၃၊၆၆။) (ဝိမတိ၊၂၊၃၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝိစယဟာရဝိဘင်္ဂ ၁၁ ပါး

၁။ ပဒ၊
၂။ ပဉှာ၊
၃။ ဝိသဇ္ဇနာ၊
၄။ ပုဗ္ဗာပရ၊
၅။ အဿာဒ၊
၆။ အာဒီနဝ၊
၇။ နိဿရဏ၊
၈။ ဖလ၊
၉။ ဥပါယ၊
၁၀။ အာဏတ္တိ၊
၁၁။ အနုဂီတ။ (နေတ္တိ၊ဋ္ဌ၊၁၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝိစိကိစ္ဆာ ၁၆ ပါး

ယုံမှားခြင်း ၁၆ မျိုးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝိစိကိစ္ဆာပယ်ကြောင်း တရား ၆ ပါး

၁။ ပရိယတ္တိဗဟုသုတ ရှိခြင်း၊
၂။ ရတနာသုံးပါးကို အကြောင်း ပြု၍ ဆရာသမားများထံ မေးမြန်းလေ့ ရှိခြင်း၊
၃။ ဝိနည်းပညတ်၌ ကျွမ်းကျင်ခြင်း၊
၄။ ရတနာ သုံးပါး၌ ယုံကြည်သော သဒ္ဓါဓိမောက္ခ ရှိခြင်း၊
၅။ ရတနာသုံးပါး၌ သက်ဝင် ယုံကြည်သော မိတ်ဆွေကောင်းတို့ကို မှီဝဲရခြင်း၊
၆။ ရတနာသုံးပါးတို့၏ ဂုဏ်ကျေးဇူးနှင့် စပ်၍ သင့်လျော်သော စကားကို ပြောဆိုခြင်း။ (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၇၂။) (မ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၉၀။) (သံ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၀၄။) (အံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၉။) (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၆၂။) (ဣတိဝုတ်၊ဋ္ဌ၊၃၄၂။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊မြန်၊၂။၆၉၀။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊မြန်၊၂။၆၉၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝိဇ္ဇာ ၃ ပါး

၁။ ရှေး၌ဖြစ်ဘူးသော ဘဝကို အောက်မေ့၍ သိသော ‘‘ပုဗ္ဗေနိဝါသာနုဿတိဉာဏ်’’ ဝိဇ္ဇာ၊
၂။ သတ္တဝါတို့၏ သေခြင်း ဖြစ်ပေါ်ခြင်းကို သိသော ‘‘စုတူပပါတဉာဏ်’’ ဝိဇ္ဇာ၊
၃။ အာသဝေါ ကုန်ရာ အရဟတ္တမဂ်၌ ဖြစ်သော ‘‘အာသဝက္ခယဉာဏ်’’ ဝိဇ္ဇာ။ (ဒီ၊၃၊၁၈၄။) (အဘိ၊ဓ၊၂၆၅။) (ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၂၆။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၀၄။) (အဘိ၊ဓ၊မြန်။၅၀၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝိဇ္ဇာ ၃ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ ပုဗ္ဗေနိဝါသာနုဿတိဉာဏ်- ရှေး၌ ဖြစ်ဖူးသော ခန္ဓာအစဉ်ကို အောက်မေ့နိုင်ခြင်း၊
၂။ ဒိဗ္ဗစက္ခုဉာဏ်- နတ်မျက်စိနှင့် တူသော ဉာဏ်အမြင် ရှိခြင်း၊
၃။ စေတောပရိယဉာဏ်- သတ္တဝါတို့၏ စိတ်အကြံကို သိနိုင်ခြင်း။ (သံ၊၁၊၁၉၈။) (မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၃၇။) (ထေရ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၁၉။) (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၁၊၁၇။) (ဒီ၊ဋီ၊၃၊၁၈၃။) (သံ၊မြန်၊၁။၁၈၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝိဇ္ဇာ ၈ ပါး

၁။ ဝိပဿနာဉာဏ်၊
၂။ မနောမယိဒ္ဓိဉာဏ်- စိတ်ဖြင့်ပြီးသော တန်ခိုးဉာဏ်၊
၃။ ဣဒ္ဓိဝိဓဉာဏ်- တန်ခိုးအမျိုးမျိုး၌ ဖြစ်သော ဉာဏ်၊
၄။ ဒိဗ္ဗသောတဉာဏ်- နတ်၌ဖြစ်သော ပသာဒသောတနှင့် တူသော အဘိညာဏ်၊
၅။ ပရစိတ္တဝိဇာနနဉာဏ် (စေတောပရိယဉာဏ်-သတ္တဝါတို့၏ စိတ်အကြံကို သိသောဉာဏ်)၊
၆။ ပုဗ္ဗေနိဝါသာနုဿတိဉာဏ်- ရှေး၌ ဖြစ်ဖူးသော ခန္ဓာအစဉ်ကို အောက်မေ့နိုင်သော ဉာဏ်၊
၇။ ဒိဗ္ဗစက္ခုဉာဏ်- နတ်မျက်စိနှင့် တူသော ဉာဏ်အမြင်၊
၈။ အာသဝက္ခယဉာဏ်-အာသဝေါကုန်ရာ အရဟတ္တမဂ်၌ ဖြစ်သော ဉာဏ်။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၈၈။) (အံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၄၁၀။) (ဝိသုဒ္ဓိ၊၁၊၁၉၆။) (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၁၊၁၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝိဇ္ဇာစရဏ ပျက်စီးကြောင်း ၄ ပါး

၁။ အသိဉာဏ်ဝိဇ္ဇာ အကျင့်စရဏ ပြည့်စုံစေရန် ကြွေကျသော သစ်သီးကိုသာ ကောက်ယူစားသုံးပြီး နေတော့မည်ဟု ရည်ရွယ်လျက် ထမ်းပိုးဖြင့် ရသေ့ ပရိက္ခရာတို့ကို ထမ်းယူကာ တောအုပ်ထဲ လာရောက်နေထိုင်ခြင်း၊
၂။ အသိဉာဏ်ဝိဇ္ဇာ အကျင့် စရဏပြည့်စုံစေရန် သစ်ဖုသစ်မြစ်သစ်သီးကိုသာ စားပြီးနေတော့မည်ဟု ရည်ရွယ်လျက် ပေါက်တူး ခြင်းတောင်ကို ယူဆောင်ကာ တောအုပ်ထဲ လာရောက်နေထိုင်ခြင်း၊
၃။ အသိဉာဏ် ဝိဇ္ဇာ အကျင့်စရဏ ပြည့်စုံစေရန် ရွာအနီး နိဂုံးအနီးတို့၌ အိမ်ဆောက်ကာ မီးကို လုပ်ကျွေးလျက် နေထိုင်ခြင်း၊
၄။ အသိဉာဏ်ဝိဇ္ဇာ အကျင့်စရဏ ပြည့်စုံစေရန် လမ်းဆုံလမ်းလေးခွ၌ တံခါးလေးပေါက်ရှိသော အိမ်ကို ဆောက်လုပ်နေထိုင်လျက် အရပ်လေးမျက်နှာမှ ရောက်လာ ကြသော ရဟန်းပုဏ္ဏားတို့အား စွမ်းအားရှိသလောက် ပေးလှူပူဇော်ခြင်း။ (ဒီ၊၁၊၉၄။) (ဒီ၊မြန်၊၁။၁၁၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝိဇ္ဇာဖြစ်ကြောင်း တရား ၆ ပါး

၁။ အနိစ္စသညာကို ပွားခြင်း၊
၂။ အနိစ္စ၌ ဒုက္ခဟု မှတ်ထင်မှု သညာကို ပွားခြင်း၊
၃။ ဒုက္ခ၌ အနတ္တဟု မှတ်ထင်မှု သညာကို ပွားခြင်း၊
၄။ ပဟာနသညာကို ပွားခြင်း၊
၅။ ဝိရာဂသညာကို ပွားခြင်း၊
၆။ နိရောဓသညာကို ပွားခြင်း။ (အံ၊၂၊၂၉၄။) (အံ၊မြန်၊၂။၃၇၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝိဇ္ဇာဘာဂိယတရား ၆ ပါး

ဝိဇ္ဇာ၏ အဖို့၌ ဖြစ်သော တရား ၆ ပါးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝိဇ္ဇာဝိမုတ္တိပြည့်ကြောင်း တရား ၁၀ ပါး

၁။ သူတော်ကောင်းကို မှီဝဲရခြင်း၊
၂။ သူတော်ကောင်း တရား ကြားနာရခြင်း၊
၃။ သဒ္ဓါတရားနှင့် ပြည့်စုံရခြင်း၊
၄။ အသင့်အတင့် နှလုံးသွင်းမှု ပြည့်စုံခြင်း၊
၅။ အောက်မေ့ဆင်ခြင်မှု ပြည့်စုံခြင်း၊
၆။ ဣန္ဒြေစောင့်စည်းမှု ပြည့်စုံခြင်း၊
၇။ သုစရိုက်တရား သုံးပါးတို့ ပြည့်စုံခြင်း၊
၈။ သတိပဋ္ဌာန်းတရား လေးပါး ပြည့်စုံခြင်း၊
၉။ ဗောဇ္ဈင်ခုနစ်ပါး ပြည့်စုံခြင်း၊
၁၀။ ဝိဇ္ဇာ ဝိမုတ္တိပြည့်စုံစေခြင်း။ (အံ၊၃၊၃၄၈။) (အံ၊မြန်၊၃။၃၄၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝိဇ္ဇာအဖို့အစု၌ ဖြစ်သော တရား ၂ မျိုး

၁။ စိတ်၏ တည်ကြည်ခြင်း သမထ၊
၂။ သင်္ခါရတရား တို့ကို ရှုဆင်ခြင်ခြင်း ဝိပဿနာ။ (အံ၊၁၊၆၂။) (အံ၊မြန်၊၁။၇၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝိဇ္ဇာအဖို့အစု၌ ဖြစ်သော တရား ၆ ပါး

၁။ အနိစ္စသညာ၊
၂။ အနိစ္စ၌ ဒုက္ခဟု မှတ်ထင်မှု သညာ၊
၃။ ဒုက္ခ၌ အနတ္တဟု မှတ်ထင်မှု သညာ၊
၄။ ပဟာနသညာ-တဒင်္ဂပဟာန် စသည်ဖြင့် ပယ်ခြင်း၌ ဖြစ်သော အမှတ်သညာ၊
၅။ ဝိရာဂသညာ- နှစ်သက်တပ်မက်မှု ကင်းသော အမှတ်သညာ၊
၆။ နိရောဓသညာ- (ကိလေသာတို့၏) ချုပ်ငြိမ်းရာ နိဗ္ဗာန်၌ ဖြစ်သော အမှတ်သညာ။ (အံ၊၂၊၂၉၄။) (အံ၊မြန်၊၂။၃၇၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝိညာဏကာယ ၆ ပါး

ဝိညာဏ်အပေါင်း ၆ ပါးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝိညာဏက္ခန္ဓာ ၁၀ ပါး

၁။ စက္ခုဝိညာဏ်၊
၂။ သောတဝိညာဏ်၊
၃။ ဃာနဝိညာဏ်၊
၄။ ဇိဝှါ ဝိညာဏ်၊
၅။ သုခဝေဒနာနှင့် တကွဖြစ်သော ကာယဝိညာဏ်၊
၆။ ဒုက္ခဝဒနာနှင့် တကွ ဖြစ်သော ကာယဝိညာဏ်၊
၇။ မနောဓာတ်၊
၈။ ကုသိုလ် မနောဝိညာဏဓာတ်၊
၉။ အကုသိုလ် မနောဝိညာဏဓာတ်၊
၁၀။ အဗျာကတ မနောဝိညာဏဓာတ်။ (အဘိ၊ဝိ၊၄၉။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၁။၁၈၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝိညာဏက္ခန္ဓာ ၂ ပါး

၁။ ဟိတ်နှင့် ယှဉ်သော ဝိညာဏက္ခန္ဓာ၊
၂။ ဟိတ်နှင့် မယှဉ်သော ဝိညာဏ က္ခန္ဓာ။ (အဘိ၊ဝိ၊၅၀။) (အဘိ၊ဝိ၊၅၂။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၁။၁၈၈။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၁။၁၈၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝိညာဏက္ခန္ဓာ ၂ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ ငိုကြွေးကြောင်း ရာဂ အစရှိသော ကိလေသာရှိသော ဝိညာဏ က္ခန္ဓာ၊
၂။ ငိုကြွေးကြောင်း ရာဂ အစရှိသော ကိလေသာမရှိသော ဝိညာဏက္ခန္ဓာ။ (အဘိ၊ဝိ၊၅၂။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၁။၁၉၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝိညာဏက္ခန္ဓာ ၂ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ လောကီ ဝိညာဏက္ခန္ဓာ၊
၂။ လောကုတ္တရာ ဝိညာဏက္ခန္ဓာ။ (အဘိ၊ဝိ၊၅၃။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၁။၂၀၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝိညာဏက္ခန္ဓာ ၂ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ အာသဝတရားတို့၏ အာရုံဖြစ်သော ဝိညာဏက္ခန္ဓာ၊
၂။ အာသဝ တရားတို့၏ အာရုံမဟုတ်သော ဝိညာဏက္ခန္ဓာ။ (အဘိ၊ဝိ၊၅၄။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၁။၂၀၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝိညာဏက္ခန္ဓာ ၂ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ အာသဝတရားနှင့် ယှဉ်သော ဝိညာဏက္ခန္ဓာ၊
၂။ အာသဝ တရားနှင့် မယှဉ်သော ဝိညာဏက္ခန္ဓာ။ (အဘိ၊ဝိ၊၅၄။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၁။၂၀၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝိညာဏက္ခန္ဓာ ၂ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ အာသဝတရားနှင့် မယှဉ်မူ၍ အာသဝ၏ အာရုံသာ ဖြစ်သော ဝိညာဏက္ခန္ဓာ၊
၂။ အာသဝတရားနှင့် မယှဉ်မူ၍ အာသဝ၏ အာရုံလည်း မဟုတ်သော ဝိညာဏက္ခန္ဓာ။ (အဘိ၊ဝိ၊၅၄။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၁။၂၀၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝိညာဏက္ခန္ဓာ ၂ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ သံယောဇဉ်၏ အာရုံဖြစ်သော ဝိညာဏက္ခန္ဓာ၊
၂။ သံယောဇဉ်၏ အာရုံမဟုတ်သော ဝိညာဏက္ခန္ဓာ။ (အဘိ၊ဝိ၊၅၅။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၁။၂၀၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝိညာဏက္ခန္ဓာ ၂ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ သံယောဇဉ်နှင့် ယှဉ်သော ဝိညာဏက္ခန္ဓာ၊
၂။ သံယောဇဉ်နှင့် မယှဉ်သော ဝိညာဏက္ခန္ဓာ။ (အဘိ၊ဝိ၊၅၅။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၁။၂၀၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝိညာဏက္ခန္ဓာ ၂ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ သံယောဇဉ်နှင့် မယှဉ်မူ၍ သံယောဇဉ်၏ အာရုံသာ ဖြစ်သော ဝိညာဏက္ခန္ဓာ၊
၂။ သံယောဇဉ်နှင့် မယှဉ်မူ၍ သံယောဇဉ်၏ အာရုံလည်း မဟုတ်သော ဝိညာဏက္ခန္ဓာ။ (အဘိ၊ဝိ၊၅၅။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၁။၂၀၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝိညာဏက္ခန္ဓာ ၂ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ ဂန္ထတရား၏ အာရုံဖြစ်သော ဝိညာဏက္ခန္ဓာ၊
၂။ ဂန္ထ တရား၏ အာရုံမဟုတ်သော ဝိညာဏက္ခန္ဓာ။ (အဘိ၊ဝိ၊၅၅။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၁။၂၀၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝိညာဏက္ခန္ဓာ ၂ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ ဂန္ထနှင့် ယှဉ်သော ဝိညာဏက္ခန္ဓာ၊
၂။ ဂန္ထနှင့် မယှဉ်သော ဝိညာဏက္ခန္ဓာ။ (အဘိ၊ဝိ၊၅၅။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၁။၂၀၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝိညာဏက္ခန္ဓာ ၂ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ ဩဃတရား၏ အာရုံဖြစ်သော ဝိညာဏက္ခန္ဓာ၊
၂။ ဩဃ တရား၏ အာရုံမဟုတ်သော ဝိညာဏက္ခန္ဓာ။ (အဘိ၊ဝိ၊၅၆။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၁။၂၀၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝိညာဏက္ခန္ဓာ ၂ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ ဩဃနှင့် ယှဉ်သော ဝိညာဏက္ခန္ဓာ၊
၂။ ဩဃနှင့် မယှဉ်သော ဝိညာဏက္ခန္ဓာ။ (အဘိ၊ဝိ၊၅၆။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၁။၂၀၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝိညာဏက္ခန္ဓာ ၂ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ ဩဃနှင့် မယှဉ်မူ၍ ဩဃ၏ အာရုံသာဖြစ်သော ဝိညာဏ က္ခန္ဓာ၊
၂။ ဩဃနှင့် မယှဉ်မူ၍ ဩဃ၏ အာရုံလည်းမဟုတ်သော ဝိညာဏက္ခန္ဓာ။ (အဘိ၊ဝိ၊၅၆။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၁။၂၀၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝိညာဏက္ခန္ဓာ ၂ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ ယောဂတရား၏ အာရုံဖြစ်သော ဝိညာဏက္ခန္ဓာ၊
၂။ ယောဂ တရား၏ အာရုံမဟုတ်သော ဝိညာဏက္ခန္ဓာ။ (အဘိ၊ဝိ၊၅၆။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၁။၂၀၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝိညာဏက္ခန္ဓာ ၂ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ ယောဂတရားနှင့် ယှဉ်သော ဝိညာဏက္ခန္ဓာ၊
၂။ ယောဂ တရားနှင့် မယှဉ်သော ဝိညာဏက္ခန္ဓာ။ (အဘိ၊ဝိ၊၅၆။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၁။၂၀၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝိညာဏက္ခန္ဓာ ၂ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ ယောဂတရားနှင့် မယှဉ်မူ၍ ယောဂတရား၏ အာရုံသာ ဖြစ်သော ဝိညာဏက္ခန္ဓာ၊
၂။ ယောဂတရားနှင့် မယှဉ်မူ၍ ယောဂတရား၏ အာရုံလည်း မဟုတ်သော ဝိညာဏက္ခန္ဓာ။ (အဘိ၊ဝိ၊၅၇။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၁။၂၀၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝိညာဏက္ခန္ဓာ ၂ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ နီဝရဏတရား၏ အာရုံဖြစ်သော ဝိညာဏက္ခန္ဓာ၊
၂။ နီဝရဏ တရား၏ အာရုံမဟုတ်သော ဝိညာဏက္ခန္ဓာ။ (အဘိ၊ဝိ၊၅၇။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၁။၂၀၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝိညာဏက္ခန္ဓာ ၂၄ ပါး

၁။ စက္ခုသမ္ဖဿကြောင့် ဖြစ်သော ကုသိုလ်, အကုသိုလ်, အဗျာကတ ဝိညာဏက္ခန္ဓာ သုံးပါး၊
၂။ သောတသမ္ဖဿကြောင့် ဖြစ်သော ကုသိုလ်, အကုသိုလ်, အဗျာကတ ဝိညာဏက္ခန္ဓာ သုံးပါး၊
၃။ ဃာနသမ္ဖဿကြောင့် ဖြစ်သော ကုသိုလ်, အကုသိုလ်, အဗျာကတ ဝိညာဏက္ခန္ဓာ သုံးပါး၊
၄။ ဇိဝှါသမ္ဖဿကြောင့် ဖြစ်သော ကုသိုလ်, အကုသိုလ်, အဗျာကတ ဝိညာဏက္ခန္ဓာ သုံးပါး၊
၅။ ကာယသမ္ဖဿကြောင့် ဖြစ်သော ကုသိုလ်, အကုသိုလ်, အဗျာကတ ဝိညာဏက္ခန္ဓာ သုံးပါး၊
၆။ မနောသမ္ဖဿကြောင့် ဖြစ်သော ကုသိုလ်, အကုသိုလ်, အဗျာကတ ဝိညာဏက္ခန္ဓာ သုံးပါး၊
၇။ စက္ခုဝိညာဏ်၊ သောတဝိညာဏ်၊ ဃာနဝိညာဏ်၊ ဇိဝှါဝိညာဏ်၊ ကာယဝိညာဏ်၊ မနောဝိညာဏ် ခြောက်ပါး ပေါင်း ၂၄ ပါး ဖြစ်၏။ (အဘိ၊ဝိ၊၅၇။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၁။၂၁၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝိညာဏက္ခန္ဓာ ၃ ပါး

၁။ ကုသိုလ် ဝိညာဏက္ခန္ဓာ၊
၂။ အကုသိုလ် ဝိညာဏက္ခန္ဓာ၊
၃။ အဗျာကတ ဝိညာဏက္ခန္ဓာ။ (အဘိ၊ဝိ၊၄၉။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၁။၁၈၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝိညာဏက္ခန္ဓာ ၃၀ ပါး

၁။ စက္ခုသမ္ဖဿကြောင့်ဖြစ်သော ကာမာဝစရ, ရူပါဝစရ, အရူပါဝစရ၊ အပရိယာပန္န ဝိညာဏက္ခန္ဓာ လေးပါး၊
၂။ သောတသမ္ဖဿကြောင့် ဖြစ်သော ကာမာဝစရ, ရူပါဝစရ, အရူပါဝစရ၊ အပရိယာပန္န ဝိညာဏက္ခန္ဓာ လေးပါး၊
၃။ ဃာနသမ္ဖဿကြောင့် ဖြစ်သော ကာမာဝစရ, ရူပါဝစရ, အရူပါဝစရ၊ အပရိယာပန္န ဝိညာဏက္ခန္ဓာ လေးပါး၊
၄။ ဇိဝှါသမ္ဖဿကြောင့် ဖြစ်သော ကာမာဝစရ, ရူပါဝစရ, အရူပါဝစရ, အပရိယာပန္န ဝိညာဏက္ခန္ဓာ လေးပါး၊
၅။ ကာယသမ္ဖဿကြောင့်ဖြစ်သော ကာမာဝစရ, ရူပါဝစရ, အရူပါဝစရ, အပရိယာပန္န ဝိညာဏက္ခန္ဓာ လေးပါး၊
၆။ မနောသမ္ဖဿကြောင့်ဖြစ်သော ကာမာဝစရ, ရူပါဝစရ, အရူပါဝစရ၊ အပရိယာပန္န ဝိညာဏက္ခန္ဓာ လေးပါး၊
၇။ စက္ခု ဝိညာဏ်၊ သောတဝိညာဏ်၊ ဃာနဝိညာဏ်၊ ဇိဝှါဝိညာဏ်၊ ကာယဝိညာဏ်၊ မနောဝိညာဏ် ခြောက်ပါး ပေါင်း ၃၀ ပါး ဖြစ်၏။ (အဘိ၊ဝိ၊၅၈။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၁။၂၁၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝိညာဏက္ခန္ဓာ ၄ ပါး

၁။ ကာမာဝစရ ဝိညာဏက္ခန္ဓာ၊
၂။ ရူပါဝစရ ဝိညာဏက္ခန္ဓာ၊
၃။ အရူပါဝစရ ဝိညာဏက္ခန္ဓာ၊
၄။ ဘုံသုံးပါး၌ အကျုံးမဝင်သော အပရိယာပန္န(လောကုတ္တရ) ဝိညာဏ က္ခန္ဓာ။ (အဘိ၊ဝိ၊၄၉။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၁။၁၈၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝိညာဏက္ခန္ဓာ ၅ ပါး

၁။ သုခိန္ဒြေနှင့် ယှဉ်သော ဝိညာဏက္ခန္ဓာ၊
၂။ ဒုက္ခိန္ဒြေနှင့် ယှဉ်သော ဝိညာဏက္ခန္ဓာ၊
၃။ သောမနဿိန္ဒြေနှင့် ယှဉ်သော ဝိညာဏက္ခန္ဓာ၊
၄။ ဒေါမနဿိန္ဒြေနှင့် ယှဉ်သော ဝိညာဏက္ခန္ဓာ၊
၅။ ဥပေက္ခိန္ဒြေနှင့် ယှဉ်သော ဝိညာဏက္ခန္ဓာ။ (အဘိ၊ဝိ၊၄၉။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၁။၁၈၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝိညာဏက္ခန္ဓာ ၆ ပါး

၁။ စက္ခုဝိညာဏ်၊
၂။ သောတဝိညာဏ်၊
၃။ ဃာနဝိညာဏ်၊
၄။ ဇိဝှါ ဝိညာဏ်၊
၅။ ကာယဝိညာဏ်၊
၆။ မနောဝိညာဏ်။ (အဘိ၊ဝိ၊၄၉။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၁။၁၈၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝိညာဏက္ခန္ဓာ ၇ ပါး

၁။ စက္ခုဝိညာဏ်၊
၂။ သောတဝိညာဏ်၊
၃။ ဃာနဝိညာဏ်၊
၄။ ဇိဝှါဝိညာဏ်၊
၅။ ကာယဝိညာဏ်၊
၆။ မနောဓာတ်၊
၇။ မနောဝိညာဏဓာတ်။ (အဘိ၊ဝိ၊၄၉။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၁။၁၈၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝိညာဏက္ခန္ဓာ ၇ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ ကုသိုလ် ဝိညာဏက္ခန္ဓာ၊
၂။ အကုသိုလ် ဝိညာဏက္ခန္ဓာ၊
၃။ အဗျာကတ ဝိညာဏက္ခန္ဓာ၊
၄။ ကာမာဝစရ ဝိညာဏက္ခန္ဓာ၊
၅။ ရူပါဝစရ ဝိညာဏက္ခန္ဓာ၊
၆။ အရူပါဝစရ ဝိညာဏက္ခန္ဓာ၊
၇။ ဘုံသုံးပါး၌ အကျုံးမဝင်သော အပရိယာပန္န(လောကုတ္တရ) ဝိညာဏက္ခန္ဓာ။ (အဘိ၊ဝိ၊၅၇။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၁။၂၀၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝိညာဏက္ခန္ဓာ ၈ ပါး

၁။ စက္ခုဝိညာဏ်၊
၂။ သောတဝိညာဏ်၊
၃။ ဃာနဝိညာဏ်၊
၄။ ဇိဝှါ ဝိညာဏ်၊
၅။ သုခဝေဒနာနှင့် တကွဖြစ်သော ကာယဝိညာဏ်၊
၆။ ဒုက္ခဝဒနာနှင့်တကွ ဖြစ်သော ကာယဝိညာဏ်၊
၇။ မနောဓာတ်၊
၈။ မနောဝိညာဏဓာတ်။ (အဘိ၊ဝိ၊၄၉။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၁။၁၈၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝိညာဏက္ခန္ဓာ ၉ ပါး

၁။ စက္ခုဝိညာဏ်၊
၂။ သောတဝိညာဏ်၊
၃။ ဃာနဝိညာဏ်၊
၄။ ဇိဝှါ ဝိညာဏ်၊
၅။ ကာယဝိညာဏ်၊
၆။ မနောဓာတ်၊
၇။ ကုသိုလ် မနောဝိညာဏဓာတ်၊
၈။ အကုသိုလ် မနောဝိညာဏဓာတ်၊
၉။ အဗျာကတ မနောဝိညာဏဓာတ်။ (အဘိ၊ဝိ၊၄၉။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၁။၁၈၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝိညာဏဉ္စာယတနဈာန်၌ ရှိသော တရား ၁၃ မျိုး

၁။ ဝိညာဏဉ္စာယတနသညာ၊
၂။ စိတ္တေကဂ္ဂတာ၊
၃။ ဖဿ၊
၄။ ဝေဒနာ၊
၅။ သညာ၊
၆။ စေတနာ၊
၇။ စိတ်၊
၈။ ဆန္ဒ၊
၉။ အဓိမောက္ခ၊
၁၀။ ဝီရိယ၊
၁၁။ သတိ၊
၁၂။ ဥပေက္ခာ၊
၁၃။ မနသိကာရ။ (မ၊၃၊၇၇။) (မ၊မြန်၊၃။၈၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝိညာဏဋ္ဌိတိ ၄ ပါး

၁။ ရုပ်လျှင် တည်ရာရှိသော ‘‘အဘိသင်္ခါရ’’ဝိညာဉ်သည် တည်ဆဲဖြစ်၍ တည်ခြင်း၊
၂။ ဝေဒနာလျှင် တည်ရာရှိသော ‘‘အဘိသင်္ခါရ’’ဝိညာဉ်သည် တည်ဆဲဖြစ်၍ တည်ခြင်း၊
၃။ သညာလျှင် တည်ရာရှိသော ‘‘အဘိသင်္ခါရ’’ဝိညာဉ်သည် တည်ဆဲဖြစ်၍ တည်ခြင်း၊
၄။ သင်္ခါရလျှင် တည်ရာရှိသော ‘‘အဘိသင်္ခါရ’’ဝိညာဉ်သည် တည်ဆဲဖြစ်၍ တည်ခြင်း။ (ဒီ၊၃၊၁၉၀။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၁၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝိညာဏဋ္ဌိတိ ၇ ပါး

၁။ နာနတ္တကာယာ နာနတ္တသညီ= လူ, အချို့သောနတ်, အချို့သော ဝေမာနိက ပြိတ္တာတို့ကဲ့သို့ အထူးထူးသော ခန္ဓာကိုယ် ရှိ၍ အထူးထူးသော ပဋိသန္ဓေသညာ ရှိသော သတ္တဝါ၊
၂။ နာနတ္တကာယာ ဧကတ္တသညီ= ပထမဈာန်ရဗြဟ္မာတို့ကဲ့သို့ အထူးထူးသော ခန္ဓာကိုယ်ရှိ၍ တူသော ပဋိသန္ဓေသညာရှိသော သတ္တဝါ၊
၃။ ဧကတ္တကာယာ နာနတ္တသညီ= အာဘဿရာဘုံ ဗြဟ္မာတို့ကဲ့သို့ တူသော ခန္ဓာကိုယ်ရှိပြီး အထူးထူးပြားသော ပဋိသန္ဓေသညာ ရှိသော သတ္တဝါ၊
၄။ ဧကတ္တကာယာ ဧကတ္တသညီ= သုဘကိဏှာဘုံ ဗြဟ္မာတို့ကဲ့သို့ တူသော ခန္ဓာကိုယ်ရှိ၍ တူသော ပဋိသန္ဓေသညာရှိသော သတ္တဝါ၊
၅။ အာကာသာနဉ္စာယတနုပဂါ သတ္တာ= ခပ်သိမ်းသော အခြင်းအရာအားဖြင့် ရူပသညာကို လွန်မြောက်လျက် ပဋိဃသညာ တို့၏ ချုပ်ခြင်း, နာနတ္တသညာတို့ကို နှလုံးမသွင်း ခြင်းကြောင့် ‘‘အနန္တော အာကာသော’’ဟု စီးဖြန်းသဖြင့် အာကာသာနဉ္စာယတနဘုံသို့ ကပ်ရောက်သော သတ္တဝါ၊
၆။ ဝိညာဏဉ္စာ ယတနုပဂါသတ္တာ= ခပ်သိမ်းသော အခြင်းအရာအားဖြင့် အာကာသာနဉ္စာယတနဈာန်ကို လွန်မြောက်ခြင်းကြောင့် ‘‘အနန္တံ ဝိညာဏံ’’ ဟု စီးဖြန်းပွားများသဖြင့် ဝိညာဏဉ္စာယတနဘုံသို့ ကပ်ရောက်သော သတ္တဝါ၊
၇။ အာကိဉ္စညာယတနုပဂါသတ္တာ= ခပ်သိမ်းသော အခြင်းအရာ အားဖြင့် ဝိညာဏဉ္စာယတန ဈာန်ကို လွန်မြောက်ခြင်းကြောင့် ‘‘နတ္ထိ ကိဉ္စိ’’ ဟု စီးဖြန်းပွားများ သဖြင့် အာကိဉ္စညာယတနဘုံသို့ ကပ်ရောက်သော သတ္တဝါ။ (ဒီ၊၂၊၅၈။) (ဒီ၊၃၊၂၀၉။) (ဒီ၊၃၊၂၄၁။) (စူဠနိ၊၁၆၇။) (ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၀၃။) (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၁၊၂၄၃။) (ဒီ၊မြန်၊၂။၆၈။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၃၂-၂၃၃။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၆၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝိညာဏဋ္ဌိတိ ၇ ပါး

ပိုင်းခြား၍ သိအပ်သော တရား ၇ ပါး၊ ပရိညေယျတရား ၇ ပါး၊ ဝိညာဏ်၏ တည်ရာတရား ၇ ပါးတို့နှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝိညာဏဒွါရ ၅ မျိုး

၁။ စက္ခုဝိညာဏဒွါရ- စက္ခုဝတ္ထုကို မှီသော ဝိညာဏ်၏ ဒွါရ၊
၂။ သောတ ဝိညာဏဒွါရ- သောတဝတ္ထုကို မှီသော ဝိညာဏ်၏ ဒွါရ၊
၃။ ဃာနဝိညာဏဒွါရ- ဃာနဝတ္ထုကို မှီသော ဝိညာဏ်၏ ဒွါရ၊
၄။ ဇိဝှာဝိညာဏဒွွါရ- ဇိဝှါဝတ္ထုကို မှီသော ဝိညာဏ်၏ ဒွါရ၊
၅။ ကာယဝိညာဏဒွါရ- ကာယဝတ္ထုကို မှီသော ဝိညာဏ်၏ ဒွါရ။ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၃၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝိညာဏဓာတ် ၆ ပါး

၁။ စက္ခုဝိညာဏဓာတ်၊
၂။ သောတဝိညာဏဓာတ်၊
၃။ ဃာနဝိညာဏဓာတ်၊
၄။ ဇိဝှါဝိညာဏဓာတ်၊
၅။ ကာယဝိညာဏဓာတ်၊
၆။ မနောဝိညာဏဓာတ်။ (အဘိ၊ဝိ၊၈၇။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၁။၃၀၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝိညာဏ် ၁၁ မျိုး

၁။ အတိတ်ဝိညာဏ်၊
၂။ အနာဂတ်ဝိညာဏ်၊
၃။ ပစ္စုပ္ပန်ဝိညာဏ်၊
၄။ အဇ္ဈတ္တ ဝိညာဏ်၊
၅။ ဗဟိဒ္ဓဝိညာဏ်၊
၆။ ဩဠာရိကဝိညာဏ်၊
၇။ သုခုမဝိညာဏ်၊
၈။ ဟီနဝိညာဏ်၊
၉။ ပဏီတဝိညာဏ်၊
၁၀။ ဒူရေဝိညာဏ်၊
၁၂။ သန္တိကေဝိညာဏ်။ (အဘိ၊ဝိ၊၁၀။)(အဘိ၊ ဝိ၊မြန်၊၁။၂၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝိညာဏ် ၅ မျိုး

၁။ စက္ခုဝိညာဏ်- စက္ခုဝတ္ထုကို မှီသော ဝိညာဏ်၊
၂။ သောတဝိညာဏ်- သောတဝတ္ထုကို မှီသော ဝိညာဏ်၊
၃။ ဃာနဝိညာဏ်- ဃာနဝတ္ထုကို မှီသော ဝိညာဏ်၊
၄။ ဇိဝှာဝိညာဏ်- ဇိဝှာဝတ္ထုကို မှီသော ဝိညာဏ်၊
၅။ ကာယဝိညာဏ်- ကာယဝတ္ထုကို မှီသော ဝိညာဏ်။ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၃၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝိညာဏ် ၆ မျိုး

၁။ စက္ခုဝိညာဏ်- မြင်သိစိတ်၊
၂။ သောတဝိညာဏ်- ကြားသိစိတ်၊
၃။ ဃာနဝိညာဏ်- နံသိစိတ်၊
၄။ ဇိဝှာဝိညာဏ်- လျက်သိစိတ်- စားသိစိတ်၊
၅။ ကာယ ဝိညာဏ်- ထိသိစိတ်၊
၆။ မနောဝိညာဏ်- ကြံသိစိတ်။ (သံ၊၁၊၂၄၅။) (သံ၊၂၊၅၀။) (သံ၊၂၊၅၃။) (သံ၊မြန်၊၁။၂၃၀။) (သံ၊မြန်၊၂။၄၈-၅၀။) (သံ၊မြန်၊၂။၄၈-၅၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝိညာဏ်၏ တည်ရာတရား ၇ ပါး

ပိုင်းခြား၍ သိအပ်သော တရား ၇ ပါး၊ ပရိညေယျတရား ၇ ပါး၊ ဝိညာဏဋ္ဌိတိ ၇ ပါးတို့နှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝိညာဏ်အပေါင်း ၆ ပါး

၁။ မြင်ခြင်း စက္ခုဝိညာဏ်၊
၂။ ကြားခြင်း သောတဝိညာဏ်၊
၃။ နံခြင်း ဃာနဝိညာဏ်၊
၄။ လျက်ခြင်း ဇိဝှါဝိညာဏ်၊
၅။ ထိတွေ့ခြင်း ကာယဝိညာဏ်၊
၆။ သိခြင်း မနောဝိညာဏ်။ (ဒီ၊၃၊၂၀၂။) (မ၊၁၊၆၆။) (ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၂၀။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၂၅။) (မ၊မြန်၊၁။၇၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝိတက် ၂ မျိုး (ဘုရားရှင်တို့သန္တာန်၌ ကြိမ်ဖန်များစွာ ဖြစ်သော ဝိတက် ၂ မျိုး)

၁။ ခေမ ဝိတက်၊
၂။ ပဝိဝေကဝိတက်။ (ခုဒ္ဒက၊၂၁၆။) (ခုဒ္ဒက၊မြန်။ ၂၀၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝိတက် ၃ မျိုး

မကောင်းသော ကြံစည်ခြင်း ၃ မျိုးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝိတက် ၃ မျိုး

ကောင်းသောကြံစည်ခြင်း ၃ မျိုးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝိတက် ၉ မျိုး

ကြံစည်ခြင်း ၉ မျိုးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝိတက် မောဟစရိုက်ရှိသူအား လျောက်ပတ်သော ကမ္မဋ္ဌာန်း ၁ ပါး

၁။ အာနာပါနဿတိ ကမ္မဋ္ဌာန်း။ (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၂၊၂၀၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝိတက် အစဉ်လိုက်ပုံ ကျရောက်ပုံ ၂ မျိုး

၁။ ဝိတက်သည် အာရုံအားဖြင့် စိတ်ကို အစဉ်လိုက် အပ်၏၊ ကျရောက်အပ်၏၊
၂။ ဝိတက်သည် ကောင်းစွာ ယှဉ်ခြင်းအားဖြင့် စိတ်ကို အစဉ်လိုက် အပ်၏၊ ကျရောက်အပ်၏။ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၁၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝိတက် အုပ်စု ၂ စု

၁။ ကာမဝိတက်- ကာမဂုဏ်နှင့် စပ်၍ ကြံစည်ခြင်း၊ ဗျာပါဒဝိတက်-သတ်ဖြတ်လိုမှုနှင့် စပ်၍ ကြံစည်ခြင်း၊ ဝိဟိံသာဝိတက်- ညှဉ်းဆဲမှုနှင့် စပ်၍ ကြံစည်ခြင်း၊
၂။ နေက္ခမ္မဝိတက်- ကာမမှ လွတ်မြောက်မှုနှင့် စပ်သော ကြံစည်ခြင်း၊ အဗျာပါဒဝိတက်- မသတ်ဖြတ််လိုမှုနှင့် စပ်သော ကြံစည်ခြင်း၊ အဝိဟိံသာဝိတက်- မညှဉ်းဆဲမှုနှင့် စပ်သော ကြံစည်ခြင်း။ (မ၊၁၊၁၆၁။) (မ၊မြန်၊၁။၁၆၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝိဓာသဒ္ဒါ၏ အနက် ၃ မျိုး

၁။ မာန အနက်၊
၂။ သဏ္ဌာန်အနက် (ကောင်းစွာ တည်ခြင်း အနက်)၊
၃။ ကောဋ္ဌာသ အဖို့အစုအနက်။ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၄၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝိနည်း ၂ မျိုး

၁။ ရဟန်းယောကျ်ား ဝိနည်း၊
၂။ ရဟန်းမ ဝိနည်း ။ (ဝိ၊၅၊၂၁၄။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၂၉၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝိနည်း ၂ မျိုး

၁။ စောင့်စည်းကြောင်း, ဆုံးမကြောင်းဖြစ်သော တရား (သံဝရဝိနည်း)၊
၂။ ပယ်ကြောင်းဖြစ်သော တရား (ပဟာနဝိနည်း) ။ (မ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၃။) (သံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၃၃။) (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၈၅။) (ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၅၂။) (သုတ္တနိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၇။) (စူဠနိ၊ဋ္ဌ၊၇၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝိနည်း ၄ မျိုး

၁။ သံဝရဝိနယ- ကာယဒုစရိုက်စသည်ကို ပယ်ရှားတတ် စောင့်ရှောက်တတ်သော ဝိနည်း၊
၂။ ပဟာနဝိနယ- တဒင်္ဂစသော ပဟာန်အားဖြင့် စွန့်လွှတ်တတ် ပယ်ရှားတတ်သော ဝိနည်း၊
၃။ သမထဝိနယ- အဓိကရုဏ်း ငြိမ်းကြောင်း သမထ ခုနစ်ပါးတည်းဟူသော ဝိနည်း၊
၄။ ပညတ္တိဝိနယ- ပညတ်အပ်သော သိက္ခာပုဒ်တည်းဟူသော ဝိနည်း။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၉၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝိနည်း ၄ မျိုး (တစ်နည်း)

၁။ သုတ္တပါဠိတော်၊
၂။ သုတ္တာနုလောမ- သုတ်အားလျော်သော မဟာပဒေသ လေးပါး၊
၃။ အာစရိယဝါဒ- ဆရာတို့၏ ဝါဒ (အဋ္ဌကထာ အစဉ်အဆက်။)၊
၄။ အတ္တနောမတိ- မိမိ၏ အယူအဆ။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၉၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝိနည်း ခေါင်းပါးခြင်း ၂ မျိုး

၁။ မအပ်သည်၌ အကြောင်းကို ပယ်သတ်ခြင်း၊
၂။ အပ်သည်၌ အတိုင်းအရှည်ကို သိခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၂၁၅။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၂၉၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝိနည်း မဆွေးနွေးထိုက်သော ရဟန်း၏ အင်္ဂါ ၃ ပါး

၁။ အရှက် မရှိခြင်း၊
၂။ မိုက်မဲခြင်း၊
၃။ ပကတတ်ရဟန်း မဟုတ်ခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၂၂၂။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၃၀၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝိနည်း သင်ယူခြင်း အကျိုး ၅ ပါး

၁။ မိမိ၏ သီလ ကောင်းစွာ လုံခြုံခြင်း၊
၂။ ဝိနယကုက္ကုစ္စ ရှိသော ရဟန်းတို့၏ ကိုးကွယ်အားထားရာ ဖြစ်ခြင်း၊
၃။ သံဃာ့ပရိသတ်အလည်၌ ကြောက်ရွံ့ခြင်း ကင်းစွာ ပြောဆိုနိုင်ခြင်း၊
၄။ မိမိ၏ ဆန့်ကျင်ဘက် သာသနာတော်၏ ဆန့်ကျင်ဘက် ရန်သူတို့ကို အကြောင်းလုံလောက်စွာ ပြ၍ နှိမ်နင်းနိုင်ခြင်း၊
၅။ သဒ္ဓမ္မသုံးဖြာ သာသနာ တော်ကို အရှည်ခန့်၍ တည်တန့်အောင် ကျင့်နိုင်ခြင်း။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၇၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝိနည်း၌ လာသော အနက် ၂ ပါး

၁။ ပညတ်၊
၂။ ပညတ်အားလျော်သော မဟာပဒေသ လေးပါး။ (ဝိ၊၅၊၂၁၅။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၂၉၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝိနည်းကံ ၄ မျိုး

၁။ အဓမ္မေန ဝဂ္ဂကမ္မံ- မတရားသဖြင့် ဝဂ်ဖြစ်သော ကံ၊
၂။ အဓမ္မေန သမဂ္ဂ ကမ္မံ- မတရားသဖြင့် ညီညွတ်သော ကံ၊
၃။ ဓမ္မေန ဝဂ္ဂကမ္မံ- တရားသဖြင့် ဝဂ်ဖြစ်သော ကံ၊
၄။ ဓမ္မေန သမဂ္ဂကမ္မံ- တရားသဖြင့် ညီညွတ်သော ကံ။ (ဝိ၊၃၊၄၃၅။) (ဝိ၊မြန်၊၃။၄၄၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝိနည်းကံ ၆ မျိုး

၁။ မတရားသော ဝိနည်းကံ၊
၂။ ဝဂ်ဖြစ်သော ဝိနည်းကံ၊
၃။ ညီညွတ်သော ဝိနည်းကံ၊
၄။ တရားတုဖြင့် ဝဂ်ဖြစ်သော ဝိနည်းကံ၊
၅။ တရားတုဖြင့် ညီညွတ်သော ဝိနည်းကံ၊
၆။ တရားသဖြင့် ညီညွတ်သော ဝိနည်းကံ။ (ဝိ၊၃၊၄၃၆။) (ဝိ၊မြန်၊၃။၄၄၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝိနည်းကို ဆွေးနွေး မေးမြန်းထိုက််သော ရဟန်း အင်္ဂါ ၅ ပါး

၁။ဝတ္ထုကို သိခြင်း၊
၂။ နိဒါန်းကို သိခြင်း၊
၃။ ပညတ်ချက်ကို သိခြင်း၊
၄။ မျက်မှောက်ပြုအပ်သော ပုဒ်ကို သိခြင်း (ရှေ့၌ ရွတ်ဆိုရမည့်ပုဒ် နောက်၌ ဆိုရမည့်ပုဒ်ကို သိခြင်း)၊
၅။ ရှေ့နောက် စကားစပ်ကို သိခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၃၂၇။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၄၂၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝိနည်းကို မဆွေးနွေး မမေးမြန်ထိုက်သော ရဟန်း၏အင်္ဂါ ၅ ပါး

၁။ဝတ္ထုကို မသိခြင်း၊
၂။ နိဒါန်းကို မသိခြင်း၊
၃။ ပညတ်ကို မသိခြင်း၊
၄။ မျက်မှောက်ပြုအပ်သော ပုဒ်ကို မသိခြင်း၊
၅။ ရှေ့နောက် စကားစပ်ကို မသိခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၃၂၇။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၄၂၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝိနည်းကို မဖြေဆိုထိုက်သော ရဟန်း အင်္ဂါ ၃ ပါး

၁။ အရှက်လည်း မရှိခြင်း၊
၂။ မိုက်လည်း မိုက်မဲခြင်း၊
၃။ ပကတတ်ရဟန်းလည်း မဟုတ်ခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၂၂၂။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၃၀၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝိနည်းကို မဖြေဆိုထိုက်သော ရဟန်း အင်္ဂါ ၄ ပါး

၁။ ချစ်သဖြင့် မလားအပ်သည်သို့ လားခြင်း (ဆန္ဒာဂတိသို့ လိုက်ခြင်း)၊
၂။ မုန်းသဖြင့် မလားအပ်သည်သို့ လားခြင်း (ဒေါသာဂတိသို့ လိုက်ခြင်း)၊
၃။ တွေဝေသဖြင့် မလားအပ်သည်သို့ လားခြင်း (မောဟာဂတိသို့ လိုက်ခြင်း)၊
၄။ ကြောက်သဖြင့် မလားအပ်သည်သို့ လားခြင်း (ဘယာဂတိသို့ လိုက်ခြင်း)။ (ဝိ၊၅၊၂၂၈) (ဝိ၊မြန်၊၅။၃၁၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝိနည်းကို မမေးထိုက်သော ရဟန်း အင်္ဂါ ၃ ပါး

၁။ အရှက်လည်း မရှိခြင်း၊
၂။ မိုက်လည်း မိုက်မဲခြင်း၊
၃။ ပကတတ်ရဟန်းလည်း မဟုတ်ခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၂၂၂။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၃၀၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝိနည်းကို မမေးထိုက်သော ရဟန်း အင်္ဂါ ၄ ပါး

၁။ ချစ်သဖြင့် မလားအပ်သည်သို့ လားခြင်း (ဆန္ဒာဂတိသို့ လိုက်ခြင်း)၊
၂။ မုန်းသဖြင့် မလားအပ်သည်သို့ လားခြင်း (ဒေါသာဂတိသို့ လိုက်ခြင်း)၊
၃။ တွေဝေသဖြင့် မလားအပ်သည်သို့ လားခြင်း (မောဟာဂတိသို့ လိုက်ခြင်း)၊
၄။ ကြောက်သဖြင့် မလားအပ်သည်သို့ လားခြင်း (ဘယာဂတိသို့ လိုက်ခြင်း) ။ (ဝိ၊၅၊၂၂၈) (ဝိ၊မြန်၊၅။၃၁၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝိနည်းကို သင်ခြင်း အကျိုး ၅ ပါး

၁။ မိမိ၏ သီလကျေးဇူးကို ကောင်းစွာ လုံခြုံစေခြင်း၊ စောင့်ရှောက်ခြင်း၊
၂။ ကုက္ကုစ္စနှိပ်စက်သော ရဟန်းတို့၏ ကိုးကွယ်ရာ ဖြစ်ခြင်း၊
၃။ သံဃာ့ အလယ်၌ ရဲရင့်စွာ ပြောဆို ဆုံးဖြတ်နိုင်ခြင်း၊
၄။ ရန်သူတို့ကို အကြောင်းနှင့်တကွ ကောင်းစွာ နှိမ်နင်းခြင်း၊
၅။ သူတော်ကောင်းတရား တည်ခြင်းငှာ ကျင့်ခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၃၂၀။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၄၁၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝိနည်းကို အတူတကွ မဆွေးနွေးထိုက်သော ရဟန်း အင်္ဂါ ၄ ပါး

၁။ ချစ်သဖြင့် မလားအပ်သည်သို့ လားခြင်း (ဆန္ဒာဂတိသို့ လိုက်ခြင်း)၊
၂။ မုန်းသဖြင့် မလားအပ်သည်သို့ လားခြင်း (ဒေါသာ ဂတိသို့ လိုက်ခြင်း)၊
၃။ တွေဝေသဖြင့် မလားအပ်သည်သို့ လားခြင်း (မောဟာဂတိသို့ လိုက်ခြင်း)၊
၄။ ကြောက်သဖြင့် မလားအပ်သည်သို့ လားခြင်း (ဘယာ ဂတိသို့ လိုက်ခြင်း)။ (ဝိ၊၅၊၂၂၉) (ဝိ၊မြန်၊၅။၃၁၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝိနည်းဓိုရ် ပညာရှိ အင်္ဂါ ၁၀ ပါး

၁။ အဓိကရုဏ်းကို သိခြင်း၊
၂။ အဓိကရုဏ်း၏ အရင်း မူလကို သိခြင်း၊
၃။ အဓိကရုဏ်းဖြစ်ခြင်း အကြောင်းကို သိခြင်း၊
၄။ အဓိကရုဏ်းချုပ်ခြင်းကို သိခြင်း၊
၅။ အဓိကရုဏ်းချုပ်ခြင်းသို့ ရောက်ကြောင်း အကျင့်ကို သိခြင်း၊
၆။ အမှုအကြောင်း (ဝတ္ထု) ကို သိခြင်း၊
၇။ နိဒါန်းသိခြင်း၊
၈။ မူလပညတ်ကို သိခြင်း၊
၉။ အနုပညတ်ကို သိခြင်း၊
၁၀။ ရှေ့နောက်ဆက်စပ်သော စကားလမ်းကြောင်း (အနုသန္ဓိဝစနပထ) ကို သိခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၂၄၆။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၃၃၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝိနည်းဓိုရ် ပညာရှိ အင်္ဂါ ၁၀ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ ဉတ်ကို သိခြင်း၊
၂။ ဉတ်၏ ပြုဖွယ် ကိစ္စကို သိခြင်း၊
၃။ ရှေးဆိုအပ်သော စကား၌ လိမ္မာခြင်း၊
၄။ နောက်ဆိုအပ်သော စကား၌ လိမ္မာခြင်း၊
၅။ အခါကို သိခြင်း၊
၆။ အာပတ် ဟုတ်သည် မဟုတ်သည်ကို သိခြင်း၊
၇။ ပေါ့သော အာပတ်, လေးသော အာပတ်ကို သိခြင်း၊
၈။ အကြွင်းရှိသော အာပတ်, အကြွင်းမရှိသော အာပတ်ကို သိခြင်း၊
၉။ ရုန့်ရင်းကြမ်းတမ်းသော အာပတ်, မရုန့်ရင်း မကြမ်းတမ်းသော အာပတ်ကို သိခြင်း၊
၁၀။ ဆရာအဆက်ဆက်ဝါဒကို ကောင်းစွာ သင်ယူ, မှတ်သား ဆောင်ထားခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၂၄၇။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၃၃၇-၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝိနည်းဓိုရ် ပညာရှိ အင်္ဂါ ၁၀ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ အာပတ်ဟုတ်သည် မဟုတ်သည်ကို သိခြင်း၊
၂။ ပေါ့သော အာပတ်, လေးသော အာပတ်ကို သိခြင်း၊
၃။ အကြွင်းရှိသော အာပတ်၊ အကြွင်းမရှိသော အာပတ်ကို သိခြင်း၊
၄။ ရုန့်ရင်း ကြမ်းတမ်းသော အာပတ် မရုန့်ရင်း မကြမ်းတမ်းသော အာပတ်ကို သိခြင်း၊
၅။ ပါတိမောက်နှစ်ပါးကို ကောင်းစွာ ရသဖြင့် သုတ်မာတိကာအားဖြင့် ဖြစ်စေ၊ ဝိဘင်းအကျယ်အားဖြင့် ဖြစ်စေ, ကောင်းစွာ ဆုံးဖြတ် နိုင်ခြင်း၊
၆။ အာပတ် ဟုတ်သည် မဟုတ်သည်ကို သိခြင်း၊
၇။ ပေါ့သော အာပတ်, လေးသော အာပတ်ကို သိခြင်း၊
၈။ အကြွင်းရှိသော အာပတ်၊ အကြွင်းမရှိသော အာပတ်ကို သိခြင်း၊
၉။ ရုန့်ရင်း ကြမ်းတမ်းသော အာပတ်, မရုန့်ရင်း မကြမ်းတမ်းသော အာပတ်ကို သိခြင်း၊
၁၀။ အဓိကရုဏ်းကို ဆုံးဖြတ်ခြင်း၌ လိမ္မာခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၂၄၇။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၃၃၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝိနည်းဓိုရ် ပညာရှိ အင်္ဂါ ၅ ပါး

၁။ အာပတ်ဟုတ်သည် မဟုတ်သည်ကို သိခြင်း၊
၂။ ပေါ့သော အာပတ် လေးသော အာပတ်ကို သိခြင်း၊
၃။ အကြွင်းရှိသော အာပတ် အကြွင်းမရှိသော အာပတ်ကို သိခြင်း၊
၄။ ရုန့်ရင်းသော အာပတ် မရုန့်ရင်းသော အာပတ်ကို သိခြင်း၊
၅။ ပါတိမောက် နှစ်ပါးကို အကျယ်အားဖြင့် နှုတ်တက်ရခြင်း ဝေဖန် ရွတ်ဆိုနိုင်ခြင်း၊ ပါဠိ အဋ္ဌကထာအားဖြင့် ကောင်းစွာ ဆုံးဖြတ်နိုင်ခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၂၃၂။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၃၂၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝိနည်းဓိုရ် ပညာရှိ အင်္ဂါ ၅ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ အာပတ်ဟုတ်သည် မဟုတ်သည်ကို သိခြင်း၊
၂။ ပေါ့သော အာပတ် လေးသော အာပတ်ကို သိခြင်း၊
၃။ အကြွင်းရှိသော အာပတ်အကြွင်း မရှိသော အာပတ်ကို သိခြင်း၊
၄။ ရုန့်ရင်းသော အာပတ် မရုန့်ရင်းသော အာပတ်ကို သိခြင်း၊
၅။ အဓိကရုဏ်းကို ဆုံးဖြတ်ခြင်း၌လည်း ကျွမ်းကျင်ခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၂၃၃။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၃၂၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝိနည်းဓိုရ် ပညာရှိ အင်္ဂါ ၅ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ အာပတ်ကို သိခြင်း၊
၂။ အာပတ်၏ အရင်းမူလကို သိခြင်း၊
၃။ အာပတ်ဖြစ်ကြောင်း သမုဋ္ဌာန်ကို သိခြင်း၊
၄။ အာပတ်ချုပ်ခြင်းကို သိခြင်း၊
၅။ အာပတ်ချုပ်ခြင်းသို့ ရောက်သော အကျင့်ကို သိခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၂၃၂။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၃၂၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝိနည်းဓိုရ် ပညာရှိ အင်္ဂါ ၅ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ အဓိကရုဏ်းကို သိခြင်း၊
၂။ အဓိကရုဏ်း၏ အရင်းမူလကို သိခြင်း၊
၃။ အဓိကရုဏ်း ဖြစ်ကြောင်း သမုဋ္ဌာန်ကို သိခြင်း၊
၄။ အဓိကရုဏ်း ချုပ်ခြင်းကို သိခြင်း၊
၅။ အဓိကရုဏ်း ချုပ်ခြင်းသို့ ရောက်သော အကျင့်ကို သိခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၂၃၂။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၃၂၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝိနည်းဓိုရ် ပညာရှိ အင်္ဂါ ၅ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ဝတ္ထုကို သိခြင်း၊
၂။ နိဒါန်းကို သိခြင်း၊
၃။ (မူလ) ပညတ်ကို သိခြင်း၊
၄။ အနူပညတ်ကို သိခြင်း၊
၅။ဝတ္ထုကို သိခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၂၃၂။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၃၂၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝိနည်းဓိုရ် ပညာရှိ အင်္ဂါ ၅ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ ဉတ်ကို သိခြင်း၊
၂။ ဉတ်၏ ပြုဖွယ်ကိစ္စကို သိခြင်း၊
၃။ ရှေးဆိုအပ်သော စကား၌ ကျွမ်းကျင်ခြင်း၊
၄။ နောက်ဆိုအပ်သော စကား၌ ကျွမ်းကျင်ခြင်း၊
၅။ အခါကိုလည်း သိခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၂၃၂။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၃၂၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝိနည်းဓိုရ် ပညာရှိ အင်္ဂါ ၅ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ အာပတ်ဟုတ်သည် မဟုတ်သည်ကို သိခြင်း၊
၂။ ပေါ့သော အာပတ် လေးသော အာပတ်ကို သိခြင်း၊
၃။ အကြွင်းရှိသော အာပတ်၊ အကြွင်းမရှိသော အာပတ်ကို သိခြင်း၊
၄။ ရုန့်ရင်းသော အာပတ် မရုန့်ရင်းသော အာပတ်ကို သိခြင်း၊
၅။ ဆရာအဆက်ဆက်ဝါဒကို ကောင်းစွာ သင်ယူနှလုံးသွင်း ဆောင်ယူခဲ့ခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၂၃၂။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၃၂၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝိနည်းဓိုရ် လက္ခဏာ ၃ ပါး

၁။ ဝိနည်းဓိုရ်ပုဂ္ဂိုလ်သည် ဝိနည်းပါဠိတော်ကို ကောင်းစွာ အာရုံရ၍ ပါဠိတော်အားဖြင့်လည်းကောင်း အဋ္ဌကထာအားဖြင့်လည်းကောင်း ကောင်းစွာ ဆုံးဖြတ် နိုင်ခြင်း၊
၂။ ဝိနည်းဓိုရ်ပုဂ္ဂိုလ်သည် ဝိနည်းအကျင့်၌ ကောင်းစွာ တည်လျက် ပရဝါဒီပုဂ္ဂိုလ်တို့ မဆွဲ ဆောင်နိုင်ခြင်း၊
၃။ ဆရာသမား အစဉ်အဆက်တို့၏ အဆုံးအဖြတ်ကို ကောင်းစွာ သင်ယူ မှတ်သား ဆောင်ထားခြင်း။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၉၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝိနည်းဓိုရ် အင်္ဂါ ၇ ပါး

၁။ အာပတ်ကို သိခြင်း၊
၂။ အာပတ်မဟုတ်သည်ကို သိခြင်း၊
၃။ ပေါ့သော အာပတ်ကို သိခြင်း၊
၄။ လေးသော အာပတ်ကို သိခြင်း၊
၅။ အကြားအမြင် ဗဟုဿုတနှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၆။ အလိုရှိတိုင်း ဈာန်သမာဓိကို ရခြင်း၊
၇။ အာသဝေါတရား ကုန်၍ အရတ္တဖိုလ်ကို မျက်မှောက်ပြု ခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၂၄၀။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၃၃၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝိနည်းဓိုရ် အင်္ဂါ ၇ ပါး

၁။ အာပတ်ကို သိခြင်း၊
၂။ အာပတ်မဟုတ်သည်ကို သိခြင်း၊
၃။ ပေါ့သော အာပတ်ကို သိခြင်း၊
၄။ လေးသော အာပတ်ကို သိခြင်း၊
၅။ ပါတိမောက်နှစ်ပါးကို အကျယ် အားဖြင့် ကျေကျေပြွန်ပြွန် ရခြင်း၊
၆။ အလိုရှိတိုင်း ဈာန်သမာဓိကို ရခြင်း၊
၇။ အာသဝေါ တရား ကုန်၍ အရဟတ္တဖိုလ်ကို မျက်မှောက်ပြုခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၂၄၁-၂၄၂။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၃၃၀-၃၃၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝိနည်းဓိုရ် အင်္ဂါ ၇ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ အာပတ်ကို သိခြင်း၊
၂။ အာပတ်မဟုတ်သည်ကို သိခြင်း၊
၃။ ပေါ့သော အာပတ်ကို သိခြင်း၊
၄။ လေးသော အာပတ်ကို သိခြင်း၊
၅။ ပါတိမောက္ခ သံဝရသီလနှင့် ပြည့်စုံလျက် အနည်းငယ်မျှသော အပြစ်တို့၌ ဘေးဟု ရှုလေ့ရှိခြင်း၊
၆။ ဈာန် လေးပါးတို့ကို အလိုရှိတိုင်း မပင်မပန်းဘဲ ရခြင်း၊
၇။ အာသဝေါတရားတို့ ကုန်ခန်းခြင်းကြောင့် အရဟတ္တဖိုလ်ကို မျက်မှောက်ပြု၍ နေခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၂၄၀။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၃၃၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝိနည်းဓိုရ်ပုဂ္ဂိုလ် ပြည့်စုံရမည့် အင်္ဂါ ၇ ပါး

၁။ အာပတ်ကို သိခြင်း၊
၂။ အာပတ် မဟုတ်သည်ကို သိခြင်း၊
၃။ လဟုကအာပတ်ကို သိခြင်း၊
၄။ ဂရုကအာပတ်ကို သိခြင်း၊
၅။ သီလရှိခြင်း၊
၆။ သိက္ခာပုဒ်၌ ဆောက်တည်၍ ကျင့်ခြင်း၊
၇။ ဈာန်မဂ်ဖိုလ်သို့ ရောက်ခြင်း။ (အံ၊၂၊၅၀၄။) (အံ၊မြန်၊၂။၆၂၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝိနည်းဓိုရ်ပုဂ္ဂိုလ် ပြည့်စုံရမည့် အင်္ဂါ ၇ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ အာပတ်ကို သိခြင်း၊
၂။ အာပတ် မဟုတ်သည်ကို သိခြင်း၊
၃။ လဟုကအာပတ်ကို သိခြင်း၊
၄။ ဂရုကအာပတ်ကို သိခြင်း၊
၅။ ပါတိမောက်နှှစ်မျိုးတို့သည် အကျယ်အားဖြင့် နှုတ်၌ လာကုန်ခြင်း၊
၆။ ဝိဘင်းအားဖြင့် လည်းကောင်း ခန္ဓကအားဖြင့်လည်းကောင်း ကောင်းစွာ ဝေဖန် ဆုံးဖြတ်အပ်ခြင်း၊
၇။ ဈာန်မဂ် ဖိုလ်သို့ ရောက်နေခြင်း။ (အံ၊၂၊၅၀၅။) (အံ၊မြန်၊၂။၆၂၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝိနည်းဓိုရ်ပုဂ္ဂိုလ် ပြည့်စုံရမည့် အင်္ဂါ ၇ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ အာပတ်ကို သိခြင်း၊
၂။ အာပတ် မဟုတ်သည်ကို သိခြင်း၊
၃။ လဟုကအာပတ်ကို သိခြင်း၊
၄။ ဂရုကအာပတ်ကို သိခြင်း၊
၅။ ဝိနည်း၌ (လဇ္ဇီပုဂ္ဂိုလ်အဖြစ်ဖြင့်) တည်လျက် ပြောင်းရွှေ့မှု မရှိခြင်း၊
၆။ ဈာန်လေးပါး တို့ကို အလိုရှိတိုင်း ရခြင်း၊
၇။ အရဟတ္တဖိုလ်သို့ ရောက်၍ နေခြင်း။ (အံ၊၂၊၅၀၅။) (အံ၊မြန်၊၂။၆၂၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝိနည်းဓိုရ်ပုဂ္ဂိုလ် ပြည့်စုံရမည့် အင်္ဂါ ၇ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ အာပတ်ကို သိခြင်း၊
၂။ အာပတ် မဟုတ်သည်ကို သိခြင်း၊
၃။ လဟုကအာပတ်ကို သိခြင်း၊
၄။ ဂရုကအာပတ်ကို သိခြင်း၊
၅။ များပြားသော ရှေးက ဖြစ်ဖူးသည်ကို အောက်မေ့နိုင်ခြင်း၊
၆။ ဒိဗ္ဗစက္ခုအဘိညာဉ်ဖြင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၇။ အရဟတ္တဖိုလ်ပညာကို ထူးသော ဉာဏ်ဖြင့် သိခြင်း။ (အံ၊၂၊၅၀၅။) (အံ၊မြန်၊၂။၆၃၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝိနည်းဓိုရ်ပုဂ္ဂိုလ် ရရှိအပ်သော အကျိုး ၅ ပါး (ပါဠိတော်လာ)

၁။ မိမိ သီလဂုဏ်ကို ကောင်းစွာ လုံခြုံစေနိုင်ခြင်း၊
၂။ ဝိနည်း၌ ကုက္ကုစ္စရှိသော ရဟန်းတို့၏ ကိုးကွယ်အားထားရာ ဖြစ်ခြင်း၊
၃။ သံဃပရိသတ်အလယ်၌ ကြောက်ရွံ့ခြင်း ကင်း၍ ရဲတင်းစွာ ပြောဆိုနိုင်ခြင်း၊
၄။ သာသနာ တော်၏ ဆန့်ကျင်ဘက်ဖြစ်သော ရဟန်းတို့ကို ဝိနည်းနှင့် အညီ ကောင်းစွာ နှိမ်နင်းနိုင်ခြင်း၊
၅။ သာသနာတော် တည်ခြင်းငှာ ကျင့်နိုင်ခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၂၃၆။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၃၂၆။) (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၄၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝိနည်းဓိုရ်ဖြစ်ကြောင်း အင်္ဂါ ၇ ပါး (တင့်တယ်သော ဝိနည်းဓိုရ်ဖြစ်ကြောင်း အင်္ဂါ ၇ ပါး)

၁။ အာပတ်ကို သိခြင်း၊
၂။ အာပတ်မဟုတ်သည်ကို သိခြင်း။၃။ ပေါ့သော အာပတ်ကို သိခြင်း၊
၄။ လေးသော အာပတ်ကို သိခြင်း၊
၅။ အကြားအမြင် ဗဟုဿုတနှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၆။ အလို ရှိတိုင်း ဈာန်လေးပါးတို့ကို ရခြင်း၊
၇။ အာသဝေါတရားတို့၏ ကုန်ခန်းခြင်းကြောင့် အရဟတ္တ ဖိုလ်ကို မျက်မှောက်ပြု၍ နေခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၂၄၂။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၃၃၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝိနည်းဓိုရ်ဖြစ်ကြောင်း အင်္ဂါ ၇ ပါး (တစ်နည်း) (တင့်တယ်သော ဝိနည်းဓိုရ်ဖြစ်ကြောင်း အင်္ဂါ ၇ ပါး)

၁။ အာပတ်ကို သိခြင်း၊
၂။ အာပတ်မဟုတ်သည်ကို သိခြင်း၊
၃။ ပေါ့သော အာပတ်ကို သိခြင်း၊
၄။ လေးသော အာပတ်ကို သိခြင်း၊
၅။ ပါတိမောက်နှစ်ပါးကို အကျယ်အားဖြင့် ကျေကျေပြွန်ပြွန် ရခြင်း၊
၆။ အလိုရှိတိုင်း ဈာန်သမာဓိကို ရခြင်း၊
၇။ အာသဝေါတရား ကုန်ခန်း ခြင်းကြောင့် အရဟတ္တဖိုလ်ကို မျက်မှောက်ပြု၍ နေခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၂၄၂။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၃၃၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝိနည်းဓိုရ်မထေရ် ၂ ပါး

၁။ အရှင် ဥပတိဿမထေရ်၊
၂။ အရှင်ဖုဿဒေဝမထေရ်။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၂၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝိနည်းဓိုရ်မိုက် အင်္ဂါ ၁၀ ပါး

၁။ အဓိကရုဏ်းကို မသိခြင်း၊
၂။ အဓိကရုဏ်း၏ အရင်းမူလကို မသိခြင်း၊
၃။ အဓိကရုဏ်းဖြစ်ခြင်း အကြောင်းကို မသိခြင်း၊
၄။ အဓိကရုဏ်းချုပ်ခြင်းကို မသိခြင်း၊
၅။ အဓိကရုဏ်းချုပ်ခြင်းသို့ ရောက်ကြောင်း အကျင့်ကို မသိခြင်း၊
၆။ အမှု အကြောင်း (ဝတ္ထု) ကို မသိခြင်း၊
၇။ နိဒါန်းမသိခြင်း၊
၈။ မူလပညတ်ကို မသိခြင်း၊
၉။ အနုပညတ်ကို မသိခြင်း၊
၁၀။ဝတ္ထုကို မသိခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၂၄၆။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၃၃၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝိနည်းဓိုရ်မိုက် အင်္ဂါ ၁၀ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ ဉတ်ကို မသိခြင်း၊
၂။ ဉတ်၏ ပြုဖွယ်ကိစ္စကို မသိခြင်း၊
၃။ ရှေးဆိုအပ်သော စကား၌ မကျွမ်းကျင်ခြင်း၊
၄။ နောက်ဆိုအပ်သော စကား၌ မကျွမ်းကျင်ခြင်း၊
၅။ အခါကို မသိခြင်း၊
၆။ အာပတ် ဟုတ်သည် မဟုတ်သည်ကို မသိခြင်း၊
၇။ ပေါ့သောအာပတ် လေးသောအာပတ်ကိုမသိခြင်း၊
၈။ အကြွင်းရှိသောအာပတ် အကြွင်း မရှိသော အာပတ်ကို မသိခြင်း၊
၉။ ရုန့်ရင်းကြမ်းတမ်းသောအာပတ် မရုန့်ရင်း မကြမ်းတမ်းသော အာပတ်ကို မသိခြင်း၊
၁၀။ ဆရာအဆက်ဆက်ဝါဒကို ကောင်းစွာ မသင်ယူ မဆောင်ခဲ့ရခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၂၄၆။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၃၃၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝိနည်းဓိုရ်မိုက် အင်္ဂါ ၁၀ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ အာပတ်ဟုတ်သည် မဟုတ်သည်ကို မသိခြင်း၊
၂။ ပေါ့သော အာပတ် လေးသော အာပတ်ကို မသိခြင်း၊
၃။ အကြွင်းရှိသော အာပတ်၊ အကြွင်း မရှိသော အာပတ်ကို မသိခြင်း၊
၄။ ရုန့်ရင်းကြမ်းတမ်းသော အာပတ် မရုန့်ရင်း မကြမ်းတမ်းသော အာပတ်ကို မသိခြင်း၊
၅။ ပါတိမောက် နှစ်ပါးကို မရ၊ သုတ်မာတိကာအားဖြင့် ဖြစ်စေ၊ ဝိဘင်းအကျယ်အားဖြင့် ဖြစ်စေ ကောင်းစွာ မဆုံးဖြတ်နိုင်ခြင်း၊
၆။ အာပတ်ဟုတ်သည် မဟုတ် သည်ကို မသိခြင်း၊
၇။ ပေါ့သော အာပတ် လေးသော အာပတ်ကို မသိခြင်း၊
၈။ အကြွင်း ရှိသော အာပတ်၊ အကြွင်းမရှိသော အာပတ်ကို မသိခြင်း၊
၉။ ရုန့်ရင်းကြမ်းတမ်းသော အာပတ် မရုန့်ရင်း မကြမ်းတမ်းသော အာပတ်ကို မသိခြင်း၊
၁၀။ အဓိကရုဏ်းကို ဆုံးဖြတ်ခြင်း၌ မကျွမ်းကျင်ခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၂၄၇။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၃၃၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝိနည်းဓိုရ်မိုက် အင်္ဂါ ၅ ပါး

၁။ အာပတ်ဟုတ်သည် မဟုတ်သည်ကို မသိခြင်း၊
၂။ ပေါ့သော အာပတ် လေးသော အာပတ်ကို မသိခြင်း၊
၃။ အကြွင်းရှိသော အာပတ် အကြွင်းမရှိသော အာပတ်ကို မသိခြင်း၊
၄။ ရုန့်ရင်းသော အာပတ် မရုန့်ရင်းသော အာပတ်ကို မသိခြင်း၊
၅။ ပါတိမောက် နှစ်ပါးကို အကျယ်မဝေဖန် မရွတ်ဆို ကောင်းစွာ မဆုံးဖြတ်နိုင်ခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၂၃၂။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၃၂၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝိနည်းဓိုရ်မိုက် အင်္ဂါ ၅ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ အာပတ်ကို မသိခြင်း၊
၂။ အာပတ်၏ အရင်းမူလကို မသိခြင်း၊
၃။ အာပတ်ဖြစ်ကြောင်း သမုဋ္ဌာန်ကို မသိခြင်း၊
၄။ အာပတ်ချုပ်ခြင်းကို မသိခြင်း၊
၅။ အာပတ်ချုပ်ခြင်းသို့ ရောက်သော အကျင့်ကို မသိခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၂၃၁။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၃၂၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝိနည်းဓိုရ်မိုက် အင်္ဂါ ၅ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ အဓိကရုဏ်းကို မသိခြင်း၊
၂။ အဓိကရုဏ်း၏ အရင်းမူလကို မသိခြင်း၊
၃။ အဓိကရုဏ်းဖြစ်ကြောင်း သမုဋ္ဌာန်ကို မသိခြင်း၊
၄။ အဓိကရုဏ်း ချုပ်ခြင်းကို မသိခြင်း၊
၅။ အဓိကရုဏ်းချုပ်ခြင်းသို့ ရောက်သော အကျင့်ကို မသိခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၂၃၂။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၃၂၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝိနည်းဓိုရ်မိုက် အင်္ဂါ ၅ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ဝတ္ထု (အမှု) ကို မသိခြင်း၊
၂။ အကြောင်း (နိဒါန်း) ကို မသိခြင်း၊ ၃။(မူလ) ပညတ်ကို မသိခြင်း၊
၄။ အနူပညတ်ကို မသိခြင်း၊
၅။ဝတ္ထုကို မသိခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၂၃၂။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၃၂၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝိနည်းဓိုရ်မိုက် အင်္ဂါ ၅ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ ဉတ်ကို မသိခြင်း၊
၂။ ဉတ်၏ ပြုဖွယ်ကိစ္စကို မသိခြင်း၊
၃။ ရှေ့ဆိုအပ်သော စကား၌ မကျွမ်းကျင်ခြင်း၊
၄။ နောက်ဆိုအပ်သော စကား၌ မကျွမ်းကျင် ခြင်း၊
၅။ အခါကိုလည်း မသိခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၂၃၂။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၃၂၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝိနည်းဓိုရ်မိုက် အင်္ဂါ ၅ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ အာပတ်ဟုတ်သည် မဟုတ်သည်ကို မသိခြင်း၊
၂။ ပေါ့သော အာပတ် လေးသော အာပတ်ကို မသိခြင်း၊
၃။ အကြွင်းရှိသော အာပတ် အကြွင်း မရှိသော အာပတ်ကို မသိခြင်း၊
၄။ ရုန့်ရင်းသော အာပတ် မရုန့်ရင်းသော အာပတ်ကို မသိခြင်း၊
၅။ ဆရာအဆက်ဆက်ဝါဒကို ကောင်းစွာ မသင်ယူ နှလုံးမသွင်း မဆောင်ခဲ့ရခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၂၃၂။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၃၂၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝိနည်းဓိုရ်မိုက်အင်္ဂါ ၅ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ အာပတ်ဟုတ်သည် မဟုတ်သည်ကို မသိခြင်း၊
၂။ ပေါ့သော အာပတ် လေးသော အာပတ်ကို မသိခြင်း၊
၃။ အကြွင်းရှိသော အာပတ် အကြွင်း မရှိသော အာပတ်ကို မသိခြင်း၊
၄။ ရုန့်ရင်းသော အာပတ် မရုန့်ရင်းသော အာပတ်ကို မသိခြင်း၊
၅။ အဓိကရုဏ်းကို ဆုံးဖြတ်ခြင်း၌လည်း မကျွမ်းကျင်ခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၂၃၂။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၃၂၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝိနည်းဓိုရ်အား တင့်တယ်စေသည့် တရား ၇ ပါး

၁။ အာပတ်ကို သိခြင်း၊
၂။ အာပတ်မဟုတ် သည်ကို သိခြင်း၊
၃။ လဟုကအာပတ်ကို သိခြင်း၊
၄။ ဂရုကအာပတ်ကို သိခြင်း၊
၅။ သီလ ရှိခြင်း၊
၆။ သိက္ခာပုဒ်၌ ဆောက်တည်၍ ကျင့်ခြင်း၊
၇။ ဈာန် မဂ်ဖိုလ်သို့ ရောက်၍ နေခြင်း။ (အံ၊၂၊၅၀၅။) (အံ၊မြန်၊၂။၆၃၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝိနည်းဓိုရ်အား တင့်တယ်စေသည့် တရား ၇ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ အာပတ်ကို သိခြင်း၊
၂။ အာပတ် မဟုတ်သည်ကို သိခြင်း၊
၃။ လဟုကအာပတ်ကို သိခြင်း၊
၄။ ဂရုကအာပတ်ကို သိခြင်း၊
၅။ ပါတိမောက် နှစ်မျိုးတို့သည် အကျယ်အားဖြင့် နှုတ်၌လာကုန်ခြင်း၊
၆။ ကောင်းစွာ ဝေဖန် ဆုံးဖြတ်အပ်ကုန်ခြင်း၊
၇။ ဈာန်မဂ်ဖိုလ်သို့ ရောက်၍ နေခြင်း။ (အံ၊၂၊၅၀၅။) (အံ၊မြန်၊၂။၆၃၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝိနည်းဓိုရ်အား တင့်တယ်စေသည့် တရား ၇ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ အာပတ်ကို သိခြင်း၊
၂။ အာပတ် မဟုတ်သည်ကို သိခြင်း၊
၃။ လဟုကအာပတ်ကို သိခြင်း၊
၄။ ဂရုက အာပတ်ကို သိခြင်း၊
၅။ ဝိနည်း၌တည်လျက် ပြောင်းရွေ့မှု မရှိခြင်း၊
၆။ ဈာန်လေးပါးတို့ကို အလိုရှိတိုင်း ရခြင်း၊
၇။ အရဟတ္တဖိုလ်သို့ ရောက်၍ နေခြင်း။ (အံ၊၂၊၅၀၆။) (အံ၊မြန်၊၂။၆၃၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝိနည်းဓိုရ်အား တင့်တယ်စေသည့် တရား ၇ ပါး(တစ်နည်း)

၁။ အာပတ်ကို သိခြင်း၊
၂။ အာပတ် မဟုတ်သည်ကို သိခြင်း၊
၃။ လဟုကအာပတ်ကို သိခြင်း၊
၄။ ဂရုကအာပတ်ကို သိခြင်း၊
၅။ များပြားသော ရှေးက ဖြစ်ဖူးသည်ကို အောက်မေ့နိုင်ခြင်း၊
၆။ ဒိဗ္ဗစက္ခုဉာဏ်အမြင်နှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၇။ ဈာန်မဂ်ဖိုလ်သို့ ရောက်၍ နေခြင်း။ (အံ၊၂၊၅၀၆။) (အံ၊မြန်၊၂။၆၃၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝိနယ ၂ မျိုး

၁။ အဂါရိကဝိနယ- အကုသလကမ္မပထတရား ဆယ်ပါးမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၂။ အနဂါရိကဝိနယ- အာပတ်ခုနစ်ဖုံ မသင့်ရောက်ခြင်း။ (ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၁၁၃။) (သုတ္တနိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝိနယ ၄ မျိုး

၁။ သံဝရဝိနယ၊
၂။ ပဟာနဝိနယ၊
၃။ သမထဝိနယ၊
၄။ ပညတ္တိဝိနယ။ (အံ၊ဋ္ဌ၊၃၊၃၀၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝိနိစ္ဆယ ၂ မျိုး

ဆုံးဖြတ်ခြင်း ၂ မျိုးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝိနိစ္ဆယ ၄ မျိုး

ဆုံးဖြတ်ခြင်း ၄ မျိုးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝိနီတဝတ္ထု ၅ ပါး

၁။ ပါရာဇိက သံဃာဒိသိသ် ပါစိတ် ပါဋိဒေသနီ ဒုက္ကဋ် ဟူသော ငါးပါးသော အာပတ်အစုတို့မှ ဝေးစွာ ကြဉ်ရှောင်ခြင်း၊ ကင်း၍ ကြဉ်ရှောင်ခြင်း၊ အသီးအသီး ကင်း၍ ကြဉ်ရှောင်ခြင်း၊ (ရာဂ အစရှိသော) ရန်ကို ဖျက်ဆီးခြင်း၊
၂။ မကျင့်ခြင်း မပြုခြင်း၊ ၃။(အာပတ် အစုသို့ လွန်ကျူး၍) မရောက်ခြင်း၊
၄။ (ပညတ်တည်းဟူသော) ကမ်းကို မလွန်ခြင်း၊
၅။ အာပတ် အစုကို ပယ်ဖျောက် ဖျက်ဆီးခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၁၆၄။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၂၄၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝိနီတဝတ္ထု ၆ ပါး

၁။ မရိုသေခြင်း ခြောက်ပါးတို့မှ ဝေးစွာ ကြဉ်ရှောင်ခြင်း ကင်း၍ ကြဉ်ရှောင်ခြင်း အသီးအသီး ကင်း၍ ကြဉ်ရှောင်ခြင်း၊
၂။ (ရာဂအစရှိသော) ရန်ကို ဖျက်ဆီးခြင်း၊
၃။ မကျင့်ခြင်း မပြုခြင်း၊
၄။ (အာပတ််အစုသို့) လွန်ကျူး၍ မရောက်၊
၅။ (ပညတ်ဟူသော) ကမ်းကို မလွန်ခြင်း၊
၆။ အာပတ်အစုကို ပယ်ဖျောက် ဖျက်ဆီးခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၁၆၅။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၂၄၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝိနီတဝတ္ထု ၇ ပါး

၁။ ခုနစ်ပါးသော အာပတ်အစုတို့မှ ဝေးစွာ ကြဉ်ရှောင်ခြင်း, ကင်း၍ ကြဉ်ရှောင်ခြင်း၊
၂။ အသီးအသီးကင်း၍ ကြဉ်ရှောင်ခြင်း၊
၃။ (ရာဂအစရှိသော) ရန်ကို ဖျက်ဆီးခြင်း၊
၄။ မကျင့်ခြင်း မပြုခြင်း၊
၅။ (အာပတ်အစုသို့ ) လွန်ကျူး၍ မရောက်ခြင်း၊
၆။ (ပညတ်တည်းဟူသော) ကမ်းကို မလွန်ခြင်း၊
၇။ အာပတ်အစုကို ပယ်ဖျောက် ဖျက်ဆီးခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၁၆၅။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၂၄၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝိပတ္တိ ၃ မျိုး

၁။ သီလမရှိသူ၏ အဖြစ်သို့ ရောက်၍ ပျက်စီးခြင်း၊
၂။ မိစ္ဆာအယူရှိသူ၏ အဖြစ်သို့ ရောက်၍ ပျက်စီးခြင်း၊
၃။ စိတ်ပျံ့လွင့်ခြင်းသို့ ရောက်၍ ပျက်စီးခြင်း။ (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၂-၂၃။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊မြန်၊၁။၃၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝိပတ္တိ ၄ ပါး

၁။ ဂတိဝိပတ္တိ၊
၂။ ဥပဓိဝိပတ္တိ၊
၃။ ကာလဝိပတ္တိ၊
၄။ ပယောဂဝိပတ္တိ။ (အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၁၂။)(အဘိ၊၂။၃၅။)(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၄၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝိပတ္တိ ၄ ပါး

၁။ ပါရာဇိကနှင့် သံဃာဒိသ်တို့သည် သီလဝိပတ္တိ မည်၏။၂။ ထုလ္လစ္စဉ်း အာပတ်၊ ပါစိတ်အာပတ်၊ ပါဋိဒေသနီအာပတ်၊ ဒုက္ကဋ်အာပတ်၊ ဒုဗ္ဘာသီအာပတ်၊ ယင်းငါးမျိုးသည် အာစာရဝိပတ္တိ မည်၏၊
၃။ အယူဖောက်ပြန်၍ ယူခြင်း၊ စွပ်စွဲခြင်းတို့သည် ဒိဋ္ဌိဝိပတ္တိ မည်၏၊
၄။ ထင်ရှားမရှိဘဲ လူတို့၏ ကုသိုလ်ကမ္မပထတရားထက် လွန်မြတ်သော ဈာန်မဂ်ဖိုလ်တရား ဥတ္တရိမနုဿဓမ္မကို ပြောဆိုခြင်း၊ အသက်မွေးဝမ်းကျောင်းအဖြစ် အောင်သွယ်လုပ်ခြင်း၊ အသက်မွေးဝမ်းကျောင်းဟူသော အကြောင်းကြောင့် သင့်ကျောင်း၌ နေသော ရဟန်းသည် ရဟန္တာတည်းဟု ပြောဆိုခြင်း၊ အသက်မွေးဝမ်းကျောင်းဟူသော အကြောင်းကြောင့် ပဏီတဘောဇဉ်ကို တောင်း၍ စားခြင်း အသက်မွေးဝမ်းကျောင်းဟူသော အကြောင်းကြောင့် ထမင်းနှင့် ဟင်းကို တောင်း၍ စားခြင်း ဤအာပတ်ခြောက်ပါးတို့သည် အသက်မွေးမှု ပျက်စီးခြင်း အာဇီဝ၀ိပတ္တိ မည်၏။ (ဝိ၊၅၊၁၆၅။) (ဝိ၊၅၊၂၂၆။) (ဝိ၊၅၊၂၅၈။) (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၄၊၁၃၉။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၂၄၄။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၃၁၄။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၃၅၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝိပရိယာသ တရား ၄ ပါး

ဖောက်ပြန်ခြင်းတရား ၄ မျိုးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝိပရီတသညာ ၃ မျိုး

၁။ နိစ္စသညာ၊
၂။ သုခသညာ၊
၃။ အတ္တသညာ။ (နေတ္တိ၊ဝိဘာ၊၂၇၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝိပလ္လာသ ၁၂ မျိုး

၁။ အနိစ္စအရာ၌ နိစ္စဟု အမှတ်သညာ ဖောက်ပြန်ခြင်း, စိတ် ဖောက်ပြန်ခြင်း, အယူ ဖောက်ပြန်ခြင်း ဟူသော ဝိပလ္လာသ (၃) မျိုး၊
၂။ ဒုက္ခအရာ၌ သုခဟု အမှတ်သညာ ဖောက်ပြန်ခြင်း, စိတ်ဖောက်ပြန်ခြင်း, အယူ ဖောက်ပြန်ခြင်း ဟူသော ဝိပလ္လာသ (၃) မျိုး၊
၃။ အသုဘအရာ၌ သုဘဟု အမှတ်သညာ ဖောက်ပြန်ခြင်း စိတ် ဖောက်ပြန်ခြင်း, အယူ ဖောက်ပြန်ခြင်း ဟူသော ဝိပလ္လာသ (၃) မျိုး၊
၄။ အနတ္တအရာ၌ အတ္တဟု အမှတ်သညာ ဖောက်ပြန်ခြင်း, စိတ် ဖောက်ပြန်ခြင်း, အယူ ဖောက်ပြန်ခြင်း ဟူသော ဝိပလ္လာသ (၃) မျိုး။ (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၁၊၃၀၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝိပလ္လာသ ၄ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ အနိစ္စ၌ နိစ္စဟု နှလုံးသွင်းခြင်း၊
၂။ ဒုက္ခ၌ သုခဟု နှလုံး သွင်းခြင်း၊
၃။ အနတ္တ၌ အတ္တဟု နှလုံးသွင်းခြင်း၊
၄။ အသုဘ၌ သုဘဟု နှလုံးသွင်းခြင်း။ (ပဋိသံ။ပါ။၂၇၃။) (ပဋိသံ၊မြန်။၃၃၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝိပလ္လာသ ၄ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ အသုဘ၌ သုဘဟု အမှတ်သညာ ဖောက်ပြန်ခြင်း၊
၂။ အသုဘ၌ သုဘဟု စိတ်ဖောက်ပြန်ခြင်း၊
၃။ ဒုက္ခ၌ သုခဟု အမှတ်သညာ ဖောက်ပြန်ခြင်း၊
၄။ ဒုက္ခ၌ သုခဟု စိတ်ဖောက်ပြန်ခြင်း။ (ဒီ၊ဋီ၊၂၊၁၄၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝိပလ္လာသတရား ၄ ပါး

ဖောက်ပြန်ခြင်းတရား ၄ မျိုးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝိပလ္လာသတရား ၄ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ အနိစ္စတရား၌ နိစ္စဟု နှလုံးသွင်းသော အမှတ် သညာ၏ ဖောက်ပြန်ခြင်း, စိတ်၏ ဖောက်ပြန်ခြင်း, အယူ၏ ဖောက်ပြန်ခြင်း၊
၂။ ဒုက္ခတရား၌ သုခဟု နှလုံးသွင်းသော အမှတ်သညာ၏ ဖောက်ပြန်ခြင်း, စိတ်၏ ဖောက်ပြန်ခြင်း, အယူ၏ ဖောက်ပြန်ခြင်း၊
၃။ အနတ္တတရား၌ အတ္တဟု နှလုံးသွင်းသော အမှတ်သညာ၏ ဖောက်ပြန်ခြင်း, စိတ်၏ ဖောက်ပြန်ခြင်း, အယူ၏ ဖောက်ပြန်ခြင်း၊
၃။ အသုဘတရား၌ သုဘဟု နှလုံးသွင်းသော အမှတ်သညာ၏ ဖောက်ပြန်ခြင်း, စိတ်၏ဖောက်ပြန်ခြင်း, အယူ၏ ဖောက်ပြန်ခြင်း။ (ပေဋကော၊၂၄၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝိပလ္လာသဝတ္ထု ၄ မျိုး

၁။ ကာယ၊
၂။ ဝေဒနာ၊
၃။ စိတ္တ၊
၄။ ဓမ္မ၊၁၈၂။) (ပေဋကော၊၂၄၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝိပဿနာ ၁၈ ပါး (မဟာဝိပဿနာ ၁၈ ပါး)

၁။ အနိစ္စာနုပဿနာ- တေဘူမကတရား အပေါင်းကို အနိစ္စဟု အဖန်ဖန် ရှုခြင်း၊
၂။ ဒုက္ခာနုပဿနာ- တေဘူမကတရားအပေါင်းကို ဒုက္ခဟု အဖန်ဖန် ရှုခြင်း၊
၃။ အနတ္တာနုပဿနာ- တေဘူမက တရားအပေါင်းကို အနတ္တဟု အဖန်ဖန် ရှုခြင်း၊
၄။ နိဗ္ဗိဒါနုပဿနာ- မြင်ပြီးသော လက္ခဏာရေးရှိသော တေဘူမက တရားအပေါင်း၌ ငြီးငွေ့သော အခြင်းအရာအားဖြင့် ဖြစ်၍ အဖန်ဖန် ရှုခြင်း၊
၅။ ဝိရာဂါနုပဿနာ- ငြီးငွေ့ ပြီးသော သင်္ခါရတို့၌ တပ်ခြင်းကင်းသော အခြင်းအရာအားဖြင့် ဖြစ်၍ အဖန်ဖန် ရှုခြင်း၊
၆။ နိရောဓာနုပဿနာ- သင်္ခါရတို့၏ ချုပ်ခြင်းကို အဖန်ဖန် ရှုခြင်း၊ ဝါ- နိဗ္ဗာန်ကို အဖန်ဖန် ရှုခြင်း၊
၇။ ပဋိနိဿဂ္ဂါနုပဿနာ- တေဘူမကသင်္ခါရ အပေါင်းကို စွန့်ခြင်း၏ အစွမ်းဖြင့် အဖန်ဖန် ရှုခြင်း။
၈။ ခယာနုပဿနာ- ကုန်ခြင်းပျက်ခြင်းကို အဖန်ဖန် ရှုခြင်း၊
၉။ ဝယာ နုပဿနာ- ချုပ်ခြင်းပျက်ခြင်းကို အဖန်ဖန် ရှုခြင်း၊
၁၀။ ဝိပရိဏာမာနုပဿနာ- ဖောက်ပြန် ခြင်းကို အဖန်ဖန် ရှုခြင်း၊
၁၁။ အနိမိတ္တာနုပဿနာ- နိစ္စနိမိတ်ကို ပယ်ခွါသောအားဖြင့် အဖန်ဖန် ရှုမှတ် ပွားများခြင်း၊
၁၂။ အပ္ပဏိဟိတာနုပဿနာ- တောင့်တခြင်း တဏှာပဏိဓိ မရှိသော အနုပဿနာ၊
၁၃။ သုညတာနုပဿနာ-အတ္တစသည်မှ ဆိတ်သည်ကို အဖန်ဖန် ရှုခြင်း၊
၁၄။ အဓိပညာ ဓမ္မဝိပဿနာ- လွန်ကဲမြင့်မြတ်သော ပညာဟု ဆိုအပ်သော ခန္ဓာ ၅-ပါး တရားတို့ကို အထူးထူးအပြားပြား ရှုတတ်သော ပညာ၊
၁၅။ ယထာဘူတ ဉာဏဒဿနာ- မဖောက်မပြန် ဟုတ်မှန်သည့်အတိုင်း မှန်မှန်ကန်ကန် သဘောအားလျော်စွာ သိသော ဉာဏ်အမြင်၊
၁၆။ အာဒီနဝါနုပဿနာ- အလုံးစုံသော ဘဝ, ယောနိ စသည် (တေဘူမက နာမ်ရုပ် သင်္ခါရတရား) တို့၌ (ကြောက်ဖွယ် ဘေးဆိုး အနေအားဖြင့် ထင်မြင်လာ ခြင်းကြောင့် ဖြစ်ပေါ်လာသော) အပြစ်မြင်သော အပြစ်အနာတို့ကို ရှုဆင်ခြင်တတ်သော ဝိပဿနာဉာဏ်၊
၁၇။ ပဋိသင်္ခါနုပဿနာ- တစ်ဖန် စူးစမ်းဆင်ခြင်၍ အဖန်ဖန်အထပ်ထပ် ရှုကြည့်တတ်သော ဉာဏ်၊
၁၈။ ဝိဝဋ္ဋာနုပဿနာ- ဝဋ်မှ ကင်းသော နိဗ္ဗာန်ကို အဖန်တလဲလဲ အာရုံပြုတတ်သော တရား။ (ဝိသုဒ္ဓိ၊၂၊၂၆၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝိပဿနာ ၃ မျိုး

၁။ သင်္ခါရပရိဂဏှနက ဝိပဿနာ- သင်္ခါရတရားတို့ကို ဆင်ခြင် သိမ်းဆည်း တတ်သော ဝိပဿနာ၊
၂။ ဖလသမာပတ္တိ ဝိပဿနာ- ဖလသမာပတ်ကို ဝင်စားသော ဝိပဿနာ၊
၃။ နိရောဓသမာပတ္တိ ဝိပဿနာ- နိရောဓသမာပတ်ကို ဝင်စားသော ဝိပဿနာ။ (ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၈၇။) (ဝိသုဒ္ဓိ၊၂၊၃၄၇။) (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၁၊၃၈၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝိပဿနာ ညစ်ညူးကြောင်း ၁၀ မျိုး

၁။ ဩဘာသ- ဝိပဿနာဉာဏ်ကြောင့် ဖြစ်သော အလင်းရောင်၊
၂။ ပီတိ- ဝိပဿနာဉာဏ်ကြောင့် ဖြစ်ပေါ်လာသော ခုဒ္ဒိကာ စသော ပီတိ၊
၃။ ဉာဏ- ဝိပဿနာ၏ အစွမ်းကြောင့်ဖြစ်သော အလွန်သန့်ရှင်းသော ဉာဏ်၊
၄။ ပဿဒ္ဓိ- ဝိပဿနာ၏ အစွမ်းကြောင့် ဖြစ်သော ကိုယ်စိတ်ငြိမ်းအေးခြင်း၊
၅။ သုခ- ဝိပဿနာ၏ အစွမ်းကြောင့် ဖြစ်သော အလွန် မွန်မြတ်သော ချမ်းသာ၊
၆။ အဓိမောက္ခ- ဝိပဿနာနှင့် ယှဉ်သော အားကြီးသော သဒ္ဓါ၊
၇။ ပဂ္ဂဟ- ဝိပဿနာနှင့် ယှဉ်သော ကောင်းစွာ ချီးမြှောက်အပ်သော ဝီရိယ၊
၈။ ဥပဋ္ဌာန- ဝိပဿနာနှင့် ယှဉ်သော အာရုံ၌ စွဲမြဲစွာ တည်သော သတိ၊
၉။ ဥပေက္ခာ- သင်္ခါရကို လျစ်လျူရှုခြင်း, ရုပ်နာမ်ဌာနတို့ကို ဆင်ခြင်ခြင်းဟု ဆိုအပ်သော ဝိပဿနုပေက္ခာနှင့် အာဝဇ္ဇနုပေက္ခာ၊
၁၀။ နိကန္တိ- ဝိပဿနာ၌ တက်မက်မှု တဏှာ။ (စူဠနိ၊ဋ္ဌ၊၉၇။) (ဝိသုဒ္ဓိ၊၂၊၂၆၉။) (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၂၊၂၃၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝိပဿနာ ညစ်နွမ်းကြောင်း တရား ၃၀ ပါး

၁။ ဩဘာသ၌ တဏှာ, မာန, ဒိဋ္ဌိ၏ အစွမ်း အားဖြင့် ဖြစ်ခြင်း သုံးပါး၊
၂။ ထို့အတူ ပီတိ၌ သုံးပါး, ပဿဒ္ဓိ၌ သုံးပါး, အဓိမောက္ခ၌ သုံးပါး, ပဂ္ဂဟ၌ သုံးပါး သုခ၌ သုံးပါး, ဉာဏ၌ သုံးပါး, ဥပဋ္ဌာန၌ သုံးပါး, ဥပေက္ခာ၌ သုံးပါး, နိကန္တိ၌ သုံးပါး ပေါင်း သုံးဆယ် ဖြစ်၏။ (ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၉၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝိပဿနာဉာဏ်၏ အာရုံ ၆ မျိုး

၁။ ကာမအာရုံ၊
၂။ မဟဂ္ဂုတ်အာရုံ၊
၃။ အတိတ်အာရုံ၊
၄။ အနာဂတ် အာရုံ၊
၅။ ပစ္စုပ္ပန်အာရုံ၊
၆။ အဇ္ဈတ္တအာရုံ၊
၇။ ဗဟိဒ္ဓအာရုံ။ (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၀၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝိပဿနုပက္ကိလေသ တရား ၁၀ ပါး

ဝိပဿနာ ညစ်ညူးကြောင်း ၁၀ မျိုးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝိပဿီဘုရားရှင်၏ ဓမ္မာဘိသမယ ၃ ကြိမ်

၁။ ရှေးဦးစွာ ဓမ္မစကြာတရား ဟောတော်မူသော အခါ၌ တရားထူးရပြီး ကျွတ်တမ်းဝင်သွားကြသော လူနတ်ဗြဟ္မာတို့၏ အရေအတွက်ကို ဂဏန်းသချင်္ာအားဖြင့် ရေတွက်ပြခြင်းငှါ မစွမ်းနိုင်၊
၂။ ဗန္ဓုမတီမြို့တော်၌ သစ္စာလေးပါး တရားကို ဟောကြားတော်မူသော အခါ လူနတ်ဗြဟ္မာ ရှစ်သောင်းလေးထောင်တို့ ကျွတ်တမ်း ဝင်ကြသည်၊
၃။ ဘုရားရှင်နှင့် အတူလိုက်၍ ရဟန်းပြုကြကုန်သော ထိုရှစ်သောင်း လေးထောင်သော ရဟန်းတို့အား သစ္စာလေးပါးတရားကို ဟောကြားသောအခါ ထိုရဟန်း အားလုံး တရားထူးရပြီး ကျွတ်တမ်းဝင်ကြသည်။ (အပ၊၂၊၃၆၄။) (အပ၊မြန်၊၂။၃၆၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝိပဿီဘုရားရှင်၏ သာဝကအစည်းအဝေး ၃ ကြိမ်

၁။ ပထမအကြိမ် အစည်းအဝေး၌ ရဟန္တာ (၆၈ သိန်း) ခြောက်သန်းရှစ်သိန်း၊
၂။ ဒုတိယအကြိမ် အစည်းအဝေး၌ ရဟန္တာ တစ်သိန်း၊
၃။ တတိယအကြိမ် အစည်းအဝေး၌ ရဟန္တာ ရှစ်သောင်း ဖြစ်ပါသည်။ (ဒီ၊၂၊၄။) (ဒီ၊၂၊၄၃။) (ဒီ၊၂၊၄၄။) (အပ၊၂၊၃၆၄။) (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၆၉။) (ဇာ၊ဋ္ဌ၊၁၊၄၉။) (ဒီ၊မြန်၊၂။၄။) (ဒီ၊မြန်၊၂။၄။) (ဒီ၊မြန်၊၂။၄။) (အပ၊မြန်၊၂။၃၆၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝိပဿီဘုရားရှင်၏ အဂ္ဂသာဝက ၂ ပါး

၁။ ခဏ္ဍထေရ်၊၂။ တိဿထေရ်။ (ဒီ၊၂၊၄။) (ဒီ၊၂၊၄၃။) (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၆၉။) (ဗုဒ္ဓဝံ၊ဋ္ဌ၊၂၈၃။) (ဇာ၊ဋ္ဌ၊၁၊၄၉။) (ဒီ၊မြန်၊၂။၄၊၄၆၊၄၈။) (ဒီ၊မြန်၊၂။၄၊၄၆၊၄၈။) (ဒီ၊မြန်၊၂။ ၄၊၄၆၊၄၈။) (ဒီ၊၂၊၄၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝိပဿီဘုရားရှင်၏ အဂ္ဂသာဝိကာမ ၂ ပါး

၁။ စန္ဒာထေရီ၊၂။ စန္ဒမိတ္တာထေရီ၊ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၆၉။) (ဗုဒ္ဓဝံ၊ဋ္ဌ၊၂၈၃။) (ဇာ၊ဋ္ဌ၊၁၊၄၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝိပဿီသတို့သား၏ ပြာသာဒ် ၃ ဆောင်

၁။ မိုးလေးလ နေထိုင်ရန် ဆောက်လုပ်အပ်သော နန္ဒမည်သော ပြာသာဒ်၊၂။ ဆောင်းလေးလ နေထိုင်ရန် ဆောက်လုပ်အပ်သော သုနန္ဒမည်သော ပြာသာဒ်၊၃။နွေလေးလ နေထိုင်ရန် ဆောက်လုပ်အပ်သော သိရိမာမည်သော ပြာသာဒ်။ (ဒီ၊၂၊၁၈။) (ပဋ္ဌာန၊၂၊၉၃၊၁၇၃၊၂၃၀၊၂၆၉၊၂၉၉၊၃၃၇၊၃၈၀၊၄၈၅။) (ပဋ္ဌာန၊၃၊၁၅၊၈၁၊၁၀၀၊၁၁၆၊ ၁၄၆၊၁၆၇၊၁၉၄၊၂၁၉၊၂၄၀၊၂၈၆၊၃၂၄၊၄၀၀၊၄၂၀၊၄၇၁၊၅၁၁၊၅၅၅၊၅၇၂။) (အပ၊၂၊၃၆၅။) (ဒီ၊မြန်၊၂။၁၈။) (အပ၊မြန်၊၂။၃၆၃။) (ပဋ္ဌာန၊၄၊၁၃၊၂၆၊၄၈၊၁၃၈၊၁၆၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝိပါကဝဋ် ၅ ပါး

၁။ ဝိညာဏ်၊
၂။ နာမ်ရုပ်၊
၃။ သဠာယတန၊
၄။ ဖဿ၊
၅။ ဝေဒနာ။ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၈၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝိပါက်တော် ၁၂ ပါး

၁။ ဒုက္ကရံ- ကဿပဘုရားရှင် လက်ထက်၌ ဂေါတမ ဘုရားအလောင်းသည် ပုဏ္ဏားမျိုး၌ ဇောတိပါလလုလင် ဘဝဖြစ်စဉ် ကဿပဘုရားရှင်အား ‘‘ဤဦးပြည်းကတုံး ရဟန်းအား အဘယ်မှာ ဗောဓိဉာဏ် ရပါနိုင်အံ့နည်း၊ သဗ္ဗညုဗောဓိဉာဏ်ဟူသည် ရဖို့ အလွန်ခဲယဉ်းဘိ၏’’ဟု ပြောဆိုခဲ့သဖြင့် ဒုက္ကရစရိယအကျင့်ကို ခြောက်နှစ် ကျင့်ခဲ့ရခြင်း၊
၂။ ပထမအဗ္ဘက္ခာနံ- ဘုရားအလောင်းသည် သူ့ဆင်းရဲမျိုး၌ မုနာဠိမည်သော သေသောက် ကြူးသမား ဘဝဖြစ်စဉ် သုရဘိမည်သော ပစ္စေကဗုဒ္ဓါအား ‘‘ဤရဟန်းသည် သီလမရှိ ယုတ်မာသော အကျင့်ရှိ၏’’ ဟု စွပ်စွဲခဲ့သဖြင့် စိဉ္စမာဏမိန်းမယုတ်၏ စွပ်စွဲခြင်းကို ခံရခြင်း၊
၃။ ဒုတိယအဗ္ဘက္ခာနံ- ဘုရားအလောင်းသည် မထင်ရှားသော အမျိုး၌ မုနာဠိမည်သော သေသောက်ကြူးသမားဖြစ်စဉ် သုရဘိပစ္စေကဗုဒ္ဓါအား သီလမရှိ စသည်ဖြင့် စွပ်စွဲခဲ့သဖြင့် သုန္ဒရီပရိဗိုဇ်မ၏ စွပ်စွဲခြင်းကို ခံရခြင်း၊
၄။ တတိယအဗ္ဘက္ခာနံ- ဘုရားအလောင်းသည် ဗဟုဿုတနှင့် ပြည့်စုံသော ဆရာရသေ့ဖြစ်စဉ် အဘိညာဉ်သမာပတ်နှင့် ပြည့်စုံသော ရသေ့ တစ်ပါးအား ‘‘ဤရသေ့သည် ကာမဂုဏ်ကို ခံစား၏’’ စသည်ဖြင့် စွပ်စွဲ ပြောဆိုခဲ့သဖြင့် သုန္ဒရီ ပရိဗိုဇ်မ၏ စွပ်စွဲခြင်းကို ခံရခြင်း၊
၅။ သိလာဝေဓော- အတိတ်ဘဝ၌ ဘုရားအလောင်းသည် ညီဖြစ်သူအား ကျောက်တုံးဖြင့် ထုခဲ့သဖြင့် ဒေဝဒတ် ကျောက်မောင်းဆင်၍ ကျောက်တုံးဖြင့် လှိမ့်ချခြင်းကို ခံရခြင်း၊
၆။ သကလိကာဝေဓော- အတိတ်ဘဝ၌ ဘုရားအလောင်းသည် ကလေးသူငယ်ဘဝ လမ်းမ၌ကစားနေစဉ် ဆွမ်းခံကြွလာသော ပစ္စေကဗုဒ္ဓါအား ကျောက်ခဲဖြင့် ခြေဖမိုးကို ပစ်ခဲ့သဖြင့် ကျောက်ခဲစဖြင့် တိုက်မိပြီး သွေးစိမ်းတည်ရခြင်း, ဒေဝဒတ် ကျောက်မောင်းဆင်၍ လှိမ့်ချခြင်းကို ခံရခြင်း, ဒေဝဒတ်၏ လေးသမားတို့ဖြင့် လုပ်ကြံခြင်းကို ခံရခြင်း၊
၇။ နာဠာဂိရိ- အတိတ်ဘဝ၌ ဘုရားအလောင်းသည် ဆင်ထိန်းသမားဖြစ်စဉ် လမ်းမ၌ တွေ့မြင်သော ပစ္စေကဗုဒ္ဓါတစ်ပါးအား ဆင်ဖြင့် ထိပါးပုတ်ခတ်၍ စော်ကားခဲ့သဖြင့် နာဠာဂိရိဆင်ဖြင့် တိုက်ခြင်းကို ခံရခြင်း၊
၈။ သတ္ထစ္ဆေဒေါ- အတိတ်ဘဝ၌ ဘုရား အလောင်းသည် အစွန်းအဖျားအရပ်၌ မင်းဖြစ်စဉ် လူမိုက်များနှင့်ပေါင်းမိပြီး အပြစ်မဲ့သော သူတို့ကို သန်လျက်ဖြင့် ခုတ်ခဲ့သဖြင့် သမားတော် ဇီဝက၏ ခွဲစိပ်မှုကို ခံရခြင်း၊
၉။ သီသဒုက္ခံ- အတိတ်ဘဝ၌ ဘုရားအလောင်းသည် တံငါသည်တို့၏ ရွာ၌ ဖြစ်စဉ် တံငါသည်တို့ ငါးများကို ထုရိုက် သတ်ဖြတ်နေသည်ကို မြင်သောအခါ ဝမ်းမြောက်ဝမ်းသာ ဖြစ်ခဲ့သဖြင့် ဦးခေါင်းခဲသော ဝေဒနာ ခံစားရခြင်း၊
၁၀။ ယဝခါဒနံ- အတိတ်ဘဝ၌ ဘုရားအလောင်းသည် မထင်ရှားသော အမျိုး၌ ဖြစ်စဉ် ဖုဿဘုရားရှင်၏ တပည့်ရဟန်းများကို ‘‘ဟယ်- ဦးပြည်းရဟန်းတို့... သင်တို့သည် မုယောထမင်းကို စားကြကုန်၊ သလေးထမင်းကို မစားကြပါကုန်လင့်’’ဟု ဆဲရေး ခဲ့သဖြင့် ဝေရဉ္ဇာပြည်၌ မုယောဆွမ်းကို စားရခြင်း၊
၁၁။ ပိဋ္ဌိဒုက္ခံ- အတိတ်ဘဝ၌ ဘုရား အလောင်းသည် အားအစွမ်းနှင့် ပြည့်စုံသော ပုဂ္ဂိုလ်တစ်ဦးဖြစ်စဉ် လက်ပန်းသည် တစ်ယောက်၏ ခါးရိုးကို မြေကြီး၌ ကိုင်ပေါက် ရိုက်ချိုးခဲ့သဖြင့် တစ်ခါတစ်ရံ ခါးကိုက်သော ဝေဒနာကို ခံစားရခြင်း၊
၁၂။ အတိသာရော- အတိတ်ဘဝ၌ ဘုရားအလောင်းသည် ဆေးဆရာ ဖြစ်စဉ် ဆေးကုခပေးရန် မေ့နေသော သူဌေးသားတစ်ယောက်အား ဝမ်းလျောဆေး တိုက်ခဲ့သဖြင့် ပရိနိဗ္ဗာန် စံဝင်ခါနီးအချိန်၌ သွေးဝမ်းသွန်သော ရောဂါဝေဒနာ ခံစားရခြင်း။ (အပ၊၁၊၃၄၇။) (အပ၊မြန်၊၁။၃၅၅။) (အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၂၈။) (အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၄၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝိပါက်မနာယတနက ဝိပါက် မနောသမ္ဖဿအား ကျေးဇူးပြုတတ်သော ပစ္စည်း ၉ မျိုး

၁။ သဟဇာတ ပစ္စည်း၊
၂။ အညမညပစ္စည်း၊
၃။ နိဿယပစ္စည်း၊
၄။ ဝိပါကပစ္စည်း၊
၅။ အာဟာရပစ္စည်း၊
၆။ ဣန္ဒြိယပစ္စည်း၊
၇။ သမ္ပယုတ္တပစ္စည်း၊
၈။ အတ္ထိပစ္စည်း၊
၉။ အဝိဂတပစ္စည်း။ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၆၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝိပါက်ဝိညာဏ် ၁၅ မျိုး

၁။ ဝိပါက်ဝိညာဉ်သည် ဝိညာဏဋ္ဌိတိအားဖြင့် ၇ မျိုး၊
၂။ သတ္တာဝါသ အားဖြင့် ၈ မျိုးဟု မှတ်။ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၅၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝိပါက်ဝိညာဏ် ၂ မျိုး

၁။ ရုပ်နှင့် ရောနှောအပ်သော ဝိညာဏ်၊
၂။ ရုပ်နှင့် မရောနှောအပ်သော ဝိညာဏ်။ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၅၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝိပါက်ဝိညာဏ် ၃ မျိုး

၁။ ကာမဘဝ၊
၂။ ရူပဘဝ၊
၃။ အရူပဘဝ။ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၅၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝိပါက်ဝိညာဏ် ၄ မျိုး

၁။ အဏ္ဍဇယောနိ- အဥ၌ ဖြစ်သော- ပဋိသန္ဓေ၊
၂။ ဇလာဗုဇယောနိ- သားအိမ်၌ ဖြစ်သော ပဋိသန္ဓေ၊
၃။ သံသေဒဇယောနိ- အညှိ၌ ဖြစ်သော ပဋိသန္ဓေ၊
၄။ ဩပ ပါတိကယောနိ- စတုမဟာရာဇ် တာဝတိံသာ စသည်၌ ကိုယ်ထင်ရှားဖြစ်သော ပဋိသန္ဓေ။ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၅၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝိပ္ပယုတ္တ ၃ မျိုး

၁။ သဟဇာတဝိပ္ပယုတ္တ၊
၂။ ပုရေဇာတဝိပ္ပယုတ္တ၊
၃။ ပစ္ဆာဇာတဝိပ္ပယုတ္တ။ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၃၅၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝိပ္ပယုတ္တပစ္စည်း ၃ မျိုး

၁။ သဟဇာတ ဝိပ္ပယုတ္တပစ္စည်း၊
၂။ ပုရေဇာတ ဝိပ္ပယုတ္တပစ္စည်း၊
၃။ ပစ္ဆာဇာတ ဝိပ္ပယုတ္တပစ္စည်း။ (ပဋ္ဌာန၊၁၊၁၅၉၊၄၂၈၊။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝိဘင်း ၂ မျိုး

၁။ ဘိက္ခုဝိဘင်၊
၂။ ဘိက္ခုနီဝိဘင်း။ (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၁၊၆၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝိဘင်ကျမ်းလာ ဝိဘင်း ၁၈ မျိုး

၁။ ခန္ဓဝိဘင်း၊
၂။ အာယတနဝိဘင်း၊
၃။ ဓာတုဝိဘင်း၊
၄။ သစ္စ ဝိဘင်း၊
၅။ ဣန္ဒြိယဝိဘင်း၊
၆။ ပစ္စယာကာရဝိဘင်း၊
၇။ သတိပဋ္ဌာနဝိဘင်း၊
၈။ သမ္မပ္ပဓာန် ဝိဘင်း၊
၉။ ဣဒ္ဓိပါဒဝိဘင်း၊
၁၀။ ဗောဇ္ဈင်္ဂဝိဘင်း၊
၁၁။ မဂ္ဂင်္ဂဝိဘင်း၊
၁၂။ ဈာနဝိဘင်း၊
၁၃။ အပ္ပမညာဝိဘင်း၊
၁၄။ သိက္ခာပဒဝိဘင်း၊
၁၅။ ပဋိသမ္ဘိဒါဝိဘင်း၊
၁၆။ ဉာဏဝိဘင်း၊
၁၇။ ခုဒ္ဒကဝတ္ထုဝိဘင်း၊
၁၈။ ဓမ္မဟဒယဝိဘင်း။ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝိဘူသာ ၂ မျိုး

၁။ အဂါရိကဝိဘူသာ- လူ၏ တန်ဆာဆင်ခြင်း၊
၂။ အနာဂါရိကဝိဘူသာ- ရဟန်း၏ တန်ဆာဆင်ခြင်း။ (စူဠနိ၊၂၈၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝိမာနဝတ္ထု၌ ဝဂ်ပေါင်း ၇ ဝဂ်

၁။ ပီဌဝဂ်၊
၂။ စိတ္တလတာဝဂ်၊
၃။ ပါရိစ္ဆတ္တကဝဂ်၊
၄။ မဉ္ဇိဋ္ဌကဝဂ်၊
၅။ မဟာရထဝဂ်၊
၆။ ပါယာသိဝဂ်၊
၇။ သုနိက္ခိတ္တဝဂ်။ (ဝိမာန၊ဋ္ဌ၊၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝိမုတ္တာယတန ၅ ပါး

ကိလေသာမှ လွတ်မြောက်ကြောင်း ၅ ပါးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝိမုတ္တာယတန ၅ ပါး (တစ်နည်း)

ကိလေသာမှ လွတ်မြောက်ကြောင်း ၅ ပါး (တစ်နည်း) နှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝိမုတ္တိ ၂ ပါး

၁။ စိတ်၏ နှလုံးသွင်းမှု- အဓိမုတ္တိ၊
၂။ နိဗ္ဗာန်- နိဗ္ဗာနဝိမုတ္တိ။ (အဘိ၊ဓ၊၂၆၅။) (မ၊ဋ္ဌ၊၁၊၄၅။) (ဣတိဝုတ်၊ဋ္ဌ၊၁၅၉။) (အဘိ၊ဓ၊မြန်။၅၀၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝိမုတ္တိ ၂ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ စိတ်၏ နီဝရဏ စသည်တို့မှ လွတ်ခြင်းသည် စိတ္တဝိမုတ္တိ မည်၏၊
၂။ နိဗ္ဗာန်သည် အလုံးစုံသော သင်္ခတမှ လွတ်ခြင်းကြောင့် ဝိမုတ္တိ မည်၏။ (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၆၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝိမုတ္တိ ၂ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ ရာဂဝိရာဂ စေတောဝိမုတ္တိ- ရာဂကို လွန်မြောက်ခြင်းရှိသော (ကိလေသာ တို့မှ) လွတ်မြောက်သော (အရဟတ္တဖိုလ်) သမာဓိရှိသောသူ၊
၂။ အဝိဇ္ဇာဝိရာဂ ပညာဝိမုတ္တိ- အဝိဇ္ဇာကင်းကြောင်းဖြစ်သော ပညာဝိမုတ္တိ အရဟတ္တဖိုလ်ပညာ။ (ပေဋကော၊၁၇၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝိမုတ္တိ ၅ ပါး

၁။ တဒင်္ဂဝိမုတ္တိ- ခဏလွတ်ကင်းခြင်းရှိသော နိစ္စသညာ စသည်တို့မှ လွတ်ကင်းသော အနုပဿနာ ခုနစ်ပါး၊
၂။ ဝိက္ခမ္ဘနဝိမုတ္တိ- နီဝရဏ စသော တရားတို့မှ လွတ်သော သမာပတ် ရှစ်ပါး၊
၃။ သမုစ္ဆေဒဝိမုတ္တိ- ကိုယ်တိုင် ဖြတ်တောက်ပြီးသော ကိလေသာတို့မှ လွတ်ကင်းသော မဂ် လေးပါး၊
၄။ ပဋိပ္ပဿဒ္ဓိဝိမုတ္တိ- မဂ်တန်ခိုး အရှိန်ကြောင့် ကိလေသာငြိမ်းပြီးသော အာရုံ၌ဖြစ်သော ဖိုလ် လေးပါး၊
၅။ နိဿရဏဝိမုတ္တိ- ကိလေသာအားလုံးတို့မှ လွတ်ကင်းသော နိဗ္ဗာန်။ (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၉။) (မ၊ဋ္ဌ၊၄၊၁၂၀။) (သံ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၄၂။) (ဓမ္မ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၇၄။) (ဥဒါန၊ဋ္ဌ၊၂၉။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊မြန်၊၂။၃၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝိမုတ္တိဉာဏ်မည်သော တရား ၄ မျိုး

၁။ ဝိပဿနာဉာဏ်- နိစ္စနိမိတ်အစရှိသော အာရုံတို့မှ လွတ်သည်၏ အဖြစ်ကြောင့်လည်းကောင်း, တဒင်္ဂဝိမုတ္တိ၏ အဖြစ်ဖြင့် ကိလေသာတို့မှ လွတ်သည်၏ အဖြစ်ကြောင့်လည်းကောင်း ဝိမုတ္တိဉာဏ် မည်၏၊
၂။ မဂ်တရား- ဆိုင်ရာ ကိလေသာတို့ကို အကြွင်းမဲ့ဖြတ်သောအားဖြင့် လွတ်သော ဉာဏ် မည်၏၊
၃။ ဖိုလ်တရား- ဆိုင်ရာကိလေသာတို့ကို တစ်ဖန် ငြိမ်းစေခြင်းအားဖြင့် လွတ်သည် မည်၏၊
၄။ ပစ္စဝေက္ခဏာ ဉာဏ်- မဂ်ဝိမုတ္တိ, ဖိုလ်ဝိမုတ္တိကို သိစေတတ်သောကြောင့် ဝိမုတ္တိဉာဏ် မည်၏။ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၈၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝိမုတ္တိပရိပါစနိယ တရား ၁၅ ပါး

၁။ သဒ္ဓါမဲ့သော ပုဂ္ဂိုလ်တို့ကို ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၂။ ပျင်းသော ပုဂ္ဂိုလ်တို့ကို ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၃။ သတိလွတ်သော ပုဂ္ဂိုလ်တို့ကို ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၄။ စိတ်သမာဓိ မတည်ကြည်သော ပုဂ္ဂိုလ်တို့ကို ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၅။ ပညာမဲ့သော ပုဂ္ဂိုလ်တို့ကို ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၆။ သဒ္ဓါတရားရှိသော ပုဂ္ဂိုလ်တို့ကို မှီဝဲဆည်းကပ်ခြင်း၊
၇။ လုံ့လဝီရိယရှိသော ပုဂ္ဂိုလ်တို့ကို မှီဝဲဆည်းကပ်ခြင်း၊
၈။ သတိတည်မြဲသော ပုဂ္ဂိုလ်တို့ကို မှီဝဲဆည်းကပ်ခြင်း၊
၉။ သမာဓိ တည်ကြည်သော ပုဂ္ဂိုလ်တို့ကို မှီဝဲဆည်းကပ်ခြင်း၊
၁၀။ ပညာရှိသော ပုဂ္ဂိုလ်တို့ကို မှီဝဲ ဆည်းကပ်ခြင်း၊ ၁၁ ကြည်ညိုဖွယ်ရှိသော သုတ္တန်တို့ကို ဆင်ခြင်ခြင်း၊
၁၂။ သမ္မပ္ပဓာန်တို့ကို ဆင်ခြင်ခြင်း၊
၁၃။ သတိပဋ္ဌာန်တို့ကို ဆင်ခြင်ခြင်း၊
၁၄။ ဈာန်ဝိမောက္ခတို့ကို ဆင်ခြင်ခြင်း၊
၁၅။ နက်နဲသော ဉာဏ်၏ ကျက်စားရာဖြစ်သော ခန္ဓာ အာယတန စသော တရားကို ဆင်ခြင်ခြင်း။ (မ၊ဋ္ဌ၊၄၊၂၄၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝိမုတ္တိပရိပါစနိယ တရား ၁၅ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ သဒ္ဓိန္ဒြေ၊
၂။ ဝီရိယိန္ဒြေ၊
၃။ သတိန္ဒြေ၊
၄။ သမာဓိန္ဒြေ၊
၅။ ပညိန္ဒြေ၊
၆။ အနိစ္စသညာ၊
၇။ အနိစ္စ၌ ဒုက္ခသညာ၊
၈။ ဒုက္ခ၌ အနတ္တသညာ၊
၉။ ပဟာနသညာ၊
၁၀။ ဝိရာဂသညာ၊
၁၁။ မေဃိယထေရ်အား ဟောကြားအပ်သော ကလျာဏမိတ္တတာ- မိတ်ဆွေကောင်းရှိခြင်း၊
၁၂။ ဝီရိယသံဝရ- ဣန္ဒြိယသံဝရသီလနှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၁၃။ အဘိသလ္လေခတာ- အလွန် ခေါင်းပါးစွာ ကျင့်ခြင်း၊
၁၄။ ဝိရိယာရမ္ဘ- ကြိုးစားအားထုတ်မှု လုံ့လနှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၁၅။ နိဗ္ဗေဓိကပညာ- ကိလေသာတို့ကို ဖောက်ခွဲ ဖျက်ဆီးတတ်သော ပညာနှင့် ပြည့်စုံခြင်း။ (မ၊ဋ္ဌ၊၄၊၂၄၄။) (သံ၊ဋ္ဌ၊၃၊၃၇။) (ဥဒါန၊ဋ္ဌ၊၂၀၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝိမောက္ခ ၃ ပါး

၁။ သုညတဝိမောက္ခ- အတ္တ, သတ္တ, ပုဂ္ဂလ စသည်မှလည်းကောင်း, ရာဂ, ဒေါသ စသည်မှလည်းကောင်း, ကင်းဆိတ်သည်ဖြစ်၍ အထူးထူးသော ကိလေသာတို့မှ လွတ် မြောက်သော (မဂ်ဖိုလ်နိဗ္ဗာန်) တရား၊
၂။ အနိမိတ္တဝိမောက္ခ- နိစ္စနိမိတ် စသည်မှလည်းကောင်း, ရာဂနိမိတ် စသည် သင်္ခါရနိမိတ် စသည်မှလည်းကောင်း, ကင်းသော သဘောရှိသည်ဖြစ်၍ နိဗ္ဗာန်ကို အာရုံပြုသော အခြင်းအရာအားဖြင့် ဖြစ်သော အထူးထူးသော ကိလေသာတို့မှ လွတ်သော (မဂ်ဖိုလ်နိဗ္ဗာန်) တရား၊
၃။ အပ္ပဏိဟိတဝိမောက္ခ- တဏှာဖြင့် တွယ်တာခြင်း မရှိမူ၍ ဒုက္ခာနုပဿနာဖြင့် ရအပ်သော အထူးထူးသော ကိလေသာတို့မှ လွတ်သော (မဂ်ဖိုလ် နိဗ္ဗာန်) တရား။ (ဝိ၊၁၊၁၁၈။) (ပဋိသံ။၂၃၀။) (နေတ္တိ၊ဋ္ဌ၊၂၁၅။) (ဝိသုဒ္ဓိ၊၂၊၂၉၆။) (ဝိ၊မြန်၊၁။၁၂၂။) (ပဋိသံ၊မြန်။၂၈၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝိမောက္ခ ၆၈ ပါး

၁။ သုညတဝိမောက္ခ၊
၂။ အနိမိတ္တဝိမောက္ခ၊
၃။ အပ္ပဏိဟိတဝိမောက္ခ၊
၄။ အဇ္ဈတ္တ ဝုဋ္ဌာနဝိမောက္ခ၊
၅။ ဗဟိဒ္ဓါဝုဋ္ဌာနဝိမောက္ခ၊
၆။ ဒုဘတောဝုဋ္ဌာနဝိမောက္ခ၊
၇။ အဇ္ဈတ္တသန္တာန်မှ ထသော ဝိမောက္ခလေးပါး၊
၈။ ဗဟိဒ္ဓသန္တာန်မှ ထသော ဝိမောက္ခ လေးပါး၊
၉။ နှစ်ပါးသော အဖို့မှ ထသော ဝိမောက္ခ လေးပါး၊
၁၀။ အဇ္ဈတ္တသဏ္ဌာန်မှ ထသော ပုဂ္ဂိုလ်အားလျော်သော ဝိမောက္ခ လေးပါး၊
၁၁။ ဗဟိဒ္ဓသန္တာန်မှ ထသော ပုဂ္ဂိုလ်အားလျော်သော ဝိမောက္ခ လေးပါး၊
၁၂။ နှစ်ပါးသော အဖို့မှ ထသော ပုဂ္ဂိုလ်အားလျော်သော ဝိမောက္ခ လေးပါး၊
၁၃။ အဇ္ဈတ္တသန္တာန်မှ ထသော ပုဂ္ဂိုလ်အား ငြိမ်းချမ်းသော ဝိမောက္ခ လေးပါး၊
၁၄။ ဗဟိဒ္ဓသန္တာန်မှ ထသော ပုဂ္ဂိုလ်အား ငြိမ်းချမ်းသော ဝိမောက္ခ လေးပါး၊
၁၅။ နှစ်ပါးသော အဖို့မှ ထသော ပုဂ္ဂိုလ်အား ငြိမ်းချမ်းသော ဝိမောက္ခ လေးပါး၊
၁၆။ ရုပ်ရှိသော ပုဂ္ဂိုလ်သည် ရုပ်ကို ရှုသော ဝိမောက္ခ၊
၁၇။ အဇ္ဈတ္တသန္တာန်၌ ရုပ်ဟု အမှတ်မရှိသည် ဖြစ်၍ ဗဟိဒ္ဓသန္တာန်၌ ရုပ်ကို ရှုသော ဝိမောက္ခ၊
၁၈။ တင့်တယ်၏ ဟူ၍သာလျှင် နှလုံးသွင်းသော ဝိမောက္ခ၊
၁၉။ အာကာသာနဉ္စာယတန သမာပတ္တိဝိမောက္ခ၊
၂၀။ ဝိညာဏဉ္စာယတနသမာပတ္တိဝိမောက္ခ၊
၂၁။ အာကိဉ္စညာယတန သမာပတ္တိဝိမောက္ခ၊
၂၂။ နေဝသညာနာသညာယတနသမာပတ္တိ ဝိမောက္ခ၊
၂၃။ သညာဝေဒယိတ နိရောဓသမာပတ္တိဝိမောက္ခ၊
၂၄။ သမယဝိမောက္ခ၊
၂၅။ အသမယဝိမောက္ခ၊
၂၆။ သာမယိတ ဝိမောက္ခ၊
၂၇။ အသာမယိကဝိမောက္ခ၊
၂၈။ ကုပ္ပဝိမောက္ခ၊
၂၉။ အကုပ္ပဝိမောက္ခ၊
၃၀။ လောကိယ ဝိမောက္ခ၊
၃၁။ လောကုတ္တရဝိမောက္ခ၊
၃၂။ သာသဝ၀ိမောက္ခ၊
၃၃။ အနာသဝ၀ိမောက္ခ၊
၃၄။ သာမိသဝိမောက္ခ၊
၃၅။ နိရာမိသဝိမောက္ခ၊
၃၆။ နိရာမိသာနိရာမိသတရဝိမောက္ခ၊
၃၇။ ပဏိဟိတဝိမောက္ခ၊
၃၈။ အပ္ပဏိဟိတဝိမောက္ခ၊
၃၉။ ပဏိဟိတပဋိပဿဒ္ဓိ ဝိမောက္ခ၊
၄၀။ သညုတ္တဝိမောက္ခ၊
၄၁။ ဝိသညုတ္တဝိမောက္ခ၊
၄၂။ ဧကတ္တဝိမောက္ခ၊
၄၃။ နာနတ္တ ဝိမောက္ခ၊
၄၄။ သညာဝိမောက္ခ၊
၄၅။ ဉာဏဝိမောက္ခ၊
၄၆။ သီတိသိယာဝိမောက္ခ၊
၄၇။ ဈာနဝိမောက္ခ၊
၄၈။ အနုပါဒါစိတ္တဿဝိမောက္ခ၊ (မှတ်ချက်) ဝိမောက္ခ ၆၈ ပါးဆို သော်လည်း ၇၅ ပါး ဖြစ်နေသည်၊ ပါဠိတော်၌လည်း အဆုံး၌ ၇၅ ဟု ဂဏန်းထိုးထားသည်။ (ပဋိသံ။၂၃၁။) (ပဋိသံ၊မြန်။၂၈၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝိမောက္ခ ၈ ပါး

လွတ်မြောက်ခြင်း ၈ ပါး၊ မျက်မှောက်ပြုအပ်သော တရား ၈ ပါး၊ သစ္ဆိကာတဗ္ဗ တရား ၈ ပါးတို့နှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝိမောက္ခ ၈ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ မဂ်ဉာဏ် လေးပါး၊
၂။ ဖိုလ်ဉာဏ် လေးပါး ပေါင်း ရှစ်ပါး။ (အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၃၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝိမောက္ခဈာန် ၈ ပါး (ဆန့်ကျင်ဘက်အာရုံတရားတို့မှ လွတ်မြောက်သော ဝိမောက္ခဈာန် ၈ မျိုး)

၁။ မိမိသန္တာန်၌ ကသိုဏ်းရုပ်ရှိသည် ဖြစ်၍ ပြင်ပသန္တာန်၌လည်း ကသိုဏ်းရုပ်တို့ကို ရှုခြင်း၊
၂။ မိမိသန္တာန်၌ ကသိုဏ်းရုပ်ကို မရှုမူ၍ ပြင်ပသန္တာန်၌ ကသိုဏ်းရုပ်တို့ကို ရှုခြင်း၊
၃။ တင့်တယ်၏ ဟူ၍သာလျှင် နှလုံးသွင်းခြင်း၊
၄။ ကောင်းကင်သည် အဆုံးမရှိဟု နှလုံး သွင်းလျက် အာကာသာနဉ္စာယတနဈာန်သို့ ရောက်၍ နေခြင်း၊
၅။ ဝိညာဏ်သည် အဆုံး မရှိဟု နှလုံးသွင်းလျက် ဝိညာဏဉ္စာယတနဈာန်သို့ ရောက်၍ နေခြင်း၊
၆။ တစ်စုံတစ်ခုမျှ မရှိဟု နှလုံးသွင်းလျက် အာကိဉ္စညာယတနဈာန်သို့ ရောက်၍ နေခြင်း၊
၇။ အာကိဉ္စညာယတန ဈာန်ကို လွန်မြောက်လျက် နေဝသညာနာသညာယတနဈာန်သို့ ရောက်၍ နေခြင်း၊
၈။ နေဝသညာနာသညာယတနဈာန်ကို လွန်မြောက်လျက် သညာဝေဒနာတို့၏ ချုပ်ရာ နိရောဓ သမာပတ်သို့ ရောက်၍ နေခြင်း။ (အံ၊၃၊၁၂၆။) (အံ၊မြန်၊၃။၁၂၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝိမောက္ခတရား ၈ ပါး (ဆန့်ကျင်ဘက် နီဝရဏ စသော တရားတို့မှ လွတ်ကြောင်း ဝိမောက္ခ တရား ၈ မျိုး)

၁။ ကိုယ်တွင်း ဆံပင် စသည်တို့၌ ဖြစ်စေအပ်သော ရူပဈာန်ရှိသည် ဖြစ်၍ ပြင်ပကသိုဏ်းရုပ်တို့ကိုလည်း ဈာန်မျက်စိဖြင့် ကြည့်ရှုသော ဈာန်တရား၊
၂။ မိမိ ကိုယ်တွင်း ဆံပင် စသည်၏ အညို အနက်ရောင် စသော ကသိုဏ်းရုပ်၌ ထိုကိုယ်တွင်း ကသိုဏ်းရုပ်၌ ဖြစ်စေအပ်သော ရူပဈာန်သညာရှိသူ မဟုတ်သည် ဖြစ်၍ ပြင်ပ ကသိုဏ်း ရုပ်တို့ကိုသာ ကြည့်ရှုသော ဈာန်တရား၊
၃။ သုဘဟု နှလုံးသွင်းနေသူဟု ဆိုရ လောက်အောင် အလွန်သန့်ရှင်းစင်ကြယ် တင့်တယ်သော အဆင်းရောင် ကသိုဏ်းတို့၌ ရှုမှတ် စီးဖြန်း၍ ဖြစ်စေအပ်သော ရုပ်ဈာန်တရား၊
၄။ အလုံးစုံသော အခြင်းအရာအားဖြင့် ရူပဈာန်၌ ယှဉ်သော သညာနှင့် ကသိုဏ်းရုပ် အမည်ရှိသော အာရုံတို့ကို လွန်မြောက်ခြင်းကြောင့်လည်းကောင်း၊ ပဉ္စဝတ္ထုနှင့် ပဉ္စာရုံတို့ ထိခိုက်ခြင်းကြောင့် ဖြစ်သော ဆယ်ပါးသော ဒွိပဉ္စဝိညာဏ်သညာ တို့၏ ချုပ်ခြင်းသို့ ရောက်ခြင်းကြောင့်လည်းကောင်း အထူးထူးသော သဘောရှိသော ၄၄ ပါးသော ကာမာဝစရသညာတို့ကို နှလုံးမသွင်းခြင်းကြောင့် လည်းကောင်း ‘‘ဖြစ်ခြင်း ပျက်ခြင်း အဆုံးအပိုင်းအခြား မရှိသော ကောင်းကင်တည်း’ဟု စီးဖြန်းပွားများလျက် ဖြစ်ခြင်း ပျက်ခြင်း အဆုံးအပိုင်းအခြား မရှိသော ကောင်းကင်ပညတ်ဟူသော တည်ရာအာရုံရှိသော ဈာန်သို့ ရောက်၍ နေသော အာကာသာနဉ္စာယတန ဈာန်တရား၊
၅။ အလုံးစုံသော အာကာသာနဉ္စာ ယတနဈာန်နှင့်တကွ ထိုဈာန်၏ ကောင်းကင်ပညတ်အာရုံကို လွန်မြောက်ပြီး၍ အဆုံး အပိုင်းအခြားမရှိသော ပဌမာရုပ္ပဝိညာဏ်တည်းဟု စီးဖြန်းပွားများလျက် အဆုံးအပိုင်းအခြား မရှိသော ပဌမာရုပ္ပဝိညာဏ်ဟူသော တည်ရာအာရုံရှိသော ဈာန်သို့ ရောက်၍နေသော ဝိညာဏနဉ္စာယတန ဈာန်တရား၊
၆။ အလုံးစုံသော အဆုံးအပိုင်းအခြားမရှိသော ပဌမာရုပ္ပ ဝိညာဏ်ဟူသော တည်ရာအာရုံရှိသော ဈာန်, အဆုံးအပိုင်းအခြားမရှိသော ပဌမာရုပ္ပ ဝိညာဏ်ဟူသော တည်ရာအာရုံကို လွန်မြောက်၍ ပဌမာရုပ္ပဝိညာဏ်၏ အနည်းငယ်စိုးစဉ်း ဘင်မျှ အကြွင်းအကျန် မရှိချေဟု စီးဖြန်းပွားများလျက် အနည်းငယ်စိုးစဉ်း ဘင်မျှ အကြွင်းအကျန် မရှိသည်အဖြစ်တည်းဟူသော နတ္ထိဘောပညတ်ဟူသော တည်ရာအာရုံ ရှိသော ဈာန်သို့ ရောက်၍နေသော အာကိဉ္စညာယတနဈာန်တရား၊
၇။ အလုံးစုံသော အာကိဉ္စညာယတနဈာန်နှင့်တကွ ထိုဈာန်၏ အာရုံဖြစ်သော နတ္ထိဘောပညတ်ကို လွန် မြောက်၍ ရုန့်ရင်း ထင်ရှားသော သညာ မရှိသည်လည်း ဖြစ်၍ သိမ်မွေ့သော သညာ မရှိသည်လည်း မဟုတ်သော ဈာန်စိတ္တုပ္ပါဒ်တည်းဟူသော မနာယတန ဓမ္မာယတနသို့ ရောက်၍နေသော နေဝသညာနာသညာယတနဈာန်တရား၊
၈။ အလုံးစုံသော နေဝသညာ နာသညာယတန ဈာန်တရားကို လွန်၍ သညာဝေဒနာတို့၏ ချုပ်ခြင်းတည်းဟူသော နိရောဓသမာပတ်သို့ ရောက်၍ နေသော သူ၏ သညာဝေဒယိတ နိရောဓသမာပတ်။ (မ၊၂၊၂၀၅။) (မ၊မြန်၊၂။၂၁၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝိမောက္ခမုခ တရား ၃ ပါး

၁။ သင်္ခါရအားလုံးတို့ကို ရှုခြင်းဖြင့် လောကမှ ထွက်မြောက်ခြင်း အနိမိတ္တဝိမောက္ခမုခ၊
၂။ သင်္ခါရတို့၌ ထိတ်လန့်ခြင်းဖြင့် လောကမှ ထွက်မြောက်ခြင်း အပ္ပဏိဟိတဝိမောက္ခမုခ၊
၃။ တရားအလုံးစုံကို အနတ္တဟု ရှုခြင်းဖြင့် လောကမှ ထွက်မြောက်ခြင်း သုညတဝိမောက္ခမုခ။ (ပဋိသံ။၂၄၄။) (ပဋိသံ၊မြန်။၃၀၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝိမောက္ခသုံးပါးတို့ ကာလအမျိုးမျိး၌ ဖြစ်ပုံ ၄ မျိုး

၁။ အကြီးအကဲသဘော (အာဓိပတေယျတ္ထ)၊
၂။ ဆောက်တည်ခြင်းသဘော (အဓိဋ္ဌာနတ္ထ)၊
၃။ ရှေးရှုဆောင်ခြင်းသဘော (အဘိနီဟာရတ္ထ)၊
၄။ ထုတ်ဆောင် ထွက်မြောက်ခြင်းသဘော (နိယျာနတ္ထ) ။ (ပဋိသံ။၂၆၀။) (ပဋိသံ၊မြန်။၃၁၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝိမောက္ခသုံးပါးတို့ တစ်ခုတည်းသော ကာလ၌ ဖြစ်ပုံ ၇ မျိုး

၁။ တစ်ခုတည်းပေါင်းသော သဘော (သမောဓာနတ္တ)၊
၂။ ရောက်ခြင်းသဘော (အဓိဂမတ္ထ)၊
၃။ ရခြင်းသဘော (ပဋိလာဘတ္တ)၊
၄။ ဉာဏ်ဖြင့် ထိုးထွင်း၍ သိခြင်းသဘော (ပဋိဝေဓတ္ထ)၊
၅။ မျက်မှောက်ပြုခြင်းသဘော (သစ္ဆိကိရိယတ္ထ)၊
၆။ ဉာဏ်ဖြင့် တွေ့ထိခြင်းသဘော (ဖဿနတ္ထ)၊
၇။ ထိုးထွင်း၍ သိခြင်း သဘော (အဘိသမယတ္ထ) ။ (ပဋိသံ။၂၆၀-၂၆၁။) (ပဋိသံ၊မြန်။၃၁၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝိရတိ ၃ ပါး

၁။ သမ္ပတ္တဝိရတိ- မိမိ၏ ဇာတ် အမျိုး ဂုဏ်သိက္ခာ စသည်ကို အစွဲပြု၍ မိမိ ရှေ့မှောက် ရောက်လာသော အကုသိုလ်ဝတ္ထုမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၂။ သမာဒါနဝိရတိ- သိက္ခာပုဒ်ကို ဆောက်တည်ထားသဖြင့် အကုသိုလ်အမှုမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၃။ သမုစ္ဆေဒ ဝိရတိ- အရိယာမဂ်ဖြင့် အကြွင်းမဲ့ ပယ်သတ်ပြီးဖြစ်သဖြင့် ရှောင်ကြဉ်ခြင်း။ (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၇၂။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၉၁။) (မ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၀၇။) (သံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၃၈။) (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၄၆။) (ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၀၈။) (ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၁၂၀။) (ဣတိဝုတ်၊ဋ္ဌ၊၂၂၃။) (သုတ္တနိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၅။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊မြန်၊၁။၅၃၀၊၅၆၃။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊မြန်၊၁။၅၃၀၊၅၆၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝိရာဂ ၂ ပါး

၁။ ခယဝိရာဂ- သင်္ခါရတရားတို့၏ ဘင်ခဏဟူသော ပျက်စီးခြင်းသည်သာလျှင် ဖြစ်သော ကင်းခြင်း၊၂။ အစ္စန္တဝိရာဂ- စင်စစ် ရာဂကင်းကြောင်းဖြစ်သော (နိဗ္ဗာန်) တရား။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၅။) (မ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၉၉။) (အံ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၇၅။) (ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၀၂။) (ဝိသုဒ္ဓိ၊၁၊၂၈၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝိရာဂ ၂ ပါး တစ်နည်း

၁။ နိဗ္ဗာန်၊၂။ နိဗ္ဗာန်လျှင် အာရုံရှိသော တရားများ။ (ပဋိသံ။၃၂၅၊၃၂၆။) (ပဋိသံ၊မြန်။၃၈၅-၃၈၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝိရာဂါနုပဿနာဉာဏ် လွတ်ရာ ဥပါဒါန် ၁ ပါး

၁။ ကာမုပါဒါန်။ (ပဋိသံ။၂၄၃။) (ပဋိသံ၊မြန်။ ၃၀၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝိရောဓဝတ္ထု ၆ ပါး

၁။ နှလုံးကို မပွားစေတတ်ကုန်သော ရူပါရုံတို့၌ စိတ်နှလုံး မသာယာသဖြင့် ကြမ်းတမ်းစွာ အမျက်ထွက်ခြင်း၊
၂။ နှလုံးကို မပွားစေတတ်ကုန်သော သဒ္ဒါရုံတို့၌ စိတ်နှလုံး မသာမယာသဖြင့် ကြမ်းတမ်းစွာ အမျက်ထွက်ခြင်း၊
၃။ နှလုံးကို မပွားစေတတ်ကုန်သော ဂန္ဓာရုံတို့၌ စိတ်နှလုံးမသာမယာသဖြင့် ကြမ်းတမ်းစွာ အမျက်ထွက်ခြင်း၊
၄။ နှလုံးကို မပွားစေတတ်ကုန်သော ရသာရုံတို့၌ စိတ်နှလုံး မသာမယာသဖြင့် ကြမ်းတမ်းစွာ အမျက် ထွက်ခြင်း၊
၅။ နှလုံးကို မပွားစေတတ်ကုန်သော ဖောဋ္ဌဗ္ဗာရုံတို့၌ စိတ်နှလုံး မသာယာသဖြင့် ကြမ်းတမ်းစွာ အမျက်ထွက်ခြင်း။ (အဘိ၊ဝိ၊၃၉၄။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၂။၅၀၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝိလေခနသိက္ခာပုဒ်၌ အင်္ဂါ ၂ မျိုး

၁။ ကဲ့ရဲ့လိုသူ ဖြစ်ခြင်း၊
၂။ ရဟန်း၏ အထံ၌ သိက္ခာပုဒ်ကို ကဲ့ရဲ့ခြင်း။ (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၃၊၉၂။) (ဝိမတိ၊၂၊၅၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝိဝဋ္ဋ ၄ မျိုး

၁။ သညာဝိဝဋ္ဋ- အကြီးအမှူးပြုအပ်သော တရား၏ အစွမ်းဖြင့် ဖြစ်သော ဉာဏ်၊
၂။ စေတောဝိဝဋ္ဋ- ပယ်အပ်သော တရား၏ အစွမ်းဖြင့် ဖြစ်သော ဉာဏ်၊
၃။ စိတ္တဝိဝဋ္ဋ- စိတ်ကို တည်စေခြင်း၏ အစွမ်းအားဖြင့် ဖြစ်သော ဉာဏ်၊
၄။ ဝိမောက္ခဝိဝဋ္ဋ- ဆန့်ကျင်ဘက် တရားတို့ကို ပယ်သည်၏ အစွမ်းအားဖြင့် ဖြစ်သော ဉာဏ်။ (ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၄၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝိဝဋ္ဋကို မှီသော စကား ၁၀ မျိုး

၁။ အလိုနည်းသော စကား (အပ္ပိစ္ဆကထာ)၊
၂။ ရောင့်ရဲ ခြင်းကို မှီသော စကား (သန္တုဋ္ဌိကထာ)၊
၃။ ဆိတ်ငြိမ်ခြင်းကို မှီသော စကား (ပဝိဝေကကထာ)၊
၄။ မနှီးနှောခြင်းနှင့် ယှဉ်သော စကား (အသံသဂ္ဂကထာ)၊
၅။ လုံ့လအားထုတ်ခြင်းနှင့် ယှဉ်သော စကား (ဝီရိယာရမ္ဘကထာ)၊
၆။ စတုပါရိသုဒ္ဓိနှင့် ယှဉ်သော စကား (သီလကထာ)၊
၇။ သမာဓိနှင့် ယှဉ်သော စကား (သမာဓိကထာ)၊
၈။ လောကီ လောကုတ္တရာ ပညာနှင့် ယှဉ်သော စကား(ပညာကထာ)
၉။ အရဟတ္တဖိုလ်နှင့် ယှဉ်သော စကား (ဝိမုတ္တိကထာ)၊
၁၀။ ပစ္စဝေက္ခဏာဉာဏ်နှင့် ယှဉ်သော စကား (ဝိမုတ္တိဉာဏဒဿနကထာ)။ (မဟာနိ၊၁၆၉။) (မဟာနိ၊၃၇၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝိဝဋ္ဋာသယ ၂ မျိုး

၁။ ဝိပဿနာဟု ဆိုအပ်သော အနုလောမိကာ ခန္တိ၊
၂။ မဂ်ဟု ဆိုအပ်သော ယထာဘူတဉာဏ်။ (ဝိမတိ၊၁၊၅၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝိဝါဒဖြစ်ခြင်း၏ အကြောင်းရင်းခံ ၆ ပါး

၁။ ဒေါသထွက်တတ်သည်ဖြစ်၍ ရန်ငြိုးဖွဲ့လေ့ ရှိခြင်း၊
၂။ သူတစ်ပါးတို့၏ ကျေးဇူးကို ချေဖျက်တတ်သည်ဖြစ်၍ ပြိုင်ဘက်ပြုလေ့ရှိခြင်း၊
၃။ သူတစ်ပါးတို့အား ငြူစူစောင်းမြောင်းလေ့ရှိပြီး နှမြောဝန်တိုမှု ရှိခြင်း၊
၄။ ကောက်ကျစ် စဉ်းလဲသည်ဖြစ်၍ မာယာနှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၅။ ယုတ်မာသော အလိုရှိသည်ဖြစ်၍ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ အယူနှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၆။ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိအယူကို စွဲမြဲစွာ ဆုပ်ကိုင်လျက် မိမိကိုယ်တိုင် မိစ္ဆာအယူကိုသာလျှင် သုံးသပ်လေ့ရှိခြင်း။ (ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝိဝါဒမူလ ၆ မျိုး

ငြင်းခုံကြောင်း ၆ ပါးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝိဝါဒမူလ ၆ မျိုး

ငြင်းခုံကြောင်း ၆ ပါးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝိဝါဒါဓိကရုဏ်း ၁၈ ပါး

၁။ ဓမ္မဟူ၍ ငြင်းခုံခြင်း၊
၂။ အဓမ္မဟူ၍ ငြင်းခုံခြင်း၊
၃။ ဝိနယဟူ၍ ငြင်းခုံခြင်း၊
၄။ အဝိနယဟူ၍ ငြင်းခုံခြင်း၊
၅။ ဘုရားဟောဟူ၍ ငြင်းခုံခြင်း၊
၆။ ဘုရားဟော မဟုတ်ဟူ၍ ငြင်းခုံခြင်း၊
၇။ မြတ်စွာဘုရား၏ အလေ့အကျက်ဟူ၍ ငြင်းခုံခြင်း၊
၈။ မြတ်စွာ ဘုရား၏ အလေ့အကျက် မဟုတ်ဟူ၍ ငြင်းခုံခြင်း၊
၉။ ဘုရားရှင်၏ ပညတ်ချက်ဟူ၍ ငြင်းခုံခြင်း၊
၁၀။ ဘုရားရှင်၏ ပညတ်ချက် မဟုတ်ဟူ၍ ငြင်းခုံခြင်း၊
၁၁။ အာပတ်ဟူ၍ ငြင်းခုံခြင်း၊
၁၂။ အာပတ်မဟုတ်ဟူ၍ ငြင်းခုံခြင်း၊
၁၃။ လဟုကံ ပေါ့သော အာပတ်ဟူ၍ ငြင်းခုံခြင်း၊
၁၄။ ဂရုကံ လေးသော အာပတ်ဟူ၍ ငြင်းခုံခြင်း၊
၁၅။ သာဝသေသ= အကြွင်းရှိသော အာပတ် ဟူ၍ ငြင်းခုံခြင်း၊
၁၆။ အနာဝသေသ= အကြွင်းမရှိသော အာပတ်ဟူ၍ ငြင်းခုံခြင်း၊
၁၇။ ရုန့်ရင်းသော အာပတ်ဟူ၍ ငြင်းခုံခြင်း၊
၁၈။ မရုန့်ရင်းသော အာပတ်ဟူ၍ ငြင်းခုံခြင်း။ (ဝိ၊၄၊၂၁၁။) (ဝိ၊မြန်၊၄။၂၀၇-၂၀၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝိဝါဒါဓိကရုဏ်း ငြိမ်းရာ၌ သမ္မုခါဝိနယသမထ၏ အင်္ဂါ ၄ ပါး

၁။ သံဃသမ္မုခတာ- သံဃာ့ မျက်မှောက် ဖြစ်ခြင်း၊
၂။ ဓမ္မသမ္မုခတာ- တရား၏ မျက်မှောက်ဖြစ်ခြင်း၊
၃။ ဝိနယသမ္မုခတာ- ဝိနည်း၏ မျက်မှောက်ဖြစ်ခြင်း၊
၄။ ပုဂ္ဂလသမ္မုခတာ- ပုဂ္ဂိုလ်၏ မျက်မှောက်ဖြစ်ခြင်း။ (ဝိ၊၄၊၂၂၀။) (ဝိ၊၄၊၂၂၆။) (ဝိ၊၄၊၂၂၉။) (ဝိ၊၄၊၂၃၂-၂၃၃။) (ဝိ၊မြန်၊၄။၂၁၆၊၂၂၃၊၂၂၆၊၂၂၉၊၂၃၁။) (ဝိ၊မြန်၊၄။၂၁၆၊၂၂၃၊၂၂၆၊၂၂၉၊၂၃၁။) (ဝိ၊မြန်၊၄။၂၁၆၊၂၂၃၊၂၂၆၊၂၂၉၊၂၃၁။) (ဝိ၊မြန်၊၄။၂၁၆၊၂၂၃၊ ၂၂၆၊၂၂၉၊၂၃၁။) ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝိဝါဒါဓိကရုဏ်း အနုဝါဒါဓိကရုဏ်း အာပတ္တာဓိကရုဏ်း ကိစ္စာဓိကရုဏ်းတို့ ငြိမ်းကြောင်း သမထ ၇ ပါး

၁။ သမ္မုခါဝိနယ သမထ၊
၂။ ယေဘုယျသိကာ သမထ၊
၃။ သတိဝိနယ သမထ၊
၄။ အမူဠှဝိနယ သမထ၊
၅။ ပဋိညာတကရဏ သမထ၊
၆။ တဿပါပိယသိကာ သမထ၊
၇။ တိဏဝတ္ထာရက သမထ။ (ဝိ၊၅၊၁၉၇။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၂၈၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝိဝါဒါဓိကရုဏ်း အနုဝါဒါဓိကရုဏ်းနှင့် ကိစ္စာဓိကရုဏ်းတို့ ငြိမ်းအေးကြောင်း သမထ ၅ ပါး

၁။ သမ္မုခါဝိနယသမထ၊
၂။ ယေဘုယျသိကာသမထ၊
၃။ သတိဝိနယသမထ၊
၄။ အမူဠှ ဝိနယသမထ၊
၅။ တဿပါပိယသိကာသမထ။ (ဝိ၊၅၊၁၉၆။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၂၈၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝိဝါဒါဓိကရုဏ်း အနုဝါဒါဓိကရုဏ်းနှင့် အာပတ္တာဓိကရုဏ်းတို့ ငြိမ်းကြောင်း သမထ ၇ ပါး

၁။ သမ္မုခါဝိနယ သမထ၊
၂။ ယေဘုယျသိကာ သမထ၊
၃။ သတိဝိနယ သမထ၊
၄။ အမူဠှဝိနယ သမထ၊
၅။ ပဋိညာတကရဏ သမထ၊
၆။ တဿပါပိယသိကာ သမထ၊
၇။ တိဏဝတ္ထာရက သမထ။ (ဝိ၊၅၊၁၉၆။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၂၈၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝိဝါဒါဓိကရုဏ်း၏ ကုသလမူလ အကြောင်း ၃ ပါး

၁။ တပ်မက်သော စိတ်မရှိဘဲ ငြင်းခုံခြင်း၊
၂။ ဖျက်ဆီးလိုသော စိတ်မရှိဘဲ ငြင်းခုံခြင်း၊
၃။ တွေဝေသော စိတ်မရှိဘဲ ငြင်းခုံခြင်း။ (ဝိ၊၄၊၂၁၄။) (ဝိ၊မြန်၊၄။၂၁၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝိဝါဒါဓိကရုဏ်း၏ မူလတရား ၁၂ ပါး

၁။ အမျက်ထွက်တတ်ခြင်း, ရန်ငြိုးဖွဲ့ခြင်း၊
၂။ သူ့ကျေးဇူးကို ချေဖျက်ခြင်း၊ အပြိုင်ပြုခြင်း၊
၃။ ငြူစူခြင်း၊ ဝန်တိုခြင်း၊
၄။ မိမိအပြစ်ကို ဖုံးခြင်း၊ လိမ်လည်ခြင်း၊
၅။ အလိုဆိုးသူ ဖြစ်ခြင်း၊ အလိုကြီးသူ ဖြစ်ခြင်း၊
၆။ မိမိအယူကို မှားသောအားဖြင့် သုံးသပ်သူ ဖြစ်ခြင်း၊ မိမိအယူကို မြဲစွာယူတတ်၍ စွန့်လွှတ်နိုင်ခဲသူ ဖြစ်ခြင်း၊
၇။ လောဘ၊
၈။ ဒေါသ၊
၉။ မောဟ၊
၁၀။ အလောဘ၊
၁၁။ အဒေါသ၊
၁၂။ အမောဟ။ (ဝိမတိ၊၂၊၂၇၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝိဝါဒါဓိကရုဏ်း၏ အကုသလမူလ အကြောင်း ၃ ပါး

၁။ တပ်မက်သော စိတ်ရှိသည်ဖြစ်၍ ငြင်းခုံခြင်း၊
၂။ ဖျက်ဆီးလိုသော စိတ်ရှိသည်ဖြစ်၍ ငြင်းခုံခြင်း၊
၃။ တွေဝေသော စိတ်ရှိသည် ဖြစ်၍ ငြင်းခုံခြင်း။ (ဝိ၊၄၊၂၁၃။) (ဝိ၊မြန်၊၄။၂၁၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝိဝါဒါဓိကရုဏ်းကြောင့် သင့်သော အာပတ် ၂ မျိုး (တစ်နည်း)

၁။ ရဟန်းပဉ္စင်းကို နှုတ်လှံ ထိုးအံ့၊ ပါစိတ်အာပတ်သို့ သင့်၏၊
၂။ လူသာမဏေကို နှုတ်လှံထိုးအံ့၊ ဒုက္ကဋ်အာပတ်သို့ သင့်၏။ (ဝိ၊၅၊၂၆၇။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၃၆၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝိဝါဒါဓိကရုဏ်းကြောင့် သင့််သော အာပတ် ၂ မျိုး

၁။ ရဟန်းကို ဆဲရေးအံ့၊ ပါစိတ် အာပတ်သို့ သင့်၏၊
၂။ လူသာမဏေကို ဆဲရေးအံ့၊ ဒုက္ကဋ်အာပတ်သို့ သင့်၏။ (ဝိ၊၅၊၁၇၉။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၂၆၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝိဝါဒါဓိကရုဏ်းကို တားမြစ်ခြင်းဖြင့် တားမြစ်အပ်သော သမထ ၂ ပါး

၁။ သမ္မုခါဝိနယ သမထ၊
၂။ ယေဘုယျသိကာ သမထ။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၄၊၁၉၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝိဝါဒါဓိကရုဏ်းကို မငြိမ်းစေနိုင်သော သမထ ၅ ပါး

၁။ သတိဝိနယ သမထ၊
၂။ အမူဠှဝိနယ သမထ၊
၃။ ပဋိညာတကရဏ သမထ၊
၄။ တဿပါပိယသိကာ သမထ၊
၅။ တိဏဝတ္ထာရက သမထ။ (ဝိ၊၅၊၁၉၇။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၂၈၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝိဝါဒါဓိကရုဏ်းနှင့် ကိစ္စာဓိကရုဏ်း ငြိမ်းအေးကြောင်း သမထ ၂ ပါး

၁။ သမ္မုခါဝိနယသမထ၊
၂။ ယေဘုယျသိကာ သမထ။ (ဝိ၊၅၊၁၉၆။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၂၈၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝိဝါဒါဓိကရုဏ်းနှင့် တူသော အဖို့ရှိသော သမထ ၂ ပါး

၁။ သမ္မုခါဝိနယ သမထ၊
၂။ ယေဘုယျသိကာ သမထ။ (ဝိ၊၅၊၁၈၆။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၂၇၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝိဝါဒါဓိကရုဏ်းနှင့် မဆက်ဆံသော သမထ ၅ ပါး

၁။ သတိဝိနယ သမထ၊
၂။ အမူဠှ ဝိနယ သမထ၊
၃။ ပဋိညာတကရဏ သမထ၊
၄။ တဿပါပိယသိကာ သမထ၊
၅။ တိဏဝတ္ထာရက သမထ။ (ဝိ၊၅၊၁၈၅။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၂၇၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝိဝါဒါဓိကရုဏ်းနှင့် အနုဝါဒါဓိကရုဏ်း ငြိမ်းအေးကြောင်း သမထ ၅ ပါး

၁။ သမ္မုခါဝိနယ၊
၂။ ယေဘုယျသိကာ သမထ၊
၃။ သတိဝိနယ သမထ၊
၄။ အမူဠှဝိနယ သမထ၊
၅။ တဿ ပါပိယသိကာ သမထ။ (ဝိ၊၅၊၁၉၆။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၂၈၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝိဝါဒါဓိကရုဏ်းနှင့် အာပတ္တာဓိကရုဏ်း ငြိမ်းအေးကြောင်း သမထ ၄ ပါး

၁။ သမ္မုခါဝိနယ သမထ၊
၂။ ယေဘုယျသိကာသမထ၊
၃။ ပဋိညာတကရဏသမထ၊
၄။ တိဏဝတ္ထာရကသမထ။ (ဝိ၊၅၊၁၉၆။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၂၈၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝိဝါဒါဓိကရုဏ်းဖြစ်ကြောင်း ၆ ပါး

၁။ အမျက်ထွက်လေ့ရှိလျက် ရန်ငြိုးဖွဲ့တတ်ခြင်း၊
၂။ ငြူစူ စောင်းမြောင်းလျက် မနာလို ဝန်တိုတတ်ခြင်း၊
၄။ ကောက်ကျစ်စဉ်းလဲလျက် မာယာများ၍ လိမ်လည်လှည့်ပတ်တတ်ခြင်း၊
၅။ ယုတ်မာသော အလိုဆိုးရှိလျက် မှားသော အယူရှိခြင်း၊
၆။ မိမိ၏ အယူကို မှားသောအားဖြင့် သုံးသပ်တတ်လျက် ခိုင်မြဲစွာယူ၍ စွန့်ပယ်နိုင်ခဲခြင်း။ (ဝိ၊၄၊၂၁၂။) (ဝိ၊မြန်၊၄။၂၀၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝိဝါဒါဓိကရုဏ်းမှ တစ်ပါးသော အဖို့ရှိသော သမထ ၅ ပါး

၁။ သတိဝိနယ သမထ၊
၂။ အမူဠှဝိနယ သမထ၊
၃။ ပဋိညာတကရဏ သမထ၊
၄။ တဿပါပိယသိကာ သမထ၊
၅။ တိဏဝတ္ထာရက သမထ။ (ဝိ၊၅၊၁၈၆။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၂၇၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝိဝေက ၂ ပါး

၁။ ကာမဂုဏ်တရားတို့မှ ကင်းဆိတ်ခြင်း၊
၂။ အကုသိုလ်တရားတို့မှ ကင်းဆိတ်ခြင်း။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၁၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝိဝေက ၃ ပါး

၁။ ကာယဝိဝေက- အခြွေအရံ အပေါင်းအဖော်မှ ကိုယ်၏ ကင်းဆိတ်ခြင်း၊
၂။ စိတ္တဝိဝေက- စိတ်၏ ကိလေသာတို့မှ ကင်းဆိတ်ခြင်း၊
၃။ ဥပဓိဝိဝေက- ဥပဓိ ငါးပါးတို့၏ ကင်းဆိတ်ခြင်း (နိဗ္ဗာန်။)။ (မဟာနိ၊၁၀၈။) (မဟာနိ၊၁၂၂။) (မဟာနိ၊၂၀။) (မဟာနိ၊၂၆၄။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၄၇။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၈၄။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၈၄) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၄၇။) (မ၊ဋ္ဌ၊၂၊၄၉။) (သံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၁၃။) (ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၂၉။) (ဥဒါန၊ဋ္ဌ၊၂၀၉။) (မဟာနိ၊ဋ္ဌ၊၂၈၉။) (အံ၊ဋီ၊၃၊၂၇၉။) (ဝိသုဒ္ဓိ၊ဋီ၊၁၊၂၅၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝိဝေက ၄ ပါး

၁။ တဒင်္ဂဝိဝေက- ထိုထို(ကိလေသာ) ဂုဏ်မဲ့ အစိတ်အဖို့မှ ကင်းဆိတ်ကြောင်း ဖြစ်သော ထိုထို (ဝိပဿနာဉာဏ်) ဂုဏ်အစိတ်အဖို့၊
၂။ ဝိက္ခမ္ဘနဝိဝေက- ပယ်ခွါသောအားဖြင့် ကင်းဆိတ်ခြင်း၊
၃။ ကာယဝိဝေက-ကိုယ်ဖြင့် ကင်းဆိတ်ခြင်း, (ကာယဝိဝေကဟူသည် ဂိုဏ်းအပေါင်းအဖော်ကို ပယ်စွန့်၍ ဝီရိယာရမ္ဘဝတ္ထု ၈-ပါး၏ အစွမ်းအားဖြင့် သမထဘာဝနာ အလုပ်ကို အားထုတ်လျက် တစ်ယောက်ထည်းတည်း နေခြင်းကို ဆိုသည်)၊
၄။ စိတ္တဝိဝေက- စိတ်၏ ကင်းဆိတ်ခြင်း, မဟဂ္ဂုတ် လောကုတ္တရာ စိတ်တို့၏ (ကိလေသာနီဝရဏတို့မှ) ကင်းဆိတ်ခြင်း။ (ဝိသုဒ္ဓိ၊ဋီ၊၁၊၁၃၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝိဝေက ၅ မျိုး

၁။ ဝိပဿနာသည် တဒင်္ဂဝိဝေက မည်၏၊
၂။ သမာပတ်ရှစ်ပါးတို့သည် ဝိက္ခမ္ဘန ဝိဝေက မည်၏၊
၃။ မဂ်သည် သမုစ္ဆေဒဝိဝေက မည်၏၊
၄။ ဖိုလ်သည် ပဋိပ္ပဿဒ္ဓိဝိဝေက မည်၏၊
၅။ အလုံးစုံသော သင်္ခါရနိမိတ်တို့မှ ထွက်မြောက်သော နိဗ္ဗာန်သည် နိဿရဏဝိဝေက မည်၏။ (မ၊ဋ္ဌ၊၁၊၈၈။) (သံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၄၅။) (အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၉။) (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၀၁။) (ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၂၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝိသံယောဂ တရား ၄ ပါး

၁။ ကာမယောဂဝိသံယောဂ- ကာမယောဂမှ ကင်းသောတရား၊
၂။ ဘဝယောဂဝိသံယောဂ- ဘဝ၌ ယှဉ်စေ၍ သာယာတပ်မက်သော တရားမှ ကင်းသော တရား၊
၃။ ဒိဋ္ဌိယောဂဝိသံယောဂ- ဒိဋ္ဌိယောဂမှ ကင်းကွာသောတရား၊
၄။ အဝိဇ္ဇာယောဂ ဝိသံယောဂ- အဝိဇ္ဇာယောဂမှ ကင်းလွတ်ကြောင်းဖြစ်သော တရား။ (ဒီ၊၃၊၂၃၁။) (အံ၊၁၊၃၁၈။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၅၃။) (အံ၊မြန်၊၁။၃၃၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝိသာခါ ဘုရားရှင်အား တောင်းသော ဆု ၈ မျိုး

၁။ ရဟန်းသံဃာအား ရာသက်ပန် မိုးရေခံ သင်္ကန်းလှူလိုခြင်း၊
၂။ ရာသက်ပန် အာဂန္တုရဟန်းအား ဆွမ်းလှူလိုခြင်း၊
၃။ ရာသက်ပန် ခရီးသွားရဟန်းအား ဆွမ်းလှူလိုခြင်း၊
၄။ ရာသက်ပန် နာမကျန်းသော ရဟန်းအား ဆွမ်းလှူ လိုခြင်း၊
၅။ ရာသက်ပန် နာမကျန်းသော ရဟန်းကို လုပ်ကျွေးပြုစုသော ရဟန်းအား ဆွမ်းလှူ လိုခြင်း၊
၆။ ရာသက်ပန် နာမကျန်းရဟန်းတို့အတွက် ဆေးလှူလိုခြင်း၊
၇။ ရာသက်ပန် ရဟန်း သံဃာအား အမြဲ ယာဂုလှူလိုခြင်း၊
၈။ ဘိက္ခုနီသံဃာအား ရာသက်ပန် ရေသနုပ်သင်္ကန်း လှူလိုခြင်း။ (ဝိ၊၃၊၄၀၆။) (ဇာ၊ဋ္ဌ၊၄၊၃၁၅။) (ဝိ၊မြန်၊၃။၄၀၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝိသာခါအား ဆုံးမသော ဖခင်၏ ဩဝါဒ ၁၀ ချက်

၁။ ယောက္ခမအိမ်၌ နေသော ချွေးမသည် အတွင်းမီးကို ပြင်ပသို့ မထုတ်အပ် (ယောက္ခမတို့၏ အပြစ်ကို မြင်၍ ပြင်ပ ထိုထိုအိမ်၌ နေ၍ အတင်းမပြောရ)၊
၂။ ပြင်ပမီးကို အတွင်းသို့ မသွင်းအပ် (ပြင်ပမှ ကြားရသော ယောက္ခမ တို့အား ကဲ့ရဲ့ပြောဆိုသော စကားကို ယူဆောင်၍ ယောက္ခမတို့အား မပြောဆိုရ)၊
၃။ ပေးကမ်း သင့်သူကိုသာ ပေးရမည် (တောင်းလာသော အဆောက်အဦကို ယူ၍ ပြန်ပေးတတ်သော သူတို့အားသာလျှင် အဆောက်အဦကို ပေးရမည်)၊
၄။ မပေးသင့်သော သူအား မပေးရ (ပစ္စည်းကို တောင်းယူသွား၍ ပြန်မပေးသော သူတို့အား ပစ္စည်းကို မပေးရ)၊
၅။ ပေးထိုက်သော သူအားလည်းကောင်း မပေးထိုက်သော သူအားလည်းကောင်း အတိုင်းအရှည်ကို သိ၍ ပေးရမည် (ဆင်းရဲသော ဆွေမျိုးမိတ်ဆွေတို့သည် ရောက်လာကုန်သည်ရှိသော် ထိုသူတို့သည် ပြန်ပေးခြင်းငှာ တတ်နိုင်ကုန်သည် ဖြစ်စေ၊ မတတ်နိုင်ကုန်သည် ဖြစ်စေ ထိုသူတို့အား ပေးရမည်)၊
၆။ ချမ်းသာစွာ နေရမည် (ယောက္ခမ လင်ယောက်ျားတို့ကို မြင်၍ ထသင့်ရာ အခါ၌ ထိုင်၍ မနေရ)၊
၇။ ချမ်းသာစွာ စားသုံးရမည် (ယောက္ခမ လင်ယောက်ျားတို့မှ ရှေးဦးစွာ မစားဘဲ၊ ယောက္ခမ, လင်ယောကျ်ားတို့ကို ကျွေးမွေးပြီးနောက်မှ မိမိစားရမည်)၊
၈။ ချမ်းသာစွာ အိပ်ရမည် (ယောက္ခမ, ယောကျ်ားတို့မှ ရှေးဦးစွာ အိပ်ရာသို့ တက်၍ မအိပ်ရ၊ ယောက္ခမ လင်ယောကျ်ားတို့အား ပြုသင့်ပြုထိုက်သော ခြေ, လက် ဆုပ်နယ်ခြင်း အစရှိသော ဝတ်ကြီး ဝတ်ငယ်ကို ပြုလုပ်ပြီး၍ နောက်မှ မိမိ အိပ်ရ၏)၊
၉။ မီးကို ကျွေးမွေး သုတ်သင်ရမည် (ယောက္ခမတို့ကို လည်းကောင်း လင်ယောကျ်ားကိုလည်းကောင်း မီးပုံကြီး ကဲ့သို့ နဂါးမင်းကဲ့သို့ ရှုမြင်ရမည်)၊
၁၀။ အိမ်တွင်းနတ်ကို ရှိခိုးရမည်။(ယောက္ခမတို့ကို လည်းကောင်း, လင်ယောကျ်ားကို လည်းကောင်း နတ်ကဲ့သို့ပြု၍ ဖူးမြင်ရမည်)။ (အံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၁၅။) (ဓမ္မ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၅၁-၂၅၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝိသာခါအား ပေးအပ်သော ဆွမ်း ၄ မျိုး

၁။ အာဂန္တုက ရဟန်းတို့အတွက် ပေးလှူအပ်သော ဆွမ်း၊
၂။ ခရီးသွားမည့်ရဟန်းတို့အတွက် ပေးလှူအပ်သော ဆွမ်း၊
၃။ ဂိလာနရဟန်းတို့ အတွက် ပေးလှူအပ်သော ဆွမ်း၊
၄။ ဂိလာနကို ပြုစုလုပ်ကျွေးသော ရဟန်းတို့အတွက် ပေးလှူအပ်သော ဆွမ်း။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၄၊၁၀၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝိသုဒ္ဓိ ၅ ပါး

၁။ သုတ္တုဒ္ဒေသဥပုသ်၊
၂။ ပါရိသုဒ္ဓိဥပုသ်၊
၃။ အဓိဋ္ဌာန်ဥပုသ်၊
၄။ ပဝါရဏာ (ကိုးပါး။)၊
၅။ သာမဂ္ဂီဥပုသ်။ (ဝိ၊၅၊၂၃၆။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၃၂၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝိသုဒ္ဓိမည်သော ပါတိမောက်ပြခြင်း ၅ မျိုး

၁။ နိဒါန်းကို ပြပြီး၍ အကြွင်းကို သုတသဒ္ဒါဖြင့် ကြားခြင်း၊
၂။ နိဒါန်းနှင့် ပါရာဇိကတို့ကို ပြပြီး၍ အကြွင်းကို သုတသဒ္ဒါဖြင့် ကြားခြင်း၊
၃။ နိဒါန်း ပါရာဇိကနှင့် သံဃာဒိသိသ်တို့ကို ပြပြီး၍ အကြွင်းကို သုတသဒ္ဒါဖြင့် ကြားခြင်း၊
၄။ နိဒါန်း ပါရာဇိက သံဃာဒိသိသ်နှင့် အနိယတ နှစ်ပါးတို့ကို ပြပြီး၍ အကြွင်းကို သုတသဒ္ဒါဖြင့် ကြားခြင်း။၅။ အကျယ်ပြခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၂၃၆။) (ဝိ၊၅၊၃၂၈။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၃၂၆။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၄၂၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝိသူကဒဿနသရုပ် ၂၇ ပါး

၁။ နစ္စံ- ကိုယ်တိုင် ကခြင်း သူတစ်ပါးတို့ကို ကစေခြင်း၊
၂။ ဂီတံ- ကိုယ်တိုင် သီဆိုခြင်း သူတစ်ပါးတို့ကို သီဆိုစေခြင်း၊
၃။ ဝါဒိတံ- ကိုယ်တိုင် တီးမှုတ်ခြင်း သူတစ်ပါးတို့ကို တီးမှုတ်စေခြင်း၊
၄။ ပေက္ခံ- ကပွဲသဘင်၊
၅။ အက္ခာနံ- ကွက်စိတ်ဆရာတို့ ပြောဆိုအပ်သော ဘာရတညီနောင် စစ်တိုက်ခြင်း စသော အကြောင်းအရာကို နားထောင်ခြင်း၊
၆။ ပါဏိဿရံ- ဝါးလက်ခုပ်တီးသံ၊
၇။ ဝေတာဠံ- ဃနမည်သော တူရိယာတီးသံ၊
၈။ ကုမ္ဘထူဏံ- အိုးစည်တီးသံ၊
၉။ သောဘနကံ- ပွဲကရာ၌ နတ်ကတော် ထွက်၍ ဗလိနတ်စာ တင်မှု ပြုခြင်း၊
၁၀။ စဏ္ဍာလံ- ကာယဗလလေ့ကျင့်ခြင်း၊
၁၁။ ဝံသံ- ချောတိုင်တက်ခြင်း၊
၁၂။ ဓောဝနံ-အရိုးဆေးပွဲ၊
၁၃။ ဟတ္ထိယုဒ္ဓံ- ဆင်တိုက်ပွဲ ဆင်စစ်ပွဲ၊
၁၄။ အဿယုဒ္ဓံ- မြင်းတိုက်ပွဲ, မြင်းစစ်ပွဲ၊
၁၅။ မဟိံသယုဒ္ဓံ- ကျွဲတိုက်ပွဲ၊
၁၆။ ဥသဘယုဒ္ဓံ- နွားလား, ဥသဘ တိုက်ပွဲ၊
၁၇။ အဇယုဒ္ဓံ- ဆိတ်တိုက်ပွဲ၊
၁၈။ မေဏ္ဍယုဒ္ဓံ-သိုးတိုက်ပွဲ၊
၁၉။ ကုက္ကုဋယုဒ္ဓံ- ကြက်တိုက်ပွဲ၊
၂၀။ ဝဋ္ဋကယုဒ္ဓံ- ငုံးတိုက်ပွဲ၊
၂၁။ ဒဏ္ဍယုဒ္ဓံ-တုတ်ရိုက်ပွဲ၊
၂၂။ မုဋ္ဌိယုဒ္ဓံ- လက်သီး ထိုးပွဲ၊
၂၃။ နိဗ္ဗုဒ္ဓံ- လက်ဝှေ့ထိုးပွဲ, နပန်းလုံးပွဲ၊
၂၄။ ဥယျောဓိကံ- တိုက်ခိုက်သည့် စစ်ပွဲ၊
၂၅။ ဗလဂ္ဂံ- စစ်သည်အစုကို ရေတွက်ရာအရပ်ကို ကြည့်ရှုခြင်း၊
၂၆။ သေနာ ဗျူဟံ- စစ်ဆင်ရာအရပ်ကို ကြည့်ရှုခြင်း၊
၂၇။ အနီကဒဿနံ- ဆင်တပ်, မြင်းတပ် စသည်ကို ကြည့်ရှုခြင်း။ (ဒီ၊၁၊၆၊၆၁။) (ဒီ၊မြန်၊၁။၆၊၇၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝိသေသဘာဂိယ တရား ၁၀ ပါး

ထူးသော အဖို့ရှိသော တရား ၁၀ ပါး၊ ကုသိုလ်ကမ္မပထတရား ၁၀ ပါးတို့နှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝိသေသဘာဂိယ တရား ၂ ပါး

ထူးသောအဖို့ရှိသော တရား ၂ ပါးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝိသေသဘာဂိယတရား ၃ ပါး

ထူးသော အဖို့ရှိသော တရား ၃ ပါးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝိသေသဘာဂိယတရား ၄ ပါး

ထူးသော အဖို့ရှိသော တရား ၄ ပါး၊ ဝိသံယောဂ ၄ ပါးတို့နှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝိသေသဘာဂိယတရား ၅ ပါး

ထူးသော အဖို့ရှိသော တရား ၅ ပါး၊ ဣန္ဒြေ ၅ ပါးတို့နှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝိသေသဘာဂိယတရား ၆ ပါး

ထူးသော အဖို့ရှိသော တရား ၆ ပါး၊ ရိုသေခြင်းတရား ၆ ပါး တို့နှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝိသေသဘာဂိယတရား ၇ ပါး

ထူးသော အဖို့ရှိသော တရား ၇ ပါးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝိသေသဘာဂိယတရား ၈ ပါး

ထူးသော အဖို့ရှိသော တရား ၈ ပါး၊ အားထုတ်ခြင်း အကြောင်း ၈ ပါး နှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝိသေသဘာဂိယတရား ၉ ပါး

ထူးသော အဖို့ရှိသော တရား ၉ ပါး၊ ရန်ငြိုးပြေကြောင်း ၉ ပါးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝိဿဇ္ဇနာ ၅ မျိုး

၁။ ပါဠိဂတိ ဝိဿဇ္ဇနာ၊
၂။ ပါဠိဝစန ဝိဿဇ္ဇနာ၊
၃။ သရူပဒဿန ဝိဿဇ္ဇနာ၊
၄။ ပဋိက္ခေပ ဝိဿဇ္ဇနာ။၅။ ပဋိသေဓ ဝိဿဇ္ဇနာ။ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၉၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝိဿာသဂ္ဂါဟ အင်္ဂါ ၅ ပါး

ချစ်ကျွမ်းဝင်သဖြင့် ယူခြင်း၏ အင်္ဂါ ၅ ပါးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝီမံသနဝတ္ထု၌ စုံစမ်းခြင်း ၂ မျိုး

၁။ ဤအဆိပ်သည် သေနိုင်, မသေနိုင် စသည်ဖြင့် အဆိပ်ကို စုံစမ်းခြင်း၊
၂။ ဤပုဂ္ဂိုလ်သည် ဤအဆိပ်ကို စားပြီး သေနိုင်, မသေနိုင် စသည်ဖြင့် ပုဂ္ဂိုလ်ကို စုံစမ်းခြင်း။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၆၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝီရိယ ၂ ပါး

၁။ ကာယိကဝီရိယ- နေ့မနား ညမနား ခန္ဓာကိုယ်ဖြင့် ကြိုးစား အားထုတ်ခြင်း၊
၂။ စေတသိကဝီရိယ- ထိုင်ခြင်း အိပ်ခြင်းစသော အပိုင်းအခြားဖြင့် စိတ်ကို ထိန်းချုပ်၍ ကြိုးစား အားထုတ်ခြင်း။ (အံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝီရိယကို ဆောက်တည်ရာ ဌာန ၉ မျိုး

၁။ ပုရေဘတ္တ- ဆွမ်းမစားမီ အချိန်၊
၂။ ပစ္ဆာဘတ္တ- ဆွမ်းစားပြီးချိန်၊
၃။ ပုရိမယာမ- ညဉ့်ဦးယာမ်အချိန်၊
၄။ မဇ္ဈိမယာမ- သန်းခေါင်ယာမ် အချိန်၊
၅။ ပစ္ဆိမယာမ- မိုးသောက်အချိန်၊
၆။ ဂမနေ- သွားနေသော အချိန်၊
၇။ ဌာန- ရပ်နေသော အချိန်၊
၈။ နိသဇ္ဇာ- ထိုင်နေသော အချိန်၊
၉။ သယန- လဲလျောင်းနေသော အချိန်။ (သံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၄၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝီရိယသမ္ဗောဇ္ဈင် ဖြစ်ပေါ်ကြောင်း ၁၁ မျိုး

၁။ အပါယ် အစရှိသော ဆင်းရဲမှုဘေးတို့ကို ဆင်ခြင်လေ့ရှိသူ ဖြစ်ခြင်း၊
၂။ ဝီရိယနှင့် စပ်သော လောကီလောကုတ္တရာ တရား အထူးကို ရခြင်းဟူသော အကျိုးဆက်ကို ရှုလေ့ရှိသူ ဖြစ်ခြင်း၊
၃။ ‘‘ဘုရားရှင်, ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ, မဟာသာဝက တို့သည် သွားအပ်သော ခရီးကို ငါသည် သွားထိုက်၏၊ ထိုခရီးသည်လည်း ပျင်းရိသော သူသည် သွားခြင်းငှာ မတတ်ကောင်း’’ဟု အရှင်မြတ်တို့ သွားအပ်သော ခရီးဟု ဆိုအပ်သော ကျင့်စဉ် လမ်းရိုးကို ဆင်ခြင်လေ့ရှိသူ ဖြစ်ခြင်း၊
၄။ ဒါယကာတို့၏ အကျိုးကြီးသည်၏ အဖြစ်ကို ပြုခြင်းဖြင့် ဆွမ်းကို အတုံ့ပြန်၍ ပူဇော်သူ ဖြစ်ခြင်း၊
၅။ ‘‘ငါ၏ ဆရာ ဘုရားရှင်သည် ဝီရိယကို အားထုတ်ခြင်း၏ ကျေးဇူးကို ဆိုလေ့ရှိ၏၊ ထိုကျေးဇူးကို ဆိုလေ့ရှိသော ငါတို့ဆရာ ဘုရားရှင်သည်လည်း မလွန်ကျူးအပ်သော အဆုံးအမ ရှိတော်မူ၏၊ ငါတို့အားလည်း ကျေးဇူးများ၏ အကျင့်ဖြင့်လည်း ပူဇော်အပ်သည်ရှိသော် ပူဇော်အပ်သည် မည်၏၊ အာမိသ ပူဇာဖြင့် ပူဇော်အပ်သော် ပူဇော်အပ်သည် မမည်’’ဟု ဆရာဖြစ်သော ဘုရားရှင်၏ မြတ်သည်၏အဖြစ်ကို ဆင်ခြင်လေ့ရှိသူ ဖြစ်ခြင်း၊
၆။ ‘‘ငါသည် သူတော်ကောင်းတရားဟု ဆိုအပ်သော မြတ်သော အမွေဥစ္စာကို ယူထိုက်၏၊ ထိုသူတော်ကောင်းတရားဟု ဆိုအပ်သော အမွေဥစ္စာသည်လည်း ပျင်းရိသူသည် ယူခြင်းငှာ မတတ်ကောင်း’’ဟု သူတော်ကောင်း တရားဟု ဆိုအပ်သော အမွေဥစ္စာ၏ မြတ်သည်၏အဖြစ်ကို ဆင်ခြင်လေ့ရှိသူ ဖြစ်ခြင်း၊
၇။ အာလောကသညာကို နှလုံးသွင်းခြင်း, ဣရိယာပုတ် ပြောင်းလဲခြင်း, လွင်တီးခေါင် အရပ်ကို မှီဝဲခြင်း အစရှိသည်တို့ဖြင့် ထိနမိဒ္ဓကို ဖျောက်လေ့ရှိသူ ဖြစ်ခြင်း၊
၈။ ပျင်းရိသော သူတို့ကို ရှောင်ကြဉ်သူ ဖြစ်ခြင်း၊
၉။ မြဲမြံစွာ အားထုတ်အပ်သော ဝီရိယရှိသော သူမြတ် တို့ကို မှီဝဲဆည်းကပ်ခြင်း၊
၁၀။ သမ္ပပ္ပဓာန်တရားတို့ကို ဆင်ခြင်သူ ဖြစ်ခြင်၊
၁၁။ ထိုဝီရိယ သမ္ဗောဇ္ဈင်၌ စိတ်နှလုံး ညွတ်ကိုင်းသူ ဖြစ်ခြင်း။ (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၇၈။) (မ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၉၇။) (သံ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၉၅။) (အံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၉၂။) (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၆၅။) (ဝိသုဒ္ဓိ၊၁၊၁၂၈။) (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၂၊၂၂၇။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊မြန်၊၂။၇၀၂။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊မြန်၊၂။၇၀၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝီရိယသမ္ဗောဇ္ဈင်ဖြစ်ကြောင်း ၉ ပါး

၁။ အပါယ်စသော ငရဲဘေးကို ဆင်ခြင်ခြင်း၊
၂။ ဘုရား, ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ, အဂ္ဂသာဝက, မဟာသာဝကတို့၏ သွားထားသော လမ်း ကျင့်အပ်သော အကျင့်ကို ဆင်ခြင်ခြင်း၊
၃။ ဒါယကာတို့၏ ကောင်းမှုအကျိုးကြီးအောင် ပြုသောအားဖြင့် ဆွမ်းကို ရိုသေ လေးစားခြင်း၊ တုန့်ပြန်ပူဇော်ခြင်း၊
၄။ သူတော်ကောင်းတရား တည်းဟူသော ဘုရားရှင်အမွေ၏ မြင့်မြတ်သည်၏အဖြစ်ကို ဆင်ခြင်ခြင်း၊
၅။ ဆရာဖြစ်တော်မူသော မြတ်စွာဘုရား၏ မြင့်မြတ် သည်၏အဖြစ်ကို ဆင်ခြင်ခြင်း၊
၆။ သီတင်းသုံးဖော်ရဟန်းတို့၏ မြင့်မြတ်သည်၏အဖြစ်ကို ဆင်ခြင်ခြင်း၊
၇။ ပျင်းရိသော ပုဂ္ဂိုလ်ကို ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၈။ ဝီရိယကို စွဲမြဲစွာအားထုတ်သော ပုဂ္ဂိုလ်ကို မှီဝဲခြင်း၊
၉။ ဝီရိယသမ္ဗောဇ္ဈင်ဖြစ်ရန် စိတ်ညွတ်ခြင်း နှလုံးသွင်းခြင်း။ (ဒီ၊ဋီ၊၂၊၁၂၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝီရိယအင်္ဂါ ၄ ပါး

၁။ အရေချည်း ကျန်သည့်တိုင်အောင် လုံ့လပြုခြင်း၊
၂။ အကြောချည်း ကျန်သည့်တိုင်အောင် လုံ့လပြုခြင်း၊
၃။ အရိုးချည်း ကျန်သည့်တိုင်အောင် လုံ့လပြုခြင်း၊
၄။ ကိုယ်၌ အသားအသွေး ခန်းခြောက်သည့်တိုင်အောင် လုံ့လပြုခြင်း။ (သံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၄၆။) (အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၆။) (သုတ္တနိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၁၉။) (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၁၊၃၅၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝီရိယအားထုတ်မှု ၂ မျိုး

၁။ ကိုယ်၌ ဖြစ်သော ဝီရိယအားထုတ်မှု၊
၂။ စိတ်၌ ဖြစ်သော ဝီရိယ အားထုတ်မှု။ (အံ၊ဋီ၊၃၊၂၈၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝီရိယအားထုတ်မှု ၃ မျိုး

၁။ ရှေးဦးစွာ အားထုတ်သော ဝီရိယဓာတ်- အာရမ္ဘဓာတ်၊
၂။ ပျင်းရိသူ အဖြစ်မှ ထွက်မြောက်ကြောင်း လုံ့လဝီရိယဓာတ်- နိက္ကမဓာတ်၊
၃။ ပြင်းစွာ အားထုတ်ခြင်း ဓာတ်- ပရက္ကမဓာတ်။ (အံ၊ဋီ၊၃၊၂၈၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝီရိယာရမ္ဘ ၂ ပါး

၁။ ကာယိက ဝီရိယာရမ္ဘ- ကိုယ်၌ဖြစ်သော ဝီရိယအားထုတ်မှု၊
၂။ စေတသိက ဝီရိယာရမ္ဘ- စိတ်၌ ဖြစ်သော ဝီရိယအားထုတ်မှု။ (ဥဒါန၊ဋ္ဌ၊၂၁၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝီရိယိန္ဒြေ စင်ကြယ်ကြောင်း ၃ ပါး

၁။ ပျင်းရိသော ပုဂ္ဂိုလ်တို့ကို ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၂။ လုံ့လ ဝီရိယရှိသော ပုဂ္ဂိုလ်တို့ကို မှီဝဲဆည်းကပ်ခြင်း၊
၃။ သမ္မပ္ပဓာန်တရားတို့ကို ဆင်ခြင်ခြင်း။ (ပဋိသံ။၁၉၈။) (မ၊ဋ္ဌ၊၄၊၂၄၃။) (သံ၊ဋ္ဌ၊၃၊၃၆။) (အံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၈၇။) (ဥဒါန၊ဋ္ဌ၊၁၉၉။) (အံ၊ဋီ၊၃၊၂၆၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝုဋ္ဌာနဂါမိနီ ဝိပဿနာဉာဏ်၏ ဥပမာ ၁၂ မျိုး

၁။ လင်းနို့ ဥပမာ၊
၂။ မြွေဟောက် ဥပမာ၊
၃။ အိမ် ဥပမာ၊
၄။ နွား ဥပမာ၊
၅။ ဘီလူးမ ဥပမာ၊
၆။ သူငယ် ဥပမာ၊
၇။ အစာငတ်မွတ်ခြင်း ဥပမာ၊
၈။ ရေငတ်ခြင်း ဥပမာ၊
၉။ အအေး ဥပမာ၊
၁၀။ အပူ ဥပမာ၊
၁၁။ အဆိပ် ဥပမာ၊
၁၂။ အမိုက်တိုက် ဥပမာ။ (ဝိသုဒ္ဓိ၊၂၊၃၀၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝေဒ ၃ မျိုး

ဗေဒင် ၃ ကျမ်းနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝေဒ ၅ မျိုး

ဗေဒင် ၅ ကျမ်းနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝေဒကျမ်းပြု ရသေ့ ၁၀ ဦး

၁။ အဋ္ဌကရသေ့၊
၂။ ဝါမကရသေ့၊
၃။ ဝါမဒေဝရသေ့၊
၄။ ဝေဿာမိတ္တ ရသေ့၊
၅။ ယမတဂ္ဂိရသေ့၊
၆။ အင်္ဂီရသရသေ့၊
၇။ ဘာရဒွါဇရသေ့၊
၈။ ဝါသေဋ္ဌရသေ့၊
၉။ ကဿပရသေ့၊
၁၀။ ဘဂုရသေ့။ (ဝိ၊၃၊၃၄၃။) (ဒီ၊၁၊၂၂၆။) (ဝိ၊မြန်၊၃။၃၄၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝေဒနာ ၁၀၈ ပါး

၁။ အတိတ်ဝေဒနာ သုံးဆယ့်ခြောက်ပါး၊
၂။ အနာဂတ်ဝေဒနာ သုံးဆယ့် ခြောက်ပါး၊
၃။ ပစ္စုပ္ပန်ဝေဒနာ သုံးဆယ့်ခြောက်ပါး။ (သံ၊၂၊၄၂၉။) (မိလိန္ဒ၊၄၅။) (သံ၊မြန်၊၂။၄၂၅။) (မိလိန္ဒ၊မြန်။၅၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝေဒနာ ၁၁ မျိုး

၁။ အတီတဝေဒနာ- အတိတ်ဝေဒနာ၊
၂။ အနာဂတဝေဒနာ- အနာဂတ်ဝေဒနာ၊
၃။ ပစ္စုပ္ပန္နဝေဒနာ- ပစ္စုပ္ပန်ဝေဒနာ၊
၄။ အဇ္ဈတ္တဝေဒနာ- ကိုယ်တွင်းဝေဒနာ၊
၅။ ဗဟိဒ္ဓ ဝေဒနာ- ပြင်ပဝေဒနာ၊
၆။ ဩဠာရိကဝေဒနာ- ရုန့်ရင်းကြမ်းသော ဝေဒနာ၊
၇။ သုခုမဝေဒနာ- သိမ်မွေ့သော ဝေဒနာ၊
၈။ ဟီနဝေဒနာ- ယုတ်ညံ့သော ဝေဒနာ၊
၉။ ပဏီတဝေဒနာ- မြတ်သော ဝေဒနာ၊
၁၀။ ဒူရေဝေဒနာ- အဝေး၌ ဖြစ်သော ဝေဒနာ၊
၁၁။ သန္တိကေဝေဒနာ- အနီး၌ ဖြစ်သော ဝေဒနာ။ (အဘိ၊ဝိ၊၃။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၁။၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝေဒနာ ၁၈ ပါး

၁။ သောမနဿူပဝိစာရ ခြောက်ပါး၊
၂။ ဒေါသနဿူပဝိစာရ ခြောက်ပါး၊
၃။ ဥပေက္ခူပ ဝိစာရ ခြောက်ပါး။ (မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၈၀) (သံ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၂၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝေဒနာ ၂ မျိုး

၁။ ကာယိကဝေဒနာ- ကိုယ်၌ ဖြစ်သော ဝေဒနာ၊
၂။ စေတသိကဝေဒနာ- စိတ်၌ ဖြစ်သော ဝေဒနာ။ (သံ၊၂၊၄၂၈။) (ဣတိဝုတ်၊ဋ္ဌ၊၁၈၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝေဒနာ ၃ မျိုး

၁။ သုခဝေဒနာ- ချမ်းသာခြင်း ဝေဒနာ၊
၂။ ဒုက္ခဝေဒနာ- ဆင်းရဲခြင်း ဝေဒနာ၊
၃။ ဥပေက္ခာဝေဒနာ- လျစ်လျူရှုခြင်း ဝေဒနာ။ (ဒီ၊၃၊၁၈၁။) (သံ၊၃၊၁၇။) (နေတ္တိ၊ဋ္ဌ၊၂၁၃။) (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၁။၂၄၂။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၀၁။) (သံ၊မြန်၊၃။၁၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝေဒနာ ၃ မျိုး (ဇာတ်အားဖြင့် ဝေဒနာ ၃ မျိုး)

၁။ ကုသလဝေဒနာ၊
၂။ အကုသလဝေဒနာ၊
၃။ အဗျာကတဝေဒနာ။ (ဝိသုဒ္ဓိ၊၂၊၉၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝေဒနာ ၃ မျိုး (တစ်နည်း)

၁။ ချမ်းသာသော ဝေဒနာ၊
၂။ ဆင်းရဲသော ဝေဒနာ၊
၃။ ချမ်းသာလည်း မဟုတ် ဆင်းရဲလည်း မဟုတ်သော ဝေဒနာ။ (မ၊၁၊၃၇၇။) (မ၊၂၊၅၉။) (သံ၊၂၊၄၀၆။) (သံ၊၂၊၄၀၈။) (သံ၊၂၊၄၁၅။) (သံ၊၂၊၄၂၁။) (သံ၊၂၊၄၂၈။) (သံ၊၂၊၄၃၀။) (သံ၊၂၊၄၄၉။) (ခုဒ္ဒက၊၂၂၇။) (ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၀၂။) (ဣတိဝုတ်၊ဋ္ဌ၊၁၈၂။) (နေတ္တိ၊ဝိဘာ၊၂၇၅။) (မ၊မြန်၊၁။၃၉၀။) (မ၊မြန်၊၂။၆၄။) (သံ၊မြန်၊၂။၄၀၂၊၄၀၄၊၄၁၀၊၄၁၇၊၄၂၇၊၄၄၆။) (သံ၊မြန်၊၂။၄၀၂၊၄၀၄၊၄၁၀၊၄၁၇၊၄၂၇၊၄၄၆။) (သံ၊မြန်၊၂။၄၀၂၊ ၄၀၄၊၄၁၀၊၄၁၇၊၄၂၇၊၄၄၆။) (သံ၊မြန်၊၂။၄၀၂၊၄၀၄၊၄၁၀၊၄၁၇၊၄၂၇၊၄၄၆။) (သံ၊မြန်၊၂။၄၀၂၊ ၄၀၄၊ ၄၁၀၊၄၁၇၊၄၂၇၊၄၄၆။) (သံ၊မြန်၊၂။၄၀၂၊၄၀၄၊၄၁၀၊၄၁၇၊၄၂၇၊၄၄၆။) (သံ၊မြန်၊၂။၄၂၄။)(ခုဒ္ဒက၊မြန်။၂၁၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝေဒနာ ၃၆ ပါး

၁။ ဂေဟသိတသောမနဿ ခြောက်ပါး၊
၂။ နေက္ခမ္မသိတသောမနဿ ခြောက်ပါး၊
၃။ ဂေဟသိတဒေါမနဿ ခြောက်ပါး၊
၄။ နေက္ခမ္မသိတဒေါမနဿ ခြောက်ပါး၊
၅။ ဂေဟသိတ ဥပေက္ခာ ခြောက်ပါး၊
၆။ နေက္ခမ္မသိတဥပေက္ခာ ခြောက်ပါး။ (သံ၊၂၊၄၂၈။) (သံ၊မြန်၊၂။၄၂၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝေဒနာ ၅ ပါး

၁။ သုခိန္ဒြေ- သုခ ဝေဒနာ၊
၂။ ဒုက္ခိန္ဒြေ- ဒုက္ခ ဝေဒနာ၊
၃။ သောမနဿိန္ဒြေ-သောမနဿ ဝေဒနာ၊
၄။ ဒေါမနဿိန္ဒြေ- ဒေါမနဿ ဝေဒနာ၊
၅။ ဥပေက္ခိန္ဒြေ- ဥပေက္ခာ ဝေဒနာ။ (သံ၊၂၊၄၂၈။) (သံ၊မြန်၊၂။၄၂၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝေဒနာ ၆ ပါး

၁။ စက္ခုသမ္ဖဿဇာဝေဒနာ- မျက်စိအတွေ့ကြောင့် ဖြစ်သော ခံစားမှုဝေဒနာ၊
၂။ သောတသမ္ဖဿဇာဝေဒနာ- နားအတွေ့ကြောင့် ဖြစ်သော ခံစားမှုဝေဒနာ၊
၃။ ဃာန သမ္ဖဿဇာဝေဒနာ- နှခေါင်းအတွေ့ကြောင့် ဖြစ်သော ခံစားမှုဝေဒနာ၊
၄။ ဇိဝှာသမ္ဖဿဇာ ဝေဒနာ- လျှာအတွေ့ကြောင့် ဖြစ်သော ခံစားမှုဝေဒနာ၊
၅။ ကာယသမ္ဖဿဇာဝေဒနာ- ကိုယ် အတွေ့ကြောင့် ဖြစ်သော ခံစားမှုဝေဒနာ၊
၆။ မနောသမ္ဖဿဇာဝေဒနာ- စိတ်အတွေ့ကြောင့် ဖြစ်သော ခံစားမှုဝေဒနာ။ (သံ၊၁၊၂၄၅။) (သံ၊၂၊၄၂၈။) (သံ၊၂၊၄၉။) (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၁၊၂၂၀။) (သံ၊မြန်၊၁။၂၂၉။) (သံ၊မြန်၊၂။၄၂၄။) (သံ၊မြန်၊၂။၄၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝေဒနာ ၇ ပါး

၁။ စက္ခုသမ္ဖဿဇာဝေဒနာ- မျက်စိအတွေ့ကြောင့် ဖြစ်သော ခံစားမှု၊
၂။ သောတသမ္ဖဿဇာဝေဒနာ- နားအတွေ့ကြောင့် ဖြစ်သော ခံစားမှု၊
၃။ ဃာနသမ္ဖဿဇာ ဝေဒနာ-နှာခေါင်းအတွေ့ကြောင့် ဖြစ်သော ခံစားမှု၊
၄။ ဇိဝှါသမ္ဖဿဇာဝေဒနာ- လျှာအတွေ့ ကြောင့်ဖြစ်သော ခံစားမှု၊
၅။ ကာယသမ္ဖဿဇာဝေဒနာ- ကိုယ်အတွေ့ကြောင့် ဖြစ်သော ခံစားမှု၊
၆။ မနောဓာတုသမ္ဖဿဇာဝေဒနာ- မနောဓာတ်အတွေ့ကြောင့် ဖြစ်သော ခံစားမှု၊
၇။ မနောဝိညာဏဓာတုသမ္ဖဿဇာဝေဒနာ- မနောဝိညာဏဓာတ် အတွေ့ကြောင့် ဖြစ်သော ခံစားမှု။ (အဘိ၊ဝိ၊၄၁၆။) (အဘိ၊ဝိ၊၄၁၈။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၂။၅၂၅။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၂။၅၂၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝေဒနာ ၉ မျိုး

၁။ သုခ ဝေဒနာ၊
၂။ ဒုက္ခ ဝေဒနာ၊
၃။ အဒုက္ခမသုခ ဝေဒနာ- ဆင်းရဲလည်း မဟုတ်, ချမ်းသာလည်း မဟုတ်သော ဝေဒနာ၊
၄။ သာမိသသုခ ဝေဒနာ- (ကာမဂုဏ်) အာမိသနှင့် တကွသော ချမ်းသာသော ဝေဒနာ၊
၅။ နိရာမိသသုခ ဝေဒနာ- (ကာမဂုဏ်) အာမိသ ကင်းသော ချမ်းသာသော ဝေဒနာ၊
၆။ သာမိသဒုက္ခ ဝေဒနာ- (ကာမဂုဏ်) အာမိသနှင့် တကွသော ဆင်းရဲသော ဝေဒနာ၊
၇။ နိရာမိသဒုက္ခ ဝေဒနာ- (ကာမဂုဏ်) အာမိသကင်းသော ဆင်းရဲသော ဝေဒနာ၊
၈။ သာမိသ အဒုက္ခမသုခ ဝေဒနာ- (ကာမဂုဏ်) အာမိသနှင့် တကွသော ဆင်းရဲလည်း မဟုတ်, ချမ်းသာလည်း မဟုတ်သော ဝေဒနာ၊
၉။ နိရာမိသ အဒုက္ခမသုခ ဝေဒနာ- (ကာမဂုဏ်) အာမိသကင်းသော ဆင်းရဲလည်း မဟုတ်, ချမ်းသာလည်း မဟုတ်သော ဝေဒနာ။ (အံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၈၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝေဒနာ ဖြစ်ကြောင်း ၄ မျိုး

၁။ မှီရာဝတ္ထုကို စွဲ၍လည်းကောင်း၊
၂။ အာရုံကို စွဲ၍လည်းကောင်း၊
၃။ ကိလေသာတည်းဟူသော အစေးကို စွဲ၍လည်းကောင်း၊
၄။ ဖဿ၏ ထိခိုက်ခြင်းကို စွဲ၍လည်းကောင်း ဝေဒနာသည် ဖြစ်ပေါ်၏။ (သံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၉၅။) (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝေဒနာ အပြား ၁၀၈ ပါး

၁။ သောမနဿဝေဒနာ, ဒေါမနဿဝေဒနာ, ဥပေက္ခာဝေဒနာ သုံးပါးတို့ကို ကာမဂုဏ်၌ မှီသော ဂေဟဿိတ, ကာမဂုဏ်မှ ထွက်မြောက်ကြောင်း ဈာန်မဂ်၌ မှီသော နေက္ခမ္မဿိတ နှစ်ပါးနှင့် မြှောက်လျှင် ဝေဒနာ ၆ ပါး ဖြစ်၏၊
၂။ ယင်းဝေဒနာ ခြောက်မျိုးကို အာရုံခြောက်ပါးဖြင့် မြှောက်လျှင် ဝေဒနာ ၃၆-ပါး ဖြစ်၏၊
၃။ ယင်းဝေဒနာ သုံးဆယ့်ခြောက်ပါးကို အတိတ်, အနာဂါတ်, ပစ္စုပ္ပန်- ကာလသုံးပါးဖြင့် မြှောက်လျှင်၊ (၃၆ × ၃ = ၁၀၈) ဝေဒနာအပြားတစ်ရာ့ရှစ်ပါးဖြစ်၏။ (သံ၊၂၊၄၂၉။) (မိလိန္ဒ၊၄၅။) (သံ၊မြန်၊၂။၄၂၅။) (မိလိန္ဒ၊မြန်။၅၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝေဒနာက္ခန္ဓာ ၁၀ ပါး

၁။ စက္ခုသမ္ဖဿဇာ ဝေဒနာ- မျက်စိအကြည်ဓာတ်၏ ထိတွေ့မှုကြောင့် ဖြစ်သော ခံစားမှု၊
၂။ သောတသမ္ဖဿဇာ ဝေဒနာ- နားအကြည်ဓာတ်၏ ထိတွေ့မှုကြောင့် ဖြစ်သော ခံစားမှု၊
၃။ ဃာနသမ္ဖဿဇာ ဝေဒနာ- နှာခေါင်းအကြည်ဓာတ်၏ ထိတွေ့မှုကြောင့် ဖြစ်သော ခံစားမှု၊၊
၄။ ဇိဝှါသမ္ဖဿဇာ ဝေဒနာ- လျှာအကြည်ဓာတ်၏ ထိတွေ့မှုကြောင့် ဖြစ်သော ခံစားမှု၊
၅။ ကာယသမ္ဖဿဇာ သုခါ ဝေဒနာ- ကိုယ်အကြည်ဓာတ်၏ ထိတွေ့မှုကြောင့် ဖြစ်သော ချမ်းသာသော ခံစားမှု၊၊
၆။ ကာယသမ္ဖဿဇာ ဒုက္ခာ ဝေဒနာ- ကိုယ်အကြည်ဓာတ်၏ ထိတွေ့မှုကြောင့် ဖြစ်သော ဆင်းရဲသော ခံစားမှု၊
၇။ မနောဓာတု သမ္ဖဿဇာ ဝေဒနာ- သိကာမျှ ဖြစ်သော ဓာတ်၏ ထိတွေ့မှုကြောင့် ဖြစ်သော ခံစားမှု၊၊
၈။ မနောဝိညာဏဓာတုသမ္ဖဿဇာ ကုသလာ ဝေဒနာ- အထူးသိခြင်းသဘော၏ ထိတွေ့မှုကြောင့် ဖြစ်သော အပြစ်ကင်းသော ခံစားမှု၊
၉။ မနောဝိညာဏဓာတုသမ္ဖဿဇာ အကုသလာ ဝေဒနာ- အထူးသိခြင်း သဘော၏ ထိတွေ့မှုကြောင့် ဖြစ်သော အပြစ်ရှိသော ခံစားမှု၊
၁၀။ မနောဝိညာဏဓာတု သမ္ဖဿဇာ အဗျာကတဝေဒနာ- အထူးသိခြင်းသဘော၏ ထိတွေ့မှုကြောင့် ဖြစ်သော အပြစ်ကင်းသည်လည်း မဟုတ်, အပြစ်ရှိသည်လည်း မဟုတ်သော ခံစားမှု။ (အဘိ၊ဝိ၊၁၆။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၁။၇၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝေဒနာက္ခန္ဓာ ၂ ပါး

၁။ သဟိတ်ဖြစ်သော ဝေဒနာက္ခန္ဓာ၊
၂။ အဟိတ်ဖြစ်သော ဝေဒနာက္ခန္ဓာ။ (အဘိ၊ဝိ၊၁၅-၁၆) (အဘိ၊ဝိ၊၁၉။) (အဘိ၊ဝိ၊၂၁။) (အဘိ၊ဝိ၊၇၃။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၁။၇၂။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၁။၇၂။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၁။၇၂။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၁။၇၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝေဒနာက္ခန္ဓာ ၂ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ ငိုကြွေးကြောင်းနှင့် တကွဖြစ်သော သရဏ ဝေဒနာက္ခန္ဓာ၊
၂။ ငိုကြွေးကြောင်းနှင့်တကွ မဖြစ်သော အရဏ ဝေဒနာက္ခန္ဓာ။ (အဘိ၊ဝိ၊၁၈။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၁။၇၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝေဒနာက္ခန္ဓာ ၂ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ ဟေတုသမ္ပယုတ္တဝေဒနာ၊
၂။ ဟေတုဝိပ္ပယုတ္တဝေဒနာ။ (အဘိ၊ဝိ၊၂၀-၂၁။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၁။၉၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝေဒနာက္ခန္ဓာ ၂ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ လောက ဝေဒနာက္ခန္ဓာ၊
၂။ လောကုတ္တရာ ဝေဒနာက္ခန္ဓာ။ (အဘိ၊ဝိ၊၂၁။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၁။၉၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝေဒနာက္ခန္ဓာ ၂ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ အာသဝတရား၏ အာရုံဖြစ်သော သာသဝ ဝေဒနာက္ခန္ဓာ၊
၂။ အာသဝတရား၏ အာရုံမဖြစ်သော အနာသဝ ဝေဒနာက္ခန္ဓာ။ (အဘိ၊ဝိ၊၂၂။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၁။၉၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝေဒနာက္ခန္ဓာ ၂ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ အာသဝသမ္ပယုတ္တ ဝေဒနာက္ခန္ဓာ၊
၂။ အာသဝ၀ိပ္ပယုတ္တ ဝေဒနာက္ခန္ဓာ။ (အဘိ၊ဝိ၊၂၂။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၁။၉၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝေဒနာက္ခန္ဓာ ၂ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ သံယောဇဉ်၏ အာရုံဖြစ်သော ဝေဒနာက္ခန္ဓာ၊
၂။ သံယောဇဉ်၏ အာရုံမဖြစ်သော ဝေဒနာက္ခန္ဓာ။ (အဘိ၊ဝိ၊၂၂။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၁။၁၀၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝေဒနာက္ခန္ဓာ ၂ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ သံယောဇဉ်နှင့် ယှဉ်သော ဝေဒနာက္ခန္ဓာ၊
၂။ သံယောဇဉ်နှင့် မယှဉ်သော ဝေဒနာက္ခန္ဓာ။ (အဘိ၊ဝိ၊၂၂။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၁။၁၀၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝေဒနာက္ခန္ဓာ ၂ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ ဂန္ထတရား၏ အာရုံဖြစ်သော ဝေဒနာက္ခန္ဓာ၊
၂။ ဂန္ထတရား၏ အာရုံမဟုတ်သော ဝေဒနာက္ခန္ဓာ။ (အဘိ၊ဝိ၊၂၃။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၁။၁၀၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝေဒနာက္ခန္ဓာ ၂ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ ဂန္ထတရားနှင့် ယှဉ်သော ဝေဒနာက္ခန္ဓာ၊
၂။ ဂန္ထတရားနှင့် မယှဉ်သော ဝေဒနာက္ခန္ဓာ။ (အဘိ၊ဝိ၊၂၃။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၁။၁၀၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝေဒနာက္ခန္ဓာ ၂ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ ဩဃတရား၏ အာရုံဖြစ်သော ဝေဒနာက္ခန္ဓာ၊
၂။ ဩဃ တရား၏ အာရုံမဖြစ်သော ဝေဒနာက္ခန္ဓာ။ (အဘိ၊ဝိ၊၂၃။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၁။၁၀၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝေဒနာက္ခန္ဓာ ၂ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ ဩဃတရားနှင့် ယှဉ်သော ဝေဒနာက္ခန္ဓာ၊
၂။ ဩဃတရားနှင့် မယှဉ်သော ဝေဒနာက္ခန္ဓာ။ (အဘိ၊ဝိ၊၂၃။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၁။၁၀၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝေဒနာက္ခန္ဓာ ၂ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ ယောဂတရား၏ အာရုံဖြစ်သော ဝေဒနာက္ခန္ဓာ၊
၂။ ယောဂ တရား၏ အာရုံမဖြစ်သော ဝေဒနာက္ခန္ဓာ။ (အဘိ၊ဝိ၊၂၄။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၁။၁၀၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝေဒနာက္ခန္ဓာ ၂ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ ယောဂတရားနှင့် ယှဉ်သော ဝေဒနာက္ခန္ဓာ၊
၂။ ယောဂတရားနှင့် မယှဉ်သော ဝေဒနာက္ခန္ဓာ။ (အဘိ၊ဝိ၊၂၄။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၁။၁၀၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝေဒနာက္ခန္ဓာ ၂၄ ပါး

၁။ စက္ခုသမ္ဖဿကြောင့် ဖြစ်သော ကုသိုလ်, အကုသိုလ်, အဗျာကတ ဝေဒနာ သုံးပါး၊
၂။ သောတသမ္ဖဿကြောင့် ဖြစ်သော ကုသိုလ်, အကုသိုလ်, အဗျာကတ ဝေဒနာသုံးပါး၊
၃။ ဃာနသမ္ဖဿကြောင့် ဖြစ်သော ကုသိုလ်, အကုသိုလ်, အဗျာကတ ဝေဒနာသုံးပါး၊
၄။ ဇိဝှါ သမ္ဖဿကြောင့် ဖြစ်သော ကုသိုလ်, အကုသိုလ်, အဗျာကတ ဝေဒနာသုံးပါး၊
၅။ ကာယ သမ္ဖဿကြောင့် ဖြစ်သော ကုသိုလ်, အကုသိုလ်, အဗျာကတ ဝေဒနာသုံးပါး၊
၆။ မနော သမ္ဖဿကြောင့် ဖြစ်သော ကုသိုလ်, အကုသိုလ်, အဗျာကတ ဝေဒနာသုံးပါး၊
၇။ စက္ခု, သောတ, ဃာန, ဇိဝှါ, ကာယ, မနောသမ္မဿကြောင့် ဖြစ်သော ဝေဒနာ ခြောက်ပါး ပေါင်း ၂၄ပါး။ (အဘိ၊ဝိ၊၂၅။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၁။၁၀၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝေဒနာက္ခန္ဓာ ၃ ပါး

၁။ ကုသလ ဝေဒနာက္ခန္ဓာ၊
၂။ အကုသလ ဝေဒနာက္ခန္ဓာ၊
၃။ အဗျာကတ ဝေဒနာက္ခန္ဓာ။ (အဘိ၊ဝိ၊၁၅) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၁။၇၂။) (အဘိ၊ဝိ၊၁၈-၁၉။) (အဘိ၊ဝိ၊၂၁။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၁။၇၂။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၁။၇၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝေဒနာက္ခန္ဓာ ၃၀ ပါး

၁။ စက္ခုသမ္ဖဿကြောင့် ဖြစ်သော ကာမာဝစရ, ရူပါဝစရ, အရူပါဝစရ အပရိယာပန္န ဝေဒနာလေးပါး၊
၂။ သောတသမ္ဖဿကြောင့် ဖြစ်သော ကာမာဝစရ, ရူပါ ဝစရ, အရူပါဝစရ အပရိယာပန္န ဝေဒနာ လေးပါး၊
၃။ ဃာနသမ္ဖဿကြောင့် ဖြစ်သော ကာမာဝစရ, ရူပါဝစရ, အရူပါဝစရ အပရိယာပန္န ဝေဒနာ လေးပါး၊
၄။ ဇိဝှါသမ္ဖဿကြောင့် ဖြစ်သော ကာမာဝစရ, ရူပါဝစရ, အရူပါဝစရ အပရိယာပန္နဝေဒနာ လေးပါး၊
၅။ ကာယ သမ္ဖဿကြောင့် ဖြစ်သော ကာမာဝစရ, ရူပါဝစရ, အရူပါဝစရ အပရိယာပန္န ဝေဒနာ လေးပါး၊
၆။ မနောသမ္ဖဿကြောင့် ဖြစ်သော ကာမာဝစရ, ရူပါဝစရ, အရူပါဝစရ အပရိယာပန္န ဝေဒနာ လေးပါး၊
၇။ စက္ခု, သောတ, ဃာန, ဇိဝှါ, ကာယ, မနောသမ္ဖဿကြောင့် ဖြစ်သော ဝေဒနာခြောက်ပါး စုစုပေါင်း ၃၀ ဖြစ်၏။ (အဘိ၊ဝိ၊၂၅။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၁။၁၀၇-၁၀၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝေဒနာက္ခန္ဓာ ၄ ပါး

၁။ ကာမာဝစရဝေဒနာက္ခန္ဓာ။၂။ ရူပါဝစရဝေဒနာက္ခန္ဓာ၊
၃။ အရူပါဝစရ ဝေဒနာက္ခန္ဓာ၊
၄။ တေဘူမကဝဋ်တရား၌ အကျုံးမဝင်သော အပရိယာပန္န (လောကုတ္တရာ) ဝေဒနာက္ခန္ဓာ။ (အဘိ၊ဝိ၊၁၅။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၁။၇၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝေဒနာက္ခန္ဓာ ၅ ပါး

၁။ သုခိန္ဒြေ၊
၂။ ဒုက္ခိန္ဒြေ၊
၃။ သောမနဿိန္ဒြေ၊
၄။ ဒေါမနဿိန္ဒြေ၊
၅။ ဥပေက္ခိန္ဒြေ။ (အဘိ၊ဝိ၊၁၅။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၁။၇၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝေဒနာက္ခန္ဓာ ၆ ပါး

၁။ စက္ခုသမ္ဖဿဇာ ဝေဒနာ၊
၂။ သောတသမ္ဖဿဇာ ဝေဒနာ၊
၃။ ဃာနသမ္ဖဿဇာ ဝေဒနာ၊
၄။ ဇိဝှါသမ္ဖဿဇာ ဝေဒနာ၊
၅။ ကာယသမ္ဖဿဇာ ဝေဒနာ။
၆။ မနောသမ္ဖဿဇာ ဝေဒနာ၊ (ဝေဒနာက္ခန္ဓာ ၁၀ ပါးကိုလည်း ကြည့်)။ (အဘိ၊ဝိ၊၁၆။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၁။၇၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝေဒနာက္ခန္ဓာ ၇ ပါး

၁။ စက္ခုသမ္ဖဿဇာ ဝေဒနာ၊
၂။ သောတသမ္ဖဿဇာ ဝေဒနာ၊
၃။ ဃာန သမ္ဖဿဇာ ဝေဒနာ၊
၄။ ဇိဝှါသမ္ဖဿဇာ ဝေဒနာ၊
၅။ ကာယသမ္ဖဿဇာ ဝေဒနာ၊
၆။ မနောဓာတု သမ္ဖဿဇာ ဝေဒနာ၊
၇။ မနောဝိညာဏဓာတုသမ္ဖဿဇာ ဝေဒနာ၊ (ဝေဒနာက္ခန္ဓာ ၁၀ ပါးကို လည်း ကြည့်)။ (အဘိ၊ဝိ၊၁၆။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၁။၇၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝေဒနာက္ခန္ဓာ ၇ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ ကုသလဝေဒနာ- အပြစ်ကင်းသော ခံစားမှု၊
၂။ အကုသလ ဝေဒနာ- အပြစ်ရှိသော ခံစားမှု၊
၃။ အဗျာကတဝေဒနာ- အပြစ်ကင်းသည်လည်း မဟုတ်, အပြစ် ရှိသည်လည်း မဟုတ်သော ခံစားမှု၊
၄။ ကာမာဝစရဝေဒနာ၊
၅။ ရူပါဝစရဝေဒနာ၊
၆။ အရူပါဝစရ ဝေဒနာ၊
၇။ ဘုံသုံးပါး၌ အကျုံးမဝင်သော အပရိယာပန္န(လောကုတ္တရ) ဝေဒနာ။)။ (အဘိ၊ ဝိ။၂၄။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၁။၁၀၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝေဒနာက္ခန္ဓာ ၈ ပါး

၁။ စက္ခုသမ္ဖဿဇာ ဝေဒနာ၊
၂။ သောတသမ္ဖဿဇာ ဝေဒနာ၊
၃။ ဃာန သမ္ဖဿဇာ ဝေဒနာ၊
၄။ ဇိဝှါသမ္ဖဿဇာ ဝေဒနာ၊
၅။ ကာယသမ္ဖဿဇာ သုခါ ဝေဒနာ၊
၆။ ကာယ သမ္ဖဿဇာ ဒုက္ခာ ဝေဒနာ၊
၇။ မနောဓာတုသမ္ဖဿဇာ ဝေဒနာ၊
၈။ မနောဝိညာဏဓာတု သမ္ဖဿဇာ ဝေဒနာ၊ (ဝေဒနာက္ခန္ဓာ ၁၀ ပါးလည်း ကြည့်)။ (အဘိ၊ဝိ၊၁၆။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၁။၇၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝေဒနာက္ခန္ဓာ ၉ ပါး

၁။ စက္ခုသမ္ဖဿဇာ ဝေဒနာ၊
၂။ သောတသမ္ဖဿဇာ ဝေဒနာ၊
၃။ ဃာန သမ္ဖဿဇာ ဝေဒနာ၊
၄။ ဇိဝှါသမ္ဖဿဇာ ဝေဒနာ၊
၅။ ကာယသမ္ဖဿဇာ ဝေဒနာ၊
၆။ မနောဓာတု သမ္ဖဿဇာ ဝေဒနာ၊
၇။ မနောဝိညာဏဓာတုသမ္ဖဿဇာ ကုသလာ ဝေဒနာ၊
၈။ မနောဝိညာဏ ဓာတုသမ္ဖဿဇာ အကုသလာ ဝေဒနာ၊
၉။ မနောဝိညာဏဓာတုသမ္ဖဿဇာ အဗျာကတာ ဝေဒနာ (ဝေဒနာက္ခန္ဓာ ၁၀ ပါးလည်း ကြည့်)။ (အဘိ၊ဝိ၊၁၆။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၁။၇၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝေဒနာနုပဿနာ ၉ ပါး

၁။ သုခဝေဒနာကို ခံစားလျှင်လည်း သုခဝေဒနာကို ခံစားသည်ဟု သိခြင်း၊
၂။ ဒုက္ခဝေဒနာကို ခံစားလျှင်လည်း ဒုက္ခဝေဒနာကို ခံစားသည်ဟု သိခြင်း၊
၃။ အဒုက္ခ မသုခဝေဒနာကို ခံစားလျှင်လည်း အဒုက္ခမသုခဝေဒနာကို ခံစားသည်ဟု သိခြင်း၊
၄။ ကာမဂုဏ်နှင့် စပ်သော ချမ်းသာဝေဒနာကို ခံစားလျှင်လည်း ကာမဂုဏ်နှင့် စပ်သော ချမ်းသာ ဝေဒနာကို ခံစားသည်ဟု သိခြင်း၊
၅။ ကာမဂုဏ်နှင့် မစပ်သော ချမ်းသာဝေဒနာကို ခံစားလျှင်လည်း ကာမဂုဏ်နှင့် မစပ်သော ချမ်းသာဝေဒနာကို ခံစားသည်ဟု သိခြင်း၊
၆။ ကာမဂုဏ်နှင့် စပ်သော ဆင်းရဲဝေဒနာကို ခံစားလျှင်လည်း ကာမဂုဏ်နှင့် စပ်သော ဆင်းရဲဝေဒနာကို ခံစားသည်ဟု သိခြင်း၊
၇။ ကာမဂုဏ်နှင့် မစပ်သော ဆင်းရဲဝေဒနာကို ခံစားလျှင်လည်း ကာမဂုဏ်နှင့် မစပ်သော ဆင်းရဲဝေဒနာကို ခံစားသည်ဟု သိခြင်း၊
၈။ ကာမဂုဏ်နှင့် စပ်သော ဆင်းရဲမဟုတ် ချမ်းသာမဟုတ်သော ဝေဒနာကို ခံစားလျှင်လည်း ကာမဂုဏ်နှင့် စပ်သော ဆင်းရဲမဟုတ် ချမ်းသာမဟုတ်သော ဝေဒနာကို ခံစားသည်ဟု သိခြင်း၊
၉။ ကာမဂုဏ်နှင့် မစပ်သော ဆင်းရဲမဟုတ် ချမ်းသာမဟုတ်သော ဝေဒနာကို ခံစားလျှင်လည်း ကာမဂုဏ်နှင့် မစပ်သော ဆင်းရဲမဟုတ် ချမ်းသာမဟုတ်သော ဝေဒနာကို ခံစားသည်ဟု သိခြင်း။ (ဒီ၊၂၊၂၃၆။) (ဒီ၊မြန်၊၂။၂၆၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝေဒနာအပေါင်း ၆ ပါး

၁။ စက္ခုသမ္ဖဿကြောင့် ဖြစ်သော ဝေဒနာ၊
၂။ သောတသမ္ဖဿကြောင့် ဖြစ်သော ဝေဒနာ၊
၃။ ဃာနသမ္ဖဿကြောင့် ဖြစ်သော ဝေဒနာ၊
၄။ ဇိဝှါသမ္ဖဿကြောင့် ဖြစ်သော ဝေဒနာ၊
၅။ ကာယသမ္ဖဿကြောင့်ဖြစ်သော ဝေဒနာ၊
၆။ မနောသမ္ဖဿကြောင့် ဖြစ်သော ဝေဒနာ။ (ဒီ၊၃၊၂၀၂။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၂၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝေဒနာအားဖြင့် ကာမာဝစရကုသိုလ်စိတ် ၂ ပါး

၁။ သောမနဿဝေဒနာနှင့် ယှဉ်သော ကာမာဝစရ ကုသိုလ်စိတ်
၂။ ဥပေက္ခာဝေဒနာနှင့် ယှဉ်သော ကာမာဝစရကုသိုလ်စိတ်။ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၀၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝေဒနိန္ဒြေ ၅ ပါး

၁။ သုခိန္ဒြေ၊
၂။ ဒုက္ခိန္ဒြေ၊
၃။ သောမနဿိန္ဒြေ၊
၄။ ဒေါမနဿိန္ဒြေ၊
၅။ ဥပေက္ခိန္ဒြေ။ (သံ၊၃၊၁၈၃။) (သံ၊၃၊၁၈၈။) (သံ၊မြန်၊၃။၁၈၉၊၁၉၄။) (သံ၊မြန်၊၃။၁၈၉၊၁၉၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝေဒေဟမင်း၏ အမတ်ပညာရှိ ၄ ယောက်

၁။ သေနကအမတ်၊
၂။ ပုက္ကုသအမတ်၊
၃။ ကာမိန္ဒအမတ်၊
၄။ ဒေဝိန္ဒအမတ်။ (ဇာ၊ဋ္ဌ၊၆၊၁၆၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝေဒေဟမင်း၏ အမတ်ပညာရှိ ၅ ယောက်

၁။ သေနကအမတ်၊
၂။ ပုက္ကုသအမတ်၊
၃။ ကာမိန္ဒအမတ်၊
၄။ ဒေဝိန္ဒအမတ်၊
၅။ မဟောသဓသုခမိန်။ (ဇာ၊ဋ္ဌ၊၆၊၁၈၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝေနေယျပုဂ္ဂိုလ် ၃ မျိုး

၁။ ပညာအလွန်ထက်သော ဆုံးမထိုက်သော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၂။ ပညာ မထက် လွန်းသော ဆုံးမထိုက်သော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၃။ ပညာနုံ့သော ဆုံးမထိုက်သော ပုဂ္ဂိုလ်။ (နေတ္တိ၊ဝိဘာ၊၅၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝေဖန် ခွဲခြမ်းခြင်း ၂ မျိုး

၁။ အာမိသပဋိဝိဘတ္တ- ‘‘ဤမျှလောက်သော အာမိသကို ပေးမည်၊ ဤမျှလောက်သော အာမိသကို မပေး’’ဟု စိတ်ဖြင့် ဝေဖန် ခွဲခြမ်းခြင်း၊
၂။ ပုဂ္ဂလပဋိဘတ္တ- ‘‘ဤမည်သော ပုဂ္ဂိုလ်အား ပေးမည်၊ ဤမည်သော ပုဂ္ဂိုလ်အား မပေး’’ဟု စိတ်ဖြင့် ဝေဖန် ခွဲခြမ်းခြင်း။ (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၂၂။) (အံ၊ဋ္ဌ၊၃၊၉၀။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊မြန်၊၂။၂၂၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝေမတ္တ ၅ မျိုး

ဘုရားရှင်တို့၏ ကွဲပြာမှု ၅ မျိုးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝေမတ္တ ၈ မျိုး

ဘုရားရှင်တို့၏ မတူညီခြင်း ၈ မျိုးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝေရဉ္ဇာပြည်၌ ဘုရားရှင် သီတင်းသုံးတော်မူရကြောင်း ၅ မျိုး

၁။ တမာပင်စောင့်နတ်အား ပီတိဖြစ်စေလိုခြင်း၊
၂။ ရဟန်းသံဃာအား ဆွမ်းကြောင့် မပင်ပန်းစေလိုခြင်း၊
၃။ ဝေရဉ္ဇ ပုဏ္ဏားအား ကြည်ညိုစိတ် ဖြစ်စေလိုခြင်း၊
၄။ မဟာမောဂ္ဂလာန်၏ တန်ခိုးအာနုဘော် ပြရာဌာန ဖြစ်ခြင်း၊
၅။ သာရိပုတ္တရာမထေရ်၏ ဝိနည်းတော်ပညတ်ဖို့ တောင်းပန်ကြောင်း အကြံအစည် ဖြစ်ရာဌာန ဖြစ်ခြင်း။ (ဝဇိရ၊၃၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝေရဉ္ဇာရဟန်းတို့ အောင်နိုင်ခြင်း ၃ မျိူး

၁။ ငတ်မွတ်ခေါင်းပါး အစာရှားခြင်းကို အောင်နိုင်ခြင်း၊
၂။ လောကကို အောင်နိုင်ခြင်း၊
၃။ ယုတ်မာသော အလိုဆိုးကို အောင်နိုင်ခြင်း။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၄၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝေလ အပိုင်းအခြား ၃ မျိုး

၁။ ကာလဝေလာ- အခါကာလဟူသော အပိုင်းအခြား၊
၂။ သီမဝေလာ- အပိုင်းအခြားဟူသော အပိုင်းအခြား၊
၃။ သီလဝေလာ- သီလဟူသော အပိုင်းအခြား။ (မ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝေသာရဇ္ဇဉာဏ် ၄ ပါး

၁။ တရားအားလုံးတို့ကို ဟုတ်တိုင်းမှန်စွာ ကိုယ်တိုင်သိ၏ဟု သဗ္ဗညုတ ဉာဏ်ကို ဝန်ခံထားသော ဘုရားရှင်အား ‘‘ဤတရားတို့ကို သင် မသိသေး’’ဟု အကြောင်း ယုတ္တိနှင့် တကွ စောဒနာနိုင်သော လူနတ်ဗြဟ္မာ ပုဂ္ဂိုလ်သတ္တဝါ တစ်ဦးတစ်ယောက်ကိုမျှ မြင်တော်မမူခြင်းကြောင့် ဘေးကင်းရန်ကွာ ရဲရင့်စွာ သီတင်းသုံး နေတော်မူခြင်း၊
၂။ အာသဝေါ တရားများ ကုန်ပြီဟု အာသဝက္ခယဉာဏ်ကို ဝန်ခံထားသော ဘုရားရှင်အား ‘‘ဤမည်သော အာသဝေါတရားများ မကုန်သေး’’ဟု အကြောင်းယုတ္တိနှင့် စောဒနာနိုင်သော လူနတ်ဗြဟ္မာ ပုဂ္ဂိုလ်သတ္တဝါ တစ်ဦးတစ်ယောက်ကိုမျှ မြင်တော်မမူခြင်းကြောင့် ဘေးကင်းရန်ကွာ ရဲရင့်စွာ နေတော်မူခြင်း၊
၃။ ဘုရားရှင်က ဤတရားတို့သည် ဈာန်မဂ်ဖိုလ်၏ အန္တရာယ်ကို ပြုတတ် ကုန်၏ဟု အန္တရာယိကဓမ္မဉာဏ်ဖြင့် ဟောကြားထားသော တရားတို့ကို မှီဝဲလွန်ကျူး သော်လည်း ဈာန်မဂ်ဖိုလ်အန္တရာယ် မပြုနိုင်ဟု အကြောင်းယုတ္တိနှင့်တကွ စောဒနာနိုင်သော လူနတ်ဗြဟ္မာ ပုဂ္ဂိုလ်သတ္တဝါ တစ်ဦးတစ်ယောက်ကိုမျှ မြင်တော်မမူခြင်းကြောင့် ဘေးကင်းကွာ ရဲရင့်စွာ နေတော်မူခြင်း၊
၄။ ဘုရားရှင်က နိယျာနိကဓမ္မ ဉာဏ်တော်ဖြင့် ဝဋ်ဆင်းရဲကုန်ခြင်း အကျိုးငှါ ဟောကြားအပ်သော တရားတော်တို့သည် ဟောသည့်အတိုင်း ကျင့်ကြံ အားထုတ်သော ပုဂ္ဂိုလ်အား ဝဋ်ဆင်းရဲကုန်ခြင်းအကျိုးငှါ ကောင်းစွာ မထုတ်ဆောင်နိုင်ဟု အကြောင်းယုတ္တိနှင့် တကွ စောဒနာနိုင်သော လူနတ်ဗြဟ္မာ ပုဂ္ဂိုလ်သတ္တဝါ တစ်ဦးတစ်ယောက် ကိုမျှ မြင်တော် မမူခြင်းကြောင့် ဘေးကင်းရန်ကွာ ရဲရင့်စွာ နေတော်မူခြင်း။ (မ၊၁၊၁၀၃။) (အံ၊၁၊၃၁၅။) (မ၊မြန်၊၁။၁၁၀။) (အံ၊မြန်၊၁။၃၃၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝေသာရဇ္ဇဉာဏ် ၄ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ အန္တရာယိကဓမ္မဉာဏ်- နတ်ရွာ, နိဗ္ဗာန်, ဈာန်, မဂ်, ဖိုလ်၏ အန္တရာယ်ကို ပြုတတ်သော တရားကို သိသောဉာဏ်၊
၂။ နိယျာနိကဓမ္မဉာဏ်- (ဝဋ်ဆင်းရဲမှ) ထွက်မြောက်ကြောင်းဖြစ်သော တရားကို သိတတ်သော ဉာဏ်၊
၃။ သဗ္ဗညုတဉာဏ်၊
၄။ အာသဝက္ခယဉာဏ်- အာသဝတရားတို့၏ ကုန်ကြောင်းဖြစ်သော အရဟတ္တမဂ်၌ ဖြစ်သော ဉာဏ်၊ အရဟတ္တမဂ်ဉာဏ်။ (အပ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၅၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝေသာလီပြည်၌ ပညတ်အပ်သော သိက္ခာပုဒ် ၁၀ ပုဒ်

၁။ မေထုန သိက္ခာပုဒ်၊
၂။ မနုဿဝိဂ္ဂဟ သိက္ခာပုဒ်၊
၃။ ဥတ္တရိမနုဿဓမ္မ သိက္ခာပုဒ်၊
၄။ အတိရေကစီဝရ သိက္ခာပုဒ်၊
၅။ သုဒ္ဓကာဠက သိက္ခာပုဒ်၊
၆။ ဘူတာရောစန သိက္ခာပုဒ်၊
၇။ ပရမ္ပရဘောဇန သိက္ခာပုဒ်၊
၈။ ဒန္တပေါဏ သိက္ခာပုဒ်၊
၉။ အစေလက သိက္ခာပုဒ်၊
၁၀။ ရဟန်းမတို့၏ အက္ကောသ သိက္ခာပုဒ်။ (ဝိ၊၅၊၂၅၆။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၃၄၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝေသာလီပြည်၌ ဖြစ်ပေါ်သော ဘေး ၃ မျိုး

၁။ ဒုဗ္ဘိက္ခဘယ- ငတ်မွတ်ခေါင်းပါး အစာရှားခြင်း ဘေး၊
၂။ အမနုဿဘယ- ဘီလူးဘေး၊
၃။ ရောဂဘယ- အနာရောဂါဘေး။ (ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၁၃၅။) (ဓမ္မ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၇၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝေသာလီပြည်သား ဥဂ္ဂသူကြွယ်၏ အံ့ဖွယ်တရား ၈ ပါး

၁။ ဥဂ္ဂသူကြွယ်သည် မြတ်စွာ ဘုရားအား မြင်လျှင်မြင်ခြင်း ကြည်ညိုစိတ် ဖြစ်ခြင်း၊
၂။ ဘုရားရှင်၏ တရားတော်ကို နာကြားသောအခါ သောတာပန်တည်လျက် ဗြဟ္မစရိယသိက္ခာပုဒ်လျှင် ငါးခုမြောက် ရှိသော သိက္ခာပုဒ်တို့ကို ဆောက်တည်ခြင်း၊
၃။ မိမိ၏ ဇနီးမယားတို့ကို သူတစ်ပါးတို့အား စွန့်လွှတ်လှူဒါန်းသောအခါ စိတ်တုန်လှုပ်ဖောက်ပြန်မှု မဖြစ်ခြင်း၊
၄။ မိမိ၏ စည်းစိမ် ဥစ္စာ တို့ကို ကောင်းသော သဘောရှိကုန်သော သီလဝန္တပုဂ္ဂိုလ်တို့နှင့် မခွဲခြားအပ်ခြင်း၊
၅။ ရဟန်း တော်များထံသို့ ရိုရိုသေသေသာလျှင် ဆည်းကပ်ခြင်း၊
၆။ ထိုရဟန်းက တရားဟောလျှင် တရားတော်ကို ရိုရိုသေသေသာလျှင် နာကြားခြင်း၊ ရဟန်းက တရားမဟောလျှင် ထိုရဟန်းအား တရားဟောခြင်း၊
၇။ နတ်တို့က ချဉ်းကပ်ခြင်း နတ်တို့နှင့် အတူတကွ စကားပြောရခြင်း ဟူသော အကြောင်းကြောင့် စိတ်တက်ကြွမှု မဖြစ်ခြင်း၊
၈။ အောက်ပိုင်းသံယောဇဉ် ငါးပါးတို့ကို ပယ်ပြီးဖြစ်ခြင်း။ (အံ၊၃၊၄၇။) (အံ၊၃၊၅၀။) (အံ၊မြန်၊၃။၄၈။) (အံ၊မြန်၊၃။၄၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝေသာလီပြည်အနီးရှိ ပြိတ္တာ ၇ မျိုး

၁။ နှောင်ဖွဲ့ခြင်း ငါးမျိုးဖြင့် နှောင်ဖွဲ့ခံနေရသော ပြိတ္တာ၊
၂။ ခံတွင်းသို့ သံရေပူ လောင်းထည့်ခံနေရသော ပြိတ္တာ၊
၃။ မီးကျီးခဲတောင်သို့ တက်နေသော ပြိတ္တာ၊
၄။ လောဟကုမ္ဘီငရဲသို့ ထည့်သွင်း ပစ်ချခံနေရသော ပြိတ္တာ၊
၅။ သန်လျက်တောထဲသို့ ပြေးဝင်နေရသော ပြိတ္တာ၊
၆။ ကြိမ်ပိုက်ချောင်းငရဲသို့ သက်ဆင်းနေရသော ပြိတ္တာ၊
၇။ အဝီစိ ငရဲသို့ ထည့်သွင်း ပစ်ချခံနေရသော ပြိတ္တာ။ (ပေတ၊ဋ္ဌ၊၂၀၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝေးသော အရာ ၄ မျိုး

၁။ ကောင်းကင်နှင့် မြေကြီးသည် အလွန့်အလွန်ဝေးသော ပဌမအရာ၊
၂။ သမုဒ္ဒရာ၏ ဤမှာဖက်ကမ်းနှင့် ထိုမှာဖက်ကမ်းသည် အလွန့်အလွန်ဝေးသော ဒုတိယ အရာ၊
၃။ နေထွက်ရာအရပ်နှင့် နေဝင်ရာအရပ်သည် အလွန့်အလွန်ဝေးသော တတိယအရာ၊
၄။ သူတော်ကောင်းတရားနှင့် သူယုတ်တို့၏တရားသည် အလွန့်အလွန်ဝေးသော စတုတ္ထ အရာ။ (အံ၊၁၊၃၅၉။) (အံ၊မြန်၊၁။၃၇၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝေဿန္တရာမင်းကြီး တောင်းသော ဆု ၈ ပါး

၁။ ငါ၏ ခမည်းတော်သည် ငါ့အား အမျက် ပြေသဖြင့် ပြည်သို့ ပြန်ခေါ်၍ ရှေးယခင်အတိုင်းပင် မင်းအဖြစ်ကို ဆောင်နှင်းပေးအပ်တော် မူစေလိုခြင်း၊
၂။ မင်းအဖြစ်သို့ ရောက်ပြီးသောအခါ မင်းပြစ် မင်းဒဏ်သင့်၍ သတ်ထိုက်သော သူကိုပင် သတ်ချင်စိတ်မရှိ ဖြစ်စေလိုခြင်း၊
၃။ ကြီးငယ်အလတ် ခပ်သိမ်းသော သူတို့သည် ငါ့ကိုသာလျှင် မှီ၍ အသက်မွေးမှုကို ဖြစ်စေလိုခြင်း၊
၄။ သူတစ်ပါးတို့၏ သားမယားကို မလွန်ကျူး မပြစ်မှားဘဲ မိမိကိုယ်ပိုင်မယား၌သာ ရောင့်ရဲလျက် မိန်းမတို့၏ အလိုသို့ မလိုက်မှုကို ဖြစ်စေလိုခြင်း၊
၅။ ငါနှင့် စပ်သော သား, သမီး, မယား, ဆွေမျိုးတို့သည် အနာ မရှိဘဲ အသက်ရှည်ကုန်လျက် တရားသဖြင့် ရန်သူတို့ကို အောင်ပြီး မင်းစည်းစိမ်၌ ပျော်ရွှင်စေ လိုခြင်း၊
၆။ နေ့စဉ်နေ့တိုင်း နံနက်မိုးသောက် အလင်းရောက်သောအခါ ထမင်း အဖျော် အစရှိသော ခပ်သိမ်းသော အသုံးအဆောင်တို့သည် မိမိရှေ့မှောက်သို့ ရောက်လာစေလိုခြင်း၊
၇။ စည်းစိမ်ဥစ္စာတို့သည် ပေးလှူသော်လည်း မကုန်နိုင် မခန်းနိုင်ဘဲ ထပ်တလဲလဲ ဖြစ်ပေါ် လာပြီး စေတနာသုံးတန် ပြဌာန်းလျက် ပူပန်မှု မရှိဘဲ စိတ်ကြည်နူး ဝမ်းမြောက်မှုကိုသာ ဖြစ်စေလိုခြင်း၊
၈။ ဤလူပြည်မှ စုတေ ပြီးနောက် တာဝတိံသာနတ်ပြည်၌ ဖြစ်ပြီးလျှင် တစ်ဖန် လူ့ပြည်၌ ပဋိသန္ဓေနေပြီး သဗ္ဗညုတဉာဏ်တော်မြတ်ကို ရလိုခြင်း။ (ဇာတက၊၂၊၃၆၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝေဿန္တရာမင်းကြီး လှူအပ်သော အဖိုးမဖြတ်နိုင်သော ပတ္တမြား ၆ မျိုး

၁။ ထီးချက်၌ တပ်သော ပတ္တမြား၊
၂။ ထီးအထွတ်၌ တပ်သော ပတ္တမြား၊
၃။ ပုလဲသွယ်အဖျား၌ တပ်သော ပတ္တမြား၊
၄။ ချွန်း၌ တပ်သော ပတ္တမြား၊
၅။ ဆင်လည်ပင်း၌ ရစ်ဆွဲသော ပုလဲသွယ်၌ တပ်သော ပတ္တမြား၊
၆။ ဆင်ဦးကင်း၌ တပ်သော ပတ္တမြား။ (ဇာ၊ဋ္ဌ၊၇၊၂၅၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝေဿန္တရာမင်းကြီး သားသမီးလှူရခြင်း အကြောင်း ၂ ပါး

၁။ အလှူကျင့်ဝတ် မယုတ်လျော့ စေလိုခြင်း၊
၂။ ဘိုးတော်သိဉ္စည်းမင်းကြီးသည် သားတော်, သမီးတော်တို့ကို ပုဏ္ဏားကြီးထံမှ ရွေးယူမည်ဟု သိမြင်ခြင်း။ (မိလိန္ဒ၊၂၇၃။) (မိလိန္ဒ၊မြန်။၂၉၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝေဿန္တရာမင်းကြီး အမြဲမပြတ် နှလုံးသွင်းအပ်သော တရား ၁၀ ပါး

၁။ ဒမ- ဣန္ဒြေတို့ကို ကျိုးနွံစွာ ဆုံးမခြင်း၊
၂။ သမ- ဣန္ဒြေတို့၏ ညီညွတ်မျှတခြင်း၊
၃။ ခန္တီ- သည်းခံခြင်း၊
၄။ သံဝရ- ဣန္ဒြေတို့ကို စောင့်စည်းခြင်း၊
၅။ ယမ- အမြဲတန်း သီလစောင့်ထိန်းခြင်း၊
၆။ နိယမ- အဖန်ဖန် အထပ်ထပ် သီလစောင့်ထိန်းခြင်း၊
၇။ အက္ကောဓ- အမျက်မထွက်ခြင်း၊
၈။ အဝိဟိံသာ- မညှဉ်းဆဲခြင်း၊
၉။ သစ္စာ- ဖြောင့်မှန်သော ဝစီသစ္စာရှိခြင်း၊
၁၀။ သောစေယျ- သန့်ရှင်း ဖြူစင်ခြင်း။ (မိလိန္ဒ၊၁၂၁။) (မိလိန္ဒ၊မြန်။၁၃၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝေဿန္တရာမင်းကြီး၏ သတ္တသတက အလှူကြီး ၇ မျိုး

၁။ ဆင် ခုနစ်ရာ၊
၂။ မြင်း ခုနစ်ရာ၊
၃။ ရထား ခုနစ်ရာ၊
၄။ မိန်းမခုနစ်ရာ၊
၅။ ကျွန်ယောကျ်ား ခုနစ်ရာ၊
၆။ ကျွန်မိန်းမ ခုနစ်ရာ၊
၇။ နို့စားနွားမ ခုနစ်ရာ။ (စရိယာ၊ဋ္ဌ၊၈၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝေဿန္တရာမင်းကြီးဘဝ၌ ပေးလှူခဲ့သော အလှူကြီး ၇ မျိုး

၁။ ဝေဿန္တရာမင်း ရှစ်နှစ်သား အရွယ်၌ တောင်းခံလာသော အလှူခံပုဂ္ဂိုလ်တို့အား နှလုံးသား စသည်တို့ကိုသော်မှလည်း ထုတ်၍ ပေးလှူလိုသော ဆန္ဒဖြစ်ပေါ်လျက် ပေးလှူသော အလှူ၊
၂။ မင်္ဂလာဆင်ဖြူတော်ကို ပေးလှူသော အလှူ၊
၃။ တိုင်းပြည်မှ နှင်ထုတ်ခံရသော အခါ နန်းတော်မှ ထွက်ခွာခါနီး တစ်ရက်အလို၌ ဆင်ခုနစ်ရာ, မြင်း ခုနစ်ရာ, မိန်းမမျိုး ခုနှစ်ရာ, ရထား ခုနစ်ရာ, နို့စားနွားမ ခုနစ်ရာ, ကျွန်မိန်းမ ခုနစ်ရာ, ကျွန်ယောကျ်ား ခုနစ်ရာတို့ကို ပေးလှူခြင်းဟု ဆိုအပ်သော သတ္တသတ္တကအလှူ၊
၄။ ဝင်္ကဘာ တောင်သို့ သွားသောအခါ လမ်းခရီး၌ တွေ့သော အလှူခံ ပုဏ္ဏားတို့အား လှူဒါန်းအပ်သော မြင်းအလှူ, ရထားအလှူ, သားသမီးအလှူ, မယားအလှူ, ပေါင်း ခုနစ်မျိုး။ (ဒီ၊ဋီ၊၂၊၂၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝေဿန္တရာမင်းကြီးဘဝ၌ မြေလှုပ်သော အကြိမ် ၇ ကြိမ်

၁။ ဝေဿန္တရာမင်းကြီး ရှစ်နှစ်သား အရွယ်တွင် အသည်းနှလုံး စသည်တို့ကို တောင်းခံလာသော ပုဂ္ဂိုလ်တို့အား လှူဒါန်းလိုသော အလိုဆန္ဒ ဖြစ်ပေါ်သောအခါ၌ တစ်ကြိမ်၊
၂။ ပစ္စယမင်္ဂလာဆင်ဖြူတော်ကို လှူဒါန်းလိုက်သဖြင့် တိုင်းပြည်မှ နှင်ထုတ်ခံရသော အခါ၌ တစ်ကြိမ်၊
၃။ မဟာဒါနကြီးကို ဖြစ်စေသော အခါ၌ တစ်ကြိမ်၊
၄။ သားသမီးများကို လှူဒါန်းသော အခါ၌ တစ်ကြိမ်၊
၅။ မဒ္ဒီမိဖုရားကို လှူဒါန်းသော အခါ၌ တစ်ကြိမ်၊
၆။ ဆွေမျိုးအပေါင်းနှင့်အတူ ဝင်္ကတောင်မှ ဇေတုတ္တရာမြို့သို့ ဝင်သော အခါ၌ တစ်ကြိမ်၊
၇။ ရတနာ ခုနစ်ပါး မိုးရွာသွန်းသော အခါ၌ တစ်ကြိမ်။ (စရိယာ၊ဋ္ဌ၊၁၀၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝေဿန္တရာမင်းကြီးအား သိကြားမင်းက ပေးသော ဆု ၈ မျိုး

၁။ ခမည်းတော် သဉ္ဇယ မင်းကြီးက ဝေဿန္တရာမင်းကြီးကို တစ်ဖန် မင်းအဖြစ်၌ တည်စေခြင်း၊
၂။ သတ်မိန့်ကျပြီးသော သူတို့အား သတ်ခြင်းအမှုမှ လွတ်စေခြင်း၊
၃။ သတ္တဝါအားလုံးတို့၏ မှီခိုအားထားရာ ဖြစ်ခြင်း၊
၄။ သူတစ်ပါး သားမယားကို မလွန်ကျူးခြင်း၊
၅။ မိန်းမတို့၏ အလိုသို့ မလိုက် ပါခြင်း၊
၆။ ဝေဿန္တရာမင်းကြီး၏ သားသမီးများ အသက်ရှည်ခြင်း၊
၇။ ထမင်းအဖျော် စသော များစွာသော လှူဖွယ်ပစ္စည်းများ ပေးလှူသော်လည်း မကုန်ခန်းဘဲ ပေးလှူနိုင်ခြင်း၊ အလှူဒါန ကြီးများကို ဖြစ်စေလျက် နတ်ပြည်သို့ ရောက်ပြီး ထိုနတ်ပြည်မှ ဤလူ့ပြည်သို့ တစ်ဖန် ပြန်လာကာ သဗ္ဗညုဘုရားရှင် အဖြစ်သို့ ရောက်ခြင်း။ (စရိယာ၊ဋ္ဌ၊၁၀၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝေဿဘူဘုရားရှင်၏ ဓမ္မာဘိသမယ ၃ ကြိမ်

၁။ ဓမ္မစကြာတရားဦး ဟောတော်မူသော အခါ၌ လူနတ်ဗြဟ္မာ ကုဋေရှစ်သောင်း ကျွတ်တမ်းဝင်သည်၊
၂။ ဒေသစာရီ လှည့်လည်တော်မူသော အခါ၌ လူနတ်ဗြဟ္မာ ကုဋေခုနှစ်သောင်း တရားထူးရကြသည်၊
၃။ မိစ္ဆာအယူဝါဒကို ပယ်ဖျောက်လျက် တန်ခိုးပြာဋိဟာကို ပြတော်မူသောအခါ၌ လူနတ်ဗြဟ္မာ ကုဋေ ခြောက်ဆယ်တို့ တရားထူးရပြီး ကျွတ်တမ်းဝင်ကြသည်။ (အပ၊၂၊၃၆၉။) (အပ၊မြန်၊၂။၃၆၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝေဿဘူဘုရားရှင်၏ သာဝကအစည်းအဝေး ၃ ကြိမ်

၁။ ပထမအကြိမ် အစည်းအဝေး၌ ရဟန္တာ ကုဋေရှစ်သောင်း၊
၂။ ဒုတိယအကြိမ် အစည်းအဝေး၌ ရဟန္တာ ခုနစ်သောင်း၊
၃။ တတိယ အကြိမ် အစည်းအဝေး၌ အိုခြင်း နာခြင်းစသော ဘေးကို ကြောက်ကြကုန်သော ရဟန်း ခြောက်သောင်းတို့ စည်းဝေးကြပါသည်။ (ဒီ၊၂၊၄။) (အပ၊၂၊၃၆၉။) (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၇၀။) (ဇာ၊ဋ္ဌ၊၁၊၅၀။) (ဒီ၊မြန်၊၂။၅။) (အပ၊မြန်၊၂။၃၆၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝေဿဘူဘုရားရှင်၏ အဂ္ဂသာဝက ၂ ပါး

၁။ အရှင်သောဏထေရ်၊
၂။ အရှင်ဥတ္တရထေရ်။ (ဒီ၊၂၊၄။) (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၇၀။) (ဗုဒ္ဓဝံ၊ဋ္ဌ၊၂၉၄။) (ဇာ၊ဋ္ဌ၊၁၊၅၁။) (ဒီ၊မြန်၊၂။၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝေဿဘူဘုရားရှင်၏ အဂ္ဂသာဝိကာမ ၂ ပါး

၁။ ရာမာထေရီ၊
၂။ သမာလာထေရီ၊ (ဗုဒ္ဓဝံ၊ဋ္ဌ၊၂၉၄။) (ဇာ၊ဋ္ဌ၊၁၊၅၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝေဿဘူဘုရားအလောင်း၏ ပြာသာဒ် ၃ ဆောင်

၁။ ရုစိမည်သော ပြာသာဒ်ဆောင်၊
၂။ သုရုစိ မည်သော ပြာသာဒ်ဆောင်၊
၃။ ရတိဝဍ္ဎနမည်သော ပြာသာဒ်ဆောင်။ (အပ၊၂၊၃၇၀။) (အပ၊မြန်၊၂။၃၆၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝေဟာသကုဋိသိက္ခာပုဒ်၌ အင်္ဂါ ၄ မျိုး

၁။ သံဃိကကျောင်း ဖြစ်ခြင်း၊
၂။ ဦးခေါင်းကို မထိခိုက်သော ဦးခေါင်းလွတ်သော အပေါ်ထပ်၌ ပျဉ်ခင်းခြင်း မရှိသော ဟင်းလင်းပြင်ရှိသော ကုဋိ ဖြစ်ခြင်း၊
၃။ အောက်ထပ်၌ သုံးစွဲမှု ရှိခြင်း၊
၄။ မယ်န (စို့) သံ အစရှိသည်တို့ကို ရိုက်နှက်ထားခြင်း မရှိသော အပေါင်၌ သွင်းအပ်သော အခြေရှိသော ညောင်စောင်း၌ ထိုင်ခြင်း, အိပ်ခြင်း။ (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၃၊၃၁။) (ဝိမတိ၊၂၊၁၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဝေါဿဂ္ဂ ၂ မျိုး

၁။ ဝိပဿနာ အခိုက်အတန့်၌ တဒင်္ဂပဟာန်၏ အစွမ်းဖြင့်လည်းကောင်း, မဂ်၏ အခိုက်အတန့်၌ သမုစ္ဆေဒပဟာန်၏ အစွမ်းဖြင့်လည်းကောင်း ကိလေသာတို့ကို စွန့်ပယ်ခြင်း- ပရိစ္စာဂဝေါဿဂ္ဂ၊
၂။ ဝိပဿနာအခိုက်အတန့်၌ ထိုနိဗ္ဗာန်သို့ ညွတ်သည်၏ အဖြစ်ဖြင့်, မဂ်၏ အခိုက်အတန့်၌ အာရုံပြုခြင်းဖြင့် နိဗ္ဗာန်သို့ ပြေးဝင်ခြင်း- ပက္ခန္ဒန ဝေါဿဂ္ဂ။ (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၀၂။) (မ၊ဋ္ဌ၊၁၊၈၉။) (မ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၉၉။) (သံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၄၅။) (အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၀။) (အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၆၀။) (အံ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၇၅။) (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၀၂။) (ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၀၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သံ ၄ မျိုး

၁။ ဇာတိလောဟ- ပင်ကိုသဘောအားဖြင့် ဖြစ်သော သတ္တု၊ သတ္တုစစ်၊
၂။ ဝိဇာတိ လောဟ-ကြေးနှင့် တူသော သံ၊
၃။ ကိတ္တိမလောဟ- ရောစပ်ပြုလုပ်ထားသော ကြေးသတ္တု၊
၄။ ပိသာစလောဟ- ပိသာစမည်သော သံ, သတ္တု။ (မ၊ဋီ၊၁၊၆၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သကဒါဂါမိဖိုလ်ကို မျက်မှောက်ပြုကြောင်း တရား ၄ ပါး

၁။ သူတော်ကောင်းကို မှီဝဲခြင်း၊
၂။ သူတော်ကောင်းတရားကို ကြားနာခြင်း၊
၃။ သင့်လျော်သောအားဖြင့် နှလုံးသွင်းခြင်း၊
၄။ တရားအားလျော်သော အကျင့်ကို ကျင့်ခြင်း။ (သံ၊၃၊၃၅၉။) (သံ၊၃၊၃၆၁။) (သံ၊မြန်၊၃။၃၆၄-၃၆၇။) (သံ၊မြန်၊၃။၃၆၄-၃၆၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သကဒါဂါမိမဂ် ပယ်အပ်သော စိတ် ၆ ပါး

၁။ ဒိဋ္ဌိဂတဝိပ္ပယုတ်စိတ် ၄ ပါး၊
၂။ ဒေါမနဿ သဟဂုတ်စိတ် ၂ ပါး။ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၇၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သကဒါဂါမိမဂ် ပယ်အပ်သော သံယောဇဉ် ၂ ပါး

၁။ ရုန့်ရင်းသော ကာမရာဂသံယောဇဉ်၊
၂။ ရုန့်ရင်းသော ပဋိဃသံယောဇဉ်။ (ပဋိသံ။၂၈၅။) (ပဋိသံ၊မြန်။၃၄၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သကဒါဂါမိမဂ်ကြောင့် ကင်းသော အနုသယ၂ ပါး

၁။ ရုန့်ရင်းသော ကာမရာဂါနုသယ၊
၂။ ရုန့်ရင်းသော ပဋိဃာနုသယ။ (ပဋိသံ။၂၈၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သကဒါဂါမိမဂ်ဖြင့် ကောင်းစွာ ဖြတ်အပ်သော တရား ၄ ပါး

၁။ ကြမ်းတမ်းသော ကာမရာဂ သံယောဇဉ်၊
၂။ ပဋိဃသံယောဇဉ်၊
၃။ ကြမ်းတမ်းသော ကာမရာဂါနုသယ၊
၄။ ပဋိဃာနုသယ (ဤတရားလေးပါးတို့မှ စိတ်သည် လွတ်မြောက်၏)။ (ပဋိသံ။၇၀။) (ပဋိသံ၊မြန်။၉၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သကဒါဂါမ်ပုဂ္ဂိုလ် ၁၂ ယောက်

၁။ သုညတဝိမောက္ခဖြင့် သကဒါဂါမ်ဖြစ်သော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၂။ အနိမိတ္တဝိမောက္ခဖြင့် သကဒါဂါမ်ဖြစ်သော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၃။ အပ္ပဏိဟိတဝိမောက္ခဖြင့် သကဒါဂါမ်ဖြစ်သော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၄။ အထက်ပါ ပုဂ္ဂိုလ်သုံးယောက်၌ ကျင့်ပုံ ပဋိပဒါလေးမျိုး ကွဲပြားသဖြင့် ပဋိပဒါလေးပါးနှင့် မြှောက်လျှင် ၁၂ ယောက် ဖြစ်၏။ (အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၁၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သံကိလေသ ၃ ပါး

၁။ တဏှာသံကိလေသ- (စိတ်ကို) ညစ်ကျူ ပူပန်စေတတ်သောတဏှာ၊
၂။ ဒိဋ္ဌိသံကိလေသ- (စိတ်ကို) ညစ်ကျူ ပူပန်စေတတ်သော ဒိဋ္ဌိ၊
၃။ ဒုစ္စရိတသံကိလေသ-(စိတ်ကို) ညစ်ကျူပူပန်စေတတ်သော ဒုစရိုက်။ (ပေဋကော၊၂၂၅။) (နေတ္တိ၊ဋ္ဌ၊၁၀၆။) (နေတ္တိ၊ဋ္ဌ၊၇၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သံကိလေသတရားတို့၏ ဖြူစင်ကြောင်း တရား ၃ ပါး

၁။ တဏှာ သံကိလေသသည် သမထဖြင့် ဖြူစင်ခြင်း၊၂။ ဒိဋ္ဌိသံကိလေသသည် ဝိပဿနာဖြင့် ဖြူစင်ခြင်း၊၃။ဒုစ္စရိတသံကိလေသသည် သုစရိုက်ဖြင့် ဖြူစင်ခြင်း။ (နေတ္တိ၊ဋ္ဌ၊၈၀။) (နေတ္တိ၊ဋ္ဌ၊၁၀၆၊၁၀၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သက္ကတိုင်း၌ ပညတ်သော သိက္ခာပုဒ် ၈ ပုဒ်

၁။ ဧဠကလောမဓောဝါပနသိက္ခာပုဒ်၊
၂။ ဦနပဉ္စဗန္ဓန ပတ္တသိက္ခာပုဒ်၊
၃။ ဘိက္ခုနုပဿယဩဝါဒသိက္ခာပုဒ်၊
၄။ တတုတ္တရိ ဘေသဇ္ဇဝိညာပန သိက္ခာပုဒ်၊
၅။ သူစိဃရသိက္ခာပုဒ်၊
၆။ စတုတ္ထပါဋိဒေသနီ သိက္ခာပုဒ်၊
၇။ ဥဒကသုဒ္ဓိ သိက္ခာပုဒ်၊
၈။ ဩဝါဒုပဂမန သိက္ခာပုဒ်။ (ဝိ၊၅၊၂၅၇။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၃၄၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သက္ကာယ ၅ ပါး

၁။ ရူပုပါဒါနက္ခန္ဓာ- ရုပ်ဟူသော ဥပါဒါန်တို့၏ အာရုံဖြစ်သော ခန္ဓာ၊
၂။ ဝေဒနုပါဒါနက္ခန္ဓာ- ဝေဒနာဟူသော ဥပါဒါန်တို့၏ အာရုံဖြစ်သော ခန္ဓာ၊
၃။ သညုပါဒါ နက္ခန္ဓာ- သညာဟူသော ဥပါဒါန်တို့၏ အာရုံဖြစ်သော ခန္ဓာ၊
၄။ သင်္ခါရုပါဒါနက္ခန္ဓာ- သင်္ခါရ ဟူသော ဥပါဒါန်တို့၏ အာရုံဖြစ်သော ခန္ဓာ၊
၅။ ဝိညာဏုပါဒါနက္ခန္ဓာ- ဝိညာဏ်ဟု ဆိုအပ်သော ဥပါဒါန်တို့၏ အာရုံဖြစ်သော ခန္ဓာ။ (သံ၊၂၊၄၅၃။) (သံ၊မြန်၊၂။၄၅၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သက္ကာယ၌ တည်ကြောင်း ၈ ပါး

၁။ ရာဂ- တပ်နှစ်သက်တတ်သော တရား၊
၂။ ဒေါသ- အမျက် ထွက်ခြင်း၊ စိတ်ဆိုးခြင်း၊
၃။ မောဟ- တွေဝေမေ့လျော့ခြင်း၊
၄။ မာန၊
၅။ ဒိဋ္ဌိ၊
၆။ အနုသယ- သတ္တဝါတို့ သန္တာန်၌ ကိန်းတည်နေသော တရား၊
၇။ ဝိစိကိစ္ဆာ-ယုံမှားခြင်း၊
၈။ ဥဒ္ဓစ္စ- စိတ်ပျံ့လွင့်ခြင်း။ (သံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၆၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သက္ကာယဒိဋ္ဌိ ၂၀ ပါး

အကြားအမြင်မရှိသော ပုထုဇဉ်သည်၊
ရုပ်ကို အတ္တဟု ရှုခြင်း၊
၂။ ရုပ်ရှိသော အတ္တဟု ရှုခြင်း၊
၃။ အတ္တ၌ ရုပ် (တည်၏)ဟု ရှုခြင်း၊
၄။ ရုပ်၌ အတ္တ (တည်၏) ဟု ရှုခြင်း၊
၅။ ဝေဒနာကို အတ္တဟု ရှုခြင်း၊
၆။ ဝေဒနာရှိသော အတ္တဟု ရှုခြင်း၊
၇။ အတ္တ၌ ဝေဒနာ (တည်၏) ဟု ရှုခြင်း၊
၈။ ဝေဒနာ၌ အတ္တ (တည်၏) ဟု ရှုခြင်း၊
၉။ သညာကို အတ္တဟု ရှုခြင်း၊
၁၀။ သညာရှိသော အတ္တဟု ရှုခြင်း၊
၁၁။ အတ္တ၌ သညာ (တည်၏)ဟု ရှုခြင်း၊
၁၂။ သညာ၌ အတ္တ (တည်၏) ဟု ရှုခြင်း၊
၁၃။ သင်္ခါရကို အတ္တဟု ရှုခြင်း၊
၁၄။ သင်္ခါရရှိသော အတ္တဟု ရှုခြင်း၊
၁၅။ အတ္တ၌ သင်္ခါရ (တည်၏) ဟု ရှုခြင်း၊ ၁၆၊ သင်္ခါရ၌ အတ္တ (တည်၏) ဟု ရှုခြင်း၊
၁၇။ ဝိညာဏ်ကို အတ္တဟု ရှုခြင်း၊
၁၈။ ဝိညာဏ် ရှိသော အတ္တဟု ရှုခြင်း၊
၁၉။ အတ္တ၌ ဝိညာဏ် (တည်၏) ဟု ရှုခြင်း၊
၂၀။ ဝိညာဏ်၌ အတ္တ (တည်၏) ဟု ရှုခြင်း။ (သံ၊၂၊၈၃။) (သံ၊မြန်၊၂။၈၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သက္ကာယဒိဋ္ဌိ ၅ မျိုး

၁။ ရုပ်ကို အတ္တအားဖြင့် ရှုမြင်ခြင်း၊
၂။ ဝေဒနာကို အတ္တအားဖြင့် ရှုမြင်ခြင်း၊
၃။ သညာကို အတ္တအားဖြင့် ရှုမြင်ခြင်း၊
၄။ သင်္ခါရတို့ကို အတ္တအားဖြင့် ရှုမြင်ခြင်း၊
၅။ ဝိညာဏ်ကို အတ္တအားဖြင့် ရှုမြင်ခြင်း။ (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၁၊၁၄၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သက္ကာယဒိဋ္ဌိ စသည် ဖြစ်ကြောင်းတရား ၃ ပါး

၁။ မသင့်မတင့် နှလုံးသွင်းခြင်း- အယောနိသော မနသိကာရ၊
၂။ လမ်းမှားကို မှီဝဲခြင်း- ကုမ္မဂ္ဂသေဝန၊
၃။ စိတ်ဆုတ်နစ်မှု ဖြစ်ခြင်း- စေတသော လီနတ္ထ။ (အံ၊၃၊၃၇၁။) (အံ၊မြန်၊၃။၃၇၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သက္ကာယဒိဋ္ဌိ ဖြစ်ကြောင်း တရား ၅ ပါး

၁။ ရုပ်၊
၂။ ဝေဒနာ၊
၃။ သညာ၊
၄။ သင်္ခါရ၊
၅။ ဝိညာဏ်။ (သံ၊၂၊၁၅၁။) (သံ၊မြန်၊၂။၁၄၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သက္ကာယဒိဋ္ဌိဖြင့် နှလုံးသွင်းပုံ ၂၀ (အတ္တသို့ အစဉ်လျှောက်သော (အတ္တာနုဒိဋ္ဌိ) ကို အမှား နှလုံးသွင်းသော အခြင်းအရာ (၂၀) )

၁။ ရုပ်ကို အတ္တအဖြစ် အဖန်ဖန်ရှုခြင်း၊
၂။ ရုပ် ရှိသော အတ္တကိုလည်း အဖန်ဖန်ရှုခြင်း၊
၃။ အတ္တ၌ ရုပ်ကိုလည်း အဖန်ဖန်ရှုခြင်း၊
၄။ ရုပ်၌ အတ္တ ကိုလည်း အဖန်ဖန် ရှုခြင်း၊
၅။ ဝေဒနာကို အတ္တအဖြစ် အဖန်ဖန်ရှုခြင်း၊
၆။ ဝေဒနာ ရှိသော အတ္တကိုလည်း အဖန်ဖန်ရှုခြင်း၊
၇။ အတ္တ၌ ဝေဒနာကိုလည်း အဖန်ဖန်ရှုခြင်း၊
၈။ ဝေဒနာ၌ အတ္တကိုလည်း အဖန်ဖန်ရှုခြင်း၊
၉။ သညာကို အတ္တအဖြစ် အဖန်ဖန်ရှုခြင်း၊
၁၀။ သညာရှိသော အတ္တကိုလည်း အဖန်ဖန်ရှုခြင်း၊
၁၁။ အတ္တ၌ သညာကိုလည်း အဖန်ဖန် ရှုခြင်း၊
၁၂။ သညာ၌ အတ္တကိုလည်း အဖန်ဖန်ရှုခြင်း၊
၁၃။ သင်္ခါရတို့ကို အတ္တအဖြစ် အဖန်ဖန်ရှုခြင်း၊
၁၃။ သင်္ခါရတို့ကို အတ္တအဖြစ် အဖန်ဖန်ရှုခြင်း၊
၁၄။ သင်္ခါရရှိသော အတ္တ ကိုလည်း အဖန်ဖန်ရှုခြင်း၊
၁၅။ အတ္တ၌ သင်္ခါရတို့ကိုလည်း အဖန်ဖန်ရှုခြင်း၊
၁၆။ သင်္ခါရ တို့၌ အတ္တကိုလည်း အဖန်ဖန်ရှုခြင်း၊
၁၇။ ဝိညာဏ်ကို အတ္တအဖြစ် အဖန်ဖန်ရှုခြင်း၊
၁၈။ ဝိညာဏ်ရှိသော အတ္တကိုလည်း အဖန်ဖန်ရှုခြင်း၊
၁၉။ အတ္တ၌ ဝိညာဏ်ကိုလည်း အဖန်ဖန် ရှုခြင်း၊
၂၀။ ဝိညာဉ်၌ အတ္တကိုလည်း အဖန်ဖန်ရှု၏။ ဤကား အတ္တသို့ အစဉ် လျှောက်သော ဒိဋ္ဌိ (အတ္တာနုဒိဋ္ဌိ) ကို အမှား နှလုံးသွင်းသော အခြင်းအရာ (၂၀) တည်း။ (ပဋိသံ။၁၄၇။) (ပဋိသံ၊မြန်။၁၉၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သက္ကာယနှင့် စပ်သော ပုဂ္ဂိုလ် ၄ မျိုး

၁။ သက္ကာယချုပ်ငြိမ်းရာဖြစ်သော နိဗ္ဗာန်ကို နှလုံးသွင်း သော်လည်း ထိုသက္ကာယချုပ်ငြိမ်းရာ နိဗ္ဗာန်၌ စိတ်မပြေးဝင် မကြည်လင် မရပ်တည်သော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၂။ သက္ကာယချုပ်ငြိမ်းရာဖြစ်သော နိဗ္ဗာန်ကို နှလုံးသွင်းသည်ရှိသော် ထိုသက္ကာယ ချုပ်ရာ နိဗ္ဗာန်၌ စိတ်ပြေးဝင် ကြည်လင် ရပ်တည်သော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၃။ အဝိဇ္ဇာကို ဖောက်ခွဲ ဖျက်ဆီးကြောင်း အရဟတ္တမဂ်ကို နှလုံးသွင်းသော်လည်း ထိုအဝိဇ္ဇာကို ဖောက်ခွဲဖျက်ဆီးကြောင်း အရဟတ္တ မဂ်၌ စိတ်မပြေးဝင် မကြည်လင် မရပ်တည်သော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၄။ အဝိဇ္ဇာကို ဖောက်ခွဲ ဖျက်ဆီးကြောင်း အရဟတ္တမဂ်ကို နှလုံးသွင်းသည်ရှိသော် ထိုအဝိဇ္ဇာကို ဖောက်ခွဲ ဖျက်ဆီးကြောင်း အရဟတ္တမဂ်၌ စိတ်ပြေးဝင် ကြည်လင် ရပ်တည်သော ပုဂ္ဂိုလ်။ (အံ၊၁၊၄၈၄။) (အံ၊မြန်၊၁။၄၉၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သက်ရှိရတနာ ၂ မျိုး

၁။ မနုဿရတနာ- သားကြီး ရတနာ, သူကြွယ်ရတနာ, ဣတ္ထိရတနာ စသည်၊
၂။ တိရစ္ဆာနဂတရတနာ- ဆင်ရတနာ, မြင်းရတနာ စသည်။ (ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၁၄၉။) (သုတ္တနိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၇၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သက်သာရာ ထောက်တည်ရာ မရှိသော မြတ်သော အကျင့် ၄ မျိုး

၁။ အလုံးစုံကို သိမြင်သူ ဆရာဟု ဝန်ခံထားပြီး၍ သူတစ်ပါးကို အစအစ အရာအရာ မေးမြန်းနေရသော ဆရာဖြစ်သူ၏ မြတ်သော အကျင့်၊
၂။ အဆင့်ဆင့် ကြားခြင်းကို အမှီပြု၍ တစ်ဆင့် ကြားသည် မှန်၏ဟု အယူအဆရှိသော ဆရာဖြစ်သူ၏ မြတ်သော အကျင့်၊
၃။ ကြံစည်လေ့ စုံစမ်းလေ့ ရှိသော ဆရာဖြစ်သူ၏ မြတ်သော အကျင့်၊
၄။ ဉာဏ်နုံ့သူ တွေဝေသူ ဖြစ်၍ သူတစ်ပါး မေးသမျှပြဿနာကို မှန်အောင် မဖြေနိုင်ပါလျက် ဆင်ခြေဆင်လက် အမျိုးမျိုးဖြင့် ဖြေကြားတတ်သော ဆရာဖြစ်သူ၏ မြတ်သော အကျင့်။ (မ၊၂၊၁၈၈။) (မ၊မြန်၊၂။၂၀၀-၂၀၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သချုႋင်း အပြစ် ၅ ပါး

၁။ မစင်ကြယ်ခြင်း၊
၂။ မကောင်းသော အနံ့ရှိခြင်း၊
၃။ ဘေး အန္တရာယ် ရှိခြင်း၊
၄။ ကြမ်းတမ်းသော ဘီလူးသရဲတို့၏ နေရာ ဖြစ်ခြင်း၊
၅။ များစွာသော လူအပေါင်း တို့၏ ငိုကြွေးရာ ဖြစ်ခြင်း။ (အံ၊၂၊၂၃၅။) (အံ၊မြန်၊၂။၃၀၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သချုႋင်းနှင့် တူသော ပုဂ္ဂိုလ် အပြစ် ၅ ပါး

၁။ မစင်ကြယ်သော ကာယကံ, ဝစီကံ, မနောကံနှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၂။ ထိုမစင်ကြယ်သော ကံသုံးပါးနှင့် ပြည့်စုံသော ပုဂ္ဂိုလ်အား မကောင်းသတင်း ကျော်စောပျံ့နှံ့ခြင်း၊
၃။ မစင်ကြယ်သော ကံသုံးပါးနှင့် ပြည့်စုံသူအား သီလကို ချစ်မြတ်နိုးသော သီတင်းသုံးဖော်တို့ ဝေးစွာ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၄။ မစင်ကြယ်သော ကံသုံး ပါးနှင့် ပြည့်စုံသော ပုဂ္ဂိုလ်သည် မိမိနှင့်သဘောတူသော ပုဂ္ဂိုလ်တို့နှင့် အတူတကွ ပေါင်းဖော်နေထိုင်ခြင်း၊
၅။ မစင်ကြယ်သော ကံသုံးပါးနှင့် ပြည့်စုံသော ပုဂ္ဂိုလ်ကို သီလရှိသော သီတင်းသုံးဖော်တို့က တွေ့မြင်၍ ကဲ့ရဲ့ရှုတ်ချခြင်း။ (အံ၊၂၊၂၃၅။) (အံ၊မြန်၊၂။၃၀၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သံဃကံ ၄ မျိုး

၁။ အပလောကနကံ- ပန်ကြားခြင်း၊ သိစေခြင်းကံ၊
၂။ ဉတ္တိကံ-ဉတ်ဖြင့် ပြုအပ်သော ကံ၊
၃။ ဉတ္တိဒုတိယကံ- ဉတ်လျှင် ၂-ကြိမ်မြောက်ရှိသော ကမ္မဝါစာဖြင့် ပြုအပ်သော ကံ၊
၄။ ဉတ္တိစတုတ္ထကံ- ဉတ်လျှင် ၄-ကြိမ်မြောက်ရှိသော ကမ္မဝါစာဖြင့် ပြုအပ်သော ကံ။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၄၅။) (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၂၊၈၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သံဃဂုဏ်တော် ၉ ပါး

၁။ သာသနာတော်၌ ကောင်းစွာကျင့်တတ်ခြင်း၊
၂။ လမ်းကြောင်း ဖြောင့်မှန်စွာကျင့်တတ်ခြင်း၊
၃။ ဒုက္ခငြိမ်းရာ နိဗ္ဗာန်အကျိုးအတွက်သာ ကျင့်တော်မူတတ်ခြင်း၊
၄။ ရိုသေမှုနှင့်ထိုက်တန်အောင် ကျင့်တော်မူတတ်ခြင်း၊
၅။ မဂ္ဂဋ္ဌာန်လေးယောက်ဖလဋ္ဌာန်လေးယောက်ဟုဆိုအပ်သော ရှစ်ယောက်သော အရိယာရဟန်းတို့သည် အဝေးမှ ဆောင်ယူ၍ လှူအပ်သော လှူဖွယ်ကို အလှူခံထိုက်ခြင်း၊
၆။ ဧည့်သည်များအတွက် စီရင်ထားသော လှူဒါန်းဖွယ်ကိုလည်း ခံယူတော်မူထိုက်ခြင်း၊
၇။ တမလွန်အတွက်ရည်မှန်းကာ လှူဒါန်းသော လှူဖွယ်ကိုလည်း အလှူခံထိုက်ခြင်း၊
၈။ အများသူငါ၏ လက်အုပ်ချီမိုးခြင်းကိုလည်း ခံယူထိုက်ခြင်း၊
၉။ အတုမရှိ မွန်မြတ်သော လယ်ယာမြေကောင်းသဖွယ် ဖြစ်တော်မူခြင်း။ (ဒီ၊၂၊၈၀၊၁၇၅။)(ဒီ၊၃၊၄၊၁၉၀။)(မ၊၁၊၄၅။)(သံ၊၁၊၂၂၁၊၂၉၈။)(သံ၊၂၊၄၆၃၊၄၇၁၊၄၉၂။)(သံ၊၃၊၂၉၈။)(အံ၊၁၊၁၄၇၊၃၆၇။)(အံ၊၂၊၁၈၆၊၂၅၂။)(အံ၊၃၊၂၀၆၊၄၀၅၊၅၃၁။)(နေတ္တိ၊၄၇။)(ဝိသုဒ္ဓိ၊၁၊၂၀၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သံဃသမ္မုခတာ အင်္ဂါ ၃ ပါး

၁။ ကံအား လျောက်ပတ်သော ရဟန်းတို့ ကြွလာခြင်း၊
၂။ ဆန္ဒ ထိုက်သော ရဟန်းတို့၏ ဆန္ဒကို ဆောင်ယူခြင်း၊
၃။ မျက်မှောက်ဖြစ်သော ရဟန်း တို့က မတားမြစ်ခြင်း။ (ဝိ၊၄၊၂၂၀။) (ဝိ၊မြန်၊၄။၂၁၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သံဃသမ္မုတိကို မပေးအပ်ကြောင်း အင်္ဂါ ၃ ပါး

၁။ အရှက်လည်း မရှိခြင်း၊
၂။ မိုက်လည်း မိုက်ခြင်း၊
၃။ ပကတတ်ရဟန်းလည်း မဟုတ်ခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၂၂၁။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၃၀၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သံဃာ ၅ မျိုး

၁။ လေးပါးအစုရှိသော စတုဝဂ္ဂသံဃာ၊
၂။ ငါးပါးအစုရှိသော ပဉ္စဝဂ္ဂသံဃာ၊
၃။ ဆယ်ပါးအစုရှိသော ဒသဝဂ္ဂသံဃာ၊
၄။ နှစ်ဆယ်အစုရှိသော ဝီသတိဝဂ္ဂသံဃာ၊
၅။ နှစ်ဆယ်ထက် လွန်သော အစုရှိသော အတိရေကဝီသတိဝဂ္ဂသံဃာ။ (ဝိ၊၃၊၄၃၉။) (ဝိ၊မြန်၊၃။၄၄၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သံဃာ၌ တစ်စုံတစ်ခုကိုမျှ မဆိုအပ်ကြောင်း အင်္ဂါ ၃ ပါး

၁။ အရှက်လည်း မရှိခြင်း၊
၂။ မိုက်လည်း မိုက်ခြင်း၊
၃။ ပကတတ်ရဟန်းလည်း မဟုတ်ခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၂၂၁။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၃၀၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သံဃာ၌ တရား ဆုံးဖြတ်ထိုက်သော ရဟန်း အင်္ဂါ ၅ ပါး

၁။ အာပတ်ကို သိခြင်း၊
၂။ အာပတ် ဖြစ်ကြောင်း (သမုဋ္ဌာန်) ကို သိခြင်း၊
၃။ အာပတ်၏ ပယောဂကို သိခြင်း၊
၄။ အာပတ် ငြိမ်းခြင်းကို သိခြင်း၊
၅။ အာပတ်ကို ဆုံးဖြတ်ခြင်း၌ လိမ္မာခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၃၂၁။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၄၂၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သံဃာ၌ တရား ဆုံးဖြတ်ထိုက်သော ရဟန်း အင်္ဂါ ၅ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ဝတ္ထုကို သိခြင်း၊
၂။ နိဒါန်းကို သိခြင်း၊
၃။ ပညတ်ချက်ကို သိခြင်း၊
၄။ မျက်မှောက်ပြုအပ်သော ပုဒ်ကို သိခြင်း၊
၅။ ရှေ့နောက် စကားစပ်ကို သိခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၃၂၂။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၄၂၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သံဃာ၌ တရား ဆုံးဖြတ်ထိုက်သော ရဟန်း အင်္ဂါ ၅ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ ဉတ်ကို သိခြင်း၊
၂။ ဉတ်ဖြင့် ပြုခြင်းကို သိခြင်း၊
၃။ ဉတ်နှင့် ကမ္မဝါစာကို သိခြင်း၊
၄။ ဉတ်ဖြင့် ငြိမ်းအေး ကြောင်း သမထကို သိခြင်း၊
၅။ ဉတ်ဖြင့် အဓိကရုဏ်းငြိမ်းခြင်းကို သိခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၃၂၃။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၄၂၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သံဃာ၌ တရား ဆုံးဖြတ်ထိုက်သော ရဟန်း အင်္ဂါ ၅ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ တရား (သုတ်, အဘိဓမ္မာ) ကို သိခြင်း၊
၂။ တရားအားလျော်သော သုတ္တာန် မဟာပဒေသ လေးပါးကို သိခြင်း၊
၃။ ဝိနည်း (ခန္ဓက ပရိဝါ) ကို သိခြင်း၊
၄။ ဝိနည်းအားလျော်သော မဟာပဒေသ လေးပါးကို သိခြင်း၊
၅။ ရှေ့နောက် စကား၌ လိမ္မာခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၃၂၄။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၄၂၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သံဃာ၌ တရား ဆုံးဖြတ်ထိုက်သော ရဟန်း အင်္ဂါ ၅ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ဝတ္ထုကို သိခြင်း၊
၂။ နိဒါန်းကို သိခြင်း၊
၃။ ပညတ်ချက်ကို သိခြင်း၊
၄။ မျက်မှောက်ပြုအပ်သော ပုဒ်ကို သိခြင်း၊
၅။ ရှေ့နောက် စကားစပ်ကို သိခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၃၂၂။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၄၂၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သံဃာ၌ တရား ဆုံးဖြတ်ထိုက်သော ရဟန်း အင်္ဂါ ၅ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ အဓိကရုဏ်းကို သိခြင်း၊
၂။ အဓိကရုဏ်းဖြစ်ကြောင်း (သမုဋ္ဌာန်) ကို သိခြင်း၊
၃။ အဓိကရုဏ်း၏ ပယောဂကို သိခြင်း၊
၄။ အဓိကရုဏ်း၏ ငြိမ်းခြင်းကို သိခြင်း၊
၅။ အဓိကရုဏ်းကို ဆုံးဖြတ်ခြင်း၌ လိမ္မာခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၃၂၁။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၄၂၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သံဃာ၌ တရား ဆုံးဖြတ်ထိုက်သော ရဟန်း အင်္ဂါ ၅ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ လွှမ်းမိုး၍ မဆို တတ်ခြင်း၊
၂။ ခွင့်ပေးမှုကို ပြုစေ၍ ဆိုတတ်ခြင်း၊
၃။ ဟုတ်မှန်သောဝတ္ထု ဝိနည်း အာပတ် အတိုင်း စောဒနာတတ်ခြင်း၊
၄။ ဟုတ်မှန်သောဝတ္ထု၊ ဝိနည်း၊ အာပတ်အတိုင်း ဆုံးဖြတ် တတ်ခြင်း၊
၅။ မိမိ၏ အယူအဆအတိုင်း ဖြေဆိုတတ်ခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၃၂၁။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၄၂၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သံဃာ၌ တရား ဆုံးဖြတ်ထိုက်သော ရဟန်း အင်္ဂါ ၅ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ အာပတ် ဟုတ်သည် မဟုတ်သည်ကို သိခြင်း၊
၂။ ပေါ့သော အာပတ်, လေးသော အာပတ်ကို သိခြင်း၊
၃။ အကြွင်း ရှိသော အာပတ်, အကြွင်းမရှိသော အာပတ်ကို သိခြင်း၊
၄။ ရုန့်ရင်းသော အာပတ်, မရုန့်ရင်းသော အာပတ်ကို သိခြင်း၊
၅။ ကုစား၍ ရကောင်းသော အာပတ်, ကုစား၍ မရကောင်းသော အာပတ်ကို သိခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၃၂၂။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၄၂၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သံဃာ၌ တရား ဆုံးဖြတ်ထိုက်သော ရဟန်း အင်္ဂါ ၅ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ ချစ်သဖြင့် ဆန္ဒာ ဂတိသို့ မလိုက်ခြင်း၊
၂။ မုန်းသဖြင့် ဒေါသာဂတိသို့ မလိုက်ခြင်း၊
၃။ တွေဝေသဖြင့် မောဟာ ဂတိသို့ မလိုက်ခြင်း၊
၄။ ကြောက်သဖြင့် ဘယာဂတိသို့ မလိုက်ခြင်း၊
၅။ ဝိနည်း၌ လိမ္မာ ကျွမ်းကျင်ခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၃၂၃။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၄၂၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သံဃာ၌ တရား ဆုံးဖြတ်ထိုက်သော ရဟန်း အင်္ဂါ ၅ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ ချစ်သဖြင့် ဆန္ဒာဂတိသို့ မလိုက်ခြင်း၊
၂။ မုန်းသဖြင့် ဒေါသာဂတိသို့ မလိုက်ခြင်း၊
၃။ တွေဝေသဖြင့် မောဟာဂတိသို့ မလိုက်ခြင်း၊
၄။ ကြောက်သဖြင့် ဘယာဂတိသို့ မလိုက်ခြင်း၊
၅။ အရှက် ရှိခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၃၂၂။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၄၂၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သံဃာ၌ တရား ဆုံးဖြတ်ထိုက်သော ရဟန်း အင်္ဂါ ၅ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ သုတ် (ဥဘတော ဝိဘင်း) ကို သိခြင်း၊
၂။ သုတ်အားလျော်သော မဟာပဒေသ လေးပါးကို သိခြင်း၊
၃။ ဝိနည်း (ခန္ဓကပရိဝါ) ကို သိခြင်း၊
၄။ ဝိနည်းအားလျော်သော မဟာပဒေသလေးပါးကို သိခြင်း၊
၅။ အကြောင်းဟုတ်သည် မဟုတ်သည်၌ လိမ္မာခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၃၂၃။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၄၂၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သံဃာ၌ တရား ဆုံးဖြတ်သော ရဟန်းအား လူအများ နှစ်သက်ကြောင်း အင်္ဂါ ၅ ပါး

၁။ (သူအချို့ကို) မြှောက်ပင့်တတ်သူ မဟုတ်ခြင်း၊ ၂။(သူ့အချို့ကို) မောင်းမဲတတ်သူ မဟုတ်ခြင်း၊
၃။ တရား ဟုတ်သည်ကို ယူတတ်ခြင်း၊
၄။ တရား မဟုတ်သည်ကို တားမြစ် တတ်ခြင်း၊
၅။ ပြိန်ဖျင်းသော စကားကို မဆိုတတ်ခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၃၁၉) (ဝိ၊မြန်၊၅။၄၁၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သံဃာ၌ တရား ဆုံးဖြတ်သော ရဟန်းအား လူအများ နှစ်သက်ကြောင်း အင်္ဂါ ၅ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ လွှမ်းမိုး၍ မဆိုတတ်ခြင်း၊
၂။ ခွင့်ပေးမှုကို ပြုစေ၍ ဆိုတတ်ခြင်း၊
၃။ ဟုတ်မှန်သောဝတ္ထု၊ ဝိနည်း၊ အာပတ်အတိုင်း စောဒနာတတ်ခြင်း၊
၄။ ဟုတ်မှန်သောဝတ္ထု, ဝိနည်း, အာပတ် အတိုင်း ဆုံးဖြတ်ခြင်း၊
၅။ မိမိအယူအဆ အတိုင်း ဖြေဆိုတတ်ခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၃၂၀။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၄၁၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သံဃာ၌ တရား ဆုံးဖြတ်သော ရဟန်းအား လူအများ မနှစ်သက်ကြောင်း အင်္ဂါ ၅ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ (သူအချို့ကို) ချီးမြှောက်တတ်သူ ဖြစ်ခြင်း၊
၂။ (သူအချို့ကို) မောင်းမဲ တတ်သူ ဖြစ်ခြင်း၊
၃။ တရား မဟုတ်သည်ကို ယူတတ်ခြင်း၊
၄။ တရား ဟုတ်သည်ကို တားမြစ်တတ်ခြင်း၊
၅။ ပြိန်ဖျင်းသော စကားကို များစွာ ပြောဆိုတတ်ခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၃၁၉။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၄၁၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သံဃာ၌ တရား မဆုံးဖြတ်ထိုက်သော ရဟန်း၏ အင်္ဂါ ၅ ပါး

၁။ အာပတ်ကို မသိခြင်း၊
၂။ အာပတ်ဖြစ်ကြောင်း (သမုဋ္ဌာန်) ကို မသိခြင်း၊
၃။ အာပတ်၏ ပယောဂကို မသိခြင်း၊
၄။ အာပတ်ငြိမ်းခြင်းကို မသိခြင်း၊
၅။ အာပတ်ကို ဆုံးဖြတ်ခြင်း၌ မကျွမ်းကျင်ခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၃၂၀။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၄၂၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သံဃာ၌ တရား မဆုံးဖြတ်ထိုက်သော ရဟန်း၏ အင်္ဂါ ၅ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ အာပတ် ဟုတ်သည် မဟုတ်သည်ကို မသိခြင်း၊
၂။ ပေါ့သောအာပတ် လေးသောအာပတ်ကို မသိခြင်း၊
၃။ အကြွင်းရှိသော အာပတ်, အကြွင်းမရှိသော အာပတ်ကို မသိခြင်း၊
၄။ ရုန့်ရင်း ကြမ်းတမ်းသော အာပတ် မရုန့်ရင်းမကြမ်းတမ်းသော အာပတ်ကို မသိခြင်း၊
၅။ ကုစားကောင်း မကုစားကောင်းသော အာပတ်ကို မသိခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၃၂၁။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၄၂၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သံဃာ၌ တရား မဆုံးဖြတ်ထိုက်သော ရဟန်း၏ အင်္ဂါ ၅ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ ကံကို မသိခြင်း၊
၂။ ကံပြုခြင်းကို မသိခြင်း၊
၃။ ကံ၏ဝတ္ထုကို မသိခြင်း၊
၄။ ကံ၏ ကျင့်ဝတ်ကို မသိခြင်း၊
၅။ ကံ၏ ငြိမ်းခြင်းကို မသိခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၃၂၂။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၄၂၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သံဃာ၌ တရား မဆုံးဖြတ်ထိုက်သော ရဟန်း၏ အင်္ဂါ ၅ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ဝတ္ထုကို မသိခြင်း၊
၂။ နိဒါန်းကို မသိခြင်း၊
၃။ ပညတ်ကို မသိခြင်း၊
၄။ မျက်မှောက်ပြုအပ်သော ပုဒ်ကို မသိခြင်း၊
၅။ ရှေ့နောက် စကားစပ်ကို မသိခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၃၂၂။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၄၂၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သံဃာ၌ တရား မဆုံးဖြတ်ထိုက်သော ရဟန်း၏ အင်္ဂါ ၅ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ ချစ်သဖြင့် အဂတိသို့ လိုက်ခြင်း၊
၂။ မုန်းသဖြင့် အဂတိသို့ လိုက်ခြင်း၊
၃။ တွေဝေသဖြင့် အဂတိသို့ လိုက်ခြင်း၊
၄။ ကြောက်သဖြင့် အဂတိသို့ လိုက်ခြင်း၊
၅။ အရှက် မရှိခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၃၂၂။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၄၂၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သံဃာ၌ တရား မဆုံးဖြတ်ထိုက်သော ရဟန်း၏ အင်္ဂါ ၅ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ ဉတ်ကို မသိခြင်း၊
၂။ ဉတ်ဖြင့် ပြုခြင်းကို မသိခြင်း၊
၃။ ဉတ်နှင့် ကမ္မဝါစာကို မသိခြင်း၊
၄။ ဉတ်ဖြင့် ငြိမ်းကြောင်း သမထကို မသိခြင်း၊
၅။ ဉတ်ဖြင့် အဓိကရုဏ်းငြိမ်းခြင်းကို မသိခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၃၂၃။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၄၂၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သံဃာ၌ တရား မဆုံးဖြတ်ထိုက်သော ရဟန်း၏ အင်္ဂါ ၅ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ သုတ် (ဥဘတော ဝိဘင်း) ကို မသိခြင်း၊
၂။ သုတ်အားလျော်သော (မဟာပဒေသလေးပါး) ကို မသိခြင်း၊
၃။ ဝိနည်း ခန္ဓက ပရိဝါကို မသိခြင်း၊
၄။ ဝိနည်းအားလျော်သော (မဟာပဒေသ လေးပါး) ကို မသိခြင်း၊
၅။ အကြောင်း ဟုတ်သည် မဟုတ်သည်၌ မလိမ္မာခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၃၂၃။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၄၂၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သံဃာ၌ တရား မဆုံးဖြတ်ထိုက်သော ရဟန်း၏ အင်္ဂါ ၅ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ တရား (သုတ် အဘိဓမ္မာ) ကို မသိခြင်း၊
၂။ တရားအားလျော်သော သုတ္တန် မဟာပဒေသ လေးပါးကို မသိခြင်း၊
၃။ ဝိနည်း (ခန္ဓက ပရိဝါ) ကို မသိခြင်း၊
၄။ ဝိနည်းအားလျော်သော မဟာပဒေသ လေးပါးကို မသိခြင်း၊
၅။ ရှေ့နောက် စကား၌ မကျွမ်းကျင်ခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၃၂၄။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၄၂၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သံဃာ၌ တရား မဆုံးဖြတ်ထိုက်သော ရဟန်း၏ အင်္ဂါ ၅ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ အဓိကရုဏ်းကို မသိခြင်း၊
၂။ အဓိကရုဏ်းဖြစ်ကြောင်း (သမုဋ္ဌာန်) ကို မသိခြင်း၊
၃။ အဓိကရုဏ်း၏ ပယောဂကို မသိခြင်း၊
၄။ အဓိကရုဏ်း၏ ငြိမ်းခြင်းကို မသိခြင်း၊
၅။ အဓိကရုဏ်းကို ဆုံးဖြတ် ခြင်း၌ မကျွမ်းကျင်ခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၃၂၁။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၄၂၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သံဃာ၌ တရား မဆုံးဖြတ်ထိုက်သော ရဟန်း၏ အင်္ဂါ ၅ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ လွှမ်းမိုး၍ ဆိုတတ်ခြင်း၊
၂။ ခွင့်ပေးမှု မပြုစေမူ၍ ဆိုတတ်ခြင်း၊
၃။ ဟုတ်မှန်သောဝတ္ထု၊ ဝိနည်း၊ အာပတ်အတိုင်း မစောဒနာတတ်ခြင်း၊
၄။ ဟုတ်မှန်သောဝတ္ထု၊ ဝိနည်း၊ အာပတ်အတိုင်း မဆုံးဖြတ်တတ်ခြင်း၊
၅။ မိမိအယူအတိုင်း မဆိုတတ်ခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၃၂၁။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၄၂၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သံဃာ၌ တရား မဆုံးဖြတ်ထိုက်သော ရဟန်း၏ အင်္ဂါ ၅ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ ချစ်သဖြင့် အဂတိသို့ လိုက်ခြင်း၊
၂။ မုန်းသဖြင့် အဂတိသို့ လိုက်ခြင်း၊
၃။ တွေဝေသဖြင့် အဂတိသို့ လိုက်ခြင်း၊
၄။ ကြောက်သဖြင့် အဂတိသို့ လိုက်ခြင်း၊
၅။ ဝိနည်း၌ မလိမ္မာခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၃၂၃။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၄၂၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သံဃာ၌ တရားဆုံးဖြတ်သော ရဟန်းအား လူအများ နှစ်သက်ကြောင်း အင်္ဂါ ၅ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ ထောင်လွှားသော စကားကို မဆိုတတ်ခြင်း၊
၂။ ထင်ပေါ်ကျော်စောသူကို မှီ၍ မဆိုတတ်ခြင်း၊
၃။ စကားစပ် အနုသန္ဓေ၌ လိမ္မာခြင်း၊
၄။ ဟုတ်မှန်သောဝတ္ထု၊ ဝိနည်း၊ အာပတ်အတိုင်း စောဒနာတတ်ခြင်း၊
၅။ ဟုတ်မှန်သောဝတ္ထု၊ ဝိနည်း၊ အာပတ်အတိုင်း ဆုံးဖြတ်တတ်ခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၃၁၈။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၄၁၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သံဃာ၌ တရားဆုံးဖြတ်သော ရဟန်းအား လူအများ မနှစ်သက်ကြောင်း အင်္ဂါ ၅ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ ထောင်လွှားသော စကားကို ဆိုတတ်ခြင်း၊
၂။ ထင်ပေါ်ကျော်စောသူကို မှီ၍ ဆိုတတ်ခြင်း၊
၃။ စကားစပ် (အနုသန္ဓေ) ၌ မကျွမ်းကျင်ခြင်း၊
၄။ ဟုတ်မှန်သောဝတ္ထု၊ ဝိနည်း၊ အာပတ် အတိုင်း မစောဒနာတတ်ခြင်း၊
၅။ ဟုတ်မှန်သောဝတ္ထု၊ ဝိနည်း၊ အာပတ်အတိုင်း မဆုံးဖြတ် တတ်ခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၃၁၈။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၄၁၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သံဃာ၌ တရားဆုံးဖြတ်သော ရဟန်းအား လူအများ မနှစ်သက်ကြောင်း အင်္ဂါ ၅ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ လွှမ်းမိုး၍ ဆိုတတ်ခြင်း၊
၂။ ခွင့်ပေးမှုကို မပြုစေမူ၍ ဆိုတတ်ခြင်း၊
၃။ ဟုတ်မှန်သောဝတ္ထု ဝိနည်း၊ အာပတ်အတိုင်း မစောဒနာတတ်ခြင်း၊
၄။ ဟုတ်မှန်သောဝတ္ထု၊ ဝိနည်း အာပတ်အတိုင်း မဆုံးဖြတ်တတ်ခြင်း၊
၅။ မိမိအယူအတိုင်း မဆိုတတ်ခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၃၁၉။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၄၁၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သံဃာ့ကံ ၄ မျိုး

၁။ အပလောကနကံ- သိမ်အတွင်း၌ (ကျောင်းတိုက်အတွင်း၌) ရှိသော သံဃာကို သုံးကြိမ် ပန်ကြား၍ သံဃာ၏ ခွင့်ပြုချက်ဖြင့် ပြုလုပ်ရသော ကံ၊
၂။ ဉတ္တိကံ- သံဃာ၏ ခွင့်ပြုချက်ကို ရယူပြီး ဉတ်ကမ္မဝါ တစ်ကြိမ်ရွတ်ဖတ်၍ ပြုလုပ်ရသော ကံ၊
၃။ ဉတ္တိဒုတိယကံ- သံဃာ၏ ခွင့်ပြုချက်ကို ရယူပြီး ဉတ်တစ်ကြိမ် ကမ္မဝါစာတစ်ကြိမ် ရွတ်ဖတ်၍ ပြုလုပ်ရသော ကံ၊
၄။ ဉတ္တိစတုတ္ထကံ- သံဃာ၏ ခွင့်ပြုချက်ကို ရယူပြီး ဉတ်တစ်ကြိမ် ကမ္မဝါစာသုံးကြိမ် ရွတ်ဖတ်၍ ပြုလုပ်ရသော ကံ။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၄၊၃၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သံဃာကွဲကြောင်း ၅ ပါး

၁။ အပလောကန စသော ကံ လေးပါးတို့တွင် တစ်ပါးပါးသော ကံကြောင့် ကွဲပြားခြင်း၊
၂။ ပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသ ငါးပါးတွင် တစ်ပါးပါးသော ဥဒ္ဒေသကြောင့် ကွဲပြားခြင်း၊
၃။ အဓမ္မကို ဓမ္မ စသည်ဖြင့် ပြောဆိုခြင်းကြောင့် ကွဲပြားခြင်း၊
၄။ သံဃာ ကွဲပြား ခြင်းအားလျော်စွာ ကြားသိစေကြောင်းဖြစ်သော စကားကြောင့် ကွဲပြားခြင်း၊
၅။ စာရေးတံကို ယူစေခြင်း (မဲခွဲဆုံးဖြတ်ခြင်း။) ကြောင့် ကွဲပြားခြင်း။ (အံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၅၄။) (ဣတိဝုတ်၊ဋ္ဌ၊၆၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သံဃာကွဲခြင်း၏ ရှေ့ပြေးအကြောင်း ၃ ပါး

၁။ အဓမ္မစသည်ကို ဓမ္မစသည်ဖြင့် ပြောဆိုခြင်း၊
၂။ ရဟန်းတို့၏ စိတ်ကို ဆွဲဆောင်လျက် ကြားသိစေခြင်း၊
၃။ စာရေးတံကို ယူစေခြင်း။ (ဣတိဝုတ်၊ဋ္ဌ၊၆၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သံဃာကွဲခြင်း၏ အဓိကအကြောင်း ၂ ပါး

၁။ ကံကြောင့်၊
၂။ ပါတိမောက်ကို ပြခြင်းကြောင့်။ (ဣတိဝုတ်၊ဋ္ဌ၊၆၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သံဃာကွဲပြားကြောင်း ၅ ပါး

၁။ ကမ္မေန- အပလောကနကံ စသော ကံလေးပါးတို့တွင် တစ်ပါးပါးကြောင့် ကွဲခြင်း၊
၂။ ဥဒ္ဒေသေန- ငါးပါးသော ပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသတို့တွင် တစ်ပါးပါးကြောင့် ကွဲခြင်း၊
၃။ ဝေါဟရန္တော- ဘေဒကရဝတ္ထု တစ်ဆယ့်ရှစ်ပါးကို ပြောဆို ခြင်းကြောင့် ကွဲခြင်း၊
၄။ အနုဿာဝနေန- နနု တုမှေ ဇာနာထ စသော စကားမျိုးကို ထပ်ကာထပ်ကာ ပြောဆိုခြင်းကြောင့် ကွဲခြင်း၊
၅။ သလာကဂ္ဂါဟေန- စာရေးတံမဲကို ယူစေခြင်းကြောင့် ကွဲခြင်း။ (မ၊ဋ္ဌ၊၄၊၇၅။) (ဥဒါန၊ဋ္ဌ၊၂၈၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သံဃာကွဲပြားကြောင်း အခြင်းအရာ ၂ ပါး

၁။ ဥပုသ်ကံ အသီးသီး ပြုခြင်း၊
၂။ စာရေးတံမဲ ယူခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၂၁၃။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၂၉၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သံဃာကွဲပြားကြောင်း အခြင်းအရာ ၅ ပါး

၁။ ကံဖြင့် ကွဲခြင်း၊
၂။ ပါတိမောက်ပြခြင်းဖြင့် ကွဲခြင်း၊
၃။ ဘေဒကရဝတ္ထုကို ပြောကြားသည် ဖြစ်၍ ကွဲခြင်း၊
၄။ ထပ်ကာ ထပ်ကာ ကြားသဖြင့် ကွဲပြား၅။ စားရေးတံမဲ ယူစေခြင်း ကွဲခြင်း ။ (ဝိ၊၅၊၃၄၉။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၄၅၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သံဃာကွဲပြားကြောင်း အင်္ဂါ ၁၀ ပါး

၁။ တရားမဟုတ်သည်ကို တရားဟုတ်သည်ဟု ပြဆိုခြင်း၊
၂။ တရားဟုတ်သည်ကို တရားမဟုတ်ဟု ပြဆိုခြင်း၊
၃။ ဝိနည်းဟုတ်သည်ကို ဝိနည်း မဟုတ်ဟု ပြဆိုခြင်း၊
၄။ ဝိနည်းမဟုတ်သည်ကို ဝိနည်းဟုတ်သည်ဟု ပြဆိုခြင်း၊
၅။ မြတ်စွာ ဘုရား မဟောအပ်သည်ကို မြတ်စွာဘုရား ဟောအပ်သည်ဟု ပြဆိုခြင်း၊
၆။ မြတ်စွာဘုရား ဟောအပ်သည်ကို မြတ်စွာဘုရား မဟောအပ်ဟု ပြဆိုခြင်း၊
၇။ မြတ်စွာဘုရား လေ့ကျက် အပ်သည်ကို မြတ်စွာဘုရား မလေ့ကျက်အပ်ဟု ပြဆိုခြင်း၊
၈။ မြတ်စွာဘုရား မလေ့ကျက်အပ် သည်ကို မြတ်စွာဘုရား လေ့ကျက်အပ်သည်ဟု ပြဆိုခြင်း၊
၉။ မြတ်စွာဘုရား မပညတ် အပ်သည်ကို မြတ်စွာဘုရား ပညတ်အပ်သည်ဟု ပြဆိုခြင်း၊
၁၀။ မြတ်စွာဘုရား ပညတ်အပ် သည်ကို မြတ်စွာဘုရား မပညတ်အပ်ဟု ပြဆိုခြင်း။ (အံ၊၃၊၃၁၄။) (အံ၊မြန်၊၃။၃၁၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သံဃာကွဲပြားကြောင်းဝတ္ထု ၁၈ ပါး

၁။ ရဟန်းတို့သည် မတရားသည်ကို တရား၏ဟု ပြခြင်း၊
၂။ ရဟန်းတို့သည် တရားသည်ကို မတရားဟု ပြခြင်း၊
၃။ ဝိနည်းမဟုတ်သည်ကို ဝိနည်းဟု ပြခြင်း၊
၄။ ဝိနည်းကို ဝိနည်းမဟုတ်ဟု ပြခြင်း၊
၅။ မြတ်စွာဘုရား မဟောကြား အပ်သည်ကို ဘုရားဟောကြားအပ်၏ဟု ပြခြင်း၊
၆။ မြတ်စွာဘုရား ဟောကြားအပ် သည်ကို မြတ်စွာဘုရားသည် မဟောကြားအပ်ဟု ပြခြင်း၊
၇။ မြတ်စွာဘုရား မလေ့ကျက် သည်ကို မြတ်စွာဘုရားသည် လေ့ကျက်အပ်၏ဟု ပြခြင်း၊
၈။ မြတ်စွာဘုရား လေ့ကျက် အပ်သည်ကို မြတ်စွာဘုရားသည် မလေ့ကျက်အပ်ဟု ပြခြင်း၊
၉။ ဘုရားရှင် မပညတ် အပ်သည်ကို ဘုရားရှင်သည် ပညတ်အပ်၏ဟု ပြခြင်း၊
၁၀။ ဘုရားရှင် ပညတ်အပ်သည်ကို ဘုရားရှင်သည် မပညတ်အပ်ဟုပြခြင်း၊
၁၁။ အာပတ်မဟုတ်သည်ကို အာပတ်ဟု ပြခြင်း၊
၁၂။ အာပတ်ဟုတ်သည်ကို အာပတ်မဟုတ်ဟု ပြခြင်း၊
၁၃။ ပေါ့သော အာပတ်ကို လေးသော အာပတ်ဟု ပြခြင်း၊
၁၄။ လေးသောအာပတ်ကို ပေါ့သောအာပတ်ဟု ပြခြင်း၊
၁၅။ အကြွင်း ရှိသော အာပတ်ကို အကြွင်းမရှိသော အာပတ်ဟု ပြခြင်း၊
၁၆။ အကြွင်းမရှိသော အာပတ်ကို အကြွင်းရှိသော အာပတ်ဟု ပြခြင်း၊
၁၇။ ရုန့်ရင်းသော အာပတ်ကို မရုန့်ရင်းသော အာပတ်ဟု ပြခြင်း၊
၁၈။ မရုန့်ရင်းသော အာပတ်ကို ရုန့်ရင်းသော အာပတ်ဟု ပြခြင်း။ (ဝိ၊၄၊၃၆၈။) (ဝိ၊မြန်၊၄၊၃၇၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သံဃာကွဲပြားခြင်းကို နှစ်သက်သော ရဟန်း ရရှိမည့် အကျိုး ၄ မျိုး

၁။ ဒုဿီလရဟန်းအား ညီညွတ်သော သမဂ္ဂသံဃာသည် နှင်ထုတ် ဖျက်ဆီးနိုင်၍ မညီညွတ်သော ဝဂ်ဖြစ်သော သံဃာသည် မနှင်ထုတ် မဖျက်ဆီးနိုင်ခြင်း၊
၂။ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိအယူရှိသော ဒုဿီလရဟန်းအား ညီညွတ်သော သမဂ္ဂသံဃာသည် နှင်ထုတ်ဖျက်ဆီးနိုင်၍ မညီညွတ်သော ဝဂ်ဖြစ်သော သံဃာသည် မနှင်ထုတ် မဖျက်ဆီးနိုင်ခြင်း၊
၃။ မိစ္ဆာဇီဝနှင့် ပြည့်စုံသော ဒုဿီလရဟန်းအား ညီညွတ်သော သမဂ္ဂသံဃာသည် နှင်ထုတ်ဖျက်ဆီးနိုင်၍ မညီညွတ်သော ဝဂ်ဖြစ်သော သံဃာသည် မနှင်ထုတ် မဖျက်ဆီးနိုင်ခြင်း၊
၄။ လာဘ်ပူဇော်သက္ကာရကို အလိုရှိသော ရဟန်းအား ညီညွတ်သော သမဂ္ဂသံဃာသည် အရိုအသေ အလေးအမြတ် စသည် မပြုမူ၍ မညီညွတ်သော ဝဂ်ဖြစ်သော သံဃာက အရိုအသေ အလေးအမြတ်စသည် ပြုခြင်း။ (အံ၊၁၊၅၆၂။) (အံ၊မြန်၊၁။၅၇၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သံဃာကို တင့်တယ်စေသော ပုဂ္ဂိုလ် ၄ မျိုး

၁။ ကျွမ်းကျင်သော, ကိုယ်နှုတ်နှလုံးကို ဆုံးမပြီး ဖြစ်သော, ရဲရင့်သော, အကြားအမြင်များသော, တရားကို ဆောင်သော, တရားအားလျော်သော အကျင့်ကို ကျင့်သော ရဟန်း၊
၂။ ကျွမ်းကျင်သော, ကိုယ်နှုတ်နှလုံးကို ဆုံးမပြီးဖြစ်သော, ရဲရင့်သော, အကြားအမြင်များသော တရားကို ဆောင်သော, တရားအားလျော်သော အကျင့်ကို ကျင့်သော ရဟန်းမ၊
၃။ ကျွမ်းကျင်သော, ကိုယ်နှုတ်နှလုံးကို ဆုံးမပြီးဖြစ်သော, ရဲရင့်သော, အကြားအမြင်များသော, တရားကို ဆောင်သော, တရားအားလျော်သော အကျင့်ကို ကျင့်သော ဥပါသကာ၊
၄။ ကျွမ်းကျင်သော, ကိုယ်နှုတ်နှလုံးကို ဆုံးမပြီးဖြစ်သော, ရဲရင့်သော, အကြားအမြင်များသော, တရားကို ဆောင်သော, တရားအားလျော်သော အကျင့်ကို ကျင့်သော ဥပါသိကာမ။ (အံ၊၁၊၃၁၄။) (အံ၊မြန်၊၁။၃၃၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သံဃာကို သင်းခွဲသော အလဇ္ဇီရဟန်း အင်္ဂါ ၄ ပါး

၁။ ချစ်သဖြင့် မလားအပ်သည်သို့ လားခြင်း (ဆန္ဒာဂတိသို့ လိုက်ခြင်း)၊
၂။ မုန်းသဖြင့် မလားအပ်သည်သို့ လားခြင်း (ဒေါသာဂတိသို့ လိုက်ခြင်း)၊
၃။ တွေဝေသဖြင့် မလားအပ်သည်သို့ လားခြင်း (မောဟာဂတိသို့ လိုက်ခြင်း)၊
၄။ ကြောက်သဖြင့် မလားအပ်သည်သို့ လားခြင်း (ဘယာဂတိသို့ လိုက်ခြင်း)။ (ဝိ၊၅၊၂၂၈) (ဝိ၊မြန်၊၅။၃၁၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သံဃာညီညွတ်ကြောင်း တရား ၁၀ ပါး

၁။ သီလရှိခြင်း၊
၂။ အကြားအမြင်များခြင်း၊
၃။ အဆွေ ခင်ပွန်းကောင်း ရှိခြင်း၊
၄။ ဆိုဆုံးမလွယ်ခြင်း၊
၅။ အယုတ်အမြတ်ဖြစ်သော ထိုထိုကိစ္စ တို့၌ ကျွမ်းကျင်ခြင်း၊
၆။ တရားတော်ကို အလိုရှိခြင်း၊
၇။ အကုသိုလ်တရားကို ပယ်ရန် ကုသိုလ်တရားကို တိုးပွားစေရန် ထက်သန်သော လုံ့လရှိခြင်း၊
၈။ ရသမျှသော ပစ္စည်း လေးပါးဖြင့် ရောင့်ရဲလွယ်ခြင်း၊
၉။ သတိနှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၁၀။ ပညာနှင့် ပြည့်စုံခြင်း။ (အံ၊၃၊၃၂၆။) (အံ၊မြန်၊၃။၃၂၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သံဃာညီညွတ်ကြောင်း အင်္ဂါ ၁၀ ပါး

၁။ တရားမဟုတ်သည်ကို တရားမဟုတ်ဟု ပြဆိုခြင်း၊
၂။ တရားဟုတ်သည်ကို တရားဟုတ်သည်ဟု ပြဆိုခြင်း၊
၃။ ဝိနည်းမဟုတ်သည်ကို ဝိနည်း မဟုတ်ဟု ပြဆိုခြင်း၊
၄။ ဝိနည်းဟုတ်သည်ကို ဝိနည်းဟုတ်သည်ဟု ပြဆိုခြင်း၊
၅။ မြတ်စွာ ဘုရား မဟောအပ်သည်ကို မြတ်စွာဘုရား မဟောအပ်ဟု ပြဆိုခြင်း၊
၆။ မြတ်စွာဘုရား ဟောအပ်သည်ကို မြတ်စွာဘုရား ဟောအပ်သည်ဟု ပြဆိုခြင်း၊
၇။ မြတ်စွာဘုရား လေ့ကျက်အပ် သည်ကို မြတ်စွာဘုရား လေ့ကျက်အပ်သည်ဟု ပြဆိုခြင်း၊
၈။ မြတ်စွာဘုရား မလေ့ကျက်အပ် သည်ကို မြတ်စွာဘုရား မလေ့ကျက်အပ်ဟု ပြဆိုခြင်း၊
၉။ မြတ်စွာဘုရား မပညတ်အပ်သည်ကို မြတ်စွာဘုရား မပညတ်အပ်ဟု ပြဆိုခြင်း၊
၁၀။ မြတ်စွာဘုရား ပညတ် အပ်သည်ကို မြတ်စွာဘုရား ပညတ်အပ်သည်ဟု ပြဆိုခြင်း။ (အံ၊၃၊၃၁၅။) (အံ၊မြန်၊၃။၃၁၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သံဃာညီညွတ်ကြောင်းဝတ္ထု ၁၈ ပါး

၁။ ရဟန်းတို့သည် မတရားသည်ကို မတရားဟု ပြခြင်း၊
၂။ တရားသည်ကို တရား၏ဟု ပြခြင်း၊
၃။ ဝိနည်းမဟုတ်သည်ကို ဝိနည်း မဟုတ်ဟု ပြခြင်း၊
၄။ ဝိနည်းဟုတ်သည်ကို ဝိနည်းဟုတ်၏ဟု ပြခြင်း၊
၅။ ဘုရားရှင် မဟောကြားအပ်သည်ကို ဘုရားရှင်သည် မဟောကြားအပ်ဟု ပြခြင်း၊
၆။ ဘုရားရှင် ဟောကြားအပ်သည်ကို ဘုရားရှင်သည် ဟောကြားအပ်၏ဟု ပြခြင်း၊
၇။ မြတ်စွာဘုရား မလေ့ကျက်အပ်သည်ကို မြတ်စွာဘုရားသည် မလေ့ကျက်အပ်ဟု ပြခြင်း၊
၈။ မြတ်စွာဘုရား လေ့ကျက်အပ်သည်ကို မြတ်စွာဘုရားသည် လေ့ကျက်အပ်၏ဟု ပြခြင်း၊
၉။ မြတ်စွာဘုရား မပညတ်အပ်သည်ကို မြတ်စွာဘုရားသည် မပညတ်အပ်ဟု ပြခြင်း၊
၁၀။ မြတ်စွာဘုရား ပညတ်အပ်သည်ကို မြတ်စွာဘုရားသည် ပညတ်အပ်၏ဟု ပြခြင်း၊
၁၁။ အာပတ်မဟုတ်သည်ကို အာပတ် မဟုတ်ဟု ပြခြင်း၊
၁၂။ အာပတ်ဟုတ်သည်ကို အာပတ်ဟုတ်၏ဟု ပြခြင်း၊
၁၃။ ပေါ့သော အာပတ်ကို ပေါ့သော အာပတ်ဟု ပြခြင်း၊
၁၄။ လေးသော အာပတ်ကို လေးသော အာပတ်ဟု ပြခြင်း၊
၁၅။ အကြွင်းရှိသော အာပတ်ကို အကြွင်းရှိသော အာပတ်ဟု ပြခြင်း၊
၁၆။ အကြွင်း မရှိသော အာပတ်ကို အကြွင်းမရှိသော အာပတ်ဟု ပြခြင်း၊
၁၇။ ရုန့်ရင်းသော အာပတ်ကို ရုန့်ရင်းသော အာပတ်ဟု ပြခြင်း၊
၁၈။ မရုန့်ရင်းသော အာပတ်ကို မရုန့်ရင်းသော အာပတ်ဟု ပြခြင်း။ (ဝိ၊၄၊၃၆၈။) (ဝိ၊မြန်၊၄၊၃၇၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သံဃာညီညွတ်ခြင်း ၂ မျိုး

၁။ သံဃာ၏ အမှန်စင်စစ် ညီညွတ်ခြင်းဟူသော အနက်အဓိပ္ပါယ်မှ ကင်း၍ သံဃာညီညွတ်၏ဟူသော စကားလုံးမျှသာရှိသော ညီညွတ်ခြင်း၊
၂။ သံဃာ၏ အမှန်စင်စစ် ညီညွတ်ခြင်းဟူသော အနက်အဓိပ္ပါယ်နှင့်လည်း ပြည့်စုံ၍ သံဃာညီညွတ်၏ ဟူသော စကားလုံးလည်း ပြည့်စုံသော ညီညွတ်ခြင်း။ (ဝိ၊၃၊၅၀၈။) (ဝိ၊မြန်၊၃။၅၁၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သံဃာဒိသိသ် ကုစားရာ၌ နာမမတ္တဝသေနဝယ် နာမည် ၂ မျိုး

၁။ သဇာတိသာဓာရဏံ- သံဃာဒိသိသ်ဟူသော မိမိဇာတ်နှင့် ဆက်ဆံသော အမည်၊
၂။ သဗ္ဗသာဓာရဏံ- အာပတ္တိ ဟူသော အလုံးစုံသော အာပတ်နှင့် ဆက်ဆံသော အမည်။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၄၊၂၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သံဃာဒိသိသ် သိက္ခာပုဒ် ၁၃ ပါး

၁။ သုက်လွတ်စေခြင်း (သုက္ကဝိဿဋ္ဌိ) သိက္ခာပုဒ်၊
၂။ ကိုယ်လက် နှီးနှောခြင်း (ကာယသံသဂ္ဂ) သိက္ခာပုဒ်၊
၃။ ရုန့်ရင်းကြမ်းတမ်းသော စကားကို ပြောဆိုခြင်း (ဒုဋ္ဌုလ္လဝါစာ) သိက္ခာပုဒ်၊
၄။ ကာမဂုဏ်ဖြင့် လုပ်ကျွေးရန် ပြောဆိုခြင်း (အတ္တကာမပါရိစရိယ) သိက္ခာပုဒ်၊
၅။ အောင်တမန်သွားလာခြင်း (သဉ္စရိတ္တ) သိက္ခာပုဒ်၊
၆။ ကိုယ်တိုင် တောင်းယူ အပ်သော ပဲခွပ် စသည်ဖြင့် ကျောင်းဆောက်ခြင်း (သညာစိကာယ) သိက္ခာပုဒ်၊
၇။ ကြီးမားသော ကျောင်းကို ပြုခြင်း (မဟလ္လကဝိဟာရ) သိက္ခာပုဒ်၊
၈။ မြင်ခြင်း ကြားခြင်း ယုံမှားခြင်း အရင်းမရှိပဲ ပါရာဇိကအာပတ်ဖြင့် စွပ်စွဲခြင်း (ပထမဒုဋ္ဌဒေါသ) သိက္ခာပုဒ်၊
၉။ အမြွက်မျှကို စွဲ၍ ပါရာဇိကအာပတ်ဖြင့် စွပ်စွဲခြင်း (ဒုတိယဒုဋ္ဌဒေါသ) သိက္ခာပုဒ်၊
၁၀။ သံဃာကို သင်းခွဲခြင်း (သံဃဘေဒက) သိက္ခာပုဒ်၊
၁၁။ သင်းခွဲသော ရဟန်းသို့ နောက်လိုက် လုပ်ခြင်း (ဘေဒါနုဝတ္တက) သိက္ခာပုဒ်၊
၁၂။ ဆိုဆုံးမခက်ခြင်း (ဒုဗ္ဗစ) သိက္ခာပုဒ်၊
၁၃။ ဒါယကာတို့၏ သဒ္ဓါတရားကို ဖျက်ဆီးခြင်း (ကုလဒူသက) သိက္ခာပုဒ်။ (ဝိ၊၅၊၁၀။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၁၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သံဃာဒိသိသ်အာပတ် ၂၃ မျိုး

၁။ ဘိက္ခုသံဃာဒိသိသ် ၁၃ မျိုး၊
၂။ ဘိက္ခုနီသံဃာဒိသိသ် ၁၀ မျိုး၊ ပေါင်း ၂၃ မျိုး။ (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၃၊၄၈၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သံဃာဒိသိသ်အာပတ် ဖြစ်ကြောင်း သမုဋ္ဌာန် ၆ ပါး

၁။ ရံခါ ကိုယ်ကြောင့် ဖြစ်ကုန်၏၊ နှုတ်နှင့် စိတ်ကြောင့် မဖြစ်ကုန်၊
၂။ ရံခါ နှုတ်ကြောင့် ဖြစ်ကုန်၏၊ ကိုယ်နှင့်စိတ်ကြောင့် မဖြစ်ကုန်၊
၃။ ရံခါ ကိုယ်ကြောင့်လည်းကောင်း နှုတ်ကြောင့်လည်းကောင်း ဖြစ်ကုန်၏၊ စိတ်ကြောင့် မဖြစ်ကုန်၊
၄။ ရံခါ ကိုယ်ကြောင့်လည်းကောင်း စိတ်ကြောင့်လည်းကောင်း ဖြစ်ကုန်၏၊ နှုတ်ကြောင့် မဖြစ်ကုန်၊
၅။ ရံခါ နှုတ်ကြောင့်လည်းကောင်း စိတ်ကြောင့် လည်းကောင်း ဖြစ်ကုန်၏၊ ကိုယ်ကြောင့် မဖြစ်ကုန်၊
၆။ ရံခါ ကိုယ်ကြောင့်လည်းကောင်း နှုတ်ကြောင့် လည်းကောင်း၊ စိတ်ကြောင့်လည်းကောင်း ဖြစ်ကုန်၏။ (ဝိ၊၅၊၃၆၂။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၄၆၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သံဃာဒိသိသ်အာပတ်ကို ဖုံးလွှမ်းထားခြင်း၌ မာတိကာ ၁၀ ပါး

၁။ သံဃာဒိသိသ်အာပတ် သင့်ခြင်း၊
၂။ သံဃာဒိသိသ်အာပတ် သင့်၏ဟု အမှတ်ရှိခြင်း၊
၃။ ပကတတ်ရဟန်း ဖြစ်ခြင်း၊
၄။ ပကတတ်ရဟန်းဟု အမှတ်ရှိခြင်း၊
၅။ နှောင့်ယှက်တားမြစ်တတ်သော အန္တရာယ် မရှိခြင်း၊
၆။ အန္တရာယ်မရှိဟု အမှတ်ရှိခြင်း၊
၇။ ကုစားခြင်းငှာ စွမ်းနိုင်ခြင်း၊
၈။ ကုစားခြင်းငှာ စွမ်းနိုင်သည်ဟု အမှတ်ရှိခြင်း၊
၉။ သံဃာဒိသိသ်အာပတ်ကို ဖုံးကွယ်ထားလိုခြင်း၊
၁၀။ ဖုံးကွယ် ထားခြင်း။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၄၊၁၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သံဃာဘောင်သို့ သွင်းခြင်း ၂ မျိုး

၁။ ကောင်းသော သွင်းခြင်း၊
၂။ မကောင်းသော သွင်းခြင်း။ (ဝိ၊၃၊၄၄၃။) (ဝိ၊မြန်၊၃။၄၅၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သံဃာသင်းခွဲရဟန်းနောက်သို့ လိုက်သော ရဟန်း သင့်သော အာပတ် ၃ ပါး

၁။ ဒုက္ကဋ် အာပတ်၊
၂။ ထုလ္လစ္စဉ်းအာပတ်၊
၃။ သံဃာဒိသိသ်အာပတ်။ (ဝိ၊၅၊၉၁။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၁၃၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သံဃာသင်းခွဲသူ ဖြစ်ကြောင်း ၅ ပါး (တစ်နည်း) (ထိုသူသည် အပါယ်ငရဲ၌ ဖြစ်လတ္တံ့၊ အာယုကပ် ပတ်လုံး တည်လတ္တံ့ ဖြစ်၍ ကုစားခြင်းငှာ မတတ်ကောင်း။)

၁။ တရား မဟုတ်သည်ကို တရားဟု ပြခြင်း၊
၂။ တရား ဟုတ်သည်ကို တရား မဟုတ်ဟု ပြခြင်း၊
၃။ ဝိနည်း မဟုတ် သည်ကို ဝိနည်းဟု ပြခြင်း၊
၃။ ဝိနည်း ဟုတ်သည်ကို ဝိနည်း မဟုတ်ဟု ပြခြင်း၊
၅။ အဓမ္မ စသော အယူကို မဆောက်တည်၍ ကံပြုခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၃၅၂။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၄၅၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သံဃာသင်းခွဲသူ ဖြစ်ကြောင်း ၅ ပါး (တစ်နည်း) (ထိုသူသည် အပါယ်ငရဲ၌ ဖြစ်လတ္တံ့၊ အာယုကပ် ပတ်လုံး တည်လတ္တံ့ ဖြစ်၍ ကုစားခြင်းငှာ မတတ်ကောင်း။)

၁။ တရားမဟုတ်သည်ကို တရားဟု ပြခြင်း၊
၂။ တရားဟုတ်သည်ကို တရားမဟုတ်ဟု ပြခြင်း၊
၃။ ဝိနည်း မဟုတ်သည်ကို ဝိနည်းဟု ပြခြင်း၊
၃။ ဝိနည်းဟုတ်သည်ကို ဝိနည်းမဟုတ်ဟု ပြခြင်း၊
၅။ အဓမ္မ စသော အယူကို မဆောက်တည်မူ၍ ဆိုခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၃၅၃။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၄၅၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သံဃာသင်းခွဲသူ ဖြစ်ကြောင်း ၅ ပါး (တစ်နည်း) (ထိုသူသည် အပါယ်ငရဲ၌ ဖြစ်လတ္တံ့၊ အာယုကပ် ပတ်လုံး တည်လတ္တံ့ ဖြစ်၍ ကုစားခြင်းငှာ မတတ်ကောင်း။)

၁။ တရားမဟုတ်သည်ကို တရားဟု ပြခြင်း၊
၂။ တရားဟုတ်သည်ကို တရားမဟုတ်ဟု ပြခြင်း၊
၃။ ဝိနည်းမဟုတ် သည်ကို ဝိနည်းဟု ပြခြင်း၊
၃။ ဝိနည်းဟုတ်သည်ကို ဝိနည်းမဟုတ်ဟု ပြခြင်း၊
၅။ အဓမ္မ စသော အယူကို မဆောက်တည်မူ၍ ထပ်ကာ ထပ်ကာ ပြောကြားခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၃၅၃။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၄၅၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သံဃာသင်းခွဲသူ ဖြစ်ကြောင်း ၅ ပါး (တစ်နည်း) (ထိုသူသည် အပါယ်ငရဲ၌ ဖြစ်လတ္တံ့၊ အာယုကပ် ပတ်လုံး တည်လတ္တံ့ ဖြစ်၍ ကုစားခြင်းငှာ မတတ်ကောင်း။)

၁။ တရားမဟုတ်သည်ကို တရားဟု ပြခြင်း၊
၂။ တရားဟုတ်သည်ကို တရားမဟုတ်ဟု ပြခြင်း၊
၃။ ဝိနည်း မဟုတ်သည်ကို ဝိနည်းဟု ပြခြင်း၊
၄။ ဝိနည်းဟုတ်သည်ကို ဝိနည်းမဟုတ်ဟု ပြခြင်း၊
၅။ အဓမ္မ စသော အယူကို မဆောက်တည်မူ၍ စာရေးတံမဲ ယူစေခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၃၅၃။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၄၅၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သံဃာသင်းခွဲသူ ဖြစ်ကြောင်း ၅ ပါး (တစ်နည်း) (ထိုသူသည် အပါယ်ငရဲ၌ ဖြစ်လတ္တံ့၊ အာယုကပ်ပတ်လုံး တည်လတ္တံ့ ဖြစ်၍ ကုစားခြင်းငှာ မတတ်ကောင်း။)

၁။ တရား မဟုတ် သည်ကို တရားဟု ပြခြင်း၊
၂။ တရားဟုတ်သည်ကို တရား မဟုတ်ဟု ပြခြင်း၊
၃။ ဝိနည်း မဟုတ်သည်ကို ဝိနည်းဟု ပြခြင်း၊
၃။ ဝိနည်း ဟုတ်သည်ကို ဝိနည်း မဟုတ်ဟု ပြခြင်း၊
၅။ အဓမ္မ စသော အယူကို မဆောက်တည်မူ၍ အသီးအခြား ပါတိမောက် ပြခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၃၅၂။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၄၅၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သံဃာသင်းခွဲသူ ဖြစ်ကြောင်း ၅ ပါး (ထိုသူသည် အပါယ်ငရဲ၌ ဖြစ်လတ္တံ့၊ အာယုကပ်ပတ်လုံး တည်လတ္တံ့ ဖြစ်၍ ကုစားခြင်းငှာ မတတ်ကောင်း။)

၁။ တရား မဟုတ်သည်ကို တရားဟု ပြခြင်း၊
၂။ တရား ဟုတ်သည်ကို တရား မဟုတ်ဟု ပြခြင်း၊
၃။ ဝိနည်း မဟုတ်သည်ကို ဝိနည်းဟု ပြခြင်း၊
၄။ ဝိနည်း ဟုတ်သည်ကို ဝိနည်း မဟုတ်ဟု ပြခြင်း၊
၅။ အဓမ္မ စသော အယူကို ဆောက်တည်၍ အသီးအခြား ကံပြုခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၃၅၀။) (ဝိ၊၅၊၃၅၁။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၄၅၃-၄၅၄။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၄၅၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သံဃာသင်းခွဲသော ရဟန်း သင့်သော အာပတ် ၃ ပါး

၁။ ဒုက္ကဋ်အာပတ်၊
၂။ ထုလ္လစ္စဉ်း အာပတ်၊
၃။ သံဃာဒိသိသ်အာပတ်။ (ဝိ၊၅၊၅၇။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၁၃၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သံဃာသို့ ချဉ်းကပ်သော ရဟန်း ဖြစ်စေရမည့် တရား ၅ ပါး

၁။ နှိမ့်ချသော စိတ်၊ ခြေသုတ်ပုဆိုးနှင့် တူသော စိတ်ဖြင့် ချဉ်းကပ်ရခြင်း၊
၂။ နေရာ၌ ကျွမ်းကျင်လိမ္မာသူ ဖြစ်ရခြင်း၊
၃။ မထေရ်ကြီးတို့အား မထိခိုက်စေမူ၍ မထေရ်ငယ်တို့အားလည်း မတားမြစ်ဘဲ မိမိနှင့် သင့်လျော်သော နေရာ၌သာ နေထိုင်ရခြင်း၊
၄။ အမျိုးမျိုးသော မဂ်ဖိုလ်နှင့် ဖီလာကန့်လန့် ဖြစ်သော စကားမျိုးကို မပြောဘဲ ကိုယ်တိုင်လည်း တရားစကားကို ပြောရခြင်း, သူတစ်ပါး ကိုလည်း ပြောဆိုစေရခြင်း၊
၅။ မြတ်သော ဆိတ်ဆိတ်နေခြင်းကို မထီမဲ့မြင် မပြုရခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၃၁၈) (ဝိ၊မြန်၊၅။၄၁၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သံဃိကဘဏ္ဍာတိုက် စောင့်သော ရဟန်း၏ အင်္ဂါ ၅ ပါး

၁။ ဆန္ဒာဂတိသို့ မလိုက်ခြင်း၊
၂။ ဒေါသာဂတိသို့ မလိုက်ခြင်း၊
၃။ မောဟာဂတိသို့ မလိုက်ခြင်း၊
၄။ ဘယာဂတိသို့ မလိုက်ခြင်း၊
၅။ လုံခြုံသည် မလုံခြုံသည်ကို သိခြင်း။ (ဝိ၊၃၊၃၉၇။) (ဝိ၊မြန်၊၃။၄၀၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သံဃိကသင်္ကန်း သိုမှီးသိမ်းဆည်းခွင့်ရှိသော ရဟန်း၏ အင်္ဂါ ၅ ပါး

၁။ ဆန္ဒာဂတိသို့ မလိုက်ခြင်း၊
၂။ ဒေါသာဂတိသို့ မလိုက်ခြင်း၊
၃။ မောဟာဂတိသို့ မလိုက်ခြင်း၊
၄။ ဘယာဂတိသို့ မလိုက်ခြင်း၊
၅။ သိုမှီးအပ်သည် မသိုမှီးအပ်သည်ကို သိခြင်း။ (ဝိ၊၃၊၃၉၆။) (ဝိ၊မြန်၊၃။၃၉၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သံဃိကသင်္ကန်း အလှူခံခွင့်ရှိသော ရဟန်း၏ အင်္ဂါ ၅ ပါး

၁။ ဆန္ဒာဂတိသို့ မလိုက်ခြင်း၊
၂။ ဒေါသာဂတိသို့ မလိုက်ခြင်း၊
၃။ မောဟာဂတိသို့ မလိုက်ခြင်း၊
၄။ ဘယာဂတိသို့ မလိုက်ခြင်း၊
၅။ အလှူခံအပ်သည် မခံအပ်သည်ကို သိခြင်း။ (ဝိ၊၃၊၃၉၅။) (ဝိ၊မြန်၊၃။၃၉၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သံဃိကသင်္ကန်းကို ခွဲဝေပေးသော ရဟန်း၏ အင်္ဂါ ၅ ပါး

၁။ ဆန္ဒာဂတိသို့ မလိုက်ခြင်း၊
၂။ ဒေါသာ ဂတိသို့ မလိုက်ခြင်း၊
၃။ မောဟာဂတိသို့ မလိုက်ခြင်း၊
၄။ ဘယာဂတိသို့ မလိုက်ခြင်း၊
၅။ ဝေဖန်သင့်သည် မဝေဖန်သင့်သည်ကို သိခြင်း။ (ဝိ၊၃၊၃၉၇။) (ဝိ၊မြန်၊၃။၄၀၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သင်းချိုင်း ၉ မျိုး

၁။ ‘‘သေပြီး တစ်ရက်ရှိသော အလောင်းလည်းကောင်း’’ အစရှိသော နည်းဖြင့် ဟောအပ်သော သင်းချိုင်း၊
၂။ ‘‘ကျီးတို့သည် ခဲအပ်သော အလောင်းလည်းကောင်း’’ အစရှိသော သင်းချိုင်း၊
၃။ ‘‘အရိုးဆက်ရှိသော အသားအသွေးနှင့် တကွသော အကြောတို့ဖြင့် ဖွဲ့စပ်ခြင်း ရှိသော အလောင်း’’ အစရှိသော သင်းချိုင်း၊
၄။ ‘‘အသားမရှိသော သွေးတို့ဖြင့် လိမ်းကျံ အပ်သော အကြောတို့ဖြင့် ဖွဲ့အပ်သော အလောင်း’’ အစရှိသော သင်းချိုင်း၊
၅။ ‘‘အသားအသွေး ကင်းမဲ့သော အကြောတို့ဖြင့် ဖွဲ့အပ်သော အလောင်း’’ အစရှိသော သင်းချိုင်း၊
၆။ ‘‘ဖွဲ့ခြင်း ကင်းကုန်သော အရိုးတို့’’ အစရှိသော သင်းချိုင်း၊
၇။ ‘‘ဖြူဖွေးကုန်သော ခရုသင်း အဆင်းနှင့် တူကုန်သော အရိုးတို့’’ အစရှိသော သင်းချိုင်း၊
၈။ ‘‘အစုအပုံဖြစ်ကုန်သော နှစ်လွန်ကုန်သော အရိုးတို့’’ အစရှိသော သင်းချိုင်း၊
၉။ ‘‘ပုပ်ကုန်သော မှုန့်မှုန့်ညက်ညက် ဖြစ်ကုန်သော အရိုးတို့ကို’’ အစရှိသော သင်းချိုင်း။ (မ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၇၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သင်တုန်းဓား လှူရကျိုး ၈ ပါး

၁။ အလွန်ရဲရင့်သူ ဖြစ်ခြင်း၊
၂။ ရွံရှာခြင်းကင်းသူ ဖြစ်ခြင်း၊
၃။ ဝေသာရဇ္ဇဉာဏ်တို့၌ တစ်ဖက်ကမ်းသို့ ရောက်သူ ဖြစ်ခြင်း၊
၄။ တည်ကြည်ခန့်ငြားမှု ရှိသူ ဖြစ်ခြင်း၊
၅။ လုံ့လဝီရိယနှင့် ပြည့်စုံသူ ဖြစ်ခြင်း၊
၆။ အမြဲတမ်း ချီးပင့်အပ်, ချီးမြှောက်အပ်သော စိတ်ရှိခြင်း၊
၇။ ကိလေသာတို့ကို ဖြတ်တောက်နိုင်သော ဉာဏ် ရှိခြင်း၊
၈။ အတုမရှိသော သန့်ရှင်းစင်ကြယ်ခြင်းကို ရရှိသူ ဖြစ်ခြင်း။ (အပ၊၁၊၃၅၉။) (အပ၊မြန်၊၁။၃၆၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သင်းပိုင်သင်္ကန်းတို့ကို ထားခဲ့နိုင်ကြောင်း ၅ ပါး

ဧကသီသင်္ကန်းကို ထားခဲ့နိုင်ကြောင်း ၅ ပါးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သင့်လျော်လျောက်ပတ်ခြင်း ၇ မျိုး

သပ္ပါယ ၇ မျိုးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သင့်လျော်သောအခါ ၄ မျိုး

၁။ အခါအားလျော်စွာ တရားနာခြင်း၊
၂။ အခါအားလျော်စွာ တရား ဆွေးနွေးခြင်း၊
၃။ အခါအားလျော်စွာ တရားကို သုံးသပ်ခြင်း၊
၄။ အခါအားလျော်စွာ ဝိပဿနာရှုခြင်း။ (အံ၊၁၊၄၅၇။) (အံ၊မြန်၊၁။၄၇၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သင်္ကန်း ၂ မျိုး

၁။ ဒါယကာတို့ လှူသော သင်္ကန်း၊
၂။ ပံသုကူ သင်္ကန်း။ (ဝိ၊၅၊၂၁၄။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၂၉၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သင်္ကန်း ၂ မျိုး (တစ်နည်း)

၁။ ဤသင်္ကန်းကို ဝတ်ရုံသော ရဟန်းအား အကုသိုလ်တရား တိုးပွား၍ ကုသိုလ်တရား ဆုတ်ယုတ်သဖြင့် မမှီဝဲအပ်သော သင်္ကန်း၊
၂။ ဤသင်္ကန်းကို ဝတ်ရုံသော ရဟန်းအား အကုသိုလ်တရား ဆုတ်ယုတ်၍ ကုသိုလ်တရား တိုးပွားသဖြင့် မှီဝဲအပ်သော သင်္ကန်း။ (အံ၊၃၊၁၇၆။) (အံ၊၃၊၃၃၅။) (အံ၊မြန်၊၃။၁၇၈၊၃၃၄။) (အံ၊မြန်၊၃။၁၇၈၊၃၃၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သင်္ကန်း ၆ မျိုး

၁။ ခေါမတိုင်း၌ ဖြစ်သော သင်္ကန်း (ခုံချည်သင်္ကန်း။)၊
၂။ ဝါချည်ဖြင့် ရက်လုပ် အပ်သော သင်္ကန်း၊
၃။ ပိုးချည်ဖြင့် ရက်လုပ်အပ်သော သင်္ကန်း၊
၄။ သားမွေးဖြင့် ရက်လုပ် အပ်သော သင်္ကန်း (သက္ကလပ်သင်္ကန်း။)၊
၅။ ပိုက်ဆံလျှော်ချည်ဖြင့် ရက်လုပ်အပ်သော သင်္ကန်း၊
၆။ ဝါချည် စသော အထက်ပါ ချည်ငါးမျိုးဖြင့် ရော၍ ရက်လုပ်အပ်သော သင်္ကန်း။ (ဝိ၊၃၊၃၉၄။) (မဟာနိ၊၂၉၀။) (မဟာနိ၊၃၉၆။) (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၂၁။) (ဝိ၊မြန်၊၃။၃၉၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သင်္ကန်း ကြမ်းတမ်းကြောင်း ၃ မျိုး

၁။ ဓားငယ်ဖြင့် ဖြတ်ခြင်းကြောင့် ကြမ်းတမ်းခြင်း၊
၂။ ချည်ဖြင့် ချုပ်ခြင်းကြောင့် ကြမ်းတမ်းခြင်း၊
၃။ ဆိုးရည်ဖြင့် ဆိုးခြင်းကြောင့် ကြမ်းတမ်းခြင်း။ (မ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၅၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သင်္ကန်း ဓုတင် ၂ မျိုး

၁။ ပံသုကူသင်္ကန်း ဆောင်ခြင်းဓုတင်၊
၂။ တိစီဝရိက်သင်္ကန်း ဆောင်ခြင်း ဓုတင်။ (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၉၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သင်္ကန်း အဓိဋ္ဌာန်တင်ခြင်း ၂ မျိုး

၁။ ကိုယ်ဖြင့် အဓိဋ္ဌာန်တင်ခြင်း၊
၂။ နှုတ်ဖြင့် အဓိဋ္ဌာန် တင်ခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၂၁၄။) (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၂၆။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၂၉၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သင်္ကန်း၌ ခေါင်းပါးခြင်း ၃ မျိုး

၁။ သတ္ထလူခ- ဓား၏ ခေါင်းပါးခြင်း၊
၂။ သုတ္တလူခ- ချည်၏ ခေါင်းပါးခြင်း၊
၃။ ရဇနလူခ- ဆိုးရည်၏ ခေါင်းပါးခြင်း။ (အံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၅၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သင်္ကန်း၌ ရောင့်ရဲခြင်း ၂၀ မျိုး

၁။ စီဝရေ ဝိတက္ကသန္တောသော- သင်္ကန်းရရန် ကြံစည်မှု၌ ရောင့်ရဲခြင်း၊
၂။ ဂမနသန္တောသော- သင်္ကန်းရရန် သွားခြင်း၌ ရောင့်ရဲခြင်း (ကမ္မဋ္ဌာန်းဖြင့် သွားခြင်း။)၊
၃။ ပရိယေသနသန္တောသော- သင်္ကန်းအတွက် ရှာမှီးခြင်း၌ ရောင့်ရဲခြင်း၊
၄။ ပဋိလာဘသန္တောသော- ရရှိသော သင်္ကန်းဖြင့် ရောင့်ရဲခြင်း၊
၅။ မတ္တပဋိဂ္ဂဟဏ သန္တောသော- ပမာဏဖြင့် ခံယူခြင်း၌ ရောင့်ရဲခြင်း၊
၆။ လောလုပ္ပဝိဝဇ္ဇနသန္တောသော- လောလုပ္ပတဏှာကို ပယ်၍ အိမ်စဉ်အတိုင်း လှည့်လည်ခြင်း၌ ရောင့်ရဲခြင်း၊
၇။ ယထာ လာဘသန္တောသော- ကောင်းကောင်း, မကောင်းကောင်း ရသမျှသော သင်္ကန်းဖြင့် ရောင့်ရဲခြင်း၊
၈။ ယထာဗလသန္တောသော- မိမိ၏ အားအစွမ်းကို သိ၍ စွမ်းနိုင်သမျှဖြင့် ရောင့်ရဲခြင်း၊
၉။ ယထာ သာရုပ္ပသန္တောသော- မိမိနှင့် သင့်လျော်သမျှဖြင့် ရောင့်ရဲခြင်း၊
၁၀။ ဥဒက သန္တောသော- ကောင်းကောင်း, မကောင်းကောင်း ဖွပ်လျော်လောက်သော ရေဖြင့်သာ ဖွပ်လျော်၍ ရောင့်ရဲခြင်း၊
ဓောဝနသန္တောသော- လက်ရိုက်တုတ် စသည်ဖြင့် မလျော်ဖွပ်ဘဲ လက်ဖြင့်သာ လျော်ဖွပ်၍ ရောင့်ရဲခြင်း၊
၁၂။ ကရဏသန္တောသော- သင်္ကန်းချုပ်လောက်သော အဝတ်ကို ဆောင်ယူ၍ သင်းပိုင် ဧကသီ စသည် ပြုလုပ်ခြင်းဖြင့် ရောင့်ရဲခြင်း၊
၁၃။ ပရိမာဏ သန္တောသော- အဝန်းသုံးပါး ဖုံးလွှမ်းရုံမျှ ပြုလုပ်ခြင်းဖြင့် ရောင့်ရဲခြင်း၊
၁၄။ သုတ္တသန္တောသော- ရသော ချည်ကို ယူ၍ သင်္ကန်းပြုလုပ်ခြင်းဖြင့် ရောင့်ရဲခြင်း၊
၁၅။ သိဗ္ဗနသန္တောသော- ချုပ်ခြင်းအမှု၌ ရောင့်ရဲခြင်း၊
၁၆။ ရဇနသန္တောသော- ရသော ဆိုးရည်ဖြင့် ရောင့်ရဲခြင်း၊
၁၇။ ကပ္ပသန္တောသော- ကပ္ပဗိန္ဓုထိုးခြင်း၌ ရောင့်ရဲခြင်း၊
၁၈။ ပရိဘောဂသန္တောသော- သင်္ကန်းကို သုံးစွဲခြင်း၌ ရောင့်ရဲခြင်း၊
၁၉။ သန္နိဓိပရိဝဇ္ဇနသန္တောသော- အဓိဋ္ဌာန်တင်၍ သုံးစွဲသောအားဖြင့် ရောင့်ရဲခြင်း၊
၂၀။ ဝိဿဇ္ဇနသန္တောသော- သာရဏီယအကျင့်၌ တည်၍ စွန့်အပ်သည်ကို ရောင့်ရဲခြင်းဖြင့် ရောင့်ရဲခြင်း။ (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၉၂။) (အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၈၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သင်္ကန်း၌ ရောင့်ရဲခြင်း ၃ မျိုး

၁။ သင်္ကန်း၌ မိမိရရှိခြင်းအား လျော်စွာ တင်းတိမ်ရောင့်ရဲခြင်း (ယထာလာဘသန္တောသ)၊
၂။ သင်္ကန်း၌ မိမိခွန်အားနှင့် လျော်ညီစွာ တင်းတိမ်ရောင့်ရဲခြင်း (ယထာဗလသန္တောသ)၊
၃။ သင်္ကန်း၌ မိမိနှင့် လျောက်ပတ်မှုအားလျော်စွာ တင်းတိမ် ရောင့်ရဲခြင်း (ယထာသာရုပ္ပသန္တောသ)။ (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၈၂-၁၈၃။) (မ၊ဋ္ဌ၊၂၊၄၇။) (မဟာနိ၊ဋ္ဌ၊၂၈၇။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊မြန်၊၁။၃၅၈။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊မြန်၊၁။၃၅၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သင်္ကန်း၌ ဝိကပ္ပနာ ပြုခြင်း ၂ မျိုး

၁။ မျက်မှောက်၌ ဝိကပ္ပနာ ပြုခြင်း၊
၂။ မျက်ကွယ်၌ ဝိကပ္ပနာ ပြုခြင်း။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၃၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သင်္ကန်းဆိုးရည် ၆ မျိုး

၁။ အမြစ်ဆိုးရည်၊
၂။ ပင်စည်ဆိုးရည်၊
၃။ အခေါက်ဆိုးရည်၊
၄။ အရွက် ဆိုးရည်၊
၅။ အပွင့်ဆိုးရည်၊
၆။ အသီးဆိုးရည်။ (ဝိ၊၃၊၃၉၉။) (ဝိ၊မြန်၊၃။၄၀၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သင်္ကန်းနှင့် သက်ဆိုင်သော ဓုတင် ၂ မျိုး

၁။ ပံသုကူသင်္ကန်းဆောင် ဓုတင်၊
၂။ တိစီဝရိက် သင်္ကန်းဆောင် ဓုတင်။ (အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၈၁။) (သုတ္တနိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၇၅။) (စူဠနိ၊ဋ္ဌ၊၁၁၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သင်္ကန်းဖြစ်ပေါ်ကြောင်း မာတိကာ ၈ ပါး

၁။ သိမ် အပိုင်းအခြားဖြင့် လှူခြင်း၊
၂။ တူသော လာဘ်ရှိအောင် ကတိကဝတ်ဖြင့် လှူခြင်း၊
၃။ ဆွမ်းဝတ်တည်သဖြင့် လှူခြင်း၊
၄။ သံဃာအား လှူခြင်း၊
၅။ ဥဘတောသံဃာအား လှူခြင်း၊
၆။ ဝါကျွတ်သော သံဃာအား လှူခြင်း၊
၇။ ရည်စူး၍ ပေးလှူခြင်း၊
၈။ ပုဂ္ဂိုလ်အား ပေးလှူခြင်း။ (ဝိ၊၃၊၄၂၇။) (ဝိ၊မြန်၊၃။၄၃၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သင်္ကန်းရရှိရာ ဖြစ်ပေါ်ရာ ခေတ် ၆ မျိုး

၁။ သံဃာ့ထံမှ ရရှိခြင်း၊
၂။ ဂိုဏ်းထံမှ ရရှိခြင်း၊
၃။ ဆွေမျိုးထံမှ ရရှိခြင်း၊
၄။ မိတ်ဆွေထံမှ ရရှိခြင်း၊
၅။ မိမိ၏ ဥစ္စာဖြင့် ရရှိခြင်း၊
၆။ ပံသုကူ ကောက်၍ ရရှိခြင်း။ (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၉၂။) (အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၇၈။) (စူဠနိ၊ဋ္ဌ၊၁၁၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သင်္ကန်းလှူရကျိုး ၈ ပါး

၁။ ခန္ဓာကိုယ်သည် ရွှေအဆင်းရှိခြင်း၊
၂။ မြူမှုန်အညစ်ကြေး ကင်းခြင်း၊
၃။ ပြိုးပြိုးပြက်ပြက် အရောင်ထွက်ခြင်း၊
၄။ ဘုန်းတန်ခိုးကြီးမားသူ ဖြစ်ခြင်း၊
၅။ ခန္ဓာကိုယ် ပြေပြစ်နူးညံ့ခြင်း၊
၆။ ဖြူသော အဆင်းရှိသော အဝတ်ပုဆိုးတို့ကို ရရှိခြင်း၊
၇။ ဝါသော အဆင်းရှိသော အဝတ်ပုဆိုးတို့ကို ရရှိခြင်း၊
၈။ နီသော အဆင်းရှိသော အဝတ် ပုဆိုးတို့ကို ရရှိခြင်း။ (အပ၊၁၊၃၅၉။) (အပ၊မြန်၊၁။၃၆၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သင်္ကန်းအဓိဋ္ဌာန် ပျက်ကြောင်း ၉ ပါး

၁။ သူတစ်ပါးအား ပေးခြင်း၊
၂။ လုယက်၍ ယူခြင်း၊
၃။ အကျွမ်းဝင်သဖြင့် ယူခြင်း၊
၄။ လူဝတ်လဲခြင်း (လူထွက်သွားခြင်း။)၊
၅။ သိက္ခာချခြင်း၊
၆။ သေဆုံးသွားခြင်း၊
၇။ လိင်ပြန်သွားခြင်း (လိင်ပြောင်းသွားခြင်း။)၊
၈။ ပစ္စုဒ္ဓိုရ် ပြုခြင်း၊
၉။ လက်သည်းခွံမျှလောက် သင်္ကန်းပေါက်ပြဲသွားခြင်း။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၂၇ ၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သင်္ခတတရားတို့၏ လက္ခဏာ ၃ ပါး

၁။ ဖြစ်ခြင်း ဥပါဒ်ခဏ၏ ထင်ရှားခြင်း၊
၂။ ပျက်ခြင်း ဘင်ခဏ၏ ထင်ရှားခြင်း၊
၃။ တည်ခြင်း ဌီခဏ၏ ထင်ရှားခြင်း။ (အံ၊၁၊၁၅၀။) (ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၄၃။) (နေတ္တိ၊ဋ္ဌ၊၂၁၃။) (အံ၊မြန်၊၁။၁၆၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သင်္ခါရ ၁၁ ပါး

၁။ အတိတ်သင်္ခါရ၊
၂။ အနာဂတ်သင်္ခါရ၊
၃။ ပစ္စုပ္ပန်သင်္ခါရ၊
၄။ အဇ္ဈတ္တသင်္ခါရ၊
၅။ ဗဟိဒ္ဓသင်္ခါရ၊
၆။ ဩဠာရိကသင်္ခါရ၊
၇။ သုခုမသင်္ခါရ၊
၈။ ဟီနသင်္ခါရ၊
၉။ ပဏီတ သင်္ခါရ၊
၁၀။ ဒူရေသင်္ခါရ၊
၁၁။ သန္တိကေသင်္ခါရ။ (အဘိ၊ဝိ၊၇။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၁။၁၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သင်္ခါရ ၂ ပါး

၁။ ကုသိုလ်သင်္ခါရ၊
၂။ အကုသိုလ်သင်္ခါရ။ (ဝိသုဒ္ဓိ၊၂၊၁၆၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သင်္ခါရ ၂ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ အဝိဇ္ဇာပစ္စယာ သင်္ခါရာ၊
၂။ သင်္ခါရသဒ္ဒါဖြင့် လာသော သင်္ခါရ။ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၂၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သင်္ခါရ ၃ ပါး

၁။ ပုညာဘိသင်္ခါရ- ကုသိုလ်ကောင်းမှုသာလျှင် ဖြစ်သော ဝိပါက်, ကဋတ္တာရုပ်ကို ပြုပြင်စီရင်တတ်သော တရား၊
၂။ အပုညာဘိသင်္ခါရ- မကောင်းမှု အကုသိုလ်သာလျှင် ဖြစ်သော ဝိပါက်, ကဋတ္တာရုပ်ကို ပြုပြင်စီရင်တတ်သော တရား၊
၃။ အာနေဉ္ဇာဘိသင်္ခါရ-ဆန့်ကျင်ဘက် တရားတို့မှ အလွန်ကွာဝေး၍ မလှုပ်မယှက် ငြိမ်သက်တည်ကြည်သော အရူပသမာပတ်တရား။ (ဒီ၊၃၊၁၈၂။) (ဥဒါန၊ဋ္ဌ၊၃၈။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၀၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သင်္ခါရ ၃ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ ကာယသင်္ခါရ- ကိုယ်ဖြင့် ပြုခြင်း၊
၂။ ဝစီသင်္ခါရ- နှုတ်ဖြင့် ပြုခြင်း၊
၃။ စိတ္တသင်္ခါရ- စိတ်ဖြင့် ပြုခြင်း။ (မ၊၁၊၃၇၅။) (မ၊၁၊၆၇။) (သံ၊၁၊၂၄၅။) (သံ၊၁၊၂၇၉။) (ယမက၊၂၊၁။) (သံ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၃၂။) (မ၊မြန်၊၁။၃၈၈။) (မ၊မြန်၊၁။၇၃။) (သံ၊မြန်၊၁။၂၃၀-၂၆၅။) (သံ၊မြန်၊၁။၂၃၀-၂၆၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သင်္ခါရ ၄ ပါး (သင်္ခါရသဒ္ဒါဖြင့် လာသော သင်္ခါရ ၄ မျိုး)

၁။ သင်္ခတသင်္ခါရ- အကြောင်းကြောင့် ဖြစ်သော တရားအားလုံး၊
၂။ အဘိသင်္ခတသင်္ခါရ- ကံကြောင့်ဖြစ်သော ဘုံသုံးပါး၌ ဖြစ်သော ရုပ်နာမ်တရား၊
၃။ အဘိသင်္ခရဏကသင်္ခါရ- ဘုံသုံးပါး၌ ဖြစ်သော ကုသိုလ် အကုသိုလ်စေတနာ၊
၄။ ပယောဂါဘိသင်္ခါရ- ကိုယ်, စိတ်တို့၌ ဖြစ်သော လုံ့လ။ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၂၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သင်္ခါရ ၆ ပါး

၁။ ပုညာဘိသင်္ခါရ- ကုသိုလ်ကောင်းမှုကို ပြုလုပ်ခြင်း၊
၂။ အပုညာဘိသင်္ခါရ-မကောင်းမှုအကုသိုလ်ကို ပြုလုပ်ခြင်း၊
၃။ အာနေဉ္ဇာဘိသင်္ခါရ- အရူပဈာန်ကို အားထုတ်ခြင်း၊
၄။ ကာယသင်္ခါရ-က ိုယ်ဖြင့် ပြုလုပ်ခြင်း၊
၅။ ဝစီသင်္ခါရ- နှုတ်ဖြင့် ပြုလုပ်ခြင်း၊
၆။ စိတ္တသင်္ခါရ- စိတ်ဖြင့် ကြံစည်ခြင်း။ (အဘိ၊ဝိ၊၁၄၂။) (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၂၇။) (ဝိသုဒ္ဓိ၊၂၊၁၆၁။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၂။၃၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သင်္ခါရက္ခန္ဓာ ၁၀ ပါး

၁။ စက္ခုသမ္ဖဿကြောင့် ဖြစ်သော စေတနာ၊
၂။ သောတသမ္ဖဿကြောင့် ဖြစ်သော စေတနာ၊၊
၃။ ဃာနသမ္ဖဿကြောင့် ဖြစ်သော စေတနာ၊၊
၄။ ဇိဝှါသမ္ဖဿကြောင့် ဖြစ်သော စေတနာ၊၊
၅။ ကာယသမ္ဖဿကြောင့် ဖြစ်သော သုခဝေဒနာနှင့်တကွဖြစ်သော စေတနာ၊
၆။ ကာယသမ္ဖဿကြောင့် ဖြစ်သော ဒုက္ခဝေဒနာနှင့်တကွဖြစ်သော စေတနာ၊
၇။ မနောဓာတုသုမ္ဖဿကြောင့် ဖြစ်သော စေတနာ၊
၈။ မနောဝိညာဏဓာတုသမ္ဖဿကြောင့် ဖြစ်သော ကုသိုလ်စေတနာ၊
၉။ မနောဝိညာဏဓာတုသမ္ဖဿကြောင့် ဖြစ်သော အကုသိုလ် စေတနာ၊
၁၀။ မနောဝိညာဏဓာတုသမ္ဖဿကြောင့် ဖြစ်သော အဗျာကတစေတနာ။ (အဘိ၊ဝိ၊၃၈။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၁။၁၄၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သင်္ခါရက္ခန္ဓာ ၂ ပါး

၁။ ဟိတ်မည်သော သင်္ခါရက္ခန္ဓာ၊
၂။ ဟိတ်မမည်သော သင်္ခါရက္ခန္ဓာ။ (အဘိ၊ ဝိ။၃၈။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၁။၁၄၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သင်္ခါရက္ခန္ဓာ ၂ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ ဟိတ်ရှိသော သင်္ခါရက္ခန္ဓာ၊
၂။ ဟိတ်မရှိသော သင်္ခါရ က္ခန္ဓာ။ (အဘိ၊ဝိ၊၃၉။) (အဘိ၊ဝိ၊၄၃။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၁။၁၅၂။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၁။၁၆၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သင်္ခါရက္ခန္ဓာ ၂ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ ငိုကြွေးကြောင်း ရာဂ အစရှိသော ကိလေသာရှိသော သင်္ခါရက္ခန္ဓာ၊
၂။ ငိုကြွေးကြောင်း ရာဂအစရှိသော ကိလေသာမရှိသော သင်္ခါရက္ခန္ဓာ။ (အဘိ၊ဝိ၊၄၁-၄၂။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၁။၁၆၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သင်္ခါရက္ခန္ဓာ ၂ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ ဟိတ်နှင့် ယှဉ်သော သင်္ခါရက္ခန္ဓာ၊
၂။ ဟိတ်နှင့် မယှဉ်သော သင်္ခါရက္ခန္ဓာ။ (အဘိ၊ဝိ၊၄၃။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၁။၁၆၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သင်္ခါရက္ခန္ဓာ ၂ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ ဟိတ်လည်း မည်၍ (ဟိတ်လည်းရှိ) ဟိတ်နှင့်လည်း ယှဉ်သော သင်္ခါရက္ခန္ဓာ၊
၂။ ဟိတ်သာရှိ၍ ဟိတ်မမည်သော သင်္ခါရက္ခန္ဓာ။ (အဘိ၊ဝိ၊၄၃။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၁။၁၆၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သင်္ခါရက္ခန္ဓာ ၂ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ အာသဝတရား၏ အာရုံဖြစ်သော သင်္ခါရက္ခန္ဓာ၊
၂။ အာသဝ တရား၏အာရုံမဟုတ်သော သင်္ခါရက္ခန္ဓာ။ (အဘိ၊ဝိ၊၄၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သင်္ခါရက္ခန္ဓာ ၂ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ အာသဝတရားနှင့် ယှဉ်သော သင်္ခါရက္ခန္ဓာ၊
၂။ အာသဝ တရားနှင့် မယှဉ်သော သင်္ခါရက္ခန္ဓာ။ (အဘိ၊ဝိ၊၄၄။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၁။၁၇၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သင်္ခါရက္ခန္ဓာ ၂ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ အာသဝလည်း မည်၍ အာသဝ၏ အာရုံလည်းဖြစ်သော သင်္ခါရက္ခန္ဓာ၊
၂။ အာသဝ၏ ထိုအာရုံသာဖြစ်၍ အာသဝမမည်သော သင်္ခါရက္ခန္ဓာ။ (အဘိ၊ ဝိ။၄၅။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၁။၁၇၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သင်္ခါရက္ခန္ဓာ ၂ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ သံယောဇဉ်၏ အာရုံဖြစ်သော သင်္ခါရက္ခန္ဓာ၊
၂။ သံယောဇဉ်၏ အာရုံမဟုတ်သော သင်္ခါရက္ခန္ဓာ။ (အဘိ၊ဝိ၊၄၅။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၁။၁၇၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သင်္ခါရက္ခန္ဓာ ၂ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ သံယောဇဉ်နှင့် ယှဉ်သော သင်္ခါရက္ခန္ဓာ၊
၂။ သံယောဇဉ်နှင့် မယှဉ်သော သင်္ခါရက္ခန္ဓာ။ (အဘိ၊ဝိ၊၄၆။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၁။၁၇၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သင်္ခါရက္ခန္ဓာ ၂ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ သံယောဇဉ်လည်း မည်၍ သံယောဇဉ်၏ အာရုံလည်း ဖြစ်သော သင်္ခါရက္ခန္ဓာ၊
၂။ သံယောဇဉ်၏ အာရုံသာဖြစ်၍ သံယောဇဉ် မမည်သော သင်္ခါရက္ခန္ဓာ။ (အဘိ၊ ဝိ။၄၆။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၁။၁၇၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သင်္ခါရက္ခန္ဓာ ၂ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ ဂန္ထမည်သော သင်္ခါရက္ခန္ဓာ၊
၂။ ဂန္ထ မမည်သော သင်္ခါရက္ခန္ဓာ။ (အဘိ၊ဝိ၊၄၆။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၁။၁၇၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သင်္ခါရက္ခန္ဓာ ၂၄ ပါး

၁။ စက္ခုသမ္ဖဿကြောင့် ဖြစ်သော ကုသိုလ်, အကုသိုလ်, အဗျာကတ သင်္ခါရက္ခန္ဓာ သုံးပါး၊
၂။ သောတသမ္ဖဿကြောင့် ဖြစ်သော ကုသိုလ်, အကုသိုလ်, အဗျာကတ သင်္ခါရက္ခန္ဓာ သုံးပါး၊
၃။ ဃာနသမ္ဖဿကြောင့် ဖြစ်သော ကုသိုလ်, အကုသိုလ်, အဗျာကတ သင်္ခါရက္ခန္ဓာ သုံးပါး၊
၄။ ဇိဝှါသမ္ဖဿကြောင့် ဖြစ်သော ကုသိုလ်, အကုသိုလ်, အဗျာကတ သင်္ခါရက္ခန္ဓာ သုံးပါး၊
၅။ ကာယသမ္ဖဿကြောင့် ဖြစ်သော ကုသိုလ်, အကုသိုလ်, အဗျာကတ သင်္ခါရက္ခန္ဓာ သုံးပါး၊
၆။ မနောကာယသမ္ဖဿကြောင့် ဖြစ်သော ကုသိုလ်, အကုသိုလ်, အဗျာကတ သင်္ခါရက္ခန္ဓာ သုံးပါး၊
၇။ စက္ခု, သောတ, ဃာန, ဇိဝှါ, ကာယ, မနော သမ္ဖဿကြောင့် ဖြစ်သော သင်္ခါရက္ခန္ဓာ ခြောက်ပါး ပေါင်း ၂၄ ပါး ဖြစ်၏။ (အဘိ၊ဝိ၊၄၇။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၁။၁၇၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သင်္ခါရက္ခန္ဓာ ၃ ပါး

၁။ ကုသိုလ် သင်္ခါရက္ခန္ဓာ၊
၂။ အကုသိုလ် သင်္ခါရက္ခန္ဓာ၊
၃။ အဗျာကတ သင်္ခါရက္ခန္ဓာ။ (အဘိ၊ဝိ၊၃၇။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၁။၁၄၆။) (အဘိ၊ဝိ၊၄၁။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၁။၁၆၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သင်္ခါရက္ခန္ဓာ ၃၀ ပါး

၁။ စက္ခုသမ္ဖဿကြောင့် ဖြစ်သော ကာမာဝစရ, ရူပါဝစရ, အရူပါဝစရ အပရိယာပန္နဖြစ်သော သင်္ခါရက္ခန္ဓာ လေးပါး၊
၂။ သောတသမ္ဖဿကြောင့် ဖြစ်သော ကာမာ ဝစရ, ရူပါဝစရ, အရူပါဝစရ အပရိယာပန္နဖြစ်သော သင်္ခါရက္ခန္ဓာ လေးပါး၊
၃။ ဃာန သမ္ဖဿကြောင့် ဖြစ်သော ကာမာဝစရ, ရူပါဝစရ, အရူပါဝစရ အပရိယာပန္နဖြစ်သော သင်္ခါရက္ခန္ဓာ လေးပါး၊
၄။ ဇိဝှါသမ္ဖဿကြောင့် ဖြစ်သော ကာမာဝစရ, ရူပါဝစရ, အရူပါဝစရ အပရိယာပန္နဖြစ်သော သင်္ခါရက္ခန္ဓာ လေးပါး၊
၅။ ကာယသမ္ဖဿကြောင့် ဖြစ်သော ကာမာဝစရ, ရူပါဝစရ, အရူပါဝစရ အပရိယာပန္နဖြစ်သော သင်္ခါရက္ခန္ဓာ လေးပါး၊
၆။ မနောသမ္ဖဿ ကြောင့်ဖြစ်သော ကာမာဝစရ, ရူပါဝစရ, အရူပါဝစရ အပရိယာပန္န ဖြစ်သော သင်္ခါရက္ခန္ဓာ လေးပါး၊
၇။ စက္ခု, သောတ, ဃာန, ဇိဝှါ ကာယ မနော သမ္ဖဿကြောင့် ဖြစ်သော သင်္ခါရက္ခန္ဓာ ခြောက်ပါး ပေါင်း ၃၀ ပါး ဖြစ်၏။ (အဘိ၊ဝိ၊၄၈။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၁။၁၇၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သင်္ခါရက္ခန္ဓာ ၄ ပါး

၁။ ကာမဘုံ၌ ဖြစ်သော ကာမာဝစရ သင်္ခါရက္ခန္ဓာ၊
၂။ ရူပဘုံ၌ ဖြစ်သော ရူပါဝစရ သင်္ခါရက္ခန္ဓာ၊
၃။ အရူပဘုံ၌ ဖြစ်သော အရူပါဝစရ သင်္ခါရက္ခန္ဓာ၊
၄။ ဘုံသုံးပါး၌ အကျုံး မဝင်သော အပရိယာပန္န (လောကုတ္တရ) သင်္ခါရက္ခန္ဓာ။ (အဘိ၊ဝိ၊၃၇။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၁။၁၄၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သင်္ခါရက္ခန္ဓာ ၅ ပါး

၁။ သုခိန္ဒြေနှင့် ယှဉ်သော သင်္ခါရက္ခန္ဓာ၊
၂။ ဒုက္ခိန္ဒြေနှင့် ယှဉ်သော သင်္ခါရက္ခန္ဓာ၊
၃။ သောမနဿိန္ဒြေနှင့်ယှဉ်သော သင်္ခါရက္ခန္ဓာ၊
၄။ ဒေါမနဿိန္ဒြေနှင့် ယှဉ်သော သင်္ခါရက္ခန္ဓာ၊
၅။ ဥပေက္ခိန္ဒြေနှင့် ယှဉ်သော သင်္ခါရက္ခန္ဓာ။ (အဘိ၊ဝိ၊၃၇။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၁။၁၄၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သင်္ခါရက္ခန္ဓာ ၆ ပါး

၁။ စက္ခုသမ္ဖဿကြောင့် ဖြစ်သော စေတနာ၊
၂။ သောတသမ္ဖဿကြောင့် ဖြစ်သော စေတနာ၊
၃။ ဃာနသမ္ဖဿကြောင့် ဖြစ်သော စေတနာ၊
၄။ ဇိဝှါသမ္ဖဿကြောင့် ဖြစ်သော စေတနာ၊
၅။ ကာယသမ္ဖဿကြောင့် ဖြစ်သော စေတနာ၊
၆။ မနောသမ္ဖဿကြောင့် ဖြစ်သော စေတနာ။ (အဘိ၊ဝိ၊၃၇။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၁။၁၄၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သင်္ခါရက္ခန္ဓာ ၇ ပါး

၁။ စက္ခုသမ္ဖဿကြောင့် ဖြစ်သော စေတနာ၊
၂။ သောတသမ္ဖဿကြောင့် ဖြစ်သော စေတနာ၊
၃။ ဃာနသမ္ဖဿကြောင့် ဖြစ်သော စေတနာ၊
၄။ ဇိဝှါသမ္ဖဿကြောင့် ဖြစ်သော စေတနာ၊
၅။ ကာယသမ္ဖဿကြောင့် ဖြစ်သော စေတနာ၊
၆။ မနောဓာတု သမ္ဖဿကြောင့် ဖြစ်သော စေတနာ၊
၇။ မနောဝိညာဏဓာတု သမ္ဖဿကြောင့် ဖြစ်သော စေတနာ။ (အဘိ၊ဝိ၊၃၈။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၁။၁၄၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သင်္ခါရက္ခန္ဓာ ၇ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ ကုသိုလ်သင်္ခါရက္ခန္ဓာ၊
၂။ အကုသိုလ်သင်္ခါရက္ခန္ဓာ၊
၃။ အဗျာကတ သင်္ခါရက္ခန္ဓာ၊
၄။ ကာမဝစရသင်္ခါရက္ခန္ဓာ၊
၅။ ရူပါဝစရသင်္ခါရက္ခန္ဓာ၊
၆။ အရူပါဝစရ သင်္ခါရက္ခန္ဓာ၊
၇။ ဘုံသုံးပါး၌ အကျုံးမဝင်သော အပရိယာပန္န (လောကုတ္တရ) သင်္ခါရက္ခန္ဓာ။ (အဘိ၊ဝိ၊၄၇။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၁။၁၇၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သင်္ခါရက္ခန္ဓာ ၈ ပါး

၁။ စက္ခုသမ္ဖဿကြောင့် ဖြစ်သော စေတနာ၊
၂။ သောတသမ္ဖဿကြောင့် ဖြစ်သော စေတနာ၊၊
၃။ ဃာနသမ္ဖဿကြောင့် ဖြစ်သော စေတနာ၊၊
၄။ ဇိဝှါသမ္ဖဿကြောင့် ဖြစ်သော စေတနာ၊၊
၅။ ကာယသမ္ဖဿကြောင့် ဖြစ်သော သုခဝေဒနာနှင့်တကွဖြစ်သော စေတနာ၊
၆။ ကာယသမ္ဖဿကြောင့် ဖြစ်သော ဒုက္ခဝေဒနာနှင့်တကွဖြစ်သော စေတနာ၊
၇။ မနောဓာတု သမ္ဖဿကြောင့် ဖြစ်သော စေတနာ၊
၈။ မနောဝိညာဏဓာတုသမ္ဖဿကြောင့် ဖြစ်သော စေတနာ။ (အဘိ၊ဝိ၊၃၈။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၁။၁၄၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သင်္ခါရက္ခန္ဓာ ၉ ပါး

၁။ စက္ခုသမ္ဖဿကြောင့် ဖြစ်သော စေတနာ၊
၂။ သောတသမ္ဖဿကြောင့် ဖြစ်သော စေတနာ၊
၃။ ဃာနသမ္ဖဿကြောင့် ဖြစ်သော စေတနာ၊
၄။ ဇိဝှါသမ္ဖဿကြောင့် ဖြစ်သော စေတနာ၊
၅။ ကာယသမ္ဖဿကြောင့် ဖြစ်သော စေတနာ၊
၆။ မနောဓာတု သမ္ဖဿကြောင့် ဖြစ်သော စေတနာ၊
၇။ မနောဝိညာဏဓာတုသမ္ဖဿကြောင့် ဖြစ်သော ကုသိုလ်စေတနာ၊
၈။ မနောဝိညာဏဓာတုသမ္ဖဿကြောင့် ဖြစ်သော အကုသိုလ်စေတနာ၊
၉။ မနောဝိညာဏဓာတုသမ္ဖဿကြောင့် ဖြစ်သော အဗျာကတစေတနာ။ (အဘိ၊ဝိ၊၃၈။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၁။၁၄၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သင်္ခါရတရားတို့ကို သုံးသပ်ပုံ အခြင်းအရာ ၇ မျိုး (တစ်နည်း) (အရူပသတ္တက၏ အစွမ်းဖြင့် သင်္ခါရတရားတို့ကို သုံးသပ်ပုံ အခြင်းအရာ ၇ မျိုး)

၁။ ကလာပတော- နာမ်တရားတို့၏ အပေါင်းအစုအားဖြင့် သုံးသပ်ခြင်း၊
၂။ ယမကတော- နာမ်တရားတို့၏ အစုံအစုံအားဖြင့် သုံးသပ်ခြင်း၊
၃။ ခဏိကတော- နာမ်တရားတို့၏ ခဏိကအဖြစ်ကို ထင်ရှားပြသောအားဖြင့် သုံးသပ်ခြင်း၊
၄။ ပဋိပါဋိတော- နာမ်တရားတို့၏ အစဉ်အားဖြင့် သုံးသပ်ခြင်း၊
၅။ ဒိဋ္ဌိ ဥဂ္ဃါဋနတော- မိစ္ဆာအယူကို ခွါသောအားဖြင့် သုံးသပ်ခြင်း၊
၆။ မာနသမုဂ္ဃါနုနတော- မာနကို ပယ်သတ်သောအားဖြင့် သုံးသပ်ခြင်း၊
၇။ နိကန္တိပရိယာဒါနတော- တဏှာဟူသော နိကန္တိကို ကုန်ခမ်းစေသောအားဖြင့် သုံးသပ်ခြင်း။ (ဝိသုဒ္ဓိ၊၂၊၂၆၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သင်္ခါရတရားတို့ကို သုံးသပ်ပုံ အခြင်းအရာ ၇ မျိုး (ရူပသတ္တက၏ အစွမ်းအားဖြင့် သင်္ခါရ တရားတို့ကို သုံးသပ်ပုံ အခြင်းအရာ ၇ မျိုး)

၁။ အာဒါနနိက္ခေပနတော- ဘဝသစ်ကို ယူခြင်း ဘဝဟောင်းကို စွန့်ပစ်ခြင်းအားဖြင့် သုံးသပ်ခြင်း၊
၂။ ဝယောဝုဍ္ဎတ္ထင်္ဂမတော- အရွယ်အားဖြင့် ကြီးရင့်ပြီးသော ရုပ်၏ ချုပ်ခြင်းသို့ ရောက်သောအားဖြင့် သုံးသပ်ခြင်း၊
၃။ အာဟာရ မယတော- အာဟာရကြောင့် ဖြစ်သည်၏ အစွမ်းအားဖြင့် သုံးသပ်ခြင်း၊
၄။ ဥတုမယတော- ဥတုကြောင့် ဖြစ်သည်၏ အစွမ်းအားဖြင့် သုံးသပ်ခြင်း၊
၅။ ကမ္မဇတော- ကံကြောင့် ဖြစ်သည်၏ အစွမ်းအားဖြင့် သုံးသပ်ခြင်း၊
၆။ စိတ္တသမုဋ္ဌာနတော- စိတ်ကြောင့် ဖြစ်သည်၏ အစွမ်းအားဖြင့် သုံးသပ်ခြင်း၊
၇။ ဓမ္မတာရူပတော- သဘောအားဖြင့် ပြီးသော ဓမ္မတာရုပ်၏ အစွမ်းအားဖြင့် သုံးသပ်ခြင်း။ (ဝိသုဒ္ဓိ၊၂၊၂၅၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သင်္ခါရတို့၌ လျစ်လျှူရှုကြောင်း ၂ ပါး

၁။ ‘‘ဤသင်္ကန်းသည် အစဉ်သဖြင့် အဆင်း၏ ဖောက်ပြန်ခြင်းသို့လည်းကောင်း ဆွေးမြည့်သည်၏ အဖြစ်သို့လည်းကောင်း ကပ်ရောက်၍ ခြေသုတ်ပုဆိုး ဖြစ်၍ တောင်ဝှေးအစွန်းဖြင့် စွန့်ပစ်အပ်သည် ဖြစ်လိမ့်မည်၊ အကယ်၍ ထိုသင်္ကန်း၏ အစိုးရသူ ဖြစ်အံ့၊ ထိုသင်္ကန်းအား ဤသို့ ပျက်စီးခြင်းငှာ မပေးရာ’’ဟု အရှင် မဟုတ်သည်၏အဖြစ်ကို ဆင်ခြင်ခြင်းအားဖြင့်လည်းကောင်း၊
၂။ ‘‘ဤသင်္ကန်းသည် အရှည် မခံ့၊ အခိုက်အတန့်မျှသာ တည်၏’’ဟု အခိုက်အတန့်၏ အဖြစ်ကို ဆင်ခြင်သဖြင့် လည်းကောင်း။ (မ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၀၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သင်္ခါရတို့၏ ငြိမ်းအေးခြင်း ၃ ပါး

၁။ ဒုတိယဈာန်ကို ဝင်စားသူအား ဝိတက် ဝိစာရဟု ဆိုအပ်သော ဝစီသင်္ခါရတို့ ငြိမ်းခြင်း၊
၂။ စတုတ္ထဈာန်ကို ဝင်စားသော သူအား အဿာသ ပဿာသဟု ဆိုအပ်သော ကာယသင်္ခါရတို့ု ငြိမ်းခြင်း၊
၃။ သညာနှင့် ဝေဒနာ ချုပ်ခြင်းကို ဝင်စားသူအား သညာဝေဒနာဟု ဆိုအပ်သော စိတ္တသင်္ခါရတို့ ငြိမ်းခြင်း။ (ပဋိသံ။၉၆။) (ပဋိသံ၊မြန်။၁၂၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သင်္ခါရတို့ကို နိစ္စ, သုခ, အတ္တဟု ရှုခြင်း အပြစ် ၆ ပါး

၁။ လောကုတ္တရာပညာနှင့် မပြည့်စုံ နိုင်ခြင်း၊
၂။ နိယာမ (မဂ်) သို့ မသက်ဝင်နိုင်ခြင်း၊
၃။ သောတာပတ္တိဖိုလ်ကို မရနိုင်ခြင်း၊
၄။ သကဒါဂါမိဖိုလ်ကို မရနိုင်ခြင်း၊
၅။ အနာဂါမိဖိုလ်ကို မရနိုင်ခြင်း၊
၆။ အရဟတ္တဖိုလ်ကို မရနိုင်ခြင်း။ (အံ၊၂၊၃၈၄- ၃၈၅။) (အံ၊မြန်၊၂။၄၈၅-၄၈၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သင်္ခါရတို့ကို အနိစ္စ, ဒုက္ခ, အနတ္တဟု ရှုခြင်း၏ အကျိုး ၆ ပါး

၁။ လောကုတ္တရာပညာနှင့် ပြည့် စုံခြင်း၊
၂။ နိယာမ(မဂ်) သို့ ဝင်နိုင်ခြင်း၊
၃။ သောတာပတ္တိဖိုလ်ကို ရနိုင်ခြင်း၊
၄။ သကဒါဂါမိ ဖိုလ်ကို ရနိုင်ခြင်း၊
၅။ အနာဂါမိဖိုလ်ကို ရနိုင်ခြင်း၊
၆။ အရဟတ္တဖိုလ်ကို ရနိုင်ခြင်း။ (အံ၊၂၊၃၈၄-၃၈၅။) (အံ၊မြန်၊၂။၄၈၅-၄၈၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သင်္ခါရတို့ကို အပိုင်းအခြား မပြုမူ၍ ဒုက္ခဟု ပွားများရကျိုး ၆ ပါး

၁။ အလုံးစုံသော သင်္ခါရ တို့၌ ငြီးငွေ့သော သညာ တည်လတ္တံ့ ဖြစ်ခြင်း၊
၂။ အလုံးစုံသော လောကမှ ငါ၏ စိတ်သည် ထမြောက်လတ္တံ့ ဖြစ်ခြင်း၊
၃။ နိဗ္ဗာန်၌ အေးငြိမ်းမှုကို မြင်တွေ့လတ္တံ့ ဖြစ်ခြင်း၊
၄။ အနုသယကိလေသာတို့ ပြတ်လတ္တံ့ ဖြစ်ခြင်း၊
၅။ ရဟန်းကိစ္စကို ပြုလေ့ရှိခြင်း ဖြစ်လတ္တံ့၊
၆။ မြတ်စွာဘုရားကို မေတ္တာနှင့် ယှဉ်သော လုပ်ကျွေးခြင်းဖြင့် လုပ်ကျွေးရလတ္တံ့ ဖြစ်ခြင်း။ (အံ၊၂၊၃၈၆။) (အံ၊မြန်၊၂။၄၈၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သင်္ခါရတို့ကို အပိုင်းအခြား မပြုမူ၍ အနတ္တဟု ပွားများရကျိုး ၆ ပါး

၁။ တဏှာဒိဋ္ဌိတို့မှ ကင်းလတ္တံ့ ဖြစ်ခြင်း၊
၂။ သက္ကာယဒိဋ္ဌိ ချုပ်လတ္တံ့ ဖြစ်ခြင်း၊
၃။ ငါ့ဥစ္စာဟု စွဲမှုတဏှာ ချုပ်လတ္တံ့ ဖြစ်ခြင်း၊
၄။ ဉာဏ်နှင့် ပြည့်စုံလတ္တံ့ ဖြစ်ခြင်း၊
၅။ အကြောင်းတရားကို မြင်လတ္တံ့ ဖြစ်ခြင်း၊
၆။ အကျိုးတရားကို မြင်တွေ့လတ္တံ့ ဖြစ်ခြင်း။ (အံ၊၂၊၃၈၆။) (အံ၊မြန်၊၂။၄၈၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သင်္ခါရတို့ကို အပိုင်းအခြား မပြုမူ၍ အနိစ္စဟု ပွားများရကျိုး ၆ ပါး

၁။ အလုံးစုံသော သင်္ခါရတို့သည် အပိုင်းအခြားမရှိဟု ထင်ခြင်း၊
၂။ အလုံးစုံသော လောက၌ ငါ၏ စိတ်သည် မွေ့လျော်လိမ့်မည် မဟုတ်ဟု ထင်ခြင်း၊
၃။ အလုံးစုံသော လောကမှ ငါ၏ စိတ်သည် ထမြောက်လိမ့်မည်ဟု ထင်ခြင်း၊
၄။ ငါ၏ စိတ်သည် နိဗ္ဗာန်သို့ ညွတ်လတ္တံ့ ဖြစ်ခြင်း၊
၅။ နှောင်ကြိုးသံယောဇဉ်ကို ပယ်လတ္တံ့ ဖြစ်ခြင်း၊
၆။ လွန်မြတ်သော အရိယာမဂ်သို့ ရောက်လတ္တံ့ ဖြစ်ခြင်း။ (အံ၊၂၊၃၈၅။) (အံ၊မြန်၊၂။၄၈၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သင်္ခါရလောက ၁၀ မျိုး

၁။ စက္ခာယတနလောက၊
၂။ သောတာယတနလောက၊
၃။ ဃာနာယတန လောက၊
၄။ ဇိဝှါယတနလောက၊
၅။ ကာယာယတနလောက၊
၆။ ရူပါယတနလောက၊
၇။ သဒ္ဒါယတနလောက၊
၈။ ဂန္ဓာယတနလောက၊
၉။ ရသာယတနလောက၊
၁၀။ ဖောဋ္ဌဗ္ဗာယတနလောက။(အနှစ်ချုပ်ကား ရုပ်အာယတန ဆယ်ပါး ဖြစ်သည်။)။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၉၀။) (ပဋိသံ။ ၁၁၇။) (ပဋိသံ၊မြန်။၁၅၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သင်္ခါရလောက ၁၂ မျိုး

၁။ စက္ခာယတနလောက၊
၂။ သောတာယတနလောက၊
၃။ ဃာနာယတန လောက၊
၄။ ဇိဝှါယတနလောက၊
၅။ ကာယာယတနလောက၊
၆။ ရူပါယတနလောက၊
၇။ သဒ္ဒါယတနလောက၊
၈။ ဂန္ဓာယတနလောက၊
၉။ ရသာယတနလောက၊
၁၀။ ဖောဋ္ဌဗ္ဗာ ယတနလောက၊
၁၁။ မနာယတနလောက၊
၁၂။ ဓမ္မာယတနလောက (အနှစ်ချုပ် အာယတန (၁၂) ပါး ဖြစ်သည်။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၉၀။) (ပဋိသံ။၁၁၇။) (ပဋိသံ၊မြန်။၁၅၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သင်္ခါရလောက ၁၈ မျိုး

၁။ စက္ခုဓာတုလောက၊
၂။ သောတဓာတုလောက၊
၃။ ဃာန ဓာတုလောက၊
၄။ ဇိဝှာဓာတုလောက၊
၅။ ကာယဓာတုလောက၊
၆။ ရူပဓာတုလောက၊
၇။ သဒ္ဒဓာတုလောက၊
၈။ ဂန္ဓဓာတုလောက၊
၉။ ရသဓာတုလောက၊
၁၀။ ဖောဋ္ဌဗ္ဗဓာတုလောက၊
၁၁။ စက္ခုဝိညာဏ ဓာတုလောက၊
၁၂။ သောတဝိညာဏဓာတုလောက၊
၁၃။ ဃာနဝိညာဏဓာတုလောက၊
၁၄။ ဇိဝှာဝိညာဏဓာတုလောက၊
၁၅။ ကာယဝိညာဏဓာတုလောက၊
၁၆။ မနောဓာတုလောက၊
၁၇။ မနောဝိညာဏဓာတုလောက၊
၁၈။ ဓမ္မဓာတုလောက (အနှစ်ချုပ်၊ ဓာတ် (၁၈) ပါး ဖြစ်သည်။)။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၉၀။) (ပဋိသံ။၁၁၇။) (ပဋိသံ၊မြန်။၁၅၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သင်္ခါရလောက ၂ မျိုး

၁။ ရုပ်လောက၊
၂။ နာမ်လောက။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၉၀။) (ပဋိသံ။၁၁၇။) (ပဋိသံ၊ မြန်။၁၅၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သင်္ခါရလောက ၄ မျိုး

၁။ ကဗဠီကာရာဟာရလောက၊
၂။ ဖဿာဟာရလောက၊
၃။ မနော သေဉ္စတနာဟာရလောက၊
၄။ ဝိညာဏာဟာရလောက (အနှစ်ချုပ်ကား အာဟာရလေးပါး ဖြစ်သည်။)။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၉၀။) (ပဋိသံ။၁၁၇။) (ပဋိသံ၊မြန်။၁၅၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သင်္ခါရလောက ၅ မျိုး

၁။ ရုပ်ဥပါဒါနက္ခန္ဓာလောက၊
၂။ ဝေဒနာဥပါဒါနက္ခန္ဓာလောက၊
၃။ သညာဥပါဒါနက္ခန္ဓာလောက၊
၄။ သင်္ခါရဥပါဒါနက္ခန္ဓာလောက၊
၅။ ဝိညာဏ ဥပါဒါနက္ခန္ဓာလောက (အနှစ်ချုပ်ကား ဥပါဒါနက္ခန္ခာငါးပါး ဖြစ်သည်။)။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၉၀။) (ပဋိသံ။၁၁၇။) (ပဋိသံ၊ မြန်။၁၅၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သင်္ခါရလောက ၆ မျိုး

၁။ စက္ခာယတနလောက၊
၂။ သောတာယတနလောက၊
၃။ ဃာနာ ယတနလောက၊
၄။ ဇိဝှါယတနလောက၊
၅။ ကာယာယတနလောက၊
၆။ မနာယတနလောက (အနှစ်ချုပ်၊ အဇ္ဈတ္တိကာယတန ခြောက်ပါး ဖြစ်သည်။)။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၉၀။) (ပဋိသံ။၁၁၇။) (ပဋိသံ၊ မြန်။၁၅၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သင်္ခါရလောက ၇ မျိုး

၁။ နာနတ္တကာယာ နာနတ္တသညီလောက- ကွဲပြားသော ခန္ဓာကိုယ်ရှိ၍ ကွဲပြားသော ပဋိသန္ဓေသညာရှိသော သတ္တဝါ၊
၂။ နာနတ္တကာယ ဧကတ္တသညီလောက- ကွဲပြားသော ကိုယ်ခန္ဓာရှိ၍ တူသော ပဋိသန္ဓေသညာရှိသော သတ္တဝါ၊
၃။ ဧကတ္တကာယာ နာနတ္တသညီလောက- တူသော ခန္ဓာကိုယ်ရှိ၍ ကွဲပြားသော ပဋိသန္ဓေသညာရှိသော သတ္တဝါ၊
၄။ ဧကတ္တကာယာ ဧကတ္တသညီလောက- တူသော ခန္ဓာကိုယ်ရှိ၍ တူသော ပဋိသန္ဓေ သညာရှိသော သတ္တဝါ၊
၅။ အာကာသာနဉ္စာယတနဘုံသား သတ္တဝါ၊
၆။ ဝိညာဏဉ္စာယတန ဘုံသား သတ္တဝါ၊
၇။ အာကိဉ္စညာယတနဘုံသား သတ္တဝါ (အနှစ်ချုပ် ဝိညာဏဋ္ဌိတိ ခုနစ်ပါး ဖြစ်သည်။)။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၉၀။) (ပဋိသံ။၁၁၇။) (ပဋိသံ၊မြန်။၁၅၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သင်္ခါရလောက ၈ မျိုး

၁။ လာဘလောက- လာဘ်ရခြင်း လောက၊
၂။ အလာဘလောက- လာဘ်မရခြင်း လောက၊
၃။ ယသလောက- အခြွေအရံ ပေါများခြင်း လောက၊
၄။ အယသ လောက- အခြွေအရံ မပေါများခြင်း လောက၊
၅။ နိန္ဒာလောက- ကဲ့ရဲ့ရှုတ်ချခြင်း လောက၊
၆။ ပသံသာလောက- ချီးမွမ်းခြင်း လောက၊
၇။ သုခလောက- ချမ်းသာခြင်း လောက၊
၈။ ဒုက္ခလောက- ဆင်းရဲခြင်း လောက (အနှစ်ချုပ်- လောကဓံတရား ရှစ်ပါး ဖြစ်သည်။)။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၉၀။) (ပဋိသံ။၁၁၇။) (ပဋိသံ၊မြန်။၁၅၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သင်္ခါရလောက ၉ မျိုး

၁။ နာနတ္တကာယာ နာနတ္တသညီလောက- ခန္ဓာကိုယ်လည်း ကွဲပြီး ပဋိသန္ဓေလည်း မတူသော သတ္တဝါ၊
၂။ နာနတ္တကာယာ ဧကတ္တသညီလောက- ခန္ဓာကိုယ်သာ ကွဲ၍ ပဋိသန္ဓေတူသော သတ္တဝါ၊
၃။ ဧကတ္တကာယာ နာနတ္တသညီလောက- ခန္ဓာကိုယ်သာ တူ၍ ပဋိသန္ဓေ မတူသော သတ္တဝါ၊
၄။ ဧကတ္တကာယာ ဧကတ္တသညီလောက- ခန္ဓာကိုယ်လည်း တူပြီး ပဋိသန္ဓေလည်း တူသော သတ္တဝါ၊
၅။ အာကာသာနဉ္စာယတနဘုံသား သတ္တဝါ၊
၆။ ဝိညာဏဉ္စာယတနဘုံသား သတ္တဝါ၊
၇။ အာကိဉ္စညာယတနဘုံသား သတ္တဝါ၊
၈။ အသညသတ်ဘုံသား သတ္တဝါ၊
၉။ နေဝသညာနာသညာယတနဘုံသား သတ္တဝါ (အနှစ်ချုပ်ကား သတ္တာဝါသ ဘုံကိုးဝ- ဖြစ်သည်။)။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၉၀။) (ပဋိသံ။၁၁၇။) (ပဋိသံ၊ မြန်။၁၅၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သင်္ခါရုပေက္ခာ၌ စိတ်ကို ရှေးရှုဆောင်ကြောင်း ၈ ပါး

၁။ ပုထုဇဉ်ပုဂ္ဂိုလ်သည် သင်္ခါရု ပေက္ခာဉာဏ်ကို နှစ်သက်လည်း နှစ်သက်၏၊
၂။ အထူးထူး အပြားပြားအားဖြင့်လည်း ရှု၏၊
၃။ သေက္ခပုဂ္ဂိုလ်သည် သင်္ခါရုပေက္ခာဉာဏ်ကို နှစ်သက်လည်း နှစ်သက်၏၊
၂။ အထူးထူး အပြားပြားအားဖြင့်လည်း ရှု၏၊
၅။ ဆင်ခြင်၍ ဖလသမာပတ်ကိုလည်း ဝင်စား၏၊
၆။ ရဟန္တာ ပုဂ္ဂိုလ်သည် သင်္ခါရုပေက္ခာဉာဏ်ကို အထူးထူး အပြားပြားအားဖြင့်လည်း ရှု၏၊
၇။ ဆင်ခြင်၍ ဖလသမာပတ်ကိုလည်း ဝင်စား၏၊
၈။ ထိုဝင်စားခြင်းကို လျစ်လျူရှု၍ ဆိတ်ဆိတ်နေခြင်း (သုညတဝိဟာရ)၊ အာရုံမဲ့နေခြင်း (အနိမိတ္တဝိဟာရ) မတောင့်တနေခြင်း (အပ္ပဏိဟိတ ဝိဟာရ) ဖြင့်၎င်း နေ၏၊ (ဤသို့လျှင် သင်္ခါရုပေက္ခာ၌ စိတ်ကို ရှေးရှုဆောင်ကြောင်းဖြစ်သော အခြင်းအရာသည် ပုထုဇဉ်ပုဂ္ဂိုလ်အတွက် နှစ်ပါး သေက္ခပုဂ္ဂိုလ်အတွက် သုံးပါး ရဟန္တာ ပုဂ္ဂိုလ် အတွက် သုံးပါးအားဖြင့် ပေါင်း (၈) ပါး ဖြစ်၏) ။ (ပဋိသံ။၆၀။) (ပဋိသံ၊မြန်။၇၉-၈၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သင်္ခါရုပေက္ခာဉာဏ် ၈ ပါး (တစ်နည်း) (ဝိပဿနာ၏ အစွမ်းအားဖြင့် ဖြစ်သော သင်္ခါရု ပေက္ခာဉာဏ် ၁၀ ပါး)

၁။ သောတာပတ္တိမဂ်ကို ရခြင်းငှာ ဖြစ်ပေါ်ခြင်းကို ဖြစ်ပွားခြင်းကို သင်္ခါရနိမိတ်ကို အားထုတ်ခြင်းကို ဘဝသစ်ဖြစ်ခြင်းကို ဂတိကို ခန္ဓာတို့၏ ဖြစ်ခြင်းကို မဟဂ္ဂုတ်ဝိပါက်၏ ဖြစ်ခြင်းကို ပဋိသန္ဓေနေခြင်းကို အိုခြင်းကို နာခြင်းကို သေခြင်းကို စိုးရိမ်ခြင်းကို ငိုကြွေးခြင်းကို ပြင်းစွာ ပင်ပန်းခြင်းကို ဆင်ခြင်၍ လျစ်လျူရှုသော ပညာ၊
၂။ သောတာပတ္တိဖလသမာပတ် အကျိုးငှာ။ပ။ ဆင်ခြင်၍ လျစ်လျူရှုသော ပညာ၊
၃။ သကဒါဂါမိမဂ်ကို ရခြင်းငှာ။ပ။ ဆင်ခြင်၍ လျစ်လျူရှုသော ပညာ၊
၄။ သကဒါဂါမိ ဖလသမာပတ်အကျိုးငှာ။ပ။ ဆင်ခြင်၍ လျစ်လျူရှုသော ပညာ၊
၅။ အနာဂါမိမဂ်ကို ရခြင်းငှာ။ ပ။ ဆင်ခြင်၍ လျစ်လျူရှုသော ပညာ၊
၆။ အနာဂါမိဖလသမာပတ်အကျိုးငှာ။ ပ။ ဆင်ခြင်၍ လျစ်လျူရှုသော ပညာ၊
၇။ အရဟတ္တမဂ်ကို ရခြင်းငှာ။ ပ။ ဆင်ခြင်၍ လျစ်လျူ ရှုသော ပညာ၊
၈။ အရဟတ္တဖလသမာပတ် အကျိုးငှာ။ပ။ ဆင်ခြင် လျစ်လျူရှုသော ပညာ၊
၉။ သုညတဝိဟာရသမာပတ်အကျိုးငှာ။ပ။ ဆင်ခြင်၍ လျစ်လျူရှုသော ပညာ၊
၁၀။ အနိမိတ္တ ဝိဟာရသမာပတ် အကျိုးငှာ။ပ။ ဆင်ခြင်၍ လျစ်လျူရှုသော ပညာ။(ဤ (၁၀) ပါးသော သင်္ခါရုပေက္ခာဉာဏ်တို့သည် ဝိပဿနာ၏ အစွမ်းအားဖြင့် ဖြစ်ကုန်၏)။ (ပဋိသံ။၆၂။) (ပဋိသံ၊မြန်။၈၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သင်္ခါရုပေက္ခာဉာဏ် ၈ ပါး (သမထအစွမ်းဖြင့် ဖြစ်သော သင်္ခါရုပေက္ခာဉာဏ် ၈ ပါး)

၁။ ပထမဈာန် ရခြင်းငှာ နီဝရဏတို့ကို ဆင်ခြင်၍ လျစ်လျူရှုသော ပညာ၊
၂။ ဒုတိယဈာန်ရခြင်းငှာ ဝိတက်ဝိစာရတို့ကို ဆင်ခြင်၍ လျစ်လျူရှုသော ပညာ၊
၃။ တတိယဈာန်ရခြင်းငှာ ပီတိကို ဆင်ခြင်၍ လျစ်လျူရှုသော ပညာ၊
၄။ စတုတ္ထဈာန်ရခြင်းငှာ သုခနှင့်ဒုက္ခကို ဆင်ခြင်၍ လျစ်လျူရှုသော ပညာ၊
၅။ အာကာသာနဉ္စာယတနဈာန်ရခြင်းငှာ ရူပသညာ ပဋိဃသညာ နာနတ္တသညာ ဆင်ခြင်၍ လျစ်လျူရှုသော ပညာ၊
၆။ ဝိညာဏဉ္စာယတနဈာန်သမာပတ်ကို ရခြင်းငှာ၊ အာကာသာနဉ္စာယတနသညာကို ဆင်ခြင်၍ လျစ်လျူရှုသော ပညာ၊
၇။ အာကိဉ္စညာယတနဈာန်သမာပတ်ရခြင်းငှာ ဝိညာဏဉ္စာယတနသညာကို ဆင်ခြင်၍ လျစ်လျူရှုသော ပညာ၊
၈။ နေဝသညာနာသညာယတနဈာန်သမာပတ်ရခြင်းငှာ အာကိဉ္စညာယတနသညာကို ဆင်ခြင်၍ လျစ်လျူရှုသော ပညာ၊ (ဤ သင်္ခါရုပေက္ခာဉာဏ်(၈) ပါးတို့သည် သမထ၏ အစွမ်းအားဖြင့် ဖြစ်ကုန်၏) ။ (ပဋိသံ။၆၂။) (ပဋိသံ၊မြန်။၈၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သင်္ခါရုပေက္ခာပညာ ၁၈ ပါး

၁။ ရူပဈာန် အရူပဈာန် ရှစ်ပါးတို့ကို ရရှိသည်မှ ရှေ့အဖို့၌ ဆန့်ကျင်ဘက် တရားတို့ကို ပယ်ရာ၌ လျစ်လျူရှုခြင်း အခြင်းအရာအားဖြင့် ဖြစ်သော သမာဓိ၏ အစွမ်းဖြင့် ဖြစ်သော ပညာ ၈ ပါး၊
၂။ ဥပါဒါနက္ခန္ဓာတည်းဟူသော သင်္ခါရတို့၌ လျစ်လျူရှုခြင်း အခြင်းအရာ အားဖြင့် ဖြစ်သော ဝိပဿနာ၏ အစွမ်းဖြင့် ဖြစ်သော မဂ်လေးပါးတို့၏ ရှေ့အဖို့၌ ထိုထို မဂ်ကို ရခြင်းငှာ ပညာ ၄ ပါး၊
၃။ ဖလသမာပတ် လေးပါးတို့၏ ရှေ့အဖို့၌ ထိုထိုဖိုလ်ကို ရခြင်းငှာ အပ္ပဏိဟိတ ဝိမောက္ခအစွမ်းဖြင့် ဖြစ်သော ပညာ ၄ ပါး၊
၄။ သုညတဝိမောက္ခ, အနိမိတ္တ ဝိမောက္ခ အစွမ်းဖြင့် ပညာ ၂ ပါး။ (ဝိမတိ၊၁၊၇၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သင်္ဂဟ ၂ မျိုး

ချီးမြှောက်ခြင်း ၂ မျိုး နှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သင်္ဂဟ ၄ မျိုး

၁။ ‘‘အလုံးစုံသော ခတ္တိယ မင်းမျိုးတို့သည် လာစေကုန်သတည်း’’ အစရှိသော အမျိုးဇာတိကို ရေတွက်ခြင်း, မိမိဇာတ်ရှိသော တရားတို့ကို ပေါင်း၍ ယူခြင်း (ဇာတိသင်္ဂဟ၊)၊
၂။ ‘‘အလုံးစုံသော ကောသလတိုင်း၌ နေကုန်သော သူတို့သည် လာစေကုန်သတည်း’’ အစ ရှိသော ကောင်းစွာ ဖြစ်ရာအရပ်, ကောင်းစွာ ဖြစ်ရာစိတ္တုပ္ပါဒ်အားဖြင့် သိမ်းယူခြင်း (သဉ္ဇာတိ သင်္ဂဟ၊)၊
၃။ ‘‘အလုံးစုံသော ဆင်စီးသူရဲတို့သည် လာစေကုန်သတည်း’’ အစရှိသော အမူအရာကို ရေတွက်ခြင်းပြုအပ်သော ကိစ္စအားဖြင့် သွင်းယူခြင်း (ကိရိယသင်္ဂဟ၊)၊
၄။ စက္ခာယတနသည် ရူပက္ခန္ဓာဖြင့် ရေတွက်ခြင်းသို့ ရောက်၏ အစရှိသော ရေတွက်ခြင်း အားဖြင့် ရေတွက်ခြင်း (ဂဏနသင်္ဂဟ)။ (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၇၉။) (မ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၂၂။) (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၃။) (ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၄၂။) (မ၊ဋီ၊၁၊၁၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သင်္ဂဟတရား ၄ ပါး

၁။ ပေးကမ်းစွန့်ကြဲခြင်း၊
၂။ ချစ်ဖွယ်သော စကားကို ဆိုခြင်း၊
၃။ အကျိုး စီးပွားကို ကျင့်ဆောင်ခြင်း၊
၄။ မိမိနှင့် ထပ်တူညီမျှ ဆက်ဆံခြင်း။ (ဒီ၊၃၊၁၂၅။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၁၄၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သင်္ဂဟဝတ္ထု ၄ ပါး

၁။ ဒါန- ပေးကမ်းစွန့်ကြဲ လှူဒါန်းခြင်း၊
၂။ ပိယဝစနံ- ချစ်ဖွယ်သော စကားကို ဆိုခြင်း၊
၃။ အတ္ထစရိယာ- အကျိုးစီးပွားကို ကျင့်ခြင်း၊
၄။ သမာနတ္တတာ- မိမိကိုယ်နှင့် တန်းတူညီတူ ထားခြင်း။ (ဒီ၊၃၊၁၉၃။) (အံ၊၁၊၃၄၁။) (အံ၊၁၊၅၇၁။) (ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၇၁။) (စရိယာ၊ဋ္ဌ၊၂၅၅။) (ဒီ၊ဋီ၊၁၊၂၉၃။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၁၅။) (အံ၊မြန်၊၁။၃၅၆။) (အံ၊မြန်၊၁။၅၈၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သင်္ဂဟဝတ္ထု ၄ ပါး (တစ်နည်း) (ရှေးမင်းတို့၏ သင်္ဂဟဝတ္ထု ၄ ပါး)

၁။ သဿမေဓ- တောင်သူလယ်သမားတို့၏ စိုက်ပျိုးထွန်ယက်၍ ရသော ကောက်စပါးများမှ ဆယ်ဖို့တစ်ဖို့ ကောက်စပါးအခွန် ယူခြင်း၊
၂။ ပုရိသမေဓ- စစ်သည်သူရဲတို့အား ခြောက်လစာ လုံလောက်အောင် တစ်နှစ်လျှင်နှစ်ကြိမ် စားနပ်ရိက္ခာ လစာမှန်ကန်စွာ ပေးသနားခြင်း၊
၃။ သမ္မာပါသ- ဆင်းရဲသားတို့ထံမှ အာမခံစာချုပ်ကို ယူ၍ သုံးနှစ်ပတ်လုံး အတိုးမယူဘဲ တစ်ထောင် နှစ်ထောင်မျှသော အမတော်ငွေ ထုတ်ပေးချေးငှားခြင်း၊
၄။ ဝါစာပေယျ- အသက်ကြီးသူများကို ဘကြီး ဘထွေး ဦးကြီး ဦးလေး စသည်ဖြင့် ချစ်ဖွယ်သော စကားကို ပြောဆို ချီးမြှောက်ခြင်း။ (သံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၃၃။) (အံ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၉၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သင်္ဂဟဝတ္ထု ၄ ပါး (တစ်နည်း) (ဩက္ကာကမင်းလက်ထက် ပုဏ္ဏားတို့၏ သင်္ဂဟဝတ္ထု ၄ ပါး)

၁။ အဿမေဓ- မြင်းကို သတ်၍ ယဇ်ပူဇော်ခြင်း၊
၂။ ပုရိသမေဓ- ယောကျ်ားကို သတ်၍ ယဇ်ပူဇော်ခြင်း၊
၃။ သမ္မာပါသ- ထမ်းပိုးကျည်းကို ပစ်၍ ယဇ်ပူဇော်ခြင်း၊
၄။ ဝါဇပေယျ- ထောပတ်ကို သောက်၍ ယဇ်ပူဇော်ခြင်း။ (အံ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၉၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သင်္ဂဟသဒ္ဒါ၏ အနက် ၄ မျိုး

၁။ သဇာတိသင်္ဂဟ- အမျိုး, ဇာတ်တူပေါင်းဆည်းယူခြင်း၊
၂။ သဉ္ဇာတိသင်္ဂဟ- ကောင်းစွာဖြစ်ရာအရပ်, ကောင်းစွာဖြစ်ရာ စိတ္တုပ္ပါဒ်အားဖြင့် သိမ်းယူခြင်း၊
၃။ ကိရိယာသင်္ဂဟ- ပြုအပ်သော ကိစ္စအားဖြင့် သိမ်းယူခြင်း၊
၄။ ဂဏနသင်္ဂဟ- တစ်ပေါင်းတည်း ရေတွက်ခြင်းအားဖြင့် သိမ်းယူခြင်း။ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၄၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သင်္ဂါယနာ ၃ မျိုး

၁။ မဟာကဿပမထေရ်၏ သင်္ဂါယနာ၊
၂။ ယသမထေရ်၏ သင်္ဂါယနာ၊
၃။ မောဂ္ဂလိပုတ္တတိဿမထေရ်၏ သင်္ဂါယနာ။ (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၈၁။) (မ၊ဋ္ဌ၊၄၊၇၉။) (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၄၁၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သင်္ဂါယနာတင်ခြင်း ၃ မျိုး

၁။ ငါးရာသော ရဟန္တာတို့သည် ပြုအပ်, တင်အပ်သော ပဉ္စသတာ သင်္ဂါယနာ၊
၂။ ခုနစ်ရာသော ရဟန္တာတို့သည် ပြုအပ်, တင်အပ်သော သတ္တသတာ သင်္ဂါယနာ၊
၃။ သံဃမထေရ် တစ်ထောင်တို့သည် ပြုအပ်, တင်အပ်သော သဟဿိကာ သင်္ဂါယနာ။ (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၅၈။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊မြန်၊၂။၂၉၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သင်္ဃာဋိစာရသိက္ခာပုဒ်၌ အင်္ဂါ ၂ ပါး

၁။ သင်္ကန်းငါးထည်တို့ကို မလဲလှယ်ခြင်း၊
၂။ ခွင့်မပြု ထားသော အကြောင်းကြောင့် ငါးရက်လွန်သွားခြင်း။ (ဝိမတိ၊၂၊၇၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သင်္ဃာဋိစာရသိက္ခာပုဒ်၌ အင်္ဂါ ၄ ပါး

၁။ သင်္ကန်း ငါးမျိုးတို့တွင် တစ်မျိုးမျိုး ဖြစ်ခြင်း၊
၂။ ငါးရက် ကျော်လွန်ခြင်း၊
၃။ ခွင့်ပြုထားသော အကြောင်းမဟုတ်ခြင်း၊
၄။ မလဲလှယ်ခြင်း။ (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၃။၁၂၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သစ္စဉာဏ် ၂ ပါး (လောကီသစ္စဉာဏ် ၂ မျိုး)

၁။ အနုဗောဓဉာဏ်၊
၂။ ပစ္စဝေက္ခဏဉာဏ်။ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၈၂။) (ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၄၂။) (ဝိသုဒ္ဓိ၊၂၊၁၄၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သစ္စဉာဏ် ၂ ပါး တစ်နည်း

၁။ လောကီ သစ္စဉာဏ်၊
၂။ လောကုတ္တရာ သစ္စဉာဏ်။ (ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၄၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သစ္စဉာဏ် ၄ ပါး

၁။ သုတမယဉာဏ်- အကျဉ်းအားဖြင့်လည်းကောင်း, အကျယ်အားဖြင့် လည်းကောင်း ‘‘ဤအရာသည် ဒုက္ခသစ္စာတည်း, ဤအရာသည် သမုဒယသစ္စာတည်း စသည်ဖြင့် သစ္စာလေးပါးကို ကြားနာရပြီး သိသော ဉာဏ်၊
၂။ ဝဝတ္ထာနဉာဏ်- ကြားနာ အပ်ပြီးသော အနက်ကို ဓမ္မအားဖြင့်လည်းကောင်း, လက္ခဏာအားဖြင့်လည်းကောင်း ‘‘ဤတရားတို့သည် ဤသစ္စာ၌ အကျုံးဝင်ကုန်၏’’စသည်ဖြင့် ဆင်ခြင်ဆုံးဖြတ်သော ဉာဏ်၊
၃။ သမ္မသနဉာဏ်- အစဉ်အတိုင်း သစ္စာလေးပါးတို့ကို အနိစ္စ, ဒုက္ခ, အနတ္တအားဖြင့် သုံးသပ်သော ဉာဏ်၊
၄။ အဘိသမယဉာဏ်- လောကုတ္တရာမဂ်ခဏ၌ သစ္စာလေးပါးတို့ကို မရှေးမနှောင်း ထိုးထွင်း၍ သိသော ဉာဏ်။ (ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၅၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သစ္စာ ၂ မျိုး

၁။ သမ္မုတိသစ္စာ- နတ် ဗြဟ္မာစသော အမည်ပညတ်၊
၂။ ပရမတ္ထသစ္စာ- အနိစ္စ, ဒုက္ခ စသော ပရမတ်တရား။ (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၁၆။) (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၃၉။) (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၈၇။) (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၁။၈၉။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊မြန်၊၁။၆၁၂-၆၁၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သစ္စာ ၄ ပါး

ထူးသော ဉာဏ်ဖြင့် သိအပ်သော တရား ၄ ပါး၊ အဘိညေယျတရား ၄ ပါး တို့နှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သစ္စာ ၄ ပါး

၁။ ဆင်းရဲခြင်းအမှန် ‘ဒုက္ခအရိယသစ္စာ’၊
၂။ ဆင်းရဲဖြစ်ကြောင်းအမှန် ‘ဒုက္ခ သမုဒယ သစ္စာ’၊
၃။ ဆင်းရဲချုပ်ရာအမှန် ‘နိရောဓအရိယသစ္စာ’၊
၄။ ဆင်းရဲချုပ်ရာသို့ ရောက်ကြောင်း လမ်းစဉ်အမှန် ‘မဂ္ဂအရိယသစ္စာ’၊ ဤအရိယသစ္စာလေးပါးတို့ကို ထိုးထွင်း၍ မသိခြင်းကြောင့် ငါဘုရားသည်လည်းကောင်း သင်တို့သည်လည်းကောင်း ဤရှည်လျားလှစွာသော သံသရာ ကာလပတ်လုံး ပြေးသွားကျင်လည်ခဲ့ရပေပြီဟု ဘုရားရှင် ဟောတော်မူ၏။ (ဝိ၊၃၊၃၂၅။) (ဒီ၊၂၊၇၇။) (ဒီ၊၃၊၂၃၁။) (မ၊၁၊၂၄၂။) (သံ၊၃၊၃၆၄။) (သံ၊၃၊၃၇၂။) (သံ၊၃၊၃၈၁။) (အဘိ၊ဝိ၊၁၀၄။) (အဘိ၊ဝိ၊၁၁၂။) (အဘိ၊ဝိ၊၁၁၅။) (အဘိ၊ဝိ၊၁၁၇-၁၁၈။) (အဘိ၊ဝိ၊၄၁၅။) (အဘိ၊ပု၊၁၀၂။) (အဘိ၊က၊၂၄၃။) (ယမက၊၁၊၂၀၅။) (ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၆၃။) (ဝိသုဒ္ဓိ၊၂၊၁၂၄။) (ဝိ၊မြန်၊၃။၃၂၅။) (ဒီ၊မြန်၊၂။၈၈။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၅၃။) (မ၊မြန်၊၁။၂၅၀။) (သံ၊မြန်၊၃။၃၆၉။) (သံ၊မြန်၊၃။၃၆၉။) (သံ၊မြန်၊၃။၃၆၉။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၁။၃၆၁။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၁။၃၆၁။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၁။၃၆၁။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၁။၃၆၁။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၂။၅၂၄။) (အဘိ၊ပု၊မြန်။၂။) (အဘိ၊က၊မြန်၊၂။၃၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သစ္စာတရားကို ထိုးထွင်း၍ သိပုံ ၄ မျိုး

၁။ ဒုက္ခသစ္စာကို ပရိညာပဋိဝေဓဖြင့် ထိုးထွင်း၍ သိခြင်း၊
၂။ သမုဒယသစ္စာကို ပဟာနပဋိဝေဓဖြင့် ထိုးထွင်း၍ သိခြင်း၊
၃။ နိရောဓသစ္စာကို သစ္ဆိကိရိယာပဋိဝေဓဖြင့် ထိုးထွင်း၍ သိခြင်း၊
၄။ မဂ္ဂသစ္စာကို ဘာဝနာပဋိဝေဓဖြင့် ထိုးထွင်း၍ သိခြင်း။ (ပဋိသံ။၂၅၃။) (ပဋိသံ။၂၅၇။) (ပဋိသံ၊မြန်။၃၁၀၊၃၁၅။) (ပဋိသံ၊မြန်။၃၁၀၊၃၁၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သစ္စာတရားကို ထိုးထွင်း၍ သိပုံ ၉ မျိုး

၁။ ဒုက္ခသစ္စာကို ပရိညာပဋိဝေဓဖြင့် ထိုးထွင်းသိခြင်း၊
၂။ သမုဒယသစ္စာကို ပဟာနပဋိဝေဓဖြင့် ထိုးထွင်းသိခြင်း၊
၃။ နိရောဓသစ္စာကို သစ္ဆိကိရိယာ ပဋိဝေဓဖြင့် ထိုးထွင်းသိခြင်း၊
၄။ မဂ္ဂသစ္စာကို ဘာဝနာပဋိဝေဓဖြင့် ထိုးထွင်းသိခြင်း၊
၅။ တရားအားလုံးတို့ကို အဘိညာပဋိဝေဓဖြင့် ထိုးထွင်း၍ သိခြင်း၊
၆။ သင်္ခါရတရား အားလုံး တို့ကို ပရိညာပဋိဝေဓဖြင့် ထိုးထွင်း၍ သိခြင်း၊
၇။ အကုသိုလ်တရားအလုံးစုံကို ပဟာန ပဋိဝေဓဖြင့် ထိုးထွင်း၍ သိခြင်း၊
၈။ မဂ်လေးပါးတို့ကို ဘာဝနာပဋိဝေဓဖြင့် ထိုးထွင်း၍ သိခြင်း၊
၉။ နိဗ္ဗာန်ကို မျက်မှောက်ပြုခြင်း သစ္ဆိကိရိယာပဋိဝေဓဖြင့် ထိုးထွင်း၍ သိခြင်း။ (ပဋိသံ။၂၅၃။) (ပဋိသံ။၂၅၈။) (ပဋိသံ၊မြန်။၃၁၀၊၃၁၅။) (ပဋိသံ၊မြန်။၃၁၀၊၃၁၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သစ္စာတို့၏ လက္ခဏာ ၁၂ ပါး

၁။ ဒုက္ခသစ္စာ၏ ဖြစ်ခြင်း(ဥပါဒ်) သည် ထင်ခြင်း၊
၂။ ပျက်ခြင်း (ဘင်) သည် ထင်ခြင်း၊
၃။ တည်ခြင်း(ဌီ) ၏ တစ်မျိုးဖြစ်ပုံသည် ထင်ခြင်း၊
၄။ သမုဒယ သစ္စာ၏ ဖြစ်ခြင်း(ဥပါဒ်) သည် ထင်ခြင်း၊
၅။ ပျက်ခြင်း (ဘင်) သည် ထင်ခြင်း၊
၆။ တည်ခြင်း (ဌီ) ၏ တစ်မျိုးဖြစ်ပုံသည် ထင်ခြင်း၊
၇။ မဂ္ဂသစ္စာ၏ ဖြစ်ခြင်း(ဥပါဒ်) သည် ထင်ခြင်း၊
၈။ ပျက်ခြင်း (ဘင်) သည် ထင်ခြင်း၊
၉။ တည်ခြင်း (ဌီ) ၏ တစ်မျိုးတစ်ဖုံ ဖြစ်ပုံသည် ထင်ခြင်း၊
၁၀။ နိရောဓသစ္စာ၏ ဖြစ်ခြင်း(ဥပါဒ်) သည် ထင်ခြင်း၊
၁၁။ ပျက်ခြင်း (ဘင်) သည် ထင်ခြင်း၊
၁၂။ တည်ခြင်း(ဌီ) ၏ တစ်မျိုးတစ်ပုံဖြစ်ပုံသည် ထင်ခြင်း။ (ပဋိသံ။၂၉၇။) (ပဋိသံ၊မြန်။၃၅၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သစ္စာတို့၏ လက္ခဏာ ၂ ပါး

၁။ သင်္ခတလက္ခဏာ- ကံစသည်တို့ ပြုပြင်စီမံကြောင်း အမှတ် လက္ခဏာ၊
၂။ အသင်္ခတလက္ခဏာ- နိဗ္ဗာန်ဟု သိကြောင်း အမှတ်လက္ခဏာ။ (ပဋိသံ။ ၂၉၇။) (ပဋိသံ၊မြန်။၃၅၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သစ္စာတို့၏ လက္ခဏာ ၆ ပါး

၁။ သင်္ခတသစ္စာတို့၏ ဖြစ်ခြင်း (ဥပါဒ်) သည် ထင်ခြင်း၊
၂။ ပျက်ခြင်းသည် ထင်ခြင်း၊
၃။ တည်ခြင်း၏ တစ်မျိုးဖြစ်ပုံသည် ထင်ခြင်း၊
၄။ အသင်္ခတ သစ္စာ၏ ဖြစ်ခြင်း (ဥပါဒ်) သည် မထင်ခြင်း၊
၅။ အသင်္ခတသစ္စာ၏ ပျက်ခြင်း (ဘင်) သည် မထင်ရှားခြင်း၊
၆။ တည်ခြင်း (ဌီ) ၏ တစ်မျိုးတစ်ဖုံဖြစ်ခြင်းသည် မထင်ခြင်း။ (ပဋိသံ။ ၂၉၇။) (ပဋိသံ၊မြန်။၃၅၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သစ္စာမည်ကြောင်း ၃ ပါး

၁။ ရှာမှီးခြင်းသဘော ရှိခြင်း၊
၂။ သိမ်းဆည်းခြင်းသဘော ရှိခြင်း၊
၃။ ထိုးထွင်း၍ သိခြင်းသဘော ရှိခြင်း။ (ပဋိသံ။၂၉၉။) (ပဋိသံ၊မြန်။၃၅၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သစ္စာလေးပါးကို တစ်ပေါင်းတည်း သိပုံ ၁၂ မျိုး

၁။ အမှန်သဘောအားဖြင့် သိခြင်း၊
၂။ အနတ္တ သဘောအားဖြင့် သိခြင်း၊
၃။ သစ္စာသဘောအားဖြင့် သိခြင်း၊
၄။ ထိုးထွင်းသိခြင်းသဘော အားဖြင့် သိခြင်း၊
၅။ ထူးခြားစွာ သိခြင်းသဘောအားဖြင့် သိခြင်း၊
၆။ ပိုင်းခြားသိခြင်း သဘောအားဖြင့် သိခြင်း၊
၇။ ဆောင်ခြင်းသဘောအားဖြင့် သိခြင်း၊
၈။ အမှန်သဘောအားဖြင့် သိခြင်း၊
၉။ သိအပ်သော သဘောအားဖြင့် သိခြင်း၊
၁၀။ မျက်မှောက်ပြုခြင်းသဘောအားဖြင့် သိခြင်း၊
၁၁။ တွေ့ထိခြင်းသဘောအားဖြင့် သိခြင်း၊
၁၂။ အထူးသိခြင်းသဘောအားဖြင့် သိခြင်း။ (ပဋိသံ။၂၉၆။) (ပဋိသံ၊မြန်။၃၅၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သစ္စာလေးပါးကို တစ်ပေါင်းတည်း သိပုံ ၁၆ မျိုး

၁။ နှိပ်စက်ခြင်း သဘော၊
၂။ ပြုပြင်ခြင်း သဘော၊
၃။ ပူပန်ခြင်းသဘော၊
၄။ ဖောက်ပြန်ခြင်းသဘောအားဖြင့် ဒုက္ခသစ္စာကို ထိုးထွင်း သိခြင်း၊
၅။ အားထုတ်ခြင်းသဘော၊
၆။ အကြောင်းရင်းသဘော၊
၇။ ပေါင်းစပ်ခြင်း သဘော၊
၈။ ကြောင့်ကြခြင်းသဘောအားဖြင့် သမုဒယသစ္စာကို ထိုးထွင်းသိခြင်း၊
၉။ လွတ်မြောက် ခြင်းသဘော၊
၁၀။ ကင်းဆိတ်ခြင်းသဘော၊
၁၁။ မပြုအပ်ခြင်းသဘော၊
၁၂။ မသေခြင်း သဘောအားဖြင့် နိရောဓသစ္စာကို ထိုးထွင်းသိခြင်း၊
၁၃။ ထွက်မြောက်ခြင်းသဘော၊
၁၄။ ဟိတ်သဘော၊
၁၅။ မြင်ခြင်းသဘော၊
၁၆။ အကြီးအမှူးသဘောအားဖြင့် မဂ္ဂသစ္စာကို ထိုးထွင်းသိခြင်း၊ မှတ်ချက်။ ။ကြွင်းကျန်သော အနတ္တသဘောမှ အထူးသိခြင်း သဘော အထိ ၁၁-ပါးသော သိခြင်းရှိရာတို့၌လည်း အလားတူ (၁၆) ပါးသော အခြင်းအရာတို့ကို သိအပ် ကုန်၏။ (ပဋိသံ။၂၉၆-၂၉၇။) (ပဋိသံ၊မြန်။၃၅၄-၃၅၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သစ္စာလေးပါးကို တစ်ပေါင်းတည်း သိပုံ ၄ မျိုး

၁။ အမှန်သဘောဟူသော အခြင်းအရာ၊
၂။ အတ္တ မဟုတ်သော အနတ္တသဘောဟူသော အခြင်းအရာ၊
၃။ သစ္စာသဘောဟူသော အခြင်းအရာ၊
၄။ ထိုးထွင်း၍ သိခြင်းသဘောဟူသော အခြင်းအရာ။ (ပဋိသံ။၂၉၄။) (ပဋိသံ၊မြန်။၃၅၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သစ္စာလေးပါးကို တစ်ပေါင်းတည်း သိပုံ ၉ မျိုး

၁။ အမှန်သဘော ဖြစ်ခြင်း၊
၂။ အနတ္တသဘော ဖြစ်ခြင်း၊
၃။ သစ္စာသဘော ဖြစ်ခြင်း၊
၄။ ထိုးထွင်းသိခြင်း သဘော ဖြစ်ခြင်း၊
၅။ အဘိညာ သဘော ဖြစ်ခြင်း၊
၆။ ပရိညာသဘော ဖြစ်ခြင်း၊
၇။ ပဟာနသဘော ဖြစ်ခြင်း၊
၈။ ဘာဝနာ သဘော ဖြစ်ခြင်း၊
၉။ မျက်မှောက်ပြုခြင်း သဘော ဖြစ်ခြင်း။ (ပဋိသံ။၂၉၅။) (ပဋိသံ၊မြန်။၃၅၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သစ္စာလေးပါးကို ထိုးထွင်းသိအပ်သော သဘောအဖြစ်ဖြင့် တစ်ပေါင်းတည်း သိပုံ ၄ မျိုး

၁။ ဒုက္ခ၏ ဒုက္ခသဘောကို ထိုးထွင်း၍ သိခြင်း၊
၂။ သမုဒယ၏ သမုဒယသဘောကို ထိုးထွင်းသိခြင်း၊
၃။ နိရောဓ၏ နိရောဓသဘောကို ထိုးထွင်း၍ သိခြင်း၊
၄။ မဂ္ဂ၏ မဂ္ဂသဘောကို ထိုးထွင်း၍ သိခြင်း။ (ပဋိသံ။၂၉၅။) (ပဋိသံ၊မြန်။၃၅၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သစ္စာလေးပါးကို ထိုးထွင်းသိအပ်သော သဘောအဖြစ်ဖြင့် တစ်ပေါင်းတည်း သိပုံ ၆ မျိုး

သစ္စာလေးပါးကို အနတ္တသဘောအဖြစ်ဖြင့် တစ်ပေါင်းတည်း သိပုံ ၆ မျိုးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သစ္စာလေးပါးကို မှန်သောသဘော အဖြစ်ဖြင့် တစ်ပေါင်းတည်း သိပုံ ၉ မျိုး

၁။ ဒုက္ခ၏ ဒုက္ခသဘောသည် အမှန်သဘော ဖြစ်၏ဟု သိခြင်း၊
၂။ သမုဒယ၏ သမုဒယသဘောသည် အမှန်သဘော ဖြစ်၏ဟု သိခြင်း၊
၃။ နိရောဓ၏ နိရောဓသဘောသည် အမှန်သဘော ဖြစ်၏ဟု သိခြင်း၊
၄။ မဂ္ဂ၏ မဂ္ဂသဘောသည် အမှန်သဘော ဖြစ်၏ဟု သိခြင်း၊
၅။ အဘိညာ၏ အဘိညာ သဘောသည် အမှန်သဘော ဖြစ်၏ဟု သိခြင်း၊
၆။ ပရိညာ၏ ပရိညာသဘောသည် အမှန်သဘော ဖြစ်၏ဟု သိခြင်း၊
၇။ ပဟာန၏ ပဟာန်သဘောသည် အမှန်သဘော ဖြစ်၏ဟု သိခြင်း၊
၈။ ဘာဝနာ၏ ဘာဝနာသဘောသည် အမှန်သဘော ဖြစ်၏ဟု သိခြင်း၊
၉။ မျက်မှောက်ပြုခြင်း၏ မျက်မှောက်ပြုခြင်းသဘောသည် အမှန်သဘော ဖြစ်၏ဟု သိခြင်း။ (ပဋိသံ။၂၉၅။) (ပဋိသံ၊မြန်။၃၅၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သစ္စာလေးပါးကို မှန်သောသဘောအဖြစ်ဖြင့် တစ်ပေါင်းတည်း သိပုံ ၄ မျိုး

၁။ ဒုက္ခ၏ ဒုက္ခသဘောသည် အမှန်သဘော ဖြစ်ခြင်း၊
၂။ သမုဒယ၏ သမုဒယသဘောသည် အမှန် သဘော ဖြစ်ခြင်း၊
၃။ နိရောဓ၏ နိရောဓသဘောသည် အမှန်သဘော ဖြစ်ခြင်း၊
၄။ မဂ္ဂ၏ မဂ္ဂသဘောသည် အမှန်သဘော ဖြစ်ခြင်း။ (ပဋိသံ။၂၉၄။) (ပဋိသံ၊မြန်။၃၅၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သစ္စာလေးပါးကို သစ္စာအဖြစ်ဖြင့် တစ်ပေါင်းတည်း သိပုံ ၄ မျိုး

၁။ ဒုက္ခ၏ ဒုက္ခသဘောသည် သစ္စာတည်းဟု ထိုးထွင်း၍ သိခြင်း၊
၂။ သမုဒယ၏ သမုဒယသဘောသည် သစ္စာတည်းဟု ထိုးထွင်း၍ သိခြင်း၊
၃။ နိရောဓ၏ နိရောဓသဘောသည် သစ္စာတည်းဟု ထိုးထွင်း၍ သိခြင်း၊
၄။ မဂ္ဂ၏ မဂ္ဂသဘောသည် သစ္စာတည်းဟု ထိုးထွင်း၍ သိခြင်း။ (ပဋိသံ။၂၉၄။) (ပဋိသံ၊ မြန်။၃၅၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သစ္စာလေးပါးကို သစ္စာအဖြစ်ဖြင့် တစ်ပေါင်းတည်း သိပုံ ၆ မျိုး

သစ္စာလေးပါးကို အနတ္တ သဘောဖြစ်ဖြင့် တစ်ပေါင်းတည်း သိပုံ ၆ မျိုးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သစ္စာလေးပါးကို အနတ္တသဘောအဖြစ်ဖြင့် တစ်ပေါင်းတည်း သိပုံ ၄ မျိုး

၁။ ဒုက္ခ၏ ဒုက္ခ သဘောသည် အနတ္တတည်းဟု ထိုးထွင်းသိခြင်း၊
၂။ သမုဒယ၏ သမုဒယသဘောသည် အနတ္တတည်းဟု ထိုးထွင်းသိခြင်း၊
၃။ နိရောဓ၏ နိရောဓသဘောသည် အနတ္တတည်းဟု ထိုးထွင်းသိခြင်း၊
၄။ မဂ္ဂ၏ မဂ္ဂသဘောသည် အနတ္တတည်းဟု ထိုးထွင်းသိခြင်း။ (ပဋိသံ။ ၂၉၄။) (ပဋိသံ၊မြန်။၃၅၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သစ္စာလေးပါးကို အနတ္တသဘောအဖြစ်ဖြင့် တစ်ပေါင်းတည်း သိပုံ ၆ မျိုး

၁။ ဒုက္ခ၏ ဒုက္ခသဘောသည် အမှန်သဘောတည်းဟု ထိုးထွင်းသိခြင်း၊
၂။ သမုဒယ၏ သမုဒယ သဘောသည် အမှန်သဘောတည်းဟု ထိုးထွင်းသိခြင်း၊
၃။ နိရောဓ၏ နိရောဓသဘောသည် အမှန်သဘောတည်းဟု ထိုးထွင်းသိခြင်း၊
၄။ မဂ္ဂ၏ မဂ္ဂသဘောသည် အမှန်သဘောတည်းဟု ထိုးထွင်းသိခြင်း၊
၅။ အဘိညာ၏ အဘိညာသဘောသည် အမှန်သဘောတည်းဟု ထိုးထွင်း သိခြင်း၊
၆။ ပရိညာ၏ ပရိညာသဘောသည် အမှန်သဘောတည်းဟု ထိုးထွင်းသိခြင်း၊
၇။ ပဟာန၏ ပဟာန်သဘောသည် အမှန်သဘောတည်းဟု ထိုးထွင်းသိခြင်း၊
၈။ ဘာဝနာ၏ ဘာဝနာ သဘောသည် အမှန်သဘောတည်းဟု ထိုးထွင်းသိခြင်း၊
၉။ မျက်မှောက်ပြုခြင်း၏ မျက်မှောက် ပြုခြင်း သဘောသည် အမှန်သဘောတည်းဟု ထိုးထွင်းသိခြင်း။ (ပဋိသံ။၂၉၅။) (ပဋိသံ၊မြန်။၃၅၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သစ္စာလေးပါးတို့၌ အာကာရ ၁၂ မျိုး

၁။ ဒုက္ခသစ္စာ၌ သစ္စဉာဏ်၊ ကိစ္စဉာဏ်၊ ကတဉာဏ်အားဖြင့် အခြင်းအရာ အာကာရ (၃) မျိုး၊
၂။ သမုဒယသစ္စာ၌ သစ္စဉာဏ်၊ ကိစ္စဉာဏ်၊ ကတဉာဏ် အားဖြင့် အခြင်းအရာ အာကာရ (၃) မျိုး၊
၃။ နိရောဓသစ္စာ၌ သစ္စဉာဏ်၊ ကိစ္စဉာဏ်၊ ကတဉာဏ်အားဖြင့် အခြင်းအရာ အာကာရ (၃) မျိုး၊
၄။ မဂ္ဂသစ္စာ၌ သစ္စဉာဏ်၊ ကိစ္စဉာဏ်၊ ကတဉာဏ်အားဖြင့် အခြင်းအရာ အာကာရ (၃) မျိုး ပေါင်း (၁၂) မျိုး။ (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၃၊၁၈၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သစ္စိကဋ္ဌ ၄ မျိုး

၁။ သုဒ္ဓိကသစ္စိကဋ္ဌ- ဩကာသစသည်မဖက် သက်သက်သော မဖောက်မပြန် ဟုတ်မှန်သော အနက်သဘော၊
၂။ ဩကာသသစ္စိကဋ္ဌ- ခန္ဓာကိုယ်စသော ဖြစ်ရာအရပ် မဖောက်မပြန် ဟုတ်မှန်သော အနက်သဘော၊
၃။ ကာလသစ္စိကဋ္ဌ- အတိတ်ဘဝ အနာဂတ် ဘဝ စသော ကာလအားဖြင့် မဖောက်မပြန် ဟုတ်မှန်သော အနက်သဘော၊
၄။ အဝယဝ သစ္စိကဋ္ဌ- ခန္ဓာ အာယတန စသော အစိတ်အပိုင်းအားဖြင့် မဖောက်မပြန် ဟုတ်မှန်သော အနက်သဘော။ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၂၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သစ္ဆိကာတဗ္ဗ တရား ၆ ပါး

မျက်မှောက်ပြုအပ်သော တရား ၆ ပါး၊ အဘိညာဉ် ၆ ပါးတို့နှင့်တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သစ္ဆိကာတဗ္ဗတရား ၁၀ ပါး

မျက်မှောက်ပြုအပ်သော တရား ၁၀ ပါး၊ ရဟန္တာပုဂ္ဂိုလ်တို့၏ တရား ၁၀ ပါးတို့နှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သစ္ဆိကာတဗ္ဗတရား ၂ ပါး

မျက်မှောက်ပြုအပ်သော တရား ၂ ပါးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သစ္ဆိကာတဗ္ဗတရား ၃ ပါး

မျက်မှောက်ပြုအပ်သော တရား ၃ ပါးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သစ္ဆိကာတဗ္ဗတရား ၄ ပါး

မျက်မှောက်ပြုအပ်သော တရား ၄ ပါး၊ ဖိုလ် ၄ ပါးတို့နှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သစ္ဆိကာတဗ္ဗတရား ၅ ပါး

မျက်မှောက်ပြုအပ်သော တရား ၅ ပါး၊ ဓမ္မက္ခန္ဓာ ၅ ပါးတို့နှင့်တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သစ္ဆိကာတဗ္ဗတရား ၇ ပါး

မျက်မှောက်ပြုအပ်သော တရား ၇ ပါး၊ ရဟန္တာပုဂ္ဂိုလ်၏ အား ၇ ပါး တို့နှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သစ္ဆိကာတဗ္ဗတရား ၈ ပါး

မျက်မှောက်ပြုအပ်သော တရား ၈ ပါး၊ ဝိမောက္ခ ၈ ပါးတို့နှင့်တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သစ္ဆိကာတဗ္ဗတရား ၉ ပါး

မျက်မှောက်ပြုအပ်သော တရား ၉ ပါး၊ အစဉ်အတိုင်း ချုပ်ခြင်း တရား ၉ ပါး၊ အနုပုဗ္ဗနိရောဓတရား ၉ ပါးတို့နှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သစ္ဆိကိရိယာ ၂ မျိုး

၁။ ပဋိလာဘသစ္ဆိကိရိယာ- ရရှိ-ဆိုက်ရောက်ခြင်းဖြင့် မျက်မှောက်ပြုခြင်း၊
၂။ အာရမ္မဏသစ္ဆိကိရိယာ- အာရုံပြုခြင်းအားဖြင့် မျက်မှောက်ပြုခြင်း။ (ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၅၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သစ်ပင် ၄ မျိုး

၁။ အကာပင်ဖြစ်လျက် အနှစ်ပင်တို့ ဝိုင်းရံအပ်သော သစ်ပင်၊
၂။ အနှစ်ပင် ဖြစ်လျက် အကာပင်တို့ ဝိုင်းရံအပ်သော သစ်ပင်၊
၃။ အကာပင်ဖြစ်လျက် အကာပင်တို့ ဝိုင်းရံ အပ်သော သစ်ပင်၊
၄။ အနှစ်ပင်ဖြစ်လျက် အနှစ်ပင်တို့ ဝိုင်းရံအပ်သော သစ်ပင်။ (အံ၊၁၊၄၂၄။) (အဘိ၊ပု၊၁၆၁။) (အံ၊မြန်၊၁။၄၃၇။) (အဘိ၊ပု၊မြန်။၆၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သစ်ပင် ၆ မျိုး (အခြားသစ်ပင်တို့ကို လွှမ်းမိုးနိုင်သော သစ်ပင် ၆ မျိုး)

၁။ ညောင်ဗုဒ္ဓဟေပင်၊
၂။ ပညောင်ပင်၊
၃။ ညောင်ကြတ်ပင်၊
၄။ ရေသဖန်းပင်၊
၅။ ဖအောင်းပင်၊
၆။ ညောင်ချဉ်ပင်။ (သံ၊၃၊၈၅။) (သံ၊မြန်၊၃။၉၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သစ်ပင် အင်္ဂါ ၃ ပါး

၁။ သစ်ပင်သည် အပွင့်အသီးကို ဆောင်ခြင်း (ထို့အတူ ယောဂီပုဂ္ဂိုလ်သည် ကိလေသာမှ လွတ်မြောက်မှု အရဟတ္တဖိုလ်ဟူသော အပွင့်, မဂ်ဖိုလ်ဟူသော အသီးကို ဆောင်ခြင်း)၊
၂။ သစ်ပင်သည် အနီးသို့ ကပ်လာသော သူတို့အား အရိပ်ကို ပေးခြင်း (ထို့အတူ ယောဂီပုဂ္ဂိုလ်သည် အနီးသို့ ကပ်ဝင်လာကုန်သော ပုဂ္ဂိုလ်တို့အား ဆွမ်းစသော အာမိသဖြင့်လည်းကောင်း၊ တရားတည်းဟူသော အစေ့အစပ်ဖြင့်လည်းကောင်း အစေ့အစပ် ပြုခြင်း)၊
၃။ သစ်ပင်သည် အရိပ်ဖြင့် ထူးကဲသည်၏ အဖြစ်ကို မပြုခြင်း (ထို့အတူ ယောဂီ ပုဂ္ဂိုလ်သည် အလုံးစုံသော သတ္တဝါတို့၌ ထူးကဲသည်၏အဖြစ်ကို မပြုခြင်း၊ ခိုးသူ သူသတ်သမား ရန်သူတို့၌ မေတ္တာပွားမှုကို ပြုခြင်း) ။ (မိလိန္ဒ၊၃၉၅။) (မိလိန္ဒ၊မြန်။၄၁၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သစ်ပင်ကြီးတို့ ကြီးပွားခြင်း ၃ မျိုး

၁။ အကိုင်း အခက် အရွက်ဖြင့် ကြီးပွားခြင်း၊
၂။ အခေါက် အပွေးဖြင့် ကြီးပွားခြင်း၊
၃။ အကာ အနှစ်ဖြင့် ကြီးပွားခြင်း။ (အံ၊၁၊၁၅၀။) (အံ၊မြန်၊၁။၁၇၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သစ်ပင်နှင့် တူသော ပုဂ္ဂိုလ် ၄ မျိုး

၁။ အကာပင်ဖြစ်လျက် အနှစ်ပင်တို့ ဝိုင်းရံအပ်သော သစ်ပင်ကဲ့သို့ မိမိ၏ ပရိသတ်သည် သီလရှိ၍ ကောင်းသောအကျင့်နှင့် ပြည့်စုံလျက် မိမိသည် သီလမရှိမူ၍ ယုတ်မာသော အကျင့်ရှိသော ပုဂ္ဂိုလ် ဖြစ်ခြင်း၊
၂။ အနှစ်ပင် ဖြစ်လျက် အကာပင်တို့ ဝိုင်းရံအပ်သော သစ်ပင်ကဲ့သို့ မိမိ၏ပရိသတ်သည် သီလမရှိဘဲ ယုတ်ညံ့သော အကျင့်နှင့် ပြည့်စုံလျက် မိမိကမူ သီလနှင့် ပြည့်စုံခြင်း ကောင်းသောအကျင့်ရှိသော ပုဂ္ဂိုလ် ဖြစ်ခြင်း၊
၃။ အကာပင်ဖြစ်လျက် အကာပင်တို့ဝိုင်းရံအပ်သော သစ်ပင်ကဲ့သို့ မိမိ၏ ပရိသတ်သည် သီလမရှိဘဲ ယုတ်ညံ့သော အကျင့်နှင့် ပြည့်စုံလျက် မိမိသည်လည်း သီလ မရှိမူ၍ ယုတ်ညံ့သော အကျင့်ရှိသော ပုဂ္ဂိုလ် ဖြစ်ခြင်း၊
၄။ အနှစ်ပင်ဖြစ်၍ အနှစ်ရှိသော အပင်တို့ ဝိုင်းရံအပ်သော သစ်ပင်ကဲ့သို့ မိမိပရိသတ်သည် သီလနှင့် ပြည့်စုံ၍ ကောင်းသော အကျင့် ရှိကြလျက် မိမိသည်လည်း သီလနှင့် ပြည့်စုံ၍ ကောင်းသော အကျင့်ရှိသော ပုဂ္ဂိုလ် ဖြစ်ခြင်း။ (အံ၊၁၊၄၂၅။) (အဘိ၊ပု၊၁၆၁။) (အံ၊မြန်၊၁။၄၃၇။) (အဘိ၊ပု၊မြန်။၆၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သစ်ပင်ရင်း၌ နေခြင်း အကျိုး ၁၀ မျိုး (တစ်နည်း)

၁။ နည်းသော အဆောက်အဦရှိခြင်း၊
၂။ ပြုပြင်သုတ်သင်ရမှု မရှိခြင်း၊
၃။ သက်ကြီး ဝါကြီး ရဟန်းအတွက် ထစရာမလိုခြင်း၊
၄။ ကဲ့ရဲ့ဖွယ်ကို ဖုံးလွှမ်းထားမှု မရှိခြင်း၊
၅။ လွင်တီးခေါင်၌ နေခြင်းကဲ့သို့ ကိုယ်ကို ခိုင်မာစေမှု မရှိခြင်း၊
၆။ သိမ်းဆည်းခြင်းအမှု မရှိခြင်း၊
၇။ ကျောင်း၌ ကပ်ငြိခြင်း တဏှာ အာလယကို ပယ်မြစ်ခြင်း၊
၈။ သုတ်သင်ရှင်းလင်းရန် နှင်ထုတ်ခံရမှု မရှိခြင်း၊
၉။ နေသော သူ၏ ပီတိဖြစ်ပေါ်မှု ရှိခြင်း၊
၁၀။ ရောက်ရာအရပ်၌ ရလွယ်သဖြင့် ငဲ့ကွက်စရာ မရှိခြင်း။ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၄၁။) (အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၃။) (ဇာ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သစ်ပင်ရင်း၌ နေခြင်းအကျိုး ၁၀ မျိုး

၁။ အားထုတ်ရမှု နည်းပါးခြင်း၊
၂။ ဤသစ်ပင်ရင်းအရပ်၌ ချဉ်းကပ်သွားရုံသာ ဖြစ်သောကြောင့် ရလွယ်၍ အပြစ်မရှိခြင်း၊
၃။ သစ်ရွက်တို့၏ ဖောက်ပြန်ခြင်းကို အမြဲမပြတ် တွေ့မြင်ရသဖြင့် အနိစ္စသညာကို ဖြစ်စေနိုင်ခြင်း၊
၄။ ကျောင်း အိပ်ရာနေရာ၌ ဝန်တိုမှု မဖြစ်ခြင်း၊
၅။ ထိုသစ်ပင်ရင်း၌ မကောင်းမှုကို ပြုသော် ရှက်ဖွယ် ဖြစ်ခြင်းကြောင့် မကောင်းမှုကို ပြုဖို့ ဆိတ်ကွယ်ရာ မရှိခြင်း၊
၆။ သိမ်းပိုက်မှု ပြုခြင်း မရှိခြင်း၊
၇။ နတ်တို့နှင့် အတူတကွ နေရခြင်း၊
၈။ အမိုးအကာမလိုခြင်း၊
၉။ သုံးဆောင်ရာ၌ လွယ်ကူချမ်းသာခြင်း၊
၁၀။ သစ်ပင်ရင်းကျောင်းကို ရောက်ရာရောက်ရာ အရပ်၌ ရလွယ် ခြင်းကြောင့် ငဲ့ကွက်စရာ မလိုခြင်း။ (ဗုဒ္ဓဝံ၊ဋ္ဌ၊၉၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သစ်ရွက်မိုးကျောင်း အပြစ် ၈ ပါး

၁။ အဆောက်အဦ များစွာဖြင့် သစ်စသော အဆောက်အဦ တို့ကို စုဆောင်း၍ ပြုလုပ်ရ, ရှာမီးရခြင်း၊
၂။ မြက်, သစ်ရွက်, မြေစိုင်တို့ ကျကုန်သော် ထိုမြက်, သစ်ရွက်, မြေစိုင်တို့ကို အဖန်ဖန် ထားအပ်သည်၏ အဖြစ်ဖြင့် အမြဲမပြတ် သုတ်သင်ရခြင်း၊
၃။ အသက်ကြီးရဟန်းက ထစေအပ်သည်ဖြစ်ခြင်း (ကျောင်းမည်သည် အသက်ကြီး ရဟန်းအား ရောက်၏ အချိန်မတော် ရဟန်းကြီးသည် ထစေအပ်သော ရဟန်းငယ်အား စိတ်၏ တည်ကြည်ခြင်း မဖြစ်)၊
၄။ အချမ်းအပူကို ပယ်ဖျောက်သဖြင့် ကိုယ်၏ သိမ်မွေ့နူးညံ့သည်ကို ပြုတတ်ခြင်း၊
၅။ ကျောင်းသို့ ဝင်သော ရဟန်းသည် တစ်စုံတစ်ခုသော မကောင်းမှုကို ပြုခြင်းငှာ တတ်ကောင်းသောကြောင့် ကဲ့ရဲ့ခြင်းကို ဖုံးလွှမ်းခြင်း၊
၆။ ‘‘ငါ၏ ကျောင်း’’ဟု သိမ်းဆည်းမှုကို ပြုတတ်ခြင်း၊
၇။ ကျောင်းရှိနေခြင်းသည် အဖော်ရှိသောသူ၏ နေခြင်း ကဲ့သို့ ဖြစ်ခြင်း၊
၈။ သန်း, ကြမ်းပိုး, အိမ်မြှောင် စသော အများသတ္တဝါတို့နှင့် ဆက်ဆံမှု ရှိခြင်း။ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၄၀။) (အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၂။) (ဇာ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သဉ္စရိတ္တ သံဃာဒိသိသ်အာပတ် ဖြစ်ကြောင်း သမုဋ္ဌာန် ၆ ပါး

၁။ ရံခါ ကိုယ်ကြောင့် ဖြစ်၏၊ နှုတ် စိတ်တို့ကြောင့် မဖြစ်၊
၂။ ရံခါ နှုတ်ကြောင့် ဖြစ်၏၊ ကိုယ်စိတ်တို့ကြောင့် မဖြစ်၊
၃။ ရံခါ ကိုယ်နှုတ်တို့ကြောင့် ဖြစ်၏၊ စိတ်ကြောင့် မဖြစ်၊
၄။ ရံခါ ကိုယ် စိတ်တို့ကြောင့် ဖြစ်၏၊ နှုတ်ကြောင့် မဖြစ်၊
၅။ ရံခါ နှုတ် စိတ်တို့ကြောင့် ဖြစ်၏၊ ကိုယ်ကြောင့် မဖြစ်၊
၆။ ရံခါ ကိုယ် နှုတ် စိတ်တို့ကြောင့် ဖြစ်၏။ (ဝိ၊၅၊၃၆၀။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၄၆၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သဉ္စရိတ္တသိက္ခာပုဒ်၌ အင်္ဂါ ၅ မျိုး

၁။ အောင်သွယ်မှု အပြုခံရသော သူတို့သည် လူဇာတ် ဖြစ်ခြင်း၊
၂။ ထိုက်တန်သော ပြောဆိုဖွယ် အောင်သွယ်စကားရှိသူ မဟုတ်သူ မဖြစ်ခြင်း၊
၃။ အောင်သွယ်မှုကို လက်ခံခြင်း၊
၄။ အောင်သွယ်မှုပြုရာ၌ စုံစမ်းခြင်း, သွားပြောပေးခြင်း၊
၅။ တုန့်ပြန်စကားကို ပြန်ပြောခြင်း။ (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၂၊၃၃၀။) (ဝိမတိ၊၁၊၂၇၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သဉ္စိစ္စသိက္ခာပုဒ်၌ အင်္ဂါ ၃ မျိုး

၁။ ရဟန်း ဖြစ်ခြင်း၊
၂။ စိတ် မချမ်းသာစေလိုသူ ဖြစ်ခြင်း၊
၃။ ကုက္ကုစ္စကို ဖြစ်စေခြင်း။ (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၃၊၉၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သညာ ၁၀ ပါး

ဖြစ်စေအပ်သော တရား ၁၀ ပါး၊ ဥပ္ပါဒေတဗ္ဗ တရား ၁၀ ပါးတို့နှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သညာ ၁၀ ပါး

၁။ အသုဘသညာ- မတင့်တယ်ဟု အမှတ်ပြုခြင်း၊
၂။ မရဏသညာ- သေခြင်း၌ အမှတ်ပြုခြင်း၊
၃။ အာဟာရေ ပဋိကူလသညာ- အစားအစာ၌ စက်ဆုပ်ဖွယ်ဟု အမှတ်ပြုခြင်း၊
၄။ သဗ္ဗလောကေ အနဘိရတိသညာ- လောကအားလုံး၌ မမွေ့လျော်ဖွယ်ဟု အမှတ်ပြုခြင်း၊
၅။ အနိစ္စသညာ- မမြဲဟု အမှတ်ပြုခြင်း၊
၆။ အနိစ္စေ ဒုက္ခသညာ- မမြဲရာ၌ ဆင်းရဲဟု အမှတ်ပြုခြင်း၊
၇။ ဒုက္ခေ အနတ္တသညာ- ဆင်းရဲရာ၌ အစိုးမရဟု အမှတ်ပြုခြင်း၊
၈။ ပဟာန သညာ- ပယ်ခြင်း၌ ဖြစ်သော အမှတ်ပြုခြင်း၊
၉။ ဝိရာဂသညာ- တပ်မက်မှု ကင်းခြင်း၌ ဖြစ်သော အမှတ်ပြုခြင်း၊
၁၀။ နိရောဓသညာ- ချုပ်ခြင်း၌ အမှတ်ပြုခြင်း။ (အံ၊၃၊၃၄၀။) (အံ၊မြန်၊၃။၃၃၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သညာ ၁၀ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ မမြဲဟု အမှတ်ပြု အနိစ္စသညာ၊
၂။ အစိုးမရဟု အမှတ်ပြုမှု အနတ္တသညာ၊
၃။ သေခြင်း၌ အမှတ်ပြုမှု မရဏသညာ၊
၄။ အစားအစာ၌ စက်ဆုပ်ဖွယ်ဟု အမှတ်ပြုမှု အာဟာရေ ပဋိကူလသညာ၊
၅။ လောကအားလုံး၌ မမွေ့လျော်ဖွယ်ဟု အမှတ်ပြုမှု သဗ္ဗလောကေ အနဘိရတိသညာ၊
၆။ အရိုးစုဖြစ်၍ စက်ဆုပ်ဖွယ်ဟု အမှတ်ပြုမှု အဋ္ဌိကသညာ၊
၇။ ပိုးလောက်တို့ဖြင့် ပြည့်၍ စက်ဆုပ်ဖွယ်ဟု အမှတ်ပြုမှု ပုဠုဝကသညာ၊
၈။ အဆင်းဖောက်ပြန်၍ ညိုမဲစွဲလျက် စက်ဆုပ်ဖွယ်ဟု အမှတ်ပြုမှု ဝိနီလကသညာ၊
၉။ အပိုင်းပိုင်း၍ စက်ဆုပ်ဖွယ်ဟု အမှတ်ပြုမှု ဝိစ္ဆိဒ္ဒကသညာ၊
၁၀။ ဖူးဖူးရောင်ကြွတက်၍ စက်ဆုပ်ဖွယ်ဟု အမှတ်ပြုမှု ဥဒ္ဓုမာတကသညာ။ (အံ၊၃၊၃၄၀။) (အံ၊မြန်၊၃။၃၃၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သညာ ၁၁ မျိုး

၁။ အတိတ်သညာ၊
၂။ အနာဂတ်သညာ၊
၃။ ပစ္စုပ္ပန်သညာ၊
၄။ အဇ္ဈတ္တသညာ၊
၅။ ဗဟိဒ္ဓသညာ၊
၆။ ဩဠာရိကသညာ၊
၇။ သုခုမသညာ၊
၈။ ဟီနသညာ၊
၉။ ပဏီတသညာ၊
၁၀။ ဒူရေသညာ၊
၁၁။ သန္တိကေသညာ။ (အဘိ၊ဝိ၊၅။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၁။၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သညာ ၃ ပါး (ဇာတ်အားဖြင့် သညာ ၃ ပါး)

၁။ ကုသလသညာ၊
၂။ အကုသလသညာ၊
၃။ အဗျာကတသညာ။ (ဝိသုဒ္ဓိ၊၂၊၉၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သညာ ၃ ပါး (မကောင်းမှု တိုးပွားစေသော သညာ ၃ ပါး)

၁။ သူတစ်ပါးပစ္စည်းဥစ္စာတို့ကို မတရား သဖြင့် ရလိုသော သညာ။၂။ သူတစ်ပါးကို ပျက်စီးစေလိုသော သညာ၊
၃။ သူတစ်ပါးကို ညှဉ်းဆဲလိုသော သညာ။ (မ၊၃၊၉၈။) (မ၊မြန်၊၃။၁၀၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သညာ ၃ မျိုး

၁။ ကာမသညာ၊
၂။ ဗျာပါဒသညာ၊
၃။ ဝိဟိံသာသညာ။ (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၁၊၃၀၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သညာ ၄ မျိုး

၁။ နည်းသော အာနုဘော်ရှိသော ကာမာဝစရသညာ (ပရိတ္တသညာ)၊
၂။ မြတ်သည်၏ အဖြစ်သို့ ရောက်သော ရူပါဝစရသညာ (မဟဂ္ဂတသညာ)၊
၃။ အတိုင်းအရှည် မရှိသော လောကုတ္တရာသညာ (အပ္ပမာဏသညာ)၊
၄။ တစ်စုံတစ်ခုမျှ မရှိဟူသော အာကိဉ္စညာယတန သညာ။ (အံ၊၃၊၃၀၆။) (အံ၊မြန်၊၃။၃၀၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သညာ ၅ မျိုး (အကျိုးအာနိသင်ကြီးသော သညာ ၅ မျိုး)

၁။ မတင့်တယ်မှုဟူသော အမှတ် ‘‘အသုဘသညာ’’၊
၂။ သေခြင်း၌ ဖြစ်သော အမှတ် ‘‘မရဏသညာ’’၊
၃။ အပြစ်ဟု ဖြစ်သော အမှတ် ‘‘အာဒီနဝသညာ’’၊
၄။ မျိုအပ်သော အစာအာဟာရ၌ စက်ဆုပ်ရွံရှာဖွယ်ဟူသော အမှတ် ‘‘အာဟာရပဋိကူလသညာ’’၊
၅။ လောကအားလုံး၌ မွေ့လျော်ဖွယ် မရှိဟူသော အမှတ် ‘‘သဗ္ဗလောကအနဘိရတိသညာ’’။ (အံ၊၂၊၇၀။) (အံ၊မြန်၊၂။၈၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သညာ ၅ မျိုး တစ်နည်း (အကျိုးအာနိသင်ကြီးသော သညာ ၅ မျိုး)

၁။ အမြဲမရှိ ဟူသော အမှတ် ‘‘အနိစ္စသညာ’’၊
၂။ အစိုးမရ ‘‘အတ္တမဟုတ်’’ဟူသော အမှတ် ‘‘အနတ္တသညာ’’၊
၃။ သေခြင်း၌ ဖြစ်သော အမှတ် ‘‘မရဏသညာ’’၊
၄။ မျိုအပ်သော အစာအာဟာရ၌ စက်ဆုပ် ရွံရှာဖွယ်ဟူသော အမှတ် ‘‘အာဟာရပဋိကူလသညာ’’၊၅။ လောကအားလုံး၌ မွေ့လျော်ဖွယ် မရှိ ဟူသော အမှတ် ‘‘သဗ္ဗလောကအနဘိရတိသညာ’’။ (အံ၊၂၊၇၀။) (အံ၊မြန်၊၂။၈၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သညာ ၆ ပါး

၁။ ရူပသညာ- အဆင်း၌ မှတ်သားမှု၊
၂။ သဒ္ဒသညာ- အသံ၌ မှတ်သားမှု၊
၃။ ဂန္ဓသညာ- အနံ့၌ မှတ်သားမှု၊
၄။ ရသသညာ- အရသာ၌ မှတ်သားမှု၊
၅။ ဖောဋ္ဌဗ္ဗ သညာ- အတွေ့၌ မှတ်သားမှု၊
၆။ ဓမ္မသညာ- ဓမ္မသဘော၌ မှတ်သားမှု။ (သံ၊၂၊၄၉။) (သံ၊၂၊၅၂။) (သံ၊မြန်၊၂။၄၇-၅၀။) (သံ၊မြန်၊၂။၄၇-၅၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သညာ ၇ ပါး

၁။ မတင့်တယ်ဟု မှတ်သားမှု- အသုဘသညာ၊
၂။ သေခြင်း၌ မှတ်သားမှု- မရဏသညာ၊
၃။ စားသောက်ဖွယ်၌ စက်ဆုပ်ဖွယ်ဟု မှတ်သားမှု- အာဟာရေ ပဋိကူလ သညာ၊
၄။ လောကအားလုံး၌ မမွေ့လျော်ဖွယ်ဟု မှတ်သားမှု- သဗ္ဗလောကေ အနဘိရတိ သညာ၊
၅။ မမြဲဟူ၍ မှတ်သားမှု- အနိစ္စသညာ၊
၆။ မမြဲခြင်း၌ ဆင်းရဲဟု မှတ်သားမှု- အနိစ္စေ ဒုက္ခသညာ၊
၇။ ဆင်းရဲခြင်း၌ အစိုးမရ အနတ္တဟု မှတ်သားမှု- ဒုက္ခေ အနတ္တသညာ။ (အံ၊၂၊၄၃၂။) (အံ၊မြန်၊၂။၅၄၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သညာ ၇ ပါး

ဖြစ်စေအပ်သော တရား ၇ ပါး၊ ဥပ္ပါဒေတဗ္ဗတရား ၇ ပါးတို့နှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သညာ ၇ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ အနိစ္စာနုပဿနာဉာဏ်၌ ဖြစ်သော သညာ၊
၂။ အနတ္တာ နုပဿနာဉာဏ်၌ ဖြစ်သော သညာ၊
၃။ အသုဘာနုပဿနာဉာဏ်၌ ဖြစ်သော သညာ၊
၄။ အာဒီနဝါနုပဿနာဉာဏ်၌ ဖြစ်သော သညာ၊
၅။ ပဟာနာနုပဿနာဉာဏ်၌ ဖြစ်သော သညာ၊
၆။ ဝိရာဂါနုပဿနာဉာဏ်၌ ဖြစ်သော သညာ၊
၇။ နိရောဓာနုပဿနာဉာဏ်၌ ဖြစ်သော သညာ။ (ဒီ၊၃၊၂၀၉။) (ဒီ၊၃၊၂၄၂။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၃၂။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၆၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သညာ ၇ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ စက္ခုသမ္ဖဿဇာသညာ- မျက်စိအတွေ့ကြောင့် ဖြစ်သော မှတ်သားမှု၊
၂။ သောတသမ္ဖဿဇာသညာ- နားအတွေ့ကြောင့် ဖြစ်သော မှတ်သားမှု၊
၃။ ဃာနသမ္ဖဿဇာ သညာ- နှာခေါင်းအတွေ့ကြောင့် ဖြစ်သော မှတ်သားမှု၊
၄။ ဇိဝှါသမ္ဖဿဇာသညာ- လျှာ အတွေ့ကြောင့် ဖြစ်သော မှတ်သားမှု၊
၅။ ကာယသမ္ဖဿဇာသညာ- ကိုယ်အတွေ့ကြောင့် ဖြစ်သော မှတ်သားမှု၊
၆။ မနောဓာတုသမ္ဖဿဇာသညာ- မနောဓာတ် အတွေ့ကြောင့် ဖြစ်သော မှတ်သားမှု၊
၇။ မနောဝိညာဏဓာတုသမ္ဖဿဇာသညာ- မနော ဝိညာဏဓာတ်အတွေ့ကြောင့် ဖြစ်သော ခံစားမှတ်သားမှု။ (အဘိ၊ဝိ၊၄၁၆။) (အဘိ၊ဝိ၊၄၁၈။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၂။၅၂၆။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၂။၅၂၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သညာ ၉ ပါး

ဖြစ်စေအပ်သော တရား ၉ ပါး၊ ဥပ္ပါဒေတဗ္ဗ တရား ၉ ပါးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သညာက္ခန္ဓာ ၁၀ ပါး

၁။ စက္ခုသမ္ဖဿကြောင့် ဖြစ်သော သညာ၊
၂။ သောတသမ္ဖဿကြောင့် ဖြစ်သော သညာ၊
၃။ ဃာနသမ္ဖဿကြောင့် ဖြစ်သော သညာ၊
၄။ ဇိဝှါသမ္ဖဿကြောင့် ဖြစ်သော သညာ၊
၅။ ကာယသမ္ဖဿကြောင့် ဖြစ်သော သုခဝေဒနာနှင့် တကွဖြစ်သော သညာ၊
၆။ ကာယသမ္ဖဿကြောင့် ဖြစ်သော ဒုက္ခဝေဒနာနှင့် တကွဖြစ်သော သညာ၊
၇။ မနောဓာတုသမ္ဖဿကြောင့် ဖြစ်သော သညာ၊
၈။ မနောဝိညာဏဓာတုသမ္ဖဿကြောင့် ဖြစ်သော ကုသိုလ်သညာ၊
၉။ မနောဝိညာဏဓာတုသမ္ဖဿကြောင့် ဖြစ်သော အကုသိုလ် သညာ၊
၁၀။ မနောဝိညာဏဓာတုသမ္ဖဿကြောင့် ဖြစ်သော အဗျာကတသညာ။ (အဘိ၊ဝိ၊၂၇။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၁။၁၁၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သညာက္ခန္ဓာ ၂ ပါး

၁။ ဟိတ်ရှိသော သညာက္ခန္ဓာ၊
၂။ ဟိတ်မရှိသော သညာက္ခန္ဓာ။ (အဘိ၊ဝိ၊၂၆- ၂၇-၂၈။) (အဘိ၊ဝိ၊၃၀၊၃၁။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၁။၁၁၅။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၁။၁၁၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သညာက္ခန္ဓာ ၂ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ ဟိတ်နှင့် ယှဉ်သော သညာက္ခန္ဓာ၊
၂။ ဟိတ်နှင့် မယှဉ်သော သညာက္ခန္ဓာ။ (အဘိ၊ဝိ၊၃၀၊၃၁။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၁။၁၁၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သညာက္ခန္ဓာ ၂ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ လောကီဖြစ်သော သညာက္ခန္ဓာ၊
၂။ လောကုတ္တရာဖြစ်သော သညာက္ခန္ဓာ။ (အဘိ၊ဝိ၊၃၂။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၁။၁၂၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သညာက္ခန္ဓာ ၂ ပါး (တစ်နည်း)

အာသဝတရား၏ အာရုံဖြစ်သော သညာက္ခန္ဓာ၊
၂။ အာသဝ တရား၏ အာရုံမဟုတ်သော သညာက္ခန္ဓာ။ (အဘိ၊ဝိ၊၃၂။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၁။၁၃၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သညာက္ခန္ဓာ ၂ ပါး (တစ်နည်း)

အာသဝတရားနှင့် ယှဉ်သော သညာက္ခန္ဓာ၊
၂။ အာသဝ တရားနှင့် မယှဉ်သော သညာက္ခန္ဓာ။ (အဘိ၊ဝိ၊၃၂။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၁။၁၃၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သညာက္ခန္ဓာ ၂ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ အာသဝနှင့် မယှဉ်မူ၍ အာသဝ၏ အာရုံဖြစ်သော သညာက္ခန္ဓာ၊
၂။ အာသဝနှင့် မယှဉ်မူ၍ အာသဝ၏ အာရုံလည်း မဟုတ်သော သညာက္ခန္ဓာ။ (အဘိ၊ဝိ၊၃၂။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၁။၁၃၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သညာက္ခန္ဓာ ၂ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ သံယောဇဉ်နှင့် အာရုံဖြစ်သော သညာက္ခန္ဓာ၊
၂။ သံယောဇဉ်၏ အာရုံမဟုတ်သော သညာက္ခန္ဓာ။ (အဘိ၊ဝိ၊၃၃။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၁။၁၃၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သညာက္ခန္ဓာ ၂ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ သံယောဇဉ်နှင့် ယှဉ်သော သညာက္ခန္ဓာ၊
၂။ သံယောဇဉ်နှင့် မယှဉ်သော သညာက္ခန္ဓာ။ (အဘိ၊ဝိ၊၃၃။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၁။၁၃၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သညာက္ခန္ဓာ ၂ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ သံယောဇဉ်နှင့် မယှဉ်မူ၍ သံယောဇဉ်၏ အာရုံသာ ဖြစ်သော သညာက္ခန္ဓာ၊
၂။ သံယောဇဉ်နှင့် မယှဉ်မူ၍ သံယောဇဉ်၏ အာရုံလည်း မဟုတ်သော သညာက္ခန္ဓာ။ (အဘိ၊ဝိ၊၃၃။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၁။၁၃၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သညာက္ခန္ဓာ ၂ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ ဂန္ထတရား၏ အာရုံဖြစ်သော သညာက္ခန္ဓာ၊
၂။ ဂန္ထ တရား၏ အာရုံ မဟုတ်သော သညာက္ခန္ဓာ။ (အဘိ၊ဝိ၊၃၃။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၁။၁၃၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သညာက္ခန္ဓာ ၂ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ ဂန္ထတရားနှင့် ယှဉ်သော သညာက္ခန္ဓာ။၂။ ဂန္ထတရား၏ အာရုံမဟုတ်သော သညာက္ခန္ဓာ။ (အဘိ၊ဝိ၊၃၃။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၁။၁၃၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သညာက္ခန္ဓာ ၂ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ ဂန္ထတရားနှင့် မယှဉ်မူ၍ ဂန္ထတရား၏ အာရုံသာဖြစ်သော သညာက္ခန္ဓာ၊
၂။ ဂန္ထတရားနှင့် မယှဉ်မူ၍ ဂန္ထတရား၏ အာရုံလည်းမဟုတ်သော သညာက္ခန္ဓာ။ (အဘိ၊ဝိ၊၃၄။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၁။၁၃၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သညာက္ခန္ဓာ ၂ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ ဩဃတရား၏ အာရုံဖြစ်သော သညာက္ခန္ဓာ၊
၂။ ဩဃ တရား၏ အာရုံမဟုတ်သော သညာက္ခန္ဓာ။ (အဘိ၊ဝိ၊၃၄။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၁။၁၃၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သညာက္ခန္ဓာ ၂ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ ဩဃတရားနှင့် ယှဉ်သော သညာက္ခန္ဓာ၊
၂။ ဩဃ တရားနှင့် မယှဉ်သော သညာက္ခန္ဓာ။ (အဘိ၊ဝိ၊၃၄။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၁။၁၃၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သညာက္ခန္ဓာ ၂ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ ဩဃတရားနှင့် မယှဉ်မူ၍ ဩဃတရား၏ အာရုံသာ ဖြစ်သော သညာက္ခန္ဓာ၊
၂။ ဩဃတရားနှင့် မယှဉ်မူ၍ ဩဃတရား၏ အာရုံလည်း မဟုတ်သော သညာက္ခန္ဓာ။ (အဘိ၊ဝိ၊၃၄။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၁။၁၃၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သညာက္ခန္ဓာ ၂ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ ယောဂတရား၏ အာရုံဖြစ်သော သညာက္ခန္ဓာ၊
၂။ ယောဂ တရား၏ အာရုံမဟုတ်သော သညာက္ခန္ဓာ။ (အဘိ၊ဝိ၊၃၄။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၁။၁၃၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သညာက္ခန္ဓာ ၂ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ ယောဂတရားနှင့် ယှဉ်သော သညာက္ခန္ဓာ၊
၂။ ယောဂ တရားနှင့် မယှဉ်သော သညာက္ခန္ဓာ။ (အဘိ၊ဝိ၊၃၄။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၁။၁၃၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သညာက္ခန္ဓာ ၂ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ ယောဂတရားနှင့် မယှဉ်မူ၍ ယောဂတရား၏ အာရုံသာ ဖြစ်သော သညာက္ခန္ဓာ၊
၂။ ယောဂတရားနှင့် မယှဉ်မူ၍ ယောဂတရား၏ အာရုံလည်း မဟုတ်သော သညာက္ခန္ဓာ။ (အဘိ၊ဝိ၊၃၅။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၁။၁၃၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သညာက္ခန္ဓာ ၂၄ ပါး

၁။ စက္ခုသမ္ဖဿကြောင့် ဖြစ်သော ကုသိုလ် အကုသိုလ် အဗျာကတ သညာက္ခန္ဓာ သုံးပါး၊
၂။ သောတသမ္ဖဿကြောင့် ဖြစ်သော ကုသိုလ် အကုသိုလ် အဗျာကတသညာက္ခန္ဓာ သုံးပါး၊
၃။ ဃာနသမ္ဖဿကြောင့် ဖြစ်သော ကုသိုလ် အကုသိုလ် အဗျာကတသညာက္ခန္ဓာ သုံးပါး၊
၄။ ဇိဝှါသမ္ဖဿကြောင့် ဖြစ်သော ကုသိုလ် အကုသိုလ် အဗျာကတသညာက္ခန္ဓာ သုံးပါး၊
၅။ ကာယသမ္ဖဿကြောင့် ဖြစ်သော ကုသိုလ် အကုသိုလ် အဗျာကတသညာက္ခန္ဓာ သုံးပါး၊
၆။ မနောသမ္ဖဿကြောင့် ဖြစ်သော ကုသိုလ်, အကုသိုလ်, အဗျာကတသညာက္ခန္ဓာ သုံးပါး၊
၇။ စက္ခု, သောတ, ဃာန, ဇိဝှါ, ကာယ, မနောသမ္ဖဿ ကြောင့် ဖြစ်သော သညာက္ခန္ဓာ ခြောက်ပါး ပေါင်း ၂၄ ပါး။ (အဘိ၊ဝိ၊၃၅။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၁။၁၄၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သညာက္ခန္ဓာ ၃ ပါး

၁။ ကုသိုလ် သညာက္ခန္ဓာ၊
၂။ အကုသိုလ် သညာက္ခန္ဓာ၊
၃။ အဗျာကတ သညာက္ခန္ဓာ။ (အဘိ၊ဝိ၊၂၆။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၁။၁၁၃) (အဘိ၊ဝိ၊၇၃။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၁။၁၁၃)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သညာက္ခန္ဓာ ၃၀ ပါး

၁။ စက္ခုသမ္ဖဿကြောင့် ဖြစ်သော ကာမာဝစရ, ရူပါဝစရ, အရူပါဝစရ, အပရိယာပန္နသညာက္ခန္ဓာ လေးပါး၊
၂။ သောတသမ္ဖဿကြောင့် ဖြစ်သော ကာမာဝစရ, ရူပါဝစရ, အရူပါဝစရ, အပရိယာပန္နသညာက္ခန္ဓာ လေးပါး၊
၃။ ဃာနသမ္ဖဿကြောင့် ဖြစ်သော ကာမာဝစရ, ရူပါဝစရ, အရူပါဝစရ, အပရိယာပန္နသညာက္ခန္ဓာလေးပါး၊
၄။ ဇိဝှါ သမ္ဖဿကြောင့် ဖြစ်သော ကာမာဝစရ, ရူပါဝစရ, အရူပါဝစရ, အပရိယာပန္န သညာက္ခန္ဓာ လေးပါး၊
၅။ ကာယသမ္ဖဿကြောင့် ဖြစ်သော ကာမာဝစရ, ရူပါဝစရ, အရူပါ ဝစရ, အပရိယာပန္န သညာက္ခန္ဓာလေးပါး၊
၆။ မနောသမ္ဖဿကြောင့် ဖြစ်သော ကာမာဝစရ, ရူပါဝစရ, အရူပါဝစရ, အပရိယာပန္နသညာက္ခန္ဓာ လေးပါး၊
၇။ စက္ခု, သောတ, ဃာန, ဇိဝှါ, ကာယ, မနောသမ္ဖဿကြောင့် ဖြစ်သော သညာက္ခန္ဓာ ခြောက်ပါး ပေါင်း ၃၀ ဖြစ်၏။ (အဘိ၊ဝိ၊၃၆။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၁။၁၄၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သညာက္ခန္ဓာ ၄ ပါး

၁။ ကာမဘုံ၌ ဖြစ်သော ကာမာဝစရသညာက္ခန္ဓာ၊
၂။ ရူပဘုံ၌ ဖြစ်သော ရူပါဝစရသညာက္ခန္ဓာ၊
၃။ အရူပဘုံ၌ ဖြစ်သော အရူပါဝစရသညာက္ခန္ဓာ၊
၄။ ဘုံ သုံးပါး၌ အကျုံးမဝင်သော အပရိယာပန္န(လောကုတ္တရ) သညာက္ခန္ဓာ။ (အဘိ၊ဝိ၊၂၆။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၁။၁၁၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သညာက္ခန္ဓာ ၅ ပါး

၁။ သုခိန္ဒြေနှင့် ယှဉ်သော သညာက္ခန္ဓာ၊
၂။ ဒုက္ခိန္ဒြေနှင့် ယှဉ်သော သညာက္ခန္ဓာ၊
၃။ သောမနဿိန္ဒြေနှင့် ယှဉ်သော သညာက္ခန္ဓာ၊
၄။ ဒေါမနဿိန္ဒြေနှင့် ယှဉ်သော သညာက္ခန္ဓာ၊
၅။ ဥပေက္ခိန္ဒြေနှင့် ယှဉ်သော သညာက္ခန္ဓာ။ (အဘိ၊ဝိ၊၂၇။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၁။၁၁၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သညာက္ခန္ဓာ ၆ ပါး

၁။ စက္ခုသမ္ဖဿကြောင့် ဖြစ်သော သညာ၊
၂။ သောတသမ္ဖဿကြောင့် ဖြစ်သော သညာ၊
၃။ ဃာနသမ္ဖဿကြောင့် ဖြစ်သော သညာ၊
၄။ ဇိဝှါသမ္ဖဿကြောင့် ဖြစ်သော သညာ၊
၅။ ကာယသမ္ဖဿကြောင့် ဖြစ်သော သညာ၊
၆။ မနောသမ္ဖဿကြောင့် ဖြစ်သော သညာ။ (အဘိ၊ဝိ၊၂၇။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၁။၁၁၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သညာက္ခန္ဓာ ၇ ပါး

၁။ စက္ခုသမ္ဖဿကြောင့် ဖြစ်သော သညာ၊
၂။ သောတသမ္ဖဿကြောင့် ဖြစ်သော သညာ၊
၃။ ဃာနသမ္ဖဿကြောင့် ဖြစ်သော သညာ၊
၄။ ဇိဝှါသမ္ဖဿကြောင့် ဖြစ်သော သညာ၊
၅။ ကာယသမ္ဖဿကြောင့် ဖြစ်သော သညာ၊
၆။ မနောဓာတုသမ္ဖဿကြောင့် ဖြစ်သော သညာ၊
၇။ မနောဝိညာဏဓာတုသမ္ဖဿကြောင့် ဖြစ်သော သညာ။ (အဘိ၊ဝိ၊၂၇။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၁။၁၁၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သညာက္ခန္ဓာ ၇ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ ကုသလသညာက္ခန္ဓာ။၂။ အကုသလသညာက္ခန္ဓာ၊
၃။ အဗျာကတ သညာက္ခန္ဓာ၊
၄။ ကာမာဝစရသညာက္ခန္ဓာ၊
၅။ ရူပါဝစရသညာက္ခန္ဓာ၊
၆။ အရူပါဝစရ သညာက္ခန္ဓာ၊
၇။ ဘုံသုံးပါး၌ အကျုံးမဝင်သော အပရိယာပန္န (လောကုတ္တရ) သညာက္ခန္ဓာ။ (အဘိ၊ဝိ၊၃၅။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၁။၁၃၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သညာက္ခန္ဓာ ၈ ပါး

၁။ စက္ခုသမ္ဖဿကြောင့် ဖြစ်သော သညာ၊
၂။ သောတသမ္ဖဿကြောင့် ဖြစ်သော သညာ၊
၃။ ဃာနသမ္ဖဿကြောင့် ဖြစ်သော သညာ၊
၄။ ဇိဝှါသမ္ဖဿကြောင့် ဖြစ်သော သညာ၊
၅။ ကာယသမ္ဖဿကြောင့် ဖြစ်သော သုခဝေဒနာနှင့် တကွဖြစ်သော သညာ၊
၆။ ကာယသမ္ဖဿကြောင့် ဖြစ်သော ဒုက္ခဝေဒနာနှင့် တကွဖြစ်သော သညာ၊
၇။ မနောဓာတုသမ္ဖဿကြောင့် ဖြစ်သော သညာ၊
၈။ မနောဝိညာဏဓာတုသမ္မဿကြောင့် ဖြစ်သော သညာ။ (အဘိ၊ဝိ၊၂၇။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၁။၁၁၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သညာက္ခန္ဓာ ၉ ပါး

၁။ စက္ခုသမ္ဖဿကြောင့် ဖြစ်သော သညာ၊
၂။ သောတသမ္ဖဿကြောင့် ဖြစ်သော သညာ၊
၃။ ဃာနသမ္ဖဿကြောင့် ဖြစ်သော သညာ၊
၄။ ဇိဝှါသမ္ဖဿကြောင့် ဖြစ်သော သညာ၊
၅။ ကာယသမ္ဖဿကြောင့် ဖြစ်သော သညာ၊
၆။ မနောဓာတု သမ္ဖဿကြောင့် ဖြစ်သော သညာ၊
၇။ မနောဝိညာဏဓာတုသမ္ဖဿကြောင့် ဖြစ်သော ကုသိုလ် သညာ၊
၈။ မနောဝိညာဏဓာတုသမ္ဖဿကြောင့် ဖြစ်သော အကုသိုလ်သညာ၊
၉။ မနော ဝိညာဏဓာတုသမ္ဖဿကြောင့် ဖြစ်သော အဗျာကတသညာ။ (အဘိ၊ဝိ၊၂၇။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၁။၁၁၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သညာချုပ်ခြင်းဆိုင်ရာ အယူမှားခြင်း ၄ မျိုး

၁။ အချို့သမဏ, ဗြာဟ္မဏတို့က သညာ တို့သည် အကြောင်းအထောက်အပံ့ မရှိဘဲ ဖြစ်လည်းဖြစ် ချုပ်လည်းချုပ်ကြသည်။ အကြင်အခါ သညာဖြစ်သည်၊ ထိုအခါသညာရှိသည်၊ အကြင်အခါ သညာချုပ်သည် ထိုအခါ သညာ မရှိဟု ယူသော အယူမှားခြင်း၊
၂။ အချို့သမဏ, ဗြာဟ္မဏတို့သည်ကား သတ္တဝါ၏ အတ္တ ဖြစ်သည်၊ ထိုသညာသည် ကပ်လည်းကပ် ခွါလည်းခွါသည်၊ အကြင်အခါမှာ သညာ ကပ်သည် ထိုအခါ သညာရှိသည်၊ အကြင်အခါ သညာခွါသည်၊ ထိုအခါ သညာမရှိဟု ယူသော အယူမှားခြင်း၊
၃။ အချို့သမဏ ဗြာဟ္မဏတို့က တန်ခိုးကြီးသော သမဏ, ဗြာဟ္မဏ သတ္တဝါ၏ သညာကို ငင်၍လည်း သွင်းကြသည်၊ ငင်၍လည်း ထုတ်ကြသည်၊ အကြင် အခါမှာ သတ္တဝါ၏ သညာကို ငင်၍ သွင်းကြသည်၊ ထိုအခါ သညာရှိသည်၊ အကြင်အခါမှာ သတ္တဝါ၏ သညာကို ငင်၍ ထုတ်ကြသည်၊ ထိုအခါမှာ သညာမရှိဟု ယူသော အယူမှားခြင်း၊
၄။ အချို့သမဏ, ဗြာဟ္မဏတို့က တန်ခိုးကြီးသော နတ် သတ္တဝါ၏ သညာကို ငင်၍လည်း သွင်းကြသည် ငင်၍လည်း ထုတ်ကြသည်၊ အကြင်အခါမှာ သတ္တဝါ၏သညာကို ငင်၍ သွင်းကြသည်၊ ထိုအခါ သညာရှိသည်၊ အကြင်အခါမှာ သတ္တဝါ၏ သညာကို ငင်၍ ထုတ်ကြသည်၊ ထိုအခါ သညာမရှိဟု ယူသော အယူမှားခြင်း။ (ဒီ၊၁၊၁၆၈။) (ဒီ၊မြန်၊၁။၂၀၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သညာနှင့်တကွ ကိုယ်ဝန်ရှိသော သတ္တဝါ ၇ မျိုး

၁။ ကုလားအုပ်၊
၂။ နွား၊
၃။ မြည်း၊
၄။ ဆိတ်၊
၅။ သိုး၊
၆။ ဆတ်, သမင်၊
၇။ ကျွဲ။ (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၄၈။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊မြန်၊၁။၂၈၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သညာမရှိသည့် ကိုယ်ဝန်ရှိသော သတ္တဝါ ၇ မျိုး

၁။ သလေး၊
၂။ ကောက်ကြီး၊
၃။ မုယော၊
၄။ နတ်ကောက်၊
၅။ ဆပ်၊
၆။ ပြောင်း၊
၇။ လူး။ (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၄၈။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊မြန်၊၁။၂၈၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သညာမရှိသော အတ္တ ၄ မျိုး

၁။ ရုပ်ရှိသော အတ္တ၊
၂။ ရုပ်မရှိသော အတ္တ၊
၃။ ရုပ်ရှိသည်လည်း ဟုတ် ရုပ်မရှိသည်လည်း ဟုတ်သော အတ္တ၊
၄။ ရုပ်ရှိသည်လည်း မဟုတ် ရုပ်မရှိသည်လည်း မဟုတ်သော အတ္တ။ (မ၊၃၊၁၈။) (မ၊မြန်၊၃။၁၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သညာရှိသော အတ္တ ၈ မျိုး

၁။ ရုပ်ရှိသော သညာရှိသော အတ္တ၊
၂။ ရုပ်မရှိသော သညာ ရှိသော အတ္တ၊
၃။ ရုပ်ရှိ နာမ်ရှိသော သညာရှိသော အတ္တ၊
၄။ ရုပ်ရှိသည်လည်း မဟုတ် နာမ်ရှိသည်လည်း မဟုတ်သော သညာရှိသော အတ္တ၊
၅။ တူသော သညာရှိသော သညာ ရှိသော အတ္တ၊
၆။ ထူးသော သညာရှိသော သညာရှိသော အတ္တ၊
၇။ နည်းသော သညာရှိသော သညာရှိသော အတ္တ၊
၈။ အတိုင်းအရှည်မဲ့ သညာရှိသော သညာရှိသော အတ္တ။ (မ၊၃၊၁၈။) (မ၊မြန်၊၃။၁၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သညာအပေါင်း ၆ ပါး

၁။ ရူပသညာ- ရူပါရုံ၌ ဖြစ်သော သညာ၊
၂။ သဒ္ဒသညာ- သဒ္ဒါရုံ၌ ဖြစ်သော သညာ၊
၃။ ဂန္ဓသညာ- ဂန္ဓာရုံ၌ ဖြစ်သော သညာ၊
၄။ ရသသညာ- ရသာရုံ၌ ဖြစ်သော သညာ၊
၅။ ဖောဋ္ဌဗ္ဗသညာ- ဖောဋ္ဌဗ္ဗာရုံ၌ ဖြစ်သော သညာ၊
၆။ ဓမ္မသညာ- ဓမ္မာရုံ၌ ဖြစ်သော သညာ။ (ဒီ၊၃၊၂၀၂။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၂၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သညီဝါဒ ၁၆ မျိုး

၁။ သေပြီးနောက် သညာရှိအယူ (၁၆) မျိုး-
အတ္တသည် ရုပ်ရှိသည်၊ သေပြီးနောက် ပျက်စီးခြင်းမရှိ သညာရှိသည်ဟု ယူသော အယူ၊
၂။ အတ္တသည် ရုပ်မရှိ၊ သေပြီးနောက် ပျက်စီးခြင်းမရှိ၊ သညာရှိသည်ဟု ယူသော အယူ၊
၃။ အတ္တသည် ရုပ်ရှိ သည်လည်း ဟုတ်၏၊ ရုပ်မရှိသည်လည်း ဟုတ်၏၊ သေပြီးနောက် ပျက်စီးခြင်းမရှိ၊ သညာ ရှိသည်ဟု ယူသော အယူ၊
၄။ အတ္တသည် ရုပ်ရှိသည်လည်း မဟုတ်၊ ရုပ်မရှိသည်လည်း မဟုတ်၊ သေပြီးနောက် ပျက်စီးခြင်းမရှိ၊ သညာရှိသည်ဟု ယူသော အယူ၊
၅။ အတ္တသည် အဆုံးရှိ၏၊ သေပြီးနောက် ပျက်စီးခြင်းကို သညာရှိသည်ဟု ယူသော အယူ၊
၆။ အတ္တသည် အဆုံးမရှိ၊ သေပြီးနောက် ပျက်စီးခြင်းမရှိ၊ သညာရှိသည်ဟု ယူသော အယူ၊
၇။ အတ္တသည် အဆုံးရှိသည်လည်း ဟုတ်၏၊ အဆုံးမရှိသည်လည်း ဟုတ်၏၊ သေပြီးနောက် ပျက်စီးခြင်း မရှိ၊ သညာရှိသည်ဟု ယူသောအယူ၊
၈။ အတ္တသည် အဆုံးရှိသည်လည်း မဟုတ်၊ အဆုံးမရှိ သည်လည်း မဟုတ်၊ သေပြီးနောက် ပျက်စီးခြင်းမရှိ သညာရှိသည်ဟု ယူသော အယူ၊
၉။ အတ္တသည် တစ်မျိုးတည်းသော သညာရှိ၏၊ သေပြီးနောက် ပျက်စီးခြင်းမရှိ၊ သညာ ရှိသည်ဟု ယူသော အယူ၊
၁၀။ အတ္တသည် အမျိုးမျိုးသော သညာ ရှိ၏၊ သေပြီးနောက် ပျက်စီးခြင်း မရှိ၊ သညာရှိသည်ဟု ယူသော အယူ၊
၁၁။ အတ္တသည် သေးငယ်သော သညာ ရှိ၏၊ သေပြီးနောက် ပျက်စီးခြင်း မရှိ၊ သညာရှိသည်ဟု ယူသော အယူ၊
၁၂။ အတ္တသည် ကြီးကျယ်သော သညာရှိ၏၊ သေပြီးနောက် ပျက်စီးခြင်း မရှိ၊ သညာရှိသည်ဟု ယူသော အယူ၊
၁၃။ အတ္တသည် စင်စစ် ချမ်းသာချည်း ရှိသည်၊ သေပြီးနောက် ပျက်စီးခြင်း မရှိ၊ သညာရှိသည်ဟု ယူသော အယူ၊
၁၄။ အတ္တသည် စင်စစ် ဆင်းရဲချည်း ရှိသည်၊ သေပြီးနောက် ပျက်စီးခြင်းမရှိ၊ သညာရှိသည်ဟု ယူသော အယူ၊
၁၅။ အတ္တသည် ချမ်းသာ ဆင်းရဲ ရှိ၏၊ သေပြီးနောက် ပျက်စီးခြင်းမရှိ သညာရှိသည်ဟု ယူသော အယူ၊
၁၆။ အတ္တသည် ချမ်းသာ ဆင်းရဲ မရှိ၊ သေပြီးနောက် ပျက်စီးခြင်းမရှိ သညာရှိသည်ဟု ယူသော အယူ။ (ဒီ၊၁၊၂၈၊၂၉။) (ဒီ၊မြန်၊၁။၃၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သည်းခံခြင်း အကျိုး ၅ ပါး

၁။ လူအများ ချစ်ခင်နှစ်သက်ခြင်း၊
၂။ ရန်မများခြင်း၊
၃။ အပြစ် မများခြင်း၊
၄။ မတွေမဝေဘဲ သေရခြင်း၊
၅။ သေလွန်ပြီးနောက် နတ်ပြည်သို့ လားရောက်ရခြင်း။ (အံ၊၂၊၂၂၂။) (အံ၊မြန်၊၂။၂၈၀-၂၈၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သည်းခံခြင်း အကျိုး ၅ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ လူအများ ချစ်ခင် နှစ်သက်ခြင်း၊
၂။ မကြမ်းကြုတ် မခက်ထန်ခြင်း၊
၃။ စိတ်နှလုံး မသာမယာ မဖြစ်ခြင်း၊
၄။ မတွေမဝေဘဲ သေရခြင်း၊
၅။ သေလွန် ပြီးနောက် နတ်ပြည်သို့ ရောက်ရခြင်း။ (အံ၊၂၊၂၂၃။) (အံ၊မြန်၊၂။၂၈၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သည်းခြေ ၂ မျိုး

၁။ ဗဒ္ဓပိတ္တ- အိမ်ဖြင့် ဖွဲ့ထားအပ်သော သည်းခြေ။၊
၂။ အဗဒ္ဓပိတ္တ- အိမ်ဖြင့် မဖွဲ့အပ်သော သည်းခြေ။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၃၄။) (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၃၂။) (ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၄၈။) (ဝိသုဒ္ဓိ၊၁၊၂၅၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သည်းခြေ ပျက်ကြောင်း ၃ မျိုး

၁။ အအေးကြောင့် ပျက်ခြင်း၊
၂။ အပူကြောင့် ပျက်ခြင်း၊
၃။ မသင့်သော အစာအာဟာရကြောင့် ပျက်ခြင်း။ (မိလိန္ဒ၊၁၃၇။) (မိလိန္ဒ၊မြန်။၁၄၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သည်းခြေကြောင့် ဖြစ်သော ဝေဒနာ ၃ မျိုး

၁။ ကုသလဝေဒနာ- ကုသိုလ်နှင့် ယှဉ်သော ဝေဒနာ၊
၂။ အကုသလဝေဒနာ- အကုသိုလ်နှင့် ယှဉ်သော ဝေဒနာ၊
၃။ အဗျာကတဝေဒနာ- အဗျာကတနှင့် ယှဉ်သော ဝေဒနာ။ (သံ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၂၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သည်းမခံခြင်း သည်းခံခြင်း ဆိုင်ရာ အကျင့် ၄ မျိုး

၁။ သည်းမခံခြင်း ဟူသော အကျင့်၊
၂။ သည်းခံခြင်း ဟူသော အကျင့်၊
၃။ ဆုံးမခြင်း ဟူသော အကျင့်၊
၄။ ငြိမ်းအေးစေခြင်း ဟူသော အကျင့်။ (အံ၊၁၊၄၇၀။) (အံ၊မြန်၊၁။၄၈၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သည်းမခံခြင်း အပြစ် ၅ ပါး

၁။ လူအများ မချစ်ခင် မနှစ်သက်ခြင်း၊
၂။ ရန်များခြင်း၊
၃။ အပြစ်များခြင်း၊
၄။ တွေဝေလျက် သေရခြင်း၊
၅။ ငရဲသို့ ရောက်ခြင်း။ (အံ၊၂၊၂၂၂။) (အဘိ၊ဝိ၊၃၉၃။) (အံ၊မြန်၊၂။၂၈၀။) (အံ၊မြန်၊၂။၂၈၁။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၂။၄၉၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သည်းမခံခြင်း အပြစ် ၅ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ လူအများ မနှစ်သက်ခြင်း၊
၂။ ကြမ်းကြုတ်ခြင်း၊
၃။ နှလုံး မသာယာခြင်း၊
၄။ တွေဝေလျက် သေရခြင်း၊
၅။ သေလွန်ပြီးနောက် ငရဲသို့ ရောက်ရခြင်း။ (အံ၊၂၊၂၂၂။) (အံ၊မြန်၊၂။၂၈၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သတတဝိဟာရ ၆ ပါး

ရဟန္တာ၏ မြဲသော နေခြင်း ၆ ပါး၊ ဖြစ်စေအပ်သော တရား ၆ ပါး၊ ဥပ္ပါဒေတဗ္ဗ တရား ၆ ပါးတို့နှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သတတဝိဟာရ ၆ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ မျက်စိဖြင့် ရူပါရုံကို မြင်သော် ဝမ်းသာ ဝမ်းနည်း မဖြစ်ဘဲ လျစ်လျူရှု၍ နေခြင်း၊
၂။ နားဖြင့် သဒ္ဒါရုံကို ကြားသော် ဝမ်းသာ ဝမ်းနည်း မဖြစ်ဘဲ လျစ်လျူရှု၍ နေခြင်း၊
၃။ နှာခေါင်းဖြင့် ဂန္ဓာရုံကို နမ်းသော် ဝမ်းသာ ဝမ်းနည်း မဖြစ်ဘဲ လျစ်လျူရှု၍ နေခြင်း၊
၄။ လျှာဖြင့် ရသာရုံကို လျက်သော် ဝမ်းသာ ဝမ်းနည်း မဖြစ်ဘဲ လျစ်လျူရှု၍ နေခြင်း၊
၅။ ကိုယ်ဖြင့် ဖောဋ္ဌဗ္ဗာရုံကို တွေ့ထိသော် ဝမ်းသာ ဝမ်းနည်း မဖြစ်ဘဲ လျစ်လျူရှု၍ နေခြင်း၊
၆။ စိတ်ဖြင့် ဓမ္မာရုံကို သိသော် ဝမ်းသာ ဝမ်းနည်း မဖြစ်ဘဲ လျစ်လျူရှု၍ နေခြင်း။ (ဒီ၊၃၊၂၀၇။) (ဒီ၊၃၊၂၃၉။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၃၀။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၆၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သံတမန် အင်္ဂါ ၈ ပါး

တမန်အဖြစ်ဖြင့် သွားထိုက်သော ရဟန်း၏ အင်္ဂါ ၈ ပါးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သတိကင်းစွာ ကျိန်းသော ရဟန်း၏ အပြစ် ၅ ပါး

၁။ ဆင်းရဲစွာ အိပ်ရခြင်း၊
၂။ ဆင်းရဲစွာ နိုးရခြင်း၊
၃။ မကောင်းသော အိပ်မက် မြင်မက်ခြင်း၊
၄။ နတ်တို့ မစောင့်ရှောက်ခြင်း၊
၅။ သုက် လွတ်ခြင်း။ (ဝိ၊၃၊၄၀၉။) (ဝိ၊၅၊၃၅၇။) (အံ၊၂၊၂၁၉။) (ဝိ၊မြန်၊၃။၄၁၃။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၄၆၀။) (အံ၊မြန်၊၂။၂၇၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သတိထား၍ ဆည်းကပ်ထိုက်သော အရာ ၅ မျိုး

၁။ ရှင်ဘုရင်၊
၂။ မီး၊
၃။ ဆင်၊
၄။ မြွေဟောက်၊
၅။ အလုံးစုံသော မိန်းမ။ (ဇာတက၊၂၊၁၂၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သတိန္ဒြေ စင်ကြယ်ကြောင်း ၃ ပါး

၁။ သတိလွတ်သော မေ့တတ်သော ပုဂ္ဂိုလ်တို့ကို ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၂။ သတိရှိသော ပုဂ္ဂိုလ်တို့ကို မှီဝဲဆည်းကပ်ခြင်း၊
၃။ သတိပဋ္ဌာန်တရားတို့ကို ဆင်ခြင်ခြင်း။ (ပဋိသံ။၁၉၈။) (မ၊ဋ္ဌ၊၄၊၂၄၃။) (သံ၊ဋ္ဌ၊၃၊၃၆။) (အံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၈၈။) (ဥဒါန၊ဋ္ဌ၊၁၉၉။) (အံ၊ဋီ၊၃၊၂၆၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သတိပဋ္ဌာန် ၄ ပါး

ပွားများအပ်သော တရား ၄ ပါး၊ ဘာဝေတဗ္ဗတရား ၄ ပါးတို့နှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သတိပဋ္ဌာန် ၄ ပါး

၁။ ပြင်းစွာ အားထုတ်သော လုံ့လရှိသည်ဖြစ်၍ ဆင်ခြင်ဉာဏ် သမ္ပဇဉ်, အောက်မေ့မှု သတိ ရှိသည်ဖြစ်၍ လောက၌ အဘိဇ္ဈာဒေါမနဿကို ပယ်ဖျောက်လျက် ရုပ် အပေါင်း၌ ရုပ်အပေါင်းကို အကြိမ်ကြိမ် ရှုသည်ဖြစ်၍ နေခြင်း၊
၂။ ပြင်းစွာ အားထုတ်သော လုံ့လရှိသည်ဖြစ်၍ ဆင်ခြင်ဉာဏ် သမ္ပဇဉ်, အောက်မေ့မှု သတိရှိသည် ဖြစ်၍ လောက၌ အဘိဇ္ဈာဒေါမနဿကို ပယ်ဖျောက်လျက် ဝေဒနာတို့၌ ဝေဒနာတို့ကို အကြိမ်ကြိမ် ရှုလေ့ ရှိသည်ဖြစ်၍ နေခြင်း၊
၃။ ပြင်းစွာ အားထုတ်သော လုံ့လရှိသည်ဖြစ်၍ ဆင်ခြင်ဉာဏ် သမ္ပဇဉ်, အောက်မေ့မှု သတိရှိသည်ဖြစ်၍ လောက၌ အဘိဇ္ဈာ, ဒေါမနဿတို့ကို ပယ်ဖျောက်လျက် စိတ်၌ စိတ်ဟု အကြိမ်ကြိမ် ရှုလေ့ရှိသည်ဖြစ်၍ နေခြင်း၊
၄။ ပြင်းစွာ အားထုတ်သော လုံ့လရှိသည် ဖြစ်၍ ဆင်ခြင်ဉာဏ် သမ္ပဇဉ်, အောက်မေ့မှု သတိရှိသည်ဖြစ်၍ လောက၌ အဘိဇ္ဈာ ဒေါမနဿတို့ကို ပယ်ဖျောက်လျက် သဘောတရားတို့၌ သဘောတရားဟု အကြိမ်ကြိမ် ရှုလေ့ရှိသည်ဖြစ်၍ နေခြင်း။ (ဒီ၊၂၊၁၇၅။) (ဒီ၊၂၊၂၃၁။) (ဒီ၊၃၊၁၈၅။) (မ၊၁၊၇၀။) (မ၊၂၊၂၀၃။) (သံ၊၃၊၁၂၃။) (သံ၊၃၊၁၄၃။) (သံ၊၃၊၁၄၅။) (အဘိ၊ဝိ၊၂၀၀။) (အဘိ၊ဝိ၊၂၁၀။) (အဘိ၊ဝိ၊၂၁၃။) (ပဋိသံ။၄၀၆။) (မဟာနိ၊၃၇၉။) (ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၁၇။) (ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၇၀။) (ဒီ၊မြန်၊၂။၁၉၉။) (ဒီ၊မြန်၊၂။၂၅၉။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၀၅။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၅၃။) (မ၊မြန်၊၁။၇၆။) (မ၊မြန်၊၂။၂၁၅။) (သံ၊မြန်၊၃။၁၂၇။) (သံ၊မြန်၊၃။၁၂၇။) (သံ၊မြန်၊၃။၁၂၇။) (သံ၊မြန်၊၃။၁၂၇။) (သံ၊မြန်၊၃။၁၆၆။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၂။၁၅၉။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၂။၁၅၉။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၂။၁၅၉။) (ပဋိသံ၊မြန်။၄၆၇။) (ဒီ၊၃၊၂၃၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သတိပဋ္ဌာန် ပွားများကျိုး ၂ ပါး (သတိပဋ္ဌာန်တရားကို အနည်းဆုံး ခုနစ်ရက်မှ အများဆုံး ခုနစ်နှစ် ပွားများအားထုတ်ပြီးသော ပုဂ္ဂိုလ်တို့ ရရှိသော အကျိုး ၂ ပါး)

၁။ မျက်မှောက်ဘဝ၌ပင် ရဟန္တာ ဖြစ်နိုင်ခြင်း၊
၂။ အနာဂါမ်ပုဂ္ဂိုလ် ဖြစ်နိုင်ခြင်း။ (ဒီ၊၂၊၂၅၁-၂၅၂။) (မ၊၁၊၉၀။) (ဒီ၊မြန်၊၂။၂၈၀။) (မ၊မြန်၊၁။၉၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သတိပဋ္ဌာန်ု ပွားများပုံ အခြင်းအရာ ၃ မျိုး

၁။ အတွင်းဖြစ်သော ကိုယ်၌ ကိုယ်ဟု အဖန်ဖန် ရှုလျက် နေခြင်း၊
၂။ အပဖြစ်သော ကိုယ်၌ ကိုယ်ဟု အဖန်ဖန်ရှုလျက် နေခြင်း၊
၃။ အတွင်း, အပ ဖြစ်သော ကိုယ်၌ ကိုယ်ဟု အဖန်ဖန်ရှုလျက် နေခြင်း၊ (ဝေဒနာနုပဿနာ, စိတ္တာနုပဿနာ, ဓမ္မာနုပဿနာတို့ကိုလည်း ဤကာယာနုပဿနာနည်းတူ ရှုနိုင်သည်)။ (သံ၊၃၊၁၂၅။) (သံ၊မြန်၊၃။၁၂၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သတိဖြင့် ကျိန်းသော ရဟန်း၏ အကျိုး ၅ ပါး

၁။ ချမ်းသာစွာ အိပ်ရခြင်း၊
၂။ ချမ်းသာစွာ နိုးရခြင်း၊
၃။ မကောင်းသော အိပ်မက်များကို မမြင်မက်ခြင်း၊
၄။ နတ်တို့ စောင့်ရှောက်ခြင်း၊
၅။ သုက်မလွှတ်ခြင်း။ (ဝိ၊၃၊၄၁၀။) (ဝိ၊၅၊၃၅၇။) (အံ၊၂၊၂၁၉။) (ဝိ၊မြန်၊၃။၄၁၃။) (ဝိ၊မြန်၊၅။ ၄၆၀။) (အံ၊မြန်၊၂။၂၇၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သတိရှိသူဖြစ်ကြောင်း ၄ ပါး

၁။ ကိုယ်ကာယ၌ ကာယာနုပဿနာသတိပဋ္ဌာန်ကို ပွားခြင်း၊
၂။ ဝေဒနာတို့၌ ဝေဒနာနုပဿနာကို ပွားခြင်း၊
၃။ စိတ်၌ စိတ္တာနုပဿနာသတိပဋ္ဌာန်ကို ပွားခြင်း၊
၄။ ဓမ္မတို့၌ ဓမ္မာနုပဿနာသတိပဋ္ဌာန်ကို ပွားခြင်း။ (မဟာနိ၊၁၈၈။) (မဟာနိ၊၂၆၉။) (မဟာနိ၊၃၁၂။) (မဟာနိ၊၃၈၁။) (မဟာနိ၊၃၈၅။) (မဟာနိ၊၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သတိရှိသူဖြစ်ကြောင်း ၄ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ သတိမရှိသူကို ကြဉ်ရှောင်ခြင်း၊
၂။ သတိရှိ စေသော တရားတို့ကို ပြုခြင်း၊
၃။ သတိကို နှောင်ဖွဲ့တတ်သော တရားတို့ကို ပယ်သတ်ခြင်း၊
၄။ သတိ၏ နိမိတ်ဖြစ်သော တရားကို မမေ့လျော့ခြင်း။ (မဟာနိ၊၇။) (မဟာနိ၊၂၆၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သတိရှိသူဖြစ်ကြောင်း ၄ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ သတိနှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၂။ သတိကို အလေ့အလာ ပြုခြင်း၊
၃။ သတိကို အလေ့အကျက် ပြုခြင်း၊
၄။ သတိမသက်ဆင်းခြင်း။ (မဟာနိ၊၇။) (မဟာနိ၊၂၆၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သတိရှိသူဖြစ်ကြောင်း ၄ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ ကပ်ငြိခြင်းကြောင့်၊
၂။ ငြိမ်သက်သောကြောင့်၊
၃။ ငြိမ်းအေးသောကြောင့်၊
၄။ ငြိမ်သက်သော တရားနှင့် ပြည့်စုံသောကြောင့်။ (မဟာနိ၊၈။) (မဟာနိ၊၂၆၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သတိလွတ်ခြင်း စသည်တို့ ဖြစ်ကြောင်း တရား ၃ ပါး

၁။ အရိယာပုဂ္ဂိုလ်တို့အား ဖူးမြော်ရန် အလိုမရှိခြင်း၊
၂။ အရိယာတို့၏ တရားကို နာရန် အလိုမရှိခြင်း၊
၃။ ချုပ်ချယ်လိုသော စိတ် ရှိခြင်း။ (အံ၊၃၊၃၇၁။) (အံ၊မြန်၊၃။၃၆၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သတိဝိနည်းကို ပေးခြင်း အင်္ဂါ ၅ ပါး

၁။ စင်ကြယ်သော အာပတ်မသင့်သော (ရဟန္တာ) ပုဂ္ဂိုလ်အား ပေးခြင်း၊
၂။ စောဒနာအပ်သော ပုဂ္ဂိုလ်အား ပေးခြင်း၊
၃။ တောင်းပန်အပ်သော ပုဂ္ဂိုလ်အား ပေးခြင်း၊
၄။ သံဃာဖြင့် ပေးခြင်း၊
၅။ တရားနှင့် လျော်ညီစွာ အညီအညွတ် ပေးခြင်း။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၄၊၃၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သတိဝိနယ၏ စလယ်ဆုံး ၃ ပါး

၁။ဝတ္ထုနှင့် ပုဂ္ဂိုလ်တို့သည် သတိဝိနယသမထ၏ အစတည်း၊
၂။ ဉတ်သည် သတိဝိနယသမထ၏ အလယ်တည်း၊
၃။ ကမ္မဝါစာသည် သတိဝိနယသမထ၏ အဆုံးတည်း။ (ဝိ၊၅၊၂၅၂။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၃၄၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သတိသမ္ပဇဉ်ဖြင့် ဆင်ခြင်၍ ပြုရမည့် အရာဌာန ၇ ပါး

၁။ ရှေ့သို့တက်ရာ နောက်သို့ဆုတ်ရာ၌ ဆင်ခြင်လျက် ပြုခြင်း၊
၂။ တူရူကြည့်ရာ တစောင်းကြည့်ရာ၌ ဆင်ခြင်လျက် ပြုခြင်း၊
၃။ ကွေးရာဆန့်ရာ၌ ဆင်ခြင်လျက် ပြုခြင်း၊
၄။ ဒုကုဋ်သပိတ်သင်္ကန်းကို ဆောင်ရာ၌ ဆင်ခြင်လျက် ပြုခြင်း၊
၅။ စားရာ သောက်ရာ ခဲရာ လျက်ရာ၌ ဆင်ခြင်လျက် ပြုခြင်း၊
၆။ ကျင်ကြီး ကျင်ငယ်စွန့်ရာ၌ ဆင်ခြင်လျက် ပြုခြင်း၊
၇။ သွားရာ, ရပ်ရာ, ထိုင်ရာ, အိပ်ရာ, နိုးရာ, ပြောရာ, ဆိတ်ဆိတ်နေရာ၌ ဆင်ခြင်လျက် ပြုခြင်း။ (ဒီ၊၁၊၆၇။) (ဒီ၊မြန်၊၁။၇၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သတိသမ္ဗောဇ္ဈင် တည်ကြောင်း ၈ ပါး

၁။ မဖြစ်ခြင်း အနုပ္ပါဒကို ဆင်ခြင်ခြင်းကြောင့် တည်ခြင်း၊
၂။ ဖြစ်ခြင်း ဥပ္ပါဒကို မဆင်ခြင်ခြင်းကြောင့် တည်ခြင်း၊
၃။ ဆက်၍မဖြစ်ခြင်း အပဝတ္တကို ဆင်ခြင်ခြင်းကြောင့် တည်ခြင်း၊
၄။ ဆက်၍ဖြစ်ခြင်း ပဝတ္တကို မဆင်ခြင်ခြင်းကြောင့် တည်ခြင်း၊
၅။ နိမိတ်မရှိခြင်း အနိမိတ္တကို ဆင်ခြင်ခြင်းကြောင့် တည်ခြင်း၊
၆။ နိမိတ်နိမိတ္တကို မဆင်ခြင်ခြင်းကြောင့် တည်ခြင်း၊
၇။ ချုပ်ခြင်း ဝိသင်္ခါရကို ဆင်ခြင် ခြင်းကြောင့် တည်ခြင်း၊
၈။ သင်္ခါရတို့ကို မဆင်ခြင်ခြင်းကြောင့် တည်ခြင်း။ (သံ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၈၂။) (ပဋိသံ။၃၁၂။) (ပဋိသံ၊ မြန်။၃၇၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သတိသမ္ဗောဇ္ဈင် ဖြစ်ကြောင်း တရား ၄ ပါး

၁။ ရှေ့သို့သွားခြင်း နောက်သို့ဆုတ်ခြင်း စသည် တို့၌ သတိသမ္ပဇဉ်ရှိသူ ဖြစ်ခြင်း၊
၂။ သတိကင်းလွတ်သော ပုဂ္ဂိုလ်ကို ရှောင်ကြဉ်သူ ဖြစ်ခြင်း၊
၃။ သတိစွဲမြဲသော ပုဂ္ဂိုလ်ကို မှီဝဲသူ ဖြစ်ခြင်း၊
၄။ ထိုသတိသမ္ဗောဇ္ဈင်ဖြစ်ခြင်း၌ စွဲစွဲမြဲမြဲ သက်ဝင်သူ ဖြစ်ခြင်း။ (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၇၆။) (မ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၉၄။) (သံ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၉၃။) (အံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၉၀။) (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၆၃။) (ဒီ၊ဋီ၊၂၊၁၂၉။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊မြန်၊၂။၆၉၇။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊မြန်၊၂။၆၉၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သတိသမ္ဗောဇ္ဈင် ရွေ့လျှောကြောင်း ၈ ပါး

၁။ ဖြစ်ခြင်းကို ဆင်ခြင်ခြင်းကြောင့် ရွေ့လျှောခြင်း၊
၂။ မဖြစ်ခြင်းကို မဆင်ခြင်ခြင်းကြောင့် ရွေ့လျှောခြင်း၊
၃။ ဆက်၍ဖြစ်ခြင်းကို ဆင်ခြင် ခြင်းကြောင့် ရွေ့လျှောခြင်း၊
၄။ ဆက်၍ မဖြစ်ခြင်းကို မဆင်ခြင်ခြင်းကြောင့် ရွေ့လျောခြင်း၊
၅။ နိမိတ်ကို ဆင်ခြင်ခြင်းကြောင့် ရွေ့လျှောခြင်း၊
၆။ နိမိတ်မရှိခြင်းကို မဆင်ခြင်ခြင်းကြောင့် ရွေ့လျှောခြင်း၊
၇။ သင်္ခါရတို့ကို ဆင်ခြင်ခြင်းကြောင့် ရွေ့လျှောခြင်း၊
၈။ ချုပ်ခြင်းကို မဆင်ခြင်ခြင်းကြောင့် ရွေ့လျှောခြင်း။ (ပဋိသံ။၃၁၂။) (ပဋိသံ၊မြန်။၃၇၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သတ္တဝါ ၂ မျိုး

၁။ ကျွတ်ထိုက်သော ဘဗ္ဗသတ္တဝါ၊
၂။ မကျွတ်ထိုက်သော အဘဗ္ဗသတ္တဝါ။ (မ၊ဋ္ဌ၊၂၊၈၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သတ္တဝါ ၃ မျိုး

၁။ ရုပ်၌ တွေဝေသော သတ္တဝါ၊
၂။ နာမ်တရား၌ တွေဝေသော သတ္တဝါ၊
၃။ ရုပ်, နာမ်နှစ်ပါး အပေါင်း၌ တွေဝေသော သတ္တဝါ။ (ဝိသုဒ္ဓိ၊ဋီ၊၂၊၈၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သတ္တဝါ ၃ မျိုး (တစ်နည်း)

၁။ ထက်မြက်သော ဣန္ဒြေရှိသော သတ္တဝါ၊
၂။ အလယ်အလတ် ဣန္ဒြေရှိသော သတ္တဝါ၊
၃။ နူးညံ့သော ဣန္ဒြေရှိသော သတ္တဝါ။ (ဝိသုဒ္ဓိ၊ဋီ၊၂၊၈၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သတ္တဝါ ၃ မျိုး (တစ်နည်း)

၁။ အကျဉ်းအားဖြင့် ဟောကြားအပ်သော တရားကို နှစ်သက်သော သတ္တဝါ၊
၂။ မကျဉ်းမကျယ် အလယ်အလတ်အားဖြင့် ဟောကြားအပ်သော တရားကို နှစ်သက်သော သတ္တဝါ၊
၃။ အကျယ်အားဖြင့် ဟောကြားအပ်သော တရားကို နှစ်သက်သော သတ္တဝါ။ (ဝိသုဒ္ဓိ၊ဋီ၊၂။၈၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သတ္တဝါ ၄ မျိုး

၁။ ကာမဓာတ်၌ ဖြစ်သော သတ္တဝါ- ရူပူပဂ၊
၂။ အသညသတ်ဘုံ ကြဉ်သော ရူပဓာတ်၌ ဖြစ်သော သတ္တဝါ- ဝေဒနူပဂ၊
၃။ အောက်အရူပဓာတ် သုံးဘုံ၌ ဖြစ်သော သတ္တဝါ- သညူပဂ၊
၄။ နေဝသညာနာသညာယတနဘုံ ဟူသော ဘဝဂ်၌ ဖြစ်သော သတ္တဝါ- သင်္ခါရူပဂ။ (သုတ္တနိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၂၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သတ္တဝါတို့ ကိလေသာမှ စင်ကြယ်ကြောင်း တရား ၄ ပါး

၁။ မဂ်စေတနာ၊
၂။ မဂ်ပညာ၊
၃။ သမာဓိ၏ အသင်းအပင်းဖြစ်သော တရား၊
၄။ သီလရှိသော မြတ်သော အသက်မွေးခြင်း။ (သံ၊၁၊၃၁။) (သံ၊၁၊၅၄။) (သံ၊မြန်၊၁။၃၁၊၅၃။) (သံ၊မြန်၊၁။၃၁၊၅၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သတ္တဝါတို့ မှီကုန်သော ဒိဋ္ဌိ ၂ မျိုး

၁။ သဿတဒိဋ္ဌိ- အတ္တ လောကသည် မြဲ၏ဟူသော အယူ၊
၂။ ဥစ္ဆေဒဒိဋ္ဌိ- အတ္တကောင် သတ္တဝါကောင်သည် လည်းကောင်း, လောကသည် လည်းကောင်း, သေပြီးနောက်ထပ်၍ မဖြစ်, အဆက်ပြတ်၏ ဟူသော အယူမှား။ (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၁၊၂၄၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သတ္တဝါတို့၌ လျစ်လျူရှုကြောင်း ၂ ပါး

၁။ ‘‘သင်သည် မိမိ၏ ကုသိုလ်ကံ, အကုသိုလ်ကံဖြင့် လာ၍ မိမိ၏ ကံဖြင့် သွားရလိမ့်မည်၊ ဤသူသည်လည်း မိမိ၏ ကံဖြင့် လာ၍ မိမိ၏ ကံဖြင့် သွားရလိမ့်မည်၊ သင်သည် အဘယ်သူကို မြတ်နိုးသနည်း’’ဟု ကံသာလျှင် မိမိ၏ ဥစ္စာရှိသည်၏ အဖြစ်ကို ဆင်ခြင်ခြင်း၊
၂။ ‘‘ပရမတ်အားဖြင့် သတ္တဝါသည်ပင် မရှိ၊ သင်သည် အဘယ်သူကို မြတ်နိုးဘိသနည်း’’ဟု သတ္တဝါမဟုတ်သည်၏ အဖြစ်ကို ဆင်ခြင်ခြင်း။ (မ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၀၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သတ္တဝါတို့၏ ကိုယ်ကို စောင့်ရှောက်ခြင်း ၂ မျိုး

၁။ ကိုယ်တွင်း ဘေးရန်တို့ကို ပယ်ဖျောက် ခြင်းဖြင့် ကိုယ်ကို စောင့်ရှောက်ခြင်း၊
၂။ ပြင်ပဘေးရန်တို့ကို ပယ်ဖျောက်ခြင်းဖြင့် ကိုယ်ကို စောင့်ရှောက်ခြင်း။ (ဒီ၊ဋီ၊၃၊၁၄၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သတ္တဝါတို့၏ နေရာ ဘုံဌာန ၉ မျိုး

၁။ ကိုယ်သဏ္ဌာန်ချင်း ကွဲပြား၍ ပဋိသန္ဓေသညာချင်းလည်း ကွဲပြားကုန်သော လူ, အချို့သော နတ်နှင့် ဝေမာနိကပြိတ္တာ သတ္တဝါတို့နေရာ၊
၂။ ကိုယ် သဏ္ဌာန်ချင်း ကွဲပြား၍ ပဋိသန္ဓေသညာချင်း တူကုန်သော ပထမဈာန်ဗြဟ္မာတို့၏ နေရာ၊
၃။ ကိုယ်သဏ္ဌာန်ချင်း တူကုန်၍ ပဋိသန္ဓေသညာချင်း ကွဲပြားကုန်သော အာဘဿရာ ဗြဟ္မာတို့၏ နေရာ၊
၄။ ကိုယ်သဏ္ဌာန်ချင်း တူကုန်၍ ပဋိသန္ဓေသညာချင်းလည်း တူကုန်သော သုဘကိဏှာဗြဟ္မာတို့၏ နေရာ၊
၅။ သညာမရှိသော အာရုံကို ခံစားခြင်း မရှိသော အသညသတ် ဗြဟ္မာတို့၏ နေရာ၊
၆။ အာကာသာနဉ္စာယတနဗြဟ္မာတို့၏ နေရာ အာကာသာနဉ္စာယတနဘုံ၊
၇။ ဝိညာဏဉ္စာယတနဗြဟ္မာတို့၏နေရာ ဝိညာဏဉ္စာယတနဘုံ၊
၈။ အာကိဉ္စာညာယတန ဗြဟ္မာတို့၏နေရာ အာကိဉ္စာညာယတနဘုံ၊
၉။ နေဝသညာ နာသညာယတနဗြဟ္မာတို့၏ နေရာ နေဝသညာနာသညာယတနဘုံ။ (ဒီ၊၃၊၂၁၈။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၄၁-၂၄၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သတ္တဝါအားလုံးတို့ကို မေတ္တာပွားပုံ ၈ မျိုး (သတ္တဝါအားလုံးတို့အား)

၁။ နှိပ်စက်ခြင်းကို ကြဉ်ကာ မနှိပ်စက်စေခြင်း၊
၂။ ကပ်၍ ဖြတ်ခြင်းကို ကြဉ်ကာ ကပ်၍ မဖြတ်စေခြင်း၊
၃။ စိတ်ပူပန် ခြင်းကို ကြဉ်ကာ မပူပန်စေခြင်း၊
၄။ ကုန်ခြင်းကို ကြဉ်ကာ မကုန်စေခြင်း၊
၅။ ညှဉ်းဆဲခြင်းကို ကြဉ်ကာ မညှဉ်းဆဲစေခြင်း၊
၆။ သတ္တဝါအားလုံးတို့သည် ရန်မရှိသူတို့ ဖြစ်ကြပါစေ၊ ရန်ရှိသူ မဖြစ်ကြစေခြင်း၊
၇။ ချမ်းသာရှိသူတို့ ဖြစ်ကြပါစေ၊ ဆင်းရဲသူတို့ မဖြစ်စေခြင်း၊၊
၈။ ချမ်းသာသော ကိုယ်စိတ်ရှိသူတို့ ဖြစ်ကြပါစေ၊ ဆင်းရဲသော ကိုယ်စိတ်ရှိသူတို့ မဖြစ်ကြ စေခြင်း။ (ပဋိသံ။၃၁၅။) (ပဋိသံ၊မြန်။၃၇၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သတ္တာဝါသ ၉ ပါး

သတ္တဝါတို့၏ နေရာ ဘုံဌာန ၉ ပါးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သတ္တာဝါသဘုံ ၉ မျိုး

ပိုင်းခြား၍ သိအပ်သော တရား ၉ ပါး၊ ပရိညေယျတရား ၉ ပါးတို့နှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သတ္တာဝါသဘုံ ၉ မျိုး

၁။ ခန္ဓာကိုယ် ပုံသဏ္ဌာန်ချင်း ကွဲပြား၍ ပဋိသန္ဓေသညာချင်းလည်း ကွဲပြားသော လူ, အချို့သော နတ်နှင့် ဝေမာနိကပြိတ္တာတို့၏ နေရာဌာနဘုံ၊
၂။ ခန္ဓာကိုယ် ပုံသဏ္ဌာန်ချင်း ကွဲပြား၍ ပဋိသန္ဓေချင်းတူသော ပထမဈာန်ဗြဟ္မာတို့၏ နေရာဌာနဘုံ၊
၃။ ခန္ဓာကိုယ် ပုံသဏ္ဌာန်ချင်း တူ၍ ပဋိသန္ဓေသညာချင်း ကွဲပြားကုန်သော အာဘဿရာဗြဟ္မာတို့၏ နေရာ ဌာနဘုံ၊
၄။ ခန္ဓာကိုယ်ပုံသဏ္ဌာန်ခြင်းလည်း တူ၍ ပဋိသန္ဓေသညာချင်းလည်း တူသော သုဘကိဏှာဗြဟ္မာတို့၏ နေရာဌာနဘုံ၊
၅။ ရုပ်သာရှိ၍ သညာနှင့် တကွ စိတ်စေတသိက် အားလုံး ဖြစ်ခြင်းလည်း မရှိ ခံစားခြင်းလည်း မရှိသော အသညသတ်ဗြဟ္မာတို့၏ နေရာ ဌာနဘုံ၊
၆။ ရူပသညာကို လွန်မြောက်ခြင်း, ပဋိဃသညာ၏ ချုပ်ငြိမ်းခြင်း, နာနတ္တသညာကို နှလုံးမသွင်းခြင်းကြောင့် ‘‘ကောင်းကင်သည် အဆုံးအပိုင်းအခြားမရှိ’ဟု ပွားများသော အာကာသာနဉ္စာယတန ဗြဟ္မာတို့၏ နေရာဌာနဘုံ၊
၇။ အာကာသာနဉ္စာယတနဈာန်ကို လွန်မြောက်၍ ‘‘ဝိညာဉ်သည် အဆုံး အပိုင်းအခြား မရှိ’’ဟု ပွားများသော ဝိညာဏဉ္စာယတန ဗြဟ္မာတို့၏ နေရာဌာနဘုံ၊
၈။ ဝိညာဏဉ္စာယတနဈာန်ကို လွန်မြောက်၍ ‘‘တစ်စုံ တစ်ခုမျှ မရှိ’’ဟု ပွားများသော အာကိဉ္စညာယတန ဗြဟ္မာတို့၏ နေရာဌာနဘုံ၊
၉။ အာကိဉ္စညာယတန ဈာန်ကို လွန်မြောက်၍ နေဝသညာနာသညာယတနဈာန်ကို ရသော ဗြဟ္မာတို့၏ နေရာ ဌာနဘုံ။ (အံ၊၃၊၂၀၁။) (ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၀၇။) (ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၇၃။) (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၁၊၂၄၆။) (အံ၊မြန်၊၃။၂၀၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သတ္တု ၄ မျိုး

၁။ ဇာတိလောဟ- ပင်ကိုယ်သဘောအားဖြင့် ဖြစ်သော သတ္တု, သတ္တုစစ်၊
၂။ ဝိဇာတိ လောဟ- ပကတိကြေးသတ္တုနှင့် မတူသော အမျိုးအစားရှိသော ကြေး၊
၃။ ကိတ္တိမလောဟ- ရောစပ်ပြုလုပ်ထားသော ကြေးသတ္တု၊
၄။ ပိသာစလောဟ- ပိသာစအမည်ရှိသော ကြေးသတ္တု။ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၆၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သတ္တုစစ် ၇ မျိုး

၁။ သံ၊
၂။ ငွေ၊
၃။ ရွှေ၊
၄။ ခဲ၊ ခဲမဖြူ၊ သလွဲဖြူ၊
၅။ ခဲနက်၊ သလွဲမည်း၊
၆။ ကြေးနီ၊
၇။ ကြေးနီအထူး သံမဏိ။ (မ၊ဋီ၊၁၊၆၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သတ္တုဿဒတာ လက္ခဏာတော်၌ သတ္တ သရုပ် ၇ ပါး

၁။ လက်ဖမိုး ၂ ဖက်၊
၂။ ခြေဖမိုး ၂ ဖက်၊
၃။ ပခုံးစွန်း ၂ ဖက်၊
၄။ လည်ဂုတ်။ (ဒီ၊၃၊၁၂၄။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၁၄၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သတ္တုအတု ၃ မျိုး

၁။ ကြေးနီကို သလွဲဖြူနှင့် စပ်သော ကြေးသတ္တုသည် ကံသလောဟ၊
၂။ ကြေးနီကို သလွဲမည်းနှင့် စပ်သော ကြေးသတ္တုသည် ဝဋ္ဋလောဟ၊
၃။ ကြေးနီကို ပြဒါးနှင့် စပ်သော ကြေးသတ္တုသည် အာရကူဋ။ (မ၊ဋီ၊၁၊၆၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သတ်မှတ်ချက် မရှိသော အရာ ၅ မျိုး

၁။ ဇီဝိတံ- အသက်၊
၂။ ဗျာဓိ- အနာရောဂါ၊
၃။ ကာလ- သေရမည့်ကာလ၊
၄။ ဒေဟနိက္ခေပန- ခန္ဓာကိုယ် ပစ်ချမြှုပ်နှံရာ အရပ်၊
၅။ ဂတိ- လားရာ ဂတိ။ (ဝိသုဒ္ဓိ၊၂၂၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သဒ္ဒရုပ်၏ အကြောင်း ၂ မျိုး

၁။ ဥတု၊
၂။ စိတ်။ (မ၊ဋီ၊၂၊၁၉၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သဒ္ဓမ္မ ၃ မျိုး

သာသနာ ၃ မျိုးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သဒ္ဓမ္မပ္ပတိရူပက၂ မျိုး

သူတော်ကောင်းတရားအတု ၂ မျိုးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သဒ္ဓါ ၄ မျျိုး

၁။ အာဂမသဒ္ဓါ- ဘုရားအလောင်းတို့၏ ဘုရားဆုပန်သည့် အချိန်မှ စ၍ ဖြစ်ပေါ် လာသော သဒ္ဓါ၊
၂။ အဓိဂမသဒ္ဓါ- အရိယာသာဝကတို့၏ အရဟတ္တမဂ် အရဟတ္တ ဖိုလ်ကို ထိုးထွင်း၍ သိခြင်းကြောင့် ရရှိဖြစ်ပေါ်လာသော သဒ္ဓါ၊
၃။ ဩကပ္ပနသဒ္ဓါ- ရတနာသုံးပါး တို့၌ မတုန်မလှုပ် သက်ဝင် ယုံကြည်သော သဒ္ဓါ၊
၄။ ပသာဒသဒ္ဓါ- ကြည်ညိုဖွယ် ကောင်းသော ပသာဒနီယဝတ္ထုတို့၌ ကြည်ညိုတတ်သော သဒ္ဓါ။ (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၁၉။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၁၂။) (မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၂၅။) (အံ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၆။) (အံ၊ဋီ၊၃၊၃။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊မြန်၊၂။၂၂၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သဒ္ဓါစရိုက်ရှိသူနှင့် သင့်လျော်သော ကမ္မဋ္ဌာန်း ၆ ပါး

၁။ ဘုရားရှင် (ဂုဏ်တော်) ကို အောက်မေ့ခြင်း- ဗုဒ္ဓါနုဿတိကမ္မဋ္ဌာန်း၊
၂။ တရား (ဂုဏ်တော်) ကို အောက်မေ့ခြင်း- ဓမ္မာနုဿတိ ကမ္မဋ္ဌာန်း၊
၃။ သံဃာ့ (ဂုဏ်တော်) ကို အောက်မေ့ခြင်း- သံဃာနုဿတိ ကမ္မဋ္ဌာန်း၊
၄။ သီလ (ဂုဏ်တော်) ကို အောက်မေ့ခြင်း- သီလာနုဿတိကမ္မဋ္ဌာန်း၊
၅။ စွန့်ကြဲပေးကမ်း လှူဒါန်း ခြင်း၏ ဂုဏ်ကျေးဇူးကို (အာရုံပြု၍) အဖန်ဖန်အထပ်ထပ် အောက်မေ့ခြင်း- စာဂါနုဿတိ ကမ္မဋ္ဌာန်း၊
၆။ နတ် ဗြဟ္မာတို့ကို သက်သေအဖြစ်ဖြင့် အာရုံပြု၍ အဖန်တလဲလဲ ဖြစ်သော အောက်မေ့ခြင်း- ဒေဝတာနုဿတိကမ္မဋ္ဌာန်း။ (ဝိသုဒ္ဓိ၊၁၊၁၁၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သဒ္ဓါစသော ဣန္ဒြေငါးပါးကို ပွားများရကျိုး ၇ ပါး

၁။ ရှေးဦးစွာ မျက်မှောက်ဘဝ၌ပင် အရဟတ္တဖိုလ်ကို ပြီးစေနိုင်ခြင်း၊
၂။ မျက်မှောက်ဘဝ၌ အရဟတ္တဖိုလ်ကို အကယ်၍ မပြီးစေနိုင်ခဲ့လျှင် သေခါနီးအခါ၌ အရဟတ္တဖိုလ်ကို ပြီးစေနိုင်ခြင်း၊
၃။ သေခါနီးအခါ၌ အရဟတ္တဖိုလ်ကို အကယ်၍ မပြီးစေနိုင်ခဲ့လျှင် သက္ကာယဒိဋ္ဌိ ဝိစိကိစ္ဆာ စသော အောက် သံယောဇဉ် ငါးပါးတို့ ကုန်ခန်းခြင်းကြောင့် သက်တမ်း၏ အလယ်၌ ပရိနိဗ္ဗာန်ပြုမည့် အန္တရာပရိနိဗ္ဗာယီ အနာဂါမ်ပုဂ္ဂိုလ် ဖြစ်နိုင်ခြင်း၊
၄။ အကယ်၍ အန္တရာပရိနိဗ္ဗာယီ အနာဂါမ် ပုဂ္ဂိုလ် မဖြစ်ခဲ့လျှင် သက်တမ်းထက်ဝက်ကို ကျော်၍ ပရိနိဗ္ဗာန်ပြုမည့် ဥပဟစ္စရိနိဗ္ဗာယီ အနာဂါမ်ပုဂ္ဂိုလ် ဖြစ်နိုင်ခြင်း၊
၅။ အကယ်၍ ဥပဟစ္စပရိနိဗ္ဗာယီ အနာဂါမ်ပုဂ္ဂိုလ် မဖြစ်ခဲ့လျှင် လုံ့လပယောဂ မပါဘဲ ပရိနိဗ္ဗာန်ပြုမည့် အသင်္ခါရပရိနိဗ္ဗာယီ အနာဂါမ်ပုဂ္ဂိုလ် ဖြစ်နိုင်ခြင်း၊
၆။ အကယ်၍ အသင်္ခါရပရိနိဗ္ဗာယီ အနာဂါမ်ပုဂ္ဂိုလ် မဖြစ်ခဲ့လျှင် လုံ့လပယောဂနှင့် တကွ ပရိနိဗ္ဗာန်ပြုမည့် သသင်္ခါရပရိနိဗ္ဗာယီ အနာဂါမ်ပုဂ္ဂိုလ် ဖြစ်နိုင်ခြင်း၊
၇။ အကယ်၍ သသင်္ခါရ ပရိနိဗ္ဗာယီ အနာဂါမ်ပုဂ္ဂိုလ် မဖြစ်ခဲ့လျှင် အထက်အထက်ဘုံသို့ အဆင့်ဆင့် တက်၍ အကနိဋ္ဌဗြဟ္မာ့ဘုံ၌ ပရိနိဗ္ဗာန်ပြုမည့် ဥဒ္ဓံသောတအကနိဋ္ဌဂါမီ အနာဂါမ်ပုဂ္ဂိုလ် ဖြစ်နိုင်ခြင်း။ (သံ၊၃၊၂၀၈။) (သံ၊မြန်၊၃။၂၁၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သဒ္ဓါစသော ဣန္ဒြေငါးပါးတို့ စင်ကြယ်ကြောင်း ၁၅ ပါး

၁။ သဒ္ဓိန္ဒြေ စင်ကြယ်ကြောင်း ၃ ပါး၊
၂။ ဝီရိယိန္ဒြေ စင်ကြယ်ကြောင်း ၃ ပါး၊
၃။ သတိန္ဒြေ စင်ကြယ်ကြောင်း ၃ ပါး၊
၄။ သမာဓိန္ဒြေ စင်ကြယ်ကြောင်း ၃ ပါး၊
၅။ ပညိန္ဒြေ စင်ကြယ်ကြောင်း ၃ ပါး၊ ပေါင်း ၁၅ ပါး။ (ခု၊၉၊၁၉၈။ အံ၊ဋီ၊၃၊၂၆၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သဒ္ဓါတရား အားကောင်းသော သူအား လျောက်ပတ်သော ကမ္မဋ္ဌာန်း ၆ ပါး

၁။ ဘုရားရှင် (ဂုဏ်တော်) ကို အောက်မေ့ခြင်း- ဗုဒ္ဓါနုဿတိ၊
၂။ တရား (ဂုဏ်တော်) ကို အောက်မေ့ခြင်း- ဓမ္မာနုဿတိ၊
၃။ သံဃာ့ (ဂုဏ်တော်) ကို အောက်မေ့ခြင်း- သံဃာနုဿတိ၊
၄။ သီလ (ဂုဏ်တော်) ကို အောက်မေ့ခြင်း- သီလာနုဿတိ၊
၅။ စွန့်ကြဲပေးကမ်း လှူဒါန်းခြင်း၏ ဂုဏ်ကျေးဇူးကို (အာရုံပြု၍) အဖန်ဖန်အထပ်ထပ် အောက်မေ့ခြင်း- စာဂါနုဿတိ၊
၆။ နတ် ဗြဟ္မာတို့ကို သက်သေအဖြစ်ဖြင့် အာရုံပြု၍ အဖန်တလဲလဲ ဖြစ်သော အောက်မေ့ခြင်း-ဒေဝတာနုဿတိ။ (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၂၊၂၀၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သဒ္ဓါတရားနှင့် ပြည့်စုံသူ၏ အကျိုးတရား ၅ ပါး

၁။ သူတော်ကောင်းတို့ ရှေးဦးစွာ သနား စောင့်ရှောက်ခြင်း၊
၂။ သူတော်ကောင်းတို့ ရှေးဦးစွာ ချဉ်းကပ်ခြင်း၊
၃။ သူတော်ကောင်းတို့ ရှေးဦးစွာ အလှူခံခြင်း၊
၄။ သူတော်ကောင်းတို့ ရှေးဦးစွာ တရားဟောခြင်း၊
၅။ သေသည်၏ အခြားမဲ့၌ နတ်ပြည်သို့ ရောက်ရခြင်း။ (အံ၊၂၊၃၆။) (အံ၊မြန်၊၂။၄၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သဒ္ဓါတရားနှင့် ပြည့်စုံသူဟူ၍ သိနိုင်သော အကြောင်း ၃ မျိုး

၁။ သီလနှင့် ပြည့်စုံသော သူတို့ကို ဖူးမြင်လိုသူ ဖြစ်ခြင်း၊
၂။ သူတော်ကောင်းတရားကို နာကြားလိုသူ ဖြစ်ခြင်း၊
၃။ လွတ်လွတ် စွန့်ကြဲခြင်းရှိသူ ဖြစ်ခြင်း။ (အံ၊၁၊၁၄၉။) (အံ၊မြန်၊၁။၁၆၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သဒ္ဓါတရားရှိသူကို မှီသော လူအပေါင်း ကြီးပွားခြင်း ၅ မျိုး

၁။ သဒ္ဓါတရားဖြင့် ကြီးပွားခြင်း၊
၂။ သီလဖြင့် ကြီးပွားခြင်း၊
၃။ အကြားအမြင်ဖြင့် ကြီးပွားခြင်း၊
၄။ စွန့်ကြဲခြင်းဖြင့် ကြီးပွားခြင်း၊
၅။ ပညာဖြင့် ကြီးပွားခြင်း။ (အံ၊၂၊၃၇။) (အံ၊မြန်၊၂။၄၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သဒ္ဓါတရားရှိသော လင်ယောကျ်ားကို အမှီပြု၍ ကြီးပွားခြင်း ၃ မျိုး

၁။ သဒ္ဓါတရားဖြင့် တိုးပွားခြင်း၊
၂။ ကိုယ်ကျင့်သီလဖြင့် တိုးပွားခြင်း၊
၃။ အသိပညာဖြင့် တိုးပွားခြင်း။ (အံ၊၁၊၁၅၁။) (အံ၊မြန်၊၁။၁၆၉-၁၇၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သဒ္ဓါဝိမုတ္တ ပုဂ္ဂိုလ် ၆ ယောက်

၁။ သောတာပတ္တိဖိုလ်၌ တည်သော သောတာပတ္တိဖလဋ္ဌာန် ပုဂ္ဂိုလ်၊
၂။ သကဒါဂါမိမဂ်၌ တည်သော သကဒါဂါမိမဂ္ဂဋ္ဌာန် ပုဂ္ဂိုလ်၊
၃။ သကဒါဂါမိဖိုလ်၌ တည်သော သကဒါဂါမိဖလဋ္ဌာန် ပုဂ္ဂိုလ်၊
၄။ အနာဂါမိမဂ်၌ တည်သော အနာဂါမိမဂ္ဂဋ္ဌာန် ပုဂ္ဂိုလ်၊
၅။ အနာဂါမိဖိုလ်၌ တည်သော အနာဂါမိဖလဋ္ဌာန် ပုဂ္ဂိုလ်၊
၆။ အရဟတ္တမဂ်၌ တည်သော အရဟတ္တမဂ္ဂဋ္ဌာန် ပုဂ္ဂိုလ်။ (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၇၄။) (မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၃၂။) (အံ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၄၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သဒ္ဓိန္ဒြေစင်ကြယ်ကြောင်း ၃ ပါး

၁။ သဒ္ဓါတရားမရှိသော ပုဂ္ဂိုလ်တို့ကို ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၂။ သဒ္ဓါတရားရှိသော ပုဂ္ဂိုလ်တို့ကို မှီဝဲဆည်းကပ်ခြင်း၊
၃။ ကြည်ညိုဖွယ်ကောင်းသော သမ္ပသာဒနီယသုတ် စသည်တို့ကို ဆင်ခြင်ခြင်း။ (ပဋိသံ။၁၉၈။) (မ၊ဋ္ဌ၊၄၊၂၄၃။) (သံ၊ဋ္ဌ၊၃၊၃၆။) (အံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၈၇။) (ဥဒါန၊ဋ္ဌ၊၁၉၉။) (အံ၊ဋီ၊၃၊၂၆၉။) (ခု၊ပါ၊၉၊၁၉၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သဒ္ဓေယျဝတ္ထု ၅ မျိုး

ယုံကြည်ထိုက်သောဝတ္ထု ၅ မျိုးနှင့်တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သနားခြင်း ၂ မျိုး

၁။ ပစ္စည်းဖြင့် သနားခြင်း- အာမိသာနုကမ္ပါ၊
၂။ တရားဖြင့် သနားခြင်း- ဓမ္မာနုကမ္ပါ။ (အံ၊၁၊၉၁။) (အံ၊မြန်၊၁။၁၀၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သန္တိ အစဉ် ၂ မျိုး

၁။ ရူပသန္တတိ- အပူရုပ် အအေးရုပ် စသော ရုပ်အစဉ်၊
၂။ အရူပသန္တတိ- နှစ်ကြိမ် သုံးကြိမ်သော ကာမဇောဟု ဆိုအပ်သော နာမ်အစဉ်။ (ဝိသုဒ္ဓိ၊၂၊၆၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သန္တောသ ၁၂ မျိုး

ရောင့်ရဲတင်းတိမ်ခြင်း ၁၂ မျိုးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သန္တောသ ၃ မျိုး

ရောင့်ရဲတင်းတိမ်ခြင်း ၃ မျိုးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သန္ထဝ ၃ မျိုး

၁။ တဏှာသန္ထဝ- တဏှာဖြင့် ရောနှော အကျွမ်းဝင်ခြင်း၊
၂။ ဒိဋ္ဌိသန္ထဝ- ဒိဋ္ဌိဖြင့် ရောနှော အကျွမ်းဝင်ခြင်း၊
၃။ မိတ္တသန္ထဝ- မိတ်ဆွေဖြင့် ရောနှော အကျွမ်းဝင်ခြင်း။ (သုတ္တနိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၆၆။) (အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၇၇။) (စူဠနိ၊ဋ္ဌ၊၁၀၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သန္ဓိ ၆ မျိုး

၁။ ပဒသန္ဓိ- ပုဒ်ကို ပုဒ်တစ်ပါးဖြင့် စပ်ပြခြင်း၊
၂။ ပဒတ္ထသန္ဓိ- ပုဒ်၏အနက်ကို ပုဒ်၏ အနက် တစ်ပါးဖြင့် ဆက်စပ်ပြခြင်း၊
၃။ နိဒ္ဒေသသန္ဓိ- အနုသန္ဓေ အမျိုးမျိုးရှိသော သုတ်၌ ထိုထို အနုသန္ဓေတို့ဖြင့် ဆက်စပ်ပြခြင်း, အနုသန္ဓေ တစ်ခုတည်းရှိသော သုတ်၌ ရှေ့နောက် ဆက်စပ်ပြခြင်း၊
၄။ နိက္ခေပသန္ဓိ- နိက္ခေပတို့ကို ရှေ့နောက်ဆက်စပ်ပြခြင်း၊
၅။ သုတ္တသန္ဓိ-သုတ်တို့ကို ဆက်စပ်ပြခြင်း၊
၆။ ဒေသနာသန္ဓိ- ဒေသနာတစ်ပါးကို ဒေသနာ တစ်ပါးဖြင့် နှီးနှောဆက်စပ် ပြခြင်း။ (ဒီ၊ဋီ၊၁၊၁၉၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သန္နိဓိ ၇ မျိုး

သိုမှီးသိမ်းဆည်းခြင်း ၇ မျိုးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သန္နိဓိကာရကသိက္ခာပုဒ်၌ အင်္ဂါ ၃ မျိုး

၁။ ယာဝကာလိက၊ ယာမကာလိက ဖြစ်ခြင်း၊
၂။ အကပ်ခံ၍ သိုမှီး သိမ်းဆည်းထားခြင်း၊
၃။ ထိုသိုမှီးထားသော ယာဝကာလိက ယာမကာလိကကို စားမျိုခြင်း။ (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၃၊၆၈။) (ဝိမတိ၊၂၊၃၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သန်လျက် ၂ မျိုး

၁။ လုံးဝန်းသော ထိပ်ဖျားရှိသော သန်လျက်၊
၂။ ရှည်သော ထိပ်ဖျားရှိသော သန်လျက်။ (သံ၊ဋီ၊၁၊၂၅၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သပဒါနစာရိကဓုတင် ၃ မျိုး

၁။ ဥက္ကဋ္ဌ သပဒါနာစာရိကဓုတင်၊
၂။ မဇ္ဈိမ သပဒါနာစာရိက ဓုတင်၊
၃။ မုဒုက သပဒါနာစာရိကဓုတင်။ (ဝိသုဒ္ဓိ၊၁၊၆၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သပဒါနစာရိကဓုတင် ဆောက်တည်ရကျိုး ၈ ပါး

၁။ ဒကာတို့၌ အမြဲတမ်း လူသစ် ဖြစ်နေခြင်း၊
၂။ လနှင့် တူသည်၏ အဖြစ်ရှိခြင်း၊
၃။ အမျိုးဒကာတို့၌ ဝန်တိုခြင်း(ကုလမစ္ဆေရ) ကို ပယ်နိုင်ခြင်း၊
၄။ ဒါယကာတို့၌ အညီအမျှ သနားကျင်နာမှု ရှိခြင်း၊
၅။ ဒါယကာတို့၏ အိမ်သို့ ကပ်ခြင်း၌ အပြစ်မရှိခြင်း၊
၆။ ပင့်ဖိတ်မှုကို လက်မခံခြင်း မနှစ်သက်ခြင်း၊
၇။ ပို့လာသော ဆွမ်းဖြင့် အလိုမရှိခြင်း၊
၈။ အပ္ပိစ္ဆတာ စသည်တို့အား လျော်သော အကျင့် ရှိခြင်း။ (ဝိသုဒ္ဓိ၊၁၊၆၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သပဒါနစာရိကဓုတင် ဆောက်တည်သူ ၅ မျိုး

၁။ ပညာနုံ့၍ မိုက်မဲ တွေဝေသောကြောင့် ဆောက်တည်ခြင်း၊
၂။ ယုတ်မာသော အလိုဆိုး နှိပ်စက်သောကြောင့် ဆောက်တည်ခြင်း၊
၃။ စိတ်ပျံ့လွင့် ရူးသွပ်သောကြောင့် ဆောက်တည်ခြင်း၊
၄။ ဘုရားရှင်နှင့် ဘုရားရှင့်တပည့် တို့သည် ချီးမွမ်းအပ်၏ဟု ဆောက်တည်ခြင်း၊
၅။ အလိုနည်းမှု, ရောင့်ရဲမှု, ခေါင်းပါးမှု, ဆိတ်ငြိမ်မှုတို့ကို အမှီပြု၍ ကောင်းသော အကျင့်ကို အလိုရှိသောကြောင့် ဆောက်တည်ခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၂၃၃။) (ဝိ၊၅၊၃၃၆။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၃၂၃။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၄၃၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သပိတ် ၂ မျိုး (ဘုရားရှင် ခွင့်ပြုအပ်သော သပိတ် ၂ မျိုး)

၁။ လောဟပတ္တ- သံသပိတ်၊
၂။ မတ္တိကာ ပတ္တ- မြေသပိတ်။ (ဝိ၊၁၊၃၅၃။) (ဝိ၊၂၊၁၆၂။) (ဝိ၊၂၊၃၁၈။) (ဝိ၊၅၊၂၁၄။) (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၃၈၅။) (ဝိ၊မြန်၊၁။၃၇၃။) (ဝိ၊မြန်၊၂။၁၈၂။) (ဝိ၊မြန်၊၂။၃၅၉။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၂၉၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သပိတ် ၃ မျိုး

၁။ အကြီးစား ဥက္ကဋ္ဌသပိတ်- ဆန်တစ်ခွက်ချက် (နို့ဆီဗူး လေးလုံးချက်) ထမင်း၊ ယင်း၏ လေးပုံတစ်ပုံ ခဲဖွယ်နှင့် ၎င်းအားလျော်သော ဟင်းလျာကို ထည့်ယူနိုင်၏၊
၂။ အလတ်စား မဇ္ဈိမသပိတ်- ဆန်တစ်စလယ်ချက် (နို့ဆီဗူးနှစ်လုံးချက်) ထမင်း၊ ယင်း၏ လေးပုံတစ်ပုံ ခဲဖွယ်နှင့် ၎င်းအားလျော်သော ဟင်းလျာကို ထည့်ယူနိုင်၏၊
၃။ အငယ်စား ဩမကသပိတ်- ဆန်တစ်လမယ်ချက် (နို့ဆီဗူး တစ်လုံးချက်) ထမင်း၊ ယင်း၏ လေးပုံ တစ်ပုံ ခဲဖွယ်နှင့် ၎င်းအားလျော်သော ဟင်းလျာကို ထည့်ယူနိုင်၏။ (ဝိ၊၁၊၃၅၃။) (ဝိ၊မြန်၊၁။၃၇၄။) (ဝိ၊၂၊၃၁၈။) (ဝိ၊မြန်၊၂။၃၅၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သပိတ် ၉ လုံး

၁။ ဥက္ကဋ္ဌသပိတ်၊
၂။ ဥက္ကဋ္ဌောမကသပိတ်၊
၃။ ဥက္ကဋ္ဌုက္ကဋ္ဌသပိတ်၊
၄။ မဇ္ဈိမ သပိတ်၊
၅။ မဇ္ဈိမောမကသပိတ်၊
၆။ မဇ္ဈိမုက္ကဋ္ဌသပိတ်၊
၇။ ဩမကသပိတ်၊
၈။ ဩမကောမက သပိတ်၊
၉။ ဩမကုက္ကဋ္ဌသပိတ်။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၈၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သပိတ် လှူရကျိုး ၁၀ ပါး

၁။ ရွှေခွက်ဖြင့် သုံးဆောင်ရခြင်း၊
၂။ ငွေခွက်ဖြင့် သုံးဆောင်ရခြင်း၊
၃။ ပတ္တမြားခွက်ဖြင့် သုံးဆောင်ရခြင်း၊
၄။ ပတ္တမြားနီ (ကျောက်နီ)ဖြင့် ပြီးသော ခွက်ဖြင့် သုံးဆောင်ရခြင်း၊
၅။ ဥပါဒ်ဘေးရန်အန္တရာယ် မရှိခြင်း၊
၆။ အမြဲတမ်း ရိုသေမြတ်နိုး ပူဇော်မှု ခံရခြင်း၊
၇။ ထမင်းအဖျော်ရည်တို့ကို ရလေ့သူ ဖြစ်ခြင်း၊
၈။ အဝတ်အထည်တို့ကို ရလေ့ရှိသူ ဖြစ်ခြင်း၊
၉။ ကျောင်းအိပ်ရာနေရာတို့ကို ရလေ့ရှိသူ ဖြစ်ခြင်း၊
၁၀။ စည်းစိမ်ဥစ္စာများ မပျောက်ဆုံး မပျက်စီးခြင်း။ (အပ၊၁၊၃၅၉။) (အပ၊မြန်၊၁။၃၆၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သပိတ် အဓိဋ္ဌာန်တင်ပုံ ၂ မျိုး

၁။ ကိုယ်ဖြင့် အဓိဋ္ဌာန်တင်ခြင်း၊
၂။ နှုတ်ဖြင့် ရွတ်ဆို၍ အဓိဋ္ဌာန် တင်ခြင်း။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၈၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သပိတ် အဓိဋ္ဌာန်ပျက်ကြောင်း ၇ ပါး

၁။ သူတစ်ပါးအား ပေးခြင်း၊
၂။ လူဝတ်လဲခြင်း၊
၃။ သိက္ခာ ချခြင်း၊
၄။ ပျံလွန်တော်မူခြင်း (သေခြင်း။)၊
၅။ လိင်ပြောင်းသွားခြင်း၊
၆။ ပစ္စုဒ္ဓိရ် ပြုခြင်း၊
၇။ သပိတ်ပေါက်သွားခြင်း။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၈၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သပိတ်၌ ဝိကပ္ပနာ ပြုခြင်း ၂ မျိုး

၁။ မျက်မှောက်၌ ဝိကပ္ပနာ ပြုခြင်း၊
၂။ မျက်ကွယ်၌ ဝိကပ္ပနာ ပြုခြင်း။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၈၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သပိတ်ကို အဓိဋ္ဌာန်တင်ခြင်း ၂ မျိုး

၁။ ကိုယ်ဖြင့် အဓိဋ္ဌာန်တင်ခြင်း၊
၂။ နှုတ်ဖြင့် အဓိဋ္ဌာန် တင်ခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၂၁၄။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၂၉၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သပိတ်ခြေ လှူရကျိုး ၅ ပါး

၁။ ငါးပါးသော အကြောင်းတို့ဖြင့် အမွေစား အမွေခံ ဖြစ်ခြင်း၊
၂။ မည်သူတစ်ဦးတစ်ယောက်မျှ မတုန်လှုပ်စေနိုင်ခြင်း၊
၃။ ဉာဏ်သတိဖြင့် ထိုးထွင်း၍ သိအပ်ကုန်သော တရားတို့ကို နာကြားရခြင်း၊
၄။ ဆောင်ထားအပ်သော တရားဓမ္မတို့သည် မပျောက်မပျက်ခြင်း၊
၅။ ကောင်းစွာ ဆုံးဖြတ်နိုင်ခြင်း။ (အပ၊၁၊၃၆၂။) (အပ၊မြန်၊၁။၃၇၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သပိတ်နှီးဝန်း ၂ မျိုး

၁။ သလွဲစင် နှီးဝန်း၊
၂။ သလွဲမည်း နှီးဝန်း။ (ဝိ၊၅၊၂၁၄။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၂၉၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သပိတ်မှောက် အင်္ဂါ ၈ ပါး (ဒကာအား ရဟန်းများက သပိတ်မှောက်အင်္ဂါ ၈ ပါး)

၁။ ရဟန်း တို့အား လာဘ်မရစိမ့်သောငှာ အားထုတ်ခြင်း၊
၂။ ရဟန်းတို့အား အကျိုးမဲ့ ဖြစ်စိမ့်သောငှာ အားထုတ်ခြင်း၊
၃။ ရဟန်းတို့အား နေရာမရစိမ့်သောငှာ အားထုတ်ခြင်း၊
၄။ ရဟန်းတို့အား ဆဲရေးခြိမ်းခြောက်ခြင်း၊
၅။ ရဟန်းအချင်းချင်း ကွဲပြားစေခြင်း (ကွဲပြားစေရန် ကုန်းတိုက်ခြင်း)၊
၆။ မြတ်စွာဘုရား၏ ကျေးဇူးမဲ့ကို ပြောဆိုခြင်း၊
၇။ တရားတော်၏ ကျေးဇူးမဲ့ကို ပြောဆိုခြင်း၊
၈။ သံဃာတော်၏ ကျေးဇူးမဲ့ကို ပြောဆိုခြင်း။ (ဝိ၊၄၊၂၆၃။) (ဝိ၊မြန်၊၄။၂၆၅။) (အံ၊၃၊၁၅၈။) (အံ၊မြန်၊၃။၁၆၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သပိတ်လှန် အင်္ဂါ ၈ ပါး (ရဟန်းများက ဒကာအား သပိတ်လှန်အင်္ဂါ ၈ ပါး)

၁။ ရဟန်းတို့အား လာဘ်မရစေရန် အားမထုတ်ခြင်း၊
၂။ ရဟန်းတို့အား အကျိုးမဲ့ဖြစ်စေရန် အားမထုတ်ခြင်း၊
၃။ ရဟန်းတို့အား နေရာမရစိမ့်သောငှာ အားမထုတ်ခြင်း၊
၄။ ရဟန်းတို့အား မဆဲရေး မခြိမ်းချောက်ခြင်း၊
၅။ ရဟန်းအချင်းချင်း ကွဲပြားစေရန် ကုန်းမတိုက်ခြင်း)၊
၆။ မြတ်စွာ ဘုရား၏ ကျေးဇူးမဲ့ကို မပြောခြင်း၊
၇။ တရားတော်၏ ကျေးဇူးမဲ့ကို မပြောခြင်း၊
၈။ သံဃာတော်၏ ကျေးဇူးမဲ့ကို မပြောခြင်း။ (ဝိ၊၄၊၂၆၄။) (ဝိ၊မြန်၊၄။၂၆၆။) (အံ၊၃၊၁၅၈။) (အံ၊မြန်၊၃။၁၆၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သပုဂ္ဂလနိဒ္ဒေသပညတ် ၂ မျိုး

၁။ ဒဿိတာပတ္တိပညတ်၊
၂။ အဒဿိတာပတ္တိပညတ်။ (ဝဇိရ၊၆၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သပ္ပဒေသတိက် ၉ တိက်

၁။ ဝေဒနာတိက်၊
၂။ ဝိတက္ကတိက်၊
၃။ ပီတိတိက်၊
၄။ ဥပ္ပန္နတိက်၊
၅။ အတီတတိက်၊
၆။ အာရမ္မဏတိက် ၄ တိက်။ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၈၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သပ္ပါဏကသိက္ခာပုဒ်၌ အင်္ဂါ ၄ မျိုး

၁။ ရေသည် ပိုး ရှိခြင်း၊
၂။ ‘‘ရေသွန်းလောင်းသဖြင့် ပိုးငယ်များ သေကုန်အံ့’’ ဟု သိခြင်း၊
၃။ ပိုးရှိသော ရေကို သွန်းလောင်းခြင်း၊
၄။ သေစေလိုသော စေတနာ မရှိဘဲ အကြောင်းကိစ္စ တစ်ခုခုကြောင့်သာလျှင် မြက် စသည်တို့ကို သွန်းလောင်းခြင်း။ (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၃၊၃၄။) (ဝိမတိ၊၂၊၁၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သပ္ပါယ ၇ မျိုး

၁။ အာဝါသသပ္ပါယ- နေထိုင်ရာ ကျောင်း၏ သင့်လျော်လျောက်ပတ်ခြင်း၊
၂။ ဂေါစရသပ္ပါယ- ဆွမ်းခံရွာ၏ သင့်လျော်လျောက်ပတ်ခြင်း၊
၃။ ဘဿသပ္ပါယ- အပ္ပိစ္ဆတာ စသည်နှင့်စပ်သော စကားပြောဆိုမှု၏ သင့်လျော်လျောက်ပတ်ခြင်း၊
၄။ ပုဂ္ဂလသပ္ပါယ- သဘောတူ သီလဝန္တပုဂ္ဂိုလ် အချင်းချင်း သင့်လျော်လျောက်ပတ်ခြင်း၊
၅။ ဘောဇနသပ္ပါယ- ခဲဖွယ်ဘောဇဉ်၏ သင့်လျော် လျောက်ပတ်ခြင်း၊
၆။ ဥတုသပ္ပါယ- အအေးအပူ စသော ရာသီဥတု၏ လျောက်ပတ်ခြင်း၊
၇။ ဣရိယာပထသပ္ပါယ- ထိုင်ခြင်း သွားခြင်း စသော ဣရိယာပုတ်၏ လျောက်ပတ်ခြင်း။ (မ၊ဋ္ဌ၊၄၊၁၁၅။) (ဝိသုဒ္ဓိ၊၁၊၁၂၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သပ္ပုရိသဒါန ၅ မျိုး

သူတော်ကောင်းတို့၏ အလှူပေးပုံ ၅ မျိုးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သပ္ပုရိသဒါန ၈ မျိုး

၁။ သန့်ရှင်းစင်ကြယ်သော လှူဖွယ်ဝတ္ထုကို ပေးလှူခြင်း၊
၂။ မွန်မြတ်သော လှူဖွယ်ဝတ္ထုကို ပေးလှူခြင်း၊
၃။ သင့်လျော်လျောက်ပတ်သော အခါ၌ ပေးလှူခြင်း၊
၄။ အပ်သော လှူဖွယ်ဝတ္ထုကို ပေးလှူခြင်း၊
၅။ အလှူခံပုဂ္ဂိုလ် လှူဖွယ်ဝတ္ထုတို့ကို ရွေးချယ် စိစစ်၍ ပေးလှူခြင်း၊
၆။ မပြတ်ပေးလှူခြင်း၊
၇။ ပေးလှူသည်ရှိသော် စိတ်ကို ကြည်လင် စေခြင်း၊
၈။ ပေးလှူပြီးနောက် နှစ်သက်သော စိတ်ရှိခြင်း။ (အံ၊၃၊၇၄။) (အံ၊မြန်၊၃။၇၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သပ္ပုရိသဓမ္မ ၇ ပါး

၁။ ဓမ္မညူ- သုတ္တဂေယျ အစရှိသော တရားကို သိခြင်း၊
၂။ အတ္ထညူ- ထိုသုတ္တဂေယျအစရှိသော တရား၏ အနက်ကို သိခြင်း၊
၃။ အတ္တညူ- သီလ သမာဓိ ပညာ တို့ဖြင့် မိမိကိုယ်ကို သိခြင်း၊
၄။ မတ္တညူ- ခံယူခြင်း သုံးဆောင်ခြင်းတို့၌ အတိုင်းအရှည်ကို သိခြင်း၊
၅။ ကာလညူ- ပါဠိသင်ရန်, အဋ္ဌကထာသင်ရန်, တရားအားထုတ်ရန် ဟူသော အချိန်အခါကို သိခြင်း၊
၆။ ပရိသညူ- ပရိသတ်ရှစ်ပါးကို သိခြင်း၊
၇။ ပုဂ္ဂလညူ- မှီဝဲအပ်, မမှီဝဲအပ်သော ပုဂ္ဂိုလ်ကို သိခြင်း။ (ဒီ၊၃၊၂၀၈။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၃၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သဗ္ဗ ၄ မျိုး

၁။ ‘‘သဗ္ဗံ အဘိညာသိ ယဒတ္ထိ နေယျံ’’ စသည်၌ သဗ္ဗသဗ္ဗ၊
၂။ ‘‘သဗ္ဗံ ဝေါ ဘိက္ခဝေ ဒေသေဿာမိ’’ စသော ပါဠိ၌ အာယတနသဗ္ဗ၊
၃။ ‘‘သဗ္ဗဓမ္မမူလပရိယာယံ’’ စသော ပါဠိ၌ သက္ကာယသဗ္ဗ၊
၄။ သဗ္ဗဓမ္မေသု ဝါ ပဌမသမန္နာဟာရော’’ စသော ပါဠိ၌ ပဒေသသဗ္ဗ။ (သံ၊ဋ္ဌ၊၃၊၄။) (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၃၊၂၀၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သဗ္ဗညု ၅ မျိုး

၁။ ကမသဗ္ဗညု- အစဉ်အားဖြင့် အလုံးစုံသော တရားကို သိခြင်း၊
၂။ သကိံ သဗ္ဗညု- တစ်ကြိမ်သော အာဝဇ္ဇန်းရှိသော ဇောဝါရဖြင့် အလုံးစုံကို သိခြင်း၊
၃။ သတတ သဗ္ဗညု- အမြဲမပြတ် အလုံးစုံသောတရားကို သိခြင်း၊
၄။ သတ္တိသဗ္ဗညု- မဂ်ဉာဏ်ဟု ဆိုအပ်သော သတ္တိဖြင့် အလုံးစုံသော နေယျပထတရားကို သိခြင်း၊
၅။ ဉာတသဗ္ဗညု- သိအပ်ပြီးသော အလုံးစုံသောတရားကို သိခြင်း။ (ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၅၄။) (မဟာနိ၊ဋ္ဌ၊၃၄၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သဗ္ဗညု ဘုရားအလောင်း၏ အိပ်မက်ကြီး ၅ မျိုး

၁။ ဤပထဝီ မြေကြီးသည် ကြီးစွာသော အိပ်ရာ ဖြစ်၏၊ ဟိမဝန္တာတောင်မင်းသည် မွေ့ယာ ဖြစ်၏၊ အရှေ့ဘက် သမုဒ္ဒရာ၌ ဝဲဘက် လက်ကို ချထား၏၊ အနောက်ဘက် သမုဒ္ဒရာ၌ ယာဘက်လက်ကို ချထား၏၊ တောင်ဘက် သမုဒ္ဒရာ၌ ခြေနှစ်ဖက်တို့ကို ချထားအပ်ကုန်၏ဟု မြင်မက်ခြင်း၊
၂။ တိရိယာ မည်သော နေဇာမြက်မျိုးသည် ချက်မှ တက်သွား၍ ထွန်တုံးအရွယ်ရှိသော ရိုးတံနီဖြင့် တစ်ထွာ တစ်တောင် စသည် ရှည်လျက် ရှည်လျက် မြင့်တက် မြင့်တက်သွား၍ ကောင်းကင်ကို ယူဇနာ ထောင်ပေါင်းများစွာ ဆိုက်ရောက်၍ တည်၏ဟု မြင်မက်ခြင်း၊
၃။ ဖွေးဖွေးဖြူကုန် မည်းနက် ကုန်သော ဦးခေါင်းရှိကုန်သော ပိုးလောက်တို့ ခြေထောက်တို့မှ တက်သွားပြီး ပုဆစ် ဒူးဝန်းတိုင် ဖုံးအုပ်ကုန်၏ဟု မြင်မက်ခြင်း၊
၄။ အမျိုးမျိုးသော အဆင်းအရောင် ရှိကုန်သော ငှက်လေးကောင်တို့သည် အရပ်လေးမျက်နှာမှ လာကုန်၍ ခြေရင်း၌ သက်ဆင်း ရပ်နားကြ၍ အားလုံး ဖွေးဖွေးဖြူကုန်၏ဟု မြင်မက်ခြင်း၊
၅။ သုံးယူဇနာမြင့်၍ ကြီးစွာသော ကျင်ကြီး တောင်၏ အထက်ဖျား အရပ်၌ ကျင်ကြီး မလူးကပ်ဘဲ လူးလာခေါက်ပြန် စင်္ကြံသွား၏ဟု မြင်မက်ခြင်း။ (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၂၊၃၀၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သဗ္ဗညုတဉာဏ်ကို ရင့်ကျက်စေသော အလိုအဇ္ဈာသယ ၆ မျိုး

၁။ နေက္ခမ္မအဇ္ဈာသယ- တဏှာမှ ထွက်မြောက်လိုခြင်း၊
၂။ ပဝိဝေကအဇ္ဈာသယ- ဆိတ်ငြိမ်ရာကို အလိုရှိခြင်း၊
၃။ အလောဘ အဇ္ဈာသယ- လောဘမရှိခြင်းဟူသော အလိုရှိခြင်း၊
၄။ အဒေါသအဇ္ဈာသယ- အမျက်မထွက် ခြင်းဟူသော အလိုရှိခြင်း၊
၅။ အမောဟအဇ္ဈာသယ- တွေဝေမှုကင်းခြင်းဟူသော အလိုရှိခြင်း၊
၆။ နိဿရဏအဇ္ဈာသယ- ဝဋ်ဆင်းရဲမှ ထွက်မြောက်လိုခြင်း။ (သုတ္တနိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၄၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သဗ္ဗတ္ထက ကမ္မဋ္ဌာန်း ၄ ပါး

၁။ ဗုဒ္ဓါနုဿတိ ကမ္မဋ္ဌာန်း၊
၂။ မေတ္တာ ကမ္မဋ္ဌာန်း၊
၃။ မရဏဿတိ ကမ္မဋ္ဌာန်း၊
၄။ အသုဘဘာဝနာ ကမ္မဋ္ဌာန်း။ (ဒီ၊ဋီ၊၂၊၂၉၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သဘာဝတရားကို အာရုံပြုသော ကမ္မဋ္ဌာန်း ၁၂ ပါး

၁။ ဗုဒ္ဓါနုဿတိ- ဘုရားရှင်၏ အရဟံ စသောဂုဏ်ကို အဖန်ဖန် အောက်မေ့ခြင်း၊ ဓမ္မာနုဿတိ- တရားတော်၏ သွာက္ခာတတာ စသော ဂုဏ်ကို အဖန်ဖန် အောက်မေ့ခြင်း၊ သံဃာနုဿတိ- သံဃာတော်၏ သုပ္ပဋိပ္ပန္နတာ စသော ဂုဏ်ကို အဖန်ဖန် အောက်မေ့ခြင်း၊ သီလာနုဿတိ- သီလဂုဏ်ကို အဖန်တလဲလဲ အောက်မေ့ခြင်း၊ စာဂါနုဿတိ- စွန့်ကြဲ ပေးကမ်း လှူဒါန်းခြင်း၏ ဂုဏ်ကျေးဇူးကို အာရုံ ပြု၍ အဖန်ဖန် အောက်မေ့ခြင်း၊ ဒေဝတာနုဿတိ- နတ်ဗြဟ္မာတို့ကို သက်သေအဖြစ်ဖြင့် အာရုံပြု၍ အဖန်ဖန် အောက်မေ့ခြင်း၊ မရဏာနုဿတိ- သေခြင်းကို အာရုံပြု၍ အဖန်ဖန် အောက်မေ့ခြင်း၊ ဥပသမာနုဿတိ- နိဗ္ဗာန် နိဗ္ဗာန်၏ဂုဏ်ကို အာရုံပြု၍ အဖန်ဖန် အောက်မေ့ ခြင်းဟု ဆိုအပ်သော အနုဿတိ ရှစ်ပါး၊
၂။ အာဟာရေ ပဋိကုလသညာ၊
၃။ စတု ဓာတုဝဝတ္ထာန်၊
၄။ ဝိညာဏဉ္စာယတန၊
၅။ နေဝသညာနာသညာယတန။ (ဝိသုဒ္ဓိ၊၁၊၁၀၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သဘာဝအားဖြင့် ဝေဒနာ ၅ မျိုး

၁။ သုခဝေဒနာ၊
၂။ ဒုက္ခဝေဒနာ၊
၃။ သောမနဿဝေဒနာ၊
၄။ ဒေါမနဿဝေဒနာ၊
၅။ ဥပေက္ခာဝေဒနာ။ (ဝိသုဒ္ဓိ၊၂၊၉၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သဘောဇနသိက္ခာပုဒ်၌ အင်္ဂါ ၄ မျိုး

၁။ ရာဂ ထကြွကြကုန်သော လင်မယားတို့သည် နီးနီး ကပ်ကပ် ထိုင်နေခြင်း၊
၂။ အိပ်ရာခန်းဆောင် ဖြစ်ခြင်း၊
၃။ အဖော်ရဟန်း မရှိခြင်း၊
၄။ အနီးသို့ ကပ်ဝင်၍ ထိုင်ခြင်း။ (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၃၊၇၆။) (ဝိမတိ၊၂၊၃၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သမင်တို့ မာယာ ၆ မျိုး

၁။ ခြေလေးချောင်းတို့ကို ဆန့်တန်း၍ နံပါးတစ်ဖက်ဖြင့် အိပ်ခြင်း၊
၂။ ခွါတို့ဖြင့် မြက်, မြေတို့ကို တူးခြစ်ထားခြင်း၊
၃။ လျှာကို ထုတ်ထားခြင်း၊
၄။ ဝမ်းဗိုက်ကို ဖူးဖူးယောင်သကဲ့သို့ ဖောင်းအောင် ပြုခြင်း၊
၅။ ကျင်ကြီး ကျင်ငယ်တို့ကို စွန့်ထားခြင်း၊
၆။ ထွက်လေ ဝင်လေကို ချုပ်ထားခြင်း။ (ဇာ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၈၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သမင်နှင့် ယောဂီ တူပုံ ၃ မျိုး

၁။ သမင်သည် နေ့အခါ တော၌ လှည့်လည်၍ ညဉ့်အခါ လွင်တီးခေါင်၌ လှည့်လည်ခြင်း (ထို့အတူ ယောဂီပုဂ္ဂိုလ်သည် နေ့အခါ တော၌နေ၍ ညဉ့်အခါ လွင်တီးခေါင်၌ နေခြင်း)၊
၂။ သမင်သည် လှံဖြစ်စေ၊ မြားဖြစ်စေ ရှေးရှုကျရောက် သည်ရှိသော် လှည့်ပတ်ပြေးလွှား ကိုယ်ကို လက်နက်အဦးသို့ မဆောင်ခြင်း (ထို့အတူ ယောဂီပုဂ္ဂိုလ်သည် ကိလေသာတို့ ရှေးရှုကျရောက်သည်ရှိသော် ပြေးလွှား လှည့်ပတ်၍ စိတ်ကို ကိလေသာအနီးသို့ မဆောင်ရခြင်း) ။ (မိလိန္ဒ၊၃၈၀။) (မိလိန္ဒ၊မြန်။၄၀၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သမဏ ၄ မျိုး

၁။ သာသနာတွင်း၌သာ ရနိုင်၍ သာသနာပြင်ပ၌ မရနိုင်သော သောတာပန် ရဟန်း၊
၂။ သာသနာတွင်း၌သာ ရနိုင်၍ သာသနာပြင်ပ၌ မရနိုင်သော သကဒါဂါမ်ရဟန်း၊
၃။ သာသနာ တွင်း၌သာ ရနိုင်၍ သာသနာပြင်ပ၌ မရနိုင်သော အနာဂါမ်ရဟန်း၊
၄။ သာသနာတွင်း ၌သာ ရနိုင်၍ သာသနာပြင်ပ၌ မရနိုင်သော အရဟတ္တဖိုလ်ကို မျက်မှောက်ပြုသော ရဟန္တာ ရဟန်း။ (အံ၊၁၊၅၆၀။) (အံ၊မြန်၊၁။၅၇၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သမဏဗြာဟ္မဏတို့၏ ညစ်နွမ်းကြောင်း ၄ မျိုး

၁။ သေရည်သေရက် သောက်ခြင်းသည် သမဏ ဗြာဟ္မဏတို့၏ ပဌမ ညစ်နွမ်းကြောင်း၊
၂။ မေထုန်မှီဝဲခြင်းသည် သမဏ, ဗြာဟ္မဏတို့၏ ဒုတိယ ညစ်နွမ်းကြောင်း၊
၃။ ရွှေငွေကို ကိုင်ခြင်း ခံယူခြင်း သာယာခြင်းသည် သမဏ, ဗြာဟ္မဏတို့၏ တတိယ ညစ်နွမ်းကြောင်း၊
၄။ မှားသော အသက်မွေးခြင်းသည် သမဏ, ဗြာဟ္မဏတို့၏ စတုတ္ထ ညစ်နွမ်းကြောင်း ဖြစ်သည်။ (အံ၊၁၊၃၆၃။) (အံ၊မြန်၊၁။၃၇၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သမဏသညာ ၃ ပါး ရဟန်းတို့သန္တာန်၌ ဖြစ်စေထိုက်သော သမဏသညာ ၃ ပါး၊

၁။ ငါသည် အဆင်းဖောက်ပြန်ခြင်းသို့ ရောက်၍ နေ၏ဟု မှတ်သိခြင်း၊
၂။ ငါ၏ အသက်မွေးမှုသည် သူတစ်ပါးတို့နှင့် ဆက်စပ်နေ၏ဟု မှတ်သိခြင်း၊
၃။ ငါသည် လူ့အသွင်အပြင်မှ အခြားသော ရဟန်းအသွင်အပြင်ကို ပြုအပ်၏ဟု မှတ်သိခြင်း။ (အံ၊၃၊၄၂၇။) (အံ၊မြန်၊၃။၄၁၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သမဏသညာ သုံးပါးကို ပွားများသော ရဟန်းတို့ ပြည့်စုံမည့်တရား ၇ ပါး

၁။ ကိုယ်ကျင့် သီလတို့၌ အမြဲမပြတ် ဖြည့်ကျင့်လေ့ရှိခြင်း၊
၂။ အဘိဇ္ဈာ မများခြင်း၊
၃။ ကိုယ်စိတ်ဆင်းရဲမှု ဗျာပါဒမရှိခြငး်၊
၄။ အလွန် မာန်မာနကြီးမှု မရှိခြင်း၊
၅။ အကျင့်သိက္ခာကို လိုလားခြင်း၊
၆။ အသက်၏ အရံအတားဖြစ်သော ပစ္စည်းတို့၌ ဤမဂ်ဖိုလ်နိဗ္ဗာန်အကျိုးငှာ သုံးဆောင်၏ဟု ဆင်ခြင်ခြင်း၊
၇။ ထက်သန်သော လုံ့လဝီရိယရှိခြင်း။ (အံ၊၃၊၄၂၇။) (အံ၊မြန်၊၃။၄၁၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သမဏသုခ ၈ ပါး

ရဟန်းချမ်းသာ ၈ ပါးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သမထ ၂ မျိုး (ဝိဝါဒါဓိကရုဏ်းကို ငြိမ်းစေသော သမထ ၂ မျိုး)

၁။ သမ္မုခါဝိနည်းသမထ၊
၂။ ယေဘုယျသိက သမထ။ (ဝိ၊၄၊၂၂၀။) (ဝိ၊၅၊၁၉၅။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၂၃။) (မ၊ဋ္ဌ၊၄၊၂၈။) (အံ၊ဋီ၊၃၊၁၉၉။) (ဝိ၊မြန်၊၄။၂၁၆။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၂၇၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သမထ ၃ မျိုး

၁။ စိတ္တသမထ- သမာပတ် ရှစ်ပါးတို့၌ ရှိသော စိတ္တေကဂ္ဂတာ၊
၂။ အဓိကရဏသမထ- သမ္မုခါဝိနယ စသော သမထ ခုနစ်ပါး၊
၃။ သဗ္ဗသင်္ခါရသမထ- သင်္ခါရတရား အားလုံးတို့၏ ချုပ်ငြိမ်းရာဖြစ်သော နိဗ္ဗာန်။ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၈၈။) (ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၁၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သမထ ၃ မျိုး (အာပတ္တာဓိကရုဏ်းကို ငြိမ်းစေသော သမထ ၃ မျိုး)

၁။ သမ္မုခါဝိနည်းသမထ၊
၂။ ပဋိညာတကရဏသမထ၊
၃။ တိဏဝတ္ထာရကသမထ။ (ဝိ၊၄၊၂၃၃။) (မ၊ဋ္ဌ၊၄၊၃၀။) (ဝိ၊မြန်၊၄။၂၃၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သမထ ၄ မျိုး (အနုဝါဒါဓိကရုဏ်းကို ငြိမ်းစေသော သမထ ၄ မျိုး)

၁။ သမ္မုခါဝိနည်းသမထ၊
၂။ သတိဝိနည်းသမထ၊
၃။ အမူဠှဝိနည်းသမထ၊
၄။ တဿပါပိယသိကသမထ။ (ဝိ၊၄၊၂၂၉။) (မ၊ဋ္ဌ၊၄၊၂၉။) (အံ၊ဋီ၊၃၊၂၀၀။) (ဝိ၊မြန်၊၄။၂၂၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သမထ ၇ မျိုး

၁။ သမ္မုခါဝိနယသမထ- သံဃ ဓမ္မ ဝိနယ ပုဂ္ဂလမျက်မှောက်၌ အဓိကရုဏ်းကို ပယ်ဖျောက်ကြောင်း ငြိမ်းစေကြောင်း သမထ၊
၂။ သတိဝိနယသမထ- သတိများပြား ရဟန္တာအား ပေးထိုက်သော အဓိကရုဏ်းကို ငြိမ်းစေကြောင်းသမထ၊
၃။ အမူဠှဝိနယ သမထ- တွေဝေခြင်း ရူးခြင်းကင်းပျောက်သော မတွေဝေ မရူးသော ရဟန်းအား ပေးအပ် ပြုအပ်သော အဓိကရုဏ်းကို ငြိမ်းစေကြောင်း ဝိနည်းသမထ၊
၄။ ပဋိညာတကရဏသမထ- (အာပတ်ကို) ဝန်ခံခြင်းကြောင့် ဝန်ခံသည့်အတိုင်း ဆုံးဖြတ်မှု ပြုရသော အဓိကရုဏ်းကို ငြိမ်းစေကြောင်းသမထ၊
၅။ ယေဘုယျသိကာ သမထ- ဓမ္မဝါဒီပုဂ္ဂိုလ်တို့၏ များသည်၏ အဖြစ်ကို မှီသော (ဝါဝိဒါဓိကရုဏ်းကို) ငြိမ်းအေးစေခြင်း အမူအရာသမထ၊
၆။ တဿ ပါပိယသိကာ သမထ- ထို (ဥပဝါဠရဟန်း) ကဲ့သို့ အထူးယုတ်မာသော ရဟန်းအား ပြုအပ်သော အဓိကရုဏ်းကို ပယ်ဖျောက်ကြောင်း ငြိမ်းစေကြောင်း သမထ၊
၇။ တိဏဝတ္ထာရကသမထ- မြက်တို့ဖြင့် ဖုံးလွှမ်းအပ်သော မစင်, ကျင်ငယ်နှင့် တူသော အဓိကရုဏ်းကို ငြိမ်းစေကြောင်း သမထ။ (ဝိ၊၅၊၁၆၉။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၂၄၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သမထနှင့် ဝိပဿနာ အစုံတွဲ၍ ပွားများပုံ ၁၆ မျိုး

၁။ အာရုံအနက် သဘောအားဖြင့် ပွားခြင်း၊
၂။ ကျက်စားရာ အနက်သဘောအားဖြင့် ပွားခြင်း၊
၃။ ပယ်ခြင်း အနက်သဘောအားဖြင့် ပွားခြင်း၊
၄။ စွန့်လွှတ်ခြင်း အနက်သဘောအားဖြင့် ပွားခြင်း၊
၅။ ထခြင်း အနက်သဘော အားဖြင့် ပွားခြင်း၊
၆။ တစ်ဖန် ပြန်မလည်ခြင်း အနက် သဘောအားဖြင့် ပွားခြင်း၊
၇။ ငြိမ်းခြင်း အနက်သဘောအားဖြင့် ပွားခြင်း၊
၈။ မြတ်ခြင်း အနက် သဘောအားဖြင့် ပွားခြင်း၊
၉။ လွတ်မြောက်ခြင်း အနက် သဘောအားဖြင့် ပွားခြင်း၊
၁၀။ အာသဝေါမရှိခြင်း အနက် သဘောအားဖြင့် ပွားခြင်း၊
၁၁။ ကူးမြောက်ခြင်း အနက် သဘောအားဖြင့် ပွားခြင်း၊
၁၂။ သင်္ခါရနိမိတ်ကင်းခြင်း အနက် သဘောအားဖြင့် ပွားခြင်း၊
၁၃။ တောင့်တမှု ကင်းခြင်း အနက်သဘောအားဖြင့် ပွားခြင်း၊
၁၄။ ဆိတ်သုဉ်းခြင်း အနက် သဘောအားဖြင့် ပွားခြင်း၊
၁၅။ တစ်ခုတည်းသော ကိစ္စရသရှိခြင်း အနက်သဘောအားဖြင့် ပွားခြင်း၊
၁၆။ လွန်၍ မဖြစ်ခြင်း အနက်သဘောအားဖြင့် ပွားခြင်း။ (ပဋိသံ။၂၈၈။) (ပဋိသံ၊မြန်။၃၄၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သမထယာနိက ရဟန္တာ ရတနာ ၂ မျိုး

၁။ သာဝကပါရမီ ရရှိသော သမထယာနိက ရဟန္တာ ရတနာ၊
၂။ သာဝကပါရမီ မရရှိသော သမထယာနိက ရဟန္တာရတနာ။ (ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၁၄၉။) (သုတ္တနိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၇၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သမထာသမထဿ သာဓာရဏဝါရ ၆ ပါး

၁။ ယေဘုယျသိကာ သမထသည် သမ္မုခါဝိနယ သမထနှင့် ဆက်ဆံ၏၊ ကျန်သမထ (၆) ပါးနှင့် မဆက်ဆံ၊
၂။ သတိဝိနယ သမထသည် သမ္မုခါဝိနယ သမထနှင့် ဆက်ဆံ၏၊ ကျန်သမထ ၆ ပါးနှင့် မဆက်ဆံ၊
၃။ အမူဠှဝိနယ သမထသည် သမ္မုခါဝိနယ သမထနှင့် ဆက်ဆံ၏၊ ကျန်သမထ (၆) ပါးနှင့် မဆက်ဆံ၊
၄။ ပဋိညာတကရဏ သမထသည် သမ္မုခါဝိနယနှင့် ဆက်ဆံ၏၊ ကျန်သမထ (၆) ပါးနှင့် မဆက်ဆံ၊
၅။ တဿပါပိယသိကာ သမထသည် သမ္မုခါဝိနယနှင့် ဆက်ဆံ၏၊ ကျန်သမထ (၆) ပါးနှင့် မဆက်ဆံ၊
၆။ တိဏဝတ္ထာရက သမထသည် သမ္မုခါဝိနယနှင့် ဆက်ဆံ၏၊ ကျန်သမထ (၆) ပါးနှင့် မဆက်ဆံ။ (ဝိ၊၅၊၁၈၇။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၂၇၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သမနန္တရ ပရိနိဗ္ဗာန် ၂ မျိုး

၁။ ဈာနသမနန္တရ- ဈာန်၏ အခြားမဲ့၌ ပရိနိဗ္ဗာန်ပြုခြင်း၊
၂။ ပစ္စဝေက္ခဏာ သမနန္တရ- ဈာန်အင်္ဂါတို့ကို ဆင်ခြင်ပြီး၍ အခြားမဲ့၌ ပရိနိဗ္ဗာန်ပြုခြင်း။ (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၈၆။) (သံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၀၅။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊မြန်၊၂။၃၅၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သမနုပဿနာ ၂ မျိုး

၁။ ဉာဏသမနုပဿနာ- ဉာဏ်ဖြင့် ကောင်းစွာ အဖန်ဖန် ရှုကြည့်ခြင်း၊
၂။ ဒိဋ္ဌိသမနုပဿနာ- မိစ္ဆာ အယူနှင့် တကွဖြစ်သော အဖန်ဖန် ရှုကြည့်ခြင်း။ (အံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သမနုပဿနာ ၄ မျိုး

၁။ တဏှာသမနုပဿနာ- တဏှာဖြင့် ကောင်းစွာ အဖန်ဖန် ရှုကြည့်ခြင်း၊
၂။ မာနသမနုပဿနာ- မာနဖြင့် ကောင်းစွာ အဖန်ဖန် ရှုကြည့်ခြင်း၊
၃။ ဒိဋ္ဌိသမနုပဿနာ- မိစ္ဆာ အယူဖြင့် အဖန်ဖန် ရှုကြည့်ခြင်း၊
၄။ ဉာဏသမနုပဿနာ- ဉာဏ်ဖြင့် ကောင်းစွာ အဖန်ဖန် ရှုကြည့်ခြင်း။ (မ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သမနုဘာသနသိက္ခာပုဒ် ၁၁ မျိုး

၁။ ဘိက္ခုပါတိမောက်၌ လာသော ယာဝတတိယက သံဃာဒိသိသ် (၄) မျိုး၊
၂။ အရိဋ္ဌသိက္ခာပုဒ် (၁) မျိုး၊
၃။ ဘိက္ခုနီ ပါတိမောက်၌ လာသော ယာဝတတိယကပါရာဇိက (၁) မျိုး၊
၄။ ယာဝတတိယက သံဃာဒိသိသ် (၄) မျိုး၊
၅။ စဏ္ဍကာဠီ သိက္ခာပုဒ် (၁) မျိုး၊ ပေါင်း (၁၁) မျိုး။ (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၂၊၁၃၃။) (ဝိမတိ၊၁၊၁၇၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သမန္တစက္ခု ဉာဏ်တော် ၁၄ ပါး

၁။ ဆင်းရဲဒုက္ခ၌ ဖြစ်သော ဉာဏ်၊
၂။ ဆင်းရဲဖြစ်ကြောင်း သမုဒယ၌ ဖြစ်သော ဉာဏ်၊
၃။ ဆင်းရဲချုပ်ငြိမ်းရာ နိရောဓ၌ ဖြစ်သော ဉာဏ်၊
၄။ ဆင်းရဲ ငြိမ်းရာသို့ ရောက်ကြောင်းဖြစ်သော ကျင့်ဝတ်လမ်းစဉ်၌ ဖြစ်သော ဉာဏ်။
၅။ အတ္ထ ပဋိသမ္ဘိဒါ၌ ဖြစ်သော ဉာဏ်၊
၆။ ဓမ္မပဋိသမ္ဘိဒါ၌ ဖြစ်သော ဉာဏ်၊
၇။ နိရုတ္တိပဋိသမ္ဘိဒါ၌ ဖြစ်သော ဉာဏ်၊
၈။ ပဋိဘာနပဋိသမ္ဘိဒါ၌ ဖြစ်သော ဉာဏ်၊
၉။ ဣန္ဒြေအနုအရင့်ကို သိသော ဉာဏ်၊
၁၀။ သတ္တဝါတို့၏ အာသယအနုသယကို သိသော ဉာဏ်၊
၁၁။ ယမကပါဋိဟာရိယ၌ သိသော ဉာဏ်၊
၁၂။ မဟာကရုဏာသမာပတ်၌ သိသော ဉာဏ်၊
၁၃။ အလုံးစုံကို သိသော သဗ္ဗညုတဉာဏ်၊
၁၄။ အပိတ်အပင် အဆီးအတား မရှိသော အနာဝရဏဉာဏ် (ဤဗုဒ္ဓ ဉာဏ်တော် (၁၄) ပါးတွင် ရှေး (၈) ပါးသော ဉာဏ်တို့သည် သာဝကတို့နှင့် ဆက်ဆံကုန်၏၊ (၆) ပါးသော ဉာဏ်တို့သည် ဘုရားရှင်တို့နှင့်သာ ဆက်ဆံကုန်၏)။ (ပဋိသံ။၁၂၇-၁၂၈။) (ပဋိသံ၊မြန်။၁၆၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သမန္တပဋ္ဌာန်းပေါင်း ၂၄ မျိုး

၁။ တိကပဋ္ဌာန်း၊ ဒုကပဋ္ဌာန်း၊ ဒုကတိကပဋ္ဌာန်း၊ တိကဒုကပဋ္ဌာန်း၊ တိကတိကပဋ္ဌာန်း၊ ဒုကဒုကပဋ္ဌာန်း ဟူ၍ အနုလုံ၌ ၆ မျိုး၊
၂။ တိကပဋ္ဌာန်း။ပ။ ဒုကဒုက ပဋ္ဌာန်းဟူ၍ ပစ္စနိက်၌လည်း ၆ မျိုး၊
၃။ တိကပဋ္ဌာန်း ။ပ။ ဒုကဒုကပဋ္ဌာန်းဟူ၍ အနုလုံ ပစ္စနိက် ၌လည်း ၆ မျိုး၊
၄။ တိကပဋ္ဌာန်း။ပ။ ဒုကဒုကပဋ္ဌာန်းဟူ၍ ပစ္စနိက်အနုလုံ၌လည်း ၆ မျိုး၊ ပေါင်း ၂၄ မျိုး။ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၁။) (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၃၄၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သမယဝိမုတ္တရဟန်း၏ ဆုတ်ယုတ်ကြောင်း တရား ၅ ပါး

၁။ အမှုကိစ္စ၌ မွေ့လျော်ခြင်း၊
၂။ စကား ပြောဆိုခြင်း၌ မွေ့လျော်ခြင်း၊
၃။ အိပ်ခြင်း၌ မွေ့လျော်ခြင်း၊
၄။ အပေါင်းအသင်း၌ မွေ့လျော်ခြင်း၊
၅။ လွတ်မြောက်ပြီးတိုင်းသော စိတ်ကို မဆင်ခြင်ခြင်း။ (အဘိ၊က၊၇၈။) (အဘိ၊က၊မြန်၊၁။၁၃၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သမယအနက် ၅ မျိုး

၁။ ကာလ၊
၂။ သမူဟ၊
၃။ ခဏ၊
၄။ သမဝါယ၊
၅။ ဟေတု။ (ဝဇိရ၊၃၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သမသီသီပုဂ္ဂိုလ် ၃ မျိုး

၁။ ဣရိယာပထသမသီသီ- အကြင် ဣရိယာပုတ်ဖြင့် ဝိပဿနာတရား အားထုတ်၍ ရဟန္တာဖြစ်ပြီး ထိုဣရိယာပုတ်ဖြင့်ပင် ပရိနိဗ္ဗာန်ပြုသော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၂။ ရောဂ သမသီသီ- အနာရောဂါတစ်ခုကို ခံစားရသဖြင့် ထိုရောဂါခံစားလျက်ပင် ဝိပဿနာတရား အားထုတ်၍ ရဟန္တာဖြစ်ပြီး ထိုရောဂါဖြင့်ပင် ပရိနိဗ္ဗာန်ပြုသော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၃။ ဇီဝိတသမသီသီ- ရဟန္တာဖြစ်ပြီး ကိလေသာကုန်ခန်းခြင်းနှင့် အသက်ကုန်ခြင်း မရှေးမနှောင်း တစ်ပြိုင်နက် ဖြစ်သော ပုဂ္ဂိုလ်။ (သံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၆၈။) (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၃၇။) (ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၉။) (နေတ္တိ၊ဋ္ဌ၊၂၇၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သမသီသီရဟန္တာ ပုဂ္ဂိုလ် ၄ မျိုး

၁။ ရောဂသမသီသီ- အနာရောဂါ ငြိမ်းပျောက်ခြင်းနှင့် အာသဝေါ ကုန်ခန်းခြင်းတို့ တစ်ချိန်တည်းဖြစ်သော ရဟန္တာပုဂ္ဂိုလ်၊
၂။ ဝေဒနာသမသီသီ- ဝေဒနာ ငြိမ်းပျောက်ခြင်းနှင့် အာသဝေါကုန်ခန်းခြင်းတို့ တစ်ချိန်တည်းဖြစ်သော ရဟန္တာပုဂ္ဂိုလ်၊
၃။ ဣရိယာပထသမသီသီ- ထိုင်ခြင်း စသော ဣရိယာပုတ်တစ်ခုခုဖြင့် ဝိပဿနာ ရှုသော ယောဂီပုဂ္ဂိုလ်အား ဣရိယာပုတ်အဆုံးနှင့် အာသဝေါကုန်ခြင်းတို့ တစ်ချိန်တည်း ဖြစ်သော ရဟန္တာပုဂ္ဂိုလ်၊
၄။ ဇီဝိတသမသီသီ- တရားအားထုတ်နေစဉ် အသက်တမ်း ကုန်ခြင်းနှင့် အာသဝေါကုန်ခန်းခြင်းတို့ တစ်ချိန်တည်းဖြစ်သော ရဟန္တာပုဂ္ဂိုလ်။ (အံ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၄၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သမာဓိ ၁၀ ပါး

၁။ ဥဒ္ဓုမာတကသညာ၏ အစွမ်းအားဖြင့် စိတ်တည်ကြည်ခြင်း မပျံ့လွှင့်ခြင်း သမာဓိ၊
၂။ ဝိနီလကသညာ၏ အစွမ်းအားဖြင့် စိတ်တည်ကြည်ခြင်း သမာဓိ၊
၃။ ဝိပုဗ္ဗက သညာ၏ အစွမ်းအားဖြင့် စိတ်တည်ကြည်ခြင်း သမာဓိ၊
၄။ ဝိစ္ဆိဒ္ဒကသညာ၏ အစွမ်းအားဖြင့် စိတ်တည်ကြည်ခြင်း သမာဓိ၊
၅။ ဝိက္ခာယိတကသညာ၏ အစွမ်းအားဖြင့် စိတ်တည်ကြည်ခြင်း သမာဓိ၊
၆။ ဝိက္ခိတ္တကသညာ၏ အစွမ်းအားဖြင့် စိတ်တည်ကြည်ခြင်း သမာဓိ၊
၇။ ဟတ ဝိက္ခိတ္တကသညာ၏ အစွမ်းအားဖြင့် စိတ်တည်ကြည်ခြင်း သမာဓိ၊
၈။ လောဟိတကသညာ၏ အစွမ်းအားဖြင့် စိတ်တည်ကြည်ခြင်း သမာဓိ၊
၉။ ပုဠုဝကသညာ၏ အစွမ်းအားဖြင့် စိတ် တည်ကြည်ခြင်း သမာဓိ၊
၁၀။ အဋ္ဌိကသညာ၏ အစွမ်းအားဖြင့် စိတ်တည် ကြည်ခြင်း သမာဓိ။ (ပဋိသံ။၄၇-၄၈။) (ပဋိသံ၊မြန်။၆၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သမာဓိ ၂ ပါး

၁။ ဥပစာရသမာဓိ- အပ္ပနာသမာဓိ၏ အနီး, ရှေ့ပိုင်း၌ ဖြစ်သော သမာဓိ, ဧကဂ္ဂတာ စေတသိက်၊
၂။ အပ္ပနာသမာဓိ- အပ္ပနာဈာန်နှင့် ယှဉ်သော သမာဓိ။ (ဝိသုဒ္ဓိ၊၁၊၁၂၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သမာဓိ ၂ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ ဥပစာရနှင့် တကွ ဝိပဿနာ၏ အခြေခံဖြစ်သော သမာပတ် ရှစ်ပါးဟု ဆိုအပ်သော လောကိယသမာဓိ၊
၂။ မဂ်နှင့် ယှဉ်သော သမာဓိဟု ဆိုအပ်သော လောကုတ္တရာသမာဓိ။ (ဥဒါန၊ဋ္ဌ၊၂၁၁။) (ပဋိသံ။၄၇။) (ပဋိသံ၊မြန်။၆၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သမာဓိ ၃ ပါး

၁။ သဝိတက္ကသဝိစာရ သမာဓိ- ကြံစည်ခြင်း, ဆင်ခြင်ခြင်းနှင့် တကွ ဖြစ်သော သမာဓိ၊
၂။ အဝိတက္ကဝိစာရမတ္တ သမာဓိ- ကြံစည်ခြင်းမရှိ, ဆင်ခြင်ခြင်းမျှ ရှိသော သမာဓိ၊
၃။ အဝိတက္ကအဝိစာရ သမာဓိ- ကြံစည်ခြင်း ဆင်ခြင်ခြင်း နှစ်မျိုးလုံး မရှိသော သမာဓိ။ (ဒီ၊၃၊၁၈၄။) (အဘိ၊ဝိ၊၃၅၆။) (ပဋိသံ။၄၇။) (ပေဋကော၊၂၁၇။) (ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၁၆။) (ဗုဒ္ဓဝံ၊ဋ္ဌ၊၆၃။) (နေတ္တိ၊ဋ္ဌ၊၂၁၄။) (နေတ္တိ၊ဋ္ဌ၊၈၃။) (နေတ္တိ၊ဝိဘာ၊၂၇၆။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၀၄။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၂။၄၄၀။) (ပဋိသံ၊မြန်။၆၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သမာဓိ ၃ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ သုညတသမာဓိ- အတ္တ, သတ္တ, ပုဂ္ဂလ စသည်မှလည်းကောင်း, ရာဂ, ဒေါသ စသည်မှလည်းကောင်း, ကင်းဆိတ်သော မဂ်သမာဓိ ဖိုလ်သမာဓိ၊
၂။ အနိမိတ္တ သမာဓိ- နိစ္စနိမိတ် စသည်မှ လည်းကောင်း, ရာဂနိမိတ် စသည် သင်္ခါရနိမိတ် စသည်မှ လည်းကောင်း, ကင်းသော သဘောရှိသည် ဖြစ်၍ နိဗ္ဗာန်ကို အာရုံပြုသော အခြင်းအရာအားဖြင့် ဖြစ်သော မဂ်သမာဓိ ဖိုလ်သမာဓိ၊
၃။ အပ္ပဏိဟိတ သမာဓိ- တဏှာဖြင့် တွယ်တာခြင်း မရှိမူ၍ ဒုက္ခာနုပဿနာဖြင့် ရအပ်သော မဂ်သမာဓိ ဖိုလ်သမာဓိ။ (ဝိ၊၁၊၁၁၈။) (ဒီ၊၃၊၁၈၄။) (မိလိန္ဒ၊၃၂၀။) (ဝိ၊မြန်၊၁။၁၂၂။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၀၄။) (မိလိန္ဒ၊မြန်။၃၄၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သမာဓိ ၃ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ ခဏိကသမာဓိ- ခဏတာဖြစ်သော စိတ်တည်ကြည်ခြင်း၊
၂။ ဥပစာရ သမာဓိ- ဈာန်အနီးသို့ ကပ်ရောက်သော စိတ်တည်ကြည်ခြင်း၊
၃။ အပ္ပနာသမာဓိ- ဈာန်သို့ သက်ရောက်သော စိတ်တည်ကြည်ခြင်း။ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၆၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သမာဓိ ၄ ပါး

၁။ ဆုတ်ယုတ်ခြင်း အဖို့ရှိသော (ဟာနဘာဂိယ) သမာဓိ၊
၂။ တည်တံ့ခြင်း အဖို့ရှိသော (ဌိတိဘာဂိယ) သမာဓိ၊
၃။ ထူးသော အဖို့ရှိသော (ဝိသေသဘာဂိယ) သမာဓိ၊
၄။ ငြီးငွေ့ခြင်း အဖို့ရှိသော (နိဗ္ဗေဓဘာဂိယ) သမာဓိ။ (ပဋိသံ။၄၇။) (ပဋိသံ၊မြန်။၆၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သမာဓိ ၄ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ ဆန္ဒသမာဓိ- ဆန္ဒခေါင်းဆောင်သော-သမာဓိ၊
၂။ ဝီရိယသမာဓိ- ဝီရိယခေါင်းဆောင်သော-သမာဓိ၊
၃။ စိတ္တသမာဓိ- စိတ်ခေါင်းဆောင်သော-သမာဓိ၊
၄။ ဝီမံသသမာဓိ- ပညာခေါင်းဆောင်သော-သမာဓိ။ (ပေဋကော၊၁၉၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သမာဓိ ၄ ပါး (တစ်နည်း)

ထိုးထွင်း၍ သိနိုင်ခဲသော တရား ၄ ပါး၊ ဒုပ္ပဋိဝိဇ္ဈတရား ၄ ပါး တို့နှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သမာဓိ ၄ ပါး (တစ်နည်း) (သုံးပါးစီ ကွဲပြားသော သမာဓိ ၄ မျိုး)

၁။ ဟီနသမာဓိ- ယုတ်သော သမာဓိ၊ မဇ္ဈိမ သမာဓိ- အလယ်အလတ်သမာဓိ၊ ပဏီတသမာဓိ- မြတ်သောသမာဓိ၊
၂။ သဝိတက္က သဝိစာရ သမာဓိ- ကြံစည်ခြင်း အာရုံ၌ ထိုမှဤမှ လှည့်လည်၍ အဖန်ဖန် သုံးသပ်ခြင်းနှင့် တကွ ဖြစ်သော သမာဓိ၊ အဝိတက္ကအဝိစာရ သမာဓိ- ဝိတက်ဝိစာရမရှိသော သမာဓိ၊ အဝိတက္က ဝိစာရမတ္တာ သမာဓိ-ဝိတက်မရှိ, ဝိစာရသာရှိသော သမာဓိ၊
၃။ ပီတိသဟဂတာ သမာဓိ- ဝမ်းမြောက်ခြင်းနှင့်တကွ ဖြစ်သော သမာဓိ၊ သုခသဟဂတာ သမာဓိ- သုခနှင့်တကွ ဖြစ်သော သမာဓိ၊ ဥပေက္ခာသဟဂတာ သမာဓိ- ဥပေက္ခာနှင့်တကွ ဖြစ်သော သမာဓိ၊
၄။ ပရိတ္တ သမာဓိ- အားနည်းသမာဓိ၊ မဟဂ္ဂတသမာဓိ- မြတ်သည်၏ အဖြစ်သို့ ရောက်သော သမာဓိ၊ အပ္ပမာဏ သမာဓိ- အတိုင်းအရှည် အပိုင်းအခြား မရှိသော သမာဓိ။ (ဝိသုဒ္ဓိ၊၁၊၈၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သမာဓိ ၄ ပါး တစ်နည်း (နှစ်ပါးစီ ကွဲပြားသော သမာဓိ ၄ မျိုး)

၁။ ဥပစာရသမာဓိ- အပ္ပနာ သမာဓိ၊
၂။ လောကိယသမာဓိ- လောကုတ္တရသမာဓိ၊
၃။ သပ္ပီတိကသမာဓိ- နိပ္ပီတိက သမာဓိ၊
၄။ သုခသဟဂတသမာဓိ- ဥပေက္ခာသဟဂတသမာဓိ။ (ဝိသုဒ္ဓိ၊၁၊၈၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သမာဓိ ၅ ပါး

၁။ ပီတိပျံ့နှံ့ခြင်း (ပီတိဖရဏတာ) သမာဓိ၊
၂။ သုခပြန့်နှံ့ခြင်း (သုခ ဖရဏတာ) သမာဓိ၊
၃။ ဥပေက္ခာစိတ်ပျံ့နှံ့ခြင်း (စေတောဖရဏတာ) သမာဓိ၊
၄။ အရောင်အလင်း ပျံ့နှံ့ခြင်း (အာလောကဖရဏတာ) သမာဓိ၊
၅။ ပစ္စဝေက္ခဏ၏ အကြောင်းနိမိတ်ဖြစ်သော သမာဓိ။ (ပဋိသံ။၄၇။) (ပဋိသံ၊မြန်။၆၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သမာဓိ ၆ ပါး

၁။ ဗုဒ္ဓါနုဿတိ အစွမ်းအားဖြင့် စိတ်တည်ကြည်ခြင်း၊
၂။ ဓမ္မာနုဿတိ အစွမ်း အားဖြင့် စိတ်တည်ကြည်ခြင်း၊
၃။ သံဃာနုဿတိအစွမ်းအားဖြင့် စိတ်တည်ကြည်ခြင်း၊
၄။ သီလာနုဿတိအစွမ်းအားဖြင့် စိတ်တည်ကြည်ခြင်း၊
၅။ စာဂါနုဿတိ အစွမ်းအားဖြင့် စိတ်တည်ကြည်ခြင်း၊
၆။ ဒေဝတာနုဿတိ အစွမ်းအားဖြင့် စိတ်တည်ကြည်ခြင်း။ (ပဋိသံ။၄၇။) (ပဋိသံ၊မြန်။၆၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သမာဓိ ၆ ပါး (တစ်နည်း) (လေးပါးစီ ကွဲပြားသော သမာဓိ ၆ မျိုး)

၁။ ဒုက္ခပဋိပဒါ ဒန္ဓာဘိညာ သမာဓိ၊ ဒုက္ခပဋိပဒါ ခိပ္ပါဘိညာ သမာဓိ၊ သုခပဋိပဒါ ဒန္ဓာဘိညာ သမာဓိ၊ သုခပဋိပဒါ ခိပ္ပဘိညာ သမာဓိ၊
၂။ ပရိတ္တ ပရိတ္တာရမ္မဏ သမာဓိ၊ ပရိတ္တ အပ္ပမာဏာရမ္မဏ သမာဓိ၊ အပ္ပမာဏ ပရိတ္တာရမ္မဏ သမာဓိ၊ အပ္ပမာဏ အပ္ပမာဏာရမ္မဏ သမာဓိ၊
၃။ ပဌမဈာန် သမာဓိ၊ ဒုတိယဈာန် သမာဓိ၊ တတိယဈာန် သမာဓိ၊ စတုတ္ထဈာန်သမာဓိ၊
၄။ ဟာနဘာဂိယ သမာဓိ၊ ဌိတိဘာဂိယ သမာဓိ၊ ဝိသေသဘာဂိယ သမာဓိ၊ နိဗ္ဗေဓဘာဂိယ သမာဓိ၊
၅။ ကာမာဝစရ သမာဓိ၊ ရူပါဝစရ သမာဓိ၊ အရူပါဝစရ သမာဓိ၊ အပရိယာပန္န သမာဓိ၊
၆။ ဆန္ဒသမာဓိ၊ စိတ္တသမာဓိ၊ ဝီရိယသမာဓိ၊ ဝီမံသသမာဓိ။ (ဝိသုဒ္ဓိ၊၁၊၈၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သမာဓိ ၇ ပါး

၁။ သမာဓိ၌ လိမ်မာခြင်း၊
၂။ သမာဓိဝင်စားမှု၌ လိမ်မာခြင်း၊
၃။ သမာဓိ တည်စေမှု၌ ကျွမ်းကျင်ခြင်း၊
၄။ သမာဓိမှ ထမှု၌ လိမ်မာခြင်း၊
၅။ သမာဓိ ခံ့ကျန်းမှု၌ လိမ်မာခြင်း၊
၆။ သမာဓိကျက်စားရာအာရုံ၌ လိမ်မာခြင်း၊
၇။ သမာဓိသို့ ရှေးရှူဆောင်ခြင်း၌ လိမ်မာခြင်း။ (ပဋိသံ။၄၇။) (ပဋိသံ၊မြန်။၆၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သမာဓိ ၈ ပါး

၁။ ပထဝီကသိုဏ်း၏ အစွမ်းအားဖြင့် စိတ်တည်ကြည် မပျံ့လွင့်ခြင်း သမာဓိ၊
၂။ အာပေါကသိုဏ်း၏ အစွမ်းအားဖြင့် စိတ်တည်ကြည် မပျံ့လွင့်ခြင်း သမာဓိ၊
၃။ တေဇော ကသိုဏ်း၏ အစွမ်းအားဖြင့် စိတ်တည်ကြည် မပျံ့လွင့်ခြင်း သမာဓိ၊
၄။ ဝါယောကသိုဏ်း၏ အစွမ်းအားဖြင့် စိတ်တည်ကြည် မပျံ့လွင့်ခြင်း သမာဓိ၊
၅။ နီလကသိုဏ်း၏ အစွမ်းအားဖြင့် စိတ်တည်ကြည် မပျံ့လွင့်ခြင်း သမာဓိ၊
၆။ ပီတကသိုဏ်း၏ အစွမ်းအားဖြင့် စိတ်တည်ကြည် မပျံ့လွင့်ခြင်း သမာဓိ၊
၇။ လောဟိတကသိုဏ်း၏ အစွမ်းအားဖြင့် စိတ်တည်ကြည် မပျံ့ လွင့်ခြင်း သမာဓိ၊
၈။ ဩဒါတကသိုဏ်း၏ အစွမ်းအားဖြင့် စိတ်တည်ကြည် မပျံ့လွင့်ခြင်း သမာဓိ ။ (ပဋိသံ။၄၇။) (ပဋိသံ၊မြန်။၆၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သမာဓိ ၉ ပါး

၁။ ယုတ်သော ရူပါဝစရ သမာဓိ၊
၂။ အလတ်ဖြစ်သော ရူပါဝစရ သမာဓိ၊
၃။ မြတ်သော ရူပါဝစရ သမာဓိ၊
၄။ ယုတ်သော အရူပါဝစရ သမာဓိ၊
၅။ အလတ်ဖြစ်သော အရူပါဝစရ သမာဓိ၊
၆။ မြတ်သော အရူပါဝစရ သမာဓိ၊
၇။ သုညတသမာဓိ အရူပါဝစရ သမာဓိ၊
၈။ အနိမိတ္တသမာဓိအရူပါဝစရသမာဓိ၊
၉။ အပ္ပဏိဟိတသမာဓိအရူပါဝစရသမာဓိ။ (ပဋိသံ။ ၄၇။) (ပဋိသံ၊မြန်။၆၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သမာဓိ ပညာဆိုင်ရာ ပုဂ္ဂိုလ် ၄ မျိုး

၁။ စိတ်၏ တည်ကြည်ခြင်း သမာဓိရှိပြီး သင်္ခါရတရားတို့ကို ရှုမြင်တတ်သော ပညာမရှိသော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၂။ သင်္ခါရတရားတို့ကို ရှုမြင်တတ်သော ပညာရှိပြီး စိတ်၏ တည်ကြည်ခြင်း သမာဓိမရှိသော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၃။ စိတ်၏ တည်ကြည်ခြင်း သမာဓိလည်း မရှိ သင်္ခါရတရားတို့ကို ရှုမြင်တတ်သော ပညာလည်း မရှိသော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၄။ စိတ်၏ တည်ကြည်ခြင်း သမာဓိလည်းရှိ သင်္ခါရတရားတို့ကို ရှုမြင်တတ်သော ပညာလည်း ရှိသော ပုဂ္ဂိုလ်။ (အံ၊၁၊၄၀၄။) (အံ၊၁၊၊၄၀၆။) (အံ၊မြန်၊၁။၄၁၈။) (အံ၊မြန်၊၁။၄၁၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သမာဓိ ပွားများမှု ၄ မျိုး

၁။ ပွားများအပ် ကြိမ်ဖန်များစွာ လေ့လာအပ်သော မျက်မှောက်ဘဝ၌ ချမ်းသာစွာနေရန်ဖြစ်သော သမာဓိကို ပွားများမှု၊
၂။ ပွားများအပ် ကြိမ်ဖန်များစွာ လေ့လာ အပ်သော ဒိဗ္ဗစက္ခုဉာဏ်အမြင်ကို ရရန်ဖြစ်သော သမာဓိကို ပွားများမှု၊
၃။ ပွားများအပ် ကြိမ်ဖန်များစွာ လေ့လာအပ်သော အောက်မေ့ခြင်း သတိနှင့် ဆင်ခြင်ဉာဏ် သမ္ပဇဉ်အလို့ငှာ ဖြစ်သော သမာဓိကို ပွားများမှု၊
၄။ ပွားများအပ် ကြိမ်ဖန်များစွာ လေ့လာအပ်သော အာသဝေါ တရားတို့ ကုန်ခန်းရန်ဖြစ်သော သမာဓိကို ပွားများမှု။ (အံ၊၁၊၃၅၃။) (အံ၊မြန်၊၁။၃၆၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သမာဓိ အခြံအရံ အဆောက်အဦ ၇ ပါး

၁။ မှန်စွာ သိမြင်ခြင်း (သမ္မာဒိဋ္ဌိ)၊
၂။ မှန်စွာ ကြံခြင်း (သမ္မာသင်္ကပ္ပ)၊
၃။ မှန်စွာ ပြောဆိုခြင်း (သမ္မာဝါစာ)၊
၄။ မှန်စွာ ပြုလုပ်ခြင်း (သမ္မာကမ္မန္တ)၊
၅။ မှန်စွာ အသက်မွေးခြင်း (သမ္မာအာဇီဝ)၊
၆။ မှန်စွာ အားထုတ်ခြင်း (သမ္မာဝါယာမ)၊
၇။ မှန်စွာ အောက်မေ့ခြင်း (သမ္မာသတိ)၊ (မှတ်ချက်) ဤသုတ်လာ သရုပ်များကို သနင်္ကုမာရဗြဟ္မာမင်း ဟောပြခြင်း ဖြစ်ပါသည်၊ မဂ္ဂင်ရှစ်ပါးတွင် ရှေ့ခုနစ်ပါးသည် နောက်ဆုံး သမ္မာသမာဓိ၏ အခြံအရံဟု ဆိုရာရောက်သည်။ (ဒီ၊၂၊၁၇၅။) (ဒီ၊၃၊၂၀၈။) (အံ၊၂၊၄၂၈။) (ဒီ၊မြန်၊၂။၁၉၉။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၃၁။) (အံ၊မြန်၊၂။၅၄၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သမာဓိ အင်္ဂါ ၅ ပါး

၁။ ပီတိဖရဏတာ- ပီတိကို ဖြန့်နှံ့၍ဖြစ်သော ဈာန်နှစ်ပါး၌ ဖြစ်သော ပညာ၊
၂။ သုခဖရဏတာ- သုခကို ဖြန့်နှံ့၍ဖြစ်သော ဈာန်သုံးပါး၌ဖြစ်သော ပညာ၊
၃။ စေတော ဖရဏတာ- သူတစ်ပါးတို့၏ စိတ်ကို ဖြန့်နှံ့၍ဖြစ်သော စေတောပရိယပညာ၊
၄။ အာလောက ဖရဏတာ- အလင်းရောင်ကို ဖြန့်နှံ့၍ဖြစ်သော ဒိဗ္ဗစက္ခုဉာဏ်၊
၅။ ပစ္စဝေက္ခဏာနိမိတ္တ- ပစ္စဝေက္ခဏာဉာဏ်။ (ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၁၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သမာဓိ၌ အားရှိကြောင်း တရား ၆ ပါး

၁။ သမာဓိကို ဝင်စားမှု၌ ကျွမ်းကျင်ခြင်း၊
၂။ သမာဓိ၏ တည်မှု၌ ကျွမ်းကျင်ခြင်း၊
၃။ သမာဓိမှ ထမှု၌ ကျွမ်းကျင်ခြင်း၊
၃။ ကောင်းစွာ ပြုအပ်သည် ကိုလည်း ပြုလေ့ ရှိခြင်း၊
၄။ အမြဲပြုမှုလည်း ရှိခြင်း၊
၆။ လျောက်ပတ်သည်ကိုလည်း ပြုလေ့ ရှိခြင်း။ (အံ၊၂၊၃၇၃။) (အံ၊မြန်၊၂။၄၇၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သမာဓိ၏ တည်ကြည်မှု အနက်သဘော ၂၅ ပါး

၁။ သိမ်းဆည်းအပ်သော အနက် သဘော၊
၂။ အခြံအရံဟူသော အနက်သဘော၊
၃။ ပြည့်စုံခြင်း အနက်သဘော၊
၄။ အာရုံတစ်ခု တည်းသာ ရှိခြင်း အနက်သဘော၊
၅။ မပျံ့လွင့်ခြင်း အနက်သဘော၊
၆။ မနောက်ကျုခြင်း အနက်သဘော၊
၇။ မတုန်လှုပ်ခြင်း အနက်သဘော၊
၈။ ကိလေသာမှ လွတ်ခြင်း အနက် သဘော၊
၉။ အာရုံတစ်ခုတည်း၌ တင်ခြင်း အနက်သဘော၊
၁၀။ အပ္ပနာကို ရှာမှီးတတ်သော အနက်သဘော၊
၁၁။ နီဝရဏတရားတို့ကို မရှာမှီးတတ်သော အနက်သဘော၊
၁၂။ အပ္ပနာကို ရှာမှီးတတ်သည်၏ အဖြစ်ဟူသော အနက်သဘော၊
၁၃။ နီဝရဏတို့ကို မရှာမှီးတတ်သည်၏ အဖြစ်ဟူသော အနက်၊
၁၄။ အပ္ပနာကို ယူတတ်သော အနက်သဘော၊
၁၅။ နီဝရဏတို့ကို မယူတတ်သော အနက်သဘော၊
၁၆။ အပ္ပနာကို ယူတတ်သည်၏ အဖြစ်ဟူသော အနက် သဘော၊
၁၇။ နီဝရဏတို့ကို မယူတတ်သည်၏ အဖြစ်ဟူသော အနက်သဘော၊
၁၈။ အပ္ပနာကို ကျင့်တတ်ခြင်း အနက်သဘော၊
၁၉။ နီဝရဏတို့ကို မကျင့်တတ်ခြင်း အနက် သဘော၊
၂၀။ အပ္ပနာကို ကျင့်တတ်သည်၏ အဖြစ်ဟူသော အနက်သဘော၊
၂၁။ နီဝရဏ တို့ကို မကျင့်တတ်သည်၏ အဖြစ်ဟူသော အနက်သဘော၊
၂၂။ အပ္ပနာကို ထွန်းပတတ်သော အနက်သဘော၊
၂၃။ နီဝရဏတို့ကို လောင်စေတတ်သော အနက်သဘော၊
၂၄။ အပ္ပနာကို ထွန်းပတတ်သည်၏ အဖြစ်ဟူသော အနက်သဘော၊
၂၅။ နီဝရဏတို့ကို လောင်စေတတ် သည်၏ အဖြစ်ဟူသော အနက်သဘော။ ဤသည်တို့ကား သမာဓိ၏ တည်ကြည်မှု သဘောတရား (၂၅) ပါးတို့ုတည်း။ (ပဋိသံ။၄၈။) (ပဋိသံ၊မြန်။၆၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သမာဓိကို တားမြစ်တတ်သော ဉာဏ် ၈ ပါး

၁။ အလိုဆန္ဒ (ကာမစ္ဆန္ဒ)၊
၂။ အမျက်ထွက်ခြင်း (ဒေါသ)၊
၃။ ထိုင်းမှိုင်းခြင်း (ထိနမိဒ္ဓ)၊
၄။ ပျံ့လွင့်ခြင်း (ဥဒ္ဓစ္စ)၊
၅။ ယုံမှားခြင်း (ဝိစိကိစ္ဆာ)၊
၆။ မသိခြင်း (အဝိဇ္ဇာ)၊
၇။ မမွေ့လျော်ခြင်း (အရတိ)၊
၈။ အကုသိုလ်တရားအားလုံး (သဗ္ဗေပိ အကုသလာဓမ္မာ) ။ (ပဋိသံ။၁၆၁။) (ပဋိသံ၊မြန်။၂၀၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သမာဓိကို ပွားများရကျိုး ၄ ပါး

၁။ ဤကား ဆင်းရဲတည်းဟု ဟုတ်တိုင်းမှန်စွာ သိခြင်း၊
၂။ ဤကား ဆင်းရဲဖြစ်ပေါ်ကြောင်းတည်းဟု ဟုတ်တိုင်းမှန်စွာ သိခြင်း၊
၃။ ဤကား ဆင်းရဲချုပ်ရာ (နိဗ္ဗာန်) တည်းဟု ဟုတ်တိုင်းမှန်စွာ သိခြင်း၊
၄။ ဤကား ဆင်းရဲချုပ်ရာ (နိဗ္ဗာန်) သို့ ရောက်ကြောင်း အကျင့်တည်းဟု ဟုတ်တိုင်းမှန်စွာ သိခြင်း။ (သံ၊၃၊၃၆၃။) (သံ၊မြန်၊၃။၃၆၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သမာဓိကို ပွားများသော ပုဂ္ဂိုလ်၌ ဖြစ်သော ဉာဏ် ၅ မျိုး

၁။ ဤသမာဓိသည် ယခု ချမ်းသာ၏၊ နောင်ချမ်းသာကျိုး ရှိ၏ဟု မိမိသန္တာန်၌ ဉာဏ်ဖြစ်ပေါ်ခြင်း၊
၂။ ဤသမာဓိသည် ယခု မြတ်၏၊ တဏှာဖြင့် သုံးဆောင်မှု မရှိဟု မိမိသန္တာန်၌ ဉာဏ်ဖြစ်ပေါ်ခြင်း၊
၃။ ဤ သမာဓိသည် ယခု ယောကျ်ားမြတ်တို့သာ မှီဝဲအပ်၏ဟု မိမိသန္တာန်၌ ဉာဏ် ဖြစ်ပေါ်ခြင်း၊
၄။ ဤသမာဓိသည် ယခု ငြိမ်သက်၏၊ မွန်မြတ်၏၊ စိတ်၏ တည်ကြည်ခြင်းကို ရ၏ဟု မိမိသန္တာန်၌ ဉာဏ်ဖြစ်ပေါ်ခြင်း၊
၅။ ငါသည် သတိရှိလျက် ဤသမာပတ်ကို ဝင်စားအံ့၊ ထအံ့ဟု မိမိသန္တာန်၌ ဉာဏ်ဖြစ်ပေါ်ခြင်း။ (အံ၊၂၊၂၀။) (အံ၊မြန်၊၂။၂၆၊၂၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သမာဓိစရိယ ၉ ပါး

၁။ ပဌမဈာန် သမာဓိ၊
၂။ ဒုတိယဈာန် သမာဓိ၊
၃။ တတိယဈာန် သမာဓိ၊
၄။ စတုတ္ထဈာန် သမာဓိ၊
၅။ ပဉ္စမဈာန် သမာဓိ၊
၆။ အာကာသာနဉ္စာယတနဈာန် သမာဓိ၊
၇။ ဝိညာဏဉ္စာယတနဈာန် သမာဓိ၊
၈။ အာကိဉ္စညာယတနဈာန် သမာဓိ၊
၉။ နေဝသညာ နာသညာယတနဈာန် သမာဓိ။ (ပဋိသံ။၉၆။) (မ၊ဋီ၊၂၊၂၇၅။) (ဝိသုဒ္ဓိ၊ဋီ၊၁၊၄၆၁။) (အပ၊မြန်၊၁။၁၂၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သမာဓိန္ဒြေ စင်ကြယ်ကြောင်း ၃ ပါး

၁။ သမာဓိမရှိသော မတည်ကြည်သော ပုဂ္ဂိုလ်တို့ကို ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၂။ သမာဓိရှိ၍ တည်ကြည်သော ပုဂ္ဂိုလ်တို့ကို မှီဝဲဆည်းကပ်ခြင်း၊
၃။ ဈာန ဝိမောက္ခတရားတို့ကို ရည်ရွယ်၍ ဟောထားသော သုတ်တို့ကို ဆင်ခြင်ခြင်း။ (ပဋိသံ။၁၉၈။) (မ၊ဋ္ဌ၊၄၊၂၄၄။) (သံ၊ဋ္ဌ၊၃၊၃၆။) (အံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၈၈။) (ဥဒါန၊ဋ္ဌ၊၁၉၉။) (အံ၊ဋီ၊၃၊၂၆၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သမာဓိဘာဝနာ ၄ ပါး

၁။ ပစ္စုပ္ပန်အတ္တဘော၌ ချမ်းသာစွာ နေခြင်းငှာ ဖြစ်သော သမာဓိဘာဝနာ၊
၂။ ဒိဗ္ဗစက္ခုဉာဏ်အမြင်ကို ရခြင်းငှာ ဖြစ်သော သမာဓိဘာဝနာ၊
၃။ သတိသမ္ပဇဉ်နှင့် ပြည့်စုံ စေခြင်းငှာ ဖြစ်သော သမာဓိဘာဝနာ၊
၄။ အာသဝေါတရားတို့၏ကုန်ခြင်းငှာ ဖြစ်သော သမာဓိ ဘာဝနာ။ (ဒီ၊၃၊၁၈၆။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၀၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သမာဓိသမ္ဗောဇ္ဈင် ဖြစ်ကြောင်းတရား ၁၁ ပါး

၁။ အတွင်း, အပ ကာယဝတ္ထု စင်ကြယ်အောင် ပြုသူ ဖြစ်ခြင်း၊
၂။ သဒ္ဓါစသော ဣန္ဒြေတို့ကို ညီမျှအောင် ပြုသူ ဖြစ်ခြင်း၊
၃။ ကသိုဏ်း နိမိတ်ကို ယူခြင်း၌ ကျွမ်းကျင်လိမ္မာသူ ဖြစ်ခြင်း၊
၄။ လုံ့လလျော့ခြင်း စသည်တို့ကြောင့် စိတ် တွန့်ဆုတ်သော အခါ၌ ထိုတွန့်ဆုတ်သော စိတ်ကို ချီးမြှောက်တတ်သူ ဖြစ်ခြင်း၊
၅။ စိတ် ပျံ့လွင့်သော, မတည်တံ့သော အခါ၌ ထိုပျံ့လွင့်သော စိတ်ကို နှိပ်သူ ဖြစ်ခြင်း၊
၆။ သာယာမှု မရှိသော စိတ်ဖြစ်သော အခါ၌ သံဝေဂဝတ္ထု ရှစ်ပါးတို့ကို ဆင်ခြင်ခြင်းဖြင့် ရွှင်လန်း တက်ကြွစေသူ ဖြစ်ခြင်း၊
၇။ အာရုံ၌ အညီအမျှဖြစ်သော သမထလမ်းမှန် သွားနေသောစိတ် ဖြစ်သောအခါ၌ လျစ်လျူရှုသူ ဖြစ်ခြင်း၊
၈။ စိတ်ပျံ့လွင့်သူကို ရှောင် ကြဉ်သူ ဖြစ်ခြင်း၊
၉။ စိတ်တည်ကြည်သူကို မှီဝဲသူ ဖြစ်ခြင်း၊
၁၀။ ဈာန်ဝိမောက္ခတို့ကို ဆင်ခြင်သူ ဖြစ်ခြင်း၊
၁၁။ ရပ်ခြင်း, ထိုင်ခြင်း စသည်တို့၌ သမာဓိဖြစ်စေခြင်းငှာသာ စိတ်ကို ညွတ်သူ ဖြစ်ခြင်း။ (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၈၃။) (မ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၀၁။) (သံ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၉၉။) (အံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၄၀၁။) (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၇၁။) (ဝိသုဒ္ဓိ၊၁၊၁၃၁။) (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၂၊၂၂၅-၂၂၆။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊မြန်၊၂။၇၁၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သမာဓိသမ္ဗောဇ္ဈင်ဖြစ်ကြောင်း ၁၀ ပါး

၁။ ဆံပင်, ခြေသည်း လက်သည်း စသော အဇ္ဈတ္တဝတ္ထု, အဝတ်အထည်စသော ဗဟိဒ္ဓဝတ္ထုတို့ကို သန့်ရှင်းစင်ကြယ်အောင် ပြုလုပ်ခြင်း၊
၂။ သဒ္ဓိန္ဒြေ စသော ဣန္ဒြေတို့ကို ညီမျှအောင် ပြုလုပ်ခြင်း၊
၃။ ကသိုဏ်းနိမိတ်, ဥဂ္ဂဟနိမိတ်တို့၌ ကျွမ်းကျင်ခြင်း၊
၄။ အလွန်တက်ကြွနေသော အခါ၌ စိတ်ကို နှိပ်ကွပ်ခြင်း၊
၅။ တွန့်ဆုတ်လျော့ရဲ နေသော အခါ၌ စိတ်ကို မြှောက်ပင့်ခြင်း၊
၆။ သာယာခြင်း ကင်းနေသော စိတ်ကို သဒ္ဓါနှင့် သံဝေဂတို့၏ အစွမ်းအားဖြင့် ရွှင်လန်းစေခြင်း၊
၇။ သမထလမ်းကြောင်းပေါ်သို့ ရောက်နေ သဖြင့် ကောင်းစွာ ဖြစ်ပေါ်နေသော စိတ်ကို လျစ်လျူရှုခြင်း၊
၈။ သမာဓိမရှိ, မတည်ကြည်သော ပုဂ္ဂိုလ်ကို ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၉။ သမာဓိရှိ၍ တည်ကြည်သော ပုဂ္ဂိုလ်ကို မှီဝဲခြင်း၊
၁၀။ သမာဓိ သမ္ဗောဇ္ဈင်ဖြစ်ရန် စိတ်ညွတ်ခြင်း, နှလုံးသွင်းခြင်း။ (ဒီ၊ဋီ၊၂၊၁၃၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သမာဓိသို့ မရောက်နိုင်ကြောင်း ၅ ပါး

၁။ အဆင်းရူပါရုံကို သည်းမခံနိုင်ခြင်း၊
၂။ အသံ သဒ္ဒါရုံကို သည်းမခံနိုင်ခြင်း၊
၃။ အနံ့ ဂန္ဓာရုံကို သည်းမခံနိုင်ခြင်း၊
၄။ အရသာ ရသာရုံကို သည်းမခံ နိုင်ခြင်း၊
၅။ အတွေ့အထိ ဖောဋ္ဌဗ္ဗာရုံကို သည်းမခံနိုင်ခြင်း။ (အံ၊၂၊၁၂၁။) (အံ၊မြန်၊၂။၁၄၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သမာဓိသို့ ရောက်နိုင်ကြောင်း ၅ ပါး

၁။ အဆင်းရူပါရုံကို သည်းခံနိုင်ခြင်း၊
၂။ အသံ သဒ္ဒါရုံကို သည်းခံနိုင်ခြင်း၊
၃။ အနံ့ ဂန္ဓာရုံကို သည်းခံနိုင်ခြင်း၊
၄။ အရသာ ရသာရုံကို သည်းခံနိုင်ခြင်း၊
၅။ အတွေ့ ဖောဋ္ဌဗ္ဗာရုံကို သည်းခံနိုင်ခြင်း။ (အံ၊၂၊၁၂၁။) (အံ၊မြန်၊၂။၁၄၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သမာဓိအား ကျေးဇူးပြုတတ်သော ဉာဏ် ၈ ပါး

၁။ ဈာန်၊
၂။ မေတ္တာ၊
၃။ အာလောကသညာ၊
၄။ မပျံ့လွင့်ခြင်း၊
၅။ တရားကို ပိုင်းခြားမှတ်သားခြင်း၊
၆။ ဉာဏ်၊
၇။ ဝမ်းမြောက်ခြင်း၊
၈။ ကုသိုလ်တရားအားလုံး။ (ပဋိသံ။၁၆၁-၁၆၂။) (ပဋိသံ၊မြန်။၂၀၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သမာဓိအား ကောင်းကြောင်းတရား ၆ ပါး

၁။ သမာဓိဝင်စားမှု၌ ကျွမ်းကျင်ခြင်း၊
၂။ သမာဓိ၏ တည်မှု၌ ကျွမ်းကျင်ခြင်း၊
၃။ သမာဓိမှ ထမှု၌ ကျွမ်းကျင်ခြင်း၊
၄။ ကောင်းမွန် ရိုသေစွာ ပြုအပ်သည်ကိုပြုလေ့ရှိခြင်း၊
၅။ အမြဲပြုခြင်းလည်း ရှိခြင်း၊
၆။ လျောက်ပတ်သည် ကိုလည်း ပြုလေ့ရှိခြင်း။ (အံ၊၂၊၃၇၃။) (အံ၊မြန်၊၂။၄၇၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သမာဓိအား မကောင်းကြောင်း ၆ ပါး

၁။ သမာဓိဝင်စားမှု၌ မကျွမ်းကျင်ခြင်း၊
၂။ သမာဓိ၏ တည်မှု၌ မကျွမ်းကျင်ခြင်း၊
၃။ သမာဓိမှ ထမှု၌ မကျွမ်းကျင်ခြင်း၊
၄။ ကောင်းစွာ ရိုသေစွာ ပြုအပ် သည်ကို ပြုလေ့မရှိခြင်း၊
၅။ အမြဲပြုမှုလည်း မရှိခြင်း၊
၆။ လျောက်ပတ်သည်ကို ပြုလေ့ မရှိခြင်း။ (အံ၊၂၊၃၇၃။) (အံ၊မြန်၊၂။၄၇၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သမာဓိအား မရှိကြောင်း တရား ၆ ပါး

၁။ သမာဓိကို ဝင်စားမှု၌ မကျွမ်းကျင်ခြင်း၊
၂။ သမာဓိ၏ တည်မှု၌ မကျွမ်းကျင်ခြင်း၊
၃။ သမာဓိမှ ထမှု၌ မကျွမ်းကျင်ခြင်း၊
၄။ ကောင်းစွာ ပြုအပ် သည်ကိုလည်း ပြုလေ့ မရှိခြင်း၊
၅။ အမြဲပြုမှုလည်း မရှိခြင်း၊
၆။ လျောက်ပတ်သည်ကိုလည်း ပြုလေ့ မရှိခြင်း။ (အံ၊၂၊၃၇၃။) (အံ၊မြန်၊၂။၄၇၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သမာနသုခဒုက္ခ မိတ်ဆွေ၏ အင်္ဂါ ၄ ပါး

၁။ မိမိ၏ လျှို့ဝှက်ချက်ကို သူတစ်ပါးအား မပြောဘဲ မိတ်ဆွေကိုသာ ပြောပြခြင်း၊
၂။ မိတ်ဆွေ၏ လျို့ဝှက်ချက်များကို ဖုံးကွယ်ထားပေးခြင်း၊
၃။ ဘေးရန် တွေ့ကြုံလာသောအခါ စွန့်ခွာ၍ မပြေးခြင်း၊
၄။ မိတ်ဆွေအတွက် အသက် ကိုပင် စွန့်လွတ်ရဲခြင်း။ (အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၇၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သမာပတ္တိ ၃ ပါး

၁။ သုညတ သမာပတ္တိ- အတ္တ, သတ္တ, ပုဂ္ဂလ စသည်မှလည်းကောင်း၊ ရာဂ, ဒေါသ စသည်မှလည်းကောင်း၊ ကင်းဆိတ်လျက် သမာပတ်ဝင်စားခြင်း၊
၂။ အနိမိတ္တ သမာပတ္တိ- နိစ္စနိမိတ် စသည်မှလည်းကောင်း၊ ရာဂနိမိတ်စသည် သင်္ခါရနိမိတ် စသည်မှ လည်းကောင်း, ကင်းသော သဘောရှိသည် ဖြစ်၍ နိဗ္ဗာန်ကို အာရုံပြုသော အခြင်းအရာ အားဖြင့် သမာပတ်ဝင်စားခြင်း၊
၃။ အပ္ပဏိဟိတ သမာပတ္တိ- တဏှာဖြင့် တွယ်တာခြင်း မရှိမူ၍ ဒုက္ခာနုပဿနာဖြင့် သမာပတ်ဝင်စားခြင်း။ (ဝိ၊၁၊၁၁၉။) (ဝိ၊မြန်၊၁။၁၂၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သမာပတ္တိ ၅ ပါး

၁။ သညာသမာပတ္တိ- သညာရှိသော သမာပတ်၊
၂။ အသညာသမာပတ္တိ- သညာမရှိ- ကင်းသော သမာပတ်၊
၃။ နေဝသညာနာသညာ သမာပတ္တိ- သညာရှိသည်လည်း မဟုတ် သညာမရှိသည်လည်းမဟုတ်သော ဈာန်ကို ဝင်စားခြင်း၊
၄။ ဝိဘူတသညာ သမာပတ္တိ- ထင်စွာပြတတ်သော သညာဟူသော သမာပတ်, ဝိညာဏဉ္စာယတနသမာပတ်၊
၅။ နိရောဓ သမာပတ္တိ- စိတ်, စေတသိက်, စိတ္တဇရုပ်တို့၏ ချုပ်ခြင်းဟူသော သမာပတ်။ (နေတ္တိ၊ဋ္ဌ၊၈၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သမာရောပနာ ၄ ပါး

၁။ ပဒဋ္ဌာန၊
၂။ ဝေဝစန၊
၃။ ဘာဝနာ၊
၄။ ပဟာန။ (နေတ္တိ၊ဋ္ဌ၊၆၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သမုဋ္ဌာနသီသ ၁၃ မျိုး

၁။ ပဌမပါရာဇိက သမုဋ္ဌာန်၊
၂။ အဒိန္နာဒါန သမုဋ္ဌာန်၊
၃။ သဉ္စရိတ္တ သမုဋ္ဌာန်၊
၄။ သမနုဘာသန သမုဋ္ဌာန်၊
၅။ ကထိန သမုဋ္ဌာန်၊
၆။ ဧဠကလောမ သမုဋ္ဌာန်၊
၇။ ပဒသောဓမ္မ သမုဋ္ဌာန်၊
၈။ အဒ္ဓါန သမုဋ္ဌာန်၊
၉။ ထေယျသတ္ထ သမုဋ္ဌာန်၊
၁၀။ ဓမ္မဒေသနာ သမုဋ္ဌာန်၊
၁၁။ ဘူတာရောစန သမုဋ္ဌာန်၊
၁၂။ စောရိဝုဋ္ဌာပန သမုဋ္ဌာန်၊
၁၃။ အနနုညာတ သမုဋ္ဌာန်။ (ဝိ၊၅၊၁၅၇။) (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၂၊၉၅။) (ဝိမတိ၊၁၊၁၄၈။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၂၃၅၊၂၄၁)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သမုဋ္ဌာန် ၁၃ ပါး

သမုဋ္ဌာနသီသ ၁၃ မျိုးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သမုတ်ခြင်း ၃ ပါး

၁။ တောင်ဝှေး ဆောင်စိမ့်သောငှာ သမုတ်ခြင်း၊
၂။ သပိတ်ကို ဆိုင်းဖြင့် ဆောင်စိမ့်သောငှာ သမုတ်ခြင်း၊
၃။ တောင်ဝှေးနှင့် ဆိုင်းကို ဆောင်စိမ့်သောငှာ သမုတ်ခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၂၂၂။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၃၁၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သမုဒယ ၂ မျိုး

၁။ ဒိဋ္ဌိသမ္ပယုတ္တ သမုဒယ၊
၂။ ဒိဋ္ဌိဝိပ္ပယုတ္တ သမုဒယ။ (ဝိသုဒ္ဓိ၊၂၊၁၄၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သမုဒယ ၃ မျိုး

၁။ ကာမတဏှာဟု ဆိုအပ်သော သမုဒယ၊
၂။ ဘဝတဏှာဟု ဆိုအပ်သော သမုဒယ၊
၃။ ဝိဘဝတဏှာဟု ဆိုအပ်သော သမုဒယ။ (ဝိသုဒ္ဓိ၊၂၊၁၄၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သမုဒယသစ္စာ၌ ဉာဏ် ၃ ပါး

၁။ သစ္စဉာဏ်- ဆင်းရဲဖြစ်ကြောင်းဖြစ်သော သမုဒယသစ္စာကို ထိုးထွင်း၍ သိခြင်း၊
၂။ ကိစ္စဉာဏ်- ဆင်းရဲဖြစ်ကြောင်း သမုဒယသစ္စာကို ပယ်အပ်၏ဟု သိခြင်း၊
၃။ ကတဉာဏ်- ဆင်းရဲဖြစ်ကြောင်း သမုဒယသစ္စာကို ပယ်ပြီးပြီဟု သိခြင်း။ (ဝိ၊၃၊၁၅။) (ဝိ၊မြန်၊၃။၁၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သမုဒယသစ္စာကို မသိခြင်း၏ အကြောင်း ၃ မျိူး

၁။ဝတ္ထုအားဖြင့် မသိခြင်း၊
၂။ အာရုံအားဖြင့် မသိခြင်း၊
၃။ ဖုံးလွှမ်းသောအားဖြင့် မသိခြင်း။ (မ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၂၈။) (သံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သမုဒ္ဒရာ ၄ မျိုး

၁။ သံသာရသာဂရ- သံသရာသမုဒ္ဒရာ၊
၂။ ဇလသာဂရ- ရေသမုဒ္ဒရာ၊
၃။ နယ သာဂရ- ပိဋကသုံးပုံ တည်းဟူသော နည်း သမုဒ္ဒရာ၊
၄။ ဉာဏသာဂရ- သဗ္ဗညုတ ဉာဏ်တည်း ဟူသော သမုဒ္ဒရာ။ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သမုဒ္ဒရာ ၆ မျိုး

၁။ စိန်ပေါများသော လူခန္ဓာကိုယ်နှင့် တူသော နှာခေါင်းပြားကုန်သော ငါးတို့ ကျက်စားရာ ခုရမာလီသမုဒ္ဒရာ၊
၂။ ရွှေပေါများသော ထီးကဲ့သို့ နေကဲ့သို့ တောက် ပြောင်သော အရောင်ကို လွှတ်လျက် တည်သော အဂ္ဂိမာလီသမုဒ္ဒရာ၊
၃။ ငွေပေါများသော နွားနို့ကဲ့သို့ နို့ဓမ်းကဲ့သို့ အရောင်လင်းလက်သော ရေပြင်ရှိသော ဒဓိမာလီ သမုဒ္ဒရာ၊
၄။ နီလာပတ္တမြားရတနာ ပေါများသော စိမ်းစိုသော သမန်းမြက်ကဲ့သို့ စိမ်းစိုပြည့်ဖြိုးသော ကောက်စပါးကဲ့သို့ တောက်ပြောင်သော စိမ်းပြာရောင် ရေပြင်ရှိသော ကုသမာလီသမုဒ္ဒရာ၊
၅။ ပတ္တမြားပြောက်၊ မြကျောက်၊ သန္တာနီရတနာ ပေါများသော ကျူတော, ဝါးတောကဲ့သို့ ထင်ရသော ရေပြင်ရှိသော နဠမာလီ သမုဒ္ဒရာ၊
၆။ ရေကို ဆွဲငင်၍ ဆွဲငင်၍ ခပ်သိမ်းသော အဖို့အားဖြင့် ရေသည် တက်လတ်သော် ခပ်သိမ်းသော အဖို့အားဖြင့် ရေသည် ကမ်းပါးပြတ် ထုံးအိုင်ကြီးကဲ့သို့ ထင်ရှားသော, လှိုင်းတက်ကာ တစ်ဖက်၌ ကျသွားသည်နှင့် တူသော, ကြောက်မက်ဖွယ်အသံ ဆူညံပွက်သော ဗလဝါမုခီ သမုဒ္ဒရာ။ (ဇာ၊ဋ္ဌ၊၄၊၁၄၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သမုဒ္ဒရာ၏ ဂုဏ်ကျေးဇူး ၄ ပါး

၁။ အလုံးစုံသော အကောင်ပုပ်တို့မှ ဆိတ်သုဉ်းခြင်း၊
၂။ အလုံးစုံသော မြစ်တို့ဖြင့် စီးဝင်သော်လည်း မပြည့်နိုင်ခြင်း၊
၃။ ကြီးကုန်သော သတ္တဝါတို့၏ နေရာဖြစ်ခြင်း၊
၄။ မနှိုင်းယှဉ်အပ်သော အထူးထူး အပြားအပြား ပြန့်ပြောသော လှိုင်း တံပိုးတို့ဖြင့် ရောပြွမ်းခြင်း။ (မိလိန္ဒ၊၃၀၅။) (မိလိန္ဒ၊မြန်။၃၂၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သမုဒ္ဒရာ၏ အံ့ဖွယ် ၈ ပါး

၁။ မဟာသမုဒ္ဒရာသည် အစဉ်အတိုင်း ညွှတ်ကိုင်းရှိုင်း၍ တစစ နက်ခြင်း၊
၂။ မဟာသမုဒ္ဒရာရေသည် ကမ်းကို မကျော်လွန်ခြင်း၊
၃။ မဟာသမုဒ္ဒရာသည် အကောင်ပုပ်များနှင့် မဆက်ဆံခြင်း (အကောင်ပုပ်များ ဖြစ်ပေါ်လာလျှင် ကုန်းပေါ်သို့ လှိုင်းဖြင့် ရိုက်တင်ခြင်း)၊
၄။ ဂင်္ဂါ, ယမုနာ, အစိရဝတီ, သရဘူ, မဟီ ဟူသော မြစ်ငါးသွယ်တို့သည် မဟာသမုဒ္ဒရာသို့ ရောက်သည်ရှိသော် မူလအမည်ကို စွန့်၍ မဟာသမုဒ္ဒရာဟူ၍သာ ခေါ်ဆို အပ်ခြင်း၊
၅။ မဟာသမုဒ္ဒရာသို့ မြစ်ရေများ အမြဲမပြတ် စီးဝင်လျက် မိုးရေများ ရွာသွန်း သော်လည်း မဟာသမုဒ္ဒရာရေသည် တိုးမှုဆုတ်မှု မထင်ရှားခြင်း၊
၆။ မဟာသမုဒ္ဒရာရေသည် ငန်သော အရသာတစ်ခုတည်းသာ ရှိခြင်း၊
၇။ မဟာသမုဒ္ဒရာသည် ပုလဲ, ပတ္တမြား, ရွှေ, ငွေ စသော များစွာသော ရတနာတို့နှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၈။ မဟာ သမုဒ္ဒရာသည် တစ်ယူဇနာ, နှစ်ယူဇနာ စသည်အားဖြင့် အတ္တဘောကြီးမားသော တိမိ, တိမိင်္ဂလ စသော ငါးကြီးများနှင့် နဂါး အသုရာတို့၏ နေထိုင် ကျက်စားရာ နေရာဌာန ဖြစ်ခြင်း။ (ဝိ၊၄၊၄၁၉၊၄၂၀၊၄၂၁။) (အံ၊၃၊၃၉။) (ဥဒါန၊၁၃၉။) (အံ၊မြန်၊၃။၄၀။) (ဥဒါန၊မြန်။၅၂၅။) (ဝိ၊မြန်၊၄၊၄၂၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သမုဒ္ဒရာနှင့် ယောဂီ တူပုံ ၅ မျိုး

၁။ မဟာသမုဒ္ဒရာသည် အကောင်ပုပ်နှင့် မဆက်ဆံခြင်း၊ အတူမနေခြင်း (ထို့အတူ ယောဂီပုဂ္ဂိုလ်သည် ရာဂ ဒေါသ မောဟ မာန ဒိဋ္ဌိ မက္ခ ပဠာသ ဣဿာ မစ္ဆရိယ မာယာ သာဌေယျဟူသော မကောင်းမှု ဒုစရိုက် အကုသိုလ် အညစ် အကြေးတို့နှင့် အတူမနေခြင်း)၊
၂။ မဟာသမုဒ္ဒရာသည် ပုလဲ ပတ္တမြား ကြောင်မျက်ရွဲ ခရုသင်း ကျောက်သလင်း သန္တာ ဖလ် မြဟူသော အမျိုးမျိုးသော ရတနာအပေါင်းကို ဆောင်လျက် အပသို့ မကြဲဖြန့်ခြင်း (ထို့အတူ ယောဂီပုဂ္ဂိုလ်သည် ဈာန် မဂ်ဖိုလ် ဝိမောက္ခ သမာဓိ သမာပတ္တိ ဝိပဿနာ အဘိညာဉ်တည်းဟူသော အမျိုးမျိုးသော ဂုဏ်ကျေးဇူး ရတနာတို့ကို ရသည်ရှိသော် ပိတ်ဖုံးထားလျက် အပသို့ မထုတ်ဆောင်ခြင်း)၊
၃။ မဟာသမုဒ္ဒရာသည် များပြားကုန်သော ကြီးမားသော သတ္တဝါတို့နှင့် အတူနေခြင်း (ထို့အတူ ယောဂီပုဂ္ဂိုလ်သည် သန္တုဋ္ဌီ သလ္လေခစသော ဂုဏ်တို့ုနှင့် ပြည့်စုံသော မိတ်ဆွေကောင်း သီတင်းသုံးဖော်တို့ကို အမှီပြု၍ နေခြင်း)၊
၄။ မဟာသမုဒ္ဒရာသည် ဂင်္ဂါ ယမုနာ သရဘူ မဟီ အစိရဝတီစသော မြစ်အားလုံးတို့ဖြင့်လည်းကောင်း၊ ကောင်းကင်မှ ကျသော မိုးရေအယဉ်တို့ဖြင့် လည်းကောင်း ပြည့်သော်လည်း မိမိကမ်းကို မလွန်ခြင်း (ထို့အတူ ယောဂီပုဂ္ဂိုလ်သည် လာဘ်ပူဇော် သက္ကာရ စသော အကြောင်းကြောင့်လည်းကောင်း အသက်ဟူသော အကြောင်းကြောင့် လည်းကောင်း သိက္ခာပုဒ်တော်များကို လွန်ကျူး၍ မကျင်ြ့ခင်း)၊
၅။ မဟာသမုဒ္ဒရာသည် စီးဝင်ကုန်သော ဂင်္ဂါ ယမုနာ သရဘူ မဟီ အစိရဝတီစသော မြစ်အားလုံးတို့ဖြင့် လည်းကောင်း၊ ကောင်းကင်မှ ကျသော မိုးရေအယဉ်တို့ုဖြင့်လည်းကောင်း မပြန့်ခြင်း (ထို့အတူ ယောဂီပုဂ္ဂိုလ်သည် ပါဠိသင်ခြင်း အဋ္ဌကထာသင်ခြင်း နှုတ်တက်ဆောင်ခြင်း စသည်တို့ဖြင့် မှတ်သားအပ်သော အင်္ဂါကိုးပါးရှိသော ဘုရားရှင်၏ ပရိယတ္တိသာသနာ တော်မြတ်ကို နာယူကာမျှဖြင့် မရောင့်ရဲ မတင်းတိမ်ခြင်း)။ (မိလိန္ဒ၊၃၆၃။) (မိလိန္ဒ၊မြန်။၃၈၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သမောဓာနပရိဝါသ် ၃ မျိုး

၁။ ဩဓာနသမောဓာနပရိဝါသ်- ပယ်ရှားခါတွက်၍ ပေါင်းအပ်ရာ ပရိဝါသ်, (အနိက္ခိတ္တပရိဝါသ် ဆောက်တည်နေစဉ် တစ်ရက်၌ သံဃာဒိသိသ်အာပတ် သင့်ပြန်၏၊ ထိုအာပတ်ကိုလည်း ညဉ့်ဖုံးထားမိ၏၊ ထိုအခါ ပရိဝါသ်ကျင့်ပြီး ညဉ့်များကို ပယ်ရှားခါတွက်၍ ကြားအာပတ်ကို မူလအာပတ်ထည်း၌ ပေါင်း၍ ပရိဝါသ် ပေးရပြန်၏၊ ထိုပရိဝါသ်သည် ဩဓာနသမောဓာနပရိဝါသ်)၊
၂။ အဂ္ဃသမောဓာနပရိဝါသ်- အကြာဆုံး ဖုံးလွှမ်းသော ညဉ့်အပိုင်းအခြားအားဖြင့် ပေါင်း၍ ပေးအပ်သော ပရိဝါသ်၊
၃။ မိဿက သမောဓာနပရိဝါသ်- အထူးထူးသောဝတ္ထုရှိ,ဝတ္ထုမတူ, မျိုးမတူသော သံဃာဒိသိသ် အာပတ်တို့ကို တစ်ပေါင်းတည်းပြု၍ ပေးသော ပရိဝါသ်။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၄၊၂၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သမောဓာနမာနတ် ၃ မျိုး

၁။ ဩဓာနသမောဓာနမာနတ်- ပယ်ရှားခါတွက်၍ ပေါင်းအပ်ရာ မာနတ်, (အနိက္ခိတ္တမာနတ် ဆောက်တည်နေစဉ် တစ်ရက်၌ သံဃာဒိသိသ်အာပတ် သင့်ပြန်၏၊ ထိုအာပတ်ကိုလည်း ညဉ့်ဖုံးထားမိ၏၊ ထိုအခါ မာနတ်ကျင့်ပြီး ညဉ့်များကို ပယ်ရှားကာ တွက်၍ ကြားအာပတ်ကို မူလအာပတ်ထည်း၌ ပေါင်း၍ မာနတ် ပေးရပြန်၏၊ ထိုမာနတ်သည် ဩဓာနသမောဓာနမာနတ်)၊
၂။ အဂ္ဃသမောဓာန- အကြာဆုံး ဖုံးလွှမ်းသော ညဉ့်အပိုင်းအခြား အားဖြင့် ပေါင်း၍ ပေးအပ်သော မာနတ်၊
၃။ မိဿကသမောဒါနမာနတ်- အထူးထူးသောဝတ္ထုရှိ,ဝတ္ထုမတူ, မျိုးမတူသော သံဃာဒိသိသ်အာပတ်တို့ကို တစ်ပေါင်းတည်းပြု၍ ပေးသော မာနတ်။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၄၊၃၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သမောသရဏ ၃ မျိုး

စုဝေးပေါင်းဆုံခြင်း ၃ မျိုးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သမ္ပဇည တရား ၄ ပါး

၁။ အကျိုးရှိသည်, အကျိုးမရှိသည်ကို ဆင်ခြင်ခြင်း (သာတ္ထက သမ္ပဇည)၊
၂။ လျောက်ပတ်သည်, မလျောက်ပတ်သည်ကို ဆင်ခြင်ခြင်း (သပ္ပါယသမ္ပဇည)၊
၃။ ကမ္မဋ္ဌာန်း အာရုံကို ဆင်ခြင်ခြင်း (ဂေါစရသမ္ပဇည)၊
၄။ မတွေဝေသောအားဖြင့် ဆင်ခြင်ခြင်း (အသမ္မောဟ သမ္ပဇည)။ (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၆၅။) (မ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၅၈။) (သံ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၁၇။) (အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၈၂။) (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၇၅။) (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၃၂။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊မြန်၊၁။၃၂၄။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊မြန်၊၁။၃၂၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သမ္ပတ္တိ ၃ မျိုး

၁။ သီလ၏ ပြည့်စုံခြင်း (သီလသမ္ပတ္တိ)၊
၂။ သမာဓိ၏ ပြည့်စုံခြင်း (သမာဓိ သမ္ပတ္တိ)၊
၃။ ပညာ၏ ပြည့်စုံခြင်း (ပညာသမ္ပတ္တိ)၊ မှတ်ချက်။ ။ သမ္ပဒါ ၃ မျိုးလည်း ဆို၏။ (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၂။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊မြန်၊၁။၃၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သမ္ပတ္တိ ၃ မျိုး (တစ်နည်း)

၁။ မနုဿသမ္ပတ္တိ- လူ့စည်းစိမ်၊
၂။ ဒေဝလောကသမ္ပတ္တိ- နတ်စည်းစိမ်၊
၃။ နိဗ္ဗာနသမ္ပတ္တိ- နိဗ္ဗာန်စည်းစိမ်။ (ဣတိဝုတ်၊ဋ္ဌ၊၈၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သမ္ပတ္တိစက် ၄ ပါး

၁။ ပဋိရူပဒေသဝါသော- ပရိသတ်လေးပါး ထင်ရှားရှိသော သင့်လျော်သော အရပ်၌ နေထိုင်ခြင်း၊
၂။ သပ္ပုရိသာဝဿယော- ဘုရားစသော သူတော်ကောင်းတို့ကို မှီဝဲ ဆည်းကပ်ခြင်း၊
၃။ အတ္တသမ္မာပဏိဓိ- မိမိကိုယ်ကို သဒ္ဓါသီလ စသည်တို့၌ ကောင်းစွာ တည်စေခြင်း၊
၄။ ပုဗ္ဗေ စ ကတပုညတာ- ရှေးရှေးဘဝ၌ ဆည်းပူးအားထုတ်ခဲ့ဖူးသော ကောင်းမှု ကုသိုလ်ရှိခြင်း။ (အံ၊၁၊၃၄၁။) (ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၇၂။) (အံ၊မြန်၊၁။၃၅၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သမ္ပဒါ ၄ ပါး

၁။ ဉာဏသမ္ပဒါ- ဉာဏ်နှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၂။ ပဟာနသမ္ပဒါ- တစ်ခဏတာ ကိလေသာကို ပယ်ခြင်းစသော ပယ်ခြင်းနှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၃။ အာနုဘာဝသမ္ပဒါ- တန်ခိုးအာနုဘော်နှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၄။ ရူပကာယသမ္ပဒါ- ရူပကာယနှင့် ပြည့်စုံခြင်း။ (ဒီ-ဋီ၊၁၊၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သမ္ပဒါ ၈ ပါး

ပြည့်စုံခြင်း ၈ မျိုးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သမ္ပဒါ တရား ၅ ပါး

၁။ ဆွေမျိုးနှင့် ပြည့်စုံခြင်း- ဉာတိသမ္ပဒါ၊
၂။ စည်းစိမ်နှင့် ပြည့်စုံခြင်း- ဘောဂသမ္ပဒါ၊
၃။ အနာရောဂါကင်းခြင်းနှင့် ပြည့်စုံခြင်း- အာရောဂျသမ္ပဒါ၊
၄။ သီလနှင့် ပြည့်စုံခြင်း သီလသမ္ပဒါ၊
၅။ အယူနှင့် ပြည့်စုံခြင်း- ဒိဋ္ဌိသမ္ပဒါ။ (ဝိ၊၅၊၂၃၀။) (ဒီ၊၃၊၁၉၆။) (အံ၊၁၊၂၉၁။) (အံ၊၂၊၁၀၄။) (အံ၊၂၊၁၃၀။) (အံ၊၂၊၄၆။) (အံ၊၃၊၁၄၀။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၃၁၉။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၁၈။) (အံ၊မြန်၊၁။၃၀၈။) (အံ၊မြန်၊၂။၁၂၇။) (အံ၊မြန်၊၂။၁၆၂။) (အံ၊မြန်၊၂။၅၇။) (အံ၊မြန်၊၃။၁၄၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သမ္ပန္န ၃ မျိုး

၁။ ပရိပုဏ္ဏသမ္ပန္န- ထက်ဝန်းကျင်မှ ပြည့်စုံခြင်းသို့ ရောက်သော သမ္ပန္န၊
၂။ သမင်္ဂိသမ္ပန္န- ကောင်းစွာ ပြည့်စုံခြင်းသို့ ရောက်သော သမ္ပန္န၊
၃။ မဓုရသမ္ပန္န- ကောင်း မြတ်သော အရသာနှင့် ယှဉ်သော သမ္ပန္န။ (မ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၅၈။) (ဗုဒ္ဓဝံ၊ဋ္ဌ၊၁၆။) (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၁၊၄၃၆။) (အံ၊ဋီ၊၂၊၂၃၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သမ္ပန္နအနက် ၃ မျိုး

၁။ ထက်ဝန်းကျင် ပြည့်ခြင်းအနက်၊
၂။ ကောင်းစွာရောက်ခြင်း သမင်္ဂီ အနက်၊
၃။ ချိုမြိန်ခြင်း မဓုအနက်။ (ဣတိဝုတ်၊ဋ္ဌ၊၃၃၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သမ္ဖပ္ပလာပ အင်္ဂါ ၂ ပါး

သမ္ဖပ္ပလာပကံ မြောက်ကြောင်း ၂ မျိုးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သမ္ဖပ္ပလာပကံ မြောက်ကြောင်း ၂ မျိုး

၁။ ဘာရတမင်းတို့၏ စစ်ထိုးခြင်း, သီတာမိဖုရားကို ဒသဂိရိဘီလူး ဆောင်ခြင်း အစရှိသော အနက်အဓိပ္ပါယ် မရှိသော စကားကို ရှေးရှုပြုသူ ဖြစ်ခြင်း၊
၂။ ထိုသို့သဘောရှိသော စကားကို ပြောဆိုခြင်း။ (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၁၊၇၄။) (မ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၀၄။) (သံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၃၆။) (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၄၃။) (ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၀၆။) (မဟာနိ၊ဋ္ဌ၊၁၀၁။) (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၁၊၃၄၆။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊မြန်၊၁။၁၄၁။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊မြန်၊၁။၁၄၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သမ္ဖဿ ၆ မျိုး

၁။ စက္ခုသမ္ဖဿ- စက္ခုဝတ္ထုကို မှီသော တွေ့ထိခြင်း၊
၂။ သောတသမ္ဖဿ- သောတဝတ္ထုကို မှီသော တွေ့ထိခြင်း၊
၃။ ဃာနသမ္ဖဿ- ဃာနဝတ္ထုကို မှီသော တွေ့ထိခြင်း၊
၄။ ဇိဝှာသမ္ဖဿ- ဇိဝှာဝတ္ထုကို မှီသော တွေ့ထိခြင်း၊
၅။ ကာယသမ္ဖဿ- ကာယဝတ္ထုကို မှီသော တွေ့ထိခြင်း၊
၆။ မနောသမ္ဖဿ- မနောဒွါရ၌ ဖြစ်သော တွေ့ထိခြင်း။ (ဒီ၊၂၊၅၂။) (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၃၈။) (ဒီ၊မြန်၊၂။၅၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သမ္ဖဿဒွါရ ၆ မျိုး

၁။ စက္ခုသမ္ဖဿဒွါရ- မျက်စိအကြည်ဓာတ်ကို မှီ၍ ဖြစ်သော တွေ့ထိမှု ဒွါရ၊
၂။ သောတသမ္ဖဿဒွါရ- နားအကြည်ဓာတ်ကို မှီ၍ ဖြစ်သော တွေ့ထိမှုဒွါရ၊
၃။ ဃာန သမ္ဖဿဒွါရ- နှာခေါင်းအကြည်ဓာတ်ကို မှီ၍ ဖြစ်သော တွေ့ထိမှုဒွါရ၊
၄။ ဇိဝှါသမ္ဖဿ ဒွါရ- လျှာအကြည်ဓာတ်ကို မှီ၍ ဖြစ်သော တွေ့ထိမှုဒွါရ၊
၅။ ကာယသမ္ဖဿဒွါရ- ကိုယ် အကြည်ဓာတ်ကို မှီ၍ ဖြစ်သော တွေ့ထိမှုဒွါရ၊
၆။ မနောသမ္ဖဿဒွါရ- စိတ်နှင့် ယှဉ်သော တွေ့ထိမှုဒွါရ။ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၃၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သမ္ဗာသင်္ကပ္ပ၏ အခြံအရံ တရား ၃ ပါး

၁။ သမ္မာဒိဋ္ဌိ- မှန်ကန်သော အယူ၊
၂။ သမ္မာဝါယာမ- မှန်ကန်သော အားထုတ်မှု၊
၃။ သမ္မာသတိ- မှန်ကန်သော အောက်မေ့မှု။ (မ၊၃၊၁၁၈။) (မ၊မြန်၊၃။၁၂၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သမ္ဗောဇ္ဈင် ၇ ပါး

ပွားများအပ်သော တရား ၇ ပါး၊ ဘာဝေတဗ္ဗ တရား ၇ ပါးတို့နှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သမ္ဗောဓိ ၃ မျိုး

၁။ သမ္မာသမ္ဗောဓိ- ဘုရားရှင်တို့၏ မဂ်ဉာဏ် သဗ္ဗညုတဉာဏ်၊
၂။ ပစ္စေက သမ္ဗောဓိ- ပစ္စေကဗုဒ္ဓါတို့၏ မဂ်ဉာဏ်၊
၃။ သာဝကသမ္ဗောဓိ- ဘုရားရှင်၏ တပည့်သာဝက တို့၏ မဂ်ဉာဏ်။ (ထေရ၊ဋ္ဌ၊၁၊၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သမ္မတ္တတရား ၈ ပါး

၁။ မှန်သော သိမြင်ခြင်း ‘သမ္မာဒိဋ္ဌိ’၊
၂။ မှန်သော ကြံခြင်း ‘သမ္မာ သင်္ကပ္ပ’၊
၃။ မှန်သော ပြောဆိုခြင်း ‘သမ္မာဝါစာ’၊
၄။ မှန်သော ပြုလုပ်ခြင်း ‘သမ္မာကမ္မန္တ’၊
၅။ မှန်သော အသက်မွေးခြင်း ‘သမ္မာအာဇီဝ’၊
၆။ မှန်သော အားထုတ်ခြင်း ‘သမ္မာဝါယမ’၊
၇။ မှန်သော အောက်မေ့ခြင်း ‘သမ္မာသတိ’၊
၈။ မှန်သော တည်ကြည်ခြင်း ‘သမ္မာသမာဓိ’။ (ဒီ၊၃၊၂၁၁။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၃၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သမ္မပ္ပဓာနကထာ ၂ မျိုး

၁။ လောကီ သမ္မပ္ပဓာနကထာ၊
၂။ လောကုတ္တရာ သမ္မပ္ပဓာနကထာ။ (အံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၈၃။) (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၇၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သမ္မပ္ပဓာန် တရား ၄ ပါး

၁။ မဖြစ်ကုန်သေးသော ယုတ်ညံ့သော အကုသိုလ်တို့ကို မဖြစ် ပေါ်စေရန် အလိုဆန္ဒကို ဖြစ်စေခြင်း, အားထုတ်ခြင်း, လုံ့လပြုခြင်း, စိတ်ကို ချီးမြောက်ခြင်း, ဆောက်တည်ခြင်း၊
၂။ ဖြစ်ကုန်ပြီးကုန်သော ယုတ်ညံ့သော အကုသိုလ်တရားတို့ကို ပယ်ရန် အလိုဆန္ဒကို ဖြစ်စေခြင်း, အားထုတ်ခြင်း, လုံ့လပြုခြင်း, စိတ်ကို ချီးမြောက်ခြင်း, ဆောက်တည်ခြင်း၊
၃။ မဖြစ်ကုန်သော ကုသိုလ်တရားတို့ကို ဖြစ်စေရန် အလိုဆန္ဒကို ဖြစ်စေခြင်း, အားထုတ်ခြင်း, လုံ့လပြုခြင်း စိတ်ကို ချီးမြောက်ခြင်း, ဆောက်တည်ခြင်း၊
၄။ ဖြစ်ကုန်ပြီးသော ကုသိုလ်တရားတို့ကို တည်မြဲစေရန်, မပျောက်ပျက်စေရန်, တိုးတက် ဖြစ်ပွားစေရန်, ပြန့်ပြောစေရန်, ပွားများမှု ပြည့်စုံစေရန်, အလိုဆန္ဒကို ဖြစ်စေခြင်း, အားထုတ်ခြင်း, လုံ့လပြုခြင်း, စိတ်ကို ချီးမြောက်ခြင်း, ဆောက်တည်ခြင်း။ (ဒီ၊၃၊၁၈၅။) (မ၊၂၊၂၀၃။) (သံ၊၃၊၂၁၄။) (သံ၊၃၊၂၁၆။) (အံ၊၃၊၂၅၄။) (အဘိ၊ဝိ၊၂၁၆။) (အဘိ၊ဝိ၊၂၁၉။) (အဘိ၊ဝိ၊၂၂၃။) (အံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၈၄။) (ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၅၆။) (ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၇၀။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၀၅။) (မ၊မြန်၊၂။၂၁၅။) (သံ၊မြန်၊၃။၂၁၈။) (သံ၊မြန်၊၃။၂၁၈။) (အံ၊မြန်၊၃။၂၅၃။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၂။၁၉၁။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၂။၁၉၁။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၂။၁၉၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သမ္မပ္ပဓာန် လေးပါး၌ ဣန္ဒြေငါးပါး ဖြစ်ပုံ (သမ္မပ္ပဓာန် လေးပါး၌ ဝီရိယိန္ဒြေ၏ အစွမ်းအားဖြင့် ဣန္ဒြေငါးပါးတို့ကို မှတ်ကြောင်းခြင်းရာ ၂၀)

၁။ မဖြစ်သေးသော အကုသိုလ်တရားတို့ မဖြစ် ခြင်းငှာ သမ္မပ္ပဓာန်၌ ချီးမြှောက်ခြင်းကို အကြီးအမှူး ပြုသောအားဖြင့် ဝီရိယိန္ဒြေကို မှတ်ခြင်း၊
၂။ ဝီရိယိန္ဒြေ၏ အစွမ်းဖြင့် ထင်သော သဘောအားဖြင့် သတိန္ဒြေကို မှတ်ခြင်း၊
၃။ မပျံ့လွင့်သော သဘောအားဖြင့် သမာဓိန္ဒြေကို မှတ်ခြင်း၊
၄။ မြင်တတ်သော သဘောအားဖြင့် ပညိန္ဒြေကို မှတ်ခြင်း၊
၅။ ဆုံးဖြတ်တတ်သော သဘောအားဖြင့် သဒ္ဓိန္ဒြေကို မှတ်ခြင်းအားဖြင့် ငါးပါး၊ (အလားတူ- ဖြစ်ပြီးသော အကုသိုလ်တရားတို့ကို ပယ်ခြင်းငှာ ငါးပါး၊ မဖြစ်သေးသော ကုသိုလ်တရားတို့ကို ဖြစ်ခြင်းငှာ ငါးပါး၊ ဖြစ်ပြီးသော ကုသိုလ်တရားတို့ အလွန်ပွားများ ခြင်းငှာ ငါးပါးအားဖြင့် ပေါင်း သမ္မပ္ပဓာန် (၄) ပါးတို့၌ အခြင်းအရာ (၂၀) ဖြစ်သတည်း)။ (ပဋိသံ။၂၁၂-၂၁၃။) (ပဋိသံ၊မြန်။၂၆၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သမ္မာကမ္မန္တ ၂ မျိုး

၁။ လောကီ သမ္မာကမ္မန္တ၊
၂။ လောကုတ္တရာ သမ္မာကမ္မန္တ။ (မ၊၃၊၁၁၉။) (မ၊မြန်၊၃။၁၂၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သမ္မာကမ္မန္တ၏အခြံအရံတရား ၃ ပါး

၁။ မှန်ကန်သော အမြင်၊
၂။ မှန်ကန်သော လုံ့လ၊
၃။ မှန်ကန်သော သတိ။ (မ၊၃၊၁၁၉။) (မ၊မြန်၊၃။၁၂၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သမ္မာဒိဋ္ဌိ ၂ မျိုး

၁။ ကမ္မဿကတာဉာဏ်, သစ္စာနုလောမိကဉာဏ်တည်းဟူသော လောကီ သမ္မာဒိဋ္ဌိ၊
၂။ အရိယာမဂ်ဖိုလ်တို့နှင့် ယှဉ်သော ပညာ လောကုတ္တရာသမ္မာဒိဋ္ဌိ။ (မ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၀၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သမ္မာဒိဋ္ဌိ ၂ မျိုး

မှန်ကန်သောအမြင်၂ မျိုးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သမ္မာဒိဋ္ဌိ ၂ မျိုး (တစ်နည်း)

၁။ ဝိပဿနာ သမ္မာဒိဋ္ဌိ၊
၂။ မဂ္ဂသမ္မာဒိဋ္ဌိ။ (မ၊၃၊၁၁၇။) (မ၊မြန်၊၃။၁၁၉။) (မ၊ဋ္ဌ၊၄၊၉၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သမ္မာဒိဋ္ဌိ ၅ မျိုး

၁။ ကမ္မဿကတာ သမ္မာဒိဋ္ဌိ- ကံသာလျှင် မိမိဥစ္စာရှိသည်၏ အဖြစ်ကို ကောင်းစွာ သိသောဉာဏ်၊
၂။ ဈာနသမ္မာဒိဋ္ဌိ- ဈာန်နှင့် ယှဉ်သော ကောင်းသော ဉာဏ်အမြင်၊
၃။ ဝိပဿနာသမ္မာဒိဋ္ဌိ- ဝိပဿနာဉာဏ်ဟု ဆိုအပ်သော မှတ်ကန်သော အမြင်၊
၄။ မဂ္ဂ သမ္မာဒိဋ္ဌိ- မဂ်နှင့် ယှဉ်သော သမ္မာဒိဋ္ဌိ၊
၅။ ဖလသမ္မာဒိဋ္ဌိ- ဖိုလ်နှင့် ယှဉ်သော ကောင်းသော ဉာဏ်အမြင်။ (အံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၆၉။) (အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၆၃။) (အံ၊ဋီ၊၁၊၂၂၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သမ္မာဒိဋ္ဌိ ၅ မျိုး (တစ်နည်း) (မဟာစတ္တာရီသကသုတ်လာ ဟောအပ်သော သမ္မာဒိဋ္ဌိ ၅ မျိုး)

၁။ ဝိပဿနာသမ္မာဒိဋ္ဌိ၊
၂။ ကမ္မဿကတာသမ္မာဒိဋ္ဌိ၊
၃။ မဂ္ဂသမ္မာဒိဋ္ဌိ၊
၄။ ဖလသမ္မာဒိဋ္ဌိ၊
၅။ ပစ္စဝေက္ခဏာသမ္မာဒိဋ္ဌိ- ပစ္စဝေက္ခဏနှင့် ယှဉ်သော ကောင်းသော ဉာဏ်အမြင်။ (မ၊ဋ္ဌ၊၄၊၉၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သမ္မာဒိဋ္ဌိ ၆ မျိုး

၁။ ကမ္မဿကတာသမ္မာဒိဋ္ဌိ၊
၂။ ဈာနသမ္မာဒိဋ္ဌိ၊
၃။ ဝိပဿနာသမ္မာဒိဋ္ဌိ၊
၄။ မဂ္ဂသမ္မာဒိဋ္ဌိ၊
၅။ ဖလသမ္မာဒိဋ္ဌိ၊
၆။ ပစ္စဝေက္ခဏာသမ္မာဒိဋ္ဌိ။ (အံ၊ဋ္ဌ၊၃၊၄၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သမ္မာဒိဋ္ဌိ ချီးမြှောက်အပ်ကြောင်း တရား ၅ ပါး

၁။ မှန်ကန်သော အယူ သမ္မာဒိဋ္ဌိကို သီလဖြင့် ချီးမြှောက်အပ်ခြင်း၊
၂။ မှန်ကန်သော အယူ သမ္မာဒိဋ္ဌိကို အကြားအမြင်ဖြင့်လည်း ချီးမြှောက် အပ်ခြင်း၊
၃။ မှန်ကန်သော အယူ သမ္မာဒိဋ္ဌိကို ဆွေးနွေးမှုဖြင့်လည်း ချီးမြှောက်အပ်ခြင်း၊
၄။ မှန်ကန်သော အယူ သမ္မာဒိဋ္ဌိကို သမထဖြင့်လည်း ချီးမြှောက်အပ်ခြင်း၊
၅။ မှန်ကန်သော အယူ သမ္မာဒိဋ္ဌိကို ဝိပဿနာဖြင့်လည်း ချီးမြှောက်အပ်ခြင်း။ (အံ၊၂၊၁၇။) (အံ၊မြန်၊၂။၂၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သမ္မာဒိဋ္ဌိ ဖြစ်ကြောင်း ၂ ပါး

၁။ ပရတောဃောသ- သူတစ်ပါးအထံမှ သစ္စာလေးပါးနှင့် စပ်သော တရားဒေသနာကို ကြားနာခြင်း၊
၂။ ယောနိသောမနသိကာရ- မိမိ၏ အဇ္ဈတ္တသန္တာန်၌ တရား ဒေသနာတို့ကို အသင့်အတင့်အားဖြင့် နှလုံးသွင်းခြင်း။ (မ၊၁၊၃၆၈။) (အံ၊၁၊၈၇။) (ပေဋကော၊၁၆၇။) (ဥဒါန၊ဋ္ဌ၊၉၄။) (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၃၊၁၆၁။) (မ၊မြန်၊၁။၃၇၉။) (အံ၊မြန်၊၁။၁၀၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သမ္မာဒိဋ္ဌိ အခြံအရံ တရား ၃ ပါး

၁။ သမ္မာဒိဋ္ဌိ၊
၂။ သမ္မာဝါယာမ၊
၃။ သမ္မာသတိ။ (မ၊၃၊၁၁၇။) (မ၊မြန်၊၃။၁၂၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သမ္မာဒိဋ္ဌိ အင်္ဂါ ၅ ပါး (အရဟတ္တဖိုလ်အကျိုးကို ဖြစ်စေနိုင်သော သမ္မာဒိဋ္ဌိ၏ အင်္ဂါ ၅ ပါး)

၁။ စောင့်စည်းမှု သီလအထောက်အပံ့ကို ရခြင်း၊
၂။ တရားနာခြင်း သုတအထောက်အပံ့ကို ရခြင်း၊
၃။ ကမ္မဋ္ဌာန်းတရား ဆွေးနွေးမှု ဓမ္မသာကစ္ဆာ အထောက်အပံ့ကို ရခြင်း၊
၄။ ဈာန် သမာပတ်ဟု ဆိုအပ်သော သမထအထောက်အပံ့ကို ရခြင်း၊
၅။ အထူးထူးရှုခြင်းဟု ဆိုအပ်သော ဝိပဿနာအထောက်အပံ့ကို ရခြင်း။ (မ၊၁၊၃၆၈။) (မ၊မြန်၊၁။၃၇၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သမ္မာဒိဋ္ဌိ၏ ဝိဝေက ၅ ပါး

၁။ ခွါသည့်အစွမ်းဖြင့် ကင်းဆိတ်ခြင်း (ဝိက္ခမ္ဘနဝိဝေက)၊
၂။ တဒင်္ဂ ခဏအားဖြင့် ကင်းဆိတ်ခြင်း (တဒင်္ဂဝိဝေက)၊
၃။ ကောင်းစွာ ဖြတ်ခြင်းဖြင့် ကင်းဆိတ်ခြင်း (သမုစ္ဆေဒဝိဝေက)၊
၄။ တစ်ဖန် ငြိမ်းသောအားဖြင့် ကင်းဆိတ်ခြင်း (ပဋိပဿဒ္ဓိဝိဝေက)၊
၅။ ထွက်မြောက်သည့်အစွမ်းဖြင့် ကင်းဆိတ်ခြင်း (နိဿရဏဝိဝေက)၊ မှတ်ချက်။ ။ ကြွင်းကျန်သော သမ္မာဒိဋ္ဌိ၏ ဝိရာဂ ငါးပါး၊ နိရောဓ ငါးပါး၊ ဝေါသဂ္ဂငါးပါးတို့ကိုလည်း ဝိဝေက ငါးပါးနှင့် အတူ ယူလေ၊ အလားတူ သမ္မာသင်္ကပ္ပ၊ သမ္မာဝါစာ၊ သမ္မာကမ္မန္တ၊ သမ္မာအာဇီဝ၊ သမ္မာဝါယာမ၊ သမ္မာသတိ၊ သမ္မာသမာဓိဟူသော ကျန်မဂ္ဂင်ခုနစ်ပါးတို့ ၌လည်း အထက်ပါ ဝိဝေက ငါးပါး၊ ဝိရာဂငါးပါး၊ နိရောဓငါးပါး၊ ဝေါသဂ္ဂငါးပါးတို့ကို သမ္မာဒိဋ္ဌိအတိုင်း ယူလေ။ (ပဋိသံ။၃၉၇-၃၉၈။) (ပဋိသံ၊မြန်။၄၅၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သမ္မာဒိဋ္ဌိကြောင့် ဘာဝနာပြည့်စုံခြင်း ၆၄ ပါး

၁။ သောတာပတ္တိမဂ်၏ ခဏ၌ သဒ္ဓိန္ဒြေစသော ဣန္ဒြေ ရှစ်ပါး ပြည့်စုံခြင်း၊
၂။ သောတာပတ္တိဖိုလ်၏ ခဏ၌ သဒ္ဓိန္ဒြေစသော ဣန္ဒြေ ရှစ်ပါး ပြည့်စုံခြင်း ဤနည်းအားဖြင့် မဂ်, ဖိုလ် ရှစ်ပါးတို့နှင့် ဣန္ဒြေ ရှစ်ပါးတို့ကို မြှောက်သော် ၆၄ ပါး ဖြစ်ကုန်၏။ (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၄၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သမ္မာဒိဋ္ဌိပုဂ္ဂိုလ် လားရာ ဂတိ ၂ မျိုး

၁။ နတ်ဘုံ ဒေဝဂတိ၊
၂။ လူ့ဘုံ မနုဿဂတိ။ (အံ၊၁၊၆၂။) (အံ၊မြန်၊၁။၇၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သမ္မာမဂ္ဂင် ၁၀ ပါး ဖြစ်ပွားပုံ

၁။ မှန်သော အမြင်ရှိသူအား မှန်သောအကြံ ဖြစ်ခြင်း၊
၂။ မှန်သော အကြံစည်ရှိသူအား မှန်သောစကား ဖြစ်ခြင်း၊
၃။ မှန်သော စကားရှိသူအား မှန်သော အလုပ်ကို လုပ်ခြင်း၊
၄။ မှန်သော အလုပ်ရှိသူအား မှန်သော အသက်မွေးမှု ဖြစ်ခြင်း၊
၅။ မှန်သော အသက်မွေးမှုရှိသူအား မှန်သော လုံ့လ ဖြစ်ခြင်း၊
၆။ မှန်သော လုံ့လရှိသူအား မှန်သော သတိ ဖြစ်ခြင်း၊
၇။ မှန်သော သတိရှိသူအား မှန်သော သမာဓိဖြစ်ခြင်း၊
၈။ မှန်သော သမာဓိရှိသူအား မှန်သော ဉာဏ်အမြင် ဖြစ်ခြင်း၊
၉။ မှန်သော ဉာဏ်အမြင်ရှိသူအား မှန်သော လွတ်မြောက်မှု ဖြစ်ခြင်း။ (အံ၊၃၊၄၂၈။) (အံ၊မြန်၊၃။၄၂၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သမ္မာဝါစာ ၂ မျိုး

၁။ လောကီသမ္မာဝါစာ၊
၂။ လောကုတ္တရာသမ္မာဝါစာ။ (မ၊၃၊၁၁၈။) (မ၊မြန်၊၃။၁၂၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သမ္မာဝါစာ၏ အခြံအရံ တရား ၃ ပါး

၁။ သမ္မာဒိဋ္ဌိ၊
၂။ သမ္မာဝါယာမ၊
၃။ သမ္မာသတိ။ (မ၊၃၊၁၁၉။) (မ၊မြန်၊၃။၁၂၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သမ္မာဝိတက် ၂ မျိုး

၁။ ခေမဝိတက်၊
၂။ ပဝိဝေကဝိတက်။ (ဣတိဝုတ်၊ဋ္ဌ၊၁၄၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သမ္မာသင်္ကပ္ပ ၂ မျိုး

၁။ လောကီသမ္မာသင်္ကပ္ပ၊
၂။ လောကုတ္တရာသမ္မာသင်္ကပ္ပ။ (မ၊၃၊၁၁၇။) (မ၊မြန်၊၃။၁၂၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သမ္မာသင်္ကပ္ပ ၃ မျိုး

၁။ နေက္ခမ္မသင်္ကပ္ပ- ကာမဂုဏ်အနှောင်အဖွဲ့မှ ထွက်မြောက်သော ကြံစည်မှု၊
၂။ အဗျာပါဒသင်္ကပ္ပ- ဒေါသလွတ်ကင်းသော ကြံစည်မှု၊
၃။ အဝိဟိံသာသင်္ကပ္ပ- နှိပ်စက် ညှဉ်းဆဲခြင်းမှ လွတ်ကင်းသော ကြံစည်မှု။ (မ၊၁၊၁၇၈။) (မ၊မြန်၊၁။၃၇၉။) (အံ၊မြန်၊၁။၁၀၂။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၁။၃၈၁။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၁။၃၈၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သမ္မာသမာဓိ ပွားများပုံ ၅ မျိုး

၁။ ကာမဂုဏ်တို့မှ ကင်းဆိတ်၍သာလျှင် ပဌမဈာန်ကို ရောက်၍ နေခြင်း၊
၂။ ဝိတက်၊ ဝိစာရတို့၏ ချုပ်ခြင်းကြောင့် ဒုတိယဈာန်ကို ရောက်၍ နေခြင်း၊
၃။ ပီတိကို မစွဲမက်ခြင်းကြောင့် တတိယဈာန်ကို ရောက်၍ နေခြင်း၊
၄။ သုခကို ပယ်ခြင်းကြောင့် စတုတ္ထဈာန်ကို ရောက်၍ နေခြင်း၊
၅။ ဆင်ခြင်တတ်သော ‘‘ပစ္စဝေက္ခဏာ’’ ဉာဏ်ဟူသော အာရုံကို ထိုးထွင်း၍ သိခြင်း။ (အံ၊၂၊၂၁။) (အံ၊မြန်၊၂။၂၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သမ္မာသမာဓိ၏ အခြံအရံ ၇ မျိုး

၁။ မှန်ကန်သော အမြင်၊
၂။ မှန်ကန်သော အကြံ၊
၃။ မှန်ကန်သော စကား၊
၄။ မှန်ကန်သော အလုပ်၊
၅။ မှန်ကန်သော အသက်မွေးမှု၊
၆။ မှန်ကန်သော လုံ့လပြုမှု၊
၇။ မှန်ကန်သော အမှတ်ရမှု။ (မ၊၃၊၁၁၆။) (မ၊မြန်၊၃။၁၁၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သမ္မာအာဇီဝ ၂ မျိုး

၁။ လောကီ မှန်ကန်သော အသက်မွေးမှု၊
၂။ လောကုတ္တရာ မှန်ကန်သော အသက် မွေးမှု။ (မ၊၃၊၁၂၀။) (မ၊မြန်၊၃။၁၂၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သမ္မာအာဇီဝ၏အခြံအရံတရား ၃ ပါး

၁။ မှန်ကန်သော အမြင်၊
၂။ မှန်ကန်သော လုံ့လ၊
၃။ မှန်ကန်သော သတိ။ (မ၊၃၊၁၂၀။) (မ၊မြန်၊၃။၁၂၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သမ္မုခါဝိနည်း အစစ်ဖြစ်သော တရားသော အမှုဖြင့် အဓိကရုဏ်း ငြိမ်းစေခြင်း ၉ ပါး

၁။ ဓမ္မဝါဒီပုဂ္ဂိုလ်က အဓမ္မဝါဒီပုဂ္ဂိုလ်အားလည်းကောင်း၊
၂။ ဓမ္မဝါဒီပုဂ္ဂိုလ်က အဓမ္မဝါဒီ ပုဂ္ဂိုလ် အများစုတို့အားလည်းကောင်း၊
၃။ ဓမ္မဝါဒီပုဂ္ဂိုလ်က အဓမ္မဝါဒီသံဃာအား လည်းကောင်း၊
၄။ ဓမ္မဝါဒီပုဂ္ဂိုလ်အများစုက အဓမ္မဝါဒီပုဂ္ဂိုလ်အားလည်းကောင်း၊
၅။ ဓမ္မဝါဒီပုဂ္ဂိုလ် အများစု တို့က အဓမ္မဝါဒီပုဂ္ဂိုလ်အများစုတို့အားလည်းကောင်း၊
၆။ ဓမ္မဝါဒီပုဂ္ဂိုလ်အများစုက အဓမ္မဝါဒီ သံဃာအားလည်းကောင်း၊
၇။ ဓမ္မဝါဒီသံဃာက အဓမ္မဝါဒီပုဂ္ဂိုလ်အားလည်းကောင်း၊
၈။ ဓမ္မ ဝါဒီသံဃာက အဓမ္မဝါဒီပုဂ္ဂိုလ် အများစုအားလည်းကောင်း၊
၉။ ဓမ္မဝါဒီသံဃာက အဓမ္မဝါဒီ သံဃာအားလည်းကောင်း- ဤကား ဓမ္မတည်း၊ ဤကား ဝိနယတည်း၊ ဤကား မြတ်စွာဘုရား အဆုံးအမတော်တည်း၊ ဤအဆုံးအမတော်ကို ယူကုန်လော့၊ နှစ်သက်ကြကုန်လော့ဟု ကောင်းစွာ သိစေ၊ ကြည့်ရှုဆင်ခြင်စေလျက် ထပ်ကာ ထပ်ကာ ညွှန်ပြခြင်း။ (ဝိ၊၄၊၁၉၀။) (ဝိ၊မြန်၊၄။၁၈၃-၁၈၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သမ္မုခါဝိနည်း အစစ်ဖြစ်သော မတရားသောအမှုဖြင့် အဓိကရုဏ်းငြိမ်းစေခြင်း ၉ ပါး

၁။ အဓမ္မဝါဒီပုဂ္ဂိုလ်က ဓမ္မဝါဒီပုဂ္ဂိုလ်အားလည်းကောင်း၊
၂။ အဓမ္မဝါဒီပုဂ္ဂိုလ်က ဓမ္မဝါဒီ ပုဂ္ဂိုလ် အများစုအားလည်းကောင်း၊
၃။ အဓမ္မဝါဒီပုဂ္ဂိုလ်က ဓမ္မဝါဒီသံဃာအားလည်းကောင်း၊ ၄။အဓမ္မဝါဒီပုဂ္ဂိုလ် အများစုက ဓမ္မဝါဒီပုဂ္ဂိုလ်အားလည်းကောင်း၊
၅။ အဓမ္မဝါဒီပုဂ္ဂိုလ် အများစုက ဓမ္မဝါဒီပုဂ္ဂိုလ် အများစုအားလည်းကောင်း၊
၆။ အဓမ္မဝါဒီပုဂ္ဂိုလ် အများစုက ဓမ္မဝါဒီ သံဃာအားလည်းကောင်း၊
၇။ အဓမ္မဝါဒီ သံဃာက ဓမ္မဝါဒီပုဂ္ဂိုလ်အား လည်းကောင်း၊
၈။ အဓမ္မဝါဒီသံဃာက ဓမ္မဝါဒီပုဂ္ဂိုလ်အများစုအားလည်းကောင်း၊
၉။ အဓမ္မဝါဒီ သံဃာက ဓမ္မဝါဒီသံဃာအားလည်းကောင်း- ‘‘ဤကား ဓမ္မတည်း၊ ဤကား ဝိနယတည်း၊ ဤကား မြတ်စွာဘုရား အဆုံးအမတော်တည်း၊ ဤအဆုံးအမတော်ကို ယူကုန်လော့၊ နှစ်သက်ကြ ကုန်လော့ဟု ကောင်းစွာ သိစေ၊ ကြည့်ရှုဆင်ခြင်စေလျက် ထပ်ကာ ထပ်ကာ ညွှန်ပြခြင်း။ (ဝိ၊၄၊၁၈၈။) (ဝိ၊မြန်၊၄။၁၈၂-၁၈၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သမ္မုခီဘာဝ ၄ မျိုး

၁။ ဓမ္မသမ္မုခတာ- ဟုတ်မှန်သောဝတ္ထု၏ မျက်မှောက်-ထင်ရှားရှိသည်၏ အဖြစ်၊
၂။ ဝိနယသမ္မုခတာ- ထိုထိုအဓိကရုဏ်းကို ငြိမ်းစေခြင်းငှါ မြတ်စွာဘုရားသည် ဟောအပ်သော အစီအရင်၏ မျက်မှောက်အဖြစ်၊
၃။ သံဃသမ္မုခတာ- သံဃာ၏ မျက်မှောက် ထင်ရှားရှိသည်၏ အဖြစ်၊
၄။ ပုဂ္ဂလသမ္မုခတာ- ပုဂ္ဂိုလ်၏ မျက်မှောက်ထင်ရှားရှိသည်၏ အဖြစ်။ (အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၆၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သမ္မုတိ ၁၃ မျိုး

၁။ ဆွမ်းအလှည့်ကို ညွှန်ချတတ်သော ရဟန်းအား ပေးသော သမ္မုတိ၊
၂။ အိပ်ရာနေရာကို ခင်းပေးတတ်သော ရဟန်းအား ပေးသော သမ္မုတိ၊
၃။ ဘဏ္ဍာတိုက်၌ ဘဏ္ဍာထိန်းရဟန်းအား ပေးသော သမ္မုတိ၊
၄။ သင်္ကန်းကို ခံယူတတ်သော ရဟန်းအား ပေးသော သမ္မုတိ၊
၅။ သင်္ကန်းကို ဝေဖန်တတ်သော ရဟန်းအား ပေးသော သမ္မုတိ၊
၆။ သောက်ဖွယ်ယာဂုကို ဝေဖန်တတ်သော ရဟန်းအား ပေးသော သမ္မုတိ၊
၇။ သစ်သီးတို့ကို ဝေဖန်တတ်သော ရဟန်းအား ပေးသော သမ္မုတိ၊
၈။ ခဲဖွယ်ကို ဝေပေးတတ်သော ရဟန်းအား ပေးသော သမ္မုတိ၊
၉။ ပစ္စည်းအနည်းငယ်ကို စွန့်တတ်သော ရဟန်းအား ပေးသော သမ္မုတိ၊
၁၀။ မိုးရေခံသင်္ကန်းကို ယူစေတတ်သော ရဟန်းအား ပေးသော သမ္မုတိ၊
၁၁။ သပိတ်ကို ယူစေတတ်သော ရဟန်းအား ပေးသော သမ္မုတိ၊
၁၂။ အာရာမ်စောင့်တို့ကို စေခိုင်းတတ်သော ရဟန်းအား ပေးသော သမ္မုတိ၊
၁၃။ သာမဏေတို့ကို စေခိုင်းတတ်သော ရဟန်းအား ပေးသော သမ္မုတိ။ (ဝိမတိ၊၁၊၁၅၉-၂၈၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သံယုတ် ၅ မျိုး

၁။ သဂါထာဝဂ္ဂသံယုတ်၊
၂။ နိဒါနဝဂ္ဂသံယုတ်၊
၃။ ခန္ဓကဝဂ္ဂသံယုတ်၊
၄။ သဠာယတနဝဂ္ဂသံယုတ်၊
၅။ မဟာဝဂ္ဂသံယုတ်။ (သံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သံယောဇဉ် ၁၀ ပါး

၁။ မိမိကိုယ် အတ္တဘော ထင်ရှားရှိသည် ဟူသော အယူ- သက္ကာယဒိဋ္ဌိ၊
၂။ ယုံမှားမှု- ဝိစိကိစ္ဆာ၊
၃။ သီလအကျင့်ကို အမှားသုံးသပ်မှု- သီလဗ္ဗတပရာမာသ၊
၄။ ကာမ၌ လိုချင်မှု- ကာမစ္ဆန္ဒ၊
၅။ ပျက်စီးစေလိုမှု- ဗျာပါဒ (အောက်ပိုင်း သံယောဇဉ် ငါးပါး)၊
၆။ ရူပဘုံ၌ တပ်မက်မှု- ရူပရာဂ၊
၇။ အရူပဘုံ၌ တပ်မက်မှု- အရူပရာဂ၊
၈။ ထောင်လွှားမှု- မာန၊
၉။ ပျံ့လွင့်မှု- ဥဒ္ဓစ္စ၊
၁၀။ မသိမှု- အဝိဇ္ဇာ (အထက်ပိုင်းသံယောဇဉ် ငါးပါး၊ ပေါင်း ဆယ်ပါး)။ (အံ၊၃၊၂၆၉။) (အဘိ၊ဓ၊၂၂၄။) (အဘိ၊ဓ၊၂၈၀။) (အဘိ၊ဝိ၊၄၀၅။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၇၄။) (မ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၉၂။) (ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၃။) (အံ၊မြန်၊၃။၂၇၀။) (အဘိ၊ဓ၊မြန်။၄၀၁၊၅၃၅။) (အဘိ၊ဓ၊မြန်။၄၀၁၊၅၃၅။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၂။၅၁၃။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊မြန်၊၂။၆၉၃။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊မြန်၊၂။၆၉၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သံယောဇဉ် ၃ ပါး

၁။ သက္ကာယဒိဋ္ဌိ- မိမိကိုယ် အတ္တဘော ထင်ရှားရှိသည်ဟူသော အယူ၊
၂။ ဝိစိကိစ္ဆာ- ယုံမှားတွေးတော မဆုံးဖြတ်နိုင်ခြင်း, သို့လော သို့လော သံသယဖြစ်ခြင်း၊
၃။ သီလဗ္ဗတပရာမာသ- အလေ့အကျင့်ကို မှားသောအားဖြင့် သုံးသပ်ခြင်း။ (ဒီ၊၃၊၁၈၁။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၀၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သံယောဇဉ် ၇ ပါး

၁။ အနုနယသံယောဇဉ် (ကာမရာဂသံယောဇဉ်) - ကာမရာဂအနှောင်အဖွဲ့၊
၂။ ပဋိဃသံယောဇဉ်- ဒေါသဟူသော အနှောင်အဖွဲ့၊
၃။ ဒိဋ္ဌိသံယောဇဉ်- ဒိဋ္ဌိဟူသော အနှောင်အဖွဲ့၊
၄။ ဝိစိကိစ္ဆာသံယောဇဉ်- ဝိစိကိစ္ဆာဟူသော အနှောင်အဖွဲ့၊
၅။ မာနသံယောဇဉ်- မာနဟူသော အနှောင်အဖွဲ့၊
၆။ ဘဝရာဂသံယောဇဉ်- ဘဝရာဂဟူသော အနှောင်အဖွဲ့၊
၇။ အဝိဇ္ဇာသံယောဇဉ်- အဝိဇ္ဇာဟူသော အနှောင်အဖွဲ့။ (ဒီ၊၃၊၂၁၀။) (အံ၊၂၊၄၀၀-၄၀၁။) (ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၇။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၃၃။) (အံ၊မြန်၊၂။၅၀၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သံယောဇဉ် တရား ၃ ပါး (သင့်သောအကြောင်းအားဖြင့် နှလုံးသွင်းသော သူအား ပယ်အပ်သော သံယောဇဉ် တရား ၃ ပါး)

၁။ ထင်ရှားရှိသော ခန္ဓာငါးပါး၌ ငါ့ဟာ, ငါကိုယ်ဟု မှားသော အားဖြင့် မြင်ခြင်း ဟု ဆိုအပ်သော သက္ကာယဒိဋ္ဌိ သံယောဇဉ်၊
၂။ ဘုရားတရားသံဃာ စသည်တို့၌ ယုံမှားခြင်းဟု ဆိုအပ်သော ဝိစိကိစ္ဆာသံယောဇဉ်၊
၃။ ခွေးအကျင့် နွားအကျင့် စသည်တို့ဖြင့် သံသရာမှ စင်ကြယ်၏ဟု မှာသောအားဖြင့် သုံးသပ်ခြင်းဟု ဆိုအပ်သော သီလဗ္ဗတပရာမာသသံယောဇဉ်။ (မ၊၁၊၁၂။) (မ၊မြန်၊၁။၁၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သံယောဇဉ် တရား ၅ ပါး (အထက်အဖို့ရှိ သံယောဇဉ် တရား ၅ ပါး)

၁။ ရူပရာဂသံယောဇဉ်၊
၂။ အရူပရာဂသံယောဇဉ်၊
၃။ မာနသံယောဇဉ်၊
၄။ ဥဒ္ဓစ္စသံယောဇဉ်၊
၅။ အဝိဇ္ဇာသံယောဇဉ်။ (သံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သံယောဇဉ် တရား ၅ ပါး (အောက်အဖို့ရှိ သံယောဇဉ် တရား ၅ ပါး)

၁။ သက္ကာယဒိဋ္ဌိ သံယောဇဉ်၊
၂။ ဝိစိကိစ္ဆာ သံယောဇဉ်၊
၃။ သီလဗ္ဗတပရာမာသ သံယောဇဉ်၊
၄။ ကာမရာဂ သံယောဇဉ်၊
၅။ ပဋိဃ သံယောဇဉ်။ (သံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သံယောဇဉ်နှင့် စပ်သော ရှုခြင်း ၂ မျိုး

၁။ သံယောဇဉ်၏ အကြောင်းဖြစ်ကုန်သော တရားတို့၌ သာယာသောအားဖြင့် အဖန်ဖန် ရှုခြင်း၊
၂။ သံယောဇဉ်တို့၏ အကြောင်းဖြစ်ကုန်သော တရားတို့၌ ငြီးငွေ့သောအားဖြင့် အဖန်ဖန် ရှုခြင်း။ (အံ၊၁၊၅၂။) (အံ၊မြန်၊၁။၆၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သံယောဇဉ်ပယ်ခြင်းနှင့် ဆိုင်သော ပုဂ္ဂိုလ် ၄ မျိုး

၁။ အောက်ပိုင်းဖြစ်သော သံယောဇဉ် ပဋိသန္ဓေ နေခြင်းကြောင့် ရရှိအပ်သော သံယောဇဉ်, ဘဝကို တစ်ဖန် ရရှိခြင်းကြောင့်ဖြစ်သော သံယောဇဉ် တို့ကို မပယ်ရသေးသော သကဒါဂါမ်ပုဂ္ဂိုလ်၊
၂။ အောက်ပိုင်းဖြစ်သော သံယောဇဉ်တို့ကိုသာ ပယ်၍ ပဋိသန္ဓေနေခြင်းကြောင့် ရရှိအပ်သော သံယောဇဉ်, ဘဝကို တစ်ဖန် ရရှိခြင်းကြောင့် ဖြစ်သော သံယောဇဉ်တို့ကို မပယ်ရသေးသော ဥဒ္ဓံသောတ အကနိဋ္ဌဂါမီပုဂ္ဂိုလ်၊
၃။ အောက်ပိုင်း ဖြစ်သော သံယောဇဉ်နှင့် ပဋိသန္ဓေနေခြင်းကြောင့် ရရှိအပ်သော သံယောဇဉ်တို့ကိုသာ ပယ်၍ ဘဝကို တစ်ဖန်ရရှိခြင်းကြောင့် ဖြစ်သော သံယောဇဉ်တို့ကို မပယ်ရသေးသော အန္တရာပရိနိဗ္ဗာယီပုဂ္ဂိုလ်၊
၄။ အောက်ပိုင်းဖြစ်သော သံယောဇဉ်တို့ကိုလည်းကောင်း ပဋိသန္ဓေ နေခြင်းကြောင့် ရရှိအပ်သော သံယောဇဉ်တို့ကိုလည်းကောင်း ဘဝကို တစ်ဖန်ရရှိခြင်း ကြောင့်ဖြစ်သော သံယောဇဉ်တို့ကိုလည်းကောင်း ပယ်ပြီးဖြစ်သော ရဟန္တာပုဂ္ဂိုလ်။ (အံ၊၁၊၄၅၀။) (အံ၊မြန်၊၁။၄၆၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သံယောဇနိယတရား ၅ ပါး

၁။ ရုပ်၊
၂။ ဝေဒနာ၊
၃။ သညာ၊
၄။ သင်္ခါရ၊
၅။ ဝိညာဏ်။ (သံ၊၂၊၁၃၅။) (သံ၊မြန်၊၂။၁၂၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သရက်ပင်ငယ်ကို ပျိုးထောင်နည်း ၅ မျိုး

၁။ ရေဝတ်ကျင်းကို ခိုင်အောင် ဖွဲ့ရခြင်း၊
၂။ အခါအားလျော်စွာ ရေလောင်းရခြင်း၊
၃။ ရေမထွက်အောင် ရေဘောင်ကို ခိုင်အောင် ပြုရခြင်း၊
၄။ အပင်အနီး၌ ရှိသော နွယ်ပင်, သစ်ကိုင်းခြောက်, ပင့်ကူအိမ် စသည်တို့ကို ရှင်းလင်း ပေးရခြင်း၊
၅။ အခါအားလျော်စွာ အပင်ရင်းကို မြေတူးဆွပေးရခြင်း။ (အံ၊ဋီ၊၃၊၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သရက်သီး ၄ မျိုး

၁။ စိမ်းလျက် မှည့်ယောင်ရှိသော သရက်သီး၊
၂။ မှည့်လျက် စိမ်းယောင် ရှိသော သရက်သီး၊
၃။ စိမ်းလျက် စိမ်းယောင်ရှိသော သရက်သီး၊
၄။ မှည့်လျက် မှည့်ရောင် ရှိသော သရက်သီး။ (အံ၊၁၊၄၂၁။) (အဘိ၊ပု၊၁၅၁။) (အံ၊မြန်၊၁။၄၃၃။) (အဘိ၊ပု၊မြန်။၅၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သရက်သီးနှင့် တူသော ပုဂ္ဂိုလ် ၄ မျိုး

၁။ စိမ်းလျက် မှည့်ယောင်ရှိသော သရက်သီးနှင့် တူသော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၂။ မှည့်လျက် စိမ်းယောင်ရှိသော သရက်သီးနှင့် တူသော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၃။ စိမ်းလျက် စိမ်းယောင် ရှိသော သရက်သီးနှင့် တူသော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၄။ မှည့်လျက် မှည့်ယောင်ရှိသော သရက်သီးနှင့် တူသော ပုဂ္ဂိုလ်။ (အံ၊၁၊၄၂၁။) (အံ၊မြန်၊၁။၄၃၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သရက်သီးနှင့် တူသော ရဟန်း ၄ မျိုး

၁။ စိမ်းလျက် မှည့်ရောင်ရှိသော သရက်သီးကဲ့သို့ ရှေ့သို့ တက်ခြင်း, နောက်သို့ဆုတ်ခြင်း စသည်တို့၌ ကြည်ညိုဖွယ် အသွင်ရှိလျက် သစ္စာလေးပါးကို ထိုးထွင်း၍ မသိသေးသော ပုဂ္ဂိုလ်ရဟန်း၊
၂။ မှည့်နေပါလျက် စိမ်းရောင်ရှိသော သရက်သီး ကဲ့သို့ ရှေ့သို့တက်ခြင်း နောက်သို့ဆုတ်ခြင်း စသည်တို့၌ ကြည်ညိုဖွယ်အသွင် မရှိ သော်လည်း သစ္စာလေးပါးကိုကား ထိုးထွင်း၍ သိသော ရဟန်း၊
၃။ စိမ်းလျက် စိမ်းရောင် ရှိသော သရက်သီးကဲ့သို့ ရှေ့သို့တက်ခြင်း နောက်သို့ဆုတ်ခြင်း စသည်တို့၌လည်း ကြည်ညိုဖွယ်မရှိဘဲ သစ္စာလေးပါးကိုလည်း ထိုးထွင်း၍ မသိသော ရဟန်း၊
၄။ မှည့်နေလျက် မှည့်ရောင်ရှိသော သရက်သီးကဲ့သို့ ရှေ့သို့တတ်ခြင်း နောက်သို့ဆုတ်ခြင်း စသည်တို့၌လည်း ကြည်ညိုဖွယ်ရှိလျက် သစ္စာလေးပါး မြတ်တရားကိုလည်း အမှန်အတိုင်း ထိုးထွင်း၍ သိသော ရဟန်း။ (အဘိ၊ပု၊၁၅၁။) (အဘိ၊ပု၊မြန်။၅၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သရဏဂုံ ၂ မျိုး

၁။ လောကီ သရဏဂုံ၊
၂။ လောကုတ္တရာ သရဏဂုံ။ (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၀၆။) (မ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၃၆။) (မ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၃၆။) (အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၇။) (ဣတိဝုတ်၊ဋ္ဌ၊၂၁၃။) (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၁၊၄၁၆။) (ဝိမတိ၊၁၊၈၇။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊မြန်၊၁။၄၀၅။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊မြန်၊၁။၄၀၅။) (ဝဇီရ။၅၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သရဏဂုံ ၂ မျိုး (တစ်နည်း)

၁။ အပြစ်ရှိ (သာဝဇ္ဇ) သရဏဂုံ၊
၂။ အပြစ်မရှိ(အနဝဇ္ဇ) သရဏဂုံ။ (ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သရဏဂုံ တည်ကြောင်း ၄ မျိုး

၁။ ဘုရား, တရား, သံဃာတို့အား မိမိကိုယ်ကို စွန့်၍ ကိုးကွယ်ခြင်း၊
၂။ ဘုရား, တရား သံဃာတို့ကိုသာလျှင် ကိုးကွယ် အားထားရာရှိခြင်း၊
၃။ ဘုရား၏ တပည့်, တရား၏တပည့်, သံဃာ၏တပည့်အဖြစ် ဆည်းကပ် ကိုးကွယ်ခြင်း၊
၄။ ဘုရား, တရား, သံဃာတို့အားသာလျှင် ရှိခိုးခြင်း, လက်အုပ်ချီခြင်း အစရှိသော မွန်မြတ်သော တုပ်ဝပ်မှု ရိုသေမှု ပြုခြင်း။ (ဣတိဝုတ်၊ဋ္ဌ၊၂၁၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သရဏဂုံ မပျက်နိုင်ကြောင်း ၃ မျိုး

၁။ ဆွေမျိုးဖြစ်သော တိတ္ထိအား ရှိခိုးခြင်း၊
၂။ မင်းတို့အား ကြောက်သဖြင့် ရှိခိုးခြင်း၊
၃။ အတတ်ပညာကို သင်ပေးဖူးသော တိတ္ထိအား ရှိခိုးခြင်း။ (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၁။၄၁၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သရဏဂုံအကျိုး ၁၀ ပါး (သရဏဂုံ သုံးပါးတည်သော နတ်များက အခြားနတ်တို့အပေါ် လွှမ်းမိုး နိုင်သော အရာဌာန ၁၀ မျိုး)

၁။ နတ်၌ ဖြစ်သော သက်တမ်း၊
၂။ နတ်၌ ဖြစ်သော အဆင်း၊
၃။ နတ်၌ ဖြစ်သော ချမ်းသာ၊
၄။ နတ်၌ ဖြစ်သော အခြွေအရံ၊
၅။ နတ်၌ ဖြစ်သော အကြီးအကဲ၊
၆။ နတ်၌ ဖြစ်သော ရူပါရုံ၊
၇။ နတ်၌ ဖြစ်သော သဒ္ဒါရုံ၊
၈။ နတ်၌ ဖြစ်သော ဂန္ဓာရုံ၊
၉။ နတ်၌ ဖြစ်သော ရသာရုံ၊
၁၀။ နတ်၌ ဖြစ်သော ဖောဋ္ဌဗ္ဗာရုံ။ (သံ၊၂၊၄၆၆။) (သံ၊၂၊၄၇၁။) (သံ၊မြန်၊၂။၄၆၃၊၄၆၇။) (သံ၊မြန်၊၂။၄၆၃၊၄၆၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သရီရဒေါသ ၆ ပါး

ကိုယ်ခန္ဓာ အပြစ် ၆ မျိုးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သလိပ်ပျက်ကြောင်း ၃ ပါး

၁။ အအေးကြောင့် ပျက်ခြင်း၊
၂။ အပူကြောင့် ပျက်ခြင်း၊
၃။ စားဖွယ် သောက်ဖွယ်ကြောင့် ပျက်ခြင်း။ (မိလိန္ဒ၊၁၃၇။) (မိလိန္ဒ၊မြန်။၁၄၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သံဝဋ္ဋကပ် ၃ မျိုး

၁။ အာပေါသံဝဋ္ဋ- ရေကြောင့် ပျက်စီးခြင်း၊
၂။ တေဇောသံဝဋ္ဋ- မီးကြောင့် ပျက်စီးခြင်း၊
၃။ ဝါယောသံဝဋ္ဋ- လေကြောင့် ပျက်စီးခြင်း။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၂၉။) (အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၄၀။) (ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၂၆။) (စရိယာ၊ဋ္ဌ၊၁၁။) (ဝိသုဒ္ဓိ၊၂၊၄၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သံဝဋ္ဋကပ်၏ အပိုင်းအခြား ၃ ပါး

၁။ မီးကြောင့်ပျက်လျှင် အာဘဿရာဘုံအထိ၊
၂။ ရေကြောင့် ပျက်လျှင် သုဘကိဏှာဘုံအထိ၊
၃။ လေကြောင့်ပျက်လျှင် ဝေဟပ္ဖိုလ်ဘုံအထိ။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၂၉။) (ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၂၆။) (စရိယာ၊ဋ္ဌ၊၁၁။) (ဝိသုဒ္ဓိ၊၂၊၄၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သံဝဋ္ဋသီမာ ၃ ပါး

သံဝဋ္ဋကပ်၏ အပိုင်းအခြား ၃ ပါးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သံဝရ ၅ ပါး

၁။ ပါတိမောက်သီလ စောင့်စည်းခြင်း (သီလသံဝရ)၊
၂။ စက္ခုစသော ဣန္ဒြေ စသည်ကို သတိကပ် စောင့်စည်းခြင်း (သတိသံဝရ)၊
၃။ ဉာဏ်ဖြင့် စောင့်စည်းခြင်း (ဉာဏ သံဝရ)၊
၄။ သည်းခံခြင်းဖြင့် စောင့်စည်းခြင်း (ခန္တိသံဝရ)၊
၅။ လုံ့လပြုသဖြင့် စောင့်စည်းခြင်း (ဝီရိယသံဝရ။)။ (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၉၁။) (မ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၃။) (မ၊ဋ္ဌ၊၁၊၆၄။) (သံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၃၃။) (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၃၉။) (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၈၅။) (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၁၇။) (ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၀၂။) (ဓမ္မ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၅၉။) (ဣတိဝုတ်၊ဋ္ဌ၊၁၀၅။) (သုတ္တနိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၇။) (စူဠနိ၊ဋ္ဌ၊၇၁။) (ဝိသုဒ္ဓိ၊၁၊၇။) (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၂၊၃၆။) (ဝိမတိ၊၁၊၁၀၆။) (အံ၊ဋီ၊၂၊၂၅၈။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊မြန်၊၁။၅၆၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သံဝရ ဝိနည်း ၅ မျိုး

သံဝရ ၅ ပါးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သံဝရတရား ၅ ပါး, ၇ ပါး

၁။ ပါတိမောက္ခသံဝရ- ပါတိမောက်သီလကို စောင့်ရှောက်ခြင်း၊
၂။ သတိသံဝရ- သတိကို စောင့်စည်းခြင်း၊
၃။ ဉာဏသံဝရ- ဉာဏ်ဟူသော စောင့်ရှောက် ပိတ်ဆို့တတ် ပယ်ဖြတ်တတ်သော တရား (ပစ္စယပဋိသေဝနသံဝရကို ဉာဏသံဝရ၌ သွင်း ယူသည်)၊
၄။ ခန္တိသံဝရ- သည်းခံမှုဟူသော စောင့်စည်းခြင်း၊
၅။ ဝီရိယသံဝရ- အားထုတ်မှု ဟူသော စောင့်စည်းခြင်း၊ (အာဇီဝပါရိသုဒ္ဓိသံဝရကို ဝီရိယသံဝရ၌ သွင်းယူသည်)။ (ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သံဝရဒွါရ ၈ ပါး

၁။ စက္ခုတည်းဟူသော သံဝရဒွါရ၊
၂။ သောတတည်းဟူသော သံဝရ ဒွါရ၊
၃။ ဃာနတည်းဟူသော သံဝရဒွါရ၊
၄။ ဇိဝှာတည်းဟူသော သံဝရဒွါရ၊
၅။ ပသာဒ ကာယ တည်းဟူသော သံဝရဒွါရ၊
၆။ စောပနကာယတည်းဟူသော သံဝရဒွါရ၊
၇။ ဝါစာ တည်းဟူသော သံဝရဒွါရ၊
၈။ မနတည်းဟူသော သံဝရဒွါရ။ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၃၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သံဝရဒွါရ ၈ မျိုး (တစ်နည်း)

၁။ စက္ခုသံဝရဒွါရ- စက္ခုဒွါရ၌ ဖြစ်သော အာရုံကို စောင့်စည်းခြင်း၊
၂။ သောတသံဝရဒွါရ- သောတဒွါရ၌ ဖြစ်သော အာရုံကို စောင့်စည်းခြင်း၊
၃။ ဃာန သံဝရဒွါရ- ဃာနဒွါရ၌ ဖြစ်သော အာရုံကို စောင့်စည်းခြင်း၊
၄။ ဇိဝှာသံဝရဒွါရ- ဇိဝှာဒွါရ၌ ဖြစ်သော အာရုံကို စောင့်စည်းခြင်း၊
၅။ ကာယသံဝရဒွါရ- ကာယဒွါရ၌ ဖြစ်သော အာရုံကို စောင့်စည်းခြင်း၊
၆။ ဝါစာသံဝရဒွါရ- ဝစီဒွါရ၌ ဖြစ်သော အာရုံကို စောင့်စည်းခြင်း၊
၇။ မနသံဝရဒွါရ- မနောဒွါရ၌ ဖြစ်သော အာရုံကို စောင့်စည်းခြင်း၊
၈။ သဗ္ဗတ္ထသံဝရဒွါရ- စက္ခုဒွါရ အစရှိကုန်သော ဒွါရအားလုံးတို့၌ ဖြစ်သော အာရုံကို စောင့်စည်းခြင်း။ (ဓမ္မ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၅၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သံဝရဝိနည်း ၅ ပါး

၁။ သီလသံဝရ- သတိဟူသော စောင့်ရှောက်တတ် ပိတ်ဆို့တတ် ပယ်ဖြတ် တတ်သော တရား၊၊
၂။ သတိသံဝရ- သတိဟူသော စောင့်ရှောက်ပိတ်ဆို့တတ် ပယ်ဖြတ် တတ်သော တရား၊၊
၃။ ဉာဏသံဝရ- ဉာဏ်ဟူသော စောင့်ရှောက်တတ် ပိတ်ဆို့တတ် ပယ်ဖြတ်တတ်သော တရား၊
၄။ ခန္တိသံဝရ- သည်းခံခြင်းဟူသော စောင့်ရှောက်ပိတ်ဆို့တတ် ပယ်ဖြတ်တတ်သော တရား၊
၅။ ဝီရိယသံဝရ- အားထုတ်မှုဟူသော စောင့်ရှောက် ပိတ်ဆို့တတ် ပယ်ဖြတ်တတ်သော တရား။ (ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၅၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သံဝါသ ၄ မျိုး

အတူနေခြင်း ၄ မျိုး နှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သဝိညာဏကရတနာ ၂ မျိုး

သက်ရှိရတနာ ၂ မျိုးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သံဝိဒဟနသိက္ခာပုဒ်၌ အင်္ဂါ ၅ မျိုး

၁။ ဘိက္ခု, ဘိက္ခုနီ နှစ်ဦးနှစ်ဖက် တိုင်ပင်၍ ခရီးသွားခြင်း၊
၂။ ခရီးသွားဖို့ ခွင့်ပြုထားသော အခါသမယ မဟုတ်ခြင်း၊
၃။ အချိန်းအချက် မလွဲခြင်း၊
၄။ ဘေးရန် မရှိခြင်း၊
၅။ အခြားရွာသို့ ရောက်သွားခြင်း၊ ယူဇနာဝက်ခရီး လွန်သွားခြင်း။ (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၃၊၅၁။) (ဝိမတိ၊၂၊၂၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သံဝိဘာဂခွဲဝေသုံးဆောင်ခြင်း ၂ မျိုး

၁။ အာမိသသံဝိဘာဂ- ပစ္စည်းပစ္စယများကို ခွဲဝေ သုံးဆောင်ခြင်း၊
၂။ ဓမ္မသံဝိဘာဂ- ဓမ္မကို ခွဲဝေသုံးဆောင်ခြင်း။ (ခုဒ္ဒက၊၂၆၀။) (ခုဒ္ဒက၊၂၆၄။) (ခုဒ္ဒက၊မြန်။၂၄၆၊၂၅၀။) (ခုဒ္ဒက၊မြန်။၂၄၆၊၂၅၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သံဝေဂ ရစေတတ်သော ဌာန ၄ ပါး

သံဝေဂဉာဏ်ဖြစ်စေသော အရပ် ၄ မျိုး၊ သံဝေဇနိယဌာန ၄ ပါးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သံဝေဂဉာဏ်ဖြစ်စေသော အရပ် ၄ မျိုး

၁။ မြတ်စွာဘုရား ဖွားမြင်တော်မူရာ လုမ္ဗီနီဥယျာဉ် အရပ်၊
၂။ အမြတ်ဆုံးသော သမ္မာသမ္ဗောဓိဉာဏ်ရရှိရာ မဟာဗောဓိပင်အရပ်၊
၃။ အမြတ်ဆုံးဖြစ်သော ဓမ္မစကြာတရားကို ဟောကြားရာ မိဂဒါဝုန်တောအရပ်၊
၄။ မြတ်စွာဘုရားသည် ဥပါဒိန္နက ခန္ဓာ အကြွင်းမရှိသော အနုပါဒိသေသနိဗ္ဗာနဓာတ်ဖြင့် ပရိနိဗ္ဗာန်ပြုတော်မူရာ ကုသိနာရုံပြည် အရပ်။ (ဒီ၊၂၊၁၁၆။) (အံ၊၁၊၄၃၅။) (ဒီ၊မြန်၊၂။၁၃၄။) (အံ၊မြန်၊၁။၄၄၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သံဝေဂဝတ္ထု ၈ ပါး

၁။ ဇာတိ- ပဋိသန္ဓေ တည်နေရခြင်း ဆင်းရဲ၊
၂။ ဇရာ- အိုရခြင်း ဆင်းရဲ၊
၃။ ဗျာဓိ- ဖျားနာရခြင်း ဆင်းရဲ၊
၄။ မရဏံ- သေရခြင်း ဆင်းရဲ၊
၅။ အပါယဒုက္ခံ- အပါယ်ဘုံ၌ ဖြစ်ရခြင်း ဆင်းရဲ၊
၆။ အတီတေ ဝဋ္ဋမူလကံ ဒုက္ခံ- အတိတ်ဘဝ၌ ဝဋ်လျှင်အရင်းခံ ရှိသော ဆင်းရဲ၊
၇။ အနာဂတေ ဝဋ္ဋမူလကံ ဒုက္ခံ- အနာဂတ်ဘဝ၌ ဝဋ်လျှင် အရင်းခံရှိသော ဆင်းရဲ၊
၈။ ပစ္စုပ္ပန္နေ အာဟာရ ပရိယေဋ္ဌိမူလကံ ဒုက္ခံ- ပစ္စုပ္ပန်ဘဝ၌ အစာအာဟာရကို ရှာဖွေရခြင်းလျှင် အရင်းခံရှိသော ဆင်းရဲ။ (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၈၄။) (မ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၀၁။) (အံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၄၀၁။) (ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၄၅။) (ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၂၀၁။) (ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၂၀၁။) (ဣတိဝုတ်၊ဋ္ဌ၊၁၀၉။) (သုတ္တနိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၇၈။) (စရိယာ၊ဋ္ဌ၊၁၃၁။) (မဟာနိ၊ဋ္ဌ၊၄၁၇။) (ဝိသုဒ္ဓိ၊၁၊၁၃၁။) (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၂၊၂၂၈။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊မြန်၊၂။၇၁၃။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊မြန်၊၂။၇၁၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သံဝေဇနိယ ၄ ဌာန

သံဝေဂဉာဏ်ဖြစ်စေသော အရပ် ၄ မျိုးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သွက်သောပညာ ရကြောင်း တရား ၄ ပါး

၁။ သူတော်ကောင်းကို မှီဝဲခြင်း၊
၂။ သူတော်ကောင်း တရား ကြားနာခြင်း၊
၃။ သင့်လျော်သောအားဖြင့် နှလုံးသွင်းခြင်း၊
၄။ တရားအားလျော်သော အကျင့်ကို ကျင့်ခြင်း။ (သံ၊၃၊၃၅၉။) (သံ၊၃၊၃၆၁။) (သံ၊မြန်၊၃။၃၆၄၃၆၇။) (သံ၊မြန်၊၃။၃၆၄၃၆၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သွားတိုက်ခြင်း အကျိုး ၅ ပါး

တံပူခဲခြင်း အကျိုး ၅ ပါးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သွားတိုက်ဆေး လှူရကျိုး ၅ ပါး

၁။ သန့်ရှင်းစင်ကြယ်သော လည်းချောင်းရှိခြင်း၊
၂။ သာယာ ချိုမြိန်သော အသံရှိခြင်း၊
၃။ ချောင်းဆိုးရောဂါမှ ကင်းခြင်း၊
၄။ ပန်းနာရင်ကျပ်ရောဂါမှ ကင်းခြင်း၊
၅။ ခံတွင်းမှ ကြာညိုပန်းနံ့ သင်းပြန့်ခြင်း။ (အပ၊၁၊၃၆၉။) (အပ၊မြန်၊၁။၃၇၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သွားမတိုက်ခြင်း အပြစ် ၅ မျိုး

တံပူမခဲခြင်း အပြစ် ၅ မျိုးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သွေး ၂ မျိုး

၁။ သန္နိစိတလောဟိတ- ကောင်းစွာ စုဝေး၍ တည်နေသော သွေး၊
၂။ သံသရဏ လောဟိတ- ထိုမှဤမှ အကြောတို့ကို လျှောက်သွားသော ရွေ့ရှားသော သွေး။ (ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၅၀။) (ဝိသုဒ္ဓိ၊၁၊၂၅၃။) (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၃၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သံသဂ္ဂ ၅ မျိုး

ကိလေသာအားဖြင့်ရောယှက််မှု ၅ မျိုးနှင့် တူသည််။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သံသဂ္ဂဖြစ်ရာ ပုဂ္ဂိုလ် ၈ ယောက်

၁။ မင်း၊
၂။ အမတ်ကြီး၊
၃။ တိတ္ထိ၊
၄။ တိတ္ထိ၏ တပည့်၊
၅။ ဥပါသကာ၊
၆။ ဥပါသိကာမ၊
၇။ ရဟန်း၊
၈။ ရဟန်းမ။ (သံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၁၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သံသရာ၌ ကျင်လည်ရကြောင်း တရား ၄ ပါး

၁။ မြတ်သော အရိယသီလကို လျော်ကန်စွာ ထိုးထွင်း၍ မသိခြင်း၊
၂။ မြတ်သော အရိယသမာဓိကို လျော်ကန်စွာ ထိုးထွင်း၍ မသိခြင်း၊
၃။ မြတ်သော အရိယပညာကို လျော်ကန်စွာ ထိုးထွင်း၍ မသိခြင်း၊
၄။ မြတ်သော အရိယ ဝိမုတ္တိကို လျော်ကန်စွာ ထိုးထွင်း၍ မသိခြင်း၊ ‘‘ဤတရားလေးပါးကို လျော်ကန်စွာ ထိုးထွင်း၍ မသိခြင်းကြောင့် ငါဘုရားသည်လည်းကောင်း သင်တို့သည်လည်းကောင်း ရှည်လျား လှစွာသော ဤသံသရာကာလပတ်လုံး ပြေးသွားကျင်လည်ခဲ့ကြရလေပြီ’’ဟု ဘုရားရှင် ဟောတော်မူ၏။ (ဒီ၊၂၊၁၀၂။) (ဒီ၊မြန်၊၂။၁၁၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သံသရာ၌ ကြာမြင့်စွာ ကျင်လည်ရကြောင်း တရား ၄ ပါး

၁။ မြတ်သော သီလကို လျော်စွာ မသိခြင်း၊ ထိုးထွင်း၍ မသိခြင်း၊
၂။ မြတ်သော သမာဓိကို လျော်စွာ မသိခြင်း၊ ထိုးထွင်း၍ မသိခြင်း၊
၃။ မြတ်သော ပညာကို လျော်စွာ မသိခြင်း၊ ထိုးထွင်း၍ မသိခြင်း၊
၄။ မြတ်သော ထွက်မြောက်မှု အရဟတ္တဖိုလ်ကို လျော်စွာ မသိခြင်း၊ ထိုးထွင်း၍ မသိခြင်း။ (အံ၊၁၊၃၀၇။) (အံ၊မြန်၊၁။၃၂၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သံသရာကျင်လည်ခြင်းနှင့် ဆိုင်ရာ ပုဂ္ဂိုလ် ၄ မျိုး

၁။ သံသရာရေစုန် ဆင်းတတ်သော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၂။ သံသရာရေဆန်တက်သော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၃။ ရပ်တည်သော သဘောရှိသော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၄။ ကမ်းတစ်ဖက်ရောက် ကူးမြောက်ပြီး၍ ကုန်းထက်၌ တည်သည့် မြတ်သော ပုဂ္ဂိုလ်။ (အံ၊၁၊၃၁၁။) (အံ၊မြန် ။၁။၃၂၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သံသရာကို ချဲ့တတ်သော တရား ၃ ပါး

၁။ တဏှာပပဉ္စ- တဏှာအစစ် တစ်ရာ့ရှစ်၊
၂။ မာန ပပဉ္စ- မာနကိုးမျိုး၊
၃။ ဒိဋ္ဌိပပဉ္စ- ဒိဋ္ဌိ ၆၂ မျိုး။ (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၁၃။) (မ၊ဋ္ဌ၊၄၊၁၁၉။) (ဥဒါန၊ဋ္ဌ၊၃၃၈။) (သုတ္တနိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၀။) (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၁၊၃၀၅။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊မြန်၊၂။၅၇၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သံသရာကို ချဲ့ထွင်တတ်သော ကိလေသာ ၃ မျိုး

၁။ လိုချင်တပ်မက်မှု တဏှာ၊
၂။ မာန၊
၃။ အယူမှား- မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ။ (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၈။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊မြန်၊၂။၃၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သံသရာခရီးသည် ၃ ဦး

၁။ ပုထုဇဉ်သတ္တဝါ၊
၂။ သောတာပန်သတ္တဝါ၊
၃။ သကဒါဂါမ် သတ္တဝါ။ (ဣတိဝုတ်၊ဋ္ဌ၊၂၈၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သံသရာအနှောင်အဖွဲ့မှ လွတ်ကြောင်း ၃ မျိုး

၁။ အတ္တစသည်မှ ကင်းဆိတ်ကြောင့်တရား၊ (သုညတ)၊
၂။ နိစ္စနိမိတ်စသည်တို့ကို ပယ်ခွာလျက် ဆန့်ကျင်ဖက်တရားတို့မှ လွတ်ကြောင်း တရား၊ (အနိမိတ္တ)၊
၃။ တဏှာဖြင့် အတွယ်အတာ မရှိသော လွတ်ကြောင်း တရား။ (အပ္ပဏိဟိတ)။ (နေတ္တိ၊ဝိဘာ၊၂၇၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သဿတဒိဋ္ဌိ ၄ မျိုး

၁။ ပထမသဿတဒိဋ္ဌိဝါဒ-ဤတစ်ဘဝမှ စ၍ ဘဝသိန်းပေါင်းများစွာ ဇာတိ နာမ စသည်ကို အောက်မေ့နိုင်သဖြင့် မြဲ၏ဟု ယူခြင်း၊
၂။ ဒုတိယသဿတဒိဋ္ဌိဝါဒ- ဤ တစ်ဘဝမှ စ၍ ဆယ်ပါးသော သံဝဋ္ဋဝိဝဋ္ဋကပ်တိုင်အောင် ဇာတိ နာမ စသည်ကို အောက်မေ့ နိုင်သဖြင့် မြဲ၏ဟု ယူခြင်း၊
၃။ တတိယသဿတဒိဋ္ဌိဝါဒ- ဤတစ်ဘဝမှ လေးဆယ်သော သံဝဋ္ဋဝိဝဋ္ဋကပ်တိုင်အောင် ဇာတိ နာမ စသည်ကို အောက်မေ့နိုင်သဖြင့် မြဲ၏ဟု ယူခြင်း၊
၄။ စတုတ္ထသဿတဒိဋ္ဌိဝါဒ- အတ္တသည်လည်းကောင်း လောကသည်လည်းကောင်း မြဲ၏ဟု ကြံဆခြင်း, ဉာဏ်အတုဖြင့် စူးစမ်းခြင်း။ (ဒီ၊၁၊၁၁၊၁၅။) (ဒီ၊မြန်၊၁။၁၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သဿတဒိဋ္ဌိကို ဖြစ်စေသော တရား ၅ ပါး

၁။ ရုပ်ကို အမှားနှလုံးသွင်းသောကြောင့် သဿတ ဒိဋ္ဌိအယူ ဖြစ်၏၊
၂။ ဝေဒနာကို အမှားနှလုံးသွင်းသောကြောင့် သဿတဒိဋ္ဌိအယူ ဖြစ်၏၊
၃။ သညာကို အမှားနှလုံးသွင်းသောကြောင့် သဿတဒိဋ္ဌိအယူ ဖြစ်၏၊
၅။ ဝိညာဏ်ကို အမှားနှလုံးသွင်းသောကြောင့် သဿတဒိဋ္ဌိအယူ ဖြစ်၏။ (သံ၊၂၊၁၇၄။) (သံ၊မြန်၊၂။၁၆၆)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သဿတဒိဋ္ဌိဖြင့် နှလုံးသွင်းပုံ ၁၅ မျိုး ဤလောက၌ ပုထုဇဉ်ပုဂ္ဂိုလ်သည်

၁။ ရုပ်ရှိသော အတ္တကို အဖန်ဖန်ရှုခြင်း၊
၂။ အတ္တ၌ ရုပ်ကို အဖန်ဖန်ရှုခြင်း၊
၃။ ရုပ်၌ အတ္တကို အဖန်ဖန် ရှုခြင်း၊
၄။ ဝေဒနာရှိသော အတ္တကို အဖန်ဖန်ရှုခြင်း၊
၅။ အတ္တ၌ ဝေဒနာကို အဖန်ဖန် ရှုခြင်း၊
၆။ ဝေဒနာ၌ အတ္တကို အဖန်ဖန်ရှုခြင်း၊
၇။ သညာရှိသော အတ္တကို အဖန်ဖန် ရှုခြင်း၊
၈။ အတ္တ၌ သညာကို အဖန်ဖန် ရှုခြင်း၊
၉။ သညာ၌ အတ္တကို အဖန်ဖန် ရှုခြင်း၊
၁၀။ သင်္ခါရ ရှိသော အတ္တကို အဖန်ဖန် ရှုခြင်း၊
၁၁။ အတ္တ၌ သင်္ခါရတို့ကို အဖန်ဖန် ရှုခြင်း၊
၁၂။ သင်္ခါရ တို့၌ အတ္တကို အဖန်ဖန်ရှုခြင်း၊
၁၃။ ဝိညာဏ်ရှိသော အတ္တကို အဖန်ဖန်ရှုခြင်း၊
၁၄။ အတ္တ၌ ဝိညာဏ်ကို အဖန်ဖန်ရှုခြင်း၊
၁၅။ ဝိညာဏ်၌ အတ္တကို အဖန်ဖန်ရှုခြင်း ဤ (၁၅) ပါးသော အခြင်းအရာတို့ဖြင့် အမှား နှလုံးသွင်း၏။ (ပဋိသံ။၁၄၈။) (ပဋိသံ၊မြန်။၁၉၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သဿတအယူဝါဒ ၃ မျိုး

၁။ ပြင်းစွာ အားထုတ်ခြင်းကို စွဲ၍ စတုတ္ထဈာန်သမာဓိကို ရသဖြင့် စိတ်တည်ကြည်လတ်သော် ဘဝပေါင်းများစွာ၌ အမည် အမျိုးနှင့် ချမ်းသာ ဆင်းရဲအမျိုးမျိုး အသက်အပိုင်းအခြား အမျိုးမျိုးတို့ကို အောက်မေ့နိုင်၍ လောကသည် ပျက်လည်း ပျက်ခဲ့၏ ဖြစ်လည်း ဖြစ်ခဲ့၏ဟု အတိတ်ကာလကိုလည်းကောင်း၊ ပျက်လည်း ပျက်လတ္တံ့ ဖြစ်လည်း ဖြစ်လတ္တံ့ဟု အနာဂတ်ကာလကို သိသဖြင့် အတ္တသည်လည်းကောင်း လောကသည် လည်းကောင်း မြဲ၏ဟု ယူခြင်း၊
၂။ ပြင်းစွာ အားထုတ်ခြင်းကို စွဲ၍ စတုတ္ထဈာန်သမာဓိကို ရသဖြင့် စိတ်တည်ကြည်လတ်သော် ပျက်ကပ်များစွာ၌ အမည် အမျိုး ချမ်းသာ ဆင်းရဲ အသက်အပိုင်းအခြားတို့ကို အောက်မေ့နိုင်၍ လောကသည် ပျက်လည်း ပျက်ခဲ့၏ ဖြစ်လည်း ဖြစ်ခဲ့၏ဟု အတိတ်ကာလနှင့် ပျက်လည်း ပျက်လတ္တံ့ ဖြစ်လည်း ဖြစ်လတ္တံ့ဟု အနာဂတ်ကာလကို သိသဖြင့် အတ္တသည်လည်းကောင်း လောကသည်လည်းကောင်း မြဲ၏ဟု ယူခြင်း၊
၃။ ပြင်းစွာ အားထုတ်ခြင်းကိုစွဲ၍ စတုတ္ထဈာန်သမာဓိကို ရသဖြင့် စိတ်တည်ကြည် လတ်သော် ပျက်ကပ် ဖြစ်ကပ်များစွာ၌ အမည်အမျိုး ချမ်းသာဆင်းရဲ အသက်အပိုင်းအခြား တို့ကို အောက်မေ့နိုင်၍ လောကသည် ပျက်လည်း ပျက်ခဲ့၏ ဖြစ်လည်း ဖြစ်ခဲ့၏ဟု အတိတ် ကာလနှင့် ပျက်လည်း ပျက်လတ္တံ့ ဖြစ်လည်း ဖြစ်လတ္တံ့ဟု အနာဂတ်ကာလကို သိသဖြင့် အတ္တသည်လည်းကောင်း လောကသည်လည်းကောင်း မြဲ၏ဟု ယူခြင်း။ (ဒီ၊၃၊၉၀၊၉၁။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၉၇-၉၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သဟဓမ္မိကသိက္ခာပုဒ်၌ အင်္ဂါ ၂ မျိုး

၁။ ရဟန်း၏ ဝိနည်းပညတ်တော်ဖြင့် ပြောဆိုခြင်း၊
၂။ မကျင့် လိုသဖြင့် ဤသို့ ပြောဆိုခြင်း။ (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၃၊၈၉။) (ဝိမတိ၊၂၊၄၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သဥဒ္ဒေသပညတ် ၂ မျိုး

၁။ သပုဂ္ဂလနိဒ္ဒေသပညတ်၊
၂။ အပုဂ္ဂလနိဒ္ဒေသပညတ်။ (ဝဇိရ၊၆၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သား ၃ မျိုး

၁။ အတိဇာတသား-ရတနာသုံးပါးကို ဆည်းကပ်ကိုးကွယ်ခြင်း, ငါးပါးသီလ စောင့်ထိန်းခြင်း စသည်ဖြင့် မိဘတို့ထက် သာလွန်၍ ဖြစ်သော သား၊
၂။ အနုဇာတသား-ရတနာသုံးပါး ဆည်းကပ်ခြင်း, ငါးပါးသီလ စောင့်ထိန်းခြင်း စသည်တို့၌ မိဘတို့နှင့် တန်းတူညီတူ ဖြစ်သော သား၊
၃။ အဝဇာတသား-ရတနာသုံးပါးကို ဆည်းကပ်ကိုးကွယ်ခြင်း ငါးပါးသီလ စောင့်ထိန်းခြင်း စသည်တို့၌ မိဘတို့အောက် ယုတ်လျော့သော သား။ (ခုဒ္ဒက၊၂၃၈။) (မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၇၆။) (ဇာ၊ဋ္ဌ၊၆၊၂၂၄။) (ခုဒ္ဒက၊မြန်။၂၂၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သား ၄ မျိုး

၁။ အတြဇသား- မိမိကို အကြောင်းပြု၍ ဖြစ်သောသား၊
၂။ ခေတ္တဇသား- လယ်ယာ အိပ်ရာ နေရာ ထိုင်ရာနေရာ စသည်တို့၌ ဖြစ်သော သား၊
၃။ အန္တေဝါသိကသား- အနီး၌ အတတ်ကို သင်ယူသော တပည့်သား၊
၄။ ဒိန္နကသား- မွေးစားသား။ (မဟာနိ၊၁၉၁။) (စူဠနိ၊၂၂၉။) (စူဠနိ၊၂၄၂။) (စူဠနိ၊၂၄၇။) (စူဠနိ၊၂၈၁။) (သုတ္တနိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၅၇။) (အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၄၅။) (ဇာ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၅၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သာကီဝင်မင်း ညီနောင် ၅ ပါး

၁။ သုဒ္ဓေါဒနမင်း၊
၂။ သုက္ကောဒနမင်း၊
၃။ သက္ကောဒနမင်း၊
၄။ ဓောတောဒနမင်း၊
၅။ အမိတောဒနမင်း။ (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၃၊၇၇။) (မ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၆၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သာကီဝင်မင်းသား ၆ ယောက် (အတူတကွ ရဟန်းပြုသော သာကီဝင်မင်းသား ၆ ယောက်)

၁။ ဘဒ္ဒိယ၊
၂။ အနုရုဒ္ဓ၊
၃။ အာနန္ဒ၊
၄။ ဘဂု၊
၅။ ကိမိလ၊
၆။ ဒေဝဒတ္တမင်းသား။ (ဓမ္မ၊ဋ္ဌ၊၁၊၈၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သားကောင်၂ မျိုး

၁။ ဧဏိမိဂ- ဧဏီမည်သော သားကောင်၊
၂။ ပသဒမိဂ- ချေသတ္တဝါ မည်သော သားကောင်။ (သုတ္တနိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၇၃။) (စူဠနိ၊၂၄၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သာဂရ ၄ မျိုး

သမုဒ္ဒရာ ၄ မျိုးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သာဓာရဏ ဒေသနာနိဒါန်း ၂ မျိုး

၁။ အဇ္ဈတ္တိက ဒေသနာနိဒါန်း၊
၂။ ဗာဟိရ ဒေသနာနိဒါန်း။ (ဒီ၊ဋီ၊၂၊၂၇၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သာဓာရဏတရား ၂ ပါး

၁။ နာမသာဓာရဏ၊
၂။ဝတ္ထုသာဓာရဏ။ (နေတ္တိ၊ဋ္ဌ၊၄၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သာဓု တရား ၁၀ ပါး

ကောင်းသော တရား ၁၀ ပါးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သာဓုနရ တရား ၄ ပါး

၁။ ရှေးသူတော်ကောင်းတို့ သွားသော တရားလမ်းကို မချွတ်မယွင်း ဖြောင့်မှန်စွာ သွားရခြင်း၊
၂။ စိုသော လက်ကို မခြောက်သွေ့ မပူလောင်စေရခြင်း၊
၃။ မိတ်ဆွေ ခင်ပွန်းတို့ကို မပြစ်မှားရခြင်း၊
၄။ ယုတ်မာသော မိန်းမတို့၏ အလိုသို့ မလိုက်ရခြင်း။ (ဇာတက၊၂၊၃၀၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သာဓုနရ တရား ၄ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ နေရာထိုင်ခင်းမျှဖြင့် ဖိတ်ခေါ်၍ နေရာပေးဖူးသော သူ၏ ကျေးဇူး, အကျိုးစီးပွားကို ပြုလုပ်, ဆောင်ရွက်ပေးခြင်း၊
၂။ အကြင်သူ၏ အိမ်၌ တစ်ညဉ့် မျှလည်း နေထိုင်, တည်ခိုဖူး၏၊ အကြင်သူ၏ ထမင်း, အဖျော်ကို စားသောက်ဖူး၏၊ ထိုသူ့ အပေါ်၌ မကောင်းသော အကြံကို မကြံစည်ခြင်း၊
၃။ အကြင်သစ်ပင်၏ အရိပ်၌ မိမိနေထိုင်ခဲ့၊ အိပ်ခဲ့၏၊ ထိုသစ်ပင်၏ အကိုင်းအခက်ကို ချိုးဖဲ့ဖျက်ဆီးခြင်းအားဖြင့် မပြစ်မှားခြင်း၊ အဆွေခင်ပွန်း၌ မပြစ်မှားခြင်း၊
၄။ ဥစ္စာဖြင့် ပြည့်သော ဤမြေကြီးကို ပေးသော်လည်း မိန်းမကို အကြောင်းပြု၍ မိန်းမကို မှီ၍ လွန်ကျူးထိုက်သော မကောင်းမှုကို မပြုခြင်း။ (ဇာ၊ဋ္ဌ၊၇၊၂၁၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သာမဂ္ဂီ ၃ ပါး

၁။ ဂဏသာမဂ္ဂီ- ရဟန်းတို့၏ တစ်ပေါင်တည်း ဖြစ်ခြင်း၊
၂။ ဓမ္မသာမဂ္ဂီ- ဗောဓိပက္ခိယ တရားတို့၏ တစ်ပေါင်းတည်း ဖြစ်ခြင်း၊
၃။ အနဘိနိဗ္ဗတ္တိသာမဂ္ဂီ- ပရိနိဗ္ဗာန်ပြုသော ရဟန္တာ တို့၏ တစ်ပေါင်းတည်း ဖြစ်ခြင်း။ (မဟာနိ၊၁၀၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သာမညဖလ ၄ ပါး

ဖိုလ် ၄ ပါးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သာမဏေ၏ အလုပ်အကျွေး ခံထိုက်သော ရဟန်း အင်္ဂါ ၁၀ ပါး

၁။ သီလရှိခြင်း၊
၂။ အကြားအမြင်များခြင်း၊
၃။ ပါတိမောက်ကို အကျယ်အားဖြင့် နှုတ်၌ လာခြင်း၊
၄။ မကျန်းမာ သူကို လုပ်ကျွေးခြင်း၊ လုပ်ကျွေးစေခြင်းငှာ စွမ်းနိုင်ခြင်း၊
၅။ မပျော်မွေ့ခြင်းကို ကိုယ်တိုင် ငြိမ်းခြင်း၊ သူတစ်ပါးကို ငြိမ်းစေခြင်းငှာ စွမ်းနိုင်ခြင်း၊
၆။ ကုက္ကုစ္စသံသယကို ပယ်ဖျောက် ခြင်းငှာ စွမ်းနိုင်ခြင်း၊
၇။ မိစ္ဆာအယူကို ကင်းစေခြင်းငှာ စွမ်းနိုင်ခြင်း၊
၈။ အဓိသီလ၌ တည်စေခြင်းငှာ စွမ်းနိုင်ခြင်း၊
၉။ အဓိစိတ္တ၌ တည်စေခြင်းငှာ စွမ်းနိုင်ခြင်း၊
၁၀။ အဓိပညာ၌ တည်စေခြင်းငှာ စွမ်းနိုင်ခြင်း။ (အံ၊၃၊၃၁၄။) (အံ၊မြန်၊၃။၃၁၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သာမဏေ၏ အလုပ်အကျွေး ခံထိုက်သော ရဟန်း အင်္ဂါ ၅ ပါး

၁။ သီလဂုဏ်နှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၂။ သမာဓိဂုဏ်နှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၃။ ပညာဂုဏ်နှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၄။ ဝိမုတ္တိ ဂုဏ်နှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၅။ ဝိမုတ္တိဉာဏဒဿနဂုဏ်နှင့် ပြည့်စုံခြင်း။ (အံ၊၂၊၂၃၈။) (အံ၊မြန်၊၂။၃၀၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သာမဏေ၏ အလုပ်အကျွေး မခံထိုက်ကြောင်း အင်္ဂါ ၅ ပါး

ဥပဇ္ဈာယ်ဆရာ မလုပ်ထိုက်ကြောင်း အင်္ဂါ ၅ ပါးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သာမဏေ၏ အလုပ်အကျွေးကို ခံယူထိုက်သော ရဟန်း အင်္ဂါ ၅ ပါး

၁။ ရဟန္တာပုဂ္ဂိုလ်တို့၏ ဥစ္စာ ဖြစ်သော သီလဂုဏ်နှင့် ပြည့်စုံရခြင်း၊
၂။ ရဟန္တာပုဂ္ဂိုလ်တို့၏ ဥစ္စာဖြစ်သော သမာဓိဂုဏ်နှင့် ပြည့်စုံရခြင်း၊
၃။ ရဟန္တာပုဂ္ဂိုလ်တို့၏ ဥစ္စာဖြစ်သော ပညာဂုဏ်နှင့် ပြည့်စုံရခြင်း၊
၄။ ရဟန္တာ ပုဂ္ဂိုလ်တို့၏ ဥစ္စာဖြစ်သော ဝိမုတ္တိ- အရဟတ္တဖိုလ်ဂုဏ်နှင့် ပြည့်စုံရခြင်း၊
၅။ ရဟန္တာ ပုဂ္ဂိုလ်တို့၏ ဥစ္စာဖြစ်သော ဝိမုတ္တိဉာဏဒဿန- အရဟတ္တဖိုလ်ကို ဆင်ခြင်သော ပစ္စဝေက္ခဏ ဉာဏ် ဂုဏ်နှင့် ပြည့်စုံရခြင်း။ (အံ၊၂၊၂၃၈။) (အံ၊မြန်၊၂။၃၀၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သာမဏေ၏ အလုပ်အကျွေးကို ခံယူနိုင်သော ရဟန်း အင်္ဂါ ၅ ပါး

ဥပဇ္ဈာယ်အဖြစ် နေ၍ ရဟန်းခံပေးနိုင်သော ရဟန်း၏ အင်္ဂါ ၅ ပါးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သာမဏေကို စေခိုင်းသော ရဟန်း ငရဲကျကြောင်း ၅ ပါး

၁။ ဆန္ဒာဂတိသို့ လိုက်ခြင်း၊
၂။ ဒေါသာဂတိသို့ လိုက်ခြင်း၊
၃။ မောဟာဂတိသို့ လိုက်ခြင်း၊
၄။ ဘယာဂတိသို့ လိုက်ခြင်း၊
၅။ စေခိုင်းအပ်ပြီး, မစေခိုင်းအပ်သေးသည်တို့ကို မသိခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၃၅၆။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၄၅၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သာမဏေကို စေခိုင်းသော ရဟန်း နတ်ပြည် ရောက်ကြောင်း ၅ ပါး

၁။ ဆန္ဒာဂတိသို့ မလိုက်ခြင်း၊
၂။ ဒေါသာဂတိသို့ မလိုက်ခြင်း၊
၃။ မောဟာဂတိသို့ မလိုက်ခြင်း၊
၄။ ဘယာဂတိသို့ မလိုက်ခြင်း၊
၅။ စေခိုင်းအပ်ပြီး, မစေခိုင်းအပ်သေးသည်တို့ကို သိခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၃၅၆။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၄၅၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သာမဏေကို စေခိုင်းသော ရဟန်း ပြည့်စုံရမည့် အင်္ဂါ ၅ ပါး

၁။ ဆန္ဒာဂတိသို့ မလိုက်ခြင်း၊
၂။ ဒေါသာဂတိသို့ မလိုက်ခြင်း၊
၃။ မောဟာဂတိသို့ မလိုက်ခြင်း၊
၄။ ဘယာဂတိသို့ မလိုက်ခြင်း၊
၅။ ခိုင်းစေပြီးခြင်း မခိုင်းစေရသေးခြင်းတို့ကို သိခြင်း။ (ဝိ၊၄၊၃၃၂။) (ဝိ၊မြန်၊၄။၃၃၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သာမဏေကို ပြုစုလုပ်ကျွေးစေနိုင်သော ရဟန်း အင်္ဂါ ၅ ပါး

ရဟန်းခံပေးနိုင်သော ရဟန်းအင်္ဂါ ၅ ပါး၊ နိဿယည်းပေးနိုင်သော ရဟန်း အင်္ဂါ ၅ ပါးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သာမဏေကို ပြုစုလုပ်ကျွေးစေနိုင်သော ရဟန်း အင်္ဂါ ၆ ပါး

ရဟန်းခံပေးနိုင်သော ရဟန်းအင်္ဂါ ၆ ပါး၊ နိဿယည်းပေးနိုင်သော ရဟန်း အင်္ဂါ ၆ ပါးတို့နှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သာမဏေကို မပြုစု မလုပ်ကျွေးစေနိုင်သော ရဟန်း အင်္ဂါ ၅ ပါး

ရဟန်းခံ မပေးနိုင်သော ရဟန်းအင်္ဂါ ၅ ပါး၊ နိဿယည်း မပေးနိုင်သော ရဟန်း အင်္ဂါ ၅ ပါးတို့နှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သာမဏေကို မပြုစု မလုပ်ကျွေးစေနိုင်သော ရဟန်း အင်္ဂါ ၆ ပါး

ရဟန်းခံ မပေးနိုင်သော ရဟန်းအင်္ဂါ ၆ ပါး၊ နိဿယည်း မပေးနိုင်သော ရဟန်း အင်္ဂါ ၆ ပါးတို့နှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သာမဏေကို မလုပ်ကျွေးစေထိုက်သော ရဟန်း အင်္ဂါ ၃ ပါး

ဥပဇ္ဈာယ်ဆရာ ပြုလုပ်၍ ရဟန်းခံ မပေးအပ််သော ရဟန်း အင်္ဂါ ၃ ပါးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သာမဏေတို့၏ သိက္ခာပုဒ် ၁၀ ပါး

၁။ သူတစ်ပါးအသက် သတ်ခြင်းမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၂။ ပိုင်ရှင်မပေးသော ဥစ္စာကို ခိုးယူခြင်းမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၃။ မမြတ်သော မေထုန်အကျင့်မှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၄။ မဟုတ်မမှန် လိမ်ညာ၍ ပြောဆိုခြင်းမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၅။ မူးယစ် မေ့လျော့ခြင်း၏ အကြောင်းဖြစ်သော သေရည်အရက် သောက်စားခြင်းမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၆။ နေလွဲညစာ စားခြင်းမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၇။ သာသနာတော်၏ ငြောင့်တံကျင် သဖွယ်ဖြစ်သော ကခြင်း, သီဆိုခြင်း, တီးမှုတ်ခြင်းတို့ကို ကြည့်ရှု နားထောင်ခြင်းတို့မှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၈။ ပန်းပန်ခြင်း, နံ့သာလိမ်းခြင်း, တန်ဆာဆင်ခြင်း, နံ့သာပြောင်းတို့ဖြင့် အတင့်အတယ် အပြေအပြစ် ပြုခြင်းတို့မှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၉။ ပမာဏထက်မြင့်သော အိပ်ရာနေရာ၊ မြတ်သော အိပ်ရာနေရာတို့၌ အိပ်ခြင်း နေခြင်းမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၁၀။ ရွှေ ငွေကို ခံယူခြင်းမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း။ (ဝိ၊၃၊၁၁၇။) (ဝိ၊မြန်၊၃။၁၁၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သာမဏေတို့အား ဒဏ်ပေးထိုက်သော အင်္ဂါ ၅ ပါး

၁။ ရဟန်းတို့အား လာဘ်မရစိမ့်သောငှာ အားထုတ်ခြင်း၊
၂။ ရဟန်းတို့အား အကျိုးမဲ့ဖြစ်စိမ့်သောငှာ အားထုတ်ခြင်း၊
၃။ ရဟန်းတို့အား နေမြဲကျောင်း၌ မနေနိုင်စိမ့်သောငှာ အားထုတ်ခြင်း၊
၄။ ရဟန်းတို့ကို ဆဲရေးတိုင်းထွာခြင်း၊
၅။ ရဟန်းအချင်းချင်း ကွဲပြားအောင် ကုန်းတိုက်ခြင်း။ (ဝိ၊၃၊၁၁၇။) (ဝိ၊မြန်၊၃။၁၁၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သာမဏေအသွင်ကို ဖျက်ဆီးကြောင်း အင်္ဂါ ၁၀ ပါး

လိင် ၁၀ ပါးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သာမီစိ ၆ ပါး

၁။ သော စ ဘိက္ခု အနဗ္ဘိတော၊ တေ စ ဘိက္ခူ ဂါရယှာ၊ အယံ တတ္ထ သာမီစိ ဟူသော သိက္ခာပုဒ်အရ သာမီစိတစ်ပါး၊
၂။ ယုဉ္ဇန္တာယသ္မန္တော သကံ မာဝေါသကံ ဝိနဿာတိ အယံ တတ္ထ သာမီစိဟူသော သိက္ခာပုဒ်အရ သာမီစိတစ်ပါး၊
၃။ အယံ တေ ပတ္တော ယာဝဘေဒနာယ ဓာရေတဗ္ဗောတိ အယံ တတ္ထ သာမီစိ ဟူသော သိက္ခာပုဒ်အရ သာမီစိ တစ်ပါး၊
၄။ တတော နီဟရိတွာ ဘိက္ခူဟိ သဒ္ဓိံ သံဝိဘဇိတဗ္ဗံ အယံ တတ္ထ သာမီစိ-ဟူသော သိက္ခာပုဒ်အရ သာမီစိတစ်ပါး၊
၅။ အညာတဗ္ဗံ ပရိပုစ္ဆိတဗ္ဗံ ပရိပဥှိတဗ္ဗံ အယံ တတ္ထ သာမီစိ ဟူသော သိက္ခာပုဒ်အရ သာမီစိတစ်ပါး၊
၆။ ယဿ ဘဝိဿတိ၊ သော ဟရိဿတီတိ အယံ တတ္ထသာမီစိ ဟူသော သိက္ခာပုဒ်အရ သာမီစိတစ်ပါး။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၄၊၁၇၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သာရဏီယ တရား ၆ ပါး

ကျေးဇူးများသော တရား ၆ ပါး၊ ဗဟုကာရ တရား ၆ ပါးတို့နှင့်တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သာရဏီယ တရား ၆ ပါး

၁။ သီတင်းသုံးဖော်တို့ အပေါ်ဝယ် မေတ္တာကာယကံကို ရှေးရှု ဆောက်တည်ခြင်း၊
၂။ ထို့အတူ မေတ္တာဝစီကံကို ရှေးရှု ဆောက်တည်ခြင်း၊
၃။ ထို့အတူ မေတ္တာမနောကံကို ရှေးရှု ဆောက်တည်ခြင်း၊
၄။ မိမိရရှိသော လာဘ်လာဘကို သီတင်းသုံးဖော် တို့နှင့် မျှဝေ သုံးဆောင်ခြင်း၊
၅။ သီတင်းသုံးဖော်တို့နှင့် တူမျှသော သီလရှိခြင်း၊
၆။ မဂ်နှင့် ယှဉ်သော သမ္မာဒိဋ္ဌိဖြင့် သီတင်းသုံးဖော်တို့နှင့် တူမျှသော အယူရှိခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၁၆၇။) (အံ၊၂၊၂၅၅။) (အံ၊၂၊၂၅၆။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၂၄၇-၂၄၈။) (အံ၊မြန်၊၂။၃၃၁။) (အံ၊မြန်၊၂။၃၃၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သာရိပုတ္တရာမထေရ်၏ ပညာဂုဏ်ပုဒ် ၇ မျိုး

၁။ ပညာနှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၂။ ကြီးသော ပညာရှိခြင်း၊
၃။ ကျယ်ပြန့်သော ပညာရှိခြင်း၊
၄။ ရွှင်သော ပညာရှိခြင်း၊
၅။ လျင်သော ပညာရှိခြင်း၊
၆။ ထက်မြက်သော ပညာရှိခြင်း၊
၇။ ထိုးထွင်း၍ သိသော ပညာရှိခြင်း။ (မ၊၃၊၇၅။) (မ၊မြန်၊၃။၇၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သာဝက ၂ မျိုး

၁။ ဘုရားရှင် သက်တော်ထင်ရှားရှိစဉ် တရားရရှိသော မျက်မှောက် တပည့် သာဝက၊
၂။ ဘုရားရှင် ပရိနိဗ္ဗာန်ပြုပြီးမှ တရားရရှိသော မျက်ကွယ် တပည့်သာဝက။ (ထေရ၊ဋ္ဌ၊၂၊၅၄၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သာဝက ၃ မျိုး

၁။ အဂ္ဂသာဝက- အမြတ်ဆုံး တပည့်သာဝက၊
၂။ မဟာသာဝက- တပည့်ကြီး၊
၃။ ပကတိသာဝက- ရိုးရိုးသာမန်တပည့်။ (ထေရ၊ဋ္ဌ၊၂၊၅၄၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သာဝက ၅ မျိုး

၁။ ပါရမိပ္ပတ္တသာဝက- အထွတ်အမြတ်သို့ ရောက်သော တပည့်၊
၂။ ပဋိသမ္ဘိဒါ ပတ္တသာဝက- ပဋိသမ္ဘိဒါဉာဏ်သို့ ရောက်သော တပည့်၊
၃။ ဆဠဘိည သာဝက- အဘိညာဉ် ၆ ပါးနှင့် ပြည့်စုံသော တပည့်၊
၄။ တေဝိဇ္ဇသာဝက- ပုဗ္ဗေနိဝါသ, ဒိဗ္ဗစက္ခု, အာသဝက္ခယ ဟူသော ၃ ပါးသော ဝိဇ္ဇာဉာဏ်ကို ရသော တပည့်၊
၅။ သုက္ခဝိပဿကသာဝက-ဈာန် မရသော ရဟန္တာတပည့်။ (ထေရ၊ဋ္ဌ၊၂၊၅၄၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သာဝကတို့ ရနိုင်သော တရား ၄ ပါး

၁။ ဝိဇ္ဇာ သုံးပါး၊
၂။ ပဋိသမ္ဘိဒါ လေးပါး၊
၃။ အဘိညာဉ်ခြောက်ပါး၊
၄။ လောကုတ္တရာတရား ကိုးပါး။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၆၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သာဝတ္ထိပြည်၌ ပညတ်အပ်သော သိက္ခာပုဒ် ၂၉၄ ပုဒ်

၁။ ဘိက္ခုနီ ပါရာဇိကသိက္ခာပုဒ် လေးပါး၊
၂။ သံဃာဒိသိသ်သိက္ခာပုဒ် တစ်ဆယ်ခြောက်ပါး၊
၃။ အနိယတသိက္ခာပုဒ် နှစ်ပါး၊
၄။ နိဿဂ္ဂိ ပါစိတ် နှစ်ဆယ်လေးပါး၊
၅။ ခုဒ္ဒကသိက္ခာပုဒ် တစ်ရာငါးဆယ့်ခြောက်ပါး၊
၆။ ပါဋိဒေသနီ သိက္ခာပုဒ် ဆယ်ပါး၊
၇။ သေခိယသိက္ခာပုဒ် ခုနစ်ဆယ့်နှစ်ပါး၊ မှတ်ချက်။ ။ ပါဠိတော်၌ ‘‘ဆဦန တီဏိသတာနိ’’ဟု ဆိုသော်လည်း ရေတွက်၍ ပေါင်းကြည့်သော အခါ ၂၈၄ သာ ရှိသည်ကို တွေ့ရ၏။ (ဝိ၊၅၊၂၅၆။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၃၄၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သာဝိကာ ၃ မျိုး

၁။ အဂ္ဂသာဝိကာ- ရဟန်းမိန်းမ တပည့်မြတ်၊
၂။ မဟာသာဝိကာ- ကြီးမြတ်သော တပည့်မ၊
၃။ ပကတိသာဝိကာ- ရိုးရိုး သာမန်တပည့်မ။ (ထေရီ၊ဋ္ဌ၊၃၀၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သာသနာ ၃ မျိုး

၁။ ပရိယတ္တိသာသနာ- ပိဋကတ်သုံးပုံဖြင့် သိမ်းယူအပ်သော အားလုံးသော ဘုရားစကားတော်များ၊
၂။ ပဋိပတ္တိသာသနာ- ဓုတင် တစ်ဆယ့်သုံးပါး ခန္ဓကဝတ် တစ်ဆယ့် လေးပါး ရှစ်ဆယ့်နှစ်ပါးသော မဟာဝက်ကြီးများ သီလ သမာဓိ ဝိပဿနာ အကျင့်များ၊
၃။ ပဋိဝေဓသာသနာ- မဂ်လေးပါး ဖိုလ်လေးပါး နိဗ္ဗာန်တရားများ။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၉၀။) (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၄၄။) (သံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၈၆။) (အံ၊ဋ္ဌ၊၃၊၃၀၉။) (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၁၊၁၉၂။) (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၁၊၃၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သာသနာ ၃ မျိုး (တစ်နည်း)

၁။ ယထာပရာဓသာသနာ- သတ္တဝါတို့ကို အပြစ်အားလျော်စွာ ဆုံးမအပ်ရာ ဝိနည်းပိဋက သာသနာ၊
၂။ ယထာနုလောမသာသနာ- များသော အလို အာသယ, များသော အနုသယ, များသော စရိုက်, များသော နှလုံးသွင်းခြင်း အားလျော်စွာ ဆုံးမအပ်ရာ သုတ္တန်ပိဋက သာသနာ၊
၃။ ယထာဓမ္မသာသနာ- ပရမတ္ထတရားအားလျော်စွာ ဆုံးမအပ်ရာ အဘိဓမ္မပိဋက သာသနာ။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၇။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၀။) (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၂။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊မြန်၊၁။၃၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သာသနာ ဆုတ်ယုတ်ကြောင်း ၅ ပါး

၁။ ရဟန်း, ရဟန်းမ, ဥပါသကာ, ဥပါသိကာမတို့သည် မြတ်စွာဘုရား၌ ရိုသေလေးစားမှု မရှိခြင်း၊
၂။ ရဟန်း, ရဟန်းမ, ဥပါသကာ, ဥပါသိကာမ တို့သည် တရားတော်၌ ရိုသေလေးစားမှု မရှိခြင်း၊
၃။ ရဟန်း, ရဟန်းမ, ဥပါသကာ, ဥပါသိကာမ တို့သည် သံဃာတော်၌ ရိုသေလေးစားမှု မရှိခြင်း၊
၄။ ရဟန်း, ရဟန်းမ, ဥပါသကာ, ဥပါသိကာမ တို့သည် သိက္ခာပုဒ်၌ ရိုသေလေးစားမှု မရှိခြင်း၊
၅။ ရဟန်း, ရဟန်းမ, ဥပါသကာ, ဥပါသိကာမတို့သည် သမာဓိ၌ ရိုသေလေးစားမှု မရှိခြင်း။ (သံ၊၁၊၄၂၃။) (သံ၊မြန်၊၁။၄၁၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သာသနာ ပျက်ခြင်း ၂ မျိုး

၁။ ပရိယတ္တိ သာသနာပျက်ခြင်း၊
၂။ ပဋိပတ္တိ သာသနာပျက်ခြင်း။ (မဟာနိ၊၁၁၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သာသနာ အသက်တိုကြောင်း တရား ၆ ပါး

၁။ ဘုရား၌ မရိုသေခြင်း၊
၂။ တရား၌ မရိုသေခြင်း၊
၃။ သံဃာ၌ မရိုသေခြင်း၊
၄။ အကျင့်သိက္ခာ၌ မရိုသေခြင်း၊
၅။ အပ္ပမာဒ မမေ့မလျော့ခြင်း၌ မရိုသေခြင်း၊
၆။ အစေ့အစပ်ပြုမှု ပဋိသန္ထာရ၌ မရိုသေခြင်း။ (အံ၊၂၊၂၉၈။) (အံ၊မြန်၊၂။၃၈၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သာသနာကွယ်ကြောင်း ၂ ပါး

၁။ မကောင်းသဖြင့် ပုဒ်ဗျည်းများကို ထားအပ်ခြင်း၊
၂။ မကောင်း သဖြင့် အနက်ကို သိအပ်ခြင်း။ (အံ၊၁၊၆၀။) (အံ၊မြန်၊၁။၇၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သာသနာကွယ်ကြောင်း ၄ ပါး

၁။ မကောင်းသဖြင့် ထားအပ်သော အလွဲလွဲ အမှားမှားသော ပုဒ်ဗျည်းတို့ဖြင့် သုတ်တို့ကို သင်ယူခြင်းကြောင့် အနက်အဓိပ္ပာယ်ကို အလွဲလွဲ အမှားမှား သိခြင်း ခဲယဉ်းသဖြင့် သိအပ်ခြင်း၊
၂။ ရဟန်းတို့သည် ပြောဆိုဆုံးမခက်လျက် သည်းမခံ ကြခြင်း, အဆုံးအမကို ရိုရိုသေသေ မခံယူကြခြင်း၊
၃။ ဗဟုသုတနှင့် ပြည့်စုံလျက် တရားကို ဆောင် ဝိနည်းကိုဆောင် မာတိကာကို ဆောင်ကုန်သော ရဟန်းတို့သည် အခြားသော ပုဂ္ဂိုလ်တို့အား သုတ်တို့ကို မသင်ကြား မပို့ချကြခြင်း၊
၄။ ထေရ်ကြီးဝါကြီး ရဟန်းတို့သည် ပစ္စည်းလေးပါး ပေါများခြင်းငှာသာ ကျင့်၍ တရားဓမ္မ အားထုတ်မှု၌ လျော့ပေါ့ကျင့်ခြင်း, မရသေးသော တရားထူးများကို ရရန် ကြိုးစားမှု ဝီရိယကို အားမထုတ်ခြင်း, နောင်လာ နောက်သား ရဟန်းငယ်များလည်း အတုလိုက်၍ ကျင့်ကြခြင်း။ (အံ၊၁၊၄၆၅။) (အံ၊မြန်၊၁။၄၇၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သာသနာကွယ်ကြောင်း ၅ ပါး

၁။ မြတ်စွာဘုရား၌ ရိုသေတုပ်ဝပ်မှု မရှိဘဲ နေထိုင်ကြခြင်း၊
၂။ တရားတော်၌ ရိုသေတုပ်ဝပ်မှု မရှိဘဲ နေထိုင်ကြခြင်း၊
၃။ သံဃာ၌ ရိုသေတုပ်ဝပ်မှု မရှိဘဲ နေထိုင်ကြခြင်း၊
၄။ သီလသိက္ခာ၌ ရိုသေတုပ်ဝပ်မှု မရှိဘဲ နေထိုင်ကြခြင်း၊
၅။ သီတင်း သုံးဖော် အချင်းချင်း ရိုသေတုပ်ဝပ်မှု မရှိဘဲ နေထိုင်ကြခြင်း။ (အံ၊၂၊၂၁၆။) (အံ၊မြန်၊၂။၂၇၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သာသနာကွယ်ကြောင်း ၅ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ တရားကို ရိုသေစွာ မနာခြင်း၊
၂။ တရားကို ရိုသေစွာ မသင်ခြင်း၊
၃။ တရားကို ရိုသေစွာ မဆောင်ခြင်း၊
၄။ ဆောင်ထားသော တရား တို့၏ အနက်အဓိပ္ပါယ်ကို သိအောင် မဆင်ခြင်ခြင်း၊
၅။ တရားကို ရိုသေစွာ မကျင့်ခြင်း။ (အံ၊၂၊၁၅၅။) (အံ၊မြန်၊၂။၁၉၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သာသနာကွယ်ကြောင်း ၅ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ သုတ်, ဂေယျ, ဝေယျာကရိုဏ်း, ဂါထာ, ဥဒါန်း, ဣတိဝုတ်, ဇာတ်, အမ္ဘုတဓမ္မ, ဝေဒလ္လ ဟူသော တရားကို မသင်ခြင်း၊
၂။ သင်ယူ ပြီးသော တရားကို သူတစ်ပါးအား အကျယ် မဟောကြားခြင်း၊
၃။ သင်ယူပြီးသော တရားကို သူတစ်ပါးအား အကျယ် မပို့ချခြင်း၊
၄။ သင်ယူပြီးသော တရားကို အကျယ် ရွတ်ဖတ်မှု မပြုခြင်း၊
၅။ သင်ယူပြီးသော တရားကို စိတ်ဖြင့် အဖန်ဖန် မကြံစည် မဆင်ခြင်ခြင်း။ (အံ၊၂၊၁၅၆။) (အံ၊မြန်၊၂။၁၉၈-၁၉၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သာသနာကွယ်ကြောင်း ၅ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ မကောင်းသဖြင့် ယူအပ်သော ပါဠိ, မကောင်းသော ပုဒ် ဗျည်းတို့ဖြင့် သင်ယူခြင်း (ပုဒ်ပျက်အက္ခရာ သင်ခြင်း)၊
၂။ အပြောအဆို ခက်ခဲကုန်ခြင်း၊
၃။ အကြားအမြင်များသော အာဂုံနှုတ်တက်ရှိကုန်သော သုတ်အဘိဓမ္မာ ဆောင် ဝိနည်းဆောင် ရဟန်းတို့က ပါဠိ စာပေ မပို့ချကုန်ခြင်း၊
၄။ မထေရ်ကြီးများ ပစ္စည်းလေးပါး ပေါများ၍ ဘုန်းကြီးရန်သာ ကျင့်ကြခြင်း၊
၅။ သံဃာသင်းခွဲခြင်း။ (အံ၊၂၊၁၅၇။) (အံ၊မြန်၊၂။၂၀၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သာသနာကွယ်ကြောင်း ၆ ပါး

၁။ မြတ်စွာဘုရား၌ မရိုသေ မလေးစား မတုပ်ဝပ်ဘဲ နေခြင်း၊
၂။ တရား၌ မရိုသေ မလေးစား မတုပ်ဝပ်ဘဲ နေခြင်း၊
၃။ သံဃာ၌ မရိုသေ မလေးစား မတုပ်ဝပ်ဘဲ နေခြင်း၊
၄။ အကျင့်သိက္ခာ၌ မရိုသေ မလေးစား မတုပ်ဝပ်ဘဲ နေခြင်း၊
၅။ မမေ့ မလျော့ခြင်း အပ္ပမာဒ၌ မရိုသေ မလေးစား မတုပ်ဝပ်ဘဲ နေခြင်း၊
၆။ အစေ့အစပ်ပြုခြင်း ပဋိသန္ထာရ၌ မရိုမသေ မလေးစား မတုပ်ဝပ်ဘဲ နေခြင်း။ (အံ၊၂၊၂၉၈။) (အံ၊မြန်၊၂။၃၈၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သာသနာကွယ်ကြောင်း ၇ ပါး

၁။ ဘိက္ခု ဘိက္ခုနီ ဥပါသကာ ဥပါသိကာမတို့သည် မြတ်စွာ ဘုရား၌ ရိုသေတုပ်ဝပ်မှု မရှိကြခြင်း၊
၂။ ဘိက္ခု ဘိက္ခုနီ ဥပါသကာ ဥပါသိကာမတို့သည် တရားတော်၌ ရိုသေတုပ်ဝပ်မှု မရှိကြခြင်း၊
၃။ ဘိက္ခု ဘိက္ခုနီ ဥပါသကာ ဥပါသိကာမ တို့သည် သံဃာတော်၌ ရိုသေတုပ်ဝပ်မှု မရှိကြခြင်း၊
၄။ ဘိက္ခု ဘိက္ခုနီ ဥပါသကာ ဥပါသိကာမတို့သည် အကျင့်သိက္ခာ၌ ရိုသေတုပ်ဝပ်မှု မရှိကြခြင်း၊
၅။ ဘိက္ခု ဘိက္ခုနီ ဥပါသကာ ဥပါသိကာမတို့သည် သမာဓိ၌ ရိုသေတုပ်ဝပ်မှု မရှိကြခြင်း၊
၆။ ဘိက္ခု ဘိက္ခုနီ ဥပါသကာ ဥပါသိကာမတို့သည် မမေ့လျော့ခြင်း အပ္ပမာဒတရား၌ ရိုသေတုပ်ဝပ်မှု မရှိကြခြင်း၊
၇။ ဘိက္ခု ဘိက္ခုနီ ဥပါသကာ ဥပါသိကာမတို့သည် အစေ့အစပ်ပြုမှု ပဋိသန္ထာရတရား၌ ရိုသေတုပ်ဝပ်မှု မရှိကြခြင်း။ (အံ၊၂၊၄၆၁။) (အံ၊မြန်၊၂။၅၈၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သာသနာကွယ်ခြင်း ၃ မျိုး

၁။ ပရိယတ်တည်းဟူသော ပိဋကသုံးပုံ ကွယ်ခြင်း၊
၂။ ပဋိဝေဓ တည်းဟူသော သစ္စာလေးပါးကို ထိုးထွင်း၍ သိခြင်း ကွယ်ခြင်း၊
၃။ ပဋိပတ်တည်းဟူသော သမထ ဝိပဿနာ အကျင့် ကွယ်ခြင်း။ (မ၊ဋ္ဌ၊၄၊၈၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သာသနာကွယ်ခြင်း ၅ မျိုး

၁။ အဓိဂမအန္တရဓာန- မဂ်ဖိုလ် စသော တရားထူးများ ကွယ်ပျောက်ခြင်း၊
၂။ ပဋိပတ္တိအန္တရဓာန- ကိုယ်ကျင့်သီလကွယ်ပျောက်ခြင်း၊
၃။ ပရိယတ္တိအန္တရဓာန- ပိဋကတ် သုံးပုံ ပါဠိ, အဋ္ဌကထာ, ဋီကာများ ကွယ်ပျောက်ခြင်း၊
၄။ လိင်္ဂအန္တရဓာန-ရဟန်းအသွင် အပြင်များ ကွယ်ပျောက်ခြင်း၊
၅။ ဓာတုအန္တရဓာန- ဘုရားရှင်၏ ဓာတ်တော်မွေတော်များ ကွယ်ပျောက်ခြင်း။ (အံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၆၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သာသနာကွယ်ပျောက်ပုံ ၃ မျိုး

၁။ မဂ်ဖိုလ်ရမှု- အဓိဂမသာသနာ ကွယ်ခြင်း (ကောင်းစွာ ကျင့်ကြံ ကျိုးကုတ် အားထုတ်သော်လည်း မဂ်ဖိုလ်ကို ရမှု သိမှု မဖြစ်တော့ခြင်း)၊
၂။ အကျင့်ပဋိပတ် ကွယ်ပျောက်မှု- ပဋိပတ္တိသာသနာ ကွယ်ခြင်း (အကျင့်ပဋိပတ် ကွယ်ပျောက်သည်ရှိသော် သိက္ခာပုဒ်ပညတ်ချက်များ မသိ မရှိတော့ခြင်း)၊
၃။ ရဟန်းအသွင် ပျောက်ကွယ်မှု- လိင်္ဂ သာသနာ ကွယ်ခြင်း (ရဟန်းအသွင် ကွယ်ပျောက်သည်ရှိသော် သာသနာအစဉ်အဆက် လုံးဝ ပြတ်တောက်သွားခြင်း)။ (မိလိန္ဒ၊၁၃၆။) (မိလိန္ဒ၊မြန်။၁၄၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သာသနာတည်ကြောင်း ၂ ပါး

၁။ အက္ခရာပုဒ်ဗျည်းတို့ကို ကောင်းစွာထားခြင်း၊
၂။ အနက် အဓိပ္ပါယ် တို့၌ သိလွယ်သော နည်းရှိခြင်း။ (ဒီ၊ဋီ၊၁၊၁၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သာသနာတည်ကြောင်း ၃ ပါး

၁။ ပါတိမောက်ခေါ် ဒွေမာတိကာ တည်ရှိခြင်း၊
၂။ ရှင်သာမဏေ တည်ရှိခြင်း၊
၃။ ရဟန်း တည်ရှိခြင်း။ (ဒီ၊ဋီ၊၃၊၈၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သာသနာတည်ကြောင်း ၄ ပါး

၁။ ကောင်းစွာ ထားအပ်သော ပုဒ်ဗျည်းတို့ဖြင့် သုတ်တို့ကို သင်ယူခြင်းကြောင့် အနက်အဓိပ္ပာယ်ကို မှန်မှန်ကန်ကန် လွယ်ကူစွာ သိခြင်း၊
၂။ ရဟန်း တို့သည် ပြောဆိုဆုံးမ လွယ်ကူလျက် သည်းခံကြခြင်း, အဆုံးအမကိုလည်း ရိုရိုသေသေ ခံယူကြခြင်း၊
၃။ ဗဟုသုတနှင့် ပြည့်စုံလျက် တရားကိုဆောင် ဝိနည်းကိုဆောင် မာတိကာကို ဆောင်ကုန်သော ရဟန်းတို့သည် အခြားသော ပုဂ္ဂိုလ်တို့အား သုတ်တို့ကို ရိုသေစွာ သင်ကြား ပို့ချကြခြင်း၊
၄။ မထေရ်ကြီးဖြစ်သော ရဟန်းတို့သည် ပစ္စည်းလေးပါး ပေါများခြင်းငှာ မကျင့်မူ၍ မရရှိသေးသော တရားကို ရရှိရန် ကြိုးစားမှု ဝီရိယကို လွန်စွာ အားထုတ်ကြခြင်း, နောင်လာ နောက်သား ရဟန်းငယ်များလည်း အတုလိုက် ကျင့်ကြခြင်း။ (အံ၊၁၊၄၆၆။) (အံ၊မြန်၊၁။၄၇၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သာသနာတည်ကြောင်း ၅ ပါး

၁။ ရဟန်း, ရဟန်းမ, ဥပါသကာ, ဥပါသိကာမတို့သည် မြတ်စွာ ဘုရား၌ ရိုသေလေးစားမှု ရှိခြင်း၊
၂။ ရဟန်း, ရဟန်းမ, ဥပါသကာ, ဥပါသိကာမတို့သည် တရားတော်၌ ရိုသေလေးစားမှု ရှိခြင်း၊
၃။ ရဟန်း, ရဟန်းမ, ဥပါသကာ, ဥပါသိကာမတို့သည် သံဃာတော်၌ ရိုသေလေးစားမှု ရှိခြင်း၊
၄။ ရဟန်း, ရဟန်းမ, ဥပါသကာ, ဥပါသိကာမ တို့သည် သိက္ခာပုဒ်၌ ရိုသေလေးစားမှု ရှိခြင်း၊
၅။ ရဟန်း, ရဟန်းမ, ဥပါသကာ, ဥပါသိကာမ တို့သည် သမာဓိ၌ ရိုသေလေးစားမှု ရှိခြင်း။ (သံ၊၁၊၄၂၃။) (သံ၊မြန်၊၁။၄၁၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သာသနာတည်ကြောင်း ၅ ပါး

၁။ မြတ်စွာဘုရား၌ ရိုသေတုပ်ဝပ်မှုရှိ၍ နေထိုင်ကြခြင်း၊
၂။ တရားတော်၌ ရိုသေတုပ်ဝပ်မှုရှိ၍ နေထိုင်ကြခြင်း၊
၃။ သံဃာ၌ ရိုသေတုပ်ဝပ်မှုရှိ၍ နေထိုင် ကြခြင်း၊
၄။ သီလသိက္ခာ၌ ရိုသေတုပ်ဝပ်မှုရှိ၍ နေထိုင်ကြခြင်း၊
၅။ သီတင်း သုံးဖော်အချင်းချင်း ရိုသေတုပ်ဝပ်မှုရှိ၍ နေထိုင်ကြခြင်း။ (အံ၊၂၊၂၁၆။) (အံ၊မြန်၊၂။၂၇၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သာသနာတည်ကြောင်း ၆ ပါး

၁။ ဘုရား၌ ရိုသေမှု ရှိခြင်း၊
၂။ တရား၌ ရိုသေမှု ရှိခြင်း၊
၃။ သံဃာ၌ ရိုသေမှု ရှိခြင်း၊
၄။ အကျင့်သိက္ခာ၌ ရိုသေမှု ရှိခြင်း၊
၅။ မမေ့မလျော့ခြင်း၌ ရိုသေမှု ရှိခြင်း၊
၆။ အစေ့အစပ်ပြုမှု ပဋိသန္ထာရ၌ ရိုသေမှု ရှိခြင်း။ (အံ၊၂၊၂၉၈။) (အံ၊မြန်၊၂။၃၈၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သာသနာတည်ကြောင်း ၆ ပါး

၁။ မြတ်စွာဘုရား၌ ရိုသေလေးမြတ် တုပ်ဝပ်၍ နေခြင်း၊
၂။ တရား၌ ရိုသေလေးမြတ် တုပ်ဝပ်၍ နေခြင်း၊
၃။ သံဃာ၌ ရိုသေလေးမြတ် တုပ်ဝပ်၍ နေခြင်း၊
၄။ အကျင့်သိက္ခာ၌ ရိုသေလေးမြတ် တုပ်ဝပ်၍ နေခြင်း၊
၅။ မမေ့လျော့ခြင်း အပ္ပမာဒ၌ ရိုသေ လေးမြတ် တုပ်ဝပ်၍ နေခြင်း၊
၆။ အစေ့အစပ်ပြုမှု ပဋိသန္ထာရ၌ ရိုသေလေးမြတ် တုပ်ဝပ်၍ နေခြင်း။ (အံ၊၂၊၂၉၉။) (အံ၊မြန်၊၂။၃၈၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သာသနာတည်ကြောင်း ၇ ပါး

၁။ ဘိက္ခု ဘိက္ခုနီ ဥပါသကာ, ဥပါသိကာမတို့သည် မြတ်စွာ ဘုရား၌ ရိုသေလေးမြတ် တုပ်ဝပ်မှု ရှိကြခြင်း၊
၂။ ဘိက္ခု ဘိက္ခုနီ ဥပါသကာ, ဥပါသိကာမ တို့သည် တရားတော်၌ ရိုသေလေးမြတ် တုပ်ဝပ်မှု ရှိကြခြင်း၊
၃။ ဘိက္ခု ဘိက္ခုနီ ဥပါသကာ, ဥပါသိကာမတို့သည် သံဃာတော်၌ ရိုသေလေးမြတ် တုပ်ဝပ်မှု ရှိကြခြင်း၊
၄။ ဘိက္ခု ဘိက္ခုနီ ဥပါသကာ, ဥပါသိကာမတို့သည် အကျင့်သိက္ခာ၌ ရိုသေလေးမြတ် တုပ်ဝပ်မှု ရှိကြခြင်း၊
၅။ ဘိက္ခု ဘိက္ခုနီ ဥပါသကာ, ဥပါသိကာမတို့သည် သမာဓိ၌ ရိုသေလေးမြတ် တုပ်ဝပ်မှု ရှိကြခြင်း၊
၆။ ဘိက္ခု ဘိက္ခုနီ ဥပါသကာ, ဥပါသိကာမတို့သည် မမေ့လျော့ခြင်း အပ္ပမာဒတရား၌ ရိုသေလေးမြတ် တုပ်ဝပ်မှု ရှိကြခြင်း၊
၇။ ဘိက္ခု ဘိက္ခုနီ ဥပါသကာ, ဥပါသိကာမတို့သည် အစေ့အစပ် ပြုမှု ပဋိသန္ထာရတရား၌ ရိုသေလေးမြတ် တုပ်ဝပ်မှု ရှိကြခြင်း။ (အံ၊၂၊၄၆၁။) (အံ၊မြန်၊၂။၅၈၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သာသနာတည်ကြောင်း တရား ၃၇ ပါး

၁။ သတိပဋ္ဌာန် လေးပါး၊
၂။ သမ္မပ္ပဓာန် လေးပါး၊
၃။ ဣဒ္ဓိပါဒ် လေးပါး၊
၄။ ဣန္ဒြေ ငါးပါး၊
၅။ ဗိုလ် ငါးပါး၊
၆။ ဗောဇ္ဈင် ခုနစ်ပါး၊
၇။ မဂ္ဂင် ရှစ်ပါး ပေါင်း သုံးဆယ့်ခုနစ်ပါးတည်း၊ ဤသုံးဆယ့်ခုနစ်ပါးသော တရားတို့ကို မှီဝဲပွားများ လေ့ကျင့်သည်ရှိသော် မြတ်သော အကျင့် သာသနာတော်သည် အရှည်ခံ့လျက် ကြာမြင့်စွာ တည်တံ့ရာ၏ဟု ဘုရားရှင် ဟောတော်မူ၏၊ မှတ်ချက်။ ။ ဤသာသနာ အရှည်တည်တံ့ရေး တရား သုံးဆယ့်ခုနစ်ပါးဟူသည် ဗောဓိပက္ခိယတရား သုံးဆယ့်ခုနစ်ပါးကိုပင် ရည်ညွှန်း၏။ (ဒီ၊၂၊၁၀၀။) (ဒီ၊မြန်၊၂။၁၁၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သာသနာတည်ကြောင်း တရား ၅ ပါး

၁။ ဘုရား၌ ရိုသေခြင်း၊
၂။ တရား၌ ရိုသေခြင်း၊
၃။ သံဃာ၌ ရိုသေခြင်း၊
၄။ သီလသိက္ခာ၌ ရိုသေခြင်း၊
၅။ အချင်းချင်း၌ ရိုသေခြင်း။ (အံ၊၂၊၂၁၆။) (အံ၊မြန်၊၂။၂၇၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သာသနာတည်ကြောင်း တရား ၅ ပါး

၁။ တရားကို ရိုသေစွာ နာခြင်း၊
၂။ တရားကို ရိုသေစွာ သင်ခြင်း၊
၃။ တရားကို ရိုသေစွာ ဆောင်ခြင်း၊
၄။ ဆောင်ထားသော တရားတို့၏ အနက် အဓိပ္ပါယ်ကို သိအောင် ဆင်ခြင်ခြင်း၊
၅။ တရားကို ရိုသေစွာ ကျင့်ခြင်း။ (အံ၊၂၊၁၅၅။) (အံ၊မြန်၊၂။၁၉၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သာသနာတည်ကြောင်း တရား ၅ ပါး

၁။ သုတ်, ဂေယျ, ဝေယျာကရိုဏ်း, ဂါထာ, ဥဒါန်း, ဣတိဝုတ်, ဇာတ်, အဗ္ဘုတဓမ္မ, ဝေဒလ္လ ဟူသော တရားတို့ကို သင်ယူခြင်း၊
၂။ သင်ယူ ပြီးသော တရားကို သူတစ်ပါးအား အကျယ် ဟောပြခြင်း၊
၃။ သင်ယူပြီးသော တရားကို သူတစ်ပါးအား အကျယ် ပို့ချခြင်း၊
၄။ သင်ယူပြီးသော တရားကို အကျယ် ရွတ်ဖတ်မှု ပြုခြင်း၊
၅။ သင်ယူပြီးသော တရားကို စိတ်ဖြင့် အဖန်ဖန် ကြံစည် ဆင်ခြင်ခြင်း။ (အံ၊၂၊၁၅၆။) (အံ၊မြန်၊၂။၁၉၈-၁၉၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သာသနာတည်ကြောင်း တရား ၅ ပါး

၁။ ကောင်းစွာ သင်ယူအပ်သော ပါဠိ, ကောင်းစွာ ထားအပ်ကုန်သော ပုဒ် ဗျည်းတို့ဖြင့် သင်ယူခြင်း၊
၂။ အပြောအဆို လွယ်ခြင်း၊
၃။ အကြားအမြင် များကုန် ပါဠိနှုတ်တက်ရကုန်သော သုတ်အဘိဓမ္မာဆောင် ဝိနည်းဆောင် ရဟန်းတို့က ပါဠိစာပေ ပို့ချခြင်း၊
၄။ မထေရ်ကြီးများ ပစ္စည်း ၄ ပါး ပေါများရန် ဘုန်းကြီးရန် မကျင့် ကြခြင်း၊
၅။ သံဃာညီညွတ်ခြင်း။ (အံ၊၂၊၁၅၇။) (အံ၊မြန်၊၂။၂၀၀၊၂၀၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သာသနာတော်၌ ကြီးပွားကြောင်း ၅ ပါး

၁။ ယုံကြည်မှု သဒ္ဓါ ရှိခြင်း၊
၂။ ရှက်မှု ဟိရီရှိခြင်း၊
၃။ ကြောက်လန့်မှု ဩတ္တပ္ပရှိခြင်း၊
၄။ ထက်သန်သော ဝီရိယရှိခြင်း၊
၅။ သိမှု ပညာရှိခြင်း။ (အံ၊၂၊၆-၇။) (အံ၊မြန်၊၂။၈-၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သာသနာတော်၌ ကြီးပွားတိုးတက်ရန် ပယ်ရမည့်တရား ၁၀ ပါး

၁။ အမျက်ထွက်မှု၊
၂။ ရန်ငြိုး ဖွဲ့မှု၊
၃။ သူ့ကျေးဇူးကို ချေဖျက်မှု၊
၄။ ဂုဏ်ပြိုင်မှု၊
၅။ ငြူစူမှု၊
၆။ ဝန်တိုမှု၊
၇။ စဉ်းလဲမှု၊
၈။ လှည့်စားမှု၊
၉။ အလိုဆိုးလွှမ်းမိုးမှု၊
၁၀။ အနည်းငယ်မျှသော တရားထူးကို ရရုံမျှဖြင့် အကြားတွင် ဆုတ်နစ်ခြင်းသို့ ရောက်မှု။ (အံ၊၃၊၃၈၀။) (အံ၊မြန်၊၃။၃၇၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သာသနာတော်၌ ကြီးပွားတိုးတက်ရန် ပယ်ရမည့်တရား ၁၀ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ သီလ ကျိုးပေါက် ပျောက်ကျားခြင်း၊
၂။ သဒ္ဓါတရား မရှိခြင်း၊
၃။ အကြားအမြင် နည်းခြင်း၊
၄။ ဆိုဆုံးမ ခက်ခြင်း၊
၅။ မိတ်ဆွေယုတ် ရှိခြင်း၊
၆။ ပျင်းရိခြင်း၊
၇။ သတိမေ့ခြင်း၊
၈။ အံ့ဩဖွယ်ကို ပြုတတ်ခြင်း၊
၉။ မွေးမြူရန် ခက်ခဲခြင်း၊
၁၀။ ပညာမဲ့ခြင်း။ (အံ၊၃၊၃၈၃၊၃၈၅။) (အံ၊မြန်၊၃။၃၇၉၊၃၈၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သာသနာတော်၌ ကြီးပွားတိုးတက်ရန် ပယ်ရမည့်တရား ၁၀ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ သူတစ်ပါး ဥစ္စာကို လိုချင်မှု အဘိဇ္ဈာလွှမ်းမိုးခြင်း၊
၂။ အမျက်ထွက်မှု ဗျာပါဒလွှမ်းမိုးခြင်း၊
၃။ ထိုင်းမှိုင်းမှု ထိနမိဒ္ဓလွှမ်မိုးခြင်း၊
၄။ ပျံ့လွင့်မှု ဥဒ္ဓစ္စလွှမ်းမိုးခြင်း၊
၅။ ယုံမှားမှု ဝိစိကိစ္ဆာလွှမ်းမိုးခြင်း၊
၆။ အမှုသစ်၌ မွေ့လျော်ခြင်း၊
၇။ စကားပြောခြင်း၌ မွေ့လျော်ခြင်း၊
၈။ အိပ်ခြင်း၌ မွေ့လျော်ခြင်း၊
၉။ အပေါင်းအဖော်၌ မွေ့လျော်ခြင်း၊
၁၀။ အနည်းငယ်မျှသော တရားထူးကို ရခြင်းဖြင့် အကြား၌ ဆုတ်နစ်ခြင်း။ (အံ၊၃၊၃၈၇။) (အံ၊မြန်၊၃။၃၈၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သာသနာတော်၌ ကြီးပွားနိုင်သော ရဟန်း အင်္ဂါ ၁၁ ပါး

၁။ မဟာဘုတ်ရုပ်, ဥပါဒါရုပ်ဟု ဆိုအပ်သော ရုပ်အားလုံးကို အမှန်အတိုင်း ခွဲခြား၍ သိခြင်း၊
၂။ လူမိုက်သည် မကောင်းမှု လက္ခဏာ, လူလိမ္မာသည် ကောင်းမှုလက္ခဏာ ရှိ၏ဟု အမှန်အတိုင်း ခွဲခြား၍ သိခြင်း၊
၃။ ဖြစ်ပေါ်လာသော ကာမဝိတက်, ဗျာပါဒဝိတက်, ဝိဟိံသာဝိတက်တို့ကို ပယ်စွန့်, ဖျောက်ဖျက်နိုင်ခြင်း၊
၄။ စက္ခုန္ဒြေအစ မနိန္ဒြေအဆုံးရှိသော ဣန္ဒြေ ခြောက်ပါးတို့ကို ထိန်းသိမ်း စောင့်ရှောက်ခြင်း၊
၅။ သင်ယူ နာကြားထားသော တရားတော်များကို အကျယ်အားဖြင့် သူတစ်ပါးတို့အား ဟောကြားခြင်း၊
၆။ စာပေကျမ်းဂန်တတ် ဆရာတော်ကြီးများထံ ချဉ်းကပ်၍ ဆွေးနွေးမေးမြန်းမှု ပြုခြင်း၊
၇။ တရားဒေသနာကို ဟောကြားနာယူသောအခါ အနက် အဓိပ္ပါယ်ကို သိသည်ဖြစ်၍ တရားနှင့်စပ်သော အသိဉာဏ်ကို ရလျက် နှစ်သက် ဝမ်းမြောက်မှု ဖြစ်ခြင်း၊
၈။ ဖြူစင် မြင့်မြတ်သော မဂ္ဂင် ရှစ်ပါးကို အမှန်အတိုင်း ခွဲခြား၍ သိခြင်း၊
၉။ သတိပဋ္ဌာန်လေးပါးကို အမှန်အတိုင်း ခွဲခြား၍ သိခြင်း၊
၁၀။ ပစ္စည်းလေးပါးကို ခံယူရာ၌ အတိုင်းအရှည်ကို သိခြင်း၊
၁၁။ သံဃာ့ဦးစီး သံဃာ့ဖခင် ဖြစ်သော မထေရ်ကြီးတို့အား မျက်မှောက်မျက်ကွယ်တို့၌ ကာယကံမေတ္တာ, ဝစီကံမေတ္တာ မနောကံ မေတ္တာထားခြင်း ပွားခြင်း။ (မ၊၁၊၂၈၄။) (မ၊မြန်၊၁။၂၉၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သာသနာတော်၌ တည်ကြောင်း ၅ ပါး

၁။ ယုံကြည်မှု- သဒ္ဓါ ရှိခြင်း၊
၂။ ရှက်မှု- ဟိရီ ရှိခြင်း၊
၃။ ကြောက်လန့်မှု- ဩတ္တပ္ပ ရှိခြင်း၊
၄။ အားထုတ်မှု- ဝီရိယ ရှိခြင်း၊
၅။ သိမှု-ပညာ ရှိခြင်း။ (အံ၊၂၊၆။) (အံ၊မြန်၊၂။၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သာသနာတော်၌ မကြီးပွားကြောင်း ၅ ပါး

၁။ ယုံကြည်မှု- သဒ္ဓါ မရှိခြင်း၊
၂။ ရှက်မှု- ဟိရီ မရှိခြင်း၊
၃။ ကြောက်လန့်မှု- ဩတ္တပ္ပ မရှိခြင်း၊
၄။ ပျင်းရိခြင်း၊
၅။ ပညာမဲ့ခြင်း။ (အံ၊၂၊၆-၇။) (အံ၊မြန်၊၂။၈-၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သာသနာတော်၌ မကြီးပွားနိုင်သော ရဟန်း အင်္ဂါ ၁၁ ပါး

၁။ မဟာဘုတ််ရုပ် ဥပါဒါရုပ် အားလုံးကို အမှန်အတိုင်း ခွဲခြား၍ မသိခြင်း၊
၂။ လူမိုက်သည် မကောင်းမှုလက္ခဏာ, လူလိမ္မာသည် ကောင်းမှုလက္ခဏာရှိ၏ဟု အမှန်အတိုင်း ခွဲခြား၍ မသိခြင်း၊
၃။ ဖြစ်ပေါ်လာသော ကာမဝိတက်, ဗျာပါဒဝိတက်တိုကို မပယ်စွန့် မဖျောက်ဖျက်ခြင်း၊
၄။ စက္ခုန္ဒြေအစ မနိန္ဒြေအဆုံးရှိသော ဣနြေခြောက်ပါးတို့ကို မထိန်းသိမ်း မစောင့်ရှောက်ခြင်း၊
၅။ သင်ယူကြားနာထားသော တရားတော်များကို အကျယ်အားဖြင့် သူတစ်ပါးတို့အား မဟောကြားခြင်း၊
၆။ စာတတ် ပေတတ်ဆရာတော်ကြီးများထံ ချဉ်းကပ်၍ ဆွေးနွေးမေးမြန်းမှု မပြုခြင်း၊
၇။ တရားဒေသနာ တော်ကို ဟောကြား နာကြားသောအခါ အနက်အဓိပ္ပါယ် မသိသည် ဖြစ်၍ အသိဉာဏ် ကိုလည်း မရဘဲ နှစ်သက်ဝမ်းမြောက်မှု မရှိခြင်း၊
၈။ ဖြူစင်မြင့်မြတ်သော မဂ္ဂင်ရှစ်ပါးကို အမှန်အတိုင်း ခွဲခြား၍ မသိခြင်း၊
၉။ သတိပဋ္ဌာန် လေးပါးကို အမှန်အတိုင်း မသိခြင်း၊
၁၀။ ပစ္စည်းလေးပါးကို ခံယူရာ၌ အတိုင်းအရှည်ကို မသိခြင်း၊
၁၁။ သံဃာ့ဦးစီး သံဃာ့ဖခင် ဖြစ်သော မထေရ်ကြီးတို့အား မျက်မှောက်, မျက်ကွယ်တို့၌ ကာယကံမေတ္တာ ဝစီကံမေတ္တာ မနောကံမေတ္တာ မထားခြင်း မပွားခြင်း။ (မ၊၁၊၂၈၂။) (မ၊မြန်၊၁။၂၈၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သာသနာတော်၌ မတည်ကြောင်း ၅ ပါး

၁။ ယုံကြည်မှု-သဒ္ဓါ မရှိခြင်း၊
၂။ ရှက်မှု-ဟိရီ မရှိခြင်း၊
၃။ ကြောက်လန့်မှု-ဩတ္တပ္ပ မရှိခြင်း၊
၄။ ပျင်းရိခြင်း၊
၅။ သိမှု-ပညာ မရှိခြင်း။ (အံ၊၂၊၆။) (အံ၊မြန်၊၂။၇-၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သာသနာတော်၌ ရဟန်း၏ ကင်းဆိတ်ခြင်း ၃ ပါး

၁။ ဤသာသနာတော်၌ ရဟန်းသည် အကျင့်သီလနှင့် ပြည့်စုံသည် ဖြစ်၍ သီလမရှိသူ၏ အဖြစ်ကို ပယ်ပြီးလျှင် ထို(ဒုဿီလ) သီလမရှိသူ၏ အဖြစ်မှ ကင်းဆိတ်ခြင်း၊
၂။ ဤသာသနာတော်၌ ရဟန်းသည် မှန်သော အယူရှိသည်ဖြစ်၍ မှားသော အယူကို ပယ်ပြီးလျှင် ထိုမှားသော အယူ (မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ) မှ ကင်းဆိတ်ခြင်း၊
၃။ အာသဝေါကုန်ခန်းပြီးသော ရဟန္တာပုဂ္ဂိုလ်သည် အာသဝေါတရားတို့ကို ပယ်ပြီးလျှင် ထိုအာသဝေါတရားတို့မှ ကင်းဆိတ်ခြင်း။ (အံ၊၁၊၂၄၃။) (အံ၊မြန်၊၁။၂၆၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သာသနာတော်၏ အင်္ဂါ ၉ ပါး

၁။ သုတ္တ၊
၂။ ဂေယျ၊
၃။ ဝေယျာကရဏ၊
၄။ ဂါထာ၊
၅။ ဥဒါန၊
၆။ ဣတိဝုတ္တက၊
၇။ဇာတက၊
၈။ အဗ္ဘုတဓမ္မ၊၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သာသနာတော်၏ အံ့ဖွယ် ၈ ပါး (သမုဒ္ဒရာ၏ အံ့ဖွယ် ၈ ပါးနှင့် ယှဉ်ကြည့်ပါ။)

၁။ သာသနာ တော်၌ အစဉ်အတိုင်း ကျင့်ရသော သိက္ခာစဉ် အစဉ်အတိုင်း ပြုလုပ်အပ်သော လုပ်ငန်းစဉ် ကျင့်စဉ်ပဋိပဒါတို့ ရှိခြင်း, စလျှင်စခြင်း အရဟတ္တဖိုလ်ကို ထိုးထွင်း၍ မသိခြင်း၊
၂။ ဘုရားရှင် ပညတ်ထားသော သိက္ခာပုဒ်များကို အသက်ဟူသော အကြောင်းကြောင့်သော်လည်း မလွန်ကျူးခြင်း၊
၃။ ယုတ်ညံ့၍ မစင်မကြယ် ယုံမှားဖွယ် အကျင့်ရှိသော အမှုကို ဖုံးကွယ်လျက် ရဟန်းမဟုတ်ဘဲ ရဟန်းဟု ဝန်ခံတတ်သော, မြတ်သော အကျင့်ကို မကျင့်ဘဲ ကျင့်၏ဟု ဝန်ခံတတ်သော, အတွင်းသဘောပုပ်၍ ကိလေသာမိုး စိုစွတ်သော, သာသနာတော်၏ အမှိုက်သဖွယ် ဖြစ်လျက် သီလမရှိသော ဒုဿီလပုဂ္ဂိုလ်နှင့် သံဃာသည် မဆက်ဆံ၊ စည်းဝေး၍ လျင်စွာ နှင်ထုတ်ခြင်း, ထိုပုဂ္ဂိုလ်သည် သံဃာ့အလည်၌ ထိုင်နေသော်လည်း စင်စစ်အားဖြင့် သံဃာမှ ဝေးကွာ၍ သံဃာသည်လည်း ထိုပုဂ္ဂိုလ်မှ ဝေးကွာခြင်း၊
၄။ မင်းမျိုး, ပုဏ္ဏားမျိုး, ကုန်သည်မျိုး, သူဆင်းရဲမျိုးဟူသော အမျိုးလေးပါးတို့သည် ဘုရားရှင်၏ သာသနာတော်အတွင်းသို့ ဝင်ရောက်၍ ရှင်ရဟန်းပြုကုန်သည်ရှိသော် ရှေး၌ ဖြစ်သော အမည်အနွယ်တို့ကို စွန့်၍ ‘‘သာကီဝင်မင်းသား ဘုရားသားတော် ရဟန်း’’ဟူ၍သာလျှင် ရေတွက်ခြင်းသို့ ရောက်ခြင်း၊
၅။ သာသနာတော်၌ ရဟန်းတို့သည် ခန္ဓာကိုယ် မကြွင်း ကျန်သော အငြိမ်းဓာတ်ဖြင့် ငြိမ်းအေးကုန်သော်လည်း ထိုအငြိမ်းဓာတ်နိဗ္ဗာန်၏ လျော့မှု ပြည့်မှု မထင်ရှားခြင်း၊
၆။ ဘုရားရှင်၏ သာသနာတော်၌ လွတ်မြောက်မှု အရသာ (ဝိမုတ္တိ ရသ) တစ်မျိုးတည်းသာ ရှိခြင်း၊
၇။ ဘုရားရှင်၏ သာသနာတော်၌ သတိပဋ္ဌာန်လေးပါး သမ္မပ္ပဓာန်လေးပါး, ဣဒ္ဓိပါဒ်လေးပါး ဣန္ဒြေ ငါးပါး, ဗိုလ်ငါးပါး၊ ဗောဇ္ဈင်ခုနစ်ပါး, မဂ္ဂင် ရှစ်ပါးဟူသော များစွာသော မရေမတွက်နိုင်သော ရတနာများ ရှိခြင်း၊
၈။ ဘုရားရှင်၏ သာသနာတော်သည် သောတာပန်ပုဂ္ဂိုလ်, သောတာပတ္တိဖိုလ်ကို မျက်မှောက်ပြုရန် ကျင့်ဆဲ ပုဂ္ဂိုလ်, သကဒါဂါမ်ပုဂ္ဂိုလ်, သကဒါမိဖိုလ်ကို မျက်မှောက်ပြုရန် ကျင့်ဆဲပုဂ္ဂိုလ်, အနာဂါမ် ပုဂ္ဂိုလ်, အနာဂါမိဖိုလ်ကို မျက်မှောက်ပြုရန် ကျင့်ဆဲပုဂ္ဂိုလ်, ရဟန္တာပုဂ္ဂိုလ်, အရဟတ္တ ဖိုလ်ကို မျက်မှောက်ပြုရန် ကျင့်ဆဲပုဂ္ဂိုလ်ဟူသော ကြီးမြတ်သော ပုဂ္ဂိုလ်တို့၏ နေထိုင်ရာ နေရာ ဖြစ်ခြင်း။ (ဝိ၊၄၊၄၂၁၊၄၂၂၊၄၂၃၊၄၂၄။) (အံ၊၃၊၄၁။) (ဥဒါန၊၁၄၁။) (အံ၊မြန်၊၃။၄၂။) (ဥဒါန၊မြန်။၅၂၇။) (ဝိ၊မြန်၊၄၊၄၂၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သာသနာတော်မှ မလျောကျသူဟု ဆိုထိုက်သော ပုဂ္ဂိုလ်၏ အင်္ဂါ ၄ ပါး

၁။ မြတ်သော သီလနှင့် ပြည့်စုံသောသူ ဖြစ်ခြင်း၊
၂။ မြတ်သော သမာဓိနှင့် ပြည့်စုံသောသူ ဖြစ်ခြင်း၊
၃။ မြတ်သော ပညာနှင့် ပြည့်စုံသောသူ ဖြစ်ခြင်း၊
၄။ မြတ်သော ထွက်မြောက်မှု အရဟတ္တဖိုလ်နှင့် ပြည့်စုံသော သူ ဖြစ်ခြင်း။ (အံ၊၁၊၃၀၈။) (အံ၊မြန်၊၁။၃၂၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သာသနာတော်မှ ရွေ့လျောမည့် ရဟန်းတို့၏ ပုဗ္ဗနိမိတ် ၅ မျိုး

၁။ သဒ္ဓါတည်းဟူသော ပန်းတို့သည် ညှိုးနွမ်းကုန်ခြင်း၊
၂။ သီလ တည်းဟူသော အဝတ်ပုဆိုးတို့သည် ညစ်ပေကုန်ခြင်း၊
၃။ ကိုယ်၌ အရှိန်အစော်မဲ့ခြင်း, အကျော်အစောမဲ့ခြင်းအစွမ်းဖြင့် ရုပ်အဆင်း ဆိုးညစ်ခြင်း၊
၄။ ကိလေသာ ဇောချွေးတို့ ထွက်ကုန်ခြင်း၊
၅။ တောအရပ်, သစ်ပင်ရင်း, ဆိတ်ငြိမ်ရာအရပ်တို့၌ မပျော်ခြင်း။ (ဇာ၊ဋ္ဌ၊၅၊၂၉၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သာသနာမှ လျှောကျသူဟု ဆိုထိုက်သော ပုဂ္ဂိုလ် အင်္ဂါ ၄ ပါး

၁။ မြတ်သော သီလနှင့် မပြည့်စုံသူ ဖြစ်ခြင်း၊
၂။ မြတ်သော သမာဓိနှင့် မပြည့်စုံသူ ဖြစ်ခြင်း၊
၃။ မြတ်သော ပညာနှင့် မပြည့်စုံသူ ဖြစ်ခြင်း၊
၄။ မြတ်သော ထွက်မြောက်မှု အရဟတ္တဖိုလ်နှင့် မပြည့်စုံသူ ဖြစ်ခြင်း။ (အံ၊၁၊၃၀၈။) (အံ၊မြန်၊၁။၃၂၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သာသနာသက် ငါးထောင်

၁။ ပဋိသမ္ဘိဒါပတ္တ ရဟန္တာပုဂ္ဂိုလ်တို့၏ အစွမ်းအားဖြင့် သာသနာနှစ် တစ်ထောင်၊
၂။ ဆဠဘိညာရဟန္တာပုဂ္ဂိုလ်တို့၏ အစွမ်းအားဖြင့် သာသနာနှစ် တစ်ထောင်၊
၃။ တေဝိဇ္ဇရဟန္တပုဂ္ဂိုလ်တို့၏ အစွမ်းအားဖြင့် သာသနာနှစ် တစ်ထောင်၊
၄။ သုက္ခ ဝိပဿကရဟန္တာပုဂ္ဂိုလ်တို့၏ အစွမ်းအားဖြင့် သာသနာနှစ် တစ်ထောင်၊
၅။ ပါတိမောက် ဆောင်သောပုဂ္ဂိုလ်တို့၏ အစွမ်းအားဖြင့် သာသနာနှစ် တစ်ထောင်။ (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၈၃။) (အံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၆၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သာသနာသက် ငါးထောင်

၁။ ပဋိသမ္ဘိဒါပတ္တ ရဟန္တာပုဂ္ဂိုလ်တို့၏ အစွမ်းအားဖြင့် သာသနာနှစ် တစ်ထောင်၊
၂။ သုက္ခဝိပဿက ရဟန္တာပုဂ္ဂိုလ်တို့၏ အစွမ်းအားဖြင့် သာသနာနှစ် တစ်ထောင်၊
၃။ အနာဂါမ်ပုဂ္ဂိုလ်တို့၏ အစွမ်းအားဖြင့် သာသနာနှစ် တစ်ထောင်၊
၄။ သကဒါဂါမ်ပုဂ္ဂိုလ် တို့၏ အစွမ်းအားဖြင့် သာသနာနှစ် တစ်ထောင်၊
၅။ သောတာပန်ပုဂ္ဂိုလ်တို့၏ အစွမ်းအားဖြင့် သာသနာနှစ် တစ်ထောင်။ (အံ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၃၈။) (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၄၊၁၂၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သားသမီးကျင့်ဝတ် ၅ ပါး

၁။ မိဘတို့ကို မပြတ် ပြန်လည် ကျွေးမွေးရခြင်း၊
၂။ မိဘတို့၏ အမှုကိစ္စကို ဆောင်ရွက်ရခြင်း၊
၃။ အမျိုးအနွယ်ကို တည်တန့်စေခြင်း၊
၄။ အမွေခံ ထိုက်အောင် ကျင့်ကြံ လိုက်နာရခြင်း၊
၅။ သေလွန်သော မိဘတို့၏ အလို့ငှါ အလှူပေး၍ အမျှအတန်း ဝေရခြင်း။ (ဒီ၊၃၊၁၅၄။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၁၇၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သားသမီးတို့၏ အသား စက်ဆုပ် ရွံရှာဖွယ် ကောင်းကြောင်း ၉ မျိုး

၁။ ဇာတ်တူသော လူ၏ အသားဖြစ်ခြင်း၊
၂။ ဆွေမျိုးတော်စပ်သူ၏ အသားဖြစ်ခြင်း၊
၃။ သား၏ အသား ဖြစ်ခြင်း၊
၄။ ချစ်အပ်သော သား၏ အသား ဖြစ်ခြင်း၊
၅။ နုသော အသားဖြစ်ခြင်း၊
၆။ စိမ်းသော အသားဖြစ်ခြင်း၊
၇။ လေးသော အရသာမရှိသော အသားဖြစ်ခြင်း၊
၈။ ဆားမရှိသော အသား ဖြစ်ခြင်း၊
၉။ အမွှေးအထုံ မခတ်အပ်သော အသား ဖြစ်ခြင်း။ (မ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၁၆။) (သံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၉၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သားသမီးတို့အပေါ် မိဘတို့ မျှော်လင့်ချက် ၅ မျိုး

၁။ ငါတို့အား လုပ်ကျွေး မွေးမြူပေလိမ့်မည်ဟု မျှော်လင့်ခြင်း၊
၂။ ငါတို့၏ အမှုကိစ္စကို ပြုလုပ်လိမ့်မည်ဟု မျှော်လင့်ခြင်း၊
၃။ အမျိုး အဆက်သည် ရှည်မြင့်စွာ တည်လိမ့်မည်ဟု မျှော်လင့်ခြင်း၊
၄။ အမွေခံဖြစ်လိမ့်မည်ဟု မျှော်လင့်ခြင်း၊
၅။ ဘဝတစ်ပါးပြောင်းသွားသော ငါတို့အား အလှူ၏ အဖို့ကို ပေးဝေကြ လိမ့်မည်ဟု မျှော်လင့်ခြင်း။ (အံ၊၂၊၃၇။) (အံ၊မြန်၊၂။၄၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သာဟတ္ထိကစသော ခိုးခြင်း ၅ မျိုး

၁။ သာဟတ္ထိက- မိမိလက်ဖြင့် ခိုးခြင်း၊
၂။ အာဏတ္တိက- သူတစ်ပါးကို စေခိုင်း၍ ခိုးခြင်း၊
၃။ နိဿဂ္ဂိယ- ပစ်လွှင့်၍ ခိုးခြင်း၊
၄။ အတ္ထသာဓက- စွမ်းနိုင်သော အခါ ခိုးပါဟု ပြောဆို၍ ခိုးခြင်း၊
၅။ ဓုရနိက္ခေပ- သူတစ်ပါးတို့က အပ်နှံ ထားသော ဘဏ္ဍာ စသည်တို့၌ လုံးလကို လျော့ချစေသောအားဖြင့် ခိုးခြင်း ။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၆၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သားအမိ အချင်းချင်း ကာကွယ်နိုင်သော ဘေး ၃ မျိုး

၁။ မီးကြီးစွာ စွဲလောင်သောအခါ ဖြစ်သော ဘေး (ပထမဘေး)၊
၂။ မိုးကြီးရွာသွန်းသောအခါ ဖြစ်သော ဘေး (ဒုတိယဘေး)၊
၃။ တောပုန်းဘေး တွေ့ကြုံ၍ ဇနပုဒ်နေသူတို့ ပစ္စည်းများကို ယာဉ်ဖြင့် တင်ဆောင်ကာ အရပ်တစ်ပါးသို့ ထွက်ပြေးရသောအခါ ဖြစ်သော ဘေး (တတိယဘေး)။ (အံ၊၁၊၁၇၉။) (အံ၊မြန်၊၁။၁၉၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သားအမိ အချင်းချင်း မကာကွယ်နိုင်သော ဘေး ၃ မျိုး

၁။ အိုဘေး၊
၂။ နာဘေး၊
၃။ သေဘေး။ (အံ၊၁၊၁၈၀။) (အံ၊မြန်၊၁။၁၉၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သိကြားမင်း နှစ်သက် ဝမ်းမြောက်ကြောင်း ၆ ပါး

၁။ ဤဣန္ဒသာလလိုဏ်ဂူ၌ ရပ်လျက် သိကြားမင်း အဖြစ်ဖြင့် စုတေပြီး တစ်ဖန် သိကြားမင်းသက်တမ်းကို ပြန်ရခြင်း၊
၂။ နတ်သက် ကြွေလျက် နက်ပြည်မှ စုတေသော အခါ တွေဝေမှု မရှိဘဲ လူ့ဘဝတွင် မိမိ နှစ်သက်ရာ ဌာန၌ ပဋိသန္ဓေယူနိုင်ခြင်း၊
၃။ ဘုရားသာသနာတော်၌ မွေ့လျော်သည်ဖြစ်၍ သတိသမ္ပဇဉ် ဉာဏ်ဖြင့် ယှဉ်လျက် နိဗ္ဗာန်ရောက်ကြောင်း အကျင့်ဖြင့် နေနိုင်ခြင်း၊
၄။ နိဗ္ဗာန်ရောက်ကြောင်း အကျင့်ကို ကျင့်ကြံ ကျိုးကုတ် အားထုတ်သော အခါ အရဟတ္တမဂ် အရဟတ္တဖိုလ်ကို ဖြစ်စေနိုင်ခြင်း၊
၅။ လူ့အသက်ကို စွန့်၍ လူ့ပြည်မှ ကွယ်လွန်သောအခါ နတ်ပြည်၌ ဖြစ်ခြင်းကို ရရှိနိုင်ခြင်း၊
၆။ နောက်ဆုံးဖြစ်သော ဘဝ၌ အကနိဋ္ဌာဘုံ၌ ပရိနိဗ္ဗာန်စံဝင်နိုင်ခြင်း။ (ဒီ၊၂၊၂၂၇။) (ဒီ၊မြန်၊၂။၂၅၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သိကြားမင်း ဖန်ဆင်းခဲ့သော လှေခါးစောင်းတန်း ၃ မျိုး

၁။ ရွှေဖြင့် ပြီးသော လှေခါး စောင်းတန်း၊
၂။ ပတ္တမြားဖြင့် ပြီးသော လှေခါးစောင်းတန်း၊
၃။ ငွေဖြင့် ပြီးသော လှေခါး စောင်းတန်း။ (ဓမ္မ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၄၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သိကြားမင်း ဖြစ်ကြောင်း အကျင့် ၇ ပါး

၁။ အသက်ထက်ဆုံး အမိအဖတို့ကို လုပ်ကျွေးခြင်း၊
၂။ အသက်ထက်ဆုံး အမျိုးထဲ၌ ကြီးသော သူတို့ကို အရိုအသေ ပြုလေ့ရှိခြင်း၊
၃။ အသက်ထက်ဆုံး သိမ်မွေ့သော စကားကို ဆိုခြင်း၊
၄။ အသက်ထက်ဆုံး ကုန်းချောစကား မဆိုခြင်း၊
၅။ အသက်ထက်ဆုံး လွတ်လွတ် စွန့်ကြဲတတ်ခြင်း၊ ပေးလှူရန် အမြဲတမ်း စင်ကြယ်သော လက် ရှိခြင်း၊ စွန့်လှူခြင်း၌ မွေ့လျော်ခြင်း၊ သူတစ်ပါးက တောင်းခံထိုက်သူ ဖြစ်ခြင်း၊ ပေးကမ်း လှူဒါန်း ဝေဖန်ခြင်း၌ မွေ့လျော်သူ ဖြစ်ခြင်း၊ ဝန်တိုခြင်းကင်းသော စိတ်ဖြင့် အိမ်ကို အုပ်စိုး၍ နေခြင်း၊
၆။ အသက်ထက်ဆုံး မှန်သော စကားကို ဆိုခြင်း၊
၇။ အသက်ထက်ဆုံး အမျက်မထွက်၊ အမျက်ထွက်မိသော်လည်း ထိုအမျက်ကို လျင်မြန်စွာ ပယ်ဖျောက်နိုင်ခြင်း။ (သံ၊၁၊၂၃၀-၂၃၁။) (သံ၊မြန်၊၁။၂၁၇။) (ဓမ္မ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၆၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သိကြားမင်း အင်္ဂါ ၃ ပါး

၁။ သိကြားမင်းသည် စင်စစ် ချမ်းသာနှင့် ပြည့်စုံခြင်း (ထို့အတူ ယောဂီပုဂ္ဂိုလ်သည် ဧကန်စင်စစ်အားဖြင့် ဆိတ်ငြိမ်ရာအရပ်၌ ချမ်းသာစွာ မွေ့လျော်မှု ရှိခြင်း)၊
၂။ သိကြားမင်းသည် နတ်တို့ကို မြင်သည်ရှိသော် ရွှင်လန်းဝမ်းမြောက်စွာ ချီးမြှောက်မှု ပြုခြင်း (ထို့အတူ ယောဂီပုဂ္ဂိုလ်သည် ကုသိုလ်တရားတို့၌ မပျင်းရိ မတွန့်တိုစေဘဲ ငြိမ်သက်အောင် စိတ်ကို ချီးမြှောက်ရွှင်လန်းစေခြင်း)၊
၃။ သိကြားမင်းသည် မမွေ့လျော်မှု မဖြစ်ခြင်း (ထို့အတူ ယောဂီပုဂ္ဂိုလ်သည် ဆိတ်ငြိမ်ရာ၌ မမွေ့လျော်မှုကို မဖြစ်စေခြင်း)။ (မိလိန္ဒ၊၃၇၄။) (မိလိန္ဒ၊မြန်။၃၉၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သိကြားမင်း အမည် ၇ မျိုး

၁။ မဃဝ- ရှေးလူဖြစ်စဉ်က မဃမည်သော လုလင်ဖြစ်သောကြောင့် မဃဝ မည်၏၊
၂။ ပုရိန္ဒဒ- ရှေးလူဖြစ်စဉ် ရှေးဦးစွာ အလှူကို ပေးသောကြောင့် ပုရိန္ဒဒ မည်၏၊
၃။ သက္က- ရှေးလူဖြစ်စဉ်က ရိုသေစွာ လှူဒါန်းခဲ့သောကြောင့် သက္က မည်၏၊
၄။ ဝါသဝ- ရှေးလူဖြစ်စဉ် တည်းခိုရာဇရပ် လှူဖူးသောကြောင့် ဝါသဝ မည်၏၊
၅။ သဟဿက္ခ- တစ်ထောင်သော အကြောင်းအရာကိုလည်း တစ်မုဟုတ်ချင်းဖြင့် ကြံနိုင် သောကြောင့် သဟဿက္ခမည်၏၊
၆။ သုဇမ္ပတိ- အသုရာ၏သမီး သုဇာမည်သော မယား ရှိ၍ သုဇမ္ပတိ မည်၏၊
၇။ ဒေဝါနမိန္ဒ- နတ်တို့ကို အစိုးရသောကြောင့် နတ်တို့၏မင်း ဖြစ်သောကြောင့် ဒေဝါနမိန္ဒ မည်၏။ (သံ၊၁၊၂၃၀-၂၃၁။) (သံ၊မြန်၊၁။၂၁၄-၂၁၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သိကြားမင်း၏ ပဏ္ဍုကမ္ဗလာ ပူသောအခြင်းအရာ ဖြစ်ကြောင်း ၄ မျိုး

၁။ သိကြားမင်းသက်တမ်း ကုန်ခြင်း၊
၂။ သိကြားမင်း ကောင်းမှု ကုန်ခြင်း၊
၃။ တန်ခိုးကြီးသတ္တဝါတစ်ဦးက ထိုသိကြားနေရာကို တောင့်တခြင်း၊
၄။ တရားစောင့်ကုန်သော တန်ခိုးကြီး ရဟန်းပုဏ္ဏား တို့၏ သီလတန်ခိုး။ (ဇာ၊ဋ္ဌ၊၄၊၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သိကြားမင်း၏ သမီး ၄ ယောက်

၁။ အာသာ၊၂။ သဒ္ဓါ၊၃။သိရီ၊၄။ ဟိရီ။ (ဇာ၊ဋ္ဌ၊၅၊၄၁၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သိကြားမင်းက ဖုဿတီနတ်သမီးအား ပေးအပ်သော ဆု ၁၀ မျိုး

၁။ သိဝိမင်း၏ မိဖုရားကြီး ဖြစ်ခြင်း၊
၂။ ညိုသော မျက်စိရှိခြင်း၊
၃။ ညိုသော မျက်မှောင်ရှိခြင်း၊
၄။ ဖုဿတီ အမည် ရရှိခြင်း၊
၅။ သားကို ရရှိခြင်း၊
၆။ မမြင့်မမောက်သော ဝမ်းဗိုက်ရှိခြင်း၊
၇။ သားမြတ် မရှည်ခြင်း၊
၈။ ဆံမဖြူခြင်း၊
၉။ သိမ်မွေ့နူးညံ့သော အရေရှိခြင်း၊
၁၀။ သတ်အပ်, သတ်ထိုက်သူကို လွတ်စေခြင်းငှာ စွမ်းနိုင်ခြင်း။ (ဇာ၊ဋ္ဌ၊၇၊၂၄၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သိက္ခာ ၃ ပါး

၁။ အဓိသီလသိက္ခာ- မွန်မြတ်သော ပါတိမောက္ခသံဝရသီလ ရဟန်းသီလကို ကျင့်သုံးခြင်း၊
၂။ အဓိစိတ္တသိက္ခာ- မွန်မြတ်သော လောကီဈာန်စိတ် ရရှိအောင် ကျင့်သုံးခြင်း၊
၃။ အဓိပညာသိက္ခာ- မွန်မြတ်သော မဂ်ဖိုလ်ပညာ စသည်ကို ရရှိအောင် ကျင့်သုံးခြင်း။ (ဝိ၊၁၊၂၈။) (ဒီ၊၃၊၁၈၃။) (အံ၊၁၊၂၃၇။) (ပဋိသံ။၄၆။) (မဟာနိ၊၁၁၅။) (မဟာနိ၊၁၂၂။) (မဟာနိ၊၂၀၈။) (မဟာနိ၊၂၆၉၊။) (မဟာနိ၊၂၉။) (မဟာနိ၊၃၁၃-၃၁၄။) (မဟာနိ၊၃၃၁။) (မဟာနိ၊၄၀၆။) (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၈။) (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၆။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၀။) (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၂။) (ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၆၄။) (ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၁၅။) (ဣတိဝုတ်၊ဋ္ဌ၊၁၆၂။) (နေတ္တိ၊ဋ္ဌ၊၂၁၄။) (နေတ္တိ၊ဝိဘာ၊၂၇၆။) (ဝိ၊မြန်၊၁။၃၄။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၀၄။) (အံ၊မြန်၊၁။နံပါတ်မပါ။) (ပဋိသံ၊မြန်။၆၂။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊မြန်၊၁။၃၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သိက္ခာပုဒ် ၁၀ မျိုး

၁။ သူ့အသက် သတ်ခြင်းမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၂။ သူ့ဥစ္စာ ခိုးခြင်းမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၃။ မမြတ်သော မေထုန်အကျင့်မှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၄။ မဟုတ်မမှန် လိမ်ညာ ပြောဆိုခြင်းမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၅။ သေရည်အရက် စသော မူးယစ်ဆေးဝါး သုံးစွဲခြင်းမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၆။ နေလွဲညစာ စားခြင်း, တီးမှုတ်ခြင်း, ကြည့်ရှု နားထောင်ခြင်းတို့မှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၈။ ပန်းပန်ခြင်း အမွွှေးနံ့သာ လိမ်းကျံခြင်း စသည်တို့မှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၉။ မြင့်သော နေရာ မြတ်သော နေရာတို့၌ နေထိုင်ခြင်းမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၁၀။ ရွှေ ငွေ စသော ရတနာကို ကိုင်ခြင်း ခံယူခြင်းမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း။ (ခုဒ္ဒက၊၁။) (ခုဒ္ဒက၊မြန်။၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သိက္ခာပုဒ် ၂ မျိုး

၁။ လောကဝဇ္ဇသိက္ခာပဒ- လောက၌ အပြစ်ရှိသော သိက္ခာပုဒ်၊
၂။ ပဏ္ဏတ္တိဝဇ္ဇ သိက္ခာပဒ- ပညတ်တော်ကြောင့် အပြစ်ရှိသော သိက္ခာပုဒ်။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၉၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သိက္ခာပုဒ် ၂ မျိုး (တစ်နည်း)

၁။ ပရိယာယသိက္ခာပုဒ်၊
၂။ နိပ္ပရိယာယသိက္ခာပုဒ်။ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၆၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သိက္ခာပုဒ် ၂ မျိုး (တစ်နည်း)

၁။ ဝိရတီသည် မုချသိက္ခာပုဒ်၊
၂။ စေတနာနှင့် ကြွင်းသမ္ပယုတ် တရားတို့သည် ပရိယာယ်သိက္ခာပုဒ်။ (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၂၊၃၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သိက္ခာပုဒ် ၂ မျိုး (တစ်နည်း) (တိရစ္ဆာနဝိဇ္ဇာ ဒွေ အရ သိက္ခာပုဒ် ၂ မျိုး)

၁။ တိရစ္ဆာနဝိဇ္ဇာ (မဂ်ဖိုလ်နိဗ္ဗာန်၏ ဖီလာကန့်လန့်ဖြစ်သော) အတတ်ပညာကို သင်ယူခြင်းကြောင့် ပါစိတ် အာပတ်သင့်သော တိရစ္ဆာနဝိဇ္ဇာ ပရိယာပုဏာနသိက္ခာပုဒ်၊
၂။ တိရစ္ဆာနဝိဇ္ဇာ အတတ်ပညာကို ပို့ချခြင်းကြောင့် ပါစိတ်အာပတ်သင့်သော တိရစ္ဆာနဝိဇ္ဇာဝါစန သိက္ခာပုဒ်။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၄၊၁၄၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သိက္ခာပုဒ် ၂ မျိုး (တစ်နည်း) (ဒွေ စ သဒ္ဒါ အရ သိက္ခာပုဒ် ၂ မျိုး)

၁။ မြို့တွင်း ရွာတွင်း တိုးသော အသံရှိသည်ဖြစ်၍ သွားရသော ပထမအပ္ပသဒ္ဒ သိက္ခာပုဒ်၊
၂။ မြို့တွင်း ရွာတွင်း၌ တိုးသော အသံရှိသည်ဖြစ်၍ နေထိုင်ရသော ဒုတိယအပ္ပသဒ္ဒ သိက္ခာပုဒ်။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၄၊၁၄၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သိက္ခာပုဒ် ၂ မျိုး (တစ်နည်း) (ဒွေ ဝိဃာသာအရ သိက္ခာပုဒ် ၂ မျိုး)

၁။ စားကြွင်း စားကျန်များကို တံတိုင်းအပြင်ဘက် နံရံအပြင်ဘက်၌ စွန့်ပစ်ခြင်းကြောင့် ပါစိတ်အာပတ်သင့်သော ပထမ ဝိဃာသသိက္ခာပုဒ်၊
၂။ စားကြွင်း စားကျန်များကို စိမ်းစိုသော မြက် သစ်ပင် ရှိရာအရပ်၌ စွန့်ပစ်ခြင်းကြောင့် ပါစိတ်အာပတ်သင့်သော ဒုတိယဝိဃာသသိက္ခာပုဒ်။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၄၊၁၄၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သိက္ခာပုဒ် ၂ မျိုး (တစ်နည်း) (ဒွေ သေယျာအရ သိက္ခာပုဒ် ၂ မျိုး)

၁။ ပထမသဟသေယျ သိက္ခာပုဒ်၊
၂။ ဒုတိယသဟသေယျ သိက္ခာပုဒ်။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၄၊၁၄၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သိက္ခာပုဒ် ၂ မျိုး (တစ်နည်း) (ဒွေပိ အာဝသထေန အရ သိက္ခာပုဒ် ၂ မျိုး)

၁။ ဥတုလာသော အခါ သုံးစွဲသော သင်္ကန်းကို မစွန့်ပစ်ဘဲ သုံးဆောင်နေသော ရဟန်းမအား ပါစိတ်အာပတ် သင့်သော အာဝသထစီဝရ သိက္ခာပုဒ်၊
၂။ ကျောင်းကို မစွန့်ဘဲ ဒေသစာရီသွားသော ဘိက္ခုနီမအား ပါစိတ်အာပတ်သင့်သော အာဝသထဝိဟာရ သိက္ခာပုဒ်။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၄၊၁၄၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သိက္ခာပုဒ် ၂ မျိုး (တစ်နည်း) (ပက္ကမန္တေန ဝါ ဒုဝေ အရ သိက္ခာပုဒ် ၂ မျိုး)

၁။ သံဃိက ဖြစ်သော ခုတင်ညောင်စောင်း စသည်ကို သုံးစွဲပြီး မသိမ်းဆည်းဘဲ ဖဲခွာသွားသော ရဟန်းအား ပါစိတ်အာပတ်သင့်သော ပထမသေနာသန သိက္ခာပုဒ်၊
၂။ သံဃိကကျောင်း၌ အိပ်ရာနေရာအခင်း စသည်ကို သုံးစွဲပြီး မသိမ်းဆည်းဘဲ ဖဲခွါသွားသော ရဟန်းအား ပါစိတ် အာပတ်သင့်သော ဒုတိယသေနာသန သိက္ခာပုဒ်။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၄၊၁၄၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သိက္ခာပုဒ် ၂ မျိုး (တစ်နည်း) (သံသဋ္ဌာ ဒွေ အရ သိက္ခာပုဒ် ၂ မျိုး)

၁။ လူတို့နှင့် ရောနှော၍ နေထိုင်ခြင်း, အပြစ်ကို ဖုံးလွှမ်းခြင်း, ယုတ်မာသော အကျင့်ရှိခြင်းကြောင့် သံဃာဒိသိသ် အာပတ်သင့်သော ပထမသံသဋ္ဌ (ပထမ ပါပသမာစာရ) သိက္ခာပုဒ်၊
၂။ သင်တို့သည် လူတို့နှင့် ရောနှော၍ လည်းကောင်း, အပြစ်ကို ဖုံးလွှမ်း၍ လည်းကောင်း နေကြကုန်လောဟု ပြောဆိုခြင်း, ယုတ်မာသော အကျင့်ရှိခြင်းကြောင့် သံဃာဒိသိသ်အာပတ်သင့်သော ဒုတိယ သံသဋ္ဌ (ဒုတိယပါပသမာစာရ) သိက္ခာပုဒ်။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၄၊၁၄၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သိက္ခာပုဒ် ၂ မျိုး (တစ်နည်း) (သဟဇီဝိနိ ဒွေ အရ သိက္ခာပုဒ် ၂ မျိုး)

၁။ အတူနေ ဘိက္ခုနီမကို ရဟန်းပြုပေးပြီးနောက် နှစ်နှစ်လုံးလုံး ကိုယ်တိုင်လည်း မချီးမြှောက်, သူတစ်ပါးကိုလည်း မချီးမြှောက်စေသဖြင့် ပါစိတ်အာပတ်သင့်သော ပထမသဟဇီဝိနီ သိက္ခာပုဒ်၊
၂။ ရဟန်းပြု ပေးပြီးနောက် အတူနေဘိက္ခုနီမကို ငါးယူဇနာမျှသော ခရီးကို ခေါ်မသွားခြင်းကြောင့် ပါစိတ် အာပတ်သင့်သော ဒုတိယသဟဇီဝိနီ သိက္ခာပုဒ်။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၄၊၁၄၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သိက္ခာပုဒ် ၂ မျိုး (တစ်နည်း) (ဥဇ္ဇဂ္ဃိကာ ဒွေ စာတိ၌ သိက္ခာပုဒ် ၂ မျိုး)

၁။ ပြင်းစွာ ကျယ်လောင်စွာ ရယ်မောလျက် မြို့တွင်း ရွာတွင်း၌ သွားလာခြင်းကြောင့် အပြစ်သင့်သော ပထမဥဇ္ဇဂ္ဃိက သိက္ခာပုဒ်၊
၂။ ပြင်းစွာ ကျယ်လောင်စွာ ရယ်မောလျက် မြို့တွင်း ရွာတွင်း၌ နေထိုင်ခြင်းကြောင့် အပြစ်သင့်သော ဒုတိယဥဇ္ဇဂ္ဃိက သိက္ခာပုဒ်။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၄၊၁၄၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သိက္ခာပုဒ် ၃ မျိုး (တစ်နည်း) (ဂိဟီဂတသိက္ခာပုဒ် ၃ ပုဒ်)

၁။ အသက် ဆယ့်နှစ်နှစ် မပြည့် သေးသော မိန်းမကို ရဟန်းပြုပေးသော ပထမဂီဟိဂတ သိက္ခာပုဒ်၊
၂။ အသက် တစ်ဆယ့် နှစ်နှစ်ပြည့်ပြီးသော်လည်း သိက္ခာပုဒ်ခြောက်ပါးကို နှစ်နှစ်တိုင်တိုင် မကျင့်ရသေးသော မိန်းမကို ရဟန်းပြုပေးသော ဒုတိယဂီဟိဂတ သိက္ခာပုဒ်၊
၃။ ဆယ့်နှစ်နှစ်ပြည့်၍ နှစ်နှစ် ပတ်လုံး သိက္ခာပုဒ်ခြောက်ပါးကို ကျင့်ပြီးသော်လည်း သံဃာက မသမုတ်ရသေးသော သိက္ခမာန်ကို ရဟန်းပြုပေးသော တတိယဂီဟိဂတသိက္ခာပုဒ်။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၄၊၁၄၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သိက္ခာပုဒ် ၃ မျိုး (တစ်နည်း) (ဥဗ္ဘတံ ကထိနံ တီဏိ အရ သိက္ခာပုဒ် ၃ မျိုး)

၁။ ဥဗ္ဘတကထိန သဒ္ဒါဖြင့် မှတ်အပ်သော ပထမကထိန သိက္ခာပုဒ်၊
၂။ ဥဗ္ဘတကထိနသဒ္ဒါဖြင့် မှတ်အပ်သော ဒုတိယကထိန သိက္ခာပုဒ်၊
၃။ ဥဗ္ဘတကထိနသဒ္ဒါဖြင့် မှတ်အပ်သော တတိယကထိန သိက္ခာပုဒ်။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၄၊၁၄၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သိက္ခာပုဒ် ၃ မျိုး (မြဲသော သမုဋ္ဌာန်ရှိသော သိက္ခာပုဒ် ၃ ပုဒ်)

၁။ ဘူတာရောစန သိက္ခာပုဒ်၊
၂။ စောရီဝုဋ္ဌာပန သိက္ခာပုဒ်၊
၃။ အနနုညာတ သိက္ခာပုဒ်။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၄၊၁၄၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သိက္ခာပုဒ် ၅ မျိုး

၁။ သူ့အသက် သတ်ခြင်းမှ ရှောင်ကြဉ်ကြောင်းဖြစ်သော သိက္ခာပုဒ်၊
၂။ သူ့ဥစ္စာကို ခိုးယူခြင်းမှ ရှောင်ကြဉ်ကြောင်းဖြစ်သော သိက္ခာပုဒ်၊
၃။ ကာမဂုဏ်တို့၌ မှားသော အကျင့်မှ ရှောင်ကြဉ်ကြောင်းဖြစ်သော သိက္ခာပုဒ်၊
၄။ မုသားပြောဆိုခြင်းမှ ရှောင်ကြဉ် ကြောင်းဖြစ်သော သိက္ခာပုဒ်၊
၅။ မူးယစ်ဆေးဝါးများနှင့် သေအရက်တို့ကို သောက်စားခြင်းမှ ရှောင်ကြဉ်ကြောင်းဖြစ်သော သိက္ခာပုဒ်။ (ဒီ၊၃၊၁၉၆။) (အဘိ၊ဝိ၊၂၉၉။) (အဘိ၊ဝိ၊၃၀၁။) (အဘိ၊ဝိ၊၃၀၄။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၁၈။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၂။၃၄၅။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၂။၃၄၅။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၂။၃၄၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သိက္ခာပုဒ် ၇ မျိုး (ရည်ညွှန်း၍ ခွင့်ပြုအပ်သော သိက္ခာပုဒ်)

၁။ ဗျာဓိဩဒိဿံ- အနာရောဂါကို ရည်ညွှန်း၍ ခွင့်ပြုအပ်သော သိက္ခာပုဒ်၊
၂။ ပုဂ္ဂလောဒိဿံ- ပုဂ္ဂိုလ်ကို ရည်ညွှန်း၍ ခွင့်ပြု အပ်သော သိက္ခာပုဒ်၊
၃။ ကာလောဒိဿံ- ကာလကို ရည်ညွှန်း၍ ခွင့်ပြုအပ်သော သိက္ခာပုဒ်၊
၄။ သမယောဒိဿံ- ဂဏဘောဇနေ အညတြ သမယာ စသည်ဖြင့် သမယကို ရည်ညွှန်း၍ ခွင့်ပြုအပ်သော သိက္ခာပုဒ်၊
၅။ ဒေသောဒိဿံ- အရပ်ဒေသကို ရည်ညွှန်း၍ ခွင့်ပြုအပ်သော သိက္ခာပုဒ်၊
၆။ ဝသောဒိဿံ- ဝသာဟူသော အမည်ဖြင့် ခွင့်ပြုအပ်သော အဆီ၊
၇။ ဘေသဇ္ဇောဒိဿံ- ဆေးဟူသော အမည်ဖြင့် ခွင့်ပြုအပ်သော ထောပတ်တင်လဲစသည်။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၉၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သိက္ခာပုဒ် ပညတ်ခြင်း၏ အကျိုးထူး ၂ ပါး

၁။ သံဃာတော်၏ ကောင်းပါပြီဟု ဝန်ခံ ကျင့်သုံးရန်၊
၂။ သံဃာတော်များ ချမ်းသာရန်။ (ဝိ၊၅၊၃၈၄။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၄၈၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သိက္ခာပုဒ် ပညတ်ခြင်း၏ အကျိုးထူး ၂ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ အကျင့်သီလ ဖောက်ဖျက်သည်ကို နှိမ်နင်းရန်၊
၂။ အကျင့်သီလကို ချစ်မြတ်နိုးသော ရဟန်းတို့ ချမ်းသာစွာ နေနိုင်ရန်။ (ဝိ၊၅၊၃၈၄။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၄၈၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သိက္ခာပုဒ် ပညတ်ခြင်း၏ အကျိုးထူး ၂ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ မျက်မှောက်ဖြစ်သော ဆင်းရဲ အထူးကို စောင့်စည်းရန်၊
၂။ နောင်ဖြစ်လတ္တံ့သော ဆင်းရဲအထူးကို ပယ်ရှားရန်။ (ဝိ၊၅၊၃၈၅။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၄၈၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သိက္ခာပုဒ် ပညတ်ခြင်း၏ အကျိုးထူး ၂ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ မျက်မှောက် ဘေးရန်တို့ကို ပိတ်ပင် တားမြစ်ခြင်းငှာ၊
၂။ တမလွန်ဘေးရန်ကို ပယ်ဖျောက်ခြင်းငှာ။ (ဝိ၊၅၊၃၈၅။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၄၉၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သိက္ခာပုဒ် ပညတ်ခြင်း၏ အကျိုးထူး ၂ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ လူတို့ကို စောင့်ရှောက်ခြင်းငှာ၊
၂။ ယုတ်မာသော အလိုရှိသော ရဟန်းတို့၏ အသင်းအပင်းကို ဖြတ်ခြင်းငှာ။ (ဝိ၊၅၊၃၈၅။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၄၉၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သိက္ခာပုဒ် ပညတ်ခြင်း၏ အကျိုးထူး၂ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ မျက်မှောက် အဖြစ်တို့ကို ပိတ်ပင် တားမြစ်ခြင်းငှာ၊
၂။ တမလွန်အဖြစ်တို့ကို ပယ်ဖျောက်ခြင်းငှာ။ (ဝိ၊၅၊၃၈၅။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၄၉၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သိက္ခာပုဒ် ပညတ်ခြင်း၏ အကျိုးထူး၂ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ မျက်မှောက် အကုသိုလ်တရားတို့ကို ပိတ်ပင်ခြင်းငှာ၊
၂။ တမလွန် အကုသိုလ်တရားတို့ကို ပယ်ဖျောက်ခြင်းငှာ။ (ဝိ၊၅၊၃၈၅။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၄၉၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သိက္ခာပုဒ် ပညတ်ခြင်း၏ အကျိုးထူး၂ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ မကြည်ညိုသေးသော သူတို့ကို ကြည်ညိုစေခြင်းငှာ၊
၂။ ကြည်ညိုပြီးသော သူတို့ကို တိုး၍ ကြည်ညိုစေခြင်းငှာ။ (ဝိ၊၅၊၃၈၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သိက္ခာပုဒ် ပညတ်ခြင်း၏ အကျိုးထူး၂ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ သူတော်ကောင်းတရား (သာသနာ သုံးရပ်) တည်တံ့စေခြင်းငှာ၊
၂။ ဝိနည်း (စည်းမျဉ်းဥပဒေ) ကို ချီးမြှောက်ခြင်းငှာ။ (ဝိ၊၅၊၃၈၅။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၄၉၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သိက္ခာပုဒ် ပညတ်ရခြင်း၏ အကျိုးထူး ၁၀ ပါး

၁။ သံဃာတော်များ၏ ကောင်းပါပြီဟု ဝန်ခံ ကျင့်သုံးနိုင်ခြင်း၊
၂။ သံဃာတော်များ ချမ်းသာစွာ နေထိုင်သီတင်းသုံးနိုင်ခြင်း၊
၃။ အကျင့် သီလ ဖောက်ဖျက်သူတို့အား နှိမ်နင်းနိုင်ခြင်း၊
၄။ အကျင့်သီလကို မြတ်နိုးကုန်သော ရဟန်းတို့ ချမ်းသာစွာ သီတင်းသုံး နေထိုင်နိုင်ခြင်း၊
၅။ မျက်မှောက်၌ ဖြစ်ကုန်သော ဆင်းရဲအထူး အာသဝေါတရားတို့ကို စောင့်စည်းနိုင်ခြင်း၊
၆။ နောင်ဖြစ်ပေါ်လတ္တံ့သော ဆင်းရဲအထူး အာသဝေါတရားတို့ကို ပယ်ရှားနိုင်ခြင်း၊
၇။ မကြည်ညိုသေးသော ပုဂ္ဂိုလ်တို့ကို ကြည်ညို စေခြင်း၊
၈။ ကြည်ညိုပြီးသော ပုဂ္ဂိုလ်တို့ကို တိုး၍တိုး၍ ကြည်ညိုစေခြင်း၊
၉။ သူတော် ကောင်းတရား တည်းဟူသော သာသနာတော်သုံးရပ်ကို တည်တန့်စေနိုင်ခြင်း၊
၁၀။ ဝိနည်း စည်းမျဉ်း ဥပဒေကို ချီးမြှောက်နိုင်ခြင်း။ (ဝိ၊၁၊၂၄။) (ဝိ၊၅၊၁၂။) (ဝိ၊၅၊၂။) (ဝိ၊၅၊၂၅၃။) (ဝိ၊၅၊၆။) (အံ၊၃၊၃၁၁။) (ဝိ၊မြန်၊၁။၂၉။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၃၄၅။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၄၊၁၀၊၂၀။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၄၊၁၀၊၂၀။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၄၊၁၀၊၂၀။) (အံ၊မြန်၊၃။၃၁၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သိက္ခာပုဒ် အစဉ် ၄ မျိုး

၁။ ဒေသနာအစဉ်၊
၂။ စွန့်ပယ်ခြင်းအစဉ်၊
၃။ အကျင့်ပဋိပတ်အစဉ်၊
၄။ ဖြစ်ခြင်းအစဉ်။ (ဝဇိရ၊၆၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သိက္ခာပုဒ်ကို ပညတ်တော်မူခြင်း အကျိုးထူး ၂ ပါး

၁။ သံဃာ၏ ကောင်းခြင်းအကျိုး၊
၂။ သံဃာ၏ ချမ်းသာစွာ နေထိုင်ရခြင်းအကျိုး၊ (တစ်နည်း)
သီလမရှိကုန်သော ပုဂ္ဂိုလ် တို့ကို နှိမ်နင်းခြင်းအကျိုး၊
၂။ သီလကို ချစ်မြတ်နိုးကုန်သော ပုဂ္ဂိုလ်တို့ ချမ်းသာစွာ နေထိုင် ရခြင်းအကျိုး၊ (တစ်နည်း)
မျက်မှောက်ဖြစ်သော အာသဝေါတရားတို့ကို ပိတ်ပင်ခြင်း အကျိုး၊
၂။ တမလွန်၌ ဖြစ်လတ္တံ့သော အာသဝေါတရားတို့ကို တားဆီးခြင်းအကျိုး၊ (တစ်နည်း)
မျက်မှောက်၌ ဖြစ်ကုန်သော အပြစ်တို့ကို ပိတ်ပင်ခြင်းအကျိုး၊
၂။ တမလွန်၌ ဖြစ်လတ္တံ့သော အပြစ်တို့ကို တားဆီးခြင်း အကျိုး၊ (တစ်နည်း)
မျက်မှောက်၌ ဖြစ်ကုန်သော ရန်တို့ကို ပိတ်ပင်ခြင်းအကျိုး၊
၂။ တမလွန်၌ ဖြစ်လတ္တံ့သော ရန်တို့ကို တားဆီးခြင်းအကျိုး၊ (တစ်နည်း)
မျက်မှောက်၌ ဖြစ်ကုန်သော ဘေးတို့ကို ပိတ်ပင်ခြင်း အကျိုး၊
၂။ တမလွန်၌ ဖြစ်ကုန်သော ဘေးတို့ကို တားဆီးခြင်းအကျိုး၊ (တစ်နည်း)
မျက်မှောက်၌ ဖြစ်ကုန်သော ဆင်းရဲခြင်းသဘော အကုသိုလ်တို့ကို ပိတ်ပင်ခြင်းအကျိုး၊
၂။ တမလွန်၌ ဖြစ်လတ္တံ့သော ဆင်းရဲခြင်းသဘော အကုသိုလ်တို့ကို တားဆီးခြင်းအကျိုး၊ (တစ်နည်း)
လူတို့အား အစဉ်သနားခြင်းအကျိုး၊
၂။ အလိုဆိုးရှိကုန်သော ရဟန်းတို့၏ အသင်းအပင်းကို ဖျက်ဆီးခြင်းအကျိုး၊ (တစ်နည်း)
မကြည်ညိုကုန်သေးသော သူတို့ကို ကြည်ညိုစေခြင်းအကျိုး၊
၂။ ကြည်ညိုပြီးသူတို့ကိုလည်း တိုးတက်ကြည်ညိုစေခြင်းအကျိုး၊ (တစ်နည်း)
သာသနာတော်၏ ကြာမြင့်စွာ တည်ခြင်းအကျိုး၊
၂။ ဝိနည်းကို ချီးမြှောက် ခြင်းအကျိုး။ (အံ၊၁၊၉၇။) (အံ၊မြန်၊၁။၁၁၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သိက္ခာပုဒ်ပညတ်ရာ တိုင်းပြည် ၇ ပြည်

၁။ ဝေသာလီပြည်၊
၂။ ရာဇဂြိုဟ်ပြည်၊
၃။ သာဝတ္ထိပြည်၊
၄။ အာဠဝီပြည်၊
၅။ ကောသမ္ဗီပြည်၊
၆။ သက္ကတိုင်း၊
၇။ ဘဂ္ဂတိုင်း။ (ဝိ၊၅၊၂၅၅။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၃၄၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သိက္ခာအားနည်းကြောင်း တရား ၅ ပါး

၁။ သူ့အသက်ကို သတ်ခြင်း၊
၂။ အရှင်မပေးသော သူ့ဥစ္စာကို ခိုးယူခြင်း၊
၃။ ကာမဂုဏ်တို့၌ မှားယွင်းစွာ ကျင့်ခြင်း၊
၄။ မဟုတ်မမှန် ပြောဆိုခြင်း၊
၅။ သေရည် သေရက်သောက်ခြင်း။ (အံ၊၃၊၂၅၅။) (အံ၊မြန်၊၃။၂၅၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သိခီဘုရားရှင်၏ ဓမ္မာဘိသမယ ၃ ကြိမ်

၁။ ဓမ္မစကြာတရားဦး ဟောတော်မူသောအချိန် လူနတ် ဗြဟ္မာ ကုဋေတစ်သိန်း တရားထူး ရကြသည်၊
၂။ ဒုတိယအကြိမ် တရားဟောတော်မူသော အခါ၌ လူနတ်ဗြဟ္မာ ကုဋေကိုးသောင်း ကျွတ်တမ်းဝင်ကြသည်၊
၃။ နတ်နှင့် တကွသော လောက၌ ရေမီးအစုံ တန်ခိုးပြာဋိဟာကို ပြတော်မူသောအခါ လူနတ်ဗြဟ္မာ ကုဋေရှစ်သောင်း တရားထူးရပြီး ကျွတ်တမ်းဝင်ကြသည်။ (အပ၊၂၊၃၆၆။) (အပ၊မြန်၊၂။၃၆၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သိခီဘုရားရှင်၏ သာဝကအစည်းအဝေး ၃ ကြိမ်

၁။ ပထမအကြိမ် အစည်းအဝေး၌ ရဟန္တာ တစ်သိန်း၊
၂။ ဒုတိယအကြိမ် အစည်းအဝေး၌ ရဟန္တာ ရှစ်သောင်း၊
၃။ တတိယအကြိမ် အစည်းအဝေး၌ ရဟန္တာ ခုနစ်သောင်း စည်းဝေးတော်မူကြသည်။ (ဒီ၊၂၊၄။) (အပ၊၂၊၃၆၇။) (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၆၉။) (ဇာ၊ဋ္ဌ၊၁၊၅၀။) (ဒီ၊မြန်၊၂။၅။) (အပ၊မြန်၊၂။၃၆၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သိခီဘုရားရှင်၏ အဂ္ဂသာဝက ၂ ပါး

၁။ အရှင်အဘိဘူထေရ်၊
၂။ အရှင်သမ္ဘဝထေရ်။ (ဒီ၊၂၊၄။) (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၆၉။) (ဗုဒ္ဓဝံ၊ဋ္ဌ၊၂၈၈။) (ဇာ၊ဋ္ဌ၊၁၊၅၀။) (ဒီ၊မြန်၊၂။၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သိခီဘုရားရှင်၏ အဂ္ဂသာဝိကာမ ၂ ပါး

၁။ သခိလာထေရီ၊
၂။ ပဒုမာထေရီ၊ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၆၉။) (ဗုဒ္ဓဝံ၊ဋ္ဌ၊၂၈၈။) (ဇာ၊ဋ္ဌ၊၁၊၅၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သိခီဘုရားအလောင်း၏ ပြာသာဒ် ၃ ဆောင်

၁။ သုစန္ဒကမည်သော ပြာသာဒ်ဆောင်၊
၂။ ဂိရိမည်သော ပြာသာဒ်ဆောင်၊
၃။ ဝသဘမည်သော ပြာသာဒ်ဆောင်။ (အပ၊၂၊၃၆၇။) (အပ၊မြန်၊၂။၃၆၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သိဒ္ဓတ္ထဘုရားရှင်၏ ဓမ္မာဘိသမယ ၃ ကြိမ်

၁။ ရှေးဦးစွာသော တရားဒေသနာတော် လူနတ်ဗြဟ္မာ ကုဋေတစ်သိန်း ကျွတ်တမ်းဝင်သည်၊
၂။ ဟိမတိုင်း ဟိမရတမြို့၌ တရားဟောတော်မူသော အခါ လူနတ်ဗြဟ္မာ ကုဋေကိုးဆယ် တရားထူးရပြီး ကျွတ်တမ်းဝင်ကြသည်၊
၃။ ဝေဘာရ မြို့တော်၌ တရားဟောတော်မူသောအခါ လူနတ်ဗြဟ္မာ ကုဋေကိုးဆယ် တရားထူး ရကြသည်။ (အပ၊၂၊၃၅၇။) (အပ၊မြန်၊၂။၃၅၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သိဒ္ဓတ္ထဘုရားရှင်၏ သာဝကအစည်းအဝေး ၃ ကြိမ်

၁။ ပထမအကြိမ် အစည်းအဝေး၌ ရဟန္တာ ကုဋေတစ်ရာ၊
၂။ ဒုတိယအကြိမ် အစည်းအဝေး၌ ရဟန္တာ ကုဋေကိုးဆယ်၊
၃။ တတိယအကြိမ် အစည်းအဝေး၌ ရဟန္တာ ကုဋေရှစ်ဆယ်တို့ စည်းဝေးကြသည်။ (အပ၊၂၊၃၅၈။) (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၆၇။) (ဇာ၊ဋ္ဌ၊၁၊၄၈။) (အပ၊မြန်၊၂။၃၅၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သိဒ္ဓတ္ထဘုရားရှင်၏ အဂ္ဂသာဝက ၂ ပါး

၁။ သမ္ဗလထေရ်၊
၂။ သုမိတ္တထေရ်။ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၆၈။) (ဗုဒ္ဓဝံ၊ဋ္ဌ၊၂၆၆။) (ဇာ၊ဋ္ဌ၊၁၊၄၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သိဒ္ဓတ္ထဘုရားရှင်၏ အဂ္ဂသာဝိကာမ ၂ ပါး

၁။ သီဝလာထေရီ၊
၂။ သုရာမာထေရီ၊ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၆၈။) (ဗုဒ္ဓဝံ၊ဋ္ဌ၊၂၆၆။) (ဇာ၊ဋ္ဌ၊၁၊၄၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သိဒ္ဓတ္ထဘုရားအလောင်း၏ ပြာသာဒ် ၃ ဆောင်

၁။ ကောကမည်သော ပြာသာဒ်ဆောင်၊
၂။ သုပ္ပလ မည်သော ပြာသာဒ်ဆောင်၊
၃။ ကောကနဒမည်သော ပြာသာဒ်ဆောင်။ (အပ၊၂၊၃၅၈။) (အပ၊မြန်၊၂။၃၅၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သိဒ္ဓတ္ထသတို့သား၏ လက္ခဏာကို ကြည့်သော ပုဏ္ဏား ၈ ယောက်

၁။ ရာမပုဏ္ဏား၊
၂။ ဓဇပုဏ္ဏား၊
၃။ လက္ခဏပုဏ္ဏား၊
၄။ မန္တီပုဏ္ဏား၊
၅။ ယညပုဏ္ဏား၊
၆။ သုဘောဇပုဏ္ဏား၊
၇။ သုယာမ ပုဏ္ဏား၊
၈။ သုဒတ္တပုဏ္ဏား။ (အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၆၈။) (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၃၊၁၆၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သိပ္ပ ၂ မျိုး

အတတ် ၂မျိုးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သိမြင်နိုင်ခဲသော တရား ၄ မျိုး

၁။ သစ္စာတရား၊
၂။ သတ္တဝါဟူသော အမည် ပညတ်တရား၊
၃။ ပဋိသန္ဓေတရား၊
၄။ ပဋိစ္စသမုပ္ပါဒ်တရား။ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၂၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သိမ်နိမိတ် ၈ မျိုး

၁။ တောင်နိမိတ်၊
၂။ ကျောက်နိမိတ်၊
၃။ တောနိမိတ်၊
၄။ သစ်ပင်နိမိတ်၊
၅။ တောင်ပို့နိမိတ်၊
၆။ လမ်းနိမိတ်၊
၇။ မြစ်နိမိတ်၊
၈။ ရေနိမိတ်။ (ဝိ၊၃၊၁၄၄။) (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၃၁၉။) (ဝိ၊မြန်၊၃။၁၄၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သိမ်နုတ်ခြင်း၏ အကြောင်း ၂ ပါး

၁။ နဂိုကကျဉ်းနေသော သိမ်ကို ထပ်ချဲ့လိုသောကြောင့် နုတ်ခြင်း၊
၂။ နဂိုကကျယ်နေ ကြီးနေသော သိမ်ကို ကျဉ်းစေလိုသောကြောင့် နုတ်ခြင်း။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၃၃၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သိမ်းသွင်းကြောင်း တရား ၄ ပါး

သင်္ဂဟဝတ္ထု ၄ ပါးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သိုးမွေးအမည်း ၂ မျိုး

၁။ ပင်ကိုသဘာဝအားဖြင့် မည်းနက်သော သိုးမွေး၊
၂။ အမည်းရောင် ဆိုးဆေးဖြင့် ဆိုးထားသော သိုးမွေး။ (ဝိ၊၁၊၃၃၀။) (ဝိ၊မြန်၊၁။၃၄၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သိုမှီး သိမ်းဆည်းခြင်း ၇ မျိုး

၁။ အန္နသန္နိဓိ- စားဖွယ်အစာကို သိုမှီးသိမ်းဆည်းခြင်း၊
၂။ ပါနသန္နိဓိ- သောက်ဖွယ်ဖျော်ရည်ကို သိုမှီးသိမ်းဆည်းခြင်း၊
၃။ ဝတ္ထသန္နိဓိ- အဝတ်အထည်ကို သိုမှီး သိမ်းဆည်းခြင်း၊
၄။ ယာနသန္နိဓိ- ယာဉ်ကို သိုမှီးသိမ်းဆည်းခြင်း၊
၅။ သယနသန္နိဓိ- အိပ်ရာကို သိုမှီးသိမ်းဆည်းခြင်း၊
၆။ ဂန္ဓသန္နိဓိ- နံ့သာကို သိုမှီး သိမ်းဆည်းခြင်း၊
၇။ အာမိသသန္နိဓိ- ကြွင်းသော အာမိသမှန်သမျှကို သိုမှီးသိမ်းဆည်းခြင်း။ (ဒီ၊၁၊၆၁။) (ဒီ၊မြန်၊၁။၆၊၇၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သီချင်းသံဖြင့် တရားဟောသော ပုဂ္ဂိုလ်၏ အပြစ် ၅ ပါး

၁။ မိမိကိုယ်တိုင် ထိုတရားသံ၌ စွဲမက်မှု ဖြစ်ခြင်း၊
၂။ သူတစ်ပါးတို့အားလည်း တရားသံ၌ စွဲမက်မှု ဖြစ်စေခြင်း၊
၃။ ‘‘ငါတို့ သီချင်းဆိုသကဲ့သို့ ရဟန်းတို့သည်လည်း သီချင်းဆိုကြကုန်၏’’ဟု လူဒါယကာတို့၏ ကဲ့ရဲ့မှုကို ခံရခြင်း၊
၄။ အသံပြုပြင်လိုသော ရဟန်းအား သမာဓိပျက်စီးခြင်း၊
၅။ နောင်လာ နောက်သား ရဟန်းများ အတုလိုက်ခြင်း။ (အံ၊၂၊၂၁၉။) (အံ၊မြန်၊၂။၂၇၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သီတင်းသည် ဥပါသကာတို့ မပြုထိုက်သော ကုန်သွယ်မှု ၅ မျိုး

၁။ ဓား လှံ သေနတ် စသော လက်နက်ပစ္စည်း ကုန်သွယ်မှု၊
၂။ လူသတ္တဝါ ကုန်ကူးမှု၊
၃။ ငါးအသား အမဲ ကုန်သွယ်မှု၊
၄။ မူးယစ်သေစာ အရက်သုရာ ကုန်သွယ်မှု၊
၅။ အဆိပ်ပစ္စည်း ကုန်သွယ်မှု။ (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၁၊၄၂၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သီတင်းသည် ဥပါသကာတို့ ရှောင်ထိုက်သော အကြောင်းအရာ ၅ မျိုး

၁။ သူ့အသက်ကို သတ်ခြင်း၊
၂။ သူ့ဥစ္စာကို ခိုးယူခြင်း၊
၃။ ကာမဂုဏ်တို့၌ မှားယွင်း ဖောက်ပြန်စွာ ကျင့်ခြင်း၊
၄။ မဟုတ်မမှန်စကားကို လိမ်ပြောခြင်း၊
၅။ အရက်သေစာ မူးယစ်ဆေးကို သောက်သုံးခြင်း။ (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၁၊၄၂၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သီတင်းသုံးဖော် ၅ ဦး

၁။ ရဟန်းယောကျ်ား၊
၂။ ရဟန်းမ၊
၃။ သိက္ခမာန်၊
၄။ ရှင်သာမဏေ၊
၅။ ရှင်သာမဏေမ။ (မဟာနိ၊ဋ္ဌ၊၃၆၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သီတင်းသုံးဖော် ၇ ဦး

၁။ ရဟန်း ယောကျ်ား၊
၂။ ရဟန်းမ၊
၃။ သိက္ခမာန်၊
၄။ ရှင်သာမဏေ၊
၅။ ရှင် သာမဏေမ၊
၆။ ဥပါသကာ၊
၇။ ဥပါသိကာမ။ (မ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၁၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သီတင်းသုံးဖော်တို့ ကြည်ညိုကြောင်း ၈ ပါး

၁။ မချစ်ခင်မှု အမုန်းပွားမှုကို ချီးကျူးလေ့ မရှိခြင်း၊
၂။ ချစ်ခင်မှုကို ကဲ့ရဲ့လေ့ မရှိခြင်း၊
၃။ လာဘ်ကို အလိုမရှိခြင်း၊
၄။ ပူဇော်သက္ကာရကို အလို မရှိခြင်း၊
၅။ အရှက်ရှိခြင်း၊
၆။ အကြောက်အလန့် ရှိခြင်း၊
၇။ အလိုနည်းခြင်း၊
၈။ မှန်သော သမ္မာဒိဋ္ဌိ အယူရှိခြင်း။ (အံ၊၃၊၆။) (အံ၊မြန်၊၃။၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သီတင်းသုံးဖော်တို့ ကြည်ညိုကြောင်း ၈ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ လာဘ်ကို အလိုမရှိခြင်း၊
၂။ ပူဇော် သက္ကာရကို အလိုမရှိခြင်း၊
၃။ မထီမဲ့မြင်ပြုမှုကို အလိုမရှိခြင်း၊
၄။ အချိန်အခါကို သိခြင်း၊
၅။ အတိုင်းအရှည်ကို သိခြင်း၊
၆။ စင်ကြယ်ခြင်း၊
၇။ စကားနည်းခြင်း၊
၈။ သီတင်းသုံးဖော် ရဟန်းတို့ကို ဆဲရေးရေရွတ်၍ မပြောဆိုတတ်ခြင်း။ (အံ၊၃၊၆။) (အံ၊မြန်၊၃။၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သီတင်းသုံးဖေါ်တို့ ချစ်ခင်ကြောင်း ၇ ပါး

၁။ လာဘ်ကို အလိုမရှိခြင်း၊
၂။ အရိုအသေပြုမှုကို အလိုမရှိခြင်း၊ ၃။(မိမိကို သူတစ်ပါးတို့။) မထီမဲ့မြင်ပြုမှုကို အလိုမရှိခြင်း၊
၄။ အရှက်ရှိခြင်း၊
၅။ အကြောက်ရှိခြင်း၊
၇။ သဝန်မတိုတတ်ခြင်း။ (အံ၊၂၊၃၉၆။) (အံ၊မြန်၊၂။၅၀၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သီတင်းသုံးဖော်တို့ ချစ်ခင်ကြောင်း တရား ၅ ပါး

၁။ စွဲမက်ဖွယ် အာရုံ၌ မစွဲမက်ခြင်း၊
၂။ ပြစ်မှားဖွယ် အာရုံ၌ မပြစ်မှားခြင်း၊
၃။ တွေဝေဖွယ် အာရုံ၌ မတွေဝေခြင်း၊
၄။ အမျက် ထွက်ဖွယ် အာရုံ၌ အမျက်မထွက်ခြင်း၊
၅။ ယစ်မူးဖွယ် အာရုံ၌ မယစ်မူးခြင်း။ (အံ၊၂၊၉၇။) (အံ၊မြန်၊၂။၁၁၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သီတင်းသုံးဖော်တို့ ချစ်ခင်ကြောင်း တရား ၅ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ စွဲမက်မှု ‘‘ရာဂ’’ မရှိခြင်း၊
၂။ အမျက်ထွက်မှု ‘‘ဒေါသ’’မရှိခြင်း၊
၃။ တွေဝေမှု ‘‘မောဟ’’ မရှိခြင်း၊
၄။ သူတစ်ပါးဂုဏ်ကို ချေဖျက်မှု မရှိခြင်း၊
၅။ သူတစ်ပါးတို့အား ဂုဏ်တု ဂုဏ်ပြိုင်မှု မရှိခြင်း။ (အံ၊၂၊၉၇-၉၈။) (အံ၊မြန်၊၂။၁၁၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သီတင်းသုံးဖော်တို့ ချစ်ခင်ကြောင်း တရား ၅ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ အံ့ဩဖွယ်ကို မပြုတတ်ခြင်း၊
၂။ လာဘ်ရရန် မဖြားယောင်းတတ်ခြင်း၊
၃။ အရိပ်နိမိတ်ကို မပြုတတ်ခြင်း၊
၄။ ဖိနှိပ်၍ မဆိုတတ်ခြင်း၊
၅။ ရပြီးလာဘ်ဖြင့် မရသေးသော လာဘ်ကို မရှာမှီးတတ်ခြင်း။ (အံ၊၂၊၉၈။) (အံ၊မြန်၊၂။၁၁၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သီတင်းသုံးဖော်တို့ ချစ်ခင်ကြောင်း တရား ၅ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ ယုံကြည်မှု ‘‘သဒ္ဓါ’’ တရား ရှိခြင်း၊
၂။ မကောင်းမှုမှ ရှက်တတ်ခြင်း၊
၃။ မကောင်းမှုမှ ကြောက်ရွံ့တတ်ခြင်း၊
၄။ လုံ့လဝီရိယ ရှိခြင်း၊
၅။ ပညာရှိခြင်း။ (အံ၊၂၊၉၉။) (အံ၊မြန်၊၂။၁၂၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သီတင်းသုံးဖော်တို့ ချစ်ခင်ကြောင်း တရား ၅ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ အဆင်းရူပါရုံကို သည်းခံနိုင်ခြင်း၊
၂။ အသံ သဒ္ဒါရုံကို သည်းခံနိုင်ခြင်း၊
၃။ အနံ့ ဂန္ဓာရုံကို သည်းခံနိုင်ခြင်း၊
၄။ အရသာ ရသာရုံကို သည်းခံနိုင်ခြင်း၊
၅။ အတွေ့အထိ ဖောဋ္ဌဗ္ဗာရုံကို သည်းခံနိုင်ခြင်း။ (အံ၊၂၊၉၉။) (အံ၊မြန်၊၂။၁၂၀-၁၂၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သီတင်းသုံးဖော်တို့ ချစ်ခင်ကြောင်း တရား ၅ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ အနက် အကျိုးတို့၌ ခွဲခြား ဝေဖန်တတ်သော ဉာဏ် ‘အတ္ထပဋိသမ္ဘီဒါ’’ သို့ ရောက်၍ နေခြင်း၊
၂။ ပါဠိအကြောင်း တို့၌ ခွဲခြားဝေဖန်တတ်သော ဉာဏ် ‘ဓမ္မပဋိသမ္ဘိဒါ’သို့ ရောက်၍ နေခြင်း၊
၃။ သဒ္ဒါတို့၌ ခွဲခြား ဝေဖန်တတ်သော ဉာဏ် ‘နိရုတ္တိပဋိသမ္ဘိဒါ’သို့ ရောက်၍ နေခြင်း၊
၄။ ရှေ့ဉာဏ် သုံးပါးတို့၌ ခွဲခြား ဝေဖန်တတ်သော ဉာဏ် ‘ပဋိဘာနပဋိသမ္ဘိဒါ’သို့ ရောက်၍ နေခြင်း၊
၅။ ပြုအပ်သော အမှုကြီးငယ်တို့၌ ကျွမ်းကျင်ခြင်း။ (အံ၊၂၊၉၉။) (အံ၊မြန်၊၂။၁၂၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သီတင်းသုံးဖော်တို့ ချစ်ခင်ကြောင်း တရား ၅ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ သီလရှိခြင်း၊
၂။ အကြားအမြင် များခြင်း၊
၃။ ကောင်းသော စကားရှိခြင်း၊
၄။ မျက်မှောက်ဘဝ ချမ်းသာစွာ နေကြောင်း ဈာန် ၄ ပါး ရ၍ နေခြင်း၊
၅။ အရဟတ္တဖိုလ်ပညာကို ယခုဘဝ၌ပင် မျက်မှောက် ပြုလျက် နေခြင်း။ (အံ၊၂၊၁၀၀။) (အံ၊မြန်၊၂။၁၂၁-၁၂၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သီတင်းသုံးဖော်တို့ ဆွေးနွေး မေးမြန်းသင့်သော ရဟန်း ပြည့်စုံရမည့် တရား ၅ ပါး

၁။ မိမိ ကိုယ်တိုင် သီလနှင့် ပြည့်စုံလျက် သီလသမ္ပဒါကထာအတွက် မေးသော ပြဿနာကို ဖြေဆို တတ်ခြင်း၊
၂။ မိမိကိုယ်တိုင် သမာဓိနှင့် ပြည့်စုံလျက် သမာဓိသမ္ပဒါကထာအတွက် မေးသော ပြဿနာကို ဖြေဆိုတတ်ခြင်း၊
၃။ မိမိကိုယ်တိုင် ပညာနှင့် ပြည့်စုံလျက် ပညာ သမ္ပဒါကထာ အတွက် မေးသော ပြဿနာကို ဖြေဆိုတတ်ခြင်း၊
၄။ မိမိကိုယ်တိုင် ဝိမုတ္တိနှင့် ပြည့်စုံလျက် ဝိမုတ္တိသမ္ပဒါကထာအတွက် မေးသော ပြဿနာကို ဖြေဆိုတတ်ခြင်း၊
၅။ မိမိကိုယ်တိုင် ဝိမုတ္တိဉာဏ်အမြင်နှင့် ပြည့်စုံလျက် ဝိမုတ္တိဉာဏဒဿနသမ္ပဒါကထာအတွက် မေးသော ပြဿနာကို ဖြေဆိုတတ်ခြင်း။ (အံ၊၂၊၇၁။) (အံ၊မြန်၊၂။၈၆။) (အံ၊၂၊၁၆၇။) (အံ၊မြန်၊၂။၂၁၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သီတင်းသုံးဖော်တို့ နှစ်သက်ကြောင်း တရား ၅ ပါး

၁။ သီလနှင့် ပြည့်စုံလျက် သိက္ခာပုဒ်တို့၌ ဆောက်တည်၍ ကျင့်ခြင်း၊
၂။ အကြားအမြင်များလျက် ပညာဖြင့် ကောင်းစွာ ထိုးထွင်း၍ သိခြင်း၊
၃။ ကောင်းသော စကားသံရှိလျက် အပြစ်ကင်း၍ ယဉ်ကျေးသော စကားနှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၄။ ရူပဈာန်လေးပါးတို့ကို မငြိုငြင် မပင်ပန်းဘဲ ရခြင်း၊
၅။ အာသဝေါကုန်ခန်း ခြင်းကြောင့် အရဟတ္တဖိုလ်ကို မျက်မှောက်ပြု၍ နေခြင်း။ (အံ၊၂၊၁၇၁။) (အံ၊မြန်၊၂။၂၁၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သီတင်းသုံးဖော်တို့ မကြည်ညိုကြောင်း ၈ ပါး

၁။ ချစ်ခင်မှု အမုန်းပွားမှုကို ချီးကျူးလေ့ရှိခြင်း၊
၂။ ချစ်ခင်မှုကို ကဲ့ရဲ့လေ့ရှိခြင်း၊
၃။ လာဘ်ကို အလိုရှိခြင်း၊
၄။ အရိုအသေပြုမှု စသော ပူဇာသက္ကာရကို အလိုရှိခြင်း၊
၅။ အရှက်မရှိခြင်း၊
၆။ အကြောက်အလန့်မရှိခြင်း၊
၇။ ယုတ်မာသော အလိုဆိုးရှိခြင်း၊
၈။ မှားသော မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိအယူရှိခြင်း။ (အံ၊၃၊၆။) (အံ၊မြန်၊၃။၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သီတင်းသုံးဖော်တို့ မကြည်ညိုကြောင်း ၈ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ လာဘ်ကို အလိုရှိခြင်း၊
၂။ ပူဇော် သက္ကာရကို အလိုရှိခြင်း၊
၃။ မထီမဲ့မြင်ပြုမှုကို အလိုရှိခြင်း၊
၄။ အချိန်အခါကို မသိခြင်း၊
၅။ အတိုင်းအရှည်ကို မသိခြင်း၊
၆။ မစင်ကြယ်ခြင်း၊
၇။ စကားအလွန်များခြင်း၊
၈။ သီတင်း သုံးဖော်ရဟန်းတို့ကို ဆဲရေးရေရွတ် ပြောဆိုတတ်ခြင်း။ (အံ၊၃၊၆။) (အံ၊မြန်၊၃။၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သီတင်းသုံးဖော်တို့ မချစ်ကြောင်း တရား ၅ ပါး

၁။ စွဲမက်ဖွယ် အာရုံ၌ စွဲမက်ခြင်း၊
၂။ ပြစ်မှားဖွယ် အာရုံ၌ ပြစ်မှားခြင်း၊
၃။ တွေဝေဖွယ် အာရုံ၌ တွေဝေခြင်း၊
၄။ အမျက်ထွက်ဖွယ် အာရုံ၌ အမျက်ထွက်ခြင်း၊
၅။ ယစ်မူးဖွယ် အာရုံ၌ ယစ်မူးခြင်း။ (အံ၊၂၊၉၇။) (အံ၊မြန်၊၂။၁၁၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သီတင်းသုံးဖော်တို့ မချစ်ကြောင်း တရား ၅ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ အံ့ဩဖွယ်ကို ပြုတတ်ခြင်း၊
၂။ ဖြားယောင်းတတ်ခြင်း၊
၃။ အရိပ်နိမိတ်ကို ပြုတတ်ခြင်း၊
၄။ ဖိနှိပ်၍ ဆိုတတ်ခြင်း၊
၅။ ရပြီး လာဘ်ဖြင့် မရသေးသော လာဘ်ကို ရှာမှီးတတ်ခြင်း။ (အံ၊၂၊၉၈။) (အံ၊မြန်၊၂။၁၁၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သီတင်းသုံးဖော်တို့ မချစ်ကြောင်း တရား ၅ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ ယုံကြည်မှု ‘‘သဒ္ဓါ’’ တရား မရှိခြင်း၊
၂။ မကောင်းမှုမှ မရှက်တတ်ခြင်း၊
၃။ မကောင်းမှုမှ မကြောက်ရွံတတ်ခြင်း၊
၄။ ပျင်းရိခြင်း၊
၅။ ပညာမဲ့ခြင်း။ (အံ၊၂၊၉၈-၉၉။) (အံ၊မြန်၊၂။၁၁၉-၁၂၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သီတင်းသုံးဖော်တို့ မချစ်ကြောင်း တရား ၅ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ အဆင်း ‘ရူပါရုံ’ကို သည်းမခံ နိုင်ခြင်း၊
၂။ အသံ ‘သဒ္ဒါရုံ’ကို သည်းမခံနိုင်ခြင်း၊
၃။ အနံ့ ‘ဂန္ဓာရုံ’ ကို သည်းမခံ နိုင်ခြင်း၊
၄။ အရသာ ‘ရသာရုံ’ ကို သည်းမခံနိုင်ခြင်း၊
၅။ အတွေ့အထိ ‘ဖောဋ္ဌဗ္ဗာရုံ’ကို သည်းမခံနိုင်ခြင်း။ (အံ၊၂၊၉၉။) (အံ၊မြန်၊၂။၁၂၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သီတင်းသုံးဖော်တို့ မချစ်ကြောင်းတရား ၅ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ မကင်းသော စွဲမက်မှု ‘‘ရာဂ’’ရှိခြင်း၊
၂။ မကင်းသော အမျက်ထွက်မှု ‘‘ဒေါသ’’ရှိခြင်း၊
၃။ မကင်းသော တွေဝေမှု ‘‘မောဟ’’ရှိခြင်း၊
၄။ သူတစ်ပါးဂုဏ်ကို ချေဖျက်ခြင်း၊
၅။ သူတစ်ပါးတို့အား ဂုဏ်တု ဂုဏ်ပြိုင်ခြင်း။ (အံ၊၂၊၉၇။) (အံ၊မြန်၊၂။၁၁၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သီတင်းသုံးဖေါ်တို့ မချစ်ခင်ကြောင်း ၇ ပါး

၁။ လာဘ်ကို အလိုရှိခြင်း၊
၂။ အရိုအသေပြုမှုကို အလိုရှိခြင်း၊
၃။ မထီမဲ့မြင် မပြုခြင်းကို အလိုရှိခြင်း၊
၄။ အရှက်မရှိခြင်း၊
၅။ အကြောက် မရှိခြင်း၊
၆။ ငြူစူတတ်ခြင်း၊
၇။ ဝန်တိုတတ်ခြင်း။ (အံ၊၂၊၃၉၆။) (အံ၊မြန်၊၂။၅၀၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သီတင်းသုံးဖော်တို့၏ အကြည်ညိုခံရသော ကျောင်းထိုင်အင်္ဂါ ၅ ပါး

၁။ ပါတိမောက္ခ သံဝရ သီလနှင့် ပြည့်စုံသည် ဖြစ်၍ အနည်းငယ်မျှသော အပြစ်တို့၌လည်း ဘေးဟု ရှုလေ့ရှိခြင်း၊
၂။ အကြားအမြင် ဗဟုသုတများသည် ဖြစ်၍ အစ အလယ် အဆုံး ကောင်းခြင်းရှိသော တရားတို့ကို နာယူမှတ်သား ဆောင်ထားလျက် ပညာဖြင့် ကောင်းစွာ ထိုးထွင်း၍ သိခြင်း၊
၃။ အပြစ်ကင်းလျက် ယဉ်ကျေးသော စကားနှင့် ပြည့်စုံသည် ဖြစ်၍ ကောင်းသော စကားမြွက်ဆိုသံ ရှိခြင်း၊
၄။ မျက်မှောက်ဘဝ၌ ချမ်းသာစွာ နေကြောင်းဖြစ်သော ရူပဈာန် လေးပါးတို့ကို အလိုရှိတိုင်း မငြိုမငြင် မပင်မပန်းဘဲ ရခြင်း၊
၅။ အရဟတ္တဖိုလ် ပညာကို ကိုယ်တိုင် ထူးသော ဉာဏ်ဖြင့် မျက်မှောက်ပြု၍ နေခြင်း။ (အံ၊၂၊၂၂၉။) (အံ၊မြန်၊၂။၂၉၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သီတင်းသုံးဖော်တို့နှင့်အတူ အသက်မွေးထိုက်သော ရဟန်း ပြည့်စုံရမည့် တရား ၅ ပါး

၁။ မိမိကိုယ်တိုင် သီလနှင့် ပြည့်စုံလျက် သီလသမ္ပဒါနှင့် စပ်၍ မေးသော ပြဿနာကို ဖြေဆိုနိုင်ခြင်း၊
၂။ မိမိကိုယ်တိုင် သမာဓိနှင့် ပြည့်စုံလျက် သမာဓိသမ္ပဒါနှင့် စပ်၍ မေးသော ပြဿနာကို ဖြေဆိုနိုင်ခြင်း၊
၃။ မိမိကိုယ်တိုင် ပညာနှင့် ပြည့်စုံလျက် ပညာသမ္ပဒါနှင့် စပ်၍ မေးသော ပြဿနာကို ဖြေဆိုနိုင်ခြင်း၊
၄။ မိမိကိုယ်တိုင် ဝိမုတ္တိနှင့် ပြည့်စုံလျက် ဝိမုတ္တိသမ္မဒါနှင့် စပ်၍ မေးသော ပြဿနာကို ဖြေဆိုနိုင်ခြင်း။
၅။ မိမိကိုယ်တိုင် ဝိမုတ္တိ ဉာဏ်အမြင်နှင့် ပြည့်စုံလျက် ဝိမုတ္တိဉာဏဒဿနသမ္ပဒါနှင့် စပ်၍ မေးသော ပြဿနာကို ဖြေဆိုနိုင်ခြင်း။ (အံ၊၂၊၁၆၈။) (အံ၊မြန်၊၂။၂၁၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သီတင်းသုံးဖော်တို့အား ဆဲရေးကြိမ်းမောင်းသော ရဟန်း အပြစ် ၅ ပါး

၁။ လောကုတ္တရာတရား ပြတ်တောက်၍ ထိုလောကုတ္တရာတရားမှ ဆုံးရှုံးရခြင်း၊
၂။ ညစ်နွမ်းသော အာပတ် တစ်မျိုးမျိုးသို့ သင့်ရောက်ရခြင်း၊
၃။ ပြင်းထန်သော အနာရောဂါ ကပ်ရောက်တတ်ခြင်း၊
၄။ တွေတွေဝေဝေ သေရခြင်း၊
၅။ သေပြီးနောက် ငရဲသို့ ကျရောက်ရခြင်း။ (အံ၊၂၊၂၂၀။) (အံ၊မြန်၊၂။၂၇၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သီတင်းသုံးဖော်တို့အား ဆဲရေးသော ရဟန်း ပျက်စီးခြင်း ၁၁ ပါး

၁။ မရသေးသော ဂုဏ်ကျေးဇူး တရားကို မရခြင်း၊
၂။ ရရှိပြီးသော ဂုဏ်ကျေးဇူးတရားမှ ယုတ်လျော့ခြင်း၊
၃။ ထိုရဟန်း၏ သူတော်ကောင်းတရားတို့သည် မဖြူစင်ခြင်း၊
၄။ သူတော်ကောင်းတရား တို့၌လည်း မရသေး သည်ကို ရ၏ဟု မှတ်ထင်ခြင်း၊
၅။ မမွေ့လျော်ဘဲ မြတ်သော အကျင့်ကို ကျင့်သုံးရခြင်း၊
၆။ ညစ်နွမ်းသော အာပတ်တစ်မျိုးမျိုးသို့ သင့်ရောက်ရခြင်း၊
၇။ သိက္ခာချ၍ လူထွက်ရခြင်း၊
၈။ ဆေးကုရခက်၍ ပြင်းထန်သော ရောဂါဝေဒနာမျိုးကို ခံစားရခြင်း၊
၉။ ရူးသွပ်ခြင်း၊ စိတ်ပျံ့လွင့်ခြင်းသို့ ရောက်ခြင်း၊
၁၀။ တွေတွေဝေဝေ သေရခြင်း၊
၁၁။ သေပြီးနောက် ငရဲသို့ ကပ်ရောက်ရခြင်း။ (အံ၊၃၊၅၂၁။) (အံ၊မြန်၊၃။၅၁၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သီတင်းသုံးဖေါ်အဖြစ် ပေါင်းထိုက်သော ရဟန်း ၅ မျိုး

၁။ ကုန်သွယ် လယ်လုပ်အမှုကို မပြုလုပ်စေတတ်ခြင်း၊
၂။ အဓိကရုဏ် ၄ ပါးကို မယူခြင်း၊
၃။ အကြီးအမှူး ရဟန်းတို့ကို မဆန့်ကျင်ခြင်း၊
၄။ အပိုင်းအခြားမရှိ သွားလာခြင်းကို အားမထုတ်ခြင်း၊
၅။ တရား ကျင့်သုံးရန် ထက်သန် ရွှင်လန်းစေခြင်း။ (အံ၊၂၊၁၅၁။) (အံ၊မြန်၊၂။၁၉၀-၁၉၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သီတင်းသုံးဖေါ်အဖြစ် မပေါင်းထိုက်သော ရဟန်း ၅ မျိုး

၁။ ကုန်သွယ်, လယ်လုပ် အမှုကို ပြုစေခြင်း၊
၂။ အဓိကရုဏ်း ၄ ပါးကို ယူခြင်း၊
၃။ အကြီးအမှူးရဟန်းတို့နှင့် ဆန့်ကျင်ခြင်း
၄။ အပိုင်းအခြားမရှိ သွားလာခြင်းကို အားထုတ်ခြင်း၊
၅။ တရားကျင့်သုံးရန် ထက်သန် ရွှင်လန်းစေမှုကို မစွမ်းနိုင်ခြင်း။ (အံ၊၂၊၁၅၁။) (အံ၊မြန်၊၂။၁၉၀-၁၉၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သီလ ၂ မျိုး

၁။ စာရိတ္တသီလ- ကျင့်သင့်ကျင့်ထိုက်သော သီလ, ကျင့်ဝတ်သီလ၊
၂။ ဝါရိတ္တသီလ- (မပြုအပ်ဟု) တားမြစ်အပ်သော အမှုကို မပြုခြင်း ရှောင်ကြဉ်ခြင်း, ရှောင်ကြဉ်ကြောင်း သီလ။ (စရိယာ၊ဋ္ဌ၊၃၀၁။) (ဇာ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၈၁။) (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၂၊၅၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သီလ ၂ မျိုး (တစ်နည်း)

၁။ လူ့သီလ၊
၂။ ရဟန်းသီလ။ (ထေရ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၅၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သီလ ၂ မျိုး (တစ်နည်း)

၁။ စတုပါရိသုဒ္ဓိသီလဟု ဆိုအပ်သော လောကီသီလ၊
၂။ မဂ်သီလ ဖိုလ်သီလ ဟုဆိုအပ်သော လောကုတ္တရာသီလ။ (ဥဒါန၊ဋ္ဌ၊၂၁၁။) (ထေရ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၂၂။) (အံ၊ဋီ၊၃၊၂၈၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သီလ ၂ မျိုး (တစ်နည်း) (ငါးပါးစီ ကွဲပြားသော သီလ)

၁။ ပရိယန္တပါရိသုဒ္ဓိသီလ- အပိုင်းအခြားရှိ၍ စင်ကြယ်သော သီလ၊ အပရိယန္တပါရိသုဒ္ဓိသီလ- အရေအတွက် အပိုင်းအခြား မရှိ, စင်ကြယ်သော သီလ၊ ပရိပုဏ္ဏပါရိသုဒ္ဓိသီလ- အပြည့်အစုံ စင်ကြယ်သော သီလ၊ အပရာမဋ္ဌ ပါရိသုဒ္ဓိသီလ- မှားသော အားဖြင့် မသုံးသပ်အပ်ပဲ စင်ကြယ်ခြင်းရှိသော သီလ၊ ပဋိပဿဒ္ဓိ ပါရိသုဒ္ဓိသီလ- (ကိလေသာတို့၏) ငြိမ်းအေးချုပ်ပျောက်ကြောင်း ဖိုလ်၏ စင်ကြယ်သော သီလ၊
၂။ ပဟာနသီလ- ကိလေသာတို့ကို ပယ်ခြင်း သီလ၊ ဝေရမဏိသီလ- ကြဉ်ရှောင်ခြင်း သီလ၊ စေတနာသီလ- စေ့ဆော်တိုက်တွန်း ကြောင့်ကြစိုက်တတ်သော သီလ၊ သံဝရသီလ-ကိုယ်နှုတ်နှလုံးကို စောင့်စည်းခြင်းသီလ၊ အဝီတိက္ကမသီလ- မလွန်ကျူးခြင်း သီလ။ (ဝိသုဒ္ဓိ၊၁၊၁၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သီလ ၃ မျိုး

၁။ ကုသိုလ်သီလ၊
၂။ အကုသိုလ်သီလ၊
၃။ အဗျာကတသီလ။ (ပဋိသံ။၄၃။) (ပဋိသံ၊မြန်။၅၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သီလ ၃ မျိုး (တစ်နည်း)

၁။ ကာယဒွါရသီလ- ကာယဒွါရ၌ ဖြစ်သော စောင့်စည်းခြင်းသီလ၊
၂။ ဝစီဒွါရသီလ- ဝစီဒွါရ၌ ဖြစ်သော စောင့်စည်းခြင်း သီလ၊
၃။ မနောဒွါရသီလ- မနောဒွါရ၌ ဖြစ်သော စောင့်စည်းခြင်းသီလ။ (ဇာ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၉၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သီလ ၃ မျိုး (တစ်နည်း)

၁။ ကာယိကသီလ- ကာယဒွါရ၌ ဖြစ်သော သီလ၊
၂။ ဝါစသိကသီလ- ဝစီဒွါရ၌ဖြစ်သော သီလ၊
၃။ မာနသိကသီလ- မနောဒွါရ၌ ဖြစ်သော သီလ။ (ဇာ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၈၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သီလ ၄ မျိုး (တစ်နည်း)

၁။ ပါတိမောက္ခသံဝရသီလ၊
၂။ ဣန္ဒြိယသံဝရသီလ၊
၃။ အာဇီဝ ပါရိသုဒ္ဓိသီလ၊
၄။ ပစ္စယသန္နိဿိတသီလ။ (ဇာ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၈၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သီလ ၄ မျိုး (လေးပါးစီ ကွဲပြားသော သီလ)

၁။ ဟာနဘာဂိယသီလ-ယုတ်ခြင်းအဖို့ရှိသော သီလ၊ ဌိတိဘာဂိယသီလ- တည်တံ့ခြင်း အဖို့ရှိသော သီလ၊ ဝိသေသဘာဂိယသီလ- ထူးသော အဖို့ရှိသော သီလ၊ နိဗ္ဗေဓဘာဂိယသီလ- လောဘတရားစု စသည်ကို ဖောက်ခွဲခြင်း အဖို့၌ ဖြစ်သော သီလ၊
၂။ ဘိက္ခုသီလ, ဘိက္ခုနီသီလ, အနုပသမ္ပန္နသီလ, ဂဟဋ္ဌသီလ၊
၃။ ပကတိသီလ- ပြကတေ့သီလ၊ အာစာရသီလ- အလေ့အကျင့်စည်းကမ်း ကျင့်ဝတ်သီလ၊ ဓမ္မတာသီလ- ဖြစြ်မဲသဘောအားဖြင့် ဖြစ်သော သီလ၊ ပုဗ္ဗဟေတုကသီလ- ရှေးအကြောင်း ရှိသော သီလ၊
၄။ ပါတိမောက္ခသံဝရသီလ- ပါတိမောက်ကို စောင့်ရှောက်ခြင်း ဟူသော သီလ၊ ဣန္ဒြိယသံဝရသီလ- ဣန္ဒြေတို့ကို စောင့်စည်းခြင်းဟူသော သီလ၊ အာဇီဝပါရိသုဒ္ဓိသီလ- အသက်မွေးကြောင်း ပစ္စည်းရှာမှီးကြောင်းဖြစ်သော လုံ့လ၏ စင်ကြယ်ခြင်း အပြစ်ကင်းခြင်း သီလ၊ ပစ္စယသန္နိဿိတသီလ- ပစ္စည်း ၄-ပါးကို ကောင်းစွာ မှီသော အကျင့်သီလ။ (ဝိသုဒ္ဓိ၊၁၊၁၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သီလ ၅ မျိုး (တစ်နည်း)

၁။ အပိုင်းအခြားရှိ၍ စင်ကြယ်သော သီလ (ပရိယန္တပါရိသုဒ္ဓိသီလ)၊
၂။ အပိုင်းအခြားမရှိမူ၍ စင်ကြယ်သော သီလ (အပရိယန္တပါရိသုဒ္ဓိသီလ)၊
၃။ ပြည့်စုံ၍ စင်ကြယ်သော (ပရိပုဏ္ဏပါရိသုဒ္ဓိသီလ)၊
၄။ အမှားမသုံးသပ်၍ စင်ကြယ်သော (အပရာမဋ္ဌ ပါရိသုဒ္ဓိသီလ)၊
၅။ တစ်ဖန် ငြိမ်းအေး၍ စင်ကြယ်သော (ပဋိပ္ပဿဒ္ဓိပါရိသုဒ္ဓိသီလ)။ (ပဋိသံ။၄၁။) (ပဋိသံ၊မြန်။၅၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သီလ ၅ မျိုး (တစ်နည်း)

၁။ သူ့အသက် သတ်မှုကို ပယ်စွန့်ခြင်း သီလ(ပဟာနသီလ)၊
၂။ ကြဉ်ရှောင်ခြင်း သီလ (ဝေရမဏိသီလ)၊
၃။ စေတနာသီလ (စေတနာသီလ)၊
၄။ စောင့်စည်း ခြင်းသီလ (သံဝရသီလ)၊
၅။ မလွန်ကျူးခြင်းသီလ (အဝီတိက္ကမသီလ)။ (ပဋိသံ။၄၄။) (ပဋိသံ၊မြန်။၆၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သီလ ၅ မျိုး (သုံးပါးစီ ကွဲပြားသော သီလ)

၁။ ဟီနသီလ- ယုတ်ညံ့သီလ၊ မဇ္ဈိမသီလ- အလယ် အလတ်သီလ၊ ပဏီတသီလ- မြတ်သီလ၊
၂။ အတ္တာဓိပတေယျသီလ- မိမိကို အကြီးအမှူး (အလေးဂရု) ပြု၍ စောင့်ထိန်းသော သီလ၊ လောကာဓိပတေယျသီလ- သတ္တ လောကကို အကြီးအမှူး (အလေးဂရု) ပြု၍ စောင့်ထိန်းသော သီလ၊ ဓမ္မာဓိပတေယျသီလ- တရားကို အကြီးအမှူး (အလေးဂရု) ပြု၍ စောင့်ထိန်းသော သီလ၊
၃။ ပရာမဋ္ဌသီလ- မှားသောအားဖြင့် သုံးသပ်စွဲယူအပ်သော သီလ၊ အပရာမဋ္ဌသီလ- မှားသောအားဖြင့် မသုံးသပ် မစွဲယူအပ်သော သီလ၊ ပဋိပဿဒ္ဓိသီလ- (ကိလေသာတို့၏) ငြိမ်းအေးချုပ်ပျောက် ကင်းပြတ်ကြောင်း ဖိုလ်သီလ၊
၄။ ဝိသုဒ္ဓသီလ-စင်ကြယ်သော သီလ၊ အဝိသုဒ္ဓသီလ- မစင်ကြယ်သော သီလ၊ ဝေရမဏိကသီလ-ကြဉ်ရှောင်ခြင်း သီလ၊
၅။ သေက္ခသီလ- ကျင့်ဆဲပုဂ္ဂိုလ် သီလ၊ အသေက္ခ သီလ- ကျင့်ပြီးပုဂ္ဂိုလ်သီလ၊ နေဝသက္ခနာသေက္ခသီလ- ကျင်ဆဲလည်းမဟုတ် ကျင့်ပြီးလည်း မဟုတ်သော ပုဂ္ဂိုလ်သီလ။ (ဝိသုဒ္ဓိ၊၁၊၁၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သီလ ၇ မျိုး (နှစ်ပါးစီ ကွဲပြားသော သီလ)

၁။ စာရိတ္တသီလ, ဝါရိတ္တသီလ၊
၂။ အာဘိသမာစာရိက သီလ- ထူးကဲ မြင့်မြတ်သော အကျင့်, ကျင့်ဝတ်သိက္ခာသီလ၊ အာဒိဗြဟ္မစရိယကသီလ- မဂ်တည်းဟူသော မြတ်သော အကျင့်သီလ၊
၃။ ဝိရတိသီလ- (ပါဏာတိပါတ အစရှိသည် တို့မှ) ကြဉ်ရှောင်ခြင်းမျှဖြစ်သော သီလ၊ အဝိရတိသီလ- ဝိရတိမှ ကြွင်းသော စေတနာ စသော သီလ အကျင့်၊
၄။ နိဿိတသီလ- တဏှာဒိဋ္ဌိကို မှီသော သီလ၊ အနိဿိတသီလ- တဏှာဒိဋ္ဌိကို မမှီသော သီလ၊
၅။ ကာလပရိယန္တသီလ- ကာလအပိုင်းအခြားကို ပြု၍ ဆောက်တည်သော သီလ၊ အပါဏကောဋိကသီလ- အသက်ဆုံးသည့်တိုင် ဆောက်တည်သော သီလ၊
၆။ သပရိယန္တသီလ- လာဘ် အခြံအရံ ဆွေမျိုး အင်္ဂါကြီးငယ် အသက်၏အစွမ်း အားဖြင့် မြင်အပ်သော အဆုံးအပိုင်းအခြားရှိသော သီလ၊ အပရိယန္တသီလ- လာဘ် အခြံအရံ ဆွေမျိုး အင်္ဂါကြီးငယ် အသက်၏အစွမ်းအားဖြင့် မြင်အပ်သော အဆုံးအပိုင်းအခြား မရှိသော သီလ၊
၇။ လောကိယသီလ၊ လောကုတ္တရသီလ။ (ဝိသုဒ္ဓိ၊၁၊၁၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သီလ ၉ ပါး

၁။ ရဟန္တာပုဂ္ဂိုလ်တို့အား အတုလိုက်၍ သူ့အသက်သတ်မှုမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၂။ ရဟန္တာပုဂ္ဂိုလ်တို့အား အတုလိုက်၍ သူ့ဥစ္စာခိုးမှုမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၃။ ရဟန္တာပုဂ္ဂိုလ် တို့အား အတုလိုက်၍ မမြတ်သော မေထုန်အကျင့်မှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၄။ ရဟန္တာ ပုဂ္ဂိုလ်တို့အား အတုလိုက်၍ မမှန်သော စကား ပြောဆိုခြင်းမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၅။ ရဟန္တာပုဂ္ဂိုလ် တို့အား အတုလိုက်၍ မူးယစ်ဆေးဝါး အသုံးပြုမူမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၆။ ရဟန္တာပုဂ္ဂိုလ်တို့အား အတုလိုက်၍ နေလွဲညစာ စားခြင်းမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၇။ ရဟန္တာပုဂ္ဂိုလ်တို့အား အတုလိုက်၍ ကခြင်း သီဆိုခြင်း စသည်မှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၈။ ရဟန္တာပုဂ္ဂိုလ်တို့အား အတုလိုက်၍ မြင့်သော နေရာ မြတ်သောနေရာတို့၌ နေခြင်းမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၉။ ရဟန္တာပုဂ္ဂိုလ်တို့အား အတုလိုက်၍ အရပ်ဆယ်မျက်နှာတို့၌ မေတ္တာပွားလျက် နေခြင်း။ (အံ၊၃၊၁၉၂။) (အံ၊မြန်၊၃။၁၉၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သီလ သမာဓိဆိုင်ရာ ပုဂ္ဂိုလ် ၄ မျိုး

၁။ သီလ သမာဓိ ပညာတို့၌ ဖြည့်ကျင့်လေ့ မရှိသော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၂။ သီလကိုသာ ဖြည့်ကျင့်လေ့ရှိပြီး သမာဓိ ပညာကို ဖြည့်ကျင့်လေ့မရှိသော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၃။ သီလ သမာဓိတို့၌ ဖြည့်ကျင့်လေ့ရှိပြီး ပညာ၌ ဖြည့်ကျင့်လေ့ မရှိသော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၄။ သီလ သမာဓိ ပညာတို့၌ ဖြည့်ကျင့်လေ့ရှိသော ပုဂ္ဂိုလ်။(တစ်နည်း)
သီလ သမာဓိ ပညာ တို့၌ အလေးဂရု မပြု အကြီးအမှူးမပြုသော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၂။ သီလကိုသာ အလေးဂရု အကြီးအမှူး ပြု၍ သမာဓိပညာတို့ကို အလေးဂရု အကြီးအမှူးမပြုသော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၃။ သီလ သမာဓိ၌သာ အလေးဂရု အကြီးမှူးပြု၍ ပညာကို အလေးဂရု အကြီးအမှူးမပြုသော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၄။ သီလ သမာဓိ ပညာသုံးမျိုးလုံး၌ အလေးဂရု အကြီးအမှူးပြုသော ပုဂ္ဂိုလ်။ (အံ၊၁၊၄၅၃။) (အံ၊မြန်၊၁။၄၆၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သီလ၏ စုပေါင်းရာ ၃ ပါး

၁။ စောင့်စည်းခြင်း၏ စုပေါင်းရာ (သံဝရသမောဓာန)၊
၂။ မကျူးလွန် ခြင်း၏ စုပေါင်းရာ (အဝီတိက္ကမသမောဓာန)၊
၃။ စောင့်စည်းမှု စေတနာ၏ စုပေါင်းရာ (တထာဘာဝေ ဇာတစေတနာ သမောဓာန) ။ (ပဋိသံ။၄၃။) (ပဋိသံ၊မြန်။၅၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သီလ၂ မျိုး (တစ်နည်း)

၁။ ဘဝဂါမိသီလ- ထိုထိုဘဝသို့ ရောက်စေတတ်, ကျင်လည်စေ တတ်သော ပဉ္စသီလစသည်၊
၂။ ဝိဘဝဂါမိသီလ- ဘဝကင်းပြတ်ရာ မဂ်ဖိုလ်နိဗ္ဗာန်သို့ ရောက်စေ တတ်သော အဓိသီလသိက္ခာ။ (ဝိသုဒ္ဓိ၊ဋီ၊၁၊၁၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သီလကို စင်ကြယ်စေခြင်း ၃ မျိုး

၁။ အာပတ်ကို မသင့်ရောက်စေခြင်း၊
၂။ သင့်ရောက် ပြီးသော အာပတ်မှ ထခြင်း၊
၃။ လောဘ ဒေါသ စသော ကိလေသာတို့ အနှိပ်စက် မခံရခြင်း။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သီလစောင့် ပုဂ္ဂိုလ် ၃ မျိုး (ချမ်းသာကို တောင့်တလျက် သီလစောင့်ထိန်းသော ပုဂ္ဂိုလ် ၃ မျိုး)

၁။ ငါ့အား ချီးမွမ်းမှု ဖြစ်ပေါ်လာပါစေဟု နှလုံးသွင်း၍ သီလစောင့်ထိန်းသော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၂။ ငါ့အား စည်းစိမ်ဥစ္စာတို့သည် တိုးပွား ဖြစ်ပေါ်လာပါစေဟု နှလုံးသွင်း၍ သီလ စောင့်ထိန်းသော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၃။ ငါသေလွန်သော အခါ နတ်ပြည်၌ ဖြစ်ရပါလို၏ဟု နှလုံး သွင်း၍ သီလစောင့်သော ပုဂ္ဂိုလ်။ (ခုဒ္ဒက၊၂၄၁။) (ခုဒ္ဒက၊မြန်။၂၂၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သီလစောင့် ပုဂ္ဂိုလ် တောင့်တအပ်သော ချမ်းသာ ၃ မျိုး

၁။ ပညာရှိ သူတော်ကောင်းတို့ ချီးမွမ်း ခံရခြင်း၊
၂။ စည်းစိမ်ဥစ္စာများကို ရရှိခြင်း၊
၃။ သေလွန်သောအခါ နတ်ပြည်၌ မွေ့လျော်ရခြင်း။ (ထေရဂါထာ။၃၀၉။) (ထေရဂါထာ၊မြန်။၁၀၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သီလစောင့်ခြင်း အကျိုး ၅ ပါး

၁။ မမေ့လျော့ခြင်းကြောင့် စည်းစိမ်ဥစ္စာ ရရှိခြင်း၊
၂။ ကောင်းသော ကျော်စောသတင်းသည် ပျံ့နှံ့ခြင်း၊
၃။ ပရိသတ်သို့ ချဉ်းကပ်သော် မကြောက်ရွံ့ခြင်း၊
၄။ မတွေဝေဘဲ သေရခြင်း၊
၅။ နတ်ပြည်သို့ ရောက်ရခြင်း။ (အံ၊၂၊၂၂၁။) (အံ၊မြန်၊၂။၂၇၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သီလဆောက်တည်ပုံ အပိုင်းအခြင်း ၂ မျိုး

ပရိယန္တ ၂ မျိုးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သီလနှင့် ပြည့်စုံခြင်း၏ အကျိုး ၅ မျိုး

၁။ သီလပြည့်စုံသော သူအား မမေ့မလျော့ခြင်းကြောင့် များစွာသော စည်းစိမ်ဥစ္စာအစုကို ရရှိခြင်း၊
၂။ ကောင်းသော ကျော်စောသတင်း ပျံ့နှံ့ခြင်း၊
၃။ မင်း, ပုဏ္ဏား, သူကြွယ်, ရဟန်း ဟူသော ပရိသတ်လေးပါး အလယ်သို့ ချဉ်းကပ်သည်ရှိသော် မျက်နှာမညှိုးငယ်ဘဲ မကြောက်မရွံ့ ရဲရဲတင်းတင်း ချဉ်းကပ်ရခြင်း၊
၄။ တွေဝေခြင်း မရှိဘဲ သေရခြင်း၊
၅။ သေလွန်ပြီးနောက် နတ်ပြည်၌ ဖြစ်ရခြင်း။ (ဝိ၊၃၊၃၂၂။) (ဝိ၊မြန်၊၃။၃၂၄။) (ဒီ၊၂၊၇၃။) (ဒီ၊၃၊၁၉၇။) (ဥဒါန၊၁၈၅။) (ဝိသုဒ္ဓိ၊၁၊၉။) (ဒီ၊မြန်၊၂။၈၅။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၁၉-၂၂၀။) (ဥဒါန၊မြန်။၁၆၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သီလနှင့် ပြည့်စုံသူ ဖြစ်ကြောင်း ၂ မျိုး

၁။ သီလပျက်ခြင်း၏ အပြစ်တို့ကို ရှုမြင်ခြင်း၊
၂။ သီလပြည့်စုံခြင်း၏ အကျိုးဆက်တို့ကို ရှုမြင်ခြင်း။ (ဣတိဝုတ်၊ဋ္ဌ၊၃၃၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သီလနှင့် ပြည့်စုံသူ၏ အကျိုး ၅ ပါး

၁။ မမေ့လျော့ခြင်းကြောင့် များစွာသော စည်းစိမ်ဥစ္စာတို့ကို ရရှိခြင်း၊
၂။ ကောင်းသော ကျော်စောသတင်း ပျံ့နှံ့ခြင်း၊
၃။ မင်းပရိသတ်စသော ပရိသတ် လေးပါးသို့ ချဉ်းကပ်သောအခါ မညှိုးမငယ် မကြောက်မရွံ့ ရဲရဲဝံ့ဝံ့ ချဉ်းကပ်နိုင်ခြင်း၊
၄။ မတွေမဝေဘဲ သေရခြင်း၊
၅။ သေလွန်ပြီးနောက် နတ်ပြည်သို့ လားရောက်ရခြင်း။ (အံ၊၂၊၂၂၁။) (အံ၊မြန်၊၂။၂၇၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သီလနှင့် မပြည့်စုံကြောင်း ၄ ပါး

၁။ သီလကျိုးခြင်း၊
၂။ သီလပေါက်ခြင်း၊
၃။ သီလ အပြောက် ဖြစ်ခြင်း၊
၄။ သီလ အကျားဖြစ်ခြင်း။ (အံ၊ဋီ၊၂၊၂၃၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သီလပျက်သူ အပြစ် ၅ ပါး

၁။ သီလပျက်သူသည် မေ့လျော့ခြင်းကြောင့် များစွာသော စည်းစိမ်ဥစ္စာ ဆုံးရှုံးခြင်းသို့ ရောက်တတ်ခြင်း၊
၂။ မကောင်းသတင်း ပျံ့နှံ့ကျော်စောခြင်း၊
၃။ မင်း, ပုဏ္ဏား, သူကြွယ်, ရဟန်းဟူသော ပရိသတ်လေးပါး အလယ်သို့ ချဉ်းကပ် သည်ရှိသော် မျက်နှာညှိုးငယ်လျက် ကြောက်ကြောက်ရွံ့ရွံ့ ချည်းကပ်ရခြင်း၊
၄။ တွေတွေ ဝေဝေဖြစ်လျက် သေရခြင်း၊
၅။ သေလွန်ပြီးနောက် အပါယ်, ငရဲ၌ ကျရောက်ရခြင်း။ (ဝိ၊၃၊၃၂၂။) (ဒီ၊၂၊၇၂။) (ဒီ၊၂၊မြန်၊၈၄။) (ဒီ၊၃၊၁၉၆-၁၉၇။) (အံ၊၂၊၂၂၁။) (ဥဒါန၊၁၈၄။) (ဝိ၊မြန်၊၃။၃၂၃။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၁၉။) (အံ၊မြန်၊၂။၂၇၈-၂၇၉။) (ဥဒါန၊မြန်။၁၆၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သီလပြည့်စုံကြောင်း ၂ ပါး

၁။ သီလပျက်ခြင်း၏ အပြစ်ကို ကောင်းစွာ သိမြင်ခြင်း၊
၂။ သီလ ပြည့်စုံခြင်း၏ အကျိုးဆက်ကို ကောင်းစွာ သိမြင်ခြင်း။ (ဣတိဝုတ်၊ဋ္ဌ၊၂၈၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သီလပြည့်စုံသူ ဖြစ်ကြောင်း ၂ ပါး

၁။ သီလ၏ ပျက်စီးခြင်း၌ အပြစ်ကို မြင်ခြင်း၊
၂။ သီလ၏ ပြည့်စုံခြင်း၌ အကျိုးဆက်ကို မြင်ခြင်း။ (မ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၅၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သီလဖြစ်ကြောင်း ၃ ပါး

၁။ ကုသိုလ်သီလအတွက် ကုသိုလ်စိတ်သည် ဖြစ်ကြောင်း၊
၂။ အကုသိုလ် သီလအတွက် အကုသိုလ်စိတ်သည် ဖြစ်ကြောင်း၊
၃။ အဗျာကတသီလအတွက် အဗျာကတ စိတ်သည် ဖြစ်ကြောင်း။ (ပဋိသံ။၄၃။) (ပဋိသံ၊မြန်။၅၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သီလမရှိခြင်း ၂ မျိုး

၁။ သီလကို မဆောက်တည်ခြင်း၊
၂။ ဆောက်တည်ထားသော သီလ၏ ပျက်စီးခြင်း။ (ဥဒါန၊ဋ္ဌ၊၃၇၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သီလမရှိသူ ဖြစ်ကြောင်း ၂ မျိုး

၁။ သီလဆောက်တည်မှု မရှိခြင်း၊
၂။ ဆောက်တည်ထားသော သီလ ပျက်သွားခြင်း။ (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၃၊၃၁၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သီလမရှိသူ လက်ခံယူရမည့် အရာဌာန ၂ မျိုး

၁။ ငရဲဘုံ- နိရယဂတိ၊
၂။ တိရစ္ဆာန်ဘုံ- တိရစ္ဆာန ဂတိ။ (အံ၊၁၊၆၂။) (အံ၊မြန်၊၁။၇၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သီလရှိသူ လက်ခံယူရမည့် အရာဌာန ၂ မျိုး

၁။ နတ်ဘုံ- ဒေဝဂတိ၊
၂။ လူ့ဘုံ-မနုဿဂတိ။ (အံ၊၁၊၆၂။) (အံ၊မြန်၊၁။၇၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သီလရှိသော ရဟန်းတို့ အိမ်သို့ ကြွလာသောအခါ တိုးပွားသော ကောင်းမှု ၅ မျိုး

၁။ သီလဝန္တ ရဟန်းတို့ မိမိအိမ်သို့ ကြွသည်ကို မြင်သောအခါ စိတ်ကြည်လင်သဖြင့် နတ်ပြည်၌ ဖြစ်စေတတ်သော အကျင့်ကို ကျင့်သည် မည်ခြင်း၊
၂။ အိမ်သို့ ကြွလာသော သီလဝန္တ ရဟန်းတို့အား ခရီးဦးကြိုခြင်း၊ နေရာထိုင်ခင်းပေးခြင်း ရှိခိုးခြင်း စသည်ဖြင့် မြင့်မြတ်သော အမျိုး၌ ဖြစ်စေတတ်သော အကျင့်ကို ကျင့်သည် မည်ခြင်း၊
၃။ သီလဝန္တ ရဟန်းတို့ မိမိအိမ်သို့ ကြွလာသည်ရှိသော် ဝန်တိုမှု အညစ်အကြေးကို ပယ်ဖျောက်၍ တန်ခိုး ကြီးခြင်းကို ဖြစ်စေသော အကျင့်ကို ကျင့်သည် မည်ခြင်း၊
၄။ အိမ်သို့ ကြွလာသော သီလဝန္တ ရဟန်းတို့အား စွမ်းအားရှိသလောက် လှူဒါန်းမှုပြုသဖြင့် ဥစ္စာဓန ပေါများခြင်းကို ဖြစ်စေသော အကျင့်ကို ကျင့်သည် မည်ခြင်း၊
၅။ အိမ်သို့ကြွလာသော သီလဝန္တရဟန်း တို့အား အမေးပုစ္ဆာ မေးမြန်းခြင်း၊ တရားနာခြင်း စသည်ဖြင့် ဉာဏ်ပညာကြီးခြင်းကို ဖြစ်စေတတ်သော အကျင့်ကို ကျင့်သည် မည်ခြင်း။ (အံ၊၂၊၂၁၃။) (အံ၊မြန်၊၂။၂၆၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သီလဝန္တပုဂ္ဂိုလ်တို့ စွန့်ပယ်အပ်သော ဘေး ၅ မျိုး

၁။ သူ့အသက်သတ်ခြင်းမှ ရှောင်ခြင်း၊
၂။ သူ့ဥစ္စာခိုးခြင်းမှ ရှောင်ခြင်း၊
၃။ ကာမဂုဏ်တို့၌ မှားယွင်းစွာ ကျင့်ခြင်းမှ ရှောင်ခြင်း၊
၄။ မဟုတ်မမှန် ပြောဆိုခြင်းမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၅။ သေရည်အရက် သောက်စားခြင်းမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း။ (အံ၊၂၊၁၈၀။) (အံ၊မြန်၊၂။၂၃၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သီလဝိပတ္တိကြောင့် သင့်သော အာပတ် ၄ ပါး

၁။ ရဟန်းမသည် သိလျက် ပါရာဇိကအာပတ်ကို ဖုံးလွှမ်းအံ့၊ ပါရာဇိကအာပတ်သို့ ရောက်၏၊
၂။ ယုံမှားရှိသည်ဖြစ်၍ ဖုံးလွှမ်းအံ့၊ ထုလ္လစ္စဉ်းအာပတ်သို့ ရောက်၏၊
၃။ ရဟန်းယောကျ်ားသည် သံဃာဒိသိသ်အာပတ်ကို ဖုံးလွှမ်းအံ့၊ ပါစိတ်အာပတ်သို့ ရောက်၏၊
၄။ မိမိ၏ ရုန့်ရင်းသော အာပတ်ကို ဖုံးလွှမ်းအံ့ ဒုက္ကဋ်အာပတ်သို့ ရောက်၏။ (ဝိ၊၅၊၁၇၇။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၂၅၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သီလဝိသုဒ္ဓိမှ ဖြစ်လာသော ကထာဝတ္ထု ၄ ပါး

၁။ အပ္ပိစ္ဆကထာ- တဏှာမရှိခြင်းနှင့် စပ်သော စကား၊
၂။ သန္တုဋ္ဌိကထာ- ရောင့်ရဲလွယ်ခြင်းနှင့် စပ်သော စကား၊
၃။ အသံသဂ္ဂကထာ- မရော နှောခြင်း မနှီးနှောခြင်းနှင့် စပ်သော စကား၊
၄။ သီလကထာ- သီလနှင့် စပ်သော စကား။ (မ၊ဋ္ဌ၊၂၊၆၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သီလအကျင့်မှ လျှောကျကြောင်း ၂ ပါး

၁။ သူတစ်ပါးက ဖြတ်တောက် ဖျက်ဆီးခြင်းကြောင့် သီလမှ လျှောကျခြင်း- (ပရဝိစ္ဆိန္ဒနာယ)၊ ၂။သီလကို မမီသည် မလိုက်နိုင်သည် မကျင့်သုံးနိုင်သည် ဖြစ်၍ သီလမှ လျှောကျခြင်း- (အနဘိသမ္ဘူဏန္တ)။ (မဟာနိ၊၂၄၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သီလေ ပတိဋ္ဌာယ နရော-စသော ဂါထာဖြင့် ပြအပ်သော ဂုဏ်တိက် ၉ ပါး

၁။ သိက္ခာ သုံးပါးကို ပြခြင်း၊
၂။ အစ အလည် အဆုံး ကောင်းခြင်း သုံးဖြာနှင့် ပြည့်စုံသော သာသနာကို ပြခြင်း၊
၃။ တေဝိဇ္ဇရဟန္တာအဖြစ် စသည်တို့၏ ဥပနိဿယကို ပြခြင်း၊
၄။ အစွန်း နှစ်ပါးကို ကြဉ်၍ မဇ္ဈိမပဋိပဒါ အကျင့်ကို မှီဝဲခြင်းကို ပြခြင်း၊
၅။ အပါယ် စသည်တို့ကို လွန်မြောက် ခြင်း၏ အကြောင်းကို ပြခြင်း၊
၆။ သုံးပါးသော အခြင်းအရာတို့ဖြင့် ကိလေသာတို့ကို ပယ်ခြင်းကို ပြခြင်း၊
၇။ ဝီတိက္ကမ စသည်တို့၏ ဆန့်ကျင်ဘက်ကို ပြခြင်း၊
၈။ သံကိလေသ သုံးပါးကို သုတ်သင်ခြင်းကို ပြခြင်း၊
၉။ သောတာပန် စသည် ဖြစ်ခြင်း၏ အကြောင်းကို ပြခြင်း။ (ဝိသုဒ္ဓိ၊၁၊၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သီသ ၂ ပါး (လောကုတ္တရာတရားကို ဖြစ်စေရာ၌ သီသ ၂ ပါး)

၁။ သဒ္ဓါသီသ- သဒ္ဓါဟူသော အဦးအစ ပဓာန၊
၂။ ပညာသီသ- ပညာဟူသော အဦးအစ ပဓာန။ (သံ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၇၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သီသ ၂ မျိုး (တစ်နည်း)

၁။ ဇီဝိတိန္ဒြေ ဟူသော ပဝတ္တိသီသ၊
၂။ အဝိဇ္ဇာဟူသော ကိလေသ သီသ။ (သံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၆၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သီသတရား ၁၃ ပါး (အထွတ်အထိပ်ဖြစ်သော တရား ၁၃ ပါး)

၁။ ပလိဗောဓသီသ- နိဗ္ဗာန် တရား, မဂ်တရားကို ပိတ်ဆို့တားမြစ်တတ်သော တရားတို့တွင် အထွက်အထိပ်ကျ၍ ပဓာန ဖြစ်သော တဏှာတရား၊
၂။ ဝိနိဗန္ဓနသီသ- သံသရာဝဋ်မှ မလွတ်ရအောင် နှောင်ဖွဲ့ တတ်သော တရားတို့တွင် အထွတ်အထိပ်ကျ၍ ပဓာနဖြစ်သော မာနတရား၊
၃။ ပရာမာသ သီသ- မှားသောအားဖြင့် သုံးသပ်တတ်သော တရားတို့တွင် အထွတ်အထိပ်ကျ၍ ပဓာန ဖြစ်သော ဒိဋ္ဌိတရား၊
၄။ ဝိက္ခေပသီသ- အထူးထူး အပြားပြား ပစ်လွှတ်တတ်သော တရား တို့တွင် အထွတ်အထိပ်ကျ၍ ပဓာနဖြစ်သော ဥဒ္ဓစ္စတရား၊
၅။ သံကိလေသသီသ- ပူပန် စေတတ်, နှိပ်စက်တတ်သော တရားတို့တွင် အထွတ်အထိပ်ကျ၍ ပဓာနဖြစ်သော အဝိဇ္ဇာ တရား၊
၆။ အဓိမောက္ခသီသ- ဆုံးဖြတ်တတ်သော တရားတို့တွင် အထွတ်အထိပ်ကျ၍ ပဓာန ဖြစ်သော သဒ္ဓါတရား၊
၇။ ပဂ္ဂဟသီသ- ချီးမြှောက်တတ်သော တရားတို့တွင် အထွတ်အထိပ် ကျ၍ ပဓာနဖြစ်သော ဝီရိယတရား၊
၈။ ဥပဋ္ဌာနသီသ- အာရုံ၌ ကပ်၍ တည်သော တရားတို့တွင် အထွတ်အထိပ်ကျ၍ ပဓာနဖြစ်သော သတိတရား၊
၉။ အဝိက္ခေပသီသ- မပျံ့လွင့်သော တရားတို့တွင် အထွတ်အထိပ်ကျ၍ ပဓာနဖြစ်သော သမာဓိတရား၊
၁၀။ ဒဿနသီသ- သိမြင်တတ်သော တရားတို့တွင် အထွတ်အထိပ်ကျ၍ ပဓာနဖြစ်သော ပညာတရား၊
၁၁။ ပဝတ္တသီသ- အဆက်မပြတ်ဖြစ်သော ဝဋ်ခန္ဓာတို့တွင် အထွတ်အထိပ်ကျ၍ ပဓာန ဖြစ်သော ဇီဝိတိန္ဒြေတရား၊
၁၂။ ဂေါစရသီသ- အာရုံတို့တွင် အထွတ်အထိပ် ကျ၍ ပဓာန ဖြစ်သော ကိလေသာတို့မှ လွတ်သော နိဗ္ဗာန် (ဝိမောက္ခ) တရား၊
၁၃။ သင်္ခါရသီသ- သင်္ခါရတို့၏ ထိပ်ဆုံးဖြစ်သော နိဗ္ဗာန်တရား။ (ပဋိသံ။၄၀၅။) (ပဋိသံ။၉၉။) (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၃၈။) (သံ၊ဋီ၊၁၊၂၁၈။) (ပဋိသံ၊မြန်။၁၃၀။) (ပဋိသံ၊မြန်။၄၆၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သီဟနာဒ ၁၀ ပါး

၁။ ရဲရင့်သော စကားကို မြွက်ကြားသည်ရှိသော် ပရိသတ်အလယ်၌ ထိုင်၍ ငါ မြွက်ကြား၏၊
၂။ ကြောက်ရွံ့ခြင်း ကင်းသော ရဲတင်းသော စိတ်ရှိသည် ဖြစ်၍ ငါ မြွက်ကြား၏၊
၃။ ငါ့ကို ပြဿနာ မေးကြ၏၊
၄။ ပြဿနာ မေးအပ်သည်ရှိသော် ငါ ဖြေကြားခဲ့၏၊
၅။ ပြဿနာကို ဖြေဆိုခြင်းဖြင့် တစ်ပါးသော သူ၏ စိတ်ကို ငါသည် ကျေနပ် နှစ်သက်စေနိုင်၏၊
၆။ ကြားနာရသည် ရှိသော် ကြားနာထိုက်၏ဟု မှတ်ထင်ကြကုန်၏၊
၇။ ကြားနာရပြီး ငါ့အား ကြည်ညိုကြကုန်၏၊
၈။ ကြည်ညိုသူတို့၏ အခြင်းအရာကို ပြုကြကုန်၏၊
၉။ အကြင် ကျင့်စဉ်ကို ငါ ဟောကြား၏၊ ထိုကျင့်စဉ်အတိုင်း ကျင့်ကြကုန်၏၊
၁၀။ ကျင့်ကြသူတို့သည်လည်း ငါ့ကို ကျေနပ် နှစ်သက်စေကုန်၏၊ မှတ်ချက်။ ။ ဤသို့ ရှေ့သီဟနာဒ ၁၀ ပါးတို့တွင် တစ်ပါးတစ်ပါးကို မူတည်၍ နောက်သီဟနာဒ ၁၀ ပါးကို မူလီသွင်းလိုက်သော် သီဟနာဒ ၁၀၀ ဖြစ်၏၊ ရှေ့သီဟနာဒ ၁၀ ပါး သက်သက်နှင့်ပါ ပေါင်းလိုက်သော် သီဟနာဒ ၁၁၀ ဖြစ်၏။ (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၉၇။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊မြန်၊၁။၅၇၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သီဟဟနု သာကီမင်း၏ သားတော် ၅ ပါး

၁။ သုဒ္ဓေါဒန၊
၂။ အမိတောဒန၊
၃။ ဓောတောဒန၊
၄။ သက္ကောဒန၊
၅။ သုက္ကောဒန။ (သုတ္တနိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၈၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သီဟိုဠ်ကျွန်း၌ နန္ဒမင်း ၉ ယောက်

၁။ ဥဂ္ဂသေန နန္ဒမင်း၊
၂။ ပဏ္ဍုက နန္ဒမင်း၊
၃။ ပဏ္ဍုဂတိ နန္ဒမင်း၊
၄။ ဘူတပါလ နန္ဒမင်း၊
၅။ ရဋ္ဌပါလ နန္ဒမင်း၊
၆။ ဂေါဝိသာဏက နန္ဒမင်း၊
၇။ သဝိဒ္ဓက နန္ဒမင်း၊
၈။ ကေဝဋ္ဋက နန္ဒမင်း၊
၉။ ဝနနန္ဒမင်း။ (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၁၊၁၅၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သုက္ကဝိဿဋ္ဌိ သိက္ခာပုဒ်၌ အင်္ဂါ ၃ မျိုး

၁။ သုက်လွှတ်လိုသော စေတနာ ရှိခြင်း၊
၂။ လုံ့လ ပြုခြင်း၊
၃။ သုက်ထွက်ခြင်း။ (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၂၊၃၁၆။) (ဝိမတိ၊၁၊၂၅၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သုက်လွှတ်ခြင်း၌ သာယာသော ရာဂ ၁၁ မျိုး

၁။ မောစနဿာဒ- လွှတ်စေခြင်း၌ သာယာသော ရာဂ၊
၂။ မုစ္စနဿာဒ- လွှတ်နေခြင်း၌ သာယာသော ရာဂ၊
၃။ မုတ္တဿာဒ- လွှတ်ပြီးသော အခါ သာယာသော ရာဂ၊
၄။ မေထုနဿာဒ- မေထုန်၌ သာယာသော ရာဂ၊
၅။ ဖဿဿာဒ- အတွေ့အထိ၌ သာယာသော ရာဂ၊
၆။ ကဏ္ဍုဝနဿာဒ- အယား ဖျောက်ခြင်း၌ သာယာသော ရာဂ၊
၇။ ဒဿနဿာဒ- အမျိုးသမီးကို ကြည့်နေခြင်း၌ သာယာသော ရာဂ၊
၈။ နိသဇ္ဇဿာဒ- အမျိုးသမီးနှင့်အတူ ထိုင်နေခြင်း၌ သာယာသော ရာဂ၊
၉။ ဝါစဿာဒ- အမျိုးသမီးနှင့်အတူ စကားပြောနေခြင်း၌ သာယာသော ရာဂ၊
၁၀။ ဂေဟဿိတပေမ- အိမ်၌တည်သော အမိအဖ စသည်၌ မှီသော ချစ်ခြင်း၊
၁၁။ ဝန ဘင်္ဂိယ- တောထဲမှ ချိုးယူ၍ ဆောင်အပ်သော ပန်းသစ်သီးစသောဝတ္ထု။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၁၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သုက်လွှတ်ရာ၌ သံဃာဒိသိသ်အာပတ် ၂၀၀၀ ရေတွက်ပုံ

၁။ အဇ္ဈတ္တရုပ်၌ ရာဂထကြွခြင်းကြောင့် ကျန်းမာခြင်း အကျိုးငှာ အဖြူ အနီ စသော သုက်ဆယ်မျိုးကို လွှတ်သော ရဟန်းအား သံဃာဒိသိသ်အာပတ် (၁၀) ချက်၊
၂။ ထို့အတူ အဇ္ဈတ္တရုပ်၌ပင် ရာဂထကြွခြင်းကြောင့် ချမ်းအေးစေခြင်းအကျိုး, ဆေးအကျိုးစသည့် ကိုးပါးတို့ကြောင့် ဆယ်မျိုးစီသော သုက်ကို လွှတ်သော ရဟန်းအား သံဃာဒိသိသ်အာပတ်အချက် (၉၀) စုစုပေါင်း ရာဂထကြွမှုကြောင့် အချက် (၁၀၀)၊
၃။ ဥစ္စာလိင်္ဂပိုးကိုက်ခြင်း, ကျင်ကြီး ကျင်ငယ်ကြောင့် တောင့်တင်းခြင်း စသော လေးမျိုးတို့ကြောင့် အထက်ပါအတိုင်း ပြုကျင့်သော ရဟန်းအား အချက် (၄၀၀) စုစုပေါင်း အချက် (၅၀၀)၊
၄။ ထို့အတူ ဗဟိဒ္ဓရုပ်၌လည်း ၅၀၀၊
၅။ အဇ္ဈတ္တဗဟိဒ္ဓရုပ် ၌လည်း ၅၀၀၊
၆။ ကောင်းကင်၌ ခါးကို လှုပ်စေသော ရဟန်း ၅၀၀၊ စုစုပေါင်း (၂၀၀၀။)။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၁၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သုခ ၂ မျိုး

၁။ ကာယိကသုခ- ကိုယ်၏ ချမ်းသာခြင်း၊
၂။ စေတသိကသုခ- စိတ်၏ ချမ်းသာခြင်း။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သုခ ၄ မျိုး

ချမ်းသာ ၄ မျိုးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သုခလ္လိကာနုယောဂ ၄ ပါး

၁။ သတ္တဝါတို့ကို သတ်၍ သတ်၍ မိမိကိုယ်ကို ချမ်းသာစေခြင်း၊
၂။ မပေးသည်ကို ယူ၍ ယူ၍ မိမိကိုယ်ကို ချမ်းသာစေခြင်း၊
၃။ မဟုတ်မမှန်သော စကားကို ပြော၍ ပြော၍ မိမိကိုယ်ကို ချမ်းသာစေခြင်း၊
၄။ ငါးပါးသော ကာမဂုဏ်တို့ဖြင့် ကုံလုံပြည့်စုံစွာ ခံစားခြင်း။ (ဒီ၊၃၊၁၀၈။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၁၂၁-၁၂၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သုခလ္လိကာနုယောဂ ၄ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ ကာမဂုဏ်တို့မှ ဆိတ်၍သာလျှင် အကုသိုလ် တရားတို့မှ ဆိတ်၍သာလျှင် ကြံစည်ခြင်း ဝိတက်, သုံးသပ်ခြင်း ဝိစာရနှင့် တကွသော ကာမဂုဏ်တို့မှ လည်းကောင်း အကုသိုလ်တို့မှလည်းကောင်း ဆိတ်ခြင်းကြောင့်ဖြစ်သော နှစ်သိမ့်ခြင်း ‘ပီတိ’ ချမ်းသာခြင်း ‘သုခ’ ရှိသော ပထမဈာန်သို့ ရောက်၍ နေခြင်း၊
၂။ ကြံစည်ခြင်း ‘ဝိတက်’ သုံးသပ်ခြင်း ‘ဝိစာရ’ တို့၏ ချုပ်ခြင်းကြောင့် ဒုတိယဈာန်သို့ ရောက်၍ နေခြင်း၊
၃။ နှစ်သိမ့်ခြင်း ‘ပီတိ’၏လည်း ကင်းခြင်းကြောင့် တတိယဈာန်သို့ ရောက်၍ နေခြင်း၊
၄။ ချမ်းသာခြင်း ‘သုခ’ကိုလည်း ပယ်ခြင်းကြောင့် ဆင်းရဲခြင်း ‘ဒုက္ခ’ ကိုလည်း ပယ်ခြင်းကြောင့် စတုတ္ထဈာန်သို့ ရောက်၍ နေခြင်း။ (ဒီ၊၃၊၁၀၈-၁၀၉။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၁၂၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သုခလ္လိကာနုယောဂ၏ အကျိုးအာနိသင် ၄ ပါး

၁။ သုံးပါးသော သံယောဇဉ် ‘အနှောင်အဖွဲ့’တို့၏ အကြွင်းမဲ့ ကုန်ခြင်းကြောင့် အပါယ်သို့ ကျခြင်းသဘောမရှိသော ကိန်းသေမြဲသော အထက်မဂ် သုံးပါးလျှင် လားရာရှိသော သောတာပန် ဖြစ်ခြင်း၊
၂။ သုံးပါးသော သံယောဇဉ် ‘အနှောင်အဖွဲ့’တို့၏ အကြွင်းမဲ့ ကုန်ခြင်းကြောင့် တပ်မက်ခြင်း ‘ရာဂ’အမျက်ထွက်ခြင်း ‘ဒေါသ’ တွေဝေခြင်း ‘မောဟ’ တို့၏လည်း ခေါင်းပါးခြင်းကြောင့် ဤလူ့ပြည်သို့ တစ်ကြိမ်သာ လာ၍ ဆင်းရဲ၏ အဆုံးကို ပြုလတ္တံ့သော သကဒါဂါမ် ဖြစ်ခြင်း၊
၃။ အောက် ကာမဘုံ၌ ပဋိသန္ဓေနေခြင်း အဖို့ရှိသော ငါးပါးသော သံယောဇဉ် ‘အနှောင်အဖွဲ့’တို့၏ အကြွင်းမဲ့ ကုန်ခြင်းကြောင့် ဗြဟ္မာဘုံ၌ ဥပပတ်ပဋိသန္ဓေနေ၍ ထိုဘုံ၌သာလျှင် ပရိနိဗ္ဗာန် ပြုလတ္တံ့သော ထိုဘုံမှ ပြန်လာခြင်းသဘော မရှိသော အနာဂါမ် ဖြစ်ခြင်း၊
၄။ အာသဝေါတရားတို့၏ ကုန်ခြင်းကြောင့် အာသဝေါတရား ကင်းသော လွတ်မြောက်သည့် (အရဟတ္တဖိုလ်) စိတ်နှင့် လွတ်မြောက်သည့် (အရဟတ္တဖိုလ်) ပညာကို ယခုဘဝ၌ပင် ကိုယ်တိုင် ထူးသော ဉာဏ်ဖြင့် သိ၍ မျက်မှောက်ပြုလျက် ရောက်၍ နေသော ရဟန္တာ ဖြစ်ခြင်း။ (ဒီ၊၃၊၁၀၉-၁၁၀။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၁၂၃-၁၂၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သုခဝေဒနာ ၂ မျိုး

၁။ ကိုယ်၌ ဖြစ်သော သုခဝေဒနာ၊
၂။ စိတ်၌ ဖြစ်သော သုခဝေဒနာ။ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သုခုမရုပ် ၁၆ ပါး

၁။ အာပေါဓာတ် တစ်ပါး၊
၂။ ဣတ္ထိန္ဒြေ, ပုရိသိန္ဒြေဟု ဆိုအပ်သော ဘာဝရုပ် နှစ်ပါး၊
၃။ ဇီဝိတိန္ဒြေဟု ဆိုအပ်သော ဇီဝိတရုပ် တစ်ပါး၊
၄။ ဟဒယဝတ္ထုရုပ် တစ်ပါး၊
၅။ ဩဇာဟု ဆိုအပ်သော အာဟာရရုပ် တစ်ပါး၊
၆။ အာကာသဓာတ် တစ်ပါး၊
၇။ ကာယ ဝိညတ်, ဝစီဝိညတ်ဟု ဆိုအပ်သော ဝိညတ်ရုပ် နှစ်ပါး၊
၈။ ရူပဿ လဟုတာ, မုဒုတာ, ကမ္မညတာဟု ဆိုအပ်သော ဝိကာရရုပ် သုံးပါး၊
၉။ ဥပစယ, သန္တတိ, ဇရတာ, အနိစ္စတာဟု ဆိုအပ်သော လက္ခဏရုပ် လေးပါး ပေါင်း ၁၆ ပါး။ (ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၂၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သုခုမဝိညာဏ ၆ ပါး

၁။ ကုသလာဗျာကတဝိညာဏ၊
၂။ အဗျာကတဝိညာဏ၊
၃။ သုခလည်း ဖြစ်၍ အဒုက္ခမသုခလည်းဖြစ်သော ဝေဒနာနှင့် ယှဉ်သော ဝိညာဏ၊
၄။ အဒုက္ခမသုခ ဖြစ်သော ဝေဒနာနှင့် ယှဉ်သော ဝိညာဏ၊
၅။ သမာပတ်ဝင်စားသော ပုဂ္ဂိုလ်၏ ဝိညာဏ၊
၆။ အာသဝ တရားနှင့် တကွ မဖြစ်သော ဝိညာဏ။ (အဘိ၊ဝိ၊၁၁။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၁။၂၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သုခုမဝေဒနာ ၆ ပါး

၁။ ကုသလာဗျာကတဝေဒနာ၊
၂။ အဗျာကတဝေဒနာ၊
၃။ သုခလည်းဖြစ်၍ အဒုက္ခမသုခလည်းဖြစ်သော ဝေဒနာ၊
၄။ အဒုက္ခမသုခါဝေဒနာ၊
၅။ သမာပတ်ဝင်စားသော ပုဂ္ဂိုလ်၏ ဝေဒနာ၊
၆။ အာသဝေါတရားနှင့် တကွ မဖြစ်သော ဝေဒနာ။ (အဘိ၊ဝိ၊၄။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၁။၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သုခုမသင်္ခါရ ၆ ပါး

၁။ ကုသလာဗျာကတသင်္ခါရ၊
၂။ အဗျာကတသင်္ခါရ၊
၃။ သုခလည်းဖြစ်၍ အဒုက္ခမသုခလည်းဖြစ်သော ဝေဒနာနှင့် ယှဉ်သော သင်္ခါရ၊
၄။ အဒုက္ခမသုခဖြစ်သော ဝေဒနာနှင့် ယှဉ်သော သင်္ခါရ၊
၅။ သမာပတ်ဝင်စားသော ပုဂ္ဂိုလ်၏ သင်္ခါရ၊
၆။ အာသဝ တရားနှင့် တကွ မဖြစ်သော သင်္ခါရ။ (အဘိ၊ဝိ၊၉။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၁။၁၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သုဂတိ ၂ မျိုး

၁။ ပဋိပတ္တိသုဂတိ- အကျင့်သုဂတိ၊
၂။ ဂတိသုဂတိ- လားရာသုဂတိ။ (မ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၇၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သုဂတိဘဝသို့ ရောက်ကြောင်း တရား ၆ ပါး

၁။ ကာမဂုဏ်မှ ထွက်မြောက်ရန် ကြံစည်မှု နေက္ခမ္မဝိတက်နှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၂။ မပျက်စီးစေရန် ကြံစည်မှု အဗျာပါဒဝိတက်နှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၃။ မညှဉ်းဆဲရန် ကြံစည်မှု အဝိဟိံသာဝိတက်နှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၄။ ကာမဂုဏ်မှ လွတ်မြောက် ခြင်း၌ မှတ်သားမှု နေက္ခမ္မသညာနှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၅။ မပျက်စီးစေရန် မှတ်သားမှု အဗျာပါဒ သညာနှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၆။ မညှဉ်းဆဲရန် မှတ်သားမှု အဝိဟိံသာ သညာနှင့် ပြည့်စုံခြင်း။ (အံ၊၂၊၃၇၅။) (အံ၊မြန်၊၂။၄၇၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သုစရိုက် ၃ ပါး

၁။ ကာယသုစရိုက်- ကိုယ်ဖြင့် ပြုသော ကောင်းသော အကျင့်၊
၂။ ဝစီသုစရိုက်- နှုတ်ဖြင့် ပြုသော ကောင်းသော အကျင့်၊
၃။ မနောသုစရိုက်- စိတ်ဖြင့် ပြုသော ကောင်းသော အကျင့်။ (ဝိ၊၅၊၂၂၂။) (ဒီ၊၃၊၁၈၀။) (ခုဒ္ဒက၊၂၃၂။) (နေတ္တိ၊ဋ္ဌ၊၁၅၆။) (နေတ္တိ၊ဝိဘာ၊၂၇၆။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၃၁၀။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၀၀။) (ခုဒ္ဒက၊မြန်။၂၁၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သုစရိုက်ရှိသူတို့၏ အကျိုး ၅ ပါး

၁။ မိမိကိုယ်တိုင်လည်း မိမိကိုယ်ကို မစွပ်စွဲ၊
၂။ ပညာရှိတို့ ချီးမွမ်းခြင်း၊
၃။ ကောင်းသော ကျော်စောသံသည် ပျံ့နှံ့၍ ထွက်ခြင်း၊
၄။ မသူတော်တရားမှ ကင်းခြင်း၊
၅။ သူတော်ကောင်းတရား၌ တည်ခြင်း။ (အံ၊၂၊၂၃၃-၄။) (အံ၊၂၊၂၃၄။) (အံ၊မြန်၊၂။၂၉၈။) (အံ၊မြန်၊၂။၂၉၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သုံးစွဲခြင်း ၄ မျိုး

၁။ လဇ္ဇီပရိဘောဂ- လဇ္ဇီပုဂ္ဂိုလ်၏ ပစ္စည်းတို့ကို ယူ၍ သုံးစွဲခြင်း၊
၂။ အလဇ္ဇီ ပရိဘောဂ- အလဇ္ဇီပုဂ္ဂိုလ်၏ ပစ္စည်းတို့ကို ယူ၍ သုံးစွဲခြင်း၊
၃။ ဓမ္မိယပရိဘောဂ- တရား သဖြင့် ဝိနည်းနှင့်အညီရအပ်သော ပစ္စည်းကို သုံးစွဲခြင်း၊
၄။ အဓမ္မိယပရိဘောဂ- ဝိနည်းနှင့် မညီဘဲ မတရားသဖြင့် ရအပ်သော ပစ္စည်းကို သုံးစွဲခြင်း။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၇၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သုံးဆောင်ခြင်း ၂ မျိုး

၁။ ဓမ္မပရိဘောဂ- တရားကို သုံးဆောင်ခြင်း၊
၂။ အာမိသပရိဘောဂ- ပစ္စည်းဥစ္စာကို သုံးဆောင်ခြင်း။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၇၄။) (အံ၊၁၊၉၁။) (အံ၊မြန်၊၁။၁၀၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သုံးဆောင်ခြင်း ၂ မျိုး (တစ်နည်း)

၁။ အတွင်း သုံးဆောင်ခြင်း၊
၂။ အပြင် သုံးဆောင်ခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၂၁၅။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၃၀၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သုံးဆောင်ခြင်း ၄ မျိုး

၁။ သီလမရှိသော ရဟန်း၏ သုံးဆောင်ခြင်းသည် ပစ္စည်းလေးပါးတို့ကို ခိုးယူသုံးဆောင်ခြင်း (ထေယျပရိဘောဂ) မည်၏၊
၂။ သီလရှိသော ရဟန်း၏ ပစ္စဝေက္ခဏာ မဆင်ခြင်ဘဲ သုံးဆောင်ခြင်းသည် အကြွေးယူ၍ သုံးဆောင်ခြင်းနှင့် တူသော သုံးဆောင်ခြင်း (ဣဏပရိဘောဂ) မည်၏၊
၃။ သေက္ခဖြစ်သော အရိယာရဟန်းတို့၏ သုံးဆောင်ခြင်းသည် အမွေပစ္စည်းသုံးဆောင်ခြင်းနှင့် တူသော သုံးဆောင်ခြင်း (ဒါယဇ္ဇပရိဘောဂ) မည်၏၊
၄။ အာသဝေါကုန်ခန်း ရဟန္တာဖြစ်သော ရဟန်း၏ သုံးဆောင်ခြင်းသည် ပစ္စည်းလေးပါး တို့ကို အရှင်သခင် သုံးဆောင်ခြင်းနှင့် တူသော သုံးဆောင်ခြင်း (သာမိပရိဘောဂ) မည်၏။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၇၂။) (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၇၃။) (မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၃၆။) (သံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၈၃။) (အံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၅၄။) (ဝိသုဒ္ဓိ၊၁၊၄၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သုံးဆောင်ထိုက်သော ပစ္စည်း ၅ မျိုး

၁။ ပေးအပ် ကပ်အပ်သော ပစ္စည်း၊
၂။ ကပ်မှန်း သိသာ ထင်ရှားသော ပစ္စည်း၊
၃။ သမဏကပ္ပ ငါးပါးတို့ဖြင့် ကပ္ပိအပ်သော ပစ္စည်း၊
၄။ အကပ်ခံ အပ်သော ပစ္စည်း၊
၅။ အတိရိတ်ဝိနည်းကံ ပြုအပ်သော ပစ္စည်း။ (ဝိ၊၅၊၂၃၁။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၃၂၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သုဇာတဘုရားရှင်၏ ဓမ္မာဘိသမယ ၃ ကြိမ်

၁။ သုမင်္ဂလမြို့တော်၌ ရှေးဦးစွာ ဓမ္မစကြာ တရား ဟောတော်မူသောအခါ လူနတ်ဗြဟ္မာ ကုဋေရှစ်ဆယ် ကျွတ်တမ်းဝင်ကြသည်၊
၂။ တာဝတိံသာ နတ်ပြည်၌ ဝါကပ်တော်မူသောအခါ သုံးသန်းခုနှစ်သိန်းသော နတ်ဗြဟ္မာများ တရားထူး ရကြသည်၊
၃။ ဘုရားရှင်သည်လည်း ဥဂ္ဂတမင်းကြီးထံသို့ ချဉ်းကပ်တော်မူသောအခါ ခြောက်သန်းမျှသော လူနတ်ဗြဟ္မာတို့ ကျွတ်တမ်းဝင်ကြသည်။ (အပ၊၂၊၃၄၈။) (အပ၊မြန်၊၂။၃၄၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သုဇာတဘုရားရှင်၏ သာဝကအစည်းအဝေး ၃ ကြိမ်

၁။ ပထမအကြိမ် အစည်းအဝေး၌ အဘိညာဉ် အားအစွမ်းနှင့် ပြည့်စုံကုန်သော ရဟန္တာ ခြောက်သန်း၊
၂။ တာဝတိံသာ နတ်ပြည်မှ ဆင်းသက် တော်မူသောအခါ ဒုတိယအကြိမ်မြောက် အစည်းအဝေးတွင် ရဟန္တာ ငါးသန်း၊
၃။ ဘုရားရှင်၏ အဂ္ဂသာဝကများဖြစ်သော အရှင်နာဂနှင့် အရှင်နာဂသဟမထေရ်တို့ သုဇာတဘုရားရှင်ထံ ချဉ်းကပ်တော်မူသောအခါ တတိယအကြိမ်မြောက် အစည်းအဝေး၌ ရဟန္တာ လေးသိန်းတို့ စည်းဝေးတော်မူကြသည်။ (အပ၊၂၊၃၄၉။) (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၆၅။) (အပ၊မြန်၊၂။၃၄၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သုဇာတဘုရားရှင်၏ အဂ္ဂသာဝက ၂ ပါး

၁။ သုဒဿနထေရ်၊
၂။ သုဒေဝထေရ်။ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၆၆။) (ဗုဒ္ဓဝံ၊ဋ္ဌ၊၂၄၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သုဇာတဘုရားရှင်၏ အဂ္ဂသာဝိကာမ ၂ ပါး

၁။ နာဂါထေရီ၊
၂။ နာဂသမာလာထေရီ၊ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၆၆။) (ဗုဒ္ဓဝံ၊ဋ္ဌ၊၂၄၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သုဇာတဘုရားအလောင်း၏ ပြာသာဒ် ၃ ဆောင်

၁။ သိရီမည်သော ပြာသာဒ်ဆောင်၊
၂။ ဥပသိရီ မည်သော ပြာသာဒ်ဆောင်၊
၃။ နန္ဒမည်သော ပြာသာဒ်ဆောင်။ (အပ၊၂၊၃၄၉။) (အပ၊မြန်၊၂။၃၄၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သုည ၁၇ ပါး

၁။ သင်္ခါရသုည- ပုညာဘိသင်္ခါရ အစရှိသည်ပင်လျှင် အပုညာဘိသင်္ခါရ အစရှိသည် တို့မှ ဆိတ်ခြင်း၊
၂။ ဝိပရိဏာမသုည- ဥပါဒ်ခဏသည် ဘင်ခဏ၏အစွမ်းဖြင့် ဖောက်ပြန်သော ရင့်ခြင်းဟု ဆိုအပ်သော ဌီခဏ ဘင်ခဏမှ ဆိတ်ခြင်း၊
၃။ လက္ခဏသုည- တစ်ခုတစ်ခုသော ရုပ်စသော လက္ခဏာသည်ပင်လျှင် ကြွင်းသော ရုပ်စသော လက္ခဏာတို့မှ ဆိတ်သုံးခြင်း၊
၄။ ဝိက္ခမ္ဘနသုည- ဝိက္ခမ္ဘနပဟာန်မှ ဆိတ်သော ကာမစ္ဆန္ဒအစရှိသည်တည်း၊
၅။ တဒင်္ဂသုည- တဒင်္ဂပဟာန်မှ ဆိတ်သော ကာမစ္ဆန္ဒ အစရှိသည်တည်း၊
၆။ သမုစ္ဆေဒသုည- သမုစ္ဆေဒ ပဟာန်မှ ဆိတ်သော ကာမစ္ဆန္ဒ အစရှိသည်တည်း၊
၇။ ပဋိပဿဒ္ဓိသုည-ပဋိပဿဒ္ဓိ ပဟာန်မှ ဆိတ်သော ကာမစ္ဆန္ဒ အစရှိသည်တည်း၊
၈။ နိဿရဏသုည-နိဿရဏပဟာန်မှ ဆိတ်သော ကာမစ္ဆန္ဒ အစရှိသည်တည်း၊
၉။ ဧသနာသုည- နေက္ခမ္မ အစရှိသော ဧသန တရားသည် ကာမစ္ဆန္ဒ အစရှိသည်မှ ဆိတ်သုဉ်းခြင်း၊
၁၀။ ပရိဂ္ဂဟသုည- နေက္ခမ္မ အစရှိသော ပရိဂ္ဂဟတရားသည် ကာမစ္ဆန္ဒ အစရှိသည်မှ ဆိတ်သုဉ်းခြင်း၊
၁၁။ ပဋိလာဘသုည- နေက္ခမ္မ အစရှိသော ပဋိလာဘ တရားသည် ကာမစ္ဆန္ဒ အစရှိသည်မှ ဆိတ်သုဉ်းခြင်း၊
၁၂။ ပဋိဝေဓသုည- နေက္ခမ္မအစ ရှိသော ပဋိဝေဓတရားသည် ကာမစ္ဆန္ဒ အစရှိသည်မှ ဆိတ်သုဉ်းခြင်း၊
၁၃။ ဧကတ္တ သုည- တစ်ခုတည်းအာရုံရှိသော တရားသည် အထူးထူး အာရုံရှိသော တရားမှ ဆိတ်သုဉ်းခြင်း၊
၁၄။ နာနတ္တသုည- အထူးထူး အာရုံရှိသော တရားသည် တစ်ခုတည်း အာရုံရှိသော တရားမှ ဆိတ်သုဉ်းခြင်း၊
၁၅။ ခန္တိသုည- နေက္ခမ္မ အစရှိသော ခန္တိတရားသည် ကာမစ္ဆန္ဒ အစရှိသည်မှ ဆိတ်သုဉ်းခြင်း၊
၁၆။ အဓိဋ္ဌာနသုည- နေက္ခမ္မ အစရှိသော နှစ်သက်အပ်သော တရားတို့သို့ ဝင်၍တည်တတ်သော တရားသည် ကာမစ္ဆန္ဒ အစရှိသည်မှ ဆိတ်သုဉ်းခြင်း၊
၁၇။ ပရိယောဂါဟနသုည- နေက္ခမ္မ အစရှိသော ဉာဏ်ဖြင့် သက်ဝင်ခြင်း တရားသည် ကာမစ္ဆန္ဒ-အစသည်မှ ဆိတ်သုဉ်းခြင်း။ (ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၄၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သုည ၆ ပါး

၁။ သုညသုည- လုံးဝဆိတ်သုဉ်းခြင်း၊
၂။ အဇ္ဈတ္တသုည- အဇ္ဈတ္တတရားသည် အတ္တ အတ္တနိယ စသည်တို့မှ ဆိတ်သုဉ်းခြင်း၊
၃။ ဗဟိဒ္ဓသုည- ဗဟိဒ္ဓတရားသည် အတ္တ အတ္တနိယ စသည်တို့မှ ဆိတ်သုဉ်းခြင်း၊
၄။ ဥဘတောသုည- နှစ်ပါးသော အဇ္ဈတ္တတရား ဗဟိဒ္ဓတရားသည် အတ္တ အတ္တနိယ စသည်တို့မှ ဆိတ်သုဉ်းခြင်း၊
၅။ သဘာဂသုည- အဇ္ဈတ္တ သဘော အစရှိသည်ဖြင့် တူသော အဖို့ရှိသောတရားသည် အတ္တ အတ္တနိယ စသည်တို့မှ ဆိတ်သုဉ်းခြင်း၊
၆။ ဝိသဘာဂသုည- မတူသော အဖို့ရှိသည်ဖြစ်၍ အတ္တ အတ္တနိယ စသည် တို့မှ ဆိတ်သုဉ်းခြင်း။ (ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၄၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သုညတ ၂ မျိုး

၁။ ခန္ဓာတို့၏ အနတ္တလက္ခဏာဟူသော သုညတာ၊
၂။ နိဗ္ဗာန်ဟူသော သုညတ၊ ရှင်းလင်းချက်။ ။
ခန္ဓာငါးပါးတို့၏ အနတ္တလက္ခဏာသည် အတ္တမရှိခြင်း၏ အမှတ်အသား ဖြစ်သောကြောင့် သုညတ မည်၏၊
၂။ နိဗ္ဗာန်သည် အတ္တမှ ကင်းဆိတ်သောကြောင့် သုညတ မည်၏။ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၆၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သုညတ စသည်တို့၌ ဖြစ်သော စကား ၃ မျိုး

၁။ ရောက်ကြောင်းအားဖြင့် လည်းကောင်း၊
၂။ မိမိဂုဏ်အားဖြင့် လည်းကောင်း၊
၃။ အာရုံအားဖြင့် လည်းကောင်း။ (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၈၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သုညတာနုပဿနာဉာဏ် လွတ်ရာ ဥပါဒါန် ၃ ပါး

၁။ ဒိဋ္ဌုပါဒါန်၊
၂။ သီလဗ္ဗတုပါဒါန်၊
၃။ အတ္တဝါဒုပါဒါန်။ (ပဋိသံ။၂၄၄။) (ပဋိသံ၊မြန်။၃၀၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သုတ္တနိက္ခေပ ၄ မျိုး (ဆုံးမထိုက်သော သတ္တဝါတို့၏ သန္တာန်၌ ဟောကြားအပ်, ထားအပ်သော သုတ် သုတ္တနိက္ခေပ ၄ မျိုး)

၁။ အတ္တဇ္ဈာသယ- သူတစ်ပါး မတိုက်တွန်းရဘဲ ဘုရားရှင် ကိုယ်တော်၏ အလိုတော်ကြောင့်သာ ဟောတော်မူအပ်သော သုတ်၊ အာကင်္ခေယျသုတ် စသည်တို့တည်း၊
၂။ ပရဇ္ဈာသယ- သူတစ်ပါးတို့၏ အလို အဇ္ဈာသယနှင့် စပ်သဖြင့် ဟောတော်မူအပ်သော သုတ်၊ စူဠရာဟုလောဝါဒသုတ် စသည်တို့တည်း၊
၃။ ပုစ္ဆာဝသိက- လူ နတ် စသည်တို့ မေးအပ်သော ပြဿနာကို ဖြေကြားတော်မူခြင်းဖြင့် ထားအပ်သော သုတ်၊ ဗောဇ္ဈင်္ဂသုတ် စသည်တို့တည်း၊
၄။ အဋ္ဌုပ္ပတ္တိက- ဖြစ်ပေါ်လာသော အကြောင်းဝတ္ထုကို စွဲ၍ ဟောအပ်, ထားအပ်သော သုတ်၊ ဓမ္မဒါယာဒသုတ် စသည်တို့တည်း။ (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၁၊၅၀-၅၁။) (မ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၆။) (သံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃။) (အံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၄။) (ဥဒါန၊ဋ္ဌ၊၂၇။) (ဣတိဝုတ်၊ဋ္ဌ၊၃၂။) (ဗုဒ္ဓဝံ၊ဋ္ဌ၊၈၅။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊မြန်၊၁။၉၄။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊မြန်၊၁။၉၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သုတ္တနိပါတ် မှ ဝဂ် ၅ ဝဂ်

၁။ ဥရဂဝဂ်၊
၂။ စူဠဝဂ်၊
၃။ မဟာဝဂ်၊
၄။ အဋ္ဌကဝဂ်၊
၅။ ပါရာယန ဝဂ်။ (သုတ္တနိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သုတ္တနိပါတ် သုတ်ပေါင်း ၇၀

၁။ ဥရဂဝဂ်၌ ၁၂ သုတ်၊
၂။ စူဠဝဂ်၌ ၁၄ သုတ်၊
၃။ မဟာဝဂ်၌ ၁၂ သုတ်၊
၄။ အဋ္ဌကဝဂ်၌ ၁၆ သုတ်၊
၅။ ပါရာယနဝဂ်၌ ၁၆ သုတ်။ (သုတ္တနိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သုတ္တဝိညတ္တိသိက္ခာပုဒ်၌ အင်္ဂါ ၃ မျိုး

၁။ သင်္ကန်းအတွက် တောင်းအပ်သော ချည်ဖြစ်ခြင်း၊
၂။ မိမိအတွက် ရည်မှန်းထားခြင်း၊
၃။ မအပ်သော ရက်ကန်းသည်ဖြင့် ရက်စေခြင်း။ (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၂။၄၄၂။) (ဝိမတိ၊၁၊၃၅၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သုတ္တာဓိဋ္ဌာန ၁၄ မျိုး

၁။ လောဘာဓိဋ္ဌာန- လောဘလျှင် တည်ရာရှိသော သုတ်၊
၂။ ဒေါသာ ဓိဋ္ဌာန- ဒေါသလျှင် တည်ရာရှိသော သုတ်၊
၃။ မောဟာဓိဋ္ဌာန- မောဟလျှင် တည်ရာရှိသော သုတ်၊
၄။ အလောဘာဓိဋ္ဌာန- အလောဘလျှင် တည်ရာရှိသော သုတ်၊
၅။ အဒေါသာဓိဋ္ဌာန- အဒေါသလျှင် တည်ရာရှိသော သုတ်၊
၆။ အမောဟာဓိဋ္ဌာန- အမောဟလျှင် တည်ရာရှိသော သုတ်၊
၇။ ကာယကမ္မာဓိဋ္ဌာန- ကာယကံလျှင် တည်ရာရှိသော သုတ်၊
၈။ ဝါစာကမ္မာဓိဋ္ဌာန- ဝစီကံလျှင် တည်ရာရှိသော သုတ်၊
၉။ မနောကမ္မာဓိဋ္ဌာန- မနောကံလျှင် တည်ရာရှိသော သုတ်၊
၁၀။ သဒ္ဓိန္ဒြိယာဓိဋ္ဌာန- သဒ္ဓိန္ဒြေလျှင် တည်ရာရှိသော သုတ်၊
၁၁။ ဝီရိယိန္ဒြိယာဓိဋ္ဌာန-ဝီရိယိန္ဒြေလျှင် တည်ရာရှိသော သုတ်၊
၁၂။ သတိန္ဒြိယာဓိဋ္ဌာန- သတိန္ဒြေလျှင် တည်ရာ ရှိသော သုတ်၊
၁၃။ သမာဓိန္ဒြိယာဓိဋ္ဌာန- သမာဓိန္ဒြေလျှင် တည်ရာရှိသော သုတ်၊
၁၄။ ပညိန္ဒြိယာ ဓိဋ္ဌာန- ပညိန္ဒြေလျှင် တည်ရာရှိသော သုတ်။ (ပေဋကော၊၂၀၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သုတ်လွတ်စေခြင်းကြောင့် သင့်သော အာပတ် ၃ ပါး

၁။ သံဃာဒိသိသ်အာပတ်၊
၂။ ထုလ္လစ္စဉ်း အာပတ်၊
၃။ ဒုက္ကဋ်အာပတ်။ (ဝိ၊၅၊၈၉။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၁၂၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သုတ်အားလုံးတို့၏ ဖြစ်ကြောင်း ၄ မျိုး

၁။ မိမိ၏ အလိုတော်အားဖြင့် ဟောတော်မူအပ်သော တရား၊
၂။ သူတစ်ပါး၏ အလိုအား ဟောတော်မူအပ်သော တရား၊
၃။ အကြောင်းပေါ်လာ၍ ဟောတော်မူ အပ်သော တရား၊
၄။ ပြဿနာအမေးသို့ လိုက်၍ ဟောတော်မူအပ်သော တရား။ (သုတ္တနိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၄၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သုတ်အားလုံးတို့၏ ဥပ္ပတ္တိ ၄ မျိုး

၁။ အတ္တဇ္ဈာသယအားဖြင့် ဖြစ်သော ဥပ္ပတ္တိ၊
၂။ ပရဇ္ဈာသယ အားဖြင့် ဖြစ်သော ဥပ္ပတ္တိ၊
၃။ အဋ္ဌုပ္ပတ္တိအားဖြင့် ဖြစ်သော ဥပ္ပတ္တိ၊
၄။ ပုစ္ဆာဝသိကအားဖြင့် ဖြစ်သော ဥပ္ပတ္တိ။ (အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၅၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သုဒိန္နရဟန်းအား ပြသော အပုံကြီး ၂ ပုံ

၁။ ငွေအပုံ၊
၂။ ရွှေအပုံ။ (ဝိ၊၁၊၁၈။) (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၂၊၁၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သုဒ္ဓန္တပရိဝါသ် ၂ မျိုး

၁။ စူဠ သုဒ္ဓန္တပရိဝါသ်၊
၂။ မဟာ သုဒ္ဓန္တပရိဝါသ်။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၄၊၂၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သုဒ္ဓပါစိတ် ၉၂ ပါး (%၁။ မုသာဝါဒဝဂ်)-

၁။ မုသာဝါဒဝဂ်)-
ချွတ်ယွင်းသော စကားကို ဆိုသော မုသာဝါဒသိက္ခာပုဒ်၊
၂။ နှုတ်လှံထိုးသော ဩမသဝါဒသိက္ခာပုဒ်၊
၃။ ရဟန်းတို့ကို ချောပစ်ကုန်းတိုက်သော ပေသုည သိက္ခာပုဒ်၊
၄။ လူသာမဏေကို ပုဒ်ပြိုင် တရားစာပေ ပို့ချသော ပဒသောဓမ္မသိက္ခာပုဒ်၊
၅။ လူသာမဏေနှင့် အတူတကွ အိပ်သော ပဌမသဟသေယျသိက္ခာပုဒ်၊
၆။ မိန်းမနှင့် အိပ်သော ဒုတိယသဟသေယျသိက္ခာပုဒ်၊
၇။ တရားဟောသော ဓမ္မဒေသနာသိက္ခာပုဒ်၊
၈။ ဟုတ်မှန်သော ဈာန်မဂ်ဖိုလ်ကို ပြောကြားသော ဘူတာရောစနသိက္ခာပုဒ်၊
၉။ ရုန့်ရင်းသော အာပတ်ကို ပြောကြားသော ဒုဋ္ဌုလ္လာရောစနသိက္ခာပုဒ်၊
၁၀။ မြေကို တူးသော ပထဝီခဏန သိက္ခာပုဒ်၊ (၂။ ဘူတဂါမဝဂ်)-
သစ်ပင်မျိုးစေ့ကို ဖျက်ဆီးသော ဘူတဂါမသိက္ခာပုဒ်၊
၂။ တစ်ပါးသော စကားကို ဆိုသော အညဝါဒကသိက္ခာပုဒ်၊
၃။ ကဲ့ရဲ့ရှုတ်ချသော ဥဇ္ဈာပနကသိက္ခာပုဒ်၊
၄။ ညောင်စောင်းဖြင့် မှတ်အပ်သော ပဌမသေနာသနသိက္ခာပုဒ်၊
၅။ အိပ်ရာဖြင့် မှတ်အပ်သော ဒုတိယသေနာသနသိက္ခာပုဒ်၊
၆။ အနုပခဇ္ဇသိက္ခာပုဒ်၊
၇။ နှင်ထုတ်အပ်သော နိက္ကဍ္ဎနသိက္ခာပုဒ်၊
၈။ ဝေဟာသကုဋိသိက္ခာပုဒ်၊
၉။ မဟလ္လက ဝိဟာရသိက္ခာပုဒ်၊
၁၀။ ပိုးရှိသော ရေကို သွန်းလောင်းသော သပ္ပါဏကသိက္ခာပုဒ်၊ (၃။ ဘိက္ခုနောဝါဒဝဂ်)-
သမ္မုတိမရဘဲ ရဟန်းမတို့ကို ဆုံးမသော ဩဝါဒသိက္ခာပုဒ်၊
၂။ နေဝင်သောအခါ ရဟန်းမတို့ကို ဆုံးမသော အတ္ထင်္ဂတသိက္ခာပုဒ်၊
၃။ ရဟန်းမကျောင်းသို့ သွားသော ဘိက္ခုနုပဿယသိက္ခာပုဒ်၊
၄။ သင်္ကန်းစသော အာမိသကြောင့် ပညတ်သော အာမိသသိက္ခာပုဒ်၊
၅။ သင်္ကန်းပေးသော စီဝရဒါနသိက္ခာပုဒ်၊
၆။ သင်္ကန်းချုပ်သော စီဝရသိဗ္ဗနသိက္ခာပုဒ်၊
၇။ ညီညွတ်တိုင်ပင်၍ ခရီးသွားသော သံဝိဓာနသိက္ခာပုဒ်၊
၈။ လှေစီးသော နာဝါဘိရူဟနသိက္ခာပုဒ်၊
၉။ ဘိက္ခုနီပရိပါစိတသိက္ခာပုဒ်၊
၁၀။ အတူတကွ နေသော ရဟောနိသဇ္ဇသိက္ခာပုဒ်၊ (၄။ ဘောဇနဝဂ်)-
ဧည့်သည်တို့အတွက် ရည်မှန်း ထားသော ဆွမ်း စသော အာဝသထပိဏ္ဍသိက္ခာပုဒ်၊
၂။ ဂဏဘောဇနသိက္ခာပုဒ်၊
၃။ ပရမ္ပရ ဘောဇနသိက္ခာပုဒ်၊
၄။ နှစ်သပိတ်သုံးသပိတ် ပြည့်အောင် မုန့်ကို ခံသော ကာဏမာတာ သိက္ခာပုဒ်၊
၅။ ပဌမပဝါရိတ်သိက္ခာပုဒ်၊
၆။ ဒုတိယပဝါရိတ်သိက္ခာပုဒ်၊
၇။ နေ့လွဲ ညစာ စားသော ဝိကာလဘောဇန သိက္ခာပုဒ်၊
၈။ သိုမှီးသိမ်းဆည်းသော သန္နိဓိကာရက သိက္ခာပုဒ်၊
၉။ ပဏီတဘောဇနသိက္ခာပုဒ်၊
၁၀။ အကပ်မခံသော အာဟာရကို ခံတွင်းဝသို့ ဆောင်သော ဒန္တပေါဏသိက္ခာပုဒ်၊ (၅။ အစေလကဝဂ်)-
အဝတ်မဝတ်သော တက္ကတွန်း တို့အား ခဲဖွယ်ဘောဇဉ်ကို ပေးသော အစေလကသိက္ခာပုဒ်၊
၂။ ရဟန်းကို ခေါ်၍ ပြန်လွှတ်လိုက်သော ဥယျောဇနသိက္ခာပုဒ်၊
၃။ လင်မယားနှစ်ယောက်တည်းရှိသော အိမ်တွင်းသို့ ဝင်ထိုင်သော သဘောဇနသိက္ခာပုဒ်၊
၄။ မိန်းမနှင့်အတူ ဆိတ်ကွယ်ဖုံးလွှမ်းရာ အရပ်၌ နေသော ရဟောပဋိစ္ဆန္န သိက္ခာပုဒ်၊
၅။ မာတုဂါမနှင့် အတူ ဆိတ်ကွယ်ရာအရပ်၌ နေထိုင်သော ရဟောနိသဇ္ဇသိက္ခာပုဒ်၊
၆။ စာရိတ္တသိက္ခာပုဒ်၊
၇။ မဟာနာမသိက္ခာပုဒ်၊
၈။ စစ်သည်တို့ကို ကြည့်ရှုခြင်းငှာသွားသော ဥယျုတ္တသေနသိက္ခာပုဒ်၊
၉။ နှစ်ညဉ့်သုံးညဉ့်ထက် အလွန် စစ်တပ်၌ နေသော သေနာဝသသိက္ခာပုဒ်၊
၁၀။ စစ်ချီ စစ်တိုက်ရာအရပ်သို့ သွားသော ဥယျောဓိကသိက္ခာပုဒ်၊ (၆။ သုရာပါနဝဂ်)-
သေအရက်ကို သောက်သော သုရာပါနသိက္ခာပုဒ်၊
၂။ လက်ချောင်းတို့ဖြင့် ကလိထိုး၍ ကစားသော အင်္ဂုလိပတောဒက သိက္ခာပုဒ်၊
၃။ ရေ၌ ရွှင်မြူးကစားသော ဟသဓမ္မသိက္ခာပုဒ်၊
၄။ မရိုမသေပြုသော အနာဒရိယသိက္ခာပုဒ်၊
၅။ ရဟန်းတို့ကို ခြောက်လှန့်သော ဘိံသာပနသိက္ခာပုဒ်၊
၆။ မီးမွှေးသော ဇောတိသမာဒဟနသိက္ခာပုဒ်၊
၇။ ရေချိုးသော နှာနသိက္ခာပုဒ်၊
၈။ အဆင်း ပျက်ခြင်းကို မယူသော ဒုဗ္ဗဏ္ဏကရဏသိက္ခာပုဒ်၊
၉။ ဝိကပ္ပနသိက္ခာပုဒ်၊
၁၀။ သင်္ကန်း စသည်ကို ဝှက်သော စီဝရအပနိဓာနသိက္ခာပုဒ်၊ (၇။ သပ္ပါဏကဝဂ်)-
သေစေလိုသော စေတနာဖြင့် တိရစ္ဆာန်၏အသက်ကို သတ်သော သဉ္စိစ္စပါဏသိက္ခာပုဒ်၊
၂။ ပိုးရှိသော ရေကို သုံးဆောင်သော သပ္ပါဏကသိက္ခာပုဒ်၊
၃။ လှုံ့ဆော်ချောက်ချားသော ဥက္ကောဋနသိက္ခာပုဒ်၊
၄။ ရုန့်ရင်းသော အာပတ်ကို ဖုံးလွှမ်းသော ဒုဋ္ဌုလ္လသိက္ခာပုဒ်၊
၅။ အသက် နှစ်ဆယ် မပြည့်သူကို ရဟန်းခံပေးသော ဦနဝီသတိဝဿသိက္ခာပုဒ်၊
၆။ ခိုးသူကုန်သည်နှင့် အတူသွားသော ထေယျသတ္ထသိက္ခာပုဒ်၊
၇။ မိန်းမနှင့် ချိန်းချက်၍ သွားသော သံဝိဓာနသိက္ခာပုဒ်၊
၈။ ဒိဋ္ဌိအယူကို ကျင့်သော အရိဋ္ဌသိက္ခာပုဒ်၊
၉။ ဥက္ခိတ္တကရဟန်းနှင့် တကွ ပေါင်းသင်းသော ဥက္ခိတ္တသံဘောဂသိက္ခာပုဒ်၊
၁၀။ ဖြားယောင်းသော ကဏ္ဍကသိက္ခာပုဒ်၊ (၈။ သဟဓမ္မိကဝဂ်)-
တရား အားလျော်စွာ ဆိုသော သဟဓမ္မိကသိက္ခာပုဒ်၊
၂။ ဝိနည်းကို ကဲ့ရဲ့သော ဝိလေခန သိက္ခာပုဒ်၊
၃။ မသိဟန်ဆောင်သော မောဟန သိက္ခာပုဒ်၊
၄။ ရဟန်းကို ပုတ်ခတ်သော ပဟာရ သိက္ခာပုဒ်၊
၅။ ရဟန်းအား လက်ဝါးပြင်မိုးသော တလသတ္တိကသိက္ခာပုဒ်၊
၆။ အခြေအမြစ် မရှိသော သံဃာဒိသိသ်အာပတ်ဖြင့် စွပ်စွဲသော အမူလကသိက္ခာပုဒ်၊
၇။ စေတနာနှင့်တကွ ကုက္ကုစ္စဖြစ်စေသော သဉ္စိစ္စသိက္ခာပုဒ်၊
၈။ ဥပဿုတိသိက္ခာပုဒ်၊
၉။ ကမ္မပဋိဗာဟန သိက္ခာပုဒ်၊
၁၀။ ဆန္ဒမပေးပဲ ပြန်သွားသော ဆန္ဒံ အဒတွာ ဂမနသိက္ခာပုဒ်၊
၁၁။ သင်္ကန်းကို ပေးပြီးနောက်ကာလမှ ရှုတ်ချသော ဒုဗ္ဗလသိက္ခာပုဒ်၊
၁၂။ ပရိဏာမနသိက္ခာပုဒ်၊ (၉။ ရာဇဝဂ်)-
အန္တေပုရသိက္ခာပုဒ်၊
၂။ ရတနာကို ခံယူသော ရတနသိက္ခာပုဒ်၊
၃။ နေလွဲအခါ ရွာသို့ဝင်သော ဝိကာလဂါမပ္ပဝေသနသိက္ခာပုဒ်၊
၄။ အပ်ကျည်ဘူးကို ပြုသော သိက္ခာပုဒ်၊
၅။ ညောင်စောင်းကို ပြုသော မဉ္စသိက္ခာပုဒ်၊
၆။ လဲမှို့ဖြင့် စီရင်သော တူလောနဒ္ဓသိက္ခာပုဒ်၊
၇။ အတိုင်းအရှည်ထက် လွန်သော နိသီဒိုင်အခင်းကို ပြုသော နိသီဒနသိက္ခာပုဒ်၊
၈။ အမာလွှမ်းသင်္ကန်းကို ပြုသော ကဏ္ဍုပဋိစ္ဆာဒိသိက္ခာပုဒ်၊
၉။ မိုးရေခံသင်္ကန်းကို ပြုသော ဝဿိကသာဋိက သိက္ခာပုဒ်၊
၁၀။ နန္ဒထေရ သိက္ခာပုဒ်၊ သုဒ္ဓပါစိတ်၌- ဝဂ်အားဖြင့် ၉ ဝဂ်၊ သိက္ခာပုဒ် ပေါင်း (၉၂) ပါး ဖြစ်သတည်း။ (ဝိ၊၅၊၄၁။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၆၉၊၇၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သုဒ္ဓပါစိတ်အာပတ် ဖြစ်ကြောင်း သမုဋ္ဌာန် ၆ ပါး

၁။ ရံခါ ကိုယ်ကြောင့် ဖြစ်၏၊ နှုတ်ကြောင့် စိတ်ကြောင့် မဖြစ်ကုန်၊
၂။ ရံခါ နှုတ်ကြောင့် ဖြစ်၏၊ ကိုယ်စိတ်ကြောင့် မဖြစ်ကုန်၊
၃။ ရံခါ ကိုယ်ကြောင့် လည်းကောင်း နှုတ်ကြောင့် လည်းကောင်း ဖြစ်ကုန်၏၊ စိတ်ကြောင့် မဖြစ်ကုန်၊
၄။ ရံခါ ကိုယ်ကြောင့် လည်းကောင်း စိတ်ကြောင့် လည်းကောင်း ဖြစ်ကုန်၏၊ နှုတ်ကြောင့် မဖြစ်ကုန်၊
၅။ ရံခါ နှုတ်ကြောင့် လည်းကောင်း စိတ်ကြောင့် လည်းကောင်း ဖြစ်ကုန်၏ ကိုယ်ကြောင့် မဖြစ်ကုန်၊
၆။ ရံခါ ကိုယ်ကြောင့် လည်းကောင်း နှုတ်ကြောင့် လည်းကောင်း စိတ်ကြောင့် လည်းကောင်း ဖြစ်ကုန်၏။ (ဝိ၊၅၊၃၆၃။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၄၆၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သုဒ္ဓသီသ ၄ မျိုး

၁။ အသ္မိ- ဖြစ်၏၊
၂။ ဘဝိဿံ- ဖြစ်လတ္တံ့၊
၃။ သိယံ- ဖြစ်နိုင်ရာ၏၊
၄။ အပါဟံ သိယံ- စင်စစ် ငါ ဖြစ်နိုင်ရာ၏။ (သံ၊ဋီ၊၂၊၁၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သုဒ္ဓါဝါသ ၅ ဘုံ

၁။ အဝိဟာဘုံ၊
၂။ အတပ္ပါဘုံ၊
၃။ သုဒဿာဘုံ၊
၄။ သုဒဿီဘုံ၊
၅။ အကနိဋ္ဌဘုံ။ (ဒီ၊၃၊၁၉၈။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၂၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သုဒ္ဓိ ၄ မျိုး

စင်ကြယ်ခြင်း ၄ မျိုးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သုဓမ္မာနတ် ဖြစ်ကြောင်း တရား ၃ ပါး

၁။ ကြံပင်, ကြံချောင်းဖြင့် မိုးအပ်သော အိမ်ကို ပေးလှူခြင်း၊
၂။ မြက်ဖြင့် မိုးအပ်သော အိမ်ကို ပေးလှူခြင်း၊
၃။ အဝတ်ဖြင့် မိုးအပ်သော အိမ်ကို ပေးလှူခြင်း။ (ဝိမာန၊၈၇။) (ဝိမာန၊မြန်။၈၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သုပ္ပဗုဒ္ဓမင်း ဘုရားရှင်အပေါ်၌ ရန်ငြိုးဖွဲ့ကြောင်း ၂ မျိုး

၁။ ငါ၏ သမီး ယသော်ဓရာကို စွန့်၍ တောထွက် ရဟန်းပြုခြင်း၊
၂။ ငါ၏သား ဒေဝဒတ်ကို ရဟန်းပြုစေ၍ ရန်သူနေရာ၌ ထားခြင်း။ (ဓမ္မ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၈။) (အံ၊ဋီ၊၃၊၁၃၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သုပ္ပမေယျ စသော ပုဂ္ဂိုလ် ၃ မျိုး

၁။ နှိုင်းဆရန် လွယ်ကူသော သုပ္ပမေယျပုဂ္ဂိုလ်၊
၂။ နှိုင်းဆရန် ခဲယဉ်းသော ဒုပ္ပမေယျပုဂ္ဂိုလ်၊
၃။ မနှိုင်းဆနိုင်သော အပ္ပမေယျပုဂ္ဂိုလ်။ (အဘိ၊ပု၊၁၀၆။) (အဘိ၊ပု၊၁၃၉။) (အဘိ၊ပု၊မြန်။၆။၄၃။) (အဘိ၊ပု၊မြန်။၆။၄၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သုပ္ပဝါသမင်းသမီး ဆင်းရဲဒုက္ခကို သည်းခံရာ၌ ကြံစည်ပုံ ၃ မျိုး

၁။ အကြင်မြတ်စွာဘုရားသည် ဤကဲ့သို့သော ဆင်းရဲဒုက္ခမျိုးကို ပယ်ရန် တရားဟောတော်မူ၏၊ ထိုမြတ်စွာဘုရားသည် ‘‘သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓ’’ မည်ပေစွတကား၊
၂။ အကြင်ဘုရားရှင်၏ တပည့်သံဃာတော်များသည် ဤကဲ့ သို့သော ဆင်းရဲဒုက္ခမျိုးကို ပယ်ရန် ကျင့်ကြံတော်မူကြ၏၊ ထိုဘုရားရှင်၏ တပည့် သံဃာများသည် ‘‘သုပ္ပဋိပန္န’’ဂုဏ်နှင့် ပြည့်စုံပေစွတကား၊
၃။ အကြင်နိဗ္ဗာန်၌ ဤကဲ့သို့သော ဆင်းရဲဒုက္ခမျိုး မရှိ၊ ထိုနိဗ္ဗာန်သည် စင်စစ်ဧကန် အလွန်ပင် ချမ်းသာ ပေစွတကား။ (ဥဒါန၊၉၃။) (ဥဒါန၊မြန်။၈၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သုပ္ပဝါသာ ဒုက္ခခံစားရစဉ် ရတနာ ၃ ပါးဂုဏ်ကို နှလုံးသွင်းပုံ ၃ မျိုး

၁။ ဤသို့သဘောရှိသော ဤဆင်းရဲကို ပယ်ခြင်းငှာ တရားဟောတော်မူသော မြတ်စွာဘုရားသည် သစ္စာလေးပါး တရားကို ကိုယ်တော်တိုင် သိတော်မူလေစွတကား၊
၂။ ဤကဲ့သို့သော သဘောရှိသော ဤဆင်းရဲခြင်းဒုက္ခကို ပယ်ခြင်းငှာ ကျင့်တော်မူသော ထိုမြတ်စွာဘုရား၏ တပည့်သာဝက အပေါင်းသည် သိက္ခာသုံးပါးကို ကောင်းစွာ ကျင့်တော်မူစွတကား၊
၃။ ဤကဲ့သို့ ဆင်းရဲခြင်း ဒုက္ခမရှိသော နိဗ္ဗာန်သည် အလွန်ချမ်းသာစွတကား။ (ဓမ္မ၊ဋ္ဌ၊၂၊၄၂၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သုဘဒ္ဒပရိဗိုဇ်က ဘုရားရှင်အား မေးသော ပြဿနာ ၃ ရပ်

၁။ ကောင်းကင်၌ ခြေရာမည်သည် ရှိပါသလော၊
၂။ ဤသာသနာတော်မှ ပြင်ပ၌ ရဟန်းမည်သည် ရှိပါသလော၊
၃။ မြဲသော သင်္ခါရတို့ မည်သည် ရှိကုန်ပါသလော။ (ဓမ္မ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၄၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သုဘဒ္ဒပရိဗိုဇ်အား ဘုရားရှင် ဖြေကြားတော်မူသော အဖြေ ၃ ရပ်

၁။ ကောင်းကင်၌ ခြေရာ မည်သည် မရှိ၊
၂။ သာသနာတော်ပြင်ပ၌ ရဟန်းမည်သည် မရှိ၊
၃။ သင်္ခါရဟု ဆိုအပ်သော ခန္ဓာငါးပါးတို့သည် မြဲခြင်းတို့သည် မရှိကုန်။ (ဓမ္မ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၄၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သုဘလုလင် မေးလျှောက်သော ပြဿနာ ၁၄ မျိုး

၁။ အသက်တိုကြသော လူတို့အကြောင်း၊
၂။ အသက်ရှည်ကြသော လူတို့အကြောင်း၊
၃။ အနာရောဂါများသော လူတို့အကြောင်း၊
၄။ အနာရောဂါနည်းသော, အနာရောဂါကင်းသော လူတို့အကြောင်း၊
၅။ ရုပ်အဆင်း မလှသော လူတို့အကြောင်း၊
၆။ ရုပ်အဆင်းလှသော လူတို့အကြောင်း၊
၇။ တန်ခိုးအခြံအရံ နည်းသော လူတို့အကြောင်း၊
၈။ တန်ခိုး အခြံအရံများသော လူတို့အကြောင်း၊
၉။ စည်းစိမ် ဥစ္စာနည်းသော လူတို့အကြောင်း၊
၁၀။ စည်းစိမ်ဥစ္စာများသော လူတို့အကြောင်း၊
၁၁။ အမျိုးဇာတ် ယုတ်နိမ့်သော လူတို့အကြောင်း၊
၁၂။ အမျိုးဇာတ် မြင့်မြတ်သော လူတို့ အကြောင်း၊
၁၃။ အသိဉာဏ် ပညာမဲ့သော လူတို့အကြောင်း၊
၁၄။ အသိဉာဏ်ရှိသော လူတို့ အကြောင်း။ (သီ၊ဋီ၊သစ်၊၂၊၄၀၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သုဘာသိတာ ဝါစာ အင်္ဂါ ၄ ပါး

၁။ ပြိန်ဖျင်းသော အကျိုးမရှိသော စကားကို မပြောဆိုခြင်း၊
၂။ တရားစကားကို ပြောဆိုခြင်း၊
၃။ ချစ်ဖွယ်သော စကားကို ပြောဆိုခြင်း၊
၄။ မှန်ကန်သော စကားကို ပြောဆိုခြင်း။ (ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၁၁၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သုမနဘုရားရှင်၏ သာဝကအစည်းအဝေး ၃ ကြိမ်

၁။ ပထမအကြိမ် ဝါကျွတ် ပဝါရဏာပွဲ၌ ရဟန္တာ ကုဋေတစ်သိန်း၊
၂။ ဒုတိယအကြိမ် အညစ်ကြေးကင်းသော ရွှေတောင်၌ ရဟန္တာကုဋေ ကိုးသောင်း၊
၃။ တတိယအကြိမ် သိကြားမင်းက ဘုရားရှင်အား ဖူးမြော်ကန်တော့ရန် အတွက် ချဉ်းကပ်သောအခါ၌ ရဟန္တာ ကုဋေရှစ်သောင်းတို့ စည်းဝေးတော်မူကြသည်။ (အပ၊၂၊၃၃၀။) (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၆၂။) (ဇာ၊ဋ္ဌ၊၁၊၄၂။) (အပ၊မြန်၊၂။၃၂၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သုမနဘုရားရှင်၏ အဂ္ဂသာဝက ၂ ပါး

၁။ သရဏထေရ်၊
၂။ ဘာဝိတတ္တထေရ်။ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၆၂။) (ဗုဒ္ဓဝံ၊ဋ္ဌ၊၁၉၀။) (ဇာ၊ဋ္ဌ၊၁၊၄၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သုမနဘုရားရှင်၏ အဂ္ဂသာဝိကာမ ၂ ပါး

၁။ သောဏာထေရီ၊
၂။ ဥပသောဏာထေရီ၊ (ဗုဒ္ဓဝံ၊ဋ္ဌ၊၁၉၀။) (ဇာ၊ဋ္ဌ၊၁၊၄၂။) (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၆၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သုမနဘုရားအလောင်း၏ ပြာသာဒ် ၃ ဆောင်

၁။ စန္ဒမည်သော ပြာသာဒ်၊
၂။ သုစန္ဒမည်သော ပြာသာဒ်၊
၃။ ဝဋံသမည်သော ပြာသာဒ်။ (အပ၊၂၊၃၃၀။) (အပ၊မြန်၊၂။၃၂၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သုမေဓဘုရားရှင်၏ ဓမ္မာဘိသမယ ၃ ကြိမ်

၁။ တရားဦး ဟောတော်မူရာ အခါ၌ လူနတ်ဗြဟ္မာ ကုဋေတစ်သိန်း ကျွတ်တမ်းဝင်သည်၊
၂။ ကုမ္ဘကဏ္ဏဘီလူးကို ဆုံးမတော်မူသောအခါ၌ လူ နတ် ဗြဟ္မာ ကုဋေကိုးသောင်းတို့ တရားထူးရကြသည်၊
၃။ သစ္စာလေးပါး တရားကို ဟောကြား တော်မူသောအခါ လူနတ်ဗြဟ္မာ ကုဋေရှစ်သောင်း ကျွတ်တမ်းဝင်ကြသည်။ (အပ၊၂၊၃၄၆။)(အပ၊မြန်၊၂။၃၄၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သုမေဓဘုရားရှင်၏ သာဝကအစည်းအဝေး ၃ ကြိမ်

၁။ ပထမအကြိမ် သုဒဿနမြို့သို့ ချဉ်းကပ်တော် မူသောအခါ ရဟန္တာ ကုဋေတစ်ရာ၊
၂။ ဒုတိယအကြိမ် ဒေဝကူဋတောင်၌ ကထိန်ခင်းသောအခါ ရဟန္တာ ကုဋေကိုးဆယ်၊
၃။ တတိယအကြိမ် ဒေသစာရီ ကြွချီတော်မူသောအခါ ရဟန္တာ ကုဋေ ရှစ်ဆယ်တို့ စည်းဝေးတော်မူကြသည်။ (အပ၊၂၊၃၄၆။) (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၆၅။) (အပ၊မြန်၊၂။၃၄၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သုမေဓဘုရားရှင်၏ အဂ္ဂသာဝက ၂ ပါး

၁။ သရဏထေရ်၊
၂။ သဗ္ဗကာမထေရ်။ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၆၅။) (ဗုဒ္ဓဝံ၊ဋ္ဌ၊၂၃၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သုမေဓဘုရားရှင်၏ အဂ္ဂသာဝိကာမ ၂ ပါး

၁။ ရာမာထေရီ၊
၂။ သုရာမာထေရီ၊ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၆၅။) (ဗုဒ္ဓဝံ၊ဋ္ဌ၊၂၃၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သုမေဓဘုရားအလောင်း၏ ပြာသာဒ် ၃ ဆောင်

၁။ သုစန္ဒမည်သော ပြာသာဒ်ဆောင်၊
၂။ ကဉ္စန မည်သော ပြာသာဒ်ဆောင်၊
၃။ သိရီဝဍ္ဎနမည်သော ပြာသာဒ်ဆောင်။ (အပ၊၂၊၃၄၇။) (အပ၊မြန်၊၂။၃၄၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သုရာ ၅ မျိုး

သေရည် ၅ မျိုးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သုရာပါနသိက္ခာပုဒ် အင်္ဂါ ၂ မျိုး

၁။ မူးယစ်သေစာ အရက်သုရာ ဖြစ်ခြင်း၊
၂။ ထိုမူးယစ် သေစာကို သောက်ခြင်း။ (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၃၊၇၉။) (ဝိမတိ၊၂၊၄၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သုရာမေရယကံ မြောက်ကြောင်း ၄ ပါး

၁။ သေရည်အရက် စသော မူးယစ်ဆေးဝါးတို့တွင် တစ်မျိုးမျိုး ဖြစ်ခြင်း၊
၂။ မူးယစ်လို သောက်လိုသော စိတ်ရှိခြင်း၊
၃။ မူးယစ်သောက်စား ခြင်းငှာ လုံ့လပြုခြင်း၊
၄။ မူးယစ်ဆေးဝါးများကို သောက်သုံး မှီဝဲခြင်း။ (ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၂၁။) (ဣတိဝုတ်၊ဋ္ဌ၊၂၂၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သုသာန်ဓုတင် ၃ မျိုး

၁။ ဥက္ကဋ္ဌသုသာန်ဓုတင်၊
၂။ မဇ္ဈိမသုသာန်ဓုတင်၊
၃။ မုဒုကသုသာန် ဓုတင်။ (ဝိသုဒ္ဓိ၊၁၊၇၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သုသာန်ဓုတင် ဆောက်တည်ရကျိုး ၁၀ ပါး

၁။ ငါသည်လည်း သေရဦးမည်ဟူသော အမှတ်သတိကို ရရှိခြင်း၊
၂။ မမေ့မလျော့ နေထိုင်လေ့ရှိခြင်း၊
၃။ အသုဘနိမိတ်အာရုံကို ရရှိခြင်း၊
၄။ ကာမရာဂကို ပယ်ဖျောက်နိုင်ခြင်း၊
၅။ ခန္ဓာကိုယ်၏ အသုဘသဘောကို အမြဲမပြတ် မြင်နိုင်ခြင်း၊
၆။ သံဝေဂ အဖြစ်များခြင်း၊
၇။ နုပျိုကျန်းမာခြင်းကို အကြောင်းပြု၍ ဖြစ်ပေါ်လာသော မာန်ယစ် ခြင်းကို ပယ်နိုင်ခြင်း၊
၈။ ဘေးကြီးဘေးငယ် အသွယ်သွယ်ကို သည်းခံနိုင်ခြင်း၊
၉။ နတ် ဘီလူးတို့ အလေးပြုအပ် ချီးမွမ်းအပ်ခြင်း၊
၁၀။ အပ္ပိစ္ဆတာ စသည်တို့အား လျော်သော အကျင့်ရှိခြင်း။ (ဝိသုဒ္ဓိ၊၁၊၇၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သုသာန်ဓုတင် ဆောက်တည်သူ ၅ မျိုး

၁။ ပညာနုံ့၍ မိုက်မဲ တွေဝေသောကြောင့် ဆောက်တည်ခြင်း၊
၂။ ယုတ်မာသော အလိုဆိုး နှိပ်စက်သောကြောင့် ဆောက်တည်ခြင်း၊
၃။ စိတ်ပျံ့လွင့် ရူးသွပ် သောကြောင့် ဆောက်တည်ခြင်း၊
၄။ ဘုရားရှင်နှင့် ဘုရားရှင်၏ တပည့်တို့သည် ချီးမွမ်းအပ် ၏ဟု ဆောက်တည်ခြင်း၊
၅။ အလိုနည်းမှု, ရောင့်ရဲမှု, ခေါင်းပါးမှု, ဆိတ်ငြိမ်မှုတို့ကို အမှီပြု၍ ကောင်းသော အကျင့်ကို အလိုရှိသောကြောင့် ဆောက်တည်ခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၃၃၅။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၄၃၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သုသာန်ဓုတင် ဆောက်တည်သော ပုဂ္ဂိုလ် ၅ မျိုး

၁။ ပညာနုံ့၍ မိုက်မဲ တွေဝေသောကြောင့် ဆောက်တည်သူ၊
၂။ ယုတ်မာသော အလိုဆိုးဖြင့် ဆောက်တည်သူ၊
၃။ ရူးသွပ်ခြင်း စိတ်ပျံ့ လွင့်ခြင်းကြောင့် ဆောက်တည်သူ၊
၄။ ဘုရားရှင်နှင့် တပည့်သာဝကတို့က ချီးမွမ်း အပ်သည် ဟူ၍ ဆောက်တည်သူ၊
၅။ အလိုနည်းခြင်း, ရောင့်ရဲခြင်း စသည်ဖြင့် ကောင်းသော အကျင့်ကို အလိုရှိသည် ဖြစ်၍ ဆောက်တည်သူ။ (ဝိ၊၅၊၂၃၃။) (အံ၊၂၊၁၉၄။) (အဘိ၊ပု၊၁၈၀။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၃၂၃။) (အံ၊မြန်၊၂။၂၄၆။) (အဘိ၊ပု၊မြန်။၈၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သူခိုးကြီး ၅ ဦး

၁။ တပည့်ရာထောင်ခြံရံ၍ လူ ရှင် ရဟန်းတို့၏ ရိုသေမြတ်နိုး ပူဇော်မှုကို ခံယူလျက် သင်္ကန်း ဆွမ်း ကျောင်း ဆေး ပစ္စည်းလေးပါးတို့ကို ရသည်ဖြစ်၍ ရွာ နိဂုံး မင်းနေပြည်တော်တို့၌ ဒေသစာရီလှည့်လည်နေသော ရဟန်းယုတ်၊
၂။ ဘုရားရှင် ဟောကြား ထားသော သုတ် ဝိနည်း အဘိဓမ္မာ ဒေသနာတော်များကို သင်ယူ၍ ကိုယ်ပိုင် ပြုသော ရဟန်းယုတ်၊
၃။ စင်ကြယ်သော အကျင့်ရှိသည် ဖြစ်၍ မြတ်သောအကျင့်ကို ကျင့်ကြံ ကျိုးကုတ် အားထုတ်နေသော သီတင်းသုံးဖော်ရဟန်းအား အခြေအမြစ်မရှိသော မမြတ်သော မေထုန် အမှုဖြင့် စွပ်စွဲသော ရဟန်းယုတ်၊
၅။ သံဃာပိုင်ဖြစ်သော ကျောင်း, ကျောင်းမြေရာ စသော ဂရုဘဏ်ပစ္စည်းတို့ဖြင့် လူတို့အား ပေးကမ်းချီးမြှောက်၍ ဖြားယောင်းသော ရဟန်းယုတ်၊
၅။ ရဟန်းရှင်လူ ပြည်သူအပေါင်းတို့အား မိမိသန္တာန်၌ ထင်ရှားမရှိသော လူတို့၏ ကုသလ ကမ္မပထတရား ဆယ်ပါးထက် မြတ်သော ဈာန်, မဂ်, ဖိုလ် တရားတို့ကို မိမိသန္တာန်၌ ရှိ၏, ဈာန်ရ၏, မဂ်ရ၏, ဖိုလ်ရ၏ဟု လိမ်ညာ ဝါကြွား၍ ပြောကြားသော အဆိုးဆုံး အကြီးဆုံး ရဟန်းယုတ်။ (ဝိ၊၁၊၁၁၅။) (ဝိ၊မြန်၊၁။၁၁၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သူစိဃရသိက္ခာပုဒ်၌ အင်္ဂါ ၂ မျိုး

၁။ အရိုးဖြင့် ပြုလုပ်ထားသော အပ်ကျည်အပ်ဗူး ဖြစ်ခြင်း၊
၂။ ပြုလုပ်ခြင်း, ပြုလုပ်စေခြင်း စသည်တို့၏ အစွမ်းဖြင့် မိမိရရှိခြင်း။ (ဝိမတိ၊၂၊၅၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သူစိဃရသိက္ခာပုဒ်၌ အင်္ဂါ ၃ မျိုး

၁။ အပ်ကျည် အပ်ဗူး ဖြစ်ခြင်း၊
၂။ အရိုးဖြင့် ပြီးသော- အရိုးဖြင့် ပြုလုပ်ထားသော အပ်ဗူး စသည်တို့ ဖြစ်ခြင်း၊
၃။ မိမိအတွက် ပြုလုပ်ခြင်း ပြုလုပ် စေပြီး၍ ရရှိခြင်း။ (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၃၊၁၀၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သူဌေးကြီး ၃ ဦး (ကောသမ္ဗီပြည် သူဌေးကြီး ၃ ဦး)

၁။ ဃောသကသူဌေး၊
၂။ ကုက္ကုဋသူဌေး၊
၃။ ပါဝါရိကသူဌေး။ (အံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၃၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သူဌေးကြီး ၅ ယောက် (ဗိမ္ဗိသာရမင်းကြီး၏ သူဌေးကြီး ၅ ယောက်)

၁။ ဇောတိက၊
၂။ ဇဋိလ၊
၃။ မေဏ္ဍက၊
၄။ ပုဏ္ဏ၊
၅။ ကာကဝလိယ။ (အံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၁၂။) (ဓမ္မ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၄၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သူတစ်ပါးတို့ စကားကို မယုံကြည်သူ ၅ ဦး

၁။ အရိယာမဂ်သီလနှင့် ပြည့်စုံသော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၂။ အရိယာမဂ်ပညာဖြင့် ပြည့်စုံသော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၃။ ကိလေသာငြိမ်းခြင်း၌ မွေ့လျော်သော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၄။ မကောင်းမှုမှ ဝေးသောပုဂ္ဂိုလ်၊
၅။ မကောင်းမှုမှ ရှောင်ကြဉ်သော ပုဂ္ဂိုလ်။ (ဇာတက၊၁၊၁၀၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သူတစ်ပါးတို့၏ အိမ်၌ မထားသင့်သော ပစ္စည်း ၄ မျိုး

၁။ နွားထီး၊
၂။ နို့စားနွားမ၊
၃။ ယာဉ်ရထား လှည်း၊
၄။ မယား။ (ဤဝတ္ထု ၄ မျိုးတို့သည် ကိစ္စပေါ်လျှင် အကျိုးမပြုနိုင်။)။ (ဇာ၊ဋ္ဌ၊၅၊၄၆၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သူတစ်ပါးတို့၏ အိမ်၌ မနေစေအပ်သော အရာဝတ္ထု ၄ မျိုး

၁။ နွားထီး၊
၂။ နွားမ၊
၃။ ယာဉ်၊
၄။ မယား။ (ဇာတက၊၂၊၁၁၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သူတစ်ပါးအလှူကို တားမြစ်တတ်သော ပုဂ္ဂိုလ်၏ အန္တရာယ်ပြုခြင်း ၃ မျိုး

၁။ အလှူပေး ပုဂ္ဂိုလ်, အလှူရှင်ပုဂ္ဂိုလ်၏ ကောင်းမှုအန္တရာယ်ကို ပြုခြင်း၊
၂။ အလှူခံပုဂ္ဂိုလ်၏ လာဘ်ရမှု အန္တရာယ်ကို ပြုခြင်း၊
၃။ ရှေးဦးစွာ မိမိကိုယ်ကို သုဂတိလမ်း နိဗ္ဗာန်လမ်းမှ တူးဖြို ဖျက်ဆီး အပ်ခြင်း။ (အံ၊၁၊၁၆၁။) (အံ၊မြန်၊၁။၁၁၈၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သူတစ်ပါးအသက်ကို သတ်ခြင်းကြောင့် ဖြစ်ပေါ်သော အာသဝ ၁ ပါး

၁။ အဝိဇ္ဇာသဝ။ (မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သူတစ်ပါးအား ပြောဆိုနည်း၂ မျိုး

၁။ မိမိကိုယ်ကို နှိမ့်ချလျက် သူတစ်ပါးကို မြှင့်တင်လျက် ပြောခြင်း၊
၂။ မိမိကိုယ်ကို မြှင့်တင်လျက် သူတစ်ပါးကို နှိမ့်ချလျက် ပြောခြင်း။ (မဟာနိ၊၃၀၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သူတစ်ပါးဥစ္စာကို ခိုးယူခြင်းကြောင့် ဖြစ်သော အာသဝ ၃ ပါး

၁။ ကာမ အာသဝ- လိုချင်ဖွယ် ကာမ၌ ယိုစီးတတ် ဖြစ်တတ် မူးယစ်စေတတ်သော သဘော၊
၂။ ဒိဋ္ဌိ အာသဝ- ဒိဋ္ဌိ (အယူမှား= အမြင်မှား) ဟူသော အာသဝေါတရား၊
၃။ အဝိဇ္ဇာ အာသဝ- အဝိဇ္ဇာဟူသော အာသဝတရား။ (မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သူတော်ကောင်း တရား ၁၀ ပါး

၁။ သူ့အသက် သတ်ခြင်းမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၂။ သူ့ဥစ္စာ ခိုးယူခြင်းမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၃။ ကာမတို့၌ မှားယွင်းသော အကျင့်မှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၄။ မဟုတ်မမှန် ပြောမှုမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၅။ ကုန်းချောမှုမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၆။ ရုန့်ရင်း ကြမ်းတမ်းစွာ ပြောဆိုမှုမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၇။ ပြိန်ဖျင်းသော စကားကို ပြောဆိုခြင်းမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၈။ သူတစ်ပါး ဥစ္စာကို ရှေးရှုကြံစည်မှုမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၉။ သတ္တဝါ တို့အား ဖျက်ဆီးလိုမှုမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၁၀။ မှန်သော အမြင်ရှိခြင်း။ (အံ၊၃၊၄၈၂-၄၈၇။) (အံ၊မြန်၊၃။၄၇၂-၄၇၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သူတော်ကောင်း အင်္ဂါ ၃ ပါး

၁။ ကုသိုလ်ကာယကံနှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၂။ ကုသိုလ်ဝစီကံနှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၃။ ကုသိုလ်မနောကံနှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊ (တစ်နည်း)
အပြစ်မရှိ ညီညွတ် စင်ကြယ်သော ကာယကံနှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၂။ အပြစ်မရှိ ညီညွတ်စင်ကြယ်သော ဝစီကံနှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၃။ အပြစ်မရှိ ညီညွတ်စင်ကြယ်သော မနောကံနှင့် ပြည့်စုံခြင်း။ (အံ၊၁၊၂၉၇-၂၉၈။) (အံ၊မြန်၊၁။၃၁၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သူတော်ကောင်း အင်္ဂါ ၄ ပါး

၁။ အမိအပေါ်၌ မှန်ကန်စွာ ပြုကျင့်ခြင်း၊
၂။ အဖအပေါ်၌ မှန်ကန်စွာ ပြုကျင့်ခြင်း၊
၃။ မြတ်စွာဘုရားအပေါ်၌ မှန်ကန်စွာ ပြုကျင့်ခြင်း၊
၄။ ဘုရားရှင်၏ တပည့် သာဝကများအပေါ်၌ မှန်ကန်စွာ ပြုကျင့်ခြင်း။ (အံ၊၁၊၃၁၀။) (အံ၊မြန်၊၁။၃၂၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သူတော်ကောင်း အင်္ဂါ ၆ ပါး

၁။ မိန်းမအား ချီးမွမ်းအပ်သော အလှူကို ပေးခြင်း၊
၂။ ယောကျ်ားအား ချီးမွမ်းအပ်သော အလှူကို ပေးခြင်း၊
၃။ ဘုရားအစရှိသော ပညာရှိသူတော်ကောင်း တို့အား ချီးမွမ်းအပ်သော အလှူကို ပေးခြင်း၊
၄။ သဒ္ဓါတရားနှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၅။ ကောင်းသော စကားကို သိခြင်း၊
၆။ ဝန်တိုမှု ကင်းခြင်း။ (ဇာတက၊၂၊၁၀၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သူတော်ကောင်း အလှူ ၅ မျိုး

၁။ ရိုရိုသေသေ ပေးလှူခြင်း၊
၂။ လေးလေးစားစား ပေးလှူခြင်း၊
၃။ ကိုယ်တိုင် ပေးလှူခြင်း၊
၄။ စွန့်ပစ်သကဲ့သို့ မပေးလှူခြင်း၊
၅။ အကျိုးရှိမည်ဟု အယူ ရှိလျက် ပေးလှူခြင်း။ (အံ၊၂၊၁၅၂။) (အံ၊မြန်၊၂။၁၉၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သူတော်ကောင်း အလှူ ၅ မျိုး (တစ်နည်း)

၁။ ယုံကြည်သဖြင့် ပေးလှူခြင်း၊
၂။ ရိုသေစွာ ပေးလှူခြင်း၊
၃။ လျောက်ပတ်သောအခါ၌ ပေးလှူခြင်း၊
၄။ မကပ်ငြိသော စိတ်ဖြင့် ပေးလှူခြင်း၊
၅။ မိမိ သူတစ်ပါး မထိခိုက်ဘဲ ပေးလှူခြင်း။ (အံ၊၂၊၁၅၂။) (အံ၊မြန်၊၂။၁၉၁-၁၉၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သူတော်ကောင်း ဥစ္စာ ၇ မျိုး

၁။ ရတနာသုံးပါး စသည်တို့၌ သက်ဝင်ယုံကြည်တတ်သော သဒ္ဓါဟူသော ဥစ္စာ၊
၂။ ငါးပါးသီလစသော သီလဟူသော ဥစ္စာ၊
၃။ ဒုစရိုက်အမှုကို ပြုရခြင်း ရှက်တတ်သော ဟိရီဟူသော ဥစ္စာ၊
၄။ ဒုစရိုက်အမှုကို ပြုရခြင်းမှ ကြောက်တတ်သော ဩတ္တပ္ပဟူသော ဥစ္စာ၊
၅။ သူတော်ကောင်းတရား၌ အကြားအမြင်ရှိသော သုတဟူသော ဥစ္စာ၊
၆။ လွတ်လွတ်ကျွတ်ကျွတ် ပေးကမ်းစွန့်ကြဲတတ်သော စာဂဟူသော ဥစ္စာ၊
၇။ မိမိပြုသော အမှုသည် မိမိ၏ ဥစ္စာဟု ဖြစ်သော ပညာဟူသော ဥစ္စာ။ (ဒီ၊၃၊၁၃၃။) (ဒီ၊၃၊၂၄၀။) (အံ၊၂၊၃၉၈။) (အံ၊၂၊၄၀၀။) (ဓမ္မ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၀၂။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၁၅၁။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၆၃။) (အံ၊မြန်၊၂။၅၀၃။) (အံ၊မြန်၊၂။၅၀၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သူတော်ကောင်းတရား ၃၇ ပါး

၁။ သတိပဋ္ဌာန်တရား လေးပါး၊
၂။ သမ္မပ္ပဓာန်တရား လေးပါး၊
၃။ ဣဒ္ဓိပါဒ်တရား လေးပါး၊
၄။ ဣန္ဒြေ ငါးပါး၊
၅။ ဗိုလ် ငါးပါး၊
၆။ ဗောဇ္ဈင် ခုနစ်ပါး၊
၇။ မဂ္ဂင် ရှစ်ပါး ပေါင်း ၃၇ ပါး။ (အဘိ၊ဝိ၊၃၈၇။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၂။၄၈၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သူတော်ကောင်းတရား ၇ ပါး

၁။ ယုံကြည်မှု သဒ္ဓါတရား ရှိခြင်း၊
၂။ အရှက် ရှိခြင်း၊
၃။ ထိတ်လန့်မှု ရှိခြင်း၊
၄။ အကြားအမြင် များပြားခြင်း၊
၅။ ထက်သန်သော လုံ့လ ရှိခြင်း၊
၆။ သတိ ရှိခြင်း၊
၇။ ပညာ ရှိခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၂၄၃။) (ဒီ၊၃၊၂၀၈။) (ဒီ၊၃၊၂၄၁။) (ဒီ၊၃၊၂၄၂။) (အံ၊၂၊၅၀၉။) (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၁။၂၃၅။) (ဝိမတိ၊၁၊၅၀။) (ဝိသုဒ္ဓိ၊ဋီ၊၁၊၂၃၃။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၃၃၄။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၃၂။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၆၅။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၆၅။) (အံ၊မြန်၊၂။၆၃၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သူတော်ကောင်းတရား ၇ ပါး

ထူးသော အဖို့ရှိသော တရား ၇ ပါး၊ ဝိသေသဘာဂိယ တရား ၇ ပါး၊ ထိုးထွင်း၍ သိနိုင်ခဲသော တရား ၇ ပါး၊ ဒုပ္ပဋိဝိဇ္ဈတရား ၇ ပါးတို့နှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သူတော်ကောင်းတရား ၇ ပါး (ဘုရားရှင်၏ အရိယာတပည့်သာဝက၌ ရှိသော သူတော်ကောင်း တရား ၇ မျိုး)

၁။ မြတ်စွာဘုရားကို ယုံကြည်သော သဒ္ဓါတရား၊
၂။ ဒုစရိုက်ကို စက်ဆုပ်သော, ဒုစရိုက်ပြုရသည်ကို ရှက်သော ဟိရီတရား၊
၃။ ဒုစရိုက်အမှု ပြုရသည်ကို ကြောက်သော ဩတ္တပ္ပတရား၊
၄။ ဘုရားရှင်၏ တရားကို များစွာ ကြားနာပြီးခြင်း, ဆောင်ထားနိုင်ခြင်း၊
၅။ အကုသိုလ်တရားတို့ကို ပယ်ခြင်းငှာလည်းကောင်း ကုသိုလ်တရားတို့ကို ပြည့်စုံ စေခြင်းငှာ လည်းကောင်း အားထုတ်အပ်သော လုံ့လ ရှိခြင်း၊
၆။ ခိုင်မြဲသော သတိတရား ရှိခြင်း၊
၇။ ဝိပဿနာပညာ မဂ်ပညာနှင့် ပြည့်စုံခြင်း။ (မ၊၂၊၁၈။) (မ၊မြန်၊၂။၂၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သူတော်ကောင်းတရား အတု ၂ မျိုး

၁။ အဓိဂမ သဒ္ဓမ္မပ္ပတိရူပက- ဩဘာသ ပီတိ စသော ဝိပဿနာ ညစ်ညူးကြောင်းတရား ဆယ်ပါး၊
၂။ ပရိယတ္တိ သဒ္ဓမ္မပ္ပတိရူပက- သင်္ဂါယနာ သုံးတန် မတင်ထားသော ဗုဒ္ဓဝစနလည်း မဟုတ်သော အာဠာဝကဂဇ္ဇိတ ဝေဒလ္လပိဋက စသည့်တရား။ (သံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၈၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သူတော်ကောင်းတို့ ဆည်းကပ်သော ပုဂ္ဂိုလ် ၇ မျိုး

၁။ သဒ္ဓါတရားရှိသော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၂။ ဒုစရိုက် တို့မှ အရှက်ရှိသော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၃။ ဒုစရိုက်တို့မှ အကြောက်တရားရှိသော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၄။ များသော အကြားအမြင်ရှိသော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၅။ အားထုတ်အပ်သော လုံ့လရှိသော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၆။ ထင်သော သတိတရားရှိသော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၇။ ပညာရှိသော ပုဂ္ဂိုလ်။ (မ၊၃၊၇၃။) (မ၊မြန်၊၃။၇၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သူတော်ကောင်းတို့ ပြည့်စုံရမည့် တရား ၄ ပါး

၁။ ဉာဏ်ဖြင့် စိစစ်သက်ဝင်၍ ကဲ့ရဲ့ထိုက် သူအား ကဲ့ရဲ့စကား ပြောကြားခြင်း၊
၂။ ဉာဏ်ဖြင့် စိစစ်သက်ဝင်၍ ချီးမွမ်းထိုက်သူအား ချီးမွမ်းစကား ပြောကြားခြင်း၊
၃။ ဉာဏ်ဖြင့် စိစစ်သက်ဝင်၍ မကြည်ညိုအပ်သော အရာ၌ မကြည်ညိုမှုကို ဖြစ်စေခြင်း၊
၄။ ဉာဏ်ဖြင့် စိစစ်သက်ဝင်၍ ကြည်ညိုအပ်သော အရာ၌ ကြည်ညိုမှုကို ဖြစ်စေခြင်း။ (အံ၊၁၊၃၀၉။) (အံ၊မြန်၊၁။၃၂၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သူတော်ကောင်းတို့ ပြုကျင့်ရသော တရား ၄ ပါး

သာဓုနရ တရား ၄ ပါးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သူတော်ကောင်းတို့ မနေထိုင်သင့်သော နေရာ ၄ မျိုး

၁။ သူတော်ကောင်းအား ရိုသေခြင်း, မြတ်နိုးပူဇော်ခြင်း မရှိသော နေရာ၊
၂။ သူတော်ကောင်းတို့အား မထီမဲ့မြင်ပြုသော နေရာ၊
၃။ လူယုတ်မာတို့အား ရိုသေမြတ်နိုး ပူဇော်ခြင်းကို ပြုသော နေရာ၊
၄။ ပျင်းရိသောသူ, အတတ်ပညာမဲ့သောသူ, လိမ္မာသောသူ ရဲရင့်သောသူ, ကြောက်တတ်သောသူ စသည်တို့ကို မခွဲခြားဘဲ ညီတူညီမျှ ချီးမြှောက်ပူဇော်သော နေရာ။ (ဇာတက၊၁၊၁၄၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သူတော်ကောင်းတို့၌ ရှိသော တရား ၇ မျိုး

၁။ သဒ္ဓါတရား ရှိခြင်း၊
၂။ ဒုစရိုက်အမှုတို့မှ ရှက်ခြင်း၊
၃။ ဒုစရိုက်အမှုတို့မှ ကြောက်ခြင်း၊
၄။ များသော အကြားအမြင် ရှိခြင်း၊
၅။ အားထုတ် အပ်သော ဝီရိယ ရှိခြင်း၊
၆။ ထင်သော သတိ ရှိခြင်း၊
၇။ ပညာရှိခြင်း။ (မ၊၃၊၇၃။) (မ၊မြန်၊၃။၇၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သူတော်ကောင်းတို့၏ စကား ၄ မျိုး

၁။ မဟုတ်မမှန်သော စကားကို ပြောဆိုခြင်းမှ ရှောင် ကြဉ်ခြင်း၊
၂။ ချောပစ်ကုန်းတိုက် စကားကို ပြောဆိုခြင်းမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၃။ ရုန့်ရင်း ကြမ်းတမ်းသော စကားကို ပြောဆိုခြင်းမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၄။ ပြိန်ဖျင်းသော စကားကို ပြောဆို ခြင်းမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း။ (မ၊၃၊၇၃။) (မ၊မြန်၊၃။၇၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သူတော်ကောင်းတို့၏ တိုင်ပင်ပုံ ၃ မျိုး

၁။ မိမိ ဆင်းရဲခြင်းငှာ မတိုင်ပင်ခြင်း၊
၂။ သူတစ်ပါး ဆင်းရဲခြင်းငှာ မတိုင်ပင်ခြင်း၊
၃။ မိမိ သူတစ်ပါး ဆင်းရဲခြင်းငှာ မတိုင်ပင်ခြင်း။ (မ၊၃၊၇၃။) (မ၊မြန်၊၃။၇၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သူတော်ကောင်းတို့၏ လားရာ ဂတိ ၂ မျိုး

၁။ မြင့်မြတ်သော နတ်ဘုံ, နတ်ဘဝ၊
၂။ မြင့်မြတ်သော လူ့ဘုံ လူ့ဘဝ။ (မ၊၃၊၇၄။) (မ၊မြန်၊၃။၇၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သူတော်ကောင်းတို့၏ အကြံ ၃ မျိုး

၁။ မိမိ ဆင်းရဲဲခြင်းငှာ မကြံခြင်း၊
၂။ သူတစ်ပါး ဆင်းရဲ ခြင်းငှာ မကြံခြင်း၊
၃။ မိမိ သူတစ်ပါး ဆင်းရဲဲခြင်းငှာ မကြံခြင်း။ (မ၊၃၊၇၃။) (မ၊မြန်၊၃။၇၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သူတော်ကောင်းတို့၏ အခြေခံသဘော ၂ မျိုး

၁။ ပြုဖူးသော သူ့ကျေးဇူးကို သိခြင်း၊ ၂။ပြုဖူးသော သူ့ကျေးဇူးကို သိသည့်အလျောက် ထင်စွာ ပြုခြင်း။ (အံ၊၁၊၆၃။) (အံ၊မြန်၊၁။၇၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သူတော်ကောင်းတို့၏ အပြုအမူ ၈ မျိုး

၁။ သူတော်ကောင်းတရားနှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၂။ သူတော်ကောင်း တို့ကို ဆည်းကပ်ခြင်း၊
၃။ သူတော်ကောင်းတို့၏ တရားကို ကြံစည်လေ့ ရှိခြင်း၊
၄။ သူတော်ကောင်းတို့၏ တိုင်ပင်ခြင်းကို တိုင်ပင်လေ့ ရှိခြင်း၊
၅။ သူတော်ကောင်းတို့၏ စကား ရှိခြင်း၊
၆။ သူတော်ကောင်းတို့၏ ကိုယ်အမှု ရှိခြင်း၊
၇။ သူတော်ကောင်းတို့၏ အယူအဆ ရှိခြင်း၊
၈။ သူတော်ကောင်းတို့၏ အလှူကို ပေးလှူခြင်း။ (မ၊၃၊၇၂။) (မ၊မြန်၊၃။၇၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သူတော်ကောင်းတို့၏ အမှုအလုပ် ၃ မျိုး

၁။ သူ့အသက်ကို သတ်ခြင်းမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၂။ အရှင် မပေးသော သူတစ်ပါးဥစ္စာကို ခိုးယူခြင်းမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၃။ ကာမဂုဏ်တို့၌ ဖောက်ပြန်စွာ ကျင့်ခြင်းမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း။ (မ၊၃၊၇၃။) (မ၊မြန်၊၃။၇၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သူတော်ကောင်းတို့၏ အယူအဆ ၁၀ မျိုး

၁။ အလှူ၏ အကျိုးသည် ရှိ၏၊
၂။ ယဇ်အလှူကြီး၏ အကျိုးသည် ရှိ၏၊
၃။ ယဇ်အလှူငယ်၏ အကျိုးသည် ရှိ၏၊
၄။ ကောင်းမှုကံ မကောင်းမှု ကံတို့၏ အကျိုးဖျား အကျိုးရင်းသည် ရှိ၏၊
၅။ ဤပစ္စုပ္ပန်လောကသည် ရှိ၏၊
၆။ တမလွန် လောကသည် ရှိ၏၊
၇။ အမိ၌ အကောင်းအဆိုး ပြုကျိုးသည် ရှိ၏၊
၈။ အဘ၌ အကောင်းအဆိုး ပြုကျိုးသည် ရှိ၏၊
၉။ စုတေပြီး၍ ပဋိသန္ဓေ နေရကုန်သော သတ္တဝါသည် ရှိ၏၊
၁၀။ ဤ ပစ္စုပ္ပန်လောကကိုလည်းကောင်း တမလွန်လောကကိုလည်းကောင်း ထူးသော ဉာဏ်ဖြင့် ကိုယ်တိုင် မျက်မှောက်ပြု၍ သိစေကုန်သော ကောင်းစွာသိကုန်သော ကောင်းစွာ ကျင့်ကုန်သော ရဟန်းပုဏ္ဏားတို့သည် ရှိကုန်၏။ (မ၊၃၊၇၄။) (မ၊မြန်၊၃။၇၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သူတော်ကောင်းတို့၏ အလှူပေးပုံ ၅ မျိုး

၁။ အရိုအသေပြု၍ အလှူကို ပေး၏၊
၂။ မိမိ ကိုယ်တိုင် မိမိလက်ဖြင့် အလှူကို ပေး၏၊
၃။ စိတ်၌ ပြု၍ လေးလေးစားစား ပြု၍ အလှူကို ပေး၏၊
၄။ စွန့်ပစ်အပ်သကဲ့သို့ မပြုမူ၍ အလှူကို ပေး၏၊
၅။ အလှူ၏ အကျိုးသည် လာရောက်လတ္တံ့ဟု အယူရှိသည် ဖြစ်၍ အလှူကို ပေးလှူ၏။ (မ၊၃၊၇၄။) (မ၊မြန်၊၃။၇၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သူတော်ကောင်းလက္ခဏာ ၅ ပါး

၁။ သူ့ကျေးဇူးကို သိတတ်သူ၊
၂။ သူ့ကျေးဇူးကို သိသည့် အလျောက် ပေးဆပ်တတ်သူ၊
၃။ အဆွေခင်ပွန်းကောင်း မိတ်ဆွေကောင်းရှိသူ၊
၄။ မိတ်ဆွေ ကောင်းကို အမြဲမပြတ် ဆည်းကပ်တတ်သူ၊
၅။ ဆင်းရဲဒုက္ခရောက်သော အဆွေခင်ပွန်း၏ အမှုကိစ္စကို ရိုသေစွာ ပြုလုပ် ဆောင်ရွက်ပေးတတ်သူ။ (ဇာတက၊၂၊၁၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သူတော်ကောင်းလက္ခဏာ ၈ ပါး

ကလျာဏမိတ္တလက္ခဏာ ၈ ပါးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သူတော်ကောင်းဟု သိနိုင်သော အပြောအဆို ၄ မျိုး

၁။ သူတစ်ပါး ကျေးဇူးမဲ့ကို မေးသော်လည်း မပြောဘဲ နေတတ်သူ၊
၂။ သူတစ်ပါးကျေးဇူးကိုမူ မမေးပါဘဲ ပြောတတ်သူ၊
၃။ မိမိ ကျေးဇူးမဲ့ကို မမေးပါဘဲ ပြောတတ်သူ၊
၄။ မိမိကျေးဇူးကိုမူ မေးသော်လည်း မပြောဘဲ နေတတ်သူ။ (အံ၊၁၊၃၈၉။) (အံ၊မြန်၊၁။၄၀၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သူနာကို ပြုစုသင့်သော သူနာပြုပုဂ္ဂိုလ် အင်္ဂါ ၅ ပါး

၁။ ဆေးကို စီရင်ရန် စွမ်းနိုင်ခြင်း၊
၂။ အနာအား သင့်မသင့် သိတတ်ခြင်း၊
၃။ မေတ္တာစိတ်ဖြင့် အာမိသဟူသော အကြောင်း မပါဘဲ ပြုစုခြင်း၊
၄။ ကျင်ကြီး ကျင်ငယ် စသည်တို့ကို မရွံရှာခြင်း၊
၅။ သူနာအား တရားစကားဖြင့် ရွှင်လန်းစေရန် စွမ်းနိုင်ခြင်း။ (အံ၊၂၊၁၂၇။) (အံ၊မြန်၊၂။၁၅၇-၁၅၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သူနာကို မပြုစုသင့်သော သူနာပြုပုဂ္ဂိုလ် အင်္ဂါ ၅ ပါး

၁။ ဆေးကို စီရင်ရန် မစွမ်းနိုင်ခြင်း၊
၂။ အနာအား သင့်မသင့် မသိတတ်ခြင်း၊
၃။ မေတ္တာမပါဘဲ အာမိသဟူသော အကြောင်းကြောင့် ပြုစုခြင်း၊
၄။ ကျင်ကြီး ကျင်ငယ် စသည်တို့ကို ရွံရှာခြင်း၊
၅။ သူနာအား တရားစကားဖြင့် ရွှင်လန်းစေရန် မစွမ်းနိုင်ခြင်း။ (အံ၊၂၊၁၂၇။) (အံ၊မြန်၊၂။၁၅၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သူမိုက် ၂ မျိုး

၁။ မိမိသို့ မကျရောက်သော တာဝန်ကို ရွက်ဆောင်သော သူမိုက်၊
၂။ မိမိသို့ ကျရောက်သော တာဝန်ကို မရွက်ဆောင်သော သူမိုက်။(တစ်နည်း)
မအပ်သော အရာ၌ အပ်၏ဟု အယူရှိသော သူမိုက်၊
၂။ အပ်သောအရာ၌ အပ်၏ဟု အယူရှိသော သူမိုက်။(တစ်နည်း)
အာပတ်မသင့်သော အရာ၌ အာပတ်သင့်၏ဟု အမှတ်ရှိသော သူမိုက်၊
၂။ အာပတ် သင့်သော အရာ၌ အာပတ်မသင့်ဟု အမှတ်ရှိသော သူမိုက်။(တစ်နည်း)
တရားမဟုတ် သည်၌ တရားဟုတ်၏ဟု အမှတ်ရှိသော သူမိုက်၊
၂။ တရားဟုတ်သည်၌ တရားမဟုတ်ဟု အမှတ်ရှိသော သူမိုက်။(တစ်နည်း)
ဝိနည်းမဟုတ်သည်၌ ဝိနည်းဟုတ်၏ဟု အမှတ် ရှိသော သူမိုက်၊
၂။ ဝိနည်းဟုတ်သည်၌ ဝိနည်းမဟုတ်ဟု အယူရှိသော သူမိုက်။ (အံ၊၁၊၈၃။) (အံ၊မြန်၊၁။၉၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သူမိုက်ကြီး ၄ ဦး

၁။ မြေကြီးကုန်မှာ ကြောက်သဖြင့် မြေကြီးကို အနည်းငယ်သာ စားသော တီကောင်၊
၂။ ကောင်းကင်ပြိုကျမှာ ကြောက်သဖြင့် ပက်လက်လှန် အိပ်တတ်သော တစ်တီးတူငှက်၊
၃။ မြေကြီးတုန်လှုပ်မှာ ကြောက်သဖြင့် မြေကြီးကို ခြေဖြင့် ကောင်းစွာ မနင်းသော ကြိုကြာငှက်၊
၄။ အမျိုးအနွယ် ပြတ်သွားမှာ ကြောက်သဖြင့် တရားကျင့်လျက် မယားရှာသော ပုဏ္ဏား။ (သုတ္တနိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၅၁။) (အံ၊ဋီ၊၃၊၅၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သူယုတ်တရား ၄ ပါး

၁။ ဉာဏ်ဖြင့် မစိစစ် မသက်ဝင်ဘဲ ဂုဏ်မထိုက်သူ၏ ဂုဏ်ကို ပြောဆိုခြင်း၊
၂။ ဉာဏ်ဖြင့် မစိစစ် မသက်ဝင်ဘဲ ဂုဏ်ထိုက်သူ၏ ဂုဏ်မဲ့ကို ပြောဆိုခြင်း၊
၃။ ဉာဏ်ဖြင့် မစိစစ် မသက်ဝင်ဘဲ မကြည်ညိုသင့်သော အရာ၌ ကြည်ညိုမှုကို ဖြစ်စေခြင်း၊
၄။ ဉာဏ်ဖြင့် မစိစစ် မသက်ဝင်ဘဲ ကြည်ညိုသင့်သော အရာ၌ မကြည်ညိုမှုကို ဖြစ်စေခြင်း။ (အံ၊၁၊၃၀၉။) (အံ၊မြန်၊၁။၃၂၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သူယုတ်တရား ၄ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ အမျက်ထွက်ခြင်းကို အလေးပြု၍ သူတော်ကောင်း တရားကို အလေးမပြုခြင်း၊
၂။ သူ့ကျေးဇူး ချေဖျက်ခြင်းကို အလေးပြု၍ သူတော်ကောင်း တရားကို အလေး မပြုခြင်း၊
၃။ လာဘ်ရခြင်းကို အလေးပြု၍ သူတော်ကောင်းတရားကို အလေးမပြုခြင်း၊ ၄၊ အရိုအသေပြုမှု သက္ကာရကို အလေးပြု၍ သူတော်ကောင်းတရားကို အလေးမပြုခြင်း (သူတော်ကောင်းတရား ၄ မျိုးကို အပြန်အားဖြင့် သိပါ) ။ (အံ၊၁၊၃၅၆။) (အံ၊မြန်၊၁။၃၇၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သူယုတ်တရား ၇ ပါး

၁။ သဒ္ဓါတရား မရှိခြင်း၊
၂။ အရှက်မရှိခြင်း၊
၃။ အကြောက်အလန့် မရှိခြင်း၊
၄။ အကြားအမြင် နည်းခြင်း၊
၅။ ပျင်းရိခြင်း၊
၆။ သတိကင်းလွတ်ခြင်း၊
၇။ ပညာမဲ့ခြင်း။ (မ၊၃၊၇၁။) (အံ၊၂၊၅၀၉။) (အဘိ၊ဝိ၊၃၉၇။) (မ၊မြန်၊၃။၇၅။) (အံ၊မြန်၊၂။၆၃၅။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၂။၅၀၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သူယုတ်မာ ရဟန်း ပုဏ္ဏား ၇ မျိုး

၁။ သဒ္ဓါတရား မရှိကုန်သော ရဟန်းပုဏ္ဏား၊
၂။ ဒုစရိုက်တို့မှ မရှက်ကုန်သော ရဟန်းပုဏ္ဏား၊
၃။ ဒုစရိုက်တို့မှ မကြောက်ကုန်သော ရဟန်းပုဏ္ဏား၊
၄။ အကြားအမြင် မရှိကုန်သော ရဟန်းပုဏ္ဏား၊
၅။ ပျင်းရိကုန်သော ရဟန်းပုဏ္ဏား၊
၆။ သတိ လွတ်ကင်းကုန်သော ရဟန်းပုဏ္ဏား၊
၇။ ပညာမရှိကုန်သော ရဟန်းပုဏ္ဏား။ (မ၊၃၊၇၁။)(မ၊မြန်၊၃။၇၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သူယုတ်မာ အင်္ဂါ ၅ ပါး

၁။ မိန်းမတို့ကို ညှဉ်းဆဲတတ်သူ ဖြစ်ခြင်း၊
၂။ သူတစ်ပါး၏ သားမယား တို့ကို ပြစ်မှားတတ်သူ ဖြစ်ခြင်း၊
၃။ အဆွေခင်ပွန်းတို့ကို ပြစ်မှားတတ်သူ ဖြစ်ခြင်း၊
၄။ ကောင်းသော အကျင့်ရှိသော ရသေ့ရဟန်းတို့ကို ရေရွတ်ကျိန်ဆဲတတ်သူ ဖြစ်ခြင်း၊
၅။ ဝန်တိုခြင်းရှိသူ ဖြစ်ခြင်း။ (ဇာတက၊၂၊၁၀၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သူယုတ်မာ၏ ရုပ် အင်္ဂါ လက္ခဏာ ၁၈ ပါး

၁။ အလျားအနံ ခွဲခြားမသိလောက်အောင် ကြီးစွာသော ခြေဖဝါး ရှိခြင်း၊
၂။ ပုပ်သော ခြေသည်း, လက်သည်း, ထက်ဝက်မျှသာဖြစ်သော ခြေသည်း လက်သည်း ရှိခြင်း၊
၃။ တစ်ကိုယ်လုံးမှ စက်ဆုပ်ဖွယ် ထမင်းထုပ်ဆွဲသကဲ့သို့ တွဲရရွဲ ကျသော အသား ရှိခြင်း၊
၄။ အထက်နှုတ်ခမ်းဖျားသည် ထူလျက် ရှည်ခြင်း၊
၅။ ပါးစောင် နှစ်ဖက်မှ ယိုထွက်သော အရည်ရှိခြင်း၊
၆။ နှုတ်ခမ်းသားကို မဖုံးနိုင်လောက်အောင် သွားခေါခြင်း၊
၇။ အရင်းပိန် အဖျားမောက်၍ ကောက်သော နှာယောင် ရှိခြင်း၊
၈။ အိုးစရည်း လောက်နီးပါး ကြီးမားသော ဝမ်းဗိုက်ရှိခြင်း၊
၉။ လရေး ထွန်ကိုင်းကဲ့သို့ ကောက်သော ကျောက်ကုန်း ရှိခြင်း၊
၁၀။ တစ်ဖက်ကျဉ်း, တစ်ဖက်ကျယ်၍ မတင့်တယ်သော မျက်စိ ရှိခြင်း၊
၁၁။ ဖြူနီ ပြောက်ကျား ဖွားရရားထသော မုတ်ဆိတ်ကျင်စွယ် ရှိခြင်း၊
၁၂။ ဦးခေါင်း၌ ဆံပင် များသည် ဖြူနီရောထွေး၍ ဝါရွှေသော အဆင်းရှိခြင်း၊
၁၃။ အခေါက်ထူ၍ တွန့်လိမ်သော အရေ ရှိခြင်း၊
၁၄။ ရင်ဘတ်, လည်ပင်း, မျက်နှာ စသည်တို့၌ မှဲ့မည်း ပြောက်ကျားတို့ဖြင့် စက်ဆုပ်ဖွယ်ရှိခြင်း၊
၁၅။ မွဲပြာ၍ ကြောင်သော မျက်စိရှိခြင်း၊
၁၇။ ခွင်သော, ကောက်သော ခြေရှိခြင်း၊
၁၈။ ရုန့်ရင်းကြမ်းတမ်းသော အမူရာရှိသည်ဖြစ်၍ သစ်နက်ရေဆိုးကို မြဲစွာ ဝတ်ခြင်း။ (ဇာတက၊၂၊၃၅၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သူယုတ်မာတို့၏ စကား ၄ မျိုး

၁။ မဟုတ်မမှန်သော စကားကို ပြောဆိုလေ့ ရှိခြင်း၊
၂။ ချောပစ် ကုန်းတိုက်သော စကားကို ပြောဆိုလေ့ ရှိခြင်း၊
၃။ ကြမ်းတမ်းသော စကားကို ပြောဆိုလေ့ ရှိခြင်း၊
၄။ ပြိန်ဖျင်းသော စကားကို ပြောဆိုလေ့ ရှိခြင်း။ (မ၊၃၊၇၁။) (မ၊မြန်၊၃။၇၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သူယုတ်မာတို့၏ တိုင်ပင်ခြင်း ၃ မျိုး

၁။ မိမိ ဆင်းရဲခြင်းငှာ တိုင်ပင်ခြင်း၊
၂။ သူတစ်ပါး ဆင်းရဲ ခြင်းငှာ တိုင်ပင်ခြင်း၊
၃။ မိမိ သူတစ်ပါး နှစ်ဦးသား၏ ဆင်းရဲခြင်းငှာ တိုင်ပင်ခြင်း။ (မ၊၃၊၇၁။) (မ၊မြန်၊၃။၇၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သူယုတ်မာတို့၏ လားရာဂတိ ၂ မျိုး

၁။ ငရဲပြည်၊
၂။ တိရစ္ဆာန်ဘုံ။ (မ၊၃၊၇၂။) (မ၊မြန်၊၃။၇၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သူယုတ်မာတို့၏ အကြံ ၃ မျိုး

၁။ မိမိ ဆင်းရဲခြင်းငှာ ကြံစည်ခြင်း၊
၂။ သူတစ်ပါး၏ ဆင်းရဲ ခြင်းငှာ ကြံစည်ခြင်း၊
၃။ မိမိ သူတစ်ပါး နှစ်ဦးသား ဆင်းရဲဲခြင်းငှာ ကြံစည်ခြင်း။ (မ၊၃၊၇၁။) (မ၊မြန်၊၃။၇၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သူယုတ်မာတို့၏ အခြေခံသဘော ၂ မျိုး

၁။ ပြုဖူးသော သူ့ကျေးဇူးကို မသိခြင်း၊
၂။ ပြုဖူးသော သူ့ကျေးဇူးကို သိသည့်အလျောက် ထင်စွာ မပြုခြင်း။ (အံ၊၁၊၆၃။) (အံ၊မြန်၊၁။၇၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သူယုတ်မာတို့၏ အပြုအမူ ၈ မျိုး

၁။ သူယုတ်မာတို့၏ တရားနှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၂။ သူယုတ်မာ တို့ကို ဆည်းကပ်ခြင်း၊
၃။ သူယုတ်မာတို့၏ တရားတို့ကို ကြံစည်လေ့ ရှိခြင်း၊
၄။ သူယုတ်မာ တို့၏ တိုင်ပင်ခြင်းကို တိုင်ပင်လေ့ ရှိခြင်း၊
၅။ သူယုတ်မာတို့၏ စကားရှိခြင်း၊
၆။ သူယုတ်မာ တို့၏ အမှု ရှိခြင်း၊
၇။ သူယုတ်မာတို့၏ အယူအဆ ရှိခြင်း၊
၈။ သူယုတ်မာတို့၏ အလှူကို ပေးလှူခြင်း။ (မ၊၃၊၇၁။) (မ၊မြန်၊၃။၇၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သူယုတ်မာတို့၏ အယူအဆ ၁၀ မျိုး

၁။ အလှူ၏ အကျိုးသည် မရှိ၊
၂။ ယဇ်အလှူကြီး၏ အကျိုးသည် မရှိ၊
၃။ ယဇ်အလှူငယ်၏ အကျိုးသည် မရှိ၊
၄။ ကောင်းမှုကံ မကောင်းမှု ကံတို့၏ အကျိုးဖျား အကျိုးရင်းသည် မရှိ၊
၅။ ဤပစ္စုပ္ပန်လောကသည် မရှိ၊
၆။ တမလွန် လောကသည် မရှိ၊
၇။ အမိ၌ အကောင်းအဆိုး ပြုကျိုးသည် မရှိ၊
၈။ အဘ၌ အကောင်းအဆိုး ပြုကျိုးသည် မရှိ၊
၉။ စုတေပြီး၍ ပဋိသန္ဓေနေရကုန်သော သတ္တဝါတို့ မရှိ၊
၁၀။ ဤပစ္စုပ္ပန် လောကကိုလည်းကောင်း တမလွန်လောကကိုလည်းကောင်း ထူးသော ဉာဏ်ဖြင့် ကိုယ်တိုင် မျက်မှောက်ပြု၍ သိစေကုန်သော ကောင်းစွာ သိကုန်သော ကောင်းစွာ ကျင့်ကုန်သော ရဟန်းပုဏ္ဏားတို့သည် မရှိ။ (မ၊၃၊၇၂။) (မ၊မြန်၊၃။၇၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သူယုတ်မာတို့၏ အလုပ် ၃ မျိုး

၁။ သူ့အသက်ကို သတ်လေ့ ရှိခြင်း၊
၂။ အရှင်မပေးအပ်သော ဥစ္စာကို ခိုးယူလေ့ ရှိခြင်း၊
၃။ မေထုန်ကာမတို့၌ ယုတ်မာစွာ ကျင့်တတ်ခြင်း။ (မ၊၃၊၇၂။) (မ၊မြန်၊၃။၇၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သူယုတ်ဟု သိနိုင်သော အပြောအဆို ၄ မျိုး

၁။ သူတစ်ပါး ကျေးဇူးမဲ့ကို မမေးဘဲ ပြောတတ်သူ၊
၂။ သူတစ်ပါးကျေးဇူးကိုမူ မေးသော်လည်း မပြောဘဲ နေတတ်သူ၊
၃။ မိမိ ကျေးဇူးမဲ့ကို မေးသော်လည်း မပြောဘဲ နေတတ်သူ၊
၄။ မိမိကျေးဇူးကိုမူ မမေးဘဲ ပြောတတ်သူ။ (အံ၊၁၊၃၈၉။) (အံ၊မြန်၊၁။၄၀၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သူယုတ်အလှူ ၅ မျိုး

၁။ မရိုမသေ ပေးလှူခြင်း၊
၂။ မလေးမစား ပေးလှူခြင်း၊
၃။ ကိုယ်တိုင် မပေး လှူခြင်း၊
၄။ စွန့်ပစ်သကဲ့သို့ ပေးလှူခြင်း၊
၅။ အကျိုးသက်ရောက်လိမ့်မည်ဟု အယူမရှိဘဲ ပေးလှူခြင်း။ (အံ၊၂၊၁၅၁။) (အံ၊မြန်၊၂။၁၉၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သူရဲကောင်း ၅ မျိုး

၁။ ဆင်တပ် မြင်းတပ် စသည်တို့ကြောင့် တက်လာသော မြူမှုန် ထုကို မြင်၍ ဆုတ်နစ်သော သူရဲကောင်း၊
၂။ မြူမှုန်ထုကို မြင်ရသော်လည်း ကြံ့ကြံ့ ခံနိုင်သေး၏၊ အလံဖျားကို မြင်ရမူကား ဆုတ်နစ်သော သူရဲကောင်း၊
၃။ မြူမှုန်ထုကို မြင်ရသော်လည်းကောင်း, အလံဖျားကို မြင်ရသော်လည်းကောင်း, ကြံ့ကြံ့ခံနိုင်သေး၏၊ ကျယ်လောင်သော အသံကို ကြားရမူကား ဆုတ်နစ်သော သူရဲကောင်း၊
၄။ မြူမှုန်ထုကို မြင်ရသော်လည်းကောင်း, အလံဖျားကို မြင်ရ သော်လည်းကောင်း, ဆူညံကျယ်လောင်သော အသံကို ကြားရသော်လည်းကောင်း, ကြံ့ကြံ့ခံ နိုင်သေး၏၊ ပုတ်ခတ်ထိုးပစ်ခြင်းကြောင့် ပျက်စီးခြင်းသို့ ရောက်သော သူရဲကောင်း၊
၅။ မြူမှုန် ထုကို မြင်ရသော်လည်းကောင်း, အလံဖျားကို မြင်ရသော်လည်းကောင်း, ကျယ်လောင်သော အသံကို ကြားရသော် လည်းကောင်း, ပုတ်ခတ် ထိုးပစ်ခြင်းကိုလည်းကောင်း ကြံ့ကြံ့ခံ နိုင်သည့်အပြင် စစ်မြေပြင်၌ အောင်မြင်၍ စိုးအုပ်နေသော သူရဲကောင်း။ (အံ၊၂၊၇၈။) (အဘိ၊ပု၊၁၇၅။) (အံ၊မြန်၊၂။၉၆-၉၇။) (အဘိ၊ပု၊မြန်။၇၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သူရဲကောင်း ၅ မျိုး (တစ်နည်း)

၁။ သံလျက်နှင့် ကာကို ဆွဲလျက် လေးနှင့် မြားကျည် တောက်ကို လွယ်ပြီး စစ်မြေပြင်သို့ ဆင်းသက်စဉ် တစ်ဖက်စစ်သည်တို့ သတ်၍ သေသော သူရဲကောင်း၊
၂။ သံလျက်နှင့် ကာကို ဆွဲလျက် လေးနှင့် မြားကျည်တောက်ကို လွယ်ပြီး စစ်မြေပြင်သို့ ဆင်းသက်စဉ် တစ်ဖက်စစ်သည်တို့ တိုက်ခိုက်သဖြင့် ဒဏ်ရာရပြီး အိမ်သို့ ပြန်သယ်စဉ် လမ်းတွင် သေသော သူရဲကောင်း၊
၃။ ဒုတိယသူရဲကောင်းကဲ့သို့ပင် စစ်မြေပြင်၌ ဒဏ်ရာရပြီး ပြန်သယ်ကာ ဆွေမျိုးတို့ ပြုစုစောင့်ရှောက်စဉ် သေဆုံးသော သူရဲကောင်း၊
၄။ တတိယသူရဲကောင်းကဲ့သို့ပင် စစ်မြေပြင်၌ ဒဏ်ရာရသဖြင့် ပြန်သယ်ကာ ဆွေမျိုးတို့ ပြုစုစောင့်ရှောက်သောကြောင့် ဒဏ်ရာပျောက်ကင်းသော သူရဲကောင်း၊
၅။ သံလျက်နှင့် ကာကို ဆွဲကိုင်၍ လေးနှင့် မြားကျည်တောက်ကို လွယ်ပြီး စစ်မြေပြင် ဆင်းသက်လျက် စစ်တိုက်သောအခါ ဒဏ်ရာအနာတရ မရှိဘဲ စစ်မြေပြင်၌ အောင်မြင်ပြီး စစ်မြေဦကို စိုးအုပ်၍နေသော သူရဲကောင်း။ (အံ၊၂၊၈၂။) (အံ၊မြန်၊၂။၁၀၁-၁၀၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သူရဲကောင်း ၅ မျိုးနှင့် တူသော ရဟန်း ၅ မျိုး

၁။ မြူမှုန်ထုတည်းဟူသော မိန်းမ၏ အဆင်း သဏ္ဌာန် ပြည့်စုံမှုကို ကြားရ၍ ဆုတ်နစ်ကာ သိက္ခာချ လူထွက်သော ရဟန်း၊
၂။ မြူမှုန်ထုတည်းဟူသော မိန်းမ၏ အဆင်းသဏ္ဌာန် ပြည့်စုံမှုကို ကြားရ၍ ခံနိုင်ရည် ရှိသေးသော်လည်း အလံဖျားတည်းဟူသော မိန်းမကို ကိုယ်တိုင်တွေ့မြင်ရသော် သိက္ခာချ လူထွက်သော ရဟန်း၊
၃။ မြူမှုန်တည်းဟူသော မိန်းမ၏ အဆင်းသဏ္ဌာန် ပြည့်စုံမှုကို ကြားရခြင်း၊ အလံဖျားတည်းဟူသော မိန်းမကို ကိုယ်တိုင်တွေ့ရခြင်းဖြစ်သော်လည်း ခံနိုင်ရည် ရှိသေး၏၊ မိန်းမက ပြုံးခြင်း မြှောက်ပင့်ပြောဆိုခြင်း ပြုခဲ့သော် သိက္ခာချ လူထွက်သော ရဟန်း၊
၄။ မြူမှုန်တည်းဟူသော မိန်းမ၏ အဆင်းသဏ္ဌာန် ပြည့်စုံမှုကို ကြားရခြင်း၊ အလံဖျား တည်းဟူသော မိန်းမကို ကိုယ်တိုင်တွေ့ခြင်း၊ မိန်းမက ပြုံးခြင်းကို မြှောက်ပင့်ပြောဆိုမှု ပြုခြင်းကို ခံနိုင်ရည်ရှိသော်လည်း မိန်းမက ချဉ်းကပ်လာပြီး အနီးကပ် ထိုင်သော် သိက္ခာမချ၊ မေထုန်အမှုကို ပြုသော ရဟန်း၊
၅။ အထက်ပါ လေးချက်လုံးကို ကြံ့ကြံ့ခံနိုင်၍ ထိုစစ်မြေပြင်ကို အောင်နိုင်ပြီး စစ်မြေပြင်ဦး၌ လွှမ်းမိုးနိုင်သော ရဟန်း။ (အံ၊၂၊၇၈။) (အံ၊မြန်၊၂။၉၇-၁၀၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သူရဲကောင်း ၅ မျိုးနှင့် တူသော ရဟန်း ၅ မျိုး

၁။ ပထမ သူရဲကောင်းသည် စစ်မြေပြင်သို့ ဆင်းသောအခါ ရန်သူအသတ်ခံရသကဲ့သို့ ရဟန်းသည် ကိုယ်, နှုတ်, စိတ်တို့ကို မစောင့်စည်း သတိမကပ် ဣန္ဒြေတို့ကို မပိတ်ဆို့ဘဲ ဆွမ်းခံဝင်သဖြင့် မလုံမခြုံဝတ်သော မာတုဂါမကို မြင်၍ သိက္ခာမချဘဲ မေထုန်အကျင့်ကို မှီဝဲသော ရဟန်း၊
၂။ ဒုတိယ သူရဲကောင်းနှင့် တူသော ရဟန်းသည် ပထမရဟန်းကဲ့သို့ပင် ဆွမ်းခံဝင်သဖြင့် မလုံမခြုံ ဝတ်သော မာတုဂါမကို မြင်ပြီး စွဲမက်ခြင်း ရာဂက ဖျက်ဆီးသောကြောင့် ကျောင်းသို့ အပြန်လမ်းတွင်ပင် သိက္ခာချ လူထွက်သော ရဟန်း၊
၃။ တတိယသူရဲကောင်းနှင့် တူသော ရဟန်းသည် ဒုတိယရဟန်း ကဲ့သို့ပင် ဆွမ်းခံဝင်သဖြင့် မလုံမခြုံဝတ်သော မာတုဂါမကို မြင်ပြီး တပ်မက်ခြင်းရာဂက နှိပ်စက်ဖျက်ဆီးလျက် ကျောင်းပြန် သိက္ခာချရန် ကြံ၍ သီတင်းသုံးဖော်တို့က နားချသော်လည်း မနာခံဘဲ သိက္ခာချလူထွက်သော ရဟန်း၊
၄။ စတုတ္ထ သူရဲကောင်းနှင့် တူသော ရဟန်းသည် တတိယ ရဟန်းကဲ့သို့ပင် ဆွမ်းခံဝင်သဖြင့် မလုံမခြုံဝတ်သော မာတုဂါမကို မြင်ပြီး တပ်မက်ခြင်း ရာဂနှိပ်စက်ဖျက်ဆီးအပ်သောကြောင့် ကျောင်းပြန်သိက္ခာချရန် သီတင်းသုံးဖော် တို့အား လျှောက်ထားသောအခါ သီတင်းသုံးဖော်တို့က ဆုံးမသဖြင့် နာခံ၍ လူမထွက်သော ရဟန်း၊
၅။ ပဉ္စမသူရဲကောင်းနှင့် တူသော ရဟန်းသည် ကိုယ် နှုတ် စိတ်တို့ကို စောင့်စည်းပြီး သတိကို ကပ်လျက် ဣန္ဒြေတို့ကို ပိတ်ဆို့၍ ဆွမ်းခံဝင်သဖြင့် မျက်စိ စသည်ဖြင့် အဆင်းရူပါရုံ စသည်ကို မြင်ခြင်းကြားခြင်း စသည်ဖြစ်သော် သဏ္ဌာန်နိမိတ်ကို မစွဲ၊ အမှတ်လက္ခဏာကို မယူမူ၍ စက္ခုန္ဒြေစသည်တို့ကို စောင့်ရှောက်လျက် ကျောင်းရောက်သော် ဆိတ်ငြိမ်ရာသို့ ကပ်ပြီး ကမ္မဋ္ဌာန်းသို့ ရှေ့ရှုနေသော ရဟန်း။ (အံ၊၂၊၈၂။) (အံ၊၂၊၈၈။) (အံ၊မြန်၊၂။၁၀၂-၁၀၈။)(အံ၊မြန်၊၂။၁၀၂-၁၀၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သူရဲကောင်းနှင့် တူသော ရဟန်း ၅ မျိုး

၁။ စစ်သူရဲကောင်းသည် အခြားသော စစ်တပ်၏ မြူမှုန် ထုကို မြင်ကာမျှဖြင့် ကြောက်ရွံ့ဆုတ်နစ်လျက် စစ်မြေပြင်သို့ မဆင်းသက်နိုင်သကဲ့သို့ ဤသာသနာတော်၌ အချို့သော ရဟန်းသည် ‘‘ဤမည်သော ရွာ, နိဂုံး၌ ဤမည်သော အမျိုးသမီးသည် အလွန်အဆင်းလှ၏၊ ရှုချင်ဖွယ်ရှိ၏စသော သတင်းစကားကို ကြားရုံမျှဖြင့် မြတ်သောအကျင့်ကို မကျင့်နိုင်ဘဲ သိက္ခာချ၍ လူထွက်ခြင်း၊
၂။ စစ်သူရဲကောင်းသည် အခြားစစ်တပ်၏ မြူမှုန်ထုကို မြင်ရသောအခါ ခံနိုင်ရည်ရှိသေးသော်လည်း အလံဖျားကို မြင်ရသောအခါ၌ကား ကြောက်ရွံ့ဆုတ်နစ်လျက် စစ်မြေပြင်သို့ မဆင်းသက်နိုင်သကဲ့သို့ ဤသာသနာတော်၌ အချို့သော ရဟန်းသည် ‘‘ဤမည်သော ရွာနိဂုံး၌ ဤမည်သော အမျိုးသမီးသည် အလွန်အဆင်းလှ၏’’ စသော သတင်းစကားကို မကြားမူ၍ အလွန်အဆင်း လှသော အမျိုးသမီးကို ကိုယ်တိုင်တွေ့မြင်သောအခါ မြတ်သောအကျင့်ကို မကျင့်နိုင် တော့ဘဲ သိက္ခာချ၍ လူထွက်ခြင်း၊
၃။ စစ်သူရဲကောင်းသည် အခြားသော စစ်တပ်၏ မြူမှုန်ထုနှင့် အလံကို မြင်ရသောအခါ ခံနိုင်ရည်ရှိသေးသော်လည်း များစွာသော ဆင် မြင်း ရထား စသည်တို့၏ ကျယ်လောင်သော အသံကို ကြားရသော အခါ၌ကား ကြောက်ရွံ့ ဆုတ်နစ်လျက် စစ်မြေပြင်သို့ မဆင်းသက်နိုင်သကဲ့သို့ ဤသာသနာတော်၌ တော, သစ်ပင်ရင်း စသော ဆိတ်ငြိမ်ရာအရပ်သို့ ချဉ်းကပ်၍ တရားအားထုတ်နေသော ရဟန်းသည် မိမိထံသို့ ချဉ်းကပ်လာသော မာတုဂါမ၏ ပြုံးရွှင်ပျော်မြူးလျက် ပြောင်လှောင် မြှောက်ပင့် ပြောဆိုသော စကားသံကို ကြားရသောအခါ၌ မြတ်သောအကျင့်ကို မကျင့်နိုင်တော့ဘဲ သိက္ခာချ၍ လူထွက်ခြင်း၊
၄။ သူရဲကောင်းသည် အခြားစစ်တပ်၏ မြူမှုန်ထု, အလံဖျားနှင့် ကျယ်လောင်သော အသံများကို ခံနိုင်ရည်ရှိသော်လည်း စစ်မြေပြင်၌ ပစ်ခတ်ခံရသော် ပင်ပန်းခြင်းသို့ ရောက်သကဲ့သို့ ဤသာသနာတော်၌ တောသစ်ပင်ရင်းစသော ဆိတ်ငြိမ်ရာ အရပ်သို့ ချဉ်းကပ်လျက် တရားအားထုတ်နေသော ရဟန်းသည် မိမိထံသို့ ချဉ်းကပ်သော မာတုဂါမ၏ အနိုင်အထက် ပြု၍ ထိုင်ခြင်း, အိပ်ခြင်း, ဖိစီးလွှမ်းမိုးခြင်း စသည်ကို ခံရသော အခါ သိက္ခာမချဘဲ မေထုန်မှီဝဲခြင်း၊
၅။ သူရဲကောင်းသည် အခြားသော စစ်တပ်၏ မြူမှုန် ထု, အလံဖျား, ကျယ်လောင်သော အသံများနှင့် ထိုးပစ်ပုတ်ခတ်ခြင်းကို ကြံ့ကြံ့ခံလျက် စစ်မြေပြင်အရပ်ကို အောင်နိုင်ပြီး စစ်မြေဦးကို အုပ်စိုးလွှမ်းမိုးသကဲ့သို့ ဤသာသနာတော်၌ သစ်ပင်ရင်းစသော ဆိတ်ငြိမ်ရာအရပ်သို့ ချဉ်းကပ်လျက် တရားအားထုတ်နေသော ရဟန်း သည် မိမိထံသို့ ကပ်ရောက်၍ အနိုင်အထက် ပြုလာသော မာတုဂါမ၏ လွှမ်းမိုး ဖိစီးမှုကို ဖြေလွှတ်လျက် အလိုရှိရာသို့ ဖဲသွားပြီး ဈာန်မဂ်ဖိုလ်တရားကို ဖြစ်စေခြင်း။ (အဘိ၊ပု၊၁၇၆။) (အဘိ၊ပု၊မြန်။၈၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သူ့အသက်ကို သတ်တတ်သော ပုဂ္ဂိုလ် ၈ ယောက်

၁။ တပ်မက်တတ်သော ပုဂ္ဂိုလ်သည် တပ်မက်မှုရာဂ၏ အစွမ်းကြောင့် သတ်ခြင်း၊
၂။ ဒေါသထွက်သော သူသည် ဒေါသ၏ အစွမ်းကြောင့် သတ်ခြင်း၊
၃။ မိုက်မဲတွေသော သူသည် တွေဝေမိုက်မဲမှု မောဟ၏ အစွမ်းကြောင့် သတ်ခြင်း၊
၄။ မာန်ထောင်တက်ကြွသော သူသည် မာန၏ အစွမ်းကြောင့် သတ်ခြင်း၊
၅။ လောဘ ရမ္မက်ကြီးသော သူသည် လောဘ၏ အစွမ်းကြောင့် သတ်ခြင်း၊
၆။ ဆင်းရဲမွဲတေသော သူသည် အသက်မွေးခြင်းအကျိုးငှာ သူ့အသက်ကို သတ်ခြင်း၊
၇။ မိုက်မဲသော သူသည် ရွှင်မြူးလိုသည်၏ အစွမ်းကြောင့် သတ်ခြင်း၊
၈။ မင်းသည် ဆုံးမနှိပ်နင်းလိုသည်၏ အစွမ်းအားဖြင့် သတ်ခြင်း။ (မိလိန္ဒ၊၂၁၅။) (မိလိန္ဒ၊မြန်။၂၃၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သေက္ခပုဂ္ဂိုလ် ၇ ယောက်

၁။ သောတာပတ္တိမဂ္ဂဋ္ဌာန် ပုဂ္ဂိုလ်၊
၂။ သောတာပတ္တိဖလဋ္ဌာန် ပုဂ္ဂိုလ်၊
၃။ သကဒါဂါမိမဂ္ဂဋ္ဌာန် ပုဂ္ဂိုလ်၊
၄။ သကဒါဂါမိဖလဋ္ဌာန် ပုဂ္ဂိုလ်၊
၅။ အနာဂါမိမဂ္ဂဋ္ဌာန် ပုဂ္ဂိုလ်၊
၆။ အနာဂါမိဖလဋ္ဌာန် ပုဂ္ဂိုလ်၊
၇။ အရဟတ္တမဂ္ဂဋ္ဌာန် ပုဂ္ဂိုလ်။ (ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၄၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သေက္ခပုဂ္ဂိုလ် ဆုတ်ယုတ်ကြောင်း ၆ ပါး

၁။ အမှုသစ်၌ မွေ့လျော်ခြင်း၊
၂။ စကားပြောမှု၌ မွေ့လျော်ခြင်း၊
၃။ အိပ်မှု၌ မွေ့လျော်ခြင်း၊
၄။ အပေါင်းအဖော်၌ မွေ့လျော်ခြင်း၊
၅။ ဣန္ဒြေ တို့၌ တံခါးကို ပိတ်မထားခြင်း၊
၆။ စားဖွယ်၌ အတိုင်းအရှည်ကို မသိခြင်း။ (အံ၊၂၊၂၉၀။) (အံ၊မြန်၊၂။၃၇၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သေက္ခပုဂ္ဂိုလ် မဆုတ်ယုတ်ကြောင်း ၆ ပါး

၁။ အမှုသစ်၌ မမွေ့လျော်ခြင်း၊
၂။ စကားပြောမှု၌ မမွေ့လျော်ခြင်း၊
၃။ အိပ်မှု၌ မမွေ့လျော်ခြင်း၊
၄။ အပေါင်းအဖော်၌ မမွေ့လျော်ခြင်း၊
၅။ ဣန္ဒြေတို့၌ တံခါးပိတ်ထားခြင်း၊
၆။ စားဖွယ်၌ အတိုင်းအရှည်ကို သိခြင်း။ (အံ၊၂၊၂၉၀။) (အံ၊မြန်၊၂။၃၇၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သေက္ခပုဂ္ဂိုလ် ဝိပဿနာပွားရာ၌ အခြင်းအရာ ၁၀ ပါး

၁။ မမြဲသောအားဖြင့် ထင်ခြင်း၌ ကျွမ်းကျင်ခြင်း၊ မြဲသောအားဖြင့် မထင်ခြင်း၌ ကျွမ်းကျင်ခြင်း၊ ၂၊ ဆင်းရဲသောအားဖြင့် ထင်ခြင်း၌ လိမ်မာခြင်း၊ ချမ်းသာသောအားဖြင့် မထင်ခြင်း၌ လိမ်မာခြင်း၊
၃။ အနှစ်မရှိ အလိုသို့ မလိုက်သောအားဖြင့် ထင်ခြင်း၌ လိမ်မာခြင်း၊ အနှစ်ရှိ အလိုသို့လိုက်သောအားဖြင့် မထင်ခြင်း၌ လိမ်မာခြင်း၊
၄။ ကုန်ဆုံးတတ်သောအားဖြင့် ထင်ခြင်း၌ လိမ်မာခြင်း အစိုင်အခဲအားဖြင့် မထင်ခြင်း၌ လိမ်မာခြင်း၊
၅။ ပျက်ပြုန်းသောအားဖြင့် ထင်ခြင်း၌ လိမ်မာခြင်း၊ အားထုတ်ခြင်း၌ မထင်ခြင်း၌ လိမ်မာခြင်း၊
၆။ ဖောက်ပြန်ခြင်း၏ ထင်ခြင်း၌ လိမ်မာခြင်း၊ တည်မြဲသောအားဖြင့် မထင်ခြင်း၌ လိမ်မာခြင်း၊
၇။ အနိမိတ္တ၏ ထင်ခြင်း၌ လိမ်မာခြင်း၊ နိမိတ္တ၏ မထင်ခြင်း၌ လိမ်မာခြင်း၊
၈။ အပ္ပဏိဟိတ၏ ထင်ခြင်း၌ လိမ်မာခြင်း၊ တောင့်တခြင်း၏ မထင်ခြင်း၌ လိမ်မာခြင်း၊
၉။ ဆိတ်သုဉ်းသောအားဖြင့် ထင်ခြင်း၌ လိမ်မာခြင်း၊ မှားသော နှလုံးသွင်းခြင်းအားဖြင့် မထင်ခြင်း၌ လိမ်မာခြင်း၊
၁၀။ ဉာဏ်၏ ထင်ခြင်း၌ ကျွမ်းကျင်ခြင်း၊ အဉာဏ၏ မထင်ခြင်း၌ ကျွမ်းကျင်ခြင်း။ (ပဋိသံ။၂၂၄။) (ပဋိသံ၊ မြန်။၂၇၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သေက္ခပုဂ္ဂိုလ် သမာဓိ ပွားများရာ ထင်ခြင်း၌ လိမ်မာကြောင်း အခြင်းအရာ ၈ ပါး

၁။ အာရုံနိမိတ်ကို ဆင်ခြင်ခြင်းကြောင့် နိမိတ်အာရုံ ထင်ခြင်း၊
၂။ သမထနိမိတ်၌ ထင်ခြင်း၊
၃။ စိတ်ကို ချီးမြှောက်သော နိမိတ်၌ ထင်ခြင်း၊
၄။ မပျံ့လွင့်မှု၌ ထင်ခြင်း၊
၅။ ဉာဏ် အလင်းရောင်၌ ထင်ခြင်း၊
၆။ ရွှင်လန်းမှု၌ ထင်ခြင်း၊
၇။ လျစ်လျူရှုမှု၌ ထင်ခြင်း၊
၈။ တစ်ခုတည်း အဖြစ်၌ ထင်ခြင်း။ (ပဋိသံ။၂၂၃။) (ပဋိသံ၊မြန်။၂၇၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သေက္ခပုဂ္ဂိုလ်တို့ ကြောက်သော ဘေး ၃ မျိုး

၁။ ဝဋ်ဘေး၊
၂။ ကိလေသာဘေး၊
၃။ စွပ်စွဲ ခြင်းဘေး။ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၃၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သေက္ခပုဂ္ဂိုလ်တို့ စိတ်ကို ကောင်းစွာ ထားအပ်ရာ သတိပဋ္ဌာန်တရား ၄ ပါး

၁။ ကိုယ် ကာယ၌ ဆံ၊ အမွေး စသော သုံးဆယ့်နှစ်ပါးသော အစုတို့ကို အဖန်ဖန် ရှုလေ့ ရှိခြင်း၊
၂။ ဝေဒနာ၌ ဝေဒနာကို အဖန်ဖန် ရှုလေ့ ရှိခြင်း၊
၃။ စိတ်၌ စိတ်ကို အဖန်ဖန် ရှုလေ့ရှိခြင်း၊
၄။ နီဝရဏ စသော သဘောတရားတို့၌ နီဝရဏ စသော သဘောတရားတို့ကို အဖန်ဖန် ရှုလေ့ရှိခြင်း။ (မ၊၂၊၂။) (မ၊မြန်၊၂။၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သေက္ခပုဂ္ဂိုလ်တို့ ရယ်ရွှင်စိတ် ၆ ပါး

၁။ ကုသိုလ် သောမနဿသဟဂုတ် ၄ ခု၊
၂။ အကုသိုလ် ဒိဋ္ဌိဂတဝိပ္ပယုတ် သောမနဿသဟဂုတ် ၂ ခု။ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၃၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သေက္ခပုဂ္ဂိုလ်တို့ ရဲရင့်ကြောင်း တရား ၅ ပါး

၁။ ယုံကြည်မှု သဒ္ဓါရှိခြင်း၊
၂။ စောင့်ထိန်းမှု သီလရှိခြင်း၊
၃။ အကြားအမြင် များခြင်း၊
၄။ ထက်သန်သော လုံ့လရှိခြင်း၊
၅။ ပညာရှိခြင်း။ (အံ၊၂၊၁၁၂။) (အံ၊မြန်၊၂။၁၃၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သေက္ခပုဂ္ဂိုလ်တို့၏ အား ၅ မျိုး

၁။ ယုံကြည်မှု သဒ္ဓါအား၊
၂။ ရှက်မှု ဟိရီအား၊
၃။ ကြောက်လန့်မှု ဩတ္တပ္ပ အား၊
၄။ အားထုတ်မှု ဝီရိယ အား၊
၅။ သိမှု ပညာအား။ (အံ၊၂၊၁။) (အံ၊မြန်၊၂။၁-၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သေက္ခရဟန်း ဆုတ်ယုတ်ကြောင်း တရား ၂ ပါး

၁။ အမျက်ထွက်ခြင်း ကောဓ၊
၂။ ရန်ငြိုး ဖွဲ့ခြင်း ဥပနာဟ၊(တစ်နည်း)
သူ့ကျေးဇူးကို ချေဖျက်ခြင်း မက္ခ၊
၂။ အပြိုင်ပြုခြင်း ပလာသ၊ (တစ်နည်း)
ငြူစူခြင်း ဣဿာ၊
၂။ ဝန်တိုခြင်း မစ္ဆရိယ၊ (တစ်နည်း)
လှည့်ပတ်ခြင်း မာယာ၊
၂။ စဉ်းလဲခြင်း သာဌေယျ၊ (တစ်နည်း)
ဒုစရိုက်တရားတို့မှ မရှက်ခြင်း အဟိရီက၊
၂။ ဒုစရိုက်တရားတို့မှ မလန့်ခြင်း အနောတ္တပ္ပ။ (အံ၊၁၊၉၅။) (အံ၊မြန်၊၁။၁၁၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သေက္ခရဟန်း ဆုတ်ယုတ်ကြောင်း တရား ၅ ပါး

၁။ အမှုသစ်၌ မွေ့လျော်ခြင်း၊
၂။ စကားပြောခြင်း၌ မွေ့လျော်ခြင်း၊
၃။ အိပ်ခြင်း၌ မွေ့လျော်ခြင်း၊
၄။ အပေါင်းအဖော်၌ မွေ့လျော်ခြင်း၊ ၅။(ကိလေသာမှ) လွတ်မြောက်သော စိတ်ကို မဆင်ခြင်ခြင်း။ (အံ၊၂၊၁၀၂။) (အံ၊မြန်၊၂။၁၂၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သေက္ခရဟန်း ဆုတ်ယုတ်ကြောင်း တရား ၇ ပါး

၁။ အမှုသစ်၌ မွေ့လျော်ခြင်း၊
၂။ စကား ပြောခြင်း၌ မွေ့လျော်ခြင်း၊
၃။ အိပ်ခြင်း၌ မွေ့လျော်ခြင်း၊
၄။ အပေါင်းအဖော်တို့နှင့် စုရုံး နေထိုင်ခြင်း၌ မွေ့လျော်ခြင်း၊
၅။ ဣန္ဒြေတို့ကို မစောင့်စည်းခြင်း၊
၆။ စားဖွယ်အစားအစာ၌ အတိုင်းအရှည် မသိခြင်း၊
၇။ မထေရ်ကြီးတို့၏ ပြုအပ်သော ကိစ္စတို့၌ အားထုတ်ခြင်း။ (အံ၊၂၊၄၁၅။) (အံ၊မြန်၊၂။ ၅၂၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သေက္ခရဟန်း မဆုတ်ယုတ်ကြောင်း တရား ၂ ပါး

၁။ အမျက်မထွက်ခြင်း အက္ကောဓ၊
၂။ ရန်ငြိုး မဖွဲ့ခြင်း အနုပနာဟ၊ (တစ်နည်း)
သူ့ကျေးဇူးကို မချေဖျက်ခြင်း အမက္ခ၊
၂။ အပြိုင် မပြုခြင်း အပဠာသ၊ (တစ်နည်း)
မငြူစူခြင်း အနိဿာ၊
၂။ ဝန်မတိုခြင်း အမစ္ဆရိယ၊ (တစ်နည်း)
မလှည့်ပတ်ခြင်း အမာယာ၊
၂။ မစဉ်းလဲခြင်း အသာဌေယျ၊ (တစ်နည်း)
ဒုစရိုက်တရားတို့မှ ရှက်ခြင်း ဟိရီ၊
၂။ ဒုစရိုက်တရားတို့မှ လန့်ခြင်း ဩတ္တပ္ပ။ (အံ၊၁၊၉၅။) (အံ၊မြန်၊၁။၁၁၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သေက္ခရဟန်း မဆုတ်ယုတ်ကြောင်း တရား ၅ ပါး

၁။ အမှုသစ်၌် မမွေ့လျော်ခြင်း၊
၂။ စကား ပြောခြင်း၌ မမွေ့လျော်ခြင်း၊
၃။ အိပ်ခြင်း၌ မမွေ့လျော်ခြင်း၊
၄။ အပေါင်းအဖော်၌ မမွေ့ လျော်ခြင်း၊ ၅။(ကိလေသာမှ) လွတ်မြောက်သော စိတ်ကို ဆင်ခြင်ခြင်း။ (အံ၊၂၊၁၀၂။) (အံ၊မြန်၊၂။၁၂၄-၁၂၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သေက္ခရဟန်း မဆုတ်ယုတ်ကြောင်း တရား ၅ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ ပြုဖွယ်ကိစ္စ များခြင်း၊
၂။ အနည်းငယ်မျှသော အမှုဖြင့် နေ့ကို ကုန်လွန်စေခြင်း၊
၃။ မလျောက်ပတ်သော လူတို့နှင့် ရောနှောဆက်ဆံနေခြင်း၊
၄။ အခါမဟုတ်သည်၌ ရွာသို့ ဝင်ခြင်း၊
၅။ အလိုနည်းမှု၊ ရောင့်ရဲ လွယ်မှု သမထဝိပဿနာနှင့် စပ်သော စကားများကို မပြောမူ၍ စိတ်ငြိမ်ကြောင်း ‘‘သမထ’’ကို အားမထုတ်ခြင်း။ (အံ၊၂၊၁၀၂။) (အံ၊မြန်၊၂။၁၂၄-၁၂၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သေက္ခရဟန်း မဆုတ်ယုတ်ကြောင်း တရား ၅ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ ကိစ္စမများ ပြုဖွယ် မများခြင်း၊
၂။ အနည်းငယ်မျှသော အမှုဖြင့် နေ့ကို မကုန်လွန်စေခြင်း၊
၃။ လူတို့နှင့် ရောနှော ဆက်ဆံ၍ မနေခြင်း၊
၄။ အခါမဟုတ်သည်၌ ရွာသို့ မဝင်ခြင်း၊
၅။ အလိုနည်းမှု၊ ရောင့်ရဲ လွယ်မှု သမထဝိပဿနာနှင့် စပ်သော စကားများကိုသာ ပြောဆို၍ စိတ်ငြိမ်ကြောင်း ‘‘သမထ’’ကို အားထုတ်၍ နေခြင်း။ (အံ၊၂၊၁၀၃။) (အံ၊မြန်၊၂။၁၂၆-၁၂၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သေက္ခရဟန်း မဆုတ်ယုတ်ကြောင်း တရား ၇ ပါး

၁။ အမှုသစ်၌ မမွေ့လျော်ခြင်း၊
၂။ စကား ပြောခြင်း၌ မမွေ့လျော်ခြင်း၊
၃။ အိပ်ခြင်း၌ မမွေ့လျော်ခြင်း၊
၄။ အပေါင်းအဖော်တို့နှင့် စုရုံး၍ နေထိုင်ခြင်း၌ မမွေ့လျော်ခြင်း၊
၅။ ဣန္ဒြေတို့ကို စောင့်စည်းခြင်း၊
၆။ စားဖွယ် သောက်ဖွယ် ခဲဖွယ်ဘောဇဉ်တို့၌ အတိုင်းအရှည်ကို သိခြင်း၊
၇။ မထေရ်ကြီးတို့ ပြုအပ်သော အမှုကိစ္စတို့၌ ဝင်ရောက် စွက်ဖက် အားထုတ်မှု မပြုခြင်း။ (အံ၊၂၊၄၁၅။) (အံ၊မြန်၊၂။ ၅၂၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သေချိန်မရောက်မီ သေရသော ပုဂ္ဂိုလ် ၇ ဦး

၁။ ရေငတ်သော သူသည် သောက်ရေကို မရ သဖြင့် အသည်းနှလုံး ခြောက်ကပ်၍ သေရခြင်း၊
၂။ မြွေကိုက်ခံရသော သူသည် ဆေးဆရာကို မရသဖြင့် သေရခြင်း၊
၃။ အဆိပ်စားမိသော သူသည် အဆိပ်ဖြေဆေးကို မရသဖြင့် သေရခြင်း၊
၄။ မီးလောင်ခံရသော သူသည် အေးငြိမ်းကြောင်းကို မရသဖြင့် သေရခြင်း၊
၅။ ရေနစ်သော သူသည် ထောက်တည်ရာကို မရသဖြင့် သေရခြင်း၊
၆။ လက်နက်ထိခိုက်မိ၍ အနာရှိသော သူသည် ဆေးသမားကို မရသဖြင့် သေရခြင်း၊
၇။ ငတ်မွတ်ဆာလောင်သော သူသည် အစားကို မရသဖြင့် ဝမ်းတွင်း၌ လေခတ်၍ သေရခြင်း။ (မိလိန္ဒ၊၂၉၁။) (မိလိန္ဒ၊မြန်။၃၁၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သေခြင်း ၂ မျိုး

၁။ ကာလမရဏ- ကုသိုလ်ကံကုန်ခြင်း, အသက်တမ်းကုန်ဆုံးခြင်း, ယင်း နှစ်ပါး တို့၏ ကုန်ဆုံးခြင်းကြောင့် သေရခြင်း၊
၂။ အကာလမရဏ- အသက်တမ်းစသည် မကုန်သေးဘဲ ဥပစ္ဆေဒကကံကြောင့် သေရခြင်း။ (ဝိသုဒ္ဓိ၊ဋီ၊၁၊၂၈၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သေခြင်း ၂ မျိုး (တစ်နည်း)

၁။ လုံ့လကြောင့် သေခြင်း (ဥပက္ကမ မရဏ)၊
၂။ မိမိအလိုအားဖြင့် သေခြင်း (သရသမရဏ)။ (အနုဋီ၊၂၊၇၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သေခြင်း ၃ မျိုး

၁။ ခဏိကမရဏ- ပဋိသန္ဓေစိတ်ဖြစ်ပြီး နောက်အခါ၌ ရုပ်နာမ်တရားတို့၏ ပျက်ခြင်း၊ ခဏခဏ သေခြင်း၊
၂။ သမ္မုတိမရဏ- မောင်ဖြူသေပြီ အစရှိသည်ဖြင့် လောက၌ သမုတ်အပ်သော သေခြင်း၊
၃။ သမုစ္ဆေဒမရဏ- ကိလေသာကုန်ပြီးသော ရဟန္တာပုဂ္ဂိုလ်၏ နောက်ထပ် ပဋိသန္ဓေနေခြင်းမရှိသော အကြွင်းမဲ့ ပြတ်ဆဲခြင်း ဟူသော သေခြင်း။ (အံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၄၀၉။) (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၉၅။) (ဝိသုဒ္ဓိ၊၁၊၂၂၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သေခြင်းတရား၌ ကြောက်မက်ဖွယ် ဘေး ၃ မျိုး

၁။ ဇရာသည် အသက်ကို သေခြင်းအနီးသို့ ပို့ဆောင်ခံရခြင်း၊
၂။ သတ္တဝါတို့၏ အသက်သည် အလွန်တိုခြင်း၊
၃။ ဇရာသည် သေခြင်း အနီးသို့ ဆောင်အပ်သူ၌ ကိုးကွယ်ရာဟူ၍ မရှိခြင်း။ (သံ၊၁၊၂၊၅၃။) (သံ၊မြန်၊၁။၅၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သေခိယသိက္ခာပုဒ် ၇၅ ပါး

၁။ ပရိမဏ္ဍလဝဂ်-
သင်းပိုင်ကို ရှေ့နောက်မှ တွဲလွဲကျလျက် ဝတ်သော ရှင်ရဟန်းကို အကြောင်းပြု၍ ပညတ်အပ်သော ပရိမဏ္ဍလသိက္ခာပုဒ်၊
၂။ ဧကသီကို ရှေ့မှ နောက်မှ တွဲလွဲကျလျက် ရုံသော ရှင်ရဟန်းကို အကြောင်းပြု၍ ပညတ်အပ်သော ဒုတိယပရိမဏ္ဍလသိက္ခာပုဒ်၊
၃။ ကိုယ်ကို လှစ်၍ ရွာတွင်းသွားသော သုပ္ပဋိစ္ဆန္န သိက္ခာပုဒ်၊
၄။ ကိုယ်ကို လှစ်၍ ရွာတွင်းနေသော ဒုတိယသုပ္ပဋိစ္ဆန္နသိက္ခာပုဒ်၊
၅။ လက်ခြေကို ကစားလျက် ရွာတွင်းသွားသော ပထမသံဝုတသိက္ခာပုဒ်၊
၆။ လက်ခြေကို ကစားလျက် ရွာတွင်းနေသော ဒုတိယသံဝုတသိက္ခာပုဒ်၊
၇။ ဟိုဟိုသည်သည် ကြည့်လျက် ရွာတွင်းသွားသော ဩက္ခိတ္တစက္ခု သိက္ခာပုဒ်၊
၈။ ဟိုဟိုသည်သည် ကြည့်လျက် ရွာတွင်းနေသော ဒုတိယဩက္ခိတ္တစက္ခု သိက္ခာပုဒ်၊
၉။ ကိုယ်ကို ပစ်လွှဲလျက် ရွာတွင်းသွားသော ဥက္ခိတ္တကာယသိက္ခာပုဒ်၊
၁၀။ ကိုယ်ကို ပစ်လွှဲလျက် ရွာတွင်းနေသော ဒုတိယဥက္ခိတ္တကာယသိက္ခာပုဒ်၊
၂။ ဥဇ္ဇဂ္ဃိကဝဂ်-
ပြင်းစွာ ရယ်လျက် ရွာတွင်းသွားသော ဥဇ္ဇဂ္ဃိကသိက္ခာပုဒ်၊
၂။ ပြင်းစွာရယ်လျက် ရွာတွင်းနေသော ဒုတိယဥဇ္ဇဂ္ဃိကသိက္ခာပုဒ်၊
၃။ စူးရှကျယ်လောင်သော အသံကို ပြုလျက် ရွာတွင်းသွားသော ဥစ္စာသဒ္ဒမဟာသဒ္ဒသိက္ခာပုဒ်၊
၄။ စူးရှကျယ် လောင်သော အသံကို ပြုလျက် ရွာတွင်းနေသော ဒုတိယဥစ္စာသဒ္ဒမဟာသဒ္ဒသိက္ခာပုဒ်၊
၅။ ကိုယ်ကို လှုပ်ကာလှုပ်ကာ ရွာတွင်းသွားသော ကာယပ္ပစာလကသိက္ခာပုဒ်၊
၆။ ကိုယ်ကို လှုပ်ကာလှုပ်ကာ ရွာတွင်းနေသော ဒုတိယ ကာယပ္ပစာလကသိက္ခာပုဒ်၊
၇။ လက်မောင်းကို လှုပ်ကာလှုပ်ကာ ရွာတွင်းသွားသော ဗာဟုပ္ပစာလကသိက္ခာပုဒ်၊
၈။ လက်မောင်းကို လှုပ်ကာ လှုပ်ကာ ရွာတွင်းနေသော ဒုတိယ ဗာဟုပ္ပစာလကသိက္ခာပုဒ်၊
၉။ ဦးခေါင်းကို လှုပ်ကာ လှုပ်ကာ ရွာတွင်းသွားသော သီသပ္ပစာလက သိက္ခာပုဒ်၊
၁၀။ ဦးခေါင်းကို လှုပ်ကာလှုပ်ကာ ရွာတွင်းနေသော ဒုတိယသီသပ္ပစာလက သိက္ခာပုဒ်၊
၃။ ခမ္ဘကတဝဂ်-
ခါးထောက်လျက် ရွာတွင်းသွားသော ခမ္ဘကတသိက္ခာပုဒ်၊
၂။ ခါးထောက်လျက် ရွာတွင်းနေသော ဒုတိယ ခမ္ဘကတသိက္ခာပုဒ်၊
၃။ ဦးခေါင်းခြုံလျက် ရွာတွင်း၌ သွားသော ဩဂုဏ္ဌိတသိက္ခာပုဒ်၊
၄။ ဦးခေါင်းခြုံလျက် ရွာတွင်း၌ နေသော ဒုတိယ ဩဂုဏ္ဌိတသိက္ခာပုဒ်၊
၅။ ခြေဖဝါး စွန်းဖြင့် နင်းလျက် ရွာတွင်းသွားသော ဥက္ကုဋိကသိက္ခာပုဒ်၊
၆။ လက်အာယောဂပတ် ပုဆိုးအာယောဂပတ် ဖွဲ့လျက် ရွာတွင်းနေသော ပလ္လတ္ထိကသိက္ခာပုဒ်၊
၇။ ဆွမ်းကို မရိုမသေ ခံသော အသက္ကစ္စသိက္ခာပုဒ်၊
၈။ ထိုထို အရပ်မျက်နှာကို ကြည့်လျက် ဆွမ်းခံသော ပိဏ္ဍပါတပဋိဂ္ဂဟနသိက္ခာပုဒ်၊
၉။ ဆွမ်းဟင်းကိုသာလျှင် များစွာ ခံယူသော ဗဟုပဋိဂ္ဂဟန သိက္ခာပုဒ်၊
၁၀။ ဆွမ်းကို စုန့်စုန့်တက်အောင် ခံသော ထူပီကတသိက္ခာပုဒ်၊
၄။ ပိဏ္ဍပါတဝဂ်-
မရိုမသေ ဆွမ်းစားသော သိက္ခာပုဒ်၊
၂။ ထိုထိုအရပ်သို့ ကြည့်လျက် ဆွမ်းစားသော သိက္ခာပုဒ်၊
၃။ ထိုထိုဝတ္ထုကို သုံးသပ်လျက် ဆွမ်းစားသော သိက္ခာပုဒ်၊
၄။ ဟင်းကိုသာလျှင် များစွာ စားသော သိက္ခာပုဒ်၊
၅။ ဆွမ်းကို အလယ်ထိပ်မှ နှိပ်လျက် စားသော သိက္ခာပုဒ်၊
၆။ ဟင်းကို လည်းကောင်း စားမဲဟင်းလျာကို လည်းကောင်း ဆွမ်းဖြင့် ဖုံးလွှမ်းသော သိက္ခာပုဒ်၊
၇။ ဟင်းကိုလည်းကောင်း ဆွမ်းကို လည်းကောင်း မနာဖျားပဲ မိမိအကျိုးငှာ တောင်း၍ စားသော သိက္ခာပုဒ်၊
၈။ ကဲ့ရဲ့လိုသည် ဖြစ်၍ တစ်ပါးသော ရဟန်း၏ သပိတ်ကို ကြည့်ရှုသော သိက္ခာပုဒ်၊
၉။ ကြီးသော ဆွမ်းလုတ်ကို ပြုသော သိက္ခာပုဒ်၊
၁၀။ ရှည်စွာသော ဆွမ်းလုပ်ကို ပြုသော သိက္ခာပုဒ်၊
၅။ ကဗဠဝဂ်-
ဆွမ်းလုတ်မရောက်မီ ခံတွင်းကို ဖွင့်သော သိက္ခာပုဒ်၊
၂။ ဆွမ်းစားစဉ် လက်ငါးချောင်းကို ခံတွင်းသို့ ထည့်သော သိက္ခာပုဒ်၊
၃။ ဆွမ်းလုတ်ရှိသော ခံတွင်းဖြင့် စကားပြောသော သိက္ခာပုဒ်၊
၄။ ဆွမ်းလုတ်ကို မြှောက်ကာ စားသော သိက္ခာပုဒ်၊
၅။ ဆွမ်းလုတ်ကို ကိုက်ဖြတ်ကာ စားသော သိက္ခာပုဒ်၊
၆။ မျောက်ကဲ့သို့ ပါးစောင်ခဲလျက် စားသော သိက္ခာပုဒ်၊
၇။ လက်ကို ခါလျက် စားသော သိက္ခာပုဒ်၊
၈။ ဆွမ်းလုံးကို ကြဲလျက် စားသော သိက္ခာပုဒ်၊
၉။ လျှာကို ထုတ်ကာ စားသော သိက္ခာပုဒ်၊
၁၀။ စပ်စပ်မြည်အောင် စားသော သိက္ခာပုဒ်၊
၆။ သုရုသုရုဝဂ်-
ရှရုရှရု မြည်အောင် စားသော သိက္ခာပုဒ်၊
၂။ လက်ကို လျက်ကာ စားသော သိက္ခာပုဒ်၊
၃။ သပိတ်ကို ခြစ်လျက် စားသော သိက္ခာပုဒ်၊
၄။ နှုတ်ခမ်းကို လျက်ကာ စားသော သိက္ခာပုဒ်၊
၅။ ဆွမ်း စသော အာမိသနှင့် တကွသော လက်ဖြင့် သောက်ရေခွက် ကိုင်သော သိက္ခာပုဒ်၊
၆။ ဆွမ်းလုံးနှင့် တကွသော သပိတ်ဆေးရေကို ရွာတွင်း၌ စွန့်သော သိက္ခာပုဒ်၊
၇။ ထီးကိုင်ထားသူအား တရားဟောသော သိက္ခာပုဒ်၊
၈။ တုတ်ကိုင်ထားသူအား တရား ဟောသော သိက္ခာပုဒ်၊
၉။ ဓား သန်လျက် ကိုင်ထားသူအား တရားဟောသော သိက္ခာပုဒ်၊
၁၀။ လေး လက်နက် ကိုင်ထားသူအား တရားဟောသော သိက္ခာပုဒ်၊
၇။ ပါဒုကဝဂ်-
ခြေနင်းစီးထားသူအား တရားဟောသော သိက္ခာပုဒ်၊
၂။ ဖိနပ်စီးထားသူအား တရား ဟောသော သိက္ခာပုဒ်၊
၃။ ယာဉ်ထက်၌ နေသောသူအား တရားဟောသော သိက္ခာပုဒ်၊
၄။ အိပ်ရာထက်၌ နေသောသူအား တရားဟောသော သိက္ခာပုဒ်၊
၅။ လက်အာယောဂပတ် ပုဆိုး အာယောဂပတ် ဖွဲ့လျက် နေထိုင်သော သူအား တရားဟောသော သိက္ခာပုဒ်၊
၆။ ဦးရစ်ခေါင်းပေါင်းရှိသော သူအား တရားဟောသော သိက္ခာပုဒ်၊
၇။ ခေါင်းမြီးခြုံ ထားသော သူအား တရားဟောသော သိက္ခာပုဒ်၊
၈။ မိမိက မြေ၌ နေလျက် နေရာ၌ ထိုင်သော သူအား တရားဟောသော သိက္ခာပုဒ်၊
၉။ မိမိက နိမ့်သော နေရာ၌ နေလျက် မြင့်သော နေရာ၌ နေထိုင်သော သူအား တရားဟောသော သိက္ခာပုဒ်၊
၁၀။ ထိုင်နေသော သူအား ရပ်လျက် တရားဟောသော သိက္ခာပုဒ်၊
၁၁။ မိမိက နောက်မှ သွားလျက် ရှေ့မှ သွားသော သူအား တရားဟောသော သိက္ခာပုဒ်၊
၁၂။ မိမိက ခရီးလမ်းမှ မသွားပဲ ခရီးလမ်းမှ သွားသော သူအား တရားဟောသော သိက္ခာပုဒ်၊
၁၃။ ရပ်လျက် ကျင်ကြီးကျင်ငယ်ကို စွန့်သော သိက္ခာပုဒ်၊
၁၄။ စိမ်းစိုသော မြက်သစ်ပင် စသည်၌ ကျင်ကြီးကျင်ငယ်ကိုဖြစ်စေ, တံထွေးကိုဖြစ်စေ စွန့်သော သိက္ခာပုဒ်၊
၁၅။ ရေ၌ ကျင်ကြီးကျင်ငယ်ကိုဖြစ်စေ တံထွေးကို ဖြစ်စေ စွန့်သော သိက္ခာပုဒ်။ (ဝိ၊၅၊၅၄-၅၅။) (ဝိ၊မြန်၊၅၊၈၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သေခိယသိက္ခာပုဒ်တို့၏ ဖြစ်ကြောင်း သမုဋ္ဌာန် ၃ ပါး

၁။ ရံခါ ကိုယ်ကြောင့်လည်းကောင်း စိတ်ကြောင့်လည်းကောင်း ဖြစ်ကုန်၏၊ နှုတ်ကြောင့် မဖြစ်ကုန်၊
၂။ ရံခါ နှုတ်ကြောင့် လည်းကောင်း စိတ်ကြောင့်လည်းကောင်း ဖြစ်ကုန်၏၊ ကိုယ်ကြောင့် မဖြစ်ကုန်၊
၃။ ရံခါ ကိုယ်ကြောင့်လည်းကောင်း နှုတ်ကြောင့်လည်းကောင်း၊ စိတ်ကြောင့်လည်းကောင်း ဖြစ်ကုန်၏။ (ဝိ၊၅၊၃၆၃။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၄၆၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သေဉ္စတနာ ၃ ပါး

၁။ ကာယသေဉ္စတနာ- အကုသိုလ်စိတ် (၁၂) ပါး၊ မဟာကုသိုလ်စိတ် (၈) ပါး ပေါင်း ၂၀၊
၂။ ဝစီသေဉ္စတနာ- အကုသိုလ်စိတ် (၁၂) ပါး၊ မဟာကုသိုလ်စိတ် (၈) ပါး ပေါင်း ၂၀၊
၃။ မနောသေဉ္စတနာ- အကုသိုလ်စိတ် (၁၂) ပါး၊ မဟာကုသိုလ်စိတ် (၈) ပါး ပေါင်း ၂၀။ (အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၄၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သေဉ္စတနာအပေါင်း ၆ ပါး

၁။ ရူပသေဉ္စတနာ- ရူပါရုံ၌ စေ့ဆော်တတ်သည့် စေတနာ၊
၂။ သဒ္ဒ သေဉ္စတနာ-သဒ္ဒါရုံ၌ စေ့ဆော်တတ်သည့် စေတနာ၃။ ဂန္ဓသေဉ္စတနာ- ဂန္ဓာရုံ၌ စေ့ဆော် တတ်သည့် စေတနာ၊
၄။ ရသသေဉ္စတနာ- ရသာရုံ၌ စေ့ဆော်တတ်သည့် စေတနာ၊
၅။ ဖောဋ္ဌဗ္ဗ သေဉ္စတနာ- ဖောဋ္ဌဗ္ဗာရုံ၌ စေ့ဆော်တတ်သည့် စေတနာ၊
၆။ ဓမ္မသေဉ္စတနာ- ဓမ္မာရုံ၌ စေ့ဆော် တတ်သော စေတနာ။ (ဒီ၊၃၊၂၀၂။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၂၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သေတဗျမြို့သား ကာဠညီနောင် ၃ ဦး

၁။ စူဠကာဠ၊
၂။ မဇ္ဈိမကာဠ၊
၃။ မဟာကာဠ။ (ဓမ္မ၊ဋ္ဌ၊၁၊၄၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သေနကအမတ်၏ အမေး ၄ ထွေနှင့် မဟောသဓာသုခမိန်၏ အဖြေ ၄ ပါး

၁။ ယောကျ်ား မည်သည် အဘယ်အရာ၌ တည်အပ်သနည်း? သစ္စာ၌ တည်အပ်၏၊
၂။ သစ္စာ၌ တည်သော ယောကျ်ား သည် အဘယ်အရာကို ဖြစ်စေအပ်သနည်း? ဥစ္စာကို ဖြစ်စေအပ်၏၊
၃။ ဥစ္စာကို ဖြစ်စေ ပြီး၍ အဘယ်အရာကို ပြုအပ်သနည်း? မန္တန်ကို ယူအပ်၏၊
၄။ မန္တန်ကို ယူပြီး၍ အဘယ် အရာကို ပြုအပ်သနည်း? မိမိ၏ လျှို့ဝှက်ထားသော အရာကို သူတစ်ပါးအား မပြောဆိုအပ်။ (ဇာ၊ဋ္ဌ၊၆၊၂၂၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သေနာဝါသသိက္ခာပုဒ်၌ အင်္ဂါ ၃ ပါုး

၁။ သုံးညဉ့် လွန်ခြင်း၊
၂။ စစ်တပ်၌ နေဝင် မိုးချုပ်ခြင်း၊
၃။ မကျန်းမာသူ အစရှိသည်တို့သည် မဟုတ်ခြင်း။ (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၃၊၇၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သေနာဝါသသိက္ခာပုဒ်နှင့် အင်္ဂါ ၂ ပါး

၁။ စစ်တပ်၌ လေးရက်မြောက် နေဝင်မိုးချုပ်ခြင်း၊
၂။ ဖျားနာသူ မဟုတ်ခြင်း။ (ဝိမတိ၊၂၊၄၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သေနာသန ၁၅ မျိုး

ကျောင်းအိပ်ရာနေရာ ၁၅ မျိုးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သေနာသန ၁၆ မျိုး

ကျောင်းအိပ်ရာနေရာ ၁၆ မျိုးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သေနာသန ၄ မျိုး

ကျောင်းအိပ်ရာနေရာ ၄ မျိုးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သေနာသနခေတ် ၆ မျိုး

ကျောင်းအိပ်ရာနေရာ ဖြစ်ပေါ်ရာ ခေတ် ၆ မျိုးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သေနာသနဂ္ဂါဟာပကသမ္မုတိရသော ရဟန်း အင်္ဂါ ၅ ပါး

၁။ ဆန္ဒာဂတိသို့ မလိုက်ခြင်း၊
၂။ ဒေါသာဂတိသို့ မလိုက်ခြင်း၊
၃။ မောဟာဂတိသို့ မလိုက်ခြင်း၊
၄။ ဘယာဂတိသို့ မလိုက်ခြင်း၊
၅။ ကျောင်းယူပြီးခြင်း မယူရသေးခြင်းကို သိခြင်း။ (ဝိ၊၄၊၃၁၇။) (ဝိ၊မြန်၊၄။၃၂၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သေနာသနသန္တောသ ၁၅ ပါး

ကျောင်း၌ ရောင့်ရဲခြင်း ၁၅ ပါးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သေပြီဟု ဆုံးဖြတ်နိုင်ကြောင်း ၃ မျိုး

၁။ အသက်ဟု ဆိုအပ်သော ဇီဝိတိန္ဒြေသည် ခန္ဓာကိုယ်မှ စွန့်ခွာခြင်း၊
၂။ ကိုယ်ငွေ့ဟု ဆိုအပ်သော ကမ္မဇတေဇောဓာတ်သည် ခန္ဓာကိုယ်မှ စွန့်ခွာခြင်း၊
၃။ သိတတ်သော ဝိညာဏ်တရားသည် ခန္ဓာကိုယ်မှ စွန့်ခွာခြင်း။ (မ၊၁၊၃၇၀။) (မ၊မြန်၊၁။၃၈၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သေဘေးကို မကြောက်ရွံ့သူ အင်္ဂါ ၄ ပါး

၁။ မြတ်စွာဘုရား၌ မတုန်မလှုပ် ကြည်ညိုခြင်းနှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၂။ တရားတော်၌ မတုန်မလှုပ် ကြည်ညိုခြင်းနှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၃။ သံဃာတော်၌ မတုန်မလှုပ် ကြည်ညိုခြင်းနှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၄။ ကျိုး ပေါက် ပြောက် ကျားခြင်း မရှိသော အရိယာပုဂ္ဂိုလ်တို့ နှစ်သက် ချီးမွမ်းအပ်သော ငါးပါးသီလနှင့် ပြည့်စုံ၏။ (သံ၊၃၊၃၃၇။) (သံ၊မြန်၊၃။၃၄၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သေမင်း တမန် ၅ မျိုး

၁။ ကလေးသူငယ်၊
၂။ အိုမင်းရင့်ရော်သူ၊
၃။ ဖျားနာသူ၊
၄။ အညှဉ်းဆဲ ခံရသူ (ညှဉ်းဆဲသူ။)၊
၅။ သူသေ။ (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၁၊၁၅၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သေယျ ၄ မျိုး

အိပ်ပုံ အိပ်နည်း ၄ မျိုးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သေရခြင်းအကြောင်း ၈ ပါး

၁။ လေကြောင့် သေရခြင်း၊
၂။ သည်းခြေကြောင့် သေရခြင်း၊
၃။ သလိပ်ကြောင့် သေရခြင်း၊
၄။ သည်းခြေ, လေ, သလိပ် သုံးပါး ပေါင်းဆုံစုဝေးခြင်း သန္နိပါတ်ကြောင့် သေရခြင်း၊
၅။ ဥတုဖောက်ပြန်သောကြောင့် သေရခြင်း၊
၆။ မညီညွတ်သော အစာကြောင့် သေရခြင်း၊
၇။ သူတစ်ပါး လုံ့လပယောဂကြောင့် သေရခြင်း၊
၈။ ကံ၏ အကျိုးပေးမှုကြောင့် သေရခြင်း။ (မိလိန္ဒ၊၂၉၁။) (မိလိန္ဒ၊မြန်။၃၁၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သေရည် ၅ မျိုး

၁။ ပိဋ္ဌသုရာ- မုန့်ညက်ဖြင့် ပြုလုပ်အပ်သော သေရည်၊
၂။ ဩဒနသုရာ- ထမင်းဖြင့် ပြုလုပ်အပ်သော သေရည်၊
၃။ ပူဝသုရာ- မုန့်ဖြင့် ပြုလုပ်အပ်သော သေရည်၊
၄။ ကိဏ္ဏ ပက္ခိတ္တ- တဆေးခပ်ထည့်အပ်သော သေရည်၊
၅။ သမ္ဘာရသံယုတ္တ- အမျိုးမျိုးသော အဆောက် အဦ (ပစ္စည်းဝတ္ထု) များကို ထည့်၍ ပြုလုပ်အပ်သော သေရည်။ (ဝိ၊၂၊၁၄၆။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၂၇။) (သံ၊ဋ္ဌ၊၃၊၃၃၄။) (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၆၅။) (ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၁၇။) (ဣတိဝုတ်၊ဋ္ဌ၊၂၂၁။) (ဝိမာန၊ဋ္ဌ၊၆၆။) (မဟာနိ၊ဋ္ဌ၊၃၁၀။) (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၃၊၂၅၂။) (ဝိ၊မြန်၊၂။၁၆၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သေရည် အရက် သောက်ခြင်း အပြစ် ၆ ပါး

၁။ ဥစ္စာ ဆုတ်ယုတ်ခြင်း၊
၂။ ခိုက်ရန် ဖြစ်ပွား တတ်ခြင်း၊
၃။ အနာရောဂါ ဖြစ်တတ်ခြင်း၊
၄။ အရှိန်အစော်မဲ့တတ်ခြင်း၊
၅။ လျှို့ဝှက် အပ်သည်ကို ဖော်ပြတတ်ခြင်း၊
၆။ ပညာ၏ အားနည်းသည်ကို ပြုတတ်ခြင်း။ (ဒီ၊၃၊၁၄၈။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၁၆၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သေရီ ၂ မျိုး

၁။ ဓမ္မသေရီ- သတိပဋ္ဌာန်လေးပါးစသော မောဓိပက္ခိယတရား သုံးဆယ့် ခုနစ်ပါးနှင့် စပ်ယှဉ်ခြင်း၊
၂။ ပုဂ္ဂလသေရီ- အထက်ပါသေရီ ဓမ္မနှင့် ပြည့်စုံသော ပုဂ္ဂိုလ်နှင့် စပ်ယှဉ်ခြင်း။ (စူဠနိ၊၂၄၅။) (စူဠနိ၊၂၄၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သောစေယျ ၃ ပါး

၁။ ကာယသောစေယျ- ကာယဒွါရ-ကိုယ်၌ စင်ကြယ်ခြင်း၊
၂။ ဝစီ သောစေယျ- ဝစီဒွါရ-နှုတ်၌ စင်ကြယ်ခြင်း၊
၃။ မနောသောစေယျ- စိတ်၌ စင်ကြယ်ခြင်း။ (ခုဒ္ဒက၊၂၃၃။) (ခုဒ္ဒက၊မြန်။၂၁၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သောဏ္ဍ ၄ မျိုး

ကြူးသူ ၄ မျိုးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သောတ ၂ မျိုး

၁။ ဒိဗ္ဗသောတ- နတ်တို့၏ ဥစ္စာဖြစ်သော မံသသောတနှင့် တူသော အဘိညာဉ်ဉာဏ်၊
၂။ တဏှာသောတ- တဏှာဟူသော ရေအယဉ်။ (ယမက၊၁၊၇၅-၇၆။) (ယမက၊၁၊၁၉၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သောတ ၅ မျိုး

၁။ တဏှာသောတ- တဏှာဟူသော ရေအယဉ်၊
၂။ ဒိဋ္ဌိသောတ- ဒိဋ္ဌိဟူသော ရေအယဉ်၊
၃။ ကိလေသာသောတ- ကိလေသာဟူသော ရေအယဉ်၊
၄။ ဒုစ္စရိတသောတ-ဒုစရိုက်ဟူသော ရေအယဉ်၊
၅။ အဝိဇ္ဇာသောတ-အဝိဇ္ဇာဟူသော ရေအယဉ်။ (စူဠနိ၊၃၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သောတဝိညေယျသဒ္ဒ ၂ မျိုး

၁။ သေဝိတဗ္ဗ သောတဝိညေယျသဒ္ဒ- ဤသောတဝိညာဉ်ဖြင့် သိအပ်သော သဒ္ဒါရုံကို မှီဝဲသော ပုဂ္ဂိုလ်အား အကုသိုလ်တရားများ ယုတ်လျော့၍ ကုသိုလ် တရားများ တိုးပွားလာသဖြင့် မှီဝဲအပ်သော သောတဝိညေယျသဒ္ဒ၊
၂။ အသေဝိတဗ္ဗ သောတဝိညေယျသဒ္ဒ- ဤသောတဝိညာဉ်ဖြင့် သိအပ်သော သဒ္ဒါရုံကို မှီဝဲသော ပုဂ္ဂိုလ်အား အကုသိုလ်တရားများ တိုးပွား၍ ကုသိုလ်တရားများ ယုတ်လျော့သွားသဖြင့် မမှီဝဲအပ်သော သောတဝိညေယျသဒ္ဒ။ (ဒီ၊၂၊၂၂၅။) (ဒီ၊မြန်၊၂။၂၅၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သောတာပတ္တိဖိုလ်ကို မျက်မှောက်ပြုကြောင်း တရား ၄ ပါး

၁။ သူတော်ကောင်းကို မှီဝဲခြင်း၊
၂။ သူတော်ကောင်းတရားကို ကြားနာခြင်း၊
၃။ သင့်လျော်သောအားဖြင့် နှလုံးသွင်းခြင်း၊
၄။ တရားအားလျော်သော အကျင့်ကို ကျင့်ခြင်း။ (သံ၊၃၊၃၅၉။) (သံ၊၃၊၃၆၁။) (သံ၊မြန်၊၃။၃၆၄ ၃၆၇။) (သံ၊မြန်၊၃။၃၆၄-၃၆၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သောတာပတ္တိဖိုလ်ကို မျက်မှောက်ပြုရကျိုး ၆ ပါး

၁။ သူတော်ကောင်းတရား၌ မြဲခြင်း၊
၂။ သူတော်ကောင်းတရား၌ မဆုတ်ယုတ်သော သဘောရှိခြင်း၊
၃။ ထိုသောတာပန်ပုဂ္ဂိုလ်၏ ဆင်းရဲသည် အပိုင်းအခြားကို ပြုပြီးဖြစ်ခြင်း၊
၄။ ပုထုဇဉ်တို့နှင့် မဆက်ဆံသော ဉာဏ်နှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၅။ သောတာပန်ပုဂ္ဂိုလ်သည် အကြောင်းကိုလည်း ကောင်းစွာ မြင်ခြင်း၊
၆။ အကြောင်းကြောင့်ဖြစ်သော အကျိုးကိုလည်း ကောင်းစွာ မြင်ခြင်း။ (အံ၊၂၊၃၈၄။) (အံ၊မြန်၊၂။၄၈၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သောတာပတ္တိမဂ် ပယ်အပ်သော စိတ် ၅ ပါး

၁။ ဒိဋ္ဌိနှင့် တကွ ယှဉ်သော စိတ် ၄ ပါး၊
၂။ ဝိစိကိစ္ဆာနှင့် တကွဖြစ်သော စိတ် ၁ ပါး။ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၇၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သောတာပတ္တိမဂ် ပယ်အပ်သော သံယောဇဉ် ၃ ပါး

၁။ သက္ကာယဒိဋ္ဌိ သံယောဇဉ်။
၂။ ဝိစိကိစ္ဆာ သံယောဇဉ်၊
၃။ သီလဗ္ဗတပရာမာသ သံယောဇဉ်။ (အဘိ၊ဓ၊၂၀၇။) (အဘိ၊ဓ၊၂၀၉။) (အဘိ၊ဓ၊၂၄၉။) (အဘိ၊က၊၁၄၃။) (အဘိ၊က၊၁၄၉။) (အဘိ၊က၊၁၆၉။) (အဘိ၊က၊၉၁။) (ပဋိသံ။၂၈၅။) (ခုဒ္ဒက၊၆။) (အဘိ၊ဓ၊မြန်။၃၇၃၊၃၇၇၊၄၆၅။) (အဘိ၊ဓ၊မြန်။၃၇၃၊၃၇၇၊၄၆၅။) (အဘိ၊ဓ၊မြန်။၃၇၃၊ ၃၇၇၊၄၆၅။) (အဘိ၊က၊မြန်၊၁။၁၅၆။) (အဘိ၊က၊မြန်၊၁။၁၅၆။) (အဘိ၊က၊မြန်၊၁။၁၅၆။) (အဘိ၊က၊မြန်၊၁။၁၅၆။) (ပဋိသံ၊မြန်။၃၄၃။) (ခုဒ္ဒက၊မြန်။၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သောတာပတ္တိမဂ် ပယ်အပ်သော ဥပက္ကိလေသာ ၆ ပါး

၁။ သူ့ကျေးဇူးကို ဖျောက်ဖျက်တတ်ခြင်း လက္ခဏာရှိသော မက္ခ၊
၂။ အပြိုင်ပြုသောအားဖြင့် ယူခြင်း ပဠာသ၊
၃။ သူတစ်ပါးတို့၏ အရိုအသေပြုခြင်း အစရှိသည်တို့ကို ရှုတ်ချခြင်း ဣဿာ၊
၄။ မိမိ၏ သက်ရှိ, သက်မဲ့ ဥစ္စာကို သူတစ်ပါးတို့နှင့် ဆက်ဆံသည်၏ အဖြစ်ကို သည်းမခံနိုင်ခြင်း မစ္ဆရိယ၊
၅။ လှည့်ပတ် တတ်သော မာယာ၊
၆။ စဉ်းလဲကောက်ကျစ်သော သဘောရှိသော သာဌေယျ။ (မ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၇၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သောတာပတ္တိမဂ် မရကြောင်း တရား ၆ ပါး

၁။ သက္ကာယဒိဋ္ဌိကို မပယ်ခြင်း၊
၂။ ဝိစိကိစ္ဆာကို မပယ်ခြင်း၊
၃။ သီလဗ္ဗတပရာမာသကို မပယ်ခြင်း၊
၄။ အပါယ်ရောက်ကြောင်း ရာဂကို မပယ်ခြင်း၊
၅။ အပါယ်ရောက်ကြောင်း ဒေါသကို မပယ်ခြင်း၊
၆။ အပါယ်ရောက်ကြောင်း မောဟကို မပယ်ခြင်း။ (အံ၊၂၊၃၈၁-၃၈၂။) (အံ၊မြန်၊၂။၄၈၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သောတာပတ္တိမဂ် ရကြောင်း တရား ၆ ပါး

၁။ သက္ကာယ ဒိဋ္ဌိကို ပယ်ခြင်း၊
၂။ ဝိစိကိစ္ဆာကို ပယ်ခြင်း၊
၃။ သီလဗ္ဗတပရာမာသကို ပယ်ခြင်း၊
၄။ အပါယ်သို့ ရောက်ကြောင်း ရာဂကို ပယ်ခြင်း၊
၅။ အပါယ်သို့ ရောက်ကြောင်း ဒေါသကို ပယ်ခြင်း၊
၆။ အပါယ်သို့ ရောက်ကြောင်း မောဟကို ပယ်ခြင်း။ (အံ၊၂၊၃၈၁၊၃၈၂။) (အံ၊မြန်၊၂။၄၈၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သောတာပတ္တိမဂ် ရကြောင်း အင်္ဂါ ၄ ပါး

၁။ သူတော်ကောင်းကို မှီဝဲခြင်း- သပ္ပုရိသသံသေဝ၊
၂။ သူတော်ကောင်းတရားကို ကြားနာခြင်း- သဒ္ဓမ္မသဝန၊
၃။ အသင့်နှလုံးသွင်းခြင်း- ယောနိသော မနသိကာရ၊
၄။ လောကုတ္တရာအားလျော်သော အကျင့်ကို ကျင့်ခြင်း- ဓမ္မာနုဓမ္မ ပဋိပတ္တိ။ (ဒီ၊၃၊၁၉၀။) (ပဋိသံ။၂၁၁။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၁၁။) (ပဋိသံ၊မြန်။၂၆၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သောတာပတ္တိမဂ်ကြောင့် ကင်းသော အနုသယ ၂ ပါး

၁။ ဒိဋ္ဌာနုသယ- သတ္တဝါတို့၏ သန္တာန်၌ ကိန်းဝပ်တည်နေတတ်သော ဒိဋ္ဌိဟူသော အငုပ်ဓာတ်၊
၂။ ဝိစိကိစ္ဆာနုသယ- သတ္တဝါတို့ သန္တာန်၌ ကိန်းဝပ်တည်နေတတ်သော ဝိစိကိစ္ဆာ။ (ပဋိသံ။၂၈၅။) (ပဋိသံ၊မြန်။၃၄၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သောတာပတ္တိမဂ်ဖြင့် ကောင်းစွာ ဖြတ်အပ်သော တရား ၅ ပါး

၁။ သက္ကာယဒိဋ္ဌိ- မိမိကိုယ် အတ္တဘောထင်ရှားရှိသည်ဟူသော အယူ၊
၂။ ဝိစိကိစ္ဆာ- ယုံမှားတွေးတော မဆုံးဖြတ်နိုင်ခြင်း သို့လောသို့လော သံသယဖြစ်ခြင်း၊
၃။ သီလဗ္ဗတပရာမာသ- အလေ့အကျင့်ကို မှားသော အားဖြင့် သုံးသပ်ခြင်း၊
၄။ ဒိဋ္ဌာနုသယ- သတ္တဝါတို့၏ သန္တာန်၌ ကိန်းဝပ်တည်နေတတ်သော ဒိဋ္ဌိဟူသော အငုပ်ဓာတ်၊
၅။ ဝိစိကိစ္ဆာနုသယ- သတ္တဝါတို့ သန္တာန်၌ ကိန်းဝပ်တည်နေ တတ်သော ဝိစိကိစ္ဆာ၊ (ဤတရား ငါးပါးတို့မှ စိတ်သည် လွတ်မြောက်၏)။ (ပဋိသံ။၇၀။) (ပဋိသံ၊မြန်။၉၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သောတာပတ္တိအင်္ဂါ ၄ ပါးတို့၌ ဣန္ဒြေငါးပါး ဖြစ်ပုံ ( သောတာပတ္တိအင်္ဂါ ၄ ပါးတို့၌ သဒ္ဓိန္ဒြေ၏ အစွမ်းအားဖြင့် ဣန္ဒြေငါးပါးတို့ကို မှတ်ကြောင်း အခြင်းအရာ ၂၀)

၁။ ဆုံးဖြတ်ခြင်းကို အကြီးအမှူးပြုသောအားဖြင့် သဒ္ဓိန္ဒြေကို မှတ်ခြင်း၊
၂။ ချီးမြှောက်ခြင်း သဘောအားဖြင့် ဝီရိယိန္ဒြေကို မှတ်ခြင်း၊
၃။ ရှေးရှုထင်သော သဘောအားဖြင့် သတိန္ဒြေကို မှတ်ခြင်း၊
၄။ မပျံ့ လွင့်သော သဘောအားဖြင့် သမာဓိန္ဒြေကို မှတ်ခြင်း၊
၅။ မြင်တတ်သော သဘောအားဖြင့် ပညိန္ဒြေကို မှတ်ခြင်းအားဖြင့် သူတော်ကောင်းကို မှီဝဲခြင်း၌ သောတာပတ္တိအင်္ဂါငါးပါး (သူတော်ကောင်းတရား ကြားနာခြင်း သောတာပတ္တိအင်္ဂါ၊ အသင့်နှလုံးသွင်းခြင်း သောတာပတ္တိ အင်္ဂါ၊ လောကုတ္တရာတရား အားလျော်သော အကျင့်ကို ကျင့်ခြင်း သောတာပတ္တိအင်္ဂါတို့၌လည်း အလားတူ ငါးပါးစီးပွားခြင်းဖြင့် သောတာပတ္တိအင်္ဂါ လေးပါးတို့၌ အခြင်းအရာ (၂၀) ဖြစ်သတည်း)။ (ပဋိသံ။၂၁၁။) (ပဋိသံ၊မြန်။၂၆၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သောတာပန္နော၌ သောတ ၈ မျိုး (မဂ္ဂင် ၈ပါးနှင့် တူသည်)

၁။ သမ္မာဒိဋ္ဌိ၊
၂။ သမ္မာသင်္ကပ္ပ၊
၃။ သမ္မာ ဝါစာ၊
၄။ သမ္မာကမ္မန္တ၊
၅။ သမ္မာအာဇီဝ၊
၆။ သမ္မာဝါယာမ၊
၇။ သမ္မာသတိ၊
၈။ သမ္မာ သမာဓိ။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၆၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သောတာပန် ၃ မျိုး

၁။ ဧကဗီဇိ သောတာပန်- လူ့ပြည်၌ တစ်ဘဝသာလျှင် ပဋိသန္ဓေနေပြီး ရဟန္တာဖြစ်သွားသည့် သောတာပန်၊
၂။ ကောလံကောလ သောတာပန်- အမျိုးတစ်ခုမှ အမျိုး တစ်ခုသို့ နှစ်ဘဝ သုံးဘဝ ကျင်လည်ပြီး ရဟန္တာဖြစ်သွားသည့် သောတာပန်၊
၃။ သတ္တက္ခတ္တု ပရမ သောတာပန်- လူ့ပြည် နတ်ပြည်တို့၌ ခုနစ်ကြိမ်ကျင်လည်ပြီး ရဟန္တာ ဖြစ်သွားသည့် သောတာပန်။ (သံ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၇၀။) (ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၁၅၂ ၁၅၆။) (ဣတိဝုတ်၊ဋ္ဌ၊၈၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သောတာပန် ၅ မျိုး

၁။ ဧကဗီဇီ သောတာပန်- တစ်ကြိမ်သာလျှင် ပဋိသန္ဓေနေခြင်းဟူသော မျိုးစေ့ရှိသော သောတာပန်၊
၂။ ကောလံကောလ သောတာပန်- မြင့်မြတ်သော အမျိုးမှ မြင့်မြတ်သော အမျိုးသို့ သွားသော သောတာပန်၊
၃။ သတ္တက္ခတ္တုပရမ သောတာပန်- ခုနှစ်ကြိမ် သာလျှင် ပဋိသန္ဓေနေခြင်းရှိသော သောတာပန်၊
၄။ သဒ္ဓါနုသာရီသောတာပန်- သဒ္ဓါတရားကို အဖန်တလဲလဲ အောက်မေ့တတ်သော သောတာပန်၊
၅။ ဓမ္မာနုသာရီ သောတာပန်- ဝိပဿနာ ပညာတရားဖြင့် အရိယမဂ်ဟူသော အယဉ်သို့ ရောက်သော သောတာပန်။ (နေတ္တိ၊ဋ္ဌ၊၁၆၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သောတာပန် ဖြစ်ကြောင်း တရား ၄ ပါး

၁။ မြတ်စွာဘုရား၌ မတုန်မလှုပ် ကြည်ညိုခြင်းနှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၂။ တရားတော်၌ မတုန်မလှုပ် ကြည်ညိုခြင်းနှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၃။ သံဃာတော်၌ မတုန်မလှုပ် ကြည်ညိုခြင်းနှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၄။ ဝန်တိုမှု မစ္ဆေရအညစ်အကြေး ကင်းကာ, လွတ်လွတ် စွန့်ကြဲပေးကမ်း, ဝေခြမ်းခြင်း၌ မွေ့လျော်ခြင်း။ (သံ၊၃၊၃၀၂။) (သံ၊၃၊၃၀၆။) (သံ၊မြန်၊၃။၃၀၄။) (သံ၊မြန်၊၃။၃၀၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သောတာပန် ဖြစ်ကြောင်း တရား ၅ ပါး

အပါယ်မကျကြောင်း တရား ၅ ပါးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သောတာပန် ဖြစ်ကြောင်း တရား ၆ ပါး

၁။ သက္ကာယဒိဋ္ဌိကို ပယ်ခြင်း၊
၂။ ဝိစိကိစ္ဆာကို ပယ်ခြင်း၊
၃။ သီလဗ္ဗတပရာမာသကို ပယ်ခြင်း၊
၄။ အပါယ်ရောက်ကြောင်း ရာဂကို ပယ်ခြင်း၊
၅။ အပါယ်ရောက်ကြောင်း ဒေါသကို ပယ်ခြင်း၊
၆။ အပါယ်ရောက်ကြောင်း မောဟကို ပယ်ခြင်း။ (အံ၊၂၊၃၈၁။) (အံ၊မြန်၊၂။၄၈၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သောတာပန် ဖြစ်ကြောင်း အင်္ဂါ ၄ ပါး

၁။ သပ္ပုရိသသံသေဝေါ- ဘုရား ရဟန္တာ စသော သူတော်ကောင်း ပုဂ္ဂိုလ်တို့ကို မှီဝဲဆည်းကပ်ခြင်း၊
၂။ သဒ္ဓမ္မဿဝနံ- သူတော်ကောင်း တရားကို နာကြားခြင်း၊
၃။ ယောနိသောမနသိကာရော- သင့်လျော်သောအားဖြင့် နှလုံးသွင်းခြင်းဟု ဆိုအပ်သော ယောနိသော မနသိကာရ ရှိခြင်း၊
၄။ ဓမ္မာနုဓမ္မပဋိပတ္တိ- လောကုတ္တရာတရားအား လျော်သော ကျင့်ကြံအားထုတ်မှု ရှိခြင်း။ (ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၀။) (ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၃၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သောတာပန် မဖြစ်ကြောင်း တရား ၆ ပါး

၁။ သက္ကာယဒိဋ္ဌိကို မပယ်ခြင်း၊
၂။ ဝိစိကိစ္ဆာကို မပယ်ခြင်း၊
၃။ သီလဗ္ဗတပရာမာသကို မပယ်ခြင်း၊
၄။ အပါယ်ရောက်ကြောင်း ရာဂကို မပယ်ခြင်း၊
၅။ အပါယ်ရောက်ကြောင်း ဒေါသကို မပယ်ခြင်း၊
၆။ အပါယ်ရောက်ကြောင်း မောဟကို မပယ်ခြင်း။ (အံ၊၂၊၃၈၁။) (အံ၊မြန်၊၂။၄၈၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သောတာပန်တို့ မပြုတော့သော တရား ၆ ပါး

၁။ အမိကို သတ်ခြင်း၊
၂။ အဖကို သတ်ခြင်း၊
၃။ ရဟန္တာကို သတ်ခြင်း၊
၄။ သံဃာကို သင်းခွဲခြင်း၊
၅။ ဘုရားရှင်၏ ကိုယ်အင်္ဂါကို သွေးထွက်အောင် ပြုခြင်း၊ ၆။(သေလွန်သည်၏ အခြားမဲ့၌ ငရဲ၌ အကျိုးပေးခြင်း) မြဲသော အယူမှား အမြင်မှား မိစ္ဆာ (ဒိဋ္ဌိ) အယူ။ (ခုဒ္ဒက၊၆။) (ခုဒ္ဒက၊မြန်။၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သောတာပန်တို့ မျက်မှောက် ရနိုင်သော အကျိုး ၄ မျိုး

၁။ ဘုရားရှင်၌ သက်ဝင်ယုံကြည်မှုနှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၂။ ဘုရားရှင်၏ တရားတော်၌ သက်ဝင်ယုံကြည်မှုနှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၃။ အရိယာ သံဃာတော်များ၌ သက်ဝင်ယုံကြည်မှုနှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၄။ မကျိုးမပေါက် မပြောက် မကျားသော အရိယာပုဂ္ဂိုလ်တို့ နှစ်သက်သော သီလနှင့် ပြည့်စုံခြင်း။ (အံ၊၂၊၁၈၆။) (အံ၊မြန်၊၂။၂၃၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သောတာပန်ပုဂ္ဂိုလ် ၂၄ ယောက်

၁။ သဒ္ဓါကို အဦးပြုသော ဧကဗီဇီသောတာပန်ပုဂ္ဂိုလ် တစ်ယောက်၊
၂။ ပညာကို အသုံးပြုသော ဧကဗီဇီသောတာပန် ပုဂ္ဂိုလ် တစ်ယောက်၊
၃။ အထက်ပါ ပုဂ္ဂိုလ် နှစ်ယောက်၌ ကျင့်စဉ်ပဋိပဒါ လေးမျိုး ကွဲပြားသဖြင့် ပဋိပဒါလေးပါးနှင့် မြှောက်, ရှစ်ယောက် ဖြစ်၏၊
၄။ ထို့အတူ ကောလံကောလသောတာပန်လည်း ရှစ်ယောက် သတ္တက္ခတ္တုပရမ သောတာပန်လည်း ရှစ်ယောက် စုစုပေါင်း ၂၄ ယောက် ဖြစ်၏။ (အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၁၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သောတာပန်ပုဂ္ဂိုလ် ငြိမ်းပြီးသော ဘေးရန် ၅ ပါး

၁။ သူ့အသက် သတ်ခြင်းလျှင် အကြောင်း ရှိသော မျက်မှောက်ဘဝ တမလွန်ဘဝ၌ ဖြစ်သော ဘေးရန်၊
၂။ သူ့ဥစ္စာ ခိုးခြင်းလျှင်၊
၃။ သူတစ်ပါး သားမယားတို့၌ ကျူးလွန်ခြင်းလျှင်၊
၄။ မုသားစကား ပြောကြားခြင်းလျှင်၊
၅။ သေရည်အရက်, မူးယစ်ဆေးဝါး သောက်စား မှီဝဲခြင်းလျှင် အကြောင်းရှိသော မျက်မှောက် ဘဝ တမလွန်ဘဝ၌ ဖြစ်သော ဘေးရန်။ (သံ၊၁၊၂၉၈။) (သံ၊၁၊၃၀၀။) (အံ၊၃၊၂၀၅-၂၀၇။) (အံ၊၃၊၄၀၄။) (သံ၊မြန်၊၁။၂၈၅။) (သံ၊မြန်၊၁။၂၈၅။) (အံ၊မြန်၊၃။၂၀၅၊၃၉၇။) (အံ၊မြန်၊၃။၂၀၅၊၃၉၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သောတာပန်ပုဂ္ဂိုလ် ပယ်အပ်သော တရား ၆ ပါး

၁။ သက္ကာယဒိဋ္ဌိ- မိမိကိုယ် အတ္တဘော ထင်ရှား ရှိသည်ဟူသော အယူ၊
၂။ ဝိစိကိစ္ဆာ- ယုံမှားတွေးတော မဆုံးဖြတ်နိုင်ခြင်း သို့လော သို့လော သံသယဖြစ်ခြင်း ဝိစိကိစ္ဆာ စေတသိက်၊
၃။ သီလဗ္ဗတပရာမာသ- အလေ့အကျင့်ကို မှားသော အားဖြင့် သုံးသပ်ခြင်း၊
၄။ အပါယ်ရောက်စေတတ်သော ရာဂ၊
၅။ အပါယ်ရောက်စေတတ်သော ဒေါသ၊
၆။ အပါယ်ရောက်စေတတ်သော မောဟ။ (အံ၊၂၊၃၈၂။) (အံ၊မြန်၊၂။၄၈၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သောတာပန်ပုဂ္ဂိုလ် မပြုနိုင်သော အရာ ၆ မျိုး (တစ်နည်း) (စတုတ္ထအဘဗ္ဗဋ္ဌာန)

၁။ မိမိ ပြုအပ်သော ချမ်းသာ ဆင်းရဲသို့ တစ်ဖန် မကပ်ရောက်နိုင်ခြင်း၊
၂။ သူတစ်ပါးပြုအပ်သော ချမ်းသာ ဆင်းရဲသို့ တစ်ဖန် မကပ်ရောက်နိုင်ခြင်း၊
၃။ မိမိ သူတစ်ပါး ပြုအပ်သော ချမ်းသာ ဆင်းရဲသို့ တစ်ဖန် မကပ်ရောက်နိုင်ခြင်း၊
၄။ မိမိ မပြုအပ်သော အကြောင်းကို မစွဲမူ၍ ဖြစ်သော ချမ်းသာ ဆင်းရဲသို့ တစ်ဖန် မကပ်ရောက်နိုင်ခြင်း၊
၅။ မိမိ သူတစ်ပါး မပြုအပ်သော အကြောင်းကို မစွဲမူ၍ ချမ်းသာ ဆင်းရဲသို့ တစ်ဖန် မကပ်ရောက်နိုင်ခြင်း၊
၆။ အကြောင်းအကျိုးကို မမြင်မူ၍ ဖြစ်သော ချမ်းသာဆင်းရဲသို့ တစ်ဖန် မကပ်ရောက်နိုင်ခြင်း။ (အံ၊၂၊၃၈၃။)(အံ၊မြန်၊၂။ ၄၈၃-၄၈၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သောတာပန်ပုဂ္ဂိုလ် မပြုနိုင်သော အရာ ၆ မျိုး (တစ်နည်း) (တတိယအဘဗ္ဗဋ္ဌာန)

၁။ အမိရင်းကို သတ်ရန် မဖြစ်နိုင်ခြင်း၊
၂။ အဖရင်းကို သတ်ရန် မဖြစ်နိုင်ခြင်း၊
၃။ ရဟန္တာကို သတ်ရန် မဖြစ်နိုင်ခြင်း၊
၄။ မြတ်စွာဘုရားအား ပြစ်မှားလိုသော စိတ်ဖြင့် သွေးကို ဖြစ်စေရန် မဖြစ်နိုင်ခြင်း၊
၅။ သံဃာကို သင်းခွဲရန် မဖြစ်နိုင်ခြင်း၊
၆။ မြတ်စွာဘုရားမှ အခြားသူတို့ကို ဆရာဟူ၍ ညွှန်ပြရန် မဖြစ်နိုင်ခြင်း။ (အံ၊၂၊၃၈၃။) (အံ၊မြန်၊၂။၄၈၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သောတာပန်ပုဂ္ဂိုလ် အင်္ဂါ ၄ ပါး

၁။ အရဟံ စသော ဂုဏ်တော်ကိုးပါးနှင့် ပြည့်စုံသော မြတ်စွာ ဘုရား၌ တုန်လှုပ်ခြင်း မရှိသော ယုံကြည်မှု ကြည်ညိုမှု သဒ္ဓါတရားနှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၂။ သွက္ခာတတာ စသော ဂုဏ်တော် ခြောက်ပါးနှင့် ပြည့်စုံသော တရားတော်၌ တုန်လှုပ်ခြင်း မရှိသော ယုံကြည်မှု ကြည်ညိုမှု သဒ္ဓါတရားနှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၃။ သုပ္ပဋိပန္န စသော ဂုဏ်တော် ကိုးပါးတို့နှင့် ပြည့်စုံသော သံဃာတော်၌ တုန်လှုပ်ခြင်း မရှိသော ယုံကြည်မှု ကြည်ညိုမှု သဒ္ဓါတရားနှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၄။ အရိယာပုဂ္ဂိုလ်တို့ နှစ်သက် မြတ်နိုးအပ်သော ကျိုးပေါက် ပြောက်ကြားခြင်း မရှိသော ငါးပါးသီလနှင့် ပြည့်စုံခြင်း။ (ဒီ၊၃၊၁၉၀။) (သံ၊၁၊၂၉၉။) (သံ၊၃၊၂၉၉။) (သံ၊၃၊၃၃၉။) (သံ၊၃၊၃၄၁။) (သံ၊၃၊၃၄၆။) (အံ၊၃၊၂၀၆-၂၀၇။) (အံ၊၃၊၄၀၅။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၁၁။) (သံ၊မြန်၊၁။၂၈၇။) (သံ၊မြန်၊၁။၂၈၇။) (သံ၊၁၊၃၀၀။) (သံ၊မြန်၊၃။၃၀၀။) (သံ၊မြန်၊၃။၃၄၂-၃၄၄။) (သံ၊မြန်၊၃။၃၄၂-၃၄၄။) (သံ၊မြန်၊၃။၃၄၂-၃၄၄။) (အံ၊မြန်၊၃။၂၀၅၊၂၀၇၊၃၉၈။) (အံ၊မြန်၊၃။၂၀၅၊၂၀၇၊၃၉၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သောတာပန်ပုဂ္ဂိုလ်၏ သန္တာန်၌ မဖြစ်သော တရား ၆ ပါး

၁။ သက္ကာယ ဒိဋ္ဌိ၊
၂။ ဝိစိကိစ္ဆာ၊
၃။ သီလဗ္ဗတပရာမာသ၊
၄။ အပါယ်သို့ ရောက်ကြောင်း ရာဂ၊
၅။ အပါယ်သို့ ရောက်ကြောင်း ဒေါသ၊
၆။ အပါယ်သို့ ရောက်ကြောင်း မောဟ။ (အံ၊၂၊၃၈၁-၃၈၂။) (အံ၊မြန်၊၂။၄၈၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သောတာပန်ပုဂ္ဂိုလ်တို့ ပြည့်စုံသော ပစ္စဝေက္ခဏာ(ဆင်ခြင်အောက်မေ့ကြောင်း)ဉာဏ် ၈ မျိုး

၁။ ကာမရာဂဖြင့် ထကြွခြင်းမျိုးသည် ငါ့မှာမရှိ၊ သစ္စာတရားကို သိရန် စိတ်ကို ကောင်းစွာ ထားပြီဟု ဆင်ခြင်ခြင်း၊
၂။ ဗျာပါဒဖြင့် ထကြွခြင်းမျိုးသည် ငါ့မှာမရှိ၊ သစ္စာတရားကို သိရန် စိတ်ကို ကောင်းစွာထားပြီဟု ဆင်ခြင်ခြင်း၊
၃။ ထိနမိဒ္ဓဖြင့် ထကြွခြင်းမျိုးသည် ငါ့မှာမရှိ၊ သစ္စာတရားကို သိရန် စိတ်ကို ကောင်းစွာထားပြီဟု ဆင်ခြင်ခြင်း၊
၄။ ဥဒ္ဓစ္စ ကုက္ကုစ္စဖြင့် ထကြွခြင်းမျိုးသည် ငါ့မှာမရှိ၊ သစ္စာတရားကို သိရန် စိတ်ကို ကောင်းစွာထားပြီဟု ဆင်ခြင်ခြင်း၊
၅။ ဝိစိကိစ္ဆာဖြင့် ထကြွခြင်းမျိုးသည် ငါ့မှာမရှိ၊ သစ္စာတရားကို သိရန် စိတ်ကို ကောင်းစွာ ထားပြီဟု ဆင်ခြင်ခြင်း၊
၆။ မျက်မှောက်လောကကို ကြံစည်ခြင်းဖြင့် ထကြွခြင်းမျိုးသည် ငါ့မှာမရှိ၊ သစ္စာတရားကို သိရန် စိတ်ကို ကောင်းစွာထားပြီဟု ဆင်ခြင်ခြင်း၊
၇။ တမလွန် လောကကို ကြံစည်ခြင်းဖြင့် ထကြွခြင်းမျိုးသည် ငါ့မှာမရှိ၊ သစ္စာတရားကို သိရန် စိတ်ကို ကောင်းစွာထားပြီဟု ဆင်ခြင်ခြင်း၊
၈။ အချင်းချင်းနှုတ်လှံထိုးနေခြင်းဖြင့် ထကြွခြင်းမျိုးသည် ငါ့မှာမရှိ၊ သစ္စာတရားကို သိရန် စိတ်ကို ကောင်းစွာထားပြီဟု ဆင်ခြင်ခြင်း။ (မ၊၁၊၃၉၈။)(မ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၉၈)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သောတာပန်ပုဂ္ဂိုလ်တို့ ပြုရန်မလွယ်ကူသော အရာ ဌာန ၆ မျိုး

၁။ မာတုဃာတက- အမိသတ်ခြင်း၊
၂။ ပိတုဃာတက- အဖသတ်ခြင်း၊
၃။ အရဟန္တဃာတက- ရဟန္တာသတ်ခြင်း၊
၄။ လောဟိ တုပ္ပါဒက- ဘုရားရှင်အား သွေးစိမ်းတည်အောင် ပြုခြင်း၊
၅။ သံဃဘေဒက- သံဃာ သင်းခွဲခြင်း၊
၆။ အညသတ္ထာရဥဒ္ဒေသ- သဗ္ဗညုမြတ်စွာဘုရားမှ တစ်ပါး အခြားသော သာသနာပြင်ပ တိတ္တိတို့အား ဆရာဟု ညွှန်ပြခြင်း။ (ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၁၅၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သောတာပန်ပုဂ္ဂိုလ်တို့ မပြုထိုက်သော အရာ ၆ မျိုး (ဒုတိယ အဘဗ္ဗဋ္ဌာနသုတ်)

၁။ တစ်စုံ တစ်ခုသော သင်္ခါရတရားကို နိစ္စအားဖြင့် ကပ်၍ ရှုရန် မထိုက်ခြင်း၊
၂။ တစ်စုံတစ်ခုသော သင်္ခါရတရားကို သုခအားဖြင့် ကပ်၍ ရှုရန် မထိုက်ခြင်း၊
၃။ တစ်စုံတစ်ခုသော သင်္ခါရ တရားကို အတ္တအားဖြင့် ကပ်၍ ရှုရန် မထိုက်ခြင်း၊
၄။ ပဉ္စာနန္တရိယကံကို ပြုရန် မထိုက်ခြင်း၊
၅။ ကောတူဟလမင်္ဂလာ (ဒိဋ္ဌ-သုတမင်္ဂလာ) ဖြင့် စင်ကြယ်ခြင်းသို့ တစ်ဖန် ကပ်ရောက်ရန် မထိုက်ခြင်း၊
၆။ ဤမြတ်စွာဘုရား၏ သာသနာတော်မှ တစ်ပါး အပြင်ပ၌ အလှူခံပုဂ္ဂိုလ်ကို ရှာမှီးရန် မထိုက်ခြင်း။ (အံ၊၂၊၃၈၂။) (အံ၊မြန်၊၂။၄၈၂-၄၈၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သောတာပန်ပုဂ္ဂိုလ်တို့ မပြုနိုင်သော အရာ ၆ မျိုး (တစ်နည်း) (ပထမ အဘဗ္ဗဋ္ဌာန)

၁။ ဘုရား၌ မရိုမသေ မနေနိုင်ခြင်း၊
၂။ တရား၌ မရိုမသေ မနေနိုင်ခြင်း၊
၃။ သံဃာ၌ မရိုမသေ မနေ နိုင်ခြင်း၊
၄။ အကျင့်သိက္ခာ၌ မရိုမသေ မနေနိုင်ခြင်း၊
၅။ ကံ (၅) ပါး ဒိဋ္ဌိ ၆၂ ပါးသို့ မကပ် ရောက်နိုင်ခြင်း၊
၆။ ရှစ်ကြိမ်မြောက် ကာမသုဂတိဘဝသို့ မရောက်နိုင်ခြင်း။ (အံ၊၂၊၃၈၂။) (အံ၊မြန်၊၂။၄၈၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သောတာပန်ပုဂ္ဂိုလ်အား မထိုက်သော အရာ ၆ မျိုး (တစ်နည်း)

၁။ သောတာပန်ပုဂ္ဂိုလ်သည် အမိရင်းကို သတ်ရန် မထိုက်ခြင်း၊
၂။ သောတာပန်ပုဂ္ဂိုလ်သည် အဖရင်းကို သတ်ရန် မထိုက်ခြင်း၊
၃။ သောတာပန်ပုဂ္ဂိုလ်သည် ရဟန္တာကို သတ်ရန် မထိုက်ခြင်း၊
၄။ မြတ်စွာ ဘုရားအား ပြစ်မှားလိုသော စိတ်ဖြင့် သွေးစိမ်းတည်အောင် ပြုရန် မထိုက်ခြင်း၊
၅။ သံဃာ သင်းခွဲရန် မထိုက်ခြင်း၊
၆။ မြတ်စွာဘုရားမှ တစ်ပါး အခြားသော ပုဂ္ဂိုလ်တို့ကို ဆရာဟူ၍ ညွှန်ပြရန် မထိုက်ခြင်း။ (အံ၊၂၊၃၈၃။) (အံ၊မြန်၊၂။၄၈၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သောတာပန်ပုဂ္ဂိုလ်အား မထိုက်သော အရာ ၆ မျိုး (တစ်နည်း)

၁။ မိမိပြုအပ်သော ချမ်းသာ ဆင်းရဲကို အတ္တဒိဋ္ဌိအစွမ်းအားဖြင့် တစ်ဖန် ကပ်ရောက်ရန် မထိုက်ခြင်း၊
၂။ သူတစ်ပါး ပြုအပ်သော ချမ်းသာဆင်းရဲကို အတ္တဒိဋ္ဌိအစွမ်းအားဖြင့် တစ်ဖန် ကပ်ရောက်ရန် မထိုက်ခြင်း၊
၃။ မိမိ,သူတစ်ပါး နှစ်ဦးသားတို့ ပြုအပ်သော ဆင်းရဲကို အတ္တဒိဋ္ဌိအစွမ်းအားဖြင့် တစ်ဖန် ကပ်ရောက်ရန် မထိုက်ခြင်း၊
၄။ မိမိမပြုအပ်သော အကြောင်းကို မစွဲမူ၍ ဖြစ်သော ချမ်းသာ ဆင်းရဲကို အတ္တဒိဋ္ဌိအစွမ်းအားဖြင့် တစ်ဖန် ကပ်ရောက်ရန် မထိုက်ခြင်း၊
၅။ သူတစ်ပါး မပြုအပ်သော အကြောင်းကို မစွဲမူ၍ ဖြစ်သော ချမ်းသာဆင်းရဲကို အတ္တဒိဋ္ဌိ အစွမ်းအားဖြင့် တစ်ဖန် ကပ်ရောက်ရန် မထိုက်ခြင်း၊
၆။ မိမိ,သူတစ်ပါး နှစ်ဦးသားတို့ မပြုအပ်သော အကြောင်းကို မစွဲမူ၍ ဖြစ်သော ချမ်းသာဆင်းရဲကို အတ္တဒိဋ္ဌိအစွမ်းအားဖြင့် တစ်ဖန် ကပ်ရောက်ရန် မထိုက်ခြင်း။ (အံ၊၂၊၃၈၃။) (အံ၊မြန်၊၂။၄၈၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သောတာပန်ပုဂ္ဂိုလ်အား မထိုက်သော အရာ ၆ မျိုး(တစ်နည်း)

၁။ မြတ်စွာဘုရား၌ မရိုသေ မတုပ်ဝပ်ဘဲ နေထိုင်ရန် မထိုက်ခြင်း၊
၂။ တရားတော်၌ မရိုသေ မတုပ်ဝပ်ဘဲ နေထိုင်ရန် မထိုက်ခြင်း၊
၃။ သံဃာတော်၌ မရိုသေ မတုပ်ဝပ်ဘဲ နေထိုင်ရန် မထိုက်ခြင်း၊
၄။ အကျင့် သိက္ခာ၌ မရိုသေ မတုပ်ဝပ်ဘဲ နေထိုင်ရန် မထိုက်ခြင်း၊
၅။ ကံငါးပါး ဒိဋ္ဌိခြောက်ဆယ့် နှစ်ပါးဟု ဆိုအပ်သော မကပ်ရောက်အပ်သော ဌာနသို့ တစ်ဖန်ကပ်ရောက်ရန် မထိုက်ခြင်း၊
၆။ ရှစ်ကြိမ်မြောက်အထိ ကာမသုဂတိဘဝကို ဖြစ်စေရန် မထိုက်ခြင်း။ (အံ၊၂၊၃၈၂။) (အံ၊မြန်၊၂။၄၈၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သောတာပန်များ စောင့်ထိန်းသည့် သိက္ခာပုဒ် ၅ ပါး

၁။ သူ့အသက်သတ်ခြင်းမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၂။ သူ့ဥစ္စာခိုးမှုမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၃။ ကာမဂုဏ်တို့၌ မှားယွင်းစွာ ကျင့်ခြင်းမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၄။ မဟုတ်မမှန် ပြောဆိုခြင်းမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၅။ သေရည်အရက် သောက်ခြင်းမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း။ (အံ၊၂၊၁၈၆။) (အံ၊မြန်၊၂။၂၃၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သောတာပန်ဟု ပြောဆိုနိုင်သော အင်္ဂါ ၄ ပါး

၁။ ဘုရားရှင်တို့ အပေါ်၌ လူနတ်ဗြဟ္မာ မည်သည့် သတ္တဝါတစ်စုံတစ်ယောက်မျှ ကိုင်လှုပ်ရွေ့ရှားခြင်းငှာ မစွမ်းနိုင်သော သက်ဝင်စွဲမြဲစွာ ယုံကြည်မှု သဒ္ဓါတရားနှင့် ပြည့်စုံသူ ဖြစ်ခြင်း၊
၂။ သွာက္ခာတော စသော ဂုဏ်တော် ခြောက်ပါးနှင့် ပြည့်စုံသော တရားတော်မြတ်အပေါ်၌ အပြီးအဆုံးတိုင် ရောက်အောင် သက်ဝင် ယုံကြည်သူ ဖြစ်ခြင်း၃။ တရားကျင့်ဖော် ကျင့်ဖက်ဖြစ်သော သီတင်းသုံးဖော် လူတို့က ဖြစ်စေ ရဟန်းတို့က ဖြစ်စေ အလိုရှိအပ် ချစ်ခင်မြတ်နိုးအပ်သူ ဖြစ်ခြင်း၊
၄။ အရိယာ ပုဂ္ဂိုလ်တို့ နှစ်သက်မြတ်နိုးအပ်သော ကျိုး, ပေါက်, ပြောက်, ကျားခြင်း မရှိသော ငါးပါး သီလနှင့် ပြည့်စုံသူ ဖြစ်ခြင်း။ (နေတ္တိ၊ဋ္ဌ၊၁၄၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သောဘိတဘုရားရှင်၏ ဓမ္မာဘိသမယ ၃ ကြိမ်

၁။ အောက်အဝီစိမှ အထက်ဘဝဂ်, အထက်ဘဝဂ်မှ အောက်အဝီစိတိုင်အောင်သော ပရိသတ်တို့အား ဓမ္မစကြာတရား ဟောကြားသောအခါ ဂဏန်း သင်္ချာအားဖြင့် မရေမတွက်နိုင်သော လူနတ်ဗြဟ္မာသတ္တဝါတို့ သစ္စာလေးပါးကို ထိုးထွင်း၍ သိကြသည်၊
၂။ နတ်တို့၏ အစည်းအဝေး၌ တရားဟောတော်မူသောအခါ ကုဋေ ကိုးသောင်းသော နတ်ဗြဟ္မာတို့ ကျွတ်တမ်းဝင်ကြသည်၊
၄။ ဇယသေနမင်းသား၏ ကျောင်းတိုက်အလှူကို ချီးမွွမ်းလျက် တရားဟောတော်မူသော အခါ၌ ကုဋေ တစ်ထောင်သော နတ်လူတို့ ကျွတ်တမ်း ဝင်ကြသည်။ (အပ၊၂၊၃၃၄။) (အပ၊မြန်၊၂။၃၃၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သောဘိတဘုရားရှင်၏ သာဝကအစည်းအဝေး ၃ ကြိမ်

၁။ ဥဂ္ဂတမင်း၏ အလှူ၌ ရဟန္တာ ကုဋေတစ်ထောင်၊
၂။ အသင်းအဖွဲ့အပေါင်းက ဘုရားရှင်အား အလှူဒါန်းပြုလုပ်သော အခါ၌ ရဟန္တာ ကုဋေကိုးဆယ်၊
၃။ နတ်ပြည်မှ သက်ဆင်းတော်မူသော အခါ၌ ရဟန္တာ ကုဋေရှစ်ဆယ်တို့ စည်းဝေးကြသည်။ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၆၃။) (အပ၊၂၊၃၃၄။) (ဇာ၊ဋ္ဌ၊၁၊၄၃။) (အပ၊မြန်၊၂။၃၃၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သောဘိတဘုရားရှင်၏ အဂ္ဂသာဝက ၂ ပါး

၁။ အသမထေရ်၊
၂။ သုနေတ္တထေရ်။ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၆၃။) (ဗုဒ္ဓဝံ၊ဋ္ဌ၊၂၀၃။) (ဇာ၊ဋ္ဌ၊၁၊၄၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သောဘိတဘုရားရှင်၏ အဂ္ဂသာဝိကာမ ၂ ပါး

၁။ နကုလာထေရီ၊
၂။ သုဇာတာထေရီ၊ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၆၃။) (ဗုဒ္ဓဝံ၊ဋ္ဌ၊၂၀၃။) (ဇာ၊ဋ္ဌ၊၁၊၄၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သောဘိတဘုရားအလောင်း၏ ပြာသာဒ် ၃ ဆောင်

၁။ ကုမုဒမည်သော ပြာသာဒ်ဆောင်၊
၂။ နာဠိန မည်သော ပြာသာဒ်ဆောင်၊
၃။ ပဒုမမည်သော ပြာသာဒ်ဆောင်။ (အပ၊ ၂။၃၃၅။) (အပ၊မြန်၊ ၂။၃၃၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သောမနဿ ၂ မျိုး

၁။ သေဝိတဗ္ဗသောမနဿ- ဤသောမနဿကို မှီဝဲသော ပုဂ္ဂိုလ်အား အကုသိုလ်တရားများ ယုတ်လျော့၍ ကုသိုလ်တရားများ တိုးပွားလာသဖြင့် မှီဝဲအပ်သော သောမနဿ၊
၂။ အသေဝိတဗ္ဗသောမနဿ- ဤသောမနဿကို မှီဝဲသော ပုဂ္ဂိုလ်အား အကုသိုလ်တရားများ တိုးပွား၍ ကုသိုလ်တရားများ ယုတ်လျော့သွားသဖြင့် မမှီဝဲအပ်သော သောမနဿ။ (ဒီ၊၂၊၂၂၁။) (ဒီ၊မြန်၊၂။၂၄၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သောမနဿဝေဒနာနှင့် ယှဉ်သော ဆင်ခြင် သုံးသပ်ခြင်း ၆ ပါး

၁။ မျက်စိဖြင့် ရူပါရုံကို မြင်၍ ဝမ်းမြောက်ခြင်း သောမနဿဝေဒနာ၏ အကြောင်းဖြစ်သော ရူပါရုံကို ဆင်ခြင်ခြင်း၊
၂။ နားဖြင့် သဒ္ဒါရုံကို ကြား၍ ဝမ်းမြောက်ခြင်း သောမနဿဝေဒနာ၏ အကြောင်းဖြစ်သော သဒ္ဒါရုံကို ဆင်ခြင်ခြင်း၊
၃။ နှာခေါင်းဖြင့် ဂန္ဓာရုံကို နမ်း၍ ဝမ်းမြောက်ခြင်း သောမနဿ ဝေဒနာ၏ အကြောင်းဖြစ်သော ဂန္ဓာရုံကို ဆင်ခြင်ခြင်း၊
၄။ လျှာဖြင့် ရသာရုံကို လျက်၍ ဝမ်းမြောက်ခြင်း သောမနဿဝေဒနာ၏ အကြောင်းဖြစ်သော ရသာရုံကို ဆင်ခြင်ခြင်း၊
၅။ ကိုယ်ဖြင့် ဖောဋ္ဌဗ္ဗာရုံကို ထိ၍ ဝမ်းမြောက်ခြင်း သောမနဿဝေဒနာ၏ အကြောင်း ဖြစ်သော ဖောဋ္ဌဗ္ဗာရုံကို ဆင်ခြင်ခြင်း၊
၆။ စိတ်ဖြင့် ဓမ္မာရုံကို သိ၍ ဝမ်းမြောက်ခြင်း သောမနဿ ဝေဒနာ၏ အကြောင်းဖြစ်သော ဓမ္မာရုံကို ဆင်ခြင်ခြင်း။ (ဒီ၊၃၊၂၀၃။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၂၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သောမနဿုပဝိစာရ ၆ ပါး

၁။ မျက်စိဖြင့် ရူပါရုံကို မြင်သည်ရှိသော် ဝမ်းမြောက်ခြင်း၏ အကြောင်းဖြစ်သော ရူပါရုံ၊
၂။ နားဖြင့် သဒ္ဒါရုံကို ကြားသည်ရှိသော် ဝမ်းမြောက်ခြင်း၏ အကြောင်းဖြစ်သော သဒ္ဒါရုံ၊
၃။ နှာခေါင်းဖြင့် ဂန္ဓာရုံကို နမ်းသည်ရှိသော် ဝမ်းမြောက်ခြင်း၏ အကြောင်းဖြစ်သော ဂန္ဓာရုံ၊
၄။ လျှာဖြင့် ရသာရုံကို လျက်သည်ရှိသော် ဝမ်းမြောက်ခြင်း၏ အကြောင်းဖြစ်သော ရသာရုံ၊
၅။ ကိုယ်ဖြင့် ဖောဋ္ဌဗ္ဗာရုံကို တွေ့ထိသည်ရှိသော် ဝမ်းမြောက် ခြင်း၏ အကြောင်းဖြစ်သော ဖောဋ္ဌဗ္ဗာရုံ၊
၆။ စိတ်ဖြင့် ဓမ္မာရုံကို သိသည်ရှိသော် ဝမ်းမြောက် ခြင်း၏ အကြောင်းဖြစ်သော ဓမ္မာရုံ။ (အဘိ၊ဝိ၊၃၉၅။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၂။၅၀၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သောဠသ မဟာဝါရအဖွင့်၌ ဝါရ ၇ ပါး

၁။ ကတာပတ္တိဝါရ၊
၂။ ဝိပတ္တိဝါရ၊
၃။ သင်္ဂဟဝါရ၊
၄။ သမုဋ္ဌာနဝါရ၊
၅။ အဓိကရဏဝါရ၊
၆။ သမထဝါရ၊
၇။ သမုစ္စယဝါရ။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၄၊၁၄၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

သော့အိမ် သော့ခလောက် လှူရကျိုး ၂ ပါး

၁။ သံသရာ၌ ကျင်လည်ရစဉ် အမျက်ဒေါသ နည်းပါးသူ ဖြစ်ခြင်း၊
၂။ ပင်ပန်းခြင်းမရှိသူ ဖြစ်ခြင်း။ (အပ၊၁၊၃၆၄။) (အပ၊မြန်၊၁။၃၇၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဟင်း ၂ မျိုး

၁။ မုဂ္ဂသူပ- လက်ကော်ရ ပဲနောက်ဟင်း၊
၂။ မာသသူပ- လက်ကော်ရ ပဲကြီး ဟင်း။ (ဝိ၊၂၊၂၄၉၊၂၅၁။) (ဝိ၊မြန်၊၂။၂၈၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဟတ္ထကနတ်သား မရောင့်ရဲနိုင်သော တရား ၃ ပါး

၁။ မြတ်စွာဘုရားအား ဖူးမြင်ခြင်း၌ ရောင့်ရဲမှု မရှိခြင်း၊
၂။ သူတော်ကောင်းတရား နာကြားခြင်း၌ ရောင့်ရဲမှု မရှိခြင်း၊
၃။ သံဃာတော် များထံ ဆည်းကပ်ခြင်း၌ ရောင့်ရဲမှု မရှိခြင်း။ (အံ၊၁၊၂၈၃။) (အံ၊မြန်၊၁။၃၀၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဟတ္ထကအာဠဝက ဥပါသကာ၏ အံ့ဖွယ်တရား ၈ ပါး

၁။ သဒ္ဓါတရားနှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၂။ အကျင့်သီလနှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၃။ ဒုစရိုက်မှ ရှက်တတ်ခြင်း၊
၄။ ဒုစရိုက်မှ ကြောက်လန့် တတ်ခြင်း၊
၅။ များသော အကြားအမြင် ရှိခြင်း၊
၆။ စွန့်ကြဲ ပေးကမ်းတတ်ခြင်း၊
၇။ ပညာ ရှိခြင်း၊
၈။ အလိုနည်းခြင်း။ (အံ၊၃၊၅၃၊၅၅။) (အံ၊မြန်၊၃။၅၃၊၅၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဟတ္ထကအာဠာဝက၏ ချီးမြှောက်ပုံ ၄ မျိုး

၁။ ပေးကမ်းခြင်းဖြင့် ချီးမြှောက်ခြင်း၊
၂။ ချစ်ဖွယ်သော စကားကို ပြောဆိုခြင်းဖြင့် ချီးမြှောက်ခြင်း၊
၃။ ဖြစ်ပေါ်လာသော အမှုကိစ္စတို့ကို ဆောင်ရွက်ပေးခြင်းဖြင့် ချီးမြှောက်ခြင်း၊
၄။ မိမိကိုယ်နှင့် ညီတူတန်းတူ ထားသော အားဖြင့် ချီးမြှောက်ခြင်း။ (အံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၀၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဟတ္ထာမိဖုရားကြီး၏ သမီးတော် ၅ ယောက်

၁။ ပိယာ၊
၂။ သုပ္ပိယာ၊
၃။ အာနန္ဒာ၊
၄။ ဝိဇိတာ၊
၅။ ဝိဇိတသေနာ။ (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၃၀။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊မြန်၊၁။၄၅၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဟသဓမ္မသိက္ခာပုဒ်၌ အင်္ဂါ ၂ မျိုး

၁။ ဖမျက်၏ အထက် ပမာဏရှိသော, ခြေမျက်စိမြုပ်နိုင်သော ရေဖြစ်ခြင်း၊
၂။ ရယ်မြူးခြင်း၌ ဖြစ်သော အလိုဖြင့် ဆော့ကစားခြင်း။ (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၃၊၈၀။) (ဝိမတိ၊၂၊၄၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဟာနဘာဂိယ တရား ၁၀ ပါး

ဆုတ်ယုတ်သော အဖို့ရှိသော တရား ၁၀ ပါး၊ အကုသိုလ် ကမ္မပထတရား ၁၀ ပါးတို့နှင့် တူသည်။ (ဒီ၊၃၊၂၅၇။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၈၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဟာနဘာဂိယ တရား ၆ ပါး

ဆုတ်ယုတ်သော အဖို့ရှိသော တရား ၆ ပါး၊ မရိုသေခြင်း တရား ၆ ပါးတို့နှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဟာနဘာဂိယ တရား ၇ ပါး

ဆုတ်ယုတ်သော အဖို့ရှိသော တရား ၇ ပါး၊ ပျင်းရိခြင်းအကြောင်း ၇ ပါးတို့နှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဟာနဘာဂိယ တရား ၈ ပါး

ဆုတ်ယုတ်သော အဖို့ရှိသော တရား ၈ ပါး၊ ပျင်းရိခြင်းအကြောင်း ၈ ပါးတို့နှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဟာနဘာဂိယ တရား ၉ ပါး

ဆုတ်ယုတ်သော အဖို့ရှိသော တရား ၉ ပါး၊ ပျင်းရိခြင်းအကြောင်း ၉ ပါးတို့နှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဟာနဘာဂိယတရား ၂ ပါး

ဆုတ်ယုတ်သော အဖို့ရှိသော တရား ၂ ပါးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဟာနဘာဂိယတရား ၃ ပါး

ဆုတ်ယုတ်သော အဖို့ရှိသော တရား ၃ ပါးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဟာနဘာဂိယတရား ၄ ပါး

ဆုတ်ယုတ်သော အဖို့ရှိသော တရား ၄ ပါး၊ ယောဂ ၄ ပါးတို့နှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဟာနဘာဂိယတရား ၅ ပါး

ဆုတ်ယုတ်သော အဖို့ရှိသော တရား ၅ ပါး၊ စိတ်၏ ငြောင့်တံသင်း ၅ ပါး၊ စေတောခိလတရား ၅ ပါးတို့နှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဟာရ ၁၆ ပါး

၁။ ဒေသနာဟာရ၊
၂။ ဝိစယဟာရ၊
၃။ ယုတ္တိဟာရ၊
၄။ ပဒဋ္ဌာနဟာရ၊
၅။ လက္ခဏ ဟာရ၊
၆။ စတုဗျူဟဟာရ၊
၇။ အာဝဋ္ဋဟာရ၊
၈။ ဝိဘတ္တိဟာရ၊
၉။ ပရိဝတ္တနဟာရ၊
၁၀။ ဝေဝစနဟာရ၊
၁၁။ ပညတ္တိဟာရ၊
၁၂။ ဩတရဏဟာရ၊
၁၃။ သောဓနဟာရ၊
၁၄။ အဓိဋ္ဌာနဟာရ၊
၁၅။ ပရိက္ခာရဟာရ၊
၁၆။ သမာရောပနဟာရ။ (နေတ္တိ၊ဋ္ဌ၊၂။) (ပေဋကော၊၁၆၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဟိတ် ၄ ပါး

၁။ ‘‘တယော ကုသလဟေတူ’’ အစရှိသည်ဖြင့် ဟောအပ်သော ဟိတ်သည် ဟေတုဟိတ်၊
၂။ ‘‘စတ္တာရော ခေါ ဘိက္ခု မဟာဘူတာ ဟေတု’’ အစရှိသည်ဖြင့် ဟောအပ်သော ဟိတ်သည် ပစ္စယဟိတ်၊
၃။ ‘‘ကုသလာကုသလံ အတ္တနော ဝိပါကဋ္ဌာနေ ဥတ္တမံ’’ အစရှိသည်ဖြင့် ဟောအပ်သော ဟိတ်သည် ဥတ္တမဟိတ်၊
၄။ ‘‘ဧသေဝ ဟေတု ဧသ ပစ္စယော သင်္ခါရာနံ’’ အစရှိသည်ဖြင့် ဟောအပ်သော ဟိတ်သည် သာဓာရဏဟိတ်။ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၄၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဟိတ် ၄ ပါး (တစ်နည်း) (ဇာတ်အားဖြင့် ဟိတ် ၄ ပါး )

၁။ ကုသိုလ်ဟိတ်၊
၂။ အကုသိုလ် ဟိတ်၊
၃။ ဝိပါက်ဟိတ်၊
၄။ ကြိယာဟိတ်။ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၃၅၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဟိတ် ၉ ပါး

၁။ ကုသိုလ်ဟိတ် သုံးပါး၊
၂။ အကုသိုလ်ဟိတ် သုံးပါး၊
၃။ အဗျာကတဟိတ် သုံးပါး။ (အဘိ၊ဝိ၊၄၁၆။) (အဘိ၊ဝိ၊၄၁၈။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၂။၅၂၅။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၂။၅၂၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဟိမဝန္တာတောင်၏ ပတ်ဝန်းကျင်၌ ရှိသော ရေအိုင်ကြီး ၇ အိုင်

၁။ အနောတတ္တအိုင်၊
၂။ ကဏ္ဏမုဏ္ဍအိုင်၊
၃။ ရထကာရအိုင်၊
၄။ ဆဒ္ဒန္တအိုင်၊
၅။ ကုဏာလအိုင်၊
၆။ မန္ဒာကိနီအိုင်၊
၇။ သီဟပ္ပပါတအိုင်။ (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၁၊၂၅၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဟိမဝန္တာတောင်မင်းကို မှီသော သစ်ပင်ကြီးတို့ ကြီးပွားခြင်း ၅ မျိုး

၁။ အကိုင်း အခက် အရွက်တို့ဖြင့် ကြီးပွားခြင်း၊
၂။ အခေါက်ဖြင့် ကြီးပွားခြင်း၊
၃။ အပွေးဖြင့် ကြီးပွားခြင်း၊
၄။ အကာဖြင့် ကြီးပွားခြင်း၊
၅။ အနှစ်ဖြင့် ကြီးပွားခြင်း။ (အံ၊၂၊၃၇။) (အံ၊မြန်၊၂။၄၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဟိမဝန္တာတောင်မင်းနှင့် အဝိဇ္ဇာတို့ကို ဖောက်ခွဲနိုင်သော တရား ၆ ပါး

၁။ တည်ကြည်မှု သမာဓိကို ဝင်စားခြင်း၌ ကျွမ်းကျင်ခြင်း၊
၂။ တည်ကြည်မှု သမာဓိကို တည်စေခြင်း၌ ကျွမ်းကျင်ခြင်း၊
၃။ တည်ကြည်မှု သမာဓိမှ ထခြင်း၌ ကျွမ်းကျင်ခြင်း၊
၄။ တည်ကြည်မှု သမာဓိ၏ ဝင်စားရန် စွမ်းနိုင်ခြင်း၌ ကျွမ်းကျင်ခြင်း၊
၅။ တည်ကြည်မှု သမာဓိ၏ ကျက်စားရာ အာရုံ၌ ကျွမ်းကျင်ခြင်း၊
၆။ တည်ကြည်မှု သမာဓိကို ရှေးရှုဆောင်ခြင်း၌ ကျွမ်းကျင်ခြင်း။ (အံ၊၂၊၂၇၅။) (အံ၊မြန်၊၂။၃၅၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဟိမဝန္တာတောင်မှ စီးဆင်းလာသော မြစ်ကြီး ၁၀ စင်း

၁။ ဂင်္ဂါမြစ်၊
၂။ ယမုနာမြစ်၊
၃။ အစိရ ဝတီမြစ်၊
၄။ သရဘူမြစ်၊
၅။ မဟီမြစ်၊
၆။ သိန္ဓုမြစ်၊
၇။ သရဿတီမြစ်၊
၈။ ဝေတြဝတီ မြစ်၊
၉။ ဝီတံသာမြစ်၊
၁၀။ စန္ဒဘာဂါမြစ်။ (မိလိန္ဒ၊၁၁၉။) (မိလိန္ဒ၊မြန်။၁၂၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဟိရီ ဖြစ်ကြောင်း ၄ ပါး

၁။ အမျိုးဇာတ်ကို ဆင်ခြင်၍ ရှက်ခြင်းကို ဖြစ်စေခြင်း၊
၂။ အရွယ်ကို ဆင်ခြင်၍ ရှက်ခြင်းကို ဖြစ်စေခြင်း၊
၃။ ရဲရင့်သူ၏ အဖြစ်ကို ဆင်ခြင်၍ ရှက်ခြင်းကို ဖြစ်စေခြင်း၊
၄။ များသော အကြားအမြင်ရှိသူ၏ အဖြစ်ကို ဆင်ခြင်၍ ရှက်ခြင်းကို ဖြစ်စေခြင်း။ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၆၈။) (မဟာနိ၊ဋ္ဌ၊၄၈။) (ဇာ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၄၅။) (အံ၊ဋ၊၂။၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဟိရီ ဖြစ်ကြောင်း ၄ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ အမျိုးဇာတ် မြင့်မြတ်သည်၏ အဖြစ်ကို ဆင်ခြင်ခြင်း၊
၂။ ဆရာဖြစ်သော မြတ်စွာဘုရား၏ မြင့်မြတ်သည်၏ အဖြစ်ကို ဆင်ခြင်ခြင်း၊
၃။ အမွေ ဖြစ်သော လောကုတ္တရာတရားကိုးပါး စသည်၏ မြင့်မြတ်သည်၏ အဖြစ်ကို ဆင်ခြင်ခြင်း၊
၄။ သီတင်းသုံးဖော်တို့၏ မြင့်မြတ်သည်၏ အဖြစ်ကို ဆင်ခြင်ခြင်း။ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၇၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဟီနဝိညာဏ် ၆ ပါး

၁။ အကုသလဝိညာဏ်၊
၂။ ကုသလာကုသလဝိညာဏ်၊
၃။ ဒုက္ခ ဝေဒနာနှင့် ယှဉ်သော ဝိညာဏ်၊
၄။ သုခဒုက္ခဝေဒနာတို့နှင့် ယှဉ်သော ဝိညာဏ်၊
၅။ သမာပတ် မဝင်စားသော ပုဂ္ဂိုလ်၏ ဝိညာဏ်၊
၆။ အာသဝတရားနှင့် တကွဖြစ်သော ဝိညာဏ်။ (အဘိ၊ ဝိ။၁၁။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၁။၂၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဟီနဝေဒနာ ၆ ပါး

၁။ အကုသလဝေဒနာ၊
၂။ ကုသလာကုသလဝေဒနာ၊
၃။ ဒုက္ခာဝေဒနာ၊
၄။ သုခဒုက္ခာဝေဒနာ၊
၅။ သမာပတ် မဝင်စားသော ပုဂ္ဂိုလ်၏ ဝေဒနာ၊
၆။ အာသဝတရားနှင့် တကွဖြစ်သော ဝေဒနာ (သာသဝဝေဒနာ) ။ (အဘိ၊ဝိ၊၄။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၁။၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဟီနသင်္ခါရ ၆ ပါး

၁။ အကုသလသင်္ခါရ၊
၂။ ကုသလာကုသလသင်္ခါရ၊
၃။ ဒုက္ခဝေဒနာနှင့် ယှဉ်သော သင်္ခါရ၊
၄။ သုခဒုက္ခဖြစ်သော ဝေဒနာတို့နှင့် ယှဉ်သော သင်္ခါရ၊
၅။ သမာပတ် မဝင်စားသော ပုဂ္ဂိုလ်၏ သင်္ခါရ၊
၆။ အာသဝတရားနှင့် တကွဖြစ်သော သင်္ခါရ။ (အဘိ၊ ဝိ။၉။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၁။၁၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဟီနသညာ ၆ ပါး

၁။ အကုသလသညာ၊
၂။ ကုသလာကုသလသညာ၊
၃။ ဒုက္ခဝေဒနာနှင့် ယှဉ်သော သညာ၊
၄။ သုခဒုက္ခဝေဒနာတို့နှင့် ယှဉ်သော သညာ၊
၅။ သမာပတ်မဝင်စားသော ပုဂ္ဂိုလ်၏ သညာ၊
၆။ အာသဝတရားနှင့် တကွဖြစ်သော သညာ။ (အဘိ၊ဝိ၊၆။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၁။၁၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဟုတ်မှန်တရား ၄ ပါး

တထတရား ၄ ပါးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဟောတိ တထာဂတော ဒိဋ္ဌိကို ဖြစ်စေသော တရား ၅ ပါး

၁။ ရုပ်ကို အမှား နှလုံးသွင်းသောကြောင့် သတ္တဝါသည် သေပြီးနောက် မဖြစ် ဟူသော အယူ (ဟောတိ တထာဂတော ဒိဋ္ဌိ) ဖြစ်၏၊
၂။ ဝေဒနာကို အမှား နှလုံးသွင်းသောကြောင့် သတ္တဝါသည် သေပြီးနောက် မဖြစ် ဟူသော အယူ (ဟောတိ တထာဂတော ဒိဋ္ဌိ) ဖြစ်၏၊
၃။ သညာကို အမှား နှလုံးသွင်းသောကြောင့် သတ္တဝါသည် သေပြီးနောက် မဖြစ် ဟူသော အယူ (ဟောတိ တထာဂတော ဒိဋ္ဌိ) ဖြစ်၏၊
၄။ သင်္ခါရကို အမှား နှလုံးသွင်းသောကြောင့် သတ္တဝါသည် သေပြီးနောက် မဖြစ် ဟူသော အယူ (ဟောတိ တထာဂတော ဒိဋ္ဌိ) ဖြစ်၏၊
၅။ ဝိညာဏ်ကို အမှားနှလုံးသွင်းသောကြောင့် သတ္တဝါသည် သေပြီးနောက် မဖြစ် ဟူသော အယူ (ဟောတိ တထာဂတော ဒိဋ္ဌိ) ဖြစ်၏။ (သံ၊၂၊၁၇၆။) (သံ၊မြန်၊၂။၁၆၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အကနိဋ္ဌအနာဂါမ် ၄ မျိုး

၁။ အန္တရာပရိနိဗ္ဗာယီ အနာဂါမ်၊
၂။ ဥပဟစ္စပရိနိဗ္ဗာယီ အနာဂါမ်၊
၃။ အသင်္ခါရပရိနိဗ္ဗာယီ အနာဂါမ်၊
၄။ သသင်္ခါရပရိနိဗ္ဗာယီ အနာဂါမ်။ (ဣတိဝုတ်၊ဋ္ဌ၊၄၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အကပ်ခံခြင်း ၂ မျိုး

၁။ ကိုယ်ဖြင့် အကပ်ခံခြင်း၊
၂။ ကိုယ်နှင့် စပ်သောဝတ္ထုဖြင့် အကပ်ခံခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၂၁၄။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၂၉၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အကပ်မခံဘဲ သုံးဆောင်နိုင်သော ဆေးကြီး ၄ မျိုး

၁။ ကျင်ကြီး၊
၂။ ကျင်ငယ်၊
၃။ ပြာ၊
၄။ မြေညက်။ (ဝိ၊၃၊၂၉၈။) (ဝိ၊မြန်၊၃။၂၉၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အကပ်မြောက်ကြောင်း အင်္ဂါ ၅ ပါး

၁။ ခွန်အား အလယ်အလတ်ရှိသော ယောကျ်ား၏ ချီမ နိုင်သောဝတ္ထုဖြစ်ခြင်း၊
၂။ နှစ်တောင့်ထွာ ဟတ္ထပါသ်အတွင်း ဖြစ်ခြင်း၊
၃။ ရဟန်းထံသို့ ရှေးရှု ဆောင်ယူလာခြင်း၊
၄။ လူ, နတ်, တိရစ္ဆာန် တစ်ဦးဦးက ကိုယ်ဖြင့်လည်းကောင်း, ကိုယ်နှင့် စပ်သောဝတ္ထုဖြင့်လည်းကောင်း, ပစ်လွှတ်၍လည်းကောင်း ပေးခြင်း၊
၅။ ရဟန်းက ကိုယ်ဖြင့် လည်းကောင်း ကိုယ်နှင့် စပ်သောဝတ္ထုဖြင့်လည်းကောင်း ခံယူခြင်း။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၀၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အကျင့် ၃ ပါး

သိက္ခာ ၃ ပါးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အကျင့် ၃ မျိုး

၁။ မြဲမြံစွာ ယူသော အကျင့်၊
၂။ မိမိကိုယ်ကို လောင်မြိုက်စေတတ်သော အကျင့်၊
၃။ အလယ်အလတ်ဖြစ်သော အကျင့်။ (အံ၊၁၊၃၀၀။) (အံ၊မြန်၊၁။၃၁၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အကျင့် ၄ မျိုး

ပဋိပဒါ ၄ မျိုးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အကျင့် ၄ မျိုး

၁။ ဆင်းရဲငြိုငြင်စွာ ကျင့်ရ၍ နုံ့နှေးသော အသိဉာဏ်ရှိသော အကျင့်၊
၂။ ဆင်းရဲ ငြိုငြင်စွာ ကျင့်ရ၍ လျင်မြန်သော အသိဉာဏ်ရှိသော အကျင့်၊
၃။ ချမ်းသာ လွယ်ကူစွာ ကျင့်ရ၍ နုံ့နှေးသော အသိဉာဏ်ရှိသော အကျင့်၊
၄။ ချမ်းသာလွယ်ကူစွာ ကျင့်ရ၍ လျင်မြန်သော အသိဉာဏ်ရှိသော အကျင့်။ (ဒီ၊၃၊၁၉၁။) (အံ၊၁၊၄၆၇-၄၆၈။) (အံ၊၁၊၄၇၁၊ ၄၇၃။) (ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၇၁။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၁၃။) (အံ၊မြန်၊၁။၄၇၉။) (အံ၊မြန်၊၁။၄၇၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အကျင့် ၄ မျိုး (တစ်နည်း)

၁။(အချမ်း အပူ စသည်ကို) သည်းမခံနိုင်သော အကျင့်၊ ၂။(အချမ်း အပူ စသည်ကို) သည်းခံနိုင်သော အကျင့်၊
၃။ ဣန္ဒြေကို ဆုံးမသော အကျင့်၊
၄။ ကာမ ဝိတက် စသည်ကို ငြိမ်းစေသော အကျင့်။ (ဒီ၊၃၊၁၉၁။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၁၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အကျင့်သိက္ခာ အားနည်းကြောင်း တရား ၅ ပါး

၁။ သူ၏ အသက်ကို သတ်ခြင်း၊
၂။ ပိုင်ရှင် မပေးသော သူ၏ ဥစ္စာကို ခိုးယူခြင်း၊
၃။ ကာမဂုဏ်တို့၌ မှားယွင်းစွာ ကျင့်ခြင်း၊
၄။ မဟုတ်မမှန် ပြောဆိုခြင်း၊
၅။ သေရည်သေရက်သောက်ခြင်း။ (အံ၊၃၊၂၅၀။) (အံ၊၃၊၂၅၄။) (အံ၊မြန်၊၃။၂၄၉၊၂၅၄။) (အံ၊မြန်၊၃။၂၄၉၊၂၅၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အကျင့်သုံးမျိုး၏ အကျိုး ၃ မျိုး

၁။ ယုတ်ညံ့သော ဗြဟ္မစရိယ အကျင့်ကြောင့် မင်းမျိုး၌ ဖြစ်ရခြင်း၊
၂။ အလယ်အလတ်ဖြစ်သော ဗြဟ္မစရိယ အကျင့်ကြောင့် နတ်ဗြဟ္မာအဖြစ်သို့ ရောက်ရခြင်း၊
၃။ မြင့်မြတ်သော ဗြဟ္မစရိယအကျင့်ကြောင့် သံသရာဝဋ်ဆင်းရဲမှ စင်ကြယ်ခြင်းကို ရ၏။ (ဇာတက၊၁၊၁၈၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အကျဉ်းအကျယ်သိမှု ဆိုင်ရာ ပုဂ္ဂိုလ် ၄ မျိုး

၁။ အကျဉ်းပြကာမျှဖြင့် တရားကို သိသော ဥဂ္ဃဋိတညူပုဂ္ဂိုလ်၊
၂။ အကျယ်ပြမှ တရားကို သိသော ဝိပဉ္စိတညူပုဂ္ဂိုလ်၊
၃။ ဆောင်၍ပြမှ တရားကို သိသော နေယျပုဂ္ဂိုလ်၊
၄။ ဤဘဝ ဈာန်မဂ်ဖိုလ် မရထိုက်သော ပဒပရမပုဂ္ဂိုလ်။ (အံ၊၁၊၄၅၂။) (အံ၊မြန်၊၁။၄၆၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အကျွမ်းမဝင်ထိုက်သော ပုဂ္ဂိုလ် ၄ ယောက်

၁။ အဆွေခင်ပွန်းဟောင်း ဖြစ်ဖူးသော ခိုးသူ၊
၂။ ရှေး၌ အခင်းပြုလုပ်ဖူးသော သစ်ခက်၊
၃။ မိမိအား ပူဇော်မှု ပြုခဲ့ဖူးသော မင်း၊
၄။ မိမိ၏ အလိုကို လိုက်ခဲ့ဖူးသော မိန်းမ။ (မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၂၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အကျွမ်းဝင်သဖြင့် ယူခြင်း အင်္ဂါ ၅ ပါး

၁။ မြင်တွေ့ဖူးသော အဆွေခင်ပွန်း ဖြစ်ခြင်း၊
၂။ အတူတကွ သုံးဆောင် စားသောက်ဖူးသော အဆွေခင်ပွန်း ဖြစ်ခြင်း၊
၃။ ‘‘အလိုရှိလျှင် ယူပါ’’ဟု ပြောဆို ဖူးသည် ဖြစ်ခြင်း၊
၄။ အသက်ရှင်ဆဲ ဖြစ်ခြင်း၊
၅။ ‘‘ငါ ယူသည်ရှိသော် နှစ်သက် ဝမ်းမြောက်ခြင်း ဖြစ်လတ္တံ့’’ဟု သိခြင်း။ (ဝိ၊၃၊၄၁၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အကျိုး ၃ မျိုး

၁။ ပစ္စုပ္ပန် အကျိုး၊
၂။ တမလွန်သံသရာ အကျိုး၊
၃။ လောကုတ္တရာနိဗ္ဗာန် ပရမတ် အကျိုး။ (သုတ္တနိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၆၅။) (စူဠနိ၊ဋ္ဌ၊၁၀၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အကျိုး ၃ မျိုး (တစ်နည်း)

၁။ မိမိအကျိုး၊
၂။ သူတစ်ပါး အကျိုး၊
၃။ မိမိ သူတစ်ပါးတို့ အကျိုး။ (သုတ္တနိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၆၅။) (စူဠနိ၊ဋ္ဌ၊၁၀၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အကျိုး အာနိသင် ၂ ပါး

၁။ ဒိဋ္ဌိဓမ္မိက- မျက်မှောက်ဘဝ ခံစားအပ်သော အကျိုးအာနိသင်
၂။ သမ္ပရာ ယိက- တမလွန်ဘဝ ခံစားအပ်သော အကျိုး အာနိသင်။ (မဟာနိ၊၅၆။) (မဟာနိ၊၈၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အကျိုးကြီးမားသော ဆွမ်း ၂ မျိုး

၁။ အကြင်ဆွမ်းကို ဘုဉ်းပေးတော်မူ၍ မြတ်စွာဘုရားသည် အမြတ်ဆုံးသော သမ္မာသမ္ဗောဓိဉာဏ်ကို ရတော်မူ၏ (ဤဆွမ်းလည်း တစ်မျိုး။)၊
၂။ အကြင် ဆွမ်းကို ဘုဉ်းတော်မူ၍ မြတ်စွာဘုရားသည် ဥပါဒိန္နကခန္ဓာအကြွင်းမရှိသော အနုပါဒိသေသ နိဗ္ဗာနဓာတ်ဖြင့် ပရိနိဗ္ဗာန် ဝင်စံတော်မူ၏ (ဤဆွမ်းလည်း တစ်မျိုး။)။ (ဒီ၊၂၊၁၁၂-၁၁၃။) (မိလိန္ဒ၊၁၇၄။) (ဒီ၊မြန်၊၂။၁၃၀။) (မိလိန္ဒ၊မြန်။၁၈၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အကျိုးပေး တူမျှသော ဆွမ်း ၂ မျိုး

အကျိုးကြီးမားသော ဆွမ်း ၂ မျိုးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အကျိုးမရှိသော တရား ၁၀ ပါး

၁။ သူ့အသက် သတ်ခြင်း၊
၂။ သူ့ဥစ္စာခိုးခြင်၊
၃။ ကာမတို့၌ မှားယွင်းစွာ ကျင့်ခြင်း၊
၄။ မဟုတ်မမှန် ပြောဆိုခြင်း၊
၅။ ကုန်းချောခြင်း၊
၆။ ရုန့်ရင်းသော စကားကို ပြောဆိုခြင်း၊
၇။ ပြိန်ဖျင်းသော စကားကို ပြောဆိုခြင်း၊
၈။ သူတစ်ပါး ဥစ္စာကို ရှေးရှုကြံစည်ခြင်း၊
၉။ သတ္တဝါတို့အား ဖျက်ဆီးလိုခြင်း၊
၁၀။ မှားသော အမြင် ရှိခြင်း။ (အံ၊၃၊၄၈၂၊၄၈၇။) (အံ၊မြန်၊၃။၄၇၂-၄၇၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အကျိုးမဲ့ ဖြစ်ကြောင်း ၆ ပါး

၁။ နေထွက်သည့်တိုင်အောင် အိပ်ကြူးသူ၊
၂။ ပျင်းရိခြင်း၊
၃။ ကြမ်းကြုတ်ခက်ထန်သူ၊
၄။ အရည် သေသောက်ကြူးသူ၊
၅။ တစ်ယောက်တည်း ခရီး ရှည်ကို သွားသူ၊
၆။ သူတစ်ပါးမယားကို မှီဝဲသူ။ (ဓမ္မ၊ဋ္ဌ၊၁၊၄၁၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အကျိုးရှိသော တရား ၁၀ ပါး

၁။ သူ့အသက်သတ်ခြင်းမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၂။ သူ့ဥစ္စာခိုးယူခြင်းမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၃။ ကာမတို့၌ မှားယွင်းသော အကျင့်မှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၄။ မဟုတ်မမှန် ပြောမှုမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၅။ ကုန်းချောမှုမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၆။ ရုန့်ရင်းကြမ်းတမ်းစွာ ပြောဆို မှုမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၇။ ပြိန်ဖျင်းသော စကား ပြောဆိုခြင်းမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၈။ သူတစ်ပါး ဥစ္စာကို ရှေးရှုကြံစည်မှုမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၉။ သတ္တဝါတို့အား ဖျက်စီးလိုမှုမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၁၀။ မှန်သော အမြင်ရှိခြင်း။ (အံ၊၃၊၄၈၂-၄၈၇။) (အံ၊မြန်၊၃။၄၇၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အကရဏီယ ၃ ပါး

၁။ ကာယဒုစရိုက်၊
၂။ ဝစီဒုစရိုက်၊
၃။ မနောဒုစရိုက်။ (ပေဋကော၊၂၀၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အကရဏီယ ၄ ပါး ရဟန်းတော်များ အသက်ထက်ဆုံး မပြုအပ်သော တရား ၄ ပါး

၁။ မေထုန် မှီဝဲခြင်း၊
၂။ တစ်မတ်, တစ်မတ်တန်ဥစ္စာ, တစ်မတ်ထက် ပိုလွန်သော ပစ္စည်းဥစ္စာကို ခိုးယူခြင်း၊
၃။ လူဇာတ်ရှိသော သူအား သတ်ဖြတ်ခြင်း၊
၄။ လူတို့၏ ကုသလကမ္မပထတရား ဆယ်ပါးထက် လွန်မြတ်သော ဈာန်, မဂ်, ဖိုလ်တရားတို့ကို မရဘဲ ရ၏ဟု လိမ်ညာ၍ ပြောဆိုခြင်း။ (ဝိ၊၃၊၁၃၄။) (ဝိ၊မြန်၊၃။၁၃၅-၁၃၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အကြားအမြင် နည်းခြင်း များခြင်း ဆိုင်ရာ ပုဂ္ဂိုလ် ၄ မျိုး

၁။ အကြားအမြင် နည်း၍ ကြားနာ အပ်သော တရားနှင့် မပြည့်စုံသော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၂။ အကြားအမြင် နည်း၍ ကြားနာအပ်သော တရားနှင့် ပြည့်စုံသော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၃။ အကြားအမြင် များ၍ ကြားနာအပ်သော တရားနှင့် မပြည့်စုံသော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၄။ အကြားအမြင် များ၍ ကြားနာအပ်သော တရားနှင့် ပြည့်စုံသော ပုဂ္ဂိုလ်။ (အံ၊၁၊၃၁၂။) (အံ၊မြန်၊၁။၃၂၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အကြားအမြင် များခြင်း ၂ မျိုး

၁။ ပိဋကသုံးပုံတို့၌ အနက်အားဖြင့် အကြွင်းမဲ့ တတ်မြောက် သောကြောင့် ပရိယတ္တိ၌ အကြားအမြင် များခြင်း၊
၂။ မဂ် ဖိုလ် ဝိဇ္ဇာ အဘိညာဉ်တို့ကို ထိုးထွင်း သိမြင်သောကြောင့် ပဋိဝေဓ၌ အကြားအမြင် များခြင်း။ (သုတ္တနိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၉၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အကြီးအကဲနေရာ၌ မထားသင့်ကြောင်း အင်္ဂါ ၃ ပါး

၁။ အရှက်လည်း မရှိခြင်း၊
၂။ မိုက်လည်း မိုက်ခြင်း၊
၃။ ပကတတ်ရဟန်းလည်း မဟုတ်ခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၂၂၁။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၃၀၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အကြီးအမှူးပြု၍ ဖြစ်သော တရား ၃ မျိုး

၁။ မိမိကိုယ်ကို အကြီးအမှူးပြု၍ ဖြစ်သော အတ္တာဓိပတေယျတရား၊
၂။ သတ္တလောကကို အကြီးအမှူးပြု၍ ဖြစ်သော လောကာ ဓိပတေယျတရား၊
၃။ လောကုတ္တရာတရားကို အကြီးအမှူးပြု၍ ဖြစ်သော ဓမ္မာဓိပတေယျ တရား။ (အံ၊၁၊၁၄၆။) (အံ၊မြန်၊၁။၁၆၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အကြီးအမှူးပြုခြင်း ၃ ပါး

၁။ မိမိကိုယ်ကို အကြီးအမှူး အလေးပြုခြင်း၊
၂။ လောဘကို အကြီးအမှူး အလေးပြုခြင်း၊
၃။ တရားကို အကြီးအမှူး အလေးပြုခြင်း။ (ဒီ၊၃၊၁၈၄။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၀၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အကြောင်း လေးမျိုးတို့ဖြင့် သိနိုင်သော အရာ ၄ ပါး

၁။ အကျင့်သီလကို ကြာမြင့်စွာ တကွ ပေါင်းဖော်နေထိုင်ခြင်းဖြင့်လည်းကောင်း နှလုံးသွင်းဆင်ခြင်သဖြင့်လည်းကောင်း ဉာဏ် ပညာနှင့် ပြည့်စုံသဖြင့်လည်းကောင်း သိနိုင်ခြင်း၊
၂။ အားအစွမ်းကို ဘေးရန်ဖြစ်ပေါ်လာသော အခါ၌လည်းကောင်း ကြာမြင့်စွာ တကွ ပေါင်းဖော်နေထိုင်ခြင်းဖြင့်လည်းကောင်း နှလုံးသွင်း ဆင်ခြင်သဖြင့်လည်းကောင်း ဉာဏ်ပညာနှင့် ပြည့်စုံသဖြင့်လည်းကောင်း သိနိုင်ခြင်း၊
၃။ စင်ကြယ်သူ၏ အဖြစ်ကို ရောင်းဝယ်ဖောက်ကားခြင်းဖြင့်လည်းကောင်း ရှည်ကြာမြင့်စွာ အတူတကွ ပေါင်းဖော်နေထိုင်ခြင်းဖြင့်လည်းကောင်း နှလုံးသွင်းဆင်ခြင် သဖြင့်လည်းကောင်း ဉာဏ်ပညာနှင့် ပြည့်စုံသဖြင့်လည်းကောင်း သိနိုင်ခြင်း၊
၄။ အတတ် ပညာကို တကွ ဆွေးနွေး တိုင်ပင်ခြင်းဖြင့်လည်းကောင်း ကြာမြင့်စွာ တကွပေါင်းဖော် နေထိုင်ခြင်းဖြင့်လည်းကောင်း နှလုံးသွင်းဆင်ခြင်သဖြင့်လည်းကောင်း ဉာဏ်ပညာနှင့် ပြည့်စုံသဖြင့်လည်းကောင်း သိနိုင် ခြင်း။ (အံ၊၁၊၅၀၇။) (အံ၊မြန်၊၁။၅၂၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အကြောင်းဖြစ်သောတရား ၅ မျိုး

၁။ အကျိုးကို ဖြစ်စေတတ်သော အကြောင်းအားလုံး၊
၂။ အရိယမဂ်၊
၃။ ဟောကြား အပ်သော ပါဠိ၊
၄။ ကုသိုလ်၊
၅။ အကုသိုလ်။ (ဣတိဝုတ်၊ဋ္ဌ၊၁၁၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အကြောင်းလေးပါးတို့ကြောင့် ဖြစ်ပေါ်သော ရုပ် ၇ မျိုး

၁။ အဆင်း၊
၂။ အနံ့၊
၃။ အရသာ၊
၄။ ဖောဋ္ဌဗ္ဗရုပ်၊
၅။ အာကာသဓာတ်၊
၆။ အာပေါဓာတ်၊
၇။ အလုတ်အလွေးပြုရသော အာဟာရ ရုပ်။ (မ၊ဋီ၊၂၊၁၉၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အကိတ္တိရသေ့ တောင်းဆိုသော ဆု ၆ မျိုး

၁။ ငါ့သန္တာန်၌ တပ်ခြင်းလောဘ မဖြစ်လို၊
၂။ ငါ့သန္တာန်၌ အမျက်ဒေါသ မဖြစ်လို၊
၃။ ပညာနည်းပါး ငမိုက်သားကို မမြင်လို၊ မကြားလို၊ ငမိုက်သားနှင့် မပေါင်းသင်းလို၊ ငမိုက်သားနှင့် စကားဆက်စပ် မပြောလို၊
၄။ ပညာရှိကို မြင်လို၊ ကြားလို၊ ပညာရှိနှင့် ပေါင်းသင်းလို၊ ပညာရှိနှင့် စကားဆက်စပ် ပြောလို၊
၅။ နေမင်း ထွက်သော အခါ၌ နတ်၌ဖြစ်သော စားဖွယ်ဘောဇဉ်တို့ ဖြစ်ပေါ်ကုန်၍ သီလရှိသော အလှူခံ ပုဂ္ဂိုလ်တို့အား လှူဒါန်းလို၊ လှူဖွယ်ဝတ္ထု မကုန်စေလို၊ လှူပြီး၍ နောင်တရခြင်း မဖြစ်လို၊ လှူဒါန်းစဉ်လည်း စိတ်ကြည်လင်လို၊
၆။ သင်သိကြားမင်းသည် နောက်တစ်ဖန် ငါ့ထံသို့ မချည်းကပ်စေလို။ (ဇာ၊ဋ္ဌ၊၄၊၂၄၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အကုသလကမ္မပထ ၁၀ မျိုး

၁။ သူ့အသက်ကို သတ်မှု၊
၂။ သူတစ်ပါးဥစ္စာကို ခိုးယူမှု၊
၃။ ကာမဂုဏ်တို့၌ မှားယွင်းစွာ ပြုကျင့်မှု၊
၄။ မဟုတ်မမှန် စကားကို လိမ်ညာပြောမှု၊
၅။ သူနှစ်ဦးတို့ ချစ်ခြင်းပျက်ပြားအောင် ကုန်းချောစကား ပြောဆိုမှု၊
၆။ ဆဲဆိုကြိမ်းမောင်း, ကြမ်းတမ်းစကားကို ပြောဆိုမှု၊
၇။ အကျိုးမဲ့စကားကို ပြောဆိုမှု၊
၈။ သူ့ဥစ္စာကို ရယူလိုမှု၊
၉။ အမျက်ဒေါသ ဖြစ်မှု၊
၁၀။ အယူ မှားမှု။ (ဒီ၊၃၊၂၂၃။) (ဒီ၊၃၊၂၅၇။) (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၁၊၃၀၉။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၄၆။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၈၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အကုသလကမ္မပထ တရား ၁၀ ပါး

၁။ ပါဏာတိပါတ, အဒိန္နာဒါန, ကာမေသုမိစ္ဆာစာရ ဟူသော ကာယဒုစရိုက် သုံးပါး၊
၂။ မုသာဝါဒ, ပိသုဏဝါစာ, ဖရုသဝါစာ, သမ္ဖပ္ပလာပ ဝါစာဟူသော ဝစီဒုစရိုက် လေးပါး၊
၃။ အဘိဇ္ဈာ, ဗျာပါဒ, မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိဟူသော မနောဒုစရိုက် သုံးပါး ပေါင်း ဆယ်ပါး။ (အဘိ၊ဝိ၊၄၀၅။) (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၄၀။) (ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၇၃။) (ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၃။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၂။၅၁၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အကုသလကမ္မပထတရား ဆယ်ပါးတို့ကို ဆုံးဖြတ်ပုံ ၅ မျိုး

၁။ ဓမ္မ- တရားကိုယ်အားဖြင့် ဆုံးဖြတ်ခြင်း၊
၂။ ကောဋ္ဌာသ- အဖို့အစုအားဖြင့် ဆုံးဖြတ်ခြင်း၊
၃။ အာရမ္မဏ- အာရုံအားဖြင့် ဆုံးဖြတ်ခြင်း၊
၄။ ဝေဒနာ- ဝေဒနာအားဖြင့် ဆုံးဖြတ်ခြင်း၊
၅။ မူလ- မူလအားဖြင့် ဆုံးဖြတ်ခြင်း။ (သံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၃၇။) (ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၀၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အကုသလဓာတ် ၃ ပါး

၁။ ကာမနှင့် စပ်သော သဘော- ကာမဓာတ်၊
၂။ ဒေါသနှင့် စပ်သော သဘော- ဗျာပါဒဓာတ်၊
၃။ ညှဉ်းဆဲခြင်းနှင့် စပ်သော သဘော- ဝိဟိံသာဓာတ်။ (ဒီ၊၃၊၁၈၁။) (အဘိ၊ဝိ၊၃၇၇။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၀၀။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၂။၄၇၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အကုသလပဒ ၉ ပါး

၁။ အဝိဇ္ဇာ၊
၂။ တဏှာ၊
၃။ လောဘ၊
၄။ ဒေါသ၊
၅။ မောဟ၊
၆။ သုဘ သညာ၊
၇။ သုခသညာ၊
၈။ နိစ္စသညာ၊
၉။ အတ္တသညာ။ (ပေဋကော၊၁၆၉-၁၇၀။) (နေတ္တိ၊ဋ္ဌ၊၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အကုသလမူလ ၃ ပါး

၁။ လောဘ အကုသလမူလ၊
၂။ ဒေါသ အကုသလမူလ၊
၃။ မောဟ အကုသလမူလ။ (ဝိ၊၅၊၂၂၂။) (ဒီ၊၃၊၁၈၀။) (အံ၊၁၊၂၀၂။) (အဘိ၊ဓ၊၂၀၅-၂၀၆။) (အဘိ၊ဓ၊၂၁၁။) (အဘိ၊ဝိ၊၃၇၆။) (ခုဒ္ဒက၊၂၂၆။) (စူဠနိ၊၄၇။) (ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၆၉။) (နေတ္တိ၊ဋ္ဌ၊၁၅၉။) (နေတ္တိ၊ဋ္ဌ၊၂၁၃။) (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၁၊၃၀၅။) (နေတ္တိ၊ဝိဘာ၊၂၇၅။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၃၁၀။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၁၉၉။) (အံ၊မြန်၊၁။၂၂၀။) (အဘိ၊ဓ၊မြန်။၃၆၇။) (အဘိ၊ဓ၊မြန်။၃၆၇။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၂။၄၆၉။) (ခုဒ္ဒက၊မြန်။၂၁၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အကုသလဝိတက် ၃ ပါး

၁။ ကာမနှင့် စပ်၍ ကြံစည်ခြင်း- ကာမဝိတက်၊
၂။ ဒေါသနှင့် စပ်၍ ကြံစည်ခြင်း- ဗျာပါဒဝိတက်၊
၃။ ညှဉ်းဆဲခြင်းနှင့် စပ်၍ ကြံစည်ခြင်း- ဝိဟိံသာ ဝိတက်။ (ဒီ၊၃၊၁၈၀။) (သံ၊၂၊၇၇။) (သံ၊၃၊၃၆၆။) (အဘိ၊ဝိ၊၃၇၇။) (ခုဒ္ဒက၊၂၅၁။) (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၂၊၂၈။) (ဒီ၊ဋီ၊၂၊၃၄၅။) (နေတ္တိ၊ဝိဘာ၊၂၇၅။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၀၀။) (သံ၊မြန်၊၂။၇၃။) (သံ၊မြန်၊၃။၃၇၁။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၂။၄၇၁။) (ခုဒ္ဒက၊မြန်။၂၃၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အကုသလသင်္ကပ္ပ ၃ ပါး

၁။ ကာမနှင့် စပ်သော ကြံခြင်း- ကာမသင်္ကပ္ပ၊
၂။ ဒေါသနှင့် စပ်သော ကြံခြင်း-ဗျာပါဒသင်္ကပ္ပ၊
၃။ ညှဉ်းဆဲခြင်းနှင့် စပ်သော ကြံခြင်း- ဝိဟိံသာသင်္ကပ္ပ။ (ဒီ၊၃၊၁၈၀။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၀၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အကုသလသညာ ၃ ပါး

၁။ ကာမနှင့် စပ်သော မှတ်ခြင်း- ကာမသညာ၊
၂။ ဒေါသနှင့် စပ်သော မှတ်ခြင်း- ဗျာပါဒသညာ၊
၃။ ညှဉ်းဆဲခြင်းနှင့် စပ်သော မှတ်ခြင်း- ဝိဟိံသာသညာ။ (ဒီ၊၃၊၁၈၁။) (အဘိ၊ဝိ၊၃၇၇။) (နေတ္တိ၊ဝိဘာ၊၂၇၅။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၀၀။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၂။၄၇၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အကုသိုလ် မဖြစ်ကြောင်း တရား ၅ ပါး

၁။ ယုံကြည်မှု သဒ္ဓါ၊
၂။ ရှက်မှု ဟိရီ၊
၃။ ကြောက် လန့်မှု ဩတ္တပ၊
၄။ အားထုတ်မှု ဝီရိယ၊
၅။ သိမှု ပညာ။ (အံ၊၂၊၄။) (အံ၊မြန်၊၂။၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အကုသိုလ် အကြံ ၃ မျိုး

အကုသလဝိတက် ၃ ပါးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အကုသိုလ် အကြောင်းရင်း ၃ ပါး

၁။ လောဘ- လိုချင်တပ်မက်မှု၊
၂။ ဒေါသ- ကြမ်းတမ်း ပြစ်မှားမှု၊
၃။ မောဟ- မိုက်မဲတွေဝေမှု။ (မ၊၁၊၅၇။) (မ၊မြန်၊၁။၆၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အကုသိုလ်ကမ္မပထ၏ အခြင်းအရာ ၅ မျိုး

၁။ သဘောတရား, ဓမ္မအားဖြင့်လည်းကောင်း၊
၂။ ဖဿပဉ္စကစသော စိတ်အစုတို့တွင် တစ်ပါးပါးသော အစုအားဖြင့်လည်းကောင်း၊
၃။ အာရုံ အားဖြင့်လည်းကောင်း၊
၄။ ဝေဒနာအားဖြင့်လည်းကောင်း၊
၅။ မူလအားဖြင့် လည်းကောင်း။ (မ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၀၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အကုသိုလ်ကမ္မပထတရား ၁၀ ပါး

ဆုတ်ယုတ်သော အဖို့ရှိသော တရား ၁၀ ပါး၊ ဟာနဘာဂိယ တရား ၁၀ ပါးတို့နှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အကုသိုလ်ကိစ္စာဓိကရုဏ်း ၄ ပါး

၁။ သံဃာက အကုသိုလ်စိတ်ရှိလျက် ပြုလုပ်အပ်သော အပလောကနကံ၊
၂။ အကုသိုလ်စိတ်ရှိလျက် ပြုလုပ်အပ်သော ဉတ္တိကံ၊
၃။ အကုသိုလ်စိတ် ရှိလျက် ပြုလုပ်အပ်သော ဉတ္တိဒုတိယကံ၊
၄။ အကုသိုလ်စိတ်ရှိလျက် ပြုလုပ်အပ်သော ဉတ္တိစတုတ္ထကံ။ (ဝိ၊၄၊၂၁၇။) (ဝိ၊မြန်၊၄။၂၁၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အကုသိုလ်ကို စူးစမ်းခြင်း ၃ မျိုး

၁။ အကုသိုလ် ကာယကံကို စူးစမ်းခြင်း၊
၂။ အကုသိုလ် ဝစီကံကို စူးစမ်းခြင်း၊
၃။ အကုသိုလ် မနောကံကို စူးစမ်းခြင်း။ (နေတ္တိ၊ဝိဘာ၊၂၇၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အကုသိုလ်စိတ် ၁၂ ပါး

၁။ သောမနဿသဟဂုတ် ဒိဋ္ဌိဂတသမ္ပယုတ် အသင်္ခါရိက အကုသိုလ် စိတ် ၁-ပါး၊
၂။ သောမနဿသဟဂုတ် ဒိဋ္ဌိဂတသမ္ပယုတ် သသင်္ခါရိက အကုသိုလ်စိတ် ၁-ပါး၊
၃။ သောမနဿသဟဂုတ် ဒိဋ္ဌိဂတဝိပ္ပယုတ် အသင်္ခါရိက အကုသိုလ်စိတ် ၁-ပါး၊
၄။ သောမနဿသဟဂုတ် ဒိဋ္ဌိဂတဝိပ္ပယုတ် သသင်္ခါရိက အကုသိုလ်စိတ် ၁-ပါး၊
၅။ ဥပေက္ခာသဟဂုတ် ဒိဋ္ဌိဂတသမ္ပယုတ် အသင်္ခါရိက အကုသိုလ်စိတ် ၁-ပါး၊
၆။ ဥပေက္ခာ သဟဂုတ် ဒိဋ္ဌိဂတသမ္ပယုတ် သသင်္ခါရိက အကုသိုလ်စိတ် ၁-ပါး၊
၇။ ဥပေက္ခာသဟဂုတ် ဒိဋ္ဌိဂတဝိပ္ပယုတ် အသင်္ခါရိက အကုသိုလ်စိတ် ၁-ပါး၊
၈။ ဥပေက္ခာသဟဂုတ် ဒိဋ္ဌိဂတ ဝိပ္ပယုတ် သသင်္ခါရိက အကုသိုလ်စိတ် ၁-ပါး၊
၉။ ဒေါမနဿသဟဂုတ် ပဋိဃသမ္ပယုတ် အသင်္ခါရိက အကုသိုလ်စိတ် ၁-ပါး၊
၁၀။ ဒေါမနဿသဟဂုတ် ပဋိဃသမ္ပယုတ် သသင်္ခါရိက အကုသိုလ်စိတ် ၁-ပါး၊
၁၁။ ဥပေက္ခာသဟဂုတ် ဝိစိကိစ္ဆာသမ္ပယုတ် အကုသိုလ်စိတ်၁-ပါး၊
၁၂။ ဥပေက္ခာသဟဂုတ် ဥဒ္ဓစ္စသမ္ပယုတ် အကုသိုလ်စိတ် ၁-ပါး။ (အဘိ၊ဝိ၊၃၁၁။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၂။၃၇၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အကုသိုလ်တရားတို့ကို ပယ်စွန့်နိုင်ကြောင်း တရား ၁၁ ပါး

၁။ ယုံကြည်မှု သဒ္ဓါတရား ရှိခြင်း၊
၂။ သီလရှိခြင်း၊
၃။ ထက်သန်သော လုံ့လရှိခြင်း၊
၄။ ထင်သော သတိရှိခြင်း၊
၅။ တည် ကြည်သော သမာဓိရှိခြင်း၊
၆။ ပညာဉာဏ်နှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၇။ ဘုရားရှင်၏ အရဟံ စသော ဂုဏ်တော်များကို အာရုံပြု၍ မိမိသန္တာန်၌ သတိကို ဖြစ်စေရခြင်း၊
၈။ တရားတော်၏ ဂုဏ်ကို အာရုံပြု၍ မိမိသန္တာန်၌ သတိကို ဖြစ်စေရခြင်း၊
၉။ မိတ်ဆွေကောင်းတို့ကို အာရုံပြု၍ မိမိသန္တာန်၌ သတိကိုဖြစ်စေရခြင်း၊
၁၀။ စွန့်ကြဲမှုကို အာရုံပြု၍ မိမိသန္တာန်၌ သတိကို ဖြစ်စေရခြင်း၊
၁၁။ နတ်တို့ကို အာရုံပြု၍ မိမိသန္တာန်၌ သတိကို ဖြစ်စေရခြင်း။ (အံ၊၃၊၅၃၇။) (အံ၊မြန်၊၃။၅၂၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အကုသိုလ်ဝေဒနာ ၂ မျိုး

၁။ လောဘသဟဂုတ် ဝေဒနာ၊
၂။ ဒေါသသဟဂုတ် ဝေဒနာ။ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အကုသိုလ်သည် အာရမ္မဏသတ္တိဖြင့် ကျေးဇူးပြုနိုင်သော တရားအစု ၆ စု

၁။ ကာမာဝစရကုသိုလ်၊
၂။ ရူပါဝစရကုသိုလ်၊
၃။ အကုသိုလ်၊
၄။ ကာမာဝစရဝိပါက်၊
၅။ ကာမာဝစရ ကြိယာ၊
၆။ ရူပါဝစရကြိယာ။ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၃၅၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အကုသိုလ်ဟိတ် ၃ ပါး

၁။ လောဘ အကုသိုလ်ဟိတ်၊
၂။ ဒေါသ အကုသိုလ်ဟိတ်၊
၃။ မောဟ အကုသိုလ်ဟိတ်။ (အဘိ၊ဓ၊၂၁၅။) (အဘိ၊ဝိ၊၄၁၆။) (အဘိ၊ဓ၊မြန်။၃၉၁။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၂။၅၂၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အကုသိုလ်အစု ၅ မျိုး

၁။ ကာမဂုဏ်ကို လိုလားမှု ဟူသော ပိတ်ပင်တတ်သော တရား ‘‘ကာမစ္ဆန္ဒနီဝရဏ’’၊
၂။ ပျက်စီးစေလိုမှုဟူသော ပိတ်ပင်တတ်သော တရား ‘‘ဗျာပါဒနီဝရဏ’’၊
၃။ လေးလံထိုင်းမှိုင်းမှု ဟူသော ပိတ်ပင်တတ်သော တရား ‘‘ထိနမိဒ္ဓနီဝရဏ’’၊
၄။ ပျံ့လွင့်မှု နောင်တပူပန်မှု ဟူသော ပိတ်ပင်တတ်သော တရား ‘‘ဥဒ္ဓစ္စကုက္ကုစ္စနီဝရဏ’’၊
၅။ မဝေခွဲနိုင်မှု ဟူသော ပိတ်ပင်တတ်သော တရား ‘‘ဝိစိကိစ္ဆာနီဝရဏ’’။ (အံ၊၂၊၆၄။) (အံ၊မြန်၊၂။၇၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အကောက် ၃ မျိုး

၁။ နွားသေးကောက်သကဲ့သို့ ကောက်ခြင်း၊
၂။ လရေးကောက်သကဲ့သို့ ကောက်ခြင်း၊
၃။ ထွန်ကိုင်းကောက်သကဲ့သို့ ကောက်ခြင်း။ (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၆၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အက္ကောသဝတ္ထု ၁၀ ပါး

၁။ သင်သည် သူခိုးတည်း၊
၂။ သင်သည် လူမိုက်, လူပြိန်းတည်း၊
၃။ သင်သည် လူပျင်း လူအတည်း၊
၄။ သင်သည် ကုလားအုတ်တည်း၊
၅။ သင်သည် မြည်းတည်း၊
၆။ သင်သည် နွားတည်း၊
၇။ သင်သည် ငရဲသို့ ကျရောက်မည့်သူတည်း၊
၈။ သင်သည် တိရစ္ဆာန်တည်း၊
၉။ သင့်မှာ ကောင်းရာသုဂတိသို့ လားရန် မရှိ၊ ဒုဂ္ဂတိ သို့သာ လားမည့်သူတည်း၊
၁၀။ သင်သည် အပါယ်၌ ကျရောက်မည့်သူတည်း။ (ဝိ၊၂၊၈။) (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၂၆။) (ဝိ၊မြန်၊၂။၁၀။) (ဓမ္မ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၀၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အက္ကောသဝတ္ထု ၁၀ ပါး

ဆဲရေးကြောင်းဝတ္ထု ၁၀ မျိုးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အက္ခဏ ၈ ပါး

ရပ်ပြစ် ၈ ပါးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အက္ခဏ ၉ မျိုး

မြတ်သော အကျင့်ကို ကျင့်ခြင်းငှာ အခွင့်မဟုတ်သော အချိန် ၉ မျိုး နှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အခင်း ၃ မျိုး (ခွင့်ပြုအပ်သော အခင်း ၃ မျိုး)

၁။ အုတ်အခင်း၊
၂။ ကျောက်အခင်း၊
၃။ သစ်သား အခင်း။ (ဝိ၊၄၊၂၅၈။) (ဝိ၊မြန်၊၄။၂၅၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အခန်း ၃ မျိုး

၁။ လေးထောင့်အခန်း၊
၂။ ခန်းမရှည်အခန်း၊
၃။ ဦးပြည်းအခန်း။ (ဝိ၊၄၊၂၉၈။) (ဝိ၊မြန်၊၄။၃၀၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အချည်းနှီးဖြစ်သော အရာ ၅ မျိုး

၁။ ဆိပ်ကမ်း, ကျွန်း, သောင် ရှိသော်လည်း ရေမရှိသော မြစ်သည် အချည်းနှီး ဖြစ်ခြင်း၊
၂။ မြို့, ပြ, ကျုံး, ပစ္စင်, ရင်တား, တံခါး, မုခ်, စသည် ရှိသော်လည်း မင်းမရှိသော တိုင်းပြည်သည် အချည်းနှီး ဖြစ်ခြင်း၊
၃။ အမျိုး, စည်းစိမ်, ဂုဏ် အရှိန်အဝါ ရှိသော်လည်း အတတ်ပညာမရှိသော ယောကျ်ားသည် အချည်းနှီး ဖြစ်ခြင်း၊
၄။ အဖိုးတစ်သိန်း ထိုက်သော အဝတ်တန်ဆာကို ဝတ်ဆင်ထားသော်လည်း ကိုယ်ကျင့်တရား မရှိသော သူသည် အချည်းနှီး ဖြစ်ခြင်း၊
၅။ မောင်တစ်ကျိပ် ရှိသော်လည်း လင်ယောကျ်ား မရှိသော မိန်းမသည် အချည်းနှီး ဖြစ်ခြင်း။ (ဇာတက၊၂၊၃၂၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အချိန်ကာလ ၃ မျိုး (တစ်နည်း) (အဘိဓမ္မာနည်း အချိန်ကာလ ၃ မျိုး)

၁။ ဖြစ်, တည်, ပျက် ဟူသော ခဏ ၃ မျိုးတို့သို့ ရောက်၍ ချုပ်ငြိမ်းသော သဘောတရားတို့သည် အတိတ် ကာလ၊
၂။ ဖြစ်, တည်, ပျက် ဟူသော ခဏ ၃ မျိုးတို့သို့ မရောက်ကုန်သော သဘော တရားတို့သည် အနာဂတ်ကာလ၊
၃။ ဖြစ်, တည်, ပျက် ဟူသော ခဏ ၃ မျိုးတို့နှင့် ပြည့်စုံသော သဘောတရားတို့သည် ပစ္စုပ္ပန်ကာလ။ (ဣတိဝုတ်၊ဋ္ဌ၊၂၀၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အချိန်ကာလ ၃ မျိုး (သုတ္တန်နည်း အချိန်ကာလ ၃ မျိုး)

၁။ ပဋိသန္ဓေမှ ရှေးကာလ၌ လွန်လေ ပြီးသော အတိတ်ကာလ၊
၂။ စုတိစိတ်မှ နောက်ကာလ၌ လာလတ္တံ့သော အနာဂတ်ကာလ၊
၃။ စုတိ ပဋိသန္ဓေတို့နှင့်တကွ စုတိပဋိသန္ဓေတို့၏ အခြားမဲ့ကာလ၌ ပစ္စုပ္ပန်ကာလ (ဣတိဝုတ်၊ဋ္ဌ၊၂၀၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အချိန်မီ ထမင်းချက်သော အိမ်၌ အကျိုး ၅ ပါး

၁။ ခရီးသွား ဧည့်သည်တို့အား အခါအားလျော်စွာ ပူဇော်ရခြင်း၊
၂။ ဗလိနတ်စာကို ခံယူကုန်သော နတ်တို့အား အခါအားလျော်စွာ ပူဇော်ရခြင်း၊
၃။ နေ့လွဲညစာ စားခြင်းမှ ရှောင်ကြဉ်ကုန်သော သမဏဗြာဟ္မဏတို့အား အခါအားလျော်စွာ ပူဇော်နိုင်ခြင်း၊
၄။ ကျွန်အမှုလုပ် ယောကျ်ားတို့သည် မျက်နှာ သာသာယာယာဖြင့် အလုပ်ကို လုပ်ကြခြင်း၊
၅။ အချိန်မီစားသမျှ ထမင်းသည် ဩဇာရှိခြင်း။ (အံ၊၂၊၂၂၇။) (အံ၊မြန်၊၂။ ၂၈၈-၂၈၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အခြင်ရနယ် ဒိုင်း မြားတို့ လှူရကျိုး ၈ ပါး

၁။ အရပ်မျက်နှာတို့၌ ပူဇော်ခံရခြင်း၊
၂။ မနှိုင်းယှဉ်အပ်, မနှိုင်းယှဉ်နိုင်သော စည်းစိမ်ဥစ္စာတို့ကို ရရှိခြင်း၊
၃။ ခပ်သိမ်းသော သူတို့၏ တည်ရာ မှီရာ ဖြစ်ခြင်း၊
၄။ ကြောက်ရွံ့ထိတ်လန့်မှု မရှိခြင်း၊
၅။ အနာရောဂါ မရှိခြင်း၊
၆။ အသက်ရှည်ခြင်း၊
၇။ သိမ်မွေ့နူးညံ့သော အသားအရေ အဆင်းရှိသူ ဖြစ်ခြင်း၊
၈။ တောင့်တ အပ်သော နေရာ၌သာ နေရခြင်း။ (အပ၊၁၊၃၇၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အခြင်းအရာ ၂၀

၁။ အတိတ်အကြောင်း ငါးပါး၊
၂။ ပစ္စုပ္ပန် အကျိုး ငါးပါး၊
၃။ ပစ္စုပ္ပန် အကြောင်း ငါးပါး၊
၄။ အနာဂတ်အကျိုး ငါးပါး။ (ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၂၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အခြံအရံ ငါးရာစီရှိသော ဥပါသကာ ၇ ယောက်

၁။ ဓမ္မဒိန္နဥပါသကာ၊
၂။ ဝိသာခဥပါသကာ၊
၃။ ဥဂ္ဂသူကြွယ်၊
၄။ စိတ္တသူကြွယ်၊
၅။ ဟတ္ထကအာဠာဝကမင်းသား၊
၆။ စူဠအနာထပိဏ် သူဌေး၊
၇။ မဟာအနာထပိဏ်သူဌေး။ (သံ၊ဋ္ဌ၊၃၊၃၂၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အခြေအမြစ်မရှိခြင်း ၃ မျိုး

၁။ မမြင်ခြင်း၊
၂။ မကြားခြင်း၊
၃။ ယုံမှားသံသယ မရှိခြင်း။ (ဝိ၊၂၊၁၅၉။) (ဝိ၊မြန်၊၂။၂၁၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အခွင့် ပေးထိုက်သော ရဟန်း၏ အင်္ဂါ ၅ ပါး

၁။ ရှက်တတ်ခြင်း၊
၂။ ပညာရှိခြင်း၊
၃။ ပကတိသီလ ရှိခြင်း၊
၄။ အာပတ်မှ ထစေလိုသည် ဖြစ်၍ ဆိုတတ်ခြင်း၊
၅။ သာသနာတော်မှ ရွေ့လျော စေလိုသည် ဖြစ်၍ မဆိုတတ်ခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၃၂၇။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၄၂၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အခွင့် မပေးထိုက်သော ရဟန်း၏ အင်္ဂါ ၅ ပါး

၁။ အရှက် မရှိခြင်း၊
၂။ မိုက်မဲခြင်း၊
၃။ ပကတိ သီလ မရှိခြင်း၊
၄။ သာသနာတော်မှ ရွေ့လျောစေလိုသည် ဖြစ်၍ ဆိုတတ်ခြင်း၊
၅။ အာပတ်မှ ထစေလိုသည် ဖြစ်၍လည်း မဆိုတတ်ခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၃၂၆။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၄၂၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အခွင့်ပေးခြင်းငှာ မထိုက်သော ရဟန်း၏ အင်္ဂါ ၃ ပါး

၁။ အရှက်လည်း မရှိခြင်း၊
၂။ မိုက်လည်း မိုက်မဲခြင်း၊
၃။ ပကတတ်ရဟန်းလည်း မဟုတ်ခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၂၂၁။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၃၀၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အခွင့်ရခြင်း ၃ ပါး

ဩကာသာဓိဂမ ၃ ပါး နှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အခါမဲ့ ခရီးသွားလာခြင်း အပြစ် ၆ ပါး

၁။ မိမိကိုယ်သည် အကာအကွယ် အစောင့်အရှောက် ကင်းခြင်း၊
၂။ မိမိဥစ္စာသည် အကာအကွယ် အစောင့်အရှောက် ကင်းခြင်း၊
၃။ မိမိသားသမီး သားမယား အကာအကွယ် အစောင့်အရှောက် ကင်းခြင်း၊
၄။ သူတစ်ပါးပြုသော မကောင်းမှုတို့၌ ယုံမှားခံရတတ်ခြင်း၊
၅။ မိမိ၌ မဟုတ်မမှန် စွပ်စွဲခံရတတ်ခြင်း၊
၆။ များစွာသော ဆင်းရဲတရား တို့၏ ရှေ့သွားဖြစ်ခြင်း။ (ဒီ၊၃၊၁၄၈။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၁၆၅-၁၆၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အခိုက်အတန့် ၃ မျိုး

အဝတ္ထာ ၃ မျိုးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အဂတိ ၄ ပါး

၁။ ချစ်သဖြင့် မလားအပ်သည်သို့ လားခြင်း (ဆန္ဒာဂတိ)၊
၂။ မုန်းသဖြင့် မလားအပ် သည်သို့ လားခြင်း (ဒေါသာဂတိ)၊
၃။ တွေဝေသဖြင့် မလားအပ်သည်သို့ လားခြင်း (မောဟာဂတိ)၊
၄။ ကြောက်သဖြင့် မလားအပ်သည်သို့ လားခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၂၂၈။) (ဒီ၊၃၊၁၉၁။) (အံ၊၁၊၃၂၅။) (အဘိ၊ဝိ၊၃၉၀။) (အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၄၇။) (နေတ္တိ၊ဋ္ဌ၊၁၀၇။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၃၁၇။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၁၃။) (အံ၊မြန်၊၁။၃၄၁။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၂။၄၉၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အဂတိ မလိုက်ကြောင်းဝတ္ထု ၁၈ ပါး

၁။ တရား မဟုတ်သည်ကို တရား မဟုတ်ဟု ပြခြင်း၊
၂။ တရား ဟုတ်သည်ကို တရား ဟုတ်၏ဟု ပြခြင်း၊
၃။ ဝိနည်း မဟုတ်သည်ကို ဝိနည်း မဟုတ်ဟု ပြခြင်း၊
၄။ ဝိနည်း ဟုတ်သည်ကို ဝိနည်း ဟုတ်၏ဟု ပြခြင်း၊
၅။ ဘုရားဟော မဟုတ်သည်ကို ဘုရားဟော မဟုတ်ဟု ပြခြင်း၊
၆။ ဘုရားဟော ဟုတ်သည်ကို ဘုရားဟော ဟုတ်၏ဟု ပြခြင်း၊
၇။ ဘုရားရှင် မလေ့ကျက်အပ်သည်ကို ဘုရားရှင်သည် မလေ့ကျက် အပ်ဟု ပြခြင်း၊
၈။ ဘုရားရှင် လေ့ကျက်အပ်သည်ကို ဘုရားရှင်သည် လေ့ကျက်အပ်၏ဟု ပြခြင်း၊
၉။ ဘုရားရှင် မပညတ်အပ်သည်ကို ဘုရားရှင်သည် မပညတ်အပ်ဟု ပြခြင်း၊
၁၀။ ဘုရားရှင် ပညတ်အပ်သည်ကို ဘုရားရှင်သည် ပညတ်အပ်၏ဟု ပြခြင်း၊
၁၁။ အာပတ် မသင့်သည်ကို အာပတ်မသင့်ဟု ပြခြင်း၊
၁၂။ အာပတ်သင့်သည်ကို အာပတ်သင့်၏ဟု ပြခြင်း၊
၁၃။ ပေါ့သော အာပတ်ကို ပေါ့သော အာပတ်ဟု ပြခြင်း၊
၁၄။ လေးသော အာပတ်ကို လေးသော အာပတ်ဟု ပြခြင်း၊
၁၅။ ရုန့်ရင်းသော အာပတ်ကို ရုန့်ရင်းသော အာပတ်ဟု ပြခြင်း၊
၁၆။ မရုန့်ရင်းသော အာပတ်ကို မရုန့်ရင်းသော အာပတ်ဟု ပြခြင်း၊
၁၇။ အကြွင်း ရှိသော အာပတ်ကို အကြွင်းရှိသော အာပတ်ဟု ပြခြင်း၊
၁၈။ အကြွင်းမရှိသော အာပတ်ကို အကြွင်းမရှိသော အာပတ်ဟုပြခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၂၉၅။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၃၈၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အဂတိ မလိုက်ခြင်း ၄ ပါး

၁။ ချစ်သဖြင့် မလားအပ်သည်သို့ မလားခြင်း၊
၂။ မုန်းသဖြင့် မလားအပ် သည်သို့ မလားခြင်း၊
၃။ တွေဝေသဖြင့် မလားအပ်သည်သို့ မလားခြင်း၊
၄။ ကြောက်သဖြင့် မလားအပ်သည်သို့ မလားခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၂၂၈။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၃၁၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အဂတိ လိုက်ကြောင်းဝတ္ထု ၁၈ ပါး

၁။ တရား မဟုတ်သည်ကို တရား ဟုတ်သည်ဟု ပြ၏၊
၂။ တရား ဟုတ်သည်ကို တရား မဟုတ်ဟု ပြ၏၊
၃။ ဝိနည်း မဟုတ်သည်ကို ဝိနည်း ဟုတ်သည်ဟု ပြ၏၊
၄။ ဝိနည်း ဟုတ်သည်ကို ဝိနည်း မဟုတ်ဟု ပြ၏၊
၅။ ဘုရား မဟောအပ် သည်ကို ဘုရား မဟောဟု ပြ၏၊
၆။ ဘုရား ဟောအပ်သည်ကို ဘုရားဟောဟု ပြ၏၊
၇။ ဘုရား မလေ့ကျက်အပ်သည်ကို ဘုရား လေ့ကျက်အပ်၏ဟု ပြ၏၊
၈။ ဘုရား လေ့ကျက်အပ်သည်ကို ဘုရား မလေ့ကျက်အပ်ဟု ပြ၏၊
၉။ ဘုရား မပညတ်အပ်သည်ကို ဘုရား ပညတ်အပ်၏ဟု ပြ၏၊
၁၀။ ဘုရား ပညတ်အပ်သည်ကို ဘုရား မပညတ်အပ်ဟု ပြ၏၊
၁၁။ အာပတ် မသင့်သည်ကို အာပတ် သင့်၏ဟု ပြ၏၊
၁၂။ အာပတ် သင့်သည်ကို အာပတ် မသင့်ဟု ပြ၏၊
၁၃။ ပေါ့သော အာပတ်ကို လေးသော အာပတ်ဟု ပြ၏၊
၁၄။ လေးသော အာပတ်ကို ပေါ့သော အာပတ်ဟု ပြ၏၊
၁၅။ အကြွင်းရှိသော အာပတ်ကို အကြွင်း မရှိသော အာပတ်ဟု ပြ၏၊
၁၆။ အကြွင်း မရှိသော အာပတ်ကို အကြွင်းရှိသော အာပတ်ဟု ပြ၏၊
၁၇။ ကြမ်းတမ်းသော အာပတ်ကို မကြမ်းတမ်းသော အာပတ်ဟု ပြ၏၊
၁၈။ မကြမ်းတမ်းသော အာပတ်ကို ကြမ်းတမ်းသော အာပတ်ဟု ပြ၏၊ (မှတ်ချက်) ဒေါသာဂတိ မောဟာဂတိ၊ ဘယာဂတိသို့ လိုက်ကြောင်းဝတ္ထု (၁၈) ပါးတို့ကိုလည်း အထက်ပါ (၁၈) ပါးနှင့် အတူတူပင် မှတ်လေ။ (ဝိ၊၅၊၂၉၂။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၃၈၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အဂမနီယဌာန ၁၂ မျိုး

မိန်းမ ၁၂ မျိုးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အဂမနီယဌာန ၂၀

မိန်းမ ၂ဝနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အဂါရဝ တရား ၆ ပါး

၁။ မြတ်စွာဘုရား၌ မရိုသေ မလေးစားခြင်း၊
၂။ တရားတော်၌ မရိုသေ မလေးစားခြင်း၊
၃။ သံဃာတော်၌ မရိုသေ မလေးစားခြင်း၊
၄။ သိက္ခာသုံးပါး၌ မရိုသေ မလေးစားခြင်း၊
၅။ အပ္ပမာဒတရား၌ မရိုသေ မလေးစားခြင်း၊
၆။ အာမိသပဋိသန္ထာရ, ဓမ္မပဋိသန္ထာရ၌ မရိုသေ မလေးစားခြင်း။ (ဝိမတိ၊၂၊၂၉၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အဂေါစရ ၆ ဌာန

ရဟန်းတို့ မကြွသင့်သော ဌာန ၆ ဌာနနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အဂေါစရ ၆ ဌာန (ရဟန်းတော်များ မလှည့်လည် မကျက်စားကောင်းသော အရပ် ၆ မျိုး)

၁။ ပြည့်တန်ဆာမအိမ်၊
၂။ မုဆိုးမအိမ်၊
၃။ အပျိုကြီးအိမ်၊
၄။ ပဏ္ဍုက်အိမ်၊
၅။ ဘိက္ခုနီမ အိမ်၊
၆။ သေတင်းကုတ်(အရက်ဆိုင်)။ (ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၂၀၂။) (မူလဋီ၊၁၊၉၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အဂေါစရ ၇ ဌာန

မကျက်စားအပ်သော အရပ် ၇ မျိုးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အဂ္ဂပသာဒ ၄ မျိုး

၁။ သတ္တဝါအားလုံးတို့တွင် မြတ်စွာဘုရားသည် အမြတ်ဆုံး ကြည်ညိုဖွယ် ဖြစ်သည်၊
၂။ သင်္ခတတရားတို့တွင် အင်္ဂါရှစ်ပါးရှိသော အရိယာမဂ်သည် အမြတ်ဆုံး ကြည်ညိုဖွယ် ဖြစ်သည်၊
၃။ သင်္ခတ, အသင်္ခတတရားတို့တွင် ရာဂကင်းရာ ဖြစ်သော နိဗ္ဗာန်သည် အမြတ်ဆုံး ကြည်ညိုဖွယ် ဖြစ်သည်၊
၄။ သံဃာအပေါင်း, ဂိုဏ်းအပေါင်းတို့တွင် မြတ်စွာဘုရား၏ တပည့် သံဃာတော်များသည် အမြတ်ဆုံး ကြည်ညိုဖွယ် ဖြစ်သည်။ (အံ၊၁၊၃၄၃။) (အံ၊မြန်၊၁။၃၅၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အဂ္ဂပသာဒတရား ၃ ပါး

၁။ သဗ္ဗညုဘုရားရှင်၌ ကြည်ညိုခြင်း၊
၂။ မဂ်လေးပါး, ဖိုလ်လေးပါး, နိဗ္ဗာန် ပရိယတ်အားဖြင့် ဆယ်ပါးသော တရားတော်၌ ကြည်ညိုခြင်း၊
၃။ မဂ္ဂဋ္ဌာန်ပုဂ္ဂိုလ် လေးယောက်, ဖလဋ္ဌာန်ပုဂ္ဂိုလ် လေးယောက်ဟု ဆိုအပ်သော ရှစ်ယောက်သော အရိယာသံဃာ၌ ကြည်ညိုခြင်း။ (ခုဒ္ဒက၊၂၅၄။) (ခုဒ္ဒက၊မြန်။၂၃၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အဂ္ဂသာဝကဆုတောင်း ပြည့်ကြောင်း အင်္ဂါ ၂ ပါး

၁။ လွန်ကဲသော ကောင်းမှုကုသိုလ်တို့ကို ပြုနိုင် ရခြင်း၊
၂။ အဂ္ဂသာဝက စသည်တို့ကို ဖြစ်လိုသော ဆန္ဒ ပြင်းပြရခြင်း။ (သုတ္တနိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၄၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အဂ္ဂသာဝိကာမ ၂ ပါး (ဂေါတမဘုရားရှင်၏ အဂ္ဂသာဝိကာမ ၂ ပါး )

၁။ ခေမာထေရီ၊
၂။ ဥပ္ပလဝဏ္ဏာ ထေရီ၊ (ထေရီ၊ဋ္ဌ၊၃၀၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အငြင်းပွားကြောင်း ၁၂ ပါး

ငြင်းခုံကြောင်း ၁၂ ပါး၊ ခိုက်ရန်ဖြစ်ကြောင်း ၁၂ ပါးတို့နှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အငြင်းပွားဖြစ်ခြင်း အကြောင်း ၆ မျိုး

၁။ အမျက်ဒေါသ ကြီးခြင်း, ရန်ငြိုးဖွဲ့တတ်ခြင်း၊
၂။ သူ့ ကျေးဇူးကို ချေဖျက်ခြင်း, ဂုဏ်ပြိုင်တတ်ခြင်း၊
၃။ မနာလို ဝန်တိုလေ့ ရှိခြင်း၊
၄။ ကောက်ကျစ် စဉ်းလဲခြင်း, လှည့်စားတတ်ခြင်း၊
၅။ ယုတ်မာသော အလို ရှိခြင်း, အယူ မှားခြင်း၊
၆။ မိမိအယူကို လွဲမှားစွာ သုံးသပ်၍ စွဲစွဲမြဲမြဲ ယူတတ်ခြင်း စွန့်နိုင်ခဲခြင်း။ (မ၊၃၊၃၃။) (မ၊မြန်၊၃။၃၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အင်းပျဉ် ၄ မျိုး

၁။ ထွင်းအပ်သော အခြေရှိသော အင်းပျဉ်၊
၂။ အခြေ၌ ဖွဲ့စပ်အပ်သော အပေါင် ရှိသော အင်းပျဉ်၊
၃။ ပုဇွန်ခြေ, မြင်းခြေသဏ္ဌာန် အခြေရှိသော အင်းပျဉ်၊
၄။ အပေါင်၌ ထွင်း၍ သွင်းအပ်သော အခြေရှိသော အင်းပျဉ်။ (ဝိ၊၂၊၅၉။) (ဝိ၊မြန်၊၂။၆၆၊၂၄၅၊၂၄၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အင်းပျဉ် လှူရကျိုး ၅ ပါး

၁။ မြင့်မြတ်သော အမျိုး၌ ဖြစ်ရခြင်း၊
၂။ စည်းစိမ်ဥစ္စာ ပေါများ ကြွယ်ဝသူ ဖြစ်ခြင်း၊
၃။ လူအများတို့၏ မြတ်နိုးပူဇော်မှုကို ခံရခြင်း၊
၄။ ကောင်းသော ကျော်စောမှု ဂုဏ်သတင်း ပျံ့နှံ့ခြင်း၊
၅။ လေးထောင့်ရှိသော ပလ္လင်တို့ကို အမြဲတမ်း ရရှိခြင်း။ (အပ၊၁၊၃၆၆။) (အပ၊မြန်၊၁။၃၇၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အင်္ဂဏ ၃ ပါး

၁။ တပ်မက်မှု ရာဂကိလေသာ၊
၂။ ပြစ်မှားမှု ဒေါသကိလေသာ၊
၃။ တွေဝေမှု မောဟ ကိလေသာ။ (အဘိ၊ဝိ၊၃၈၂။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၂။၄၇၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အင်္ဂါဇာတ် တောင့်တင်းခိုင်မာခြင်း အကြောင်း ၅ မျိုး

၁။ ရာဂကြောင့် တောင့်တင်းခြင်း၊
၂။ ကျင်ကြီးကြောင့် တောင့်တင်းခြင်း၊
၃။ ကျင်ငယ်ကြောင့် တောင့်တင်းခြင်း၊
၄။ လေကြောင့် တောင့်တင်းခြင်း၊
၅။ သုတ်ပိုး ထိုးခြင်းကြောင့် တောင့်တင်းခြင်း။ (ဝိ၊၁၊၄၇၊၄၈။) (ဝိ၊မြန်၊၁။၅၁၊၅၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အင်္ဂုတ္တရနိကာယ်၌ နိပါတ် ၁၁ ပါး

၁။ ဧကကနိပါတ်၊
၂။ ဒုကနိပါတ်၊
၃။ တိကနိပါတ်၊
၄။ စတုက္က နိပါတ်၊
၅။ ပဉ္စကနိပါတ်၊
၆။ ဆက္ကနိပါတ်၊
၇။ သတ္တကနိပါတ်၊
၈။ အဋ္ဌကနိပါတ်၊
၉။ နဝကနိပါတ်၊
၁၀။ ဒသကနိပါတ်၊
၁၁။ ဧကာဒသကနိပါတ်။ (အံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အင်္ဂုလိပတောဒကသိက္ခာပုဒ်၌ အင်္ဂါ ၂ မျိုး

၁။ မြူးတူးပျော်ပါးခြင်း၌ ဖြစ်သော အလိုရှိသူ ဖြစ်ခြင်း၊
၂။ ရဟန်း၏ ကိုယ်ဖြင့် ကိုယ်ကို သုံးသပ်ခြင်း။ (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၃၊၇၉။) (ဝိမတိ၊၂၊၄၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အစ အလယ် အဆုံး ၂ မျိုး

၁။ သာသနာတော်၌ သီလသည် အစ, သမထ ဝိပဿနာ မဂ်သည် အလယ်, ဖိုလ်နိဗ္ဗာန်သည် အဆုံး၊
၂။ ဒေသနာတော်၌ တစ်ဂါထာ၏ ပထမပါဒသည် အစ, ဒုတိယ တတိယပါဒသည် အလယ်, စတုတ္ထပါဒသည် အဆုံး။ (သံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၅၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အစဉ် ၃ မျိုး

ကမ ၃ မျိုးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အစဉ် ၅ မျိုး

ကမ ၅ မျိုးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အစဉ်အတိုင်း ချုပ်ခြင်း ၉ ပါး

မျက်မှောက်ပြုအပ်သော တရား ၉ ပါး၊ သစ္ဆိကာတဗ္ဗတရား ၉ ပါး အနုပုဗ္ဗနိရောဓ တရား ၉ ပါးတို့နှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အစဉ်အတိုင်း ချုပ်ခြင်း ၉ ပါး

၁။ ပဌမဈာန်ဝင်စားသော ပုဂ္ဂိုလ်အား ကာမသညာ ချုပ်၏၊
၂။ ဒုတိယဈာန်ဝင်စားသော ပုဂ္ဂိုလ်အား ဝိတက် ဝိစာရ ချုပ်၏၊
၃။ တတိယဈာန်ဝင်စားသော ပုဂ္ဂိုလ်အား နှစ်သိမ့်မှု ပီတိ ချုပ်၏၊
၄။ စတုတ္ထဈာန်ဝင်စားသော ပုဂ္ဂိုလ်အား ထွက်သက် ဝင်သက် ချုပ်၏၊
၅။ အာကာသနဉ္စာယတနဈာန် ဝင်စားသော ပုဂ္ဂိုလ်အား ရုပ်သညာ ချုပ်၏၊
၆။ ဝိညာဏဉ္စာယတနဈာန် ဝင်စားသော ပုဂ္ဂိုလ်အား အာကာသာနဉ္စာယတနသညာ ချုပ်၏၊
၇။ အာကိဉ္စာညာယတနဈာန် ဝင်စားသော ပုဂ္ဂိုလ်အား ဝိညာဏဉ္စာယတနသညာ ချုပ်၏၊
၈။ နေဝသညာနာသညာယတနဈာန် ဝင်စားသော ပုဂ္ဂိုလ်အား အာကိဉ္စာညာယတနသညာ ချုပ်၏၊
၉။ နိရောဓသမာပတ် ဝင်စားသော ပုဂ္ဂိုလ်အား သညာ ဝေဒနာ ချုပ်၏။ (ဒီ၊၃၊၂၂၁။) (ဒီ၊၃၊၂၅၅။) (အံ၊၃၊၂၀၈။) (ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၂၈။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၄၄။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၄၄။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၇၈။) (အံ၊မြန်၊၃။၂၀၉။) (ဒီ၊၃၊၂၂၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အစဉ်အတိုင်း ဝင်စားသော တရား ၉ ပါး

၁။ ပထမဈာန်ကို ဝင်စားခြင်း၊
၂။ ဒုတိယဈာန်ကို ဝင်စားခြင်း၊
၃။ တတိယဈာန်ကို ဝင်စားခြင်း၊
၄။ စတုတ္ထဈာန်ကို ဝင်စားခြင်း၊
၅။ အာကာသာ နဉ္စာယတနဈာန်ကို ဝင်စားခြင်း၊
၆။ ဝိညာဏဉ္စာယတနဈာန်ကို ဝင်စားခြင်း၊
၇။ အာကိဉ္စညာ ယတနဈာန်ကို ဝင်စားခြင်း၊
၈။ နေဝသညာနာသညာယတနဈာန်ကို ဝင်စားခြင်း၊
၉။ နိရောဓ သမာပတ်ကို ဝင်စားခြင်း။ (ဒီ၊၃၊၂၂၀။) (အံ၊၃၊၂၀၉။) (အံ၊၃၊၂၁၃။) (အံ၊၃၊မြန်၊၂၁၃။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၄၃-၂၄၄။) (အံ၊မြန်၊၃။၂၀၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အစဉ်အတိုင်း ဝင်စားအပ်သော သမာပတ် ၉ ပါး

ထူးသော ဉာဏ်ဖြင့် သိအပ်သော တရား ၉ ပါး၊ အဘိညေယျတရား ၉ ပါး နှင့် အနုပုဗ္ဗဝိဟာရ တရား ၉ ပါး တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အစဉ်အတိုင်း ဝင်စားအပ်သော သမာပတ် ၉ ပါး

၁။ ပထမဈာန်၊
၂။ ဒုတိယဈာန်၊
၃။ တတိယ ဈာန်၊
၄။ စတုတ္ထဈာန်၊
၅။ ပဉ္စမဈာန်၊
၆။ အာကာသာနဉ္စာယတနဈာန်၊
၇။ ဝိညာဏဉ္စာ ယတနဈာန်၊
၈။ အာကိဉ္စညာယတနဈာန်၊
၉။ နေဝသညာနာသညာယတနဈာန်။ (ဒီ၊၃၊၂၂၀။) (ဒီ၊၃၊၂၅၄။) (ပေဋကော၊၂၅၉။) (ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၇၁။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၄၃-၂၄၄။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၇၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အစဉ်အတိုင်း ဟောကြားတော်မူသော တရားစကား ၄ မျိုး

အနုပုဗ္ဗီကထာ ၄ မျိုးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အစည်းအဝေး ၃ မျိုး (ဘုရားရှင်လက်ထက် ပရိသတ်များသော အစည်းအဝေး ၃ မျိုး)

၁။ ယမိုက် ပြာဋိဟာ တန်ခိုးပြတော်မူရာဖြစ်သော အစည်းအဝေး၊
၂။ တာဝတိံသာနတ်ပြည်မှ သင်္ကဿ နဂိုရ်ပြည်သို့ ကြွတော်မူသော အခါ၌ ဖြစ်သော အစည်းအဝေး၊
၃။ ဂင်္ဂါမြစ်သို့ ကြွတော် မူသော အခါ၌ ဖြစ်သော အစည်းအဝေး။ (ဓမ္မ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၇၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အစပ် ၃ ပါး

၁။ အတိတ်အကြောင်းနှင့် ပစ္စုပ္ပန်အကျိုးတို့၏ အကြား၌ ကြောင်းကျိုးတစ်စပ်၊
၂။ ပစ္စုပ္ပန်အကျိုးနှင့် အနာဂတ်အကြောင်းတို့၏ အကြား၌ အကျိုးအကြောင်းတစ်စပ်၊
၃။ ပစ္စုပ္ပန်အကြောင်းနှင့် အနာဂတ်အကျိုးတို့၏ အကြား၌ အကြောင်းအကျိုးတစ်စပ်။ (ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၂၅။) (ဝိသုဒ္ဓိ၊၂၊၂၁၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အစလစေတိယဌာန ၄ ဌာန

၁။ မဟာဗောဓိပလ္လင် တည်ရာ ဌာန၊
၂။ ဣသိပတန မိဂဒါဝုန်တော၌ ဓမ္မစကြာတရားတော်ကို ဟောကြားရာ ဌာန၊
၃။ သင်္ကဿနဂိုရ်ပြည်၌ နတ်ပြည်မှ သက်တော် မူသော အခါ၌ လှေခါးစောင်းတန်း၏ တည်ရာ ဌာန၊
၄။ ဇေတဝန်ကျောင်း ဂန္ဓကုဋီ၌ ညောင်စောင်းခြေတို့၏ တည်ရာ ဌာန။ (မ၊ဋ္ဌ၊၂၊၇၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အစွန်း ၃ ပါး (အသား ငါးတို့၌ စင်ကြယ်စေရမည့် အစွန်း ၃ ပါး)

၁။ မိမိအတွက် ရည်ညွှန်း သတ်ဖြတ်မှုကို မမြင်ခြင်း၊
၂။ မိမိအတွက် ရည်ညွှန်းသတ်ဖြတ်မှုကို မကြားခြင်း၊
၃။ မိမိအတွက် ရည်ညွှန်း၍ သတ်ဖြတ်သည်ဟု ယုံမှားသံသယ မရှိခြင်း။ (ဝိ၊၃၊၃၃၅။) (ဝိ၊မြန်၊၃။၃၃၈။) (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၈၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အစွန်းရောက်သော တရား ၂ ပါး

၁။ ယုတ်ညံ့၍ ရွာသူတို့၏ အကျင့်ဖြစ်သော ကိလေသာ ကာမနှင့် ယှဉ်စပ်သော ချမ်းသာကို ခံစားခြင်း, အစဉ်လိုက်ခြင်း၊
၂။ မိမိ၏ ကိုယ်စိတ် နှစ်ပါးလုံး ဆင်းရဲ ခြင်းကို ဖြစ်စေလျက် အကျိုးစီးပွားနှင့် မစပ်ယှဉ်ဘဲ ခန္ဓာကိုယ် ပင်ပန်းမှုကို အားထုတ်ခြင်း။ (ဝိ၊၃၊၁၄။) (ဝိ၊မြန်၊၃။၁၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အစွမ်းသတ္တိနှင့် ယှဉ်ခြင်း ၃ မျိုး

၁။ ဥဿာဟသတ္တိယောဂ- အားထုတ်မှု အစွမ်းသတ္တိနှင့် ယှဉ်ခြင်း၊
၂။ ပဘုသတ္တိယောဂ- အရှင်သခင်၏ အစွမ်းသတ္တိနှင့် ယှဉ်ခြင်း၊
၃။ မန္တသတ္တိယောဂ- အတိုင်အပင် ဉာဏ်ပညာ၏ အစွမ်းသတ္တိနှင့် ယှဉ်ခြင်း။ (သုတ္တနိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၇၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အစားကြီးသော ပုဏ္ဏား ၅ ယောက်

၁။ အာဟရဟတ္ထကပုဏ္ဏား-အစားအစာများကို အလွန် စားသောက်ထားသဖြင့် မိမိကိုယ်တိုင် မထနိုင်သောကြောင့် ‘‘လက်ကို ဆွဲ၍ ထူပါဦး’’ဟု ပြောဆိုရသော ပုဏ္ဏား၊
၂။ အလံသာဋကပုဏ္ဏား- အလွန် စားသောက်ထားသဖြင့် ဗိုက်ပူ နေသောကြောင့် မိမိပုဆိုးကိုပင် မဝတ်နိုင်သော ပုဏ္ဏား၊
၃။ တတြဝဋ္ဋကပုဏ္ဏား- အလွန်အကျွံ စားသောက်ပြီး မထနိုင်သဖြင့် ထိုစားသောက်ရာ နေရာ၌ပင် ပြန်၍ လဲကျသော ပုဏ္ဏား၊
၄။ ကာကမာသကပုဏ္ဏား- ခံတွင်းမှ အစာများကို ကျီးနှိုက်စား၍ ရလောက်အောင် အစား ကြူးသော ပုဏ္ဏား၊
၅။ ဘုတ္တဝမိတကပုဏ္ဏား- အလွန်အကျွံ စားထားသဖြင့် ဝမ်းဗိုက်မဆန့် သောကြောင့် တစ်ဖန် ပြန်အန်ထွက်သည် အထိ အစားကြူးသော ပုဏ္ဏား။ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၄၃၂။) (ဝိသုဒ္ဓိ၊ဋီ၊၁၊၅၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အစိတ္တကသိက္ခာပုဒ် ၁၃ ပုဒ်

၁။ ဘိက္ခုဝိဘင်း၌ သုရာပါနသိက္ခာပုဒ်၊
၂။ ဘိက္ခုဝိဘင်း၌ ဥယျုတ္တ သိက္ခာပုဒ်၊
၃။ ဘိက္ခုဝိဘင်း၌ ဥယျောဓိကသိက္ခာပုဒ်၊
၄။ ဘိက္ခုနီဝိဘင်း၌ ဂိရဂ္ဂသမဇ္ဇ သိက္ခာပုဒ်၊
၅။ ဘိက္ခုနီဝိဘင်း၌ စိတ္တာဂါရသိက္ခာပုဒ်၊
၆။ ဘိက္ခုနီဝိဘင်း၌ သင်္ဃာဏိ သိက္ခာပုဒ်၊
၇။ ဘိက္ခုနီဝိဘင်း၌ ဣတ္ထာလင်္ကာရသိက္ခာပုဒ်၊
၈။ ဘိက္ခုနီဝိဘင်း၌ ဂန္ဓကဝဏ္ဏက သိက္ခာပုဒ်၊
၉။ ဘိက္ခုနီဝိဘင်း၌ ဝါသိတကပိညာကသိက္ခာပုဒ်၊
၁၀။ ဘိက္ခုနီဝိဘင်း၌ ဘိက္ခုနီဥမ္မဒ္ဒန ပရိမဒ္ဒနသိက္ခာပုဒ်၊
၁၁။ ဘိက္ခုနီဝိဘင်း၌ သာမဏေရီ ဥမ္မဒ္ဒနပရိမဒ္ဒန သိက္ခာပုဒ်၊
၁၂။ ဘိက္ခုနီ ဝိဘင်း၌ သိက္ခမာန ပရိမဒ္ဒနသိက္ခာပုဒ်၊
၁၃။ ဘိက္ခုနီဝိဘင်း၌ ဂီဟိနီ ပရိမဒ္ဒနသိက္ခာပုဒ်။ (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၂၊၄၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အစိတ်အပိုင်း ၁၀ မျိုး

၁။ ခန္ဓပဒေသ- ခန္ဓာ၏ အစိတ်၊
၂။ အာယတနပဒေသ- အာယတန၏ အစိတ်၊
၃။ ဓာတုပဒေသ- ဓာတ်၏ အစိတ်၊
၄။ သစ္စပဒေသ- သစ္စာ၏ အစိတ်၊
၅။ ဣန္ဒြိယ ပဒေသ- ဣန္ဒြေ၏ အစိတ်၊
၆။ ပစ္စယာကာရပဒေသ- ပဋိစ္စသမုပ္ပါဒ်၏ အစိတ်၊
၇။ သတိပဋ္ဌာနပဒေသ- သတိပဋ္ဌာန်၏ အစိတ်၊
၈။ ဈာနပဒေသ- ဈာန်၏ အစိတ်၊
၉။ နာမပဒေသ- နာမ်၏ အစိတ်၊
၁၀။ ဓမ္မပဒေသ- ကုသလ အစ အရဏ အဆုံးရှိသော တရား၏ အစိတ်။ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အစု ၃ ပါး

၁။ မကောင်းကျိုး ပေးခြင်း၌ မြဲသော အစု၊
၂။ ကောင်းကျိုး ပေးခြင်း၌ မြဲသော အစု၊
၃။ နှစ်မျိုးလုံး၌ မမြဲသော အစု။ (ဒီ၊၃၊၁၈၂။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၀၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အစုလိုက် အပုံလိုက် သေကြေ ပျက်စီးရကြောင်း ၃ ပါး

၁။ အဓမ္မရာဂဖြင့် တပ်မက်ခြင်း၊
၂။ ဝိသမလောဘဖြင့် လွှမ်းမိုးခြင်း၊
၃။ မိစ္ဆာဓမ္မဖြင့် နှိပ်စက်ခြင်း။ (အံ၊၁၊၁၆၀။) (အံ၊မြန်၊၁။၁၇၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အစေလကသိက္ခာပုဒ်၌ အင်္ဂါ ၃ မျိုး

၁။ သာသနာတော်မှ တစ်ပါးသော တိတ္ထိအယူရှိသူ ဖြစ်ခြင်း၊
၂။ စားမျိုဖွယ်ရာ ခဲဖွယ်ဘောဇဉ် ဖြစ်ခြင်း၊
၃။ စားမျိုခြင်းအကျိုးငှာ မိမိလက်ဖြင့် ချမထားသော ခွက်၌ ပေးခြင်း။ (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၃၊၇၆။) (ဝိမတိ၊၂၊၃၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အစ္စေကစီဝရသိက္ခာပုဒ်၌ အင်္ဂါ ၄ မျိုး

၁။ ဝိကပ္ပနာလောက်သော နောက်ဆုံးဖြစ်သော ပမာဏ ရှိသော အဆောတလျင် ဖြစ်စေအပ်သော သင်္ကန်းသည် မိမိသင်္ကန်း ဖြစ်ခြင်း၊
၂။ ဆယ်ရက် လိုသေးသော သီတင်းကျွတ်လပြည့်နေ့၌ ဖြစ်ပေါ်ခြင်း၊
၃။ အဓိဋ္ဌာန်, ဝိကပ္ပနာ မပြုရ သေးသည် ဖြစ်ခြင်း၊
၄။ သင်္ကန်းကာလကို လွန်ခြင်း။ (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၂၊၄၄၅။) (ဝိမတိ၊၁၊၃၆၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အစ္ဆရိယ ၂ မျိုး

အံ့ဩခြင်း ၂ မျိုးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အဆင်း ၂ မျိုး

၁။ မမှီဝဲထိုက်သော အဆင်းစသည်၊
၂။ မှီဝဲထိုက်သော အဆင်းစသည်။ (မ၊၃၊၁၀၃။) (မ၊မြန်၊၃။၁၀၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အဆင်တန်ဆာ ၂ မျိုး

၁။ အဂါရိက ဝိဘူသာ- ခေါင်းပေါင်းခြင်း ပန်းပန်ခြင်း စသော လူတို့၏ အဆင်တန်ဆာ၊
၂။ အနဂါရိက ဝိဘူသာ- သပိတ်, သင်္ကန်း စသည်ကို တန်ဆာဆင်ခြင်း တည်းဟူသော ရဟန်းတို့၏ အဆင်တန်ဆာ။ (အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၀၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အဆင်းလှကြောင်း ၄ ပါး

၁။ ဆွမ်းစသော အာမိသကို ပေးလှူခြင်း၊
၂။ အဝတ်ပုဆိုးကို ပေးလှူခြင်း၊
၃။ တံမြက်လှည်းခြင်း၊
၄။ အမျက်မထွက်ခြင်း။ (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၁၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အဆင့်အတန်း ၂ မျိုး

၁။ အသက်ရှစ်ဆယ် ကိုးဆယ် တစ်ရာပင် ဖြစ်သော်လည်း ကာမဂုဏ်တို့ကို ခံစားသုံးဆောင်လျက် ကာမဂုဏ်တို့ဖြင့် လောင်မြိုက်ခံရပြီး ကာမဂုဏ်တို့ကို ရှာမှီးရန် အားထုတ်နေသော လူငယ်အဆင့်အတန်း ဒဟရဘူမိ၊
၂။ အသက်ဆယ့်ရှစ်နှစ် နုပျိုသော အရွယ်ပင် ဖြစ်သော်လည်း ကာမဂုဏ်တို့ကို မခံစား မသုံးဆောင်ဘဲ ကာမဂုဏ်တို့ဖြင့် အလောင်မြိုက် မခံမူ၍ ကာမဂုဏ်တို့ကို မကြံစည်, မရှာမှီးသော လူကြီးအဆင့်အတန်း ဝုဒ္ဓဘူမိ။ (အံ၊၁၊၆၈။) (အံ၊မြန်၊၁။၈၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အဆွေခင်ပွန်း ၄ မျိုး

၁။ ဆွေမျိုးဟူသော အဆွေခင်ပွန်း၊
၂။ အမျိုးအနွယ်ဟူသော အဆွေခင်ပွန်း၊
၃။ မိတ်ဆွေဟူသော အဆွေခင်ပွန်း၊
၄။ အတတ်ဟူသော အဆွေခင်ပွန်း။ (သုတ္တနိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၀၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အဆွေခင်ပွန်း ၄ မျိုး (တစ်နည်း)

၁။ သားတော်စပ်သော အဆွေခင်ပွန်း၊
၂။ အတတ်ပညာနှင့် စပ်သော အဆွေခင်ပွန်း၊
၃။ အမျိုးအနွယ်တော်စပ်သော အဆွေခင်ပွန်း၊
၄။ ဆွေမျိုး တော်စပ်သော အဆွေခင်ပွန်း။ (ဇာ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၈၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အဆွေခင်ပွန်းကောင်း မဟုတ်သူ ၄ ဦး

၁။ မိမိဥစ္စာကိုသာ ဆောင်ယူတတ်သူ၊
၂။ နှုတ်သာ အတိုင်းအရှည်ရှိသူ၊
၃။ ချစ်ဖွယ်စကားကိုသာ ပြောတတ်သူ၊
၄။ စည်းစိမ်ဥစ္စာ ပျက်စီးကြောင်း တို့၌သာ အပေါင်းအဖော်ဖြစ်သူ။ (ဇာ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၅၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အဆွေခင်ပွန်းဖွဲ့ခြင်း ၄ မျိုး

၁။ ဉာတိဗန္ဓဝါ- ဆွေမျိုးအားဖြင့် အဆွေခင်ပွန်းဖွဲ့ခြင်း၊
၂။ ဂေါတ္တ ဗန္ဓဝါ- မျိုးနွယ်အားဖြင့် အဆွေခင်ပွန်းဖွဲ့ခြင်း၊
၃။ မိတ္တဗန္ဓဝါ- မိတ်ဆွေအပေါင်းအသင်း ပြုလုပ်သောအားဖြင့် အဆွေခင်ပွန်းဖွဲ့ခြင်း၊
၄။ သိပ္ပဗန္ဓဝါ- အတတ်ပညာအားဖြင့် အဆွေ ခင်ပွန်းဖွဲ့ခြင်း။ (စူဠနိ၊၂၈၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အဆိပ်ဖြေဆေး အင်္ဂါ ၂ ပါး

၁။ အဆိပ်ဖြေဆေး၌ ပိုးလောက်တို့ မတည်နိုင်ခြင်း (ထို့အတူ ယောဂီပုဂ္ဂိုလ်သည် စိတ်၌ ကိလေသာတို့ကို မတည်စေခြင်း)၊
၂။ အဆိပ်ဖြေဆေးသည် ကိုက်အပ် ခဲအပ် တွေ့ထိအပ် စားသောက်အပ် လျက်အပ်သော အလုံးစုံသော အဆိပ်ကို ပယ်ဖျောက် နိုင်ခြင်း (ထို့အတူ ယောဂီပုဂ္ဂိုလ်သည် ရာဂမှု ဒေါသမှု မောဟမှု မာနမှု ဒိဋ္ဌိမှု တည်းဟူသော အလုံးစုံသော အဆိပ်ကို ပယ်ဖျောက်နိုင်ခြင်း)။ (မိလိန္ဒ၊၄၀၃။) (မိလိန္ဒ၊မြန်။ ၄၂၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အဆီ ၅ မျိုး (အပ်သော အဆီ)

၁။ ဝံဆီ၊
၂။ ငါးဆီ၊
၃။ မိကျောင်းဆီ၊
၄။ ဝက်ဆီ၊
၅။ မြည်းဆီ။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၉၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အဇ္ဈတ္တ ၄ မျိုး

၁။ မိမိကိုယ်ကို စွဲ၍ ဖြစ်သော အာရုံ- ဂေါစရဇ္ဈတ္တ၊
၂။ မိမိသန္တာန်၌ ဖြစ်သော မိမိ ဥစ္စာဟု စွဲယူကြောင်းဖြစ်သော ရုပ်နာမ်အစု- နိယကဇ္ဈတ္တ၊
၃။ မိမိသန္တာန်၌ ဖြစ်သော အတွင်း ကျသော တရား, အဇ္ဈတ္တိကာယတန ၆ ပါး, အဇ္ဈတ္တဇ္ဈတ္တ၊
၄။ အစိုးရသော ပိုင်နိုင်သော တရား ဟူသော အဇ္ဈတ္တ, မိမိသန္တာန်၌ ဖြစ်သော အစိုးရပိုင်နိုင်သော တရား- ဝိသယဇ္ဈတ္တ။ (ဣတိဝုတ်၊ဋ္ဌ၊၃၂၈။) (ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အဇ္ဈတ္တတဏှာဝိစရိတ ၁၈ ပါး

အတွင်းသန္တာန်ကို စွဲ၍ ဖြစ်သော တဏှာ ၁၈ ပါးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အဇ္ဈတ္တဗဟိဒ္ဓတရားကို စွန့်လိုသော ရဟန်း၏ စွန့်ရပုံ ၄ မျိုး

၁။ မိမိ၏ ရဟန်း အရိယာဇာတ် တည်းဟူသော သီလ၌ တည်ရခြင်း၊
၂။ ဒုက္ခကို ဖြစ်စေတတ်သော မိမိအတ္တဘောကို စက်ဆုပ်ခြင်း၊
၃။ မိတ်ဆွေကောင်းကို မှီရခြင်း၊
၄။ အတိုင်းထက်အလွန် ပြင်းပြင်းထန်ထန် လုံ့လ အားအစွမ်းကို ပြုရခြင်း။ (သုတ္တနိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အဇ္ဈတ္တဝိညာဏ ၆ ပါး

၁။ ထိုထိုသတ္တဝါတို့အား မိမိတို့၏ အတွင်းသန္တာန်၌ သီးခြားဖြစ်သော စက္ခုဝိညာဏ်၊
၂။ ထိုထိုသတ္တဝါတို့အား မိမိတို့၏ အတွင်းသန္တာန်၌ သီးခြားဖြစ်သော သောတ ဝိညာဏ်၊
၃။ ထိုထိုသတ္တဝါတို့အား မိမိတို့၏ အတွင်းသန္တာန်၌ သီးခြားဖြစ်သော ဃာနဝိညာဏ်၊
၄။ ထိုထိုသတ္တဝါတို့အား မိမိတို့၏ အတွင်းသန္တာန်၌ သီးခြားဖြစ်သော ဇိဝှါဝိညာဏ်၊
၅။ ထိုထိုသတ္တဝါတို့အား မိမိတို့၏ အတွင်းသန္တာန်၌ သီးခြားဖြစ်သော ကာယဝိညာဏ်၊
၆။ ထိုထိုသတ္တဝါတို့အား မိမိတို့၏ အတွင်းသန္တာန်၌ သီးခြားဖြစ်သော မနောဝိညာဏ်။ (အဘိ၊ဝိ၊၁၁။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၁။၂၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အဇ္ဈတ္တသင်္ခါရ ၆ ပါး

၁။ ထိုထိုသတ္တဝါတို့အား မိမိတို့၏ အတွင်းသန္တာန်၌ သီးခြားဖြစ်သော စက္ခုသမ္ဖဿဇာ စေတနာ၊
၂။ ထိုထိုသတ္တဝါတို့အား မိမိတို့၏ အတွင်းသန္တာန်၌ သီးခြားဖြစ်သော သောတာသမ္ဖဿဇာ စေတနာ၊
၃။ ထိုထိုသတ္တဝါတို့အား မိမိတို့၏ အတွင်းသန္တာန်၌ သီးခြား ဖြစ်သော ဃာနသမ္ဖဿဇာ စေတနာ၊
၄။ ထိုထိုသတ္တဝါတို့အား မိမိတို့၏ အတွင်းသန္တာန်၌ သီးခြားဖြစ်သော ဇိဝှါသမ္ဖဿဇာ စေတနာ၊
၅။ ထိုထိုသတ္တဝါတို့အား မိမိတို့၏ အတွင်း သန္တာန်၌ သီးခြားဖြစ်သော ကာယသမ္ဖဿဇာ စေတနာ၊
၆။ ထိုထို သတ္တဝါတို့အား မိမိတို့၏ အတွင်းသန္တာန်၌ သီးခြားဖြစ်သော မနောသမ္ဖဿဇာ စေတနာ။ (အဘိ၊ဝိ၊၈။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၁။၁၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အဇ္ဈတ္တသညာ ၆ ပါး

၁။ ထိုထိုသတ္တဝါတို့အား မိမိတို့၏ အတွင်းသန္တာန်၌ ဖြစ်သော စက္ခု သမ္ဖဿဇာ သညာ၊
၂။ ထိုထိုသတ္တဝါတို့အား မိမိတို့၏ အတွင်းသန္တာန်၌ ဖြစ်သော သောတသမ္ဖဿဇာ သညာ၊
၃။ ထိုထိုသတ္တဝါတို့အား မိမိတို့၏ အတွင်းသန္တာန်၌ ဖြစ်သော ဃာနသမ္ဖဿဇာ သညာ၊
၄။ ထိုထိုသတ္တဝါတို့အား မိမိတို့၏ အတွင်းသန္တာန်၌ ဖြစ်သော ဇိဝှါသမ္ဖဿဇာ သညာ၊
၅။ ထိုထိုသတ္တဝါတို့အား မိမိတို့၏ အတွင်းသန္တာန်၌ ဖြစ်သော ကာယသမ္ဖဿဇာ သညာ၊
၆။ ထိုထိုသတ္တဝါတို့အား မိမိတို့၏ အတွင်းသန္တာန်၌ ဖြစ်သော မနောသမ္ဖဿဇာ သညာ။ (အဘိ၊ဝိ၊၆။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၁။၁၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အဇ္ဈတ္တသန္တာန်၌ အကျိုးမဲ့ကို ဖြစ်စေတတ်သော တရား ၃ ပါး

၁။ လောဘ၊
၂။ ဒေါသ၊
၃။ မောဟ။ (စူဠနိ၊၂၅၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အဇ္ဈတ္တိကာယတန ၆ ပါး

အတွင်းအာယတန ၆ ပါး၊ ပိုင်းခြား၍သိအပ်သော တရား ၆ ပါး၊ ပရိညေယျ တရား ၆ ပါးတို့နှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အဇ္ဈတ္တိကာယတန ဗာဟိရာယတန ၆ ပါးစီ

အတွင်းအာယတန, အပြင်အာယတန ၆ မျိုးစီနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အဇ္ဈတ္တိန္ဒြေ ၆ ပါး

၁။ စက္ခုန္ဒြေ၊
၂။ သောတိန္ဒြေ၊
၃။ ဃာနိန္ဒြေ၊
၄။ ဇိဝှိန္ဒြေ၊
၅။ ကာယိန္ဒြေ၊
၆။ မနိန္ဒြေ။ (သံ၊၃၊၁၈၀။) (သံ၊မြန်၊၃။၁၈၆၊၁၈၈။) (သံ၊မြန်၊၃။၁၈၆၊၁၈၈။) (သံ၊၃၊၁၈၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အဇ္ဈာသယ ၄ မျိုး

အာသယ ၄ မျိုးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အဇ္ဈာသယ ၆ ပါး

၁။ ကာမဂုဏ်မှ ထွက်မြောက်လိုသော ဆန္ဒ- နေက္ခမ္မအဇ္ဈာသယ၊
၂။ ကိလေသာ တို့မှ ကင်းလိုသောဆန္ဒ- ပဝိဝေကအဇ္ဈာသယ၊
၃။ မတပ်မက် မတွယ်တာ လိုသော ဆန္ဒ- အလောဘအဇ္ဈာသယ၊
၄။ အမျက်မထွက်လိုသော ဆန္ဒ-အဒေါသအဇ္ဈာသယ၊
၅။ မတွေဝေ လိုသော ဆန္ဒ- အမောဟအဇ္ဈာသယ၊
၆။ ဝဋ်မှ ထွက်မြောက်ရာ နိဗ္ဗာန်ကို အလိုရှိသော ဆန္ဒ- နိဿရဏအဇ္ဈာသယ။ (ဒီ၊ဋီ၊၁၊၇၃။) (သီ၊ဋီ၊သစ်၊၁၊၉၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အညစ်အကြေး ၂ မျိုး

၁။ ခန္ဓာကိုယ်၏ အညစ်အကြေး၊
၂။ ကိလေသာတည်းဟူသော စိတ်၏ အညစ်အကြေး။ (ဣတိဝုတ်၊ဋ္ဌ၊၂၆၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အညစ်အကြေး ၃ မျိုး

၁။ ရာဂ အညစ်အကြေး၊
၂။ ဒေါသ အညစ်အကြေး၊
၃။ မောဟ အညစ်အကြေး။ (ဒီ၊၃၊၂၅၄။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၇၈။) (ဒီ၊၃၊၂၂၀။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၄၃-၂၄၄။) (ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၇၁။) (ပေဋကော၊၂၅၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အညစ်အကြေး ၅ မျိူး

၁။ တိမ်တိုက်၊
၂။ ဆီးနှင်း၊
၃။ အခိုးအငွေ့၊
၄။ မြူမှုန်၊
၅။ ရာဟု။ (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၂၉။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊မြန်၊၁။၂၄၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အညစ်အကြေး ၈ မျိုး

၁။ သရဇ္ဈာယ်မှုမရှိခြင်းသည် အတတ်ပညာ၏ အညစ်အကြေး၊
၂။ ထကြွလုံ့လမရှိခြင်းသည် အိမ်၏ အညစ်အကြေး၊
၃။ ပျင်းရိခြင်းသည် ကိုယ်အဆင်း၏ အညစ်အကြေး၊
၄။ မေ့လျော့ခြင်းသည် ဥစ္စာကို စောင့်ရှောက်သူ၏ အညစ်အကြေး၊
၅။ မကောင်းသော အကျင့်သည် မိန်းမ၏ အညစ်အကြေး၊
၆။ ဝန်တိုမှုသည် ပေးလှူသော သူ၏ အညစ်အကြေး၊
၇။ အကုသိုလ်တရားတို့သည် ယခုလောက တမလွန်လောကတို့၏ အညစ်အကြေး၊
၈။ အဝိဇ္ဇာသည် အညစ်အကြေးအားလုံးတို့ထက် ထူးသော အညစ်အကြေး၊ လွန်ကဲသော အညစ်အကြေး။ (အံ၊၃၊၃၇။) (အံ၊မြန်၊၃။၃၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အညဝါဒကသိက္ခာပုဒ်၌ အင်္ဂါ ၃ မျိုး

၁။ ဓမ္မကံဖြင့် အညဝါဒကပုဂ္ဂိုလ်၏ အဖြစ်သို့ တင်ထားခြင်း၊
၂။ အာပတ်ဖြင့်လည်းကောင်း၊ဝတ္ထုဖြင့်လည်းကောင်း၊ စစ်ဆေးမေးမြန်းထားခြင်း၊
၃။ အာပတ်,ဝတ္ထုကို ဖုံးထားလိုသဖြင့် အခြားသော စကားဖြင့် အခြားသော စကားကို ဖုံးကွယ်ခြင်း လည်းကောင်း၊ ဆိတ်ဆိတ်နေခြင်းလည်းကောင်း။ (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၃၊၂၄။) (ဝိမတိ၊၂၊၁၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အညာတကဝိညတ္တိသိက္ခာပုဒ်၌ အင်္ဂါ ၄ မျိုး

၁။ ဝိကပ္ပနာ လုံလောက်သော သင်္ကန်း ဖြစ်ခြင်း၊
၂။ အခါသမယ မဟုတ်ခြင်း၊
၃။ ဆွေမျိုးမတော်သူထံမှ တောင်းယူခြင်း၊
၄။ ထိုဆွေမျိုး မတော်သူထံမှ တောင်းခြင်းကြောင့် ရရှိခြင်း။ (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၂၊၄၀၃။) (ဝိမတိ၊၁၊၃၂၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အဋ္ဌက စသော ရသေ့တို့၏ တပည့်ပုဏ္ဏား ၅ ယောက်

၁။ ဗြဟ္မာနှင့်တူသော ပုဏ္ဏား၊
၂။ နတ်နှင့် တူသော ပုဏ္ဏား၊
၃။ စည်းကမ်းရှိသော ပုဏ္ဏား၊
၄။ စည်းကမ်းပျက်သော ပုဏ္ဏား၊
၅။ ဒွန်း စဏ္ဍားနှင့် တူသော ပုဏ္ဏား။ (အံ၊၂၊၁၉၇။) (အံ၊၂၊၂၀၂။) (အံ၊မြန်၊၂။၂၅၀။) (အံ၊မြန်၊၂။၂၅၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အဋ္ဌကထာ ဖွင့်ဆိုနည်း ၆ မျိုး

၁။ သမ္ဗန္ဓ- ဒေသနာတော်၏ အဆက်အစပ် အနုသန္ဓေအားဖြင့် ဖွင့်ဆိုခြင်း၊
၂။ ပဒ- ဧဝံ တစ်ပုဒ် မေ တစ်ပုဒ် စသည်ဖြင့် ဖွင့်ပြခြင်း၊
၃။ ပဒဝိဘာဂ- ဧဝံသည် နိပါတ်ပုဒ်, မေသည် နာမ်ပုဒ် စသည်ဖြင့် ပုဒ်တို့ကို ဝေဖန်ခွဲခြားသောအားဖြင့် လည်းကောင်း၊ ပဒဝိဂ္ဂဟကိုလည်းကောင်း ဖွင့်ပြခြင်း၊
၄။ ပဒတ္ထ- ပုဒ်တို့၏အနက်ကို ပြသော အားဖြင့် ဖွင့်ဆိုခြင်း၊
၅။ အနုယောဂ- ယုံမှားသံသယရှိလောက်သော နေရာတို့၌ မေးမြန်း၍ စောဒနာသောအားဖြင့် ဖွင့်ပြခြင်း၊
၆။ ပရိဟာရ- အမေးကို ဖြေသောအားဖြင့် ဖွင့်ပြခြင်း။ (ဒီ၊ဋီ၊၁၊၃၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အဋ္ဌကထာလာ ဝိနည်းဓိုရ်ပုဂ္ဂိုလ် ရအပ်သော အကျိုး ၆ မျိုး

၁။ ဥပုသ်ကံ အားလုံးကို ဆောင်နိုင်ခြင်း၊
၂။ ပဝါရဏာကံ အားလုံးကို ဆောင်နိုင်ခြင်း၊
၃။ ကြွင်းသော သံဃာ့ကံ များကို ဆောင်နိုင်ခြင်း၊
၄။ ဥပဇ္ဈာယ်ဆရာပြုလုပ်၍ ရှင်သာမဏေငယ် ပြုပေးနိုင်ခြင်း၊
၅။ ဥပဇ္ဈာယ်ဆရာပြုလုပ်၍ ရဟန်းခံပေးနိုင်ခြင်း၊
၆။ နိဿယည်းပေး၍ သာမဏေကို ပြုစုနိုင်ခြင်း။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၄၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အဋ္ဌကမြို့သား ဒသမသူကြွယ်အား အရှင်အာနန္ဒာ ဟောကြားခဲ့သော တစ်ခုသော တရား (ဧကဓမ္မ) ၁၁ မျိုး

၁။ ပဌမဈာန်တရား၊
၂။ ဒုတိယဈာန်တရား၊
၃။ တတိယဈာန်တရား၊
၄။ စတုတ္ထဈာန် တရား၊
၅။ မေတ္တာဈာန်တရား၊
၆။ ကရုဏာဈာန်တရား၊
၇။ မုဒိတာဈာန် တရား၊
၈။ ဥပေက္ခာ ဈာန်တရား၊
၉။ အာကာသာနဉ္စာယတနဈာန်တရား၊
၁၀။ ဝိညာဏဉ္စာယတန ဈာန်တရား၊
၁၁။ အာကိဉ္စညာယတနဈာန်တရား။ (မ၊၂၊၁၃၊၁၅။) (မ၊မြန်၊၂။၁၅၊၁၆၊၁၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အတတ် ၃ မျိုး (မြတ်သော အတတ် ၃ မျိုး)

၁။ စာရေးအတတ်၊
၂။ လက်ဆစ်ချိုး၍ ရေတွက်သော အတတ်၊
၃။ ကိုးခုအဆုံးရှိသော အပေါင်းကို ရေတွက်ခြင်း အတတ်၊ ဂဏန်းသချင်္ာအတတ်။ (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၁၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အတတ် ၄ မျိုး (ယုတ်နိမ့်သော အတတ် ၄ မျိုး)

၁။ ကျူထရံသည် အတတ်၊
၂။ အိုးထိန်းသည် အတတ်၊
၃။ ရက်ကန်းသည် အတတ်၊
၄။ ဆေတ္တာသည် အတတ်။ (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၁၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အတတ်ပညာ ၂ မျိုး

၁။ အဂါရိကသိပ္ပ- ကျောက်သွေး, ရွှေပန်းထိမ် အစရှိသော လူဝတ်ကြောင် တို့၏ အတတ်၊
၂။ အနဂါရိကသိပ္ပ- သင်္ကန်းချုပ်ခြင်း အစရှိသော ရဟန်းတို့၏ အတတ်။ (ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၁၁၃။) (သုတ္တနိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အတတ်ပညာ ၂ မျိုး (တစ်နည်း)

၁။ ကျူထရံ အတတ်အစရှိသော ယုတ်နိမ့်သော အတတ် ပညာ၊
၂။ လက်ဆစ်ချိုး၍ ရေတွက်သော ဂဏန်းသချင်္ာအတတ် အစရှိသော မြတ်သော အတတ်ပညာ။ (ဝိ၊၂၊၉။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၁၂။) (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၉၃။) (ဒီ၊ဋီ၊၃၊၂၀၉။) (ဝိ၊မြန်၊၂။၁၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အတတ်ပညာ တစ်ခု တတ်မြောက်အောင် ပြည့်စုံရမည့် အင်္ဂါ ၅ မျိုး

၁။ ယုံကြည်ချက် ရှိရခြင်း၊
၂။ ရောဂါကင်းကွာ ကျန်းမာရခြင်း၊
၃။ ကောက်ကျစ် စဉ်းလဲခြင်း လှည့်ပတ်ခြင်းမှ ကင်းရှင်း၍ ရိုးသား ဖြောင့်မတ်ရခြင်း၊
၄။ ပျင်းရိမှု ကင်း၍ လုံ့လဝီရိယနှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၅။ ပညာဉာဏ် ထက်မြက်ရခြင်း။ (မ၊၂၊၂၉၈။) (မ၊မြန်၊၂။၃၀၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အတွင်းရန်သူကြီး ၃ မျိုး

၁။ အလိုရမ္မက်ကြီးခြင်း (လောဘ)၊
၂။ အမျက်ကြီးခြင်း (ဒေါသ)၊
၃။ တွေဝေမိုက်မဲခြင်း (မောဟ) ။ (မဟာနိ၊၁၂။) (မဟာနိ၊၂၈၂။) (မဟာနိ၊၃၇၄။) (စူဠနိ၊၂၅၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အတွင်းသန္တာန်ကို စွဲ၍ ဖြစ်သော တဏှာ ၁၈ ပါး

၁။ ငါဖြစ်သည်ဟု တဏှာဖြစ်ခြင်း၊
၂။ ဤအပြားအားဖြင့် ငါဖြစ်သည်ဟု တဏှာဖြစ်ခြင်း၊
၃။ ဤသို့ ငါဖြစ်သည်ဟု တဏှာ ဖြစ်ခြင်း၊
၄။ တစ်ပါးသော အခြင်းအရာအားဖြင့် ငါဖြစ်သည်ဟု တဏှာဖြစ်ခြင်း၊
၅။ ငါ ဖြစ်လိမ့်မည်ဟု တဏှာဖြစ်ခြင်း၊
၆။ ဤအပြားအားဖြင့် ငါဖြစ်လိမ့်မည်ဟု တဏှာ ဖြစ်ခြင်း၊
၇။ ဤသို့ငါဖြစ်လိမ့်မည်ဟု တဏှာဖြစ်ခြင်း၊
၈။ တစ်ပါးသော အခြင်းအရာ အားဖြင့် ငါဖြစ်လိမ့်မည်ဟု တဏှာဖြစ်ခြင်း၊
၉။ အမြဲဖြစ်သည်ဟု တဏှာဖြစ်ခြင်း၊
၁၀။ အမြဲ မဖြစ်ဟု တဏှာဖြစ်ခြင်း၊
၁၁။ ဖြစ်ရာသည်ဟု တဏှာဖြစ်ခြင်း၊
၁၂။ ဤအပြားအားဖြင့် ဖြစ်ရာသည်ဟု တဏှာဖြစ်ခြင်း၊
၁၃။ ဤသို့ ဖြစ်ရာသည်ဟု တဏှာဖြစ်ခြင်း၊
၁၄။ တစ်ပါးသော အခြင်းအရာအားဖြင့် ဖြစ်ရာသည်ဟု တဏှာဖြစ်ခြင်း၊
၁၅။ စင်စစ် ငါ ဖြစ်ရာသည်ဟု တဏှာ ဖြစ်ခြင်း၊
၁၆။ စင်စစ် ဤအပြားအားဖြင့် ငါဖြစ်ရာသည်ဟု တဏှာ ဖြစ်ခြင်း၊
၁၇။ စင်စစ် ငါ ဤသို့ဖြစ်ရာသည်ဟု တဏှာဖြစ်ခြင်း၊
၁၈။ စင်စစ် ငါ တစ်ပါးသော အခြင်းအရာ အားဖြင့် ဖြစ်ရာသည်ဟု တဏှာဖြစ်ခြင်း။ (အဘိ၊ဝိ၊၄၀၆။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၂။၅၁၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အတွင်းအသုံးအဆောင် ၅ မျိုး

၁။ အဆင်း၊
၂။ အသံ၊
၃။ အနံ့၊
၄။ အရသာ၊
၅။ အတွေ့အထိ။ (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၂၊၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အတွင်းအာယတန ၆ ပါး

၁။ မျက်စိအကြည်ဓာတ်- စက္ခာယတန၊
၂။ နားအကြည်ဓာတ်-သောတာယတန၊
၃။ နှာခေါင်းအကြည်ဓာတ်- ဃာနာယတန၊
၄။ လျှာအကြည်ဓာတ်-ဇိဝှါယတန၊
၅။ ကိုယ်အကြည်ဓာတ်- ကာယာယတန၊
၆။ စိတ်- မနာယတန။ (ဒီ၊၃၊၂၀၂။) (ဒီ၊၃၊၂၃၇။) (သံ၊၁၊၂၄၅။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၇၄။) (မ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၉၁။) (ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၀၃။) (ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၆၉။) (စူဠနိ၊ဋ္ဌ၊၈၀။) (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၁၊၂၄၃။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၂၅။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၆၀။) (သံ၊မြန်၊၁။၂၃၀။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊မြန်၊၂။၆၉၂။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊မြန်၊၂။၆၉၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အတွင်းအာယတန, အပြင်အာယတန ၆ မျိုးစီ

၁။ မျက်စိအကြည် စက္ခုပသာဒ၊ အဆင်း ရူပါရုံ၊
၂။ နားအကြည် သောတပသာဒ၊ အသံ သဒ္ဒါရုံ၊
၃။ နှာခေါင်းအကြည် ဃာနပသာဒ၊ အနံ့ ဂန္ဓာရုံ၊
၄။ လျှာအကြည် ဇိဝှါပသာဒ၊ အရသာ ရသာရုံ၊
၅။ ကိုယ်အကြည် ကာယ ပသာဒ၊ အတွေ့ ဖောဋ္ဌဗ္ဗာရုံ၊
၆။ အသိ မနောဝိညာဏ်၊ သဘောတရား ဓမ္မာရုံ။ (မ၊၃၊၁၀၈။) (မ၊မြန်၊၃။၁၁၂။) (ဒီ၊၃၊၈၄။) (ဒီ၊မြန်၊၃၊၉၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အတွေ့အထိ၌ သာယာခြင်း ၂ မျိုး

၁။ အဇ္ဈတ္တိက- အတွင်း၌ ဖြစ်သော အတွေ့အထိ၊
၂။ ဗာဟိရ- အပြင်ပ၌ ဖြစ်သော အတွေ့အထိ။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၁၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အတိတ် အနာဂတ် ပစ္စုပ္ပန် ရုပ် ၂ မျိုး

၁။ သုတ္တန်ဒေသနာနည်းအားဖြင့် အတိတ်, အနာဂတ်, ပစ္စုပ္ပန်ရုပ်၊
၂။ အဘိဓမ္မနိဒ္ဒေသအားဖြင့် အတိတ်, အနာဂတ်, ပစ္စုပ္ပန်ရုပ်။ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အတိတ် အနာဂတ် ပစ္စုပ္ပန် ရုပ် ၄ မျိုး

၁။ ဘဝဟူသော အဓွန့်အားဖြင့် အတိတ် အနာဂတ် ပစ္စုပ္ပန်ရုပ်၊
၂။ ဘဝဟူသော အစဉ်၊
၃။ ဘဝဟူသော အခါ၊
၄။ ဘဝဟူသော ခဏ။ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အတိတ်ကာလကို မှီသော ပစ္စည်း ၅ ပစ္စည်း

၁။ အနန္တရပစ္စည်း၊
၂။ သမနန္တရပစ္စည်း၊
၃။ အာသေဝနပစ္စည်း၊
၄။ နတ္ထိပစ္စည်း၊
၅။ ဝိဂတပစ္စည်း။ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၃၅၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အတိတ်ကာလကို အကြောင်းပြု၍ ဖြစ်သော ယုံမှားခြင်း ၅ မျိုး

၁။ အတိတ်ကာလ၌ ငါသည် ဖြစ်ခဲ့ပြီသလော၊
၂။ အတိတ်ကာလ၌ ငါသည် မဖြစ်ခဲ့လေသလော၊
၃။ အတိတ်ကာလ၌ ငါသည် အဘယ်ကြောင့် ဖြစ်ခဲ့သနည်း၊
၄။ အတိတ်ကာလ၌ ငါသည် ဘယ်ပုံ ဘယ်နည်းဖြင့် ဖြစ်ခဲ့လေသနည်း၊
၅။ အတိတ်ကာလ၌ ငါသည် အဘယ်သို့ဖြစ်၍ အဘယ်သို့ ဖြစ်ခဲ့ လေသနည်း။ (စူဠနိ၊ဋ္ဌ၊၉၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အတိရိက်ဝိနည်း ကံ ၅ ပါး

၁။ အပ်သော သစ်သီး စသည်ကို အတိရိက်ပြုခြင်း၊
၂။ အကပ်ခံ အပ်သောဝတ္ထုကို အတိရိက်ပြုခြင်း၊
၃။ မြှောက်ချီ ကြွနိုင်သောဝတ္ထုကို အတိရိက်ပြုခြင်း၊
၄။ ဟတ္ထပါသ်အတွင်း၌ အတိရိက်ပြုခြင်း၊
၅။ ဤအလုံးစုံကို တော်ပြီ, တန်ပြီဟု ဆိုခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၃၂၅။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၄၂၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အတိုင်းအရှည်ကို သိခြင်း ၂ မျိုး

၁။ သုံးဆောင်ရာ ကာလအားဖြင့် လည်းကောင်း၊
၂။ အလှူခံယူရာ ကာလအားဖြင့်လည်းကောင်း အတိုင်းအရှည်ကို သိရ၏။ (မဟာနိ၊၃၉၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အတီတာနာဂတသမန္နာဂတကထာ၌ ပညတ်ခြင်း ၂ မျိုး

၁။ ပြည့်စုံသည်၏ အဖြစ်ကို ပညတ်ခြင်း၊
၂။ ရခြင်းကို ပညတ်ခြင်း။ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၁၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အတုမရှိသော အရာ ၄ မျိုး

၁။ မြေကြီးနှင့် တူသော ကျယ်ပြန့်သော အရာသည် မရှိ၊
၂။ ချောက် ကမ်းပါးနှင့် တူသော နိမ့်သော အရာသည် မရှိ၊
၃။ မြင့်မိုရ်တောင်နှင့် တူသော မြင့်သော အရာသည် မရှိ၊
၄။ စကြဝတေးမင်းနှင့် တူသော ယောကျ်ား၏ အဖြစ်သည် မရှိ။ (နေတ္တိ၊ဋ္ဌ၊၁၄၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အတုရိတဒေသစာရီ ၂ မျိုး

၁။ သစ္စာလေးပါးကို သိထိုက်သော တစ်ယောက်တည်းသော သတ္တဝါ၏ အကျိုးငှာသာ ကြွတော်မူသော ဒေသစာရီသည် နိဗဒ္ဓဒေသစာရီ မည်၏၊
၂။ ရွာ, နိဂုံး, မြို့အစဉ်၏ အစွမ်းဖြင့် ကြွတော်မူသော ဒေသစာရီသည် အနိဗဒ္ဓဒေသစာရီ မည်၏။ (မ၊ဋ္ဌ၊၂၊၅၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အတူတကွ ဆွေးနွေးအပ်သော ရဟန်း၏ အင်္ဂါ ၅ ပါး

၁။ အသေက္ခဖြစ်သော သီလ ဂုဏ် ကျေးဇူးနှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၂။ အသေက္ခဖြစ်သော သမာဓိ ဂုဏ်ကျေးဇူးနှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၃။ အသေက္ခဖြစ်သော ပညာ ဂုဏ်ကျေးဇူးနှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၄။ အသေက္ခဖြစ်သော အရဟတ္တ ဖိုလ် ဝိမုတ္တိ ဂုဏ်ကျေးဇူးနှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၅။ အသေက္ခဖြစ်သော အရဟတ္တဖိုလ် ပစ္စဝေက္ခဏာ ဉာဏ် ဝိမုတ္တိ ဉာဏဒဿန ဂုဏ်နှင့် ပြည့်စုံခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၃၄၁။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၄၄၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အတူတကွ ဆွေးနွေးအပ်သော ရဟန်း၏ အင်္ဂါ ၅ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ အဋ္ဌကထာ၌ အထူးကို သိသော ဉာဏ် (အတ္ထပဋိသမ္ဘိဒါ) သို့ ရောက်ခြင်း၊
၂။ ပါဠိတော် (ဓမ္မ) ၌ အထူးကို သိသော ဉာဏ် (ဓမ္မပဋိသမ္ဘိဒါ) သို့ ရောက်ခြင်း၊
၃။ ဝေါဟာရသဒ္ဒါ အထူးကို သိသော ဉာဏ် (နိရုတ္တိပဋိသမ္ဘိဒါ) သို့ ရောက်ခြင်း၊
၄။ အောက် ဉာဏ်သုံးပါး (ပဋိဘာန) ၌ အထူးကို သိသော ဉာဏ် (ပဋိဘာနပဋိသမ္ဘိဒါ) သို့ ရောက်ခြင်း၊
၅။ လွတ်မြောက်တိုင်းသော စိတ်ကို ဆင်ခြင်တတ်ခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၃၄၂။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၄၄၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အတူတကွ မဆွေးနွေးအပ်သော ရဟန်း၏ အင်္ဂါ ၅ ပါး

၁။ အသေက္ခဖြစ်သော သီလ ဂုဏ်ကျေးဇူးနှင့် မပြည့်စုံခြင်း၊
၂။ အသေက္ခဖြစ်သော သမာဓိ ဂုဏ်ကျေးဇူးနှင့် မပြည့်စုံခြင်း၊
၃။ အသေက္ခဖြစ်သော ပညာ ဂုဏ်ကျေးဇူးနှင့် မပြည့်စုံခြင်း၊
၄။ အသေက္ခဖြစ်သော အရဟတ္တဖိုလ် (ဝိမုတ္တိ) ဂုဏ်ကျေးဇူးနှင့် မပြည့်စုံခြင်း၊
၅။ အသေက္ခဖြစ်သော အရဟတ္တဖိုလ် ပစ္စဝေက္ခဏာဉာဏ် (ဝိမုတ္တိဉာဏဒဿန) ဂုဏ်ကျေးဇူးနှင့် မပြည့်စုံခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၃၄၁။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၄၄၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အတူတကွ မဆွေးနွေးအပ်သော ရဟန်း၏ အင်္ဂါ ၅ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ အဋ္ဌကထာ၌ အထူးကို သိသော ဉာဏ် (အတ္ထပဋိသမ္ဘိဒါ) သို့ မရောက်ခြင်း၊
၂။ ပါဠိတော် (ဓမ္မ) ၌ အထူးအခြားကို သိသော ဉာဏ် (ဓမ္မပဋိသမ္ဘိဒါ) သို့ မရောက်ခြင်း၊
၃။ ဝေါဟာရသဒ္ဒါအထူးကို သိသော ဉာဏ် (နိရုတ္တိပဋိသမ္ဘိဒါ) သို့ မရောက်ခြင်း၊
၄။ အောက် ဉာဏ်သုံးပါး (ပဋိဘာန) ၌ အထူးကို သိသော ဉာဏ် (ပဋိဘာန ပဋိသမ္ဘိဒါ) သို့ မရောက်ခြင်း၊
၅။ လွန်မြောက်တိုင်းသော စိတ်ကို မဆင်ခြင်တတ်ခြင်း၊ (မှတ်ချက်) အတူ ဆွေးနွေးအပ်သော ရဟန်း၏ အင်္ဂါ (၅) ပါးကို အထက်က (၅) ပါးနှင့် အပြန်အားဖြင့် သိအပ်၏။ (ဝိ၊၅၊၃၄၂။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၄၄၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အတူတကွ သုံးဆောင်ခြင်း ၂ မျိုး

၁။ ပစ္စည်းကို အတူတကွ သုံးဆောင်ခြင်း အာမိသသမ္ဘောဂ၊
၂။ တရားကို အတူတကွ သုံးဆောင်ခြင်း ဓမ္မသမ္ဘောဂ။ (အံ၊၁၊၉၁။) (အံ၊မြန်၊၁။၁၀၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အတူနေခြင်း ၄ မျိုး

၁။ သူသေသည် သူသေနှင့် အတူ နေခြင်း၊
၂။ သူသေသည် နတ်သမီးနှင့် အတူ နေခြင်း၊
၃။ သူသေသည် နတ်သမီးနှင့် အတူ နေခြင်း၊
၄။ နတ်သမီးသည် နတ်သမီးနှင့် အတူ နေခြင်း။ (အံ၊ ၁။၃၆၈။) (အံ၊ ၁။၃၇၀။) (အံ၊မြန်၊ ၁။၃၈၂။) (အံ၊မြန်၊ ၁။၃၈၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အတူနေတပည့်အား နှင်ထုတ်ကြောင်း အင်္ဂါ ၅ ပါး

၁။ ဥပဇ္ဈာယ်ဆရာ၌ လွန်ကဲသော ချစ်မြတ်နိုးမှု မရှိခြင်း၊
၂။ ဥပဇ္ဈာယ်ဆရာ၌ လွန်ကဲသော ကြည်ညိုမှု မရှိခြင်း၊
၃။ ဥပဇ္ဈာယ် ဆရာ၌ လွန်ကဲသော ရှက်မှု မရှိခြင်း၊
၄။ ဥပဇ္ဈာယ်ဆရာ၌ လွန်ကဲသော ရိုသေမှု မရှိခြင်း၊
၅။ ဥပဇ္ဈာယ်ဆရာ၌ လွန်ကဲသော မေတ္တာပွားမှု မရှိခြင်း။ (ဝိ၊၃၊၆၉။) (ဝိ၊၃၊၈၇။) (ဝိ၊မြန်၊၃။၇၂။) (ဝိ၊မြန်၊၃။၇၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အတူနေတပည့်အား နှင်မထုတ်ကြောင်း အင်္ဂါ ၅ ပါး

၁။ ဥပဇ္ဈာယ်ဆရာ၌ လွန်ကဲသော ချစ်ခင် မြတ်နိုးမှု ရှိခြင်း၊
၂။ ဥပဇ္ဈာယ်ဆရာ၌ လွန်ကဲသော ကြည်ညိုမှု ရှိခြင်း၊
၃။ ဥပဇ္ဈာယ် ဆရာ၌ လွန်ကဲသော ရှက်မှု ရှိခြင်း၊
၄။ ဥပဇ္ဈာယ်ဆရာ၌ လွန်ကဲသော ရိုသေမှု ရှိခြင်း၊
၅။ ဥပဇ္ဈာယ်ဆရာ၌ လွန်ကဲသော မေတ္တာပွားများမှု ရှိခြင်း။ (ဝိ၊၃၊၆၉။) (ဝိ၊၃၊၈၇။) (ဝိ၊မြန်၊၃။၇၂။) (ဝိ၊မြန်၊၃။၇၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အတူသုံးဆောင်ခြင်း၂ မျိုး

၁။ ပစ္စည်းဝတ္ထုများကို အတူတကွ သုံးဆောင်ခြင်းဟု ဆိုအပ်သော အာမိသသမ္ဘောဂ၊
၂။ စာပေကို သင်ခြင်း သင်ယူစေခြင်း စသော ဓမ္မကို အတူတကွ သုံးဆောင် ခြင်းဟု ဆိုအပ်သော ဓမ္မသမ္ဘောဂ။ (ဝိ၊၂၊၁၈၀။) (ဝိ၊၂၊၁၈၄။) (ဝိ၊မြန်၊၂။၂၀၂၊၂၀၇။) (ဝိ၊မြန်၊၂။ ၂၀၂၊၂၀၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အတောင်ရှိသော သတ္တဝါ ၃ မျိုး

၁။ လောမပက္ခာ- ကြက်စသော အမွေး ဟူသော အတောင် ရှိသော သတ္တဝါ၊
၂။ စမ္မပက္ခာ- လင်းနို့ စသော အရေဟူသော အတောင်ရှိသော သတ္တဝါ၊
၃။ အဋ္ဌိပက္ခာ- ပိတုံး စသော အရိုးဟူသော အတောင်ရှိသော သတ္တဝါ။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၁၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အတ္တဒိဋ္ဌိ ဖြစ်ကြောင်း တရား ၅ ပါး

၁။ ရုပ်၊
၂။ ဝေဒနာ၊
၃။ သညာ၊
၄။ သင်္ခါရ၊
၅။ ဝိညာဏ်။ (သံ၊၂၊၁၄၅-၁၅၂။) (သံ၊မြန်၊၂။၁၃၆-၁၄၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အတ္တဘောကို ရခြင်း ၃ မျိုးတို့ဖြင့် ဘဝ ၃ ပါးတို့ကို ပြပုံ

၁။ ရုန့်ရင်းသော အတ္တဘောကို ရခြင်းဖြင့် အဝီစိငရဲမှ စ၍ ပရနိမ္မိတဝသဝတ္တီ နတ်ပြည်အဆုံးရှိသော ကာမဘဝကို ပြ၏၊
၂။ ဈာန်စိတ်ဖြင့် ပြီးသော အတ္တဘောကို ရခြင်းဖြင့် ပထမဈာန်ဘုံမှ စ၍ အကနိဋ္ဌဗြဟ္မာ့ဘုံ အဆုံးရှိသော ရူပဘဝကို ပြ၏၊
၃။ ရုပ်မရှိသော အတ္တဘောကို ရခြင်းဖြင့် အာကာသာနဉ္စာ ယတနဗြဟ္မာ့ဘုံမှ စ၍ နေဝသညာနာသညာယတနဘုံ အဆုံးရှိသော အရူပဘဝကို ပြ၏။ (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၁၃။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊မြန်၊၁။၆၀၇-၆၀၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အတ္တဘောကို ရရှိခြင်း ၄ မျိုး

၁။ မိမိ၏ စေတနာဟူသော အကြောင်းကြောင့်သာ အတ္တဘောကို ရ၍ သူတစ်ပါး၏ စေတနာဟူသော အကြောင်းကြောင့် အတ္တဘော မရခြင်း၊
၂။ သူတစ်ပါး၏ စေတနာဟူသော အကြောင်းကြောင့်သာ အတ္တဘောကို ရ၍ မိမိ၏ စေတနာဟူသော အကြောင်းကြောင့် အတ္တဘောကို မရခြင်း၊
၃။ မိမိ၏ စေတနာ သူတစ်ပါး၏ စေတနာ ဟူသော နှစ်ပါးစုံသော အကြောင်းကြောင့် အတ္တဘောကို ရခြင်း၊
၄။ မိမိ၏ စေတနာလည်း မဟုတ်, သူတစ်ပါး၏ စေတနာလည်း မဟုတ်သော အကြောင်းကြောင့် အတ္တဘောကို ရခြင်း။ (အံ၊၁၊၄၇၇။) (အံ၊မြန်၊၁။၄၉၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အတ္တဘောရခြင်း ၃ မျိုး

၁။ ကြမ်းတမ်း ထင်ရှားသော အတ္တဘောကို ရခြင်း၊
၂။ ဈာန်စိတ်ဖြင့် ပြီးသော အတ္တဘောကို ရခြင်း၊
၃။ ရုပ်မရှိသော နာမ်အတ္တဘောကို ရခြင်း။ (ဒီ၊၁၊၁၈၀။) (ဒီ၊မြန်၊၁။၂၂၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အတ္တဝါဒပဋိသံယုတ္တ ဒိဋ္ဌိဖြင့် နှလုံးသွင်းပုံ ၂၀ မျိုး (ဤလောက၌ ပုထုဇဉ်ပုဂ္ဂိုလ်သည်)

၁။ ရုပ်ကို အတ္တအားဖြင့် ရှုခြင်း၊
၂။ ရုပ်ရှိသော အတ္တကိုလည်း ရှုခြင်း၊
၃။ အတ္တ၌ ရုပ်ကိုလည်း ရှုခြင်း၊
၄။ ရုပ်၌ အတ္တကိုလည်း ရှုခြင်း၊
၅။ ဝေဒနာကို အတ္တအားဖြင့် ရှုခြင်း၊
၆။ ဝေဒနာ ရှိသော အတ္တကို ရှုခြင်း၊
၇။ အတ္တ၌ ဝေဒနာကို ရှုခြင်း၊
၈။ ဝေဒနာ၌ အတ္တကို ရှုခြင်း၊
၉။ သညာကို အတ္တအားဖြင့် ရှုခြင်း၊
၁၀။ သညာရှိသော အတ္တကို ရှုခြင်း၊
၁၁။ အတ္တ၌ သညာကို ရှုခြင်း၊
၁၂။ သညာ၌ အတ္တကို ရှုခြင်း၊
၁၃။ သင်္ခါရတို့ကို အတ္တအားဖြင့် ရှုခြင်း၊
၁၄။ သင်္ခါရရှိသော အတ္တကို ရှုခြင်း၊
၁၅။ အတ္တ၌ သင်္ခါရတို့ကို ရှုခြင်း၊
၁၆။ သင်္ခါရတို့၌ အတ္တကို ရှုခြင်း၊
၁၇။ ဝိညာဏ်ကို အတ္တအားဖြင့် ရှုခြင်း၊
၁၈။ ဝိညာဏ် ရှိသော အတ္တကို ရှုခြင်း၊
၁၉။ အတ္တ၌ ဝိညာဏ်ကို ရှုခြင်း၊
၂၀။ ဝိညာဏ်၌ အတ္တကို ရှုခြင်း။ (ပဋိသံ။၁၅၆။) (ပဋိသံ၊မြန်။၂၀၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အတ္တဟိတ ကျင့်၍ ပရဟိတ မကျင့်သော ပုဂ္ဂိုလ် ၅ မျိုး

၁။ မိမိသည် သီလနှင့် ပြည့်စုံ၍ သူတစ်ပါးကိုမူ သီလနှင့် ပြည့်စုံစေရန် မဆောက်တည်စေခြင်း၊
၂။ မိမိသည် သမာဓိနှင့် ပြည့်စုံ၍ သူတစ်ပါးကိုမူ သမာဓိနှင့် ပြည့်စုံစေရန် မဆောက်တည်စေခြင်း၊
၃။ မိမိသည် ပညာနှင့် ပြည့်စုံ၍ သူတစ်ပါးကိုမူ ပညာနှင့် ပြည့်စုံစေရန် မဆောက်တည်စေခြင်း၊
၄။ မိမိသည် လွတ်မြောက်ခြင်း ဝိမုတ္တနှင့် ပြည့်စုံ၍ သူတစ်ပါးကိုမူ လွတ်မြောက်ခြင်း ဝိမုတ္တနှင့် ပြည့်စုံစေရန် မဆောက်တည်စေခြင်း၊
၅။ မိမိသည် လွတ်မြောက်မှုကို ဆင်ခြင် တတ်သော ‘‘ပစ္စဝေက္ခဏော’’ဉာဏ်အမြင်နှင့် ပြည့်စုံ၍ သူတစ်ပါးကိုမူ လွတ်မြောက်မှုကို ဆင်ခြင်တတ်သော ‘‘ပစ္စဝေက္ခဏာ’’ဉာဏ်အမြင်နှင့် ပြည့်စုံစေရန် မဆောက်တည်စေခြင်း။ (အံ၊၂၊၁၁။) (အံ၊မြန်၊၂။၁၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အတ္တဟိတ ပရဟိတ ဆိုင်ရာ ပုဂ္ဂိုလ် ၄ မျိုး

၁။ မိမိအကျိုးစီးပွား သူတစ်ပါးအကျိုးစီးပွား နှစ်မျိုးစလုံးအတွက် မကျင့်သော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၂။ သူတစ်ပါးအကျိုးစီးပွား အတွက်သာ ကျင့်၍ မိမိအကျိုးစီးပွားအတွက် မကျင့်သော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၃။ မိမိအကျိုးစီးပွားအတွက်သာ ကျင့်၍ သူတစ်ပါးအကျိုးစီးပွားအတွက် မကျင့်သော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၄။ မိမိ အကျိုးစီးပွားအတွက်လည်း ကျင့်၊ သူတစ်ပါး အကျိုးစီးပွားအတွက်လည်း ကျင့်သော ပုဂ္ဂိုလ်။ (အံ၊၁၊၄၀၇-၄၀၈။) (အံ၊၁၊၄၁၀၊ ၄၁၁၊၄၁၂။) (အံ၊မြန်၊၁။၄၂၁။) (အံ၊မြန်၊၁။၄၂၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အတ္တဟိတ ပရဟိတတို့ကို ကျင့်သော ရဟန်း၏ အင်္ဂါ ၆ ပါး

၁။ ကုသိုလ်တရားတို့၌ လျင်စွာ စုံစမ်း မှတ်သားနိုင်ခြင်း၊
၂။ ကြားနာပြီးသော တရားတို့ကို ဆောင်ထားတတ်သော သဘော ရှိခြင်း၊
၃။ ဆောင်ထားပြီးသော တရားတို့၏ အနက်ကို စူးစမ်းဆင်ခြင်နိုင်ခြင်း၊
၄။ ပါဠိ အနက်ကို သိ၍ တရားအားလျော်သော အကျင့်ကို ကျင့်ခြင်း၊
၅။ ကောင်းသောစကား မြွက်ဆိုသံ ရှိခြင်း၊
၆။ သီတင်းသုံးဖော်တို့အား တရားစကားဖြင့် တရားကျင့်သုံးရန် ထက်သန်ရွှင်လန်း စေခြင်း။(အံ၊၃၊၁၁၈။) (အံ၊၃၊၁၄၅။) (အံ၊မြန်၊၃။၁၁၉၊၁၄၅။) (အံ၊မြန်၊၃။၁၁၉၊ ၁၄၅။) ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အတ္တဟိတလည်း ကျင့်, ပရဟိတလည်း ကျင့်သော ပုဂ္ဂိုလ် ၄ မျိုး

၁။ မိမိလည်း သီလနှင့် ပြည့်စုံ၍ သူတစ်ပါးကိုလည်း သီလနှင့် ပြည့်စုံစေရန် ဆောက်တည်စေခြင်း၊
၂။ မိမိလည်း တည်ကြည်မှု သမာဓိနှင့် ပြည့်စုံ၍ သူတစ်ပါးကိုလည်း တည်ကြည်မှု သမာဓိနှင့် ပြည့်စုံစေရန် ဆောက်တည်စေခြင်း၊
၃။ မိမိလည်း ပညာနှင့် ပြည့်စုံ၍ သူတစ်ပါးကိုလည်း ပညာနှင့် ပြည့်စုံစေရန် ဆောက်တည်စေခြင်း၊
၄။ မိမိလည်း လွတ်မြောက်မှု ဝိမုတ္တိနှင့် ပြည့်စုံ၍ သူတစ်ပါးကိုလည်း လွတ်မြောက်မှု ဝိမုတ္တိနှင့် ပြည့်စုံစေရန် ဆောက်တည်စေခြင်း၊
၅။ မိမိလည်း ပစ္စဝေက္ခဏာဉာဏ် အမြင်နှင့် ပြည့်စုံ၍ သူတစ်ပါးကိုလည်း ပစ္စဝေက္ခဏာဉာဏ် အမြင်နှင့် ပြည့်စုံစေရန် ဆောက်တည် စေခြင်း။ (အံ၊၂၊၁၂။) (အံ၊မြန်၊၂။၁၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အတ္တဟိတလည်း မကျင့်, ပရဟိတလည်း မကျင့်သော ပုဂ္ဂိုလ် ၅ မျိုး

၁။ မိမိလည်း သီလနှင့် မပြည့်စုံ၊ သူတစ်ပါးကိုလည်း သီလနှင့် ပြည့်စုံစေရန် မဆောက်တည်စေခြင်း၊
၂။ မိမိလည်း သမာဓိနှင့် မပြည့်စုံ၊ သူတစ်ပါးကိုလည်း သမာဓိနှင့် ပြည့်စုံစေရန် မဆောက်တည်စေခြင်း၊
၃။ မိမိလည်း ပညာနှင့် မပြည့်စုံ၊ သူတစ်ပါးကိုလည်း ပညာနှင့် ပြည့်စုံစေရန် မဆောက်တည် စေခြင်း၊
၄။ မိမိလည်း လွတ်မြောက်မှု ဝိမုတ္တိနှင့် မပြည့်စုံ၊ သူတစ်ပါးကိုလည်း လွတ်မြောက်မှု ဝိမုတ္တိနှင့် ပြည့်စုံစေရန် မဆောက်တည်စေခြင်း၊
၅။ မိမိလည်း လွတ်မြောက်မှုကို ဆင်ခြင် တတ်သော ပစ္စဝေက္ခဏာဉာဏ်အမြင်နှင့် မပြည့်စုံ၊ သူတစ်ပါးကိုလည်း လွတ်မြောက်မှုကို ဆင်ခြင်တတ်သော ပစ္စဝေက္ခဏာဉာဏ်အမြင်နှင့် ပြည့်စုံစေရန် မဆောက်တည်စေခြင်း။ (အံ၊၂၊၁၁-၁၂။) (အံ၊မြန်၊၂။၁၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အတ္တာဒါနာဓိကရုဏ်း အင်္ဂါ ၅ ပါး

၁။ ငါယူလိုသော ဤအတ္တာဒါနာဓိကရုဏ်းသည် အချိန်အခါ ဟုတ်သလော, မဟုတ်သလောဟု ဆင်ခြင်၍ ယူခြင်းငှာ အချိန်အခါ မဟုတ်ဟု သိမူ မယူရခြင်း၊
၂။ အချိန်အခါ ဟုတ်သော်လည်း- မှန်သလော, မမှန်သလောဟု သေချာစွာ ဆင်ခြင်၍ မဟုတ်၊ မမှန်ဟု သိရမူ မယူရခြင်း၊
၃။ ဟုတ်မှန်သော်လည်း ဤအတ္တာဒါနာဓိ ကရုဏ်းသည် အကျိုးစီးပွားနှင့် စပ်သလော, မစပ်သလောဟု ဆင်ခြင်၍ အကျိုးစီးပွားနှင့် မစပ်ဟု သိမူ မယူရခြင်း၊
၄။ အကျိုးစီးပွားနှင့် စပ်သော်လည်း ဤအတ္တာဒါနာဓိကရုဏ်းကို ငါယူသည်ရှိသော် ဝိနည်းတရားတော်အတိုင်း အဖော်ဖြစ်သော ရင်းနှီး, မရင်းနှီးသော မိတ်ဆွေ အပေါင်းအသင်း ရဟန်းတို့ကို ရမည်လော, မရမည်လောဟု ဆင်ခြင်၍ ရမည် မဟုတ်ဟု သိလျှင် မယူရခြင်း၊
၅။ မိတ်ဆွေအပေါင်းအသင်း ရဟန်းတို့ကို ရသော်လည်း ထိုအကြောင်းကြောင့် သံဃာအား မျက်မှောက် မျက်ကွယ် ငြင်းခုံလျက် ကိုယ်လက်ထိပါး ဆန့်ကျင်ဘက် ပြောဆို ကြခြင်းသည်လည်းကောင်း၊ သံဃာကွဲပြားခြင်းသည်လည်းကောင်း၊ သံဃာ၏အရေး အကြောင်းသည်လည်းကောင်း၊ သံဃာခြားနားခြင်းသည်လည်းကောင်း၊ သံဃာအသီးအသီး ဖြစ်ခြင်းသည်လည်းကောင်း ဖြစ်မည်လော, မဖြစ်မည်လောဟု သေချာစွာ ဆင်ခြင်၍ ယင်းသို့ ဖြစ်မည်မဟုတ်ဟု သိလျှင် ယူရခြင်း။ (ဝိ၊၄၊၄၃၄၊၄၃၅၊၄၃၆။) (ဝိ၊မြန်၊၄၊၄၃၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အတ္တာနုဒိဋ္ဌိဖြင့် နှလုံးသွင်းပုံ ၂၀ မျိုး

၁။ ရုပ်ကို အတ္တအဖြစ် အဖန်ဖန်ရှုခြင်း၊
၂။ ရုပ်ရှိသော အတ္တ ကိုလည်း အဖန်ဖန်ရှုခြင်း၊
၃။ အတ္တ၌ ရုပ်ကိုလည်း အဖန်ဖန်ရှုခြင်း၊
၄။ ရုပ်၌ အတ္တကိုလည်း အဖန်ဖန် ရှုခြင်း၊
၅။ ဝေဒနာကို အတ္တအဖြစ် အဖန်ဖန်ရှုခြင်း၊
၆။ ဝေဒနာရှိသော အတ္တ ကိုလည်း အဖန်ဖန်ရှုခြင်း၊
၇။ အတ္တ၌ ဝေဒနာကိုလည်း အဖန်ဖန်ရှုခြင်း၊
၈။ ဝေဒနာ၌ အတ္တကိုလည်း အဖန်ဖန်ရှုခြင်း၊
၉။ သညာကို အတ္တအဖြစ် အဖန်ဖန်ရှုခြင်း၊
၁၀။ သညာ ရှိသော အတ္တကိုလည်း အဖန်ဖန်ရှုခြင်း၊
၁၁။ အတ္တ၌ သညာကိုလည်း အဖန်ဖန်ရှုခြင်း၊
၁၂။ သညာ၌ အတ္တကိုလည်း အဖန်ဖန်ရှုခြင်း၊
၁၃။ သင်္ခါရတို့ကို အတ္တအဖြစ် အဖန်ဖန်ရှုခြင်း၊
၁၄။ သင်္ခါရရှိသော အတ္တကိုလည်း အဖန်ဖန်ရှုခြင်း၊၁၅။ အတ္တ၌ သင်္ခါရတို့ကိုလည်း အဖန်ဖန် ရှုခြင်း၊
၁၆။ သင်္ခါရတို့၌ အတ္တကိုလည်း အဖန်ဖန်ရှုခြင်း၊
၁၇။ ဝိညာဏ်ကို အတ္တအဖြစ် အဖန်ဖန်ရှုခြင်း၊
၁၈။ ဝိညာဏ်ရှိသော အတ္တကိုလည်း အဖန်ဖန်ရှုခြင်း၊
၁၉။ အတ္တ၌ ဝိညာဏ် ကိုလည်း အဖန်ဖန်ရှုခြင်း၊
၂၀။ ဝိညာဏ်၌ အတ္တကိုလည်း အဖန်ဖန်ရှုခြင်း။ ဤကား အတ္တသို့ အစဉ်လျှောက်သော ဒိဋ္ဌိ (အတ္တာနုဒိဋ္ဌိ) ကို အမှား နှလုံးသွင်းသော အခြင်းအရာ (၂၀) တည်း။ (ပဋိသံ။၁၃၇။) (ပဋိသံ။၁၄၆။) (ပဋိသံ၊မြန်။၁၇၉၊၁၈၈။) (ပဋိသံ၊မြန်။၁၇၉၊၁၈၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အတ္တူပနာယိက တရား ၁၁ ပါး

၁။ မိမိကိုယ်တိုင်လည်း သူ့အသက်သတ်ခြင်းမှ ရှောင် ကြဉ်ခြင်း၊ သူတစ်ပါးကိုလည်း သူ့အသက်သတ်ခြင်းမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်းကို ဆောက်တည်စေခြင်း, သူ့အသက်သတ်ခြင်းမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၏ ဂုဏ်ကျေးဇူးကိုလည်း ပြောဆိုခြင်း၊
၂။ မိမိ ကိုယ်တိုင်လည်း မပေးသော ဥစ္စာကို ခိုးယူခြင်းမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း, သူတစ်ပါးကိုလည်း မပေးသော ဥစ္စာကို ခိုးယူခြင်းမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၌ ဆောက်တည်စေခြင်း, မပေးသော ဥစ္စာကို ခိုးယူခြင်းမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၏ ဂုဏ်ကျေးဇူးကိုလည်း ပြောဆိုခြင်း၊
၃။ မိမိကိုယ်တိုင်လည်း ကာမတို့၌ မှားသောအားဖြင့် ကျင့်ခြင်းမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း, သူတစ်ပါးကိုလည်း ကာမတို့၌ မှားသောအားဖြင့် ကျင့်ခြင်းမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်းကို ဆောက်တည်စေခြင်း, ကာမတို့၌ မှားသော အားဖြင့် ကျင့်ခြင်းမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၏ ဂုဏ်ကျေးဇူးကိုလည်း ပြောဆိုခြင်း၊
၄။ မိမိ ကိုယ်တိုင်လည်း မမှန်မကန် ပြောဆိုခြင်းမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း, သူတစ်ပါးကိုလည်း မမှန်မကန် ပြောခြင်းမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်းကို ဆောက်တည်စေခြင်း, မမှန်မကန်ပြောခြင်းမှ ရှောင်ကြဉ် ခြင်း၏ ဂုဏ်ကျေးဇူးကိုလည်း ပြောဆိုခြင်း၊
၅။ မိမိကိုယ်တိုင်လည်း သူ၏ကုန်းချောမှုမျိုးကို မချစ်မနှစ်သက်၊ သူတစ်ပါးအားလည်း ထိုကုန်းချောမှုမျိုးကို မချစ်မနှစ်သက်စေခြင်း, ကုန်းချောမှုမျိုးမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၏ ဂုဏ်ကျေးဇူးကိုလည်း ပြောဆိုခြင်း၊
၆။ မိမိ ကိုယ်တိုင်လည်း သူ၏ကြမ်းတမ်းစွာ ပြောဆိုမှုကို မချစ်မနှစ်သက်, သူတစ်ပါးအားလည်း ကြမ်းတမ်းစွာ ပြောဆိုမှုမျိုးကို မချစ်မနှစ်သက်စေခြင်း, ကြမ်းတမ်းစွာ ပြောဆိုခြင်းမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၏ ဂုဏ်ကျေးဇူးကိုလည်း ပြောဆိုခြင်း၊
၇။ မိမိကိုယ်တိုင်လည်း ပြိန်ဖျင်းသော စကားကို ပြောဆိုခြင်းမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း, သူတစ်ပါးကိုလည်း ပြိန်ဖျင်းသော စကားကို ပြောဆိုခြင်းမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၌ ဆောက်တည်စေခြင်း, ပြိန်ဖျင်းသော စကားကို ပြောဆိုခြင်းမှ ရှောင်ကြဉ် ခြင်း၏ ဂုဏ်ကျေးဇူးကိုလည်း ပြောဆိုခြင်း၊
၈။ မြတ်စွာဘုရား၌ မတုန်မလှုပ် ကြည်ညို ခြင်းနှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၉။ တရားတော်၌ မတုန်မလှုပ် ကြည်ညိုခြင်းနှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၁၀။ သံဃာတော်၌ မတုန်မလှုပ် ကြည်ညိုခြင်းနှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၁၁။ မကျိုးမပေါက် မပြောက် မကျားကုန်သော, တဏှာကျွန်အဖြစ်မှ လွတ်စေကုန်သော, ပညာရှိတို့ ချီးမွမ်းအပ်ကုန်သော, မှားသောအားဖြင့် မသုံးသပ်အပ်ကုန်သော, တည်ကြည်သော သမာဓိကို ဖြစ်စေကုန်သော, အရိယာတို့ နှစ်သက်အပ်ကုန်သော သီလနှင့် ပြည့်စုံခြင်း။ (သံ၊၃၊၃၀၈။) (သံ၊မြန်၊၃။၃၀၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အတ္ထ ၁၅ မျိုး

၁။ အတ္တတ္ထ၊
၂။ ပရတ္ထ၊
၃။ ဥဘယတ္ထ၊
၄။ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကတ္ထ၊
၅။ သမ္ပရာယိကတ္ထ၊
၆။ ဥတ္တာနတ္ထ၊
၇။ ဂမ္ဘီရတ္ထ၊
၈။ ဂုဠှတ္ထ၊
၉။ ပဋိစ္ဆန္နတ္ထ၊
၁၀။ နေယျတ္ထ၊
၁၁။ နီတတ္ထ၊
၁၂။ အနဝဇ္ဇတ္ထ၊
၁၃။ နိက္ကိလေသတ္ထ၊
၁၄။ ဝေါဒါနတ္ထ၊
၁၅။ ပရမတ္ထ။ (ဒီ၊ဋီ၊၁၊၂၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အတ္ထ ၅ မျိုး

၁။ အကြောင်းကြောင့် ဖြစ်သော အကျိုးအားလုံး၊
၂။ နိဗ္ဗာန်၊
၃။ ဟောကြားအပ်သော ပါဠိဓမ္မ၏ အနက်၊
၄။ ဝိပါကအကျိုး၊
၅။ ပြုခြင်းအမူအရာ ကြိယာ။ (ဣတိဝုတ်၊ဋ္ဌ၊၁၁၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အတ္ထကာမပါရိစရိယ သိက္ခာပုဒ်၌ အင်္ဂါ ၅ မျိုး

၁။ လူမိန်းမဖြစ်ခြင်း၊
၂။ လူမိန်းမဟု အမှတ် ရှိခြင်း၊
၃။ မိမိသည် အလိုရှိအပ်သော ပြုစုလုပ်ကျွေးခြင်း၌ တပ်မက်ခြင်း၊
၄။ ထိုမိမိသည် အလိုရှိအပ်သော ပြုစုလုပ်ကျွေးခြင်း၌ တပ်သော ရာဂဖြင့် ဂုဏ်ကို ပြောဆိုခြင်း၊
၅။ ထို ပြောဆိုသော ခဏ၌ပင် အပြောခံရသော မိန်းမက သိခြင်း။ (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၂၊၃၂၅။) (ဝိမတိ၊ ၁။၂၆၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အတ္ထက္ခာယီ မိတ်ဆွေ၏ အင်္ဂါ ၄ ပါး

၁။ မကောင်းမှုမှ တားမြစ်ခြင်း၊
၂။ ကောင်းမှု၌ ယှဉ်စေခြင်း၊
၃။ မကြားဖူးသေးသော အတတ်ပညာများကို ကြားသိစေခြင်း၊
၄။ နတ်ပြည် ရောက်မည့် လမ်းကြောင်းကို ပြောကြားခြင်း။ (အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၇၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အတ္ထင်္ဂတသိက္ခာပုဒ်၌ အင်္ဂါ ၃ မျိုး

၁။ နေဝင် မိုးချုပ်ခြင်း၊
၂။ သံဃာပြည့်စုံစွာ ရဟန်းမ ဖြစ်သူ ဖြစ်ခြင်း၊
၃။ ဩဝါဒ ဟောပြောခြင်း။ (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၃၊၄၈။) (ဝိမတိ၊၂၊၂၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အတ္ထဒဿီဘုရားရှင်၏ ဓမ္မာဘိသမယ ၃ ကြိမ်

၁။ ဗြဟ္မာမင်း တောင်းပန်အပ်သည်ဖြစ်၍ ရှေးဦးစွာ ဓမ္မစကြာတရား ဟောတော်မူသော အခါ၌ ကုဋေတစ်သိန်းသော လူနတ်ဗြဟ္မာတို့ တရားထူးရကြသည်၊
၂။ နတ်ပြည်သို့ လှည်လည် ကြွသွားတော်မူရာအခါ၌ ကုဋေ တစ်သိန်းသော နတ်ဗြဟ္မာတို့ တရားထူးရပြီး ကျွတ်တမ်းဝင်ကြသည်၊
၃။ ခမည်းတော် သာဂရမင်းကြီးထံ ချဉ်းကပ်၍ တရားဟောတော်မူသော အခါ ကုဋေတစ်သိန်းသော လူ နတ် ဗြဟ္မာတို့ တရားထူးရကြသည်။ (အပ၊၂၊၃၅၃။) (အပ၊မြန်၊၂။၃၅၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အတ္ထဒဿီဘုရားရှင်၏ သာဝကအစည်းဝေး ၃ ကြိမ်

၁။ ပထမအကြိမ် အစည်းအဝေး၌ ရဟန္တာ ကိုးသောင်းရှစ်ထောင်၊
၂။ ဒုတိယအကြိမ် အစည်းအဝေး၌ ရဟန္တာ ရှစ်သောင်းရှစ်ထောင်၊
၃။ တတိယအကြိမ် အစည်းအဝေး၌ ရဟန္တာ ခုနှစ်သောင်းရှစ်ထောင်တို့ စည်းဝေးတော်မူ ကြသည်။ (အပ၊၂၊၃၅၃။) (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၆၆။) (အပ၊မြန်၊၂။၃၅၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အတ္ထဒဿီဘုရားရှင်၏ အဂ္ဂသာဝက ၂ ပါး

၁။ သန္တထေရ်၊
၂။ ဥပသန္တထေရ်။ (ဗုဒ္ဓဝံ၊ဋ္ဌ၊၂၅၇။) (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၆၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အတ္ထဒဿီဘုရားရှင်၏ အဂ္ဂသာဝိကာမ ၂ ပါး

၁။ ဓမ္မာထေရီ၊
၂။ သုဓမ္မာထေရီ၊ (ဗုဒ္ဓဝံ၊ဋ္ဌ၊၂၅၇။) (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၆၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အတ္ထဒဿီဘုရားအလောင်း၏ ပြာသာဒ် ၃ ဆောင်

၁။ အမရဂိရိမည်သော ပြာသာဒ်ဆောင်၊
၂။ သုဂိရိမည်သော ပြာသာဒ်ဆောင်၊
၃။ ဝါဟနမည်သော ပြာသာဒ်ဆောင်။ (အပ၊၂၊၃၅၄။) (အပ၊မြန်၊၂။၃၅၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အတ္ထနယ ၄ မျိုး

၁။ ဧကတ္တနည်း၊
၂။ နာနတ္တနည်း၊
၃။ အဗျာပါရနည်း၊
၄။ ဧဝံဓမ္မတာနည်း။ (ဝိသုဒ္ဓိ၊၂၊၂၂၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အတ္ထပဋိသမ္ဘိဒါ၌ အတ္ထ ၅ မျိုး

၁။ အကြောင်းကြောင့် ဖြစ်ပေါ်သော အကျိုးတရားအားလုံး၊
၂။ နိဗ္ဗာန်၊
၃။ ဘုရားရှင် ဟောကြားအပ်သော ပါဠိ၏ အနက်၊
၄။ အကျိုးဝိပါက်၊
၅။ ကိရိယာ- အကျိုးကို ပြုတတ်သော တရား။ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၇၀။) (ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃။) (အံ၊ဋီ၊၂၊၃၄၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အတ္ထပဋိသမ္ဘိဒါ၏ အာရုံဖြစ်သော အတ္ထ ၅ မျိုး

၁။ မြင်ခြင်းသဘော (ဒဿနတ္ထ)၊
၂။ သိခြင်း သဘော (ဉာတတ္ထ)၊
၃။ ခွဲခြား၍ သိခြင်း သဘော (ပဇာနနတ္ထ)၊
၄။ ထိုးထွင်း၍ သိခြင်း သဘော၊
၅။ အလင်းရောင်သဘော (ဩဘာသတ္ထ) ။ (ပဋိသံ။၃၃၄။) (ပဋိသံ၊မြန်။၃၉၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အတ္ထပဒ ၆ မျိုး

၁။ သင်္ကာသန၊
၂။ ပကာသန၊
၃။ ဝိဝရဏ၊
၄။ ဝိဘဇန၊
၅။ ဥတ္တာနီကရဏ၊
၆။ ပညတ္တိ။ (ဣတိဝုတ်၊ဋ္ဌ၊၁၈။) (နေတ္တိ၊ဋ္ဌ၊၅၊၁၀။) (ဒီ၊ဋီ၊၁၊၃၆။) (ဒီ၊ဋီ၊၁၊၄၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အတ္ထပါဌ ၆ မျိုး

၁။ သင်္ကာသန အတ္ထပါဌ၊
၂။ ပကာသန အတ္ထပါဌ၊
၃။ ဝိဝရဏ အတ္ထပါဌ၊
၄။ ဝိဘဇန အတ္ထပါဌ၊
၅။ ဥတ္တာနီကရဏ အတ္ထပါဌ၊
၆။ ပညတ္တိ အတ္ထပါဌ။ (မဟာနိ၊ဋ္ဌ၊၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အတ္ထသန္ဓိ ၆ မျိုး

၁။ သင်္ကာသနာ၊
၂။ ပကာသနာ၊
၃။ ဝိဝရဏာ၊
၄။ ဝိဘဇနာ၊
၅။ ဥတ္တာနီ ကမ္မတာ၊
၆။ ပညတ္တိ။ (နေတ္တိ၊ဋ္ဌ၊၃၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အထူး စီစဉ်ရန် ပဋိသန္ဓေနေခြင်း စသည်တို့၏ အကြောင်းတရား ၃ ပါး

၁။ ရာဂ၊
၂။ ဒေါသ၊
၃။ မောဟ။ (အံ၊၃၊၃၇၁။) (အံ၊မြန်၊၃။၃၇၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အဒိန္နာဒါနကံ မြောက်ကြောင်း အင်္ဂါ ၅ ပါး

၁။ ပရပရိဂ္ဂဟိတံ- သူတစ်ပါးပိုင်သော ဥစ္စာ ဖြစ်ခြင်း၊
၂။ ပရပရိဂ္ဂဟိတသညီ- သူတစ်ပါးပိုင်သော ဥစ္စာဟု အမှတ်ရှိခြင်း၊
၃။ ထေယျ စိတ္တံ- ခိုးယူလိုသော စိတ်ရှိခြင်း၊
၄။ ဝါယာမော- ခိုးယူခြင်းငှာ လုံ့လပြုခြင်း။
၅။ တေန အာဒါတဗ္ဗံ အာဒါနံ- ထိုလုံ့လဖြင့် ခိုးယူခြင်း။ (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၁၊၇၀။) (မ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၀၂။) (သံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၃၄။) (ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၀၄။) (ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၂၁။) (ဣတိဝုတ်၊ဋ္ဌ၊၂၂၀။) (မဟာနိ၊ဋ္ဌ၊၄၀၅။) (မဟာနိ၊ဋ္ဌ၊၉၉။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊မြန်၊၁။၁၃၃။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊မြန်၊၁။၁၃၃။) (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၁၄၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အဒိန္နာဒါနကြောင့် ထုလ္လစဉ်းအာပတ် သင့်နိုင်သော အင်္ဂါ ၅ ပါး

၁။ သူတစ်ပါး သိမ်းဆည်း ထားသော ဥစ္စာဖြစ်ခြင်း၊
၂။ သူတစ်ပါး သိမ်းဆည်းထား၏ဟု အမှတ်ရှိခြင်း၊
၃။ တစ်ပဲထက် အလွန် ငါးပဲအောက် (ငါးပြားအထက်, တစ်မတ်အောက်) ထိုက်တန်သော ပစ္စည်းဖြစ်ခြင်း၊
၄။ ခိုးယူလိုသောစိတ် ရှိခြင်း၊
၅။ နေရာမှ ရွေ့လျောစေခြင်း။ (ဝိ၊၁၊၆၇။) (ဝိ၊မြန်၊၁။၇၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အဒိန္နာဒါနကြောင့် ထုလ္လစဉ်းအာပတ် သင့်နိုင်သော အင်္ဂါ ၆ ပါး

၁။ မိမိဥစ္စာဟု အမှတ်မရှိခြင်း၊
၂။ ချစ်ကျွမ်းဝင်၍ ယူမှု မဟုတ်ခြင်း၊
၃။ အခိုက်အတန့် (ခဏ- ခေတ္တ) ငှားရမ်းယူမှု မဟုတ်ခြင်း၊
၄။ တစ်ပဲထက်အလွန် ငါးပဲအောက် (ငါးပြားအထက်, တစ်မတ်အောက်) ထိုက်တန်သော ပစ္စည်းဥစ္စာ ဖြစ်ခြင်း၊
၅။ ခိုးယူလိုသောစိတ် ရှိခြင်း၊
၆။ နေရာမှ ရွေ့လျော စေခြင်း။ (ဝိ၊၁၊၆၈။) (ဝိ၊မြန်၊၁။၇၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အဒိန္နာဒါနကြောင့် ဒုက္ကဋ်အာပတ် သင့်နိုင်သော အင်္ဂါ ၅ ပါး

၁။ သူတစ်ပါး သိမ်းဆည်း ထားသော ဥစ္စာ မဟုတ်ခြင်း၊
၂။ သူတစ်ပါး သိမ်းဆည်းထားသော ပစ္စည်းဥစ္စာဟု မှတ် ထင်ခြင်း၊
၃။ ငါးပဲ, ငါးပဲထက်အလွန် (တစ်မတ်, တစ်မတ်ထက်အလွန်) ထိုက်တန်သော ပစ္စည်းဖြစ်ခြင်း၊
၄။ ခိုးယူလိုသောစိတ် ရှိခြင်း၊
၅။ နေရာမှ ရွေ့လျောစေခြင်း။ (ဝိ၊၁၊၆၈။) (ဝိ၊မြန်၊၁။၇၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အဒိန္နာဒါနကြောင့် ဒုက္ကဋ်အာပတ် သင့်နိုင်သော အင်္ဂါ ၅ ပါး

၁။ သူတစ်ပါး သိမ်းဆည်း ထားသော ပစ္စည်းဥစ္စာ မဟုတ်ခြင်း၊
၂။ သူတစ်ပါး သိမ်းဆည်းထားသော ပစ္စည်းဟု မှတ်ထင်ခြင်း၊
၃။ တစ်ပဲအထက်, ငါးပဲအောက် (ငါးပြားအထက်, တစ်မတ်အောက်) ထိုက်တန်သော ပစ္စည်းဥစ္စာ ဖြစ်ခြင်း၊
၄။ ခိုးယူလိုသောစိတ် ရှိခြင်း၊
၅။ နေရာမှ ရွေ့လျောစေခြင်း။ (ဝိ၊၁၊၆၈။) (ဝိ၊မြန်၊၁။၇၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အဒိန္နာဒါနကြောင့် ဒုက္ကဋ်အာပတ် သင့်နိုင်သော အင်္ဂါ ၅ ပါး

၁။ သူတစ်ပါး သိမ်းဆည်း ထားသော ဥစ္စာ မဟုတ်ခြင်း၊
၂။ သူတစ်ပါး သိမ်းဆည်းထားသည်ဟု မှတ်ထင်ခြင်း၊
၃။ တစ်ပဲ, တစ်ပဲအောက် (ငါးပြား, ငါးပြားအောက်) ယုတ်လျော့သော ပစ္စည်းဖြစ်ခြင်း၊
၄။ ခိုးယူလိုသော စိတ် ရှိခြင်း၊
၅။ နေရာမှ ရွေ့လျောစေခြင်း။ (ဝိ၊၁၊၆၈။) (ဝိ၊မြန်၊၁။၇၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အဒိန္နာဒါနကြောင့် ဒုက္ကဋ်အာပတ် သင့်နိုင်သော အင်္ဂါ ၅ ပါး

၁။ သူတစ်ပါး သိမ်းဆည်း ထားသော ပစ္စည်းဥစ္စာ ဖြစ်ခြင်း၊
၂။ သူတစ်ပါး သိမ်းဆည်းထားသည်ဟု အမှတ်ရှိခြင်း၊
၃။ တစ်ပဲ, တစ်ပဲအောက်နည်းသော (ငါးပြား, ငါးပြားအောက်နည်းသော) ပစ္စည်းဥစ္စာ ဖြစ်ခြင်း၊
၄။ ခိုးယူလိုသောစိတ် ရှိခြင်း၊
၅။ နေရာမှ ရွေ့လျောစေခြင်း။ (ဝိ၊၁၊၆၇။) (ဝိ၊မြန်၊၁။၇၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အဒိန္နာဒါနကြောင့် ဒုက္ကဋ်အာပတ် သင့်နိုင်သော အင်္ဂါ ၆ ပါး

၁။ မိမိဥစ္စာဟု အမှတ်မရှိခြင်း၊
၂။ ချစ်ကျွမ်းဝင်၍ ယူမှု မဟုတ်ခြင်း၊
၃။ အခိုက်အတန့် (ခဏ, ခေတ္တ) ငှားရမ်းမှု မဟုတ်ခြင်း၊
၄။ တစ်ပဲ, တစ်ပဲအောက်နည်းသော (ငါးပြား, ငါးပြားအောက်) ယုတ်လျော့သော ပစ္စည်းဥစ္စာ ဖြစ်ခြင်း၊
၅။ ခိုးယူလိုသောစိတ် ရှိခြင်း၊
၆။ နေရာမှ ရွေ့လျောစေခြင်း။ (ဝိ၊၁၊၆၈။) (ဝိ၊မြန်၊၁။၇၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အဒိန္နာဒါနကြောင့် ပါရာဇိကအာပတ် သင့်နိုင်သော အင်္ဂါ ၅ ပါး

၁။ သူတစ်ပါး သိမ်းဆည်း ထားသော ဥစ္စာဖြစ်ခြင်း၊
၂။ သူတစ်ပါး သိမ်းဆည်းထားသည်ဟု အမှတ်ရှိခြင်း၊
၃။ ငါးပဲ, ငါးပဲထက်အလွန် (တစ်မတ်, တစ်မတ်ထက်အလွန်) ထိုက်တန်သောပစ္စည်း ဖြစ်ခြင်း၊
၄။ ခိုးယူလိုသောစိတ် ရှိခြင်း၊
၅။ နေရာမှ ရွေ့လျောစေခြင်း။ (ဝိ၊၁၊၆၇။) (ဝိ၊မြန်၊၁။၇၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အဒိန္နာဒါနကြောင့် ပါရာဇိကအာပတ် သင့်နိုင်သော အင်္ဂါ ၆ ပါး

၁။ မိမိဥစ္စာဟု အမှတ် မရှိခြင်း၊
၂။ ချစ်ကျွမ်းဝင်သဖြင့် ယူခြင်း မဟုတ်ခြင်း၊
၃။ ခဏခေတ္တငှားရမ်းမှု မဟုတ်ခြင်း၊
၄။ ငါးပဲ, ငါးပဲထက်အလွန် (တစ်မတ်, တစ်မတ်ထက်အလွန်) ထိုက်တန်သော ပစ္စည်းဥစ္စာ ဖြစ်ခြင်း၊
၅။ ခိုးယူလိုသောစိတ် ရှိခြင်း၊
၆။ နေရာမှ ရွေ့လျောစေခြင်း။ (ဝိ၊၁၊၆၇။) (ဝိ၊မြန်၊၁။၇၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အဒိန္နာဒါနကြောင့် သင့်သော အာပတ် ၃ ပါး

၁။ ပါရာဇိကအာပတ်၊
၂။ ထုလ္လစ္စဉ်းအာပတ်၊
၃။ ဒုက္ကဋ်အာပတ်။ (ဝိ၊၅၊၈၉။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၁၂၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အဒိန္နာဒါနသိက္ခာပုဒ် အင်္ဂါ ၅ ပါး

၁။ ပရပရိဂ္ဂဟိတံ- သူတစ်ပါး သိမ်းဆည်းထားသော ဥစ္စာ ဖြစ်ခြင်း၊
၂။ ပရပရိဂ္ဂဟိတသညီ- သူတစ်ပါး သိမ်းဆည်းထားသော ဥစ္စာဟု အမှတ်ရှိခြင်း၊
၃။ ပရိက္ခာရဿ ဂရုဘာဝေါ- တစ်မတ်, တစ်မတ်တန်ထက် ပိုလွန်သော ပစ္စည်းဝတ္ထု ဖြစ်ခြင်း၊
၄။ ထေယျစိတ္တ- ခိုးလိုသော စိတ်ရှိခြင်း၊
၅။ ဌာနာစာဝနံ- တည်ရာ အရပ်မှ ရွေ့လျောစေခြင်း။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၂၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အဒုက္ခမသုခ စေတောဝိမုတ္တိသမာပတ် ဖြစ်ကြောင်း ၄ ပါး

၁။ ချမ်းသာမှုကိုလည်းကောင်း, ဆင်းရဲမှုကိုလည်းကောင်း ပယ်ခြင်း၊
၂။ ရှေးဦးကပင် ဝမ်းသာမှုနှင့် နှလုံးမသာယာမှုကို ချုပ်ပြီးဖြစ်ခြင်း၊
၃။ ဆင်းရဲချမ်းသာမရှိသော လျစ်လျူရှုမှု ဥပေက္ခာကြောင့် ဖြစ်သော သတိ၏ စင်ကြယ်ခြင်း၊
၄။ စတုတ္ထဈာန်သို့ ရောက်၍နေခြင်း။ (မ၊၁၊၃၇၀။) (မ၊မြန်၊၁။၃၈၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အဓမ္မကံ ၁၂ ပါး (ဝတ္ထုကြောင့် ပျက်သော အဓမ္မကံ ၁၂ ပါး)

၁။ ပဏ္ဍုက်ကို ပဉ္စင်းခံခြင်း၊
၂။ ခိုး၍ ပေါင်းသင်းသူ (ထေယျသံဝါသက) ကို ပဉ္စင်းခံခြင်း၊
၃။ တိတ္ထိဘောင်သို့ ပြောင်းရွှေ့သူ (တိတ္ထိယပက္ခန္တက) ကို ပဉ္စင်းခံခြင်း၊
၄။ တိရစ္ဆာန်ကို ပဉ္စင်းခံခြင်း၊
၅။ အမိ သတ်သူ (မာတုဃာတက) ကို ပဉ္စင်းခံခြင်း၊
၆။ အဖသတ်သူ (ပိတုဃာတက) ကို ပဉ္စင်း ခံခြင်း၊
၇။ ရဟန္တာသတ်သူ (အရဟန္တဃာတက) ကို ပဉ္စင်းခံခြင်း၊
၈။ ရဟန်းမကို ဖျက်ဆီးသူ (ဘိက္ခုနီဒူသက) ကို ပဉ္စင်းခံခြင်း၊
၉။ သံဃာသင်းခွဲသူ (သံဃဘေဒက) ကို ပဉ္စင်းခံခြင်း၊
၁၀။ မြတ်စွာဘုရားကို သွေးစိမ်းတည်အောင် ပြုသူ (လောဟိတုပ္ပါဒက) ကို ပဉ္စင်းခံခြင်း၊
၁၁။ ဥဘတောဗျည်းကို ပဉ္စင်းခံခြင်း၊
၁၂။ အနှစ် နှစ်ဆယ် မပြည့်သူ (ဦနဝီသတိဝဿ) ကို ပဉ္စင်းခံခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၃၈၂။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၄၈၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အဓမ္မကံ ၁၇ ပါး (ဝတ္ထုကြောင့် ပျက်သော အဓမ္မကံ ၁၇ ပါး)

၁။ မျက်မှောက်ပြုအပ်သော ကံကို မျက်ကွယ်၌ ပြုသော အဓမ္မကံ၊
၂။ မေးမြန်း၍ ပြုအပ်သည်ကို မမေးမြန်းဘဲ ပြုသော အဓမ္မကံ၊
၃။ ဝန်ခံခြင်းဖြင့် ပြုအပ်သော ကံကို ဝန်မခံဘဲ ပြုသော အဓမ္မကံ၊
၄။ သတိဝိနည်း ထိုက်သူအား အမူဠှဝိနည်းကို ပေးသော အဓမ္မကံ၊
၅။ အမုဠှဝိနည်း ထိုက်သူအား တဿ ပါပိယသိကာကံကို ပြုသော အဓမ္မကံ၊
၆။ တဿပါပိယသိကာကံ ထိုက်သူအား တဇ္ဇနီယ ကံကို ပြုသော အဓမ္မကံ၊
၇။ တဇ္ဇနီယကံ ထိုက်သူအား နိဿယကံကို ပြုသော အဓမ္မကံ၊
၈။ နိယဿကံထိုက်သူအား ပဗ္ဗာဇနီယကံကို ပြုသော ဓမ္မကံ၊
၉။ ပဗ္ဗာဇနီယကံ ထိုက်သူအား ပဋိသာရဏီယကံကို ပြုသော အဓမ္မကံ၊
၁၀။ ပဋိသာရဏီယကံထိုက်သူအား ဥက္ခေပနီယ ကံကို ပြုသော အဓမ္မကံ၊
၁၁။ ဥက္ခေပနီယကံထိုက်သူအား ပရိဝါသ်ကို ပေးသော အဓမ္မကံ၊
၁၂။ ပရိဝါသ်ထိုက်သူအား အရင်းသို့ ငင်ခြင်းကို ပေးသော အဓမ္မကံ၊
၁၃။ အရင်းသို့ ငင်ထိုက် သူအား မာနတ်ကို ပေးသော အဓမ္မကံ၊
၁၄။ မာနတ်ထိုက်သူကို အဗ္ဘာန်သွင်းသော အဓမ္မကံ၊
၁၅။ အဗ္ဘာန်ထိုက်သူကို ပဉ္စင်းခံသော အဓမ္မကံ၊
၁၆။ ဥပုသ်နေ့ မဟုတ်သော နေ့၌ ဥပုသ် ပြုသော အဓမ္မကံ၊
၁၇။ ပဝါရဏာ မဟုတ်သော နေ့၌ ပဝါရဏာ ပြုသော အဓမ္မကံ။ (ဝိ၊၅၊၃၈၀။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၄၈၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အဓမ္မစောဒကရဟန်းအား နှလုံးမသာယာခြင်းကို ဖြစ်စေနိုင်သော အခြင်းအရာ ၅ မျိုး

၁။ ငါ့ရှင်သည် မသင့်လျော်သော အခါ၌ စောဒနာ၏၊ သင့်လျော်သော အခါ၌ မစောဒနာ၊
၂။ ငါ့ရှင်သည် မမှန်သော စကားတို့ဖြင့် စောဒနာ၏၊ မှန်သော စကားတို့ဖြင့် မစောဒနာ၊
၃။ ငါ့ရှင်သည် ကြမ်းတမ်းသော စကားတို့ဖြင့် စောဒနာ၏၊ သိမ်မွေ့သော စကားတို့ဖြင့် မစောဒနာ၊
၄။ ငါ့ရှင်သည် အကျိုးစီးပွားနှင့် မစပ်သော စကားတို့ဖြင့် စောဒနာ၏၊ အကျိုး စီးပွားနှင့် စပ်သော စကားတို့ဖြင့် မစောဒနာ၊
၅။ ငါ့ရှင်သည် ဒေါသစိတ်ထားဖြင့် စောဒနာ၏၊ မေတ္တာစိတ်ထားဖြင့် မစောဒနာ၊ ထို့ကြောင့် သင့်အား နှလုံးမသာယာခြင်းငှာ သင့်၏ဟု နှလုံးမသာယာခြင်းကို ဖြစ်စေရခြင်း။ (ဝိ၊၄၊၄၃၈။) (ဝိ၊မြန်၊၄၊၄၃၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အဓမ္မဝတ္ထု ၁၀ ပါး (ဝဇ္ဇီတိုင်းသား ရဟန်းများ၏ အဓမ္မဝတ္ထု)

၁။ သိင်္ဂီလောဏကပ္ပေါ- သားဦးချိုဖြင့် ဆားကို ဆောင်၍ ထားသိုအပ်သော အခါ ယာဝကာလိကဘောဇဉ်နှင့် ရော၍ စားခြင်းသည် အပ်၏ဟု ယူခြင်း၊
၂။ ဒွင်္ဂုလကပ္ပေါ- နေမွန်းတည့်ပြီးနောက် အရိပ်လက်နှစ်သစ်လွန် သော်လည်း ဘောဇဉ်ကို စားခြင်းသည် အပ်၏ဟု ယူခြင်း၊
၃။ ဂါမန္တရကပ္ပေါ- ပဝါရိတ် သင့်ပြီးသော ရဟန်းသည် ရွာတစ်ပါးသို့ သွားအံ့ဟု ကြံ၍ အတိရိတ်ဝိနည်းကံ မပြုဘဲ ခဲဖွယ်ဘောဇဉ်ကို စားခြင်းသည် အပ်၏ဟု ယူခြင်း၊
၄။ အာဝါသကပ္ပေါ- မဟာသိမ်ကြီး တစ်ခုတည်းဝယ် အသီးသီးသော ကျောင်း၌ သံဃာ့ကံပြုခြင်းသည် အပ်၏ဟု ယူခြင်း၊
၅။ အနူမတိကပ္ပေါ- သံဃာ့ကံပြုစဉ် မရောက်လာသေးသော ရဟန်းတို့၏ဆန္ဒကို ရောက်လာမှ ယူမည်ဟု ကြံ၍ ဝဂ်ဖြစ်သော သံဃာဖြင့် ကံပြုပြီးနောက်မှ ဆန္ဒကို ယူခြင်းသည် အပ်၏ဟု ယူခြင်း၊
၆။ အာစိဏ္ဏကပ္ပေါ- မိမိဆရာသမားများ၏ အလေ့အကျက် ဟူသမျှသည် ဝိနည်းနှင့် ညီညီ မညီညီ အပ်၏ဟု ယူခြင်း၊
၇။ အမထိတကပ္ပေါ- နို့ရည် အဖြစ်ကိုလည်း စွန့်, နို့ဓမ်းအဖြစ်သို့လည်း မရောက်သေးသော နို့ရည်ကို ပဝါရိတ် သင့်ပြီးသော ရဟန်းသည် သောက်ကောင်း၏ဟု ယူခြင်း၊
၈။ ကပ္ပတိ ဇဠောဂိံ ပါတုံ- သေရည်အဖြစ်သို့ မရောက်သေးသော သေနုကို သောက်ခြင်းငှာ အပ်၏ဟု ယူခြင်း၊
၉။ ကပ္ပတိ အဒသကံ နိသီဒနံ- အမြိတ်ဆာမရှိသော နိသီဒိုင်သည် အပ်၏ဟု ယူခြင်း၊
၁၀။ ကပ္ပတိ ဇာတရူပရဇတံ- ရွှေငွေသည် အပ်၏ဟု ယူခြင်း။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အဓမ္မဝါဒီပုဂ္ဂိုလ်ဟု သိနိုင်ကြောင်း ၁၈ ပါး

၁။ တရားမဟုတ်သည်ကို တရားဟု ပြခြင်း၊
၂။ တရားကို တရားမဟုတ်ဟု ပြခြင်း၊
၃။ ဝိနည်းမဟုတ်သည်ကို ဝိနည်းဟု ပြခြင်း၊
၄။ ဝိနည်းကို ဝိနည်းမဟုတ်ဟု ပြခြင်း၊
၅။ မြတ်စွာဘုရား မဟောအပ် မပြောအပ်သည်ကို မြတ်စွာဘုရား ဟောအပ် ပြောအပ်၏ဟု ပြခြင်း၊
၆။ မြတ်စွာဘုရား ဟောအပ် ပြောအပ် သည်ကို မြတ်စွာဘုရား မဟောအပ် မပြောအပ်ဟု ပြခြင်း၊
၇။ မြတ်စွာဘုရား၏ အလေ့ အကျင့် မဟုတ်သည်ကို မြတ်စွာဘုရား၏ အလေ့အကျင့်ဟု ပြခြင်း၊
၈။ မြတ်စွာဘုရား၏ အလေ့အကျင့်ကို မြတ်စွာဘုရား၏ အလေ့အကျင့်မဟုတ်ဟု ပြခြင်း၊
၉။ မြတ်စွာဘုရား မပညတ်အပ်သည်ကို မြတ်စွာဘုရား ပညတ်အပ်၏ဟု ပြခြင်း၊
၁၀။ မြတ်စွာဘုရား ပညတ်အပ် သည်ကို မြတ်စွာဘုရား မပညတ်အပ်ဟု ပြခြင်း၊
၁၁။ အာပတ်မသင့်သည်ကို အာပတ် သင့်၏ဟု ပြခြင်း၊
၁၂။ အာပတ်သင့်သည်ကို အာပတ်မသင့်ဟု ပြခြင်း၊
၁၃။ ပေါ့သော အာပတ်ကို လေးသော အာပတ်ဟု ပြခြင်း၊
၁၄။ လေးသော အာပတ်ကို ပေါ့သောအာပတ်ဟု ပြခြင်း၊
၁၅။ အကြွင်းရှိသော အာပတ်ကို အကြွင်းမရှိသော အာပတ်ဟု ပြခြင်း၊
၁၆။ အကြွင်း မရှိသော အာပတ်ကို အကြွင်းရှိသော အာပတ်ဟု ပြခြင်း၊
၁၇။ ရုန့်ရင်းကြမ်းတမ်းသော အာပတ်ကို မရုန့်ရင်း မကြမ်းတမ်းသော အာပတ်ဟု ပြခြင်း၊
၁၈။ မရုန့်ရင်း မကြမ်း တမ်းသော အာပတ်ကို ရုန့်ရင်းကြမ်းတမ်းသော အာပတ်ဟု ပြခြင်း။ (ဝိ၊၃၊၅၀၁-၅၀၂။) (ဝိ၊မြန်၊၃။၅၀၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အဓွန့် ၂ မျိုး

၁။ ခရီးခဲအဓွန့်၊
၂။ ဝဋ်အဓွန့်။ (ဓမ္မ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၈၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အဓွန့်ကာလ ၃ ပါး

၁။ အတိတ်အဓွန့် (ကာလ)၊
၂။ ပစ္စုပ္ပန်အဓွန့်(ကာလ)၊
၃။ အနာဂတ်အဓွန့် (ကာလ) ။ (ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၂၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အဓွန့်ရှည်စွာ တည်သော ဘုရားသာသနာ ၃ မျိုး

၁။ ကကုသန္ဓ (ကကုသန်) ဘုရားရှင်၏ သာသနာ၊
၂။ ကောဏာဂမန (ကောဏာဂုံ) ဘုရားရှင်၏ သာသနာ၊
၃။ ကဿပဘုရားရှင်၏ သာသနာ။ (ဝိ၊၁၊၈။) (ဝိ၊မြန်၊၁။၁၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အဓွန့်ရှည်စွာ မတည်သော ဘုရားသာသနာ ၃ မျိုး

၁။ ဝိပဿီဘုရား၏ သာသနာ၊
၂။ သိခီ ဘုရားရှင်၏ သာသနာ၊
၃။ ဝေဿဘူဘုရားရှင်၏ သာသနာ။ (ဝိ၊၁၊၈။) (ဝိ၊မြန်၊၁။၁၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အဓိကရဏသမထ ၇ ပါး

၁။ သမ္မုခါဝိနယ အဓိကရဏ သမထ- ဖြစ်ပေါ်လာတိုင်းသော အဓိကရုဏ်းတို့ကို ငြိမ်းစေခြင်းငှာ သမ္မုခါဝိနည်းကို ပေးရခြင်း၊ ၂။သတိဝိနယ အဓိကရဏ သမထ- ရဟန္တာပုဂ္ဂိုလ်အား သတိပေးရသော သတိဝိနည်းကို ပေးရခြင်း၊
၃။ အမူဠှဝိနယ အဓိကရဏ သမထ- ရူးသွပ်သော ရဟန်းတို့အား သတိရခိုက်ပေးရသော အမူဠှဝိနည်းကို ပေးရခြင်း၊
၄။ ဝန်ခံသဖြင့် ပြုအပ်သော သမထ (ပဋိညာယ ကာရေတဗ္ဗ သမထ) ကို ပြုရခြင်း၊
၅။ ဓမ္မဝါဒီပုဂ္ဂိုလ်များရာသို့ လိုက်၍ ဆုံးဖြတ်ရသော သမထ (ယေဘုယျသိကသမထ) ကို ပြုရခြင်း၊
၆။ ယုတ်မာသော ရဟန်းအား ပြုရသော ဝိနည်း (တဿ ပါပိယသိကာ သမထ) ကို ပြုရခြင်း၊
၇။ မစင်ကို မြက်ဖြင့် ဖုံးလွှမ်းသကဲ့သို့ အာပတ်ကို ဖုံးဖိထားရသော ဝိနည်းကံ (တိဏဝတ္ထာရကသမထ) ကို ပြုရခြင်း။ (ဝိ၊၂၊၂၇၂။) (အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၃၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အဓိကရုဏ်း ၄ ပါး

၁။ ဝိဝါဒအဓိကရုဏ်း- ငြင်းခုံ ခိုက်ရန်ဖြစ်ခြင်းကို ဝိနည်းကံတို့ဖြင့် ငြိမ်းစေ အပ်သော အမှု၊
၂။ အနုဝါဒအဓိကရုဏ်း- ကဲ့ရဲ့စွပ်စွဲခြင်းကို ဝိနည်းကံတို့ဖြင့် ငြိမ်းစေ အပ်သော အမှု၊
၃။ အာပတ္တာဓိကရုဏ်း- အာပတ်ခုနစ်ဖုံတို့ကို ဝိနည်းကံတို့ဖြင့် ငြိမ်းစေ အပ်သော အမှု၊
၄။ ကိစ္စာဓိကရုဏ်း- အပလောကနကံ ဉတ္တိကံ စသော သံဃကံ လေးပါး တို့ကို သမထတို့ဖြင့် ငြိမ်းစေအပ်သော အမှု။ (ဝိ၊၁၊၂၅၀၊၂၆၀။) (ဝိ၊၂၊၁၆၆။) (ဝိ၊၂၊၃၀၈။) (ဝိ၊၄၊၂၁၁။) (ဝိ၊၅၊၁၆၉။) (ဝိ၊၅၊၂၂၆။) (ဝိ၊၅၊၂၆၄။) (မ၊၃၊၃၅။) (အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၁။) (အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၃၂။) (ဝိ၊မြန်၊၁။၂၆၅၊၂၇၆။) (ဝိ၊မြန်၊၂။၁၈၇။) (ဝိ၊မြန်၊၂။၃၄၇။) (ဝိ၊မြန်၊၄။၂၀၇။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၂၄၉။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၃၁၄။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၃၅၆။) (မ၊မြန်၊၃။၃၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အဓိကရုဏ်း ငြိမ်းကြောင်းတရား ၇ ပါး

၁။ သမ္မုခါဝိနည်းကို ပေးအပ်ခြင်း၊
၂။ သတိဝိနည်းကို ပေးအပ်ခြင်း၊
၃။ အမူဠှဝိနည်းကို ပေးအပ်ခြင်း၊
၄။ ဝန်ခံသဖြင့် ပြုလုပ်သော ကံကို ပေးအပ်ခြင်း၊
၅။ ယေဘုယျသိကကံကို ပေးအပ်ခြင်း၊
၆။ တဿဝါပိယသိကကံကို ပေးအပ်ခြင်း၊
၇။ မြက်ဖြင့် ဖုံးလွှမ်းသကဲ့သို့သော ကံကို ပေးအပ်ခြင်း။ (အံ၊၂၊၅၀၇။) (အံ၊မြန်၊၂။၆၃၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အဓိကရုဏ်း ငြိမ်းစေသင့်သော ရဟန်း၏ အင်္ဂါ ၅ ပါး

၁။ အာပတ်ကို သိခြင်း၊
၂။ အာပတ် ဖြစ်ကြောင်း သမုဋ္ဌာန်ကို သိခြင်း၊
၃။ အာပတ်၏ ပယောဂကို သိခြင်း၊
၄။ အာပတ်၏ ငြိမ်းခြင်းကို သိခြင်း၊
၅။ အာပတ်အဆုံးအဖြတ်၌ လိမ္မာကျွမ်းကျင်ခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၃၄၆။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၄၅၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အဓိကရုဏ်း ငြိမ်းစေသင့်သော ရဟန်း၏ အင်္ဂါ ၅ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ အဓိကရုဏ်းကို သိခြင်း၊
၂။ အဓိကရုဏ်းဖြစ်ကြောင်း သမုဋ္ဌာန်ကို သိခြင်း၊
၃။ အဓိကရုဏ်း၏ ပယောဂကို သိခြင်း၊
၄။ အဓိကရုဏ်း၏ ငြိမ်းခြင်းကို သိခြင်း၊
၅။ အဓိကရုဏ်းအဆုံးအဖြတ်၌ လိမ္မာ ကျွမ်းကျင်ခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၃၄၇) (ဝိ၊မြန်၊၅။၄၅၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အဓိကရုဏ်း ငြိမ်းစေသင့်သော ရဟန်း၏ အင်္ဂါ ၅ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ ဆန္ဒာဂတိသို့ မလိုက်ခြင်း၊
၂။ ဒေါသာဂတိသို့ မလိုက်ခြင်း၊
၃။ မောဟာဂတိသို့ မလိုက်ခြင်း၊
၄။ ဘယာဂတိသို့ မလိုက်ခြင်း၊
၅။ အရှက်ရှိခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၃၄၇။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၄၅၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အဓိကရုဏ်း ငြိမ်းစေသင့်သော ရဟန်း၏ အင်္ဂါ ၅ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ ဆန္ဒာဂတိသို့ မလိုက်ခြင်း၊
၂။ ဒေါသာဂတိသို့ မလိုက်ခြင်း၊
၃။ မောဟာဂတိသို့ မလိုက်ခြင်း၊
၄။ ဘယာဂတိသို့ မလိုက်ခြင်း၊
၅။ အကြားအမြင် ဗဟုသုတနှင့် ပြည့်စုံခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၃၄၇။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၄၅၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အဓိကရုဏ်း ငြိမ်းစေသင့်သော ရဟန်း၏ အင်္ဂါ ၅ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ဝတ္ထုကို သိခြင်း၊
၂။ နိဒါန်းကို သိခြင်း၊
၃။ ပညတ်ချက်ကို သိခြင်း၊
၄။ မျက်မှောက်ဖြစ်သော ပုဒ်ကို သိခြင်း၊
၅။ ရှေ့နောက် စကားစပ်ကို သိခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၃၄၈။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၄၅၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အဓိကရုဏ်း ငြိမ်းစေသင့်သော ရဟန်း၏ အင်္ဂါ ၅ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ဝတ္ထုကို သိခြင်း၊
၂။ နိဒါန်းကို သိခြင်း၊
၃။ ပညတ်ချက်ကို သိခြင်း၊
၄။ မျက်မှောက်ဖြစ်သော ပုဒ်ကို သိခြင်း၊
၅။ ရှေ့နောက် စကားစပ်ကို သိခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၃၄၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အဓိကရုဏ်း ငြိမ်းစေသင့်သော ရဟန်း၏ အင်္ဂါ ၅ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ ဆန္ဒာဂတိသို့ မလိုက်ခြင်း၊
၂။ ဒေါသာဂတိသို့ မလိုက်ခြင်း၊
၃။ မောဟာဂတိသို့ မလိုက်ခြင်း၊
၄။ ဘယာ ဂတိသို့ မလိုက်ခြင်း၊
၅။ သူတော်ကောင်းတရားကို အလေးပြု၍ အာမိသကို အလေးဂရု မပြုခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၃၄၉။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၄၅၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အဓိကရုဏ်း လေးပါးတို့၏ ဖြစ်ကြောင်း သမုဋ္ဌာန် ၃၃ ပါး

၁။ ဝိဝါဒါဓိကရုဏ်းဖြစ်ကြောင်း (သမုဋ္ဌာန်) ကား ဘေဒကရဝတ္ထု (၁၈) ပါး၊
၂။ အနုဝါဒါဓိကရုဏ်းဖြစ်ကြောင်း သမုဋ္ဌာန်ကား ဝိပတ္တိ (၄) ပါး၊
၃။ အာပတ္တာဓိကရုဏ်းဖြစ်ကြောင်း သမုဋ္ဌာန်အာပတ် အစု (၇) ပါး၊
၄။ ကိစ္စာဓိကရုဏ်းဖြစ်ကြောင်း သမုဋ္ဌာန် ကံ ၄ ပါး ပေါင်း ၃၃ ပါး ဖြစ်ကုန်၏။ (ဝိ၊၅၊၂၆၆။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၃၅၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အဓိကရုဏ်း လေးပါးတို့၏ မူလ ၃၃ ပါး

၁။ ဝိဝါဒါဓိကရုဏ်း၏ မူလ (၁၂) ပါး၊
၂။ အနုဝါဒါဓိ ကရုဏ်း၏ မူလ ၁၄ ပါး၊
၃။ အာပတ္တာဓိကရုဏ်း၏ မူလ (၆) ပါး၊
၄။ ကိစ္စာဓိကရုဏ်း၏ မူလသည် သံဃာ ၁ ပါးသာ၊ ပေါင်း ၃၃ ပါး ဖြစ်၏။ (ဝိ၊၅၊၂၆၆။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၃၅၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အဓိကရုဏ်း အင်္ဂါ ၅ ပါး (မယူအပ်သော အဓိကရုဏ်း၏ အင်္ဂါ ၅ ပါး)

၁။ အဓိကရုဏ်းကို ယူခြင်းငှာ အခါမဟုတ်ဟု သိအံ့၊ အဓိကရုဏ်းကို မယူအပ်၊
၂။ မိမိ ယူအပ်သော အဓိ ကရုဏ်းသည် မထင်ရှား မဟုတ်မှန်ဟု သိအံ့၊ အဓိကရုဏ်းကို မယူအပ်၊
၃။ မိမိယူအပ်သော အဓိကရုဏ်းသည် အကျိုးစီးပွားနှင့် မစပ်ဟု သိအံ့၊ အဓိကရုဏ်းကို မယူအပ်၊
၄။ အဓိ ကရုဏ်းကို ယူသည်ရှိသော် ဓမ္မဝိနယအားဖြင့် အဆွေခင်ပွန်းဖြစ်သော အသင်းအပင်း ရဟန်းတို့ မရအံ့ဟု သိအံ့၊ အဓိကရုဏ်းကို မယူအပ်၊
၅။ အဓိကရုဏ်းကို ယူခြင်းကြောင့် သံဃာကွဲပြားခြင်း စသည် ဖြစ်လတ္တံ့ဟု သိအံ့၊ ထိုအဓိကရုဏ်းကို မယူအပ်။ (ဝိ၊၅၊၃၃၁။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၄၃၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အဓိကရုဏ်းကို ငြိမ်းစေခြင်းငှာ မသင့်သော ရဟန်း၏အင်္ဂါ ၅ ပါး

၁။ အာပတ်ကို မသိခြင်း၊
၂။ အာပတ်ဖြစ်ကြောင်း (သမုဋ္ဌာန်) ကို မသိခြင်း၊
၃။ အာပတ်၏ ပယောဂကို မသိခြင်း၊
၄။ အာပတ်၏ ငြိမ်းခြင်းကို မသိခြင်း၊
၅။ အာပတ် အဆုံးဖြတ်၌ မကျွမ်းကျင်ခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၃၄၆။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၄၅၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အဓိကရုဏ်းကို ငြိမ်းစေခြင်းငှာ မသင့်သော ရဟန်း၏အင်္ဂါ ၅ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ အဓိကရုဏ်းကို မသိခြင်း၊
၂။ အဓိကရုဏ်းဖြစ်ကြောင်း (သမုဋ္ဌာန်) ကို မသိခြင်း၊
၃။ အဓိကရုဏ်း၏ ပယောဂကို မသိခြင်း၊
၄။ အဓိကရုဏ်း၏ ငြိမ်းခြင်းကို မသိခြင်း၊
၅။ အဓိကရုဏ်း အဆုံးဖြတ်၌ မကျွမ်းကျင်ခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၃၄၇။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၄၅၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အဓိကရုဏ်းကို ငြိမ်းစေခြင်းငှာ မသင့်သော ရဟန်း၏အင်္ဂါ ၅ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ ဆန္ဒာ ဂတိသို့ လိုက်ခြင်း၊
၂။ ဒေါသာဂတိသို့ လိုက်ခြင်း၊
၃။ မောဟာဂတိသို့ လိုက်ခြင်း၊
၄။ ဘယာဂတိသို့ လိုက်ခြင်း၊
၅။ အရှက်မရှိခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၃၄၇။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၄၅၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အဓိကရုဏ်းကို ငြိမ်းစေခြင်းငှာ မသင့်သော ရဟန်း၏အင်္ဂါ ၅ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ ဆန္ဒာ ဂတိသို့ လိုက်ခြင်း၊
၂။ ဒေါသာဂတိသို့ လိုက်ခြင်း၊
၃။ မောဟာဂတိသို့ လိုက်ခြင်း၊
၄။ ဘယာဂတိသို့ လိုက်ခြင်း၊
၅။ အကြားအမြင် နည်းပါးခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၃၄၇။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၄၅၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အဓိကရုဏ်းကို ငြိမ်းစေခြင်းငှာ မသင့်သော ရဟန်း၏အင်္ဂါ ၅ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ဝတ္ထုကို မသိခြင်း၊
၂။ နိဒါန်းကို မသိခြင်း၊
၃။ ပညတ်ချက်ကို မသိခြင်း၊
၄။ မျက်မှောက် ဖြစ်သော ပုဒ်ကို မသိခြင်း၊
၅။ ရှေ့နောက် ဆက်စပ်ကို မသိခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၃၄၈။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၄၅၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အဓိကရုဏ်းကို ငြိမ်းစေခြင်းငှာ မသင့်သော ရဟန်း၏အင်္ဂါ ၅ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ ဆန္ဒာဂတိသို့ လိုက်ခြင်း၊
၂။ ဒေါသာဂတိသို့ လိုက်ခြင်း၊
၃။ မောဟာဂတိသို့ လိုက်ခြင်း၊
၄။ ဘယာဂတိသို့ လိုက်ခြင်း၊
၅။ ဝိနည်း၌ မကျွမ်းကျင် မလိမ္မာခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၃၄၈။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၄၅၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အဓိကရုဏ်းကို ငြိမ်းစေခြင်းငှာ မသင့်သော ရဟန်း၏အင်္ဂါ ၅ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ ဆန္ဒာဂတိသို့ လိုက်ခြင်း၊
၂။ ဒေါသာဂတိသို့ လိုက်ခြင်း၊
၃။ မောဟာဂတိသို့ လိုက်ခြင်း၊
၄။ ဘယာ ဂတိသို့ လိုက်ခြင်း၊
၅။ အာမိသကိုသာ အလေးပြု၍ သူတော်ကောင်းတရားကို အလေးမပြုခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၃၄၈။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၄၅၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အဓိကရုဏ်းကို ငြိမ်းစေခြင်းငှာ မသင့်သော ရဟန်း၏အင်္ဂါ ၅ ပါး(တစ်နည်း)

၁။ ဆန္ဒာဂတိသို့ လိုက်ခြင်း၊
၂။ ဒေါသာဂတိသို့ လိုက်ခြင်း၊
၃။ မောဟာဂတိသို့ လိုက်ခြင်း၊
၄။ ဘယာဂတိသို့ လိုက်ခြင်း၊
၅။ ပုဂ္ဂိုလ်ကိုသာ အလေးပြု၍ သံဃာကို အလေးမပြုခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၃၄၈။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၄၅၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အဓိကရုဏ်းကို ငြိမ်းစေတတ်သော တရား ၇ ပါး

၁။ သမ္မုခါဝိနည်းကို ပေးအပ်ခြင်း၊
၂။ သတိဝိနည်းကို ပေးအပ်ခြင်း၊
၃။ အမူဠှဝိနည်းကို ပေးအပ်ခြင်း၊
၄။ ဝန်ခံခြင်းဖြင့် ပြုအပ်ခြင်း၊
၅။ ယေဘုယျသိကာကံကို ပြုအပ်ခြင်း၊
၆။ တဿပါပိယသိကာကံကို ပြုအပ်ခြင်း၊
၇။ တိဏဝတ္ထာရကကံကို ပြုအပ်ခြင်း။ (ဒီ၊၃၊၂၁၀။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၃၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အဓိကရုဏ်းကို တစ်ဖန် ကံပြုဖို့ လှုံ့ဆော်ပုံ ၁၂ မျိုး (တရားနည်းလမ်းနှင့် အညီ နှိမ်နင်းအပ် ပြီးသော အဓိကရုဏ်းကို တစ်ဖန် ကံပြုဖို့ လှုံ့ဆော်ပုံ ၁၂ မျိုး)

၁။ ကံကို မပြုရသေးဟု လှုံ့ဆော်ခြင်း၊
၂။ ကံကို မကောင်းသဖြင့် ပြုထား၏ဟု လှုံ့ဆော်ခြင်း၊
၃။ ကံကို နောက်ထပ် ပြုထိုက်၏ဟု လှုံ့ဆော်ခြင်း၊
၄။ ကံကို မနှိမ်နင်းရသေးဟု လှုံ့ဆော်ခြင်း၊
၅။ ကံကို မကောင်းသဖြင့် နှိမ်နင်းထား၏ဟု လှုံ့ဆော်ခြင်း၊
၆။ ကံကို နောက်ထပ် နှိမ်နင်းထိုက်၏ဟု လှုံ့ဆော်ခြင်း၊
၇။ ကံကို မဆုံးဖြတ်ရသေးဟု လှုံ့ဆော်ခြင်း၊
၈။ ကံကို မကောင်းသဖြင့် ဆုံးဖြတ်ထား၏ဟု လှုံ့ဆော်ခြင်း၊
၉။ ကံကို နောက်ထပ် ဆုံးဖြတ်ထိုက်၏ဟု လှုံ့ဆော်ခြင်း၊
၁၀။ အဓိကရုဏ်းကို မငြိမ်းသေးဟု လှုံ့ဆော်ခြင်း၊
၁၁။ အဓိကရုဏ်းကို မကောင်းသဖြင့် ငြိမ်းထား၏ဟု လှုံ့ဆော်ခြင်း၊
၁၂။ အဓိကရုဏ်းကို နောက်ထပ် ငြိမ်းစေထိုက်၏ဟု လှုံ့ဆော်ခြင်း။ (ဝဇိရ၊၃၃၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အဓိကရုဏ်းကို တားမြစ်သော ပုဂ္ဂိုလ်၏ အင်္ဂါ ၄ ပါး

၁။ ဆန္ဒာဂတိသို့ လိုက်သည် ဖြစ်၍ အဓိကရုဏ်းကို တားမြစ်ခြင်း၊
၂။ ဒေါသာဂတိကို လိုက်သည် ဖြစ်၍ တားမြစ်ခြင်း၊
၃။ မောဟာဂတိသို့ လိုက်သည်ဖြစ်၍ တားမြစ်ခြင်း၊
၄။ ဘယာဂတိသို့ လိုက်သည် ဖြစ်၍ တားမြစ်ခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၂၆၅။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၃၅၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အဓိကရုဏ်းကို တားမြစ်သော် အာပတ်သင့်သော ပုဂ္ဂိုလ် ၄ မျိုး

၁။ ထိုနေ့ ပဉ္စင်းခံသော ရဟန်းသည် တားမြစ်အံ့ ပါစိတ်အာပတ် သင့်၏၊
၂။ အာဂန္တုရဟန်းသည် တားမြစ်အံ့ ပါစိတ်အာပတ် သင့်၏၊
၃။ ဝိနည်းဓိုရ် (ကာရက) သည် တားမြစ်အံ့ ပါစိတ်အာပတ် သင့်၏၊
၄။ ဆန္ဒပေးသော ရဟန်းသည် တားမြစ်အံ့ ပါစိတ်အာပတ် သင့်၏။ (ဝိ၊၅၊၂၆၅။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၃၅၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အဓိကရုဏ်းကို ဖြစ်စေသော ရဟန်း၏ အပြစ် ၅ ပါး

၁။ မရသေးသော တရားထူးကို မရခြင်း၊
၂။ ရပြီးသော တရားထူးမှ ယုတ်လျော့ခြင်း၊
၃။ မကောင်းသော ကျော်စောသတင်း ပျံ့နှံ့ခြင်း၊
၄။ တွေတွေဝေဝေ သေရခြင်း၊
၅။ သေလွန်ပြီးနောက် ငရဲသို့ ကျရောက်ရခြင်း။ (အံ၊၂၊၂၂၀။) (အံ၊မြန်၊၂။၂၇၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အဓိကရုဏ်းငြိမ်းကြောင်း သမထ ၇ မျိုး

၁။ သမ္မုခါဝိနည်း သမထ၊
၂။ သတိဝိနည်း သမထ၊
၃။ အမူဠှဝိနည်း သမထ၊
၄။ ပဋိညာယကာရဏ၊
၅။ ယေဘုယျသိကာ၊
၆။ တဿ ပါပိယသိကာ၊
၇။ တိဏဝတ္ထာရက။ (မ၊၃၊၃၅။) (မ၊မြန်၊၃။၃၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အဓိကရုဏ်းငြိမ်းစေသင့်သော ရဟန်း၏ အင်္ဂါ ၅ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ ဆန္ဒာဂတိသို့ မလိုက်ခြင်း၊
၂။ ဒေါသာဂတိသို့ မလိုက်ခြင်း၊
၃။ မောဟာဂတိသို့ မလိုက်ခြင်း၊
၄။ ဘယာ ဂတိသို့ မလိုက်ခြင်း၊
၅။ ဝိနည်း၌ ကျွမ်းကျင် လိမ္မာခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၃၄၈။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၄၅၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အဓိကရုဏ်းငြိမ်းစေသင့်သော ရဟန်း၏ အင်္ဂါ ၅ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ ဆန္ဒာဂတိသို့ မလိုက်ခြင်း၊
၂။ ဒေါသာဂတိသို့ မလိုက်ခြင်း၊
၃။ မောဟာဂတိသို့ မလိုက်ခြင်း၊ ။၄။ ဘယာဂတိသို့ မလိုက်ခြင်း၊
၅။ သံဃာကို အလေးပြု၍ ပုဂ္ဂိုလ်ကို အလေးမပြုခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၃၄၈။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၄၅၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အဓိကရုဏ်းဖြစ်သော ရဟန်းတို့အား ကျေးဇူးများသော ရဟန်း အင်္ဂါ ၅ ပါး

၁။ ပါတိမောက္ခ သံဝရ သီလနှင့် ပြည့်စုံလျက် အနည်းငယ်မျှသော အပြစ်တို့၌ ဘေးဟု ရှုလေ့ရှိခြင်း၊
၂။ စ-လယ် ဆုံး သုံးပါးလုံး ကောင်းခြင်းရှိသော တရားတို့၌ အကြားအမြင် ဗဟုဿုတနှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၃။ ပါတိမောက် နှစ်ပါးတို့ကို အကျယ်အားဖြင့် ဝေဖန် ဆုံးဖြတ်နိုင်ခြင်း၊
၄။ ဝိနည်း တရား၌ တည်ခြင်း၊
၅။ တရားဖြစ်ဘက် (အမှုဖြစ်ဘက်) ရဟန်းနှစ်ပါးတို့အား သက်သာရာ ရစေခြင်း ကြည်ညိုစေခြင်းငှာ စွမ်းနိုင်ခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၃၃၃။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၄၃၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အဓိကရုဏ်းဖြစ်သော ရဟန်းတို့အား ကျေးဇူးများသော ရဟန်း အင်္ဂါ ၅ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ စင်ကြယ်သော ကိုယ်အကျင့် ရှိခြင်း၊
၂။ စင်ကြယ်သော နှုတ်အကျင့် ရှိခြင်း၊
၃။ စင်ကြယ်သော အသက်မွေးမှု ရှိခြင်း၊
၄။ ပညာရှိခြင်း၊
၅။ မေးစစ်ခြင်းငှာ စွမ်းနိုင်ခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၃၃၃။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၄၃၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အဓိကရုဏ်းဖြစ်သော ရဟန်းတို့အား ကျေးဇူးများသော ရဟန်း အင်္ဂါ ၅ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ဝတ္ထုကို သိခြင်း၊
၂။ နိဒါန်းကို သိခြင်း၊
၃။ ပညတ်ကို သိခြင်း၊
၄။ မျက်မှောက်ဖြစ်သော ပုဒ်ကို သိခြင်း၊
၅။ ရှေ့နောက် စကားအစပ်ကို သိခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၃၃၃။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၄၃၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အဓိစိတ္တသိက္ခာကို အားထုတ်သော ရဟန်း နှလုံးသွင်းအပ်သော နိမိတ် ၃ ပါး

၁။ သမာဓိ နိမိတ်ကို ရံဖန်ရံခါ နှလုံးသွင်းအပ်ခြင်း၊
၂။ ပဂ္ဂဟနိမိတ်ကို ရံဖန်ရံခါ နှလုံးသွင်းအပ်ခြင်း၊
၃။ ဥပေက္ခာနိမိတ်ကို ရံဖန်ရံခါ နှလုံးသွင်းအပ်ခြင်း။ (အံ၊၁၊၂၅၈။) (အံ၊မြန်၊၁။၂၇၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အဓိစ္စသမုပ္ပန္နဒိဋ္ဌိ ၂ မျိုး

၁။ ပထမ အဓိစ္စသမုပ္ပန္နဒိဋ္ဌိဝါဒ- အသညသတ်ဗြဟ္မာ တစ်ဘဝမျှကိုသာ အောက်မေ့နိုင်သဖြင့် အတ္တသည်လည်းကောင်း လောကသည်လည်းကောင်း အကြောင်း မရှိဘဲ ဖြစ်၏ဟု ယူခြင်း၊
၂။ ဒုတိယ အဓိစ္စသမုပ္ပန္နဒိဋ္ဌိဝါဒ- အတ္တသည်လည်းကောင်း လောကသည် လည်းကောင်း အကြောင်းမရှိဘဲ ဖြစ်၏ဟု ကြံဆခြင်း ဉာဏ်အတုဖြင့် စူးစမ်းခြင်း။ (ဒီ၊၁၊၂၆၊၂၇။) (ဒီ၊မြန်၊၁။၃၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အဓိဋ္ဌာန် ၄ မျိုး

၁။ သစ္စာဓိဋ္ဌာန်၊
၂။ စာဂါဓိဋ္ဌာန်၊
၃။ ဥပသမာဓိဋ္ဌာန်၊
၄။ ပညာဓိဋ္ဌာန်။ (စရိယာ၊ဋ္ဌ၊၃၁၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အဓိဋ္ဌာန် တည်ရာ ၄ ပါး

၁။ ပညာသာလျှင် အဓိဋ္ဌာန်တည်ရာ၊
၂။ သစ္စာသာလျှင် အဓိဋ္ဌာန် တည်ရာ၊
၃။ စွန့်ကြဲခြင်းသာလျှင် အဓိဋ္ဌာန်တည်ရာ၊
၄။ ကိလေသာငြိမ်းခြင်းသာလျှင် အဓိဋ္ဌာန် တည်ရာ။ (ဒီ၊၃၊၁၉၁။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၁၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အဓိဋ္ဌာန်တင်ထိုက်သော သင်္ကန်း ၁၁ မျိုး

၁။ ဒုကုဋ်၊
၂။ ဧကသီ၊
၃။ သင်းပိုင်၊
၄။ မိုးရေခံ သင်္ကန်း၊
၅။ နိသီဒိုင်၊
၆။ အပေါ်လွှမ်းသင်္ကန်း၊
၇။ အမာလွှမ်းသင်္ကန်း၊
၈။ မျက်နှာသုတ်ပုဝါ၊
၉။ ပရိက္ခရာအဝတ်၊
၁၀။ ရေသနုပ်၊
၁၁။ ရင်စည်းတဘက်။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၄၊၁၈၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အဓိဋ္ဌာန်တော်ကြီး ၅ ပါး (ဘုရားရှင်၏ အဓိဋ္ဌာန်တော်ကြီး ၅ ပါး)

၁။ သီဟိုဠ်ကျွန်း၌ မဟာဗောဓိပင် တည်စေခြင်းငှာ အသောကမင်းကြီး မဟာဗောဓိပင် လာယူသောအခါ မဟာ ဗောဓိပင်၏ လက်ယာအကိုင်းသည် အလိုလိုပြတ်၍ ရွှေဖျင်းအိုး၌ တည်စေခြင်း၊
၂။ ထိုရွှေဖျင်းအိုး၌ တည်သော အခါ၌လည်း မဟာဗောဓိသည် ရှေးဦးစွာ ဆီးနှင်းပြည့်သော တိမ်တိုက်သို့ ၇ ရက် ဝင်ပြီးမှ တည်စေခြင်း၊
၃။ ရွှေဖျင်းအိုး၌ တည်ပြီးနောက် အရွက်အသီးတို့မှ ရောင်ခြည်တော် (၆) ပါးကို လွှတ်စေခြင်း၊
၄။ ထူပါရုံစေတီ၌ လက်ယာညှပ်ရိုး ဓာတ်တော်တည်သော နေ့တွင် ရေမီးအစုံတန်ခိုးပြာဋိဟာကို ပြုစေခြင်း၊
၅။ မဟာစေတီတည်သောအခါ ဓာတ်တော် များသည် ဘုရားရှင်၏ အသွင်တော်ကို ယူ၍ ကောင်းကင်သို့ ပျံတက်ပြီးလျှင် ရေမီးအစုံ တန်ခိုး ပြာဋိဟာကို ပြုစေခြင်း။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၆၈-၆၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အဓိပညတ္တိ ၆ ပါး

၁။ ခန္ဓပညတ္တိ၊
၂။ ဓာတုပညတ္တိ၊
၃။ အာယတနပညတ္တိ၊
၄။ ဣန္ဒြိယပညတ္တိ၊
၅။ သစ္စပညတ္တိ၊
၆။ ပုဂ္ဂလပညတ္တိ။ (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၀၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အဓိပတိ တရား ၄ ပါး

၁။ ဆန္ဒာဓိပတိ- ဆန္ဒသာလျှင်ဖြစ်သော အကြီးအမှူး၊
၂။ ဝီရိယာဓိပတိ- လုံ့လသာလျှင်ဖြစ်သော အကြီးအမှူး၊
၃။ စိတ္တာဓိပတိ- စိတ်သာလျှင် ဖြစ်သော အကြီးအမှူး၊
၄။ ဝီမံသာဓိပတိ- ပညာသာလျှင်ဖြစ်သော အကြီးအမှူး။ (ဝိသုဒ္ဓိ၊၂၊၁၆၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အဓိပတိပစ္စည်း ၂ မျိုး

၁။ သဟဇာတာဓိပတိ၊
၂။ အာရမ္မဏာဓိပတိ။ (ပဋ္ဌာန၊၁၊၁၃၆၊၁၃၇၊၃၁၀၊ ၃၆၇၊၄၁၀၊၄၄၆။) (ပဋ္ဌာန၊၂၊၄၅၊၄၆၊၁၁၇၊၁၂၀၊၁၆၁၊၁၆၃၊၂၆၁၊၂၆၂၊၂၉၁-၂၊၃၂၅၊၃၅၀၊၃၇၄၊ ၃၉၄၊ ၄၀၆၊၄၁၃၊၄၂၅၊၄၄၄၊၄၅၀၊၄၇၉။) (ပဋ္ဌာန၊၃၊၉၊၄၁၊၆၀၊၇၅၊၈၈၊၉၇၊၁၁၂၊၁၂၈၊၁၄၁၊၁၆၂၊၁၈၆၊၂၁၅၊၄၁၅၊၄၃၂၊၄၅၀။) (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၃၄၅။) (ဝိသုဒ္ဓိ၊၂၊၁၆၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အဓိမုတ္တိ ၂ မျိုး

၁။ ဟီနာဓိမုတ္တိ- ယုတ်သော နှလုံးသွင်းခြင်း၊
၂။ ပဏီတာဓိမုတ္တိ- မြတ်သော နှလုံးသွင်းခြင်း။ (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၁၊၂၅၀။) (ဝိမတိ၊၁၊၅၄။) (ဝိသုဒ္ဓိ၊ဋီ၊၁၊၂၄၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အနက်သဒ္ဒါ ကုန်ဆုံးခြင်းအားဖြင့် ပြောဆိုတတ်သော ပုဂ္ဂိုလ် ၄ မျိုး

၁။ အနက်အားဖြင့်သာ ကုန်ဆုံးခြင်းသို့ ရောက်၍ သဒ္ဒါအားဖြင့် ကုန်ဆုံးခြင်းသို့ မရောက်ဘဲ ပြောဆိုတတ်သော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၂။ သဒ္ဒါအားဖြင့်သာ ကုန်ဆုံးခြင်းသို့ ရောက်၍ နက်အားဖြင့် ကုန်ဆုံးခြင်းသို့ မရောက်ဘဲ ပြောဆိုတတ်သော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၃။ အနက်အားဖြင့်လည်းကောင်း သဒ္ဒါအားဖြင့် လည်းကောင်း ကုန်ဆုံးခြင်းသို့ ရောက်၍ ပြောဆိုတတ်သော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၄။ အနက်အားဖြင့် လည်းကောင်း သဒ္ဒါအားဖြင့်လည်းကောင်း ကုန်ဆုံးခြင်းသို့ မရောက်ဘဲ ပြောဆို တတ်သော ပုဂ္ဂိုလ်။ (အံ၊၁၊၄၅၅-၄၅၆။) (အံ၊မြန်၊၁။၄၆၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အနညပါစိတ် ၄ မျိုး

၁။ ဧတဒေဝ ပစ္စယံ ကရိတွာ အနညံ ပါစိတ္တိယံ-ဟူ၍ ဟောတော်မူ အပ်သော အနုပခဇ္ဇသေယျကပ္ပန သိက္ခာပုဒ်အရ သင့်သော ပါစိတ်အာပတ်၊
၂။ ဧဟာဝုသော ဂါမံ ဝါ နိဂမံ ဝါ ဟူသော သိက္ခာပုဒ်အရ သင့်သော ပါစိတ်အာပတ်၊
၃။ သဉ္စိစ္စကုက္ကုစ္စ ဥပဒဟန သိက္ခာပုဒ်အရ သင့်သော ပါစိတ်အာပတ်၊
၄။ ဥပဿုတိတိဋ္ဌန သိက္ခာပုဒ်အရ သင့်သော ပါစိတ်အာပတ်။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၄၊၁၇၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အနတိရိက် ဝိနည်းကံ ၅ ပါး

၁။ မအပ်သော သစ်သီး စသည်ကို အတိရိက်ပြုခြင်း၊
၂။ အကပ် မခံအပ်သောဝတ္ထုကို အတိရိက်ပြုခြင်း၊
၃။ မချီ, မကြွ, မ မနိုင်သောဝတ္ထုကို အတိရိက် ပြုခြင်း၊
၄။ ဟတ္ထပါသ်တွင်း မဟုတ်သည်ကို အတိရိက်ပြုခြင်း၊
၅။ ဤအလုံးစုံကို တော်ပြီဟု မဆိုခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၃၂၅။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၄၂၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အနတ္တမည်ကြောင်း ၄ ပါး

၁။ ပုဂ္ဂိုလ်, သတ္တဝါတို့မှ ဆိတ်သုဉ်းခြင်း အနက်သဘောကြောင့် အနတ္တ မည်၏၊
၂။ အရှင်မရှိခြင်း အနက်သဘောကြောင့် အနတ္တ မည်၏၊
၃။ အစိုးမရခြင်း အနက်သဘောကြောင့် အနတ္တ မည်၏၊
၄။ အတ္တ၏ အဖြစ်ကို ပယ်ခြင်းဟူသော အနက် သဘောကြောင့် အနတ္တ မည်၏။ (မ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၉။) (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၄၅။) (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၃၊၁၈၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အနတ္တလက္ခဏာ ၃ ပါး

၁။ ပရတော- မိမိဥစ္စာ မဟုတ်သော အနက်သဘောအားဖြင့် ဖြစ်ခြင်း၊
၂။ သုညတော- ပိုင်ရှင်မရှိသော ကင်းဆိတ်သော အနက်သဘောအားဖြင့် ဖြစ်ခြင်း၊
၃။ အနတ္တတော- မိမိအလိုသို့ မလိုက်သော အနက်သဘောအားဖြင့် ဖြစ်ခြင်း။ (အံ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၇၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အနတ္တသညာကို ဖြစ်စေသော ရဟန်း၏ အကျိုး ၆ မျိုး

၁။ အလုံးစုံသော လောက၌ တဏှာဒိဋ္ဌိတို့မှ ကင်းရလိမ့်မည်ဟု မြင်ခြင်း၊
၂။ ငါဟူသော စွဲယူမှု အခြင်းအရာ ဒိဋ္ဌိသည်လည်း ငါ့အား ချုပ်ကုန်လိမ့်မည်ဟု မြင်ခြင်း၊
၃။ ငါ၏ ဥစ္စာဟု စွဲမက်မှု တဏှာတို့ သည်လည်း ငါ့အား ချုပ်ကုန်လိမ့်မည်ဟု မြင်ခြင်း၊
၄။ ငါသည် ပုထုဇဉ်နှင့် မဆက်ဆံသော ဉာဏ်နှင့် ပြည့်စုံလိမ့်မည်ဟု မြင်ခြင်း၊
၅။ အကြောင်းတရားတို့ကို ကောင်းစွာ မြင်ရ လိမ့်မည်ဟု သိခြင်း၊
၆။ အကြောင်းကြောင့် ဖြစ်သော အကျိုးတရားတို့ကိုလည်း ကောင်းစွာ မြင်ရလိမ့်မည်ဟု သိခြင်း။ (အံ၊၂၊၃၈၆။) (အံ၊မြန်၊၂။၄၈၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အနတ္တာနုပဿနာဉာဏ် လွတ်ရာ ဥပါဒါန် ၃ ပါး

၁။ ဒိဋ္ဌုပါဒါန်၊
၂။ သီလဗ္ဗတုပါဒါန်၊
၃။ အတ္တဝါဒုပါဒါန်။ (ပဋိသံ။၂၄၃။) (ပဋိသံ၊မြန်။၃၀၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အနန္တ ၃ မျိုး

၁။ အကာသာနန္တ- မိုးကောင်းကင်ဟူသော အနန္တ၊
၂။ စက္ကဝဠာနန္တ- စကြဝဠာ ဟူသော အနန္တ၊
၃။ သတ္တနိကာယာနန္တ- သတ္တဝါအပေါင်း ဟူသော အနန္တ။ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၀၄။) (ဝိသုဒ္ဓိ၊ဋီ၊၁၊၂၄၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အနန္တရ ၂ မျိုး

၁။ အာသန္နအနန္တရ- ဝိပဿနာသည် မဂ်၏ အာသန္နာနန္တရ၊
၂။ ဒူရအနန္တရ- ဝိပဿနာသည် ဖိုလ်၏ ဒူရာနန္တရ။ (သံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၅၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အနန္တဝါဒိဋ္ဌိကို ဖြစ်စေသော တရား ၅ ပါး

၁။ ရုပ်ကို အမှား နှလုံးသွင်းသောကြောင့် အနန္တဝါ ဒိဋ္ဌိ ဖြစ်၏၊
၂။ ဝေဒနာကို အမှား နှလုံးသွင်းသောကြောင့် အနန္တဝါဒိဋ္ဌိ ဖြစ်၏၊
၃။ သညာကို အမှား နှလုံးသွင်းသောကြောင့် အနန္တဝါဒိဋ္ဌိ ဖြစ်၏၊
၄။ သင်္ခါရကို အမှား နှလုံးသွင်း သောကြောင့် အနန္တဝါဒိဋ္ဌိ ဖြစ်၏၊
၅။ ဝိညာဏ်ကို အမှား နှလုံးသွင်းသောကြောင့် အနန္တဝါ ဒိဋ္ဌိ ဖြစ်၏။ (သံ၊၂၊၁၇၆။) (သံ၊မြန်၊၂။၁၆၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အနရိယဝေါဟာရ ၈ မျိုး

အရိယာမဟုတ်သူတို့၏ စကား ၈ မျိုးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အနရိယဝေါဟာရ ၈ မျိုး

အရိယာမဟုတ်သူတို့၏ အသုံးအနှုန်း ၈ မျိုးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အနဝတတ်အိုင်၏ ဘေး၌ ရေစီးထွက်ရာ အပေါက် ၄ မျိုး

၁။ သီဟမည်သော အပေါက်အဝ (သီဟမုခ)၊
၂။ ဟတ္ထိမည်သော အပေါက်အဝ (ဟတ္ထိမုခ)၊
၃။ အဿမုခမည်သော အပေါက်အဝ (အဿမုခ)၊
၄။ ဥသဘမည်သော အပေါက်အဝ (ဥသဘမုခ)။ (မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၅။) (အံ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၁၉။) (ဥဒါန၊ဋ္ဌ၊၂၇၃။) (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၁၊၂၅၆။) (သုတ္တနိဋ္ဌ၊၂။၁၆၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အနဝတတ်အိုင်ကို ခြံရံထားသော တောင်ထွဋ် ၅ လုံး

၁။ သုဒဿနကူဋတောင်၊
၂။ စိတ္တကူဋ တောင်၊
၃။ ကာဠကူဋတောင်၊
၄။ ဂန္ဓမာဒနကူဋတောင်၊
၅။ ကေလာသကူဋတောင်။ (မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၅။) (အံ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၁၈။) (ဥဒါန၊ဋ္ဌ၊၂၇၂။) (သုတ္တနိဋ္ဌ၊၂။၁၆၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အနွယ် ၂ မျိုး

၁။ ကဲ့ရဲ့ရှုတ်ချအပ်သော ယုတ်ညံ့သော အနွယ်၊
၂။ မကဲ့ရဲ့ မရှုတ်ချအပ်သော ဂေါတမအနွယ်, မောဂ္ဂလ္လာနအနွယ်စသော မြင့်မြတ်သော အနွယ်။ (ဝိ၊၂၊၈။) (ဝိ၊မြန်၊၂။၁၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အနွယ် ၈ မျိုး

၁။ ခတ္တိယ အနွယ်၊
၂။ ပုဏ္ဏား အနွယ်၊
၃။ ကုန်သည် အနွယ်၊
၄။ သူဆင်းရဲ အနွယ်၊
၅။ ရဟန်း အနွယ်၊
၆။ အမျိုး အနွယ်၊
၇။ မင်း အနွယ်၊
၈။ အရိယာ အနွယ်။ (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၉၁။) (စူဠနိ၊ဋ္ဌ၊၁၁၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အနှစ် ၄ မျိုး

၁။ သီလအနှစ်၊
၂။ သမာဓိအနှစ်၊
၃။ ပညာအနှစ်၊
၄။ ဝိမုတ္တိအနှစ်၊
၅။ ဝိမုတ္တိဉာဏ ဒဿနအနှစ်။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၆၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အနှစ်မည်သောတရား ၅ ပါး

၁။ သီလအနှစ်၊
၂။ သမာဓိအနှစ်၊
၃။ ပညာအနှစ်၊
၄။ အရဟတ္တဖိုလ်အနှစ်။ (အံ၊၁၊၄၅၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အနှစ်မည်သောတရား ၈ ပါး

၁။ ဒသဝတ္ထုကသမ္မာဒိဋ္ဌိ၊
၂။ ၎င်းဒိဋ္ဌိ၏ အားကြီးသော အကြောင်းဖြစ်သော ဓမ္မဒေသနာ၊
၃။ သီလ၊
၄။ သမာဓိ၊
၅။ ပညာ၊
၆။ ဝိမုတ္တိ၊
၇။ ဝိမုတ္တိဉာဏဒဿန၊
၈။ နိဗ္ဗာန်။ (ဓမ္မ၊ဋ္ဌ၊၁၊၇၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အနှိုင်းမဲ့ပညာ ရကြောင်း တရား ၄ ပါး

၁။ သူတော်ကောင်းကို မှီဝဲခြင်း၊
၂။ သူတော်ကောင်း တရားကို ကြားနာခြင်း၊
၃။ သင့်လျော်သောအားဖြင့် နှလုံးသွင်းခြင်း၊
၄။ တရားအား လျော်သော အကျင့်ကို ကျင့်ခြင်း။ (သံ၊၃၊၃၅၉။) (သံ၊၃၊၃၆၁။) (သံ၊မြန်၊၃။၃၆၄ ၃၆၇။) (သံ၊မြန်၊၃။၃၆၄ ၃၆၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အနှောင့်ယှက် ၇ မျိုး

၁။ ရာဂကိဉ္စန- သတ္တဝါတို့ကို နှိပ်နင်းနှောင့်ယှက် နှောင်ဖွဲ့တတ်သည့် ရာဂ၊
၂။ ဒေါသကိဉ္စန- သတ္တဝါတို့ကို နှိပ်နင်းနှောင့်ယှက် နှောင်ဖွဲ့တတ်သည့် ဒေါသ၊
၃။ မောဟကိဉ္စန- သတ္တဝါတို့ကို နှိပ်နင်းနှောင့်ယှက် နှောင်ဖွဲ့တတ်သည့် မောဟ၊
၄။ မာန ကိဉ္စန- သတ္တဝါတို့ကို နှိပ်နင်းနှောင့်ယှက် နှောင်ဖွဲ့တတ်သည့် မာန၊
၅။ ဒိဋ္ဌိကိဉ္စန- သတ္တဝါ တို့ကို နှိပ်နင်းနှောင့်ယှက် နှောင်ဖွဲ့တတ်သည့် ဒိဋ္ဌိ၊
၆။ ကိလေသကိဉ္စန- သတ္တဝါတို့ကို နှိပ်နင်းနှောင့်ယှက် နှောင်ဖွဲ့တတ်သည့် ကိလေသာ၊
၇။ ဒုစ္စရိတကိဉ္စန- သတ္တဝါတို့ကို နှိပ်နင်း နှောင့်ယှက် နှောင်ဖွဲ့တတ်သည့် ဒုစရိုက်။ (စူဠနိ၊၈၄။) (စူဠနိ၊၉၂။) (စူဠနိ၊၁၃၃။) (စူဠနိ၊၁၄၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အနှောင်အဖွဲ့ ၁၀ မျိုး

၁။ အမိ၊
၂။ အဖ၊
၃။ ဇနီးမယား၊
၄။ သားသမီး၊
၅။ ဆွေမျိုး၊
၆။ မိတ်ဆွေ၊
၇။ စည်းစိမ်ဥစ္စာ၊
၈။ လာဘ်ပူဇော်သက္ကာရ၊
၉။ အစိုးရခြင်း၊
၁၀။ ကာမဂုဏ် ငါးပါး။ (မိလိန္ဒ၊၂၇၈။) (မိလိန္ဒ၊မြန်။၂၉၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အနှောင်အဖွဲ့ ဖြစ်ကြောင်း တရား ၅ ပါး

အတ္တဒိဋ္ဌိ ဖြစ်ကြောင်း တရား ၅ ပါးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အနှောင်အဖွဲ့တရား ၅ ပါး

၁။ ကာမဂုဏ်၌ မကင်းသေးသော ရာဂရှိခြင်း၊
၂။ ကိုယ်၌ မကင်း သေးသော ရာဂရှိခြင်း၊
၃။ ရုပ်၌ မကင်းသေးသော ရာဂရှိခြင်း၊
၄။ အလိုရှိတိုင်း ဝမ်းဗိုက် ပြည့်အောင် စားပြီး ငိုက်မျဉ်းအိပ်ပျော်၍ နေခြင်း၊
၅။ အမှတ်မထား တစ်ပါးပါးသော နတ်ပြည်ကို တောင့်တလျက် မြတ်သော ဗြဟ္မစရိယအကျင့်ကို ကျင့်ခြင်း။ (ဝိသုဒ္ဓိ၊ဋီ၊၁၊၂၅၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အနာဂတံသဉာဏ် ဖြစ်ရာ အာရုံ ၈ ပါး

၁။ ပရိတ္တအာရုံ၊
၂။ မဟဂ္ဂတအာရုံ၊
၃။ အပ္ပမာဏအာရုံ၊
၄။ မဂ္ဂအာရုံ၊
၅။ အနာဂတ်အာရုံ၊
၆။ အဇ္ဈတ္တအာရုံ၊
၇။ ဗဟိဒ္ဓအာရုံ၊
၈။ နဝတ္တဗ္ဗအာရုံ။ (ဝိသုဒ္ဓိ၊၂၊၆၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အနာဂတ်ကာလကို အကြောင်းပြု၍ ဖြစ်သော ယုံမှားခြင်း ၅ မျိုး

၁။ ငါသည် အနာဂတ် ကာလ၌ ဖြစ်ဦးမည်လော၊
၂။ ငါသည် အနာဂတ်ကာလ၌ မဖြစ်တော့မည်လော၊
၃။ ငါသည် အနာဂတ်ကာလ၌ အဘယ်သို့အဘယ်ကြောင့် ဖြစ်ဦးမည်လော၊
၄။ ငါသည် အနာဂတ် ကာလ၌ အဘယ်ပုံ အဘယ်နည်းဖြင့် ဖြစ်ဦးမည်လော၊
၅။ ငါသည် အနာဂတ်ကာလ၌ အဘယ်သို့ဖြစ်၍ အဘယ်သို့ ဖြစ်ဦးမည်နည်း။ (စူဠနိ၊ဋ္ဌ၊၉၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အနာဂတ်ဘေး ၂ မျိုး

၁။ ယခု မျက်မှောက်ဘဝ၌ ဖြစ်အံ့သော ဘေး၊
၂။ တမလွန်ဘဝ၌ ဖြစ်လတ္တံ့သော ဘေး။ (ဇာ၊ဋ္ဌ၊၃၊၃၃၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အနာဂတ်ဘေး ၅ မျိုး (တစ်နည်း)

၁။ အိုခြင်း ‘‘ဇရာ’’ဘေး မရောက်မီ တရားအားထုတ်အံ့၊
၂။ နာခြင်း ‘‘ဗျာဓိ’’ဘေး မရောက်မီ တရားအားထုတ်အံ့၊
၃။ ငတ်မွတ်ခေါင်းပါးသောဘေး မရောက်မီ သာယာဝပြောချိန်၌ တရားအားထုတ်အံ့၊
၄။ လူတို့ မညီညွတ်ဘဲ စစ်မက် ဖြစ်ပွားသော ဘေး မရောက်မီ တရားအားထုတ်အံ့၊
၅။ သံဃာများ မညီမညွတ် ကွဲပြားသော ဘေး မရောက်မီ တရားအားထုတ်အံ့။ (အံ၊၂၊၉၀။) (အံ၊မြန်၊၂။၁၁၀-၁၁၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အနာဂတ်ဘေး ၅ မျိုး (တစ်နည်း)

၁။ အနာဂတ်ကာလ၌ ကိုယ်ကို မပွားသူ၊ သီလကို မပွားသူ၊ စိတ်ကို မပွားသူ ပညာကို မပွားများသူတို့က သူတစ်ပါးကို ဥပဇ္ဈာယ်ပြု၍ ရဟန်းခံ ပေးမည့်ဘေး၊
၂။ အနာဂတ်ကာလ၌ ကိုယ်ကို မပွားသူ၊ သီလကို မပွားသူ၊ စိတ်ကို မပွားသူ ပညာကို မပွားများသူတို့က သူတစ်ပါးအား နိဿယည်း ပေးမည့်ဘေး၊
၃။ အနာဂတ် ကာလ၌ ကိုယ်ကို မပွားသူ၊ သီလကို မပွားသူ၊ စိတ်ကို မပွားသူ ပညာကို မပွားများသူတို့က သူတစ်ပါးအား အဘိဓမ္မာကထာနှင့် ဝေဒလ္လကထာကို ဟောပြော ပို့ချမည့်ဘေး၊
၄။ အနာဂတ် ကာလ၌ ကိုယ်ကို မပွားသူ၊ သီလကို မပွားသူ၊ စိတ်ကို မပွားသူ ပညာကို မပွားများသူတို့က သူတစ်ပါးအား သုတ္တန်တရားကို ဟောကြားမည့်ဘေး၊
၅။ အနာဂတ်ကာလ၌ ကိုယ်ကို မပွားသူ၊ သီလကို မပွားသူ၊ စိတ်ကို မပွားသူ ပညာကို မပွားများသူတို့က သူတစ်ပါးအား ပညာကို မပွားများသော မထေရ်ကြီးတို့က ပစ္စည်းများရန်သာ ကျင့်ကြံကြမည့်ဘေး။ (အံ၊၂၊၉၃။) (အံ၊မြန်၊၂။၁၁၃-၁၁၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အနာဂတ်ဘေး ၅ မျိုး (တစ်နည်း)

၁။ အနာဂတ်၌ ပံသုကူဓုတင် ဆောင်ခြင်းနှင့် တောကျောင်း၌ နေခြင်းတို့ကို စွန့်လွှတ်၍ သင်္ကန်းကောင်းနှင့် မြို့ကျောင်းတို့၌ ဝင်ရောက်၍ နေခြင်း၊ မအပ်သော ပစ္စည်း ရှာမှီးခြင်း၊
၂။ ပိဏ္ဍပါတ်ဓုတင် ဆောင်ခြင်းနှင့် တောကျောင်း၌ နေခြင်း တို့ကို စွန့်လွှတ်၍ ဆွမ်းကောင်းကောင်းနှင့် မြို့ကျောင်းတို့၌ ဝင်ရောက်၍ နေခြင်း၊ မအပ်သော ပစ္စည်း ရှာမှီးခြင်း၊
၃။ ရုက္ခမူဓုတင် ဆောင်ခြင်းနှင့် တောကျောင်း၌ နေခြင်းတို့ကို စွန့်လွှတ်၍ မြို့ကျောင်းတို့၌ ဝင်ရောက်၍ နေခြင်း၊ မအပ်သော ပစ္စည်း ရှာမှီးခြင်း၊
၄။ ရဟန်း တို့သည် ဘိက္ခုနီ သိက္ခမာန် သာမဏေတို့နှင့် ရောနှော၍ နေထိုင်ကြခြင်း၊ ညစ်နွမ်းသော အာပတ်တစ်ခုခုသို့ ရောက်ခြင်း သိက္ခာချ၍ လူထွက်ခြင်း၊
၅။ ရဟန်းတို့သည် အရာမ်စောင့် သာမဏေတို့နှင့် ရောနှော၍ နေခြင်း သိုမှီး သုံးဆောင်ခြင်း။ (အံ၊၂၊၉၅။) (အံ၊မြန်၊၂။၁၁၆-၁၁၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အနာဂတ်ဘေး ၅ မျိုး (တောနေရဟန်းနှင့် အနာဂတ်ဘေး ၅ မျိုး)

၁။ တစ်ယောက်တည်း တောနေရဟန်းကို မြွေ ကင်းတို့ ကိုက်ခဲ့သဖြင့် သေနိုင်ရာ၏၊ မသေမီ ယခုအခါ နိဗ္ဗာန်ကို မျက်မှောက်ပြုရန် လုံ့လကို အားထုတ်အံ့၊ ဤကား ပထမ အနာဂတ်ဘေး၊
၂။ ချွတ်ချော်၍ မူလည်း ကျရာ၏၊ စားပြီးသော အစာကြောင့် ဖောက်ပြန်ရာ၏၊ သည်းခြေ သလိပ်မူလည်း ပျက်ရာ၏၊ လေသင်တုန်းမူလည်း ဖြတ်သဖြင့် သေနိုင်ရာ၏၊ မသေမီ ယခုအခါ နိဗ္ဗာန်ကို မျက်မှောက်ပြုရန် လုံ့လကို အားထုတ်အံ့၊ ဤကား ဒုတိယ အနာဂတ်ဘေး၊
၃။ သားရဲ သတ္တဝါတို့သည် ငါ့အား သတ်သဖြင့် သေဆုံးခြင်း ဖြစ်ရာ၏၊ မသေမီ ယခုအခါ နိဗ္ဗာန်ကို မျက်မှောက်ပြုရန် လုံ့လကို အားထုတ်အံ့၊ ဤကား တတိယ အနာဂတ်ဘေး၊
၄။ လူဆိုး တို့နှင့် တွေ့ဆုံမိသောအခါ ငါ့ကို သတ်သဖြင့် သေဆုံးခြင်း ဖြစ်ရာ၏၊ မသေမီ ယခုအခါ နိဗ္ဗာန်ကို မျက်မှောက်ပြုရန် လုံ့လကို အားထုတ်အံ့၊ ဤကား စတုတ္ထ အနာဂတ်ဘေး၊
၅။ တောအုပ်၌ရှိသော ဘီလူးတို့သည် ငါ့ကို သတ်သဖြင့် သေဆုံးခြင်း ဖြစ်ရာ၏၊ မသေမီ ယခုအခါ နိဗ္ဗာန်ကို မျက်မှောက်ပြုရန် လုံ့လကို အားထုတ်အံ့၊ ဤကား ပဉ္စမ အနာဂတ်ဘေး။ (အံ၊၂၊၈၈-၈၉။) (အံ၊မြန်၊၂။၁၀၈ ၁၁၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အနာဂါမိဖိုလ် မျက်မှောက်ပြုကြောင်း တရား ၄ ပါး

၁။ သူတော်ကောင်းကို မှီဝဲခြင်း၊
၂။ သူတော် ကောင်းတရားကို ကြားနာခြင်း၊
၃။ သင့်လျော်သောအားဖြင့် နှလုံးသွင်းခြင်း၊
၄။ တရားအား လျော်သော အကျင့်ကို ကျင့်ခြင်း။ (သံ၊၃၊၃၅၉။) (သံ၊၃၊၃၆၁။) (သံ၊မြန်၊၃။၃၆၄-၃၆၇။) (သံ၊မြန်၊၃။၃၆၄ ၃၆၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အနာဂါမိဖိုလ် မျက်မှောက်ပြုကြောင်း တရား ၆ ပါး

၁။ ယုံကြည်မှု သဒ္ဓါတရားမရှိခြင်းကို ပယ်ခြင်း (သဒ္ဓါတရား ရှိခြင်း)၊
၂။ ဒုစရိုက်မှ မရှက်မှုကို ပယ်ခြင်း (ဒုစရိုက်မှ ရှက်ခြင်း)၊
၃။ ဒုစရိုက်မှ မကြောက်လန့်မှုကို ပယ်ခြင်း (ဒုစရိုက်မှ ကြောက်လန့်ခြင်း)၊
၄။ ပျင်းရိမှုကို ပယ်ခြင်း၊
၅။ အသိကင်းလွတ်မှုကို ပယ်ခြင်း၊
၆။ ပညာကင်းမှုကို ပယ်ခြင်း။ (အံ၊၂၊၃၆၈။) (အံ၊မြန်၊၂။၄၆၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အနာဂါမိဖိုလ် မျက်မှောက်မပြုကြောင်း တရား ၆ ပါး

၁။ ယုံကြည်မှု သဒ္ဓါတရား မရှိခြင်းကို မပယ်ခြင်း (သဒ္ဓါတရား မရှိခြင်း)၊
၂။ ဒုစရိုက်မှ မရှက်ခြင်းကို မပယ်ခြင်း (ဒုစရိုက်မှ မရှက်ခြင်း)၊
၃။ ဒုစရိုက်မှ မကြောက်မလန့်ခြင်းကို မပယ်ခြင်း (ဒုစရိုက်မှ မကြောက်လန့်ခြင်း)
၄။ ပျင်းရိခြင်းကို မပယ်ခြင်း၊
၅။ သတိကင်းလွတ်ခြင်းကို မပယ်ခြင်း၊
၆။ ပညာမဲ့ခြင်းကို မပယ်ခြင်း။ (အံ၊၂၊၃၆၈။) (အံ၊မြန်၊၂။၄၆၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အနာဂါမိဖိုလ် မရကြောင်း တရား ၆ ပါး

၁။ ယုံကြည်ခြင်း သဒ္ဓါ မရှိခြင်း၊
၂။ မရှက်ခြင်း၊
၃။ မကြောက်မလန့်ခြင်း၊
၄။ ပျင်းရိခြင်း၊
၅။ သတိလွတ်ကင်းခြင်း၊
၆။ ပညာမဲ့ခြင်း။ (အံ၊၂၊၃၆၈။) (အံ၊မြန်၊၂။၄၆၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အနာဂါမိမဂ် ပယ်အပ်သော သံယောဇဉ် ၂ ပါး

၁။ သိမ်မွေ့သော ကာမရာဂသံယောဇဉ်၊
၂။ သိမ်မွေ့သော ပဋိဃသံယောဇဉ်။ (ပဋိသံ။၂၈၅။) (ပဋိသံ၊မြန်။၃၄၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အနာဂါမိမဂ် ပယ်အပ်သော ဥပက္ကိလေသာ ၄ ပါး

၁။ ကိုးပါးသော ရန်ငြိုးဖွဲ့ခြင်း အကြောင်း အားဖြင့် ဖြစ်သော ဒေါသ၊
၂။ ဆယ်ပါးသော ရန်ငြိုးဖွဲ့ခြင်း အကြောင်းဝတ္ထုအားဖြင့် ဖြစ်သော ဒေါသ၊
၃။ အဖန်ဖန် စိတ်ကို ဖွဲ့ယှက်သောအားဖြင့် ဖြစ်သော ဒေါသ၊
၄။ ကာမဂုဏ် ငါးပါးတို့၌ စိတ်ကို လွှတ်ထားသည်၏ အစွမ်းဖြင့် ဖြစ်သော မေ့လျော့ခြင်း ပမာဒ။ (မ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၇၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အနာဂါမိမဂ်ကြောင့် ကင်းသော အနုသယ ၂ ပါး

၁။ သိမ်မွေ့သော ကာမရာဂါနုသယ၊
၂။ သိမ်မွေ့သော ပဋိဃာနုသယ။ (ပဋိသံ။၂၈၅။) (ပဋိသံ၊မြန်။၃၄၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အနာဂါမိမဂ်ဖြင့် ကောင်းစွာ ဖြတ်အပ်သော တရား ၄ ပါး

၁။ သေးဖွဲသော ကာမရာဂ သံယောဇဉ်၊
၂။ ပဋိဃသံယောဇဉ်၊
၃။ သေးဖွဲသော ကာမရာဂါနုသယ၄။ ပဋိဃာနုသယ။(ဤတရား လေးပါးတို့မှ စိတ်သည် လွတ်မြောက်၏)။ (ပဋိသံ။၇၀။) (ပဋိသံ၊မြန်။၉၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အနာဂါမ် ၅ မျိုး (တစ်နည်း)

၁။ အဝိဟာ အနာဂါမ်၊
၂။ အတပ္ပါ အနာဂါမ်၊
၃။ သုဒဿာ အနာဂါမ်၊
၄။ သုဒဿီ အနာဂါမ်၊
၅။ အကနိဋ္ဌာ အနာဂါမ်။ (ဣတိဝုတ်၊ဋ္ဌ၊၄၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အနာဂါမ်ပုဂ္ဂိုလ် ၄ မျိုး

၁။ ဥဒ္ဓံသောတ အကနိဋ္ဌဂါမီ အနာဂါမ်ပုဂ္ဂိုလ်၊
၂။ ဥဒ္ဓံသောတ န အကနိဋ္ဌဂါမီ အနာဂါမ်ပုဂ္ဂိုလ်၊
၃။ န ဥဒ္ဓံသောတ အကနိဋ္ဌဂါမီ အနာဂါမ်ပုဂ္ဂိုလ်၊
၄။ န ဥဒ္ဓံ သောတ န အကနိဋ္ဌဂါမီ အနာဂါမ်ပုဂ္ဂိုလ်။ (အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၁၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အနာဂါမ်ပုဂ္ဂိုလ် ၄၈ ယောက်

၁။ အဝိဟာဘုံ၌ အသင်္ခါရ အန္တရာပရိနိဗ္ဗာယီ ပုဂ္ဂိုလ် သုံးယောက်၊ အသင်္ခါရ ဥပဟစ္စပရိနိဗ္ဗာယီ ပုဂ္ဂိုလ် တစ်ယောက်၊ အသင်္ခါရ ဥဒ္ဓံသောတ အကနိဋ္ဌဂါမိပုဂ္ဂိုလ် တစ်ယောက် ပေါင်း ငါးယောက်၊ ထို့အတူ သသင်္ခါရ ပရိနိဗ္ဗာယီလည်း ငါးယောက် စုစုပေါင်း ဆယ်ယောက်၊
၂။ အတပ္ပါဘုံ၌လည်း အထက်ပါ နည်းတူ ဆယ်ယောက်၊
၃။ သုဒဿာဘုံ ၌လည်း အထက်ပါအတိုင်းပင် ဆယ်ယောက်၊
၄။ သုဒဿီဘုံ၌လည်း အထက်ပါနည်းတူ ဆယ်ယောက်၊
၅။ အကနိဋ္ဌဘုံ၌ ဥဒ္ဓံသောတကြဉ် အသင်္ခါရ ပရိနိဗ္ဗာယီ လေးယောက်, သသင်္ခါရ ပရိနိဗ္ဗာယီ လေးယောက် ပေါင်း ရှစ်ယောက် စုစုပေါင်း ၄၈ ယောက် ဖြစ်၏။ (သံ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၈၁။) (အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၁၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အနာဂါမ်ပုဂ္ဂိုလ် ၅ မျိုး

၁။ အသက်တမ်းအလယ်ကို မလွန်မူ၍ ပရိနိဗ္ဗာန်ပြုသော အန္တရာပရိနိဗ္ဗာယီ အနာဂါမ်၊
၂။ အသက်တမ်းအလယ်ကို လွန်၍ ပရိနိဗ္ဗာန်ပြုသော ဥပဟစ္စ ပရိနိဗ္ဗာယီ အနာဂါမ်၊
၃။ အားမထုတ်ရမူ၍ ချမ်းသာစွာ ပရိနိဗ္ဗာန်ပြုသော အသင်္ခါရ ပရိနိဗ္ဗာယီ အနာဂါမ်၊
၄။ အားထုတ်လျက် ချမ်းသာစွာ ပရိနိဗ္ဗာန်ပြုသော သသင်္ခါရ ပရိနိဗ္ဗာယီ အနာဂါမ်၊
၅။ အထက် အကနိဋ္ဌဘုံသို့ ရောက်၍ ပရိနိဗ္ဗာန်ပြုသော ဥဒ္ဓံသောတ အကနိဋ္ဌဂါမီ အနာဂါမ်။ (ဒီ၊၃၊၁၉၈။) (ဝိသုဒ္ဓိ၊၂၊၃၅၂။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၂၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အနာဂါရိကရတနာ ၂ မျိုး

၁။ အရိယာရတနာ၊
၂။ ပုထုဇဉ်ရတနာ။ (ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၁၄၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အနာစာရ ၂ မျိုး

၁။ ကာယိက အနာစာရ- ကိုယ်၌ဖြစ်သော မကောင်းသော အကျင့်၊
၂။ ဝါစသိက အနာစာရ- နှုတ်၌ဖြစ်သော မကောင်းသော အကျင့်။ (ဝိသုဒ္ဓိ၊၁၊၁၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အနာဒရိယသိက္ခာပုဒ်၌ အင်္ဂါ ၂ မျိုး

၁။ ရဟန်း၏ ပညတ်အပ်သော သိက္ခာပုဒ်ဖြင့် ပြောဆိုခြင်း၊
၂။ ရိုသေလေးစားမှု မပြုခြင်း။ (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၃၊၈၀။) (ဝိမတိ၊၂၊၄၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အနာပုစ္ဆာပက္ကမနသိက္ခာပုဒ်၌ အင်္ဂါ ၂ ပါး

၁။ ပုရေဘတ်အချိန် ရွာတွင်း၌ တင်ပလ္လင်ဖွဲ့ခွေ၍ ထိုင်လောက်သော အခင်း၌ ထိုင်ခြင်း၊
၂။ ခွင့်ပြုထားသော အကြောင်းမရှိဘဲ ပန်မပြောဘဲ တစ်ဆယ့်နှစ်တောင် အပိုင်းအခြားကို ကျော်လွန်ခြင်း။ (ဝိမတိ၊၂၊၇၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အနာပုစ္ဆာပက္ကမနသိက္ခာပုဒ်၌ အင်္ဂါ ၅ ပါး

၁။ အရုဏ်တက်ချိန်မှ စ၍ မွန်းမတည့်ခင် ပုရေဘတ် အချိန် ဖြစ်ခြင်း၊
၂။ အိမ်အတွင်း၌ ထိုင်နေခြင်း၊
၃။ တင်ပလ္လင် ဖွဲ့ခွေ၍ ထိုင် လောက်သော အခင်း, ထိုင်ခုံ ဖြစ်ခြင်း၊
၄။ ခွင့်ပြုထားသော အကြောင်းကို ကြဉ်ထား၍ မပန်ပြောခြင်း၊
၅။ တစ်ဆယ့်နှစ်တောင် ဥပစာကို ကျော်လွန်ခြင်း။ (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၃၊၁၂၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အနာရောဂါ ၄၉ မျိုး

၁။ မျက်စိရောဂါ၊
၂။ နားရောဂါ၊
၃။ နှာခေါင်းရောဂါ၊
၄။ လျှာရောဂါ၊
၅။ ကိုယ်၌ ဖြစ်သော အနာ၊
၆။ ဦးခေါင်း၌ ဖြစ်သော အနာ၊
၇။ နားရွက်ရောဂါ၊
၈။ ခံတွင်း ရောဂါ၊
၉။ သွားရောဂါ၊
၁၀။ နှုတ်ခမ်းရောဂါ၊
၁၁။ ချောင်းဆိုးရောဂါ၊
၁၂။ ကုတ်ဟီးနာ၊
၁၃။ ဖွတ်စအိုနာ၊
၁၄။ ကိုယ်ပူနာ၊
၁၅။ ဖျားနာ၊
၁၆။ ဝမ်း၌ ဖြစ်သော ရောဂါ၊
၁၇။ မိန်း မောသော အနာ၊
၁၈။ မြင်းသရိုက်နာ၊
၁၉။ လေထိုးလေအောင့်နာ၊
၂၀။ ဝမ်းလျောနာ၊
၂၁။ နူနာ၊
၂၂။ အိုင်းနာ၊
၂၃။ ညှင်းနာ၊
၂၄။ ခယရုတ်နာ၊
၂၅။ ဝက်ရူးနာ၊
၂၆။ ပွေးနာ၊
၂၇။ ဝဲနာ၊
၂၈။ ယားနာ၊
၂၉။ လက်သည်း ခြေသည်းနာ၊
၃၀။ လက်ဖဝါး ခြေဖဝါး၌ ပေါက်သော အနာ၊
၃၁။ ရတ္တပိတ်နာ၊
၃၂။ ဆီးချိုနာ၊
၃၃။ ဒူလာ လိပ်ခေါင်းနာ၊
၃၄။ ထွတ်မြင်းနာ၊
၃၅။ ဘဂန္ဒိုရ်နာ၊
၃၆။ သည်းခြေနာ၊
၃၇။ သလိပ်ကြောင့် ဖြစ်သော အနာ၊
၃၈။ လေကြောင့် ဖြစ်သော အနာ၊
၃၉။ သည်းခြေ သလိပ် လေ သုံးမျိုးကြောင့် ဖြစ်သော အနာ၊
၄၀။ ဥတုဖောက်ပြန်သောကြောင့် ဖြစ်သောအနာ၊
၄၁။ ဣရိယာပုတ် မညီညွတ်သောကြောင့် ဖြစ်သော အနာ၊
၄၂။ သူတစ်ပါးလုံ့လကြောင့် ဖြစ်သော အနာ၊
၄၃။ ကံအကျိုးပေးမှုကြောင့် ဖြစ်သော အနာ၊
၄၄။ အအေးနာ၊
၄၅။ အပူနာ၊
၄၆။ ထမင်းဆာ လောင်သော ရောဂါ၊
၄၇။ ရေမွတ်သိပ်သော ရောဂါ၊
၄၈။ ကျင်ကြီးစွန့်လိုသော ရောဂါ၊
၄၉။ ကျင်ငယ်စွန့်လိုသော ရောဂါ။ (အံ၊၃၊၃၄၃။) (အံ၊မြန်၊၃။၃၄၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အနာရောဂါ ငြိမ်းကြောင်း သညာ ၁၀ မျိုး

၁။ အနိစ္စသညာ- မမြဲဟု ပွားများသော ပုဂ္ဂိုလ်အား ဖြစ်သော သညာ၊
၂။ အနတ္တသညာ- အစိုးမရဟု ပွားများသော ပုဂ္ဂိုလ်အား ဖြစ်သော သညာ၊
၃။ အသုဘသညာ- မတင့်တယ်ဟု ပွားများသော ပုဂ္ဂိုလ်အား ဖြစ်သော သညာ၊
၄။ အာဒီနဝသညာ- ရုပ်နာမ် သင်္ခါရ တရားတို့၏ မမြဲခြင်း, ဆင်းရဲခြင်း, ဖောက်ပြန် ပျက်စီးခြင်းဟူသော အပြစ်တို့ကို ရှု ဆင်ခြင်တတ်သော ဝိပဿနာဉာဏ် အမှတ်သညာ၊
၅။ ပဟာနသညာ- တဒင်္ဂပဟာန် စသည်ဖြင့် ပယ်ခြင်း၌ ဖြစ်သော အမှတ်သညာ၊
၆။ ဝိရာဂ သညာ- နှစ်သက်တပ်မက်မှုကင်းသော အမှတ်သညာ, နိဗ္ဗာန်ကို အာရုံပြု၍ ဖြစ်သော သညာ၊
၇။ နိရောဓသညာ- နိရောဓဟု အဖန်ဖန် ရှုကြောင်းဖြစ်သော ဝိပဿနာဉာဏ်၌ ဖြစ်သော အမှတ်သညာ၊
၈။ သဗ္ဗလောကေ အနဘိရတိသညာ- အလုံးစုံသော လောက၌ ပျင်းရိငြီးငွေ့ သည်၏ အစွမ်းအားဖြင့် ဖြစ်သော သညာ၊
၉။ သဗ္ဗသင်္ခါရေသု အနိစ္ဆာသညာ- အလုံးစုံသော သင်္ခါရတို့၌ အလိုမရှိဟု ဖြစ်သော သညာ၊
၁၀။ အာနာပါနဿတိ- ထွက်သက်, ဝင်သက်ကို အာရုံပြု၍ ဖြစ်သော သတိ။ (အံ၊၃၊၃၄၂။) (အံ၊မြန်၊၃။၃၄၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အနာရောဂါ ဖြစ်ကြောင်း ၈ မျိုး

၁။ ပိတ္တသမုဋ္ဌာနာ အာဗာဓာ- သည်းခြေကြောင့် ဖြစ်သော အနာရောဂါ၊
၂။ သေမှသမုဋ္ဌာနာ- သလိပ်ကြောင့် ဖြစ်သော အနာရောဂါ၊
၃။ ဝါတသမုဋ္ဌာနာ- လေကြောင့် ဖြစ်သော အနာရောဂါ၊
၄။ သန္နိပါတိကာ- သည်းခြေ သလိပ် လေ သုံးခု ပေါင်းစု၍ ဖြစ်သော အနာရောဂါ၊
၅။ ဥတုဝိပရိဏာမဇာ- ဥတုဖောက်ပြန်သောကြောင့် ဖြစ်သော အနာရောဂါ၊
၆။ ဝိသမပရိဟာရဇာ- ဣရိယာပုတ် မညီညွတ်သောကြောင့် ဖြစ်သော အနာရောဂါ၊
၇။ ဩပက္ကမိကာ- သူတစ်ပါးတို့၏ လုံ့လပယောဂကြောင့် ဖြစ်သော အနာရောဂါ၊
၈။ ကမ္မဝိပါကဇာ- ကံ၏ အကျိုးပေးခြင်းကြောင့် ဖြစ်သော အနာရောဂါ၊ ကံနာ ဝဋ်နာ။ (အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၅၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အနာရောဂါကြီး ၅ မျိုး

၁။ ကုဋ္ဌံ- နူနာရောဂါ၊
၂။ ဂဏ္ဍော- အိုင်းအမာ မြင်းဖုနာ၊
၃။ ကိလာသော- သမင်ဖြူ ခရုသင်း ဆင်ညှင်းကြီးမျိုး အနာ၊
၄။ သောသော- ချောင်းဆိုး သွေးပါ မြစ်ခြောက်နာ၊
၅။ အပမာရော- ဝက်ရူး ကြက်ရူးနာ။ (ဝိ၊၃၊၁၀၁။) (ဝိ၊မြန်၊၃။၁၀၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အနိစ္စ ဒုက္ခ အနတ္တ တရား ၅ ပါး

၁။ ရုပ်၊
၂။ ဝေဒနာ၊
၃။ သညာ၊
၄။ သင်္ခါရ၊
၅။ ဝိညာဏ်။ (သံ၊၂၊၁၄၆။၁၅၉-၁၆၁) (မြန်၊၁၅၀-၁၅၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အနိစ္စမည်ကြောင်း ၄ ပါး

၁။ ဖြစ်ခြင်း ချုပ်ခြင်း၏ အစွမ်းအားဖြင့် ဖြစ်ခြင်းကြောင့်လည်းကောင်း၊
၂။ ဖောက်ပြန်ခြင်းသဘောကြောင့်လည်းကောင်း၊
၃။ အခိုက်အတန့်မျှသာ တည်သော သဘောကြောင့်လည်းကောင်း၊
၄။ မြဲသော သဘောကို ပယ်ခြင်း အနက်သဘောကြောင့် လည်းကောင်း။ (မ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အနိစ္စမည်ကြောင်း ၄ မျိုး

၁။ ဖြစ်ခြင်းဟူသော အစအပိုင်းအခြား, ပျက်ခြင်းဟူသော အဆုံး အပိုင်းအခြားရှိသည် ဖြစ်ခြင်း၊
၂။ အိုခြင်း, သေခြင်းဟူသော နှစ်ပါးသောအားဖြင့် ဖောက်ပြန် ခြင်း၊
၃။ ဥပါဒ်, ဌီ, ဘင်ဟူသော ကာလ, အခိုက်အတန့်မျှ ရှိခြင်း၊
၄။ မြဲသည်၏ အဖြစ်ကို ပယ်ခြင်း။ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၄၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အနိစ္စလက္ခဏာ ၂ ပါး

၁။ အနိစ္စတော- ဖြစ်ပြီးလျှင် မရှိတော့ခြင်း၊
၂။ ပလောကတော- ဖောက်ပြန်သောအားဖြင့် ပျက်စီးတတ်ခြင်း။ (အံ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၇၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အနိစ္စသညာ ပွားများရကျိုး ၅ ပါး

၁။ အလုံးစုံသော ကာမရာဂကို ကုန်ခန်းစေနိုင်ခြင်း၊
၂။ အလုံးစုံသော ရူပရာဂကို ကုန်ခန်းစေနိုင်ခြင်း၊
၃။ အလုံးစုံသော ဘဝရာဂကို ကုန်ခန်း စေနိုင်ခြင်း၊
၄။ အလုံးစုံသော အဝိဇ္ဇာကို ကုန်ခန်းစေနိုင်ခြင်း၊
၅။ အလုံးစုံသော ငါဟူသော အသ္မိမာနကို ပယ်နှုတ်နိုင်ခြင်း။ (သံ၊၂၊၁၂၆။) (သံ၊မြန်၊၂။၁၁၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အနိစ္စသညာကို ဖြစ်စေသော ရဟန်း၏ အကျိုး ၆ ပါး

၁။ အလုံးစုံသော သင်္ခါရတို့သည် အပိုင်းအခြားမရှိဟူ၍ ငါ့အား ထင်ကျန်လတ္တံ့ဟု မြင်ခြင်း၊
၂။ အလုံးစုံသော လောက၌ ငါ၏ စိတ်သည် မွေ့လျော်လိမ့်မည်မဟုတ်ဟု မြင်ခြင်း၊
၃။ အလုံးစုံသော လောကမှလည်း ငါ၏ စိတ်သည် ထမြောက်လိမ့်မည်ဟု မြင်ခြင်း၊
၄။ ငါ၏ စိတ်သည် နိဗ္ဗာန်သို့ ညွှတ်လိမ့်မည်ဟု မြင်ခြင်း၊
၅။ သံယောဇဉ်နှောင်ကြိုးတို့သည် ပယ်ခြင်းသို့ ရောက်လိမ့်မည်ဟု မြင်ခြင်း၊
၆။ အလွန်မြတ်သော အရိယာမဂ်တည်းဟူသော ရဟန်းအဖြစ်နှင့် ပြည့်စုံရလိမ့်မည်ဟု မြင်ခြင်း။ (အံ၊၂၊၃၈၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အနိစ္စာနုပဿနာဉာဏ် လွတ်ရာ ဥပါဒါန် ၃ ပါး

၁။ ဒိဋ္ဌုပါဒါန်၊
၂။ သီလဗ္ဗတုပါဒါန်၊
၃။ အတ္တ ဝါဒုပါဒါန်။ (ပဋိသံ။၂၄၃။) (ပဋိသံ၊မြန်။၂၉၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အနိမိတ္တ စေတောဝိမုတ္တိ တရား ၁၃ ပါး

၁။ ဝိပဿနာ၊
၂။ အာရုပ္ပဈာန် လေးပါး၊
၃။ မဂ် လေးပါး၊
၄။ ဖိုလ် လေးပါး ပေါင်း (၁၃) ပါး။ (မ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၅၄။) (သံ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၃၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အနိမိတ္တ စေတောဝိမုတ္တိသမာပတ် တည်တံ့ကြောင်း ၃ ပါး

၁။ အလုံးစုံသော အာရုံနိမိတ် တို့ကို နှလုံးမသွင်းခြင်း၊
၂။ သင်္ခါရနိမိတ်မရှိရာ နိဗ္ဗာန်ကို နှလုံးသွင်းခြင်း၊
၃။ ရှေးဦးကပင် အချိန်အခါပိုင်းခြားမှု ပြုစီရင်ပြီးခြင်း။ (မ၊၁၊၃၇၁။) (မ၊မြန်၊၁။၃၈၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အနိမိတ္တ စေတောဝိမုတ္တိသမာပတ် ဖြစ်ကြောင်း၂ ပါး

၁။ အလုံးစုံသော အာရုံနိမိတ်တို့ကို နှလုံးမသွင်းခြင်း၊
၂။ သင်္ခါရနိမိတ်မရှိရာ နိဗ္ဗာန်ဓာတ်ကို နှလုံးသွင်းခြင်း။ (မ၊၁၊၃၇၀။) (မ၊မြန်၊၁။၃၈၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အနိမိတ္တ စေတောဝိမုတ္တိသမာပတ်မှ ထကြောင်း ၂ ပါး

၁။ အလုံးစုံသော အာရုံနိမိတ်တို့ကို နှလုံးသွင်းခြင်း၊
၂။ သင်္ခါရနိမိတ်မရှိရာ နိဗ္ဗာန်ဓာတ်ကို နှလုံးမသွင်းခြင်း။ (မ၊၁၊၃၇၁။) (မ၊မြန်၊၁။၃၈၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အနိမိတ္တာနုပဿနာဉာဏ် လွတ်ရာ ဥပါဒါန် ၃ ပါး

၁။ ဒိဋ္ဌုပါဒါန်၊
၂။ သီလဗ္ဗတုပါဒါန်၊
၃။ အတ္တဝါဒုပါဒါန်။ (ပဋိသံ။ပါ၂၄၃။) (ပဋိသံ၊မြန်။၃၀၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အနိယတသိက္ခာပုဒ် ၂ ပါး

၁။ ဆိတ်ကွယ်ရာ အရပ်၌ မေထုန်အမှုကို ပြုခြင်းငှာ ခံ့သော အလံကမ္မနိယေ ဟူသောပုဒ်ဖြင့် မှတ်အပ်သော (ပထမအနိယတ) သိက္ခာပုဒ်၊
၂။ ဆိတ်ကွယ်ရာ အရပ်၌ မာတုဂါမနှင့် အတူထိုင်နေခြင်းဟူသော နဟေဝ ခေါ ဟူသော ပုဒ်ဖြင့် မှတ်အပ်သော (ဒုတိယအနိယတ) သိက္ခာပုဒ်။ (ဝိ၊၅၊၁၄။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၂၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အနိယတအာပတ် ဖြစ်ကြောင်း သမုဋ္ဌာန်း ၃ ပါး

၁။ ရံခါ ကိုယ်ကြောင့်လည်းကောင်း စိတ်ကြောင့် လည်းကောင်း ဖြစ်ကုန်၏ နှုတ်ကြောင့် မဖြစ်ကုန်၊
၂။ ရံခါ နှုတ်ကြောင့်လည်းကောင်း၊ စိတ်ကြောင့်လည်းကောင်း ဖြစ်ကုန်၏ ကိုယ်ကြောင့် မဖြစ်ကုန်၊
၃။ ရံခါ ကိုယ်ကြောင့် လည်းကောင်း နှုတ်ကြောင့်လည်းကောင်း စိတ်ကြောင့်လည်းကောင်း ဖြစ်ကုန်၏။ (ဝိ၊၅၊၃၆၂။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၄၆၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အနီး ၂ မျိုး

၁။ ခန္ဓသာမန္တ- အာပတ်အစု၏ အနီး၊
၂။ အာပတ္တိသာမန္တ- အာပတ်၏ အနီး။ (မ၊ဋ္ဌ၊၄၊၃၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အနီး၌ လှည့်လည်သူ ၃ ဦး

၁။ လုပ်ကျွေးပြုစုသူ ဖြစ်၍ အနီး၌ လှည့်လည်သူ၊
၂။ အပေါက် အကြား ရှာလိုသည် ဖြစ်၍ အနီး၌ လှည့်လည်သူ၊
၃။ စုံစမ်းလိုသည် ဖြစ်၍ အနီး၌ လှည့်လည်သူ။ (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၁၉။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊မြန်၊၁။၆၁၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အနီးနေတပည့်အား နှင်ထုတ်ကြောင်း အင်္ဂါ ၅ ပါး

အတူနေတပည့်အား နှင်ထုတ်ကြောင်း အင်္ဂါ ၅ ပါးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အနီးနေတပည့်အား နှင်မထုတ်ကြောင်း အင်္ဂါ ၅ ပါး

အတူနေတပည့်အား နှင်မထုတ်ကြောင်း အင်္ဂါ ၅ ပါးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အနုကမ္ပက မိတ်ဆွေ၏ အင်္ဂါ ၄ ပါး

၁။ မိမိ မိတ်ဆွေ သူငယ်ချင်း၏ စီးပွားဥစ္စာ ဆုတ်ယုတ် မှုကို မလိုလား မနှစ်သက်ခြင်း၊
၂။ မိမိမိတ်ဆွေ သူငယ်ချင်း၏ စီပွားဥစ္စာ ကြီးပွား တိုးတက်မှု ကိုသာ လိုလား နှစ်သက်ခြင်း၊
၃။ မိမိမိတ်ဆွေ သူငယ်ချင်းအား ကဲ့ရဲ့ရှုတ်ချသူများကို တွေ့လျှင် တားမြစ်ခြင်း၊
၄။ မိမိ၏ မိတ်ဆွေသူငယ်ချင်းအား ချီးမွမ်းစကား ပြောကြား သူများကို မိမိက ချီးမွမ်းခြင်း။ (အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၇၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အနုတ္တရပုညက္ခေတ္တ ၇ မျိုး

လယ်မြေကောင်းနှင့် တူသော ပုဂ္ဂိုလ် ၇ မျိုးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အနုတ္တရိယ တရား ၆ ပါး

၁။ ဒဿနာနုတ္တရိယ- ဘုရားရှင်အား ဖူးမြော်ခွင့် ရခြင်း ဟူသော အမြတ်ဆုံးဖြစ်သော ဖူးမြင်မှု၊
၂။ သဝနာနုတ္တရိယ- ဘုရားရှင်၏ တရားတော်ကို နာကြားခွင့် ရခြင်းဟူသော အမြတ်ဆုံးဖြစ်သော နာကြားမှု၊
၃။ လာဘာနုတ္တရိယ- ဘုရားရှင်၌ ယုံကြည်မှု သဒ္ဓါတရားကို ရခြင်းဟူသော အမြတ်ဆုံးဖြစ်သော လာဘ်ရမှု၊
၄။ သိက္ခာနုတ္တရိယ-ဘုရား သာသနာတော်၌ သိက္ခာသုံးပါးကို ကျင့်သုံးရခြင်းဟူသော အမြတ်ဆုံးဖြစ်သော အကျင့် သိက္ခာ၊
၅။ ပါရိစရိယာနုတ္တရိယ- ဘုရားရှင်အား အမြဲမပြတ် ပြုစုလုပ်ကျွေးခွင့် ရခြင်း ဟူသော အမြတ်ဆုံးဖြစ်သော ပြုစုလုပ်ကျွေးမှု၊
၆။ အနုဿတာနုတ္တရိယ- ဘုရားရှင်၏ ဂုဏ်တော်တို့ကို အဖန်တလဲလဲ အောက်မေ့ခြင်းဟူသော အမြတ်ဆုံးဖြစ်သော အောက်မေ့မှု။ (အံ၊၂၊၂၅၁။) (အံ၊၂၊၂၈၆။) (အံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၉၁။) (အံ၊မြန်၊၂။၃၂၆။) (အံ၊မြန်၊၂။၃၂၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အနုတ္တရိယတရား ၆ ပါး

အမြတ်ဆုံးတရား ၆ ပါးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အနုပခဇ္ဇသိက္ခာပုဒ်၌ အင်္ဂါ ၄ မျိုး ၅ မျိုး

၁။ သံဃိကကျောင်း ဖြစ်ခြင်း၊
၂။ မထစေအပ်, မထစေထိုက်သော ပုဂ္ဂိုလ်ဖြစ်သည်ကို သိခြင်း၊
၃။ ကျဉ်းကြပ်ခြင်းငှာ အလိုရှိသူ ဖြစ်ခြင်း၊
၄။ နှစ်တောင့်တစ်ထွာ ဥပစာ၌ ထိုင်ခြင်း, အိပ်ခြင်း၊ (မာတိကာ အဋ္ဌကထာအလို (၄) မျိုး။)၊
၅။ ဖျားနာမှု မရှိသူ ဖြစ်ခြင်း။ (သာရတ္ထဋီအလို ထပ်ထည့် (၅) မျိုး)။ (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၃၊၃၁။) (ဝိမတိ၊၂၊၁၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အနုပညတ် ၂ မျိုး

၁။ မက္ကဋီဝတ္ထု, ဝဇ္ဇီပုတ္တကဝတ္ထုတို့၏ အစွမ်းအားဖြင့် ဟောကြားအပ်သော အန္တမသော တိရစ္ဆာနဂတာယပိ- ဟူသော အနုပညတ် တစ်မျိုး၊
၂။ သိက္ခံ အပစ္စက္ခာယ- ဟူသော အနုပညတ် တစ်မျိုး။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၄၊၁၃၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အနုပဿနာ ၂ မျိုး (လောကီ လောကုတ္တရာ ရောသော အနုပဿနာ ၂ မျိုး)

၁။ နိရောဓာ နုပဿနာ၊
၂။ ပဋိနိဿဂ္ဂါနုပဿနာ။ (သံ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၁၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အနုပဿနာ ၃ မျိုး (လောကီ ပုဗ္ဗဘာဂ အနုပဿနာ ၃ မျိုး)

၁။ အနိစ္စာနုပဿနာ- တေဘူမက သင်္ခါရတရားတို့ကို မမြဲ-အနိစ္စဟု အဖန်တလဲလဲ ရှုတတ်သော ဉာဏ်၊
၂။ ဝယာနုပဿနာ- ချုပ်ခြင်းပျက်ခြင်းကို အဖန်တလဲလဲ ရှုတတ်သော ဉာဏ်၊
၃။ ဝိရာဂါနုပဿနာ- (သင်္ခါရတရား တို့၏) ကင်းပျောက်ချုပ်ငြိမ်းခြင်းကို အဖန်တလဲလဲရှုတတ်သော ဉာဏ်။ (သံ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၁၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အနုပဿနာ ၇ မျိုး

၁။ အနိစ္စာနုပဿနာ- တေဘူမက တရားအပေါင်းကို အနိစ္စဟု အဖန်ဖန် ရှုခြင်း၊
၂။ ဒုက္ခာနုပဿနာ- တေဘူမကတရားအပေါင်းကို ဒုက္ခဟု အဖန်ဖန် ရှုခြင်း၊
၃။ အနတ္တာနုပဿနာ- တေဘူမကတရားအပေါင်းကို အနတ္တဟု အဖန်ဖန် ရှုခြင်း၊
၄။ နိဗ္ဗိဒါ နုပဿနာ- မြင်ပြီးသော လက္ခဏာရေးရှိသော တေဘူမကတရားအပေါင်း၌ ငြီးငွေ့သော အခြင်းအရာအားဖြင့် ဖြစ်၍ အဖန်ဖန် ရှုခြင်း၊
၅။ ဝိရာဂါနုပဿနာ- ငြီးငွေ့ပြီးသော သင်္ခါရ တို့၌ တပ်ခြင်းကင်းသော အခြင်းအရာအားဖြင့် ဖြစ်၍ အဖန်ဖန် ရှုခြင်း၊
၆။ နိရောဓာ နုပဿနာ- သင်္ခါရတို့၏ ချုပ်ခြင်းကို အဖန်ဖန် ရှုခြင်း၊ ဝါ- နိဗ္ဗာန်ကို အဖန်ဖန် ရှုခြင်း၊
၇။ ပဋိနိဿဂ္ဂါနုပဿနာ- တေဘူမက သင်္ခါရအပေါင်းကို စွန့်ခြင်း၏ အစွမ်းဖြင့် အဖန်ဖန် ရှုခြင်း။ (မ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၆၁။) (ဣတိဝုတ်၊ဋ္ဌ၊၁၆၀။) (ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၈၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အနုပုဗ္ဗနိရောဓ တရား ၉ မျိုး

အစဉ်အတိုင်း ချုပ်ခြင်း ၉ မျိုး၊ မျက်မှောက်ပြုအပ်သော တရား ၉ ပါး၊ သစ္ဆိကာတဗ္ဗတရား ၉ ပါး တို့နှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အနုပုဗ္ဗဝိဟာရ ၉ ပါး

၁။ ပဌမဈာန်သို့ ရောက်၍နေခြင်း၊
၂။ ဒုတိယဈာန်သို့ ရောက်၍နေခြင်း၊
၃။ တတိယဈာန်သို့ ရောက်၍နေခြင်း၊
၄။ စတုတ္ထဈာန်သို့ ရောက်၍နေခြင်း၊
၅။ အာကာသာ နဉ္စာယတနဈာန်သို့ ရောက်၍နေခြင်း၊
၆။ ဝိညာဏဉ္စာယတနဈာန်သို့ ရောက်၍နေခြင်း၊
၇။ အာကိဉ္စာညာယတနဈာန်သို့ ရောက်၍နေခြင်း၊
၈။ နေဝသညာနာသညာယတနဈာန်သို့ ရောက်၍ နေခြင်း၊
၉။ သညာဝေဒနာတို့၏ ချုပ်ခြင်းသို့ ရောက်၍နေခြင်း။ (ဒီ၊၃၊၂၂၀။) (ပေဋကော၊၂၅၉။) (ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၇၁။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၄၃-၂၄၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အနုပုဗ္ဗဝိဟာရ တရား ၉ ပါး

ထူးသော ဉာဏ်ဖြင့် သိအပ်သော တရား ၉ ပါး၊ အဘိညေယျ တရား ၉ ပါး နှင့် အစဉ်အတိုင်း ဝင်စားအပ်သော သမာပတ် ၉ ပါး တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အနုပုဗ္ဗီကထာ ၄ မျိုး

၁။ ဒါနနှင့် စပ်သော တရားစကား (ဒါနကထာ)၊
၂။ ဒါန၏ အခြားမဲ့၌ သီလနှင့် စပ်သော တရားစကား (သီလကထာ)၊
၃။ သီလ၏ အခြားမဲ့၌ နတ်ပြည်နှင့် စပ်သော တရားစကား (သဂ္ဂကထာ)၊
၄။ နတ်ပြည်နှင့် စပ်သော တရားစကား၏ အခြားမဲ့၌ မဂ်နှင့် စပ်သော တရားစကား (မဂ္ဂကထာ)။ (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၂၊၆၂။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊မြန်၊၂။၁၁၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အနုပုဗ္ဗီကထာ ၇ မျိုး

၁။ ဒါနနှင့် စပ်သော စကား၊
၂။ သီလနှင့် စပ်သော စကား၊
၃။ နတ်ပြည်နှင့် စပ်သော စကား၊
၄။ ကာမဂုဏ်တို့၏ အပြစ်ကို ပြသော စကား၊
၅။ ကာမဂုဏ်၏ ယုတ်ညံ့ ခြင်းကို ပြသော စကား၊
၆။ ကာမဂုဏ်တို့၏ ညစ်ညူးခြင်းကို ပြသော စကား၊
၇။ ကာမဂုဏ် တို့မှ ထွက်မြောက်ခြင်း၌ အကျိုးကို ပြသော စကား။ (ဒီ၊၁၊၁၀၂။) (ဒီ၊၁၊၁၄၁။) (ဒီ၊မြန်၊၁။၁၂၁။) (ဒီ၊မြန်၊၁။၁၂၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အနုမောဒနာ ၃ မျိုး

၁။ သံဃာအား ဆွမ်းကပ်ရာ၌ ဒါနအကျိုးနှင့် စပ်သော အနုမောဒနာ၊
၂။ ကျောင်းအလှူ စသော မင်္ဂလာ၌ မင်္ဂလသုတ် စသည်တို့ကို ဟောပြောခြင်း အနုမောဒနာ၊
၃။ ကွယ်လွန်သူအတွက် ဆွမ်းသွပ်ခြင်း အစရှိသော အဝမင်္ဂလာ၌ တိရောကုဋ္ဋသုတ် စသည် တို့ကို ဟောပြောခြင်း အနုမောဒနာ။ (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၃၊၃၉။) (ဝိမတိ၊ဋီ၊၂၊၂၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အနုလောမသင်္ကန်း ၆ မျိုး

၁။ ဒုကူလ- ဘွဲ့ဖြူအဝတ်သင်္ကန်း၊
၂။ ပတ္တုဏ္ဏ- ပတ္တုဏ္ဏတိုင်း၌ ဖြစ်သော အဝတ်သင်္ကန်း၊
၃။ စိနပဋ္ဋ- စိန့်တိုင်း၌ ဖြစ်သော အဝတ်သင်္ကန်း၊
၄။ သောမာရပဋ္ဋ- သောမာရအရပ်၌ ဖြစ်သော အဝတ်သင်္ကန်း၊
၅။ ဣဒ္ဓိမယိက- ရှေးကံ၏ ဘုန်းတန်ခိုးကြောင့် ဖြစ်သော အဝတ်သင်္ကန်း၊
၆။ ဒေဝဒတ္တိယ- နတ်သည် ပေးလှူအပ်သော အဝတ် သင်္ကန်း။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၃၈၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အနုလောမိကဉာဏ်ကို ရကြောင်း အခြင်းအရာ ၄၀ ပါး (မဂ်နှင့် လျော်သော အနုလောမိက ဉာဏ်ကို ရကြောင်း အခြင်းအရာ ၄၀ နှင့် မိမိအခြားမဲ့၌ အကျိုးပေးမြဲခြင်းသို့ သက်ဝင်ကြောင်း အခြင်းအရာ ၄၀)

၁။ ခန္ဓာငါးပါးတို့ကို မမြဲဟု ရှုခြင်း၊
၂။ ခန္ဓာ ငါးပါးတို့ကို ဆင်းရဲ၏ဟု ရှုခြင်း၊
၃။ ခန္ဓာ ငါးပါးတို့ကို ရောဂါဟု ရှုခြင်း၊
၄။ ခန္ဓာ ငါးပါးတို့ကို အိုင်းအမာဟု ရှုခြင်း၊
၅။ ခန္ဓာ ငါးပါးတို့ကို ဆူးငြောင့်ဟု ရှုခြင်း၊
၆။ ခန္ဓာငါးပါးတို့ကို ညှဉ်းဆဲ တတ်၏ဟု ရှုခြင်း၊
၇။ ခန္ဓာငါးပါးတို့ကို အနာဟု ရှုခြင်း၊
၈။ ခန္ဓာငါးပါးတို့ တစ်ပါး တစ်ခြားဟု ရှုခြင်း၊
၉။ ခန္ဓာငါးပါးတို့သည် ပျက်စီးတတ်၏ဟု ရှုခြင်း၊
၁၀။ ခန္ဓာ ငါးပါး တို့ကို ဘေးရန်ဟု ရှုခြင်း၊
၁၁။ ခန္ဓာငါးပါးတို့ကို ဥပါဒ်ဟု ရှုခြင်း၊
၁၂။ ခန္ဓာ ငါးပါးတို့ကို ဘေးဟု ရှုခြင်း၊
၁၃။ ခန္ဓာငါးပါးတို့သည် နှိပ်စက်တတ်၏ဟု ရှုခြင်း၊
၁၄။ ခန္ဓာ ငါးပါး တို့သည် တုန်လှုပ်တတ်၏ဟု ရှုခြင်း၊
၁၅။ ခန္ဓာငါးပါးတို့သည် ကျိုးပျက်တတ်၏ဟု ရှုခြင်း၊
၁၆။ ခန္ဓာငါးပါးတို့သည် ခိုင်ခံ့ခြင်းမရှိဟု ရှုခြင်း၊
၁၇။ ခန္ဓာငါးပါးတို့သည် မှီခိုရာ မဟုတ်ဟု ရှုခြင်း၊
၁၈။ ခန္ဓာငါးပါးတို့သည် ပုန်းအောင်းရာ မဟုတ်ဟု ရှုခြင်း၊
၁၉။ ခန္ဓာငါးပါးတို့သည် ကိုးကွယ်ရာ မဟုတ်ဟု ရှုခြင်း၊
၂၀။ ခန္ဓာငါးပါးတို့သည် ကင်းဆိတ် ၏ဟု ရှုခြင်း၊
၂၁။ ခန္ဓာငါးပါးတို့သည် အချည်းနှီးဟု ရှုခြင်း၊
၂၂။ ခန္ဓာငါးပါးတို့သည် သုဉ်း၏ဟု ရှုခြင်း၊
၂၃။ ခန္ဓာငါးပါးတို့သည် အတ္တမဟုတ်ဟု ရှုခြင်း၊
၂၄။ ခန္ဓာငါးပါးတို့ကို အပြစ်ဟု ရှုခြင်း၊
၂၅။ ခန္ဓာငါးပါးတို့ကို ဖောက်ပြန်တတ်သော သဘောဟု ရှုခြင်း (ဝိပရိဏာမ ဓမ္မတော)၊
၂၆။ ခန္ဓာငါးပါးတို့ကို အနှစ်မဲ့ဟု ရှုခြင်း၊
၂၇။ ခန္ဓာငါးပါးတို့ကို ညှဉ်းဆဲ ခြင်း၏ အရင်းခံဟု ရှုခြင်း၊
၂၈။ ခန္ဓာငါးပါးတို့သည် သတ်တတ်၏ဟု ရှုခြင်း၊
၂၉။ ခန္ဓာငါးပါး တို့သည် အထူးထူး ဖြစ်တတ်၏ဟု ရှုခြင်း၊
၃၀။ ခန္ဓာငါးပါးတို့သည် အာသဝေါတရား တို့၏ အာရုံဟု ရှုခြင်း၊
၃၁။ ခန္ဓာငါးပါးတို့ကို ပြုစီရင်အပ်၏ဟု ရှုခြင်း၊
၃၂။ ခန္ဓာငါးပါး တို့သည် မာရ်နှင့် စပ်၏ဟု ရှုခြင်း၊
၃၃။ ခန္ဓာငါးပါးတို့သည် ဖြစ်ခြင်းသဘော ရှိ၏ဟု ရှုခြင်း၊
၃၄။ ခန္ဓာငါးပါးတို့သည် အိုခြင်းသဘော ရှိ၏ဟု ရှုခြင်း (ဇရာဓမ္မတော)၊
၃၅။ ခန္ဓာငါးပါး တို့သည် နာခြင်းသဘော ရှိ၏ဟု ရှုခြင်း (ဗျာဓိဓမ္မတော)၊
၃၆။ ခန္ဓာငါးပါးတို့သည် သေခြင်းသဘော ရှိ၏ဟု ရှုခြင်း(မရဏဓမ္မတော)၊
၃၇။ ခန္ဓာငါးပါးတို့သည် စိုးရိမ်ခြင်း သဘော ရှိ၏ဟု ရှုခြင်း (သောကဓမ္မတော)၊
၃၈။ ခန္ဓာငါးပါးတို့သည် ငိုကြွေးခြင်းသဘော ရှိ၏ဟု ရှုခြင်း (ပရိဒေဝဓမ္မတော)၊
၃၉။ ခန္ဓာငါးပါးတို့သည် ပြင်းစွာ ပူပန်ခြင်းသဘော ရှိ၏ဟု ရှုခြင်း (ဥပါယာသဓမ္မတော)၊
၄၀။ ခန္ဓာငါးပါးတို့သည် ညစ်နွမ်းခြင်း သဘော ရှိ၏ဟု ရှုခြင်း။ (ပဋိသံ။၄၁၁။) (အပ၊မြန်၊၁။၄၇၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အနုဝါဒမူလ ၆ ပါး

၁။ အမျက် ထွက်လေ့ရှိခြင်း၊
၂။ ရန်ငြိုး ဖွဲ့လေ့ရှိခြင်း၊
၃။ ဘုရားရှင်၌ မရိုသေခြင်း၊
၄။ တရားတော်၌ မရိုသေခြင်း၊
၅။ သံဃာတော်၌ မရိုသေခြင်း၊
၆။ သိက္ခာ သုံးပါးကို ဖြည့်ကျင့်လေ့ မရှိခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၁၆၅။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၂၄၅-၂၄၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အနုဝါဒါဓိကရုဏ်း ငြိမ်းကြောင်း သမထ ၄ ပါး

၁။ သမ္မုခါဝိနယသမထ၊
၂။ သတိဝိနယ သမထ၊
၃။ အမူဠှဝိနယသမထ၊
၄။ တဿပါပိယသိကသမထ။ (ဝိ၊၅၊၁၉၅။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၂၄။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၂၈၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အနုဝါဒါဓိကရုဏ်း ဖြစ်ကြောင်း ၆ ပါး

၁။ အမျက်ထွက်လေ့ ရှိလျက် ရန်ငြိုးဖွဲ့တတ်ခြင်း၊
၂။ သူ့ကျေးဇူးကို ချေဖျက်လျက် ဂုဏ်တုဂုဏ်ပြိုင် ပြုလုပ်တတ်ခြင်း၊
၃။ ငြူစူစောင်းမြောင်း လျက် မနာလိုဝန်တိုတတ်ခြင်း၊
၄။ ကောက်ကျစ်စဉ်းလဲလျက် မာယာများပြီး လိမ်လည် လှည့်ပတ်တတ်ခြင်း၊
၅။ ယုတ်မာသော အလိုဆိုးရှိလျက် မှားသော အယူကို ယူခြင်း၊
၆။ မိမိ၏ အယူကို မှားသောအားဖြင့် သုံးသပ်တတ်လျက် ခိုင်မြဲစွာ ယူ၍ စွန့်ပယ်နိုင်ခဲခြင်း။ (ဝိ၊၄၊၂၁၄။) (ဝိ၊မြန်၊၄။၂၁၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အနုဝါဒါဓိကရုဏ်း ဖြစ်ခြင်း၏ အကုသလမူလ အကြောင်း ၃ ပါး

၁။ တပ်မက်သော စိတ်ရှိ၍ စွပ်စွဲခြင်း၊
၂။ ဖျက်ဆီးလိုသော စိတ်ရှိ၍ စွပ်စွဲခြင်း၊
၃။ တွေဝေသော စိတ်ရှိ၍ စွပ်စွဲခြင်း။ (ဝိ၊၄၊၂၁၅။) (ဝိ၊မြန်၊၄။၂၁၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အနုဝါဒါဓိကရုဏ်း ဖြစ်ရခြင်း၏ ကုသလမူလ အကြောင်း ၃ ပါး

၁။ တပ်မက်သော စိတ် မရှိဘဲ စွပ်စွဲခြင်း၊
၂။ ဖျက်ဆီးလိုသော စိတ်မရှိဘဲ စွပ်စွဲခြင်း၊
၃။ တွေဝေသော စိတ်မရှိဘဲ စွပ်စွဲခြင်း။ (ဝိ၊၄၊၂၁၅။) (ဝိ၊မြန်၊၄။၂၁၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အနုဝါဒါဓိကရုဏ်း မူလတရား ၁၄ ပါး

၁။ ကောဓ, ဥပနာဟ စသော အစုံတရား ၆ ပါး၊
၂။ လောဘစသော ဟိတ်တရား ၆ ပါး၊
၃။ ကာယ, ဝါစာအားဖြင့် ၂ ပါး၊ ပေါင်း ၁၄ ပါး။ (ဝိမတီ၊ဋီ၊၂၊၂၇၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အနုဝါဒါဓိကရုဏ်း အာပတ္တာဓိကရုဏ်း ကိစ္စာဓိကရုဏ်းတို့ ငြိမ်းအေးကြောင်း သမထ ၆ ပါး

၁။ သမ္မုခါဝိနယသမထ၊
၂။ သတိဝိနယသမထ၊
၃။ အမူဠှဝိနယသမထ၊
၄။ ပဋိညာတ ကရဏသမထ၊
၅။ တဿပါပိယသိကာသမထ၊
၆။ တိဏဝတ္ထာရကသမထ။ (ဝိ၊၅၊၁၉၇။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၂၈၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အနုဝါဒါဓိကရုဏ်း အာပတ္တာဓိကရုဏ်းနှင့်ကိစ္စာဓိကရုဏ်းတို့ကို မငြိမ်းစေနိုင်သော သမထ ၁ ပါး

၁။ ယေဘုယျသိကာသမထ။ (ဝိ၊၅၊၁၉၉။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၂၈၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အနုဝါဒါဓိကရုဏ်းကြောင့် သင့်သော အာပတ် ၃ မျိုး

၁။ ရဟန်းကို အရင်းမရှိသော ပါရာဇိက အာပတ်ဖြင့် စွပ်စွဲအံ့၊ သံဃာဒိသိသ် အာပတ်သို့ ရောက်၏၊
၂။ အရင်းမရှိသော သံဃာဒိသိသ် အာပတ်ဖြင့် စွပ်စွဲအံ့၊ ပါစိတ်အာပတ်သို့ ရောက်၏၊
၃။ အရင်းမရှိသော အာစာရဝိပတ္တိဖြင့် စွပ်စွဲအံ့၊ ဒုက္ကဋ်အာပတ်သို့ ရောက်၏။ (ဝိ၊၅၊၁၈၀။) (ဝိ၊၅၊၂၆၇။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၂၆၃။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၃၆၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အနုဝါဒါဓိကရုဏ်းကို တားမြစ်ခြင်းဖြင့် တားမြစ်အပ်သော သမထ ၄ ပါး

၁။ သမ္မုခါဝိနယသမထ၊
၂။ အမူဠှဝိနယသမထ၊
၃။ သတိဝိနယသမထ၊
၄။ တဿပါပိယသိကသမထ။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၄၊၁၉၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အနုဝါဒါဓိကရုဏ်းကို မငြိမ်းစေနိုင်သော သမထ ၃ ပါး

၁။ ယေဘုယျသိကာ သမထ၊
၂။ ပဋိညာတ ကရဏ သမထ၊
၃။ တိဏဝတ္ထာရက သမထ။ (ဝိ၊၅၊၁၉၇။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၂၈၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အနုဝါဒါဓိကရုဏ်းနှင့် ဆက်ဆံသော သမထ ၄ ပါး

၁။ သမ္မုခါဝိနယသမထ၊
၂။ သတိဝိနယ သမထ၊
၃။ အမူဠှဝိနယသမထ၊
၄။ တဿပါပိယသိကာသမထ။ (ဝိ၊၅၊၁၈၅။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၂၇၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အနုဝါဒါဓိကရုဏ်းနှင့် တူသော အဖို့ရှိသော သမထ ၄ ပါး

၁။ သမ္မုခါဝိနယသမထ၊
၂။ သတိ ဝိနယသမထ၊
၃။ အမူဠှဝိနယသမထ၊
၄။ တဿပါပိယသိကာသမထ။ (ဝိ၊၅၊၁၈၆။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၂၇၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အနုဝါဒါဓိကရုဏ်းနှင့် မဆက်ဆံသော သမထ ၃ ပါး

၁။ ယေဘုယျသိကာသမထ၊
၂။ ပဋိညာတ ကရဏသမထ၊
၃။ တိဏဝတ္ထာရကသမထ။ (ဝိ၊၅၊၁၈၅။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၂၇၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အနုဝါဒါဓိကရုဏ်းနှင့် အာပတ္တာဓိကရုဏ်းတို့ ငြိမ်းအေးကြောင်း သမထ ၆ ပါး

၁။ သမ္မုခါ ဝိနယသမထ၊
၂။ သတိဝိနယသမထ၊
၃။ အမူဠှဝိနယသမထ၊
၄။ ပဋိညာတကရဏသမထ၊
၅။ တဿပါပိယသိကာသမထ၊
၆။ တိဏဝတ္ထာရကသမထ။ (ဝိ၊၅၊၁၉၆။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၂၈၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အနုဝါဒါဓိကရုဏ်းနှင့်ကိစ္စာဓိကရုဏ်းတို့ ငြိမ်းအေးကြောင်း သမထ ၄ ပါး

၁။ သမ္မုခါဝိနယ သမထ၊
၂။ သတိဝိနယသမထ၊
၃။ အမူဠှဝိနယသမထ၊
၄။ တဿပါပိယသိကာသမထ။ (ဝိ၊၅၊၁၉၆။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၂၈၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အနုဝါဒါဓိကရုဏ်းနှင့်ကိစ္စာဓိကရုဏ်းတို့ကို မငြိမ်းအေးစေနိုင်သော သမထ ၃ ပါး

၁။ ယေဘုယျသိကာ သမထ၊
၂။ ပဋိညာတကရဏ သမထ၊
၃။ တိဏဝတ္ထာရက သမထ။ (ဝိ၊၅၊၁၉၈။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၂၈၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အနုဝါဒါဓိကရုဏ်းနှင့်အာပတ္တာဓိကရုဏ်းတို့ကို မငြိမ်းအေးစေနိုင်သော သမထ ၁ ပါး

၁။ ယေဘုယျသိကာသမထ။ (ဝိ၊၅၊၁၉၈။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၂၈၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အနုဝါဒါဓိကရုဏ်းမှ တစ်ပါးသော အဖို့ရှိသော သမထ ၃ ပါး

၁။ ယေဘုယျသိကာသမထ၊
၂။ ပဋိညာတကရဏသမထ၊
၃။ တိဏဝတ္ထာရကသမထ။ (ဝိ၊၅၊၁၈၆။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၂၇၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အနုဝါဒါဓိရုဏ်း ၄ ပါး

၁။ သီလပျက်စီးမှုဖြင့် စွပ်စွဲခြင်း၊
၂။ အကျင့်ပျက်စီးမှုဖြင့် စွပ်စွဲခြင်း၊
၃။ အယူပျက်စီးမှုဖြင့် စွပ်စွဲခြင်း၊
၄။ အသက်မွေးမှု ပျက်စီးခြင်းဖြင့် စွပ်စွဲခြင်း။ (ဝိ၊၄၊၂၁၂။) (ဝိ၊မြန်၊၄။၂၀၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အနုသန္ဓေ ၃ မျိုး

၁။ ပုစ္ဆာသည် ပြုအပ်သော ဆက်စပ်ခြင်း (ပုစ္ဆာနုသန္ဓေ)၊
၂။ အဇ္ဈာသယသည် ပြုအပ်သော ဆက်စပ်ခြင်း (အဇ္ဈာသယာနုသန္ဓေ)၊
၃။ အကြင် အကြင် ဆက်စပ်အပ်သော ပါဠိရပ်။ (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၁၂။) (မ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၈၀။) (မ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃။) (ဗုဒ္ဓဝံ၊ဋ္ဌ၊၇၈။) (ဒီ၊ဋီ၊၁၊၁၉၅။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊မြန်၊၁။၂၁၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အနုသယ ၇ ပါး

ပယ်အပ်သော တရား ၇ ပါး၊ ပဟာတဗ္ဗ တရား ၇ ပါးတို့နှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အနုသယတရား ၇ မျိုး (သတ္တဝါကို သန္တာန်၌ အစဉ်တစိုက် ကိန်းအောင်းလျက် ဥပါဒ်, ဌီ, ဘင်အားဖြင့် ဖြစ်ပေါ်သည် မဟုတ်ဘဲ ဆိုင်ရာအာရုံနှင့် ပေါင်းဆုံမိလျှင် ဖြစ်ပေါ်နိုင်သော တရား)

၁။ ကာမရာဂအနုသယ- သတ္တဝါတို့သန္တာန်၌ ကိန်းဝပ်တည်နေတတ်, အဖန်ဖန် ဖြစ်တတ်သော ကာမရာဂ၊
၂။ ပဋိဃအနုသယ- သတ္တဝါတို့သန္တာန်၌ ကိန်းဝပ်တည်နေ တတ်သော ဒေါသ၊
၃။ ဒိဋ္ဌိအနုသယ- သတ္တဝါတို့သန္တာန်၌ ကိန်းဝပ်တည်နေတတ်သော ဒိဋ္ဌိ၊
၄။ ဝိစိကိစ္ဆာအနုသယ- သတ္တဝါတို့သန္တာန်၌ ကိန်းဝပ်တည်နေတတ်သော ဝိစိကိစ္ဆာ၊
၅။ ဘဝရာဂအနုသယ- သတ္တဝါတို့သန္တာန်၌ ကိန်းဝပ်တည်နေတတ်သော ဘဝ၌ တပ်မက်မှု၊
၆။ မာနအနုသယ- သတ္တဝါတို့သန္တာန်၌ ကိန်းဝပ်တည်နေတတ်သော မာန၊
၇။ အဝိဇ္ဇာ အနုသယ- သတ္တဝါတို့သန္တာန်၌ ကိန်းဝပ်တည်နေတတ်သော မသိမှု မောဟ။ (ဒီ၊၃၊၂၁၀။) (ဒီ၊၃၊၂၄၁။) (သံ၊၃၊၅၅။) (အံ၊၂၊၄၀၁-၄၀၂။) (အဘိ၊ဝိ၊၃၅၃။) (အဘိ၊ဝိ၊၃၉၇။) (ယမက၊၂၊၅၅။) (ပဋိသံ။၁၁၉။) (ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၁၁။) (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၁၊၃၀၈။) (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၁၊၇၅။) (ဝိသုဒ္ဓိ၊ဋီ၊၁၊၂၅၄။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၃၃။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၆၄။) (သံ၊မြန်၊၃။၅၉။) (အံ၊မြန်၊၂။၅၀၈။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၂။၄၃၇။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၂။၅၀၄။) (ပဋိသံ၊မြန်။၁၅၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အနုသယတို့၏ ဖြစ်ခြင်းကို သိကြောင်း၂ မျိုး

၁။ ကိလေသာ၏ အစဉ်အားဖြင့်လည်းကောင်း၊
၂။ မဂ်၏ အစဉ်အားဖြင့်လည်းကောင်း (အနုသယတို့၏ ဖြစ်ခြင်းကို သိထိုက်၏)။ (သုတ္တနိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အနုသာသနဝိဓာ ၄ ပါး

မြတ်စွာဘုရား ဆုံးမနည်း ၄ မျိုးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အနုဿတိ ၁၀ ပါး

၁။ ဗုဒ္ဓါနုဿတိ- ဘုရားရှင်၏ အရဟတာ အစရှိသော ဂုဏ်တော်များကို အဖန် တလဲလဲ အောက်မေ့ခြင်း၊
၂။ ဓမ္မာနုဿတိ- သွာက္ခာတတာ စသော တရားဂုဏ်တော်များကို အဖန်တလဲလဲ အောက်မေ့ခြင်း၊
၃။ သံဃာနုဿတိ- သုပ္ပဋိပန္နတာ စသော သံဃာ့ ဂုဏ်တော် များကို အဖန်တလဲလဲ အောက်မေ့ခြင်း၊
၄။ သီလာနုဿတိ- မကျိုးမပေါက် မပြောက် မကျားသော အလွန်သန့်ရှင်းစင်ကြယ်သော မိမိ၏သီလဂုဏ်ကို အဖန်တလဲလဲ အောက်မေ့ခြင်း၊
၅။ စာဂါနုဿတိ- မစ္ဆေရအညစ်အကြေးမှ ကင်းသော မိမိ၏ ပေးကမ်း စွန့်ကြဲ လှူဒါန်းခြင်းဂုဏ်ကို အဖန်တလဲလဲ အောက်မေ့ခြင်း၊
၆။ ဒေဝတာနုဿတိ- နတ်ဗြဟ္မာ တို့ကို သက်သေအရာ၌ ထားလျက် မိမိ၏ သဒ္ဓါ စသော ဂုဏ်ကို အဖန်တလဲလဲ အောက်မေ့ခြင်း၊
၇။ မရဏာနုဿတိ- သေရဦးမည်ကို အဖန်တလဲလဲ အောက်မေ့ခြင်း၊
၈။ အာနာပါနဿတိ- ထွက်သက်, ဝင်သက်, ထွက်လေ, ဝင်လေလျှင် အာရုံရှိသော သတိ၊
၉။ ကာယဂတာ သတိ- ဆံပင်, မွေးညင်း စသော သုံးဆယ့်နှစ်ကောဋ္ဌာသ၌ အာရုံပြုသော အားဖြင့် ဖြစ်သော သတိ၊
၁၀။ ဥပသမာနုဿတိ- ဆင်းရဲခပ်သိမ်းတို့၏ ချုပ်ငြိမ်းရာ နိဗ္ဗာန်၏ ဂုဏ်ကို အဖန်တလဲလဲ အောက်မေ့ခြင်း။ (ဝိသုဒ္ဓိ၊၁၊၁၀၇။) (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၂၊၂၀၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အနုဿတိဌာန ၆ ပါး

၁။ ဗုဒ္ဓါနုဿတိ- ဘုရားဂုဏ်တော်များကို အဖန်ဖန် အောက်မေ့ခြင်း၊
၂။ ဓမ္မာနုဿတိ- တရားဂုဏ်တော်များကို အဖန်ဖန် အောက်မေ့ခြင်း၊
၃။ သံဃာနုဿတိ-သံဃာ့ဂုဏ်တော်များကို အဖန်ဖန် အောက်မေ့ခြင်း၊
၄။ သီလာနုဿတိ- သီလဂုဏ်ကို အဖန်ဖန် အောက်မေ့ခြင်း၊
၅။ စာဂါနုဿတိ- စွန့်ကြဲ ပေးကမ်းခြင်း ဂုဏ်ကို အဖန်ဖန် အောက်မေ့ခြင်း၊
၆။ ဒေဝတာနုဿတိ- နတ်တို့၏ သဒ္ဓါ စသော ဂုဏ်နှင့် တူသော မိမိ၏ သဒ္ဓါ စသော ဂုဏ်ကို အဖန်ဖန် အောက်မေ့ခြင်း။ (ဒီ၊၃၊၂၀၇။) (အံ၊၂၊၂၅၁။) (အံ၊၂၊၂၇၆-၂၇၇။) (ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၁၈။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၃၀။) (အံ၊မြန်၊၂။၃၂၆။) (အံ၊မြန်၊၂။၃၅၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အနုဿတိဌာန ၆ ပါး

အမြဲမပြတ် အောက်မေ့ထိုက်သော တရား ၆ ပါးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အနေကဓာတု ၁၈ ပါး

၁။ စက္ခုဓာတု- မျက်စိအကြည်ဓာတ်၊ ရူပဓာတု- အဆင်းဓာတ် (ရူပါရုံ)၊ စက္ခုဝိညာဏဓာတု-မြင်သိစိတ်သဘောတရား၊
၂။ သောတဓာတု- နားအကြည်ဓာတ်၊ သဒ္ဒ ဓာတု- အသံဓာတ် (သဒ္ဒါရုံ)၊ သောတဝိညာဏဓာတု- ကြားသိစိတ်သဘောတရား၊
၃။ ဃာန ဓာတု- နှာခေါင်းအကြည်ဓာတ်၊ ဂန္ဓဓာတု- အနံ့ဓာတ်သဘာဝ (ဂန္ဓာရုံ)၊ ဃာနဝိညာဏ ဓာတု- နံသိစိတ်သဘောတရား၊
၄။ ဇိဝှါဓာတု- လျှာအကြည်ဓာတ်၊ ရသဓာတု- ရသ ဓာတ်၊ ဇိဝှါဝိညာဏဓာတု- လျက်သိစိတ်သဘောတရား၊
၅။ ကာယဓာတု- ကိုယ်အကြည် ဓာတ်၊ ဖောဋ္ဌဗ္ဗဓာတု- တွေ့ထိခြင်းဓာတ်သဘော၊ ကာယဝိညာဏဓာတု- တွေ့ထိသိ စိတ်သဘော တရား၊
၆။ မနောဓာတု- သိကာမျှဖြစ်သော ဓာတ်, မနောဓာတ်၊ ဓမ္မဓာတု- မိမိ သဘောကို ဆောင်တတ်သော ဓာတ်သဘော၊ မနောဝိညာဏဓာတု- အထူးသိခြင်း သဘော, မနောဝိညာဏ ဓာတ်။ (နေတ္တိ၊ဋ္ဌ၊၄၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အနေသန ၂၁ ပါး

၁။ လူ ဒါယကာတို့အား ဝါးပေးခြင်း၊
၂။ သစ်ရွက်ပေးခြင်း၊
၃။ ပန်းပေးခြင်း၊
၄။ သစ်သီးပေးခြင်း၊
၅။ ဒန်ပူပေးခြင်း၊
၆။ မျက်နှာသစ်ရေ ပေးခြင်း၊
၇။ ရေချိုးဆပ်ပြာ ပေးခြင်း၊
၈။ ကသယ်မှုန့် ပေးခြင်း၊
၉။ မြေညက်ပေးခြင်း၊
၁၀။ ပျူငှာစွာ ပြောဆိုခြင်း၊
၁၁။ ပဲနောက်ဟင်းနှင့် တူစွာ အမှန်နည်းသော စကားကို ပြောဆိုခြင်း၊
၁၂။ ဒါယကာတို့၏ ကလေးငယ်ကို ချီပိုးထိန်းကျောင်းခြင်း၊
၁၃။ ဒါယကာတို့၏ အမှာစကားကို ပို့ဆောင်ကာ ခြေသလုံး အစေအပါးခံခြင်း၊
၁၄။ ဆေးကုပေးခြင်း၊
၁၅။ တမန်အမှုကို ပြုလုပ်ခြင်း၊
၁၆။ ဒါယကာတို့ စေခိုင်းသော အမှုကို ပြုခြင်း၊
၁၇။ ဆွမ်းအပေးအယူ လုပ်ခြင်း၊
၁၈။ လယ်ယာမြေအတတ် သင်ယူပြသခြင်း၊
၁၉။ နက္ခတ်အတတ် သင်ယူပြသခြင်း၊
၂၀။ အင်္ဂ ဝိဇ္ဇာအတတ် သင်ယူပြသခြင်း၊
၂၁။ မလှည့်လည် မကျက်စားရာ အရပ်ခြောက်ပါး၌ လှည့်လည် ကျက်စားခြင်း။ (ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၂၀၂။) (သုတ္တနိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၇၈။) (မူလဋီ၊၁၊၉၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အနောဓိသ မေတ္တာ ၅ ပါး

အပိုင်းအခြားမဲ့ မေတ္တာ ၅ ပါးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အနောမဒဿီဘုရားရှင်၏ ဓမ္မာဘိသမယ ၃ ကြိမ်

၁။ ရှေးဦးစွာ ဓမ္မစကြာတရားဦး ဟောတော် မူသောအခါ၌ ကုဋေတစ်ရာသော လူနတ်ဗြဟ္မာတို့ ကျွတ်တမ်းဝင်ကြသည်၊
၂။ ဒုတိယအကြိမ် တရားမိုး ရွာသွန်းဖြိုးသော အခါ၌ ကုဋေရှစ်ဆယ်သော လူနတ်ဗြဟ္မာတို့ ကျွတ်တမ်း ဝင်ကြသည်၊
၃။ သတ္တဝါတို့အား နှစ်သက်စေလျက် တတိယအကြိမ် တရားဟောတော်မူသော အခါ၌ ခုနစ်ဆယ့်ရှစ်ကုဋေသော လူနတ်ဗြဟ္မာတို့ ကျွတ်တမ်းဝင်ကြသည်။ (အပ၊၂၊၃၃၆။) (အပ၊မြန်၊၂။၃၃၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အနောမဒဿီဘုရားရှင်၏ သာဝကအစည်းအဝေး ၃ ကြိမ်

၁။ ပထမအကြိမ် အစည်းအဝေး၌ ရဟန္တာ ရှစ်သိန်း၊
၂။ ဒုတိယအကြိမ် အစည်းအဝေး၌ ရဟန္တာ ခုနစ်သိန်း၊
၃။ တတိယအကြိမ် အစည်းအဝေး၌ ရဟန္တာ ခြောက်သိန်းတို့ စည်းဝေးကြသည်။ (အပ၊၂၊၃၃၇။) (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၆၃။) (အပ၊မြန်၊၂။၃၃၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အနောမဒဿီဘုရားရှင်၏ အဂ္ဂသာဝက ၂ ပါး

၁။ နိသဘထေရ်၊
၂။ အနောမထေရ်။ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၆၃။) (ဗုဒ္ဓဝံ၊ဋ္ဌ၊၂၁၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အနောမဒဿီဘုရားရှင်၏ အဂ္ဂသာဝိကာမ ၂ ပါး

၁။ သုန္ဒရီထေရီ၊
၂။ သုမနာထေရီ၊ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၆၃။) (ဗုဒ္ဓဝံ၊ဋ္ဌ၊၂၁၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အနောမဒဿီဘုရားလောင်း၏ ပြာသာဒ် ၃ ဆောင်

၁။ သိရီမည်သော ပြာသာဒ်ဆောင်၊
၂။ ဥပသိရီ မည်သော ပြာသာဒ်ဆောင်၊
၃။ ဝဍ္ဎမည်သော ပြာသာဒ်ဆောင်။ (အပ၊ ၂။၃၃၇။) (အပ၊မြန်၊ ၂။၃၃၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အန္တ ၄ မျိုး

၁။ အဆုံးစွန်ဖြစ်သော အပိုင်းအခြားဟူသော အန္တိမမရိယာဒအန္တ၊
၂။ ယုတ်သော အပိုင်းအခြားဟူသော လာမကအန္တ၊
၃။ အဖို့ဟူသော အစွန်း ကောဋ္ဌာသအန္တ၊
၄။ အစွန်း ဟူသော အဆုံး, ကောဋိအန္တ။ (မ၊ဋ္ဌ၊၁၊၉၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အန္တဂ္ဂါဟိကဒိဋ္ဌိ ၁၀ မျိုး

တစ်ဖက်စွန်းရောက် မှားသော အယူ ၁၀ ပါးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အန္တဂ္ဂါဟိကဒိဋ္ဌိ ၁၀ မျိုး (သဿတအဖို့ ဥစ္ဆေဒအဖို့ကို ယူတတ်သော အန္တဂ္ဂါဟိကဒိဋ္ဌိ ၁၀ မျိုး)

၁။ လောကသည် မြဲ၏၊
၂။ လောကသည် မမြဲ၊
၃။ အတ္တလောကသည် အဆုံးအပိုင်းအခြား ရှိ၏၊
၄။ အတ္တလောကသည် အဆုံးအပိုင်းအခြား မရှိ၊
၅။ ထိုအထည်ကိုယ်သည် ဇီဝမည်၏၊ ထိုအသက်ကောင်သည် သရီရ မည်၏၊
၆။ အသက်ကောင်သည် အထည်ကိုယ်မှ တစ်မျိုး တစ်ခြားတည်း၊ အထည်ကိုယ်သည် အသက်ကောင်မှ တစ်မျိုးတစ်ခြားတည်း၊
၇။ သတ္တဝါ သည် သေရာအခါမှ နောက်၌ ရှိ၏၊
၈။ သတ္တဝါသည် သေရာအခါမှ နောက်၌ မရှိ၊
၉။ သတ္တဝါသည် သေရာအခါမှ နောက်၌ ရှိလည်းရှိ၏၊ မရှိလည်း မရှိ၊
၁၀။ သတ္တဝါသည် သေရာအခါမှ နောက်၌ ရှိသည်လည်း မဟုတ်၊ မရှိသည်လည်း မဟုတ်။ (ဝိမတိ၊၂၊၂၉၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အန္တဂ္ဂါဟိကဒိဋ္ဌိဖြင့် နှလုံးသွင်းပုံ ၅၀

၁။ ရုပ်သည် လောကလည်း မည်၏၊ သဿတလည်း ဖြစ်၏ဟု မှားသော နှလုံးသွင်းခြင်း၊
၂။ ဝေဒနာသည် လောကလည်း မည်၏၊ သဿတလည်း ဖြစ်၏ဟု မှားသော နှလုံးသွင်းခြင်း၊
၃။ သညာသည် လောကလည်း မည်၏၊ သဿတလည်း ဖြစ်၏ဟု မှားသော နှလုံးသွင်းခြင်း၊
၄။ သင်္ခါရတို့သည် လောကလည်း မည်၏၊ သဿတလည်း ဖြစ်၏ဟု မှားသော နှလုံးသွင်းခြင်း၊
၅။ ဝိညာဏ်သည် လောကလည်း မည်၏၊ သဿတလည်း ဖြစ်၏ဟု သဿတလောကအားဖြင့် အမှားနှလုံးသွင်းခြင်း ငါးပါး၊
၆။ ရုပ်သည် လောကလည်း မည်၏၊ အသဿတလည်း မည်၏ဟု မှားသော နှလုံး သွင်းခြင်း၊
၇။ ဝေဒနာသည် လောကလည်း မည်၏၊ အသဿတလည်း မည်၏ဟု မှားသော နှလုံးသွင်းခြင်း၊
၈။ သညာသည် လောကလည်း မည်၏၊ အသဿတလည်း မည်၏ဟု မှားသော နှလုံးသွင်းခြင်း၊
၉။ သင်္ခါရတို့သည် လောကလည်း မည်၏၊ အသဿတလည်း မည်၏ဟု မှားသော နှလုံးသွင်းခြင်း၊
၁၀။ ဝိညာဏ်သည် လောကလည်း မည်၏၊ အသဿတလည်း မည်၏ဟု အသဿတလောကအားဖြင့် အမှား နှလုံးသွင်းခြင်း ငါးပါး၊
၁၁။ ဤလောက၌ အချို့သော သူသည် အနည်းငယ်သော အရပ် ‘အညို’အားဖြင့် နှံ့၏၊ ထိုပုဂ္ဂိုလ်အား ဤလောကသည် အဆုံး ရှိ၏၊ ထက်ဝန်းကျင် အပိုင်းအခြား ရှိ၏ဟု မှားသောအားဖြင့် နှလုံးသွင်းခြင်း သုံးသပ်ခြင်း၊
၁၂။ ဤလောက၌ အချို့သော သူသည် အနည်းငယ်သော အရပ် ‘အရွှေ’အားဖြင့် နှံ့၏၊ ထိုပုဂ္ဂိုလ်အား ဤလောကသည် အဆုံးရှိ၏၊ ထက်ဝန်းကျင် အပိုင်းအခြားရှိ၏ဟု မှားသောအားဖြင့် နှလုံးသွင်းခြင်း သုံးသပ်ခြင်း၊
၁၃။ ဤလောက၌ အချို့သော သူသည် အနည်းငယ်သော အရပ် ‘အနီ’အားဖြင့် နှံ့၏၊ ထိုပုဂ္ဂိုလ်အား ဤလောကသည် အဆုံးရှိ၏၊ ထက်ဝန်းကျင် အပိုင်းအခြားရှိ၏ဟု မှားသော အားဖြင့် နှလုံးသွင်းခြင်း သုံးသပ်ခြင်း၊
၁၄။ ဤလောက၌ အချို့သော သူသည် အနည်း ငယ်သော အရပ် ‘အဖြူ’အားဖြင့် နှံ့၏၊ ထိုပုဂ္ဂိုလ်အား ဤလောကသည် အဆုံးရှိ၏၊ ထက်ဝန်းကျင် အပိုင်းအခြားရှိ၏ဟု မှားသောအားဖြင့် နှလုံးသွင်းခြင်း သုံးသပ်ခြင်း၊
၁၅။ ဤလောက၌ အချို့သော သူသည် အနည်းငယ်သော အရပ် ‘အရောင်အလင်း’အားဖြင့် နှံ့၏၊ ထိုပုဂ္ဂိုလ်အား ဤလောကသည် အဆုံးရှိ၏၊ ထက်ဝန်းကျင် အပိုင်းအခြားရှိ၏ဟု မှားသောအားဖြင့် နှလုံးသွင်းခြင်း သုံးသပ်ခြင်း၊
၁၆။ ဤလောက၌ အချို့သော သူသည် အနည်းငယ်သော အရပ် အညိုအားဖြင့် နှံ့၏၊ ထိုပုဂ္ဂိုလ်အား ဤလောကသည် အဆုံးရှိ၏၊ ထက်ဝန်းကျင် အပိုင်းအခြားရှိ၏ဟု မှားသောအားဖြင့် နှလုံးသွင်းခြင်း သုံးသပ်ခြင်း၊
၁၇။ ဤလောက၌ အချို့သော သူသည် အနည်းငယ်သော အရပ် အရွှေအားဖြင့် နှံ့၏၊ ထိုပုဂ္ဂိုလ်အား ဤလောကသည် အဆုံးရှိ၏၊ ထက်ဝန်းကျင် အပိုင်းအခြားရှိ၏ဟု မှားသော အားဖြင့် နှလုံးသွင်းခြင်း သုံးသပ်ခြင်း၊
၁၈။ ဤလောက၌ အချို့သော သူသည် အနည်း ငယ်သော အရပ် အနီအားဖြင့် နှံ့၏၊ ထိုပုဂ္ဂိုလ်အား ဤလောကသည် အဆုံးရှိ၏၊ ထက်ဝန်းကျင် အပိုင်းအခြားရှိ၏ဟု မှားသောအားဖြင့် နှလုံးသွင်းခြင်း သုံးသပ်ခြင်း၊
၁၉။ ဤလောက၌ အချို့သော သူသည် အနည်းငယ်သော အရပ် အဖြူအားဖြင့် နှံ့၏၊ ထိုပုဂ္ဂိုလ်အား ဤလောကသည် အဆုံးရှိ၏၊ ထက်ဝန်းကျင် အပိုင်းအခြားရှိ၏ဟု မှားသော အားဖြင့် နှလုံးသွင်းခြင်း သုံးသပ်ခြင်း၊
၂၀။ ဤလောက၌ အချို့သော သူသည် အနည်း ငယ်သော အရပ် အရောင်အလင်းအားဖြင့် နှံ့၏၊ ထိုပုဂ္ဂိုလ်အား ဤလောကသည် အဆုံး ရှိ၏၊ ထက်ဝန်းကျင် အပိုင်းအခြားရှိ၏ဟု မှားသောအားဖြင့် နှလုံးသွင်းခြင်း သုံးသပ်ခြင်း၊
၂၁။ ရုပ်သည် ဇီဝလည်း မည်၏၊ သရီရလည်း မည်၏၊ ဇီဝသည် သရီရ မည်၏၊ သရီရသည် ဇီဝမည်၏ဟု အမှား နှလုံးသွင်းခြင်း၊
၂၂။ ဝေဒနာသည် ဇီဝလည်း မည်၏၊ သရီရလည်း မည်၏၊ ဇီဝသည် သရီရ မည်၏၊ သရီရသည် ဇီဝမည်၏ဟု အမှား နှလုံးသွင်းခြင်း၊
၂၃။ သညာသည် ဇီဝလည်း မည်၏၊ သရီရလည်း မည်၏၊ ဇီဝသည် သရီရ မည်၏၊ သရီရသည် ဇီဝမည်၏ဟု အမှား နှလုံးသွင်းခြင်း၊
၂၄။ သင်္ခါရတို့သည် ဇီဝလည်း မည်၏၊ သရီရလည်း မည်၏၊ ဇီဝသည် သရီရ မည်၏၊ သရီရသည် ဇီဝမည်၏ဟု အမှား နှလုံး သွင်းခြင်း၊
၂၅။ ဝိညာဏ်သည် ဇီဝလည်း မည်၏၊ သရီရလည်း မည်၏၊ ဇီဝသည် သရီရ မည်၏၊ သရီရသည် ဇီဝမည်၏ဟု အမှားနှလုံးသွင်းခြင်း၊
၂၆။ ရုပ်သည် သရီရ မည်၏၊ ဇီဝ မမည်၊ ဇီဝသည် သရီရမမည်၊ ဇီဝသည် တခြား၊ သရီရသည် တခြားဟု အမှားနှလုံး သွင်းခြင်း၊
၂၇။ ဝေဒနာသည် သရီရ မည်၏၊ ဇီဝ မမည်၊ ဇီဝသည် သရီမမည်၊ ဇီဝသည် တခြား၊ သရီရသည် တခြားဟု အမှား၌ နှလုံးသွင်းခြင်း၊
၂၈။ သညာသည် သရီရ မည်၏၊ ဇီဝ မမည်၊ ဇီဝသည် သရီရမမည်၊ ဇီဝသည် တခြား၊ သရီရသည် တခြားဟု အမှား နှလုံးသွင်းခြင်း၊
၂၉။ သင်္ခါရတို့သည် သရီရ မည်ကုန်၏၊ ဇီဝမမည်၊ ဇီဝသည် သရီရ မမည်၊ ဇီဝသည် တခြား၊ သရီရသည် တခြားဟု အမှားနှလုံးသွင်းခြင်း၊
၃၀။ ဝိညာဏ် သည် သရီရ မည်၏၊ ဇီဝ မမည်၊ ဇီဝသည် သရီရမမည်၊ ဇီဝသည် တခြား၊ သရီရသည် တခြားဟု အမှားနှလုံးသွင်းခြင်း၊
၃၁။ ရုပ်သည် ဤအတ္တဘော၌သာလျှင် သေတတ်သော သဘောရှိ၏၊ သတ္တဝါသည် ကိုယ်ခန္ဓာပျက်သည်၏ နောက်၌ရှိလည်းရှိ၏၊ တည်လည်း တည်၏၊ ဖြစ်လည်း ဖြစ်၏ဟု အမှားနှလုံးသွင်းခြင်း၊
၃၂။ ဝေဒနာသည် ဤအတ္တဘော၌ သာလျှင် သေတတ်သော သဘောရှိ၏၊ သတ္တဝါသည် ကိုယ်ခန္ဓာ ပျက်သည်၏နောက် ရှိလည်း ရှိ၏၊ တည်လည်း တည်၏၊ ဖြစ်လည်း ဖြစ်၏ဟု အမှားနှလုံးသွင်းခြင်း၊
၃၃။ သညာသည် ဤအတ္တဘော၌သာလျှင် သေတတ်သော သဘောရှိ၏၊ သတ္တဝါသည် ကိုယ်ခန္ဓာ ပျက်သည်၏နောက် ရှိလည်း ရှိ၏၊ တည်လည်း တည်၏၊ ဖြစ်လည်း ဖြစ်၏ဟု အမှား နှလုံးသွင်းခြင်း၊
၃၄။ သင်္ခါရတို့သည် ဤအတ္တဘော၌သာလျှင် သေတတ်သော သဘောရှိ၏၊ သတ္တဝါသည် ကိုယ်ခန္ဓာ ပျက်သည်၏နောက် ရှိလည်း ရှိ၏၊ တည်လည်း တည်၏၊ ဖြစ်လည်း ဖြစ်၏ဟု အမှား နှလုံးသွင်းခြင်း၊
၃၅။ သင်္ခါရတို့သည် ဤအတ္တဘော၌ သာလျှင် သေတတ်သော သဘောရှိ၏၊ သတ္တဝါသည် ကိုယ်ခန္ဓာ ပျက်သည်၏နောက် ရှိလည်း ရှိ၏၊ တည်လည်း တည်၏၊ ဖြစ်လည်း ဖြစ်၏ဟု အမှားနှလုံးသွင်းခြင်း၊
၃၆။ ရုပ်သည် ဤအတ္တဘော၌သာလျှင် သေတတ်သော သဘောရှိ၏၊ သတ္တဝါ ရှိ၏၊ သတ္တဝါသည် ခန္ဓာကိုယ်ပျက်သည်၏နောက် ပြတ်၏ ပျက်စီး၏၊ သေပြီးနောက် မဖြစ်ဟု အမှားနှလုံးသွင်းခြင်း၊
၃၇။ ဝေဒနာသည် ဤအတ္တဘော၌သာလျှင် သေတတ်သော သဘော ရှိ၏၊ သတ္တဝါရှိ၏၊ သတ္တဝါသည် ခန္ဓာကိုယ် ပျက်သည်၏နောက် ပြတ်၏ ပျက်စီး၏၊ သေပြီးနောက် မဖြစ်ဟု အမှား နှလုံးသွင်းခြင်း၊
၃၈။ သညာသည် ဤအတ္တဘော၌သာလျှင် သေတတ်သော သဘောရှိ၏၊ သတ္တဝါရှိ၏၊ သတ္တဝါသည် ခန္ဓာကိုယ် ပျက်သည်၏နောက် ပြတ်၏ ပျက်စီး၏၊ သေပြီးနောက် မဖြစ်ဟု အမှားနှလုံးသွင်းခြင်း၊
၃၉။ သင်္ခါရတို့သည် ဤအတ္တဘော၌သာလျှင် သေတတ်သော သဘောရှိ၏၊ သတ္တဝါရှိ၏၊ သတ္တဝါသည် ခန္ဓာကိုယ် ပျက်သည်၏နောက် ပြတ်၏၊ ပျက်စီး၏၊ သေပြီးနောက် မဖြစ်ဟု အမှားနှလုံးသွင်းခြင်း၊
၄၀။ ဝိညာဏ်သည် ဤအတ္တဘော၌သာလျှင် သေတတ်သော သဘောရှိ၏၊ သတ္တဝါရှိ၏၊ သတ္တဝါသည် ခန္ဓာကိုယ်ပျက်သည်၏နောက် ပြတ်၏၊ ပျက်စီး၏၊ သေပြီးနောက် မဖြစ်ဟု အမှားနှလုံးသွင်းခြင်း၊
၄၁။ ရုပ်သည် ဤအတ္တဘော၌သာလျှင် သေတတ်သော သဘောရှိ၏၊ သတ္တဝါသည် ကိုယ်ခန္ဓာပျက်သည့်နောက် ဖြစ်လည်းဖြစ်၏၊ မဖြစ်လည်း မဖြစ်ဟု အမှား နှလုံးသွင်းခြင်း၊
၄၂။ ဝေဒနာသည် ဤအတ္တဘော၌သာလျှင် သေတတ်သော သဘောရှိ၏၊ သတ္တဝါသည် ကိုယ်ခန္ဓာပျက်သည့်နောက် ဖြစ်လည်းဖြစ်၏၊ မဖြစ်လည်း မဖြစ်ဟု အမှား နှလုံးသွင်းခြင်း၊
၄၃။ သညာသည် ဝေဒနာသည် ဤအတ္တဘော၌သာလျှင် သေတတ်သော သဘောရှိ၏၊ သတ္တဝါသည် ကိုယ်ခန္ဓာပျက်သည့်နောက် ဖြစ်လည်းဖြစ်၏၊ မဖြစ်လည်း မဖြစ်ဟု အမှားနှလုံးသွင်းခြင်း၊
၄၄။ သင်္ခါရတို့သည် ဝေဒနာသည် ဤအတ္တဘော၌သာလျှင် သေတတ်သော သဘောရှိ၏၊ သတ္တဝါသည် ကိုယ်ခန္ဓာပျက်သည့်နောက် ဖြစ်လည်း ဖြစ်၏၊ မဖြစ်လည်း မဖြစ်ဟု အမှားနှလုံးသွင်းခြင်း၊
၄၅။ ဝိညာဏ်သည် ဝေဒနာသည် ဤအတ္တ ဘော၌သာလျှင် သေတတ်သော သဘောရှိ၏၊ သတ္တဝါသည် ကိုယ်ခန္ဓာပျက်သည့်နောက် ဖြစ်လည်းဖြစ်၏၊ မဖြစ်လည်း မဖြစ်ဟု အမှားနှလုံးသွင်းခြင်း၊
၄၆။ ရုပ်သည် ဤအတ္တဘော ၌သာလျှင် သေတတ်သော သဘောရှိ၏၊ သတ္တဝါသည် ကိုယ်ခန္ဓာ ပျက်သည့်နောက် ဖြစ်သည်လည်း မဟုတ် မဖြစ်သည်လည်း မဟုတ်ဟု အမှားနှလုံးသွင်းခြင်း၊
၄၇။ ဝေဒနာ သည် ဤအတ္တဘော၌သာလျှင် သေတတ်သော သဘောရှိ၏၊ သတ္တဝါသည် ကိုယ်ခန္ဓာ ပျက်သည့်နောက် ဖြစ်သည်လည်း မဟုတ် မဖြစ်သည်လည်း မဟုတ်ဟု အမှား နှလုံးသွင်းခြင်း၊
၄၈။ သညာသည် ဤအတ္တဘော၌သာလျှင် သေတတ်သော သဘော ရှိ၏၊ သတ္တဝါသည် ကိုယ်ခန္ဓာပျက်သည့်နောက် ဖြစ်သည်လည်း မဟုတ် မဖြစ်သည်လည်း မဟုတ်ဟု အမှား နှလုံးသွင်းခြင်း၊
၄၉။ သင်္ခါရတို့သည် ဤအတ္တဘော၌သာလျှင် သေတတ်သော သဘော ရှိ၏၊ သတ္တဝါသည် ကိုယ်ခန္ဓာပျက်သည့်နောက် ဖြစ်သည်လည်း မဟုတ် မဖြစ်သည်လည်း မဟုတ်ဟု အမှားနှလုံးသွင်းခြင်း၊
၅၀။ ဝိညာဏ်သည် ဤအတ္တဘော၌သာလျှင် သေတတ်သော သဘောရှိ၏၊ သတ္တဝါသည် ကိုယ်ခန္ဓာပျက် သည့်နောက် ဖြစ်သည်လည်းမဟုတ် မဖြစ် သည်လည်း မဟုတ်ဟု အမှား နှလုံးသွင်းခြင်း။ (ပဋိသံ။၁၄၉-၁၅၄။) (ပဋိသံ၊မြန်။၁၉၂-၁၉၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အန္တရကပ် ၃ ပါး

၁။ ဒုဗ္ဘိက္ခန္တရကပ်- ငတ်မွတ်ခြင်းဖြင့် သံဝဋ္ဋကပ်သို့ မရောက်မီ ကြားကာလ၌ သတ္တဝါအပေါင်း သေကျေပျက်စီးခြင်း၊
၂။ ရောဂန္တရကပ်- အနာရောဂါဖြင့် သံဝဋ္ဋကပ်သို့ မရောက်မီ ကြားကာလ၌ သတ္တဝါအပေါင်း သေကျေပျက်စီးခြင်း၊
၃။ သတ္ထန္တရကပ်- လက်နက်ဖြင့် သံဝဋ္ဋကပ်သို့ မရောက်မီ ကြားကာလ၌ သတ္တဝါအပေါင်း သေကျေ ပျက်စီးခြင်း။ (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၃၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အန္တရဓာန ၃ မျိုး

ပျောက်ကွယ်ခြင်း ၃ မျိုးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အန္တရာပရိနိဗ္ဗာယီ အနာဂါမ် ၃ မျိုး

၁။ အဝိဟာဘုံတို့၌ ဖြစ်၍ ကမ္ဘာတစ်ရာ အထက်၌ ပရိနိဗ္ဗာန် ပြုမည့် အန္တရာပရိနိဗ္ဗာယီ အနာဂါမ်၊
၂။ ကပ်ကမ္ဘာ နှစ်ရာအထက်၌ ပရိနိဗ္ဗာန်ပြုမည့် အန္တရာ ပရိနိဗ္ဗာယီ အနာဂါမ်၊
၃။ ကပ်ကမ္ဘာငါးရာ မရောက်မီကာလ၌ ပရိနိဗ္ဗာန်ပြုမည့် အန္တရာ ပရိနိဗ္ဗာယီ အနာဂါမ်။(ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၂။၆၈။) (ဣတိဝုတ်၊ဋ္ဌ၊၄၉။) ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အန္တရာယ် ၁၀ မျိုး

၁။ မင်းအန္တရာယ်၊
၂။ ခိုးသူအန္တရာယ်၊
၃။ မီးအန္တရာယ်၊
၄။ ရေအန္တရာယ်၊
၅။ လူအန္တရာယ်၊
၆။ ဘီလူးအန္တရာယ်၊
၇။ သားရဲအန္တရာယ်၊
၈။ မြွေကင်းသန်းအန္တရာယ်၊
၉။ အသက်အန္တရာယ်၊
၁၀။ မြတ်သော အကျင့် အန္တရာယ်။ (ဝိ၊၄၊၄၂၉။) (ဝိ၊မြန်၊၄၊၄၃၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အန္တရာယ် ၅ မျိုး

၁။ ကမ္မန္တရာယ်- (ပဉ္စာနန္တရိယကံ, ဘိက္ခုနီဒူသကကံ။)၊
၂။ ကိလေသန္တရာယ်- (နိယတမိစ္ဆာဒိဋ္ဌိကံ။)၊
၃။ ဝိပါကန္တရာယ်- (ပဏ္ဍုက်, ဥဘတောဗျည်း, တိရစ္ဆာန်တို့၏ ဝိပါက် ပဋိသန္ဓေ။)၊
၄။ ဥပဝါဒန္တရာယ်- (အရိယာပုဂ္ဂိုလ်တို့ကို စွပ်စွဲ ပြောဆိုကြောင်း ဒေါသ ပြဋ္ဌာန်းသော အကုသိုလ် စိတ္တုပ္ပါဒ်။)၊
၅။ အာဏာဝီတိက္ကမန္တရာယ်- ဝိနည်းပညတ်ချက် အမိန့်အာဏာတော်ကို လွန်ကျူးကြောင်း အကုသိုလ်စိတ္တုပ္ပါဒ်။)။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၃၈။) (မ၊ဋ္ဌ၊၂၊၉။) (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၁၊၈၇။) (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၁၊၈၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အန္တရာယ်ပြု၍ မရသော အရာ ၄ မျိုး

၁။ ဘုရားရှင်အတွက် ရည်ရွယ်သော ဆွမ်းစသော ပစ္စည်းဝတ္ထု၊
၂။ ဘုရားရှင်၏ အသက်တော် (ဇီဝိတိန္ဒြေ။)၊
၃။ ဘုရားရှင်၏ ရှစ်ဆယ်သော လက္ခဏာ တော်ငယ်နှင့် တစ်လံမျှလောက်သော ကိုယ်ရောင်တော်၊
၄။ ဘုရားရှင်၏ သဗ္ဗညုတဉာဏ်တော်။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၄၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အန္တဝါဒိဋ္ဌိကို ဖြစ်စေသော တရား ၅ ပါး

၁။ ရုပ်ကို အမှား နှလုံးသွင်းသောကြောင့် အန္တဝါ ဒိဋ္ဌိ ဖြစ်၏၊
၂။ ဝေဒနာကို အမှား နှလုံးသွင်းသောကြောင့် အန္တဝါဒိဋ္ဌိ ဖြစ်၏၊
၃။ သညာကို အမှား နှလုံးသွင်းသောကြောင့် အန္တဝါဒိဋ္ဌိ ဖြစ်၏၊
၄။ သင်္ခါရကို အမှားနှလုံးသွင်း သောကြောင့် အန္တဝါဒိဋ္ဌိ ဖြစ်၏၊
၅။ ဝိညာဏ်ကို အမှား နှလုံးသွင်းသောကြောင့် အန္တဝါဒိဋ္ဌိ ဖြစ်၏။ (သံ၊၂၊၁၇၆။) (သံ၊မြန်၊၂။၁၆၇)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အန္တာနန္တဒိဋ္ဌိ ၄ မျိုး

၁။ အန္တာနန္တဒိဋ္ဌိ ပဌမဝါဒ- လောကသည် အဆုံးရှိသည်ဟု ယူသော ဝါဒ၊
၂။ အန္တာနန္တ ဒုတိယဝါဒ- လောကသည် အဆုံးမရှိဟု ယူသော ဝါဒ၊
၃။ အန္တာနန္တ တတိယဝါဒ- လောကသည် အဆုံးရှိသည်လည်း ဟုတ်၏၊ လောကအဆုံး မရှိသည်လည်း ဟုတ်၏ဟု ယူသော ဝါဒ၊
၄။ အန္တာနန္တ စတုတ္ထဝါဒ- လောကသည် အဆုံးရှိသည်လည်း မဟုတ်၊ လောကသည် အဆုံးမရှိသည်လည်း မဟုတ်ဟု ယူသော ဝါဒ။ (ဒီ၊၁၊၂၁၊၂၃။) (ဒီ၊မြန်၊၁။၂၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အန္တာနန္တဝါဒီပုဂ္ဂိုလ် ၄ မျိုး

၁။ ပဋိဘာဂနိမိတ်ကို စကြာဝဠာအဆုံး အပိုင်းအခြားရှိသည်တိုင်အောင် မပွားစေမူ၍ ထိုပဋိဘာဂနိမိတ်ကို လောကဟု ယူ၍ ပဋိဘာဂနိမိတ်ဟူသော လောက အဆုံး၌ သညာရှိသူ အန္တဝါဒီပုဂ္ဂိုလ်၊
၂။ စကြာဝဠာဆုံးအောင် ပြု၍ တိုးပွားစေအပ်သော ကသိုဏ်းရှိသော ပုဂ္ဂိုလ်သည် မဆုံး၌ အမှတ်သညာရှိသော အနန္တဝါဒီပုဂ္ဂိုလ်၊
၃။ ပဋိဘာဂ နိမိတ်၏ အထက်ပိုင်း၌လည်းကောင်း၊ ပဋိဘာဂနိမိတ်၏ အောက်ပိုင်း၌လည်းကောင်း၊ မတိုးပွားစေမူ၍ ဖီလာဝန်းကျင်၌ တိုးပွားစေ၍ ပဋိဘာဂနိမိတ် အထက်ပိုင်း၌လည်းကောင်း ပဋိဘာဂနိမိတ်၏ အောက်ပိုင်း၌လည်းကောင်း အဆုံး၌ ဖြစ်သော အမှတ်သညာရှိသည် ဖြစ်၍ ပဋိဘာဂနိမိတ်၏ ဖီလာ ပတ်ဝန်းကျင်၌ အဆုံး၌ ဖြစ်သော သညာရှိသော အန္တာနန္တ ဝါဒီပုဂ္ဂိုလ်၊
၄။ အဆုံးလည်းမဟုတ် မဆုံးလည်းမဟုတ် အယူရှိသော နေဝန္တဝါနာနန္တဝါဒီ ပုဂ္ဂိုလ်။ (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၁၊၁၄၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အန္တေပုရသိက္ခာပုဒ်၌ အင်္ဂါ ၃ ပါး

၁။ အဘိသိက် သွန်းလောင်းထားပြီးသော ခတ္တိယမင်း ဖြစ်ခြင်း၊
၂။ မင်းနှင့် မိဖုရား နှစ်ပါးလုံး အိပ်ရာခန်းဆောင်မှ ထွက်မလာသေးခြင်း၊
၃။ ကြိုတင်၍ မသိစေအပ်သူ ဖြစ်လျက် အိပ်ရာခန်းဆောင်၏ တံခါးခုံကို ကျော်လွန်ခြင်း။ (ဝိမတိ၊၂၊၅၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အန္တေပုရသိက္ခာပုဒ်၌ အင်္ဂါ ၅ မျိုး

၁။ ခတ္တိယမင်း ဖြစ်ခြင်း၊
၂။ အဘိသိက် သွန်းလောင်း ထားပြီးသူ ဖြစ်ခြင်း၊
၃။ မင်း မိဖုရား နှစ်ဦးလုံး အိပ်ရာခန်းဆောင်မှ မထွက်သေးခြင်း၊
၄။ ကြိုတင်၍ မသိစေအပ်သူ ဖြစ်ခြင်း၊
၅။ အိပ်ရာခန်းဆောင်၏ တံခါးခုံကို ကျော်လွန်ခြင်း။ (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၃၊၉၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အန္ဓပုထုဇဉ် ၂ မျိုး

၁။ ပသာဒမျက်စိဖြင့် မြင်လေ့မရှိသော အန္ဓပုထုဇဉ်ပုဂ္ဂိုလ်၊
၂။ ဉာဏ် မျက်စိဖြင့် မြင်လေ့မရှိသော အန္ဓပုထုဇဉ်ပုဂ္ဂိုလ်။ (မ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အပရန္တာနုဒိဋ္ဌိ နှလုံးသွင်းပုံ ၄၄ မျိုး

၁။ သညာရှိ၏ဟု ယူသော သညီဝါဒဒိဋ္ဌိ (၁၆) ပါး၊
၂။ သညာမရှိဟု ယူသော အသညီဝါဒဒိဋ္ဌိ (၈) ပါး၊
၃။ သညာရှိသည်လည်း မဟုတ်၊ မရှိသည်လည်း မဟုတ်ဟု ယူသော နေဝသညီနာသညီဝါဒ (၈) ပါး၊
၄။ ပြတ်စဲ၏ဟု ယူသော ဥစ္ဆေဒဒိဋ္ဌိ (၇) ပါး၊
၅။ မျက်မှောက်ချမ်းသာမှုကို နိဗ္ဗာန်ဟု ယူသော ဒိဋ္ဌဓမ္မ နိဗ္ဗာနဝါဒ (၅) ပါး ပေါင်း (၄၄) ပါး ဖြစ်သတည်း။ (ဒီ၊၁၊၂၈။) (ပဋိသံ။၁၅၄။) (ဒီ၊မြန်၊၁။၃၃။) (ပဋိသံ၊မြန်။၁၉၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အပရိယာပန္နဟိတ် ၆ ပါး

၁။ ကုသိုလ်ဟိတ် သုံးပါး၊
၂။ အဗျာကတဟိတ် သုံးပါး ပေါင်း (၆) ပါး။ (အဘိ၊ဓ၊၂၁၇။) (အဘိ၊ဓ၊မြန်။၃၉၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အပရိဟာနိယ တရား ၄ ပါး

မဆုတ်ယုတ်ကြောင်း တရား ၄ ပါးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အပရိဟာနိယ တရား ၇ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ ဘုရားရှင်၌ ရိုသေခြင်း၊
၂။ တရားတော်၌ ရိုသေခြင်း၊
၃။ သံဃာတော်၌ ရိုသေခြင်း၊
၄။ သိက္ခာပုဒ်၌ ရိုသေမှု ရှိခြင်း၊
၅။ သမာဓိ တရား၌ ရိုသေမှု ရှိခြင်း၊
၆။ မိတ်ကောင်းရှိသူ ဖြစ်ခြင်း၊
၇။ ပြောဆိုလွယ်ကူသူ ဖြစ်ခြင်း။ (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၁၊၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အပရိဟာနိယတရား ၆ ပါး (ဘိက္ခုအပရိဟာနိယတရား ၆ ပါး)

၁။ ရဟန်းတို့သည် သီတင်း သုံးဖော်တို့အား မေတ္တာစိတ်ဖြင့် ပြုသော ကိုယ်အမူအရာကို မျက်မှောက်မျက်ကွယ် နှစ်ပါးလုံး၌ ရှေးရှုထင်စေခြင်း၊
၂။ ရဟန်းတို့သည် သီတင်းသုံးဖော်တို့အား မေတ္တာစိတ်ဖြင့် ပြုသော နှုတ်အမူအရာကို မျက်မှောက်မျက်ကွယ် နှစ်ပါးလုံး၌ ရှေးရှုထင်စေခြင်း၊
၃။ ရဟန်းတို့သည် သီတင်းသုံးဖော်တို့အား မေတ္တာစိတ်ဖြင့် ပြုသော စိတ်အမူအရာကို မျက်မှောက် မျက်ကွယ် နှစ်ပါးလုံး၌ ရှေးရှု ထင်စေခြင်း၊
၄။ ရဟန်းတို့သည် တရားနှင့် အညီရသော ဓမ္မိယလာဘ်တို့ကို အယုတ်အားဖြင့် သပိတ်တွင်းရှိ ဆွမ်းမျှကိုသော်လည်း သီးခြားခွဲ၍ မသုံးဆောင်ဘဲ သီလရှိသော သီတင်းသုံးဖော်တို့နှင့် စုပေါင်းသုံးဆောင်ခြင်း၊
၅။ ရဟန်းတို့သည် မျက်မှောက် မျက်ကွယ် နှစ်ပါးလုံး၌ သီတင်းသုံးဖော်တို့နှင့် သီလချင်း တူမျှလျက် နေကြခြင်း၊
၆။ ရဟန်း တို့သည် မျက်မှောက် မျက်ကွယ် နှစ်ပါးလုံး၌ သီတင်းသုံးဖော်တို့နှင့် အရိယာပညာချင်း တူမျှလျက် နေကြခြင်း၊ ဤမဆုတ်ယုတ်ကြောင်း ‘အပရိဟာနိယ’ တရား ခြောက်ပါးတို့ကို ကျင့်သုံးနေကြသမျှ ကာလပတ်လုံး ရဟန်းတို့အား ကြီးပွားရန်သာ ရှိပေ၏၊ ဆုတ်ယုတ်ရန် မရှိဟု ဘုရားရှင် ဟောတော်မူ၏။ (ဒီ၊၂၊၆၈။) (ဒီ၊မြန်၊၂။၇၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အပရိဟာနိယတရား ၇ ပါး (တစ်နည်း) (ဘိက္ခုအပရိဟာနိယတရား ၇ ပါး)

၁။ ရဟန်း တို့သည် အမှုကြီးငယ်၌ မွေ့လျော်ပျော်ပိုက် လုံ့လစိုက်၍ မနေခြင်း၊
၂။ ရဟန်းတို့သည် စကားပြောခြင်းအမှု၌ မွေ့လျော်ပျော်ပိုက် လုံ့လစိုက်၍ မနေခြင်း၊
၃။ ရဟန်းတို့သည် အိပ်စက်ခြင်း၌ မွေ့လျော်ပျော်ပိုက် လုံ့လစိုက်၍ မနေခြင်း၊
၄။ ရဟန်းတို့သည် အပေါင်း အဖော်တို့နှင့် စုရုံးနေထိုင်ခြင်း၌ မွေ့လျော်ပျော်ပိုက် လုံ့လစိုက်၍ မနေခြင်း၊
၅။ ရဟန်း တို့သည် အလိုဆိုးကင်းကုန်လျက် အလိုဆိုး၏ ဆွဲဆောင်ရာသို့ မလိုက်ခြင်း၊
၆။ ရဟန်း တို့သည် ယုတ်ညံ့သော အဆွေခင်ပွန်း အပေါင်းအဖော် မရှိမူ၍ ယုတ်ညံ့သူတို့၌ စိတ် မညွတ်ခြင်း၊
၇။ ရဟန်းတို့သည် အနည်းငယ်သော တရားထူး ရရုံမျှဖြင့် အရဟတ္တဖိုလ်သို့ မရောက်မီ လမ်းခုလတ်၌ ရပ်စဲ၍ မနေခြင်း၊ ဤရဟန်းတို့၏ မဆုတ်ယုတ်ကြောင်း (အပရိဟာနိယ) တရား ခုနစ်ပါးတို့ကို ကျင့်ကြံနေသမျှ ကာလပတ်လုံး ရဟန်းတို့အား ကြီးပွားရန်သာ ရှိပေ၏၊ ဆုတ်ယုတ်ရန် မရှိဟု ဘုရားရှင် ဟောတော်မူ၏။ (ဒီ၊၂၊၆၆။) (ဒီ၊မြန်၊၂။၇၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အပရိဟာနိယတရား ၇ ပါး (တစ်နည်း) (ဘိက္ခုအပရိဟာနိယတရား ၇ ပါး)

၁။ ရဟန်း တို့သည် မဂ်၏ အကြောင်းဖြစ်သော အောက်မေ့မှု ‘သတိသမ္ဗောဇ္ဈင်’ ကို ပွားများနေခြင်း၊
၂။ ရဟန်းတို့သည် မဂ်၏ အကြောင်းဖြစ်သော ပညာ ‘ဓမ္မဝိစယသမ္ဗောဇ္ဈင်’ ကို ပွားများ နေခြင်း၊
၃။ ရဟန်းတို့သည် မဂ်၏ အကြောင်းဖြစ်သော လုံ့လ ‘ဝီရိယသမ္ဗောဇ္ဈင်’ ကို ပွားများနေခြင်း၊
၄။ ရဟန်းတို့သည် မဂ်၏ အကြောင်းဖြစ်သော နှစ်သက်မှု ‘ပီတိ သမ္ဗောဇ္ဈင်’ကို ပွားများနေခြင်း၊
၅။ ရဟန်းတို့သည် မဂ်၏ အကြောင်းဖြစ်သော ငြိမ်းအေးမှု ‘ပဿဒ္ဓိသမ္ဗောဇ္ဈင်’ ကို ပွားများနေခြင်း၊
၆။ ရဟန်းတို့သည် မဂ်၏ အကြောင်းဖြစ်သော တည်ကြည်မှု ‘သမာဓိသမ္ဗောဇ္ဈင်’ကို ပွားများနေခြင်း၊
၇။ ရဟန်းတို့သည် မဂ်၏အကြောင်း ဖြစ်သော လျစ်လျူရှုှုမှု ‘ဥပေက္ခာသမ္ဗောဇ္ဈင်’ ကို ပွားများ နေခြင်း၊ ဤမဆုတ်ယုတ်ကြောင်း ‘အပရိဟာနိယ’ တရား ခုနစ်ပါးကို ကျင့်သုံးနေကြသမျှ ကာလပတ်လုံး ရဟန်းတို့အား ကြီးပွား ရန်သာ ရှိပေ၏၊ ဆုတ်ယုတ်ရန် မရှိဟု ဘုရားရှင် ဟောတော်မူ၏။ (ဒီ၊၂၊၆၇။) (ဒီ၊မြန်၊၂။၇၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အပရိဟာနိယတရား ၇ ပါး (တစ်နည်း) (ဘိက္ခုအပရိဟာနိယတရား ၇ ပါး)

၁။ ရဟန်းတို့သည် မကြာမကြာ စည်းဝေးခြင်း၊ အကြိမ်များစွာ စည်းဝေးခြင်း၊
၂။ ရဟန်းတို့သည် သံဃကိစ္စ တို့ကို အညီအညွတ် ဆောင်ရွက်ကြခြင်း၊
၃။ ရဟန်းတို့သည် ဘုရားရှင် မပညတ်သော အရာကို မပညတ်ဘဲ ပညတ်ပြီးသော အရာကို မပယ်ဖျက်ဘဲ ပညတ်ထားသမျှသော သိက္ခာပုဒ်တို့ကို ကောင်းစွာ ကျင့်ခြင်း၊
၄။ ရဟန်းတို့သည် သံဃာ့ဦးစီးဖြစ်သော ထေရ်ကြီး ဝါကြီးရဟန်းတို့ကို အရိုအသေအလေးအမြတ် မြတ်နိုးပူဇော်လျက် ထိုထေရ်ကြီး တို့၏ ဩဝါဒကိုလည်း နာယူသင့်သည်ဟု ထင်မှတ် ယုံကြည်ခြင်း၊
၅။ ရဟန်းတို့သည် တဏှာ၏ အလိုသို့ မလိုက်ကြခြင်း၊
၆။ ရဟန်းတို့သည် တောကျောင်း၌ မွေ့လျော်သော စိတ်ရှိခြင်း၊
၇။ ရဟန်းတို့သည် သီလကို ချစ်မြတ်နိုးသော သီတင်းသုံးဖော်တို့ လာရောက် ခြင်းငှာ လာရောက်ပြီးသော သီတင်းသုံးဖော်တို့ ချမ်းသာစွာ နေရခြင်းငှာ ကိုယ်စီကိုယ်င သတိပြု နေခြင်း၊ ဤရဟန်းတို့၏ မဆုတ်ယုတ်ကြောင်း (အပရိဟာနိယ) တရား ခုနစ်ပါးကို ကျင့်သုံး နေသမျှ ကာလပတ်လုံး ရဟန်းတို့အား ကြီးပွားရန်သာ ရှိပေ၏၊ ဆုတ်ယုတ်ရန် မရှိဟု ဟောတော်မူ၏။ (ဒီ၊၂၊၆၅။) (ဒီ၊မြန်၊၂။၇၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အပရိဟာနိယတရား ၇ ပါး (တစ်နည်း) (ဘိက္ခုအပရိဟာနိယတရား ၇ ပါး)

၁။ ရဟန်းတို့သည် ယုံကြည်ခြင်း ‘သဒ္ဓါ’ တရားနှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၂။ ရဟန်းတို့သည် မကောင်းမှုမှ ရှက်ခြင်း ‘ဟိရီ’ တရားရှိခြင်း၊
၃။ ရဟန်းတို့သည် မကောင်းမှုမှ ကြောက်ခြင်း ‘ဩတ္တပ္ပ’ တရားရှိခြင်း၊
၄။ ရဟန်းတို့သည် များသော အကြားအမြင် ‘ဗဟုသုတ’ ရှိခြင်း၊
၅။ ရဟန်းတို့သည် အားထုတ်သော လုံ့လ ‘ဝီရိယ’ ရှိခြင်း၊
၆။ ရဟန်းတို့သည် စွဲမြဲသော ‘သတိ’ ရှိခြင်း၊
၇။ ရဟန်း တို့သည် ဝိပဿနာ ‘ပညာ’နှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊ ဤမဆုတ်ယုတ်ကြောင်း (အပရိဟာနိယ) တရားတို့ကို ကျင့်သုံးနေကြသမျှ ကာလပတ်လုံး ရဟန်းတို့အား ကြီးပွားရန်သာ ရှိပေ၏၊ ဆုတ်ယုတ်ရန် မရှိဟု ဘုရားရှင် ဟောတော်မူ၏။ (ဒီ၊၂၊၆၆။) (ဒီ၊မြန်၊၂။၇၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အပရိဟာနိယတရား ၇ ပါး (တစ်နည်း) (ဘိက္ခုအပရိဟာနိယတရား ၇ ပါး)

၁။ ရဟန်းတို့သည် မမြဲဟု မှတ်မှု ‘အနိစ္စသညာ’ ကို ပွားများနေခြင်း၊
၂။ ရဟန်းတို့သည် အတ္တ မဟုတ်ဟု မှတ်မှု ‘အနတ္တသညာ’ ကို ပွားများနေခြင်း၊
၃။ ရဟန်းတို့သည် မတင့်တယ်ဟု မှတ်မှု ‘အသုဘ သညာ’ ကို ပွားများနေခြင်း၊
၄။ ရဟန်းတို့သည် အပြစ်ဟု မှတ်မှု ‘အာဒီနဝ သညာ’ ကို ပွားများ နေခြင်း၊
၅။ ရဟန်းတို့သည် ပယ်ရန်မှတ်မှု ‘ပဟာနသညာ’ကို ပွားများနေခြင်း၊
၆။ ရဟန်း တို့သည် တပ်မက်ခြင်းကင်းရန် မှတ်မှု ‘ဝိရာဂသညာ’ ကို ပွားများနေခြင်း၊
၇။ ရဟန်းတို့သည် ချုပ်ခြင်းကို မှတ်မှု ‘နိရောဓသညာ’ ကို ပွားများနေခြင်း၊ ဤမဆုတ်ယုတ်ကြောင်း ‘အပရိ ဟာနိယ’ တရား ခုနစ်ပါးတို့ကို ကျင့်သုံးနေကြသမျှ ကာလပတ်လုံး ရဟန်းတို့အား ကြီးပွား ရန်သာ ရှိပေ၏၊ ဆုတ်ယုတ်ရန် မရှိဟု ဘုရားရှင် ဟောတော် မူ၏။ (ဒီ၊၂၊၆၇။) (ဒီ၊မြန်၊၂။၇၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အပရိဟာနိယတရား ၇ ပါး (ရာဇအပရိဟာနိယ ရ ပါး)

၁။ မင်းတို့သည် မကြာမကြာ စည်းဝေးခြင်း၊ အကြိမ်များစွာ စည်းဝေးခြင်း၊
၂။ မင်းတို့သည် အညီအညွတ် စည်းဝေးလျက် တိုင်းရေး ကိစ္စတို့ကို ဆောင်ရွက်ခြင်း၊
၃။ မင်းတို့သည် မပညတ်ခဲ့သော အရာကို မပညတ်ဘဲ၊ ပညတ်ပြီးသော အရာကို မပယ်ဖျက်ဘဲ၊ ပညတ်ထားသမျှသော ရှေးဟောင်းကျင့်ထုံးတို့ကို လိုက်နာခြင်း၊
၄။ မင်းတို့သည် အသက်ကြီးသော မင်းတို့ကို အရိုအသေ အလေးအမြတ် ပူဇော်လျက် အသက်ကြီးသူတို့၏ စကားကိုလည်း နာယူသင့်သည်ဟု ထင်မှတ်ခြင်း၊
၅။ မင်းတို့သည် အမျိုးသမီးကြီးငယ်တို့ကို အနိုင်အထက် မသိမ်းပိုက်ခြင်း၊
၆။ မင်းတို့သည် မြို့တွင်းမြို့ပြင်ရှိ နတ်ကွန်း (စေတီ) တို့ကို အရိုအသေ အလေးအမြတ် ပူဇော်လျက် ရှေးက ပေးလှူမြဲဖြစ်သော တရားနှင့်လျော်သော ဗလိနတ်စာကို မဆုတ်ယုတ်စေခြင်း၊
၇။ မင်းတို့သည် ရဟန္တာပုဂ္ဂိုလ်တို့အား တရားနှင့်အညီ စောင့်ရှောက်ကာကွယ်လျက် လုံခြုံမှုကို ကောင်းစွာ စီမံပေးခြင်း ဤတရားခုနစ်ပါးနှင့် ပြည့်စုံနေသမျှ ထိုမင်းတို့အား ကြီးပွားရန်သာ ရှိပေ၏၊ ဆုတ်ယုတ်ရန် အကြောင်းမရှိ၊ ဤတရားကို မဂဓတိုင်းရှင် အဇာတသတ်မင်းသည် ဝဇ္ဇီမင်းတို့ကို နှိမ်နင်းရန် သွားလိုကြောင်းကို ဝဿကာရပုဏ္ဏားက လျှောက်ထားသော စကားစပ်ဖြင့် ဟောကြားခြင်း ဖြစ်၏။ (ဒီ၊၂၊၆၂။) (ဒီ၊မြန်၊၂။၇၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အပြင်အာယတန ၆ ပါး

ဗာဟိရာယတန ၆ ပါးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အပြစ် ၂ မျိုး

၁။ မျက်မှောက်ဘဝ၌ ဖြစ်သော အပြစ်၊
၂။ တမလွန်ဘဝ၌ ဖြစ်လတ္တံ့သော အပြစ်။ (အံ၊၁၊၄၉။) (အံ၊မြန်၊၁။၅၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အပြစ်တင်ထိုက်သော ဆရာ ၃ ဦး

၁။ ရဟန်းပြုခြင်း အကျိုးနှင့် ပြည့်စုံခြင်းငှာ သာသနာ့ ဘောင်သို့ ဝင်ရောက်လာပြီး ရဟန်းပြုရကျိုးနှင့် မပြည့်စုံသေးသော ဆရာက တပည့်တို့အား ‘‘ဤတရားသည် သင်တို့၏ အစီးအပွားအလို့ငှာ ဖြစ်သည်၊ ဤတရားသည် သင်တို့၏ ချမ်းသာအလို့ငှာ ဖြစ်သည်’’ဟု ဆုံးမသောအခါ ထိုဆရာ့အဆုံးအမကို မခံယူ နားမထောင်ဘဲ ဖဲခွါသွားသဖြင့် အမှန်အတိုင်းပြန်၍ စောဒနာထိုက် အပြစ်တင်ထိုက်သော ဆရာ၊
၂။ ရဟန်း ပြုရကျိုးနှင့် ပြည့်စုံစေခြင်းငှာ သာသနာဘောင်သို့ ဝင်ရောက်လာပြီး ရဟန်း ပြုရကျိုးနှင့် မပြည့်စုံသေးသော ဆရာက တပည့်တို့အား ‘‘ဤတရားသည် သင်တို့၏ အစီးအပွား အလို့ငှာ ချမ်းသာခြင်းငှာ ဖြစ်၏’’ ဟု ဆုံးမသောအခါ ဆရာ့အဆုံးအမကို နာယူကြလျက် ဆရာအဆုံးအမအတိုင်း ကျင့်သဖြင့် အပြစ်တင်ထိုက် စောဒနာထိုက်သော ဆရာ၊
၃။ ရဟန်း ပြုရကျိုးနှင့် ပြည့်စုံခြင်းငှာ သာသနာ့ဘောင်သို့ ဝင်ရောက်လာပြီး ရဟန်းပြုရကျိုးနှင့် ပြီးပြည့်စုံသွားသော ဆရာက တပည့်တို့အား ‘‘ဤတရားသည် သင်တို့၏ အစီးအပွားအလို့ငှာ ချမ်းသာခြင်းငှာ ဖြစ်၏’’ ဟု ဆုံးမသောအခါ ထိုဆရာ၏ အဆုံးအမကို နားမထောင် မခံယူဘဲ ဖဲခွါသွားသဖြင့် အပြစ်တင်ထိုက် စောဒနာထိုက်သော ဆရာ။ (ဒီ၊၁၊၂၁၉။) (ဒီ၊ဋီ၊၁၊၃၉၆။) (ဒီ၊မြန်၊၁။၂၇၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အပြစ်မတင်ထိုက်သော ဆရာ ၃ ဦး

၁။ မိမိသည် သီလ စသည်နှင့် ပြည့်စုံပြီး ပထမဈာန်ကို ရသည်ဖြစ်၍ တပည့်တို့အားလည်း သီလ စသည်နှင့် ပြည့်စေလျက် ပထမဈာန်တရားထူးကို ရစေနိုင်သော ဆရာ၊
၂။ မိမိသည် ဒုတိယဈာန်, တတိယဈာန်, စတုတ္ထဈာန်တို့ကို ရသည် ဖြစ်၍ တပည့်တို့အားလည်း ဒုတိယဈာန်, တတိယဈာန်, စတုတ္ထဈာန်တရားထူးတို့ကို ဖြစ်စေနိုင်သော ဆရာ၊
၃။ မိမိသည် ဝိပဿနာဉာဏ် စသည်တို့ဖြင့် ကိလေသာတို့ကို ကုန်ခန်းစေလျက် အရဟတ္တမဂ်, အရဟတ္တဖိုလ်သို့ ရောက်သည်ဖြစ်၍ တပည့်တို့အားလည်း အရဟတ္တမဂ် အရဟတ္တဖိုလ် တရားထူးကို ဖြစ်စေနိုင်သော ဆရာ။ (ဒီ၊၁၊၂၂၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အပြစ်မရှိသော တရား ၁၀ ပ ါး

၁။ သူ့အသက် သတ်ခြင်းမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၂။ သူ့ဥစ္စာကို ခိုးယူခြင်းမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၃။ ကာမတို့၌ မှားယွင်းသော အကျင့်မှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၄။ မဟုတ်မမှန် ပြောမှုမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၅။ ကုန်းချောမှုမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၆။ ရုန့်ရင်း ကြမ်းတမ်းစွာ ပြောဆိုမှုမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၇။ ပြိန်ဖျင်းသော စကားကို ပြောဆိုခြင်းမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၈။ သူတစ်ပါးဥစ္စာကို ရှေးရှုကြံစည်မှုမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၉။ သတ္တဝါ တို့အား ဖျက်ဆီးလိုမှုမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၁၀။ မှန်သော အမြင်ရှိခြင်း။ (အံ၊၃၊၄၈၂-၄၈၇။) (အံ၊မြန်၊၃။၄၇၂-၄၇၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အပြစ်ရှိခြင်း ဆိုင်ရာ ပုဂ္ဂိုလ် ၄ မျိုး

၁။ အပြစ်ရှိသော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၂။ အပြစ်များသော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၃။ အပြစ် နည်းသော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၄။ အပြစ်မရှိသော ပုဂ္ဂိုလ်။ (အံ၊၁၊၄၅၂။) (အံ၊မြန်၊၁။၄၆၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အပြစ်ရှိသော တရား ၁၀ ပါး

၁။ သူ့အသက် သတ်ခြင်း၊
၂။ သူ့ဥစ္စာခိုးခြင်၊
၃။ ကာမတို့၌ မှားယွင်းစွာ ကျင့်ခြင်း၊
၄။ မဟုတ်မမှန် ပြောဆိုခြင်း၊
၅။ ကုန်းချောခြင်း၊
၆။ ရုန့်ကြမ်းသော စကားကို ပြောဆိုခြင်း၊
၇။ ပြိန်ဖျင်းသော စကားကို ပြောဆိုခြင်း၊
၈။ သူတစ်ပါး ဥစ္စာကို ရှေးရှု ကြံစည်ခြင်း၊
၉။ သတ္တဝါတို့အား ဖျက်ဆီးလိုခြင်း၊
၁၀။ မှားသော အမြင်ရှိခြင်း။ (အံ၊၃၊၄၈၂-၄၈၇။) (အံ၊မြန်၊၃။၄၇၂-၄၇၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အပလောကနကံ ရောက်သော အရာ ၅ ပါး

၁။ ထုတ်သော သူကို သွင်းခြင်း ကံ၊
၂။ ထုတ်ခြင်း ကံ၊
၃။ ဆံရိတ်ခြင်း ကံ၊
၄။ ဗြဟ္မဒဏ်ပေးခြင်း ကံ၊
၅။ အဝန္ဒိယစသော ကံ။ (ဝိ၊၅၊၃၈၄။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၄၈၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အပသန္တာန်ကို စွဲ၍ ဖြစ်သော တဏှာ ၁၈ ပါး

၁။ ဤရုပ် စသည်ဖြင့် ငါဖြစ်၏ဟု တဏှာ ဖြစ်ခြင်း၊
၂။ ဤရုပ်စသည်ဖြင့် ဤအပြားအားဖြင့် ငါဖြစ်၏ဟု တဏှာဖြစ်ခြင်း၊
၃။ ဤရုပ် စသည်ဖြင့် ဤသို့ ငါဖြစ်၏ဟု တဏှာဖြစ်ခြင်း၊
၄။ ဤရုပ်စသည်ဖြင့် တစ်ပါးသော အခြင်းအရာအားဖြင့် ငါဖြစ်၏ဟု တဏှာဖြစ်ခြင်း၊
၅။ ဤရုပ်စသည်ဖြင့် ငါဖြစ် လိမ့်မည်ဟု တဏှာဖြစ်ခြင်း၊
၆။ ဤရုပ်စသည်ဖြင့် ဤအပြားအားဖြင့် ငါဖြစ်လိမ့်မည်ဟု တဏှာဖြစ်ခြင်း၊
၇။ ဤရုပ်စသည်ဖြင့် ဤသို့ဖြစ်လိမ့်မည်ဟု တဏှာဖြစ်ခြင်း၊
၈။ ဤရုပ် စသည်ဖြင့် ငါ တစ်ပါးသော အခြင်းအရာအားဖြင့် ဖြစ်လိမ့်မည်ဟု တဏှာဖြစ်ခြင်း၊
၉။ ဤရုပ်စသည်ဖြင့် အမြဲဖြစ်ဟု တဏှာဖြစ်ခြင်း၊
၁၀။ ဤရုပ်စသည်ဖြင့် အမြဲမဖြစ်ဟု တဏှာဖြစ်ခြင်း၊
၁၁။ ဤရုပ်စသည်ဖြင့် ငါဖြစ်ရာသည်ဟု တဏှာဖြစ်ခြင်း၊
၁၂။ ဤရုပ် စသည်ဖြင့် ငါ ဤအပြားအားဖြင့် ဖြစ်ရာ၏ဟု တဏှာဖြစ်ခြင်း၊
၁၃။ ဤရုပ်စသည်ဖြင့် ဤသို့ ငါဖြစ်ရာ၏ဟု တဏှာဖြစ်ခြင်း၊
၁၄။ ဤရုပ်စသည်ဖြင့် တစ်ပါးသော အခြင်းအရာ အားဖြင့် ငါဖြစ်ရာ၏ဟု တဏှာဖြစ်ခြင်း၊
၁၅။ ဤရုပ်စသည်ဖြင့် စင်စစ် ငါဖြစ်၏ဟု တဏှာဖြစ်ခြင်း၊
၁၆။ ဤရုပ်စသည်ဖြင့် စင်စစ် ငါဤအပြားအားဖြင့် ဖြစ်ရာ၏ဟု တဏှာ ဖြစ်ခြင်း၊
၁၇။ ဤရုပ်စသည်ဖြင့် စင်စစ် ငါ ဤသို့ဖြစ်ရာသည်ဟု တဏှာဖြစ်ခြင်း၊
၁၈။ ဤရုပ်စသည်ဖြင့် စင်စစ် ငါတစ်ပါးသော အခြင်းအရာအားဖြင့် ဖြစ်ရာသည်ဟု တဏှာ ဖြစ်ခြင်း။ (အဘိ၊ဝိ၊၄၁၀။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၂။၅၁၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အပါယ် ၄ ပါး

၁။ ငရဲ၊
၂။ တိရစ္ဆာန်၊
၃။ ပြိတ္တာ၊
၄။ အသူရကာယ်။ (အံ၊၃၊၁၈၄) (ပဋိသံ၊ဋ္ဌ။၁၊၂၈၀)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အပါယ်ကျမည့် ပုဂ္ဂိုလ် ၂ မျိုး

၁။ မြတ်သော ဗြဟ္မစရိယအကျင့်ကို မကျင့်ဘဲလျက် ကျင့်၏ဟု ဝန်ခံသော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၂။ စင်ကြယ်စွာဖြင့် မြတ်သော ဗြဟ္မစရိယအကျင့်ကို ကျင့်နေသော ပုဂ္ဂိုလ်ကို အခြေအမြစ်မရှိသော မမြတ်သော အဗြဟ္မစရိယ အကျင့်ဖြင့် စွပ်စွဲ ဖျက်ဆီးသော ပုဂ္ဂိုလ်။ (ခုဒ္ဒက၊၂၂၃။) (ခုဒ္ဒက၊မြန်။၂၀၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အပါယ်ကျမည့် မယား ၃ မျိုး

၁။ လူသတ်သမားနှင့် တူသော မယား၊
၂။ ခိုးသူမနှင့် တူသော မယား၊
၃။ သခင်မနှင့် တူသော မယား။ (ဇာ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၁၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အပါယ်ငရဲသို့ ကျရောက်စေတတ်သော အလှူ ၁၀ မျိုး

မလှူထိုက်သော အလှူ ၁၀ မျိုးနှင့်တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အပါယ်မကျကြောင်း တရား ၅ ပါး

၁။ သူ့အသက် သတ်ခြင်းမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၂။ သူ့ဥစ္စာကို ခိုးယူခြင်းမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၃။ ကာမဂုဏ်၌ မှားယွင်းစွာ ကျင့်ခြင်းမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၄။ မုသားပြောခြင်းမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၅။ သေအရက်သောက်ခြင်းမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း။ (အံ၊၂၊၁၈၃။) (အံ၊မြန်၊၂။၂၃၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အပါယ်မှ လွတ်စေသော တရား ၄ မျိုး

၁။ မြတ်စွာဘုရား၌ မတုန်မလှုပ် ကြည်ညိုခြင်းနှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၂။ တရားတော်၌ မတုန်မလှုပ် ကြည်ညိုခြင်းနှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၃။ သံဃာတော်၌ မတုန်မလှုပ် ကြည်ညိုခြင်းနှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၄။ မကျိုးမပေါက် မပြောက်မကျားကုန်သော, တဏှာကျွန်အဖြစ်မှ လွတ်မြောက်စေကုန်သော, ပညာရှိတို့ ချီးမွမ်းအပ်ကုန်သော, မှားသော အားဖြင့် မသုံးသပ်အပ်ကုန်သော, တည်ကြည်သော သမာဓိကို ဖြစ်စေကုန်သော, အရိယာတို့ နှစ်သက်အပ်ကုန်သော သီလနှင့် ပြည့်စုံခြင်း။ (သံ၊၃၊၂၉၈။) (သံ၊မြန်၊၃။၂၉၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အပါယ်သို့ လားရမည့်သူ ၃ ဦး

၁။ မမြတ်သော အကျင့်ကို ကျင့်သည်ဖြစ်ပါလျက် မြတ်သော အကျင့်ကို ကျင့်၏ဟု ဝန်ခံသူ၊
၂။ မြတ်သော အကျင့်ကို ကျင့်သော စင်ကြယ်သော ပုဂ္ဂိုလ်ကို အခြေအမြစ် မရှိသော မမြတ်သော အကျင့်ဖြင့် စွပ်စွဲသူ၊
၃။ ကာမဂုဏ်တို့၌ အပြစ် မရှိဟု ပြောလေ့ ယူလေ့ရှိပြီး ထိုအယူဖြင့် ကာမဂုဏ်တို့ကို ခံစားသူ။ (အံ၊၁၊၂၆၉။) (အံ၊မြန်၊၁။၂၈၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အပိုင်းအခြား ၁၀ မျိုး (ပါဠိတော်သို့ မတင်အပ်သော အပိုင်းအခြား ပရိစ္ဆေဒ ၁၀ မျိုး)

၁။ အဂါရဝါသ ပရိစ္ဆေဒ- အိမ်တော်၌ နေခြင်း အပိုင်းအခြား၊
၂။ ပါသာဒတ္တယပရိစ္ဆေဒ- ပြာသာဒ်သုံးဆောင် အပိုင်းအခြား၊
၃။ နာဋကိတ္ထိပရိစ္ဆေဒ- ကချေသည်မတို့ အပိုင်းအခြား၊
၄။ အဂ္ဂမဟေသိ ပရိစ္ဆေဒ- မိဖုရားကြီးအပိုင်းအခြား၊
၅။ ပုတ္တပရိစ္ဆေဒ- သားတော် အပိုင်းအခြား၊
၆။ ယာန ပရိစ္ဆေဒ- စီးတော်ယာဉ်အပိုင်းအခြား၊
၇။ အဘိနိက္ခမနပရိစ္ဆေဒ- တောထွက်ခြင်း အပိုင်းအခြား၊
၈။ ပဓာနပရိစ္ဆေဒ- ကမ္မဋ္ဌာန်းအားထုတ်ခြင်း အပိုင်းအခြား၊
၉။ ဥပဋ္ဌာက ပရိစ္ဆေဒ- အလုပ်အကျွေးရဟန်း အပိုင်းအခြား၊
၁၀။ ဝိဟာရပရိစ္ဆေဒ- စံကျောင်းတော် အပိုင်းအခြား။ (ဗုဒ္ဓဝံ၊ဋ္ဌ၊၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အပိုင်းအခြား ၂ မျိုး

၁။ ကာလအပိုင်းအခြား (ကာလဝေလာ)၊
၂။ သီလအပိုင်းအခြား (သီလ ဝေလာ)။ (မဟာနိ၊၄၀၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အပိုင်းအခြား ၂ မျိုး (တစ်နည်း)

၁။ ကိလေသာ ဟူသော အပိုင်းအခြား- (ကိလေသောဓိ။)၊
၂။ မဂ်ဟူသော အပိုင်းအခြား- (မဂ္ဂေါဓိ။) ။ (မ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၇၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အပိုင်းအခြား ၂ မျိုး (တစ်နည်း)

၁။ ကိလေသမရိယာဒ- ပယ်အပ် မပယ်အပ်သော ကိလေသာဖြင့် ပိုင်းခြားခြင်း၊
၂။ ဝဋ္ဋမရိယာဒ- ပယ်အပ် မပယ်အပ်သော ဝဋ်ဖြင့် ပိုင်းခြားခြင်း။ (သံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၄၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အပိုင်းအခြား ၂၂ မျိုး

၁။ ကပ္ပပရိစ္ဆေဒ- ကပ်ကမ္ဘာအပိုင်းအခြား၊
၂။ နာမပရိစ္ဆေဒ- အမည်နာမ အပိုင်းအခြား၊
၃။ ဂေါတ္တပရိစ္ဆေဒ- အနွယ်အပိုင်းအခြား၊
၄။ ဇာတိပရိစ္ဆေဒ- အမျိုးဇာတ် အပိုင်းအခြား၊
၅။ နဂရပရိစ္ဆေဒ- မြို့, ပြည်အပိုင်းအခြား၊
၆။ ပိတုပရိစ္ဆေဒ- ခမည်းတော် အပိုင်းအခြား၊
၇။ မာတုပရိစ္ဆေဒ- မယ်တော်အပိုင်းအခြား၊
၈။ ဗောဓိရုက္ခပရိစ္ဆေဒ- ဗောဓိပင် အပိုင်းအခြား၊
၉။ ဓမ္မစက္ကပ္ပဝတ္တနပရိစ္ဆေဒ- ဓမ္မစကြာဟောကြားခြင်း အပိုင်းအခြား၊
၁၀။ အဘိသမယပရိစ္ဆေဒ- တရားထိုးထွင်းသိပုံ အပိုင်းအခြား၊
၁၁။ သာဝကသန္နိပါတပရိစ္ဆေဒ- သာဝကအစည်းအဝေး အပိုင်းအခြား၊
၁၂။ အဂ္ဂသာဝကသန္နိပါတပရိစ္ဆေဒ- အဂ္ဂသာဝက အစည်းအဝေး အပိုင်းအခြား၊
၁၃။ ဥပဋ္ဌာကပရိစ္ဆေဒ- အလုပ်အကျွေးရဟန်း အပိုင်းအခြား၊
၁၄။ အဂ္ဂသာဝိကာမ ပရိစ္ဆေဒ- အဂ္ဂသာဝိကာမအပိုင်းအခြား၊
၁၅။ ပရိဝါရဘိက္ခု ပရိစ္ဆေဒ- အခြံအရံရဟန်း အပိုင်းအခြား၊
၁၆။ ရံသိပရိစ္ဆေဒ- ရောင်ခြည်တော်အပိုင်းအခြား၊
၁၇။ သရီရပ္ပမာဏပရိစ္ဆေဒ- ကိုယ်တော်အတိုင်းအရှည် အပိုင်းအခြား၊
၁၈။ ဗောဓိသတ္တာဓိ ကာရပရိစ္ဆေဒ- ဘုရားအလောင်းတို့၏ လွန်ကဲသော ကောင်းမှုတို့၏ အပိုင်းအခြား၊
၁၉။ ဗျာကရဏပရိစ္ဆေဒ- ဗျာဒိတ်တော်အပိုင်းအခြား၊
၂၀။ ဗောဓိသတ္တပဓာနပရိစ္ဆေဒ- ဘုရား အလောင်းတို့၏ ကမ္မဋ္ဌာန်းအားထုတ်ခြင်း အပိုင်းအခြား၊
၂၁။ အာယုပရိစ္ဆေဒ- အသက် အပိုင်းအခြား၊
၂၂။ ပရိနိဗ္ဗာနပရိစ္ဆေဒ- ပရိနိဗ္ဗာန်အပိုင်းအခြား။ (ဗုဒ္ဓဝံ၊ဋ္ဌ၊၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အပိုင်းအခြား ၃ မျိုး

ဝေလ ၃ မျိုးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အပိုင်းအခြား ၃ မျိုး(တစ်နည်း)

၁။ ဟေတုအဝတ္ထာ- အကြောင်းအပိုင်းအခြား၊
၂။ ဖလအဝတ္ထာ- အကျိုးအပိုင်းအခြား၊
၃။ သတ္တာနံ ဥပကာရာဝတ္ထာ- သတ္တဝါတို့အား ကျေးဇူးပြုခြင်း အပိုင်း အခြား။ (ဒီ၊ဋီ၊၂၊၂၂၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အပိုင်းအခြား တရား ၄ ပါး

၁။ ပဌမသီမာ (သက္ကာယဒိဋ္ဌိ၊ ဝိစိကိစ္ဆာ၊ သီလဗ္ဗတ၊ ပရာမာသ၊ ဒိဋ္ဌာနုသယ၊ ဝိစိကိစ္ဆာနုသယ ယင်းတို့နှင့် တကွတည်ကုန်သော တရားများ)၊
၂။ ဒုတိယသီမာ (ရုန့်ရင်းသော ကာမရာဂသံယောဇဉ် ပဋိဃသံယောဇဉ်၊ ရုန့်ရင်းသော ကာမရာဂါနုသယ ပဋိဃာနုသယနှင့် ယင်းတို့နှင့် တကွ တည်ကုန်သော ကိလေသာ)၊
၃။ တတိယသီမာ (သိမ်မွေ့စွာသော ကာမရာသံယောဇဉ် ပဋိဃသံယောဇဉ်၊ သိမ်မွေ့စွာသော ကာမရာဂါ နုသယ ပဋိဃာနုသယ၊ ယင်းတို့နှင့် တကွ တည်ကုန်သော ကိလေသာ)၊
၄။ စတုတ္ထသီမာ (ရူပရာဂ၊ အရူပရာဂ၊ မာန၊ ဥဒ္ဓစ္စ၊ အဝိဇ္ဇာ၊ မာနာနုသယ၊ ဘဝရာဂါနုသယ၊ အဝိဇ္ဇာနုသယ တို့နှင့်တကွ တည်သော ကိလေသာ)။ (မဟာနိ၊၇၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အပိုင်းအခြား၂ မျိုး (တစ်နည်း)

၁။ ကိလေသာတည်းဟူသော အပိုင်းအခြား (ကိလေသ မရိယာဒ)၊
၂။ အာရုံတည်းဟူသော အပိုင်းအခြား (အာရမ္မဏမရိယာဒ)။ (မ၊ဋ္ဌ၊၄၊၆၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အပိုင်းအခြား၂ မျိုး (တစ်နည်း)

၁။ ဝိက္ခမ္ဘနမရိယာဒ- ခွာခြင်းတည်းဟူသော အပိုင်းအခြား၊
၂။ သမုစ္ဆေဒမရိယာဒ- အကြွင်းမဲ့ဖြတ်ခြင်းတည်းဟူသော အပိုင်းအခြား။ (မ၊ဋ္ဌ၊၄၊၆၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အပိုင်းအခြားတရား ၄ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ သီလကို စောင့်ရှောက်ခြင်း (သီလသံဝရပရိယန္တ)၊
၂။ ဣန္ဒြေကို စောင့်ရှောက်ခြင်း (ဣန္ဒြိယသံဝရပရိယန္တ)၊
၃။ ဘောဇဉ်၌ အတိုင်းရှည်ကို သိခြင်း (ဘောဇနေ မတ္တညုတာပရိယန္တ)၊
၄။ နိုးကြားခြင်းနှင့် ယှဉ်သော အပိုင်းခြား (ဇာဂရိယာနုယောဂပရိယန္တ)။ (မဟာနိ၊၃၈၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အပိုင်းအခြားမဲ့ မေတ္တာ ၅ ပါး

၁။ သတ္တဝါအားလုံးတို့သည် ‘ရန်ကင်းကုန်သည်၊ ကြောင့်ကြ ဗျာပါဒ ကင်းကုန်သည်၊ ဆင်းရဲ မရှိကုန်သည်၊ မိမိကိုယ်ကို ချမ်းသာစွာ ဆောင်နိုင်ကြသည် ဖြစ်ကြပါစေ’ဟု ပွားခြင်း၊
၂။ ထွက်သက် ဝင်သက်ရှိသော သတ္တဝါအားလုံးတို့သည် ‘ရန်ကင်းကုန်သည်၊ ကြောင့်ကြဗျာပါဒကင်းကုန်သည်၊ ဆင်းရဲမရှိကုန်သည်၊ မိမိကိုယ်ကို ချမ်းသာစွာ ဆောင်နိုင်ကြသည် ဖြစ်ကြပါစေ’ဟု ပွားခြင်း၊
၃။ ကိုယ်ထင်ရှားရှိသော သတ္တဝါ အားလုံးတို့သည် ထွက်သက်ဝင်သက်ရှိသော သတ္တဝါအားလုံးတို့သည် ‘ရန်ကင်းကုန်သည်၊ ကြောင့်ကြဗျာပါဒ ကင်းကုန်သည်၊ ဆင်းရဲမရှိကုန်သည်၊ မိမိကိုယ်ကို ချမ်းသာစွာ ဆောင်နိုင် ကြသည် ဖြစ်ကြပါစေ’ဟု ပွားခြင်း၊
၄။ ပုဂ္ဂိုလ်အားလုံးတို့သည် ‘ရန်ကင်းကုန်သည်၊ ကြောင့်ကြဗျာပါဒ ကင်းကုန်သည်၊ ဆင်းရဲမရှိကုန်သည်၊ မိမိကိုယ်ကို ချမ်းသာစွာ ဆောင်နိုင် ကြသည် ဖြစ်ကြပါစေ’ဟု ပွားခြင်း၊
၅။ အတ္တဘောရှိသော သတ္တဝါအားလုံးတို့သည် ‘ရန်ကင်း ကုန်သည်၊ ကြောင့်ကြဗျာပါဒ ကင်းကုန်သည်၊ ဆင်းရဲမရှိကုန်သည်၊ မိမိကိုယ်ကို ချမ်းသာစွာ ဆောင်နိုင်ကြသည် ဖြစ်ကြပါစေ’ဟု ပွားခြင်း။ (ပဋိသံ။၃၁၄။) (ပဋိသံ၊မြန်။၃၇၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အပိုင်းအခြားရှိ နေခြင်း၌ အကျိုး ၅ ပါး

၁။ များစွာသော ဘဏ္ဍာတို့ကို မစုဆောင်းရသဖြင့် ဘဏ္ဍာများစွာ မရှိခြင်း၊
၂။ များစွာသော ဆေးပစ္စည်းတို့ကို မစုဆောင်းရသဖြင့် ဆေးများစွာ မရှိခြင်း၊
၃။ ပြုဖွယ်ကိစ္စမများခြင်း၊
၄။ ကိစ္စကြီးငယ်တို့၌ မငြိကပ် မတွယ်တာသည်ဖြစ်၍ လူတို့၏ နှီးနှောဆက်ဆံမှုမျိုးဖြင့် နှီးနှောဆက်ဆံလျက် မနေခြင်း၊
၅။ ထိုနေထိုင်ရာ ကျောင်းမှ ဖဲခွာသွားရသည်ရှိသော် ငဲ့ကွက်ခြင်း မရှိသည်ဖြစ်၍ ဖဲသွားရခြင်း။ (အံ၊၂၊၂၂၅။) (အံ၊မြန်၊၂။၂၈၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အပိုင်းအခြားရှိ နေခြင်း၌ အကျိုး ၅ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ ကျောင်း၌ ဝန်တိုမှု မရှိခြင်း၊
၂။ အမျိုး ဒါယကာတို့၌ ဝန်တိုမှု မရှိခြင်း၊
၃။ လာဘ်လာဘ၌ ဝန်တိုမှု မရှိခြင်း၊
၄။ ဂုဏ်အဆင်း၌ ဝန်တိုမှု မရှိခြင်း၊
၅။ တရား၌ ဝန်တိုမှု မရှိခြင်း။ (အံ၊၂၊၂၂၆။) (အံ၊မြန်၊၂။၂၈၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အပိုင်းအခြားရှိသော ခရီးကို သွားသော ရဟန်း၏ အကျိုး ၅ ပါး

၁။ မကြားဖူးသည်ကို ကြားနာ ရခြင်း၊
၂။ ကြားနာဖူးသည်ကို ဖြူစင်စေခြင်း၊
၃။ ကြားဖူးပြီးသော အချို့သော တရားဖြင့် ရဲရင့်ခြင်း၊
၄။ ပြင်းထန်သော ရောဂါဝေဒနာ မစွဲကပ်ခြင်း၊
၅။ အဆွေခင်ပွန်း ရှိခြင်း။ (အံ၊၂၊၂၂၄။) (အံ၊မြန်၊၂။၂၈၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အပိုင်းအခြားရှိသော မေတ္တာ ၇ ပါး

၁။ မိန်းမအားလုံးတို့သည် ‘ရန်ကင်းကုန်သည်၊ ကြောင့်ကြ ဗျာပါဒ ကင်းကုန်သည်၊ ဆင်းရဲမရှိကုန်သည်၊ မိမိကိုယ်ကို ချမ်းသာစွာ ဆောင်နိုင်ကြကုန်သည် ဖြစ်ကြပါစေ’ဟု ပွားခြင်း၊
၂။ ယောကျ်ားအားလုံးတို့သည် ‘ရန်ကင်းကုန်သည်၊ ကြောင့်ကြ ဗျာပါဒ ကင်းကုန်သည်၊ ဆင်းရဲမရှိကုန်သည်၊ မိမိကိုယ်ကို ချမ်းသာစွာ ဆောင်နိုင် ကြကုန်သည် ဖြစ်ကြပါစေ’ဟု ပွားခြင်း၊
၃။ အရိယာပုဂ္ဂိုလ် အားလုံးတို့သည် ‘ရန်ကင်းကုန်သည်၊ ကြောင့်ကြ ဗျာပါဒ ကင်းကုန်သည်၊ ဆင်းရဲမရှိကုန်သည်၊ မိမိကိုယ်ကို ချမ်းသာစွာ ဆောင်နိုင်ကြ ကုန်သည် ဖြစ်ကြပါစေ’ဟု ပွားခြင်း၊
၄။ ပုထုဇဉ်ပုဂ္ဂိုလ် အားလုံးတို့သည် ‘ရန်ကင်းကုန်သည်၊ ကြောင့်ကြဗျာပါဒ ကင်းကုန်သည်၊ ဆင်းရဲမရှိကုန်သည်၊ မိမိကိုယ်ကို ချမ်းသာစွာ ဆောင်နိုင် ကြကုန်သည် ဖြစ်ကြပါစေ’ဟု ပွားခြင်း၊
၅။ နတ်ဗြဟ္မာအားလုံးတို့သည် ‘ရန်ကင်းကုန်သည်၊ ကြောင့်ကြဗျာပါဒ ကင်းကုန်သည်၊ ဆင်းရဲမရှိကုန်သည်၊ မိမိကိုယ်ကို ချမ်းသာစွာ ဆောင်နိုင်ကြ ကုန်သည် ဖြစ်ကြပါစေ’ဟု ပွားခြင်း၊
၆။ လူသားအားလုံးတို့သည် ‘ရန်ကင်းကုန်သည်၊ ကြောင့်ကြ ဗျာပါဒ ကင်းကုန်သည်၊ ဆင်းရဲ မရှိကုန်သည်၊ မိမိကိုယ်ကို ချမ်းသာစွာ ဆောင်နိုင်ကြ ကုန်သည် ဖြစ်ကြပါစေ’ဟု ပွားခြင်း၊
၇။ ဝိနိပါတိက အသုရာအားလုံးတို့သည် ‘ရန်ကင်း ကုန်သည်၊ ကြောင့်ကြ ဗျာပါဒ ကင်းကုန်သည်၊ ဆင်းရဲမရှိကုန်သည်၊ မိမိကိုယ်ကို ချမ်းသာစွာ ဆောင်နိုင်ကြကုန်သည် ဖြစ်ကြ ပါစေ’ဟု ပွားခြင်း။ (ပဋိသံ။၃၁၄။) (ပဋိသံ၊မြန်။၃၇၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အပုဂ္ဂလနိဒ္ဒေသပညတ် ၂ မျိုး

၁။ ဒဿိတာပတ္တိပညတ်၊
၂။ အဒဿိတာပတ္တိပညတ်။ (ဝဇိရ၊၆၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အပ္ပဋိကူလ ၂ မျိုး

၁။ သတ္တအပ္ပဋိကူလ- သတ္တဝါတို့၌ မစက်ဆုပ် မရွံရှာခြင်း၊
၂။ သင်္ခါရ အပ္ပဋိကူလ- သင်္ခါရတို့၌ မစက်ဆုပ် မရွံရှာခြင်း။ (သံ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၀၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အပ္ပဏိဟိတာနုပဿနာဉာဏ် လွတ်ရာ ဥပါဒါန် ၁ ပါး

၁။ ကာမုပဒါန်။ (ပဋိသံ။၂၄၄။) (ပဋိသံ၊မြန်။၃၀၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အပ္ပနာ၌ လိမ္မာကျွမ်းကျင်ကြောင်း အစီအရင် ၁၀ ပါး

၁။ ခန္ဓာကိုယ်၏ အတွင်းအပြင်၌ ဖြစ်သောဝတ္ထုတို့၏ သန့်ရှင်းစင်ကြယ်မှုကို ပြုလုပ်ရခြင်း၊
၂။ သဒ္ဓါစသော ဣန္ဒြေတို့၏ ညီမျှသည်၏ အဖြစ်ကို ပြုလုပ်ရခြင်း၊
၃။ ကသိုဏ်းနိမိတ်၌ ကျွမ်းကျင်လိမ္မာရခြင်း၊
၄။ စိတ်ကို ပင့်မြှောက်သင့်သော အခါ၌ ပင့်မြှောက်ရခြင်း၊
၅။ စိတ်ကို နှိပ်ကွပ်သင့်သော အခါ၌ နှိပ်ကွပ်ရခြင်း၊
၆။ စိတ်ကို ရွှင်စေသင့်သောအခါ၌ ရွှင်စေရခြင်း၊
၇။ စိတ်ကို လျစ်လျူ ရှုသင့်သော အခါ၌ လျစ်လျူရှုရခြင်း၊
၈။ သမာဓိကင်းသော ပုဂ္ဂိုလ်ကို ရှောင်ကြဉ်ရခြင်း၊
၉။ သမာဓိရှိသော ပုဂ္ဂိုလ်ကို မှီဝဲရခြင်း၊
၁၀။ ထိုအပ္ပနာသမာဓိ၌ စိတ်ညွတ်ထားရခြင်း။ (ဝိသုဒ္ဓိ၊၁၊၁၂၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အပ္ပနာဈာန် ဖြစ်ပေါ်စေကြောင်း ၁၀ မျိုး

၁။ဝတ္ထုဝိသဒကိရိယာ- ခန္ဓာကိုယ်၏ အတွင်းအပ နှစ်ဌာနတို့၌ သန့်ရှင်းအောင် ပြုခြင်း၊
၂။ ဣန္ဒြိယမတ္တပဋိပါဒနတာ- သဒ္ဓါစသော ဣန္ဒြေတို့ ညီမျှခြင်းရှိသည်၏ အဖြစ်ကို ပြီးစေခြင်း၊
၃။ နိမိတ္တကုသလတာ- ရပြီးသော ပဋိဘာဂ နိမိတ်ကို စောင့်ရှောက်ခြင်း၌ ကျွမ်းကျင်ခြင်း၊
၄။ စိတ္တပဂ္ဂဏှနာ- ဆုတ်နစ်နေသော စိတ်ကို ချီးမြှောက်ပေးခြင်း၊
၅။ စိတ္တနိဂ္ဂဏှနာ- ပျံ့လွင့်တက်ကြွနေသော စိတ်ကို နှိမ်ပေးရခြင်း၊
၆။ စိတ္တသမ္ပဟံသနာ- မသာမယာဖြစ်နေသော စိတ်ကို ရွှင်လန်းစေခြင်း၊
၇။ စိတ္တအဇ္ဈုပေက္ခနာ- အညီအမျှဖြစ်နေသော စိတ်ကို ဗျာပါရမပြု လျစ်လျူရှုခြင်း၊
၈။ အသမာဟိတပုဂ္ဂလပရိဝဇ္ဇနာ- သမာဓိမရှိသော ပုဂ္ဂိုလ်ကို ရှောင်ကြဉ်ရခြင်း၊
၉။ သမာဟိတပုဂ္ဂလ သေဝနာ- သမာဓိရှိသော ပုဂ္ဂိုလ်ကို မှီဝဲရခြင်း၊
၁၀။ တဒဓိမုတ္တတာ- ထိုအပ္ပနာသမာဓိ၌ ကိုင်းညွတ်ရခြင်း။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အပ္ပနာဈာန်သို့ ရောက်စေနိုင်သော ကမ္မဋ္ဌာန်း ၃၀

၁။ ကသိုဏ်း ဆယ်ပါး၊
၂။ အသုဘ ဆယ်ပါး၊
၃။ ကာယဂတာသတိ၊
၄။ အာနာပါနဿတိ၊
၅။ ဗြဟ္မဝိဟာရကမ္မဋ္ဌာန်း လေးပါး၊
၆။ အာရုပ္ပ ကမ္မဋ္ဌာန်း လေးပါး ပေါင်း သုံးဆယ်။ (ဝိသုဒ္ဓိ၊၁၊၁၀၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အပ္ပနာဝဟကမ္မဋ္ဌာန်း ၃၀

အပ္ပနာဈာန်သို့ ရောက်စေနိုင်သော ကမ္မဋ္ဌာန်း ၃ဝနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အပ္ပမညာ ၄ ပါး

၁။ မေတ္တာ- အရပ်ဆယ်မျက်နှာတို့၌ သတ္တဝါအားလုံးအပေါ် ချမ်းသာစေ လိုခြင်း၊ မေတ္တာနှင့် ယှဉ်သော စိတ်ဖြင့် ဖြန့်နှံ့၍ (ပျံ့နှံ့စေ၍) နေခြင်း၊
၂။ ကရုဏာ- အရပ်ဆယ်မျက်နှာတို့၌ သတ္တဝါအားလုံးတို့အပေါ် သနားကြင်နာခြင်း၊ ကရုဏာနှင့် ယှဉ်သော စိတ်ဖြင့် ဖြန့်နှံ့၍ နေခြင်း၊
၃။ မုဒိတာ- အရပ်ဆယ်မျက်နှာတို့၌ သတ္တဝါ အားလုံးတို့အပေါ် ရန်မရှိသော ကြောင့်ကြမရှိသော ဝမ်းမြောက်မှု မုဒိတာနှင့် ယှဉ်သော စိတ်ဖြင့် ဖြန့်နှံ့၍ နေခြင်း၊
၄။ ဥပေက္ခာ- အရပ်ဆယ်မျက်နှာတို့၌ သတ္တဝါအားလုံးတို့အပေါ် ဘေးရန်ကြောင့်ကြမရှိသော လျစ်လျူရှုခြင်း ဥပေက္ခာနှင့် ယှဉ်သော စိတ်ဖြင့် ဖြန့်နှံ့၍ နေခြင်း။ (ဒီ၊၃၊၁၈၇။) (အဘိ၊ဝိ၊၂၈၄။) (ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၇၁။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၀၇။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၂။၃၁၇။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၂။၃၁၇။) (အဘိ၊ဝိ၊၂၈၉။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၂။၃၁၇။) (အဘိ၊ဝိ၊၂၉၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အပ္ပမာဏ စေတောဝိမုတ္တိ တရား ၁၂ ပါး

၁။ မေတ္တာ ကရုဏာ မုဒိတာ ဥပေက္ခာဟု ဆိုအပ်သော ဗြဟ္မဝိဟာရတရား လေးပါး၊
၂။ မဂ် လေးပါး၊
၃။ ဖိုလ် လေးပါး ပေါင်း (၁၂) ပါး။ (မ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၅၃။) (သံ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၃၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အပ္ပိစ္ဆာ ၄ မျိုး

အလိုနည်းခြင်း ၄ မျိုးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အပ် လှူရကျိုး ၅ ပါး

၁။ ယုံမှားသံသယ မဖြစ်ခြင်း၊
၂။ ယုံမှားသံသယကို ဖြတ်တောက်နိုင်သူ ဖြစ်ခြင်း၊
၃။ အလွန် ရုပ်အဆင်း လှပသူ ဖြစ်ခြင်း၊
၄။ စည်းစိမ်ဥစ္စာနှင့် ပြည့်စုံသူ ဖြစ်ခြင်း၊
၅။ ထက်မြက်သော ဉာဏ်ပညာ ရှိခြင်း။ (အပ၊၁၊၃၆၀။) (အပ၊မြန်၊၁။၃၆၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အပ်ကျည်, အပ်ဘူး လှူရကျိုး ၃ ပါး

၁။ စိတ်ချမ်းသာမှုကို ရရှိခြင်း၊၂။ ကိုယ်ချမ်းသာမှုကို ရရှိခြင်း၊၃။ဣရိယာပုတ်ကြောင့် ဖြစ်သော ချမ်းသာမှုကို ရရှိခြင်း။ (အပ၊၁၊၃၆၁။) (အပ၊မြန်၊၁။၃၇၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အပ်သော ပစ္စည်း ၅ မျိုး

သုံးဆောင်ထိုက်သော ပစ္စည်း ၅ မျိုးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အပ်သော သင်္ကန်း ၁၂ မျိုး

၁။ ခေါမတိုင်း၌ ဖြစ်သော ချည်တို့ဖြင့် ရက်ထားသော သင်္ကန်း၊
၂။ ဝါချည်တို့ဖြင့် ရက်ထားအပ်သော သင်္ကန်း၊
၃။ ပိုးချည်တို့ဖြင့် ရက်ထားသော သင်္ကန်း၊
၄။ ကမ္ဗလာ သင်္ကန်း၊
၅။ ပိုက်ဆံချည်တို့ဖြင့် ရက်ထားသော သင်္ကန်း၊
၆။ ခေါမစသော ချည်ငါးမျိုးတို့ကို ရော၍ ရက်ထားသော သင်္ကန်း၊
၇။ ဘွဲ့ဖြူပုဆိုး သင်္ကန်း၊
၈။ ပတ္တုဏ္ဏ တိုင်း၌ ဖြစ်သော အဝတ်သင်္ကန်၊
၉။ သောမရတိုင်း၌ ဖြစ်သော အဝတ်သင်္ကန်၊
၁၀။ စိန့် တိုင်း၌ ဖြစ်သော အဝတ်သင်္ကန်း၊
၁၁။ ဘုန်းကံကြောင့်ဖြစ်သော သင်္ကန်း၊
၁၂။ နတ်သည် ပေးလှူအပ်သော သင်္ကန်း။ (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၉၂။) (စူဠနိ၊ဋ္ဌ၊၁၁၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အဖန်ဖန် ရှုဆင်ခြင်ခြင်း ၂ မျိုး

၁။ ‘‘ရုပ်ကို အတ္တအားဖြင့် အဖန်ဖန် ရှုတတ်၏’’ အစရှိသည် အားဖြင့် လာသော မိစ္ဆာအယူနှင့် တကွဖြစ်သော အဖန်ဖန် ရှုဆင်ခြင်ခြင်း၊
၂။ ‘‘မမြဲသော အနိစ္စအားဖြင့် အဖန်ဖန် ရှုတတ်၍ မြဲသော နိစ္စအားဖြင့် အဖန်ဖန် မရှုတတ်’’ အစရှိ သည်အားဖြင့် လာသောဉာဏ်ဖြင့် ကောင်းစွာ အဖန်ဖန် ရှုဆင်ခြင်ခြင်း။ (ဣတိဝုတ်၊ဋ္ဌ၊၅၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အဖန်ဖန် ရှုမှတ်ခြင်း တရား ၇ ပါး

အနုပဿနာ ၇ မျိုးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အဖန်ဖန် အောက်မေ့အပ်သော ဌာန ၆ ပါး

ပွားများအပ်သော တရား ၆ ပါး၊ ဘာဝေတဗ္ဗတရား ၆ ပါး နှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အဖျော်ရည် ၈ မျိုး

၁။ သရက်သီးအဖျော် (အမ္ဗပါန)၊
၂။ သပြေသီးအဖျော် (ဇမ္ဗုပါန)၊
၃။ တောငှက်ပျောသီးအဖျော် (စောခပါန)၊
၄။ အိမ်ငှက်ပျော်သီးအဖျော် (မောခပါန)၊
၅။ သစ်မည်စည်သီးအဖျော် (မဓုပါန)၊
၆။ မုဒရက်သီးအဖျော် (မုဒ္ဒိကပါန)၊
၇။ ကြာစွယ် အဖျော် (သာလူကပါန)၊
၈။ ဖက်သက်တရော်သီးအဖျော် (ဖာရူသကပါန)။ (မဟာနိ၊၂၉၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အဖျော်ရည် ၈ မျိုး (တစ်နည်း)

၁။ ကြို့သီးအဖျော်ရည်(ကောသမ္ဗ)၊
၂။ သီးသီးအဖျော်ရည် (ကောလပါန)၊
၃။ ဆီးသီးအဖျော်ရည် (ဗဒရပါန)၊
၄။ ထောပတ် အဖျော်ရည် (ဃတပါန)၊
၅။ ဆီ အဖျော်ရည် (တေလပါန)၊
၆။ နို့ အဖျော်ရည် (ပယောပါန)၊
၇။ ယာဂု အဖျော်ရည် (ယာဂုပါန)၊
၈။ သစ်ရွက်ရည် အဖျော်။ (မဟာနိ၊၂၉၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အဖသတ်မင်း ၅ ဆက်

၁။ အဇာတသတ်မင်းက ဖခင် ဗိမ္ဗိသာရမင်းကို သတ်၏၊
၂။ ဥဒယမင်းသားက ဖခင် အဇာတသတ်မင်းကို သတ်၏၊
၃။ မဟာမုဏ္ဍိကမင်းသားက ဖခင် ဥဒယမင်းကို သတ်၏၊
၄။ အနုရုဒ္ဓမင်းသားက ဖခင် မဟာမုဏ္ဍိကမင်းကို သတ်၏၊
၅။ နာဂဒါသ မင်းသားက ဖခင် အနုရုဒ္ဓမင်းကို သတ်၏။ (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၃၉။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊မြန်၊၁။၂၇၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အဖို့အစု ၃ ပါး

၁။ ဥပါဒါနက္ခန္ဓာ ငါးပါးဟူသော အစု၊
၂။ ဥပါဒါနက္ခန္ဓာ ငါးပါး၏ အကြောင်း ဟူသော အစု၊
၃။ ဥပါဒါနက္ခန္ဓာ ငါးပါး ချုပ်ခြင်း ဟူသော အစု။ (ဒီ၊၃၊၁၈၁။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၀၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အဖို့အစု ၄ ပါး

၁။ သက္ကာယန္တ- ဥပါဒါနက္ခန္ဓာ ဟူသော သက္ကာယအဖို့အစု၊
၂။ သက္ကာယ သမုဒယန္တ- ကာမ၌ တပ်မက်မှု ကာမတဏှာ, ဘဝ၌ တပ်မက်မှု ဘဝတဏှာ, ဘဝပြတ်ခြင်း၌ တပ်မက်မှု ဝိဘဝတဏှာဟူသော သက္ကာယဖြစ်ပေါ်ကြောင်း အဖို့အစု၊
၃။ သက္ကာယ နိရောဓန္တ- တဏှာ၏ ကင်းပြတ်ချုပ်ငြိမ်းရာ နိဗ္ဗာန်ဟူသော သက္ကာယချုပ်ရာ အဖို့အစု၊
၄။ သက္ကာယနိရောဓ ဂါမိနီပဋိပဒန္တ- အရိယမဂ်ဟူသော သက္ကာယချုပ်ရာသို့ ရောက်ကြောင်းအကျင့် အဖို့အစု။ (သံ၊၂၊၁၂၈ ၉။) (သံ၊မြန်၊၂။၁၁၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အဖုံးအမိုး ၅ မျိုး

၁။ တဏှာဆဒန- တဏှာတည်းဟူသော အဖုံးအမိုး၊
၂။ ဒိဋ္ဌိဆဒန- ဒိဋ္ဌိတည်း ဟူသော အဖုံးအမိုး၊
၃။ ကိလေသဆဒန- ကိလေသာတည်းဟူသော အဖုံးအမိုး၊
၄။ ဒုစ္စရိတ ဆဒန- ဒုစရိုက်တည်းဟူသော အဖုံးအမိုး၊
၅။ အဝိဇ္ဇာဆဒန- အဝိဇ္ဇာတည်းဟူသော အဖုံး အမိုး။ (စူဠနိ၊၂၂၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အဖုံးအလွှမ်း ၃ ပါး

၁။ ဇရုံးအိမ် အဖုံးအလွှမ်း၊
၂။ ရေ အဖုံးအလွှမ်း၊
၃။ ရေသနုပ် အဖုံး အလွှမ်း။ (ဝိ၊၅၊၂၁၈။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၃၀၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အဖော်သဟာယ်ဖြစ်သော တရား ၁၁ မျိုး

၁။ စူဠသီလ၊
၂။ မဇ္ဈိမသီလ၊
၃။ မဟာသီလ၊
၄။ ကထာဝတ္ထု ဆယ်မျိုး၊
၅။ ဓုတင်ကျေးဇူး တစ်ဆယ့်သုံးမျိုး၊
၆။ ဝိပဿနာဉာဏ်၊
၇။ မဂ် လေးပါး၊
၈။ ဖိုလ် (၄) ပါး၊
၉။ ဝိဇ္ဇာ (၃) ပါး၊
၁၀။ အဘိညာဉ် (၆) ပါး၊
၁၁။ အမြိုက်နိဗ္ဗာန်မြတ်။ (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၃၊၃၅၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အဗျာကတ ကိစ္စာဓိကရုဏ်း ၄ ပါး

၁။ သံဃာက အဗျာကတစိတ်ရှိလျက် ပြုလုပ်အပ်သော အပ လောကနကံ၊
၂။ သံဃာက အဗျာကတစိတ်ရှိလျက် ပြုလုပ်အပ်သော ဉတ္တိကံ၊
၃။ သံဃာက အဗျာကတစိတ်ရှိလျက် ပြုလုပ်အပ်သော ဉတ္တိဒုတိယကံ၊
၄။ သံဃာက အဗျာကတစိတ် ရှိလျက် ပြုလုပ်အပ်သော ဉတ္တိစတုတ္ထကံ။ (ဝိ၊၄၊၂၁၈။) (ဝိ၊မြန်၊၄။၂၁၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အဗျာကတ တရား ၄ ပါး

၁။ ဝိပါက်အဗျာကတ၊
၂။ ကြိယာအဗျာကတ၊
၃။ ရူပအဗျာကတ၊
၄။ နိဗ္ဗာနအဗျာကတ။ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၀၃။) (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၄၃။) (ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၉၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အဗျာကတဟိတ် ၃ ပါး

၁။ ဝိပါကာဗျာကတ ကြိယာဗျာကတဖြစ်သော အလောဘ၊
၂။ ဝိပါကာ ဗျာကတ ကြိယာဗျာကတဖြစ်သော အဒေါသ၊
၃။ ဝိပါကာဗျာကတ ကြိယာဗျာကတ ဖြစ်သော အမောဟ။ (အဘိ၊ဓ၊၂၁၆။) (အဘိ၊ဓ၊၂၁၈။) (အဘိ၊ဝိ၊၄၁၆။) (အဘိ၊ဓ၊မြန်။၃၉၅၊၃၉၇။) (အဘိ၊ဓ၊မြန်။၃၉၅၊၃၉၇။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၂။၅၂၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အဗြဟ္မစရိယကံ မြောက်ကြောင်း ၄ ပါး

၁။ မှီဝဲ လွန်ကြူးအပ်သောဝတ္ထုဖြစ်ခြင်း၊
၂။ မှီဝဲ လွန်ကြူး လိုသော စိတ်ရှိခြင်း၊
၃။ မှီဝဲလွန်ကြူးခြင်း၊
၄။ သာယာခြင်း။ (ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၂၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အဗြဟ္မစရိယဝါသ ၄ မျိုး

မမြတ်သော အကျင့်ဖြင့် နေခြင်း ၄ မျိုးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အဗ္ဘာန်သွင်းခြင်း စ လယ် ဆုံး ၃ ပါး

၁။ဝတ္ထုနှင့် ပုဂ္ဂိုလ်တို့သည် အဗ္ဘာန်သွင်းခြင်း၏ အစတည်း၊
၂။ ဉတ်သည် အဗ္ဘာန်သွင်းခြင်း၏ အလယ်တည်း၊
၃။ ကမ္မဝါစာသည် အဗ္ဘာန်သွင်းခြင်း၏ အဆုံးတည်း။ (ဝိ၊၅၊၂၅၂။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၃၄၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အဗ္ဘာန်သွင်းထိုက်သော ရဟန်းတို့၏ ကျင့်ဝတ် ၉၄ ပါး

ပရိဝါသ်ဆောက်တည်သော ရဟန်း၏ ကျင့်ဝတ် ၉၄ ပါး (ဝိ၊ ၄။၈၃။) နှင့် တူ၏။ ပရိဝါသ်ဆောက်တည်သော ရဟန်းအစား အဗ္ဘာန်သွင်းထိုက်သော ရဟန်းဟု လဲလှယ်ရမည်။ (ဝိ၊၄၊၁၀၀။) (ဝိ၊မြန်၊၄။၉၅-၉၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အဗ္ဘာန်သွင်းထိုက်သော ရဟန်းတို့အား ခွင့်ပြုအပ်သော အမှုကိစ္စ ၁၅ ပါး

ပရိဝါသ် ဆောက်တည်သော ရဟန်းတို့အား ခွင့်ပြုအပ်သော အမှုကိစ္စ ၁၅ ပါးနှင့် တူ၏။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အဗ္ဘောကာသိကဓုတင် ၃ မျိုး

၁။ ဥက္ကဋ္ဌ အဗ္ဘောကာသိက ဓုတင်၊
၂။ မဇ္ဈိမ အဗ္ဘောကာသိက ဓုတင်၊
၃။ မုဒုက အဗ္ဘောကာသိက ဓုတင်။ (ဝိသုဒ္ဓိ၊၁၊၇၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အဗ္ဘောကာသိကဓုတင် ဆောက်တည်ရကျိုး ၆ ပါး

၁။ အာဝါသပလိဗောဓ ပြတ်စဲခြင်း၊
၂။ ထိနမိဒ္ဓကို ပယ်ဖျောက်နိုင်ခြင်း၊
၃။ နတ်တို့၏ ချီးမွမ်းခြင်းအားလျော်စွာ ဖြစ်ခြင်း၊
၄။ အရိပ်အာဝါသ၌ ငြိကပ် တွယ်တာမှု မရှိခြင်း၊
၅။ အရပ်လေးမျက်နှာတို့၌ အပိတ်အပင် မရှိ သွားလာနိုင်ခြင်း၊
၆။ အပ္ပိစ္ဆတာ စသည်တို့အားလျော်သော အကျင့်ရှိခြင်း။ (ဝိသုဒ္ဓိ၊၁၊၇၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အဗ္ဘောကာသိကဓုတင် ဆောက်တည်သူ ၅ မျိုး

၁။ ပညာနုံ့၍ မိုက်မဲ တွေဝေသောကြောင့် ဆောက်တည်ခြင်း၊
၂။ ယုတ်မာသော အလိုဆိုး နှိပ်စက်သောကြောင့် ဆောက်တည်ခြင်း၊
၃။ စိတ်ပျံ့လွင့် ရူးသွပ်သောကြောင့် ဆောက်တည်ခြင်း၊
၄။ ဘုရားရှင်နှင့် ဘုရားရှင်၏ တပည့်တို့သည် ချီးမွမ်းအပ်၏ဟု ဆောက်တည်ခြင်း၊
၅။ အလိုနည်းမှု, ရောင့်ရဲမှု, ခေါင်းပါးမှု, ဆိတ်ငြိမ်မှုတို့ကို အမှီပြု၍ ကောင်းသော အကျင့်ကို အလိုရှိသောကြောင့် ဆောက်တည်ခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၂၃၃။) (ဝိ၊၅၊၃၃၅။) (အံ၊၂၊၁၉၄။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၃၂၃။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၄၃၈။) (အံ၊မြန်၊၂။၂၄၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အဗ္ဘောကာသိကဓုတင်ဆောင် ရဟန်း ၅ မျိုး

၁။ ပညာနုံ၍ တွေဝေသောကြောင့် ဆောက် တည်သော ရဟန်း၊
၂။ ယုတ်မာသော အလိုဆိုး နှိပ်စက်အပ်သောကြောင့် ဆောက်တည်သော ရဟန်း၊
၃။ စိတ်ပျံ့လွင့်သည်ဖြစ်၍ ရူးသွပ်သောကြောင့် ဆောက်တည်သော ရဟန်း၊
၄။ ဘုရားရှင်နှင့် တပည့်သာဝကတို့သည် ချီးမွမ်းအပ်၏ဟု နှလုံးသွင်းသောကြောင့် ဆောက် တည်သော ရဟန်း၊
၅။ အလိုနည်းခြင်း, ရောင့်ရဲခြင်း, ခေါင်းပါးခြင်း, ကောင်းသော အကျင့်ကို အလိုရှိခြင်းဟူသော အကြောင်းကြောင့် ဆောက်တည်သော ရဟန်း။ (အဘိ၊ပု၊၁၈၀။) (အဘိ၊ပု၊မြန်။၈၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အဘယမင်းသားအား ဘုရားရှင် ဟောကြားခဲ့သော စကား ၆ ခွန်း

၁။ မဟုတ်မမှန် အကျိုး မရှိသော သူတစ်ပါး မချစ် မနှစ်သက်သော စကား၊
၂။ ဟုတ်မှန် အကျိုးမရှိသော, သူတစ်ပါး မချစ်မနှစ်သက်သော စကား၊
၃။ ဟုတ်မှန် အကျိုးရှိသော, သူတစ်ပါး မချစ် မနှစ်သက်သော စကား၊
၄။ မဟုတ် မမှန်၊ အကျိုးမရှိသော, သူတစ်ပါး ကြိုက်နှစ်သက်သော စကား၊
၅။ ဟုတ်မှန် အကျိုးမရှိသော, သူတစ်ပါး ကြိုက်နှစ်သက်သော စကား၊
၆။ ဟုတ်မှန် အကျိုး ရှိသော, သူတစ်ပါး ကြိုက်နှစ်သက်သော စကား။ (မ၊၂၊၅၇။) (မ၊မြန်၊၂။၆၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အဘိဇာတိ ၆ မျိုး

၁။ ကဏှာဘိဇာတိ- မည်းညစ်သော အမှု၏ ရှေးရှုဖြစ်ရာ ပုဂ္ဂိုလ်ဘုံ၊
၂။ နီလာဘိဇာတိ- ညိုသော အမှု၏ ရှေးရှုဖြစ်ရာ ပုဂ္ဂိုလ်ဘုံ၊
၃။ လောဟိတာဘိဇာတိ- နီသော အမှု၏ ရှေးရှုဖြစ်ရာ ပုဂ္ဂိုလ်ဘုံ၊
၄။ ဟလိဒ္ဒါဘိဇာတိ- ဝါသော အမှု၏ ရှေးရှုဖြစ်ရာ ပုဂ္ဂိုလ်ဘုံ၊
၅။ သုက္ကာဘိဇာတိ- ဖြူသော အမှု၏ ရှေးရှုဖြစ်ရာ ပုဂ္ဂိုလ်ဘုံ၊
၆။ ပရမသုက္ကာဘိ ဇာတိ- အလွန်ဖြူသော အမှု၏ ရှေးရှုဖြစ်ရာ ပုဂ္ဂိုလ်ဘုံ။ (သံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၁၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အဘိဇ္ဈာ အထမြောက်ကြောင်း အင်္ဂါ ၂ ပါး

၁။ သူတစ်ပါး ဥစ္စာဘဏ္ဍာ ဖြစ်ခြင်း၊
၂။ မိမိသို့ စိတ်ဖြင့်သာ ညွတ်စေခြင်း။ (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၃၁။) (မ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၀၅။) (သံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၃၇။) (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၄၄။) (ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၁။၂၀၆။) (မဟာနိ၊ဋ္ဌ၊၁၀၁။) (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၁၊၃၄၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အဘိညာဉ် ၅ ပါး (လောကီအဘိညာဉ် ၅ ပါး)

၁။ ဣဒ္ဓိဝိဓ အဘိညာဉ်၊
၂။ ဒိဗ္ဗသောတဓာတုဉာဏ အဘိညာဉ်၊
၃။ စေတောပရိယဉာဏ အဘိညာဉ်၊
၄။ ပုဗ္ဗေနိဝါသာနုဿတိဉာဏ အဘိညာဉ်၊
၅။ စုတူပပါတဉာဏ အဘိညာဉ်။ (ဝိသုဒ္ဓိ၊၂၊၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အဘိညာဉ် ၆ ပါး

မျက်မှောက်ပြုအပ်သော တရား ၆ ပါး၊ သစ္ဆိကာတဗ္ဗ တရား ၆ ပါးတို့နှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အဘိညာဉ် ၆ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ ဣဒ္ဓိဝိဓအဘိညာဉ်၊
၂။ ဒိဗ္ဗသောတအဘိညာဉ်၊
၃။ စေတောပရိယ အဘိညာဉ်၊
၄။ ပုဗ္ဗေနိဝါသအဘိညာဉ်၊
၅။ ဒိဗ္ဗစက္ခုအဘိညာဉ်၊
၆။ အာသဝက္ခယ အဘိညာဉ်။ (ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၅၀။) (အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၃၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အဘိညာပါဒက စိတ်၏ အင်္ဂါ ၈ ပါး

၁။ စတုတ္ထဈာန်စိတ်သည် ကောင်းစွာ အာရုံ၌ ထားအပ် ပြီးခြင်း, တည်ကြည်ခြင်း၊
၂။ ထက်ဝန်းကျင် စင်ကြယ်ခြင်း၊
၃။ ထက်ဝန်းကျင် ဖြူစင်ခြင်း၊
၄။ ကိလေသာ အညစ်အကြေး မရှိခြင်း၊
၅။ ဥပက္ကိလေသ ကင်းခြင်း၊
၆။ နူးညံ့သည် ဖြစ်၍ ဖြစ်ခြင်း၊
၇။ အဘိညာဉ်အမှု၌ ခံ့ခြင်း၊
၈။ ထက်ဝန်းကျင် စင်ကြယ် ခြင်းစသော ဂုဏ်၌ မြဲမြံခိုင်ခန့် တည်တံ့ခြင်း၊ (မှတ်ချက်) နောက်တစ်နည်း ကောင်းစွာ အာရုံ၌ တည်ကြည်ခြင်းကို ပယ်၍ တုန်လှုပ်ခြင်း မရှိသည်၏ (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၁။၃၈၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အဘိညေယျ တရား ၁၀ ပါး

ထူးသော ဉာဏ်ဖြင့် သိအပ်သော တရား ၁၀ ပါး၊ ပျက်စီးခြင်း အကြောင်း ၁၀ ပါးတို့နှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အဘိညေယျတရား ၂ ပါး

ဖြစ်စေထိုက်သော တရား ၂ ပါးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အဘိညေယျတရား ၃ ပါး

ထူးသော ဉာဏ်ဖြင့် သိအပ်သော တရား ၃ ပါးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အဘိညေယျတရား ၄ ပါး

ထူးသော ဉာဏ်ဖြင့် သိအပ်သော တရား ၄ ပါးနှင့် သစ္စာ ၄ ပါးတူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အဘိညေယျတရား ၅ ပါး

ထူးသော ဉာဏ်ဖြင့် သိအပ်သော တရား ၅ ပါး၊ ကိလေသာမှ လွတ်ခြင်း အကြောင်း ၅ ပါးတို့နှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အဘိညေယျတရား ၆ ပါး

ထူးသော ဉာဏ်ဖြင့် သိအပ်သော တရား ၆ ပါး၊ အမြတ်ဆုံး တရား ၆ ပါးတို့နှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အဘိညေယျတရား ၇ ပါး

ထူးသော ဉာဏ်ဖြင့် သိအပ်သော တရား ၇ ပါး၊ ရဟန္တာဖြစ်ကြောင်း ၇ ပါးတို့နှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အဘိညေယျတရား ၈ ပါး

ထူးသော ဉာဏ်ဖြင့် သိအပ်သော တရား ၈ ပါး၊ အဘိဘာယတနဈာန် ၈ ပါးတို့နှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အဘိညေယျတရား ၉ ပါး

ထူးသော ဉာဏ်ဖြင့် သိအပ်သော တရား ၉ ပါး၊ အစဉ်အတိုင်း ဝင်စား အပ်သော သမာပတ် ၉ ပါး၊ အနုပုဗ္ဗဝိဟာရ တရား ၉ ပါးတို့နှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အဘိဏှ ပစ္စဝေက္ခိတဗ္ဗ ဌာန ၅ ပါး

၁။ ငါသည် အိုခြင်းသဘော ရှိ၏၊ အိုခြင်းသဘောကို မလွန်ဆန်နိုင်ဟု ဆင်ခြင်ရခြင်း၊
၂။ ငါသည် နာခြင်းသဘော ရှိ၏၊ နာခြင်းသဘောကို မလွန်ဆန်နိုင်ဟု ဆင်ခြင်ရခြင်း၊
၃။ ငါသည် သေခြင်းသဘော ရှိ၏၊ သေခြင်းသဘောကို မလွန်ဆန်နိုင်ဟု ဆင်ခြင်ရခြင်း၊
၄။ ချစ်ခင်မြတ်နိုးအပ်သော အရာအားလုံးနှင့် ရှင်ကွဲ သေကွဲ ကွဲရခြင်း၊
၅။ ကံသာလျှင် မိမိဥစ္စာ ရှိခြင်း။ (အံ၊၂၊၆၃။) (အံ၊မြန်၊၂။၇၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အဘိဓမ္မပိဋက ၇ ကျမ်း

၁။ ဓမ္မသင်္ဂဏီကျမ်း၊
၂။ ဝိဘင်းကျမ်း၊
၃။ ဓာတုကထာကျမ်း၊
၄။ ပုဂ္ဂလ ပညတ်ကျမ်း၊
၅။ ကထာဝတ္ထု၊
၆။ ယမက၊
၇။ ပဋ္ဌာန်း။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၅။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၇။) (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၄။) (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၁၊၆၃။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊မြန်၊၁။၂၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အဘိဓမ္မပိဋက နိဒါန်း ၂ မျိုး

၁။ အဓိဂမနိဒါန်း- ဒီပင်္ကရဘုရားရှင်မှ စ၍ မဟာဗောဓိပလ္လင် အထိ၊
၂။ ဒေသနာနိဒါန်း- ဒီပင်္ကရဘုရားရှင်မှ ဓမ္မစကြာတရား ဟောကြားသည်အထိ။ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အဘိဓမ္မပိဋက နိဒါန်း ၃ မျိုး

၁။ ဒီပင်္ကရဘုရား ခြေရင်းမှ စ၍ တုသိတာနတ်ပြည်တိုင်အောင် ဒူရေနိဒါန်း၊
၂။ တုသိတာနတ်ပြည်မှ ဗောဓိမဏ္ဍိုင်တိုင်အောင် အဝိဒူရေနိဒါန်း၊
၃။ ‘‘တစ်နေ့ သ၌ ဘုရားရှင်သည် တာဝတိံသာနတ်ပြည် ။ပ။ အဘိဓမ္မာတရားစကားကို ဟောတော်မူ၏’’ ဟူသော နိဒါန်းသည် သန္တိကေနိဒါန်း။ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၇၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အဘိဓမ္မာ ၇ ကျမ်း

အဘိဓမ္မပိဋက ၇ ကျမ်းနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အဘိနိဝေသ ၂ ပါး (လောကုတ္တရာတရားကို ဖြစ်စေရာ၌ အဘိနိဝေသ ၂ ပါး)

၁။ သဒ္ဓါ ဘိနိဝေသ၊
၂။ ပညာဘိနိဝေသ။ (သံ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၇၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အဘိဘာယတန ဈာန် ၈ ပါး (ဆန့်ကျင်ဘက်တရားနှင့် ကသိုဏ်းအာရုံတို့ကို ဖိစီးလွှမ်းမိုး တတ်သော ပရိကမ်, ဉာဏ် ဟူသော အကြောင်းရှိသော အဘိဘာယတန ဈာန် ၈ မျိုး)

၁။ မိမိ၏ ဆံပင် စသည်တို့၏ ညိုနက်အရောင် စသော ကသိုဏ်းရုပ်တို့ကို ရှုမှတ်စီးဖြန်းမှု ပရိကမ်ပြုပြီးနောက် ကျဉ်းငယ်သော တင့်တယ်သော အဆင်း, မတင့်တယ်သော အဆင်း ရှိကုန်သော ပြင်ပကသိုဏ်းရုပ်တို့ကို ပဋိဘာဂနိမိတ် ထင်ပေါ်အောင် ဖိစီးလွှမ်းမိုး၍ ရှုခြင်းကြောင့် ဖြစ်ပေါ်လာသော ယောဂီပုဂ္ဂိုလ်၏ အပ္ပနာဈာန်၊
၂။ မိမိ၏ဆံပင်စသည်တို့၏ ညိုနက်ရောင်စသော ကသိုဏ်းရုပ်တို့ကို ရှုမှတ်စီးဖြန်းမှု ပရိကမ်ပြုပြီးနောက် ကျယ်ပြန့်သော ပမာဏရှိကုန်သော တင့်တယ်သော အဆင်း, မတင့်တယ်သော အဆင်းရှိကုန်သော ပြင်ပ ကသိုဏ်းရုပ်တို့ကို ပဋိဘာဂနိမိတ် ထင်ပေါ်အောင် ဖိစီးလွှမ်းမိုး၍ ရှုခြင်းကြောင့် ဖြစ်ပေါ် လာသော ယောဂီ၏ အပ္ပနာဈာန်၊
၃။ မိမိ၏ ဆံပင်စသည်တို့၏ ညိုနက်ရောင် စသော ကသိုဏ်းရုပ်၌ ရှုမှတ်စီးဖြန်းမှု ပရိကမ်မပြုမူ၍ ကျဉ်းငယ်သော တင့်တယ်သော အဆင်း, မတင့်တယ်သော အဆင်းဖြစ်သော ပြင်ပကသိုဏ်းရုပ်တို့ကို ပဋိဘာဂနိမိတ်ထင်ပေါ်အောင် ဖိစီး လွှမ်းမိုး၍ ရှုခြင်းကြောင့် ဖြစ်ပေါ်လာသော ယောဂီ၏ အပ္ပနာဈာန်၊
၄။ မိမိ၏ဆံပင် စသည်တို့၏ ညိုနက်ရောင် စသော ကသိုဏ်းရုပ်၌ ရှုမှတ်စီးဖြန်းမှု ပရိကမ်မပြု မူ၍ ကျယ်ပြန့်သော တင့်တယ်သော အဆင်း, မတင့်တယ်သော အဆင်းဖြစ်သော ပြင်ပ ကသိုဏ်းရုပ်တို့ကို ပဋိဘာဂနိမိတ်ထင်ပေါ်အောင် ဖိစီးလွှမ်းမိုး၍ ရှုခြင်းကြောင့် ဖြစ်ပေါ် လာသော ယောဂီ၏ အပ္ပနာဈာန်၊
၅။ မိမိ၏ ဆံပင် စသည်တို့၏ ညိုနက်ရောင် စသော ကသိုဏ်းရုပ်၌ ရှုမှတ် စီးဖြန်းမှု ပရိကမ်မပြုဘဲ ပြင်ပ၌ ညိုကုန်သော အညိုရောင်သန်း ကုန်သော အညိုပြောင် ဖြစ်ကုန်သော ကသိုဏ်းရုပ်တို့ကို ပဋိဘာဂနိမိတ်ထင်ပေါ်အောင် ဖိစီးလွှမ်းမိုး၍ ရှုခြင်းကြောင့် ဖြစ်ပေါ်လာသော ယောဂီ၏ အပ္ပနာဈာန်၊
၆။ မိမိ၏ ဆံပင် စသည်တို့၏ညိုနက်ရောင် စသော ကသိုဏ်းရုပ်၌ ရှုမှတ်စီးဖြန်းမှု ပရိကမ်မပြုဘဲ ပြင်ပ၌ ဝါရွှေကုန်သော ဝါရွှေအဆင်း ရှိကုန်သော ဝါရွှေပြောင်ဖြစ်ကုန်သော ကသိုဏ်းရုပ်တို့ကို ပဋိဘာဂနိမိတ် ထင်ပေါ်အောင် ဖိစီးလွှမ်းမိုး၍ ရှုခြင်းကြောင့် ဖြစ်ပေါ်လာသော ယောဂီ၏ အပ္ပနာဈာန်၊
၇။ မိမိ၏ဆံပင် စသည်တို့၏ ညိုနက်ရောင်စသော ကသိုဏ်းရုပ်၌ ရှုမှတ် စီးဖြန်းမှု ပရိကမ်မပြုဘဲ ပြင်ပ၌ နီကုန်သော အနီပြောင်ဖြစ်ကုန်သော ကသိုဏ်းရုပ် တို့ကို ပဋိဘာဂနိမိတ် ထင်ပေါ်အောင် ဖိစီးလွှမ်းမိုး၍ ရှုခြင်းကြောင့် ဖြစ်ပေါ်လာသော ယောဂီ၏ အပ္ပနာဈာန်၊
၈။ မိမိ၏ ဆံပင် စသည်တို့၏ ညိုနက်ရောင် စသော ကသိုဏ်း ရုပ်၌ ရှုမှတ်စီးဖြန်းမှု ပရိကမ်မပြုဘဲ ပြင်ပ၌ ဖြူကုန်သော အဖြူပြောင်ဖြစ်ကုန်သော ကသိုဏ်းရုပ်တို့ကို ပဋိဘာဂနိမိတ် ထင်ပေါ်အောင် ဖိစီးလွှမ်းမိုး၍ ရှုခြင်းကြောင့် ဖြစ်ပေါ် လာသော ယောဂီတစ်ဦး၏ အပ္ပနာဈာန်။ (ဒီ၊၂၊၉၂။) (မ၊၂၊၂၀၅။) (အံ၊၃၊၁၂၅။) (အံ၊၃၊၃၀၄။) (ဒီ၊မြန်၊၂။၁၀၆။) (မ၊မြန်၊၂။၂၁၇-၂၁၈။) (အံ၊မြန်၊၃။၁၂၆၊၃၀၃။) (အံ၊မြန်၊၃။၁၂၆၊၃၀၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အဘိဘာယတန ဈာန် ၈ ပါး (ဆန့်ကျင်ဘက်အာရုံတို့ကို လွှမ်းမိုးနိုင်သော အဘိဘာယတန ဈာန် ၈ မျိုး)

၁။ တစ်ယောက်သော ပုဂ္ဂိုလ်သည် မိမိသန္တာန်၌ အဆင်းရုပ်တို့ကို ရှုမှတ်၍ အပသန္တာန်၌ ကောင်း, မကောင်းသော အဆင်းရှိသော ငယ်သော ကသိုဏ်းရုပ်တို့ကို ရှု၏၊ ထိုရုပ်တို့ကို လွှမ်းမိုး၍ ငါသိသည် ငါမြင်သည်ဟု အမှတ်ရှိခြင်း၊
၂။ တစ်ယောက်သော ပုဂ္ဂိုလ်သည် မိမိသန္တာန်၌ အဆင်းရုပ်တို့ကို ရှုမှတ်၍ အပသန္တာန်၌ ကောင်း, မကောင်းသော အဆင်းရှိသော ကြီးသော ကသိုဏ်းရုပ်တို့ကို ရှု၏၊ ထိုရုပ်တို့ကို လွှမ်းမိုး၍ ငါသိသည် ငါမြင်သည်ဟု အမှတ်ရှိခြင်း၊
၃။ တစ်ယောက်သော ပုဂ္ဂိုလ်သည် မိမိသန္တာန်၌ အဆင်းရုပ် တို့ကို မရှုမှတ်တော့ဘဲ အပသန္တာန်၌ ကောင်း, မကောင်းသော အဆင်းရှိသော ငယ်သော ကသိုဏ်းရုပ်တို့ကို ရှုမှတ်၏၊ ထိုရုပ်တို့ကို လွှမ်းမိုး၍ ငါသိသည် ငါမြင်သည်ဟု အမှတ် ရှိခြင်း၊
၄။ တစ်ယောက်သော ပုဂ္ဂိုလ်သည် မိမိသန္တာန်၌ အဆင်းရုပ်တို့ကို မရှုမှတ်တော့ဘဲ အပသန္တာန်၌ ကောင်း, မကောင်းသော အဆင်းရှိသော ကြီးသော ကသိုဏ်းရုပ်တို့ကို ရှု၏၊ ထိုရုပ်တို့ကို လွှမ်းမိုး၍ ငါသိသည် ငါမြင်သည်ဟု အမှတ်ရှိခြင်း၊
၅။ တစ်ယောက်သော ပုဂ္ဂိုလ်သည် မိမိသန္တာန်၌ အဆင်းရုပ်တို့ကို မရှုမှတ်တော့ဘဲ အပသန္တာန်၌ ညိုသော အရောင်, အသွေး, အဆင်းရှိသော ကသိုဏ်းရုပ်တို့ကို ရှု၏၊ ထိုရုပ်တို့ကို လွှမ်းမိုး၍ ငါသိသည် ငါမြင်သည်ဟု အမှတ်ရှိခြင်း၊
၆။ တစ်ယောက်သော ပုဂ္ဂိုလ်သည် မိမိသန္တာန်၌ အဆင်းရုပ် တို့ကို မရှုမှတ်တော့ဘဲ အပသန္တာန်၌ ဝါရွှေသော အရောင်, အသွေး, အဆင်း ရှိသော ကသိုဏ်းရုပ်တို့ကို ရှု၏၊ ထိုရုပ်တို့ကို လွှမ်းမိုး၍ ငါသိသည် ငါမြင်သည်ဟု အမှတ် ရှိခြင်း၊
၇။ တစ်ယောက်သော ပုဂ္ဂိုလ်သည် မိမိသန္တာန်၌ အဆင်းရုပ်တို့ကို မရှုမှတ်တော့ဘဲ အပသန္တာန်၌ နီသော အရောင်, အသွေး, အဆင်းရှိသော ကသိုဏ်းရုပ်တို့ကို ရှု၏၊ ထိုရုပ် တို့ကို လွှမ်းမိုး၍ ငါသိသည် ငါမြင်သည်ဟု အမှတ်ရှိခြင်း၊
၈။ တစ်ယောက်သော ပုဂ္ဂိုလ် သည် မိမိသန္တာန်၌ အဆင်းရုပ်တို့ကို မရှုမှတ်တော့ဘဲ အပသန္တာန်၌ ဖြူသော အရောင်, အသွေး, အဆင်းရှိသော ကသိုဏ်းရုပ်တို့ကို ရှု၏၊ ထိုရုပ်တို့ကို လွှမ်းမိုး၍ ငါသိသည် ငါမြင်သည်ဟု အမှတ်ရှိခြင်း။ (ဒီ၊၃၊၂၁၅မှ၂၁၇။) (ဒီ၊၃၊၂၅၀။) (ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၆၉။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၃၈-၂၃၉-၂၄၀။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၇၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အဘိဘာယတနဈာန် ၈ ပါး

ထူးသော ဉာဏ်ဖြင့် သိအပ်သော တရား ၈ ပါး၊ အဘိညေယျတရား ၈ ပါးတို့နှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အဘိသမယ ၄ မျိုး

၁။ ပရိညာဘိသမယ- ပိုင်းခြား၍ သိခြင်း၏ အစွမ်းတရားတို့ကို မျက်မှောက် အားဖြင့် ထိုးထွင်းသိခြင်း၊
၂။ ပဟာနာဘိသမယ- ကိလေသာတို့ကို ပယ်ခြင်း၏ အစွမ်း တရားတို့ကို မျက်မှောက်အားဖြင့် ထိုးထွင်းသိခြင်း၊
၃။ သစ္ဆိကိရိယာဘိသမယ- မျက်မှောက် ပြုခြင်း၏ အစွမ်းတရားတို့ကို မျက်မှောက်အားဖြင့် ထိုးထွင်းသိခြင်း၊
၄။ ဘာဝနာဘိ သမယ- မိမိသန္တာန်၌ ဖြစ်စေခြင်း, ပွားစေခြင်း၏ အစွမ်းတရားတို့ကို မျက်မှောက်အားဖြင့် ထိုးထွင်း၍ သိခြင်း။ (ပေဋကော၊၂၅၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အဘိသိက်သွန်းခြင်းနှင့် စပ်သော ပုဂ္ဂိုလ် ၃ မျိုး

၁။ အဘိသိက်သွန်းခြင်း၌ တောင့်တခြင်းမရှိသော ဒွန်းစဏ္ဍား စသော ယုတ်နိမ့်သော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၂။ အဘိသိက်သွန်းခြင်း၌ တောင့်တခြင်းရှိသော ပြည့်ရှင်မင်း၏ အဘိသိက်မသွန်းရသေးသော အဘိသိက်သွန်းထိုက်သော သားကြီးပုဂ္ဂိုလ်၊
၃။ အဘိသိက်သွန်းခြင်း၌ တောင့်တခြင်းကင်းသော ပုဂ္ဂိုလ် (အသိသိက်သွန်း၍ မင်းဖြစ် ပြီးသော ပြည့်ရှင်မင်း)။ (အံ၊၁၊၁၀၆။) (အံ၊မြန်၊၁။၁၂၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အမတ်အဖြစ် ရေတွက်အပ်သူ ၆ ဦး

၁။ စစ်သူကြီး၊
၂။ ပုရောဟိတ်၊
၃။ တရားသူကြီး၊
၄။ ဘဏ္ဍာစိုး၊
၅။ ထီးတော်မိုး၊
၆။ သန်လျက်စွဲကိုင်သော သက်တော်စောင့်။ (မိလိန္ဒ၊၁၁၉။) (မိလိန္ဒ၊မြန်။၁၂၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အမျက်ထွက်ကြောင်း ၁၀ ပါး

၁။ ဤသူသည် ငါ၏ အကျိုးစီးပွားမဲ့ကို ပြုကျင့်ခဲ့ဖူး၏ ဟူ၍ အမျက်ထွက်ခြင်း၊
၂။ ဤသူသည် ငါ၏ အကျိုးစီးပွားမဲ့ကို ပြုကျင့်ဆဲဖြစ်၏ ဟူ၍ အမျက် ထွက်ခြင်း၊
၃။ ဤသူသည် ငါ၏ အကျိုးစီးပွားမဲ့ကို ပြုကျင့်လတ္တံ့ဟူ၍ အမျက်ထွက်ခြင်း၊
၄။ ဤသူသည် ငါချစ်ခင်မြတ်နိုးအပ်သူ၏ အကျိုးစီးပွားမဲ့ကို ပြုကျင့်ခဲ့ဖူး၏ ဟူ၍ အမျက် ထွက်ခြင်း၊
၅။ ဤသူသည် ငါချစ်ခင်မြတ်နိုးအပ်သူ၏ အကျိုးစီးပွားမဲ့ကို ပြုကျင့်ဆဲဖြစ်၏ ဟူ၍ အမျက်ထွက်ခြင်း၊
၆။ ဤသူသည် ငါချစ်ခင်မြတ်နိုးအပ်သူ၏ အကျိုးစီးပွားမဲ့ကို ပြုကျင့်လတ္တံ့ ဟူ၍ အမျက်ထွက်ခြင်း၊
၇။ ဤသူသည် ငါမချစ်အပ်သူ၏ အကျိုးစီးပွားကို ပြုကျင့်ခဲ့ဖူး၏ဟု အမျက်ထွက်ခြင်း၊
၈။ ဤသူသည် ငါမချစ်အပ်သူ၏ အကျိုးစီးပွားကို ပြုကျင့်ဆဲဖြစ်၏ ဟူ၍ အမျက်ထွက်ခြင်း၊
၉။ ဤသူသည် ငါမချစ်အပ်သူ၏ အကျိုး စီးပွားကို ပြုကျင့်လတံ့ဟူ၍ အမျက်ထွက်ခြင်း၊
၁၀။ အကြောင်းမဟုတ်, အရာဌာနမဟုတ် သည်၌ အမျက်ထွက်ခြင်း။ (မဟာနိ၊၁၆၅။) (မဟာနိ၊၃၃၂။) (မဟာနိ၊၃၃၃။) (စူဠနိ၊၆၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အမျက်ထွက်သူအား ဖြစ်သော အလို ၇ မျိုး

၁။ အဆင်းမလှမူကား ကောင်း၏ဟု အလို ရှိခြင်း၊
၂။ ဆင်းရဲစွာ အိပ်ရ နေရပါမူကား ကောင်း၏ဟု အလိုရှိခြင်း၊
၃။ အကျိုးစီးပွား ဖြစ်ထွန်းသူ မဖြစ်ပါမူ ကောင်း၏ဟု အလိုရှိခြင်း၊
၄။ စည်းစိမ်ဥစ္စာ မရှိမူ ကောင်း၏ဟု အလိုရှိခြင်း၊
၅။ အခြံအရံမရှိသူ ဖြစ်မူ ကောင်း၏ဟု အလိုရှိခြင်း၊
၆။ အဆွေခင်ပွန်း မရှိမူ ကောင်း၏ဟု အလိုရှိခြင်း၊
၇။ ခန္ဓာကိုယ် ပျက်စီး သေပြီးနောက် ငရဲကျမူ ကောင်း၏ဟု အလိုရှိခြင်း။ (အံ၊၂၊၄၆၉။) (အံ၊မြန်၊၂။၅၈၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အမျိုးကြီး ၃ မျိုး

၁။ ခတ္တိယမင်းမျိုး၊
၂။ ပုဏ္ဏားမျိုး၊
၃။ ကုန်သည်မျိုး။ (မ၊ဋ္ဌ၊၄၊၆၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အမျိုးကြီး ၄ ပါး

၁။ မင်းမျိုး၊
၂။ ပုဏ္ဏားမျိုး၊
၃။ ကုန်သည်မျိုး၊
၄။ သူဆင်းရဲမျိုး။ (ဝိ၊၁၊၂၈၁။) (ဝိ၊၂၊၁၀၈-၁၃၄။) (ဒီ၊၃၊၆၇။) (မ၊၂၊၃၂၉။) (ဝိ၊မြန်၊၁။၂၉၇။) (ဝိ၊မြန်၊၂။၁၂၄၊၁၅၂။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၇၂။) (မ၊မြန်၊၂။၃၃၃။) (ဝိ၊၂၊၃၅၉၊၃၆၁၊၄၁၁) (ဝိ၊မြန်၊၁။၂၉၇။) (ဝိ၊မြန်၊၂။၄၀၇၊၄၀၈၊၄၆၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အမျိုးကောင်းသား ၂ မျိုး

၁။ မြင့်မြတ်သော အမျိုး၌ ဖြစ်သော အမျိုးကောင်းသား (ဇာတိကုလ ပုတ္တ။)၊
၂။ အကျင့်အာစာရနှင့် ပြည့်စုံသော အမျိုးကောင်းသား (အာစာရကုလပုတ္တ။)။ (မ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၁၅။) (မ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၈၄။) (သံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၄၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အမျိုးကောင်းသား ၂ မျိုး

ကုလပုတ္တ ၂ မျိုးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အမျိုးဇာတ် ၂ မျိုး

၁။ ယုတ်ညံ့အောက်တန်းကျသော ဒွန်းစဏ္ဍား စသော အမျိုးဇာတ်၊
၂။ မြင့်မြတ်၍ အထက်တန်းကျသော မင်းမျိုး, ပုဏ္ဏားမျိုး ဟူသော အမျိုးဇာတ်။ (ဝိ၊၂၊၂၀။) (ဝိ၊၂၊၈။) (ဝိ၊မြန်၊၂။၂၄။) (ဝိ၊မြန်၊၂။၂၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အမျိုးဇာတ် ၄ မျိုး

၁။ အဏ္ဍဇ- အဥ၌ ဖြစ်သော အမျိုးဇာတ်၊
၂။ ဇလာဗုဇ- သားအိမ်၌ ဖြစ်သော အမျိုးဇာတ်၊
၃။ သံသေဒဇ- အညှိ၌ ဖြစ်သော အမျိုးဇာတ်၊
၄။ ဩပပါတိက- ကိုယ်ခန္ဓာ ထင်ရှားဖြစ်သော အမျိုးဇာတ်။ (မိလိန္ဒ၊၁၃၀။) (မိလိန္ဒ၊မြန်။၁၄၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အမျိုးဇာတ် ၆ မျိုး (တစ်နည်း)

၁။ မည်းသော အမျိုးဇာတ်ရှိသည် ဖြစ်၍ မည်းသော တရားကို ဖြစ်စေခြင်း၊
၂။ မည်းသော အမျိုးဇာတ်ရှိသည် ဖြစ်၍ ဖြူသော တရားကို ဖြစ်စေခြင်း၊
၃။ မည်းသော အမျိုးဇာတ်ရှိသည် ဖြစ်၍ မမည်း မဖြူသော နိဗ္ဗာန်ကို ဖြစ်စေခြင်း၊
၄။ ဖြူသော အမျိုးဇာတ်ရှိသည် ဖြစ်၍ ဖြူသော တရားကို ဖြစ်စေခြင်း၊
၅။ ဖြူသော အမျိုး ဇာတ်ရှိသည် ဖြစ်၍ မည်းသော တရားကို ဖြစ်စေခြင်း၊
၆။ ဖြူသော အမျိုးဇာတ်ရှိသည် ဖြစ်၍ မဖြူမမည်းသော နိဗ္ဗာန်ကို ဖြစ်စေခြင်း။ (ဒီ၊၃၊၂၀၇။) (အံ၊၂၊၃၃၆။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၃၁။) (အံ၊မြန်၊၂။၄၂၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အမျိုးဇာတ် ၆ မျိုး (တစ်နည်း)

၁။ မည်းညစ်သော အမျိုးဇာတ်၊
၂။ ညိုသော အမျိုးဇာတ်၊
၃။ နီသော အမျိုးဇာတ်၊
၄။ ဝါသော အမျိုးဇာတ်၊
၅။ ဖြူသော အမျိုးဇာတ်၊
၆။ အလွန် ဖြူစင်သော အမျိုးဇာတ်။ (မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၈၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အမျိုးဇာတ် ၆ မျိုး (မက္ခလိဂေါသာလဝါဒ)

၁။ မည်းညစ်သော အမျိုးဇာတ် (ကဏှာဘိဇာတိ)၊
၂။ ညိုသော အမျိုးဇာတ် (နီလာဘိဇာတိ)၊
၃။ နီသော အမျိုးဇာတ် (လောဟိတာဘိဇာတိ)၊
၄။ ဝါသော အမျိုးဇာတ် (ဟလိဒ္ဒါဘိဇာတိ)၊
၅။ ဖြူသော အမျိုးဇာတ် (သုက္ကာဘိဇာတိ)၊
၆။ အလွန်ဖြူသော အမျိုးဇာတ် (ပရမသုက္ကာဘိဇာတိ)။ (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၄၇။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊မြန်၊၁။၂၈၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အမျိုးတို့၌ တိကဘောဇဉ် ပညတ်ရကျိုး ၃ မျိုး

၁။ ဒုဿီလပုဂ္ဂိုလ်တို့အား နှိပ်ကွပ်ရခြင်း၊
၂။ သီလကို ချစ်မြတ်နိုးကုန်သော ပုဂ္ဂိုလ်တို့၏ ချမ်းသာစွာ နေရခြင်း၊
၃။ အမျိုးတို့အား အစဉ် သနား စောင့်ရှောက်ခြင်း။ (သံ၊၁၊၄၁၈။) (သံ၊မြန်၊၁။၄၀၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အမျိုးလေးပါးတို့၏ တရား ၄ ပါး

၁။ လာဘော- လာဘ်ရခြင်း၊
၂။ အလာဘော- လာဘ် မရခြင်း၊
၃။ အယသော- အခြွေအရံ မရှိခြင်း၊
၄။ ယသော- အခြွေအရံရှိခြင်း။ (ဇာတက၊၂၊၂၄၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အမျိုးသမီးများ လွှတ်ရုံးသဘင်၌ မနေရခြင်း၏ အကြောင်း ၄ ပါး

၁။ အမျက်ထွက်တတ်ခြင်း၊
၂။ ငြူစူတတ်ခြင်း၊
၃။ ဝန်တိုတတ်ခြင်း၊
၄။ ပညာမရှိခြင်း။ (အံ၊၁၊၃၉၄။) (အံ၊မြန်၊၁။၄၀၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အမျိုးအနွယ် ၈ မျိုး

အနွယ် ၈ မျိုးနှင့်တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အမရဝတီ မင်းနေပြည်တော်၏ အသံ ၁၀ မျိုး

၁။ ဆင်အသံ၊
၂။ မြင်းအသံ၊
၃။ စည်ကြီးအသံ၊
၄။ ခရုသင်းအသံ၊
၅။ ရထားအသံ၊
၆။ စားကြပါကုန်ဟု ကြွေးကြော်သော အသံ၊
၇။ သောက်ကြပါကုန်ဟု ကြွေးကြော်သော အသံ၊
၈။ ထမင်းနှင့် စပ်သော ကြွေးကြော်သံ၊
၉။ အဖျော်နှင့်စပ်သော ကြွေးကြော်သံ၊
၁၀။ စားဖွယ်သောက်ဖွယ်နှင့် ယှဉ်သော အသံ။ (အပ၊၂၊၃၀၆။) (အပ၊မြန်၊၂။၃၀၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အမရဝတီမြို့၏ အသံ ၁၀ မျိုး

၁။ ဆင်အသံ၊
၂။ မြင်းအသံ၊
၃။ ရထားအသံ၊
၄။ စည်ကြီး အသံ၊
၅။ မုရိုးစည်အသံ၊
၆။ စောင်းအသံ၊
၇။ သီချင်းအသံ၊
၈။ ခရုသင်းအသံ၊
၉။ မောင်း, ကြေးနင်း, ခွက် ခွင်း စသော တူရိယာအသံ၊
၁၀။ စားကြပါ, သောက်ကြပါ စသော အသံ။ (အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃။) (ဗုဒ္ဓဝံ၊ဋ္ဌ၊၈၇။) (မ၊ဋီ၊၁၊၁၄၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အမရာဝိက္ခေပ ဒိဋ္ဌိ ၄ မျိုး

၁။ အမရာဝိက္ခေပဒိဋ္ဌိ ပဌမဝါဒ- မုသာဝါဒမှ ကြောက်သောကြောင့် တစ်စုံတစ်ယောက်က မေးသောအခါ ဤသို့ဟုလည်း ငါမယူဟု အဆုံးမရှိ ပစ်လွှင့်သော ဝါဒ၊
၂။ အမရာဝိက္ခေပဒုတိယဝါဒ- ဥပါဒါန်မှ ကြောက်သောကြောင့် တစ်စုံတစ်ယောက်က မေးသောအခါ ထိုသို့ဟုလည်း ငါမယူဟု အဆုံးမရှိပစ်လွှင့်သော ဝါဒ၊
၃။ အမရာဝိက္ခေပ တတိယဝါဒ- မေးစိစစ်ခြင်းမှ ကြောက်ခြင်း မေးစိစစ်ခြင်းကို စက်ဆုပ်ခြင်းကြောင့် တစ်စုံ တစ်ယောက်က မေးသောအခါ အခြားသို့ဟုလည်း ငါမယူဟု အဆုံးမရှိပစ်လွှင့်သော ဝါဒ၊
၄။ အမရာဝိက္ခေပစတုတ္ထဝါဒ- နုံ့သည်၏အဖြစ် အလွန်တွေဝေသည်၏အဖြစ်ကြောင့် တစ်စုံ တစ်ယောက်က မေးသောအခါ ဤသို့ ထိုသို့ အခြားသို့ မဟုတ်သည်မဟုတ်ဟုလည်း ငါမယူဟု အဆုံးမရှိ ပစ်လွှင့်သော ဝါဒ။ (ဒီ၊၁၊၂၃။) (ဒီ၊၁၊၂၆။) (ဒီ၊မြန်၊၁။၂၆။) (ဒီ၊မြန်၊၁။၂၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အမြင်၂ မျိုး

၁။ စက္ခုဒဿန- မျက်စိအမြင်၊
၂။ ဉာဏဒဿန- ဉာဏ်အမြင်။ (ဣတိဝုတ်၊ဋ္ဌ၊၃၁၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အမြတ်ဆုံး ၃ မျိုး

၁။ သတ္တဝါအားလုံးတို့တွင် ဘုရားရှင်သည် အမြတ်ဆုံး၊
၂။ တရားအားလုံး တို့တွင် ရာဂကင်းရာ နိဗ္ဗာန်သည် အမြတ်ဆုံး၊
၃။ ဂိုဏ်းဂဏအားလုံးတို့တွင် သံဃာသည် အမြတ်ဆုံး။ (ပေဋကော၊၂၀၆။) (နေတ္တိ၊ဋ္ဌ၊၁၆၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အမြတ်ဆုံး ၃ မျိုး (တစ်နည်း)

၁။ ဒဿနာနုတ္တရိယ- အမြတ်ဆုံးအမြင်၊
၂။ ပဋိပဒါနုတ္တရိယ- အမြတ်ဆုံးအကျင့်၊
၃။ ဝိမုတ္တာနုတ္တရိယ- အမြတ်ဆုံးလွတ်မြောက်မှု။ (မ၊၁၊၂၉၈။)(မ၊မြန်၊၁။၃၀၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အမြတ်ဆုံး ကုသိုလ်တရား ၃၇ ပါး

၁။ သတိပဋ္ဌာန် လေးပါး၊
၂။ သမ္မပ္ပဓာန် လေးပါး၊
၃။ ဣဒ္ဓိပါဒ် လေးပါး၊
၄။ ဣန္ဒြေ ငါးပါး၊
၅။ ဗိုလ် ငါးပါး၊
၆။ ဗောဇ္ဈင် ခုနစ်ပါး၊
၇။ မဂ္ဂင် ရှစ်ပါး။ (ဒီ၊၃၊၈၄။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၉၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အမြတ်ဆုံး တရား ၆ ပါး

ထူးသော ဉာဏ်ဖြင့် သိအပ်သော တရား ၆ ပါး၊ အဘိညေယျတရား ၆ ပါးတို့နှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အမြတ်ဆုံးတရား ၃ ပါး

၁။ ဝိပဿနာဉာဏ်ဟူသော မြတ်သော သဘောတရား၊
၂။ မဂ်ဉာဏ် ဟူသော မြတ်သော သဘောတရား၊
၃။ ဖိုလ်ဉာဏ်ဟူသော မြတ်သော သဘောတရား။ (ဒီ၊၃၊၁၈၄။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၀၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အမြတ်ဆုံးတရား ၆ ပါး

၁။ အမြတ်ဆုံးဖြစ်သော မြင်တွေ့မှု- ဒဿနာနုတ္တရိယ၊
၂။ အမြတ်ဆုံး ဖြစ်သော ကြားနာမှု- သဝနာနုတ္တရိယ၊
၃။ အမြတ်ဆုံးဖြစ်သော လာဘ်ရမှု- လာဘာနုတ္တရိယ၊
၄။ အမြတ်ဆုံးဖြစ်သော သိက္ခာရှိမှု- သိက္ခာနုတ္တရိယ၊
၅။ အမြတ်ဆုံးဖြစ်သော လုပ်ကျွေးမှု- ပါရိစရိယာနုတ္တရိယ၊
၆။ အမြတ်ဆုံးဖြစ်သော အောက်မေ့မှု-အနုဿတာ နုတ္တရိယ။ (ဒီ၊၃၊၂၀၇။) (ဒီ၊၃၊၂၃၉။) (အံ၊၂၊၂၅၁။) (အံ၊၂၊၂၈၆။) (ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၆၅။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၃၀။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၆၂။) (အံ၊မြန်၊၂။၃၂၆။) (အံ၊မြန်၊၂။၃၆၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အမြတ်ဆုံးဘုံ ၃ ဘုံ

၁။ ဝေဟပ္ဖလဘုံ၊
၂။ အကနိဋ္ဌဘုံ၊
၃။ နေဝသညာနာသညာယတနဘုံ။ (အံ၊ဋီ၊၂၊၃၃၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အမြှေး ၂ မျိုး

၁။ ပဋိစ္ဆန္နကိလောမက- ဖုံးလွှမ်းအပ်သော အမြှေး၊
၂။ အပဋိစ္ဆန္နကိလောမက- မဖုံးလွှမ်းအပ်သော အမြှေး။ (ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၄၃။) (ဝိသုဒ္ဓိ၊၁၊၂၄၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အမြိုက်၂ မျိုး

၁။ ဝိပဿနာမတ- ခန္ဓာငါးပါး၌ ဖြစ်ပျက်ကိုမြင်ခြင်း၏အစွမ်းဖြင့်ရသော ဝိပဿနာအမြိုက်အရသာ၊
၂။ နိဗ္ဗာနာမတ- နိဗ္ဗာန်အမြိုက်အရသာ။ (ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၆၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အမြဲမပြတ် အောက်မေ့ထိုက်သော တရား ၆ ပါး

၁။ သီတင်းသုံးဖော်တို့၏ အပေါ်ဝယ် မျက်မှောက်မျက်ကွယ်တို့၌ ကာယကံမေတ္တာဖြင့် ရှေးရှုတည်ခြင်း၊
၂။ သီတင်းသုံးဖော်တို့၏ အပေါ်ဝယ် မျက်မှောက်မျက်ကွယ်တို့၌ ဝစီကံ မေတ္တာဖြင့် ရှေးရှုတည်ခြင်း၊
၃။ သီတင်း သုံးဖော်တို့အပေါ်ဝယ် မျက်မှောက်မျက်ကွယ်တို့၌ မနောကံမေတ္တာဖြင့် ရှေးရှုတည်ခြင်း၊
၄။ တရားသဖြင့် ရအပ်သော ပစ္စည်းလေးပါးတို့ကို ခွဲခြားခွဲခြား မပြုဘဲ သီလရှိသော သီတင်းသုံးဖော်တို့နှင့် အတူတကွ သုံးဆောင်ခြင်း၊
၅။ မိမိ၏ မကျိုးပေါက် မပြောက်ကျား ကုန်သော သမာဓိကို ဖြစ်စေတတ်သော သီလတို့ဖြင့် မျက်မှောက်မျက်ကွယ်၌ သီတင်း သုံးဖော်တို့၏ သီလနှင့် တူညီမျှသည်၏အဖြစ်သို့ ရောက်၍ နေခြင်း၊
၆။ ဝဋ်ဆင်းရဲမှ ထုတ်ဆောင်တတ်သော နိယျာနိက အရိယဒိဋ္ဌိဖြင့် မျက်မှောက်မျက်ကွယ်၌ သီတင်းသုံးဖော် တို့၏ အယူနှင့် တူညီမျှသည်၏ အဖြစ်သို့ ရောက်၍ နေခြင်း။ (အံ၊၂၊၂၅၅။) (အံ၊မြန်၊၂။၃၃၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အမြဲမပြတ် အောက်မေ့ထိုက်သော တရား ၆ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ အရဟံ စသော ဘုရားဂုဏ်တော် များကို အဖန်ဖန်အောက်မေ့မှု ဗုဒ္ဓါနုဿတိကမ္မဋ္ဌာန်းကို ပွားများခြင်း၊
၂။ သွာက္ခာတတာ စသော တရားဂုဏ်တော်များကို အဖန်ဖန်အောက်မေ့မှု ဓမ္မာနုဿတိကမ္မဋ္ဌာန်းကို ပွားများခြင်း၊
၃။ သုပ္ပဋိပန္နတာ စသော သံဃဂုဏ်တော်များကို အဖန်ဖန်အောက်မေ့မှု သံဃာနုဿတိ ကမ္မဋ္ဌာန်းကို ပွားများခြင်း၊
၄။ မကျိုးပေါက် မပြောက်ကျားသော မိမိသီလကို အဖန်ဖန် အောက်မေ့မှု သီလာနုဿတိကမ္မဋ္ဌာန်းကို ပွားများခြင်း၊
၅။ မိမိ၏ စွန့်ကြဲ ပေးကမ်းခြင်း စာဂဂုဏ်ကို အဖန်ဖန်အောက်မေ့မှု စာဂါနုဿတိကမ္မဋ္ဌာန်းကို ပွားများခြင်း၊
၆။ နတ်တို့ကို သက်သေထား၍ မိမိ၏ သဒ္ဓါစသော ဂုဏ်ကို အဖန်ဖန်အောက်မေ့မှု ဒေဝတာနုဿတိကို ပွားများခြင်း။ (အံ၊၂၊၂၇၆-၂၇၇။) (အံ၊မြန်၊၂။၃၅၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အမွှေးတိုင် လှူရကျိုး ၁၀ ပါး

၁။ ခန္ဓာကိုယ်အနံ့ မွှေးကြိုင်သူ ဖြစ်ခြင်း၊
၂။ အခြံအရံပေါများသူ ဖြစ်ခြင်း၊
၃။ လျင်သော ဉာဏ်ပညာရှိသူ ဖြစ်ခြင်း၊
၄။ ကျော်ဇောခြင်းရှိသူ ဖြစ်ခြင်း၊
၅။ ထက်မြက်သော ပညာရှိသူ ဖြစ်ခြင်း၊
၆။ မြေကြီးအထုနှင့် တူသော ဉာဏ်ပညာရှိသူ ဖြစ်ခြင်း၊
၇။ ဟာသဉာဏ်ရှိသူ ဖြစ်ခြင်း၊
၈။ နက်နဲသော ဉာဏ်ပညာရှိသူ ဖြစ်ခြင်း၊
၉။ ပြန့်ပြောသော ပညာရှိသူ ဖြစ်ခြင်း၊
၁၀။ ဇဝနဉာဏ်ရှိသူ ဖြစ်ခြင်း။ (အပ၊၁၊၃၇၀။) (အပ၊မြန်၊၁။၃၇၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အမွေခံ ၂ မျိုး

၁။ ဓမ္မဒါယာဒ- တရားအမွေခံ၊
၂။ အာမိသဒါယာဒ- ပစ္စည်းအမွေခံ။ (မ၊၁၊၁၅။) (မ၊မြန်၊၁။၁၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အမှတ်မရထိုက်သော တရား ၁၀ ပါး

၁။ သူ့အသက် သတ်ခြင်း၊
၂။ သူ့ဥစ္စာခိုးခြင်၊
၃။ ကာမတို့၌ မှားယွင်းစွာ ကျင့်ခြင်း၊
၄။ မဟုတ်မမှန် ပြောဆိုခြင်း၊
၅။ ကုန်းချောခြင်း၊
၆။ ရုန့်ရင်း ကြမ်းတမ်းသော စကားကို ပြောဆိုခြင်း၊
၇။ ပြိန်ဖျင်းသော စကားကို ပြောဆိုခြင်း၊
၈။ သူတစ်ပါးဥစ္စာကို ရှေးရှုကြံစည်ခြင်း၊
၉။ သတ္တဝါတို့အား ဖျက်ဆီးလိုခြင်း၊
၁၀။ မှားသော အမြင်ရှိခြင်း။ (အံ၊၃၊၄၈၂-၄၈၇။) (အံ၊မြန်၊၃။၄၇၂-၄၇၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အမှတ်ရထိုက်သော တရား ၁၀ ပါး

၁။ သူ့အသက် သတ်ခြင်းမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၂။ သူ့ဥစ္စာ ခိုးယူ ခြင်းမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၃။ ကာမတို့၌ မှားယွင်းသော အကျင့်မှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၄။ မဟုတ် မမှန် ပြောမှုမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၅။ ကုန်းချောမှုမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၆။ ရုန့်ရင်း ကြမ်းတမ်းစွာ ပြောဆိုမှုမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၇။ ပြိန်ဖျင်းသော စကားကို ပြောဆိုခြင်းမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၈။ သူတစ်ပါးဥစ္စာကို ရှေးရှုကြံစည်မှုမှ ရှောင်ကြည်ခြင်း၊
၉။ သတ္တဝါ တို့အား ဖျက်ဆီးလိုမှုမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၁၀။ မှန်သော အမြင်ရှိခြင်း။ (အံ၊၃၊၄၈၂-၄၈၇။) (အံ၊မြန်၊၃။၄၇၂-၄၇၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အမှီ နိဿယည်းဆရာ မရှိဘဲ နေနိုင်သော ရဟန်း,ရဟန်းမတို့ အင်္ဂါ ၅ ပါး

၁။ ပဝါရဏာကို သိခြင်း၊
၂။ ပဝါရဏာကံကို သိခြင်း၊
၃။ ပါတိမောက်ကို သိခြင်း၊
၄။ ပါတိမောက်ပြခြင်းကို သိခြင်း၊
၅။ ငါးဝါ, ငါးဝါထက် ကျော်လွန်ခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၂၃၄။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၃၂၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အမှီ နိဿယည်းဆရာ မရှိဘဲ နေနိုင်သော ရဟန်း,ရဟန်းမတို့၏ အင်္ဂါ ၅ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ အာပတ်ဟုတ်သည် မဟုတ်သည်ကို သိခြင်း၊
၂။ ပေါ့သောအာပတ် လေးသောအာပတ်ကို သိခြင်း၊
၃။ အကြွင်းရှိသော အာပတ်, အကြွင်းမရှိသော အာပတ်ကို သိခြင်း၊
၄။ ရုန့်ရင်းသော အာပတ်, မရုန့်ရင်းသော အာပတ်ကို သိခြင်း၊
၅။ ငါးဝါ, ငါးဝါထက် ကျော်လွန်ခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၂၃၄။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၃၂၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အမှီ နိဿယည်းဆရာ မရှိဘဲ အသက်ထက်ဆုံး နေနိုင်သော ရဟန်း အင်္ဂါ ၅ ပါး

၁။ အာပတ် ဟုတ်သည် မဟုတ်သည်ကို သိခြင်း၊
၂။ ပေါ့သော အာပတ်, လေးသော အာပတ်ကို သိခြင်း၊
၃။ အကြွင်းရှိသော အာပတ်, အကြွင်းမရှိသော အာပတ်ကို သိခြင်း၊
၄။ ရုန့်ရင်းသော အာပတ် မရုန့်ရင်းသော အာပတ်ကို သိခြင်း၊
၅။ ငါးဝါ, ငါးဝါအထက် ကျော်လွန်ခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၃၁၄။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၄၁၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အမှီပြု၍ ပယ်အပ်သော တရား ၄ ပါး

၁။ အာဟာရကြောင့် ဖြစ်သော ကိုယ်၌ အာဟာရကို အမှီပြု၍ အာဟာရကို ပယ်အပ်ခြင်း၊
၂။ တဏှာကြောင့် ဖြစ်သော ကိုယ်၌ တဏှာကို အမှီ ပြု၍ တဏှာကို ပယ်အပ်ခြင်း၊
၃။ မာနကြောင့် ဖြစ်သော ကိုယ်၌ မာနကို အမှီပြု၍ မာနကို ပယ်အပ်ခြင်း၊
၄။ မေထုန်ကြောင့် ဖြစ်သော ကိုယ်၌ မေထုန်ကို မဂ်ဖြင့် အကြွင်းမဲ့ ပယ်အပ်ခြင်း။ (အံ၊၁၊၄၆၃။) (အံ၊မြန်၊၁။၄၇၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အမှီသဟဲ ၃ မျိုး

၁။ ဒါနသာလျှင်ဖြစ်သော ကောင်းမှုကုသိုလ်ဟူသော ပြုသင့်ပြုထိုက်သော အမှီသဟဲ၊
၂။ သီလသာလျှင်ဖြစ်သော ကောင်းမှုကုသိုလ်ဟူသော ပြုထိုက်သော အမှီသဟဲ၊
၃။ ဘာဝနာသာလျှင်ဖြစ်သော ကောင်းမှုကုသိုလ်ဟူသော ပြုထိုက်သော အမှီသဟဲ။ (ဣတိဝုတ်၊ဋ္ဌ၊၇၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အမှောင်အလင်း ဆိုင်ရာ ပုဂ္ဂိုလ် ၄ မျိုး

၁။ အမှောင်၌ ဖြစ်၍ အမှောင်လျှင်လည်း လျောင်းရာ ရှိသော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၂။ အမှောင်၌ ဖြစ်၍ အလင်းလျှင်လည်း လျောင်းရာရှိသော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၃။ အလင်း၌ ဖြစ်၍ အမှောင်လျှင်လည်း လျောင်းရာရှိသော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၄။ အလင်း၌ ဖြစ်၍ အလင်းလျှင်လည်း လျောင်းရာရှိသော ပုဂ္ဂိုလ်။ (အံ၊၁၊၃၉၇။) (အံ၊မြန်၊၁။၄၁၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အမိဝမ်း၌ ဖြစ်ခြင်း ၄ မျိုး

၁။ ဤလောက၌ အချို့သူသည် ပညာအဆင်အခြင်မဲ့သည် ဖြစ်၍ အမိဝမ်းသို့ သက်၏၊ ပညာအဆင်အခြင်နှင့်ပြည့်စုံသည် ဖြစ်၍ အမိဝမ်း၌ တည်၏၊ ပညာအဆင်အခြင် မဲ့သည်ဖြစ်၍ အမိဝမ်းမှ ထွက်၏၊
၂။ ဤလောက၌ အချို့သူသည် ပညာ အဆင်အခြင်နှင့် ပြည့်စုံသည် ဖြစ်၍ အမိဝမ်းသို့ သက်၏၊ ပညာအဆင်အခြင်မဲ့သည် ဖြစ်၍ အမိဝမ်း၌ တည်၏၊ ပညာအဆင်အခြင်မဲ့သည် ဖြစ်၍ အမိဝမ်းမှ ထွက်၏၊
၃။ ဤလောက၌ အချို့သူသည် ပညာအဆင်အခြင်နှင့် ပြည့်စုံသည်ဖြစ်၍ အမိဝမ်းသို့ သက်၏၊ ပညာ အဆင်အခြင်နှင့် ပြည့်စုံသည်ဖြစ်၍ အမိဝမ်း၌ တည်၏၊ ပညာအဆင်အခြင်မဲ့သည် ဖြစ်၍ အမိဝမ်းမှ ထွက်၏၊
၄။ ဤလောက၌ အချို့သူသည် ပညာအဆင်အခြင်နှင့် ပြည့်စုံသည်ဖြစ်၍ အမိဝမ်းသို့ သက်၏၊ အမိဝမ်း၌ တည်၏၊ အမိဝမ်းမှ ထွက်၏။ (မ၊ဋ္ဌ၊၄၊၁၂၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အမိုး ၅ မျိုး

၁။ အုတ်အမိုး၊
၂။ ကျောက်အမိုး၊
၃။ သစ်ရွက်အမိုး၊
၄။ အင်္ဂတေအမိုး၊
၅။ မြက် အမိုး။ (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၃၊၇။) (ဝိမတိ၊၂၊၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အမိုက်မှောင် ၃ မျိုး

၁။ အတိတ်ကာလကို အကြောင်းပြု၍ သို့လောသို့လော ယုံမှား တွေးတောလျက် မကြည်လင် မဆုံးဖြတ်နိုင်ခြင်း၊
၂။ အနာဂတ်ကာလကို အကြောင်းပြု၍ သို့လောသို့လော ယုံမှားတွေးတောလျက် မကြည်လင် မဆုံးဖြတ်နိုင်ခြင်း၊
၃။ ပစ္စုပ္ပန် ကာလကို အကြောင်းပြု၍ သို့လောသို့လော ယုံမှားတွေးတောလျက် မကြည်လင် မဆုံးဖြတ်နိုင်ခြင်း။ (အဘိ၊ဝိ၊၃၈၂။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၂။၄၇၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အမိုက်မှောင် အင်္ဂါ ၄ ပါး

၁။ လဆုတ်ပက္ခ ၁၄ ရက် ဖြစ်ခြင်း၊
၂။ ယင်းလဆုတ် ၁၄ ရက် ညသန်းခေါင်အချိန် ဖြစ်ခြင်း၊
၃။ သစ်ပင်တို့ဖြင့် ပိတ်ဖုံးနေသော တစ်ခဲနက် တောအုပ် ဖြစ်ခြင်း၊
၄။ မိုးတိမ်အုပ်ခြင်း။ (မဟာနိ၊၃၅၆။) (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၄၀။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၀၄။) (မ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၃၄။) (သံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၂၅။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊မြန်၊၁။၄၀၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အမိုးအကာ ၇ မျိုး

၁။ ရာဂအမိုးအကာ၊
၂။ ဒေါသအမိုးအကာ၊
၃။ မောဟအမိုးအကာ၊
၄။ မာန အမိုးအကာ၊
၅။ ဒိဋ္ဌိအမိုးအကာ၊
၆။ အဝိဇ္ဇာအမိုးအကာ၊
၇။ ဒုစရိုက်အမိုးအကာ။ (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၂၃။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊မြန်၊၁။၄၄၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အမူလကသိက္ခာပုဒ်၌ အင်္ဂါ ၄ မျိုး

၁။ ရဟန်းဖြစ်ခြင်း၊
၂။ သံဃာဒိသိသ်အာပတ် အခြေအမြစ် မရှိခြင်း၊
၃။ စွပ်စွဲ ဖျက်ဆီးခြင်း၊
၄။ ထိုစွပ်စွဲသော ခဏ၌ပင် သိခြင်း။ (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၃၊၉၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အမေး ၅ မျိုး

၁။ ပင်ကိုအားဖြင့် မမြင်, မသိ, နားမလည်သော လက္ခဏာကို မြင်အောင်, သိနားလည်အောင် မေးမြန်းခြင်း- အဒိဋ္ဌဇောတနာပုစ္ဆာ၊
၂။ ပင်ကိုအားဖြင့် သိမြင်ပြီး, နားလည် ပြီးသော လက္ခဏာကို အခြားပညာရှိတို့နှင့် နှီးနှောရန် မေးမြန်းခြင်း- ဒိဋ္ဌသံသန္ဒနာပုစ္ဆာ၊
၃။ ပင်ကိုအားဖြင့် ယုံမှားသံသယ ဖြစ်သော အရာကို ယုံမှားခြင်းကို ပယ်ဖျောက်ရန် မေးမြန်းခြင်း- ဝိမတိစ္ဆေဒနာပုစ္ဆာ၊
၄။ တရားဟောရာအခါ၌ တရားနာသူတို့၏ အလိုကို ယူ၍ မေးမြန်းခြင်း- အနုမတိပုစ္ဆာ၊
၅။ ကိုယ်တိုင်မေး၍ ကိုယ်တိုင်ဖြေကြားလိုသော သူ၏ မေးမြန်းခြင်း- ကထေတုကမျတာပုစ္ဆာ။ (မ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၃၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အမ္ဗဋ္ဌလုလင်၏ ကျွမ်းကျင်မှု ၁၂ မျိုး

၁။ ဝေဒကျမ်းလာ ဂါထာတို့ကို ရွတ်ဆိုတတ်ခြင်း၊
၂။ ဝေဒကျမ်းတို့ကို အာဂုံအလွတ်ဆောင်ထားနိုင်ခြင်း၊
၃။ အဘိဓာန် (နိဃဏ္ဍု) ကျမ်း အရာ၌ တစ်ဖက်ကမ်းခပ် တတ်မြောက်ခြင်း၊
၄။ အလင်္ကာ (ကေဋုဘ) ကျမ်းအရာ၌ တစ်ဖက် ကမ်းခပ် တတ်မြောက်ခြင်း၊
၅။ သဒ္ဒါ (အက္ခရပ္ပဘေဒ) ကျမ်းအရာ တစ်ဖက်ကမ်းခပ် တတ်မြောက်ခြင်း၊
၆။ ရှေးဟောင်းသမိုင်း (ဣတိဟာသ) ကျမ်းအရာ၌ တစ်ဖက်ကမ်းခပ် တတ်မြောက်ခြင်း၊
၇။ ဗေဒင်သုံးပုံအရာ၌ တစ်ဖက်ကမ်းခပ် တတ်မြောက်ခြင်း၊
၈။ ဝေဒကျမ်းလာ ပုဒ်ရင်းတို့ကို ထုတ်နုတ်စီရင်ပြသော ပဒကျမ်းကို တတ်မြောက်ခြင်း၊
၉။ ဓာတ် ပစ္စည်း ဝိဘတ်တို့ဖြင့် ဝေဖန်၍ ပုဒ်တို့၏ ပြီးစီးပုံကို ပြဆိုသော ဗျာကရုဏ်းကျမ်းကို တတ်မြောက်ခြင်း၊
၁၀။ မျက်မြင် လောက အကြောင်းအရာကို ပြဆိုသော လောကာယတကျမ်းကို တတ်မြောက်ခြင်း၊
၁၁။ ယောကျ်ားမြတ်တို့၏ လက္ခဏာကို ပြဆိုသော မဟာပုရိသလက္ခဏာကျမ်းတို့ကို တတ်မြောက်ခြင်း၊
၁၂။ ဗေဒင်သုံးပုံကျမ်းလာ စကားအရာတွင် ဆရာဖြစ်သူက ငါသိသည်ကို သင်သိသည်၊ သင်သိသည်ကို ငါသိသည်ဟု အသိမှတ်ပြုခြင်း ခံထားရသည့်အပြင် သူကိုယ်တိုင်ကလည်း ဝန်ခံထားခြင်း။ (ဒီ၊၁၊၈၂။) (ဒီ၊မြန်၊၁။၉၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အယုဇ္ဈပုရပြည် ၂ ပြည်

၁။ အသုရာပြည်၊
၂။ တာဝတိံသာနတ်ပြည်။ (ဇာ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၂၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အယုတ် ၃ မျိုး

၁။ သားကောင်တို့တွင် မြေခွေး၊
၂။ ငှက်တို့တွင် ကျီးငှက်၊
၃။ သစ်ပင်တို့တွင် ကြက်ဆူပင်။ (ဇာ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၉၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အယုတ်ဆုံး ဒိဋ္ဌိ ၃ မျိုး

၁။ ကုသိုလ်, အကုသိုလ် မရှိ စသည်ဖြင့် ယူသော အယူမှား၊
၂။ ကုသိုလ်, အကုသိုလ်ကို မပြုသင့် ဟူသော အယူမှား၊
၃။ တမလွန်လောက မရှိ စသည်ဖြင့် ယူသော အယူမှား။ (ဣတိဝုတ်၊ဋ္ဌ၊၉၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အယူ ၁၀ မျိုး (မကောင်းမှု တိုးပွားစေသော အယူ ၁၀ မျိုး)

၁။ ပေးလှူခြင်း၏ အကျိုးမရှိ ဟူသော အယူ၊
၂။ ယဇ်အလှူကြီး၏ အကျိုး မရှိဟူသော အယူ၊
၃။ ယဇ်အလှူငယ်၏ အကျိုးမရှိ ဟူသော အယူ၊
၄။ ကောင်းမှုကံ မကောင်းမှုကံတို့၏ အကျိုးဖျား အကျိုးရင်းမရှိ ဟူသော အယူ၊
၅။ ဤပစ္စုပ္ပန်လောက မရှိဟူသော အယူ၊
၆။ တမလွန်လောက မရှိဟူသော အယူ၊
၇။ အမိ၌ အကောင်းအဆိုး ပြုကျိုးသည် မရှိဟူသော အယူ၊
၈။ အဖ၌ အကောင်းအဆိုး ပြုကျိုးသည် မရှိဟူသော အယူ၊
၉။ စုတေပြီး၍ ပဋိသန္ဓေနေရကုန်သော သတ္တဝါတို့ မရှိ ဟူသော အယူ၊
၁၀။ ဤပစ္စုပ္ပန်လောကကိုလည်းကောင်း တမလွန်လောကကိုလည်းကောင်း ထူးသောဉာဏ်ဖြင့် ကိုယ်တိုင် မျက်မှောက်ပြု၍ သိစေကုန်သော ကောင်းစွာ သိကုန်သော ကောင်းစွာ ကျင့်ကုန်သော ရဟန်းပုဏ္ဏားတို့သည် မရှိဟူသော အယူ။ (မ၊၃၊၉၉။) (မ၊မြန်၊၃။၁၀၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အယူကို မစွန့်မူ၍ အပါယ်ငရဲ၌ ဖြစ်လတ္တံ့သော သူ ၃ ယောက်

၁။ မြတ်သော အကျင့်ကို မကျင့် ဘဲလျက် ကျင့်၏ဟု ဝန်ခံသော သူ၊
၂။ ရဟန္တာကို မမြတ်သော အကျင့်ဖြင့် စွပ်စွဲသော သူ၊
၃။ ကာမဂုဏ်၌ အပြစ်မရှိဟု ဆိုလေ့ရှိသည် ဖြစ်၍ ကာမဂုဏ်မှီဝဲခြင်းသို့ ရောက်သော သူ။ (ဝိ၊၅၊၂၂၂။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၃၁၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အယူပျက်သော ပုဂ္ဂိုလ် ၃ ဦး

၁။ တိတ္ထိများ၊
၂။ တိတ္ထိ၏ တပည့်များ၊
၃။ မိစ္ဆာအယူရှိသူများ။ (ပဋိသံ။၁၅၉။) (ပဋိသံ၊မြန်။၂၀၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အယူမှန် ပုဂ္ဂိုလ် ၃ ဦး

၁။ ဘုရားရှင်၊
၂။ ဘုရားရှင်၏ တပည့်သာဝက၊
၃။ သမ္မာအယူရှိသူများ။ (ပဋိသံ။၁၅၉။) (ပဋိသံ၊မြန်။၂၀၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အယူမှား ၃ မျိုး

၁။ ချမ်းသာခြင်း သုခ, ဆင်းရဲခြင်း ဒုက္ခ, ချမ်းသာ ဆင်းရဲ မဟုတ်သော လျစ်လျူရှုခြင်း ဥပေက္ခာ ဟူသော ခံစားမှုအားလုံး ရှေးက ပြုခဲ့ဖူးသော အကြောင်းကြောင့်သာ ဖြစ်သည်ဟု ယူသော အယူမှား၊
၂။ ချမ်းသာခြင်း သုခ, ဆင်းရဲခြင်း ဒုက္ခ, ချမ်းသာဆင်းရဲ မဟုတ်သော လျစ်လျူရှုခြင်း ဥပေက္ခာ ဟူသော ခံစားမှုအားလုံး လောကကို အစိုးရသူ ဖန်ဆင်းမှု ဟူသော အကြောင်းကြောင့် ဖြစ်သည် ဟူသော အယူမှား၊
၃။ ချမ်းသာခြင်း သုခ, ဆင်းရဲခြင်း ဒုက္ခ, ချမ်းသာဆင်းရဲ မဟုတ်သော လျစ်လျူရှုခြင်း ဥပေက္ခာဟူသော ခံစားမှု အားလုံး မည်သည့်အကြောင်း အထောက်အပံ့မျှ မရှိဘဲ ဖြစ်သည် ဟူသော အယူမှား။ (အံ၊၁၊၁၇၄။) (အံ၊မြန်၊၁။၁၉၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အယောနိသော မနသိကာရ ၄ မျိုး

၁။ မမြဲသော တရားတို့ကို မြဲ၏ဟု နှလုံးသွင်းခြင်း၊
၂။ ဆင်းရဲသော တရားတို့ကို ချမ်းသာ၏ဟု နှလုံးသွင်းခြင်း၊
၃။ အတ္တမဟုတ်သော တရားတို့ကို အတ္တဟု နှလုံးသွင်းခြင်း၊
၄။ မတင့်တယ်သော တရားတို့ကို တင့်တယ်၏ဟု နှလုံးသွင်းခြင်း။ (သံ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၇၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အယောနိသော မနသိကာရ စသည် ဖြစ်ကြောင်း တရား ၃ ပါး

၁။ မုဋ္ဌဿစ္စ- သတိ မေ့ပျောက်ခြင်း၊
၂။ အသမ္ပဇည- ဆင်ခြင်ဉာဏ် ကင်းခြင်း၊
၃။ စေတသောဝိက္ခေပ- စိတ်ပျံ့လွင့်ခြင်း။ (အံ၊၃၊၃၇၁။) (အံ၊မြန်၊၃။၃၆၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အယောနိသောမနသိကာရကြောင့် ပြည့်သော တရား၂ ပါး

၁။ အဝိဇ္ဇာ- သစ္စာလေးပါးတို့၌ မသိခြင်း၊
၂။ ဘဝတဏှာ- ဘဝ၌ စွဲလမ်းတပ်မက်ခြင်း။ (မ၊ဋ္ဌ၊၁၊၆၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အရက် ၅ မျိုး

၁။ ပုပ္ဖါသဝ- အပွင့်ဖြင့် ပြုလုပ်အပ်သော အရက်၊
၂။ ဖလာသဝ- အသီးဖြင့် ပြုလုပ်အပ်သော အရက်၊
၃။ မဓာါသဝ- ပျားရည်ဖြင့် ပြုလုပ်အပ်သော အရက် (မယ်ဇယ် ပွင့်ဖြင့် ပြုလုပ်အပ်သော အရက်)၊
၄။ ဂုဠာသဝ- ထန်းလျက်ဖြင့် ပြုလုပ်အပ်သော အရက်၊
၅။ သမ္ဘာရသံယုတ္တာ- အမျိုးမျိုးသော အရက်ပြုလုပ်မည့် အဆောက်အဦများကို ထည့်၍ ပြုလုပ်အပ်သော အရက်။ (ဝိ၊၂၊၁၄၆။) (ဣတိဝုတ်၊ဋ္ဌ၊၂၂၁။) (ဝိမာန၊ဋ္ဌ၊၆၆။) (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၃၊၂၅၂။) (ဝိ၊မြန်၊၂။၁၆၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အရင်းသို့ ငင်ထိုက်သော ရဟန်းတို့၏ ကျင့်ဝတ် ၉၄ ပါး

ပရိဝါသ်ဆောက်တည်သော ရဟန်း၏ ကျင့်ဝတ် ၉၄ ပါးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အရင်းသို့ ငင်ထိုက်သော ရဟန်းတို့အား ခွင့်ပြုအပ်သော အမှုကိစ္စ ၁၅ ပါး

၁။ အရင်းသို့ ငင်ထိုက်သော ရဟန်းတို့အား အချင်းချင်း သီတင်းကြီးစဉ်အတိုင်း ရှိခိုးခြင်း၊
၂။ ခရီးဦး ကြိုဆိုခြင်း၊
၃။ လက်အုပ်ချီခြင်း၊
၄။ အရိုအသေပြုခြင်း၊
၅။ နေရာခင်းခြင်း၊
၆။ အိပ်ရာ ခင်းခြင်း၊
၇။ ခြေဆေးရေ တည်ထားခြင်း၊
၈။ ခြေဆေးအင်းပျဉ်နှင့် ခြေပွတ်အိုးခြမ်း ထားခြင်း၊
၉။ သပိတ်သင်္ကန်းကို လှမ်းယူခြင်း၊
၁၀။ ရေချိုးရာ၌ ကျောက်ကုန်းကို ကြေးပွတ်ခြင်း၊
၁၁။ ဥပုသ်ပြုခြင်း၊
၁၂။ ပဝါရဏာပြုခြင်း၊
၁၃။ မိုးရေခံသင်္ကန်းကို ခံယူခြင်း၊
၁၄။ ဥဒ္ဒေသ ဘတ်စသော ဆွမ်းဝတ်ကို စွန့်ခြင်း၊
၁၅။ သံဃဘတ်စသည်ကို ခံယူခြင်း။ (ဝိ၊၄၊၈၈။) (ဝိ၊မြန်၊၄။၈၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အရဏဝိဟာရဉာဏ် ၃ ပါး

၁။ ဝိပဿနာ- အနိစ္စ စသည်အားဖြင့် တရားတို့ကို အထူးထူးသော အခြင်းအရာဖြင့် ရှုခြင်း၊
၂။ ဖလသမာပတ္တိ- ဖိုလ်သို့ ကောင်းစွာ ရောက်ခြင်း, ဖိုလ်ဝင်စားခြင်း၊
၃။ ပဏီတာဓိမုတ္တိ- ကောင်းမြတ်သော အလိုဆန္ဒ နှလုံးသွင်းခြင်း။ (ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၈၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အရတ္တဖိုလ်ကို ပြောကြားခြင်း ၅ မျိုး

၁။ ပညာနုံ့သည် တွေဝေသည်၏ အဖြစ်ကြောင့် အရဟတ္တ ဖိုလ်ကို ပြောကြားခြင်း၊
၂။ ယုတ်ညံ့သော အလိုဆိုး နှိပ်စက်သည် ဖြစ်၍ ပြောကြားခြင်း၊
၃။ ရူးသွပ် စိတ်ပျံ့လွင့်သောကြောင့် ပြောကြားခြင်း၊
၄။ အထင်ကြီးလိုသောကြောင့် ပြောကြားခြင်း၊
၅။ ဟုတ်မှန်သည့် အတိုင်း အရဟတ္တဖိုလ်ကို ပြောကြားခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၃၂၇။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၄၂၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အရပ် လေးမျက်နှာတို့၌ အပိတ်အပင်မရှိ လှည့်လည်နိုင်ကြောင်း တရား ၅ ပါး

၁။ သီလရှိ၍ ပါတိမောက္ခသံဝရသီလကို စောင့်ထိန်းခြင်း၊
၂။ အကြားအမြင် များခြင်း၊
၃။ ရတတ်သမျှ သင်္ကန်း ဆွမ်း ကျောင်း ဆေးဖြင့် ရောင့်ရဲခြင်း၊
၄။ မျက်မှောက်ဘဝ၌ ချမ်းသာစွာ နေကြောင်း ဖြစ်သော ဈာန် ၄ ပါးကို လိုတိုင်းရခြင်း၊
၅။ အာသဝေါကင်းသော လွတ်မြောက်မှု အရဟတ္တ ဖိုလ် ပညာကို ယခုဘဝ၌ပင် မျက်မှောက်ပြုလျက် နေခြင်း။ (အံ၊၂၊၁၁၉။) (အံ၊မြန်၊၂။၁၄၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အရပ်မျက်နှာ ၆ ပါး (သိင်္ဂါလသတို့သားအား ဘုရားဟောသော အရပ်မျက်နှာ ၆ ပါး)

၁။ အမိအဘ တို့ကို အရှေ့အရပ်၊
၂။ ဆရာသမားတို့ကို တောင်အရပ်၊
၃။ သားမယားကို အနောက်အရပ်၊
၄။ ချစ်သော အဆွေခင်ပွန်းကို မြောက်အရပ်၊
၅။ အစေအပါးတို့ကို အောက်အရပ်၊
၆။ သမဏ ဗြာဟ္မဏတို့ကို အထက်အရပ်။ (ဒီ၊၃၊၁၅၃-၁၅၄။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၁၇၁။)(ဇာ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၂၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အရဟတ္တဖိုလ် မရကြောင်း တရား ၆ ပါး

၁။ စိတ်၏ ထိုင်းမှိုင်းခြင်း၊
၂။ စေတသိက်တို့၏ လေးလံခြင်း၊
၃။ နောင်တ ပူပန်ခြင်း၊
၄။ ယုံကြည်ခြင်း သဒ္ဓါ မရှိခြင်း၊
၅။ မေ့လျော့ခြင်း၊
၆။ ပျံ့လွင့်ခြင်း။ (အံ၊၂၊၃၆၈။) (အံ၊မြန်၊၂။၄၆၂-၄၆၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အရဟတ္တဖိုလ် မရကြောင်း တရား ၆ ပါး

၁။ မာန်မူမှု မပယ်ခြင်း၊
၂။ ယုတ်သော မာန်မူမှုကို မပယ်ခြင်း၊
၃။ အလွန်မာန်မူမှုကို မပယ်ခြင်း၊
၄။ အထင်ကြီးမှုကို မပယ်ခြင်း၊
၅။ ခက်ထန် မှုကို မပယ်ခြင်း၊
၆။ အလွန်နိမ့်ကျမှုကို မပယ်ခြင်း။ (အံ၊၂၊၃၇၅။) (အံ၊မြန်၊၂။၄၇၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အရဟတ္တဖိုလ် မရကြောင်းတရား ၁၀ ပါး

၁။ ရာဂ၊
၂။ ဒေါသ၊
၃။ မောဟ၊
၄။ အမျက်ထွက်မှု၊
၅။ ရန်ငြိုးဖွဲ့မှု၊
၆။ သူ့ကျေးဇူးကို ချေဖျက်မှု၊
၇။ ဂုဏ်တု ဂုဏ်ပြိုင်ပြုမှု၊
၈။ ငြူစူ စောင်းမြောင်းမှု၊
၉။ ဝန်တိုမှု၊
၁၀။ မာနထောင်မှု။ (အံ၊၃၊၄၂၆။) (အံ၊မြန်၊၃။၄၁၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အရဟတ္တဖိုလ်ကျွန်းကို ပြုသော ပညာရှိတို့ ပြည့်စုံရမည့် တရား ၄ ပါး

၁။ လုံ့လပြုခြင်းဟု ဆိုအပ်သော ထကြွကြောင့်ကြမှုနှင့် ပြည့်စုံရခြင်း၊
၂။ သတိနှင့် မကင်းကွာသော အခြင်း အရာဟု ဆိုအပ်သော မမေ့မလျော့ခြင်းနှင့် ပြည့်စုံရခြင်း၊
၃။ လေးပါးသော ပါရိသုဒ္ဓိသီလဟု ဆိုအပ်သော စောင့်စည်းခြင်းနှင့် ပြည့်စုံရခြင်း၊
၄။ ဣန္ဒြေကို ဆုံးမခြင်းနှင့် ပြည့်စုံရခြင်း။ (ဓမ္မ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၆၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အရဟတ္တဖိုလ်ကို ဆန့်ကျင်ဘက်တရားတို့ မဖျက်ဆီးနိုင်ကြောင်း ၂ မျိုး

၁။ မဂ်တည်း ဟူသော အကြောင်းကြောင့်လည်းကောင်း၊
၂။ နိဗ္ဗာန်တည်းဟူသော အာရုံကြောင့်လည်းကောင်း။ (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၃၊၁၈၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အရဟတ္တဖိုလ်ကို ပြောဆိုခြင်း ၅ မျိုး

၁။ ပညာနုံ့သည်၏ အဖြစ် တွေဝေသည်၏ အဖြစ်ကြောင့် ပြောဆိုခြင်း၊
၂။ ယုတ်ညံ့သော အလိုဆိုးကြောင့် ပြောဆိုခြင်း၊
၃။ ရူးသွပ်ခြင်းကြောင့် ပြောဆိုခြင်း၊
၄။ စိတ်ပျံ့လွင့်ခြင်းကြောင့် ပြောဆိုခြင်း၊
၅။ အထင်ကြီးသဖြင့် ပြောဆိုခြင်း။ (အံ၊၂၊၁၀၄။) (အံ၊မြန်၊၂။၁၂၇-၁၂၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အရဟတ္တဖိုလ်ကို မျက်မှောက် မပြုကြောင်း တရား ၆ ပါး

၁။ စိတ်၏ ထိုင်းမှိုင်းမှုကို မပယ်ခြင်း၊
၂။ စေတသိက်တို့၏ လေးလံမှုကို မပယ်ခြင်း၊
၃။ စိတ်ပျံ့လွင့်မှုကို မပယ်ခြင်း၊
၄။ နောင်တ တစ်ဖန် ပူပန်မှုကို မပယ်ခြင်း၊
၅။ ယုံကြည်မှု သဒ္ဓါတရား မရှိခြင်းကို မပယ်ခြင်း (သဒ္ဓါတရား မရှိခြင်း)၊
၆။ မေ့လျော့မှုကို မပယ်ခြင်း။ (အံ၊၂၊၃၆၈။) (အံ၊မြန်၊၂။၄၆၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အရဟတ္တဖိုလ်ကို မျက်မှောက်ပြုကြောင်း တရား ၄ ပါး

၁။ သူတော်ကောင်းကို မှီဝဲခြင်း၊
၂။ သူတော် ကောင်းတရားကို ကြားနာခြင်း၊
၃။ သင့်လျော်သောအားဖြင့် နှလုံးသွင်းခြင်း၊
၄။ တရားအား လျော်သော အကျင့်ကို ကျင့်ခြင်း။ (သံ၊၃၊၃၅၉။) (သံ၊၃၊၃၆၁။) (သံ၊မြန်၊၃။၃၆၄-၃၆၇။) (သံ၊မြန်၊၃။၃၆၄-၃၆၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အရဟတ္တဖိုလ်ကို မျက်မှောက်ပြုကြောင်း တရား ၆ ပါး

၁။ စိတ်၏ ထိုင်းမှိုင်းမှုကို ပယ်ခြင်း၊
၂။ စေတသိက်တို့၏ လေးလံမှုကို ပယ်ခြင်း၊
၃။ စိတ်ပျံ့လွင့်မှုကို ပယ်ခြင်း၊
၄။ နောင်တ တစ်ဖန် ပူပန်မှုကို ပယ်ခြင်း၊
၅။ ယုံကြည်မှု သဒ္ဓါတရားမရှိခြင်းကို ပယ်ခြင်း (သဒ္ဓါတရား ရှိခြင်း။)၊
၆။ မေ့လျော့မှုကို ပယ်ခြင်း။ (အံ၊၂၊၃၆၈။) (အံ၊မြန်၊၂။၄၆၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အရဟတ္တဖိုလ်ကို မျက်မှောက်ပြုရန် ပယ်ရမည့် တရား ၁၀ ပါး

၁။ ရာဂ၊
၂။ ဒေါသ၊
၃။ မောဟ၊
၄။ အမျက်ထွက်မှု၊
၅။ ရန်ငြိုးဖွဲ့မှု၊
၆။ သူ့ကျေးဇူးကို ချေဖျက်မှု၊
၇။ ဂုဏ်ပြိုင်မှု၊
၈။ ငြူစူမှု၊
၉။ ဝန်တိုမှု၊
၁၀။ မာန်ထောင်မှု။ (အံ၊၃၊၂၄၉။) (အံ၊မြန်၊၃။၂၄၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အရဟတ္တဖိုလ်ကို မျက်မှောက်ပြုရန် ပယ်ရမည့် တရား ၉ ပါး

၁။ တပ်မက်မှု ရာဂ၊
၂။ ပြစ်မှားမှု ဒေါသ၊
၃။ တွေဝေမှု မောဟ၊
၄။ အမျက်ထွက်မှု ကောဓ၊
၅။ ရန်ငြိုးဖွဲ့မှု ဥပနာဟ၊
၆။ သူ့ ကျေးဇူးကို ချေဖျက်မှု မက္ခ၊
၇။ ဂုဏ်တုဂုဏ်ပြိုင်ပြုမှု ပဠာသ၊
၈။ ငြူစူ စောင်းမြောင်းမှု ဣဿာ၊
၉။ မနာလိုဝန်တိုမှု မစ္ဆရိယ။ (အံ၊၃၊၂၄၉။) (အံ၊မြန်၊၃။၂၄၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အရဟတ္တဖိုလ်ကို ရင့်ကျက် ပြီးစေတတ်သော တရား ၁၅ ပါး (တစ်နည်း)

ဝိမုတ္တိပရိပါစနိယ တရား ၁၅ ပါးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အရဟတ္တဖိုလ်ကို ရင့်ကျက်စေတတ်သော အကြောင်းတရား ၁၅ ပါး

၁။ သဒ္ဓါမဲ့သော ပုဂ္ဂိုလ်တို့ကို ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၂။ ပျင်းရိသော ပုဂ္ဂိုလ်တို့ကို ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၃။ သတိလွတ်သော ပုဂ္ဂိုလ် တို့ကို ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၄။ စိတ်သမာဓိ မတည်ကြည်သော ပုဂ္ဂိုလ်တို့ကို ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၅။ ပညာမဲ့သော ပုဂ္ဂိုလ်တို့ကို ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၆။ သဒ္ဓါတရားရှိသော ပုဂ္ဂိုလ်တို့ကို မှီဝဲ ဆည်းကပ်ခြင်း၊
၇။ လုံ့လဝီရိယရှိသော ပုဂ္ဂိုလ်တို့ကို မှီဝဲဆည်းကပ်ခြင်း၊
၈။ သတိတည်မြဲသော ပုဂ္ဂိုလ်တို့ကို မှီဝဲဆည်းကပ်ခြင်း၊
၉။ သမာဓိတည်ကြည်သော ပုဂ္ဂိုလ်တို့ကို မှီဝဲဆည်းကပ်ခြင်း၊
၁၀။ ပညာရှိသော ပုဂ္ဂိုလ်တို့ကို မှီဝဲဆည်းကပ်ခြင်း၊
၁၁။ ကြည်ညိုဖွယ်သော သုတ္တန်တို့ကို ဆင်ခြင်ခြင်း၊
၁၂။ သမ္မပ္ပဓာန်တို့ကို ဆင်ခြင်ခြင်း၊
၁၃။ သတိပဋ္ဌာန်တို့ကို ဆင်ခြင်ခြင်း၊
၁၄။ ဈာန်ဝိမောက္ခတို့ကို ဆင်ခြင်ခြင်း၊
၁၅။ ဉာဏ်၏ ကျက်စားရာ ဖြစ်သော ခန္ဓာ အာယတန စသော တရားကို ဆင်ခြင်ခြင်း။ (မ၊ဋ္ဌ၊၄၊၂၄၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အရဟတ္တဖိုလ်ကို ရင့်ကျက်စေတတ်သော အကြောင်းတရား ၁၅ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ သဒ္ဓိန္ဒြေ, ဝီရိယိန္ဒြေ, သတိန္ဒြေ, သမာဓိန္ဒြေ, ပညိန္ဒြေ ၅ ပါး၊
၂။ အနိစ္စသညာ, အနိစ္စလက္ခဏာဖြစ်သော တေဘူမကတရား၌ ဖြစ်သော ဒုက္ခသညာ, ဒုက္ခလက္ခဏာဖြင့် မှတ်အပ်သော တေဘူမက တရား၌ ဖြစ်သော အနတ္တသညာ, ပဟာနသညာ, ဝိရာဂသညာဟူသော ဝိပဿနာအဖို့၌ ဖြစ်ကုန်သော သညာ ၅ ပါး၊
၃။ မေဃိယမထေရ်အား ဟောအပ်သော မိတ်ကောင်းရှိသူ၏ အဖြစ် စသော တရား ၅ ပါး, ပေါင်း (၁၅။) ပါး။ (မ၊ဋ္ဌ၊၄၊၂၄၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အရဟတ္တဖိုလ်ကို ရင့်စေတတ်သော သညာ ၅ ပါး

၁။ မမြဲ ‘‘အနိစ္စ’’ဟု မှတ်သော သညာ၊
၂။ အနိစ္စ၌ ဆင်းရဲ ‘‘ဒုက္ခ’’ဟု မှတ်သော သညာ၊
၃။ ဒုက္ခ၌ အတ္တမဟုတ် ‘‘အနတ္တ’’ဟု မှတ်သော သညာ၊
၄။ ပယ်ခြင်း၌ ဖြစ်သော သညာ၊
၅။ ရာဂကင်းခြင်း၌ ဖြစ်သော သညာ။ (ဒီ၊၃၊၂၀၁။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၂၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အရဟတ္တဖိုလ်နှင့် စပ်သော ပုဂ္ဂိုလ် ၃ မျိုး

၁။ အရဟတ္တဖိုလ်ကို တောင့်တခြင်းမရှိ သီလမရှိ၊ ယုတ်မာသော သဘောရှိခြင်း စသော မကောင်းသော အကျင့်ရှိသော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၂။ အရဟတ္တဖိုလ်ကို တောင့်တခြင်းရှိသော သီလရှိခြင်း စသော ကောင်းသော အကျင့်ရှိသော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၃။ အရဟတ္တ ဖိုလ်ကို တောင့်တခြင်း ကင်းပြီးသော အာသဝေါကုန်ခန်း ရဟန္တာ ဖြစ်ပြီးသော ပုဂ္ဂိုလ်။ (အံ၊၁၊၁၀၇။) (အံ၊မြန်၊၁။၁၂၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အရဟတ္တဖိုလ်သို့ ရောက်စေနိုင်သော ဌာန ၂၁ ပါး

၁။ ကာယာနုပဿနာ၏ အစွမ်းအားဖြင့် ဌာန ၁၄ ပါး၊
၂။ ဝေဒနာနုပဿနာ၏ အစွမ်းအားဖြင့် ဌာန ၁ ပါး၊
၃။ စိတ္တာနုပဿနာ၏ အစွမ်း အားဖြင့် ဌာန ၁ ပါး၊
၄။ ဓမ္မာနုပဿနာ၏ အစွမ်းအားဖြင့် ဌာန ၅ ပါး ပေါင်း (၂၁) ပါး။ (ဒီ၊ဋီ၊၂၊၂၇၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အရဟတ္တမဂ် ပယ်အပ်သော စိတ် ၅ ပါး၊

၁။ ဒိဋ္ဌိဂတဝိပ္ပယုတ်စိတ် ၄ ပါး၊
၂။ ဥဒ္ဓစ္စသဟဂုတ် စိတ် ၁ ပါး။ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၇၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အရဟတ္တမဂ် ပယ်အပ်သော သံယောဇဉ် ၅ ပါး

၁။ ရူပရာဂသံယောဇဉ်။
၂။ အရူပရာဂ သံယောဇဉ်၊
၃။ မာနသံယောဇဉ်၊
၄။ ဥဒ္ဓစ္စသံယောဇဉ်၊
၅။ အဝိဇ္ဇာသံယောဇဉ်။ (ပဋိသံ။ ၂၈၅။) (ပဋိသံ၊မြန်။၃၄၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အရဟတ္တမဂ် ပယ်အပ်သော ဥပက္ကိလေသာ ၆ ပါး

၁။ အဘိဇ္ဈာဝိသမလောဘ-အဘိဇ္ဈာဟု ဆိုအပ်သော မသင့်တော်သော တပ်မက်မောမှု၊
၂။ ထောင်လွှားသော သဘောရှိသော ထမ္ဘ၊
၃။ သူ့ထက် သာလွန်လိုသော သဘောရှိသော သာရမ္ဘ၊
၄။ မာန်မာန၊
၅။ လွန်စွာ မာန်တက် သည်၏ အစွမ်းဖြင့် ဖြစ်သော အတိမာန၊
၆။ ယစ်ခြင်းကို စွဲလမ်းသော အခြင်းအရာအားဖြင့် ဖြစ်သော မဒ။ (မ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၇၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အရဟတ္တမဂ်ကြောင့် ကင်းသော အနုသယ ၃ ပါး

၁။ မာနာနုသယ၊
၂။ ဘဝရာဂါနုသယ၊
၃။ အဝိဇ္ဇာနုသယ။ (ပဋိသံ။၂၈၅-၂၈၆။) (ပဋိသံ၊မြန်။၃၄၃-၃၄၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အရဟတ္တမဂ်ဖြင့် ကောင်းစွာ ဖြတ်အပ်သော တရား ၈ ပါး

၁။ ရူပရာဂ- ရူပဘဝ၌ တပ်မက် တတ်သော ရာဂ၊
၂။ အရူပရာဂ- အရူပဘဝ၌ တပ်မက်တတ်သော ရာဂ၊
၃။ မာန၊
၄။ ဥဒ္ဓစ္စ- စိတ်၏ မငြိမ်သက်ခြင်း, ပျံ့လွင့်ခြင်း၊
၅။ အဝိဇ္ဇာ- သစ္စာလေးပါးကို မသိခြင်း၊
၆။ မာနာနုသယ- အစဉ်မပြတ် ကိန်းဝပ် တည်နေတတ်သော မာန၊
၇။ ဘဝရာဂါနုသယ-သတ္တဝါတို့ သန္တာန်၌ အစဉ်မပြတ် ကိန်းဝပ်တည်နေတတ်သော ဘဝ၌ တပ်မက်မှု၊
၈။ အဝိဇ္ဇာ နုသယ- အဝိဇ္ဇာဟူသော အဖန်ဖန်ဖြစ်တတ် ကိန်းတတ်သော တရား (ဤတရား ရှစ်ပါးတို့မှ စိတ်သည် လွတ်မြောက်၏)။ (ပဋိသံ။၇၀။) (ပဋိသံ၊မြန်။၉၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အရဟာမည်ကြောင်း တရား ၇ ပါး

၁။ ထင်ရှားရှိသော ခန္ဓာငါးပါး၌ အမြင်မှားမှု ‘သက္ကာယ ဒိဋ္ဌိ’ မှ ဝေးကွာရခြင်း၊
၂။ မဝေခွဲနိုင်မှု ‘ဝိစိကိစ္ဆာ’မှ ဝေးကွာရခြင်း၊
၃။ ခွေး နွား စသည်တို့၏ အလေ့အကျင့်ကို အမှန်ဟု မှားသောအားဖြင့် သုံးသပ်မှု ‘‘သီလဗ္ဗတပရာမာသ’’မှ ဝေးကွာ ရခြင်း၊
၄။ စွဲမက်မှု ‘‘ရာဂ’’မှ ဝေးကွာရခြင်း၊
၅။ အမျက်ထွက်မှု ‘‘ဒေါသ’’မှ ဝေးကွာရခြင်း၊
၆။ တွေဝေမှု ‘‘မောဟ’’မှ ဝေးကွာရခြင်း၊
၇။ ထောင်လွှားမှု ‘‘မာန’’မှ ဝေးကွာရခြင်း။ (အံ၊၂၊၅၀၉။) (အံ၊မြန်၊၂။၆၃၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အရှက်မဲ့သော ရဟန်း လက္ခဏာ ၃ မျိုး

၁။ စေတနာ စေ့ဆော်၍ အာပတ်သင့်ခြင်း၊
၂။ သင့်သော အာပတ်ကို ဖုံးကွယ်ခြင်း၊
၃။ ချစ်ခြင်း အစရှိသော အဂတိသို့ လိုက်ခြင်း။ (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၃၊၂၆၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အရှက်ရှိသော ရဟန်း လက္ခဏာ ၃ မျိုး

၁။ စေတနာနှင့် တကွ စေ့ဆော်၍ အာပတ် မသင့်ခြင်း၊
၂။ သင့်သော အာပတ်ကို မဖုံးကွယ်ခြင်း၊
၃။ အဂတိလိုက်စားမှု မရှိခြင်း။ (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၁၊၁၉၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အရှင်သခင် ကျင့်ဝတ် ၅ ပါး

၁။ ခွန်အားအလျောက် အလုပ်ကိစ္စကို ခိုင်းစေခြင်း၊
၂။ ထမင်း ရိက္ခာ ပေးခြင်း၊
၃။ မကျန်းမာသောအခါ ပြုစုခြင်း၊
၄။ ထူးဆန်းသော အရသာများကို ခွဲဝေ ပေးခြင်း၊
၅။ အခါအားလျော်စွာ အားလပ်ခွင့်ပေးခြင်း အဝတ်တန်ဆာစသည် ပေးခြင်း။ (ဒီ၊၃၊၁၅၅။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၁၇၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အရှုပ်အထွေး ၃ မျိုး

၁။ ရာဂတည်းဟူသော အရှုပ်အထွေး၊
၂။ ဒေါသတည်းဟူသော အရှုပ် အထွေး၃။ မောဟ တည်းဟူသော အရှုပ်အထွေး။ (နေတ္တိ၊ဝိဘာ၊၂၇၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အရိဋ္ဌသိက္ခာပုဒ်၌ အင်္ဂါ ၂ ပါး

၁။ ဓမ္မကံ ဖြစ်ခြင်း၊
၂။ ဉတ်ကမ္မဝါစာဖြင့် အဖန်ဖန် ပြောဆို သော်လည်း အယူကို မစွန့်ခြင်း။ (ဝိမတိ၊၂၊၄၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အရိဋ္ဌသိက္ခာပုဒ်၌ အင်္ဂါ ၃ ပါး

၁။ ဓမ္မကံ ဖြစ်ခြင်း၊
၂။ ဉတ်ကမ္မဝါစာဖြင့် အဖန်ဖန် ပြောဆိုခြင်း၊
၃။ အယူကို မစွန့်ခြင်း။ (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၃၊၈၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အရိပ် အမြွက် ဆင်တူရိုးမှား ၁၀ မျိုး

လေသ ၁၀ မျိုးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အရိယ ဝေါဟာရ ၈ မျိုး

အရိယာပုဂ္ဂိုလ်တို့၏ စကားနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အရိယမဂ် အင်္ဂါ ၂ ပါး

၁။ သူတော်ကောင်းကို မှီခြင်း, သူတော်ကောင်းတရားကို နာခြင်းတည်း ဟူသော ပြင်ပအင်္ဂါ၊
၂။ အကြောင်းသင့် နှလုံးသွင်းခြင်း, လောကုတ္တရာနှင့် အညီ တရား ကျင့်ခြင်း တည်းဟူသော အတွင်းအင်္ဂါ။ (ဣတိဝုတ်၊ဋ္ဌ၊၃၀၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အရိယဝံသတရား ၄ ပါး

၁။ စီဝရသန္တောသော- သင်္ကန်း၌ ရောင့်ရဲခြင်း၊
၂။ ပိဏ္ဍပါတသန္တောသော- ဆွမ်း၌ ရောင့်ရဲခြင်း၊
၃။ သေနာသနသန္တောသော- ကျောင်း၌ ရောင့်ရဲခြင်း၊
၄။ ဘာဝနာ ရာမတာ- ဘာဝနာ၌ မွေ့လျော်ခြင်း။ (ဒီ၊၃၊၁၈၈။) (အံ၊၁၊၃၃၆။) (ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၇၁။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၀၈။) (အံ၊မြန်၊၁။၃၅၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အရိယာ ၄ မျိုး

၁။ အာစာရအရိယာ- ကောင်းသော အကျင့်၌ တည်သော အရိယာ၊
၂။ လိင်္ဂ အရိယာ- ဝတ်ခြင်းရုံခြင်းဟူသော ရဟန်း၏ အသွင်အပြင်ကို ယူခြင်းဖြင့် ရဟန်းနှင့် တူစွာ နေထိုင်သူ၊
၃။ ဒဿနအရိယာ- ရှုချင်ဖွယ်ကောင်းသော အဆင်းသဏ္ဌာန် ကိုယ်ဟန်ရှိသူ၊
၄။ ပဋိဝေဓအရိယာ- (သစ္စာ ၄ ပါးကို) ထိုးထွင်းသိမြင်သော အရိယာ။ (ဇာ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အရိယာ တပည့် ဒါယိကာမတို့ ကြီးပွား တိုးတက်ခြင်း ၅ မျိုး

၁။ သဒ္ဓါတရားအားဖြင့် ကြီးပွား တိုးတက်ခြင်း၊
၂။ သီလအားဖြင့် ကြီးပွားတိုးတက်ခြင်း၊
၃။ သုတအားဖြင့် ကြီးပွား တိုးတက်ခြင်း၊
၄။ စာဂအားဖြင့် ကြီးပွားတိုးတက်ခြင်း၊
၅။ ပညာအားဖြင့် ကြီးပွားတိုးတက်ခြင်း။ (သံ၊၂၊၄၄၅။) (သံ၊မြန်၊၂။၄၄၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အရိယာ တပည့်မ၏ မြတ်သော ကြီးပွားခြင်း ၅ မျိုး

၁။ သဒ္ဓါဖြင့် ကြီးပွားခြင်း၊
၂။ သီလဖြင့် ကြီးပွားခြင်း၊
၃။ သုတဖြင့် ကြီးပွားခြင်း၊
၄။ စာဂဖြင့် ကြီးပွားခြင်း၊
၅။ ပညာဖြင့် ကြီးပွားခြင်း။ (အံ၊၂၊၇၁။) (အံ၊မြန်၊၂။၈၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အရိယာ တရား ၁၀ ပါး

၁။ သူ့အသက် သတ်ခြင်းမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၂။ သူ့ဥစ္စာခိုးယူခြင်းမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၃။ ကာမတို့၌ မှားယွင်းသော အကျင့်မှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၄။ မဟုတ်မမှန် ပြောမှုမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၅။ ကုန်းချောမှုမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၆။ ရုန့်ရင်းကြမ်းတမ်းစွာ ပြောဆိုမှုမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၇။ ပြိန်ဖျင်းသော စကား ပြောဆိုခြင်းမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၈။ သူတစ်ပါးဥစ္စာကို ရှေးရှုကြံစည်မှုမှ ရှောင်ကြည်ခြင်း၊
၉။ သတ္တဝါတို့အား ဖျက်စီးလိုမှုမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၁၀။ မှန်သော အမြင်ရှိခြင်း။ (အံ၊၃၊၄၈၂။) (အံ၊မြန်၊၃။၄၇၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အရိယာ ဖြစ်ကြောင်း တရား ၆ ပါး

၁။ ဈာန်မဂ်ဖိုလ်ကို တားမြစ်တတ်သော ပဉ္စာနန္တရိယကံနှင့် ပြည့်စုံသူ မဟုတ်ခြင်း၊
၂။ နိယတမိစ္ဆာဒိဋ္ဌိကိလေသာနှင့် ပြည့်စုံသူ မဟုတ်ခြင်း၊
၃။ အဟိတ် ဒွိဟိတ် ပဋိသန္ဓေဝိပါက်နှင့် ပြည့်စုံသူ မဟုတ်ခြင်း၊
၄။ ယုံကြည်မှု သဒ္ဓါတရားရှိခြင်း၊
၈။ ကုသိုလ်ပြုလိုမှု ဆန္ဒရှိခြင်း၊
၉။ ဉာဏ်ပညာနှင့် ပြည့်စုံခြင်း။ (အံ၊၂၊၃၈၀။) (အံ၊မြန်၊၂။၄၇၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အရိယာ ဖြစ်ကြောင်း တရား ၆ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ ဘုရားရှင် ဟောကြားအပ်သော ဓမ္မဝိနယကို နာယူခြင်း၊
၂။ ဘုရားရှင် ဟောကြားသော ဓမ္မဝိနယကို နားစိုက်ထောင်ခြင်း၊
၃။ ဘုရားရှင် ဟောကြားသော ဓမ္မဝိနယကို သိခြင်းငှာ စိတ်ကို ဖြစ်စေခြင်း၊
၄။ အကျိုး ရှိသည်ကို ယူခြင်း၊
၅။ အကျိုးမရှိသည်ကို စွန့်ခြင်း၊
၆။ ဘုရားသာသနာနှင့် လျော်သော ပညာနှင့် ပြည့်စုံခြင်း။ (အံ၊၂၊၃၈၁။) (အံ၊မြန်၊၂။၄၈၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အရိယာ ဖြစ်ကြောင်း တရား ၆ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ အမိရင်းကို သတ်သူ မဟုတ်ခြင်း၊
၂။ အဖ ရင်းကို သတ်သူ မဟုတ်ခြင်း၊
၃။ ရဟန္တာကို သတ်သူ မဟုတ်ခြင်း၊
၄။ မြတ်စွာဘုရားအား ပြစ်မှားလိုသော စိတ်ဖြင့် သွေးစိမ်းတည်အောင်ပြုသူ မဟုတ်ခြင်း၊
၅။ သံဃာသင်းခွဲသူ မဟုတ်ခြင်း၊
၆။ ပညာရှိ၍ မိုက်မဲဆွံ့အသူ မဟုတ်ခြင်း။ (အံ၊၂၊၃၈၀။) (အံ၊မြန်၊၂။၄၈၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အရိယာ မဖြစ်ကြောင်း တရား ၆ ပါး

၁။ ဈာန်မဂ်ဖိုလ်ကို တားမြစ်တတ်သော ပဉ္စာနန္တရိယ ကံနှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၂။ နိယတမိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ ကိလေသာနှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၃။ အဟိတ်, ဒွိဟိတ် ပဋိသန္ဓေဝိပါက်နှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၄။ ယုံကြည်မှု သဒ္ဓါ မရှိခြင်း၊
၅။ ကုသိုလ်ပြုလိုမှု ဆန္ဒ မရှိခြင်း၊
၆။ ဉာဏ်ပညာ ကင်းမဲ့ခြင်း။ (အံ၊၂၊၃၇၉။) (အံ၊မြန်၊၂။၄၇၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အရိယာ မဖြစ်ကြောင်း တရား ၆ ပါး

၁။ အမိရင်းကို သတ်သူ ဖြစ်ခြင်း၊
၂။ အဖရင်းကို သတ်သူ ဖြစ်ခြင်း၊
၃။ ရဟန္တာကို သတ်သူ ဖြစ်ခြင်း၊
၄။ မြတ်စွာဘုရားအား ပြစ်မှားလိုသော စိတ်ဖြင့် သွေးစိမ်းတည်အောင် ပြုသူ ဖြစ်ခြင်း၊
၅။ သံဃာသင်းခွဲသူ ဖြစ်ခြင်း၊
၆။ ပညာ မဲ့လျက် မိုက်မဲဆွံ့အခြင်း။ (အံ၊၂၊၃၈၀။) (အံ၊မြန်၊၂။၄၇၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အရိယာ မဖြစ်ကြောင်း တရား ၆ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ ဘုရားရှင် ဟောကြားအပ်သော ဓမ္မဝိနယကို မနာယူခြင်း၊
၂။ ဘုရားရှင် ဟောကြားအပ်သော ဓမ္မဝိနယကို နားမစိုက်ခြင်း၊
၃။ ဘုရားရှင် ဟောကြားအပ်သော ဓမ္မဝိနယကို သိခြင်းငှာ စိတ်ကို မဖြစ်စေခြင်း၊
၄။ အကျိုးမဲ့ကို ယူခြင်း၊
၅။ အကျိုးရှိသည်ကို စွန့်ခြင်း၊
၆။ ဘုရားသာသနာတော်နှင့် မလျော်သော ပညာနှင့် ပြည့်စုံခြင်း။ (အံ၊၂၊၃၈၁။) (အံ၊မြန်၊၂။၄၈၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အရိယာ မဟုတ်သူတို့၏ စကား ၄ မျိုး (တစ်နည်း)

၁။ မြင်သော အရာ၌ မမြင်ဟု ပြောခြင်း၊
၂။ ကြားသော အရာ၌ မကြားဟု ပြောခြင်း၊
၃။ တွေ့သော အရာ၌ မတွေ့ဟု ပြောခြင်း၊
၄။ သိသော အရာ၌ မသိဟု ပြောခြင်း။ (ဒီ၊၃၊၁၉၄။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၁၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အရိယာ မဟုတ်သူတို့၏ စကား ၄ မျိုး (တစ်နည်း)

၁။ မဟုတ်မမှန် ပြောခြင်း၊
၂။ ကုန်းတိုက် စကားကို ပြောခြင်း၊
၃။ အကျိုးမဲ့စကားကို ပြောခြင်း၊
၄။ ကြမ်းတမ်းသော စကားကို ပြောခြင်း။ (ဒီ၊၃၊၁၉၃။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၁၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အရိယာ မဟုတ်သူတို့၏ စကား ၄ မျိုး (တစ်နည်း)

၁။ မမြင်ပဲ မြင်၏ဟု ပြောခြင်း၊
၂။ မကြားဘဲ ကြား၏ဟု ပြောခြင်း၊
၃။ မတွေ့ထိပဲ တွေ့ထိ၏ဟု ပြောခြင်း၊
၄။ မသိပဲ သိ၏ဟု ပြောခြင်း။ (ဒီ၊၃၊၁၉၃။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၁၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အရိယာ မဟုတ်သူတို့၏ ပြောဆိုခြင်း ၈ မျိုး

၁။ စက္ခုဒွါရဖြင့် မမြင်သော အာရုံကို မြင်၏ဟု ပြောဆိုခြင်း၊
၂။ သောတဒွါရဖြင့် မကြားသော အာရုံကို ကြား၏ဟု ပြောဆိုခြင်း၊
၃။ ဃာန, ဇိဝှာ, ကာယဒွါရတို့ဖြင့် မတွေ့ထိအပ်သော အာရုံကို တွေ့ထိအပ်၏ဟု ပြောဆိုခြင်း၊
၄။ မနော ဝိညာဉ်ဖြင့် စိတ်ဖြင့် မသိသော အာရုံကို သိ၏ဟု ပြောဆိုခြင်း၊
၅။ စက္ခုဒွါရဖြင့် မြင်သော အာရုံကို မမြင်ဟု ပြောဆိုခြင်း၊
၆။ သောတဒွါရဖြင့် ကြားသော အာရုံကို မကြားဟု ပြောဆိုခြင်း၊
၇။ ဃာန, ဇိဝှာ, ကာယဒွါရတို့ဖြင့် တွေ့ထိအပ်သော အာရုံကို မတွေ့ထိအပ်ဟု ပြောဆိုခြင်း၊
၈။ မနောဝိညာဉ်ဖြင့် (စိတ်ဖြင့်) သိသော အာရုံကို မသိဟု ပြောဆိုခြင်း။ (ဝိ၊၂၊၂။) (အံ၊၃၊၁၂၇။) (အဘိ၊ဝိ၊၄၀၁။) (ဝိ၊မြန်၊၂။၂။) (အံ၊မြန်၊၃။၁၂၈။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၂။၅၀၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အရိယာ သူတော်ကောင်းတို့၏ ဥစ္စာ ၇ မျိုး

၁။ သဒ္ဓါ တည်းဟူသော ဥစ္စာ၊
၂။ သီလတည်းဟူသော ဥစ္စာ၊
၃။ ဟိရီ တည်းဟူသော ဥစ္စာ၊
၄။ ဩတ္တပ္ပတည်းဟူသော ဥစ္စာ၊
၅။ အကြားအမြင် သုတတည်းဟူသော ဥစ္စာ၊
၆။ စွန့်ကြဲပေးကမ်းခြင်း တည်းဟူသော ဥစ္စာ၊
၇။ ပညာတည်း ဟူသော ဥစ္စာ။ (ဒီ၊၃၊၂၀၈။) (ဥဒါန၊ဋ္ဌ၊၂၅၈။) (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၃၊၂၅၀။) (ဝိမတိ၊၂၊၁၁၄။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၃၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အရိယာတပည့်၌ ငြိမ်းပြီးသော ဘေးရန် ၅ ပါး

၁။ သူ့အသက် သတ်ခြင်းမှ ရှောင်ကြဉ်သဖြင့် မျက်မှောက်ဘဝ၌ ဖြစ်သော ဘေးရန်, တမလွန်ဘဝ၌ ဖြစ်သော ဘေးရန်တို့ မတိုးပွား, စိတ်ဆင်းရဲခြင်းလည်း မဖြစ်မူ၍, သူ့အသက်သတ်ခြင်းမှ ရှောင်ကြဉ်လျှင် ဘေးရန်ငြိမ်းခြင်း၊
၂။ သူ့ဥစ္စာခိုးယူခြင်းမှ ရှောင်ကြဉ်သဖြင့် မျက်မှောက်ဘဝ၌ ဖြစ်သော ဘေးရန်, တမလွန် ဘဝ၌ ဖြစ်သော ဘေးရန်တို့ မတိုးပွား, စိတ်ဆင်းရဲခြင်းလည်း မဖြစ်မူ၍ သူ့ဥစ္စာခိုးယူခြင်းမှ ရှောင်ကြဉ်လျှင် ဘေးရန် ငြိမ်းခြင်း၊
၃။ သူများအိမ်ရာ ကျူးလွန်ခြင်းမှ ရှောင်ကြဉ်သဖြင့် မျက်မှောက်ဘဝ၌ ဖြစ်သော ဘေးရန်, တမလွန်ဘဝ၌ ဖြစ်သော ဘေးရန်တို့ မတိုးပွား, စိတ်ဆင်းရဲခြင်းလည်း မဖြစ်, သူများ အိမ်ရာကျူးလွန်ခြင်းကို ရှောင်ကြဉ်သဖြင့် ဤဘေးရန် ငြိမ်းသည်၊
၄။ မဟုတ်မမှန် ပြောဆိုခြင်းမှ ရှောင်ကြဉ်သဖြင့် မျက်မှောက်ဘဝ၌ ဖြစ်သော ဘေးရန် တမလွန်ဘဝ၌ ဖြစ်သောဘေးရန်တို့ မတိုးပွား၊ စိတ်ဆင်းရဲခြင်းလည်း မဖြစ်၊ မဟုတ်မမှန်ပြောဆိုခြင်းကို ရှောင်ကြဉ်လျှင် ဤဘေးရန် ငြိမ်းသည်၊
၅။ မေ့လျော့ကြောင်း ဖြစ်သော သေရည်သေရက် သောက်စားခြင်းမှ ရှောင်ကြဉ်သဖြင့် မျက်မှောက်ဘဝ၌ ဖြစ်သော ဘေးရန် တမလွန်ဘဝ၌ ဖြစ်သော ဘေးရန်တို့ မတိုးပွား၊ စိတ်ဆင်းရဲခြင်းလည်း မဖြစ်၊ မေ့လျော့ကြောင်းဖြစ်သော သေရည်သေရက် သောက်စားခြင်းကို ရှောင်ကြဉ်လျှင် ဤဘေးရန် ငြိမ်းသည်။ (အံ၊၃၊၄၀၄။) (အံ၊မြန်၊၃။၃၉၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အရိယာတို့ နေခြင်း ၁၀ မျိုး

၁။ ကာမစ္ဆန္ဒစသော နီဝရဏတရား ငါးပါးတို့ကို ပယ်ပြီး ဖြစ်ခြင်း၊
၂။ ဒွါရခြောက်ပါး၌ ထင်လာသော အာရုံခြောက်ပါးတို့ကို သတိသမ္ပဇဉ် ဉာဏ်ဖြင့် လျစ်လျူရှု၍ နေခြင်း၊
၃။ သတိ တည်းဟူသော အစောင့်အရှောက် တစ်ခုရှိခြင်း၊
၄။ လောကသည် မြဲ၏ စသည်ဖြင့် ယူသော သမဏဗြာဟ္မဏတို့၏ သီးခြားသစ္စာတို့ကို ပယ်နုတ်အပ်ပြီး စွန့်ပယ်ပြီး ဖြစ်ခြင်း၊
၅။ ဉာဏ်ဖြင့် ဆင်ခြင်၍ မှီဝဲ, သည်းခံ, ရှောင်ကြဉ်, ပယ်ဖျောက်ခြင်းဟု ဆိုအပ်သော မှီရာလေးခု ရှိခြင်း၊
၆။ ရှာမှီးခြင်းအားလုံးကို စွန့်ပယ်ပြီး ဖြစ်ခြင်း၊
၇။ ကာမဂုဏ်၌ ကြံစည်မှု ကာမဝိတက် စသည်တို့ကို ပယ်လျက် မနောက်ကျူသော အကြံရှိခြင်း၊
၈။ ကိုယ်ကို ပြုပြင်မှု ကာယသင်္ခါရငြိမ်းပြီး ဖြစ်ခြင်း၊
၉။ ရာဂ ဒေါသ မောဟတို့မှ ကောင်းစွာ လွတ်မြောက် ပြီးသော စိတ်ရှိခြင်း၊
၁၀။ ကောင်းစွာ လွတ်မြောက်ပြီးသော ပညာရှိခြင်း။ (အံ၊၃၊၂၇၉၊၂၈၁။) (အံ၊မြန်၊၃။၂၈၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အရိယာတို့ ပြောဆိုသော စကား ၄ မျိုး

၁။ မမြင်အပ်သည်ကို မမြင်အပ်ဟု ပြောဆိုခြင်း၊
၂။ မကြား အပ်သည်ကို မကြားအပ်ဟု ပြောဆိုခြင်း၊
၃။ မတွေ့ထိအပ်သည်ကို မတွေ့ထိအပ်ဟု ပြောဆိုခြင်း၊
၄။ မသိအပ်သည်ကိုလည်း မသိအပ်ဟု ပြောဆိုခြင်း၊ (တစ်နည်း)
မြင်အပ်သည်ကို မြင်အပ်၏ဟု ပြောဆိုခြင်း၊
၂။ ကြားအပ်သည်ကို ကြားအပ်၏ဟု ပြောဆိုခြင်း၊
၃။ တွေ့ထိ အပ်သည်ကို တွေ့ထိအပ်၏ဟု ပြောဆိုခြင်း၊
၄။ သိအပ်သည်ကို သိအပ်၏ဟု ပြောဆိုခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၂၂၄။) (ဝိ၊၅၊၂၂၅။) (ဒီ၊၃၊၁၉၄။) (အံ၊၁၊၅၆၈။) (အံ၊၃၊၁၂၇။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၃၁၂။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၃၁၂။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၁၆။) (အံ၊မြန်၊၁။၅၈၂။) (အံ၊မြန်၊၃။၁၂၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အရိယာတို့၏ စကား ၄ မျိုး

၁။ မဟုတ်မမှန် ပြောခြင်းမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၂။ ကုန်းတိုက်ခြင်းမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၃။ ကြမ်းတမ်းသော စကားကို ပြောခြင်းမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၄။ အကျိုး မရှိသော စကားကို ပြောခြင်းမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း။ (ဒီ၊၃၊၁၉၃။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၁၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အရိယာတို့ကို ဖူးမြင်လေ့ မရှိခြင်း ၂ မျိုး

၁။ ပကတိမံသစက္ခုဖြင့် ရှုမြင် ဖူးမြင်လေ့ မရှိခြင်း၊
၂။ ဉာဏ်မျက်စိဖြင့် ရှုမြင်လေ့ မရှိခြင်း။ (ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၅၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အရိယာတို့အား စွပ်စွဲသော ရဟန်း ပျက်စီးခြင်း ၁၁ ပါး

သီတင်းသုံးဖော်တို့အား ဆဲရေးသော ရဟန်း၏ ပျက်စီးခြင်း ၁၁ ပါးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အရိယာပုဂ္ဂိုလ် ၇ မျိုး

၁။ သဒ္ဓါတရားကို အဖန်တလဲလဲ အောက်မေ့တတ်သည့် သဒ္ဓါနုသာရီ ပုဂ္ဂိုလ်၊
၂။ ယုံကြည်ခြင်းဖြင့် လွတ်မြောက်သည့် သဒ္ဓါဝိမုတ္တပုဂ္ဂိုလ်၊
၃။ ကိုယ်ဖြင့် မျက်မှောက် ပြုခြင်းရှိသည့် ကာယသက္ခိပုဂ္ဂိုလ်၊
၄။ နှစ်ပါးသော အဖို့တို့ဖြင့် လွတ်သော ဥဘတောဘာဂ ဝိမုတ္တပုဂ္ဂိုလ်၊
၅။ ဝိပဿနာ ပညာဖြင့် အရိယမဂ်သို့ ရှေးရှူ ရောက်တတ်သော (ဓမ္မာနုသာရီ) ပုဂ္ဂိုလ်၊
၆။ ဆိုင်ရာ ဉာဏ်ဖြင့် ၄ ပါးသော သစ္စာကို သိမြင်၍ (နိဗ္ဗာန်သို့) ရောက်သော (ဒိဋ္ဌိပ္ပတ္တ) ပုဂ္ဂိုလ်၊
၇။ သစ္စာ ၄ ပါးကို သိသည်ဖြစ်၍ ကိလေသာမှ လွတ်မြောက်သော (ပညာဝိမုတ္တ) ပုဂ္ဂိုလ်။ (ဝိသုဒ္ဓိ၊၂၊၂၉၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အရိယာပုဂ္ဂိုလ်တို့ ရှာမှီးခြင်း ၄ မျိုး

၁။ မိမိက အိုခြင်းသဘောရှိသူဖြစ်၍ အိုခြင်းသဘော၌ အပြစ်ကို သိရကား အိုခြင်းမရှိသော နိဗ္ဗာန်ကို ရှာမှီးခြင်း၊
၂။ မိမိက နာခြင်းသဘောရှိသူဖြစ်၍ နာခြင်းသဘော၌ အပြစ်ကို သိရကား နာခြင်းမရှိသော နိဗ္ဗာန်ကို ရှာမှီးခြင်း၊
၃။ မိမိက သေခြင်းသဘောရှိသူဖြစ်၍ သေခြင်းသဘော၌ အပြစ်ကို သိရကား သေခြင်းမရှိသော နိဗ္ဗာန်ကို ရှာမှီးခြင်း၊
၄။ မိမိက ပူပန်စေတတ် နှိပ်စက်တတ်သော သဘောရှိသူဖြစ်၍ ပူပန် စေတတ် နှိပ်စက်တတ်သော သဘော၌ အပြစ်ကို သိရကား မပူပန်စေတတ် မနှိပ်စက် တတ်သော နိဗ္ဗာန်ကို ရှာမှီးခြင်း။ (အံ၊၁၊၅၇၀။) (အံ၊မြန်၊၁။၅၈၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အရိယာပုဂ္ဂိုလ်တို့ကို ဖူးမြင်လေ့မရှိသော ပုဂ္ဂိုလ် ၂ မျိုး

၁။ မျက်စိဖြင့် ဖူးမြင်လေ့မရှိသော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၂။ ဉာဏ်ဖြင့် ဖူးမြင်လေ့မရှိသော ပုဂ္ဂိုလ်။ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၈၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အရိယာပုဂ္ဂိုလ်တို့ကို မမြင်ခြင်း ၂ မျိုး

၁။ မျက်စိဖြင့် မမြင်ခြင်း၊
၂။ ဉာဏ်ပညာဖြင့် မမြင်ခြင်း။ (စူဠနိ၊ဋ္ဌ၊၇၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အရိယာပုဂ္ဂိုလ်တို့ကို မမြင်ခြင်း ၃ မျိုး

၁။ အရိယာပုဂ္ဂိုလ်တို့ မြင်အပ်သော အနိစ္စအစရှိသော လက္ခဏာကို မမြင်ခြင်း၊
၂။ အရိယာပုဂ္ဂိုလ်တို့၏ ရအပ်သော တရားကို မရရှိခြင်း၊
၃။ အရိယာ ဖြစ်အောင် ပြုတတ်သော တရားတို့ကိုလည်းကောင်း၊ အရိယာပုဂ္ဂိုလ်အဖြစ်ကို လည်းကောင်း မမြင်ခြင်း။ (စူဠနိ၊ဋ္ဌ၊၇၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အရိယာပုဂ္ဂိုလ်တို့အား ဖူးမြော်ရန်အလိုမရှိခြင်း စသည်တို့ ဖြစ်ကြောင်းတရား ၃ ပါး

၁။ စိတ်ပျံ့လွင့်ခြင်း- ဥဒ္ဓစ္စ၊
၂။ မစောင့်စည်းခြင်း- အသံဝရ၊
၃။ သီလမရှိခြင်း- ဒုဿီလ။ (အံ၊၃၊၃၇၁။) (အံ၊မြန်၊၃။၃၆၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အရိယာမဟုတ်သူတို့ ပြောဆိုသော စကား ၄ မျိုး

၁။ မမြင်အပ်သည်ကို မြင်အပ်၏ဟု ပြောဆိုခြင်း၊
၂။ မကြားအပ်သည်ကို ကြားအပ်၏ဟု ပြောဆိုခြင်း၊
၃။ မတွေ့ထိအပ်သည်ကို တွေ့ထိအပ်၏ဟု ပြောဆိုခြင်း၊
၄။ မသိအပ်သည်ကို သိအပ်၏ဟု ပြောဆိုခြင်း၊ (တစ်နည်း)
မြင်အပ် သည်ကို မမြင်အပ်ဟု ဆိုခြင်း၊
၂။ ကြားအပ်သည်ကို မကြားအပ်ဟု ပြောဆိုခြင်း၊
၃။ တွေ့ထိ အပ်သည်ကို မတွေ့ထိအပ်ဟု ပြောဆိုခြင်း၊
၄။ သိအပ်သည်ကို မသိအပ်ဟု ပြောဆိုခြင်း။ (အံ၊၁၊၅၆၈။) (အံ၊မြန်၊၁။၅၈၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အရိယာမဟုတ်သူတို့၏ ပြောဆိုခြင်း ၄ မျိုး

၁။ မမြင်သည်၌ မြင်၏ဟု ဆိုခြင်း၊
၂။ မကြားသည်၌ ကြား၏ဟု ဆိုခြင်း၊
၃။ မတွေ့သည်၌ တွေ့၏ဟု ဆိုခြင်း၊
၄။ မသိသည်၌ သိ၏ဟု ဆိုခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၂၂၄။) (အဘိ၊ဝိ၊၃၉၀။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၃၁၂။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၂။၄၉၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အရိယာမဟုတ်သူတို့၏ ပြောဆိုခြင်း ၄ မျိုး (တစ်နည်း)

၁။ မြင်သည်၌ မမြင်ဟု ဆိုခြင်း၊
၂။ ကြား သည်၌ မကြားဟု ဆိုခြင်း၊
၃။ တွေ့သည်၌ မတွေ့ဟု ဆိုခြင်း၊
၄။ သိသည်၌ မသိဟု ဆိုခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၂၂၄။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၃၁၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အရိယာမဟုတ်သူတို့၏ ပြောဆိုခြင်း ၄ မျိုး (တစ်နည်း)

၁။ မြင်သည်၌ မမြင်ဟု ဆိုခြင်း၊
၂။ ကြား သည်၌ မကြားဟု ဆိုခြင်း၊
၃။ သိသည်၌ မသိဟု ဆိုခြင်း၊
၄။ တွေ့ထိသည်၌ မတွေ့ထိဟု ဆိုခြင်း။ (အဘိ၊ဝိ၊၃၉၀။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၂။၄၉၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အရိယာမဟုတ်သူတို့၏ ရှာမှီးခြင်း ၄ မျိုး

၁။ မိမိက အိုခြင်းသဘောရှိသူဖြစ်လျက် အိုခြင်းသဘော ကိုသာ ရှာမှီးခြင်း၊
၂။ မိမိက နာခြင်းသဘော ရှိသူဖြစ်လျက် နာခြင်းသဘောကိုသာ ရှာမှီးခြင်း၊
၃။ မိမိက သေခြင်းသဘောရှိသူဖြစ်လျက် သေခြင်းသဘောကိုသာ ရှာမှီးခြင်း၊
၄။ မိမိက ပူပန်စေတတ် နှိပ်စက်တတ်သော သဘောရှိသူဖြစ်လျက် ပူပန်စေတတ် နှိပ်စက်တတ်သော သဘောကိုသာ ရှာမှီးခြင်း။ (အံ၊၁၊၅၇၀။) (အံ၊မြန်၊၁။၅၈၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အရိယာမဟုတ်သော တရား ၁၀ ပါး

၁။ သူ့အသက် သတ်ခြင်း၊
၂။ သူ့ဥစ္စာခိုးခြင်၊
၃။ ကာမတို့၌ မှားယွင်းစွာ ကျင့်ခြင်း၊
၄။ မဟုတ်မမှန် ပြောဆိုခြင်း၊
၅။ ကုန်းချောခြင်း၊
၆။ ရုန့်ရင်း ကြမ်းတမ်းသော စကားကို ပြောဆိုခြင်း၊
၇။ ပြိန်ဖျင်းသော စကားကို ပြောဆိုခြင်း၊
၈။ သူတစ်ပါး ဥစ္စာကို ရှေးရှုကြံစည်ခြင်း၊
၉။ သတ္တဝါတို့အား ဖျက်ဆီးလိုခြင်း၊
၁၀။ မှားသော အမြင် ရှိခြင်း။ (အံ၊၃၊၄၈၂။) (အံ၊မြန်၊၃။၄၇၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အရိယာရတနာ ၂ မျိုး

၁။ သေက္ခရတနာ- ကျင့်ဆဲအရိယာရတနာ၊
၂။ အသေက္ခရတနာ- ဘုရား ရဟန္တာဟု ဆိုအပ်သော ရတနာ။ (ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၁၄၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အရိယာရဟန်းရတနာ ၂ မျိုး

၁။ သေက္ခအရိယာ ရဟန်းရတနာ၊
၂။ အသေက္ခအရိယာ ရဟန်းရတနာ။ (သုတ္တနိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၇၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အရိယာဝါသ တရား ၁၀ ပါး

၁။ ကာမစ္ဆန္ဒ၊ ဒေါသ၊ ထိုင်းမှိုင်းခြင်း၊ ပျံ့လွင့်ခြင်း၊ ယုံမှားခြင်း ဟူသော အင်္ဂါ (၅) ပါးကို ပယ်ခြင်း၊
၂။ မျက်စိဖြင့် ရူပါရုံ၊ နားဖြင့် သဒ္ဒါရုံ၊ နှာခေါင်းဖြင့် ဂန္ဓာရုံ၊ လျှာဖြင့် ရသာရုံ၊ ကိုယ်ဖြင့် ဖောဋ္ဌဗ္ဗာရုံ၊ စိတ်ဖြင့် ဓမ္မာရုံကို သိသော် လျစ်လျူ ရှု၍ နေခြင်းဟူသော အင်္ဂါ (၆) ပါးရှိသော ဥပေက္ခာနှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၃။ သတိ ဟူသော တစ်ခုသော အစောင့်အရှောက် ရှိခြင်း၊
၄။ ဉာဏ်ဖြင့် ဆင်ခြင်၍ မှီဝဲ၏၊ သည်းခံ၏၊ ပယ်ဖျောက်၏၊ ရှောင်ကြဉ်၏ ဟူသော (၄) ပါးသော မှီရာရှိခြင်း၊
၅။ သမဏဗြာဟ္မဏတို့၏ အသီးသီးသော သစ္စာတို့ကို ပယ်နှုတ်အပ်ခြင်း၊
၆။ ကာမဂုဏ်၌ ရှာမှီးခြင်း, ဘဝ၌ ရှာမှီးခြင်း ဟူသော အလုံး စုံသော ရှာမှီးခြင်းကို စွန့်အပ်ခြင်း၊
၇။ ကာမဂုဏ်၌ ကြံခြင်း၊ ပျက်စီးစေလိုခြင်း၌ ကြံခြင်း၊ ညှဉ်းဆဲခြင်း၌ ကြံခြင်းတို့ကို ပယ်အပ်၏ဟူသော ကြည်လင်သော အကြံရှိ၏၊
၈။ စတုတ္ထ ဈာန်သို့ ရောက်၍ နေခြင်းကြောင့် ငြိမ်းသော ကာယသင်္ခါရရှိခြင်း၊
၉။ စွဲမက်ခြင်း ‘‘ရာဂ’’၊ အမျက်ထွက်ခြင်း ‘‘ဒေါသ’’၊ တွေဝေခြင်း ‘‘မောဟ’’ ဟူသော ကိလေသာမှ ကောင်းစွာ လွတ်သော စိတ်ရှိခြင်း၊
၁၀။ စွဲမက်ခြင်း ‘‘ရာဂ’’၊ အမျက်ထွက်ခြင်း ‘‘ဒေါသ’’၊ တွေဝေခြင်း ‘‘မောဟ’’ကို ပယ်အပ်ပြီးဟူသော ကိလေသာမှ ကောင်းစွာ လွတ်သော ပညာရှိခြင်း။ (ဒီ၊၃၊၂၂၄။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၄၆-၂၄၇-၂၄၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အရိယာဝါသတရား ၁၀ ပါး

အရိယာတို့၏ နေခြင်း ၁၀ မျိုးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အရိုး ၃၀၀ လူ့ခန္ဓာ

၁။ ဟတ္ထဋ္ဌိ- လက်ချောင်းရိုး- ၆၄၊
၂။ ပါဒဋ္ဌိ- ခြေချောင်းရိုး- ၆၄၊
၃။ မုဒုအဋ္ဌိ- အသားကို မှီသော အရိုးနု ၆၄၊
၄။ ပဏှိကဋ္ဌိ- ဖနောင့်ရိုး ၂၊
၅။ ဂေါပ္ဖကဋ္ဌိ- ခြေဖမျက်ရိုး (ခြေမျက်စိရိုး) (ဝဲ ယာ-၂+၂) ၄၊
၆။ ဇင်္ဃဋ္ဌိ- ခြေသလုံးမြင်းခေါင်းရိုး (ဝဲ ယာ-၁+၁) ၂၊
၇။ ဇဏ္ဏုကဋ္ဌိ- ပုဆစ်ရိုး (ဒူးဆစ်ရိုး) (ဝဲ ယာ-၁+၁) ၂၊
၈။ ဦရုဋ္ဌိ- ပေါင်းရိုး (ဝဲ ယာ-၁+၁) ၂၊
၉။ ကဋိဋ္ဌိ- ခါးရိုး (ဝဲ ယာ-၁+၁) ၂၊
၁၀။ ပိဋ္ဌိကဏ္ဋကဋ္ဌိ- ကျောက်ဆစ်ရိုး- ၁၈၊
၁၁။ ဖာသုကဋ္ဌိ- နံရိုး (ဝဲ ယာ-၁၂+၁၂) ၂၄၊
၁၂။ ဥရဋ္ဌိ- ရင်ရိုး (ဝဲ ယာ-၇+၇) ၁၄၊
၁၃။ ဟဒယဋ္ဌိ- ရင်ချိုင့်, ရင်ညွန့်ရိုး ၁၊
၁၄။ အက္ခကဋ္ဌိ- ညှပ်ရိုး (ဝဲ ယာ ၁+၁) ၂၊
၁၅။ ကောဋ္ဋဋ္ဌိ- လက်ပြင်ရိုး (ပခုံးစွန်းရိုး) (ဝဲ ယာ ၁+၁) ၂၊
၁၆။ ဗာဟုဋ္ဌိ- လက်မောင်းရိုး (ဝဲ ယာ-၁+၁) ၂၊
၁၇။ အဂ္ဂဗာဟုဋ္ဌိ- လက်မောင်းအဖျားရိုး (လက်ဖျံရိုး) (ဝဲ ယာ-၂+၂) ၄၊
၁၈။ ဂီဝဋ္ဌိ- လည်ပင်းရိုး ၇၊
၁၉။ ဟနုကဋ္ဌိ- မေးရိုး (အောက် ထက်-၁+၁) ၂၊
၂၀။ နာသိကဋ္ဌိ- နှာခေါင်းရိုး ၁၊
၂၁။ အက္ခိဋ္ဌိ- မျက်ကွင်းရိုး (ဝဲ ယာ-၁+၁) ၂၊
၂၂။ ကဏ္ဏဋ္ဌိ- နားရိုး (ဝဲ ယာ-၁+၁) ၂၊
၂၃။ နလာဋဋ္ဌိ- နဖူးရိုး ၁၊
၂၄။ မုဒ္ဓဋ္ဌိ- ဦးထိပ်ရိုး ၁၊
၂၅။ သီသကပါလဋ္ဌိ- ဦးခေါင်းခွံရိုး ၉။ (ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၃၈။) (ဝိသုဒ္ဓိ၊၁၊၂၄၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အရူး ၂ မျိုး

၁။ ယက္ခုမ္မတ္တက- ဘီးလူးဖမ်းစားခြင်းကြောင့် ရူးခြင်း၊
၂။ ပိတ္တုမ္မတ္တက- သည်းခြေ ပျက်ခြင်းကြောင့် ရူးခြင်း။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၂၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အရူး ၈ ယောက်

၁။ ကာမကြောင့် ရူးသော သူသည် လောဘအလိုသို့ လိုက်၏၊
၂။ အမျက် ဒေါသကြောင့် ရူးသော သူသည် ဒေါသအလိုသို့ လိုက်၏၊
၃။ မိစ္ဆာအယူအကြောင့် ရူးသော သူသည် ဖောက်ပြန်ခြင်းအလိုသို့ လိုက်၏၊
၄။ တွေဝေခြင်း မောဟကြောင့် ရူးသော သူသည် မသိခြင်းအလိုသို့ လိုက်၏၊
၅။ ဘီးလူးကြောင့် ရူးသောသူသည် ဘီလူး၏ အလိုသို့ လိုက်၏၊
၆။ သည်းခြေကြောင့် ရူးသော သူသည် သည်းခြေအလိုသို့ လိုက်၏၊
၇။ အရက်သုရာကြောင့် ရူးသောသူသည် သေသောက်ခြင်းအလိုသို့ လိုက်၏၊
၈။ ဥစ္စာပစ္စည်းစသည်တို့ ပျက်စီး ခြင်းကြောင့် ရူးသော သူသည် စိုးရိမ်ပူပန်ခြင်း သောကအလိုသို့ လိုက်၏။ (ဇာ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၂၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အရူပကုသိုလ်သည် အာရမ္မဏသတ္တိဖြင့် ကျေးဇူးပြုနိုင်သော တရားအစု ၈ စု

၁။ ကာမာဝစရ ကုသိုလ်၊
၂။ ရူပါဝစရကုသိုလ်၊
၃။ အရူပါဝစရကုသိုလ်၊
၄။ အကုသိုလ်၊
၅။ အရူပါဝစရ ဝိပါက်၊
၆။ ကာမာဝစရကြိယာ၊
၇။ ရူပါဝစရကြိယာ၊
၈။ အရူပါဝစရကြိယာ။ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၃၅၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အရူပနာမ်သည် မနာယတနအား ကျေးဇူးပြုတတ်သော ပစ္စည်း ၇ မျိုး (အရူပဘုံ၌ ပဋိသန္ဓေ အခါ အယုတ်အလျော့အားဖြင့် နာမ်သည် မနာယတနအား ကျေးဇူးပြုတတ်သော ပစ္စည်း ၇ မျိုး)

၁။ သဟဇာတပစ္စည်း၊
၂။ အညမညပစ္စည်း၊
၃။ နိဿယပစ္စည်း၊
၄။ သမ္ပယုတ္တပစ္စည်း၊
၅။ ဝိပါကပစ္စည်း၊
၆။ အတ္ထိပစ္စည်း၊
၇။ အဝိဂတပစ္စည်း။ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၆၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အရူပပဋိသန္ဓေ ခန္ဓာ ၄ ပါး

၁။ ဝေဒနာက္ခန္ဓာ၊
၂။ သညာက္ခန္ဓာ၊
၃။ သင်္ခါရက္ခန္ဓာ၊
၄။ ဝိညာဏ က္ခန္ဓာ။ (အဘိ၊ဝိ၊၄၃၅။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၂။၅၅၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အရူပပဋိသန္ဓေ ဓာတ် ၂ ပါး

၁။ မနောဝိညာဏဓာတ်၊
၂။ ဓမ္မဓာတ်။ (အဘိ၊ဝိ၊၄၃၅။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၂။၅၅၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အရူပပဋိသန္ဓေ ဟိတ် ၃ ပါး

၁။ အလောဘ ဝိပါက်ဟိတ်၊
၂။ အဒေါသ ဝိပါက်ဟိတ်၊
၃။ အမောဟ ဝိပါက်ဟိတ်။ (အဘိ၊ဝိ၊၄၃၅။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၂။၅၅၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အရူပပဋိသန္ဓေ အာယတန ၂ ပါး

၁။ မနာယတန၊
၂။ ဓမ္မာယတန။ (အဘိ၊ဝိ၊၄၃၅။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၂။၅၅၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အရူပပဋိသန္ဓေ အာဟာရ ၃ ပါး

၁။ တွေ့ထိမှု ဖဿာဟာရ၊
၂။ စိတ်စေ့ဆော်မှု မနောသေဉ္စတနာ ဟာရ၊
၃။ သိမှု ဝိညာဏာဟာရ။ (အဘိ၊ဝိ၊၄၃၅။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၂။၅၅၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အရူပပဋိသန္ဓေ ဣန္ဒြေ ၈ ပါး

၁။ မနိန္ဒြေ၊
၂။ ဇီဝိတိန္ဒြေ၊
၃။ ဥပေက္ခိန္ဒြေ၊
၄။ သဒ္ဓိန္ဒြေ၊
၅။ ဝီရိယိန္ဒြေ၊
၆။ သတိန္ဒြေ၊
၇။ သမာဓိန္ဒြေ၊
၈။ ပညိန္ဒြေ။ (အဘိ၊ဝိ၊၄၃၅။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၂။၅၅၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အရူပဘုံ၌ ဖြစ်သော ခန္ဓာ ၄ ပါး

၁။ ဝေဒနာက္ခန္ဓာ၊
၂။ သညာက္ခန္ဓာ၊
၃။ သင်္ခါရက္ခန္ဓာ၊
၄။ ဝိညာဏ က္ခန္ဓာ။ (အဘိ၊ဝိ၊၄၂၁။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၂။၅၃၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အရူပဘုံ၌ ဖြစ်သော ဓာတ် ၂ ပါး

၁။ မနောဝိညာဏဓာတ်၊
၂။ ဓမ္မဓာတ်။ (အဘိ၊ဝိ၊၄၂၁။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၂။၅၃၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အရူပဘုံ၌ ဖြစ်သော သစ္စာ ၃ ပါး

၁။ ဒုက္ခသစ္စာ၊
၂။ သမုဒယသစ္စာ၊
၃။ မဂ္ဂသစ္စာ။ (အဘိ၊ဝိ၊၄၂၁။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၂။၅၃၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အရူပဘုံ၌ ဖြစ်သော ဟိတ် ၈ ပါး

၁။ အလောဘ၊ အဒေါသ၊ အမောဟဟု ဆိုအပ်သော ကုသိုလ် ဟိတ် သုံးပါး၊
၂။ လောဘ၊ မောဟဟု ဆိုအပ်သော အကုသိုလ်ဟိတ် နှစ်ပါး၊
၃။ အလောဘ၊ အဒေါသ၊ အမောဟဟု ဆိုအပ်သော ဝိပါက်အဗျာကတဟိတ် ကိရိယာအဗျာကတဟိတ် သုံးပါး ပေါင်း ၈ ပါး ဖြစ်၏။ (အဘိ၊ဝိ၊၄၂၁။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၂။၅၃၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အရူပဘုံ၌ ဖြစ်သော အာယတန ၂ ပါး

၁။ မနာယတန၊
၂။ ဓမ္မာယတန။ (အဘိ၊ဝိ၊၄၂၁။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၂။၅၃၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အရူပဘုံ၌ ဖြစ်သော အာဟာရ ၃ ပါး

၁။ တွေ့ထိမှု- ဖဿာဟာရ၊
၂။ စေ့ဆော်မှု- မနော သေဉ္စတနာ ဟာရ၊
၃။ သိမှု- ဝိညာဏာဟာရ။ (အဘိ၊ဝိ၊၄၂၁။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၂။၅၃၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အရူပဘုံ၌ ဖြစ်သော ဣန္ဒြေ ၁၁ ပါး

၁။ မနိန္ဒြေ၊
၂။ ဇီဝိတိန္ဒြေ၊
၃။ သောမနဿိန္ဒြေ၊
၄။ ဥပေက္ခိန္ဒြေ၊
၅။ သဒ္ဓိန္ဒြေ၊
၆။ ဝီရိယိန္ဒြေ၊
၇။ သတိန္ဒြေ၊
၈။ သမာဓိန္ဒြေ၊
၉။ ပညိန္ဒြေ၊
၁၀။ အညိန္ဒြေ၊
၁၁။ အညာတာဝိန္ဒြေ။ (အဘိ၊ဝိ၊၄၂၁။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၂။၅၃၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အရူပသမာပတ် ၄ ပါး

၁။ အာကာသာနဉ္စာယတနသမာပတ်၊
၂။ အာကိဉ္စညာယတနသမာပတ်၊
၃။ ဝိညာဏဉ္စာယတနသမာပတ်၊
၄။ နေဝသညာနာသညာယတနသမာပတ်။ (ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၇၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အရူပဟိတ် ၆ ပါး

၁။ ကုသိုလ်ဟိတ် သုံးပါး၊
၂။ အဗျာကတဟိတ် သုံးပါး ပေါင်း (၆) ပါး။ (အဘိ၊ဓ၊၂၁၇။) (အဘိ၊ဓ၊မြန်။၃၉၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အရေးကြုံလျှင် အကျိုးမပြုနိုင်သော အရာဝတ္ထု ၆ မျိုး

၁။ ညို့မရှိသော လေး၊
၂။ အမျိုး အိမ်၌ နေသော မယား၊
၃။ ကမ်းတစ်ဖက်၌ ရှိသော လှေ၊
၄။ ဝန်ရိုးကျိုးသော လှည်းယာဉ်၊
၅။ ရပ်ဝေး၌ နေသော အဆွေခင်ပွန်း၊
၆။ မိတ်ဆွေယုတ် မကောင်းသော မိတ်ဆွေ။ (ဇာတက၊ ၂။၁၂၀။) (ဇာ၊ဋ္ဌ၊၅၊၄၆၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အရေးကြုံသောအခါ အကျိုးမဲ့ကို ပြုတတ်သော အရာ ၆ မျိုး

အရေးကြုံလျှင် အကျိုးမပြု နိုင်သော အရာဝတ္ထု ၆ မျိုးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အရောင် ၄ မျိုး

၁။ နေ့အခါ ထွန်းလင်းသော ‘နေရောင်’၊
၂။ ညအခါ ထွန်းလင်းသော ‘လရောင်’၊
၃။ နေ့ရောညပါ ထွန်းလင်းသော ‘မီးရောင်’၊
၄။ အရောင်တကာထက် မြတ်သော ‘ဘုရားရှင်၏ အရောင်’။ (သံ၊၁၊၁၄။) (သံ၊၁၊၄၄။) (သံ၊မြန်၊၁။၁၄၊၄၄။) (သံ၊မြန်၊၁။၁၄၊၄၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အရောင်အလင်း ၄ မျိုး

၁။ လရောင်၊
၂။ နေရောင်၊
၃။ မီးရောင်၊
၄။ ပညာရောင်။ (အံ၊၁၊၄၅၆။) (အံ၊၁၊၄၅၇။) (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၉၂။) (အံ၊မြန်၊၁။၄၆၈။) (အံ၊မြန်၊၁။၄၆၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အလင်းရောင်ကို ပြုတတ်သော ပုဂ္ဂိုလ် ၃ မျိုး

၁။ ဘုရားရှင်၊
၂။ နေမင်း၊
၃။ လမင်း။ (အပ၊၁၊၂၉၂။) (အပ၊မြန်၊၁။၂၉၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အလဇ္ဇီရဟန်း အင်္ဂါ ၃ ပါး

၁။ လွန်ကျူးလိုသော စေတနာနှင့် တကွ စေ့ဆော်၍ အာပတ် သင့်ခြင်း၊
၂။ သင့်ပြီးသော အာပတ်ကို ဖုံးလွှမ်းထားခြင်း၊
၃။ အဂတိ လိုက်စားခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၂၇၉။) (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၄၁။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၃၇၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အလွန် အင်အားကြီးမားသော တရား ၄ ပါး

၁။ ကိလေသာ တဏှာ ရာဂတရား၊
၂။ အမျက် ထွက်ခြင်း ဒေါသတရား၊
၃။ မာန်ယစ်ခြင်း မဒတရား၊
၄။ တွေဝေမိုက်မဲခြင်း မောဟတရား။ (ဇာတက၊၁၊၁၉၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အလွန်ကြာမြင့်စွာ နေခြင်း အပြစ် ၅ ပါး

၁။ များစွာသော ဘဏ္ဍာတို့ကို စုဆောင်းထားသဖြင့် များသော ဘဏ္ဍာရှိခြင်း၊
၂။ များစွာသော ဆေးပစ္စည်းတို့ကို စုဆောင်းထားသဖြင့် များသော ဆေးရှိခြင်း၊
၃။ များပြားသော ပြုဖွယ်ကိစ္စရှိခြင်း၊
၄။ ကိစ္စကြီးငယ်တို့၌ ငြိကပ် တွယ်တာ သည်ဖြစ်၍ လူတို့၏ နှီးနှောခြင်းမျိုးဖြင့် နှီးနှောဆက်ဆံလျက် နေခြင်း၊
၅။ ထိုကျောင်းနေရာမှ ဖဲသွားသည်ရှိသော် ငဲ့ကွက်ခြင်းရှိသည် ဖြစ်၍ ဖဲသွားရခြင်း။ (အံ၊၂၊၂၂၅။) (အံ၊မြန်၊၂။၂၈၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အလွန်ကြာမြင့်စွာ နေခြင်း အပြစ် ၅ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ ကျောင်း၌ ဝန်တိုမှု ရှိခြင်း၊
၂။ အမျိုး ဒါယကာတို့၌ ဝန်တိုမှု ရှိခြင်း၊
၃။ လာဘ်လာဘ၌ ဝန်တိုမှု ရှိခြင်း၊
၄။ ဂုဏ်အဆင်း၌ ဝန်တိုမှု ရှိခြင်း၊
၅။ တရား၌ ဝန်တိုမှု ရှိခြင်း။ (အံ၊၂၊၂၂၅။) (အံ၊မြန်၊၂။၂၈၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အလွန်ချမ်းသာ ကြွယ်ဝသော အမျိုး ၃ မျိုး

၁။ ခတ္တိယမဟာသာလ- အနည်းဆုံး ကုဋေတစ်ရာ သိုမှီးသိမ်းဆည်းထားလျက် နေ့စဉ် ငွေဒင်္ဂါး တင်းနှစ်ဆယ် သုံးစွဲသော မင်းမျိုးသူကြွယ်၊
၂။ ဗြာဟ္မဏမဟာသာလ- အနည်းဆုံး ကုဋေရှစ်ဆယ် သိုမှီးသိမ်းဆည်းထားလျက် နေ့စဉ် ငွေဒင်္ဂါး ဆယ်တင်းသုံးစွဲသော ပုဏ္ဏားမျိုး သူကြွယ်၊
၃။ ဂဟပတိမဟာသာလ- အနည်းဆုံး ကုဋေလေးဆယ် သိုမှီးသိမ်းဆည်းထားလျက် နေ့စဉ် ငွေဒင်္ဂါး ငါးတင်းသုံးစွဲသော အိမ်ရှင် သူကြွယ်မျိုး။ (ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၇၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အလွန့်အလွန် ဝေးသော အရာ ၄ ပါး

၁။ မိုးကောင်းကင်နှင့် ဤမဟာပထဝီမြေကြီး၊
၂။ သမုဒ္ဒရာ၏ ဤမှာဘက်ကမ်းနှင့် ထိုမှာဘက်ကမ်း၊
၃။ နေထွက်ရာ ဖြစ်သော အရပ်နှင့် နေဝင်ရာဖြစ်သော အရပ်၊
၄။ သူတော်ကောင်းတရားနှင့် လူယုတ်မာတို့၏ တရား။ (အဘိ၊က၊၃၂၁-၃၂၂။) (အဘိ၊က၊မြန်၊၂။၁၆၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အလွှာ ၄ ပါး

၁။ အတိတ်အကြောင်းငါးပါး အကြောင်းတစ်လွှာ၊
၂။ ပစ္စုပ္ပန်အကျိုးငါးပါး အကျိုး တစ်လွှာ၊
၃။ ပစ္စုပ္ပန်အကြောင်းငါးပါး အကြောင်းတစ်လွှာ၊
၄။ အနာဂတ်အကျိုး ငါးပါး အကျိုးတစ်လွှာ။ (ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၂၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အလှူ ၂ မျိုး

၁။ ပစ္စည်းလေးပါး အလှူ- အာမိသဒါန၊
၂။ တရားအလှူ- ဓမ္မဒါန။ (အံ၊၁၊၉၀။) (အံ၊မြန်၊၁။၁၀၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အလှူ ၄ မျိုး (လူ့ကျင့်ဝတ်ကို ကျင့်သည်မည်သော အလှူ ၄ မျိုး)

၁။ သင်္ကန်းလှူခြင်း၊
၂။ ဆွမ်းလှူခြင်း၊
၃။ ကျောင်းလှူခြင်း၊
၄။ သူနာအထောက်အပံ့ ဆေးလှူခြင်း။ (အံ၊၁၊၃၇၆။) (အံ၊မြန်၊၁။၃၉၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အလှူ ၆ မျိုး (တူညီသော အလှူ ၆ မျိုး)

၁။ စားဖွယ် သောက်ဖွယ် ပေးလှူခြင်းသည် ခွန်အားဗလကို ပေးလှူသည်နှင့် တူခြင်း၊
၂။ အဝတ်အထည် ပေးလှူခြင်းသည် အဆင်းလှပမှုကို ပေးလှူသည်နှင့် တူခြင်း၊
၃။ ယာဉ်ကို ပေးလှူခြင်းသည် ချမ်းသာသုခကို ပေးလှူသည်နှင့် တူခြင်း၊
၄။ ဆီမီးကို ပေးလှူခြင်းသည် မျက်စိပေးလှူသည်နှင့် တူခြင်း၊
၅။ ဇရပ်, တန်ဆောင်း, ကျောင်း စသော အာဝါသကို ပေးလှူခြင်းသည် အထက်ပါ အားလုံးကို ပေးလှူရသည်နှင့် တူခြင်း၊
၆။ တရား ဓမ္မ ဟောပြောပြသဆိုဆုံးမခြင်းသည် အမြိုက်နိဗ္ဗာန်ကို ပေးလှူသည်နှင့် တူခြင်း။ (သံ၊၁၊၂၉။) (သံ၊မြန်၊၁။၂၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အလှူ ၆ မျိုး (အမြဲ ကုသိုလ် တိုးပွားနေသော အလှူ ၆ မျိုး)

၁။ သစ်အရံ ပန်းအရံ စိုက်ပျိုး လှူဒါန်းခြင်း၊
၂။ တောကို စိုက်ပျိုးလှူဒါန်းခြင်း၊
၃။ တံတားခင်း လှူဒါန်းခြင်း၊
၄။ သောက်ရေ အိုးစင်, ရေချမ်းစင် လှူဒါန်းခြင်း၊
၅။ ရေတွင်း, ရေကန် တူးဖော် လှူဒါန်းခြင်း၊
၆။ ဇရပ်, တန်ဆောင်း ကျောင်း စသော အာဝါသကို လှူဒါန်းခြင်း။ (သံ၊၁၊၃၀။) (သံ၊မြန်၊၁။၃၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အလှူ ၈ မျိုး

ဒါန ၈ မျိုးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အလှူ ၈ မျိုး

၁။ မိမိထံမှောက် ရောက်လာသောကြောင့် ပေးလှူခြင်း၊
၂။ ကြောက်သောကြောင့် ပေးလှူခြင်း၊
၃။ ငါ့အား ပေးလှူဖူး၏ဟု နှလုံးသွင်း၍ ပေးလှူခြင်း၊
၄။ ငါ့အား ပေးလှူလိမ့် မည်ဟု နှလုံးသွင်း၍ ပေးလှူခြင်း၊
၅။ ပေးလှူမှုသည် ကောင်း၏ဟု နှလုံးသွင်း၍ ပေးလှူခြင်း၊
၆။ ချက်ပြုတ်သော ငါသည် မချက်ပြုတ်သော သူတို့အား မပေးလှူဘဲ မနေသင့်ဟု နှလုံး သွင်း၍ ပေးလှူခြင်း၊
၇။ ပေးလှူသော ငါ့အား ကောင်းသော ကျော်စောသံသည် ပျံ့နှံ့၍ တက်လိမ့်မည်ဟု နှလုံးသွင်း၍ ပေးလှူခြင်း၊
၈။ သမထ ဝိပဿနာစိတ်၏ အဆင်တန်းဆာ အခြံအရံအလို့ငှာ ပေးလှူခြင်း။ (ဒီ၊၃၊၂၁၄။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၃၇။) (အံ၊၃၊၆၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အလှူ စင်ကြယ်ခြင်း ၄ ပါး

၁။ အလှူသည် ဒါယကာကြောင့် စင်ကြယ်၍ အလှူခံပုဂ္ဂိုလ်ကြောင့် မစင်ကြယ်ခြင်း၊
၂။ အလှူသည် အလှူခံပုဂ္ဂိုလ်ကြောင့် စင်ကြယ်၍ ဒါယကာကြောင့် မစင်ကြယ်ခြင်း၊
၃။ အလှူသည် ဒါယကာကြောင့်လည်း မစင်ကြယ် အလှူခံပုဂ္ဂိုလ် ကြောင့်လည်း မစင်ကြယ်ခြင်း၊
၄။ အလှူသည် ဒါယကာကြောင့်လည်း စင်ကြယ်၍ အလှူခံ ပုဂ္ဂိုလ်ကြောင့်လည်း စင်ကြယ်ခြင်း။ (ဒီ၊၃၊၁၉၃။) (အံ၊၁၊၃၉၂။) (အဘိ၊က၊၄၀၄။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၁၅။) (အံ၊မြန်၊၁။၄၀၆။) (အဘိ၊က၊မြန်၊၂။၃၀၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အလှူ မခံထိုက်ကြောင်း အင်္ဂါ ၅ ပါး

၁။ အဆင်း ရူပါရုံတို့ကို သည်းမခံနိုင်ခြင်း၊
၂။ အသံ သဒ္ဒါရုံတို့ကို သည်းမခံနိုင်ခြင်း၊
၃။ အနံ့ ဂန္ဓာရုံတို့ကို သည်းမခံနိုင်ခြင်း၊
၄။ အရသာ ရသာရုံ တို့ကို သည်းမခံနိုင်ခြင်း၊
၅။ အတွေ့ ဖောဋ္ဌဗ္ဗာရုံတို့ကို သည်းမခံနိုင်ခြင်း။ (အံ၊၂၊၁၃၉။) (အံ၊မြန်၊၂။၁၇၃-၁၇၄။) (အံ၊မြန်၊၃။၇၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အလှူ မခေါ်ဝေါ်ထိုက်သော အလှူ ၄ မျိုး

၁။ ဣတ္ထိဒါနံ- မိန်းမ အလှူ၊
၂။ ဥသဘဒါနံ- နွားလား ဥသဘ အလှူ၊
၃။ မဇ္ဇဒါနံ- သေရည်အရက် အလှူ၊
၄။ သမဇ္ဇဒါနံ- ပွဲလမ်းသဘင် အလှူ။ (အံ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၇၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အလှူ သန့်ရှင်း စင်ကြယ်ကြောင်း ၄ ပါး

အလှူ၏ မျက်မှောက်အကျိုးပေးကြောင်း အင်္ဂါ ၄ ပါးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အလှူ အင်္ဂါ ၆ ပါး

၁။ ပေးလှူသူက မလှူမီ ဝမ်းမြောက်ခြင်း၊
၂။ ပေးလှူသူက လှူဆဲအခါ၌ စိတ်ကို ကြည်လင်စေခြင်း၊
၃။ ပေးလှူသူက လှူပြီးသောအခါ နှစ်သက်ခြင်း၊
၄။ ရာဂကင်းရန် ကျင့်ခြင်း၊
၅။ ဒေါသကင်းရန် ကျင့်ခြင်း၊
၆။ မောဟကင်းရန် ကျင့်ခြင်း။ (အံ၊၂၊၂၉၅။) (အံ၊မြန်၊၂။၃၈၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အလှူ အင်္ဂါ ၆ ပါး

၁။ အလှူရှင် ဒါယကာသည် မလှူမှီ ဝမ်းမြောက်ဝမ်းသာ ရှိရခြင်း၊
၂။ ပေးလှူနေစဉ် အတွင်း၌ စိတ်ကြည်လင်နေရခြင်း၊
၃။ ပေးလှူပြီးနောက်၌ နှစ်သက်ဝမ်းသာ ရှိရခြင်း၊
၄။ အလှူခံပုဂ္ဂိုလ်သည် တက်မက်မှု ရာဂကင်းခြင်း (သို့မဟုတ်) ရာဂကင်းအောင် ကျင့်နေသူ ဖြစ်ရခြင်း၊
၅။ အမျက်ဒေါသကင်းခြင်း (သို့မဟုတ်) ဒေါသ ကင်းအောင် ကျင့်နေသူ ဖြစ်ရခြင်း၊
၆။ တွေဝေမှု မောဟကင်းခြင်း (သို့မဟုတ်) မောဟ ကင်းအောင် ကျင့်နေသူ ဖြစ်ရခြင်း၊ ဤသို့အားဖြင့် အလှူပေးပုဂ္ဂိုလ်၌ အင်္ဂါသုံးပါး အလှူခံပုဂ္ဂိုလ်၌ အင်္ဂါသုံးပါး ပေါင်း ခြောက်ပါး ဖြစ်သည်။ (အံ၊၂၊၂၉၅။) (အံ၊မြန်၊၂။၃၈၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အလှူ၏ မျက်မှောက်အကျိုးပေးကြောင်း အင်္ဂါ ၄ ပါး

၁။ တရားသဖြင့် ဖြစ်ပေါ်လာသော လှူဖွယ်ဝတ္ထု ဖြစ်ခြင်း၊
၂။ ပုဗ္ဗစေတနာ စသည်တို့၏ အစွမ်းဖြင့် စေတနာ၏ ကြီးမြတ်မှု၊
၃။ ရဟန္တာအဖြစ်ဖြင့် ဂုဏ်ကြီးမြတ်မှု၊
၄။ ထိုလှူသောနေ့၌ နိရောဓသမာပတ်မှ ထသည်၏ အဖြစ်ဖြင့်ဝတ္ထု၏ ပြည့်စုံမှု။ (မ၊ဋ္ဌ၊၄၊၂၂၈။) (ဓမ္မ၊ဋ္ဌ၊၂၊၅၉။) (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၀၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အလှူခံထိုက် လက်အုပ်ချီမှု ပြုထိုက်ကာ လူအပေါင်း၏ လယ်မြေကောင်းသဖွယ်ဖြစ်သော ရဟန်း၏ ပြည့်စုံသော တရား ၁၀ ပါး

၁။ ရဟန္တာ ပုဂ္ဂိုလ်၏ ဥစ္စာဖြစ်သော အရဟတ္တ ဖိုလ်နှင့် ယှဉ်သော ကောင်းသော အမြင်နှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၂။ ရဟန္တာပုဂ္ဂိုလ်၏ ဥစ္စာဖြစ်သော အရဟတ္တဖိုလ်နှင့် ယှဉ်သော ကောင်းသော အကြံနှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၃။ ရဟန္တာပုဂ္ဂိုလ်၏ ဥစ္စာဖြစ်သော အရဟတ္တဖိုလ်နှင့် ယှဉ်သော ကောင်းသော စကားနှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၄။ ရဟန္တာ ပုဂ္ဂိုလ်၏ ဥစ္စာဖြစ်သော အရဟတ္တဖိုလ်နှင့် ယှဉ်သော ကောင်းသော အမှုနှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၅။ ရဟန္တာပုဂ္ဂိုလ်၏ ဥစ္စာဖြစ်သော အရဟတ္တဖိုလ်နှင့်ယှဉ်သော ကောင်းသော အသက်မွေးမှုနှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၆။ ရဟန္တာပုဂ္ဂိုလ်၏ ဥစ္စာဖြစ်သော အရဟတ္တ ဖိုလ်နှင့် ယှဉ်သော ကောင်းသော လုံ့လနှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၇။ ရဟန္တာပုဂ္ဂိုလ်၏ ဥစ္စာဖြစ်သော အရဟတ္တဖိုလ်နှင့်ယှဉ်သော ကောင်းသော သတိနှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၈။ ရဟန္တာ ပုဂ္ဂိုလ်၏ ဥစ္စာဖြစ်သော အရဟတ္တဖိုလ်နှင့် ယှဉ်သော ကောင်းသော တည်ကြည်ခြင်းနှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၉။ ရဟန္တာပုဂ္ဂိုလ်၏ ဥစ္စာဖြစ်သော အရဟတ္တဖိုလ်နှင့် ယှဉ်သော ကောင်းသော သိခြင်းနှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၁၀။ ရဟန္တာပုဂ္ဂိုလ်၏ ဥစ္စာဖြစ်သော အရဟတ္တဖိုလ်နှင့် ယှဉ်သော ကောင်းသော ဝိမုတ္တိနှင့် ပြည့်စုံခြင်း။ (မ၊၂၊၁၁၀။) (မ၊မြန်၊၂။၁၁၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အလှူခံထိုက်ကြောင်း တရား ၅ ပါး

၁။ သီလနှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၂။ သမာဓိနှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၃။ ပညာနှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၄။ ပစ္စဝေက္ခဏဉာဏ်နှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၅။ လွတ်မြောက်မှု အရဟတ္တ ဖိုလ်နှင့် ပြည့်စုံခြင်း။ (အံ၊၂၊၁၁၈။) (အံ၊မြန်၊၂။၁၄၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အလှူခံထိုက်ကြောင်း အင်္ဂါ ၅ ပါး

၁။ အဆင်း ရူပါရုံတို့ကို သည်းခံနိုင်ခြင်း၊
၂။ အသံ သဒ္ဒါရုံ တို့ကို သည်းခံနိုင်ခြင်း၊
၃။ အနံ့ ဂန္ဓာရုံတို့ကို သည်းခံနိုင်ခြင်း၊
၄။ အရသာ ရသာရုံတို့ကို သည်းခံနိုင်ခြင်း၊
၅။ အတွေ့ ဖောဋ္ဌဗ္ဗာရုံတို့ကို သည်းခံနိုင်ခြင်း။ (အံ၊၂၊၁၄၂။) (အံ၊မြန်၊၂။ ၁၇၈-၁၇၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အလှူခံထိုက်ကြောင်း အင်္ဂါ ၅ ပါး

၁။ နာယူတတ်ခြင်း၊
၂။ သတ်ဖြတ်တတ်ခြင်း၊
၃။ စောင့်ရှောက် တတ်ခြင်း၊
၄။ သည်းခံတတ်ခြင်း၊
၅။ သွားတတ်ခြင်း။ (အံ၊၂၊၁၄၄။) (အံ၊မြန်၊၂။၁၈၁-၁၈၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အလှူခံထိုက်သော ပုဂ္ဂိုလ် ၂ မျိုး

၁။ သေက္ခပုဂ္ဂိုလ်၊
၂။ အသေက္ခပုဂ္ဂိုလ်။ (အံ၊၁၊၆၄။) (အံ၊မြန်၊၁။၇၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အလှူခံထိုက်သော ပုဂ္ဂိုလ် ၈ မျိုး

၁။ သောတာပန်ပုဂ္ဂိုလ်၊
၂။ သောတာပတ္တိဖိုလ်ကို ရရန် ကျင့်ဆဲ ပုဂ္ဂိုလ်၊
၃။ သကဒါဂါမ်ပုဂ္ဂိုလ်၊
၄။ သကဒါဂါမိဖိုလ်ကို ရရန် ကျင့်ဆဲပုဂ္ဂိုလ်၊
၅။ အနာဂါမ် ပုဂ္ဂိုလ်၊
၆။ အနာဂါမိဖိုလ်ကို ရရန် ကျင့်ဆဲပုဂ္ဂိုလ်၊
၇။ ရဟန္တာပုဂ္ဂိုလ်၊
၈။ အရဟတ္တဖိုလ်ကို ရရန် ကျင့်ဆဲပုဂ္ဂိုလ်။ (ဒီ၊၃၊၂၁၁။) (အံ၊၃၊၁၁၆။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၃၄။) (အံ၊မြန်၊၃။၁၁၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အလှူခံထိုက်သော ရဟန်း၏ အင်္ဂါ ၃ ပါး

၁။ ပါတိမောက္ခသံဝရသီလနှင့် ပြည့်စုံခြင်းဟု ဆိုအပ်သော အဆင်းနှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၂။ အကုသိုလ်တရားတို့ကို ပယ်ရန်, ကုသိုလ်တရား တို့ကို ပြည့်စုံစေရန် အပြင်းအထန် အားထုတ်ခြင်းဟု ဆိုအပ်သော အားခွန်ဗလနှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၃။ အာသဝေါတရားတို့ ကုန်ခန်းခြင်းကြောင့် အရဟတ္တဖိုလ်ကို မျက်မှောက် ပြု၍ နေခြင်းဟု ဆိုအပ်သော လျင်မြန်ခြင်းနှင့် ပြည့်စုံခြင်း။ (အံ၊၁၊၂၄၈။) (အံ၊မြန်၊၁။၂၆၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အလှူခံထိုက်သော ရဟန်း၏ အင်္ဂါ ၅ ပါး

၁။ ဖြောင့်မတ်ခြင်း၊
၂။ လျင်မြန်ခြင်း၊
၃။ နူးညံ့ခြင်း၊
၄။ သည်းခံခြင်း၊
၅။ အကျင့်စင်ကြယ်ခြင်း။ (အံ၊၂၊၂၁၇။) (အံ၊မြန်၊၂။၂၇၂-၂၇၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အလှူခံပုဂ္ဂိုလ် ၇ မျိုး

၁။ နှစ်ဖက်အဖို့မှ လွတ်သော ‘ဥဘတောဘာဂဝိမုတ္တ’ပုဂ္ဂိုလ်၊
၂။ ပညာဖြင့် လွတ်သော ‘ပညာဝိမုတ္တ’ပုဂ္ဂိုလ်၊
၃။ ကာယသက္ခိပုဂ္ဂိုလ်၊
၄။ ဒိဋ္ဌိပ္ပတ္တပုဂ္ဂိုလ်၊
၅။ သဒ္ဓါဝိမုတ္တ ပုဂ္ဂိုလ်၊
၆။ ဓမ္မာနုသာရီပုဂ္ဂိုလ်၊
၇။ သဒ္ဓါနုသာရီပုဂ္ဂိုလ်။ (ဒီ၊၃၊၂၁၀။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၃၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အလှူခံပုဂ္ဂိုလ် ပယ်အပ်သော အင်္ဂါ ၅ ပါး

၁။ ကာမစ္ဆန္ဒ-ကာမဂုဏ်လိုလားမှု၊
၂။ ဗျာပါဒ- ပျက်စီးစေလိုမှု၊
၃။ ထိနမိဒ္ဓ- လေးလံထိုင်းမှိုင်းမှု၊
၄။ ဥဒ္ဓစ္စကုက္ကုစ္စ- ပျံ့လွင့်မှု၊ နောင်တ တစ်ဖန် ပူပန်မှု၊
၅။ ဝိစိကိစ္ဆာ- မဝေခွဲနိုင်မှု။ (သံ၊၁၊၁၀၀။) (သံ၊မြန်၊၁။၉၇။) (အံ၊၁၊၁၆၂။) (အံ၊မြန်၊၁။၁၈၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အလှူခံပုဂ္ဂိုလ် ပြည့်စုံရမည့် အင်္ဂါ ၅ ပါး

၁။ ရဟန္တာတို့၏ ဥစ္စာဖြစ်သော သီလဂုဏ်နှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၂။ ရဟန္တာတို့၏ ဥစ္စာဖြစ်သော သမာဓိဂုဏ်နှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၃။ ရဟန္တာတို့၏ ဥစ္စာဖြစ်သော ပညာဂုဏ်နှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၄။ ရဟန္တာတို့၏ ဥစ္စာဖြစ်သော ကိလေသာမှ လွတ်မြောက်မှု ဝိမုတ္တိဂုဏ်နှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၅။ ရဟန္တာတို့၏ ဥစ္စာဖြစ်သော ကိလေသာမှ လွတ်မြောက်မှု ဉာဏ်အမြင် ဝိမုတ္တိဉာဏဒဿနဂုဏ်နှင့် ပြည့်စုံခြင်း။ (သံ၊၁၊၁၀၀။) (သံ၊မြန်၊၁။၉၇။) (အံ၊၁၊၁၆၂။) (အံ၊မြန်၊၁။၁၈၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အလှူပေးရကျိုး ၈ ပါး

၁။ ခတ္တိယ မဟာသာလ စသော လူ့စည်းစိမ်ကို တောင်းတ၍ လှူ၏၊ သီလရှိသူအား ပြည့်စုံခြင်း၊
၂။ စတုမဟာရာဇ်နတ်တို့၏ အပေါင်းအဖော်ဖြစ်ရန် တောင့်တ၍ လှူ၏၊ သီလရှိသူအား ပြည့်စုံခြင်း၊
၃။ တာဝတိံသာနတ်တို့၏ အပေါင်းအဖော်ဖြစ်ရန် တောင့်တ၍ လှူ၏၊ သီလရှိသူအား ပြည့်စုံခြင်း၊
၄။ ယာမာနတ်တို့၏ အပေါင်းအဖော်ဖြစ်ရန် တောင့်တ၍ လှူ၏၊ သီလရှိသူအား ပြည့်စုံခြင်း၊
၅။ တုသိတာနတ်တို့၏ အပေါင်းအဖော် ဖြစ်ရန် တောင်းတ၍ လှူ၏၊ သီလရှိသူအား ပြည့်စုံခြင်း၊
၆။ နိမ္မာနရတိနတ်တို့၏ အပေါင်း အဖော်ဖြစ်ရန် တောင်းတ၍ လှူ၏၊ သီလရှိသူအား ပြည့်စုံခြင်း၊
၇။ ပရိနိမ္မိတဝသဝတ္တီ နတ်တို့၏ အပေါင်းအဖော်ဖြစ်ရန် တောင့်တ၍ လှူ၏၊ သီလရှိသူအား ပြည့်စုံခြင်း၊
၈။ ဗြဟ္မာတို့၏ အပေါင်းအဖော်ဖြစ်ရန် တောင်းတ၍ လှူ၏၊ သီလရှိသူအား ပြည့်စုံခြင်း။ (ဒီ၊၃၊၂၁၄။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၃၇-၂၃၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အလှူရှင်က တင်းတိမ်ရောင့်ရဲစေခြင်းငှာ မတတ်နိုင်သော ပုဂ္ဂိုလ် ၂ မျိုး

၁။ အလုပ်အကျွေး တို့သည် ပေးလှူအပ်သော သင်္ကန်းကို မသုံးစွဲဘဲ သိမ်းထားသော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၂။ အလုပ်အကျွေး ဒါယကာတို့သည် ပေးလှူ၍ ရတိုင်း ရတိုင်း သင်္ကန်းကို သူတစ်ပါးအား ပေးလိုက်သော ပုဂ္ဂိုလ်။ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၅၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အလှူရှင်က တင်းတိမ်ရောင်ရဲစေခြင်းငှာ လွယ်ကူသော ပုဂ္ဂိုလ် ၂ မျိုး

၁။ အလုပ်အကျွေး ဒါယကာထံမှ သင်္ကန်းလျာပုဆိုးကို ရ၍ သင်္ကန်းချုပ်ဆိုးသုံးဆောင်သော နောက်တစ်ဖန် ထပ်လှူပြန်သော်လည်း အလျင်အမြန် လက်မခံသော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၂။ အလုပ်အကျွေး ဒါယကာ တို့မှ ရအပ်တိုင်း ရအပ်တိုင်းသော သင်္ကန်းကို မိမိသုံးစွဲသော ပုဂ္ဂိုလ်။ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၅၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အလှူရှင်တို့ တောင့်တအပ်သော သမ္ပတ္တိ ၃ မျိုး

၁။ မနုဿသမ္ပတ္တိ- လူ့စည်းစိမ်နှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၂။ ဒိဗ္ဗသမ္ပတ္တိ- နတ်စည်းစိမ်နှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၃။ နိဗ္ဗာနသမ္ပတ္တိ- နိဗ္ဗာန်စည်းစိမ်နှင့် ပြည့်စုံခြင်း။ (ဒီ၊ဋီ၊၂၊၃၃၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အလှူ့အကျိုး မျက်မှောက်ခံစားရသော ပုဂ္ဂိုလ် ၇ ဦး

၁။ သုမနပန်းသည်၊
၂။ ဧကသာဋက ပုဏ္ဏား၊
၃။ ပုဏ္ဏသူရင်းငှား၊
၄။ မလ္လိကာမိဖုရား၊
၅။ ဂေါပါလမာတာ မိဖုရား၊
၆။ သုပ္ပိယာ ဥပါသိကာမ၊
၇။ ပုဏ္ဏာမည်သော ကျွန်မ။ (မိလိန္ဒ၊၁၂၀။) (မိလိန္ဒ၊မြန်။၁၂၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အလို အာသယ ၂ မျိုး

၁။ ဝဋ္ဋာသယ- ဝဋ်၌ ဖြစ်သော အလို (သဿတဒိဋ္ဌိ,ဥစ္ဆေဒဒိဋ္ဌ)၊
၂။ ဝိဝဋ္ဋာ သယ- ဝဋ်မှ ကင်းသော နိဗ္ဗာန်၌ ဖြစ်သော အလို။ (ဝိမတိ၊၁၊၅၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အလိုဆန္ဒ ၂ မျိုး

၁။ သမ္ပန္နအဇ္ဈာသယ- ပြည့်စုံသော အလိုဆန္ဒ၊
၂။ ဝိပန္နအဇ္ဈာသယ- မပြည့် စုံသော အလိုဆန္ဒ။ (ဝိသုဒ္ဓိ၊ဋီ၊၁၊၁၃၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အလိုနည်းခြင်း ၄ မျိုး

၁။ ပစ္စယအပ္ပိစ္ဆ- ပစ္စည်းလေးပါးတို့၌ အလိုနည်းသူ ဖြစ်ခြင်း၊
၂။ ဓုတင်္ဂ အပ္ပိစ္ဆ- ဓုတင်ဆောင်သူဖြစ်လျက် မိမိကို ဓုတင်ဆောင်သူဟု သူတစ်ပါးတို့ကို မသိစေလိုသော အားဖြင့် ဓုတင်၌ အလိုနည်းသူ ဖြစ်ခြင်း၊
၃။ ပရိယတ္တိအပ္ပိစ္ဆ- ပရိယတ္တိ အကြားအမြင်များသူ ဖြစ်လျက် မိမိကို ပရိယတ္တိ အကြားအမြင်များသူ သူတစ်ပါးတို့ကို မသိစေလိုသောအားဖြင့် ပရိယတ္တိ၌ အလိုနည်းသူ ဖြစ်ခြင်း၊
၄။ အဓိဂမအပ္ပိစ္ဆ- မဂ်ဖိုလ် တရားထူးကို ရပြီးသူ ဖြစ်လျက် မိမိကို မဂ်ဖိုလ်တရားထူး ရပြီးသူဟု သူတစ်ပါးတို့ကို မသိစေလိုသောအားဖြင့် တရားထူး ရခြင်း၌ အလိုနည်းသူ ဖြစ်ခြင်း။ (မ၊ဋ္ဌ၊၂၊၄၆။) (အံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၅၈။) (အံ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၂၆။) (ဥဒါန၊ဋ္ဌ၊၂၀၇။) (သုတ္တနိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၁၂။) (မဟာနိ၊ဋ္ဌ၊၂၈၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အလိုနည်းသော ရဟန်း ၄ မျိုး

၁။ ပစ္စည်းလေးပါး၌ အလိုနည်းသော ရဟန်း၊
၂။ ရအပ်သော ဈာန်, မဂ်, ဖိုလ်တရား၌ အလိုနည်းသော ရဟန်း၊
၃။ ပရိယတ္တိ၌ အလိုနည်းသော ရဟန်း၊
၄။ ဆောက်တည်အပ်သော ဓုတင်၌ အလိုနည်းသော ရဟန်း ။ (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၄၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အလိုပြည့်နိုင်ခဲသူ ၄ ဦး

၁။ သမုဒ္ဒရာ- (ရောက်လာသမျှ ရေတို့ဖြင့် အလိုမပြည့်နိုင်)၊
၂။ ပုဏ္ဏား (ဝေဒကျမ်း, ဣတိဟာသ ကျမ်းတို့ဖြင့် အလိုမပြည့်နိုင်)၊
၃။ မင်း (အားလုံးသော ပထဝီ မြေကို အစိုးရခြင်းဖြင့် အလိုမပြည့်နိုင်)၊
၄။ မိန်းမ (လင်ယောကျာ်းတို့ဖြင့် အလိုမပြည့်နိုင်)။ (ဇာတက၊၂၊၁၂၇။) (ဇာ၊ဋ္ဌ၊၅၊၄၈၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အလိုမပြည့်နိုင်သူ ၃ ဦး

၁။ မီးပုံသည် လာသမျှထင်းဖြင့် မရောင့်ရဲနိုင်၊
၂။ သမုဒ္ဒရာသည် ရောက်လာ သမျှသော ရေတို့ဖြင့် မရောင့်ရဲနိုင်၊
၃။ လောဘကြီးသော သူသည် ရရှိသမျှသော ဥစ္စာပစ္စည်း တို့ဖြင့် မရောင့်ရဲနိုင်။ (မ၊ဋ္ဌ၊၂၊၄၅။) (အံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၅၇။) (ဣတိဝုတ်၊ဋ္ဌ၊၉၃။) (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၂၊၂၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အလိုမပြည့်နိုင်သူ ၃ ဦး

မရောင့်ရဲနိုင်သူ ၃ ဦးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အလိုရှိခြင်း ၄ မျိုး

၁။ အတြိစ္ဆတာ- မိမိ၏ လာဘ်လာဘ၌ မရောင့်ရဲနိုင်ဘဲ သူတစ်ပါး၏ လာဘ် လာဘကို အလွန် အလိုရှိခြင်း၊
၂။ ပါပိစ္ဆတာ- မိမိ၌ မရှိသော ဂုဏ်သိက္ခာကို ဝါကြွား ပြောဆိုပြီး ပစ္စည်းလေးပါးကို ခံယူရာ၌ အတိုင်းအရှည် မသိခြင်း၊
၃။ မဟိစ္ဆတာ- မိမိ၌ရှိသော ဂုဏ်သိက္ခာကို ပေါ်လွင်အောင် ပြောဆိုပြီး ပစ္စည်းလေးပါးကို ခံယူရာ၌ အတိုင်းအရှည် မသိခြင်း၊
၄။ အပ္ပိစ္ဆတာ- မိမိ၏ဂုဏ်ကို လျှို့ဝှက်၍ ပစ္စည်းလေးပါးကို ခံယူခြင်း၌ အတိုင်းအရှည် သိခြင်း။ (အံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၅၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အလုပ် ကိစ္စ ၂ မျိုး

၁။ ကဲ့ရဲ့ရှုတ်ချအပ်သော ပန်းမှိုက်သွန်အလုပ်စသော ယုတ်ညံ့သော အလုပ်၊
၂။ မကဲ့ရဲ့ မရှုတ်ချအပ်သော ကုန်သွယ်, လယ်လုပ် စသော မြင့်မြတ်သော အလုပ်။ (ဝိ၊၂၊၈။) (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၉၃။) (ဒီ၊ဋီ၊၃၊၂၀၉။) (ဝိ၊မြန်၊၂။၁၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အလုပ်သမား ကျင့်ဝတ် ၅ ပါး

၁။ အရှင်၏ ရှေးဦးစွာ အိပ်ရာမှ ထရခြင်း၊
၂။ အရှင်အိပ်သည်မှ နောက်၌ အိပ်ရခြင်း၊
၃။ ပေးသည်ကိုသာ ယူရခြင်း၊
၄။ အမှုကိစ္စကို ကောင်းစွာ ပြုရခြင်း၊
၅။ အရှင်၏ ဂုဏ်သတင်းကို ဆောင်ရခြင်း။ (ဒီ၊၃၊၁၅၅။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၁၇၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အလေးပြုခြင်း အလေးမပြုခြင်း ဆိုင်ရာ ပုဂ္ဂိုလ် ၄ မျိုး

၁။ အမျက်ထွက်ခြင်းကို အလေးပြု၍ သူတော်ကောင်းတရားကို အလေးမပြုသော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၂။ ကျေးဇူးချေဖျက်ခြင်းကို အလေးပြု၍ သူတော်ကောင်းတရားကို အလေးမပြုသော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၃။ လာဘ်ရခြင်းကို အလေးပြု၍ သူတော်ကောင်းတရားကို အလေးမပြုသော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၄။ အရိုအသေပြုမှု သက္ကာရကို အလေး ပြု၍ သူတော်ကောင်းတရားကို အလေးမပြုသော ပုဂ္ဂိုလ်၊ (တစ်နည်း)
သူတော်ကောင်း တရားကို အလေးပြု၍ အမျက်ထွက်ခြင်းကို အလေးမပြုသော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၂။ သူတော်ကောင်း တရားကို အလေးပြု၍ ကျေးဇူးချေဖျက်ခြင်းကို အလေးမပြုသော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၃။ သူတော်ကောင်း တရားကို အလေးပြု၍ လာဘ်ရခြင်းကို အလေးမပြုသော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၄။ သူတော်ကောင်း တရားကို အလေးပြု၍ အရိုအသေပြုမှု သက္ကာရကို အလေးမပြုသော ပုဂ္ဂိုလ်။ (အံ၊၁၊၃၅၅။) (အံ၊မြန်၊၁။၃၆၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အလေ့အကျင့် ၂ မျိုး

၁။ ဗုဒ္ဓါစိဏ္ဏ- ဘုရားရှင်တို့၏ အလေ့အကျင့်၊
၂။ သာဝကာစိဏ္ဏ- တပည့် သာဝကတို့၏ အလေ့အကျင့်။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၆၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အလေးအမြတ် ပြုထိုက်သူ၌ ရှိသော တရား ၅ ပါး

၁။ သီလရှိခြင်း၊
၂။ အကြားအမြင် များခြင်း၊
၃။ ကောင်းသော စကား ရှိခြင်း၊
၄။ ဈာန် (၄) ပါးတို့ကို အလိုရှိတိုင်း ရခြင်း၊
၅။ အရဟတ္တ ဖိုလ်ကို မျက်မှောက်ပြု၍ နေခြင်း။ (အံ၊၂၊၁၆၈။) (အံ၊မြန်၊၂။၂၁၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အလေးအမြတ် ပြုထိုက်သူ၏ တရား ၇ ပါး

၁။ လာဘ်ကို အလိုမရှိခြင်း၊
၂။ အရိုအသေ ပြုမှုကို အလိုမရှိခြင်း၊
၃။ မထီမဲ့မြင်ပြုခြင်းကို အလိုမရှိခြင်း၊
၄။ အရှက်ရှိခြင်း၊
၅။ အကြောက် ရှိခြင်း၊
၆။ အလိုနည်းခြင်း၊
၇။ မှန်ကန်သော အယူရှိခြင်း။ (အံ၊၂၊၃၉၅။) (အံ၊မြန်၊၂။၅၀၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အလေးအမြတ် မပြုထိုက်သူ၏ တရား ၇ ပါး

၁။ လာဘ်ကို အလိုရှိခြင်း၊
၂။ အရိုအသေ ပြုမှုကို အလိုရှိခြင်း၊
၃။ မထီမဲ့မြင် မပြုမှုကို အလိုရှိခြင်း၊
၄။ အရှက်မရှိခြင်း၊
၅။ အကြောက် မရှိခြင်း၊
၆။ ယုတ်မာသော အလိုဆိုးရှိခြင်း၊
၇။ မှားသော အယူရှိခြင်း။ (အံ၊၂၊၃၉၅။) (အံ၊မြန်၊၂။၄၉၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အဝတ္ထာ ၃ မျိုး

၁။ ဟေတုအဝတ္ထာ၊
၂။ ဖလအဝတ္ထာ၊
၃။ သတ္တူပကာရအဝတ္ထာ။ (နေတ္တိ၊ဝိဘာ၊၂၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အဝတ်ပုဆိုး လှူရကျိုး ၈ ပါး

သကန်းလှူရကျိုး ၈ ပါးနှင့်တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အဝတ်ပုဆိုး အပြစ် ၉ မျိုး

၁။ အဝတ်ပုဆိုးသည် အဖိုးများစွာ ထိုက်တန်ခြင်း၊
၂။ သူတစ်ပါးနှင့် စပ်သည်၏အဖြစ်ဖြင့် ဖြစ်ပေါ်ခြင်း၊
၃။ သုံးဆောင်သဖြင့် လျင်စွာ ညစ်နွမ်းလွယ်ခြင်း၊
၄။ သုံးဆောင်သဖြင့် လျင်စွာ ဆွေးမြည့်လွယ်ခြင်း၊
၅။ နောက်တစ်ဖန် ရှာဖွေခြင်းဖြင့် ဖြစ်နိုင် ခဲခြင်း၊
၆။ ရသေ့ ရဟန်းအဖြစ်အား မလျောက်ပတ်ခြင်း၊
၇။ ရန်သူတို့အား ဆက်ဆံနေခြင်း၊
၈။ သုံးဆောင်သော သူ၏ တန်ဆာဆင်ခြင်း၏အကြောင်း ဖြစ်ခြင်း၊
၉။ အဝတ်ပုဆိုးကို ယူ၍ သွားသောသူ၏ ပခုံးဝန်ဖြင့် ကြီးသော အထုပ်အပိုး လိုအပ်ခြင်း။ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၉။) (အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၁။) (ဗုဒ္ဓဝံ၊ဋ္ဌ၊၉၈။) (ဇာ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အဝန်းအဝိုင်း ၂ မျိုး

ပရိမဏ္ဍလ ၂ မျိုးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အဝန်းအဝိုင်း ၃ မျိုး

၁။ မဟာမဏ္ဍလ- ယူဇနာကိုးရာရှိသော ကြီးသော အဝန်းအဝိုင်း၊
၂။ မဇ္ဈိမ မဏ္ဍလ- ယူဇနာခြောက်ရာရှိသော အလည်အလတ်ဖြစ်သော အဝန်းအဝိုင်း၊
၃။ အန္တိမ မဏ္ဍလ- ယူဇနာသုံးရာရှိသော ငယ်သော အဝန်းအဝိုင်း။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၆၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အဝိဇဟိတဋ္ဌာန ၄ မျိုး

ဘုရားရှင်တို့မစွန့်အပ်သော ဌာန ၄ မျိုးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အဝိဇ္ဇာ ၂ မျိုး

၁။ မပြုမကျင့်ခြင်း, မသိခြင်း (အပ္ပဋိပတ္တိ) အဝိဇ္ဇာ၊၂၊၁၆၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အဝိဇ္ဇာ မသိရာဌာန ၈ ပါး

၁။ ဒုက္ခသစ္စာကို မသိခြင်း၊
၂။ ဒုက္ခဖြစ်ကြောင်း သမုဒယသစ္စာကို မသိခြင်း၊
၃။ ဒုက္ခချုပ်ငြိမ်းရာ နိရောဓသစ္စာကို မသိခြင်း၊
၄။ ဒုက္ခချုပ်ငြိမ်းရာ နိဗ္ဗာန် ရောက်ကြောင်း အကျင့်ဖြစ်သော မဂ္ဂသစ္စာကို မသိခြင်း၊
၅။ ပုဗ္ဗန္တကို မသိခြင်း၊
၆။ အပရန္တကို မသိခြင်း၊
၇။ ပုဗ္ဗန္တာပရန္တကို မသိခြင်း၊
၈။ ပဋိစ္စသမုပ္ပါဒ်တရားတို့ကို မသိခြင်း။ (ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၀၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အဝိဇ္ဇာက သင်္ခါရအား ကျေးဇူးပြုပုံ အခြင်းအရာ ၉ မျိုး

၁။ သင်္ခါရတို့၏ တစ်ဘဝ၌ အစစွာ ဖြစ်ကြောင်းသည် ဖြစ်၍ ကျေးဇူးပြုတတ်ခြင်း၊
၂။ သင်္ခါရတို့၏ စ၍ ဖြစ်ပြီးနောက် ဖြစ်တည် ကြောင်းသည် ဖြစ်၍ ကျေးဇူးပြုတတ်ခြင်း၊
၃။ သင်္ခါရတို့၏ ဘဝ စသည်တို့၌ အကျိုးကို ပစ်ချ ကြောင်းသည် ဖြစ်၍ ကျေးဇူးပြုတတ်ခြင်း၊
၄။ သင်္ခါရတို့၏ မိမိအကျိုး ဖြစ်ဖို့ရန် အားထုတ်ကြောင်းသည် ဖြစ်၍ ကျေးဇူးပြုတတ်ခြင်း၊
၅။ သင်္ခါရတို့၏ မိမိ အကျိုးနှင့် စပ်ယှဉ် ကြောင်းသည် ဖြစ်၍ ကျေးဇူးပြုတတ်ခြင်း၊
၆။ သင်္ခါရတို့၏ မိမိကိန်းရာ ခန္ဓာအစဉ်ကို နှောင်ဖွဲ့ ကြောင်းသည်ဖြစ်၍ ကျေးဇူးပြုတတ်ခြင်း၊
၇။ အခြားအကြောင်းတို့နှင့် ပေါင်းမိလတ်သော် သင်္ခါရတို့၏ ဖြစ်ကြောင်းသည် ဖြစ်၍ ကျေးဇူးပြုတတ်ခြင်း၊
၈။ သင်္ခါရတို့၏ ဇနက အကြောင်းသည် ဖြစ်၍ ကျေးဇူးပြုတတ်ခြင်း၊
၉။ သင်္ခါရတို့၏ ဥပတ္ထမ္ဘကအကြောင်းသည် ဖြစ်၍ ကျေးဇူးပြုတတ်ခြင်း(သင်္ခါရအစရှိသော အကြောင်းတရားတို့သည် ဝိညာဏ်အစရှိသော အကျိုးတရားတို့အား ကျေးဇူးပြုတတ်ပုံ အခြင်းအရာ ၉ မျိုးတို့လည်း ဤနည်းအတိုင်း သာတည်း)။ (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၉၄။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊မြန်၊၁။၁၈၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အဝိဇ္ဇာဒိကနယ စသည်တို့၌ စတုက္က ၄ မျိုး

၁။ ပစ္စယစတုက္က၊
၂။ ဟေတုစတုက္က၊
၃။ သမ္ပယုတ္တ စတုက္က၊
၄။ အညမညစတုက္က။ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၉၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အဝိဟာဗြဟ္မာဘုံ၌ ဖြစ်ဖြစ်ချင်း ရဟန္တာဖြစ်သော ပုဂ္ဂိုလ် ၇ ဦး

၁။ ဥပက၊
၂။ ပလဂဏ္ဍ၊
၃။ ပုက္ကုသာတိ၊
၄။ ဘဒ္ဒိယ၊
၅။ ခဏ္ဍဒေဝ၊
၆။ ဗာဟုရဂ္ဂိ၊
၇။ သိင်္ဂိယ။ (မ၊ဋ္ဌ၊၂၊၉၆။) (မ၊ဋ္ဌ၊၄၊၂၁၇။) (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၃၊၁၆၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အဝိဟာအနာဂါမ် ၅ မျိုး

၁။ အန္တရာပရိနိဗ္ဗာယီ အနာဂါမ်၊
၂။ ဥပဟစ္စပရိနိဗ္ဗာယီ အနာဂါမ်၊
၃။ အသင်္ခါရပရိနိဗ္ဗာယီ အနာဂါမ်၊
၄။ သသင်္ခါရပရိနိဗ္ဗာယီ အနာဂါမ်၊
၅။ ဥဒ္ဓံသောတ အကနိဋ္ဌ ဂါမီအနာဂါမ်။(အတပ္ပါ, သုဒဿာ, သုဒဿီအနာဂါမ်တို့လည်း နည်းတူ)။ (ဣတိဝုတ်၊ဋ္ဌ၊၄၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အသံ ၇ မျိုး

၁။ ဥသဘအသံ= နွားတို့ တွန်မြည်သော အသံ၊
၂။ ဆဇ္ဇအသံ= ဥဒေါင်းတို့ တွန်မြည်သော အသံ၊
၃။ ဂန္ဓာရအသံ= ဆိတ်တို့ အော်မြည်သော အသံ၊
၄။ မဇ္ဈိမအသံ= ကြိုးကြာတို့ တွန်မြည်သော အသံ၊
၅။ ပဉ္စမအသံ= ကြိုးကြာတို့ တွန်မြည်သော အသံ၊
၆။ ဓေဝတ အသံ= မြင်းတို့ အော်မြည်သော အသံ (ဟီသောအသံ)၊
၇။ နိသာဒအသံ= ဆင်တို့ အော်မြည်သော အသံ။ (အံ၊ဋီ၊၃၊၁၂၀။) (ဒီ၊ဋီ၊၂၊၂၄၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အသံ လှူရကျိုး ၃ ပါး

၁။ သူတော်ကောင်းတရား၌ (သဒ္ဓမ္မသုံးဖြာ သာသနာ၌) ထောက်တည်ရာကို ရရှိခြင်း၊
၂။ ဒုတိယဘဝကို အောက်မေ့နိုင်, သတိရနိုင်, မှတ်မိနိုင်သူ ဖြစ်ခြင်း၊
၃။ ကောင်းသော အသားအရေ ရှိခြင်း။ (အပ၊၁၊၃၆၂။) (အပ၊မြန်၊၁။၃၇၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အသက် ၁၂၀ ရှည်သော ပုဂ္ဂိုလ် ၆ ဦး

၁။ မဟာကဿပမထေရ်၊
၂။ အာနန္ဒမထေရ်၊
၃။ ပေါက္ခရ သာတိပုဏ္ဏား၊
၄။ ဗြဟ္မာယုပုဏ္ဏား၊
၅။ ဗာဝရိယပုဏ္ဏား၊
၆။ ဝိသာခါကျောင်းအစ်မ။ (အံ၊ဋီ၊၃၊၁၉၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အသက် ရှည်ကြောင်း တိုကြောင်း ၂ မျိုး

၁။ ဥတုကြောင့်၊
၂။ အစားအစာကြောင့်။ (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၂၊၇။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊မြန်၊၂။၁၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အသက်ကြီးသူ, သီလ စသော ဂုဏ်ကြီးသူတို့အား ရိုသေခြင်း လေးစားခြင်း ရှိခိုး ခြင်းကြောင့် ရရှိသော အကျိုး ၄ မျိုး

၁။ အသက်ရှည်ခြင်း၊
၂။ အဆင်းလှခြင်း၊
၃။ ချမ်းသာမှု ရရှိခြင်း၊
၄။ စွမ်းအားရှိခြင်း။ (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၁၊၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အသက်တခြား ကိုယ်တခြားဟု အညံ ဇီဝံ အညံ သရီရံ ဒိဋ္ဌိကို ဖြစ်စေသော တရား ၅ ပါး

၁။ ရုပ်ကို အမှား နှလုံးသွင်းသောကြောင့် အသက်လိပ်ပြာ တစ်ခြား ကိုယ်တစ်ခြားဟူသော (အညံ ဇီဝံ အညံ သရီရံ) ဒိဋ္ဌိ ဖြစ်၏၊
၂။ ဝေဒနာကို အမှား နှလုံးသွင်းသောကြောင့် အသက် လိပ်ပြာတစ်ခြား ကိုယ်တစ်ခြားဟူသော (အညံ ဇီဝံ အညံ သရီရံ) ဒိဋ္ဌိ ဖြစ်၏၊
၃။ သညာကို အမှား နှလုံးသွင်းသောကြောင့် အသက်လိပ်ပြာ တစ်ခြား ကိုယ်တစ်ခြား ဟူသော (အညံ ဇီဝံ အညံ သရီရံ) ဒိဋ္ဌိ ဖြစ်၏၊
၄။ သင်္ခါရကို အမှားနှလုံးသွင်းသောကြောင့် အသက် လိပ်ပြာတစ်ခြား ကိုယ်တစ်ခြားဟူသော (အညံ ဇီဝံ အညံ သရီရံ) ဒိဋ္ဌိ ဖြစ်၏၊
၅။ ဝိညာဏ်ကို အမှား နှလုံးသွင်းသောကြောင့် အသက်လိပ်ပြာ တစ်ခြား ကိုယ်တစ်ခြား ဟူသော (အညံ ဇီဝံ အညံ သရီရံ) ဒိဋ္ဌိ ဖြစ်၏။ (သံ၊၂၊၁၇၆။) (သံ၊မြန်၊၂။၁၆၈)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အသက်တမ်း ခြောက်သောင်း၌ ဖြစ်ပေါ်သော အနာရောဂါ ၆ မျိုး

၁။ ချမ်းအေးခြင်း အနာရောဂါ၊
၂။ ပူအိုက်ခြင်း အနာရောဂါ၊
၃။ ဆာလောင်ခြင်း အနာရောဂါ၊
၄။ မွတ်သိပ်ခြင်း အနာရောဂါ၊
၅။ ကျင်ကြီးစွန့်ခြင်း အနာရောဂါ၊
၆။ ကျင့်ငယ်စွန့်လိုခြင်း အနာရောဂါ။ (အံ၊၂၊၅၀၃။) (အံ၊မြန်၊၂။၆၂၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အသက်တိုကြောင်း ၂ ပါး

၁။ နုံ့နှေးသော ဌိတိလက္ခဏာ ရှိခြင်းကြောင့် အသက်နည်း၏၊
၂။ နည်းသော ကိစ္စရသ သမ္ပတ္တိရသ ရှိခြင်းကြောင့် အသက်နည်း၏။ (မဟာနိ၊၃၂။) (မဟာနိ၊၉၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အသက်တိုကြောင်း တရား ၅ ပါး

၁။ မလျောက်ပတ်သည်ကို ပြုလုပ်လေ့ရှိခြင်း၊
၂။ လျောက်ပတ် သည်၌ အတိုင်းအရှည်ကို မသိတတ်ခြင်း၊
၃။ ကြေကျက်မလွယ်သော အစာကို စားလေ့ ရှိခြင်း၊
၄။ အချိန်မဟုတ်သည်၌ သွားလာတတ်ခြင်း၊
၅။ မမြတ်သော (မေထုန်) အကျင့်ကို ကျင့်လေ့ ရှိခြင်း။ (အံ၊၂၊၁၂၈။) (အံ၊မြန်၊၂။၁၅၈- ၁၅၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အသက်နှင့် ဆက်စပ်နေသော အရာ ၆ မျိုး

၁။ ထွက်သက်၊
၂။ ဝင်သက်၊
၃။ မဟာဘုတ်လေးပါး၊
၄။ အလုတ်အလွေးပြုအပ်သော အစာအာဟာရ၊
၅။ ကမ္မဇတေဇောဓာတ်၊
၆။ ဝိညာဏ်။ (သုတ္တနိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၇၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အသက်မွေးမှု ဟူသော အကြောင်းရင်းကြောင့် ပညတ်အပ်သော အာပတ်, သိက္ခာပုဒ် ၆ မျိုး

၁။ အသက်မွေးမှုဟူသော အကြောင်းရင်းကြောင့် အသက်မွေးမှုဟူသော အထောက်အပံ့ အကြောင်းကြောင့် အလိုဆိုးဖြစ်၍ အလိုဆိုးသည် နှိပ်စက်အပ်သည်ဖြစ်၍ ထင်ရှားမရှိသော မဟုတ်မမှန်သော လူတို့၏ကုသိုလ်ကမ္မပထတရား ဆယ်ပါးထက် လွန်သော ဈာန် မဂ်ဖိုလ် တရားကို ဝါကြွား၍ ပြောဆိုအံ့၊ ပါရာဇိကအာပတ်, ဥတ္တရိမနုဿဓမ္မပါရာဇိကသိက္ခာပုဒ်၊
၂။ အသက်မွေးမှုဟူသော အကြောင်းရင်းကြောင့် အသက်မွေးမှုဟူသော အထောက်အပံ့ အကြောင်းကြောင့် အောင်သွယ်မှုကို ပြုအံ့၊ သံဃာဒိသိသ်အာပတ်, သဉ္စရိတ္တသံဃာဒိသိသ် သိက္ခာပုဒ်၊
၃။ အသက်မွေးမှုဟူသော အကြောင်းရင်းကြောင့် အသက်မွေးမှုဟူသော အထောက်အပံ့ အကြောင်းကြောင့် ‘‘အကြင်ရဟန်းသည် သင်၏ကျောင်း၌ နေ၏၊ ထို ရဟန်းသည် ရဟန္တာတည်း’’ဟု ပြောဆိုအံ့၊ အပြောခံရသူ သိမူ ထုလ္လစ္စဉ်းအာပတ်, ဥတ္တရိ မနုဿဓမ္မသိက္ခာပုဒ်၊
၄။ အသက်မွေးမှုဟူသော အကြောင်းရင်းကြောင့် အသက်မွေးမှု ဟူသော အထောက်အပံ့အကြောင်းကြောင့် ရဟန်းယောကျ်ားသည် မွန်မြတ်သော ဘောဇဉ် တို့ကို မိမိ၏အကျိုးငှာ တောင်း၍ စားအံ့၊ ပါစိတ်အာပတ်, ပဏီတဘောဇနသိက္ခာပုဒ်၊
၅။ အသက်မွေးမှုဟူသော အကြောင်းရင်းကြောင့် အသက်မွေးမှုဟူသော အထောက်အပံ့ အကြောင်းကြောင့် ရဟန်းမသည် မွန်မြတ်သော ဘောဇဉ်တို့ကို မိမိ၏ အကျိုးငှာ တောင်း၍ စားအံ့၊ ပါဋိဒေသနီအာပတ်, ၎င်းသိက္ခာပုဒ်၊
၆။ အသက်မွေးမှုဟူသော အကြောင်း ရင်းကြောင့် အသက်မွေးမှုဟူသော အထောက်အပံ့အကြောင်းကြောင့် ဟင်းကိုလည်းကောင်း ထမင်းကိုလည်းကောင်း မနာမဖျားဘဲ မိမိ၏ အကျိုးငှာ တောင်းစားအံ့၊ ဒုက္ကဋ်အာပတ်, သူပေါဒန ဝိညတ္တိ သိက္ခာပုဒ်။ (ဝိသုဒ္ဓိ၊၁၊၂၂။) (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၂၊၃၅၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အသက်မွေးဝမ်းကျောင်း အတတ်ပညာရှင် ၂၄ မျိုး

၁။ ဟတ္ထာရောဟာ- ဆင်စီးသူရဲ, ဆင်ဆရာ, ဆင်ထိန်း၊
၂။ အဿာရောဟာ- မြင်းစီးသူရဲ, မြင်းဆရာ, မြင်းထိန်း၊
၃။ ရထိကာ- ရထားစီးသူရဲ, ရထားဆရာ, ရထားထိန်း၊
၄။ ဓနုဂ္ဂဟာ- လေးသည်တော်, လေးဆရာ၊
၅။ စေလကာ- အလံကိုင်စစ်သား၊
၆။ စလကာ- စစ်ဆင်တတ်သော စစ်သူကြီး၊
၇။ ပိဏ္ဍဒါယကာ- ရန်သူ၏ ဦးခေါင်းကို ဖြတ်ယူခုန်ထွက်တတ်သော သူရဲ၊
၈။ ဥဂ္ဂါရာဇပုတ္တာ- စစ်တိုက်ရာတွင် ထင်ပေါ် ကျော်ကြားသော မင်းသား၊
၉။ ပက္ခန္ဒိနော- တစ်ဖက် စစ်တပ်သို့ ပြေးဝင်၍ အလိုရှိသော ဦးခေါင်း, လက်နက်တို့ကို ဖြတ်ယူနိုင်သော သူရဲ၊
၁၀။ မဟာနာဂါ- ဆင်ပြောင်ကြီးအလား နောက်မဆုတ်သော စစ်သား၊
၁၁။ သူရာ- စစ်ဝတ်တန်ဆာနှင့်တကွ သမုဒ္ဒရာတစ်ဖက်သို့ ကူးနိုင်သော သူရဲ၊
၁၂။ စမ္မယောဓိနော- သားရေ, သင်တိုင်းကို ဝတ်၍ စစ်တိုက်တတ်သော သူရဲ၊
၁၃။ ဒါသိကပုတ္တာ- အိမ်ကျွန်မ၏ သားဖြစ်သော စစ်သား၊
၁၄။ အာဠာရိကာ- မုန့်လုပ်ခြင်း, ထမင်းချက်အလုပ်ဖြင့် အသက်မွေးသူ၊
၁၅။ ကပ္ပကာ- ဆေတ္တာသည် အလုပ်ဖြင့် အသက် မွေးသူ၊
၁၆။ သူဒါ- စဖိုသည် ဟင်းချက်သမား၊
၁၇။ မာလကာရာ- ပန်းစိုက်သမား ပန်းသည်၊
၁၈။ ရဇကာ- ခဝါသည်၊
၁၉။ ပေသကာရာ- ယက်ကန်းသည်၊
၂၀။ နှာပကာ- အဖိုးအခ ယူ၍ ရေချိုးပေးသူ၊
၂၁။ နဠကာရာ- ကျူထရံသည်၊
၂၂။ ကုမ္ဘကာရာ- အိုးထိန်းသည်၊
၂၃။ ဂဏကာ- ဂဏန်းအတတ်ကို တတ်သူ၊
၂၄။ မုဒ္ဒိကာ- လက်ချောင်းချိုး၍ ရေတွက် တတ်သူ။ (ဒီ၊၁၊၄၈။) (ဒီ၊မြန်၊၁။၅၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အသက်ရှည်ကြောင်း တရား ၅ ပါး

၁။ လျောက်ပတ်သည်ကို ပြုလုပ်လေ့ရှိခြင်း၊
၂။ လျောက်ပတ် သည်၌ အတိုင်းအရှည်ကို သိတတ်ခြင်း၊
၃။ ကြေကျက်လွယ်သော အစာကို စားလေ့ရှိခြင်း၊
၄။ အချိန်အခါ၌ သွားလာတတ်ခြင်း၊
၅။ မြတ်သော အကျင့်ကို ကျင့်ခြင်း။ (အံ၊၂၊၁၂၈။) (အံ၊မြန်၊၂။၁၅၈-၁၅၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အသက်ရှည်ခြင်းကြောင့် မာန်ယစ်ပုံ ၆ မျိုး

၁။ ငါသည် ကြာမြင့်စွာ အသက်ရှင်ခဲ့ပြီ၊
၂။ ငါသည် ကြာမြင့်စွာ အသက်ရှင်ဆဲ၊
၃။ ငါသည် ကြာမြင့်စွာ အသက်ရှင်လတ္တံ့၊
၄။ ငါသည် ချမ်းသာစွာ အသက်ရှင်ခဲ့ပြီ၊
၅။ ငါသည် ချမ်းသာစွာ အသက်ရှင်ဆဲ၊
၆။ ငါသည် ချမ်းသာစွာ အသက် ရှင်လတ္တံ့။ (သီ၊ဋီ၊သစ်၊၁၊၁၇၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အသချေင်္ယျကပ် ၄ မျိုး

၁။ သံဝဋ္ဋကပ်- ကမ္ဘာကြီး ပျက်စီးနေဆဲဖြစ်သော ကပ်၊
၂။ သံဝဋ္ဋ ဋ္ဌာယီကပ်- ပျက်ပြီးနောက် အပျက်အတိုင်း တည်နေသော ကပ်၊
၃။ ဝိဝဋ္ဋကပ်- ကမ္ဘာကြီး ဖြစ်ဆဲ, အဆောက်အဦစသည် တိုးပွားနေဆဲဖြစ်သော ကပ်၊
၄။ ဝိဝဋ္ဋဋ္ဌာယီကပ်- ဖြစ်ပြီး နောက် ဖြစ်ပြီးအတိုင်း တည်နေသော ကပ်။ (အံ၊၁၊၄၆၀။) (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၂၈။) (ဣတိဝုတ်၊ဋ္ဌ၊၂၉၈။) (စရိယာ၊ဋ္ဌ၊၁၁။) (ဝိသုဒ္ဓိ၊၂၊၄၄။) (အံ၊မြန်၊၁။၄၇၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အသင်္ခတတရား၏ လက္ခဏာ ၃ မျိုး

၁။ ဖြစ်ခြင်း ဥပါဒ်လက္ခဏာ မထင်ရှားခြင်း၊
၂။ ပျက်ခြင်း ဘင်လက္ခဏာ မထင်ရှားခြင်း၊
၃။ ဥပါဒ်အခိုက်အတန့် ပြောင်းလဲခြင်း၏ ဌီလက္ခဏ မထင် ရှားခြင်း။ (အံ၊၁၊၁၅၀။) (အံ၊မြန်၊၁။၁၆၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အသင်္ခတဓာတ် ၃ ပါး

၁။ ရာဂက္ခယ- ရာဂကုန်ခြင်းသဘော၊
၂။ ဒေါသက္ခယ-ဒေါသကုန်ခြင်း သဘော၊
၃။ မောဟက္ခယ- မောဟကုန်ခြင်းသဘော။ (အဘိ၊ဝိ၊၉၂။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၁။၃၁၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အသင်္ချေယျ ၄ မျိုး

၁။ သတ္တနိကာယ- သတ္တဝါအပေါင်း၊
၂။ အာကာသ- ကောင်းကင်၊
၃။ စက္ကဝဠာ- အဆုံးအပိုင်းအခြား မရှိသော စကြာဝဠာ၊
၄။ ဗုဒ္ဓဉာဏံ- မနှိုင်းယှဉ်အပ်သော ဘုရားရှင်၏ ဉာဏ်တော်။ (အပ၊၂၊၃၀၅။) (ဗုဒ္ဓဝံ၊မြန်။၂၉၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အသညီဝါဒ ၈ မျိုး (ဥဒ္ဓမာဃာတနိကအသညီဝါဒ ၈ ပါး)

၁။ အတ္တသည် ရုပ်ရှိ၏၊ သေပြီးနောက် ပျက်စီးခြင်းမရှိ သညာမရှိဟု ယူသော အယူ၊
၂။ အတ္တသည် ရုပ်မရှိ၊ သေပြီးနောက် ပျက်စီးခြင်း မရှိ၊ သညာမရှိဟု ယူသော အယူ၊
၃။ အတ္တသည် ရုပ်ရှိသည်လည်း ဟုတ်၏၊ ရုပ်မရှိ သည်လည်း ဟုတ်၏၊ သေပြီးနောက် ပျက်စီးခြင်းမရှိ၊ သညာ မရှိဟု ယူသော အယူ၊
၄။ အတ္တသည် ရုပ်ရှိသည်လည်း မဟုတ် ရုပ်မရှိသည်လည်း မဟုတ်၊ သေပြီးနောက် ပျက်စီးခြင်း မရှိ သညာမရှိဟု ယူသော အယူ၊
၅။ အတ္တသည် အဆုံးရှိ၏၊ သေပြီးနောက် ပျက်စီးခြင်း မရှိ သညာမရှိဟု ယူသော အယူ၊
၆။ အတ္တသည် အဆုံးမရှိ သေပြီးနောက် ပျက်စီးခြင်းမရှိ သညာမရှိဟု ယူသော အယူ၊
၇။ အတ္တသည် အဆုံးရှိသည်လည်း ဟုတ်၏၊ အဆုံး မရှိသည်လည်း ဟုတ်၏၊ သေပြီးနောက် ပျက်စီးခြင်းမရှိ သညာမရှိဟု ယူသော အယူ၊
၈။ အတ္တသည် အဆုံးရှိသည်လည်း မဟုတ်၊ အဆုံးမရှိ သည်လည်း မဟုတ်၊ သေပြီးနောက် ပျက်စီးခြင်းမရှိ၊ သညာမရှိဟု ယူသော အယူ၊ (ဒီ၊၁၊၂၉။) (အဘိ၊ဝိ၊၄၀၃။) (ဒီ၊မြန်၊၁။၃၄။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၂။၅၀၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အသံတော် အင်္ဂါ ၈ ပါး (ဘုရားအသံတော်၏ အင်္ဂါ ၈ ပါး)

၁။ သန့်ရှင်းခြင်း (ဝိဿဋ္ဌ)၊
၂။ သိလွယ်ခြင်း (ဝိညေယျ)၊
၃။ သာယာခြင်း (မဉ္ဇူ)၊
၄။ နားချမ်းသာခြင်း (သဝနီယ)၊
၅။ တစ်ခဲနက် တစ်လုံးတစ်ခဲဖြစ်ခြင်း (ဗိန္ဒု)၊
၆။ မပြန့်ကြဲခြင်း (အဝိသာရီ)၊
၇။ နက်နဲခြင်း (ဂမ္ဘီရ)၊
၈။ ပဲ့တင်ထပ်ခြင်း (နိန္နာဒိ)။ (မဟာနိ၊၃၅၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အသဒ္ဓမ္မ ၇ ပါး

သူယုတ်မာတို့၏ တရား ၇ ပါး၊ မသူတော်တရား ၇ ပါးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အသပြာ ၃ မျိုး

၁။ ရွှေဖြင့် ပြုလုပ်အပ်သော အသပြာ၊
၂။ ငွေဖြင့် ပြုလုပ်အပ်သော အသပြာ၊
၃။ ပင်ကိုယ်ရိုးရာ အသပြာ (ယခုခေတ် အများသုံးစွဲနေသော ငွေစက္ကူ စသော အသပြာ။)။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၆၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အသမ္ဘိန္နဓာတ်တော် ၇ ဆူ (ဘုရားရှင်၏ ပြိုကွဲပျက်စီးခြင်းမရှိသော အသမ္ဘိန္နဓာတ်တော် ၇ ဆူ)

၁။ စွယ်တော်မြတ် လေးဆူ၊
၂။ သင်းကျစ်တော် တစ်ဆူ၊
၃။ ညှပ်ရိုးတော် နှစ်ဆူ ပေါင်း ၇ ဆူ။ (အပ၊၂၊၃၈၃။) (အပ၊မြန်၊၂။၃၈၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အသမ္ဘိန္နဓာတ်တော် ခုနစ်ဆူတို့ တည်ရာဌာန ၇ မျိုး

၁။ သင်းကျစ်တော်သည် သီဟိုဠ်ကျွန်း၊
၂။ လက်ဝဲညှပ်ရိုးတော်သည် ဗြဟ္မာ့ပြည်၊
၃။ လက်ယာညှပ်ရိုးတော်သည် သီဟိုဠ်ကျွန်း၊
၄။ လက်ယာအထက် စွယ်တော်တစ်ဆူသည် တာဝတိံသာ နတ်ပြည်၊
၅။ လက်ယာအောက် စွယ်တော်တစ်ဆူသည် နဂါးပြည်၊
၆။ လက်ဝဲအထက် စွယ်တော် တစ်ဆူသည် ဂန္ဓာရတိုင်း၊
၇။ လက်ဝဲအောက် စွယ်တော်တစ်ဆူသည် ကလိင်္ဂမင်း၏နိုင်ငံတို့၌ အသီးအသီး တည်ရှိ ကြသည်။ (အပ၊၂၊၃၈၄။) (အပ၊မြန်၊၂။၃၈၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အသံဝရ ၅ ပါး

၁။ မယုံကြည်ခြင်း၊
၂။ သည်းမခံခြင်း၊
၃။ ပျင်းရိခြင်း၊
၄။ သတိလွတ်ခြင်း၊
၅။ မသိခြင်း။ (ဓမ္မ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၅၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အသံဝရ ၈ ပါး

၁။ စက္ခုအသံဝရ- စက္ခုဒွါရ၌ ဖြစ်သော မစောင့်စည်းခြင်း၊
၂။ သောတ အသံဝရ- သောတဒွါရ၌ ဖြစ်သော မစောင့်စည်းခြင်း၊
၃။ ဃာနအသံဝရ- ဃာနဒွါရ၌ ဖြစ်သော မစောင့်စည်းခြင်း၊
၄။ ဇိဝှာအသံဝရ- ဇိဝှာဒွါရ၌ ဖြစ်သော မစောင့်စည်းခြင်း၊
၅။ ပသာဒကာယ အသံဝရ- ပသာဒကာယ၌ ဖြစ်သော မစောင့်စည်းခြင်း၊
၆။ စောပန ကာယအသံဝရ- စောပနကာယ၌ ဖြစ်သော မစောင့်စည်းခြင်း၊
၇။ ဝါစာအသံဝရ- ဝစီဒွါရ၌ ဖြစ်သော မစောင့်စည်းခြင်း၊
၈။ မနောအသံဝရ- မနောဒွါရ၌ ဖြစ်သော မစောင့် စည်းခြင်း။ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၃၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အသံဝရ အရ တရား ၅ မျိုး

၁။ သီလမရှိသူ၏ အဖြစ်၊
၂။ သတိလွတ်သူ၏ အဖြစ်၊
၃။ ဉာဏ်၏ ဆန့်ကျင်ဘက် မောဟ၊
၄။ အချမ်း, အပူ စသည်တို့၌ သည်းမခံနိုင်ခြင်း၊
၅။ ပျင်းရိသော သူ၏ အဖြစ်။ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၃၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အသံဝရဒွါရ ၈ ပါး

၁။ စက္ခုတည်းဟူသော အသံဝရဒွါရ၊
၂။ သောတတည်းဟူသော အသံဝရဒွါရ၊
၃။ ဃာနတည်းဟူသော အသံဝရဒွါရ၊
၄။ ဇိဝှာတည်းဟူသော အသံဝရဒွါရ၊
၅။ ပသာဒ ကာယတည်းဟူသော အသံဝရဒွါရ၊
၆။ စောပနကာယတည်းဟူသော အသံဝရဒွါရ၊
၇။ ဝါစာ တည်းဟူသော အသံဝရဒွါရ၊
၈။ မနတည်းဟူသော အသံဝရဒွါရ။ (ဓမ္မ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၅၉။) (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၃၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အသွင်သဏ္ဌာန် ၂ မျိုး

၁။ ကဲ့ရဲ့ရှုတ်ချအပ်သော မည်းလွန်း, ဖြူလွန်း, တိုလွန်း ရှည်လွန်း စသော ယုတ်ညံ့သော အသွင်သဏ္ဌာန်၊
၂။ မကဲ့ရဲ့ မရှုတ်ချအပ်သော မရှည်လွန်း မတိုလွန်း စသော မြင့်မြတ်သော အသွင်သဏ္ဌာန်။ (ဝိ၊၂၊၉။) (ဝိ၊မြန်၊၂။၁၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အသဿတဒိဋ္ဌိ ဖြစ်စေသော တရား ၅ ပါး

၁။ ရုပ်ကို အမှား နှလုံးသွင်းသောကြောင့် အသဿတ ဒိဋ္ဌိအယူ ဖြစ်၏၊
၂။ ဝေဒနာကို အမှားနှလုံးသွင်းသောကြောင့် အသဿတဒိဋ္ဌိအယူ ဖြစ်၏၊
၃။ သညာကို အမှား နှလုံးသွင်းသောကြောင့် အသဿတဒိဋ္ဌိ အယူ ဖြစ်၏၊
၄။ သင်္ခါရကို အမှား နှလုံးသွင်းသောကြောင့် အသဿတဒိဋ္ဌိ အယူ ဖြစ်၏၊
၅။ ဝိညာဏ်ကို အမှား နှလုံးသွင်းသောကြောင့် အသဿတဒိဋ္ဌိ အယူ ဖြစ်၏။ (သံ၊၂၊၁၇၅။) (သံ၊မြန်၊၂။၁၆၆)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အသံအပေါင်း ၃ ပါး

၁။ ဆဇ္ဇဂါမ- ဆဇ္ဇမည်သော အသံအပေါင်း၊
၂။ မဇ္ဈိမဂါမ- မဇ္ဈိမ မည်သော အသံအပေါင်း၊
၃။ သာဓာရဏဂါမ- သာဓာရဏမည်သော အသံအပေါင်း။ (ဒီ၊ဋီ၊၂၊၂၄၇။) (အံ၊ဋီ၊၃၊၁၂၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အသားကြီး ၁၀ မျိုး (မအပ်သော အသား)

၁။ လူသား၊
၂။ ခွေးသား၊
၃။ မြွေသား၊
၄။ ခြင်္သေ့သား၊
၅။ ကျားသား၊
၆။ ကျားသစ်သား၊
၇။ ဝံသား၊
၈။ အောင်းသား၊
၉။ ဆင်သား၊
၁၀။ မြင်းသား။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၉၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အသာဆုံး ပုဂ္ဂိုလ် ၄ မျိုး

၁။ အတ္တဘောနှင့် ပြည့်စုံသူတို့တွင် ရာဟုအသုရိန်နတ်သည် အသာဆုံး ဖြစ်သည်၊
၂။ ကာမဂုဏ်ခံစားသူတို့တွင် မန္ဓတ်မင်းသည် အသာဆုံး ဖြစ်သည်၊
၃။ အကြီး အမှူးပြုတတ်သော ပုဂ္ဂိုလ်တို့တွင် မာနတ်သည် အသာဆုံး ဖြစ်၏၊
၄။ နတ်လူလောက၌ အလုံးစုံသော တရားတို့ကို ကိုယ်တိုင်မှန်စွာ သိတော်မူသော မြတ်စွာဘုရားကား အသာဆုံး အမြင့်မြတ်ဆုံး ဖြစ်သည်။ (အံ၊၁၊၃၂၄။) (အံ၊မြန်၊၁။၃၄၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အသာဓာရဏ ဒေသနာနိဒါန်း၂ မျိုး

၁။ အဇ္ဈတ္တိကဒေသနာနိဒါန်း၊
၂။ ဗာဟိရဒေသနာနိဒါန်း။ (ဒီ၊ဋီ၊၂၊၂၇၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အသာဓာရဏဉာဏ်တော် ၆ ပါး

၁။ ဣန္ဒြိယပရောပရိယတ္တဉာဏ်၊
၂။ အာသယာနုသယဉာဏ်၊
၃။ ယမကပါဋိဟီရဉာဏ်၊
၄။ မဟာကရုဏာသမာပတ္တိဉာဏ်၊
၅။ သဗ္ဗညုတညာဏ်တော်၊
၆။ အနာဝရဏဉာဏ်။ (အံဋီ၊၁။၂၇၆။)(ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၅၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အသာဓု တရား ၁၁ ပါး

မကောင်းသော တရား ၁၁ ပါးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အသုညကမ္ဘာ ၅ မျိုး

၁။ ဘုရားရှင်တစ်ဆူ ပွင့်ထွန်းသော ကပ်ကမ္ဘာသည် သာရကပ်ကမ္ဘာ၊
၂။ ဘုရားရှင်နှစ်ဆူ ပွင့်ထွန်းသော ကပ်ကမ္ဘာသည် မဏ္ဍကပ်ကမ္ဘာ၊
၃။ ဘုရားရှင်သုံးဆူ ပွင့်ထွန်းသော ကပ်ကမ္ဘာသည် ဝရကပ်ကမ္ဘာ၊
၄။ ဘုရားရှင်လေးဆူ ပွင့်ထွန်းသော ကပ် ကမ္ဘာသည် သာရမဏ္ဍကပ်ကမ္ဘာ၊
၅။ ဘုရားရှင်ငါးဆူ ပွင့်ထွန်းသော ကပ်ကမ္ဘာသည် ဘဒ္ဒကပ် ကမ္ဘာ။ (ဗုဒ္ဓဝံ၊ဋ္ဌ၊၂၂၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အသုဘ ၁၀ မျိုး

၁။ ဥဒ္ဓုမာတကအသုဘ- သေပြီးနောက် ဖူးရောင်နေသော အလောင်းကောင်၊
၂။ ဝိနီလကအသုဘ- အဖြူအနီ စသည်ဖြင့် ရောနှောလျက် များသောအားဖြင့် ညိုမဲနေသော အလောင်းကောင်၊
၃။ ဝိပုဗ္ဗကအသုဘ- ပြည်ပုပ်များ ယိုစီးနေသော အလောင်းကောင်၊
၄။ ဝိစ္ဆိဒ္ဒကအသုဘ- အလည်၌ နှစ်ပိုင်းပြတ်နေသော အလောင်းကောင်၊
၅။ ဝိက္ခာယိတက အသုဘ- အိမ်ခွေးတောခွေး စသည်တို့ အမျိုးမျိုးအဖုံဖုံ ခဲစားထားသော အလောင်းကောင်၊
၆။ ဝိက္ခိတ္တကအသုဘ- ခွေးမြေခွေး စသည်တို့သည် အမျိုးမျိုးအဖုံဖုံ ကိုက်ဖြတ်၍ ထိုထို အရပ်၌ ပစ်လွှင့်အပ်သော အလောင်းကောင်၊
၇။ ဟတဝိက္ခိတ္တကအသုဘ- ကျီးခြေသဏ္ဌာန် အစရှိသော အခြင်းအရာအားဖြင့် ဓားဖြင့် ခုတ်ဖြတ်၍ အမျိုးမျိုးအဖုံဖုံ ပစ်လွှင့်အပ်သော အလောင်းကောင်၊
၈။ လောဟိတက အသုဘ- သွေးများယို စီးကျနေသော အလောင်းကောင်၊
၉။ ပုဠုဝက အသုဘ- ပိုးလောက်များ တဖွားဖွား ကျနေသော အလောင်းကောင်၊
၁၀။ အဋ္ဌိက အသုဘ- အရိုးစုမျှသာ ရှိသော အလောင်းကောင်။ (ဝိသုဒ္ဓိ၊၁၊၁၀၇၊၁၇၃။) (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၂၊၂၀၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အသုဘကမ္မဋ္ဌာန်း ရှုမှတ်ရာ၌ မှတ်ယူထားရမည့် နိမိတ် ၅ မျိုး

၁။ အလောင်းကောင်၏ ပခုံး တစ်တောင်ဆစ် လက်ကောက်ဝတ် စသော အဆက်အစပ်တို့ကို မှတ်သားခြင်း၊
၂။ လက်အကြား၊ ခြေထောက်အကြား စသော အကြားတို့ကို မှတ်သားခြင်း၊
၃။ မျက်တွင်း ခံတွင်း စသော နိမ့်ရာအရပ်တို့ကို မှတ်သားခြင်း၊
၄။ နဖူး ပုဆစ် ဒူးဝန်း စသော မြင့်ရာ အရပ်တို့ကို မှတ်သားခြင်း၊
၅။ အလုံးစုံသော အလောင်းကောင်ကို ထက်ဝန်းကျင်မှ မှတ်သားခြင်း။ (ဝိသုဒ္ဓိ၊၁၊၁၇၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အသုဘကမ္မဋ္ဌာန်း ရှုမှတ်ရာ၌ မှတ်သားထားရမည့် နိမိတ် ၆ မျိုး

၁။ အလောင်းကောင်၏ အဖြူ အမဲ စသော အဆင်းကို မှတ်သားခြင်း၊
၂။ ပထမအရွယ် အလောင်းကောင် ဒုတိယအရွယ် အလောင်းကောင် စသည်ဖြင့် အသွင်ကို မှတ်သားခြင်း၊
၃။ အလောင်းကောင်၏ ဦးခေါင်း လက် ခြေ ဝမ်းဗိုက် စသော သဏ္ဌာန်ကို မှတ်သားခြင်း၊
၄။ အလောင်းကောင်၌ ချက်၏ အောက်ဘက်အရပ်နှင့် အထက်ဘက်အရပ်တို့ကို မှတ်သားခြင်း၊
၅။ ဤနေရာ၌ လက်ရှိသည် ဤနေရာ၌ ခြေရှိသည် စသည်ဖြင့် အရပ်ဌာနကို မှတ်သားခြင်း၊
၆။ ဤအလောင်းကောင်ကို အောက်၌ ခြေဖျားအဆုံး အထက်၌ ဆံပင်အဆုံး အရေဖြင့် ပိုင်းခြားအပ်၏၊ ထိုအပိုင်းအခြား အတွင်း၌ သုံးဆယ့်နှစ်မျိုးသော အကောင်ပုပ်တို့ဖြင့် ပြည့်နေသည်သာတည်းဟု အပိုင်းအခြားကို မှတ်သားရခြင်း။ (ဝိသုဒ္ဓိ၊၁၊၁၇၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အသုရာနတ်ဆိုင်ရာ ပုဂ္ဂိုလ် ၄ မျိုး

၁။ အသုရာဖြစ်၍ အသုရာအခြံအရံရှိသော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၂။ အသုရာ ဖြစ်၍ နတ်အခြံအရံရှိသော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၃။ နတ်ဖြစ်၍ အသုရာအခြံအရံရှိသော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၄။ နတ် ဖြစ်၍ နတ်အခြံအရံရှိသော ပုဂ္ဂိုလ်။ (အံ၊၁၊၄၀၃။) (အံ၊မြန်၊၁။၄၁၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အသုရာပြည်နှင့် တာဝတိံသာနတ်ပြည်တို့အကြားအရပ်၌ သိကြားမင်း ချအပ်ခဲ့သော အစောင့် အရှောက် ၅ ဌာန

၁။ မြင်းမိုရ်တောင်၏ ပထမအဆင့်၌ နဂါးအစောင့်အရှောက်၊
၂။ မြင်းမိုရ် တောင်၏ ဒုတိယအဆင့်၌ ဂဠုန်အစောင့်အရှောက်၊
၃။ မြင်းမိုရ်တောင်၏ တတိယအဆင့်၌ ကုမ္ဘဏ်ဘီလူးအစောင့်အရှောက်၊
၄။ မြင်းမိုရ်တောင်၏ စတုတ္ထအဆင့်၌ စစ်သွေးကြွ ဘီလူး အစောင့်အရှောက်၊
၅။ မြင်းမိုရ်တောင်၏ ပဉ္စမအဆင့်၌ နတ်မင်းကြီး လေးယောက် အစောင့် အရှောက်။ (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၁၊၂၇၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အသေက္ခဓမ္မ ၁၀ မျိုး

၁။ အသေက္ခဖြစ်သော ဘုရား, ရဟန္တာ, ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ ပုဂ္ဂိုလ်တို့၏ သမ္မာဒိဋ္ဌိ၊
၂။ အသေက္ခဖြစ်သော ဘုရား, ရဟန္တာ, ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ ပုဂ္ဂိုလ်တို့၏ သမ္မာသင်္ကပ္ပ၊
၃။ အသေက္ခ ဖြစ်သော ဘုရား, ရဟန္တာ, ပစ္စေကဗုဒ္ဓါတို့၏ သမ္မာဝါစာ၊
၄။ အသေက္ခဖြစ်သော ဘုရား, ရဟန္တာ, ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ ပုဂ္ဂိုလ်တို့၏ သမ္မာကမ္မန္တ၊
၅။ အသေက္ခဖြစ်သော ဘုရား, ရဟန္တာ, ပစ္စေက ဗုဒ္ဓါ ပုဂ္ဂိုလ်တို့၏ သမ္မာအာဇီဝ၊
၆။ အသေက္ခဖြစ်သော ဘုရား, ရဟန္တာ, ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ ပုဂ္ဂိုလ်တို့၏ သမ္မာဝါယာမ၊
၇။ အသေက္ခဖြစ်သော ဘုရား, ရဟန္တာ, ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ ပုဂ္ဂိုလ် တို့၏ သမ္မာသတိ၊
၈။ အသေက္ခဖြစ်သော ဘုရား, ရဟန္တာ, ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ ပုဂ္ဂိုလ်တို့၏ သမ္မာ သမာဓိ၊
၉။ အသေက္ခဖြစ်သော ဘုရား, ရဟန္တာ, ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ ပုဂ္ဂိုလ်တို့၏ သမ္မာဉာဏ၊
၁၀။ အသေက္ခဖြစ်သော ဘုရား, ရဟန္တာ, ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ ပုဂ္ဂိုလ်တို့၏ သမ္မာဝိမုတ္တိ။ (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၃။၂၂၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အသေက္ခပုဂ္ဂိုလ်၏ ဥစ္စာ ၁၀ မျိုး

၁။ မှန်ကန်သော အမြင်၊
၂။ မှန်ကန်သော အကြံအစည်၊
၃။ မှန်ကန်သော စကား၊
၄။ မှန်ကန်သော အလုပ်၊
၅။ မှန်ကန်သော အသက်မွေးမှု၊
၆။ မှန်ကန်သော အားထုတ်မှု၊
၇။ မှန်ကန်သော အောက်မေ့မှု၊
၈။ မှန်ကန်သော တည်ကြည်မှု၊
၉။ မှန်ကန်သော ဉာဏ်၊
၁၀။ မှန်ကန်သော လွတ်မြောက်မှု။ (အံ၊၃၊၄၃၆။) (အံ၊မြန်၊၃။၄၂၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အသေက္ခဘာဂိယပုဂ္ဂိုလ် ၉ ယောက်

၁။ သဒ္ဓါဝိမုတ္တပုဂ္ဂိုလ်၊
၂။ ပညာဝိမုတ္တပုဂ္ဂိုလ်၊
၃။ သုညတ ဝိမုတ္တပုဂ္ဂိုလ်၊
၄။ အနိမိတ္တဝိမုတ္တပုဂ္ဂိုလ်၊
၅။ အပ္ပဏိဟိတဝိမုတ္တပုဂ္ဂိုလ်၊
၆။ ဥဘတောဘာဂ ဝိမုတ္တပုဂ္ဂိုလ်၊ ၇။(အာသဝေါကုန်ခြင်းနှင့် အသက်ကုန်ခြင်းတို့ မရှေးမနှောင်း ဖြစ်သော ပုဂ္ဂိုလ်) သမသီသီပုဂ္ဂိုလ်၊
၈။ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ၊
၉။ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဘုရားရှင်။ (နေတ္တိ၊ဋ္ဌ၊၁၆၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အသေက္ခရဟန္တာရတနာ ၂ မျိုး

၁။ သုက္ခဝိပဿက အသေက္ခရဟန္တာရတနာ၊
၂။ သမထယာနိက အသေက္ခရဟန္တာရတနာ။ (ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၁၄၉။) (သုတ္တနိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၇၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အဿဇိပုနဗ္ဗသုက ရဟန်းတို့အား ဘုရားရှင် ဟောကြားခဲ့သော ပုဂ္ဂိုလ် ၇ မျိုး

၁။ ဝိက္ခမ္ဘန ဝိမောက္ခ, သမုစ္ဆေဒဝိမောက္ခ ဟူသော နှစ်ပါးသော အဖို့တို့ဖြင့် ရူပကာယ နာမကာယ ဟူသော နှစ်ပါးသော အဖို့တို့မှ လွတ်သော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၂။ မဂ်ပညာဖြင့် ကိလေသာတို့မှ လွတ်သော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၃။ တွေ့ထိအပ်သော အရူပဈာန်တို့၏ အဆုံးဖြစ်၍ နာမကာယဖြင့် မျက်မှောက်ပြုသော (ကာယသက္ခိ) ပုဂ္ဂိုလ်၊
၄။ သောတာပတ္တိမဂ်ဉာဏ်၏ အဆုံးဖြစ်၍ မဂ်သို့ ရောက်သော (ဒိဋ္ဌိပ္ပတ္တ) ပုဂ္ဂိုလ်၊
၅။ သဒ္ဓါဖြင့် ကိလေသာတို့မှ လွတ်သော (သဒ္ဓါဝိမုတ္တ) ပုဂ္ဂိုလ်၊
၆။ ပညာတရားကို အစဉ်အောက်မေ့သော (ဓမ္မာနုသာရီ) ပုဂ္ဂိုလ်၊
၇။ သဒ္ဓါကို အစဉ်အောက်မေ့သော (သဒ္ဓါနုသာရီ) ပုဂ္ဂိုလ်။ (မ၊၂၊၁၄၂။) (မ၊မြန်၊၂။၁၅၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အဿာဒဒိဋ္ဌိဖြင့် နှလုံးသွင်းပုံ ၃၅ မျိုး

၁။ ရုပ်ကို စွဲ၍ဖြစ်သော ချမ်းသာမှု ဝမ်းမြောက်မှုသည် သာယာဖွယ်မည်၏ဟု မှားသော နှလုံးသွင်း သုံးသပ်ခြင်း၊
၂။ ဝေဒနာကို စွဲ၍ဖြစ်သော ချမ်းသာမှု ဝမ်းမြောက်မှုသည် သာယာဖွယ်မည်၏ဟု မှားသော နှလုံးသွင်း သုံးသပ်ခြင်း၊
၃။ သညာကို စွဲ၍ဖြစ်သော ချမ်းသာမှု ဝမ်းမြောက်မှုသည် သာယာဖွယ်မည်၏ဟု မှားသော နှလုံးသွင်း သုံးသပ်ခြင်း၊
၄။ သင်္ခါရတို့ကို စွဲ၍ဖြစ်သော ချမ်းသာမှု ဝမ်းမြောက်မှုသည် သာယာဖွယ်မည်၏ဟု မှားသော နှလုံးသွင်း သုံးသပ်ခြင်း၊
၅။ ဝိညာဏ်ကို စွဲ၍ဖြစ်သော ချမ်းသာမှု ဝမ်းမြောက်မှုသည် သာယာဖွယ်မည်၏ဟု မှားသော နှလုံးသွင်း သုံးသပ်ခြင်း၊
၆။ မျက်စိကို စွဲ၍ဖြစ်သော ချမ်းသာမှု ဝမ်းမြောက်မှုသည် သာယာဖွယ်မည်၏ဟု မှားသော နှလုံးသွင်း သုံးသပ်ခြင်း၊
၇။ နားကို စွဲ၍ဖြစ်သော ချမ်းသာမှု ဝမ်းမြောက်မှုသည် သာယာဖွယ် မည်၏ဟု မှားသော နှလုံးသွင်း သုံးသပ်ခြင်း၊
၈။ နှာခေါင်းကို စွဲ၍ဖြစ်သော ချမ်းသာမှု ဝမ်းမြောက်မှုသည် သာယာဖွယ်မည်၏ဟု မှားသော နှလုံးသွင်း သုံးသပ်ခြင်း၊
၉။ လျှာကို စွဲ၍ဖြစ်သော ချမ်းသာမှု ဝမ်းမြောက်မှုသည် သာယာဖွယ်မည်၏ဟု မှားသော နှလုံးသွင်း သုံးသပ်ခြင်း၊
၁၀။ ကိုယ်ကို စွဲ၍ဖြစ်သော ချမ်းသာမှု ဝမ်းမြောက်မှုသည် သာယာဖွယ် မည်၏ဟု မှားသော နှလုံးသွင်း သုံးသပ်ခြင်း၊
၁၁။ စိတ်ကို စွဲ၍ဖြစ်သော ချမ်းသာမှု ဝမ်းမြောက်မှုသည် သာယာဖွယ်မည်၏ဟု မှားသော နှလုံးသွင်း သုံးသပ်ခြင်း၊
၁၂။ ရူပါရုံကို စွဲ၍ဖြစ်သော ချမ်းသာမှု ဝမ်းမြောက်မှုသည် သာယာဖွယ်မည်၏ဟု မှားသော နှလုံးသွင်း သုံးသပ်ခြင်း၊
၁၃။ သဒ္ဒါရုံကို စွဲ၍ဖြစ်သော ချမ်းသာမှု ဝမ်းမြောက်မှုသည် သာယာဖွယ် မည်၏ဟု မှားသော နှလုံးသွင်း သုံးသပ်ခြင်း၊
၁၄။ ဂန္ဓာရုံကို စွဲ၍ဖြစ်သော ချမ်းသာမှု ဝမ်းမြောက် မှုသည် သာယာဖွယ်မည်၏ဟု မှားသော နှလုံးသွင်း သုံးသပ်ခြင်း၊
၁၅။ ရသာရုံကို စွဲ၍ ဖြစ်သော ချမ်းသာမှု ဝမ်းမြောက်မှုသည် သာယာဖွယ်မည်၏ဟု မှားသော နှလုံးသွင်း သုံးသပ်ခြင်း၊
၁၆။ ဖောဋ္ဌဗ္ဗာရုံကို စွဲ၍ဖြစ်သော ချမ်းသာမှု ဝမ်းမြောက်မှုသည် သာယာဖွယ် မည်၏ဟု မှားသော နှလုံးသွင်း သုံးသပ်ခြင်း၊
၁၇။ ဓမ္မာရုံကို စွဲ၍ဖြစ်သော ချမ်းသာမှု ဝမ်းမြောက်မှုသည် သာယာဖွယ်မည်၏ဟု မှားသော နှလုံးသွင်း သုံးသပ်ခြင်း၊
၁၈။ စက္ခု ဝိညာဉ်ကို စွဲ၍ဖြစ်သော ချမ်းသာမှု ဝမ်းမြောက်မှုသည် သာယာဖွယ်မည်၏ဟု မှားသော နှလုံးသွင်း သုံးသပ်ခြင်း၊
၁၉။ သောတဝိညာဉ်ကို စွဲ၍ဖြစ်သော ချမ်းသာမှု ဝမ်းမြောက် မှုသည် သာယာဖွယ်မည်၏ဟု မှားသော နှလုံးသွင်း သုံးသပ်ခြင်း၊
၂၀။ ဃာနဝိညာဉ်ကို စွဲ၍ဖြစ်သော ချမ်းသာမှု ဝမ်းမြောက်မှုသည် သာယာဖွယ်မည်၏ဟု မှားသော နှလုံးသွင်း သုံးသပ်ခြင်း၊
၂၁။ ဇိဝှါဝိညာဉ်ကို စွဲ၍ဖြစ်သော ချမ်းသာမှု ဝမ်းမြောက်မှုသည် သာယာဖွယ် မည်၏ဟု မှားသော နှလုံးသွင်း သုံးသပ်ခြင်း၊
၂၂။ ကာယဝိညာဉ်ကို စွဲ၍ဖြစ်သော ချမ်းသာမှု ဝမ်းမြောက်မှုသည် သာယာဖွယ်မည်၏ဟု မှားသော နှလုံးသွင်း သုံးသပ်ခြင်း၊
၂၃။ မနော ဝိညာဉ်ကို စွဲ၍ဖြစ်သော ချမ်းသာမှု ဝမ်းမြောက်မှုသည် သာယာဖွယ်မည်၏ဟု မှားသော နှလုံးသွင်း သုံးသပ်ခြင်း၊
၂၄။ စက္ခုသမ္ဖဿကို စွဲ၍ဖြစ်သော ချမ်းသာမှု ဝမ်းမြောက် မှုသည် သာယာဖွယ်မည်၏ဟု မှားသော နှလုံးသွင်း သုံးသပ်ခြင်း၊
၂၅။ သောတသမ္ဖဿကို စွဲ၍ဖြစ်သော ချမ်းသာမှု ဝမ်းမြောက်မှုသည် သာယာဖွယ်မည်၏ဟု မှားသော နှလုံးသွင်း သုံးသပ်ခြင်း၊
၂၆။ ဃာနသမ္ဖဿကို စွဲ၍ဖြစ်သော ချမ်းသာမှု ဝမ်းမြောက်မှုသည် သာယာဖွယ် မည်၏ဟု မှားသော နှလုံးသွင်း သုံးသပ်ခြင်း၊
၂၇။ ဇိဝှါသမ္ဖဿကို စွဲ၍ ဖြစ်သော ချမ်းသာမှု ဝမ်းမြောက်မှုသည် သာယာဖွယ်မည်၏ဟု မှားသော နှလုံးသွင်း သုံးသပ်ခြင်း၊
၂၈။ ကာယသမ္ဖဿကို စွဲ၍ဖြစ်သော ချမ်းသာမှု ဝမ်းမြောက်မှုသည် သာယာ ဖွယ်မည်၏ဟု မှားသော နှလုံးသွင်း သုံးသပ်ခြင်း၊
၂၉။ မနောသမ္ဖဿကို စွဲ၍ဖြစ်သော ချမ်းသာမှု ဝမ်းမြောက်မှုသည် သာယာဖွယ်မည်၏ဟု မှားသော နှလုံးသွင်း သုံးသပ်ခြင်း၊
၃၀။ စက္ခုသမ္ဖဿကြောင့်ဖြစ်သော ဝေဒနာကို စွဲ၍ဖြစ်သော ချမ်းသာမှု ဝမ်းမြောက် မှုသည် သာယာဖွယ်မည်၏ဟု မှားသော နှလုံးသွင်း သုံးသပ်ခြင်း၊
၃၁။ သောတသမ္ဖဿ ကြောင့်ဖြစ်သော ဝေဒနာကို စွဲ၍ဖြစ်သော ချမ်းသာမှု ဝမ်းမြောက်မှုသည် သာယာဖွယ်မည်၏ဟု မှားသော နှလုံးသွင်း သုံးသပ်ခြင်း၊
၃၂။ ဃာနသမ္ဖဿကြောင့်ဖြစ်သော ဝေဒနာကို စွဲ၍ဖြစ်သော ချမ်းသာမှု ဝမ်းမြောက်မှုသည် သာယာဖွယ်မည်၏ဟု မှားသော နှလုံးသွင်း သုံးသပ်ခြင်း၊
၃၃။ ဇိဝှါသမ္ဖဿကြောင့်ဖြစ်သော ဝေဒနာကို စွဲ၍ဖြစ်သော ချမ်းသာမှု ဝမ်းမြောက်မှုသည် သာယာဖွယ်မည်၏ဟု မှားသော နှလုံးသွင်း သုံးသပ်ခြင်း၊
၃၄။ ကာယ သမ္ဖဿကြောင့်ဖြစ်သော ဝေဒနာကို စွဲ၍ဖြစ်သော ချမ်းသာမှု ဝမ်းမြောက်မှုသည် သာယာ ဖွယ်မည်၏ဟု မှားသော နှလုံးသွင်း သုံးသပ်ခြင်း၊
၃၅။ မနောသမ္ဖဿကြောင့်ဖြစ်သော ဝေဒနာကို စွဲ၍ဖြစ်သော ချမ်းသာခြင်း ဝမ်းမြောက်ခြင်းသည် မနောဿမ္ဖဿကြောင့်ဖြစ်သော ဝေဒနာ၏ သာယာဖွယ်ဟု မှားသောအားဖြင့် သုံးသပ်ခြင်း နှလုံးသွင်းခြင်းသည် ဒိဋ္ဌိမည်၏၊ ဤသာယာဖွယ်နှင့် ဒိဋ္ဌိကို အဿာဒဒိဋ္ဌိဟု ဆိုအပ်၏။ သာယာဖွယ်၌ ဖြစ်သော အဿာဒဒိဋ္ဌိကို ဤသုံးဆယ့်ငါးပါးသော အခြင်းအရာတို့ဖြင့် အမှားနှလုံးသွင်းခြင်းသည် ဖြစ်၏။ (ပဋိသံ။ ၁၃၄-၁၃၅-၁၃၆။) (ပဋိသံ၊မြန်။၁၇၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အဟန္တိ မာနဝိနိဗန္ဓ ဒိဋ္ဌိဖြင့် နှလုံးသွင်းပုံ ၁၈ မျိုး

၁။ မျက်စိသည် ငါဟု အမှား နှလုံး သွင်းခြင်း၊
၂။ နားသည် ငါဟု အမှား နှလုံးသွင်းခြင်း၊
၃။ နှာခေါင်းသည် ငါဟု အမှား နှလုံးသွင်းခြင်း၊
၄။ လျှာသည် ငါဟု အမှား နှလုံးသွင်းခြင်း၊
၅။ ကိုယ်သည် ငါဟု အမှား နှလုံးသွင်းခြင်း၊
၆။ စိတ်သည် ငါဟု အမှား နှလုံးသွင်းခြင်း၊
၇။ ရူပါရုံသည် ငါဟု အမှား နှလုံးသွင်းခြင်း၊
၈။ သဒ္ဒါရုံသည် ငါဟု အမှား နှလုံးသွင်းခြင်း၊
၉။ ဂန္ဓာရုံသည် ငါဟု အမှား နှလုံးသွင်းခြင်း၊
၁၀။ ရသာရုံသည် ငါဟု အမှား နှလုံးသွင်းခြင်း၊
၁၁။ ဖောဋ္ဌဗ္ဗာရုံသည် ငါဟု အမှား နှလုံးသွင်းခြင်း၊
၁၂။ ဓမ္မာရုံသည် ငါဟု အမှား နှလုံးသွင်းခြင်း၊
၁၃။ စက္ခုဝိညာဏ် သည် ငါဟု အမှား နှလုံးသွင်းခြင်း၊
၁၄။ သောတဝိညာဏ်သည် ငါဟု အမှား နှလုံးသွင်းခြင်း၊
၁၅။ ဃာနဝိညာဏ်သည် ငါဟု အမှား နှလုံးသွင်းခြင်း၊
၁၆။ ဇိဝှါဝိညာဏ်သည် ငါဟု အမှား နှလုံးသွင်းခြင်း၊
၁၇။ ကာယဝိညာဏ်သည် ငါဟု အမှား နှလုံးသွင်းခြင်း၊
၁၈။ မနော ဝိညာဏ်သည် ငါဟု အမှား နှလုံးသွင်းခြင်း။ (ပဋိသံ။၁၅၅။) (ပဋိသံ၊မြန်။၁၉၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အဟိတ် အကုသလဝိပါက်စိတ် ၇ ပါး

၁။ အဟိတ် အကုသလဝိပါက် ဥပေက္ခာသဟဂုတ် စက္ခုဝိညာဉ်စိတ်၊
၂။ အဟိတ် အကုသလဝိပါက် ဥပေက္ခာသဟဂုတ် သောတဝိညာဉ်စိတ်၊
၃။ အဟိတ် အကုသလဝိပါက် ဥပေက္ခာသဟဂုတ် ဃာနဝိညာဉ်စိတ်၊
၄။ အဟိတ် အကုသလ ဝိပါက် ဥပေက္ခာသဟဂုတ် ဇိဝှါဝိညာဉ်စိတ်၊
၅။ အဟိတ် အကုသလဝိပါက် ဥပေက္ခာ သဟဂုတ် ကာယဝိညာဉ်စိတ်၊
၆။ အဟိတ် အကုသလဝိပါက် ဥပေက္ခာသဟဂုတ် သမ္ပဋိစ္ဆိုင်း စိတ်၊
၇။ အဟိတ် အကုသလဝိပါက် ဥပေက္ခာသဟဂုတ် သန္တီရဏစိတ်။ (ဝိသုဒ္ဓိ၊၂၊၈၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အဦးအလှူ ၅ မျိုး

၁။ စပါးစိုက်ရန် လယ်ယာမြေကို သုတ်သင်ရှင်းလင်းရာကာလ၌ လယ်ဦး အလှူကို လှူခြင်း၊
၂။ တလင်းကို ပြင်ရာကာလ၌ တလင်းဦးအလှူကို လှူခြင်း၊
၃။ တလင်း၌ ကောက်စပါးတို့ကို စုပုံရာကာလ၌ စုပုံဦးအလှူကို လှူခြင်း၊
၄။ ထမင်းချက်ရာကာလ၌ ထမင်းအိုး၏ အဦးကို လှူခြင်း၊
၅။ ပုဂံခွက်၌ ထမင်းခူးသော ကာလ၌ ပုဂံခွက်ဦးအလှူကို လှူခြင်း။ (ဓမ္မ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၆၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အံ့ဩခြင်း ၂ မျိုး

၁။ ကဲ့ရဲ့အံ့ဩခြင်း (ဂရဟာအစ္ဆရိယ)၊
၂။ ချီးမွမ်းအံ့ဩခြင်း (ပသံသာအစ္ဆရိယ)။ (မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အား ၂ မျိုး

၁။ ဆင်ခြင်ခြင်းခွန်အား- ပဋိသင်္ခါနဗလ၊
၂။ ပွားများခြင်းခွန်အား- ဘာဝနာဗလ၊ (တစ်နည်း)
အောက်မေ့ခြင်းခွန်အား- သတိဗလ၊
၂။ တည်ကြည်ခြင်းခွန်အား- သမာဓိ ဗလ။ (အံ၊၁၊၉၄။) (အံ၊မြန်၊၁။၁၁၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အား ၅ မျိုး

၁။ ယုံကြည်မှု သဒ္ဓါဗလ၊
၂။ အားထုတ်မှု ဝီရိယဗလ၊
၃။ အောက်မေ့မှု သတိဗလ၊
၄။ တည်ကြည်မှု သမာဓိဗလ၊
၅။ သိမှု ပညာဗလ။ (အံ၊၂၊၉-၁၀။) (အံ၊မြန်၊၂။၁၂-၁၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အား ၈ မျိုး

၁။ ငိုကြွေးခြင်းသည် ကလေးသူငယ်တို့၏ အား၊
၂။ အမျက်ထွက်ခြင်းသည် မိန်းမ တို့၏ အား၊
၃။ လက်နက်သည် ခိုးသူတို့၏ အား၊
၄။ အစိုးရခြင်းသည် မင်းတို့၏ အား၊
၅။ ကဲ့ရဲ့ခြင်းသည် သူမိုက်တို့၏ အား၊
၆။ အကျိုးရှိ မရှိ ရှုမြင်ခြင်းသည် ပညာရှိတို့၏ အား၊
၇။ ဆင်ခြင်ခြင်းသည် အကြားအမြင် များသူ၏ အား၊
၈။ သည်းခံခြင်း ရဟန်းပုဏ္ဏား (သမဏ ဗြာဟ္မဏ) တို့၏ အား။ (အံ၊၃၊၅၈။) (အံ၊မြန်၊၃။၅၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အာကာသ ၃ မျိုး

၁။ ပရိစ္ဆေဒအာကာသ- ရုပ်ကလာပ်နှစ်ခုတို့ကို ပိုင်းခြားတတ်သော အာကာသ ဓာတ်၊
၂။ ကသိဏုဂ္ဃါဋိမာကာသ- ကသိုဏ်းကိုးပါးတို့တွင် တစ်ပါးပါးကို ခွာခြင်းကြောင့် ရအပ်သော ကောင်းကင်ပညတ်၊
၃။ အဇဋာကာသ- အရှုပ်အထွေးမရှိသော အာကာသ။ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၉၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အာကာသဓာတ် ၂ မျိုး

၁။ နားပေါက်, နှာခေါင်းပေါက်, ပါးစပ်ပေါက် စသော အတွင်းသန္တာန်၌ ဖြစ်သော အဇ္ဈတ္တအာကာသဓာတ်၊
၂။ အပသန္တာန်၌ ဖြစ်သော ဗဟိဒ္ဓအာကာသဓာတ်။ (မ၊၂၊၈၆။) (အဘိ၊ဝိ၊၈၆။) (မ၊မြန်၊၂။၉၃။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၁။၃၀၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အာကာသဓာတ် ၇ မျိုး (မိမိသန္တာန်၌ ဖြစ်သော အာကာသဓာတ် ၇ မျိုး )

၁။ နားပေါက်၊
၂။ နှာခေါင်းပေါက်၊
၃။ ခံတွင်းပေါက်၊
၄။ စားဖွယ် သောက်ဖွယ် ခဲဖွယ် လျက်ဖွယ်ကို မျိုချသော အပေါက်၊
၅။ စားဖွယ် သောက်ဖွယ် ခဲဖွယ် လျက်ဖွယ်တည်ရာ အရပ်၊
၆။ စားဖွယ်၊ သောက်ဖွယ် ခဲဖွယ် လျက်ဖွယ် အောက်အဖို့သို့ ထွက်စေသော အပေါက်၊
၇။ အသားအသွေး တို့ဖြင့် မတွေ့ထိအပ်သော ဟင်းလင်းပွင့်သော အပေါက်အားလုံး။ (မ၊၂၊၈၆။) (မ၊မြန်၊၂။၉၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အာကာသာနဉ္စာယတနဈာန်၌ ရှိသော တရား ၁၃ မျိုး

၁။ အာကာသာနဉ္စာယတနဈာန်၌ ဖြစ်သော သညာ၊
၂။ စိတ္တေကဂ္ဂတာ၊
၃။ ဖဿ၊
၄။ ဝေဒနာ၊
၅။ သညာ၊
၆။ စေတနာ၊
၇။ စိတ်၊
၈။ ဆန္ဒ၊
၉။ အဓိမောက္ခ၊
၁၀။ ဝီရိယ
၁၁။ သတိ၊
၁၂။ ဥပေက္ခာ၊
၁၃။ မနသိကာရ။ (မ၊၃၊၇၇။) (မ၊မြန်၊၃။၈၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အာကိဉ္စညာစေတောဝိမုတ္တိ မည်သော တရား ၉ ပါး

၁။ အာကိဉ္စညာယတန၊
၂။ မဂ် လေးပါး၊
၃။ ဖိုလ် လေးပါး ပေါင်း (၉) ပါး။ (မ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၅၃။)(သံ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၃၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အာကိဉ္စညာယတနဈာန်၌ ရှိသော တရား ၁၃ မျိုး

၁။ အာကိဉ္စညာယတနသညာ၊
၂။ စိတ္တေကဂ္ဂတာ၊
၃။ ဖဿ၊
၄။ ဝေဒနာ၊
၅။ သညာ၊
၆။ စေတနာ၊
၇။ စိတ်၊
၈။ ဆန္ဒ၊
၉။ အဓိမောက္ခ၊
၁၀။ ဝီရိယ၊
၁၁။ သတိ၊
၁၂။ ဥပေက္ခာ၊
၁၃။ မနသိကာရ။ (မ၊၃၊၇၇။) (မ၊မြန်၊၃။၈၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အာကိဉ္စညာယတနသမာပတ်နှင့် လျော်သော အကျင့် ၃ မျိုး

၁။ ‘‘မျက်မှောက်မျက်ကွယ်၌ ဖြစ်ကုန်သော ကာမ, ကာမသညာ, ရူပ, ရူပသညာ, အာနေဉ္ဇသညာနှင့် သညာအားလုံး အကြွင်းမဲ့ ချုပ်ရာ အာကိဉ္စညာယတနဈာန်သည် ငြိမ်သက် မွန်မြတ်၏’’ဟု နှလုံးသွင်း ဆင်ခြင်၍ နေသော အရိယာတပည့်သား၏ အကျင့်၊
၂။ တော တောင်, သစ်ပင်ရင်း, ဆိတ်ငြိမ်ရာအရပ် တစ်ခုခုသို့ ချဉ်းကပ်၍ ‘‘ဤအာကိဉ္စညာယတန၏ သမာပတ်သည် အတ္တမှ လည်းကောင်း အတ္တနှင့်စပ်သော အရာမှလည်းကောင်း ဆိတ်သုဉ်း၏’’ဟု နှလုံးသွင်း၍ နေသော အရိယာတပည့်သား၏ အကျင့်၊
၃။ ‘‘ဘယ်မှာမျှ ငါသည် မတည်၊ ဘယ်သူနှင့် စပ်၍မျှလည်း မတည်၊ ဘယ်သူ၏ အဖြစ်ဖြင့်မျှလည်း မတည်ဟူ၍လည်းကောင်း ငါ၏ အတ္တသည် ဘယ်မှာမျှ မတည်၊ ဘယ်သူ့မှာမျှ မတည်၊ ဘာမျှ မတည် ဟူ၍ လည်းကောင်း’’ နှလုံးသွင်း ဆင်ခြင်၍ နေသော အရိယာတပည့်သား၏ အကျင့်။ (မ၊၃၊၅၀။) (မ၊မြန်၊၃။၅၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အာဂမန ၂ မျိုး

၁။ ဝိပဿနာအာဂမန- မဂ်ဖိုလ်ဖြစ်ပေါ်ကြောင်း ဝိပဿနာဉာဏ်၊
၂။ မဂ္ဂအာဂမန- ဖြစ်ပေါ်လာကြောင်းမဂ်။ (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၂၊၂၈၇။) (ဝိမတိ၊၁၊၂၄၄။။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အာဃာတကို ပယ်ဖျောက်ကြောင်း တရား ၅ ပါး

၁။ ရန်ငြိုးဖွဲ့မှု ဖြစ်ပေါ်လာသော ပုဂ္ဂိုလ် အပေါ်၌ ချစ်ခြင်းမေတ္တာကို ပွားရခြင်း၊
၂။ ရန်ငြိုးဖွဲ့မှု ဖြစ်ပေါ်လာသော ပုဂ္ဂိုလ်အပေါ်၌ သနားခြင်းကရုဏာကို ပွားရခြင်း၊
၃။ ရန်ငြိုးဖွဲ့မှု ဖြစ်ပေါ်လာသော ပုဂ္ဂိုလ်အပေါ်၌ လျစ်လျူ ရှုခြင်း ဥပေက္ခာကို ပွားရခြင်း၊
၄။ ရန်ငြိုးဖွဲ့မှု ဖြစ်ပေါ်လာသော ပုဂ္ဂိုလ်အပေါ်၌ သတိ မထား, နှလုံးမသွင်းရခြင်း၊
၅။ ရန်ငြိုးဖွဲ့မှု ဖြစ်ပေါ်လာသော ပုဂ္ဂိုလ်အပေါ်၌ ကံသာလျှင် မိမိဥစ္စာရှိသည်ကို ဆောက်တည်ရခြင်း။ (အံ၊၂၊၁၆၃။) (အံ၊မြန်၊၂။၂၀၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အာဃာတကို ပယ်ဖျောက်ကြောင်း တရား ၅ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ ကိုယ်အကျင့် မစင်ကြယ် သော်လည်း နှုတ်အကျင့် စင်ကြယ်ခြင်း၊
၂။ နှုတ်အကျင့် မစင်ကြယ်သော်လည်း ကိုယ်အကျင့် စင်ကြယ်ခြင်း၊
၃။ ကိုယ်နှုတ်အကျင့် မစင်ကြယ်သော်လည်း ရံဖန်ရံခါ စိတ်ကြည်လင်မှုကို ရခြင်း၊
၄။ ကိုယ်နှုတ်အကျင့်လည်း မစင်ကြယ်ဘဲ ရံဖန်ရံခါ စိတ်ကြည်လင်မှုကိုလည်း မရခြင်း၊
၅။ ကိုယ်နှုတ်အကျင့် စင်ကြယ်လျက် ရံဖန်ရံခါ စိတ်ကြည်လင်မှုကို ရခြင်း။ (အံ၊၂၊၁၆၄။) (အံ၊မြန်၊၂။၂၀၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အာဃာတဝတ္ထု ၁၀ ပါး

ရန်ငြိုးဖွဲ့ကြောင်း ၁၀ ပါးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အာဃာတဝတ္ထု ၉ ပါး

ရန်ငြိုးဖွဲ့ကြောင်း ၉ ပါးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အာဃာတဝတ္ထု ၉ ပါး

၁။ ဤသူသည် ငါ၏ အကျိုးစီးပွားမဲ့ကို ပြုကျင့်ဖူး၏ဟု ရန်ငြိုးဖွဲ့ခြင်း၊
၂။ ဤသူသည် ငါ၏ အကျိုးစီးပွားမဲ့ကို ပြုကျင့်နေဆဲ ဖြစ်၏ဟု ရန်ငြိုးဖွဲ့ခြင်း၊
၃။ ဤသူသည် ငါ၏ အကျိုးစီးပွားမဲ့ကို ပြုကျင့်လတ္တံ့ဟု ရန်ငြိုးဖွဲ့ခြင်း၊
၄။ ဤသူသည် ငါချစ်ခင် မြတ်နိုး အပ်သော ပုဂ္ဂိုလ်၏ အကျိုးစီးပွားမဲ့ကို ပြုကျင့်ဖူး၏ဟု ရန်ငြိုးဖွဲ့ခြင်း၊
၅။ ဤသူသည် ငါချစ်ခင်မြတ်နိုးအပ်သော ပုဂ္ဂိုလ်၏ အကျိုးစီးပွားမဲ့ကို ပြုကျင့်နေဆဲ ဖြစ်၏ဟု ရန်ငြိုးဖွဲ့ခြင်း၊
၆။ ဤသူသည် ငါချစ်ခင်မြတ်နိုးအပ်သော ပုဂ္ဂိုလ်၏ အကျိုးစီးပွားမဲ့ကို ပြုကျင့်လတ္တံ့ဟု ရန်ငြိုးဖွဲ့ခြင်း၊
၇။ ဤသူသည် ငါမချစ်အပ်သော သူ၏ အကျိုးစီးပွားကို ပြုကျင့်ဖူး၏ဟု ရန်ငြိုးဖွဲ့ခြင်း၊
၈။ ဤသူသည် ငါမချစ်အပ်သော သူ၏ အကျိုးစီးပွားကို ပြုကျင့်နေဆဲ ဖြစ်၏ဟု ရန်ငြိုးဖွဲ့ခြင်း၊
၉။ ဤသူသည် ငါမချစ်အပ်သော သူ၏ အကျိုး စီးပွားကို ပြုကျင့်လတ္တံ့ဟု ရန်ငြိုးဖွဲ့ခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၂၉၃။) (အံ၊၃၊၂၀၈။) (အဘိ၊ဝိ၊၄၀၃။) (ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၂။၃၀။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၃၈၈။) (အံ၊မြန်၊၃။၂၀၈။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၂။၅၁၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အာစရိယကုလဂိုဏ်း ၆ ဂိုဏ်း

၁။ မဟာသံဃိကာစရိယကုလဂိုဏ်း (မူလဂိုဏ်း)၊
၂။ ဂေါကုလိကာ စရိယဂိုဏ်း (ခွဲထွက်ဂိုဏ်း)၊
၃။ ဧကဗျောဟာရိကာစရိယဂိုဏ်း (ခွဲထွက်ဂိုဏ်း)၊
၄။ ပဏ္ဏတ္တိ ဝါဒဂိုဏ်း (ခွဲထွက်ဂိုဏ်း)၊
၅။ ဗာဟုလိယဂိုဏ်း (ခွဲထွက်ဂိုဏ်း)၊
၆။ စေတိယဝါဒဂိုဏ်း (ခွဲထွက်ဂိုဏ်း)။ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၀၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အာစရိယဝါဒဂိုဏ်း ၁၁ ဂိုဏ်း (ထေရဝါဒဂိုဏ်းမှ ခွဲထွက်သော အာစရိယဝါဒဂိုဏ်း ၁၁ ဂိုဏ်း)

၁။ မဟိသာသကဝါဒဂိုဏ်း၊
၂။ ဝဇ္ဇိပုတ္တကဝါဒဂိုဏ်း၊
၃။ ဓမ္မုတ္တရိယဝါဒဂိုဏ်း၊
၄။ ဘဒြယာနိက ဂိုဏ်း၊
၅။ ဆန္နာဂါရိကဂိုဏ်း၊
၆။ သမိတိယဂိုဏ်း၊
၇။ သဗ္ဗတ္ထိဝါဒဂိုဏ်း၊
၈။ ဓမ္မဂုတ္တိကဂိုဏ်း၊
၉။ သဗ္ဗတ္ထိဝါဒဂိုဏ်းမှ ခွဲထွက်သော ကဿပိကာစရိယဝါဒဂိုဏ်း၊
၁၀။ ထိုဂိုဏ်းမှ ခွဲထွက်သော သင်္ကန္တိကဝါဒဂိုဏ်း၊
၁၁။ သင်္ကန္တိကဝါဒဂိုဏ်းမှ ခွဲထွက်သော သုတ္တဝါဒဂိုဏ်း။ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၀၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အာစရိယဝါဒဂိုဏ်း ၁၈ ဂိုဏ်း (ဘုရားရှင် ပရိနိဗ္ဗာန်စံဝင်တော်မူပြီး၍ ဒုတိယ နှစ်တစ်ရာ ကာလ၌ ဖြစ်ပေါ်လာသော အာစရိယဝါဒဂိုဏ်း ၁၈ ဂိုဏ်း)

၁။ မဟာသံဃိကဂိုဏ်း၊
၂။ ဂေါကုလိက ဂိုဏ်း၊
၃။ ဧကဗျောဟာရိကဂိုဏ်း၊
၄။ ပဏ္ဏတ္တိဝါဒဂိုဏ်း၊
၅။ ဗာဟုလိယဂိုဏ်း၊
၆။ စေတိယ ဝါဒဂိုဏ်း၊
၇။ ထေရဝါဒဂိုဏ်း၊
၈။ မဟိသာသကဂိုဏ်း၊
၉။ ဝဇ္ဇိပုတ္တက ဂိုဏ်း၊
၁၀။ ဓမ္မုတ္တရိက ဂိုဏ်း၊
၁၁။ ဘဒ္ဒယာနိကဂိုဏ်း၊
၁၂။ ဆန္နာဂါရိကဂိုဏ်း၊
၁၃။ သမိတိကဂိုဏ်း၊
၁၄။ သဗ္ဗတ္ထိ ဝါဒဂိုဏ်း၊
၁၅။ ဓမ္မဂုတ္တိကဂိုဏ်း၊
၁၆။ ကဿပိကဂိုဏ်း၊
၁၇။ သင်္ကန္တိကဂိုဏ်း၊
၁၈။ သုတ္တဝါဒ ဂိုဏ်း။(မဟာသံဃိက ၆ ဂိုဏ်း၊ ထေရဝါဒ ၁၂ ဂိုဏ်း။)။ (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၁၊၁၁၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အာစရိယဝါဒဂိုဏ်း ၂ ဂိုဏ်း (ထေရဝါဒဂိုဏ်းမှ ခွဲထွက်သော အာစရိယဝါဒဂိုဏ်း ၂ ဂိုဏ်း)

၁။ မဟိသာသကဂိုဏ်း၊
၂။ ဝဇ္ဇိပုတ္တကဂိုဏ်း။ (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၁၊၁၁၆။) (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၀၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အာစရိယဝါဒဂိုဏ်း ၂ ဂိုဏ်း (မဟိသာသကဂိုဏ်းမှ ခွဲထွက်သော အာစရိယဝါဒဂိုဏ်း ၂ ဂိုဏ်း)

၁။ သဗ္ဗတ္ထိဝါဒဂိုဏ်း၊
၂။ ဓမ္မဂုတ္တိကဂိုဏ်း။ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၀၆။) (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၁၊၁၁၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အာစရိယဝါဒဂိုဏ်း ၄ ဂိုဏ်း (ဝဇ္ဇိပုတ္တကဝါဒဂိုဏ်းမှ ခွဲထွက်သော အာစရိယဝါဒဂိုဏ်း ၄ ဂိုဏ်း)

၁။ ဓမ္မုတ္တရိယဝါဒဂိုဏ်း၊
၂။ ဘဒြယာနိကဂိုဏ်း၊
၃။ ဆန္နာဂါရိကဂိုဏ်း၊
၄။ သမိတိက ဂိုဏ်း။ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၀၆။) (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၁၊၁၁၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အာစိဏ္ဏ ၂ မျိုး

အလေ့အကျင့် ၂ မျိုးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အာဇာနည် မြင်းကောင်း ၃ မျိုး

၁။ လျင်မြန်ခြင်းနှင့် ပြည့်စုံသော အာဇာနည်မြင်းကောင်း၊
၂။ အဆင်းနှင့် ပြည့်စုံသော အာဇာနည်မြင်းကောင်း၊
၃။ အလုံးအရပ်နှင့် ပြည့်စုံသော အာဇာနည် မြင်းကောင်း။ (အံ၊၁၊၂၉၁။) (အံ၊၁၊၂၉၄။) (အံ၊မြန်၊၁။၃၁၂။) (အံ၊မြန်၊၁။၃၁၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အာဇာနည် မြင်းကောင်း ၃ မျိုး (တစ်နည်း)

၁။ လျင်မြန်ခြင်းနှင့်သာ ပြည့်စုံ၍ အဆင်း, အလုံး အရပ်နှင့် မပြည့်စုံသော အာဇာနည်မြင်း၊
၂။ လျင်မြန်ခြင်းနှင့်လည်းကောင်း အဆင်းနှင့် လည်းကောင်း ပြည့်စုံ၍ အလုံးအရပ်နှင့် မပြည့်စုံသော အာဇာနည်မြင်း၊
၃။ လျင်မြန်ခြင်း အဆင်း အလုံးအရပ် သုံးမျိုးလုံးနှင့် ပြည့်စုံသော အာဇာနည်မြင်း။ (အံ၊၃၊၂၀၀။) (အံ၊မြန်၊၃။၂၀၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အာဇာနည် မြင်းကောင်း ၄ မျိုး

၁။ နှင်တံ (ကြိမ်လုံး) ၏ အရိပ်ကို မြင်ရုံမျှဖြင့် ထိတ်လန့်လျက် အတုန့်ပြုသော မြင်းအာဇာနည်၊
၂။ နှင်တံ(ကြိမ်လုံး)၏ အရိပ်ကို မြင်ရုံမျှဖြင့် မထိတ် လန့်မူ၍ အမွှေးကျွတ်အောင် ရိုက်နှက်မှ ထိတ်လန့်လျက် အတုန့်ပြုသော မြင်းအာဇာနည်း၊
၃။ နှင်တံ၏ အရိပ်မြင်ရုံမျှဖြင့်လည်း မထိတ်လန့်၊ အမွှေးကျွတ်အောင် ရိုက်နှက်သော်လည်း မထိတ်လန့်မူ၍ အရေစုပ်အောင် ရိုက်နှက်မှသာ ထိတ်လန့်လျက် အတုန့်ပြုသော မြင်း အာဇာနည်၊
၄။ နှင်တံ၏ အရိပ်မြင်ရုံမျှဖြင့်လည်း မထိတ်လန့်, အမွှေးကျွတ်အောင် ရိုက်သော်လည်း မထိန့်လန့် အရေစုပ်အောင် ရိုက်သော်လည်း မထိတ်လန့်မူ၍ အရိုး ပေါက်အောင် ရိုက်မှ ထိတ်လန့်လျက် အတုန့်ပြုသော မြင်းအာဇာနည်။ (အံ၊၁၊၄၂၉။) (အံ၊မြန်၊၁။၄၄၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အာဇာနည် မြင်းကောင်း အင်္ဂါ ၄ မျိုး

၁။ အဆင်းနှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၂။ ခွန်အားဗလနှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၃။ လျင်မြန်ခြင်းနှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၄။ အလုံးအရပ် အနံအဝန်းနှင့် ပြည့်စုံခြင်း။ (အံ၊၁၊၅၇၂-၅၇၃။) (အံ၊မြန်၊၁။၅၈၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အာဇာနည် ယောကျ်ားကောင်း ၄ မျိုး

၁။ ဤမည်သော ရွာ နိဂုံး၌ ယောကျ်ားသည် လည်းကောင်း, မိန်းမသည်လည်းကောင်း ဆင်းရဲဒုက္ခရောက်လျက် သေဆုံး၏ဟူသော အသံကို ကြားရုံမျှဖြင့် သံဝေဂရပြီး တရားအားထုတ်သဖြင့် ထိုးထွင်း၍ သိကာ မဂ်ဖိုလ်နိဗ္ဗာန်ကို မျက်မှောက်ပြုသော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၂။ ဤမည်သော ရွာ နိဂုံး၌ ယောကျ်ားသည်လည်းကောင်း မိန်းမသည်လည်းကောင်း ဆင်းရဲဒုက္ခရောက်လျက် သေဆုံး၏ဟူသော အသံကို မကြားဘဲ ကိုယ်တိုင် တွေ့မြင်လိုက်ရ သဖြင့် သံဝေဂရပြီး တရားအားထုတ် သောကြောင့် ထိုးထွင်းသိကာ မဂ်ဖိုလ်နိဗ္ဗာန်ကို မျက်မှောက်ပြုသော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၃။ ဤမည်သော ရွာနိဂုံး၌ ယောကျ်ားသည်လည်းကောင်း မိန်းမသည်လည်းကောင်း ဒုက္ခရောက်လျက် သေဆုံး၏ဟူသော အသံကိုလည်း မကြား, ကိုယ်တိုင်လည်း မတွေ့မြင်ရသော်လည်း မိမိ၏ ဆွေမျိုးသားချင်းများ ကွယ်လွန်အနိစ္စ ရောက်သောအခါ သံဝေဂရပြီး တရားအားထုတ် သဖြင့် မဂ်ဖိုလ်နိဗ္ဗာန် မျက်မှောက်ပြုသော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၄။ ဤမည်သော ရွာနိဂုံး၌ ယောကျ်ား သည်လည်းကောင်း မိန်းမသည်လည်းကောင်း ဆင်းရဲဒုက္ခရောက်လျက် သေဆုံး၏ဟူသော အသံကို မကြား, ကိုယ်တိုင်လည်း မတွေ့မြင် ဆွေမျိုးသားချင်းတို့သည်လည်း မကွယ်လွန် သို့သော် မိမိကိုယ်တိုင် ပြင်းထန်သော ရောဂါ ဝေဒနာကို ခံစားရသဖြင့် သံဝေဂရပြီး တရားအားထုတ်သောကြောင့် မဂ်ဖိုလ်နိဗ္ဗာန်ကို မျက်မှောက်ပြုသော ပုဂ္ဂိုလ်။ (အံ၊၁၊၄၃၁။) (အံ၊မြန်၊၁။၄၃၀-၄၃၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အာဇာနည်ပုဂ္ဂိုလ် ၆ ယောက်

ခြင်္သေ့၏ဟိန်းဟောက်သံကို မကြောက်သော ပုဂ္ဂိုလ် ၆ မျိုးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အာဇာနည်မြင်း အင်္ဂါ ၃ ပါး

၁။ အဆင်းနှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၂။ ခွန်အားနှင့် ပြည့်ခြင်း၊
၃။ လျင်မြန် ခြင်းနှင့် ပြည့်စုံခြင်း။ (အံ၊၁၊၂၄၆-၂၄၇-၂၄၈။) (အံ၊မြန်၊၁။၂၆၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အာဇာနည်မြင်းကောင်း အင်္ဂါ ၄ မျိုး (တစ်နည်း)

၁။ ဖြောင့်မတ်ခြင်း၊
၂။ လျင်မြန်ခြင်း၊
၃။ သည်းခံခြင်း၊
၄။ အကျင့်ကောင်းခြင်း။ (အံ၊၁၊၄၂၈။) (အံ၊မြန်၊၁။၄၄၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အာဇာနည်ယောကျ်ားကောင်း ၃ မျိုး

၁။ လျင်မြန်ခြင်းနှင့် ပြည့်စုံသော အာဇာနည် ယောကျ်ားကောင်း၊
၂။ အဆင်းနှင့် ပြည့်စုံသော အာဇာနည် ယောကျ်ားကောင်း၊
၃။ အလုံးအရပ်နှင့် ပြည့်စုံသော အာဇာနည် ယောကျ်ားကောင်း။ (အံ၊၁၊၂၉၁။) (အံ၊၁၊၂၉၄။) (အံ၊မြန်၊၁။၃၁၂။) (အံ၊မြန်၊၁။၃၁၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အာဇီဝ၀ိပတ္တိကြောင့် သင့်သော အာပတ် ၆ ပါး

၁။ ထင်ရှားမရှိသော ဈာန်မဂ်ဖိုလ်တရားကို ဝါကြွား၍ ပြောဆိုအံ့၊ ပါရာဇိကအာပတ်သို့ ရောက်ခြင်း၊
၂။ အသက်မွေးမှု ဟူသော အကြောင်းကြောင့် အောင်သွယ်ခြင်းသို့ ရောက်အံ့၊ သံဃာဒိသိသ်အာပတ် သင့်ရောက်ခြင်း၊
၃။ အသက်မွေးမှုဟူသော အကြောင်းကြောင့် သင်၏ ကျောင်း၌ နေသော ရဟန်းသည် ရဟန္တာ တည်းဟု ပြောအံ့၊ အပြောခံရသူ သိမူ ထုလ္လစ္စဉ်းအာပတ် သင့်ရောက်ခြင်း၊
၄။ အသက်မွေးမှု ဟူသော အကြောင်းကြောင့် ရဟန်းယောကျ်ားသည် မွန်မြတ်သော ဘောဇဉ်ကို တောင်း၍ စားအံ့၊ ပါစိတ်အာပတ် သင့်ရောက်ခြင်း၊
၅။ အသက်မွေးမှုဟူသော အကြောင်းကြောင့် ရဟန်းမသည် မွန်မြတ်သော ဘောဇဉ်ကို တောင်း၍ စားအံ့၊ ပါဋိဒေသနီအာပတ် သင့်ရောက်ခြင်း၊
၆။ အသက်မွေးမှုဟူသော အကြောင်းကြောင့် ဟင်းထမင်းကို မနာဖျားဘဲ တောင်း၍ စားအံ့၊ ဒုက္ကဋ်အာပတ်သို့ သင့်ရောက်ခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၁၇၈။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၂၅၉-၂၆၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အာဇီဝဋ္ဌမကသီလ ၈ ပါး

၁။ သူတစ်ပါးအသက် သတ်ခြင်းမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၂။ သူ့ဥစ္စာ ခိုးယူခြင်းမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၃။ သူတစ်ပါးသားမယားကို ပြစ်မှားခြင်းမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်းဟု ဆိုအပ်သော ကောင်းစွာ စင်ကြယ်သော ကာယသုစရိုက် သုံးပါး၊
၄။ လိမ်ညာ၍ ပြောခြင်းမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၅။ ချောပစ်ကုန်းတိုက်ခြင်းမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၆။ ရုန့်ရင်းကြမ်းတမ်းသော စကားကို ပြောဆိုခြင်းမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၇။ ပြိန်ဖျင်းသော စကားကို ပြောဆိုခြင်းမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်းဟု ဆိုအပ်သော ကောင်းစွာ စင်ကြယ်သော ဝစီသုစရိုက် လေးပါး၊
၈။ ကောင်းစွာ စင်ကြယ်သော အသက်မွေးမှုရှိခြင်း ပေါင်း ရှစ်ပါး။ (ဝိသုဒ္ဓိ၊ဋီ၊၁၊၃၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အာဏတ္တိနိယာမက အင်္ဂါ ၆ ပါး

၁။ဝတ္ထု- သတ်အပ်သော သတ္တဝါ၊
၂။ ကာလ- နံနက် ညနေ စသော သတ်ရမည့် အချိန်ကာလ၊
၃။ ဩကာသ- ရွာ နိဂုံး တော လမ်းဆုံစသော သတ်ရမည့် နေရာ၊
၄။ အာဝုဓ- ဓား လှံ စသော သတ်ရမည့် လက်နက်၊
၅။ ဣရိယာပထ- ထိုင်နေစဉ်, အိပ်နေစဉ် စသော သတ်ရမည့် ဣရိယာပုတ်၊
၆။ ကိရိယာဝိသေသ- ထိုးဖောက်ခြင်း, ခုတ်ဖြတ်ခြင်း စသော သတ်ဖြတ်ကြောင်း အမူအရာ ကြိယာအထူး။ (ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၂၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အားတော် ၁၀ ပါး (ဘုရားရှင်၏ အားတော် ၁၀ ပါး)

‘‘ဌာနာဌာနံ ဝိပါကဉ္စ၊ ဉာဏံ သဗ္ဗတ္ထဂါမိနိံ။ အနေကဓာတုယော လောကံ၊ အဓိမုတ္တိဉ္စ ပါဏိနံ။ ။ ‘‘ဇာနာတိ ဣန္ဒြိယာနဉ္စ၊ ပရောပရိယတံ မုနိ။ ဈာနာဒိသံကိလေသာဒိ၊ ဉာဏံ ဝိဇ္ဇတ္တယံ တထာ’’တိ။
မြတ်စွာဘုရားသည် အကြောင်း ဟုတ်သည်ကိုလည်း ဟုတ်သောအားဖြင့် အကြောင်းမဟုတ်သည်ကိုလည်း မဟုတ်သော အားဖြင့် ဟုတ်တိုင်းမှန်စွာ ခွဲခြား၍ သိခြင်း၊
၂။ အတိတ် အနာဂတ် ပစ္စုပ္ပန် ကံတို့၏ အကျိုးတရားကို ဟုတ်တိုင်းမှန်စွာ သိခြင်း၊
၃။ ဂတိငါးပါး (ဘဝငါးမျိုး) သို့ ရောက်ကြောင်း အကျင့် နိဗ္ဗာန်သို့ ရောက်ကြောင်းအကျင့်တို့ကို ဟုတ်တိုင်းမှန်စွာ သိခြင်း၊
၄။ များစွာသော ဓာတ် အမျိုးမျိုးသော ဓာတ်လောကကို ဟုတ်တိုင်းမှန်စွာ သိခြင်း၊
၅။ သတ္တဝါ (သက်ရှိပုဂ္ဂိုလ်) တို့၏ စိတ်ထား အမျိုးမျိုးတို့ကို ဟုတ်တိုင်းမှန်စွာ သိခြင်း၊
၆။ အယုတ်အမြတ် ဖြစ်သော ပုဂ္ဂိုလ်သတ္တဝါတို့၏ ဣန္ဒြေပါရမီ အနုအရင့်တို့ကို ဟုတ်တိုင်းမှန်စွာ သိခြင်း၊
၇။ ဈာန်, ဝိမောက္ခ, သမာဓိ, သမာပတ်တို့၏ ညစ်နွမ်းကြောင်း, ဖြူစင်ကြောင်း ထမြောက်ကြောင်း တို့ကို ဟုတ်တိုင်းမှန်စွာ သိခြင်း၊
၈။ ရှေး၌နေဖူး, ဖြစ်ဖူးသော ဘဝများစွာ ကမ္ဘာများစွာတို့ကို အမျိုး အမည် စသည်တို့နှင့်တကွ အောက်မေ့အမှတ်ရတော်မူနိုင်ခြင်း၊
၉။ ကံအားလျော်စွာ စုတေကြ, ပဋိသန္ဓေ နေကြသော သတ္တဝါ အမျိုးမျိုးတို့ကို ဒိဗ္ဗစက္ခု အဘိညာဉ်ဖြင့် သိမြင်တော် မူခြင်း၊
၁၀။ အာသဝေါတရားတို့၏ ကုန်ခြင်းကြောင့် အရဟတ္တ ဖိုလ်ပညာကို ထူးသော ဉာဏ်ဖြင့် မျက်မှောက်ပြု၍ နေခြင်း။ (မ၊၁၊၉၉။) (အံ၊၃၊၂၈၃၊၂၈၅။) (ဝဇိရ၊၄၁၅။) (မ၊မြန်၊၁။၁၀၇။) (အံ၊မြန်၊၃။၂၈၃၊၂၈၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အားထုတ်ကြောင်း ၃ ပါး

၁။ မဖြစ်ကုန်သေးသော အကုသိုလ်တရားတို့ကို မဖြစ်စေခြင်းငှာ အားထုတ်ခြင်း၊
၂။ မဖြစ်သေးသော ကုသိုလ်တရားတို့ကို ဖြစ်စေခြင်းငှာ အားထုတ်ခြင်း။
၃။ ကိုယ်၌ ဖြစ်သော ဆင်းရဲဝေဒနာတို့ကို သည်းခံနိုင်ခြင်းငှာ အားထုတ်ခြင်း။ (အံ၊၁၊၁၅၁။) (အံ၊မြန်၊၁။၁၇၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အားထုတ်ခြင်း ၄ မျိုး

၁။ စက္ခုန္ဒြေ စသည်ကို စောင့်စည်းရန် အားထုတ်ခြင်း သံဝရပ္ပဓာန၊
၂။ ကာမ ဝိတက် စသည်တို့ကို ပယ်ရန် အားထုတ်ခြင်း ပဟာနပ္ပဓာန၊
၃။ ဗောဇ္ဈင်ကို ပွားရန် အားထုတ်ခြင်း ဘာဝနာပ္ပဓာန၊
၄။ သမာဓိနိမိတ်ကို စောင့်ရှောက်ရန် အားထုတ်ခြင်း အနုရက္ခဏာပ္ပဓာန။ (အံ၊၁၊၃၂၃။) (အံ၊၁၊၃၈၅။) (အံ၊မြန်၊၁။၃၃၈။) (အံ၊မြန်၊၁။၄၀၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အားထုတ်ခြင်း အကြောင်း ၈ ပါး

ထူးသော အဖို့ရှိသော တရား ၈ ပါး၊ ဝိသေသဘာဂိယတရား ၈ ပါးတို့နှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အားထုတ်ခြင်း အကြောင်း ၈ မျိုး

၁။ ငါသည် အမှုကိစ္စတို့ကို ပြုလုပ်ရလိမ့်မည်၊ အမှုကိစ္စ တို့ကို ပြုလုပ်သော ငါ့အား တရားအားထုတ်ရန် မစွမ်းနိုင်၊ ထို့ကြောင့် စောစောကပင် အားထုတ်ဦးမည်ဟု နှလုံးသွင်းလျက် တရားထူးရရန် အားထုတ်ခြင်း၊
၂။ ငါသည် အမှုကိစ္စ တို့ကို ပြုလုပ်ပြီး ဖြစ်၏၊ အလုပ်လုပ်ပြီးသော ငါသည် တရားအားထုတ်ရန် မစွမ်းနိုင်၊ ထို့ကြောင့် စောစောကပင် ကြိုတင်၍ အားထုတ်ဦးမည်ဟု နှလုံးသွင်းလျက် တရားထူးရရန် အားထုတ်ခြင်း၊
၃။ ငါ ခရီးသွားရလိမ့်မည်၊ ခရီးသွားသော ငါသည် တရားအားထုတ်ရန် မစွမ်းနိုင်၊ ထို့ကြောင့် စောစောကပင် ကြိုတင်၍ အားထုတ်ဦးမည်ဟု နှလုံးသွင်းလျက် တရားထူးရရန် အားထုတ်ခြင်း၊
၄။ ငါသည် ခရီးသွားခဲ့ပြီး ဖြစ်၏၊ ထိုခရီးသွားခဲ့ပြီးသော ငါသည် တရားအားထုတ်ရန် မစွမ်းနိုင်၊ ထို့ကြောင့် စောစောကပင် ကြိုတင်၍ အားထုတ် ဦးမည်ဟု နှလုံးသွင်းလျက် တရားထူးရရန် အားထုတ်ခြင်း၊
၅။ ရွာနိဂုံးသို့ ဆွမ်းခံသွားသော ငါသည် ကောင်း, မကောင်းသော ဘောဇဉ်တို့ကို ပြည့်စုံအောင် မရသဖြင့် ပေါ့ပါး၏၊ တရားအားထုတ်ရန် လျောက်ပတ်၏ဟု နှလုံးသွင်းလျက် တရားထူးရရန် အားထုတ်ခြင်း၊
၆။ ရွာနိဂုံးသို့ ဆွမ်းခံသွားသော ငါသည် ကောင်း, မကောင်းသော ဘောဇဉ်တို့ကို ပြည့်စုံအောင် ရခဲ့သဖြင့် အားရှိ၏၊ တရားအားထုတ်ရန် လျောက်ပတ်၏ဟု နှလုံးသွင်းလျက် တရားထူးရရန် အားထုတ်ခြင်း၊
၇။ ငါ့အား အနည်းငယ်မျှသော အနာရောဂါ ဖြစ်၏၊ ထိုအနာရောဂါသည် တိုးပွားရာသော အကြောင်းသည်ရှိ၏၊ ထို့ကြောင့် စောစောကပင် ကြိုတင်၍ အားထုတ် ဦးမည်ဟု နှလုံးသွင်းလျက် တရားထူးရရန် အားထုတ်ခြင်း၊
၈။ ငါသည် အနာရောဂါမှ ထမြောက်ခါစ ဖြစ်၏၊ ထိုအနာရောဂါသည် တစ်ဖန် ပြန်ဖြစ်ရာသော အကြောင်းသည် ရှိ၏၊ ထို့ကြောင့် စောစောကပင် ကြိုတင်၍ အားထုတ်ဦးမည်ဟု နှလုံး သွင်းလျက် တရားထူးရရန် အားထုတ်ခြင်း။ (ဒီ၊၃၊၂၁၂-၂၁၃။) (ဒီ၊၃၊၂၄၇။) (အံ၊၃၊၁၄၉။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၃၅-၂၃၆။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၇၀။) (အံ၊မြန်၊၃။၁၅၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အားထုတ်မှု ပြုခြင်း ၄ မျိုး

၁။ မဖြစ်သေးသော အကုသိုလ်တရားတို့သည် ငါ့အား ဖြစ်ပေါ် ကုန်သော် အကျိုးမဲ့အလို့ငှာ ဖြစ်ကုန်ရာ၏ဟု ကြံ၍ အားထုတ်မှုကို ပြုခြင်း၊
၂။ ငါသည် ဖြစ်ပြီးကုန်သော အကုသိုလ်တရားတို့ကို မပယ်အပ်ကုန်သော် အကျိုးမဲ့အလို့ငှာ ဖြစ်ကုန် ရာ၏ဟု ကြံ၍ အားထုတ်မှုကို ပြုခြင်း၊ ၃ မဖြစ်သေးကုန်သော ကုသိုလ်တရားတို့သည် ငါ့အား မဖြစ်ကုန်သော် အကျိုးမဲ့ ဖြစ်ကုန်ရာ၏ဟု ကြံ၍ အားထုတ်မှုကို ပြုခြင်း၊
၄။ ငါ့အား ဖြစ်ပြီးကုန်သော ကုသိုလ်တရားတို့သည် ချုပ်ငြိမ်းကုန်သော် အကျိုးမဲ့ ဖြစ်ကုန်ရာ၏ဟု ကြံ၍ အားထုတ်မှုကို ပြုခြင်း။ (မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၆၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အားထုတ်အပ်ပြီးသော ကံ ၂ မျိုး

၁။ မြဲသော အကျိုးရှိသော အားထုတ်အပ်ပြီးသော ကံ၊
၂။ မမြဲသော အကျိုးရှိသော အားထုတ်အပ်ပြီးသော ကံ။ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၉၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အာဒါသမုခမင်း ပညာရှိကြောင်း ပြသောဝတ္ထု ၁၄ဝတ္ထု

၁။ နွားပျောက်ဝတ္ထု၊
၂။ ကိုယ်ဝန် ပျက်၍ သားသေဝတ္ထု၊
၃။ မြင်းခြေကျိုးဝတ္ထု၊
၄။ နှီးသမားဝတ္ထု၊
၅။ ရွာစား တစ်ယောက်၏ သတင်းပါးခြင်းဝတ္ထု၊
၆။ ပြည့်တန်ဆာမ၏ သတင်းပါးခြင်းဝတ္ထု၊
၇။ မိန်းမရွယ်၏ သတင်းပါးခြင်းဝတ္ထု၊
၈။ မြွေ၏ သတင်းပါးခြင်းဝတ္ထု၊
၉။ သမင်၏ သတင်းပါးခြင်းဝတ္ထု၊
၁၀။ ခါငှက်၏ သတင်းပါးခြင်းဝတ္ထု၊
၁၁။ ရုက္ခစိုးနတ်တစ်ဦး၏ သတင်းပါးခြင်းဝတ္ထု၊
၁၂။ မြွေမင်း နဂါးမင်းတစ်ဦး၏ဝတ္ထု၊
၁၃။ ရသေ့တစ်ပါး၏ဝတ္ထု၊
၁၄။ ပုဏ္ဏားလုလင်တို့၏ဝတ္ထု။ (ဇာ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၇၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အာဒီနဝဉာဏ် ဖြစ်ရာ ဌာန ၅ ပါး

၁။ ဥပ္ပါဒ- ရှေးကံကြောင့် ဤဘဝ၌ ဖြစ်ခြင်းကို ဒုက္ခဟု မြင်ခြင်း၊
၂။ ပဝတ္တ- ထိုအခြင်းအရာ အားဖြင့် ဖြစ်ပေါ်လာသော ခန္ဓာကိုယ်၏ ဖြစ်ခြင်းကို ဒုက္ခဟု မြင်ခြင်း၊
၃။ နိမိတ္တ- အလုံးစုံသော သင်္ခါရနိမိတ်ကို ဒုက္ခဟု မြင်ခြင်း၊
၄။ အာယူဟန- နောက်ဘဝ၌ ပဋိသန္ဓေနေရခြင်း၏ အကြောင်းဖြစ်သော ကံကို ဒုက္ခဟု မြင်ခြင်း၊
၅။ ပဋိသန္ဓိ- နောက်ဘဝ၌ တစ်ဖန် ဖြစ်ရခြင်းကို ဒုက္ခဟု မြင်ခြင်း။ (ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၁။၂၄၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အာဒေသနာဝိဓာ ၄ ပါး

၁။ နိမိတ်ဖြင့် ‘‘သင်၏ စိတ်သည် ဤသို့ ကြံနေ၏’’ဟု ညွန်၏။ ထိုသူသည် များစွာ ဟောစေကာမူ ဟောသည့်အတိုင်းသာလျှင် မှန်၏။ အမှားမရှိ၊
၂။ နိမိတ်ဖြင့် မဟော၊ လူဘီလူးနတ်တို့၏ အသံကြား၍ ‘‘သင်၏ စိတ်သည် ဤသို့ ကြံနေ၏’’ဟု တိုက်ရိုက် ဟော၏။ ထိုသူသည် များစွာ ဟောစေကာမူ ဟောသည့်အတိုင်းသာလျှင် မှန်၏။ အမှားမရှိ၊
၃။ နိမိတ်ဖြင့်လည်း မဟော၊ အသံကို နားထောင်၍လည်း မဟော၊ ကြံစည်သူ၏ ပျံ့လွင့်သော အကြံအစည်ကြောင့် ဖြစ်သည့်အသံကို ကြား၍ ‘‘သင်၏ စိတ်သည် ဤသို့ ကြံနေ၏’’ဟု တိုက်ရိုက်ဟော၏။ ထိုသူသည် များစွာ ဟောစေကာမူ ဟောသည့်အတိုင်းသာလျှင် မှန်၏။ အမှားမရှိ၊
၄။ နိမိတ်ဖြင့်လည်း မဟော, အသံကို နားထောင်၍လည်း မဟော, ပျံ့လွင့်သော အကြံအစည်ကြောင့်ဖြစ်သော အသံကိုလည်း နားမထောင်၊ ဝိတက် ဝိစာရမှ ကင်းသော သမာဓိစိတ်ဖြင့် သူတစ်ပါး၏ စိတ်ကို ပိုင်းခြား၍ ဤ (ဘာဝနာ) စိတ်၏ အခြားမဲ့၌ ဤမည်သော (ပဌမဈာန်) စိတ်သည် ဖြစ်လတ္တံ့’’ ဟု သိ၏၊ တိုက်ရိုက်ဟော၏၊ ထိုသူသည် များစွာ ဟောစေကာမူ ဟောသည့်အတိုင်းသာလျှင် မှန်၏။ အမှားမရှိ။ (ဒီ၊၃၊၈၅။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၉၁-၉၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အာနန္တရိကကံ ၅ ပါး

၁။ အမိကို သတ်ခြင်း၊
၂။ အဖကို သတ်ခြင်း၊
၃။ ရဟန္တာကို သတ်ခြင်း၊
၄။ ပြစ်မှားသော စိတ်ဖြင့် ဘုရားရှင်အား သွေးစိမ်းတည်အောင် (သွေးခြည်ဥအောင်) ပြုခြင်း၊
၅။ သံဃာသင်းခွဲခြင်း။ (အဘိ၊ဝိ၊၃၉၂။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၂။၄၉၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အာနန္ဒာမထေရ် တောင်းသော ဆု ၄ မျိုး

၁။ ဘုရားရှင်သည် တပည့်တော် လက်ခံထားသော ပင့်ဖိတ်ရာသို့ ကြွတော်မူအံ့၊
၂။ တိုင်း, ဇနပုဒ်တစ်ပါးမှ လာကုန်သော ဘုရားဖူးပရိသတ်ကို လာရောက်သော ခဏ၌ပင် ဘုရားရှင်ကို ဖူးမြင်စေခွင့် ရအံ့၊
၃။ တပည့်တော်အား ယုံမှား သံသယဖြစ်သော ခဏ၌ပင် ဘုရားရှင်ထံ ချဉ်းကပ်ခွင့် ရအံ့၊
၄။ ဘုရားရှင်သည် တပည့် တော်၏ မျက်ကွယ်၌ ဟောကြားအပ်သော တရားကို ပြန်လာ၍ တပည့်တော်အား ဟောကြား တော်မူအံ့၊ တပည့်တော်သည် ဘုရားရှင်ကို လုပ်ကြွေးပြုစုမည်။ (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၃။) (အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၄၉။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊မြန်၊၂။၂၄-၂၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အာနန္ဒာမထေရ် တောင်းသော ဆု ၈ မျိုး

၁။ ဘုရားရှင်သည် မိမိရအပ်သော ကောင်းမြတ်သော သင်္ကန်းကို တပည့်တော်အား ပေးတော်မမူအံ့၊
၂။ ဘုရားရှင်သည် မိမိရအပ်သော ကောင်း မြတ်သော ဆွမ်းကို တပည့်တော်အား ပေးတော်မမူအံ့၊
၃။ ဘုရားရှင်သည် ဂန္ဓကုဋီ တစ်ကျောင်းတည်း၌ တပည့်တော်အား နေခွင့် ပေးတော်မမူအံ့၊
၄။ ဘုရားရှင်သည် ပင့်ဖိတ် ရာသို့ တပည့်တော်ကို ခေါ်ယူ၍ သွားတော်မမူအံ့၊
၅။ ဘုရားရှင်သည် တပည့်တော် လက်ခံ ထားသော ပင့်ဖိတ်ရာသို့ ကြွတော်မူအံ့၊
၆။ တိုင်း, ဇနပုဒ်တစ်ပါးမှ လာကုန်သော ဘုရားဖူး ပရိသတ်ကို လာရောက်သော ခဏ၌ပင် ဘုရားရှင်ကို ဖူးစေခွင့် ရအံ့၊
၇။ တပည့်တော်အား ယုံမှားသံသယဖြစ်သော ခဏ၌ပင် ဘုရားရှင်ထံ ချဉ်းကပ်ခွင့် ရအံ့၊
၈။ တပည့်တော်၏ မျက်ကွယ်၌ ဟောကြားအပ်သော တရားကို ပြန်လာ၍ တပည့်တော်အား ဟောကြားတော်မူအံ့၊ တပည့်တော်သည် ဘုရားရှင်ကို လုပ်ကျွေးမည်။ (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၃။) (ဇာ၊ဋ္ဌ၊၄၊၉၆။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊မြန်၊၂။၂၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အာနန္ဒာမထေရ် ပယ်မြစ်သော ဆု ၄ မျိုး

၁။ ဘုရားရှင်သည် မိမိ ရအပ်သော ကောင်းမြတ်သော သင်္ကန်းကို တပည့်တော်အား ပေးတော်မမူအံ့၊
၂။ ဘုရားရှင်သည် မိမိရအပ်သော ကောင်း မြတ်သော ဆွမ်းကို တပည့်တော်အား ပေးတော်မမူအံ့၊
၃။ ဘုရားရှင်သည် ဂန္ဓကုဋိ တစ်ကျောင်းတည်း၌ တပည့်တော်အား နေခွင့် ပေးတော်မမူအံ့၊
၄။ ဘုရားရှင်သည် ပင့်ဖိတ် ရာသို့ တပည့်တော်ကို ခေါ်ယူ၍ ကြွတော်မမူအံ့ တပည့်တော်သည် ဘုရားရှင်ကို လုပ်ကျွေး ပြုစုပါမည်။ (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၃။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊မြန်၊၂။၂၄။) (အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၄၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အာနန္ဒာမထေရ်၏ ပြည့်စုံခြင်း ၅ ပါး

၁။ အနက်၌ ကျွမ်းကျင်ခြင်း၊
၂။ ပါဠိ၌ ကျွမ်းကျင် ခြင်း၊
၃။ အက္ခရာ၌ ကျွမ်းကျင်ခြင်း၊
၄။ သဒ္ဒါ၌ ကျွမ်းကျင်ခြင်း၊
၅။ ရှေ့နောက် အစီအစဉ်၌ ကျွမ်းကျင်ခြင်း။ (အံ၊၂၊၁၇၆။) (အံ၊မြန်၊၂။၂၂၄-၂၂၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အာနန္ဒာမထေရ်၏ ပြည့်စုံခြင်း ၇ ပါး

၁။ အာဂမသမ္ပဒါ- ပါဠိအာဂုံပြည့်စုံခြင်း၊
၂။ အဓိဂမသမ္ပဒါ- မဂ်ဖိုလ်တရားနှင့်ပြည့်စုံခြင်း၊
၃။ ပုဗ္ဗဟေတုသမ္ပဒါ- ရှေးကောင်းမှုအကြောင်းနှင့် ပြည်စုံခြင်း၊
၄။ အတ္တတ္ထပရိပုစ္ဆာသမ္ပဒါ- မိမိအကျိုးစီးပွား သာသနာတော်၏ ဟုတ်မှန်တိုင်းသော အနက် အဓိပ္ပါယ်ကို မေးမြန်းခြင်းနှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၅။ တိတ္ထဝါသသမ္ပဒါ- ရေဆိပ်ပမာဖြစ်သော ဆရာ့ထံ၌ နေခြင်းသင်ကြားခြင်း နာယူခြင်း၏ ပြည့်စုံခြင်း၊
၆။ ယောနိသော မနသိကာရ သမ္ပဒါ- သင့်သောအကြောင်းအားဖြင့် ဆင်ခြင်ခြင်းနှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၇။ ဗုဒ္ဓူပနိဿယသမ္ပဒါ- ဘုရားဟူသောမှီရာနှင့် ပြည့်စုံခြင်း။ (ဇာဋ္ဌ၊၄။၉၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အာနန္ဒာမထေရ်၏ အံ့ဖွယ် ၄ ပါး

၁။ ရဟန်းပရိသတ်သည် အာနန္ဒာထေရ်ကို ဖူးမြော်ရသဖြင့် လည်းကောင်း ရှင်အာနန္ဒာဟောသော တရားကို နာကြားရသဖြင့်လည်းကောင်း မရောင့်ရဲ နိုင်ခြင်း၊
၂။ ရဟန်းမ ပရိသတ်သည် ရှင်အာနန္ဒာကို ဖူးမြင်ခြင်း၌လည်းကောင်း ရှင်အာနန္ဒာ ဟောသောတရားကို နာရခြင်း၌လည်းကောင်း မရောင့်ရဲနိုင်ခြင်း၊
၃။ လူဒါယကာ ပရိသတ်သည် ရှင်အာနန္ဒာထေရ်ကို ဖူးမြင်ခြင်း၌လည်းကောင်း ရှင်အာနန္ဒာ ဟောသော တရားကို နာရ ခြင်း၌လည်းကောင်း မရောင့်ရဲနိုင်ခြင်း၊
၄။ လူဒါယိကာမ ပရိသတ်သည် ရှင်အာနန္ဒာထေရ်ကို ဖူးမြင်ခြင်း၌လည်းကောင်း ရှင်အာနန္ဒာ ဟောသော တရားကို နာရခြင်း၌လည်းကောင်း မရောင့်ရဲနိုင်ခြင်း၊ ဤကား ရှင်အာနန္ဒာ၏ အံ့ဖွယ်ဂုဏ် လေးပါးတည်း။ (ဒီ၊၂၊၁၁၉။) (အံ၊၁၊၄၄၈။) (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၁၊၁၀၃။) (ဒီ၊မြန်၊၂။၁၃၉။) (အံ၊မြန်၊၁။၄၆၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အာနန္ဒာမထေရ်၏ ဧတဒဂ်ဘွဲ့ ၅ မျိုး

၁။ ပိဋကအကြားအမြင်များသူ- ဗဟုဿုတဧတဒဂ်၊
၂။ ပညာကြီးသူ- ဂတိမန္တဧတဒဂ်၊
၃။ သတိကြီးသူ- သတိမန္တဧတဒဂ်၊
၄။ ပိဋကကို ဆောင်နိုင်သော ဝီရိယအားကြီးသူ- ဓိတိမန္တဧတဒဂ်၊
၅။ ဘုရားရှင်အား အမြဲလုပ်ကျွေးသူ- ဥပဋ္ဌာကဧတဒဂ်။ (အံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၂၃။) (သံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အာနန္ဒာမထေရ်အား ပဋိစ္စသမုပ္ပါဒ်တရား ထင်ရှားပေါ်လွင်ကြောင်း ၄ ပါး

၁။ ပဒုမုတ္တရ ဘုရားရှင် ထံ၌ တောင်းဆု ပြုခဲ့ခြင်းတည်းဟူသော အားကြီးသော မှီရာအကြောင်းနှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၂။ အလေးပြုအပ်သော ဘုရားစသော ဆရာကောင်းတို့ထံ၌ မှီဝဲဆည်းကပ်ရခြင်း၊
၃။ သောတာပန်ပုဂ္ဂိုလ် ဖြစ်ခြင်း၊
၄။ ပိဋကအကြားအမြင် များခြင်း ဗဟုဿုတနှင့် ပြည့်စုံခြင်း။ (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၂၊၇၈။) (သံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၈၃။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊မြန်၊၂။၁၄၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အာနာပါနဿတိ ပွားများရကျိုး ၇ ပါး

၁။ မျက်မှောက်ဘဝ၌ပင် မသေမီ စောစောက အရဟတ္တ ဖိုလ်အကျိုးကို ရရှိနိုင်, ပြီးစီးနိုင်ခြင်း၊
၂။ ထိုသို့ မရနိုင် မပြီးစီးစေနိုင်မူ သေခါနီးအခါ၌ အရဟတ္တဖိုလ်အကျိုးကို ရရှိနိုင် ပြီးစီးနိုင်ခြင်း၊
၃။ ထိုသို့ မရနိုင်ခဲ့မူ အောက်ပိုင်း သံယောဇဉ် ငါးပါးတို့ ကုန်ခြင်းကြောင့် အသက်တမ်းအလယ်၌ အရဟတ္တဖိုလ်သို့ ရောက်၍ ပရိနိဗ္ဗာန် ပြုရသော အန္တရာပရိနိဗ္ဗာယီမည်သော အနာဂါမ် ဖြစ်နိုင်ခြင်း၊
၄။ ယင်းသို့ မဖြစ်ခဲ့လျှင် အသက်တမ်း၏ ထက်ဝက်ကို လွန်လျက် အရဟတ္တဖိုလ်သို့ ရောက်၍ ပရိနိဗ္ဗာန်ပြုရသော ဥပဟစ္စပနိဗ္ဗာယီမည်သော အနာဂါမ် ဖြစ်နိုင်ခြင်း၊
၅။ ယင်းသို့ မဖြစ်ခဲ့လျှင် ပယောဂလုံ့လ မပါဘဲ (အရဟတ္တဖိုလ်သို့ ရောက်လျက်) ပရိနိဗ္ဗာန်ပြုရသော အသင်္ခါရပရိနိဗ္ဗာယီ မည်သော အနာဂါမ် ဖြစ်နိုင်ခြင်း၊
၆။ ယင်းသို့ မဖြစ်ခဲ့လျှင် ပယောဂလုံ့လနှင့် တကွ (အရဟတ္တဖိုလ်သို့ ရောက်လျက်) ပရိနိဗ္ဗာန်ပြုရသော သသင်္ခါရပရိနိဗ္ဗာယီမည်သော အနာဂါမ် ဖြစ်နိုင်ခြင်း၊
၇။ ယင်းသို့ မဖြစ်လျှင် အထက်အထက်ဘုံသို့ အဆင့်ဆင့် တက်၍ (အကနိဋ္ဌဘုံသို့ ရောက်လျက် အရဟတ္တဖိုလ်သို့ ရောက်သော) ဥဒ္ဓံသောတ အကနိဋ္ဌဂါမီမည်သော အနာဂါမ် ဖြစ်နိုင်ခြင်း။ (သံ၊၃၊၂၇၃။) (သံ၊မြန်၊၃။၂၇၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အာနာပါနဿတိကို မှီဝဲသည်ရှိသော် ရဟန္တာ လျင်မြန်စွာ ဖြစ်ကြောင်း တရား ၅ ပါး

၁။ အမှုသစ် အားထုတ်မှု နည်းပါးခြင်း၊
၂။ အစားအသောက် နည်းပါး၍ ဝမ်းရေးကို အားမထုတ်ခြင်း၊
၃။ အအိပ်နည်း၍ နိုးကြားမှု၌ အားထုတ်ခြင်း၊
၄။ အကြားအမြင်များ၍ တရားတော်ကို များစွာ ကြားနာဖူးခြင်း၊
၅။ ကိလေသာမှ လွတ်မြောက်သော အရဟတ္တဖိုလ်စိတ်ကို ဆင်ခြင်ခြင်း။ (အံ၊၂၊၁၀၅။) (အံ၊မြန်၊၂။၁၂၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အာနာပါနဿတိကို မှီဝဲသည်ရှိသော် ရဟန္တာ လျင်မြန်စွာ ဖြစ်ကြောင်း တရား ၅ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ အမှုသစ်ကို အားထုတ်မှု နည်းပါးခြင်း၊
၂။ အစားအသောက် နည်းပါး၍ ဝမ်းရေးကို အားမထုတ်ခြင်း၊
၃။ အအိပ်နည်း၍ နိုးကြားမှု၌ အားထုတ်ခြင်း၊
၄။ တော၌ နေခြင်း၊
၅။ ကိလေသာမှ လွတ်မြောက်သော အရဟတ္တဖိုလ်စိတ်ကို ဆင်ခြင်ခြင်း။ (အံ၊၂၊၁၀၆။) (အံ၊မြန်၊၂။၁၃၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အာနာပါနဿတိကို မှီဝဲသည်ရှိသော် ရဟန္တာ လျင်မြန်စွာ ဖြစ်ကြောင်းတရား ၅ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ အမှုသစ်အားထုတ်မှု နည်းပါးခြင်း၊
၂။ အစားအသောက် နည်းပါး၍ ဝမ်းရေးကို အားမထုတ်ခြင်း၊
၃။ အအိပ်နည်း၍ နိုးကြားမှု၌ အားထုတ်ခြင်း၊
၄။ အလိုနည်းမှုနှင့် စပ်သော စကားစသည်ကို အလိုရှိတိုင်း ပြောဆိုခြင်း၊
၅။ ကိလေသာမှ လွတ်မြောက်သော အရဟတ္တ ဖိုလ်စိတ်ကို ဆင်ခြင်ခြင်း။ (အံ၊၂၊၁၀၆။) (အံ၊မြန်၊၂။၁၂၉-၁၃၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အာနာပါနဿတိသမာဓိ ညစ်နွမ်းကြောင်း (တတိယ ဥပက္ကိလေသ) ၆ ပါး

၁။ တွေ့ထိရာဌာနကို လွန်၍ ဖြစ်သော စိတ်၊
၂။ တွေ့ထိရာ ဌာနကို တောင့်တသော စိတ်၊
၃။ ဝီရိယလျော့သဖြင့် တွန့်ဆုတ်သော စိတ်၊
၄။ အလွန် ချီးမြှင့်အားထုတ်သော စိတ်၊
၅။ အလွန် ညွတ်သော စိတ်၊
၆။ အလွန် မညွတ်သော စိတ်။ (ပဋိသံ။၁၆၄-၁၆၅။) (ပဋိသံ၊မြန်။၂၁၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အာနာပါနဿတိသမာဓိ ညစ်နွမ်းကြောင်း (ဒုတိယ ဥပက္ကိလေသ) ၆ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ နိမိတ်ကို ဆင်ခြင်သော ပုဂ္ဂိုလ်၏ ဝင်သက်၌ ပျံ့လွင်သော စိတ်၊
၂။ ဝင်သက်ကို ဆင်ခြင်သော ပုဂ္ဂိုလ်၏ နိမိတ်၌ တုန်လှုပ်သော စိတ်၊
၃။ နိမိတ်ကို ဆင်ခြင်သော ပုဂ္ဂိုလ်၏ ထွက်သက်၌ ပျံ့လွင့်သော စိတ်၊
၄။ ထွက်သက်၌ ဆင်ခြင်သော ပုဂ္ဂိုလ်၏ နိမိတ်၌ တုန်လှုပ်သော စိတ်၊
၅။ ဝင်သက်ကို ဆင်ခြင်သော ပုဂ္ဂိုလ်၏ ထွက်သက်၌ ပျံ့လွင့်သော စိတ်၊
၆။ ထွက်သက်ကို ဆင်ခြင်သော ပုဂ္ဂိုလ်၏ ဝင်သက်၌ တုန်လှုပ်သော စိတ်။ (ပဋိသံ။၁၆၄။) (ပဋိသံ၊မြန်။၂၁၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အာနာပါနဿတိသမာဓိ ညစ်နွမ်းကြောင်း (ပဌမ ဥပက္ကိလေသ) ၆ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ ဝင်သက်သို့ အစဉ်လိုက်သော သတိ၊
၂။ ထွက်သက်သို့ အစဉ်လိုက်သော သတိ၊
၃။ အတွင်းသန္တာန်၌ ပျံ့လွင့်ခြင်းကို တောင့်တသော သတိ၊
၄။ အပသန္တာန်၌ ပျံ့လွင့်ခြင်းကို တောင့်တသော သတိ၊
၅။ ဝင်သက်ဖြင့် နှိပ်စက်အပ်သော ပုဂ္ဂိုလ်အား ထွက်သက်ကို ရခြင်း၏ တပ်မက်သော သတိ၊
၆။ ထွက်သက်ဖြင့် နှိပ်စက်အပ်သော ပုဂ္ဂိုလ်အား ဝင်သက်ကို ရခြင်း၌ တပ်မက်သော သတိ။ (ပဋိသံ။၁၆၃-၁၆၄။) (ပဋိသံ၊မြန်။၂၀၉-၂၁၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အာနေဉ္ဇသမာပတ်နှင့် လျော်သော အကျင့် ၃ မျိုး

၁။ ပစ္စုပ္ပန် တမလွန်၌ ဖြစ်ကုန်သော ကာမဂုဏ်, ကာမသညာ အကုသိုလ်တရားတို့သည် သာသနာတော်၌ မြတ်သော အကျင့်ကို ကျင့်ကုန်သော သူတို့၏ အန္တရာယ်ဖြစ်ကြောင်းကို ကောင်းစွာ သိသော အရိယာတပည့်သား၏ ကာမလောကကို နှိပ်ကွပ်လွှမ်းမိုး၍ ပြန့်ပြောသော မြတ်သော ဈာန်စိတ်ဖြင့် နေထိုင်သော အကျင့်၊
၂။ ပစ္စုပ္ပန် တမလွန် မျက်မှောက်မျက်ကွယ် ကာမဂုဏ်, ကာမသညာ, ရုပ်တရား တို့သည် မမြဲဟု အမြဲ နှလုံးသွင်း ပွားများအားထုတ်သော အရိယာတပည့်သား၏ မြတ်သော အကျင့်၊
၃။ ပစ္စုပ္ပန် တမလွန် မျက်မှောက် မျက်ကွယ် ဖြစ်ကုန်သော ကာမဂုဏ်, ကာမသညာ, ရုပ်နှင့် ရုပ်တို့ကို စွဲ၍ ဖြစ်သော အမှတ်သညာ သဘောတရားတို့သည် မမြဲဟု နှလုံးသွင်း ဆင်ခြင် ပွားများ အားထုတ်သော အရိယာတပည့်သား၏ မြတ်သော အကျင့်။ (မ၊၃၊၄၉။) (မ၊မြန်၊၃။၅၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အာပတ္တာဓိကရုဏ်းကြောင့် သင့်သော အာပတ် ၄ မျိုး

၁။ ရဟန်းမသည် သိလျက် ပါရာဇိက အာပတ်ကို ဖုံးလွှမ်းအံ့၊ ပါရာဇိကအာပတ်သို့ ရောက်၏၊
၂။ ယုံမှားရှိသည် ဖြစ်၍ လွှမ်းအံ့၊ ထုလ္လစ္စဉ်းအာပတ်သို့ ရောက်၏၊
၃။ ရဟန်းယောကျ်ားသည် သံဃာဒိသိသ် အာပတ်ကို ဖုံးလွှမ်းအံ့၊ ပါစိတ်အာပတ်သို့ ရောက်၏၊
၄။ အကျင့်ပျက်စီးခြင်း (အာစာရ ဝိပတ္တိ။)ကို ဖုံးလွှမ်းအံ့၊ ဒုက္ကဋ်အာပတ်သို့ ရောက်၏။ (ဝိ၊၅၊၁၈၀။) (ဝိ၊၅၊၂၆၈။) (ဝိ၊မြန်၊၅။ ၂၆၄။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၃၆၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အာပတ္တာဓိကရုဏ်းကို ငြိမ်းစေသော သမထ ၃ မျိုး

၁။ သမ္မုခါဝိနည်းသမထ၊
၂။ ပဋိညာကရဏ သမထ၊
၃။ တိဏဝတ္ထာရကသမထ (သမထ ၇ ပါးကို ကြည့်)။ (ဝိ၊၅၊၁၉၅။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၂၅။) (အံ၊ဋီ၊၃၊၂၀၁။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၂၈၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အာပတ္တာဓိကရုဏ်းကို တားမြစ်ခြင်းဖြင့် တားမြစ်အပ်သော သမထ ၃ ပါး

၁။ သမ္မုခါ ဝိနယ သမထ၊
၂။ ပဋိညာတကရဏ သမထ၊
၃။ တိဏဝတ္ထာရက သမထ (သမထ ၇ ပါးကို ကြည့်)။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၄၊၁၉၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အာပတ္တာဓိကရုဏ်းကို မငြိမ်းစေနိုင်သော သမထ ၄ ပါး

၁။ ယေဘုယျသိကာ သမထ၊
၂။ သတိဝိနယ သမထ၊
၃။ အမူဠှဝိနယ သမထ၊
၄။ တဿပါပိယသိကာ သမထ (သမထ ၇ ပါးကို ကြည့်) ။ (ဝိ၊၅၊၁၉၈။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၂၈၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အာပတ္တာဓိကရုဏ်းနှင့် ကိစ္စာဓိကရုဏ်းတို့ ငြိမ်းအေးကြောင်း သမထ ၃ ပါး

၁။ သမ္မုခါဝိနယ သမထ၊
၂။ ပဋိညာတကရဏသမထ၊
၃။ တိဏဝတ္ထာရကသမထ(သမထ ၇ ပါးကို ကြည့်)။ (ဝိ၊၅၊၁၉၆။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၂၈၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အာပတ္တာဓိကရုဏ်းနှင့် ဆက်ဆံသော သမထ ၃ ပါး

၁။ သမ္မုခါဝိနယသမထ၊
၂။ ပဋိညာတကရဏ သမထ၊
၃။ တိဏဝတ္ထာရကသမထ(သမထ ၇ ပါးကို ကြည့်)။ (ဝိ၊၅၊၁၈၆။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၂၇၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အာပတ္တာဓိကရုဏ်းနှင့် တူသော အဖို့ရှိသော သမထ ၃ ပါး

၁။ သမ္မုခါဝိနယသမထ၊
၂။ ပဋိညာတ ကရဏ သမထ၊
၃။ တိဏဝတ္ထာရကသမထ။ (ဝိ၊၅၊၁၈၆။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၂၇၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အာပတ္တာဓိကရုဏ်းနှင့် မဆက်ဆံသော သမထ ၄ ပါး

၁။ ယေဘုယျသိကာသမထ၊
၂။ သတိဝိနယ သမထ၊
၃။ အမူဠှဝိနယသမထ၊
၄။ တဿပါပိယသိကာသမထ။ (ဝိ၊၅၊၁၈၆။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၂၇၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အာပတ္တာဓိကရုဏ်းနှင့်ကိစ္စာဓိကရုဏ်းတို့ကို မငြိမ်းစေနိုင်သော သမထ ၄ ပါး

၁။ ယေဘုယျသိကာ သမထ၊
၂။ သတိဝိနယသမထ၊
၃။ အမူဠှဝိနယသမထ၊
၄။ တဿ ပါပိယသိကာသမထ (သမထ ၇ ပါးကို ကြည့်) ။ (ဝိ၊၅၊၁၉၉။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၂၈၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အာပတ္တာဓိကရုဏ်းမှ တစ်ပါးသော အဖို့ရှိသော သမထ ၄ ပါး

၁။ ယေဘုယျသိကာသမထ၊
၂။ သတိဝိနယသမထ၊
၃။ အမူဠှဝိနယသမထ၊
၄။ တဿပါပိယသိကာသမထ။ (ဝိ၊၅၊၁၈၆။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၂၇၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အာပတ် ၂ မျိုး

၁။ ဒေသနာဂါမိနီအာပတ်- ဒေသနာပြောကြား၍ ကုစားအပ်သော ထုလ္လစ္စဉ်း နိဿဂ္ဂိပါစိတ်, သုဒ္ဓပါစိတ်, ဒုက္ကဋ်, ဒုဗ္ဘာသီဟု ဆိုအပ်သော အောက်အာပတ် ငါးဖုံ၊
၂။ ဝုဋ္ဌာန ဂါမိနီအာပတ်- ဝုဋ္ဌာနကံဖြင့် ကုစားအပ်သော ပါရာဇိက သံဃာဒိသိသ်ဟု ဆိုအပ်သော အထက်အာပတ် နှစ်ဖုံ။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၃၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အာပတ် ၂ မျိုး (တစ်နည်း)

၁။ ပေါ့သော လဟုကအာပတ်၊
၂။ လေးသော ဂရုကအာပတ်၊ (တစ်နည်း)
ရုန့်ရင်းသော ဒုဋ္ဌုလ္လအာပတ်၊
၂။ မရုန့်ရင်းသော အဒုဋ္ဌုလ္လအာပတ်၊ (တစ်နည်း)
ကုစားရန် အကြွင်းရှိသော သာဝသေသအာပတ်၊
၂။ ကုစားရန် အကြွင်းမရှိသော အနာဝသေသ အာပတ်။ (အံ၊၁၊၈၇။) (အံ၊မြန်၊၁။၁၀၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အာပတ် ၂ မျိုး (တစ်နည်း) (ဥပသမ္ပဒက္ခန္ဓက၌ ဒွေ အာပတ္တိယော အရ အာပတ် ၂ မျိုး)

၁။ အသက် နှစ်ဆယ် မပြည့်သော ပုဂ္ဂိုလ်ကို ရဟန်းပြုပေးခြင်းကြောင့် ပါစိတ်အာပတ်၊
၂။ ကြွင်းသော အကြောင်းတို့ကြောင့် ဒုက္ကဋ်အာပတ်။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၄၊၁၅၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အာပတ် ၂ မျိုး (တစ်နည်း) (ဥပေါသထက္ခန္ဓက၌ တိေဿာ အာပတ္တိယော အရ အာပတ် ၂ မျိုး)

၁။ သံဃာကွဲပြားခြင်းကို ရှေးရှုသော ရဟန်း၏ ဥပုသ်ပြုခြင်းကြောင့် ထုလ္လစဉ်းအာပတ်၊
၂။ ဥက္ခိတ္တကရဟန်းနှင့်အတူ ဥပုသ်ပြုခြင်းကြောင့် ပါစိတ်အာပတ်၊
၃။ ကြွင်းသော အကြောင်း တို့ကြောင့် ဒုက္ကဋ်အာပတ်။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၄၊၁၅၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အာပတ် ၃ မျိုး (တစ်နည်း) (စမ္မက္ခန္ဓက၌ တိေဿာ အာပတ္တိယော အရ အာပတ် ၃ မျိုး)

၁။ နွားမငယ်ကို သတ်ခြင်းကြောင့် ပါစိတ်အာပတ်၊
၂။ တပ်မက်သော စိတ်ဖြင့် အင်္ဂါ ဇာတ်ကို တို့ထိခြင်းကြောင့် ထုလ္လစ္စဉ်းအာပတ်၊
၃။ ကြွင်းသော အကြောင်းတို့ကြောင့် ဒုက္ကဋ်အာပတ်။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၄၊၁၅၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အာပတ် ၃ မျိုး (တစ်နည်း) (စီဝရက္ခန္ဓက၌ တိေဿာ အာပတ္တိယော အရ အာပတ် ၃ မျိုး)

၁။ သမန်းမြက်, လျှော်မြက်တို့ကို ဝတ်ခြင်းကြောင့် ထုလ္လစ္စဉ်းအာပတ်၊
၂။ ပိုလွန်သော သင်္ကန်းကို ထားခြင်းကြောင့် နိဿဂ္ဂိပါစိတ်အာပတ်၊
၃။ ကြွင်းသော အကြောင်းတို့ကြောင့် ဒုက္ကဋ်အာပတ်။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၄၊၁၅၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အာပတ် ၃ မျိုး (တစ်နည်း) (ဘေသဇ္ဇက္ခန္ဓက၌ တိေဿာ အာပတ္တိယော အရ အာပတ် ၃ မျိုး)

၁။ အင်္ဂါဇာတ်အထက် လက်နှစ်သစ် အတိုင်းအရှည်ရှိသော အရပ်၌ ခွဲစိပ်ခြင်း ကြပ်စီး ခြင်းကို ပြုခြင်းကြောင့် ထုလ္လစ္စဉ်းအာပတ်၊
၂။ ဘောဇ္ဇယာဂုကို စားခြင်းကြောင့် ပါစိတ် အာပတ်၊
၃။ ကြွင်းသော အကြောင်းတို့ကြောင့် ဒုက္ကဋ်အာပတ်။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၄၊၁၅၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အာပတ် ၃ မျိုး (ပဝါရဏက္ခန္ဓက၌ တိေဿာ အာပတ္တိယော အရ အာပတ် ၃ မျိုး)

၁။ သံဃာ ကွဲပြားခြင်းကို ရှေးရှု၍ ပဝါရဏာပြုသော ရဟန်းအား ထုလ္လစ္စဉ်းအာပတ်၊
၂။ ဥက္ခိတ္တက ရဟန်းနှင့် အတူ ပဝါရဏာပြုခြင်းကြောင့် ပါစိတ်အာပတ်၊
၃။ ကြွင်းသော အကြောင်း တို့ကြောင့် ဒုက္ကဋ်အာပတ်။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၄၊၁၅၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အာပတ် ၄ မျိုး

၁။ မိမိနှုတ်ဖြင့် သင့်၍ သူတစ်ပါးနှုတ်ဖြင့် ထသော အာပတ်၊
၂။ သူတစ်ပါး နှုတ်ဖြင့် သင့်၍ မိမိနှုတ်ဖြင့် ထသော အာပတ်၊
၃။ မိမိနှုတ်ဖြင့် သင့်၍ မိမိနှုတ်ဖြင့် ထသော အာပတ်၊
၄။ သူတစ်ပါးနှုတ်ဖြင့် သင့်၍ သူတစ်ပါးနှုတ်ဖြင့် ထသော အာပတ်။ (ဝိ၊၅၊၂၂၄။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၃၁၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အာပတ် ၄ မျိုး (တစ်နည်း)

၁။ ကိုယ်ဖြင့် သင့်၍ နှုတ်ဖြင့် ထသော အာပတ်၊
၂။ နှုတ်ဖြင့် သင့်၍ ကိုယ်ဖြင့် ထသော အာပတ်၊
၃။ ကိုယ်ဖြင့် သင့်၍ ကိုယ်ဖြင့် ထသော အာပတ်၊
၄။ နှုတ်ဖြင့် သင့်၍ နှုတ်ဖြင့် ထသော အာပတ်။ (ဝိ၊၅၊၂၂၄။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၃၁၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အာပတ် ၄ မျိုး (တစ်နည်း)

၁။ အိပ်သော် သင့်၍ နိုးသော် ထသော အာပတ်၊
၂။ နိုးသော် သင့်၍ အိပ်သော် ထသော အာပတ်၊
၃။ အိပ်သော် သင့်၍ အိပ်သော် ထသော အာပတ်၊
၄။ နိုးသော် သင့်၍ နိုးသော် ထသော အာပတ်။ (ဝိ၊၅၊၂၂၄။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၃၁၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အာပတ် ၄ မျိုး (တစ်နည်း)

၁။ စိတ်မရှိသော် သင့်၍ စိတ်ရှိသော် ထသော အာပတ်၊
၂။ စိတ် ရှိသော် သင့်၍ စိတ်မရှိသော် ထသော အာပတ်၊
၃။ စိတ်မရှိသော် သင့်၍ စိတ်မရှိသော် ထသော အာပတ်၊
၄။ စိတ်ရှိသော် သင့်၍ စိတ်ရှိသော် ထသော အာပတ်။ (ဝိ၊၅၊၂၂၄။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၃၁၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အာပတ် ၄ မျိုး (တစ်နည်း)

၁။ အာပတ်သင့်သော် ဒေသနာကြားရသော အာပတ်၊
၂။ ဒေသနာ ကြားသော် သင့်သော အာပတ်၊
၃။ အာပတ်သင့်သော် အာပတ်မှ ထသော အာပတ်၊
၄။ အာပတ်မှ ထသော် သင့်သော အာပတ်။ (ဝိ၊၅၊၂၂၄။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၃၁၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အာပတ် ၄ မျိုး (တစ်နည်း)

၁။ ကံဖြင့် သင့်၍ ကံနှင့် ကင်းသဖြင့် ထသော အာပတ်၊
၂။ ကံနှင့် ကင်း သဖြင့် သင့်၍ ကံဖြင့် ထသော အာပတ်၊
၃။ ကံဖြင့် သင့်၍ ကံဖြင့် ထသော အာပတ်၊
၄။ ကံနှင့် ကင်းသဖြင့် သင့်၍ ကံနှင့် ကင်းသဖြင့် ထသော အာပတ်။ (ဝိ၊၅၊၂၂၄။) (ဝိ၊မြန်၊၅။ ၃၁၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အာပတ် ၄ မျိုး (တစ်နည်း)

၁။ သံဃာ့မျက်ကွယ်၌ သင့်၍ သံဃာ့မျက်ကွယ်၌ ထသော အာပတ်၊
၂။ သံဃာ့မျက်ကွယ်၌ သင့်၍ သံဃာ့မျက်မှောက်၌ ထသော အာပတ်၊
၃။ သံဃာ့ မျက်မှောက်၌ သင့်၍ သံဃာ့မျက်မှောက်၌ ထသော အာပတ်၊
၄။ သံဃာ့မျက်ကွယ်၌ သင့်၍ သံဃာ့ မျက်ကွယ်၌ ထသော အာပတ်။ (ဝိ၊၅၊၂၂၅။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၃၁၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အာပတ် ၄ မျိုး (တစ်နည်း)

၁။ မသိသော် သင့်၍ သိသော် ထသော အာပတ်၊
၂။ သိသော် သင့်၍ မသိသော် ထသော အာပတ်၊
၃။ မသိသော် သင့်၍ မသိသော် ထသော အာပတ်၊
၄။ သိသော် သင့်၍ သိသော် ထသော အာပတ်။ (ဝိ၊၅၊၂၂၅။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၃၁၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အာပတ် ၄ မျိုး (တစ်နည်း)

၁။ ဥပဇ္ဈာယ်ဆရာသာ သင့်၍ အတူနေတပည့် (သဒ္ဓိဝိဟာရိက) မသင့်သော အာပတ်၊
၂။ အတူနေတပည့် (သဒ္ဓိဝိဟာရိက) သာ သင့်၍ ဥပဇ္ဈာယ်ဆရာ မသင့်သော အာပတ်၊
၃။ ဥပဇ္ဈာယ်ဆရာလည်း သင့်၊ အတူနေတပည့် (သဒ္ဓိဝိဟာရိက) လည်း သင့်သော အာပတ်၊
၄။ ဥပဇ္ဈာယ်ဆရာလည်း မသင့်၊ အတူနေတပည့် (သဒ္ဓိ ဝိဟာရိက) လည်း မသင့်သော အာပတ်။ (ဝိ၊မြန်၊၅။၃၁၅။) (ဝိ၊၅၊၂၂၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အာပတ် ၄ မျိုး (တစ်နည်း)

၁။ ဆရာသာ သင့်၍ အနီးနေတပည့် (အန္တေဝါသိက) မသင့်သော အာပတ်၊
၂။ အနီးနေတပည့် (အန္တေဝါသိက) သာ သင့်၍ ဆရာမသင့်သော အာပတ်၊
၃။ ဆရာလည်း သင့်၊ အနီးနေတပည့် (အန္တေဝါသိက) လည်းသင့်သော အာပတ်၊
၄။ ဆရာလည်း မသင့်၊ အနီးနေတပည့် (အန္တေဝါသိက) လည်း မသင့်သော အာပတ်။ (ဝိ၊၅၊၂၂၆။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၃၁၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အာပတ် ၄ မျိုး (တစ်နည်း)

၁။ ယူသော ရဟန်းအား လေး၍ တိုက်တွန်းသော ရဟန်းအား ပေါ့သော အာပတ်၊
၂။ ယူသော ရဟန်းအား ပေါ့၍ တိုက်တွန်းသော ရဟန်းအား လေးသော အာပတ်၊
၃။ ယူသော ရဟန်းရော တိုက်တွန်းသော ရဟန်းပါ လေးသော အာပတ်၊
၄။ ယူသော ရဟန်းရော တိုက်တွန်းသော ရဟန်းပါ ပေါ့သော အာပတ်။ (ဝိ၊၅၊၂၂၇။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၃၁၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အာပတ် ၄ မျိုး (တစ်နည်း) (ခရီးသွားရဟန်းနှင့် ပတ်သက်သော အာပတ် ၄ မျိုး)

၁။ ခရီးသွား (ဂမိက) ရဟန်းသာ သင့်၍ ကျောင်းနေ (အာဝါသိက) ရဟန်း မသင့်သော အာပတ်၊
၂။ ကျောင်းနေ (အာဝါသိက) ရဟန်းသာ သင့်၍ ခရီးသွား (ဂမိက) ရဟန်း မသင့်သော အာပတ်၊
၃။ ခရီးသွား (ဂမိက) ရဟန်းလည်း သင့်၊ ကျောင်းနေ (အာဝါသိက) ရဟန်းလည်း သင့်သော အာပတ်၊
၄။ ခရီးသွား (ဂမိက) ရဟန်းလည်း မသင့်၊ ကျောင်းနေ (အာဝါသိက) ရဟန်းလည်း မသင့်သော အာပတ်။ (ဝိ၊၅၊၂၂၆။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၃၁၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အာပတ် ၄ မျိုး (တစ်နည်း) (ဇနပုဒ်နှင့် စပ်သော အမှု ၄ မျိုး)

၁။ ပစ္စန္တရစ် ဇနပုဒ်၌ အပ်၍ မဇ္ဈိမတိုက် ဇနပုဒ်၌ မအပ်သော အမှု၊
၂။ မဇ္ဈိမတိုက် ဇနပုဒ်၌ အပ်၍ ပစ္စန္တရစ် ဇနပုဒ်၌ မအပ်သော အမှု၊
၃။ ပစ္စန္တရစ် ဇနပုဒ်၌လည်း အပ်၊ မဇ္ဈိမတိုက် ဇနပုဒ်၌လည်း အပ်သော အမှု၊
၄။ ပစ္စန္တရစ် ဇနပုဒ်၌လည်း မအပ်၊ မဇ္ဈိမတိုက်ဇနပုဒ်၌လည်း မအပ်သော အမှု။ (ဝိ၊၅၊၂၂၇။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၃၁၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အာပတ် ၄ မျိုး (တစ်နည်း) (ဇနပုဒ်နှင့် စပ်သော အာပတ် ၄ မျိုး)

၁။ ပစ္စန္တရစ် ဇနပုဒ်တို့၌ သင့်၍ မဇ္ဈိမတိုက် ဇနပုဒ်၌ မသင့်သော အာပတ်၊
၂။ မဇ္ဈိမတိုက် ဇနပုဒ်တို့၌ သင့်၍ ပစ္စန္တရစ်ဇနပုဒ်တို့၌ မသင့်သော အာပတ်၊
၃။ ပစ္စန္တရစ် ဇနပုဒ်၌လည်း သင့် မဇ္ဈိမတိုက် ဇနပုဒ်၌လည်း သင့်သော အာပတ်၊
၄။ ပစ္စန္တရစ် ဇနပုဒ်၌လည်း မသင့် မဇ္ဈိမတိုက် ဇနပုဒ် ၌လည်း မသင့်သော အာပတ်။ (ဝိ၊၅၊၂၂၇။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၃၁၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အာပတ် ၄ မျိုး (တစ်နည်း) (နာဖျားခြင်းနှင့် ပတ်သက်သော အာပတ် ၄ မျိုး)

၁။ နာဖျားသော ရဟန်းသာ သင့်၍ မနာဖျားသော ရဟန်း မသင့်သော အာပတ်၊
၂။ မနာဖျားသော ရဟန်းသာ သင့်၍ နာဖျားသော ရဟန်း မသင့်သော အာပတ်၊
၃။ နာဖျားသော ရဟန်းလည်း သင့်၊ မနာဖျားသော ရဟန်းလည်း သင့်သော အာပတ်၊
၄။ နာဖျားသော ရဟန်းလည်း မသင့်၊ မနာဖျားသော ရဟန်းလည်း မသင့်သော အာပတ်။ (ဝိ၊၅၊၂၂၉။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၃၁၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အာပတ် ၄ မျိုး (တစ်နည်း) (ရွာ၊ တောနှင့် ပတ်သက်သော အာပတ် ၄ မျိုး)

၁။ ရွာ၌ သင့်၍ တော၌ မသင့်သော အာပတ်၊
၂။ တော၌ သင့်၍ ရွာ၌ မသင့်သော အာပတ်၊
၃။ ရွာ၌ လည်းသင့်၊ တော၌လည်း သင့်သော အာပတ်၊
၄။ ရွာ၌လည်း မသင့်၊ တော၌လည်း မသင့်သော အာပတ်။ (ဝိ၊၅၊၂၂၈။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၃၁၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အာပတ် ၄ မျိုး (တစ်နည်း) (သိမ်နှင့် ပတ်သက်သော အာပတ် ၄ မျိုး)

၁။ ဥပစာရသိမ်အတွင်း၌ သင့်၍ အပ၌ မသင့်သော အာပတ်၊
၂။ သိမ်အပ၌ သင့်၍ သိမ်အတွင်း၌ မသင့်သော အာပတ်၊
၃။ သိမ်အတွင်း၌လည်း သင့် အပ၌လည်း သင့်သော အာပတ်၊
၄။ သိမ်အတွင်း၌လည်း မသင့်၊ အပ၌လည်း မသင့်သော အာပတ်။ (ဝိ၊၅၊၂၂၈။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၃၁၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အာပတ် ၄ မျိုး (တစ်နည်း) (အချိန်အခါနှင့် ပတ်သက်သော အာပတ် ၄ မျိုး)

၁။ နံနက် အခါသာ သင့်၍ နေလွဲသော အခါ မသင့်သော အာပတ်၊
၂။ နေလွဲအခါသာ သင့်၍ နံနက်အခါ မသင့်သော အာပတ်၊
၃။ နံနက်အခါလည်း သင့်၊ နေ့လွဲအခါ၌လည်း သင့်သော အာပတ်၊
၄။ နံနက် အခါလည်း မသင့်၊ နေ့လွဲအခါ၌လည်း မသင့်သော အာပတ်။ (ဝိ၊၅၊၂၂၇။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၃၁၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အာပတ် ၄ မျိုး (တစ်နည်း) (အတွင်းအပနှင့် ပတ်သက်သော အာပတ် ၄ မျိုး)

၁။ အတွင်း၌ သင့်၍ အပ၌ မသင့်သော အာပတ်၊
၂။ အပ၌ သင့်၍ အတွင်း၌ မသင့်သော အာပတ်၊
၃။ အတွင်း၌လည်း သင့်၊ အပ၌လည်း သင့်သော အာပတ်၊
၄။ အတွင်း၌လည်း မသင့်၊ အပ၌လည်း မသင့်သော အာပတ်။ (ဝိ၊၅၊၂၂၈။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၃၁၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အာပတ် ၄ မျိုး (တစ်နည်း) (အာဂန္တုကနှင့် ပတ်သက်သော အာပတ် ၄ မျိုး)

၁။ ဧည့်သည် (အာဂန္တု) ရဟန်းသာ သင့်၍ ကျောင်းနေ (အာဝါသိက) ရဟန်းအား မသင့်သော အာပတ်၊
၂။ ကျောင်းနေ (အာဝါသိက) ရဟန်းသာ သင့်၍ ဧည့်သည် (အာဂန္တု) ရဟန်းအား မသင့်သော အာပတ်၊
၃။ ဧည့်သည် (အာဂန္တု) ရဟန်းလည်း သင့်၊ ကျောင်းနေ (အာဝါသိက) ရဟန်းလည်း သင့်သော အာပတ်၊
၄။ ဧည့်သည် (အာဂန္တု) ရဟန်းလည်း မသင့်၊ ကျောင်းနေ (အာဝါသိက) ရဟန်းလည်း မသင့်သော အာပတ်။ (ဝိ၊၅၊၂၂၆။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၃၁၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အာပတ် ၅ မျိုး (မာတိကာနိဒ္ဒေသလာ အာပတ် ၅ မျိုး)

၁။ ပါရာဇိကအာပတ်၊
၂။ သံဃာ ဒိသေသ်အာပတ်၊
၃။ ပါစိတ်အာပတ်၊
၄။ ပါဋိဒေသနီယအာပတ်၊
၅။ ဒုက္ကဋ်အာပတ်။ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၄၂၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အာပတ် ၇ မျိုး

၁။ ပါရာဇိကအာပတ်၊
၂။ သံဃာဒိသိသ်အာပတ်၊
၃။ ထုလ္လစ္စဉ်းအာပတ်၊
၄။ ပါစိတ် အာပတ်၊
၅။ ပါဋိဒေသနီအာပတ်၊
၆။ ဒုက္ကဋ်အာပတ်၊
၇။ ဒုဗ္ဘာသီအာပတ်။ (ဝိ၊၅၊၁၆၄။) (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၄၂၃။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၂၄၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အာပတ် သင့်ရခြင်းအကြောင်း ၆ မျိုး

၁။ အရှက်ကင်းမဲ့သူ ဖြစ်ခြင်း၊
၂။ ဝိနည်း စည်းကမ်း မသိ နားမလည်သူ ဖြစ်ခြင်း၊
၃။ တစ်ဖန်ပူပန်ခြင်းသည် နှိပ်စက်ခံရသူ ဖြစ်ခြင်း၊
၄။ မအပ်သော အရာ၌ အပ်သည်ဟု မှတ်ထင်သူ ဖြစ်ခြင်း၊
၅။ အပ်သော အရာ၌ အပ်သည်ဟု မှတ်ထင်သူ ဖြစ်ခြင်း၊
၆။ သတိမေ့လျော့တတ်သူ ဖြစ်ခြင်း။ (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၁၊၁၉၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အာပတ်ကို ဖြစ်စေတတ်သော စိတ် ၃၂ ပါး

၁။ အကုသိုလ်စိတ် (၁၂) ပါး၊
၂။ မဟာကုသိုလ် စိတ် ၈ ပါး၊
၃။ ကာမာဝစရကြိယာစိတ် (၁၀) ပါး၊
၄။ အဘိညာဉ်ဒွေး။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၃၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အာပတ်စုတို့ကို မပြသော သိက္ခာပုဒ် ပညတ် ၆ မျိုး

၁။ ‘‘ယေဘုယျေန ခါယိတံ အာပတ္တိ ထုလ္လစ္စယဿ’’ အစရှိသော ပဒဘာဇနီ၌ တွေ့မြင်ရသော အာပတ်မျိုးသည် ပဒဘာဇန သိက္ခာပုဒ်၊
၂။ ‘‘နတွေဝ နဂ္ဂေန အာဂန္တဗ္ဗံ၊ ယော အာဂစ္ဆေယျ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿ’’ အစရှိသော အာပတ် မျိုးသည် အန္တရာပတ္တိ သိက္ခာပုဒ်၊
၃။ ‘‘အနုဇာနာမိ ဘိက္ခဝေ ဒိဝါ ပဋိသလ္လီယန္တေန ဒွါရံ သံဝရိတွာ ပဋိသလ္လီယိတုံ’’အစရှိသော ပညတ်ချက်သည် ဝိနီတဝတ္ထု သိက္ခာပုဒ်၊
၄။ ‘‘လောဟိတုပ္ပါဒကော ဘိက္ခဝေ အနုသမ္ပန္နော န ဥပသမ္ပာဒေတဗ္ဗော၊ ဥပသမ္ပန္နော နာသေတဗ္ဗော’’ အစရှိသော ပညတ်ချက်မျိုးသည် ပဋိက္ခေပသိက္ခာပုဒ်၊
၅။ ခန္ဓကတို့၌ ပညတ်အပ်သော ဒုက္ကဋ်, ထုလ္လစ္စဉ်း အာပတ်မျိုးသည် ပညတ္တိသိက္ခာပုဒ်၊
၆။ ‘‘ယာ ပန ဘိက္ခုနီ နစ္စေယျ ဝါ ဂါယေယျ ဝါ ဝါဒေယျ ဝါ ပါစိတ္တိယံ’’ ဤသို့ အစရှိသော အဋ္ဌကထာ၌ မြင်ရသော အာပတ်မျိုးသည်လည်းကောင်း ဝိနည်းကံသည်လည်းကောင်း အဝုတ္တသိဒ္ဓိသိက္ခာပုဒ်။ (ဝဇိရ၊၇၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အာပတ်မသင့်သော ပုဂ္ဂိုလ် ၂ မျိုး

၁။ မြတ်စွာဘုရား၊
၂။ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ။ (ဝိ၊၅၊၂၁၄။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၂၉၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အာပတ်မှ ထကြောင်း အခြင်းအရာ ၂ ပါး

၁။ ကိုယ်ဖြင့် ထခြင်း၊
၂။ နှုတ်ဖြင့် ထခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၂၁၅။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၃၀၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အာပတ်မှ ထကြောင်း အခြင်းအရာ ၃ ပါး

၁။ ကိုယ်ဖြင့် ထခြင်း၊
၂။ နှုတ်ဖြင့် ထခြင်း၊
၃။ ကိုယ် နှုတ် နှစ်ပါးဖြင့် ထခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၂၁၉။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၃၀၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အာပတ်မှ ထကြောင်း အခြင်းအရာ ၃ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ သံဃာ့အလယ်၌ ထခြင်း၊
၂။ ဂိုဏ်းအလယ်၌ ထခြင်း၊
၃။ ပုဂ္ဂိုလ်၏ အထံ၌ ထခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၂၁၉။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၃၀၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အာပတ်မှ ထကြောင်း အခြင်းအရာ ၄ ပါး

၁။ ကိုယ်ဖြင့် ထခြင်း၊
၂။ နှုတ်ဖြင့် ထခြင်း၊
၃။ ကိုယ်နှုတ်ဖြင့် ထခြင်း၊
၄။ ကမ္မဝါစာဖြင့် ထခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၂၂၅။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၃၁၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အာပတ်မှ ထကြောင်း အခြင်းအရာ ၄ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ သံဃာ့အလယ်၌ ထခြင်း၊
၂။ ဂိုဏ်း အလယ်၌ ထခြင်း၊
၃။ ပုဂ္ဂိုလ်အထံ၌ ထခြင်း၊
၄။ လိင် ထင်ရှားဖြစ်မှုဖြင့် ထခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၂၂၅။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၃၁၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အာပတ်သင့်ကြောင်း ၄ မျိုး

၁။ ကိုယ်ကြောင့် အာပတ်သင့်ခြင်း၊
၂။ နှုတ်ကြောင့် အာပတ် သင့်ခြင်း၊
၃။ ကိုယ်နှုတ်ကြောင့် အာပတ်သင့်ခြင်း၊
၄။ ကမ္မဝါစာကြောင့် အာပတ်သင့်ခြင်း။ (ဝဇိရ၊၁၀၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အာပတ်သင့်ကြောင်း ၆ ပါး

၁။ အရှက် မရှိခြင်း၊
၂။ မသိ မိုက်မဲခြင်း၊
၃။ ကုက္ကုစ္စ နှိပ်စက်ခြင်း၊
၄။ မအပ်သောအရာ၌ အပ်သည်ဟု အမှတ်ရှိခြင်း၊
၅။ အပ်သောအရာ၌ မအပ်ဟု အမှတ် ရှိခြင်း၊
၆။ သတိမေ့လျော့ခြင်း။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၄၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အာပတ်သင့်ကြောင်း ၆ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ ကိုယ်ကြောင့်သာ ဖြစ်ခြင်း၊
၂။ နှုတ်ကြောင့်သာ ဖြစ်ခြင်း၊
၃။ ကိုယ်ကြောင့် လည်းကောင်း နှုတ်ကြောင့် လည်းကောင်း ဖြစ်ခြင်း၊
၄။ ကိုယ်ကြောင့် လည်းကောင်း စိတ်ကြောင့် လည်းကောင်း ဖြစ်ခြင်း၊
၅။ နှုတ်ကြောင့် လည်းကောင်း စိတ်ကြောင့် လည်းကောင်း ဖြစ်ခြင်း၊
၆။ ကိုယ် နှုတ် စိတ် သုံးပါးလုံးကြောင့် ဖြစ်ခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၁၆၅။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၂၄၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အာပတ်သင့်ကြောင်း ၆ မျိုး (တစ်နည်း)

၁။ ကိုယ်ကြောင့်၊
၂။ နှုတ်ကြောင့်၊
၃။ ကိုယ်နှုတ် ကြောင့်၊
၄။ ကိုယ်စိတ်ကြောင့်၊
၅။ နှုတ်စိတ်ကြောင့်၊
၆။ ကိုယ်နှုတ်စိတ်ကြောင့်။ (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၂။၉၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အာပတ်သင့်ကြောင်း အခြင်းအရာ ၂ ပါး

၁။ ကိုယ်ဖြင့် ရောက်ခြင်း၊
၂။ နှုတ်ဖြင့် ရောက်ခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၂၁၅။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၂၉၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အာပတ်သင့်ကြောင်း အခြင်းအရာ ၃ ပါး

၁။ ကိုယ်ဖြင့် ရောက်ခြင်း၊
၂။ နှုတ်ဖြင့် ရောက်ခြင်း၊
၃။ ကိုယ် နှုတ် နှစ်ပါးဖြင့် ရောက်ခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၂၁၉။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၃၀၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အာပတ်သင့်ကြောင်း အခြင်းအရာ ၃ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ သံဃာ့အလယ်၌ ရောက်ခြင်း၊
၂။ ဂိုဏ်း အလယ်၌ ရောက်ခြင်း၊
၃။ ပုဂ္ဂိုလ်၏ အထံ၌ ရောက်ခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၂၁၉။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၃၀၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အာပတ်သင့်ကြောင်း အခြင်းအရာ ၄ ပါး

၁။ ကိုယ်ဖြင့် ရောက်ခြင်း၊
၂။ နှုတ်ဖြင့် ရောက်ခြင်း၊
၃။ ကိုယ်နှုတ်ဖြင့် ရောက်ခြင်း၊
၄။ ကမ္မဝါစာဖြင့် ရောက်ခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၂၂၅။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၃၁၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အာပတ်သင့်ကြောင်း အခြင်းအရာ ၄ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ သံဃာ့အလယ်၌ ရောက်ခြင်း၊
၂။ ဂိုဏ်းအလယ်၌ ရောက်ခြင်း၊
၃။ ပုဂ္ဂိုလ်အထံ၌ ရောက်ခြင်း၊
၄။ လိင် ထင်ရှားဖြစ်ခြင်းဖြင့် ရောက်ခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၂၂၅။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၃၁၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အာပတ်သင့်ကြောင်း အခြင်းအရာ ၅ ပါး

၁။ အရှက် မရှိခြင်း၊
၂။ မသိခြင်း၊
၃။ တွေးတောမှု (သံသယ ကုက္ကုစ္စ။) နှိပ်စက်ခြင်း၊
၄။ မအပ်သည်၌ အပ်၏ဟု အမှတ်ရှိခြင်း၊
၅။ အပ်သည်၌ မအပ်ဟု အမှတ်ရှိခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၃၃၈။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၄၄၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အာပတ်သင့်ကြောင်း အခြင်းအရာ ၅ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ ဝိနည်းဓိုရ်ကို မတွေ့မမြင်ခြင်း၊
၂။ အပ် မအပ်ကို မကြားဖူးခြင်း၊
၃။ အိပ်ပျော်သည်၏ အဖြစ်၌ တည်ခြင်း၊
၄။ မအပ်သည်၌ အပ်၏ဟု အမှတ်ရှိခြင်း၊
၅။ သတိမေ့လျော့ခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၃၃၈။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၄၄၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အာပတ်သင့်ခြင်း ၆ မျိုး

၁။ ကိုယ်ကြောင့်သာ သင့်၍ နှုတ်ကြောင့်လည်းကောင်း၊ စိတ်ကြောင့် လည်းကောင်း မသင့်သော အာပတ်၊
၂။ နှုတ်ကြောင့်သာ သင့်၍ ကိုယ်ကြောင့် လည်းကောင်း စိတ်ကြောင့်လည်းကောင်း မသင့်သော အာပတ်၊
၃။ ကိုယ်ကြောင့် လည်းကောင်း၊ နှုတ်ကြောင့် လည်းကောင်း သင့်၍ စိတ်ကြောင့် မသင့်သော အာပတ်၊
၄။ ကိုယ်ကြောင့် လည်းကောင်း၊ စိတ်ကြောင့်လည်းကောင်း သင့်၍ နှုတ်ကြောင့် မသင့်သော အာပတ်၊
၅။ နှုတ်ကြောင့် လည်းကောင်း၊ စိတ်ကြောင့်လည်းကောင်း သင့်၍ ကိုယ်ကြောင့် မသင့်သော အာပတ်၊
၆။ ကိုယ်ကြောင့်လည်းကောင်း၊ နှုတ်ကြောင့်လည်းကောင်း၊ စိတ်ကြောင့်လည်းကောင်း သင့်သော အာပတ်။ (ဝိ၊၄၊၂၁၅။) (ဝိ၊မြန်၊၄။၂၁၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အာပတ်သင့်ခြင်း အကြောင်း ၅ မျိုး

၁။ သိက္ခာပုဒ် လွန်ကျူးရန် အရှက် မရှိခြင်း၊
၂။ မသိ မိုက်မဲခြင်း၊
၃။ ဝိနယကုက္ကုစ္စ မရှိခြင်း၊
၄။ မအပ်သည်ကို အပ်၏ဟု မှတ်ထင်ခြင်း၊
၅။ အပ်သည်ကို မအပ်ဟု မှတ်ထင်ခြင်း။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၄၊၁၇၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အာပတ်သင့်ထိုက်သော ပုဂ္ဂိုလ် ၂ မျိုး

၁။ ရဟန်းယောကျ်ား၊
၂။ ရဟန်းမ။ (ဝိ၊၅၊၂၁၄။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၂၉၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အာပတ်အစု ၅ ပါး

၁။ ပါရာဇိကအာပတ်အစု၊
၂။ သံဃာဒိသိသ်အာပတ်အစု၊
၃။ ပါစိတ်အာပတ် အစု၊
၄။ ပါဋိဒေသနီအာပတ်အစု၊
၅။ ဒုက္ကဋ်အာပတ်အစု။ (ဝိ၊၅၊၁၆၄။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၂၄၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အာပတ်အစု ၇ ပါး

၁။ ပါရာဇိကအာပတ်အစု၊
၂။ သံဃာဒိသိသ်အာပတ်အစု၊
၃။ ထုလ္လစ္စဉ်း အာပတ် အစု၊
၄။ ပါစိတ်အာပတ်အစု၊
၅။ ပါဋိဒေသနီအာပတ်အစု၊
၆။ ဒုက္ကဋ်အာပတ်အစု၊
၇။ ဒုဗ္ဘာသီ အာပတ်အစု။ (ဝိ၊၅၊၁၆၄။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၂၄၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အာပေါ ၄ မျိုး

၁။ လက္ခဏအာပေါ- တတ္ထ ကတမာ အဇ္စျတ္တိကာ အာပေါဓာတု အစရှိသော ပါဠိရပ်တို့၌ လာသော အာပေါ၊
၂။ သသမ္ဘာရအာပေါ- အာပေါကသိဏံ ဥဂ္ဂဏှန္တော အာပသ္မိံ နိမိတ္တံ ဂဏှာတိ အစရှိသော ပါဠိရပ်၌ လာသော အာပေါ၊
၃။ အာရမ္မဏအာပေါ- အာပေါ ကသိဏမေကော သမ္ပဇာနာတိ အစရှိသော ပါဠိရပ်၌ လာသော အာပေါ၊
၄။ သမ္မုတိအာပေါ- လူတို့သမုတ်အပ်သော ရေဟူသော အမည်ပညတ်။ (မ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အာပေါဓာတ် ၁၂ ပါး (အဇ္ဈတ္တသန္တာန်၌ ဖြစ်သော အာပေါဓာတ် ၁၂ ပါး)

၁။ ပိတ္တံ- သည်းခြေ၊
၂။ သေမှံ-သလိပ်၊
၃။ ပုဗ္ဗော- ပြည်၊
၄။ လောဟိတံ- သွေး၊
၅။ သေဒေါ- ချွေး၊
၆။ မေဒေါ- အဆီခဲ၊
၇။ အဿု- မျက်ရည်၊
၈။ ဝသာ- အဆီကြည်၊
၉။ ခေဠော- တံတွေး၊
၁၀။ သိင်္ဃာဏိကာ- နှပ်(နှာရည်)၊
၁၁။ သလိကာ- အစေး၊
၁၂။ မုတ္တံ- ကျင်ငယ်။ (မ၊၁၊၂၄၄။) (မ၊၂၊၈၅။) (အဘိ၊ဝိ၊၈၄။) (မ၊မြန်၊၁။၂၅၂။) (မ၊မြန်၊၂။၉၂။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၁။၂၉၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အာပေါဓာတ် ၂ ပါး

၁။ အတွင်းသန္တာန်၌ ဖြစ်သော အဇ္ဈတ္တ အာပေါဓာတ်၊
၂။ ပြင်ပသန္တာန်၌ ဖြစ်သော ဗဟိဒ္ဓ အာပေါဓာတ်။ (မ၊၂၊၈၅။) (မ၊၁၊၂၄၄။) (အဘိ၊ဝိ၊၈၄။) (မ၊မြန်၊၂။၉၂။) (မ၊မြန်၊၁။၂၅၂။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၁။၂၉၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အာမ မခံနိုင်သော တရား ၄ ပါး (လူနတ်ဗြဟ္မာ မည်သူတစ်ဦးတစ်ယောက်မျှ အာမမခံနိုင်သော တရား ၄ ပါး)

၁။ အိုခြင်းတရားကို မအိုပါစေသတည်းဟု လူနတ်ဗြဟ္မာ မည်သူတစ်ဦးမျှ အာမ မခံနိုင်ခြင်း၊
၂။ နာခြင်းတရားကို မနာပါစေသတည်းဟု လူနတ်ဗြဟ္မာ မည်သူ တစ်ဦးမျှ အာမ မခံနိုင်ခြင်း၊
၃။ သေခြင်းတရားကို မသေပါစေသတည်းဟု လူနတ်ဗြဟ္မာ မည်သူ တစ်ဦးမျှ အာမ မခံနိုင်ခြင်း၊
၄။ ရှေး၌ ပြုလုပ်ခဲ့ဖူးသော ယုတ်မာသော အကုသိုလ်ကံတို့၏ အကျိုးသည် မဖြစ်ပါစေသတည်းဟု လူနတ်ဗြဟ္မာ မည်သူတစ်ဦးမျှ အာမ မခံနိုင်ခြင်း။ (အဘိ၊က၊၃၃၂။) (အဘိ၊က၊မြန်၊၂။၁၈၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အာမကဓညသိက္ခာပုဒ်၌ အင်္ဂါ ၂ ပါး

၁။ စပါးစိမ်းကို တောင်းခြင်း စသည်၊
၂။ ထိုစပါးစိမ်းကို လှော်ခြင်းစသဖြင့် စားမျိုခြင်း။ (ဝိမတိ၊၂၊၇၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အာမကဓညသိက္ခာပုဒ်၌ အင်္ဂါ ၃ မျိုး

၁။ ကောက်စပါး ခုနစ်မျိုးတို့တွင် စပါးတစ်မျိုးမျိုးကို ကိုယ်တိုင် တောင်းခြင်း၊ သူတစ်ပါးကို တောင်းစေခြင်း၊
၂။ ရရှိခြင်း၊
၃။ လှော်ခြင်း အစ ရှိသော အမှုတို့ကို ကိုယ်တိုင် ပြုပြီး၍သော်လည်းကောင်း၊ သူတစ်ပါးကို ပြုစေပြီး၍သော် လည်းကောင်း စားမျိုခြင်း။ (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၃၊၁၂၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အာမဂန္ဓတရား ၁၄ ပါး

ညှီစော်နံသော တရား ၁၄ ပါးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အာမိသဒါယာဒါ၌ အာမိသ ၂ မျိုး

၁။ သင်္ကန်းစသော ပစ္စည်းလေးပါးသည် နိပ္ပရိယာယ အာမိသ၊
၂။ ဝဋ်ကို ဆုတောင်းလျက် ဘဝစည်းစိမ်ကို တောင့်တကာ ဒါန, သီလ စသော ကောင်းမှုကို ပြုသည်ဖြစ်၍ လူနတ်စည်းစိမ်ကို ပြန်ရသော ကုသိုလ်အာမိသသည် ပရိယာယ အာမိသ။ (မ၊ဋ္ဌ၊၁၊၉၃။) (ဣတိဝုတ်၊ဋ္ဌ၊၃၀၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အာမိသသိက္ခာပုဒ်၌ အင်္ဂါ ၄ မျိုး

၁။ ရဟန်းဖြစ်ခြင်း၊
၂။ တရားသဖြင့် သမ္မုတိရထားသူ ဖြစ်ခြင်း၊
၃။ အာမိသဟူသော အကြောင်းကြောင့် မဟုတ်ခြင်း၊
၄။ ကဲ့ရဲ့လိုသောကြောင့် ဤသို့ အာမိသကြောင့် တရားဟော ဆုံးမ၏ဟု ပြောဆိုခြင်း။ (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၃၊၄၉။) (ဝိမတိ၊၂၊၂၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အာယတန ၁၀ ပါး

ပိုင်းခြား၍ သိအပ်သော တရား ၁၀ ပါး ပရိညေယျ တရား ၁၀ ပါးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အာယတန ၁၂ မျိုး

၁။ စက္ခာယတန- မြင်သိစိတ်ဖြစ်ရာ မျက်စိအကြည်၊
၂။ သောတာယတန-ကြားသိစိတ်ဖြစ်ရာ နားအကြည်၊
၃။ ဃာနာယတန- နံသိစိတ်ဖြစ်ရာ နှာခေါင်းအကြည်၊
၄။ ဇိဝှါယတန- လျက်သိစိတ်ဖြစ်ရာ လျှာအကြည်၊
၅။ ကာယာယတန- တွေ့ထိသိစိတ် ဖြစ်ရာ ကိုယ်အကြည်၊
၆။ မနာယတန- သမ္ပယုတ်တရားတို့၏ ဖြစ်ရာဖြစ်ကြောင်း စိတ်၊
၇။ ရူပါယတန- မြင်သိစိတ်၏ လုံ့လအားထုတ်ရာ တည်နေရာ စုဝေးဖြစ်ပေါ်ရာ အဆင်း အာရုံ၊
၈။ သဒ္ဒါယတန- ကြားသိစိတ်၏ လုံ့လအားထုတ်ရာ တည်နေရာ စုဝေးဖြစ်ပေါ်ရာ အသံအာရုံ၊
၉။ ဂန္ဓာယတန- နံသိစိတ်၏ လုံ့လအားထုတ်ရာ တည်နေရာ စုဝေးဖြစ်ပေါ်ရာ အနံ့အာရုံ၊
၁၀။ ရသာယတန- လျက်သိစိတ်၏ လုံ့လအားထုတ်ရာ တည်နေရာ စုဝေး ဖြစ်ပေါ်ရာ အရသာအာရုံ၊၊
၁၁။ ဖောဋ္ဌဗ္ဗာယတန- တွေ့ထိသိစိတ်၏ လုံ့လအားထုတ်ရာ တည်နေရာ စုဝေးဖြစ်ပေါ်ရာ အတွေ့အထိအာရုံ၊
၁၂။ ဓမ္မာယတန- တရား ဖြစ်တည်ရာ စုဝေးရာ ပေါင်းဆုံရာ တရားအာရုံ။ (အဘိ၊ဓ၊၂၅၉။) (အဘိ၊ဝိ၊၄၁၅။) (အဘိ၊ဝိ၊၄၁၇။) (အဘိ၊ဝိ၊၆၉။) (အဘိ၊ဝိ၊၇၄။) (အဘိ၊ပု၊၁၀၁။) (ယမက၊၁၊၇၁။) (မဟာနိ၊၁၀၃။) (စူဠနိ၊ဋ္ဌ၊၈၁။) (ဝိသုဒ္ဓိ၊၂၊၁၁၂။) (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၁။၂၄၇။) (အဘိ၊ဓ၊မြန်။၄၉၀။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၁။၂၄၇။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၁။၂၄၇။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၂။၅၂၄။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၂။၅၂၄။) (အဘိ၊ပု၊မြန်။၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အာယတန ၂ ပါး

၁။ သညာမရှိသော သတ္တဝါတို့၏ နေရာ အာယတန တစ်ပါး၊
၂။ ကြမ်းတမ်း ထင်ရှားသောသညာ မရှိမူ၍ သိမ်မွေ့သော သညာလည်း မကင်းသော သတ္တဝါတို့၏ နေရာ အာယတန တစ်ပါး။ (ဒီ၊၂၊၅၉။) (ဒီ၊မြန်၊၂။၆၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အာယတန ၂ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ မနာယတန၊
၂။ ဓမ္မာယတန။ (အဘိ၊ဓ၊၂၇။) (အဘိ၊ဓ၊မြန်။၄၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အာယတန ၆ ပါး

၁။ မျက်စိအကြည်ဟူသော စိတ်ဖြစ်ရာ စက္ခာယတန၊
၂။ နားအကြည်ဟူသော စိတ်ဖြစ်ရာ သောတာယတန၊
၃။ နှာခေါင်းအကြည်ဟူသော စိတ်ဖြစ်ရာ ဃာနာယတန၊
၄။ လျှာအကြည်ဟူသော စိတ်ဖြစ်ရာ ဇိဝှါယတန၊
၅။ ကိုယ်အကြည်ဟူသော စိတ်ဖြစ်ရာ ကာယာယတန၊
၆။ မနောအကြည်ဟူသော စိတ်ဖြစ်ရာ မနာယတန။ (မ၊၁၊၆၅။) (မ၊မြန်၊၁။၇၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အာယတနဝိဘင်း စသည်တို့ကို ဝေဖန်ပုံ ၃ မျိုး

၁။ သုတ္တန္တဘာဇနီယ၊
၂။ အဘိဓမ္မဘာဇနီယ၊
၃။ ပဉှပုစ္ဆက။ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အာယောဂပတ် လှူရကျိုး ၅ ပါး (ထိုင်သောအခါ ထောင်နေသော ဒူးနှစ်ဘက်ကို ကိုယ်နှင့် ရစ်သိုင်းပတ်ဖွဲ့ကြောင်း အဝတ် လှူရကျိုး ၅ ပါး)

၁။ ပထမဈာန် သမာဓိ စသည်တို့၌ တုန်လှုပ်မှု မရှိခြင်း၊
၂။ ပထမဈာန်သမာဓိ စသည်တို့၌ ဝသီဘော်ရှိသူ ဖြစ်ခြင်း၊
၃။ ပရိသတ် ပြိုကွဲပျက်စီးမှု မရှိခြင်း၊
၄။ အမြဲတမ်း အားကိုးယုံကြည်ထိုက်သော စကားရှိသူ ဖြစ်ခြင်း၊
၅။ ဘောဂသမ္ပတ္တိနှင့် ပြည့်စုံခြင်း။ (အပ၊၁၊၃၆၅။) (အပ၊မြန်၊၁။၃၇၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အာရညကင်ဓုတင် ၃ မျိုး

၁။ ဥက္ကဋ္ဌ အာရညကင်ဓုတင်၊
၂။ မဇ္ဈိမ အာရညကင်ဓုတင်၊
၃။ မုဒုက အာရညကင်ဓုတင်။ (ဝိသုဒ္ဓိ၊၁၊၇၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အာရညကင်ဓုတင် ဆောက်တည်ရကျိုး ၇ ပါး

၁။ အာရညကင်ဓုတင် ဆောင်သော ရဟန်းသည် တောဟူသော အမှတ်သညာကို နှလုံးသွင်းလျက် မရနိုင်သေးသော သမာဓိကို ရရှိပြီး ရပြီးသော သမာဓိကို စောင့်ရှောက်ခြင်းငှာ စွမ်းနိုင်ခြင်း၊
၂။ အာရညကင်ဓုတင် ဆောင်သော ရဟန်းအား ဘုရားရှင်ကိုယ်တိုင် အားရနှစ်သက် ဝမ်းမြောက်တော်မူခြင်း၊
၃။ အစွန်အဖျား ကျသော ဝေးကွာသော တောကျောင်း၌နေသော ရဟန်းအား မလျောက်ပတ်သော ရူပါရုံ စသည်တို့သည် စိတ်ကို မပျံ့လွင့်စေနိုင်ခြင်း၊
၄။ ကြောက်ရွံ့ထိတ်လန့်မှု ကင်းခြင်း၊
၅။ အသက်၌ တွယ်တာသော တဏှာကို ပယ်စွန့်နိုင်ခြင်း၊
၆။ ဆိတ်ငြိမ်ရာ အရပ်၌ နေခြင်းကြောင့်ဖြစ်သော ချမ်းသာသုခ၏ အရသာကို ခံစားရခြင်း၊
၇။ ပံသုကူဓုတင် စသော ကြွင်းသော ဓုတင်တစ်ဆယ့်နှစ်ပါးသည်လည်း ထိုတောနေရဟန်းအား လျောက်ပတ်ခြင်း။ (ဝိသုဒ္ဓိ၊၁၊၇၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အာရညကင်ဓုတင်ဆောင် ရဟန်း ၅ မျိုး

၁။ ပညာနုံ့၍ မိုက်မဲ တွေဝေခြင်းကြောင့် ဆောက်တည်သူ၊
၂။ ယုတ်မာသော အလိုဆိုးကြောင့် ဆောက်တည်သူ၊
၃။ ရူးသွပ် စိတ်ပျံ့ လွင့်သောကြောင့် ဆောက်တည်သူ၊
၄။ ဘုရား ဘုရား၏ တပည့်သားတို့ ချီးမွမ်းအပ်သည်ဟု ကြံ၍ ဆောက်တည်သူ၊
၅။ ကောင်းသော အကျင့်ဖြင့် အလိုရှိသော တောနေပုဂ္ဂိုလ်အဖြစ်ကို လို၍ ဆောက်တည်သူ။ (ဝိ၊၅၊၂၃၃။) (ဝိ၊၅၊၃၃၅။) (အဘိ၊ပု၊၁၈၀။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၃၂၃။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၄၃၈။) (အဘိ၊ပု၊မြန်။၈၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အာရမ္ဘဝတ္ထု ၈ မျိုး

အားထုတ်ခြင်း၏ အကြောင်း ၈ ပါး၊ ကြိုးစားခြင်း၏ အကြောင်း ၈ ပါး တို့နှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အာရာမ်ဖြင့် လဲလှယ်ကောင်းသော ထာဝရဝတ္ထု ၄ မျိုး

၁။ အရာမ်၊
၂။ အရာမ်နေရာ၊
၃။ ကျောင်း၊
၄။ ကျောင်းနေရာ။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၄၊၇၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အာရုံ ၄ မျိုး

၁။ ပရိတ္တ ပရိတ္တာရမ္မဏ- နည်းသော အနုဘော်ရှိ၍ ကျဉ်းသော အာရုံ၊
၂။ ပရိတ္တ အပ္ပမာဏာရမ္မဏ- နည်းသော အနုဘော်ရှိ၍ အတိုင်းမသိကျယ်သော အာရုံ၊
၃။ အပ္ပမာဏ ပရိတ္တာရမ္မဏ- အတိုင်းမသိသော အာနုဘော်ရှိ၍ ကျဉ်းသော အာရုံ၊
၄။ အပ္ပမာဏ အပ္ပမာဏာရမ္မဏ- အတိုင်းမသိသော အာနုဘော်ရှိ၍ အတိုင်းမသိကျယ်သော အာရုံ။ (အဘိ၊ဓ၊၅၁။) (ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၇၁။) (အဘိ၊ဓ၊မြန်။၇၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အာရုံ ၆ မျိုး

၁။ ရူပါရုံ၊
၂။ သဒ္ဒါရုံ၊
၃။ ဂန္ဓာရုံ၊
၄။ ရသာရုံ၊
၅။ ဗောဋ္ဌဗ္ဗာရုံ၊
၆။ ဓမ္မာရုံ။ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၃၅၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အာရုံကို ဝေဖန်၍ ဟောကြားအပ်သော တရား ၂၇ ပါး

၁။ အနိစ္စသညာ- မမြဲဟူ၍ ဖြစ်သော သညာ၊
၂။ ဒုက္ခသညာ - ဆင်းရဲဟူ၍ ဖြစ်သောသညာ၊
၃။ အနတ္တသညာ- အတ္တမဟုတ် ဟူ၍ ဖြစ်သောသညာ၊
၄။ အသုဘသညာ- မတင့်တယ်ဟူ၍ ဖြစ်သောသညာ၊
၅။ အာဒီနဝ သညာ- အပြစ်ဟူ၍ ဖြစ်သောသညာ၊
၆။ ပဟာနသညာ- ပယ်သည်၏ အစွမ်းအားဖြင့် ဖြစ်သောသညာ၊
၇။ ဝိရာဂသညာ- ရာဂကင်း၏ဟူ၍ ဖြစ်သောသညာ၊
၈။ နိရောဓသညာ- နိဗ္ဗာန်၌ဖြစ်သော သညာ၊
၉။ သဗ္ဗလောကေ အနဘိရတိသညာ- အလုံးစုံသောလောက၌ မမွေ့လျော်သောသညာ၊
၁၀။ သဗ္ဗသင်္ခါရေသု အနိစ္စသညာ- သင်္ခါရတရားအားလုံးတို့၌ မမြဲဟူ၍ ဖြစ်သော သညာ၊
၁၁။ အာနာပါနဿတိသညာ- ဝင်လေထွက်လေ၌ ဖြစ်သော အမှတ်သညာ၊
၁၂။ ဥဒ္ဓုမာတကသညာ- ဖူးဖူးရောင်နေသော အလောင်းကောင်၌ အသုဘဟူ၍ ဖြစ်သော သညာ၊
၁၃။ ဝိနီလကသညာ- အညိုအမဲစွဲသော အလောင်းကောင်၌ အသုဘဟူ၍ ဖြစ်သောသညာ၊
၁၄။ ဝိပုဗ္ဗကသညာ- ပြည်ပုပ်များ ယိုစီးနေသော အလောင်းကောင်၌ အသုဘဟု ဖြစ်သော သညာ၊
၁၅။ ဝိစ္ဆိဒ္ဒကသညာ- နှစ်ပိုင်းပြတ်သော အလောင်းကောင်၌ အသုဘဟူ၍ ဖြစ်သောသညာ၊
၁၆။ ဝိက္ခာယိတကသညာ- အိမ်ခွေး, တောခွေး စသည်တို့ အမျိုးမျိုး အဖုံဖုံ ခဲစားအပ်သော အလောင်းကောင်၌ ဖြစ်သောသညာ၊
၁၇။ ဝိက္ခိတ္တက သညာ- မြေခွေး, တောခွေး စသည်တို့ အမျိုးမျိုးအဖုံဖုံ ကိုက်ဖြတ် လွင့်ပစ်အပ်သော အလောင်းကောင်၌ ဖြစ်သောသညာ၊
၁၈။ ဟတဝိက္ခိတ္တကသညာ- ကျီးခြေသဏ္ဍာန် အစ ရှိသော အခြင်းအရာအားဖြင့် အပိုင်းပိုင်း ဓားဖြင့် ခုတ်ဖြတ်ပစ်လွင့်အပ်သော အလောင်း ကောင်၌ ဖြစ်သောသညာ၊
၁၉။ လောဟိတကသညာ- သွေးယိုစီးနေသော အလောင်း ကောင်၌ ဖြစ်သောသညာ၊
၂၀။ ပုဠုဝကသညာ- ပိုးလောက်တဖွားဖွား ကျနေသော အလောင်းကောင်၌ ဖြစ်သောသညာ၊
၂၁။ အဋ္ဌိကသညာ- အရိုးစုမျှ ကျန်ရှိသော အလောင်း ကောင်၌ ဖြစ်သောသညာ၊
၂၂။ မေတ္တာသညာ- မေတ္တာပွားများခြင်းဟူသော သညာ၊
၂၃။ ကရုဏာ သညာ- သနားကရုဏာ ပွားခြင်းဟူသော သညာ၊
၂၄။ မုဒိတာသညာ- ဝမ်းမြောက် ခြင်းဟူသော သညာ၊
၂၅။ ဥပေက္ခာသညာ- လျစ်လျူရှုခြင်းဟူသော သညာ၊
၂၆။ မရဏာ နုဿတိ- ငါ သေရအံ့ဟု အဖန်ဖန် သတိရပွားများခြင်း၊
၂၇။ ကာယဂတာသတိ- ဆံပင်, မွေးညှင်းစသော သုံးဆယ့်နှစ်ပါးသော အဖို့အစု ကောဋ္ဌာသတို့၌ အဖန်ဖန် သတိရ ပွားများခြင်း။ (မိလိန္ဒ၊၃၁၆။) (မိလိန္ဒ၊မြန်။၃၃၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အာရုပ္ပ ၄ ပါး

၁။ အာကာသာနဉ္စာယတနဘုံသို့ ရောက်၍ နေခြင်း၊
၂။ ဝိညာဏဉ္စာယတန ဘုံသို့ ရောက်၍ နေခြင်း၊
၃။ အာကိဉ္စညာယတနဘုံသို့ ရောက်၍ နေခြင်း၊
၄။ နေဝသညာ နာသညာယတနဘုံသို့ ရောက်၍ နေခြင်း။ (ဒီ၊၃၊၁၈၇။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၀၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အာရုပ္ပကမ္မဋ္ဌာန်း ၄ ပါး

၁။ အာကာသာနဉ္စာယတန ကမ္မဋ္ဌာန်း၊
၂။ ဝိညာဏဉ္စာယတန ကမ္မဋ္ဌာန်း၊
၃။ အာကဉ္စညာယတန ကမ္မဋ္ဌာန်း၊
၄။ နေဝသညာနာသညာယတန ကမ္မဋ္ဌာန်း။ (ဝိသုဒ္ဓိ၊၁၊၁၀၇။) (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၂၊၂၀၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အာဝသထပိဏ္ဍသိက္ခာပုဒ်၌ အင်္ဂါ ၃ မျိုး

၁။ တည်းခိုရာဇရပ် စသည်၌ ဆွမ်း ဖြစ်ခြင်း၊
၂။ ကျန်းမာသူ ဖြစ်ခြင်း၊
၃။ နေ့စဉ် နေ၍ သုံးဆောင်ခြင်း။ (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၃၊၅၃။) (ဝိမတိ၊၂၊၂၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အာသဇ္ဇန ၂ ပါး

ကပ်ငြိခြင်း ၂ ပါးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အာသယ ၄ မျိုး

၁။ သဿတဒိဋ္ဌိ- အတ္တလောကသည် မြဲ၏ဟူသော အယူ၊
၂။ ဥစ္ဆေဒဒိဋ္ဌိ-အတ္တကောင် သတ္တဝါကောင်သည်လည်းကောင်း, လောကသည်လည်းကောင်း, သေပြီး နောက် ထပ်၍ မဖြစ်, အဆက်ပြတ်၏ဟူသော အယူမှား၊
၃။ သစ္စာနုလောမိကဉာဏ်- သစ္စာ ၄ ပါး တို့အား လျော်သော ဝိပဿနာဉာဏ်၊
၄။ အမှန်အတိုင်းသိသော ယထာဘူတ ဉာဏ်ဟူသော ကမ္မဿကတဉာဏ်။ (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၁၊၇၅။) (သီ၊ဋီ၊သစ်၊၁၊၉၉။)(ဝိသုဒ္ဓိ၊ဋီ၊၁၊၂၃၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အာသဝ ၂ ပါး

၁။ မျက်မှောက်ဘဝ၌ ဖြစ်ကုန်သော ဘေးရန်ဒုက္ခဟူသော အာသဝ၊
၂။ တမလွန် ဘဝ၌ ဖြစ်ကုန်သော ဘေးရန်ဒုက္ခဟူသော အာသဝ။ (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၇၁။) (မ၊ဋ္ဌ၊၁၊၆၄။) (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၄၀၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အာသဝ ၃ ပါး

၁။ ကာမတဏှာ ဟူသော ကာမာသဝ၊
၂။ ဘဝတဏှာ ဟူသော ဘဝါသဝ၊
၃။ မသိမှု အဝိဇ္ဇာသဝ။ (ဒီ၊၃၊၁၈၁။) (မ၊၁၊၆၈။) (သံ၊၃၊၁၆၆။) (သံ၊၃၊၅၂။) (အဘိ၊ဝိ၊၃၇၈။) (ခုဒ္ဒက၊၂၂၈-၂၂၉။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၇၁။) (မ၊ဋ္ဌ၊၁၊၆၄။) (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၄၀၁။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၀၁။) (မ၊မြန်၊၁။၇၅။) (သံ၊မြန်၊၃။၁၇၂။) (သံ၊မြန်၊၃။၅၅။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၂။၄၇၃။) (ခုဒ္ဒက၊မြန်။၂၁၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အာသဝ ၄ ပါး

၁။ ကာမာသဝ- လိုချင်ဖွယ် ကာမ၌ ယိုစီးတတ် မူးယစ်စေတတ်သော သဘော၊
၂။ ဘဝါသဝ- ဘဝ၌ ယိုစီးတတ် မူးယစ်စေတတ်သော သဘော၊
၃။ ဒိဋ္ဌာသဝ- သတ္တဝါတို့၏ သန္တာန်၌ ယိုစီးတတ် မူးယစ်စေတတ်သော အယူမှား၊
၄။ အဝိဇ္ဇာသဝ- သတ္တဝါတို့၏ သန္တာန်၌ ယိုစီးတတ် မူးယစ်စေတတ်သော မသိခြင်း မောဟ။ (အဘိ၊ဓ၊၂၂၁။) (အဘိ၊ဓ၊၂၇၈။) (အဘိ၊ဝိ၊၃၈၈။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၇၁။) (မ၊ဋ္ဌ၊၁၊၆၄။) (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၁၊၃၀၆။) (အဘိ၊ဓ၊မြန်။၃၀၅၊၅၃၁။) (အဘိ၊ဓ၊မြန်။၃၀၅၊၅၃၁။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၂။၄၉၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အာသဝ ၅ ပါး

၁။ ငရဲသို့ ရောက်ကြောင်းဖြစ်သော အာသဝ၊
၂။ တိရစ္ဆာန်ဘဝသို့ ရောက်ကြောင်း ဖြစ်သော အာသဝ၊
၃။ ပြိတ္တာတို့၏ ဖြစ်ရာဘုံဘဝသို့ ရောက်ကြောင်းဖြစ်သော အာသဝ၊
၄။ လူ့ဘဝ, လူ့လောကသို့ ရောက်ကြောင်းဖြစ်သော အာသဝ၊
၅။ နတ်ပြည်လောကသို့ ရောက်ကြောင်းဖြစ်သော အာသဝ။ (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၇၁။) (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၄၀၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အာသဝ ၆ ပါး/၇ ပါး

၁။ စက္ခုန္ဒြေ စသည်တို့ကို စောင့်ရှောက်ခြင်းဟု ဆိုအပ်သော သတိ သံဝရသည် ပယ်အပ်သော အာသဝ၊
၂။ ပစ္စည်းလေးပါးတို့ကို ဆင်ခြင်၍ သုံးဆောင်ခြင်းဟု ဆိုအပ်သော ဉာဏသံဝရသည် ပယ်အပ်သော အာသဝ၊
၃။ ကြမ်းသော ဆင်, မြင်း စသည် တို့ကို ရှောင်ကြဉ်ခြင်းဟု ဆိုအပ်သော ဉာဏသံဝရသည် ပယ်အပ်သော အာသဝ၊
၄။ အချမ်း, အပူ စသည်တို့ကို သည်းခံခြင်းဟု ဆိုအပ်သော ခန္တီသံဝရသည် ပယ်အပ်သော အာသဝ၊
၅။ ကာမဝိတက် စသည်ကို ပယ်ဖျောက်ခြင်းဟု ဆိုအပ်သော ဝီရိယသံဝရသည် ပယ်အပ်သော အာသဝ၊
၆။ အထက်မဂ် သုံးခုသည် ပယ်အပ်သော အာသဝ၊
၇။ ဒဿန ပဟာတဗ္ဗ အာသဝတို့နှင့် ပေါင်းလျှင် (၇) မျိုး ဖြစ်၏။ (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၇၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အာသဝ ၆ မျိုး (အာဟုနေယျသုတ္တန်လာ အာသဝ ၆ မျိုး)

၁။ စောင့်ရှောက်ကြောင်းဖြစ်သော သတိသည် ပယ်ထိုက်ကုန်သော အာသဝ၊
၂။ ပစ္စည်းလေးပါးတို့ကို မှီဝဲကြောင်းဖြစ်သော ပစ္စဝေက္ခဏာဉာဏ်သည် ပယ်ထိုက်ကုန်သော အာသဝ၊
၃။ မိမိထက်၌ ဝင်သက် တည်နေ စေတတ်သော ခန္တီတရားသည် ပယ်ထိုက်ကုန်သော အာသဝ၊
၄။ ရှောင်ကြဉ်ကြောင်းဖြစ်သော သီလသံဝရသည် ပယ်အပ်ကုန်သော အာသဝ၊
၅။ အကုသိုလ်ဝိတက်တို့ကို ပယ်ဖျောက် ကြောင်းဖြစ်သော ဝီရိယသည် ပယ်အပ်ကုန်သော အာသဝ၊
၆။ အထက်မဂ်သုံးပါးနှင့် ယှဉ်သော ဗောဇ္ဈင်္ဂဘာဝနာသည် ပယ်အပ်ကုန်သော အာသဝ။ မှတ်ချက်။ ။ သိမြင် တတ်သော သောတာ ပတ္တိမဂ်သည် ပယ်ထိုက်ကုန်သော အာသဝနှင့် ပေါင်းလိုက်လျှင် အာသဝ ၇ မျိုး ဖြစ်၏။]။ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၄၀၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အာသဝ ၇ မျိုး

၁။ မြင်ခြင်းဖြင့် ပယ်အပ်သော အာသဝ၊
၂။ ပိတ်ပင် စောင့်စည်းခြင်းဖြင့် ပယ်အပ်သော အာသဝ၊
၃။ မှီဝဲခြင်းဖြင့် ပယ်အပ်သော အာသဝ၊
၄။ သည်းခံခြင်းဖြင့် ပယ်အပ်သော အာသဝ၊
၅။ ရှောင်ကြဉ်ခြင်းဖြင့် ပယ်အပ်သော အာသဝ၊
၆။ ဖျောက်ဖျက် ခြင်းဖြင့် ပယ်အပ်သော အာသဝ၊
၇။ ပွားများခြင်းဖြင့် ပယ်အပ်သော အာသဝ။ (မ၊၁၊၉။) (မ၊မြန်၊၁။၁၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အာသဝက္ခယဉာဏ် စွမ်းအား ၁၂ ပါး

၁။ ဤတရားတို့ကား ဆင်းရဲဟု ဟုတ်မှန်သော အတိုင်း သိခြင်း၊
၂။ ဤတရားတို့ကား ဆင်းရဲဖြစ်ပေါ်ခြင်း၏ အကြောင်းရင်းဟု ဟုတ်မှန်သော အတိုင်း သိခြင်း၊
၃။ ဤတရားကား ဆင်းရဲချုပ်ရာနိဗ္ဗာန်ဟု ဟုတ်မှန်သောအတိုင်း သိခြင်း၊
၄။ ဤတရားကား ဆင်းရဲချုပ်ရာ နိဗ္ဗာန်သို့ ရောက်ကြောင်း အကျင့်ဟု ဟုတ်မှန်သော အတိုင်း သိခြင်း၊
၅။ ဤတရားတို့ကား အာသဝတရားတို့ဟု ဟုတ်မှန်သောအတိုင်း သိခြင်း၊
၆။ ဤတရား တို့ကား အာသဝတရားတို့ ဖြစ်ပေါ်ခြင်းအကြောင်းဟု ဟုတ်မှန်သောအတိုင်း သိခြင်း၊
၇။ ဤတရားကား အာသဝတရားတို့ ချုပ်ရာ နိဗ္ဗာန်ဟု ဟုတ်မှန်သောအတိုင်း သိခြင်း၊
၈။ ဤတရားကား အာသဝတရားတို့ ချုပ်ရာ နိဗ္ဗာန်သို့ ရောက်ကြောင်း အကျင့်ဟု ဟုတ်မှန်သော အတိုင်း သိခြင်း၊
၉။ ဤသို့ သိမြင်ပြီးနောက် ကာမာသဝ ဘဝါသဝ အဝိဇ္ဇာသဝ တို့မှ လွတ်မြောက်ကာ လွတ်မြောက်ပြီးဟု သိသော အသိဉာဏ် ဖြစ်ပေါ်ခြင်း၊
၁၀။ ပဋိသန္ဓေနေမှု ကုန်ပြီဟု သိခြင်း၊
၁၁။ မြတ်သော အကျင့်ကို ကျင့်သုံး ပြီးပြီဟု သိခြင်း၊
၁၂။ မဂ်ကိစ္စကို ပြုပြီးပြီ၊ ဤမဂ်ကိစ္စအတွက် အခြားတစ်ပါး ပြုဖွယ် မရှိတော့ဟု သိခြင်း၊ အာသဝက္ခယဉာဏ်- အာသဝတရားတို့ကို ကုန်စေသော ဉာဏ်။ (ဒီ၊၁၊၇၉။) (ဒီ၊မြန်၊၁။၉၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အာသဝက္ခယဉာဏ် အာရုံ ၃ မျိုး

၁။ အတိုင်းအရှည် အပိုင်းအခြား မရှိသော (အပ္ပမာဏ) အာရုံ၊
၂။ ပြင်ပ(ဗဟိဒ္ဓ) အာရုံ၊
၃။ အတိတ်, အနာဂတ်, ပစ္စုပ္ပန်ဟု မဆိုအပ်သော နိဗ္ဗာန် အာရုံ။ (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၀၃။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊မြန်၊၁။၃၉၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အာသဝေါ ကုန်ကြောင်း ၄ ပါး

၁။ သီလရှိခြင်း၊
၂။ အကြားအမြင် များခြင်း၊
၃။ ထက်သန်သော လုံ့လရှိခြင်း၊
၄။ ပညာရှိခြင်း။ (အံ၊၁၊၃၈၈။) (အံ၊မြန်၊၁။၄၀၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အာသဝေါ ကုန်ကြောင်း ၄ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ ကာမဂုဏ်မှ ထွက်မြောက်ရန် ကြံခြင်း နေက္ခမ္မ ဝိတက်နှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၂။ မပျက်စီးစေရန် ကြံခြင်း အဗျာပါဒဝိတက်နှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၃။ မညှဉ်းဆဲရန် ကြံခြင်း အဝိဟိံသာဝိတက်နှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၄။ မှန်ကန်သော အမြင် သမ္မာ ဒိဋ္ဌိနှင့် ပြည့်စုံခြင်း။ (အံ၊၁၊၃၈၈။) (အံ၊မြန်၊၁။၄၀၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အာသဝေါ ကုန်ခန်းကြောင်း တရား ၁၀ ပါး

၁။ မှန်ကန်သော အမြင်၊
၂။ မှန်ကန်သော အကြံ အစည်၊
၃။ မှန်ကန်သော စကား၊
၄။ မှန်ကန်သော အလုပ်၊
၅။ မှန်ကန်သော အသက်မွေးမှု၊
၆။ မှန်ကန်သော အားထုတ်မှု၊
၇။ မှန်ကန်သော အောက်မေ့မှု၊
၈။ မှန်ကန်သော သမာဓိ၊
၉။ မှန်ကန်သော ဉာဏ်၊
၁၀။ မှန်ကန်သော လွတ်မြောက်မှု။ (အံ၊၃၊၄၅၀။) (အံ၊မြန်၊၃။၄၄၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အာသဝေါတရား ကုန်ခြင်းကို တောင့်တနိုင်သော ရဟန်း အင်္ဂါ ၅ ပါး

၁။ သီလရှိခြင်း၊
၂။ အကြားအမြင်များခြင်း၊
၃။ သတိပဋ္ဌာန်တရား ၄ ပါးတို့၌ ကောင်းစွာ တည်ခြင်း၊
၄။ လုံ့လ ဝီရိယရှိခြင်း၊
၅။ ပညာရှိခြင်း။ (အံ၊၂၊၁၃၇။) (အံ၊မြန်၊၂။၁၇၁-၁၇၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အာသဝေါတရား တိုးပွားစေသော ပုဂ္ဂိုလ် ၂ မျိုး

၁။ သံသယကုက္ကုစ္စ မပြုအပ်သည်ကို သံသယ ကုက္ကုစ္စ ပြုသော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၂။ သံသယကုက္ကုစ္စ ပြုအပ်သည်ကို သံသယကုက္ကုစ္စ မပြုသော ပုဂ္ဂိုလ်။ (ဝိ၊၅၊၂၁၆။) (အံ၊၁၊၈၄-၈၅။) (အဘိ၊ပု၊၁၂၉။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၃၀၁။) (အံ၊မြန်၊၁။၉၉။) (အဘိ၊ ပု၊ မြန်။၃၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အာသဝေါတရား တိုးပွားစေသော ပုဂ္ဂိုလ် ၂ မျိုး (တစ်နည်း)

၁။ မအပ်သည်၌ အပ်၏ဟု အမှတ် ရှိသော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၂။ အပ်သည်၌ မအပ်ဟု အမှတ်ရှိသော ပုဂ္ဂိုလ်။ (ဝိ၊၅၊၂၁၆။) (အံ၊၁၊၈၄-၈၅။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၃၀၁။) (အံ၊မြန်၊၁။၉၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အာသဝေါတရား တိုးပွားစေသော ပုဂ္ဂိုလ် ၂ မျိုး (တစ်နည်း)

၁။ အာပတ် မသင့်သည်၌ အာပတ် သင့်၏ဟု အမှတ်ရှိသော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၂။ အာပတ် သင့်သည်၌ အာပတ် သင့်၏ဟု အမှတ်ရှိသော ပုဂ္ဂိုလ်။ (ဝိ၊၅၊၂၁၆။) (အံ၊၁၊၈၄-၈၅။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၃၀၁။) (အံ၊မြန်၊၁။၉၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အာသဝေါတရား တိုးပွားစေသော ပုဂ္ဂိုလ် ၂ မျိုး (တစ်နည်း)

၁။ တရား မဟုတ်သည်၌ တရား ဟုတ်၏ဟု အမှတ်ရှိသော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၂။ တရား ဟုတ်သည်၌ တရား မဟုတ်ဟု အမှတ်ရှိသော ပုဂ္ဂိုလ်။ (ဝိ၊၅၊၂၁၆။) (အံ၊၁၊၈၄-၈၅။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၃၀၂။) (အံ၊မြန်၊၁။၉၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အာသဝေါတရား တိုးပွားစေသော ပုဂ္ဂိုလ် ၂ မျိုး (တစ်နည်း)

၁။ ဝိနည်း မဟုတ်သည်၌ ဝိနည်း ဟုတ်၏ဟု အမှတ်ရှိသော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၂။ ဝိနည်း ဟုတ်သည်၌ ဝိနည်း မဟုတ်ဟု အမှတ်ရှိသော ပုဂ္ဂိုလ်။ (ဝိ၊၅၊၂၁၆။) (အံ၊၁၊၈၄-၈၅။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၃၀၂။) (အံ၊မြန်၊၁။၉၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အာသဝေါတရား မတိုးပွားစေသော ပုဂ္ဂိုလ် ၂ မျိုး

၁။ သံသယကုက္ကုစ္စ မပြုအပ်သည်ကို သံသယ ကုက္ကုစ္စ မပြုသော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၂။ သံသယကုက္ကုစ္စ ပြုအပ်သည်ကို သံသယကုက္ကုစ္စ ပြုသော ပုဂ္ဂိုလ်။ (ဝိ၊၅၊၂၁၆။) (အံ၊၁၊၈၄-၈၅။) (အဘိ၊ပု၊၁၂၉။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၃၀၁။) (အံ၊မြန်၊၁။၉၉။) (အဘိ၊ပု၊မြန်။ ၃၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အာသဝေါတရား မတိုးပွားစေသော ပုဂ္ဂိုလ် ၂ မျိုး (တစ်နည်း)

၁။ မအပ်သည်၌ မအပ်ဟု အမှတ် ရှိသော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၂။ အပ်သည်၌ အပ်၏ဟု အမှတ်ရှိသော ပုဂ္ဂိုလ်။ (ဝိ၊၅၊၂၁၆။) (အံ၊၁၊၈၄-၈၅။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၃၀၁။) (အံ၊မြန်၊၁။၉၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အာသဝေါတရား မတိုးပွားစေသော ပုဂ္ဂိုလ် ၂ မျိုး (တစ်နည်း)

၁။ အာပတ် မသင့်သည်၌ အာပတ် မသင့်ဟု အမှတ်ရှိသော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၂။ အာပတ် သင့်သည်၌ အာပတ် သင့်၏ဟု အမှတ်ရှိသော ပုဂ္ဂိုလ်။ (ဝိ၊၅၊၂၁၆။) (အံ၊၁၊၈၄-၈၅။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၃၀၂။) (အံ၊မြန်၊၁။၉၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အာသဝေါတရား မတိုးပွားစေသော ပုဂ္ဂိုလ် ၂ မျိုး (တစ်နည်း)

၁။ တရား မဟုတ်သည်၌ တရား မဟုတ်ဟု အမှတ်ရှိသော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၂။ တရား ဟုတ်သည်၌ တရား ဟုတ်၏ဟု အမှတ် ရှိသော ပုဂ္ဂိုလ်။ (ဝိ၊၅၊၂၁၆။) (အံ၊၁၊၈၄-၈၅။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၃၀၂။) (အံ၊မြန်၊၁။၉၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အာသဝေါတရား မတိုးပွားစေသော ပုဂ္ဂိုလ် ၂ မျိုး (တစ်နည်း)

၁။ ဝိနည်း မဟုတ်သည်၌ ဝိနည်း မဟုတ်ဟု အမှတ်ရှိသော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၂။ ဝိနည်း ဟုတ်သည်၌ ဝိနည်း ဟုတ်၏ဟု အမှတ်ရှိသော ပုဂ္ဂိုလ်။ (ဝိ၊၅၊၂၁၆။) (အံ၊၁၊၈၄-၈၅။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၃၀၂။) (အံ၊မြန်၊၁။၉၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အာသဝေါတရားတို့ ကုန်ခန်းကြောင်း တရား ၅ ပါး

၁။ ခန္ဓာကိုယ်၌ မတင့်တယ်ဟု ရှုလျက် နေခြင်း၊
၂။ မျိုအပ်သော အစာအာဟာရ၌ စက်ဆုပ်ရွံရှာဖွယ်ဟု အမှတ်ရှိခြင်း၊
၃။ လောက အားလုံး၌ မွေ့လျော်ဖွယ် မရှိဟု အမှတ်ရှိခြင်း၊
၄။ အလုံးစုံသော သင်္ခါရတရားတို့၌ မမြဲဟု ရှုလေ့ရှိခြင်း၊
၅။ သေခြင်း၌ ဖြစ်သော အမှတ် ‘‘မရဏသညာ’’သည် ထိုရဟန်း၏ အတွင်း သန္တာန်၌ ကောင်းစွာ တည်ခြင်း။ (အံ၊၂၊၇၃။) (အံ၊မြန်၊၂။၈၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အာသဝေါတရားတို့ ကုန်ခြင်းကို တောင့်တနိုင်သော ရဟန်း အင်္ဂါ ၅ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ သဒ္ဓါ ယုံကြည်မှု ရှိခြင်း၊
၂။ အနာကင်းခြင်း၊
၃။ စဉ်းလဲမှု မရှိခြင်း၊
၄။ လုံ့လဝီရိယရှိခြင်း၊
၅။ ပညာရှိခြင်း။ (အံ၊၂၊၁၃၅။) (အံ၊မြန်၊၂။၁၆၈-၁၇၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အာဟာရ ၄ ပါး

ပိုင်းခြား၍ သိအပ်သော တရား ၄ ပါး၊ ပရိညေယျတရား ၄ ပါးတို့နှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အာဟာရ ၄ ပါး

၁။ ကဗင်္ဠီကာရအာဟာရ- အကြမ်း, အနုဖြစ်သော အလုတ်အလွေးပြု၍ ဝါးမျို အပ်သော အာဟာရ၊
၂။ ဖဿာဟာရ- တွေ့ထိခြင်း ဟူသော အာဟာရ၊
၃။ မနောသေဉ္စ တနာဟာရ- စိတ်စေ့ဆော်ခြင်း ဟူသော အာဟာရ၊
၄။ ဝိညာဏာဟာရ- သိမှုဝိညာဏ်ဟူသော အာဟာရ။ (ဝိ၊၅၊၂၂၆။) (ဒီ၊၃၊၁၉၀။) (မ၊၁၊၃၂၇။) (မ၊၁၊၅၉။) (သံ၊၁၊၂၅၃-၂၅၄။) (သံ၊၁၊၃၂၂။) (သံ၊၁၊၃၂၅။) (အဘိ၊ဝိ၊၄၁၆။) (အဘိ၊ဝိ၊၄၁၈။) (ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၀၂။) (ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၆၀။) (ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၁၇၄။) (ဝိသုဒ္ဓိ၊၁၊၃၃၆။) (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၁၊၂၄၂။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၃၁၄။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၁၂။) (မ၊မြန်၊၁။၃၃၅။) (မ၊မြန်၊၁။၆၃။) (သံ၊မြန်၊၁။၂၃၇၊၃၀၉၊၃၁၁။) (သံ၊မြန်၊၁။၂၃၇၊၃၀၉၊၃၁၁။) (သံ၊မြန်၊၁။၂၃၇၊၃၀၉၊ ၃၁၁။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၂။၅၂၅။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၂။၅၂၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အာဟာရ၌ စက်ဆုပ်ဖွယ်ဟု ဆင်ခြင်ပုံ ၁၀ မျိုး

၁။ ဂမနတော- ဆွမ်းခံသွားရခြင်းအားဖြင့် စက်ဆုပ်ဖွယ်ဟု ဆင်ခြင်ခြင်း၊
၂။ ပရိယေသနတော- အိမ်စဉ်လှည့် ရှာဖွေရခြင်းအားဖြင့် စက်ဆုပ်ဖွယ်ဟု ဆင်ခြင်ခြင်း၊
၃။ ပရိဘောဂတော- သုံးဆောင် စားသောက်ရခြင်းအားဖြင့် စက်ဆုပ်ဖွယ်ဟု ဆင်ခြင်ခြင်း၊
၄။ အာသယတော- သလိပ် သည်းခြေ သွေး ပြည် ဟူသော အာသယ လေးပါးအားဖြင့် စက်ဆုပ်ဖွယ်ဟု ဆင်ခြင်ခြင်း၊
၅။ နိဓာနတော- စုဝေး တည်နေရာ အစာသစ်အိမ်အားဖြင့် စက်ဆုပ်ဖွယ်ဟု ဆင်ခြင်ခြင်း၊
၆။ အပရိပက္ကတော- အစာမကြေ မကျက်မီအားဖြင့် စက်ဆုပ်ဖွယ်ဟု ဆင်ခြင်ခြင်း၊
၇။ ပရိပက္ကတော- အစာကြေညက်ပြီးသော အားဖြင့် စက်ဆုပ်ဖွယ်ဟု ဆင်ခြင်ခြင်း၊
၈။ ဖလတော- ဆံပင် မွှေးညှင်း စသော အကျိုးရင်းအားဖြင့် စက်ဆုပ်ဖွယ်ဟု ဆင်ခြင်ခြင်း၊
၉။ နိဿန္ဒတော- ယိုစီးစိမ့်ထွက်တတ်သော အကျိုးဆက်အားဖြင့် စက်ဆုပ်ဖွယ်ဟု ဆင်ခြင်ခြင်း၊
၁၀။ သမ္မက္ခနတော- အလုံးစုံ အကုန်အစင် ဒွါရတို့၌ လူးလဲခြင်းအားဖြင့် စက်ဆုပ်ဖွယ်ဟု ဆင်ခြင်ခြင်း။ (သံ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၃၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အာဟာရလေးပါး၌ ဖြစ်သော ဘေး ၄ မျိုး

၁။ အလုတ်အလွေးပြုအပ်သော အစာအာဟာရ၌ တပ်ခြင်း တဏှာသည်လျှင် ဘေး၊
၂။ အတွေ့, ဖဿာဟာရ၌ စက္ခုသမ္ဖဿအစရှိသော ဖဿ အတွေ့ကို ဖြစ်စေခြင်းသည်လျှင် ဘေး၊
၃။ မနောသေဉ္စတနာ အာဟာရ၌ အားထုတ်ခြင်းလျှင် ဘေး၊
၄။ ဝိညာဏအာဟာရ၌ ရှေးဦးစွာ ပဋိသန္ဓေ နေသောအားဖြင့် ဖြစ်ခြင်းသည်လျှင် ဘေး။ (မ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၁၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အာဟာရသမုဋ္ဌာန်ရုပ် ၁၄ ပါး

၁။ ဩဇဋ္ဌမကရုပ် (၈) ပါး၊
၂။ အာကာသဓာတ် (၁) ပါး၊
၃။ လဟုတာရုပ် (၁) ပါး၊
၄။ မုဒုတာရုပ် (၁) ပါး၊
၅။ ကမ္မညတာရုပ် (၁) ပါး၊
၆။ ဥပစယ ရုပ် (၁) ပါး၊
၇။ သန္တတိရုပ် (၁) ပါး ပေါင်း (၁၄) ပါး။ (ဝိသုဒ္ဓိ၊၂၊၂၅၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အာဟာရေ ပဋိကူလသညာ ၁၀ မျိုး (ဆွမ်းစားခြင်း, ယာဂုသောက်ခြင်း စသည်တို့၌ စက်ဆုပ် ရွံရှာဖွယ်အဖြစ် ဆင်ခြင်ပုံ ၁၀ မျိုး)

၁။ ဆွမ်းခံသွားရခြင်းအားဖြင့်လည်းကောင်း၊
၂။ အိမ်စဉ် လှည့်ကာ ရှာဖွေရခြင်းအားဖြင့်လည်းကောင်း၊
၃။ သုံးဆောင် စားသောက်ရခြင်းအားဖြင့် လည်းကောင်း၊
၄။ သလိပ်, သည်းခြေ, သွေး, ပြည် ဟူသော အာသယ ၄ ပါးအားဖြင့် လည်းကောင်း၊
၅။ စုဝေးတည်နေရာ အစာသစ်အိမ်အားဖြင့်လည်းကောင်း၊
၆။ မကျေကျက် သေးသောအားဖြင့်လည်းကောင်း၊
၇။ ကျေကျက်ပြီးအားဖြင့်လည်းကောင်း၊
၈။ ဆံပင်, မွေးညင်း စသော အကျိုးရင်းအားဖြင့် လည်းကောင်း၊
၉။ ယိုစီး စိမ့်ထွက်သော အကျိုးဆက် အားဖြင့် လည်းကောင်း၊
၁၀။ အလုံးစုံ အကုန်အစင် လူးလဲခြင်းအားဖြင့်လည်းကောင်း။ (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၈၀။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊မြန်၊၁။၃၅၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အာဟုနေယျ စသော ဂုဏ်တို့နှင့် ထိုက်တန်သော ရဟန်း၏ အင်္ဂါ ၅ ပါး

၁။ ဖြောင့်မတ် ခြင်းနှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၂။ လျင်မြန်ခြင်းနှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၃။ နူးညံ့ခြင်းနှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၄။ သည်းခံခြင်းနှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၅။ အကျင့်စင်ကြယ်ခြင်းနှင့် ပြည့်စုံခြင်း။ (အံ၊၂၊၂၁၇။) (အံ၊မြန်၊၂။၂၇၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အာဟုနေယျ စသော ဂုဏ်တို့နှင့် ထိုက်တန်သော ရဟန်း၏ အင်္ဂါ ၆ ပါး

၁။ မျက်စိဖြင့် အဆင်းကို မြင်သောအခါ ဝမ်းမသာ ဝမ်းမနည်းဘဲ သတိသမ္ပဇဉ်ဖြင့် ပြည့်စုံသည် ဖြစ်၍ လျစ်လျူရှုလျက် နေခြင်း၊
၂။ နားဖြင့် အသံကို ကြားသောအခါ ဝမ်းမသာ ဝမ်းမနည်းဘဲ သတိသမ္ပဇဉ်ဖြင့် ပြည့်စုံသည်ဖြစ်၍ လျစ်လျူရှုလျက် နေခြင်း၊
၃။ နှာခေါင်းဖြင့် အနံ့ကို နံသောအခါ ဝမ်းမသာ ဝမ်းမနည်းဘဲ သတိသမ္ပဇဉ်ဖြင့် ပြည့်စုံသည်ဖြစ်၍ လျစ်လျူ ရှုလျက် နေခြင်း၊
၄။ လျှာဖြင့် အရသာကို လျက်သောအခါ ဝမ်းမသာ ဝမ်းမနည်းဘဲ သတိသမ္ပဇဉ်ဖြင့် ပြည့်စုံသည်ဖြစ်၍ လျစ်လျူရှုလျက် နေခြင်း၊
၅။ ကိုယ်ဖြင့် အတွေ့အထိကို တွေ့ထိသောအခါ ဝမ်းမသာ ဝမ်းမနည်းဘဲ သတိသမ္ပဇဉ်ဖြင့် ပြည့်စုံသည်ဖြစ်၍ လျစ်လျူရှုလျက် နေခြင်း။ (အံ၊၂၊၂၄၇။) (အံ၊မြန်၊၂။၃၂၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အာဟုနေယျ စသော ဂုဏ်တို့နှင့် ထိုက်တန်သော ရဟန်း၏ အင်္ဂါ ၆ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ စောင့်စည်း မှုဖြင့် ပယ်ရမည့်, အာသဝေါတရားတို့ကို စောင့်စည်းမှုဖြင့် ပယ်ခြင်း၊
၂။ မှီဝဲမှုဖြင့် ပယ်ရမည့် အာသဝေါတရားတို့ကို မှီးဝဲမှုဖြင့် ပယ်ခြင်း၊
၃။ သည်းခံမှုဖြင့် ပယ်ရမည့် အာသဝေါ တရားတို့ကို သည်းခံမှုဖြင့် ပယ်ခြင်း၊
၄။ ရှောင်ကြဉ်မှုဖြင့် ပယ်ရမည့် အာသဝေါတရား တို့ကို ရှောင်ကြဉ်မှုဖြင့် ပယ်ခြင်း၊
၅။ ပယ်ဖျောက်မှုဖြင့် ပယ်ရမည့် အာသဝေါတရားတို့ကို ပယ်ဖျောက်မှုဖြင့် ပယ်ခြင်း၊
၆။ ပွားများမှုဖြင့် ပယ်ရမည့် အာသဝေါတရားတို့ကို ပွားများ မှုဖြင့် ပယ်ခြင်း။ (အံ၊၂၊၃၄၀။) (အံ၊မြန်၊၂။၄၃၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အာဟုနေယျ စသော ဂုဏ်တို့နှင့် ထိုက်တန်သော ရဟန်း၏ အင်္ဂါ ၆ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ တန်ခိုး အမျိုးမျိုး ဖန်ဆင်းနိုင်သော ဣဒ္ဓိဝိဓအဘိညာဉ်နှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၂။ နတ်နားနှင့် တူသော ဒိဗ္ဗသောတ အဘိညာဉ်နှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၃။ သူတစ်ပါးတို့၏ စိတ်ကို ပိုင်းခြား၍ သိနိုင်စွမ်းသော ပရစိတ္တဝိဇာနန အဘိညာဉ်နှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၄။ ရှေးရှေး၌ ဖြစ်ခဲ့ဖူးသော ဘဝတို့ကို အောက်မေ့ နိုင်သော ပုဗ္ဗေနိဝါသာနုဿတိ အဘိညာဉ်နှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၅။ ကံအားလျော်စွာ ဖြစ်ကုန်သော သတ္တဝါတို့ကို ဒိဗ္ဗစက္ခုအဘိညာဉ်ဖြင့် သိမြင်နိုင်ခြင်း၊
၆။ အာသဝေါတရားတို့၏ ကုန်ခန်း ခြင်းကြောင့် အာသဝေါကင်းရာ နိဗ္ဗာန်ကို အရဟတ္တဖိုလ်ပညာဖြင့် မျက်မှောက်ပြု၍ နေခြင်း။ (အံ၊၂၊၂၄၈။) (အံ၊မြန်၊၂။၃၂၀)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အာဟုနေယျ စသော ဂုဏ်တို့နှင့် ထိုက်တန်သော ရဟန်း၏ အင်္ဂါ ၆ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ သဒ္ဓိန္ဒြေနှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၂။ ဝီရိယိန္ဒြေနှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၃။ သတိန္ဒြေနှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၄။ သမာဓိန္ဒြေနှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၅။ ပညိန္ဒြေနှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၆။ အာသဝေါတရားတို့၏ ကုန်ခန်းခြင်းကြောင့် အာသဝေါမရှိသော အရဟတ္တဖိုလ်ပညာကို ယခုဘဝ၌ပင် ထူးသော ဉာဏ်ဖြင့် သိ၍ မျက်မှောက်ပြုလျက် နေခြင်း။ (အံ၊၂၊၂၄၉။) (အံ၊မြန်၊၂။၃၂၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အာဟုနေယျ စသော ဂုဏ်တို့နှင့် ထိုက်တန်သော ရဟန်း၏ အင်္ဂါ ၆ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ သဒ္ဓါဗိုလ်နှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၂။ ဝီရိယဗိုလ်နှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၃။ သတိဗိုလ်နှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၄။ သမာဓိဗိုလ်နှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၅။ ပညာဗိုလ်နှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၆။ အာသဝေါတရားတို့၏ ကုန်ခန်းခြင်းကြောင့် အာသဝေါမရှိသော အရဟတ္တဖိုလ်ပညာကို ယခုဘဝ၌ပင် ထူးသော ဉာဏ်ဖြင့် သိ၍ မျက်မှောက် ပြုလျက် နေခြင်း။ (အံ၊၂၊၂၄၉။) (အံ၊မြန်၊၂။၃၂၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အာဟုနေယျ စသော ဂုဏ်တို့နှင့် ထိုက်တန်သော ရဟန်း၏ အင်္ဂါ ၆ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ ရူပါရုံကို သည်းခံနိုင်ခြင်း၊
၂။ သဒ္ဒါရုံကို သည်းခံနိုင်ခြင်း၊
၃။ ဂန္ဓာရုံကို သည်းခံနိုင်ခြင်း၊
၄။ ရသာရုံကို သည်းခံနိုင်ခြင်း၊
၅။ ဖောဋ္ဌဗ္ဗာရုံကို သည်းခံနိုင်ခြင်း၊
၆။ ဓမ္မာရုံကို သည်းခံ နိုင်ခြင်း။ (အံ၊၂၊၂၅၀-၂၅၁။) (အံ၊မြန်၊၂။၃၂၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အာဟုနေယျ စသော ဂုဏ်တို့နှင့် ပြည့်စုံသော ပုဂ္ဂိုလ် ၁၀ ဦး

၁။ ပူဇော်အထူးကို ခံယူတော်မူ ထိုက်သော သဗ္ဗညုဘုရားရှင်၊
၂။ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ၊
၃။ နှစ်ဖက်အဖို့မှ လွတ်မြောက်သူ ဥဘတောဘာဂ ဝိမုတ္တပုဂ္ဂိုလ်၊
၄။ ပညာဖြင့် လွတ်မြောက်သူ ပညာဝိမုတ္တပုဂ္ဂိုလ်၊
၅။ ကိုယ်ဖြင့် မျက်မှောက် ပြုသူ ကာယသက္ခီပုဂ္ဂိုလ်၊
၆။ ဉာဏ်ဖြင့် အထက်မဂ်ဖိုလ်သို့ ရောက်သူ ဒိဋ္ဌိပ္ပတ္တပုဂ္ဂိုလ်၊
၇။ သဒ္ဓါဖြင့် လွတ်မြောက်မှု သဒ္ဓါဝိမုတ္တပုဂ္ဂိုလ်၊
၈။ သဒ္ဓါသို့ အစဉ်လိုက်သူ သဒ္ဓါနုသာရီ ပုဂ္ဂိုလ်၊
၉။ ပညာတရားသို့ အစဉ်လိုက်သူ ဓမ္မာနုသာရီပုဂ္ဂိုလ်၊
၁၀။ ဂေါတြဘူ ဉာဏ်နှင့် ပြည့်စုံသူ ဂေါတြဘူပုဂ္ဂိုလ်။ (အံ၊၃၊၂၇၄။) (အံ၊မြန်၊၃။၂၇၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အာဟုနေယျ စသော ဂုဏ်တို့နှင့် ပြည့်စုံသော ပုဂ္ဂိုလ် ၉ ဦး

၁။ ရဟန္တာ၊
၂။ ရဟန္တာ ဖြစ်ရန် ကျင့်သူ၊
၃။ အနာဂါမ်၊
၄။ အနာဂါမ်ဖြစ်ရန် ကျင့်သူ၊
၅။ သကဒါဂါမ်၊
၆။ သကဒါဂါမ် ဖြစ်ရန် ကျင့်သူ၊
၇။ သောတာပန်၊
၈။ သောတာပန်ဖြစ်ရန် ကျင့်သူ၊
၉။ ပုထုဇဉ်အနွယ်ကို ဖြတ်သူ ဂေါတြဘူပုဂ္ဂိုလ်။ (အံ၊၃၊၁၈၀။) (အံ၊မြန်၊၃။၁၈၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အာဟုနေယျ စသော ဂုဏ်တို့နှင့် ပြည့်စုံသော ရဟန်း အင်္ဂါ ၁၀ ပါး

၁။ ပါတိမောက္ခသံဝရ သီလနှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၂။ အကြားအမြင် ဗဟုသုတနှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၃။ မိတ်ဆွေကောင်း ရှိလျက် ထိုမိတ်ဆွေ၌ ကိုင်းညွတ်ခြင်း၊
၄။ မှန်သောအယူနှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၅။ တန်ခိုးအမျိုးမျိုး ဖန်ဆင်းနိုင်ခြင်း၊
၆။ ဒိဗ္ဗသောတအဘိညာဉ်နှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၇။ သူတစ်ပါးတို့၏ စိတ်ကို သိသော ပရစိတ္တဝိဇာနနအဘိညာဉ်နှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၈။ ရှေး၌ နေခဲ့ဖူးသော ဘဝများစွာကို အမျိုး အမည် အနွယ် စသည်နှင့်တကွ အောက်မေ့နိုင်ခြင်း၊
၉။ ဒိဗ္ဗစက္ခု အဘိညာဉ်နှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၁၀။ အရဟတ္တဖိုလ်ပညာကို မျက်မှောက်ပြု၍ နေခြင်း။ (အံ၊၃၊၄၁၇။) (အံ၊မြန်၊၃။၄၀၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အာဟုနေယျ စသော ဂုဏ်တို့နှင့် ပြည့်စုံသော ရဟန်း အင်္ဂါ ၄ ပါး

၁။ ဖြောင့်မတ်ခြင်း၊
၂။ လျင်မြန်ခြင်း၊
၃။ သည်းခံခြင်း၊
၄။ အကျင့်ကောင်းခြင်း။ (အံ၊၁၊၄၂၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အာဟုနေယျ စသော ဂုဏ်တို့နှင့် ပြည့်စုံသော ရဟန်း အင်္ဂါ ၄ ပါး

၁။ ပါတိမောက္ခ သံဝရ သီလနှင့် ပြည့်စုံခြင်းဟု ဆိုအပ်သော အကြောင်းဟုတ်သည်၌ လိမ္မာခြင်း၊
၂။ ခန္ဓာငါးပါး တို့ကို ဟုတ်တိုင်းမှန်စွာ ဝိပဿနာဉာဏ်ပညာဖြင့် ရှုခြင်းဟု ဆိုအပ်သော အဝေး ရောက်အောင် ပစ်နိုင်ခြင်း၊
၃။ သစ္စာလေးပါးကို ထိုးထွင်း၍ သိခြင်းဟု ဆိုအပ်သော ပစ်မှတ်ကို မလွဲအောင် ပစ်နိုင်ခြင်း၊
၄။ ကြီးစွာသော အဝိဇ္ဇာအစုကို ဖောက်ခွဲခြင်းဟု ဆိုအပ်သော ကြီးမားသော ခန္ဓာကိုယ်ကို ဖောက်ခွဲနိုင်ခြင်း။ (အံ၊၁၊၄၉၀။) (အံ၊မြန်၊၁။၅၀၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အာဟုနေယျ စသော ဂုဏ်တို့နှင့် ပြည့်စုံသော ရဟန်း အင်္ဂါ ၈ ပါး

၁။ ပါတိမောက္ခသံဝရ သီလနှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၂။ များသော အကြားအမြင် ရှိခြင်း၊
၃။ ကောင်းသော အဆွေခင်ပွန်း ရှိခြင်း၊
၄။ မှန်သောအယူ မှန်သောဉာဏ်အမြင်နှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၅။ မျက်မှောက်ဘဝ၌ ချမ်းသာစွာ နေကြောင်း ဖြစ်သော ဈာန်လေးပါးတို့ကို အလိုရှိတိုင်း ရခြင်း၊
၆။ ရှေး၌ ဖြစ်ဖူးသော ခန္ဓာအစဉ်ကို အောက်မေ့နိုင်ခြင်း၊
၇။ ဒိဗ္ဗစက္ခုဉာဏ်နှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၈။ အာသဝေါတရားတို့ ကုန်ခန်းခြင်းကြောင့် အရဟတ္တဖိုလ်ကို မျက်မှောက်ပြု၍ နေခြင်း။ (အံ၊၃၊၁၁၄။) (အံ၊မြန်၊၃။၁၁၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အာဟုနေယျ စသော ဂုဏ်တို့နှင့် ပြည့်စုံသော ရဟန်း အင်္ဂါ ၈ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ ပါတိမောက္ခ သံဝရသီလနှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၂။ များသော အကြားအမြင် ရှိခြင်း၊
၃။ ကုသိုလ်တရားတို့၌ ထက်သန်သော လုံ့လဝီရိယရှိခြင်း၊
၄။ တောကျောင်း၌ နေလျက် အာရညကင်ဓုတင် ဆောက်တည်ခြင်း၊
၅။ မမွေ့လျော်မှုကို သည်းခံနှိမ်နင်း၍ နေခြင်း၊
၆။ ကြောက်မက်ဖွယ် ဘေးရန်တို့ကိုလည်း သည်းခံနှိမ်နင်း၍ နေခြင်း၊
၆။ မျက်မှောက်ဘဝ၌ ချမ်းသာစွာ နေကြောင်း ဖြစ်သော ဈာန်လေးပါးတို့ကို အလိုရှိတိုင်း ရခြင်း၊
၈။ အာသဝေါတရားတို့ ကုန်ခန်း သောကြောင့် အရဟတ္တဖိုလ်ကို မျက်မှောက်ပြု၍ နေခြင်း။ (အံ၊၃၊၁၁၅။) (အံ၊မြန်၊၃။၁၁၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အာဟုနေယျ စသော ဂုဏ်တို့နှင့် ပြည့်စုံသော ရဟန်း အင်္ဂါ ၈ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ သောတာပန် ပုဂ္ဂိုလ်၊
၂။ သောတာပတ္တိဖိုလ်ကို မျက်မှောက်ပြုရန် ကျင့်သော သောတာပတ္တိ မဂ္ဂဋ္ဌာန်ပုဂ္ဂိုလ်၊
၃။ သကဒါဂါမ်ပုဂ္ဂိုလ်၊
၄။ သကဒါဂါမိဖိုလ်ကို မျက်မှောက်ပြုရန် ကျင့်သော သကဒါဂါမိ မဂ္ဂဋ္ဌာန်ပုဂ္ဂိုလ်၊
၅။ အနာဂါမ်ပုဂ္ဂိုလ်၊
၆။ အနာဂါမိဖိုလ်ကို မျက်မှောက်ပြုရန် ကျင့်သော အနာဂါမိမဂ္ဂဋ္ဌာန်ပုဂ္ဂိုလ်၊
၇။ ရဟန္တာပုဂ္ဂိုလ်၊
၈။ အရဟတ္တဖိုလ်ကို မျက်မှောက်ပြုရန် ကျင့်သော အရဟတ္တ မဂ္ဂဋ္ဌာန်ပုဂ္ဂိုလ်။ (အံ၊၃၊၁၁၅၊၁၁၆။) (အံ၊မြန်၊၃။၁၁၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အာဟုနေယျ စသောဂုဏ်တို့ ပြည့်စုံသော ရဟန်း အင်္ဂါ ၈ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ ပါတိမောက္ခ သံဝရသီလနှင့် ပြည့်စုံလျက် သိက္ခာပုဒ်တို့၌ ဆောက်တည်၍ ကျင့်ခြင်း၊
၂။ ကြမ်းတမ်းသော ဘောဇဉ်ကို ဖြစ်စေ, မွန်မြတ်နူးညံ့သော ဘောဇဉ်ကို ဖြစ်စေ, မညည်းညူဘဲ ရိုရိုသေသေ သုံးဆောင်ခြင်း၊
၃။ ကာယ, ဝစီ, မနော ဒုစရိုက်တို့အား စက်ဆုပ်ခြင်း၊
၄။ အခြားသော ရဟန်း တို့အား မနှင်ထုတ်မူ၍ ချမ်းသာစွာ ပေါင်းသင်းလျက် တင့်တယ်စွာ နေထိုင်ခြင်း၊
၅။ ဆရာ ပညာရှိ သီတင်းသုံးဖော်တို့၌ မိမိ၏ ကောက်ကျစ်မှုတို့ကို ထင်စွာ ပြတတ်ခြင်း၊
၆။ အခြားသော ပုဂ္ဂိုလ်တို့ ကျင့်သည် ဖြစ်စေ မကျင့်သည် ဖြစ်စေ၊ မိမိသည်ကား ကျင့်အံ့ ဟူသော စိတ်ကို ဖြစ်စေခြင်း၊
၇။ မဂ္ဂင်ရှစ်ပါးတည်းဟူသော ဖြောင့်သော လမ်းဖြင့်သာ သွားခြင်း၊
၈။ အရိုး ကြေကြေ, အရေခမ်းခမ်း အားထုတ်အပ်သော လုံ့လဝီရိယနှင့် ပြည့်စုံခြင်း။ (အံ၊၃၊၃၂။) (အံ၊မြန်၊၃။၃၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အာဟုနေယျမည်ကြောင်း တရား ၇ ပါး

၁။ စက္ခု၌ ဒုက္ခဟု ရှုရခြင်း၊
၂။ စက္ခု၌ အနတ္တဟု ရှုရခြင်း၊ ၃ ။ စက္ခု၌ ကုန်ခြင်းကို အဖန်ဖန် ရှုရခြင်း၊
၄။ စက္ခု၌ ပျက်ခြင်းကို အဖန်ဖန် ရှုရခြင်း၊
၅။ စက္ခု၌ ပျက်စီးခြင်းကင်းမှုကို အဖန်ဖန် ရှုရခြင်း၊
၆။ စက္ခု၌ ချုပ်မှုကို အဖန်ဖန် ရှုခြင်း၊
၇။ စက္ခု၌ တစ်ဖန် စွန့်မှုကို အဖန်ဖန် ရှုရခြင်း။ (အံ၊၂၊၅၁၁။) (အံ၊မြန်၊၂။၆၃၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အာဠဝီပြည်၌ ပညတ်အပ်သော သိက္ခာပုဒ် ၆ ပုဒ်

၁။ ကုဋိကာရ သိက္ခာပုဒ်၊
၂။ ကောသိယ မိဿကသန္ထတ သိက္ခာပုဒ်၊
၃။ အနုပသမ္ပန္န သဟသေယျ သိက္ခာပုဒ်၊
၄။ ပထဝီခဏန သိက္ခာပုဒ်၊
၅။ ဘူတဂါမ သိက္ခာပုဒ်၊
၆။ သပ္ပါဏောဒကသိဉ္စန သိက္ခာပုဒ်။ (ဝိ၊၅၊၂၅၆။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၃၄၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အာဠာဝကဘီလူး၏ ပုစ္ဆာ ၁၃ မျိုး

၁။ လောက၌ အကောင်းဆုံး အမြတ်ဆုံးသော ဥစ္စာဟူသည် အဘယ်နည်း၊
၂။ ကောင်းစွာ လေ့ကျက်အပ်သည် ရှိသော် အဘယ်တရားသည် ချမ်းသာကို ပေးဆောင်နိုင်သနည်း၊
၃။ အရသာအားလုံးတို့တွင် အဘယ်အရသာသည် အကောင်းဆုံး ဖြစ်သနည်း၊
၄။ အသက်မွေးမှု ပြုသူတို့တွင် အဘယ်နည်းဖြင့် အသက်မွေးသူသည် အမြတ်ဆုံး အကောင်းဆုံး ဖြစ်သနည်း၊
၅။ အဘယ်တရားဖြင့် သံသရာအလျဉ်ဩဃကို ကူးမြောက် သနည်း၊
၆။ အဘယ်တရားဖြင့် သံသရာသမုဒ္ဒရာကို ကူးမြောက်သနည်း၊
၇။ အဘယ် တရားဖြင့် ကာမဂုဏ်ဆင်းရဲကို လွန်မြောက်သနည်း၊
၈။ အဘယ်တရားဖြင့် စင်ကြယ် သနည်း၊
၉။ အဘယ်သို့သော သူသည် ပညာကို ရသနည်း၊
၁၀။ အဘယ်သို့သော သူသည် ဥစ္စာကို ရသနည်း၊
၁၁။ အဘယ်တရားဖြင့် ကျော်စောခြင်းကို ရသနည်း၊
၁၂။ အဘယ် သူသည် အဆွေခင်ပွန်းတို့ကို ရသနည်း၊
၁၃။ အဘယ်သူသည် ဤလောကမှ တမလွန် လောကသို့ ရောက်သဖြင့် မစိုးရိမ်ရသနည်း။ (သံ၊၁၊၂၁၆။)(သံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၉၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အာဠာဝကဘီလူး၏ လက်နက်ကြီး ၉ မျိုး

၁။ ဝါတမဏ္ဍလ- တောင်ထွဋ်များကိုပင် ခြေမှုန်း နိုင်သည့် လေဆင်နှာမောင်း တိုက်ခတ်ခြင်း၊
၂။ မဟာဝဿ- တောစိုးသစ်ပင်များကိုပင် လွှမ်းမိုး ဖျက်ဆီးနိုင်သည့် မိုးကြီး ရွာခြင်း၊
၃။ ပါသာဏဝဿ- တောင်ထွဋ်များ ခြေမွနိုင်သည့် ကျောက်ခဲမိုး ရွာခြင်း၊
၄။ ပဟရဏဝဿ- တစ်ဖက်သွား, နှစ်ဖက်သွားရှိသော သံလျက်မိုး ရွာခြင်း၊
၅။ အင်္ဂါရဝဿ- ပေါက်ပန်းအဆင်းရှိသော မီးကြီးခဲမိုး ရွာခြင်း၊
၆။ ဝါလိကဝဿ- အလွန် မှုန်မွှားသေးငယ် နူးညံ့သော သဲမိုး ရွာခြင်း၊
၇။ ကလလဝဿ- အခိုးအငွေ့ ထွက် နေသော ရွှံ့ညွန်မိုး ရွာခြင်း၊
၈။ ကုက္ကုလဝဿ- အလွန်ပူသော ပြာပူမိုး ရွာခြင်း၊
၉။ အန္ဓကာရ- အင်္ဂါလေးပါးနှင့် ပြည့်စုံသော အမိုက်မှောင်ကို ဖြစ်ပေါ်စေခြင်း။ (သံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၉၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အိပ်ပုံ အိပ်နည်း ၄ မျိုး

၁။ ကာမဘောဂီသေယျ- များသောအားဖြင့် ကာမဂုဏ်ခံစားသော ပုဂ္ဂိုလ်တို့ အိပ်ခြင်းကဲ့သို့ လက်ဝဲဘက်စောင်း၍ အိပ်ခြင်း၊
၂။ ပေတသေယျ- များသော အားဖြင့် ပြိတ္တာသတ္တဝါတို့ အိပ်ခြင်းကဲ့သို့ ပက်လက်အိပ်ခြင်း၊
၃။ သီဟသေယျ- များသော အားဖြင့် ခြင်္သေ့တို့ အိပ်ခြင်းကဲ့သို့ လက်ယာဘက်စောင်း၍ အိပ်ခြင်း၊
၄။ တထာဂတ သေယျ- များသောအားဖြင့် ဘုရားရှင်တို့ အိပ်ခြင်းကဲ့သို့ စတုတ္ထဈာန်ဖြင့် အိပ်ခြင်း။ (အံ၊၁၊၅၆၆။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၆၅။) (မ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၁၆။) (သံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၇၄။) (သံ၊ဋ္ဌ၊၃၊၇၁။) (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၃၀။) (ဥဒါန၊ဋ္ဌ၊၃၆၄။) (မဟာနိ၊ဋ္ဌ၊၃၅၈-၃၅၉။) (အံ၊မြန်၊၁။၅၈၁။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊မြန်၊၂။၃၁၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အိပ်မက် မြင်မက်ကြောင်း ၄ မျိုး

၁။ ဓာတုက္ခောဘတော- သွေး, သည်းခြေ, လေ, သလိပ် စသော ဓာတ်တို့၏ ချောက်ချားခြင်းကြောင့် အိပ်မက်ခြင်း၊
၂။ အနုဘူတ ပုဗ္ဗတော- ရှေးက ခံစားခဲ့ဘူးသော အာရုံကို အိပ်မက်ခြင်း၊
၃။ ဒေဝတောပသံဟာရတော- အကျိုးစီးပွားကို လိုလား၍လည်းကောင်း၊ မလိုလား၍လည်းကောင်း နတ်တို့သည် အာရုံ အမျိုးမျိုးတို့ကို ဆောင်လာခြင်းကြောင့် အိပ်မက်ခြင်း၊
၄။ ပုဗ္ဗနိမိတ္တတော- ဖြစ်လတ္တံ့သော အကြောင်း နိမိတ်ကြောင့် အိပ်မက်ခြင်း။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၀၈။) (အံ၊ဋ္ဌ၊၃၊၇၁။) (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၈၉။) (မဟာနိ၊ဋ္ဌ၊၃၆၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အိပ်မက် မြင်မက်သူ ၆ ယောက်

၁။ လေနာရှိသူ၊
၂။ သည်းခြေနာရှိသူ၊
၃။ သလိပ်နာ ရှိသူ၊
၄။ နတ်တို့ ဆောင်ပြအပ်သောကြောင့် မြင်မက်သူ၊
၅။ ရှေး၌ ကောင်းစွာ လေ့ကျက်အပ် ဖူးသောကြောင့် မြင်မက်သူ၊
၆။ ရှေးပြေးနိမိတ် အနေအားဖြင့် မြင်မက်သူ။ (မိလိန္ဒ၊၂၈၇။) (မိလိန္ဒ၊မြန်။၃၀၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အိပ်မက်ကြီး ၅ မျိုး (ဘုရားမဖြစ်မီ ဘုရားအလောင်းဘဝကပင် မြင်မက်ခဲ့သော အိပ်မက်ကြီး ၅ မျိုး)

၁။ ဤမဟာပထဝီမြေကြီးသည် မြတ်သော အိပ်ရာဖြစ်လျက် ဟိမဝန္တာတောင်ကို ခေါင်းအုံးပြု၍ အရှေ့သမုဒ္ဒရာ၌ လက်ဝဲလက်ကို လည်းကောင်း အနောက်သမုဒ္ဒရာ၌ လက်ယာလက်ကို လည်းကောင်း၊ တောင်သမုဒ္ဒရာ၌ ခြေတော်အစုံကိုလည်းကောင်း တင်ထားသည်ဟု မြင်မက်ခြင်း၊
၂။ တိရိယမြက်မျိုးသည် ဘုရားအလောင်း၏ ချက်တော်မှ အထက်သို့ တက်ပြီး ကောင်းကင်အထိ ရောက်သည်ဟု မြင်မက်ခြင်း၊
၃။ မည်းနက်သော ဦးခေါင်းရှိသော မိုးပေါက် အဖြူတို့သည် ခြေတို့မှ တက်၍ ပုဆစ်ဒူးဝန်းတိုင်အောင် ဖုံးလွှမ်းသည်ဟု မြင်မက်ခြင်း၊
၄။ အရောင်အဆင်း အမျိုးမျိုးရှိသော ငှက်လေးမျိုးတို့သည် အရပ်လေးမျက်နှာမှ ရောက်လာကြပြီး ဘုရားအလောင်း၏ ခြေရင်း၌ ကျကုန်လျက် အားလုံး အဖြူချည်းသာ ဖြစ်သည်ဟု မြင်မက်ခြင်း၊
၅။ မစင်တောင်ကြီး၏ အဆင့်ဆင့်၌ မစင်ဖြင့် မလိမ်းကျံ မကပ်ငြိဘဲ စင်္ကြံလျှောက်သွားနေသည်ဟု မြင်မက်ခြင်း။ (အံ၊၂၊၂၀၉။) (အံ၊၂၊၂၁၁။) (အံ၊မြန်၊၂။၂၆၄-၂၆၅။) (အံ၊မြန်၊၂။၂၆၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အိပ်ရာနေရာ ၁၀ မျိုး

၁။ ညောင်စောင်း၊
၂။ အင်းပျဉ်၊
၃။ ဘုံလျှို၊
၄။ ခေါင်းအုံး၊
၅။ ပုဆိုးကြမ်း၊
၆။ အပေါ်လွှမ်းအခင်း၊
၇။ ခတ်အခင်း၊
၈။ သားရေပိုင်း၊
၉။ နိသီဒိုင်၊
၁၀။ မြက် သစ်ရွက် အသံ။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၄၊၁၈၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အိပ်ရာနေရာ ၁၀ မျိုး (တစ်နည်း)

၁။ ဘုံလျို-(မွေ့ရာ)၊
၂။ ပုဆိုးအခင်း၊
၃။ အပေါ်လွှမ်း အခင်း၊
၄။ မြေအခင်း၊
၅။ ဖျာကြမ်းအခင်း၊
၆။ သားရေပိုင်းအခင်း၊ ၇။(နေရာထိုင်) နိသီဒိုင် အခင်း၊
၈။ အိပ်ရာအခင်း၊
၉။ မြက်အခင်း၊
၁၀။ သစ်ရွက်အခင်း။ (ဝိ၊၂၊၆၁။) (ဝိ၊မြန်၊၂။၆၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အိပ်သော ပုဂ္ဂိုလ် ၅ မျိုးှ (အနည်းငယ်သာ အိပ်သော ပုဂ္ဂိုလ် ၅ မျိုးှ )

၁။ မိန်းမသည် ယောကျ်ား၌ အလိုရှိသည်ဖြစ်၍ ညဉ့်၌ အနည်းငယ်သာ အိပ်၍ များစွာ နိုးကြားခြင်း၊
၂။ ယောကျ်ားသည် မိန်းမ၌ အလိုရှိသည်ဖြစ်၍ ညဉ့်၌ အနည်းငယ်သာ အိပ်၍ များစွာ နိုးကြားခြင်း၊
၃။ ခိုးသူသည် ခိုးယူခြင်း၌ အလိုရှိသည်ဖြစ်၍ ညဉ့်၌ အနည်းငယ်သာ အိပ်၍ များစွာ နိုးကြားခြင်း၊
၄။ မင်းသည် မင်းရေးကိစ္စတို့၌ အားထုတ်သည်ဖြစ်၍ ညဉ့်၌ အနည်းငယ်သာ အိပ်၍ များစွာ နိုးကြားခြင်း၊
၅။ ရဟန်းသည် (ကိလေသာတို့နှင့်) မစပ်ယှဉ်ရာ (နိဗ္ဗာန်) ၌ အလိုရှိသည်ဖြစ်၍ ညဉ့်၌ အနည်းငယ်သာ အိပ်၍ များစွာ နိုးကြားခြင်း။ (အံ၊၂၊၁၃၈။) (အံ၊မြန်၊၂။၁၇၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အိမ် ဥပစာ အရပ် ၄ မျိုး

၁။ တစ်အိမ်ဟူသော တူသော ဥပစာရှိသော အရပ်၊
၂။ တစ်အိမ် ဟူသော ကွဲပြားသော ဥပစာရှိသော အရပ်၊
၃။ ကွဲပြားသော အိမ်ဟူသော တူသော ဥပစာရှိသော အရပ်၊
၄။ ကွဲပြားသော အိမ်ဟူသော ကွဲပြားသော ဥပစာရှိသော အရပ်။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၄၊၉၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အိမ်ရှေ့မင်းအဖြစ်ကို တောင့်တနိုင်သော သားကြီး အင်္ဂါ ၅ ပါး

၁။ ကောင်းသော အမျိုးဇာတ် ရှိခြင်း၊
၂။ အလွန်အဆင်းလှခြင်း၊
၃။ မိဘတို့ ချစ်မြတ်နိုးခြင်း၊
၄။ ဗိုလ်ပါအပေါင်းတို့ ချစ်မြတ်နိုးခြင်း၊
၅။ ပညာရှိခြင်း။ (အံ၊၂၊၁၃၆။) (အံ၊မြန်၊၂။၁၇၁-၁၇၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အိမ်လည် ရဟန်း၏ အပြစ် ၅ ပါး

၁။ မပန်ကြားဘဲ သွားလာခြင်းကြောင့် ပါစိတ်အာပတ် သင့်ခြင်း၊
၂။ ဆိတ်ကွယ်ရာ၌ မာတုဂါမနှင့်အတူ ထိုင်နေခြင်းကြောင့် ပါစိတ်အာပတ် သင့်ခြင်း၊
၃။ ဖုံးလွှမ်းသောနေရာ၌ မာတုဂါမနှင့် အတူနေခြင်းကြောင့် ပါစိတ်အာပတ် သင့်ခြင်း၊
၄။ မာတုဂါမအား ငါးပုဒ် ခြောက်ပုဒ်ထက် အလွန် တရားဟောခြင်းကြောင့် ပါစိတ် အာပတ် သင့်ခြင်း၊
၅။ ကာမဂုဏ် အကြံအစည်များလျက် နေခြင်း။ (အံ၊၂၊၂၂၆။) (အံ၊မြန်၊၂။ ၂၈၆-၂၈၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အိမ်လည် ရဟန်း၏ အပြစ် ၅ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ မာတုဂါမအား မပြတ် တွေ့မြင်ရခြင်း၊
၂။ နှီးနှောမိခြင်း၊
၃။ အကျွမ်းဝင်ခြင်း၊
၄။ ရာဂသို့ သက်ခြင်း၊
၅။ မမွေ့လျော်ဘဲ မြတ်သော အကျင့်ကို ကျင့်ရတတ်ခြင်း (နောက်ဆုံး သိက္ခာချ လူထွက်ရခြင်း)။ (အံ၊၂၊၂၂၆။) (အံ၊မြန်၊၂။ ၂၈၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အိုး ၄ မျိုး

၁။ အတွင်းထဲ၌ အချည်းနှီးဖြစ်လျက် ပိတ်ထားသော အိုး၊
၂။ အတွင်းထဲ၌ ပြည့်လျက် ဖွင့်ထားသော အိုး၊
၃။ အတွင်းထဲ၌ အချည်းနှီးလည်း ဖြစ်လျက် ဖွင့်လည်းဖွင့်ထားသော အိုး၊
၄။ အတွင်းထဲ၌ ပြည့်လည်းပြည့်လျက် ပိတ်လည်း ပိတ်ထားသော အိုး။ (အံ၊၁၊၄၁၈။) (အဘိ၊ပု၊၁၅၂။) (အံ၊မြန်၊၁။၄၃၁။) (အဘိ၊ပု၊မြန်။၅၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အိုး လှူရကျိုး ၃ မျိုး

၁။ ရွှေအိုး, ပတ္တမြားအိုး, ဖန်အိုး, ပတ္တမြားနီအိုးတို့ကို ရရှိခြင်း၊
၂။ မယား, ကျွန်ယောကျ်ား, ကျွန်မိန်းမ, ဆင်, မြင်း, ရထား, ခြေလျင်သူရဲ, လင်ယောကျ်ားကို ရိုသေသော (အလိုလိုက်သော) မိန်းမတည်းဟူသော အသုံးဆောင်တို့ကို ရရှိခြင်း၊
၃။ အတတ် ပညာ အမျိုးမျိုး, ဗေဒင်မန္တန် အမျိုးမျိုး, ကျမ်းဂန်အမျိုးမျိုး တို့ကို သင်ယူနိုင်ခြင်း။ (အပ၊၁၊၃၆၂။) (အပ၊မြန်၊၁။၃၇၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အိုခြင်း ၂ မျိုး

ဇရာ ၂ မျိုး နှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အိုခြင်း ၂ မျိုး (တစ်နည်း)

၁။ အကြောင်းတရားတို့ ပြုပြင်စီရင်အပ်သော လက္ခဏာရှိသော အိုခြင်း ဇရာ၊
၂။ သွားကျိုးခြင်း အစရှိသည်တို့ဖြင့် သမုတ်အပ်သော ခန္ဓာအစဉ်၌ တစ်ဘဝ၌ အကျုံးဝင်သော ခန္ဓာတို့၏ ဟောင်းခြင်း ဇရာ။ (မ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၂၁။) (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၃၊၁၇၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အိုခြင်း ၂ မျိုး (တစ်နည်း)

၁။ ပါကဋဇရာ- ထင်ရှားသော အိုခြင်း၊
၂။ ပဋိစ္ဆန္နဇရာ- ဖုံးကွယ်သော အိုခြင်း။ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂။၉၃။) (စူဠနိ၊ဋ္ဌ၊၁၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အိုခြင်း ၂ မျိုး (တစ်နည်း)

၁။ အဝီစိဇရာ- အခြားမလတ် အိုခြင်း၊ အကြား၌ သိရခက်သော အိုခြင်း၊
၂။ သဝီစိဇရာ- အကြားအကြား၌ သိရလွယ်သော အိုခြင်း။ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၉၃။) (စူဠနိ၊ဋ္ဌ၊၁၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အိုင် ၄ မျိုး

၁။ တိမ်လျက် နက်ယောင်ရှိသော ရေအိုင်၊
၂။ နက်လျက် တိမ်ယောင်ရှိသော ရေအိုင်၊
၃။ တိမ်လျက် တိမ်ယောင်ရှိသော ရေအိုင်၊
၄။ နက်လျက် နက်ယောင်ရှိသော ရေအိုင်။ (အံ၊၁၊၄၁၉။) (အံ၊မြန်၊၁။၄၃၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အိုင်ကြီး ၇ အိုင်

၁။ ကဏ္ဏမုဏ္ဍကအိုင်၊
၂။ ရထကာရအိုင်၊
၃။ သီဟပပါတအိုင်၊
၄။ ဆန္ဒန္တအိုင်၊
၅။ တိယဂ္ဂဠအိုင်၊
၆။ အနောတတ္တအိုင်၊
၇။ ကုဏာလဒဟအိုင်။ (ဇာ၊ဋ္ဌ၊၅၊၄၄၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အိုင်နှင့် တူသော ပုဂ္ဂိုလ် ၄ မျိုး

၁။ တိမ်လျက် နက်ယောင်ရှိသော ရေအိုင်နှင့် တူသော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၂။ နက်လျက် တိမ်ယောင်ရှိသော ရေအိုင်နှင့် တူသော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၃။ တိမ်လျက် တိမ်ယောင် ရှိသော ရေအိုင်နှင့် တူသော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၄။ နက်လျက် နက်ယောင်ရှိသော ရေအိုင်နှင့် တူသော ပုဂ္ဂိုလ်။ (အံ၊၁၊၄၁၉-၄၂၀။) (အံ၊မြန်၊၁။၄၃၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အိုးနှင့် တူသော ပုဂ္ဂိုလ် ၄ မျိုး

၁။ အချည်းနှီးဖြစ်လျက် ပိတ်ထားသော အိုးနှင့် တူသော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၂။ ပြည့်လျက် ဖွင့်ထားသော အိုးနှင့် တူသော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၃။ အချည်းနှီးဖြစ်လျက် ဖွင့်ထားသော အိုးနှင့် တူသော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၄။ ပြည့်လျက် ပိတ်ထားသော အိုးနှင့် တူသော ပုဂ္ဂိုလ်။ (အံ၊၁၊၄၁၈။) (အံ၊မြန်၊၁။၄၃၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အိုးနှင့် တူသော ရဟန်း ၄ မျိုး

၁။ အတွင်းထဲ၌ အချည်းနှီးဖြစ်လျက် ပိတ်ထားသော အိုးကဲ့သို့ ရှေ့သို့တက်ခြင်း ဒုကုဋ် သပိတ် သင်္ကန်းဝတ်ရုံ ယူဆောင်ခြင်း စသည်တို့၌ ကြည်ညိုဖွယ် ရှိလျက် သစ္စာလေးပါးတရားကို အမှန်အတိုင်း ထိုးထွင်း၍ မသိသော ရဟန်း၊
၂။ အတွင်း ထဲ၌ ပြည့်လျက် ဖွင့်ထားသော အိုးကဲ့သို့ ရှေ့သို့တက်ခြင်း ဒုကုဋ် သပိတ်သင်္ကန်း ဝတ်ရုံ ယူဆောင်ခြင်း စသည်တို့၌ ကြည်ညိုဖွယ်မရှိသော်လည်း သစ္စာလေးပါးတရားကိုကား အမှန်အတိုင်း ထိုးထွင်း၍ သိသော ရဟန်း၊
၃။ အတွင်းထဲ၌ အချည်းနှီးလည်း ဖြစ်လျက် ဖွင့်လည်းဖွင့်ထားသော အိုးကဲ့သို့ ရှေ့သို့တက်ခြင်း ဒုကုဋ် သပိတ် သင်္ကန်း ဝတ်ရုံ ယူဆောင်ခြင်း စသည်တို့၌လည်း ကြည်ညိုဖွယ် မရှိမူ၍ သစ္စာလေးပါးတရားကိုလည်း အမှန်အတိုင်း ထိုးထွင်း၍ မသိသော ရဟန်း၊
၄။ အတွင်းထဲ၌ ပြည့်လည်းပြည့်လျက် ပိတ်လည်းပိတ်ထားသော အိုးကဲ့သို့ ရှေ့သို့တက်ခြင်း ဒုကုဋ် သပိတ် သင်္ကန်း ဝတ်ရုံ ယူဆောင်ခြင်း စသည်တို့၌လည်း ကြည်ညိုဖွယ်ရှိလျက် သစ္စာလေးပါးတရားကိုလည်း အမှန်အတိုင်း ထိုးထွင်း၍ သိသော ရဟန်း။ (အဘိ၊ပု၊၁၅၂။) (အဘိ၊ပု၊မြန်။၅၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အောက်ချင်းငှက်နှင့် ယောဂီ အင်္ဂါ ၂ ပါး

၁။ အောက်ချင်းငှက်မသည် မိမိလင်၏ ငြူစူခြင်းကြောင့် သားငယ်တို့ကို မကျွေးမွေးခြင်း (ထို့အတူ ယောဂီပုဂ္ဂိုလ်သည် မိမိစိတ်၌ ကိလေသာဖြစ်သော် ငြူစူ၍ မနောဒွါရ၌ ကာယဂတာသတိကို ပွားရခြင်း)၊
၂။ အောက်ချင်း ငှက်မသည် တော၌ တစ်နေ့ပတ်လုံး ကျက်စားရာအရပ်သို့ လှည့်လည်၍ ညဉ့်၌ မိမိ၏ လုံခြုံခြင်းငှာ ငှက်အပေါင်းသို့ ကပ်ခြင်း (ထို့အတူ ယောဂီပုဂ္ဂိုလ်သည် သံယောဇဉ်မှ လွတ်ခြင်းငှာ တစ်ယောက်တည်း ဆိတ်ငြိမ်ရာအရပ်ကို မှီဝဲရခြင်း ဆိတ်ငြိမ်ရာအရပ်၌ မွေ့လျော်မှုကို မရသည်ရှိသော် ကဲ့ရဲ့စွပ်စွဲမှု ဘေးမှ စောင့်ထိန်းရန် သံဃာ့ဘောင်သို့ ဝင်၍ သံဃာ အစောင့် အရှောက်ဖြင့် နေရခြင်း)။ (မိလိန္ဒ၊၃၈၇။) (မိလိန္ဒ၊မြန်။၄၀၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အောက်မေ့ထိုက်သော တရား ၆ မျိုး

၁။ မေတ္တာရှိသော ကိုယ်အမှု၊
၂။ မေတ္တာရှိသော နှုတ်အမှု၊
၃။ မေတ္တာရှိသော နှလုံးသွင်းမှု၊
၄။ တရားသဖြင့် ရရှိကုန်သော လာဘ်တို့ကို သီတင်း သုံးဖော်တို့နှင့် အတူ ခွဲဝေသုံးဆောင်ခြင်း၊
၅။ လုံးဝ သန့်ရှင်းစင်ကြယ်သော သီလနှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၆။ ဖြူစင်သော ဝဋ်ဆင်းရဲမှ ထွက်မြောက်တတ်သော မဂ်ဖိုလ်နှင့် ယှဉ်သော ဝိပဿနာသမ္မာဒိဋ္ဌိနှင့် ပြည့်စုံခြင်း။ (မ၊၃၊၃၈။) (မ၊မြန်၊၃။၄၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အောက်မေ့အပ်သော တရား ၆ ပါး

၁။ မျက်မှောက်မျက်ကွယ်၌ ကာယကံမေတ္တာ ဖြစ်စေခြင်း၊
၂။ မျက်မှောက်မျက်ကွယ်၌ ဝစီကံမေတ္တာကို ဖြစ်စေခြင်း၊
၃။ မျက်မှောက်မျက်ကွယ်၌ မနောကံ မေတ္တာကို ဖြစ်စေခြင်း၊
၄။ တရားသဖြင့် ရအပ်သော လာဘ်တို့ကို သီတင်းသုံးဖော်တို့နှင့် အတူတကွ သုံးဆောင်ခြင်း၊
၅။ သီလဖြူစင်လျက် မှားသောအားဖြင့် မသုံးသပ်အပ်သော သမာဓိကို ဖြစ်စေခြင်း၊
၆။ မဂ်နှင့် ယှဉ်သော သမ္မာဒိဋ္ဌိဉာဏ်ဖြင့် သီတင်းသုံးဖော်တို့နှင့် ဉာဏ်အမြင်တူခြင်းသို့ ရောက်ခြင်း။ (ဒီ၊၃၊၂၀၃။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၂၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

အောင်သွယ်ခြင်းကြောင့် သင့်သော အာပတ် ၃ ပါး

၁။ သံဃာဒိသိသ်အာပတ်၊
၂။ ထုလ္လစ္စဉ်း အာပတ်၊
၃။ ဒုက္ကဋ်အာပတ်။ (ဝိ၊၅၊၉၀။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၁၃၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဣဉ္ဇိတ ၅ မျိုး

တုန်လှုပ်ခြင်း ၅ မျိုးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဣဉ္ဇိတ ၇ မျိုး

တုန်လှုပ်တတ်သော တရား ၇ ပါးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဣတိဘဝါဘဝကထာ ၆ မျိုး

၁။ တိုးပွားခြင်း ဘဝ၊
၂။ ကာမချမ်းသာ ခံစားခြင်း ကာမသုခတည်း ဟူသော ဘဝ၊
၃။ သဿတ ခိုင်မြဲခြင်း တည်းဟူသော ဘဝ၊
၄။ ဥစ္ဆေဒတည်းဟူသော အဘဝ၊
၅။ ဆုတ်ယုတ်ခြင်းတည်းဟူသော အဘဝ၊
၆။ ကိုယ်ပင်ပန်းခံ ကျင့်ခြင်း အတ္တကိလမထ တည်းဟူသော အဘဝ။ (မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၅၆။) (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၃၊၁၀၀။) (ဝိမတိ၊၂၊၅၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဣဒ္ဓိ ၁၀ မျိုး

တန်ခိုး ၁၀ မျိုးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဣဒ္ဓိပါဒ် ၄ ပါး (အထူးထူးအပြားပြား တန်ခိုးဖန်ဆင်းစေနိုင်သော အခြေခံ ဣဒ္ဓိပါဒ်တရား)

၁။ ဆန္ဒရှေ့သွားပြုသော သမာဓိနှင့် အားထုတ်ပြုပြင်မှု ပဓာနသင်္ခါရတို့နှင့် ပြည့်စုံ ပြီးစီးခြင်း အခြေခံ ဣဒ္ဓိပါဒ်၊
၂။ ဝီရိယရှေ့သွားပြုသော သမာဓိနှင့် အားထုတ်ပြုပြင်မှု ပဓာန သင်္ခါရတို့နှင့် ပြည့်စုံပြီးစီးခြင်း အခြေခံ ဣဒ္ဓိပါဒ်၊
၃။ စိတ်ရှေ့သွားပြုသော သမာဓိနှင့် အားထုတ်ပြုပြင်မှု ပဓာနသင်္ခါရတို့နှင့် ပြည့်စုံပြီးစီးခြင်း အခြေခံ ဣဒ္ဓိပါဒ်၊
၄။ ပညာ ရှေ့သွားပြုသော သမာဓိနှင့် အားထုတ်ပြုပြင်မှု ပဓာနသင်္ခါရတို့နှင့် ပြည့်စုံပြီးစီးခြင်း အခြေခံ ဣဒ္ဓိပါဒ်။ (ဒီ၊၂၊၁၇၂။) (ဒီ၊၃၊၁၈၅။) (မ၊၂၊၂၀၄။) (သံ၊၃၊၂၂၂။) (သံ၊၃၊၂၂၅။) (သံ၊၃၊၂၃၃။) (အံ၊၃၊၂၅၅။) (အဘိ၊ဝိ၊၂၂၅။) (အဘိ၊ဝိ၊၂၂၉။) (အဘိ၊ဝိ၊၂၃၃။) (သံ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၈၇။) (ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၇၁။) (ဒီ၊မြန်၊၂။၁၉၆။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၀၆။) (မ၊မြန်၊၂။၂၁၅။) (သံ၊မြန်၊၃။၂၂၄-၂၂၇။) (သံ၊မြန်၊၃။၂၂၄-၂၂၇။) (သံ၊မြန်၊၃။၂၂၄-၂၂၇။) (သံ၊မြန်၊၃။၂၂၄-၂၂၇။) (သံ၊၃၊၂၄၈။) (အံ၊မြန်၊၃။၂၅၄။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၂။၂၁၀။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၂။၂၁၀။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၂။၂၁၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဣဒ္ဓိပါဒ် ခန္ဓာ ၂ ပါး

၁။ သင်္ခါရက္ခန္ဓာ၊
၂။ ဝိညာဏက္ခန္ဓာ။ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဣဒ္ဓိပါဒ်လေးပါး ပွားများရကျိုး ၇ ပါး

၁။ ယခု မျက်မှောက်ဘဝ၌ပင် အရဟတ္တဖိုလ် အကျိုးကို ရနိုင် ပြီးစီးစေနိုင်ခြင်း၊
၂။ ယင်းသို့ မရခဲ့လျှင် သေခါနီးအခါ၌ အရဟတ္တဖိုလ် အကျိုးကို ရနိုင် ပြီးစီးစေနိုင်ခြင်း၊
၃။ ယင်းသို့ မရခဲ့လျှင် အောက်ပိုင်း သံယောဇဉ်ငါးပါးတို့ ကုန်ခြင်းကြောင့် အသက်တမ်းအလယ်၌ အရဟတ္တဖိုလ်သို့ ရောက်၍ ပရိနိဗ္ဗာန်ပြုရသော အန္တရာပရိနိဗ္ဗာယီ မည်သော အနာဂါမ် ဖြစ်နိုင်ခြင်း၊
၄။ ယင်းသို့ မဖြစ်ခဲ့လျှင် အသက်တမ်း ထက်ဝက်ကို ကျော်လွန်လျက် အရဟတ္တဖိုလ်သို့ ရောက်၍ ပရိနိဗ္ဗာန်ပြုသော ဥပဟစ္စပရိနိဗ္ဗာယီမည်သော အနာဂါမ် ဖြစ်နိုင်ခြင်း၊
၅။ ယင်းသို့ မဖြစ်ခဲ့လျှင် လုံ့လပယောဂ မပါဘဲ အရဟတ္တဖိုလ်သို့ ရောက်၍ ပရိနိဗ္ဗာန်ပြုသော အသင်္ခါရပရိနိဗ္ဗာယီမည်သော အနာဂါမ် ဖြစ်နိုင်ခြင်း၊
၆။ ယင်းသို့ မဖြစ်ခဲ့လျှင် လုံ့လပယောဂနှင့်တကွ အရဟတ္တဖိုလ်သို့ ရောက်၍ ပရိနိဗ္ဗာန် ပြုသော သသင်္ခါရပရိနိဗ္ဗာယီမည်သော အနာဂါမ် ဖြစ်နိုင်ခြင်း၊
၇။ ယင်းသို့ မဖြစ်ခဲ့လျှင် အထက် အထက်ဘုံသို့ အဆင့်ဆင့်တက်၍ အကနိဋ္ဌဘုံ၌ အရဟတ္တဖိုလ်သို့ ရောက်သော ဥဒ္ဓံသောတအကနိဋ္ဌဂါမီမည်သော အနာဂါမ် ဖြစ်နိုင်ခြင်း။ (သံ၊၃၊၂၄၉။) (သံ၊မြန်၊၃။၂၅၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဣဒ္ဓိဝိဓဉာဏ် ဖြစ်ရာ အာရုံ ၇ ပါး

၁။ ပရိတ္တအာရုံ၊
၂။ မဟဂ္ဂတအာရုံ၊
၃။ အတိတ်အာရုံ၊
၄။ အနာဂတ်အာရုံ၊
၅။ ပစ္စုပ္ပန်အာရုံ၊
၆။ အဇ္ဈတ္တအာရုံ၊
၇။ ဗဟိဒ္ဓအာရုံ။ (ဝိသုဒ္ဓိ၊၂၊၆၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဣဒ္ဓိဝိဓဉာဏ်၏ စွမ်းအား ၁၁ ပါး

၁။ တစ်ယောက်တည်းကို အများဖြစ်အောင် ဖန်ဆင်း နိုင်ခြင်း၊
၂။ အများကို တစ်ယောက်တည်းဖြစ်အောင် ဖန်ဆင်းနိုင်ခြင်း၊
၃။ ကိုယ်ကို ထင်ရှား ဖြစ်လာအောင် ဖန်ဆင်းနိုင်ခြင်း၊
၄။ ကိုယ်ကို ပျောက်ကွယ်သွားအောင် ဖန်ဆင်းနိုင်ခြင်း၊
၅။ နံရံတစ်ဖက်၊ တံတိုင် တစ်ဖက်၊ တောင်တစ်ဖက်သို့ ကောင်းကင်မှာကဲ့သို့ မထိမငြိဘဲ သွားလာနိုင်ခြင်း၊
၆။ မြေကြီး၌ ရေမှာကဲ့သို့ ငုပ်နိုင် ပေါ်နိုင်ခြင်း၊
၇။ ရေ၌ မြေကြီးမှာကဲ့သို့ သွားနိုင် လာနိုင်ခြင်း၊
၈။ ကောင်းကင်၌ ထက်ဝယ်ဖွဲ့ခွေနေနိုင်ခြင်း၊
၉။ ကောင်းကင်၌ အတောင်ရှိသော ငှက်ကဲ့သို့ သွားနိုင်ခြင်း၊
၁၀။ တန်ခိုးကြီးသော လ, နေတို့ကို လက်ဖြင့် သုံးသပ်နိုင်၊ ဆုပ်ကိုင်နိုင်ခြင်း၊
၁၁။ ဗြဟ္မာ့ပြည်တိုင်အောင် ကိုယ်ကို မိမိအလိုအတိုင်း ဖြစ်စေ နိုင်ခြင်း။ (ဒီ၊၁၊၇၃။) (ဒီ၊မြန်၊၁။၈၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဣဒ္ဓိဝိဓာ ၂ ပါး

၁။ အပြစ်နှင့် တကွဖြစ်သော ဘေးရန်နှင့် တကွဖြစ်သော မြတ်၏ဟု မဆို အပ်သော တန်ခိုးအစီအရင်၊
၂။ အပြစ်နှင့် တကွမဖြစ်သော ဘေးရန်နှင့် တကွမဖြစ်သော မြတ်၏ဟု ဆိုအပ်သော တန်ခိုးအစီအရင်။ (ဒီ၊၃၊၉၃။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၁၀၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဣန္ဒြေ ၂၂ ပါး

၁။ စက္ခုန္ဒြေ၊
၂။ သောတိန္ဒြေ၊
၃။ ဃာနိန္ဒြေ၊
၄။ ဇိဝှိန္ဒြေ၊
၅။ ကာယိန္ဒြေ၊
၆။ မနိန္ဒြေ၊
၇။ ဣတ္ထိန္ဒြေ၊
၈။ ပုရိသိန္ဒြေ၊
၉။ ဇီဝိတိန္ဒြေ၊
၁၀။ သုခိန္ဒြေ၊
၁၁။ ဒုက္ခိန္ဒြေ၊
၁၂။ သောမနဿိန္ဒြေ၊
၁၃။ ဒေါမနဿိန္ဒြေ၊
၁၄။ ဥပေက္ခိန္ဒြေ၊
၁၅။ သဒ္ဓိန္ဒြေ၊
၁၆။ ဝီရိယိန္ဒြေ၊
၁၇။ သတိန္ဒြေ၊
၁၈။ သမာဓိန္ဒြေ၊
၁၉။ ပညိန္ဒြေ၊
၂၀။ အနညာတညဿာမီတိန္ဒြေ၊
၂၁။ အညိန္ဒြေ၊
၂၂။ အညတာဝိန္ဒြေ။ (အဘိ၊ဝိ၊၁၃၁။) (အဘိ၊ဝိ၊၄၁၈။) (ယမက၊၃၊၇၃။) (ဝိသုဒ္ဓိ၊၂၊၁၂၂။)(အဘိ၊ဝိ၊၁၂၈။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၂။၂။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၂။၂။) (အဘိ၊ဝိ၊၄၁၅။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၂။၅၂၄။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၂။၅၂၄။) (အဘိ၊ပု၊၁၀၂။) (အဘိ၊ပု၊မြန်။၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဣန္ဒြေ ၃ ပါး

၁။အနညာတညဿာမီတိန္ဒြေ၊
၂။ အညိန္ဒြေ၊
၃။ အညာတာဝိန္ဒြေ။ (ဒီ၊၃၊၁၈၃။) (သံ၊၃၊၁၇၉။) (ခုဒ္ဒက၊၂၃၁။) (နေတ္တိ၊ဋ္ဌ၊၂၁၄။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၀၄။) (သံ၊မြန်၊၃။၁၈၅။) (ခုဒ္ဒက၊မြန်။၂၁၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဣန္ဒြေ ၅ ပါး

၁။ သုခိန္ဒြေ၊
၂။ ဒုက္ခိန္ဒြေ၊
၃။ သောမနဿိန္ဒြေ၊
၄။ ဒေါမနဿိန္ဒြေ၊
၅။ ဥပေက္ခိန္ဒြေ။ (ဒီ၊၃၊၁၉၉။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၂၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဣန္ဒြေ ၅ ပါး

ထူးသော အဖို့ရှိသော တရား ၅ ပါး၊ ဝိသေသဘာဂိယတရား ၅ ပါးတို့နှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဣန္ဒြေ ၅ ပါး (ကျက်စားရာ အာရုံအမျိုးမျိုးရှိသော ဣန္ဒြေ ၅ ပါး)

၁။ စက္ခုန္ဒြေ- မျက်စိဣန္ဒြေ၊
၂။ သောတိန္ဒြေ- နားဣန္ဒြေ၊
၃။ ဃာနိန္ဒြေ- နှာခေါင်းဣန္ဒြေ၊
၄။ ဇိဝှိန္ဒြေ- လျှာဣန္ဒြေ၊
၅။ ကာယိန္ဒြေ- ခန္ဓာကိုယ်ဣန္ဒြေ။ (ဒီ၊၃၊၁၉၉။) (မ၊၁၊၃၆၉။) (သံ၊၃၊၁၉၁။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၂၂။) (မ၊မြန်၊၁။၃၈၀။) (သံ၊မြန်၊၃။၁၉၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဣန္ဒြေ ၅ ပါး (တစ်နည်း) (မုဒိန္ဒြိယဖြစ်သော သတ္တဝါတို့၏ ဣန္ဒြေ ၅ ပါး)

၁။ ယုံကြည်မှု- သဒ္ဓိန္ဒြေ၊
၂။ အားထုတ်မှု- ဝီရိယိန္ဒြေ၊
၃။ အောက်မေ့မှု- သတိန္ဒြေ၊
၄။ တည်ကြည်မှု- သမာဓိန္ဒြေ၊
၅။ အပြားအားဖြင့် သိမှု- ပညိန္ဒြေ။ (ဒီ၊၃၊၁၉၉။) (မ၊၂၊၂၀၄။) (သံ၊၃၊၁၇၀-၁၇၁။) (သံ၊၃၊၁၇၉။) (သံ၊၃၊၂၀၄။) (သံ၊၃၊၂၀၇။) (အဘိ၊ဓ၊၂၉။) (အဘိ၊ဝိ၊၃၅၄။) (ပဋိသံ။၁၉၈။) (ပဋိသံ။၂၀၀။) (ပဋိသံ။၂၁၀။) (ပဋိသံ။၂၁၇။) (မ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၄၀။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၂၂။) (မ၊မြန်၊၂။၂၁၆။) (သံ၊မြန်၊၃။၁၇၅၊၁၈၆။) (သံ၊မြန်၊၃။၁၇၅၊၁၈၆။) (သံ၊မြန်၊၃။၂၀၉။) (သံ၊မြန်၊၃။၂၁၂။) (အဘိ၊ဓ၊မြန်။၄၅။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၂။၄၃၈။) (ပဋိသံ၊မြန်။၂၄၈၊၂၅၁၊၂၆၁၊၂၆၉။) (ပဋိသံ၊မြန်။၂၄၈၊၂၅၁၊ ၂၆၁၊၂၆၉။) (ပဋိသံ၊မြန်။၂၄၈၊၂၅၁၊၂၆၁၊၂၆၉။) (ပဋိသံ၊မြန်။၂၄၈၊၂၅၁၊၂၆၁၊၂၆၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဣန္ဒြေ ၅ ပါး (ဗိုလ်မည်သော ဣန္ဒြေ ၅ ပါး)

၁။ သဒ္ဓိန္ဒြေ၊
၂။ ဝီရိယိန္ဒြေ၊
၃။ သတိန္ဒြေ၊
၄။ သမာဓိန္ဒြေ၊
၅။ ပညိန္ဒြေ။ (သံ၊၃၊၁၉၃။) (သံ၊မြန်၊၃။၁၉၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဣန္ဒြေကွဲပြားသဖြင့် သောတာပတ္တိဖိုလ်၌ တည်သော ပုဂ္ဂိုလ် ၃ မျိုး

၁။ ဧကဗီဇီသောတာပန် (ဥဂ္ဃါဋိတညူပုဂ္ဂိုလ်)၊
၂။ ကောလံကောလသောတာပန် (ဝိပဉ္စိတညူပုဂ္ဂိုလ်)၊
၃။ သတ္တက္ခတ္တု ပရမသောတာပန် (နေယျပုဂ္ဂိုလ်) ။ (ပေဋကော၊၁၈၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဣန္ဒြေကို ပွားပြီးသော ပုဂ္ဂိုလ် ၃ ယောက်

၁။ ရဟန္တာပုဂ္ဂိုလ်၊
၂။ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ၊
၃။ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓ မြတ်စွာဘုရား။ (ပဋိသံ။၂၀၀။) (ပဋိသံ၊မြန်။၂၅၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဣန္ဒြေကို ပွားများဆဲပုဂ္ဂိုလ် ၈ ယောက်

၁။ သောတာပတ္တိမဂ်ပုဂ္ဂိုလ်၊
၂။ သောတာပတ္တိ ဖိုလ်ပုဂ္ဂိုလ်၊
၃။ သကဒါဂါမိမဂ်ပုဂ္ဂိုလ်၊
၄။ သကဒါဂါမိဖိုလ်ပုဂ္ဂိုလ်၊
၅။ အနာဂါမိမဂ်ပုဂ္ဂိုလ်၊
၆။ အနာဂါမိဖိုလ်ပုဂ္ဂိုလ်၊
၇။ အရဟတ္တမဂ်ပုဂ္ဂိုလ်၊
၈။ ကလျာဏပုထုဇဉ်ပုဂ္ဂိုလ်။ (ပဋိသံ။ ၂၀၀။) (ပဋိသံ၊မြန်။၂၅၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဣန္ဒြေငါးပါးတို့ စင်ကြယ်ကြောင်း ၁၅ ပါး

၁။ သဒ္ဓါတရားမဲ့သော ပုဂ္ဂိုလ်တို့ကို ရှောင် ကြဉ်ခြင်း၊
၂။ သဒ္ဓါတရားရှိသော ပုဂ္ဂိုလ်တို့ကို မှီဝဲဆည်းကပ်ခြင်း၊
၃။ ကြည်ညိုဖွယ် သုတ္တန်တို့ကို ဆင်ခြင်ခြင်း၊ ဤကား သဒ္ဓိန္ဒြေ စင်ကြယ်ရေးအခြင်းအရာ (၃) ပါး၊
၄။ ပျင်းရိသော ပုဂ္ဂိုလ်တို့ကို ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၅။ ဝီရိယရှိသော ပုဂ္ဂိုလ်တို့ကို မှီဝဲ ဆည်းကပ်ခြင်း၊
၆။ ဝီရိယနှင့် စပ်သော သုတ္တန်တို့ကို ဆင်ခြင်ခြင်း၊ ဤကား ဝီရိယိန္ဒြေ စင်ကြယ်ရေး အခြင်းအရာ (၃) ပါး၊
၇။ သတိလွတ်သော ပုဂ္ဂိုလ်တို့ကို ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၈။ သတိရှိသော ပုဂ္ဂိုလ်တို့ကို မှီဝဲဆည်းကပ်ခြင်း၊
၉။ သတိပဋ္ဌာန်သုတ္တန်တို့ကို ဆင်ခြင် ခြင်း၊ ဤကား သတိန္ဒြေ စင်ကြယ်ရေးအခြင်းအရာ (၃) ပါး၊
၁၀။ မတည်ကြည်သော ပုဂ္ဂိုလ်တို့ကို ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၁၁။ တည်ကြည်သော ပုဂ္ဂိုလ်တို့ကို မှီဝဲဆည်းကပ်ခြင်း၊
၁၂။ ဈာန်ဝိမောက္ခတို့ကို ဆင်ခြင်ခြင်း၊ ဤကား သမာဓိန္ဒြေ စင်ကြယ်ရေးအခြင်းအရာ (၃) ပါး၊
၁၃။ ပညာမဲ့သော ပုဂ္ဂိုလ်တို့ကို ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၁၄။ ပညာရှိပုဂ္ဂိုလ်တို့ကို မှီဝဲ ဆည်းကပ်ခြင်း၊
၁၅။ နက်နဲသော ဉာဏ်နှင့် စပ်သော တရားကို ဆင်ခြင်ခြင်း၊ ဤကား ပညိန္ဒြေ စင်ကြယ်ရေးအခြင်းအရာ (၃) ပါး။ ဤသို့လျှင် ဣန္ဒြေ (၅) ပါးတို့ စင်ကြယ်ရေး အခြင်းအရာ (၁၅) ပါး ဖြစ်သတည်း။ (ပဋိသံ။၁၉၈။) (ပဋိသံ၊ မြန်။၂၄၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဣန္ဒြေငါးပါးတို့၏ ဝိဝေက ၅ ပါး

၁။ ခွါသည်၏ အစွမ်းအားဖြင့် ကင်းဆိတ်ခြင်း၊
၂။ တဒင်္ဂ ခဏအားဖြင့် ကင်းဆိတ်ခြင်း၊
၃။ ကောင်းစွာဖြတ်ခြင်း၊
၄။ တစ်ဖန် ငြိမ်းသောအားဖြင့် ကင်းဆိတ်ခြင်း၊
၅။ ထွက်မြောက်သည်၏ အစွမ်းအားဖြင့် ကင်းဆိတ်ခြင်း။ (ပဋိသံ။၃၉၉- ၄၀၀။) (ပဋိသံ၊မြန်။၄၆၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဣန္ဒြေငါးပါးတို့၏ သာယာဖွယ် ၂၅ မျိုး

၁။ မယုံကြည်ခြင်း၏ မထင်ခြင်း၊
၂။ မယုံကြည်မှု ဟူသော ပူပန်ခြင်း၏ မထင်ခြင်း၊
၃။ အဓိမောက္ခဖြစ်ခြင်းငှာ ရဲရင့်သော အဖြစ်၊
၄။ ငြိမ် သက်သော သမထဝိပဿနာကို ရခြင်း၊
၅။ သဒ္ဓိန္ဒြေကို စွဲ၍ ချမ်းသာခြင်း ဝမ်းမြောက် ခြင်းအားဖြင့် သဒ္ဓိန္ဒြေ၏ သာယာခြင်းဖြစ်ကြောင်း အခြင်းအရာငါးပါး၊
၆။ ပျင်းရိခြင်း၏ မထင်ခြင်း၊
၇။ ပျင်းရိမှုဟူသော ပူပန်ခြင်း၏ မထင်ခြင်း၊
၈။ ချီးမြှောက်ခြင်းငှာ ရဲရင့်သော အဖြစ်၊
၉။ ငြိမ်သက်သော သမထဝိပဿနာကို ရခြင်း၊
၁၀။ ဝီရိယိန္ဒြေကို စွဲ၍ ချမ်းသာခြင်း ဝမ်းမြောက်ခြင်းအားဖြင့် ဝီရိယိန္ဒြေ၏ သာယာခြင်းဖြစ်ကြောင်း အခြင်းအရာငါးပါး၊
၁၁။ မေ့လျော့ခြင်း၏ မထင်ခြင်း၊
၁၂။ မေ့လျော့ခြင်းဟူသော ပူပန်မှု၏ မထင်ခြင်း၊
၁၃။ ထင်မှုဖြစ်ခြင်းငှာ ရဲရင့်သော အဖြစ်၊
၁၄။ ငြိမ်သက်သော သမထဝိပဿနာကို ရခြင်း၊
၁၅။ သတိန္ဒြေကို စွဲ၍ ချမ်းသာခြင်း ဝမ်းမြောက်ခြင်းအားဖြင့် သတိန္ဒြေ၏ သာယာခြင်း ဖြစ်ကြောင်းခြင်းရာ ငါးပါး၊
၁၆။ ပျံ့လွင့်မှု၏ မထင်ခြင်း၊
၁၇။ ပျံ့လွင့်မှုဟူသော ပူပန် ခြင်း၏ မထင်ခြင်း၊
၁၈။ မပျံ့လွင့်မှုဖြစ်ခြင်းငှာ ရဲရင့်သော အဖြစ်၊
၁၉။ ငြိမ်သက်သော သမထဝိပဿနာကို ရခြင်း၊
၂၀။ သမာဓိန္ဒြေကို စွဲ၍ ချမ်းသာခြင်း ဝမ်းမြောက်ခြင်းအားဖြင့် သမာဓိန္ဒြေ၏ သာယာခြင်းဖြစ်ကြောင်း အခြင်းအရာငါးပါး၊
၂၁။ အဝိဇ္ဇာ၏ မထင်ခြင်း၊
၂၂။ အဝိဇ္ဇာဟူသော ပူပန်မှု၏ မထင်ခြင်း၊
၂၃။ မြင်မှုဖြစ်ခြင်းငှာ ရဲရင့်သော အဖြစ်ရှိခြင်း၊
၂၄။ ငြိမ်သက်သော သမထဝိပဿနာကို ရခြင်း၊
၂၅။ ပညိန္ဒြေကို စွဲ၍ ချမ်းသာခြင်း ဝမ်းမြောက်ခြင်းအားဖြင့် ပညိန္ဒြေ၏ သာယာခြင်းဖြစ်ကြောင်း အခြင်းအရာ ငါးပါး ဤသို့လျှင် ဣန္ဒြေငါးပါးတို့၏ သာယာခြင်း (၂၅) ပါး ဖြစ်၏။ (ပဋိသံ။၂၀၅-၂၀၆။) (ပဋိသံ၊ မြန်။၂၅၅-၂၅၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဣန္ဒြေငါးပါးတို့၏ အပြစ် ဖြစ်ကြောင်း ၂၅ ပါး

၁။ မယုံကြည်ခြင်း၏ ထင်ခြင်း၊
၂။ မယုံ ကြည်ခြင်းဟူသော ပူပန်မှု ထင်ခြင်း၊
၃။ မမြဲသော သဘော၊
၄။ ဆင်းရဲသော သဘော၊
၅။ အနှစ်မရှိအလိုသို့ မလိုက်သော သဘောအားဖြင့် သဒ္ဓိန္ဒြေမှ အပြစ်ဖြစ်ကြောင်းခြင်းရာ ငါးပါး၊
၆။ ပျင်းရိခြင်း၏ ထင်ခြင်း၊
၇။ ပျင်းရိခြင်းဟူသော ပူပန်မှု၏ ထင်ခြင်း၊
၈။ မမြဲသော သဘော၊
၉။ ဆင်းရဲသော သဘော၊
၁၀။ အနှစ်မရှိ အလိုသို့ မလိုက်သော သဘောအားဖြင့် ဝီရိယိန္ဒြေ၏ အပြစ်ဖြစ်ကြောင်းခြင်းရာ ငါးပါး၊
၁၁။ မေ့လျော့ခြင်း၏ ထင်ခြင်း၊
၁၂။ မေ့လျော့ ခြင်းဟူသော ပူပန်မှု၏ ထင်ခြင်း၊
၁၃။ မမြဲသော သဘော၊
၁၄။ ဆင်းရဲသော သဘော၊
၁၅။ အနှစ်မရှိ အလိုသို့ မလိုက်သော သဘောအားဖြင့် သတိန္ဒြေ၏ အပြစ်ဖြစ်ကြောင်းခြင်းရာ ငါးပါး၊
၁၆။ ပျံ့လွင့်ခြင်း၏ ထင်ခြင်း၊
၁၇။ ပျံ့လွင့်ခြင်းဟူသော ပူပန်မှု၏ ထင်ခြင်း၊
၁၈။ မမြဲသော သဘော၊
၁၉။ ဆင်းရဲသော သဘော၊
၂၀။ အနှစ်မရှိ အလိုသို့မလိုက်သော သဘောအားဖြင့် သမာဓိန္ဒြေ၏ အပြစ်ဖြစ်ကြောင်းခြင်းရာ ငါးပါး၊
၂၁။ မသိခြင်း အဝိဇ္ဇာ၏ ထင်ခြင်း၊
၂၂။ အဝိဇ္ဇာဟူသော ပူပန်မှု၏ ထင်ခြင်း၊
၂၃။ မမြဲသော သဘော၊
၂၄။ ဆင်းရဲသော သဘော၊
၂၅။ အနှစ်မရှိ အလိုသို့ မလိုက်သော သဘောအားဖြင့် ပညိန္ဒြေ၏ အပြစ် ဖြစ်ကြောင်းခြင်းရာ (၅) ပါး (ဤသို့လျှင် ဣန္ဒြေတစ်ပါးလျှင် ခြင်းရာ ငါးပါးစီ ရှိသဖြင့် ဣန္ဒြေငါးပါး၌ အခြင်းရာ (၂၅) ပါး ဖြစ်သတည်း) ။ (ပဋိသံ။၂၀၆။) (ပဋိသံ၊မြန်။၂၅၆-၂၅၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဣန္ဒြေငါးပါးတို့ကို ကောင်းစွာ ပွားများပုံ ၁၀ မျိုး

၁။ မယုံကြည်ခြင်းကို ပယ်ခြင်းကြောင့် သဒ္ဓိန္ဒြေကို ပွားများအပ်ခြင်း၊
၂။ သဒ္ဓိန္ဒြေကို ပွားများအပ်သောကြောင့် မယုံကြည်ခြင်းကို ပယ်အပ်ခြင်း၊
၃။ ပျင်းရိခြင်းကို ပယ်ခြင်းကြောင့် ဝီရိယိန္ဒြေကို ပွားများအပ်ခြင်း၊
၄။ ဝီရိယိန္ဒြေကို ပွားများအပ်ခြင်းကြောင့် ပျင်းရိခြင်းကို ပယ်အပ်ခြင်း၊
၅။ မေ့လျော့ခြင်းကို ပယ်ခြင်းကြောင့် သတိန္ဒြေကို ပွားများအပ်ခြင်း၊
၆။ သတိန္ဒြေကို ပွားများအပ်သောကြောင့် မေ့လျော့ခြင်းကို ပယ်အပ်ခြင်း၊
၇။ ပျံ့လွင့်ခြင်းကို ပယ်ခြင်းကြောင့် သမာဓိန္ဒြေကို ပွားများ အပ်ခြင်း၊
၈။ သမာဓိန္ဒြေကို ပွားများအပ်သောကြောင့် ပျံ့လွင့်ခြင်းကို ပယ်အပ်ခြင်း၊
၉။ အဝိဇ္ဇာကို ပယ်အပ်သောကြောင့် ပညိန္ဒြေကို ပွားများအပ်ခြင်း၊
၁၀။ ပညိန္ဒြေကို ပွားများ အပ်သောကြောင့် အဝိဇ္ဇာကို ပယ်အပ်ခြင်း။ (ပဋိသံ။၁၉၉။) (ပဋိသံ၊မြန်။၂၄၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဣန္ဒြေငါးပါးတို့ကို ပွားများအပ်ပြီး စသည် ဖြစ်ပုံ ၄ မျိုး

၁။ သောတာပတ္တိမဂ်ခဏ၌ ဣန္ဒြေငါးပါးတို့ကို ပွားများအပ်ခြင်း သောတာပတ္တိဖိုလ်ခဏ၌ ဣန္ဒြေငါးပါးတို့ကို ပွားများ အပ်ပြီးဖြစ်ခြင်း တစ်ဖန် ငြိမ်းစေအပ်ပြီးဖြစ်ခြင်း၊
၂။ သကဒါဂါမိမဂ်ခဏ၌ ဣန္ဒြေ ငါးပါးတို့ကို ပွားများအပ်ခြင်း သောတာပတ္တိဖိုလ်ခဏ၌ ဣန္ဒြေငါးပါးတို့ကို ပွားများအပ် ပြီးဖြစ်ခြင်း တစ်ဖန် ငြိမ်းစေအပ်ပြီးဖြစ်ခြင်း၊
၃။ အနာဂါမိမဂ်ခဏ၌ ဣန္ဒြေငါးပါးတို့ကို ပွားများအပ်ခြင်း သောတာပတ္တိဖိုလ်ခဏ၌ ဣန္ဒြေငါးပါးတို့ကို ပွားများအပ်ပြီးဖြစ်ခြင်း တစ်ဖန် ငြိမ်းစေအပ်ပြီးဖြစ်ခြင်း၊
၄။ အရဟတ္တမဂ်ခဏ၌ ဣန္ဒြေငါးပါးတို့ကို ပွားများ အပ်ခြင်း သောတာပတ္တိဖိုလ်ခဏ၌ ဣန္ဒြေငါးပါးတို့ကို ပွားများအပ်ပြီးဖြစ်ခြင်း တစ်ဖန် ငြိမ်းစေအပ်ပြီးဖြစ်ခြင်း။ (ပဋိသံ။၁၉၉။) (ပဋိသံ၊မြန်။၂၅၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဣန္ဒြေငါးပါးတို့ဖြစ်ပုံ အခြင်းအရာ ၄၀

၁။ ဆုံးဖြတ်ခြင်းအကျိုးငှာ မနောဒွါရာဝဇ္ဇန်း ဖြစ်ခြင်း၊
၂။ အဓိမောက္ခ၏ အစွမ်းအားဖြင့် ဆန္ဒ၏ ဖြစ်ခြင်း၊
၃။ အဓိမောက္ခ၏ အစွမ်းအားဖြင့် နှလုံး သွင်းမှု ဖြစ်ခြင်း၊
၄။ သဒ္ဓိန္ဒြေ၏ အစွမ်းအားဖြင့် တစ်ခုတည်းသော အာရုံ၌ ထင်ခြင်း အားဖြင့် သဒ္ဓိန္ဒြေဖြစ်ကြောင်း အခြင်းအရာလေးပါး၊
၅။ ချီးမြှောက်ခြင်းအကျိုးငှာ မနော ဒွါရာဝဇ္ဇန်း၏ ဖြစ်ခြင်း၊
၆။ ချီးမြှောက်ခြင်း အစွမ်းအားဖြင့် ဓမ္မစ္ဆန္ဒ၏ ဖြစ်ခြင်း၊
၇။ ချီးမြှောက်ခြင်း အစွမ်းအားဖြင့် နှလုံးသွင်းမှု မနသိကာရ၏ ဖြစ်ခြင်း၊
၈။ ဝီရိယိန္ဒြေ၏ အစွမ်းအားဖြင့် တစ်ခုတည်းသော အာရုံ၌ ထင်ခြင်းအားဖြင့် ဝီရိယိန္ဒြေဖြစ်ကြောင်း အခြင်း အရာလေးပါး၊
၉။ ထင်ခြင်းအကျိုးငှာ မနောဒွါရာဝဇ္ဇန်း၏ ဖြစ်ခြင်း၊
၁၀။ ထင်သည်၏အစွမ်းအားဖြင့် ဓမ္မစ္ဆန္ဒ၏ ဖြစ်ခြင်း၊
၁၁။ ထင်သည်၏ အစွမ်းအားဖြင့် နှလုံးသွင်းမှု ဖြစ်ခြင်း၊
၁၂။ သတိန္ဒြေ၏ အစွမ်းအားဖြင့် တစ်ခုတည်းသော အာရုံ၌ ထင်ခြင်းအားဖြင့် သတိန္ဒြေ ဖြစ်ကြောင်း အခြင်းအရာလေးပါး၊
၁၃။ မပျံ့လွင့်ခြင်းအကျိုးငှာ မနောဒွါရာဝဇ္ဇန်း၏ ဖြစ်ခြင်း၊
၁၄။ မပျံ့လွင့်ခြင်း အစွမ်းအားဖြင့် ဓမ္မစ္ဆန္ဒ၏ ဖြစ်ခြင်း၊
၁၅။ မပျံ့လွင့်ခြင်း အစွမ်းအားဖြင့် နှလုံးသွင်းမှုဖြစ်ခြင်း၊
၁၆။ သမာဓိန္ဒြေ၏ အစွမ်းအားဖြင့် တစ်ခုတည်းသော အာရုံ၌ ထင်ခြင်းအားဖြင့် သမာဓိန္ဒြေဖြစ်ကြောင်း အခြင်းအရာလေးပါး၊
၁၇။ မြင်ခြင်း အကျိုးငှာ အာဝဇ္ဇန်းစိတ်၏ ဖြစ်ခြင်း၊
၁၈။ မြင်သော အစွမ်းအားဖြင့် ဓမ္မစ္ဆန္ဒ၏ ဖြစ်ခြင်း၊
၁၉။ မြင်သော အစွမ်းအားဖြင့် နှလုံးသွင်းမှု မနသိကာရ၏ ဖြစ်ခြင်း၊
၂၀။ ပညိန္ဒြေ၏ အစွမ်း အားဖြင့် တစ်ခုတည်းသော အာရုံ၌ ထင်ခြင်းအားဖြင့် ပညိန္ဒြေဖြစ်ကြောင်း အခြင်းအရာ လေးပါး၊
၂၁။ ဆုံးဖြတ်ခြင်းအကျိုးငှာ အာဝဇ္ဇန်းစိတ်ဖြစ်ခြင်းသည် သဒ္ဓိန္ဒြေဖြစ်ကြောင်း ဖြစ်ခြင်း၊
၂၂။ ချီးမြှောက်ခြင်းငှာ အာဝဇ္ဇန်းဖြစ်ခြင်းသည် ဝိရိယိန္ဒြေဖြစ်ကြောင်း ဖြစ်ခြင်း၊
၂၃။ ထင်ခြင်းအကျိုးငှာ အာဝဇ္ဇန်းစိတ်ဖြစ်ခြင်းသည် သတိန္ဒြေဖြစ်ကြောင်း ဖြစ်ခြင်း၊
၂၄။ မပျံ့လွင့်ခြင်းအကျိုးငှာ အာဝဇ္ဇန်းစိတ်ဖြစ်ခြင်းသည် သမာဓိန္ဒြေဖြစ်ကြောင်း ဖြစ်ခြင်း၊
၂၅။ မြင်ခြင်းအကျိုးငှာ အာဝဇ္ဇန်းစိတ်ဖြစ်ခြင်းသည် ပညိန္ဒြေဖြစ်ကြောင်း အခြင်းအရာ ငါးပါး၊
၂၆။ ဆုံးဖြတ်ခြင်း အဓိမောက္ခအစွမ်းဖြင့် ဓမ္မစ္ဆန္ဒဖြစ်ခြင်းသည် သဒ္ဓိန္ဒြေဖြစ်ကြောင်း ဖြစ်ခြင်း၊
၂၇။ ချီးမြှောက်ခြင်း အစွမ်းအားဖြင့် ဓမ္မစ္ဆန္ဒဖြစ်ခြင်းသည် ဝီရိယိန္ဒြေ ဖြစ်ကြောင်း ဖြစ်ခြင်း၊
၂၈။ ထင်သည့်အစွမ်းအားဖြင့် ဓမ္မစ္ဆန္ဒဖြစ်ခြင်းသည် သတိန္ဒြေ ဖြစ်ကြောင်း ဖြစ်ခြင်း၊
၂၉။ မပျံ့လွင့်ခြင်းအစွမ်းအားဖြင့် ဓမ္မစ္ဆန္ဒဖြစ်ခြင်းသည် သမာဓိန္ဒြေ ဖြစ်ကြောင်း ဖြစ်ခြင်း၊
၃၀။ မြင်ခြင်း၏အစွမ်းအားဖြင့် ဓမ္မစ္ဆန္ဒဖြစ်ခြင်းသည် ပညိန္ဒြေဖြစ်ကြောင်း ဖြစ်ခြင်း အားဖြင့် ဓမ္မစ္ဆန္ဒဖြစ်ကြောင်းခြင်းရာ ငါးပါး၊
၃၁။ ဆုံးဖြတ်ခြင်း အဓိမောက္ခအစွမ်းဖြင့်် နှလုံးသွင်းမှု မနသိကာရဖြစ်ခြင်းသည် သဒ္ဓိန္ဒြေဖြစ်ကြောင်း ဖြစ်ခြင်း၊
၃၂။ ချီးမြှောက်ခြင်း အစွမ်းအားဖြင့် နှလုံးသွင်းမှု မနသိကာရဖြစ်ခြင်းသည် ဝီရိယိန္ဒြေဖြစ်ကြောင်း ဖြစ်ခြင်း၊
၃၃။ ထင်ခြင်း၏ အစွမ်းအားဖြင့် နှလုံးသွင်းမနသိကာရဖြစ်ခြင်းသည် သတိန္ဒြေဖြစ်ကြောင်း ဖြစ်ခြင်း၊
၃၄။ မပျံ့လွင့်ခြင်း အစွမ်းအားဖြင့် နှလုံးသွင်း မနသိကာရ ဖြစ်ခြင်းသည် သမာဓိန္ဒြေဖြစ်ကြောင်း ဖြစ်ခြင်း၊
၃၅။ မြင်ခြင်း၏ အစွမ်းအားဖြင့် နှလုံးသွင်း မနသိကာရ ဖြစ်ခြင်းသည် ပညိန္ဒြေဖြစ်ကြောင်း ဖြစ်ခြင်းအားဖြင့် မနသိကာရဖြစ်ကြောင်း အခြင်းအရာ ငါးပါး၊
၃၆။ သဒ္ဓိန္ဒြေ၏ အစွမ်းအားဖြင့် တစ်ခုတည်းသော အာရုံ၌ ထင်ခြင်းသည် သဒ္ဓိန္ဒြေ ဖြစ်ကြောင်း ဖြစ်ခြင်း၊
၃၇။ ဝီရိယန္ဒြေ၏ အစွမ်းအားဖြင့် တစ်ခုတည်းသော အာရုံ၌ ထင်ခြင်းသည် ဝီရိယိန္ဒြေဖြစ်ကြောင်း ဖြစ်ခြင်း၊
၃၈။ သတိန္ဒြေ၏ အစွမ်းအားဖြင့် တစ်ခုတည်းသော အာရုံ၌ ထင်ခြင်းသည် သတိန္ဒြေဖြစ်ကြောင်း ဖြစ်ခြင်း၊
၃၉။ သမာဓိန္ဒြေ၏ အစွမ်းအားဖြင့် တစ်ခုတည်းသော အာရုံ၌ ထင်ခြင်းသည် သမာဓိန္ဒြေဖြစ်ကြောင်း ဖြစ်ခြင်း၊
၄၀။ ပညိန္ဒြေ၏ အစွမ်းအားဖြင့် တစ်ခုတည်းသော အာရုံ၌ ထင်ခြင်းသည် ပညိန္ဒြေ ဖြစ်ကြောင်း ဖြစ်ခြင်းအားဖြင့် တစ်ခုတည်းသော အာရုံ၌ ထင်ခြင်းအခြင်းအရာ ငါးပါး၊ ဤသို့လျှင် ဣန္ဒြေငါးပါးတို့၏ ဖြစ်ခြင်းသည်လည်းကောင်း၊ ဣန္ဒြေငါးပါးတို့၏ ဖြစ်ခြင်းကို သိခြင်း သည်လည်းကောင်း ဤအခြင်းအရာ (၄၀) တို့ုဖြင့် ဖြစ်ကုန်၏။ (ပဋိသံ။၂၀၂-၂၀၅။) (ပဋိသံ၊မြန်။ ၂၅၃-၂၅၄-၂၅၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဣန္ဒြေစောင့်စည်းခြင်း ၆ ပါး

၁။ စက္ခုန္ဒြေကို စောင့်စည်းခြင်း၊
၂။ သောတိန္ဒြေကို စောင့်စည်းခြင်း၊
၃။ ဃာနိန္ဒြေကို စောင့်စည်းခြင်း၊
၄။ ဇိဝှိန္ဒြေကို စောင့်စည်းခြင်း၊
၅။ ကာယိန္ဒြေကို စောင့်စည်းခြင်း၊
၆။ မနိန္ဒြေကို စောင့်စည်းခြင်း။ (ဒီ၊၁၊၆၆။) (ဒီ၊မြန်၊၁။၇၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဣန္ဒြေသုံးပါးတို့၏ ဝသီဘော်ပညာသည် အာသဝက္ခယဉာဏ် မည်ကြောင်း အခြင်းအရာ ၆၄ ပါး

ဣန္ဒြေသုံးပါးတို့တွင် အနညာတညဿာမီတိန္ဒြေသည် သောတာပတ္တိမဂ်ဟူသော တစ်ဌာနသို့ ရောက်၏၊ အညိန္ဒြေသည် သောတာပတ္တိဖိုလ်၊ သကဒါဂါမိမဂ်၊ သကဒါဂါမိ ဖိုလ်၊ အနာဂါမိမဂ်၊ အနာဂါမိဖိုလ်၊ အရဟတ္တမဂ်ဟူသော ခြောက်ဌာနသို့ ရောက်၏၊ အညာတာဝိန္ဒြေသည် အရဟတ္တဖိုလ်ဟူသော တစ်ဌာနသို့ ရောက်၏၊
သဒ္ဓိန္ဒြေ၊
၂။ ဝီရိယန္ဒြေ၊
၃။ သတိန္ဒြေ၊
၄။ သမာဓိန္ဒြေ၊
၅။ ပညိန္ဒြေ၊
၆။ မနိန္ဒြေ၊
၇။ သောမနဿိန္ဒြေ၊
၈။ ဇီဝိတိန္ဒြေအားဖြင့် သောတာပတ္တိမဂ်ခဏ၌ အနညာတနညဿာမီတိန္ဒြေ၏ အခြံအရံ ဣန္ဒြေ ရှစ်ပါး၊ အလားတူ အညိန္ဒြေ၏ သောတာပတ္တိဖိုလ်ခဏ၌ အထက်ပါ ဣန္ဒြေ (၈) ပါး၊ သကဒါဂါမိမဂ်ခဏ၌ (၈) ပါး၊ သကဒါဂါမိဖိုလ်ခဏ၌ (၈) ပါး၊ အနာဂါမိမဂ်ခဏ၌ (၈) ပါး၊ အနာဂါမိဖိုလ်ခဏ၌ (၈) ပါး၊ အရဟတ္တမဂ်ခဏ၌ (၈) ပါး၊ အလားတူ အညာတာဝိန္ဒြေ၏ အရဟတ္တဖိုလ်ခဏ၌ (၈) ပါး (ဤသို့အားဖြင့် မဂ်ခဏလေးပါး၊ ဖိုလ်ခဏလေးပါးတို့တွင် တစ်ပါးစီ၌ ဣန္ဒြေ (၈) ပါးစီ ရသောကြောင့် မဂ်ဖိုလ် ၈ ပါး၌၊ ဣန္ဒြေ (၆၄) ပါး ဖြစ်သတည်း) ။ (ပဋိသံ။၂၂၆-၂၂၇။) (ပဋိသံ၊မြန်။၂၇၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဣရိယာပုတ် ဟူသော စက် ၄ မျိုး

၁။ သွားခြင်း၊
၂။ ရပ်ခြင်း၊
၃။ ထိုင်ခြင်း၊
၄။ အိပ်ခြင်း။ (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၂၊၂၇၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဣဿရိယ၂ မျိုး

၁။ လောကိယဣဿရိယ- မင်း၏ အစိုးရခြင်း, လောကီဈာန်အဘိညာဉ်ကို ဖြစ်စေနိုင်သော စိတ်ကို အစိုးရခြင်း၊
၂။ လောကုတ္တရဣဿရိယ- မဂ်ဖိုလ်ကို ရခြင်းလျှင် အကြောင်းရှိသော နိရောဓကို အစိုးရခြင်း။ (ဥဒါန၊ဋ္ဌ၊၁၄၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဥက္ကောဋနသိက္ခာပုဒ်၌ အင်္ဂါ ၃ မျိုး

၁။ တရားနည်းလမ်းအတိုင်း နှိမ်နင်းအပ်ပြီးသော အဓိကရုဏ်း ဖြစ်ခြင်း၊
၂။ သိခြင်း၊
၃။ လှုပ်ရှားစေခြင်း။ (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၃၊၈၃။) (ဝိမတိ၊၂၊၄၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဥက္ခိတ္တက ရဟန်း၏ အင်္ဂါ ၃ ပါး

၁။ အာပတ်ကို မရှုခြင်း၊
၂။ အာပတ်ကို မကုစားခြင်း၊
၃။ ယုတ်မာသော အယူကို မစွန့်ခြင်း။ (ဝိ၊၂၊၂၉၈။) (ဝိ၊မြန်၊၂။၃၃၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဥက္ခိတ္တသမ္ဘောဂ သိက္ခာပုဒ်၌ အင်္ဂါ ၂ ပါး

၁။ မပြုရသေးသော ဩသာရဏကံရှိသူ ဖြစ်ခြင်း၊
၂။ ထိုသို့ သိလျက် အတူတကွ သုံးဆောင်ခြင်း အစရှိသော အမှုကို ပြုခြင်း။ (ဝိမတိ၊၂၊၄၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဥက္ခိတ္တသမ္ဘောဂ သိက္ခာပုဒ်၌ အင်္ဂါ ၃ မျိုး

၁။ မပြုအပ်သေးသော ဩသာရဏကံရှိသူ ဖြစ်ခြင်း၊
၂။ သိခြင်း၊
၃။ အမိသသမ္ဘောဂ ဓမ္မသမ္ဘောဂ စသည်ကို ပြုခြင်း။ (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၃၊၈၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဥက္ခေပနီယကံ ၁၂ ပါး (တစ်နည်း) (အာပတ်ကို မရှုခြင်းကြောင့် နှင်ထုတ်အပ်သော တရားသော ဥက္ခေပနီယကံ ၁၂ ပါး)

၁။ မျက်မှောက်၌ ပြုလုပ်ခြင်း၊ မေးမြန်း၍ ပြုလုပ်ခြင်း၊ ဝန်ခံသဖြင့် ပြုလုပ်ခြင်း၊
၂။ အာပတ်သင့်သဖြင့် ပြုလုပ်ခြင်း၊ ဒေသနာဂါမ်ဖြစ်သော အာပတ်ဖြင့် ပြုလုပ်ခြင်း၊ ဒေသနာမကြားရသေးသော အာပတ်ဖြင့် ပြုလုပ်ခြင်း၊
၃။ စောဒနာ၍ ပြုလုပ်ခြင်း၊ အောက်မေ့စေ၍ ပြုလုပ်ခြင်း၊ အာပတ်သို့ တင်၍ ပြုလုပ်ခြင်း၊
၄။ မျက်မှောက်၌ ပြုလုပ်ခြင်း၊ တရားသဖြင့် ပြုလုပ်ခြင်း၊ ညီညွတ်သဖြင့် ပြုလုပ်ခြင်း၊
၅။ မေးမြန်း၍ ပြုလုပ်ခြင်း၊ တရားသဖြင့် ပြုလုပ်ခြင်း၊ ညီညွတ်သဖြင့် ပြုလုပ်ခြင်း၊
၆။ ဝန်ခံသဖြင့် ပြုလုပ်ခြင်း၊ တရားသဖြင့် ပြုလုပ်ခြင်း၊ ညီညွတ်သဖြင့် ပြုလုပ်ခြင်း၊
၇။ အာပတ်သင့်သဖြင့် ပြုလုပ်ခြင်း၊ တရားသဖြင့် ပြုလုပ်ခြင်း၊ ညီညွတ်သဖြင့် ပြုလုပ်ခြင်း၊
၈။ ဒေသနာဂါမ် ဖြစ်သော အာပတ်ဖြင့် ပြုလုပ်ခြင်း၊ တရားသဖြင့် ပြုလုပ်ခြင်း၊ ညီညွတ်သဖြင့် ပြုလုပ်ခြင်း၊
၉။ ဒေသနာမကြားရသေးသော အာပတ်ဖြင့် ပြုလုပ်ခြင်း၊ တရားသဖြင့် ပြုလုပ်ခြင်း၊ ညီညွတ် သဖြင့် ပြုလုပ်ခြင်း၊
၁၀။ စောဒနာ၍ ပြုလုပ်ခြင်း၊ တရားသဖြင့် ပြုလုပ်ခြင်း၊ ညီညွတ် သဖြင့် ပြုလုပ်ခြင်း၊
၁၁။ အောက်မေ့စေ၍ ပြုလုပ်ခြင်း၊ တရားသဖြင့် ပြုလုပ်ခြင်း၊ ညီညွတ်သဖြင့် ပြုလုပ်ခြင်း၊
၁၂။ အာပတ်သို့ တင်၍ ပြုလုပ်ခြင်း၊ တရားသဖြင့် ပြုလုပ်ခြင်း၊ ညီညွတ်သဖြင့် ပြုလုပ်ခြင်း။ (ဝိ၊၄၊၅၀။) (ဝိ၊၄၊၆၁။) (ဝိ၊၄၊၇၂။) (ဝိ၊မြန်၊၄။၄၇။) (ဝိ၊မြန်၊၄။၅၇။) (ဝိ၊မြန်၊၄။၆၇-၆၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဥက္ခေပနီယကံ ၁၂ ပါး (အာပတ်ကို မရှုခြင်းကြောင့် နှင်ထုတ်အပ်သော မတရားသော ဥက္ခေပနီယကံ ၁၂ ပါး)

၁။ မျက်ကွယ်၌ ပြုလုပ်ခြင်း၊ မမေးမြန်းဘဲ ပြုလုပ်ခြင်း၊ ဝန်မခံဘဲ ပြုလုပ်ခြင်း၊
၂။ အာပတ်မသင့်ဘဲ ပြုလုပ်ခြင်း၊ ဒေသနာဂါမ်မဟုတ်သော အာပတ်ဖြင့် ပြုလုပ်ခြင်း၊ ဒေသနာကြားပြီးသော အာပတ်ဖြင့် ပြုလုပ်ခြင်း၊
၃။ မစောဒနာဘဲ ပြုလုပ်ခြင်း၊ မအောက်မေ့ဘဲ ပြုလုပ်ခြင်း၊ အာပတ်သို့ မတင်ဘဲ ပြုလုပ်ခြင်း၊
၄။ မျက်ကွယ်၌ ပြုလုပ်ခြင်း၊ မတရားသဖြင့် ပြုလုပ်ခြင်း၊ မညီမညွတ် တကွဲတပြားစီ ပြုလုပ်ခြင်း၊
၅။ မမေးမြန်းဘဲ ပြုလုပ်ခြင်း၊ မတရားသဖြင့် ပြုလုပ်ခြင်း၊ မညီမညွတ် တကွဲတပြားစီ ပြုလုပ်ခြင်း၊
၆။ ဝန်မခံ၍ ပြုလုပ်ခြင်း၊ မတရားသဖြင့် ပြုလုပ်ခြင်း၊ မညီမညွတ် တကွဲတပြားစီ ပြုလုပ်ခြင်း၊
၇။ အာပတ်မသင့်ဘဲ ပြုလုပ်ခြင်း၊ မတရားသဖြင့် ပြုလုပ်ခြင်း၊ မညီမညွတ် တကွဲတပြားစီ ပြုလုပ်ခြင်း၊
၈။ ဒေသနာဂါမ်မဟုတ်သော အာပတ်ဖြင့် ပြုလုပ်ခြင်း၊ မတရား သဖြင့် ပြုလုပ်ခြင်း၊ မညီမညွတ် တကွဲတပြားစီ ပြုလုပ်ခြင်း၊
၉။ ဒေသနာကြား ပြီးသော အာပတ်ဖြင့် ပြုလုပ်ခြင်း၊ မတရားသဖြင့် ပြုလုပ်ခြင်း၊ မညီမညွတ် တကွဲတပြားစီ ပြုလုပ်ခြင်း၊
၁၀။ မစောဒနာဘဲ ပြုလုပ်ခြင်း၊ မတရားသဖြင့် ပြုလုပ်ခြင်း၊ မညီမညွတ် တကွဲတပြားစီ ပြုလုပ်ခြင်း၊
၁၁။ မအောက်မေ့စေဘဲ ပြုလုပ်ခြင်း၊ မတရားသဖြင့် ပြုလုပ်ခြင်း၊ မညီမညွတ် တကွဲတပြားစီ ပြုလုပ်ခြင်း၊
၁၂။ အာပတ်သို့ မတင်ဘဲ ပြုလုပ်ခြင်း၊ မတရားသဖြင့် ပြုလုပ်ခြင်း၊ မညီမညွတ် တကွဲတပြားစီ ပြုလုပ်ခြင်း။ (ဝိ၊၄၊၄၉။) (ဝိ၊၄၊၆၀။) (ဝိ၊၄၊၇၁။) (ဝိ၊မြန်၊၄။၄၆-၄၇။) (ဝိ၊မြန်၊၄။၅၆။) (ဝိ၊မြန်၊၄။၆၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဥက္ခေပနီယကံ ကျင့်ဝတ် ၄၃ ပါး (အာပတ်ကို မကုစားခြင်းကြောင့် နှင်ထုတ်အပ်သော ဥက္ခေပနီယကံ ကျင့်ဝတ် ၄၃ ပါး)

ဥက္ခေပနီယကံ၌ ကျင့်ဝတ် ၄၃ ပါးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဥက္ခေပနီယကံ ငြိမ်းအေးခြင်း၏ စလယ်ဆုံး ၃ ပါး

နိဿယကံ ငြိမ်းအေးခြင်း၏ စလယ်ဆုံး ၃ ပါး၊ ပဗ္ဗာဇနီယကံ ငြိမ်းအေးခြင်း၏ စလယ်ဆုံး ၃ ပါး နှင့် ပဋိသာရဏီယကံ ငြိမ်းအေးခြင်း၏ စလယ်ဆုံး ၃ ပါးတို့နှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဥက္ခေပနီယကံ ပြုလိုက ပြုနိုင်သော အကြောင်း ၆ ပါး

၁။ မျက်ကွယ် မျက်မှောက်၌ ငြင်းခုံလျက် သံဃာ၌ အဓိကရုဏ်းကို ပြုလုပ်ခြင်း၊ အာပတ်များပြား၍ အပိုင်းအခြားမရှိသူ ဖြစ်ခြင်း၊ လူတို့နှင့် ရောယှက်နေထိုင်ခြင်း၊
၂။ မြင့်မြတ်သော သီလအရာ၌ သီလပျက်စီးခြင်း၊ အကျင့်အရာ၌ အကျင့်ပျက်စီးခြင်း၊ အယူဝါဒအရာ၌ အယူဝါဒပျက်စီးခြင်း၊
၃။ ဘုရားရှင်၏ ကျေးဇူးမဲ့ကို ပြောဆိုခြင်း၊ တရားတော်၏ ကျေးဇူးမဲ့ကို ပြောဆိုခြင်း၊ သံဃာတော်၏ ကျေးဇူးမဲ့ကို ပြောဆိုခြင်း၊
၄။ ရဟန်းတစ်မျိုးသည် မျက်မှောက် မျက်ကွယ်၌ ငြင်းခုံလျက် သံဃာ၌ အဓိကရုဏ်းကို ပြုလုပ်တတ်ခြင်း၊ အာပတ်များပြား၍ အပိုင်းအခြားမရှိသူ ဖြစ်ခြင်း၊ လူတို့နှင့် ရောယှက်နေထိုင်ခြင်း၊
၅။ မြင့်မြတ်သော သီလအရာ၌ သီလပျက်စီးခြင်း၊ အကျင့်အရာ၌ အကျင့်ပျက်စီးခြင်း၊ အယူဝါဒအရာ၌ အယူဝါဒပျက်စီးခြင်း၊
၆။ ဘုရားရှင်၏ ကျေးဇူးမဲ့ကို ပြောဆိုခြင်း၊ တရားတော်၏ ကျေးဇူးမဲ့ကို ပြောဆိုခြင်း၊ သံဃာတော်၏ ကျေးဇူးမဲ့ကို ပြောဆိုခြင်း။ (ဝိ၊၄၊၅၁။) (ဝိ၊၄၊၆၂။) (ဝိ၊၄၊၇၃။) (ဝိ၊မြန်၊၄။၄၈။) (ဝိ၊မြန်၊၄။၅၇-၅၈။) (ဝိ၊မြန်၊၄။၆၈-၆၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဥက္ခေပနီယကံ ပြုလိုက ပြုနိုင်သော အကြောင်း ၆ ပါး (အာပတ်ကို မကုစားခြင်းကြောင့် နှင်ထုတ် အပ်သော ဥက္ခေပနီယကံ ပြုလိုက ပြုနိုင်သော အကြောင်း ၆ ပါး)

အာပတ်ကို မရှုခြင်းကြောင့် နှင်ထုတ်အပ်သော ဥက္ခေပနီယကံ ပြုလိုက ပြုနိုင်သော အကြောင်း ၆ ပါးနှင့် တူ၏။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဥက္ခေပနီယကံ ပြုလိုက ပြုနိုင်သောအကြောင်း ၆ ပါး (ယုတ်မာသော အယူကို မစွန့် ခြင်းကြောင့် နှင်ထုတ်အပ်သော ဥက္ခေပနီယကံ ပြုလိုက ပြုနိုင်သော အကြောင်း ၆ ပါး)

အာပတ်ကို မရှုခြင်းကြောင့် နှင်ထုတ်အပ်သော ဥက္ခေပနီယကံပြုလိုက ပြုနိုင်သော အကြောင်း ၆ ပါးနှင့် တူ၏။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဥက္ခေပနီယကံ၌ ကျင့်ဝတ် ၄၃ ပါး

၁။ ဥပဇ္ဈာယ်ဆရာ ပြုလုပ်၍ ရဟန်းခံ မပေးရခြင်း၊
၂။ နိဿယည်း မပေးရခြင်း၊
၃။ သာမဏေကို မပြုစုမလုပ်ကျွေးစေရခြင်း၊
၄။ ရဟန်းမတို့အား ဆုံးမရန် သမုတ်ခြင်းကို မသာယာရခြင်း၊
၅။ ဩဝါဒသမ္မုတိရသော်လည်း ရဟန်းမတို့ကို မဆုံးမရခြင်း၊
၆။ ဥက္ခေပနီယကံပြုကြောင်း အာပတ်သို့ မလားရောက်ရခြင်း၊
၇။ အလားတူ ဖြစ်သော အခြားအာပတ်သို့လည်း မလားရောက်ရခြင်း၊
၈။ ထို့ထက် ရုန့်ရုင်းကြမ်းတမ်းသော အာပတ်သို့လည်း မလားရောက်ရခြင်း၊
၉။ ဥက္ခေပနီယကံကို မကဲ့ရဲ့ရခြင်း၊
၁၀။ ဥက္ခေပနီယကံ ပြုသော ရဟန်းတို့ကို မကဲ့ရဲ့ရခြင်း၊
၁၁။ ပကတတ်ရဟန်း၏ ရှိခိုး ခြင်းကို မသာယာရခြင်း၊
၁၂။ ပကတတ်ရဟန်း၏ ခရီးဦးကြိုဆိုခြင်းကို မသာယာရခြင်း၊
၁၃။ လက်အုပ်ချီခြင်းကို မသာယာရခြင်း၊
၁၄။ အရိုအသေပြုခြင်းကို မသာယာရခြင်း၊
၁၅။ နေရာခင်းပေးခြင်းကို မသာယာခြင်း၊
၁၆။ အိပ်ရာခင်းပေးခြင်းကို မသာယာရခြင်း၊
၁၇။ ခြေဆေးရေ တည်ထားခြင်းကို မသာယာခြင်း၊
၁၈။ ခြေဆေးအင်းပျဉ်နှင့် ခြေပွတ် အိုးခြမ်းထားခြင်းကို မသာယာရခြင်း၊
၁၉။ သပိတ်သင်္ကန်း လှမ်းယူခြင်းကို မသာယာရခြင်း၊
၂၀။ ရေချိုးရာ၌ ကျောက်ကုန်းကို ကြေးတွန်းကြေးပွတ်ပေးခြင်းကို မသာယာရခြင်း၊
၂၁။ ပကတတ်ရဟန်း၏ သီလပျက်စီးမှုကို မစွပ်စွဲရခြင်း၊
၂၂။ ပကတတ်ရဟန်း၏ အကျင့် ပျက်စီးမှုကို မစွပ်စွဲရခြင်း၊
၂၃။ ပကတတ်ရဟန်းကို အယူပျက်စီးမှုဖြင့် မစွပ်စွဲရခြင်း၊
၂၄။ ပကတတ်ရဟန်းကို အသက်မွေးခြင်း ပျက်စီးမှုဖြင့် မစွပ်စွဲရခြင်း၊
၂၅။ ရဟန်း အချင်းချင်း ကွဲပြားအောင် မပြုလုပ်ရခြင်း၊
၂၆။ လူတို့၏ တံခွန်ဖြစ်သော အဝတ်ကို မဆောင်ရခြင်း၊
၂၇။ တိတ္ထိတို့၏ တံခွန်ဖြစ်သော အဝတ်ကို မဆောင်ရခြင်း၊
၂၈။ တိတ္ထိတို့ကို မမှီဝဲမဆည်းကပ်ရခြင်း၊
၂၉။ ရဟန်းတို့ကိုသာ မှီဝဲဆည်းကပ်ရခြင်း၊
၃၀။ ရဟန်းကျင့်ဝတ်၌ ကျင့်ရခြင်း၊
၃၁။ ပကတတ်ရဟန်းတို့နှင့် တစ်မိုးတည်းသော ကျောင်း၌ မနေရခြင်း၊
၃၂။ တစ်မိုးတည်းသော ဇရပ်,တန်ဆောင်းစသည်၌ မနေရခြင်း၊
၃၃။ တစ်မိုးတည်းသော ကျောင်း၌လည်းကောင်း၊ ဇရပ်,တန်ဆောင်းစသည်၌လည်းကောင်း မနေရခြင်း၊
၃၄။ ပကတတ် ရဟန်းကို မြင်လျှင် နေရာမှ ထရခြင်း၊
၃၅။ ပကတတ်ရဟန်းကို ကျောင်းတွင်း၌ လည်းကောင်း၊ ကျောင်းပြင်၌လည်းကောင်း မချုပ်ချယ်ရခြင်း၊
၃၆။ ပကတတ်ရဟန်း၏ ဥပုသ်ကို ဆိုင်းငံ့မထားရခြင်း၊
၃၇။ ပဝါရဏာကို ဆိုင်းငံ့မထားရခြင်း၊
၃၈။ ဆုံးမမှုကို မပြုလုပ်ရခြင်း၊
၃၉။ အကြီးအမှူးအရာကို မယူရခြင်း၊
၄၀။ အခွင့်ရေး မတောင်းဆိုရခြင်း၊
၄၁။ မစောဒနာ ရခြင်း (အပြစ်မတင်ရခြင်း)၊
၄၂။ မအောက်မေ့စေရခြင်း၊
၄၃။ ပကတတ်ရဟန်းတို့နှင့် မရောယှက်ရခြင်း။ (ဝိ၊၄၊၅၂။) (ဝိ၊၄၊၇၅။) (ဝိ၊မြန်၊၄။၄၉။) (ဝိ၊မြန်၊၄။၆၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဥက္ခေပနီယကံ၌ ကျင့်ဝတ် ၄၃ ပါး (ယုတ်မာသော အယူကို မစွန့်ခြင်းကြောင့် နှင်ထုတ်အပ်သော ဥက္ခေပနီယကံ၌ ကျင့်ဝတ် ၄၃ ပါး)

အာပတ်ကို မရှုခြင်းကြောင့် နှင်ထုတ်အပ်သော ဥက္ခေပနီယကံ၌ ကျင့်ဝတ် ၄၃ပါးနှင့် တူ၏။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဥက္ခေပနီယကံ၌ တရားသော ဝိနည်းကံ ၁၂ ပါး (ယုတ်မာသော အယူကို မစွန့်ခြင်းကြောင့် နှင်ထုတ်အပ်သော ဥက္ခေပနီယကံ၌ တရားသော ဝိနည်းကံ ၁၂ ပါး)

အာပတ်ကို မရှု ခြင်းကြောင့် နှင်ထုတ်အပ်သော ဥက္ခေပနီယကံ၌ တရားသော ဝိနည်းကံ ၁၂ ပါးနှင့် တူ၏။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဥက္ခေပနီယကံ၌ တရားသော ဝိနည်းကံ ၁၂ ပါး (အာပတ်ကို မကုစားခြင်းကြောင့် နှင်ထုတ်အပ်သော ဥက္ခေပနီယကံ၌ တရားသော ဝိနည်းကံ ၁၂ ပါး)

အာပတ်ကို မရှုခြင်းကြောင့် နှင်ထုတ် အပ်သော တရားသော ဥက္ခေပနီယကံ အင်္ဂါ ၁၂ ပါးနှင့် တူ၏။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဥက္ခေပနီယကံ၌ မတရားသော ဝိနည်းကံ ၁၂ ပါး (ယုတ်မာသော အယူကို မစွန့်ခြင်းကြောင့် နှင်ထုတ်အပ်သော ဥက္ခေပနီယကံ၌ မတရားသော ဝိနည်းကံ ၁၂ ပါး)

အာပတ်ကို မရှု ခြင်းကြောင့် နှင်ထုတ်အပ်သော ဥက္ခေပနီယကံ၌ မတရားသော ဝိနည်းကံ ၁၂ ပါးနှင့် တူ၏။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဥက္ခေပနီယကံ၌ မတရားသော ဝိနည်းကံ ၁၂ ပါး (အာပတ်ကို မကုစားခြင်းကြောင့် နှင်ထုတ် အပ်သော ဥက္ခေပနီယကံ၌ မတရားသော ဝိနည်းကံ ၁၂ ပါး)

အာပတ်ကို မရှုခြင်းကြောင့် နှင်ထုတ်အပ်သော မတရားသော ဥက္ခေပနီယကံ အင်္ဂါ ၁၂ ပါးနှင့် တူ၏။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဥက္ခေပနီယကံကို ငြိမ်းစေသော အကြောင်း ၄၃ ပါး

၁။ ဥပဇ္ဈာယ်ပြုလုပ်၍ ရဟန်းခံ မပေးခြင်း၊
၂။ နိဿယည်း မပေးခြင်း၊
၃။ သာမဏေကို မပြုစုမလုပ်ကျွေးစေခြင်း၊
၄။ ရဟန်းမတို့အား ဆုံးမရန် သမုတ်ခြင်းကို မသာယာ မနှစ်သက်ခြင်း၊
၅။ ဩဝါဒသမ္မုတိရသဖြင့် ရဟန်းမတို့ကို မဆုံးမခြင်း၊
၆။ ဥက္ခေပနီယကံပြုကြောင်း အာပတ်သို့ မသင့်ရောက်ခြင်း၊
၇။ အလားတူ ဖြစ်သော အခြားအာပတ်သို့လည်း မသင့်ရောက်ခြင်း၊
၈။ ထို့ထက် ရုန့်ရင်းကြမ်းတမ်းသော အာပတ်သို့လည်း မသင့်ရောက်ခြင်း၊
၉။ ဥက္ခေပနီယကံကို မကဲ့ရဲ့ခြင်း၊
၁၀။ ဥက္ခေပနီယကံ ပြုသော ရဟန်းတို့ကို မကဲ့ရဲ့ခြင်း၊
၁၁။ ပကတတ်ရဟန်း၏ ရှိခိုးခြင်းကို မသာယာခြင်း၊
၁၂။ ပကတတ်ရဟန်း၏ ခရီးဦးကြိုခြင်းကို မသာယာခြင်း၊
၁၃။ ပကတတ် ရဟန်း၏ လက်အုပ်ချီခြင်းကို မသာယာခြင်း၊
၁၄။ ပကတတ်ရဟန်း၏ အရိုအသေပြုခြင်းကို မသာယာခြင်း၊
၁၅။ ပကတတ်ရဟန်း၏ နေရာခင်းပေးခြင်းကို မသာယာခြင်း၊
၁၆။ ပကတတ် ရဟန်း၏ အိပ်ရာခင်းပေးခြင်းကို မသာယာခြင်း၊
၁၇။ ပကတတ်ရဟန်း၏ ခြေဆေးရေ တည်ထားပေးခြင်းကို မသာယာခြင်း၊
၁၈။ ခြေဆေးအင်းပျဉ်နှင့် ခြေပွတ်အိုးခြမ်း ထားခြင်းကို မသာယာခြင်း၊
၁၉။ သပိတ်သင်္ကန်း လှမ်းယူခြင်းကို မသာယာခြင်း၊
၂၀။ ရေချိုးရာ၌ ကျောက်ကုန်းကို ကြေးတွန်းကြေးပွတ်ပေးခြင်းကို မသာယာခြင်း၊
၂၁။ ပကတတ်ရဟန်း၏ သီလပျက်စီးခြင်းဖြင့် မစွပ်စွဲခြင်း၊
၂၂။ အကျင့်ပျက်စီးခြင်းဖြင့် မစွပ်စွဲခြင်း၊
၂၃။ အယူပျက်စီး ခြင်းဖြင့် မစွပ်စွဲခြင်း၊
၂၄။ အသက်မွေးမှု ပျက်စီးခြင်းဖြင့် မစွပ်စွဲခြင်း၊
၂၅။ ရဟန်း အချင်းချင်း မကွဲပြားစေခြင်း (ကုန်းမတိုက်ခြင်း)၊
၂၆။ လူတို့၏ တံခွန်ဖြစ်သော အဝတ်ကို မဝတ်ခြင်း၊
၂၇။ တိတ္ထိတို့၏ တံခွန်ဖြစ်သော အဝတ်ကို မဝတ်ခြင်း၊
၂၈။ တိတ္ထိတို့ကို မမှီဝဲ မဆည်းကပ်ခြင်း၊
၂၉။ ရဟန်းတို့ကို မှီဝဲဆည်းကပ်ခြင်း၊
၃၀။ ရဟန်းကျင့်ဝတ်၌ ကျင့်ခြင်း၊
၃၁။ ပကတတ်ရဟန်းတို့နှင့် အတူ တစ်မိုးတည်းသော ကျောင်း၌ မနေခြင်း၊
၃၂။ တစ်မိုးတည်းသော ဇရပ်တန်ဆောင်းစသည်၌ မနေခြင်း၊
၃၃။ တစ်မိုးတည်းသော ကျောင်း၌ လည်းကောင်း၊ ဇရပ်,တန်ဆောင်းစသည်၌လည်းကောင်း မနေခြင်း၊
၃၄။ ပကတတ်ရဟန်းကို မြင်လျှင် နေရာမှ ထခြင်း၊
၃၅။ ပကတတ်ရဟန်းကို ကျောင်းတွင်း၌ လည်းကောင်း၊ ကျောင်းပြင်၌ လည်းကောင်း မချုပ်ချယ်ခြင်း၊
၃၆။ ပကတတ်ရဟန်း၏ ဥပုသ်ကို ဆိုင်းငံ့မထားခြင်း၊
၃၇။ ပဝါရဏာကို ဆိုင်းငံ့မထားခြင်း၊
၃၈။ ဆိုဆုံးမမှုကို မပြုလုပ်ခြင်း၊
၃၉။ အကြီးအမှူး အရာကို မယူခြင်း၊
၄၀။ အခွင့်ရေးမတောင်းခြင်း၊
၄၁။ မစောဒနာခြင်း၊
၄၂။ မအောက်မေ့ စေခြင်း၊
၄၃။ ပကတတ်ရဟန်းတို့နှင့် မရောယှက်ခြင်း။ (ဝိ၊၄၊၅၅။) (ဝိ၊၄၊၆၆။) (ဝိ၊၄၊၇၇။) (ဝိ၊မြန်၊၄။၅၂။) (ဝိ၊မြန်၊၄။၆၁-၆၂။) (ဝိ၊မြန်၊၄။၇၁-၇၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဥက္ခေပနီယကံကို ငြိမ်းစေအပ်သော အကြောင်း ၄၃ ပါး (ယုတ်မာသော အယူကို မစွန့် ခြင်းကြောင့် နှင်ထုတ်အပ်သော ဥက္ခေပနီယကံကို ငြိမ်းစေအပ်သော အကြောင်း ၄၃ ပါး)

အာပတ်ကို မရှုခြင်းကြောင့် နှင်ထုတ်အပ်သော ဥက္ခေပနီယကံကို ငြိမ်းစေအပ်သော အကြောင်း ၄၃ပါးနှင့် တူ၏။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဥက္ခေပနီယကံကို ပြုလိုက ပြုနိုင်ကြောင်း အင်္ဂါ ၃ ပါး

၁။ သံဃာ၌ အာပတ်ကို မရှု ခြင်းကြောင့် အဓိကရုဏ်းကို ပြုတတ်ခြင်း၊
၂။ မိုက်မဲ မလိမ္မာ အာပတ်အပိုင်းခြား မရှိခြင်း၊
၃။ အာပတ်သို့ ရောက်၍ အာပတ်ကို ရှုခြင်းငှာ အလိုမရှိခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၂၂၀။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၃၀၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဥက္ခေပနီယကံကို မငြိမ်းစေသော အကြောင်း ၄၃ ပါး

၁။ ဥပဇ္ဈာယ်ပြုလုပ်၍ ရဟန်းခံပေးခြင်း၊
၂။ နိဿယည်းပေးခြင်း၊
၃။ သာမဏေကို ပြုစုလုပ်ကျွေးစေခြင်း၊
၄။ ရဟန်းမတို့အား ဆုံးမရန် သမုတ်ခြင်းကို သာယာ နှစ်သက်ခြင်း၊
၅။ ဩဝါဒသမ္မုတိရသဖြင့် ရဟန်းမတို့ကို ဆုံးမခြင်း၊
၆။ ဥက္ခေပနီယကံပြုကြောင်း အာပတ်သို့ သင့်ရောက်ခြင်း၊
၇။ အလားတူ ဖြစ်သော အခြားအာပတ်သို့လည်း သင့်ရောက်ခြင်း၊
၈။ ထို့ထက် ရုန့်ရင်းကြမ်းတမ်းသော အာပတ်သို့လည်း သင့်ရောက်ခြင်း၊
၉။ ဥက္ခေပနီယကံကို ကဲ့ရဲ့ခြင်း၊
၁၀။ ဥက္ခေပနီယကံ ပြုသော ရဟန်းတို့ကို ကဲ့ရဲ့ခြင်း၊
၁၁။ ပကတတ်ရဟန်း၏ ရှိခိုးခြင်းကို သာယာခြင်း၊
၁၂။ ခရီးဦးကြိုဆိုခြင်းကို သာယာခြင်း၊
၁၃။ လက်အုပ်ချီခြင်းကို သာယာခြင်း၊
၁၄။ အရိုအသေ ပြုခြင်းကို သာယာခြင်း၊
၁၅။ နေရာခင်းပေးခြင်းကို သာယာခြင်း၊
၁၆။ ပကတတ်ရဟန်း၏ အိပ်ရာခင်းပေးခြင်းကို သာယာခြင်း၊
၁၇။ ခြေဆေးရေ တည်ထားခြင်းကို သာယာခြင်း၊
၁၈။ ခြေဆေးအင်းပျဉ်နှင့် ခြေပွတ်အိုးခြမ်းထားခြင်းကို သာယာခြင်း၊
၁၉။ သပိတ်သင်္ကန်း လှမ်းယူခြင်းကို သာယာခြင်း၊
၂၀။ ရေချိုးရာ၌ ကျောက်ကုန်းကို ကြေးတွန်းကြေးပွတ် ပေးခြင်းကို သာယာခြင်း၊
၂၁။ ပကတတ်ရဟန်း၏ သီလပျက်စီး ခြင်းဖြင့် စွပ်စွဲခြင်း၊
၂၂။ ပကတတ်ရဟန်း၏ အကျင့်ပျက်စီးခြင်းဖြင့် စွပ်စွဲခြင်း၊
၂၃။ ပကတတ် ရဟန်းကို အယူပျက်စီးခြင်းဖြင့် စွပ်စွဲခြင်း၊
၂၄။ အသက်မွေးမှု ပျက်စီးခြင်းဖြင့် စွပ်စွဲခြင်း၊
၂၅။ ရဟန်း အချင်းချင်း ကွဲပြားအောင် ကုန်းတိုက်ခြင်း၊
၂၆။ လူတို့၏ တံခွန်ဖြစ်သော အဝတ်ကို ဆောင်ခြင်း (ဝတ်ခြင်း)၊
၂၇။ တိတ္ထိတို့၏ တံခွန်ဖြစ်သော အဝတ်ကို ဆောင်ခြင်း (ဝတ်ခြင်း)၊
၂၈။ တိတ္ထိ တို့ကို မှီဝဲဆည်းကပ်ခြင်း၊
၂၉။ ရဟန်းတို့ကို မမှီဝဲ မဆည်းကပ်ခြင်း၊
၃၀။ ရဟန်း ကျင့်ဝတ်၌ မကျင့်ခြင်း၊
၃၁။ ပကတတ်ရဟန်းတို့နှင့်အတူ တစ်မိုးတည်းသော ကျောင်း၌ နေခြင်း၊
၃၂။ တစ်မိုးတည်းသော ဇရပ်တန်ဆောင်းစသည်၌ နေခြင်း၊
၃၃။ တစ်မိုးတည်းသော ကျောင်း၌လည်းကောင်း၊ ဇရပ်,တန်ဆောင်းစသည်၌လည်းကောင်း နေခြင်း၊
၃၄။ ပကတတ် ရဟန်းကို မြင်လျှင် နေရာမှ မထခြင်း၊
၃၅။ ပကတတ်ရဟန်းကို ကျောင်းတွင်း၌ လည်းကောင်း၊ ကျောင်းပြင်၌လည်းကောင်း ချုပ်ချယ်ခြင်း၊
၃၆။ ပကတတ်ရဟန်း၏ ဥပုသ်ကို ဆိုင်းငံ့ထားခြင်း၊
၃၇။ ပဝါရဏာကို ဆိုင်းငံ့ထားခြင်း၊
၃၈။ ဆိုဆုံးမမှုကို ပြုလုပ်ခြင်း၊
၃၉။ အကြီးအမှူး အရာကို ယူခြင်း၊
၄၀။ အခွင့်ရေး တောင်းခြင်း၊
၄၁။ စောဒနာခြင်း (အပြစ်တင်ခြင်း)၊
၄၂။ အောက်မေ့စေခြင်း၊
၄၃။ ပကတတ်ရဟန်းတို့နှင့် ရောယှက်ခြင်း။ (ဝိ၊၄၊၅၄။) (ဝိ၊၄၊၆၃။) (ဝိ၊၄၊၆၅။) (ဝိ၊၄၊၇၆။) (ဝိ၊မြန်၊၄။၅၀-၅၁။) (ဝိ၊မြန်၊၄။၅၉။) (ဝိ၊မြန်၊၄။၆၀။) (ဝိ၊မြန်၊၄။၇၀-၇၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဥက္ခေပနီယကံကို မငြိမ်းစေအပ်သော အကြောင်း ၄၃ ပါး (ယုတ်မာသော အယူကို မစွန့်ခြင်းကြောင့် နှင်ထုတ်အပ်သော ဥက္ခေပနီယကံကို မငြိမ်းစေအပ်သော အကြောင်း ၄၃ ပါး)

အာပတ်ကို မရှုခြင်းကြောင့် နှင်ထုတ်အပ်သော ဥက္ခေပနီယကံကို မငြိမ်းစေအပ်သော အကြောင်း ၄၃ပါးနှင့် တူ၏။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဥက္ခေပနီယကံကို မငြိမ်းစေအပ်သော အကြောင်း ၄၃ ပါး (အာပတ်ကို မကုစားခြင်းကြောင့် နှင်ထုတ်အပ်သော ဥက္ခေပနီယကံကို မငြိမ်းစေသော အကြောင်း ၄၃ ပါး)

ဥက္ခေပနီယကံကို မငြိမ်းစေအပ်သော အကြောင်း ၄၃ ပါးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဥဂ္ဃါဋိတညူပုဂ္ဂိုလ် ၂ မျိုး

၁။ ထက်သန်သော ဣန္ဒြေရှိသော ဉာဏ်ဖြင့် ဖွင့်ခွာ၍ မဂ်ဖိုလ်ကို သိမြင်သော (တိက္ခိန္ဒြိယ ဥဂ္ဃါဋိတညူ) ပုဂ္ဂိုလ်၊
၂။ နုံ့သော ဣန္ဒြေရှိသော ဉာဏ်ဖြင့် ဖွင့်ခွာ၍ မဂ်ဖိုလ်ကို သိမြင်သော (မုဒိန္ဒြိယ ဥဂ္ဃါဋိတညူ) ပုဂ္ဂိုလ်။ (ပေဋကော၊၁၈၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဥစ္စာ ၁၆ မျိုး

၁။ သဒ္ဓါဓနံ- သဒ္ဓါတရားတည်းဟူသော ဥစ္စာ၊
၂။ သီလဓနံ- သီလတည်းဟူသော ဥစ္စာ၊
၃။ ဟိရီဓနံ- ဟိရီတည်းဟူသော ဥစ္စာ၊
၄။ ဩတ္တပ္ပဓနံ- ဩတ္တပ္ပတည်းဟူသော ဥစ္စာ၊
၅။ သုတဓနံ-အကြားအမြင် ဗဟုသုတတည်းဟူသော ဥစ္စာ၊
၆။ စာဂဓနံ- ပေးကမ်း စွန့်ကြဲခြင်းတည်းဟူသော ဥစ္စာ၊
၇။ ပညာဓနံ- ပညာတည်းဟူသော ဥစ္စာ၊
၈။ သတိပဋ္ဌာန ဓနံ-သတိပဋ္ဌာန်းတရားတည်းဟူသော ဥစ္စာ၊
၉။ သမ္မပ္ပဓာနဓနံ- သမ္မပ္ပဓာန်တရားတည်း ဟူသော ဥစ္စာ၊
၁၀။ ဣဒ္ဓိပါဒဓနံ- ဣဒ္ဓိပါဒ်တရားတည်းဟူသော ဥစ္စာ၊
၁၁။ ဣန္ဒြိယဓနံ- ဣန္ဒြေငါးပါး တရားတည်းဟူသော ဥစ္စာ၊
၁၂။ ဗလဓနံ- ဗိုလ်ငါးပါးတရားတည်းဟူသော ဥစ္စာ၊
၁၃။ ဗောဇ္ဈင်္ဂဓနံ-ဗောဇ္ဈင်တရား ခုနှစ်ပါးတည်းဟူသော ဥစ္စာ၊
၁၄။ မဂ္ဂဓနံ- မဂ်ဉာဏ် လေးပါးတည်းဟူသော ဥစ္စာ၊
၁၅။ ဖလဓနံ- ဖိုလ် လေးပါးတည်းဟူသော ဥစ္စာ၊
၁၆။ နိဗ္ဗာန ဓနံ- နိဗ္ဗာန် တည်းဟူသော ဥစ္စာ။ (စူဠနိ၊၉၃) (စူဠနိ၊၁၀၂။) (စူဠနိ၊၁၃၂။) (စူဠနိ၊၁၇၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဥစ္စာ ၅ မျိုး

၁။ သဒ္ဓါဥစ္စာ၊
၂။ သီလဥစ္စာ၊
၃။ သုတဥစ္စာ၊
၄။ စာဂဥစ္စာ၊
၅။ ပညာဥစ္စာ။ (အံ၊၂၊၄၆။) (အံ၊မြန်၊၂။၅၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဥစ္စာသယနမဟာသယန ၃ မျိုး

၁။ နတ်၌ ဖြစ်သော မြင့်သောနေရာ, မြတ်သောနေရာ- ဒိဗ္ဗ ဥစ္စာသယနမဟာသယန၊
၂။ ဗြဟ္မာ၌ ဖြစ်သော မြင့်သောနေရာ, မြတ်သောနေရာ- ဗြဟ္မ ဥစ္စာသယနမဟာသယန၊
၃။ အရိယာတို့၏ ဥစ္စာဖြစ်သော မြင့်သောနေရာ, မြတ်သော နေရာ- အရိယ ဥစ္စာသယနမဟာသယန။ (အံ၊၁၊၁၈၂။) (အံ၊မြန်၊၁။၂၀၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဥစ္စာသယနမဟာသယန သရုပ် ၂၀ ပါး

မြင့်သောနေရာ မြတ်သောနေရာ ၂၀ မျိုးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဥစ္ဆေဒဒိဋ္ဌိ ၇ မျိုး (ပြတ်စဲသည်ဟု ယူသော အယူ)

၁။ အတ္တသည် ဤလူ့ဘဝမှ သေပြီးနောက် လုံးဝပြတ်စဲသည်ဟု ယူသော အယူ၊
၂။ အတ္တသည် ကာမာဝစရနတ်ပြည်၌ စုတိစိတ် ကျပြီးနောက် လုံးဝပြတ်စဲသည်ဟု ယူသော အယူ၊
၃။ အတ္တသည် ဗြဟ္မာ့ဘုံသို့ ရောက်ပြီးနောက် စုတိစိတ်ကျပြီး လုံးဝပြတ်စဲသည်ဟု ယူသော အယူ၊
၄။ အတ္တသည် အာကာသာနဉ္စာယတန ဗြဟ္မာ့ဘုံရောက်ပြီးမှ လုံးဝပြတ်စဲသည်ဟု ယူသော အယူ၊
၅။ အတ္တသည် ဝိညာဏဉ္စာ ယတနဗြဟ္မာ့ဘုံသို့ ရောက်ပြီးမှ လုံးဝပြတ်စဲသည်ဟု ယူသော အယူ၊
၆။ အတ္တသည် အာကိဉ္စညာယတနဗြဟ္မာ့ဘုံသို့ ရောက်ပြီးမှ လုံးဝပြတ်စဲသည်ဟု ယူသော အယူ၊
၇။ အတ္တသည် နေဝသညာနာသညာယတနဗြဟ္မာဘုံသို့ ရောက်ပြီးမှ လုံးဝ ပြတ်စဲသည်ဟု ယူသော အယူ၊ (ဒီ၊၁၊၃၀၊၃၃။) (ဒီ၊မြန်၊၁။၃၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဥစ္ဆေဒဒိဋ္ဌိကို ယူသော ပုဂ္ဂိုလ် ၂ မျိုး

၁။ ဒိဗ္ဗစက္ခုအဘိညာဉ်ကို ရရှိသော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၂။ ဒိဗ္ဗစက္ခု အဘိညာဉ်ကို မရရှိသော ပုဂ္ဂိုလ်။ (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၁၀။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊မြန်၊၁။၂၁၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဥစ္ဆေဒဒိဋ္ဌိဖြင့် နှလုံးသွင်းပုံ ၅ မျိုး

၁။ ပုထုဇဉ်ပုဂ္ဂိုလ်သည် ရုပ်ကို အတ္တအဖြစ် အဖန်ဖန် ရှု၏၊
၂။ ပုထုဇဉ်ပုဂ္ဂိုလ်သည် ဝေဒနာကို အတ္တအဖြစ် အဖန်ဖန်ရှု၏၊
၃။ ပုထုဇဉ်ပုဂ္ဂိုလ်သည် သညာကို အတ္တအဖြစ် အဖန်ဖန်ရှု၏၊
၄။ ပုထုဇဉ်ပုဂ္ဂိုလ်သည် သင်္ခါရတို့ကို အတ္တအဖြစ် အဖန်ဖန်ရှု၏၊
၅။ ပုထုဇဉ်ပုဂ္ဂိုလ်သည် ဝိညာဏ်ကို အတ္တအဖြစ် အဖန်ဖန်ရှု၏။ (ပဋိသံ။၁၄၈။) (ပဋိသံ၊ မြန်။၁၉၁-၁၉၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဥဇ္ဈာပနကသိက္ခာပုဒ်၌ အင်္ဂါ ၆ မျိုး

၁။ ဓမ္မကံဖြင့် သမ္မုတိရထားသူ ဖြစ်ခြင်း၊
၂။ ရဟန်း ဖြစ်ခြင်း၊
၃။ အဂတိလိုက်မှု မရှိခြင်း၊
၄။ ထိုသမ္မုတိရသော ရဟန်းအား ကဲ့ရဲ့လိုသူ ဖြစ်ခြင်း၊
၅။ အကြင်သူ၏ အထံ၌ ပြော၏၊ ထိုသူသည် ရဟန်း ဖြစ်ခြင်း၊
၆။ ကဲ့ရဲ့ပြောဆိုခြင်း, အပြစ်ကို ပြကာ ရှုတ်ချပြောဆိုခြင်း။ (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၃၊၂၅။) (ဝိမတိ၊၂၊၁၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဥဏှီသီသဟု ဆိုရကြောင်း (ဘုရားရှင်သည် သင်းကျစ်ဆောင်းသကဲ့သို့သော ဦးခေါင်းရှိ၏ ဟူသော စကားကို ဆိုရခြင်း အကြောင်း ၂ မျိုး)

၁။ ဘုရားရှင်အား ပြည့်သော နဖူးတော် ရှိခြင်း၊
၂။ ဘုရားရှင်အား ပြည့်သော ဦးခေါင်းတော်ရှိခြင်း။ (မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၆၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဥတု ၂ မျိုး

၁။ သီတဥတု၊
၂။ ဥဏှဥတု။ (ဝိသုဒ္ဓိ၊၂၊၂၅၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဥတု စိတ် အာဟာရ တို့ကြောင့် ဖြစ်ပေါ်သော ရုပ် ၃ မျိုး

၁။ ရုပ်၏ လျင်မြန်ပေါ့ပါးသည်၏ အဖြစ်၊
၂။ ရုပ်၏ နူးညံ့သည်၏ အဖြစ်၊
၃။ ရုပ်၏ ခံ့ကျန်းသည်၏ အဖြစ်။ (မ၊ဋီ၊၂၊၁၉၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဥတု စိတ်တို့ကြောင့် ဖြစ်သော ရုပ် ၁ မျိုး

၁။ သဒ္ဒရုပ်။ (မ၊ဋီ၊၂၊၁၉၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဥတုသမုဋ္ဌာန်ရုပ် ၁၅ ပါး

၁။ သဒ္ဒနဝကရုပ် (၉) ပါး၊
၂။ အာကာသဓာတ် (၁) ပါး၊
၃။ လဟုတာ ရုပ် (၁) ပါး၊
၄။ မုဒုတာရုပ် (၁) ပါး၊
၅။ ကမ္မညတာရုပ် (၁) ပါး၊
၆။ ဥပစယရုပ် (၁) ပါး၊
၇။ သန္တတိရုပ် (၁) ပါး ပေါင်း (၁၅) ပါး။ (ဝိသုဒ္ဓိ၊၂၊၂၅၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဥတေနမင်း၏ မိဖုရား ၃ ပါး

၁။ သာမာဝတီ၊
၂။ ဝါသုလဒတ္တ၊
၃။ မာဂဏ္ဍီ။ (ဓမ္မ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၃၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဥဒါန်း၌ ဝဂ် ၈ မျိုး

၁။ ဗောဓိဝဂ်၊
၂။ မုစလိန္ဒဝဂ်၊
၃။ နန္ဒဝဂ်၊
၄။ မေဃိယဝဂ်၊
၅။ သောဏဝဂ်၊
၆။ ဇစ္စန္ဓဝဂ်၊
၇။ စူဠဝဂ်၊
၈။ ပါဋလိဂါမိယဝဂ်။ (ဥဒါန၊ဋ္ဌ၊၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဥဒါယိမထေရ် ၃ ပါး

၁။ လာဠုဒါယိမထေရ်၊
၂။ ကာဠုဒါယိမထေရ်၊
၃။ မဟာဥဒါယိမထေရ်။ (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၈၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဥဒါယီရဟန်းအား ဘုရားရှင် ဟောကြားခဲ့သော ပုဂ္ဂိုလ် ၄ မျိုး

၁။ ဤလောက၌ အချို့သော ပုဂ္ဂိုလ်သည် ဥပဓိလေးပါးတို့ကို ပယ်ခြင်းငှာ ဥပဓိလေးပါးတို့ကို စွန့်ခြင်းငှာ ကျင့်၏။ ထိုပုဂ္ဂိုလ်ကို ဥပဓိလေးပါးနှင့် စပ်ယှဉ်ကုန်သော ကာမဂုဏ်ကို ကြံစည်တတ်သော ဝိတက် တို့သည် လွှမ်းမိုး၍ ဖြစ်ကုန်၏။ ထိုပုဂ္ဂိုလ်သည် ထိုကာမဝိတက်တို့ကို သာယာ၏။ လက်ခံ၏။ မပယ်စွန့်၊ မပယ်ဖျောက်၊ ကင်းသော အပိုင်းအခြားရှိသည်ကို မပြု၊ တစ်ဖန် မဖြစ်ခြင်းသို့ မရောက်စေနိုင်။ ဤပုဂ္ဂိုလ်ကို ကိလေသာတို့နှင့် ယှဉ်စပ်သော ပုဂ္ဂိုလ်ဟူ၍ ငါဘုရား ဟောတော်မူ၏။ ဤပုဂ္ဂိုလ်ကို ကိလေသာတို့မှ ကင်းသော ပုဂ္ဂိုလ်ဟူ၍ ငါဘုရား ဟောတော်မမူ။ အကြောင်းကား ဤပုဂ္ဂိုလ်၌ ဣန္ဒြေအနုအရင့် အမြတ်အယုတ် အထူးထူး ရှိကြောင်းကို ငါဘုရား သိတော်မူသောကြောင့်တည်း၊
၂။ ဤလောက၌ အချို့သော ပုဂ္ဂိုလ်သည် ဥပဓိလေးပါးတို့ကို ပယ်ခြင်းငှာ ဥပဓိလေးပါးတို့ကို စွန့်ခြင်းငှာ ကျင့်၏။ ထိုသို့ကျင့်သော ပုဂ္ဂိုလ်ကို ဥပဓိလေးပါးနှင့် စပ်ယှဉ်ကုန်သော ကာမဂုဏ်ကို ကြံစည်တတ်သော အကြံ တို့သည် လွှမ်းမိုး၍ ဖြစ်ကုန်၏။ ထိုပုဂ္ဂိုလ်သည် ထိုကာမအကြံတို့ကို မသာယာ၊ လက်မခံ၊ ပယ်စွန့်၏၊ ပယ်ဖျောက်၏၊ ကင်းသော အပိုင်းအခြား ရှိသည်ကို ပြု၏၊ တစ်ဖန် မဖြစ်ခြင်းသို့ ရောက်စေတတ်၏။ ဤပုဂ္ဂိုလ်ကိုလည်း ကိလေသာတို့နှင့် ယှဉ်စပ်သော ပုဂ္ဂိုလ် ဟူ၍ ငါဘုရား ဟောတော်မူ၏။ ကိလေသာတို့မှ ကင်းသော ပုဂ္ဂိုလ်ဟူ၍ ငါဘုရား ဟောတော်မမူ။ အကြောင်းကား- ဤပုဂ္ဂိုလ်၌ ဣန္ဒြေအနုအရင့် အမြတ်အယုတ် အထူးထူး ရှိသောကြောင့်တည်း၊
၃။ ဤလောက၌ အချို့သော ပုဂ္ဂိုလ်သည် ဥပဓိလေးပါးတို့ကို ပယ်ခြင်းငှာ ဥပဓိလေးပါးတို့ကို စွန့်ခြင်းငှာ ကျင့်၏။ ထိုသို့ကျင့်သော ပုဂ္ဂိုလ်ကို အချိန်များစွာ သတိပျောက်ပျက် တွေဝေ မိန်းမောခြင်းကြောင့် ဥပဓိလေးပါးနှင့် ယှဉ်စပ်ကုန်သော ကာမဂုဏ်ကို ကြံစည်တတ်သော အကြံတို့သည် လွှမ်းမိုး၍ ဖြစ်ကုန်၏။ သတိဖြစ်ခြင်းသည် နှေးကွေး၏။ စင်စစ်သော်ကား ထိုကာမအကြံ စသည်ကို လျင်စွာသာလျှင် ပယ်စွန့်၏၊ ပယ်ဖျောက်၏၊ ကင်းသော အပိုင်းအခြားရှိသည်ကို ပြု၏၊ တစ်ဖန် မဖြစ်ခြင်းသို့ ရောက်စေ တတ်၏။ ဥပမာကား...ယောကျ်ားသည် တစ်နေ့ပတ်လုံး ပူလောင်သော သံအိုးကင်း၌ ရေပေါက် နှစ်ပေါက်တို့ကိုလည်းကောင်း ရေပေါက် သုံးပေါက်တို့ကိုလည်းကောင်း ချရာ၏။ ရေပေါက်တို့၏ ကျခြင်းသည် နှေး၏။ ထိုသို့ကျရာ၌ ထိုရေပေါက်သည် လျင်စွာသာလျှင် ကုန်ခြင်းသို့ အကြွင်းမဲ့ ခန်းခြောက်ခြင်းသို့ ရောက်ရာသကဲ့သို့တည်း။ ဤပုဂ္ဂိုလ်ကိုလည်း ကိလေသာတို့နှင့် စပ်ယှဉ်သော ပုဂ္ဂိုလ်ဟူ၍ ငါဘုရား ဟောတော်မူ၏။ ကိလေသာတို့မှ ကင်းသော ပုဂ္ဂိုလ်ဟူ၍ ငါဘုရား ဟောတော်မမူ။ အကြောင်းကား ဤပုဂ္ဂိုလ်၌ ဣန္ဒြေတို့၏ အနုအရင့်စသဖြင့် အထူးထူး ရှိနေသောကြောင့်တည်း၊
၄။ ဤလောက၌ အချို့သော ပုဂ္ဂိုလ်သည် ခန္ဓာဟူသော ဥပဓိသည် ဝဋ်ဆင်းရဲ၏ အကြောင်းရင်းဟူ၍ သိသောကြောင့် ကိလေသာတည်းဟူသော ဥပဓိ မရှိ၊ ကိလေသာတည်းဟူသော ဥပဓိ၏ ကုန်ရာ နိဗ္ဗာန်၌ အာရုံပြုသောအားဖြင့် ကိလေသာတို့မှ လွတ်မြောက်၏။ ဤပုဂ္ဂိုလ်ကို ကိလေသာတို့မှ ကင်းသော ပုဂ္ဂိုလ်ဟူ၍ ငါဘုရား ဟောတော်မူ၏။ ကိလေသာတို့နှင့် စပ်ယှဉ်သော ပုဂ္ဂိုလ် ဟူ၍ ငါဘုရား ဟောတော်မမူ။ အကြောင်းကား ဤပုဂ္ဂိုလ်တို့၌ ဣန္ဒြေတို့၏ အနုအရင့် စသည်ဖြင့် အထူးထူး ရှိနေသောကြောင့်တည်း။ (မ၊၂၊၁၁၆။) (မ၊မြန်၊၂။၁၂၅-၁၂၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဥဒေါသိတသိက္ခာပုဒ်၌ အင်္ဂါ ၄ မျိုး

၁။ အဓိဋ္ဌာန် မတင်ရသေးသော သင်္ကန်း ဖြစ်ခြင်း၊
၂။ ကထိန် မခင်းရသေးခြင်း၊
၃။ သမုတိရသော ရဟန်း မဟုတ်ခြင်း၊
၄။ ညဉ့်အခါ၌ သင်္ကန်းနှင့် ကင်း၍ နေခြင်း။ (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၂၊၃၉၆။) (ဝိမတိ၊၁၊၃၂၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဥဒ္ဓစ္စကုက္ကုစ္စ ပယ်ကြောင်းတရား ၆ ပါး

၁။ ဗဟုဿုတတာ- အကြားအမြင်များသူ ဖြစ်ခြင်း၊
၂။ ပရိပုစ္ဆ ကထာ- မေးမြန်းမှုများသူ ဖြစ်ခြင်း၊
၃။ ဝိနယေ ပကတညုတာ- ဝိနည်း၌ ကျွမ်းကျင် လိမ္မာသူ ဖြစ်ခြင်း၊
၄။ ဝုဒ္ဓသေဝိတာ- သက်ကြီးဝါကြီးသူတို့ကို မှီဝဲဆည်းကပ်သူ ဖြစ်ခြင်း၊
၅။ ကလျာဏမိတ္တတာ- မိတ်ကောင်း ရှိသူ ဖြစ်ခြင်း၊
၆။ သပ္ပါယကထာ- လျောက်ပတ်သော စကားကို ပြောဆိုခြင်း။ (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၇၁။) (မ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၈၉။) (သံ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၀၃။) (အံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၉။) (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၆၁။) (ဣတိဝုတ်၊ဋ္ဌ၊၃၄၂။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊မြန်၊၂။၆၈၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဥဒ္ဓစ္စကုက္ကုစ္စကို ပယ်ကြောင်းတရား ၆ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ ဗဟုဿုတတာ- အကြားအမြင် ဗဟုသုတရှိခြင်း၊
၂။ ပရိပုစ္ဆကထာ- အဖန်ဖန် အထပ်ထပ် မေးမြန်းခြင်း၊
၃။ ဝိနယေ ပကတညုတာ- ဝိနည်းအဆုံးအဖြတ်၌ လိမ္မာကျွမ်းကျင်ခြင်း၊
၄။ အဓိမောက္ခဗဟုလတာ- ယုံကြည်မှု သဒ္ဓါဝိမောက္ခများခြင်း၊
၅။ ကလျာဏမိတ္တတာ- ဆရာသမားကောင်းစသော ကလျာဏမိတ္တရှိခြင်း၊
၆။ သပ္ပါယကထာ- လျောက်ပတ်သော စကားကို ပြောဆိုခြင်း။ (ဒီ၊ဋီ၊၁၊၂၆၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဥဒ္ဓမ္ဘာဂိယသံယောဇဉ် ၅ ပါး

၁။ ရူပဘုံ၌ တပ်မက်မှု ရူပရာဂသံယောဇဉ်၊
၂။ အရူပဘုံ၌ တပ်မက်မှု အရူပရာဂသံယောဇဉ်၊
၃။ ထောင်လွှားမှု မာနသံယောဇဉ်၊
၄။ ပျံ့လွင့်မှု ဥဒ္ဓစ္စ သံယောဇဉ်၊
၅။ မသိမှု အဝိဇ္ဇာ သံယောဇဉ်။ (ဒီ၊၃၊၁၉၆။) (သံ၊၃၊၁၂၀။) (သံ၊၃၊၁၆၈။) (သံ၊၃၊၂၁၁၊၂၁၂။) (သံ၊၃၊၅၆။) (အံ၊၃၊၂၅၂။) (အဘိ၊ဝိ၊၃၉၁။) (သံ၊ဋီ၊၁၊၆၇။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၁၈။) (သံ၊မြန်၊၃။၁၂၅။) (သံ၊မြန်၊၃။၁၂၅။) (သံ၊မြန်၊၃။၁၂၅။) (သံ၊မြန်၊၃။၆၁။) (အံ၊မြန်၊၃။၂၅၁။) (ပေဋကော၊၂၅၈။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၂။၄၉၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဥဒ္ဓံသောတ အနာဂါမ် ၄ မျိုး

၁။ ဥဒ္ဓံသောတအကနိဋ္ဌပါမီ- အဝိဟာဗြဟ္မာ့ဘုံမှ စ၍ အတပ္ပါ စသော အထက် အထက် ဗြဟ္မာဘုံ လေးဘုံတို့ကို သုတ်သင်လျက် အကနိဋ္ဌဗြဟ္မာ့ဘုံသို့ ရောက်ပြီး ပရိနိဗ္ဗာန် ပြုသော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၂။ ဥဒ္ဓံသောတ န အကနိဋ္ဌဂါမီ- အဝိဟာ စသော အောက်ဗြဟ္မာဘုံ သုံးဘုံတို့ကို သုတ်သင်လျက် သုဒဿီဗြဟ္မာ့ဘုံ၌ ပရိနိဗ္ဗာန်ပြုသော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၃။ နဥဒ္ဓံသောတ အကနိဋ္ဌဂါမီ- ဤလူ့ပြည်မှ အကနိဋ္ဌဗြဟ္မာဘုံသို့ ရောက်၍ ပရိနိဗ္ဗာန်ပြုသော ပုဂ္ဂိုလ်၊
၄။ န ဥဒ္ဓံသောတ န အကနိဋ္ဌဂါမီ- အဝိဟာ စသော ဗြဟ္မာ့ဘုံ လေးဘုံတို့တွင် ထိုထိုဘုံ၌ ဖြစ်ပြီး ထိုဖြစ်ရာဘုံ၌သာလျှင် ပရိနိဗ္ဗာန်ပြုသော ပုဂ္ဂိုလ်။ (ဣတိဝုတ်၊ဋ္ဌ၊၄၈။) (ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၆၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဥပကာရ မိတ်ဆွေ၏ အင်္ဂါ ၄ ပါး

၁။ မေ့လျော့နေသော မိတ်ဆွေအား စောင့်ရှောက်ခြင်း၊
၂။ မေ့လျော့နေသော မိတ်ဆွေ၏ ပစ္စည်းဥစ္စာများကို စောင့်ရှောက်ခြင်း၊
၃။ ကြောက်ရွံ့နေသော မိတ်ဆွေ၏ မှီခိုအားကိုးရာ ဖြစ်ခြင်း၊
၄။ အကြောင်းကိစ္စ ဖြစ်ပေါ်လာသည်ရှိသော် မိတ်ဆွေအား လိုအပ်သော ဥစ္စာထက် နှစ်ဆတက်၍ ပေးခြင်း။ (အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၇၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဥပက္ကိလေသ ၁၁ ပါး

စိတ်၏ ညစ်နွမ်းကြောင်းတရား ၁၁ ပါးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဥပစာ အရပ် ၄ မျိုး

၁။ ရွာတံခါးပေါက်၏ ဥပစာအရပ်၊
၂။ လမ်းမ၏ ဥပစာအရပ်၊
၃။ လမ်းလေးခွ ဆုံ၏ ဥပစာအရပ်၊
၄။ အိမ်၏ ဥပစာအရပ်။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၄၊၈၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဥပစာရဈာန်သို့ ရောက်စေနိုင်သော ကမ္မဋ္ဌာန်း ၁၀ ပါး

၁။ ဗုဒ္ဓါနုဿတိ, ဓမ္မာနုဿတိ, သံဃာ နုဿတိ, သီလာနုဿတိ, စာဂါနုဿတိ, ဒေဝတာနုဿတိ, မရဏာနုဿတိ, ဥပသမာ နုဿတိဟု ဆိုအပ်သော အနုဿတိ ရှစ်ပါး၊
၂။ အာဟာရေ ပဋိကူလသညာ၊
၃။ စတုဓာတု ဝဝတ္ထာန်။ (ဝိသုဒ္ဓိ၊၁၊၁၀၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဥပစာရာဝဟ ကမ္မဋ္ဌာန်း ၁၀ ပါး

ဥပစာရဈာန်သို့ ရောက်စေနိုင်သော ကမ္မဋ္ဌာန်း ၁၀ ပါးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဥပဇ္ဈာယ်ဆရာ ပြုလုပ်၍ ရဟန်းခံ မပေးအပ််သော ရဟန်း အင်္ဂါ ၃ ပါး

၁။ အရှက်လည်း မရှိခြင်း၊
၂။ မိုက်လည်း မိုက်မဲခြင်း၊
၃။ ပကတတ်ရဟန်းလည်း မဟုတ်ခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၂၂၂။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၃၀၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဥပဇ္ဈာယ်ဆရာ ဖြစ်ကြောင်း တရား ၅ ပါး

၁။ သီလနှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၂။ သမာဓိနှင့် ပြည်စုံခြင်း၊
၃။ ပညာနှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၄။ ဝိမုတ္တိနှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၅။ ဝိမုတ္တိဉာဏဒဿနနှင့် ပြည့်စုံခြင်း။ (အံ၊၂၊၂၃၈။) (အံ၊မြန်၊၂။၃၀၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဥပဇ္ဈာယ်ဆရာ မလုပ်ထိုက်ကြောင်း အင်္ဂါ ၅ ပါး

၁။ အနီးနေတပည့် အတူနေတပည့်တို့ ဖျားနာသည်ကို မိမိ လုပ်ကျွေးခြင်း, သူတစ်ပါးကို လုပ်ကျွေးစေခြင်းငှာ မစွမ်းနိုင်ခြင်း၊
၂။ မမွေ့လျော်ခြင်းကို ငြိမ်းခြင်း, ငြိမ်းစေခြင်းငှာ မစွမ်းနိုင်ခြင်း၊
၃။ ဖြစ်လာသော သံသယ ကုက္ကုစ္စကို တရားတော်ဖြင့် ပယ်ဖျောက်ခြင်း ပယ်ဖျောက်စေခြင်းငှာ မစွမ်းနိုင်ခြင်း၊
၄။ အဘိဓမ္မာ၌ ဆုံးမခြင်းငှာ မစွမ်းနိုင်ခြင်း၊
၅။ ဝိနည်း၌ ဆုံးမခြင်းငှာ မစွမ်းနိုင်ခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၃၁၄။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၄၁၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဥပဇ္ဈာယ်ဆရာ မလုပ်ထိုက်ကြောင်း အင်္ဂါ ၅ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ အနီးနေတပည့် အတူနေ တပည့်တို့ကို ခန္ဓကဝတ် အကျင့်၌ သင့်စေခြင်းငှာ မစွမ်းနိုင်၊
၂။ မဂ်ဟူသော အကျင့်၏ အစ အာဒိဗြဟ္မစရိယက အကျင့်၌ ဆုံးမခြင်းငှာ မစွမ်းနိုင်၊
၃။ လွန်ကဲသော သီလ (အဓိသီလ) ၌ ဆုံးမ ခြင်းငှာ မစွမ်းနိုင်၊
၄။ လွန်ကဲသော စိတ် (အဓိစိတ္တ) ၌ ဆုံးမခြင်းငှာ မစွမ်းနိုင်၊
၅။ လွန်ကဲသော ပညာ (အဓိပညာ) ၌ ဆုံးမခြင်းငှာ မစွမ်းနိုင်။ မှတ်ချက်။ ။ ဥပဇ္ဈာယ်ပြု၍ ပဉ္စင်းခံပေးကောင်း မှီရာနိဿယည်းလည်းကောင်း၊ သာမဏေကို လုပ်ကျွေးစေအပ်သော ရဟန်း၏ အင်္ဂါ (၅) ပါးကို အထက် အင်္ဂါ (၅) ပါးနှင့် အပြန် ယူအပ်၏။ (ဝိ၊၅၊၃၁၄။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၄၁၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဥပဇ္ဈာယ်ဆရာ၏ အင်္ဂါ ၁၀ ပါး

၁။ ပါတိမောက္ခသံဝရသီလနှင့် ပြည့်စုံလျက် သိက္ခာပုဒ်တို့၌ ဆောက်တည်၍ ကျင့်ခြင်း၊
၂။ အကြားအမြင် ဗဟုသုတနှင့် ပြည့်စုံလျက် ဉာဏ်ဖြင့် ထိုးထွင်း သိခြင်း၊
၃။ ပါတိမောက်ကို နှုတ်တက်အာဂုံရ၍ ကောင်းစွာ ဆုံးဖြတ်နိုင်ခြင်း၊
၄။ မကျန်းမာ သူကို ကိုယ်တိုင် လုပ်ကျွေးနိုင်ခြင်း သူတစ်ပါးတို့ကို လုပ်ကျွေးစေခြင်း၊
၅။ မမွေ့လျော် ခြင်းကို ကိုယ်တိုင်ငြိမ်းခြင်းငှာ စွမ်းနိုင်ခြင်း သူတစ်ပါးကိုလည်း ငြိမ်းစေနိုင်ခြင်း၊
၆။ ဖြစ်ပေါ် လာသော သံသယကုက္ကုစ္စကို တရားသဖြင့် ပယ်ဖျောက်ခြင်းငှာ စွမ်းနိုင်ခြင်း၊
၇။ ဖြစ်ပေါ် လာသော မိစ္ဆာအယူကို တရားသဖြင့် ကင်းစေခြင်းငှာ စွမ်းနိုင်ခြင်း၊
၈။ အဓိသီလ၌ တည်စေ ခြင်းငှာ စွမ်းနိုင်ခြင်း၊
၉။ အဓိစိတ္တ၌ တည်စေခြင်းငှာ စွမ်းနိုင်ခြင်း၊
၁၀။ အဓိပညာ၌ တည်စေ ခြင်းငှာ စွမ်းနိုင်ခြင်း။ (အံ၊၃၊၃၁၃။) (အံ၊မြန်၊၃။၃၁၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဥပဇ္ဈာယ်အဖြစ် နေ၍ ရဟန်းခံပေးကောင်းသော ရဟန်း အင်္ဂါ ၆ ပါး

၁။ ရဟန္တာတို့၏ ဥစ္စာ ဖြစ်သော သီလဂုဏ်နှင့် ပြည့်စုံခြင်း သူတစ်ပါးကိုလည်း ထိုသီလဂုဏ်၌ ဆောက်တည် စေခြင်း၊
၂။ ရဟန္တာတို့၏ ဥစ္စာဖြစ်သော သမာဓိဂုဏ်နှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊ သူတစ်ပါးကိုလည်း ထိုသမာဓိဂုဏ်၌ ဆောက်တည်စေခြင်း၊
၃။ ရဟန္တာတို့၏ ဥစ္စာဖြစ်သော ပညာဂုဏ်နှင့် ပြည့် စုံခြင်း၊ သူတစ်ပါးကိုလည်း ထိုပညာဂုဏ်၌ ဆောက်တည်စေခြင်း၊
၄။ ရဟန္တာတို့၏ ဥစ္စာ ဖြစ်သော လွတ်မြောက်ခြင်း (ဝိမုတ္တိ) ဂုဏ်နှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊ သူတစ်ပါးကိုလည်း ထိုဝိမုတ္တိ ဂုဏ်၌ ဆောက်တည်စေခြင်း၊၊
၅။ ရဟန္တာတို့၏ ဥစ္စာဖြစ်သော လွတ်မြောက်သော ဉာဏ် အမြင် (ဝိမုတ္တိဉာဏဒဿန) ဂုဏ်နှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊ သူတစ်ပါးကိုလည်း ထိုဝိမုတ္တိဉာဏ ဒဿနဂုဏ်၌ တည်စေခြင်း၊
၆။ ဆယ်ဝါ ဆယ်ဝါထက် အလွန်ရှိသည် ဖြစ်ခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၂၃၇။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၃၂၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဥပဇ္ဈာယ်အဖြစ် နေ၍ ရဟန်းခံပေးကောင်းသော ရဟန်း အင်္ဂါ ၆ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ အာပတ်ကို သိ၏၊
၂။ အာပတ်မသင့်သည်ကို သိ၏၊
၃။ ပေါ့သော အာပတ်ကို သိ၏၊
၄။ လေးသော အာပတ်ကို သိ၏၊
၅။ ပါတိမောက်နှစ်ပါး (ဥဘတောပါတိမောက်) တို့ ကျေပြွန်စွာ ရ၏၊ ကောင်းစွာ ဆုံးဖြတ်နိုင်၏၊
၆။ ဆယ်ဝါ ဆယ်ဝါအလွန်လည်း ရှိ၏။ (ဝိ၊၅၊၂၃၉။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၃၂၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဥပဇ္ဈာယ်အဖြစ် နေ၍ ရဟန်းခံပေးကောင်းသော ရဟန်း၏ အင်္ဂါ ၆ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ ရဟန္တာတို့၏ ဥစ္စာဖြစ်သော သီလဂုဏ်နှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၂။ အလားတူ သမာဓိဂုဏ်နှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၃။ အလားတူ ပညာဂုဏ်နှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၄။ အလားတူ လွတ်မြောက်ခြင်း ဝိမုတ္တိ ဂုဏ်နှင့် ပြည့်စုံ၏၊
၅။ အလားတူ လွတ်မြောက်သော ဉာဏ်အမြင် ဝိမုတ္တိဉာဏဒဿန ဂုဏ်နှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၆။ ဆယ်ဝါအလွန် ရှိခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၂၃၇။) (ဝိ၊၅၊၃၁၅။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၃၂၈။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၄၁၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဥပဇ္ဈာယ်အဖြစ် နေ၍ ရဟန်းခံပေးကောင်းသော ရဟန်း၏ အင်္ဂါ ၆ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ ယုံကြည်ခြင်း သဒ္ဓါတရား ရှိ၏၊
၂။ ဒုစရိုက်မှ ရှက်ခြင်း ဟိရီတရား ရှိ၏၊
၃။ ဒုစရိုက်မှ ကြောက်ခြင်း ဩတ္တပ္ပတရား ရှိ၏၊
၄။ လုံ့လဝီရိယ ရှိ၏၊
၅။ သတိ မြဲ၏၊
၆။ ဆယ်ဝါ ဆယ်ဝါထက် အလွန် ရှိ၏။ (ဝိ၊၅၊၂၃၈။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၃၂၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဥပဇ္ဈာယ်အဖြစ် နေ၍ ရဟန်းခံပေးကောင်းသော ရဟန်း၏ အင်္ဂါ ၆ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ လွန်မြတ်သော သီလပျက်စီးခြင်း မရှိ၊
၂။ လွန်မြတ်သော အကျင့် (အာစာရ) ပျက်စီးခြင်း မရှိ၊
၃။ လွန်မြတ်သော အယူ (ဒိဋ္ဌိ) ပျက်စီးခြင်း မရှိ၊
၄။ အကြားအမြင် များ၏၊
၅။ ပညာ ရှိ၏၊
၆။ ဆယ်ဝါ ဆယ်ဝါ ထက်အလွန် ရှိ၏။ (ဝိ၊၅၊၂၃၈။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၃၂၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဥပဇ္ဈာယ်အဖြစ် နေ၍ ရဟန်းခံပေးကောင်းသော ရဟန်း၏ အင်္ဂါ ၆ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ နာဖျားသော အနီးနေတပည့်(အန္တေဝါသိက) အတူနေတပည့်(သဒ္ဓိဝိဟာရိက) တို့ကို လုပ်ကျွေးခြင်း လုပ်ကျွေးစေခြင်းငှာ စွမ်းနိုင်၏၊
၂။ မမွေ့လျော်သော တပည့်ကို အရပ် တစ်ပါးသို့ ခေါ် ဆောင်ခြင်း ခေါ်ဆောင်စေခြင်းငှာ စွမ်းနိုင်၏၊
၃။ သံသယကုက္ကုစ္စကို တရားသဖြင့် ပယ်ဖျောက်ခြင်းငှာ စွမ်းနိုင်၏၊
၄။ အာပတ်ကို သိ၏၊
၅။ အာပတ်မှ ထမြောက်ခြင်းကို သိ၏၊
၆။ ဆယ်ဝါ ဆယ်ဝါအလွန် ရှိ၏။ (ဝိ၊၅၊၂၃၈။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၃၂၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဥပဇ္ဈာယ်အဖြစ် နေ၍ ရဟန်းခံပေးကောင်းသော ရဟန်း၏ အင်္ဂါ ၆ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ တပည့်တို့ကို မြတ်သော ကျင့်ဝတ်သိက္ခာ၌ ကျင့်စေခြင်းငှာ စွမ်းနိုင်၏၊
၂။ အကျင့် မြတ်၏ အစဖြစ်သော သိက္ခာ၌ ဆုံးမခြင်းငှာ စွမ်းနိုင်၏၊
၃။ အဘိဓမ္မာ၌ ဆုံးမခြင်းငှာ စွမ်းနိုင်၏၊
၄။ ဝိနည်းပိဋကတ် (အဘိဝိနယ) ၌ ဆုံးမခြင်းငှာ စွမ်းနိုင်၏၊
၅။ အယူမှားကို ချေချွတ် စိမ့်သောငှာ စွမ်းနိုင်၏၊
၆။ ဆယ်ဝါ ဆယ်ဝါ အလွန်လည်း ရှိ၏။ (ဝိ၊၅၊၂၃၈။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၃၂၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဥပဇ္ဈာယ်အဖြစ် နေ၍ ရဟန်းခံပေးနိုင်သော ရဟန်း၏ အင်္ဂါ ၅ ပါး

၁။ အနီးနေတပည့် အတူနေ တပည့်တို့ ဖျားနာနေသည်ကို မိမိကိုယ်တိုင် လုပ်ကျွေးခြင်း, သူတစ်ပါးတို့ကိုလည်း လုပ်ကျွေး စေခြင်းငှာ စွမ်းနိုင်ခြင်း၊
၂။ ထိုတပည့်တို့၏ မမွေ့လျော်ခြင်းကို ကိုယ်တိုင် ငြိမ်းခြင်း, သူတစ်ပါး တို့အား ငြိမ်းစေခြင်းငှာ စွမ်းနိုင်ခြင်း၊
၃။ ဖြစ်ပေါ်လာသော သံသယကုက္ကုစ္စကို တရားဖြင့် ပယ်ဖျောက်ခြင်း, ပယ်ဖျောက်စေခြင်းငါှ စွမ်းနိုင်ခြင်း၊
၄။ အဘိဓမ္မာ၌ ဆုံးမခြင်းငှာ စွမ်းနိုင်ခြင်း၊
၅။ ဝိနည်း ၌ ဆုံးမခြင်းငှာ စွမ်းနိုင်ခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၃၁၄။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၄၁၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဥပဇ္ဈာယ်အဖြစ် နေ၍ ရဟန်းခံပေးနိုင်သော ရဟန်း၏ အင်္ဂါ ၅ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ အနီးနေ တပည့် အတူနေတပည့်တို့ကို ခန္ဓကဝတ်အကျင့်၌ သင်စေခြင်း စွမ်းနိုင်ခြင်း၊
၂။ မဂ်ဖိုလ်အကျင့် ဟူသော အာဒိဗြဟ္မစရိယအကျင့်၌ ဆုံးမခြင်းငှာ စွမ်းနိုင်ခြင်း၊
၃။ လွန်ကဲသော သီလဟူသော အဓိသီလ၌ ဆုံးမခြင်းငှာ စွမ်းနိုင်ခြင်း၊
၄။ လွန်ကဲသော စိတ်ဟူသော အဓိစိတ္တ၌ ဆုံးမခြင်းငှာ စွမ်းနိုင်ခြင်း၊
၅။ လွန်ကဲသော ပညာဟူသော အဓိပညာ၌ ဆုံးမခြင်းငှာ စွမ်းနိုင်ခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၃၁၅။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၄၁၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဥပဇ္ဈာယ်အဖြစ် နေ၍ ရဟန်းခံပေးနိုင်သော ရဟန်း၏ အင်္ဂါ ၅ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ ရဟန္တာ ပုဂ္ဂိုလ်တို့၏ ဥစ္စာဖြစ်သော သီလဂုဏ်နှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၂။ ရဟန္တာပုဂ္ဂိုလ်တို့၏ ဥစ္စာဖြစ်သော သမာဓိဂုဏ်နှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၃။ ရဟန္တာပုဂ္ဂိုလ်တို့၏ ဥစ္စာဖြစ်သော ပညာဂုဏ်နှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၄။ ရဟန္တာပုဂ္ဂိုလ်တို့၏ ဥစ္စာဖြစ်သော ဝိမုတ္တိ=အရဟတ္တဖိုလ်ဂုဏ်နှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၅။ ရဟန္တာ ပုဂ္ဂိုလ်တို့၏ ဥစ္စာဖြစ်သော ဝိမုတ္တိဉာဏဒဿန=အရဟတ္တဖိုလ်ကို ဆင်ခြင်တတ်သော ပစ္စဝေက္ခဏာဉာဏ်ဂုဏ်နှင့် ပြည့်စုံခြင်း။ (အံ၊ ၂။၂၃၈။) (အံ၊မြန်၊ ၂။၃၀၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဥပတိဋ္ဌနသိက္ခာပုဒ်၌ အင်္ဂါ ၂ မျိုး

၁။ ဆွမ်းစားနေသော ရဟန်း၏ ဟတ္ထပါသ်၌ ရပ်နေခြင်း၊
၂။ သောက်ရေကို လည်းကောင်း ယပ်တောင်ကို လည်းကောင်း ကိုင်ခြင်း။ (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၃၊၁၂၃။) (ဝိမတိ၊၂၊၇၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဥပတိဿထေရ်၏ တပည့် ၂ ပါး

၁။ မဟာပဒုမထေရ်၊
၂။ မဟာသုမထေရ်။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၂၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဥပဓိ ၁၀ ပါး

၁။ တဏှူပဓိ- တဏှာဟူသော ဥပဓိ၊
၂။ ဒိဋ္ဌူပဓိ- သဿတ ဥစ္ဆေဒဒိဋ္ဌိ ဟူသော ဥပဓိ၊
၃။ ကိလေသူပဓိ- ကိလေသာဟူသော ဥပဓိ၊
၄။ ကမ္မူပဓိ- ပုညာဘိသင်္ခါရ စသော ကံဟူသော ဥပဓိ၊
၅။ ဒုစ္စရိတူပဓိ- မကောင်းသော အကျင့်ဟူသော ဥပဓိ၊
၆။ အာဟာရူပဓိ- ကဗဠီကာရ အာဟာရဟူသော ဥပဓိ၊
၇။ ပဋိဃူပဓိ- ပဋိဃ,ဒေါသဟူသော ဥပဓိ၊
၈။ စတေဿာ ဥပါဒိန္န ဓာတုယော ဥပဓိ- လေးပါးကုန်သော ကံကြောင့်ဖြစ်ကုန်သော ပထဝီဓာတ် အစရှိသော ဓာတ်ဟူသော ဥပဓိ၊
၉။ ဆ အဇ္ဈတ္တိကာနိ အာယတနာနိ ဥပဓိ- အဇ္ဈတ္တသန္တာန်၌ ဖြစ်ကုန်သော စက္ခုစသော ခြောက်ပါးသော အာယတနဟူသော ဥပဓိ၊
၁၀။ ဆ ဝိညာဏကာယေဥပဓိ- ခြောက်ပါးသော ဝိညာဏဓာတ်အပေါင်းဟု ဆိုအပ်သော ဥပဓိ။ (စူဠနိ၊၆၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဥပဓိတရား ၄ ပါး

၁။ ကာမူပဓိ- ကာမဂုဏ် ဟူသော (ချမ်းသာ၏) တည်ရာ၊
၂။ ခန္ဓူပဓိ-ခန္ဓာဟူသော (ဆင်းရဲ၏) တည်ရာ, ခန္ဓာသာလျှင် (ဆင်းရဲ၏) တည်ရာ၊
၃။ ကိလေသူပဓိ-ဝဋ်ဆင်းရဲကို တည်ဆောက်တတ်သော ကိလေသာ၊
၄။ အဘိသင်္ခါရူပဓိ- ဘဝဒုက္ခ၏ တည်ရာ ဖြစ်သော ကုသိုလ်,အကုသိုလ်စေတနာ။ (သံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၀။) (သုတ္တနိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၄၀။) (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၁၊၃၁၃။) (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၃၊၂၁၄။) (ဝိမတိ၊၂၊၉၈။) (အံ၊ဋီ၊၂၊၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဥပနိဿယ ၃ မျိုး

၁။ ဒါန ဟူသော အားကောင်းသော မှီရာအကြောင်း- ဒါနဥပနိဿယ၊
၂။ သီလ ဟူသော အားကောင်းသော မှီရာအကြောင်း- သီလဥပနိဿယ၊
၃။ ဘာဝနာဟူသော အားကောင်းသော မှီရာအကြောင်း- ဘာဝနာဥပနိဿယ။ (သံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၅၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဥပနိဿယပစ္စည်း ၃ မျိုး

၁။ အာရမ္မဏူပနိဿယ၊
၂။ အနန္တရူပနိဿယ၊
၃။ ပကတူပနိဿယ။ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၃၄၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဥပပတ္တိ ၂ မျိုး

၁။ ပဋိလာဘ- တစ်ဖန် ရခြင်း၊
၂။ နိဗ္ဗတ္တိ- ရုပ်နာမ်တရားတို့ ဖြစ်ခြင်း။ (သံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၂၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဥပပတ္တိဘဝ ၉ မျိုး

၁။ ကာမဘဝ- ကာမသတ္တဝါတို့၏ ဖြစ်ရာ ကာမ ၁၁ ဘုံ၊
၂။ ရူပဘဝ- ရူပဗြဟ္မာတို့၏ ဖြစ်ရာ ရူပ ၁၆ ဘုံ၊
၃။ အရူပဘဝ- အရူပဗြဟ္မာတို့၏ ဖြစ်ရာ အရူပ ၄ ဘုံ၊
၄။ သညီဘဝ- နာမ်ရှိသော သတ္တဝါတို့၏ ဖြစ်ရာဘုံ၊
၅။ အသညီဘဝ- နာမ်မရှိသော သတ္တဝါတို့၏ ဖြစ်ရာ ဘုံ၊
၆။ နေဝသညီနာသညီဘဝ- ထင်ရှားသော နာမ်မရှိ၊ သိမ်မွေ့သော နာမ်သာရှိသော သတ္တဝါတို့၏ ဖြစ်ရာဘုံ၊
၇။ ဧကဝေါကာရဘဝ- ခန္ဓာတစ်ပါးတည်းသာ ရှိသော သတ္တဝါတို့၏ ဖြစ်ရာဘုံ၊
၈။ စတုဝေါကာရဘဝ- နာမ်ခန္ဓာ လေးပါးရှိသော သတ္တဝါ တို့၏ ဖြစ်ရာဌာနဘုံ၊
၉။ ပဉ္စဝေါကာရဘဝ- ခန္ဓာငါးပါးရှိသော သတ္တဝါတို့၏ ဖြစ်ရာဘုံ။ (အဘိ၊ဝိ၊၁၄၃။) (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၇၅။) (ဝိသုဒ္ဓိ၊၂၊၂၀၆။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၂။၃၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဥပပါရမီ (ကိုယ်အင်္ဂါစွန့်ခြင်း ဥပပါရမီ) ၁၀ ပါး

ဒါနဥပပါရမီ စသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဥပမာ ၃ မျိုး (သဗ္ဗညုဘုရားအဖြစ်သို့ မရောက်မီ ဥရုဝေလတော သေနာနိဂုံး၌ တရားအားထုတ် နေစဉ် သဗ္ဗညုဘုရားအလောင်း၏ ဉာဏ်၌ ပေါ်ထင်လာသော ဥပမာ ၃ မျိုး)

၁။ ရေ၌ ချထားသော အစေးရှိသော ထင်းအစိုကို မီးမြှိုက်သူသည် ထင်းမီးမတောက်နိုင်ဘဲ ပင်ပန်း ရုံသာ ဖြစ်ရသကဲ့သို့ ကိုယ်စိတ်ဖြင့်ဝတ္ထုကာမ ကိလေသကာမတို့မှ မကင်းဆိတ်ဘဲ ကာမစ္ဆန္ဒစသည်ကို ကောင်းစွာ မပယ်ဘဲ တရားအားထုတ်သူသည်လည်း မဂ်ဖိုလ် မရနိုင်၊
၂။ ရေမှ ဝေးရာ ကြည်းကုန်း၌ ချထားသော အစေးရှိသော ထင်းစိုကို မီးမြှိုက်သူသည် ထင်းမီးမလောင်နိုင်ဘဲ ပင်ပန်းရုံသာ ဖြစ်ရသကဲ့သို့ ကိုယ်စိတ်ဖြင့်ဝတ္ထုကာမ ကိလေသ ကာမတို့မှ ကင်းဆိတ်အောင် နေသော်လည်း ကာမစ္ဆန္ဒ စသည်ကို ကောင်းစွာ မပယ်ဘဲ တရား အားထုတ်သူသည်လည်း မဂ်ဖိုလ် မရနိုင်၊
၃။ ရေမှ ဝေးသော ကြည်းကုန်း၌ ချထားသော အစေးမရှိသော ထင်းခြောက်ကို မီးမြှိုက်သူသည် ထင်းမီးတောက်နိုင်သကဲ့သို့ ကိုယ်စိတ်ဖြင့်ဝတ္ထုကာမ ကိလေသကာမတို့မှ ကင်းဆိတ်နေလျက် ကာမစ္ဆန္ဒ စသည်ကိုလည်း ကောင်းစွာ ပယ်ဖျောက်၍ တရားအားထုတ်သူသည် မဂ်ဖိုလ်ကို ရနိုင်ခြင်း။ (မ၊၂၊၂၈၃။) (မ၊၂၊၄၃၀။) (မ၊မြန်၊၂။၂၉၁-၂၉၂။) (မ၊မြန်၊၂။၂၉၁-၂၉၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဥပဝိစာရ ၃ မျိုး

၁။ ကာမမှ ထွက်မြောက်ခြင်းနှင့် စပ်သော ဆင်ခြင်သုံးသပ်ခြင်း၊
၂။ အမျက် ဒေါသ ကင်းခြင်းနှင့် စပ်သော ဆင်ခြင် သုံးသပ်ခြင်း၊
၃။ ညှဉ်းဆဲနှိပ်စက်မှု ကင်းခြင်းနှင့် စပ်သော ဆင်းခြင်သုံးသပ်ခြင်း။ (နေတ္တိ၊ဋ္ဌ၊၂၁၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဥပသမ္ပဒကံ၏ စလယ်ဆုံး ၃ ပါး

၁။ ပုဂ္ဂိုလ်သည် ဥပသမ္ပဒကံ၏ အစတည်း၊
၂။ ဉတ်သည် ဥပသမ္ပဒကံ၏ အလယ်တည်း၊
၃။ ကမ္မဝါစာသည် ဥပသမ္ပဒကံ၏ အဆုံးတည်။ (ဝိ၊၅၊၂၅၂။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၃၄၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဥပသမ္ပဒါ ၈ မျိုး

ရဟန်းဖြစ်ခြင်း ၈ မျိုး နှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဥပဿုတိသိက္ခာပုဒ်၌ အင်္ဂါ ၂ ပါး

၁။ ရဟန်းသည် စောဒနာလိုခြင်း၊
၂။ နားထောင်ခြင်း။ (ဝိမတိ၊ ၂။၅၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဥပဿုတိသိက္ခာပုဒ်၌ အင်္ဂါ ၃ မျိုး

၁။ ရဟန်း ဖြစ်ခြင်း၊
၂။ စောဒနာလိုခြင်း၊
၃။ နားထောင်ခြင်း။ (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၃၊၉၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဥပါဒါနက္ခန္ဓာ ၅ ပါး

၁။ ရူပုပါဒါနက္ခန္ဓာ- ရုပ်ဟူသော စွဲလမ်းဖွယ် ခန္ဓာ၊
၂။ ဝေဒနုပါဒါ နက္ခန္ဓာ- ခံစားမှုဟူသော စွဲလမ်းဖွယ် ခန္ဓာ၊
၃။ သညုပါဒါနက္ခန္ဓာ- မှတ်သားမှုဟူသော စွဲလမ်းဖွယ် ခန္ဓာ၊
၄။ သင်္ခါရုပါဒါနက္ခန္ဓာ- ပြုစီရင်မှုဟူသော စွဲလမ်းဖွယ် ခန္ဓာ၊
၅။ ဝိညာဏုပါဒါနက္ခန္ဓာ- အထူးသိမှုဟူသော စွဲလမ်းဖွယ် ခန္ဓာ။ (ဒီ၊၃၊၁၉၅။) (ဒီ၊၃၊၂၃၂။) (မ၊၁၊၃၇၃။) (မ၊၃၊၆၆။) (မ၊၃၊၈၀။) (သံ၊၂၊၁၀၄။) (သံ၊၂၊၁၃၀၊၁၃၁) (သံ၊၂၊၁၃၆။) (သံ၊၂၊၁၅၇။) (သံ၊၂၊၂၁။) (သံ၊၂၊၃၉။) (သံ၊၂၊၄၈။) (သံ၊၂၊၈၂။) (သံ၊၃၊၅၆။) (အံ၊၃၊၂၅၁။) (ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၆၈။) (စူဠနိ၊ဋ္ဌ၊၈၀။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၁၇။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၅၅။) (မ၊မြန်၊၁။၃၈၅။) (မ၊မြန်၊၃။၇၀။) (မ၊မြန်၊၃။၈၄။) (သံ၊မြန်၊၂။၂၁။) (သံ၊မြန်၊၂။၂၁။) (သံ၊မြန်၊၂။၂၁။) (သံ၊မြန်၊၂။၂၁။) (သံ၊မြန်၊၂။၂၁။) (သံ၊မြန်၊၂။၂၁။) (သံ၊မြန်၊၂။၂၁။) (သံ၊မြန်၊၂။၂၁။) (သံ၊မြန်၊၃။၆၀။) (အံ၊မြန်၊၃။၂၅၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဥပါဒါန် ၂ မျိုး

၁။ ကာမုပါဒါန်အစရှိသော စွဲလမ်းတတ်သော ဥပါဒါန်၊၂။ အဝိဇ္ဇာ သင်္ခါရ အစရှိသော အကြောင်းပစ္စည်းဟု ဆိုအပ်သော ပစ္စယဥပါဒါန်။ (မ၊ဋ္ဌ၊၂၊၆၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဥပါဒါန် ၄ ပါး

၁။ ကာမဂုဏ်၌ လွန်စွာ စွဲလမ်းမှု- ကာမုပါဒါန်၊
၂။ ၆၂ ပါးသော မိစ္ဆာအယူကို လွန်စွာ စွဲလမ်းမှု- ဒိဋ္ဌုပါဒါန်၊
၃။ နွား စသည်တို့၏ အလေ့အကျင့်ဖြင့် စင်ကြယ်၏ဟု လွန်စွာ စွဲလမ်းမှု- သီလဗ္ဗတုပါဒါန်၊
၄။ ခန္ဓာငါးပါး၌ အတ္တဟု လွန်စွာ စွဲလမ်းမှု- အတ္တဝါဒု ပါဒါန်။ (ဒီ၊၃၊၁၉၂။) (မ၊၁၊၆၂။) (မ၊၁၊၉၅။) (သံ၊၁၊ပါ၊၂၄၅။) (သံ၊၂၊၄၅၁။) (သံ၊၃၊၅၅။) (အဘိ၊ ဓ။၂၄၀။) (အဘိ၊ဓ၊၂၈၉။) (ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၂၂။) (ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၂။) (ဥဒါန၊ဋ္ဌ၊၁၉၃။) (စူဠနိ၊ဋ္ဌ၊၈၀။) (ဝိသုဒ္ဓိ၊၂၊၂၀၃။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၁၄။) (မ၊မြန်၊၁။၁၀၂။) (မ၊မြန်၊၁။၆၈။) (သံ၊မြန်၊၁။၂၂၉။) (သံ၊မြန်၊၂။၄၄၈။) (သံ၊မြန်၊၃။၅၉။) (အဘိ၊ဓ၊မြန်။၄၄၄၊၅၅၅။) (အဘိ၊ဓ၊မြန်။၄၄၄၊၅၅၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဥပါဒါန်အကြွင်းနှင့်တကွ ကွယ်လွန်သော် ငရဲစသည်မှ လွတ်သော ပုဂ္ဂိုလ် ၉ မျိုး

၁။ သီလ သမာဓိပြည့်စုံ၍ ပညာမပြည့်စုံဘဲ အောက်ပိုင်းသံယောဇဉ်ငါးမျိုးတို့ ကုန်ခြင်းကြောင့် သက်တမ်းအလယ် ကြားကာလ၌ ပရိနိဗ္ဗာန်ပြုသော အန္တရာပရိနိဗ္ဗာယီအနာဂါမ်ပုဂ္ဂိုလ်၊
၂။ သီလ သမာဓိပြည့်စုံ၍ ပညာမပြည့်စုံဘဲ အောက်ပိုင်းသံယောဇဉ်ငါးမျိုးတို့ ကုန်ခြင်းကြောင့် သက်တမ်းအလယ်ကြားကာလကို လွန်၍ ပရိနိဗ္ဗာန်ပြုသော ဥပဟစ္စပရိနိဗ္ဗာယီအနာဂါမ် ပုဂ္ဂိုလ်၊
၃။ သီလ သမာဓိပြည့်စုံ၍ ပညာမပြည့်စုံဘဲ အောက်ပိုင်းသံယောဇဉ် ငါးမျိုးတို့ ကုန်ခြင်းကြောင့် သက်တမ်းအလယ်ကြားကာလကို လွန်၍ အားထုတ်မှုမရှိဘဲ ပရိနိဗ္ဗာန် ပြုသော အသင်္ခါရပရိနိဗ္ဗာယီအနာဂါမ်ပုဂ္ဂိုလ်၊
၄။ သီလ သမာဓိပြည့်စုံ၍ ပညာမပြည့်စုံဘဲ အောက်ပိုင်းသံယောဇဉ်ငါးမျိုးတို့ ကုန်ခြင်းကြောင့် သက်တမ်းအလယ်ကြားကာလကို လွန်၍ အားထုတ်မှုနှင့်တကွ ပရိနိဗ္ဗာန်ပြုသော သင်္ခါရပရိနိဗ္ဗာယီအနာဂါမ်ပုဂ္ဂိုလ်၊
၅။ သီလ သမာဓိ ပြည့်စုံ၍ ပညာမပြည့်စုံဘဲ အောက်ပိုင်းသံယောဇဉ်ငါးမျိုးတို့ ကုန်ခြင်းကြောင့် သက်တမ်း အလယ်ကြားကာလကို လွန်၍ အထက်၌ မဂ်အလျဉ်ရှိသော အကနိဋ္ဌဘုံသို့ ရောက်သော ဥဒ္ဓံသောတအကနိဋ္ဌဂါမီအနာဂါမ်ပုဂ္ဂိုလ်၊
၆။ သီလပြည့်စုံ၍ သမာဓိပညာ မပြည့်စုံဘဲ သံယောဇဉ်သုံးမျိုးတို့ ကုန်ခြင်းကြောင့် ရာဂ ဒေါသ မောဟတို့ ခေါင်းပါးခြင်းကြောင့် ဖြစ်ကာ ဤကာမဘုံသို့ တစ်ကြိမ်သာ လာ၍ ဒုက္ခအဆုံးကို ပြုသော သကဒါဂါမ်ပုဂ္ဂိုလ်၊
၇။ သီလပြည့်စုံ၍ သမာဓိပညာမပြည့်စုံဘဲ သံယောဇဉ်သုံးမျိုးတို့ ကုန်ခြင်းကြောင့် လူ့ဘဝ၌ တစ်ဘဝကိုသာ ဖြစ်စေ၍ ဒုက္ခအဆုံးကို ပြုသော တစ်ကြိမ်သာ ပဋိသန္ဓေမျိုးစေ့ ရှိသူ ဧကဗီဇီသောတာပန်ပုဂ္ဂိုလ်၊
၈။ သီလပြည့်စုံ၍ သမာဓိပညာ မပြည့်စုံဘဲ သံယောဇဉ်သုံးမျိုးတို့ ကုန်ခြင်းကြောင့် နှစ်ဘဝသုံးဘဝတို့ကို ကူးပြောင်း ကျင်လည်ပြီး, ဒုက္ခအဆုံးကို ပြုသော တစ်ဘဝမှ တစ်ဘဝသို့ ကူးပြောင်းသူ ကောလံကောလသောတာပန်ပုဂ္ဂိုလ်၊
၉။ သီလ ပြည့်စုံ၍ သမာဓိပညာမပြည့်စုံဘဲ သံယောဇဉ်သုံးမျိုးတို့ ကုန်ခြင်းကြောင့် ခုနစ်ကြိမ်တိုင်တိုင် လူ့ပြည် နတ်ပြည်တို့ကို ကူးပြောင်း ကျင်လည်ပြီး ဒုက္ခအဆုံးကို ပြုတတ်သော သတ္တက္ခတ္တုပရမသောတာပန်ပုဂ္ဂိုလ်။ (အံ၊၃၊၁၈၄။) (အံ၊မြန်၊၃။၁၈၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဥပါဒါရုပ် ၂၄ ပါး

၁။ စက္ခုပသာဒရုပ်, သောတပသာဒရုပ်, ဃာနပသာဒရုပ်, ဇိဝှါပသာဒရုပ်, ကာယပသာဒရုပ်, ရူပါရုံ, သဒ္ဒါရုံ, ဂန္ဓာရုံ, ရသာရုံ, ဣတ္ထိန္ဒြေ, ပုရိသိန္ဒြေ, ဇီဝိတရုပ်, ဟဒယဝတ္ထုရုပ်, ကာယဝိညတ်ရုပ်, ဝစီဝိညတ်ရုပ်, အာကာသဓာတ်, ကဗဠီကာရ အာဟာရရုပ်, လဟုတာရုပ်, မုဒုတာရုပ်, ကမ္မညတာရုပ်, ဥပစယရုပ်, သန္တတိရုပ်, ဇရတာ ရုပ်, အနိစ္စတာရုပ်, ပေါင်း နှစ်ဆယ့်လေးပါး။ (ဝိသုဒ္ဓိ၊၂၊၇၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဥပါလိဆေတ္တာသည်နှင့် အတူ ရဟန်းပြုကြသော သာကီဝင်မင်းသား ၆ ပါး

၁။ ဘဒ္ဒိယမင်း၊
၂။ အနုရုဒ္ဓမင်းသား၊
၃။ အာနန္ဒမင်းသား၊
၄။ ဘဂုမင်းသား၊
၅။ ကိမိလမင်းသား၊
၆။ ဒေဝဒတ် မင်းသား။ (အံ၊ဋီ၊၁၊၁၈၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဥပါလိမထေရ် ဆုံးဖြတ်သောဝတ္ထု ၃ ခု

၁။ ဘာရုကစ္ဆဝတ္ထု၊
၂။ အဇ္ဇုကဝတ္ထု၊
၃။ ကုမာရကဿပဝတ္ထု။ (အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၀၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဥပါသကာ ကြည်ညိုကြောင်း တရား ၈ ပါး

၁။ လူတို့အား လာဘ်မရစေရန် အားမထုတ်ခြင်း၊
၂။ လူတို့အား အကျိုးမဲ့ ဖြစ်စိမ့်သောငှာ အားမထုတ်ခြင်း၊
၃။ လူကို မဆဲရေးခြင်း၊ မရေရွတ် မခြိမ်းခြောက်ခြင်း၊
၄။ လူအချင်းချင်း မကွဲပြားစေခြင်း၊
၅။ မြတ်စွာဘုရား၏ ဂုဏ် ကျေးဇူးကို ပြောဆိုခြင်း၊
၆။ တရားတော်၏ ဂုဏ်ကျေးဇူးကို ပြောဆိုခြင်း၊
၇။ သံဃာတော်၏ ဂုဏ် ကျေးဇူးကို ပြောဆိုခြင်း၊
၈။ ရဟန်းတို့ကို ကျက်စားသင့်သော နေရာ၌ တွေ့မြင်ရခြင်း။ (အံ၊၃၊၁၅၈။) (အံ၊မြန်၊၃။၁၆၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဥပါသကာ ကြောက်ရွံ့ကြောင်း ၅ ပါး

၁။ သူ့အသက်ကို သတ်လေ့ရှိခြင်း၊
၂။ မပေးသည်ကို ယူလေ့ ရှိခြင်း၊
၃။ ကာမဂုဏ်တို့၌ မှားယွင်စွာ ကျင့်လေ့ရှိခြင်း၊
၄။ မဟုတ်မမှန် ပြောလေ့ ရှိခြင်း၊
၅။ သေအရက်ကို သောက်လေ့ရှိခြင်း။ (အံ၊၂၊၁၇၈။) (အံ၊မြန်၊၂။၂၂၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဥပါသကာ ဆုတ်ယုတ်ကြောင်း တရား ၇ ပါး

၁။ ရဟန်းတို့အား ဖူးမြော်မှု ယုတ်လျော့စေခြင်း၊
၂။ သူတော်ကောင်းတရား ကြားနာမှု မေ့လျော့ခြင်း၊
၃။ လွန်မြတ်သော သီလ၌ မဖြည့်ကျင့်ခြင်း၊
၄။ ထေရ်ကြီး ထေရ်လတ် ထေရ်ငယ်တို့၌ မကြည်ညိုခြင်း၊
၅။ ချုပ်ချယ်လို အပေါက်အလမ်း ရှာလို၍ တရားနာခြင်း၊
၆။ သာသနာတော်မှ အပဖြစ်သော အလှူခံကို ရှာမှီးခြင်း၊
၇။ သာသနာ တော်မှ အပ ဖြစ်သော သူတို့၌ ရှေးဦး အလှူကို ပြုခြင်း။ (အံ၊၂၊၄၁၆-၄၁၇။) (အံ၊မြန်၊၂။ ၅၂၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဥပါသကာ ပျက်စီးခြင်း ၂ မျိုး

၁။ သီလ ပျက်စီးခြင်း၊
၂။ အသက်မွေးမှု ပျက်စီးခြင်း။ (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၁၀။) (မ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၄၀။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊မြန်၊၁။၄၁၂။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊မြန်၊၁။၄၁၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဥပါသကာ ပြည့်စုံခြင်း ၂ မျိုး

၁။ သီလ၏ ပြည့်စုံခြင်း၊
၂။ အသက်မွေးမှု ပြည့်စုံခြင်း။ (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၁၀။) (မ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၄၁။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊မြန်၊၁။၄၁၃။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊မြန်၊၁။၄၁၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဥပါသကာ မကြည်ညိုကြောင်း တရား ၈ ပါး

၁။ လူတို့အား လာဘ်မရစေရန် အားထုတ်ခြင်း၊
၂။ လူတို့အား အကျိုးမဲ့ ဖြစ်စေရန် အားထုတ်ခြင်း၊
၃။ လူကို ဆဲရေးခြင်း၊ ရေရွတ် ခြိမ်းခြောက်ခြင်း၊
၄။ လူအချင်းချင်း ကွဲပြားစေခြင်း၊
၅။ မြတ်စွာဘုရား၏ ကျေးဇူးမဲ့ကို ပြောဆိုခြင်း၊
၆။ တရားတော်၏ ဂုဏ်ကျေးဇူးမဲ့ကို ပြောဆိုခြင်း၊
၇။ သံဃာတော်၏ ကျေးဇူး မဲ့ကို ပြောဆိုခြင်း၊
၈။ ရဟန်းတို့ မကျက်စားသင့်သော နေရာ၌ တွေ့မြင်ရခြင်း။ (အံ၊၃၊၁၅၈။) (အံ၊မြန်၊၃။၁၆၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဥပါသကာ မဆုတ်ယုတ်ကြောင်း တရား ၇ ပါး

၁။ ရဟန်းတို့အား ဖူးမြော်မှု မယုတ်လျော့ စေခြင်း၊
၂။ သူတော်ကောင်းတရား ကြားနာမှု၌ မမေ့လျော့ခြင်း၊
၃။ လွန်မြတ်သော သီလ (အဓိသီလ) ၌ ဖြည့်ကျင့်ခြင်း၊
၄။ ထေရ်ကြီး ထေရ်လတ် ထေရ်ငယ် ရဟန်းတို့၌ ကြည်ညိုမှု များခြင်း၊
၅။ ချုတ်ချယ်လိုစိတ် မရှိ, အပေါက်အလမ်း မရှာဘဲ တရားနာခြင်း၊
၆။ သာသနာ တော်မှ အပဖြစ်သော အလှူခံကို မရှာမှီးခြင်း၊
၇။ သာသနာတော်၌သာ ရှေးဦးအလှူကို ပြုခြင်း။ (အံ၊၂၊၄၁၆-၄၁၇။) (အံ၊မြန်၊၂။ ၅၂၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဥပါသကာ ရဲရင့်ကြောင်း ၅ ပါး

၁။ သူ့အသက်ကို သတ်ခြင်းမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၂။ မပေးသည်ကို ယူခြင်းမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၃။ ကာမဂုဏ်တို့၌ မှားယွင်းစွာ ကျင့်ခြင်းမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၄။ မဟုတ်မမှန် ပြောဆိုခြင်းမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၅။ သေအရက်ကို သောက်ခြင်းမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း။ (အံ၊၂၊၁၇၈။) (အံ၊၂၊၁၇၉။) (အံ၊မြန်၊၂။၂၂၈။) (အံ၊မြန်၊၂။၂၂၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဥပါသကာ အညံ့စားဖြစ်ကြောင်း အင်္ဂါ ၅ မျိုး

၁။ သဒ္ဓါတရား မရှိခြင်း၊
၂။ အကျင့်သီလ မရှိခြင်း၊
၃။ အထူးအဆန်းဖြစ်သော မြင်အပ်, ကြားအပ်, သိအပ်သော အရာကို မင်္ဂလာဟု အယူရှိခြင်း၊
၄။ မြင်အပ်, ကြားအပ်, သိအပ်သော အရာကို မင်္ဂလာဟု ယုံကြည်၍ ကံကို မယုံကြည်ခြင်း၊
၅။ ဘုရားသာသနာတော်မှ ပြင်ပ၌ အလှူခံထိုက်သော ပုဂ္ဂိုလ်ကို ရှာမှီး၏၊ ထိုဘုရားသာသနာပ၌ ရှေးဦးစွာ ဒါန စသော ကောင်းမှုကို ပြု၏။ (အံ၊၂၊၁၈၁။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၁၀။) (မ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၄၀။) (အံ၊မြန်၊၂။၂၃၁။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊မြန်၊၁။၄၁၂-၄၁၃။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊မြန်၊၁။၄၁၂-၄၁၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဥပါသကာ၏ ဂုဏ်အင်္ဂါ ၁၀ ပါး

၁။ သံဃာနှင့် တူမျှသော ချမ်းသာ ဆင်းရဲရှိသူ ဖြစ်ခြင်း၊
၂။ တရားတော်ကိုသာလျှင် အကြီးအမှူးထားသူ ဖြစ်ခြင်း၊
၃။ ဥစ္စာအင်အားအလျောက် ဝေဖန်ခွဲခြားပေးလှူခြင်း၌ မွေ့လျော်သူ ဖြစ်ခြင်း၊
၄။ ဘုရားရှင်၏ သာသနာတော် ဆုတ်ယုတ် ပျက်ပြားနေသည်ကို တွေ့မြင်ရသော် တိုးတက်စည်ပင်စေရန် လုံ့လစိုက်၍ အားထုတ်ခြင်း၊
၅။ သမ္မာဒိဋ္ဌိအယူရှိသူ ဖြစ်၍ ဒိဋ္ဌ သုတ မုတမင်္ဂလာအယူမှ ကင်းလွတ်သူ ဖြစ်ခြင်း၊
၆။ အသက် ဟူသော အကြောင်းကြောင့်လည်း ဘုရားသာသနာမှ တစ်ပါးသောသူကို ဆရာဟူ၍ မညွှန်ပြခြင်း၊
၇။ ကိုယ်အမူအရာ နှုတ်အမူအရာ စောင့်စည်းခြင်း၊
၈။ သင့်တင့်ညီညွတ် ခြင်း၌ မွေ့လျော် ပျော်ပိုက်သူဖြစ်၍ မငြူစူတတ်ခြင်း၊
၉။ ကောက်ကျစ်စဉ်းလဲသည်၏ အစွမ်းအားဖြင့် သာသနာတော်၌ ကျင်လည်ကျက်စားသူ မဟုတ်ခြင်း၊
၁၀။ ဘုရား, တရား, သံဃာ ရတနာသုံးပါးကို ကိုးကွယ် ဆည်းကပ်သူ ဖြစ်ခြင်း။ (မိလိန္ဒ၊၁၀၂။) (မိလိန္ဒ၊မြန်။၁၁၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဥပါသကာကို ကြောက်ရွံ့စေနိုင်သည့် တရား ၅ ပါး

၁။ သူ့အသက်သတ်ခြင်း၊
၂။ သူ့ဥစ္စာ ခိုးခြင်း၊
၃။ ကာမဂုဏ်၌ မှားယွင်းစွာ ကျင့်ခြင်း၊
၄။ မဟုတ်မမှန် ပြောခြင်း၊
၅။ သေအရက် သောက်ခြင်း။ (အံ၊၂၊၁၇၈-၁၇၉။) (အံ၊မြန်၊၂။၂၂၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဥပါသကာတို့ စံပြု တောင့်တထိုက်သော ပုဂ္ဂိုလ် ၂ ယောက်

၁။ စိတ္တသူကြွယ်၊
၂။ ဟတ္ထက အာဠဝကမင်းသား။ (အံ၊၁၊၈၇။) (အံ၊မြန်၊၁။၁၀၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဥပါသကာတို့ မပြုထိုက်သော ကူးသန်းရောင်းဝယ်မှု ၅ မျိုး

၁။ လက်နက် ရောင်းဝယ်ခြင်း၊
၂။ လူသတ္တဝါ ရောင်းဝယ်ခြင်း၊
၃။ တိရစ္ဆာန်တို့ကို မွေးမြူ၍ အသားကို ရောင်းဝယ်ခြင်း၊
၄။ သေရည်အရက်ကို ကူးသန်းရောင်းဝယ်ခြင်း၊
၅။ အဆိပ်ကို ကူးသန်းရောင်းဝယ်ခြင်း။ (အံ၊၂၊၁၈၃။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၁၀။) (မ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၄၀။) (အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၁။) (အံ၊မြန်၊၂။၂၃၃။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊မြန်၊၁။၄၁၂။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊မြန်၊၁။၄၁၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဥပါသကာတို့၏ သီလ ၅ ပါး

၁။ သူ့အသက်ကို သတ်ခြင်းမှု ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၂။ ပိုင်ရှင်မပေး အပ်သော သူတစ်ပါးဥစ္စာကို ယူခြင်းမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၃။ ကာမမှုတို့၌ ဖောက်ပြန်စွာ ကျင့်ခြင်းမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၄။ မုသားစကား ပြောဆိုခြင်းမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၅။ အရက်သေစာ သောက်စားခြင်းမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း။ (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၀၉။) (မ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၄၀။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊မြန်၊၁။၄၁၂။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊မြန်၊၁။၄၁၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဥပါသကာဒွန်းစဏ္ဍာ၏ အင်္ဂါ ၅ ပါး

၁။ ယုံကြည်မှု သဒ္ဓါတရား မရှိခြင်း၊
၂။ စောင့်ထိန်းမှု သီလ မရှိခြင်း၊
၃။ ကောတုဟလမင်္ဂလာကို ယုံကြည်ခြင်း၊
၄။ မင်္ဂလာကို ယုံကြည်၍ ကံကို မယုံကြည်ခြင်း၊
၅။ သာသနာတော်၏ အပြင်ပဖြစ်သော အလှူခံပုဂ္ဂိုလ်ကို ရှာ၍ ထိုပုဂ္ဂိုလ်၌ ကောင်းမှုပြုခြင်း။ (အံ၊၂၊၁၈၁။) (အံ၊မြန်၊၂။၂၃၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဥပါသကာပဒုမ္မာ၏ အင်္ဂါ ၅ ပါး

ဥပါသကာရတနာ၏ အင်္ဂါ ၅ ပါး၊ ဥပါသကာပုဏ္ဍရိက်၏ အင်္ဂါ ၅ ပါးတို့နှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဥပါသကာပုဏ္ဍရိက်၏ အင်္ဂါ ၅ ပါး

ဥပါသကာရတနာ၏ အင်္ဂါ ၅ ပါး၊ ဥပါသကာပဒုမ္မာ၏ အင်္ဂါ ၅ ပါးတို့နှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဥပါသကာရတနာ ဖြစ်ကြောင်း တရား ၅ ပါး

၁။ ယုံကြည်မှု သဒ္ဓါတရားရှိခြင်း၊
၂။ စောင့်ထိန်းမှု သီလရှိခြင်း၊
၃။ ကောတုဟလမင်္ဂလာကို မယုံကြည်ခြင်း၊
၄။ ကံကို ယုံကြည်၍ မင်္ဂလာကို မယုံကြည်ခြင်း၊
၅။ သာသနာတော်၏ အပြင်ပဖြစ်သော အလှူခံပုဂ္ဂိုလ်ကို မရှာမှီးဘဲ ဘုရားသာသနာတော်၌သာ ကောင်းမှုကုသိုလ် ပြုလုပ်ခြင်း။ (အံ၊၂၊၁၈၁။) (အံ၊၂၊၁၈၁။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၁၀။) (မ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၄၁။) (အံ၊မြန်၊၂။၂၃၁။) (အံ၊မြန်၊၂။၂၃၁။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊မြန်၊၁။၄၁၃။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊မြန်၊၁။၄၁၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဥပါသကာရတနာ၏ အင်္ဂါ ၅ ပါး

ဥပါသကာရတနာ ဖြစ်ကြောင်း တရား ၅ ပါးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဥပါသိကာမ အင်္ဂါ ၁၀ ပါး (တစ်နည်း) (မရဲရင့်မူ၍ အိမ်ကို အုပ်စိုးနေသော ဥပါသိကာမ၏ အင်္ဂါ ၁၀ ပါး)

၁။ သူ့အသက် သတ်လေ့ရှိသူ ဖြစ်ခြင်း၊
၂။ သူ့ဥစ္စာကို ခိုးယူလေ့ရှိခြင်း၊
၃။ ကာမတို့၌ မှားယွင်းစွာ ကျင့်လေ့ရှိခြင်း၊
၄။ မဟုတ်မမှန်သော စကားကို ပြောဆိုလေ့ ရှိခြင်း၊
၅။ ကုန်းချောစကား ပြောကြားလေ့ရှိခြင်း၊
၆။ ရုန့်ရင်းကြမ်းတမ်းသော စကားကို ပြောဆိုလေ့ရှိခြင်း၊
၇။ ပြိန်ဖျင်းသော စကားကို ပြောဆိုလေ့ရှိခြင်း၊
၈။ အဘိဇ္ဈာများသူ သူတစ်ပါးဥစ္စာကို ရှေးရှုကြံစည်လေ့ရှိခြင်း၊
၉။ သူတစ်ပါးတို့အား ပျက်စီးစေလိုစိတ်ရှိခြင်း၊
၁၀။ မှားယွင်းသော အမြင်ရှိသူ ဖြစ်ခြင်း။ (အံ၊၃၊၄၈၈။) (အံ၊မြန်၊၃။၄၇၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဥပါသိကာမ အင်္ဂါ ၁၀ ပါး (ရဲရင့်စွာ အိမ်ကို စိုးအုပ်နေသော ဥပါသိကာမ၏ အင်္ဂါ ၁၀ ပါး)

၁။ သူ့အသက် သတ်ခြင်းမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၂။ သူ့ဥစ္စာကို ခိုးယူခြင်းမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၃။ ကာမတို့၌ မှားယွင်းသော အကျင့်မှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၄။ မဟုတ်မမှန် ပြောမှုမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၅။ ကုန်းချောမှုမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၆။ ရုန့်ရင်းကြမ်းတမ်းစွာ ပြောဆိုမှုမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၇။ ပြိန်ဖျင်းသော စကားကို ပြောဆိုခြင်းမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၈။ သူတစ်ပါး ဥစ္စာကို ရှေးရှုကြံစည်မှုမှ ရှောင်ကြည်ခြင်း၊
၉။ သတ္တဝါတို့အား ဖျက်ဆီးလိုမှုမှ ရှောင် ကြဉ်ခြင်း၊
၁၀။ မှန်သော အမြင်ရှိခြင်း။ (အံ၊၃၊၄၈၂-၄၈၇။) (အံ၊မြန်၊၃။၄၇၂-၄၇၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဥပါသိကာမတို့ စံပြု တောင့်တထိုက်သော ဥပါသိကာမ ၂ ယောက်

၁။ ခုဇ္ဇုတ္တရာဥပါသိကာမ၊
၂။ ဝေဠုကဏ္ဍကီရွာသူ နန္ဒသတို့သား၏ မိခင် နန္ဒမာတာ။ (အံ၊၁၊၈၈။) (အံ၊မြန်၊၁။၁၀၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဥပုသ် ၂ မျိုး

၁။ စာတုဒ္ဒသီဥပုသ်၊
၂။ ပန္နရသီဥပုသ်။ (ဝိ၊၅၊၂၁၃။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၂၉၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဥပုသ် ၃ မျိုး (တစ်နည်း)

၁။ စာတုဒ္ဒသီဥပုသ်၊
၂။ ပန္နရသီဥပုသ်၊
၃။ သာမဂ္ဂီဥပုသ်။ (ဝိ၊၅၊၂၂၂။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၃၀၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဥပုသ် ၃ မျိုး (တစ်နည်း)

၁။ နွားကျောင်းသား (ဂေါပါလက) ဥပုသ်၊
၂။ တက္ကဒွန်း (နိဂဏ္ဌ) ဥပုသ်၊
၃။ အရိယာဥပုသ်။ (အံ၊၁၊၂၀၆။) (အံ၊မြန်၊၁။၂၂၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဥပုသ် ၃ မျိုး (တစ်နည်း) (ကတ္တဗ္ဗာကာရအစွမ်းဖြင့် ဥပုသ် ၃ မျိုး)

၁။ ပါတိမောက်ပါဠိစဉ် တို့ကို ရွတ်ပြခြင်း- သုတ္တုဒ္ဒေသဥပုသ်၊
၂။ ‘‘မိမိမှာ အာပတ်စင်ကြယ်ပါသည်’’ဟု ပြောပြခြင်း- ပါရိသုဒ္ဓိဥပုသ်၊
၃။ ‘‘ယနေ့ ဥပုသ်နေ့’’ဟု အဓိဋ္ဌာန်ခြင်း- အဓိဋ္ဌာနဥပုသ်။ (ဝိ၊၅၊၂၂၂။) (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၃၊၂၇၇။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၃၀၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဥပုသ် ၃ မျိုး (ဥပုသ်ပြုတတ်သူ ကာရကအစွမ်းဖြင့် ဥပုသ် ၃ မျိုး)

၁။ သံဃာပြုသော ဥပုသ်- သံဃဥပုသ်၊
၂။ ရဟန်း နှစ်ပါးသုံးပါး ပြုသော ဥပုသ်- ဂဏဥပုသ်၊
၃။ ရဟန်းတစ်ပါးတည်း ပြုသော ဥပုသ်- ပုဂ္ဂလဥပုသ်။ (ဝိ၊၅၊၂၂၂။) (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၃၊၂၇၇။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၃၀၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဥပုသ် ၉ မျိုး

၁။ စာတုဒ္ဒသီဥပုသ်- ၁၄ ရက်မြောက်နေ့၌ ပြုအပ်သော ဥပုသ်၊
၂။ ပန္နရသီဥပုသ်- လပြည့်လကွယ် ၁၅ ရက်မြောက်နေ့၌ ပြုအပ်သော ဥပုသ်၊
၃။ သာမဂ္ဂီဥပုသ်- ညီညွတ်သော သံဃာတို့ပြုအပ်သော ဥပုသ်၊
၄။ သံဃဥပုသ်၊
၅။ ဂဏဥပုသ်၊
၆။ ပုဂ္ဂလဥပုသ်၊
၇။ သုတ္တုဒ္ဒေသ ဥပုသ်၊
၈။ ပါရိသုဒ္ဓိဥပုသ်၊
၉။ အဓိဋ္ဌာန်ဥပုသ်။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၄၄။) (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၃၊၂၇၇။) (ဝိမတိ၊ ၂။၁၇၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဥပုသ် ဆောက်တည်ရကျိုး ၁၃ ပါး

၁။ တာဝတိံသာနတ်ပြည်၌ အမြင့်တစ်ယူဇနာရှိသော ဗိမာန်, အထွတ်တပ်သော မြတ်သော ပြာသာဒ်ဆောင်တို့ဖြင့် နေရခြင်း၊
၂။ တစ်သိန်းသော နတ်သမီးတို့ အမြဲခစားလျက် အခြားနတ်တို့ကို ကျော်လွန်၍ အလွန် တင့်တယ်ခြင်း၊
၃။ ခြောက်ကျိပ်သော နတ်မင်းတို့၏ မိဖုရားအဖြစ်ကို ရရှိခြင်း၊
၄။ ခြောက်ကျိပ် သုံးယောက်သော စကြာမင်းတို့၏ မိဖုရားအဖြစ်ကို ရရှိခြင်း၊
၅။ ရွှေအဆင်းနှင့် တူသော အဆင်းရှိသူအဖြစ်ဖြင့် ဘဝတို့၌ ကျင်လည် ရခြင်း၊
၆။ ဆင်ယာဉ်, မြင်းယာဉ်, ရထားယာဉ်, ထမ်းစင် ဟူသော ယာဉ်အလုံးစုံကို ရရှိခြင်း၊
၇။ ရွှေ, ငွေ, ဖန်, ပတ္တမြားဖြင့် ပြီးသော အရာဝတ္ထုတို့ကို ရခြင်း၊
၈။ အဖိုးများစွာ ထိုက်သော ပိုးထည်, ကမ္ဗလာထည်စသော အဝတ်အထည်တို့ကို ရခြင်း၊
၉။ ထမင်း, အဖျော်, ခဲဖွယ်, အိပ်ရာ နေရာတို့ကို ရခြင်း၊
၁၀။ ကောင်းမြတ်သော ပန်း, နံ့သာ, နံ့သာမှုန့် စသည်တို့ကို ရရှိခြင်း၊
၁၁။ အထွတ်တပ်သော အိမ်, ပြာသာဒ်, မဏ္ဍပ်, လိုဏ်ဂူ (ဥမင်) ပြာသာဒ်ဦးပြည်းတို့ကို ရခြင်း၊
၁၂။ ဥပုသ်စောင့်သည့်အခါမှ စ၍ ကိုးဆယ့်တစ်ကမ္ဘာတိုင်တိုင် ဒုဂ္ဂတိဘဝသို့ မလားရောက်ခြင်း၊
၁၃။ ခုနစ်နှစ်သားအရွယ်၌ ကိလေသာကုန်ခန်း ရဟန္တာ ဖြစ်ခြင်း။ [ဧကူပေါသထိကာရဟန္တာထေရီမအပဒါန်မှလာသည့်အတိုင်း ဖော်ပြခြင်း ဖြစ်သည်]။ (အပ၊၂၊၁၉၉။) (အပ၊မြန်၊၂။၁၉၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဥပုသ် အင်္ဂါ ၈ ပါး (တန်ခိုးအာနိသင်ကြီးမားသော ဥပုသ်၏ အင်္ဂါ ၈ ပါး)

၁။ အရိယာ တပည့်သည် ရဟန္တာပုဂ္ဂိုလ်တို့ကို အတုလိုက်၍ အသက်သတ်ခြင်းမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၂။ အရိယာ တပည့်သည် ရဟန္တာပုဂ္ဂိုလ်တို့ကို အတုလိုက်၍ မပေးသည်ကို ယူခြင်းမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၃။ အရိယာတပည့်သည် ရဟန္တာပုဂ္ဂိုလ်တို့ကို အတုလိုက်၍ မမြတ်သော အကျင့်မှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၄။ အရိယာတပည့်သည် ရဟန္တာပုဂ္ဂိုလ်တို့ကို အတုလိုက်၍ မဟုတ်မမှန် ပြောဆိုခြင်းမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၅။ အရိယာတပည့်သည် ရဟန္တာပုဂ္ဂိုလ်တို့ကို အတုလိုက်၍ သေရည်အရက် မူးယစ်ဆေးဝါး မှီဝဲခြင်းမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၆။ အရိယာတပည့်သည် ရဟန္တာပုဂ္ဂိုလ်တို့ကို အတုလိုက်၍ နေလွဲအခါ၌ စားခြင်းမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၇။ အရိယာ တပည့်သည် ရဟန္တာပုဂ္ဂိုလ်တို့ကို အတုလိုက်၍ ကခြင်း, သီဆိုခြင်း, တီးမှုတ်ခြင်း စသည်မှလည်းကောင်း ပန်းပန်ခြင်း, နံ့သာလိမ်းခြင်း စသည်မှလည်းကောင်း ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊
၈။ အရိယာတပည့်သည် ရဟန္တာပုဂ္ဂိုလ်တို့ကို အတုလိုက်၍ မြင့်သောနေရာ မြတ်သောနေရာ၌ နေခြင်းမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း။ (အံ၊၃၊၇၉။) (အံ၊၃၊၈၁။) (အံ၊၃၊၈၄။) (အံ၊၃၊၈၈။) (အံ၊မြန်၊၃။၈၅၊၈၉။) (အံ၊မြန်၊၃။၈၅၊၈၉။) (အံ၊မြန်၊၃။၈၅၊၈၉။) (အံ၊မြန်၊၃။၈၅၊၈၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဥပုသ်ကံ ၄ မျိုး

၁။ အဓမ္မေန ဝဂ္ဂ ဥပုသ်ကံ၊
၂။ အဓမ္မေန သမဂ္ဂ ဥပုသ်ကံ၊
၃။ ဓမ္မေန ဝဂ္ဂ ဥပုသ်ကံ၊
၄။ ဓမ္မေန သမဂ္ဂ ဥပုသ်ကံ။ (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၃၊၂၇၇။) (ဝိမတိ၊၂၊၁၇၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဥပုသ်ကံ၌ အရူး ၂ မျိုး

၁။ ဥပုသ်ကံ သံဃာ့ကံကို သတိရ တစ်ချက်, မရ တစ်ချက် ဖြစ်လျက် ရူးသော ရဟန်း၊
၃။ ဥပုသ်ကံ သံဃာ့ကံကို လုံးဝသတိမရဘဲ ရူးသော ရဟန်း။ (ဝိ၊၃၊၁၆၅။) (ဝိ၊မြန်၊၃။၁၆၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဥပုသ်ကံ၏ စ, လယ်, ဆုံး ၃ ပါး

၁။ ဥပုသ်ကံ၏ ညီညွတ်ခြင်း (ကာယသာမဂ္ဂီ) သည် အစတည်း၊
၂။ ပါတိမောက်ပြခြင်း (ကိရိယာ) သည် အလယ်တည်း၊
၃။ ပါတိမောက် ပြီးဆုံးခြင်းသည် အဆုံးတည်း။ (ဝိ၊၅၊၂၅၁။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၃၄၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဥပုသ်နေ့ ၃ မျိုး

၁။ လဆန်း, လဆုတ် ရှစ်ရက် အဋ္ဌမီ ဥပုသ်နေ့၊
၂။ လဆုတ်, လကွယ် တစ်ဆယ့် လေးရက်နေ့ စာတုဒ္ဒသီ ဥပုသ်နေ့၊
၃။ လပြည့်, လကွယ် တစ်ဆယ့်ငါးရက် ပန္နရသီ ဥပုသ်နေ့။ (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၁။၁၂၈။) (မ၊ဋ္ဌ၊ ၄။၅၀။) (သာရတ္ထ၊ဋီ၊ ၁။၁၁၃။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊မြန်၊ ၁။၂၄၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဥပုသ်ပြု အန္တရာယ် ၁၀ ပါး

၁။ မင်းအန္တရာယ်၊
၂။ ခိုးသူအန္တရာယ်၊
၃။ မီးအန္တရာယ်၊
၄။ ရေ အန္တရာယ်၊
၅။ လူအန္တရာယ်၊
၆။ ဘီလူးအန္တရာယ်၊
၇။ သားရဲအန္တရာယ်၊
၈။ မြွေ, ကင်း, သန်း အန္တရာယ်၊
၉။ အသက်အန္တရာယ်၊
၁၀။ မြတ်သောအကျင့်၏ အန္တရာယ်။ (ဝိ၊၃၊၁၅၂။) (ဝိ၊မြန်၊၃။၁၅၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဥပုသ်ပြုသော သံဃာ့ဟတ္ထပါသ်မှ ကြဉ်ဖယ်ရမည့် ပုဂ္ဂိုလ် ၂၁ ယောက်

၁။ လူဝတ်ကြောင်၊
၂။ ရဟန်းမ၊
၃။ သိက္ခမာန်၊
၄။ ရှင်သာမဏေ၊
၅။ သာမဏေမ၊
၆။ သိက္ခာချသော သူ၊
၇။ ပါရာဇိကကျသူ၊
၈။ အာပတ်မရှုသော ဥက္ခိတ္တကရဟန်း၊
၉။ အာပတ်မကုစားသော ဥက္ခိတ္တကရဟန်း၊
၁၀။ ယုတ်မာသော အယူကို မစွန့်သော ဥက္ခိတ္တကရဟန်း၊
၁၁။ ပဏ္ဍုက်၊
၁၂။ ထေယျသံဝါသက၊
၁၃။ တိတ္ထိတို့ထံသို့ သွားပူးပေါင်းသူ၊
၁၄။ တိရစ္ဆာန်၊
၁၅။ အမိကို သတ်သူ၊
၁၆။ အဖကို သတ်သူ၊
၁၇။ ရဟန္တာကို သတ်သူ၊
၁၈။ ရဟန်းမကို ဖျက်ဆီးသူ၊
၁၉။ သံဃာကို သင်းခွဲသူ၊
၂၀။ ဘုရားရှင့်ကိုယ်တော်၌ သွေးစိမ်းတည်စေသူ၊
၂၁။ ယောကျ်ား နိမိတ် မိန်းမနိမိတ် နှစ်မျိုး ပါရှိသူ။ (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၃၊၂၇၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဥပေက္ခာ ၁၀ ပါး

၁။ ဆဠင်္ဂုပေက္ခာ- ဣဋ္ဌာရုံ အနိဋ္ဌာရုံ ဖြစ်သော အာရုံခြောက်ပါးတို့၌ လျစ်လျူ ရှုခြင်း၊
၂။ ဗြဟ္မဝိဟာရုပေက္ခာ- သတ္တဝါတို့၌ ကမ္မဿကာဟု လျစ်လျူရှုခြင်း၊
၃။ ဗောဇ္ဈင်္ဂု ပေက္ခာ- မဂ်၏ အကြောင်းဖြစ်သော အတူတကွ ဖြစ်ဖက်တရားတို့၏ အပေါ်၌ အလယ် အလတ်၌ တည်သည်၏ အခြင်းအရာအဖြစ် ရှုတတ်သော ဥပေက္ခာ၊
၄။ ဝီရိယုပေက္ခာ- မတင်းလွန်းမလျော့လွန်းသော ဝီရိယဟု ဆိုအပ်သော လျစ်လျူရှုခြင်း၊
၅။ သင်္ခါရုပေက္ခာ- နီဝရဏ စသည်ကို ပယ်ထိုက်သော တရား၏ အဖြစ်ဖြင့် ရှုတတ်သော ပယ်ခြင်းကိစ္စ၌ ဗျာပါရ မပြုဘဲ ကောင်းစွာတည်တတ်သော နီဝရဏ စသည်ကို ယူခြင်း၌ အလယ်အလတ်၌ တည်သော သဘောရှိသည်ဖြစ်၍ ဖြစ်သော ဥပေက္ခာ၊
၆။ ဝေဒနူပေက္ခာ- ဆင်းရဲ ချမ်းသာ တို့၌ အလည်အလတ်အားဖြင့် လျစ်လျူရှုခြင်း၊
၇။ ဝိပဿနုပေက္ခာ- သင်္ခါရတရားတို့ကို စီစစ်ခြင်း၌ အလယ်အလတ်အားဖြင့် လျစ်လျူရှုခြင်း၊
၈။ တတြမဇ္ဈတ္တုပေက္ခာ- တကွ ဖြစ်ဖက် စိတ် စေတသိက်တို့အပေါ်၌ အညီအမျှ အားထုတ်ခြင်းဟု ဆိုအပ်သော လျစ်လျူ ရှုခြင်း၊
၉။ ဈာနုပေက္ခာ- အမြတ်ဆုံးသုခဖြစ်သော တတိယဈာန် ချမ်းသာ၌သော်မှလည်း သုခအဖို့၌ ကျရောက်ခြင်းကို မဖြစ်စေတတ်သော ဥပေက္ခာ၊
၁၀။ ပါရိသုဒ္ဓုပေက္ခာ- အလုံး စုံသော ဆန့်ကျင်ဘက်တို့မှ ထက ်ဝန်းကျင် စင်ကြယ်သော ဆန့်ကျင်ဘက်တရားတို့ကို ငြိမ်းစေခြင်း၌သော်မှလည်း ဗျာပါရ မရှိသည် ဖြစ်၍ ဖြစ်သော ဥပေက္ခာ။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၂၀။) (အံ၊၂၊၁၈၁။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၁၀။) (မ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၄၀။) (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၁၆။) (ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၇၃။) (မဟာနိ၊ဋ္ဌ၊၁၁၈။) (ဝိသုဒ္ဓိ၊၁၊၁၅၅။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊မြန်၊၁။၄၁၂-၄၁၃။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊မြန်၊၁။၄၁၂-၄၁၃။) (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၁၊၃၆၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဥပေက္ခာ ၂ မျိုး

၁။ သေဝိတဗ္ဗဥပေက္ခာ- ဤဥပေက္ခာကို မှီဝဲသော ပုဂ္ဂိုလ်အား အကုသိုလ်တရားများ ယုတ်လျော့၍ ကုသိုလ်တရားများ တိုးပွားလာသဖြင့် မှီဝဲအပ်သော ဥပေက္ခာ၊
၂။ အသေဝိတဗ္ဗဥပေက္ခာ- ဤဥပေက္ခာကို မှီဝဲသော ပုဂ္ဂိုလ်အား အကုသိုလ်တရားများ တိုးပွား၍ ကုသိုလ်တရားများ ယုတ်လျော့သွားသဖြင့် မမှီဝဲအပ်သော ဥပေက္ခာ။ (ဒီ၊၂၊၂၂၂။) (ဒီ၊မြန်၊၂။၂၄၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဥပေက္ခာ ၆ မျိုး (အင်္ဂါ ၆ ပါးရှိသော ဥပေက္ခာ)

၁။ မျက်စိဖြင့် အဆင်းကို မြင်သော်လည်း ဝမ်းမြောက်ခြင်း နှလုံးမသာခြင်း မဖြစ်၊
၂။ နားဖြင့် အသံကို ကြားသော်လည်း ဝမ်းသာ ဝမ်းနည်း မဖြစ်၊
၃။ နှာခေါင်းဖြင့် အနံ့ကို ရှူမိသော်လည်း ဝမ်းသာဝမ်းနည်း မဖြစ်၊
၄။ လျှာဖြင့် အရသာကို ခံစားသော်လည်း ဝမ်းသာဝမ်းနည်း မဖြစ်၊
၆။ စိတ်ဖြင့် အခြားအာရုံများကို သိသော်လည်း ဝမ်းသာ ဝမ်းနည်း မဖြစ်။ (မဟာနိ၊၁၈၆။) (မဟာနိ၊၂၅၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဥပေက္ခာဝေဒနာနှင့် ယှဉ်သော ဆင်ခြင် သုံးသပ်ခြင်း ၆ ပါး

၁။ မျက်စိဖြင့် ရူပါရုံကို မြင်၍ လျစ်လျူရှုခြင်း ဥပေက္ခာဝေဒနာ၏ အကြောင်းဖြစ်သော ရူပါရုံကို ဆင်ခြင်ခြင်း၊
၂။ နားဖြင့် သဒ္ဒါရုံကို ကြား၍ လျစ်လျူရှုခြင်း ဥပေက္ခာဝေဒနာ၏ အကြောင်းဖြစ်သော သဒ္ဒါရုံကို ဆင်ခြင်ခြင်း၊
၃။ နှာခေါင်းဖြင့် ဂန္ဓာရုံကို နမ်း၍ လျစ်လျူရှုခြင်း ဥပေက္ခာဝေဒနာ၏ အကြောင်းဖြစ်သော ဂန္ဓာရုံကို ဆင်ခြင်ခြင်း၊
၄။ လျှာဖြင့် ရသာရုံကို လျက်၍ လျစ်လျူရှုခြင်း ဥပေက္ခာဝေဒနာ၏ အကြောင်းဖြစ်သော ရသာရုံကို ဆင်ခြင်ခြင်း၊
၅။ ကိုယ်ဖြင့် ဖောဋ္ဌဗ္ဗာရုံကို ထိ၍ လျစ်လျူရှုခြင်း ဥပေက္ခာဝေဒနာ၏ အကြောင်းဖြစ်သော ဖောဋ္ဌဗ္ဗာရုံကို ဆင်ခြင်ခြင်း၊
၆။ စိတ်ဖြင့် ဓမ္မာရုံကို သိ၍ လျစ်လျူရှုခြင်း ဥပေက္ခာဝေဒနာ၏ အကြောင်း ဖြစ်သော ဓမ္မရုံကို ဆင်ခြင်ခြင်း။ (ဒီ၊၃၊၂၀၃။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၂၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဥပေက္ခာသမ္ဗောဇ္ဈင် ဖြစ်ပေါ်ကြောင်း ၅ မျိုး

၁။ ချစ်အပ်သော အရာ၌ တည်သော သတ္တဝါတို့၌ လျစ်လျူရှုသူ ဖြစ်ခြင်း၊
၂။ အတွင်းအပ သင်္ခါရတို့၌ လျစ်လျူရှုသူ ဖြစ်ခြင်း၊
၃။ သတ္တဝါသင်္ခါရ တို့ကို ငါ့လူ၊ ငါ့ဟာ၊ ငါ့ဥစ္စာဟု ကပ်ငြိစွဲလမ်းကြီးသူကို ရှောင်ကြဉ်သူ ဖြစ်ခြင်း၊
၄။ သတ္တဝါ သင်္ခါရတို့၌ လျစ်လျူရှုသူကို မှီဝဲ ပေါင်းဖက်သူ ဖြစ်ခြင်း၊
၅။ ထိုဥပေက္ခာ သမ္ဗောဇ္ဈင်သို့ ညွတ်သော စိတ်နှလုံးရှိသူ ဖြစ်ခြင်း။ (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၈၄။) (မ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၀၂။) (သံ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၀၀။) (အံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၄၀၂။) (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၇၂။) (ဝိသုဒ္ဓိ၊၁၊၁၃၁။) (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၂၊၂၂၆။) (ဒီ၊ဋီ၊၂၊၁၃၀။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊မြန်၊၂။၇၁၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဥပေက္ခုပဝိစာရ ၆ ပါး

၁။ မျက်စိဖြင့် ရူပါရုံကို မြင်သည်ရှိသော် လျစ်လျူရှုမှု၏ အကြောင်း ဖြစ်သော ရူပါရုံကို ဆင်ခြင်ခြင်း၊
၂။ နားဖြင့် သဒ္ဒါရုံကို ကြားသည်ရှိသော် လျစ်လျူရှုမှု၏ အကြောင်းဖြစ်သော သဒ္ဒါရုံကို ဆင်ခြင်ခြင်း၊
၃။ နှာခေါင်းဖြင့် ဂန္ဓာရုံကို နမ်းသည်ရှိသော် လျစ်လျူရှုမှု၏ အကြောင်းဖြစ်သော ဂန္ဓာရုံကို ဆင်ခြင်ခြင်း၊
၄။ လျှာဖြင့် ရသာရုံကို လျက်သည် ရှိသော် လျစ်လျူရှုမှု၏ အကြောင်းဖြစ်သော ရသာရုံကို ဆင်ခြင်ခြင်း၊
၅။ ကိုယ်ဖြင့် ဖောဋ္ဌဗ္ဗာရုံကို တွေ့ထိသည်ရှိသော် လျစ်လျူရှုမှု၏ အကြောင်းဖြစ်သော ဖောဋ္ဌဗ္ဗာရုံကို ဆင်ခြင်ခြင်း၊
၆။ စိတ်ဖြင့် ဓမ္မာရုံကို သိသည်ရှိသော် လျစ်လျူရှုမှု၏ အကြောင်းဖြစ်သော ဓမ္မာရုံကို ဆင်ခြင်ခြင်း။ (အဘိ၊ဝိ၊၃၉၅။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၂။၅၀၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဥပ္ပန္န ၄ မျိုး

၁။ ဝတ္တမာနဥပ္ပန္န- ထင်ရှားရှိကုန်သည်ဖြစ်၍ ဥပါဒ်အစရှိသည်တို့နှင့် ပြည့်စုံသော ကိလေသာ၊
၂။ ဘုတွာ ဝိဂတဥပ္ပန္န- ကုသိုလ်ကံ, အကုသိုလ်ကံသည် ခုနစ်ကြိမ်စောပြီး အပ်သော် အာရုံ၏ အရသာကို ခံစားပြီး၍ တဒါရုံဖြစ်၍ ချုပ်သော ဝိပါက်စိတ်သည် ခံစား၍ ကင်းခြင်းသည်လည်းကောင်း, ဖြစ်ပြီး၍ ချုပ်သော ကုသိုလ်ကံ, အကုသိုလ်ကံသည် ဖြစ်၍ ကင်းခြင်းသည်လည်းကောင်း ထိုနှစ်ပါးစုံသော ကံ၊
၃။ ဩကာသကတဥပ္ပန္န- ကုသိုလ်, အကုသိုလ်ကံသည် တစ်ပါးသော ကံ၏အကျိုးကို တားမြစ်၍ မိမိတည်းဟူသော ကုသိုလ် ကံ, အကုသိုလ်ကံ အကျိုး၏ အခွင့် ပေးသည်ကို ပြုအပ်သော် ဖြစ်ဆဲဖြစ်သော အကျိုးသည် အခွင့်ကို ပြုသည်မှ စ၍ ဖြစ်ပြီးဟူသော အရေအတွက်သို့ ရောက်ခြင်း၊
၄။ ဘူမိလဒ္ဓုပ္ပန္န- ခန္ဓာ ငါးပါးတို့၌ အနုသယကိစ္စတတ်သော ကိလေသာ အပေါင်း။ (မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၇၃။) (အံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၈၄။) (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၈၅။) (ဝိသုဒ္ဓိ၊၂၊၃၂၈။) (ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၅၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဥပ္ပန္န ၄ မျိုး (တစ်နည်း)

၁။ သမုဒါစာရဥပ္ပန္န- အကြောင်းတရားတို့သည် ပြုပြင် စီမံအပ်သော ဖြစ်ခြင်းခဏ စသည်တို့နှင့် ပြည့်စုံသော တရားအပေါင်း၊
၂။ အာရမ္မဏာ ဓိဂ္ဂဟိတဥပ္ပန္န- စက္ခုပသာဒ အစရှိသည်တို့အား အာရုံသည် ရှေးရှုထင်ခြင်းသို့ ရောက်လတ်သော် ရှေးကာလအဖို့၌ မဖြစ်ဘူးသေးသော ကိလေသာ၏ ဖြစ်ခြင်း၊
၃။ အဝိက္ခမ္ဘိတဥပ္ပန္န- သမထ ဝိပဿနာတို့တွင် တစ်ပါးပါး၏ အစွမ်းဖြင့် မခွာအပ်သေးသော ကိလေသာ ဖြစ်သော စိတ်အစဉ်သို့ ရှေးရှုမထင်မရှားလာသော ဖြစ်ကြောင်းကို တားမြစ်တတ်သော လောကုတ္တရာ မဂ်တည်းဟူသော အကြောင်းတရား၏ မရှိသောကြောင့် ထိုသမထဝိပဿနာဖြင့် မခွာအပ် သေးသော ကိလေသာ၊
၄။ အသမူဟတဥပ္ပန္န- သမထဝိပဿနာ၏ အစွမ်းဖြင့် ခွာအပ်ပြီးသော ကိလေသာဖြစ်ခြင်းကို အရိယာမဂ်သည် မပယ်, မနုတ်အပ်သေးသည်၏ အဖြစ်ကြောင့် ကိလေသာ၏ ဖြစ်ခြင်းသဘော၏ အဖြစ်ကို မလွန်နိုင်။ (မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၇၄။) (အံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၈၅။) (ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၆၀။) (သုတ္တနိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၆။) (ဝိသုဒ္ဓိ၊၂၊၃၃၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဥပ္ပါဒဝါရ၌ အဓွန့်သုံးပါးတို့၏ အစွမ်းဖြင့် ကာလ ၆ မျိုး

၁။ ပစ္စုပ္ပန်ကာလ၊
၂။ အတိတ် ကာလ၊
၃။ အနာဂတ်ကာလ၊
၄။ ပစ္စုပ္ပန်အတိတ်ကာလ၊
၅။ ပစ္စုပ္ပန်အနာဂတ်ကာလ၊
၆။ အတိတ်အနာဂတ်ကာလ။ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၉၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဥပ္ပါဒေတဗ္ဗ တရား ၁၀ ပါး

ဖြစ်စေအပ်သော တရား ၁၀ ပါး၊ သညာ ၁၀ ပါးတို့နှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဥပ္ပါဒေတဗ္ဗ တရား ၄ ပါး

ဖြစ်စေအပ်သော တရား ၄ ပါး၊ ဉာဏ် ၄ ပါးတို့နှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဥပ္ပါဒေတဗ္ဗ တရား ၅ ပါး

ဖြစ်စေအပ်သော တရား ၅ ပါး၊ ဉာဏ်နှင့် ယှဉ်သော သမ္မာသမာဓိ ၅ ပါးတို့နှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဥပ္ပါဒေတဗ္ဗ တရား ၆ ပါး

ဖြစ်စေအပ်သော တရား ၆ ပါး၊ ရဟန္တာပုဂ္ဂိုလ်၏ မြဲသော နေခြင်း ၆ ပါး၊ သတတဝိဟာရ တရား ၆ ပါးတို့နှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဥပ္ပါဒေတဗ္ဗ တရား ၈ ပါး

ဖြစ်စေအပ်သော တရား ၈ ပါး၊ ယောကျ်ားမြတ်တို့အကျင့် ၈ ပါး တို့နှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဥပ္ပါဒေတဗ္ဗ တရား ၉ ပါး

ဖြစ်စေအပ်သော တရား ၉ ပါး၊ သညာ ၉ ပါးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဥပ္ပါဒေတဗ္ဗတရား ၂ ပါး

ဖြစ်စေထိုက်သော တရား ၂ ပါးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဥပ္ပါဒေတဗ္ဗတရား ၃ ပါး

ဖြစ်စေအပ်သောတရား ၃ ပါးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဥပ္ပါဒေတဗ္ဗတရား ၇ ပါး

ဖြစ်စေအပ်သော တရား ၇ ပါး၊ သညာ ၇ ပါးတို့နှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဥဗ္ဗာဟိက ကမ္မဝါစာဖြင့် မသမုတ်အပ်သော ရဟန်း အင်္ဂါ ၅ ပါး

၁။ အဋ္ဌကထာ၌ မကျွမ်း ကျင်ခြင်း၊
၂။ ပါဠိတော်၌ မကျွမ်းကျင်ခြင်း၊
၃။ သဒ္ဒါ၌ မကျွမ်းကျင်ခြင်း၊
၄။ အက္ခရာ၌ မကျွမ်းကျင်ခြင်း၊
၅။ ရှေ့နောက် စကား၌ မကျွမ်းကျင်ခြင်း၊ မှတ်ချက်။ ။ ဥဗ္ဗာဟိက ကမ္မဝါစာဖြင့် သမုတ်အပ်သော ရဟန်း၏ အင်္ဂါ (၅) ပါးကို အထက်က (၅) ပါးနှင့် အပြန် အားဖြင့် သိအပ်၏။ (ဝိ၊၅၊၃၄၂။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၄၄၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဥဗ္ဗာဟိက ကမ္မဝါစာဖြင့် မသမုတ်အပ်သော ရဟန်း အင်္ဂါ ၅ ပါး

၁။ ဆန္ဒာဂတိသို့ လိုက်ခြင်း၊
၂။ ဒေါသာဂတိသို့ လိုက်ခြင်း၊
၃။ မောဟာဂတိသို့ လိုက်ခြင်း၊
၄။ ဘယာဂတိသို့ လိုက်ခြင်း၊
၅။ ဝိနည်း၌ မကျွမ်းကျင်ခြင်း၊ (မှတ်ချက်) ဥဗ္ဗာဟိကကမ္မဝါစာဖြင့် သမုတ်အပ်သော ရဟန်း၏ အင်္ဂါ (၅) ပါးကို အထက်က မသမုတ်အပ်သော ရဟန်း၏ အင်္ဂါ (၅) ပါးနှင့် အပြန်ယူလေ။ (ဝိ၊၅၊၃၄၄။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၄၄၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဥဗ္ဗာဟိက ကမ္မဝါစာဖြင့် မသမုတ်အပ်သော ရဟန်း အင်္ဂါ ၅ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ အမျက် ထွက်တတ်ခြင်း၊
၂။ သူ့ကျေးဇူးကို ချေဖျက်တတ်ခြင်း၊
၃။ ဂုဏ်ပြိုင်တတ်ခြင်း၊
၄။ မနာလို တတ်ခြင်း၊
၅။ မိမိအယူကို စွဲမြဲစွာ ယူလေ့ရှိသည့်ပြင် ပြန်လည်၍ စွန့်လွှတ်နိုင်ခဲခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၃၄၃။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၄၄၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဥဗ္ဗာဟိက ကမ္မဝါစာဖြင့် မသမုတ်အပ်သော ရဟန်း အင်္ဂါ ၅ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ အမျက် ထွက်တတ်ခြင်း၊
၂။ စောင်းမြောင်းတတ်ခြင်း၊
၃။ ဆန့်ကျင်တတ်ခြင်း၊
၄။ အမျက်ကို ဖြစ်စေ တတ်ခြင်း၊
၅။ ဆုံးမစကားကို သည်းမခံတတ်သည် ဖြစ်၍ ကောင်းစွာ မနာယူတတ်ခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၃၄၃။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၄၄၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဥဗ္ဗာဟိက ကမ္မဝါစာဖြင့် မသမုတ်အပ်သော ရဟန်း အင်္ဂါ ၅ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ တွေဝေစေ တတ်ခြင်း၊
၂။ မအောက်မေ့စေတတ်ခြင်း၊
၃။ ခွင့်မပေးစေဘဲ ဆိုတတ်ခြင်း၊
၄။ တရားအတိုင်း ဝိနည်းအတိုင်း အာပတ်အတိုင်း မစောဒနာတတ်ခြင်း၊
၅။ တရားအတိုင်း ဝိနည်းအတိုင်း အာပတ် အတိုင်း မဆုံးဖြတ်တတ်ခြင်း။ မှတ်ချက်။ ။ ဥဗ္ဗာဟိကကမ္မဝါစာဖြင့် မသမုတ်အပ်သော ရဟန်း၏ အင်္ဂါ (၅) ပါးကို အထက်က (၅) ပါးနှင့် အပြန်အားဖြင့် ယူလေ။ (ဝိ၊၅၊၃၄၃။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၄၄၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဥဗ္ဗာဟိက ကမ္မဝါစာဖြင့် မသမုတ်အပ်သော ရဟန်း အင်္ဂါ ၅ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ ဆန္ဒာဂတိသို့ လိုက်ခြင်း၊
၂။ ဒေါသာဂတိသို့ လိုက်ခြင်း၊
၃။ မောဟာဂတိသို့ လိုက်ခြင်း၊
၄။ ဘယာ ဂတိသို့ လိုက်ခြင်း၊
၅။ အရှက်မရှိခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၃၄၄။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၄၄၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဥဗ္ဗာဟိက ကမ္မဝါစာဖြင့် သမုတ်အပ်သော ရဟန်း အင်္ဂါ ၅ ပါး

၁။ အမျက်မထွက်တတ်ခြင်း၊
၂။ သူ့ကျေးဇူးကို မချေဖျက်တတ်ခြင်း၊
၃။ ဂုဏ်တုဂုဏ်ပြိုင် မပြုလုပ်တတ်ခြင်း၊
၄။ မနာလိုမှု မရှိခြင်း၊
၅။ မှားသော အယူကို စွဲမြဲစွာ ယူလေ့မရှိဘဲ လွယ်ကူစွာ စွန့်လွှတ်နိုင်ခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၃၄၃။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၄၄၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဥဗ္ဗာဟိက ကမ္မဝါစာဖြင့် သမုတ်အပ်သော ရဟန်း အင်္ဂါ ၅ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ အဋ္ဌကထာ၌ လိမ္မာ ကျွမ်းကျင်ခြင်း၊
၂။ ပါဠိတော်၌ လိမ္မာ ကျွမ်းကျင်ခြင်း၊
၃။ သဒ္ဒါ၌ လိမ္မာကျွမ်းကျင်ခြင်း၊
၄။ အက္ခရာ၌ လိမ္မာကျွမ်းကျင်ခြင်း၊
၅။ ရှေ့နောက်စကား၌ လိမ္မာကျွမ်းကျင်ခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၃၄၂။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၄၄၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဥဗ္ဗာဟိက ကမ္မဝါစာဖြင့် သမုတ်အပ်သော ရဟန်း အင်္ဂါ ၅ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ အမျက် မထွက်တတ်ခြင်း၊ ၂။မစောင်းမြောင်းတတ်ခြင်း၊
၃။ မဆန့်ကျင်တတ်ခြင်း၊
၄။ အမျက်ကို မဖြစ်စေတတ်ခြင်း၊
၅။ ဆုံးမစကားကို သည်းခံတတ်သည် ဖြစ်၍ ကောင်းစွာ နာယူ တတ်ခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၃၄၃။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၄၄၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဥဗ္ဗာဟိက ကမ္မဝါစာဖြင့် သမုတ်အပ်သော ရဟန်း အင်္ဂါ ၅ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ ဆန္ဒာဂတိသို့ မလိုက်ခြင်း၊
၂။ ဒေါသာဂတိသို့ မလိုက်ခြင်း၊
၃။ မောဟာဂတိသို့ မလိုက်ခြင်း၊
၄။ ဘယာ ဂတိသို့ မလိုက်ခြင်း၊
၅။ အရှက်ရှိခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၃၄၄။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၄၄၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဥဗ္ဗာဟိက ကမ္မဝါစာဖြင့် သမုတ်အပ်သော ရဟန်း အင်္ဂါ ၅ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ ဆန္ဒာဂတိသို့ မလိုက်ခြင်း၊
၂။ ဒေါသာဂတိသို့ မလိုက်ခြင်း၊
၃။ မောဟာဂတိသို့ မလိုက်ခြင်း၊
၄။ ဘယာ ဂတိသို့ မလိုက်ခြင်း၊
၅။ ဝိနည်း၌ လိမ္မာကျွမ်းကျင်ခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၃၄၄။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၄၄၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဥဗ္ဗာဟိက ဉတ်ကမ္မဝါစာဖြင့် အဓိကရုဏ်း ငြိမ်းစေနိုင်သော ရဟန်း အင်္ဂါ ၁၀ ပါး

၁။ ကိုယ်ကျင့် သီလရှိလျက် ပါတိမောက္ခသံဝရသီလကို စောင့်ရှောက်၍ အာစာရဂေါစရနှင့် ပြည့်စုံပြီး အနည်းငယ်မျှသော အပြစ်၌သော်မှလည်း ဘေးဟု ရှုလေ့ရှိကာ သိက္ခာပုဒ်တို့၌ ကောင်းစွာ ကျင့်ခြင်း၊
၂။ အကြားအမြင်များ၍ အနက်သဒ္ဒါနှင့် ပြည့်စုံသော တရားတို့ကို နှုတ်ဖြင့် လေ့ကျက်ပြီး စိတ်ဖြင့် ကောင်းစွာ မှတ်သားလျက် ဉာဏ်ဖြင့် ကောင်းစွာ ထိုးထွင်းသိခြင်း၊
၃။ ပါတိမောက်နှစ်ပါးကို အကျယ်အားဖြင့် ကောင်းစွာ နှုတ်တက်အာဂုံ ဆောင်လျက် အဖွင့် ဥဘတောဝိဘင်းအားဖြင့် ကောင်းစွာ ဆုံးဖြတ်နိုင်ခြင်း၊
၄။ ဝိနည်း၌ လိမ္မာကျွမ်းကျင်လျက် တွန့်ဆုတ်မှု မရှိခြင်း၊
၅။ ရန်သူဖြစ်သော ရဟန်းနှစ်ပါးတို့ကို သိစေခြင်းငှာလည်းကောင်း၊ ကြည့်ရှုစေခြင်းငှာလည်းကောင်း၊ ကြည်ညိုစေခြင်းငှာ လည်းကောင်း စွမ်းနိုင်ခြင်း၊
၆။ အဓိ ကရုဏ်းဖြစ်ကြောင်း, ငြိမ်းကြောင်း၌ လိမ္မာကျွမ်းကျင်ခြင်း၊
၇။ အဓိကရုဏ်းကို သိခြင်း၊
၈။ အဓိကရုဏ်းဖြစ်ကြောင်းကို သိခြင်း၊
၉။ အဓိကရုဏ်း ချုပ်ငြိမ်းခြင်းကို သိခြင်း၊
၁၀။ အဓိ ကရုဏ်းချုပ်ခြင်းသို့ ရောက်ကြောင်း အကျင့်ကို သိခြင်း။ (ဝိ၊၄၊၂၂၃။) (ဝိ၊မြန်၊၄။၂၂၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဥဗ္ဗာဟိကကမ္မဝါစာဖြင့် သမုတ်အပ်သော ရဟန်း အင်္ဂါ ၅ ပါး (တစ်နည်း)

၁။ မတွေဝေစေ တတ်ခြင်း၊
၂။ အောက်မေ့စေတတ်ခြင်း၊
၃။ အခွင့်ပေးစေ၍ ဆိုတတ်ခြင်း၊
၄။ တရားအတိုင်း ဝိနည်းအတိုင်း အာပတ်အားလျော်စွာ စောဒနာတတ်ခြင်း၊
၅။ တရားအတိုင်း ဝိနည်းအတိုင်း အာပတ်အားလျော်စွာ ဆုံးဖြတ်တတ်ခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၃၄၃။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၄၄၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဥဗ္ဗာဟိကကမ္မဝါစာဖြင့် သမုတ်အပ်သော ရဟန်းတို့ ပြည့်စုံရမည့် အင်္ဂါ ၁၀ ပါး

၁။ သီလ ရှိခြင်း၊
၂။ အကြားအမြင်များခြင်း၊
၃။ အနက်သဒ္ဒါနှင့် ပြည့်စုံသော တရားတို့ကို ကြားနာ ခြင်း၊
၄။ ဥဘတောဝိဘင်း နှုတ်၌ လာခြင်း၊
၅။ အကျင့်အာစာရ၊ ကျက်စားရာ ဂေါစရ ဂါမ်နှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၆။ အနည်းငယ်မျှသော အပြစ်တို့၌ ဘေးဟု ရှုလေ့ရှိခြင်း၊
၇။ အဓိ ကရုဏ်းဖြစ်ကြောင်း ငြိမ်းကြောင်းတို့၌ ကျွမ်းကျင်ခြင်း၊
၈။ အဓိကရုဏ်း ဖြစ်ကြောင်းကို သိခြင်း၊
၉။ အဓိကရုဏ်းငြိမ်းခြင်းကို သိခြင်း၊
၁၀။ အဓိကရုဏ်းငြိမ်းခြင်းသို့ ရောက်ကြောင်း အကျင့်ကို သိခြင်း။ (အံ၊၃၊၃၁၂။) (အံ၊မြန်၊၃။၃၁၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဥဘတောဗျည်း ၂ မျိုး

၁။ ယောကျ်ား ဥဘတောဗျည်း၊
၂။ မိန်းမ ဥဘတောဗျည်း။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၃၀၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဥဘတောဗျည်း ၃ မျိုး

၁။ လူ ဥဘတောဗျည်း၊
၂။ နတ် ဥဘတောဗျည်း၊
၃။ တိရစ္ဆာန် ဥဘတော ဗျည်း။ (ဝိ၊၁၊၃၄။) (ဝိ၊မြန်၊၁။၃၈။) ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဥဘတောဘာဂဝိမုတ္တ ပုဂ္ဂိုလ် ၅ ယောက်

၁။ အရူပသမာပတ် လေးပါးတို့တွင် တစ်ပါးပါးမှ ထ၍ သင်္ခါရတရားတို့ကို သုံးသပ်ပြီး အရဟတ္တဖိုလ်သို့ ရောက်သော ပုဂ္ဂိုလ် လေးယောက်၊
၂။ နိရောဓသမာပတ်မှ ထ၍ အရဟတ္တဖိုလ်သို့ ရောက်သော အနာဂါမ်ပုဂ္ဂိုလ် တစ်ယောက် ပေါင်း ငါးယောက်။ (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၇၂။) (အံ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၄၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဥယျုတ္တသေန သိက္ခာပုဒ်၌ အင်္ဂါ ၂ ပါး

၁။ မြို့မှ ထွက်လာသော စစ်တပ်ကို ကြည့်ရှုခြင်းငှာ အကြောင်း တစ်စုံတစ်ခု မရှိဘဲ သွားခြင်း၊
၂။ ခွင့်မပြုအပ်သော အရပ်၌ ကြည့်ရှုခြင်း။ (ဝိမတိ၊၂၊၄၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဥယျုတ္တသေန သိက္ခာပုဒ်၌ အင်္ဂါ ၄ မျိုး

၁။ မြို့မှ ထွက်လာသော စစ်တပ် ဖြစ်ခြင်း၊
၂။ ကြည့်ရှု ခြင်းငှာ သွားခြင်း၊
၃။ စစ်တပ်သို့ သွားထိုက်သော သဘောရှိသော အကြောင်းနှင့် ဘေးရန် မရှိခြင်း၊
၄။ ခွင့်ပြုထားသော အရပ်မှ အခြားအရပ်၌ ကြည့်ရှုခြင်း။ (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၃၊၇၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဥယျောဇန သိက္ခာပုဒ်၌ အင်္ဂါ ၃ မျိုး

၁။ လွန်ကျူးမှုကို ပြုကျင့်လိုသူ ဖြစ်ခြင်း၊
၂။ ထိုအကြောင်း ကြောင့်သာလျှင် ရဟန်းကို ပြန်လွှတ်ခြင်း၊
၃။ ဤသို့ ပြန်လွှတ်သော ရဟန်း၏ တစ်ဆယ့် နှစ်တောင် ဥပစာအရပ်ကို လွန်ခြင်း။ (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၃၊၇၆။) (ဝိမတိ၊၂၊၃၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဥယျောဓိက သိက္ခာပုဒ်၌ အင်္ဂါ ၂ ပါး

၁။ စစ်ပွဲစသည်တို့ကို ကြည့်ရှုခြင်းငှာ အကြောင်းမဲ့ သွားခြင်း၊
၂။ ခွင့်မပြုအပ်သော အရပ်၌ ကြည့်ရှုခြင်း။ (ဝိမတိ၊၂၊၄၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဥယျောဓိက သိက္ခာပုဒ်၌ အင်္ဂါ ၃ မျိုး

၁။ စစ်ပွဲ စသည်တို့ကို ကြည့်ရှုခြင်းငှာ သွားခြင်း၊
၂။ ခွင့်ပြု ထားသော အရပ်မှ အခြားအရပ်၌ ကြည့်ရှုခြင်း၊
၃။ သွားထိုက်သော သဘောရှိသော အကြောင်းနှင့် ဘေးရန်တို့ မရှိခြင်း။ (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၃၊၇၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဥသဘနွားလား ၄ မျိုး

၁။ ဝသဘ- နွားတစ်ရာတို့၏ အကြီးအကဲ နွားလား၊
၂။ နိသဘ- နွားတစ်ထောင်တို့၏ အကြီးအကဲ နွားလား၊
၃။ ဝိသဘ- နွားတစ်သိန်းတို့၏ အကြီးအကဲ နွားလား၊
၄။ အာသဘ- နွားကုဋေတစ်သိန်းတို့၏ အကြီးအကဲ နွားလား။ (အပ၊ဋ္ဌ၊၂၊၉၁။) (အပ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၉၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဦနပဉ္စဗန္ဓန သိက္ခာပုဒ်၌ အင်္ဂါ ၄ မျိုး

၁။ အဓိဋ္ဌာန်လောက်သော သပိတ်၏ အဖွဲ့အတုပ် ငါးခု ယုတ်လျော့နေခြင်း၊
၂။ မိမိအတွက် ရည်မှန်းထားခြင်း၊
၃။ တောင်းယူမှု ပြုမထားခြင်း၊
၄။ တောင်းယူမှု မပြုဘဲ ရရှိလာခြင်း။ (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၂၊၄၃၀။) (ဝိမတိ၊၁၊၃၄၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဦနဝီသတိဝဿ သိက္ခာပုဒ် အင်္ဂါ ၂ ပါး

၁။ အနှစ် ၂၀ အောက် ယုတ်လျော့သူ ဖြစ်ခြင်း၊
၂။ အသက် ၂၀ အောက် ယုတ်လျော့သူကို သိလျက် ဥပဇ္ဈာယ်ပြု၍ ရဟန်းပြုပေးခြင်း။ (ဝိမတိ၊၂၊၄၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဦနဝီသတိဝဿ သိက္ခာပုဒ်၌ အင်္ဂါ ၃ မျိုး

၁။ ယုတ်လျော့သော အနှစ် ၂၀ ရှိသူ ဖြစ်ခြင်း၊
၂။ ယုတ်လျော့သော အနှစ် ၂၀ ရှိသူဟု အမှတ်ရှိခြင်း၊
၃။ မြင့်မြတ်သော ရဟန်းအဖြစ်သို့ ရောက်စေခြင်း။ (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၃၊၈၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဧကစ္စသဿတဒိဋ္ဌိ ၄ မျိုး

၁။ ပထမ ဧကစ္စသဿတဒိဋ္ဌိဝါဒ- ရှေး၌ နေအပ်ခဲ့ဖူးသော ဗြဟ္မာ တစ်ဘဝမျှကိုသာ အောက်မေ့နိုင်သဖြင့် အချို့မြဲ၍ အချို့မမြဲဟု အယူရှိခြင်း၊
၂။ ဒုတိယ ဧကစ္စသဿတဒိဋ္ဌိဝါဒ- ရှေး၌ နေအပ်ခဲ့ဖူးသော ခိဍ္ဍာပဒေါသိကနတ် တစ်ဘဝကိုသာ အောက်မေ့နိုင်သဖြင့် အချို့မြဲ၍ အချို့မမြဲဟု အယူရှိခြင်း၊
၃။ တတိယ ဧကစ္စသဿတ ဒိဋ္ဌိဝါဒ- ရှေး၌ နေအပ်ခဲ့ဖူးသော မနောပဒေါသိကနတ် တစ်ဘဝမျှကိုသာ အောက်မေ့နိုင် သဖြင့် အချို့မြဲ၍ အချို့မမြဲဟု အယူရှိခြင်း၊
၄။ စတုတ္ထ ဧကစ္စသဿတဒိဋ္ဌိဝါဒ-အတ္တသည် လည်းကောင်း လောကသည်လည်းကောင်း အချို့မြဲ၍ အချို့မမြဲဟု ကြံဆခြင်း ဉာဏ် အတုဖြင့် စူးစမ်းခြင်း။ (ဒီ၊၁၊၁၆။) (ဒီ၊၁၊၂၀။) (ဒီ၊မြန်၊၁။၁၈။) (ဒီ၊မြန်၊၁။၁၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဧကစ္စသဿတိက ဒိဋ္ဌိ ၂ မျိုး

၁။ သတ္တဝါတို့၌ အချို့မြဲ, အချို့မမြဲ ဟူသော အယူဝါဒ၊
၂။ သင်္ခါရ တို့၌ အချို့မြဲ အချို့မမြဲ ဟူသော အယူဝါဒ။ (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၁၊၁၄၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဧကစ္စသဿတိကပုဂ္ဂိုလ် ၂ မျိုး

၁။ သတ္တဝါတို့တွင် အချို့ မြဲ၏ဟု အယူရှိသော ပုဂ္ဂိုလ် (သတ္တေကစ္စ သဿတိကပုဂ္ဂိုလ်)၊
၂။ သင်္ခါရတို့တွင် အချို့ မြဲ၏ဟု အယူရှိသော ပုဂ္ဂိုလ် (သင်္ခါရေကစ္စ သဿတိကပုဂ္ဂိုလ်) ။ (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၀၁။) (ဒီ၊ဋ္ဌ၊မြန်၊၁။၁၉၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဧကဋ္ဌ ၂ မျိုး

၁။ သဟဇေကဋ္ဌ- ဒိဋ္ဌိနှင့် တကွဖြစ်သော ကိလေသာတို့ကို ပယ်ခြင်း၊
၂။ ပဟာနေ ကဋ္ဌ- အပါယ်သို့ လားရောက်စေတတ်သော ကိလေသာတို့ကို ပယ်ခြင်း။ (ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၅၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဧကန် နိဗ္ဗာန်ရောက်ကြောင်း တရား ၄ ပါး

၁။ ဤကား ဆင်းရဲဟူသော တရား၊
၂။ ဤကား ဆင်းရဲဖြစ်ကြောင်းဟူသော တရား၊
၃။ ဤကား ဆင်းရဲချုပ်ရာ နိဗ္ဗာန်ဟူသော တရား၊
၄။ ဤကား ဆင်းရဲချုပ်ရာ နိဗ္ဗာန်သို့ရောက်ကြောင်း အကျင့်ဟူသော တရား။ (ဒီ၊၁၊၁၇၄။) (ဒီ၊မြန်၊၁။၂၁၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဧကန်နိဗ္ဗာန်ရောက်ကြောင်း မဟုတ်သော တရား ၁၀ ပါး

၁။ လောကသည် မြဲ၏ ဟူသော တရား၊
၂။ လောကသည် မမြဲဟူသော တရား၊
၃။ လောကသည် အဆုံးရှိ၏ဟူသော တရား၊
၄။ လောကသည် အဆုံးမရှိဟူသော တရား၊
၅။ ကိုယ်သည်ပင် အသက်၊ ထိုအသက်သည်ပင် ကိုယ်ဟူသော တရား၊
၆။ အသက်သည် တခြား၊ ကိုယ်သည် တခြားဟူသော တရား၊
၇။ သတ္တဝါသည် သေပြီးနောက် ရှိ၏ဟူသော တရား၊
၈။ သတ္တဝါသည် သေပြီးနောက် မရှိဟူသော တရား၊
၉။ သတ္တဝါသည် သေပြီးသည်နောက် ရှိလည်းရှိ မရှိလည်းမရှိဟူသော တရား၊
၁၀။ သတ္တဝါသည် သေပြီးသည်နောက် ရှိသည်လည်း မဟုတ်၊ မရှိသည်လည်း မဟုတ်ဟူသော တရား။ (ဒီ၊၁၊၁၇၄။) (ဒီ၊မြန်၊၁။၂၁၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဧကဘတ္တိကာ၌ ဆွမ်း ၂ မျိုး

၁။ ပါတရာသဘတ္တ- အရုဏ်တက်ချိန်မှ စ၍ မွန်းတည့်ချိန်အထိ သုံးဆောင်အပ်သော ဆွမ်း၊
၂။ သာယမာသဘတ္တ- နေမွန်းတည့်ချိန်မှ စ၍ နောက်တစ်နေ့ အရုဏ်တက်ချိန်အထိ သုံးဆောင်အပ်သော ဆွမ်း။ (အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၉၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဧကသီသင်္ကန်းကို ထားနိုင်ကြောင်း ၅ ပါး (ဓုတင်ဆောင်ရဟန်း ဧကသီသင်္ကန်းကို ထားနိုင်ကြောင်း ၅ ပါး)

၁။ မကျန်းမမာခြင်း၊
၂။ မိုးလေးလ ဖြစ်ခြင်း၊
၃။ မြစ်တစ်ဖက် ကမ်းသို့ သွားလိုခြင်း၊
၄။ လုံခြုံသော တံခါးရွက်ရှိသော ကျောင်း ဖြစ်ခြင်း၊
၅။ ကထိန်ခင်းပြီး ဖြစ်ခြင်း။ (ဝိ၊၃၊၄၁၃။) (ဝိ၊မြန်၊၃။၄၁၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဧကာသနိကဓုတင် ဆောက်တည်သူ ၅ မျိုး

၁။ ပညာနုံ့၍ မိုက်မဲတွေဝေသောကြောင့် ဆောက်တည်ခြင်း၊
၂။ ယုတ်မာသော အလိုဆိုး နှိပ်စက်သောကြောင့် ဆောက်တည်ခြင်း၊
၃။ စိတ်ပျံ့လွင့် ရူးသွပ်သောကြောင့် ဆောက်တည်ခြင်း၊
၄။ ဘုရားရှင်နှင့် ဘုရားရှင်၏ တပည့်တို့ ချီးမွမ်းအပ်၏ဟု ဆောက်တည်ခြင်း၊
၅။ အလိုနည်းမှု, ရောင့်ရဲမှု, ခေါင်းပါးမှု, ဆိတ်ငြိမ်မှုတို့ကို အမှီပြု၍ ကောင်းသော အကျင့်ကို အလိုရှိသောကြောင့် ဆောက်တည်ခြင်း။ (ဝိ၊၅၊၃၃၆။) (အံ၊၂၊၁၉၄။) (အံ၊၃၊(ဝိ၊၅၊၂၃၃။) (အံ၊၃၊၇၉။) (အံ၊၃၊၈၁။) (အံ၊၃၊၈၄။) (အဘိ၊ပု၊၁၈၀။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၃၂၃။) (ဝိ၊မြန်၊၅။၄၃၈။) (အံ၊မြန်၊၂။၂၄၇။) (အံ၊မြန်၊၃။၈၅၊၈၉။) (အံ၊မြန်၊၃။၈၅၊၈၉။) (အံ၊မြန်၊၃။၈၅၊၈၉။) (အဘိ၊ပု၊မြန်။၈၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဧကာသနိက်ဓုတင် ၃ မျိုး

၁။ ဥက္ကဋ္ဌဧကာသနိက်ဓုတင်၊
၂။ မဇ္ဈိမဧကာသနိက်ဓုတင်၊
၃။ မုဒုက ဧကာသနိက်ဓုတင်။ (ဝိသုဒ္ဓိ၊၁၊၆၆။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဧကာသနိက်ဓုတင် ဆောက်တည်ရကျိုး ၈ ပါး

၁။ အနာရောဂါ ကင်းခြင်း၊
၂။ ကိုယ်ဆင်းရဲ ကင်းခြင်း၊
၃။ လျင်မြန်စွာ ထနိုင်ခြင်း၊
၄။ ခွန်အားဗလနှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊
၅။ ချမ်းသာစွာ နေရခြင်း၊
၆။ အတိရိက်ဝိနည်း ကံ မပြုဘဲ စားခြင်းကြောင့် သင့်ရောက်နိုင်သော အာပတ်မှ လွတ်ခြင်း၊
၇။ ရသတဏှာကို ပယ်ဖျောက်နိုင်ခြင်း၊
၈။ အပ္ပိစ္ဆတာ စသည်တို့အား လျော်သော အကျင့် ရှိခြင်း။ (ဝိသုဒ္ဓိ၊၁၊၆၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဧည့်သည် ၂ မျိုး

၁။ အတိထိ- ပြုအပ်ပြီးသော သိကျွမ်းခြင်းရှိ၍ ပင့်ဖိတ်အပ်သော ဧည့်သည်၊
၂။ အဗ္ဘာဂတ- ပြုအပ်ပြီးသော သိကျွမ်းခြင်းမရှိမူ၍ မပင့်ဖိတ်အပ်သော ဧည့်သည်။ (ဝိမာန၊ဋ္ဌ၊၂၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဧည့်သည်တို့အား ပေးလှူခြင်း ၂ မျိုး

၁။ ဧည့်သည် အာဂန္တုကတို့အား ပစ္စည်းကို ပေးလှူခြင်း- အာမိသာတိထေယျ၊
၂။ ဧည့်သည်အာဂန္တုကတို့အား တရားပေးလှူခြင်း- ဓမ္မာတိထေယျ။ (အံ၊၁၊၉၂။) (အံ၊မြန်၊၁။၁၀၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဧတဒဂ်ဘွဲ့ထူး ပေးရခြင်းအကြောင်း ၄ ပါး

၁။ အတ္ထုပ္ပတ္တိတော- အကြောင်းဝတ္ထု ဖြစ်ပေါ် လာခြင်း၊
၂။ အာဂမနတော- ဧတဒဂ်ဘွဲ့ထူးရရန် အားထုတ်ခဲ့ဖူးသော အကြောင်းရင်း ရှိခြင်း၊
၃။ စိဏ္ဏဝသိတော- လေ့လာအပ် လေ့ကျက်အပ်ပြီးသော ဝသီဘော် အစွမ်းရှိသူ ဖြစ်ခြင်း၊
၄။ ဂုဏာတိရေကတော- ဂုဏ်အားဖြင့် အခြားပုဂ္ဂိုလ်တို့ထက် သာလွန်ခြင်း။ (အံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၉၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဧဠကလောမသိက္ခာပုဒ်၌ အင်္ဂါ ၅ မျိုး

၁။ သိုးမွေးတို့ကို ပစ္စည်းတစ်စုံတစ်ခု မပြုလုပ်ထားခြင်း၊
၂။ ရှေးဦးစွာ ရရှိခြင်း၊
၃။ မိမိကိုယ်တိုင် ယူသွား၍ သော်လည်းကောင်း သူတစ်ပါး မသိစဉ် လှည်းယာဉ်၌ ထည့်၍ သော်လည်းကောင်း သုံးယူဇနာကို လွန်စေခြင်း၊
၄။ ထုတ်ဆောင်ခြင်း, ပြန်ဆောင်လာခြင်း၊
၅။ မနေလိုသည် ဖြစ်ခြင်း။ (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၂၊၄၁၆။) (ဝိမတိ၊၁၊၃၃၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဩကာသာဓိဂမ ၃ ပါး

၁။ လောက၌ အချို့သော ပုဂ္ဂိုလ်သည် ကာမဂုဏ်တို့နှင့်လည်းကောင်း အကုသိုလ်တရားတို့နှင့် လည်းကောင်း ရောနှော၍ နေ၏၊ တစ်ပါးသော အခါ၌ ထိုသူသည် အရိယဓမ္မကို ကြားနာရပြီး လောကုတ္တရာတရားအား လျော်သော အကျင့်ကို ကျင့်သောကြောင့် ကာမဂုဏ်တရား အကုသိုလ်တရားများနှင့် မရောနှောတော့သဖြင့် နှစ်သက် ဝမ်းမြောက်မှု ချမ်းသာသုခကို ဖြစ်ပေါ်စေခြင်း၊
၂။ လောက၌ အချို့သော ပုဂ္ဂိုလ်သည် ရုန့်ရင်းသော ကာယသင်္ခါရ ဝစီသင်္ခါရ စိတ္တသင်္ခါရတို့ဖြင့် ငြိမ်းအေးမှု မရရှိဘဲ နေထိုင်၏၊ ထိုသူသည် တစ်ပါးသော အခါ၌ အရိယဓမ္မကို ကြားနာရပြီး လောကုတ္တရာတရားအား လျော်သော အကျင့်ကို ကျင့်သောကြောင့် ရုန့်ရင်းကြမ်းတမ်းသော ကာယ ဝစီ စိတ္တသင်္ခါရတို့ ငြိမ်းအေး ကုန်လျက် နှစ်သက်ဝမ်းမြောက်မှု ချမ်းသာသုခကို ဖြစ်ပေါ်စေခြင်း၊
၃။ လောက၌ အချို့သော သူသည် ကုသိုလ်နှင့် အကုသိုလ်, အပြစ်ရှိ မရှိ, အယုတ်နှင့် အမြတ်, မှီဝဲအပ် မမှီဝဲအပ် စသည်တို့ကို ခွဲခြားဝေဖန် မသိ၊ ထိုသူသည် တစ်ပါးသော အခါ၌ အရိယဓမ္မကို ကြားနာ ရပြီးသော် လောကုတ္တရာတရားအား လျော်သော အကျင့်ကို ကျင့်သောကြောင့် ကုသိုလ် အကုသိုလ် စသည်တို့ကို ဟုတ်တိုင်းမှန်စွာ ပိုင်းခြားသိလျက် အဝိဇ္ဇာဉာဏ် ကင်းပျောက်၍ ဝိဇ္ဇာဉာဏ် ဖြစ်ပေါ်လာသဖြင့် နှစ်သက်ဝမ်းမြောက်မှု ချမ်းသာသုခကို ဖြစ်ပေါ်စေခြင်း။ (ဒီ၊၂၊၁၇၃။) (ဒီ၊မြန်၊၂။၁၉၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဩဃ ၄ ပါး

၁။ ကာမောဃ- ကာမဂုဏ်ငါးပါးတို့၌ တပ်မက်ခြင်း၊
၂။ ဘဝေါဃ- ရူပဘုံ အရူပ ဘုံတို့၌ တပ်မက်ခြင်း၊
၃။ ဒိဋ္ဌောဃ- မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ ၆၂ ပါး၊
၄။ အဝိဇ္ဇောဃ- သစ္စာလေးပါးတို့၌ မသိခြင်း။ (ဒီ၊၃၊၁၉၂။) (သံ၊၂၊၄၅၁။) (သံ၊၃၊၅၄။) (သံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၆။) (ဥဒါန၊ဋ္ဌ၊၃၂၉။) (ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၁၀။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၁၄။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၅၃။) (သံ၊မြန်၊၂။၄၄၈။) (သံ၊မြန်၊၃။၅၈။) (ဒီ၊၃၊၂၃၁။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဩဃ ၄ ပါး

ပယ်အပ်သော တရား ၄ ပါး၊ ပဟာတဗ္ဗတရား ၄ ပါးတို့နှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဩဇာ ၂ မျိုး

၁။ နတ်ဩဇာ၊
၂။ အသုရာဩဇာ။ (ဒီ၊ဋီ၊၂၊၂၇၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဩတ္တပ္ပ ဖြစ်ကြောင်း ၄ ပါး

၁။ မိမိကိုယ်ကို မိမိစွပ်စွဲခြင်းမှ ကြောက်ခြင်း၊
၂။ သူတစ်ပါးတို့၏ စွပ်စွဲခြင်းမှ ကြောက်ခြင်း၊
၃။ ဒဏ်ခံရခြင်းမှ ကြောက်ခြင်း၊
၄။ မကောင်းသော လားရာ ဂတိကို ကြောက်ခြင်း။ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၇၀။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဩဓိသမေတ္တာ ၇ ပါး

အပိုင်းအခြားရှိသော မေတ္တာ ၇ ပါးနှင့် တူသည်။ ♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဩမသဝါဒ သိက္ခာပုဒ်၌ အင်္ဂါ ၃ ပါး

၁။ ရဟန်းကို အမျိုးဇာတ် အစရှိသည်တို့ဖြင့် ဆဲရေးခြင်း၊
၂။ ထိုဆဲရေးခံရသော ရဟန်းသည် သိခြင်း၊
၃။ အနက်အဓိပ္ပါယ်ကို ရှေးရှုပြုသူ၏အဖြစ် အစရှိသည်တို့သည် မဟုတ်ခြင်း။ (ဝိမတိ၊၂၊၃။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဩမသဝါဒ သိက္ခာပုဒ်၌ အင်္ဂါ ၄ ပါး

၁။ ဆဲရေးခံရသူသည် ရဟန်း ဖြစ်ခြင်း၊
၂။ အမျိုးဇာတ် အစရှိသည်တို့ဖြင့် ဆဲရေးခြင်း၊
၃။ ‘‘ငါ့ကို ဆဲဆို၏’’ဟု သိခြင်း၊
၄။ အနက်အဓိပ္ပါယ်ကို ရှေးရှုပြုသူ၏အဖြစ် အစရှိသည်တို့၏ မဖြစ်ခြင်း။ (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၃၊၄။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဩရပါရမည်သော ဩရမ္ဘာဂိယသံယောဇဉ် ငါးပါးကို ပယ်စွန့်လိုသော ရဟန်း ပယ်စွန့်ပုံ ၄ မျိုး

၁။ မိမိဇာတိ ဖြစ်သော သီလ၌ တည်နေရခြင်း၊
၂။ မိမိအတ္တဘော အစရှိသော ရှိသော ဩရပါရ၏ အပြစ်ကို ရှုမြင်ခြင်းအားဖြင့် အတ္တဘော စသော ဩရပါရ၌ စက်ဆုပ်ခြင်း၊
၃။ မိတ်ကောင်းကို အမှီပြုခြင်း၊
၄။ ကောင်းစွာ အားထုတ်ခြင်းဟု ဆိုအပ်သော လုံ့လကို ပြုရခြင်း။ (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၃၊၁၉။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဩရမ္ဘာဂဂမနီယ သံယောဇဉ် ၅ ပါး

၁။ ကာမစ္ဆန္ဒသံယောဇဉ်၊
၂။ ဗျာပါဒသံယောဇဉ်၊
၃။ သက္ကာယဒိဋ္ဌိသံယောဇဉ်၊
၄။ သီလဗ္ဗတပရာမာသသံယောဇဉ်၊
၅။ ဝိစိကိစ္ဆာသံယောဇဉ်။ (ထေရဂါထာ။၃၉၇။) (ထေရဂါထာ၊မြန်။၂၀၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဩရမ္ဘာဂိယ သံယောဇဉ် ၅ ပါး

၁။ သက္ကာယဒိဋ္ဌိ- ထင်ရှားရှိသော ခန္ဓာငါးပါး၌ အမြင်မှားမှု၊
၂။ ဝိစိကိစ္ဆာ- တွေးတော ယုံမှားမှု၊
၃။ သီလဗ္ဗတပရာမာသ- ခွေး နွား စသည်တို့၏ အလေ့ အကျင့်၌ မှားသော သုံးသပ်မှု၊
၄။ ကာမစ္ဆန္ဒ- ကာမတို့၌ လိုချင်တောင့်တမှု၊
၅။ ဗျာပါဒ- ပြစ်မှား ဖျက်ဆီးမှု။ (ဒီ၊၃၊၁၉၅။) (မ၊၂၊၉၇။) (သံ၊၃၊၅၆။) (အံ၊၃၊၂၅၁။) (အဘိ၊ဝိ၊၃၉၁။) (ပေဋကော၊၂၅၈။) (ဣတိဝုတ်၊ဋ္ဌ၊၃၂၉။) (သံ၊ဋီ၊၁၊၆၇။) (ဒီ၊မြန်၊၃။၂၁၈။) (မ၊မြန်၊၂။၁၀၄။) (သံ၊မြန်၊၃။၆၀။) (အံ၊မြန်၊၃။၂၅၁။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၂။၄၉၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဩဝါဒ သိက္ခာပုဒ်၌ အင်္ဂါ ၃ မျိုး

၁။ သမ္မုတိရထားသော ရဟန်း မဟုတ်ခြင်း၊
၂။ ဘိက္ခုနီမသည် သံဃာနှစ်ဘက် ပြည့်စုံစွာဖြင့် ရဟန်းပြုသူ ဖြစ်ခြင်း၊
၃။ ဩဝါဒ၏ အစွမ်းဖြင့် ရှစ်ပါးသော ဂရုဓမ္မကို ဟောပြောခြင်း။ (သာရတ္ထ၊ဋီ၊၃၊၄၅။) (ဝိမတိ၊၂၊၂၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဩဝါဒပါတိမောက် ၃ ဂါထာ

၁။ ခန္တီပရမံ စသော ဂါထာ၊
၂။ သဗ္ဗပါပဿ စသော ဂါထာ၊
၃။ အနုပဝါဒေါ စသော ဂါထာ။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၅၄-၁၅၅။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဩဠာရိက ရုပ် ၁၂ ပါး

၁။ စက္ခုပသာဒရုပ်၊
၂။ သောတပသာဒရုပ်၊
၃။ ဃာနပသာဒရုပ်၊
၄။ ဇိဝှာ ပသာဒရုပ်၊
၅။ ကာယပသာဒရုပ်၊
၆။ ရူပါရုံ၊
၇။ သဒ္ဒါရုံ၊
၈။ ဂန္ဓာရုံ၊
၉။ ရသာရုံ၊
၁၀။ ပထဝီ, တေဇော, ဝါယောဟု ဆိုအပ်သော ဖောဋ္ဌဗ္ဗရုပ် သုံးပါး ပေါင်း ၁၂ ပါး။ (ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၂၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဩဠာရိက ဝိညာဏ ၆ ပါး

၁။ အကုသလဝိညာဏ၊
၂။ ကုသလာကုသလဝိညာဏ၊
၃။ ဒုက္ခ ဝေဒနာနှင့် ယှဉ်သော ဝိညာဏ၊
၄။ သုခဒုက္ခဝေဒနာနှင့် ယှဉ်သော ဝိညာဏ၊
၅။ သမာပတ် မဝင်စားသော ပုဂ္ဂိုလ်၏ ဝိညာဏ၊
၆။ အာသဝတရားနှင့် တကွဖြစ်သော ဝိညာဏ။ (အဘိ၊ဝိ၊၁၁။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၁။၂၂။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဩဠာရိက ဝေဒနာ ၆ ပါး

၁။ အကုသလဝေဒနာ၊
၂။ ကုသလာကုသလဝေဒနာ၊
၃။ ဒုက္ခဝေဒနာ၊
၄။ သုခဒုက္ခာဝေဒနာ၊
၅။ သမာပတ်မဝင်စားသူ၏ ဝေဒနာ၊
၆။ အာသဝေါတရားနှင့် တကွ ဖြစ်သော ဝေဒနာ (သာသဝါ ဝေဒနာ) ။ (အဘိ၊ဝိ၊၄။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၁။၇။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်

ဩဠာရိက သင်္ခါရ ၆ ပါး

၁။ အကုသလသင်္ခါရ၊
၂။ ကုသလာကုသလသင်္ခါရ၊
၃။ ဒုက္ခ ဝေဒနာနှင့် ယှဉ်သော သင်္ခါရ၊
၄။ သုခဒုက္ခဝေဒနာတို့နှင့် ယှဉ်သော သင်္ခါရ၊
၅။ သမာပတ် မဝင်စားသော ပုဂ္ဂိုလ်၏ သင်္ခါရ၊
၆။ အာသဝတရားနှင့် တကွဖြစ်သော သင်္ခါရ။ (အဘိ၊ ဝိ။၉။) (အဘိ၊ဝိ၊မြန်၊၁။၁၈။)♦ပိဋကတ်သုံးပုံ သရုပ်စုံအဘိဓာန်