ဓမ္မပဒဘာသာဋီကာ
အမရပူရမြို့ မဟာဂန္ဓာရုံကျောင်းတိုက်
အရှင်သုဇနာဘိဝံသ၏
သာသနာ– ၂၅၅၇ ကောဇာ- ၁၃၇၅ ခရစ်- ၂၀၁၃
ပထမတွဲ
(ယမကဝဂ်, အပ္ပမာဒဝဂ်)
အချီနိဒါန်း
(၁) ဓမ္မပ္ပဒံ ဘဏံ ဗုဒ္ဓံ, ဓမ္မပ္ပဒံ သုဒေသိတံ၊
ဓမ္မပ္ပဒံ ဓရံ သံဃံ, ဝန္ဒေ သွာစေရ သာဒရံ
ဓမ္မပဒံ– ကျင့်ရန်သိရန်, သတိပဋ္ဌာန်နှင့်, အသိဉာဏ်ပွားကြောင်း, တရားအပေါင်းကို။ ဘဏံ ဗုဒ္ဓံ– စည်းကမ်းတကျ, နည်းလမ်းရအောင်, လမ်းပြ အမှားစင်, ဘုရားရှင်ကိုလည်းကောင်း။ သုဒေသိတံ– ချမ်းမြအေးကြည်, ဘေး မသီဘဲ, ရွှေပြည်နန်းအမတ, စခန်းကျအောင်, လမ်းပြဟောကြားတော်မူအပ် ပေထသော။ ဓမ္မပဒံ– မကောင်းပယ်လှန်, တကယ်မှန်သည့်, ဆယ်တန်ပွားရှု, တရားအစုကိုလည်းကောင်း။ ဓမ္မပဒံ– ကျင့်ရန်သိရန်, သတိပဋ္ဌာန်နှင့်, အသိဉာဏ် ပွားကြောင်း, တရားအပေါင်းကို။ ဓရံ– ဘုရားလက်ထက်, အဆက်ဆက်မှ, မပျက် ရအောင်, ပို့ချသင်ယူ, ဆောင်တော်မူလာပေထသော။ သံဃံ– အတွင်းစိတ် ဓာတ်, မြင့်မြတ်ကြည်လင်, သူတော်စင်ကောင်း, အရိယာသံဃာတော်အပေါင်း ကိုလည်းကောင်း။ သွာစေရံ– သိက္ခာဂုဏ်တင်, အစုံဆင်လျက်, ပုံသွင်တုစရာ, ကရုဏာဖြင့်, ရှုကာစာသင်, ဆရာရှင်အပေါင်းကိုလည်းကောင်း။ သာဒရံ– လေး မြတ်ကြည်ညို, ရိုသေခြင်းရှိသည်ဖြစ်၍။ ဝန္ဒေ (ဝန္ဒာမိ)– ဘေးအန္တရာယ်, အမှန် ဖယ်၍, ရန်စွယ်မမှီး, ကျမ်းပြီးစီးဖို့, မှန်းပြီးဂုဏ်တော်, အစုံပေါ်အောင်, ပုံဖော် ကန်တော့ပါ၏အရှင်ဘုရား
(၂) ပဇ္ဇတေ ဧတ္ထ ဓမ္မောတိ, ဓမ္မပဒန္တိ သညိတော၊
တဿ အဋ္ဌကထာဗျာချာ, ဘာသာဋီကာ ကတာ မယာ။
ဧတ္ထ– ဓမ္မပဒ, ခေါ်ဆိုရသည့်, နာမတင့်ဆန်း, ဤသည့်ကျမ်း၌။ ဓမ္မော– မနောပုဗ္ဗင်္ဂမာ, စချီကာဖြင့်, ဂါထာဖွဲ့စပ်, ဟောကြားအပ်သည့်, များမြတ်ပေ တောင်း, တရားအပေါင်းကို။ ပဇ္ဇတေ– တရားလိုက်စား, ပုဂ္ဂိုလ်များတို့, မမှားပုံ သေ, သိအပ်ပေ၏။ ဣတိ (တသ္မာ)– မနောပုဗ္ဗင်္ဂမာ, စချီကာဖြင့်, ဂါထာဖွဲ့စပ်, ဟောကြားအပ်သည့်, များမြတ်ပေတောင်း, တရားအပေါင်းကို, ကောင်းကောင်း သိရာ, မြတ်ကျမ်းစာ၏ အဖြစ်ကြောင့်။ (သော ဂန္ထော– ဆိုအပ်ခဲ့တုံ, သကတ်ဂုဏ် နှင့်, ပြည့်စုံတင့်ဆန်း, ထိုသည့်ကျမ်းကို၊) ဓမ္မပဒန္တိ– ဓမ္မပဒ, နာမတင့်ဆန်း, သုတ္တန် ကျမ်းဟူ၍။ သညိတော– ဗုဒ္ဓမြတ်စွာ, ထေရ်မဟာတို့, သေချာသတ်မှတ်, သမုတ် အပ်ခဲ့လေပြီ။ မယာ– ဘုရားချမှတ်, ဝန်နှစ်ရပ်ကို, တတ်စွမ်းသရွေ့, ထမ်းလေ့ အလေးမူ, စာရေးသူသည်။ တဿ– ထိုဓမ္မပဒခေါ်, ပါဠိတော်၏။ အဋ္ဌကထာဗျာချာ– အနက်အဓိပ္ပာယ်, အသွယ်သွယ်ကို, အကျယ်တဝင့်မျှ, အဖွင့်ပြသည့်, အဋ္ဌကထာကို, ရေးဖွင့်ဆိုသော။ ဘာသာဋီကာ– တိုင်းရင်းမြန်မာ, ကိုယ့်ဘာသာ ဖြင့်, ဋီကာဖွင့်နည်း, နိဿယည်းကို။ ကတာ– နောင်လာနောက်သား, အကျိုး များဖို့, ကြိုးစားတည်ထွင်, ပြုစီရင်အပ်ပါသတည်း။
ဓမ္မပဒန္တိ သညိတော။ ။ မနောပုဗ္ဗင်္ဂမာ အစရှိသော ဂါထာပါဠိဓမ္မတို့ ကို သိရာသိကြောင်းဖြစ်သောကြောင့်လည်းကောင်း, မနောပုဗ္ဗင်္ဂမာစသော ဂါထာဖွဲ့၏အစွမ်းဖြင့် ဟောအပ်သော ပါဠိတော်ဓမ္မတို့၏ အဖို့အစုရှိရာဖြစ် သောကြောင့်လည်းကောင်း, ဉေယျဓမ်ငါးပါးကို သိရာသိကြောင်းဖြစ်သော ကြောင့်လည်းကောင်း, ဉေယျဓမ်ငါးပါးတို့၏ အဖို့အစုရှိရာဖြစ်သောကြောင့် လည်းကောင်း ဓမ္မပဒကျမ်းဟု ခေါ်သည်။ (ဓမ္မဋီ- ၉)
အစဆုံးလေ့လာချိန်။ ။ စာရေးသူတို့ အမရပူရမြို့ မဟာဂန္ဓာရုံကျောင်း တိုက်၌ “မူလတန်း, ပထမတန်းရှေ့ပိုင်း, ပထမတန်းနောက်ပိုင်း”ဟူ၍ ပရိယတ္တိ အခြေခံတန်း ၃တန်းရှိရာ ပထမတန်းရှေ့ပိုင်းနှင့် ပထမတန်းနောက်ပိုင်းတွင် သဒ္ဓါတရား, အသိတရားများ ရင့်သန်စေရန် ရည်သန်၍ ကျေးဇူးတော်ရှင် ဆရာတော်ကြီးများက ဓမ္မပဒပါဠိတော် အဋ္ဌကထာကို ပါဠိဖတ်စာအဖြစ် ပြဋ္ဌာန်း ပေးထား၏၊ ထိုကြောင့် မဟာဂန္ဓာရုံကျောင်းတိုက်သို့ ရောက်လာသော ရှင်ငယ် ရဟန်းငယ်တိုင်း အစဆုံးလေ့လာရသော ပါဠိတော် အဋ္ဌကထာမှာ ဓမ္မပဒ ပါဠိတော် အဋ္ဌကထာပင် ဖြစ်သည်၊ မိမိသည် ဓမ္မပါဠိတော် အဋ္ဌကထာကို ၁၃နှစ်အရွယ်က စတင်လေ့လာခဲ့ရပါသည်၊ စာချဘုန်ကြီးဖြစ်ပြီးနောက် တပည့်များအား အကြိမ်ကြိမ် ပို့ချပေးခဲ့ပါသည်။
လွယ်မယောင်နှင့်ခက်။ ။ လွန်ခဲ့သော (၁၀)နှစ်ခန့်လောက်ကပင် ရေးဖို့အစီအစဉ်ရှိခဲ့သော်လည်း ကျန်းမာရေးနှင့် ထုတ်ဝေမှုအပိုင်း မပြည့်စုံ ခြင်းကြောင့် အဋ္ဌကထာစာအုပ်တွင် တို့ရုံသာ တို့ထားနိုင်ခဲ့သည်၊ ယခုအခါ တိုက်တွင်း, တိုက်ပမှ မိတ်ဆွေစာချဆရာတော်များနှင့် တပည့်များ၏ တိုက် တွန်းမှု များလာသောကြောင့် ရေးဖြစ်သွားပါသည်၊ တကယ်တန်း ရေးဖြစ်ပြန် သောအခါ လွယ်မယောင်နှင့် ခက်ခဲသော အချက်များစွာကို တွေ့ရသဖြင့် အခက်ကို အထက်ဖြင့် ဖြေရှင်းနိုင်ရန် သတိသမာဓိခြံရံသည့် ထက်မြက်သော ဉာဏ်ပညာကို မဖြစ်ဖြစ်အောင် ထူထောင်ရပါသည်၊ အထူးအားဖြင့် သဗ္ဗညုတ ဉာဏ်တော်နှင့် ကျေးဇူးတော်ရှင် ဘာသာဋီကာဆရာတော်ဘုရားကြီး၏ ဉာဏ် တော်ကို အာရုံပြုကြည်ညိုကာ ရေးသားရပါသည်။
ဘာသာဋီကာနာမည်။ ။ စာအုပ်နာမည်ကို အမျိုးမျိုး စဉ်းစားခဲ့၏၊ ဓမ္မအဋ္ဌကထာနိဿယက နိဿယဟောင်း, နိဿယသစ်ဟု အမျိုးမျိုးရှိနေ သဖြင့် “နိဿယ”ဟူသော နာမည်တတ်လျှင် ရောထွေးမှုရှိရကား ဆရာတော် ကို ပူဇော်ရာရောက်အောင် “ဓမ္မပဒဘာသာဋီကာ”ဟု နာမည်တတ်လိုက် ပါသည်၊ မိမိသည် ကျေးဇူးတော်ရှင် ဘာသာဋီကာဆရာတော်လို ထူးချွန် ထက်မြက်သူ မဟုတ်သဖြင့် ဆရာတော်လိုကား အရေးအသားပြောင်မြောက် မည်မဟုတ်ပါ၊ သို့သော် ကျေးဇူးတော်ရှင် ဘာသာဋီကာဆရာတော်၏ ကျမ်းစာ များကို အထူးမှီငြမ်းကိုးကားအားထားကာ ဆရာတော်၏ နိဿယရေးဟန်ကို မူထား၍ အတတ်နိုင်ဆုံး တိကျခိုင်မာမှုရှိစေရန် အဋ္ဌကထာ, ဋီကာများ, သဒ္ဒါ, အဘိဓာန်စသော ဂန္ထန္တရကျမ်းများနှင့် အချိန်ယူ တိုက်ဆိုင်ရေးသားသည် ဖြစ်ရကား နောင်လာနောက်သား စာသင်သားများအတွက် အထောက်အထား တိကျခိုင်မာသော အားထားစရာကျမ်းတစ်စောင်တော့ ဖြစ်မည်ဟု ယုံကြည် ပါသည်၊ ဂါထာဖွင့်မှတ်ဖွယ်များကား ကျေးဇူးတော်ရှင် ဆရာတော်ဘုရား၏ အဋ္ဌကထာအခြေပြုကျမ်းစာ၌ စုံလင်စွာ ပါပြီးဖြစ်၍ အကျယ်မရေးပါ၊ အမှား တွေ့လျှင် ဖေးမပြင်ဆင်ကြည့်ရှုနိုင်ကြပါစေသတည်း။
အရှင်သုဇနာဘိဝံသ ၁၃၇၄- ခုနှစ်၊ ထမဝါဆိုလဆန်း (၇) ရက်
ဂန္ထာရမ္ဘကထာဂါထာ
၁။ မဟာမောဟတမောနဒ္ဓေ, လောကေ လောကန္တဒဿိနာ၊
ယေန သဒ္ဓမ္မပဇ္ဇောတော, ဇာလိတော ဇလိတိဒ္ဓိနာ
(အဟံ– ငါသည်၊) မဟာမောဟတမောနဒ္ဓေ– ကြီးစွာသော မောဟ တည်းဟူသော အမိုက်မှောင်သည် မြှေးယှက်ပိတ်ဖုံးအပ်သော။ လောကေ– လောက၌။ လောကန္တဒဿိနာ– လောကအဆုံးမှန်, မြတ်နိဗ္ဗာန်ကို, ဧကန်ပိုင်ပိုင်, သိမြင်တော်မူထသော။ ဇလိတိဒ္ဓိနာ– ထွန်းလင်းတောက်ပသော တန်းခိုရှိတော် မူထသော။ ယေန– အကြင်မြတ်စွာဘုရားသည်။ သဒ္ဓမ္မပဇ္ဇောတော– သူတော် ကောင်းတရားတည်းဟူသော ဆီမီးတန်ဆောင်ကို။ ဇာလိတော– ထွန်းလင်း တောက်ပစေတော်မူအပ်ပြီ။
၂။ တဿ ပါဒေ နမဿိတွာ, သမ္ဗုဒ္ဓဿ သိရီမတော၊
သဒ္ဓမ္မဉ္စဿ ပူဇေတွာ, ကတွာ သံဃဿ စဉ္ဇလိံ
သိရီမတော– ရှေးဘုန်းရှေးကံ, ပညာဉာဏ်တို့, ပိုလျှံယှက်ဝေ, ကျက် သရေရှိတော်မူသော။ ဝါ– ကိုယ်တော်မြတ်၏, လျောက်ပတ်သပ္ပာယ်, လွန်တင့် တယ်၍, များကြွယ်သတ္တဝါ, အုပ်စိုးကာဖြင့်, သံသာငြိမ့်ညောင်း, ခြွေရံကောင်း ဟု, စုပေါင်းယှက်ဝေ, ကျက်သရေရှိတော်မူသော။ တဿ သမ္ဗုဒ္ဓဿ– ထိုမြတ် စွာဘုရား၏။ ပါဒေ– ခြေတော်တို့ကို။ (နမဿာမိ– ရှိခိုးပါ၏၊) နမဿိတွာ– ရှိခိုးပြီး ၍လည်းကောင်း။ အဿ– ထိုမြတ်စွာဘုရား၏။ သဒ္ဓမ္မံ– မဂ်ဖိုလ် နိဗ္ဗာန်, ဓမ္မက္ခန် ဟု, ဆယ်တန်သော တရားတော်မြတ်ကို။ (ပူဇေမိ– ပူဇော်ပါ၏၊) ပူဇေတွာ စ– ပူဇော်ပြီး၍လည်းကောင်း။ သံဃဿ– အရိယာသံဃာတော်အား။ အဉ္စလိံ– လက် အုပ်ချီမိုး ရှိခိုးခြင်းကို။ (ကရောမိ– ပြုပါ၏၊) ကတွာ စ– ပြုပြီး၍လည်းကောင်း
၃။ တံတံ ကာရဏမာဂမ္မ, ဓမ္မာဓမ္မေသု ကောဝိဒေါ၊
သမ္ပတ္တသဒ္ဓမ္မပဒေါ, သတ္ထာ ဓမ္မပဒံ သုဘံ
၄။ ဒေသေသိ ကရုဏာဝေဂ- သမုဿာဟိတမာနသော၊
ယံ ဝေ ဒေဝမနုဿာနံ, ပီတိပါမောဇ္ဇဝဍ္ဎနံ
တံတံ ကာရဏံ– ထိုထိုအကြောင်းကို။ အာဂမ္မ– စွဲ၍။ ဓမ္မာဓမ္မေသု– အကြောင်းဟုတ်သည် အကြောင်းမဟုတ်သည်တို့၌။ ဝါ– ကုသိုလ်တရား အကု သိုလ်တရားတို့၌။ ကောဝိဒေါ– ကျွမ်းကျင်တော်မူသော။ သမ္ပတ္တသဒ္ဓမ္မပဒေါ– ကောင်းစွာ ရောက်အပ်ပြီးသော သူတော်ကောင်းတရားတည်းဟူသော အဖို့ အစုရှိတော်မူသော။ ကရုဏာဝေဂသမုဿာဟိတမာနသော– မဟာကရုဏာ တော်အဟုန်သည် ကောင်းစွာ အားတက်စေအပ်သော စိတ်ရှိတော်မူသော။ သတ္ထာ– မြတ်စွာဘုရားသည်။ ဝေ– စင်စစ်။ ဒေဝမနုဿာနံ– နတ်လူတို့၏။ ပီတိပါမောဇ္ဇဝဍ္ဎနံ– နှစ်သက်ဝမ်းမြောက်ခြင်းကို တိုးပွားစေတတ်သော။ သုဘံ– အနက် သဒ္ဒါ, နှစ်ဖြာပြည့်လျှံ, ကောင်းမွန်တင့်တယ်သော။ ယံ ဓမ္မပဒံ– ဉေယျဓမ်ငါး, မြတ်တရားကို, ပိုင်းခြားသိရာ, အကြင်ဒေသနာပါဠိကို။ ဒေသေသိ– ဟောကြား တော်မူခဲ့လေပြီ။
၅။ ပရမ္ပရာဘတာ တဿ, နိပုဏာ အတ္ထဝဏ္ဏနာ၊
...[စာမျက်နှာ- ၂]...
ယာ တမ္ဗပဏ္ဏိဒီပမှိ, ဒီပဘာသာယ သဏ္ဌိတာပရမ္ပရာဘတာ– ဆရာအဆက်ဆက် ဆောင်ရွက်အပ်သော။ နိပုဏာ– သိမ်မွေ့နက်နဲသော။ တဿ– ထိုဓမ္မပဒပါဠိ၏။ ယာ အတ္ထဝဏ္ဏနာ– အနက် အဓိပ္ပာယ်, အသွယ်သွယ်ကို, ခြယ်လှယ်ဖွင့်ပြ, အဋ္ဌကထာ, အကြင်ကျမ်းစာ သည်။ တမ္ဗပဏ္ဏိဒီပမှိ– သီဟိုဠ်ကျွန်း၌။ ဒီပဘာသာယ– သီဟိုဠ်တိုင်းသားတို့၏ ဘာသာဖြင့်။ သဏ္ဌိတာ– ကောင်းစွာတည်နေပြီ။
၆။ န သာဓယတိ သေသာနံ, သတ္တာနံ ဟိတသမ္ပဒံ၊
အပ္ပေဝ နာမ သာဓေယျ, သဗ္ဗလောကဿ သာ ဟိတံ
သာ (အတ္ထဝဏ္ဏနာ)– အနက်အဓိပ္ပာယ်, အသွယ်သွယ်ကို, ခြယ်လှယ် ဖွင့်ပြ, အဋ္ဌကထာ, ထိုကျမ်းစာသည်။ သေသာနံ– သီဟိုဠ်ကျွန်းသားတို့မှ ကြွင်း ကုန်သော။ သတ္တာနံ– ဇမ္ဗူဒိပ်ကျွန်းသား, အခြားသူများ၏။ ဟိတသမ္ပဒံ– စီးပွား၏ ပြည့်စုံခြင်းကို။ (စီးပွားနှင့်ပြည့်စုံခြင်းကို) န သာဓယတိ– မပြီးစေနိုင်။ သဗ္ဗလောကဿ– အလုံးစုံသော သတ္တလောက၏။ ဟိတံ– စီးပွားကို။ အပ္ပေဝ နာမ သာဓေယျ– အကယ်၍ ပြီးစေနိုင်မူကား ကောင်းလေစွ
၇။ ဣတိ အာသီသမာနေန, ဒန္တေန သမစာရိနာ၊
ကုမာရကဿပေနာဟံ, ထေရေန ထိရစေတသာ၊
သဒ္ဓမ္မဋ္ဌိတိကာမေန, သက္ကစ္စံ အဘိယာစိတော
ဣတိ– ဤသို့။ အာသီသမာနေန– တောင့်တသော။ ဒန္တေန– ဆုံးမအပ်သော။ ဝါ– ယဉ်ကျေးသော။ သမစာရိနာ– မျှတဖြောင်မှန်စွာ ကျင့်ကြံနေထိုင် လေ့ရှိသော။ [သမကာရီတိ သမစာရီ၊ ကာယေန ဝါစာယ မနသာ စ ကာယဝင်္ကာဒီနိ ပဟာယ သမံ စရတီတိ အတ္ထော (ဒီ၊ဋ္ဌ၊ ၃, ၇၆)။] သဒ္ဓမ္မဋ္ဌိတိကာမေန– သဒ္ဓမ္မသုံးဖြာ, သာသနာ၏, ရှည်ကြာတည်တံ့မှုကို လိုလားသော။ ကုမာရကဿပေန– ကုမာရ ကဿပမည်သော။ ထိရစေတသာ– မြဲမြံခိုင်ခံ့, တည်တံ့သောစိတ်ရှိသော။ ထေရေန– ထေရ်သည်။ အဟံ– ငါ့ကို။ သက္ကစ္စံ– ရိုသေစွာ။ အဘိယာစိတော– ရှေးရှုပျပ်ဝပ်, တောင်းပန်အပ်သည်။ (ဟုတွာ– ဖြစ်၍။) [ဘာသိဿံ- ၌ လှမ်းစပ်]
...[စာမျက်နှာ- ၃]...
၈။ တံ ဘာသံ အတိဝိတ္ထာရ- ဂတဉ္စ ဝစနက္ကမံ၊
ပဟာယာရောပယိတွာန, တန္တိဘာသံ မနောရမံ
၉။ ဂါထာနံ ဗျဉ္ဇနပဒံ, ယံ တတ္ထ န ဝိဘာဝိတံ၊
ကေဝလံ တံ ဝိဘာဝေတွာ, သေသံ တမေဝ အတ္ထတော
တံ ဘာသံ– ထိုသီဟိုဠ်ဘာသာကိုလည်းကောင်း။ အတိဝိတ္ထာရိတံ– အလွန်ကျယ်ဝန်းသည်၏ အဖြစ်သို့ရောက်သော။ ဝစနက္ကမံ စ– စကားအစဉ် ကိုလည်းကောင်း။ ပဟာယ– ပယ်၍လည်းကောင်း။ မနောရမံ– စိတ်ကို မွေ့လျော် စေတတ်သော။ တန္တိဘာသံ– ပါဠိဘာသာသို့။ အာရောပယိတွာန– တက်ရောက် စေ၍လည်းကောင်း။ (တစ်နည်း) တန္တိဘာသံ– ပါဠိဘာသာကို။ အာရောပရိတွာန– ပေထက်သို့ တင်၍လည်းကောင်း။ [တန္တိဘာသာနှင့် စပ်၍ သိမှတ်ဖွယ် များကို မောဂ်နိ-၁, နိဒါန်း, ပါမြန်ဓာန်-၁, နိဒါန်းတို့၌ရှုပါ။] ဂါထာနံ– ဂါထာတို့၏။ ယံ ဗျဉ္ဇနပဒံ– အကြင်အနက်ကို ထင်ရှားပြကြောင်းပုဒ်ကို။ တတ္ထ– ထိုသီဟိုဠ်အဋ္ဌ ကထာ၌။ န ဝိဘာဝိတံ– ထင်စွာမဖြစ်စေအပ်။ ဝါ– မဖွင့်ပြအပ်။ ကေဝလံ– သက် သက်။ တံ– ထိုမဖွင့်အပ်သေးသောပုဒ်ကို။ ဝိဘာဝေတွာ– ထင်စွာဖြစ်စေ၍လည်းကောင်း။ ဝါ– ဖွင့်ပြ၍လည်းကောင်း။ အတ္ထတော– အနက်အားဖြင့်။ သေသံ– ကြွင်း ကျန်နေသေးသော။ တမေဝ– ထိုပုဒ်ကိုပင်။ (ဝိဘာဝေတွာ– လည်းကောင်း။ ဝါ– လည်းကောင်း။) ၁၀။ ဘာသန္တရေန ဘာသိဿံ, အာဝဟန္တော ဝိဘာဝိနံ၊
မနသော ပီတိပါမောဇ္ဇံ, အတ္ထဓမ္မူပနိဿိတံ
ဝိဘာဝိနံ– ပညာရှိတို့၏။ အတ္ထဓမ္မူပနိဿိတံ– အဋ္ဌကထာပါဠိတော်ကို မှီသော။ မနသော– စိတ်၏။ ပီတိပါမောဇ္ဇံ– နှစ်သက်ဝမ်မြောက်ခြင်းကို။ အာဝဟန္တော– ရွက်ဆောင်လျက်။ ဘာသန္တရေန– ပါဠိဘာသာဖြင့်။ ဘာသိဿံ– ဆို ပေအံ့။
ဂန္ထာရမ္ဘကထာ ဂါထာနိဿယ ပြီး၏။
...[စာမျက်နှာ- ၄]...
နမော တဿ ဘဂဝတော အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ
ယမကဝဂ်
စက္ခုပါလတ္ထေရဝတ္ထု
မနောပုဗ္ဗင်္ဂမာ ဓမ္မာ, မနောသေဋ္ဌာ မနောမယာ၊
မနသာ စေ ပဒုဋ္ဌေန, ဘာသတိ ဝါ ကရောတိ ဝါ၊
တတော နံ ဒုက္ခမနွေတိ, စက္ကံဝ ဝဟတော ပဒန္တိ–
“မနောပုဗ္ဗင်္ဂမာ ဓမ္မာ, မနောသေဋ္ဌာ မနောမယာ၊ မနသာ စေ ပဒုဋ္ဌေန, ဘာသတိ ဝါ ကရောတိ ဝါ၊ တတော နံ ဒုက္ခမနွေတိ, စက္ကံဝ ဝဟတော ပဒံ” ဟူသော။ အယံ ဓမ္မဒေသနာ– ဤတရားဒေသနာတော်ကို။ ကတ္ထ– အဘယ် အရပ်၌။ ဘာသိတာ– ဟောတော်မူအပ်ခဲ့သနည်း? ဣတိ– ဤကား အမေး တည်း။ သာဝတ္ထိယံ– သာဝတ္ထိမြို့၌။ (ဘာသိတာ– ဟောတော်မူအပ်ခဲ့ပြီ။ ဣတိ– ဤကားအဖြေတည်း၊) ကံ– အဘယ်ပုဂ္ဂိုလ်ကို။ အာရဗ္ဘ– အကြောင်းပြု၍။ (ဘာသိတာ– နည်း?) ဣတိ– ဤကား အမေးတည်း။ စက္ခုပါလတ္ထေရံ– စက္ခုပါလ ထေရ်ကို။ (အာရဗ္ဘ– ၍။ ဘာသိတာ– ပြီ။ ဣတိ– ဤကား အဖြေတည်း။)
သာဝတ္ထိယံ။ ။ ဤပုဒ်ကို သမာသ်ပုဒ်, တဒ္ဓိတ်ပုဒ်ဟု ၂မျိုးယူကြ၏၊ သမာသ် ပုဒ်ယူရာ၌ “(၁) သဗ္ဗ+အတ္ထိ၊ (၂) သာဝ+အတ္ထိ၊ (၃) သာ+အဋ္ဌိ၊ (၄) သဗ္ဗ+အတ္ထ၊ (၅) သု+အတ္ထ”ဟု ပုဒ်ခွဲနိုင်၏။
သဗ္ဗ+အတ္ထိ။ ။ သဗ္ဗံ+ဧတ္ထ အတ္ထီတိ သာဝတ္ထိ(အစုံရှိမြို့တော်)၊ သဗ္ဗကို သာဝပြု၊ ဤကား ရှေးအဋ္ဌကထာဆရာတို့၏ အဆိုတည်း(မ၊ဋ္ဌ၊၁၊၆၂)၊ ဆက်ဥုး အံ့- အတ္ထိသည် ပင်ကိုယ်က အာချာတ်ပုဒ်ဖြစ်သော်လည်း မြို့နာမည်ကို ဆိုလိုသော အခါ နာမ်ပုဒ်ဖြစ်ရသည်၊ ထိုကြောင့် သမာသ်စပ်နိုင်သည်။(နီတိသုတ္တ- ၉၉၀၊ ဘေဒ စိန္တာ- ၃၂၅)
သာဝ+အတ္ထိ။ ။ သဟ+အဝေန သာပတေယျေန ပဝတ္တတီတိ သာဝံ၊ သာဝ- မေတ္ထ အတ္ထီတိ သာဝတ္ထိ- ဥစ္စာရှိရာ(ဥစ္စာပေါများရာ)မြို့။ (ဂဠုန်ပျံ- ၃၅- ၆)
သာ+အဋ္ဌိ။ ။ “ပရိဂ္ဂဟိတဋ္ဌာနမလောဟိတဿ အဋ္ဌိနော သုနခေန ဟနိတတ္တာ သာဝတ္ထိ(ဇာဋီ)”ကို ကြည့်၍ “သာနာ သုနခေန+ဟနိတံ ဟရိတံ+အဋ္ဌိ ဧတ္ထာတိ။
...[စာမျက်နှာ- ၆]...
သာဝတ္ထိ– မြို့တည်စဉ် ခွေးကိုက်ချီဆောင်ယူအပ်သော အရိုးရှိရာမြို့”ဟုပြု။ ဝ- လာ, ဋ္ဌကို တ္ထပြု။ ဤအဖွင့်ကို ကြည့်၍ “သာဝတ္ထိယံ– ရွှေဘုံနန်းခင်း, မြို့ရွာနှင်းစဉ်, မရှိ အသွေး, အရိုးဖွေးဖွေးကို, ခွေးငယ်တစ်ကောင်, ဆောင်ယူခဲ့သည် ဖြစ်သောကြောင့်, သာဝတ္ထိမည်သော မဟာရာဇဌာနီ, နေပြည်တော်ကြီး, တောင်လက်ယာအနီး, ကုပ် လုပ်လေးတာ, ပြန်ငါးရာဖြင့်, သင်္ချာမှန်လှ, တစ်ကောသလောက်ဖြစ်သော ဌာန၌”ဟု ပေးကြသည်။
သဗ္ဗ+အတ္ထ။ ။ ဓာန်ဋီ- ၂၀၀၌ “သဗ္ဗံ ဓနမေတ္ထ အတ္ထီတိ သာဝတ္ထိ၊ သဗ္ဗဿ သာဝေါ၊ ဓနဝါစကော အတ္ထသဒ္ဒေါ၊ ဣ”ဟု ဆို၏၊ ဓာန်ဋီဝိဂြိုဟ်သည် လဟုက ဝိဂြိုဟ်တည်း၊ “သဗ္ဗော+အတ္ထော ဧတ္ထ အတ္ထီတိ သာဝတ္ထိ- အလုံးစုံသော ဥစ္စာရှိရာ မြို့”ဟု ဂရုကဝိဂြိုဟ်ပြု၊ သုဂန္ဓိစသည်ကဲ့သို့ သမာသ်အဆုံးကို ဣပြု၊ (တစ်နည်း) သမာသ်အဆုံး၌ ဣပစ္စည်း။(ရူ- ၁၉၂၊ နိဒီ- ၂၆၆- ၇) [ဤဋီကာအဆိုကို အဿတ္ထိ တဒ္ဓိတ်ဝိဂြိုဟ်ပြဟု ယူ၍ “သဗ္ဗော+အတ္ထော သာဝတ္ထော၊ သာဝတ္ထော+ဧတ္ထ အတ္ထီတိ သာဝတ္ထိ”ဟုလည်း ပြုကြသေး၏၊ သို့သော် အဿတ္ထိ၌ ဤပစ္စည်းသာ ရှိ၍ ဣပစ္စည်း မရှိသောကြောင့် မကောင်းပါ။]
သု+အတ္ထ။ ။ သမ္ပန္နော+အတ္ထော ဧတ္ထာတိ သာဝတ္ထိ- ပြည့်စုံသော ဥစ္စာရှိ ရာမြို့၊ ဝမောဒုဒန္တာနံသုတ်၌ “ဝံ”ဟူသော ယောဂဝိဘာဂဖြင့် ဥကို အာဝပြု, သမာသ်အဆုံးကို ဣပြု။ (ဝိဗော- ၁၆)
တဒ္ဓိတ် သာဝတ္ထီ။ ။ သံဝရန္တိ ဧတေနာတိ ဝတ္ထံ၊ [ဝု+ထ၊] ဝတ္ထေန+သဟ ပဝတ္တတီတိ သဝတ္ထော၊ သဝတ္ထဿ ဣသိနော+နိဝါသော သာဝတ္ထီ(သဝတ္ထရသေ့ ၏ နေရာဟောင်းမြို့)၊ (တစ်နည်း) သဝတ္ထေန+နိဗ္ဗတ္တာ သာဝတ္ထီ(သဝတ္ထရသေ့ ဖြစ် စေအပ်သောမြို့)၊ [သဝတ္ထ+ဏ+ဤ၊] ဤကား အက္ခရစိန္တက(သဒ္ဒါကျမ်းဆရာ)တို့၏ အဆိုတည်း။ (မ၊ဋ္ဌ၊၁၊၆၂၊ မဋီ၊၁၊၁၄၀၊ မောဂ်နိ- ၂, ၅၇၊ ဝိသုတ်ဋီ- ၄၀၇)
ကာရန်၂မျိုး။ ။ ဣကာရန္တ(သာဝတ္ထိ), ဤကာရန္တ(သာဝတ္ထီ)”ဟု ၂မျိုးရှိ ရာ သမာသ်ပုဒ်အလို ဣကာရန္တ, တဒ္ဓိတ်ပုဒ်အလို ဤကာရန္တဟု ခွဲမှတ်ရာ၏။
အပြည့်အစုံ လိုက်ပေးပံ။ ။ (မနောပုဗ္ဗင်္ဂမာ၊ ပေ၊ ပဒန္တိ- “မနောပုဗ္ဗင်္ဂမာ ၊ ပေ၊ ပဒံ”ဟူသော၊ အယံ ဓမ္မဒေသနာ- ကို၊) သာဝတ္ထိယံ- ၌၊ (ဘာသိတာ- ပြီ၊ ဣတိ- တည်း၊) (မနောပုဗ္ဗင်္ဂမာ ၊ပေ၊ ပဒန္တိ- “မနောပုဗ္ဗင်္ဂမာ ၊ပေ၊ ပဒံ”ဟူသော၊ အယံ ဓမ္မဒေသနာ- ကို၊) ကံ- ကို၊ အာရဗ္ဘ- ၍၊ (ဘာသိတာ- နည်း? ဣတိ- တည်း၊) (မနောပုဗ္ဗင်္ဂမာ ၊ပေ၊ ပဒန္တိ- “မနောပုဗ္ဗင်္ဂမာ ၊ပေ၊ ပဒံ”ဟူသော၊ အယံ ဓမ္မဒေသနာ- ကို၊)
...[စာမျက်နှာ- ၇]...
ကိရ– ချဲ့ဥုးအံ့။ သာဝတ္ထိယံ– သာဝတ္ထိမြို့၌။ အဍ္ဎော– သုံးဆောင်ခံစား အပ်သော ကာမဂုဏ်, ထိုကာမဂုဏ်၏ အဆောက်အအုံတို့ဖြင့် လောက်လုံ ကြွယ်ဝသော၊ [“အဍ္ဎော– ကြွယ်ဝသော”ဟု အလွယ်ပေးနိုင်သည်၊] မဟဒ္ဓနော– မြေဝယ်မြှုပ်ထား, များသောဥစ္စာရှိသော။ မဟာဘောဂေါ– နေ့စဉ်အမြဲ, သုံးစွဲအပ်သော များသော အသုံးအဆောင်ရှိသော။ အပုတ္တကော– သားသမီး မရှိသော။ မဟာသုဝဏ္ဏော နာမ– မဟာသုဝဏ္ဏမည်သော။ ကုဋုမ္ဗိကော– သူ ကြွယ်သည်။ အဟောသိ– ရှိခဲ့ပြီ။ သော– ထိုမဟာသုဝဏ္ဏသူကြွယ်သည်။ ဧကဒိဝသံ– တစ်ခုသောနေ့၌။ နှာနတိတ္ထံ– ရေချိုးဆိပ်သို့။ ဂန္တွာ– သွား၍။ နှတွာ– ရေ ချိုးပြီး၍။ အာဂစ္ဆန္တော– ပြန်လာလသော်။ အန္တရာမဂ္ဂေ– လမ်းခရီး၏ အကြား၌။ သမ္ပန္နပတ္တသာခံ– ပြည့်စုံသော အရွက်အခက်ရှိသော။ ဝါ– အရွက်အခက်နှင့် ပြည့်စုံသော။ ဧကံ– တစ်ပင်သော။ ဝနပ္ပတိံ– တောစိုးသစ်ပင်ကို။ (တော၏ အကြီး ဆုံးဖြစ်သောသစ်ပင်ကို)၊ ဒိသွာ– မြင်၍။ “အယံ– ဤတောစိုးသစ်ပင်သည်။ ဝါ–
စက္ခုပါလတ္ထေရံ– ကို။ အာရဗ္ဘ– ၍။ (ဘာသိတာ– ပြီ။ ဣတိ– တည်း၊)”ဟု အဓိကာရနည်း အရ အပြည့်အစုံ လိုက်ပေးနိုင်သည်။ အထက်၌ အလွယ်ပေးခဲ့သည်။
အဍ္ဎော။ ။ အာဘုသော အတိရေကံ ဗဟုလံ ဗဟုဝါရံ သုဝဏ္ဏရဇတာ- ဒိဓနံ ဈာယတီတိ အဍ္ဎော၊ [အာ+ဈေ (စိန္တာအနက်)+အ၊ ဈကို ဎပြု၊ ဍဒွေဘော်လာ၊ အာကို ရဿပြု၊- ဓမ္မဋီ။] ဓာန်ဋီ- ၇၂၅၌ “အဇ္ဈာယတိ ဓနန္တိ အဍ္ဎော”ဟုပြုကာ ဈကို ဍ္ဎပြု၏။ အဍ္ဎောစသော ၃ပုဒ်ကို ဝိကတိကတ္တားယူ၍ “မဟာသုဝဏ္ဏော နာမ- မဟာ သုဝဏ္ဏမည်သော၊ ကုဋုမ္ဗိကော- သူကြွယ်သည်၊ အဍ္ဎော- သည်၊ မဟဒ္ဓနော- သည်၊ မဟာဘောဂေါ- သည်၊ အဟောသိ- ပြီ”ဟုလည်း ပေးနိုင်သည်၊ ရှေ့နည်း၌ ၎င်းင်းတို့ကို ဝိသေသနယူ၍ ပေးသည်။ (ပါရာဘာ- ၂, ၂၀၇၊ ၆၅၄)
ကုဋုမ္ဗိကော။ ။ ဥပဘောဂပရိဘောဂတ္ထံ ဃရာဝါသကိစ္စသမ္ပာဒနတ္ထံ ဝါ ကောဋိယတိ ပဝတ္တိယတီတိ ကုဋုမ္ဗံ၊[ ကုဋ+ဥဗ၊] ဆင်မြင်းကျွဲနွား လယ်ယာ ချောင်း မြောင်း ဇနီးမယား ရွှေငွေစသော သက်ရှိသက်မဲ့ ဥစ္စာတို့ကိုယူ၊ ထိုနောင် “ကုဋုမ္ဗံ အဿ, အသ္မိံ ဝါ ဝိဇ္ဇတီတိ ကုဋုမ္ဗိကော- ပစ္စည်းဥစ္စာရှိသူ”ဟုဆက်။(ဓမ္မဋီ)
ဝနပ္ပတိ။ ။ ဝနဿ+ပတိ ဝနပ္ပတိ- တော၏အရှင်၊ တော၌ အကြီးဆုံး သစ်ပင်ကို ဆိုလိုသည်(ဝိဋ္ဌ- ၁, ၃၀၃)၊ ဓာန်၊ ဓာန်ဋီ- ၅၄၀၌ကား မပွင့်ဘဲသီးသော ညောင်ကြတ်ပင်, ရေသဖန်းပင်, ပိန္နဲပင်စသည်ကို ဝနပ္ပတိဟု ဆို၏။
...[စာမျက်နှာ- ၈]...
ကို။ မဟေသက္ခာယ– ကြီးသောအစိုးရသူဟု ဆိုအပ်သော။ ဝါ– တန်ခိုးကြီးသော။ ဒေဝတာယ– နတ်သည်။ ပရိဂ္ဂဟိတော– သိမ်းပိုက်အပ်သည်။ ဘဝိဿတိ– ဖြစ် လိမ့်မည်။” ဣတိ– ဤသို့တွေး၍။ တဿ– ထိုတောစိုးသစ်ပင်၏။ ဟေဋ္ဌာဘာဂံ– အောက်အဖို့ကို။ (အောက်ပိုင်းကို)၊ သောဓာပေတွာ– ရှင်းလင်းစေ၍။ ပါကာရပရိက္ခေပံ– တံတိုင်းအကာအရံကို။ ကာရာပေတွာ– ပြုစေ၍။ ဝါလုကံ– သဲကို။ ဩကိရာပေတွာ– ကျဲဖြန့်စေ၍။ ဝါ– ခင်းစေ၍။ ဓဇပဋာကံ– တံခွန်ကုက္ကားကို။ ဥဿာပေတွာ– စိုက်ထူစေ၍။ ဝနပ္ပတိံ– တောစိုးသစ်ပင်ကို။ အလင်္ကရိတွာ– တန်ဆာဆင်၍။ အဉ္ဇလိံ– လက်အုပ်ကို။ ကရိတွာ– ပြု၍။ ဝါ– ချီ၍။ “ပုတ္တံ ဝါ– သားကိုသော်လည်းကောင်း။ ဓီတရံ ဝါ– သမီးကိုသော်လည်းကောင်း။ သစေ လဘေယျံ– အကယ်၍ရအံ့။ (ဧဝံ သတိ– ဤသို့ရလသော်၊) တုမှာကံ– သင်တို့ အား။ ဝါ– တို့ကို။ မဟာသက္ကာရံ– ကြီးစွာသော ပူဇော် ပသခြင်းကို။ ကရိဿာမိ– ပြုပါမည်။ ဣတိ– ဤသို့။ ပတ္ထနံ– ဆုတောင်းမှုကို။ ကတွာ– ပြု၍။ ပက္ကာမိ– ဖဲသွားပြီ။
မဟေသက္ခာယ။ ။ ဤသတိ အဘိဘဝတီတိ ဤသော၊ [ဤသ (ဣဿရိယ အနက်)+အ၊] မဟန္တော+ဤသော မဟေသော၊ အက္ခာယတီတိ အက္ခာ၊ [အာ+ခါ+အ၊ ကဒွေဘော်လာ၊] မဟေသော ဣတိ+အက္ခာ မဟေသက္ခာ(သီဋီသစ်၊၁၊၄၂၇၊ သီဘာ- ၂, ၉၀)၊ မဟေသဘာဝေန ခါယတိ ဒိဿတိ ပညာယတီတိ မဟေသက္ခာ- ကြီးသော အစိုးရသူ၏အဖြစ်ဖြင့် ထင်ရှားသောနတ်(ဇာဋီသစ်- ၁, ၄၇၇)
မဟာသက္ကာရံ။ ။ သုဋ္ဌု+ကရဏံ သက္ကာရော(ကောင်းမွန် ရိုသေစွာ ပြုခြင်း- ပူဇော်ပသခြင်း)၊ မဟန္တော+သက္ကာရော မဟာသက္ကာရော၊ ဆရာတို့အလို ရှေ့ တုမှာကံသည် ဤပုဒ်၏ ဆဋ္ဌီကံတည်း၊ ရှေးနိဿယ၌ သမ္ပဒါန်အနက်ပေး၏၊ [သီဘာ- ၃, ၂၇၄၌ “တိဏ္ဏံ ရတနာနံ မဟာသက္ကာရံ အကာသိ”အနက်ပေးပုံ ရှုပါ၊] “သက္ကစ္စံ+ ကာတဗ္ဗော ဒါတဗ္ဗောတိ သက္ကာရော(ရိုသေစွာ ပြုအပ်, ပေးလှူအပ်သောပစ္စည်း)” ဟု ပြု၍ “တုမှာကံ- သင်တို့ဖို့၊ ဝါ- သင်တို့အတွက်၊ မဟာသက္ကာရံ- ကြီးစွာသော ရို သေစွာ (အထူးတလည်) ပြုအပ်သော ပစ္စည်းကို၊ ကရိဿာမိ”ဟု တစ်နည်းပေး။
ပက္ကာမိ။ ။ ပ+ကမု+ဤ၊ ကွစိ ဓာတုဖြင့် ဤဝိဘတ်ကြောင့် က၏ အ- ကို ဒီဃ ပြု၍ “ပက္ကာမိ”ဟုလည်းကောင်း ဒီဃမပြုဘဲ “ပက္ကမိ”ဟုလည်းကောင်း ပါဌ်၂မျိုးရှိ၏ (နိဒီ- ၄၁၃)၊ ဗာဂံ- ၂, ၂၄၄- ၂၄၅၌ ဒီဃဖြင့် “ပက္ကာမိ”ကို ပါဌ်မှန်ဟု ဆို၏၊ ဆရာတို့
...[စာမျက်နှာ- ၉]...
အထ– ဖဲသွားပြီးရာ, ထိုအခါမှ နောက်၌။ န စိရဿေဝ– မကြာမီပင်။ အဿ– ထိုသူကြွယ်၏။ ဘရိယာယ– မယား၏။ ကုစ္ဆိယံ– ဝမ်း၌။ ဂဗ္ဘော– ကိုယ်ဝန် သည်။ ပတိဋ္ဌာသိ– တည်ပြီ။ သာ– ထိုမယားသည်။ ဂဗ္ဘဿ– ကိုယ်ဝန်၏။ ပတိဋ္ဌိတဘာဝံ– တည်သည်၏အဖြစ်ကို။ ဉတွာ– သိ၍။ တဿ– ထိုသူကြွယ်အား။ အာရောစေသိ– ပြောပြီ။ သော– ထိုသူကြွယ်သည်။ တဿာ– ထိုမယားအား။ ဂဗ္ဘဿ– ၏။ ပရိဟာရံ– အစောင့်အရှောက်ကို။ အဒါသိ– ပေးပြီ။ သာ– ထိုမယား သည်။ ဒသမာသစ္စယေန– ဆယ်လလွန်ရာအခါ၌။ ပုတ္တံ– သားကို။ ဝိဇာယိ– ဖွား မြင်ပြီ။ တံ– ထိုသားကို။ နာမဂ္ဂဟဏဒိဝသေ– နာမည်ယူရာနေ့၌။ (နာမည်ပေး ကင်ပွန်းတပ်ရာနေ့၌)၊ သေဋ္ဌိ– သူဌေးသည်။ အတ္တနာ– မိမိသည်။ ပါလိတံ– စောင့် ရှောက်အပ်သော။ ဝနပ္ပတိံ– တောစိုးသစ်ပင်ကို။ နိဿာယ– မှီ၍။ လဒ္ဓတ္တာ– ရအပ်သည်၏အဖြစ်ကြောင့်။ တဿ– ထိုသား၏။ နာမံ– အမည်ကို။ ပါလောတိ– ပါလဟူ၍။ အကာသိ– ပြုပြီ။ (မှည့်ပြီ)၊ သာ– ထိုမယားသည်။ အပရဘာဂေ– နောက်အဖို့၌။ အညမ္ပိ– အခြားတစ်ယောက်လည်းဖြစ်သော။ ပုတ္တံ– သားကို။ လဘိ– ရပြီ။ တဿ– ထိုသားငယ်၏။ နာမံ– ကို။ စူဠပါလောတိ– စူဠပါလဟူ၍။ (ပါလငယ်ဟူ၍)၊ ကတွာ– ပြု၍။ ဣတရဿ– အခြားသော သားကြီး၏။ နာမံ– ကို။ မဟာပါလောတိ– မဟာပါလဟူ၍။ (ပါလကြီးဟူ၍)၊ အကာသိ– ပြီ။ (မာတာပိတရော– မိဘတို့သည်၊) ဝယပ္ပတ္တေ– အရွယ်သို့ ရောက်ကုန်သော။ တေ– ထိုသားတို့ကို။ ဃရဗန္ဓနေန– အိမ်ဟူသော အနှောင်အဖွဲ့ဖြင့်။ ဝါ– အိမ်ထောင်
ကား ဒီဃပြုရန် ခိုင်လုံသောအကြောင်းမမြင်သောကြောင့် ရဿဖြင့် “ပက္ကမိ”ကို နှစ်သက်တော်မူ၏။
အတ္တနာ ၊ပေ၊ အကာသိ။ ။ ဤစကားအရ နတ်ကပေး၍ သားရသလို ဖြစ် နေ၏၊ သို့သော် နတ်ကြောင့် သားရသည်မဟုတ်ပါ၊ သားရစေသော အတိတ်ကံ ကြောင့်သာ သားရခြင်းဖြစ်သည်၊ သူဌေး၏ အယူအဆမှားကို မှီသည်နှင့်စပ်၍သာ “အတ္တနာ၊ ပေ၊ အကာသိ”ဟု ဆိုသည်၊ နတ်က သားကိုပေး၍ ဆိုခြင်းမဟုတ်ပါ။
“တဿ– အား။ ပါလောတိ– ဟူသော။ နာမံ– ကို။ အကာသိ– ပြီ”ဟုလည်း ပေးကြ၏။ အကာသိသည် သမ္ပဒါန်ငဲ့သောပုဒ် မဟုတ်သဖြင့် သဒ္ဒါနည်း မကျပါ။
ဝယပ္ပတ္တေ။ ။ ဝယံ+ပတ္တာ ဝယပ္ပတ္တာ၊ “တံ ဝယပ္ပတ္တံ မာတာပိတရော
...[စာမျက်နှာ- ၁၀]...
ချပေးခြင်းဖြင့်။ ဗန္ဓိံသု– နှောင်ဖွဲ့ကုန်ပြီ။ အပရဘာဂေ– နောက်အဖို့၌။ (နောက် ပိုင်း၌)၊ မာတာပိတရော– မိဘတို့သည်။ ကာလံ– သေခြင်းကို။ ဝါ– သေချိန်ကို။ အကံသု– ပြုကုန်ပြီ။ သဗ္ဗမ္ပိ– အလုံးစုံလည်းဖြစ်သော။ ဝိဘဝံ– စည်းစိမ်ဥစ္စာကို။ ဣတရေယေဝ– မိဘမှတစ်ပါး အခြားသော သားတို့သည်သာ။ ဝိစာရိံသု– လည်ပတ်စေကုန်ပြီ။ ဝါ– စီမံခံ့ခွဲကုန်ပြီ။
တသ္မိံ သမယေ– ထိုအခါ၌။ သတ္ထာ– မြတ်စွာဘုရားသည်။ ပဝတ္တိတဝရဓမ္မစက္ကော– ဖြစ်စေတော်မူအပ်ပြီးသော မြတ်သော ဓမ္မစကြာရှိသည်။ ဝါ– မြတ်သော ဓမ္မစကြာကို ဖြစ်စေတော်မူပြီး (ဟောတော်မူပြီး) သည်။ (ဟုတွာ–
ဃရဗန္ဓနေန ဗန္ဓိတုကာမာ ဇာတာ (ထေရ၊ဋ္ဌ၊၁၊ ၁၃၆၊အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊ ၃၄၁)”တို့၌ “တံ ဝယပ္ပတ္တံ”ဟု ရှိပုံကို ထောက်လျှင် ဤ၌လည်း “တေ”သည် ဗန္ဓိံသု၏ ကံပုဒ်, “ဝယပ္ပတ္တေ”ကား တေ၏ ဝိသေသနတည်း။ ကတ္တားမှာ “မာတာပိတရော”တည်း။ ထိုကြောင့် “တေ– တို့သည်။ ဝယပ္ပတ္တေ– အရွယ်ရောက်လသော်။ ဝါ– အရွယ်ရောက်ရာ အခါ၌”ဟု ပေးခြင်းမှာ လုံးဝမသင့်ပါ။
ပဝတ္တိတဝရဓမ္မစက္ကော။ ။ သဒ္ဓိန္ဒြေစသော ဗိုလ်တရားဟူသော ဓမ္မစက်ကို ဝေနေယျတို့သန္တာန်၌ ဖြစ်စေခြင်း (ဖြစ်အောင်ဟောခြင်း)ကို “ပဝတ္တိတဝရဓမ္မ- စက္ကော”ဟု ဆိုလိုသည်၊ “ပဝတ္တီယိတ္ထာတိ ပဝတ္တိတံ၊ စရတိ ပဝတ္တတီတိ စက္ကံ၊ [စရ+က၊] ဓမ္မော စ+သော+စက္ကဉ္စာတိ ဓမ္မစက္ကံ (အဆက်ဆက်ဖြစ်တတ်သော သဒ္ဓိန္ဒြေစသား ဗိုလ်တရား)၊ ဝရံ+ဓမ္မစက္ကံ ဝရဓမ္မစက္ကံ၊ ပဝတ္တိတံ+ဝရဓမ္မစက္ကံ ယေနာတိ ပဝတ္တိတဝရဓမ္မစက္ကော- ဝေနေယျတို့သန္တာန်၌ ဖြစ်စေတော်မူအပ်သော မြတ်သော အဆက် ဆက်ဖြစ်တတ်သော သဒ္ဓိန္ဒြေစသား ဗိုလ်တရားရှိသည်၊ ဝါ- မြတ်သော အဆက်ဆက် ဖြစ်တတ်သော သဒ္ဓိန္ဒြေစသား ဗိုလ်တရားကို ဖြစ်စေတော်မူပြီးသည်”ဟုပြု၊ အထက်၌ အလွယ်ပေးထားသည်။
တစ်နည်း။ ။ ဓမ္မော+ယဿ အတ္ထီတိ ဓမ္မံ၊ စရတိ အပ္ပဋိဟတံ ပဝတ္တတီတိ စက္ကံ(မပိတ်ပင်အပ်ဘဲ သတ္တဝါတို့သန္တာန်၌ ဖြစ်တတ်သော အာဏာစက်)၊ ဓမ္မဉ္စ+ တံ+စက္ကဉ္စာတိ ဓမ္မစက္ကံ(တရားရှိသော အာဏာစက်)”ဟုပြု၍ ရှေ့နည်းအတိုင်း ဆက် ကာ “ပဝတ္တိတဝရဓမ္မစက္ကော- ဝေနေယျတို့အပေါ်၌ ဖြစ်စေတော်မူအပ်သော မြတ် သော တရားရှိသောအာဏာစက်ရှိသည်”ဟုပေး၊ ထိုတရားအာဏာစက်ကို “ဒွေမေ ဘိက္ခေဝ အန္တာ ပဗ္ဗဇိတေန န သေဝိတဗ္ဗာ”စသည်ဖြင့် ဝေနေယျတို့အပေါ်၌ ဖြစ်စေ
...[စာမျက်နှာ- ၁၁]...
ဖြစ်၍၊) အနုပုဗ္ဗေန– အစဉ်အားဖြင့်။ အာဂန္တွာ– ကြွလာတော်မူ၍။ အနာထပိဏ္ဍိကေန– အနာထပိဏ်မည်သော။ မဟာသေဋ္ဌိနာ– သူဌေးကြီးသည်။ စတုပဏ္ဏာသကောဋိဓနံ– ၅၄ကုဋေသော ဥစ္စာကို။ ဝိဿဇ္ဇေတွာ– စွန့်လှူ၍။ ကာရိတေ– ဆောက်လုပ်စေအပ်သော။ ဇေတဝနမဟာဝိဟာရေ– ဇေတဝန် ကျောင်းတိုက်ကြီး၌။ မဟာဇနံ– များစွာသော လူအပေါင်းကို။ သဂ္ဂမဂ္ဂေ စ– နတ်ပြည်ရောက်ကြောင်းလမ်း၌လည်းကောင်း။ မောက္ခမဂ္ဂေ စ– နိဗ္ဗာန်ရောက် ကြောင်းလမ်း၌လည်းကောင်း။ ပတိဋ္ဌာပယမာနော– တည်စေတော်မူလျက်။ ဝိဟရတိ– နေတော်မူ၏။ ဟိ– ချဲ့ဥုးအံ့။ တထာဂတော– မြတ်စွာဘုရားသည်၊
ခြင်း, အမိန့်ပေးခြင်းကို ဆိုလိုသည်။
တစ်နည်း။ ။ ဓမ္မေန+စက္ကံ ဓမ္မစက္ကံ(အသင့်အားဖြင့်ဖြစ်သော အာဏာ စက်)”ဟု ပြု၍ ရှေ့နည်းအတိုင်းဆက်ကာ “ပဝတ္တိတဝရဓမ္မစက္ကော- ဝေနေယျတို့ အပေါ်၌ ဖြစ်စေတော်မူအပ်သော မြတ်သော အသင့်အားဖြင့်ဖြစ်သော အာဏာ စက်ရှိသည်”ဟုပေး။
အနာထပိဏ္ဍိကေန။ ။ နီတိသုတ္တ- ၂၃၇၌ “အနာထာနံ ပိဏ္ဍမဒါသိ(မ၊ဋ္ဌ၊၁၊၆၁)”အဖွင့်ကို ဝိဂြိုဟ်ပြဟု ယူ၍ “အနာထာနံ ပိဏ္ဍံ ဒဒါတီတိ အနာထပိဏ္ဍိကော (အားကိုးရာမဲ့သူတို့အား အစာအာဟာရကို ပေးတတ်သောသူဌေး)”ဟု ဆို၏၊ သုတ္တ နိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၅၊ မဋီ၊၁၊၁၄၁စသည်တို့ကား ပြခဲ့သော မ၊ဋ္ဌ၊၁၊၆၁အဖွင့်ကို အဓိပ္ပာယ် ဖွင့်ဟု ယူ၍ “အနာထာနံ+ပိဏ္ဍော အနာထပိဏ္ဍော၊ အနာထပိဏ္ဍော+ဧတဿ ဧတသ္မိံ ဝါ အတ္ထီတိ အနာထပိဏ္ဍိကော(အားကိုးရာမဲ့သူတို့အတွက် အမြဲတည်ထား အပ်သော အစာအာဟာရရှိသောသူဌေး)”ဟု ဝိဂြိုဟ်စစ် ပြု၏၊ ပဋိဂံ- ၂၂၈၇၌ “အနာထာနံ+ပိဏ္ဍမဿာတိ ဝါ, တေသံ ပိဏ္ဍဒါနေ ဝါ နိယုတ္တောတိ အနာထပိဏ္ဍိကော”ဟု ဆို၏၊ ရှေ့နည်း သမာသ် တဒ္ဓိတ် ၂မျိုးရနိုင်၏၊ နောက်နည်းအလို “အနာထပိဏ္ဍဿ+ဒါနံ အနာထပိဏ္ဍော၊ ဒါနပုဒ်ချေ၊ အနာထပိဏ္ဍေ+နိယုတ္တော အနာထပိဏ္ဍိကော- အားကိုးရာမဲ့သူတို့ဖို့ အစာရေစာပေးခြင်း၌ ယှဉ်သော သူဌေး”ဟုပြု၊ ဤအမည်သည် အများကောင်းကျိုးဆောင်မှုကြောင့် အများက ဂုဏ်တင်ခေါ်ဆိုအပ် သော (ကမ္ဘာကြေသော်လည်း ဥဒါန်းမကျေသော) အမည်ဖြစ်သည်၊ သူဌေးကြီး၏ နာမည်ရင်းမှာ သုဒတ္တ ဖြစ်သည်။
မောက္ခမဂ္ဂေ။ ။ “သန္တိမဂ္ဂံ(ဓမ္မ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၆၈)”ကို မှီး၍ “မောက္ခံ ဂစ္ဆန္တိ ဧတေနာတိ မောက္ခဂါမီ၊ မောက္ခဂါမီ စ+သော+မဂ္ဂေါ စာတိ မောက္ခဂါမိမဂ္ဂေါ” ဟုပြု၊ ဂါမိကိုချေ
...[စာမျက်နှာ- ၁၂]...
မာတိပက္ခတော– မယ်တော်ဘက်မှ။ အသီတိယာ– ရှစ်သောင်းလည်းကောင်း။ ပိတိပက္ခတော– ခမည်းတော်ဘက်မှ။ အသီတိယာ– ရှစ်သောင်းလည်းကောင်း။ ဣတိ– ဤသို့။ ဒွေအသီတိဉာတိကုလသဟဿေဟိ– တစ်သိန်းခြောက်သောင်း သော ဆွေတော်မျိုးတော်တို့သည်။ ကာရိတေ– ဆောက်လုပ်စေအပ်သော၊
အသီတိယာ။ ။ “အသီတိယာ သဟဿေဟိ”ဟု ဆိုလိုလျက် သဟဿေဟိ ပုဒ်ကျေသည်၊ (တစ်နည်း) နောက်၌ “ဒွေအသီတိဉာတိကုလသဟဿေဟိ”မှ “ဉာတိကုလသဟဿေဟိ”ကို ယူ၍ “အသီတိယာ- ရှစ်ဆယ်သော၊ (ဉာတိကုလသဟ- ဿေဟိ- ဆွေတော်မျိုးတော်အထောင်တို့လည်းကောင်း၊) ဝါ- အသီတိယာ ဉာတိကုလ သဟဿေဟိ- ဆွေတော်မျိုးတော်ရှစ်သောင်းတို့လည်းကောင်း”ဟုပေး။(ဓမ္မဋီ- ၁၃)
ဒွေအသီတိဉာတိကုလသဟဿာနိ။ ။ ဉာတီ ဧဝ+ကုလာနိ ဉာတိကုလာနိ၊ ဉာတိကုလာနံ+သဟဿာနိ ဉာတိကုလသဟဿာနိ- ဆွေမျိုးတော်တို့၏ အထောင်တို့၊ (တစ်နည်း) သဟဿံ+ဉာတိကုလာနိ ဉာတိကုလသဟဿာနိ- အထောင်သော ဆွေ မျိုးတော်တို့၊ နောက်နည်း၌ သဟဿနှင့် ဉာတိကုလကို ရှေ့နောက်ပြန်၊ အသီတိ+ ဉာတိကုလသဟဿာနိ, အသီတိယာ ဝါ+ဂုဏိတာနိ+ဉာတိကုလသဟဿာနိ အသီတိဉာတိကုလသဟဿာနိ- ရှစ်ဆယ်သော (ရှစ်ဆယ်ဖြင့် မြှောက်အပ်သော) ဆွေမျိုး တော်အထောင်တို့၊ ဝါ- ရှစ်သောင်းသော ဆွေမျိုးတော်တို့၊ ဒွေ+အသီတိဉာတိကုလသဟဿာနိ, ဒွီဟိ ဝါ ဂုဏိတာနိ+ဉာတိကုလသဟဿာနိ ဒွေအသီတိဉာတိကုလသဟဿာနိ- နှစ်ခု (နှစ်လီ)သော (နှစ်ခုဖြင့် မြှောက်အပ်သော) ဆွေမျိုးတော်ရှစ် သောင်းတို့၊ ဝါ- တစ်သိန်းခြောက်သောင်းသော ဆွေမျိုးတော်တို့။(ဓမ္မဋီ)
တစ်နည်း။ ။ “ဒွီဟိ ဂုဏိတေဟိ အသီတိသဟဿပ္ပမာဏဝန္တေဟိ ဉာတိဘူတကုလေဟိ(ဓမ္မဋီ)” အဖွင့်အလို “အသီတိ+သဟဿံ, အသီတိယာ ဝါ ဂုဏိတံ +သဟဿံ အသီတိသဟဿံ- ရှစ်ဆယ်သော (ရှစ်ဆယ်ဖြင့် မြှောက်အပ်သော) အထောင်၊ (ရှစ်သောင်း)၊ ဒွီဟိ+ဂုဏိတံ+အသီတိသဟဿံ ဒွေအသီတိသဟဿံ-နှစ်ခုတို့ဖြင့် မြှောက်အပ်သော ရှစ်သောင်း၊ (တစ်သိန်းခြောက်သောင်း)၊ ဒွေအသီတိသဟဿံ+ပရိမာဏံ ယေသန္တိ ဒွေအသီတိသဟဿာနိ၊ [ဒွေအသီတိသဟဿ+ဏ၊- နိဒီ- ၃၁၉၊ ၃၂၀။] ဒွေအသီတိသဟဿာနိ စ+တာနိ+ဉာတိကုလာနိ စာတိ ဒွေအသီတိဉာတိကုလသဟဿာနိ- တစ်သိန်းခြောက်သောင်း အတိုင်းအရှည်ရှိသော ဆွေတော်မျိုးတော်တို့”ဟုပြု၊ သဟဿနှင့် ဉာတိကုလကို ရှေ့နောက်ပြန်။
...[စာမျက်နှာ- ၁၃]...
နိဂြောဓမဟာဝိဟာရေ– နိဂြောဓာရုံကျောင်းတိုက်ကြီး၌။ ဧကမေဝ– တစ်ဝါပတ် လုံးသာ။ ဝဿာဝါသံ– မိုးလပတ်လုံး နေတော်မူခြင်းဖြင့်။ ဝါ– ဝါဆိုတော်မူခြင်း ဖြင့်။ ဝသိ– နေတော်မူပြီ။ အနာထပိဏ္ဍိကေန– အနာထပိဏ်သူဌေးသည်။ ကာရိတေ– ဆောက်လုပ်စေအပ်သော။ ဇေတဝနမဟာဝိဟာရေ– ဇေတဝန် ကျောင်းတိုက်ကြီး၌။ ဧကူနဝီသတိဝဿာနိ– တစ်ခုဖြင့် ယုတ်လျော့သော နှစ် ဆယ်သော ဝါတို့ပတ်လုံးလည်းကောင်း။ ဝါ– ၁၉၀ါတို့ပတ်လုံးလည်းကောင်း။ ဝိသာခါယ– ဝိသာခါသည်။ သတ္တဝီသတိကောဋိဓနပရိစ္စာဂေန– ၂၇ကုဋေသော ဥစ္စာကို စွန့်လှူခြင်းဖြင့်။ ကာရိတေ– သော။ ပုဗ္ဗာရာမေ– ပုဗ္ဗာရုံကျောင်းတိုက်၌။ ဆဗ္ဗဿာနိ– ခြောက်ဝါတို့ပတ်လုံးလည်းကောင်း။ ဣတိ– ဤသို့။ ဒွိန္နံ– နှစ်ခု ကုန်သော။ ကုလာနံ– အမျိုးတို့၏။ ဂုဏမဟတ္တတံ– အကျိုးကျေးဇူးများကုန် သည်၏အဖြစ်ကို။ ပဋိစ္စ– စွဲ၍။ သာဝတ္ထိံ– သာဝတ္ထိမြို့ကို။ နိဿာယ– မှီ၍။ ပဉ္စဝီသတိဝဿာနိ– ၂၅၀ါတို့ပတ်လုံး။ ဝဿာဝါသံ– ဖြင့်။ ဝသိ– ပြီ။
ဝဿာဝါသံ။ ။ ဝဿံ+အာဝါသော ဝဿာဝါသော- မိုးလပတ်လုံး နေခြင်း (ပါရာဘာ- ၂, ၈၁)၊ (တစ်နည်း) ဝဿေ+အာဝါသော ဝဿာဝါသော- မိုးအခါ၌ နေခြင်း(မအူပါနိ- ၂, ၄၀၈)၊ ဤပုဒ်၏စပ်ရာ ဝသိသည် အကမ္မကဓာတ်ဖြစ်သဖြင့် ကံမဟုတ်နိုင်၊ ကြိယာဝိသေသနတည်း၊ ထိုကြောင့် “ဝဿာဝါသံ- မိုးလပတ်လုံး နေခြင်းကို”ဟု မပေးသင့်။
ဂုဏမဟတ္တတံ။ ။ အခြားနေရာများ၌ ဂုဏသဒ္ဒါ သီလစသောဂုဏ်အနက် ဟော ယူ၍ “ဂုဏ်အားဖြင့် မြတ်သည်၏အဖြစ်”ဟု ပေးကြ၏၊ ဤ၌ ထိုအနက်မဖြစ် သင့်၊ အမျိုး၂မျိုးတို့၏ သာသနာတော်အား အကျိုးကျေးဇူးများပုံကို ပြသောအရာ ဖြစ်၍ အာနိသံသအနက်ဖြစ်သင့်၏၊ ဂုဏ်နှင့်ကျေးဇူး သဘောတူယူ၍ “ဂုဏ်ကျေးဇူး များသည်အဖြစ်ကို”ဟုလည်း ပေးကြ၏၊ ဆရာတို့ကား ထိုသို့ဂုဏ်နှင့်ကျေးဇူး သဘော တူထား၍ ပေးခြင်းကို နှစ်သက်တော်မမူပါ(သမ္မောဘာ- ၁, ၇)။ “ဂုဏေန+မဟန္တာ ဂုဏမဟန္တာ(အကျိုးကျေးဇူးအားဖြင့် များသောအမျိုးတို့)၊ ဂုဏမဟန္တာနံ+ဘာဝေါ ဂုဏမဟတ္တံ၊ “ဂုဏမဟန္တတ္တံ”ဟု ဆိုလိုလျက် န္တကိုချေ၊ ဂုဏမဟတ္တမေဝ ဂုဏမဟတ္တတာ- အကျိုးကျေးဇူးအားဖြင့် များကုန်သည်၏အဖြစ်”ဟုပြု။
...[စာမျက်နှာ- ၁၄]...
အနာထပိဏ္ဍိကောပိ– အနာထပိဏ်သူဌေးသည်လည်းကောင်း။ ဝိဿာခါ– ဝိသာခါမည်သော။ မဟာဥပါသိကာပိ– ဥပါသိကာမကြီးသည်လည်းကောင်း။ နိဗဒ္ဓံ– မပြတ်။ ဒိဝသဿ– တစ်နေ့၏။ ဝါ– တစ်နေ့၌။ (တစ်နေ့လျှင်)၊ ဒွေ ဝါရေ– နှစ်ကြိမ်တို့တိုင်တိုင်။ တထာဂတဿ– ကို။ ဥပဋ္ဌာနံ– ဆည်းကပ်ခြင်း ငှာ။ ဂစ္ဆန္တိ– ကုန်၏။ (တစ်နည်း) တထာဂတဿ– မြတ်စွာဘုရားအား။ ဥပဋ္ဌာနံ–ဆည်းကပ်ရာအရပ်သို့။ ဂစ္ဆန္တိ– သွားကုန်၏။ စ– ဆက်ဥုးအံ့။ ဂစ္ဆန္တာ– သွားကုန် လသော်။ ဒဟရသာမဏေရာ– ရဟန်းငယ်, ကိုရင်တို့သည်။ နော– ငါတို့၏။ ဟတ္ထေ– လက်တို့ကို။ ဩလောကေဿန္တိ– ကြည့်ကုန်လိမ့်မည်။ ဣတိ– ဤသို့ တွေး၍။ တုစ္ဆဟတ္ထာ– အချီးနှီးသော လက်ရှိကုန်သည်။ (လက်ချည်းသက် သက်)၊ (ဟုတွာ– ၍၊) န ဂတပုဗ္ဗာ– မသွားဖူးကုန်။ ပုရေဘတ္တံ– ဆွမ်းစားရာ ကာလ၏ ရှေ့အဖို့၌။ ဝါ– မွန်းမတည့်မီအချိန်၌။ [ဘတ္တတော, ဘတ္တဿ ဝါ ပုရေတိ ပုရေဘတ္တံ၊ ပါစိယော-၄၂၈။] ဂစ္ဆန္တာ– သွားကုန်လသော်။ ခါဒနီယဘောဇနီယာဒီနိ– ခဲဖွယ်, ဘောဇဉ်အစရှိသည်တို့ကို။ ဂဟေတွာဝ– ယူ၍သာလျှင်။ ဂစ္ဆန္တိ– သွားကုန်၏။ ပစ္ဆာဘတ္တံ– ဆွမ်းစားရာကာလ၏ နောက်အဖို့၌။ ဝါ– မွန်းလွဲပြီး အချိန်၌။ ဂစ္ဆန္တာ– ကုန်လသော်။ ပဉ္စ– ငါးမျိုးကုန်သော။ ဘေသဇ္ဇာနိ– ဆေးတို့ကိုလည်းကောင်း။ အဋ္ဌ– ရှစ်မျိုးကုန်သော။ ပါနာနိ စ– ဖျော်ရည်တို့ကိုလည်းကောင်း။ ဂဟေတွာဝ– ယူ၍သာလျှင်။ ဂစ္ဆန္တိ– သွားကုန်၏။ ပန– သည်သာမက သေး။ တေသံ– ထိုအနာထပိဏ်သူဌေးနှင့် ဝိသာခါတို့၏။ နိဝေသနေသု– နေအိမ် တို့၌။ ဒွိန္နံ ဒွိန္နံ– နှစ်ခုနှစ်ခုကုန်သော။ ဘိက္ခုသဟဿာနံ– ရဟန်းအထောင်တို့ဖို့၊
ဒိဝသဿ။ ။ ဒိဝသဿ ဒွိတ္တိက္ခတ္တုန္တိ ဧကဿေဝ ဒိဝသဿ ဒွိဝါရေ ဝါ တိဝါရေ ဝါ ဘာဂေ၊ ဘုမ္မတ္ထေ ဝါ ဧတံ သာမိဝစနံ၊ ဧကသ္မိံယေဝ ဒိဝသေ ဒွိဝါရံ ဝါ တိဝါရံ ဝါတိ အတ္ထော၊- သီဋီသစ်၊၂၊၅
ဥပဋ္ဌာနံ။ ။ ရှေ့နည်းအလို “ဥပဋ္ဌဟနံ ဥပဋ္ဌာနံ၊ [ဥပ+ဌာ+ယု၊- ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊ ၁၁၊]”ဟုပြု၊ သမ္ပဒါန်အနက်၌ ဒုတိယာသက်(ပါစိယော- ၁၈၊ ၆၀၊ ၃၀၇၊ ကူ.သုတ် မဟာနိ၊ ပါထေဘာ- ၁, ၃၈၅)။ နောက်နည်းအလို “ဥပဂန္တွာ တိဋ္ဌတိ ဧတ္ထာတိ ဥပဋ္ဌာနံ”ဟုပြု၊ ကံအနက်၌ ဒုတိယာသက်(ဒီ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၉၉၊ ပါစိယော- ၁၈၊ ၆၀၊ ၃၀၇၊ သုတ်မဟာဘာ- ၃, ၄၉၀)
...[စာမျက်နှာ- ၁၅]...
ဝါ– အတွက်။ (တစ်နည်း) ဒွိန္နံ ဒွိန္နံ ဘိက္ခုသဟဿာနံ– နှစ်ထောင်နှစ်ထောင် ကုန်သော ရဟန်းတို့ဖို့။ ဝါ– အတွက်။ နိစ္စံ– အမြဲ။ ပညတ္တာသနာနေဝ– ခင်းထား အပ်ပြီးသော နေရာရှိကုန်သည်သာ။ ဟောန္တိ– ဖြစ်ကုန်၏။ ယော– အကြင်ရဟန်း သည်။ အန္နပါနဘေသဇ္ဇေသု– စားဖွယ်သောက်ဖွက်ဆေးတို့တွင်။ ယံ– အကြင် အရာကို။ ဣစ္ဆတိ– အလိုရှိ၏။ တဿ– ထိုရဟန်း၏။ (တံ– ထိုအရာသည်၊) ယထိစ္ဆိတမေဝ– အကြင်အကြင်အလိုရှိအပ်သည့်အတိုင်းသာလျှင်။ (အလိုရှိ သလောက်သာလျှင်)၊ သမ္ပဇ္ဇတိ– ပြည့်စုံ၏။ ဝါ– ရောက်လာ၏။ (တစ်နည်း) တဿ– ၏။ ဝါ– သည်။ ယထိစ္ဆိတမေဝ– အကြင်အကြင်အလိုရှိအပ်သည်သာလျှင်ဖြစ်သော။ တံ– အရာသည်။ သမ္ပဇ္ဇတိ– ၏။ တေသု– ထိုအနာထပိဏ် သူဌေးနှင့် ဝိသာခါတို့တွင်။ အနာထပိဏ္ဍိကေန– အနာထပိဏ်သူဌေးသည်။ ဧကဒိဝသမ္ပိ– တစ်ရက်၌လည်း။ (တစ်ရက်မျှလည်း)၊ သတ္ထာ– မြတ်စွာဘုရားကို။ ပဥှံ– ပြဿနာကို။ (သိလိုသော အနက်အဓိပ္ပာယ်ကို)၊ န ပုစ္ဆိတပုဗ္ဗော– မမေး အပ်ဖူး။ သော– ထိုအနာထပိဏ်သူဌေးသည်။ “တထာဂတော– မြတ်စွာဘုရား သည်။ ဗုဒ္ဓသုခုမာလော– ဘုရားဖြစ်၍ နူးညံ့တော်မူ၏။ [ဗုဒ္ဓသုခုမာလောတိ ဗုဒ္ဓ- သုကုမာရတာ၊ ဗုဒ္ဓေါ ဟုတွာ ဗုဒ္ဓဘာဝေန ဝါ သုခုမာလတာ၊ -ဓမ္မဋီ။] ခတ္တိယသုခုမာလော– မင်းမျိုးဖြစ်၍ နူးညံ့တော်မူ၏။] ဂဟပတိ– သူကြွယ်သည်။ မေ–ငါ့အား။ ဗဟူပကာရော– များသောကျေးဇူးရှိ၏၊’ ဣတိ– ဤသို့ကြံတော်မူ၍။ မယှံ– ငါ့အား။ ဓမ္မံ– တရားကို။ ဒေသေန္တော– ဟောတော်မူလသော်။ ကိလမေယျ– ပင်ပန်းတော်မူရာ၏။” ဣတိ– ဤသို့တွေး၍။ သတ္ထရိ– မြတ်စွာဘုရား၌။ အဓိမတ္တသိနေဟေန– လွန်ကဲသော အတိုင်းအရှည်ရှိသော ချစ်ခြင်းကြောင့်။ ဝါ– လွန်ကဲ စွာ ချစ်ခင်ကြည်ညိုခြင်းကြောင့်။ [အဓိမတ္တသိနေဟေနာတိ အဓိကသဒ္ဓါယ၊ အစလပ္ပသာဒေန၊ -ဓမ္မဋီ။] ပဥှံ– ပြဿနာကို။ န ပုစ္ဆတိ ကိရ– မမေးဘူးတဲ့။ ပန– သို့သော်လည်း။ သတ္ထာ– သည်။ တသ္မိံ– ထိုအနာထပိဏ်သူဌေးသည်။ နိသိန္နမတ္တေယေဝ– ထိုင်ပြီးခါမျှဖြစ်သော်သာ။ ဝါ– ထိုင်ပြီးလျှင်ထိုင်ပြီးခြင်း။ “အယံ သေဋ္ဌိ– ဤသူဌေးသည်။ မံ– ငါ့ကို။ အရက္ခိတဗ္ဗဋ္ဌာနေ– မစောင့်ရှောက်ထိုက်သော နေရာ၌။ ရက္ခတိ– စောင့်ရှောက်၏။ ဟိ– မှန်၏။ အဟံ– ငါသည်။ ကပ္ပသတသဟဿာဓိကာနိ– ကမ္ဘာတစ်သိန်းအလွန်ရှိကုန်သော။ စတ္တာရိ– လေးခုကုန်။
...[စာမျက်နှာ- ၁၆]...
သော။ အသင်္ချေယျာနိ– အသင်္ချေတို့ပတ်လုံး။ အလင်္ကတပဋိယတ္တံ– တန်ဆာ ဆင်ခြင်းအားဖြင့် ပြင်ဆင်ထားအပ်သော။ ဝါ– အလှပြင်ထားအပ်သော။ အတ္တနော– မိမိ၏။ သီသံ– ဥုးခေါင်းကို။ ဆိန္ဒိတွာ– ဖြတ်၍လည်းကောင်း။ အက္ခီနိ– မျက်လုံးတို့ကို။ ဥပ္ပာဋေတွာ– ထုတ်၍လည်းကောင်း။ ဟဒယမံသံ– နှလုံးသားကို။ ဥပ္ပာဋေတွာ– ထုတ်၍လည်းကောင်း။ ပါဏသမံ– အသက်နှင့်တူသော။ ပုတ္တဒါရံ– သားသမီးမယားကို။ ပရိစ္စဇိတွာ– စွန့်၍လည်းကောင်း။ ပါရမိယော– ပါရမီတော် တို့ကို။ ပူရေန္တော– ပြည့်စေတော်မူလျက်။ ဝါ– ဖြည့်ကျင့်တော်မူလျက်။ ပရေသံ–သူတစ်ပါးတို့အား။ ဓမ္မဒေသနတ္ထမေဝ– တရားကို ဟောတော်မူခြင်းအကျိုးငှာ သာလျှင်။ ပူရေသိံ– ပြည့်စေတော်မူခဲ့ပြီ။ ဝါ– ဖြည့်ကျင့်တော်မူခဲ့ပြီ။ ဧသ (ဧသော)– ဤသူဌေးသည်။ မံ– ငါ့ကို။ အရက္ခိတဗ္ဗဋ္ဌာနေ– မစောင့်ရှောက်ထိုက်သော နေရာ၌။ ရက္ခတိ– စောင့်ရှောက်၏။” ဣတိ– ဤသို့ကြံတော်မူ၍။ ဧကံ– တစ်ခုသော။ ဓမ္မဒေသနံ– တရားဒေသနာတော်ကို။ ကထေတိယေဝ– ဟောတော်မူ သည်သာ
တဒါ– ထိုအခါ၌။ သာဝတ္ထိယံ– ၌။ သတ္တ မနုဿကောဋိယော– ၇ကုဋေ သော လူတို့သည်။ ဝသန္တိ– နေကုန်၏။ တေသု– ထိုလူတို့တွင်။ သတ္ထု– မြတ်စွာ ဘုရား၏။ ဓမ္မကထံ– တရားနှင့် ယှဉ်သော စကားတော်ကို။ ဝါ– တရားစကား တော်ကို။ [ဓမ္မေန+ယုတ္တာ+ကထာ ဓမ္မကထာ၊] သုတွာ– ကြားနာရ၍။ ပဉ္စကောဋိမတ္တာ– ၅ကုဋေအတိုင်းအရှည်ရှိကုန်သော။ မနုဿာ– လူတို့သည်။ အရိယသာဝကာ– အရိယာဖြစ်သော တပည့်တို့သည်။ ဇာတာ– ဖြစ်ကုန်ပြီ။ ဒွေကောဋိမတ္တာ– ၂ကုဋေအတိုင်းအရှည်ရှိကုန်သော။ မနုဿာ– တို့သည်။ ပုထုဇ္ဇနာ–ပုထုဇဉ်တို့သည်။ (ဇာတာ– ကုန်ပြီ၊) တေသု– ထိုအရိယာသာဝကနှင့် ပုထုဇဉ် တို့တွင်။ အရိယသာဝကာနံ– အရိယာဖြစ်သော တပည့်တို့၏။ ဝါ– တို့မှာ။ ပုရေဘတ္တံ– ဆွမ်းစားရာကာလ၏ ရှေ့အဖို့၌။ ဝါ– မွန်းမတည့်မီအချိန်၌။ ဒါနံ– အလှူ ကို။ ဒေန္တိ– ပေးလှူကုန်၏။ ပစ္ဆာဘတ္တံ– ဆွမ်းစားရာကာလ၏ နောက်အဖို့၌။ ဝါ– မွန်းလွဲပြီးအချိန်၌။ ဂန္ဓမာလာဒိဟတ္ထာ– လက်၌ နံ့သာပန်းအစရှိသည် ရှိ ကုန်သည်။ ဝါ– နံ့သာပန်းအစရှိသည်တို့ကို လက်စွဲကုန်သည်။ (ဟုတွာ– ၍၊)
...[စာမျက်နှာ- ၁၇]...
ဝတ္ထဘေသဇ္ဇပါနကာဒီနိ– အဝတ်, ဆေး, ဖျော်ရည်အစရှိသည်တို့ကို။ ဂါဟာပေတွာ– ယူစေ၍။ ဓမ္မဿဝနတ္ထာယ– တရားနာခြင်းအကျိုးငှာ။ ဂစ္ဆန္တိ– သွားကုန် ၏။ (ဣတိ– ဤသို့၊) ဒွေယေဝ– ၂မျိုးသာလျှင်ဖြစ်ကုန်သော။ ကိစ္စာနိ– လုပ်ငန်း တို့သည်။ အဟေသုံ– ရှိကုန်ပြီ။ အထ– ထိုအခါ၌။ ဧကဒိဝသံ– တစ်ခုသောနေ့၌။ မဟာပါလော– မဟာပါလသည်။ ဂန္ဓမာလာဒိဟတ္ထေ– လက်၌ နံ့သာ,ပန်းအစရှိ သည်ရှိကုန်သော။ ဝါ– နံ့သာ,ပန်းအစရှိသည်တို့ကို လက်စွဲကုန်သော။ ဝိဟာရံ–ကျောင်းသို့။ ဂစ္ဆန္တေ– သွားနေကုန်သော။ အရိယသာဝကေ– အရိယာဖြစ်သော တပည့်တို့ကို။ ဒိသွာ– မြင်၍။ “အယံ မဟာဇနော– ဤများစွာသော လူအပေါင်း သည်။ ကုဟိံ– အဘယ်အရပ်သို့။ ဂစ္ဆတိ– သွားနေသနည်း။” ဣတိ– ဤသို့။ ပုစ္ဆိတွာ– မေး၍။ ဝါ– မေးလသော်။ “(အယံ မဟာဇနော– သည်၊) ဓမ္မဿဝနာယ– တရားနာခြင်းအကျိုးငှာ။ (ဂစ္ဆတိ– သွားနေ၏၊) ”ဣတိ– သို့။ သုတွာ– ကြားသိရ၍။ “အဟမ္ပိ– ငါသည်လည်း။ ဂမိဿာမိ– သွားအံ့။” ဣတိ– ဤသို့ပြော၍။ ဂန္တွာ– သွား၍။ သတ္ထာရံ– မြတ်စွာဘုရားကို။ ဝန္ဒိတွာ– ရှိခိုး၍။ ပရိသပရိယန္တေ– ပရိသတ် အစွန်၌။ နိသီဒိ– ထိုင်ပြီ။
စ– ဆက်ဥုးအံ့။ ဗုဒ္ဓါ နာမ– ဘုရားရှင်တို့မည်သည်။ ဓမ္မံ– တရားကို။ ဒေသေန္တာ– ဟောတော်မူကုန်လသော်။ သရဏသီလပဗ္ဗဇ္ဇာဒီနံ– သရဏဂုဏ်, သီလ, ရှင်ရဟန်းအဖြစ်အစရှိသည်တို့၏။ ဥပနိဿယံ– အားကြီးသော မှီရာ အကြောင်းကို။ ဩလောကေတွာ– ကြည့်တော်မူ၍။ အဇ္ဈာသယဝသေန– အလို နှင့်စပ်သဖြင့်။ (အလို၏အစွမ်းဖြင့်)၊ ဓမ္မံ– ကို။ ဒေသေန္တိ– ဟောတော်မူကုန်၏၊
ဒွေယေဝ ကိစ္စာနိ။ ။ “ပုရေဘတ္တံ ၊ပေ၊ ဂစ္ဆန္တိ”သည် ဒွေယေဝ၏ သရုပ်တည်း၊ ဒွေယေဝကား သရူပဝန္တတည်း၊ “တေသု- တို့တွင်၊ အရိယသာဝကာနံ- တို့၏၊ ဒွေယေဝ- ကုန်သော၊ ကိစ္စာနိ- တို့သည်၊ အဟေသုံ- ကုန်ပြီ၊ (ကတမာနိ ဒွေ- အဘယ်၂မျိုးတို့ နည်း?) ပုရေဘတ္တံ- ၌၊ ပေ၊ ဂစ္ဆန္တိ- ကုန်၏၊ (ဣမာနိ ဒွေ- ဤ၂မျိုးတို့တည်း။)”ဟုလည်း ပေးနိုင်သည်။
အဇ္ဈာသယဝသေန။ ။ အာသယန္တိ ဧတ္ထ သတ္တာ နိဝသန္တီတိ အာသယော-သတ္တဝါတို့၏ နေထိုင်ရာ၊ [အာ+သိ+ဏ၊- သာရတ္ထ၊၁၊၇၅။] စိတ္တံ အာဂမ္မ သေတိ ဧတ္ထာတိ အာသယော(သီဋီသစ်၊၁၊၉၉)၊ အာသယန္တိ ဝသန္တိ ဧတ္ထာတိ အာသယော-
...[စာမျက်နှာ- ၁၈]...
တသ္မာ– ထိုကြောင့်။ တံ ဒိဝသံ– ထိုနေ့၌။ သတ္ထာ– သည်။ တဿ– ထိုမဟာပါလ ၏။ ဥပနိဿယံ– အားကြီးသော မှီရာအကြောင်းကို။ ဩလောကေတွာ– ကြည့် တော်မူ၍။ ဓမ္မံ– ကို။ ဒေသေန္တော– ဟောတော်မူလသော်။ အနုပုဗ္ဗိကထံ– အစဉ် အတိုင်း ဟောပြောထိုက်သော တရားစကားကို။ ကထေသိ– ဟောတော်မူပြီ။
သတ္တဝါတို့၏ နေထိုင်ရာ တွင်းချောက်စသောအရပ်။ အာသယော ဝိယာတိ အာသယော– ဒိဋ္ဌိနှင့် ဉာဏ် (ပါရာဘာ-၁, ၁၃၅)၊ အာသယောဝ အဇ္ဈာသယော၊ အဓိ အနက်မရှိ။ အဇ္ဈာသယအရ ဒိဋ္ဌိနှင့် ဉာဏ်တည်း။
ချဲ့ဥုးအံ့– ဒိဋ္ဌိသည် သဿတဒိဋ္ဌိ, ဥစ္ဆေဒဒိဋ္ဌိအားဖြင့် ၂-ပါး ရှိ၏။ ဉာဏ်သည် “အနုလောမခန္တိ”ဟုခေါ်သော ဝိပဿနာဉာဏ်, “ယထာဘူတ”ဟုခေါ်သော ကမ္မဿကတာဉာဏ်အားဖြင့် ၂-ပါးပြား၏။ ထိုတွင် ဒိဋ္ဌိသည် ဝဋ္ဋနိဿိတ (ဝဋ်၌မှီသော-ဝဋ်မှ မထွက်မြောက်လိုသော) သတ္တဝါတို့၏ နေရာတည်း။ ဉာဏ် (ဝိပဿနာဉာဏ်, ကမ္မဿကတာဉာဏ်) သည် ဝိဝဋ္ဋနိဿိတ (နိဗ္ဗာန်၌မှီသော- နိဗ္ဗာန်ကိုတောင့်တသော) သတ္တဝါတို့၏ နေရာတည်း။ (သာရတ္ထ၊ ၁၊ ၇၅၊ သီဋီသစ်၊၁၊ ၉၉၊ ပါရာဘာ- ၁, ၁၃၅)
အနုပုဗ္ဗိကထံ။ ။ “အနုပုဗ္ဗံ ကထေတဗ္ဗကထံ(ဒီဋီ၊၁၊၃၁၀၊ သီဋီသစ်၊၂၊ ၂၇၉)”ကို ကြည့်၍ “အနုပုဗ္ဗံ+ကထေတဗ္ဗာ အနုပုဗ္ဗီ၊ [အနုပုဗ္ဗ+ဏ+ဤ၊] အနုပုဗ္ဗီ စ+သာ+ကထာ စာတိ အနုပုဗ္ဗိကထာ”ဟုပြု၊ ဆရာတို့ကား အာဝုဒ္ဓိဖြင့် “အာနုပုဗ္ဗိကထာ”ဟု ရှိစေလို၏။ “အနုပုဗ္ဗိံ ကထံ”ဟု ဝါကျလည်းရှိ၏။
နီတိပဒနိ- ၂, ၆၉၇။ ။ ထို၌ “အနုပုဗ္ဗိံ- အစဉ်ရှိသော”ဟု ပေး၏၊ ထိုအလို “အနုပုဗ္ဗံ+ဧတိဿာ အတ္ထီတိ အနုပုဗ္ဗီ”ဟုပြု၍ “အနုပုဗ္ဗိကထံ- အစဉ်ရှိသော စကား ကို”ဟု ပေး။
ဒီဋီ၊၂၊၆၆၊ မဋီ၊၂၊၃၅။ ။ ထို၌ “အနုပုဗ္ဗိယာ အနုပုဗ္ဗံ ကထေတဗ္ဗကထံ”ဟု ဖွင့်၏၊ ထိုအဖွင့်ကို ကြည့်၍ “ပုဗ္ဗဿ+အနုရူပါ အနုပုဗ္ဗီ- ရှေးအားလျော်သောသဘောအစဉ်၊ အနုပုဗ္ဗိယာ+ကထေတဗ္ဗာ+ကထာ အနုပုဗ္ဗိကထာ- အစဉ်အားဖြင့် ဟောထိုက် သော တရားစကား”ဟုလည်း ပြုကြ၏။
ဓမ္မဋီ- ၁၂၈။ ။ ထိုအလို “အနုပုဗ္ဗိယာ+ပဝတ္တာ+ကထာ အနုပုဗ္ဗိကထာ-အစဉ်အားဖြင့် ဖြစ်သော တရားစကား”ဟုပြု။
ပါရာယော- ၄၄။ ။ ထို၌ “ကထနံ ကထာ၊ အနုပုဗ္ဗေန+ကထာ အနုပုဗ္ဗိကထာ- အစဉ်အားဖြင့် ဟောခြင်း”ဟု ပြု၏၊ ဤလာ, ရဿပြု။
...[စာမျက်နှာ- ၁၉]...
သေယျထိဒံ– အဘယ်အနုပုဗ္ဗိကထာကိုနည်း? ဒါနကထံ– ဒါနနှင့်စပ်သော တရားစကားကိုလည်းကောင်း။ သီလကထံ– သီလနှင့်စပ်သော တရားစကားကို လည်းကောင်း။ သဂ္ဂကထံ– နတ်ပြည်နှင့် စပ်သော တရားစကားကိုလည်းကောင်း။ ကာမာနံ– ကာမဂုဏ်တို့၏။ အာဒီနဝံ– အပြစ်ကိုလည်းကောင်း။ ဝါ– ဆင်းရဲကို ဖြစ်စေတတ်သည်၏အဖြစ်ကိုလည်းကောင်း။ ဩကာရံ– ယုတ်ညံ့ပုံ ကိုလည်းကောင်း။ သံကိလေသံ– ညစ်ညမ်းပုံကိုလည်းကောင်း။ ဝါ– သံသရာ၌ နှိပ်စက်လောင်မြိုက်ပုံကိုလည်းကောင်း။ နေက္ခမ္မေ– ကာမမှ ထွက်မြောက်သော ရှင်ရဟန်းအဖြစ်နှင့် ဈာန်စသော တရား၌။ အာနိသံသံ– အကျိုးကိုလည်းကောင်း။ ပကာသေသိ– ထင်ရှားစေတော်မူပြီ။ ဝါ– ဟောပြတော်မူပြီ။ တံ– ထိုအနုပုဗ္ဗိကထာကို။ သုတွာ– ကြားနာရ၍။ မဟာပါလော– မဟာပါလမည်သော။ ကုဋုမ္ဗိကော– သူကြွယ်သည်။ စိန္တေသိ– စဉ်းစားပြီ။ “(ကိံ– အဘယ်သို့
သေယျထိဒံ။ ။ ဤပုဒ်ကို နိပါတ်ပုဒ်ယူ၍ ပေးခဲ့သည်၊ “သေယျထာ+ဣဒံ” ဟု ၂ပုဒ်ခွဲ၍ “ဣဒံ- ဤအနုပုဗ္ဗိကထာဟူသည်၊ သေယျထာ- အဘယ်နည်း”ဟုလည်း ပေးပါ(ဓမ္မဋီ၊ သီဋီသစ်၊၁၊၃၁၊ သီဘာ- ၁, ၂၉၁)။ ယဒိဒံပုဒ်ကဲ့သို့ လိင် ၃ပါး ဝုစ်၂ပါးအားဖြင့် နေရာအားလျော်စွာ ပေးနိုင်၏(မဋီ၊၁၊၁၉၇၊ နီတိသုတ္တ- ၃၇၈)
အာဒီနဝံ။ ။ အာဒီနဝေါတိ ဒေါသော(မ၊ဋ္ဌ၊၃, ၆၅၊ အံ၊ဋ္ဌ၊၃,၂၁၄)၊ ဒေါသောတိ အနိစ္စတာဒိနာ အပ္ပဿာဒါဒိနာ စ ဒူသိတဘာဝေါ၊ ယတော တေ ဝိညူနံ စိတ္တံ နာရာဓေန္တိ။ အထဝါ အာဒီနံ ဝါတိ ပဝတ္တေတီတိ အာဒီနဝေါ၊ ပရမကပဏတာ (မ၊ဋီ၊၃၊၃၈)။ [ဒီဋီ၊၂၊၆၉၊ အံဋီ- ၃, ၂၂၃- တို့၌ “ပဝတ္တတိ”ဟု စာပျက်နေသည်၊ ပဝတ္တတိကို အမှန်ယူလျှင် “ပဝတ္တတိ ဧတေနာတိ”ဟု ရှိရမည်။]
သံကိလေသံ။ ။ “သံကိလေသန္တိ မလိနံ(ဓမ္မဋီ)”ဟူသော အဖွင့်အရ ကိလိသ ဓာတ်၏ မလီန(ညစ်ညမ်းခြင်း) အနက်ယူ၍ ရှေ့နည်းပေးသည်၊ “သံကိလေသောတိ တေဟိ သတ္တာနံ သံကိလိဿနံ(အံ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၁၄)၊ သံကိလိဿနန္တိ ဝိဗာဓကတာ, ဥပတာပကတာ စ(အံဋီ- ၃, ၂၂၃)”အဖွင့်အရ ကိလိသဓာတ် ဝိဗာဓန(နှိပ်စက်ခြင်း) အနက်, ဥပတာပန(လောင်မြိုက်ခြင်း)အနက်ယူ၍ နောက်နည်းပေးသည်။
နေက္ခမ္မေ အာနိသံသံ။ ။ နေက္ခမ္မေ အာနိသံသန္တိ ပဗ္ဗဇာယံ ဈာနာဒီသု စ ဂုဏေ ဝိဘာဝေသိ၊ -အံဋီ- ၃, ၂၂၄၊ မ၊ဋီ၊၃၊၃၈၊ ဓမ္မဋီ
...[စာမျက်နှာ- ၂၀]...
စဉ်းစားသနည်း?) ပရလောကံ– နောက်လောကသို့။ ဂစ္ဆန္တံ– သွားသူသို့။ ပုတ္တဓီတရော ဝါ– သားသမီးတို့သည်လည်းကောင်း။ ဘာတရော ဝါ– ညီအစ်ကိုတို့ သည်လည်းကောင်း။ ဘောဂါ ဝါ– စည်းစိမ်ဥစ္စာတို့သည်လည်းကောင်း။ န အနုဂစ္ဆန္တိ– အစဉ်မလိုက်ကုန်။ သရီရမ္ပိ– ခန္ဓာကိုယ်သည်သော်လည်း။ အတ္တနာ– မိမိ နှင့်။ သဒ္ဓိံ– အတူ။ န ဂစ္ဆတိ– မလိုက်။ မေ– ငါ့အား။ ဃရာဝါသေန– အိမ်၌နေခြင်း ဖြင့်။ ကိံ– ဘာအကျိုးရှိအံ့နည်း။ ပဗ္ဗဇိဿာမိ– ရှင်ရဟန်းပြုတော့အံ့။ ဣတိ– ဤသို့ စဉ်းစားပြီ။ [တံ– ကို။ သုတွာ– ၍။ မဟာပါလော– သော။ ကုဋုမ္ဗိကော– သည်။ “ပရ လောကံ– သို့။ ဂစ္ဆန္တံ– သို့။ ပုတ္တဓီတရော ဝါ– ကောင်း။ ဘာတရော ဝါ– ကောင်း။ ဘောဂါ ဝါ– ကောင်း။ န အနုဂစ္ဆန္တိ– ကုန်။ သရီရမ္ပိ– လည်း။ အတ္တနာ– နှင့်။ သဒ္ဓိံ န ဂစ္ဆတိ၊ မေ– အား။ ဃရာဝါသေန– ဖြင့်။ ကိံ– နည်း။ ပဗ္ဗဇ္ဇိဿာမိ– အံ့။” ဣတိ– ဤသို့။ စိန္တေသိ– စဉ်းစားပြီ”ဟု အာကာရအတွင်းသွင်း၍လည်း ပေးနိုင်သည်။] သော– ထို မဟာပါလသည်။ ဒေသနာပရိယောသာနေ– ဒေသနာတော်၏ အဆုံး၌။ သတ္ထာရံ– မြတ်စွာဘုရားသို့။ ဥပသင်္ကမိတွာ– ချဉ်းကပ်၍။ ပဗ္ဗဇ္ဇံ– ရှင်ရဟန်း အဖြစ်ကို။ ယာစိ– တောင်းပြီ။ အထ– ထိုအခါ၌။ နံ– ထိုမဟာပါလကို။ သတ္ထာ– သည်။ “တေ– သင်၏။ ဝါ–မှာ။ ကောစိ– တစ်စုံတစ်ယောက်သော။ အာပုစ္ဆိတဗ္ဗယုတ္တကော– ပန်ကြားထိုက်သည်၏အဖြစ်နှင့်ယှဉ်သော။ ဝါ– ခွင့်တောင်းထိုက်သော။ ဉာတိ– ဆွေမျိုးသည်။ အတ္ထိ– ရှိသလော?” ဣတိ– သို့။ အာဟ– မေးတော် မူပြီ။ ဘန္တေ– မြတ်စွာဘုရား! မေ– ၏။ ဝါ–မှာ။ ကနိဋ္ဌဘာတာ– ညီငယ်သည်။ အတ္ထိ– ရှိပါ၏။ ဣတိ– ဤသို့လျှောက်ပြီ။ တေန ဟိ– ထိုသို့ဖြစ်လျှင်။ တံ– ထို ညီငယ်ကို။ အာပုစ္ဆာဟိ– ပန်ကြားချေလော။ ဝါ– ခွင့်တောင်းချေလော။ ဣတိ– ဤသို့မိန့်တော်မူပြီ။ သော– ထိုမဟာပါလသည်။ သာဓူတိ– ကောင်းပါပြီဘုရားဟု။ သမ္ပဋိစ္ဆိတွာ– ဝန်ခံ၍။ (ကတိပေး၍)၊ သတ္ထာရံ– ကို။ ဝန္ဒိတွာ– ရှိခိုး၍။ ဂေဟံ– သို့။ ဂန္တွာ– သွား၍။ ကနိဋ္ဌံ– ညီဖြစ်သူကို။ ပက္ကောသာပေတွာ– ခေါ်စေ၍။ တာတ–ငါ့ညီ! မယှံ– ငါ၏။ ဣမသ္မိံ ဂေဟေ– ဤအိမ်၌။ သဝိညာဏကမ္ပိ– စိတ်နှင့်တကွ ဖြစ်သည်သော်လည်းဖြစ်သော။ ဝါ– သက်ရှိသော်လည်းဖြစ်သော။ အဝိညာဏကမ္ပိ– စိတ်မရှိသည်သော်လည်းဖြစ်သော။ ဝါ– သက်မဲ့သော်လည်းဖြစ်သော။ ကိဉ္စိ– တစ်စုံတစ်ခုသော။ ယံ ဓနံ– အကြင်ဥစ္စာသည်။ အတ္ထိ– ရှိ၏။ သဗ္ဗံ– အလုံးစုံ
...[စာမျက်နှာ- ၂၁]...
သော။ တံ– ထိုဥစ္စာသည်။ တဝ– သင်၏။ ဘာရော– တာဝန်တည်း။ နံ– တာဝန်ကို။ ပဋိပဇ္ဇာဟိ– ယူလော၊ [ဓနံ ပဋိပဇ္ဇ ဂဏှ၊-ဇာ၊ဋ္ဌ၊ ၇, ၁၆၄။] ဣတိ– ဤသို့ပြောပြီ။ တုမှေ ပန– သင်တို့သည်ကား။ ကိံ– ဘာကို။ ကရိဿထ– ပြုကုန်မည်နည်း? ဣတိ– ဤသို့။ အာဟ– မေးပြီ။ အဟံ– ငါသည်။ သတ္ထု– မြတ်စွာဘုရား၏။ သန္တိကေ– အထံ၌။ ပဗ္ဗဇိဿာမိ– ရှင်ရဟန်းပြုတော့မည်။ ဣတိ– ဤသို့ပြောပြီ။ ဘာတိက– အစ်ကို! ကိံ– ဘာကို။ ကထေသိ– ပြောလိုက်သနည်း? တွံ– သင့်ကို။ မေ– ကျွန်တော်သည်။ [လဒ္ဓေါ- ၌စပ်၊] ဝါ– ၏။ [မာတရိ, ပိတရိ- ၌စပ်၊] မာတရိ–အမေသည်။ မတာယ– သေလသော်။ မာတာ ဝိယ– အမေကိုကဲ့သို့လည်းကောင်း။ ပိတရိ– အဖေသည်။ မတေ– သေလသော်။ ပိတာ ဝိယ– အဖေကိုကဲ့သို့ လည်းကောင်း။ လဒ္ဓေါ– ရအပ်ပါပြီ။ တေ– သင်၏။ ဂေဟေ– အိမ်၌။ မဟာဝိဘဝေါ– များစွာသောစည်းစိမ်ဥစ္စာသည်။ (အတ္ထိ– ရှိပါ၏၊) ဂေဟံ– အိမ်၌။ အဇ္ဈာဝသန္တေဟေဝ– နေကုန်သော်သာ။ ဝါ– လျက်သာ။ ပုညာနိ– ကောင်းမှုတို့ကို။ ကာတုံ– ပြုခြင်းငှာ။ သက္ကာ– စွမ်းနိုင်ပါ၏။ ဧဝံ– ဤသို့။ မာ ကရိတ္ထ– မပြုပါကုန်နှင့်။ ဣတိ– ဤသို့ပြောပြီ။
ဂေဟံ အဇ္ဈာဝသန္တေဟေဝ။ ။ အထက်၌ လက္ခဏအနက်ပေးခဲ့သည်၊ အန္တ ပစ္စည်းဆုံးသော ပုဒ်များနောင် တတိယာဝိဘတ်ရှိလျှင် ကရိုဏ်း(ကတ္တား)အနက်, လက္ခဏအနက်, ဟိတ်အနက်အားဖြင့် ၃မျိုးပေးနိုင်သည်၊ ထိုကြောင့် ကတ္တားကြံ၍ “အဇ္ဈာဝသန္တေဟေဝ- နေကုန်သည်သာဖြစ်ကုန်သော၊ (တုမှေဟိ- တို့သည်၊) ပုညာနိ ကာတုံ သက္ကာ”ဟုလည်းကောင်း, ဟိတ်ကြံ၍ “တုမှေဟိ အဂါရံ- ၌၊ အဇ္ဈာဝသန္တေဟေဝ- နေကုန်သည်၏အဖြစ်ကြောင့်သာ၊ ပုညာနိ ကာတုံ သက္ကာ”ဟုလည်းကောင်း ပေးနိုင်သည်၊ [ကရိုဏ်း လက္ခဏ, ဟိတ်နက်ရ, မာနအန္တ တတိယာ
- ကစ်ဘာ-၂, ၄၈၉။]
ဂေဟံ၌ အနက်။ ။ အဇ္ဈာဝသန္တေဟိ၌ အဓိ အဘိ အာဥပသာရတို့ကို အနက်မဲ့ယူ၍ ဂေဟံကို အထက်၌ သတ္တမီအနက်ပေးခဲ့သည်၊ အဓိကို အဘိဘဝန အနက်, အာကို မရိယာဒအနက်ယူလျှင် ဂေဟံ၌ ကံအနက်တည်း၊ “ဂေဟံ- ကို၊ အဇ္ဈာဝသန္တေဟေဝ- စိုးအုပ်၍ အပိုင်းအခြားအားဖြင့် နေကုန်လျက်သာ”ဟု ပေး (မောဂ်- ၂, ၂၊ မောဂ်နိ- ၁, ၁၅၂)။ အဋ္ဌကထာအလိုကား ဥပသာရအနက်ရှိသည်။
...[စာမျက်နှာ- ၂၂]...
တာတ– ငါ့ညီ! အဟံ– သည်။ သတ္ထု– မြတ်စွာဘုရား၏။ ဓမ္မဒေသနံ– ကို။ သုတွာ– ၍။ ဃရာဝါသေ– အိမ်ဟူသောနေရာ၌။ ဝသိတုံ– နေခြင်းငှာ။ န သက္ကောမိ– မစွမ်းနိုင်။ သတ္ထာရာ– မြတ်စွာဘုရားသည်။ အတိသဏှသုခုမံ– အလွန်သိမ် မွေ့နူးညံ့သော။ တိလက္ခဏံ– သုံးပါးသောလက္ခဏာသို့။ ဝါ– လက္ခဏာယာဉ် သုံးပါးသို့။ အာရောပေတွာ– ရှေးရှုတက်ရောက်စေ၍။ ဝါ– တင်၍။ အာဒိမဇ္ဈပရိယောသာနကလျာဏော– အစအလယ်အဆုံးတို့၌ ကောင်းသော။ ဓမ္မော–တရားကို။ ဒေသိတော– ဟောတော်မူအပ်ပြီ။ သော– ထိုတရားကို။ အဂါရမဇ္ဈေ–အိမ်၏အလယ်၌။ ဝသန္တေန– နေသူသည်။ ပူရေတုံ– ပြည့်စေခြင်းငှာ။ ဝါ– ဖြည့်ကျင့်ခြင်းငှာ။ န သက္ကာ– မစွမ်းနိုင်။ တာတ– ငါ့ညီ! ပဗ္ဗဇိဿာမိ– ရဟန်း ပြုတော့မည်။ ဣတိ– ဤသို့ ပြောပြီ။ ဘာတိက– အစ်ကို! တာဝ– ရှေးဥုးစွာ။ တရုဏာယေဝ– နုပျိုကုန်သေးသည်သာ။ အတ္ထ– ဖြစ်ပါကုန်၏။ မဟလ္လကကာလေ– ကြီးသူ၏အခါ၌။ ဝါ– ကြီးရင့်ရာအခါ၌။ ပဗ္ဗဇိဿထ– ရှင်ရဟန်းပြု ရကုန်လတ္တံ့။ ဣတိ– ဤသို့ပြောပြီ။ တာတ– ငါ့ညီ! ဟိ (ယသ္မာ)– အကြင် ကြောင့်။ မဟလ္လကဿ– ကြီးရင့်သူ၏။ (ဟတ္ထပါဒါ-၌စပ်၊)၊ ဝါ– အား။ (အနဿဝါ-၌စပ်၊)၊ အတ္တနော– မိမိ၏။ ဟတ္ထပါဒါပိ– လက်ခြေတို့သည်သော်လည်း။ အနဿဝါ– နားမထောင်ကုန်သည်။ ဟောန္တိ– ဖြစ်ကုန်၏။ အတ္တနော– မိမိ၏။ ဝသေ– အလို၌။ န ဝတ္တန္တိ– မဖြစ်ကုန်။ ဉာတကာ ပန– ဆွေမျိုးတို့သည်ကား။ ကိမင်္ဂံ– အဘယ်အကြောင်းကြောင့်။ (အတ္တနော– မိမိ၏။ ဝသေ– အလို၌။ ဝတ္တန္တိ– ဖြစ်ကုန်အံ့နည်း၊) [“ပန– အနွယကား”ဟု ပေါ်အောင်ပေးနိုင်သည်။ “ကိမင်္ဂန္တိ ပဂေဝ...ကော ပန ဝါဒေါ ကိမေဝ ဝတ္တဗ္ဗံ (ဓမ္မဋီ)”ဟူသော အဖွင့်အလို “ဉာတကာ ပန– ကား။ ကိမင်္ဂံ– အဘယ်မှာ ပြောဆိုဖွယ်ရှိတော့အံ့နည်း”ဟု အလွယ်ပေး။] (တသ္မာ– ထိုကြောင့်၊) သွာဟံ (သော+အဟံ)– ထိုငါသည်။ တဝ– သင်၏။ ကထံ– စကားကို။ န ကရောမိ– မပြုနိုင်။ ဝါ– မလိုက်နာနိုင်။ သမဏပဋိပတ္တိံယေဝ– ရဟန်းတို့၏။
ဖြစ်စေ, မရှိသည်ဖြစ်စေ သတ္တမီအနက်သာတည်း (ဒီ၊ဋ္ဌ၊ ၁၊ ၂၁၈၊ သီဘာ-၃, ၃၀၂)
သီဋီသစ်၊၂၊ ၂၁၀၌ကား “ကမ္မပ္ပဝစနီယယုတ္တေဖြင့် သတ္တမီအနက်၌ ဒုတိယာသက်” ဟု ဆို၏။ သို့သော် ဤနေရာ၌ အဓိသည် ကမ္မပ္ပဝစနီယမဟုတ်သောကြောင့် စဉ်းစား ပါဟု ဆရာတို့ မိန့်တော်မူ၏ (သီဘာ- ၃, ၃၀၁)
...[စာမျက်နှာ- ၂၃]...
အကျင့်ကိုသာ။ ပူရဿောမိ– ဖြည့်ကျင့်တော့မည်။
ဇရာဇဇ္ဇရိတာ ဟောန္တိ, ဟတ္ထပါဒါ အနဿဝါ၊
ယဿ သော ဝိဟတတ္ထာမော, ကထံ ဓမ္မံ စရိဿတိ
ယဿ– အကြင်သူ၏။ ဟတ္ထပါဒါ– လက်ခြေတို့သည်။ ဇရာဇဇ္ဇရိတာ–ဇရာကြောင့် အိုမင်းကုန်သည်။ ဝါ– ဇရာညှင်း၍ အိုမင်းကုန်သည်။ (ဟုတွာ– ၍) [အဇရီတိ ဇဇ္ဇရော၊ ဇရဓာတ်, ဇရပစ္စည်း (မောဂ်-၇, ၁၅၂)၊ ဇဇ္ဇရော+ယေသံ အတ္ထီတိ ဇဇ္ဇရိတာ၊ (တစ်နည်း) ဇဇ္ဇရံ +ဣတာ ဂတာ ဇဇ္ဇရိတာ၊ -ဓမ္မဋီ။] အနဿဝါ– နားမထောင်ကုန်သည်။ ဝါ– အလိုအတိုင်း မဖြစ်ကုန်သည်။ ဟောန္တိ– ဖြစ်ကုန် ၏။ သော– ထိုသူသည်။ ဝိဟတတ္ထာမော– ပျက်စီးသော အားအင်ရှိသည်။ (ဟုတွာ– ၍) ကထံ– အဘယ်သို့လျှင်။ ဓမ္မံ– တရားကို။ စရိဿတိ– ကျင့်နိုင်ပါ တော့အံ့နည်း။
တာတ– ငါ့ညီ! အဟံ– ငါသည်။ ပဗ္ဗဇိဿာမိ ဧဝ– ရှင်ရဟန်းပြုတော့ မည်သာ။ ဣတိ– ဤသို့ပြော၍။ တဿ– ထိုညီသည်။ ဝိရဝန္တဿေဝ– ပြောဆိုမြည် တမ်းနေစဉ်ပင်။ သတ္ထု– ၏။ သန္တိကံ– အထံသို့။ ဂန္တွာ– ၍။ ပဗ္ဗဇ္ဇံ– ရှင်ရဟန်းအဖြစ် ကို။ ယာစိတွာ– တောင်း၍။ လဒ္ဓပဗ္ဗဇ္ဇူပသမ္ပဒေါ– ရအပ်ပြီးသောရှင်အဖြစ် ရဟန်းအဖြစ်ရှိသည်။ (ဟုတွာ– ၍၊) အာစရိယုပဇ္ဈာယာနံ– ဆရာဥပဇ္ဈာယ်တို့၏။ သန္တိကေ– အထံ၌။ ပဉ္စဝဿာနိ– ငါးဝါတို့ပတ်လုံး။ ဝသိတွာ– နေ၍။ ဝုဋ္ဌဝဿော–မိုးလပတ်လုံး နေပြီးသည်။ ဝါ– ဝါကျွတ်ပြီးသည်။ (ဟုတွာ– ၍၊) ပဝါရေတွာ– ပဝါရဏာပြုပြီး၍။ ဝါ– သော်။ သတ္ထာရံ– သို့။ ဥပသင်္ကမိတွာ– ၍။ ဝန္ဒိတွာ– ၍၊
ဝိရဝန္တဿေဝ။ ။ အနာဒရအနက်၌ ဆဋ္ဌီသက်၊ အနာဒရိယကြိယာကို “စဉ်” ဟု ပေးခြင်းမှာ ပေးရိုးအနက်တည်း၊ “ဝိရဝန္တဿေဝ- ပြောဆိုမြည်တမ်းနေသည်သာ ဖြစ်သော၊ တဿ- ထိုညီကို၊ (အနာဒရိယ- အလေးမထားမူ၍၊)”ဟုလည်း ပေးကြ၏၊ ထိုသို့ ပေးခြင်းကို ဆရာတို့ နှစ်သက်တော်မမူ။(နိဒ္ဒေသ၊ ဗာ၊ ဗာဋီ၊ ကစ်ဘာ- ၁, ၄၃၄) [ဝိရဝန္တဿေဝါတိ အနာဒရတ္ထေ သာမိဝစနံ၊ ဝိရဝန္တံ ကနိဋ္ဌဘာတရံ အနာဒရံ ကတွာ၊- ဓမ္မဋီ။]
ဝုဋ္ဌဝဿော။ ။ ဝသိတ္ထာတိ ဝုဋ္ဌော၊ ဝဿံ+ဝုဋ္ဌော ဝုဋ္ဌဝဿော၊ ဝဿနှင့်။
...[စာမျက်နှာ- ၂၄]...
ပုစ္ဆိ– မေးလျှောက်ပြီ။ (ကိံ– အဘယ်သို့ မေးလျှောက်သနည်း?) ဘန္တေ– မြတ်စွာ ဘုရား! ဣမသ္မိံ သာသနေ– ဤသာသနာတော်၌။ ဓုရာနိ– တာဝန်တို့သည်။ ကတိ– အဘယ်မျှရှိကုန်သနည်း။ ဣတိ– ဤသို့ မေးလျှောက်ပြီ။ ဘိက္ခု– ရဟန်း! ဂန္ထဓုရံ– ဂန္ထဓုရလည်းကောင်း။ ဝါ– စာပေကျမ်းစာကို ဆောင်ခြင်းဟူသော တာ ဝန်လည်းကောင်း။ ဝိပဿနာဓုရံ– ဝိပဿနာဓုရလည်းကောင်း။ ဝါ– အနိစ္စ စ သောအားဖြင့် ထူးခြားစွာ ရှုမှတ်ပွားများခြင်းဟူသော တာဝန်လည်းကောင်း။ ဣတိ– ဤသို့။ ဒွေယေဝ– ၂မျိုးသာလျှင်ဖြစ်ကုန်သော။ ဓုရာနိ– တို့သည်။ (ဟောန္တိ– ရှိကုန်၏၊) ဣတိ– ဤသို့ မိန့်တော်မူပြီ။ ဘန္တေ– မြတ်စွာဘုရား! ဂန္ထဓုရံ– ဂန္ထဓုရ သည်။ ကတမံ ပန– အဘယ်ပါနည်း? ဝိပဿနာဓုရံ– သည်။ ကတမံ ပန– နည်း? ဣတိ– ဤသို့မေးလျှောက်ပြီ။ အတ္တနော– မိမိ၏။ ပညာနုရူပေန– ပညာအား လျော်သောအားဖြင့်။ ဝါ– ပညာဉာဏ်အလျောက်။ ဧကံ– တစ်မျိုးသော။ (နိကာယံ) ဝါ– နိကာယ်ကိုသော်လည်းကောင်း။ ဒွေ– ၂မျိုးကုန်သော။ နိကာယေ ဝါ– နိကာယ်တို့ကိုသော်လည်းကောင်း။ သကလံ– အလုံးစုံသော။ တေပိဋကံ– ၃ပုံသော ပိဋကတို့၏ အပေါင်းဟူသော။ ဝါ– ပိဋက၃ပုံဟူသော။ ဗုဒ္ဓဝစနံ ဝါ ပန– ဘုရားရှင်၏ စကားတော်ကိုသော်လည်းကောင်း။ [ပနနိပါတ်
ဝုဋ္ဌကို ရှေ့နောက်ပြန်။ (တစ်နည်း) ဝုဋ္ဌော+ ဝဿော အဿာတိ ဝုဋ္ဌဝဿော– နေအပ် ပြီးသော မိုးလရှိသည် (သီဘာ- ၃, ၂၈၈)၊ ဝဿိတ္ထာတိ ဝုဋ္ဌံ၊ ဝုဋ္ဌံ+ဝဿံ ဧတေနာတိ ဝုဋ္ဌဝဿော (မအူပါရာနိ-၁, ၄၃၀)”ဟုပြု။
ဂန္ထဓုရံ။ ။ ဂေါ ဉာဏံ ထာတိ တိဋ္ဌတိ ဧတ္ထာတိ ဂန္ထော၊ [ဂေါ+ထာ+အ္ဒ၊ဓမ္မဋီ၊] “ဂန္ထောတိ ပရိယတ္တိဟရဏံ(ဝိသုဒ္ဓိ၊၁၊၉၁၊ သာရတ္ထ၊၂၊၂၁၁)”ဟူသော အဖွင့်ကို ကြည့်၍ ဌာနူပစာရအားဖြင့် ကျမ်းစာကို ဆောင်ခြင်းအထိယူ၊ သို့မဟုတ် “ဂန္ထဿ+ ဟရဏံ ဂန္ထော(ဟရဏပုဒ်ကျေ)”ဟု ကြံ၊ ထိုနောင် “ဓုဗ္ဗတိ ဟိံသတီတိ (တာဝန်ထမ်း ဆောင်သူကို ညှဉ်းဆဲတတ်သောကြောင့်) ဓုရံ၊ [ ဓုဗ္ဗီ+အ၊ ဗ္ဗကိုရပြု၊ -သီဘာ- ၂, ၂၁၂၊ နီဘာ- ၂, ၃၉၀။] ဂန္ထောယေဝ+ဓုရံ ဂန္ထဓုရံ”ဟု ဆက်ပါ။
တေပိဋကံ။ ။ တီဏိ+ပိဋကာနိ, တိဏ္ဏံ ပိဋကာနံ+သမူဟော (သမာဟာရော) ဝါ တေပိဋကံ၊ တေသု ဝုဒ္ဓိသုတ်ကြီးဖြင့် (တေ မေကဝစနေသု စ၌ စသဒ္ဒါ ဖြင့်) တိကို တေပြု(ရူ- ၂၄၈၊ ဝိဗော- ၆၄)၊၊ (တစ်နည်း) တီဏိ+ပိဋကာနိ တိပိဋကံ၊
...[စာမျက်နှာ- ၂၅]...
အနက်မဲ့၊] ဥဂ္ဂဏှိတွာ– သင်ယူ၍။ တဿ– ထိုနိကာယ်ပိဋကတ်ကို။ ဓာရဏံ–ဆောင်ခြင်းလည်းကောင်း။ ကထနံ– ဟောခြင်းလည်းကောင်း။ ဝါစနံ– ဆိုစေ ခြင်းလည်းကောင်း။ ဝါ– ပို့ချခြင်းလည်းကောင်း။ ဣတိ ဣဒံ– ဤတာဝန်အားလုံး သည်။ ဂန္ထဓုရံ နာမ– ဂန္ထဓုရမည်၏။ ပန– အဖို့တစ်ပါးကား။ သလ္လဟုကဝုတ္တိနော–ပေါ့ပါးသော အသက်မွေးမှုရှိသော။ ပန္တသေနာသနာဘိရတဿ– အစွန်အဖျား ကျသော ကျောင်း၌ လွန်စွာမွေ့လျော်သော ရဟန်း၏။ အတ္တဘာဝေ– အတ္တ ဘော၌။ ဝါ– ခန္ဓာကိုယ်၌။ ခယဝယံ– ကုန်ခြင်း,ပျက်ခြင်းအာရုံရှိသော ဝိပဿနာ ဘာဝနာကို။ ပဋ္ဌပေတွာ– ဖြစ်စေ၍။ သာတစ္စကိရိယဝသေန– အမြဲပြုခြင်း၏ အစွမ်းဖြင့်။ ဝိပဿနံ– ဝိပဿနာကို။ ဝဍ္ဎေတွာ– တိုးပွားစေ၍။ အရဟတ္တဂ္ဂဟဏံ
တိပိဋကမေဝ တေပိဋကံ၊ တိပိဋက+ဏ၊ တိ၌ ဣကို ဧဝုဒ္ဓိပြု။ (ဒီ၊ဋီ၊၂၊ ၁၅၁၊ သံဋီ၊၂၊ ၅၁၆၊ အံ၊ဋီ-၃, ၂၅၅၊ ရူ-၂၄၈၊ ဝိဗော-၆၄)
ခယဝယံ ပဋ္ဌပေတွာ။ ။ အထက်၌ နီဘာ- ၂, ၁၂၆အတိုင်း ပေးခဲ့သည်၊ ဤသို့ပေးခြင်းသည် “ခယဝယံ ပဋ္ဌပေတွာတိ ဝိပဿနံ အာရဘိတွာ(မ၊ဋီ၊၃၊၃၀၄)” ဟူသော အဖွင့်နှင့် ညီ၏၊ ထို၌ အာရဘိတွာဖြင့် ပဋ္ဌပေတွာ၌ ပသဒ္ဒါ အာရမ္ဘ(စ တင်အားထုတ်ခြင်း)အနက်ဟောကြောင်းကို ပြသည်၊ စတင်အားထုတ်ခြင်းဟူသည် လည်း ဖြစ်စေခြင်းပင်ဖြစ်ရကား “ပဋ္ဌပေတွာ- ဖြစ်စေ၍”ဟု ပေးရသည်၊ “ခယဝယံ+ အာရမ္မဏံ ဧတိဿာတိ ခယဝယံ”ဟုပြု၊ အာရမ္မဏအကျေကြံ။ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၀၄၊ မူလဋီ၊၂၊၁၄၅)
တစ်နည်း။ ။ သတိပဋ္ဌာန၌ ပဋ္ဌာနကို ၃နည်းဖွင့်ရာ တတိယနည်း၌ ပသဒ္ဒါ ၏ ထွန်းပြနက်ကို “အလွန်အကဲ ပြေးဝင်ခြင်း(သက်ဝင်ခြင်း)အနက်”ဟု ဆို၏ (အဘိ. ဋ္ဌ- ၂, ၂၀၄ မူလဋီကာ၊၂၊၁၄၅)၊ ဤ၌ ထိုအနက်ကိုယူ၍ “ခယဝယံ- ကုန်ခြင်းပျက် ခြင်းသဘောသို့၊ ပဋ္ဌပေတွာ- ဉာဏ်ဖြင့် သက်ဝင်တည်နေစေ၍”ဟုပေး၊ (တစ်နည်း) ဥပဋ္ဌာန(စွဲမြဲစွာတည်ခြင်း- ထင်ခြင်း)အနက်ဟော ယူ၍ “ခယဝယံ- ကုန်ခြင်း, ပျက် ခြင်းသဘောကို၊ ပဋ္ဌပေတွာ- ဉာဏ်၌ စွဲမြဲစွာ တည်စေ၍၊ ဝါ- ဉာဏ်၌ ထင်စေ၍” ဟု ပေး။ “ခယဝယံ- ကုန်ခြင်း ပျက်ခြင်းကို၊ ပဋ္ဌပေတွာ- ဖြစ်စေ၍”ဟုလည်း ပေးကြ၏၊ ကုန်ခြင်းပျက်ခြင်းသဘောမှာ ဖြစ်စေအပ်သောအရာ မဟုတ်၊ သူ့ဘာသာဖြစ်နေသော သဘောသာ ဖြစ်သောကြောင့် မကောင်းပါ။
...[စာမျက်နှာ- ၂၆]...
အရဟတ္တဖိုလ်ကို ရယူခြင်းဟူသော။ ဣတိ ဣဒံ– ဤတာဝန်သည်။ ဝိပဿနာ ဓုရံ နာမ– ဝိပဿနာဓုရမည်၏။ ဣတိ– ဤသို့ မိန့်တော်မူပြီ။ ဘန္တေ– မြတ်စွာ ဘုရား! အဟံ– သည်။ မဟလ္လကကာလေ– ကြီးရင့်သူ၏ အခါ၌။ ဝါ– ကြီးရင့်ရာ အခါ၌။ ပဗ္ဗဇိတော– ရှင်ရဟန်းပြုခဲ့သည်။ (ဟုတွာ– ၍၊) ဂန္ထဓုရံ– ကို။ ပူရေတုံ–ပြည့်စေခြင်းငှာ။ ဝါ– ဖြည့်ကျင့်ခြင်းငှာ။ န သက္ခိဿာမိ– မစွမ်းနိုင်တော့ပါ။ ဝိပဿနာဓုရံ ပန– ဝိပဿနာဓုရကိုကား။ ပူရဿောမိ– ပြည့်စေပါမည်။ ဝါ– ဖြည့်ကျင့်ပါမည်။ မေ– တပည့်တော်အား။ ကမ္မဋ္ဌာနံ– ကမ္မဋ္ဌာန်းကို။ ကထေထ–ဟောတော်မူပါကုန်။ ဣတိ– ဤသို့လျှောက်ပြီ။ အထ– ထိုသို့လျှောက်ရာအခါ၌။ အဿ– ထိုမဟာပါလအား။ သတ္ထာ– သည်။ ယာဝအရဟတ္တံ– အရဟတ္တဖိုလ် တိုင်အောင်။ ကထေသိ– ဟောတော်မူပြီ။
သော– ထိုမဟာပါလသည်။ သတ္ထာရံ– မြတ်စွာဘုရားကို။ ဝန္ဒိတွာ– ၍။ အတ္တနာ– မိမိနှင့်။ သဟဂါမိနော– အတူသွားမည်ဖြစ်ကုန်သော။ ဘိက္ခူ– ရဟန်း တို့ကို။ ပရိယေသန္တော– ရှာလသော်။ သဋ္ဌိ– ခြောက်ဆယ်သော။ ဘိက္ခူ– ရဟန်း တို့ကို။ လဘိတွာ– ရ၍။ တေဟိ– ထိုရဟန်းတို့နှင့်။ သဒ္ဓိံ– အတူ။ နိက္ခမိတွာ– ထွက် ၍။ ဝီသယောဇနသတမဂ္ဂံ– ယူဇနာ ၁၂၀၇ှိသော ခရီးကို။ ဂန္တွာ– သွားပြီး၍။ ဝါ– သွားပြီးလသော်။ ဧကံ– တစ်ခုသော။ မဟန္တံ– ကြီးစွာသော။ ပစ္စန္တဂါမံ– အစွန် အဖျား၌ ဖြစ်သောရွာသို့။ ပတွာ– ရောက်၍။ တတ္ထ– ထိုရွာ၌။ သပရိဝါရော–အခြံအရံရဟန်းတို့နှင့် တကွဖြစ်သည်။ (ဟုတွာ)၊ ပိဏ္ဍာယ– ဆွမ်းအလို့ငှာ။ ပါဝိသိ– ဝင်ပြီ။ မနုဿာ– လူတို့သည်။ ဝတ္တသမ္ပန္နေ– ကျင့်ဝတ်နှင့် ပြည့်စုံကုန်သော။ ဘိက္ခူ– တို့ကို။ ဒိသွာဝ– မြင်၍သာလျှင်။ ဝါ– မြင်လျှင်မြင်ခြင်း။ ပသန္နစိတ္တာ– ကြည်ညိုသောစိတ်ရှိကုန်သည်။ (ဟုတွာ)၊ အာသနာနိ– နေရာတို့ကို။ ပညာပေတွာ– ခင်းစေ၍။ နိသီဒါပေတွာ– ထိုင်စေ၍။ ပဏီတေန– မွန်မြတ်သော။ အာဟာရေန– ဆွမ်းစသောအာဟာရဖြင့်။ ပရိဝိသိတွာ– ပြုစုလုပ်ကျွေးပြီး၍။ “ဘန္တေ– အရှင်ဘုရားတို့! အယျာ– အရှင်ဘုရားတို့သည်။ ကုဟိံ– အဘယ်အရပ် သို့။ ဂစ္ဆန္တိ– သွားကြမည်နည်း?” ဣတိ– သို့။ ပုစ္ဆိတွာ– မေး၍။ “ဥပါသကာ– ဥပါ သကာတို့! ယထာဖာသုကဋ္ဌာနံ– အကြင်ကြင်ချမ်းသာရာအရပ်သို့။ (ဂစ္ဆာမ–
...[စာမျက်နှာ- ၂၇]...
သွားကုန်အံ့၊)” ဣတိ– ဤသို့။ ဝုတ္တေ– ပြောဆိုအပ်သော်။ ပဏ္ဍိတာ– ပညာရှိ ကုန်သော။ မနုဿာ– လူတို့သည်။ “ဘဒန္တာ– အရှင်တို့သည်။ ဝဿာဝါသံ– မိုးလ ပတ်လုံးနေရာဖြစ်သော။ ဝါ– မိုးလပတ်လုံးနေခြင်းငှာ။ သေနာသနံ– ကျောင်းအိပ် ရာနေရာကို။ ပရိယေသန္တိ– ရှာနေကုန်၏။” ဣတိ– သို့။ ဉတွာ– သိ၍။ “ဘန္တေ–အရှင်ဘုရားတို့! အယျာ– တို့သည်။ ဣမံ တေမာသံ– ဤဝါတွင်းသုံးလပတ်လုံး။ ဣဓ– ဤရွာ၌။ သစေ ဝသေယျုံ– အကယ်၍နေကုန်အံ့။ (ဧဝံ သတိ– ဤသို့ ဖြစ်လသော်၊) မယံ– တပည့်တော်တို့သည်။ သရဏေသု– သရဏဂုံတို့၌။ ပတိဋ္ဌာယ– တည်၍။ သီလာနိ– သီလတို့ကို။ ဂဏှေယျာမ– ယူနိုင်ကုန်ရာ၏။” ဣတိ– သို့။ အာဟံသု– လျှောက်ကုန်ပြီ။ တေပိ– ထိုရဟန်းတို့သည်လည်း။ “မယံ– တို့သည်။ ဣမာနိ ကုလာနိ– ဤအမျိုးတို့ကို။ နိဿာယ– မှီ၍။ ဘဝနိဿရဏံ–ဘဝမှ ထွက်မြောက်ကြောင်းအကျင့်ကို။ ဝါ– ဘဝမှ လွတ်မြောက်အောင်။ ကရိဿာမ– ပြုကျင့်ကုန်အံ့။ ဣတိ– ဤသို့ တွေး၍။ အဓိဝါသေသုံ– မိမိတို့၏ အထက်၌ ဝင်သက်တည်နေစေကုန်ပြီ။ ဝါ– လက်ခံကုန်ပြီ။
မနုဿာ– တို့သည်။ တေသံ– ထိုရဟန်းတို့အား။ ဝါ– တို့၏။ ပဋိညံ– ဝန်ခံမှု ကို။ ဝါ– ကတိစကားကို။ ဂဟေတွာ– ယူ၍။ ဝိဟာရံ– ကျောင်းကို။ ပဋိဇဂ္ဂိတွာ– သုတ်သင်ရှင်းလင်း၍။ ရတ္တိဋ္ဌာနဒိဝါဋ္ဌာနာနိ– ညဉ့်၌နေရာအရပ်, နေ့၌နေရာ အရပ်တို့ကို။ ဝါ– ညဉ့်နေရာ,နေ့နေရာတို့ကို။ သမ္ပာဒေတွာ– ပြီးစီးစေ၍။ အဒံသု– ပေးလှူကုန်ပြီ။ တေ– ထိုရဟန်းတို့သည်။ နိဗဒ္ဓံ– အမြဲမပြတ်။ တမေဝ ဂါမံ– ထိုရွာသို့သာ။ ပိဏ္ဍာယ– ငှာ။ ပဝိသန္တိ– ဝင်ကုန်၏။ အထ– ထိုအခါ၌။ နေ– ထို ရဟန်းတို့သို့။ ဧကော– တစ်ယောက်သော။ ဝေဇ္ဇော– ဆေးဆရာသည်။ ဥပဿင်္ကမိတွာ– ချဉ်းကပ်၍။ “ဘန္တေ– တို့! ဗဟူနံ– များစွာသောလူတို့၏။ ဝသနဋ္ဌာနေ– နေရာအရပ်၌။ အဖာသုကမ္ပိ နာမ– မချမ်းသာခြင်းမည်သည်လည်း။ (မကျန်းမာခြင်းမည်သည်လည်း)၊ ဟောတိ– ဖြစ်တတ်၏။ တသ္မိံ– ထိုမချမ်းသာ ခြင်းသည်။ ဥပ္ပန္နေ– ဖြစ်လသော်။ မယှံ– တပည့်တော်အား။ ကထေယျာထ– ပြော ပါကုန်။ ဘေသဇ္ဇံ– ဆေးကို။ ဝါ– ဆေးကုသမှုကို။ ကရိဿာမိ– ပြုလုပ်ပေးပါမည်။” ဣတိ– ဤသို့။ ပဝါရေသိ– ဖိတ်ကြားပြီ။ ထေရော– မဟာပါလထေရ်သည်၊
...[စာမျက်နှာ- ၂၈]...
ဝဿူပနာယိကဒိဝသေ– ဝါကပ်ရာနေ့၌။ [ဥပနယတိ ဧတ္ထာတိ ဥပနာယိကော၊ ဝဿဿ+ဥပနာယိကော ဝဿူပနာယိကော (မအူပါရာနိ-၁, ၄၂၈)။] တေ ဘိက္ခူ– တို့ကို။ အာမန္တေတွာ– ခေါ်၍။ ပုစ္ဆိ– မေးပြီ။ (ကိံ– အဘယ်သို့ မေးသနည်း?) “အာဝုသော– ငါ့ရှင်တို့။ ဣမံ တေမာသံ– ဤ ဝါတွင်းသုံးလပတ်လုံး။ ကတိဟိ– အဘယ်မျှလောက်ကုန်သော။ ဣရိယာပထေဟိ– ဣရိယာပုထ်တို့ဖြင့်။ ဝီတိနာမေဿထ– ကုန်လွန်စေကြမည်နည်း?” ဣတိ– ဤသို့မေးပြီ။ ဘန္တေ– ရား! စတူဟိ– ၄-ပါးကုန်သော။ (ဣရိယာပထေဟိ– တို့ဖြင့်။ ဝီတိနာမေဿာမ– ကုန် လွန်စေကြပါမည်၊) ဣတိ– ဤသို့ လျှောက်ကြကုန်ပြီ။ အာဝုသော– တို့! ဧတံ– ဤသို့ ဣရိယာပုထ် ၄-ပါးဖြင့် ကုန်လွန်စေခြင်းသည်။ ကိံ ပန– အဘယ်သို့လျှင်။ ပတိရူပံ– သင့်လျော်မည်နည်း။ အပ္ပမတ္တေဟိ– မမေ့မလျော့သူတို့သည်။ ဘဝိတဗ္ဗံ နနု– ဖြစ်ရာသည်မဟုတ်ပါလော။ ဟိ– မှန်၏။ မယံ– တပည့်တော်တို့သည်။ ဓရမာနကဿ– သက်တော်ထင်ရှားရှိတော်မူသော။ ဗုဒ္ဓဿ– ၏။ သန္တိကာ– အထံတော်မှ။ ကမ္မဋ္ဌာနံ– ကို။ ဂဟေတွာ– ၍။ အာဂတာ– လာခဲ့ကုန်ပြီ။ ဗုဒ္ဓါ စ နာမ– ဘုရားရှင်တို့မည်သည်ကိုလည်း။ ပမာဒေန– မေ့လျော့ခြင်းဖြင့်။ အာရာဓေတုံ– နှစ်သက်စေခြင်းငှာ။ န သက္ကာ– မစွမ်းနိုင်။ ဝေါ– သင်တို့သည်။ တေ– ထိုဘုရားရှင်တို့ကို။ ကလျာဏဇ္ဈာသယေန– ကောင်းသော အလိုဆန္ဒဖြင့်။ အာရာဓေတဗ္ဗာ– နှစ်သက်စေထိုက်ကုန်၏။ စ– ဆက်ဥုးအံ့။ ပမတ္တဿ နာမ– မေ့လျော့သောပုဂ္ဂိုလ်မည်သူဖို့။ ဝါ– မေ့လျော့သူအတွက်။ စတ္တာရော– ၄-ပါး ကုန်သော။ အပါယာ– အပါယ်တို့သည်။ သကဂေဟသဒိသာ– မိမိ၏ အိမ်နှင့် တူကုန်၏။ အာဝုသော– တို့! အပ္ပမတ္တာ– မမေ့မလျော့သူတို့သည်။ ဟောထ– ဖြစ်ကြကုန်လော။ ဣတိ– ဤသို့ပြောပြီ။ ဘန္တေ– ရား! တုမှေ ပန– အရှင်ဘုရား
ဣရိယာပထေဟိ။ ။ “ဣရိယနံ ပဝတ္တနံ ဣရိယာ၊ ဣရိယာယ+ပထာ ဣရိ- ယာပထာ”နှင့်အညီ ကိုယ်အမူအရာဖြစ်ခြင်း၏ အကြောင်းဖြစ်သော “သွားခြင်း, ရပ်ခြင်း, ထိုင်ခြင်း, လျောင်းခြင်း”တို့ကို “ဣရိယာပုထ်”ဟု ခေါ်ဆိုသည်၊ သွား -ရပ် -ထိုင်- လျောင်းအခိုက်ဖြစ်သော ရုပ်အစဉ်အတန်းကို ကောက်ယူရသည်။ (သာရတ္ထ-၁, ၂၀၃)
...[စာမျက်နှာ- ၂၉]...
တို့သည်ကား။ ကိံ– အဘယ်သို့။ (ဝီတိနာမေဿထ– ကုန်လွန်စေကုန်မည် နည်း?) ဣတိ– ဤသို့လျှောက်ကုန်ပြီ။ အာဝုသော– တို့။ အဟံ– သည်။ တီဟိ– (သွား-ရပ်-ထိုင်အားဖြင့်) သုံးမျိုးကုန်သော။ ဣရိယာပထေဟိ– တို့ဖြင့်။ ဝီတိနာမေဿာမိ– ကုန်လွန်စေပါမည်။ ပိဋ္ဌိံ– ကျောက်ကုန်းကို။ န ပသာရဿောမိ– ဆန့်တော့မည်မဟုတ်။ ဣတိ– ဤသို့ပြောပြီ။ ဘန္တေ– ရား! သာဓု– ကောင်းပါ၏။ အပ္ပမတ္တာ– မမေ့မလျော့ကုန်သည်။ ဟောထ– ဖြစ်ပါကုန်လော။ ဣတိ– ဤသို့ လျှောက်ကုန်ပြီ။
အထ– ထိုမှနောက်၌။ ထေရဿ– မဟာပါလထေရ်သည်။ နိဒ္ဒံ– အိပ်ခြင်းသို့။ အနောက္ကမန္တဿ– မသက်ရောက်လသော်။ ပဌမမာသေ– ပဌမလသည်။ ဝါ– ဝါဆိုလသည်။ အတိက္ကန္တေ– လွန်လသော်။ မဇ္ဈိမမာသေ– မဇ္ဈိမလသည်။ ဝါ– ဝါခေါင်လသည်။ သမ္ပတ္တေ– ရောက်လသော်။ အက္ခိရောဂေါ– မျက်စိရောဂါ သည်။ ဥပ္ပဇ္ဇိ– ဖြစ်ပြီ။ ဆိဒ္ဒဃဋတော– ပေါက်သော ရေအိုးမှ။ ဥဒကဓာရာ ဝိယ– ရေအလျဉ်တို့ကဲ့သို့။ အက္ခီဟိ– မျက်လုံးတို့မှ။ အဿုဓာရာ– မျက်ရည်အလျဉ် တို့သည်။ ပဂ္ဃရန္တိ– ယိုစီးကုန်၏။ သော– ထိုမဟာပါလထေရ်သည်။ သဗ္ဗရတ္တိံ– အလုံးစုံသော ညဉ့်ပတ်လုံး။ ဝါ– တစ်ညလုံး။ သမဏဓမ္မံ– ရဟန်းတရားကို၊
နိဒ္ဒံ အနောက္ကမန္တဿ။ ။ အနောက္ကမန္တဿကို သတ္တမီ(လက္ခဏ)အနက်ယူ၍ ပေးခဲ့သည်၊ “ပဌမမာသေ– သည်၊ အတိက္ကန္တေ– သော်၊ မဇ္ဈိမမာသေ– သည်၊ သမ္ပတ္တေ– သော်၊ နိဒ္ဒံ- အိပ်ခြင်းသို့၊ အနောက္ကမန္တဿ- သော၊ ထေရဿ- ၏၊ အက္ခိရောဂေါ- သည်၊ ဥပ္ပဇ္ဇိ”ဟုလည်း တစ်နည်းပေးပါ၊ ဆက်ဥုးအံ့- မဟာပါလထေရ်သည် ဓုတင်၏ အစွမ်းဖြင့် လျောင်းခြင်းဣရိယာပုထ်ကိုသာ ပယ်သည်၊ ဘဝင်ကျလျက် ပကတိ အိပ်စက်ခြင်းကို ပယ်သည်မဟုတ်၊ ထိုကြောင့် နိဒ္ဒံအရ လျောင်းခြင်းဣရိယာပုထ်ကို ယူရသည်၊ ဘဝင်ကျလျက် ပကတိအိပ်စက်ခြင်းကို မယူရဟု ဓမ္မဋီ၌ ဆို၏၊ သို့သော် မျက်စိရောဂါ ဖြစ်ရသည်မှာ တကယ်ကို မအိပ်စက်ခြင်းကြောင့်သာ ဖြစ်ရကား ဘဝင်ကျလျက် ပကတိအိပ်စက်ခြင်းကိုပါ ယူသင့်သည်။
သမဏဓမ္မံ။ ။ အတ္တနော ကိစ္စံ နာမ သမဏဓမ္မော၊ သင်္ခေပတော သီလသမာဓိပညာ(ထေရ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၇၄)၊ ဈာနံ ဝါ မဂ္ဂေါ ဝါ ဖလံ ဝါ သမဏဓမ္မော နာမ(ပါစိ ယော- ၄၂)၊ ကော ဧသ ဘန္တေ သမဏဓမ္မော နာမာတိ၊ ဒွတ္တိံသာကာရေ သဇ္ဈာယံ
...[စာမျက်နှာ- ၃၀]...
ကတွာ– ပြုကျင့်၍။ အရုဏုဂ္ဂမနေ– အရုဏ်တက်ရာအခါ၌။ ဂဗ္ဘံ– အိပ်ခန်းသို့။ ပဝိသိတွာ– ၍။ နိသီဒိ– ထိုင်ပြီ။ ဘိက္ခူ– တို့သည်။ ဘိက္ခာစာရဝေလာယ– ဆွမ်း အကျိုးငှာ လည့်လည်ရာအချိန်၌။ ဝါ– ဆွမ်းခံကြွချိန်၌။ ထေရဿ– ၏။ သန္တိကံ– သို့။ ဂန္တွာ– သွား၍။ “ဘန္တေ– ရား! ဘိက္ခာစာရဝေလာ– ဆွမ်းအကျိုးငှာ လှည့် လည်ရာ အချိန်ပါတည်း။ ဝါ– ဆွမ်းခံကြွချိန်ပါတည်း။” ဣတိ– ဤသို့။ အာဟံသု– လျှောက်ကုန်ပြီ။ အာဝုသော– တို့! တေန ဟိ– ထိုသို့ဖြစ်လျှင်။ ပတ္တစီဝရံ– သပိတ် သင်္ကန်းကို။ ဂဏှထ– ယူကြလော။ ဣတိ– ဤသို့ပြောပြီ။ အတ္တနော– ၏။ ပတ္တစီဝရံ– ကို။ ဂါဟာပေတွာ– ယူစေ၍။ နိက္ခမိ– ထွက်ပြီ။ ဘိက္ခူ– တို့သည်။ တဿ– ထိုမဟာပါလထေရ်၏။ အက္ခီဟိ– တို့မှ။ အဿူနိ– မျက်ရည်တို့ကို။ ပဂ္ဃရန္တေ– ယိုစီးနေသည်တို့ကို။ ဒိသွာ– ၍။ “ဘန္တေ– ရား! ဧတံ– ဤမျက်ရည်ယိုစီးခြင်းသည်။ ကိံ– ဘာကြောင့်နည်း?” ဣတိ– ဤသို့။ ပုစ္ဆိံသု– မေးကုန်ပြီ။ အာဝုသော– တို့? မေ– ၏။ အက္ခီနိ– တို့ကို။ ဝါတာ– လေတို့သည်။ ဝိဇ္ဈန္တိ– ထိုးကုန်၏။ ဣတိ– ဤသို့
ကရောမ၊ အတ္တဘာဝေ စ ခယဝယံ ပဋ္ဌပေမ မဟာဥပါသိကေတိ (ဓမ္မ၊ဋ္ဌ၊ ၁၊ ၁၈၅)
ဤအဖွင့်များကို ကြည့်၍ သမဏဓမ္မအရ “သီလ, သမာဓိ, ပညာ, ဈာန်, မဂ်, ဖိုလ်, ကောဋ္ဌာသကမ္မဋ္ဌာန်းကို ရွတ်ဆိုနှလုံးသွင်းခြင်း, ခန္ဓာကိုယ်၌ အဖြစ်အပျက်ရှုခြင်း တို့ကို ယူနိုင်၏။ သို့သော် ရှေ့နား၌ “ကမ္မဋ္ဌာနံ ကထေသိ”ဟု ဆိုခဲ့သဖြင့် ဤ၌ ကောဋ္ဌာသကမ္မဋ္ဌာန်းကို ရွတ်ဆိုနှလုံးသွင်းခြင်း, ခန္ဓာကိုယ်၌ အဖြစ်အပျက်ရှုခြင်းကို သမဏဓမ္မအရ ယူသင့်သည်။ “သမဏာနံ+ဓမ္မော သမဏဓမ္မော (မအူပါနိ-၂, ၃၆၅)” ဟုပြု။
ဘိက္ခာစာရဝေလာယ။ ။ ဘိက္ခာယ စာရော စရဏံ ဧတဿာတိ ဘိက္ခာစာရော- ဆွမ်းအကျိုးငှာ လှည့်လည်ခြင်းရှိသောရဟန်း၊ [ဘိက္ခာ+စရ+ဏ၊- ဝိမတိ၊၂၊၁၁၃)။ ဘိက္ခာယ စရတီတိ ဘိက္ခာစာရော- ဆွမ်းအကျိုးငှာ လှည့်လည်သော ရဟန်း(သာရတ္ထ၊၃၊၂၄၇)။ ဘိက္ခာစာရဿ+ဝေလာ ဘိက္ခာစာရဝေလာ- ဆွမ်းအကျိုး ငှာ လည့်လည်ခြင်းရှိသော(လည့်လည်သော) ရဟန်း၏ အချိန်၊ (တစ်နည်း) ဘိက္ခာ စရိယတိ (စရန္တိ) ဧတ္ထာတိ ဘိက္ခာစာရော(အနုဋီ၊၂၊၁၈၁၊ ပါစိယော- ၅၂၅)၊ စရတိ ဧတ္ထာတိ စာရော၊ ဘိက္ခာယ+စာရော ဘိက္ခာစာရော၊ ဘိက္ခာစာရောယေဝ+ဝေလာ ဘိက္ခာစာရဝေလာ- ဆွမ်းအကျိုးငှာ လည့်လည်ရာအချိန်(သီဘာ- ၁, ၂၉၀)
...[စာမျက်နှာ- ၃၁]...
ပြောပြီ။ ဘန္တေ– ရား! ဝေဇ္ဇေန– ဆေးဆရာသည်။ ပဝါရိတာ– ဖိတ်ထားအပ်ပြီး ကုန်သည်။ အမှာ နနု– ဖြစ်ကုန်သည် မဟုတ်ပါလော။ တဿ– ထိုဆေးဆရာ အား။ ကထေမ– ပြောဆိုပါကုန်အံ့။ ဣတိ– ဤသို့လျှောက်ကုန်ပြီ။ အာဝုသော– တို့! သာဓု– ကောင်းပြီ။ ဣတိ– ဤသို့ပြောပြီ။ တေ– ထိုရဟန်းတို့သည်။ ဝေဇ္ဇဿ– အား။ ကထယိံသု– ပြောကြကုန်ပြီ။ သော– ထိုဆေးဆရာသည်။ တေလံ– ဆီကို။ ပစိတွာ– ချက်၍။ ပေသေသိ– ပို့စေပြီ။ ထေရော– သည်။ နာသာယ– နှာခေါင်း၌။ တေလံ– ဆီကို။ အာသိဉ္စန္တော– လောင်းထည့်လသော်။ (ခပ်လသော်)၊ နိသိန္နကောဝ– ထိုင်လျက်သာ။ (ထိုင်ရင်းသာ)၊ [“နိသိန္နကောဝ– ထိုင်သည်သာ။ (ဟုတွာ– ၍)”ဟု သဒ္ဒတ္ထပေး။] အာသိဉ္စိတွာ– လောင်းထည့်ပြီး၍။ (ခပ်ပြီး၍)၊ အန္တောဂါမံ– ရွာတွင်းသို့။ ပါဝိသိ– ဝင်ပြီ။ ဝေဇ္ဇော– သည်။ တံ– ထိုမဟာပါလထေရ်ကို။ ဒိသွာ– ၍။ အာဟ– လျှောက်ပြီ။ (ကိံ– အဘယ်သို့ လျှောက်သနည်း?) “ဘန္တေ– ရား! အယျဿ– အရှင်၏။ အက္ခီနိ– တို့ကို။ ဝါတော– သည်။ ဝိဇ္ဈတိ ကိရ– ထိုးသတဲ့ဆို။” ဣတိ– ဤသို့မေးလျှောက်ပြီ။ ဥပါသက– ဥပါသကာ! အာမ– အိမ်း။ ဣတိ– ဤသို့ပြောပြီ။ ဘန္တေ– ရား! မယာ– တပည့်တော်သည်။ တေလံ– ကို။ ပစိတွာ– ၍။ ပေသိတံ– ပို့စေအပ်ပါပြီ။ ဝေါ– အရှင်ဘုရားတို့သည်။ နာသာယ– ၌။ တေလံ– ကို။ အာသိတ္တံ– သွန်းလောင်းအပ်ပြီလော။ ဣတိ– ဤသို့ မေးပြီ။ ဥပါသက– ကာ! အာမ– အိမ်း။ ဣတိ– ဤသို့ ပြောပြီ။ ဣဒါနိ– ယခုအခါ၌။ ကီဒိသံ– အဘယ်ကဲ့သို့ ရှုအပ်သနည်း? ဝါ– ဘယ်လိုနေသနည်း? ဣတိ– ဤသို့ မေးပြီ။
ဥပါသက– ကာ! ရုဇ္ဇတေဝ– နာကျင်သည်သာတည်း။ ဣတိ– ဤသို့ ပြောပြီ။
ဝေဇ္ဇော– သည်။ “မယာ– ငါသည်။ ဧကဝါရေနေဝ– တစ်ကြိမ်တည်းဖြင့်သာလျှင်။ ဝူပသမနသမတ္ထံ– ငြိမ်းစေခြင်း၌ စွမ်းနိုင်သော။ တေလံ– ကို။ ပဟိတံ– ပို့စေအပ်ပြီ။ ကိံ– အဘယ်ကြောင့်။ ရောဂေါ– သည်။ န ဝူပသန္တော နု ခေါ– မငြိမ်းသနည်း။” ဣတိ– ဤသို့။ စိန္တေတွာ– တွေး၍။ “ဘန္တေ– ရား! ဝေါ– အရှင်ဘုရားတို့သည်။ နိသီဒိတွာ– ထိုင်၍။ တေလံ– ဆီကို။ အာသိတ္တံ– လောင်းထည့်အပ်ပါသလော၊
အမှာ။ ။ အသ+မ၊ မကိုမှပြု၊ ဓာတွန်သ်ကိုချေ၍ “အမှ”ဟု ရှိသင့်သော်လည်း ရွတ်လွယ်စေခြင်းငှာ ဒီဃပြု၍ “အမှာ”ဟု ရှိရသည်။
...[စာမျက်နှာ- ၃၂]...
နိပဇ္ဇိတွာ– လျောင်း၍။ (တေလံ– ကို။ အာသိတ္တံ– လော?)” ဣတိ– ဤသို့။ ပုစ္ဆိ– မေးပြီ။ ထေရော– သည်။ တုဏှီ– ဆိတ်ဆိတ်။ အဟောသိ– ဖြစ်ပြီ။ ပုနပ္ပုနံ– ထပ်။ ပုစ္ဆိယမာနောပိ– မေးအပ်ပါသော်လည်း။ န ကထေသိ– မပြော။ သော– ထိုဆေး ဆရာသည်။ “ဝိဟာရံ– သို့။ ဂန္တွာ– ၍။ ထေရဿ– ၏။ ဝသနဋ္ဌာနံ– နေရာအရပ်ကို။ ဩလောကေဿာမိ– ကြည့်အံ့။” ဣတိ– သို့။ စိန္တေတွာ– ကြံ၍။ “ဘန္တေ– ရား! တေန ဟိ– ထိုသို့ဖြစ်လျှင်။ ဂစ္ဆထ– ကြွတော်မူပါကုန်။” ဣတိ– ဤသို့ပြော၍။ ထေရံ– ကို။ ဝိဿဇ္ဇေတွာ– ပြန်လွှတ်၍။ ဝိဟာရံ– သို့။ ဂန္တွာ– ၍။ ထေရဿ– ၏။ ဝသနဋ္ဌာနံ– ကို။ ဩလောကေန္တော– ကြည့်လသော်။ စင်္ကမနနိသီဒနဋ္ဌာနမေဝ– စင်္ကြံသွားရာအရပ်, ထိုင်ရာအရပ်ကိုသာ။ ဒိသွာ– ၍။ သယနဋ္ဌာနံ– အိပ်ရာ အရပ်ကို။ အဒိသွာ– မမြင်မူ၍။ “ဘန္တေ– ရား! ဝေါ– တို့သည်။ နိသိန္နေဟိ– ထိုင်ကုန်လျက်။ အာသိတ္တံ– လောင်းထည့်အပ်သလော? နိပန္နေဟိ– လျောင်း ကုန်လျက်။ (အာသိတ္တံ– အပ်သလော?)” ဣတိ– သို့။ ပုစ္ဆိ– ပြီ။ ထေရော– သည်။ တုဏှီ– ဆိတ်။ အဟောသိ– ပြီ။ “ဘန္တေ– ရား။ ဧဝံ– သို့။ မာ ကရိတ္ထ– မပြုပါကုန်နှင့်။ သမဏဓမ္မော နာမ– ရဟန်းတရားမည်သည်ကို။ သရီရံ– ကိုယ်ကို။ ယာပေန္တေန– ရှည်သောကာလသို့ ရောက်စေသူသည်။ (မျှတစေသူသည်)၊ ဝါ– စေလျက်။ ကာတုံ– ပြုကျင့်ခြင်းငှာ။ သက္ကာ– စွမ်းနိုင်ပါ၏။ နိပဇ္ဇိတွာ– လျောင်း၍။ အာသိဉ္စထ– လောင်းထည့်ပါကုန်။” ဣတိ– သို့။ ပုနပ္ပုနံ– ထပ်။ ယာစိ– တောင်းပန်ပြီ။
“အာဝုသော– ဒါယကာ! တွံ– သင်သည်။ တာဝ– ရှေးဥုးစွာ။ ဂစ္ဆ– သွားလော။ (တစ်နည်း) တာဝ ဂစ္ဆ– သွားဥုးလော။ မန္တေတွာ– တိုင်ပင်ပြီးလသော်။ ဇာနိဿာမိ– သိရလိမ့်မည်။” ဣတိ– ဤသို့ပြော၍။ ဝေဇ္ဇံ– ကို။ ဥယျောဇေသိ– ပြန်လွှတ်ပြီ။ စ– ဆက်ဥုးအံ့။ တတ္ထ– ထိုရွာ၌။ ထေရဿ– ၏။ ဉာတီ– ဆွေမျိုးတို့ သည်။ နေဝ (အတ္ထိ)– မရှိကုန်။ သာလောဟိတာ– သွေးသားတော်စပ်သူတို့ သည်။ န အတ္ထိ– မရှိကုန်။ ကေန– အဘယ်သူနှင့်။ သဒ္ဓိံ– အတူ။ မန္တေယျ– တိုင်ပင် ရာအံ့နည်း။ ပန– အဖြေကား။ ကရဇကာယေန– သုတ်သွေးကြောင့် ဖြစ်သော ခန္ဓာကိုယ်နှင့်။ သဒ္ဓိံ– အတူ။ မန္တေန္တော– တိုင်ပင်သည်။ (ဟောတိ– ဖြစ်၏။ ကိံ–အဘယ်သို့ တိုင်ပင်သနည်း?) “အာဝုသော ပါလိတ– ငါ့ရှင် ပါလအမည်ရှိ
...[စာမျက်နှာ- ၃၃]...
သော ခန္ဓာကိုယ်! တာဝ– ရှေးဥုးစွာ။ ဝဒေဟိ– ပြောစမ်းလော။ တွံ– သည်။ အက္ခီနိ– မျက်လုံးတို့ကို။ ဩလောကေဿသိ ကိံ– ကြည့်မည်လော? ဥဒါဟု– သို့မဟုတ်။ ဗုဒ္ဓသာသနံ– ဘုရားရှင်၏ သာသနာတော်ကို။ (ဩလောကေဿသိ ကိံ– လော?) ဟိ– အဖြေကား။ ဝါ– အကြင်ကြောင့်။ အနမတဂ္ဂသ္မိံ– သိ အပ်သော အစအပိုင်းအခြားမရှိသော။ ဝါ– မသိအပ်သော အစအပိုင်းအခြား ရှိသော။ သံသာရဝဋ္ဋေ– သံသရာဝဋ်၌။ တဝ– သင်၏။ အက္ခိကာဏဿ– မျက်စိ ကန်းသူ၏အဖြစ်၏။ ဝါ– မျက်စိကန်းခြင်း၏။ ဂဏနာ နာမ– အရေအတွက် မည်သည်။ နတ္ထိ– မရှိ။ ပန– သည်သာမကသေး။ အနေကာနိ– တစ်ပါးမက များ စွာကုန်သော။ ဗုဒ္ဓသတာနိ– ဘုရားအရာတို့သည်လည်းကောင်း။ ဗုဒ္ဓသဟဿာနိ– ဘုရားအထောင်တို့သည်လည်းကောင်း။ အတီတာနိ– လွန်သွားကုန်ပြီ။
တေ– သင်သည်။ တေသု– ထိုဘုရားရှင်တို့တွင်။ ဧကဗုဒ္ဓေါပိ– တစ်ဆူသော ဘုရားရှင်ကိုလည်း။ န ပရိစိဏ္ဏော– မပြုစု, မလုပ်ကျွေးအပ်။ ဣဒါနိ– ၌။ ဣမံ အန္တောဝဿံ– ဤမိုးတွင်း၌။ [အန္တောဝဿံ နာမေတန္တိ ဘုမ္မတ္ထေ ဥပယောဝစနံ (ပါစိယော-၄၈၅)”] တယော မာသေ– သုံးလတို့ပတ်လုံး။ န နိပဇ္ဇိဿာမိ– မအိပ်တော့
အနမတဂ္ဂသ္မိံ။ ။ အနမတဂ္ဂကို “အညာတဂ္ဂ”ဟုဖွင့်သော မူလဋီကာ- ၁၈ အတိုင်းပေးခဲ့သည်၊ “န+အမတ+အဂ္ဂ”ဟု ပုဒ်ခွဲ၊ “မညတေတိ မတော၊ မတောယေဝ အမတော၊ (အသဒ္ဒါ တဗ္ဗော)၊ အမတော+အဂ္ဂေါ အမတဂ္ဂေါ၊ နတ္ထိ+အမတဂ္ဂေါ ယဿာတိ အနမတဂ္ဂေါ- သိအပ်သောအစအပိုင်းအခြားမရှိသော၊ (တစ်နည်း) န+ အမတော၊ အနမတော+အဂ္ဂေါ ယဿာတိ အနမတဂ္ဂေါ- မသိအပ်သော အစအပိုင်း အခြားရှိသော”ဟုပြု။
တစ်နည်း။ ။ “အနု+အမတ+အဂ္ဂ”ဟုပုဒ်ခွဲ၊ “န+မတော အမတော၊ အမတော+အဂ္ဂေါ ယဿာတိ အမတဂ္ဂေါ၊ အနုဂန္တွာ (အနု အနု)+အမတဂ္ဂေါ အနမတဂ္ဂေါ”ဟုပြု၊ “အနမတဂ္ဂသ္မိံ- နှစ်ရာထောင်လှောက်, ဉာဏ်ဖြင့်လျှောက်လည်း, မဖောက် မပြန်, ဧကန်သိအပ်သော အစအပိုင်းအခြားမရှိသော၊ ဝါ- နှစ်ရာထောင်လှောက်, ဉာဏ်ဖြင့်လျှောက်လည်း, မဖောက်မပြန်, ဧကန်မသိအပ်သော အစအပိုင်းအခြား ရှိသော”ဟု ပေး။ (သံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၄၅၊ သံ.ဋီ၊၂၊၁၅၀၊ သာရတ္ထ၊၁၊၂၁၈၊ နီဘာ. ၁- ၆၃၊ ပါရာ.ဘာ, ၁- ၄၀၁)
...[စာမျက်နှာ- ၃၄]...
အံ့။ ဣတိ– ဤသို့အဓိဋ္ဌာန်၍။ တေမာသံ– သုံးလပတ်လုံး။ နိဗဒ္ဓဝီရိယံ– စွဲမြဲသော ဝီရိယကို။ ဝါ– အမြဲမပြတ် ကြိုးစားအားထုတ်မှုကို။ ကရိဿာမိ– ပြုတော့အံ့။ တသ္မာ– ထိုကြောင့်။ (ထိုသို့ပြုခြင်းကြောင့်)၊ တေ– သင်၏။ စက္ခူနိ– တို့သည်။ နဿန္တု ဝါ– ပျက်စီးမူလည်း ပျက်စီးပါစေကုန်။ ဘိဇ္ဇန္တု ဝါ– ပေါက်ကွဲမူလည်း ပေါက်ကွဲပါစေကုန်။ ဗုဒ္ဓသာသနမေဝ– မြတ်စွာဘုရား၏ သာသနာတော် ကိုသာ။ ဓာရေဟိ– ဆောင်လော။ စက္ခူနိ– တို့ကို။ မာ ဓာရေဟိ– မဆောင်နှင့်။” ဣတိ– ဤသို့တိုင်ပင်ပြီ။ ဘူတကာယံ– မဟာဘုတ် ၄-ပါး၌မှီသော ခန္ဓာကိုယ်ကို။ [ဘူတကာယန္တိ စတုမဟာဘူတနိဿိတံ ခန္ဓပဉ္စကံ၊ -ဓမ္မဋီ။] ဩဝဒန္တော– ဆုံးမ လိုသည်။ (ဟုတွာ– ၍၊) ဣမာ ဂါထာယော– ဤဂါထာတို့ကို။ အဘာသိ– ရွတ် ဆိုပြီ။ (ကိံ– အဘယ်သို့ရွတ်ဆိုသနည်း?) စက္ခူနိ၊ ပေ။ ပမဇ္ဇသီတိ– စက္ခူနိ၊ ပေ။ ပမဇ္ဇသိဟူ၍။ အဘာသိ– ပြီ။
စက္ခူနိ ဟာယန္တု မမာယိတာနိ, သောတာနိ ဟာယန္တု တထေဝ ကာယော၊ သဗ္ဗမ္ပိဒံ ဟာယတု ဒေဟနိဿိတံ, ကိံကာရဏာ ပါလိတ တွံ ပမဇ္ဇသိ
မမာယိတာနိ– ငါ့ဥစ္စာဟု ပြုအပ်ကုန်သော။ ဝါ– မြတ်နိုးအပ်ကုန်သော၊
“မာ စက္ခူနီ”တိ။ ။ ဣတိတစ်လုံးအကျေကြံ၊ သို့မဟုတ် သိလေသနည်း, အာဝုတ္တိနည်းစသော နည်းအရ ဣတိကို ၂ခါပေး၊ “ကရဇကာယေန ပန သဒ္ဓိံ မန္တေန္တော”သည် “ကေန သဒ္ဓိံ မန္တေယျ”ဟူသော အမေးပုစ္ဆာဝါကျ၏ အဖြေပြ ဝိဿဇ္ဇနာဝါကျ၊ “ဝဒေဟိ ၊ပေ၊ မာ စက္ခူနိ”သည် “ကရဇကာယေန ပန သဒ္ဓိံ မန္တေန္တော”၏ တိုင်ပင်ပုံကိုပြသော အာကာရဝါကျ- ဟု ယူ၍ ပေးသည်။
ဩဝဒန္တော။ ။ အဝ+ဝဒ+အန္တ၊ အန္တပစ္စည်းသည် အနာဂတ်ကာလ, ကာမတ္ထကို ထွန်းပြ၏၊ ထိုကြောင့် “ဩဝဒန္တော- ဆုံးမလိုသည်ဖြစ်၍၊ (ကြိယာသေသန အနက်)၊ ဝါ- ဆုံးမလိုသည်၏ အဖြစ်ကြောင့်၊ (ဟိတ်အနက်)၊ ဝါ- ဆုံးမလိုသော၊ (ထေရော- သည်၊) (တုလျာဓိကရဏဝိသေသနအနက်)၊ ဝါ -ဩဝဒန္တော- ဆုံးမလိုလ သော်၊ (လက္ခဏအနက်)”ဟု အနက်၄မျိုး ပေးနိုင်သည်၊ အထက်၌ “ကတ္တားလွန်တို့, စပ်စေဖို့ရာ, ပုဒ်မပါ, ဟုတွာထည့်လေမင်း”နှင့်အညီ ကတ္တားလွန်ယူ၍ ပေးခဲ့သည်။
[နာဂတ်ကာလ, မာနန္တ, ထွန်းပြကာမတ္ထာ။ ကာမတ္ထမှာ, ကြိယာဝိသိသ်, ကြောင့်ဟိတ်ဝိသေ, လက္ခဏေ, ထွန်းလေ လေးအတ္ထာ၊ -ရွှေ-၅၃၄- ၅။]
...[စာမျက်နှာ- ၃၅]...
စက္ခူနိ– မျက်စိတို့သည်။ ဟာယန္တု– ယုတ်လျော့မူလည်း ယုတ်လျော့ပါစေကုန်။ သောတာနိ– နားတို့သည်။ ဟာယန္တု– ကုန်။ ကာယော– တစ်ကိုယ်လုံးသည်။ တထေဝ– ထို့အတူပင်။ (ဟာယတု– ယုတ်လျော့မူလည်း ယုတ်လျော့ပါစေ၊) ဒေဟနိဿိတံ– ကိုယ်၌မှီသော။ ဣဒံ သဗ္ဗမ္ပိ– ဤအလုံးစုံသည်သော်လည်း။ ဟာယတု– စေ။ ပါလိတ– ပါလအမည်ရှိသော ခန္ဓာကိုယ်! ကိံ ကာရဏာ–အဘယ်အကြောင်းကြောင့်။ တွံ– သင်သည်။ ပမဇ္ဇသိ– မေ့လျော့ဘိသနည်း။
[ပါလော+အဿ အတ္ထီတိ ပါလိတော၊ [ပါလ+ဣတ၊] နာမည်က ပါလတည်း။ ပါလိတမဟုတ်။ ထိုကြောင့် “ပါလိတ– ပါလိတ!”ဟု မပေးရ။] စက္ခူနိ ဇီရန္တု မမာယိတာနိ,သောတာနိ ဇီရန္တု တထေဝ ကာယော၊ သဗ္ဗမ္ပိဒံ ဇီရတု ဒေဟနိဿိတံ,ကိံ ကာရဏာ ပါလိတ တွံ ပမဇ္ဇသိ
မမာယိတာနိ– ကုန်သော။ စက္ခူနိ– တို့သည်။ ဇီရန္တု– ဆွေးမြေ့မူလည်း ဆွေးမြေ့ပါစေကုန်။ သောတာနိ– တို့သည်။ ဇီရန္တု– ကုန်။ ကာယော– သည်။ တထေဝ– ပင်။ (ဇီရတု– ဆွေးမြေ့မူလည်း ဆွေးမြေ့ပါစေ၊) ဒေဟနိဿိတံ– သော။ ဣဒံ သဗ္ဗမ္ပိ– သော်လည်း။ ဇီရတု– စေ။ ပါလိတ– ကိုယ်! ကိံ ကာရဏာ–ကြောင့်။ တွံ– သည်။ ပမဇ္ဇသိ– နည်း။ [ဋ္ဌ-၃။] စက္ခူနိ ဘိဇ္ဇန္တု မမာယိတာနိ, သောတာနိ ဘိဇ္ဇန္တု တထေဝ ကာယော၊ သဗ္ဗမ္ပိဒံ ဘိဇ္ဇတု ဒေဟနိဿိတံ,ကိံ ကာရဏာ ပါလိတ တွံ ပမဇ္ဇသိ
မမာယိတာနိ– ကုန်သော။ စက္ခူနိ– တို့သည်။ ဘိဇ္ဇန္တု– ပျက်စီးမူလည်း ပျက်စီးပါစေကုန်။ သောတာနိ– တို့သည်။ ဘိဇ္ဇန္တု– ကုန်။ ကာယော– သည်။ တထေဝ– ပင်။ (ဘိဇ္ဇတု– ပျက်စီးမူလည်း ပျက်စီးပါစေ၊) ဒေဟနိဿိတံ– သော။ ဣဒံ သဗ္ဗမ္ပိ– သော်လည်း။ ဘိဇ္ဇတု– စေ။ ပါလိတ– ကိုယ်! ကိံ ကာရဏာ– ကြောင့်။ တွံ– သည်။ ပမဇ္ဇသိ– နည်း။
ဧဝံ– ဤသို့လျှင်။ တီဟိ– ၃ပုဒ်ကုန်သော။ ဂါထာဟိ– တို့ဖြင့်။ အတ္တနော– မိမိအား။ ဩဝါဒံ– အဆုံးအမကို။ ဒတွာ– ပေးပြီး၍။ နိသိန္နကောဝ– ထိုင်လျက် သာလျှင်။ နတ္ထုကမ္မံ– နှာနှတ်မှုကို။ ကတွာ– ပြု၍။ ဂါမံ– သို့။ ပိဏ္ဍာယ– ငှာ။ ပါဝိသိ– ပြီ။ ဝေဇ္ဇော– သည်။ တံ– မဟာပါလထေရ်ကို။ ဒိသွာ– ၍။ “ဘန္တေ– ရား!
...[စာမျက်နှာ- ၃၆]...
နတ္ထုကမ္မံ– ကို။ ကတံ ကိံ– ပြုအပ်ပြီလော?” ဣတိ– သို့။ ပုစ္ဆိ– ပြီ။ ဥပါသက– ကာ! အာမ– အိမ်း။ ဣတိ– ဤသို့ပြောပြီ။ ဘန္တေ– ရား! ကီဒိသံ– အဘယ်ကဲ့သို့ ရှုအပ်ပါသေးသနည်း? (ဘယ်လိုနေပါသေးသနည်း?) ဣတိ– ဤသို့မေးပြီ။
ဥပါသက– ကာ! ရုဇ္ဇတေဝ– နာကျင်သည်သာ။ ဣတိ– ဤသို့ပြောပြီ။ ဘန္တေ– ရား! ဝေါ– အရှင်ဘုရားတို့သည်။ နိသီဒိတွာ– ၍။ နတ္ထုကမ္မံ– ကို။ ကတံ– ပြုအပ်ပါ သလော? နိပဇ္ဇိတွာ– ၍။ (ကတံ– လော?)၊ ဣတိ– ဤသို့မေးပြီ။ ထေရော– သည်။ တုဏှီ– ဆိတ်ဆိတ်။ အဟောသိ– ပြီ။ ပုနပ္ပုနံ– ထပ်။ ပုစ္ဆိယမာနောပိ– မေးအပ်ပါသော်လည်း။ ကိဉ္စိ– ဘာကိုမျှ။ န ကထေသိ– မပြော။ အထ– ထိုအခါ၌။ နံ– ထိုမထေရ်ကို။ ဝေဇ္ဇော– သည်။ “ဘန္တေ– ရား။ တုမှေ– တို့သည်။ သပ္ပါယံ– လျောက်ပတ်သည်ကို။ န ကရောထ– မပြုကုန်။ အဇ္ဇတော– ယနေ့မှ။ ပဋ္ဌာယ– စ၍။] အသုကေန– ဤမည်သော ဆေးဆရာသည်။ မေ– ငါ့ဖို့။ ဝါ– အတွက်။ တေလံ– ကို။ ပက္ကံ– ချက်အပ်ပြီ၊’ ဣတိ– ဤသို့။ မာ ဝဒိတ္ထ– မပြောပါကုန်နှင့်။ အဟမ္ပိ– တပည့်တော်သည်လည်း။] မယာ– သည်။ ဝေါ– အရှင်ဘုရားတို့ဖို့။ ဝါ– အတွက်။ တေလံ– ကို။ ပက္ကံ– ပြီ၊’ ဣတိ– သို့။ န ဝက္ခာမိ– မပြောပါ။” ဣတိ– သို့။ အာဟ– လျှောက်ပြီ။ သော– ထိုမဟာပါလထေရ်သည်။ ဝါ– ကို။ ဝေဇ္ဇေန– သည်။ ပစ္စက္ခာတော– ပယ်စွန့်အပ်သည်။ (ဟုတွာ– ၍၊) ဝိဟာရံ– သို့။ ဂန္တွာ– ၍။ “တွံ– သည်။ ဝါ– ကို။ ဝေဇ္ဇေနာပိ– သည်လည်း။ ပစ္စက္ခာတော– ပယ်စွန့်အပ်သည်။ အသိ– ၏။ သမဏ– ရဟန်း! ဣရိယာပထံ– ကို။ မာ ဝိဿဇ္ဇိ– မစွန့်လွတ်နှင့်။” ဣတိ– ဤသို့ဆုံးမပြီ။
ပဋိက္ခိတ္တော တိကိစ္ဆာယ, ဝေဇ္ဇေနာပိ ဝိဝဇ္ဇိတော၊ နိယတော မစ္စုရာဇဿ, ကိံ ပါလိတ ပမဇ္ဇသိ
(မယာပိ– ငါသည်လည်း။ ဝေဇ္ဇော– ဆေးဆရာကို၊) တိကိစ္ဆာယ– ဆေး ကုခြင်းမှ။ ပဋိက္ခိတ္တော– ပယ်မြစ်အပ်ပြီ။ ဝေဇ္ဇေနာပိ– ဆေးဆရာသည်လည်း။ (အဟံ– ငါ့ကို။ တိကိစ္ဆာယ– မှ၊) ဝိဝဇ္ဇိတော– ရှောင်ကြဉ်အပ်ပြီ။ မစ္စုရာဇဿ–သေမင်း၏။ ဝါ– သေမင်းသည်။ နိယတော– အမြဲသတ်မှတ်အပ်သူတည်း။ [“သေလူတည်း”ဟူလို။] (တစ်နည်း) မစ္စုရာဇဿ– သေမင်းအလို့ငှာ။ ဝါ–
...[စာမျက်နှာ- ၃၇]...
သေမင်းဖို့။ နိယတော– မြဲ၏။ [“သေဖို့ သေချာ၏”ဟူလို။] ပါလိတ– ကိုယ်! ကိံ– အဘယ်ကြောင့်။ တွံ– သည်။ ပမဇ္ဇသိ– နည်း?
ဣတိ– သို့။ ဣမာယ ဂါထာယ– ဤဂါထာဖြင့်။ အတ္တာနံ– မိမိကိုယ်ကို။ ဩဝဒိတွာ– ဆုံးမပြီး၍။ သမဏဓမ္မံ– ရဟန်းတရားကို။ အကာသိ– ပြုပြီ။ အထ– ထိုမှနောက်၌။ မဇ္ဈိမယာမေ– မဇ္ဈိမယာမ်သည်။ ဝါ– သန်းခေါင်ယာမ်သည်။ အတိက္ကန္တေ– လွန်လသော်။ အပုဗ္ဗံ– ရှေးလည်းမကျ။ အစရိမံ– နောက်လည်းမကျ။ (တစ်နည်း) အပုဗ္ဗံ အစရိမံ– မရှေးမနှောင်း။ (တစ်ချိန်တည်း၌)၊ အဿ– ထို မဟာပါလထေရ်၏။ အက္ခီနိ စေဝ– တို့သည်လည်းကောင်း။ ကိလေသာ စ– ကိလေသာတို့သည်လည်းကောင်း။ ဘဇ္ဇိံသု– ပျက်စီးကုန်ပြီ။ (ပေါက်ကွဲကုန်ပြီ)
သော– ထိုမဟာပါလထေရ်သည်။ သုက္ခဝိပဿကော– သုက္ခဝိပဿကဖြစ်သော။ ဝါ– ဈာန်အစေးမစပ်သဖြင့်, ခြောက်ကပ်သော ဝိပဿနာရှိသော။ အရဟာ– ရဟန္တာသည်။ ဟုတွာ– ၍။ ဂဗ္ဘံ– အိပ်ခန်းသို့။ ပဝိသိတွာ– ဝင်၍။ နိသီဒိ– ထိုင်ပြီ။
ဘိက္ခူ– တို့သည်။ ဘိက္ခာစာရဝေလာယ– ဆွမ်းအကျိုးငှာ လှည့်လည်ရာ အချိန်၌။ ဝါ– ဆွမ်းခံကြွချိန်၌။ အာဂန္တွာ– လာ၍။ “ဘန္တေ– ရား! ဘိက္ခာစာရကာလော– ဆွမ်းအကျိုးငှာ လှည့်လည်ရာ အချိန်ပါတည်း။ ဝါ– ဆွမ်းခံကြွ ချိန်ပါတည်း။” ဣတိ– သို့။ အာဟံသု– လျှောက်ကုန်ပြီ။ အာဝုသော– ငါ့ရှင်တို့! ကာလော– ဆွမ်းခံချိန်လော? ဣတိ– ဤသို့မေးပြီ။ ဘန္တေ– ရား! အာမ– မှန်ပါ။ ဣတိ– ဤသို့လျှောက်ကုန်ပြီ။ တေန ဟိ– ထိုသို့ဖြစ်လျှင်။ ဂစ္ဆထ– ကြွကြလော၊
သုက္ခဝိပဿကော။ ။ ယေ ပန ခဏိကသမာဓိမတ္တေ ဌတွာ ဝိပဿနံ ပဋ္ဌပေတွာ အဓိဂတအဂ္ဂမဂ္ဂါ၊ တေ အာဒိတော အန္တရန္တရာ စ သမာဓိဇေန ဈာနင်္ဂေန ဝိပဿနာဗ္ဘန္တရံ ပဋိသန္ဓာနာနံ အဘာဝါ သုက္ခာ ဝိပဿနာ ဧတေသန္တိ သုက္ခဝိပဿနာ နာမ(ထေရ၊ဋ္ဌ၊၂၊၅၄၅)။ ဤအတိုင်း ပေးခဲ့သည်။ “သမထဘာဝနာသိနေဟာဘာဝေန သုက္ခာ လူခါ အသိနိဒ္ဓါ ဝိပဿနာ ဧတေသန္တိ သုက္ခဝိပဿကာ (ဒီဋီ၊၂၊၁၁၇၊ သာရတ္ထ- ၄၅)”ဟူသော အဖွင့်အလို “သုက္ခဝိပဿကော- သမထ အစေးဓာတ်, မယှဉ်စပ်သဖြင့်, ခြောက်ကပ်သော ဝိပဿနာရှိသော”ဟု ပေး။ သုက္ခ ဝိပဿနာပုဒ်နောင် သမာသန္တကပစ္စည်းသက်၊ န- ကိုချေ။ (ပါရာဘာ- ၁, ၅၈)
...[စာမျက်နှာ- ၃၈]...
ဣတိ– ဤသို့ မိန့်ပြီ။ ဘန္တေ– ရား! တုမှေ ပန– တို့သည်ကား။ ကိံ– အဘယ်သို့ပါ နည်း? ဣတိ– ဤသို့မေးကုန်ပြီ။ အာဝုသော– တို့! မေ– ၏။ အက္ခီနိ– တို့သည်။ ပရိဟီနာနိ– ယုတ်လျော့ကုန်ပြီ။ ဣတိ– ဤသို့ပြောပြီ။ တေ– ထိုရဟန်းတို့သည်။ တဿ– ထိုမဟာပါလထေရ်၏။ အက္ခီနိ– တို့ကို။ ဩလောကေတွာ– ကြည့်၍။ အဿုပုဏ္ဏနေတ္တာ– မျက်ရည်တို့ဖြင့် ပြည့်သော မျက်လုံးရှိကုန်သည်။ ဟုတွာ– ၍။ “ဘန္တေ– ရား! မာ စိန္တယိတ္ထ– တောင်တောင်ဤဤ, မကြံစည်ပါကုန်နှင့်။ (ဟိုဟိုဒီဒီ မတွေးပါကုန်နှင့်)၊ မယံ– တို့သည်။ ဝေါ– တို့အား။ ပဋိဇဂ္ဂိဿာမ– ပြု စုလုပ်ကျွေးကုန်အံ့။” ဣတိ– သို့။ ထေရံ– ကို။ သမဿာသေတွာ– သက်သာရာ ရစေ၍။ ဝါ– နှစ်သိမ့်အားပေး၍။ ကတ္တဗ္ဗယုတ္တကံ– ပြုထိုက်သည်၏အဖြစ်နှင့် ယှဉ်သော။ (ပြုသင့်ပြုထိုက်သော)၊ ဝတ္တပဋိဝတ္တံ– ဝတ်ကြီးဝတ်ငယ်ကို။ ကတွာ– ၍။ ဂါမံ– သို့။ ပိဏ္ဍာယ– ငှာ။ ပဝိသိံသု– ကုန်ပြီ။ မနုဿာ– တို့သည်။ ထေရံ– ကို။ အဒိသွာ– မမြင်၍။ “ဘန္တေ– တို့! အမှာကံ– တို့၏။ အယျော– အရှင်သည်။ ကုဟိံ– အဘယ်မှာပါနည်း?” ဣတိ– သို့။ ပုစ္ဆိတွာ– ၍။ တံ ပဝတ္တိံ– ထိုဖြစ်ပုံကို။ သုတွာ– ၍။ ယာဂုံ– ယာဂုကို။ ပေသေတွာ– ပို့စေ၍။ သယံ– ကိုယ်တိုင်။ ပိဏ္ဍပါတံ– ဆွမ်းကို။ အာဒါယ– ယူ၍။ ဂန္တွာ– ၍။ ထေရံ– ကို။ ဝန္ဒိတွာ– ရှိခိုး၍။ ပါဒမူလေ– ခြေရင်း၌။ ပရိဝတ္တမာနာ– လူးလှိမ့်ကုန်လျက်။ ရောဒိတွာ– ငို၍။ “ဘန္တေ– ရား! မယံ– တို့သည်။ ဝေါ– တို့အား။ ပဋိဇဂ္ဂိဿာမ– ပါကုန်အံ့။ တုမှေ– တို့သည်။ မာ စိန္တယိတ္ထ– ကုန်နှင့်။” ဣတိ– သို့။ သမဿာသေတွာ– ၍။ ပက္ကမိံသု– ဖဲသွားကုန်ပြီ။
တတော– ထိုအခါမှ။ ပဋ္ဌာယ– စ၍။ နိဗဒ္ဓံ– အမြဲမပြတ်။ ယာဂုဘတ္တံ– ယာဂု, ဆွမ်းကို။ ဝိဟာရမေဝ– ကျောင်းသို့သာလျှင်။ ပေသေန္တိ– ပို့စေကုန်၏။ ထေရောပိ– သည်လည်း။ ဣတရေ– အခြားကုန်သော။ သဋ္ဌိ– ခြောက်ဆယ်သော။ ဘိက္ခူ– တို့ကို။ နိရန္တရံ– အမြဲမပြတ်။ ဩဝဒတိ– ဆုံးမ၏။ တေ– ထို ရဟန်းတို့သည်။ တဿ– ထိုမဟာပါလထေရ်၏။ ဩဝါဒေ– အဆုံးအမ၌။ ဌတွာ– တည်၍။ ပဝါရဏာယ– ပဝါရဏာနေ့သည်။ ဥပကဋ္ဌာယ– နီးလသော်။ သဗ္ဗေဝ– အလုံးစုံသော ရဟန်းတို့သည်ပင်။ ပဋိသမ္ဘိဒါဟိ– ပဋိသမ္ဘိဒါလေးပါးတို့နှင့်၊
ပဋိသမ္ဘိဒါဟိ။ ။ ပဋိ ဝိသုံ ဝိသုံ သမ္ဘိဇ္ဇန္တိ ဧတာဟီတိ ပဋိသမ္ဘိဒါ- အသီးအသီး
...[စာမျက်နှာ- ၃၉]...
သဟ– တကွ။ အရဟတ္တံ– အရဟတ္တဖိုလ်သို့။ ပါပုဏိံသု– ရောက် ကုန်ပြီ။ စ ပန– ဆက်ဥုးအံ့။ တေ– ထိုရဟန်းတို့သည်။ ဝုဋ္ဌဝဿာ– မိုးလပတ်လုံး နေပြီး ကုန်သည်။ ဝါ– ဝါကျွတ်ပြီးကုန်သည်။ (သမာနာ– ဖြစ်ကုန်လသော်၊) သတ္ထာရံ– ကို။ ဒဋ္ဌုကာမာ– ဖူးမြင်ခြင်းငှာ အလိုရှိကုန်သည်။ ဟုတွာ– ၍။ ထေရံ– ကို။ အာဟံသု– ကုန်ပြီ။ (ကိံ– အဘယ်သို့ လျှောက်ကုန်သနည်း?) “ဘန္တေ– ရား! သတ္ထာရံ– ကို။ ဒဋ္ဌုကာမာ– ကုန်သည်။ အမှ– ဖြစ်ကုန်၏။” ဣတိ– ဤသို့ လျှောက်ကုန်ပြီ။ ထေရော– သည်။ တေသံ– ထိုရဟန်းတို့၏။ ဝစနံ– ကို။ သုတွာ– ၍။ စိန္တေသိ– စဉ်းစားပြီ။ (ကိံ– နည်း?) “အဟံ– သည်။ ဒုဗ္ဗလော– အားမရှိ။ အန္တရာမဂ္ဂေ စ– လမ်းခရီး၏ အကြား၌လည်း။ အမနုဿပရိဂ္ဂဟိတာ– ဘီလူးတို့ သည် သိမ်းပိုက်အပ်သော။ အဋဝီ– တောအုပ်သည်။ အတ္ထိ– ၏။ မယိ– သည်။ ဧတေဟိ– ဤရဟန်းတို့နှင့်။ သဒ္ဓိံ– အတူ။ ဂစ္ဆန္တေ– သွားလသော်။ သဗ္ဗေ– အလုံး စုံသော ရဟန်းတို့သည်။ ကိလမိဿန္တိ– ပင်ပန်းကြလိမ့်မည်။ ဘိက္ခမ္ပိ– ဆွမ်းကို လည်း။ လဘိတုံ– ရခြင်းငှာ။ န သက္ခိဿန္တိ– စွမ်းနိုင်ကြလိမ့်မည်မဟုတ်။ ဣမေ– ဤရဟန်းတို့ကို။ ပုရေတရမေဝ– ရှေးဥုးစွာသာလျှင်။ ပေသေဿာမိ– စေလွှတ် အံ့။” ဣတိ– သို့စဉ်းစားပြီ။ အထ– ထိုမှနောက်၌။ နေ– ထိုရဟန်းတို့ကို။ အာဟ– ပြီ။ (ကိံ– နည်း?) “အာဝုသော– တို့။ တုမှေ– တို့သည်။ ပုရတော– ရှေ့၌။ ဝါ– က။ ဂစ္ဆထ– သွားကြကုန်။” ဣတိ– သို့ပြောပြီ။ ဘန္တေ– ရား! တုမှေ ပန– အရှင်ဘုရား တို့သည်ကား။ (ကိံ– အဘယ်သို့ပါနည်း?) ဣတိ– ဤသို့မေးကုန်ပြီ။ အဟံ– သည်။ ဒုဗ္ဗလော– အားမရှိ။ အန္တရာမဂ္ဂေ စ– ၌လည်း။ အမနုဿပရိဂ္ဂဟိတာ–ခွဲခြားစိတ်ဖြာ၍ သိကြောင်းဉာဏ်ပညာများ (သမ္မောဘာ-၃, ၁၁၂)၊ ပဋိသမ္ဘိန္ဒန္တီ (ပဋိဿမ္ဘိဇ္ဇန္တီ) တိ ပဋိသမ္ဘိဒါ– အသီးအသီး ခွဲခြားတတ် (ခွဲခြား၍ သိတတ်သော) ဉာဏ်ပညာ များ (ပါရာဘာ-၁, ၁၄၉၊ ရူ-၃၇၀)၊ (၁) အတ္ထပဋိသမ္ဘိဒါ– အကျိုးတရားတို့ကို ခွဲခြား စိတ်ဖြာ၍ သိနိုင်သောဉာဏ် (၂) ဓမ္မပဋိသမ္ဘိဒါ– အကြောင်းတရားတို့ကို ခွဲခြားစိတ် ဖြာ၍ သိနိုင်သောဉာဏ် (၃) နိရုတ္တိပဋိသမ္ဘိဒါ– မှန်ကန်သော သဒ္ဒါတို့ကို ခွဲခြားစိတ်ဖြာ ၍ သိနိုင်သောဉာဏ် (၄) ပဋိဘာနပဋိသမ္ဘိဒါ– အတ္ထ, ဓမ္မ, နိရုတ္တိပဋိသမ္ဘိဒါဉာဏ် ၃မျိုးကို ခွဲခြားစိတ်ဖြာ၍ သိနိုင်သောဉာဏ်အားဖြင့် ပဋိသမ္ဘိဒါဉာဏ် ၄-ပါးရှိသည်။
(အဘိ၊ဝိ-၃၀၇၊ ပဋိသံ-၂, ၈၅-၈၊ အဘိ၊ဋ္ဌ၊ ၂၊ ၃၇၀၊ ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊ ၁၊ ၃)
...[စာမျက်နှာ- ၄၀]...
သော။ အဋဝီ– သည်။ အတ္ထိ– ၏။ မယိ– သည်။ တုမှေဟိ– တို့နှင့်။ သဒ္ဓိံ– အတူ။ ဂစ္ဆန္တေ– သော်။ သဗ္ဗေ– ကုန်သော။ (တုမှေ– တို့သည်၊) ကိလမိဿထ– ကြလိမ့်မည်။ တုမှေ– တို့သည်။ ပုရတော– ၌။ ဝါ– က။ ဂစ္ဆထ– ကုန်။ ဣတိ– ဤသို့ မိန့်ပြီ။ ဘန္တေ! ဧဝံ– သို့။ မာ ကရိတ္ထ– မပြုကြနှင့်။ မယံ– တို့သည်။ တုမှေဟိ– အရှင်ဘုရားတို့နှင့်။ သဒ္ဓိံယေဝ– အတူသာလျှင်။ ဂမိဿာမ– သွားကြပါမည်။ ဣတိ– ဤသို့ လျှောက် ကြပြီ။ “အာဝုသော– တို့! ဝေါ– တို့အား။ ဧဝံ– ဤသို့ သွားခြင်းသည်။ မာ ရုစ္စိတ္ထ– မနှစ်သက်နှင့်။ ဧဝံ သန္တေ– ဤသို့ဖြစ်လသော်။ မယှံ– အား။ ဝါ– ၏။ အဖာသုကံ– မချမ်းသာခြင်းသည်။ ဘဝိဿတိ– လိမ့်မည်။ မယှံ– ၏။ ကနိဋ္ဌော ပန– ညီသည် ကား။ တုမှေ– အရှင်ဘုရားတို့ကို။ ဒိသွာ– ၍။ ပုစ္ဆိဿတိ– မေးလိမ့်မည်။ အထ– ထိုသို့မေးရာအခါ၌။ အဿ– ထိုညီအား။ မမ– ၏။ စက္ခူနံ– တို့၏။ ပရိဟီနဘာဝံ– ယုတ်လျော့ကုန်သည်၏အဖြစ်ကို။ အာရောစေယျာထ– ပြောပြလိုက်ကြလော။ သော– ထိုညီသည်။ မယှံ– ၏။ သန္တိကံ– အထံသို့။ ကဉ္စိ– တစ်စုံတစ်ယောက်ကို။ ပဟိဏိဿတိ ဧဝ– စေလွှတ်လိမ့်မည်သာ။ တေန– ထိုစေလွှတ်အပ်သူနှင့်။ သဒ္ဓိံ–အတူ။ အာဂစ္ဆိဿာမိ– လာခဲ့လိမ့်မည်။ တုမှေ– တို့သည်။ မမ– ၏။ ဝစနေန– စကား ဖြင့်။ ဒသဗလဉ္စ– မြတ်စွာဘုရားကိုလည်းကောင်း။ အသီတိမဟာထေရေ စ– ရှစ်ကျိပ်သော မဟာထေရ်တို့ကိုလည်းကောင်း။ ဝန္ဒထ– ရှိခိုးကြလော။” ဣတိ– ဤသို့ပြော၍။ တေ– ထိုရဟန်းတို့ကို။ ဥယျောဇေသိ– စေလွှတ်ပြီ။
တေ– ထိုရဟန်းတို့သည်။ ထေရံ– ကို။ ခမာပေတွာ– သည်းခံစေ၍။ ဝါ– ကန် တော့တောင်းပန်၍။ အန္တောဂါမံ– ရွာတွင်းသို့။ ပဝိသိံသု– ဝင်ကုန်ပြီ။ မနုဿာ– တို့သည်။ တေ– ထိုရဟန်းတို့ကို။ ဒိသွာ– ၍။ နိသီဒါပေတွာ– ထိုင်စေ၍။ ဘိက္ခံ– ဆွမ်းကို။ ဒတွာ– လှူ၍။ “ဘန္တေ– တို့! အယျာနံ– အရှင်ဘုရားတို့၏။ ဂမနာကာရော– ခရီးသွားမည့် အခြင်းအရာသည်။ ဝါ– ခရီးသွားခြင်း၏ အကြောင်းသည်၊
ရုစ္စိတ္ထ။ ။ ရုစ+ယ+အဇ္ဇတနီအာဝိဘတ်၊ အာကို တ္ထ- ပြု၊ “ဝေါ- တို့သည်၊ ဧဝံ- သို့၊ မာ ရုစ္စိတ္ထ- ကုန်နှင့်”ဟုပေးခြင်းမှာ သဒ္ဒါကျမ်းနှင့် မညီပါ။ မညီပုံကို ဤနှင့် အလားတူ“ကဿ သာဓု န ရုစ္စတိ၊ မာယသ္မန္တာနမ္ပိ သံဃဘေဒေါ ရုစ္စိတ္ထ”စသည်ကို အနက်ပေးပုံနှင့် ယှဉ်ကြည့်ပါ။
...[စာမျက်နှာ- ၄၁]...
ပညာယတိ ကိံ– ထင်ရှားပါသလော။ ဝါ– ပေါ်လာပါသလော။” ဣတိ– ဤသို့ မေးလျှောက်ကုန်ပြီ။ ဥပါသကာ– တို့! အာမ– အိမ်း။ သတ္ထာရံ– ကို။ ဒဋ္ဌုကာမာ– ဖူးမြင်ခြင်းငှာ အလိုရှိကုန်သည်။ အမှ– ဖြစ်ကုန်၏။ ဣတိ– ဤသို့ ပြောကုန်ပြီ။
တေ– ထိုလူတို့သည်။ ပုနပ္ပုနံ– ထပ်။ ယာစိတွာ– တောင်းပန်လသော်။ တေသံ– ထိုရဟန်းတို့၏။ ဂမနဆန္ဒမေဝ– သွားခြင်း၌ အလိုဆန္ဒကိုသာ။ ဝါ– သွားလိုခြင်း ကိုသာ။ ဉတွာ– သိ၍။ အနုဂန္တွာ– အစဉ်လိုက်၍။ ပရိဒေဝိတွာ– ငိုကြွေး၍။ နိဝတ္တိံသု– ပြန်ကြကုန်ပြီ။ တေပိ– ထိုရဟန်းတို့သည်လည်း။ အနုပုဗ္ဗေန– အစဉ် အားဖြင့်။ ဇေတဝနံ– ဇေတဝန်ကျောင်းသို့။ ဂန္တွာ– ရောက်၍။ သတ္ထာရဉ္စ– ကို လည်းကောင်း။ အသီတိမဟာထေရေ စ– တို့ကိုလည်းကောင်း။ ထေရဿ– ၏။ ဝစနေန– စကားဖြင့်။ ဝန္ဒိတွာ– ၍။ ပုနဒိဝသေ– နောက်တစ်နေ့၌။ ယတ္ထ– အကြင်လမ်း၌။ ထေရဿ– ၏။ ကနိဋ္ဌော– ညီသည်။ ဝသတိ– နေ၏။ တံ ဝီထိံ– ထိုလမ်းသို့။ ပိဏ္ဍာယ– ငှာ။ ပဝိသိံသု– ဝင်ကုန်ပြီ။ ကုဋုမ္ဗိကော– သူကြွယ်သည်။ တေ– ထိုရဟန်းတို့ကို။ သဉ္ဇာနိတွာ– ကောင်းစွာသိ၍။ ဝါ– မှတ်မိ၍။ နိသီဒါပေတွာ– ထိုင်စေ၍။ ကတပဋိသန္ထာရော– ပြုအပ်ပြီးသော ပဋိသန္ထာရရှိသည်။ ဝါ– လောကွတ်ပျူငှာ နှုတ်ဆက်စကားပြောကြားမှု ပြုပြီးသည်။ (သမာနော– သော်၊) “ဘန္တေ– တို့! မေ– ၏။ ဘာတိကတ္ထေရော– နောင်တော်ဖြစ်သော ထေရ် သည်။ ကုဟိံ– အဘယ်မှာပါနည်း?” ဣတိ– သို့။ ပုစ္ဆိ– မေးပြီ။ အထ– ထိုသို့မေးရာ အခါ၌။ အဿ– ထိုသူကြွယ်အား။ တေ– ထိုရဟန်းတို့သည်။ တံ ပဝတ္တိံ– ထိုဖြစ် ပုံကို။ အာရောစေသုံ– ပြောပြကုန်ပြီ။ သော– ထိုသူကြွယ်သည်။ တံ– ထိုဖြစ်ပုံကို။ သုတွာဝ– ကြားရ၍သာလျှင်။ (ကြားလျှင်ကြားချင်း)၊ တေသံ– ထိုရဟန်းတို့၏။ ပါဒမူလေ– ခြေရင်း၌။ ပရိဝတ္တေန္တော– လူးလှိမ့်လျက်။ ရောဒိတွာ– ငို၍။ ပုစ္ဆိ– ပြီ။ (ကိံ– နည်း?) “ဘန္တေ– တို့! ဣဒါနိ– ယခုအခါ၌။ ကိံ– ဘာကို။ ကာတဗ္ဗံ– ပြုထိုက်ပါ သနည်း?” ဣတိ– ဤသို့မေးပြီ။ ထေရော– သည်။ ဣတော– ဤအရပ်မှ။ ကဿစိ– တစ်စုံတစ်ယောက်၏။ အာဂမနံ– လာခြင်းကို။ ပစ္စာသီသတိ– လိုလား နေ၏။ ဝါ– မျှော်လင့်နေ၏။ တဿ– ထိုသူ၏။ ဂတကာလေ– ရောက်ရာအခါ၌၊
ပစ္စာသီသတိ။ ။ ပတိ+အာ+သိသိ (သိသ)+အ+တိ၊ အာရှေးရှိသဖြင့် သိသိ။
...[စာမျက်နှာ- ၄၂]...
တေန– ထိုသူနှင့်။ သဒ္ဓိံ– အတူ။ အာဂမိဿတိ– ကြွလာလိမ့်မည်။ ဣတိ– ဤသို့ ပြောကုန်ပြီ။ ဘန္တေ– တို့! အယံ– ဤသူသည်။ မေ– ၏။ ဘာဂိနေယျော– တူဖြစ်သော။ ပါလိတော နာမ– ပါလိတမည်သူပါတည်း။ ဧတံ– ဤပါလိတကို။ ပေသေထ– စေလွှတ်တော်မူကြပါ။ ဝါ– ခိုင်းတော်မူကြပါ။ ဣတိ– ဤသို့လျှောက်ပြီ။
ဧဝံ– ဤသို့။ ပေသေတုံ– စေလွှတ်ခြင်းငှာ။ ဝါ– ခိုင်းခြင်းငှာ။ န သက္ကာ– မစွမ်းနိုင်။ မဂ္ဂေ– လမ်း၌။ ပရိပန္ထော– ဘေးရန်သည်။ အတ္ထိ– ၏။ တံ– ထိုပါလိတကို။ ပဗ္ဗာဇေတွာ– ရှင်ဖြစ်စေ၍။ ဝါ– ရှင်ပြုပေး၍။ ပေသေတုံ– ငှာ။ ဝဋ္ဋတိ– သင့်၏။ ဣတိ– ဤသို့ပြောကုန်ပြီ။ ဘန္တေ– တို့! ဧဝံ– သို့။ ကတွာ– ၍။ ပေသေထ– ကုန်။ ဣတိ– ဤသို့လျှောက်ပြီ။ အထ– ထိုမှနောက်၌။ နံ– ထိုပါလိတကို။ ပဗ္ဗာဇေတွာ– စေ၍။ အဍ္ဎမာသမတ္တံ– တစ်လထက်ဝက်, တစ်ဆယ့်ငါးရက်မျှပတ်လုံး။ ပတ္တစီဝရဂ္ဂဟဏာဒီနိ– သပိတ်ကိုင်ပုံ, သင်္ကန်းကိုင်ပုံ အစရှိသည်တို့ကို။ သိက္ခာပေတွာ– သင်စေ၍။ မဂ္ဂံ– လမ်းကို။ အာစိက္ခိတွာ– ပြောပြ၍။ ပဟိဏိံသု– စေလွှတ်ကုန်ပြီ။
သော– ထိုကိုရင်ပါလိတသည်။ အနုပုဗ္ဗေန– အစဉ်အားဖြင့်။ တံ ဂါမံ– ထိုရွာသို့။ ပတွာ– ရောက်၍။ ဂါမဒွါရေ– ရွာတံခါး၌။ ဧကံ– တစ်ယောက်သော။ မဟလ္လကံ– လူကြီးကို။ ဒိသွာ– မြင်၍။ “ဣမံ ဂါမံ– ကို။ နိဿာယ– မှီ၍။ ကောစိ– တစ်စုံတစ်ခုသော။ အာရညကော– တော၌ဖြစ်သော။ ဝိဟာရော– ကျောင်း သည်။ အတ္ထိ– ရှိပါသလော?” ဣတိ– သို့။ ပုစ္ဆိ– ပြီ။ ဘန္တေ– ရား! အတ္ထိ– ရှိပါ၏။ ဣတိ– ဤသို့လျှောက်ပြီ။ ကော နာမ– အဘယ်မည်သောထေရ်သည်။ တတ္ထ– ထိုကျောင်း၌။ ဝသတိ– နေပါသနည်း? ဣတိ– ဤသို့မေးပြီ။ ဘန္တေ! ပါလိတတ္ထေရော နာမ– ပါလအမည်ရှိသော ထေရ်မည်သူသည်။ ဝါ– ပါလိတထေရ် မည်သူသည်။ ဝသတိ– ၏။ ဣတိ– ဤသို့လျှောက်ပြီ။ မေ– အား။ မဂ္ဂံ– ကို။ အာစိက္ခထ– ပြောပြပါကုန်။ ဣတိ– ဤသို့ပြောပြီ။ ဘန္တေ– ရား! တွံ– အရှင်ဘုရား သည်။ ကော– အဘယ်သူသည်။ အသိ– ဖြစ်ပါသနည်း? ဣတိ– ဤသို့မေးပြီ။
ထေရဿ– ၏။ ဘာဂိနေယျော– တူသည်။ အမှိ– ဖြစ်ပါ၏။ ဣတိ– ဤသို့ပြောပြီ။
(သိသ) ဓာတ်သည် ဣစ္ဆာအနက်ကို ဟော၏။ သိ၌ ဒီဃပြု (နီတိဓာတု-၁၈၃၊ ဓာတွတ္ထ)၊ နိဒီ-၄၃၄၌ သီသဓာတ်ဟု ဆို၏။ ထိုအလို ဒီဃပြုဖွယ်မလို
...[စာမျက်နှာ- ၄၃]...
အထ– ၌။ နံ– ထိုကိုရင်ပါလိတကို။ ဂဟေတွာ– ခေါ်ယူ၍။ ဝိဟာရံ– ကျောင်းသို့။ နေသိ– ပို့ဆောင်ပြီ။ သော– ထိုကိုရင်ပါလိတသည်။ ထေရံ– ကို။ ဝန္ဒိတွာ– ၍။ အဍ္ဎမာသမတ္တံ– ပတ်လုံး။ ဝတ္တပဋိဝတ္တံ– ဝတ်ကြီးဝတ်ငယ်ကို။ ကတွာ– ၍။ ထေရံ– ကို။ သမ္မာ– ကောင်းစွာ။ ပဋိဇဂ္ဂိတွာ– ၍။ “ဘန္တေ! မေ– ၏။ မာတုလကုဋုမ္ဗိကော– ဥုးလေးဖြစ်သော သူကြွယ်သည်။ တုမှာကံ– အရှင်ဘုရားတို့၏။ အာဂမနံ– ကြွလာခြင်းကို။ ပစ္စာသီသတိ– လိုလားနေပါ၏။ ဝါ– မျှော်လင့်နေပါ၏။ ဧထ– ကြွပါကုန်။ ဂစ္ဆာမ– သွားကြပါကုန်စို့။” ဣတိ– သို့။ အာဟ– လျှောက်ပြီ။ တေန ဟိ– ထိုသို့ဖြစ်လျှင်။ မေ– ၏။ ဣမံ ယဋ္ဌိကောဋိံ– ဤတောင်ဝှေးအစွန်း (အဖျား) ကို။ ဂဏှာဟိ– ဆွဲကိုင်လော။ ဣတိ– ဤသို့ပြောပြီ။ သော– ထိုကိုရင်ပါလိတ သည်။ ယဋ္ဌိကောဋိံ– ကို။ ဂဟေတွာ– ကိုင်၍။ ထေရေန– နှင့်။ သဒ္ဓိံ၊ အန္တောဂါမံ– ရွာတွင်းသို့။ ပါဝိသိ– ပြီ။ မနုဿာ– တို့သည်။ ထေရံ– ကို။ နိသီဒါပေတွာ– ထိုင် စေ၍။ “ဘန္တေ! ဝေါ– တို့၏။ ဂမနာကာရော– သည်။ ပညာယတိ ကိံ– လော?” ဣတိ– သို့။ ပုစ္ဆိံသု– ကုန်ပြီ။ ဥပါသကာ– တို့! အာမ– အိမ်း။ ဂန္တွာ– ၍။ သတ္ထာရံ၊ ဝန္ဒိဿာမိ– အံ့။ ဣတိ– ဤသို့မိန့်ပြီ။ တေ– ထိုလူတို့သည်။ နာနပ္ပကာရေန– အမျိုးမျိုးအပြားပြားသော စကားဖြင့်။ ယာစိတွာ– တောင်းပန်၍။ အလဘန္တာ– မရကုန်လသော်။ ထေရံ– ကို။ ဥယျောဇေတွာ– စေလွှတ်၍။ ဥပဍ္ဎပထံ– ထက်ဝက် သောခရီးသို့။ ဝါ– ခရီးတဝက်သို့။ ဂန္တွာ– လိုက်သွား၍။ ရောဒိတွာ– ၍။ နိဝတ္တိံသု– ပြန်ကုန်ပြီ။ သာမဏေရော– သည်။ ထေရံ– ကို။ ယဋ္ဌိကောဋိယာ– ဖြင့်။ အာဒါယ– ခေါ်ယူ၍။ ဂစ္ဆန္တော– လသော်။ အန္တရာမဂ္ဂေ– ၌။ အဋဝိယံ– တောအုပ်၌။ ထေရေန– သည်။ ဥပနိဿာယ– မှီ၍။ ဝုဋ္ဌပုဗ္ဗံ– ရှေး၌ နေခဲ့ရာဖြစ်သော။ ဝါ– ရှေး၌ နေခဲ့ဖူးခြင်းရှိသော။ (နေခဲ့ဖူးသော)၊ ကဋ္ဌနဂရံ နာမ– ကဋ္ဌနဂရမည်သော။ ဂါမံ– သို့။ သမ္ပာပုဏိ– ကောင်းစွာ ရောက်ပြီ။ သော– ထိုကိုရင်ပါလိတသည်။ ဂါမတော– ရွာမှ။ နိက္ခမိတွာ– ထွက်၍။ ဝါ– သော်။ အရညေ– တော၌။ ဂီတံ– သီချင်းကို။ ဂါယိတွာ– သီဆို၍။ ဒါရူနိ– ထင်းတို့ကို။ ဥဒ္ဓရန္တိယာ– ထုတ်ဆောင်နေသော။ ဝါ– ခွေနေသော။ ဧကိဿာ– တစ်ယောက်သော။ ဣတ္ထိယာ– မိန်းမ၏။ ဂီတသဒ္ဒံ– သီချင်းသံကို။ သုတွာ– ကြားရ၍။ သရေ– အသံ၌။ နိမိတ္တံ– အာရုံကို။ [နိမိတ္တန္တိ အာရမ္မဏံ၊ -ဓမ္မဋီ။] ဂဏှိ– ယူပြီ။ ဟိ– မှန်၏။ ဣတ္ထိသဒ္ဒေါ ဝိယ– မိန်းမ၏။
...[စာမျက်နှာ- ၄၄]...
အသံကဲ့သို့။ ပုရိသာနံ– တို့၏။ သကလသရီရံ– အလုံးစုံသော ကိုယ်ကို။ ဝါ– တစ်ကိုယ်လုံးကို။ ဖရိတွာ– ပျံ့နှံ့၍။ ဌာတုံ– တည်ခြင်းငှာ။ သမတ္ထော– စွမ်းနိုင်သော။ အညော– အခြားသော။ သဒ္ဒေါ နာမ– အသံမည်သည်။ နတ္ထိ– မရှိ
တေန– ထို့ကြောင့်။ ဘဂဝါ– မြတ်စွာဘုရားသည်။ အာဟ– ပြီ။ (ကိံ– နည်း?) “နာဟံ ဘိက္ခေဝ၊ ပေ။ ဣတ္ထိသဒ္ဒေါ”တိ– “နာဟံ ဘိက္ခေဝ၊ ပေ။ ဣတ္ထိသဒ္ဒေါ” ဟူ၍။ အာဟ– မိန့်တော်မူပြီ။
[ဘိက္ခဝေ– ရဟန်းတို့! ဣဒံ (အယံ) ဣတ္ထိသဒ္ဒေါ– ဤမိန်းမ၏ အသံ သည်။ ပုရိသဿ– ၏။ စိတ္တံ– ကုသိုလ်စိတ်ကို။ ပရိယာဒါယ– ထက်ဝန်းကျင် ပိုင်းခြားယူ၍။ ဝါ– ကုန်ခန်းစေ၍။ (ဖြစ်ခွင့်ကို တားမြစ်၍)၊ တိဋ္ဌတိ ယထာ– တည်သကဲ့သို့။ ဧဝံ– ဤအတူ။ ယံ (ယော သဒ္ဒေါ)– အကြင်အသံသည်။ ပုရိသဿ– ၏။ စိတ္တံ– ကုသိုလ်စိတ်ကို။ ပရိယာဒါယ– ၍။ တိဋ္ဌတိ– ၏။ ဘိက္ခဝေ– တို့! အညံ– မိန်းမ၏ အသံမှ အခြားသော။ (တံ) ဧကသဒ္ဒမ္ပိ– ထိုတစ်ခုသော အသံ ကိုသော်မျှလည်း။ အဟံ– ငါဘုရားသည်။ န သမနုပဿာမိ– (သဗ္ဗညုတဉာဏ် တော်ဖြင့်) မြင်တော်မမူ။] သာမဏေရော– သည်။ တတ္ထ– ထိုသီချင်းသံ၌။ နိမိတ္တံ– ကို။ ဂဟေတွာ–
ပရိယာဒါယ။ ။ ပရိ+အာ+ဒါ+တွာ၊ “ထက်ဝန်းကျင်+ပိုင်းခြားကာ+ယူ ၍”ဟူသော အနက်သည် သဒ္ဒတ္ထ, “ကုန်ခန်းစေ၍”ဟူသော အနက်သည် ဝေါဟာရတ္ထ တည်း(ပါရာဘာ- ၁, ၅၄၉၊ မဟာဘာ- ၁, ၇၄)။ ပြအပ်လတ္တံ့သော အံ၊ဋ္ဌ၊၁၅အလိုမူ “ဣဒံ ဥဘယမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ”ဟု ဆိုသောကြောင့် ၂နက်လုံး သဒ္ဒတ္ထ၊ “ဖြစ်ခွင့်ကို တားမြစ် ၍”ဟု အဓိပ္ပာယတ္ထပေးပါ၊ “အနေကတ္ထတ္တာ ဓာတူနံ(မူလဋီ၊၂၊၃၄၊ ဝိသုဒ္ဓိ၊ဋီ၊၂, ၈၇)”ဟူသော စကားနှင့် အတ္ထာတိသယနည်းများအရ ဒါဓာတ် ခေပန(ကုန်ခမ်း စေခြင်း)အနက်ကို ဟောသည်ဟု ယူပါ။ [ပုရိသဿ စိတ္တံ ပရိယာဒါယ တိဋ္ဌတီတိ ယံ ရူပံ ရူပဂရုကဿ ပုရိသဿ စတုဘူမကကုသလစိတ္တံ ပရိယာဒိယိတွာ ဂဏှိတွာ ခေပေတွာ တိဋ္ဌတိ၊...ဂဟဏံ ပရိယာဒါနံ နာမ၊...ခေပနံ (ပရိယာဒါနံ နာမ)
ဣဒံ ဥဘယမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ၊ ဥပတ္တိံ စဿ နိဝါရယမာနမေဝ စတုဘူမကမ္ပိ ကုသလစိတ္တံ ဂဏှာတိ စေဝ ခေပေတိ စာတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ၊-အံ၊ဋ္ဌ၊ ၁၊ ၁၅။]
...[စာမျက်နှာ- ၄၅]...
၍။ ယဋ္ဌိကောဋိံ– ကို။ ဝိဿဇ္ဇေတွာ– လွှတ်၍။ “ဘန္တေ– ရား! တာဝ– ရှေးဥုးစွာ။ တိဋ္ဌထ– ရပ်တော်မူပါကုန်။ မေ– ၏။ ကိစ္စံ– ပြုဖွယ်ကိစ္စသည်။ အတ္ထိ– ၏။” ဣတိ– ဤသို့ လျှောက်၍။ တဿာ– ထိုမိန်းမ၏။ သန္တိကံ– သို့။ ဂတော– သွားပြီ။ သာ– ထိုမိန်းမသည်။ တံ– ထိုကိုရင်ကို။ ဒိသွာ– မြင်၍။ တုဏှီ– ဆိတ်ဆိတ်။ အဟောသိ– ပြီ။ သော– ထိုကိုရင်သည်။ တာယ– ထိုမိန်းမနှင့်။ သဒ္ဓိံ၊ သီလဝိပတ္တိံ– သီလ၏ ပျက်စီးခြင်းသို့။ ပါပုဏိ– ရောက်ပြီ။ ထေရော– သည်။ စိန္တေသိ– တွေးပြီ။ (ကိံ–နည်း?) “ဣဒါနေဝ– ယခုအခါ၌ပင်။ ဧကော– တစ်ခုသော။ ဂီတသဒ္ဒေါ– သီချင်း သံကို။ သုယျိတ္ထ– ကြားအပ်ခဲ့ပြီ။ ဣတ္ထိယာ– ၏။ သော စ သဒ္ဒေါ– ထိုအသံသည် လည်း။ ဆိဇ္ဇိ– ပြတ်ပြီ။ သာမဏေရောပိ– သည်လည်း။ စိရာယတိ– ကြာမြင့်၏။ သော– ထိုကိုရင်သည်။ တာယ– ထိုမိန်းမနှင့်။ သဒ္ဓိံ၊ သီလဝိပတ္တိံ– သို့။ ပတ္တော– ရောက်သည်။ ဘဝိဿတိ– မည်။” ဣတိ– သို့တွေးပြီ။ သောပိ– ထိုကိုရင်သည် လည်း။ အတ္တနော– ၏။ ကိစ္စံ– ကို။ နိဋ္ဌာပေတွာ– ပြီးဆုံးစေ၍။ အာဂန္တွာ– ပြန်လာ၍။ “ဘန္တေ– ရား! ဂစ္ဆာမ– သွားကြစို့။” ဣတိ– သို့။ အာဟ– လျှောက်ပြီ။ အထ– ထိုသို့လျှောက်ရာအခါ၌။ နံ– ထိုကိုရင်ကို။ ထေရော– သည်။ ပုစ္ဆိ၊ (ကိံ)၊ “သာမဏေရ– ကိုရင်! ပါပေါ– ယုတ်မာသူသည်။ ဇာတော– ဖြစ်သည်။ အသိ– ဖြစ်သလော?” ဣတိ– ဤသို့မေးပြီ။ သော– ထိုသာမဏေသည်။ တုဏှီ– ဆိတ်။ ဟုတွာ၊ ထေရေန– သည်။ ပုနပ္ပုနံ– ထပ်။ ပုဋ္ဌော– မေးအပ်သည်။ (သမာနော) ပိ– ဖြစ်ပါသော်လည်း။ ကိဉ္စိ– ဘာကိုမျှ။ န ကထေသိ– မပြော။ အထ– ထိုအခါ၌။ နံ– ထိုကိုရင်ကို။ ထေရော– သည်။ အာဟ– ပြီ။ (ကိံ– နည်း?) “တာဒိသေန– ထိုသင်ကဲ့သို့ရှုအပ်သော။ ပါပေန– ယုတ်မာသူသည်။ [ဂဟဏ၌စပ်၊] မမ– ၏။ ယဋ္ဌိကောဋိဂ္ဂဟဏကိစ္စံ– တောင်ဝှေးစွန်းကို ဆွဲကိုင်ခြင်းကိစ္စသည်။ နတ္ထိ။” ဣတိ– ပြောပြီ။ သော– ထိုကိုရင်သည်။ သံဝေဂပ္ပတ္တော– ထိတ်လန့်ခြင်းသို့ ရောက်သည်။ (ဟုတွာ)၊ ကာသာယာနိ– သင်္ကန်းတို့ကို။ ဝါ– သင်္ကန်းဝတ်နည်းတို့ကို။ အပနေတွာ– ပယ်ရှား၍။ (ချွတ်၍)၊ ဂိဟိနိယာမေန– လူတို့၏ ဝတ်နည်းဖြင့်။ ပရိဒဟိတွာ– ဝတ်၍။ “ဘန္တေ! အဟံ– သည်။ ပုဗ္ဗေ– ရှေး၌။ (ရှေးတုန်းက)၊ သာမဏေရော– ကိုရင်ပါတည်း။ ဣဒါနိ ပန– ၌ကား။ ဂိဟီ– လူဝတ်ကြောင် သည်။ ဇာတော– ဖြစ်သည်။ အမှိ– ဖြစ်ပါ၏။ စ– သည်သာမကသေး။ သွာဟံ
...[စာမျက်နှာ- ၄၆]...
(သော+အဟံ)– ထိုတပည့်တော်သည်။ ပဗ္ဗဇန္တောပိ– ရှင်ပြုခဲ့သော်လည်း။ သဒ္ဓါယ– သဒ္ဓါတရားကြောင့်။ ဝါ– ကံ, ကံအကျိုးနှင့် ရတနာ၃-ပါးဂုဏ်ကို ယုံ ကြည်၍။ ပဗ္ဗဇိတော– ရှင်ပြုခဲ့သည်။ န အမှိ– မဟုတ်ပါ။ မဂ္ဂပရိပန္ထဘယေန– လမ်းခရီး၌ ဘေးရန်မှ ကြောက်ခြင်းကြောင့်။ ပဗ္ဗဇိတော– ခဲ့သည်။ အမှိ– ၏။ ဧထ– ကြွပါကုန်။ ဂစ္ဆာမ– သွားကြကုန်စို့။” ဣတိ အာဟ။ “အာဝုသော– ငါ့ရှင်! ဂိဟိပါပေါပိ– လူယုတ်မာသည်လည်းကောင်း။ သမဏပါပေါပိ– ရဟန်းယုတ်မာ သည်လည်းကောင်း။ ပါပေါယေဝ– ယုတ်မာသည်သာတည်း။ တွံ– သည်။ သမဏဘာဝေ– ရှင်ရဟန်းအဖြစ်၌။ ဌတွာပိ– တည်၍လည်း။ သီလမတ္တံ– သီလ မျှကို။ ပူရေတုံ– ပြည့်စေခြင်းငှာ။ (ဖြည့်ကျင့်ခြင်းငှာ)၊ နာသက္ခိ– မစွမ်းနိုင်ခဲ့။ ဂိဟီ– လူဝတ်ကြောင်သည်။ ဟုတွာ– ၍။ ဝါ– လသော်။ ကိံ နာမ– အဘယ်မည်သော။ ကလျာဏံ– ကောင်းမှုကို။ ကရိဿသိ– ပြုနိုင်လိမ့်မည်နည်း။ တာဒိသေန– ထို သင်ကဲ့သို့ ရှုအပ်သော။ ပါပေန– ယုတ်မာသူသည်။ မမ– ၏။ ယဋ္ဌိကောဋိဂ္ဂဟဏကိစ္စံ– သည်။ နတ္ထိ။” ဣတိ– သို့။ အာဟ– ပြီ။ “ဘန္တေ! မဂ္ဂေါ– သည်။ အမနုဿုပဒ္ဒဝေါ– ဘီလူးတည်းဟူသော ဘေးရန်ရှိ၏။ တုမှေ စ– အရှင်ဘုရားတို့ သည်လည်း။ အန္ဓာ– ကန်းကုန်၏။ အပရိဏာယကာ– ရှေ့ဆောင်လမ်းပြမရှိ ကုန်။ ကထံ– အဘယ်သို့လျှင်။ ဣဓ– ဤရွာ၌။ ဝသိဿထ– နေပါကုန်အံ့နည်း?” ဣတိ– ဤသို့လျှောက်ပြီ။ အထ– ထိုသို့ လျှောက်ပြီးရာအခါ၌။ နံ– ထိုပါလိတကို။ ထေရော– သည်။ “အာဝုသော– ရှင်! တွံ– သည်။ ဧဝံ– သို့။ မာ စိန္တယိ– မစိုးရိမ်နှင့်။ မေ– သည်။ ဣဓေဝ– ဤအရပ်၌ပင်။ နိပဇ္ဇိတွာ– လျောင်း၍။ (လဲ၍)၊
မရန္တဿာဿဒ္ဓါယ။ ။ ရှေ့နည်းအလို သဒ္ဓါပုဒ်နောင် ဟိတ်အနက်၌ နာဝိဘတ်သက်၍ အာယပြု၊ နောက်နည်းအလို သံ+ဓာ+တွာ၊ တွာကို ယပြု၊ မဒါ သရေ၌ “မဒါ”ဟူသော ယောဂဝိဘာဂဖြင့် နိဂ္ဂဟိတ်ကို ဒပြု(ရူဋီ- ၂၈၊ ဝိဗော- ၂၇)။ (တစ်နည်း) နိဂ္ဂဟိတ်ကို တဝဂ္ဂန္တနပြု၊ (သန္ဓာ)၊ ဝဇာဒီဟိ ပဗ္ဗဇ္ဇာဒယောဖြင့် နကို ဒပြု(ရူ- ၄၀၉)။ (တစ်နည်း) ဝဇာ ဒီဟိသုတ်ဖြင့် သံဓာကို သဒ္ဓါပြု(နျာသ- ၆၃၈၊ ဝိဗော- ၂၅)၊ (တစ်နည်း) ဝဂ္ဂန္တံ ဝါ ဝဂ္ဂေသုတ်၌ ဝါသဒ္ဒါဖြင့် နိဂ္ဂဟိတ်ကို ဒပြု(နျာသ- ၆၃၈၊ ဝိဗော- ၂၅)။ [သဒ္ဓါယာတိ သဒ္ဓါနိမိတ္တံ၊ သဒ္ဓါယာတိ ဝါ ကမ္မဖလာနိ ရတနတ္တယဂုဏဉ္စ သဒ္ဒဟိတွာ၊- ထေရ၊ဋ္ဌ၊ ၁, ၄၇၅
...[စာမျက်နှာ- ၄၇]...
ပိ– သေသော်လည်းကောင်း။ အပရာပရံ– အခြားသောအရပ်, အခြားသော အရပ်သို့။ ဝါ– တပြောင်းပြန်ပြန်။ ပရိဝတ္တန္တဿာပိ– လူးလှိမ့်နေရသော်လည်းကောင်း။ တယာ– သင်နှင့်။ သဒ္ဓိံ၊ ဂမနံ နာမ– သွားခြင်းမည်သည်။ နတ္ထိ၊” [(တစ်နည်း) ဣဓေဝ– ၌ပင်။ နိပ္ပဇ္ဇိတွာ– ၍။ မရန္တဿာပိ– သေရသည်လည်းဖြစ်သော။ အပရာပရံ– မှ။ ပရိဝတ္တန္တဿ– သည်လည်းဖြစ်သော။ မေ– ၏။ တယာ သဒ္ဓိံ၊ ဂမနံ နာမ နတ္ထိ”] ဣတိ– သို့။ ဝတွာ– မိန့်၍။ “ဟန္ဒာဟံ၊ ပေ။ သဟာယတာ”တိ– ဟူကုန်သော။ ဣမာ ဂါထာ– တို့ကို။ အဘာသိ– ရွတ်ဆိုပြီ။
ဟန္ဒာဟံ ဟတစက္ခုသ္မိ, ကန္တာရဒ္ဓါနမာဂတော၊ သေယျမာနော န ဂစ္ဆာမိ, နတ္ထိ ဗာလေ သဟာယတာ
ဟန္ဒ– ယခု။ အဟံ– ငါသည်။ ဟတစက္ခု– ကိုယ်တိုင် ဖျက်ဆီးအပ်ပြီး သော မျက်စိရှိသည်။ ဝါ– မျက်စိတို့ကို ကိုယ်တိုင် ဖျက်ဆီးပြီးသည်။ အသ္မိ– ဖြစ်၏။ ကန္တာရဒ္ဓါနံ– အဓွန့်ရှည်သော ခရီးခဲသို့။ အာဂတော– လာမိပြီးသည်၊
အပရာပရံ။ ။ အပရံ စ+အပရံ စ အပရာပရံ(မဏိ- ၂, ၂၈)။ ဝိစ္ဆာပုဒ်ဟု ယူလျှင် ဤသို့ပြုစရာမလို၊ ဝိစ္ဆာဘိက္ခညေသု ဒွေ(မောဂ်- ၁, ၅၄)သုတ်ဖြင့် “အပရံ အပရံ”ဟု ဒွိရုပ်ပြု, သျာဒိလောပေါ ပုဗ္ဗဿေကဿ(မောဂ်- ၁, ၅၅)သုတ်ဖြင့် ရှေ့ပုဒ်၌ အံဝိဘတ်ကိုချေ၊ နောက်အ- ကို ဒီဃပြု။
ဟတစက္ခု။ ။ ဤပါဌ်ဖြင့် မိမိ၏ ပယောဂချို့ယွင်းမှုကြောင့် မျက်စိကန်းရ သည်၊ သန္ဓေကန်း(မွေးရာပါအကန်း)မဟုတ်ဟု ပြသည်၊ တစ်နည်းအားဖြင့် မံသစက္ခု (ပကတိမျက်စိ)သာ ချို့တဲ့သည်၊ ပညာမျက်စိချို့တဲ့ခြင်း မဟုတ်ဟု ပြသည်၊ “ဟတာနိ +စက္ခုနိ ဧတဿာတိ ဟတစက္ခု”ဟုပြု။ (ထေရ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၄၉)
ကန္တာရဒ္ဓါနံ။ ။ ကန္တာရဒ္ဓါနမဂ္ဂန္တိ ကန္တာရံ အဒ္ဓါနမဂ္ဂံ၊ နိရုဒကံ ဒီဃမဂ္ဂံ (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၉၀)”အဖွင့်ကို ကြည့်ပေးသည်၊ “ကံ တာရေန္တိ နယန္တိ ဧတ္ထာတိ ကန္တာရော၊ [က+တရ+ဏ၊] ကေန ပါနီယေန တရန္တိ အတိက္ကမန္တိ ယန္တိ ကန္တာရော၊ (အဝုတ္တကမ္မသာဓန)၊ သပ္ပဋိဘယတ္တာ ကန္တတိ ဆိန္ဒတိ နိစ္စဂမနာဂမနမေတ္ထာတိ ကန္တာရော၊ [ကတိ+အရ+ဏ၊- ဓာန်ဋီ- ၁၉၂။] အဒ္ဓါနံ+အယနံ အဒ္ဓါနံ၊ [အဒ္ဓ+အယ+ယု၊ အဒ္ဓ အယနမှ ယချေ၊- ဓာန်ဋီ- ၁၉၃။] ကန္တာရော စ+သော+အဒ္ဓါနံ စာတိ ကန္တာရဒ္ဓါနံ”
...[စာမျက်နှာ- ၄၈]...
အသ္မိ– ဖြစ်၏။ (တထာပိ– ထိုသို့ ဖြစ်သော်လည်း၊) သေယျမာနော (ပိ)– လဲနေ စေဥုးတော့။ န ဂစ္ဆာမိ– မလိုက်။ (ကသ္မာ– အဘယ်ကြောင့်နည်း?) ဗာလေ–လူမိုက်၌။ သဟာယတာ– အဖော်ကောင်း၏ ဖြစ်ကြောင်းဖြစ်ရာ ဂုဏ်အင်္ဂါ သည်။ နတ္ထိ– မရှိ။ (တသ္မာ– ထို့ကြောင့်တည်း။)
ဟန္ဒာဟံ ဟတစက္ခုသ္မိ, ကန္တာရဒ္ဓါနမာဂတော၊
မရိဿာမိ နော ဂမိဿာမိ, နတ္ထိ ဗာလေ သဟာယတာ
ဟန္ဒ၊ အဟံ– သည်။ ဟတစက္ခု– သည်။ အသ္မိ– ၏။ ကန္တာရဒ္ဓါနံ– သို့။ အာဂတော– သည်။ အသ္မိ– ၏။ (တထာပိ– လည်း၊) မရိဿာမိ– သေအံ့။ ဝါ– အသေခံအံ့။ နော ဂမိဿာမိ– မလိုက်တော့။ (ကသ္မာ– နည်း?) ဗာလေ– ၌။ သဟာယတာ– သည်။ နတ္ထိ၊ (တသ္မာ– တည်း။) တံ– ထိုစကားကို။ သုတွာ– ကြား၍။ ဣတရော– အခြားသော ပါလိတ သည်။ သံဝေဂဇာတော– ဖြစ်သောထိတ်လန့်ခြင်းရှိသည်။ ဝါ– သံဝေဂဖြစ်သည်။ (ဟုတွာ)၊ “မေ– သည်။ ဘာရိယံ– ဝန်လေးသော။ သာဟသိကံ– အဆောတလျင် ဖြစ်စေအပ်သော။ အနနုစ္ဆဝိကံ– မလျောက်ပတ်သော။ ကမ္မံ– အမှုကို။ ကတံ ဝတ– ပြုအပ်မိလေစွ။” ဣတိ– သို့တွေး၍။ ဗာဟာ– လက်မောင်းတို့ကို။ ပဂ္ဂယှ– မြှောက်၍။ ကန္ဒန္တော– ငိုလျက်။ ဝနသဏ္ဍံ– တောအုပ်သို့။ ပက္ခန္ဒိတွာ– ပြေးဝင်၍၊ ဟုပြု။ “ကန္တာရဒ္ဓါနပက္ခန္ဒောတိ ကန္တာရေ ဝိဝနေ ဒီဃမဂ္ဂံ အနုပဝိဋ္ဌော (ထေရ၊ဋ္ဌ၊၁, ၂၅၀)” အဖွင့်အလို “ကန္တာရေ+အဒ္ဓါနံ ကန္တာရဒ္ဓါနံ– တောခရီးခဲဝယ် အဓွန့်ရှည် သောခရီး”ဟုပြု။
ဗာလေ။ ။ “ဗာလံ နိဿာယ သီလာဒိဂုဏသင်္ခါတာ သဟာယတာ နတ္ထိ (ဝိမတိ၊၂၊၂၀၈)”အဖွင့်အလို “ဗာလေ- ကို၊ (နိဿာယ- မှီ၍၊) သဟာယတာ- သည်၊ နတ္ထိ”ဟု ပေး၊ ဗာလေဝယ် ကံအနက်၌ သတ္တမီ၊ (တစ်နည်း)တေသု ဝုဒ္ဓိဖြင့် အံကို ဧပြု၊ (တစ်နည်း) ဒုတိယာမှ သတ္တမီသို့ ပြန်နေသော ဝိဘတ္တိဝိပလ္လာသ၊ (တစ်နည်း) ဒုတိယာဧကဝုစ်မှ ဗဟုဝုစ်သို့ ပြန်နေသော ဝစနဝိပလ္လာသ၊ (တစ်နည်း) ဗဟုမှိ ဝိယ ဧကမှိပိ (နီတိ- ၆၆၅)သုတ်ဖြင့် ဧကဝုစ်အနက်၌ ဗဟုဝုစ်ယောဝိဘတ်သက်ဟုကြံ၊ ဤဒုတိယပါဒသည် ကာရဏဝါကျတည်း။ (ဓမ္မ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၉၆)
...[စာမျက်နှာ- ၄၉]...
တထာ– ထိုအခြင်းအရာအားဖြင့်။ ပက္ကန္တောဝ– ဖဲသွားသည်သာလျှင်။ အဟောသိ– ပြီ။ ထေရဿာပိ– ၏လည်း။ သီလတေဇေန– သီလတန်ခိုးကြောင့်။ သဋ္ဌိယောဇနာယာမံ– ယူဇနာခြောက်ဆယ်အလျားရှိသော။ ပညာသယောဇနဝိတ္ထတံ– ယူဇနာငါးဆယ်အနံရှိသော။ ပန္နရသယောဇနဗဟလံ– တစ်ဆယ့်ငါး ယူဇနာအထု (အထူ) ရှိသော။ ဇယသုမနပုပ္ဖဝဏ္ဏံ– ခေါင်ရမ်းပန်း၏ အဆင်းနှင့် တူသော အဆင်းရှိသော။ နိသီဒနုဋ္ဌဟနကာလေသု– ထိုင်ရာအခါ, ထရာအခါ တို့၌။ ဩနမနု န္နမန ပကတိကံ– အောက်သို့ညွတ်ခြင်း, အထက်သို့ တက်ခြင်း သဘောရှိသော။ (မြှုပ်သွားခြင်း, မြင့်တက်ခြင်းသဘောရှိသော)၊ ဒေဝရညော– နတ်တို့၏ မင်းဖြစ်သော။ သက္ကဿ– သိကြား၏။ ပဏ္ဍုကမ္ဗလသိလာသနံ– ပဏ္ဍု ကမ္ဗလာကျောက်ဖြာနေရာသည်။ ဥဏှာကာရံ– ပူသော အခြင်းအရာကို။ ဒဿေသိ– ပြပြီ။ သက္ကော– သိကြားသည်။ “ကော– အဘယ်သူသည်။ မံ– ငါ့ကို၊
ဇယသုမနပုပ္ဖဝဏ္ဏံ။ ။ ဇယတ္ထံ(အောင်ခြင်းအကျိုးရှိသော)+သုမနံ(မြတ် လေး) ဇယသုမနံ၊ ဇယသုမနဿ+ပုပ္ဖံ ဇယသုမနပုပ္ဖံ၊ ဇယသုမနပုပ္ဖဿ+ဝဏ္ဏော ဝိယ+ဝဏ္ဏော+ယဿာတိ ဇယသုမနပုပ္ဖဝဏ္ဏံ၊ ရှေ့ဝဏ္ဏပုဒ်ကိုချေ၊ ဇယသုမနကို “ခေါင်ရန်း, လယ်ခေါင်ရန်း, မိုးစွေ”ဟု ၃မျိုးဘာသာပြန်ကြ၏၊ ဤ၌ ရှေ့၂မျိုးကိုသာ သုံး၏၊ ခေါင်ရန်း(လယ်ခေါင်ရန်း)ပန်းပင်သည် အပင်လတ်မျိုး ဖြစ်၏၊ အရွက်မှာ မယားကြီးရွက်နှင့် တူ၏၊ ထိုထက် အနည်းငယ်ကြီး၏၊ အပွင့်လည်းကြီး၏၊ အပွင့်၏ အဆင်းရောင်မှာ အဋ္ဌကထာဋီကာနှင့် ဆေးကျမ်းများအလို အနီရောင်တည်း၊ မြန်မာ အဘိဓာန်များ၌ကား အပွင့်အရောင်အမျိုးမျိုးရှိသော အလှစိုက်ချုံပုတ်ပင် တစ်မျိုးဟု ဆို၏။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃, ၃၆၉၊ ဝိနိစ္ဆယဋီ၊၂၊၂၁၉၊ ပုံပြဓာန်၊ မြန်ဓာန်)
ပဏ္ဍုကမ္ဗလသိလာသနံ။ ။ ဤကျောက်ဖြာသည် သိကြားမင်းသက်တမ်း ကုန်ခြင်း, ကုသိုလ်ကံကုန်ခြင်း, တန်ခိုးကြီးမားသူတစ်ယောက် သိကြားမင်းအဖြစ်ကို တောင့်တခြင်းနှင့် တန်ခိုးကြီးမားသူတို့၏ သီလတန်ခိုးကြောင့် ပူသောအခြင်းအရာ ဖြစ်လာတတ်၏(ဇာ၊ဋ္ဌ၊၄, ၈)။ ပူဆိုရာ၌ မီးပူကြောင့် ပူသကဲ့သို့ ပကတိပူခြင်းမျိုး မဟုတ်၊ မထေရ်မြတ်၏ သီလအရှိန်တော်ကြောင့် ပူသလို ထင်ရခြင်းတည်း။(ဓမ္မဋီ)
ဝစနတ္ထ။ ။ ပဏ္ဍတိ ဧကဂဏနံ ဂစ္ဆတီတိ ပဏ္ဍု၊ [ပဍိ+ဥ၊- ဓာန်ဋီ- ၉၆။] ပကာရေဟိ ဒေဝါနံ စိတ္တံ ဍေတိ ဂဏှာတီတိ ပဏ္ဍု၊ [ပ+ဍိ+အ၊- ကျော်နီဂံ- ၁၆။] ပဏ္ဍုသဒ္ဒါ အနီရောင်ဟော(မဓု- ၂၃၊ မဏိဒီပ- ၁, ၁၅၁)၊ ဓာန်၊ ဓာန်ဋီ- ၉၆အလို
...[စာမျက်နှာ- ၅၀]...
ဌာနာ– တည်နေရာမှ။ စာဝေတုကာမော နု ခေါ– ရွေ့လျောစေခြင်းငှာ အလိုရှိ လေသနည်း။” ဣတိ– ဤသို့ ကြံ၍။ ဒိဗ္ဗေန– နတ်၌ဖြစ်သော။ စက္ခုနာ– မျက်စိဖြင့်။ ဩလောကေန္တော– ကြည့်လသော်။ ထေရံ– ကို။ အဒ္ဒသ– မြင်ပြီ။ တေန– ကြောင့်။ ပေါရာဏာ– ရှေး၌ဖြစ်သော ဆရာတို့သည်။ အာဟု– ဆိုကြကုန်ပြီ။ (ကိံ)၊ “သဟဿနေတ္တော၊ ပေ။ ရတော”တိ– “သဟဿနေတ္တော၊ ပေ။ ရတော” ဟူ၍။ (အာဟု– ကုန်ပြီ။) သဟဿနေတ္တော ဒေဝိန္ဒော, ဒိဗ္ဗစက္ခုံ ဝိသောဓယိ၊ ပါပဂရဟီ အယံ ပါလော, အာဇီဝံ ပရိသောဓယိ
သဟဿနေတ္တော– တစ်ထောင်သောမျက်စိရှိသော။ ဝါ– မျက်စိတစ် ထောင်အမြင်ဆောင်နိုင်သော။ [သဟဿံ+နေတ္တာနိ ယဿာတိ သဟဿနေတ္တော၊ -သံ၊ဋီ၊ ၁၊ ၃၇၇။] ဒေဝိန္ဒော– နတ်တို့သနင်း, သိကြားမင်းသည်။ ဒိဗ္ဗစက္ခုံ– နတ်၌ ဖြစ်သော မျက်စိကို။ (နတ်မျက်စိကို)၊ ဝိသောဓယိ– စင်ကြယ်စေပြီ။ ဝါ– သုတ် အဖြူအဝါရောသော (ဖြော့သော) အဆင်းဟော၊ ကံ သုခံ+ဝိသေသံ အတိသယံ+အလံ ပရိယတ္တံ ဧတ္ထာတိ ကမ္ဗလံ၊ [က+ဝိ+အလ၊ ကထက်၌ နိဂ္ဂဟိတ်လာ, မ- ပြု။ -မဏိဒီပ- ၁၅၁၊] ကမ္ဗမှိ သဉ္စလနေ+အလံ ကမ္ဗလံ၊ [ကမ္ဗ+အလ၊- ဓာတွတ္ထ၊ ရူ-၄၁၇၊] ကာမီယ- တေတိ ကမ္ဗလံ၊ [ကမု+အလ၊ ဗ- လာ၊-ဓာန်ဋီ- ၂၉၁၊] ပဏ္ဍု+ကမ္ဗလံ ပဏ္ဍုကမ္ဗလံ– နီသောကမ္ဗလာ၊ ဝါ– အဖြူအဝါရောသော (ဖျော့သော) ကမ္ဗလာ၊ ပဏ္ဍုကမ္ဗလံ ဝိယာတိ ပဏ္ဍုကမ္ဗလံ- ကျောက်နေရာ၊ သုခံ လာတိ ပဝတ္တတိ ဧတ္ထာတိ သိလာ၊ [သုခ+ လာ+အ၊ ဥကို ဣပြု, ခ- ကို ချေ။ -မဏိဒီပ-၁၅၁၊] သက္ကေန သေဝီယတီတိ သိလာ၊ [သိ+လက်။ -နီယော-၃၊] အာသယတိ ဧတ္ထာတိ အာသနံ (နီယော-၃)၊ သိလာ ဧဝ+ အာသနံ သိလာသနံ (ဓာန်ဋီ-၂၂)၊ ပဏ္ဍုကမ္ဗလံ စ+တံ+သိလာသနံ စာတိ ပဏ္ဍုကမ္ဗလသိလာသနံ- နီသောကမ္ဗလာနှင့်တူသော ကျောက်နေရာ
ဆရာမြတ်တို့အလို။ ။ ဆရာမြတ်တို့ကား “ပဏ္ဍု စ+သော+ကမ္ဗလော စာတိ ပဏ္ဍုကမ္ဗလော- ဖျော့တော့ဝင်းဝါသော ကမ္ဗလာ၊ ပဏ္ဍုကမ္ဗလေန+သဒိသာ ပဏ္ဍုကမ္ဗလသဒိသာ၊ ပဏ္ဍုကမ္ဗလသဒိသာ+သိလာ ပဏ္ဍုကမ္ဗလသိလာ- ကမ္ဗလာနီနှင့် တူသော ကျောက်ဖြာ၊ သဒိသကိုချေ၊ ပဏ္ဍုကမ္ဗလသိလာ ဧဝ+အာသနံ ပဏ္ဍုကမ္ဗလသိလာသနံ”ဟုပြုတော်မူ၏။ (နီဘာ- ၁, ၁၁)
...[စာမျက်နှာ- ၅၁]...
သင်ပြီ။ ပါပဂရဟီ– ယုတ်မာသူတို့ကို ကဲ့ရဲ့တတ်သော။ [ပါပေ လာမကေ ပုဂ္ဂလေ ဓမ္မေ စ ဂရဟတိ ဇိဂုစ္ဆတီတိ ပါပဂရဟီ၊ -သံ၊ဋီ၊ ၁၊ ၁၆၅။] အယံ ပါလော– ဤပါ လထေရ်သည်။ အာဇီဝံ– အသက်ရှင်ကြောင်းအမှုကို။ (အသက်မွေးမှုကို)၊ ပရိသောဓယိ– ထက်ဝန်းကျင် စင်ကြယ်စေပြီ။
သဟဿနေတ္တော ဒေဝိန္ဒော, ဒိဗ္ဗစက္ခုံ ဝိသောဓယိ၊ ဓမ္မဂရုကော အယံ ပါလော, နိသိန္နော သာသနေ ရတော
သဟဿနေတ္တော– သော။ ဒေဝိန္ဒော– သည်။ ဒိဗ္ဗစက္ခုံ– ကို။ ဝိသောဓယိ– ပြီ။ ဓမ္မဂရုကော– လောကုတ္တရာတရားဟူသော အလေးပြုဖွယ်ရှိသော။ ဝါ– တရားတော်ကို လေးစားမြတ်နိုးသော။ [ဓမ္မော+ဂရု အဿာတိ ဓမ္မဂရုကော (အံ၊ဋ္ဌ၊ ၃၊ ၁၀၅)၊ ဓမ္မံ ဂရတိ မာနေတီတိ ဓမ္မဂရု (သမ္မောယော-၂၇၀)၊ ဓမ္မဂရုယေဝ ဓမ္မဂရုကော၊] အယံ ပါလော– သည်။ သာသနေ– သာသနာတော်၌။ ရတော–မွေ့လျော်သည်။ (ဟုတွာ) နိသိန္နော– နေပြီ။
အထ– ထိုအခါ၌။ အဿ– ထိုသိကြား၏။ ဧတံ– ဤအကြံသည်။ အဟောသိ– ပြီ။ (ကိံ– နည်း?) “အဟံ– ငါသည်။ ဧဝရူပဿ– ဤသို့ သဘောရှိသော။ ပါပဂရဟိနော– ယုတ်မာသူကို ကဲ့ရဲ့တတ်သော။ ဓမ္မဂရုကဿ– လောကုတ္တရာ တရားဟူသော အလေးပြုဖွယ်ရှိသော။ ဝါ– တရားကို လေးစားမြတ်နိုးသော။ အယျဿ– အရှင်၏။ သန္တိကံ– အထံသို့။ သစေ န ဂမိဿာမိ– အကယ်၍ မသွား အံ့။ (ဧဝံ သတိ– ဤသို့ မသွားသည်ရှိသော်၊) မေ– ၏။ မုဒ္ဓါ– ဥုးထိပ်သည်။ သတ္တဓာ– ခုနစ်စိတ်, ခုနစ်ဖြာ။ ဖလေယျ– ကွဲရာ၏။ တဿ– ထိုအရှင်၏။ သန္တိကံ– သို့။ ဂမိဿာမိ– အံ့။” ဣတိ– ဤသို့အကြံဖြစ်ပြီ။ တတော– ထိုမှနောက်၌။ သဟဿနေတ္တော ဒေဝိန္ဒော, ဒေဝရဇ္ဇသိရိန္ဓရော၊ တင်္ခဏေန အာဂန္တွာန, စက္ခုပါလမုပါဂမိ
သဟဿနေတ္တော– သော။ ဒေဝရဇ္ဇသိရိန္ဓရော– နတ်ပြည်၏ အသရေကို ဆောင်သော။ ဒေဝိန္ဒော– သည်။ တင်္ခဏေန– ထိုခဏဖြင့်။ ဝါ– တစ်ခဏချင်းဖြင့်။ [တာဒိသော+ခဏော တင်္ခဏော၊ “တခဏော”ဟု ဆိုလိုလျက် နိဂ္ဂဟိတ်
...[စာမျက်နှာ- ၅၂]...
လာ၊- ကင်္ခါမဟာဋီ၊ ၂၊ ၂၁၆။] အာဂန္တွာန– လာ၍။ စက္ခုပါလံ– စက္ခုပါလထေရ်သို့။ (ကွယ်သောမျက်စိရှိသော ပါလအမည်ရှိသောထေရ်သို့)၊ ဥပါဂမိ– ချဉ်းကပ်ပြီ။
စ ပန– ဆက်ဥုးအံ့။ ဥပဂန္တွာ– ချဉ်းကပ်ပြီး၍။ ထေရဿ– ၏။ အဝိဒူရေ– အနီး၌။ ပဒသဒ္ဒံ– ခြေသံကို။ အကာသိ– ပြုပြီ။ အထ– ထိုအခါ၌။ နံ– ထိုသိကြား ကို။ ထေရော– သည်။ ပုစ္ဆိ၊ (ကိံ)၊ “ဧသော– ဤသူသည်။ ကော– အဘယ်သူ နည်း?” ဣတိ– ပြီ။ ဘန္တေ! အဟံ– သည်။ အဒ္ဓိကော– ခရီးသွားပါတည်း။ ဝါ– ခရီးသည်ပါတည်း။ ဣတိ– ဤသို့လျှောက်ပြီ။
ဥပါသက– ကာ! ကုဟိံ– အဘယ် အရပ်သို့။ ယာသိ– သွားမည်နည်း? ဣတိ– မေးပြီ။ ဘန္တေ! သာဝတ္ထိယံ– သို့။ ယာမိ– သွားပါမည်။ ဣတိ– ဤသို့လျှောက်ပြီ။ အာဝုသော– ဒါယကာ! ယာဟိ– သွားလော။ ဣတိ– ဤသို့ပြောပြီ။ ဘန္တေ! အယျော ပန– အရှင်ဘုရားသည် ကား။ ကုဟိံ– သို့။ ဂမိဿတိ– ကြွမည်နည်း? ဣတိ– ဤသို့ မေးလျှောက်ပြီ။
အဟမ္ပိ– သည်လည်း။ တတ္ထေဝ– ထိုသာဝတ္ထိမြို့သို့သာ။ ဂမိဿာမိ– သွားမည်၊
စက္ခုပါလံ။ ။ နဋ္ဌစက္ခုဘိန္နစက္ခုပရိဟီနစက္ခုအန္ဓစက္ခု အဿ, အသ္မိံ ဝါ ဝိဇ္ဇတီတိ စက္ခု၊ ပါလံ ပါလနာမံ နာမကမ္မံ သင်္ခါ သမညာ ဝေါဟာရော ပဏ္ဏတ္တိ အဿ, အသ္မိံ ဝါ ဝိဇ္ဇတီတိ ပါလော၊ စက္ခု စ+သော+ပါလော စာတိ စက္ခုပါလော၊- ဓမ္မဋီ
စ ပန။ ။ နိယံများအလို စ၏အနက်ကို ဝါကျာရမ္ဘ, ပန၏အနက်ကို ဝိသေသ ယူ၍ “စ ပန- ဆက်၍အထူး ပြဆိုဥုးအံ့”ဟု ပေး(ဂမ္ဘီရတ္ထ- ၁, ၂၀၃)၊ ဆရာတို့ကား စ ပန၂ပုဒ်လုံး ဝါကျာရမ္ဘယူ အထက်အတိုင်း ပေးတော်မူသည်။ [စ ပနဟု တကွတက် ရာ, စ- နက်မှာဆက်, ပန- နက်, ထူးချက်ဓိပ္ပာယ်စွဲ(ရွှေ- ၄၁)။]
အဒ္ဓိကော။ ။ အဒ္ဓါနံ+ဂစ္ဆတီတိ အဒ္ဓိကော(သီဘာ- ၄, ၂၄၊ ပါစိတ်ဘာ- ၂, ၁၂)၊ နောက်၌ “ဒသသု ပုညကိရိယဝတ္ထူသု ဧကံ လဘိဿာမိ”ဟူသော စကားကို ထောက်၍ သိကြားမင်းသည် ကိုယ်ဖြင့် ပြုအပ်သော ဝေယျာဝစ္စကုသိုလ်ကို လိုလား ခြင်းကြောင့် “တပည့်တော် သိကြားမင်းပါဘုရား”ဟု မလျှောက်ဘဲ “တပည့်တော် ခရီးသွားပါဘုရား”ဟု လျှောက်သည်၊ ထိုကြောင့် သိကြားမင်းမှာ မုသားမဖြစ်၊ အဖိုးအို ယောင်ဖန်ဆင်း၍ အရှင်မဟာကဿပအား ဆွမ်းလှူရာ၌ကဲ့သို့ မှတ်ရမည်(ဓမ္မဋီ)
...[စာမျက်နှာ- ၅၃]...
ဣတိ– ဤသို့မိန့်ပြီ။ ဘန္တေ! တေန ဟိ– လျှင်။ ဧကတောဝ– တစ်ပေါင်းတည်းသာ။ ဝါ– အတူတူသာ။ ဂစ္ဆာမ– သွားကြပါစို့။ ဣတိ– ဤသို့လျှောက်ပြီ။ အာဝုသော– ကာ! အဟံ– သည်။ ဒုဗ္ဗလော– အားမရှိ။ မယာ– နှင့်။ သဒ္ဓိံ၊ ဂစ္ဆန္တဿ– သွားသော။ တဝ– သင်၏။ [တစ်နည်း- တဝ– သည်။ မယာ သဒ္ဓိံ ဂစ္ဆန္တဿ– သော်၊] ပပေဉ္စာ– ကြာမြင့်ခြင်းသည်။ ဘဝိဿတိ– ဖြစ်လိမ့်မည်။ ဣတိ– ဤသို့မိန့်ပြီ။
မယှံ– ၏။ အစ္စာယိကံ– အဆောတလျင် ဖြစ်စေအပ်သော ကိစ္စသည်။ ဝါ– အလျင်စလို ပြုဖွယ်သည်။ နတ္ထိ။ အဟမ္ပိ– သည်လည်း။ အယျေန– နှင့်။ သဒ္ဓိံ၊ ဂစ္ဆန္တော– လသော်။ ဒသသု– ၁၀-ပါးကုန်သော။ ပုညကြိယဝတ္ထူသု– ပုညကြိယ ဝတ္ထုတို့တွင်။ ဧကံ– တစ်ပါးကို။ လဘိဿာမိ– ရလိမ့်မည်။ ဘန္တေ! ဧကတောဝ– သာ။ ဂစ္ဆာမ– ကုန်စို့။ ဣတိ– ဤသို့လျှောက်ပြီ။ ထေရော– သည်။ “ဧသော– ဤသူသည်။ သပ္ပုရိသော– သူတော်ကောင်းသည်။ ဘဝိဿတိ– လိမ့်မည်။” ဣတိ– သို့။ စိန္တေတွာ– တွေး၍။ “တေန ဟိ– လျှင်။ သဒ္ဓိံ ဂမိဿာမိ– မည်။ ဥပါဿက– ကာ! ယဋ္ဌိကောဋိံ– ကို။ ဂဏှ– ဆွဲကိုင်လော။” ဣတိ– သို့။ အာဟ– ပြီ။
သက္ကော– သည်။ တထာ– ထိုပြောသည့်အတိုင်း။ ကတွာ– ၍။ ပထဝိံ– မြေကို။ သင်္ခိပန္တော– ချုံးလျက်။ ဝါ– ရှုံ့လျက်။ သာယနှသမယေ– ညနေချမ်းအခါ၌။ ဇေတဝနံ– ဇေတဝန်ကျောင်းသို့။ သမ္ပာပေသိ– ကောင်းစွာ ရောက်စေပြီ။
ထေရော– သည်။ သင်္ခပဏဝါဒိသဒ္ဒံ– ခရုသင်း, ထက်စည်အစရှိသည်တို့၏ အသံကို။ သုတွာ– ၍။ “ဧသော– ဤအသံသည်။ ကတ္ထ– အဘယ်အရပ်၌။ ဝါ– ဘယ်က။ သဒ္ဒေါ– အသံနည်း?” ဣတိ ပုစ္ဆိ၊ ဘန္တေ! သာဝတ္ထိယံ– ၌။ ဝါ– က၊
အစ္စာယိကံ။ ။ အာယိတဗ္ဗံ ပဝတ္တေတဗ္ဗန္တိ အာယိကံ၊ [ဣ+ဏျ၊ ကာရိတ်ကျေ၊ ဣကို ဧပြု, ဧကို အာယပြု, ဣလာ, ယကို ကပြု၊] သီဃံ+အာယိကံ အစ္စာယိကံ၊ [အတိ+အာယိက၊]အတိသဒ္ဒါ သီဃအနက်ဟော(သီဘာ- ၃, ၁၄၇၊ သီဋီသစ်၊၂၊၁၃၀)
ပုညကြိယဝတ္ထူသု။ ။ ကတ္တဗ္ဗာတိ ကိရိယာ၊ ပုညံ စ+တံ+ကိရိယာ စာတိ ပုညကိရိယာ- ပြုထိုက်သော ကောင်းမှု၊ ပုညကိရိယာ စာ+သာ+ဝတ္ထု စာတိ ပုညကိရိယဝတ္ထု- ထိုထိုအကျိုးတို့၏ တည်ရာအကြောင်းဖြစ်သော ပြုထိုက်သောကောင်းမှု
- အဘိ၊ဋ္ဌ၊ ၁၊ ၂၀၁၊ နီဘာ- ၂, ၄၃၃
...[စာမျက်နှာ- ၅၄]...
(သဒ္ဒေါ– အသံပါတည်း၊) ဣတိ– ဤသို့လျှောက်ပြီ။ မယံ– တို့သည်။ ပုဗ္ဗေ– ရှေး ၌။ ဂမနကာလေ– သွားရာအခါ၌။ စိရေန– ကြာမြင့်မှ။ ဂမိမှာ– ရောက်ခဲ့ကုန်ပြီ။ ဣတိ– ဤသို့မိန့်ပြီ။ ဘန္တေ! အဟံ– သည်။ ဥဇုမဂ္ဂံ– ဖြောင့်သော လမ်းကို။ ဇာနာမိ– သိပါ၏။ ဣတိ– ဤသို့လျှောက်ပြီ။ တသ္မိံ ခဏေ– ထိုခဏ၌။ ထေရော– သည်။ “အယံ– ဤသူသည်။ မနုဿော– သည်။ န– မဟုတ်။ ဒေဝတာ– နတ်သည်။ ဘဝိဿတိ– ဖြစ်လိမ့်မည်။” ဣတိ– ဤသို့။ သလ္လက္ခေသိ– ကောင်းစွာသတ်မှတ် ပြီ။ ဝါ– မှတ်ချက်ချပြီ။
သဟဿနေတ္တော ဒေဝိန္ဒော, ဒေဝရဇ္ဇသိရိန္ဓရော၊ သင်္ခိပိတွာန တံ မဂ္ဂံ, ခိပ္ပံ သာဝတ္ထိမာဂမိ
သဟဿနေတ္တော– သော။ ဒေဝရဇ္ဇသိရိန္ဓရော– သော။ ဒေဝိန္ဒော– သည်။ တံ မဂ္ဂံ– ထိုလမ်းကို။ သင်္ခိပိတွာန– ချုံး၍။ ဝါ– ရှုံ့၍။ ခိပ္ပံ– လျင်မြန်စွာ။ သာဝတ္ထိံ– သာဝတ္ထိမြို့သို့။ အာဂမိ– ရောက်ပြီ။
ဣတိ– သို့။ သော– ထိုသိကြားသည်။ ထေရံ– ကို။ နေတွာ– ပင့်ဆောင်၍။ ထေရဿေဝ– ၏သာလျှင်။ အတ္ထာယ– အကျိုးငှာ။ ကနိဋ္ဌကုဋုမ္ဗိကေန– ညီဖြစ် သော သူကြွယ်သည်။ ကာရိတံ– ဆောက်လုပ်စေအပ်သော။ ပဏ္ဏသာလံ– သစ်ရွက်မိုးကျောင်းသို့။ နေတွာ– ပို့ဆောင်၍။ ဖလကေ– အင်းပျဉ်၌။ ဝါ– ထိုင်ခုံ ၌။ နိသီဒါပေတွာ– ထိုင်စေ၍။ ပိယသဟာယကဝဏ္ဏေန– ချစ်အပ်သော သူငယ် ချင်း၏ အသွင်ဖြင့်။ တဿ– ထိုသူကြွယ်၏။ သန္တိကံ– အထံသို့။ ဂန္တွာ– ၍။ “သမ္မ စူဠပါလ– မိတ်ဆွေ စူဠပါလ!” ဣတိ– သို့။ ပက္ကောသိ– ခေါ်ပြီ။ “သမ္မ– မိတ်ဆွေ! ကိံ– ဘာလဲ?” ဣတိ– ဤသို့ မေးပြီ။ “ထေရဿ– ၏။ အာဂတဘာဝံ– ရောက် လာသည်၏ အဖြစ်ကို။ ဇာနာသိ– သိသလော?” ဣတိ– ဤသို့ မေးပြီ။ န ဇာနာမိ– မသိပါ။ ထေရော– သည်။ အာဂတော ကိံ ပန– ရောက်လာပြီလော?
ပဏ္ဏသာလံ။ ။ ပဏ္ဏာနိ+ဆဒနာနိ ယေသန္တိ ပဏ္ဏစ္ဆဒနာ၊ ပဏ္ဏစ္ဆဒနာ+သာလာ ပဏ္ဏသာလာ- သစ်ရွက်မိုးရှိသောကျောင်း၊ “ပဏ္ဏစ္ဆဒနသာလာ”ဟု ဆိုလိုလျက် ဆဒန ကို ချေ(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၇၊ အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၉)။ (တစ်နည်း) ပဏ္ဏေဟိ+ဆာဒိတာ+သာလာ ပဏ္ဏသာလာ- သစ်ရွက်တို့ဖြင့် မိုးအပ်သောကျောင်း(အပ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၆၊ ဗုဒ္ဓဝံ၊ဋ္ဌ၊၉၇)
...[စာမျက်နှာ- ၅၅]...
ဣတိ– ဤသို့မေးပြီ။ “သမ္မ– မိတ်ဆွေ! အာမ– အိမ်း။ ဣဒါနိ– ယခုအခါ၌။ အဟံ– သည်။ ဝိဟာရံ– ကျောင်းသို့။ ဂန္တွာ– ၍။ ထေရံ– ကို။ တယာ– သည်။ ကာရိတပဏ္ဏသာလာယ– ဆောက်လုပ်စေအပ်သော သစ်ရွက်မိုးကျောင်း၌။ နိသိန္နကံ– ထိုင်နေသည်ကို။ ဒိသွာ– ၍။ အာဂတော– လာခဲ့သည်။ အမှိ– ၏။” ဣတိ– သို့။ ဝတွာ– ပြော၍။ ပက္ကာမိ– ဖဲသွားပြီ။ ကုဋုမ္ဗိကောပိ– သည်လည်း။ ဝိဟာရံ– သို့။ ဂန္တွာ– ၍။ ထေရံ– ကို။ ဒိသွာ– ၍။ ပါဒမူလေ– ခြေရင်း၌။ ပရိဝတ္တန္တော– လူးလှိမ့် လျက်။ ရောဒိတွာ၊ “ဘန္တေ! အဟံ– သည်။ ဣဒံ– ဤအကြောင်းကို။ ဒိသွာ– ၍။ တုမှာကံ– တို့အား။ ပဗ္ဗဇိတုံ– ရှင်ရဟန်းပြုခြင်းငှာ။ ဝါ– ရှင်ရဟန်းပြုခွင့်ကို။ နာဒါသိံ (န+အဒါသိံ)– မပေးခဲ့။” ဣတိအာဒီနိ– ဤသို့အစရှိသော စကားတို့ကို။ ဝတွာ– ၍။ ဒွေ– နှစ်ယောက်ကုန်သော။ ဒါသဒါရကေ– ကျွန်ဖြစ်သော ကလေးတို့ကို။ ဘုဇိဿေ– ကျွန်မဟုတ်သူတို့ကို။ ကတွာ– ၍။ ထေရဿ– ၏။ သန္တိကေ– ၌။ ပဗ္ဗာဇေတွာ– ရှင်ဖြစ်စေ၍။ “အန္တောဂါမတော– ရွာတွင်းမှ။ ယာဂုဘတ္တာဒီနိ– ယာဂု,ဆွမ်းအစရှိသည်တို့ကို။ အာဟရိတွာ– ဆောင်ယူ၍။ ထေရံ– ကို။ ဥပဋ္ဌဟထ– ပြုစုလုပ်ကျွေးကြလော။” ဣတိ– ဤသို့ပြော၍။ ပဋိယာဒေသိ– စီစဉ်ပြီ။
သာမဏေရာ– ကိုရင်တို့သည်။ ဝတ္တပဋိဝတ္တံ– ဝတ်ကြီး, ဝတ်ငယ်ကို။ ကတွာ၊ ထေရံ– ကို။ ဥပဋ္ဌဟိံသု– ပြုစုလုပ်ကျွေးကုန်ပြီ။
အထ– ထိုအခါ၌။ ဧကဒိဝသံ– တစ်နေ့၌။ ဒိသာဝါသိနော– ထိုထို အရပ်တို့၌ နေကုန်သော။ [ဒိသာသု ဝသန္တိ သီလေနာတိ ဒိသာဝါသိနော၊- ဓမ္မ.ဋ္ဌဂံ-၄၄။]
ဘုဇိဿေ။ ။ ဧသိတဗ္ဗာတိ ဣဿာ၊ [ဣသ+ဏျ၊] ဘုဇာ ဝိယ+ဣဿာ ဘုဇိဿာ- မိမိလက်တို့ကဲ့သို့ စေခိုင်းအပ်, စေခိုင်းနိုင်သူတို့(ဒီဋီ၊၁၊၂၅၉)၊ တစ်နည်း- ဣစ္ဆိတဗ္ဗောတိ ဣဿော၊ [ဣသု+ဏျ၊] ဘုဇော+ဣဿော ဧတ္ထာတိ ဘုဇိဿာ-အလိုရှိထိုက်သော (မိမိအလိုရှိသလို သုံးနိုင်သော) လက်ရှိသူတို့(မဋီ၊၂၊၂၃၅)
ဘုဇော+ဧတေသံ အတ္ထီတိ ဘုဇိဿာ– ကိုယ့်ကိုယ်ကို စောင့်ရှောက်နိုင်, စားနိုင်ဖို့ရန် လက်ရှိသူတို့။ [ဘုဇ+ကိဿန်။ -ပါစိယော-၂၄၂၊ ထောမ။] ဓာန်ဋီ-၅၁၆၌ကား ဘုဇ ဓာတ် ပါလနအနက်, အဇ္ဈောဟာရအနက်, ဣသပစ္စည်း။ သဒွေဘော်လာဟု ဆို၏။ “ဘုဉ္ဇန္တိ ပါလေန္တိ အဇ္ဈောဟရန္တိ ဝါတိ ဘုဇိဿာ– ကိုယ့်ကိုယ်ကို စောင့်ရှောက်နိုင်, ကိုယ့်ဘာသာ စားနိုင်သူတို့”ဟုကြံ
...[စာမျက်နှာ- ၅၆]...
ဘိက္ခူ– တို့သည်။ “သတ္ထာရံ– ကို။ ပဿိဿာမ– ဖူးကြမည်။” ဣတိ– ဤသို့ကြံ ၍။ ဇေတဝနံ– သို့။ အာဂန္တွာ– ၍။ တထာဂတံ– ကို။ ဝန္ဒိတွာ– ကောင်း။ အသီတိမဟာထေရေ– တို့ကို။ ဝန္ဒိတွာ စ– ၍လည်းကောင်း။ ဝိဟာရစာရိကံ– ကျောင်း တို့၌ လှည့်လည်ခြင်းကို။ (ကျောင်းစဉ်လှည့်လည်ခြင်းကို)၊ ဝါ– ဖြင့်။ စရနာ–္တ လှည့်လည်ကုန်လသော်။ စက္ခုပါလတ္ထေရဿ– ၏။ ဝသနဋ္ဌာနံ– နေရာအရပ် သို့။ ပတွာ– ရောက်၍။ “ဣဒမ္ပိ– ဤနေရာကိုလည်း။ ပဿိဿာမ– ကြည့်ကြစို့။” ဣတိ– ဤသို့ပြော၍။ သာယံ– ညနေချမ်းအခါ၌။ တံ– ထိုနေရာသို့။ အဘိမုခါ– ရှေးရှုကုန်သည်။ အဟေသုံ– ဖြစ်ကုန်ပြီ။ တသ္မိံ ခဏေ– ထိုအချိန်၌။ မဟာမေဃော– ကြီးစွာသောမိုးသည်။ ဥဋ္ဌဟိ– တက်လာပြီ။ တေ– ထိုရဟန်းတို့သည်။ “ဣဒါနိ– ၌။ အတိသာယနှော– အလွန်ညနေစောင်းသွားပြီ။ ဝါ– မိုးချုပ်သွားပြီ။ မေဃော စ– မိုးသည်လည်း။ ဥဋ္ဌိတော– တက်လာပြီ။ ပါတောဝ– နံနက်စောစော ၌သာလျှင်။ ဂန္တွာ– သွား၍။ ပဿိဿာမ– ကြစို့။ ဣတိ– ဤသို့ပြော၍။ နိဝတ္တိံသု– ပြန်ကုန်ပြီ။ ဒေဝေါ– မိုးသည်။ ပဌမယာမံ– ပဌမယာမ်ပတ်လုံး။ ဝဿိတွာ– ရွာ သွန်း၍။ မဇ္ဈိမယာမေ– မဇ္ဈိမယာမ်၌။ ဝိဂတော– ကင်းပြီ။ ဝါ– တိတ်ပြီ။ ထေရော– သည်။ အာရဒ္ဓဝီရိယော– အားထုတ်အပ်သော ဝီရိယရှိသည်။ (ဟုတွာ)၊ အာစိဏ္ဏစင်္ကမနော– လေ့ကျင့်အပ်ပြီးသော စင်္ကြံသွား ခြင်းရှိ၏။ ဝါ– စင်္ကြံလျှောက် လေ့ရှိ၏။ တသ္မာ– ကြောင့်။ ပစ္ဆိမယာမေ– နောက်ဆုံးယာမ်၌။ ဝါ– မိုးသောက် ယာမ်၌။ စင်္ကမနံ– စင်္ကြံလျှောက်ရာ အရပ်သို့။ ဩတရိ– သက်ရောက်ပြီ။ စ–ဆက်ဥုးအံ့။ တဒါ– ထိုအခါ၌။ နဝဝုဋ္ဌာယ– ရွာပြီးသောမိုး၏ အစသာရှိသေးသော။ ဝါ– မိုးရွာပြီးခါစဖြစ်သော။ [အဝဿီတိ ဝုဋ္ဌော၊ နဝေါ+ဝုဋ္ဌဿ ဧတိဿာတိ နဝဝုဋ္ဌာ၊ (တစ်နည်း) ဝဿနံ ဝုဋ္ဌံ၊ နဝံ+ဝုဋ္ဌံ ဧတိဿာတိ နဝဝုဋ္ဌာ- မကြာမြင့်သေး
ဝိဟာရစာရိကံ။ ။ စရဏံ စာရိကာ၊ [စရ+ဏျ၊ ဣလာ, ယကို ကပြု၊] (တစ် နည်း) စရဏံ စာရော၊ စာရော ဧဝ စာရိကာ၊ [စာရ+ဣက၊] ဝိဟာရေသု+စာရိကာ ဝိဟာရစာရိကာ၊ ဝိဟာရစာရိကံနှင့် စရန္တာကို အဘေဒဘေဒူပစာရ (ကံနှင့် ကြိယာ အရမကွဲဘဲ ခွဲဆိုသော) စကားဟု ယူ၍ ရှေ့နည်း၌ ကံအနက်ပေးသည်၊ နောက် နည်းကား ကြိယာဝိသေသနအနက်တည်း(သီဋီသစ်၊၂၊၂၀၂၊ သီဘာ- ၃, ၂၈၀)၊ “ဝိဟာရစာရိကံ- ငှာ”ဟု သမ္ပဒါန်အနက်လည်း ပေးကြ၏။(မအူပါရာနိ- ၃, ၁၈၂)
...[စာမျက်နှာ- ၅၇]...
သော ရွာသွန်းခြင်းရှိသောမြေ။] ဘူမိယာ– မြေ၌။ ဗဟူ– များစွာကုန်သော။ ဣန္ဒဂေါပကာ– နတ်သမီးကွမ်းသွေးကောင်တို့သည်။ ဝါ– ပိုးကတ္တီပါကောင်တို့သည်။ ဥဋ္ဌဟိံသု– ပေါ်ထွက်လာကုန်ပြီ။ တေ– ထိုနတ်သမီးကွမ်းသွေးကောင်တို့သည်။ ထေရေ– သည်။ စင်္ကမန္တေ– စင်္ကြံလျှောက်လသော်။ ယေဘုယျေန– များသော အားဖြင့်။ ဝိပဇ္ဇိံသု– သေကြေပျက်စီးကုန်ပြီ။ အန္တေဝါသိကာ– အနီးနေတပည့် တို့သည်။ ထေရဿ– ၏။ စင်္ကမနဋ္ဌာနံ– စင်္ကြံလျှောက်ရာအရပ်ကို။ ကာလဿေဝ– စောစော၌ပင်။ န သမ္မဇ္ဇိံသု– တံမြက်မလှည်းမိကြကုန်။ ဣတရေ– အခြားကုန်သော။ ဘိက္ခူ– တို့သည်။ “ထေရဿ– ၏။ ဝသနဋ္ဌာနံ– သို့။ ပဿိဿာမ– ကြည့်ကြစို့။” ဣတိ– ဤသို့ပြော၍။ အာဂန္တွာ– လာလသော်။ စင်္ကမနေ– ၌။ မတပါဏကေ– သေနေသော ပိုးကောင်ငယ်တို့ကို။ ဒိသွာ– ၍။ “ကော– အဘယ်သူသည်။ ဣမသ္မိံ– ဤအရပ်၌။ စင်္ကမတိ– စင်္ကြံလျှောက်သနည်း?” ဣတိ– သို့။ ပုစ္ဆိံသု– မေးကုန်ပြီ။ ဘန္တေ– တို့! အမှာကံ– တို့၏။ ဥပဇ္ဈာယော– သည်။ (စင်္ကမတိ– ၏၊) ဣတိ– ဤသို့လျှောက်ကုန်ပြီ။ တေ– ထိုရဟန်းတို့သည်။ ဥဇ္ဈာယိံသု– ကဲ့ရဲ့ကုန်ပြီ။ (ကိံ– နည်း?) “အာဝုသော– တို့။ သမဏဿ– ရဟန်း၏။ ကမ္မံ– အမှုကို။ (လုပ်ပုံကို)၊ ပဿထ– ကြည့်ကြလော။ သစက္ခုကကာလေ– မျက် စိအမြင်ရှိသူ၏ အခါ၌။ ဝါ– မျက်စိမြင်ရာအခါ၌။ [သံဝိဇ္ဇတိ+စက္ခု ဧတဿာတိ သစက္ခုကော၊ သစက္ခုကဿ+ကာလော သစက္ခုကကာလော၊ -မအူပါနိ- ၄, ၆၇၇။] နိပဇ္ဇိတွာ– လျောင်း၍။ နိဒ္ဒါယန္တော– အိပ်လျက်။ ကိဉ္စိ– ဘာကိုမျှ။ အကတွာ– မူ၍။ ဣဒါနိ– ၌။ စက္ခုဝိကလကာလေ– ချို့တဲ့သောမျက်စိရှိသူ၏ အခါ၌။ ဝါ– မျက်စိအမြင်ပျက်စီးချို့တဲ့ရာ အခါ၌။] စင်္ကမာမိ– စင်္ကြံလျှောက်၏။ ဝါ– အံ့၊’ ဣတိ– ဤသို့ကြံ၍။ (အကြောင်းပြ၍)၊ ဧတ္တကေ– ဤမျှအတိုင်းအရှည်ရှိကုန်သော။ ပါဏကေ– ပိုးကောင်ငယ်တို့ကို။ မာရေသိ– သေစေပြီ။ (သေအောင် လုပ်မိပြီ)၊] အတ္ထံ– အကျိုးစီးပွားကို။ ကရိဿာမိ– ပြုအံ့၊’ ဣတိ– ဤသို့ကြံ၍။ (ကြံသော်လည်း)၊ အနတ္ထံ– အကျိုးစီးပွားမဲ့ကို။ ကရောတိ– ပြုနေ၏။ (ပြုမိနေ ၏)” ဣတိ– ဤသို့ ကဲ့ရဲ့ကုန်ပြီ။
အထ ခေါ– ထိုအခါ၌။ တေ– ထိုရဟန်းတို့သည်။ ဂန္တွာ– ၍။ တထာဂတဿ–
...[စာမျက်နှာ- ၅၈]...
အား။ အာရောစေသုံ– လျှောက်ကုန်ပြီ။ (ကိံ)၊ “ဘန္တေ! စက္ခုပါလတ္ထေရော– သည်။] စင်္ကမာမိ– ၏။ ဝါ– အံ့’ ဣတိ– ဤသို့ ကြံ၍။ (အကြောင်းပြ၍)၊ ဗဟူ– ကုန်သော။ ပါဏကေ– တို့ကို။ မာရေသိ– ပြီ။” ဣတိ– ဤသို့လျှောက်ကုန်ပြီ။
တုမှေဟိ– တို့သည်။ သော– ထိုစက္ခုပါလကို။ မာရေန္တော– သေစေသည်ကို။ ဒိဋ္ဌော ကိံ ပန– မြင်အပ်ပါသလော? ဣတိ– ဤသို့မေးတော်မူပြီ။ ဘန္တေ! န ဒိဋ္ဌော– မမြင်အပ်ပါ။ ဣတိ– ဤသို့လျှောက်ကုန်ပြီ။ တုမှေ– တို့သည်။ တံ– ထိုစက္ခုပါလ ထေရ်ကို။ န ပဿထ ယထေဝ– မမြင်ကုန်သကဲ့သို့။ တထေဝ– ထို့အတူပင်။ သောပိ– ထိုစက္ခုပါလထေရ်သည်လည်း။ တေ ပါဏေ– ထိုပိုးကောင်တို့ကို။ န ပဿတိ– မမြင်ရ။ ဘိက္ခဝေ– တို့! ခီဏာသဝါနံ– ကုန်ပြီးသောအာသဝေါရှိသော ရဟန္တာတို့၏။ ဝါ–မှာ။ မရဏစေတနာ နာမ– သေခြင်း၌ စေတနာမည်သည်။ ဝါ– သေစေလိုသော စေတနာမည်သည်။ နတ္ထိ။ ဣတိ– ဤသို့မိန့်တော်မူပြီ။
ဘန္တေ! အရဟတ္တဿ– အရဟတ္တဖိုလ်၏။ ဥပနိဿယေ– အားကြီးသော မှီရာ အကြောင်းသည်။ သတိ– ရှိပါလျက်။ ကသ္မာ– ကြောင့်။ အန္ဓော– မျက်စိကန်းသူ သည်။ ဇာတော– ဖြစ်ရပါသနည်း? ဣတိ– ဤသို့ မေးလျှောက်ကုန်ပြီ။ ဘိက္ခဝေ– တို့! အတ္တနော– မိမိ၏။ ဝါ– သည်။ ကတကမ္မဝသေန– ပြုအပ်ခဲ့သော ကံ၏ အစွမ်းကြောင့်။ (အန္ဓော– သည်။ ဇာတော– ပြီ၊) ဣတိ– ဤသို့ မိန့်တော်မူပြီ။
ဘန္တေ! တေန– ထိုစက္ခုပါလထေရ်သည်။ ကိံ– အဘယ်အကုသိုလ်ကံကို။ ကတံ– ပြုအပ်ခဲ့ပါသနည်း? ဣတိ– ဤသို့ မေးလျှောက်ကုန်ပြီ။ ဘိက္ခဝေ– တို့! တေန ဟိ– လျှင်။ သုဏာထ– နားထောင်ကြလော
အတီတေ– လွန်လေပြီးသောအခါ၌။ ဗာရာဏသိယံ– ဗာရာဏသီမြို့၌၊
မရဏစေတနာ။ ။ ဧကဒေသူပစာရ, ဥပလက္ခဏနည်းအားဖြင့် ရဟန္တာမှာ သေစေလိုသော စေတနာ မရှိဟု မိန့်တော်မူသည်၊ သောတာပန်စသော အောက်ဖလ ဋ္ဌာန်ပုဂ္ဂိုလ်များမှာလည်း သေစေလိုသောစေတနာ မရှိပါ။(ဓမ္မဋီ)
ဗာရာဏသိယံ။ ။ ဗာရာဏသာယ+အဝိဒူရေ ဘဝါ ဗာရာဏသီ- ဗာရဏာ မြစ်၏ အနီး၌ ရှိသောမြို့၊ [ဗာရာဏသာ+ဏ+ဤ၊] ဤကား ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၁၄အလို တည်း။
...[စာမျက်နှာ- ၅၉]...
အပ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၄၂။ ။ ထို၌ ဟိမဝန္တာမှ ရသေ့ပစ္စေကဗုဒ္ဓတို့သည် ၁၂ပါး အုပ်စုဖွဲ့ကာ ဂန္ဓမာဒနတောင်မှ ကောင်းကင်ခရီးဖြင့် ကြွရောက်သက်ဆင်းရာ ဖြစ် သောကြောင့် ဗာရာဏသီဟု ခေါ်သည်ဟု ဆို၏၊ ထိုအလို “ဗာရသ+ဣသယော ဧတ္ထ ဂစ္ဆန္တိ ဩတရန္တိ ပဝိသန္တီတိ ဗာရာဏသီ- ၁၂ပါးသော ဣသိ(ရသေ့ပစ္စေကဗုဒ္ဓ)တို့ ကြွရောက်သက်ဆင်းရာမြို့”ဟုပြု၊ [ဗာရသ+ဣသိ+ဤ၊ ရ၌ ဒီဃပြု, သကို ဏပြု, ဣကို ချေ။] သို့မဟုတ် “ဗာရသ+ဣသယော ဗာရာဏသီ၊ ဗာရာဏသီ ဧတ္ထ ဂစ္ဆန္တိ ဩတရန္တိ ပဝိသန္တီတိ ဗာရာဏသီ၊ [ဗာရာဏသိ+ဏ+ဤ၊]”ဟု သမာသဂဗ္ဘတဒ္ဓိတ် ဝိဂြိုဟ်ပြု။
တစ်နည်း။ ။ သိန်းပေါင်းများစွာသော ဘုရားရှင်တို့၏ ဓမ္မစကြာတရားဟော တော်မူရန် သက်ဆင်းရာဖြစ်သောကြောင့် ဗာရာဏသီခေါ်ကြောင်း အပ၊ဋ္ဌ၊၂, ၂၄၂ ၌ပင် တစ်နည်းဆို၏၊ ဤနည်း၌ “သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓသင်္ခါတာနံ အနေကသတဿဟဿာနံ ဩတရဋ္ဌာနံ”ဟု ဖွင့်ရာ “သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓသင်္ခါတာနံ”ဖြင့် ဣသိအရကို ပြသည်၊ “အနေကသတသဟဿာနံ”ဖြင့် ဗဟုလ၏ပရိယာယ်ကို ပြသည်ဟု ယူ၍ “ဗဟုလာ+ဣသယော ဧတ္ထ ဂစ္ဆန္တိ ဩတရန္တိ ပဝိသန္တီတိ ဗာရာဏသီ- များစွာကုန် သော ဘုရားရှင်တို့၏ (ဓမ္မစကြာတရားဟောတော်မူရန်) သက်ဆင်းရာမြို့၊ [ဗဟုလ+ ဣသိ+ဤ၊ ဗ၌ ဒီဃ, ဟကို ရ, ဥကိုအာ, လကို ဏပြု၊ ဣကို ချေ]”ဟုကြံ။ သို့မဟုတ် “ဗဟုလာ+ဣသယော ဗာရာဏသီ၊ ဗာရာဏသီ ဧတ္ထ ဂစ္ဆန္တိ ဩတရန္တိ ပဝိသန္တိ, ဗာရာဏသီနံ ဝါ ဩတရဋ္ဌာနန္တိ ဗာရာဏသီ၊ [ဗာရာဏသိ+ဏ+ဤ၊]”ဟု သမာသ ဂဗ္ဘတဒ္ဓိတ်ဝိဂြိုဟ်ပြု။
ဓာန်ဋီ- ၂၀၀။ ။ ဝါနရသီသံ, တံသဏ္ဌာနော ဝါ ပါသာဏော ဧတ္ထ အတ္ထီတိ ဗာရာဏသီ- မျောက်ခေါင်းရှိရာမြို့၊ ဝါ- မျောက်ဥုးခေါင်းသဏ္ဌာန်ကျောက်ရှိရာမြို့၊ [ဝါနရသီသ+ဏ+ဤ၊ ဝကို ဗပြု, နနှင့်ရ ရှေ့နောက်ပြန်, ရ၌ ဒီဃပြု, နကို ဏပြု, သ- ကို ချေ။]
ဇာဋီသစ်။ ။ ဒွေ ရာဇာနော ရဏန္တိ ဧတ္ထာတိ ဗာရာဏသီ- မင်း၂ပါးတို့ စစ်တိုက် ရာမြို့၊ [ဒွိ+ရဏ+သ+ဤ၊ ဒွိကို ဗာပြု, ရ၌ ဒီဃပြု။]
ထောမ။ ။ ထို၌ ဝရဏာမြစ်, အသီမြစ်၏ အနီး၌ ရှိသောကြောင့် ဗာရာဏသီ မည်ကြောင်းကို ဆို၏၊ “ဝရဏာ စ+အသီ စ ဝရဏသီ၊ ဝရဏသိယာ+အဝိဒူရေ ဘဝါ ဗာရာဏသီ- ဝရဏာမြစ်, အသီမြစ်အနီး၌ တည်ရှိသောမြို့”ဟုပြု [ဝရဏသီ+ ဏ၊ ဝကိုဗပြု။]
...[စာမျက်နှာ- ၆၀]...
ကာသိရညေ– ကာသိမင်းသည်။ ရဇ္ဇံ– မင်း၏အဖြစ်ကို။ (မင်း၏ဖြစ်ကြောင်းဖြစ်ရာ ဘုရင်မြှောက်မှုစသည်ကို)၊ (မဟာဇနေန– များစွာသော လူအပေါင်းကို၊) ကာရေန္တေ– ပြုစေလသော်။ ဧကော– သော။ ဝေဇ္ဇော– သည်။ ဂါမနိဂမေသု– ရွာ နိဂုံးတို့၌။ စရိတွာ– လှည့်လည်၍။ ဝေဇ္ဇကမ္မံ– ဆေးဆရာ၏အလုပ်ကို။ ဝါ– ဆေး ကုသမှုကို။ [ဝေဇ္ဇဿ+ကမ္မံ ဝေဇ္ဇကမ္မံ၊ -မအူပါနိ- ၄, ၂၁၃။] ကရောန္တော– သော်။ ဧကံ– သော။ စက္ခုဒုဗ္ဗလံ– အားနည်းသော မျက်စိရှိသော။ ဝါ– မျက်စိအားနည်းသော။ (မျက်စိမွဲသော)၊ ဣတ္ထိံ– မိန်းမကို။ ဒိသွာ၊ ပုစ္ဆိ၊ (ကိံ)၊ “တေ– သင်အား။ ကိံ– အဘယ်သို့သော။ အဖာသုကံ– မကျန်းမာခြင်းသည်။ (ဟောတိ– နည်း?)” ဣတိ (ပုစ္ဆိ)။ အက္ခီဟိ– တို့ဖြင့်။ န ပဿာမိ– မမြင်ရပါ။ ဣတိ– ဤသို့ပြောပြီ။
တေ– သင့်ဖို့။ ဝါ– အတွက်။ ဘေသဇ္ဇံ– ဆေးကို။ ကရိဿာမိ– ပြုပေးမည်။ (ဖော်စပ် ပေးမည်)၊ ဣတိ– ဤသို့ ပြောပြီ။ သာမိ– အရှင်! ကရောဟိ– ပြုပေးပါလော။ ဣတိ– ဤသို့ပြောပြီ။ မေ– အား။ ကိံ– ဘာကို။ ဒဿသိ– ပေးမည်နည်း? ဣတိ– ဤသို့မေးပြီ။ မေ– ကျွန်မ၏။ အက္ခီနိ– တို့ကို။ ပါကတိကာနိ– ပင်ကိုယ်အားဖြင့် ဖြစ်သည်တို့ကို။ ဝါ– နဂိုအတိုင်းဖြစ်သည်တို့ကို။ [ပကတိယာ+ဥပ္ပန္နာနိ ပါကတိကာနိ–
ရဇ္ဇံ။ ။ အထက်၌ နီတိဓာတု- ၃၈၈အတိုင်း ပေးသည်၊ “ရညော+ဘာဝေါ ရဇ္ဇံ၊ [ရာဇ+ဏျ၊- သီဋီသစ်၊၂၊၂၃၃]”ဟုပြု၊ ကာရေန္တေကား ကရဓာတ်, ကာရိတ်ဏေ ပစ္စည်း, အန္တပစ္စည်းဖြင့်ပြီးသော ကာရိတ်ရုပ်တည်း။
မောဂ်၊ မောဂ်ပံ- ၃၀၃။ ။ ထိုအလို “ရဇ္ဇံ– မင်း၏ အမှုကိစ္စကို၊ ဝါ- အုပ်ချုပ်မှုကို၊ ကာရေန္တေ– ပြုလသော်”ဟု ပေး၊ “ရညော+ကမ္မံ ရဇ္ဇံ(ထောမ၊ မဟာဘာ- ၂, ၄၅၄)” ဟုပြု၊ ကာရေန္တေကား ရှေ့နည်းကဲ့သို့ ကာရိတ်ရုပ်မဟုတ်၊ သုဒ္ဓရုပ်တည်း၊ ကရဓာတ်, စုရာဒိတော ဏေ ဏယာ၌ “ဏေ ဏယာ”ဟူသော ယောဂဝိဘာဂဖြင့် ဏေပစ္စည်း သက်၊ ထိုနောင် တနာဒိဩပစ္စည်းသက်, အန္တပစ္စည်းသက်၊ ကွစိဓာတုဖြင့် ဩပစ္စည်းကို ချေ။ (မောဂ်နိ- ၂, ၁၇၂၊ ကစ်ဘာ- ၂, ၄၀၅)
မောဂ်ပံဋီ- ၂၃၇။ ။ ထိုအလို “ရဇ္ဇံ- မင်း၏ဥစ္စာဖြစ်သော အင်္ဂါ၇လီ, စုံညီခံ့ ခိုင်, နိုင်ငံတော်ကို၊ ကာရေန္တေ- ဖြစ်စေလသော်”ဟုပေး၊ “ရညော+ဣဒံ ရဇ္ဇံ(ဝိမတိ၊၁၊၃၅၊ ပါစိယော- ၆၁)”ဟုပြု၊ ကရဓာတ် ပဝတ္တန (ဖြစ်ခြင်း)အနက်ကို ဟော၏။
...[စာမျက်နှာ- ၆၁]...
မအူပါနိ-၂, ၃၆၇။] ကာတုံ– ငှာ။ သစေ သက္ခိဿသိ– အကယ်၍ စွမ်းနိုင်အံ့။ (ဧဝံ သတိ– ဤသို့စွမ်းနိုင်သည်ရှိသော်၊) အဟံ– ကျွန်မသည်။ ပုတ္တဓီတာဟိ– သား သမီးတို့နှင့်။ သဒ္ဓိံ– အတူ။ တေ– သင်၏။ ဒါသီ– ကျွန်မသည်။ ဘဝိဿာမိ– အံ့။ ဣတိ– ဤသို့ပြောပြီ။ သော– ထိုဆေးဆရာသည်။ “သာဓု– ကောင်းပြီ။” ဣတိ– ဤသို့ ပြော၍။ ဘေသဇ္ဇံ– ဆေးကို။ သံဝိဒဟိ– စီမံဖော်စပ်ပြီ။ ဧကဘေသဇ္ဇေနေဝ– တစ်မျိုးတည်းသော ဆေးဖြင့်သာလျှင်။ ဝါ– ဆေးတစ်ဖုံတည်းဖြင့်သာလျှင်။ အက္ခီနိ– တို့သည်။ ပါကတိကာနိ– ကုန်သည်။ အဟေသုံ– ဖြစ်ကုန်ပြီ။ သာ– ထိုမိန်းမသည်။ စိန္တေသိ– ကြံပြီ။ (ကိံ)၊ “အဟံ– ငါသည်။ သပုတ္တဓီတာ– သား, သမီး တို့နှင့် တကွဖြစ်သည်။ (ဟုတွာ)၊ ဧတဿ– ဤဆေးဆရာအား။ ဝါ– ၏။ [ရှေ့နည်း ပဋိဇာနိံ၌စပ်။ နောက်နည်း ဒါသီ၌စပ်၊] ဒါသီ– ကျွန်မသည်။ ဘဝိဿာမိ– အံ့။ ဣတိ– သို့။ ပဋိဇာနိံ– ဝန်ခံခဲ့ပြီ။ ပန– သို့သော်လည်း။ မံ– ငါ့ကို။ သဏှေန– သိမ်မွေ့သော။ သမ္မာစာရေန– ကောင်းစွာပြုကျင့်ခြင်းဖြင့်။ န ခေါ သမုဒါစရိဿတိ– ပြုကျင့် လိမ့်မည်မဟုတ်။ ဝါ– ပြောဆိုဆက်ဆံလိမ့်မည်မဟုတ်။ နံ– ထိုဆေးဆရာကို။ ဝေဉ္စဿာမိ– လှည့်စားအံ့။” ဣတိ– ဤသို့ကြံပြီ။ သာ– ထိုမိန်းမသည်။ ဝါ– ကို။ ဝေဇ္ဇေန– သည်။ အာဂန္တွာ– လာ၍။ “ဘဒ္ဒေ– နှမ! ကီဒိသံ– အဘယ်ကဲ့သို့ ရှုအပ် သနည်း?” ဣတိ– သို့။ ပုဋ္ဌာ– မေးအပ်သည်။ (သမာနာ– သော်၊) “ပုဗ္ဗေ– ရှေး၌။ မေ– ၏။ အက္ခီနိ– တို့သည်။ ထောကံ– အနည်းငယ်။ ရုဇ္ဇိံသု– နာကျင်ကုန်ပြီ။ ဣဒါနိ ပန– ယခုအခါ၌ကား။ အတိရေကတရံ– သာ၍ လွန်ကဲစွာ။ ရုဇ္ဇန္တိ– နာကျင်ကုန် ၏။” ဣတိ– သို့။ အာဟ။ ဝေဇ္ဇော– သည်။ “အယံ– ဤမိန်းမသည်။ မံ– ကို။ ဝေဉ္စတွာ– လှည့်စား၍။ ကိဉ္စိ– ဘာကိုမျှ။ အဒါတုကာမာ– ပေးခြင်းငှာ အလိုမရှိ။ မေ– အား။ ဧတာယ– ဤမိန်းမသည်။ ဒိန္နာယ– ပေးအပ်သော။ ဘတိယာ– အဖိုး အခဖြင့်။ န အတ္ထော– အကျိုးမရှိ။ [တစ်နည်း မေ– သည်။ ဧတာယ– သည်။ ဒိန္နာယ– သော။ ဘတိယာ– ကို။ န အတ္ထော– အလိုမရှိအပ်၊] ဣဒါနေဝ– ၌ပင်။ ဝါ– ယခုချက်ချင်း ပင်။ နံ– ထိုမိန်းမကို။ အန္ဓံ– ကန်းသည်ကို။ ဝါ– ကန်းအောင်။ ကရိဿာမိ– ပြု တော့အံ့။” ဣတိ စိန္တေတွာ၊ ဂေဟံ– အိမ်သို့။ ဂန္တွာ၊ ဘရိယာယ– မယားအား။ ဧတမတ္ထံ– ဤအကြောင်းကို။ အာစိက္ခိ– ပြောပြပြီ။ သာ– ထိုမယားသည်။ တုဏှီ
...[စာမျက်နှာ- ၆၂]...
အဟောသိ၊ သော– ထိုဆေးဆရာသည်။ ဧကံ– တစ်မျိုးသော။ ဘေသဇ္ဇံ– ကို။ ယောဇေတွာ– ယှဉ်စေ၍။ ဝါ– ဖော်စပ်၍။ တဿာ– ထိုမိန်းမ၏။ သန္တိကံ– သို့။ ဂန္တွာ– ၍။ “ဘဒ္ဒေ– အရှင်မ! ဣမံ ဘေသဇ္ဇံ– ဤဆေးကို။ အေဉ္ဇဟိ– လိမ်းလော။” ဣတိ– ဤသို့ပြော၍။ အဉ္ဇာပေသိ– လိမ်းစေပြီ။ အထ– ထိုအခါ၌။ အဿာ– ထိုမိန်းမ၏။ ဒွေ– ၂လုံးကုန်သော။ အက္ခီနိ– မျက်လုံးတို့သည်။ ဒီပသိခါ ဝိယ– မီးတောက်တို့ကဲ့သို့။ [ဒီပဿ ဒီပေ ဝါ သိခါ ဒီပသိခါ၊ -ဓမ္မဂံ-၉။] ဝိဇ္ဈာယိံသု– ငြိမ်းကုန်ပြီ။ စက္ခုပါလော– သည်။ သော ဝေဇ္ဇော– ထိုဆေးဆရာသည်။ အဟောသိ– ဖြစ်ပြီ။
ဘိက္ခဝေ– တို့! တဒါ– ထိုအခါ၌။ မမ– ငါဘုရား၏။ ပုတ္တေန– သားတော် ဖြစ်သော စက္ခုပါလသည်။ ကတကမ္မံ– ပြုအပ်ခဲ့သော ကံသည်။ ပစ္ဆတော ပစ္ဆတော– နောက်၌ နောက်၌။ ဝါ– နောက်က နောက်က။ အနုဗန္ဓိ– အစဉ်လိုက်ပြီ။
ဟိ– ဥပမာဆောင်, ထင်အောင်ပြဥုးအံ့။ ဧတံ ပါပကမ္မံ နာမ– ဤမကောင်းမှု မည်သည်။ ဓုရံ– ဝန်ကို။ ဝဟတော– ထမ်းဆောင်သော။ ဗလိဗဒ္ဒဿ– နွားလား၏၊
ဗလီဗဒ္ဒဿ, ဗလိဗဒ္ဒဿ။ ။ ဤ စ+ဝရော စ ဤဝရာ- ကျက်သရေ+ဆု လာဘ်တို့၊ ဤဝရေ+ဒဒါတီတိ ဤဗဒ္ဒေါ၊ [ဤဝရ+ဒါ+အ၊ ဝကို ဗ, ရကို ဒပြု၊] ဗလံ+ အဿ အတ္ထီတိ ဗလီ၊ ဗလီ စ+သော+ဤဗဒ္ဒေါ စာတိ ဗလီဗဒ္ဒေါ- ခွန်အားပြည့်မတ်, ကျက်သရေဆုလာဘ်ကို ပေးတတ်သောနွားလား၊ ဤအလို “ဗလီ+ဤဗဒ္ဒေါ”ကို စပ် သောကြောင့် “ဗလီဗဒ္ဒေါ”ဟု ရှိရမည်။ (ထောမ၊ ပါစိတ်ဘာ- ၁, ၁၃၊ ဌ.ပြု- ၄၆)
တစ်နည်း။ ။ ဗလံ+ဝဒ္ဓယတီတိ ဗလီဗဒ္ဓေါ၊ ဗလ+ဝဒ္ဓ+ဏ၊ လ၏အ- ကို ဤပြု, ဒ္ဓ၌ ဓကို ဒပြု, ဝကို ဗပြု(ဓာန်ဋီ- ၄၉၅)၊ ဤအလိုလည်း “ဗလီဗဒ္ဒေါ”ဟုပင် ရှိရမည်၊ ဓာန်ဋီနိ- ၄၉၅ နှင့် သူစိ၌ကား လ၏ အ- ကို ဣပြု၍ “ဗလိဗဒ္ဒေါ”ဟု ရှိ၏။
ဗလိဗဒ္ဓဿ။ ။ နီတိသုတ္တနိ- ၂, ၂၆၄အလို “ဗလိနာ ထာမဝန္တေန+ဗဒ္ဓတိ အဟမီတိ ကရောတီတိ ဗလိဗဒ္ဓေါ၊ [ဗလီ+ဗဒ္ဓ(အဟံကာရေ)+အ၊ လီ၌ ရဿပြု၊]”ဟု ဆိုသဖြင့် “ဗလိဗဒ္ဓေါ”ဟု ရှိရမည်၊ ဓာဒီ, ပါဂံသစ်- ၂, ၂၄တို့၌လည်း ဓာန်ဋီ- ၄၉၆ အတိုင်း ဝိဂြိုဟ်ဆိုကာ “ဗလ+ဝဒ္ဓ”မှ လ၏ အ- ကို ဣပြု၍ “ဗလိဗဒ္ဓ”ဟုပင် ရှိ၏၊ ဇာဋီသစ်- ၁, ၃၆၆၌လည်း “ဥပရူပရိ ဝဒ္ဓယတီတိ ဗလီဗဒ္ဓေါ၊ ပရိ+ဝဒ္ဓ+ဏ၊ ပကို ဗ, ရကို လပြု၍ “ဗလိဗဒ္ဓ”ဟုပင် ရှိ၏။
ဗလိပဒဿ။ ။ နိသာ- ၁၀၆၌ “မဇ္ဈိမဝယပ္ပတ္တကာလေ သာမိကာနံ ဗလိ-
...[စာမျက်နှာ- ၆၃]...
ပဒံ– ခြေသို့။ စက္ကံ– လှည်းဘီးသည်။ (အနုဂစ္ဆတိ) ဝိယ– အစဉ်လိုက်သကဲ့သို့။ အနုဂစ္ဆတိ– အစဉ်လိုက်၏။ ဣတိ– သို့။ ဣဒံ ဝတ္ထုံ– ဤအတိတ်ဝတ္ထုကို။ ကထေတွာ– ဟောတော်မူ၍။ အနုသန္ဓိံ– အနုသန္ဓေကို။ ဝါ– အဆက်အစပ်ကို။ ဃဋေတွာ– စပ်တော်မူ၍။ ဝါ– ဆက်သွယ်ပြတော်မူ၍။ ပတိဋ္ဌာပိတမတ္တိကံ– တည်စေ အပ်ပြီးသော မြေညက်ရှိသော။ (မြေညက်ဖြင့် ချိပ်ပိတ်အပ်သော)၊ သာသနံပဒါနသီလတ္တာ (ပူဇော်မှုကို အလွန်ပေးခြင်းအလေ့ရှိသည်၏အဖြစ်ကြောင့်) ဗလိပဒေါ နာမ”ဟု ဆို၏။ “ဗလိနော+ ပဒံ (ပဒါနံ) ဗလိပဒံ၊ ဗလိပဒံ+သီလံ အဿာတိ ဗလိပဒေါ (နွားရှင်တို့အား ပူဇော်မှုကို အလွန်ပေးလေ့ရှိသောနွားလား)”ဟုကြံ၊ ယခုအခါ ဤပါဌ် ကို ပါဠိအဋ္ဌကထာဋီကာတို့၌ မတွေ့ရတော့ပါ။
အနုသန္ဓိံ။ ။ အနုသန္ဓီယတိ ဒေသနာ ဧတာယာတိ အနုသန္ဓိ(နေတ္တိ၊ဋ္ဌ၊ ၆၈)၊ အနုသန္ဓနံ အနုသန္ဓိ၊ အနုသန္ဓဟတီတိ အနုသန္ဓိ၊ အနုသန္ဓီယတီတိ အနုသန္ဓိ (သီဋီသစ်၊၁၊၄၅၅)
ပတိဋ္ဌာပိတမတ္တိကံ။ ။ ရှေးက ပေးရိုးအနက်အတိုင်း မတ္တိကာကို မြေညက် ဟောယူ၍ ပေးခဲ့သည်၊ “မတ္တိကာလဉ္ဆနန္တိ ဝါ လာခါလဉ္ဆနန္တိ ဝါ(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃, ၁၅၃)” ဟူသော စကားအရ ထိုခေတ်က ပစ္စည်းတစ်ခုခုကို ထုတ်ပိုးပြီးနောက် မြေညက်နှင့် ချိတ်၂မျိုးတွင် တစ်မျိုးမျိုးဖြင့် ပိတ်၍ ထိုမြေညက်, ချိပ်ပေါ်၌ တံဆိပ်ရိုက်နှိပ်ကြဟန် တူ၏၊ “ပတိဋ္ဌာပိတာ+မတ္တိကာ ယဿ, ယေန ဝါတိ ပတိဋ္ဌာပိတမတ္တိကံ”ဟုပြု။
ဓမ္မဋီ- ၁၈။ ။ ထို၌ “ပတိဋ္ဌာပိတပရိယောသာနံ”ဟု ဖွင့်၏၊ “ပရိယောသာနံ” ကို ကြည့်၍ “ပတိဋ္ဌာပိတ+အတ္တ+ဣက”ဟုခွဲကာ အတ္တကိုကား သမတ္တကဲ့သို့ ပြီး ဆုံးခြင်း အနက်ဟောဟုကြံ၊ မှန်၏- အတ္တနှင့် သမတ္တမှာ သံရှေးရှိခြင်း, မရှိခြင်းသာ ကွာ၏၊ ဥပသာရမပါသောပုဒ်သည် ဥပသာရပါသောပုဒ်ကဲ့သို့ အနက်ထူးကို ဟောနိုင် ရကား အတ္တနှင့် သမတ္တကို အနက်တူကြံခွင့်ရှိ၏(သီဋီသစ်၊၁၊၁၄၉၊ ၂၁၁)၊ “ပတိဋ္ဌာ ပိတံ+အတ္တံ ပတိဋ္ဌာပိတမတ္တံ၊ ပတိဋ္ဌာပိတမတ္တံ+ဧတဿ အတ္ထီတိ ပတိဋ္ဌာပိတမတ္တိကံ” ဟုပြု၊ [အတ္တကား အဇ+တ၊ ဇကို တပြု၊ (တစ်နည်း) အာ+ဒါ(ယူခြင်းအနက်)+တ၊ ဒကို တပြု, အာကိုချေ, အာကိုရဿပြု(မဏိဋီ၊၁၊၁၈၂၊ ဋီနိ- ၈၄)၊ (တစ်နည်း) အာပ(ပရိပုဏ္ဏအနက်)+တ၊ ပကို တပြု, အာကို ရဿပြု၍ ပြီး၏။(နိဒီ- ၄၈၄)]
...[စာမျက်နှာ- ၆၄]...
သဝဏ်လွှာကို။ (အကြောင်းကြားစာကို)၊ ရာဇမုဒ္ဒါယ– မင်း၏တံဆိပ်ဖြင့်၊
ဓမ္မဋီအလိုအနက်။ ။ ပတိဋ္ဌာပိတမတ္တိကံ– အက္ခရာကို တည်စေခြင်း (ရေး သားခြင်း)ဟူသော အဆုံးကိစ္စရှိသော၊ ဝါ- အက္ခရာကို တည်စေခြင်း(ရေးသားခြင်း) ကိစ္စ ပြီးဆုံးပြီးသော၊ သာသနံ- သဝဏ်လွှာကို၊ (အကြောင်းကြားစာကို)၊ ရာဇမုဒ္ဒါယ– မင်း၏ တံဆိပ်ဖြင့်၊ လဉ္ဆန္တော ဝိယ– ခတ်နှိပ်သကဲ့သို့၊ ပတိဋ္ဌာပိတမတ္တိကံ- (အတ္ထုပ္ပတ္တိ ဝတ္ထုဓမ္မဒေသနာ၏ အစွမ်းဖြင့် ဝေနေယျတို့၏သန္တာန်၌) တည်စေခြင်း(ဟောပြော ခြင်း)ဟူသော အဆုံးကိစ္စရှိသော၊ ဝါ- တည်စေခြင်း (ဟောပြောခြင်း)ကိစ္စ ပြီးဆုံးပြီး သော၊ သာသနံ- (စုဏ္ဏိယအဖွဲ့ပရိယတ္တိတရားဟု ဆိုအပ်သော) အဆုံးအမအာဏာ စက်ကို၊ လဉ္ဆန္တော- (မနောပုဗ္ဗင်္ဂမာစသော ဂါထာအဖွဲ့ဟုဆိုအပ်သော ဘုရားရှင်၏ တံဆိပ်တော်ဖြင့်) ခပ်နှိပ်လိုသော၊ ဓမ္မရာဇာ- သည်၊ မနောပုဗ္ဗင်္ဂမာ ၊ပေ၊ ပဒန္တိ- မနောပုဗ္ဗင်္ဂမာ ၊ပေ၊ ပဒံ ဟူသော၊ ဣမံ ဂါထံ- ကို၊ အာဟ- ပြီ။
ဆက်ဥုးအံ့– ဤအနက်ပေးပုံ၌ ဥပမာနဘက်မှ “ပတိဋ္ဌာပိတမတ္တိကံ သာသနံ လဉ္ဆန္တော”တို့ကို ဥပမေယျဘက်၌လည်း ယူပေးသည်။ ထို့ပြင် ဥပမာနဘက်၌ “ရာဇမုဒ္ဒါယ”ဟု လဉ္ဆန္တော၏ ကရိုဏ်းရှိသကဲ့သို့ ဥပမေယျဘက် လဉ္ဆန္တော၏ ကရိုဏ်းကို “မနောပုဗ္ဗင်္ဂမာတျာဒိဂါထာဗန္ဓသင်္ခါတဗုဒ္ဓမုဒ္ဓါယ”ဟု ထည့်၏။ စာရေးပြီးသော သဝဏ်လွှာကို မင်းတံဆိပ်ခပ်နှိပ်သကဲ့သို့ ဝတ္တုကြောင်းအားဖြင့် ဟောတော်မူအပ် ပြီးသော စုဏ္ဏိယဖွဲ့ပရိယတ္တိတရားဟူသော အာဏာစက်ကို မနောပုဗ္ဗင်္ဂမာစသော ဂါထာဖွဲ့ဟူသော ဘုရားတံဆိပ်တော်ဖြင့် ခပ်နှိပ်တော်မူလို၍ “မနောပုဗ္ဗင်္ဂမာ”စသော ဂါထာကို မိန့်တော်မူသည်- ဟူလို
တစ်နည်း။ ။ “ပတိဋ္ဌာပိတ+မတ္တာ+ဣက”ဟုခွဲ၊ “သမိဒ္ဓိယံ မတ္တာသဒ္ဒေါ ဉာပေတိ(ဝဇိရ- ၁၂၃)”ကို ကြည့်၍ မတ္တာသဒ္ဒါ သမိဒ္ဓိ (ပြီးပြည့်စုံခြင်း)အနက်ဟော ဟု ယူကာ “ပတိဋ္ဌာပိတာ+မတ္တာ ဧတဿာတိ ပတိဋ္ဌာပိတမတ္တိကံ- ပြီးပြည့်စုံသော တည်စေခြင်း (ရေးသား, ဟောပြောခြင်း)ရှိသော၊ ဝါ- အပြည့်အစုံ တည်စေပြီး (ရေး သား, ဟောပြောပြီး)သော”ဟု ပြု။
အက္ခရာအနက်, ပမာဏအနက်။ ။ မတ္တာသဒ္ဒါ အက္ခရာအနက်ဟော ယူ၍ “တည်စေအပ်ပြီးသော အက္ခရာ(ကမ္ပည်းစာ)ရှိသော”ဟုလည်း ပေးကြ၏၊ အနက် အဓိပ္ပာယ်ကောင်းသော်လည်း မတ္တာသဒ္ဒါ အက္ခရာကို မဟောရကား ခိုင်လုံမှုမရှိ၊ ပမာဏအနက်ဟောယူ၍ “ပတိဋ္ဌာမတ္တိကံ- တည်စေအပ်ပြီးသော အတိုင်းအရှည်ရှိ သော”ဟုလည်း ပေးကြ၏၊ အဓိပ္ပာယ်ဆက်စပ်၍ မရသဖြင့် မကောင်းပါ။
...[စာမျက်နှာ- ၆၅]...
လဉ္ဆန္တော ဝိယ– ခတ်နှိပ်သကဲ့သို့။ ဓမ္မရာဇာ– တရားမင်းဖြစ်တော်မူသော မြတ်စွာဘုရားသည်။ မနောပုဗ္ဗင်္ဂမာ၊ ပေ။ ပဒန္တိ– မနောပုဗ္ဗင်္ဂမာ၊ ပေ။ ပဒံ ဟူသော။ ဣမံ ဂါထံ– ဤဂါထာကို။ အာဟ– ဟောတော်မူပြီ။
မနောပုဗ္ဗင်္ဂမာ ဓမ္မာ, မနောသေဋ္ဌာ မနောမယာ၊
မနသာ စေ ပဒုဋ္ဌေန, ဘာသတိ ဝါ ကရောတိ ဝါ၊
တတော နံ ဒုက္ခမနွေတိ, စက္ကံဝ ဝဟတော ပဒံ
ပတိဋ္ဌာပိတမတ္ထကံ။ ။ ဓမ္မဋီ၌ “ပတိဋ္ဌာပိတမတ္တကံ”ဟု သံဝဏ္ဏေတဗ္ဗပုဒ် ရှိနေသည်မှာ စာပျက်ဟန် တူ၏၊ “မတ္ထကေ ဌတွာတိ ဣမဿ သုတ္တဿ ပရိယောဿာနေ ဌတွာ(ဒီဋီ၊၂၊၁၄၇)”၌ မတ္ထကေကို “ပရိယောသာနေ”ဟု ဖွင့်ခြင်းနှင့် ဓမ္မဋီ၌ “ပတိဋ္ဌာပိတပရိယောသာနံ”ဟု ဖွင့်ခြင်းမှာ ထပ်တူကျသဖြင့် ရှေးက “ပတိ- ဋ္ဌာပိတမတ္ထကံ”ဟု ရှိလေရော့သလားဟု စဉ်းစားမိ၏။
ဓမ္မရာဇာ ဣမံ ဂါထမာဟ။ ။ ဤဝါကျကို အနက် ၄မျိုးပေးနိုင်၏၊ ထိုတွင် အထက်၌ ဣမံ ဂါထံနှင့် “မနော ၊ပေ၊ ပဒန္တိ”ကို ဝိသေသန+ဝိသေသျယူ၍ ပေးခဲ့သည်၊ ဣတိသဒ္ဒါလည်း နိဒဿန (ရှေ့ဂါထာကို ညွှန်ပြခြင်းအနက်ဟော) နိပါတ်တည်း၊ ထိုဣတိနောင် ဣမံ ဂါထံနှင့် ဝိဘတ်တူအောင် အံဝိဘတ်ကျေသည်။
တစ်နည်း။ ။ ဣတိသဒ္ဒါ အာကာရဇောတကယူ၍ “ဓမ္မရာဇာ- သည်၊ မနော ပုဗ္ဗင်္ဂမာ ၊ပေ၊ ပဒန္တိ- မနောပုဗ္ဗင်္ဂမာ ၊ပေ၊ ပဒံဟူ၍၊ ဣမံ ဂါထံ- ကို၊ အာဟ- ပြီ”ဟု ပေး၊ ဤကား “တွာမသက်သေး, ဟူ၍ပေး, ထွက်ရေးအာကာရ”နှင့်အညီ ဖြစ်သည်၊ ဣတိနောင် လိန်အနက်မျှကို ထွန်းပြသော ပထမာဝိဘတ်ကျေသည်။
တစ်နည်း။ ။ အာကာရဇောတက ဣတိသဒ္ဒါနောက်၌ရှိလျှင် ရှေ့၌ ပုစ္ဆာဝါစက (အမေးအနက်ကို ဟောသော) ကိံသဒ္ဒါ ထည့်စွက်၍ “ဓမ္မရာဇာ ဣမံ ဂါထံ အာဟ၊ (ကိံ- အဘယ်သို့ ဟောတော်မူသနည်း?) မနောပုဗ္ဗင်္ဂမာ ၊ပေ၊ ပဒန္တိ- မနောပုဗ္ဗင်္ဂမာ ၊ပေ၊ ပဒံ ဟူ၍၊ အာဟ- ပြီ”ဟုပေး၊ [ဣတိသဒ္ဒါ, အာကာရဇောတက, နောက်၌ပြမူ, ဝါစကပုစ္ဆာ, ကိံသဒ္ဒါကို, ရှေ့မှာစွက်၍, အနက်သမ္ဗန်မြဲ။]
တစ်နည်း။ ။ ပထမနည်းအတိုင်း ဣတိကို နိဒဿနတ္ထ, ထိုနောင် အံဝိဘတ် ကျေသည်ဟု ယူ၍ “ဓမ္မရာဇာ ဣမံ ဂါထံ အာဟ- ပြီ၊ (ကိံ- အဘယ်ဂါထာကို၊ အာဟ- နည်း?) မနောပုဗ္ဗင်္ဂမာ ၊ပေ၊ ပဒန္တိ- မနောပုဗ္ဗင်္ဂမာ ၊ပေ၊ ပဒံဟူသော၊ ဣမံ ဂါထံ- ဤဂါထာကို၊ အာဟ- ပြီ”ဟု ပေး။
...[စာမျက်နှာ- ၆၆]...
ဓမ္မာ– စေတသိက်ခန္ဓာတရား ၃-ပါးတို့သည်။ မနောပုဗ္ဗင်္ဂမာ– စိတ်သာလျှင် ရှေ့သွားခေါင်းဆောင်ရှိကုန်၏။ မနောသေဋ္ဌာ– စိတ်သာလျှင် အမြတ်ဆုံးရှိ ကုန်၏။ မနောမယာ– စိတ်ကြောင့် ပြီးစီးရကုန်၏။ ပဒုဋ္ဌေန– အဘိဇ္ဈာအစရှိ သော အပြစ်တို့သည် ဖျက်ဆီးအပ်သော။ မနသာ– စိတ်ဖြင့်။ စေ ဘာသတိ ဝါ– အကယ်၍မူလည်း ပြောဆိုအံ့။ စေ ကရောတိ ဝါ– အကယ်၍မူလည်း ပြု လုပ်အံ့။ တတော– ထိုသို့ ပြောဆို, ပြုလုပ်ခြင်းကြောင့်။ နံ– ထိုပုဂ္ဂိုလ်သို့။ ဒုက္ခံ– ဆင်းရဲသည်။ အနွေတိ– အစဉ်လိုက်၏။ (ကိမိဝ– အဘယ်ကဲ့သို့နည်း?) ဝဟတော– ဝန်ဆောင်နွားလား၏။ ပဒံ– ခြေသို့။ စက္ကံ– လှည်းဘီးသည်။ (အနွေတိ) ဣဝ– အစဉ်လိုက်သကဲ့သို့တည်း။ [အာလုပ်ထည့်လိုမူ “ဘိက္ခဝေ”ဟုထည့်။ မနသာ၌ ကရိုဏ်းအနက်, ဣတ္ထမ္ဘူတလက္ခဏအနက်။ “စေ ကရောတိ ဝါ”နောင် “စေ စိန္တေတိ ဝါ– အကယ်၍မူလည်းကြံအံ့”ဟုလည်း ထည့်ပေးကြ၏။] တတ္ထ– ထို မနောပုဗ္ဗင်္ဂမာ ဓမ္မာအစရှိသော ဂါထာ၌။ မနောတိ– မနော ဟူသည်ကား။ (ဣတိကား ပဒတ္ထဝိပလ္လာသ)၊ ကာမာဝစရကုသလာဒိဘေဒံ–ကာမာဝစရကုသိုလ် အစရှိသော အပြားရှိသော။ သဗ္ဗမ္ပိ– အလုံးစုံလည်းဖြစ်သော။ စတုဘူမိကစိတ္တံ– လေးပါးသောဘုံ၌ ဖြစ်သောစိတ်တည်း။ [တစ်နည်း- ဣတိသဒ္ဒါ နာမဝါစကယူ၍ “တတ္ထ– ၌။ ကာမာဝစရကုသလာဒိဘေဒံ– သော။ သဗ္ဗမ္ပိ– သော။ စတုဘူမိကစိတ္တံ– သည်။ မနောတိ– မနောမည်၏”ဟုလည်း ပေး။] ပန– ဆက်။ ဝါ– ထိုသို့ပင်ဖြစ်ပါသော်လည်း။ ဣမသ္မိံ ပဒေ– ဤ မနောပုဗ္ဗင်္ဂမာ ဓမ္မာဟူသော ပုဒ်၌။ တဒါ– ဆေးဆရာဖြစ်ရာ ထိုအခါ၌။ တဿ ဝဇ္ဇဿ– ထိုဆေးဆရာ၏ (သန္တာန်၌)၊ ဥပ္ပန္နစိတ္တဝသေန– ဖြစ်သောစိတ်၏ အစွမ်းဖြင့်။ ဝါ– ဖြစ်သော စိတ်နှင့် စပ်သဖြင့်။ နိယမီယမာနံ– မှတ်သားအပ်သော်။ ဝဝတ္ထပီယမာနံ– အသီး အသီး ပိုင်းခြား၍ ထားအပ်သော်။ ပရိစ္ဆဇ္ဇမာနံ (ပရိ စ္ဆဇ္ဇိယမာနံ)– ပိုင်းခြား အပ်သော်။ ဒေါမနဿသဟဂတံ– ဒေါမနဿသဟဂုတ်ဖြစ်သော။ ပဋိဃဿမ္ပယုတ္တစိတ္တမေဝ– ပဋိဃသမ္ပယုတ်စိတ်ကိုသာ။ လဗ္ဘတိ– ရအပ်, ရနိုင်၏။
ပရိ စ္ဆိဇ္ဇိယမာနံ။ ။ ဒိဝါဒိဆိဒိဓာတ်သည် အကမ္မကဓာတ် ဖြစ်သောကြောင့် “ဖြတ်”ဟူသော အနက်ကို မဟောနိုင်၊ “ပြတ်”ဟူသော အနက်ကိုသာ ဟောနိုင်၏၊
...[စာမျက်နှာ- ၆၇]...
ပုဗ္ဗင်္ဂမာတိ– ပုဗ္ဗင်္ဂမာဟူသည်ကား။ တေန– ထိုစိတ်နှင့်။ ပဌမဂါမိနာ– ပထမဖြစ် လေ့ရှိသည်။ ဝါ– ပဓာနဖြစ်လေ့ရှိသည်။ ဟုတွာ၊ သမန္နာဂတာ– ပြည့်စုံကုန်၏။
ဓမ္မာတိ (ဧတ္ထ)– ဓမ္မာဟူသော ဤပါဌ်၌။ (အတ္ထုဒ္ဓါရဘာဝေန– အတ္ထုဒ္ဓါရ၏ အဖြစ်ဖြင့်။ လဗ္ဘမာနာ– ရထိုက်ကုန်သော၊) ဓမ္မာ နာမ– ဓမ္မတို့မည်သည်။ ဂုဏဒေသနာပရိယတ္တိနိဿတ္တနိဇ္ဇီဝဝသေန– ဂုဏဓမ္မ, ဒေသနာဓမ္မ, ပရိယတ္တိဓမ္မ, နိဿတ္တနိဇ္ဇီဝဓမ္မတို့၏ အပြားအားဖြင့်။ စတ္တာရော– ၄-ပါးတို့တည်း။ [“ဓမ္မာတိ– ဓမ္မာဟူသည်ကား။ ဂုဏ၊ ပေ။ ဝသေန– ဖြင့်။ စတ္တာရော– တို့သည်။ ဓမ္မာ နာမ– ၏” ဟုလည်း အလွယ်ပေးနိုင်၏။] တေသု– ထို၄-ပါးသော ဓမ္မတို့တွင်။ န ဟိ ဓမ္မော၊ ပေ။ သုဂ္ဂတိံတိ (ဧတ္ထ)– “န ဟိ ဓမ္မော၊ ပေ။ သုဂ္ဂတိံ ”ဟူသော ဤပါဠိရပ်၌။ အယံ– ဤဓမ္မသည်။ ဂုဏဓမ္မော နာမ– ဂုဏဓမ္မမည်၏။
ဤနေရာ၌ “ဖြတ်”ဟု ပေးရသောကြောင့် ရုဓာဒိဆိဒိဓာတ်သာ ဖြစ်သင့်၏။ ဓာတွန်ဒ် နှင့် တကွ ကံဟောယပစ္စည်းကို ဇပြု, ဇဒွေဘော်လာ၍ ပြီးရကား “ပရိ စ္ဆိဇ္ဇမာနံ” ဟုသာ ပါဌ်ရှိသင့်၏ (ဋ္ဌပြု)။ [ပရိ စ္ဆိဇ္ဇိယမာနံသည် ဤတစ်နေရာတည်း၌သာ ရှိ၏။ အခြားသော ပါဠိအဋ္ဌကထာဋီကာတို့၌ ပရိ စ္ဆိဇ္ဇမာနံသာ ရှိ၏။]
ကာရိတ်ကမ္မရုပ်။ ။ ပရိ စ္ဆိဇ္ဇိယမာနံကို အတည်ယူလိုမူ ဒိဝါဒိဆိဒိဓာတ်သည် အကမ္မဓာတ်ဖြစ်သဖြင့် သုဒ္ဓကမ္မရုပ် မရှိနိုင်ရကား ကာရိတ်ကမ္မရုပ်ဟုကြံ၍ “ပရိ စ္ဆိဇ္ဇိ- ယမာနံ- ထက်ဝန်းကျင် ပြတ်သားစေအပ်သော်”ဟုပေး၊ ပရိ+ဆိဒိ+မာန၊ ကတ္တရိ အလိုက်ကို ကြည်သော “ဒိဝါဒိတော ယော”ဟူသော ဝိနာဓိကာရယောဂဝိဘာဂဖြင့် ဒိဝါဒိယသက်၊ ကာရိတ်ပစ္စည်းသက်၍ချေ, ကံဟောယသက်၊ တထာ ကတ္တရိ စဖြင့် ဓာတွန်ဒ်နှင့် တကွ ဒိဝါဒိယကို ဇပြု, ဇဒွေဘော်လာ၊ ကံဟောယကြောင့် ဣလာ၍ ပြီးစေရာ၏၊ “ပရိ စ္ဆိဇ္ဇမာနံ”ဟု ရှိသလောက်ကား မရှင်းပါ။
တေန ၊ပေ၊ သမန္နာဂတာ။ ။ ဤအဖွင့်သည် ပုဗ္ဗင်္ဂမတစ်ပုဒ်ကိုသာ ဖွင့်သော သံဝဏ္ဏနာမဟုတ်၊ မနော+ပုဗ္ဗင်္ဂမာ နှစ်ပုဒ်ကို ဖွင့်သော သံဝဏ္ဏနာတည်း၊ ဤအဖွင့် ဖြင့် “ပုဗ္ဗံ ဂစ္ဆတိ ပဝတ္တတီတိ ပုဗ္ဗင်္ဂမော၊ (ပုဗ္ဗင်္ဂမံ)၊ ပုဗ္ဗံ ပုဗ္ဗေ ပဓာနဘာဝေ (ပုဗ္ဗေန ပဓာနဘာဝေန ဝါ) ဂစ္ဆတိ ပဝတ္တတီတိ ပုဗ္ဗင်္ဂမော(ပုဗ္ဗင်္ဂမံ)- ရှေးဥုးစွာ ဖြစ်သည် ပဓာနအဖြစ်၌ဖြစ်သည်၊ ဝါ- ပဓာနအဖြစ်ဖြင့် ဖြစ်သည်”ဟူသော ဝစနတ္ထကို ပြသည်၊ ထို၌ ဟုတွာဖြင့် ဘာဝပ္ပဓာနဖြစ်ကြောင်းကို ပြသည်ဟု ဓမ္မဋီဆို၏၊ ထိုနောက် သမန္နာဂတာဖြင့် ဖွင့်သောကြောင့် “မနော+ပုဗ္ဗင်္ဂမံ ယေသံတိ မနောပုဗ္ဗင်္ဂမာ”ဟု
...[စာမျက်နှာ- ၆၈]...
န ဟိ ဓမ္မော အဓမ္မော စ, ဥဘော သမဝိပါကိနော၊ အဓမ္မော နိရယံ နေတိ, ဓမ္မော ပါပေတိ သုဂ္ဂတိံ
ဟိ– မှန်၏။ ဓမ္မော– ဂုဏ်တရားသည်လည်းကောင်း။ ဝါ– ကုသိုလ်တရား သည်လည်းကောင်း။ အဓမ္မော– ဂုဏ်၏ဆန့်ကျင်ဘက် တရားသည်လည်းကောင်း။ ဝါ– အကုသိုလ်တရားသည်လည်းကောင်း။ ဥဘော– တရားနှစ်ပါး တို့သည်။ သမဝိပါကိနော– တူမျှသောအကျိုး ရှိကုန်သည်။ [သမော+ဝိပါကော သမဝိပါကော၊ သမဝိပါကော+ဧတေသံတိ သမဝိပါကီ၊] န (ဟောန္တိ)– မဖြစ်ကုန်။ အဓမ္မော– ဂုဏ်၏ ဆန့်ကျင်ဘက်တရားသည်။ (အဓမ္မစာရိံ– အဓမ္မကို ကျင့်လေ့ ရှိသူကို၊) နိရယံ– ငရဲသို့။ နေတိ– ဆောင်၏။ [နီဓာတ်သည် ဒွိကမ္မကဓာတ်ဖြစ်၍ “အဓမ္မစာရိံ”ဟု ကံတစ်မျိုးထည့်သည်၊] ဓမ္မော– ဂုဏ်တရားသည်။ ဝါ– ကုသိုလ် ဗဟုဗ္ဗီဟိသမာသ် တွဲပါ။ ဓမ္မဋီအလို “မနောပုဗ္ဗင်္ဂမာ– စိတ်သာလျှင် ပဓာနဖြစ်သည်၏ အဖြစ်ရှိကုန်၏”ဟုပေး။ မနောသည် ပုံလိန် နပုံလိန်ဟု အဘိဓာန်၌ ဆိုသော်လည်း နပုံလိန်များသောကြောင့်လည်းကောင်း, သက္ကတ၌ နပုံလိန်ဟု ဆိုသောကြောင့်လည်းကောင်း “ပုဗ္ဗင်္ဂမံ”ဟု နပုံလိန်ထားသည်။
ပဌမဂါမိနာ။ ။ အထက်၌ ဋ္ဌပြုအတိုင်း ပေးထားသည်၊ ဓမ္မဋီအလို “ပဌမဂါမိနာ- သည်၊ ဟုတွာ- ၍၊ ဝါ- ဖြစ်သော၊ တေန- ထိုစိတ်ဖြင့်၊ (ကရိုဏ်း) ဝါ- ကြောင့်၊ (ဟိတ်) သမန္နာဂတာ- ကောင်းစွာ သင့်လျော်သောအားဖြင့် ဖြစ်သည်၊ (တစ်နည်း) တေန- ထိုစိတ်နှင့်၊ (သဟတ္ထ)၊ သမန္နာဂတာ- ကောင်းစွာ သင့်လျော်သောအားဖြင့် ယှဉ်သည်” ဟုပေး။ “တေန- ကြောင့်”ဟုပေးရာ၌ တတိယာဝိဘတ်, ပဉ္စမီဝိဘတ်ဟု ၂မျိုးယူ နိုင်သည်၊ ပဉ္စမီယူလျှင် ကာရဏအနက်၌ သ္မာဝိဘတ်သက်၊ အမှတုမှစသော သုတ်ဖြင့် သ္မာကို နာပြု။(သံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၄၉၊ သံဋီ၊၁၊၂၄၉၊ ဓမ္မဋီ၊ ဝိဗော- ၉၃)
ပုဗ္ဗင်္ဂမအနက်။ ။ ပုဗ္ဗင်္ဂမသဒ္ဒါသည် “ရှေ့ကသွား”ဟု အနက်ယူရသော ပုရေ စာရိကပုဗ္ဗင်္ဂမ, “ပဓာန”ဟု အနက်ယူရသော ပဓာနပုဗ္ဗင်္ဂမ ဤနှစ်မျိုးကို ဟော၏၊ ဤနေရာ၌ ပဓာနပုဗ္ဗင်္ဂမတည်း၊၊ ထိုကြောင့် “ပဌမဂါမိနာ”ဟု ဖွင့်ရာ၌ ပဌမသဒ္ဒါကို “ရှေးဥုးစွာ”ဟုလည်းကောင်း, “ပဓာန”ဟုလည်းကောင်း ပေးနိုင်သည်။ “ဂစ္ဆတိ သီလေနာတိ ဂါမိ၊ (သီဃယာယိ+စိတ္တံကဲ့သို့ ဤကို ရဿပြု)၊ ပဌမံ+ဂါမိ ပဌမဂါမိ”ဟုပြု။
[အာဒေါ ပဓာနေ ပဌမံ၊ -အဘိဓာန်- ၉၃၃။]
...[စာမျက်နှာ- ၆၉]...
တရားသည်။ (ဓမ္မစာရိံ– ဓမ္မကို ကျင့်လေ့ရှိသူကို၊) သုဂတိံ– သုဂတိသို့။ [သုဂတိံကား ဓာတ်ကံ၊ ဓမ္မစာရိံကား ကာရိတ်ကံ၊] ပါပေတိ– ရောက်စေနိုင်၏။
ဓမ္မံ ဝေါ ဘိက္ခေဝ ဒေသေဿာမိ အာဒိကလျာဏန္တိ ဧတ္ထ– ဓမ္မံ ဝေါ၊ ပေ။ အာဒိကလျာဏံ ဟူသော ဤပါဌ်၌။ အယံ– ဤဓမ္မသည်။ ဒေသနာဓမ္မော နာမ– ဒေသနာဓမ္မ မည်၏။ ဝါ– ဟောအပ်သောဓမ္မမည်၏။ [ဘိက္ခဝေ– တို့။ ဝေါ– သင်တို့အား။ အာဒိကလျာဏံ– အစ၌လည်းကောင်းသော။ ဓမ္မံ– တရားကို။ ဒေသေဿာမိ– ဟောတော်မူအံ့။] ဣဓ ပန ဘိက္ခေဝ၊ ပေ။ ဂေယျန္တိ ဧတ္ထ– ဣဓ ပန ဘိက္ခေဝ၊ ပေ။ ဂေယျံဟူသော ဤပါဌ်၌။ ဝါ– ဂေယျံအစရှိသော ဤ ပါဌ်၌။ အယံ– ဤဓမ္မသည်။ ပရိယတ္တိဓမ္မော နာမ– ပရိယတ္တိဓမ္မမည်၏။ ဝါ–
သုဂ္ဂတိံ။ ။ သုဂ္ဂတိံ၌ မူလပုဒ်ရင်းမှာ “သုန္ဒရာ+ဂတိ သုဂတိ”ဟု ဒွေဘော်မရှိ သော်လည်း ဆန်းကျမ်း ဥပဒေသအားဖြင့် ဇဂိုဏ်းရှိရမည်ဖြစ်သောကြောင့် ဂ္ဂဒွေ ဘော်ရှိရသည်၊ အနက်ပေးသောအခါ ထိုဒွေဘော် မလိုတော့ပါ၊ မှန်၏- ဆန်းကြောင့် ကျေပျက်သော အက္ခရာကို အနက်ပေးသောအခါ ဆောင်ယူ၍ ပေးရသကဲ့သို့ ဆန်း ကြောင့် ပိုနေသော အက္ခရာကိုလည်း ချန်၍ အနက်ပေးရသည်။[ဆန်းကြောင့် ပျက် ကျေ, ယွင်းကွက်ကွေ, ဆောင်လေနက်ပေးခါ၊ ဆန်းကြောင့် ပိုလျှံ, ယင်းပဒံ, ချန်၍ နက်ပေးပါ။]
သုတ္တံ ဂေယျန္တိ။ ။ ဂေယျန္တိ၌ ဣတိသဒ္ဒါသည် ပဒတ္ထဝိပလ္လာသနိပါတ်တည်း၊ ပါဠိတော်ရင်း၌ “ဂါထံ ဝေယျာကရဏံ”စသည်ဖြင့် “ဝေဒလံ’”တိုင်အောင် အင်္ဂါ ၉ ပါးကို ပြသောကြောင့် ထိုကျန်သမျှကို ယူဖို့ရာ အာဒိအနက်ဟော ဣတိသဒ္ဒါတစ်ခု အကျေကြံ၍ တစ်နည်းပေးသည်။ ရှေ့ဝါကျလည်း ဤနည်းအတိုင်း ပေးနိုင်သည်။
ပရိယတ္တိဓမ္မော။ ။ ပရိယာပုဏိတဗ္ဗာ- သင်ယူထိုက်၏၊ ဣတိ ပရိယတ္တိ၊ [ပရိ+ အာပ+တိ၊ (ယ်)လာ, အာကို ရဿပြု၊ နိသာဋီ- ၃၇၀၌ “ပရိ+အယ ပါပုဏနေ+တိ၊ (တစ်နည်း) ပရိ+ယာ+တိ။] (တစ်နည်း) ပရိဗျတ္တိံ ပါကဋံ ယန္တိ ဧတာယာတိ ပရိယတ္တိ၊ (တစ်နည်း) ပရိ ပုနပ္ပုနံ ယန္တိ ဧတာယ ဒေဝတ္တန္တိ ပရိယတ္တိ၊ ပရိ နိဗ္ဗာနံ ယန္တိ ပါပုဏန္တိ ဧတာယာတိ ပရိယတ္တိ၊ ပရိ သမန္တတော ပုနပ္ပုနံ ဝါ အဇ္ဈာယိတဗ္ဗာ သိက္ခိတဗ္ဗာ ပဝတ္တေတဗ္ဗာတိ ပရိယတ္တိ၊ [ပရိ+ယာ+တိ၊ -နိသာဋီ- ၃၇၀။] ပရိယတ္တိ စ +သာ+ဓမ္မော စာတိ ပရိယတ္တိဓမ္မော- သင်ယူထိုက်သောတရား
...[စာမျက်နှာ- ၇၀]...
သင်ယူထိုက်သော တရားမည်၏။ [ဘိက္ခဝေ– တို့။ ဣဓ– ဤသာသနာတော်၌။ ဧကစ္စေ– အချို့ကုန်သော။ ကုလပုတ္တာ– အမျိုးကောင်းသားတို့သည်။ ဓမ္မံ– ပါဠိ တော်ဓမ္မကို။ ပရိယာပုဏန္တိ– သင်ယူကုန်၏။ သုတ္တံ– သုတ်ကိုလည်းကောင်း။ ဂေယျံ– ဂေယျကိုလည်းကောင်း။ ပရိယာပုဏန္တိ– ကုန်၏။] တသ္မိံ ခေါ ပန သမယေ၊ ပေ။ ခန္ဓာဟောန္တီတိဧတ္ထ– တသ္မိံခေါ ပနသမယေ၊ ပေ။ ခန္ဓာ ဟောန္တိ ဟူသော ဤပါဌ်၌။ အယံ– ဤဓမ္မသည်။ နိဿတ္တဓမ္မော နာမ– နိဿတ္တဓမ္မမည် ၏။ ဝါ– သတ္တဝါမဟုတ်သော သဘောတရားမည်၏။ [တသ္မိံခေါပနသမယေ– စိတ်ဖြစ်ရာထိုအခါ၌။ ဓမ္မာ– သဘောတရားတို့သည်။ ဟောန္တိ– ကုန်၏။ ခန္ဓာ–ခန္ဓာတို့သည်။ ဟောန္တိ– ကုန်၏။] နိဇ္ဇီဝဓမ္မောတိပိ– နိဇ္ဇီဝဓမ္မဟူသောအမည်သည် လည်း။ ဝါ– အသက်မဟုတ်သော သဘောတရားဟူသော အမည်သည်လည်း။ ဧသော ဧဝ– ဤနိဿတ္တဓမ္မပင်တည်း။ တေသု– ထိုလေးပါးသော ဓမ္မတို့တွင်။ ဣမသ္မိံ ဌာနေ– ဤအရာ၌။ (မနောပုဗ္ဗင်္ဂမာ ဓမ္မာဟူသော ဤပါဌ်အရာ၌၊) နိဿတ္တနိဇ္ဇီဝဓမ္မော– နိဿတ္တနိဇ္ဇီဝဓမ္မကို။ အဓိပ္ပေတော– အလိုရှိအပ်၏။ သော– ထိုနိဿတ္တနိဇ္ဇီဝဓမ္မဟူသည်။ အတ္ထတော– အနက်အားဖြင့်။ (တရားကိုယ်အား ဖြင့်)၊ ဝေဒနာက္ခန္ဓော– ဝေဒနာက္ခန္ဓာလည်းကောင်း။ သညာက္ခန္ဓော– ကောင်း။ သင်္ခါရက္ခန္ဓော– ကောင်း။ ဣတိ– သို့။ တယော– သုံးပါးကုန်သော။ အရူပိနော– နာမ်ဖြစ်ကုန်သော။ ခန္ဓာ– ခန္ဓာတို့တည်း။ ဟိ– မှန်၏။ ဧတေ– ဤနာမ် ခန္ဓာ၃-ပါးတို့သည်။ ဧတေသံ– ဤနာမ်ခန္ဓာ ၃-ပါးတို့၏။ မနော– စိတ်ဟူသော။ ပုဗ္ဗင်္ဂမော– ရှေ့သွားသည်။ ဝါ– ပဓာနတရားသည်။ (အတ္ထိ)၊ ဣတိ– ထိုကြောင့်။ (ထိုသို့ စိတ်ဟူသော ရှေ့သွားရှိကုန်သည်၏အဖြစ်ကြောင့်၊) မနောပုဗ္ဗင်္ဂမာ နာမ– မနောပုဗ္ဗင်္ဂမတို့ မည်၏။
ဝေဒနာက္ခန္ဓော ၊ပေ၊ ဣတိ။ ။ ဣတိ၌ စပ်ရသော ပုဒ်များသည် (မည်သည့် ဝိ ဘတ်ဖြင့်နေနေ) “ကို, ဖြင့်, နှင့် ၊ပေ၊ ၌”ဟု ကံစသော အနက်များ မပေးရ၊ ကံစ သော အနက်များသည် ကြိယာတစ်ခုခု, သမ္ဗန္ဓီတစ်ခုခုနှင့်တွဲမှ ရအပ်သော အနက် များတည်း၊ ဣတိသဒ္ဒါကား ထိုအနက်များကို မပြနိုင်၊ ထို့ကြောင့် ဣတိသဒ္ဒါနှင့် တွဲ ရာ၌ ဝိဘတ်ဟူသမျှ လိန်အနက်ကိုသာ ထွန်းပြရသောကြောင့် “လည်းကောင်း” ဟုသာ အနက်ပေးရသည်။
...[စာမျက်နှာ- ၇၁]...
ပန– ပရိဟာရပက္ခမှတစ်ပါး, စောဒကပက္ခကို ဆိုဥုးအံ့။ ကထံ– အဘယ်သို့။ ဝါ– အဘယ်အကြောင်းကြောင့်။ ဧတေဟိ– ဤနာမ်ခန္ဓာ ၃-ပါးတို့နှင့်။ သဒ္ဓိံ– တကွ။ ဧကဝတ္ထုကော– တူသော မှီရာရှိသော။ ဧကာရမ္မဏော– တူသော အာ ရုံရှိသော။ အပုဗ္ဗံ– ရှေးလည်းမကျ။ အစရိမံ– နောက်လည်းမကျ။ (တစ်နည်း) အပုဗ္ဗံ အစရိမံ– မရှေးမနှောင်း။ ဧကက္ခဏေ– တစ်ပြိုင်နက်သောခဏ၌။ ဥပ္ပဇ္ဇမာနော– ဖြစ်သော။ မနော– စိတ်သည်။ ဝါ– စိတ်က။ ပုဗ္ဗင်္ဂမော နာမ– ရှေ့သွား မည်သည်။ ဟောတိ– ဖြစ်နိုင်သနည်း? ဣတိ– ဤကား အမေးတည်း။ (မနဿ–စိတ်၏၊) ဥပ္ပာဒပစ္စယဋ္ဌေန– နာမ်ခန္ဓာ ၃-ပါးတို့၏ ဖြစ်ခြင်း၏ အကြောင်း၏ အဖြစ်ဟူသော အနက်ကြောင့်။ ဧတေဟိ– တို့နှင့်။ သဒ္ဓိံ– တူ။ ဧကဝတ္ထုကော– သော။ ဧကာရမ္မဏော– သော။ အပုဗ္ဗံ– မကျ။ အစရိမံ– မကျ။ ဧကက္ခဏေ– ၌။ ဥပ္ပဇ္ဇမာနော– သော။ မနော– သည်။ ပုဗ္ဗင်္ဂမော နာမ– သည်။ ဟောတိ– ဖြစ်နိုင်၏။ ဣတိ– ဤကား အဖြေတည်း။ ဟိ– ချဲ့ဥုးအံ့။ ဝါ– ဥပမာဆောင် ထင်အောင်ပြ ဥုးအံ့။ ဗဟူသု– များစွာသော လူတို့သည်။ ဧကတော– တစ်ပေါင်းတည်း။ ဂါမဃာတာဒီနိ– ရွာကိုဖျက်ဆီးခြင်းအစရှိကုန်သော။ ကမ္မာနိ– အမှုတို့ကို။ ကရောန္တေသု– ပြုကုန်လသော်။ ဧတေသံ– ဤသူတို့တွင်။ ကော– အဘယ်သူ သည်။ ဧတေသံ– ဤသူတို့၏။ ပုဗ္ဗင်္ဂမော– ရှေ့သွားနည်း? ဝါ– ခေါင်းဆောင် နည်း? ဣတိ– ဤသို့။ ဝုတ္တေ– ပြောဆိုအပ်သော်။ ဝါ– မေးအပ်သော်။ နေသံ– ထိုသူတို့တွင်။ ယော– အကြင်သူသည်။ နေသံ– ထိုသူတို့၏။ ပစ္စယော– အကြောင်း သည်။ ဟောတိ။ ယံ– အကြင်သူကို။ နိဿာယ– မှီ၍။ တေ– ထိုသူတို့သည်။ တံ ကမ္မံ– ထိုရွာကို ဖျက်ဆီးခြင်းအမှုကို။ ကရောန္တိ– ပြုကြကုန်၏။ တေသံ– ထိုသူတို့ တွင်။ ဒတ္တော ဝါ– ဒတ္တသော်လည်းဖြစ်သော။ မိတ္တော ဝါ– မိတ္တသော်လည်းဖြစ်သော။ သော– ထိုသူ့ကို။ တေသံ– ထိုသူတို့၏။ ပုဗ္ဗင်္ဂမောတိ– ရှေ့သွားဟူ၍။ ဝါ– ခေါင်းဆောင်ဟူ၍။ ဝုစ္စတိ ယထာ– ဆိုအပ်သကဲ့သို့။ ဝါ– ဖြေအပ်သကဲ့သို့၊
အပုဗ္ဗံ အစရိမံ။ ။ န+ပုဗ္ဗော အပုဗ္ဗော- ရှေးမဟုတ်သောစိတ်၊ န+စရိမော အစရိမော၊ ပုလ္လိင် နပုလ္လိင်၂မျိုးဖြစ်သော“မနော”နှင့် အရတူသဖြင့် “န+ပုဗ္ဗံ အပုဗ္ဗံ”ဟု လည်း ဆိုနိုင်သည်၊ ထိုနောက် ကြိယာဝိသေသနအနက်၌ အံဝိဘတ်သက်။
...[စာမျက်နှာ- ၇၂]...
ဧဝံသမ္ပဒံ– ဤဥပမာနအတိုင်း ပြီးစီးခြင်းရှိသော။ ဝါ– ဤပုံအလား, ရှုစားအပ်သော။ ဣဒံ– ဤဥပမေယျကို။ ဝေဒိတဗ္ဗံ– သိထိုက်၏။ [ကာကောလောကန နည်းစသည်အရ ဧတေသံ, တေသံတို့ကို ကော, ဒတ္တော၌ စပ်၍ နိဒ္ဓါရဏသမုဒါယ, ပုဗ္ဗင်္ဂမော၌စပ်၍ သာမီအနက်ပေးသည်။] ဣတိ– ဤသို့လျှင်။ ဥပ္ပာဒပစ္စယဋ္ဌေန–ဖြစ်ခြင်း၏ အကြောင်း၏ အဖြစ်ဟူသော အနက်ကြောင့်။ ဧတေသံ– ဤနာမ် ခန္ဓာ၃-ပါးတို့၏။ မနော– စိတ်ဟူသော။ ပုဗ္ဗင်္ဂမော– ရှေ့သွားသည်။ (အတ္ထိ)၊ ဣတိ– ထိုသို့ စိတ်ဟူသော ရှေ့သွားရှိကုန်သည်၏အဖြစ်ကြောင့်။ (တေ– ထို နာမ်ခန္ဓာ ၃-ပါးတို့သည်၊) မနောပုဗ္ဗင်္ဂမာ– မနောပုဗ္ဗင်္ဂမတို့ မည်၏။ ဟိ– မှန်၏။ (ဥပ္ပာဒပစ္စယဋ္ဌေနဟူသော စကားသည် မှန်၏၊) တေ– ထိုစေတသိက်ခန္ဓာ ၃-ပါးတို့သည်။ မနေ– စိတ်သည်။ အနုပ္ပဇ္ဇန္တေ– မဖြစ်လသော်။ ဥပ္ပဇ္ဇိတုံ– ဖြစ်ခြင်းငှာ။ န သက္ကောန္တိ– မစွမ်းနိုင်ကုန်။ မနော ပန– စိတ်သည်ကား။ (တစ်နည်း) ပန– အဖို့ တစ်ပါးကား။ မနော– စိတ်သည်။ ဧကစ္စေသု– အချို့ကုန်သော။ စေတသိကေသု– စေတသိက်တို့သည်။ အနုပ္ပဇ္ဇန္တေသုပိ– မဖြစ်ပါကုန်သော်လည်း။ ဥပ္ပဇ္ဇတိယေဝ– ဖြစ်နိုင်သည်သာ
ဧဝံ သမ္ပဒမိဒံ။ ။ “သမ္ပတ္တိ သမ္ပဒါ လက္ခီ(ဓာန် (၃၈၅)”နှင့်အညီ သမ္ပဒါပုဒ်သည် ဣတ္ထိလိန်တည်း၊ ဤ၌ “သမ္ပဒံ”ဟု ရှိသောကြောင့် ဧဝံနှင့် ဗဟုဗ္ဗီဟိသမာသ်စပ် ထားသောပုဒ်ဟု သိရ၏၊ ဣဒံလည်း ဥပမေယျံကို ငဲ့သော နပုံလိင်ပုဒ်တည်း၊ “သမ္ပဇ္ဇနံ သမ္ပဒါ, နိပ္ဖတ္တိ၊ ဧဝံ အဝိရဇ္ဈနကနိပ္ဖတ္တိကံတိ အတ္ထော(သာရတ္ထ၊၁၊၄၀၅)၊ ဧဝံသမ္ပဒန္တိ ဧဝံသမ္ပဇ္ဇနကံ ဧဝံ ပဿိတဗ္ဗံ ဣဒံ မမ အဇ္ဈေသနံ(မဋီ- ၂,၆၁)”ကို ထောက်၍ “ဧဝံ- ဤအတူ၊ ဣဒံ သမ္ပဒံ- ဤဥပမာနနှင့် ပြည့်စုံသော ဥပမေယျကို၊ ဝေဒိတဗ္ဗံ- ၏”ဟု ရှေးက ပေးကြသော အနက်ကို စဉ်းစားပါ။
န ဟိ။ ။ ဟိကို ဒဠှီကရဏယူ၍ ပေးခဲ့သည်၊ ဉာပကဟေတုဟု ယူ၍ “(ကသ္မာ-ကြောင့်၊ မနဿ- ၏၊ ဥပ္ပာဒပစ္စယဘာဝေါ- စေတသိက်ခန္ဓာတို့ ဖြစ်ခြင်း၏ အကြောင်း ၏ အဖြစ်ကို၊ ဝိညာယတိ- သိအပ်သနည်း၊) ဟိ (ယသ္မာ)- ကြောင့်၊ တေ- တို့သည်၊ မနေ- သည်၊ အနုပ္ပဇ္ဇန္တေ- သော်၊ ဥပ္ပဇ္ဇိတုံ- ငှာ၊ န သက္ကောန္တိ- မစွမ်းနိုင်ကုန်၊ (တသ္မာ-ကြောင့်၊ မနဿ- ၏၊ ဥပ္ပာဒပစ္စယဘာဝေါ- ကို၊ ဝိညာယတိ- ၏)”ဟုလည်း ပေးနိုင် သည်။ [န ဟိ တက်ရာ, ဟိနက်မှာ, ဟိတ်ပါ ဒဠှီစွဲ(ရွှေ- ၄၃)။]
...[စာမျက်နှာ- ၇၃]...
ပန– အဖို့တစ်ပါးကား။ အဓိပတိဝသေန– အဓိပတိ၏အစွမ်းဖြင့်။ ဝါ– မိမိနှင့် စပ်သောတရားတို့၏ အရှင်သခင်၏အဖြစ်ဖြင့်။ ဧတေသံ– ဤစေတသိက်ခန္ဓာ ၃-ပါးတို့၏။ မနော– စိတ်ဟူသော။ သေဋ္ဌော– အမြတ်ဆုံးသည်။ (အတ္ထိ)၊ ဣတိ– ထိုကြောင့်။ (ထိုသို့ စိတ်ဟူသော အမြတ်ဆုံးရှိကုန်သည်၏ အဖြစ်ကြောင့်)၊ (တေ– ထိုစေတသိက်ခန္ဓာ၃-ပါးတို့သည်၊) မနောသေဋ္ဌာ– မနောသေဋ္ဌတို့မည် ၏။ ဟိ– ချဲ့ဥုးအံ့။ ဝါ– ဥပမာဆောင် ထင်အောင်ပြဥုးအံ့။ စောရာဒီနံ– ဓားပြအစ ရှိသူတို့၏။ စောရဇေဋ္ဌကာဒယော– ဓားပြကြီးအစရှိသူတို့သည်။ အဓိပတိနော–အကြီးအကဲတို့သည်။ ဝါ– မိမိနှင့်စပ်သူတို့၏ အရှင်သခင်တို့သည်။ (ဟုတွာ– ၍၊) သေဋ္ဌာ– မြတ်ကုန်သည်။ (ဟောန္တိ) ယထာ– ဖြစ်ကုန်သကဲ့သို့။ တထာ– ထို့အတူ။ တေသမ္ပိ– ထိုစေတသိက်ခန္ဓာ ၃-ပါးတို့၏လည်း။ ဝါ– တို့ထက်လည်း။ မနောဝ– စိတ်သည်သာ။ အဓိပတိ– အကြီးအကဲသည်။ ဝါ– မိမိနှင့်စပ်သော တရားတို့၏ အရှင်သခင်သည်။ မနောဝ– သာ။ သေဋ္ဌော– အမြတ်ဆုံးသည်။ (ဟောတိ)
ပန– အဖို့တစ်ပါးကား။ ဝါ– မနော သေဋ္ဌာဟူသော သံဝဏ္ဏေတဗ္ဗပုဒ်၏ အတ္ထသံဝဏ္ဏနာမှတစ်ပါး, မနော မယာဟူသော သံဝဏ္ဏေတဗ္ဗပုဒ်၏ အတ္ထ သံဝဏ္ဏနာကို ဆိုဥုးအံ့။ ဒါရုအာဒီဟိ– သစ်သားအစရှိကုန်သော အဆောက် အဥုးတို့ကြောင့်။ နိပ္ဖန္နာနိ– ဖြစ်ရကုန်သော။ ဝါ– ပြီးစီးရကုန်သော။ တာနိ တာနိ ဘဏ္ဍာနိ– ထိုထိုဘဏ္ဍာတို့သည်။ ဒါရုမယာဒီနိ နာမ– ဒါရုမယအစရှိသည်တို့ မည်သည်။ ဟောန္တိ ယထာ– ဖြစ်ကုန်သကဲ့သို့။ တထာ– ထို့ အတူ။ တေပိ– ထို စေတသိက်ခန္ဓာသုံးပါးတို့သည်လည်း။ မနတော– စိတ်ကြောင့်။ နိပ္ဖန္နတ္တာ– ဖြစ်ရ ကုန်သည်၏ အဖြစ်ကြောင့်။ ဝါ– ပြီးစီးရကုန်သည်၏ အဖြစ်ကြောင့်။ မနောမယာ နာမ– မနောမယတို့ မည်၏။
ပဒုဋ္ဌေနာတိ– ဟူသည်ကား။ အာဂန္တုကေဟိ– အာဂန္တုကဖြစ်ကုန်သော၊
တာနိ တာနိ။ ။ တာနိ၌ တ တည်, ယောသက်, နိပြု, ဒီဃပြု၍ “တာနိ”ဟု တစ်ပုဒ်တည်း ပြီးသောအခါ ဝိစ္ဆာဘိက္ခညေသု ဒွေ(မောဂ်- ၁, ၅၄)သုတ်ဖြင့် “တာနိ တာနိ”ဟု ဒွိရုပ် (နှစ်ရုပ်)ပြု။
...[စာမျက်နှာ- ၇၄]...
အဘိဇ္ဈာဒီဟိ– အဘိဇ္ဈာအစရှိကုန်သော။ ဒေါသေဟိ– အပြစ်တို့သည်။ ပဒုဋ္ဌေန–ဖျက်ဆီးအပ်သော။ (တစ်နည်း) ဒေါသေဟိ– အပြစ်တို့ကြောင့်။ ပဒုဋ္ဌေန– ပျက် စီးသော။ [“မနသာ– စိတ်ဖြင့်”ဟု ပါဠိတော်၌စပ်၊] ဟိ– ချဲ့ဥုးအံ့။ ပကတိမနော–ပကတိစိတ်သည်။ ဘဝင်္ဂစိတ္တံ– ဘဝင်စိတ်တည်း။ တံ– ထိုဘဝင်စိတ်ကို။ အပ္ပဒုဋ္ဌံ–အဘိဇ္ဈာအစရှိသော အပြစ်တို့သည် မဖျက်ဆီးအပ်။ (တစ်နည်း) တံ– ထို ဘဝင်စိတ်သည်။ အပ္ပဒုဋ္ဌံ– အဘိဇ္ဈာအစရှိသော အပြစ်တို့ကြောင့် မပျက်စီး
ဟိ– ဥပမာဆောင် ထင်အောင်ပြဥုးအံ့။ ပသန္နံ– ကြည်လင်သော။ ဥဒကံ– ရေ သည်။ [ဟောတိ၌စပ်၊] ဝါ– ရေကို။ [ဥပက္ကိလိဋ္ဌံ၌စပ်၊] အာဂန္တုကေဟိ– အာဂန္တု ကဖြစ်ကုန်သော။ နီလာဒီဟိ– အညိုအစရှိသောဝတ္ထုတို့သည်။ ဥပက္ကိလိဋ္ဌံ– ဖျက် ဆီးအပ်သည်။ (သမာနံ– ဖြစ်လသော်၊) (တစ်နည်း) နီလာဒီဟိ– တို့ကြောင့်။ ဥပက္ကိလိဋ္ဌံ– ညစ်နွမ်းသည်။ (သမာနံ– သော်၊) နီလောဒကာဒိဘေဒံ– ညိုသောရေ အစရှိသော အပြားရှိသည်။ ဟောတိ ယထာ– ဖြစ်သကဲ့သို့။ စ– ထိုသို့ပင် ညို သောရေအစရှိသော အပြားရှိပါသော်လည်း။ နဝံ– အသစ်ဖြစ်သော။ ဥဒကံ–ရေသည်။ န (ဟောတိ ယထာ)– မဟုတ်သကဲ့သို့။ ပုရိမံ– ရှေးဖြစ်သော။ ပသန္နဥဒကမေဝါပိ– ကြည်လင်သောရေသည်ပင်လည်း။ န (ဟောတိ ယထာ)– မဟုတ် သကဲ့သို့။ တထာ– ထို့အတူ။ တမ္ပိ– ထိုဘဝင်စိတ်သည်လည်း။ (ဟောတိ၌စပ်၊) ဝါ– ထိုဘဝင်စိတ်ကိုလည်း။ [ပဒုဋ္ဌံ၌စပ်၊] အာဂန္တုကေဟိ– အာဂန္တုကဖြစ်ကုန်သော။ အဘိဇ္ဈာဒီဟိ– အဘိဇ္ဈာအစရှိကုန်သော။ ဒေါသေဟိ– အပြစ်တို့သည်။ ပဒုဋ္ဌံ– ဖျက်ဆီးအပ်သည်။ (တစ်နည်း) ဒေါသေဟိ– တို့ကြောင့်။ ပဒုဋ္ဌံ– ပျက်စီး သည်။ ဟောတိ– ၏။ စ– သို့သော်လည်း။ နဝံ– အသစ်ဖြစ်သော။ စိတ္တံ– စိတ်သည်။ န (ဟောတိ)– မဟုတ်။ ပုရိမံ– ရှေးဖြစ်သော။ ဘဝင်္ဂစိတ္တမေဝါပိ– ဘဝင်စိတ်သည် ပင်လည်း။ န (ဟောတိ)– မဟုတ်။ (ယေန ကာရဏေန– အကြင်အကြောင်း ကြောင့်။ တံ– ထိုဘဝင်စိတ်သည်။ ဝါ– ထိုဘဝင်စိတ်ကို။ အာဂန္တုကေဟိ– ကုန်သော။ အဘိဇ္ဈာဒီဟိ– ကုန်သော။ ဒေါသေဟိ– အပြစ်တို့သည်။ ပဒုဋ္ဌံ– ဖျက်ဆီး အပ်သည်။ ဟောတိ– ၏၊) တေန (ကာရဏေန)– ထိုအကြောင်းကြောင့်။ ဘဂဝါ– မြတ်စွာဘုရားသည်။ အာဟ– ဟောတော်မူပြီ။ (ကိံ– အဘယ်သို့ ဟောတော်မူ သနည်း?) “ပဘဿရမိဒံ၊ ပေ။ ဥပက္ကိလိဋ္ဌ”န္တိ– ပဘဿရမိဒံ၊ ပေ။ ဥပက္ကိလိဋ္ဌံ
...[စာမျက်နှာ- ၇၅]...
ဟူ၍။ (အာဟ– ပြီ။) [ဘိက္ခဝေ– တို့! ဣဒံ စိတ္တံ– ဤစိတ်သည်။ ပဘဿရံ–ထွက်သောအရောင်ရှိ၏။ (ပြိုးပြိုးပြက်ပြက် အရောင်ထွက်၏)၊ တဉ္စ– ထို စိတ်ကိုလည်း။ အာဂန္တုကေဟိ– ကုန်သော။ ဥပက္ကိလေသေဟိ– ကပ်၍ ဖျက်ဆီး တတ်သော အပြစ်တို့သည်။ ဥပက္ကိလိဋ္ဌံ– ကပ်၍ ဖျက်ဆီးအပ်ပြီ။] ဧဝံ– ဤသို့။ ဝါ– ဤဆိုအပ်ပြီးသောနည်းဖြင့်။ ပဒုဋ္ဌေန– အဘိဇ္ဈာစသော အပြစ်တို့သည် ဖျက်ဆီးအပ်သော။ မနသာ– စိတ်ဖြင့်။ စေ ဘာသတိ ဝါ– အကယ်၍မူလည်း ပြောဆိုအံ့။ စေ ကရောတိ ဝါ– အကယ်၍မူလည်း ပြု လုပ်အံ့။ သော– ထိုပုဂ္ဂိုလ်သည်။ ဘာသမာနော– ပြောဆိုလသော်။ စတုဗ္ဗိဓံ– ၄-ပါးအပြားရှိသော။ ဝစီဒုစ္စရိတမေဝ– ဝစီဒုစရိုက်ကိုသာ။ ဘာသတိ– ပြောဆို၏။ ကရောန္တော– ပြုလသော်။ ကာယဒုစ္စရိတမေဝ– ကာယဒုစရိုက်ကိုသာ။ ကရောတိ– ပြုလုပ်၏။ အဘာသန္တော– မပြောလသော်။ အကရောန္တော– မပြုလသော်။ အဘိဇ္ဈာဒီဟိ– အဘိဇ္ဈာစသောအပြစ်တို့သည်။ တာယ ပဒုဋ္ဌမာနသတာယ–
တဉ္စ ခေါ။ ။ “စသဒ္ဒေါ အတ္ထူပနယနေ- စသဒ္ဒါသည် စိတ်ဟူသော အနက်ကို ဆောင်ခြင်းအနက်၌ ဖြစ်၏၊ ခေါသဒ္ဒေါ ပန ဝစနာလင်္ကာရေ- စကားတန်ဆာအနက် ၌ ဖြစ်၏၊ (ဤအဖွင့်အလို အနက်မပေးရ)၊ အဝဓာရဏေ ဝါ- တစ်နည်း အဝဓာရဏ အနက်၌ ဖြစ်၏”ဟု ဖွင့်ပြ၏(အံဋီ၊၁၊၁၀၀)၊ ထိုကြောင့် “တဉ္စ- ထို စိတ်ကိုလည်း၊ ခေါ- စင်စစ်”ဟု ပေးရသည်၊ ဝါကျအားဖြင့် နာမည်တပ်လျှင် “တဉ္စ ၊ပေ၊ ဥပက္ကိလိဋ္ဌံ” သည် ဥပနျာသဝါကျတည်း။
ဘာသတိ ဝါ ကရောတိ ဝါ။ ။ တစ်ရံတစ်ခါ၌ ပြောရုံသာ ပြော၏, ပြုရုံသာ ပြု၏၊ ၂မျိုးလုံး တစ်ဆက်တည်း မဖြစ်၊ တစ်ခါတစ်ရံ၌ကား ပြောလည်း ပြော, ပြု လည်း ပြု၏၊ ဤသို့ ဝိကပ်အနက်လည်း မမြဲ, သမုစ္စည်းအနက်လည်း မမြဲသောကြောင့် ဤဝါသဒ္ဒါမျိုးကို “အနိယမတ္ထ- မမြဲသောအနက်ကို ဟောသောနိပါတ်”ပုဒ်ဟု ခေါ်ဆို ရသည်။ ဤသို့ အနိယမတ္ထအရာ၌ ပစ္စုပ္ပန်ပြောဆဲ, ပြုဆဲဟုသာ သတ်မှတ်ချက်မရှိ၊ အတိတ်ပြောပြီး ပြုပြီး, အနာဂတ်ပြောလတ္တံ့ ပြုလတ္တံ့တို့နှင့်လည်း သက်ဆိုင်၏၊ ဤသို့ ကာလသတ်မှတ်ချက်မရှိသော (ကာလ၃မျိုးလုံးနှင့်ဆိုင်သော) အနိယမတ္ထ၌ ဝတ္တမာနာ ပစ္စုပ္ပန္နေသုတ်၌ “ဝတ္တမာနာ”ဟူသော ယောဂဝိဘာဂဖြင့် ဝတ္တမာန်သက်ရ သည်။ [သီးသီးရံခါ, ပြိုင်ရံခါ, အနိယမတ္ထာ ထွန်းသတည်း။]
...[စာမျက်နှာ- ၇၆]...
ထိုဖျက်ဆီးအပ်သော စိတ်ရှိသည်၏ အဖြစ်ကြောင့်။ တိဝိဓံ– ၃-ပါးအပြားရှိသော။ မနောဒုစ္စရိတံ– မနောဒုစရိုက်ကို။ ပူရေတိ– ပြည့်စေ၏။ ဧဝံ– ဤသို့။ ဝါ– ဆိုအပ်ပြီးသောနည်းဖြင့်။ အဿ– ထိုပုဂ္ဂိုလ်၏။ ဝါ–မှာ။ ဒသ– ဆယ်ပါးကုန်သော။ အကုသလကမ္မပထာ– အကုသိုလ်ကမ္မပထတို့သည်။ ပါရိပူရိံ– ထက် ဝန်းကျင် ပြည့်ကုန်သည်၏ အဖြစ်သို့။ ဝါ– ပြည့်စုံခြင်းသို့။ [ပရိပူရန္တီတိ ပရိပူရာ၊ ပရိပူရာနံ+ဘာဝေါ ပါရိပူရီ၊] ဂစ္ဆန္တိ– ရောက်ကုန်၏။
တတော နံ ဒုက္ခမနွေတီတိ– ကား။ တတော တိဝိဓဒုစ္စရိတတော– ထို၃-ပါး အပြားရှိသော ဒုစရိုက်ကြောင့်။ တံ ပုဂ္ဂလံ– ထိုပုဂ္ဂိုလ်သို့။ ဒုက္ခံ– ဆင်းရဲသည်။ အနွေတိ– အစဉ်လိုက်၏။ ဒုစ္စရိတာနုဘာဝေန– ဒုစရိုက်၏ အာနုဘော် ကြောင့်။ စတူသု– ၄-ပါးကုန်သော။ အပါယေသု– အပါယ်တို့သို့လည်းကောင်း။ မနုဿေသု– လူတို့၌။ တမတ္တဘာဝံ ဝါ– ယုတ်နိမ့်သော ကိုယ်ခန္ဓာရှိသူ၏ အဖြစ် သို့လည်းကောင်း။ ဂစ္ဆန္တံ– ရောက်သော။ (တံ ပုဂ္ဂလံ– ထိုပုဂ္ဂိုလ်သို့၊) ကာယဝတ္ထုကမ္ပိ– ကိုယ်ဟူသောမှီရာရှိသော ဝိပါကဒုက္ခလည်းကောင်း။ ဣတရမ္ပိ– ကိုယ်မှ တစ်ပါး စိတ်ဟူသော မှီရာဝတ္ထုရှိသော ဝိပါကဒုက္ခလည်းကောင်း။ ဣတိ– ဤသို့။ ဣမိနာ ပရိယာယေန– ဤပရိယာယ်အားဖြင့်။ ကာယိကစေတသိကံ–
စတူသု အပါယေသု။ ။ ဂစ္ဆ န္တံ၌ စပ်ရသောကြောင့် ကံအနက်၌ သတ္တမီသက်၊ သို့မဟုတ် နောက်ဝတ္ထုဂါထာအဖွင့်၌ “သုဂတိဘေဝ နိဗ္ဗတ္တံ”မှ နိဗ္ဗတ္တံကို ကြည့်၍ ဂစ္ဆန္တံ၌ ဂမုဓာတ်ကို ပဝတ္တနအနက်ကြံပြီး အပါယေသု၌ ဩကာသအနက်ယူကာ “စတူသု- ကုန်သော၊ အပါယေသု- တို့၌၊ ဂစ္ဆန္တံ- ဖြစ်သော၊ မနုဿေု ဝါ- တို့၌မူလည်း၊ တမတ္တဘာဝံ- သို့၊ ဂစ္ဆန္တံ- ရောက်သော”ဟုလည်း ပေးပါ၊ ဆရာတို့ကား “စတ္တာရော အပါယေ”ဟု ရှိစေလို၏။
တမတ္တဘာဝံ။ ။ “တမ+အတ္တဘာဝ”ဟု ခွဲ၍ “တမော+အတ္တဘာဝေါ ယဿာတိ တမတ္တဘာဝေါ”ဟုပြု၊ ထိုနောင် ဘာဝပ္ပဓာန, ဘာဝလောပကြံ၊ (တစ်နည်း) “တမ+ အတ္တ+ဘာဝ”ဟု ခွဲ၍ “တမော+အတ္တာ ယဿာတိ တမတ္တော- ယုတ်နိမ့်သော ကိုယ်ခန္ဓာရှိသူ၊ တမတ္တဿ+ဘာဝေါ တမတ္တဘာဝေါ”ဟုပြု၊ “တမဘာဝံ”ဟုလည်း ပါဌ်ရှိ၏၊ ထိုသို့ရှိလျှင် “တမေန+ယုတ္တော တမော(သံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၄၉၊ အံဋ္ဌ- ၂, ၃၂၁)၊ တမဿ+ဘာဝေါ တမဘာဝေါ”ဟုပြု၍ “တမဘာဝံ ဝါ- ယုတ်နိမ့်သော ကိုယ်ခန္ဓာ
...[စာမျက်နှာ- ၇၇]...
ကိုယ်၌လည်းဖြစ်, စိတ်၌လည်းဖြစ်သော။ ဝိပါကဒုက္ခံ– အကျိုးဖြစ်သောဒုက္ခ သည်။ အနုဂစ္ဆတိ– အစဉ်လိုက်၏။ ယထာ ကိံ– ဥပမာအဘယ်ကဲ့သို့နည်း? (တစ်နည်း) ကိံ– အဘယ်သည်။ (အနုဂစ္ဆတိ) ယထာ– အစဉ်လိုက်သကဲ့သို့ နည်း? စက္ကံဝ ဝဟတော ပဒန္တိ– စက္ကံဝ ဝဟတော ပဒံ ဟူသည်ကား။ ဓုရေ– ထမ်းပိုး၌။ ယုတ္တဿ– ကပ်ယှဉ်အပ်သော။ ဓုရံ– ထမ်းပိုးကို။ ဝဟတော– ထမ်း ဆောင်သော။ ဗလီဗဒ္ဒဿ– နွားလား၏။ ပဒံ– ခြေသို့။ စက္ကံ– လှည်းဘီးသည်။ (အနုဂစ္ဆတိ) ဝိယ– အစဉ်လိုက်သကဲ့သို့တည်း။ ဟိ– ချဲ့ဥုးအံ့။ သော– ထိုနွားလား သည်။ ဓုရံ– ထမ်းပိုးကို။ ဧကမ္ပိ ဒိဝသံ– တစ်ရက်ပတ်လုံးသော်လည်းကောင်း။ ဒွေပိ (ဒိဝသေ)– ၂ရက်တို့ပတ်လုံးသော်လည်းကောင်း။ ပဉ္စပိ (ဒိဝသေ)– ၅ရက် တို့ပတ်လုံးသော်လည်းကောင်း။ ဒသပိ (ဒိဝသေ)– ဆယ်ရက်တို့ပတ်လုံးသော် လည်းကောင်း။ အဍ္ဎုမာသမ္ပိ– တစ်လထက်ဝက်, ၁၅ရက်ပတ်လုံးသော်လည်းကောင်း။ မာသမ္ပိ– တစ်လပတ်လုံးသော်လည်းကောင်း။ ဝဟန္တော– ထမ်းဆောင် လသော်။ စက္ကံ– လှည်းဘီးကို။ နိဝတ္တေတုံ– ဆုတ်နစ်စေခြင်းငှာ။ ဇဟာတုံ– စွန့် ပစ်ခြင်းငှာ။ န သက္ကောတိ ယထာ– မစွမ်းနိုင်သကဲ့သို့။ အထ ခေါ– စင်စစ်ကား။ အဿ– ထိုနွားလား၏။ ဝါ– သည်။ ပုရတော– ရှေ့သို့။ အဘိက္ကမန္တဿ– သွား လသော်။ ယုဂံ– ထမ်းပိုးသည်။ ဂီဝံ– လည်ပင်းကို။ ဗာဓတိ– နှိပ်စက်၏။ ပစ္ဆတော– နောက်သို့။ ပဋိက္ကမန္တဿ– ဆုတ်လသော်။ စက္ကံ– လှည်းဘီးသည်။ ရှိသူ၏ အဖြစ်သို့လည်းကောင်း”ဟုပင် ပေးပါ။ ဆရာတို့ကား “တမဘာဝံ”ကို ပါဌ် မှန်ယူ၍ “တမတ္တဘာဝံ”ကို ပါဌ်ပျက်ဟု ဆိုတော်မူ၏။
အနုဂစ္ဆတိ။ ။ ဤအဖွင့်အရ အနွေတိကို “အနု+ဣတိ”ဟု ဖြတ်စေလို၏၊ “အနု +ဧတိ”ဟု ဖြတ်ခြင်းကို မနှစ်သက်။ ဆက်ဥုးအံ့- “တတော နံ ဒုက္ခ မနွေတိ” ပါဠိတော် ဖြင့် အကျိုးဝိပါက်လိုက်ကြောင်းကို ပြသည်၊ “ဘိက္ခေဝ တဒါ မမ ပုတ္တေန ကတကမ္မံ ပစ္ဆတော ပစ္ဆတော”ဟူသော အဋ္ဌကထာစကားဖြင့် အကုသိုလ်ကံလိုက်ကြောင်းကို ပြ၏၊ ထိုသို့ဖြစ်လျှင် ပါဠိတော်က အကျိုးလိုက်, အဋ္ဌကထာက ကံလိုက် ဖြစ်နေရကား ပါဠိတော်နှင့် အဋ္ဌကထာ မဆန့်ကျင်ဘူးလား?ဟု မေးဖွယ်ရှိ၏၊ ကံနှင့်အကျိုးဝိပါက် တို့မှာ ကင်း၍မဖြစ်သောကြောင့် မဆန့်ကျင်ဟု ဖြေရပါမည်၊ မှန်၏- ကံလိုက်လျှင် အကျိုးလိုက်၍ အကျိုးလိုက်လျှင် ကံလိုက်၏။ (ဓမ္မဋီ)
...[စာမျက်နှာ- ၇၈]...
ဥုရုမံသံ– ပေါင်သားကို။ ပဋိဟနတိ– ထိခိုက်၏။ ဒွီဟိ– ၂-ပါးကုန်သော။ ဣမေဟိ အာကာရေဟိ– ဤအခြင်းအရာတို့ဖြင့်။ ဗာဓန္တံ– နှိပ်စက်တတ်သော။ စက္ကံ– သည်။ တဿ– ထိုနွားလား၏။ ပဒါနုပဒိကံ– ရှေ့ခြေ, ရှေ့ခြေအားလျော်သော နောက် ခြေသို့ အစဉ်လိုက်သည်။ (ဖဝါးခြေထပ် ထက်ကြပ်မကွာလိုက်သည်)၊ ဟောတိ ယထာ– ဖြစ်သကဲ့သို့။ တထေဝ– ထို့အတူသာလျှင်။ ပဒုဋ္ဌေန– အဘိဇ္ဈာစသော အပြစ်တို့သည် ဖျက်ဆီးအပ်သော။ မနသာ– စိတ်ဖြင့်။ တီဏိ– ၃-ပါးကုန်သော။ ဒုစ္စရိတာနိ– တို့ကို။ ပူရေတွာ– ပြည့်စေ၍။ ဌိတံ– တည်သော။ ပုဂ္ဂလံ– ပုဂ္ဂိုလ်သို့။ နိရယာဒီသု– နိရယအစရှိသော ဂတိတို့တွင်။ တတ္ထ တတ္ထ– ထိုထိုဂတိ၌။ ဂတဂတဋ္ဌာနေ– ရောက်အပ်ရောက်အပ်သော အရပ်၌။ ဒုစ္စရိတမူလကံ– ဒုစရိုက်ဟူ သော အရင်းခံရှိသော။ ကာယိကမ္ပိ– ကိုယ်၌ ဖြစ်သည်လည်းဖြစ်သော။ စေတသိကမ္ပိ– စိတ်၌ ဖြစ်သည်လည်းဖြစ်သော။ ဒုက္ခံ– ဒုက္ခသည်။ အနုဗန္ဓတိ– အစဉ် လိုက်၏။ ဣတိ– ဂါထာအဖွင့် အပြီးတည်း။
ဂါထာပရိယောသာနေ– ဂါထာ၏အဆုံး၌။ တိံသသဟဿာ– သုံးသောင်း အတိုင်းအရှည်ရှိကုန်သော။ ဘိက္ခူ– ရဟန်းတို့သည်။ ပဋိသမ္ဘိဒါဟိ– ၄-ပါးသော ပဋိသမ္ဘိဒါတို့နှင့်။ သဟ– တကွ။ အရဟတ္တံ– အရဟတ္တဖိုလ်သို့။ ပါပုဏိံသု– ရောက်ကုန်ပြီ။ သမ္ပတ္တပရိသာယပိ– ရောက်လာသော ပရိသတ်၏လည်း။ ဝါ– တွက်လည်း။ ဒေသနာ– ဒေသနာတော်သည်။ သာတ္ထိကာ– အကျိုးနှင့်တကွဖြစ် သည်။ ဝါ– အကျိုးရှိသည်။ သဖလာ– အကျိုးနှင့်တကွဖြစ်သည်။ ဝါ– အကျိုးရှိ သည်။ အဟောသိ– ဖြစ်ပြီ။ ဣတိ– စက္ခုပါလတ္ထေရဝတ္ထု အပြီးအဆုံးတည်း။
စက္ခုပါလတ္ထေရဝတ္ထုဘာသာဋီကာ ပြီး၏။
ပဒါနုပဒိကံ။ ။ ပဒံ စ+အနုပဒံ စ ပဒါနုပဒံ- ပထမခြေလှမ်း+ထိုခြေလှမ်းအား လျော်သော ဒုတိယခြေလှမ်း၊ ပဒါနုပဒံ+ဂစ္ဆတီတိ ပဒါနုပဒိကံ- ပထမခြေလှမ်း, ထိုခြေ လှမ်းအားလျော်သော ဒုတိယခြေလှမ်းသို့+အစဉ်လိုက်သည်(မ၊ဋီ၊၃၊၆၃)
အရဟတ္တံ။ ။ အရဟန္တဿ+ဘာဝေါ အရဟတ္တံ- ရဟန္တာ၏ ဖြစ်ကြောင်း အရ- ဟတ္တဖိုလ်စိတ်၊ “အရဟန္တတ္တံ”ဟု ဆိုလိုလျက် န္တကို ချေ
...[စာမျက်နှာ- ၇၉]...
၂-မဋ္ဌကုဏ္ဍလီဝတ္ထုဘာသာဋီကာ
မနောပုဗ္ဗင်္ဂမာ ဓမ္မာတိ– ဓမ္မာအစရှိသော။ ဝါ– ဟူသော။ ဒုတိယဂါထာပိ– ကိုလည်း။ သာဝတ္ထိယံယေဝ– သာဝတ္ထိမြို့၌သာ။ မဋ္ဌကုဏ္ဍလိံ– မဋ္ဌကုဏ္ဍလီကို။ အာရဗ္ဘ၊ ဘာသိတာ– အပ်ပြီ။
ကိရ– ချဲ့ဥုးအံ့။ သာဝတ္ထိယံ– ၌။ အဒိန္နပုဗ္ဗကော နာမ– အဒိန္နပုဗ္ဗကမည်သော။ ဗြာဟ္မဏော– ပုဏ္ဏားသည်။ အဟောသိ– ရှိခဲ့ပြီ။ တေန– ထိုပုဏ္ဏားသည်။ ကဿစိ– တစ်စုံတစ်ယောက်အား။ ကိဉ္စိ– ဘာကိုမျှ။ န ဒိန္နပုဗ္ဗံ– ရှေး၌မပေးအပ်။ ဝါ– မပေးအပ်စဖူး။ တေန– ထို့ကြောင့်။ တံ– ထိုပုဏ္ဏားကို။ “အဒိန္နပုဗ္ဗကော”တွေဝ– အဒိန္နပုဗ္ဗကဟူ၍သာလျှင်။ (ဦးကပ်စေးနှဲဟူ၍သာလျှင်)၊ သဉ္ဇာနိံသု– ကောင်းစွာ သိကုန်ပြီ။ ဝါ– နာမည်မှည့်ကုန်ပြီ။ တဿ– ထိုပုဏ္ဏား၏။ ဝါ–မှာ။ ပိယော– ချစ်အပ်သော။ မနာပေါ– စိတ်နှလုံးကို တိုးပွားစေတတ်သော။ ဝါ– မြတ်နိုးအပ်သော။ ဧကပုတ္တကော– သနားစောင့်ရှောက်အပ်သော တစ်ယောက် တည်းသောသားသည်။ အဟောသိ– ရှိပြီ။ အထ– ၌။ အဿ– ထိုသားဖို့။ ဝါ– အတွက်။ ပိလန္ဓနံ– တန်ဆာကို။ ကာရေတုကာမော– ပြုစေခြင်းငှာ အလိုရှိသည်။ (ဟုတွာ)၊ “သုဝဏ္ဏကာရေ– ရွှေပန်းထိမ်သည်တို့ကို။ သစေ ကာရဿောမိ– အကယ်၍ ပြုစေအံ့။ (ဧဝံ သတိ– ဤသို့ပြုစေသည်ရှိသော်)၊ ဘတ္တဝေတနံ– နေ့စာထမင်း, လစာရိက္ခာစသည်ကို။ (ထမင်း,ရိက္ခာကို)၊ ဒါတဗ္ဗံ– ပေးထိုက် သည်။ ဘဝိဿတိ– လိမ့်မည်။” ဣတိ– ဤသို့တွေး၍။ သယမေဝ– ကိုယ်တိုင် သာလျှင်။ သုဝဏ္ဏံ– ရွှေကို။ ကောဋ္ဋေတွာ– ထု၍။ မဋ္ဌာနိ– ပြောင် ချောဖြစ် ကုန်သော။ ကုဏ္ဍလာနိ– နားတောင်းတို့ကို။ ကတွာ– ပြု၍။ အဒါသိ– ပေးပြီ။
ဘတ္တဝေတနံ။ ။ ဘဇတိ ဂစ္ဆတီတိ(အလုပ်သမားလက်သို့ ရောက်တတ်သော ကြောင့်) ဝေတနံ၊ [ဘဇ+တနန်၊ ဘဇကို ဝီပြု, ဤကို ဧဝုဒ္ဓိပြု၊- ထောမ၊ သီဘာ- ၄, ၁၆။] ဝေတိ ပဝတ္တတိ ဧတေနာတိ ဝေတနံ၊ [ဝီ+တန၊ -မောဂ်- ၇, ၁၀၈၊] ဘတ္တံ စ+ ဝေတနံ စ ဘတ္တဝေတနံ။ [ဘတ္တဝေတနန္တိ ဒေဝသိကဘတ္တေဉ္စဝ(နေ့တိုင်းနေ့တိုင်း ပေးအပ်သော နေ့စာထမင်းကိုလည်းကောင်း) မာသိကာဒိပရိဗ္ဗယဉ္စ (လတိုင်းလတိုင်း ပေးအပ်သော လစာရိက္ခာစသော ရိက္ခာကိုလည်းကောင်း) တဿ တဿ ကုလကမ္မ- သူရဘာဝါနုရူပေန၊- ဒီ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၆၅။]
...[စာမျက်နှာ- ၈၀]...
တေန– ထိုကြောင့်။ အဿ– ထိုပုဏ္ဏား၏။ ပုတ္တော– သားသည်။ မဋ္ဌကုဏ္ဍလီတွေဝ– မဋ္ဌကုဏ္ဍလီဟူ၍သာ။ (ရွှေနားတောင်းပြောင်ဟူ၍သာ)၊ ပညာယိတ္ထ– ထင်ရှားပြီ။ တဿ– ထိုမဋ္ဌကုဏ္ဍလီ၏။ သောဠသဝဿိကကာလေ– ၁၆နှစ်ရှိရာ အခါ၌။ ပဏ္ဍုရောဂေါ– ဖြူဖတ်ဖြူရော်အဆင်းရှိသော ရောဂါသည်။ ဝါ– သွေး အားနည်းရောဂါသည်။ ဝါ– အသားဝါရောဂါသည်။ ဥဒပါဒိ– ဖြစ်ပြီ။ တဿ– ထိုမဋ္ဌကုဏ္ဍလီ၏။ မာတာ– အမေသည်။ ပုတ္တံ– သားကို။ ဩလောကေတွာ– ကြည့်၍။ “ဗြာဟ္မဏ– ပုဏ္ဏား! တေ– သင်၏။ ပုတ္တဿ– ၏။ ဝါ–မှာ။ ရောဂေါ– ရောဂါသည်။ ဥပ္ပန္နော– ဖြစ်ပြီ။ နံ– ထိုသားကို။ တိကိစ္ဆာပေဟိ– ဆေးကုစေလော။” ဣတိ– ပြီ။ ဘောတိ– ရှင်မ! ဝေဇ္ဇံ– ဆေးဆရာကို။ သစေ အာနေဿာမိ– အကယ် ၍ ပင့်ဆောင်အံ့။ (ဧဝံ သတိ– သော်၊) ဘတ္တဝေတနံ– နေ့စာထမင်း, လစာ ရိက္ခာစသည်ကို။ (ထမင်း,ရိက္ခာကို)၊ ဒါတဗ္ဗံ– ပေးထိုက်သည်။ ဘဝိဿတိ– မည်။ တွံ– သည်။ မမ– ၏။ ဓနစ္ဆေဒံ– ဥစ္စာ၏ ပြတ်ခြင်းကို။ န ဩလောကေဿသိ ကိံ– မကြည့်တော့ဘူးလော။ ဣတိ– ဤသို့ပြောပြီ။
ပဏ္ဍုရောဂေါ။ ။ “ပဏ္ဍု စ+သော+ရောဂေါ စာတိ ပဏ္ဍုရောဂေါ”ဟု ပြု၊ ဤ ပုဒ်ကို ရှေးဆေးကျမ်းများ၌ “ဝါသင့်နာ”ဟု ဘာသာပြန်ကြ၏၊ ဝါသင့်နာဖြစ်လျှင် မျက်လုံး, လက်သည်း, အသားရောင်များ ဝါလာသည်၊ ထိုရောဂါအတွက် နနွင်းမှုန့် ၁ကျပ် ၈ပဲသားနှင့် ဒိန်ချဉ် ၇ကျပ် ၄ပဲသားကို ရော၍ နံနက်အိပ်ရာထတိုင်း ခပ် များများ သောက်ပေးရသည်၊ ထို့ပြင် နနွင်းပြုတ်ရည် ၁၅ကျပ်သားနှင့် နွားထောပတ် အစစ် ၅ကျပ်သားတို့ကို ထောပတ် ၅ကျပ်သား ကျန်သည်အထိ ချက်ပြီးသောက်လျှင် ဝါသင့်နာကို အမြစ်ပြတ်ပျောက်ကင်းစေသည်၊ ထို့ပြင် နနွင်းမှုန့်, ဇီးဖြူ, ဖန်းခါး, သစ်ဆိမ့်သီးတို့နှင့် ကျွဲထောပတ်တို့ကို ရှေ့နည်းအတိုင်း ချက်သောက်လျှင်လည်း ပျောက်ကင်းသည်။ (ပုံပြဆေးဓာန်- ၂, ၁၁၅)
အသားဝါရောဂါ သွေးအားနည်းရောဂါ။ ။ ဏ.ွှ.ှ အဘိဓာန်၌ “ ြကေညိငခန-အသားဝါရောဂါ”ဟု ဆို၏၊ ယနေ့ခေတ် ဆရာဝန်များက “ဗဗြနြှုဗ- အနီးမီးယား ရောဂါ (သွေးအားနည်းရောဂါ)”ဟု ဆိုကြ၏၊ ထိုရောဂါသည် အလွန်အကျွံမေထုန်မှီ ဝဲခြင်း, (လိင်အပျော်အပါးလိုက်စားလွန်းခြင်း), အလွန်အကျွံအရက်သောက်ခြင်း (အလွန်အကျွံ မူးယစ်ဆေးဝါးမှီဝဲခြင်း), ချဉ်သော အစားအစာကို အစားများခြင်း,
...[စာမျက်နှာ- ၈၁]...
ဗြာဟ္မဏ– ပုဏ္ဏား! အထ– ထိုသို့ဖြစ်လျှင်။ နံ– ထိုသားကို။ ကိံ– အဘယ်သို့။ ကရိဿသိ– ပြုမည်နည်း? ဣတိ– ဤသို့မေးပြီ။ ယထာ– အကြင်အခြင်းအရာ အားဖြင့် ပြုလသော်။ မေ– ၏။ ဓနစ္ဆေဒေါ– သည်။ န ဟောတိ။ တထာ– ထို အခြင်းအရာအားဖြင့်။ ကရိဿာမိ– အံ့။ ဣတိ– ဤသို့ပြောပြီ။ သော– ထို ပုဏ္ဏားသည်။ ဝေဇ္ဇာနံ– တို့၏။ သန္တိကံ– အထံသို့။ ဂန္တွာ– သွား၍။ “တုမှေ– တို့ သည်။ အသုကရောဂဿ– ထိုသို့သော ရောဂါဖို့။ ဝါ– ၏အတွက်။ ကိံ– အဘယ် သို့သော။ ဘေသဇ္ဇံ– ဆေးကို။ ကရောထ– ပြုကုန်သနည်း?” ဣတိ– သို့။ ပုစ္ဆိ–ပြီ။ [နာမနိပါတ် အနက်မဲ့။] အထ– ၌။ အဿ– ထိုပုဏ္ဏားအား။ တေ– ထိုဆေးဆရာတို့သည်။ ယံ ဝါ တံ ဝါ– ဟုတ်ဟုတ် ငြားငြားသော။ ဝါ– တော်စွာလျော်စွာ, တစ်စုံတစ်ရာသော။ ရုက္ခတစာဒိံ– သစ်ခေါက်အစရှိသည်ကို။ အာစိက္ခန္တိ– ပြောပြကုန်၏။ သော– ထိုပုဏ္ဏားသည်။ တံ– ထိုသစ်ခေါက်အစရှိသည်ကို။ အာဟရိတွာ– ဆောင်၍။ ပုတ္တဿ– သားဖို့။ ဝါ– အတွက်။ ဘေသဇ္ဇံ– ကို။ ကရောတိ– ၏။ တံ– ထိုဆေးကုသ မှုကို။ ကရောန္တဿေဝ– ပြုစဉ်ပင်။ အဿ– ထိုသား၏။ ရောဂေါ– ရောဂါသည်။ ဗလဝါ– အားရှိသည်။ ဝါ– ပျင်းထန်သည်။ အဟောသိ– ပြီ။ အတေကိစ္ဆဘာဝံ– မကုသထိုက်သည်၏ အဖြစ်သို့။ ဝါ– ကုသ၍မရသည်၏ အဖြစ်သို့။ ဥပါဂမိ– နေ့ဘက် အအိပ်များခြင်း, မြေညက်အစားများခြင်း, (နှာခေါင်းပါးစပ်ထဲ ဖုန်ဝင်ခြင်း) စသည်ကြောင့် ဖြစ်တတ်သည်ဟု ဆေးကျမ်းတို့၌ ဆို၏။ ထိုရောဂါသည် ပူတိမုတ္တ ဆေးကို မှီဝဲလျှင် ပျောက်ကင်းသည် (ဝိ-၃, ၂၉၉၊ မ-၁, ၃၉၁)။ [ပူတိမုတ္တနှင့်စပ်၍ အဆိုအမျိုးမျိုးကို။ မ၊ဋ္ဌ၊ ၂၊ ၂၇၅၊ မ၊ဋီ၊ ၂၊ ၂၉၇၊ အံ၊ဋ္ဌ၊ ၂၊ ၂၇၆၊ အံ၊ဋီ၊ ၂၊ ၂၆၃၊ ဣတိ၊ဋ္ဌ၊ ၃၀၉၊ မူလဋီ- ၂၁၉၊ ဝိသုဒ္ဓိ၊ဋီ၊ ၁၊ ၁၅၁တို့၌လည်းကောင်း, ပူတိမုတ္တဆေး ကြောင့် ရောဂါအမျိုးမျိုးပျောက်ကင်းပုံကို နယမာလာဆေးကျမ်း, ဥတုဘောဇန သင်္ဂဟကျမ်း, ဓာတုဝိဘာဂဒီပနီ, ဘေသဇ္ဇမဉ္ဇူသာဆေးကျမ်း, စရကကုထုံးကျမ်း, ဘာဝပ္ပကာသဆေးကျမ်း, အဉ္ဇနနိဒါန်းကျမ်းတို့၌လည်းကောင်း ရှုပါ။]
အတေကိစ္ဆဘာဝံ။ ။ တိကိစ္ဆိတဗ္ဗောတိ တေကိစ္ဆော၊ န+တေကိစ္ဆော အတေကိစ္ဆော(မ၊ဋီ၊၃၊၄၇)၊ တိကစ္ဆနံ တိကိစ္ဆာ၊ နတ္ထိ+တိကိစ္ဆာ ယဿာတိ အတေကိစ္ဆော-ကုသနိုင်ခြင်းမရှိသူ၊ အတေကိစ္ဆဿ+ဘာဝေါ အတေကိစ္ဆဘာဝေါ
...[စာမျက်နှာ- ၈၂]...
ရောက်ပြီ။ ဗြာဟ္မဏော– သည်။ တဿ– ထိုသား၏။ ဒုဗ္ဗလဘာဝံ– အားမရှိ သည်၏အဖြစ်ကို။ ဉတွာ– သိ၍။ ဧကံ– တစ်ယောက်သော။ ဝေဇ္ဇံ– ကို။ ပက္ကောသိ– ခေါ်ပြီ။ သော– ထိုဆေးဆရာသည်။ တံ– ထိုသားကို။ ဩလောကေတွာဝ– ကြည့်၍သာလျှင်။ “အမှာကံ– တို့၏။ ဝါ– တို့မှာ။ ဧကံ– တစ်ခုသော။ ကိစ္စံ– ပြုဖွယ် သည်။ အတ္ထိ– ရှိသေး၏။ အညံ– အခြားသော။ ဝေဇ္ဇံ– ကို။ ပက္ကောသိတွာ– ခေါ်၍။ တိကိစ္ဆာပေဟိ– ဆေးကုစေလော။” ဣတိ– ဤသို့ပြော၍။ တံ– ထိုသားကို။ ပဟာယ– ပယ်စွန့် ၍။ နိက္ခမိ– ထွက်သွားပြီ။ ဗြာဟ္မဏော– သည်။ တဿ– ထို သား၏။ မရဏသမယံ– သေချိန်ကို။ ဝါ– သေခါနီးအချိန်ကို။ ဉတွာ– ၍။ “ဣမဿ– ဤသားကို။ ဒဿနတ္ထာယ– ကြည့်ခြင်းအကျိုးငှာ။ အာဂတာ– လာသူတို့ သည်။ အန္တောဂေဟေ– အိမ်၏အတွင်း၌။ သာပတေယျံ– ဥစ္စာကို။ ပဿိဿန္တိ– မြင်ကုန်လိမ့်မည်။ ဗဟိ– အိမ်၏အပြင်ဘက်၌။ နံ– ထိုသားကို။ ကရိဿာမိ– ပြုအံ့။ ဝါ– ထားအံ့။” ဣတိ– ဤသို့ကြံ၍။ ပုတ္တံ– ကို။ နီဟရိတွာ– ထုတ်ဆောင်၍။ ဗဟိအာဠိန္ဒေ– အိမ့်အပြင်ဘက်ဆင်ဝင်၌။ ဝါ– အိမ်ရှေ့ဝရန်တာ၌။ နိပဇ္ဇာပေသိ– အိပ်စေပြီ။ [အိမ်မကြီးပေါ်ထပ်တွင် ရှေ့ဘက်, သို့မဟုတ် ဘေးဘက် ဆက်ထုတ်ထား သော အဆောင်ကို ဆင်ဝင်ဟု ခေါ်သည် (မြန်ဓာန်)။] တံ ဒိဝသံ– ထိုနေ့၌။ ဘဂဝါ– သည်။ ဗလဝပစ္စူသသမယေ– အားရှိသော မိုးသောက်အခါ၌။ ဝါ– လင်းအားကြီးအချိန်၌။ မဟာကရုဏာသမာပတ္တိတော– မဟာကရုဏာသမာပတ်မှ။ (သတ္တဝါများအပေါ်၌ ကြီးမားသော သနားမှု ကြိမ်ဖန်များစွာဖြစ်ခြင်းမှ)၊ ဝုဋ္ဌာယ– ထတော်မူ၍။ ပုဗ္ဗဗုဒ္ဓေသု– ရှေးဘုရားရှင်
မရဏသမယံ။ ။ မရဏကာလေတိ မရဏဿ အာသန္နကာလေ(သံ၊ဋ္ဌ၊၁၈၁)
မရဏာသန္နကာလေတိ ဧတေန မဇ္ဈေလောပသမာသံ ဒဿေတိ, ဥပစာရဝသေန ဝါ မရဏာသန္နကာလဿ မရဏကာလဘာဝံ (မဏိဋီ၊ ၂၊ ၈၅)။ သမယနှင့် ကာလ သည် ပရိယာယ်ဖြစ်ရကား ဤအဖွင့်ကို ကြည့်ပေးသည်။
မဟာကရုဏာသမာပတ္တိတော။ ။ ဘုရားရှင်သည် နံနက်အချိန် ကုဋေ ၁သန်း ၂သိန်း၊ ညချမ်းအချိန် ကုဋေ ၁သန်း ၂သိန်းအားဖြင့် တစ်နေ့လျှင် မဟာကရုဏာ သမာပတ်ပေါင်း ကုဋေ ၂သန်း ၄သိန်း ဝင်စားတော်မူရာ ဤ၌ နံနက်ပိုင်းတွင်
...[စာမျက်နှာ- ၈၃]...
တို့၌။ ကတာဓိကာရာနံ– ပြုအပ်ပြီးသော အလွန်အကဲပြုအပ်သော ကောင်းမှု ရှိကုန်သော။ [ကရီယိတ္ထာတိ ကာရော၊ အဓိကံ+ကာရော အဓိကာရော၊ ကတော+ အဓိကာရော ယေဟီတိ ကတာဓိကာရာ (သုတ်မဟာဘာ-၁, ၂၁၅၊ နီဘာ- ၃, ၁၄)၊] ဥဿန္နကုသလမူလာနံ– များသော ကုသိုလ်အခြေခံရှိကုန်သော။ ဝေနေယျဗန္ဓဝါနံ– သစ္စာ၄-ပါးကို သိထိုက်သော သတ္တဝါဟူသော ဆွေတော်မျိုးတော်တို့ကို။ ဝါ– ကျွတ်ထိုက်သောသတ္တဝါဟူသော ဆွေတော်မျိုးတော်တို့ကို။ ဒဿနတ္ထံ– ကြည့်တော်မူခြင်းအကျိုးငှာ။ ဗုဒ္ဓစက္ခုနာ– ဘုရားရှင်တို့၏ မျက်စိတော်ဖြင့်။ ဝင်စားတော်မူအပ်သော ကရုဏာဈာန်ဇောကို “မဟာကရုဏာသမာပတ္တိ”ဟု ခေါ် သည်။ (ပဋိသံ၊ဋ္ဌ-၁, ၅၄၊ စူဠနိ၊ဋ္ဌ၊ ၅၀)
ဝစနတ္ထ။ ။ ပရဒုက္ခေ သတိ သာဓူနံ ဟဒယကမ္ပနံ ကရောတီတိ ကရုဏာ၊ [ကရ+ယု+အာ၊ ယုကို အနပြု, နကို ဏပြု, ရ၏ အ- ကို ဥပြု၊] ကိနာတိ ဝါ ပရဒုက္ခံ ဟိံသတိ ဝိနာသေတီတိ ကရုဏာ၊ [ကိ+ယု+အာ၊ ယုကို အန, ရ- လာ, ကိ၏ ဣကို အ- ပြု, ရ၏ အ- ကို ဥပြု၊] ကိရတိ ဝါ ပရဒုက္ခံ ဝိက္ခိပတိ အပနေတီတိ ကရုဏာ၊ ကိရီယတိ ဝါ ဒုက္ခိတေသု ဖရဏဝသေန ပသာရီယတီတိ ကရုဏာ၊ [ကိရ+ယု+အာ၊ ယုကို အနပြု, နကိုဏပြု, ကိ၏ ဣကို အ- ပြု, ရ၏ အ- ကို ဥပြု၊] ကံ သုခံ ရုန္ဓတီတိ ကရုဏာ၊ [က+ရုဓ+ယု+အာ၊ “ကရုန္ဓဏာ”ဟု ဆိုလိုလျက် န္ဓကိုချေ၊] ဖရဏကမ္မ- ဝသေန ကမ္မဂုဏဝသေန စ မဟတီ ကရုဏာ မဟာကရုဏာ၊ သမာပဇ္ဇန္တိ ဧတံ မဟာကာရုဏိကာတိ သမာပတ္တိ၊ [အဝုတ္တကမ္မသာဓန၊ “သမာပဇ္ဇိတဗ္ဗာတိ သမာပတ္တိ” ဟုလည်း ပြုနိုင်သည်၊] မဟာကရုဏာ စ+သာ+သမာပတ္တိ စာတိ မဟာကရုဏာဿမာပတ္တိ- သက်ရောက်အပ်သော မဟာကရုဏာ
ဝေနေယျဗန္ဓဝါနံ။ ။ ဝိနေတဗ္ဗာတိ ဝေနေယျာ၊ [ဝိ+နီ+ဏျ၊] ဗန္ဓန္တီတိ ဗန္ဓူ (ဓာန်ဋီ- ၂၄၃)၊ ဗန္ဓီယန္တိ သိနေဟဘာဝေနာတိ ဗန္ဓူ(မောဂ်- ၇, ၂)၊ မမတ္တဝသေန ဗဇ္ဈန္တိ သံဗဇ္ဈန္တီတိ ဗန္ဓူ(မ၊ဋီ၊၃၊၃၇၂၊ အံဋီ- ၃, ၂၅)၊ ဗန္ဓူယေဝ ဗန္ဓဝါ၊ ဝေနေယျာ စ+တေ+ဗန္ဓဝါ စာတိ ဝေနေယျဗန္ဓဝါ၊ အမျိုးအနွယ်စပ်သူသည် ဗန္ဓဝမည်သကဲ့သို့ သစ္စာ၄ပါးကို ထိုးထွင်း၍ သိခြင်းအားဖြင့် ဆက်စပ်နေကြသော သတ္တဝါတို့လည်း ဘုရားရှင်၏ ဆွေတော်မျိုးတော်များပင် မည်၏။ (သီဋီသစ်၊၂၊၂၀၇၊သီဘာ- ၃, ၂၉၂)
ဗုဒ္ဓစက္ခုနာ။ ။ အညေဟိ အသာဓာရဏံ ဗုဒ္ဓါနံယေဝ စက္ခုဒဿနန္တိ ဗုဒ္ဓ- စက္ခု, အာသယာနုသယဉာဏံ ဣန္ဒြိယပရောပရိယတ္တဉာဏဉ္စ၊- ဒီဋီ၊၁၊၂၄၂
...[စာမျက်နှာ- ၈၄]...
(ဘုရားရှင်တို့၏ မျက်စိဖြစ်သော အာသယာနုသယဉာဏ်တော်, ဣန္ဒြိယပရောပရိယတ္တဉာဏ်တော်ဖြင့်)၊ လောကံ– သတ္တလောကကို။ ဝေါလောကေန္တော– ကြည့်တော်မူလျက်။ ဒသသဟဿစက္ကဝါဠေသု– တစ်သောင်းသော စကြာဝဠာတို့၌။ ဉာဏဇာလံ– ဉာဏ်တည်းဟူသော ကွန်ရက်ကို။ (အာသယာနုသယဉာဏ်တော်, ဣန္ဒြိယပရောပရိယတ္တဉာဏ်တော်တည်းဟူသော ကွန် ရက်ကို)၊ ပတ္ထရိ– ဖြန့်အုပ်တော်မူပြီ။ မဋ္ဌကုဏ္ဍလီ– သည်။ ဗဟိအာဠိန္ဒေ– အိမ့် အပြင်ဘက်ဆင်ဝင်၌။ ဝါ– အိမ်ရှေ့ဝရန်တာ၌။ နိပန္နာကာရေနေဝ– အိပ်နေ သူ၏ အခြင်းအရာအားဖြင့်ပင်။ ဝါ– အိပ်နေသည့် ပုံစံဖြင့်ပင်။ တဿ– ထိုဉာဏ် ကွန်ရက်၏။ အန္တော– အတွင်း၌။ ပညာယိ– ထင်လာပြီ။ သတ္ထာ– သည်။ တံ– ထိုမဋ္ဌကုဏ္ဍလီကို။ ဒိသွာ– ၍။ တဿ– ထိုမဋ္ဌကုဏ္ဍလီ၏။ ဝါ– ကို။ အန္တောဂေဟာ– အိမ်၏ အတွင်းမှ။ နီဟရိတွာ– ထုတ်၍။ တတ္ထ– ထိုအိမ့်အပြင်ဘက် ဆင် ဝင်၌။ ဝါ– အိမ်ရှေ့ဝရန်တာ၌။ နိပဇ္ဇာပိတဘာဝံ– အိပ်စေအပ်သည်၏အဖြစ်ကို။ ဉတွာ– သိတော်မူ၍။ “မယှံ– ၏။ ဧတ္ထ– ဤအိမ်သို့။ ဂတပစ္စယေန– ကြွတော်မူ ခြင်းဟူသော အကြောင်းကြောင့်။ အတ္ထော– အကျိုးသည်။ အတ္ထိ နု ခေါ– ရှိ လေသလော။” ဣတိ– သို့။ ဥပဓာရေန္တော– ဆင်ခြင်တော်မူလသော်။ ဣဒံ– ဤ အကြောင်းကို။ အဒ္ဒသ– မြင်တော်မူပြီ။ (ကိံ– နည်း?) အယံ မာဏဝေါ– ဤ လုလင်သည်။ မယိ– ငါ၌။ စိတ္တံ– ကို။ ပသာဒေတွာ– ကြည်ညိုစေ၍။ ကာလံ– သေခြင်းကို။ ဝါ– သေချိန်ကို။ ကတွာ– ပြု၍။ တာဝတိံသဒေဝလောကေ– တာဝ တိံသာနတ်ပြည်၌။ တိံသယောဇနိကေ– ယူဇနာသုံးဆယ်ရှိသော။ ကနကဝိမာနေ– ရွှေဗိမာန်၌။ နိဗ္ဗတ္တိဿတိ– ဖြစ်လိမ့်မည်။ အစ္ဆရာသဟဿပရိဝါရော– နတ် သမီးတစ်ထောင်အခြံအရံရှိသည်။ ဘဝိဿတိ– လိမ့်မည်။ ဗြာဟ္မဏောပိ– သည် လည်း။ တံ– ထိုမဋ္ဌကုဏ္ဍလီကို။ ဈာပေတွာ– မီးသင်္ဂြိုဟ်၍။ ရောဒန္တော– ငိုလျက်။ အာဠာဟနေ– သချုႋင်း၌။ ဝိစရိဿတိ– လှည့်လည်လိမ့်မည်။ ဒေဝပုတ္တော– နတ်သားသည်။ တိဂါဝုတပ္ပမာဏံ– သုံးဂါဝုတ်အတိုင်းအရှည်ရှိသော။ သဋ္ဌိဿကဋဘာရာလင်္ကာရပဋိမဏ္ဍိတံ– လှည်းအစီးခြောက်ဆယ်တို့ဖြင့် ဆောင် ထိုက်သော တန်ဆာတို့ဖြင့် ဆင်ယင်အပ်သော။ ဝါ– လှည်းအစီးခြောက်ဆယ် တိုက် ဝန်ပမာဏရှိသော တန်ဆာတို့ဖြင့် ဆင်ယင်အပ်သော။ အစ္ဆရာ–
...[စာမျက်နှာ- ၈၅]...
သဟဿပရိဝါရံ– နတ်သမီးတစ်ထောင်အခြံအရံရှိသော။ အတ္တဘာဝံ– အတ္တ ဘောကို။ ဝါ– ခန္ဓာကိုယ်ကို။ ဩလောကေတွာ– ၍။ “ကေန ကမ္မေန– အဘယ် ကောင်းမှုကြောင့်။ မယာ– သည်။ အယံ သိရိသမ္ပတ္တိ– ဤကျက်သရေ၏ ပြည့်စုံ ခြင်းကို။ လဒ္ဓါ နု ခေါ– ရအပ်လေသနည်း။” ဣတိ– ဤသို့ကြံ၍။ ဩလောကေတွာ– လသော်။ မယိ– ၌။ စိတ္တပ္ပသာဒေန– စိတ်ကို ကြည်ညိုစေခြင်းကြောင့်။ လဒ္ဓဘာဝံ– ရအပ်သည်၏အဖြစ်ကို။ ဉတွာ– ၍။ “အယံ ဗြာဟ္မဏော– သည်။ ဓနစ္ဆေဒဘယေန– ဥစ္စာ၏ ပြတ်စဲခြင်းမှ ကြောက်ခြင်းကြောင့်။ မမ– ငါ့ဖို့။ ဝါ– အတွက်။ ဘေသဇ္ဇံ– ဆေးကို။ (ဆေးကုသမှုကို)၊ အကတွာ– မူ၍။ ဣဒါနိ– ၌။ အာဠာဟနံ– သို့။ ဂန္တွာ– ၍။ ရောဒတိ– ငိုနေ၏။ နံ– ထိုပုဏ္ဏားကို။ ဝိပ္ပကာရပ္ပတ္တံ– ဖောက်ပြန်ခြင်းသို့ ရောက်သည်ကို။ ဝါ– အောင်။ ကရိဿာမိ– အံ့။” ဣတိ– ဤသို့ကြံ၍။ ပိတရိ– အဖေပုဏ္ဏားသည်။ ရောဒန္တေ– ငိုနေလသော်။ ဝါ– စဉ်။ မဋ္ဌကုဏ္ဍလိဝဏ္ဏေန– မဋ္ဌကုဏ္ဍလီအသွင်ဖြင့်။ အာဂန္တွာ– ၍။ အာဠာဟနဿ– ၏။ အဝိဒူရေ– အနီး၌။ နိပဇ္ဇိတွာ– လဲလျောင်း၍။ ရောဒိဿတိ– ငိုလိမ့်မည်။
အထ– ၌။ နံ– ထိုနတ်သားကို။ ဗြာဟ္မဏော– သည်။ “တွံ– သည်။ ကော– အဘယ် သူသည်။ အသိ– နည်း?” ဣတိ– သို့။ ပုစ္ဆိဿတိ– မေးလိမ့်မည်။ “အဟံ– ကျွန် တော်သည်။ တေ– ၏။ ပုတ္တော– သားဖြစ်သော။ မဋ္ဌကုဏ္ဍလီ– လီတည်း။” ဣတိ– သို့။ အာစိက္ခိဿတိ– ပြောလိမ့်မည်။ ကုဟိံ– အဘယ်၌။ နိဗ္ဗတ္တော– ဖြစ်သည်။ အသိ– နည်း? ဣတိ– မေးလိမ့်မည်။ တာဝတိံသဘဝနေ– တာဝတိံသာဘုံ၌။ (နိဗ္ဗတ္တော– သည်။ အမှိ– ၏)၊ ဣတိ– ဤသို့ ပြောလိမ့်မည်။ “ကိံ ကမ္မံ– အဘယ် ကောင်းမှုကို။ ကတွာ– ပြု၍။ (နိဗ္ဗတ္တော– သည်။ အသိ– နည်း?)” ဣတိ– သို့။ ဝုတ္တေ– မေးအပ်သော်။ မယိ– ၌။ စိတ္တပ္ပသာဒေန– စိတ်ကို ကြည်ညိုစေခြင်း ကြောင့်။ နိဗ္ဗတ္တဘာဝံ– ဖြစ်ရသည်၏ အဖြစ်ကို။ အာစိက္ခိဿတိ– ပြောလိမ့်မည်။
စိတ္တပ္ပသာဒေန။ ။ “စိတ်၏ ကြည်ညိုခြင်း, စိတ်၏ ကြည်လင်ကြောင်းသဒ္ဓါ, စိတ်ကို ကြည်ညိုစေခြင်း”ဟု အနက်၃မျိုးရှိရာ နောက်၌ “စိတ္တံ ပသာဒေတွာ, မနမေဝ ပသာဒေသိ”ဟု ရှိသဖြင့် ဤ၌ နောက်ဆုံးအနက်သာ ပိုကောင်း၏၊ “ပသာဒါပနံ ပသာဒေါ၊ စိတ္တဿ+ပသာဒေါ စိတ္တပ္ပသာဒေါ- စိတ်ကို ကြည်ညိုစေခြင်း”ဟုပြု။
...[စာမျက်နှာ- ၈၆]...
ဗြာဟ္မဏော– သည်။ “တုမှေသု– သင်တို့၌။ စိတ္တံ– ကို။ ပသာဒေတွာ– စေ၍။ သဂ္ဂေ– နတ်ပြည်၌။ နိဗ္ဗတ္တော နာမ– ဖြစ်သူမည်သည်။ အတ္ထိ– ရှိပါသလော?” ဣတိ– သို့။ မံ– ကို။ ပုစ္ဆိဿတိ– လိမ့်မည်။ အထ– ၌။ အဿ– ထိုပုဏ္ဏားအား။ အဟံ– သည်။ “ဧတ္တကာနိ– ဤမျှအတိုင်းအရှည်ရှိကုန်သော။ သတာနိ– အရာ တို့တည်း။ (ရာပေါင်းများစွာတို့တည်း)၊ (ဣတိ) ဝါ– ဤသို့လည်းကောင်း။ (ဧတ္တကာနိ– ကုန်သော၊) သဟဿာနိ– အထောင်တို့တည်း။ (ထောင်ပေါင်းများစွာ တို့တည်း)၊ (ဣတိ) ဝါ– ကောင်း။ (ဧတ္တကာနိ– ကုန်သော၊) သတသဟဿာနိ– အသိန်းတို့တည်း။ (သိန်းပေါင်းများစွာတို့တည်း)၊ ဣတိ ဝါ– ကောင်း။ ဂဏနာ– အရေအတွက်ကို။ ပရိ စ္ဆိန္ဒိတုံ– ပိုင်းဖြတ်ခြင်းငှာ။ န သက္ကာ– မစွမ်းနိုင်။” ဣတိ– သို့။ ဝတွာ– မိန့်တော်မူ၍။ ဓမ္မပဒေ– ဓမ္မပဒ၌။ ဂါထံ– ကို။ ဘာသိဿာမိ– ဟော မည်။ ဂါထာပရိယောသာနေ– ဂါထာတော်၏ အဆုံး၌။ စတုရာသီတိယာ– ၈၄ လီသော။ ပါဏသဟဿာနံ– သတ္တဝါအထောင်တို့၏။ (ထောင်ပေါင်းများ စွာသော သတ္တဝါတို့၏)၊ (တစ်နည်း) စတုရာသီတိယာ ပါဏသဟဿာနံ– ရှစ်သောင်းလေးထောင်သော သတ္တဝါတို့၏။ ဓမ္မာဘိသမယော– သစ္စာလေးပါး တရားတို့ကို ထိုးထွင်း၍ သိခြင်းသည်။ ဝါ– မဂ်ဖိုလ်ကို ရခြင်းသည်။ [ဓမ္မာဘိဿမယောတိ မဂ္ဂဖပဋိလာဘော၊ -ဓမ္မဋီ။] ဘဝိဿတိ– ဖြစ်လိမ့်မည်။ မဋ္ဌကုဏ္ဍလီ– သည်။ သောတာပန္နော– သည်။ ဘဝိဿတိ– မည်။ အဒိန္နပုဗ္ဗကော– အဒိန္နပုဗ္ဗက မည်သော။ ဗြာဟ္မဏော– သည်။ တထာ– ထို့အတူ။ (သောတာပန္နော– သည်။ ဘဝိဿတိ– မည်၊) ဣတိ– ဤသို့လျှင်။ ဣမံ ကုလပုတ္တံ– ဤအမျိုးကောင်းသား ကို။ နိဿာယ– မှီ၍။ မဟာဓမ္မာဘိသမယော– များစွာသောသူတို့၏ သစ္စာ၄-ပါးတရားကို ထိုးထွင်း၍ သိခြင်းသည်။ ဘဝိဿတိ– မည်။ ဣတိ– သို့။ ဒိသွာ– ၍။ ပုနဒိဝသေ– နောက်တစ်နေ့၌။ ကတသရီရပဋိဇဂ္ဂနော– ပြုအပ်ပြီးသော ကိုယ်တော်ကို သုတ်သင်ခြင်းရှိတော်မူသည်။ ဝါ– ကိုယ်လက်သုတ်သင်မှုကို ပြုတော်ပြီးသည်။ (သမာနော– သော်၊) မဟာဘိက္ခုသံဃပရိဝုတော– များစွာ သော ရဟန်းအပေါင်းသည် ခြံရံအပ်သည်။ (ဟုတွာ)၊ သာဝတ္ထိံ– သို့။ ပိဏ္ဍာယ– ငှာ။ ပဝိသိတွာ– ၍။ အနုပုဗ္ဗေန– ဖြင့်။ ဗြာဟ္မဏဿ– ၏။ ဂေဟဒွါရံ– အိမ်တံခါး
...[စာမျက်နှာ- ၈၇]...
သို့။ ဂတော– ကြွရောက်တော်မူပြီ။
တသ္မိံ ခဏေ– ၌။ မဋ္ဌကုဏ္ဍလီ– သည်။ အန္တောဂေဟာဘိမုခေါ– အိမ်၏ အတွင်းဘက်သို့ ရှေးရှုသော မျက်နှာရှိလျက်။ ဝါ– အိမ်၏ အတွင်းဘက်သို့ မျက်နှာမူလျက်။ နိပန္နော– အိပ်နေသည်။ ဟောတိ။ အထ– ၌။ သတ္ထာ– သည်။ အဿ– ထိုမဋ္ဌကုဏ္ဍလီ၏။ ဝါ– သည်။ အတ္တနော– မိမိကို။ အပဿနဘာဝံ– မြင် ခြင်းမရှိသည်၏ အဖြစ်ကို။ ဉတွာ– ၍။ ဧကံ– တစ်မျိုးသော။ ရသ္မိံ– ရောင်ခြည် တော်ကို။ ဝိဿဇ္ဇေသိ– လွှတ်တော်မူပြီ။ မာဏဝေါ– လုလင်သည်။ “ဧသော– ဤအရောင်သည်။ ကိံ ဩဘာသော နာမ– အဘယ်အရောင်မည်သနည်း။” ဣတိ– ဤသို့တွေး၍။ ပရိဝတ္တေတွာ– လည်စေ၍။ ဝါ– လှည့်၍။ နိပန္နောဝ– လျောင်းလျက်သာ။ သတ္ထာရံ– ကို။ ဒိသွာ– ၍။ “အန္ဓဗာလပိတရံ– ကန်းမိုက်သော အဖေကို။ နိဿာယ– မှီ၍။ ဧဝရူပံ– ဤသို့သဘောရှိသော။ ဗုဒ္ဓံ– သို့။ ဥပသင်္ကမိ တွာ– ချဉ်းကပ်၍။ ကာယဝေယျာဝဋိကံ– ကိုယ်ဖြင့် ပြုထိုက်သော ကြောင့်ကြ စိုက်သူ၏အဖြစ်ကို။ ဝါ– ကိုယ်ထိလက်ရောက် ဝတ်ကြီးဝတ်ငယ်ပြုမှုကို။ ကာတုံ ဝါ– ပြုခြင်းငှာလည်းကောင်း။ ဒါနံ– အလှူကို။ ဒါတုံ ဝါ– ပေးလှူခြင်းငှာလည်းကောင်း။ ဓမ္မံ– ကို။ သောတုံ ဝါ– နာခြင်းငှာလည်းကောင်း။ နာလတ္ထံ (န+ အလတ္ထံ)– မရခဲ့။ ဣဒါနိ– ၌။ မေ– ၏။ ဟတ္ထာပိ– လက်တို့သည်လည်း။ အနဓိပတေယျာ– အကြီးအကဲ၏အဖြစ် မရှိတော့ကုန်။ (မစိုးပိုင်တော့ကုန်)၊ အညံ– အခြားသော။ ကတ္တဗ္ဗံ– ပြုအပ်, ပြုနိုင်သော ကောင်းမှုသည်။ နတ္ထိ။” ဣတိ– ဤသို့ တွေး၍။ မနမေဝ– စိတ်ကိုသာ။ ပသာဒေသိ– ကြည်ညိုစေပြီ။ သတ္ထာ– သည်။ “ဣမဿ– ဤမဋ္ဌကုဏ္ဍလီအား။ ဧတ္တကေန– ဤမျှအတိုင်းအရှည်ရှိသော။ စိတ္တပ္ပသာဒေန– ဖြင့်။ အလံ– တော်လောက်ပြီ။” ဣတိ– ဤသို့ကြံတော်မူ ၍။ ပက္ကာမိ– ဖဲကြွတော်မူပြီ။ သော– ထိုမဋ္ဌကုဏ္ဍလီသည်။ တထာဂတေ– သည်၊
ကာယဝေယျာဝဋိကံ။ ။ ဗျာဝရယတီတိ ဗျာဝဋော- ကြောင့်ကြစိုက်သူ၊ [ဝိ+အာ +ဝရ(ဘတ္တိအနက်)+တ၊] ဗျာဝဋဿ+ဘာဝေါ, ကမ္မံ ဝါ ဝေယျာဝဋိကံ၊ [ဗျာဝဋ+ ဏျ၊ တ၏ အ- ကို ဣပြု၊ ယကို ကပြု၊] ကာယေန+ဝေယျာဝဋိကံ ကာယဝေယျာဝဋိကံ- ကိုယ်အားဖြင့် ကြောင့်ကြစိုက်သူ၏အဖြစ် ဝါ- ကိုယ်အားဖြင့် ကြောင့်ကြစိုက်သူ ၏အမှု။ (မဟာဘာ- ၂, ၆၁၃၊ နီဘာ- ၂, ၄၄၁၊ ပဋိဂံ- ၃၇၆)
...[စာမျက်နှာ- ၈၈]...
စက္ခုပထံ– မျက်စိ၏ လမ်းကြောင်းကို။ ဝါ– မျက်စိမြင်လောက်ရာအရပ်ကို။ ဝိဇဟန္တေယေဝ– စွန့်သော်သာ။ ဝါ– စွန့်လျှင်စွန့်ခြင်း။ ပသန္နမနော– ကြည်ညိုသော သော စိတ်ရှိသည်။ (ဟုတွာ)၊ ကာလံ– ကို။ ကတွာ– ပြု။ သုတ္တပ္ပဗုဒ္ဓေါ ဝိယ– အိပ်ပြီးသည်ဖြစ်၍ နိုးသူကဲ့သို့။ ဝါ– အိပ်သောယောက်ျား, နိုးသော်လားသို့။ [သုတ္တော+ဟုတွာ+ပဗုဒ္ဓေါ သုတ္တပ္ပဗုဒ္ဓေါ (ပါရာဘာ-၁, ၄၄၁)၊ သုတ္တတော+ပဗုဒ္ဓေါ သုတ္တပ္ပဗုဒ္ဓေါ– အိပ်ပျော်ပြီးသည်မှ (အိပ်ပျော်ရာမှ) နိုးလာသူ (မအူပါရာနိ-၂, ၁၁၇)၊] ဒေဝလောကေ– တာဝတိံသာနတ်ပြည်၌။ တိံသယောဇနိကေ– ယူဇနာသုံးဆယ် ရှိသော။ ကနကဝိမာနေ– ရွှေဗိမာန်၌။ [ကနကေန+ပကတံ+ဝိမာနံ ကနကဝိမာနံ–ရွှေဖြင့် ပြီးသော ဗိမာန် (မအူပါရာနိ-၂, ၁၁၇)၊] နိဗ္ဗတ္တိ– ဖြစ်ပြီ။
ဗြာဟ္မဏောပိ– သည်လည်း။ အဿ– ထိုမဋ္ဌကုဏ္ဍလီ၏။ သရီရံ– ကိုယ်ကို။ ဈာပေတွာ– ၍။ အာဠာဟနေ– ၌။ ရောဒနပရာယဏော– အလွန်ရောက်အပ် သော ငိုကြွေးခြင်းရှိသည်။ ဝါ– ငိုကြွေးခြင်းဟူသော လည်းလျောင်းရာရှိသည်။ အဟောသိ၊ ဒေဝသိကံ– နေ့တိုင်းနေ့တိုင်း။ အာဠာဟနံ– သို့။ ဂန္တွာ၊
ရောဒတိ စက္ခုပထံ။ ။ စက္ခုယေဝ ပထော ရူပဒဿနဿ မဂ္ဂေါ ဥပါယောတိ စက္ခုပထော(ရူပါရုံကိုမြင်ခြင်း၏အကြောင်းဖြစ်သော စက္ခုပသာဒ)၊ စက္ခုဿ ဂေါစရ- ယောဂ္ဂေါ (ပထော) ဝါ စက္ခုပထော- မျက်စိ၏ (အာရုံဖြစ်ခြင်းခြင်းငှာ ထိုက်သော) လမ်း၊- ဒီဋီ၊၂၊၂၀၆
ရောဒနပရာယဏော။ ။ ပရံ+အယနံ ပရာယဏံ၊ ပရ+အယန၊ န- ကို ဏပြု (နီဘာ- ၁, ၄၃၄)၊ ပရေသံ+အာယနန္တိ ပရာယဏံ၊ ပရ+အာယန(မဓု- ၃၈)၊ ရောဒနံ+ ပရာယဏံ ယဿာတိ ရောဒနပရာယဏော၊]
ဒေဝသိကံ။ ။ “ဒေဝသိကံ- နေ့တိုင်းနေ့တိုင်း၌၊ (သတ္တမီအနက်)၊ ဒေဝသိကံ-နေ့တိုင်းနေ့တိုင်း၊ (ကြိယာဝိသေသနအနက်)”ဟု အနက် ၂မျိုးပေးကြ၏(သီဘာ- ၄, ၈)။ “၁- ဒိဝသေ ဒိဝသေ ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ ဒေဝသိကံ(သီဋီသစ်၊၂၊၃၀၂)၊ ၂- ဒိဝသေ ဒိဝသေ ဒါတဗ္ဗံ ဒေဝသိကံ(သီဋီသစ်- ၃၀၅)၊ ၄- ဒိဝသံ ဒိဝသံ ဗျာပေတွာ ပဝတ္တတီတိ ဒေဝသိကံ(ဇာဋီ- ၇, ၃၉၈)၊ ၅- ဒိဝသော စ ဒိဝသော စ ဒိဝသာနိ၊ ဒိဝသာနိယေဝ ဒေဝသိကံ၊ ၆- ဒိဝသေသု ဝါ ပရိဝတ္တံ ဒေဝသိကံ(ဇာဋီ- ၂၁, ၅၃၆)၊ ၇- ဒိဝသေ ဒိဝသေ ဒေဝသိကံ(ဝိစ္ဆာအနက်, ဏိကပစ္စည်း)”ဟု ဝိဂြိုဟ်၇မျိုး တွေ့ရ၏၊ ဤ၌ ၅- ၇ နံပါတ် ဝိဂြိုဟ်၂မျိုးသာ သင့်လျော်၏။
...[စာမျက်နှာ- ၈၉]...
၏။ (ကိံ– အဘယ်သို့ ပြော၍ငိုသနည်း?) “ကဟံ ဧကပုတ္တက– ဩော်... တစ်ယောက်တည်းသော သားလေးရေ! ကဟံ ဧကပုတ္တက– ရေ!” ဣတိ– ဤ သို့ ပြော၍ ငိုပြီ။ ဒေဝပုတ္တောပိ– နတ်သားသည်လည်း။ အတ္တနော– ၏။ သမ္ပတ္တိံ– စည်းစိမ်ကို။ ဩလောကေတွာ– ၍။ “မေ– သည်။ ကေန ကမ္မေန– အဘယ် ကောင်းမှုကြောင့်။ လဒ္ဓါ– ရအပ်သနည်း။” ဣတိ– သို့။ ဥပဓာရေန္တော– ဆင်ခြင်လ သော်။ “သတ္ထရိ– မြတ်စွာဘုရား၌။ မနောပသာဒေန– စိတ်ကို ကြည်ညိုစေခြင်း ကြောင့်။ (လဒ္ဓါ– ပြီ၊)” ဣတိ– သို့။ ဉတွာ– ၍။ “အယံ ဗြာဟ္မဏော– သည်။ မမ– ၏။ အဖာသုကကာလေ– မကျန်းမာရာအခါ၌။ ဘေသဇ္ဇံ– ကို။ အကာရေတွာ– မပြုစေမူ၍။ ဣဒါနိ– ယခုအခါ၌။ အာဠာဟနံ– သို့။ ဂန္တွာ– ၍။ ရောဒတိ– ငိုနေ၏။ နံ– ထိုပုဏ္ဏားကို။ ဝိပ္ပကာရပ္ပတ္တမေဝ– ဖောက်ပြန်ခြင်းသို့ ရောက်သည်ကိုသာ။ ဝါ– ရောက်အောင်သာ။ ကာတုံ– ပြုခြင်းငှာ။ ဝဋ္ဋတိ– သင့်၏။” ဣတိ– ဤသို့ ကြံ၍။ မဋ္ဌကုဏ္ဍလိဝဏ္ဏေန– မဋ္ဌကုဏ္ဍလီအသွင်ဖြင့်။ အာဂန္တွာ– ၍။ အာဠာဟနဿ– ၏။ အဝိဒူရေ– အနီး၌။ ဗာဟာ– လက်မောင်းတို့ကို။ ပဂ္ဂယှ– မြှောက်၍။ ရောဒန္တော– လျက်။ အဋ္ဌာသိ– တည်ပြီ။ ဗြာဟ္မဏော– သည်။ တံ– ထိုနတ်သားကို။ ဒိသွာ– ၍။ “တာဝ– စွာ။ အဟံ– သည်။ ပုတ္တသောကေန– သား၌ဖြစ်သော ဝမ်းနည်းပူဆွေး ခြင်းကြောင့်။ ရောဒါမိ– ၏။ ဧသ (ဧသော)– ဤလုလင်သည်။ ကိမတ္ထံ– အဘယ် အကျိုးငှာ။ ဝါ– အဘယ်ကြောင့်။ ရောဒတိ– နည်း။ နံ– ထိုလုလင်ကို။ ပုစ္ဆိဿာမိ–
ကဟံ ဧကပုတ္တက။ ။ ကဟံကို ပဒပူရဏနိပါတ်ယူ၍ ပေးခဲ့သည်(နီတိသုတ္တ- ၃၇၅- ၆၊ နီတိသုတ္တနိ- ၂, ၂၉၅)၊ ဟံနိပါတ် ဝိသာဒ(ပင်ပန်းခြင်း)အနက်ဟောဟု ရူ- ၁၃၃၊ ရူဋီ- ၈၁၌ ဆို၏၊ ထိုအလို ကဟံကို ကိံ+ဟံ”ဟု ဖြတ်၍ “ဟံ ဧကပုတ္တက- ဟင်း...တစ်ယောက်တည်းသော သားလေးရေ! ကိံ- အဘယ်မှာနည်း?”ဟုပေး(ရူဂံ- ၁, ၄၁၁)၊ သီမူ, ရူနိ, ရှေးမူတို့ ဟံဟုရှိခြင်း, ဟံနိပါတ်ပုံစံဖြစ်ခြင်းကြောင့် “ဟံ ဧက-ပုတ္တက”ဟု ရှိသင့်ကြောင်းကို ရူဋီနိသစ်- ၁, ၂၉၅၌ ဆို၏၊ ထိုအဆိုသည် “ဟာ ဟာ မဋ္ဌကုဏ္ဍလိ၊ ဟာ ဟာ မဋ္ဌကုဏ္ဍလိ(ဝိမာန၊ဋ္ဌ၊၃၀၄)”နှင့် ညီသလို ရှိ၏။ “ဧက-ပုတ္တက! ကဟံ- အဘယ်မှာနည်း”ဟု ပေးခြင်းကား အဖွင့်များနှင့် မညီပါ၊ ဆက်ဥုးအံ့- ၂ကြိမ်ဆိုခြင်းမှာ ဝမ်းနည်းပူဆွေးသော အာမေဍိတ်အရာဖြစ်သောကြောင့် ဖြစ်သည်၊ မောဂ်- ၅၇သုတ်၌ အာမေဍိတ်ကို သမ္ဘမဟု သုံးနှုန်း၏၊ အာမေဍိတ်ကို ၂ကြိမ်မှစ၍ အလိုရှိသလောက် အကြိမ်များစွာ ဆိုနိုင်၏။(မောဂ်- ၅၇သုတ်)]၊
...[စာမျက်နှာ- ၉၀]...
အံ့။” ဣတိ– ဤသို့ကြံ၍။ ပုစ္ဆန္တော– မေးလိုသည်။ (ဟုတွာ)၊ ဣမံ ဂါထံ– ကို။ အာဟ– ဆိုပြီ။ (ကိံ)၊ “အလင်္ကတော၊ ပေ။ တုဝ”န္တိ– ဟူသော။ ဣမံ ဂါထံ– ကို။ အာဟ– ဆိုပြီ။
အလင်္ကတော မဋ္ဌကုဏ္ဍလီ, မာလဓာရီ ဟရိစန္ဒနုဿဒေါ၊ ဗာဟာ ပဂ္ဂယှ ကန္ဒသိ, ဝနမဇ္ဈေ ကိံ ဒုက္ခိတော တုဝံ
(တုဝံ– သင်သည်၊) အလင်္ကတော– တန်ဆာဆင်အပ်သည်။ မဋ္ဌကုဏ္ဍလီ– ပန်းပွင့်ပန်းနွယ်မနှော ပြောင်ချောနားတောင်းရှိသည်။ ဝါ– အပူပေးကာ ရှိန်းခိုစစ်ဖြင့် တိုက်ဆေးအပ်, ဝက်မွေးဖြင့် ပွတ်သုတ်အပ်သော နားတောင်း ရှိသည်။ မာလဓာရီ– ပန်းကုံးကိုဆောင်သည်။ ဟရိစန္ဒနုဿဒေါ– များသော စန္ဒကူး နီရှိသည်။ ဝါ– များသောစန္ဒကူးဝါရှိသည်။ (ဟုတွာ– ဖြစ်၍၊) ဗာဟာ– လက်မောင်း တို့ကို။ ပဂ္ဂယှ– မြှောက်ချီ၍။ ကန္ဒသိ– ငိုနေ၏။ တုဝံ– သင်သည်။ ဝနမဇ္ဈေ– တော ၏ အလယ်၌။ (သင်္ချိုင်းအလယ်၌) ကိံ– အဘယ်ကြောင့်။ ဒုက္ခိတော– လွန်စွာ ဖြစ်သော ဒုက္ခရှိဘိသနည်း? ဝါ– ဒုက္ခရောက်နေရသနည်း? (တစ်နည်း) ကိံ ဒုက္ခိတော– ဘယ်ဒုက္ခဖြင့် ဒုက္ခိတဖြစ်နေရသနည်း? သော မာဏဝေါ– ထိုလုလင်သည်။ “သောဝဏ္ဏမယော၊ ပေ။ ဇီဝိတ”န္တိ– ဇီဝိတံဟူ၍။ အာဟ– ပြောပြီ။
သောဝဏ္ဏမယော ပဘဿရော, ဥပ္ပန္နော ရထပဉ္ဇရော မမ၊ တဿ စက္ကယုဂံ န ဝိန္ဒာမိ, တေန ဒုက္ခေန ဇဟာမိ ဇီဝိတံ
မမ– ကျွန်တော်၏။ ဝါ– ကျွန်တော့်မှာ။ သောဝဏ္ဏမယော– ရွှေအတိပြီးသော။ ပဘဿရော– ပြိုးပြိးပြက်ပြက်ထွက်သော အရောင်ရှိသော။ ရထပဉ္ဇရော–
မဋ္ဌကုဏ္ဍလီ။ ။ မဋ္ဌကုဏ္ဍလီတိ သရီရပ္ပဒေသဿ အဃံသနတ္ထံ မာလာလတာဒယော အဒဿေတွာ မဋ္ဌာကာရေနေဝ ကတကုဏ္ဍလော၊ အထဝါ မဋ္ဌကုဏ္ဍလီ - တိ ဝိသုဒ္ဓကုဏ္ဍလော၊ တာပေတွာ ဇာတိဟိင်္ဂုလိကာယ မဇ္ဇိတွာ ဓောဝိတွာ သူကရ- လောမေန မဇ္ဇိတကုဏ္ဍလော(ဝိမာန၊ဋ္ဌ၊၃၀၄)။ မဋ္ဌော သုကောဋ္ဋိကော သုပရိကမ္မကတော သုဝဏ္ဏကုဏ္ဍလော အဿ အတ္ထိ, အသ္မိံ ဝါ ဝိဇ္ဇတီတိ မဋ္ဌကုဏ္ဍလီ၊ မဋ္ဌံ သုကောဋ္ဋိတံ သုပရိကမ္မကတံ သုဝဏ္ဏကုဏ္ဍလံ ဓာရေတီတိ ဝါ မဋ္ဌကုဏ္ဍလီ(ဓမ္မဋီ)
...[စာမျက်နှာ- ၉၁]...
ရထားခရိုင်သည်။ ဝါ– ရထားကိုယ်ထည်သည်။ ဥပ္ပန္နော– ဖြစ်ပေါ်ပါပြီ။ တဿ– ထိုရထားခရိုင်၏။ ဝါ– ထိုရထားကိုယ်ထည်၏။ စက္ကယုဂံ– ဘီးတစ်စုံကို။ န ဝိန္ဒာမိ– မရသေးပါ။ တေန ဒုက္ခေန– ထိုဒုက္ခကြောင့်။ ဇီဝိတံ– အသက်ကို။ ဇဟာမိ– စွန့်ရပါတော့မည်။
အထ– ၌။ နံ– ထိုလုလင်ကို။ ဗြာဟ္မဏော– သည်။ အာဟ၊ (ကိံ– နည်း?) “သောဝဏ္ဏမယံ၊ ပေ။ ပဋိပါဒယာမိ တေ”တိ– ဟူ၍။ အာဟ– ပြောပြီ။
သောဝဏ္ဏမယံ မဏိမယံ, လောဟိတကမယံ အထ ရူပိယမယံ၊ အာစိက္ခ မေ ဘဒ္ဒမာဏဝ, စက္ကယုဂံ ပဋိပါဒယာမိ တေ
ဘဒ္ဒမာဏဝ– ကောင်းမြတ်သောလုလင်။ သောဝဏ္ဏမယံ– ရွှေအတိပြီးသော ဘီးတစ်စုံကိုသော်လည်းကောင်း။ မဏိမယံ– ဣန္ဒနီလာကျောက်မျက်ရတနာ အတိပြီးသော ဘီးတစ်စုံကိုသော်လည်းကောင်း။ လောဟိတကမယံ– ပတ္တမြား အတိပြီးသော ဘီးတစ်စုံကိုသော်လည်းကောင်း။ အထ– သို့မဟုတ်။ ရူပိယမယံ–ငွေအတိပြီးသော ဘီးတစ်စုံကိုသော်လည်းကောင်း။ မေ– ငါ့အား။ အာစိက္ခ– ပြောပါလော။ တေ– သင့်ဖို့။ စက္ကယုဂံ– ဘီးတစ်စုံကို။ ပဋိပါဒယာမိ– သီးခြားဖြစ်
မဏိမယံ။ ။ မဏိမယန္တိ ဣန္ဒနီလမယံ(ဒီဋီ- ၃, ၁၅၅၊သံ.ဋီ၊၂၊၁၅၁)၊ မဏိမယာတိ နီလမဏီဟိ ကတာ(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၁၈)၊ နီလမဏိ =ဣန္ဒနီလမဏိ(ထောမ)၊ ဣန္ဒနီလန္တိ ဣန္ဒီဝရပုပ္ဖဝဏ္ဏာဘံ(ကြာညိုပန်းအဆင်းရှိသော) မဏိ ဣန္ဒနီလမဏိ (အပ၊ဋ္ဌ၊၂,၂၉၉)၊ “ဣန္ဒနီလာ”ဟူသည် မရမ်းရောင်အခံတွင် အနီရောင် အပြာ ရောင် သန်းနေသော ကျောက်မျက်ရတနာ တစ်မျိုးတည်း။(မြန်ဓာန်) [အခြားသော အဖွင့်များကို ဂါထာနိဿယ၌ ရေးထားပြီ။]
လောဟိတကမယံ။ ။ လောဟိတကမယာတိ ပဒုမရာဂါဒိရတ္တမဏိမယာ (ဝိမာန၊ဋ္ဌ၊၁၅၂)။ လောဟိတမိဝ ကာယတီတိ လောဟိတကော, ပဒုမရာဂဏိမှိ (ထောမ)။ ပတ္တမြားမှန်လျှင် အနီရောင်ခြည်း ဖြစ်ရကား လောဟိတကကို “ပတ္တမြား နီ”ဟု ပေးဖွယ်မလို၊ ပြအပ်ခဲ့သော ထောမနိဓိနှင့် “လောဟိတော ဧဝ လောဟိတကော မဏိ”ဟူသော (ပါ- ၅, ၄၊ ၃၀)သုတ် ကာသိကာအဖွင့်ကို ရှု၍ “လောဟိတင်္က, လော- ဟိတင်္ဂ”တို့ကား ပါဌ်ပျက်ဟု ဓာန်နိသျသစ် မိန့်၏။ မဋ္ဌကုဏ္ဍလီဇာတက၌ “လောဟ- မယံ- ကြေးအတိပြီးသော ဘီးတစ်စုံကို”ဟု ပါဌ်ရှိ၏။
...[စာမျက်နှာ- ၉၂]...
စေပါအံ့။ ဝါ– သီးသန့်လုပ်ပေးပါအံ့။ (တစ်နည်း) ပဋိပါဒယာမိ– ရပါစေအံ့။ ဝါ– ရအောင် လုပ်ပေးပါအံ့။
တံ– ထိုစကားကို။ သုတွာ– ၍။ မာဏဝေါ– သည်။ “အယံ ဗြာဟ္မဏော– သည်။ ပုတ္တဿ– သားဖို့။ ဝါ– အတွက်။ ဘေသဇ္ဇံ– ကို။ အကတွာ– မပြုမူ၍။ ပုတ္တပတိရူပကံ– သားနှင့်တူသော။ မံ– ကို။ ဒိသွာ၊ ရောဒန္တော– ငိုလျက်။ “သုဝဏ္ဏာဒိမယံ– ရွှေအစရှိသည်ဖြင့် ပြီးသော။ ရထစက္ကံ– ရထားဘီးတစ်စုံကို။ ကရောမိ– လုပ်ပေးမည်။” ဣတိ– သို့။ ဝဒတိ– ပြော၏။ ဟောတု– ရှိပါစေ။ နံ– ထိုပုဏ္ဏားကို။ နိဂ္ဂဏှိဿာမိ– နှိပ်ကွပ်ဆုံးမအံ့။” ဣတိ– သို့။ စိန္တေတွာ– ၍။ “မေ– ကျွန်တော့်ဖို့။ ဝါ– အတွက်။ ကီဝမဟန္တံ– အဘယ်မျှလောက် ကြီးသော။ စက္ကယုဂံ– စက်ဘီး တစ်စုံကို။ ကရိဿသိ– လုပ်ပေးမည်နည်း?” ဣတိ– သို့။ ဝတွာ– ၍။ “ယာဝမဟန္တံ– အကြင်မျှလောက် ကြီးသောစက်ဘီးတစ်စုံကို။ အာကင်္ခသိ– အလိုရှိ၏။ တာဝ မဟန္တံ– ထိုမျှလောက် ကြီးသောစက်ဘီးတစ်စုံကို။ ကရိဿာမိ– လုပ်ပေးမည်။” ဣတိ– သို့။ ဝုတ္တေ– ပြောဆိုအပ်သော်။ “မေ– ကျွန်တော့်အား။ စန္ဒိမသူရိယေဟိ– လနေတို့ဖြင့်။ အတ္ထော– အလိုရှိ၏။ မေ– အား။ တေ– ထိုလနေတို့ကို။ ဒေဟိ– ပေးပါလော။” ဣတိ– သို့ပြော၍။ ယာစန္တော– တောင်းလိုသည်။ (ဟုတွာ)၊ အာဟ၊ (ကိံ) “သော မာဏဝေါ၊ ပေ။ သောဘတီ”တိ– ဟူ၍။ အာဟ+
သော မာဏဝေါ တဿ ပါဝဒိ,] စန္ဒသူရိယာ ဥဘယေတ္ထ ဒိဿရေ၊ သောဝဏ္ဏမယော ရထော မမ, တေန စက္ကယုဂေန သောဘတီ’တိ
သော မာဏဝေါ– ထိုလုလင်သည်။ တဿ– ထိုပုဏ္ဏားအား။ ပါဝဒိ– ပြောပြီ။ (ကိံ– အဘယ်သို့ ပြောသနည်း?) ဧတ္ထ– ဤလောက၌။ ဥဘော– ၂စင်းကုန်သော။ စန္ဒသူရိယာ– လနေတို့ကို။ (တစ်နည်း) ဥဘယေ– ၂စင်းကုန်သော။ စန္ဒသူရိယာ– တို့ကို။ (အာကာသေ– ကောင်းကင်၌၊) ဒိဿရေ– တွေ့မြင်အပ်ကုန်၏။ မမ–ကျွန်တော်၏။ သောဝဏ္ဏမယော– ရွှေအတိပြီးသော။ ရထော (ရထပဉ္ဇရော)–
ဥဘယေတ္ထ။ ။ ဥဘယေတ္ထ ဒဿရေိ တိ ဥဘောပိ ဧတ္ထ စန္ဒသူရိယာ အာကာသေ ဒဿန္တိ၊ ယကာရော ပဒသန္ဓိကရော၊ ဥဘယေ ဧတ္ထာတိ ဝါ ပဒဝိဘာဂေါ၊- ိ ဝိမာန၊ဋ္ဌ၊၃၀၆
...[စာမျက်နှာ- ၉၃]...
ရထားခရိုင်သည်။ ဝါ– ရထားကိုယ်ထည်သည်။ တေန စက္ကယုဂေန– ထိုလ, နေ ဟူသော ဘီးတစ်စုံဖြင့်။ သောဘတိ– လှပတင့်တယ်၏။ ဣတိ– ဤသို့ ပြောပြီ။
အထ– ၌။ နံ– ထိုလုလင်ကို။ ဗြာဟ္မဏော– သည်။ အာဟ၊ (ကိံ) “ဗာလော ခေါ တွံ၊ ပေ။ စန္ဒသူရိယေ”တိ– ဟူ၍။ အာဟ– ပြောပြီ။
ဗာလော ခေါ တွံ အသိ မာဏဝ, ယော တွံ ပတ္ထယသေ အပတ္ထိယံ၊ မညာမိ တုဝံ မရိဿသိ, န ဟိ တွံ လစ္ဆသိ စန္ဒသူရိယေ
မာဏဝ– လုလင်! ယော တွံ– အကြင်သင်သည်။ အပတ္ထိယံ– မတောင့်တ ထိုက်သော အရာကို။ ပတ္ထယသေ– တောင့်တဘိ၏။ (သော) တွံ– ထိုသင်သည်။ ခေါ– စင်စစ်။ ဗာလော– မိုက်သူသည်။ အသိ– ဖြစ်၏။ တုဝံ– သင်သည်။ မရိဿသိ– သေလိမ့်မည်ဟူ၍။ [ဣတိသဒ္ဒါချေ၊] မညာမိ– ထင်ပါ၏။ ဟိ– မှန်၏။ တွံ– သည်။ စန္ဒသူရိယေ– လ, နေတို့ကို။ န လစ္ဆသိ– ရလိမ့်မည်မဟုတ်
အထ– ၌။ နံ– ထိုပုဏ္ဏားကို။ မာဏဝေါ– သည်။ အာဟ– ပြီ။ (ကိံ)၊ “ပညာယမာနဿ– ထင်ရှားရှိသော အရာဝတ္ထု၏။ အတ္ထာယ– အကျိုးငှာ။ ရောဒန္တော– ငိုလသော်။ ဝါ– ငိုသူသည်။ ဗာလော– လူမိုက်သည်။ ဟောတိ ကိံ ပန– ဖြစ် သလော? ဥဒါဟု– သို့မဟုတ်။ အပညာယမာနဿ– ထင်ရှားမရှိသော အရာ ဝတ္ထု၏။ အတ္ထာယ– ငှာ။ (ရောဒန္တော– သော်။ ဝါ– သော်။ ဗာလော– သည်။ ဟောတိ ကိံ ပန– လော?)” ဣတိ– သို့။ ဝတွာ– ၍။ “ဂမနာဂမနမ္ပိ၊ ပေ။ ဗာလျတရော”တိ– ဟူ၍။ (အာဟ)
ဂမနာဂမနမ္ပိ ဒိဿတိ, ဝဏ္ဏဓာတု ဥဘယေတ္ထ ဝီထိယာ+
ပေတော ကာလကတော န ဒိဿတိ, ကောနိဓ ကန္ဒတံ ဗာလျတရော+
ဝီထိယာ– နေသွားလမ်း လသွားလမ်း၌။ ဥဘယေတ္ထ– လ, နေ နှစ်စင်း တို့၌။ ဝဏ္ဏဓာတု– ရောင်ခြည်ဓာတ်ကိုလည်းကောင်း။ ဂမနာဂမနမ္ပိ– လနေတို့၏ နေ့စဉ်နေ့စဉ် ဝင်သွားခြင်း ထွက်လာခြင်းကိုလည်းကောင်း။ ဒိဿတိ– တွေ့မြင် အပ်ပါ၏။ ပေတော– ဤဘဝမှ ဖဲသွားပြီးသော။ ကာလကတော– ပြုအပ်ပြီးသော
ဥဘယတ္ထ။ ။ ဥဘယတ္ထာတိ စန္ဒေ သူရိယေစာတိ ဒွီသုပိ ဝဏ္ဏဓာတု ဒိဿတီတိ ယောဇေတဗ္ဗံ။ (ဝိမာန- ဋ္ဌ, ၃၀၇)
...[စာမျက်နှာ- ၉၄]...
သေခြင်းရှိသူကို။ ဝါ– သေပြီးသူကို။ န ဒိဿတိ– မတွေ့မြင်အပ်, မတွေ့မြင်နိုင်။ ဣဓ– ဤသင်္ချိုင်း၌။ ကန္ဒတံ– ငိုနေသူတို့တွင်။ ကော– အဘယ်သူသည်။ ဗာလျတရော– သာ၍ မိုက်ပါသနည်း? တံ– ထိုစကားကို။ သုတွာ– ၍။ ဗြာဟ္မဏော– သည်။ “ဧသ (ဧသော)– ဤလုလင်သည်။ ယုတ္တံ– သင့်လျော်သောစကားကို။ ဝဒတိ– ပြော၏။” ဣတိ– သို့။ သလ္လက္ခေတွာ– မှတ်သား၍။ “သစ္စံ၊ ပေ။ ကာလကတာဘိပတ္ထယိ”န္တိ– သစ္စံ၊ ပေ။ ကာလကတာဘိပတ္ထယိံဟူ၍။ ဝတွာ– ပြောပြီး၍။ သစ္စံ ခေါ ဝဒေသိ မာဏဝ, အဟမေဝ ကန္ဒတံ ဗာလျတရော၊ စန္ဒံ ဝိယ ဒါရကော ရုဒံ, ပေတံ ကာလကတာဘိပတ္ထယိံ
မာဏဝ– လုလင်! ခေါ– စင်စစ်။ သစ္စံ– အမှန်ကို။ ဝဒေသိ– ပြောဘိ၏။ ကန္ဒတံ– ငိုနေသူတို့တွင်။ အဟမေဝ– ငါသည်သာ။ ဗာလျတရော– သာ၍ မိုက် ပါ၏။ ဒါရကော– ကလေးသည်။ ရုဒံ- (ရုဒန္ဒော)– ငိုလျက်။ စန္ဒံ– လကို။ (အဘိပတ္ထယတိ) ဝိယ– ရှေးရှုတောင့်တသကဲ့သို့။ (တထာ– ထို့အတူ။ အဟံ– သည်။ ရုဒံ ရုဒန္ဒော– လျက်၊) ပေတံ– သော။ ကာလကတံ– ကို။ အဘိပတ္ထယိံ– ရှေးရှု တောင့်တမိပါပြီ။
တဿ– ထိုလုလင်၏။ ကထာယ– စကားကြောင့်။ နိဿောကော– ဝမ်းနည်း ပူဆွေးခြင်းမရှိသည်။ ဟုတွာ– ၍။ မာဏဝဿ– ကို။ ထုတိံ– ချီးမွမ်းခြင်းကို။ ကရောန္တော– ပြုလိုသည်။ (ဟုတွာ)၊ ဣမာ ဂါထာ– တို့ကို။ အဘာသိ၊ (ကိံ)၊ “အာဒိတ္တံ၊ ပေ။ မာဏဝါ”တိ– ဟူ၍။ အဘာသိ– ရွတ်ဆိုပြီ။
အာဒိတ္တံ ဝတ မံ သန္တံ, ဃတသိတ္တံဝ ပါဝကံ၊ ဝါရိနာ ဝိယ ဩသိဉ္စံ, သဗ္ဗံ နိဗ္ဗာပယေ ဒရံ
ဃတသိတ္တံဝ (ဃတသိတ္တံ+ဧဝ)– ထောပတ်ဖြင့် လောင်းအပ်သည် ဖြစ်၍သာလျှင်။ သန္တံ– ဖြစ်သော။ ပါဝကံ– မီးကို။ ဝါရိနာ– ရေဖြင့်။ ဩသိဉ္စံ (ဩသိဉ္စန္တော)– လောင်းလျက်။ သဗ္ဗံ– အလုံးစုံသော။ ဒရံ– အပူကို။ (နိဗ္ဗာပယတိ) ဝိယ– ငြိမ်းစေသကဲ့သို့။ (တထာ– တူ၊) ဝတ– စင်စစ်။ အာဒိတ္တံ– သောကမီးသည်။
...[စာမျက်နှာ- ၉၅]...
လွန်စွာတောက်လောင်အပ်သည်ဖြစ်၍။ သန္တံ– ဖြစ်သော။ မံ– ငါ့ကို။ (ကထာဝါရိနာ– စကားတည်းဟူသော ရေဖြင့်၊) ဩသိဉ္စံ ဩသိဉ္စန္တော– လျက်။ သဗ္ဗံ– သော။ ဒရံ– ဝမ်းနည်းပူဆွေးခြင်းကို။ နိဗ္ဗာပယေ (နိဗ္ဗာပယိ)– ငြိမ်းစေပြီ။
အဗ္ဗဟီ ဝတ မေ သလ္လံ, သောကံ ဟဒယနိဿိတံ၊ ယော မေ သောကပရေတဿ, ပုတ္တသောကံ အပါနုဒိ
ယော (တွံ)– အကြင်သင်သည်။ သောကပရေတဿ– သောကသည် လွန်စွာ ရောက်အပ်သော။ ဝါ– သောကသည် လွှမ်းမိုးနှိက်စက်အပ်သော။ မေ–ငါ၏။ ပုတ္တသောကံ– သား၌ဖြစ်သော သောကကို။ အပါနုဒိ– ပယ်ရှားပြီ။ (သော တွံ– ထိုသင်သည်၊) မေ– ၏။ ဟဒယနိဿိတံ– စိတ်နှလုံး၌ မှီသော။ သောကံ– သောကတည်းဟူသော။ သလ္လံ– ငြောင့်ကို။ အဗ္ဗဟိ ဝတ– ပယ်နုတ်နိုင်ပါပေပြီ တကား။ [အာ+ဝဟ+ဩ၊ ဩကို ဣပြု။ ဆန်းကြောင့် ဣကို ဒီဃပြု။]
သွာဟံ အဗ္ဗူဠှသလ္လောသ္မိ, သီတိဘူတောသ္မိ နိဗ္ဗုတော၊
န သောစာမိ န ရောဒါမိ, တဝ သုတွာန မာဏဝ
မဏဝ– လုလင်! သွာဟံ (သော+အဟံ)– ထိုငါသည်။ တဝ– သင်၏။ (ဝစနံ– စကားကို၊) သုတွာန– ကြားရ၍။ အဗ္ဗူဠှသလ္လော– ပယ်နုတ်အပ်ပြီးသော သောကတည်းဟူသော ငြောင့်ရှိသည်။ ဝါ– သောကတည်းဟူသော ငြောင့်ကို ပယ်နုတ်ပြီးသည်။ အသ္မိ– ဖြစ်၏။ နိဗ္ဗုတော– ငြိမ်းချမ်းပြီးသူသည်။ (အသ္မိ)၊ န သောစာမိ– ဝမ်းမနည်းတော့ပါ။ န ရောဒါမိ– မငိုတော့ပါ။
အထ– ၌။ နံ– ထိုလုလင်ကို။ “တွံ– သည်။ ကော နာမ– အဘယ်သူ မည်သနည်း?” ဣတိ– သို့။ ပုစ္ဆန္တော– မေးလိုသည်။ (ဟုတွာ)၊ “ဒေဝတာနုသိ၊ ပေ။ မယ”န္တိ– ဟူ၍။ အာဟ– မေးပြီ။
နိဗ္ဗာပယေ။ ။ သဒ္ဒါကျမ်းတို့အဆိုအရ သတ္တမီဝိဘတ်သည် ကာလ၃ပါး လုံး၌ သက်နိုင်ရကား နိဗ္ဗာပယေကို “နိဗ္ဗာပယိ(ဝိမာန၊ဋ္ဌ၊၃၀၇၊ ပေတ၊ဋ္ဌ၊ဇာ၊ဋ္ဌ၊ ၃, ၁၄၆)”ဟု ဖွင့်သဖြင့် အတိတ်အနက်၌ ဧယျာသိသက်၊ ဧပြုဟုကြံ။ (တစ်နည်း) “နိဗ္ဗာပယိ+ဒရံ”ဟုဖြတ်၊ “တဒမိနာဒီနိ(မောဂ်- ၁, ၄၇)”သုတ်ဖြင့် ဣကို ဧပြု (နိရုတ္တိ- ၂၆၊ ၇)၊ နိဗ္ဗာပယိ၌ အဇ္ဇတနီဩကို ဣပြုထားသည်ဟု ကြံပါ။
...[စာမျက်နှာ- ၉၆]...
ဒေဝတာနုသိ ဂန္ဓဗ္ဗော, အဒု သက္ကော ပုရိန္ဒဒေါ၊ ကော ဝါ တွံ ကဿ ဝါ ပုတ္တော, ကထံ ဇာနေမု တံ မယံ
ဒေဝတာ– နတ်သည်။ အသိ နု– ဖြစ်သလော? ဂန္ဓဗ္ဗော– ဂန္ဓဗ္ဗသည်။ (အသိ နု– လော?) အဒု– သို့မဟုတ်။ ပုရိန္ဒဒေါ– ရှေးဘဝ၌ အလှူပေးခဲ့သော။ သက္ကော– သိကြားသည်။ (အသိ နု)၊ တွံ– သည်။ ကော ဝါ– အဘယ်သူသည် လည်း။ (အသိ– နည်း?၊) ကဿ– ၏။ ပုတ္တော ဝါ– သားသည်လည်း။ (အသိ– နည်း?) မယံ– တို့သည်။ တံ– သင့်ကို။ ဇာနေမု– သိမှတ်ရပါကုန်အံ့နည်း? အထ– ၌။ အဿ– ထိုပုဏ္ဏားအား။ မာဏဝေါ– သည်။ “ယဉ္စ၊ ပေ။ ဂတော” တိ– ဟူ၍။ အာစိက္ခိ– ပြောပြီ။
ယဉ္စ ကန္ဒသိ ယဉ္စ ရောဒသိ, ပုတ္တံ အာဠာဟနေ သယံ ဒဟိတွာ၊
သွာဟံ ကုသလံ ကရိတွာ ကမ္မံ, တိဒသာနံ သဟဗျတံ ဂတော
ပုတ္တံ– သားကို။ အာဠာဟနေ– သင်္ချိုင်း၌။ သယံ– ကိုယ်တိုင်။ ဒဟိတွာ– မီးသင်္ဂြိုဟ်ပြီး၍။ ယံ– အကြင်သားကို။ (ဥဒ္ဒိဿ– ရည်မှန်းတမ်းတ၍၊) ကန္ဒသိ– မြည်တမ်း၏။ (သော) စ– ထိုသားသည်လည်ကောင်း။ ယံ– ကို။ (ဥဒ္ဒိဿ– ၍၊) ရောဒတိ– ငို၏။ (သော) စ– ကောင်း။ (အဟံ– ကျွန်တော်ပါတည်း၊) သွာဟံ (သော +အဟံ)– ထိုကျွန်တော်သည်။ ကုသလံ– ကောင်းသော။ ကမ္မံ– ကံကို။ ကရိတွာ– ၍။ တိဒသာနံ– တာဝတိံသာနတ်တို့၏။ သဟဗျတံ– အပေါင်းအဖော်တို့၏အဖြစ် သို့။ ဂတော– ရောက်ပါပြီ။ [ယံနှင့် ပုတ္တံကို တွဲ၍ “ယံ ပုတ္တံ– ကို။ အာဠာဟနေ သယံ ဒဟိတွာ ကန္ဒသိ၊ (သော) စ– သည်လည်းကောင်း။ ယံ ပုတ္တံ– ကို။ အာဠာဟနေ သယံ ဒဟိတွာ ရောဒသိ၊ (သော) စ– ကောင်း။ (အဟံ– တည်း၊)”ဟုလည်း ပေးနိုင်သည်။] အထ– ၌။ နံ– ထိုလုလင်ကို။ ဗြာဟ္မဏော– သည်။ “အပ္ပံ ဝါ၊ ပေ။ ဒေဝလောက”န္တိ– ဟူ၍။ အာဟ+
အပ္ပံ ဝါ ဗဟုံ ဝါ နာဒ္ဒသာမ, ဒါနံ ဒဒန္တဿ သကေ အဂါရေ၊ ဥပေါသထကမ္မံ ဝါ တာဒိသံ, ကေန ကမ္မေန ဂတောသိ ဒေဝလောကံ
ဝိဇာနေမု။ ။ ဝိဇာနေမူတိ ဧတ္ထ ကွစိ ဓာတွာဒိနာ ဧယျာမဿ ဧမုအာဒေ- သော၊ -ရူဋီ- ၂၀၂
...[စာမျက်နှာ- ၉၇]...
သကေ– မိမိဥစ္စာဖြစ်သော။ အဂါရေ– အိမ်၌။ ဒဒန္တဿ– ပေးလှူဆဲဖြစ် သောသား၏။ အပ္ပံ– အနည်းငယ်သော။ ဒါနံ ဝါ– ဒါနကိုလည်ကောင်း။ ဗဟုံ–များစွာသော။ ဒါနံ ဝါ– ကိုလည်ကောင်း။ နာဒ္ဒသာမ (န+အဒ္ဒသာမ)– မမြင်ဖူး ပါကုန်။ တာဒိသံ– ထိုကဲ့သို့ ရှုအပ်သော။ (အနည်းအများဖြစ်သော)၊ ဥပေါသထကမ္မံ ဝါ– ဥပုသ်ကံကိုလည်း။ (နာဒ္ဒသာမ– ကုန်၊) ကေန ကမ္မေန– အဘယ် ကောင်းမှုကြောင့်။ ဒေဝလောကံ– နတ်ပြည်သို့။ ဂတော– ရောက်ရသည်။ အသိ– ဖြစ်ပါသနည်း? မာဏဝေါ– လုလင်သည်။ အာဟ၊ (ကိံ) “အာဗာဓိကောဟံ၊ ပေ။ ဂတော”တိ– ဟူ၍။ အာဟ+
အာဗာဓိကောဟံ ဒုက္ခိတော ဂိလာနော, အာတုရရူပေါ မှိ သကေ နိဝေသနေ၊ ဗုဒ္ဓံ ဝိဂတရဇံ ဝိတိဏ္ဏကင်္ခံ, အဒ္ဒက္ခိံ သုဂတံ အနောမပညံ
အဟံ– ကျွန်တော်သည်။ အာဗာဓိကော– အသားဝါရောဂါအနာရှိသည်။ ဒုက္ခိတော– လွန်စွာဖြစ်သော ဆင်းရဲခြင်းရှိသည်။ ဂိလာနော– ပင်ပန်းနွမ်းလျ, မရွှင်ပျသည်။ အာတုရရူပေါ– ဒုက္ခဝေဒနာသည် လွန်စွာနှိက်စက်အပ်သော ရုပ်ခန္ဓာရှိသည်။ (ဟုတွာ)၊ သကေ– မိမိဥစ္စာဖြစ်သော။ နိဝေသနေ– အိမ်၌။ အမှိ–ဖြစ်ရပါ၏။ ဝိဂတရဇံ– ကင်းသောရာဂအစရှိသော မြူရှိတော်မူသော။ ဝိတိဏ္ဏကင်္ခံ– လွန်မြောက်အပ်ပြီးသော ယုံးမှားခြင်းရှိတော်မူသော။ ဝါ– ယုံးမှားခြင်းကို လွန်မြောက်တော်မူပြီးသော။ သုဂတံ– စကားခြောက်မျိုး, ပြောဆိုရိုးတွင်, ကျိုးရှိ ဟုတ်မှန်, သူနာခံလို, မနာလိုဟု, ထိုနှစ်ခွန်းသာ, ကောင်းမွန်စွာဖြင့်, ချိန်ခါ ချင့်မြော်, ဟောမိန့်တော်မူသော။ အနောမပညံ– မယုတ်လျော့တုံ, ပြည့်စုံသော ပညာရှိတော်မူသော။ ဝါ– သဗ္ဗညုတာ, ဉာဏ်ပညာရှိတော်မူသော။ ဗုဒ္ဓံ– ကို။ အဒ္ဒက္ခိံ– ဖူးလိုက်ရပါပြီ။
သွာဟံ မုဒိတမနော ပသန္နစိတ္တော, အဉ္ဇလိံ အကရိံ တထာဂတဿ၊ တာဟံ ကုသလံ ကရိတွာန ကမ္မံ, တိဒသာနံ သဟဗျတံ ဂတော
သွာဟံ (သော+အဟံ)– ထိုကျွန်တော်သည်။ မုဒိတမနော– ဝမ်းမြောက် သော စိတ်ရှိသည်။ ပသန္နစိတ္တော– ကြည်ညိုသော စိတ်ရှိသည်။ (ဟုတွာ)၊
...[စာမျက်နှာ- ၉၈]...
တထာဂတဿ– မြတ်စွာဘုရားအား။ အဉ္ဇလိံ– လက်အုပ်ချီမိုး, ရှိခိုးမှုကို။ အကရိံ– ပြုခဲ့ပါပြီ။ အဟံ– သည်။ ကုသလံ– သော။ တံ ကမ္မံ– ထိုကံကို။ ကရိတွာန– ပြုခဲ့၍။ ဝါ– ပြုခဲ့ခြင်းကြောင့်။ တိဒသာနံ– တာဝတိံသာနတ်တို့၏။ သဟဗျတံ– အပေါင်းအဖော်တို့၏အဖြစ်သို့။ ဂတော– ရောက်ပြီ။
တသ္မိံ– ထိုလုလင်သည်။ ကထေန္တေယေဝ– ပြောနေစဉ်ပင်။ ဗြာဟ္မဏဿ– ၏။ သကလသရီရံ– အလုံးစုံသော ကိုယ်သည်။ (တစ်ကိုယ်လုံးသည်)၊ ပီတိယာ– ပီတိဖြင့်။ ပရိပူရိ– ပြည့်ပြီ။ သော– ထိုပုဏ္ဏားသည်။ တံ ပီတိံ– ထိုပီတိကို။ ပဝေဒေန္တော– အပြားအားဖြင့် သိစေလိုသည်။ ဝါ– ပြောပြလိုသည်။ (ဟုတွာ)၊ “အစ္ဆရိယံ၊ ပေ။ ဝဇာမီ”တိ– ဟူ၍။ အာဟ+
အစ္ဆရိယံ ဝတ အဗ္ဘုတံ ဝတ, အဉ္ဇလိကမ္မဿ အယမီဒိသော ဝိပါကော၊ အဟမ္ပိ မုဒိတမနော ပသန္နစိတ္တော, အဇ္ဇေဝ ဗုဒ္ဓံ သရဏံ ဝဇာမိ
အစ္ဆရိယံ ဝတ– လက်ဖျောက်ခတ်တီး, အံ့ချီးထိုက်ပါပေစွ။ အဗ္ဘုတံ ဝတ– မဖြစ်စဘူး, ထူးဆန်းပါပေစွ။ အဉ္ဇလိကမ္မဿ– လက်အုပ်ချီမှု၏။ ဤဒိသော– ဤကဲ့သို့ ရှုအပ်သော။ အယံ ဝိပါကော– ဤအကျိုးသည်။ (ဟောတိ)၊ အဟမ္ပိ– ငါသည်လည်း။ မုဒိတမနော– သည်။ ပသန္နစိတ္တော– သည်။ (ဟုတွာ)၊ အဇ္ဇေဝ– ယနေ့၌သာလျှင်။ ဗုဒ္ဓံ– ကို။ သရဏံ– ကိုးကွယ်လဲလျောင်း, ပုန်းအောင်း မှီခိုရာဟူ၍။ ဝဇာမိ– ဉာဏ်ဖြင့်သိမှတ်, ဆည်းကပ်ပါတော့အံ့။
အထ– ၌။ နံ– ထိုပုဏ္ဏားကို။ မာဏဝေါ– သည်။ “အဇ္ဇေဝ၊ ပေ။ တုဋ္ဌော”တိ– ဟူ၍။ အာဟ+
အဇ္ဇေဝ ဗုဒ္ဓံ သရဏံ ဝဇာဟိ, ဓမ္မဉ္စ သံဃဉ္စ ပသန္နစိတ္တော၊ တထေဝ သိက္ခာပဒါနိ ပဉ္စ, အခဏ္ဍဖုလ္လာနိ သမာဒိယဿု
ပသန္နစိတ္တော– သည်။ (ဟုတွာ)၊ အဇ္ဇေဝ– လျှင်။ ဗုဒ္ဓံ– ကိုလည်ကောင်း။ ဓမ္မဉ္စ– ကိုလည်ကောင်း။ သံဃဉ္စ– ကိုလည်ကောင်း။ သရဏံ– ဟူ၍။ ဝဇာဟိ–ဉာဏ်ဖြင့်သိမှတ်, ဆည်းကပ်ပါလော။ တထေဝ– ထို့အတူပင်။ ဝါ– ရတနာ၃စုံ, ဂုဏ်ကိုယုံမှတ်, ဆည်းကပ်သကဲ့သို့ပင်။ (ပသန္နစိတ္တော– ပစ္စုပ္ပန်တမလွန်, ကျိုး ၂တန်ကို, ဧကန်ပိုင်ပိုင်, ပေးစွမ်းနိုင်၏ဟု, ယုံကြည်သောစိတ်ရှိသည်။ ဟုတွာ)၊
...[စာမျက်နှာ- ၉၉]...
အခဏ္ဍဖုလ္လာနိ– မပျက်မကျိုး, မညှိုးမပေါက်ကုန်သော။ ပဉ္စ– ၅-ပါးကုန်သော။ သိက္ခာပဒါနိ– သိက္ခာပုဒ်တို့ကို။ သမာဒိယဿု– ကောင်းစွာ ယူပါလော။ ဝါ– ဆောက်တည်ပါလော။ [တထေဝကို ဓမ္မဉ္စ သံဃဉ္စတို့၏ ရှေ့၌ယူ၍ “ပသန္နစိတ္တော (ဟုတွာ)၊ အဇ္ဇေဝ– လျှင်။ ဗုဒ္ဓံ– ကို။ သရဏံ– ၍။ ဝဇာဟိ၊ တထေဝ– လျှင်။ (ပသန္နစိတ္တော ဟုတွာ)၊ ဓမ္မဉ္စ– ကောင်း။ သံဃဉ္စ– ကောင်း။ သရဏံ– ၍။ (ဝဇာဟိ)၊ အခဏ္ဍဖုလ္လာနိ ပဉ္စ သိက္ခာပဒါနိ– တို့ကို။ သမာဒိယဿု– လော”ဟု တစ်နည်းပေး။]
ပါဏာတိပါတာ ဝိရမဿု ခိပ္ပံ, လောကေ အဒိန္နံ ပရိဝဇ္ဇယဿု၊
အမဇ္ဇပေါ မာ စ မုသာ ဘဏာဟိ, သကေန ဒါရေန စ ဟောဟိ တုဋ္ဌော
ခိပ္ပံ– လျင်မြန်စွာ။ ပါဏာတိပါတာ– သူ့အသက်ကို သတ်ခြင်းမှ။ ဝိရမဿု– ရှောင်ပါလော။ လောကေ– လောက၌။ အဒိန္နံ– မပေးအပ်သောသူ့ဥစ္စာကို။ ဝါ– မှ။ ဝိရမဿု– ရှောင်ပါလော။ အမဇ္ဇပေါ– သေရည်အရက်ကို မသောက်သူ သည်။ (ဟောဟိ– လော၊) မုသာ စ– မုသားကိုလည်း။ မာ ဘဏာဟိ– မပြောပါ နှင့်။ သကေန– မိမိဥစ္စာဖြစ်သော။ ဒါရေန– မယားဖြင့်။ တုဋ္ဌော စ– ကျေနပ်သူ သည်လည်း။ ဟောဟိ– လော
သော– ထိုပုဏ္ဏားသည်။ “သာဓူ”တိ– ကောင်းပါပြီဟု။ သမ္ပဋိစ္ဆိတွာ– လက်ခံ၍။ ဣမာ ဂါထာ– တို့ကို။ အဘာသိ– ပြီ။ (ကိံ) “အတ္ထကာမောသိ၊ ပေ။ တုဋ္ဌော”တိ– ဟူ၍။ အဘာသိ+
အတ္ထကာမောသိ မေ ယက္ခ, ဟိတကာမောသိ ဒေဝတေ၊ ကရောမိ တုယှံ ဝစနံ, တွံသိ အာစရိယော မမ
ယက္ခ– အို...နတ်သား! (တွံ– သည်၊) မေ– ၏။ အတ္ထကာမော– အကျိုး ကို လိုလားသူသည်။ အသိ– ဖြစ်၏။ ဒေဝတေ– အို...နတ်သား! (တွံ– သည်၊) ဟိတကာမော– စီးပွားကို လိုလားသူသည်။ အသိ– ၏။ တုယှံ– ၏။ ဝစနံ– ကို။ ကရောမိ– ပြုပါအံ့။ ဝါ– လိုက်နာပါအံ့။ တွံ– သည်။ မမ– ၏။ အာစရိယော– ဆရာ သည်။ အသိ– ၏။
ဥပေမိ သရဏံ ဗုဒ္ဓံ, ဓမ္မဉ္စာပိ အနုတ္တရံ၊ သံဃဉ္စ နရဒေဝဿ, ဂစ္ဆာမိ သရဏံ ဂတံ
...[စာမျက်နှာ- ၁၀၀]...
(အဟံ– ငါသည်၊) ဗုဒ္ဓံ– ကို။ သရဏံ– ဟူ၍။ ဥပေမိ– ဆည်းကပ်ပါအံ့။ အနုတ္တရံ– မိမိထက် လွန်မြတ်သော တရားမရှိသော။ ဓမ္မဉ္စာပိ– ကိုလည်ကောင်း။ နရဒေဝဿ– သုံးလူတို့၏ မင်းဖြစ်တော်မူသော မြတ်စွာဘုရား၏။ သံဃဉ္စ– ကိုလည်ကောင်း။ အဟံ– သည်။ သရဏံ– ဟူ၍။ ဂစ္ဆာမိ– ဆည်းကပ်ပါအံ့။
ပါဏာတိပါတာ ဝိရမာမိ ခိပ္ပံ, လောကေ အဒိန္နံ ပရိဝဇ္ဇယာမိ၊ အမဇ္ဇပေါ နော စ မုသာ ဘဏာမိ, သကေန ဒါရေန စ ဟောမိ တုဋ္ဌော
ခိပ္ပံ– စွာ။ ပါဏာတိပါတာ– မှ။ ဝိရမာမိ– ရှောင်ပါအံ့။ လောကေ– ၌။ အဒိန္နံ– ကို။ ဝါ– မှ။ ပရိဝဇ္ဇယာမိ– ရှောင်ပါအံ့။ အမဇ္ဇပေါ– သည်။ (ဟောမိ– ပါအံ့၊) မုသာ စ– ကိုလည်း။ နော ဘဏာမိ– မပြောတော့ပါ။ သကေန– သော။ ဒါရေန–ဖြင့်။ တုဋ္ဌော စ– သည်လည်း။ ဟောမိ– အံ့။
အထ– ၌။ နံ– ထိုပုဏ္ဏားကို။ ဒေဝပုတ္တော– သည်။ “ဗြာဟ္မဏ– ပုဏ္ဏား! တေ– ၏။ ဂေဟေ– ၌။ ဗဟုံ– များစွာသော။ ဓနံ– ဥစ္စာသည်။ အတ္ထိ။ သတ္ထာရံ– သို့။ ဥပသင်္ကမိတွာ– ၍။ ဒါနံ– ကို။ ဒေဟိ– ပေးပါလော။ ဓမ္မံ– ကို။ သုဏာဟိ– နာ ပါလော။ ပဥှံ– ပြဿနာကို။ ပုစ္ဆာဟိ– မေးလျှောက်ပါလော။” ဣတိ– သို့။ ဝတွာ– ၍။ တတ္ထေဝ– ထိုအရပ်၌ပင်။ အန္တရဓာယိ– ကွယ်ပျောက်ပြီ။
ဗြာဟ္မဏောပိ– သည်လည်း။ ဂေဟံ– သို့။ ဂန္တွာ– ပြန်သွား၍။ ဗြာဟ္မဏိံ– ပုဏ္ဏေးမကို။ အာမန္တေတွာ– ခေါ်၍။ “ဘဒ္ဒေ– ရှင်မ! အဟံ– သည်။ အဇ္ဇ– ယနေ့။ သမဏံ ဂေါတမံ– ရဟန်းဂေါတမကို။ နိမန္တေတွာ– ပင့်၍။ ပဥှံ– ကို။ ပုစ္ဆိဿာမိ– အံ့။ သက္ကာရံ– ကောင်းစွာပြုအပ်သော ပူဇော်ဖွယ်ကို။ ကရောဟိ– ပြုလော။” ဣတိ– သို့။ ဝတွာ– ၍။ ဝိဟာရံ– သို့။ ဂန္တွာ– ၍။ သတ္ထာရံ– ကို။ နေဝ အဘိဝါဒေတွာ– ရှိမခိုးမူ၍။ ပဋိသန္ထာရံ– ပဋိသန္ထာရကို။ ဝါ– လောကွတ်ပျူငှာ နှုတ်ဆက် စကားပြောကြားမှုကို။ န ကတွာ– မူ၍။ ဧကမန္တံ– သင့်တင့်လျောက်ပတ် တစ်ခု သော အရပ်အဖို့၌။ ဝါ– သင့်တင့်လျောက်ပတ်စွာ။ ဌိတော– ရပ်လျက်။ “ဘော+
ဧကမန္တံ။ ။ ရှေ့နည်း သတ္တမီအနက်၌ ဒုတိယာဝိဘတ်၊ နောက်နည်း ကြိယာ ဝိသေသနအနက်၌ ဒုတိယာဝိဘတ်၊ “ဧကသ္မိံ ပဒေသေ(ဒီ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၃၉)၊ ဧကမန္တေ ဧကသ္မိံ အန္တေ၊ ယုတ္တပ္ပဒေသေတိ အတ္ထော(ဝိမတိ၊၁၊၆၇)”ဟူသော အဖွင့်ကို ကြည့်၍
...[စာမျက်နှာ- ၁၀၁]...
ဂေါတမ– အရှင်ဂေါတမ! အဇ္ဇတနာယ– ယနေ့ဖြစ်လတ္တံ့သော ကောင်းမှုပီတိ ပါမောဇ္ဇအကျိုးငှာ။ ဘတ္တံ– ဆွမ်းကို။ ဘိက္ခုသံဃေန– ရဟန်းအပေါင်းနှင့်။ သဒ္ဓိံ၊ အန္တသဒ္ဒါ ကောဋ္ဌာသ (အဖို့အစု) အနက်, သို့မဟုတ် (အဘိဓာန်၌မပါသော) ပဒေသ အနက်ဟု ဆရာတို့ မိန့်တော်မူ၏။ “အညမညံ အသံသဋ္ဌဘာဝေန ဧတိ ဂစ္ဆတီတိ အန္တော (သံ၊ဋီ၊၂၊ ၂၅၇)၊ ဧကော+အန္တော ဧကမန္တော”ဟုပြု။ “ဧကမန္တံ– ဝေး နီး လေညာ, မြင့်မောက်ရာနှင့်, မျက်နှာရှေ့ဘက်, နောက်ကျောဘက်ဟု, ၆ချက်မလျော်, မသင့် တော်သဖြင့်, သင့်လျော်ကောင်းမြတ်, တစ်ခုသောအရပ်အဖို့၌”ဟု အကျယ်ပေး။
(ပါဘာ-၁, ၅၀၃၊ သီဘာ-၂, ၂၈၁၊ သုတ်မဟာဘာ-၁, ၂၆၉)
ပါစိယော- ၂၁၃။ ။ ထို၌ အန္တသဒ္ဒါ သမီပဒေသအနက်, (တစ်နည်း) ကောဋိ ဒေသအနက်ဟု ဆို၏၊ ထိုအလို “ဧကမန္တံ- တစ်ခုသော အနီးအရပ်၌၊ ဝါ- တစ်ခုသော အရပ်အဖို့၌”ဟုပေး။
စလင်းဂံ- ၁, ၇၆။ ။ ထို၌ သတ္တမီအနက်ပေးမူ ဧကသဒ္ဒါ (အဘိဓာန်၌ မပါ သော) ယုတ္တအနက်, အန္တသဒ္ဒါ အဝသာနအနက်ယူ၍ “ဧကမန္တံ- အပြစ် ၆ပါးကင်း သဖြင့် သင့်တင့်သော ဘုရားရှင်နှင့် မနီးလွန်းသော အစွန်အဖျားအရပ်၌”ဟု ပေး၏၊ ကြိယာဝိသေသနအနက်ပေးမူ အန္တသဒ္ဒါ အနက်မဲ့ယူ၍ “ဧကမန္တံ- အပြစ်၆ပါးကင်း သဖြင့် သင့်တင့်လျောက်ပတ်စွာ”ဟု ပေး၏၊ ထိုအလို “ဧကော ဧဝ ဧကမန္တော(တဗ္ဘာဝ ဝုတ္တိကမ္မဓာရည်း)”ဟုပြု။
တစ်နည်း။ ။ “ယထာ နိသိန္နော ဧကမန္တံ နိသိန္နော ဟောတိ၊ တထာ(ဝိဋ္ဌ- ၁, ၁၀၁)”ဟူသော အဖွင့်ကို ကြည့်၍ “ဧကမန္တံ- သင့်တင့်လျောက်ပတ်, တစ်ခုသော အရပ်၌ တည်သည်(ထိုင်သည်)မည်လောက်အောင်”ဟု ပေးသင့်ကြောင်းကို ဆရာတို့ မိန့်သေး၏၊ ထိုအလို “ဧကမန္တံ (ဧကမန္တေ)+ဌိတော ဧကမန္တော”ဟုပြု၍ ဌိတပုဒ် အကျေကြံ၊ နောက်၌ နိသီဒိရှိလျှင် ဧကမန္တံ (ဧကမန္တေ)+နိသိန္နော ဧကမန္တော”ဟု ပြု၍ နိသိန္နပုဒ်အကျေကြံ၊ သို့မဟုတ် ဌာနူပစာရအားဖြင့် ရပ်ခြင်း,ထိုင်ခြင်းကိုယူ
တစ်နည်း။ ။ ဧကကို သေဋ္ဌအနက်ဟောယူကာ “ဧကော+အန္တော ယဿာတိ ဧကမန္တံ”ဟုပြု၍ “ဧကမန္တံ- ကောင်းမြတ်လျောက်ပတ်သော အဖို့ရှိအောင်၊ ဝါ- သင့် တင့်လျောက်ပတ်စွာ”ဟု ပေး၊ ချဲ့ပါဥုးမည်- ဌိတောကို ဝါကျဖြန့်လျှင် “ဧကမန္တံ ဌာနံ ကရောန္တော(ကောင်းမြတ်လျောက်ပတ်သော အဖို့ရှိသော တည်ခြင်းကို ပြုလျက်)” ဟု ဖြစ်၏၊ ဤသို့ ဝါကျဖြန့်လျှင် ဧကမန္တံနှင့် ဌာနံသည် အရတူ၏၊ ထိုသို့ အရတူ အောင် ဧကမန္တံကို ဗဟုဗ္ဗီဟိကြံရ၏။(ဝါစ္စ- ၃၅၉)
...[စာမျက်နှာ- ၁၀၂]...
အဓိဝါသေဟိ– လက်ခံတော်မူပါ။” ဣတိ– သို့။ အာဟ– လျှောက်ပြီ။ သတ္ထာ– သည်။ အဓိဝါသေသိ– ပြီ။ သော– ထိုပုဏ္ဏားသည်။ သတ္ထု– ၏။ အဓိဝါသနံ– လက်ခံတော်မူခြင်းကို။ ဝိဒိတွာ– သိ၍။ ဝေဂေန– အဟုန်ဖြင့်။ (လျင်လျင်မြန်မြန်)၊ အာဂန္တွာ– ပြန်လာ၍။ သကေ– မိမိဥစ္စာဖြစ်သော။ နိဝေသနေ– အိမ်၌။ ပဏီတံ– မွန်မြတ်သော။ ခါဒနီယံ– ခဲဖွယ်ကိုလည်းကောင်း။ ဘောဇနီယဉ္စ– စားဖွယ်ကို လည်းကောင်း။ ပဋိယာဒါပေသိ– စီစဉ်စေပြီ။ သတ္ထာ– သည်။ ဘိက္ခုသံဃပရိဝုတော– ရဟန်းအပေါင်း ခြံရံအပ်သည်။ (ဟုတွာ၊) တဿ– ထိုပုဏ္ဏား၏။ ဂေဟံ– သို့။ ဂန္တွာ– ကြွတော်မူ၍။ ပညတ္တာသနေ– ခင်းထားအပ်သောနေရာ၌။ နိသီဒိ– ထိုင်တော်မူပြီ။ ဗြာဟ္မဏော– သည်။ သက္ကစ္စံ– ရိုသေစွာ။ ပရိဝိသိ– ပြုစုလုပ် ကျွေးပြီ။ မဟာဇနော– များစွာသော လူအပေါင်းသည်။ သန္နိပတိ– စုဝေးပြီ။
မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိကေန– မှားသောအယူရှိသူသည်။ တထာဂတေ– ကို။ နိမန္တိတေ– ပင့်အပ် သော်။ ဒွေ– ၂စုကုန်သော။ ဇနကာယာ– လူအပေါင်းတို့သည်။ သန္နိပတန္တိ ကိရ– စုဝေးကြသတဲ့။ (ကိံ– အဘယ်သို့ကြံ၍ စုဝေးကြသနည်း?)၊ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိကာ– မှား သောအယူရှိသူတို့သည်။ ဝါ– ဘာသာခြားတို့သည်။ “အဇ္ဇ– ယနေ့။ သမဏံ ဂေါတမံ– ကို။ ပဥှံ– ကို။ ပုစ္ဆနာယ– မေးခြင်းဖြင့်။ ဝိဟေဌိယမာနံ– ညှဉ်းဆဲအပ် သည်ကို။ (အညှဉ်းဆဲခံရသည်ကို)၊ ပဿိဿာမ– မြင်ကြရတော့မည်။” ဣတိ– ဤသို့ကြံ၍။ သန္နိပတန္တိ ကိရ– ကြသတဲ့။ သမ္မာဒိဋ္ဌိကာ– မှန်သော အယူရှိသူ တို့သည်။ ဝါ– ဗုဒ္ဓဘာသာဝင်တို့သည်။ “အဇ္ဇ၊ ဗုဒ္ဓဝိသယံ– ဘုရားရှင်တို့၏ အရာ ကိုလည်းကောင်း။ ဗုဒ္ဓလီဠံ– ဘုရားရှင်၏ တင့်တယ်စမ္ပယ်တော်မူပုံကိုလည်းကောင်း။ ပဿိဿာမ– ဖူးမြင်ကြရတော့မည်။” ဣတိ– သို့။ သန္နိပတန္တိ ကိရ– စုဝေးကြသတဲ့။ အထ ခေါ– စည်းဝေးကြရာ, ထိုအခါ၌။ ဗြာဟ္မဏော– သည်။ ကတဘတ္တကိစ္စံ– ပြုအပ်ပြီးသော ဆွမ်းကိစ္စရှိတော်မူသော။ ဝါ– ဆွမ်းဘုဉ်းပေး တော်မူပြီးသော။ [ဘတ္တဿ+ဘုဉ္ဇနံ+ကိစ္စံ ဘတ္တကိစ္စံ၊ ဘုဉ္ဇနပုဒ်ချေ။ ကတံ+ဘတ္တကိစ္စံ
ဗုဒ္ဓဝိသယံ။ ။ ဘုရားရှင်တို့၏ အရာဟူသည် သဗ္ဗညုတဉာဏ်တော်စသော ဘုရားရှင်တို့၏ ဂုဏ်တော်များဖြစ်ခြင်းနှင့် အစွမ်းအာနုဘော်တည်း။ [ဗုဒ္ဓဝိသယောတိ ဗုဒ္ဓါနံ ဝိသယော၊ သဗ္ဗညုတဉာဏာဒီနံ ဗုဒ္ဓဂုဏာနံ ပဝတ္တိ စ အာနုဘာဝေါ စ၊- အံ. ဋ္ဌ- ၂, ၃၁၉။]
...[စာမျက်နှာ- ၁၀၃]...
ယေနာတိ ကတဘတ္တကိစ္စော၊ -မအူပါရာနိ-၁, ၁၀၉၊ ပါစိယော-၃၇၃။] တထာဂတံ– သို့။ ဥပသင်္ကမိတွာ၊ နီစာသနေ– နိမ့်သောနေရာ၌။ နိသိန္နော– ထိုင်လျက်။ ပဥှံ၊ ပုစ္ဆိ– ပြီ။ (ကိံ)၊ “ဘော ဂေါတမ! တုမှာကံ– သင်တို့အား။ ဒါနံ– ကို။ အဒတွာ– မပေးမူ၍။ ပူဇံ– ပူဇော်မှုကို။ အကတွာ– မပြုမူ၍။ (တုမှာကံ– တို့၏၊) ဓမ္မံ– ကို။ အသုတွာ– မနာမူ၍။ ဥပေါသထဝါသံ– ဥပုသ်သီလဖြင့် နေခြင်းဖြင့်။ ဝါ– ဥပုသ်စောင့် ခြင်းဖြင့်။ အဝသိတွာ– မနေမူ၍။ (မစောင့်သုံးမူ၍)၊ ကေဝလံ– သက်သက်။ မနောပသာဒမတ္တေနေဝ– စိတ်ကို ကြည်ညိုစေခြင်းမျှဖြင့်သာ။ ဝါ– ကြောင့်သာ။ သဂ္ဂေ– ၌။ နိဗ္ဗတ္တာ နာမ– ဖြစ်သူတို့မည်သည်။ ဟောန္တိ– ရှိပါကုန်သလော?” ဣတိ– သို့။ (ပုစ္ဆိ)။ ဗြာဟ္မဏ– ပုဏ္ဏား! ကသ္မာ– အဘယ်ကြောင့်။ မံ– ကို။ ပုစ္ဆသိ– မေးနေ ရသနည်း? တေ– ၏။ ပုတ္တေန– သားဖြစ်သော။ မဋ္ဌကုဏ္ဍလိနာ– သည်။ မယိ– ငါဘုရား၌။ မနံ– ကို။ ပသာဒေတွာ– ၍။ အတ္တနော– ၏။ သဂ္ဂေ– ၌။ နိဗ္ဗတ္တဘာဝေါ– ဖြစ်သည်၏အဖြစ်ကို။ ကထိတော နနု– ပြောဆိုအပ်ပြီးမဟုတ်လော။ ဣတိ– ဤသို့ မိန့်တော်မူပြီ။ ဘော ဂေါတမ! ကဒါ– အဘယ်အခါ၌။ (ကထိတော– ပြောအပ်ပါသနည်း?)၊ ဣတိ– ဤသို့မေးပြီ။ တွံ– သည်။ အဇ္ဇ၊ သုသာနံ– သို့။ ဂန္တွာ၊ ကန္ဒန္တော– ငိုကြွေးမြည်တမ်းနေစဉ်။ အဝိဒူရေ– အနီး၌။ ဗာဟာ– တို့ကို။ ပဂ္ဂယှ– ၍။ ကန္ဒန္တံ– ငိုကြွေးမြည်တမ်းနေသော။ ဧကံ– သော။ မာဏဝံ– ကို။ ဒိသွာ– ၍။ “အလင်္ကတော မဋ္ဌကုဏ္ဍလီ, မာလဓာရီ ဟရိစန္ဒနုဿဒေါ”တိ– အလင်္ကတော၊ ပေ။ ဟရိစန္ဒနုဿဒေါဟူသော။ ဝါ– အစရှိသော။ ဒွီဟိ– ပုဏ္ဏားနှင့် နတ်သား, ၂ ဥုးသားဖြစ်ကုန်သော။ ဇနေဟိ– လူတို့သည်။ ကထိတကထံ– ပြောဆိုအပ်သော စကားကို။ ပကာသေန္တော– ထင်ရှားပြတော်မူလျက်။ သဗ္ဗံ– သော။ မဋ္ဌကုဏ္ဍလိဝတ္ထုံ– ကို။ ကထေသိ– ဟောတော်မူပြီ။ တေနေဝ– ထိုကြောင့်ပင်။ ဧတံ– ဤမဋ္ဌ ကုဏ္ဍလီဝတ္ထုသည်။ ဗုဒ္ဓဘာသိတံ နာမ– ဘုရားရှင်သည် ဟောအပ်သော ဝတ္ထု မည်သည်။ ဝါ– ဘုရားဟောဝတ္ထုမည်သည်။ ဇာတံ– ဖြစ်ပြီ။
စ ပန– ဆက်ဥုးအံ့။ တံ– ထိုမဋ္ဌကုဏ္ဍလီဝတ္ထုကို။ ကထေတွာ– ဟောတော် မူပြီး၍။ “ဗြာဟ္မဏ– ပုဏ္ဏား! ဧကသတံ ဝါ– တစ်ရာသည်သော်လည်း။ န– မဟုတ်။ ဒွေသတံ ဝါ– နှစ်ရာသည်သော်လည်း။ န– မဟုတ်။ အထ ခေါ– စင်စစ်ကား။ မယိ–
...[စာမျက်နှာ- ၁၀၄]...
၌။ မနံ– ကို။ ပသာဒေတွာ– ၍။ သဂ္ဂေ– နတ်ပြည်၌။ နိဗ္ဗတ္တာနံ– ဖြစ်သူတို့၏။ ဂဏနာ နာမ– အရေအတွက်မည်သည်။ နတ္ထိ– မရှိ။” ဣတိ၊ သို့။ အာဟ။ အထ– မိန့် တော်ပြီးရာ, ထိုအခါ၌။ မဟာဇနော– သည်။ နိဗ္ဗေမတိကော– ယုံမှားသံသယ မရှိသည်။ ဝါ– ယုံမှားသံသယကင်းသည်။ န ဟောတိ– မဖြစ်။ အထ– ထိုအခါ၌။ အဿ– ထိုလူအပေါင်း၏။ အနိဗ္ဗေမတိကဘာဝံ– ယုံမှားသံသယရှိသည်၏ အဖြစ်ကို။ ဝါ– ယုံမှားသံသယမကင်းသည်၏အဖြစ်ကို။ ဝိဒိတွာ– သိတော်မူ၍။ သတ္ထာ– သည်။ “မဋ္ဌကုဏ္ဍလိဒေဝပုတ္တော– နတ်သားသည်။ ဝိမာနေန– ဗိမာန်နှင့်။ သဒ္ဓိံ ဧဝ– အတူသာလျှင်။ အာဂစ္ဆတု– လာစေသတည်း။” ဣတိ– သို့။ အဓိဋ္ဌာသိ– (စိတ်ကို) လွန်ကဲစွာ တည်စေတော်မူပြီ။ ဝါ– အဓိဋ္ဌာန်တော်မူပြီ။ သော– ထိုမဋ္ဌ ကုဏ္ဍလီနတ်သားသည်။ တိဂါဝုတပ္ပမာဏေနေဝ– သုံးဂါဝုတ်အတိုင်းအရှည်ရှိ သည်သာလျှင်ဖြစ်သော။ ဒိဗ္ဗာဘရဏပဋိမဏ္ဍိတေန– နတ်တန်ဆာဖြင့် တန်ဆာ ဆင်အပ်သော။ အတ္တဘာဝေန– အတ္တဘောဖြင့်။ (ကိုယ်ဖြင့်)၊ အာဂန္တွာ– ၍၊
အနိဗ္ဗေမတိကဘာဝံ။ ။ “အ+နိ”ဟု ပတိသေဓ၂ပုဒ်ပါသောကြောင့် ဝေမတိက ဟူသော ပကတိပုဒ်၏အနက်ပေါ်အောင် ပေးရသည်၊ “ဝိဂတာ+မတိ ဝိမတိ(မဟာနိ ၊ဋ္ဌ၊၃၇၉)၊ ဝိရူပါ+မတိ ဝိမတိ(ဒီ၊ဋ္ဌ၊၂၄၅)၊ ဝိဝိဓေန အာကာရေန မညတိ ယသ္မာတိ ဝိမတိ(ဓာန်ဋီ- ၁၇၀)၊ ဝိမတိ+ဇာတာ ယဿာတိ ဝေမတိကော(ပါရာဘာ- ၄, ၁၀၅)၊ ဝိမတိယံ+နိယုတ္တော ဝေမတိကော(ကင်္ခါဘာ- ၁, ၆၆)၊ န+ဝေမတိကော နိဗ္ဗေမတိကော(ယုံမှားသံသယရှိသူမဟုတ်)၊ န+နိဗ္ဗေမတိကော အနိဗ္ဗေမတိကော(ယုံမှားခြင်း ရှိသူမဟုတ်သည်မဟုတ်- ယုံမှားသံသယရှိသူ)၊ အနိဗ္ဗေမတိကဿ+ဘာဝေါ အနိဗ္ဗေမတိကဘာဝေါ”ဟုပြု။
အဓိဋ္ဌာသိ။ ။ ကာရိတ်ကျေသည်ဟုကြံ၊ အဓိသဒ္ဒါ အဓိကအနက်၊ အဓိဋ္ဌာသိ အရ ဝိကုဗ္ဗနိဒ္ဓိ, အဓိဋ္ဌာနိဒ္ဓိ၂မျိုးတွင် အဓိဋ္ဌာနိဒ္ဓိကို ယူပါ၊ ဝီထိအားဖြင့် ပရိကမ္မဝီထိနှင့် ဣဒ္ဓိဝိဓအဘိညာဉ်ဝီထိ ၂မျိုးတည်း၊ ဤ၌ တရားကိုယ်အားဖြင့် မဟာကြိယာဉာဏ သမ္ပယုတ်နှင့် ကြိယာအဘိညာဉ်တည်း။ [စိတ္တံ အဓိဋ္ဌာတီတိ စိတ္တံ အဓိကံ ကတွာ ဌာတိ၊ စိတ္တံ ပတိဋ္ဌာပေတီတိ အဓိပ္ပာယော(ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၆၇)။ အာဝဇ္ဇေတွာ ဉာဏေန အဓိဋ္ဌာတိ(ပဋိသံ- ၃၈၅၊ ၃၈၇)။ အာဝဇ္ဇေတွာ ဉာဏေန အဓိဋ္ဌာတီတိ ဧဝံ ပရိကမ္မံ ကတွာ အဘိညာဉာဏေန အဓိဋ္ဌာတိ(ပဋိသံဋ္ဌ- ၂, ၂၆၅)၊ ဉာဏေနာတိ သာဝဇ္ဇနေန အဘိညာဉာဏေန(ပဋိဂံ- ၃၇၂)။]
...[စာမျက်နှာ- ၁၀၅]...
ဝိမာနတော– ဗိမာန်မှ။ ဩရုယှ– သက်ဆင်း၍။ သတ္ထာရံ– ကို။ ဝန္ဒိတွာ– ရှိခိုး၍။ ဧကမန္တံ– ၌။ ဝါ– စွာ။ အဋ္ဌာသိ– ရပ်တည်ပြီ။ အထ– ၌။ နံ– ထိုမဋ္ဌကုဏ္ဍလီနတ် သားကို။ သတ္ထာ– သည်။ “တွံ– သည်။ ဣမံ သမ္ပတိံ– ဤစည်းစိမ်ကို။ ကိံ ကမ္မံ–္တ အဘယ်ကောင်းမှုကို။ ကတွာ– ပြုခဲ့၍။ ပဋိလဘိ– ရခဲ့သနည်း?” ဣတိ– သို့။ ပုစ္ဆန္တော– မေးတော်မူလိုသည်။ (ဟုတွာ)၊ “အဘိက္ကန္တေန၊ ပေ။ ပုည”န္တိ– အဘိက္ကန္တေန၊ ပေ။ ပုညံဟူသော။ ဂါထံ– ကို။ အာဟ– ပြီ။
အဘိက္ကန္တေန ဝဏ္ဏေန, ယာ တွံ တိဋ္ဌသိ ဒေဝတေ၊ ဩဘာသေန္တီ ဒိသာ သဗ္ဗာ, ဩသဓီ ဝိယ တာရကာ
ပုစ္ဆာမိ တံ ဒေဝ မဟာနုဘာဝ, မနုဿဘူတော ကိမကာသိ ပုညံ+
ဒေဝတေ– အို...နတ်သား! ဩသဓီ တာရကာ ဝိယ– သောက်ရှူးကြယ်ကဲ့ သို့။ ဝါ– သောကြာကြယ်ကဲ့သိ့။ ု အဘိက္ကန္တေန– အလွန်နှစ်သက်အပ်သော။ ဝဏ္ဏေန– အဆင်းအရောင်ဖြင့်။ ဝါ– ကိုယ်ရောင်ကိုယ်ဝါဖြင့်။ (တစ်နည်း) အဘိက္ကန္တေန– အလွန်နှစ်သက်ဖွယ်ရုပ်ပုံသဏ္ဌာန်ဖြင့်လည်းကောင်း။ ဝဏ္ဏေန– အရေအဆင်း အရောင်အဝါဖြင့်လည်းကောင်း။ [ဣတ္ထမ္ဘူတလက္ခဏအနက်၌ နာသက်၊] သဗ္ဗာ– အလုံးစုံကုန်သော။ ဒိသာ– အရပ်တို့ကို။ ဩဘာသေန္တီ– ထွန်းလင်းစေလျက်။ ယာ တွံ– အကြင်သင်သည်။ တိဋ္ဌသိ– ရပ်တည်၏။ မဟာနုဘာဝ– ကြီးသော တန်ခိုးရှိသော။ ဒေဝ– အိုနတ်သား! (တံ) တံ– ထိုသင့်ကို။ ပုစ္ဆာမိ– မေးတော်မူအံ့။ မနုဿဘူတော– လူတို့၌ ဖြစ်သည်။ ဝါ– လူအဖြစ်သို့ ရောက်သည်။ (သမာနော– ဖြစ်လ သော်၊) ကိံ ပုညံ– အဘယ်ကောင်းမှုကို။ အကာသိ– ပြုခဲ့သနည်း? ဒေဝပုတ္တော– သည်။ “ဘန္တေ! မေ– သည်။ အယံ သမ္ပတ္တိ– ကို။ တုမှေသု– တို့၌။ စိတ္တံ– ကို။ ပသာဒေတွာ– စေခဲ့၍။ ဝါ– ကြောင့်။ လဒ္ဓါ– ရအပ်ပါပြီ။” ဣတိ– ဤသို့လျှောက်ပြီ။ “တေ– သင်သည်။ မယိ– ၌။ စိတ္တံ– ကို။ ပသောဒေတွာ– ၍။ လဒ္ဓါ– ရအပ်သလော?” ဣတိ– ဤသို့ မေးတော်မူပြီ။ ဘန္တေ– ရား! အာမ– မှန်ပါ။ ဣတိ–
မနုဿဘူတော။ ။ မနုဿဘူတောတိ မနုဿေသု ဥပ္ပန္နော, မနုဿဘာဝံ ဝါ ပတ္တော၊- ဣတိ၊ဋ္ဌ၊၂၄၄- ၅၊ ပေတ၊ဋ္ဌ၊၆၆
...[စာမျက်နှာ- ၁၀၆]...
ဤသို့လျှောက်ပြီ။ မဟာဇနော– သည်။ ဒေဝပုတ္တံ– ကို။ ဩလောကေတွာ– ၍။ “ဘော– အို...မိတ်ဆွေတို့! ဗုဒ္ဓဂုဏာ– ဘုရားရှင်၏ ဂုဏ်တော်တို့သည်။ အစ္ဆရိယာ ဝတ– လက်ဖျောက်ခတ်တီး အံ့ချီးထိုက်ပါပေကုန်စွ။ အဒိန္နပုဗ္ဗကဗြာဟ္မဏဿ နာမ– အဒိန္နပုဗ္ဗကပုဏ္ဏားမည်သူ၏။ ပုတ္တော– သည်။ အညံ– အခြားသော။ ကိဉ္စိ– တစ်စုံတစ်ခုသော။ ပုညံ– ကောင်းမှုကို။ အကတွာ– ၍။ သတ္ထရိ– ၌။ စိတ္တံ– ကို။ ပသာဒေတွာ– ၍။ ဧဝရူပံ– သော။ သမ္ပတ္တိံ– ကို။ ပဋိလဘိ– ရခဲ့ပြီ။” ဣတိ– သို့။ တုဋ္ဌိံ– နှစ်သက်ခြင်းကို။ ပဝေဒေသိ– အပြားအားဖြင့် သိစေပြီ။ ဝါ– ပြောပြီ။
အထ– ၌။ နေသံ– ထိုများစွာသော လူတို့အား။ “ကုသလာကုသလကမ္မကရဏေ– ကုသိုလ်ကံ, အကုသိုလ်ကံကို ပြုခြင်း၌။ မနောဝ– စိတ်သည်သာ။ ပုဗ္ဗင်္ဂမော– ရှေ့သွားခေါင်းဆောင်တည်း။ မနောဝ– သည်သာ။ သေဋ္ဌော– အမြတ် ဆုံးတည်း။ ဟိ– မှန်၏။ ပသန္နေန– ကြည်လင်သော။ မနေန– စိတ်ဖြင့်။ ကတံ– ပြုအပ်သော။ ကမ္မံ– ကောင်းမှုသည်။ ဒေဝလောကံ– နတ်ပြည်သို့လည်းကောင်း။ မနုဿလောကံ– လ့ပြည်သို့လည်းကောင်း။ ဂစ္ဆန္တံ– သွားသော။ ပုဂ္ဂလံ– ပုဂ္ဂိုလ်သို့။ ူ ဆာယာဝ– အရိပ်ကဲ့သို့။ န ဝိဇဟတိ– မစွန့်။” ဣတိ– သို့။ ဣဒံ ဝတ္ထုံ– ဤဝတ္ထုကို။ ကထေတွာ– ပြီး၍။ အနုသန္ဓိံ– အနုသန္ဓေကို။ ဝါ– အဆက်အစပ်ကို။ ဃဋေတွာ– စပ်တော်မူ၍။ ဝါ– ဆက်သွယ်ပြတော်မူ၍။ ပတိဋ္ဌာပိတမတ္တိကံ– တည်စေအပ်ပြီး သော မြေညက်ရှိသော။ (မြေညက်ဖြင့် ချိပ်ပိတ်အပ်သော)၊ သာသနံ– သဝဏ် လွှာကို။ (အကြောင်းကြားစာကို)၊ ရာဇမုဒ္ဒါယ– မင်း၏တံဆိပ်ဖြင့်။ လဉ္ဆန္တော ဝိယ– ခတ်နှိပ်သကဲ့သို့။ ဓမ္မရာဇာ– တရားမင်းဖြစ်တော်မူသော မြတ်စွာဘုရား သည်။ မနောပုဗ္ဗင်္ဂမာ၊ ပေ။ ပဒန္တိ– မနောပုဗ္ဗင်္ဂမာ၊ ပေ။ ပဒံ ဟူသော။ ဣမံ ဂါထံ– ဤဂါထာကို။ အာဟ– ဟောတော်မူပြီ။
မနောပုဗ္ဗင်္ဂမာ ဓမ္မာ, မနောသေဋ္ဌာ မနောမယာ၊
မနသာ စေ ပသန္နေန, ဘာသတိ ဝါ ကရောတိ ဝါ၊
တတော နံ သုခမနွေတိ, ဆာယာဝ အနုပါယိနီ
ဓမ္မာ– စေတသိက်ခန္ဓာတရား သုံးပါးတို့သည်။ မနောပုဗ္ဗင်္ဂမာ– စိတ်သာလျှင် ရှေ့သွားခေါင်းဆောင် ရှိကုန်၏။ မနောသေဋ္ဌာ– စိတ်သာလျှင် အမြတ်ဆုံးရှိ
...[စာမျက်နှာ- ၁၀၇]...
ကုန်၏။ မနောမယာ– စိတ်ကြောင့် ပြီးစီးရကုန်၏။ ပသန္နေန– အနဘိဇ္ဈာအစရှိ သော ဂုဏ်တို့ကြောင့် ကြည်လင်သော။ မနသာ– စိတ်ဖြင့်။ စေ ဘာသတိ ဝါ– အကယ်၍မူလည်း ပြောဆိုအံ့။ စေ ကရောတိ ဝါ– အကယ်၍မူလည်း ပြုလုပ် အံ့။ တတော– ထိုသို့ ပြောဆို, ပြုလုပ်ခြင်းကြောင့်။ နံ– ထိုပုဂ္ဂိုလ်သို့။ သုခံ– ချမ်းသာ သည်။ အနွေတိ– အစဉ်လိုက်၏။ (ကိမိဝ– နည်း?) အနုပါယိနီ– အစဉ်လိုက်ခြင်း ရှိသော။ ဆာယာဝ (ဆာယာ+ဣဝ)– အရိပ်ကဲ့သို့တည်း။
တတ္ထ– ထိုမနောပုဗ္ဗင်္ဂမာဓမ္မာအစရှိသောဂါထာ၌။ အဝိသေသေန– အထူးမှ ကင်းသဖြင့်။ ဝါ– အထူးမမ, သာမညအားဖြင့်။ သဗ္ဗမ္ပိ– အလုံးစုံလည်းဖြစ်သော။ စတုဘူမိကစိတ္တံ– ဘုံလေးပါး၌ ဖြစ်သော စိတ်ကို။ မနောတိ– မနောဟူ၍။ ကိဉ္စာပိ ဝုစ္စတိ– အကယ်၍ကား ဆိုအပ်ပါပေ၏။ ပန– သို့သော်လည်း။ ဣမသ္မိံ ပဒေ– ဤမနောပုဗ္ဗင်္ဂမာ ဓမ္မာဟူသောပုဒ်၌။ နိယမီယမာနံ– မှတ်သားအပ်သော်။ ဝဝတ္ထပီယမာနံ– အသီးအသီး ပိုင်းခြား၍ ထားအပ်သော်။ ပရိစ္ဆိဇ္ဇမာနံ– ပိုင်းဖြတ် အပ်သော်။ အဋ္ဌဝိဓံ– ရှစ်ပါးအပြားရှိသော။ ကာမာဝစရကုသလစိတ္တံ– ကာမာ ဝစရကုသိုလ်စိတ်ကို။ လဗ္ဘတိ– ရအပ်, ရနိုင်၏။ ပန– ဆက်ဥုးအံ့။ ဝတ္ထုဝသေန– မဋ္ဌကုဏ္ဍလီဝတ္ထုနှင့်စပ်သဖြင့်။ အာဟရီယမာနံ– ဆောင်ယူအပ်သော်။ တတောပိ– ထိုရှစ်ပါးအပြားရှိသော ကာမာဝစရကုသိုလ်စိတ်မှလည်း။ သောမနဿသဟဂတံ– သောမနဿသဟဂုတ်ဖြစ်သော။ ဉာဏသမ္ပယုတ္တမေဝ– ဉာဏသမ္ပယုတ်စိတ်ကိုသာ။ လဗ္ဘတိ– ရအပ်, ရနိုင်၏။ ပုဗ္ဗင်္ဂမာတိ– ကား။ တေန– ထို စိတ်နှင့်။ ပဌမဂါမိနာ– ပထမဖြစ်လေ့ရှိသည်။ ဝါ– ပဓာနဖြစ်လေ့ရှိသည်။ ဟုတွာ– ဖြစ်၍။ သမန္နာဂတာ– ပြည့်စုံကုန်၏။ ဓမ္မာတိ– ကား။ ဝေဒနာဒယော– ဝေဒနာ အစရှိသည်ပင် ဖြစ်ကုန်သော။ တယော– ၃-ပါးကုန်သော။ ခန္ဓာ– ခန္ဓာတို့တည်း။
ဟိ– မှန်၏။ ဧတေ– ဤစေတသိက်ခန္ဓာ၃-ပါးတို့သည်။ ဥပ္ပာဒပစ္စယဋ္ဌေန– ဖြစ်ခြင်း ၏ အကြောင်း၏အဖြစ်ဟူသော အနက်ကြောင့်။ ဧတေသံ– ဤစေတသိက်ခန္ဓာ ၃-ပါးတို့၏။ သောမနဿသမ္ပယုတ္တမနော– သောမနဿသမ္ပယုတ်စိတ်ဟူသော။ ပုဗ္ဗင်္ဂမော– ရှေ့သွားသည်။ ဝါ– ပဓာနတရားသည်။ (အတ္ထိ)၊ ဣတိ– ထိုကြောင့်။ (ထိုသို့ စိတ်ဟူသော ရှေ့သွားရှိကုန်သည်၏ အဖြစ်ကြောင့်၊) မနောပုဗ္ဗင်္ဂမာ–မနောပုဗ္ဗင်္ဂမာတို့ မည်၏။ ဟိ– ချဲ့ဥုးအံ့။ ဝါ– ဥပမာဆောင်, ထင်အောင်ပြဥုးအံ့၊
...[စာမျက်နှာ- ၁၀၈]...
ဗဟူသု– များစွာကုန်သော လူတို့သည်။ ဧကတော– တစ်ပေါင်းတည်း။ ဟုတွာ– ဖြစ်၍။ မဟာဘိက္ခုသံဃဿ– များစွာသော ရဟန်းအပေါင်းအား။ စီဝရဒါနာဒီနိ– သင်္ကန်းလှူခြင်းအစရှိကုန်သော။ (ပုညာနိ) ဝါ– ကောင်းမှုတို့ကိုသော်လည်းကောင်း။ ဥဠာရပူဇာဓမ္မဿဝနာဒီနိ– မြတ်သောပူဇော်ခြင်း, တရားနာခြင်းအစရှိ ကုန်သော။ (ပုညာနိ) ဝါ– တို့ကိုသော်လည်းကောင်း။ မာလာဂန္ဓသက္ကာရကရဏာဒီနိ– ပန်းနံ့သာတို့ဖြင့် ပူဇော်သက္ကာရကို ပြုခြင်းအစရှိကုန်သော။ (ပုညာနိ) ဝါ– တို့ကိုသော်လည်းကောင်း။ ကရောန္တေသု– ပြုကုန်လသော်။ ဧတေသံ– ဤ သူတို့တွင်။ ကော– အဘယ်သူသည်။ ဧတေသံ– ဤသူတို့၏။ ပုဗ္ဗင်္ဂမော– ရှေ့သွား နည်း? ဝါ– ခေါင်းဆောင်နည်း? ဣတိ– ဤသို့။ ဝုတ္တေ– ပြောဆိုအပ်သော်။ ဝါ– မေးအပ်သော်။ တေသံ– ထိုသူတို့တွင်။ ယော– အကြင်သူသည်။ တေသံ– ထိုသူ တို့၏။ ပစ္စယော– အကြောင်းသည်။ ဝါ– အထောက်အပံ့သည်။ ဟောတိ– ၏။ ယံ–အကြင်သူ့ကို။ နိဿာယ– မှီ၍။ တေ– ထိုသူတို့သည်။ တာနိ ပုညာနိ– ထိုကောင်းမှု တို့ကို။ ကရောန္တိ– ပြုကုန်၏။ တေသံ– ထိုသူတို့တွင်။ တိဿော ဝါ– တိဿသော် လည်းဖြစ်သော။ ဖုဿော ဝါ– ဖုဿသော်လည်းဖြစ်သော။ သော– ထိုသူ့ကို။ တေသံ– တို့၏။ ပုဗ္ဗင်္ဂမောတိ– ရှေ့သွားဟူ၍။ ဝုစ္စတိ ယထာ– ဖြေဆိုအပ်သကဲ့သို့။ ဧဝံသမ္ပဒံ– ဤဥပမာနအတိုင်း ပြီးစီးခြင်းရှိသော။ ဣဒံ– ဤဥပမေယျကို။ ဝေဒိတဗ္ဗံ– သိထိုက်၏။ ဣတိ– ဤသို့လျှင်။ ဥပ္ပာဒပစ္စယဋ္ဌေန– ကြောင့်။ ဧတေသံ– တို့၏။ မနော– ဟူသော။ ပုဗ္ဗင်္ဂမော– သည်။ (အတ္ထိ)၊ ဣတိ– ကြောင့်။ မနောပုဗ္ဗင်္ဂမာ– ၏။ ဟိ– မှန်။ တေ– ထိုစေတသိက်ခန္ဓာ၃-ပါးတို့သည်။ မနေ– သည်။ အနုပ္ပဇ္ဇန္တေ– သော်။ ဥပ္ပဇ္ဇိတုံ– ငှာ။ န သက္ကောန္တိ– ကုန်။ မနော ပန– စိတ်သည်ကား။ (တစ်နည်း) ပန– အဖို့တစ်ပါးကား။ မနော– သည်။ ဧကစ္စေသု– ကုန်သော။ စေတသိကေသု– တို့သည်။ အနုပ္ပဇ္ဇန္တေသုပိ– ကုန်သော်လည်း။ ဥပ္ပဇ္ဇတိယေဝ– ဖြစ်နိုင်သည်သာ
ပန– အဖို့တစ်ပါးကား။ ဧဝံ– ဤဆိုအပ်ပြီးသောနည်းဖြင့်။ အဓိပတိဝသေန– အဓိ ပတိ၏ အစွမ်းဖြင့်။ ဝါ– မိမိနှင့်စပ်သော တရားတို့၏ အရှင်သခင်၏အဖြစ်ဖြင့်။ ဧတေသံ– တို့၏။ မနော– သော။ သေဋ္ဌော– သည်။ (အတ္ထိ)၊ ဣတိ– ကြောင့်။ (တေ– တို့သည်၊) မနောသေဋ္ဌာ– တို့ မည်၏။ ဟိ– ချဲ့ဥုးအံ့။ ဝါ– ဥပမာဆောင်, ထင် အောင်ပြဥုးအံ့။ ဂဏာဒီနံ– ဂိုဏ်းအစရှိသည်တို့၏။ အဓိပတိ– အကြီးအကဲဖြစ်
...[စာမျက်နှာ- ၁၀၉]...
သော။ ပုရိသော– ယောကျ်ားကို။ ဂဏသေဋ္ဌော (တိ)– ဂိုဏ်း၏ အမြတ်ဆုံးဟူ၍ လည်းကောင်း။ သေဏိသေဋ္ဌောတိ– အသင်းအပင်း၏ အမြတ်ဆုံးဟူ၍လည်းကောင်း။ ဝုစ္စတိ ယထာ– ဆိုအပ်သကဲ့သို့။ တထာ– တူ။ တေသမ္ပိ– တို့ထက်လည်း။ မနောဝ– သည်သာ။ သေဋ္ဌော– တည်း။ ပန– ကား။ ဝါ– မနော သေဋ္ဌာဟူသော သံဝဏ္ဏေတဗ္ဗပုဒ်၏ အတ္ထသံဝဏ္ဏနာမှတစ်ပါး, မနော မယာဟူသော သံဝဏ္ဏေ တဗ္ဗပုဒ်၏ အတ္ထသံဝဏ္ဏနာကို ဆိုဥုးအံ့။ သုဝဏ္ဏာဒီဟိ– ရွှေအစရှိသော အဆောက်အဥုးတို့ဖြင့်။ နိပ္ဖာဒိတာနိ– ဖြစ်စေအပ်ကုန်သော။ ဘဏ္ဍာနိ– ဘဏ္ဍာ တို့သည်။ သုဝဏ္ဏမယာဒီနိ နာမ– သုဝဏ္ဏမယအစရှိသည်တို့ မည်သည်။ ဟောန္တိ ယထာ– ဖြစ်ကုန်သကဲ့သို့။ တထာ– တူ။ ဧတေပိ– တို့သည်လည်း။ မနတော–ကြောင့်။ နိပ္ဖန္နတ္တာ– ဖြစ်ရကုန်သည်၏အဖြစ်ကြောင့်။ မနောမယာ နာမ– တို့ မည်၏။ ပသန္နေနာတိ– ကား။ အနဘိဇ္ဈာဒီဟိ– အနဘိဇ္ဈာအစရှိကုန်သော။ ဂုဏေဟိ– ဂုဏ်တို့ကြောင့်။ ပသန္နေန– ကြည်လင်သော။ ဘာသတိ ဝါ ကရောတိ ဝါတိ– ကား။ ဧဝရူပေန– ဤသို့သဘောရှိသော။ (အနဘိဇ္ဈာအစရှိသည်တို့ ကြောင့် ကြည်လင်နေသော)၊ မနေန– ဖြင့်။ ဘာသန္တော– သော်။ စတုဗ္ဗိဓံ– သော။ ဝစီသုစရိတမေဝ– ကိုသာ။ ဘာသတိ– ၏။ ကရောန္တော– သော်။ တိဝိဓံ– သော။ ကာယသုစရိတမေဝ– ကိုသာ။ ကရောတိ– ၏။ အဘာသန္တော– သော်။ အကရောန္တော– သော်။ အနဘိဇ္ဈာဒီဟိ– တို့ကြောင့်။ တာယ ပသန္နမာနသတာယ– ထိုကြည် လင်သော စိတ်ရှိသည်၏ အဖြစ်ကြောင့်။ တိဝိဓံ– သော။ မနောသုစရိတံ– ကို။ ပူရေတိ– ပြည့်စေ၏။ ဧဝံ– သို့။ ဝါ– ဤနည်းဖြင့်။ အဿ– ထိုပုဂ္ဂိုလ်၏ (သန္တာန်၌)၊ ဒသ– ကုန်သော။ ကုသလကမ္မပထာ– တို့သည်။ ပါရိပူရိံ– ထက်ဝန်းကျင် ပြည့်ကုန် သည်၏ အဖြစ်သို့။ ဂစ္ဆန္တိ– ကုန်၏။
တတော နံ သုခမနွေတီတိ– ကား။ တတော တိဝိဓသုစရိတတော– ထို ၃-ပါးအပြားရှိသော သုစရိုက်ကြောင့်။ နံ ပုဂ္ဂလံ– ထိုပုဂ္ဂိုလ်သို့။ သုခံ– သုခသည်။ အနွေတိ– အစဉ်လိုက်၏။ ဣဓ– “တတော နံ သုခမနွေတိ”ဟူသော ဤပါဌ်၌။ တေဘူမိကမ္ပိ– ဘုံ၃-ပါး၌ ဖြစ်သည်လည်းဖြစ်သော။ ကုသလံ– ကို။ အဓိပ္ပေတံ–အလိုရှိအပ်၏။ တသ္မာ– ထိုကြောင့်။ (ထိုသို့ ဘုံ၃-ပါး၌ဖြစ်သော ကုသိုလ်၏ အလို
...[စာမျက်နှာ- ၁၁၀]...
ရှိအပ်သည်၏ အဖြစ်ကြောင့်၊) တေဘူမိကသုစရိတာနုဘာဝေန– ဘုံ၃-ပါး၌ ဖြစ်သော သုစရိုက်၏ အာနုဘော်ကြောင့်။ သုဂတိဘဝေ– သုဂတိဘုံ၌။ နိဗ္ဗတ္တံ–ဖြစ်သော။ ပုဂ္ဂလံ ဝါ– သို့လည်းကောင်း။ ဒုဂ္ဂတိယံ– ဒုဂ္ဂတိဘုံ၌။ သုခါနုဘဝနဋ္ဌာနေ– သုခကို ခံစားရာအရပ်၌။ ဌိတံ– တည်သော။ ပုဂ္ဂလံ ဝါ– သို့လည်းကောင်း။ ကာယဝတ္ထုကမ္ပိ– ကိုယ်ဟူသောမှီရာရှိသော ဝိပါကသုခလည်းကောင်း။ ဣတရဝတ္ထုကမ္ပိ– ကိုယ်မှတစ်ပါး စိတ်ဟူသောမှီရာရှိသော ဝိပါကသုခလည်းကောင်း။ အဝတ္ထုကမ္ပိ– မှီရာမရှိသော ဝိပါကသုခလည်းကောင်း။ [ဆရာတို့အလို “အဝတ္ထုကမ္ပိ”မလို၊ ဋ္ဌပြုရှု၊] ဣတိ– သို့။ ကာယိကစေတသိကံ– ကိုယ်၌လည်းဖြစ်, စိတ်၌ လည်းဖြစ်သော။ ဝိပါကသုခံ– အကျိုးဖြစ်သော သုခသည်။ အနုဂစ္ဆတိ– အစဉ် လိုက်၏။ န ဝိဇဟတိ– မစွန့်။ ဣတိ အတ္ထော– ဤအနက်ကို။ ဝေဒိတဗ္ဗော– သိ ထိုက်၏။ ယထာ ကိံ– ဥပမာ အဘယ်ကဲ့သို့နည်း? (တစ်နည်း) ကိံ– အဘယ် သည်။ (အနုဂစ္ဆတိ) ယထာ– အစဉ်လိုက်သကဲ့သို့နည်း? (ဣတိ– ဤကား အမေး တည်း၊) ဆာယာ– အရိပ်သည်။ အနုပါယိနီ ဣဝ– အစဉ်လိုက်သကဲ့သို့တည်း။ ဣတိ– ဤကား အဖြေတည်း။ ဟိ– ချဲ့ဥုးအံ့။ ဆာယာ နာမ– အရိပ်မည်သည်။ သရီရပဋိဗဒ္ဓါ– ကိုယ်၌ စပ်သည်။ ဝါ– ကိုယ်နှင့် စပ်သည်။ (ဟုတွာ– ၍။ ဝါ– ကြောင့်၊) သရီရေ– ကိုယ်သည်။ ဂစ္ဆန္တေ– သွားလသော်။ ဂစ္ဆတိ– သွား၏။ (သရီရေ– သည်၊) တိဋ္ဌန္တေ– သော်။ တိဋ္ဌတိ– ၏။ (သရီရေ– သည်၊) နိသီဒန္တေ– သော်။ နိသီဒတိ– ၏။ သဏှေန– သိမ်မွေ့သော စကားဖြင့်။ (နိဝတ္တာဟိ– ပြန်နစ်လော။ ဣတိ ဝါ– ဤ သို့သော်လည်းကောင်း၊) ဖရုသေန– ကြမ်းတမ်းသောစကားဖြင့်။ နိဝတ္တာဟိ–ပြန်နစ်လော။ ဣတိ ဝါ– ကောင်း။ ဝတွာ ဝါ– ပြောဆို၍သော်လည်းကောင်း။ ပေါထေတွာ ဝါ– ပုတ်ခတ်၍သော်လည်းကောင်း။ နိဝတ္တာပေတုံ– ပြန်နစ်စေ ခြင်းငှာ။ န သက္ကာ ယထာ– မတတ်ကောင်းသကဲ့သို့။ ကသ္မာ– နည်း? (ဆာယာယ– ၏၊) သရီရပ္ပဋိဗဒ္ဓတ္တာ– ကိုယ်၌ စပ်နေသည်၏ အဖြစ်ကြောင့်တည်း။ ဝါ– ကိုယ်နှင့် စပ်နေသည်၏ အဖြစ်ကြောင့်တည်း။ [(တစ်နည်း) ကသ္မာ– ကြောင့်။ နိဝတ္တာပေတုံ– ငှာ။ န သက္ကာ– နည်း? (ဆာယာယ သရီရဗဒ္ဓတ္တာ နိဝတ္တာပေတုံ န သက္ကာ ယထာ– သို့”လည်း ပေး။ ရှေးနိဿယ၌ “န သက္ကောတိ”ကို ပါဌ်ရှိ၏။ ဆရာတို့ နှစ်သက်တော်မမူ၊- ဋ္ဌပြုရှု။] ဧဝမေဝ– သာလျှင်။ ဒသန္နံ– ကုန်သော။ ဣမေသံ+
...[စာမျက်နှာ- ၁၁၁]...
ကုသလကမ္မပထာနံ– တို့၏။ အာစိဏ္ဏသမာစိဏ္ဏကုသလမူလိကံ– လေ့ကျင့်အပ်, ကောင်းစွာ လေ့ကျင့်အပ်သော ကုသိုလ်လျှင် အရင်းခံရှိသော။ ကာမာဝစရာဒိဘေဒံ– ကာမာဝစရအစရှိသော အပြားရှိသော။ ကာယိကစေတသိကံ– ကိုယ်၌ လည်းဖြစ်, စိတ်၌လည်းဖြစ်သော။ သုခံ– အကျိုးဖြစ်သော သုခသည်။ ဂတဂတဋ္ဌာနေ– ရောက်အပ်, ရောက်အပ်သော အရပ်၌။ အနုပါယိနီ– အစဉ်လိုက်သော။ ဆာယာ ဝိယ– အရိပ်သည်ကဲ့သို့။ ဟုတွာ၊ န ဝိဇဟတိ– မစွန့်။ ဣတိ– ဤတွင် ဂါထာအဖွင့်အပြီးတည်း။
ဂါထာပရိယောသာနေ– ၌။ စတုရာသီတိယာ– ၈၄လီသော။ ပါဏသဟဿာနံ– သတ္တဝါအထောင်တို့၏။ (တစ်နည်း) စတုရာသီတိယာ ပါဏသဟဿာနံ– ၈သောင်း၄ထောင်သော သတ္တဝါတို့၏။ ဓမ္မာဘိသမယော– သစ္စာ ၄-ပါးတရားတို့ကို ထိုးထွင်း၍ သိခြင်းသည်။ အဟောသိ– ပြီ။ မဋ္ဌကုဏ္ဍလီ– မည်သော။ ဒေဝပုတ္တော– နတ်သားသည်။ သောတာပတ္တိဖလေ– သောတာပတ္တိဖိုလ်၌။ ပတိဋ္ဌဟိ– တည်ပြီ။ အဒိန္နပုဗ္ဗကော– အဒိန္နပုဗ္ဗကမည်သော။ ဗြာဟ္မဏော– သည်။ တထာ– ထို့အတူပင်တည်း။ သော– ထိုအဒိန္နပုဗ္ဗကပုဏ္ဏားသည်။ တာဝ မဟန္တံ– ထိုမျှလောက် များစွာသော။ ဝိဘဝံ– စည်းစိမ်ကို။ ဗုဒ္ဓသာသနေ– မြတ်စွာဘုရား၏ သာသနာတော်၌။ ဝိပ္ပကိရိ– အထူးအားဖြင့် ဖြန့်ပြီ။ ဝါ– လှူဒါန်းပြီ။ ဣတိ– မဋ္ဌ ကုဏ္ဍလီဝတ္ထုအပြီးတည်း။
မဋ္ဌကုဏ္ဍလီဝတ္ထုဘာသာဋီကာ ပြီး၏။
အနုပါယိနီ။ ။ အနုပယနံ အနုပါယော- အစဉ်လိုက်ခြင်း၊ [အနု+ပ+ ဣ+ဏ၊] အနုပါယော+ဧတိဿာတိ အနုပါယိနီ၊ အဿတ္ထိအနက်၌ ဤပစ္စည်း၊ ဣတ္ထီဇောတက ဣနီပစ္စည်း၊ ပဥပသာရကို အနက်မဲ့ ကြံပါ။
အနပါယိနီ။ ။ “အနပါယိနီ”ဟု မူကွဲရှိ၏၊ “အပ- ဖဲခွာ၍+အယနံ- သွားခြင်း၊ အပါယော- ခြင်း၊ အပါယော ဧတိဿာ အတ္ထီတိ အပါယိနီ၊ န+အပါယိနီ အနပါယိနီ-ဖဲခွာ၍ သွားခြင်း+မရှိ”ဟု သဒ္ဒတ္ထ ဖြစ်နိုင်သောကြောင့် သင့်ပါ၏။
...[စာမျက်နှာ- ၁၁၂]...
၃-တိဿတ္ထေရဝတ္ထုဘာသာဋီကာ
အက္ကောစ္ဆိ မန္တိ– မံအစရှိသော။ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ– ကို။ သတ္ထာ– သည်။ ဇေတဝနေ– ၌။ ဝိဟရန္တော– သော်။ ဝါ– မူစဉ်။ တိဿတ္ထေရံ– ကို။ အာရဗ္ဘ– ၍။ ကထေသိ– ဟောတော်မူပြီ။
ကိရ– ချဲ့ဥုးအံ့။ သော အာယသ္မာ တိဿတ္ထေရော– ထိုအရှင်တိဿ ထေရ်သည်။ ဘဂဝတော– ၏။ ပိတုစ္ဆာပုတ္တော– အရီးတော်အမိတာဒေဝီ၏ သားတော်သည်။ အဟောသိ– ပြီ။ မဟလ္လကကာလေ– ကြီးသူ၏အခါ၌။ ဝါ–
ပိတုစ္ဆာပုတ္တော။ ။ ဤပုဒ်ကို “ဘထွေးတော်၏ သားသည်”ဟု အနက်ပေး ခြင်းမှာ သဒ္ဒါကျမ်းအဆိုများ, အဋ္ဌကထာဋီကာကျမ်းအဆိုများနှင့် မညီပါ၊ ချဲ့ပါဥုး မည်- သဒ္ဒါနည်းအရ “ပိတု+ဘဂိနီ ပိတုစ္ဆာ”ဟုပြု၍ ပိတုနောင် ဘဂိနီအနက်၌ ဆ ပစ္စည်းသက်၍ပြီးသော ပိတုစ္ဆာပုဒ်သည် “ခမည်းတော်၏ အစ်မ, နှမ (အရီး)”ဟုသာ အနက် ထွက်၏၊ “ဘထွေးတော်”ဟူသော အနက်မထွက်ပါ၊ ထိုနောင် “ပိတုစ္ဆာယ+ ပုတ္တော ပိတုစ္ဆာပုတ္တော”ဟုဆက်လျှင် “ခမည်းတော်၏ အစ်မ, နှမ၏သား (အရီး၏ သား)” ဟုသာ အနက်ထွက်၏၊ “ဘထွေးတော်၏သား”ဟူသော အနက်မထွက်ပါ။
မွေးချင်း ၇ယောက်။ ။ အဋ္ဌကထာဋီကာတို့၌ မြတ်စွာဘုရားရှင်၏ ခမည်း တော်မှာ မွေးချင်း ၇ယောက်ရှိကြောင်းကို ဆို၏၊ ထုိ၇ယောက်တို့မှာ (၁) သုဒ္ဓေါဒန (၂) သုက္ကောဒန (၃) သက္ကောဒန (၄) ဓောတောဒန (၅) အမိတောဒန (၆) အမိတာ-မင်းသမီး (၇) ပါလိတာမင်းသမီးတို့တည်း၊ မဟာဝံ- ၂၂၌ကား ပမိတာမင်းသမီးကို ထည့်၍ ဆို၏။ ထိုတွင် သုဒ္ဓေါဓနမင်း၏ သားတော်များကား ဘုရားရှင်နှင့် အရှင် နန္ဒတို့တည်း၊ သုက္ကောဒန၏ သားတော်များကား မဟာနာမ်နှင့် အရှင်အနုရုဒ္ဓါတို့တည်း၊ အမိတောဒန၏ သားတော်ကား အရှင်အာနန္ဒာတည်း၊ အမိတာမင်းသမီး၏ သားတော် ကား တိဿထေရ်တည်း၊ သက္ကောဒန, ဓောတောဒန, ပါလိတာတို့၏ သားတော် သမီးတော်များကား မထင်ရှားပါ။
အဖေ၏ အစ်မ, နှမကို “အရီး”ဟု ခေါ်သောကြောင့် ခမည်းတော်သုဒ္ဓေါဒန မင်းကြီး၏ နှမတော်ဖြစ်သော အမိတာမင်းသမီးသည် ဘုရားရှင်၏ အရီးတော် ဖြစ် သည်။ တိဿထေရ်ကား ထိုအရီးတော်အမိတာဒေဝီ၏ သားေတော်ဖြစ်သောကြောင့်။
...[စာမျက်နှာ- ၁၁၃]...
ကြီးရင့်ရာအခါ၌။ ပဗ္ဗဇိတွာ– ရဟန်းပြုခဲ့၍။ ဗုဒ္ဓါနံ– တို့၏။ ဥပ္ပန္နလာဘသက္ကာရံ– ဖြစ်ပါ်သော သာမညလာဘ်, ကောင်းစွာပြုအပ်သောလာဘ်ကို။ ပရိဘုဉ္ဇန္တော– သုံးဆောင်လသော်။ ထူလသရီရော– ဝဖြိုးသောကိုယ်ရှိသည်။ (ဟုတွာ)၊ အာကောဋိတပစ္စာကောဋိတေဟိ– ထုရိုက်ဖွတ်လျှော်အပ်, အဖန်ဖန်လှည့်ပတ်ထု ရိုက်ဖွတ်လျှော်အပ်ကုန်သော။ စီဝရေဟိ– တို့ဖြင့်။ ဝါ– တို့ကို။ နိဝါသေတွာ– ဝတ် ရုံ၍။ ယေဘုယျေန– များသောအားဖြင့်။ ဝိဟာရမဇ္ဈေ– ကျောင်း၏ အလယ်၌။ ဝါ– က။ ဥပဋ္ဌာနသာလာယံ– ဆည်းကပ်ရာ ဇရပ်၌။ ဝါ– တရားသဘင်မဏ္ဍပ်၌။ နိသီဒတိ– ထိုင်နေတတ်၏။ တထာဂတံ– ကို။ ဒဿနတ္ထာယ– ဖူးမြင်ခြင်းအကျိုး ငှာ။ အာဂတာ– လာကုန်သော။ အာဂန္တုကဘိက္ခူ– အာဂန္တုကရဟန်းတို့သည်။ တံ– ထိုတိဿထေရ်ကို။ ဒိသွာ၊ “ဧကော– တစ်ပါးသော။ မဟာထေရော– မဟာ ထေရ်သည်။ ဝါ– ဆရာတော်ကြီးသည်။ ဘဝိဿတိ– လိမ့်မည်။” ဣတိ– သို့။ သညာယ– မှတ်ထင်ခြင်းကြောင့်။ တဿ– ထိုတိဿထေရ်၏။ သန္တိကံ– သို့။ ဂန္တွာ– ၍။ ဝတ္တံ– ဝတ်ကို။ အာပုစ္ဆန္တိ– ပန်လျှောက်ကုန်၏။ ပါဒသမ္ဗာဟနာဒီနိ– “မာတုစ္ဆာပုတ္တော– အရီးတော်အမိတာဒေဝီ၏သား”ဟုသာ ပေးနိုင်သည်။ “ဘထွေး တော်၏သား”ဟု မပေးနိုင်ပါ။ ဆိုအပ်ခဲ့သော စကားအရ တိဿထေရ်သည် မြတ်စွာ ဘုရားနှင့် ညီအကိုတစ်ဝမ်းကွဲတော်စပ်သည်။ (မ၊ဋ္ဌ၊ ၁၊ ၃၆၆၊ သာရတ္ထ၊ ၃၊ ၇၇၊ သီဋီသစ်၊ ၁၊ ၆၀၊ ပါစိယော-၉၈)
အာကောဋိတပစ္စာကောဋိတေဟိ။ ။ အာကောဋိတပစ္စာကောဋိတန္တိ အာကောဋိတေဉ္စဝ ပရိဝတ္တေတွာ ပုနပ္ပုနံ အာကောဋိတဉ္စ၊- မ၊ဋ္ဌ၊၃, ၆၇
ဥပဋ္ဌာနသာလာယံ။ ။ ဥပဂန္တွာ တိဋ္ဌန္တိ ဧတ္ထာတိ ဥပဋ္ဌာနံ၊ ဥပဋ္ဌာနမေဝ+ သာလာ ဥပဋ္ဌာနသာလာ”ဟုပြု၊ တရားဟောဖို့ ကြွတော်မူလာသော ဘုရားရှင်အား ရဟန်းတော်များ ဆည်းကပ်ပြုစုခြင်းကို ပြုရာဌာနကို “ဥပဋ္ဌာနသာလာ”ဟု ခေါ်၏၊ (တစ်နည်း) ရဟန်းတော်များ၏ ဝိနည်းဆုံးဖြတ်ရာ, တရားဟောရာ, ဆွေးနွေးတိုင်ပင် ရာ, ရိုးရာထုံးစံအားဖြင့် စည်းဝေးကပ်ရောက်တည်ရှိရာဖြစ်သော ဇရပ်နှင့် မဏ္ဍပ်ကို ဥပဋ္ဌာနသာလာဟု ခေါ်၏(ဥဒါန၊ဋ္ဌ၊၉၁၊ ပါစိယော- ၁၈)။ သံဋ္ဌ- ၂, ၂၂၀၌ “ဘောဇန သာလာ- ဆွမ်းစားကျောင်း”ဟု ဆို၏၊ ထိုအလို “ဥပဋ္ဌာနသာလာယံ- ဆွမ်းစားကျောင်း ၌”ဟုပေး။
...[စာမျက်နှာ- ၁၁၄]...
ခြေကို နှိပ်ပေးခြင်းအစရှိသည်တို့ကို။ အာပုစ္ဆန္တိ– ကုန်၏။ သော– ထိုတိဿ ထေရ်သည်။ တုဏှီ– ဆိတ်။ အဟောသိ– ပြီ။ အထ– ၌။ နံ– ထိုတိဿထေရ်ကို။ ဧကော– တစ်ပါးသော။ ဒဟရဘိက္ခု– ရဟန်းငယ်သည်။ “တုမှေ– အရှင်ဘုရား တို့သည်။ ကတိဝဿာ– ဘယ်နှဝါရှိကုန်သနည်း?” ဣတိ– သို့။ ပုစ္ဆိတွာ– ၍။ ဝါ– သော်။ “ဝဿံ– ဝါသည်။ နတ္ထိ– မရှိသေး။ ဝါ– မရသေး။ မယံ– တို့သည်။ မဟလ္လကကာလေ– ၌။ ပဗ္ဗဇိတာ– ရဟန်းပြုခဲ့ကုန်ပြီ။” ဣတိ– သို့။ ဝုတ္တေ– ပြောအပ် သော်။ “ဒုဗ္ဗိနီတ– ခဲယဉ်းသဖြင့် ဆုံးမအပ်သော။ အာဝုသော မဟလ္လက– ငါ့ရှင်ရဟန်းကြီး! အတ္တနော– ၏။ ပမာဏံ– အတိုင်းအရှည်ကို။ န ဇာနာသိ– မသိ။ ဧတ္တကေ– ဤမျှအတိုင်းအရှည်ရှိကုန်သော။ မဟာထေရေ– တို့ကို။ ဝါ– ဆရာတော်ကြီးတို့ကို။ ဒိသွာ– ၍။ သာမီစိကမ္မမတ္တမ္ပိ– ရိုသေမှုမျှကိုလည်း။ န ကရောသိ– မပြု။ ဝတ္တေ– ကို။ အာပုစ္ဆိယမာနေ– ပန်လျှောက်အပ်သော်။ တုဏှီ၊ ဟောသိ– ဖြစ်၏။ တေ– သင်၏။ ဝါ– သင့်မှာ။ ကုက္ကုစ္စမတ္တမ္ပိ– ဝိနယကုက္ကုစ္စမျှ သည်လည်း။ (အပ်, မအပ် စဉ်းစားခြင်းမျှသည်လည်း၊) နတ္ထိ။” ဣတိ– ဤသို့
ကုက္ကုစ္စမတ္တံ။ ။ ကုက္ကုစ္စသည် “(၁) နီဝရဏကုက္ကုစ္စ (၂) ဝိနယကုက္ကုစ္စ (၃) အသံယတကုက္ကုစ္စ”ဟူ၍ ၃မျိုးရှိ၏၊ ထိုတွင် နီဝရဏကုက္ကုစ္စဟူသည် နီဝရဏ တရားတွင် ပါဝင်သော ကုက္ကုစ္စစေတသိက်တည်း၊ ဝိနယကုက္ကုစ္စဟူသည် အပ်လေ သလား, မအပ်လေသလားဟု ဝိနည်းအရာ၌ စဉ်းစားကြံစည်မှုတည်း၊ ဤဝိနယ ကုက္ကုစ္စကား ပုထုဇဉ်, သေက္ခ, ရဟန္တာတို့၏သန္တာန်၌ ဖြစ်နိုင်သည်၊ မဟာကုသိုလ်, မဟာကြိယာစိတ္တုပ္ပါဒ်ကို ထိုက်သင့်သလို ကောက်ရသည်၊ အသံယတကုက္ကုစ္စဟူသည် ဘုရားဝတ်တက်, ပရိသတ်အစည်းအဝေးစသည်၌ ကိုယ်နှုတ်ကို မစောင့်စည်းဘဲ လက်လှုပ်ခြေလှုပ်မှု, စကားပြောမှု, ချွဲသလိပ်ဟက်မှုစသော မစောင့်စည်းမှုများတည်း၊ များသောအားဖြင့် မောဟပြဋ္ဌာန်းသော အကုသိုလ်စိတ္တုပ္ပာဒ်ကို ရ၏၊ ဤနေရာ၌ ဝိနယကုက္ကုစ္စကို ယူပါ။ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၄၁၄၊ သင်္ဂြိုဟ်ဘာ- ၁၂၈၊ ပဒီ- ၁၃၂)
ဝိဂြိုဟ်။ ။ ကုစ္ဆိတံ+ကတံ ကုကတံ- ဆက်ဆုပ်ဖွယ် ပြုအပ်သောစိတ်၊ ပြုအပ် ပြီးသော ဒုစရိုက်, မပြုအပ်မိသော သုစရိုက်ကို မုချရ၏၊ ထိုဒုစရိုက်, သုစရိုက်ကို အာရုံပြု၍ဖြစ်သော ကုက္ကုစ္စနှင့် ယှဉ်သောစိတ်ကို ကာရဏူပစာရအားဖြင့် ရသည်၊ ကုကတဿ+ဘာဝေါ ကုက္ကုစ္စံ- ကုကတမည်သောစိတ်၏ ဖြစ်ကြောင်းဖြစ်ရာ(အဘိ. ဋ္ဌ- ၂, ၂၉၉၊ အံ.ဋီ၊၁၊၇၈)၊ (တစ်နည်း) ကုကတမေဝ ကုက္ကုစ္စံ- စက်ဆုပ်အပ်သော
...[စာမျက်နှာ- ၁၁၅]...
ပြော၍။ အစ္ဆရံ– လက်ဖျောက်ကို။ ပဟရိ– တီးပြီ။ သော– ထိုတိဿ ထေရ်သည်။ ခတ္တိယမာနံ– မင်းမျိုး၌ ဖြစ်သော မာန်ကို။ ဇနေတွာ– ဖြစ်စေ၍။ “တုမှေ– အရှင် ဘုရားတို့သည်။ ကဿ– အဘယ်သူ၏။ သန္တိကံ– သို့။ အာဂတာ– ကြွလာကြ သနည်း?” ဣတိ– သို့။ ပုစ္ဆိတွာ– ၍။ “သတ္ထု– ၏။ သန္တိကံ၊ (အာဂတာ– ကုန်ပြီ၊)” ဣတိ– သို့။ ဝုတ္တေ– အပ်သော်။ “မံ– ကို။ [ပနအနက်မဲ့၊] ဧသော– ဤသူသည်။ ကော– အဘယ်သူနည်း၊’ ဣတိ– သို့။ သလ္လက္ခေထ– မှတ်ထင်ကုန်သနည်း? ဝေါ– အရှင် ဘုရားတို့၏။ မူလမေဝ– အရင်းကိုသာ။ ဆိန္ဒိဿာမိ– ဖြတ်ပစ်မည်။” ဣတိ– သို့။ ဝတွာ– ၍။ ရုဒန္တော– ငိုလျက်။ ဒုက္ခီ– စိတ်ဆင်းရဲခြင်းရှိသည်။ ဒုမ္မနော– မကောင်း သော စိတ်ရှိသည်။ (စိတ်ကောင်းသည်)၊ (ဟုတွာ)၊ သတ္ထု– ၏။ သန္တိကံ– သို့။ အဂမာသိ– သွားပြီ။ အထ– ၌။ နံ– ထိုတိဿထေရ်ကို။ သတ္ထာ– သည်။ “တိဿ– တိဿ! တွံ– သည်။ ကိံ– အဘယ်ကြောင့်။ ဒုက္ခီ– သည်။ ဒုမ္မနော– သည်။ အဿုမုခေါ– မျက်နှာ၌ မျက်ရည်ရှိသည်။ (ဟုတွာ)၊ ရောဒမာနော– ငိုလျက်။ အာဂတော– လာသည်။ အသိ နု– နည်း?” ဣတိ– သို့။ ပုစ္ဆိ– ပြီ။ တေပိ ဘိက္ခူ– ထိုအာဂန္တုကရဟန်းတို့သည်လည်း။ “ဧသ (ဧသော)– ဤရဟန်းကြီးသည်။ ဂန္တွာ– ၍။ ကိဉ္စိ– တစ်စုံတစ်ခုသော။ အာလောဠံ– မွှေနှောက်ခြင်းကို။ (ကုန်းတိုက်မှုကို)၊ ကရေယျ– ပြုရာ၏။” ဣတိ– ဤသို့တွေး၍။ တေနေဝ– ထိုတိဿထေရ်နှင့်သာ။ သဒ္ဓိံ၊ ဂန္တွာ– အမူအရာ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊ ၁၊ ၁၈၁၊ သာရတ္ထ၊ ၂၊ ၁၅)၊ (တစ်နည်း) ကုစ္ဆိတေန အာကာရေန ကောစတိ သင်္ကောစတိ န ပါပဇိဂုစ္ဆနာကာရေနာတိ ကုက္ကုစော၊ ကုစ္ဆိတေန ဝါ အာကာရေန ကောစတိ ဝိလိခတိ န ကိလေသသလီ’ခနာကာရေနာတိ ကုက္ကုစော၊ [ကုစ+အ၊ ကုဒွေဘော်ကုလာ၊ ကဒွေဘော်လာ၊] ကုက္ကုစဿ+ဘာဝေါ ကုက္ကုစ္စံ၊ [ကုက္ကုစ +ဏျ၊ ပဒီ- ၁၃၀။] ဝိနယကုက္ကုစ္စကိုရအောင် ”နီဝရဏပတိရူပကံ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊ ၁, ၄၁၄)”ဟူသော အဖွင့်အရ “ကုက္ကုစ္စံ ဝိယာတိ ကုက္ကုစ္စံ”ဟုပြု။ မီယတေ ပရိမီယတေတိ မတ္တာ (သီဋီသစ်-၂၃၁)၊ မီယတေ ဧတာယာတိ မတ္တာ၊ [မာ+တ၊- ထောမ၊ သီဘာ-၁, ၃၅၃)၊ ကုက္ကုစ္စံ ဧဝ ကုက္ကုစ္စမတ္တံ (တဗ္ဘာဝဝုတ္တိ)၊ (တစ်နည်း) ကုက္ကုစ္စံ ဧဝ+မတ္တံ ကုက္ကုစ္စမတ္တံ (အဝဓာရဏကမ္မဓာရည်း)၊ မတ္တသဒ္ဒါသည် ဝိသေသနိဝတ္တိ (ဝိသေသကို တားမြစ် သော သာမည) အနက်ကို ဟောလျှင် နပုံလိင်။ ပမာဏအနက်, အပ္ပကအနက်တို့ကို ဟောလျှင် နပုံလိင်, ဣတ္ထိလိင်တည်း။ (သီဋီသစ်၊ ၁၊ ၂၃၂၊ သီဘာဋီ၊ ၁၊ ၃၅၄ သီလ မတ္တကံအဖွင့်)
...[စာမျက်နှာ- ၁၁၆]...
၍။ သတ္ထာရံ– ကို။ ဝန္ဒိတွာ– ၍။ ဧကမန္တံ– ၌။ နိသီဒိံသု– ထိုင်ကုန်ပြီ။ သော– ထို တိဿထေရ်သည်။ ဝါ– ကို။ သတ္ထာရာ– သည်။ ပုစ္ဆိတော– မေးအပ်သည်။ (သမာနော– သော်၊) “ဘန္တေ! ဣမေ ဘိက္ခူ– တို့သည်။ မံ– ကို။ အက္ကောသန္တိ– ဆဲကုန်၏။ ဝါ– ငေါက်ငမ်းကုန်၏။” ဣတိ– သို့။ အာဟ– လျှောက်ပြီ။ “တွံ ပန– သည်ကား။ ကဟံ– အဘယ်အရပ်၌။ နိသိန္နော– နေသည်။ အသိ– နည်း?” ဣတိ– ဤသို့မေးတော်မူပြီ။ ဘန္တေ! ဝိဟာရမဇ္ဈေ– ၌။ ဥပဋ္ဌာနသာလာယံ– ၌။ (နိသိန္နော– သည်။ အမှိ– ပါ၏၊) ဣတိ– ဤသို့လျှောက်ပြီ။ တေ– သင်သည်။ ဣမေ ဘိက္ခူ– တို့ကို။ အာဂစ္ဆန္တာ– လာနေသည်တို့ကို။ ဒိဋ္ဌာ– မြင်အပ်ကုန် သလော? ဣတိ– ဤသို့မေးတော်မူပြီ။ ဘန္တေ! အာမ– မှန်ပါ။ ဒိဋ္ဌာ– မြင်အပ် ပါကုန်ပြီ။ ဣတိ– ဤသို့လျှောက်ပြီ။ တေ– သင်သည်။ ဥဋ္ဌာယ– ထ၍။ ပစ္စုဂ္ဂမနံ– ခရီးဥုးကြိုဆိုခြင်းကို။ ကတံ ကိံ– ပြုအပ်သလော? ဣတိ– ဤသို့မေးတော်မူပြီ။
ဘန္တေ! န ကတံ– မပြုအပ်ပါ။ ဣတိ– ဤသို့လျှောက်ပြီ။ ပရိက္ခာရဂ္ဂဟဏံ– ပရိက္ခရာကို လှမ်းယူခြင်းကို။ အာပုစ္ဆိတံ (ကိံ)– ပန်ပြောအပ်သလော? ဣတိ– ပြီ။ ဘန္တေ! နာပုစ္ဆိတံ (န+အာပုစ္ဆိတံ)– မပန်ပြောအပ်ပါ။ ဣတိ– ပြီ။ ဝတ္တံ ဝါ– အာဝါသိကရဟန်းငယ်တို့ ပြုအပ်သော ကျင့်ဝတ်ကိုလည်းကောင်း။ ပါနီယံ ဝါ– သောက်ရေကိုလည်းကောင်း။ အာပုစ္ဆိတံ (ကိံ)– လော? ဣတိ– ပြီ။ ဘန္တေ! နာပုစ္ဆိတံ– ပါ။ ဣတိ– ပြီ။ အာသနံ– နေရာကို။ နီဟရိတွာ– ထုတ်ဆောင်၍။ အဘိဝါဒေတွာ– ရှိခိုး၍။ ပါဒသမ္ဗာဟနံ– ခြေကို ဆုပ်နယ်ခြင်းကို။ ကတံ (ကိံ)– လော? ဣတိ– ပြီ။ ဘန္တေ? န ကတံ– ပါ။ ဣတိ– ပြီ။ တိဿ– တိဿ! မဟလ္လကဘိက္ခူနံ– ကြီးသည်၏အဖြစ်ကို ယူတတ်ကုန်သော ရဟန်းတို့ဖို့။ ဝါ– ကြီးရင့် သော ရဟန်းတို့၏အပေါ်၌။ သဗ္ဗံ– သော။ ဧတံ ဝတ္တံ– ဤဝတ်ကို။ ကာတဗ္ဗံ– ပြုထိုက်၏။ ဧတံ ဝတ္တံ– ကို။ အကရောန္တေန– မပြုသော ရဟန်းသည်။ ဝိဟာရမဇ္ဈေ– ကျောင်း၏ အလယ်၌။ နိသီဒိတုံ– နေခြင်းငှာ။ န ဝဋ္ဋတိ– မသင့်။ တေဝဝ– သင်၏သာ။ ဒေါသော– အပြစ်တည်း။ ဧတေ ဘိက္ခူ– ဤရဟန်းတို့ကို။ ခမာပေဟိ– သည်းခံစေလော။ ဝါ– ကန်တော့တောင်းပန်လော။ ဣတိ– ဤသို့မိန့် တော်မူပြီ။ ဘန္တေ! ဧတေ– ဤရဟန်းတို့သည်။ မံ– ကို။ အက္ကောသိံသု– ဆဲခဲ့ကုန်ပြီ။ ဝါ– ငေါက်ငမ်းခဲ့ကုန်ပြီ။ အဟံ– သည်။ ဧတေ– ဤရဟန်းတို့ကို။ န ခမာပေမိ–
...[စာမျက်နှာ- ၁၁၇]...
သည်းမခံစေနိုင်ပါ။ ဝါ– မကန်တော့, မတောင်းပန်နိုင်ပါ။ ဣတိ– လျှောက်ပြီ။
တိဿ– တိဿ! ဧဝံ– သို့။ မာ ကရိ– မပြုနှင့်။ တေဝဝ– သာ။ ဒေါသော– တည်း။ နေ– ထိုရဟန်းတို့ကို။ ခမာပေဟိ– လော။ ဣတိ– မိန့်ပြီ။ ဘန္တေ! န ခမာပေမိ– ပါ။ ဣတိ– ပြီ။ အထ– ၌။ သတ္ထာ– သည်။ ဝါ– ကို။ “ဘန္တေ! ဧသ (ဧသော)– ဤတိဿ ထေရ်သည်။ ဒုဗ္ဗစော– ခဲယဉ်းသဖြင့် ပြောဆိုအပ်သောစကားရှိ၏။ ဝါ– ခဲယဉ်းသဖြင့် ပြောဆိုအပ်၏။ (ပြောရခက်၏၊)” [ဒုက္ခံ+ဝစော ဧတသ္မိန္တိ ဒုဗ္ဗစော (အဘိ၊ဋ္ဌ၊ ၁၊ ၉၄)၊ ဒုက္ခေန+ဝစိတဗ္ဗောတိ ဒုဗ္ဗစော (ဝိ၊ဋ္ဌ၊ ၂၊ ၁၉၇)၊] ဣတိ– သို့။ ဘိက္ခူဟိ– တို့သည်။ ဝုတ္တေ– လျှောက်အပ်သော်။ “ဘိက္ခဝေ– တို့! ဧသ (ဧသော)– ဤတိဿ သည်။ ဣဒါနေဝ– ၌သာ။ ဒုဗ္ဗစော– သည်။ န– မဟုတ်သေး။ ပုဗ္ဗေပိ– ရှေး၌လည်း။ ဒုဗ္ဗစောယေဝ– သည်သာ။” ဣတိ– သို့။ ဝတွာ– မိန့်တော် မူလသော်။ “ဘန္တေ! တာဝ– ရှေးဥုးစွာ။ ဣဒါနိ– ၌။ အဿ– ဤတိဿထေရ်၏။ ဒုဗ္ဗစဘာဝေါ– ခဲယဉ်းသဖြင့် ပြောဆိုအပ်သော စကားရှိသည်၏အဖြစ်ကို။ အမှေဟိ– တို့သည်။ ဉာတော– သိအပ်ပါပြီ။ ဧသ (ဧသော)– ဤတိဿထေရ်သည်။ အတီတေ– ရှေး၌။ ကိံ– ဘာကို။ အကာသိ– ပြုခဲ့ပါသနည်း?” ဣတိ– သို့။ ဝုတ္တေ–မေးလျှောက်အပ်သော်။ “ဘိက္ခဝေ– တို့! တေန ဟိ– ထိုသို့ဖြစ်လျှင်။ သုဏာထ– နားထောင်ကြလော။” ဣတိ– သို့။ ဝတွာ– ၍။ အတီတံ– ကို။ အာဟရိ– ဆောင် တော်မူပြီ။
အတီတေ– ၌။ ဗာရာဏသိယံ– ဗာရာဏသီပြည်၌။ ဗာရာဏသိရညေ– ဗာရာဏသီမင်းသည်။ ရဇ္ဇံ– ကို။ (မဟာဇနေန– များစွာသောလူအပေါင်းကို၊) ကာရေန္တေ– ပြုစေလသော်။ ဒေဝိလော နာမ– ဒေဝိလမည်သော။ တာပသော– ရသေ့သည်။ အဋ္ဌမာသေ– ရှစ်လတို့ပတ်လုံး။ ဟိမဝန္တေ– ဟိမဝန္တာ၌။ ဝသိတွာ– နေ၍။ လောဏမ္ဗိလသေဝနတ္ထာယ– ဆား, အချဉ်တို့ကို မှီဝဲခြင်းအကျိုးငှာ၊
လောဏမ္ဗိလသေဝနတ္ထာယ။ ။ လောဏမ္ဗိလသေဝနတ္ထာယာတိ လောဏဉ္စ အမ္ဗိလဉ္စ တဿ သေဝနတ္ထာယ၊ လိဟိယတီတိ လောဏံ၊ လိဟဓာတု ဏပစ္စယော၊ လိဿ လော၊ သာဒိယတိ အဿာဒိယတီတိ လောဏံ၊ သာဒဓာတု ဏပစ္စယော၊ သာဒဿ လော၊ သဗ္ဗရသေသု ကိလေဒတိ တိန္တိယတိ ဥန္ဒိယတီတိ ဝါ လောဏံ၊
...[စာမျက်နှာ- ၁၁၈]...
စတ္တာရော မာသေ– လေးလတို့ပတ်လုံး။ နဂရံ– ကို။ ဥပနိဿာယ– မှီ၍။ ဝသိတုကာမော– နေလိုသည်။ (ဟုတွာ)၊ ဟိမဝန္တတော– ဟိမဝန္တာမှ။ အာဂန္တွာ– လာ၍။ နဂရဒွါရေ– မြို့တံခါး၌။ ဒါရကေ– ကလေးတို့ကို။ ဒိသွာ– ၍။ ပုစ္ဆိ– ပြီ။ (ကိံ)၊ “ဣမံ နဂရံ– ဤမြို့သို့။ သမ္ပတ္တပဗ္ဗဇိတာ– ရောက်လာသော ရသေ့ရဟန်းတို့သည်။ ကတ္ထ– အဘယ်အရပ်၌။ ဝသန္တိ– နေကုန်သနည်း? ဝါ– တည်းခိုကုန်သနည်း?” ဣတိ– မေးပြီ။ ဘန္တေ! ကုမ္ဘကာရသာလာယံ– အိုးထိန်းသည်၏ အလုပ်ရုံ၌။ (ဝသန္တိ– နေကုန်၏။ ဝါ– တည်းခိုကုန်၏၊) ဣတိ– ဤသို့လျှောက်ကုန်ပြီ။ တာပသော– သည်။ ကုမ္ဘကာရသာလံ– သို့။ ဂန္တွာ– ၍။ ဒွါရေ– တံခါး၌။ ဌတွာ– ရပ်၍။ “ဘဂ္ဂဝ– အိုးထိန်းသည်! (ဘဂ္ဂုနွယ်ဖွား အိုးလုပ်သား!) တေ– သင့်အား။ သစေ အဂရု– အကယ်၍ ဝန်မလေးအံ့။ (ဧဝံ သတိ)၊ ဧကရတ္တိံ– တစ်ညဉ့်ပတ်လုံး။ ဝါ– တစ်ညဉ့်မျှ။ သာလာယံ– အလုပ်ရုံ၌။ ဝသေယျာမ– နေလိုပါကုန်၏။” ဣတိ– သို့။ အာဟ။ ကုမ္ဘကာရော– သည်။ “မယှံ– ၏။ ဝါ–မှာ။ ရတ္တိံ– ညဉ့်အခါ၌။ သာလာယံ– ၌။ ကိစ္စံ– ပြုဖွယ်သည်။ နတ္ထိ– ပါ။ သာလာ– အလုပ်ရုံသည်။ မဟတီ– ကျယ်ပါ၏။ ဘန္တေ! ယထာသုခံ– ချမ်းသာသည့်အားလျော်စွာ။ ဝသထ– နေပါကုန်။” ဣတိ– ဤသို့ လျှောက်၍။ သာလံ– ကို။ နိယျာဒေသိ– အပ်နှင်းပြီ။ တသ္မိံ– ထိုဒေဝိလ ရသေ့သည်။ ပဝိသိတွာ– ဝင်၍။ နိသိန္နေ– ထိုင်နေလသော်။ အပရောပိ– အခြား လည်းဖြစ်သော။ နာရဒေါ နာမ– နာရဒမည်သော။ တာပသော– သည်။ ဟိမဝန္တတော– မှ။ အာဂန္တွာ– ၍။ ကုမ္ဘကာရံ– ကို။ ဧကရတ္တိဝါသံ– တစ်ညဉ့်ပတ်လုံး နေ ခြင်းကို။ ဝါ– တစ်ညဉ့်မျှ တည်းခိုခွင့်ကို။ ယာစိ– တောင်းပြီ။ ကုမ္ဘကာရော– သည်။ “ပဌမံ– ရှေးဥုးစွာ။ အာဂတော– လာသောရသေ့သည်။ ဣမိနာ– ဤရသေ့နှင့်။ ကိလေဒိဓာတု ဥန္ဒိယနေ ဏပစ္စယော၊ ကိလေဒိဿ လော။ သဗ္ဗရသံ လုနာတိ ဆိန္ဒတီတိ လောဏံ၊ လု ဆေဒနေ ယု၊ -ဓမ္မဋီ
နာရဒေါ တာပသော။ ။ မနုဿာနံ နာရံ ဥဒကံ ဒေတီတိ နာရဒေါ၊ [နာရ+ဒါ +ကွိ၊] နရာနံ ဟိတသုခံ ဒေတီတိ ဝါ နာရဒေါ၊[နရ+ဒါ+ကွိ၊] အာဒိဒီဃော၊ တပေါ အဿ အတ္ထီတိ တာပသော၊ သုခုစ္စာရဏတ္ထံ အာဒိဒီဃော၊ တပေ အကုသလပါပဓမ္မေ သိနောတိ ဆိန္ဒတီတိ ဝါ တာပသော၊(ဓမ္မဋီ)။ အပ၊ဋ္ဌ၊၂,၁၅၁၌ “နတ္ထိ+ရဇော မလံ ဧတဿာတိ နာရဒေါ၊ [န+ရဇ၊ ဇကို ဒပြု၊ န၌ ဒီဃပြု၊]”ဟုဆို၏။
...[စာမျက်နှာ- ၁၁၉]...
သဒ္ဓိံ၊ ဧကတော– တစ်ပေါင်းတည်း။ ဝသိတုကာမော– နေခြင်းငှာ အလိုရှိသည်။ ဘဝေယျ ဝါ– ဖြစ်မူလည်း ဖြစ်ရာ၏။ နော (ဘဝေယျ) ဝါ– မဖြစ်မူလည်း မဖြစ်ရာ။ အတ္တာနံ– မိမိကိုယ်ကို။ ပရိမောစေဿာမိ– ထက်ဝန်းကျင် လွတ်မြောက်စေအံ့။” ဣတိ– သို့။ စိန္တေတွာ– ၍။ “ဘန္တေ! ပဌမံ– စွာ။ ဥပဂတော– ကပ်ရောက်သော ရသေ့သည်။ သစေ ရောစေဿတိ– အကယ်၍နှစ်သက်အံ့။ ဝါ– ကျေနပ်အံ့။ (ဧဝံ သတိ)၊ တဿ– ထိုရသေ့၏။ ရုစိယာ– အကြိုက်အားဖြင့်။ ဝါ– သဘောတူညီ ချက်ဖြင့်။ ဝသထ– နေပါကုန်။” ဣတိ– သို့။ အာဟ။ သော– ထိုနာရဒရသေ့သည်။ တံ– ထိုဒေဝိလရသေ့သို့။ ဥပသင်္ကမိတွာ– ၍။ “အာစရိယ– ဆရာ! တေ– အရှင် ဆရာ၏။ ဝါ–မှာ။ သစေ အဂရု– အံ့။ (ဧဝံ သတိ– သော်)၊ မယဉ္စ– တပည့်တော် တို့သည်လည်း။ ဧတ္ထ– ဤအလုပ်ရုံ၌။ ဧကရတ္တိံ– ပတ်လုံး။ ဝါ– မျှ။ ဝသေယျာမ– နေလိုပါကုန်၏။” ဣတိ– သို့။ ယာစိ– တောင်းဆိုပြီ။ “သာလာ– သည်။ မဟတီ– ကျယ်ပါ၏။ ဧကမန္တေ– သင့်တင့်လျောက်ပတ် တစ်ခုသောအရပ်၌။ ပဝိသိတွာ– ဝင်၍။ ဝသာဟိ– နေပါလော။” ဣတိ– သို့။ ဝုတ္တေ– အပ်သော်။ ပဝိသိတွာ– ၍။ ပုရေတရံ– မိမိထက် သာ၍ရှေးဥုးစွာ။ ပဝိဋ္ဌဿ– ဝင်နေသော။ ဒေဝိလဿ– ဒေဝိလရသေ့၏။ အပရဘာဂေ– နောက်အဖို့၌။ (နောက်ဖက်၌)၊ နိသီဒိ– ထိုင်နေ ပြီ။ ဥဘောပိ– ၂-ပါးလုံးတို့သည်လည်း။ သာရဏီယကထံ– အဆက်မပြတ် ဖြစ်စေ ထိုက်သော စကားကို။ ဝါ– မပြတ်မပြတ် အမှတ်ရထိုက်သောစကားကို။ ကထေတွာ– ပြောဆိုပြီး၍။ နိပဇ္ဇိံသု– အိပ်ကုန်ပြီ။
နာရဒေါ– သည်။ သယနကာလေ– အိပ်ရာအခါ၌။ ဒေဝိလဿ– ၏။ နိပဇ္ဇနဋ္ဌာနဉ္စ– အိပ်ရာအရပ်ကိုလည်းကောင်း။ ဒွါရဉ္စ– တံခါးကိုလည်းကောင်း။ သလ္လက္ခေတွာ– မှတ်သား၍။ နိပဇ္ဇိ– အိပ်ပြီ။ ပန– သို့သော်လည်း။ သော ဒေဝိလော– ထိုဒေဝိလရသေ့သည်။ နိပဇ္ဇမာနော– အိပ်လသော်။ အတ္တနော– ၏။ နိပဇ္ဇနဋ္ဌာနေ– အိပ်ရာအရပ်၌။ အနိပဇ္ဇိတွာ– မအိပ်မူ၍။ ဒွါရမဇ္ဈေ– တံခါး၏ အလယ်၌။ တိရိယံ– ကန့်လန့်။ နိပဇ္ဇိ– အိပ်ပြီ။ နာရဒေါ– သည်။ ရတ္တိံ– ညဉ့်၌။ နိက္ခမန္တော– ထွက်လသော်။ တဿ– ထိုဒေဝိလရသေ့၏။ ဇဋာသု– ဆံကျစ်တို့၌။ အက္ကမိ– နင်းမိပြီ။ “ကော– သည်။ မံ– ကို။ အက္ကမိ– နင်းသနည်း။” ဣတိ စ– သို့
...[စာမျက်နှာ- ၁၂၀]...
လည်း။ ဝုတ္တေ– မေးအပ်သော်။ “အာစရိယ– ဆရာ! အဟံ– တပည့်တော်ပါတည်း။” ဣတိ– သို့။ အာဟ။ ကူဋဇဋိလ– ကောက်ကျစ်သောရသေ့! အရညတော– တောမှ။ အာဂန္တွာ– ၍။ မမ– ၏။ ဇဋာသု– ဆံကျစ်တို့၌။ အက္ကမသိ– နင်းဘိ၏။ ဣတိ– ဤ သို့ ပြောပြီ။ “အာစရိယ! တုမှာကံ– သင်တို့၏။ ဣဓ– ဤအရပ်၌။ နိပန္နဘာဝံ– အိပ်ကုန်သည်၏အဖြစ်ကို။ န ဇာနာမိ– မသိပါ။ မေ– တပည့်တော်အား။ ခမထ– သည်းခံပါကုန်။” ဣတိ– သို့။ ဝတွာ– ၍။ တဿ– ထိုဒေဝိလရသေ့သည်။ ကန္ဒန္တဿေဝ– မြည်တမ်းနေစဉ်ပင်။ ဗဟိ– အပြင်သို့။ နိက္ခမိ– ထွက်ပြီ။ ဣတရော– အခြား သော ဒေဝိလရသေ့သည်။ “အယံ– ဤနာရဒရသေ့သည်။ ပဝိသန္တောပိ– ဝင်သော် လည်း။ မံ– ကို။ အက္ကမေယျ– နင်းရာ၏။” ဣတိ– ဤသို့ကြံ၍။ ပရိဝတ္တေတွာ– ပြောင်းပြန်လှည့်၍။ ပါဒဋ္ဌာနေ– ခြေထားရာအရပ်၌။ သီသံ– ဥုးခေါင်းကို။ ကတွာ– ၍။ နိပဇ္ဇိ။ နာရဒေါပိ– သည်လည်း။ ပဝိသန္တော– သော်။ “အဟံ– သည်။ ပဌမံပိ– ရှေးဥုးစွာလည်း။ အာစရိယေ– ဆရာ၌။ အပရဇ္ဈိံ– ပြစ်မှားခဲ့ပြီ။ ဣဒါနိ– ၌။ အဿ– ထိုရသေ့၏။ ပါဒပဿေန– ခြေထောက်ဘေးဖြင့်။ ဝါ– ခြေရင်းဘက်ဖြင့်။ ပဝိသိဿာမိ– ဝင်အံ့။” ဣတိ– သို့။ စိန္တေတွာ– ၍။ အာဂစ္ဆန္တော– လာလသော်။ ဂီဝါယ– လည်ပင်း၌။ အက္ကမိ– နင်းမိပြီ။ “ဧသော– ဤနင်းသူသည်။ ကော– အဘယ်သူ နည်း?” ဣတိ စ– ဤသို့လည်း။ ဝုတ္တေ– အပ်သော်။ “အာစရိယ! အဟံ– တည်း။” ဣတိ ဝတွာ၊ “ကူဋဇဋိလ– သေ့! ပဌမံ– စွာ။ မမ– ၏။ ဇဋာသု– တို့၌။ အက္ကမိတွာ– နင်း၍။ ဣဒါနိ– ၌။ ဂီဝါယ– ၌။ အက္ကမသိ– နင်း၏။ တံ– သင့်ကို။ အဘိသပိဿာမိ– ကျိန်ဆဲအံ့။” ဣတိ– သို့။ ဝုတ္တေ– ပြောအပ်သော်။ “အာစရိယ! မယှံ– တပည့် တော်၏။ ဝါ–မှာ။ ဒေါသော– အပြစ်သည်။ နတ္ထိ– မရှိပါ။ အဟံ– သည်။ တုမှာကံ– တို့၏။ ဧဝံ– သို့။ နိပန္နဘာဝံ– အိပ်ကုန်သည်၏အဖြစ်ကို။ န ဇာနာမိ– မသိ။] ပဌမမ္ပိ– စွာလည်း။ မေ– သည်။ အပရဒ္ဓံ– ပြစ်မှားအပ်ပြီ။ ဣဒါနိ– ၌။ ပါဒပဿေန– ဖြင့်။ ပဝိသိဿာမိ– အံ့၊’ ဣတိ– ဤသို့ ကြံ၍။ ပဝိဋ္ဌော– ဝင်သည်။ အမှိ– ၏။ မေ– အား။ ခမထ– ကုန်။” ဣတိ အာဟ။ ကူဋဇဋိလ! တံ– သင့်ကို။ အဘိသပိဿာမိ– အံ့။ ဣတိ– ဤသို့ ပြောပြီ။ အာစရိယ! ဧဝံ– သို့။ မာ ကရိတ္ထ– မပြုပါကုန်နှင့်။ ဣတိ– ဤသို့ ပြောပြီ။ သော– ထိုဒေဝိလရသေ့သည်။ တဿ– ထိုနာရဒရသေ့၏။ ဝစနံ– စကားကို။ အနာဒိယိတွာ– မနာယူမူ၍။ “သဟဿရံသီ၊ ပေ။ သတ္တဓာ”တိ– ဟူ၍၊
...[စာမျက်နှာ- ၁၂၁]...
တံ– ထိုနာရဒရသေ့ကို။ အဘိသပိ ဧဝ– ကျိန်ဆဲသည်သာ
သဟဿရံသီ သတတေဇော, သူရိယော တမဝိနောဒနော၊ ပါတောဒယန္တေ သူရိယေ, မုဒ္ဓါ တေ ဖလတု သတ္တဓာ
သူရိယော– နေသည်။ သဟဿရံသီ– ထောင်ပေါင်းများစွာသော ရောင် ခြည်ရှိ၏။ သတတေဇော– ရာပေါင်းများစွာသော တန်ခိုးရှိ၏။ တမဝိနောဒနော– အမိုက်မှောင်ကို ပယ်ဖျောက်နိုင်၏။ ပါတော– နံနက်စောစော၌။ သူရိယေ– နေသည်။ ဥဒယန္တေ– အထက်၌ ဖြစ်လသော်။ ဝါ– ထွက်လသော်။ တေ– သင်၏။ မုဒ္ဓါ– ဥုးထိပ်သည်။ သတ္တဓာ– ခုနစ်စိတ်, ခုနစ်ဖြာ။ ဖလတု– ကွဲပါစေသတည်း။
နာရဒေါ– သည်။ “အာစရိယ! မယှံ– ၏။ ဝါ–မှာ။ ဒေါသော– အပြစ်သည်။ နတ္ထိ– ပါ။ ဣတိ– သို့။ မမ– သည်။ ဝဒန္တဿေဝ– ပြောစဉ်ပင်။ တုမှေ– တို့သည်။ အဘိသပထ– ကျိန်ဆဲကုန်၏။ ယဿ– အကြင်သူ၏။ ဝါ–မှာ။ ဒေါသော– သည်။ အတ္ထိ– ၏။ တဿ– ထိုသူ၏။ မုဒ္ဓါ– ဥုးထိပ်သည်။ ဖလတု– ကွဲပါစေသတည်း။ နိဒ္ဒေါသဿ– အပြစ်မရှိသူ၏။ (မုဒ္ဓါ– သည်၊) မာ (ဖလတု)– မကွဲပါစေနှင့်။” ဣတိ– သို့။ ဝတွာ– ၍။ “သဟဿရံသီ၊ ပေ။ သတ္တဓာ”တိ– ဟူ၍။ အဘိသပိ– ကျိန်ဆဲပြီ။
ပန– ဆက်ဥုးအံ့။ သော– ထိုနာရဒရသေ့သည်။ မဟာနုဘာဝေါ– ကြီး သော အာနုဘော်ရှိသည်။ (ဟုတွာ)၊ အတီတေ– ၌။ စတ္တာလီသ– လေးဆယ် လည်းကောင်း။ အနာဂတေ– အနာဂတ်၌။ စတ္တာလီသ– လေးဆယ်လည်းကောင်း။ ဣတိ– သို့။ အသီတိကပ္ပေ– ရှစ်ဆယ်သော ကမ္ဘာတို့ကို။ အနုဿရတိ– အောက် မေ့ အမှတ်ရနိုင်၏။ တသ္မာ– ကြောင့်။ “ကဿ– အဘယ်သူ၏။ ဥပရိ– အပေါ်၌။ အဘိသပေါ– ကျိန်စာသည်။ ပတိဿတိ နု ခေါ– ကျလိမ်မည်နည်း။” ဣတိ– သို့။ ဥပဓာရေန္တော– ဆင်ခြင်လသော်။ အာစရိယဿ– ၏။ (ဥပရိ– ၌။ အဘိသပေါ– သည်။ ပတိဿတိ– လိမ့်မည်၊)” ဣတိ– သို့။ ဉတွာ– ၍။ တသ္မိံ– ထိုဒေဝီလရသေ့၌။ အနုကမ္ပံ– စိတ်၏ တုန်လှုပ်ကြောင်း ကရုဏာကို။ ဝါ– အစဉ်သနားခြင်းကို။ [ပါရာဘာ- ၂, ၄၉၈အတိုင်း ပေးသည်။ “အနုကမ္ပံ– လျော်စွာ တုန်လှုပ်တတ်သောကရုဏာ ကို (မဟာဘာ-၁, ၄၉၈၊ သီဘာ-၃, ၂၈၉၊)”ဟုလည်း သဒ္ဒတ္ထပေးနိုင်သည်။] ပဋိစ္စ– စွဲ၍။ ဣဒ္ဓိဗလေန– တန်ခိုး၏အစွမ်းဖြင့်။ အရုဏုဂ္ဂမနံ– အရုဏ်တက်ခြင်းကို၊
...[စာမျက်နှာ- ၁၂၂]...
(အရုဏ်တက်ခွင့်ကို)၊ နိဝါရေတိ– တားမြစ်၏။
နာဂရာ– မြို့သူမြို့သားတို့သည်။ အရုဏေ– အရုဏ်သည်။ အနုဂ္ဂစ္ဆန္တေ– မတက်လသော်။ ရာဇဒွါရံ– မင်း၏ နန်းတော်တံခါးသို့။ ဂန္တွာ– ၍။ “ဒေဝ– အရှင် မင်းမြတ်! တယိ– သင်သည်။ ရဇ္ဇံ– မင်းအဖြစ်ကို။ ကာရေန္တေ– ပြုစေလသော်။ အရုဏော– သည်။ န ဥဋ္ဌဟတိ– မတက်။ နော– ကျွန်တော်မျိုးတို့ဖို့။ ဝါ– အတွက်။ အရုဏံ– ကို။ ဥဋ္ဌာပေဟိ– တက်စေပါလော။” ဣတိ– သို့။ ကန္ဒိံသု– ကြွေးကြော် ကုန်ပြီ။ ဝါ– တောင်းဆိုကုန်ပြီ။ ရာဇာ– သည်။ အတ္တနော– ၏။ ကာယကမ္မာဒီနိ– ကာယကံအစရှိသည်တို့ကို။ ဩလောကေန္တော– ကြည့်လသော်။ ကိဉ္စိ– တစ်စုံ တစ်ခုသော။ အယုတ္တံ– မသင့်လျော်သော အပြုအမူကို။ အဒိသွာ– မမြင်မူ၍။ “ကာရဏံ– အကြောင်းသည်။ ကိံ နု ခေါ– အဘယ်သို့နည်း။” ဣတိ– သို့။ စိန္တေတွာ– စဉ်းစားဆင်ခြင်လသော်။ “ပဗ္ဗဇိတာနံ– ရသေ့ရဟန်းတို့၏။ ဝိဝါဒေန– ငြင်း ခုံခြင်းကြောင့်။ ဝါ– သည်။ ဘဝိတဗ္ဗံ– ဖြစ်ရာ၏။” ဣတိ– သို့။ ပရိသင်္ကမာနော– ယုံမှားသည်။ ဝါ– သံသယဖြစ်သည်။ (ဟုတွာ– ၍၊) “ကစ္စိ– အသို့နည်း? ဣမသ္မိံ နဂရေ– ၌။ ပဗ္ဗဇိတာ– ရသေ့ရဟန်းတို့သည်။ အတ္ထိ– ရှိကုန်သလော?” ဣတိ– သို့။ ပုစ္ဆိ၊ “ဒေဝ– မြတ်! ဟိယျော– မနေ့က။ သာယံ– ညနေချမ်းအခါ၌။ ကုမ္ဘကာရသာလာယံ– အိုးထိန်းသည်၏ အလုပ်ရုံ၌။ အာဂတာ– ရောက်လာသော ရသေ့ တို့သည်။ အတ္ထိ– ကုန်၏။” ဣတိ– သို့။ ဝုတ္တေ– သံတော်ဥုးတင်အပ်သော်။ တံခဏညေဝ– ထိုခဏ၌ပင်။ ရာဇာ– သည်။ ဓာရိယမာနာဟိ– ဆောင်ပြအပ်ကုန်သော။ ဥက္ကာဟိ– မီးရှူးတို့ဖြင့်။ တတ္ထ– ထိုအိုးထိန်းသည်၏ အလုပ်ရုံသို့။ ဂန္တွာ၊ နာရဒံ–
ဥက္ကာဟိ ဓာရိယမာနာဟိ။ ။ ဣတ္ထမ္ဘူတလက္ခဏအနက်ယူ၍ အထက်၌ ပေးသည်၊ ဥက္ကာဟိ၌ ကံအနက်ယူ၍ “ဥက္ကာဟိ- တို့ကို၊ ဓာရိယမာနာဟိ- ထွန်းညှိ စေကုန်လျက်”ဟုလည်း ပေးကြ၏၊ ထိုအလို ဓာရိယမာနာဟိသည် ဓရဓာတ်နောင် ပယောဇကဗျာပါရေ ဏာပိစ(မောဂ်- ၅, ၁၆)သုတ်ဖြင့် ကာရိတ်ဏိပစ္စည်းသက်၊ ဏ်အနုဗန်ချေ, ဓ၌ အာဝုဒ္ဓိ ပြု, ယုဝဏ္ဏာနမိယငုဝင် သရေ(မောဂ်- ၅, ၁၃၆) သုတ်ဖြင့် ဣကို ဣယင်(ဣယပြု), မာနပစ္စည်းသက်၍ ပြီးသော ဟေတုကတ္တုရုပ်တည်း။
တစ်နည်း။ ။ “ဥက္ကာဟိ ဓာရိယမာနာဟီ ီတိ ဒီပိကာဟိ ဓာရိယမာနာဟိ, ဒဏ္ဍဒီပိကာသု ဇာလေတွာ ဓာရိယမာနာသု(အံဋီ၊၂၊၂၉၁)”အဖွင့်အလို ဘာဝ-
...[စာမျက်နှာ- ၁၂၃]...
နာရဒံ– ကို။ ဝန္ဒိတွာ၊ ဧကမန္တံ– ၌။ နိသိန္နော– ထိုင်လျက်။ အာဟ– မေးလျှောက်ပြီ။ (ကိံ– နည်း?) “ကမ္မန္တာ၊ ပေ။ ပုစ္ဆိတော”တိ– ဟူ၍။ (အာဟ)
ကမ္မန္တာ နပ္ပဝတ္တန္တိ, ဇမ္ဗုဒီပဿ နာရဒ၊ ကေန လောကော တမောဘူတော, တံ မေ အက္ခာဟိ ပုစ္ဆိတော
နာရဒ– နာရဒ! ဇမ္ဗုဒီပဿ– ဇမ္ဗူဒိပ်၏။ ကမ္မန္တာ– လုပ်ငန်းတို့သည်။ နပ္ပဝတ္တန္တိ– မဖြစ်တော့ကုန်။ ကေန– အဘယ်ကြောင့်။ လောကော– ကမ္ဘာလောကသည်။ တမောဘူတော– အမှောင်ဖြစ်၍ ဖြစ်ရပါသနည်း? မေ– ဒကာတော်သည်။ ပုစ္ဆိတော– လျှောက်ထားအပ်သော။ (တွံ– အရှင်ဘုရားသည်၊) မေ– ဒကာတော် အား။ [အာဝုတ္တိနည်းစသည်ဖြင့် မေကို ၂ခါပေးသည်၊] တံ– ထိုအကြောင်းကို။ အက္ခာဟိ– မိန့်ကြားပါလော
နာရဒေါ– သည်။ သဗ္ဗံ– သော။ တံ ပဝတ္တိံ– ထိုဖြစ်ပုံကို။ အာစိက္ခိတွာ– ပြောပြ၍။ ဣမိနာ ကာရဏေန– ဤအကြောင်းကြောင့်။ အဟံ– ကို။ ဣမိနာ– ဤဒေဝီလရသေ့သည်။ အဘိသပိတော– ကျိန်ဆဲအပ်ပြီ။ အထ– ၌။ အဟံ– သည်။ “မယှံ– ၏။ ဝါ–မှာ။ ဒေါသော– သည်။ နတ္ထိ။ ယဿ– ၏။ ဝါ–မှာ။ ဒေါသော– သည်။ အတ္ထိ။ တဿေဝ– ထိုသူ၏သာ။ ဥပရိ– အပေါ်၌။ အဘိသပေါ– ကျိန်ဆဲခြင်းသည်။ (ကျိန်စာသည်)၊ ပတတု– ကျစေသတည်း။” ဣတိ– သို့။ ဝတွာ– ၍။ အဘိသပိံ– ကျိန်ခဲ့ပြီ။ စ ပန– ဆက်ဥုးအံ့။ အဘိသပိတွာ– ပြီး၍။ “ကဿ– ၏။ ဥပရိ– ၌။ အဘိသပေါ– သည်။ ပတိဿတိ နု ခေါ– ကျလိမ့်မည်နည်း။” ဣတိ– သို့။ ဥပဓာရေန္တော– သော်။ “သူရိယုဂ္ဂမနဝေလာယ– နေထွက်ချိန်၌။ အာစရိယဿ– ၏။ မုဒ္ဓါ– သည်။ သတ္တဓာ– ခုနစ်စိတ်, ခုနစ်ဖြာ။ ဖလိဿတိ– ကွဲလိမ့်မည်။” ဣတိ– သို့။ ဒိသွာ၊ ဧတသ္မိံ– ဤဒေဝိလရသေ့၌။ အနုကမ္ပံ– ကို။ ပဋိစ္စ– ၍။ အရုဏဿ– အား။ ဝါ– ၏။ ဥဂ္ဂမနံ– တက်ခြင်းကို။ (တက်ခွင့်ကို)၊ န ဒေမိ– မပေး။ [“အရုဏဿ ဥဂ္ဂန္တုံ န ဒေထ (မ၊ဋ္ဌ၊ ၃, ၆၁)”ဝါကျ၌ “ဥဂ္ဂန္တုံ”ကို ကြည့်၍ ဥဂ္ဂမနံ၌ စတုတ္ထီအနက် ယူကာ “အရုဏဿ– ကို။ ဥဂ္ဂမနံ– တက်ခြင်းငှာ။ န ဒေမိ”ဟု တစ်နည်းပေး။] ဣတိ– လက္ခဏ (သတ္တမီ) အနက်၌ တတိယာသက်ကာ “ဥက္ကာဟိ– တို့ကို။ ဓာရိယမာနာဟိ–ဆောင်ပြအပ်ကုန်လသော်။ ဝါ– ဆောင်ပြအပ်ကုန်လျက်”ဟု ပေး။
...[စာမျက်နှာ- ၁၂၄]...
ဤသို့ပြောပြီ။ ဘန္တေ– ရား! ကထံ ပန– အဘယ်သို့လျှင်။ အဿ– ထိုဒေဝိလ ရသေ့၏။ အန္တရာယော– အန္တရာယ်သည်။ န ဘဝေယျ– မဖြစ်ရာသနည်း? ဣတိ– ဤသို့မေးပြီ။ မံ– ကို။ သစေ ခမာပေယျ– အကယ်၍သည်းခံစေအံ့။ ဝါ– အကယ် ၍ ကန်တော့တောင်းပန်အံ့။ (ဧဝံ သတိ– သော်၊) (အန္တရာယော– သည်၊) န ဘဝေယျ– မဖြစ်ရာ။ ဣတိ– ဤသို့ ပြောပြီ။ “တေန ဟိ– ထိုသို့ ဖြစ်လျှင်။ ခမာပေဟိ– သည်းခံစေလော။ ဝါ– ကန်တော့တောင်းပန်လော။” ဣတိ– သို့။ ဝုတ္တေ– အပ် သော်။ မဟာရာဇ– မင်းကြီး! ဧသော– ဤနာရဒရသေ့သည်။ မံ– ကို။ ဇဋာသု စ– တို့၌လည်းကောင်း။ ဂီဝါယ စ– ၌လည်းကောင်း။ အက္ကမိ– နင်းပြီ။ အဟံ– သည်။ ဧတံ ကူဋဇဋိလံ– ဤကောက်ကျစ်သော ရသေ့ကို။ န ခမာပေမိ– သည်းမခံစေ နိုင်။ ဝါ– မကန်တော့, မတောင်းပန်နိုင်။ ဣတိ– ဤသို့ ပြောပြီ။ ဘန္တေ! ခမာပေဟိ– လော။ ဧဝံ– သို့။ မာ ကရိတ္ထ– မပြုပါကုန်နှင့်။ ဣတိ– ဤသို့ လျှောက်ပြီ။ န ခမာပေမိ– နိုင်။ ဣတိ– ဤသို့ပြန်ပြောပြီ။ “တေ– အရှင်ဘုရား၏။ မုဒ္ဓါ– ဥုးထိပ် သည်။ သတ္တဓာ– ဖြာ။ ဖလိဿတိ– လိမ့်မည်။” ဣတိ– သို့။ ဝုတ္တေပိ– ပြောဆိုအပ် ပါသော်လည်း။ န ခမာပေတိယေဝ– သည်းမခံစေသည်သာ။ ဝါ– မကန်တော့, မတောင်းပန်သည်သာ။ အထ– ၌။ နံ– ထိုဒေဝိလရသေ့ကို။ ရာဇာ– သည်။ “တွံ– သည်။ အတ္တနော– ၏။ ရုစိယာ– အလိုဖြင့်။ န ခမာပေဿသိ– သည်းခံစေလိမ့် မည် မဟုတ်။ ဝါ– ကန်တော့, တောင်းပန်လိမ့်မည်မဟုတ်။” ဣတိ– ဤသို့ ပြော၍။ ဟတ္ထပါဒကုစ္ဆိဂီဝါသု– လက်ခြေဝမ်းဗိုက်လည်ပင်းတို့၌။ ဝါ– တို့ကို။ ဂါဟာပေတွာ– ကိုင်စေ၍။ နာရဒဿ– ၏။ ပါဒမူလေ– ခြေရင်း၌။ ဩနမာပေသိ– အောက် သို့ ညွတ်စေပြီ။ ဝါ– ဥုးတိုက်စေပြီ။ နာရဒေါပိ– သည်လည်း။ “အာစရိယ– ဆရာ! ဥဋ္ဌေဟိ– ထလော။ တေ– အရှင့်အား။ ခမာမိ– သည်းခံပါ၏။ ဝါ– ခွင့်လွတ်ပါ၏။” ဣတိ– သို့။ ဝတွာ– ၍။ “မဟာရာဇ– မင်းကြီး! အယံ– ဤဒေဝိလရသေ့သည်။ ယထာမနေန– စိတ်အား လျော်သောအားဖြင့်။ (စိတ်ရင်းအမှန်အားဖြင့်)၊ န ခမာပေတိ– သည်းခံစေသည် မဟုတ်။ ဝါ– ကန်တော့, တောင်းပန်သည်မဟုတ်။ နဂရဿ– ၏။ အဝိဒူရေ– ၌။ ဧကော– တစ်ခုသော။ သရော– အိုင်သည်။ အတ္ထိ။ တတ္ထ– ထိုအိုင်၌။ နံ– ထိုဒေဝိလရသေ့ကို။ သီသေ– ဥုးခေါင်း၌။ မတ္တိကာပိဏ္ဍံ– မြေစိုင်ခဲကို။ ကတွာ– ၍။ ဝါ– တင်၍။ ဂလပ္ပမာဏေ– လည်မျိုအတိုင်းအရှည်။
...[စာမျက်နှာ- ၁၂၅]...
ရှိသော။ ဥဒကေ– ၌။ ဌပါပေဟိ– တည်စေလော။ ဝါ– ထားလော။” ဣတိ အာဟ+
ရာဇာ– သည်။ တထာ– ထိုပြောသည့်အတိုင်း။ ကာရေသိ– ပြုစေပြီ။ နာရဒေါ– သည်။ ဒေဝိလံ– ကို။ အာမန္တေတွာ– ခေါ်၍။ “အာစရိယ! မယာ– တပည့်တော် သည်။ ဣဒ္ဓိယာ– တန်ခိုးကို။ ဝိဿဋ္ဌာယ– လွှတ်အပ်သော်။ သူရိယသန္တာပေ– နေရောင်သည်။ ဥဋ္ဌဟန္တေ– ပေါ်ထွက်လာလသော်။ ဥဒကေ– ၌။ နိမုဇ္ဇိတွာ– ငုပ်၍။ အညေန– အခြားသော။ ဌာနေန– အရပ်ဖြင့်။ ဥတ္တရိတွာ– ကူး၍။ ဂစ္ဆေယျာသိ– သွားလော။” ဣတိ– သို့။ အာဟ၊ သူရိယရံသီဟိ– နေရောင်ခြည်တို့ဖြင့်။ သံဖုဋ္ဌမတ္တောဝ– ထိအပ်ကာမျှသည်။ (သမာနောဝ– သော်သာ၊) တဿ– ထိုဒေဝိလ ရသေ့၏။ မတ္တိကာပိဏ္ဍော– မြေစိုင်ခဲသည်။ သတ္တဓာ– ဖြာ။ ဖလိ– ကွဲပြီ။ သော– ထိုဒေဝိလရသေ့သည်။ နိမုဇ္ဇိတွာ– ငုပ်၍။ အညေန– အခြားသော။ ဌာနေန– အရပ်ဖြင့်။ ပလာယိ– ပြေးပြီ။ ဣတိ– အတိတ်ဝတ္ထုအပြီးတည်း။
သတ္ထာ– သည်။ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ– ကို။ အာဟရိတွာ– ဆောင်တော်မူပြီး၍။ “ဘိက္ခဝေ– တို့! တဒါ– ထိုအခါ၌။ ရာဇာ– သည်။ အာနန္ဒော– အာနန္ဒာသည်။ အဟောသိ– ခဲ့ပြီ။ ဒေဝိလော– သည်။ တိဿော– တိဿသည်။ (အဟောသိ)၊ နာရဒေါ– သည်။ အဟမေဝ– ငါဘုရားသည်သာ။ (အဟောသိ)၊ ဣတိ ဧဝံ– သို့။ တဒါပိ– ၌လည်း။ ဧသ (ဧသော)– ဤဒေဝိလသည်။ ဒုဗ္ဗစောယေဝ– ခဲယဉ်းသဖြင့် ပြောဆိုအပ်သော စကားရှိသည်သာ။” ဣတိ– သို့။ ဝတွာ– ၍။ တိဿတ္ထေရံ– ကို။ အာမန္တေတွာ– ခေါ်တော်မူ၍။ “တိဿ– တိဿ!] အသုကေန– ထိုမည်သူသည်။ အဟံ– ကို။ အက္ကုဋ္ဌော– ဆဲရေးအပ်ပြီ။ အသုကေန– သည်။ (အဟံ– ကို၊) ပဟဋော– ပုတ်ခတ်အပ်ပြီ။ အသုကေန– သည်။ (အဟံ– ကို၊) ဇိတော– အောင်အပ်ပြီ။ ဝါ– အနိုင်ယူဖူးပြီ။ အသုကော– သည်။ မေ– ၏။ ဘဏ္ဍံ– ဥစ္စာကို။ အဟာသိ– ခိုး ဆောင်ဖူးပြီ၊’ ဣတိ– သို့။ စိန္တေန္တဿ– ကြံစည်သော။ ဘိက္ခုနော နာမ– ရဟန်း မည်သူ၏။ ဝေရံ နာမ– ရန်မည်သည်။ န ဝူပသမ္မတိ– မငြိမ်းအေးနိုင်။ [ဘိက္ခုနော နာမ– သည်။ အဟံ၊ ပေ။ အဟာသိ– ပြီ။ ဣတိ– သို့။ စိန္တေန္တဿ– လသော်။ ဝေရံ နာမ န ဝူပသမ္မတိ”ဟုလည်း ပေး။] ပန– အနွယကား။ ဧဝံ– သို့။ အနုပနယှန္တဿေဝ– ရန်ငြိုးမဖွဲ့သောသူ၏သာ။ (ဝေရံ နာမ– မည်သည်)၊ ဥပသမ္မတိ– ငြိမ်းအေးနိုင် ၏။” ဣတိ– သို့။ ဝတွာ– မိန့်တော်မူပြီး၍။ ဣမာ ဂါထာ– တို့ကို။ အဘာသိ– ဟော
...[စာမျက်နှာ- ၁၂၆]...
တော်မူပြီ။ (ကိံ)၊ “အက္ကောစ္ဆိ၊ ပေ။ တေသူပသမ္မတီ” တိ– ဟူ၍။ (အဘာသိ)
အက္ကောစ္ဆိ မံ အဝဓိ မံ, အဇိနိ မံ အဟာသိ မေ၊ ယေ စ တံ ဥပနယှန္တိ, ဝေရံ တေသံ န သမ္မတိ။
မံ– ငါ့ကို။ အက္ကောစ္ဆိ– ဆဲရေးဖူးပြီ။ မံ– ကို။ အဝဓိ– ညှဉ်းဆဲပုတ်ခတ်ဖူးပြီ။ မံ– ကို။ အဇိနိ– အောင်ဖူးပြီ။ ဝါ– အနိုင်ကျင့်ဖူးပြီ။ မေ– ၏။ (သန္တကံ– ဥစ္စာကို၊) အဟာသိ– ခိုးဆောင်ဖူးပြီ။ (ဣတိ– ဤသို့ တွေး၍၊) ယေ– အကြင်ပုဂ္ဂိုလ်တို့ သည်။ တံ– ထိုကောဓကို။ ဝါ– ထိုရန်ငြိုးကို။ ဥပနယှန္တိ– ဖွဲ့ကုန်၏။ တေသံ– ထိုပုဂ္ဂိုလ်တို့၏။ ဝေရံ– ရန်သည်။ န သမ္မတိ– မငြိမ်းအေးနိုင်။
အက္ကောစ္ဆိ မံ အဝဓိ မံ, အဇိနိ မံ အဟာသိ မေ၊ ယေ စ တံ နုပနယှန္တိ, ဝေရံ တေသူပသမ္မတိ။
မံ– ကို။ အက္ကောစ္ဆိ– ပြီ။ မံ– ကို။ အဝဓိ– ပြီ။ မံ– ကို။ အဇိနိ– ပြီ။ မေ– ၏။ (သန္တကံ– ကို) အဟာသိ– ပြီ။ (ဣတိ– ၍၊) ယေ– တို့သည်။ တံ– ကို။ နုပနယှန္တိ (န+ဥပ နယှန္တိ)– မဖဲ့ကုန်။ တေသံ– တို့၌။ (ဥပ္ပန္နံ– ဖြစ်သော၊) ဝေရံ– သည်။ ဥပသမ္မတိ– ငြိမ်း အေးနိုင်၏။ (တစ်နည်း) တေသု– တို့၌။ (ဥပ္ပန္နံ– သော)၊ ဝေရံ– သည်။ ဥပသမ္မတိ– ၏။ [ရှေ့နည်း “တေသံ+ဥပသမ္မတိ, နောက်နည်း “တေသု+ဥပသမ္မတိ”ဟုဖြတ်။] တတ္ထ– ထိုဂါထာတို့၌။ အက္ကောစ္ဆီတိ– ကား။ အက္ကောသိ– ဆဲရေးပြီ။ အဝဓီတိ– ကား။ ပဟရိ– ပုတ်ခတ်ပြီ။ အဇိနီတိ– ကား။ ကူဋသက္ခိဩတာရဏေန ဝါ– ကောက်ကျစ်သော သက်သေကို သွင်းချခြင်းအားဖြင့်သော်လည်းကောင်း။ ဝါဒပ္ပဋိဝါဒေန ဝါ– မိမိဝါဒ၏ ဆန့်ကျင်ဘက်ဝါဒအားဖြင့်သော်လည်းကောင်း။ ဝါ– မိမိပြောဆိုအပ်သော စကားကို ဆန့်ကျင်ဘက်ပြောဆိုခြင်းအားဖြင့်သော်
ကူဋသက္ခိဩတာရဏေန။ ။ ကူဋော+သက္ခိ ကူဋသက္ခိ၊ ဩတာရီယတေ ဩတာ- ရဏံ- ကျရောက်စေခြင်း၊- သွင်းချခြင်း၊ ကူဋသက္ခိနော- ကောက်ကျစ်သော သက်သေ ကို+ဩတာရဏံ ကူဋသက္ခိဩတာရဏံ
ဝါဒပ္ပဋိဝါဒေန။ ။ ဝဇ္ဇတေတိ ဝါဒေါ- ပြောဆိုအပ်သောစကား၊ ပဋိပက္ခော+ ဝါဒေါ ပဋိဝါဒေါ၊ ဝါဒဿ+ပဋိဝါဒေါ ဝါဒပ္ပဋိဝါဒေါ- မိမိပြောဆိုအပ်သော စကား၏+
...[စာမျက်နှာ- ၁၂၇]...
လည်းကောင်း။ ကရဏုတ္တရိယကရဏေန ဝါ– မိမိပြုအပ်သောအမှုထက် လွန် ကဲစွာ ပြုအပ်သောအမှုအားဖြင့်သော်လည်းကောင်း။ [ကာရဏုတ္တရိယကရဏေန ဝါ– မိမိပြုအပ်သော အကြောင်းထက် လွန်ကဲသော အကြောင်းကို ပြုခြင်းအားဖြင့်သော်လည်းကောင်း၊] အဇေသိ– အောင်ဖူးပြီ။ ဝါ– နိုင်ဖူးပြီ။ အဟာသိ မေတိ– ကား။ မမ– ငါ၏။ သန္တကံ– ဥစ္စာဖြစ်သော။ ပတ္တာဒီသု– သပိတ်အစရှိ သော ဝတ္ထုတို့တွင်။ ကိဉ္စိဒေဝ– တစ်စုံတစ်ခုသော ဝတ္ထုကိုပင်။ အဝဟရိ– ခိုး ဆောင်ဖူးပြီ။ [အဟာသိကား ဟရ+ဤ၊ အာဤအာဒီသု ဟရဿာ (မောဂ်-၆, ၂၁) သုတ်, ကွစိဓာတုသုတ်ကြီးဖြင့် ရကို အာပြု, သလာ၍ ပြီးသည်။] ယေ စ တန္တိ– ကား။ ယေကေစိ– အမှတ်မရှိ ကြွင်းမဲ့ဥဿုံ အလုံးစုံကုန်သော။ ဒေဝါ ဝါ– နတ် တို့သည်သော်လည်းကောင်း။ မနုဿာ ဝါ– လူတို့သည်သော်လည်းကောင်း။ ဂဟဋ္ဌာ ဝါ– အိမ်၌တည်သူ လူဝတ်ကြောင်တို့သည်သော်လည်းကောင်း။ ပဗ္ဗဇိတာ ဝါ– ရသေ့ရဟန်းတို့သည်သော်လည်းကောင်း။ အက္ကောစ္ဆိ မန္တိအာဒိဝတ္ထုကံ– အက္ကောစ္ဆိ မံအစရှိသော မှီရာရှိသော။ တံ ကောဓံ– ထိုကောဓကို။ ဝါ– ထိုရန်ငြိုးကို။ [ဝေဌေတွာ ဥပနယှန္တိတို့စပ်၊] သကဋဓုရံ– လှည်းဥုးကို။ [သကဋဿ +ဓုရော သကဋဓုရော– လှည်း၏+အဥုးဖြစ်သော လှည်းထမ်းပိုးကြီး၊] နဒ္ဓိယာ– သား ရေကြိုးဖြင့်။ ပုနပ္ပုနံ– အထပ်ထပ်။ ဝေဌေတွာ– ရစ်ပတ်၍။ ဥပနယှန္တိ ဝိယ– ဖွဲ့တုပ် ကုန်သကဲ့သို့လည်းကောင်း။ ပူတိမစ္ဆာဒီနိ– ငါးပုပ်အစရှိသည်တို့ကို။ ဝါ– ငါးပိ အစရှိသည်တို့ကို။ ကုသာဒီဟိ– သမန်းမြက်အစရှိသည်တို့ဖြင့်။ ပုနပ္ပုနံ– ထပ်။ ဝေဌေတွာ– ၍။ ဥပနယှန္တိ ဝိယ– ကုန်သကဲ့သို့လည်းကောင်း။ (တထာ– တူ၊) ပုနပ္ပုနံ– ထပ်။ ဝေဌေတွာ– ရစ်ပတ်သကဲ့သို့ ဖြစ်၍။ ဥပနယှန္တိ– ဖွဲ့ကြကုန်၏။ [ဥပ+ နဟ+ယ+အန္တိ၊ ယနှင့် ဟကို ရှေ့နောက်ပြန်၊] တေသံ– ထိုရဟန်း နတ်လူ, ခပ်သိမ်း ဆန့်ကျင်ဘက် စကားတည်း။ (ဆန့်ကျင်ဘက် ပြောဆိုခြင်း)၊
ကရဏုတ္တရိယကရဏေန။ ။ ဥတ္တရံယေဝ ဥတ္တရိယံ၊ [ဣယပစ္စည်း သွတ္ထ၊] ကရဏတော+ဥတ္တရိယံ ကရဏုတ္တရိယံ- မိမိပြုအပ်သောအမှုထက်+လွန်ကဲသော ပြုမှု တည်း၊ ကရဏုတ္တရိယဿ+ကရဏံ ကရဏုတ္တရိယကရဏံ။ ကာရဏုတ္တရိယကရဏံ လည်း နည်းတူ
...[စာမျက်နှာ- ၁၂၈]...
သူတို့၏။ သကိံ– တစ်ကြိမ်။ ဥပ္ပန္နံ– ဖြစ်သော။ ဝေရံ– ရန်သည်။ န သမ္မတီတိ– ကား။ န ဝူပသမ္မတိ– မငြိမ်းအေးနိုင်။ ယေ စ တံနုပနယှန္တီတိ– ကား။ အဿတိယာ– သတိကင်းသဖြင့်။ (သတိမထားသဖြင့်၊) အမနသိကာရဝသေန ဝါ– နှလုံး မသွင်းခြင်း၏ အစွမ်းအားဖြင့်သော်လည်းကောင်း။ ကမ္မပစ္စဝေက္ခဏာဒိဝသေန ဝါ– ကံကို ဆင်ခြင်ခြင်းအစရှိသည်၏ အစွမ်းအားဖြင့်သော်လည်းကောင်း။ ယေ– အကြင်ပုဂ္ဂိုလ်တို့သည်။ အက္ကောသာဒိဝတ္ထုကံ– အက္ကောသအစရှိသော မှီရာအကြောင်းရှိသော။ တံ ကောဓံ– ထိုကောဓကို။ ဝါ– ထိုရန်ငြိုးကို။ [န ဥပနယှန္တိ၌ စပ်၊] တယာပိ– သင်သည်လည်း။ ပုရိမဘဝေ– ရှေးဖြစ်သော ဘဝ၌။ ကောစိ– တစ်စုံတစ်ယောက်သော။ နိဒ္ဒေါသော– အပြစ်မရှိသူသည်။ ဝါ– ကို။ အက္ကုဋ္ဌော– ဆဲရေးအပ်ဖူးသည်။ ဘဝိဿတိ– ဖြစ်လိမ့်မည်။ ပဟဋော– ပုတ်ခတ် အပ်ဖူးသည်။ ဘဝိဿတိ– မည်။ ကူဋသက္ခိံ– ကောက်ကျစ်သော သက်သေကို။ (မတရားသက်သေကို)၊ ဩတာရေတွာ– သွင်းချ၍။ ဇိတော– အောင်အပ်ဖူး သည်။ ဘဝဿတိ– မည်။ တေ– သင်သည်။ ပသယှ– လွှမ်းမိုး၍။ ကဿစိ– တစ်စုံ တစ်ယောက်၏။ ကိဉ္စိ– တစ်စုံတစ်ခုသော ဥစ္စာသည်။ ဝါ– ကို။ အစ္ဆိန္နံ– လုယူအပ် ဖူးသည်။ ဘဝိဿတိ– မည်။ တသ္မာ– ကြောင့်။ နိဒ္ဒေါသော– အပြစ်မရှိသူသည်။ ဟုတွာပိ– ဖြစ်၍လည်း။ ဝါ– ဖြစ်ပါသော်လည်း။ အက္ကောသာဒီနိ– အဆဲခံရခြင်း အစရှိသော ဒုက္ခတို့သို့။ ပါပုဏာသိ– ရောက်ရ၏။ ဣတိ ဧဝံ– ဤသို့တွေး၍။ န ဥပနယှန္တိ– မဖွဲ့ကုန်။ တေသု– ထိုပုဂ္ဂိုလ်တို့၌။ ဥပ္ပန္နံ– ဖြစ်သည်။ (သမာနံ) ပိ– ဖြစ်ပါ သော်လည်း။ (တစ်နည်း) ဥပ္ပန္နံပိ– ဖြစ်သည်လည်းဖြစ်သော။ ဝေရံ– ရန်သည်။ ဣမိနာ အနုပနယှနေန– ဤမဖွဲ့ခြင်းကြောင့်။ [ဝူပသမ္မတိ၌စပ်၊] နိရိန္ဓနော–လောင်စာမရှိသော။ ဇာတဝေဒေါ– မီးသည်။ ဝူပသမ္မတိ ဝိယ– ငြိမ်းအေးသကဲ့သို့။ (တထာ– တူ၊) ဝူပသမ္မတိ– ငြိမ်းအေးရ၏။ ဣတိ– ဤတွင်အပြီးအဆုံးတည်း။
ဒေသနာပရိယောသာနေ– ၌။ သတသဟဿဘိက္ခူ– တစ်သိန်းသော ရဟန်းတို့သည်။ သောတာပတ္တိဖလာဒီနိ– သောတာပတ္တိဖိုလ်အစရှိသည်တို့သို့။ ပါပုဏိံသု– ရောက်ကုန်ပြီ။ ဓမ္မဒေသနာ– ဟောအပ်သော တရားတော်သည်။ မဟာဇနဿ– များစွာသော လူအပေါင်း၏။ သာတ္ထိကာ– အကျိုးနှင့် တကွ
...[စာမျက်နှာ- ၁၂၉]...
ဖြစ်သည်။ ဝါ– အကျိုးရှိသည်။ အဟောသိ– ဖြစ်ပြီ။ ဒုဗ္ဗစောပိ– ခဲယဉ်းသဖြင့် ပြောဆို အပ်သော စကားရှိသော တိဿရဟန်းသည်လည်း။ သုဗ္ဗစောယေဝ– လွယ်ကူ စွာ ပြောဆိုအပ်သော စကားရှိသူသည်သာ။ ဇာတော– ဖြစ်ပြီ။ ဣတိ– တိဿ တ္ထေရဝတ္ထု အပြီးတည်း။
[ဤတိဿထေရ်သည် နောင်အခါ သံ-၂, ၈၇၌ လာသော တိဿသုတ်တော်ကို နာယူရသဖြင့် ရဟန္တာဖြစ်သွားသည်။
- ထေရ၊ဋ္ဌ၊ ၁၊ ၁၃၂။] တိဿတ္ထေရဝတ္ထုဘာသာဋီကာ ပြီး၏။
၄-ကာဠယက္ခိနီဝတ္ထုဘာသာဋီကာ
န ဟိ ဝေရေနာတိ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော– လသော်။ ဝါ– စဉ်။ အညတရံ– တစ်ယောက်သော။ ဝဉ္ဈိတ္ထိံ– မြုံသောမိန်းမကို။ (အမြုံမကို)၊ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။
ကိရ– ချဲ့ဥုးအံ့။ ဧကော– တစ်ယောက်သော။ ကုဋုမ္ဗိကပုတ္တော– သူကြွယ် ၏ သားသည်။ ပိတရိ– အဖေသည်။ ကာလကတေ– ပြုအပ်ပြီးသော သေခြင်း ရှိလသော်။ ဝါ– သေပြီးလသော်။ ခေတ္တေ စ– လယ်၌လည်းကောင်း။ ဃရေ စ– အိမ်၌လည်းကောင်း။ သဗ္ဗကမ္မာနိ– အလုံးစုံသော အလုပ်တို့ကို။ အတ္တနာဝ– ကိုယ်တိုင်သာလျှင်။ ကရောန္တော– ပြုလျက်။ မာတရံ– အမိကို။ ပဋိဇဂ္ဂိ– ပြုစုလုပ် ကျွေးပြီ။ အထ– ထိုအခါ၌။ အဿ– ထိုသူကြွယ်သား၏။ မာတာ– အမေသည်။ “တာတ– ငါ့သား! တေ– သင့်ဖို့။ ဝါ– အတွက်။ ကုမာရိကံ– သတိုးသမီးကို။ အာနေဿာမိ– ဆောင်ပေးအံ့။” ဣတိ– သို့။ အာဟ– ပြောပြီ။ အမ္မ– အမေ! ဧဝံ– သို့။ မာ ဝဒေထ– မပြောပါကုန်နှင့်။ အဟံ– ကျွန်တော်သည်။ ယာဝဇီဝံ– အသက်ဆုံး သည့်တိုင်အောင်။ တုမှေ– တို့ကို။ ပဋိဇဂ္ဂိဿာမိ– ပြုစုလုပ်ကျွေးပါမည်။ ဣတိ– ပြောပြီ။ တာတ– ငါ့သား! ခေတ္တေ စ– လယ်၌လည်းကောင်း။ ဃရေ စ– အိမ်၌ လည်းကောင်း။ ကိစ္စံ– ပြုဖွယ်ကိစ္စကို။ တွမေဝ– သင်သည်သာ။ ကရောသိ– ပြု နေရ၏။ တေန– ထိုကြောင့်။ မယှံ– ၏။ စိတ္တသုခံ နာမ– စိတ်၏ ချမ်းသာခြင်း မည်သည်။ န ဟောတိ– မဖြစ်။ အာနေဿာမိ– ဆောင်ပေးအံ့။ ဣတိ– ပြောပြီ။
သော– ထိုသူကြွယ်၏သားသည်။ ပုနပ္ပုနံ– အထပ်ထပ်။ ပဋိက္ခိပိတွာ– ပယ်မြစ်၍၊
...[စာမျက်နှာ- ၁၃၀]...
တုဏှီ– ဆိတ်ဆိတ်။ အဟောသိ– ပြီ။ သာ– ထိုအမေသည်။ ဧကံ– တစ်ခုသော။ ကုလံ– အမျိုးအိမ်သို့။ ဂန္တုကာမာ– သွားခြင်းငှာ အလိုရှိသည်။ (ဟုတွာ)၊ ဂေဟာ– အိမ်မှ။ နိက္ခမိ– ထွက်ပြီ။ အထ– ၌။ နံ– ထိုအမေကို။ ပုတ္တော– သားသည်။ “ကတရံ ကုလံ– အဘယ်အမျိုးသို့။ (အဘယ်အိမ်သို့)၊ ဂစ္ဆထ– သွားကုန်မည်နည်း?” ဣတိ– သို့။ ပုစ္ဆိတွာ– မေး၍။ “အသုကကုလံ နာမ– ထိုမည်သောအမျိုးသို့။ ဝါ– ထိုမည် သော အိမ်သို့။ (ဂစ္ဆာမ– ကုန်အံ့၊)” ဣတိ၊ ဝုတ္တေ– အပ်သော်။ တတ္ထ– ထိုအမျိုးသို့။ (ထိုအိမ်သို့)၊ ဂမနံ– သွားခြင်းကို။ ပဋိသေဓေတွာ– တားမြစ်၍။ အတ္တနော– မိမိ သည်။ အဘိရုစိတံ– အလွန်နှစ်သက်အပ်သော။ ကုလံ– အမျိုးကို။ အာစိက္ခိ– ပြော ပြီ။ သာ– ထိုအမေသည်။ တတ္ထ– ထိုအမျိုးသို့။ (ထိုအိမ်သို့)၊ ဂန္တွာ– ၍။ ကုမာရိကံ– ကို။ ဝါရေတွာ– တောင်းရမ်း၍။ ဒိဝသံ– နေ့ကို။ ဝဝတ္ထပေတွာ– ဆုံးဖြတ်သတ်မှတ် ၍။ တံ– ထိုအမျိုးသမီးကို။ (ဂေဟံ– သို့၊) အာနေတွာ– ဆောင်၍။ တဿ– ထိုသား ၏။ ဃရေ– အိမ်၌။ အကာသိ– ပြုပြီ။ ဝါ– ထားပြီ။ သာ– ထိုအမျိုးသမီးသည်။ ဝဉ္ဈာ– အမြုံမသည်။ အဟောသိ– ပြီ။ အထ– ၌။ နံ– ထိုသားကို။ မာတာ– သည်။ “ပုတ္တ– ငါ့သား! တွံ– သည်။ အတ္တနော– ၏။ ရုစိယာ– အလိုဆန္ဒဖြင့်။ ကုမာရိကံ– ကို။ အာဏာပေသိ– အတောင်းခိုင်းခဲ့ပြီ။ ဣဒါနိ– ၌။ သာ– ထိုအမျိုးသမီးသည်။ ဝဉ္ဈာ– အမြုံမသည်။ ဇာတာ– ဖြစ်ပြီ။ အပုတ္တကံ– သား, သမီးမရှိသော။ ကုလံ စ နာမ– အမျိုးမည်သည်လည်း။ ဝိနဿတိ– ပျက်စီးတတ်၏။ ပဝေဏီ– အစဉ်အဆက်
ဝဉ္ဈာ။ ။ ဝဉ္ဈာသဒ္ဒါ ကိုယ်ဝန်မယူနိုင်သော (သားသမီးအဖတ်မတင်သော) မိန်းမ(အမြုံမ)ကို ဟော၏၊ ထိုသို့သော မိန်းမမြုံ၏ ဝမ်း၌ ကိုယ်ဝန်ကား တည်၏၊ သို့သော် သန္ဓေသား၏ အကုသိုလ်ကံကြောင့် လေနှင့် ပိုးဖျက်သဖြင့် မိန်းမမြုံဝမ်း၌ တည်သောသန္ဓေသား ပျက်ရသည်(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၆၄)။ “ဝေါ ပုတ္တော+ဈော နဋ္ဌော ဧတိဿာတိ ဝဉ္ဈာ၊ [ဝ+ဈ၊ နိဂ္ဂဟိတ်လာ, ဉပြု၊- ဓမ္မဋီ၊ ဧဋီ။] ဝနတိ ယာစတိ ပုတ္တန္တိ ဝဉ္ဈာ၊ [ဝန+ဈ၊ နကို နိဂ္ဂဟိတ်ပြု၊] ဝဓတိ ပုတ္တံ ဖလံ ဝါ ဟနတီတိ ဝဉ္ဈာ၊ [ဟန+ဏျ၊ ဟနကို ဝဓပြု, ဓျကို ဈပြု, နိဂ္ဂဟိတ်လာ၊- သီဋီသစ်၊၁၊၃၉၅။] သိနေဟဝသေန ပုရိသံ ဗန္ဓတီတိ ဝဉ္ဈာ၊ [ဗန္ဓ+ယ၊ ဗကို ဝပြု, နကို ဉပြု, ဓျကို ဈပြု- ထောမ၊ ဓာတွတ္ထ၊ ပါရာဘာ- ၃, ၃၇၁။]”ဟုပြု။
ပဝေဏီ။ ။ ပဝေဏတိ ပဗန္ဓာ ဂစ္ဆတိ ပဝတ္တတီတိ (ဆက်ကာ ဆက်ကာ
...[စာမျက်နှာ- ၁၃၁]...
သည်။ (ဆွေစဉ်မျိုးဆက်သည်)၊ န ဃဋီယတိ– ဆက်စပ်မှုကို မပြုနိုင်။ (မဆက် စပ်နိုင်)၊ တေန– ထိုကြောင့်။ တေ– သင့်ဖို့။ ဝါ– အတွက်။ အညံ– အခြားသော။ ကုမာရိကံ– ကို။ အာနေမိ– ဆောင်ပေးမည်။ ဣတိ– ဤသို့ပြောပြီ။ တေန– ထိုသား သည်။ “အမ္မ– အမေ! အလံ– တော်ပြီ။” ဣတိ– သို့။ ဝုစ္စမာနာပိ– ပြောအပ်ပါ သော်လည်း။ ပုနပ္ပုနံ– ထပ်။ ကထေသိ– ပြောပြီ။ ဝဉ္ဈိတ္ထီ– မြုံသောမိန်းမသည်။ တံ ကထံ– ထိုစကားကို။ သုတွာ– ကြားရ၍။ “ပုတ္တာ နာမ– သားသမီးတို့မည်သည်။ မာတာပိတူနံ– မိဘတို့၏။ ဝစနံ– စကားကို။ အတိက္ကမိတုံ– ကျော်လွန်ခြင်းငှာ။ ဝါ– လွန်ဆန်ခြင်းငှာ။ န သက္ကောန္တိ– မစွမ်းနိုင်ကုန်။ ဣဒါနိ– ၌။ အညံ– သော။ ဝိဇာယိနိံ– သားသမီးမွေးဖွားနိုင်သော။ ဣတ္ထိံ– ကို။ အာနေတွာ– ဆောင်၍။ မံ– ကို။ ဒါသိဘောဂေန– ကျွန်မအဖြစ်ဖြင့် အသုံးပြုခြင်းဖြင့်။ ဝါ– ကျွန်မလို သုံးနှုန်းဆက်ဆံ ခြင်းမျိုးဖြင့်။ ဘုဉ္ဇိဿတိ– အသုံးပြုလိမ့်မည်။ (ဆက်ဆံလိမ့်မည်)။ အဟံ– သည်။ သယမေဝ– ကိုယ်တိုင်သာလျှင်။ ဧကံ– တစ်ယောက်သော။ ကုမာရိကံ– ကို။ ယန္နူန အာနေယျံ– အကယ်၍ ဆောင်ယူပေးရပါမူကား ကောင်းလေစွ။” ဣတိ– သို့။ စိန္တေတွာ– ကြံ၍။ ဧကံ– သော။ ကုလံ– သို့။ ဂန္တွာ– ၍။ တဿ– ထိုယောကျ်ား၏။ အတ္ထာယ– အကျိုးငှာ။ ကုမာရိကံ– ကို။ ဝါရေတွာ– တောင်းရမ်း၍။ “အမ္မ– အမိ! ကိံ နာမ– အဘယ်မည်သော။ ဧတံ– ဤစကားကို။ ဝဒေသိ– ပြောဆိုဘိသနည်း။” ဣတိ– သို့ပြော၍။ တေဟိ– ထိုအမျိုးတို့သည်။ ပဋိက္ခိတ္တာ– ပယ်မြစ်အပ်သည်။ (သမာနာ– လသော်၊) “အဟံ– ကျွန်မသည်။ ဝဉ္ဈာ– အမြုံမတည်း။ အပုတ္တကံ– သော။ ကုလံ နာမ– မည်သည်။ ဝိနဿတိ– ပျက်စီးတတ်၏။ တုမှာကံ– တို့၏။ ဓီတာ ပန– သမီးသည်ကား။ ပုတ္တံ ဝါ– သားကိုသော်လည်းကောင်း။ ဓီတရံ ဝါ– သမီးကိုသော်လည်းကောင်း။ လဘိတွာ– ရ၍။ ဝါ– သော်။ ကုဋုမ္ဗိကဿ– သူကြွယ် ဖြစ်တတ်သောကြောင့်) ပဝေဏီ၊ [ပ+ဝေဏ+ဣ+ဤ၊ ပါရာဘာ-၁, ၅၃၁။]
ဃဋီယတိ။ ။ “ဃဋိယတိ, ဃဋီယတိ”ဟု ၂မျိုးတွေ့ရ၏၊ “န ဃဋိယတိ န သမ္ပဇ္ဇတိ(ဒီဋီ- ၄၉)၊ န ဃဋီယတိ, ဧကာဗဒ္ဓံ ဟောတိ(ဝိမတိ၊၁၊၂၇၇)”ဟူသော အဖွင့်များအရ ၂မျိုးလုံး ကတ္တုရုပ်ချည်းဖြစ်၏၊ ဃဋံဟူသော နာမ်ပုဒ်နောင် ကရဓာတ် ၏အနက်၌ ဤယပစ္စည်းသက်၊ (တစ်နည်း) ဃဋဓာတ်နောင် စုရာဒိဏယပစ္စည်းသက်၊ ကွစိ ဓာတုဖြင့် အ- ကို ဤပြုဟု ကြံ။ (သမ္မောဘာ- ၁, ၇၆၊ သမ္မောဘာ- ၂, ၅၀၁)
...[စာမျက်နှာ- ၁၃၂]...
၏။ သာမိနီ– အရှင်သခင်မသည်။ ဘဝိဿတိ– လိမ့်မည်။ မယှံ– ကျွန်မ၏။ သာမိကဿ– လင်အား။ နံ– ထိုအမျိုးသမီးကို။ ဒေထ– ပေးပါကုန်။” ဣတိ– သို့။ ယာစိတွာ– တောင်း၍။ သမ္ပဋိစ္ဆာပေတွာ– လက်ခံစေ၍။ အာနေတွာ– ဆောင်၍။ သာမိကဿ– လင်၏။ ဃရေ– အိမ်၌။ အကာသိ– ပြုပြီ။ ဝါ– ထားပြီ။
အထ– ထိုအခါ၌။ အဿာ– ထိုအမြုံမ၏။ ဧတံ– ဤအကြံသည်။ အဟောသိ– ပြီ။ (ကိံ)၊ “အယံ– ဤသူမသည်။ ပုတ္တံ ဝါ– ကိုသော်လည်းကောင်း။ ဓီတရံ ဝါ– ကောင်း။ သစေ လဘိဿတိ– အကယ်၍ရအံ့။ (ဧဝံ သတိ– သော်)၊ အယမေဝ– ဤအမျိုးသမီးသည်သာ။ ကုဋုမ္ဗဿ– ဥစ္စာ၏။ ဝါ– အိမ်၏။ သာမိနီ– အရှင် သခင်မသည်။ ဘဝိဿတိ– လိမ့်မည်။ ယထာ– အကြင်အခြင်းအရာအားဖြင့် ပြုလသော်။ [ယထာ– ဖြင့်။ (ကရောန္တေ– ပြုလသော်၊)”ဟုလည်း လက္ခဏပုဒ် သီးခြား ထည့်ပေးနိုင်သည်။] ဒါရကံ– ကလေးကို။ န လဘတိ– မရ။ တထေဝ– ထိုအခြင်း အရာအားဖြင့်သာ။ (ထိုအတိုင်းသာ)၊ နံ– ထိုသတိုးသမီးကို။ ကာတုံ– ပြုခြင်းငှာ။ ဝဋ္ဋတိ– သင့်၏။” ဣတိ– သို့အကြံဖြစ်ပြီ။ အထ– ထိုအခါ၌။ နံ– ထိုသတိုးသမီးကို။ သာ– ထိုအမြုံမသည်။ အာဟ– ပြောပြီ။ (ကိံ)၊ “အမ္မ– အမိ! (ညီမလေး!)၊ ယဒါ–
ကုဋုမ္ဗဿ။ ။ ဇနေဟိ ကောဋီယတိ ပဝတ္တီယတီတိ ကုဋုမ္ဗံ၊ ခြေ၄ချောင်းသတ္တဝါ, လယ်, အိမ်, မယား, ကျွန်စသော သက်ရှိ သက်မဲ့ဥစ္စာကို ရ၏၊ [ကုဋ+ဗ၊ ကုဋကို ဥမုက်ပြု(မောဂ်- ၇, ၁၂၂)၊ ဓမ္မဋီ- ၁၃၌ ကုဋ+ဥမ”ဟု ဆို၏၊] ထောမ၌ ထိုအနက်များ အပြင် “အိမ်နေမိသားစု, ဆွေမျိုး, အဆက်အနွယ် ကုဋုမ္ဗဂြိုဟ်”ဟူသော အနက်ဟော ကြောင်းကို ဆို၏။
ဆက်ဥုးအံ့– ရှေ့၌ “ကုဋုမ္ဗိကဿ”ဟု ရှိခဲ့၍ ဤ၌ “ကုဋုမ္ဗဿ”ဟု ရှိခြင်းမှာ ရှေ့နောက်မညီပါ၊ ဝိ-၁, ၁၀၇-၈၊ ဇာ၊ဋ္ဌ၊ ၄၆၇စသည်တို့၌ “ကုဋုမ္ဗဿ”ဟုချည်း ရှိ၏။ “အယံ ပုတ္တံ လဘိတွာ ဣမဿ ဂေဟဿ ဣဿရာ ဘဝိဿတိ ပေတ၊ဋ္ဌ၊ ၃၀) ၌လည်း ကုဋုမ္ဗဿ၏ အနက်ဖြစ်သော “ဂေဟဿ”ဟု ရှိ၏။ ထိုကြောင့် “ကုဋုမ္ဗဿ”ဟု ရှိခြင်းသာ ပိုကောင်း၏။ “ဂေဟဿ”ဟု ရှိပုံကို ထောက်၍ “ကုဋုမ္ဗဿ–အိမ်၏”ဟု အနက်ပေးသင့်ကြောင်းလည်း ထင်ရှား၏။ ကုဋုမ္ဗိကဿကို “ကုဋုမ္ဗမေဝ ကုဋုမ္ဗိကံ”ဟု သွတ္ထတဒ္ဓိတ်ကြံလျှင်ကား သဒ္ဒါချင်း ထပ်တူမကျသော်လည်း အနက်ချင်း ထပ်တူကျနိုင်သည်။ သို့သော် “ကုဋုမ္ဗဿ”ဟု ရှိသလောက်ကား မရှင်းပါ။
...[စာမျက်နှာ- ၁၃၃]...
အကြင်အခါ၌။ တေ– ၏။ ကုစ္ဆိယံ– ဝမ်း၌။ ဂဗ္ဘော– ကိုယ်ဝန်သည်။ ပတိဋ္ဌာတိ– တည်၏။ အထ– ၌။ မေ– အား။ အာရောစေယျာသိ– ပြောလော။” ဣတိ (အာဟ)+
သာ– ထိုအမျိုးသမီးသည်။ “သာဓူ”တိ– ကောင်းပါပြီဟု။ ပဋိဿုဏိတွာ– ရှေးရှုနား ထောင်၍။ ဝါ– ဝန်ခံကတိပေး၍။ ဂဗ္ဘေ– ကိုယ်ဝန်သည်။ ပတိဋ္ဌိတေ– တည်လ သော်။ တဿာ– ထိုအမြုံမအား။ အာရောစေသိ– ပြောပြီ။ ပန– ဆက်ဥုးအံ့။ သာ– ထိုအမြုံမသည်။ ဣတရိဿာ– အခြားသော သတိုးသမီးငယ်အား။ သယမေဝ– ကိုယ်တိုင်သာလျှင်။ နိစ္စံ– အမြဲ။ ယာဂုဘတ္တံ– ယာဂု (ဆန်ပြုတ်) ,ထမင်းကို။ ဒေတိ– ပေး၏။ အထ– ၌။ အဿာ– ထိုသတိုးသမီးအား။ အာဟာရေနေဝ– အစာအာ ဟာရနှင့်သာ။ သဒ္ဓိံ– အတူ။ ဂဗ္ဘပါတနဘေသဇ္ဇံ– ကိုယ်ဝန်ကျကြောင်းဆေးကို။ (ကိုယ်ဝန်ကျဆေးကို)၊ [ဂဗ္ဘော ပတတိ ဧတေနာတိ ဂဗ္ဘပါတနံ (သာရတ္ထ- ၂,၂၇၄)၊ ဂဗ္ဘပါတနဉ္စ+တံ+ဘေသဇ္ဇဉ္စာတိ ဂဗ္ဘပါတနဘေသဇ္ဇံ၊] အဒါသိ– ပြီ။ ဂဗ္ဘော– ကိုယ်ဝန် သည်။ ပတိ– ကျပြီ။ ဒုတိယမ္ပိ– ၂ကြိမ်မြောက်လည်း။ ဂဗ္ဘေ– သည်။ ပတိဋ္ဌိတေ– သော်။ အာရောစေသိ– ပြီ။ ဣတရာ– အခြားသောအမြုံမသည်။ ဒုတိယမ္ပိ– လည်း။ တထေဝ– ထို့အတူပင်။ ပါတေသိ– ကျစေပြီ။ အထ– ၌။ နံ– ထိုသတိုးသမီးကို။ ပဋိဝိဿကိတ္ထိယော– အိမ်နီးချင်းမိန်းမတို့သည်။ “ကစ္စိ– နည်း? တေ– ၏။ သပတ္တီ–
ယာဂုဘတ္တံ။ ။ ယာတီတိ ယာဂု, ပေယျာ(ယာ+ဂု၊ -မောဂ်- ၇, ၃၇၊) ယာပနံ ဂစ္ဆတိ ဣမာယာတိ ယာဂု(ပါစိယော- ၇၁)၊ ယူယတေ မိဿီယတေတိ ယာဂု(ယု+ဂု၊- ကပ္ပဒ္ဒုမ၊ ဓာန်ဋီ- ၄၆၅)၊ အာရောဂျံ ယဇတိ ကရောတီတိ ယာဂု(ယဇ+ဏု၊ -ဂဠုန်- ၄၉)၊ ယာဂု စ+ဘတ္တံ စ ယာဂုဘတ္တံ
ပဋိဝိဿကိတ္ထိယော။ ။ ပဋိဝိဿကေတိ သာမန္တဃရဝါသိကေ(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃, ၈၈)၊ ပဋိမုခံ အတ္တနော ဂေဟံ ဝိသန္တိ ပဝိသန္တီ ပဋိဝိဿကာတိ ဝုတ္တေ အာသန္နဂေဟ- ဝါသိကာ ဂဟေတဗ္ဗာ(ပါစိယော- ၆၉)။ “ပဋိဝိဿကာ+ဣတ္ထိယော ပဋိဝိဿကိတ္ထိယော”ဟု ဆက်
သပတ္တီ။ ။ သမာနော+ပတိ ဧတိဿာတိ သပတ္တီ၊ သမာန+ပတိ+ဤ၊ သမာနဿ ပက္ခာဒီသု ဝါ(မောဂ်- ၃, ၈၃)သုတ်ဖြင့် သမာနကို သပြု, တဒွေဘော်လာ၊ (မောဂ်.နိ- ၁, ၅၀၃၊ ကစ်.ဘာ- ၂, ၇၀)။ ဤအဆိုကို ကြည့်၍ “သပတ္တီ}]ဟု ရှိရ မည်၊ “သပတ္တိ” ဟု မရှိရ
...[စာမျက်နှာ- ၁၃၄]...
တူသောလင်ရှိသော မိန်းမသည်။ ဝါ– မယားပြိုင်သည်။ အန္တရာယံ– အန္တရာယ် ကို။ ကရောတိ– ပြုသလော?” ဣတိ– သို့။ ပုစ္ဆိံသု– မေးကုန်ပြီ။ သာ– ထိုသတိုး သမီးသည်။ တမတ္ထံ– ထိုအကြောင်းကို။ အာရောစေတွာ– ပြောကြား၍။ “အန္ဓဗာလေ– အို...ဉာဏ်အမြင်ကန်းသည့် အမိုက်မ! (ဟဲ့...နလပိန်းတုံးမ!) ကသ္မာ– ကြောင့်။ ဧဝံ– သို့။ အကာသိ– နည်း? အယံ– ဤအမြုံမသည်။ တဝ– သင်၏။ ဣဿရိယဘယေန– စိုးမိုးပိုင်ဆိုင်သူ၏အဖြစ်မှ ကြောက်ခြင်းကြောင့်။ ဂဗ္ဘဿ– ကိုယ်ဝန်၏။ ပါတနဘေသဇ္ဇံ– ကျကြောင်းဆေးကို။ ယောဇေတွာ– ဖော်စပ်၍။ ဒေတိ– ပေး၏။ တေန– ထိုကြောင့်။ တေ– ၏။ ဂဗ္ဘော– သည်။ ပတတိ– ကျ၏။ ပုန– တစ်ဖန်။ ဧဝံ– သို့။ မာ အကတ္ထ– မပြုကုန်နှင့်။” ဣတိ– သို့။ ဝုတ္တာ– အပ်သည်။ (သမာနာ– သော်၊) တတိယဝါရေ– တတိယအကြိမ်၌။ န ကထေသိ– မပြောတော့။ အထ– ၌။ သာ– ထိုအမြုံမသည်။ ဣတရိဿာ– အခြားသော သတိုး သမီး၏။ ဥဒရံ– ဗိုက်ကို။ ဒိသွာ– ၍။ “ကသ္မာ– ကြောင့်။ မယှံ– အား။ ဂဗ္ဘဿ– ၏။ ပတိဋ္ဌိတဘာဝံ– တည်သည်၏အဖြစ်ကို။ န ကထေသိ– မပြော သနည်း?” ဣတိ– သို့။ ဝတွာ– ၍။ “တွံ– သည်။ မံ– ကို။ အာနေတွာ– ဆောင်၍။ ဝေဉ္စတွာ– လှည့် စား၍။ ဒွေ ဝါရေ– ၂ကြိမ်တို့တိုင်တိုင်။ ဂဗ္ဘံ– ကို။ ပါတေသိ– ကျစေပြီ။ ကိမတ္ထံ– အဘယ်အကျိုးငှာ။ တုယှံ– အား။ ကထေမိ– ပြောရမည်နည်း။” ဣတိ၊ ဝုတ္တေ– အပ်သော်။ “ဒါနိ– ယခုအခါ၌။ နဋ္ဌာ– ပျက်စီးသည်။ အမှိ– ဖြစ်၏။” ဣတိ– သို့။ စိန္တေတွာ– ၍။ တဿာ– ထိုသတိုးသမီးအား။ ဝါ– ၏။ ပမာဒံ– မေ့လျော့ခြင်းကို။ ဩလောကေန္တီ– ကြည့်လျက်။ ဂဗ္ဘေ– သည်။ ပရိဏတေ– ရင့်လသော်။ ဩကာသံ– အခွင့်ကို။ လဘိတွာ– ရ၍။ ဘေသဇ္ဇံ– ကိုယ်ဝန်ကျဆေးကို။ ယောဇေတွာ– ၍။ အဒါသိ– ပေးပြီ။ ဂဗ္ဘော– သည်။ ပရိဏတတ္တာ– ရင့်သည်၏အဖြစ်ကြောင့်။ ပတိတုံ– ကျခြင်းငှာ။ အသက္ကောန္တော– မစွမ်းနိုင်လသော်။ တိရိယံ– ကန့်လန့်။ နိပတိ– ကျပြီ။ ခရာ– ကြမ်းတမ်း (ပြင်းထန်) သော။ ဝေဒနာ– သည်။ ဥပ္ပဇ္ဇိ– ဖြစ်ပြီ။ ဇီဝိတသံသယံ– (ရှင်မလား, သေမလားဟု) အသက်၌ ယုံမှားခြင်းသို့။ (အသက်။
အကတ္ထ။ ။ ကရ+ဩ+တ္ထ၊ ဓာတ်အစ၌ အ- လာ, ကွစိ ဓာတုသုတ်ကြီးဖြင့် ဓာတွန်ရ်နှင့် ဩပစ္စည်းကိုလည်း ချေ(ရူဋီ- ၂၀၃)
...[စာမျက်နှာ- ၁၃၅]...
ကို စိုးရိမ်ရခြင်းသို့)၊ [ဇီဝိတေ+သံသယော ဇီဝိတသံသယော၊- ဗုဒ္ဓဝံ၊ဋ္ဌ၊ ၁၉၆။] ပါပုဏိ– ရောက်ပြီ။ သာ– ထိုသတိုးသမီးသည်။ “တယာ– သည်။ နာသိတာ– ဖျက် ဆီးအပ်သည်။ အမှိ– ဖြစ်၏။ တွမေဝ– သင်သည်သာ။ မံ– ကို။ အာနေတွာ– ၍။ တွမေဝ– သည်သာ။ တယောပိ ဝါရေ– ၃ကြိမ်တို့တိုင်တိုင်လည်း။ ဒါရကေ– ကလေးတို့ကို။ နာသေသိ– ပျက်စီးစေခဲ့ပြီ။ ဝါ– ဖျက်ဆီးခဲ့ပြီ။ ဣဒါနိ– ၌။ အဟမ္ပိ– သည်လည်း။ နဿာမိ– ပျက်စီးရတော့မည်။ ဒါနိ– ၌။ ဣတော– ဤဘဝမှ။ စုတာ– စုတေသည်။ ဝါ– သေသည်။ (သမာနာ– သော်၊) ယက္ခိနီ– ဘီလူးမသည်။ ဟုတွာ၊ တဝ– ၏။ ဒါရကေ– တို့ကို။ ခါဒိတုံ– ခဲစားခြင်းငှာ။ သမတ္ထာ– စွမ်းနိုင်သူမသည်။ ဟုတွာ၊ နိဗ္ဗတ္တေယျံ– ဖြစ်ရပါစေသား။” ဣတိ– သို့။ ပတ္ထနံ– ဆုတောင်းခြင်းကို။ ပဋ္ဌပေတွာ– ဖြစ်စေ၍။ ကာလံ– သေခြင်းကို။ ကတွာ– ၍။ တသ္မိံယေဝ ဂေဟေ– ထိုအိမ်၌ပင်။ မဇ္ဇာရီ– ကြောင်မသည်။ ဟုတွာ– ၍။ နိဗ္ဗတ္တိ– ဖြစ်ပြီ။ ဣတရမ္ပိ–
ဟုတွာ နိဗ္ဗတ္တိ။ ။ ဖြစ်ခြင်းကြိယာတစ်ခုတည်းကိုပင် “ဟုတွာ နိဗ္ဗတ္တိ”ဟု ခွဲ ဆိုသော အဘေဒဘေဒူပစာရ(မကွဲသော်လည်း ခွဲဆိုသောနည်း)အားဖြင့် အထက်၌ ပေးခဲ့သည်၊ ဤအလို နိဗ္ဗတ္တိသည် နိပုဗ္ဗ ဝတ္တု(ဝတု)ဓာတ်, ဤဝိဘတ်ဖြင့် ပြီးသော အာချာတ်ပုဒ်တည်း။
တစ်နည်း။ ။ ဟုတွာ၌ လက္ခဏအနက်, ဟိတ်အနက်ကြံ၍ “မဇ္ဇာရီ- ၏၊ [နိဗ္ဗတ္တိနှင့် ဟိတ်အနက်ဟော ဟုတွာ၌စပ်၊] ဝါ- သည်၊ [လက္ခဏအနက်ဟော ဟုတွာ၌ လက္ခဏဝန္တစပ်၊] ဟုတွာ- ဖြစ်လသော်၊ (အဖြစ်ဖြင့်)၊ ဝါ- ဖြစ်ခြင်းကြောင့်၊ နိဗ္ဗတ္တိ- ဖြစ်ခြင်းသည်၊ ဟောတိ- ၏”ဟုလည်း ပေးနိုင်သည်၊ ဤနည်း၌ ဟုတွာ၏ ကတ္တားသည် “မဇ္ဇာရီ”တည်း၊ “ဟောတိ”ဟူသော ထည့်ပါဌ်ကြိယာ၏ ကတ္တားကား “နိဗ္ဗတ္တိ”တည်း၊ ဤသို့ ကတ္တားမတူသောကြောင့် ဟုတွာ၌ တွာပစ္စည်းကို ပုဗ္ဗကာလေစသော သုတ် ရင်းဖြင့် မသက်ဘဲ “တုနတွာနတွာ ဝါ”ဟူသော ယောဂဝိဘာဂဖြင့်သက်၊ နိဗ္ဗတ္တိလည်း “နိပ္ပဇ္ဇနံ နိဗ္ဗတ္တိ၊ [နိ+ပဒ+တိ၊ ပကို ဗပြု၊]၊ (တစ်နည်း) နိဗ္ဗတ္တနံ နိဗ္ဗတ္တိ၊ [နိ+ဝတု+တိ၊]” ဟု ပြုရသော ဘောဟောကိတ်ပုဒ်တည်း။
တစ်နည်း။ ။ ဟုတွာအရ ပဋိသန္ဓေအခါဖြစ်ခြင်း, နိဗ္ဗတ္တိအရ ပဝတ္တိအခါ ဖြစ်ခြင်းကို ယူ၍၊ “မဇ္ဇာရီ- သည်၊ ဟုတွာ- ပဋိသန္ဓေ၏အစွမ်းဖြင့် ဖြစ်၍၊ နိဗ္ဗတ္တိ- ပဝတ္တိ၏အစွမ်းဖြင့် ဖြစ်ပြီ”ဟုပေး။
တစ်နည်း။ ။ ပဋိသန္ဓေ၏အစွမ်းဖြင့် ဖြစ်ခြင်းသာ ပို၍ဖြစ်သင့်ကြောင်းကို
...[စာမျက်နှာ- ၁၃၆]...
အခြားသော အမြုံမကိုလည်း။ သာမိကော– လင်သည်။ ဂဟေတွာ– ဆွဲကိုင်၍။ “တယာ– သည်။ မေ– ၏။ ကုလူပစ္ဆေဒေါ– အမျိုးကို ပြတ်စေခြင်းကို။ ဝါ– အမျိုး ဖြတ်ခြင်းကို။ ကတော– ပြုအပ်ပြီ။” ဣတိ– ဤသို့ပြော၍။ ကပ္ပရဇဏ္ဏုကာဒီဟိ– တံတောင်, ဒူးအစရှိသည်တို့ဖြင့်။ သုပေါထိတံ– ကောင်းစွာ ထောင်းထုအပ် သည်မည် လောက်အောင်။ ပေါထေသိ– ထောင်းထုပြီ။ သာ– ထိုအမြုံမသည်။ တေနေဝ အာဗာဓေန– ထိုအနာကြောင့်ပင်။ ကာလံ– ကို။ ကတွာ– ၍။ တတ္ထေဝ– ထိုအိမ်၌ပင်။ ကုက္ကုဋီ– ကြက်မသည်။ ဟုတွာ– ၍။ နိဗ္ဗတ္တာ– ဖြစ်ပြီ။
ကုက္ကုဋီ– သည်။ န စိရဿေဝ– မကြာမြင့်မီပင်။ အဏ္ဍာနိ– ဥတို့ကို။ ဝိဇာယိ– ပေါက်ဖွားပြီ။ (ဥပြီ)၊ မဇ္ဇာရီ– ကြောင်မသည်။ အာဂန္တွာ– ၍။ တာနိ အဏ္ဍာနိ– ထိုဥတို့ကို။ ခါဒိ– ခဲစားပြီ။ ဒုတိယမ္ပိ– ၂ကြိမ်မြောက်လည်းကောင်း။ တတိယမ္ပိ– ၃ကြိမ်မြောက်လည်းကောင်း။ ခါဒိယေဝ– ခဲစားသည်သာ။ ကုက္ကုဋီ– သည်။ စိန္တေသိ– ကြံပြီ။ (ကိံ)၊ “တယော ဝါရေ– သုံးကြိမ်တို့တိုင်တိုင်။ မမ– ၏။ အဏ္ဍာနိ– ဥတို့ကို။ ခါဒိတွာ– ခဲစားပြီး၍။ ဣဒါနိ– ၌။ မမ္ပိ– ငါ့ကိုလည်း။ ခါဒိတုကာမာ– ခဲစားခြင်းငှာ အလိုရှိသည်။ အသိ– ဖြစ်၏။” ဣတိ– ဤသို့ ကြံပြီ။ “ဣတော– ဤဘဝမှ။ စုတာ– သည်။ (သမာနာ– သော်၊) သပုတ္တကံ– သား,သမီးနှင့် တကွ ဖြစ်သော။ တံ– ထိုကြောင်မကို။ ခါဒိတုံ– ငှာ။ ဝါ– ခဲစားခွင့်ကို။ လဘေယျံ– ရရပါ စေသား။” ဣတိ– သို့။ ပတ္ထနံ– ကို။ ကတွာ– ၍။ တတော– ထိုကြက်မဘဝမှ။ စုတာ– သည်။ (သမာနာ– သော်၊) အရညေ– တော၌။ ဒီပိနီ– ကျားသစ်မသည်။ ဟုတွာ သိစေခြင်းငှာ ပဋိသန္ဓေအခါဖြစ်ခြင်းတစ်မျိုးတည်းကိုပင် “ဟုတွာ နိဗ္ဗတ္တိ”ဟု ကြိယာ ၂မျိုးဖြင့် ဆိုသည်။ တစ်ပုဒ်တည်းဆိုလျှင် ဖြစ်ပါလျက် အလွန်အားဖြင့် ဆိုအပ်သော ဥက္ကဋ္ဌနည်းတည်း။ ဤအလို “မဇ္ဇာရီ– သည်။ ဟုတွာ– ပဋိသန္ဓေ၏အစွမ်းဖြင့် ဖြစ်၍။ နိဗ္ဗတ္တိ– ဖြစ်ပြီ”ဟုပေး။ (ဘေဒဘာ, ၃၉၀၊ သီဋီသစ်၊ ၂၊ ၉)
ဒီပိနီ။ ။ ဒိပ္ပတီတိ ဒီပိ, ဒီပိနီ၊ [ဒီပ+ဣ၊ -ရူ- ၄၁၈၊ ရူဘာ- ၂, ၅၈၅။] ဤအလို ဒီပိနောင် ဣနီပစ္စည်းသက်၊ (တစ်နည်း) ဒီပိနော+ဝိကာရော စမ္မံ ဒီပံ၊ [ဒီပီ+ဏ၊- ဓာန်ဋီ- ၃၇၂။] ဒီပံ+အဿာ အတ္ထီတိ ဒီပိနီ၊ [ဒီပ+ဤ+ဣနီ၊- ဓာန်ဋီ- ၆၁၁။] (တစ်နည်း) ဒွေ ဝဏ္ဏာ ဧတီတိ ဒီပံ၊ [ဒွိ+ဣ+ပ၊] ဒီပံ ဒွိဝဏ္ဏံ (အဝါရောင် အနက်
...[စာမျက်နှာ- ၁၃၇]...
နိဗ္ဗတ္တိ၊ ဣတရာ– အခြားသော ကြောင်မသည်။ မိဂီ– သမင်မသည်။ ဟုတွာ နိဗ္ဗတ္တိ၊ တဿာ– ထိုသမင်မ၏။ ဝိဇာတကာလေ– မွေးဖွားပြီးရာအခါ၌။ ဒီပိနီ– သစ်မသည်။ အာဂန္တွာ– ၍။ တယော ဝါရေ– ၃ကြိမ်တို့တိုင်တိုင်။ ပုတ္တကေ– သား ငယ်တို့ကို။ ခါဒိ– ခဲစားပြီ။ မိဂီ– သည်။ မရဏကာလေ– သေခါနီးအခါ၌။ “အယံ– ဤကျားသစ်မသည်။ တိက္ခတ္တုံ– ၃ကြိမ်တိုင်တိုင်။ မေ– ၏။ ပုတ္တကေ– တို့ကို။ ခါဒိတွာ– ၍။ ဣဒါနိ– ၌။ မမ္ပိ– ကိုလည်း။ ခါဒိဿတိ– လိမ့်မည်။ ဒါနိ– ၌။ ဣတော– ဤဘဝမှ။ စုတာ– သည်။ (သမာနာ)၊ သပုတ္တကံ– သော။ ဧတံ– ဤကျားသစ်မကို။ ခါဒိတုံ– ငှာ။ ဝါ– ကို။ လဘေယျံ– စေသား။” ဣတိ ပတ္ထနံ ကတွာ၊ ဣတော– ဤသမင်မဘဝမှ။ စုတာ (သမာနာ)၊ ယက္ခိနီ– ဘီလူးမသည်။ ဟုတွာ နိဗ္ဗတ္တိ+
ဒီပိနီပိ– ကျားသစ်မသည်လည်း။ တထေဝ– ထို့အတူပင်။ တတော– ထိုကျား သစ်မဘဝမှ။ စုတာ (သမာနာ)၊ သာဝတ္ထိယံ– သာဝတ္ထိမြို့၌။ ကုလဓီတာ– အမျိုး သမီးသည်။ ဟုတွာ နိဗ္ဗတ္တိ၊ သာ– ထိုအမျိုးသမီးသည်။ ဝုဒ္ဓိပ္ပတ္တာ– ကြီးပြင်း ခြင်းသို့ ရောက်သည်။ (သမာနာ– သော်၊) ဒွါရဂါမကေ– မြို့တံခါးအနီးရွာငယ်၌။ [ဒွါရဂါမောတိ ဒွါရဿ သမီပဂါမော၊ နီယော-၁၄၂။] ပတိကုလံ– လင့်အိမ်သို့။ အဂမာသိ– လိုက်သွားပြီ။ စ– ဆက်ဥုးအံ့။ အပရဘာဂေ– နောက်အဖို့၌။ ပုတ္တံ– သားကို။ ဝိဇာယိ– မွေးဖွားပြီ။ ယက္ခိနီပိ– ဘီလူးမသည်လည်း။ တဿာ– ထို အမျိုးသမီး၏။ ပိယသဟာယိကာဝဏ္ဏေန– ချစ်အပ်သော သူငယ်ချင်းမ၏ အသွင်ဖြင့်။ အာဂန္တွာ– ၍။ “မေ– ၏။ သဟာယိကာ– သူငယ်ချင်းမသည်။ ကုဟိံ– အဘယ်မှာနည်း?” ဣတိ– ဤသို့မေး၍။ “အန္တောဂဗ္ဘေ– အိမ်ခန်းထဲ၌။ ဝိဇာတာ– ကလေးမွေးနေ၏။” ဣတိ– သို့။ ဝုတ္တေ– အပ်သော်။ ပုတ္တံ– သားကို။ ဝိဇာတာ နု ခေါ– ဖွားလေသလော။ ဥဒါဟု– သို့မဟုတ်။ ဓီတရံ– သမီးကို။ (ဝိဇာတာ နု ခေါ– လော၊) ဣတိ– ဤသို့ မေး၍။ နံ– ထိုကလေးကို။ [နောက်၌ “ဒါရကံ ပဿန္တီ ဝိယ”ဟု ရှိသဖြင့် “နံ- ထိုသူငယ်ချင်းမကို”ဟု မပေးနှင့်။] ပဿိဿာမိ– ကြည့်အံ့။ ဣတိ– ဤသို့ပြော၍။ ဂဗ္ဘံ– အိပ်ခန်းသို့။ ပဝိသိတွာ– ဝင်၍။ ဒါရကံ– ကလေးကို။ ရောင်အားဖြင့် အရောင်၂မျိုးရှိသော) စမ္မံ အဿာ အတ္ထီတိ ဒီပိနီ၊ [ဒီပ+ဤ+ဣနီ၊- ဝိကစ်ဋီ-၅၃၁။] နောက်၂နည်းအလို ဒီပီနောင် ဣနီပစ္စည်းသက်။
...[စာမျက်နှာ- ၁၃၈]...
ပဿန္တီ ဝိယ– ကြည့်သကဲ့သို့။ ဂဟေတွာ– ယူ၍။ ခါဒိတွာ– ခဲစား၍။ ဂတာ– သွားပြီ။ ပုန– တစ်ဖန်။ ဒုတိယဝါရေပိ– ဒုတိယကြိမ်၌လည်း။ တထေဝ– ထို့အတူပင်။ ခါဒိ– ပြီ။ တတိယဝါရေ– တတိယကြိမ်၌။ ဣတရာ– အခြားသော အမျိုးသမီးသည်။ ဂရုဘာရာ– လေးသော ကိုယ်ဝန်ရှိသည်။ ဝါ– ကိုယ်လေးလက်ဝန်ရှိသည်။ ဟုတွာ၊ သာမိကံ– လင်ကို။ အာမန္တေတွာ– ခေါ်၍။ “သာမိ– အရှင်! ဣမသ္မိံ ဌာနေ– ဤ အရပ်၌။ ဧကာ– တစ်ကောင်သော။ ယက္ခိနီ– သည်။ မမ– ၏။ ဒွေ– ၂ယောက်ကုန်သော။ ပုတ္တေ– တို့ကို။ ခါဒိတွာ ဂတာ၊ ဣဒါနိ– ၌။ မမ– ၏။ ကုလဂေဟံ– အမျိုး အိမ်သို့။ ဂန္တွာ၊ ဝိဇာယိဿာမိ– မွေးဖွားတော့မည်။” ဣတိ– ဤသို့ ပြော၍။ ကုလဂေဟံ– သို့။ ဂန္တွာ၊ ဝိဇာယိ– မွေးဖွားပြီ။
တဒါ– ထိုအခါ၌။ သာ ယက္ခိနီ– ထိုဘီလူးမသည်။ ဥဒကဝါရံ– ရေ၏အလှည့် သို့။ ဝါ– ရေခပ်အလှည့်သို့။ [ဥဒကဿ+ဝါရော ဥဒကဝါရော၊ -မအူပါရာနိ-၃, ၄၄၉၊] ဂတာ– ရောက်သည်။ ဟောတိ– ၏။ ဟိ– ချဲ့။ ဝေဿဝဏဿ– ဝေဿဝဏ် နတ်မင်းဖို့။ ဝါ– အတွက်။ ယက္ခိနိယော– ဘီလူးမတို့သည်။ ဝါရေန– အလှည့်အား ဖြင့်။ အနောတတ္တဒဟတော– အနဝတတ်အိုင်မှ။ သီသပရမ္ပရာယ– ဥုးခေါင်း အဆင့်ဆင့်ဖြင့်။ ဥဒကံ– ရေကို။ အာဟရန္တိ– ဆောင်ရကုန်၏။ ဝါ– ခပ်ရကုန်၏။
တာ– ထိုဘီလူးမတို့သည်။ စတုမာသစ္စယေနပိ– ၄လလွန်ရာအခါ၌သော်လည်းကောင်း။ (၄လလွန်မှသော်လည်းကောင်း)၊ ပဉ္စမာသစ္စယေနပိ– ၅လလွန်ရာ အခါ၌သော်လည်းကောင်း။ (၅လလွန်မှသော်လည်းကောင်း)၊ မုစ္စန္တိ– လွတ်ကုန် ၏။ အပရာ– အခြားကုန်သော။ ယက္ခိနိယော– တို့သည်။ ကိလန္တကာယာ– ပင်ပန်း သော ကိုယ်ရှိကုန်သည်။ (ဟုတွာ)၊ ဇီဝိတက္ခယမ္ပိ– အသက်၏ ကုန်ခြင်းသို့လည်း၊
အနောတတ္တဒဟတော။ ။ ပဗ္ဗတကူဋေဟိ ပဋိစ္ဆန္နတ္တာ စန္ဒိမသူရိယာနံ သန္တာပေဟိ ဩတတ္တံ ဥဏှံ ဥဒကံ ဧတ္ထ နတ္ထီတိ အနောတတ္တော(အပ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၀၁)၊ သူ- ရိယရံသိသမ္ဖုဋ္ဌာဘာဝေန န အဝတပတိ ဥဒကံ ဧတ္ထာတိ အနောတတ္တော(ဓာန်ဋီ- ၆၇၉)၊ အဝတပ္ပတီတိ ဩတတ္တံ- ပူသောရေ၊ [အဝ+တပ+တ၊] န+ဩတတ္တံ အနောတတ္တံ၊ အနောတတ္တံ+ဧတ္ထ အတ္ထီတိ အနောတတ္တော၊ အနောတတ္တော စ+သော+ ဒဟော စာတိ အနောတတ္တဒဟော- အေးမြသောရေရှိသောအိုင်
...[စာမျက်နှာ- ၁၃၉]...
ပါပုဏန္တိ– ရောက်ကုန်၏။ သာ ပန– ထိုဘီလူးမသည်ကား။ ဥဒကဝါရတော– ရေ၏အလှည့်မှ။ ဝါ– ရေခပ်အလှည့်မှ။ မုတ္တမတ္တာဝ– လွတ်မြောက်ကာမျှဖြစ် သော်သာ။ ဝါ– လွတ်လျှင်လွတ်ချင်း။ ဝေဂေန– အဟုန်ဖြင့်။ တံ ဃရံ– ထို အိမ်သို့။ ဂန္တွာ၊ “မေ– ၏။ သဟာယိကာ– သည်။ ကုဟိံ– အဘယ်မှာနည်း?” ဣတိ၊ ပုစ္ဆိ– မေးပြီ။ ကုဟိံ– အဘယ်၌။ ဝါ–မှာ။ နံ– ထိုအမျိုးသမီးကို။ ပဿိဿသိ– တွေ့လိမ့် မည်နည်း။ ဣမသ္မိံ ဌာနေ– ဤအရပ်၌။ တဿာ– ထိုအမျိုးသမီး၏။ ဇာတဇာတဒါရကေ– မွေးတိုင်း မွေးတိုင်းသော ကလေးတို့ကို။ ယက္ခိနီ– သည်။ အာဂန္တွာ၊ ခါဒတိ– ၏။ တသ္မာ– ကြောင့်။ ကုလဂေဟံ– အမျိုးအိမ်သို့။ ဂတာ– သွားပြီ။ ဣတိ– ဤသို့ပြောပြီ။ သာ– ထိုဘီလူးမသည်။ “ယတ္ထ ဝါ တတ္ထ ဝါ– ဟုတ်ဟုတ် ငြားငြားသော အရပ်သို့။ (ဘယ်အရပ်ကိုမဆို)၊ ဂစ္ဆတု– သွားပါစေ။ မေ– ငါမှ၊ (ငါ၏လက်မှ)၊ န မုစ္စိဿတိ– လွတ်လိမ့်မည်မဟုတ်။” ဣတိ– ဤသို့ ကြံ၍။ ဝေရဝေဂသမုဿာဟိတမာနသာ– ရန်ငြိုးအဟုန်သည် ကောင်းစွာ အားတက် စေအပ်သော စိတ်ရှိသည်။ (ဟုတွာ)၊ နဂရာဘိမုခီ– မြို့သို့ရှေးရှုလျက်။ ပက္ခန္ဒိ– ပြေးသွားပြီ။ ဣတရာပိ– အခြားသော အမျိုးသမီးသည်လည်း။ နာမဂ္ဂဟဏဒိဝသေ– နာမည်ယူရာနေ့၌။ နံ ဒါရကံ– ထိုကလေးကို။ နှာပေတွာ– ရေချိုးစေ၍။ နာမံ– နာမည်ကို။ ကတွာ– ပြု၍။ (မှည့်၍)၊ “သာမိ– အရှင်! ဣဒါနိ– ၌။ သကဃရံ– မိမိဥစ္စာဖြစ်သောအိမ်သို့။ (ကိုယ့်အိမ်သို့)၊ ဂစ္ဆာမ– ပြန်ကြစို့။” ဣတိ– ဤသို့ပြော၍။ ပုတ္တံ– သားကို။ အာဒါယ– ခေါ်၍။ သာမိကေန– လင်နှင့်။ သဒ္ဓိံ– အတူ။ ဝိဟာရမဇ္ဈေ– ကျောင်းတိုက်၏အလယ်၌။ ဂတမဂ္ဂေန– သွားသော လမ်းဖြင့်။ ဂစ္ဆန္တီ– သွားလသော်။ ပုတ္တံ– ကို။ သာမိကဿ– လင်အား။ ဒတွာ– ပေး၍။ ဝိဟာရပေါက္ခရဏိယာ– ကျောင်းတိုက်၏ အနီးရေကန်၌။ (ကျောင်းတိုက်၏ ရေကန်၌)၊ နှာတွာ– ရေချိုးပြီး၍။ သာမိကေ– လင်သည်။ နှာယန္တေ– ရေချိုးလသော်။ ဝါ– စဉ်၊
မေ မုစ္စိဿသိ။ ။ မေ၌ “သုမုတ္တာ မယံ တေန မဟာသမဏေန(ဝိ- ၄, ၄၈၀)”မှ တေန မဟာသမဏေနကဲ့သို့ ပဉ္စမီအနက်၌ တတိယာသက်၊ (တစ်နည်း) “န မေ သမဏ မောက္ခသီတိ သမဏ တွံ မမ ဝိသယတော န မုစ္စိဿတိ(သာရတ္ထ- ၃, ၂၀၀၌ မေကဲ့သို့ သာမီအနက်ယူ၍ “မေ- ငါ၏၊ (ဝိသယတော- နယ်ပယ်မှ၊ ဝါ– ပိုင်နက်မှ၊) နမုစ္စိဿတိ”ဟု ပေး။
...[စာမျက်နှာ- ၁၄၀]...
ဥတ္တရိတွာ– တက်၍။ ပုတ္တဿ– ကို။ ထညံ– နို့ရည်ကို။ ပါယမာနာ– သောက် စေလျက်။ ဝါ– တိုက်လျက်။ ဌိတာ– တည်နေသည်။ (သမာနာ– ဖြစ်လသော်၊) ယက္ခိနိံ– ကို။ အာဂစ္ဆန္တိံ– လာနေသည်ကို။ ဒိသွာ– မြင်၍။ သဉ္ဇာနိတွာ– ကောင်း စွာ သိ၍။ ဝါ– မှတ်မိ၍။ “သာမိ– အရှင်! ဝေဂေန– အဟုန်ဖြင့်။ ဧဟိ– လာလော။ အယံ– ဤလာနေသော မိန်းမသည်။ သာ ယက္ခိနီ– ထိုဘီလူးမပင်တည်း။ ဝေဂေန– ဖြင့်။ ဧဟိ– လော။ အယံ– သည်။ သာ ယက္ခိနီ– တည်း။” ဣတိ– သို့။ ဥစ္စာသဒ္ဒံ– ကျယ်လောင်သော အသံကို။ ကတွာ– ၍။ ယာဝ– အကြင်မျှလောက်။ တဿ– ထိုလင်၏။ အာဂမနံ– လာခြင်းသည်။ (ဟောတိ– လတ္တံ့၊) (တာဝ– ထို လင်လာသည့်တိုင်အောင်၊) [သမာသ်ပုဒ်လည်းမဟုတ်, ပဉ္စမီဝိဘတ်လည်း မဟုတ် သဖြင့် “ယာဝ အာဂမနံ– လာသည့်တိုင်အောင်”ဟု မပေးရ။] သဏ္ဌာတုံ– ရပ်တည် ခြင်းငှာ။ ဝါ– စောင့်ခြင်းငှာ။ အသက္ကောန္တီ– မစွမ်းနိုင်လသော်။ နိဝတ္တေတွာ– ပြန် လှည့်၍။ အန္တောဝိဟာရာဘိမုခီ– ကျောင်းတိုက်၏ အတွင်းသို့ ရှေးရှုလျက်။ ပက္ခန္ဒိ– ပြေးပြီ။
တသ္မိံ သမယေ– ထိုအခါ၌။ သတ္ထာ– သည်။ ပရိသမဇ္ဈေ– ပရိသတ်၏ အလယ်၌။ ဓမ္မံ– ကို။ ဒေသေသိ– ဟောတော်မူနေပြီ။ သာ– ထိုအမျိုးသမီးသည်။ ပုတ္တံ– ကို။ တထာဂတဿ– မြတ်စွာဘုရား၏။ ပါဒပိဋ္ဌေ– ခြေဖမိုးတော်၌။ နိပဇ္ဇာပေတွာ– အိပ်စေ၍။ “မယာ– သည်။ တုမှာကံ– ရှင်တော်ဘုရားတို့အား။ ဧသ (ဧသော)– ဤသားကို။ ဒိန္နော– ပေးလှူအပ်ပါပြီ။ မေ– ၏။ ပုတ္တဿ– အား။ ဇီဝိတံ– အသက်ကို။ ဒေထ– ပေးတော်မူပါကုန်။” ဣတိ၊ အာဟ– လျှောက်ပြီ။ ဒွါရကောဋ္ဌကေ– တံခါးမုခ်၌။ အဓိဝတ္ထော– စိုးအုပ်၍နေသော။ သုမနဒေဝေါ နာမ– သုမနနတ်မည်သူသည်။ ယက္ခိနိယာ– အား။ အန္တော– ကျောင်းတွင်းသို့။ ပဝိသိတုံ– ဝင်ခြင်းငှာ။ ဝါ– ဝင်ခွင့်ကို။ နာဒါသိ (န+အဒါသိ)– မပေး။ သတ္ထာ– သည်။ အာနန္ဒတ္ထေရံ– အာနန္ဒာထေရ်ကို။ အာမန္တေတွာ– ခေါ်တော်မူ၍။ “အာနန္ဒ– အာနန္ဒာ! ဂစ္ဆ– သွားချေ။ တံ ယက္ခိနိံ– ထိုဘီလူးမကို။ ပက္ကောသာဟိ– ခေါ်ခဲ့လော၊” ဣတိ အာဟ။ ထေရော– အရှင်အာနန္ဒာထေရ်သည်။ ပက္ကောသိ– ခေါ် ခဲ့ပြီ။ ဣတရာ– အခြားသော အမျိုးသမီးသည်။ “ဘန္တေ– ရား! အယံ– ဤဘီလူးမ
...[စာမျက်နှာ- ၁၄၁]...
သည်။ အာဂစ္ဆတိ– လာနေ၏။” ဣတိ၊ အာဟ– လျှောက်ပြီ။ သတ္ထာ– သည်။ “ဧတု– လာပါစေ။ သဒ္ဒံ– အသံကို။ မာ အကာသိ– မပြုနှင့်။” ဣတိ၊ ဝတွာ– မိန့် တော်မူ၍။ အာဂန္တွာ– ၍။ ဌိတံ– ရပ်နေသော။ တံ– ထိုဘီလူးမကို။ “ကသ္မာ– ကြောင့်။ ဧဝံ– သို့။ ကရောသိ– ပြုရသနည်း? တုမှေ– တို့သည်။ မာဒိသဿ– ငါကဲ့သို့ ရှု အပ်သော။ ဗုဒ္ဓဿ– ၏။ သမ္မုခီဘာဝံ– မျက်မှောက်၏ အဖြစ်သို့။ သစေ န+ အာဂမိဿထ– အကယ်၍ မရောက်လာကုန်အံ့။ (ဧဝံ သတိ– သော်၊) အဟိနကုလာနံ– မြွေနှင့် မြွေပါတို့၏။ (ကပ္ပဋ္ဌိတိကံ– တစ်ကမ္ဘာပတ်လုံး တည်ခြင်းရှိသော။ ဝေရံ– သည်။ ဘဝတိ) ဝိယ– ဖြစ်သကဲ့သို့လည်းကောင်း။ အစ္ဆဖန္ဒနာနံ– ဝံနှင့် ကြို့ပင်စောင့်နတ်တို့၏။ (ကပ္ပဋ္ဌိတိကံ– သော။ ဝေရံ– သည်။ ဘဝတိ) ဝိယ– ကောင်း။ ကာကောလူကာနံ– ကျီးနှင့် ခင်ပုပ်တို့၏။ (ကပ္ပဋ္ဌိတိကံ– သော။ ဝေရံ– ရန်သည်။ ဘဝတိ) ဝိယ စ– ကောင်း။ ဝေါ– သင်တို့၏။ ကပ္ပဋ္ဌိတိကံ– သော။ ဝေရံ– ရန်သည်။ အဘဝိဿ– ဖြစ်ရာ၏။ ကသ္မာ– ကြောင့်။ ဝေရံ– ရန်ကို။ ပဋိဝေရံ– အတုံ့ ဖြစ်သောရန်ကို။ ဝါ– ရန်တုံ့ကို။ ကရောထ– ပြုကြရသနည်း? ဟိ– မှန်၏။ ဝေရံ– သည်။ အဝေရေန– ရန်မတုံ့မူသဖြင့်။ ဥပသမ္မတိ– ငြိမ်းအေး၏။ ဝေရေန– ရန် တုံ့မူသဖြင့်။ နော (ဥပသမ္မတိ)– မငြိမ်းအေးနိုင်။” ဣတိ၊ ဝတွာ– ပြီး၍။ “န ဟိ၊ ပေ။ သနန္တနော”တိ– ဟူသော။ ဣမံ ဂါထံ– ကို။ အာဟ– ဟောတော်မူပြီ။
န ဟိ ဝေရေန ဝေရာနိ, သမ္မန္တီဓ ကုဒါစနံ၊ အဝေရေန စ သမ္မန္တိ, ဧသ ဓမ္မော သနန္တနော
ဟိ– မှန်၏။ ဣဓ– ဤလောက၌။ ဝေရေန– ရန်တုံ့မူသဖြင့်။ ဝေရာနိ– ရန် တို့သည်။ ကုဒါစနံ– တစ်စုံတစ်ခုသောအခါ၌။ (ဘယ်အခါ၌မှ)၊ န သမ္မန္တိ– မငြိမ်း အေးနိုင်ကုန်။ စ– အနွယကား။ အဝေရေန– ရန်တုံ့မမူသဖြင့်။ ဝေရာနိ– တို့သည်။ သမ္မန္တိ– ငြိမ်းအေးနိုင်ကုန်၏။ ဧသ ဓမ္မော– ရန်ကို ရန်ချင်း, မတုံ့လျင်းမှ, ငြိမ်းအေး
အဘဝိဿ။ ။ အတိတ်ကြိယာတိပန္န, အနာဂတ်ကြိယာတိပန္နအားဖြင့် ၂မျိုး ရှိရာ ဤ၌ အနာဂတ်ကြိယာတိပန္နတည်း၊ ထိုကြောင့် ကြိယာတိပန္နေတီတေ ကာလာတိပတ္တိသုတ်၌ “ကာလာတိပတ္တိ”ဟူသော ယောဂဝိဘာဂဖြင့် အနာဂတ်ကြိယာတိပန္န ၌ ကာလာတိပတ္တိဝိဘတ်သက်။ (ဝိဗော- ၂၁၈၊ ကစ္စာ- ၂၅၊ ကစ္စာဘာ- ၃၉)
...[စာမျက်နှာ- ၁၄၂]...
နိုင်ခြင်းဟူသော ဤသဘောသည်။ သနန္တနော– ရှေး၌ ဖြစ်သော သဘောတည်း။ ဝါ– ရှေးဟောင်းထုံးစံတည်း။
တတ္ထ– ထို ဂါထာ၌။ န ဟိ ဝေရေနာတိ (ဧတ္ထ)– န ဟိ ဝေရေန ဟူသော ဤပါဌ်၌။ (ဂူဠှတ္ထံ– လျှို့ဝှက်သော အနက်ကို၊) ဟိ (ဥဒ္ဓရိတွာ ဒဿေမိ)– ထုတ်၍ ပြဥုးအံ့။ [“ဟိ– ဥပမာဆောင် ထင်အောင် ပြအံ့”ဟုလည်း ပေးနိုင်သည်။] ခေဠသိင်္ဃာဏိကာဒီဟိ– တံတွေး, နှပ်အစရှိကုန်သော။ အသုစီဟိ– မစင်မကြယ်, ရွံ စဖွယ်တို့ဖြင့်။ မက္ခိတံ– ယှဉ်စပ်နေသော။ ဝါ– လူးလဲနေသော။ ဌာနံ– အရပ် ကို။ တေဟေဝအသုစီဟိ– ထိုမစင်မကြယ်, ရွံစဖွယ်တို့ဖြင့်ပင်။ ဓောဝန္တာ– ဆေး ကြောကုန်လသော်။ ဝါ– ဆေးကြောသူတို့သည်။ သုဒ္ဓံ– စင်ကြယ်သည်ကို။ နိဂ္ဂန္ဓံ– အနံ့မရှိသည်ကို။ ကာတုံ– ပြုခြင်းငှာ။ န သက္ကောန္တိ ယထာ– မစွမ်း နိုင်ကုန်သကဲ့ သို့။ အထ ခေါ– စင်စစ်ကား။ တံ ဌာနံ– ထိုအရပ်သည်။ မတ္တာယ– အတိုင်းအရှည် ထက်။ ဘိယျောသော– လွန်စွာ။ (တစ်နည်း) ဘိယျောသော မတ္တာယ– အတိုင်း ထက်အလွန်။ အသုဒ္ဓတရေဉ္စဝ– အထူးသဖြင့် မစင်ကြယ်သည်လည်းကောင်း၊
ဘိယျောသော မတ္တာယ။ ။ ဤပုဒ်နှင့်စပ်၍ အဆိုအမျိုးမျိုးရှိရာ အဋ္ဌကထာဋီကာ အဆိုများကို ပြပြီးမှ သဒ္ဒါကျမ်းအဆို ပြပါမည်။
သံ၊ဋ္ဌ၊၃, ၁၄၀။ ။ ဤကျမ်းအလို မတ္တာနောင် တဒတ္ထသမ္ပဒါန်အနက်၌ စတုတ္ထီ သက်, အာယပြု၊ “ဘိယျောသော- လွန်ကဲသော၊ မတ္တာယ- အတိုင်းအရှည်အလို့ငှာ” ဟု ပေး။
ဥဒါန၊ဋ္ဌ၊၃၂၉။ ။ ဤကျမ်းအလို မတ္တာနောင် ဝိဘတ္တအပါဒါန်အနက်၌ ပဉ္စမီ သက်၊ “မတ္တာယ- အတိုင်းအရှည်ထက်၊ ဘိယျောသော- လွန်စွာ”ဟုပေး။
သီ၊ဋ္ဌ၊၃၂၁။ ။ ဤကျမ်းအလို ဝိသေသနအနက်၌ တတိယာသက်၊ “ဘိယျောသော- လွန်ကဲသော၊ မတ္တာယ- အတိုင်းအရှည်အားဖြင့်”ဟု ပေး။
ဝိသုဒ္ဓိ၊ဋီ၊၁၊၂၈၄။ ။ ဤကျမ်းအလို မတ္တာနောင် သာမီအနက်၌ ဆဋ္ဌီသက်၊ “မတ္တာယ- အတိုင်းအရှည်၏၊ ဘိယျောသော- အထက်၌”ဟုပေး။
[ဆောင်] သံယုတ်-ဥ- သီ, ဝိသုဒ်ဋီ, လေးလီအဖွင့်မှီး
ငှာ-ထက်- ဖြင့်- ၏, စဉ်တိုင်းသိ, ပေးဘိအနက်တည်း။
...[စာမျက်နှာ- ၁၄၃]...
ဝါ– သာ၍မစင်ကြယ်သည်လည်းကောင်း။ ဒုဂ္ဂန္ဓတရဉ္စ– အထူးသဖြင့် မကောင်း သော အနံ့ရှိသည်လည်းကောင်း။ ဝါ– သာ၍ မကောင်းသောအနံ့ရှိသည်လည်းကောင်း။ ဟောတိ ယထာ– ဖြစ်သကဲ့သို့။ ဧဝမေဝ– ဤအတူပင်။ အက္ကောသန္တံ–ဆဲရေးသူကို။ ပစ္စက္ကောသန္တော– ပြန်၍ ဆဲရေးလတ်သော်လည်းကောင်း။ ဝါ– ပြန်၍ဆဲရေးသူသည်လည်းကောင်း။ ပဟရန္တံ– ပုတ်ခတ်သူကို။ ပတိပ္ပဟရန္တော–ပြန်၍ ပုတ်ခတ်လတ်သော်လည်းကောင်း။ ဝါ– ပြန်၍ပုတ်ခတ်သူသည်လည်းကောင်း။ ဝေရေန– နောက်ရန်ဖြင့်။ ဝေရံ– ရှေ့ရန်ကို။ ဝူပသမေတုံ– ငြိမ်းစေခြင်းငှာ။ နသက္ကောတိ– မစွမ်းနိုင်။ အထ ခေါ– စင်စစ်ကား။ ဘိယျော ဘိယျော– လွန်စွာ လွန်စွာ။ ဝါ– အလွန့်အလွန်။ ဝေရမေဝ– ရန်ကိုသာ။ ကရောတိ– ပြု၏။ ဣတိ–
သဒ္ဒါကျမ်းအဆို။ ။ နိဒ္ဒေသ- ၁၁၁၌ “ဘိယျော+သော+မတ္တာယ”ဟုခွဲ၍ “သော- ထိုခွေးသည်၊ မတ္တာယ- အတိုင်းအရှည်ထက်၊ ဘိယျော- လွန်စွာ”ဟုလည်းကောင်း, “မတ္တာယ- ထက်၊ သော- ထိုသူသည်၊ ဘိယျော- လွန်၏”ဟုလည်းကောင်း အနက်ပေး ကြောင်းကို ဆို၏၊ ဤအဆိုကို ဆရာမြတ်များ နှစ်သက်တော်မမူကြပါ။(ကစ်ဘာ- ၁, ၃၅၁၊ ရူဘာ- ၁, ၄၂၈၊ မောဂ်နိ- ၁, ၂၁၉)
တစ်နည်း။ ။ “ဘိယျော+သောမတ္တာယ”ဟုခွဲ၍ ဝိဘတျန္တပဋိရူပကနိပါတ်ပုဒ် ယူကာ “ဘိယျော သောမတ္တာယ- များစွာ အတိုင်းထက်အလွန်”ဟု ဂဍလာဒေဏိ နိဿယဟောင်း၌ ဆိုကြောင်းကို ဆို၏၊ (ဗာဂံ- ၂, ၄၅၄)
မောဂ်- ၂, ၂၅။ ။ ထို၌ ဘိယျောသောမတ္တာယသည် အတိသယတ္ထဝိဘတျန္တ ပဋိရူပကနိပါတသမုဒါယဟု ဆို၍ “ဘိယျောသောမတ္တာယ- လွန်သော အတိုင်းအရှည် ဖြင့်”ဟု ပေး၏(မောဂ်နိ- ၁, ၂၁၉၊ မောဂ်ပံနိ- ၁, ၁၈၇၊ ဗာဂံ- ၂, ၄၅၂)၊
နီတိသုတ္တ- ၁၂၅။ ။ ထို၌ နပုံလိင် မတ္တနောင် ဝိဘတ္တအပါဒါန်အနက်၌ စတုတ္ထီ သက်, အာယပြုသည်ဟု ဆို၏၊ သို့သော် ဣတ္ထိလိင် မတ္တာသဒ္ဒါသာ ပမာဏအနက်ကို ဟော၍ နပုံလင် မတ္တသဒ္ဒါက ပမာဏအနက်ကို မဟောနိုင်သောကြောင့် နီတိအဆိုကို ဆရာအများ နှစ်သက်တော်မမူပါ။
[ဆောင်] ဘိယျောတစ်ပုဒ်, သောတစ်ပုဒ်, ဖွင့်ထုတ်နိဒ္ဒေသာ
နပုံသက, ပုဒ်မတ္တ, မိန့်ဟနီတိမှာ
အဘိဓာန်တွေ, အထွေထွေ, မိန့်လေဣတ္ထိသာ
နိဒ်- နီတိပြ, ထိုဝါဒ, ပယ်ကြထေရ်များစွာ
...[စာမျက်နှာ- ၁၄၄]...
ဤသို့။ ဝါ– ဆိုအပ်ပြီးသောနည်းဖြင့်။ ဝေရာနိ နာမ– ရန်တို့မည်သည်။ ဝေရေန– ရန်တုံ့မူသဖြင့်။ ကိသ္မိဉ္စိကာလေ– တစ်စုံတစ်ခုသောအခါ၌။ ဝါ– ဘယ်အခါ၌မှ။ န သမ္မန္တိ– မငြိမ်းအေးနိုင်ကုန်။ အထ ခေါ– စင်စစ်ကား။ ဝဍ္ဎုန္တိယေဝ– တိုးပွားကုန် သည်သာ။ ပန– အဖို့တစ်ပါးကား။ ခေဠာဒီနိ– တံတွေးအစရှိကုန်သော။ တာနိ အသုစီနိ– ထိုမစင်မကြယ် ရွံစဖွယ်တို့သည်။ ဝါ– တို့ကို။ ဝိပ္ပသန္နေန– အထူးသဖြင့် ကြည်လင်သော။ ဥဒကေန– ရေဖြင့်။ ဓောဝိယမာနာနိ– ဆေးကြောအပ်ကုန်လ သော်။ နဿန္တိ ယထာ– ပျောက်ကုန်သကဲ့သို့။ တံ ဌာနံ– ထိုအရပ်သည်။ သုဒ္ဓံ– စင်ကြယ်သည်။ သုဂန္ဓံ– ကောင်းသော အနံ့ရှိသည်။ ဟောတိ ယထာ– ဖြစ်သကဲ့ သို့။ ဧဝမေဝ– ဤအတူပင်။ အဝေရေန– ရန်တုံ့မမူသဖြင့်။ ခန္တိမေတ္တောဒကေန– သည်းခံခြင်းမေတ္တာတည်းဟူသောရေဖြင့်။ ယောနိသော– သင့်သောအကြောင်း အားဖြင့်။ မနသိကာရေန– နှလုံးသွင်းခြင်းဖြင့်။ ပစ္စဝေက္ခဏေန– တရားသဘော ကို ဆင်ခြင်ခြင်းဖြင့်။ ဝေရာနိ– ရန်တို့သည်။ ဝူပသမန္တိ– ငြိမ်းအေးကုန်၏။ ပဋိပ္ပဿမ္ဘ န္တိ– ငြိမ်းအေးကုန်၏။ အဘာဝံ– မရှိခြင်းသို့။ ဂစ္ဆန္တိ– ရောက်ကုန်၏။ ဧသ ဓမ္မော သနန္တနောတိ– ကား။ အဝေရေန– ရန်တုံ့မမူသဖြင့်။ ဝေရူပသမနသင်္ခါတော– ရန်တို့၏ငြိမ်းအေးခြင်းဟု ဆိုအပ်သော။ ဧသ (ဧသော)– ဤသဘော သည်။ ပေါရာဏကော– ရှေးလူကြီးတို့၏ ဥစ္စာဖြစ်သော။ ဓမ္မော– သဘောတည်း။ သဗ္ဗေသံ– အလုံးစုံကုန်သော။ ဗုဒ္ဓပစ္စေကဗုဒ္ဓခီဏာသဝါနံ– ဘုရား, ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ, ရဟန္တာတို့၏။ ဂတမဂ္ဂေါ– သွားအပ်သော လမ်းတည်း။ ဣတိ– ဤတွင် ဂါထာ အဖွင့် အပြီးတည်း။
ဂါထာပရိယောသာနေ– ၌။ ယက္ခိနီ– ဘီလူးမသည်။ သောတာပတ္တိဖလေ–ဖိုလ်၌။ ပတိဋ္ဌဟိ– တည်ပြီ။ သမ္ပတ္တပရိသာယပိ– ရောက်လာသော ပရိသတ်၏ လည်း။ ဝါ– အတွက်လည်း။ ဓမ္မဒေသနာ– သည်။ သာတ္ထိကာ– သည်။ အဟောသိ+
သတ္ထာ– သည်။ တံ ဣတ္ထိံ– ထိုမိန်းမကို။ “ဧတိဿာ– ဤဘီလူးမအား။ တဝ– သင်၏။ ပုတ္တံ– သားကို။ ဒေဟိ– ပေးလိုက်လော။” ဣတိ၊ အာဟ– မိန့်တော်မူပြီ။
ဘန္တေ– မြတ်စွာဘုရား! ဘာယာမိ– ကြောက်ပါ၏။ ဣတိ– ဤသို့လျှောက်ပြီ။
“မာ ဘာယိ– မကြောက်နှင့်။ တေ– သင်၏။ ဝါ– သင့်မှာ။ ဧတံ– ဤဘီလူးမကို၊
...[စာမျက်နှာ- ၁၄၅]...
နိဿာယ– မှီ၍။ ပရိပန္ထော– ဘေးရန်သည်။ နတ္ထိ– မရှိတော့။” ဣတိ အာဟ+
သာ– ထိုမိန်းမသည်။ တဿာ– ထိုဘီလူးမအား။ ပုတ္တံ– ကို။ အဒါသိ– ပေးပြီ။ သာ– ထိုဘီလူးမသည်။ တံ– ထိုသားကို။ စုမ္ဗိတွာ– စုတ်၍။ အာလိင်္ဂေတွာ– ပွေ့ဖက်၍။ ပုန– ဖန်။ မာတုယေဝ– အမေအားသာ။ ဒတွာ– ပေး၍။ ရောဒိတုံ– ငိုခြင်းငှာ။ အာရဘိ– အားထုတ်ပြီ။ အထ– ထိုအခါ၌။ နံ– ထိုဘီလူးမကို။ သတ္ထာ– သည်။ “ဧတံ– ဤငိုခြင်းသည်။ ကိံ– အဘယ်ကြောင့်နည်း?” ဣတိ ပုစ္ဆိ၊ ဘန္တေ! အဟံ– သည်။ ပုဗ္ဗေ– ရှေး၌။ ယထာ ဝါ တထာ ဝါ– ဟုတ်ဟုတ်ငြားငြားသော အခြင်း အရာအားဖြင့်။ ဇီဝိကံ– အသက်မွေးမှုကို။ ကပ္ပေန္တိပိ– ပြုပါသော်လည်း။ ကုစ္ဆိပူရံ– ဝမ်းပြည့်အောင်။ နာလတ္ထံ (န+အလတ္ထံ)– မရခဲ့ပါ။ ဣဒါနိ– ၌။ ကထံ– အဘယ်သို့ လျှင်။ ဝါ– အဘယ်နည်းဖြင့်။ ဇီဝိဿာမိ– အသက်ရှင်နိုင်တော့အံ့နည်း? ဣတိ– ဤသို့လျှောက်ပြီ။ အထ– ၌။ နံ– ထိုဘီလူးမကို။ သတ္ထာ– သည်။ “မာ စိန္တယိ– မကြံစည်နှင့်။ ဝါ– မစိုးရိမ်နှင့်။” ဣတိ– သို့။ သမဿာသေတွာ– သက်သာရာရစေ ၍။ (ဖြေသိမ့်၍)၊ တံ ဣတ္ထိံ– ထိုမိန်းမကို။ “ဣမံ– ဤဘီလူးမကို။ နေတွာ– အိမ်သို့ ခေါ်ဆောင်၍။ အတ္တနော– မိမိ၏။ ဂေဟေ– အိမ်၌။ နိဝါသာပေတွာ– နေစေ၍။ အဂ္ဂယာဂုဘတ္တေဟိ– အဥုးအဖျားဖြစ်သော ယာဂု, ထမင်းတို့ဖြင့်။ ဝါ– မွန်မြတ် သော ယာဂု, ထမင်းတို့ဖြင့်။ ပဋိဇဂ္ဂါဟိ– ပြုစုလုပ်ကျွေးလော။” ဣတိ အာဟ– မိန့်တော်မူပြီ၊ သာ– ထိုအမျိုးသမီးသည်။ တံ– ထိုဘီလူးမကို။ နေတွာ– အိမ်သို့ ခေါ်ဆောင်၍။ ပိဋ္ဌိဝံသေ– ခေါင်လျှောက်ဝါး၌။ ဝါ– ခေါင်အုပ်ဝါး၌။ ပတိဋ္ဌာပေတွာ– တည်နေစေ၍။ ဝါ– ထား၍။ အဂ္ဂယာဂုဘတ္တေဟိ– တို့ဖြင့်။ ပဋိဇဂ္ဂိ– ပြု စုလုပ်ကျွေးပြီ။ တဿာ– ထိုဘီလူးမအား။ ဝီဟိပဟရဏကာလေ– စပါးထောင်း ရာအခါ၌။ မုသလဂ္ဂေန– ကျည်ပေ့ဖျားဖြင့်။ မုဒ္ဓံ– ဥုးထိပ်ကို။ ပဟရန္တံ ဝိယ– ရိုက်ွ သကဲ့သို့။ ဥပဋ္ဌာသိ– ထင်ရပြီ။ သာ– ထိုဘီလူးမသည်။ သဟာယိကံ– သူငယ်ချင်း မကို။ အာမန္တေတွာ– ခေါ်၍။ “ဣမသ္မိံ ဌာနေ– ဤအရပ်၌။ ဝသိတုံ– နေခြင်းငှာ၊
စုမ္ဗိတွာ။ ။ စုဗိဓာတ်, စုမ္ဗဓာတ်သည် ဝဒနသံယောဂေ(ခံတွင်းကို ယှဉ်ခြင်း- ငုံခြင်း, စုတ်ခြင်း, မှုတ်ခြင်း, ကိုက်ခြင်း, လျက်ခြင်း)ကို ဟောရကား “စမ္ဗိတွာ- နမ်း ၍”ဟု မပေးသင့်ကြောင်းကို ဓာတွတ္ထ၌ ဆို၏။
...[စာမျက်နှာ- ၁၄၆]...
န သက္ကောမိ– မစွမ်းနိုင်ပါ။ အညတ္ထ– အခြားအရပ်၌။ မံ– ငါ့ကို။ ပတိဋ္ဌာပေဟိ– တည်စေလော။ ဝါ– ထားလော။ ဣတိ ဝတွာ၊ မုသလသာလာယ– မောင်းတင်း ကုပ်လည်းကောင်း။ ဝါ– မောင်းတဲလည်းကောင်း။ ဥဒကစာဋိယံ– ရေလှောင်အိုး ကြီးလည်းကောင်း။ (ရေအိုးစရည်းလည်းကောင်း)၊ ဥဒ္ဓနေ– ဖိုခနောက်တည်ရှိ ရာ မီးဖိုလည်းကောင်း။ နိဗ္ဗကောသေ– တံစက်မြိတ်ရေကျရာ အရပ် (မြောင်း)
ဥဒ္ဓနေ။ ။ ဥဒ္ဓနသဒ္ဒါ ဖိုခနောက်အနက်ကို ဟော၏၊ နောက်၌ “ဣဓ သုနခါ နိပဇ္ဇန္တိ”ကို ကြည့်၍ ဖိုခနောက်၌ ခွေးအိပ်၍မရ၊ ဖိုခနောက်ရှိရာ မီးဖို၌သာ အိပ်သည်၊ ထိုကြောင့် “ဥပရိ ဓီယတေ ထာလျာဒိကံ အသ္မိန္တိ ဥဒ္ဓနံ- အထက်၌ ထမင်းအိုးစသည်ကို ဆောင်ရာ ဖိုခနောက်၊ [ဥ+ဓာ+ယု၊- ဓာန်ဋီ- ၄၅၅။]”ဟုပြုပြီးနောက် မီးဖိုကိုရအောင် “ဥဒ္ဓနံ+ဧတ္ထ အတ္ထီတိ ဥဒ္ဓနံ- ဖိုခနောက်ရှိရာအရပ်- မီးဖို- စားဖို”ဟု ဆက်ပါ၊ သို့မဟုတ် ဌာနျူပစာရအားဖြင့် ဖိုခနောက်၏တည်ရာ မီးဖိုကို ယူပါ။
နိဗ္ဗကောသေ။ ။ “နိဗ္ဗံ တု ဆဒ္ဒကောဋိယံ(ဓာန်- ၂၁၇)”အရ နိဗ္ဗသဒ္ဒါသည် တံ စက်မြိတ်(အမိုးစွန်း)ကို ဟော၏၊ “နိဿေသတော အဗ္ဗတိ ဝဿောဒကံ အနေနာ တိ နိဗ္ဗံ၊ [နိ+အဗ္ဗ ဂတိအနက်+အ၊- ဓာန်ဋီ- ၂၁၇။]”ဟုပြု၊ တံစက်မြိတ် (အမိုးစွန်း) သည် ထွက်ဝင်သူတို့ ဥုးခေါင်းနှင့် ထိမိ, တိုက်မိတတ်သဖြင့် ဆဲရေးအပ်သောကြောင့် “ကုသိယတိ အက္ကောသိယတီတိ ကောသော(စလင်း ဂံ- ၁, ၃၁၆)”ဟုပြု၊ ထိုနောင် “နိဗ္ဗံ စ+တံ+ကောသော စာတိ နိဗ္ဗကောသော”ဟု ဆက်တွဲပါ။ (တစ်နည်း) ကောသ သဒ္ဒါ အနက်မဲ့ယူ၍ “နိဗ္ဗံ ဧဝ နိဗ္ဗကောသော၊ (တဗ္ဘာဝဝုတ္တိကမ္မဓာရည်း)”ဟုကြံ၊ နောက်၌ “ဒါရကာ အသုစိံ ကရောန္တိ”ဟု ဆိုသဖြင့် တံစက်မြိတ်ရေကျရာအရပ် (မြောင်း)ကို ယူရမည်၊ ထိုကြောင့် “နိဗ္ဗကောသဿ+ဣဒံ, နိဗ္ဗကောသေ ပဝတ္တံ ဝါ နိဗ္ဗကောသံ- တံစက်မြိတ်ရေ၊ [နိဗ္ဗကောသ+ဏ၊] နိဗ္ဗကောသဿ+ပတနဋ္ဌာနံ နိဗ္ဗကောသံ- တံစက်မြိတ်ရေကျရာအရပ်၊ ပတနဋ္ဌာနပုဒ်ကျေသည်”ဟု ဆက်ကြံ။ [ကင်္ခါ မဟာဋီ၊၂၊၂၄၂ နိဗ္ဗောဒကပတနဋ္ဌာနံအဖွင့်ရှု။]
တစ်နည်း။ ။ နိဗ္ဗကောသံ+ဧတ္ထ အတ္ထီတိ နိဗ္ဗကောသံ- တံစက်မြိတ်ရေတည်ရှိ ရာအရပ်”ဟုကြံ၊ (တစ်နည်း) ကောသသဒ္ဒါ အိမ်အနက်ဟောယူ၍ “နိဗ္ဗဿ+ဣဒံ, နိဗ္ဗေ ပဝတ္တံ ဝါ နိဗ္ဗံ- တံစက်မြိတ်ရေ၊ [နိဗ္ဗ+ဏ၊] ကောသော ဝိယာတိ ကောသံ- အိမ် နှင့်တူသော တည်နေရာဌာန(မြောင်း)၊ နိဗ္ဗဿ+ကောသံ နိဗ္ဗကောသံ- တံစက်မြိတ် ရေ၏ တည်နေရာဌာန”ဟုကြံ
...[စာမျက်နှာ- ၁၄၇]...
လည်းကောင်း။ သင်္ကာရကူဋေ– အမှိုက်ပုံလည်းကောင်း။ ဂါမဒွါရေ စ– ရွာ၏ တံခါးလည်းကောင်း။ ဣတိ– သို့။ ဧတေသု ဌာနေသု– ဤအရပ်တို့၌။ ပတိဋ္ဌာပိတာ– တည်နေစေအပ်သည်။ ဝါ– ထားအပ်သည်။ (သမာနာ) ပိ– သော်လည်း။ ဣဓ– ဤမောင်းတင်းကုပ်၌။ ဝါ– မောင်းတဲ၌။ မေ– အား။ မုသလေန– ကျည်ပေ့ွ ဖြင့်။ သီသံ– ဥုးခေါင်းကို။ ဘိန္ဒန္တံ ဝိယ– ခွဲသကဲ့သို့။ ဥပဋ္ဌာတိ– ထင်ရ၏။ ဣဓ– ဤရေလှောင်အိုးကြီး၌။ ဒါရကာ– တို့သည်။ ဥစ္ဆိဋ္ဌောဒကံ– စွန့်ပစ်ထွေးအန်အပ် သော ရေကို။ ဝါ– လုတ်ဆေးရေကို။ ဩတာရေန္တိ– သက်ဝင်စေကုန်၏။ ဝါ– ကျ ရောက်စေကုန်၏။ ဣဓ– ဤမီးဖို၌။ သုနခါ– ခွေးတို့သည်။ နိပဇ္ဇန္တိ– အိပ်ကုန်၏။ ဣဓ– တံစက်မြိတ်ရေကျရာအရပ် (မြောင်း) ၌။ ဒါရကာ– တို့သည်။ အသုစိံ– အညစ် အကျေးကို။ ကရောန္တိ– ပြုကုန်၏။ (စွန့်ကုန်၏)၊ ဣဓ– ဤအမှိုက်ပုံ၌။ ကစဝရံ– အမှိုက်ကို။ ဆဍ္ဍေန္တိ– စွန့်ကုန်၏။ ဣဓ– ဤ ရွာတံခါး၌။ ဂါမဒါရကာ– ရွာသား ကလေးတို့သည်။ လက္ခယောဂ္ဂံ– ပစ်မှတ်၌ လေ့ကျင့်ကစားခြင်းကို။ ဝါ– လက် တည့်စမ်းခြင်းကို။ ကရောန္တိ– ကုန်၏။ ဣတိ– ဤသို့ပြော၍။ (အကြောင်းပြ၍)၊ သဗ္ဗာနိ– ကုန်သော။ တာနိ– ထိုအရပ်တို့ကို။ ပဋိက္ခိပိ– ပယ်ပြီ။ အထ– ၌။ နံ– ထို ဘီလူးမကို။ ဗဟိဂါမေ– ရွာ့အပြင်၌။ ဝိဝိတ္တောကာသေ– လူတို့မှ ကင်းဆိတ်ရာ အရပ်၌။ ပတိဋ္ဌာပေတွာ– တည်နေစေ၍။ တတ္ထ– ထိုအရပ်၌။ ဝါ– သို့။ တဿာ– ထိုဘီလူးမဖို့။ ဝါ– အတွက်။ အဂ္ဂယာဂုဘတ္တာဒီနိ– အဥုးအဖျားဖြစ်သော ယာဂု, ထမင်းအစရှိသည်တို့ကို။ ဝါ– မွန်မြတ်သော ယာဂု, ထမင်းအစရှိသည်တို့ကို။ ဟရိတွာ– ပို့ဆောင်၍။ ပဋိဇဂ္ဂိ– ပြုစုလုပ်ကျွေးပြီ။ သာ ယက္ခိနီ– ထိုဘီလူးမသည်။ ဧဝံ– သို့။ စိန္တေသိ– စဉ်းစားပြီ။ (ကိံ– နည်း?) “ဣဒါနိ– ၌။ မေ– အား။ ဝါ– ၏။ အယံ သဟာယိကာ– ဤသူငယ်ချင်းမသည်။ ဗဟူပကာရာ– များသောကျေးဇူးရှိ၏။ ဟန္ဒ– ယခု။ အဟံ– သည်။ ကိဉ္စိ– တစ်စုံတစ်ခုသော။ ပဋိဂုဏံ– ကျေးဇူးအတုံ့ကို။ ဝါ– ကျေးဇူးဆပ်ခြင်းကို။ ကရောမိ– ပြုအံ့။” ဣတိ– ကြံပြီ။ သာ– ထိုဘီလူးမသည်။ “ဣမသ္မိံ သံဝစ္ဆရေ– ဤနှစ်၌။ သုဗ္ဗုဋ္ဌိကာ– ကောင်းသော မိုးရွာခြင်းသည်။ ဝါ– မိုးကောင်းသည်။ [ဝဿနံ ဝုဋ္ဌိ၊ သမ္မာ+ဝုဋ္ဌိ သုဝုဋ္ဌိကာ၊ သမာသန္တကပစ္စည်းသက်၊- သီဘာ-၁, ၅၇၃။] ဘဝိဿတိ– လိမ့်မည်။ ထလဋ္ဌာနေ– ကုန်းမြင့်အရပ်၌။ သဿံ–
...[စာမျက်နှာ- ၁၄၈]...
ကောက်စပါးကို။ ကရောဟိ– ပြုလော။ ဝါ– စိုက်ပျိုးလော။ ဣမသ္မိံ သံဝစ္ဆရေ– ၌။ ဒုဗ္ဗုဋ္ဌိကာ– မိုးမရွာခြင်းသည်။ ဝါ– မကောင်းသော မိုးရွာခြင်းသည်။ (မိုးခေါင်ခြင်း သည်)၊ ဘဝိဿတိ– လိမ့်မည်။ နိန္နဋ္ဌာနေယေဝ– ချိုင့်ဝှမ်းသော အရပ်၌သာ။ သဿံ– ကို။ ကရောဟိ– လော၊ ’ ဣတိ– သို့။ သဟာယိကာယ– သူငယ်ချင်းမအား။ အာရောစေတိ– ပြော၏။ သေသဇနေဟိ– ကြွင်းသောလူတို့သည်။ ကတသဿံ– ပြုအပ် (စိုက်ပျိုးအပ်) သော ကောက်စပါးသည်။ အတိဥဒကေန ဝါ– လွန်ကဲသော ရေရှိသည်၏အဖြစ်ကြောင့်လည်းကောင်း။ (အလွန်ရေများခြင်းကြောင့်လည်းကောင်း)၊ အနောဒကေန ဝါ– ရေမရှိသည်၏ အဖြစ်ကြောင့်လည်းကောင်း။ နဿတိ– ပျက်စီး၏။ တဿာ– ထိုအမျိုးသမီး၏။ ဝါ– သည်။ (ကတသဿံ– သည်၊) အတိဝိယ– အလွန်အကဲသာလျှင်။ သမ္ပဇ္ဇတိ– ပြည့်စုံ၏။ (အောင်မြင်၏)။ အထ– ၌။ နံ– ထိုအမျိုးသမီးကို။ သေသဇနာ– ကြွင်းသော လူတို့သည်။ “အမ္မ– အမိ! တယာ– သင်သည်။ ကတသဿံ– သည်။ အစ္စောဒကေန– လွန်ကဲသော ရေရှိ သည်၏ အဖြစ်ကြောင့်။ (အလွန်ရေများခြင်း ကြောင့်)၊ နေဝ (နဿတိ)– မပျက် စီး။ အနုဒကေန– ရေမရှိသည်၏အဖြစ်ကြောင့်။ န နဿတိ– မပျက်စီး။ သုဗ္ဗုဋ္ဌိဒုဗ္ဗုဋ္ဌိဘာဝံ– ကောင်းစွာ မိုးရွာခြင်းရှိသည်၏အဖြစ်, မိုးရွာခြင်းမရှိသည်၏ အဖြစ်ကို။ ဝါ– မိုးကောင်းခြင်း, မိုးခေါင်ခြင်းကို။ ဉတွာ– သိ ၍။ ကမ္မံ– အလုပ်ကို။ ကရောသိ– ပြု၏။ ဧတံ– ဤသို့ ပြုနိုင်ခြင်းသည်။ ကိံ နု ခေါ– ဘာကြောင့်နည်း?” ဣတိ၊ ပုစ္ဆိံသု– မေးကုန်ပြီ။ “အမှာကံ– ကျွန်မတို့အား။ ဝါ– တို့၏။ သဟာယိကာ– ဖြစ်သော။ ယက္ခိနီ– သည်။ သုဗ္ဗုဋ္ဌိဒုဗ္ဗုဋ္ဌိဘာဝံ– ကို။ အာစိက္ခတိ– ပြောပြ၏။ မယံ– ကျွန်မတို့သည်။ တဿာ– ထိုဘီလူးမ၏။ ဝစနေန– စကားကြောင့်။ ထလေသု– ကုန်းမြင့်အရပ်တို့၌လည်းကောင်း။ နိန္နေသု– ချိုင့်ဝှမ်းသော အရပ်တို့၌ လည်းကောင်း။ သဿာနိ– ကောက်စပါးတို့ကို။ ကရောမ– ပြုပါကုန်၏။ ဝါ– စိုက် ပျိုးပါကုန်၏။ တေန– ထိုကြောင့်။ နော– တို့၏။ ဝါ– သည်။ (ကတသဿံ– သည်၊)
ဒုဗ္ဗုဋ္ဌိကာ။ ။ လုံးလုံးမိုးမရွာခြင်းကို “န+ဝုဋ္ဌိ အဝုဋ္ဌိကာ”ဟုပြု၊ ရွာသင့်သောအခါ၌ မရွာခြင်းကို “ဒုဋ္ဌု ဒုဋ္ဌာ အသောဘနာ+ဝုဋ္ဌိ အဝုဋ္ဌိကာ”ဟုပြု၊- သာရတ္ထ၊၁၊၁၇၂၊ ပါရာဘာ- ၁, ၃၀၆၊ သီဘာ- ၁, ၅၇၃
...[စာမျက်နှာ- ၁၄၉]...
သမ္ပဇ္ဇတိ– ပြည့်စုံ၏။ ဝါ– အောင်မြင်၏။ နိဗဒ္ဓံ– အမြဲမပြတ်။ အမှာကံ– တို့၏။ ဂေဟတော– အိမ်မှ။ ယာဂုဘတ္တာဒီနိ– ယာဂု, ထမင်းအစရှိသည်တို့ကို။ ဟရိယမာနာနိ– ပို့ဆောင်အပ်သည်တို့ကို။ န ပဿထ ကိံ– မမြင်ကြဘူးလော? တာနိ– ထိုယာဂု, ထမင်းအစရှိသည်တို့ကို။ ဧတိဿာ– ဤဘီလူးမဖို့။ ဝါ– အတွက်။ ဟရီယန္တိ– ပို့ဆောင်အပ်ကုန်၏။ တုမှေပိ– တို့သည်လည်း။ ဧတိဿာ– ဖို့။ ဝါ– အတွက်။ အဂ္ဂယာဂုဘတ္တာဒီနိ– တို့ကို။ ဟရထ– ပို့ဆောင်ကြလော။ တုမှာကံပိ– တို့၏လည်း။ ကမ္မန္တေ– အမှုလုပ်ငန်းတို့ကို။ ဩလောကေဿတိ– ကြည့်ရှုပေး လိမ့်မည်။” ဣတိ– ဤသို့ပြောပြီ။ အထ– ထိုအခါ၌။ သကလနဂရဝါသိနော– အလုံးစုံသော မြို့၌ နေသူတို့သည်။ (မြို့သူမြို့သားအားလုံးတို့သည်)၊ အဿာ– ထိုဘီလူးမအား။ ဝါ– ကို။ သက္ကာရံ– ကောင်းစွာပူဇော် ပ,သမှုကို။ ကရိံသု– ပြု ကုန်ပြီ။ [တစ်နည်း- အဿာ– ထိုဘီလူးမဖို့။ ဝါ– အတွက်။ သက္ကာရံ– ရိုသေစွာ (အထူး တလည်) ပြုအပ်သော ပစ္စည်းကို။ ကရိံသု။] သာပိ– ထိုဘီလူးမသည်လည်း။ တတော– ထိုအခါမှ။ ပဋ္ဌာယ– စ၍။ သဗ္ဗေသံ– အလုံးစုံသော လူတို့၏။ ကမ္မန္တေ– တို့ကို။ ဩလောကေန္တီ– ကြည့်ရှုပေးလသော်။ ဝါ– သည်၏အဖြစ်ကြောင့်။ လာဘဂ္ဂပ္ပတ္တာ– လာဘ်၏ ကောင်းမြတ်သည်၏အဖြစ်သို့ ရောက်သည်။ ဝါ– ကောင်း မြတ်သော လာဘ်သို့ ရောက်သို့။ (ကောင်းမွန်သော လာဘ်ကို ရသည်)၊ မဟာပရိဝါရာ– များသော အခြွေရံရှိသည်။ အဟောသိ– ပြီ။ သာ– ထိုဘီလူးမ သည်။ အပရဘာဂေ– နောက်အဖို့၌။ အဋ္ဌ– ၈မျိုးကုန်သော။ သလာကဘတ္တာနိ–
လာဘဂ္ဂပ္ပတ္တာ။ ။ လာဘဿ+အဂ္ဂေါ လာဘဂ္ဂေါ- လာဘ်၏ ကောင်းမြတ်သည် အဖြစ်၊ (ဘာဝပ္ပဓာန, ဘာဝလောပ)၊ လာဘဂ္ဂံ+ပတ္တာ လာဘဂ္ဂပ္ပတ္တာ(မ၊ဋ္ဌ၊၃, ၁၀၉)
(တစ်နည်း) လာဘော+အဂ္ဂေါ လာဘဂ္ဂေါ– ကောင်းမြတ်သောလာဘ်။ (ဝိသေသန ပရပဒ)၊ ရှေ့နည်းအတိုင်း ဆက်တွဲ
သလာကဘတ္တာနိ။ ။ သလာကာယ ဂါဟေတဗ္ဗံ ဘတ္တံ သလာကဘတ္တံ- စာရေးတံ မဲဖြင့် ယူစေအပ်သောဆွမ်း(အံဋီ၊၁၊၂၀၀)၊ သလာကာယ ဒါတဗ္ဗံ ဘတ္တံ သလာကဘတ္တံ- စာရေးတံမဲဖြင့် လှူအပ်သောဆွမ်း(ဒီဋီ- ၃, ၂၂၈၊ အံဋီ၊၂၊၂၇၁)၊ သလာကံ ဂါဟာပေတွာ ဒါတဗ္ဗံ ဘတ္တံ သလာကဘတ္တံ- စာရေးတံမဲကို ယူစေ၍ လှူအပ်သော ဆွမ်း(သာရတ္ထ၊၃၊၂၃၄)၊ သလာကံ ပါတေတွာ ဂါဟေတဗ္ဗံ ဘတ္တံ သလာကဘတ္တံ-
...[စာမျက်နှာ- ၁၅၀]...
စာရေးတံဆွမ်းတို့ကို။ ပဋ္ဌပေသိ– ဖြစ်စေပြီ။ တာနိ– ထိုစာရေးတံဆွမ်းတို့ကို။ ယာဝဇ္ဇကာလာ– ယနေ့ကာလတိုင်အောင်။ ဒီယန္တိယေဝ– ပေးလှူအပ်ကုန်သည်သာ။ ဣတိ– ဤတွင် ကာဠယက္ခိနီဝတ္ထု အပြီးတည်း။
ကာဠယက္ခိနီဝတ္ထုဘာသာဋီကာ ပြီးပြီ။
၅-ကောသမ္ဗကဝတ္ထုဘာသာဋီကာ
ပရေ စ န ဝိဇာနန္တီတိ– သော။ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော ကောသမ္ဗကေ– ကောသမ္ဗီမြို့ဟူသော နေရာရှိကုန်သော။ ဝါ– ကောသမ္ဗီ မြို့၌ နေကုန်သော။ ဘိက္ခူ– ရဟန်းတို့ကို။ အာရဗ္ဘ– ၍။ ကထေသိ– ပြီ။
ဟိ– ချဲ့ဥုးအံ့။ ကောသမ္ဗိယံ– ကောသမ္ဗီမြို့၌။ ဝါ– ကောသမ္ဗီမြို့၏ အနီးဖြစ်သော။ ဃောသိတာရာမေ– ဃောသိတသူဋ္ဌေး ဆောက်လုပ်စေအပ်သော ကျောင်းတိုက်၌။ ဝါ– ဃောသိတာရုံကျောင်းတိုက်၌။ [ဃောသိတာရာမေတိ ဃောသိတသေဋ္ဌိနာ ကာရိတေ အာရာမေ၊- မ၊ဋ္ဌ၊ ၂၀, ၂၈၈။] ပဉ္စသတပဉ္စသတပရိဝါရာ– ငါးရာငါးရာအခြွေအရံရှိကုန်သော။ ဝိနယဓရော စ– ဝိနည်းဓိုရ် ရဟန်းလည်းကောင်း။ (ဝိနည်းပိဋကကို ဆောင်သောရဟန်းလည်းကောင်း)၊ စာရေးတံမဲချ၍ ယူစေအပ်သောဆွမ်း (ဝိလံဋီ၊ ၂၊ ၃၆)၊ သလာကာယော ဆိန္ဒိတွာ ကာတဗ္ဗံ ဘတ္တံ သလာကဘတ္တံ– စာရေးတံမဲတို့ကို ဖြတ်၍ ပြုအပ်သောဆွမ်း (ပါစိယော- ၅၀၁)၊ သလာကာယ+ကာတဗ္ဗံ ဥဒ္ဒိသိတဗ္ဗံ ဝါ+ဘတ္တံ သလာကဘတ္တံ– စာရေးတံ မဲဖြင့် ပြုအပ်, ညွှန်အပ်သောဆွမ်း (စူဘာ-၃၀၄)
ကောသမ္ဗိယံ။ ။ တိတ္ထေန(ခါးသဖြင့်) ကုသီယတိ အက္ကောသီယတီတိ ကောသမ္ဗော- ကြို့ပင်၊ [ကုသ+ဗ၊ -မောဂ်- ၇, ၁၂၂။] ကောသမ္ဗော+ဧတ္ထ အတ္ထီတိ ကောသမ္ဗီ-ကြို့ပင်များစွာ ရှိရာမြို့၊ [ကောသမ္ဗ+ဏ+ဤ၊- မ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၈၇။] (တစ်နည်း) ကုသမ္ဗဿ ဣသိနော+နိဝါသော ကောသမ္ဗီ- ကုသမ္ဗရသေ့၏နေရာ- သင်္ခန်းကျောင်း၊ ကောသမ္ဗိ- ယာ+အဝိဒူရေ ဘဝါ ကောသမ္ဗီ- ကုသမ္ဗရသေ့၏ သင်္ခန်းကျောင်းအနီး၌ ဖြစ်သော မြို့(မဋီ၊၂၊၃၀၄၊ သာရတ္ထ၊၂၊၂၃၈)။ ကုသမ္ဗေန+နိဗ္ဗတ္တာ ကောသမ္ဗီ- ကုသမ္ဗရသေ့ သည် ဖြစ်စေအပ်သောမြို့(မောဂ်- ၄, ၁၈)၊ “ခါဒထ ပိဝထ”တျာဒီဟိ ဒသဟိ သဒ္ဒေဟိ ကောသန္တိ ဧတ္ထာတိ ကောသမ္ဗီ၊ [ကုသ+ဗ+ဤ၊- ဓာန်ဋီ- ၂၀၀။]
...[စာမျက်နှာ- ၁၅၁]...
ဓမ္မကထိကော စ– ဓမ္မကထိကရဟန်းလည်းကောင်း။ (တရားဟောသော ရဟန်း လည်းကောင်း)၊ (ဣတိ– သို့၊) ဒွေ– ၂-ပါးကုန်သော။ ဘိက္ခူ– တို့သည်။ ဝိဟရိံသု– နေကုန်ပြီ။ [ဝိ၊ဋ္ဌ၊ ၃, ၄၃၁၊မ၊ဋ္ဌ၊ ၂၊ ၂၉၁၊ ဇာ၊ဋ္ဌ-၃, ၄၆၂၌ “ဝိနယဓရော စ သုတ္တန္တိကော စ (သုတ္တန်ဆောင်ရဟန်း)”ဟု ဆို၏၊] တေသု– ထိုရဟန်း၂-ပါးတို့တွင်။ ဓမ္မကထိကော– ဓမ္မကထိကကရဟန်းသည်။ ဧကဒိဝသံ– တစ်ခုသောနေ့၌။ သရီရဝလဉ္ဇံ– ကိုယ်၌ သုံးစွဲခြင်းကို။ ဝါ– ကိုယ်လက်သုတ်သင်ခြင်းကို။ ကတွာ– ပြုပြီး၍။ ဥဒကကောဋ္ဌကေ– ရေချိုးအိမ်၌။ (ရေချိုးခန်း၌)၊ အာစမနဥဒကာဝသေသံ– ဆေးကြောကြောင်းဖြစ်သော ရေအကြွင်းအကျန်ကို။ ဝါ– သန့်သက် ရေအကြွင်းအကျန်ကို။ ဘာဇနေ– ခွက်၌။ ဌပေတွာဝ– ချန်ထား၍သာလျှင်။ နိက္ခမိ– ထွက်ခဲ့ပြီ။ ပစ္ဆာ– နောက်၌။ ဝိနယဓရော– ဝိနည်းဓိုရ်ရဟန်းသည်။ တတ္ထ– ထိုရေအိမ်၌။ ဝါ– သို့။ ပဝိဋ္ဌော– ဝင်သည်။ (သမာနော– သော်။) တံ ဥဒကံ– ထိုရေ ကို။ ဒိသွာ– မြင်၍။ နိက္ခမိတွာ– ထွက်၍။ ဣတရံ– အခြားသော ဓမ္မကထိက ရဟန်းကို။ “အာဝုသော– ငါ့ရှင်! တယာ– အရှင်သည်။ ဥဒကံ– ကို။ ဌပိတံ– ချန်ထား အပ်သလော?” ဣတိ– သို့။ ပုစ္ဆိ– ပြီ။ အာဝုသော– ငါ့ရှင်! အာမ– မှန်ပါ။ ဣတိ– ဤသို့ပြောပြီ။ ဧတ္ထ– ဤရေကြွင်းကို ချန်ထားရာ၌။ အာပတ္တိဘာဝံ– အာပတ်၏ အဖြစ်ကို။ ဝါ– အာပတ်သင့်ကြောင်းကို။ န ဇာနာသိ ကိံ– မသိဘူးလော? ဣတိ– မေးပြီ။ အာမ– မှန်ပါ။ န ဇာနာမိ– မသိပါ။ ဣတိ– ဤသို့ပြောပြီ။ အာဝုသော! ဧတ္ထ– ဤရေကြွင်းကို ချန်ထားရာ၌။ အာပတ္တိ– အာပတ်သည်။ ဟောတိ– ဖြစ်၏။ ဣတိ– ဤသို့ပြောပြီ။ တေန ဟိ– ထိုသို့ဖြစ်လျှင်။ နံ– ထိုအာပတ်ကို။ ပဋိကရိဿာမိ– ကုစားပါမည်။ ဣတိ– ဤသို့ပြောပြီ။ အာဝုသော! ပန– သို့သော် လည်း။ တေ– အရှင်ဘုရား၏။ [အာပတ္တိ၌စပ်၊] ဝါ– သည်။ [ကတံ၌စပ်၊] အသဉ္စိစ္စ– သညာနှင့်တကွ စေတနာဖြင့် မစေ့ဆော်မူ၍။ (စေတနာမပါဘဲ)၊ အဿတိယာ– သတိကင်းသဖြင့်။ (အမှတ်တမဲ့)၊ သစေ ကတံ– အကယ်၍ ပြုအပ်မိသည် ဖြစ်အံ့။ (ဧဝံ သတိ)၊ အာပတ္တိ– သည်။ နတ္ထိ– မရှိပါ။ (မသင့်ပါ)၊ ဣတိ– ဤသို့ပြော ပြီ။ သော– ထိုဓမ္မကထိကရဟန်းသည်။ တဿာ အာပတ္တိယာ– ထိုအာပတ်၌၊
တဿာ။ ။ တာနောင် သ္မိံဝိဘတ်ကို တေသု ဝုဒ္ဓိသုတ်ကြီးဖြင့် သာပြု(ရူ- ၁၀၆)၊ (တစ်နည်း) ဃပတော သ္မိံသာနံ သံ သာ၌ “ဃပတော သာ”ဟူသော ယောဂ
...[စာမျက်နှာ- ၁၅၂]...
အနာပတ္တိဒိဋ္ဌိ– အနာပတ်ဟု အယူရှိသည်။ ဝါ– အာပတ်မသင့်ဟု မှတ်ယူသည်။ အဟောသိ– ပြီ။ ဝိနယဓရောပိ– သည်လည်း။ အတ္တနော– မိမိ၏။ နိဿိတကာနံ– မှီ၍နေသော တပည့်တို့အား။ “အယံ ဓမ္မကထိကော– သည်။ အာပတ္တိံ– သို့။ အာပဇ္ဇမာနောပိ– သင့်ရောက်ပါသော်လည်း။ န ဇာနာတိ– အာပတ်အဖြစ်ကို မသိ။ (အာပတ်သင့်မှန်း မသိ)။” ဣတိ– သို့။ အာရောစေသိ– ပြောပြီ။ တေ– ထို ဝိနည်းဓိုရ်ရဟန်း၏ တပည့်တို့သည်။ တဿ– ထိုဓမ္မကထိကရဟန်း၏။ နိဿိတကေ– မှီ၍နေသော တပည့်တို့ကို။ ဒိသွာ– ၍။ “တုမှာကံ– တို့၏။ ဥပဇ္ဈာယော– ဥပဇ္ဈာယ်သည်။ အာပတ္တိံ– သို့။ အာပဇ္ဇိတွာပိ– သင့်ရောက်၍လည်း။ ဝါ– သော် လည်း။ အာပတ္တိဘာဝံ– အာပတ်၏အဖြစ်ကို။ န ဇာနာတိ– မသိ။” ဣတိ၊ အာဟံသု– ပြောကုန်ပြီ။ တေ– ထိုဓမ္မကထိကရဟန်း၏ တပည့်တို့သည်။ ဂန္တွာ– ၍။ အတ္တနော– မိမိ၏။ ဥပဇ္ဈာယဿ– အား။ အာရောစေသုံ– လျှောက်ကုန်ပြီ။ သော– ထိုဓမ္မကထိကရဟန်းသည်။ ဧဝံ– သို့။ အာဟ– ပြီ။ (ကိံ)၊ “အယံ ဝိနယဓရော– သည်။ ပုဗ္ဗေ– ရှေး၌။ အနာပတ္တီတိ– အနာပတ်ဟု။ ဝါ– အာပတ်မသင့်ဟု။ ဝတွာ– ပြောပြီး၍။ ဣဒါနိ– ၌။ အာပတ္တီတိ– အာပတ်သင့်၏ဟူ၍။ ဝဒတိ– ပြောပြန်၏။ ဧသော– ဤဝိနည်းဓိုရ်ရဟန်းသည်။ မုသာဝါဒီ– မုသားပြောလေ့ရှိသူတည်း။” ဣတိ (အာဟ)။ တေ– ထိုဓမ္မကထိကရဟန်း၏ တပည့်တို့သည်။ ဂန္တွာ– ၍။ “တုမှာကံ– တို့၏။ ဥပဇ္ဈာယော– သည်။ မုသာဝါဒီ– တည်း။” ဣတိ အာဟံသု+
တေ– ထိုရဟန်းတို့သည်။ ဧဝံ– သို့။ အညမညံ– အချင်းချင်း။ ကလဟံ– ခိုက်ရန်ကို။ ဝဍ္ဎယိံသု– တိုးပွားစေကုန်ပြီ။ တတော– ထိုမှနောက်၌။ ဝိနယဓရော– သည်။ ဩကာသံ– အခွင့်ကို။ လဘိတွာ– ရ၍။ ဓမ္မကထိကဿ– ၏ (အပေါ်၌)၊ အာပတ္တိယာ– ကို။ အဒဿနေ– မရှုခြင်းကြောင့်။ ဥက္ခေပနီယကမ္မံ– ဥက္ခေပနီယကံကို။ ဝိဘာဂဖြင့် သို့မဟုတ်, လိုက်လာသော ဝါသဒ္ဒါဖြင့် သ္မိံကို သာပြု (ဝိဗော-၇၂)၊ သလာ, တာ၌ ရဿပြု။
ဥက္ခေပနီယကမ္မံ။ ။ အာပတ်ကို မရှုခြင်း, မကုစားခြင်း, မိစ္ဆာအယူကို မစွန့် ခြင်း ၃ပါးတို့တွင် တစ်ပါးပါးကြောင့် ပစ္စည်းအာမိသအပေးအယူလုပ်ခြင်း, စာပေ ကျမ်းဂန် သင်ယူပို့ချခြင်း, ရှိခိုးခြင်း, ခရီးဥုးကြိုဆိုခြင်းစသော ကိစ္စတို့၌ အခြားသော ရဟန်းတို့နှင့် ပတ်သက်ခွင့်မရှိရအောင် သံဃာမှ ကြည်ဖယ်ကြောင်းဝိနည်းကံကို
...[စာမျက်နှာ- ၁၅၃]...
ဝါ– နှင်ထုတ်ကြောင်းကံကို။ အကာသိ– ပြုပြီ။ တတော– ထိုအခါမှ။ ပဋ္ဌာယ– စ၍။ တေသံ– ထိုဝိနည်းဓိုရ်ရဟန်းနှင့် ဓမ္မကထိကရဟန်းတို့၏။ ပစ္စယဒါယကာ– ပစ္စည်း၄-ပါးလှူဒါန်းကုန်သော ဒါယကာတို့သည်လည်းကောင်း။ ဥပဋ္ဌာကာပိ– အလုပ်အကျွေးတို့သည်လည်းကောင်း။ ဒွေ– ၂ဖက်ကုန်သော။ ကောဋ္ဌာသာ– အုပ်စုတို့သည်။ အဟေသုံ– ဖြစ်ကုန်ပြီ။ ဩဝါဒပဋိဂ္ဂါဟိကာ– ဩဝါဒကို ခံယူ ကုန်သော။ ဘိက္ခုနိယောပိ– ဘိက္ခုနီတို့လည်းကောင်း။ အာရက္ခဒေဝတာပိ– အစောင့်အရှောက်ဖြစ်သော နတ်တို့လည်းကောင်း။ တာသံ– ထိုနတ်တို့၏။ သန္ဒိဋ္ဌသမ္ဘတ္တာ– ထိုဤအရပ် ဆုံတွေ့အပ်ဖူးကုန်, ကောင်းစွာ ဆည်းကပ်ဖော် ဆည်းကပ်ဖက်ဖြစ်ကုန်သော။ (တွေ့ရုံသာတွေ့အပ်ဖူးကုန်, သွားဖော်လာဖက် စားဖော်သောက်ဖက်ဖြစ်ကုန်သော)၊ အာကာသဋ္ဌဒေဝတာပိ– ကောင်းကင်၌ တည်သောနတ်တို့လည်းကောင်း။ ဝါ– အာကာသစိုးနတ်တို့လည်းကောင်း။ ဣတိ– သို့။ ယာဝ ဗြဟ္မလောကာ– ဗြဟ္မာ့ဘုံတိုင်အောင်။ သဗ္ဗေပိ– အလုံးစုံလည်း ဖြစ်ကုန်သော။ ပုထုဇ္ဇနာ– ပုထုဇဉ်တို့သည်။ ဒွေ– ၂ဖက်ကုန်သော။ ပက္ခာ– အုပ် ဥက္ခေပနီယကံဟု ခေါ်သည် (ဝိ-၄, ၄၈)၊ “အာပတ္တိအဒဿနာဒီသု ဥဒ္ဓရိတွာ ခိပီယတိ အပနီယတိ အနေန ဝိနယကမ္မေနာတိ ဥက္ခေပနီယံ၊ ဥက္ခေပနီယမေဝ+ကမ္မံ ဥက္ခေပနီယကမ္မံ (ပါစိယော- ၄၁၅)”ဟုပြု။
ဩဝါဒပဋိဂ္ဂါဟိကာ။ ။ ပဋိဂ္ဂဏှန္တီတိ ပဋိဂ္ဂါဟိကာ၊ ဩဝါဒံ+ပဋိဂ္ဂါဟိကာ ဩဝါဒ- ပဋိဂ္ဂါဟိကာ၊ ဘိက္ခုနိယောကို ရသဖြင့် ဣတ္ထိလိင်ဖြစ်ရကား ဒါယိကာ(ရူ- ၃၅၃)စသည် တို့ကဲ့သို့ ပဋိ+ဂဟ+ ဏွု+အာ၊ ဏွုကို အကပြု, တေသု ဝုဒ္ဓိသုတ်ကြီးဖြင့် အ- ကို ဣ ပြု၍ ပြီးစေရမည် ဖြစ်သောကြောင့် ဇာ၊ဋ္ဌ၊၃, ၄၆၂အတိုင်း “ဩဝါဒပဋိဂ္ဂါဟိကာ”ဟု ရှိသင့်သည်၊ စာအုပ်တို့၌ “ဩဝါဒပဋိဂ္ဂါဟကာ”ဟု ရှိ၏၊ လိင်္ဂဝိပလ္လာသကြံပါ။
သန္ဒိဋ္ဌသမ္ဘတ္တာ။ ။ ပဿီယိံသူတိ ဒိဋ္ဌာ၊ သင်္ဂမ္မ+ဒိဋ္ဌာ သန္ဒိဋ္ဌာ၊ ဘဇန္တီတိ ဘတ္တာ၊ [သံ+ဘဇ+တ၊] သုဋ္ဌု+ဘတ္တာ သမ္ဘတ္တာ(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၄၈၊ ပါရာဘာ- ၂, ၄၈၇)၊ (တစ်နည်း) သမ္ဘန္တီတိ သမ္ဘတ္တာ- အကျွမ်းဝင်သော နတ်တို့၊ [သမ္ဘ (ဝိဿာသ- အကျွမ်း ဝင်ခြင်းအနက်)+တ၊ -နီတိဓာတု- ၁၂၉။] (တစ်နည်း) သမ္ဘဇနံ သမ္ဘတ္တိ၊ သမ္ဘတ္တိ+ယေသံ အတ္ထီတိ သမ္ဘတ္တာ- အထူးတလယ် ဆည်းကပ်နေထိုင်ခြင်းရှိသောနတ်တို့၊ [သမ္ဘတ္တိ+ ဏ၊- သံဋီ၊၂၊၄၇၁။] သန္ဒိဋ္ဌာ စ+သမ္ဘတ္တာ စ သန္ဒိဋ္ဌသမ္ဘတ္တာ
...[စာမျက်နှာ- ၁၅၄]...
စုတို့သည်။ အဟေသုံ– ကုန်ပြီ။ ပန– သည်သာမကသေး။ စာတုမဟာရာဇိကံ– ၄-ပါးသော နတ်မင်းကြီးတို့၏ နေရာဘုံကို။ ဝါ– စတုမဟာရာဇ်နတ်ပြည်ကို။ အာဒိံ– အစကို။ ကတွာ– ပြု၍။ ယာဝ အကနိဋ္ဌဘဝနာ– အကနိဋ္ဌဘုံတိုင်အောင်။ ဧကနိန္နာဒံ– တစ်ပြိုင်နက်ဖြစ်သော ပဲ့တင်သံရှိသော။ ဝါ– ရှိလျက်။ (ပဲ့တင်ထပ်လျက်)၊ ကောလာဟလံ– အုတ်အုတ်ကျက်ကျက်အသံသည်။ အဂမာသိ– ပျံ့နှံ့သွားပြီ။ ဝါ– ဖြစ်ပြီ။ အထ– ၌။ ဧကော– တစ်ပါးသော။ အညတရော– မထင်ရှားသော။ ဘိက္ခု– သည်။ တထာဂတံ– သို့။ ဥပသင်္ကမိတွာ– ၍။ ဥက္ခေပကာနံ– နှင်ထုတ်တတ်ကုန်သော။ ဝိနယဓရအန္တေဝါသိကာနံ– ဝိနည်းဓိုရ်၏ အနီးနေတပည့်တို့၏။ “ဓမ္မိကေနေဝ– တရားနှင့် ယှဉ်သည်သာဖြစ်သော။ ဝိနယကမ္မေန– ဝိနည်းကံဖြင့်။ အယံ– ဤ ဓမ္မကထိကရဟန်းကို။ ဥက္ခိတ္တော– နှင်ထုတ်အပ်ပြီ။” ဣတိ– ဤသို့သော။ လဒ္ဓိံ စ– အယူကိုလည်းကောင်း။ ပန– ထိုမှတစ်ပါး။ ဥက္ခိတ္တာနုဝတ္တကာနံ– နှင်ထုတ်အပ်သော ရဟန်းသို့ အစဉ်လိုက်ကုန်သော။ ဓမ္မကထိကအန္တေဝါသိကာနံ– ဓမ္မကထိကရဟန်း၏ အနီးနေတပည့်တို့၏။ “အဓမ္မိကေနေဝ– တရားနှင့် မယှဉ်သည်သာဖြစ်သော။ ကမ္မေန– ဝိနည်းကံဖြင့်။ ဥက္ခိတ္တော–
ဧကနိန္နာဒံ, ကောလာဟလံ။ ။ ကောလာဟလသဒ္ဒါသည် ပါဠိအဋ္ဌကထာ ဋီကာတို့၌ ပုလ္လိင်, နပုလ္လိင်အားဖြင့် ၂မျိုးတွေ့ရ၏၊ နိန္နာဒသဒ္ဒါကား ပုလ္လိင်တစ်မျိုးသာ တွေ့ရ၏၊ ဤ၌ ကောလာဟလံကိုရသဖြင့် “ဧကတော+ပဝတ္တော+နိန္နာဒေါ ယဿာ တိ ဧကနိန္နာဒံ(ပါရာဘာ- ၁, ၃၂၂)”ဟုပြု၊ ကောလာဟလံ၏ တုလျာဓိကရဏဝိသေ သန၊ (တစ်နည်း) အဂမာသိ၏ ကြိယာဝိသေသနကြံ၊ ကောလာဟလံကို “ကောလနံ ကောလော- တစ်ပေါင်းတည်းဖြစ်ခြင်း၊ (မည်သူ့အသံဟု ခွဲမရခြင်း)၊ ကောလံ+အာ- ဟလတိ ဝိန္ဒတီတိ ကောလာဟလံ- တစ်ပေါင်းတည်းဖြစ်ခြင်းကို ရသော (မည်သူ့အသံ ဟု ခွဲမရသော) ဆူညံသံ၊ [ကောလ+အာ+ဟလ+အ၊- ဓာန် ဋီ- ၁၃၀။]”ဟုပြု။
တစ်နည်း။ ။ ၂ပုဒ်လုံးကို အဂမာသိ၏ ကတ္တားယူ၍ “ဧကနိန္နာဒံ- တစ်ပြိုင် နက်ဖြစ်သော ပဲ့တင်သံသည်လည်းကောင်း၊ ကောလာဟလံ- သည်လည်းကောင်း” လည်း ပေးကြ၏၊ ထိုအလို ဧကနိန္နာဒံကို ပုလ္လိင်မှ နပုလ္လိင်သို့ ပြန်နေသော လိင်္ဂဝိ ပလ္လာသကြံ၊ “ပုနပ္ပုနံ+နာဒေါ နိန္နာဒေါ- အဖန်ဖန် မြည်ဟည်းသံ- ပဲ့တင်သံ၊ ဧကတော+ပဝတ္တော+နိန္နာဒေါ ဧကနိန္နာဒေါ”ဟုပြု(သာရတ္ထ၊၁၊၁၈၀)၊၂ပုဒ်လုံးကို ကံ အနက်ယူ၍ ပေးကြသေး၏၊ အဂမာသိ၏ကတ္တား သီးခြားမရှိသဖြင့် မကောင်းပါ။
...[စာမျက်နှာ- ၁၅၅]...
နှင်ထုတ်အပ်ပြီ။” ဣတိ– ဤသို့သော။ လဒ္ဓိံ စ– ကိုလည်းကောင်း။ စ– ထိုမှတစ်ပါး။ ဥက္ခေပကေဟိ– နှင်ထုတ်သော ရဟန်းတို့သည်။ ဝါရိယမာနာနမ္ပိ– တားမြစ်အပ်ကုန်သည်လည်းဖြစ်ကုန်သော။ တေသံ– ထိုဥက္ခိတ္တာနုဝတ္တကရဟန်းတို့၏။ တံ– ထိုဓမ္မကထိကရဟန်းကို။ အနုပရိဝါရေတွာ– အစဉ်ဝန်းရံ၍။ ဝိစရဏဘာဝံ စ– လှည့်လည်ကုန်သည်၏ အဖြစ်ကိုလည်းကောင်း။ အာရောစေသိ– လျှောက်ပြီ။
ဘဂဝါ– သည်။ “သမဂ္ဂါ– ညီညွတ်သူတို့သည်။ ဟောန္တု ကိရ– ဖြစ်ကြကုန်လော တဲ့။” ဣတိ– သို့။ ဒွေ ဝါရေ– ၂ကြိမ်တို့တိုင်တိုင်။ ပေသေတွာ– စေလွှတ်လသော်။ (အပြောခိုင်းလသော်)၊ “ဘန္တေ– ရား! သမဂ္ဂါ– တို့သည်။ ဘဝိတုံ– ဖြစ်ခြင်းငှာ။ န ဣစ္ဆန္တိ– အလိုမရှိကြပါကုန်။” ဣတိ– သို့။ သုတွာ– ကြားရ၍။ တတိယဝါရေ– တတိယအကြိမ်၌။ “ဘိက္ခုသံဃော– ရဟန်းအပေါင်းသည်။ ဘိန္နော– ကွဲပြီ။ ဘိက္ခုသံဃော– သည်။ ဘိန္နော– ပြီ။” ဣတိ– ဤသို့ မိန့်တော်မူပြီး၍။ တေသံ– ထိုဥက္ခေပကရဟန်း, ဥက္ခိတ္တာနုဝတ္တကရဟန်းတို့၏။ သန္တိကံ– အထံသို့။ ဂန္တွာ– ကြွတော်မူ၍။ ဥက္ခေပကာနံ– နှင်ထုတ်ကုန်သော ရဟန်းတို့အား။ ဥက္ခေပနေ– နှင်ထုတ်ခြင်း၌လည်းကောင်း။ ဣတရေသံ– အခြားကုန်သော ဓမ္မကထိကနှင့် ဥက္ခိတ္တာနုဝတ္တကရဟန်းတို့အား။ အာပတ္တိယာ– ကို။ အဒဿနေ စ– မရှုခြင်း၌ လည်းကောင်း။ အာဒီနဝံ– အပြစ်ကို။ ကထေတွာ– ဟောတော်မူပြီး၍။ ပုန– တစ်ဖန်။ တေသံ– ထို၂ဖက်သောရဟန်းတို့အား။ တတ္ထေဝ– ထိုကောသမ္ဗီမြို့ ဃောသိတာရုံကျောင်းတိုက်၌ပင်။ ဧကသီမာယံ– တစ်သိမ်တည်း၌။ ဥပေါသထာဒီနိ– ဥပုသ်ကံအစရှိသည်တို့ကို။ အနုဇာနိတွာ– ခွင့်ပြုတော်မူ၍။ ဘတ္တဂ္ဂါဒီသု– ဆွမ်းစားကျောင်းအစရှိသည်တို့၌။ ဘဏ္ဍနဇာတာနံ– ဖြစ်သော ခိုက် ရန်ရှိသောရဟန်းတို့ကို။ (ခိုက်ရန်ဖြစ်ပွားကုန်သော ရဟန်းတို့ကို)၊ “အာသနန္တရိကာယ– နေရာ၂ခုတို့၏ အကြားဖြစ်သော နေရာတစ်ခုရှိသောထိုင်ခြင်းဖြင့်၊
ဘဏ္ဍနဇာတာ။ ။ ဘဏ္ဍနံ+ဇာတံ ဧတေသန္တိ ဘဏ္ဍနဇာတာ၊ ဝိသေသနဿ ပရနိပါတဝသေန စေတံ ဝုတ္တံ၊- အံဋီ၊၂၊၁၉၄၊ သာရတ္ထ၊၃၊၄၊ ဝိမတိ၊၂၊၃
အာသနန္တရိကာယ။ ။ ဧကံ အာသနံ+အန္တရံ (ဗျဝဟိတံ) ဣမိဿာ နိသိန္နကိရိယာယာတိ အာသနန္တရိကာ- တစ်နေရာစီခြားခြင်းရှိသောထိုင်ခြင်း(ပါစိယော- ၄၀၀) အာသနာနံ+အန္တရံ အာသနန္တရံ- နေရာ၂ခုတို့၏အကြား၊ အာသနန္တရံ+အဿာ
...[စာမျက်နှာ- ၁၅၆]...
ဝါ– နေရာတစ်ခုစီ ခြားထိုင်ခြင်းဖြင့်။ နိသီဒိတဗ္ဗံ– ထိုင်ရာ၏။” ဣတိ– သို့သော။ ဘတ္တဂ္ဂေ– ဆွမ်းစားကျောင်း၌။ ဝတ္တံ– ကျင့်ဝတ်ကို။ ပညာပေတွာ– အပြားအားဖြင့် သိစေတော်မူပြီး၍။ ဝါ– ပညတ်တော်မူပြီး၍။ “ဣဒါနိပိ– ၌လည်း။ ဘဏ္ဍနဇာတာဝ– ဖြစ်သော ခိုက်ရန်ရှိကုန်သည်သာ။ (ဟုတွာ)၊ ဝိဟရန္တိ– နေကုန်၏။” ဣတိ၊ သုတွာ– ကြားတော်မူ၍။ တတ္ထ– ထိုအရပ်သို့။ ဂန္တွာ– ကြွတော်မူ၍။ “ဘိက္ခဝေ– တို့! အလံ– မသင့်။ ဘဏ္ဍနံ– မိမိတို့ဘက်တွင် တိုင်ပင်ခြင်းကို။ (ခိုက် ရန်ဖြစ်ခြင်းကို)၊ မာ (အကတ္ထ)– မပြုကြနှင့်။” ဣတိအာဒီနိ– ဤသို့အစရှိသော စကားတော်တို့ကို။ ဝတွာ– မိန့်တော်မူပြီး၍။ “ဘိက္ခဝေ! ဧတေ ဘဏ္ဍနကလဟဝိဂ္ဂဟဝိဝါဒါ နာမ– ဤမိမိတို့ဘက်တွင်တိုင်ပင်ခြင်း, ခိုက်ရန်ဖြစ်ခြင်း, ဆန့်ကျင် ဘက်ယူခြင်း, ဆန့်ကျင်ဘက် ပြောဆိုခြင်းတို့ မည်သည်။ အနတ္ထကာရကာ– အကျိုးမဲ့ကို ပြုတတ်ကုန်၏။ ဟိ– မှန်၏။ ကလဟံ– ခိုက်ရန်ကို။ နိဿာယ– မှီ၍။ (အကြောင်းပြု၍)၊ လဋုကိကာ– ဗီလုံးငှက်မဖြစ်သော။ သကုဏိကာပိ– ငှက်မ ကလေးသည်လည်း။ ဟတ္ထိနာဂံ– ကြီးမားသောဆင်ကို။ ဇီဝိတက္ခယံ– အသက်၏ ကုန်ခြင်းသို့။ ပါပေသိ– ရောက်စေခဲ့ဖူးပြီ။” ဣတိ– သို့။ လဋုကိကဇာတကံ– လဋု ကိကဇာတ်တော်ကို။ ကထေတွာ– ပြီး၍။ “ဘိက္ခဝေ– တို့! သမဂ္ဂါ– ညီညွတ်သူတို့ သည်။ ဟောထ– ဖြစ်ကြလော။ မာ ဝိဝဒထ– ဆန့်ကျင်ဘက် မပြောဆိုကြနှင့်။
အတ္ထီတိ အာသနနန္တရိကာ– နေရာ၂ခုတို့၏ အကြားဖြစ်သော နေရာရှိသောထိုင်ခြင်း။ ကြိယာဝိသေသနအနက်၌ တတိယာသက် (မဟာ ဘာ-၂, ၇၄၄)
ဘဏ္ဍနကလဟဝိဂ္ဂဟဝိဝါဒါ။ ။ ဘဏ္ဍန္တိ ပရိဘာသန္တိ ဧတေနာတိ ဘဏ္ဍနံ၊ ဝိရုဒ္ဓစိတ္တံ(ဒီဋီ- ၃, ၈၇၊ မ၊ဋီ၊၃၊၂၄၀)၊ ကလီယတိ ပရိမီယတိ အနေန သူရဘာဝေါတိ ကလဟော၊ [ကလ+ ဟ၊ -မောဂ်- ၇, ၂၂၃၊] ကလံ ဟနတီတိ ကလဟော- သူတစ်ပါး၏ မာန်ကို နှိမ်နင်းဖျက်ဆီးးတတ်သော ရန်ဖြစ်မှု၊ [ကလ+ဟန+ကွိ၊- ဥဒါန၊ဋ္ဌ၊၃၀၉၊ ဋ္ဌပြု- ၈၅)၊ ဝိရူပံ ဝိရုဒ္ဓံ ဝါ ဂဟဏံ ဝိဂ္ဂဟော(သာရတ္ထ၊၁၊၁၁၃)၊ ဝိရူပံ ဂဏှာတိ တေနာတိ ဝိဂ္ဂဟော- ဖောက်ပြန်စွာယူကြောင်း ဒေါသမူစိတ္တုပ္ပာဒ်၊ ဝိရုဒ္ဓံ ဝဒတိ ဧတေနာတိ ဝိဝါဒေါ- ဆန့်ကျင်ဘက် ပြောဆိုကြောင်း ဒေါသမူစိတ္တုပ္ပာဒ်(ဒီဋီ၊၂၊၉၉၊ အံဋီ- ၃, ၂၉၃)၊ ဝိရုဒေါ+ဝါဒေါ ဝိဝါဒေါ(ကပ္ပဒ္ဒုမ၊ ဝိမတိ၊၂၊၂၀၈)။ ဘဏ္ဍနံ စ+ကလဟော စ+ဝိဂ္ဂဟော စ+ဝိဝါဒေါ စ ဘဏ္ဍနကလဟဝိဂ္ဂဟဝိဝါဒါ
...[စာမျက်နှာ- ၁၅၇]...
ဟိ– မှန်၏။ ဝိဝါဒံ– ဆန့်ကျင်ဘက်ပြောဆိုခြင်းကို။ နိဿာယ– ၍။ အနေကသတသဟဿာ– အသိန်းမက များစွာကုန်သော။ (သိန်ပေါင်းများစွာကုန်သော)၊ ဝဋ္ဋကာပိ– ငုံးတို့သည်လည်း။ ဇီဝိတက္ခယံ– သို့။ ပတ္တာ– ရောက်ဖူးကုန်ပြီ။” ဣတိ– သို့။ ဝဋ္ဋကဇာတကံ– ဝဋ္ဋကဇာတ်တော်ကို။ ကထေသိ– ပြီ။ ဧဝမ္ပိ– ဤသို့ ဟော တော်မူပါသော်လည်း။ တေသု– ထိုရဟန်းတို့သည်။ ဘဂဝတော– ၏။ ဝစနံ– စကားတော်ကို။ အနာဒိယန္တေသု– မနာယူကုန်လသော်။ ဓမ္မဝါဒိနာ– အမှန်တရား ကို ပြောလေ့ရှိသော။ (ဓမ္မဝါဒီဖြစ်သော)၊ တထာဂတဿ– ၏။ ဝိဟေသံ– ပင်ပန်း တော်မူခြင်းကို။ အနိစ္ဆန္တေန– အလိုမရှိသော။ အညတရေန– တစ်ပါးသော ရဟန်းသည်။ [(တစ်နည်း) “အညတရေန– သော။ ဓမ္မဝါဒိနာ– သည်။ တထာဂတဿ– ၏။ ဝိဟေသံ– ကို။ အနိစ္ဆန္တေန– လသော်။ ဝါ– အလိုမရှိသည်၏ အဖြစ်ကြောင့်”ဟု တစ်နည်းပေး၊] “ဘန္တေ– ရား! ဓမ္မသာမိ– တရား၏ အရှင်ဖြစ်တော်မူသော။ ဘဂဝါ– မြတ်စွာဘုရားသည်။ အာဂမေတု– (ဟောပြောဆုံးမမှုကို) ရပ်ဆိုင်းတော်မူပါ။ ဘန္တေ! ဘဂဝါ– သည်။ အပ္ပေါဿုက္ကော– (အဓိကရုဏ်းငြိမ်းအေးဖို့) အားထုတ် ခြင်းရှိတော်မမူသည်။ (ကြောင့်ကြမဲ့သည်)၊ ဒိဋ္ဌဓမ္မသုခဝိဟာရံ– မျက်မှောက်ဘဝ ၌ ချမ်းသာစွာနေကြောင်းသမာပတ်ကို။ အနုယုတ္တော– အဖန်ဖန်အားထုတ် တော်မူသည်။ ဝါ– ခံစားတော်မူသည်။ (ဟုတွာ)၊ ဝိဟရတု– နေတော်မူပါ။ မယမေဝ– တပည့်တော်တို့သည်သာ။ တေန ဘဏ္ဍနေန– ထိုမိမိတို့ဘက်တွင် တိုင် ပင်ခြင်းဖြင့်လည်းကောင်း။ တေန ကလဟေန– ထိုခိုက်ရန်ဖြစ်ခြင်းဖြင့်လည်းကောင်း။ တေန ဝိဂ္ဂဟေန– ထိုဆန့်ကျင်ဘက်ကို ယူခြင်းဖြင့်လည်းကောင်း။ တေန ဝိဝါဒေန– ထိုဆန့်ကျင်ဘက်ကို ပြောဆိုခြင်းဖြင့်လည်းကောင်း။ ပညာယိဿာမ– ထင်ရှားပါကုန်အံ့။ ဝါ– လူသိခံပါကုန်အံ့။” ဣတိ– သို့။ ဝုတ္တေ– လျှောက်အပ်သော်။ အတီတံ– ကို။ အာဟရိ– ဆောင်တော်မူပြီ။ (ကိံ– အဘယ်သို့ ဆောင်တော်မူ သနည်း?) ဘိက္ခဝေ! ဘူတပုဗ္ဗံ– ရှေး၌ဖြစ်ဖူးသော အကြောင်းကား။ (တစ်နည်း) ဘူတပုဗ္ဗံ– ရှေး၌ဖြစ်ဖူးသော ဝတ္ထုကြောင်းကို။ (ဘာသိဿာမိ– ဟောတော်မူ မည်၊) ဗာရာဏသိယံ– သီမြို့၌။ ဗြဟ္မဒတ္တော နာမ– ဗြဟ္မဒတ်မည်သော။ ကာသိရာဇာ– ကာသိမင်းသည်။ အဟောသိ– ရှိခဲ့ပြီ။ ဗြဟ္မဒတ္တေန– ဗြဟ္မဒတ်မင်းသည်၊
...[စာမျက်နှာ- ၁၅၈]...
ဒီဃီတိဿ– ဒီဃီတိမည်သော။ ကောသလရညော– ကောသလမင်း၏။ ရဇ္ဇံ– နိုင်ငံကို။ အစ္ဆိန္ဒိတွာ– လုယူ၍။ ဝါ– ခြင်းကြောင့်။ အညာတကဝေသေန– မထင်ရှား သူ၏အသွင်ဖြင့်။ ဝသန္တဿ– နေရသော။ ပိတုနော– ခမည်းတော်၏။ ဝါ– ကို။ မာရိတဘာဝံ စေဝ– သေစေအပ်သည်၏အဖြစ်ကိုလည်းကောင်း။ ဝါ– သတ်အပ် သည်၏ အဖြစ်ကိုလည်းကောင်း။ ဒီဃာဝုကုမာရေန– ဒီဃာဝုမင်းသားသည်။ အတ္တနော– အား။ ဇီဝိတေ– အသက်ကို။ ဒိန္နေ– ပေးအပ်သော်။ တတော– ထိုအခါမှ။ ပဋ္ဌာယ– စ၍။ တေသံ– ထိုဗြဟ္မဒတ်မင်းနှင့် ဒီဃာဝုမင်းသားတို့၏။ သမဂ္ဂဘာဝံ စ– ညီညွတ်ကုန်သည်၏အဖြစ်ကိုလည်းကောင်း။ ကထေတွာ– ၍။ “ဘိက္ခဝေ– တို့! အာဒိန္နဒဏ္ဍာနံ– ကိုင်ယူအပ်သော တုတ်လက်နက်ရှိကုန်သော။ အာဒိန္နသတ္ထာနံ– ကိုင်ယူအပ်သော တုတ်မှတစ်ပါး ဓားစသော အခြားလက်နက်ရှိကုန်သော။ တေသံ ရာဇူနံ– ထိုမင်းတို့၏သော်မှလည်း။ [ပိသဒ္ဒါအကျေကြံ၊] ဧဝရူပံ– သော။ ခန္တိသောရစ္စံ– သည်းခံခြင်း, ကောင်းသောအမှု၌ မေ့လျော်သူ၏အဖြစ်သည်။ ဘဝိဿတိ နာမ– ဖြစ်နိုင်ခဲ့သေး၏။ ဘိက္ခဝေ– တို့! ယံ (ယေ) တုမှေ– အကြင် သင်တို့သည်။ ဧဝံ– သို့။ သွာခါတေ– ကောင်းစွာဟောတော်မူအပ်သော။ ဓမ္မဝိနယေ– တရားအားဖြင့် ဆုံးမသင့်ရာ သာသနာတော်၌။ ပဗ္ဗဇိတာ– ရဟန်းပြု ခဲ့ကုန်သည်။ သမာနာ– ကုန်လျက်။ ခမာ စ– သည်းခံကုန်သည်လည်းကောင်း။ သောရတာ စ– ကောင်းသောအမှု၌ မေ့လျော်ကုန်သည်သည်လည်းကောင်း။ ဘဝေယျာထ– ဖြစ်ကုန်ရာ၏။ [တံ– ကား အနက်မဲ့နိပါတ်၊] (တေ တုမှေ– ထိုသင်တို့သည်၊) ဣဓ– ဤသာသနာတော်၌။ သောဘေထ ခေါ– တင့်တယ်ကုန် ရာအံ့လော? (တင့်တယ်စရာရှိကြ၏လော?)၊” ဣတိ– သို့။ ဩဝဒိတွာပိ– ဆုံးမ
ယံ သောဘေထ။ ။ ယံကို လိင်္ဂဝိပလ္လာသ, ဝစနဝိပလ္လာသ, သောဘေထ၌ ဧယျာထဝိဘတ်, ယျာကိုချေသည်ဟု ယူ၍ ပေးခဲ့သည်၊ ယံကို ယဒိအနက်ယူ၍ “ဘိက္ခဝေ! တုမှေ ဧဝံ သွာခါတေ ဓမ္မဝိနယေ ပဗ္ဗဇိတာ သမာနာ ခမာ စ– ကောင်း၊ သောရတာ စ- ကောင်း၊ ယံ (ယဒိ) ဘဝေယျာထ- အကယ်၍ ဖြစ်ကုန်အံ့၊ (ဧဝံ သန္တေသု- ကုန်လသော်၊) ဣဓ- ၌၊ သောဘေထ ခေါ- တင့်တယ်ကုန်ရာအံ့လော”ဟု တစ်နည်းပေး။
[“ယံ (ယဒိ)– အကယ်၍။ တုမှေ၊ ပေ။ သောရတာ ဘဝေယျာထ– ဖြစ်ပါကုန်မူကား။ ဣဓ– ၌။ သောဘေထ ခေါ– တင့်တယ်ကုန်ရာ၏”ဟုလည်း ပေးကြ၏။]
...[စာမျက်နှာ- ၁၅၉]...
တော်မူ၍လည်း။ ဝါ– သော်လည်း။ တေ– ထိုရဟန်းတို့ကို။ သမဂ္ဂေ– ညီညွတ်သူတို့ကို။ (ညီညွတ်သူများဖြစ်အောင်) ကာတုံ– ငှာ။ နေဝ အသက္ခိ– မစွမ်းနိုင်ခဲ့။ သော– ထိုမြတ်စွာဘုရားသည်။ တာယ အာကိဏ္ဏဝိဟာရတာယ– ထိုသို့ ရောပြွမ်းသော နေရခြင်းရှိသည်၏အဖြစ်ကြောင့်။ (ထိုသို့ ရောရောနှောနှော နေရခြင်းကြောင့်) ဥက္ကဏ္ဌိတော– ငြီးငေ့တော်မူသည်။ ဟုတွာ– ၍။ “အဟံ– သည်။ ဣဒါနိ– ၌။ အာကိဏ္ဏော– ရောပြွမ်းသည်။ (ဟုတွာ)၊ ဒုက္ခံ– ဆင်းရဲစွာ။ ဝိဟရာမိ– နေရ၏။ ဣမေ စ ဘိက္ခူ– ဤရဟန်းတို့သည်လည်း။ မမ– ၏။ ဝစနံ– ကို။ န ကရောန္တိ– မပြုကျင့်ကုန်။ ဝါ– မလိုက်နာကုန်။ အဟံ– သည်။ ဧကကောဝ– တစ်ပါးတည်းသာလျှင်။ ဂဏမှာ– အပေါင်းအဖော်မှ။ ဝူပကဋ္ဌော– ကင်းဆိတ်ရာသို့ ရောက်သည်။ (ဟုတွာ)၊ ယန္နူန ဝိဟရေယျံ– အကယ်၍ နေရပါမူကား ကောင်းလေစွ။” ဣတိ– သို့။ စိန္တေတွာ– ၍။ ကောသမ္ဗိယံ– ကောသမ္ဗီမြို့၌။ ပိဏ္ဍာယ– ငှာ။ စရိတွာ– လှည့် လည်တော်မူပြီး၍။ ဘိက္ခုသံဃံ– ရဟန်းအပေါင်းကို။ အနပလောကေတွာ– မပန်ပြောမူ၍။ ဧကကောဝ– သာလျှင်။ အတ္တနော– မိမိ၏။ ပတ္တစီဝရံ– ကို။ အာဒါယ– ၍။ ဗာလကလောဏကဂါမံ– ဗာလကလောဏကရွာသို့။ ဂန္တွာ၊ တတ္ထ– ထိုရွာ၌။ ဘဂုတ္ထေရဿ– ဘဂုထေရ်အား။ ဧကစာရိကဝတ္တံ– တစ်ပါးတည်း လှည့်လည်ရခြင်းရှိသော ကျင့်ဝတ်ကို။ ဝါ– တစ်ပါးတည်း ကျင့်ထိုက်သော ဝတ်ကို၊
တစ်နည်း။ ။ ယံကို ကြိယာပရာမသန, တံကိုအနက်ရှိ, သောဘေထ၌ ဧထ ဝိဘတ်ယူ၍ “ဘိက္ခဝေ! တုမှေ- တို့သည် ၊ပေ၊ သောရတာ- ကောင်း၊ ယံ ဘဝေယျာထ-အကြင်ဖြစ်ကုန်ရာ၏၊ တံ- ထိုသို့ဖြစ်ခြင်းသည်၊ ဣဓ- ၌၊ သောဘေထ ခေါ- တင့်တယ် ရာ၏လော၊ (တင့်တယ်စရာရှိ၏လော)”ဟု ပေး။
တစ်နည်း။ ။ ယံ တံ၂ပုဒ်ကို တတိယာအနက်၌ ပထမာဝိဘတ်ကြံ၍ “ယံ-အကြင်သည်းခံခြင်း, ကောင်းသောအမှု၌ မွေ့လျော်သူ၏အဖြစ်ဖြင့်၊ တုမှေ၊ ခမာ-ကောင်း၊ သောရတာ- ကောင်း၊ ဘဝေယျာထ- ကုန်၏၊ တံ- ထိုသည်းခံခြင်း, ကောင်းသောအမှု၌ မွေ့လျော်သူ၏အဖြစ်ဖြင့်၊ ဣဓ- ၌၊ သောဘေထ- တင့်တယ်စေကုန်လော၊ [ခေါ အနက်မဲ့၊]”ဟုပေး။(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃, ၂၄၈၊ ပါစိယော- ၃၃၈၊ မဟာဘာပါနိ- ၂, ၅၈။]
ဧကစာရိကဝတ္တံ။ ။ စရဏံ စာရော၊ စာရော+ဧတဿ အတ္ထီတိ စာရိကံ၊ ဧကံ+စာရိကံ ဧကစာရိကံ၊ ဧကစာရိကံ+စ+ဝတ္တံ စာတိ ဧကစာရိကဝတ္တံ(စူဘာ-
...[စာမျက်နှာ- ၁၆၀]...
ကထေတွာ– ၍။ ပါစီနဝံသမိဂဒါယေ– သားကောင်တို့ကို ဘေးမဲ့ပေးရာဖြစ်သော အရှေ့ဝါးတော၌။ တိဏ္ဏံ– ၃-ပါးကုန်သော။ ကုလပုတ္တာနံ– အမျိုးကောင်းသား တို့အား။ သာမဂ္ဂိယာနိသံသံ– ညီညွတ်သူတို့၏အဖြစ်၏ အကျိုးကို။ ဝါ– ညီညွတ် ခြင်း၏ အကျိုးကို။ ကထေတွာ– ၍။ ယေန– အကြင်အရပ်၌။ ပါလိလေယျကံ– ပါလိလေယျကရွာသည်။ (ပလလဲရွာသည်)၊ အတ္ထိ။ တံ– ထိုပါလိလေယျကရွာသို့။ ဝါ– ၌။ [ရှေ့နည်း သာရတ္ထ၊ ၃၊ ၃၆၀၊ နောက်နည်း ဝိမတိ၊ ၂၊ ၂၀၉။] အဝသရိ– ရောက်တော်မူပြီ။ တတြ– ထိုသို့ရောက်တော်မူပြီးရာအခါ၌။ ဘဂဝါ– သည်။ ၃၁၉)၊ (တစ်နည်း) စရိတဗ္ဗန္တိ စာရိကံ၊ [စရ+ဏျ၊ ယကို ကပြု၊] ဧကေန+စာရိကံ ဧကစာရိကံ၊ ရှေးနည်းအတိုင်း ဆက်တွဲပါ (ပါစိယော- ၄၈၅)
ပါလိလေယျကံ။ ။ ပဌမာအနက်၌ ဒုတိယာသက်(ဝိမတိ- ၂၀၉)၊ သံ၊ဋ္ဌ၊ ၂, ၂၈၀၌ ပါလိလေယျကမြို့ဟု ဆို၏၊ ထိုအလို ပဌမာဝိဘတ်တည်း။ ပါစိယော- ၄၀၃၌ ဋ္ဌဋီနောက်သို့ မလိုက်ဘဲ “ပါလိလေယျကံ- ပလလဲတောအုပ်၌နေသော ဆင် ပြောင်သို့”ဟု ပေးရန် ဖွင့်၏။
တတြ သုဒံ။ ။ သုဒံအနက်မဲ့၊ တသည် (၁) လွန်ခဲ့ပြီးသော ဒြပ်ကို စွဲရသော ပက္ကန္တဝိသယ တ, တိုက်ရိုက်စွဲစရာရှိသော ပသိဒ္ဓဝိသယ တ, ဖြစ်ခဲ့ပြီးသော ကြိယာကို စွဲရသော အနုဘူတဝိသယ တဟု ၃မျိုးရှိ၏၊ တတြ၌ တကို အနုဘူတဝိသယ တယူ၍ ရှေ့ဝါကျ အဝသရိဟူသော ကြိယာကို စွဲပေးသည်။(အလင်္ကာဘာ- ၂၁၇)
တစ်နည်း။ ။ ဝိ- ၃, ၄၉၉၌ “တတြ သုဒံ ဘဂဝါ ပါလိလေယျကေ ဝိဟရတိ ရက္ခိတဝနသဏ္ဍေ ဘဒ္ဒသာလမူလေ”ဟု ရှိ၍ ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃, ၄၃၄၌ ပါလိလေယျကေကို “ပါလိလေယျကံ ဥပနိဿာယ”ဟု ဖွင့်၏၊ ဤ၌ ဝိ.ဋ္ဌအတိုင်း“ပါလိလေယျကံ ဥပနိဿာယ”ဟု ရှိ၏၊ ဝေယံ မဟာနိ- ၂, ၂၈၃၌ တ- ကို ပသိဒ္ဓဝိသယယူကာ တတြကို ပါလိလေယျကေနှင့် တွဲ၍ “တတြ ပါလိလေယျကေ- ထိုပါလိလေယျကရွာ၌”ဟု ပေး၏၊ ဤ၌လည်း တ- ကို ပသိဒ္ဓဝိသယ, တြပစ္စည်းကို ကံအနက်ဟော ယူကာ “တတြ ပါလိလေယျကံ- ထိုပါလိလေယျကရွာကို”ဟု တစ်နည်းပေး။
တစ်နည်း။ ။ ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃, ၄၃၄၌ တတြကို မည်သို့မျှ မဖွင့်ပါ၊ မဟာဘာ- ၂, ၆၂၁၌လည်း တတြကို အနက်မပေးပါ၊ ထိုအလို တတြကို ဝါကျောပညာသ- ဝါကျ အစပျိုးရာ၌ ဝါကျ၏ အဥုးအစအဖြစ်ကို ထွန်းပြသော နိပါတ်မျှသာ (အနက်မဲ့)ဟု ကြံ။(ဝိသုဒ္ဓိ၊ဋီ၊၂၊၃၇)
...[စာမျက်နှာ- ၁၆၁]...
ပါလိလေယျကံ– ပါလိလေယျကရွာကို။ ဥပနိဿာယ– မှီ၍။ ရက္ခိတဝနသဏ္ဍေ– ရက္ခိတတောအုပ်၌။ ဘဒ္ဒသာလမူလေ– နုပျိုကောင်းမွန်သော အင်ကြင်းပင်၏ အနီးအောက်၌။ ပါလိလေယျကေန– ပါလိလေယျကမည်သော။ ဟတ္ထိနာ– ဆင်သည်။ ဥပဋ္ဌိယမာနော– ပြုစုလုပ်ကျွေးအပ်သည်။ (ဟုတွာ)၊ [ဥပဋ္ဌိယမာနော–ပြုစုလုပ်ကျွေးအပ်သော်။ (အပြုစုခံရင်း)၊ ဝါ– ပြုစုလုပ်ကျွေးအပ်သည်၏ အဖြစ်ကြောင့်” ဟုလည်း ပေး၊] ဖာသုကံ– ချမ်းသာစွာ။ ဝဿာဝါသံ– မိုးလပတ်လုံး နေတော်မူခြင်း ဖြင့်။ ဝါ– ဝါဆိုတော်မူခြင်းဖြင့်။ ဝသိ– နေတော်မူပြီ။
ကောသမ္ဗိဝါသိနော– ကောသမ္ဗီမြို့၌ နေကုန်သော။ ဥပါသကာပိ– တို့သည် လည်း။ ဝိဟာရံ– သို့။ ဂန္တွာ၊ သတ္ထာရံ– ကို။ အပဿန္တာ– မမြင်ကုန်လသော်။ “ဘန္တေ– တို့! သတ္ထာ– သည်။ ကုဟိံ– အဘယ်မှာနည်း?” ဣတိ– သို့။ ပုစ္ဆိတွာ– လသော်။ ပါလိလေယျကဝနသဏ္ဍံ– ပါလိလေယျကရွာ၏ အနီး၌ဖြစ်သော ရက္ခိတ တောအုပ်သို့။ ဂတော– ကြွသွားတော်မူပြီ။” ဣတိ– ဤသို့ ပြောကုန်ပြီ။ “ကိံ ကာရဏာ– အဘယ်အကြောင်းကြောင့်။ (ဂတော– ကြွသွားတော်မူသနည်း?)” ဣတိ– ဤသို့မေးကုန်ပြီ။ “အမှေ– တို့ကို။ သမဂ္ဂေ– ညီညွတ်သူတို့ကို။ ကာတုံ–ငှာ။ ဝါယမိ– ကြိုးစားတော်မူပြီ။ ပန– သို့သော်လည်း။ မယံ– တို့သည်။ သမဂ္ဂါ– ညီညွတ်သူတို့သည်။ န အဟုမှာ– မဖြစ်ခဲ့ကုန်။” ဣတိ– ထိုကြောင့်။ (ဂတော–ပြီ၊) ဣတိ– ဤသို့ပြောကုန်ပြီ။ [ဣတိတစ်လုံးအကျေကြံ၊] “ဘန္တေ– တို့! တုမှေ– အရှင်ဘုရားတို့သည်။ သတ္ထု– ၏။ သန္တိကေ– အထံတော်၌။ ပဗ္ဗဇိတွာ– ရှင်ရဟန်း ပြု၍။ တသ္မိံ– ထိုမြတ်စွာဘုရားသည်။ သာမဂ္ဂိံ– ညီညွတ်သူတို့၏အဖြစ်ကို။ ကရောန္တေ– ပြုတော်မူလသော်။ သမဂ္ဂါ– ညီညွတ်သူတို့သည်။ နာဟုဝတ္ထ (န+ အဟုဝတ္ထ) ကိံ– မဖြစ်ခဲ့ကုန်သလော?” ဣတိ– ဤသို့မေးကုန်ပြီ။ “အာဝုသော–
ရက္ခိတဝနသဏ္ဍေ။ ။ ပါလိလေယျကတော အဝိဒူရေ ရက္ခိတဝနသဏ္ဍော နာမ အတ္ထိ၊- သံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၈၀၊ သာရတ္ထ၊၃၊၃၆၀
ဘဒ္ဒသာလမူလေ။ ။ ဘဒ္ဒသာလောတိ ပန တတ္ထေကော မနာပေါ လဋ္ဌိကော(နုပျိုသော) သာလရုက္ခော၊ ဘဂဝါ တံ ဂါမံ ဥပနိဿာယ ဝနသေဏ္ဍ ပဏ္ဏသာလာယ သမီပေ တသ္မိံ ရုက္ခမူလေ ဝိဟာသိ၊- သံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၈၀၊ သာရတ္ထ၊၃၊၃၆၀
...[စာမျက်နှာ- ၁၆၂]...
ဒါယကာတို့! ဧဝံ– ဤအတိုင်းမှန်၏။” ဣတိ– ဤသို့ပြောကုန်ပြီ။ မနုဿာ– တို့သည်။ “ဣမေ– ဤရဟန်းတို့သည်။ သတ္ထု– ၏။ သန္တိကေ– ၌။ ပဗ္ဗဇိတွာ– ၍။ တသ္မိံ– ထိုမြတ်စွာဘုရားသည်။ သာမဂ္ဂိံ– ကို။ ကရောန္တေပိ– ပြုတော်မူပါသော် လည်း။ သမဂ္ဂါ– တို့သည်။ န ဇာတာ– မဖြစ်ကုန်။ မယံ– တို့သည်။ ဣမေ– ဤရဟန်း တို့ကို။ နိဿာယ– ၍။ သတ္ထာရံ– ကို။ ဒဋ္ဌုံ– ဖူးမြင်ခြင်းငှာ။ ဝါ– ဖူးမြင်ခွင့်ကို။ န လဘိမှာ– မရတော့ကုန်။ ဣမေသံ– ဤရဟန်းတို့အား။ အာသနံ– နေရာကို။ နေဝ ဒဿာမ– မပေးကုန်တော့အံ့။ (မပေးဘဲနေကြစို့)၊ အဘိဝါဒနာဒီနိ– ရှိခိုးခြင်းအစ ရှိသည်တို့ကို။ န ကရိဿာမ– မပြုကုန်တော့အံ့။ (မပြုဘဲ နေကြစို့)၊” ဣတိ– ဤ သို့ တိုင်ပင်၍။ တတော– ထိုအခါမှ။ ပဋ္ဌာယ– စ၍။ တေသံ– ထိုရဟန်းတို့ဖို့။ ဝါ– တို့၏အပေါ်၌။ သာမီစိမတ္တမ္ပိ– အရိုအသေမျှကိုလည်း။ န ကရိံသု– မပြုတော့ ကုန်။ တေ– ထိုရဟန်းတို့သည်။ အပ္ပါဟာရတာယ– နည်းသော အစာအာဟာရ ရှိကုန်သည်၏အဖြစ်ကြောင့်။ သုဿမာနာ– ပိန်ခြောက်ကုန်လသော်။ ကတိပါဟေနေဝ– အနည်းငယ်သော ရက်ဖြင့်သာလျှင်။ ဥဇုကာ– ဖြောင့်မှန်ကုန်သည်။ ဝါ– တည့်ကုန်သည်။ ဟုတွာ၊ အညမညံ– အချင်းချင်း။ အစ္စယံ– အပြစ်ကို။ ဝါ– အာပတ်ကို။ ဒေသေတွာ– ဒေသနာပြော၍။ ခမာပေတွာ– သည်းခံစေပြီး၍။ ဝါ– ကန်တော့တောင်းပန်ပြီး၍။ “ဥပါသကာ– တို့! မယံ– တို့သည်။ သမဂ္ဂါ– တို့သည်။ ဇာတာ– ဖြစ်ကုန်ပြီ။ တုမှေပိ– တို့သည်လည်း။ နော– တို့၏။ (ဥပရိ– အပေါ်၌၊) ပုရိမသဒိသာ– ရှေး၌ဖြစ်သော ဥပါသကာတို့နှင့် တူကုန်သည်။ ဝါ– ရှေးတုန်းက နှင့် တူကုန်သည်။ ဟောထ– ဖြစ်ကြလော။” ဣတိ– သို့။ အာဟံသု– ပြောကုန်ပြီ။
“ဘန္တေ– တို့! ဝေါ– အရှင်ဘုရားတို့သည်။ သတ္ထာ– ကို။ ခမာပိတော ပန– သည်းခံ စေအပ်ပြီလော? ဝါ– ကန်တော့တောင်းပန်အပ်ပြီလော?” ဣတိ– ဤသို့မေး ကုန်ပြီ။ “အာဝုသော– ဒါယကာတို့! န ခမာပိတော– သည်းမခံစေအပ်သေးပါ။ ဝါ– မကန်တော့ မတောင်းပန်အပ်သေးပါ။” ဣတိ– ဤသို့ပြောကုန်ပြီ။ “တေန ဟိ– ထိုသို့ဖြစ်လျှင်။ သတ္ထာရံ– ကို။ ခမာပေထ– သည်းခံစေကုန်လော။ ဝါ– ကန် တော့ တောင်းပန်ကုန်လော။ သတ္ထု– အား။ ဝါ– ကို။ ခမာပိတကာလေ– သည်းခံ စေအပ်ပြီးရာအခါ၌။ ဝါ– ကန်တော့တောင်းပန်အပ်ပြီးရာအခါ၌။ မယမ္ပိ– တပည့် တော်တို့သည်လည်း။ တုမှာကံ– အရှင်ဘုရားတို့၏။ (ဥပရိ– အပေါ်၌၊) ပုရိမ–
...[စာမျက်နှာ- ၁၆၃]...
သဒိသာ– ရှေး၌ဖြစ်သော ဥပါသကာတို့နှင့် တူကုန်သည်။ ဝါ– ရှေးတုန်းကနှင့် တူကုန်သည်။ ဘဝိဿာမ– ဖြစ်ပါကုန်အံ့။” ဣတိ– ဤသို့လျှောက်ကုန်ပြီ။ တေ– ထိုရဟန်းတို့သည်။ အန္တောဝဿဘာဝေန– ဝါတွင်း၏အဖြစ်ကြောင့်။ သတ္ထု– ၏။ သန္တိကံ– သို့။ ဂန္တုံ– ငှာ။ အဝိသဟန္တာ– မရဲဝံ့ကုန်သည်။ (ဟုတွာ)၊ ဒုက္ခေန– ဆင်းရဲ သဖြင့်။ တံ အန္တောဝဿံ– ထိုဝါတွင်းကို။ ဝီတိနာမေသုံ– ကုန်လွန်စေကုန်ပြီ။
သတ္ထာ ပန– သည်ကား။ တေန ဟတ္ထိနာ– ထိုဆင်သည်။ ဥပဋ္ဌိယမာနော– ပြုစု လုပ်ကျွေးအပ်သည်။ (ဟုတွာ)၊ သုခံ– ချမ်းသာစွာ။ ဝသိ– နေတော်မူရပြီ။ ဟိ– မှန်၏။ သောပိ ဟတ္ထိနာဂေါ– ထိုဆင်ကြီးသည်လည်း။ ဝါ– ထိုဆင်ပြောင်သည် လည်း။ ဂဏံ– ဆင်အပေါင်းကို။ ပဟာယ– ပယ်စွန့်၍။ ဖာသုဝိဟာရတ္ထာယေဝ– ချမ်းသာစွာနေခြင်းအကျိုးငှာသာလျှင်။ တံ ဝနသဏ္ဍံ– ထိုတောအုပ်သို့။ ပါဝိသိ– ဝင်ခဲ့ပြီ။
ယထာဟ– အဘယ်သို့ မိန့်တော်မူသနည်း? “အဟံ၊ ပေ။ ဝိဟရေယျ”န္တိ– အဟံ၊ ပေ။ ဝိဟရေယျံဟူ၍။ (အာဟ– ပြီ။) (“ယထာဟ”အနက်ပေးပုံ ၄မျိုးကို။ ပါရာ-၁, ၅၃ရှု။) [အဟံ– ငါသည်။ ဟတ္ထီဟိ– ဆင်ထီးကြီးတို့နှင့်လည်းကောင်း။ ဟတ္ထိနီဟိ– ဆင်မကြီးတို့နှင့်လည်းကောင်း။ ဟတ္ထိကလဘေဟိ– ဆင်ပေါက်တို့ နှင့်လည်းကောင်း။ ဟတ္ထိစ္ဆာပေဟိ– ဆင်ကလေးတို့နှင့်လည်းကောင်း။ (နို့စို့ဆင် ငယ်တို့နှင့်လည်းကောင်း)၊ အာကိဏ္ဏော– ရောပြွမ်းသည်။ (ဟုတွာ)၊ ဝိဟရာမိ– နေရ၏။ ဆိန္နဂ္ဂါနိ– ဖြတ်အပ်သော အဖျား (အညွန့်) ရှိကုန်သော။ တိဏာနိ စေဝ– မြက်တို့ကိုလည်း။ ခါဒါမိ– ခဲစားရ၏။ မေ– ငါသည်။ ဝါ– ၏။ ဩဘဂ္ဂေါဘဂ္ဂံ– အောက်သို့ချိုးအပ်, အောက်သို့ချိုးအပ်သော။ (ချိုးချအပ် ချိုးချအပ်သော)၊ သာခါဘင်္ဂံ စ– ချိုးချအပ်သော သစ်ခက်ကိုလည်း။ ဝါ– သစ်ခက်ကျိုးကိုလည်း။ ခါဒန္တိ– ခဲစားကြကုန်၏။ အာဝိလာနိ– နောက်ကျုကုန်သော။ ပါနီယာနိ စ– သောက်ရေတို့ကိုလည်း။ ပိဝါမိ– သောက်ရ၏။ ဩဂါဟာ– ရေဆိပ်မှ။ ဥတ္တိဏ္ဏဿ စ– တက်လာသည်လည်းဖြစ်သော။ အဿ မေ– ထိုငါ၏။ ကာယံ– ကိုယ်ကို။ ဟတ္ထိနိယော– ဆင်မတို့သည်။ ဥပနိဃံသန္တိယော– ပွတ်တိုက်ကုန်လျက်။ ဝါ– တိုးဝေ့ကုန်လျက်။ ဂစ ှ္ဆန္တိ– ကုန်၏။ အဟံ– သည်။ ဧကောဝ– တစ်ကောင်တည်း။
...[စာမျက်နှာ- ၁၆၄]...
သာလျှင်။ ဂဏမှာ– ဆင်အပေါင်းမှ။ ဝူပကဋ္ဌော– ဖဲခွာသည်။ (ဟုတွာ)၊ ယန္နူန ဝိဟရေယျံ– အကယ်၍နေရပါမူကားကောင်းလေစွ။] အထ ခေါ– ထိုမှနောက်၌။ သော ဟတ္ထိနာဂေါ– သည်။ ယူထာ– ဆင်အုပ်မှ။ အပက္ကမ္မ– ဖဲခွာ၍။ ယေန– အကြင်အရပ်၌။ ပါလိလေယျကံ– ပါလိလေယျက ရွာသည်လည်းကောင်း။ ရက္ခိတဝနသဏ္ဍံ– ရက္ခိတတောအုပ်သည်လည်းကောင်း။ ဘဒ္ဒသာလမူလံ– နုပျိုကောင်းမွန်သော အင်ကြင်းပင်၏ အနီး အောက်သည်လည်းကောင်း။ (အတ္ထိ)၊ [ရှေ့“ယေန ပါလိလေယျကံ အတ္ထိ”ကဲ့သို့ “ပါလိလေယျကံ, ရက္ခိတဝနသဏ္ဍံ, ဘဒ္ဒသာလမူလံ” ၃ပုဒ်လုံးဝယ် ပဌမာအနက်၌ ဒုတိယာတည်း၊] ယေန– အကြင်အရပ်၌။ ဘဂဝါ– သည်။ (အတ္ထိ– ၏)၊ တေန– (ပါလိလေယျကရွာ, ရက္ခိတတောအုပ်, အင်ကြင်းပင်၏ အနီးအောက် မြတ် စွာဘုရားရှိရာ) ထိုအရပ်၌။ ဝါ– သို့။ ဥပသင်္ကမိ– သွား၏။ ဥပသင်္ကမိတွာ– သွား ပြီး၍။ (တစ်နည်း) ဥပသင်္ကမိ– သွားပြီ။ ဥပသင်္ကမိတွာ– ရောက်ရာအရပ်မှ တစ်ဆင့် သာ၍နီးကပ်သောအရပ်သို့ သွားပြီး၍။ [ပန– အနက်မဲ့၊] ဘဂဝန္တံ– ကို။ ဝန္ဒိတွာ– ၍။ ဩလောကေန္တော– ကြည့်လသော်။ အညံ– အခြားသော။ ကိဉ္စိ– တစ်စုံ တစ်ခုကို။ အဒိသွာ– မမြင်မူ၍။ ဘဒ္ဒသာလမူလံ– နုပျိုကောင်းမွန်သော အင်ကြင်း ပင်၏ အနီးအောက်ကို။ ပါဒေနေဝ– ခြေဖြင့်သာလျှင်။ ပဟရန္တော– ပုတ်ခတ် လျက်။ တစ္ဆေတွာ– ညှိ၍။ သောဏ္ဍာယ– နှာမောင်းဖြင့်။ သာခံ– သစ်ခက်ကို။ ဂဟေတွာ– ကိုင်၍။ သမ္မဇ္ဇိ– တံမြက်လှည်းပြီ။ တတော– ထိုအခါမှ။ ပဋ္ဌာယ– စ၍။ သောဏ္ဍာယ– နှာမောင်းဖြင့်။ ဃဋံ– အိုးကို။ ဂဟေတွာ– ကိုင်၍။ ပါနီယံ– သောက် ရေကိုလည်းကောင်း။ ပရိဘောဇနီယံ– သုံးရေကိုလည်းကောင်း။ ဥပဋ္ဌာပေတိ– အနီး၌ တည်စေ၏။ ဝါ– အနီး၌ ထား၏။ ဥဏှောဒကေန– ရေနွေးဖြင့်။ အတ္ထေ–
ယေန...တေနုပသင်္ကမိ။ ။ အထက်တွင် ယေန၌ သတ္တမီအနက်ပေးခဲ့သည်၊ ဟိတ်အနက်ယူ၍ “ယေန- အကြင်အကြောင်းကြောင့်၊ ဒေဝမနုဿေဟိ- တို့သည်၊ ဥပသင်္ကမိတဗ္ဗော- သွားထိုက်၏၊ တေန- ထိုအကြောင်းကြောင့်၊ ဥပသင်္ကမိ- ပြီ”ဟု တစ် နည်းပေး။ ဥပသင်္ကမိ၌ ရှေ့နည်းအလို အဇ္ဇတနီဝိဘတ် ပစ္စုပ္ပန်အနက်တည်း၊ နောက် နည်းအလိုကား အတိတ်အနက်တည်း၊ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၀၀၊ သာရတ္ထ၊၁၊၃၃၉၊ ပါရာဘာ, ၁- ၄၉၆)
...[စာမျက်နှာ- ၁၆၅]...
အလိုသည်။ သတိ– ရှိလသော်။ ဥဏှောဒကံ– ကို။ ပဋိယာဒေတိ– စီရင်၏။ ဝါ– ကျို၏။ ကထံ– အဘယ်သို့ စီရင်သနည်း? ဟတ္ထေန– နှာမောင်းဖြင့်။ ကဋ္ဌာနိ– ထင်းတို့ကို။ ဃံသိတွာ– ပွတ်တိုက်၍။ အဂ္ဂိံ– မီးကို။ သမ္ပာဒေတိ– ကောင်းစွာ ဖြစ် စေ၏။ ဝါ– မွှေး၏။ တတ္ထ– ထိုမီး၌။ ဒါရူနိ– ထင်းတို့ကို။ ပက္ခိပန္တော– ထည့်လျက်။ အဂ္ဂိံ– ကို။ ဇာလေတွာ– တောက်စေ၍။ တတ္ထ– ထိုမီး၌။ ပါသာဏေ– ကျောက်တုံး တို့ကို။ ပက္ခိပိတွာ– ထည့်၍။ ပစိတွာ– မီးဖုတ်၍။ ဒါရုဒဏ္ဍကေန– သစ်သားချောင်း ဖြင့်။ ပဝဋ္ဋေတွာ– လိမ့်စေ၍။ ဝါ– လှိမ့်၍။ ပရိစ္ဆိန္နာယ– ပိုင်းခြားအပ်သော။ ခုဒ္ဒကသောဏ္ဍိကာယ– ငယ်သော ကျောက်ရေကန်၌။ (ကျောက်ရေကန်ငယ်၌)၊ ခိပတိ– ပစ်ချ၏။ တတော– ထိုမှ နောက်၌။ ဟတ္ထံ– နှာမောင်းကို။ ဩတာရေတွာ– (ရေအိုင်ငယ်သို့) သက်ရောက်စေ၍။ ဝါ– ချ၍။ ဥဒကဿ– ၏။ တတ္တဘာဝံ– ပူ သည်၏ အဖြစ်ကို။ ဇာနိတွာ– ၍။ ဂန္တွာ– ၍။ သတ္ထာရံ– ကို။ ဝန္ဒတိ– ရှိခိုး၏။ သတ္ထာ– သည်။ “ပါလိလေယျက– က! တေ– သင်သည်။ ဥဒကံ– ကို။ တာပိတံ– ပူစေအပ် ပြီလော၊ (ကျိုအပ်ပြီလော)၊” ဣတိ– သို့။ ဝတွာ– မေးတော်မူ၍။ တတ္ထ– ထို ကျောက်ရေကန်ငယ်သို့။ ဂန္တွာ– ကြွတော်မူ၍။ နှာယတိ– ရေချိုးတော်မူ၏။ အထ– ထိုမှနောက်၌။ အဿ– ထိုမြတ်စွာဘုရားအား။ နာနာဝိဓာနိ– အထူးထူးသော အပြားရှိကုန်သော။ (အမျိုးမျိုးအပြားပြားကုန်သော)၊ ဖလာနိ– သစ်သီးတို့ကို။ အာဟရိတွာ– ဆောင်ယူ၍။ ဒေတိ– ကပ်လှူ၏။ ပန– သည်သာမကသေး။ ယဒါ– အကြင်အခါ၌။ သတ္ထာ– သည်။ ဂါမံ– သို့။ ပိဏ္ဍာယ– ငှာ။ ပဝိသတိ– ၏။ တဒါ– ထိုအခါ၌။ သတ္ထု– ၏။ ပတ္တစီဝရံ– ကို။ အာဒါယ– ၍။ ကုမ္ဘေ– ဥုးကင်း၌။ ပတိဋ္ဌပေတွာ– တည်စေ၍။ ဝါ– ထား၍။ သတ္ထာရာ– နှင့်။ သဒ္ဓိံယေဝ– အတူသာလျှင်။ ဂစ္ဆတိ– ၏။ သတ္ထာ– သည်။ ဂါမူပစာရံ– ရွာ၏ဥပစာသို့။ ဝါ– ရွာအနီးအပါးသို့။ ပတွာ– ရောက်၍။ ဝါ– လသော်။ “ပါလိလေယျက– က! ဣတော– ဤအရပ်မှ။ ပဋ္ဌာယ– ၍။ တယာ– သင်သည်။ ဂန္တုံ– လိုက်ခြင်းငှာ။ န သက္ကာ– မတတ်ကောင်း၊
ခုဒ္ဒကသောဏ္ဍိကာယ။ ။ “သိလာပေါက္ခရဏီ သောဏ္ဍီ(ဓာန်- ၆၀၉)” ဂါထာအရ ကျောက်ရေကန်အနက်ဟော သောဏ္ဍီနောင် သွတ္ထကပစ္စည်းသက်၊ “သောဏ္ဍီယေဝ သောဏ္ဍိကာ၊ (တစ်နည်း) သုဏ္ဍတိ နိန္နဝသေန ဥဒကံ ရက္ခတီတိ သုဏ္ဍံ၊ သုဏ္ဍံယေဝ သောဏ္ဍိကာ(ဇာဋီသစ်- ၄၅၃)၊ ခုဒ္ဒကာ+သောဏ္ဍိကာ ခုဒ္ဒကသောဏ္ဍိကာ”ဟုပြု။
...[စာမျက်နှာ- ၁၆၆]...
မေ– ၏။ ပတ္တစီဝရံ– ကို။ အာဟရ– ဆောင်ယူခဲ့လော။” ဣတိ– သို့။ အာဟရာပေတွာ– ဆောင်ယူစေ၍။ ဂါမံ– သို့။ ပိဏ္ဍာယ– ငှာ။ ပါဝိသိ– မူပြီ။ သောပိ– ထို ပါလိလေယျကဆင်သည်လည်း။ သတ္ထု– ၏။ ယာဝ နိက္ခမနာ– ရွာမှထွက်လာ တော်မူရာအချိန်တိုင်အောင်။ တတ္ထေဝ– ထိုရွာ၏ ဥပစာ၌ပင်။ ဌတွာ– ရပ်၍။ အာဂမနကာလေ– ကြွလာတော်မူရာအခါ၌။ ပစ္စုဂ္ဂမနံ– ခရီးဥုးကြိုဆိုခြင်းကို။ ကတွာ– ၍။ ပုရိမနယေနေဝ– ရှေး၌ဖြစ်သော နည်းဖြင့်သာလျှင်။ ဝါ– အသွား တုန်းက နည်းအတိုင်းသာလျှင်။ ပတ္တစီဝရံ– ကို။ ဂဟေတွာ– ယူ၍။ ဝသနဋ္ဌာနေ– နေရာအရပ်၌။ ဩတာရေတွာ– ရောက်စေ၍။ ဝါ– ချ၍။ ဝတ္တံ– ဝတ်ကို။ ဒဿေတွာ– မြင်စေ၍။ (လုပ်ပြ၍)၊ သာခါယ– သစ်ခက်ဖြင့်။ ဗီဇတိ– ယပ်ခတ်၏။ ရတ္တိံ– ညဉ့်အခါ၌။ ဝါဠမိဂပရိပန္ထနိဝါရဏတ္ထံ– ရဲရင့်သောသားကောင်တို့၏ ဘေးရန်ကို တားမြစ်ခြင်းအကျိုးငှာ။ မဟန္တံ– ကြီးစွာသော။ ဒဏ္ဍံ– တုတ်ကို။ သောဏ္ဍာယ– နှာမောင်းဖြင့်။ ဂဟေတွာ– ကိုင်၍။ “သတ္ထာရံ– ကို။ ရက္ခိဿာမိ– စောင့်ရှောက်အံ့။” ဣတိ– ဤသို့ကြံ၍။ ယာဝ အရုဏုဂ္ဂမနာ– အရုဏ်တက်ရာကာလတိုင်အောင်။ ဝနသဏ္ဍဿ– တောအုပ်၏။ အန္တရန္တရေန– အကြားအကြားဖြင့်။ ဝါ– ၌။ ဝိစရတိ– လှည့်လည်၏။ တတော– ထိုအခါမှ။ ပဋ္ဌာယယေဝ– စ၍သာလျှင်။ သော ဝနသဏ္ဍော– သည်။ ပါလိလေယျကရက္ခိတဝနသဏ္ဍော နာမ– ပါလိလေယျကဆင် သည် စောင့်ရှောက်အပ်သော တောအုပ်မည်သည်။ ဇာတော ကိရ– ဖြစ်ခဲ့သတဲ့
အရုဏေ– သည်။ ဥဂ္ဂတေ– တက်လသော်။ မုခေါဒကဒါနံ– မျက်နှာသစ်ရေ ကပ် လှူခြင်းကို။ အာဒိံ ကတွာ– အစပြု၍။ တေနေဝ ဥပါယေန– ထိုနည်းလမ်းဖြင့်ပင်။ သဗ္ဗဝတ္တာနိ– အလုံးစုံသော ဝတ်တို့ကို။ ကရောတိ– ပြု၏။
အထ– ၌။ ဧကော– တစ်ကောင်သော။ မက္ကဋော– မျောက်သည်။ တံ ဟတ္ထိံ– ကို။ ဥဋ္ဌာယ– ထ၍။ သမုဋ္ဌာယ– ကောင်းစွာထ၍။ ဒိဝသေ ဒိဝသေ– နေ့ တိုင်းနေ့တိုင်း၌။ တထာဂတဿ– ဖို့။ ဝါ– ၏အပေါ်၌။ အာဘိသမာစာရိကံ– ထူး ကဲ မြင့်မြတ်သော အကျင့်၌ ဖြစ်သော (ပါဝင်သော) ဝတ်ကြီးဝတ်ငယ်ကို၊
အာဘိသမာစာရိကံ။ ။ အဘိဝိသိဋ္ဌော ဥတ္တမော+သမာစာရော အဘိသမာစာရော၊အဘိသမာစာရေ+ဘဝံ အာဘိသမာစာရိကံ- ထူးကဲမြင့်မြတ်သော အကျင့်၌
...[စာမျက်နှာ- ၁၆၇]...
ကရောန္တံ– ပြုနေသည်ကို။ ဒိသွာ– မြင်၍။ “အဟမ္ပိ– သည်လည်း။ ကိဉ္စိဒေဝ– တစ်စုံ တစ်ခုသာလျှင်ဖြစ်သော ကောင်းမှုကို။ ကရိဿာမိ– အံ့။” ဣတိ– ဤသို့ကြံ၍။ ဝိစရန္တော– လှည့်လည်လသော်။ ဧကဒိဝသံ– ၌။ နိမ္မက္ခိကံ– ပျားကောင်, ပျားဥမရှိ သော။ ဒဏ္ဍကမဓုံ– သစ်ကိုင်းငယ်၌ စွဲနေသော ပျားလပို့ကို။ ဝါ– ပျားအုံကို။ ဒိသွာ– ၍။ ဒဏ္ဍကံ– သစ်ကိုင်းငယ်ကို။ ဘဉ္ဇိတွာ– ချိုး၍။ ဒဏ္ဍကေနေဝ– သစ်ကိုင်း ငယ်နှင့်သာ။ သဒ္ဓိံ– တကွ။ မဓုပဋလံ– ပျားသလက်ကို။ သတ္ထု– ၏။ သန္တိကံ– သို့။ အာဟရိတွာ– ဆောင်၍။ ကဒလိပတ္တံ– ငှက်ပျောရွက်ကို။ ဆိန္ဒိတွာ– ဖြတ်၍။ တတ္ထ– ထိုငှက်ပျောရွက်ပေါ်၌။ ဌပေတွာ– တည်စေ၍။ ဝါ– ထား၍။ အဒါသိ– ကပ်လှူပြီ။ သတ္ထာ– သည်။ ဂဏှိ– ခံယူတော်မူပြီ။ မက္ကဋော– မျောက်သည်။ “ပရိဘောဂံ– ဘုဉ်းပေးတော်ခြင်းကို။ ကရိဿတိ နု ခေါ– ပြုတော်မူမည်လော။ န ကရိဿတိ (နု ခေါ)– ပြုတော်မမူမည်လော။” ဣတိ– ဤသို့နှလုံးသွင်း၍။ ဩလောကေန္တော– ကြည့်လသော်။ ဂဟေတွာ– ကိုင်၍။ နိသိန္နံ– ထိုင်တော်မူနေ သည်ကို။ ဒိသွာ– ၍။ “ကိံ နု ခေါ– အဘယ်ကြောင့်နည်း။” ဣတိ– သို့။ စိန္တေတွာ– စဉ်းစား၍။ ဒဏ္ဍကောဋိယံ– သစ်ကိုင်းဖျား၌။ ဝါ– ကို။ ဂဟေတွာ– ကိုင်၍။ ပရိဝတ္တေတွာ– လည်စေ၍။ ဝါ– လှည့်ပတ်၍။ ဥပဓာရေန္တော– စူးစမ်းလသော်။ အဏ္ဍကာနိ– ပျားဥတို့ကို။ ဒိသွာ– ၍။ တာနိ– ထိုပျားဥတို့ကို။ သဏိကံ– ဖြည်းဖြည်း။ အပနေတွာ– ဖယ်ရှား၍။ ပုန– တစ်ဖန်။ အဒါသိ– ပြီ။ သတ္ထာ– သည်။ ပရိဘောဂံ– ဘုဉ်းပေးတော်မူခြင်းကို။ အကာသိ– ပြီ။ သော– ထိုမျောက်သည်။ တုဋ္ဌမာနသော– နှစ်သက်သောစိတ်ရှိသည်။ (ဟုတွာ– ၍)၊ တံ တံ သာခံ– ထိုထိုသစ်ကိုင်းကို။ ဂဟေတွာ– ကိုင်၍။ နစ္စန္တောဝ– ကလျက်သာလျှင်။ အဋ္ဌာသိ– တည်ပြီ။ အထ– ဖြစ်သော (ပါဝင်သော) ကျင့်ဝတ် (အံ၊ဋီ- ၃, ၁၄၂)၊ (တစ်နည်း) အဘိသမာစာရောဝ အဘိသမာစာရိကံ– ထူးကဲမြင့်မြတ်သောကျင့်ဝတ်။ (တစ်နည်း) အဘိသမာစာရံ အာရဗ္ဘ ပညတ္တံ အာဘိသမာစာရိကံ– ထူးကဲမြင့်မြတ်သောမဂ်ဖိုလ်သီလကို အကြောင်းပြု၍ ပညတ်အပ်သော ကျင့်ဝတ် (ဝိသုဒ္ဓိ၊ ၁၊ ၁၂၊ ဝိသုဒ္ဓိ၊ဋီ၊ ၁၊ ၃၂၊ သာရတ္ထ၊ ၃၊ ၂၄၀)+
နိမ္မက္ခိကံ။ ။ နတ္ထိ ဧတ္ထ မက္ခိကာတိ နိမ္မက္ခိကံ၊ မက္ခိကာသဒ္ဒေန စေတ္ထ မက္ခိက- ဏ္ဍကမ္ပိ သာမညတော ဂဟိတန္တိ ဝဒန္တိ၊- သာရတ္ထ၊၁၊၄၃၆
...[စာမျက်နှာ- ၁၆၈]...
ထိုအခါ၌။ အဿ– ထိုမျောက်၏။ ဝါ– သည်။ ဂဟိတသာခါပိ– ဆွဲကိုင်အပ်သော သစ်ကိုင်းသည်လည်းကောင်း။ အက္ကန္တသာခါပိ– နင်းအပ်သော သစ်ကိုင်းသည် လည်းကောင်း။ ဘိဇ္ဇိံသု– ကျိုးကုန်ပြီ။ သော– ထိုမျောက်သည်။ ဧကသ္မိံ– တစ်ခုသော။ ခါဏုမတ္ထကေ– သစ်ငုတ်ထိပ်၌။ ပတိတွာ– ကျ၍။ နိဝိဋ္ဌဂတ္တော– တည် သော ကိုယ်ရှိသည်။ ဝါ– စူးဝင်အပ်သော ကိုယ်ရှိသည်။ (ကိုယ်ထဲ သစ်ငုတ်စူး ဝင်သွားသည်)၊ (ဟုတွာ)၊ သတ္ထရိ– မြတ်စွာဘုရား၌။ ပသန္နေနေဝ– ကြည်ညို သည်သာဖြစ်သော။ စိတ္တေန– စိတ်ဖြင့်။ ကာလံ– ကို။ ကတွာ– ၍။ တာဝတိံသဘဝနေ– ဘုံ၌။ တိံသယောဇနိကေ– သော။ ကနကဝိမာနေ– ၌။ နိဗ္ဗတ္တိ– ပြီ။ အစ္ဆရာသဟဿပရိဝါရော– နတ်သမီးတစ်ထောင် အခြံအရံရှိသော။ မက္ကဋဒေဝပုတ္တော နာမ– မျောက်နတ်သားမည်သည်။ အဟောသိ– ဖြစ်ပြီ။ တတ္ထ– ထိုရက္ခိတတော အုပ်၌။ ဟတ္ထိနာဂေန– ဆင်ပြောင်သည်။ ဥပဋ္ဌိယမာနဿ– ပြုစုလုပ်ကျွေးအပ်သော။ တထာဂတဿ– ၏။ ဝသနဘာဝေါ– နေတော်မူသည်၏ အဖြစ်သည်။ သကလဇမ္ဗုဒီပေ– အလုံးစုံသော ဇမ္ဗူဒိပ်၌။ ပါကဋော– ထင်ရှားသည်။ အဟောသိ– ပြီ။ သာဝတ္ထိနဂရတော– မြို့မှ။ အနာထပိဏ္ဍိကော– အနာထပိဏ်သူဌေး သည်လည်းကောင်း။ ဝိသာခါ– ဝိသာခါမည်သော။ မဟာဥပါသိကာ စ– ဥပါသိ ကာမကြီးလည်းကောင်း။ ဣတိဧဝမာဒီနိ– ဤသို့အစရှိကုန်သော။ မဟာကုလာနိ– ကြီးကျယ်များပြားသော အမျိုးတို့သည်။ ဝါ– ကြီးကျယ်များပြားသော အိမ်ထောင်စုတို့သည်။ အာနန္ဒတ္ထေရဿ– အား။ “ဘန္တေ! နော– တပည့်တော် တို့ကို။ ဝါ– တို့အား။ သတ္ထာရံ– ကို။ ဒဿေထ– ဖူးမြင်စေပါကုန်လော။ ဝါ– ပင့် ဆောင်၍ ပြတော်မူပါကုန်လော။” ဣတိ– သို့။ သာသနံ– သတင်းစကားကို။ ပဟိဏိံသု– ပို့ကုန်ပြီ။ ဒိသာဝါသိနော– အရပ် ၄မျက်နှာတို့၌ နေကုန်သော။ (ထိုထို အရပ်တို့၌ နေကုန်သော)၊ ပဉ္စသတာ– ငါးရာကုန်သော။ ဘိက္ခူပိ– တို့သည်လည်း၊
ပသန္နေနေဝ စိတ္တေန။ ။ ဣတ္ထမ္ဘူတလက္ခဏအနက်၌ တတိယာသက် (ထေရ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၀၈)။ ဓမ္မဋီ၌ “ပသန္နေနေဝ– သော၊ စိတ္တေန– ဖြင့်၊ (လက္ခိတော- မှတ်သားအပ်သော၊) သော မက္ကဋော- ထိုမျောက်သည်”ဟု ဣတ္ထမ္ဘူတလက္ခဏအနက် ပေးပုံတစ်မျိုးကို ဆို၏၊ ထို့ပြင် ကရိုဏ်းအနက်, ဟိတ်အနက်ဟုလည်း ဆို၏။
...[စာမျက်နှာ- ၁၆၉]...
ဝုဋ္ဌဝဿာ– မိုးလပတ်လုံး နေပြီးကုန်သည်။ ဝါ– ဝါကျွတ်ပြီးကုန်သည်။ (ဟုတွာ)၊ အာနန္ဒတ္ထေရံ– သို့။ ဥပသင်္ကမိတွာ– ၍။ “အာဝုသော အာနန္ဒ– ငါ့ရှင်အာနန္ဒာ! နော– တပည့်တော်တို့သည်။ ဘဂဝတော– ၏။ သမ္မုခါ– မျက်မှောက်တော်၌။ ဝါ– မှ။ ဓမ္မီ– တရားရှိသော။ ကထာ– စကားတော်ကို။ စိရဿုတာ– ကြားနာအပ်ပြီး သော တရားစကား၏ ကြာမြင့်သော ကာလရှိပါပြီ။ ဝါ– ကြားနာအပ်ပြီး၍ ကြာမြင့်သော ကာလရှိပါပြီ။ အာဝုသော အာနန္ဒ– န္ဒာ! သာဓု– တောင်းပန်ပါ၏။ မယံ– တို့သည်။ ဘဂဝတော– ၏။ သမ္မုခါ– ၌။ ဓမ္မိံ– သော။ ကထံ– ကို။ သဝနာယ– ကြားနာခြင်းငှာ။ လဘေယျာမ– ရလိုပါကုန်၏။” ဣတိ– သို့။ ယာစိံသု– တောင်း ပန်ကုန်ပြီ။ ထေရော– အရှင်အာနန္ဒာထေရ်သည်။ “တေ ဘိက္ခူ– တို့ကို။ အာဒါယ– ခေါ်ယူ၍။ တတ္ထ– ထိုရက္ခိတတောအုပ်သို့။ ဂန္တွာ– ၍။ တေမာသံ– ၃လပတ် လုံး။ ဧကဝိဟာရိနော– တစ်ပါးတည်း နေတော်မူသော။ တထာဂတဿ– ၏။ သန္တိကံ– သို့။ ဧတ္တကေဟိ– ဤမျှအတိုင်းအရှည်ရှိကုန်သော။ ဘိက္ခူဟိ– တို့နှင့်။ သဒ္ဓိံ၊ ဥပသင်္ကမိတုံ– ငှာ။ ဝါ– သည်။ အယုတ္တံ– မသင့်။” ဣတိ– သို့။ စိန္တေတွာ– ၍။ တေ ဘိက္ခူ– တို့ကို။ ဗဟိ– အပြင်ဘက်၌။ ဌပေတွာ– ထား၍။ ဧကကောဝ– တစ်ပါး တည်းသာလျှင်။ (ဟုတွာ)၊ သတ္ထာရံ– သို့။ ဥပသင်္ကမိ– ပြီ။ ပါလိလေယျကော– ပါလိလေယျကဆင်သည်။ တံ– ထိုအရှင်အာနန္ဒာထေရ်ကို။ ဒိသွာ၊ ဒဏ္ဍံ– တုတ် ကို။ အာဒါယ– ကိုင်၍။ ပက္ခန္ဒိ– ပြေးသွားပြီ။ သတ္ထာ– သည်။ ဩလောကေတွာ– ၍။ “ပါလိလေယျက– က! အပေဟိ– ဖယ်လော။ အပေဟိ– ဖယ်လော။ မာ နိဝါရယိ– မတားနှင့်။ ဧသော– ဤရဟန်းသည်။ ဗုဒ္ဓုပဋ္ဌာကော– မြတ်စွာဘုရား၏ အလုပ်အကျွေးတည်း။” ဣတိ အာဟ။ သော– ထိုပါလိလေယျကဆင်သည်။ တတ္ထေဝ– ထိုအရပ်၌ပင်။ ဒဏ္ဍံ– ကို။ ဆဍ္ဍေတွာ– စွန့်၍။ ပတ္တစီဝရပဋိဂ္ဂဟဏံ–
စိရဿုတာ။ ။ “သူယိတ္ထာတိ သုတာ၊ စိရံ+သုတာယ ဧတိဿာတိ စိရ- ဿုတာ”ဟုပြု၊ ဤအလို သုတဟူသော သမာသ်ပုဒ်တစ်စိတ်သည် ဧတိဿာဟူသော အညပုဒ်နှင့် အရတူသောကြောင့် ဗာဟိရတ္ထဗဟုဗ္ဗီဟိသမာသ်, ဘိန္နာဓိကရဏ ဗဟုဗ္ဗီဟိသမာသ်တည်း၊ (တစ်နည်း) “သဝနံ သုတံ၊ စိရံ+သုတံ ဧတိဿာတိ စိရဿုတာ-ကြာမြင့်စွာသော ကြားနာရခြင်းရှိပါပြီ”ဟုပြု။ ဤအလို အဗာဟိရတ္ထဗဟုဗ္ဗီဟိသမာသ်, တုလျာဓိကရဏဗဟုဗ္ဗီဟိသမာသ်တည်း။ (နီတိသုတ္တ- ၂၀၈)
...[စာမျက်နှာ- ၁၇၀]...
သပိတ်သင်္ကန်းကို လှမ်းယူခြင်းကို။ အာပုစ္ဆိ– ပန်ပြောပြ။ ထေရော– သည်။ နာဒါသီ (န+အဒါသိ)– မပေး။ နာဂေါ– ဆင်ပြောင်သည်။ “ဥဂ္ဂဟိတဝတ္တော– သင်ယူအပ်ပြီး သော ကျင့်ဝတ်ရှိသည်။ သစေ ဘဝိဿတိ– အံ့။ (ဧဝံ သတိ)၊ သတ္ထု– ၏။ နိသီဒနပါသာဏဖလကေ– ထိုင်တော်မူရာ ကျောက်ဖျာ၌။ အတ္တနော– ၏။ ပရိက္ခာရံ–ပရိက္ခရာအသုံးအဆောင်ကို။ န ဌပေဿတိ– ထားလိမ့်မည်မဟုတ်။” ဣတိ စိန္တေသိ၊ ထေရော– သည်။ ပတ္တစီဝရံ– ကို။ ဘူမိယံ– မြေ၌။ ဌပေသိ– ထားပြီ။ ဟိ– မှန်။ ဝတ္တသမ္ပန္နာ– ဝတ်အကျင့်နှင့် ပြည့်စုံကုန်သော တပည့်တို့သည်။ ဂရူနံ– ဆရာတို့၏။ အာသနေ ဝါ– နေရာ၌လည်းကောင်း။ သယနေ ဝါ– အိပ်ရာ၌လည်းကောင်း။ အတ္တနော– ၏။ ပရိက္ခာရံ– ကို။ န ဌပေန္တိ– မထားကုန်။
ထေရော– သည်။ သတ္ထာရံ– ကို။ ဝါ– သို့။ ဥပသင်္ကမိတွာ– ၍။ ဝန္ဒိတွာ– ၍။ ဧကမန္တံ– ၌။ နိသီဒိ– ပြီ။ သတ္ထာ– သည်။ “အာနန္ဒ– န္ဒာ! ဧကောဝ– တစ်ပါး တည်းသာ၊ (ဟုတွာ)၊ အာဂတော– လာသည်။ အသိ– ဖြစ်သလော?” ဣတိ၊ ပုစ္ဆိတွာ– ၍။ ဝါ– လသော်။ ပဉ္စသတေဟိ– ရှိကုန်သော။ ဘိက္ခူဟိ– တို့နှင့်။ သဒ္ဓိံ၊ အာဂတဘာဝံ– လာသည်၏အဖြစ်ကို။ သုတွာ– ၍။ “ဧတေ– ထိုရဟန်းတို့သည်။ ကဟံ ပန– အဘယ်ရပ်၌နည်း?” ဣတိ– သို့။ ဝတွာ– မေးတော်မူ၍။ “တုမှာကံ– ရှင်တော်ဘုရားတို့၏။ စိတ္တံ– စိတ်တော်ကို။ အဇာနန္တော– မသိသည်။ (ဟုတွာ) ဗဟိ– ၌။ ဌပေတွာ– ၍။ အာဂတော– သည်။ အမှိ– ဖြစ်၏။” ဣတိ– သို့။ ဝုတ္တေ– လျှောက်အပ်သော်။ “နေ– ထိုရဟန်းတို့ကို။ ပက္ကောသာဟိ– ခေါ်ချေလော” ဣတိ အာဟ။ ထေရော၊ တထာ– ထိုမိန့်တော်မူသည့်အတိုင်း။ အကာသိ– ပြီ။ တေ ဘိက္ခူ– တို့သည်။ အာဂန္တွာ– ၍။ သတ္ထာရံ– ကို။ ဝန္ဒိတွာ– ၍။ ဧကမန္တံ– ၌။ နိသီဒိံသု– ထိုင်ကုန်ပြီ။ သတ္ထာ– သည်။ တေဟိ– ထိုရဟန်းတို့နှင့်။ သဒ္ဓိံ၊ ပဋိသန္ထာရံ– စကား အဆက်အစပ်ကို။ (နှုတ်ဆက်စကားကို)၊ ကတွာ– ၍။ တေဟိ ဘိက္ခူဟိ– တို့သည်။ “ဘန္တေ! ဘဂဝါ– သည်။ [ဟိအနက်မဲ့၊] ဗုဒ္ဓသုခုမာလော စေဝ– ဘုရားဖြစ်၍ နုညံ့ တော်မူသည်လည်းကောင်း။ ခတ္တိယသုခုမာလော စ– မင်းမျိုးဖြစ်၍ နုညံ့တော် မူသည်လည်းကောင်း။ (ဟောတိ)၊ တုမှေဟိ– အရှင်ဘုရားတို့သည်။ တေမာသံ– ပတ်လုံး။ ဧကကေဟိ– တစ်ပါးတည်းတို့သည်။ (ဟုတွာ)၊ တိဋ္ဌန္တေဟိ– ရပ်တော်
...[စာမျက်နှာ- ၁၇၁]...
မူကုန်လျက်လည်းကောင်း။ နိသီဒန္တေဟိ စ– ထိုင်တော်မူကုန်လျက်လည်းကောင်း။ ဒုက္ကရံ– ခဲယဉ်းသဖြင့် ပြုအပ်သောအမှုကို။ ဝါ– ခဲယဉ်းသော အမှုကို။ ကတံ– ပြုတော်မူအပ်ပါပြီ။ ဝတ္တပဋိဝတ္တကာရကောပိ– ဝတ်ကြီးဝတ်ငယ်ကို ပြုသူ သည်လည်းကောင်း။ မုခေါဒကာဒိဒါယကောပိ– မျက်နှာသစ်ရေအစရှိသည်ကို ကပ်လှူသူသည်လည်းကောင်း။ န+အဟောသိ မညေ– မရှိဘူးဟု ထင်ပါ၏။” ဣတိ၊ ဝုတ္တေ– လျှောက်အပ်သော်။ “ဘိက္ခဝေ– တို့! ပါလိလေယျကဟတ္ထိနာ– သည်။ မမ– ၏။ သဗ္ဗကိစ္စာနိ– အလုံးစုံသောပြုဖွယ်တို့ကို။ ကတာနိ– ပြုအပ်ကုန်ပြီ။
ဟိ– မှန်။ ဧဝရူပံ– ဤသို့သဘောရှိသော။ သဟာယံ– အဖော်ကို။ လဘန္တေန– ရလသော်။ ဝါ– ရသူသည်။ ဧကတောဝ– တပေါင်းတည်းသာလျှင်။ ဝသိတုံ– ငှာ။ ယုတ္တံ– သင့်၏။ အလဘန္တဿ– မရလသော်။ ဝါ– မရသူအား။ ဝါ– ၏။ ဧကစာရိက ဘာဝေါဝ– တစ်ပါးတည်း လှည့်လည်နေထိုင်ခြင်းရှိသူ၏အဖြစ်သည်သာ။ သေယျော– ကောင်းမြတ်၏။” ဣတိ၊ ဝတွာ– ၍။ နာဂဝဂ္ဂေ– နာဂဝဂ်၌။ “သစေ၊ ပေ။ နာဂေါ”တိ– ဟူကုန်သော။ တိဿော– ၃ပုဒ်ကုန်သော။ ဣမာ ဂါထာ– တို့ကို။ အဘာသိ– ဟောတော်မူပြီ။ (ကိံ) သစေ၊ ပေ။ နာဂေါတိ၊ သစေ၊ ပေ။ နာဂေါဟူ၍။ အဘာသိ– ပြီ။
သစေ လဘေထ နိပကံ သဟာယံ, သဒ္ဓိံစရံ သာဓုဝိဟာရိ ဓီရံ၊ အဘိဘုယျ သဗ္ဗာနိ ပရိဿယာနိ, စရေယျ တေန’တ္တမနော သတီမာ
နိပကံ– ဉာဏ်ရည်ထက်မြက်, ရင့်ကျက်သော။ ဝါ– ရင်ကျက်ကြောင်းမှန်, ပညာ ဉာဏ်ရှိသော။ သဒ္ဓိံစရံ– အတူလှည့်လည်ဘက်ဖြစ်သော။ သာဓုဝိဟာရိံ–ဥပစာအပ္ပနာ, ၂ဖြာသောမေတ္တာဖြင့် ကောင်းစွာ နေလေ့ရှိသော။ ဓီရံ– ပညာ
ဓီရံ။ ။ “ဓီရန္တိ ပဏ္ဍိတံ(ဓမ္မ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၂၃)၊ ဓီရန္တိ ဓိတိသမ္ပန္နံ(သုတ္တနိ၊ဋ္ဌ၊၁, ၈၃)”ကို ကြည့်၍ “ဈာယတီတိ ဓီ၊ [ဈေ+ကွိ+ဤ၊ ဈကို ဓပြု၊] ဓာရေတီတိ ဝါ ဓီ၊ [ဓာ+ကွိ+ဤ၊] သင်္ခါရေသု ဓီကာရော ဇာယတိ ဧတာယာတိ ဝါ ဓီ၊ [ဇန+ကွိ+ဤ၊ ဇနကို ဓပြု၊- ဓာန်ဋီ- ၁၅၂၊ ဓာဒီ၊] ဓီ ပညာ+အဿ အတ္ထီတိ ဓီရော၊ [ဓီ+ရ၊]”ဟု ပြု။
တစ်နည်း။ ။ “ဓိကတပါပေါတိ ဓီရော(သုတ္တနိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၈၃)”ကို ကြည့်၍ “ဓီ+အဿ အတ္ထီတိ ဓီရော(မကောင်းမှုကို စက်ဆုပ်ခြင်းရှိသူ)”ဟု ပြု၊ ဓီသဒ္ဒါ ဇိဂုစ္ဆန
...[စာမျက်နှာ- ၁၇၂]...
ရှိသော။ ဝါ– ဝီရိယရှိသော။ ဝါ– ထွီဟုပြုအပ်သော မကောင်းမှုရှိသော။ သဟာယံ– အဖော်ကို။ သစေ လဘေထ– အကယ်၍ရအံ့။ (ဧဝံ သတိ– ဤသို့ရသည် ရှိသော်၊) သဗ္ဗာနိ– အလုံးစုံကုန်သော။ ပရိဿယာနိ– ခြင်္သေ့သစ်ကျား, ထင်ရှား ဘယ, ရာဂစလတ်, ဖုံးကွယ်အပ်သော ဘေးရန်တို့ကို။ အဘိဘုယျ– လွှမ်မိုး ၍။ တေန– ထိုအဖော်နှင့်။ (သဒ္ဓိံ– အတူ၊) အတ္တမနော– မိမိစိတ်ရှိသည်။ ဝါ– နှစ် သက်သည်။ (ဟုတွာ– ၍၊) စရေယျ– ကျင့်ကြံသွားလာ, နေထိုင်ရာ၏။
နော စေ လဘေထ နိပကံ သဟာယံ, သဒ္ဓိံစရံသာဓုဝိဟာရိ ဓီရံ၊ ရာဇာဝ ရဋ္ဌံ ဝိဇိတံ ပဟာယ, ဧကော စရေ မာတင်္ဂ’ရညေဝ နာဂေါ
နိပကံ– သော။ သဒ္ဓိံ စရံ– သော။ သာဓုဝိဟာရိံ– သော။ ဓီရံ– သော။ သဟာယံ– ကို။ နော စေ လဘေထ– အကယ်၍ မရအံ့။ (ဧဝံ သတိ– ဤသို့ မရ သည်ရှိသော်၊) ရာဇာ– မဟာဇနကမင်းသည်။ ဝိဇိတံ– အောင်အပ်ပြီးသော။ ရဋ္ဌံ–တိုင်းပြည်ကို။ ပဟာယ– စွန့် ပယ်၍။ (ဧကော– တစ်ပါးတည်းသည်။ ဟုတွာ– ၍။ စရတိ ဣဝ– ကျင့်ကြံသွားလာနေထိုင်သကဲ့သို့လည်းကောင်း။ နာဂေါ– ကြီးမားသော။ မာတင်္ဂေါ– ဆင်သည်။ အရညေ– တော၌။ ဧကော– တစ်စီးတည်းသည်။ အနက်ဟော နိပါတ်ပုဒ်တည်း။ (တစ်နည်း) ဓီတိ+ကတပါပေါ ဓီရော၊ (ကတပါပကိုချေ, ရလာ)”ဟု ကြံ
အခြားနည်းများ။ ။ ဓိယာ ပညာယ ရာတိ ဂဏှာတီတိ ဓီရော၊ [ဓီ+ရာ+အ၊- သာရတ္ထ၊၁၊၁၉၇၊ သီဋီသစ်၊၁၊၁၈၇။] ဓာရေတီတိ ဓီရော၊ [ဓာ+ရ၊ ဤလာ၊- မောဂ်- ၇, ၁၄၅။] ဝိသယပရိညာဏေန ဒဟတိ ပဋိပက္ခေ သောဓေတီတိ ဓီရော၊ [ဒဟ+ရ၊ ဒကို ဓပြု, ဓ၌ အ- ကို ဤပြု, ဟကိုချေ၊ -မ၊ဋီ၊၃၊၄၁။]
ပရိဿယာနိ။ ။ ပုံလိင်မှ နပုံလိင်သို့ ပြန်နေသော လိင်္ဂဝိပလ္လာသ(ပါစိယော- ၄၀၂)၊ “သမန္တတော သေန္တိ ဂစ္ဆန္တိ ပဝတ္တန္တီတိ ပရိဿယာနိ၊[ပရိ+သိ+ အ၊]”ဟုကြံ
မာတင်္ဂရညေဝ နာဂေါ။ ။ “မာတင်္ဂေါ+အရညေ+ဣဝ နာဂေါ”ဟု ဖြတ်၊ မာတင်္ဂသဒ္ဒါ ဆင်ကိုဟောသောကြောင့် နာဂသဒ္ဒါ မဟန္တအနက်ကို ဟော၏(သာရတ္ထ- ၃, ၃၅၂၊ မ၊ဋီ၊၃၊၃၅၀)၊ ပါစိယော- ၄၀၂- ၃၌ကား “မဟန္တော အင်္ဂေါ သရီရံ ဧတဿာတိ မာတင်္ဂေါ”ဟူသော ဝစနတ္ထကြောင့် မာတင်္ဂအရ ဆင်ကိုယူ၍ နာဂသဒ္ဒါ ဥတ္တမ အနက်ဟောဟု ဆို၏၊ “မဟန္တံ အင်္ဂံ သရီရံ ဧတဿာတိ မာတင်္ဂေါ၊ [မဟန္တ+ အင်္ဂ၊
...[စာမျက်နှာ- ၁၇၃]...
(ဟုတွာ စရတိ) ဣဝ– လှည့်လည်သွားလာသကဲ့သို့လည်းကောင်း။ (ဧဝံ– တူ၊) ဧကော– တစ်ပါးတည်းသည်။ (ဟုတွာ) စရေ– ကျင့်ကြံသွားလာ, နေထိုင်ရာ၏။
ဧကဿ စရိတံ သေယျော, နတ္ထိ ဗာလေ သဟာယတာ၊ ဧကော စရေ န စ ပါပါနိ ကယိရာ, အပ္ပေါဿုက္ကော မာတင်္ဂ’ရညေဝ နာဂေါ
ဧကဿ– တစ်ပါးတည်း၏။ စရိတံ– ကျင့်ကြံသွားလာနေထိုင်ရခြင်းသည်။ သေယျော– မြတ်၏။ [“ဧကဿ– သည်။ (ဟုတွာ– ၍၊) စရိတံ– သည်။ သေယျော”ဟု တစ်နည်းပေး၊] (ကသ္မာ– နည်း?) ဗာလေ– လူမိုက်၌။ သဟာယတာ– အဖော် ကောင်း၏ဖြစ်ရာ ဂုဏ်အင်္ဂါသည်။ နတ္ထိ– မရှိ။ (တသ္မာ– ထိုကြောင့်တည်း၊) နာဂေါ– သော။ မာတင်္ဂေါ– ဆင်သည်။ အရညေ– ၌။ ဧကော– သည်။ အပ္ပေါဿုက္ကော– ကြောင့်ကြမရှိသည်။ (ဟုတွာ စရတိ) ဣဝ– သို့။ (ဧဝံ– တူ၊) ဧကော– သည်။ အပ္ပေါဿုက္ကော– သည်။ (ဟုတွာ) စရေ– ရာ၏။ ပါပါနိ စ– မကောင်းမှု တို့ကိုလည်း။ န ကယိရာ– မပြုရာ
ဂါထာပရိယောသာနေ– ၌။ ပဉ္စသတာပိ– ငါးရာလည်းဖြစ်ကုန်သော။ တေ ဘိက္ခူ– တို့သည်။ အရဟတ္တေ– အရဟတ္တဖိုလ်၌။ ပတိဋ္ဌဟိံသု– တည်ကုန်ပြီ။
အာနန္ဒတ္ထေရောပိ– သည်လည်း။ အနာထပိဏ္ဍိကာဒီဟိ– ပိဏ်သူဌေးအစရှိသူတို့ သည်။ ပေသိတသာသနံ– ပို့အပ်သော သတင်းစကားကို။ အာရောစေတွာ– လျှောက်၍။ “ဘန္တေ! အနာထပိဏ္ဍိကပ္ပမုခါ– အနာထပိဏ်သူဌေးအမှူးရှိကုန်သော။ တေ ပဉ္စအရိယသာဝကကောဋိယော– ထို၅ကုဋေသော အရိယာသာ ဝကတို့သည်။ [တေကို လိင်္ဂဝိပလ္လာသ၊ (တစ်နည်း) အနက်မဲ့နိပါတ်ပုဒ်ကြံ၊- ဣတိ၊ဋ္ဌ၊ ဟန္တကိုချေ, မ၌ဒီဃပြု၊]”ဟု ဓာန်ဋီ-၃၆၀တိုင်းရှိလျှင် ပိုကောင်းသည်။
တစ်နည်း။ ။ “မာတင်္ဂေါ- မာတင်အမျိုး၌ဖြစ်သော၊ ဝါ- ကြီးမားသော ကိုယ် အင်္ဂါရှိသော၊ နာဂေါ- ဆင်သည်”ဟုလည်း ပေးကြ၏(မိုးထိ.မဟာနိ- ၂, ၅၇၄)၊ “မာတင်္ဂေါတိ လဒ္ဓနာမော ..ဟတ္ထိနာဂေါ”ဟူသော အဖွင့်ကို ကြည့်ပေးဟန်တူသည်၊ ဟတ္ထိနာဂေါ၌ ဟတ္ထိကို မာတင်္ဂ၏ အနက်, နာဂေါကို မဟန္တအနက်ဟု ယူလျှင်ကား ထိုသို့ ပေးဖွယ်မလိုပါ၊ “မာတင်္ဂရညေ- မာတင်္ဂတော၌၊ နာဂေါ ဣဝ- ဆင်ကဲ့သို့”ဟူသော အနက်ကား လုံးဝမသင့်။
...[စာမျက်နှာ- ၁၇၄]...
၁၆၀၊ ဝိမာန၊ဋ္ဌ၊ ၁၁၂၊ ထေရ၊ဋ္ဌ၊ ၁၊ ၄၅၇။] တုမှာကံ– တို့၏။ အာဂမနံ– ကြွလာ တော်မူခြင်းကို။ ပစ္စာသီသန္တိ– တောင့်တနေပါကုန်၏။” ဣတိ အာဟ။ သတ္ထာ– သည်။ “တေန ဟိ– ထိုသို့ဖြစ်လျှင်။ ပတ္တစီဝရံ– ကို။ ဂဏှာဟိ– ယူလော။” ဣတိ– ဤသို့မိန့်တော်မူ၍။ ပတ္တစီဝရံ– ကို။ ဂါဟာပေတွာ– ယူစေ၍။ နိက္ခမိ– ထွက်တော် မူပြီ။ နာဂေါ– ပါလိလေယျကဆင်ပြောင်သည်။ ဂန္တွာ– ၍။ ဂတမဂ္ဂေ– သွားအပ် သောလမ်း၌။ ဝါ– သွားရာလမ်း၌။ တိရိယံ– ကန့်လန့်။ အဋ္ဌာသိ– တည်ပြီ။ “ဘန္တေ! နာဂေါ– သည်။ ကိံ– ဘာကို။ ကရောတိ– ပြုနေပါသနည်း?” ဣတိ– ဤသို့မေး လျှောက်ကုန်ပြီ။ “ဘိက္ခဝေ– တို့! တုမှာကံ– တို့အား။ ဘိက္ခံ– ဆွမ်းကို။ ဒါတုံ– ပေး လှူခြင်းငှာ။ ပစ္စာသီသတိ– တောင့်တနေ၏။ အယံ– ဤဆင်ပြောင်သည်။ ဒီဃရတ္တံ– ရှည်စွာသော ညဉ့်ပတ်လုံး။ မယှံ– ငါဘုရားအား။ ဥပကာရကော– လျော် သော ကျေးဇူးကို ပြုတတ်၏။ ဝါ– ကျေးဇူးများ၏။ အဿ– ဤဆင်ပြောင်၏။ စိတ္တံ– ကို။ ကောပေတုံ– ပျက်စီးစေခြင်းငှာ။ န ဝဋ္ဋတိ– မသင့်။ ဘိက္ခဝေ– တို့! နိဝတ္တထ– ပြန်လှည့်ကြလော။” ဣတိ– သို့။ သတ္ထာ– သည်။ ဘိက္ခူ– တို့ကို။ ဂဟေတွာ– ခေါ်တော်မူ၍။ နိဝတ္တိ– ပြန်လှည့်တော်မူပြီ။ ဟတ္ထီပိ– သည်လည်း။ ဝနသဏ္ဍံ– တောအုပ်သို့။ ပဝိသိတွာ– ၍။ ပနသကဒလိဖလာဒီနိ– ပိန္နဲသီး, ငှက်ပျောသီးအစ ရှိကုန်သော။ နာနာဖလာနိ– အမျိုးမျိုးသောသစ်သီးတို့ကို။ သံဟရိတွာ– စုဆောင်း ၍။ ရာသိံ– အစုအပုံကို။ ကတွာ– ၍။ ပုနဒိဝသေ– နောက်တစ်နေ့၌။ ဘိက္ခူနံ– တို့အား။ အဒါသိ– ကပ်လှူပြီ။ ပဉ္စသတာ– ငါးရာကုန်သော။ ဘိက္ခူ– တို့သည်။ သဗ္ဗာနိ– အလုံးစုံကုန်သော သစ်သီးတို့ကို။ ခေပေတုံ– ကုန်စေခြင်းငှာ။ နာသက္ခိံသု– မစွမ်းနိုင်ကုန်။ ဘတ္တကိစ္စပရိယောသာနေ– ဆွမ်းဘုန်းပေးခြင်းကိစ္စ၏ အဆုံး၌။ သတ္ထာ– သည်။ ပတ္တစီဝရံ– ကို။ ဂါဟေတွာ– ယူစေ၍။ နိက္ခမိ– ထွက် တော်မူပြီ။ နာဂေါ– သည်။ ဘိက္ခူနံ– တို့၏။ အန္တရန္တရေန– အကြားအကြားဖြင့်။ ဝါ– ၌။ ဂန္တွာ– ၍။ သတ္ထု– ၏။ ပုရတော– ရှေ့၌။ တိရိယံ– ကန့်လန့်။ အဋ္ဌာသိ– တည်ပြီ။
“ဘန္တေ! နာဂေါ– သည်။ ကိံ– ကို။ ကရောတိ– နည်း?” ဣတိ– ဤသို့မေး လျှောက်ကုန်ပြီ။ [ဟိ အနက်မဲ့၊] “ဘိက္ခဝေ– တို့! အယံ– ဤဆင်ပြောင်သည်။ တုမှေ– တို့ကို။ ပေသေတွာ– စေလွှတ်၍။ မံ– ငါဘုရားကို။ နိဝတ္တေတုကာမော– ပြန်လှည့်စေခြင်းငှာ အလိုရှိ၏။” ဣတိ– ဤသို့မိန့်တော်မူပြီ။ အထ– ၌။ နံ– ထို
...[စာမျက်နှာ- ၁၇၅]...
ဆင်ပြောင်ကို။ သတ္ထာ– သည်။ “ပါလိလေယျက– က! မမ– ၏။ ဣဒံ ပန– ဤသွား ခြင်းသည်ကား။ အနိဝတ္တဂမနံ– ပြန်လှည့်ခြင်းမရှိသော သွားခြင်းတည်း။ တဝ– သင်၏။ ဣမိနာ အတ္တဘာဝေန– ဤအတ္တဘောဖြင့်။ ဈာနံ ဝါ– ဈာန်သည်လည်းကောင်း။ ဝိပဿနံ ဝါ– ဝိပဿနာသည်လည်းကောင်း။ မဂ္ဂဖလံ ဝါ– မဂ်ဖိုလ် သည်လည်းကောင်း။ နတ္ထိ– မရှိနိုင်။ တွံ– သည်။ တိဋ္ဌ– တည်နေရစ်လော။” ဣတိ– သို့။ အာဟ။ တံ– ထိုစကားတော်ကို။ သုတွာ၊ နာဂေါ– သည်။ မုခေ– ပါးစပ်၌။ သောဏ္ဍံ– နှာမောင်းကို။ ပက္ခိပိတွာ– ထည့်၍။ ရောဒန္တော– ငိုလျက်။ ပစ္ဆတော ပစ္ဆတော– နောက်၌ နောက်၌။ ဝါ– နောက်က နောက်က။ အဂမာသိ– လိုက်ခဲ့ပြီ။
ဟိ– မှန်၏။ သော– ထိုဆင်ပြောင်သည်။ သတ္ထာရံ– ကို။ နိဝတ္တေတုံ– ပြန်လှည့်စေ ခြင်းငှာ။ လဘန္တော– ရလသော်။ တေနေဝ နိယာမေန– ထိုနည်းဖြင့်ပင်။ ယာဝဇီဝံ– အသက်ထက်ဆုံး။ ပဋိဇဂ္ဂေယျ– ပြုစုလုပ်ကျွေးရာ၏။ ပန– သို့သော်လည်း။ သတ္ထာ– သည်။ တံ– ထိုဆင်ပြောင်ကို။ ဂါမူပစာရံ– ရွာ၏ဥပစာသို့။ ပတွာ– ရောက် တော်မူလသော်။ “ပါလိလေယျက– က! ဣတော– ဤနေရာမှ။ ပဋ္ဌာယ– စ၍။ တဝ– သင်၏။ အဘူမိ– နယ်မြေ မဟုတ်။ မနုဿာဝါသော– လူတို့၏နေရာသည်။ သပရိပန္ထော– ဘေးရန်နှင့်တကွဖြစ်၏။ (ဘေးအန္တရာယ်ရှိ၏)၊ တွံ– သည်။ တိဋ္ဌ– တည်နေရစ်လော။” ဣတိ အာဟ။ သော– ထိုဆင်ပြောင်သည်။ ရောဒမာနော– ငိုလျက်။ တတ္ထေဝ– ထိုရွာ၏ဥပစာအရပ်၌သာ။ ဌတွာ– ရပ်၍။ သတ္ထရိ– သည်။ စက္ခုပထံ– မျက်စိ၏ လမ်းကြောင်းကို။ ဝါ– မျက်စိမြင်လောက်ရာအရပ်ကို။ ဝိဇဟန္တေ– စွန့်လသော်။ ဟဒယေန– နှလုံး၏။ ဖလိတေန– ကွဲသည်၏ အဖြစ် ကြောင့်။ ဝါ– ကွဲခြင်းကြောင့်။ ကာလံ– ကို။ ကတွာ– ၍။ သတ္ထရိ– ၌။ ပသာဒေန– စိတ်ကို ကြည်ညိုစေခြင်းကြောင့်။ ဝါ– ကြည်ညိုခြင်းကြောင့်။ တာဝတိံသဘဝနေ– ဘုံ၌။ တိံသယောဇနိကေ– ရှိသော။ ကနကဝိမာနေ– ၌။ အစ္ဆရာသဟဿမဇ္ဈေ–
ဟဒယေန ဖလိတေန။ ။ သတ္တမျတ္ထေ စ၌ စသဒ္ဒါဖြင့် သာမီအနက်၌ တတိယာသက်၊ (တစ်နည်း) ဣတ္ထမ္ဘူလက္ခဏအနက်ယူ၍ “ဖလိတေန- ကွဲသော၊ ဟဒယေန- နှလုံးဖြင့်”ဟုပေး၊ ဣတ္ထမ္ဘူလက္ခဏအနက်ပေးရာ၌ “ဖလိတေန- ကွဲသော၊ ဟဒယေန- နှလုံးဖြင့်၊ (လက္ခိတော- မှတ်သားအပ်သော၊) သော (နာဂေါ)- သည်”ဟု ဓမ္မဋီပေး၏။
...[စာမျက်နှာ- ၁၇၆]...
နတ်သမီးတစ်ထောင်တို့၏ အလယ်၌။ နိဗ္ဗတ္တိ– ပြီ။ အဿ– ထိုနတ်သား၏။ နာမံ– နာမည်သည်။ ပါလိလေယျကဒေဝပုတ္တောယေဝ– ပါလိလေယျကနတ်သား သည်သာ။ အဟောသိ– ပြီ။
သတ္ထာပိ– သည်လည်း။ အနုပုဗ္ဗေန– အစဉ်အားဖြင့်။ ဇေတဝနံ– သို့။ အဂမာသိ– ရောက်တော်မူပြီ။ ကောသမ္ဗကာ– ကောသမ္ဗီမြို့ဟူသော နေရာရှိကုန်သော။ ဝါ– ကောသမ္ဗီမြို့၌နေကုန်သော။ ဘိက္ခူ– တို့သည်။ “သတ္ထာ– သည်။ သာဝတ္ထိံ– သို့။ အာဂတော ကိရ– ကြွလာတော်မူပြီတဲ့။” ဣတိ သုတွာ၊ သတ္ထာရံ– ကို။ ခမာပေတုံ– သည်းခံတော်မူစေခြင်းငှာ။ ဝါ– ကန်တော့ တောင်းပန်ခြင်းငှာ။ တတ္ထ– ထိုဇေတဝန်ကျောင်းသို့။ အဂမံသု– သွားကုန်ပြီ။ ကောသလရာဇာ– သည်။ “ကောသမ္ဗကာ– ကုန်သော။ ဘဏ္ဍနကာရကာ– ကုန်သော။ တေ ဘိက္ခူ– တို့ သည်။ အာဂစ္ဆန္တိ ကိရ– လာကုန် သတဲ့။” ဣတိ– သို့။ သုတွာ– ၍။ သတ္ထာရံ– သို့။ ဥပသင်္ကမိတွာ– ၍။ “ဘန္တေ! အဟံ၊ တေသံ– ထိုရဟန်းတို့အား။ မမ– ၏။ ဝိဇိတံ– နိုင်ငံသို့။ ပဝိသိတုံ– ငှာ။ ဝါ– ဝင်ခွင့်ကို။ န ဒဿာမိ– ပေးလိမ့်မည်မဟုတ်။ ဝါ– မပေးနိုင်ပါ။” ဣတိ အာဟ။ “မဟာရာဇ– မင်းကြီး! ဧတေ ဘိက္ခူ– ထိုရဟန်း တို့သည်။ သီလဝန္တာ– သီလရှိသူတို့တည်း။ ကေဝလံ– သက်သက်။ အညမညံ– အချင်းချင်း။ ဝိဝါဒေန– ဆန့်ကျင်ဘက်ပြောဆိုခြင်းကြောင့်။ မမ– ၏။ ဝစနံ– ကို။ န ဂဏှိံသု– မနာယူကြကုန်။ ဣဒါနိ– ၌။ မံ– ကို။ ခမာပေတုံ– ငှာ။ အာဂစ္ဆန္တိ– ကုန်၏။ မဟာရာဇ! အာဂစ္ဆန္တု– လာကြပါစေ။” ဣတိ– ဤသို့ မိန့်တော်မူပြီ။ အနာထပိဏ္ဍိကောပိ– သည်လည်း။ “ဘန္တေ! အဟံ– သည်။ တေသံ– ထိုရဟန်းတို့အား။ ဝိဟာရံ– ကျောင်းသို့။ ပဝိသိတုံ– ငှာ။ ဝါ– ကို။ န ဒဿာမိ။” ဣတိ၊ ဝတွာ– ၍။ ဝါ– လသော်။ တထေဝ– ထိုကောသလမင်းအား မိန့်တော်မူသည့်အတိုင်းပင်။ ဘဂဝတာ– သည်။ ပဋိက္ခိတ္တော– ပယ်မြစ်တော်မူအပ်သည်။ (ဟုတွာ– ၍၊) တုဏှီ အဟောသိ၊ ပန– ဆက်ဥုးအံ့။ ဘဂဝါ– သည်။ သာဝတ္ထိယံ– သို့။ အနုပ္ပတ္တာနံ– ရောက်လာကုန်သော။ တေသံ– ထိုခိုက်ရန်ပြုတတ်ကုန်သော ရဟန်းတို့အား။ ဝါ– တို့ကို။ ဧကမန္တေ– သင့်တင့်လျောက်ပတ် တစ်ခုသောအရပ်အဖို့၌။ ဝိဝိတ္တံ–
ဝိဝိတ္တံ။ ။ “ဝိဝိတ္တံ- ဆိတ်ငြိမ်ရာကို၊ ကာရာပေတွာ- ၍”ဟုလည်းကောင်း “ဝိ-
...[စာမျက်နှာ- ၁၇၇]...
အများမှ ကင်းဆိတ်သည်ကို။ ဝါ– သီးခြားဖြစ်အောင်။ ကာရာပေတွာ– ပြုစေ တော်မူ၍။ သေနာသနံ– အိပ်ရာနေရာကို။ ဒါပေသိ– ပေးစေတော်မူပြီ။ အညေ– ကုန်သော။ ဘိက္ခူ– တို့သည်။ တေဟိ– ထိုခိုက်ရန်ပြုသော ရဟန်းတို့နှင့်။ သဒ္ဓိံ– တူ။ ဧကတော– တပေါင်းတည်း။ နေဝ နိသီဒန္တိ– မထိုင်ကုန်။ န တိဋ္ဌန္တိ– မရပ်တည် ကုန်။ အာဂတာဂတာ– ရောက်လာ,ရောက်လာသူတို့သည်။ သတ္ထာရံ– ကို။ ပုစ္ဆန္တိ– ကုန်၏။ (ကိံ)၊ “ဘန္တေ– ရား! ဘဏ္ဍနကာရကာ– ခိုက်ရန်ပြုတတ်ကုန်သော။ ကောသမ္ဗကာ– ကုန်သော။ ဧတေ ဘိက္ခူ– ထိုရဟန်းတို့သည်။ ကတမေ– အဘယ် ရဟန်းတို့ပါနည်း?” ဣတိ– ဤသို့မေးကုန်ပြီ။ သတ္ထာ– သည်။ “ဧတေ– ဤရဟန်း တို့တည်း။” ဣတိ– ဤသို့မိန့်တော်မူ၍။ ဒဿေတိ– ပြတော်မူ၏။ “တေ– ထိုခိုက် ရန်ပြုသော ရဟန်းတို့သည်။ ဧတေ ကိရ– ဤရဟန်းတို့တဲ့။ တေ– တို့သည်။ ဧတေ ကိရ– တို့တဲ့။” ဣတိ– သို့။ အာဂတာဂတေဟိ– ရောက်လာရောက်လာသူတို့သည်။ အင်္ဂုလိယာ– လက်ချောင်းဖြင့်။ ဒဿိယမာနာ– ပြအပ်ကုန်လသော်။ လဇ္ဇာယ– ရှက်ခြင်းကြောင့်။ သီသံ– ဥုးခေါင်းကို။ ဥက္ခိပိတုံ– မော့ခြင်းငှာ။ အသက္ကောန္တာ– မစွမ်းနိုင်ကုန်သည်။ (ဟုတွာ)၊ ဘဂဝတော– ၏။ ပါဒမူလေ– ခြေတော်ရင်း၌။ နိပဇ္ဇိတွာ– ပျပ်ဝပ်၍။ ဘဂဝန္တံ– ကို။ ခမာပေသုံ– သည်းခံတော်မူစေကုန်ပြီ။ ဝါ– ကန် တော့တောင်းပန်ကုန်ပြီ။ သတ္ထာ– သည်။ “ဘိက္ခဝေ– တို့! ဝေါ– တို့သည်။ ဘာရိယံ– ကြီးလေးသောအမှုကို။ ကတံ– ပြုအပ်ပြီ။ ဟိ– မှန်။ တုမှေ– တို့သည်။ မာဒိသဿ– ငါကဲ့သို့ရှုအပ်သော။ ဗုဒ္ဓဿ– ၏။ သန္တိကေ– ၌။ ပဗ္ဗဇိတွာ– ၍။ မယိ– သည်။ သာမဂ္ဂိံ– ညီညွတ်သူတို့၏ အဖြစ်ကို။ ကရောန္တေ– ပြုလသော်။ မမ– ၏။ ဝစနံ– ကို။ န ကရိတ္ထ နာမ– မပြုခဲ့ကုန်။ ဝါ– မလိုက်နာခဲ့ကြကုန်။ ပေါရာဏကပဏ္ဍိတာပိ– ရှေး ၌ဖြစ်သော ပညာရှိတို့သည်ပင်။ [အပိသဒ္ဒါ အဝဓာရဏအနက်ကြံ၊] ဝဇ္ဈပ္ပတ္တာနံ– သတ်ထိုက်သူ၏အဖြစ်သို့ ရောက်ကုန်သော။ ဝါ– အသတ်ခံရတော့မည့်ဆဲဆဲ။ ဝိတ္တံ– ဆိတ်ငြိမ်သော။ သေနာသနံ– ကို။ ကာရာပေတွာ– ၍”ဟုလည်းကောင်း ပေးကြ သေး၏။ ခိုက်ရန်ပြုသော ရဟန်းများကို တစ်နေရာတည်းမှာ သီးခြားနေရာပေးစေ ခြင်းကိုသာ ဆိုလိုသောကြောင့် ထိုသို့ပေးခြင်းကို စဉ်းစားပါ။ [ဝိဝိစ္စီတိ ဝိဝိတ္တော, ဝိဝိတ္တာ, ဝိဝိတ္တံ၊ ဝိ+ဝိစ ဝိဝေစနေ ပုထဘာေဝ စ ဝါ+တ (ရူ-၃၇၆၊ ဓာန်ဋီ-၃၅၃)၊ ဝိ+ဝိဇိ ပုထဘာဝေ+တ (ဓာန်ဋီ-၃၅၃)။]
...[စာမျက်နှာ- ၁၇၈]...
ဖြစ်ကုန်သော။ မာတာပိတူနံ– မိဘတို့၏။ ဩဝါဒံ– အဆုံးအမကို။ သုတွာ– ကြား ရ၍။ တေသု– ထိုမိဘတို့ကို။ ဇီဝိတာ– ဇိဝိတိန္ဒြေမှ။ ဝေါရောပိယမာနေသုပိ– ခွင်းအပ်ပါကုန်သော်လည်း။ [“ဝေါရောပိယမာနေသုပိ– အထူးအားဖြင့် အောက်သို့ သက်ရောက်စေအပ်ပါကုန်သော်လည်း”ဟု သဒ္ဒတ္ထပေးပါ။ -သီဘာ-၃, ၂၆၅။] တံ– ထိုမိဘတို့၏ ဩဝါဒကို။ အနတိက္ကမိတွာ– မကျော်လွန်မူ၍။ ပစ္ဆာ– နောက်၌။ ဒွီသု– ၂ခုကုန်သော။ ရဋ္ဌေသု– နိုင်ငံတို့၌။ ရဇ္ဇံ– မင်း၏အဖြစ်ကို။ ကာရယိံသု– ပြုစေခဲ့ကုန်ပြီ။” [“ရဇ္ဇံ ကာရယိံသု”၌ အနက်၃မျိုးပေးပုံကို နှာ-၅၆ ရှု။] ဣတိ– သို့။ ဝတွာ– ၍။ ပုနဒေဝ– တစ်ဖန်သာလျှင်။ ကောသမ္ဗိကဇာတကံ– ကောသမ္ဗိက ဇာတ်ကို။ ကထေတွာ– ၍။ “ဘိက္ခဝေ! ဧဝံ– သို့လျှင်။ ဒီဃာဝုကုမာရော– ဒီဃာဝု မင်းသားသည်။ မာတာပိတူသု– တို့ကို။ ဇီဝိတာ– မှ။ ဝေါရောပိယမာနေသုပိ– ကုန်သော်လည်း။ တေသံ– ထိုမိဘတို့၏။ ဩဝါဒံ– ကို။ အနတိက္ကမိတွာ– မူ၍။ ပစ္ဆာ– ၌။ ဗြဟ္မဒတ္တဿ– ဗြဟ္မဒတ်မင်း၏။ ဓီတရံ– သမီးတော်ကို။ လဘိတွာ– ရ၍။ ဒွီသု– ၂ပြည်ထောင်ကုန်သော။ ကာသိကောသလရဋ္ဌေသု– ကာသိနိုင်ငံ, ကော သလနိုင်ငံတို့၌။ ရဇ္ဇံ– ကို။ ကာရေသိ– ပြုစေခဲ့ပြီ။ တုမှေဟိ ပန– သင်တို့သည်ကား။ မမ– ၏။ ဝစနံ– ကို။ အကရောန္တေဟိ– မပြုကုန်လသော်။ ဝါ– မပြုကုန်ဘဲ။ ဘာရိယံ– ကြီးလေးသောအမှုကို။ ကတံ– ပြုအပ်ပြီ။” ဣတိ၊ ဝတွာ– ၍။ ဣမံ ဂါထံ အာဟ– မူပြီ။ (ကိံ)၊ “ပရေ စ၊ ပေ။ မေဓဂါ”တိ– ဟူ၍။ (အာဟ)
ပရေ စ န ဝိဇာနန္တိ, မယမေတ္ထ ယမာမသေ၊ ယေ စ တတ္ထ ဝိဇာနန္တိ, တတော သမ္မန္တိ မေဓဂါ
စ– ထိုသို့ ရန်ကို ရန်ချင်း, မတုံ့လျှင်းမှ, ငြိမ်းအေးခြင်းသာ, ရှေးထုံးရှိပါ သော်လည်း။ ပရေ– လိမ္မာမြင်သိ, ပညာရှိမှတစ်ပါး, အခြားသော ခိုက်ရန်ပြု တတ်သူတို့သည်။ ဧတ္ထ– ဤသံဃာ့အလယ်၌။ မယံ– ငါတို့သည်။ ယမာမသေ–ဖဲခွာရှောင်ရှား, ပျက်ဆုံးပါးလျက်, သေမင်းထံသို့ မပြတ်သွားနေကြရပါကုန် ၏။ (ဣတိ– ဤသို့၊) န ဝိဇာနန္တိ– မသိကြကုန်။ ယေ စ– လိမ္မာမြင်သိ, အကြင် ပညာရှိတို့သည်ကား။ တတ္ထ– ထိုသံဃာ့အလယ်၌။ (မယံ– တို့သည်။ ယမာမသေ–ကုန်၏။ ဣတိ– သို့၊) ဝိဇာနန္တိ– သိကြကုန်၏။ တတော– ထိုသို့ သိခြင်းကြောင့်၊
...[စာမျက်နှာ- ၁၇၉]...
ဝါ– ထိုသို့ သိ၍ ကျင့်ကြခြင်းကြောင့်။ မေဓဂါ– ခိုက်ရန်တို့သည်။ သမ္မန္တိ– ငြိမ်းအေး ကုန်၏။
(တစ်နည်း) စ– သော်လည်း။ ပရေ– ဘုရား၏ဩဝါဒကို မလိုက်နာသော သူစိမ်းပြင်ပ ဖြစ်ကြသူတို့သည်။ ဧတ္ထ– ၌။ မယံ– တို့သည်။ ယမာမသေ– ခိုက် ရန်တိုးပွားအောင် ကြိုးစားနေကြကုန်၏။ (ဣတိ– ဤသို့၊) န ဝိဇာနန္တိ– မသိကုန်။ ယေစ– တို့သည်ကား။ (မယံ– တို့သည်။ ယမာမသေ– ကုန်၏။ ဣတိ– သို့၊) ဝိဇာနန္တိ– ကုန်၏။ တတော– ကြောင့်။ မေဓဂါ– တို့သည်။ သမ္မန္တိ– ကုန်၏။
တတ္ထ– ထိုဂါထာ၌။ ပရေတိ– ပရေဟူသည်ကား။ ပဏ္ဍိတေ– ပညာရှိတို့ကို။ ထပေတွာ– ထား၍။ တတော– ထိုပညာရှိတို့မှ။ အညေ– အခြားကုန်သော။ ဘဏ္ဍနကာရကာ– ခိုက်ရန်ကို ပြုတတ်ကုန်သော ရဟန်းတို့သည်။ ပရေ နာမ– ပရေတို့ မည်၏။ တေ– ထိုခိုက်ရန် ပြုတတ်သော ရဟန်းတို့သည်။ တတ္ထ သံဃမဇ္ဈေ– ထိုသံဃာ့အလယ်၌။ [ဝိ၊ဋ္ဌ၊ ၃, ၄၃၃၊ မ၊ဋ္ဌ၊ ၄, ၁၄၆ ၌ “ဧတ္ထ”ဟုရှိ၏။ “ဧတ္ထ သံဃမဇ္ဈေ– ၌”ဟုပေး၊] ကောလာဟလံ– ဆူဆူညံညံ ငြင်းခုံသံကို။ [ဝိ၊ဋ္ဌ၊ ၃, ၄၃၃၊ မ၊ဋ္ဌ၊ ၄, ၁၄၆ ၌ “ကလဟံ”ဟုရှိ၏။ “ကလဟံ– ခိုက်ရန်ကို”ဟု ပေး၊] ကရောန္တာ– ပြုကုန်လသော်။ ဝါ– ပြုကုန်သော။ [ရှေ့နည်း န ဝိဇာနန္တိ ၌စပ်။ နောက် နည်း မယံ၌စပ်၊] မယံ– ငါတို့သည်။ ယမာမသေ, ဥပရမာမ– ရှောင်ကွင်းနေကြ ပါကုန်တကား။ ဝိနဿာမ– ပျက်စီးကြရပါကုန်တကား။ သတတံ– မပြတ်။ သမိတံ–မလပ်။ မစ္စုသန္တိကံ– သေမင်း၏ အထံသို့။ ဂစ္ဆာမ– သွားနေကြရပါတကား။ ဣတိ– သို့။ န ဝိဇာနန္တိ– မသိကုန်။ ယေ စ တတ္ထ ဝိဇာနန္တီတိ– ကား။ တတ္ထ– ထိုသံဃာ့
သတတံ သမိတံ။ ။ သမ္မာ သမန္တတော ဝါ တနောတီတိ သတတံ- ကောင်းစွာ (ထက်ဝန်းကျင်) ချဲ့တတ်သော အမြဲမပြတ်သောအရာ၊[သံ+တနု+တ၊ “သံတတံ” ဟု ဆိုလိုလျက် နိဂ္ဂဟိတ်ကိုချေ၊- ဓာန်ဋီ- ၄၃၊ ဋ္ဌပြု။] သမ္ဗန္ဓံ+ဣတံ ဂတံ သမိတံ၊ [သံ+ဣ+တ၊- အနုဋီ၊၂၊၁၃၅။] သမ္မောဘာ- ၂, ၁၈၄၌ သတတံကို နိရန္တရ(အကြား မရှိ အဆက်မပြတ်)အနက်ဟော ယူ၍ “သတတံ- အကြားမထင်အောင် အစဉ်အတိုင်း ကျယ်ပြန့်သည်၊ သမိတံ- အကြားမလတ်အောင် ဆက်စပ်ခြင်းသို့ ရောက်သည်၊ (ဟုတွာ)”ဟု ပေးတော်မူသည်။
ဝါ– ထိုသို့ သိ၍ ကျင့်ကြခြင်းကြောင့်။ မေဓဂါ– ခိုက်ရန်တို့သည်။ သမ္မန္တိ– ငြိမ်းအေး ကုန်၏။
(တစ်နည်း) စ– သော်လည်း။ ပရေ– ဘုရား၏ဩဝါဒကို မလိုက်နာသော သူစိမ်းပြင်ပ ဖြစ်ကြသူတို့သည်။ ဧတ္ထ– ၌။ မယံ– တို့သည်။ ယမာမသေ– ခိုက် ရန်တိုးပွားအောင် ကြိုးစားနေကြကုန်၏။ (ဣတိ– ဤသို့၊) န ဝိဇာနန္တိ– မသိကုန်။ ယေစ– တို့သည်ကား။ (မယံ– တို့သည်။ ယမာမသေ– ကုန်၏။ ဣတိ– သို့၊) ဝိဇာနန္တိ– ကုန်၏။ တတော– ကြောင့်။ မေဓဂါ– တို့သည်။ သမ္မန္တိ– ကုန်၏။
တတ္ထ– ထိုဂါထာ၌။ ပရေတိ– ပရေဟူသည်ကား။ ပဏ္ဍိတေ– ပညာရှိတို့ကို။ ထပေတွာ– ထား၍။ တတော– ထိုပညာရှိတို့မှ။ အညေ– အခြားကုန်သော။ ဘဏ္ဍနကာရကာ– ခိုက်ရန်ကို ပြုတတ်ကုန်သော ရဟန်းတို့သည်။ ပရေ နာမ– ပရေတို့ မည်၏။ တေ– ထိုခိုက်ရန် ပြုတတ်သော ရဟန်းတို့သည်။ တတ္ထ သံဃမဇ္ဈေ– ထိုသံဃာ့အလယ်၌။ [ဝိ၊ဋ္ဌ၊ ၃, ၄၃၃၊ မ၊ဋ္ဌ၊ ၄, ၁၄၆ ၌ “ဧတ္ထ”ဟုရှိ၏။ “ဧတ္ထ သံဃမဇ္ဈေ– ၌”ဟုပေး၊] ကောလာဟလံ– ဆူဆူညံညံ ငြင်းခုံသံကို။ [ဝိ၊ဋ္ဌ၊ ၃, ၄၃၃၊ မ၊ဋ္ဌ၊ ၄, ၁၄၆ ၌ “ကလဟံ”ဟုရှိ၏။ “ကလဟံ– ခိုက်ရန်ကို”ဟု ပေး၊] ကရောန္တာ– ပြုကုန်လသော်။ ဝါ– ပြုကုန်သော။ [ရှေ့နည်း န ဝိဇာနန္တိ ၌စပ်။ နောက် နည်း မယံ၌စပ်၊] မယံ– ငါတို့သည်။ ယမာမသေ, ဥပရမာမ– ရှောင်ကွင်းနေကြ ပါကုန်တကား။ ဝိနဿာမ– ပျက်စီးကြရပါကုန်တကား။ သတတံ– မပြတ်။ သမိတံ–မလပ်။ မစ္စုသန္တိကံ– သေမင်း၏ အထံသို့။ ဂစ္ဆာမ– သွားနေကြရပါတကား။ ဣတိ– သို့။ န ဝိဇာနန္တိ– မသိကုန်။ ယေ စ တတ္ထ ဝိဇာနန္တီတိ– ကား။ တတ္ထ– ထိုသံဃာ့
သတတံ သမိတံ။ ။ သမ္မာ သမန္တတော ဝါ တနောတီတိ သတတံ- ကောင်းစွာ (ထက်ဝန်းကျင်) ချဲ့တတ်သော အမြဲမပြတ်သောအရာ၊[သံ+တနု+တ၊ “သံတတံ” ဟု ဆိုလိုလျက် နိဂ္ဂဟိတ်ကိုချေ၊- ဓာန်ဋီ- ၄၃၊ ဋ္ဌပြု။] သမ္ဗန္ဓံ+ဣတံ ဂတံ သမိတံ၊ [သံ+ဣ+တ၊- အနုဋီ၊၂၊၁၃၅။] သမ္မောဘာ- ၂, ၁၈၄၌ သတတံကို နိရန္တရ(အကြား မရှိ အဆက်မပြတ်)အနက်ဟော ယူ၍ “သတတံ- အကြားမထင်အောင် အစဉ်အတိုင်း ကျယ်ပြန့်သည်၊ သမိတံ- အကြားမလတ်အောင် ဆက်စပ်ခြင်းသို့ ရောက်သည်၊ (ဟုတွာ)”ဟု ပေးတော်မူသည်။
...[စာမျက်နှာ- ၁၈၀]...
အလယ်၌။ ယေ ပဏ္ဍိတာ– အကြင်ပညာရှိတို့သည်။ [ဝိဇာနန္တိ၌စပ်၊] မယံ– ငါတို့ သည်။ မစ္စုသန္တိကံ– သေမင်း၏အထံသို့။ ဂစ္ဆာမ– သွားနေကြရပါကုန်တကား။ ဣတိ– ဤသို့။ ဝိဇာနန္တိ– သိကုန်၏။ တတော သမ္မန္တိ မေဓဂါတိ– ကား။ ဟိ–အကျိုးကား။ ဧဝံ– ဤသို့။ ဇာနန္တာ– သိကြကုန်သော။ တေ– ထိုပညာရှိတို့သည်။ [“တေ– တို့သည်။ ဇာနန္တာ– သိကုန်လသော်”ဟုလည်း ပေး။] ယောနိသော– သင့်သော အကြောင်းအားဖြင့်။ မနသိကာရံ– စိတ်၌ ထားခြင်းကို။ ဝါ– နှလုံးသွင်းခြင်းကို။ ဥပ္ပာဒေတွာ– ဖြစ်စေ၍။ ဝါ– ဖြစ်စေခြင်းကြောင့်။ မေဓဂါနံ ကလဟာနံ– ခိုက်ရန် တို့၏။ ဝူပသမာယ– ငြိမ်းအေးခြင်းငှာ။ ပဋိပဇ္ဇန္တိ– ကျင့်ကြံကုန်၏။ ဝါ– ကျင့်ကြံ ကြိုးကုတ် အားထုတ်ကုန်၏။ အထ– ထိုအခါ၌။ နေသံ– ထိုပညာရှိတို့၏။ တာယ ပဋိပတ္တိယာ– ထိုအကျင့်ကြောင့်။ တေ မေဓဂါ– ထိုခိုက်ရန်တို့သည်။ သမ္မန္တိ– ငြိမ်းအေးကုန်၏။ ဣတိ– ဤတွင် ဂါထာအဖွင့်တစ်နည်း အပြီးတည်း။ အထ ဝါ– ထို့ပြင်တစ်နည်းကား။ (တစ်နည်း) အထ (ပုဗ္ဗော)– ရှေးဖြစ်သော။ နယော–နည်းသည်။ ဟောတု– ဖြစ်စေဥုးတော့။ ဝါ– ရှိစေဥုးတော့။ ဝါ (အပရော)– တစ်ပါးသော။ နယော– နည်းကို။ မယာ– ငါသည်။ ဝုစ္စတေ– ဆိုအပ်၏။ ဝါ– ဆို ဥုးအံ့။ [ရှေ့နည်းအလို “အထဝါ”ဟု နိပါတ်ပုဒ် တစ်ပုဒ်တည်း။ နောက်နည်းအလို “အထ+ဝါ”ဟု နိပါတ်နှစ်ပုဒ်အပေါင်းတည်း (မဓုဋီကာ– ၈)။] ပရေ စာတိ– ကား။ ပုဗ္ဗေ– ရှေး၌။ မယာ– ငါသည်။ မာ ဘိက္ခေဝ ဘဏ္ဍနန္တိ အာဒီနိ– မာ ဘိက္ခဝေ ဘဏ္ဍနံ အစရှိသော စကားတို့ကို။ (“ရဟန်းတို့! မိမိတို့ဘက်၌ တိုင်ပင်ခြင်းကို မပြုကြနှင့်” အစရှိသော စကားတို့ကို)၊ ဝတွာ– မိန့်တော်မူ၍။ ဩဝဒိယမာနာပိ–ဆုံးမအပ်ပါကုန်သော်လည်း။ မမ– ငါ၏။ ဩဝါဒဿ– ဩဝါဒကို။ အပ္ပဋိဂ္ဂဟဏေန– လက်မခံခြင်းကြောင့်။ အတိက္ကမနေန– ကျော်လွန်ခြင်းကြောင့်။ အမာမကာ– ငါ၏ဥစ္စာဖြစ်သော အတွင်းသာဝက မဟုတ်သူတို့သည်။ ပရေ နာမ– ပရတို့မည်၏။ ဝါ– သူစိမ်းပြင်ပတို့ မည်၏။ မယံ– ငါတို့သည်။ ဆန္ဒာဒိဝသေန– ဆန္ဒအစရှိသည်တို့၏အစွမ်းဖြင့်။ မိစ္ဆာဂါဟံ– မှားသောအယူကို။ ဂဟေတွာ– ယူ ၍။ ဝါ– ယူခြင်းကြောင့်။ ဧတ္ထ သံဃမဇ္ဈေ– ဤသံဃာ့အလယ်၌။ ယမာမသေ–အားထုတ်ကုန်၏။ ဘဏ္ဍနာဒီနံ– မိမိတို့ဘက်တွင် တိုင်ပင်ခြင်းအစရှိသည်တို့၏။ ဝုဒ္ဓိယာ– တိုးပွားခြင်းငှာ။ ဝါယမာမ– အားထုတ်နေကုန်၏။ ဣတိ– ဤသို့။ န ဝိ–
...[စာမျက်နှာ- ၁၈၁]...
ဇာနန္တိ– မသိကုန်။ ပန– အနွယကား။ ဣဒါနိ– ယခုအခါ၌။ ယောနိသော– သင့် သော အကြောင်းအားဖြင့်။ ပစ္စဝေက္ခမာနာ– ဆင်ခြင်ကုန်လသော်။ တတ္ထ– ထို သင်တို့တွင်။ တုမှာကံ– သင်တို့၏။ အန္တရေ– အလယ်၌။ ယေ စ ပဏ္ဍိတာ– အကြင် ပညာရှိတို့သည်ကား။ [ဝိဇာနန္တိ၌စပ်၊] ပုဗ္ဗေ– ရှေး၌။ မယံ– ငါတို့သည်။ ဆန္ဒာဒိဝသေန– ဆန္ဒအစရှိသည်တို့၏အစွမ်းဖြင့်။ ဝါယမန္တာ– အားထုတ်ကုန်သည်။ (ဟုတွာ– ၍၊) အယောနိသော– မသင့်သောအကြောင်းအားဖြင့်။ ပဋိပန္နာ– ကျင့် ခဲ့ကုန်ပြီ။ ဣတိ– ဤသို့။ ဝိဇာနန္တိ– သိကုန်၏။ တတော– ထိုသို့ သိကြခြင်းကြောင့်။ တေသံ– ထိုပညာရှိတို့၏။ သန္တိကာ– အထံမှ။ တေ ပဏ္ဍိတပုရိသေ– ထိုပညာရှိ ယောက်ျားတို့ကို။ နိဿာယ– မှီ၍။ ဒါနိ– ယခုအခါ၌။ ကလဟသင်္ခါတာ– ငြင်းခုံ ခြင်းဟု ဆိုအပ်ကုန်သော။ ဣမေ မေဓဂါ– ဤခိုက်ရန်တို့သည်။ သမ္မန္တိ– ငြိမ်း ပျောက်ကုန်၏။ ဣတိ အယံ– ဤသည်ကား။ ဧတ္ထ– ဤဂါထာ၌။ အတ္ထော– တစ်နည်းအနက်အဓိပ္ပာယ်တည်း။ ဣတိ– ဤတွင် ဂါထာအဖွင့်တစ်နည်းအပြီး တည်း။
ဂါထာပရိယောသာနေ– ၌။ သမ္ပတ္တဘိက္ခူ– ရောက်လာကုန်သော ရဟန်း တို့သည်။ သောတာပတ္တိဖလာဒီသု– သောတာပတ္တိဖိုလ်အစရှိသောဖိုလ်တို့၌။ ပတိဋ္ဌဟိံသု– တည်ကြကုန်ပြီ။ ဣတိ– ဤတွင် ကောသမ္ဗကဝတ္ထုအပြီးတည်း။
ကောသမ္ဗကဝတ္ထုဘာသာဋီကာ ပြီး၏။
တတ္ထ တုမှာကံ အန္တရေ။ ။ ဂါထာ၌ တတ္ထကို “တုမှာကံ အန္တရေ”ဟု ဖွင့်၏၊ ဤသို့ အန္တရေဟုလည်းကောင်း, မဇ္ဈေဟုလည်းကောင်း ဖွင့်ခြင်းသည် တတ္ထ၌ ထ ပစ္စည်း၏ နိဒ္ဓါရဏအနက်ကို ဖွင့်ခြင်းတည်း၊ မှန်၏ - “တုမှာကံ အန္တရေ- သင်တို့၏ အလယ်၌”ဟူသော စကားသည် “ထိုသင်တို့တွင်”ဟူသော စကား၏ အဓိပ္ပာယ်နှင့် ထပ်တူကျ၏။ ကစ္စည်းဝုတ္တိ “ဗျဉ္ဇနော စ ဝိသညောဂေါ” သုတ်၏အဖွင့်၌ “တိဏ္ဏံ ဗျဉ္ဇနာနံ အန္တရေ”သည် “သုံးလုံးသော ဗျည်းတို့တွင်”ဟု နိဒ္ဓါရဏအနက်ကို ပြ သကဲ့သို့တည်း။
...[စာမျက်နှာ- ၁၈၂]...
၆-မဟာကာဠတ္ထေရဝတ္ထုဘာသာဋီကာ
သုဘာနုပဿိ သုဘာနုပဿိ သုဘာနုပဿိန္တိ– အစရှိသော။ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ သတ္ထာ၊ သေတဗျနဂရံ– သေတဗျမြို့ကို။ ဥပနိဿာယ၊ သိံသပါဝနေ– ယင်းတိုက်တော၌။ ဝိဟရန္တော– သော်။ စူဠကာဠမဟာကာဠေ– စူဠကာဠ,မဟာကာဠတို့ကို။ အာရဗ္ဘ ကထေသိ+
ဟိ– ချဲ့ဥုးအံ့။ သေတဗျနဂရဝါသိနော– သေတဗျမြို့၌ နေကုန်သော။ စူဠကာဠော– စူဠကာဠလည်းကောင်း။ မဇ္ဈိမကာဠော– မဇ္ဈိမကာဠလည်းကောင်း။ မဟာကာဠော– မဟာကာဠလည်းကောင်း။ ဣတိ– သို့။ တယော– ၃ယောက် ကုန်သော။ ဘာတရော– ညီနောင်ဖြစ်ကုန်သော။ ကုဋုမ္ဗိကာ– သူကြွယ်တို့သည်။ (သန္တိ– ရှိကုန်၏၊) တေသု– ထိုညီနောင် ၃ယောက်တို့တွင်။ ဇေဋ္ဌကနိဋ္ဌာ– အစ် ကိုကြီးမဟာကာဠ, ညီငယ် စူဠကာဠတို့သည်။ ဒိသာသု– အရပ်မျက်နှာတို့၌။ ဝိစရိတွာ– လှည့်လည်၍။ ပဉ္စဟိ– ၅လီကုန်သော။ သကဋသတေဟိ– လှည်း အရာတို့ဖြင့်။ (တစ်နည်း) ပဉ္စဟိ သကဋသတေဟိ– လှည်းငါးရာတို့ဖြင့်။ ဘဏ္ဍံ– ပစ္စည်းဥစ္စာကို။ အာဟရန္တိ– ဆောင်ကုန်၏။ မဇ္ဈိမကာဠော– သည်။ အာဘတံ– ဆောင်အပ်သော ပစ္စည်းဥစ္စာကို။ ဝိက္ကိဏာတိ– ရောင်း၏။ အထ– ထိုအခါ၌။ ဧကသ္မိံ– တစ်ခုသော။ သမယေ– အခါ၌။ ဥဘောပိ– ၂ယောက်လည်းဖြစ်ကုန်သော။ တေ ဘာတရော– ထိုစူဠကာဠ,မဟာကာဠညီနောင်တို့သည်။ ပဉ္စဟိ သကဋသတေဟိ– တို့ဖြင့်။ နာနာဘဏ္ဍံ– အမျိုးမျိုးသော ပစ္စည်းဥစ္စာကို။ ဂဟေတွာ– ဆောင်ယူ၍။ သာဝတ္ထိံ– သာဝတ္ထိမြို့သို့။ ဂန္တွာ– ရောက်၍။ ဝါ– လသော်။ သာဝတ္ထိယာ စ– ၏လည်းကောင်း။ ဇေတဝနဿ စ– ဇေတဝန်ကျောင်း၏ လည်းကောင်း။ အန္တရေ– အကြား၌။ သကဋာနိ– လှည်းတို့ကို။ မောစယိံသု– လွတ် စေကုန်ပြီ။ ဝါ– ချွတ်ကုန်ပြီ။ တေသု– ထိုညီနောင် ၂ယောက်တို့တွင်။ မဟာကာဠော– သည်။ သာယနှသမယေ– ညနေချမ်းအခါ၌။ မာလာဂန္ဓာဒိဟတ္ထေ– လက်၌ ပန်း,နံ့သာစသည်ရှိကုန်သော။ သာဝတ္ထိဝါသိနော– သာဝတ္ထိမြို့၌ နေ ကုန်သော။ အရိယသာဝကေ– တို့ကို။ ဓမ္မဿဝနာယ– ငှာ။ ဂစ္ဆန္တေ– သွားနေသည် တို့ကို။ ဒိသွာ– ၍။ “ဣမေ– ဤသူတို့သည်။ ကုဟိံ– အဘယ်အရပ်သို့။ ဂစ္ဆန္တိ–
...[စာမျက်နှာ- ၁၈၃]...
သွားကုန်သနည်း?” ဣတိ၊ ပုစ္ဆိတွာ– မေး၍။ တမတ္ထံ– ထိုအကြောင်းကို။ သုတွာ၊ “အဟမ္ပိ– သည်လည်း။ ဂမိဿာမိ– အံ့။” ဣတိ စိန္တေတွာ၊ ကနိဋ္ဌံ– ညီဖြစ်သူကို။ အာမန္တေတွာ– ခေါ်၍။ “တာတ– ငါ့ညီ! တေသု သကဋေသု– ထိုလှည်းတို့၌။ အပ္ပမတ္တော– မမေ့လျော့သည်။ ဟောဟိ– ဖြစ်လော။ အဟံ– သည်။ ဓမ္မံ– ကို။ သောတုံ– နာခြင်းငှာ။ ဂစ္ဆာမိ– အံ့။” ဣတိ– သို့။ ဝတွာ– ၍။ ဂန္တွာ– ၍။ တထာဂတံ– ကို။ ဝန္ဒိတွာ– ၍။ ပရိသပရိယန္တေ– ပရိသတ်၏ အစွန်၌။ နိသီဒိ– ပြီ။ သတ္ထာ– သည်။ တံ– ထိုမဟာကာဠကို။ ဒိသွာ– ၍။ တဿ– ထိုမဟာကာဠ၏။ အဇ္ဈာသယဝသေန– အလို၏အစွမ်းဖြင့်။ အနုပုဗ္ဗိံ– အစဉ်အတိုင်း ဟောထိုက်သော။ ကထံ– တရားစကားတော်ကို။ ကထေန္တော– ဟောတော်မူလသော်။ ဒုက္ခက္ခန္ဓသုတ္တာဒိဝသေန– ဒုက္ခက္ခန္ဓသုတ်အစရှိသည်၏ အစွမ်းဖြင့်။ အနေကပရိယာယေန– တစ်ပါးမက များစွာသော ပရိယာယ်ဖြင့်။ ကာမာနံ– ကာမဂုဏ်တို့၏။ အာဒီနဝံ– အပြစ်ကိုလည်းကောင်း။ ဝါ– ဆင်းရဲကို ဖြစ်စေတတ်သည်၏ အဖြစ်ကိုလည်းကောင်း။ ဩကာရံ– ယုတ်ညံ့ပုံကိုလည်းကောင်း။ သံကိလေသံ– ညစ်ညမ်းပုံကို လည်းကောင်း။ ဝါ– သံသရာ၌ နှိပ်စက်လောင်မြိုက်ပုံကိုလည်းကောင်း။ ကထေသိ– ပြီ။ တံ– ထိုတရားစကားတော်ကို။ သုတွာ– နာရ၍။ မဟာကာဠော– သည်။ “သဗ္ဗံ– အလုံးစုံသော ပစ္စည်းဥစ္စာကို။ ပဟာယ– ပယ်စွန့်၍။ ဂန္တဗ္ဗံ ကိရ– သွား ထိုက်သတဲ့။ ပရလောကံ– နောက်လောကသို့။ ဂစ္ဆန္တံ– သွားသူသို့။ ဘောဂါ– စည်းစိမ်ဥစ္စာတို့သည်လည်း။ နေဝ (အနုဂစ္ဆန္တိ) ကိရ– အစဉ်မလိုက်ကြဘူးတဲ့။ ဉာတကာ စ– ဆွေမျိုးတို့သည်လည်း။ န အနုဂစ္ဆန္တိ– တဲ့။ မေ– အား။ ဃရာဝါသေ န– အိမ်၌နေခြင်းဖြင့်။ ကိံ– ဘာအကျိုးရှိအံ့နည်း။ ပဗ္ဗဇိဿာမိ– ရဟန်းပြုတော့ အံ့။” ဣတိ– သို့။ စိန္တေတွာ– ၍။ မဟာဇနေ– များစွာသော လူအပေါင်းသည်။ သတ္ထာရံ– ကို။ ဝန္ဒိတွာ– ပြီး၍။ ပက္ကန္တေ– ဖဲသွားလသော်။ သတ္ထာရံ– ကို။ ပဗ္ဗဇ္ဇံ– ရဟန်းအဖြစ်ကို။ ယာစိတွာ– တောင်း၍။ သတ္ထာရာ– သည်။ “တေ– သင်၏။ ဝါ–မှာ။ အပလောကေတဗ္ဗော– ပန်ပြောထိုက်သော။ ကောစိ– တစ်စုံတစ်ယောက် သည်။ နတ္ထိ– မရှိဘူးလော?” ဣတိ၊ ဝုတ္တေ– မေးတော်မူအပ်သော်။ “ဘန္တေ– ရား! မေ– ၏။ ဝါ–မှာ။ ကနိဋ္ဌော– ညီငယ်သည်။ အတ္ထိ– ရှိပါ၏။” ဣတိ၊ ဝတွာ– လျှောက် ၍။ “တေန ဟိ– လျှင်။ နံ– ထိုညီငယ်ကို။ အပလောကေဟိ– ပန်ပြောချေလော”
...[စာမျက်နှာ- ၁၈၄]...
ဣတိ ဝုတ္တေ၊ “ဘန္တေ! သာဓု– ကောင်းပါပြီ။” ဣတိ၊ ဝတွာ– ၍။ ဂန္တွာ၊ ကနိဋ္ဌံ– ကို။ ပက္ကောသာပေတွာ– ခေါ်စေ၍။ “တာတ– ငါ့ညီ! သဗ္ဗံ– သော။ ဣမံ သာပတေယျံ– ဤပစ္စည်း ဥစ္စာကို။ ပဋိပဇ္ဇာဟိ– ယူလော၊ (လက်ခံလော)။” ဣတိ အာဟ။ “ဘာတိက– အစ်ကို! တုမှေ ပန– သင်တို့သည်ကား။ ကိံ– ဘာကို။ ကရိဿထ– ပြုကုန်မည်နည်း?” ဣတိ– ဤသို့မေးပြီ။ “အဟံ– သည်။ သတ္ထု– ၏။ သန္တိကေ၊ ပဗ္ဗဇိဿာမိ– အံ့။” ဣတိ– ဤသို့ပြောပြီ။ သော– ထိုညီငယ်သည်။ တံ– ထိုမဟာကာဠကို။ နာနပ္ပကာရေဟိ– အထူးထူးအပြားပြားတို့ဖြင့်။ ယာစိတွာ– တောင်းပန်၍။ နိဝတ္တေတုံ– ပြန်လည်စေခြင်းငှာ။ အသက္ကောန္တော– မစွမ်းနိုင်လ သော်။ “သာမိ– အစ်ကို! သာဓု– ကောင်းပါပြီ။ ယထာအဇ္ဈာသယံ– အလိုအား လျော်စွာ။ (ကြိုက်သလို)၊ ကရောထ– ပြုပါကုန်လော။” ဣတိ အာဟ။ မဟာကာဠော– သည်။ ဂန္တွာ– ၍။ သတ္ထု– ၏။ သန္တိကေ– ၌။ ပဗ္ဗဇိ– ရှင်ပြုပြီ။ “အဟံ– သည်။ ဘာတိကံ– နောင်တော်ကို။ ဂဟေတွာဝ– ခေါ်ယူ၍သာလျှင်။ ဥပ္ပဗ္ဗဇိဿာမိ– လူထွက်အံ့။” ဣတိ– ဤသို့ကြံ၍။ စူဠကာဠောပိ– သည်လည်း။ ပဗ္ဗဇိ– ပြီ။ အပရဘာဂေ– နောက်အဖို့၌။ မဟာကာဠော– သည်။ ဥပသမ္ပဒံ– ရဟန်း အဖြစ်ကို။ လဘိတွာ– ၍။ သတ္ထာရံ– သို့။ ဥပသင်္ကမိတွာ သာသနေ– ၌။ ဓုရာနိ– တာဝန်တို့ကို။ ပုစ္ဆိတွာ– ၍။ သတ္ထာရာ– သည်။ ဒွီသု– ၂-ပါးကုန်သော။ ဓုရေသု– တို့ကို။ ကထိတေသု– ဟောတော်မူအပ်ကုန်လသော်။ “ဘန္တေ! အဟံ– သည်။ မဟလ္လကကာလေ– ကြီးရင့်သူ၏အခါ၌။ ဝါ– ကြီးရင့်ရာအခါ၌။ ပဗ္ဗဇိတတ္တာ– ရှင်ရဟန်းပြုခဲ့သည်၏အဖြစ်ကြောင့်။ ဂန္ထဓုရံ– ကို။ ပူရေတုံ– ငှာ။ န သက္ခိဿာမိ– မစွမ်းနိုင်တော့ပါ။ ဝိပဿနာဓုရံ ပန– ကိုကား။ ပူရဿောမိ– ပါမည်။” ဣတိ– ဤသို့လျှောက်၍။ ယာဝ အရဟတ္တာ– အရဟတ္တဖိုလ်တိုင်အောင်။ ကမ္မဋ္ဌာနံ– ကို။ ကထာပေတွာ– ဟောတော်မူစေပြီး၍။ သောသာနိကဓုတင်္ဂံ– သုသာန်၌
သောသာနိကဓုတင်္ဂံ။ ။ သုသာနေ+နိဝါသော သုသာနံ၊ နိဝါသပုဒ်ကျေ သည်၊ သုသာနံ+သီလံ အဿာတိ သောသာနိကော- သုသာန်၌ နေခြင်းအလေ့ရှိသော ရဟန်း၊ ကိလေသေ ဓုနာတီတိ ဓုတံ၊ အင်္ဂတိ အတ္တနော ဖလံ ပဋိစ္စ ဟေတုဘာဝံ ဂစ္ဆတီတိ အင်္ဂံ၊ ဓုတံ စ+တံ+အင်္ဂံ စာတိ ဓုတင်္ဂံ- ကိလေသာတို့ကို လှုပ်ခါဖျက်ဆီး တတ်သော အကြောင်းအင်္ဂါ သမာဒါနစေတနာ၊ သောသာနိကဿ+ဓုတင်္ဂံ သောသာ-
...[စာမျက်နှာ- ၁၈၅]...
နေလေ့ရှိသောရဟန်း၏ ကိလေသာတို့ကို ခါထုတ်ဖျက်ဆီးတတ်သော အကြောင်းအင်္ဂါ သမာဒါနစေတနာကို။ ဝါ– သုသာန်ဓုတင်ကို။ သမာဒါယ– ကောင်းစွာယူ၍။ ဝါ– ဆောက်တည်၍။ ပဌမယာမာတိက္ကန္တေ– ပဌမယာမ်လွန် လသော်။ သဗ္ဗေသု– အလုံးစုံသော လူတို့သည်။ နိဒ္ဒံ– အိပ်ခြင်းသို့။ ဩက္ကန္တေသု– သက်ရောက်ကုန်လသော်။ သုသာနံ– သို့။ ဂန္တွာ၊ ပစ္စူသကာလေ– မိုးသောက်ချိန် ၌။ (မိုးလင်းချိန်၌)၊ သဗ္ဗေသု– တို့သည်။ အနုဋ္ဌိတေသုယေဝ– မထသေးကုန် သော်သာ။ ဝါ– မထကုန်သေးမီပင်။ ဝိဟာရံ– သို့။ အာဂစ္ဆတိ– ပြန်လာ၏။
အထ– ၌။ ဧကာ– တစ်ယောက်သော။ သုသာနဂေါပိကာ– သုသာန်စောင့် ဖြစ်သော။ ဆဝဍာဟိကာ– လူသေကောင်ကို မီးရှို့တတ်သော။ ကာလီ နာမ– ကာလီမည်သူမသည်။ ထေရဿ– ၏။ ဌိတဋ္ဌာနံ– ရပ်တည်ရာအရပ်ကိုလည်းကောင်း။ နိသိန္နဋ္ဌာနံ– ထိုင်ရာအရပ်ကိုလည်းကောင်း။ စင်္ကမိတဋ္ဌာနဉ္စ– စင်္ကြံ သွားရာအရပ်ကိုလည်းကောင်း။ ဒိသွာ– ၍။ “ကော– အဘယ်သူသည်။ ဣဓ– ဤသုသာန်သို့။ အာဂစ္ဆတိ နု ခေါ– လာသနည်း။ နံ– ထိုသ့ကို။ ပရိဂ္ဂဏှိဿာမိ– ူ ဖမ်းယူအံ့။ ဝါ– စုံစမ်းအံ့။” ဣတိ– ဤသို့ကြံ၍။ ပရိဂ္ဂဏှိတုံ– ငှာ။ အသက္ကောန္တီ– မစွမ်းနိုင်လသော်။ ဧကဒိဝသံ– ၌။ သုသာနကုဋိကာယမေဝ– သုသာန်ဇရပ်၌ပင်။ နိကဓုတင်္ဂံ (ဝိသုဒ္ဓိ၊ ၁၊ ၅၉၊ ဝိသုဒ္ဓိ၊ဋီ၊ ၁၊ ၈၉၊ ၉၀)၊ ဓုတင်္ဂအဖွင့် ၃နည်းရှိရာ နောက်ဆုံး နည်းအတိုင်း အထက်၌ ပေးထားသည်။
ပထမနည်းအလို။ ။ “ကိလေသေ ဓုနာတီတိ ဓုတော- ကိလေသာတို့ကို ခါ ထုတ်ဖျက်ဆီးတတ်သောရဟန်း(သုတ္တနိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၀၃)၊ သောသာနိကော စ+သော+ ဓုတော စာတိ သောသာနိကဓုတော၊ သောသာနိကဓုတဿ+အင်္ဂံ သောသာနိက- ဓုတင်္ဂံ- သုသာန်၌ နေလေ့ရှိသော ကိလေသာတို့ကို ခါထုတ်ဖျက်ဆီးတတ်သောရဟန်း၏ အကြောင်းအင်္ဂါ သမာဒါနစေတနာ၊ ဝါ- သုသာန်၌နေလေ့ရှိသောရဟန်း၏ ဓုတင်
ဒုတိယနည်းအလို။ ။ “ကိလေသေ ဓုနာတီတိ ဓုတံ၊ ဓုတံ+အင်္ဂံ ဧတဿာတိ ဓုတင်္ဂံ- ကိလေသာတို့ကို ခါထုတ်ဖျက်ဆီးတတ်သော ဉာဏ်ဟူသော အကြောင်းရှိသော သမာဒါနစေတနာ၊ သောသာနိကဿ+ဓုတင်္ဂံ သောသာနိကဓုတင်္ဂံ- သုသာန်၌ နေ လေ့ရှိသော ရဟန်း၏ ကိလေသာတို့ကို ခါထုတ်ဖျက်ဆီးတတ်သော ဉာဏ်ဟူသော အကြောင်းရှိသော သမာဒါနစေတနာ
...[စာမျက်နှာ- ၁၈၆]...
ဒီပံ– ဆီမီးကို။ ဇာလေတွာ– တောက်စေ၍။ ဝါ– ထွန်းညှိ၍။ ပုတ္တဓီတရော– သား သမီးတို့ကို။ အာဒါယ– ခေါ်၍။ ဂန္တွာ– ၍။ ဧကမန္တေ– တစ်ခုသော အရပ်အဖို့၌။ နိလီယမာနာ– ပုန်းအောင်းလျက်။ မဇ္ဈိမယာမေ– ၌။ ထေရံ– ကို။ အာဂစ္ဆန္တံ– ကြွ လာသည်ကို။ ဒိသွာ– ၍။ ဂန္တွာ– ၍။ ဝန္ဒိတွာ– ၍။ “ဘန္တေ! အယျော– အရှင်သည်။ ဣမသ္မိံ ဌာနေ– ဤအရပ်၌။ ဝိဟရတိ နော– နေပါသလော?” ဣတိ– သို့။ အာဟ– မေးပြီ။ “ဥပါသိကေ– ဥပါသိကာမ! အာမ– အိမ်း။” ဣတိ– ဤသို့ ပြောပြီ။ “ဘန္တေ– ရား! သုသာနေ– သုသာန်၌။ ဝိဟရန္တေဟိ နာမ– နေသူတို့မည်သည်။ ဝတ္တံ– ဝတ်ကို။ ဥဂ္ဂဏှိတုံ– သင်ယူခြင်းငှာ။ ဝဋ္ဋတိ– သင့်၏။” ဣတိ– ဤသို့ လျှောက်ပြီ။ ထေရော– သည်။ “မယံ– တို့သည်။ ကိံ ပန– အဘယ်ကြောင့်။ တယာ– သည်။ ကထိတဝတ္တေ– ပြောအပ်သော ကျင့်ဝတ်၌။ ဝတ္တိဿာမ– ကျင့်ကုန်အံ့နည်း။” ဣတိ– သို့။ အဝတွာ– မပြောမူ၍။ “ဥပါသိကေ– မ! ကိံ– အဘယ်ကို။ ကာတုံ– ငှာ။ ဝဋ္ဋတိ– သင့်သနည်း?” ဣတိ အာဟ။ “ဘန္တေ– ရား! သောသာနိကေဟိ နာမ– သုသာန် ၌ နေလေ့ရှိသော ရဟန်းတို့မည်သည်။ သုသာနေ– ၌။ ဝသနဘာဝေါ– နေသည် ၏အဖြစ်ကို။ သုသာနဂေါပကာနံ စ– သုသာန်စောင့်တို့အားလည်းကောင်း။ ဝိဟာရေ– ကျောင်းတိုက်၌။ မဟာထေရဿ စ– မထေရ်ကြီးအားလည်းကောင်း။ ဂါမဘောဇကဿ စ– ရွာစားအားလည်းကောင်း။ ဝါ– ရွာသူကြီးအားလည်းကောင်း။ ကထေတုံ– ပြောခြင်းငှာ။ ဝဋ္ဋတိ– ၏။” ဣတိ (အာဟ)။ ထေရော– သည်။ “ကိံ ကာရဏာ– အဘယ်အကြောင်းကြောင့်နည်း?” ဣတိ– မေးပြီ။
“ကတကမ္မာ– ပြုအပ်ပြီးသောခိုးမှုရှိကုန်သော။ စောရာ– ခိုးသူတို့သည်။ ဝါ– တို့ကို။ ဓနသာမိကေဟိ– ဥစ္စာရှင်တို့သည်။ ပဒါနုပဒံ– ရှေ့ခြေရာသို့ အစဉ်လိုက်သော နောက်ခြေရာအားဖြင့်။ ဝါ– ဖဝါးခြေထပ် ထက်ကြပ်မကွာ၊ (ခြေရာခံ၍)၊ အနုဗဒ္ဓါ– အစဉ်လိုက်အပ်ကုန်သည်။ (သမာနာ– ဖြစ်ကုန်လသော်၊) သုသာနေ– ၌။ ဘဏ္ဍကံ– ဥစ္စာထုပ်ကို။ (ခိုးရာပါပစ္စည်းကို)၊ ဆဍ္ဍေတွာ– စွန့်ပစ်၍။ ပလာယန္တိ–
နော။ ။ နောသည် နုနိပါတ်ကဲ့သို့ ပုစ္ဆာအနက်ဟော နိပါတ်ပုဒ်တည်း(သီဋီ သစ်- ၂, ၃၅၊ ဒီဋီ၊၂၊၅၊ ဝိမတိ၊၁၊၁၀၂)။ (တစ်နည်း) “နု”ဟုတည်၊ နော၌ ဩကိုချေ၊ လောပဉ္စ တတြာကာရော၌ စသဒ္ဒါဖြင့် ထိုကျေရာ၌ ဥ- လာ(ဗာလာ- ၃၅၊ နိဒီ- ၂၇)
...[စာမျက်နှာ- ၁၈၇]...
ပြေးကုန်၏။ အထ– ၌။ မနုဿာ– တို့သည်။ သောသာနိကာနံ– တို့၌။ (တစ်နည်း) သောသာနိကာနံ– တို့၏။ (ဥပရိ– ၌၊) ပရိပန္ထံ– ဘေးရန်ကို။ ကရောန္တိ– ပြုတတ် ကုန်၏။ ဧတေသံ– ဤသုသာန်စောင့်စသူတို့အား။ ကထိတေ ပန– ပြော ထားအပ်သော်ကား။ [ပန– အဖို့တစ်ပါးကား”ဟုလည်း ပေးနိုင်သည်၊] မယံ– တို့ သည်။ ဣမဿ ဘဒ္ဒန္တဿ– ဤအရှင်၏။ ဧတ္တကံ နာမ– ဤမျှအတိုင်းအရှည် ရှိသည်မည်သော။ ကာလံ– အခါပတ်လုံး။ ဧတ္ထ– ဤသုသာန်၌။ ဝသနဘာဝံ– နေသည်၏အဖြစ်ကို။ ဇာနာမ– သိပါကုန်၏။ ဧသော– ဤအရှင်သည်။ အစောရော– ခိုးသူမဟုတ်၊’ ဣတိ– သို့။ ဥပဒ္ဒဝံ– ကပ်၍နှိပ်စက်တတ်သော ဘေးရန် အန္တရာယ်ကို။ နိဝါရေန္တိ– ကာကွယ်တားဆီးပေးကုန်၏။ တသ္မာ– ထိုကြောင့်။ ဧတေသံ– ဤသုသာန်စောင့်စသူတို့အား။ ကထေတုံ– ငှာ။ ဝဋ္ဋတိ– ၏။” ဣတိ– ပြောပြီ။ ထေရော– သည်။ “အညံ– အခြားသော။ ကိံ– အဘယ်ကျင့်ဝတ်ကို။ ကာတဗ္ဗံ– ပြုထိုက်ပါသေးသနည်း?” ဣတိ– ဤသို့မေးပြီ။ “ဘန္တေ! သုသာနေ– ၌။ ဝသန္တေန– နေသော။ အယျေန နာမ– အရှင်မည်သည်။ မစ္ဆမံသတိလပိဋ္ဌတေလဂုဠာဒီနိ– ငါး, အသား, နှမ်း, မုန့်ညက်, ဆီ, ထန်းလျက်အစရှိသည်တို့ကို။ ဝဇ္ဇေတဗ္ဗာနိ– ရှောင်ထိုက်ကုန်၏။ ဒိဝါ– နေ့အခါ၌။ န နိဒ္ဒါယိတဗ္ဗံ– မအိပ်ရာ။ ကုသီတေန– ပျင်းရိသူသည်။ န ဘဝိတဗ္ဗံ– မဖြစ်ရာ။ အာရဒ္ဓဝီရိယေန– အားထုတ် အပ်သော ဝီရိယရှိသူသည်။ ဘဝိတဗ္ဗံ– ဖြစ်ရာ၏။ အသဌေန– မစဉ်းလဲသူသည်။ အမာယာဝိနာ– မာယာမရှိသူသည်။ ဟုတွာ– ၍။ ကလျာဏဇ္ဈာသယေန– ကောင်းသော အလိုဆန္ဒရှိသူသည်။ ဘဝိတဗ္ဗံ– ရာ၏။ သာယံ– ညချမ်းအခါ၌။ သဗ္ဗေသု– အလုံးစုံသောလူတို့သည်။ သုတ္တေသု– အိပ်ပျော်ကုန်လသော်။ ဝိဟာရတော– ကျောင်းမှ။ အာဂန္တဗ္ဗံ– လာထိုက်၏။ ပစ္စူသကာလေ– မိုးသောက်ချိန်၌။ (မိုးလင်းချိန်၌)၊ သဗ္ဗေသု– အလုံးစုံသောလူတို့သည်။ အနုဋ္ဌိတေသုယေဝ– မထကုန်သေးမီသာ။ ဝိဟာရံ– သို့။ ဂန္တဗ္ဗံ– ပြန်ထိုက်၏။ ဘန္တေ! အယျော– သည်။ ဣမသ္မိံ ဌာနေ– ဤအရပ်၌။ ဧဝံ– ဤသို့။ ဝိဟရန္တော– နေတော်မူလျက်။ ပဗ္ဗဇိတကိစ္စံ– ရဟန်းကိစ္စကို။ မတ္ထကံ– အထွတ်အထိပ်သို့။ ပါပေတုံ– ရောက်စေခြင်းငှာ။ သစေ သက္ခိဿတိ– အကယ်၍ စွမ်းနိုင်အံ့။ မတသရီရံ– သူသေကောင်ကို။ ဝါ– ရုပ်ကလာပ်ကို။ အာနေတွာ– ဆောင်၍။ သစေ ဆဍ္ဍေန္တိ– အကယ်၍ စွန့်ကုန်အံ့၊
...[စာမျက်နှာ- ၁၈၈]...
(ဧဝံ သတိ)၊ အဟံ– သည်။ ကမ္ဗလကူဋာဂါရံ– ကမ္ဗလာဖြင့် လွှမ်းခြုံအပ်သော အထွတ်ရှိသော တလားသို့။ ဝါ– လောင်တိုက်သို့။ အာရောပေတွာ– တက်ရောက် စေ၍။ ဝါ– တင်၍။ ဂန္ဓမာလာဒီဟိ– နံ့သာ, ပန်းအစရှိသည်တို့ဖြင့်။ သက္ကာရံ– ပူဇော်သက္ကာရကို။ ကတွာ– ၍။ သရီရကိစ္စံ– ကိုယ်၌ ပြုထိုက်သော ကိစ္စကို။ ဝါ– မီးသင်္ဂြိုဟ်မှုကို။ [ကတ္တဗ္ဗန္တိ ကိစ္စံ၊ သရီရေ+ကိစ္စံ သရီရကိစ္စံ၊ -မအူပါနိ- ၃, ၁၁။] ကရိဿာမိ– ပြုပါအံ့။ (ပဗ္ဗဇိတကိစ္စံ– ကို။ မတ္ထကံ– သို့။ ပါပေတုံ– ငှာ၊) နော စေ သက္ခိဿတိ– အကယ်၍မစွမ်းနိုင်အံ့။ (ဧဝံ သတိ)၊ စိတကံ– ထင်းပုံသို့။ အာရောပေတွာ– ၍။ အဂ္ဂိံ– မီးကို။ ဇာလေတွာ– တောက်စေ၍။ ဝါ– ရှို့၍။ သင်္ကုနာ– တံစူးဝါးဖြင့်။ (တုတ်ချွန်ဖြင့်)၊ အာကဍ္ဎိတွာ– ဆွဲချိတ်၍။ ဗဟိ– အပြင်ဘက်၌။ ခိပိတွာ– ပစ်ချ၍။ ဖရသုနာ– ပုဆိန်ဖြင့်။ ကောဋ္ဋေတွာ– ပေါက်၍။ ခဏ္ဍာခဏ္ဍိကံ– အပိုင်းငယ်, အပိုင်းကြီးဖြစ်အောင်။ (အပိုင်းပိုင်းပြတ်အောင်)၊ ဆိန္ဒိတွာ– ဖြတ်၍။ အဂ္ဂိမှိ– မီး၌။ ပက္ခိပိတွာ– ပစ်ထည့်၍။ ဈာပေဿာမိ– လောင်စေအံ့။ ဝါ– ရှို့အံ့။” ဣတိ အာဟ။ အထ– ၌။ နံ– ထိုကာလီကို။ ထေရော– သည်။ “ဘဒ္ဒေ– အရှင်မ! သာဓု– ကောင်းပါပြီ။ ဧကံ– တစ်ခုသော။ ရူပါရမ္မဏံ– ရူပါရုံကို။ ဒိသွာ ပန– မြင် ၍ကား။ ဝါ– မြင်လျှင်ကား။ မယှံ– အား။ ကထေယျာသိ– ပြောလော။” ဣတိ အာဟ။ သာ– ထိုကာလီသည်။ “သာဓူ”တိ– ကောင်းပါပြီဟူ၍။ ပစ္စဿောသိ– ရှေးရှုနားထောင်ပြီ။ ဝါ– ဝန်ခံကတိပေးပြီ။ ထေရော– မဟာကာဠထေရ်သည်။ ယထာဇ္ဈာသယေန– အလိုအားလျော်သဖြင့်။ (စိတ်ကြိုက်)၊ သုသာနေ– ၌။ သမဏဓမ္မံ– ရဟန်းတရားကို။ ကရောတိ– ပြု၏။ စူဠကာဠတ္ထေရော ပန– သည် ကား။ ဥဋ္ဌာယ– ထ၍။ သမုဋ္ဌာယ– ကောင်းစွာထ၍။ ဃရာဝါသံ– အိမ်၌ နေရခြင်း ကို။ ဝါ– အိမ်၌နေခြင်းငှာ။ စိန္တေတိ– ကြံစည်နေ၏။ ပုတ္တဒါရံ– သား, သမီး, မယားကို။ အနုဿရတိ– အဖန်ဖန်အမှတ်ရနေ၏။ “မေ– ၏။ ဘာတိကော– နောင်တော် သည်။ အတိဘာရိယံ– အလွန်ဝန်လေးသော။ ကမ္မံ– အမှုကို။ ကရောတိ– ၏။”
ခဏ္ဍာခဏ္ဍိကံ။ ။ မဟန္တော+ခဏ္ဍော အခဏ္ဍော၊ နသဒ္ဒါ ဝုဍ္ဎိအနက်ဟော၊ အခဏ္ဍကို “အပိုင်းကြီး”ဟု ဆိုသဖြင့် ခဏ္ဍအရ အပိုင်းငယ်ကိုယူရသည်၊ ခဏ္ဍော စ +အခဏ္ဍော စ ခဏ္ဍာခဏ္ဍံ၊ (အညောညပဋိပက္ခဒွန်)၊ ခဏ္ဍာခဏ္ဍမေဝ ခဏ္ဍာခဏ္ဍိကံ၊ ကြိယာဝိသေသနအနက်၌ ဒုတိယာသက်။(သာရတ္ထ၊၂၊၁၂၂၊ ပါရာဘာ- ၂, ၅၁၆)
...[စာမျက်နှာ- ၁၈၉]...
ဣတိ– သို့။ စိန္တေတိ– ကြံ၏။ အထ– ထိုအခါ၌။ ဧကာ– တစ်ယောက်သော။ ကုလဓီတာ– အမျိုးသမီးသည်။ တံမုဟုတ္တသမုဋ္ဌိတေန– ထိုတစ်မုဟုတ်ချင်း၌ ဖြစ်သော။ ဝါ– ရုတ်တရက်ဖြစ်သော။ ဗျာဓိနာ– အနာရောဂါကြောင့်။ သာယနှသမယေ– ညနေချမ်းအခါ၌။ အမိလာတာ– မညှိုးနွမ်းသည်။ အကိလန္တာ– မပင်ပန်းသည်။ (ဟုတွာ)၊ ကာလံ– သေခြင်းကို။ ဝါ– သေချိန်ကို။ အကာသိ– ပြုပြီ။ တမေနံ– ထို သေပြီးသော အမျိုးသမီးကို။ ဉာတကာဒယော– ဆွေမျိုးအစရှိသူတို့သည်။ ဒါရုတေလာဒီဟိ– ထင်း, ဆီအစရှိသည်တို့နှင့်။ သဒ္ဓိံ– အတူ။ သာယံ– ညနေ၌။ သုသာနံ– သို့။ နေတွာ– ဆောင်၍။ သုသာနဂေါပိကာယ– သုသာန်စောင့်မအား။ “ဣမံ– ဤအလောင်းကောင်ကို။ ဈာပေဟိ– မီးလောင်စေပါလော။ ဝါ– မီးသင်္ဂြိုဟ် ပါလော။” ဣတိ– ဤသို့ပြော၍။ ဘတိံ– အခကို။ ဒတွာ– ပေး၍။ နိယျာဒေတွာ– ပေး၍။ ပက္ကမိံသု– ဖဲသွားကုန်ပြီ။ သာ– ထိုသုသာန်စောင့်မသည်။ တဿာ– ထို အမျိုးသမီး၏။ ပါရုတဝတ္ထံ– ခြုံအပ်သော အဝတ်ကို။ အပနေတွာ– ဖယ်၍။ တံမုဟုတ္တမတံ– ထိုတစ်မုဟုတ်၌ သေသော။ ဝါ– ထိုတစ်ခဏ၌ သေသော၊ (ရုတ် တရက်သေသော)၊ ပီဏိတပီဏိတံ– အလွန်ပြည့်ဖြိုးသော။ သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏံ– ရွှေ ၏ အဆင်းနှင့်တူသော အဆင်းရှိသော။ သရီရံ– ကိုယ်ကို။ ဒိသွာ– ၍။ ဣမံ– ဤ အလောင်းကောင်သည်။ ဝါ– ကို။ အယျဿ– အရှင့်အား။ ဝါ– ကို။ ဒဿေတုံ– မြင်စေခြင်းငှာ။ ဝါ– ပြခြင်းငှာ။ ပတိရူပံ– သင့်လျော်သော။ အာရမ္မဏံ– အာရုံ တည်း။” ဣတိ၊ စိန္တေတွာ– တွေး၍။ ဂန္တွာ– ၍။ ထေရံ– ကို။ ဝန္ဒိတွာ– ၍။ “ဘန္တေ– ရား! ဧဝရူပံ နာမ– ဤသို့ သဘောရှိသည်မည်သော။ အာရမ္မဏံ– အာရုံသည်။ အတ္ထိ– ၏။ အယျ– အရှင်! ဩလောကေထ– ကြည့်ရှုတော်မူပါကုန်လော။” ဣတိ အာဟ။ ထေရော– မဟာကာဠထေရ်သည်။ “သာဓူ”တိ– ကောင်း ပြီဟု။ ဝတွာ– ပြော၍။ ပါရုပနံ– အပေါ်ခြုံကို။ နီဟရာပေတွာ– ဖယ်စေ၍။ ပါဒတလတော– ခြေဖဝါးပြင်မှ။ ယာဝ ကေသဂ္ဂါ– ဆံဖျားတိုင်အောင်။ ဩလောကေတွာ– ကြည့် ရှု၍။ “ဧတံ ရူပံ– ဤရုပ်သည်။ အတိပီဏိတံ– အလွန်ပြည့်ဖြိုး၏။ သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏံ– ရွှေ၏အဆင်းနှင့်တူသော အဆင်းရှိ၏။ နံ– ထိုအလောင်းကောင်ကို။ အဂ္ဂိမှိ– မီး၌။ ပက္ခိပိတွာ– ထည့်၍။ မဟာဇာလာဟိ– ကြီးစွာသော မီးတောက်မီးလျှံတို့ သည်။ ဂဟိတမတ္တကာလေ– ယူအပ်ကာမျှဖြစ်သော အချိန်၌။ ဝါ– စွဲလောင်
...[စာမျက်နှာ- ၁၉၀]...
အပ်ခါစအချိန်၌။ မယှံ– အား။ အာရောစေယျာသိ– ပြောပါလော။” ဣတိ– သို့။ ဝတွာ– ၍။ သကဋ္ဌာနမေဝ– မိမိနေရာသို့သာ။ ဂန္တွာ– ၍။ နိသီဒိ– ထိုင်နေပြီ။ သာ– ထိုသုသာန်စောင့်မသည်။ တထာ– ထိုပြောအပ်ခဲ့သည့်အတိုင်း။ ကတွာ– ၍။ ထေရဿ– အား။ အာရောစေသိ– လျှောက်ပြီ။ ထေရော– သည်။ ဂန္တွာ– ၍။ ဩလောကေသိ– ပြီ။ ဇာလာယ– မီးတောက်မီးလျှံသည်။ ပဟဋပဟဋဋ္ဌာနံ– ထိခိုက် အပ်,ထိခိုက်အပ်သော နေရာသည်။ ကဗရဂါဝိယာ– ပြောက်ကျားသော နွားမ ၏။ သရီရဝဏ္ဏံ ဝိယ– ကိုယ်၏ အဆင်းသည်ကဲ့သို့။ ဝါ– ကိုယ်၏အဆင်းနှင့် တူသည်။ အဟောသိ– ပြီ။ ပါဒါ– ခြေတို့သည်။ နမိတွာ– ညွတ်၍။ ဝါ– ကွေး၍။ ဩလမ္ဗိံသု– တွဲလျားကျကုန်ပြီ။ ဟတ္ထာ– လက်တို့သည်။ ပဋိကုဋိံသု– ကောက်ကွေး ကုန်ပြီ။ ဥုရုနလာဋံ– ပေါင်နှင့် နဖူးသည်။ နိစ္စမ္မံ– အရေမရှိသည်။ အဟောသိ– ပြီ။ ထေရော– သည်။ “ဣဒံ သရီရံ– ဤကိုယ်သည်။ ဣဒါနေဝ– ယခုအခါ၌ပင်။ ဩလောကေန္တာနံ– ကြည့်ရှုသူတို့၏။ အပရိယန္တကရံ– ကြည့်ရှု၍ မဆုံးသည်၏ အဖြစ်ကို ပြုနိုင်သည်။ ဝါ– ကြည့်ရှုမဝအောင် ပြုနိုင်သည်။ [“အပရိယတ္တိကရံ– (အားရတင်းတိမ်ရောင်ရဲခြင်းကို မပြုနိုင်သည်)”ဟုလည်း ပါဌ် ရှိစေလိုကြ၏၊- ပါမြန် ဓာန်။] ဟုတွာ– ၍။ ဣဒါနေဝ– ၌ပင်။ ခယံ– ကုန်ခြင်းသို့။ ပတ္တံ– ရောက်ပြီ။ ဝယံ– ပျက်ခြင်းသို့။ ပတ္တံ– ပြီ။” ဣတိ– ဤသို့ နှလုံးသွင်း၍။ ရတ္တိဋ္ဌာနံ– ညဉ့်နေရာ အရပ် သို့။ ဂန္တွာ– ၍။ နိသီဒိတွာ– ထိုင်၍။ ခယဝယံ– ကုန်ခြင်း, ပျက်ခြင်းသဘောကို။ သမ္ပဿမာနော– ကောင်းစွာမြင်သည်။ (ဟုတွာ)၊ “အနိစ္စာ၊ ပေ။ သုခေါ” တိ– ဟူသော။ ဂါထံ– ကို။ ဝတွာ– ရွတ်ဆို၍။ ဝိပဿနံ– ဝိပဿနာကို။ ဝဍ္ဎေတွာ– တိုး ပွားစေ၍။ ပဋိသမ္ဘိဒါဟိ– တို့နှင့်။ သဟ– တကွ။ အရဟတ္တံ– အရဟတ္တဖိုလ်သို့။ ပါပုဏိ– ရောက်ပြီ။
အနိစ္စာ ဝတ သင်္ခါရာ, ဥပ္ပါဒဝယဓမ္မိနော၊ ဥပ္ပဇ္ဇိတွာ နိရုဇ္ဈန္တိ, တေသံ ဝူပသမော သုခေါ
သင်္ခါရာ– အကြောင်းအတန်တန်, ပြုစီမံ၍, ရုပ်နာမ်အသစ်, ဖြစ်ဖြစ်သမျှ, သင်္ခါရတို့သည်။ အနိစ္စာ ဝတ– စင်စစ်ဧကန်, အမှန်မုချ, မမြဲလေကုန်စွတကား။ ဥပ္ပါဒဝယဓမ္မိနော– ဖြစ်ပျက်နှစ်တန်, ဖေါက်ပြန်သော သဘောရှိကုန်၏။ ဥပ္ပဇ္ဇိ–
...[စာမျက်နှာ- ၁၉၁]...
တွာ– အကြောင်းအားလျော်စွာ ဖြစ်ပေါ်လာပြီး၍။ နိရုဇ္ဈန္တိ– ဘင်သို့ ရောက်လျက် ချုပ်ပျက်ကြကုန်၏။ တေသံ– ထိုရုပ်နာမ်ဓမ္မ, သင်္ခါရတို့၏။ ဝူပသမော– ငြိမ်း အေးရာမှန် မြတ်နိဗ္ဗာန်သည်။ သုခေါ– ဖြစ်ပျက်မစပ်, အငြိမ်းဓာတ်ဖြင့်, မပြတ် ပုံသေ, ချမ်းသာအစစ်ပေတကား
တသ္မိံ– ထိုမဟာကာဠထေရ်သည်။ အရဟတ္တံ– သို့။ ပတ္တေ– ရောက်လသော်။ သတ္ထာ– သည်။ ဘိက္ခုသံဃပရိဝုတော– ရဟန်းအပေါင်းခြံရံအပ်သည်။ (ဟုတွာ)၊ စာရိကံ– ခရီးရှည်လှည့်လည်ခြင်းကို။ ဝါ– ခရီးရှည်လှည့်လည်ခြင်းအားဖြင့်။ စရမာနော– လှည့်လည်တော်မူလသော်။ သေတဗျံ– သေတဗျမြို့သို့။ ဂန္တွာ– ရောက် တော်မူ၍။ သိံသပါဝနံ– ယင်းတိုက်တောသို့။ ပါဝိသိ– ဝင်တော်မူပြီ။ စူဠကာဠဿ– ၏။ ဘရိယာယော– မယားတို့သည်။ “သတ္ထာ– သည်။ သိံသပါဝနံ– သို့။ အနုပ္ပတ္တော ကိရ– ရောက်လာတော်မူပြီတဲ့။” ဣတိ၊ သုတွာ– ကြားရ၍။ “အမှာကံ– တို့၏။ သာမိကံ– လင်ကို။ ဂဏှိဿာမ– ဖမ်းယူကုန်အံ့။” ဣတိ– ဤသို့ ကြံ၍။ ပေသေတွာ– စေလွှတ်၍။ သတ္ထာရံ– မြတ်စွာဘုရားကို။ နိမန္တာပေသုံ– ပင့်စေ ကုန်ပြီ။ ပန– ဆက်ဥုးအံ့။ ဗုဒ္ဓါနံ– ဘုရားရှင်တို့၏။ အပရိစိဏ္ဏဋ္ဌာနေ– မလေ့ကျက် အပ်ဖူးသော အရပ်၌။ ဝါ– မကြွရောက်အပ်ဖူးသော အရပ်၌။ အာသနပညတ္တိံ– နေရာခင်းပုံကို။ (နေရာချထားပုံကို)၊ အာစိက္ခန္တေန– ပြောပြတတ်သော။ ဧကေန– တစ်ပါးသော။ ဘိက္ခုနာ– သည်။ ပဌမတရံ– ရှေးဥုးစွာ။ ဂန္တုံ– သွားခြင်းငှာ။ ဝဋ္ဋတိ–
စာရိကံ စရမာနော။ ။ ရှေ့နည်းအလို စာရိကံ စရမာနော ၂ပုဒ်လုံးအရ လှည့် လည်ခြင်းရသောကြောင့် အဘေဒဘေဒူပစာရ (ကံနှင့် ကြိယာ မကွဲဘဲလျက် ခွဲဆိုအပ် သော) စကားတည်း၊ နောက်နည်းအလို စာရိကံသည် ကြိယာဝိသေသနတည်း၊ “စရဏံ စာရိကာ၊[စရ+ဏျ၊ ဣလာ, ယကို ကပြု၊] (တစ်နည်း) စရဏံ စာရော၊ စာရော ဧဝ စာရိကာ၊ [သွတ္ထ၌ ဣကပစ္စည်း၊]”ဟုပြု၊ “စရီယတေတိ စာရိကာ”ဟု ကံဟောကြံလျှင် စာရိကံအရ လှည့်လည်အပ်သော ခရီးရသောကြောင့် အဘေဒဘေဒူပစာရကြံဖွယ် မလိုဟု ဆရာတို့မိန့်တော်မူ၏၊ ထိုအလို “စာရိကံ- လှည့်လည်အပ်သောခရီးကို၊ စရ- မာနော- သော်”ဟုပေး။ (သီဋီသစ်၊၂၊၂၀၃၊ သီဘာ- ၃, ၂၈၀)
...[စာမျက်နှာ- ၁၉၂]...
သင့်၏။ ဟိ– မှန်၏။ ဗုဒ္ဓါနံ– တို့ဖို့။ ဝါ– တို့အတွက်။ မဇ္ဈိမဋ္ဌာနေ– အလယ်အရပ်၌။ အာသနံ– နေရာကို။ ပညာပေတွာ– ခင်းစေ၍။ တဿ– ထိုဘုရားရှင်၏။ ဒက္ခိဏတော– လက်ယာဘက်၌။ သာရိပုတ္တတ္ထေရဿ– ဖို့။ ဝါ– အတွက်။ (အာသနံ– ကို။ ပညာပေတဗ္ဗံ– သည်။ ဟောတိ)၊ ဝါမတော– လက်ဝဲဘက်၌။ မဟာမောဂ္ဂလ္လာနတ္ထေရဿ– ဖို့။ ဝါ– အတွက်။ (အာသနံ ပညာပေတဗ္ဗံ ဟောတိ)၊ တတော– ထို နေရာမှ။ (အရှင်သာရိပုတြာ အရှင်မောဂ္ဂလ္လာန်တို့၏ နေရာမှ)၊ ပဋ္ဌာယ– စ၍။ ဥဘောသု– ၂ဖက်ကုန်သော။ ပဿေသု– နံဘေးတို့၌။ ဘိက္ခုသံဃဿ– ရဟန်း အပေါင်းဖို့။ ဝါ– အတွက်။ အာသနံ– ကို။ ပညာပေတဗ္ဗံ– သည်။ ဟောတိ– ၏။
တသ္မာ– ထို့ကြောင့်။ မဟာကာဠတ္ထေရော– သည်။ စီဝရပါရုပနဋ္ဌာနေ– သင်္ကန်း ရုံရာအရပ်၌။ ဌတွာ– ရပ်၍။ “စူဠကာဠ– ဠ! တွံ– သည်။ ပုရတော– ရှေ့၌။ ဝါ– က။ ဂန္တွာ– ၍။ အာသနပညတ္တိံ– နေရာခင်းပုံကို။ အာစိက္ခ– ပြောချေလော။” ဣတိ– သို့။ စူဠကာဠံ– ကို။ ပေသေသိ– စေလွှတ်ပြီ။ တဿ– ထိုစူဠကာဠကို။ ဒိဋ္ဌကာလတော– မြင်အပ်ရာ အခါမှ။ ပဋ္ဌာယ– ၍။ ဂေဟဇနာ– အိမ်နေသူလူတို့သည်။ ဝါ– အိမ်သူအိမ်သားတို့သည်။ [ဂေဟေ+ဝသန္တာ+ဇနာ ဂေဟဇနာ၊ -မအူပါရာနိ-၁, ၂၅၇။] တေန– ထိုစူဠကာဠနှင့်။ သဒ္ဓိံ– အတူ။ ပရိဟာသံ– ပြက်ရယ်ပြောင်လှောင် မှုကို။ ကရောန္တာ– ပြုကုန်လျက်။ နီစာသနာနိ– နိမ့်သော နေရာတို့ကို။ သံဃတ္ထေရဿ– ထေရ်ဖြစ်သော သံဃာ၏။ ဝါ– သံဃာကြီး၏။ ကောဋိယံ– အဖို့အစု ၌။ ဝါ– ဘက်၌။ အတ္ထရန္တိ– ခင်းကြကုန်၏။ ဥစ္စာသနာနိ– မြင့်သော နေရာတို့ကို။ သံဃနဝကဿ– သံဃာငယ်၏။ ကောဋိယံ– ၌။ (အတ္ထရန္တိ)၊ ဣတရော– အခြား သော စူဠကာဠသည်။ “ဧဝံ– သို့။ မာ ကရောထ– မလုပ်ကြနှင့်။ နီစာသနာနိ– တို့ကို။ ဥပရိ– အထက်ဘက်၌။ မာ ပညာပေထ– မခင်းကြနှင့်။ ဥစ္စာသနာနိ– တို့ကို။ ဥပရိ– ၌။ ပညာပေထ– ခင်းကြလော။ နီစာသနာနိ– တို့ကို။ ဟေဋ္ဌာ– အောက်ဘက် ၌။ (ပညာပေထ– ကြလော၊)” ဣတိ၊ အာဟ– ပြီ။ ဣတ္ထိယော– မိန်းမတို့သည်။ တဿ– ထိုစူဠကာဠ၏။ ဝစနံ– စကားကို။ အသုဏန္တိယော ဝိယ– မကြားကုန် သကဲ့သို့။ “တွံ– သင်သည်။ ကိံ– ဘာကို။ ကရောန္တော– ပြုလျက်။ ဝိစရသိ– လှည့် လည်နေသနည်း? တဝ– သင့်ဖို့။ ဝါ– အတွက်။ အာသနာနိ– တို့ကို။ ပညာပေတုံ– ခင်းခြင်းငှာ။ န ဝဋ္ဋတိ ကိံ– မသင့်သည်မဟုတ်လော? တွံ– သည်။ ကံ– အဘယ်
...[စာမျက်နှာ- ၁၉၃]...
သ့ကို။ အာပုစ္ဆိတွာ– ပန်ပြော၍။ ပဗ္ဗဇိတော– ရှင်ရဟန်းပြုခဲ့သနည်း? ကေန– ူ အဘယ်ကြောင့်။ ပဗ္ဗဇိတော– ရှင်ရဟန်းပြုခဲ့သည်။ အသိ– ဖြစ်သနည်း? ကသ္မာ– အဘယ့်ကြောင့်။ ဣဓ– ဤအိမ်သို့။ အာဂတော– လာသည်။ အသိ– နည်း?” ဣတိ– သို့။ ဝတွာ– ၍။ နိဝါသနပါရုပနံ– သင်းပိုင်, ကိုယ်ရုံကို။ အစ္ဆိန္ဒိတွာ– လုယူ ၍။ သေတကာနိ– ဖြူသောအဝတ်တို့ကို။ နိဝါသေတွာ– ဝတ်စေ၍။ သီသေ စ– ဥုးခေါင်း၌လည်း။ မာလာစုမ္ဗုဋကံ– ပန်းခွေကို။ ဝါ– ပန်းကုံးခေါင်းပေါင်းကို။ ဌပေတွာ– ထား၍။ (ပေါင်းပေး၍)၊ “ဂစ္ဆ– သွားလော။ သတ္ထာရံ– မြတ်စွာဘုရားကို။ အာနေဟိ– ပင့်ဆောင်ချေလော။ မယံ– တို့သည်။ အာသနာနိ– တို့ကို။ ပညာပေဿာမ– ခင်းထားကုန်အံ့။” ဣတိ– ဤသို့ပြော၍။ ပဟိဏိံသု– စေလွှတ်ကုန်ပြီ။
စိရံ– ကြာမြင့်စွာ။ ဘိက္ခုဘာဝေ– ရဟန်းအဖြစ်၌။ န ဌတွာ– မတည်မူ၍။ အဝဿိကောဝ– ဝါမရှိသေးသည်သာ။ ဝါ– ဝါမရသေးသည်သာ။ (ဟုတွာ)၊ ဥပ္ပဗ္ဗဇိတတ္တာ– လူထွက်ခဲ့သည်၏ အဖြစ်ကြောင့်။ လဇ္ဇိတုံ– ရှက်ခြင်းငှာ။ န ဇာနာတိ– မသိ။ တသ္မာ– ထို့ကြောင့်။ သော– ထိုစူဠကာဠသည်။ တေန အာကပ္ပေန– ထိုလူ့အသွင် ဖြင့်။ နိရာသင်္ကောဝ– စိုးရွံ့ခြင်းကင်း, ရဲတင်းသည်သာ။ (ဟုတွာ)၊ ဂန္တွာ– ၍။ သတ္ထာရံ– ကို။ ဝန္ဒိတွာ– ၍။ ဗုဒ္ဓပ္ပမုခံ– ဘုရားအမှူးရှိသော။ ဘိက္ခုသံဃံ– ရဟန်း အပေါင်းကို။ အာဒါယ– ပင့်ဆောင်၍။ အာဂတော– လာပြီ။ ပန– အဖို့တစ်ပါး ကား။ (စူဠကာဠဖြစ်ပုံမှတစ်ပါး မဟာကာဠထေရ်၏ဖြစ်ပုံကို ဆိုဥုးအံ့)၊ ဘိက္ခုသံဃဿ– ၏။ ဘတ္တကိစ္စာဝသာနေ– ဆွမ်းဘုဉ်းပေးခြင်းကိစ္စ၏ အဆုံး၌။ မဟာကာဠဿ– ၏။ ဘရိယာယော– မယားတို့သည်။ “ဣမာဟိ– ဤသူမတို့သည်။ အတ္တနော– မိမိ၏။ သာမိကော– လင်ကို။ ဂဟိတော– ဖမ်းယူအပ်ပြီ။ မယမ္ပိ– တို့ သည်လည်း။ အမှာကံ– တို့၏။ သာမိကံ– ကို။ ဂဏှိဿာမ– ဖမ်းယူကုန်အံ့။” ဣတိ၊ စိန္တေတွာ– ၍။ ပုနဒိဝသေ– နောက်တစ်နေ့၌။ သတ္ထာရံ– ကို။ နိမန္တယိံသု– ပင့်ကုန်ပြီ။
ပန– ဆက်ဥုးအံ့။ တဒါ– ထိုအခါ၌။ အာသနပညာပနတ္ထံ– နေရာခင်းခြင်းအကျိုးငှာ။ အညော– (မဟာကာဠထေရ်မှ) အခြားသော။ ဘိက္ခု– သည်။ အဂမာသိ– ကြွသွား ပြီ။ [“ထိုသို့ပင့်ရာ၌ မဟာကာဠထေရ်ကိုယ်တိုင် ကြွပါသလော”ဟု မေးဖွယ်ရှိ၍ “အညော ဘိက္ခု အဂမာသိ”ဟု ဆိုရကား ပနကို ဝါကျာရမ္ဘအနက်ပေးသည်။ “တဒါ ပန– ထိုအခါ၌ကား”ဟု အလွယ်ပေးနိုင်၏။]
...[စာမျက်နှာ- ၁၉၄]...
တာ– ထိုမဟာကာဠထေရ်၏ မယားတို့သည်။ တသ္မိံ ခဏေ– ထိုခဏ၌။ ဩကာသံ– အခွင့်ကို။ အလဘိတွာ– မရမူ၍။ ဗုဒ္ဓပ္ပမုခံ– သော။ ဘိက္ခုသံဃံ– ကို။ နိသီဒါပေတွာ– ထိုင်စေ၍။ ဘိက္ခံ– ဆွမ်းကို။ အဒံသု– ကပ်လှူကုန်ပြီ။ ပန– ဆက်ဥုး အံ့။ စူဠကာဠဿ– ၏။ ဘရိယာယော– တို့သည်။ ဒွေ– ၂ယောက်တို့တည်း။ မဇ္ဈိမကာဠဿ– ၏။ (ဘရိယာယော– တို့သည်)၊ စတဿော– ၄ယောက်တို့တည်း။ မဟာကာဠဿ ပန– ၏ကား။ (ဘရိယာယော)– တို့သည်။ အဋ္ဌ– ၈ယောက်တို့တည်း။ ဘတ္တကိစ္စံ– ဆွမ်းဘုဉ်းပေးခြင်းကိစ္စကို။ ကာတုကာမာ– ပြုခြင်းငှာအလိုရှိ ကုန်သော။ ဘိက္ခူပိ– ရဟန်းတို့သည်လည်း။ နိသီဒိတွာ– ထိုင်၍။ ဘတ္တကိစ္စံ– ကို။ အကံသု– ပြုကုန်ပြီ။ ဗဟိ– အပြင်သို့။ ဂန္တုကာမာ– သွားခြင်းငှာ အလိုရှိကုန်သော။ ဘိက္ခူပိ– တို့သည်လည်း။ ဥဋ္ဌာယ– ထ၍။ အဂမံသု– သွားကြကုန်ပြီ။ သတ္ထာ ပန– သည်ကား။ နိသီဒိတွာ– ၍။ ဘတ္တကိစ္စံ– ကို။ ကရိ– ပြုတော်မူပြီ။ တဿ– ထိုမြတ် စွာဘုရား၏။ ဘတ္တကိစ္စပရိယောသာနေ– ၌။ တာ ဣတ္ထိယော– ထိုမိန်းမတို့သည်။ “ဘန္တေ! မဟာကာဠော– သည်။ အမှာကံ– တို့ကို။ ဝါ– အား။ အနုမောဒနံ– အဖန်ဖန် ဝမ်းမြောက်စေခြင်းကို။ ဝါ– ဝမ်းမြောက်ဖွယ်တရားစကား ဟောကြားခြင်းကို။ ကတွာ– ပြုပြီး၍။ အာဂစ္ဆိဿတိ– ကြွလာပါလိမ့်မည်။ တုမှေ– အရှင်ဘုရားတို့ သည်။ ပုရတော– ရှေ့၌။ ဝါ– ရှေ့က။ ဂစ္ဆထ– ကြွတော်မူပါကုန်။” ဣတိ၊ ဝဒိံသု– လျှောက်ကုန်ပြီ။ သတ္ထာ– သည်။ “သာဓူ”တိ– ကောင်းပြီဟု။ ဝတွာ– မိန့်တော်မူ၍။ ပုရတော– ၌။ ဝါ– က။ အဂမာသိ– ကြွတော်မူပြီ။ ဂါမဒွါရံ– ရွာ၏တံခါးသို့။ ပတွာ– ရောက်လသော်။ ဘိက္ခူ– တို့သည်။ ဥဇ္ဈာယိံသု– မကောင်းသည့်သဘောဖြင့်။
ဥဇ္ဈာယိံသု။ ။ အဝ+ဈေ+ဥံ၊ အဝကို ဩ၏ဝိပရိတ် ဥပြု၊ အဋ္ဌကထာ ဋီကာ ဖွင့်များအရ အဝကို အဝမညန(အဓောဘာဂ)- အထင်သေးခြင်းအနက်, ဈေဓာတ် ဩလောကန(ကြည့်ရှုခြင်း)အနက်ယူ၍ “ဥဇ္ဈာယိံသု- အောက်တန်းစားဟု, အသိအမှတ် ပြု၍, ကြည့်ရှုကုန်ပြီ”ဟုလည်းကောင်း အဝကို လာမကအနက်ဟော, ဈေဓာတ်ကို စိန္တနအနက်ဟောယူ၍ “ဥဇ္ဈာယိံသု- အယုတ်သဘော, နှုတ်ဖြင့်မပြောဘဲ, တွေးတော ကြံစည်ကုန်ပြီ”ဟုလည်းကောင်း ဆရာတို့ ပေးတော်မူ၏၊ ဤနေရာ၌ မဟာကာဠ ထေရ်တစ်ပါးတည်းချန်ထားခဲ့ခြင်းကို မကောင်းထင်ခြင်းဖြစ်ရကား နောက်အနက်ကို ယူပေးလိုက်သည်။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၅၆၊ သာရတ္ထ၊၃၊၂၄၊ ပါရာဘာ- ၂, ၅၂၁)
...[စာမျက်နှာ- ၁၉၅]...
တွေးတောကြံစည်ကုန်ပြီ။ ဝါ– ကဲ့ရဲ့ကုန်ပြီ။ (ကိံ)၊ “သတ္ထာရာ– သည်။ ကိံ နာမ– အဘယ်မည်သော။ ဧတံ– ဤအမှုကို။ ကတံ– ပြုတော်မူအပ်သနည်း? ဉတွာ– သိတော်မူ၍။ ကတံ နု ခေါ– ပြုတော်မူအပ်လေ သလော? ဥဒါဟု– သို့မဟုတ်။ အဇာနိတွာ– မသိမူ၍။ (ကတံ နု ခေါ– လော?)၊ ဟိယျော– မနေ့က။ စူဠကာဠဿ– ၏။ ဝါ– သည်။ ပုရတော– ၌။ ဝါ– က။ ဂတတ္တာ– သွားသည်၏ အဖြစ်ကြောင့်။ ပဗ္ဗဇ္ဇန္တရာယော– ရဟန်းအဖြစ်၏ အန္တရာယ်သည်။ ဇာတော– ဖြစ်ခဲ့ပြီ။ အဇ္ဇ– ယနေ့။ အညဿ– အခြားရဟန်း၏။ ဝါ– သည်။ ပုရတော– ၌။ ဝါ– က။ ဂတတ္တာ– ကြောင့်။ အန္တရာယော– အန္တရာယ်သည်။ နာဟောသိ– မဖြစ်ခဲ့။ ဣဒါနိ– ၌။ မဟာကာဠံ– ကို။ ဌပေတွာ– ချန်ထား၍။ အာဂတော– ကြွတော်မူပြီ။ ဘိက္ခု– သည်။ သီလဝါ– သီလရှိ၏။ အာစာရသမ္ပန္နော– အကျင့်နှင့် ပြည့်စုံ၏။ တဿ– ထိုရဟန်း၏။ ပဗ္ဗဇ္ဇန္တရာယံ– ကို။ ကရိဿတိ နု ခေါ– ပြုလိမ့်မည်လော။” ဣတိ– သို့။ (ဥဇ္ဈာယိံသု– ကုန်ပြီ။) သတ္ထာ– သည်။ တေသံ– ထိုရဟန်းတို့၏။ ဝစနံ– ကို။ သုတွာ– ၍။ နိဝတ္တိတွာ– ပြန်လှည့်၍။ ဌိတော– ရပ်တော်မူလျက်။ “ဘိက္ခဝေ! ကိံ– အဘယ်စကားကို။ ကထေထ– ပြောနေကြသနည်း?” ဣတိ၊ ပုစ္ဆိ– ပြီ။ တေ– ထိုရဟန်းတို့သည်။ တမတ္ထံ– ထိုအကြောင်းကို။ အာရောစေသုံ– လျှောက်ကုန်ပြီ။
“ဘိက္ခဝေ? တုမှေ– တို့သည်။ စူဠကာဠံ ဝိယ– စူဠကာလကို ကဲ့သို့။ မဟာကာဠံ– ကို။ သလ္လက္ခေထ ကိံ ပန– မှတ်ထင်ကြသလော?” ဣတိ– မေးတော်မူပြီ။ “ဘန္တေ! အာမ– မှန်ပါ။ ဟိ– မှန်၏။ တဿ– ထိုစူဠကာဠ၏။ ပဇာပတိယော– မယားတို့ သည်။ ဒွေ– ၂ယောက်တို့တည်း။ ဣမဿ– ဤမဟာကာဠ၏။ (ပဇာပတိယော– တို့သည်၊) အဋ္ဌ– ၈ယောက်တို့ပါတည်း။ ဘန္တေ– ရား! အဋ္ဌဟိ– ရှစ်ယောက်သော မယားတို့သည်။ ပရိက္ခိပိတွာ– ဝိုင်း၍။ ဂဟိတော– ဖမ်းယူအပ်သည်။ (သမာနော– သော်၊) ကိံ– ကို။ ကရိဿတိ– ပြုနိုင်လိမ့်မည်နည်း?” ဣတိ– လျှောက်ကုန်ပြီ။
သတ္ထာ– သည်။ “ဘိက္ခဝေ– တို! ဧဝံ– သို့။ မာ အဝစုတ္ထ– မပြောဆိုကြနှင့်။ စူဠကာဠော– သည်။ ဥဋ္ဌာယ– ထ၍။ သမုဋ္ဌာယ– ကောင်းစွာထ၍။ သုဘာရမ္မဏဗဟုလော– များသော သုဘဟူသော အာရုံရှိသည်။ ဝါ– အာရုံတို့ကို တင့်တယ် သည်ဟု များစွာရှုသည်။ (ဟုတွာ)၊ ဝိဟရတိ– နေ၏။ ပပါတေ– ချောက်ကမ်းပါး၌။ ဌိတော– တည်သော။ ဒုဗ္ဗလရုက္ခသဒိသော– အားမရှိသော သစ်ပင်နှင့် တူ၏။
...[စာမျက်နှာ- ၁၉၆]...
မယှံ– ၏။ ပုတ္တော– သားဖြစ်သော။ မဟာကာဠော ပန– သည်ကား။ အသုဘာနုပဿီ– အသုဘကို အဖန်ဖန်ရှုလေ့ရှိသည်။ (ဟုတွာ)၊ ဝိဟရတိ– ၏။ ဃနသေလပဗ္ဗတော ဝိယ– တစ်ခဲနက်သော ကျောက်တောင်ကဲ့သို့။ အစလော– လှုပ်ရှားခြင်းမရှိ။” ဣတိ– သို့။ ဝတွာ– ပြီး၍။ သတ္ထာ– သည်။ ဣမာ ဂါထာ– တို့ကို။ အဘာသိ– ဟောတော်မူပြီ။ (ကိံ– နည်း?) “သုဘာနုပဿိံ၊ ပေ။ ပဗ္ဗတ”န္တိ– ဟူ၍။ (အဘာသိ– ပြီ။)
သုဘာနုပဿိံ ဝိဟရန္တံ, ဣန္ဒြိယေသု အသံဝုတံ၊
ဘောဇနမှိ စာမတ္တညုံ, ကုသီတံ ဟီနဝီရိယံ၊ တံ ဝေ ပသဟတိ မာရော, ဝါတော ရုက္ခံဝ ဒုဗ္ဗလံ
သုဘာနုပဿိံ– တင့်တယ်သော အာရုံကို အဖန်ဖန် ရှုသည်ဖြစ်၍။ ဝိဟရန္တံ– နေထသော။ ဣန္ဒြိယေသု– စက္ခုစသား ခြောက်ပါးသော ဣန္ဒြေတို့၌။ ဝါ– တို့ကို။ အသံဝုတံ– စောင့်စည်းခြင်းမရှိထသော။ ဝါ– မစောင့်စည်းထသော။ ဘောဇနမှိ– ဘောဇဉ်၌။ ဝါ– ဘောဇဉ်ကိုမှတ်, အရပ်ရပ်သောပစ္စည်း၌။ အမတ္တညုံ စ– ရှာမှီးခံယူ သုံးဆောင်ခြင်းဟူသော အတိုင်းအရှည်ကိုလည်း မသိထသော။ ဝါ– ဆင်ခြင်ပေးစွန့်ခြင်းဟူသော အတိုင်းအရှည်ကိုလည်း မသိထသော။ ဝါ– ဓမ္မိကဘောဇဉ် အဓမ္မိကဘောဇဉ်ဟူသော အတိုင်းအရှည်ကိုလည်း မသိထသော။ ကုသီတံ– စက်ဆုပ်အပ်စွာ အရာရာ၌ ဆုတ်နစ်ထသော။ (တစ်နည်း) ကုသီတံ– ပျင်းရိသည့်အတွက် ဆဲရေးအပ်ထသော။ ဟီနဝီရိယံ– ယုတ်လျော့ သော ဝီရိယရှိထသော။ ဝါ– ဝီရိယမရှိထသော။ တံ– ထိုပုဂ္ဂိုလ်ကို။ ဝေ– စင်စစ်။ မာရော– ကိလေသာမာရ်သည်။ ပသဟတိ– လွှမ်းမိုးနိုင်၏။ (ကိမိဝ– နည်း?) ဝါတော– အားကြီးသောလေသည်။ ဒုဗ္ဗလံ– အားမရှိသော။ ရုက္ခံ– ကမ်းနားသစ်ပင် ကို။ ပသဟတိ ဣဝ– လွှမ်းမိုးနိုင်သကဲ့သို့တည်း။
အသုဘာနုပဿိံ ဝိဟရန္တံ, ဣန္ဒြိယေသု သုသံဝုတံ၊
ဘောဇနမှိ စ မတ္တညုံ, သဒ္ဓံ အာရဒ္ဓဝီရိယံ၊
တံ ဝေ နပ္ပသဟတိ မာရော, ဝါတော သေလံဝ ပဗ္ဗတံ
အသုဘာနုပဿိံ– အသုဘဆယ်ပါး တစ်ပါးပါးကို ရှုသည်ဖြစ်၍။ ဝါ–
...[စာမျက်နှာ- ၁၉၇]...
တစပဉ္စက, ဝဏ္ဏသဏ္ဌာန, ခုနှစ်ဝကို, အသုဘအားဖြင့် ရှုသည်ဖြစ်၍။ ဝိဟရန္တံ– သော။ ဣန္ဒြိယေသု– တို့၌။ သုသံဝုတံ– ကောင်းစွာ စောင့်စည်းအပ်သော ဒွါရ ရှိထသော။ ဝါ– ကောင်းစွာစောင့်စည်းထသော။ ဘောဇနမှိ– ၌။ မတ္တညုံ စ– ရှာ မှီးခံယူသုံးဆောင်ခြင်းဟူသော အတိုင်းအရှည်ကိုလည်း သိထသော။ ဝါ– ဆင် ခြင်ပေးစွန့်ခြင်းဟူသော အတိုင်းအရှည်ကိုလည်း သိထသော။ ဝါ– ဓမ္မိကဘော ဇဉ် အဓမ္မိကဘောဇဉ်ဟူသော အတိုင်းအရှည်ကိုလည်း သိထသော။ သဒ္ဓံ–ကံကံ၏ အကျိုးကို ယုံကြည်သော လောကီသဒ္ဓါ, ရတနာ၃-ပါး၏ ဂုဏ်တော် တို့ကို ယုံကြည်သော လောကုတ္တရာသဒ္ဓါရှိထသော။ အာရဒ္ဓဝီရိယံ– အားထုတ် အပ်သော ဝီရိယရှိထသော။ တံ– ထိုပုဂ္ဂိုလ်ကို။ ဝေ– စင်စစ်။ မာရော– သည်။ နပ္ပသဟတိ– မလွှမ်းမိုးနိုင်။ (ကိမိဝ– နည်း?) ဝါတော– အားမရှိသောလေသည်။ ဝါ– လေပြည်လေညင်းသည်။ သေလံ– ကျောက်အတိပြီးသော။ ပဗ္ဗတံ– တောင် ကို။ နပ္ပသဟတိ ဣဝ– မလွှမ်းမိုးနိုင်သကဲ့သို့တည်း။
တတ္ထ– ထိုဂါထာတို့၌။ သုဘာနုပဿိံ ဝိဟရ န္တန္တိ ပဒဿ– သုဘာနုပဿိံ ဝိဟရန္တံဟူသောပုဒ်၏။ [ဣတိ အတ္ထော၌ စပ်၊] သုဘံ– တင့်တယ်သော အာရုံကို။ အနုပဿန္တံ– အဖန်ဖန် ရှုတတ်သည် ဖြစ်၍။ [ဝိဟရ န္တံ၌ ကြိယာဝိသေသနစပ်၊] ဣဋ္ဌာရမဏေ– ဣဋ္ဌာရုံ၌။ မာနသံ– စိတ်ကို။ ဝိဿဇ္ဇေတွာ– လွှတ်၍။ ဝိဟရန္တံ–နေသော၊ [တံ၌စပ်၊] ဣတိ အတ္ထော– ဤကားအနက်။ ဟိ– ချဲ့ဥုးအံ့။ ယော ပုဂ္ဂလော– အကြင်ပုဂ္ဂိုလ်သည်။ နိမိတ္တဂ္ဂါဟံ– အပေါင်းဖြစ်သော ကိုယ်သဏ္ဌာန် နိမိတ်ကို ယူခြင်းကို။ (ယောက်ျားမိန်းမ, တွေ့ကြုံရလျှင်,ရာဂဒေါသ, မောဟ ကြောင်းဟိတ်, အပေါင်းဖြစ်သောကိုယ်သဏ္ဌာန်နိမိတ်ကို ယူခြင်းကို)၊
နိမိတ္တဂ္ဂါဟံ။ ။ နိမိဇ္ဇတေ အနေနာတိ နိမိတ္တံ- (မိန်းမ,ယောက်ျားဟု ခွဲခြား၍) သိကြောင်းပုံသဏ္ဌာန်၊ [နိ+မိဒ(မေဓ- လျင်စွာ သိခြင်းအနက်)+တ၊] (တစ်နည်း) နိမိနာတိ သဉ္ဇာနာတိ ဧတေနာတိ နိမိတ္တံ- သိမှတ်ကြောင်းဖြစ်သော ပုံသဏ္ဌာန်၊ [နိ+ မိ+တ၊] နိမိတ္တဿ+ဂါဟော နိမိတ္တဂ္ဂါဟော- ကိုယ်သဏ္ဌာန်နိမိတ်ကို ယူခြင်း =လောဘ ဖြင့် အာရုံပြုခြင်း
အနုဗျဉ္ဇနဂ္ဂါဟံ။ ။ အနုအနု+ဗျဉ္ဇယတီတိ အနုဗျဉ္ဇနံ- အဖန်ဖန်ကိလေသာ
...[စာမျက်နှာ- ၁၉၈]...
ဗျဉ္ဇနဂ္ဂါဟံ– လက်ခြေစသော အစိတ်အစိတ်ကို ယူခြင်းကို။ (လက်ခြေစသော, စကားပြောနှင့်, ရယ်မောကြည့်ဟန်, ဖန်ဖန်ကိလေ, ထင်ရှားစေရိပ်, အနုစိပ် ယူခြင်းကို၊) ဂဏှန္တော– ယူလသော်။ နခါ– လက်သည်း ခြေသည်းတို့သည်။ သောဘနာ– တင့်တယ်ပါပေကုန်၏။ ဝါ– လှပါပေကုန်၏။ ဣတိ– သို့။ ဂဏှာတိ– ယူ၏။ အင်္ဂုလိယော– လက်ချောင်းတို့သည်။ သောဘနာ– ကုန်၏။ ဣတိ ဂဏှာတိ၊ ဟတ္ထပါဒါ– လက်ခြေတို့သည်။ သောဘနာ ဣတိ ဂဏှာတိ၊ ဇင်္ဃာ–ခြေသလုံးတို့သည်။ သောဘနာ ဣတိ ဂဏှာတိ၊ ဥုရူ– ပေါင်တို့သည်။ သောဘနာ ဣတိ ဂဏှာတိ၊ ကဋိ– ခါးသည်။ သောဘနာ ဣတိ ဂဏှာတိ၊ ဥဒရံ– ရင်သည်။ သောဘနံ– ၏။ ဣတိ ဂဏှာတိ၊ ထနာ– သားမြတ်တို့သည်။ သောဘနာ ဣတိ ဂဏှာတိ၊ ဂီဝါ– လည်ပင်းသည်။ သောဘနာ– ၏။ ဣတိ ဂဏှာတိ၊ ဩဋ္ဌာ–နှုတ်ခမ်းတို့သည်။ သောဘနာ ဣတိ ဂဏှာတိ၊ ဒန္တာ– သွားတို့သည်။ သောဘနာ ဣတိ ဂဏှာတိ၊ မုခံ– မျက်နှာသည်။ သောဘနံ ဣတိ ဂဏှာတိ၊ နာသာ–နှာခေါင်းသည်။ သောဘနာ ဣတိ ဂဏှာတိ၊ အက္ခီနိ– မျက်လုံးတို့သည်။ သောဘနာ ဣတိ ဂဏှာတိ၊ ကဏ္ဏာ– နားရွက်တို့သည်။ သောဘနာ ဣတိ ဂဏှာတိ၊ ဘမုကာ– မျက်ခုံးတို့သည်။ သောဘနာ ဣတိ ဂဏှာတိ၊ နလာဋံ–နဖူးသည်။ သောဘနံ ဣတိ ဂဏှာတိ၊ ကေသာ– ဆံပင်တို့သည်။ သောဘနာ ဣတိ ဂဏှာတိ၊ ကေသာ– ဆံပင်တို့သည်လည်းကောင်း။ လောမာ– အမွေးတို့ သည်လည်းကောင်း။ နခါ– တို့သည်လည်းကောင်း။ ဒန္တာ– တို့သည်လည်းကောင်း။ တစော– အရေသည်လည်းကောင်း။ သောဘနာ– ကုန်၏။ ဣတိ ဂဏှာတိ၊ [၃၂ကောဋ္ဌာသမှ တစပဉ္စကကို ပေါင်း၍ ပြပြန်သည်၊] ဝဏ္ဏော– အဆင်းသည်။ သုဘော– တင့်တယ်၏။ သဏ္ဌာနံ– ပုံသဏ္ဌာန်သည်။ သုဘံ– ၏။ ဣတိ ဂဏှာတိ၊ အယံ– ဤပုဂ္ဂိုလ်သည်။ သုဘာနုပဿီ နာမ– သုဘကို အဖန်ဖန် ရှုတတ်သူ မည်၏။ ဧဝံ– ဤသို့။ ဝါ– ဤဆိုအပ်ပြီးသော အပြားအားဖြင့်။ သုဘာနုပဿိံ– သုဘကို အဖန်ဖန်ရှုတတ်သည် ဖြစ်၍။ ဝိဟရ န္တံ– နေသော။ တံ (ပုဂ္ဂလံ)– ထို တို့ကို ထင်ရှားစေတတ် (ထင်ရှားအောင် ပြုတတ်သော) အနုစိတ် (အသေးစိတ်) အာရုံများ
၊ [ဝိ+အဉ္ဇ (အဉ္ဇု) =ဗျတ္တိ– ထင်ရှားခြင်းအနက်ဟော+ကာရိတ်ကျေ+ယု၊] အနုဗျဉ္ဇနဿ+ဂါဟော အနုဗျဉ္ဇနဂ္ဂါဟော
...[စာမျက်နှာ- ၁၉၉]...
ပုဂ္ဂိုလ်ကို။ [ပသဟတိ၌ စပ်။] ဣန္ဒြိယေသူတိ– ကား။ စက္ခာဒီသု– စက္ခုန္ဒြေအစရှိ ကုန်သော။ ဆသု– ၆-ပါးကုန်သော။ ဣန္ဒြိယေသု– ဣန္ဒြေတို့၌။ အသံဝုတန္တိ– ကား။ စက္ခုဒွါရာဒီနိ– စက္ခုဒွါရအစရှိသော ဒွါရတို့ကို။ အရက္ခန္တံ– မစောင့်ရှောက်သော။ ပရိယေသနမတ္တာ– ရှာမှီးခြင်း၌ အတိုင်းအရှည်လည်းကောင်း။ ပဋိဂ္ဂဟဏမတ္တာ–ခံယူခြင်း၌ အတိုင်းအရှည်လည်းကောင်း။ ပရိဘောဂမတ္တာ– သုံးစွဲခြင်း၌ အတိုင်း အရှည်လည်းကောင်း။ ဣတိ– ဤသို့။ ဣမိဿာ မတ္တာယ– ဤအတိုင်းအရှည် ကို။ အဇာနနတော– မသိခြင်းကြောင့်။ ဘောဇနမှိ– ဘောဇဉ်၌။ ဝါ– ဘောဇဉ် ကိုမှတ်, အရပ်ရပ်သော ပစ္စည်း၌။ အမတ္တညုံ စ– ရှာမှီး, ခံယူ, သုံးဆောင်ခြင်း ဟူသော အတိုင်းအရှည်ကို မသိသူလည်း ဖြစ်ထသော။ [တံ ဘိက္ခုံ၌ စပ်။]
ပရိယေသနမတ္တာ။ ။ ဝိနည်းတော်နှင့် လျော်ညီစွာ ကုလဒူသန, အနေသန, မိစ္ဆာဇီဝမဖြစ်အောင် ရှာခြင်းသည် ပရိယေသနမတ္တာမည်၏။ [ပရိယေသနေ+မတ္တာ ပရိယေသနမတ္တာ။]
ပဋိဂ္ဂဟဏမတ္တာ။ ။ ဉာတိပဝါရိတဖြစ်သော ဒါယကာဒါယိကာမတို့၌ ပစ္စည်း ၄ပါးကို အလှူခံကောင်းပါ၏၊ သို့သော် (၁) ဒါယကာသည် များစွာ လှူဒါန်းနိုင် သော်လည်း သဒ္ဓါတရားက နည်းနည်း လှူလို၏၊ ထိုဒကာကို ငဲ့၍ နည်းနည်း အလှူခံ ခြင်းသည်လည်းကောင်း, (၂) ဒါယကာသည် များစွာ လှူလိုသော်လည်း ပစ္စည်းက နည်းနေလျှင် နည်းနည်း အလှူခံခြင်းသည်လည်းကောင်း, (၃) ပစ္စည်းလည်း ပေါများ, သဒ္ဓါတရားလည်းကောင်း ဖြစ်စေကာမူ မိမိအသုံးလိုသလောက်သာ အလှူခံခြင်း သည်လည်းကောင်း ခံယူခြင်း၌ အတိုင်းအရှည် ပမာဏကို သိခြင်းဟူသော ပဋိဂ္ဂဟဏ မတ္တာတည်း။ (အံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၅၈၊ သံ၊ဋ္ဌ၊၃, ၆၈)
ပရိဘောဂမတ္တာ။ ။ ဆွမ်းကို သုံးဆောင်ရခြင်းကြောင့် ရရှိသော အကျိုးကို ဆင်ခြင်ခြင်းသည် ပရိဘောဂမတ္တာမည်၏၊ ထိုအကျိုးသည် ပိဏ္ဍပါတပစ္စဝေက္ခဏာ၌ “ဣမဿ ကာယဿ ဌိတိယာ, ယာပနာယ”စသည်ဖြင့် ၈မျိုး ရှိ၏။ သံ၊ဋ္ဌ၊၃, ၇၁၌ “ဣဒမတ္ထိယံ ဘောဇနံ ဘုဉ္ဇာမီတိ ပန ပစ္စဝေက္ခဏံ ပရိဘောဂဿေဝ ပယောဇနတ္တာ ပရိဘောဂပ္ပမာဏံယေဝ နာမ =]ဤအကျိုးရှိသော ဆွမ်းကို သုံးဆောင်ပါ၏}ဟု ဆင်ခြင် ခြင်းသည် သုံးဆောင်ခြင်း၏ပင် အကျိုး၏အဖြစ်ကြောင့် ပရိဘောဂပမာဏ မည် သည်သာ”ဟု ဖွင့်၏၊ မတ္တာကို “ပမာဏံ”ဟု သုံးစွဲ၏၊ ပဋိဂ္ဂဟဏမတ္တာအတွက်လည်း အံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၅၈နှင့် သဘောတူ ဖွင့်ထား၏။
...[စာမျက်နှာ- ၂၀၀]...
အပိ စ– သည်သာမကသေး။ ပစ္စဝေက္ခဏမတ္တာ– ဆင်ခြင်ခြင်း၏အတိုင်းအရှည် လည်းကောင်း။ ဝိဿဇ္ဇနမတ္တာ– စွန့်ကြဲပေးကမ်းလှူဒါန်းခြင်း၌ အတိုင်းအရှည် လည်းကောင်း။ ဣတိ– သို့။ ဣမိဿာပိ မတ္တာယ– ဤအတိုင်းအရှည်ကိုလည်း။ အဇာနနတော– မသိခြင်းကြောင့်။ အမတ္တညုံ– အတိုင်းအရှည်ကို မသိထသော။ ဣဒံ ဘောဇနံ– ဤဘောဇဉ်သည်။ ဓမ္မိကံ– တရားသဖြင့် ရအပ်သော ဘောဇဉ် တည်း။ ဣဒံ (ဘောဇနံ)– သည်။ အဓမ္မိကံ– တရားသဖြင့် ရအပ်သောဘောဇဉ် မဟုတ်။ ဣတိပိ– ဤသို့လည်း။ အဇာနန္တံ– မသိထသော။ ကာမစ္ဆန္ဒဗျာပါဒဝိဟိံဿာဝိတက္ကဝသိတာယ– ကာမစ္ဆန္ဒဟူသော ကာမဝိတက်, ဗျာပါဒဝိတက်, ဝိဟိံ သာဝိတက်တို့၏ အလိုရှိသည်၏အဖြစ်ကြောင့်။ ဝါ– ကာမစ္ဆန္ဒဟူသော ကာမ ဝိတက်, ဗျာပါဒဝိတက်, ဝိဟိံသာဝိတက်တို့၏ အလိုသို့ လိုက်သည်၏ အဖြစ် ကြောင့်။ ကုသီတံ– စက်ဆုပ်အပ်စွာ အရာရာ၌ ဆုတ်နစ်ထသော။ ဝါ– ဝီရိယ နည်း၍ အဆဲခံရသော။ ဝါ– ပျင်းရိသော။ ဟီနဝီရိယန္တိ– ကား။ နိဗ္ဗီရိယံ– ဝီရိယ
ပစ္စဝေက္ခဏမတ္တာ။ ။ “ဘောဇဉ်ကို သုံးဆောင်ရာ၌ ပစ္စဝေက္ခဏာဆင်ခြင်၍ သုံးဆောင်ခြင်းသည်ပင် ပစ္စဝေက္ခဏမတ္တာ မည်၏”ဟု ဆိုလိုဟန်တူသည်၊ ပရိဘောဂ မတ္တာတုန်းက ဘောဇဉ်၏ အကျိုးရကိုသာ ဆင်ခြင်သည်၊ ဤ၌ကား ပစ္စဝေက္ခဏာ ထုံးစံအတိုင်း “ဆွမ်းကိုလည်းကောင်း, အခြားပစ္စည်းကိုလည်းကောင်း ဆင်ခြင်ခြင်း တည်း”ဟု ခွဲပါ။
ဝိဿဇ္ဇနမတ္တာ။ ။ စွန့်ကြဲပေးလှူရာ၌ ထေရနှင့်တန်သောဆွမ်းကို ထေရအား လှူခြင်း, မဇ္ဈိမပုဂ္ဂိုလ်နှင့် တန်သောဆွမ်းကို မဇ္ဈိမပုဂ္ဂိုလ်အား လှူခြင်း, နဝ (သီတင်း ငယ်)နှင့် တန်သောဆွမ်းကို သီတင်းငယ်အား လှူခြင်း, ကပ္ပိယ ဒါယကာစသူတို့အား စွန့်ထိုက်သောဆွမ်းကို ကပ္ပိယဒါယကာ စသူတို့အား စွန့်ခြင်း စသည်ကို “ဝိဿဇ္ဇနမတ္တာ”ဟု ဆိုလိုဟန် တူသည်၊ ဤမတ္တာ၂မျိုးအတွက် အဖွင့်ကို ရှာ၍ မတွေ့သေးပါ။
ပြအပ်ပြီးသော မတ္တာတို့ကို မသိသူကို “အမတ္တညူ”ဟု ခေါ်၏။
ကုသီတံ။ ။ မိစ္ဆာဝိတက္ကဗဟုလတာယ ကာမဗျာပါဒဝိဟိံသာဝိတက္ကသင်္ခါတေဟိ ကုစ္ဆိတေဟိ ပါပဓမ္မေဟိ သိတော သမ္ဗန္ဓော ယုတ္တောတိ ကုသီတော- စက် ဆုပ်ဖွယ်ရာ, ကာမဗျာပါ ဝိဟိံသာဟု, ယုတ်မာသုံးလီ, အကြံအစည် အကုသိုလ် တရားတို့နှင့် စပ်ယှဉ်သူ၊ [ကု+သိတ၊] ကုစ္ဆိတံ ဝါ သီဒတိ သမ္မာပဋိပတ္တိတော အဝ- သီဒတီတိ ကုသီတော- စက်ဆုပ်ဖွယ်ဖြစ်အောင် ကောင်းစွာကျင့်အပ်, အကျင့်မြတ်မှ,
...[စာမျက်နှာ- ၂၀၁]...
မရှိသော။ စတူသု– ၄-ပါးကုန်သော။ ဣရိယာပထေသု– ဣရိယာပုထ်တို့၌။ ဝီရိယကရဏရဟိတံ– ဝီရိယကို ပြုခြင်းမှ ကင်းသော။ [တံ ပုဂ္ဂလံ၌စပ်၊] ပသဟတီတိ– ကား။ အဘိဘဝတိ– လွှမ်းမိုး၏။ အဇ္ဈောတ္ထရတိ– လွှမ်းမိုး၏။ ဝါတော ရုက္ခံဝ ဒုဗ္ဗလန္တိ– ကား။ ဗလဝဝါတော– အားရှိသောလေသည်။ ဝါ– အားကြီးသော လေ သည်။ ဒုဗ္ဗလံ– အားမရှိသော။ ဝါ– အားနည်းသော။ ဆိန္နပ္ပပါတေ– ပြတ်သော ကမ်းပါး၌။ ဝါ– ကမ်းပါးပြတ်၌။ ဇာတံ– ပေါက်သော။ ဒုဗ္ဗလံ– အားမရှိသော။ ဝါ– အားနည်းသော။ ရုက္ခံ– သစ်ပင်ကို။ (ပသဟတိ) ဝိယ– လွှမ်းမိုးသကဲ့သို့။ ဟိ– ချဲ့ ဥုးအံ့။ သော ဝါတော– ထိုအားကြီးသောလေသည်။ တဿ ဒုဗ္ဗလရုက္ခဿ– ထိုအားမရှိသော သစ်ပင်၏။ ပုပ္ဖဖလပလ္လဝါဒီနိပိ– အပွင့်, အသီး, အညွန့်အစ ရှိသည်တို့ကိုလည်း။ ပါတေတိ ယထာ– ကျစေသကဲ့သို့။ ခုဒ္ဒကသာခါ– ငယ်သော သစ်ခက်တို့ကိုလည်း။ ဝါ– သစ်ကိုင်းငယ်တို့ကိုလည်း။ ဘဉ္ဇတိ ယထာ– ချိုးသကဲ့ သို့။ မဟာသာခါပိ– ကြီးသောသစ်ခက်တို့ကိုလည်း။ ဝါ– သစ်ကိုင်းကြီးတို့ကိုလည်း။ ဘဉ္ဇတိ ယထာ– သို့။ သမူလံ– အမြစ်နှင့်တကွ။ ဝါ– အမြစ်နှင့်တကွဖြစ်သော။ [ရှေ့ နည်း ဥပ္ပာဋေတွာ၌ ကြိယာဝိသေသနစပ်, နောက်နည်း ရုက္ခံ၌ တုလျာဓိကရဏဝိသေသနစပ်၊- ဋ္ဌပြု။] တံ ရုက္ခံပိ– ထိုသစ်ပင်ကိုသော်မှလည်း။ ဥပ္ပာဋေတွာ– အထက် သို့ တက်စေ၍။ ဝါ– နုတ်၍။ ဥဒ္ဓံမူလံ– အထက်၌ အမြစ်ရှိသည်ကိုလည်းကောင်း။ အဓောသာခံ– အောက်၌ အခက်ရှိသည်ကိုလည်းကောင်း။ ကတွာ– ပြု၍။ ဂစ္ဆတိ ဆုတ်နစ်သူ၊ [ကု+သဒ+အ၊ သဒကို သီဒပြု, ဒကို တ- ပြု၊- ဣတိ၊ဋ္ဌ၊ ၁၀၁။]
ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၂,၂။ ။ ဟီနဝီရိယတ္တာ ကုစ္ဆိတေန အာကာရေန သီဒတီတိ ကုသီဒေါ၊ ကုသီဒေါ ဧဝ ကုသီတော- စက်ဆုပ်ဖွယ်အခြင်းအရာဖြင့် ဆုပ်နစ်သူ
နီတိဓာတု- ၉၆။ ။ ဝီရိယေနာဓိဂန္တဗ္ဗဿ အတ္ထဿ အလာဘတော ကုစ္ဆိတေနာကာရေန သီဒတီတိ ကုသီတော၊ အထ ဝါ သယမ္ပိ ကုစ္ဆိတေနာကာရေန သီဒတိ အညေပိ သီဒါပေတိ တံ နိဿာယ အညေသံ သီဒနဿ သမ္ဘဝတောတိ ကုသီတော-စက်ဆုပ်ဖွယ်အခြင်းအရာဖြင့် ကိုယ်တိုင်လည်း ဆုပ်နစ်၍ သူတစ်ပါးကိုလည်း ဆုပ်နစ် စေသူ၊ ထိုနောင် “ကုသီတော စ+ကုသီတော စ ကုသီတော”ဟု ဧကသေသ်ဆက်ပါ။
မောဂ်- ၇, ၈၄။ ။ ကုသီယတိ အက္ကောသီယတီတိ ကုသီတော- ဝီရိယနည်း သဖြင့် ဆဲရေးအပ်သူ၊ [ကုသ+တ၊ ဤလာ။]
...[စာမျက်နှာ- ၂၀၂]...
ယထာ– သွားသကဲ့သို့။ ဧဝမေဝ– ဤ့အတူသာလျှင်။ ဧဝရူပံ– ဤသို့သဘောရှိ သော။ ပုဂ္ဂလံ– ကို။ အန္တော– အတွင်း၌။ ဥပ္ပန္နော– ဖြစ်သော။ ကိလေသမာရော–ကိလေသမာရ်သည်။ ပသဟတိ– လွှမ်းမိုးနှိပ်စက်၏။ ဗလဝဝါတော– အားကြီး သော လေသည်။ ဒုဗ္ဗလရုက္ခဿ– အားမရှိသော သစ်ပင်၏။ ပုပ္ဖဖလပလ္လဝါဒိပါတနံ– အပွင့်, အသီး, အညွန့် အစရှိသည်တို့ကို ကျစေခြင်းကို။ (ကရောတိ) ဝိယ– ပြုသကဲ့သို့။ (ဧဝံ– တူ၊) ခုဒ္ဒါနုခုဒ္ဒကာပတ္တိအာပဇ္ဇနံပိ– ငယ်ကုန် ထို့အောက် ငယ်ကုန်သော အာပတ်တို့သို့ ရောက်ခြင်းကိုလည်း။ ကရောတိ– ပြု၏။ ခုဒ္ဒကဿာခါဘဉ္ဇနံ– ငယ်သောအခက်တို့ကို ချိုးခြင်းကို။ (ကရောတိ) ဝိယ– ကဲ့သို့။ (ဧဝံ) နိဿဂ္ဂိယာဒိအာပတ္တိအာပဇ္ဇနမ္ပိ– နိဿဂ္ဂိယပါစိတ်အစရှိသော အာပတ်တို့သို့ ရောက်ခြင်းကိုလည်း။ ကရောတိ– ပြု၏။ မဟာသာခါ ဘဉ္ဇနံ– ကြီးသော အခက် တို့ကို ချိုးခြင်းကို။ (ကရောတိ) ဝိယ– သို့။ (ဧဝံ) တေရသသံဃာဒိသေသာပတ္တိအာပဇ္ဇနမ္ပိ– ၁၃-ပါးသော သံဃာဒိသေသ်အာပတ်တို့သို့ ရောက်ခြင်းကို လည်း။ ကရောတိ– ၏။ ဥပ္ပာဋေတွာ– အထက်သို့ တက်စေ၍။ ဝါ– နုတ်၍။ ဥဒ္ဓံမူလကံ– အထက်၌ အမြစ်ရှိသည်ကိုလည်းကောင်း။ ဟေဋ္ဌာသာခံ– အောက်၌ အကိုင်းအခက်ရှိသည်ကိုလည်းကောင်း။ ကတွာ– ၍။ ပါတနံ– ကျစေခြင်းကို။ (ကရောတိ) ဝိယ– သို့။ (ဧဝံ) ပါရာဇိကာပတ္တိအာပဇ္ဇနမ္ပိ– ပါရာဇိကအာပတ်သို့ ရောက်ခြင်းကိုလည်း။ ကရောတိ– ၏။ သွာက္ခာတသာသနာ– ကောင်းစွာ ဟော တော်မူအပ်သော သာသနာတော်မှ။ နီဟရိတွာ– ဖယ်ထုတ်၍။ ကတိပါဟေနေဝ– အနည်းငယ်သော ရက်ဖြင့်သာလျှင်။ ဝါ– ၂ရက် ၃ရက်ဖြင့်သာလျှင်။ ဂိဟိဘာဝံ– လူ့အဖြစ်သို့။ ပါပေတိ– ရောက်စေ၏။ ဣတိ ဧဝံ– ဤသို့။ ဝါ– ဆို အပ်ပြီးသည့်အတိုင်း။ ဧဝရူပံ– သော။ ပုဂ္ဂလံ– ပုဂ္ဂိုလ်ကို။ ကိလေသမာရော– ကိလေ သမာရ်သည်။ အတ္တနော– မိမိ၏။ ဝသေ– အလို၌။ ဝတ္တေတိ– ဖြစ်စေ၏။ ဝါ– လိုက် စေ၏။ ဣတိ အယံ– ဤသည်ကား။ အတ္ထော– အနက်တည်း။
အသုဘာနုပဿိန္တိ– ကား။ ဒသသု– ဆယ်ပါးကုန်သော။ အသုဘေသု– အ သုဘအာရုံတို့တွင်။ အညတရံ– အမှတ်မထား တစ်ပါးပါးသော။ အသုဘံ– အသု ဘအာရုံကို။ ပဿန္တံ– ရှုသည်ဖြစ်၍။ ဝါ– ရှုလျက်။ [ဝိဟရန္တံ၌စပ်၊] ပဋိကူလမနသိကာရေ– စက်ဆုပ်ဖွယ်ကို နှလုံးသွင်းခြင်း၌။ ယုတ္တံ– ယှဉ်သော။ ကေသေ– ဆံပင်
...[စာမျက်နှာ- ၂၀၃]...
တို့ကို။ အသုဘတော– မတင့်တယ်ကုန်သည်၏အဖြစ်အားဖြင့်။ ပဿန္တံ– ရှုထ သော။ လောမေ– မွေးညင်းတို့ကို။ အသုဘတော ပဿန္တံ၊ နခေ– ခြေသည်း လက် သည်းတို့ကို။ အသုဘတော ပဿန္တံ၊ ဒန္တေ– သွားတို့ကို။ အသုဘတော ပဿန္တံ၊ တစံ– အရေကို။ အသုဘတော ပဿန္တံ၊ ဝဏ္ဏံ– ဆံအစရှိသည်တို့၏ အဆင်းကို။ အသုဘတော ပဿန္တံ– သော။ သဏ္ဌာနံ– ဆံအစရှိသည်တို့၏ ပုံသဏ္ဌာန်ကို။ အသုဘတော ပဿန္တံ– သော။ ဣန္ဒြိယေသူတိ– ကား။ ဆသု– စက္ခုစသား, ၆-ပါး ကုန်သော။ ဣန္ဒြိယေသု– ဣန္ဒြေတို့၌။ သုသံဝုတန္တိ– ကား။ နိမိတ္တာဒိဂ္ဂါဟရဟိတံ–အပေါင်းဖြစ်သော ပုံသဏ္ဌာန်နိမိတ် အစရှိသည်ကို ယူခြင်းမှ ကင်းသော။ ပိဟိတဒွါရံ– ပိတ်အပ်သော စက္ခုစသော ဒွါရ ၆-ပါး, တံခါး ၆ ပေါက်ရှိထသော။ ဝါ– ဒွါရ ၆-ပါး, တံခါး၆ ပေါက်ကို ပိတ်ထသော။ အမတ္တညုတာပဋိက္ခေပေန–အတိုင်းအရှည်မသိသူ၏အဖြစ်ကို ပယ်ခြင်းအားဖြင့်။ ဘောဇနမှိ– ဘောဇဉ်၌။ ဝါ– ဘောဇဉ်ကိုမှတ်, အရပ်ရပ်သော ပစ္စည်း၌။ မတ္တညုံ စ– အတိုင်းအရှည်ကို သိသူလည်းဖြစ်ထသော။ သဒ္ဓန္တိ– ကား။ ကမ္မဿ စေဝ– ကံကိုလည်းကောင်း။ ဖလဿစ– ကံ၏အကျိုးကိုလည်းကောင်း။ သဒ္ဒဟနလက္ခဏာယ– ယုံကြည်ခြင်း အမှတ်အသားရှိသော။ လောကိကာယ– လောက၌ ထင်ရှားသော။ သဒ္ဓါယ စေဝ– နှင့်လည်းကောင်း။ တီသု– ဘုရား တရား, အရိယာသံဃာအားဖြင့်, ၃-ပါး ကုန်သော။ ဝတ္ထူသု– ဝတ္ထုတို့၌။ ဝါ– တည်ရာအာရုံတို့၌။ အဝေစ္စပသာဒသင်္ခါတာယ– ဉာဏ်ဖြင့် သက်ဝင်၍ ကြည်ညိုခြင်းဟု ဆိုအပ်သော။ လောကုတ္တရသဒ္ဓါယ စ– လောကုတ္တရသဒ္ဓါနှင့်လည်းကောင်း။ သမန္နာဂတံ– ပြည့်စုံထသော
အာရဒ္ဓဝီရိယန္တိ– ကား။ ပဂ္ဂဟိတဝီရိယံ– ချီးမြှောက်အပ်သော ဝီရိယရှိသော။ ပရိပုဏ္ဏဝီရိယံ– ပြည့်စုံသော ဝီရိယရှိသော။ တံ ဝေတိ– ကား။ ဧဝရူပံ– ဤသို့ သဘောရှိသော။ တံ ပုဂ္ဂလံ– ထိုပုဂ္ဂိုလ်ကို။ ဒုဗ္ဗလဝါတော– အားမရှိသော လေ သည်။ သဏိကံ– ဖြည်းဖြည်း။ ပဟရန္တော– တိုက်ခတ်လသော်။ ဧကဂ္ဃနံ– တစ်ခဲ နက်သော။ သေလံ– ကျောက်အတိပြီးသော။ (ပဗ္ဗတံ– တောင်ကို၊)
စာလေတုံအသုဘတော ပဿန္တံ။ ။ ဤ၂ပုဒ်ကို အာဒိအန္တဒီပကနည်း, မိဂပဒဝလဉ္ဇနည်း အရ “ကေသေ အသုဘတော ပဿန္တံ”ဟု အစ၌ ပြထားသဖြင့်လည်းကောင်း, “သဏ္ဌာနံ အသုဘတော ပဿန္တံ”ဟု အဆုံး၌ ပြထားသဖြင့်လည်းကောင်း “လောမေ” စသော အလယ်ပုဒ်တို့၌ “အသုဘတော ပဿန္တံ”ဟု လိုက်၍ ပေးရသည်။
...[စာမျက်နှာ- ၂၀၄]...
လှုပ်ရှားစေခြင်းငှာ။ န သက္ကောတိ ယထာ– မစွမ်းနိုင်သကဲ့သို့။ တထာ– ထို့အတူ။ အဗ္ဘန္တရေ– ကိုယ်တွင်း၌။ ဥပ္ပဇ္ဇမာနောပိ– ဖြစ်ပါသော်လည်း။ ဝါ– ဖြစ်သည်လည်း ဖြစ်သော။ ဒုဗ္ဗလကိလေသမာရော– အားမရှိသော ကိလေသမာရ်သည်။ နပ္ပသဟတိ– မလွှမ်းမိုးနိုင်။ ခေါဘေတုံ ဝါ– ချောက်ချားစေခြင်းငှာလည်းကောင်း။ စာလေတုံဝါ– လှုပ်ရှားစေခြင်းငှာလည်းကောင်း။ န သက္ကောတိ– မစွမ်းနိုင်။ ဣတိ အတ္ထော– ဤကား အနက်
တဿ– ထိုမဟာကာဠထေရ်၏။ တာပိ ပုရာဏဒုတိယိကာယော– ထိုရှေး၌ ဖြစ်သော ၂ယောက်မြောက်အဖော်မတို့သည်လည်း။ ဝါ– ဇနီးဟောင်းတို့သည် လည်း။ [ပုရာ+ဘဝါ ပုရာဏာ၊ ဒုတိယာ ဧဝ ဒုတိယိကာ၊ ပုရာဏာ စ+သာ+ ဒုတိယိကာ စာတိ ပုရာဏဒုတိယိကာ၊ ပါရာဘာ-၂, ၂၂၈။] ထေရံ– မဟာကာဠ ထေရ်ကို။ ပရိဝါရေတွာ– ဝိုင်းရံ၍။ “တွံ– သည်။ ကံ– ကို။ အာပုစ္ဆိတွာ– ပန်ပြော၍။ ပဗ္ဗဇိတော– ရှင်ရဟန်းပြုခဲ့သနည်း? ဣဒါနိ– ယခုအခါ၌။ ဂိဟီ– လူဝတ်ကြောင် သည်။ ဘဝိဿသိ– ဖြစ်မည်လော? န ဘဝိဿသိ– မဖြစ်မည်လော? ဣတိအာဒီနိ– ဤသို့အစရှိသော စကားတို့ကို။ ဝတွာ– ပြော၍။ ကာသာဝံ– ဖန်ရည်ဆိုး သင်္ကန်းကို။ နီဟရိတုကာမာ– ဖယ်ရှားခြင်းငှာ အလိုရှိကုန်သည်။ အဟေသုံ–ဖြစ်ကုန်ပြီ။ ထေရော– မဟာကာဠထေရ်သည်။ တာသံ– ထိုဇနီးဟောင်းတို့၏။ အာကာရံ– အခြင်းအရာကို။ သလ္လက္ခေတွာ– ကောင်းစွာ မှတ်သား၍။ ဝါ– ကြည့် ရှု၍။ အာသနာ– နေရာမှ။ ဝုဋ္ဌာယ– ထ၍။ ဣဒ္ဓိယာ– တန်ခိုးဖြင့်။ ဥပ္ပတိတွာ– ပျံ တက်၍။ ကူဋာဂါရကဏ္ဏိကံ– စုလစ်မွန်းချွန် အထွတ်ရှိသောအိမ်၏ အထွတ် ကို။ ဒွိဓာ– ၂ဖြာ။ ဘိန္ဒိတွာ– ခွဲ၍။ အာကာသေန– ကောင်းကင်ဖြင့်။ အာဂန္တွာ– ကြွ လာ၍။ သတ္ထရိ– မြတ်စွာဘုရားသည်။ ဂါထာ– ဂါထာတို့ကို။ ပရိယောသာပေန္တေယေဝ– ပြီးဆုံးစေတော်မူသော်သာ။ ဝါ– မူစဉ်ပင်။ သတ္ထု– မြတ်စွာဘုရား၏။ သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏံ– ရွှေ၏အဆင်းနှင့်တူသော အဆင်းရှိတော်မူသော။ သရီရံ– ကိုယ် တော်ကို။ အဘိတ္ထဝန္တော– ချီးမွမ်းလျက်။ အာကာသတော– ကောင်းကင်မှ။ ဩတရိတွာ– သက်ဆင်း၍။ တထာဂတဿ– ၏။ ပါဒေ– ခြေတော်တို့ကို။ ဝန္ဒိ– ဥုးခိုက် ရှိခိုးပြီ။
ဂါထာပရိယောသာနေ– ၌။ သမ္ပတ္တဘိက္ခူ– ရောက်လာသော ရဟန်းတို့ သည်။ သောတာပတ္တိဖလာဒီသု– သောတာပတ္တိဖိုလ် အစရှိသောဖိုလ်တို့၌၊
...[စာမျက်နှာ- ၂၀၅]...
ပတိဋ္ဌဟိံသု– တည်ကုန်ပြီ။ ဣတိ– မဟာကာဠတ္ထေရဝတ္ထု အပြီးတည်း။
မဟာကာဠတ္ထေရဝတ္ထုဘာသာဋီကာ ပြီး၏။
၇-ဒေဝဒတ္တဝတ္ထုဘာသာဋီကာ
အနိက္ကသာဝေါတိ– အစရှိသော။ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ၊ ဝိဟရန္တော– စဉ်။ ရာဇဂဟေ– ရာဇဂြိုဟ်မြို့၌။ ဒေဝဒတ္တဿ– ၏။ ကာသာဝလာဘံ– ဖန်ရည်ဖြင့် ဆိုးအပ်သောအဝတ်ကို ရခြင်းကို။ အာရဗ္ဘ ကထေသိ+
ဟိ– ချဲ့ဥုးအံ့။ ဧကသ္မိံ– တစ်ခုသော။ သမယေ– အခါ၌။ ဒွေ– ၂-ပါးကုန်သော။ အဂ္ဂသာဝကာ– အဂ္ဂသာဝကတို့သည်။ (အမြတ်ဆုံးတပည့်တို့သည်၊) ပဉ္စသတေ ပဉ္စသတေ– ငါးရာငါးရာကုန်သော။ အတ္တနော အတ္တနော– မိမိ၏ မိမိ၏။ ပရိဝါရေ– အခြွေအရံတို့ကို။ အာဒါယ– ခေါ်၍။ သတ္ထာရံ– ကို။ အာပုစ္ဆိတွာ– ပန်လျှောက်၍။ ဝန္ဒိတွာ– ၍။ ဇေတဝနတော– ဇေတဝန်ကျောင်းတိုက်မှ။ ရာဇဂဟံ– ရာဇဂြိုဟ်မြို့ သို့။ အဂမံသု– ကြွကုန်ပြီ။ ရာဇဂဟဝါသိနော– ရာဇဂြိုဟ်မြို့၌ နေသူတို့သည်။ (ရာဇဂြိုဟ်မြို့သူ, မြို့သားတို့သည်)၊ ဒွေပိ– ၂ယောက်တို့သည်လည်းကောင်း။ တယောပိ– ၃ယောက်တို့သည်လည်းကောင်း။ ဗဟူပိ– များစွာသော လူတို့သည် လည်းကောင်း။ ဧကတော– တစ်ပေါင်းတည်း။ ဟုတွာ၊ အာဂန္တုကဒါနံ– ဧည့်သည် ရဟန်းတော်တို့အား ပေးလှူအပ်သော အလှူကို။ အဒံသု– ကုန်ပြီ။ အထ– ၌။ ဧကဒိဝသံ– တစ်နေ့၌။ အာယသ္မာ သာရိပုတ္တော– အရှင်သာရိပုတြာသည်။ အနုမောဒနံ– အဖန်ဖန် ဝမ်းမြောက်ကြောင်းစကားကို။ ဝါ– ဝမ်းမြောက်ဖွယ်တရား စကားကို။ ကရောန္တော– ပြုတော်မူလသော်။ “ဥပါသကာ– ကာတို့! ဧကော– တစ် ယောက်သောသူသည်။ သယံ– ကိုယ်တိုင်။ ဒါနံ– အလှူကို။ ဒေတိ– ပေးလှူ၏။ ပရံ– သူတပါးကို။ န သမာဒပေတိ– ကောင်းစွာမယူစေ။ ဝါ– မဆောက်တည်စေ။ (မတိုက်တွန်း)၊ သော– ထိုသူသည်။ နိဗ္ဗတ္တနိဗ္ဗတ္တဋ္ဌာနေ– ဖြစ်လေရာ ဖြစ်လေရာ ဘုံဌာန၌။ ဘောဂသမ္ပဒံ– စည်းစိမ်ဥစ္စာတို့၏ ပြည့်စုံခြင်းကို။ (စည်းစိမ်ဥစ္စာနှင့် ပြည့်စုံခြင်းကို)၊ [ဘောဂါနံ+သမ္ပဒါ ဘောဂသမ္ပဒါ၊- ဒီ၊ဋ္ဌ၊ ၃, ၂၁၁။] လဘတိ– ရ၏။ ပရိဝါရသမ္ပဒံ– အခြွေရံတို့၏ ပြည့်စုံခြင်းကို။ (အခြွေရံနှင့် ပြည့်စုံခြင်းကို၊)
...[စာမျက်နှာ- ၂၀၆]...
နော (လဘတိ)– မရ။ ဧကော– သည်။ သယံ– ကိုယ်တိုင်။ န ဒေတိ– မပေးလှူ။ ပရံ– ကို။ သမာဒပေတိ– ကောင်းစွာ ယူစေ၏။ ဝါ– ဆောက်တည်စေ၏။ သော– သည်။ နိဗ္ဗတ္တနိဗ္ဗတ္တဋ္ဌာနေ– ၌။ ပရိဝါရသမ္ပဒံ– ကို။ လဘတိ– ၏။ ဘောဂသမ္ပဒံ– ကို။ နော (လဘတိ)– မရ။ ဧကော– သည်။ သယမ္ပိ– ကိုယ်တိုင်လည်း။ န ဒေတိ– မပေးလှူ။ ပရမ္ပိ– ကိုလည်း။ န သမာဒပေတိ– စေ။ သော– သည်။ နိဗ္ဗတ္တနိဗ္ဗတ္တဋ္ဌာနေ– ၌။ ကဉ္ဇိကမတ္တမ္ပိ– ပအုံးရည်မျှကိုသော်လည်း။ ဝါ– ဆန်ပုန်းရည်မျှကိုသော် လည်း။ ကုစ္ဆိပုရံ– ဗိုက်ပြည့်အောင်။ န လဘတိ– မရ။ အနာထော– အားကိုးစရာ မရှိသည်။ နိပ္ပစ္စယော– အထောက်အပံ့မရှိသည်။ ဟောတိ။ ဧကော– သည်။ သယမ္ပိ– လည်း။ ဒေတိ– ၏။ ပရမ္ပိ– ကိုလည်း။ သမာဒပေတိ– စေ၏။ သော– သည်။ နိဗ္ဗတ္တနိဗ္ဗတ္တဋ္ဌာနေ– ၌။ အတ္တဘာဝသတေပိ– အတ္တဘောအရာ၌သော်လည်းကောင်း။ ဝါ– ရာပေါင်းများစွာသော ဘဝ၌သော်လည်းကောင်း။ အတ္တဘာဝသဟဿေပိ– အတ္တဘောအထောင်၌သော်လည်းကောင်း။ ဝါ– ထောင်ပေါင်း များစွာသော ဘဝ၌သော်လည်းကောင်း။ အတ္တဘာဝသတသဟဿေပိ– အတ္တ ဘောအသိန်း၌သော်လည်းကောင်း။ ဝါ– သိန်းပေါင်းများစွာသော ဘဝ၌သော် လည်းကောင်း။ ဘောဂသမ္ပဒံ စေဝ– ကိုလည်းကောင်း။ ပရိဝါရသမ္ပဒံ စ– ကိုလည်းကောင်း။ လဘတိ– ၏။” ဣတိ ဧဝံ– သို့။ ဓမ္မံ– တရားကို။ ဒေသေသိ– ဟောတော် မူပြီ။
ဧကော– တစ်ယောက်သော။ ပဏ္ဍိတပုရိသော– ပညာရှိသော ယောကျ်ား သည်။ တံ ဓမ္မံ– ထိုတရားကို။ သုတွာ– ကြားနာရ၍။ “ဓမ္မဒေသနာ– တရားဒေသ နာတော်သည်။ အစ္ဆရိယာ ဝတ ဘော– လက်ဖျောက်ခတ်တီး အံ့ချီးထိုက်ပါပေ စွတကား။ (အံ့ဩစရာကောင်းလိုက်တာနော်)၊ ဓမ္မဒေသနာ– သည်။ အဗ္ဘုတာ+
ဘော။ ။ “ဘော”သည် တစ်စုံတစ်ယောက်ကို ခေါ်သော ပုဂ္ဂလာလပနမဟုတ်၊ အံ့ဩထူးဆန်းသော သဘောကို ဖော်ပြသော ဓမ္မာလပနတည်း၊ နီတိသုတ္တနိ- ၁, ၂၃၉၌ ဓမ္မာလပနကို “ဘော- အို...သဘော! အစ္ဆရိယာ ဝတ- လက်ဖျောက်ခတ်တီး အံ့ချီး ထိုက်ပါပေစွတကား”ဟု ပေး၏။ (နီတိသုတ္တ- ၁၀၀၊ နီတိပဒ- ၂၂၈၊ ပါရာဘာ- ၁, ၃၉၁၊ ပါစိတ်ဘာ- ၁, ၃၅၃)
...[စာမျက်နှာ- ၂၀၇]...
ဝတ ဘော– မဖြစ်စဖူး ထူးဆန်းပါပေစွတကား။ (ထူးဆန်းလိုက်တာနော်)၊ သုကာရဏံ– ကောင်းသော အကြောင်းကို။ ကထိတံ– ဟောတော်မူအပ်ပြီ။ မယာ– သည်။ ဒွိန္နံ– ၂မျိုးကုန်သော။ ဣမာသံ သမ္ပတ္တီနံ– ဤပြည့်စုံခြင်းတို့ကို။ နိပ္ဖာဒကံ– ပြီးစေတတ်သော။ ကမ္မံ– ကောင်းမှုကို။ ကာတုံ– ပြုခြင်းငှာ။ ဝဋ္ဋတိ– သင့်၏။” ဣတိ၊ စိန္တေတွာ– ကြံ၍။ “ဘန္တေ! သွေ– နက်ဖြန်ခါ၌။ မယှံ– ၏။ ဘိက္ခံ– ဆွမ်းကို။ ဂဏှထ– ခံယူတော်မူပါကုန်။” ဣတိ– သို့။ ထေရံ– အရှင်သာရိပုတြာထေရ်ကို။ နိမန္တေသိ– ပင့်ပြီ။ “ဥပါသက– ကာ! တေ– သင့်အား။ ကိတ္တကေဟိ– အဘယ်မျှ အတိုင်းအရှည်ရှိကုန်သော။ (ဘယ်မျှလောက်ကုန်သော)၊ ဘိက္ခူဟိ– တို့ဖြင့်။ အတ္ထော– အလိုရှိသနည်း?” ဣတိ– ဤသို့မေးပြီ။ “ဘန္တေ! ဝေါ– အရှင်ဘုရား တို့၏။ ပရိဝါရာ– အခြွေရံရဟန်းတို့သည်။ ကိတ္တကာ ပန– အဘယ်မျှအတိုင်း အရှည်ရှိပါကုန်သနည်း?” ဣတိ– ဤသို့မေးလျှောက်ပြီ။ “ဥပါသက– ကာ! သဟဿမတ္တာ– တစ်ထောင်အတိုင်းအရှည်ရှိကုန်၏။” ဣတိ– ဤသို့ မိန့်ပြီ။
“ဘန္တေ! သွေ– နက်ဖြန်၌။ သဗ္ဗေဟိ– အလုံးစုံကုန်သော ရဟန်းတို့နှင့်။ သဒ္ဓိံယေဝ– အတူသာလျှင်။ ဘိက္ခံ– ကို။ ဂဏှထ– ပါကုန်။” ဣတိ– ဤသို့ လျှောက်ပြီ။
ထေရော– သည်။ အဓိဝါသေသိ– မိမိအထက်၌ ဝင်သက်တည်နေစေပြီ။ ဝါ– လက် ခံပြီ။ [ပါရာဘာ-၂, ၈၁ရှု၊] ဥပါသကော– သည်။ နဂရဝီထိယံ– မြို့လမ်းမ၌။ စရန္တော– လှည့်လည်လျက်။ “အမ္မာ– အမိတို့! (အမျိုးသမီးများခင်ဗျား!) တာတာ– အမောင်တို့! (အမျိုးသားများခင်ဗျား!) မယာ– ကျွန်တော်သည်။ ဘိက္ခုသဟဿံ– ရဟန်းတစ်ထောင်ကို။ နိမန္တိတံ– ပင့်အပ်ပါပြီ။ တုမှေ– တို့သည်။ ကိတ္တကာနံ– အဘယ်မျှအတိုင်းအရှည်ရှိကုန်သော။ ဘိက္ခူနံ– တို့အား။ ဘိက္ခံ– ကို။ ဒါတုံ– ပေး လှူခြင်းငှာ။ သက္ခိဿထ– စွမ်းနိုင်ကြမည်နည်း? တုမှေ– တို့သည်။ ကိတ္တကာနံ– ကုန်သော။ (ဘိက္ခူနံ– တို့အား။ ဘိက္ခံ– ကို။ ဒါတုံ သက္ခိဿထ?) ဣတိ– သို့။ သမာဒပေသိ– ကောင်းစွာယူစေပြီ။ ဝါ– တိုက်တွန်းနှိုးဆော်ပြီ။ မနုဿာ– တို့သည်။ အတ္တနော အတ္တနော– မိမိ၏ မိမိ၏။ ပဟောနကနိယာမေန– စွမ်းနိုင်လောက် သော အပိုင်းအခြားဖြင့်။ “မယံ– တို့သည်။ ဒသန္နံ– ဆယ်ပါးကုန်သော။ (ဘိက္ခူနံ– တို့ အား၊) ဒဿာမ– ပေးလှူကုန်အံ့။ မယံ– တို့သည်။ ဝီသတိယာ– နှစ်ဆယ်သော။ (ဘိက္ခူနံ– တို့အား။ ဒဿာမ)၊ မယံ– တို့သည်။ သတဿ– တစ်ရာသော၊ (ဘိက္ခူနံ
...[စာမျက်နှာ- ၂၀၈]...
ဒဿာမ)၊” ဣတိ၊ အာဟံသု– ပြောဆိုကုန်ပြီ။ ဥပါသကော– သည်။ “တေန ဟိ– ထိုသို့ဖြစ်လျှင်။ ဧကသ္မိံ– တစ်ခုသော။ ဌာနေ– အရပ်၌။ သမာဂမံ– စုပေါင်းခြင်းကို။ ကတွာ– ပြု၍။ ဧကတောဝ– တစ်ပေါင်းတည်းသာလျှင်။ ပရိဝိသိဿာမ– ပြုစုလုပ် ကျွေးကြစို့။ သဗ္ဗေ– အလုံးစုံကုန်သော။ (တုမှေ– တို့သည်၊) တိလတဏ္ဍုလသပ္ပိမဓုဖာဏိတာဒီနိ– နှမ်း, ဆန်, ထောပတ် , ပျားရည်, တင်လဲအစရှိသည်တို့ကို။ သမာဟရထ– စုပေါင်းကြလော။” ဣတိ– ဤသို့ပြော၍။ ဧကသ္မိံ– သော။ ဌာနေ– ၌။ သမာဟရာပေသိ– စုပေါင်းစေပြီ။
အထ– ၌။ အဿ– ထိုဥပါသကာအား။ ဧကော– သော။ ကုဋုမ္ဗိကော– သူ ကြွယ်သည်။ သတသဟဿဂ္ဃနိကံ– အဖိုးတစ်သိန်းထိုက်တန်သော။ ဂန္ဓကာဿာဝဝတ္ထံ– နံ့သာဖြင့် ထုံအပ်သော ဖန်ရည်ဆိုးအဝတ်ကို။ ဝါ– နံ့သာဖန်ရည်ဖြင့် ဆိုးအပ်သော အဝတ်ကို။ ဒတွာ– ပေး၍။ “တေ– သင်အား။ ဝါ– ၏။ ဒါနဝတ္တံ– အလှူဝတ်သည်။ သစေ နပ္ပဟောတိ– အကယ်၍ မလောက်အံ့။ (ဧဝံ သတိ)၊ ဣဒံ– ဤအဝတ်ကို။ ဝိဿဇ္ဇေတွာ– စွန့်လွှတ်၍။ (ရောင်း၍)၊ ယံ– အကြင်အရာ ဝတ္ထုသည်။ ဥုနံ– လျော့၏။ ဝါ– လို၏။ တံ– ထို အရာဝတ္ထုကို။ ပူရေယျာသိ– ပြည့် စေလော။ ဝါ– ဖြည့်လော။ (ဒါနဝတ္တံ– သည်၊) သစေ ပဟောတိ– အကယ်၍ လောက်အံ့။ (ဧဝံ သတိ)၊ ယဿ– အကြင်ရဟန်းအား။ (ဒါတုံ– ပေးလှူခြင်းငှာ၊) ဣစ္ဆတိ– အလိုရှိ၏။ တဿ ဘိက္ခုနော– အား။ ဒဒေယျာသိ– ပေးလှူပါလော။” ဣတိ အာဟ။ တဒါ– ထိုအခါ၌။ တဿ– ထိုဥပါသကာ၏။ သဗ္ဗံ– အလုံးစုံသော။ ဒါနဝတ္တံ– သည်။ ပဟောသိ– လောက်ပြီ။ ကိဉ္စိ– တစ်စုံတစ်ခုသော။ ဥုနံ နာမ– လျော့သော အရာဝတ္ထုမည်သည်။ ဝါ– လိုသောအရာဝတ္ထုမည်သည်။ နာဟောသိ– မရှိပြီ။ သော– ထိုဥပါသကာသည်။ မနုဿေ– လူတို့ကို။ ပုစ္ဆိ– မေးပြီ။ (ကိံ)၊ “အယျာ– အရှင်တို့! (လူကြီးမင်းများခင်ဗျား!) ဣဒံ ကာသာဝံ– ဤ ဖန်ရည်ဖြင့် ဆိုးအပ်သော အဝတ်သည်။ ဝါ– ကို။ ဧကေန– သော။ ကုဋုမ္ဗိကေန–
ဒါနဝတ္တံ။ ။ “ဒါနံ ဝတ္တေတီတိ ဒါနဝတ္တံ- အလှူကို ဖြစ်စေသော လှူဖွယ်၊ (တစ်နည်း) ဝတ္တတိ, ဝတ္တေတဗ္ဗန္တိ ဝါ ဝတ္တံ၊ ဒါနဉ္စ+တံ+ဝတ္တဉ္စာတိ ဒါနဝတ္တံ- ဖြစ်ပေါ် ရရှိသောလှူဖွယ်၊ ဝါ- ဖြစ်စေအပ်သော လှူဖွယ်“ဟုကြံ
...[စာမျက်နှာ- ၂၀၉]...
သည်။ ဧဝံ နာမ– ဤမည်သောစကားကို။ ဝတွာ– ပြော၍။ ဒိန္နံ– ပေးလှူအပ်သည်။ (ဟုတွာ)၊ အတိရေကံ– ပိုသည်။ ဇာတံ– ဖြစ်ပြီ။ ကဿ– အဘယ်ရဟန်းအား။ နံ– ထိုဖန်ရည်ဖြင့် ဆိုးအပ်သော အဝတ်ကို။ ဒေမ– ပေးလှူကြမည်နည်း?” ဣတိ– မေးပြီ။ ဧကစ္စေ– အချို့သောလူတို့သည်။ “သာရိပုတ္တတ္ထေရဿ– အား။ (နံ– ကို။ ဒေမ– ကုန်စို့)၊” ဣတိ အာဟံသု၊ ဧကစ္စေ– တို့သည်။ “ထေရော– သာရိပုတြာ ထေရ်သည်။ သဿပါကသမယေ– ကောက်စပါးမှည့်ရာအခါ၌။ အာဂန္တွာ– ၍။ ဂမနသီလော– ကြွသွားလေ့ရှိ၏။ ဒေဝဒတ္တော– အရှင်ဒေဝဒတ်သည်။ အမှာကံ– တို့၏။ မင်္ဂလာမင်္ဂလေသု– မင်္ဂလာကိစ္စ, အမင်္ဂလာကိစ္စတို့၌။ (သာရေး နာရေး ကိစ္စတို့၌)၊ သဟာယော– အတူဖြစ်ဖက်သည်။ (ကူဖော်လောင်ဖက်သည်)၊ (ဟုတွာ)၊ ဥဒကမဏိကော ဝိယ– ရေလှောင်အိုးကြီးကဲ့သို့။ နိစ္စံ– အမြဲ။ ပတိဋ္ဌိတော– တည်၏။ တဿ– ထိုအရှင်ဒေဝဒတ်အား။ တံ– ထိုဖန်ရည်ဖြင့် ဆိုးအပ် သော အဝတ်ကို။ ဒေမ– ကြစို့။” ဣတိ အာဟံသု၊ သမ္ဗဟုလိကာယ– များစွာ သော။ ဝါ– အများက အဆိုပြုတင်သွင်းအပ်သော။ [သမ္ဗဟုလာ ဧဝ သမ္ဗဟုလိကာ၊ သမ္ဗဟုလေဟိ+ကတာ ဘာသိတာ ဝါ သမ္ဗဟုလိကာ။] ကထာယပိ– စကားဖြင့်လည်း။ “ဒေဝဒတ္တဿ– အား။ ဒါတဗ္ဗံ– ထိုက်၏။” ဣတိ– သို့။ ဝတ္တာရော– ပြောဆိုသူတို့ သည်။ ဗဟုတရာ– သာ၍ များကုန်သည်။ အဟေသုံ– ကုန်ပြီ။ အထ– ၌။ နံ– ထို အဝတ်ကို။ ဒေဝဒတ္တဿ– အား။ အဒံသု– ကုန်ပြီ။ သော– ထိုဒေဝဒတ်သည်။ တံ– ထိုအဝတ်ကို။ ဆိန္ဒိတွာ– ဖြတ်၍။ သိဗ္ဗိတွာ– ချုပ်၍။ ရဇိတွာ– ဆိုး၍။ နိဝါသေတွာ– ဝတ်၍။ ပါရုပိတွာ– ခြုံ၍။ ဝိစရတိ– လှည့်လည်၏။ တံ– ထိုဒေဝဒတ်ကို။ ဒိသွာ– ၍။ မနုဿာ– တို့သည်။ “ဣဒံ– ဤအဝတ်သည်။ ဒေဝဒတ္တဿ– အား။ န အနုစ္ဆဝိကံ– မလျောက်ပတ်။ သာရိပုတ္တတ္ထေရဿ– အား။ အနုစ္ဆဝိကံ– လျောက်ပတ်၏။
ဒေဝဒတ္တော– သည်။ အတ္တနော– အား။ အနနုစ္ဆဝိကံ– မလျောက်ပတ်သော အဝတ် ကို။ နိဝါသေတွာ– ၍။ ပါရုပိတွာ– ၍။ ဝိစရတိ– လှည့်လည်၏။” ဣတိ၊ ဝဒိံသု– ပြောကုန်ပြီ။ အထ– ထိုအခါ၌။ ဧကော– တစ်ပါးသော။ ဒိသာဝါသိကော– အရပ် မျက်နှာ၌ နေသော၊ (ထိုထိုအရပ်၌နေသော)၊ ဘိက္ခု– သည်။ ရာဇဂဟာ– မှ။ သာဝတ္ထိံ– သို့။ ဂန္တွာ သတ္ထာရံ– ကို။ ဝန္ဒိတွာ– ပြီး၍။ ကတပဋိသန္ထာရော– ပြုအပ်ပြီး သော စကားအဆက်အစပ်ရှိသည်။ ဝါ– နှုတ်ဆက်စကား ပြောကြားမှု ပြုပြီးသည်၊
...[စာမျက်နှာ- ၂၁၀]...
(ဟုတွာ)၊ သတ္ထာရာ– သည်။ ဒွိန္နံ– ၂-ပါးကုန်သော။ အဂ္ဂသာဝကာနံ– တို့၏။ ဖာသုဝိဟာရံ– ချမ်းသာစွာနေရခြင်းကို။ ပုစ္ဆိတော– မေးတော်မူအပ်သည်။ (သမာနော)၊ အာဒိတော– အစမှ။ ပဋ္ဌာယ– ၍။ သဗ္ဗံ– သော။ တံ ပဝတ္တိံ– ထိုဖြစ်ပုံကို။ အာရောစေသိ– လျှောက်ပြီ။ သတ္ထာ– သည်။ “ဘိက္ခု– ရဟန်း! ဣဒါနေဝ– ယခုအခါ ၌သာ။ ဧသော– ထိုဒေဝဒတ်သည်။ အတ္တနော– အား။ အနနုစ္ဆဝိကံ– မလျောက် ပတ်သော။ ဝတ္ထံ– ကို။ န ဓာရေတိ– ဆောင်သည်မဟုတ်သေး။ ပုဗ္ဗေပိ– ရှေး၌ လည်း။ ဓာရေသိယေဝ– ဆောင်ခဲ့ဖူးသည်သာ။” ဣတိ၊ ဝတွာ– ပြီး၍။ အတီတံ– ကို။ အာဟရိ– ဆောင်တော်မူပြီ။ (ကိံ– သို့။ အာဟရိ– နည်း?)
အတီတေ– ၌။ ဗာရာဏသိယံ– ၌။ ဗြဟ္မဒတ္တေ– သည်။ ရဇ္ဇံ– ကို။ ကာရေန္တေ– သော်။ ဗာရာဏသိဝါသီ– ဗာရာဏသီမြို့၌နေသော။ ဧကော– သော။ ဟတ္ထိမာရကော– ဆင်သတ်မုဆိုးသည်။ ဟတ္ထိံ– ဆင်ကို။ မာရေတွာ မာရေတွာ– သေ စေ၍ သေစေ၍။ ဝါ– သတ်၍ သတ်၍။ ဒန္တေ စ– အစွယ်တို့ကိုလည်းကောင်း။ နခေ စ– လက်သည်း, ခြေသည်းတို့ကိုလည်းကောင်း။ အန္တာနိ စ– အူတို့ကိုလည်းကောင်း။ ဃနမံသဉ္စ– တစ်ခဲနက်သော အသားကိုလည်းကောင်း။ (အသားတုံး ကိုလည်းကောင်း)၊ အာဟရိတွာ– ဆောင်ယူ၍။ ဝိက္ကိဏန္တော– ရောင်းချလျက်။ ဇီဝိကံ– အသက်မွေးမှုကို။ ကပ္ပေတိ– ပြု၏။ အထ– ၌။ ဧကသ္မိံ– တစ်ခုသော။ အရညေ– တော၌။ အနေကသဟဿာ– အထောင်မက များစွာကုန်သော။ ဝါ– ထောင်ပေါင်းများစွာကုန်သော။ ဟတ္ထိနော– တို့သည်။ ဂေါစရံ– စားကျက်ကို။ ဂဟေတွာ– ယူ၍။ ဂစ္ဆန္တာ– သွားကုန်လသော်။ ပစ္စေကဗုဒ္ဓေ– ပစ္စေကဗုဒ္ဓါတို့ကို။ ဒိသွာ– မြင်၍။ တတော– ထိုအခါမှ။ ပဋ္ဌာယ– ၍။ ဂစ္ဆမာနာ– သွားကုန်လသော်။ ဂမနာဂမနကာလေ– သွားရာ, ပြန်လာရာအခါ၌။ ဇဏ္ဏုကေဟိ– ပုဆစ်ဒူးဝန်း တို့ဖြင့်။ နိပတိတွာ– တုပ်ဝပ်၍။ ဝန္ဒိတွာ– ရှိခိုး၍။ ပက္ကမန္တိ– ဖဲသွားကြကုန်၏။ ဟိ– မှန်၏။ ဧကဒိဝသံ– ၌။ ဟတ္ထိမာရကော– သည်။ တံ ကိရိယံ– ထိုအပြုအမူကို။ ဒိသွာ၊ “အဟံ– သည်။ ဣမေ– ဤဆင်တို့ကို။ ကိစ္ဆေန– ပင်ပန်းသဖြင့်။ မာရေမိ– သေစေရ၏။ ဝါ– သတ်ရ၏။ ဣမေ စ– ဤဆင်တို့သည်ကား။ ဂမနာဂမနကာလေ– ၌။ ပစ္စေကဗုဒ္ဓေ– တို့ကို။ ဝန္ဒန္တိ– ကုန်၏။ ကိံ– အဘယ်ကို။ ဒိသွာ– ၍၊
...[စာမျက်နှာ- ၂၁၁]...
ဝန္ဒန္တိ နု ခေါ– ကုန်သနည်း။” ဣတိ၊ စိန္တေန္တော– လသော်။ “ကာသာဝံ– ဖန်ရည် ဖြင့် ဆိုးအပ်သော သင်္ကန်းကို။ (ဒိသွာ– ၍။ ဝန္ဒန္တိ– ကုန်၏)၊” ဣတိ၊ သလ္လက္ခေ တွာ– မှတ်သား၍။ “မယာပိ– သည်လည်း။ ဣဒါနိ– ၌။ ကာသာဝံ– ကို။ လဒ္ဓုံ– ရခြင်းငှာ။ ဝဋ္ဋတိ– သင့်၏။” ဣတိ စိန္တေတွာ၊ ဧကဿ– တစ်ပါးသော။ ပစ္စေကဗုဒ္ဓဿ– သည်။ ဇာတဿရံ– ဇာတဿရအိုင်သို့။ (အလိုလိုဖြစ်သောအိုင်သို့)၊ ဩရုယှ– သက်ဆင်း၍။ နှာယန္တဿ– ရေချိုးတော်မူနေလသော်။ ဝါ– စဉ်။ တီရေ– ကမ်း၌။ ဌပိတေသု– ထားအပ်ကုန်သော။ ကာသာဝေသု– တို့တွင်။ စီဝရံ– သင်္ကန်း တစ်ထည်ကို။ ထေနေတွာ– ခိုး၍။ တေသံ ဟတ္ထီနံ– တို့၏။ ဂမနာဂမနမဂ္ဂေ– သွား ရာ, ပြန်လာရာလမ်း၌။ သတ္တိံ– လှံကို။ ဂဟေတွာ– ကိုင်၍။ သသီသံ– ဥုးခေါင်း နှင့်တကွ။ ပါရုပိတွာ– ခြုံ၍။ နိသီဒတိ– ထိုင်နေ၏။ ဟတ္ထိနော– တို့သည်။ တံ– ထိုဆင်သတ်မုဆိုးကို။ ဒိသွာ၊ “ပစ္စေကဗုဒ္ဓေါ”တိ– ပစ္စေကဗုဒ္ဓဟူသော။ သညာယ– အမှတ်ဖြင့်။ (တစ်နည်း) ပစ္စေကဗုဒ္ဓေါ”တိ– ပစ္စေကဗုဒ္ဓဟူ၍။ သညာယ– မှတ်ထင်ခြင်းကြောင့်။ ဝန္ဒိတွာ– ၍။ ပက္ကမန္တိ– ကုန်၏။ သော– ထိုဆင်သတ်မုဆိုး သည်။ တေသံ– ထိုဆင်တို့တွင်။ သဗ္ဗပစ္ဆတော– အလုံးစုံသောဆင်တို့၏ နောက် ၌။ ဝါ– နောက်က။ ဂစ္ဆ န္တံ– သွားသောဆင်ကို။ သတ္တိယာ– လှံဖြင့်။ ပဟရိတွာ– ပစ် ခတ်၍။ မာရေတွာ– သေစေ၍။ ဝါ– သတ်၍။ ဒန္တာဒီနိ– အစွယ်အစရှိသည်တို့ကို။ ဂဟေတွာ– ယူ၍။ သေသံ– ကြွင်းသောအရာကို။ ဘူမိယံ– မြေ၌။ နိခဏိတွာ– တူးမြှုပ်၍။ ဂစ္ဆတိ– ၏။ အပရဘာဂေ– နောက်အဖို့၌။ ဗောဓိသတ္တော– ဘုရား အလောင်းတော်သည်။ ဟတ္ထိယောနိယံ– ဆင်မျိုး၌။ ပဋိသန္ဓိံ– ပဋိသန္ဓေကို။ ဂဟေတွာ– ယူ၍။ ဟတ္ထိဇေဋ္ဌကော– ဆင်တို့၏ အကြီးအကဲဖြစ်သော။ ယူထပတိ– ဆင်မင်းသည်။ အဟောသိ– ပြီ။ တဒါပိ– ထိုအခါ၌လည်း။ သော– ထို ဆင် သတ်မုဆိုးသည်။ တထေဝ– ထိုရှေးအတိုင်းသာလျှင်။ ကရောတိ– ၏။ မဟာပုရိသော– ဘုရားအလောင်းဆင်မင်းသည်။ အတ္တနော– ၏။ ပရိသာယ– ပရိသတ် ၏။ ပရိဟာနိံ– ယုတ်လျော့ခြင်းကို။ ဉတွာ– သိ၍။ “ဣမေ ဟတ္ထီ– ဤဆင်တို့ သည်။ ကုဟိံ– အဘယ်အရပ်သို့။ ဂတာ– သွားကုန်သနည်း? မန္ဒာ– နည်းကုန် သည်။ ဇာတာ– ဖြစ်ကုန်သနည်း?” ဣတိ ပုစ္ဆိတွာ၊ “သာမိ– အရှင်ဆင်မင်း! န ဇာနာမ– မသိပါကုန်။” ဣတိ၊ ဝုတ္တေ– ပြောအပ်သော်။ “ကုဟိဉ္စိ– အမှတ်မထား,
...[စာမျက်နှာ- ၂၁၂]...
အရပ်တစ်ပါးသို့။ ဂစ္ဆန္တာ– သွားကုန်လသော်။ မံ– ကို။ အနာပုစ္ဆိတွာ– မပန်ပြောမူ၍။ န ဂမိဿန္တိ– သွားကြလိမ့်မည်မဟုတ်။ ပရိပန္ထေန– ဘေးရန်သည်။ ဘဝိတဗ္ဗံ– ဖြစ် ရာ၏။” ဣတိ ဝတွာ၊ “ဧကသ္မိံ– သော။ ဌာနေ– ၌။ ကာသာဝံ– ကို။ ပါရုပိတွာ– ခြုံ ၍။ နိသိန္နဿ– ထိုင်နေသူ၏။ သန္တိကာ– အထံမှ။ ပရိပန္ထေန– သည်။ ဘဝိတဗ္ဗံ– ရာ၏။” ဣတိ၊ ပရိသင်္ကိတွာ– ထက်ဝန်းကျင် ယုံမှား၍။ “တံ– ထိုသူ့ကို။ ပရိဂ္ဂဏှိတုံ– စုံစမ်းခြင်းငှာ။ ဝဋ္ဋတိ– သင့်၏။” ဣတိ– ဤသို့ကြံ၍။ သဗ္ဗေ– ကုန်သော။ ဟတ္ထီ– တို့ကို။ ပုရတော– ရှေ့၌။ ဝါ– က။ ပေသေတွာ– စေလွှတ်၍။ သယံ– ကိုယ် တိုင်။ ပစ္ဆတော– နောက်၌။ ဝါ– မှ။ ဝိလမ္ဗမာနော– ချန်ရစ်လျက်။ အာဂစ္ဆတိ– လာ ၏။ သော– ထိုဆင်သတ်မုဆိုးသည်။ သေသဟတ္ထီသု– ကြွင်းသောဆင်တို့သည်။ ဝန္ဒိတွာ– ပြီး၍။ ဂတေသု– သွားကုန်လသော်။ မဟာပုရိသံ– ကို။ အာဂစ္ဆန္တံ– လာ နေသည်ကို။ ဒိသွာ– ၍။ စီဝရံ– ကို။ သံဟရိတွာ– ဆွဲဖယ်၍။ သတ္တိံ– လှံကို။ ဝိဿဇ္ဇိ– လွှတ်ပြီ။ မဟာပုရိသော– သည်။ သတိံ– သတိကို။ ဥပဋ္ဌပေတွာ– ရှေးရှုတည်စေ ၍။ ဝါ– ထား၍။ အာဂစ္ဆန္တော– လာလသော်။ ဝါ– လာသည်၏အဖြစ်ကြောင့်။ ပစ္ဆတော– နောက်သို့။ ပဋိက္ကမိတွာ– ဆုတ်၍။ သတ္တိံ– လှံကို။ ဝိဝဇ္ဇေသိ– ရှောင်ပြီ။
အထ– ၌။ နံ– ထိုဆင်သတ်မုဆိုးကို။ “ဣမိနာ– ဤသူသည်။ ဣမေ ဟတ္ထီ– ဤ ဆင်တို့ကို။ နာသိတာ– ဖျက်ဆီးသတ်ဖြတ်အပ်ကုန်ပြီ။” ဣတိ– ဤသို့သိ၍။ ဂဏှိတုံ– ဖမ်းယူခြင်းငှာ။ ပက္ခန္ဒိ– ပြေးလိုက်ပြီ။ ဣတရော– အခြားသော ဆင်သတ် မုဆိုးသည်။ ဧကံ– တစ်ပင်သော။ ရုက္ခံ– သစ်ပင်ကို။ ပုရတော– ရှေ့၌။ ဝါ– က။ ကတွာ– ပြု၍။ ဝါ– ထား၍။ နိလီယိ– ပုန်းနေပြီ။ အထ– ၌။ “နံ– ထိုဆင်သတ်မုဆိုး ကို။ ရုက္ခေန– နှင့်။ သဒ္ဓိံ– အတူ။ သောဏ္ဍာယ– နှာမောင်းဖြင့်။ ပရိက္ခိပိတွာ– ထက် ဝန်းကျင် ရစ်ပတ်၍။ ဂဟေတွာ– ဆွဲကိုင်၍။ ဘူမိယံ– ၌။ ပေါထေဿာမိ– ထုရိုက် အံ့။ (ပေါက်သတ်အံ့)၊” ဣတိ– ဤသို့ကြံနေစဉ်။ တေန– ထိုဆင်သတ်မုဆိုးသည်။ နီဟရိတွာ– ထုတ်ဆောင်၍။ ဒဿိတံ– ပြအပ်သော။ ကာသာဝံ– ကို။ ဒိသွာ– ၍။ “အဟံ– သည်။ ဣမသ္မိံ– ဤဆင်သတ်မုဆိုး၌။ သစေ ဒုဗ္ဘိဿာမိ– အကယ်၍ဖျက် ဆီးသတ်ဖြတ်အံ့။ အနေကသဟဿေသု– အထောင်မက များစွာကုန်သော။ ဝါ– ထောင်ပေါင်းများစွာကုန်သော။ ဗုဒ္ဓပစ္စေကဗုဒ္ဓခီဏာသဝေသု– ဘုရား, ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ, ရဟန္တာတို့၌။ မေ– ၏။ လဇ္ဇာ နာမ– ရှက်ခြင်းမည်သည်။ ဘိန္နာ–
...[စာမျက်နှာ- ၂၁၃]...
ကွဲသည်။ ဘဝိဿတိ– လိမ့်မည်။” ဣတိ– ဤသို့တွေး၍။ အဓိဝါသေတွာ– မိမိ အထက်၌ ဝင်သက်တည်နေစေ၍။ ဝါ– သည်းခံ၍။ “တယာ– သည်။ မေ– ၏။ ဧတ္တကာ– ဤမျှအတိုင်းအရှည်ရှိကုန်သော။ ဉာတကာ– ဆွေမျိုးတို့ကို။ နာသိတာ– ဖျက်ဆီးသတ်ဖြတ်အပ်ကုန်သလော?” ဣတိ ပုစ္ဆိ၊ “သာမိ– အရှင်! အာမ– ဟုတ်ကဲ့။” ဣတိ– ဤသို့ပြောပြီ။ “ကသ္မာ– ကြောင့်။ ဧဝံ– သို့။ ဘာရိယကမ္မံ– ကြီး လေးသော မကောင်းမှုကို။ အကာသိ– ပြုခဲ့ရသနည်း? အတ္တနော– အား။ အနနုစ္ဆဝိကံ– မလျောက်ပတ်သော။ ဝီတရာဂါနံ– ကင်းသော ရာဂရှိသော ရဟန္တာ တို့အား။ အနုစ္ဆဝိကံ– လျောက်ပတ်သော။ ဝတ္ထံ– ကို။ ပရိဒဟိတွာ– ဝတ်ရုံသုံးစွဲ၍။ ဧဝရူပံ– သော။ ကမ္မံ– မကောင်းမှုကို။ ကရောန္တေန– ပြုသော။ တယာ– သည်။ ဘာရိယံ– ကြီးလေးသောအမှုကို။ ကတံ– ပြုအပ်ပြီ။” ဣတိ– ဤသို့ ပြောပြီ။ စ ပန– သည်သာမကသေး။ ဧဝံ– ဤသို့။ ဝတွာ– ပြီး၍။ ဥတ္တရိပိ– အလွန်လည်း။ နံ– ထိုဆင်သတ်မုဆိုးကို။ နိဂ္ဂဏှန္တော– နှိပ်ကွပ်လိုသည်။ (ဟုတွာ)၊ “အနိက္ကသာဝေါ၊ ပေ။ မရဟတီ”တိ– ဟူသော။ ဂါထံ– ကို။ ဝတွာ– ဆို၍။ “တေ– သင်သည်။ အယုတ္တံ– မသင့်လျော်သောအမှုကို။ ကတံ– ပြုအပ်ပြီ။” ဣတိ ဝတွာ၊ တံ– ထို ဆင်သတ်မုဆိုးကို။ ဝိဿဇ္ဇေသိ– လွှတ်လိုက်ပြီ။
သတ္ထာ– သည်။ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ– ကို။ အာဟရိတွာ– ဆောင်တော်မူပြီး၍။ “တဒါ– ၌။ ဟတ္ထိမာရကော– သည်။ ဒေဝဒတ္တော– သည်။ အဟောသိ– ဖြစ်ခဲ့ပြီ။ တဿ– ထိုဆင်သတ်မုဆိုးကို။ နိဂ္ဂါဟကော– နှိပ်ကွပ်တတ်သော။ ဟတ္ထိနာဂေါ– ဆင်ပြောင်သည်။ အဟမေဝ– ငါဘုရားသည်သာ။ (အဟောသိ)၊” ဣတိ– သို့။ ဇာတကံ– ဇာတ်တော်ကို။ သမောဓာနေတွာ– ပေါင်းတော်မူ၍။ “ဘိက္ခဝေ– တို့! ဣဒါနေဝ– ၌သာ၊ (ဒေဝဒတ္တော– သည်။ အတ္တနော– အား။ အနနုစ္ဆဝိကံ– သော။ ဝတ္ထံ– ကို)၊ န (ဓာရေတိ)– ဆောင်သည်မဟုတ်သေး။ ပုဗ္ဗေပိ– ၌လည်း။ ဒေဝဒတ္တော– သည်။ အတ္တနော– အား။ အနနုစ္ဆဝိကံ– သော။ ဝတ္ထံ– ကို။ ဓာရေသိယေဝ– ဆောင်ခဲ့ဖူးသည်သာ။” ဣတိ ဝတွာ၊ ဣမာ ဂါထာ– တို့ကို။ အဘာသိ– ဟောတော်မူပြီ။ (ကိံ)၊ “အနိက္ကသာဝေါ၊ ပေ။ မရဟတီ”တိ– ဟူ၍။ (အဘာသိ)
အနိက္ကသာဝေါ ကာသာဝံ, ယော ဝတ္ထံ ပရိဒဟိဿတိ၊
...[စာမျက်နှာ- ၂၁၄]...
အပေတော ဒမသစ္စေ, န သော ကာသာဝ မရဟတိ
ယော– အကြင်သူသည်။ အနိက္ကသာဝေါ– ကိလေသာဟူ ဖန်ရည်မရှိသူ မဟုတ်ပါဘဲ။ ဝါ– ကိလေသာဖန်ရည်ရှိသူဖြစ်ပါလျက်။ ကာသာဝံ– ဖန်ရည်ဖြင့် ဆိုးအပ်သော။ ဝတ္ထံ– အဝတ်ကို။ ပရိဒဟိဿတိ– ဝတ်ရုံသုံးစွဲ၏။ ဒမသစ္စေန– ဣန္ဒြေတို့ကို ဆုံးမခြင်း ဝစီသစ္စာမှ၊ (ဣန္ဒြေတို့ကို ဆုံးမမှု, မှန်သော စကားကို ပြောဆိုမှုမှ)၊ အပေတော– ကင်း၏။ သော– ထိုသူသည်။ ကာသာဝံ– ဖန်ရည်တပ် စွန်း ဝတ်သင်္ကန်းကို။ (ပရိဒဟိတုံ– ဝတ်ရုံသုံးစွဲခြင်းငှာ၊) န အရဟတိ– မထိုက်
ယော စ ဝန္တကသာဝ’ဿ, သီလေသု သုသမာဟိတော၊ ဥပေတော ဒမသစ္စေန, သ ဝေ ကာသာဝမရဟတိ
စ– အနွယကား။ (တည့်တည့်ပြောရလျှင်၊) ယော– သည်။ ဝန္တကသာဝေါ– မဂ်လေးတန်ဖြင့် ထွေးအန်အပ်ပြီးသော ကိလေသာဖန်ရည်ရှိသည်။ သီလေသု– စတုပါရိ, သုဒ္ဓိလေးဖြာ, သိက္ခာသီလတို့၌။ သုသမာဟိတော– ကောင်း စွာ ထားအပ်သောစိတ်ရှိသည်။ ဝါ– ကောင်းစွာ တည်သည်။ ဒမသစ္စေန– ဣန္ဒြေ တို့ကို ဆုံးမခြင်း, ဝစီသစ္စာသည်။ ဥပေတော– ကပ်ရောက်အပ်သည်။ (တစ်နည်း) ဒမသစ္စေန– ဣန္ဒြေတို့ကို ဆုံးမခြင်း, ဝစီသစ္စာနှင့်။ ဥပေတော– ပြည့်စုံသည်။ [ရှေးနည်း သဒ္ဒတ္ထ, နောက်နည်း အဓိပ္ပာယတ္ထ၊] အဿ– ဖြစ်၏။ သ (သော)– ထိုသူ သည်။ ဝေ– စင်စစ်။ ကာသာဝံ– ကို။ (ပရိဒဟိတုံ– ငှာ၊) အရဟတိ– ထိုက်၏။
စ– ဆက်ဥုးအံ့။ ဆဒ္ဒန္တဇာတကေနပိ– ဆဒ္ဒန္တဇာတ်တော်ဖြင့်လည်း။ အယံ အတ္ထော– ဤအနက်ကို။ ဒီပေတဗ္ဗော– ပြထိုက်၏။ တတ္ထ– ထိုဂါထာတို့၌။ အနိက္ကသာဝေါတိ– ကား။ ရာဂါဒီဟိ– ရာဂအစရှိကုန်သော။ ကသာဝေဟိ– ဖန်ရည် တို့ဖြင့်။ သကသာဝေါ– ဖန်ရည်နှင့် တကွဖြစ်သည်။ (သမာနော– ဖြစ်ပါလျက်၊)
သကသာဝေါ။ ။ “ကံ(ရေကို) သေဝတီတိ(မှီဝဲတတ်သောကြောင့်) ကသာဝေါ၊ [က+သိ(သေဝါယံ)+အ၊] သဟ+ကသာဝေဟိ ယော ဝတ္တတီတိ သကသာဝေါ”ဟုပြု။
အနိက္ကသာဝေါ၌ အ-ဟူသော ပဋိသေဓ, နိ-ဟူသော ပဋိသေဓအားဖြင့် ပဋိသေဓ နှစ်ချက်ရှိ၏။ “ပဋိသေဓနှစ်ချက်, ဆင့်၍တက်, ပကတိအနက် ထွက်အောင် သမ္ဗန်မြဲ” နှင့်အညီ “ဖန်ရည်မရှိသူ မဟုတ်”ဟု ဆိုလျှင် “ဖန်ရည်ရှိသူ”ဟု အဓိပ္ပာယ် ရ၏၊
...[စာမျက်နှာ- ၂၁၅]...
ပရိဒဟိဿတီတိ– ကား။ နိဝါသနပါရုပနအတ္ထရဏဝသေန– ဝတ်ခြင်း, ရုံခြင်း (ရန်းခြင်း) , ခင်းခြင်းတို့၏ အပြားအားဖြင့်။ ပရိဘုဉ္ဇိဿတိ– သုံးစွဲ၏။ ပရိဓဿတီတိပိ– ပရိဓဿတိဟူ၍လည်း။ ပါဌော– ပါဠိတော်ပါဌ်သည်။ (အတ္ထိ– ရှိသေး၏။) [ဖုဿတ္ထေရဂါထာ၌ “ပရိဓဿတိ”ဟုပင် ရှိ၏။] အပေတော ဒမသစ္စေနာတိ– ကား။ ဣန္ဒြိယဒမေန စေဝ– ဣန္ဒြေတို့ကို ဆုံးမခြင်းသည်လည်းကောင်း။ ဝါ– နှင့်လည်းကောင်း။ ဝါ– မှလည်းကောင်း။ ပရမတ္ထသစ္စပက္ခိကေန– (နိဗ္ဗာန်ဟူသော) ပရမတ္ထသစ္စာ၏ အဖို့၌ဖြစ်သော (ပရမတ္ထသစ္စာအဖို့၌ ပါ ဝင်သော)၊ [ပရမတ္ထသစ္စဿ+ပက္ခော ပရမတ္ထသစ္စပက္ခော၊ ပရမတ္ထသစ္စပက္ခေ+ဘဝံ ပရမတ္ထသစ္စပက္ခိကံ။] ဝစီသစ္စေန စ– ဝစီသစ္စာသည်လည်းကောင်း။ ဝါ– နှင့်လည်းကောင်း။ ဝါ– မှလည်းကောင်း။ အပေတော– ကင်းသော။ ဝိယုတ္တော– မယှဉ်သော။ ပရိစ္စတ္တော– စွန့်လွှတ်အပ်သော။ [“သော– ထိုပုဂ္ဂိုလ်သည်”၌ စပ်၊] ဣတိ အတ္ထော– ဤကား အနက်။ န သောတိ– ကား။ ဧဝရူပေါ– ဤသို့သဘောရှိသော။ သော ထို့ကြောင့် အနိက္ကသာဝေါကို “သကသာဝေါ”ဟု ဖွင့်သည်။ အနိက္ကသာဝေါ– ဖန်ရည် မရှိသူ မဟုတ်, ဖန်ရည် ရှိသူ- ဟူလို။ (ဋ္ဌ-ပြု)
ပရိဒဟိဿတိ။ ။ ပရိ+ဓာ+ဿတိ၊ ဓာ၏ဒွေဘော် ဓာလာ, ရှေ့ဓာ၌ ဓကို ဒပြု, ရဿလည်းပြု, ကွစိ ဓာတုဖြင့် နောက်ဓကို ဟပြု, ဣလာ၊ ဝတ္ထုကြောင်း၌ ပစ္စုပ္ပန်ဝတ်နေသူပင်ဖြစ်ခြင်းနှင့် “နိဝါသေတိ စေဝ ပါရုပတိ စ(ဇာ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၈၂)၊ ပရိဒဟတိ(ဇာ၊ဋ္ဌ၊ ၅, ၅၀)”ဟု ဖွင့်ခြင်းကို ထောက်လျှင်ကား ပစ္စုပ္ပန်ဝိဘတ်မှ အနာဂတ်ဝိဘတ်သို့ ပြန်နေသော ဝိဘတ္တိဝိပလ္လာသတည်း၊ “ပရိဒဟိဿတီ “ပရိဒဟိဿတီ “ပရိဒဟိဿတီတိ ... ပရိဘုဉ္ဇိဿတိ(ထေရ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၆၆)”ဟူသော အဖွင့်အလိုကား အနာဂတ်အနက်၌ ဘဝိဿန္တိဝိဘတ်သာတည်း။
ဒမသစ္စေန။ ။ အပေတော၌ စပ်ခိုက် အပါဒါန်အနက်, ဝိယုတ္တော၌ စပ်ခိုက် သဟာဒိယောဂအနက်, ပရိစ္စတ္တော၌ စပ်ခိုက် ကတ္တားအနက်တည်း၊ ထိုကြောင့် ၃နက် ပေးထား၏၊ ပါဠိတော်၌မူ အပေတော၌ စပ်ရသော အပါဒါန်အနက်ကိုသာ ရ၏(ဋ္ဌ- ပြု)၊ ဇာဋ္ဌ- ၂, ၁၈၂၌ကား “ကတ္တားအနက်, အပါဒါန်အနက်”ဟု ဆို၏၊ ကတ္တား အနက်ယူရာ၌ “ဒမသစ္စေန- သည်၊ အပေတော- ကြဉ်အပ်သော”ဟုပေး။ သဟာဒိ ယောဂအနက်ယူ၍ “ဒမသစ္စေန- နှင့်၊ အပေတော- ကင်း၍ဖြစ်သော၊ (အပ- ကင်း၍+ ဣတော- ဖြစ်သော)”ဟု ပေးလျှင်လည်း သင့်သည်သာ
...[စာမျက်နှာ- ၂၁၆]...
ပုဂ္ဂလော– ထိုပုဂ္ဂိုလ်သည်။ ကာသာဝံ– ဖန်ရည်တပ်စွန်း, ဝတ်သင်္ကန်းကို။ ပရိဒဟိတုံ– ဝတ်ရုံသုံးစွဲခြင်းငှာ။ န+အရဟတိ– မထိုက်။ ဝန္တကသာဝဿာတိ– ကား။ စတူဟိ– ၄-ပါးကုန်သော။ မဂ္ဂေဟိ– မဂ်တို့ဖြင့်။ ဝန္တကသာဝေါ– ထွေးအန်အပ် ပြီးသော ကိလေသာဖန်ရည်ရှိသည်။ ဝါ– ကိလေသာဖန်ရည်ကို ထွေးအန်ပြီး သည်။ ဆဋ္ဋိတကသာဝေါ– စွန့်အပ်ပြီးသောကိလေသာ ဖန်ရည်ရှိသည်။ ဝါ– ကိလေသာဖန်ရည်ကို စွန့်ပြီးသည်။ ပဟီနကသာဝေါ– ပယ်အပ်ပြီးသော ကိလေ သာဖန်ရည်ရှိသည်။ ဝါ– ကိလေသာဖန်ရည်ကို ပယ်ပြီးသည်။ အဿ– ဖြစ်၏။
ဒမအရ။ ။ ဒမအရ “မနစ္ဆဋ္ဌာနိ ဣနြ္ဒိယာနိ ဒမေတီတိ ဒမော”ဟု ပြု၍ ဣန္ဒြိယ သံဝရသီလကိုလည်းကောင်း “သံကိလေသံ ဒမေတိ ပဇဟတီတိ ဒမော”ဟု ပြု၍ ပညာကိုလည်းကောင်း “ဥပဝသနဝသေန ကာယကမ္မာဒီနိ ဒမေတီတိ ဒမော”ဟု ပြု၍ ဥပုသ်စောင့်သုံးမှု(ဥပုသ်သီလ)ကိုလည်းကောင်း “ကောဓူပနာဟမက္ခာဒိကေ ဒမေတိ ဝိနောဒေတီတိ ဒမော”ဟု ပြု၍ အဓိဝါသနခန္တိကိုလည်းကောင်း “ဒမ္မတိ (ဒမတိ, ဒမေတိ) စိတ္တံ ဧတေနာတိ ဒမော”ဟုပြု၍ သမာဓိ၏ ဘက်သားဖြစ်သော သတိသမ္ဗောဇ္ဈင်စသည်ကိုလည်းကောင်း ယူနိုင်၏ ဤ၌ ဣန္ဒြိယသံဝရသီလ (သတိပြ ဋ္ဌာန်းသော မဟာကုသိုလ်, မဟာကြိယာ)ကို ယူ။ (မ၊ဋီ၊၃၊၄၂၃၊ သံဋီ၊၁၊၇၀၊ အံဋီ- ၃, ၁၈၇)
သစ္စေနအရ။ ။ သစ္စာသည် ဝါစာသစ္စာ(မှန်သောစကားကိုဆိုခြင်း), ဝိရတိသစ္စာ (သမ္မာဝါစာ), ဒိဋ္ဌိကိုရသော ဒိဋ္ဌိသစ္စာ, ဗြာဟ္မဏသစ္စာ(ရဟန္တာတို့သစ္စာ), နိဗ္ဗာန်ကို ရသော ပရမတ္ထသစ္စာ, သစ္စာ၄ပါးကိုရသော အရိယသစ္စာအားဖြင့် အမျိုးမျိုးရှိ၏၊ ဤ၌ ဓမ္မဋ္ဌနှင့် ထေရ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၆၆အလို ဝါစာသစ္စာ(ဝစီသစ္စာ)ကိုယူ၊ ဇာ၊ဋ္ဌ၊၂, ၁၈၂အလို ပရမတ္ထသစ္စာ(နိဗ္ဗာန်)ကိုယူ။ (သံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၀၀၊ သံဋီ၊၁၊၃၂၂)
အဿ။ ။ ပရိဒဟိဿတိကို “ပရိဒဟတိ”ဟု ဖွင့်သော ဇာ၊ဋ္ဌ၊၅, ၅၁နှင့် လျော် အောင် ကွစိ ဓာတုသုတ်ကြီးဖြင့် အသဓာတ်နောင် တိဝိဘတ်ကို ဓာတွန်နှင့်တကွ ဿပြု(ပါရာဘာ- ၂, ၄၂၄)။ (တစ်နည်း) ပစ္စုပ္ပန်အနက်၌ ဧယျဝိဘတ်သက်၍ ကွစိ ဓာတုသုတ်ကြီးဖြင့် ဧယျကို ဓာတွန်နှင့်တကွ ဿပြု၊ မှန်၏- သတ္တမီဝိဘတ်သည် ကာလ ၃ပါး၌ သက်နိုင်ကြောင်းကို သဒ္ဒါကျမ်းတို့၌ ဆို၏၊ ရူ- ၂၆၉- ၂၈၅၌ကား ပစ္စုပ္ပန် အနက်ဟုပင် ဆို၏၊ (ဝဏ္ဏနာ- ၂၈၆၊ ဝိဗောဓက- ၂၁၂)။ “ဘဝေယျ(ထေရ၊ဋ္ဌ၊၂, ၃၆၆)”ဟူသော အဖွင့်အလိုမူ ပရိကပ္ပအနက်၌ သတ္တမီဧယျဝိဘတ်သာတည်း။
...[စာမျက်နှာ- ၂၁၇]...
သီလေသူတိ– ကား။ စတုပါရိသုဒ္ဓိသီလေသု– ၄-ပါးသော ထက်ဝန်းကျင် စင် ကြယ်ခြင်းရှိသော သီလတို့၌။ သုသမာဟိတောတိ– ကား။ သုဋ္ဌု– ကောင်းစွာ။ သမာဟိတော– ထားအပ်သောစိတ်ရှိသော။ သုဋ္ဌိတော– ကောင်းစွာတည်သော။ ဥပေတောတိ– ကား။ ဣန္ဒြိယဒမေန စေဝ– ဣန္ဒြေတို့ကို ဆုံးမခြင်းသည်လည်းကောင်း။ ဝါ– နှင့်လည်းကောင်း။ ဝုတ္တပကာရေန– ဆိုအပ်ပြီးသော အပြားရှိသော။ သစ္စေန စ– ဝစီသစ္စာသည်လည်းကောင်း။ ဝါ– နှင့်လည်းကောင်း။ ဥပဂတော–ကပ်ရောက်အပ်သော။ ဝါ– ပြည့်စုံသော။ သ ဝေတိ– ကား။ ဧဝရူပေါ– ဤသို့ သဘောရှိသော။ သော ပုဂ္ဂလော– ထိုပုဂ္ဂိုလ်သည်။ တံ ဂန္ဓကသာဝဝတ္ထံ– ထို နံ့သာဖြင့် ထုံအပ်သော ဖန်ရည်ဆိုးအဝတ်ကို။ ဝါ– ထိုနံ့သာဖန်ရည်ဖြင့် ဖန်ရည် ဆိုးအပ်သော အဝတ်ကို။ (ပရိဒဟိတုံ– ငှာ၊) အရဟတိ– ထိုက်၏။ ဣတိ– ဤတွင် ဂါထာအဖွင့် အပြီးတည်း။
ဂါထာပရိယောသာနေ– ၌။ ဒိသာဝါသိကော– အရပ်မျက်နှာ၌ နေသော။ သော ဘိက္ခု– ထိုရဟန်းသည်။ သောတာပန္နော– သောတာပန်သည်။ အဟောသိ– ဖြစ်ပြီ။ အညေပိ– အခြားလည်းဖြစ်ကုန်သော။ ဗဟူ– များစွာသော ရဟန်းတို့ သည်။ သောတာပတ္တိဖလာဒီနိ– သောတာပတ္တိဖိုလ်အစရှိသော ဖိုလ်တို့သို့။ ပါပုဏိံသု– ရောက်ကြကုန်ပြီ။ ဒေသနာ– ဒေသနာတော်သည်။ မဟာဇနဿ သာတ္ထိကာ– သည်။ အဟောသိ– ပြီ။ ဣတိ– ဤတွင် ဒေဝဒတ္တဝတ္ထုအပြီးတည်း။
ဒေဝဒတ္တဝတ္ထုဘာသာဋီကာပြီးပြီ။
၈-သာရိပုတ္တတ္ထေရဝတ္ထုဘာသာဋီကာ
အသာရေ သာရမတိနောတိ– အစရှိသော။ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ သတ္ထာ ဝေဠုဝနေ– ဝေဠုဝန်ကျောင်း၌။ ဝိဟရန္တော– သော်။ ဝါ– စဉ်။ အဂ္ဂသာဝကေဟိ– အဂ္ဂသာဝကတို့သည်။ နိဝေဒိတံ– သိစေအပ်သော။ ဝါ– လျှောက်ထားအပ်သော။ သဉ္စယဿ– သိဉ္စည်းဆရာကြီး၏။ အနာဂမနံ– မလာခြင်းကို။ အာရဗ္ဘ– ၍။ ကထေသိ– ပြီ။
...[စာမျက်နှာ- ၂၁၈]...
တတြ– ထိုဆိုအပ်ခဲ့ပြီးသော စကား၌။ အယံ– ဤဆိုအပ်လတ္တံ့ကား။ အနုပုဗ္ဗိကထာ– အစဉ်အတိုင်း ဟောအပ်သော စကားတည်း။ ဟိ– ချဲ့။ အမှာကံ– ငါတို့၏။ သတ္ထာ– မြတ်စွာဘုရားသည်။ ဣတော– ဤကမ္ဘာမှ။ ကပ္ပသတသဟဿာဓိကာနံ– ကမ္ဘာတစ်သိန်းအလွန်ရှိကုန်သော။ စတုန္နံ– ၄ခုကုန်သော။ အသင်္ချေယျာနံ– အသင်္ချေတို့၏။ မတ္ထကေ– အထက်၌။ အမရဝတိယာ နာမ– အမရ ဝတီမည်သော။ နဂရေ– မြို့၌။ သုမေဓော နာမ– သုမေဓမည်သော။ ဗြာဟ္မဏကုမာရော– ပုဏ္ဏားသတိုးသားသည်။ ဟုတွာ– ၍။ သဗ္ဗသိပ္ပေသု– အလုံးစုံသော အတတ်ပညာတို့၌။ နိပ္ဖတ္တိံ– ပြီးဆုံးခြင်းသို့။ ပတွာ– ရောက်၍။ မာတာပိတူနံ– မိဘတို့၏။ အစ္စယေန– ကွယ်လွန်ရာအခါ၌။ အနေကကောဋိသင်္ချံ– တစ်ပါးမက များစွာသော ကုဋေအရေအတွက်ရှိသော။ (ကုဋေပေါင်းများစွာ အရေအတွက် ရှိသော)၊ ဓနံ– ဥစ္စာကို။ ပရိစ္စဇိတွာ– စွန့်၍။ ဣသိပဗ္ဗဇ္ဇံ– ရသေ့တို့၏ ပဗ္ဗဇ္ဇာသို့။ ဝါ– ရသေ့ရဟန်းအဖြစ်သို့။ (ရသေ့ဘဝသို့)၊ ပဗ္ဗဇိတွာ– ကပ်ရောက်၍။ ဟိမဝန္တေ– ဟိမဝန္တာ၌။ (ဟိမဝန္တာအနီး ဓမ္မိကတောင်ပေါ်ကျောင်း၌)၊ ဝသန္တော– နေလျက်။ ဈာနာဘိညာ– ဈာန်အဘိညာဉ်တို့ကို။ နိဗ္ဗတ္တေတွာ– ဖြစ်စေပြီး၍။ အာကာသေန– ကောင်းကင်ဖြင့်။ ဂစ္ဆန္တော– ကြွလသော်။ ဒီပင်္ကရဒသဗလဿ– ဒီပင်္ကရာမြတ် စွာဘုရား၏။ သုဒဿနဝိဟာရတော– သုဒဿနကျောင်းတော်မှ။ ရမ္မဝတီနဂရံ– ရမ္မဝတီမြို့သို့။ ပဝိသနတ္ထာယ– ဝင်တော်မူခြင်းအကျိုးငှာ။ မဂ္ဂံ– ကို။ သောဓယမာနံ– ရှင်းလင်းသုတ်သင်နေသော။ ဇနံ– လူအပေါင်းကို။ ဒိသွာ– မြင်၍။ သယမ္ပိ– ကိုယ်တိုင်လည်း။ ဧကံ– တစ်ခုသော။ ပဒေသံ– အရပ်ကို။ ဂဟေတွာ– ယူ၍။ မဂ္ဂံ– ကို။ သောဓေတိ– စင်ကြယ်စေ၏။ ဝါ– ရှင်းလင်းသုတ်သင်၏။ တသ္မိံ– ထိုလမ်းကို။ အသောဓိတေယေဝ– မရှင်းလင်း မသုတ်သင်အပ်သေးမီပင်။ ဝါ– ရှင်းလင်းသုတ် သင်၍မပြီးသေးမီပင်။ အာဂတဿ– ကြွလာတော်မူသော။ သတ္ထုနော– မြတ်စွာ ဘုရားဖို့။ ဝါ– အတွက်။ အတ္တာနံ– ကိုယ်ကို။ သေတုံ– တံတားကို။ ကတွာ– ပြု၍။ (တစ်နည်း) သေတုံ ကတွာ– တံတားခင်း၍။ ကလလေ– ရွှံ့ညွန်၌။ အဇိနစမ္မံ– သစ်နက်ရေကို။ အတ္ထရိတွာ– ခင်း၍။ “သသာဝကသံဃော– တပည့်အပေါင်း နှင့်တကွ ဖြစ်တော်မူသော။ သတ္ထာ– သည်။ ကလလံ– ရွှံ့ညွန်ကို။ အနက္ကမိတွာ– မနင်းမူ၍။ မံ– တပည့်တော်ကို။ အက္ကမန္တော– နင်းတော်မူလျက်။ ဂစ္ဆတု– ကြွ
...[စာမျက်နှာ- ၂၁၉]...
တော်မူပါ။” ဣတိ– ဤသို့ လျှောက်၍။ နိပန္နော– လဲလျောင်းပြီ။ သတ္ထာရာ– သည်။ တံ– ထိုသုမေဓာရသေ့ကို။ ဒိသွာဝ– မြင်တော်မူ၍သာလျှင်။ “ဧသ (ဧသော)– ဤရသေ့သည်။ ဗုဒ္ဓင်္ကုရော– ဘုရားအလောင်းတည်း။ အနာဂတေ– နောင်အခါ၌။ ကပ္ပသတသဟဿာဓိကာနံ– ကမ္ဘာတစ်သိန်းအလွန်ရှိကုန်သော။ စတုန္နံ– ၄ခု ကုန်သော။ အသင်္ချေယျာနံ– အသင်္ချေတို့၏။ ပရိယောသာနေ– အဆုံး၌။ ဂေါတမော နာမ– ဂေါတမမည်သော။ ဗုဒ္ဓေါ– သည်။ ဘဝိဿတိ– လိမ့်မည်။” ဣတိ– သို့။ ဗျာကတော– မိန့်ကြားတော်မူအပ်ပြီ။ ဝါ– ဗျာဒိတ်ပေးတော်မူအပ်ပြီ။ တဿ သတ္ထုနော– ထိုဒီပင်္ကရာမြတ်စွာဘုရား၏။ အပရဘာဂေ– နောက်အဖို့၌။ “ကောဏ္ဍညော– ကောဏ္ဍညဘုရားလည်းကောင်း။ မင်္ဂလော– မင်္ဂလဘုရား လည်းကောင်း။ သုမနော– သုမနဘုရားလည်းကောင်း။ ရေဝတော– ရေဝတ ဘုရားလည်းကောင်း။ သောဘိတော– သောဘိတဘုရားလည်းကောင်း။ အနောမဒဿီ– အနောမဒဿီဘုရားလည်းကောင်း။ ပဒုမော– ပဒုမဘုရား လည်းကောင်း။ နာရဒေါ– နာရဒဘုရားလည်းကောင်း။ ပဒုမုတ္တရော– ပဒုမုတ္တရ ဘုရားလည်းကောင်း။ သုမေဓော– သုမေဓာဘုရားလည်းကောင်း။ သုဇာတော– သုဇာတဘုရားလည်းကောင်း။ ပိယဒဿီ– ပိယဒဿီဘုရားလည်းကောင်း။ အတ္ထဒဿီ– အတ္ထဒဿီဘုရားလည်းကောင်း။ ဓမ္မဒဿီ– ဓမ္မဒဿီဘုရားလည်းကောင်း။ သိဒ္ဓတ္ထော– သိဒ္ဓတ္ထဘုရားလည်းကောင်း။ တိဿော– တိဿဘုရား လည်းကောင်း။ ဖုဿော– ဖုဿဘုရားလည်းကောင်း။ ဝိပဿီ– ဝိပဿီဘုရား လည်းကောင်း။ သိခီ– သိခီဘုရားလည်းကောင်း။ ဝေဿဘူ– ဝေဿဘူဘုရား လည်းကောင်း။ ကကုသန္ဓော– ကကုသန်ဘုရားလည်းကောင်း။ ကောဏာဂမနော– ကောဏာဂုမ်ဘုရားလည်းကောင်း။ ကဿပေါ– ကဿပဘုရားလည်း။
ဗုဒ္ဓင်္ကုရော။ ။ ဗုဒ္ဓင်္ကုရောတိ သုတာနုဗုဒ္ဓပစ္စေကဗုဒ္ဓသင်္ခါတာနံ တိဏ္ဏံ ဗုဒ္ဓါနံ အင်္ကုရော ဓဇော ကေဋု မကုဋောတိ ဗုဒ္ဓင်္ကုရော၊- ဓမ္မဋီ
ဗျာကတော။ ။ ဝိ+အာ+ကရ+တ၊ ဝိဥပသာရနှင့် အာဥပသာရကြောင့် ကရဓာတ်သည် ကထန(ပြောဆိုခြင်း)အနက်ကို ဟောသည်(နီတိသုတ္တ- ၂၁)၊ ဝိကို ဝိသေသအနက်, အာကို မရိယာဒအနက်ယူ၍ “ဗျာကတော- အထူး ပိုင်းခြား၍ မိန့် ကြားတော်မူအပ်ပြီ”ဟုလည်း ပေးကြသေး၏(မဟာဗု- ၁, ဃံ)
...[စာမျက်နှာ- ၂၂၀]...
ကောင်း။” ဣတိ– သို့။ လောကံ– လောကကို။ ဩဘာသေတွာ– ထွန်းလင်း စေတော်မူ၍။ ဥပ္ပန္နာနံ– ပွင့်တော်မူကုန်သော။ တေဝီသတိယာ– ၂၃ဆူသော။ ဣမေသမ္ပိ ဗုဒ္ဓါနံ– ဤဘုရားရှင်တို့၏လည်း။ သန္တိကေ– အထံတော်၌။ လဒ္ဓဗျာကရဏော– ရအပ်ပြီးသောဗျာဒိတ်ရှိသည်။ ဝါ– ဗျာဒိတ်ရပြီးသည်။ (ဟုတွာ)၊ “ဒသ– ဆယ်ပါးကုန်သော။ ပါရမိယော– ပါရမီတော်တို့လည်းကောင်း။ ဒသ– ကုန်သော။ ဥပပါရမိယော– ဥပပါရမီတော်တို့လည်းကောင်း။ ဒသ– ကုန်သော။ ပရမတ္ထပါရမိယော– ပရမတ္ထပါရမီတော်တို့လည်းကောင်း။” ဣတ– သို့။ သမတ္တိံသ– အညီအမျှသုံးဆယ်သော။ ဝါ– သုံးဆယ်တိတိဖြစ်သော။ ပါရမိယော– ပါရမီတော်တို့ကို။ ပူရေတွာ– ဖြည့်ကျင့်တော်မူပြီး၍။ ဝေဿန္တရတ္တဘာဝေ– ဝေဿန္တရာမင်း၏ ဘဝ၌။ ဌိတော– တည်လျက်။ ပထဝိကမ္ပနာန– မြေကို လှုပ်စေိ ကုန်သော။ မဟာဒါနာနိ– ကြီးစွာသော အလှူတို့ကို။ ဒတွာ– ပေးလှူ၍။ ပုတ္တဒါရံ– သား, သမီး, မယားကို။ ပရိစ္စဇိတွာ– စွန့်လှူ၍။ အာယုပရိယောသာနေ– အသက် ၏ အဆုံး၌။ တုသိတပုရေ– တုသိတာနတ်ပြည်၌။ နိဗ္ဗတ္တိတွာ– ဖြစ်၍။ တတ္ထ– ထိုတုသိတာနတ်ပြည်၌။ ယာဝတာယုကံ– အသက်ထက်ဆုံး။ ဌတွာ– တည်၍။ ဒသသဟဿစက္ကဝါဠဒေဝတာဟိ– တစ်သောင်းသော စကြဝဠာ၌ နေကုန်သော နတ်ဗြဟ္မာတို့သည်။ သန္နိပတိတွာ– ကောင်းစွာကျရောက်၍။ ဝါ– စုဝေး၍။ ကာလော ဒေဝ မဟာဝီရ, ဥပ္ပဇ္ဇ မာတုကုစ္ဆိယံ၊ သဒေဝကံ တာရယန္တော, ဗုဇ္ဈဿု အမတံ ပဒံ
မဟာဝီရ– ကြီးသော လုံ့လရှိသော။ ဒေဝ– အရှင်နတ်မင်း! ကာလော– ဘုရားဖြစ်ချိန်တန်ပါပြီ။ မာတုကုစ္ဆိယံ– မယ်တော်၏ ဝမ်း၌။ ဥပ္ပဇ္ဇ– ဖြစ်ပြီး၍၊
ဥပ္ပဇ္ဇ။ ။ မဏိဒီပ၌ အနက်ပေးပုံ ၂မျိုးဖွင့်ရာ ပထမနည်းအလို “ကာလော ဒေဝ မဟာဝီရ”ကို ကာရဏဝါကျ, ဥပ္ပဇ္ဇကို ပဉ္စမီဟိဝိဘတ်ယူ၍ “မဟာဝီရ- သော၊ ဒေဝ! ကာလော- ပြီ၊ (တသ္မာ- ကြောင့်၊) မာတုကုစ္ဆိယံ- ၌၊ ဥပ္ပဇ္ဇ- မူပါ၊ (ဥပ္ပဇ္ဇိတွာ- ၍၊) သဒေဝကံ– ကို၊ တာရယန္တော– သံသရာဟူသော သမုဒြာမှ နိဗ္ဗာန်ဟူသော ကြည်း ကုန်းသို့ ကူးမြောက်စေလိုသည်ဖြစ်၍၊ အမတံ ပဒံ– ကို၊ ဗုဇ္ဈဿု”ဟု ပေး၏။
ဒုတိယနည်း။ ။ ဤနည်း၌ “တာရယန္တော”ကို ဝိကတိကတ္တားကြံ၍ အကြွင်း
...[စာမျက်နှာ- ၂၂၁]...
သဒေဝကံ– နတ်နှင့်တကွသော သတ္တဝါအပေါင်းကို။ တာရယန္တော– ကယ်တင် တော်မူလျက်။ [“တာရယန္တော– ကူးစေတော်မူလျက်”ဟု သဒ္ဒတ္ထ ပေးပါ၊] အမတံပဒံ– မသေရာဖြစ်သော နိဗ္ဗာန်ကို။ ဗုဇ္ဈဿု– သိတော်မူပါ။ ဣတိ– ဤသို့။ ဝုတ္တေ– တောင်းဆိုအပ်သော်။ ကာလံ ဒေသဉ္စ ဒီပဉ္စ, ကုလံ မာတရမေဝ စ၊ ဣမေ ပဉ္စ ဝိလောကေတွာ, ဥပ္ပဇ္ဇတိ မဟာယသော
ကာလံ– ဘုရားဖြစ်ရာအခါလည်းကောင်း။ ဒေသဉ္စ– ဘုရားဖြစ်ရာအရပ် ဒေသလည်းကောင်း။ ဒီပဉ္စ– ဘုရားဖြစ်ရာကျွန်းလည်းကောင်း။ ကုလံ– ဘုရားဖြစ် ရာအမျိုးလည်းကောင်း။ မာတရမေဝ စ– မယ်တော်ရင်းသာလျှင်လည်းကောင်း။ ဝါ– မယ်တော်ရင်း၏ အသက်အပိုင်းအခြားသာလျှင်လည်းကောင်း။ (ဣတိ– ဤသို့၊) ဣမေ ပဉ္စ– ဤ၅မျိုးသောအရာတို့ကို။ ဝိလောကေတွာ– ကြည့်ရှုပြီး၍။ မဟာယသော– များသော အခြွေအရံ, အကျော်အစောရှိသော အလောင်း မှာ ရှေ့နည်းအတိုင်းပင်။ “မာတုကုစ္ဆိယံ– ၌။ ဥပ္ပဇ္ဇ– လော၊ (ဥပ္ပဇ္ဇိတွာ– ၍၊) အမတံ ပဒံ– ကို။ ဗုဇ္ဈဿု– လော၊ (ဗုဇ္ဈိတွာ– ၍၊) သဒေဝကံ– ကို။ တာရယန္တော– စေသည်။ (ဘဝ– ဖြစ်တော်မူပါလော၊)”ဟု ပေး။ (မြို့နီ ဂံသစ်-၄၀၂အကျယ်ရှု)
အမတံ ပဒံ အမတံ ပဒံ အမတံ ပဒံ။ ။ ဤပုဒ်ကို သမာသ်, ဝါကျအားဖြင့် ၂မျိုးယူကြ၏၊ ဝါကျယူလျှင် “အမတံ- သေခြင်းမရှိရာဖြစ်သော၊ ပဒံ- နိဗ္ဗာန်ကို”ဟု ပေး၊ သမာသ်ယူလျှင် “နတ္ထိ ဧတဿ မတံ ဘင်္ဂေါ, န ဝါ ဧတသ္မိံ အဓိဂတေ မရဏန္တိ အမတံ၊ ပဇ္ဇိတဗ္ဗန္တိ ပဒံ၊ အမတဉ္စ+တံ+ပဒဉ္စာတိ အမတံပဒံ(ဝိသုဒ္ဓိ၊ဋီ၊၂၊၁၈၅)”ဟုပြု၊ “အမတပဒံ”ဟု ဆိုလို လျက် ဆန္ဒာနုရက္ခဏအကျိုးငှာ နိဂ္ဂဟိတ်လာ
တစ်နည်း။ ။ အမတသဒ္ဒါ နိဗ္ဗာန်ပရိယာယ်, ပဒသဒ္ဒါ ကာရဏပရိယာယ်ဟု ယူ၍ “အမတဿ+ပဒံ အမတပဒံ၊ (တစ်နည်း) အမတံ+ပဒံ ဧတဿာတိ အမတပဒံ”ဟု ပြုကာ “သဒေဝကံ- ကို၊ တာရယန္တော- စေလျက်၊ ဝါ- စေလတ္တံ့ဖြစ်၍၊ (ကြိယာ ဝိသေသန)၊ ဝါ- စေခြင်းငှာ၊ (သမ္ပဒါန်အနက်)၊ အမတံပဒံ- အနုပါဒိသေသနိဗ္ဗာန်၏ အကြောင်းဖြစ်သော အရဟတ္တမဂ်ဉာဏ် သဗ္ဗညုတဉာဏ်ကို၊ ဝါ- နိဗ္ဗာန်ဟူသော အကြောင်းအာရုံရှိသော အရဟတ္တမဂ်ဉာဏ် သဗ္ဗညုတဉာဏ်ကို၊ ဗုဇ္ဈဿု”ဟုလည်း ပေးကြ၏။ (မြို့နီဂံသစ်- ၄၀၂)
...[စာမျက်နှာ- ၂၂၂]...
တော်နတ်မင်းသည်။ ဥပ္ပဇ္ဇတိ– မယ်တော့်ဝမ်း၌ ဖြစ်၏။
ဣတိ– ဤသို့။ ပဉ္စ– ၅မျိုးကုန်သော။ မဟာဝိလောကနာနိ– ကြီးစွာသော ကြည့်ခြင်းတို့ကို။ ဝါ– ကြည့်ခြင်းကြီးတို့ကို။ ဝိလောကေတွာ– ကြည့်ရှုပြီး၍။ တတော– ထိုတုသိတာနတ်ပြည်မှ။ စုတော– စုတေသည်။ (သမာနော– သော်၊) သကျရာဇကုလေ– သာကီဝင်မင်းမျိုး၌။ ပဋိသန္ဓိံ– ပဋိသန္ဓေကို။ ဂဟေတွာ– ယူ တော်မူ၍။ ဒသမာသစ္စယေန– ဆယ်လလွန်ရာအခါ၌။ မာတုကုစ္ဆိတော– မယ် တော်၏ ဝမ်းမှ။ ဝိဇာယိ– ဖွားတော်မူပြီ။ သောဠသဝဿကာလေ– ၁၆နှစ် ရှိရာအခါ၌။ တတ္ထ– ထိုသာကီဝင်မင်းမျိုး၌။ မဟာသမ္ပတ္တိယာ– ကြီးစွာသော စည်း စိမ်ဖြင့်။ ပရိဟရိယမာနော– အမြဲသုံးဆောင်ခံစားစေအပ်သည်။ ဝါ– ကြီးပွားစေ အပ်, မွေးမြူစောင့်ရှောက်အပ်သည်။ (ဟုတွာ)၊ အနုက္ကမေန– အစဉ်အားဖြင့်။ ဘဒြယောဗ္ဗနံ– ကောင်းသော အရွယ်၏ အဖြစ်သို့။ ဝါ– ကောင်းသော ၁၆နှစ် အရွယ်သို့။ ပတွာ– ရောက်၍။ ဝါ– သော်။ တိဏ္ဏံ– ၃မျိုးကုန်သော။ ဥတူနံ– ဥတု တို့အား။ အနုစ္ဆဝိကေသု– လျောက်ပတ်ကုန်သော။ တီသု– ၃ဆောင်ကုန်သော။ ပါသာဒေသု– ပြာသာဒ်တို့၌။ ဒေဝလောကသိရိံ ဝိယ– နတ်ပြည်၏ အသရေကို ကဲ့သို့။ ရဇ္ဇသိရိံ– မင်းအဖြစ်၏ အသရေကို။ အနုဘဝန္တော– ခံစားစဉ်။ ဥယျာနကီဠာယ– ဥယျာဉ်၌ ကစားခြင်းငှာ။ ဂမနသမယေ– သွားရာအခါ၌။ အနုက္ကမေန– အစဉ်အားဖြင့်။ ဇိဏ္ဏဗျာဓိမတသင်္ခါတေ– သူအို, သူနာ, သူသေဟု ဆိုအပ် ကုန်သော။ တယော– ၃ယောက်ကုန်သော။ ဒေဝဒူတေ– နတ်တမန်တို့ကို။ ဒိသွာ– မြင်ရ၍။ သဉ္ဇာတသံဝေဂေါ– လွန်စွာဖြစ်သော ထိတ်လန့်ခြင်းရှိသည်။ ဝါ– လွန်စွာ ဖြစ်သော ထိတ်လန့်ကြောင်းသဟောတ္တပ္ပဉာဏ်ရှိသည်။ (ဟုတွာ)၊ နိဝတ္တိတွာ– ပြန်လှည့်၍။ စတုတ္ထဝါရေ– စတုတ္ထအကြိမ်၌။ ပဗ္ဗဇိတံ– ရသေ့ရဟန်းကို။ ဒိသွာ–
ပရိဟရိယမာနော။ ။ ပရိ+ဟရ+ယ+မာန၊ ကာရိတ်ကျေ၊ ပရိရှေးရှိသော ဟရ ဓာတ်သည် နိစ္စဘောဂ(အမြဲသုံးဆောင်ခြင်း)အနက်ကို ဟောသည်(ဝိသုဒ္ဓိ၊ဋီ၊၁၊၉၃၊ ဓာတွတ္ထ)။ “ပရိဟရန္တိ ပေါသေန္တိ...ပေါသနေဉ္စတ္ထ ဝဍ္ဎနံ(ကြီးပွားစေခြင်း)၊ ဘရဏံ (မွေးမြူခြင်း) ဝါ(သီဋီသစ်- ၁၁၅)၊ ပရိဟရိယမာနောတိ ရက္ခိယမာနော(နီယော)” ဟူသော အဖွင့်ကို ကြည့်၍ နောက်နည်းပေးသည်။
...[စာမျက်နှာ- ၂၂၃]...
၍။ “ပဗ္ဗဇ္ဇာ– ရသေ့ရဟန်းအဖြစ်သည်။ သာဓု– ကောင်း၏။” ဣတိ– သို့။ ပဗ္ဗဇ္ဇာယ– ရသေ့ရဟန်းအဖြစ်၌။ ရုစိံ– အလိုဆန္ဒကို။ ဥပ္ပာဒေတွာ– ဖြစ်စေပြီး၍။ ဥယျာနံ– ဥယျာဉ်သို့။ ဂန္တွာ– ၍။ တတ္ထ– ထိုဥယျာဉ်၌။ ဒိဝသံ– နေ့အချိန်ကို။ ခေပေတွာ– ကုန်စေပြီး၍။ မင်္ဂလပေါက္ခရဏီတီရေ– မင်္ဂလာရေကန်၏ ကမ်းစပ်၍။ နိသိန္နော– ထိုင်နေသည်။ (သမာနော– ဖြစ်စဉ်၊) ကပ္ပကဝေသံ– ဆတ္တာသည်၏အသွင်ကို။ ဂဟေတွာ– ယူ၍။ အာဂတေန– လာသော။ ဝိဿကမ္မေန– ဝိသကြုံမည်သော။ ဒေဝပုတ္တေန– နတ်သားသည်။ အလင်္ကတပဋိယတ္တော– တန်ဆာဆင်ခြင်းဖြင့် ပြင် ဆင်ခြယ်သအပ်သည်။ (အလှပြင်အပ်သည်)၊ (ဟုတွာ)၊ ရာဟုလကုမာရဿ– ရာဟုလာသတို့သား၏။ ဇာတသာသနံ– ဖွားမြင်၏ဟူသော သတင်းစကားကို။ ဝါ– ဖွားမြင်ကြောင်း သတင်းစကားကို။ သုတွာ– ကြားရ၍။ ပုတ္တသိနေဟဿ– သား၌ဖြစ်သော ချစ်ခြင်း၏။ ဗလဝဘာဝံ– အားရှိသည်၏အဖြစ်ကို။ (အားကြီး ကြောင်းကို)၊ ဉတွာ– ၍။ “ယာဝ– အကြင်မျှလောက်။ ဣဒံ ဗန္ဓနံ– ဤအနှောင် အဖွ့သည်။ န ဝဍ္ဎတိ– မတိုးပွားသေး။ တာဝဒေဝ– ထိုမတိုးပွားသေးမီသာလျှင်။ နံ– ထိုအနှောင်အဖွ့ကို။ ဆိန္ဒိဿာမိ– ဖြတ်အံ့။” ဣတိ စိန္တေတွာ၊ သာယံ– ညနေ ချမ်းအခါ၌။ နဂရံ– မြို့သို့။ ပဝိသန္တော– ဝင်လသော်။ နိဗ္ဗုတာ နူန သာ မာတာ, နိဗ္ဗုတော နူန သော ပိတာ၊ နိဗ္ဗုတာ နူန သာ နာရီ, ယဿာယံ ဤဒိသော ပတိ
(ယဿာ မာတုယာ– အကြင်မိခင်၏။ ဤဒိသော– ဤမောင်တော်ကဲ့သို့ ရှုအပ်သော။ အယံ ပုတ္တော– ဤသားကောင်းရတနာသည်။ အတ္ထိ– ရှိ၏၊) သာ မာတာ– ထိုသားကောင်း မိခင်သည်။ နိဗ္ဗုတာ နူန– သောကခပ်သိမ်း, ပူမလိမ်း သဖြင့်, အေးငြိမ်းပေလိမ့်တကား။ (ယဿ ပိတုနော– အကြင်ဖခင်၏။ ဤဒိသော– သော။ အယံ ပုတ္တော– သည်။ အတ္ထိ– ၏၊) သော ပိတာ– ထိုသားကောင်း
ဝိဿကမ္မေန။ ။ ဝိဿံ သဗ္ဗံ ကမ္မံ ယဿာတိ ဝိဿကမ္မော- အလုံးစုံသော အမှု ကိစ္စရှိသော နတ်သား၊ ဝါ- အမှုခပ်သိမ်း ပြုစွမ်းနိုင်သော ဗိသုကာနတ်သား(မောဂ် နိ- ၁, ၃၀၄)
နိဗ္ဗုတာ ၊ပေ၊ ပတိ။ ။ အထက်ပါ အနက်ကား ပညာရှိတို့ နှစ်သက်အပ်သော
...[စာမျက်နှာ- ၂၂၄]...
ဖခင်သည်။ နိဗ္ဗုတော နူန– တကား။ (ယဿာ နာရိယာ– အကြင်အမျိုးသမီး၏။ ဤဒိသော– သော။ အယံ ပတိ– ဤကြင်ဘက်လင်သည်။ အတ္ထိ– ၏၊) သာ နာရီ– ထိုအမျိုးသမီးသည်။ နိဗ္ဗုတာ နူန– တကား
အနက်တည်း။ ဘိန္နသတ္တိသမဝေတနည်းအရ ယဿာကို “ယဿာ မာတုယာ, ယဿ ပိတုနော”ဟု ပြင်၍ ပေးရသည်။ “သာ မာတာ, သော ပိတာ” တို့၏ သမ္ဗန်ကို “ဤ- ဒိသဿ ပုတ္တဿ” သာ နာရီ၏ သမ္ဗန်ကို “ဤဒိဿ ပတိနော”ဟု ပါဠိလို ထည့်နိုင် သည်။ အထက်၌ ကျက်ရလွယ်ကူစေရန် မြန်မာနက်အားဖြင့်သာ ထည့်ပေးခဲ့သည်။
“ယဿာယံ ဤဒိသော ပုတ္တော ပတိ”ဟု ဆိုလိုလျက် ဆန်းစောင့်လိုသောကြောင့် ပုတ္တောကို ချေသည်။ (မဏိဒီပ၊ ကျော်နီဂံ-၁၇၅)
နီယော။ ။ ထို၌ “(ယာ မာတာ- သည်၊ ဤဒိသံ- သော၊ ပုတ္တံ- ကို၊ လဘမာနာ- ရ၏၊) သာ မာတာ- သည်၊ နိဗ္ဗုတာ နူန”ဟု တစ်နည်းပေး၏၊ ဒုတိယပါဒ၌ “ယော ပိတာ ဤဒိသံ ပုတ္တံ လဘမာနော”ဟု ထည့်၍ နောက်၂ပါဒ၌ကား အထက်နည်း အတိုင်း ပေး၏။
ကျော်နီဂံ- ၁၇၄၊ ၁၇၅။ ။ ထို၌ မဏိဒီပကို ကြည့်၍ ၄နည်းပေး၏၊ ပထမနည်း ပေးပုံမှာ အထက်အတိုင်းပင်၊ ဒုတိယနည်း၌ အယံကို ပကတိကတ္တား, ပုတ္တောကို ဝိကတိကတ္တားယူ၍ “(ဘောတိယော- အို...သူငယ်ချင်းမတို့!) ဤဒိသော- သော၊ အယံ- ဤယောကျ်ားသည်၊ ဝါ- ဤသိဒ္ဓတ္ထမင်းသားသည်၊ (ယဿာ မာတုယာ- ၏၊) ပုတ္တော- သည်၊ (ဟောတိ)၊ (ဤဒိသဿ- သော၊ ဣမဿ- ဤယောကျ်ား၏၊ ဝါ– ဤသိဒ္ဓတ္ထမင်း သား၏၊) သာ မာတာ နိဗ္ဗုတာ နူန”ဟု ပေး၏။
တတိယနည်း။ ။ မာတာကို ဝိသေသန, သာကို ဝိသေသျယူ၍ “(ဘောတိ- ယော!) ဤဒိသော- သော၊ အယံ- ဤသိဒ္ဓတ္ထမင်းသားသည်၊ (ယဿာ- အကြင်မိန်းမ၏၊ ဝါ- အကြင်မိဖုယား၏၊) ပုတ္တော ဟောတိ၊ (ဤဒိသဿ- သော၊ ဣမဿ- ဤသိဒ္ဓတ္ထ မင်းသား၏၊) မာတာ- အမေဖြစ်သော၊ သာ- ထိုမိန်းမသည်၊ ဝါ- ထိုမိဖုယားသည်၊ နိဗ္ဗုတာ နူန”ဟု ပေး၏။ ဒုတိယနည်းထက် အယံအစွဲ, ယဿာအစွဲသာ ထူး၏။
စတုတ္ထနည်း။ ။ တန္တနည်း, အာဝုတ္တိနည်းအရ ပတိကို ရှေ့၂ပါဒ၌လည်း ယူ၍ “ဤဒိသော- သော၊ ပတိ- တစ်လောကလုံး၏ အကြီးအမှူးဖြစ်သော၊ အယံ- ဤယောကျ်ားမြတ်သည်၊ ယဿာ- အကြင်မိခင်၏၊ ဝါ- အကြင်မိန်းမ၏၊ ဝါ- အကြင် မိဖုယား၏၊ ပုတ္တော ဟောတိ၊ (ဤဒိသဿ ပတိနော- တစ်လောကလုံး၏ အကြီးအမှူး ဖြစ်သော၊ ဣမဿ- ဤယောကျ်ားမြတ်၏၊ သာ မာတာ- ထိုအမေသည်၊ (တစ်နည်း) မာတာ- သော၊ သာ- ထိုမိန်းမသည်၊ ဝါ- ထိုမိဖုယားသည်၊ နိဗ္ဗုတာ နူန”ဟု ပေး၏။
...[စာမျက်နှာ- ၂၂၅]...
ဣတိ– သို့။ ကိသာဂေါတမိယာနာမ– ကိသာဂေါတမီမည်သော။ ပိတုစ္ဆာဓီတာယ– အရီးတော်၏ သမီးတော်သည်။ ဘာသိတံ– ရွတ်ဆိုအပ်သော။ ဣမံ ဂါထံ– ကို။ သုတွာ– ကြားရ၍။ “အဟံ– ငါ့ကို။ ဣမာယ– ဤကိသာဂေါတမီသည်။ နိဗ္ဗုတပဒံ– နိဗ္ဗုတပုဒ်ကို။ သာဝိတော– ကြားစေအပ်ပြီ။” ဣတိ– ဤသို့တွေး၍။ (ကျေးဇူးတင် ၍)၊ မုတ္တာဟာရံ– ပုလဲသွယ်ကို။ (ပုလဲကုံးကို)၊ ဩမုဉ္စိတွာ– ချွတ်၍။ တဿာ– ထိုကိသာဂေါတမီဖို့။ ဝါ– အထံသို့။ ပေသေတွာ– ပို့စေ၍။ (တစ်နည်း) တဿာ–အား။ ပေသေတွာ– ပေးပို့၍။ [ရှေ့ နည်း ပိသဓာတ် ပေသန (စေခိုင်းခြင်း) အနက်။ နောက်နည်း ဒါန (ပေးခြင်း) အနက်၊] အတ္တနော– မိမိ၏။ ဘဝနံ– နန်းတော်သို့။ ပဝိသိတွာ– ဝင်၍။ သိရိသယနေ– ကျက်သရေရှိသော အိပ်ရာ၌။ နိသိန္နော– ထိုင် လျက်။ နိဒ္ဒေါပဂတာနံ– အိပ်ပျော်ခြင်းသို့ ရောက်နေကုန်သော။ နာဋကိတ္ထီနံ– ကချေသည်မတို့၏။ ဝိပ္ပကာရံ– ဖောက်ပြန်သော အခြင်းအရာကို။ ဒိသွာ– မြင်ရ ၍။ နိဗ္ဗိန္နဟဒယော– ငြီးငေ့သောစိတ်နှလုံးရှိသည်။ (ဟုတွာ)၊ ဆန္နံ– ဆန္နအမတ်ွ ကို။ ဥဋ္ဌာပေတွာ– ထစေ၍။ ဝါ– နှိုး၍။ ကဏ္ဍကံ– ကဏ္ဍကမြင်းကို။ [ကမတိ ယာတီတိ ကဏ္ဍော၊ သရော၊ (ကမ+ဍ၊ -မောဂ်-၇, ၅၈)၊ သီဃဇဝတ္တာ ကဏ္ဍော ဝိယာတိ ကဏ္ဍ- ကော၊- မြို့နီဂံသစ်-၄၀၂။] အာဟရာပေတွာ– ဆောင်ယူစေ၍။ တံ– ထိုကဏ္ဍက မြင်းတော်သို့။ အာရုယှ– တက်ရောက်၍။ ဝါ– စီး၍။ ဆန္နသဟာယော– ဆန္နဟူ သော အဖော်ရှိသည်။ (ဟုတွာ– ၍၊) ဒသသဟဿစက္ကဝါဠဒေဝတာဟိ– တစ် သောင်းသော စကြဝဠာ၌နေကုန်သော နတ်ဗြဟ္မာတို့သည်။ ပရိဝုတော– ခြံရံ အပ်သည်။ (ဟုတွာ)၊ မဟာဘိနိက္ခမနံ– မြတ်သော တောထွက်တော်မူခြင်းကို။ ဝါ– ဖြင့်။ နိက္ခမိတွာ– ထွက်တော်မူ၍။ အနောမာနဒီတီရေ– အနောမာမြစ်ကမ်း၌။ ပဗ္ဗဇိတွာ– ရဟန်းပြုတော်မူ၍။ အနုက္ကမေန– အစဉ်အားဖြင့်။ ရာဇဂဟံ– သို့။ ဂန္တွာ–
ပိတုစ္ဆာဓီတာယ။ ။ ကိသာဂေါတမီ ၃ဥုးရှိရာ ဤကိသာဂေါတမီကား ဘုရား ရှင်နှင့် တစ်ဝမ်းကွဲမောင်နှမတော်စပ်သူတည်း၊ ပိတုစ္ဆာသဒ္ဒါ “ဘဒွေး”ဟူသော အနက် ကို မဟောပါ၊ “အရီး”ဟူသောအနက်ကိုသာ ဟော၏၊ မြို့နီဂံသစ်- ၄၀၆၌လည်း “အရီး တော်၏သမီး”ဟုပင် ပေး၏၊ မြတ်စွာဘုရားမှာ “အမိတာမင်းသမီးနှင့် ပါလိတာ မင်းသမီး”ဟု အရီးတော်၂ယောက် ရှိ၏၊ ထိုတွင် အမိတာမင်းသမီးမှာ တိဿတ္ထေရ- ဝတ္ထု၌ ပါသော “တိဿထေရ်”ဟူသော သားတော်တစ်ပါးသာ ရှိရကား ကိသာဂေါတမီ သည် ပါလိတာမင်းသမီး၏ သမီးတော်ဖြစ်ဖွယ်ရှိ၏။ [ပိတုစ္ဆာသဒ္ဒါ ဘဒွေးအနက် ဟော မဟုတ်ကြောင်းကို နှာ- ၁၀၈၌ အကျယ်ရေးခဲ့ပြီ။]
...[စာမျက်နှာ- ၂၂၆]...
ကြွတော်မူ၍။ တတ္ထ– ထိုရာဇဂြိုဟ်မြို့၌။ ပိဏ္ဍာယ– ငှာ။ စရိတွာ– ၍။ ပဏ္ဍဝပဗ္ဗတပဗ္ဘာရေ– ပဏ္ဍဝတောင်ဝှမ်း၌။ နိသိန္နော– ထိုင်နေတော်မူသည်။ (သမာနော– သော်၊) မဂဓရညာ– မဂဓပြည်ရှင် ဗိမ္ဗိသာရမင်းသည်။ ရဇ္ဇေန– တိုင်းနိုင်ငံဖြင့်။ နိမန္တိယမာနော– ဖိတ်မန်အပ်သော်။ တံ– ထို တိုင်းနိုင်ငံကို။ ပဋိက္ခိပိတွာ– ပယ်မြစ် ၍။ သဗ္ဗညုတံ– သဗ္ဗညူ၏ အဖြစ်သို့။ ပတွာ– ရောက်တော်မူ၍။ ဝါ– လသော်။ အတ္တနော– ၏။ ဝိဇိတံ– တိုင်းနိုင်ငံသို့။ အာဂမနတ္ထာယ– ကြွလာခြင်းအကျိုးငှာ။ တေန– ထိုမဂဓပြည်ရှင် ဗိမ္ဗိသာရမင်းသည်။ ဂဟိတပဋိညော– ယူအပ်ပြီးသော ပဋိညာဉ်ရှိသည်။ (ဝန်ခံကတိကို ယူထားပြီးသည်)၊ (ဟုတွာ)၊ အာဠာရဉ္စ– အာ ဠာရရသေ့သို့လည်းကောင်း။ ဥဒကဉ္စ– ဥဒကရသေ့သို့လည်းကောင်း။ ဥပသင်္ကမိတွာ– ၍။ တေသံ– ထိုရသေ့တို့၏။ သန္တိကေ– အထံ၌။ အဓိဂတဝိသေသံ– ရအပ် သော တရားထူးကို။ (တတိယာရုပ္ပဈာန်, စတုတ္ထာရုပ္ပဈာန်ဟူသော တရားထူးကို)၊ အနလင်္ကရိတွာ– (တော်ပြီ, အကျိုးမရှိဟု) အဖန်ဖန် ပယ်မြစ်ခြင်းကို ပြု၍။ ဆဗ္ဗဿာနိ– ၆နှစ်တို့ပတ်လုံး။ မဟာပဓာနံ– မြတ်သော ကမ္မဋ္ဌာန်းအားထုတ်မှု ကို။ ပဒဟိတွာ– အားထုတ်ပြီး၍။ ဝိသာခပုဏ္ဏမဒိဝသေ– ကဆုန်လပြည့်နေ့၌။ ပါတောဝ– နံနက်စောစော၌ပင်။ သုဇာတာယ– သုဇာတာသည်။ ဒိန္နပါယသံ– ကပ်လှူအပ်သော နို့ဃနာကို။ ပရိဘုဉ္ဇိတွာ– ဘုဉ်းပေးပြီး၍။ နေရဉ္ဇရာယ– နေ ရဉ္ဇရာမည်သော။ နဒိယာ– မြစ်၌။ သုဝဏ္ဏပါတိံ– ရွှေခွက်ကို။ ပဝါဟေတွာ– မျော
အနလင်္ကရိတွာ။ ။ “အနု+အလံ+ကရိတွာ” ဟုဖြတ်၊ အနုသည် ပုနပ္ပုနအနက်, အလံသည် ဝါရဏ(ပယ်မြစ်ခြင်း)အနက်ကို ဟော၏၊ (တစ်နည်း) “န+အလံ+ ကရိတွာ”ဟုဖြတ်၊ “အလံ+န+ကရိတွာ အနလင်္ကရိတွာ”ဟု အယုတ္တသမာသ်ဝိဂြိုဟ်ပြု၊ အလံသဒ္ဒါ ယုတ္တအနက်ကို ဟော၏၊ “အနလင်္ကရိတွာ- သင့်လျော်၏ဟု စိတ်၌ မပြု (နှလုံးမသွင်း)မူ၍၊ ဝါ- နှစ်သက်ဖွယ်ရာ, အနှစ်သာရဟု မယူဆမူ၍”ဟုပေး။ [အနလင်္ကရိတွာတိ “အလံ ဣမိနာ အလံ ဣမိနာ”တိ ပုနပ္ပုနံ အလင်္ကရိတွာ(မဋ္ဌ- ၂,၇၈)၊ အနလင်္ကရိတွာတိ အနု အနု အလံကတွာ ပုနပ္ပုနံ “ဣမာနိ န ကိဉ္စိ ပယောဇန”န္တိ ကတွာ(မဋီ၊၂၊၁၂၉)။ အနလင်္ကရိတွာတိ အလန္တိ အကတွာ၊ “ဧတံ တပ္ပက”န္တိ ဝါ “သာရဘူတ”န္တိ ဝါ ဧဝံ အဂ္ဂဟေတွာ(သုတ္တနိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၀၀၊ အပ၊ဋ္ဌ၊၁,၂၀၈)။]
နေရဉ္ဇရာယ။ ။ နတ္ထိ+ဧလာ ယတ္ထာတိ နေလံ- ရွှံ့ညွန်မှော်ညှင်းစသော
...[စာမျက်နှာ- ၂၂၇]...
စေ၍။ ဝါ– မျှော၍။ နေရဉ္ဇရာယ– သော။ နဒိယာ– ၏။ တီရေ– ကမ်းနား၌။ မဟာဝနသဏ္ဍေ– ကြီးစွာသောတောအုပ်၌။ (အင်ကြင်းတောအုပ်ကြီး၌)၊ နာနာသမာပတ္တီဟိ– အမျိုးမျိုးသော ဈာန်သမာပတ်တို့ဖြင့်။ ဒိဝသဘာဂံ– နေ့အဖို့ကို။ ဝီတိနာမေတွာ– ကုန်လွန်စေပြီး၍။ သာယနှသမယေ– ညနေချမ်းအခါ၌။ သောတ္တိယေန– ဝေဒမန္တာန်ကို ရွတ်ဖတ်တတ်သော ပုဏ္ဏားသည်။ ဒိန္နံ– လှူအပ်သော။ သောရေ၊ နေလံ+ဇလံ ယတ္ထာတိ နေရဉ္ဇရာ- ရွှံ့ညွန်မှော်ညှင်းစသော အပြစ်မရှိသော ရေရှိသောမြစ်။ “နေလဇလာ”ဟု ဆိုလိုလျက် လကို ရပြု, နိဂ္ဂဟိတ်လာ, နိဂ္ဂဟိတ်ကို ဉပြု။ (တစ်နည်း) နီလံ+ဇလံ ယတ္ထာတိ နေရဉ္ဇရာ- စိမ်းညိုသော ရေရှိသောမြစ်၊ “နီလဇလာ”ဟု ဆိုလိုလျက် နီ၏ ဤကို ဧပြု, လကို ရပြု, နိဂ္ဂဟိတ်လာ, နိဂ္ဂဟိတ်ကို ဉပြု။ (ဥဒါန၊ဋ္ဌ၊ ၂၅၊ သာရတ္ထ၊ ၃၊ ၁၃၂)
သောတ္တိယေန။ ။ ^သင]ပ’ ဌဖသ•
အန (ပါ.၅-၂, ၈၄) သုတ်၏ အဖွင့်ဖြစ်သော ကာသိကာဝုတ္တိနှင့် တတွဗောဓိနီ, ထောမနိဓိတို့အလို သောတ္တိယသည် ဝေဒကျမ်းကို သင်အံလေ့လာသော ပုဏ္ဏားအနက်ဟော, ပုဒ်, ဓာတ်, ပစ္စည်း စိစစ်ဖွယ်မလိုသည့် အနိပ္ဖန္နပါဋိပဒိကရုဠှီပုဒ်တည်း။ (တစ်နည်း) “ဆန္ဒံ+အဇ္ဈယတေတိ သောတ္တိယော”ဟု ပြု။ ဆန္ဒသ် (ဆန္ဒ) +ဃဉ် (ဣယ)၊ ဆန္ဒသ် (ဆန္ဒ) ကို သောတ္တပြု။
စိန္တာဋီ၊ နီဂံသစ်။ ။ သုတိံ+အဇ္ဈယတေတိ သောတ္တိယော(စိန္တာဋီ၊ ဓာန်နိသစ်- ၄၀၈)၊ သုတိသင်္ခါတော ဝေဒေါ ဧတဿ အတ္ထိ, တံ ဝါ အဇ္ဈယတေ, သဇ္ဈာယတိ ဝါ တန္တိ သောတ္တိယော (မြို့နီဂံသစ်- ၁၄၄၊၄၀၇)၊ သုတိ+ဣယ၊ တမာဒိဂိုဏ်းဖြစ်သော ကြောင့် သုတိကို သောတ္တပြု။
ဓာန်ဋီ- ၄၀၈။ ။ သုတ္တံ+အဇ္ဈယတေတိ သောတ္တိယော၊ [သုတ္တ+ဏိက၊ ကကို ယ ပြု၊] (တစ်နည်း) ဆန္ဒံ+အဇ္ဈယတေတိ သောတ္တိယော၊[ဆန္ဒ+ဏ၊ ယဒနုပပန္နာ နိပါတနာ သိဇ္ဈန္တိသုတ်ဖြင့် ဆန္ဒကို သောတ္တိယပြု။]
ဝုဒ္ဓိဖြင့် ရှိရပုံ။ ။ “သုတ္တ+ဏိက”ဟု ခွဲလျှင် သံယုတ်နှောင်းရာ၌ ဝုဒ္ဓါဒိသရဿ ဝါ သံယောဂန္တဿ သဏေ စ သုတ်က ဝုဒ္ဓိအပြုကို တားမြစ်သောကြောင့် “သုတ္တိယ” ဟု ရှိသင့်၏၊ သို့သော် “နေန နိဒ္ဒိဋ္ဌံ အနိစ္စံ (နေန- နပဋိသေဓဖြင့်၊ နိဒ္ဒိဋ္ဌံ- ညွှန်ပြအပ်သော အစီအရင်သည်၊ အနိစ္စံ- မမြဲ)”ဟူသော ပရိဘာသာအရ “အသံယောဂန္တဿ”ဟု န-မြစ်သော အစီအရင် မမြဲသောကြောင့် သံယုဂ်နှောင်းသော်လည်း ဝုဒ္ဓိပြု၍ “သောတ္တိ- ယ”ဟု ရှိရသည်။
အနက်အမျိုးမျိုး။ ။ “သောတ္တိယော နာမ တိဏဟာရကော(ဗုဒ္ဓဝံ၊ဋ္ဌ၊၃၃၇၊ အပ၊ဋ္ဌ၊
...[စာမျက်နှာ- ၂၂၈]...
တိဏံ– သမန်းမြက်ရှစ်ဆုပ်ကို။ (သမန်းမြက်ထုံး ၈ထုံးကို)၊ ဂဟေတွာ– ယူတော် မူ၍။ ကာဠေန– ကာဠမည်သော။ နာဂရာဇေန– နဂါးမင်းသည်။ အဘိတ္ထုတဂုဏော– ချီးမွမ်းအပ်သော ဂုဏ်ရှိသည်။ (ဟုတွာ)၊ ဗောဓိမဏ္ဍံ– ဗောဓိမဏ္ဍိုင်သို့။ ၁, ၈၄)”ကို ကြည့်၍ “သောတ္တိယေန– သောတ္တိယမည်သော မြက်ထမ်း (မြက်ရိတ်) ပုဏ္ဏားသည်။ ဝါ– သောတ္တိယမည်သော မြက်ထမ်းယောကျ်ားသည်”ဟုလည်း ပေးကြ၏။
(မြို့နီဂံသစ်-၄၀၈)
သောတ္ထိယ။ ။ ပကိဏ္ဏကဝဂ်, လကုဏ္ဍကဘဒ္ဒိယတ္ထေရဝတ္ထုနှင့် ဗုဒ္ဓဝံ၊ဋ္ဌ၊၃၃၇၊ အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၈၄၊ ဇိလံဋီ- ၂၇၄တို့၌ “သောတ္ထိယ”ဟု ရှိ၏၊ ဤပါဌ်ကို အမှန်ယူလိုမူ “သောတ္ထိနာ ဝဍ္ဎတီတိ သောတ္ထိယော၊ [သောတ္ထိ+ဣယ၊ -ဇာဋီသစ်- ၁၃၈၊]”ဟုပြု၊ (တစ် နည်း) သုန္ဒရော+အတ္ထော ယဿာတိ သောတ္ထိ၊ [သုန္ဒရ+အတ္ထ၊ အဆုံး၌ ဣလာ၊- နိ ဒီ- ၃၆။] သောတ္ထိံ (ကောင်းကျိုးရှိသောစကားကို)+ကာယတိ ကထယတီတိ သောတ္ထိယော၊ [သောတ္ထိ+ကေ+အ၊ က- ကို ယပြု၊- ကပ္ပဒ္ဒုမ။]”ဟု ကြံ
သုဒ္ဒိယ, သုဒ္ဓိယ။ ။ ပုဏ္ဏားသည် ပုဏ္ဏားမျိုးဖြစ်သော ဗြာဟ္မဏပုဏ္ဏား, မင်းမျိုးဖြစ် သော ခတ္တိယပုဏ္ဏား, ကုန်သည်မျိုးဖြစ်သော ဝေဿပုဏ္ဏား, သူဆင်းရဲမျိုးဖြစ်သော သုဒ္ဒပုဏ္ဏားဟု ၄မျိုးရှိ၏၊ ထိုတွင် သုဒ္ဒပုဏ္ဏားကို ယူ၍ စာသင်သားတို့ ဉာဏ်တိုးပွား ခြင်းငှာ “သုဒ္ဒေ+ဇာတော သုဒ္ဒိယော(ဇာဋီသစ်- ၁၃၉)”အရ “သုဒ္ဒိယေန- မြက်ထမ်း သူဆင်းရဲ ပုဏ္ဏားသည်၊ ဝါ- သုဒ္ဒိယအနွယ်ဖြစ်သော မြက်ထမ်းပုဏ္ဏားသည်”ဟုလည်း ပေးကြ၏၊ ထို့ပြင် “သုဒ္ဓဘာဝေန ပဝတ္တတီတိ သုဒ္ဓိယော(ဇာဋီသစ်- ၁, ၁၃၉)”အရ “သုဒ္ဓိယေန- မောင်စင်သည်”ဟုလည်း ပေးကြ၏။ (မြို့နီဂံသစ်- ၄၀၈)
ပါဌ်မှန်။ ။ “သောတ္တိယ, သောတ္ထိယ(ငချမ်းသာ), သုဒ္ဒိယ, သုဒ္ဓိယ”ဟု ပါဌ်၄မျိုး ရှိ၏၊ ပြအပ်ခဲ့သော အဆိုများနှင့် “ပဌမက္ခရာ တ္တဒွေဘော်ဖြင့် လိုသည်” ဟူသော ဓာန်ဋီနိ- ၂, ၅၊ နီဂံသစ်- ၁၄၄အဆိုများကို ထောက်လျှင် ပဌမက္ခရာဖြင့် “သောတ္တိယ” သာ သင့်သည်။
တိဏံ။ ။ တေဇေတိ ဧတေနာတိ တိဏံ၊ [တိဇ+ဏ၊ ဇကို ချေ၊ -မောဂ်- ၇, ၆၇၊] တိဏိယတေ ဂေါဏာဒီဟိ အဒီယတေ ခါဒိယတေတိ တိဏံ၊ [တိဏု+အ၊ -နီတိ ဓာတု- ၂၆၃။] တိဏဟု သာမန်ဆိုသော်လည်း သမန်းမြက်ကိုယူ။ [တိဏမုဋ္ဌိ တိဏမုဋ္ဌိ တိဏမုဋ္ဌိန္တိ ကုသတိဏမုဋ္ဌိံ(နီယော၊ ဇာဋီသစ်- ၁, ၁၃၉)။ သောတ္တိယေန ဒိန္နကုသတိဏမုဋ္ဌိ ဂဟဏံ(ထူပဝံသ၊ မဟာဝံသ)။ သောတ္တိယဒွိဇောပနီတကုသတိဏမုဋ္ဌိယော(ဗောဓိဝံသ)။]
ဗောဓိမဏ္ဍံ။ ။ ဗောဓိ ဝုစ္စတိ အရဟတ္တမဂ္ဂဉာဏံ, သဗ္ဗညုတညာဏဉ္စ၊ သာ မဏ္ဍတိ ထာမဂတတာယ ပသီဒတိ ဧတ္ထာတိ ဗောဓိမဏ္ဍော(သီဋီသစ်၊၁၊၂၄၀)
...[စာမျက်နှာ- ၂၂၉]...
ဝါ– သဗ္ဗညုတဉာဏ်၏ ကြည်လင်ရာ ဗောဓိပင်သို့။ အာရုယှ– ကြွရောက်တော် မူ၍။ တိဏာနိ– သမန်းမြက်တို့ကို။ သန္ထရိတွာ– ဖြန့်ခင်း၍။ “ယာဝ– အကြင်မျှ လောက်။ မေ– ငါ၏။ စိတ္တံ– သည်။ အနုပါဒါယ– တဏှာ ဒိဋ္ဌိတို့ဖြင့် တစ်စုံတစ်ခု သော သင်္ခတတရားကို မစွဲယူမူ၍။ အာသဝေဟိ– အာသဝေါတရားတို့မှ။ န ဝိမုစ္စိဿတိ– မလွတ်မြောက်နိုင်သေး။ တာဝ– ထိုအာသဝေါတရားတို့မှ မလွတ် သေးသမျှ။ ဣမံ ပလ္လင်္ကံ– ဤထက်ဝက်တင်ပလ္လင်ကို။ န ဘိန္ဒိဿာမိ– မဖျက် တော့အံ့။” ဣတိ– သို့။ ပဋိညံ– ပဋိညာဉ်ကို။ ဝါ– အဓိဋ္ဌာန်မှုကို။ ကတွာ– ပြုတော်မူ ၍။ ပုရတ္ထာဘိမုခေါ– အရှေ့အရပ်သို့ ရှေးရှုမျက်နှာရှိသည်။ (ဟုတွာ)၊ နိသီဒိတွာ– ထိုင်၍။ သူရိယေ– နေသည်။ အနတ္ထင်္ဂမိတေယေဝ– မဝင်သေးမီပင်။ မာရဗလံ– မာရ်မင်း၏ စစ်တပ်ကို။ ဝိဓမိတွာ– ဖျက်ဆီး၍။ ပဌမယာမေ– ပဌမယာမ် ၌။ ပုဗ္ဗေနိဝါသဉာဏံ– ပုဗ္ဗေနိဝါသဉာဏ်သို့လည်းကောင်း။ (ရှေး၌နေခဲ့ဖူးသော ဗောဓီတိ ဉာဏံ၊ တံ ဧတ္ထ မဏ္ဍံ ပသန္နံ ဇာတန္တိ ဗောဓိမဏ္ဍော (ဝိမတိ၊ ၁၊ ၄၅)၊ ဗောဓီတိ ပညာ၊ သာ ဧတ္ထ မဏ္ဍာ ပသန္နာ ဇာတာတိ ဗောဓိမဏ္ဍော (သာရတ္ထ- ၁, ၂၁၈)
အာရုယှ။ ။ အာရုယှာတိ ဥပဂမ္မ၊ ရုဟဓာတု ဥပဂမနေ၊ န ဟိ ဘဂဝါ ဗောဓိရုက္ခံ ဥဒ္ဓံ ရုဟတိ၊ တမုပသင်္ကမနမတ္တမေဝ
- ဓမ္မဋီ
အာသဝေဟိ။ ။ အာသဝေဟိကို အပါဒါန်, ဝိမုစ္စိဿတိကို ကတ္တုရုပ်ယူ၍ ပေးခဲ့သည်၊ အာသဝေဟိကို အဝုတ္တကတ္တား, ဝိမုစ္စိဿတိကို ကမ္မရုပ်ယူ၍ “အာသဝေဟိ- တို့သည်၊ အနုပါဒါယ- အာရုံပြုသောအားဖြင့် မယူမူ၍၊ စိတ္တံ- ကို၊ န ဝိမုစ္စိဿတိ- မလွှတ်အပ်လတ္တံ့”ဟုလည်း တစ်နည်းပေးနိုင်သည်။ (သာရတ္ထ၊၁၊၄၄၇၊ ဝိမတိ၊၁၊၉၄၊ ပါရာဘာ- ၂, ၁၃၅)
ပလ္လင်္ကံ။ ။ ပရိ သမန္တတော အင်္ကနံ အာသနံ ပလ္လင်္ကော၊ [ပရိ+အကိ+အ၊ ရကို လပြု, လဒွေဘော်လာ(သီဋီသစ်၊၁၊၂၄၁)၊ (တစ်နည်း) ရိ၌ ရကို လပြု, ဣကို ယပြု, လျကို လပြု, လဒွေဘော်(ရူ- ၂၉)၊ နိဒီ- ၂၄၊၂၉၌ ဣကို ယပြု, ၎င်းင်းယကို ဝဂ္ဂလသေဟိ တေ(မောဂ်- ၁, ၄၉)သုတ်ဖြင့် ပုဗ္ဗရုပ်လပြု၏။ (တစ်နည်း) ပလ္လနံ ရောဂဟိံသနံ ပလ္လံ၊ ပလ္လံ ကရောတိ ဧတေနာတိ ပလ္လင်္ကော၊ [ပလ္လ+ကရ+ကွိ၊ နိဂ္ဂ ဟိတ်လာ၊ (တစ်နည်း) အလုတ္တသမာသ်တည်း၊- မဏိဒီပ၊ မြို့နီဂံသစ်- ၁၄၆။]
...[စာမျက်နှာ- ၂၃၀]...
ခန္ဓာအစဉ်ကို သိတတ်သောဉာဏ်သို့လည်းကောင်း)၊ မဇ္ဈိမယာမေ– မဇ္ဈိမ ယာမ်၌။ စုတူပပါတဉာဏံ– စုတူပပါတဉာဏ်သို့လည်းကောင်း။ (သတ္တဝါတို့၏ စုတိပဋိသန္ဓေကို သိတတ်သောဉာဏ်သို့လည်းကောင်း)၊ ပတွာ– ရောက်တော် မူ၍။ ပစ္ဆိမယာမာဝသာနေ– ပစ္ဆိမယာမ်၏ အဆုံးအချိန်၌။ (အရုဏ်မတက်မီ အချိန်၌)၊ ပစ္စယာကာရေ– ပဋိစ္စသမုပ္ပါဒ်၌။ [ပစ္စယဿ+အာကာရော ပစ္စယာကာရော– အဝိဇ္ဇာစသော အကြောင်းတရား၏ ကျေးဇူးပြုပုံ အခြင်းအရာ၊ သမ္မောဘာ-၂, ၁၆။] ဉာဏံ– ဉာဏ်ကို။ ဩတာရေတွာ– သက်ဝင်စေ၍။ အရုဏုဂ္ဂမနေ– အရုဏ်တက်ရာအခါ၌။ ဒသဗလစတုဝေသာရဇ္ဇာဒိသဗ္ဗဂုဏပဋိမဏ္ဍိတံ– ဒသ ဗလဉာဏ်တော်, စတုဝေသာရဇ္ဇဉာဏ်တော်အစရှိသော အလုံးစုံသော ဂုဏ် တော်တို့ဖြင့် တန်ဆာဆင်အပ်သော။ သဗ္ဗညုတညာဏံ– သဗ္ဗညုတဉာဏ်တော် ကို။ ပဋိဝိဇ္ဈိတွာ– ထိုးထွင်းသိတော်မူ၍။ (ရတော်မူ၍)၊ သတ္တသတ္တာဟ– ၇သတ္တာံ ဟပတ်လုံး။ ဝါ– ၇ရက်၇လီပတ်လုံး။ (၄၉ရက်တို့ပတ်လုံး)၊ ဗောဓိမဏ္ဍေ– ဗောဓိ မဏ္ဍိုင်၌။ ဝီတိနာမေတွာ– ကုန်လွန်စေတော်မူပြီး၍။ အဋ္ဌမေ– ရှစ်ခုမြောက် ဖြစ်သော။ သတ္တာဟေ– သတ္တာဟ၌။ အဇပါလနိဂြောဓမူလေ– အဇပါလညောင် ပင်၏ အနီးအောက်၌။ နိသိန္နော– ထိုင်နေတော်မူစဉ်။ ဓမ္မဂမ္ဘီရတာပစ္စဝေက္ခဏေန– သစ္စာ၄-ပါးတရားတော်၏ နက်နဲသည်၏အဖြစ်ကို ဆင်ခြင်တော်မူခြင်း ကြောင့်။ အပ္ပေါဿုက္ကတံ– တရားဟောရန် ကြောင့်ကြမရှိသည်၏အဖြစ်သို့။ အာပဇ္ဇမာနော– ရောက်တော်မူသည်။ (ဟုတွာ)၊ ဒသသဟဿစက္ကဝါဠမဟာဗြဟ္မပရိဝါရေန– တစ်သောင်းသောစကြဝဠာ၌ နေကုန်သော မဟာဗြဟ္မာအခြံ အရံရှိသော။ သဟမ္ပတိဗြဟ္မုနာ– သဟမ္ပတိဗြဟ္မာသည်။ အာယာစိတဓမ္မဒေသနော– ရိုသေစွာ တောင်းပန်အပ်သော တရားဒေသနာတော်ရှိသည်။ (တရား ဟောရန် ရိုသေစွာတောင်းပန်အပ်သည်)၊ (ဟုတွာ)၊ [အာယာစိတာ+ဓမ္မဒေသနာ ဧတေနာတိ အာယာစိဓမ္မဒေသနော၊- ဝိသုဒ္ဓိ ဋီ၊ ၁၊ ၃၈၆။] ဗုဒ္ဓစက္ခုနာ– ဗုဒ္ဓစက္ခုဖြင့်။ လောကံ– သတ္တလောကကို။ (သတ္တဝါအပေါင်းကို)၊ ဝေါလောကေတွာ– ကြည့် တော်မူ၍။ ဗြဟ္မုနော– သဟမ္ပတိဗြဟ္မာ၏။ အဇ္ဈေသနံ– တိုက်တွန်းခြင်းကို။ အဓိဝါသေတွာ– လက်ခံတော်မူ၍။ “အဟံ– သည်။ ကဿ– အဘယ်သ့အား။ ူ ပဌမံ– ရှေးဥုးစွာ။ ဓမ္မံ– ကို။ ဒေသေယျံ နု ခေါ– ဟောရပါအံ့နည်း။” ဣတိ– သို့၊
...[စာမျက်နှာ- ၂၃၁]...
ဩလောကေန္တော– ကြည့်တော်မူလသော်။ အာဠာရုဒကာနံ– အာဠာရရသေ့, ဥဒကရသေ့တို့၏။ ကာလကတဘာဝံ– ပြုအပ်ပြီးသော သေခြင်းရှိကုန်သည်၏ အဖြစ်ကို။ ဉတွာ– ၍။ ပဉ္စဝဂ္ဂိယာနံ– ပဉ္စဝဂ္ဂီဖြစ်ကုန်သော။ (၅ယောက်အုပ်စု ဖြစ်ကုန်သော)၊ ဘိက္ခူနံ– ရသေ့တို့၏။ ဗဟူပကာရတံ– များသောကျေးဇူးရှိကုန် သည်၏အဖြစ်ကို။ အနုဿရိတွာ– အမှတ်ရတော်မူ၍။ အာသနာ– နေရာမှ။ ဥဋ္ဌာယ– ထတော်မူ၍။ ကာသိပုရံ– ကာသိတိုင်း၏ မြို့တော် ဗာရဏသီသို့။ ဂစ္ဆန္တော– ကြွတော်မူစဉ်။ အန္တရာမဂ္ဂေ– လမ်းခရီး အကြား၌။ ဥပကေန– ဥပက တက္ကဒွန်းနှင့်။ သဒ္ဓိံ– တူ။ မန္တေတွာ– နှီးနှောပြောဆိုပြီး၍။ အာသာဠှိပုဏ္ဏမဒိဝသေ– ဝါဆိုလပြည့်နေ့၌။ ဣသိပတနေ– ဣသိပတနမည်သော။ မိဂဒါယေ– မိဂဒါဝုန် တော၌။ (သားကောင်တို့အား ဘေးမဲ့ပေးရာတော၌)၊ ပဉ္စဝဂ္ဂိယာနံ– ပဉ္စဝဂ္ဂီ ရသေ့တို့၏။ ဝသနဋ္ဌာနံ– နေရာအရပ်သို့။ ပတွာ– ရောက်တော်မူ၍။ တေ– ထိုပဉ္စ ဝဂ္ဂီရသေ့တို့ကို။ အနနုစ္ဆဝိကေန– မလျောက်ပတ်သော။ သမုဒါစာရေန– ခေါ်ဝေါ် ပြောဆိုခြင်းဖြင့်။ သမုဒါစရန္တေ– ခေါ်ဝေါ်ပြောဆိုသည်တို့ကို။ သညာပေတွာ– သိနားလည်စေ၍။ အညာတကောဏ္ဍညပ္ပမုခေ– အညာတကောဏ္ဍညအမှူးရှိ ကုန်သော။ အဋ္ဌာရသဗြဟ္မကောဋိယော– ၁၈ကုဋေသော ဗြဟ္မာတို့ကို။ အမတပါနံ– အမြိုက်ဖျော်ရည်ကို။ (မဂ်ဖိုလ်တရားကို)၊ ပါယေန္တော– သောက်စေတော် မူလျက်။ (ရစေတော်မူလျက်)၊ ဓမ္မစက္ကံ– ဓမ္မစကြာတရားတော်ကို။ ပဝတ္တေတွာ– ဖြစ်စေတော်မူ၍။ ဝါ– ဟောတော်မူ၍။ ပဝတ္တိတဝရဓမ္မစက္ကော– ဖြစ်စေတော်မူ အပ်ပြီးသော မြတ်သော ဓမ္မစကြာရှိသည်။ ဝါ– မြတ်သော ဓမ္မစကြာကို ဖြစ်စေ တော်မူပြီး (ဟောတော်မူပြီး) သည်။ (ဟုတွာ)၊ ပက္ခဿ– ဝါဆိုလဆုတ်ပက္ခ၏။ ပဉ္စမိယံ– ငါးရက်မြောက်နေ့၌။ သဗ္ဗေပိ– အလုံးစုံလည်းဖြစ်ကုန်သော။ တေ ဘိက္ခူ– ထိုပဉ္စဝဂ္ဂီရဟန်းတို့ကို။ အရဟတ္တေ– အရဟတ္တဖိုလ်၌။ ပတိဋ္ဌာပေတွာ– တည်စေ တော်မူပြီး၍။ တံ ဒိဝသမေဝ– ထိုနေ့၌ပင်။ ယသကုလပုတ္တဿ– ယသအမျိုး သား၏။ ဥပနိဿယသမ္ပတ္တိံ– (တိဟိတ်ပဋိသန္ဓေစသော မဂ်ဖိုလ်ရခြင်း၏) အားကြီးသော မှီရာအကြောင်း၏ ပြည့်စုံခြင်းကို။ [ဥပနိဿယသမ္ပတ္တိ [ဥပနိဿယသမ္ပတ္တိ [ဥပနိဿယသမ္ပတ္တိန္တိ တိဟေတုကပဋိသန္ဓိအာဒိကံ မဂ္ဂဖလာဓိဂမဿ ဗလဝကာရဏံ
- သာရတ္ထ၊ ၁၊ ၂၉၃။] ဒိသွာ– မြင်တော်မူ၍။ တံ– ထိုယသအမျိုးကောင်းသားကို။ ရတ္တိဘာဂေ– ညဉ့်အဖို့၌၊
...[စာမျက်နှာ- ၂၃၂]...
နိဗ္ဗိန္ဒိတွာ– ငြီးငေ့၍။ ဂေဟံ– အိမ်ကို။ ပဟာယ– ပယ်စွန့်၍။ နိက္ခန္တံ– ထွက်လာသည်ွ ကို။ ဒိသွာ၊ “ယသ– ယသ! ဧဟိ– လာလော။” ဣတိ– သို့။ ပက္ကောသိတွာ– ခေါ် တော်မူ၍။ တသ္မိံယေဝ ရတ္တိဘာဂေ– ထိုညဉ့်အဖို့၌ပင်။ သောတာပတ္တိဖလံ– သို့။ ပါပေတွာ– ရောက်စေ၍။ ပုနဒိဝသေ– နောက်တစ်နေ့၌။ အရဟတ္တံ– သို့။ ပါပေတွာ– ရောက်စေတော်မူပြီး၍။ အပရေပိ– အခြားလည်းဖြစ်ကုန်သော။ တဿ– ထိုယသအမျိုးသား၏။ သဟာယကေ– သူငယ်ချင်းဖြစ်ကုန်သော။ စတုပဏ္ဏာသ– ၅၄ယောက်သော။ ဇနေ– လူတို့ကို။ ဧဟိဘိက္ခုပဗ္ဗဇ္ဇာယ– ဧဟိဘိက္ခုရဟန်းအဖြစ် ဖြင့်။ ပဗ္ဗာဇေတွာ– ရဟန်းပြုစေ၍။ အရဟတ္တံ– သို့။ ပါပေသိ– ရောက်စေတော်မူပြီ။
ဧဝံ– ဤသို့လျှင်။ လောကေ– ၌။ ဧကသဋ္ဌိယာ– ၆၁-ပါးသော။ အရဟန္တေသု– ရဟန္တာတို့သည်။ ဇာတေသု– ဖြစ်ကုန်လသော်။ ဝုဋ္ဌဝဿော– မိုးလပတ်လုံး နေ တော်မူပြီးသည်။ ဝါ– ဝါကျွတ်ပြီးသည်။ (ဟုတွာ)၊ ပဝါရေတွာ– ပဝါရဏာပြု တော်မူပြီး၍။ ဝါ– လသော်။ “ဘိက္ခဝေ! စာရိကံ– ကို။ ဝါ– အားဖြင့်။ စရထ– လည့် လည်ကြလော။” ဣတိ– သို့မိန့်တော်မူ၍။ သဋ္ဌိ– ခြောက်ဆယ်သော။ ဘိက္ခူ– တို့ကို။ ဒိသာသု– အရပ်မျက်နှာတို့။ ပေသေတွာ– စေလွှတ်တော်မူ၍။ သယံ– ကိုယ်တော်တိုင်။ ဥရုဝေလံ ဥရုဝေလံ ဥရုဝေလံ– ဥရုဝေလတောသို့။ ဂစ္ဆန္တော– ကြွတော်မူလသော်၊
ဥရုဝေလံ။ ။ ဥရုသဒ္ဒါ မဟန္တ၏ ပရိယာယ်တည်း၊ ဝေလသဒ္ဒါသည် “မြစ်ကမ်း” ဟူသော အနက်ကို ဟော၏၊ “ ဥရု (မဟတီ)+ဝေလာ ဥရုဝေလာ- ကြီးစွာသောမြစ်ကမ်း (သဲစုသဲပုံကြီးဖြစ်နေကမ်းမျိုး)၊ ဥရုဝေလာတောအရပ်လည်း သဲစုသဲပုံကြီးဖြစ်၍ နေသော ကမ်းနှင့်တူသောကြောင့် “ဥရုဝေလာ”ဟု အမည်ရသည်၊ ထိုကြောင့် “ဥရုဝေလာ ဝိယာတိ ဥရုဝေလာ- ကြီးစွာမြစ်ကမ်းနှင့်တူသော များစွာသော သဲအစု”ဟု ဆက်ပြု။
တစ်နည်း။ ။ ဥရုသဒ္ဒါ သဲကိုဟော၏၊ ဝေလာကား အပိုင်းအခြားအနက်ကို ဟော၏၊ “ဝေလာယ+အတိက္ကမော ဝေလာ၊ (အတိက္ကမကိုချေ)၊ ဝေလာယ+အာ- ဟဋာ+ဥရု ဥရုဝေလာ- စည်းကမ်းကို ကျော်လွန်ခြင်းကြောင့် ထမ်းဆောင်အပ်သော သဲအစု”ဟုပြု၊ ဝေလာနှင့် ဥရုကို ရှေ့နောက်ပြန်။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃, ၂၃၄၊သာရတ္ထ၊၃၊၁၃၂၊ ပါစိယော- ၁၈၅၊ မဟာဘာ- ၁, ၆)
တစ်နည်း။ ။ ဥရုကို မဟန္တအနက်, ဝေလာကို တီရအနက်ယူ၍ “ဝေလာ ဝိယာတိ။
...[စာမျက်နှာ- ၂၃၃]...
အန္တရာမဂ္ဂေ– ၌။ ကပ္ပါသိကဝနသဏ္ဍေ– ဝါပင်ရှိသော တောအုပ်၌။ ဝါ– ဝါပင် တောအုပ်၌။ တိံသ– ၃ကျိတ်သော။ ဇနေ– လူဖြစ်ကုန်သော။ ဘဒ္ဒဝဂ္ဂိယကုမာရေ– ဘဒ္ဒဝဂ္ဂီသတိုးသားတို့ကို။ ဝိနေသိ– ဆုံးမတော်မူပြီ။ တေသု– ထိုဘဒ္ဒဝဂ္ဂီ ညီနောင်၃ကျိတ်တို့တွင်။ သဗ္ဗပစ္ဆိမကော– အလုံးစုံသောသူတို့၏ နောက်ဆုံးဖြစ် သောပုဂ္ဂိုလ်သည်။ သောတာပန္နော– သည်။ (အဟောသိ)၊ သဗ္ဗုတ္တမော– အလုံးစုံ သောသူတို့ထက် အမြတ်ဆုံးဖြစ်သော ပုဂ္ဂိုလ်သည်။ အနာဂါမီ– အနာဂါမ်သည်။ အဟောသိ– ပြီ။ [ဂုဏ်အားဖြင့် “ပစ္ဆိမ ဥတ္တမ”ဟု ဆိုသည်။ အသက်ကြီး ငယ်အားဖြင့် ဆိုသည်မဟုတ်။ -မဟာဘာ-၂, ၁၆၄။] သဗ္ဗေပိ– အလုံးစုံလည်းဖြစ်ကုန်သော။ တေ– ထိုမင်းသားတို့ကို။ ဧဟိဘိက္ခုဘာဝေနေဝ– ဧဟိဘိက္ခုရဟန်းအဖြစ်ဖြင့်ပင်။ ပဗ္ဗာဇေတွာ– စေပြီး၍။ ဒိသာသု– တို့သို့။ ပေသေတွာ– ၍။ သယံ– တိုင်။ ဥရုဝေလံ– သို့။ ဂန္တွာ၊ အဍ္ဎုဍ္ဎာနိ– အခွဲနှင့်တကွ ၄ခုတို့၏ ပြည့်ကြောင်းဖြစ်ကုန်သော။ ဝါ– ၃ခုခွဲဖြစ်ကုန်သော။ ပါဋိဟာရိယသဟဿာနိ– တန်ခိုးပြာဋိဟာအထောင်တို့ကို။ (တစ်နည်း) အဍ္ဎုဍ္ဎာနိ ပါဋိဟာရိယသဟဿာနိ– ၃ထောင့် ၅ရာသော တန်ခိုး ပြာဋိဟာတို့ကို။ ဒဿေတွာ– ပြတော်မူ၍။ ဥရုဝေလကဿပါဒယော– ဥရုဝေလ ကဿပအစရှိကုန်သော။ သဟဿဇဋိလပရိဝါရေ– တစ်ထောင်သော ရသေ့။ ဝေလာ၊ “ဥရု (မဟန္တီ) +ဝေလာ ဥရုဝေလာ– သဲသောင်ကမ်းနှင့် တူသော သဲပုံကြီး”ဟု ပြု။ (ဝိမတိ၊ ၂၊ ၈၃)
ဘဒ္ဒဝဂ္ဂိယကုမာရေ။ ။ ဘဒ္ဒါနံ+ဝဂ္ဂေါ ဘဒ္ဒဝဂ္ဂေါ၊ ဘဒ္ဒဝဂ္ဂေ+ဘဝါ ဘဒ္ဒ- ဝဂ္ဂိယာ- ရုပ်အဆင်းနှင့် စိတ်အားဖြင့် ကောင်းမြတ်သော မင်းသားတို့၏ အုပ်စု၌ အပါအဝင်ဖြစ်ကုန်သောမင်းသားတို့(မဟာဘာ- ၁, ၇၄)
တစ်နည်း။ ။ ဘဒ္ဒံ ရူပဉ္စ စိတ္တဉ္စ ဧတေသံ အတ္ထီတိ ဘဒ္ဒကာ- ရုပ်အဆင်း ကောင်း စိတ်ကောင်းရှိကုန်သော မင်းသားများ၊ ဝဂ္ဂဿ+ဗန္ဓနံ ဝဂ္ဂေါ- အုပ်စုဖွဲ့ခြင်း၊ ဗန္ဓနပုဒ်ေချေ၊ ဝဂ္ဂေန စရန္တီတိ ဝဂ္ဂိယာ- အုပ်စုဖွဲ့ခြင်းဖြင့် လှည့်လည်ကုန်သော မင်း သားများ၊ ဘဒ္ဒကာ စ+တေ+ဝဂ္ဂိယာ စာတိ ဘဒ္ဒဝဂ္ဂိယာ- ရုပ်အဆင်းကောင်း စိတ် ကောင်းရှိ၍ အုပ်စုဖွဲ့လျက် လှည့်လည်နေထိုင်ကုန်သော မင်းသားများ၊ “ဘဒ္ဒကဝဂ္ဂိယ”ဟု ဆိုလိုလျက် ကကိုချေ(ပါစိယော- ၂၁၀)၊ ဘဒ္ဒဝဂ္ဂိယာ စ+တေ+ကုမာရာ စာတိ ဘဒ္ဒဝဂ္ဂိယကုမာရာ
...[စာမျက်နှာ- ၂၃၄]...
အခြံအရံရှိကုန်သော။ တေဘာတိကဇဋိလေ– ၃-ပါးသော ညီနောင်ရသေ့တို့ကို။ ဝိနေတွာ– ဆုံးမတော်မူပြီး၍။ ဧဟိဘိက္ခုဘာဝေနေဝ– ဖြင့်ပင်။ ပဗ္ဗာဇေတွာ– စေ၍။ ဂယာသီသေ– ဂယာသီသကျောက်ဖျာ၌။ နိသီဒါပေတွာ– ထိုင်စေ၍။ အာဒိတ္တပရိယာယဒေသနာယ– အာဒိတ္တပရိယာယဒေသနာတော်ဖြင့်။ (ရာဂစသော မီး လောင်အပ်သော ခန္ဓာနှင့်စပ်သော တရားဒေသနာတော်ဖြင့်)၊ အရဟတ္တေ– ၌။ ပတိဋ္ဌာပေတွာ– တည်စေတော်မူ၍။ တေန– ထိုဘုရားရှင်သည်။ အရဟန္တသဟဿေန– ရဟန္တာတစ်ထောင်သည်။ ပရိဝုတော– ခြံရံအပ်သည်။ (ဟုတွာ)၊ “ဗိမ္ဗိသာရရညော– ဗိမ္ဗိသာရမင်းအား။ ဒိန္နံ– ပေးအပ်သော။ ပဋိညံ– ပဋိညာဉ်ကို။ ဝါ– ဝန်ခံကတိကို။ မောစေဿာမိ– လွတ်မြောက်စေအံ့။” ဣတိ– ဤသို့ကြံတော် မူ၍။ ရာဇဂဟနဂရူပစာရေ– ရာဇဂြိုဟ်မြို့၏ ဥပစာ၌။ ဝါ– ရာဇဂြိုဟ်မြို့၏ အနီး ပတ်ဝန်းကျင်၌။ လဋ္ဌိဝနုယျာနံ– ထန်းတောဥယျာဉ်သို့။ ဂန္တွာ– ကြွတော်မူလသော်။ “သတ္ထာ– သည်။ အာဂတော ကိရ– ကြွလာတော်မူသတဲ့။” ဣတိ– သို့။ သုတွာ– ကြားရ၍။ ဒွါဒသနဟုတေဟိ– တစ်သိန်းနှစ်သောင်းကုန်သော။ ဗြာဟ္မဏဂဟပတိကေဟိ– ပုဏ္ဏား, သူကြွယ်တို့နှင့်။ သဒ္ဓိံ– အတူ။ အာဂတဿ– ရောက်လာ သော။ ရညော– ဗိမ္ဗသာရမင်းအား။ မဓုရကထံ– ချိုမြိန်သော တရားစကားတော် ကို။ ကထေန္တော– ဟောတော်မူလျက်။ ရာဇာနံ– ဗိမ္ဗိသာရမင်းကို။ ဧကာဒသဟိ နဟုတေဟိ– တစ်သိန်းတစ်သောင်းသော ပုဏ္ဏားသူကြွယ်တို့နှင့်။ သဒ္ဓိံ– တကွ၊
ဂယာသီသေ။ ။ ဂဇဿ+သီသံ ဂယာသီသံ- ဆင်၏ဥုးကင်း၊ [ဂဇ+သီသ၊ ဇ ကို ယပြု, ယ၏ အ- ကို အာဒီဃပြု၊] ဂယာသီသံ ဝိယာတိ ဂယာသီသော- ဆင်ဥုး ကင်းနှင့်တူသော ကျောက်ဖျာ၊ ဤအလို ကျောက်ဖျာကို ရ၏(သံ၊ဋ္ဌ၊၃, ၆၊ သာရတ္ထ- ၃, ၂၀၈)၊ ဥဒါန၊ဋ္ဌ၊၆၇၌ကား “ဂဇဿ+သီသံ ဂယာသီသံ၊ ဂယာသီသံ ဝိယာတိ ဂယာသီသံ- ဆင်ဥုးကင်းနှင့်တူသော တောင်ထွတ်၊ ဂယာသီသံ ဧတ္ထ အတ္ထီတိ ဂယာသီသော- ဆင်ဥုးကင်းနှင့်တူသော အထွတ်ရှိသောတောင်”ဟု ပြု၍ ဆင်ဥုးကင်းနှင့် တူသော အထွတ်ရှိသောတောင်ကို ဂယာသီသဟု ဆိုသည်၊ ယင်းတောင်တစ်နေရာ၌ ဆင်းဥုးကင်းနှင့်တူသော ကျောက်ဖျာတစ်ခုဝယ် ဘုရားရှင် တရားဟောတော်မူသည်၊ ထိုကျောက်ဖျာသည် ရဟန်းတစ်ထောင်ဆန့်သည်။ (သံ၊ဋ္ဌ၊၃, ၆၊ ဥဒါန၊ဋ္ဌ၊၆၇၊ သာရတ္ထ၊၃၊၂၀၈၊ သံဋီ, ၂၈၀၊ သီဋီသစ်၊၂၊၄၁၃)
...[စာမျက်နှာ- ၂၃၅]...
သောတာပတ္တိဖလေ– ၌။ ပတိဋ္ဌာပေတွာ– ၍။ ဧကနဟုတံ– တစ်သောင်းသော ပုဏ္ဏားသူကြွယ်ကို။ သရဏေသု– သရဏဂုံတို့၌။ ပတိဋ္ဌာပေတွာ– စေ၍။ ပုနဒိဝသေ– နောက်နေ့၌။ ဒေဝရာဇေန– နတ်တို့၏ မင်းဖြစ်သော။ သက္ကေန– သိကြား မင်းသည်။ မာဏဝကဝဏ္ဏံ– လုလင်ပျို၏အသွင်ကို။ (လူငယ်အသွင်ကို)၊ ဂဟေတွာ– ယူ၍။ အဘိတ္ထုတဂုဏော– ချီးမွမ်းအပ်သောဂုဏ်ရှိတော်မူသည်။ (ဟုတွာ)၊ ရာဇဂဟနဂရံ– သို့။ ပဝိသိတွာ– ဝင်တော်မူ၍။ ရာဇနိဝေသနေ– မင်းနန်းတော်၌။ ကတဘတ္တကိစ္စော– ပြုအပ်ပြီးသော ဆွမ်းဘုန်းပေးခြင်းကိစ္စရှိတော်မူသည်။ (ဟုတွာ)၊ ဝေဠုဝနာရာမံ– ဝေဠုဝန်ကျောင်းတိုက်ကို။ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ– လက်ခံတော် မူ၍။ တတ္ထေဝ– ထိုဝေဠုဝန်ကျောင်းတိုက်၌ပင်။ ဝါသံ– နေတော်မူခြင်းကို။ ကပ္ပေသိ– ပြုတော်မူပြီ။ တတ္ထ– ထိုဝေဠုဝန် ကျောင်းတိုက်၌။ နံ– ထိုမြတ်စွာဘုရားသို့။ သာရိပုတ္တမောဂ္ဂလ္လာနာ– တို့သည်။ ဥပသင်္ကမိံသု– ကုန်ပြီ။
တတြ– “သာရိပုတ္တမောဂ္ဂလ္လာနာ ဥပသင်္ကမိံသု”ဟူသော ထိုစကားရပ်၌။ အယံ– ဤဆိုအပ်လတ္တံ့ကား။ အနုပုဗ္ဗိကထာ– အစဉ်အတိုင်းဟောအပ်သော စကားတည်း။ ဟိ– ချဲ့။ ဗုဒ္ဓေ– သည်။ အနုပ္ပန္နေယေဝ– ပွင့်တော်မမူသေးမီပင်။ ရာဇဂဟတော– ရာဇဂြိုဟ်မြို့မှ။ အဝိဒူရေ– အနီး၌။ ဥပတိဿဂါမော– ဥပတိဿရွာ လည်းကောင်း။ ကောလိတဂါမော– ကောလိတရွာလည်းကောင်း။ ဣတိ– သို့။ ဒွေ– ၂ရွာကုန်သော။ ဗြာဟ္မဏဂါမာ– ပုဏ္ဏားရွာတို့သည်။ အဟေသုံ– ရှိကုန်ပြီ။
တေသု– ထိုပုဏ္ဏားရွာတို့တွင်။ ဥပတိဿဂါမေ– ဥပတိဿရွာ၌။ သာရိယာ နာမ– သာရီမည်သော။ ဗြာဟ္မဏိယာ– ပုဏ္ဏေးမ၌။ ဂဗ္ဘဿ– ကိုယ်ဝန်၏။ ပတိဋ္ဌိတဒိဝသေယေဝ– တည်ရာနေ့၌ပင်။ ကောလိတဂါမေ– ကောလိတရွာ၌။ မောဂ္ဂလိယာ နာမ– မောဂ္ဂလီမည်သော။ ဗြာဟ္မဏိယာပိ– ၌လည်း။ ဂဗ္ဘော– သည်။ ပတိဋ္ဌာသိ– တည်ပြီ။ ဒွေပိ– ၂မျိုးလည်းဖြစ်ကုန်သော။ တာနိ ကုလာနိ– ထို အမျိုးတို့ သည်။ သတ္တမာ– ၇ဆက်မြောက်သော။ ယာဝ ကုလပရိဝဋ္ဋာ– အမျိုးတို့၏ အစဉ် အဆက်တိုင်အောင်။ (တစ်နည်း) ယာဝ သတ္တမာ ကုလပရိဝဋ္ဋာ– ဆွေ၇ဆက် မျိုး၇ဆက်တိုင်အောင်။ အာဗဒ္ဓပဋိဗဒ္ဓသဟာယကာနေဝ– စ၍ သံယောဇဉ်ဖွဲ့
အာဗဒ္ဓပဋိဗဒ္ဓသဟာယကာနိ။ ။ အာဗဒ္ဓါတိ အာဒိတော ဗဒ္ဓါ(မဟာနိ၊ဋ္ဌ၊
...[စာမျက်နှာ- ၂၃၆]...
တတ်, ပြန်၍သံယောဇဉ်ဖွဲ့တတ်သော သူငယ်ချင်းတို့၏ အဖြစ်ရှိကုန်သည်သာ။ ဝါ– အပြန်အလှန် သံယောဇဉ်တွယ်တာတတ်သော သူငယ်ချင်းတို့၏ အဖြစ်ရှိကုန်သည်သာ။ အဟေသုံ ကိရ– ဖြစ်ကုန်ပြီတဲ့။ ဒွိန္နမ္ပိ– ၂ယောက်လည်း ဖြစ်ကုန်သော။ တာသံ– ထိုပုဏ္ဏေးမတို့အား။ ဧကဒိဝသမေဝ– တစ်နေ့တည်း၌ ပင်။ ဂဗ္ဘပရိဟာရံ– ကိုယ်ဝန်ကို စောင့်ရှောက်မှုကို။ ဝါ– ကိုယ်ဝန်၏ အစောင့် အရှောက်ကို။ အဒံသု– ပေးကုန်ပြီ။ ဥဘောပိ– ၂ယောက်လည်းဖြစ်ကုန်သော။ တာ– ထိုပုဏ္ဏေးမတို့သည်။ ဒသမာသစ္စယေန– ဆယ်လလွန်ရာအခါ၌။ ပုတ္တေ– သားတို့ကို။ ဝိဇာယိံသု– ဖွားမြင်ကုန်ပြီ။ နာမဂ္ဂဟဏဒိဝသေ– နာမည်ယူရာနေ့၌။ (နာမည်မှည့်ရာနေ့၌)၊ သာရိယာ– သာရီမည်သော။ ဗြာဟ္မဏိယာ– ၏။ ပုတ္တဿ– သား၏။ ဝါ– သည်။ ဥပတိဿဂါမကေ– ဥပတိဿရွာ၌။ ဇေဋ္ဌကုလဿ– အကြီး အကဲဖြစ်သောအမျိုး၏။ (ဆွေကြီးမျိုးကြီး၏)၊ ပုတ္တတ္တာ– သား၏အဖြစ်ကြောင့်။ ဥပတိဿောတိ– ဥပတိဿဟူသော။ နာမံ– အမည်ကို။ ကရိံသု– ကုန်ပြီ။ ဣတရဿ– အခြားသော မောဂ္ဂလီပုဏ္ဏေးမသား၏။ ဝါ– သည်။ ကောလိတဂါမေ– ၉၀)”ဟူသော အဖွင့်အရ အာဥသာရသည် အာဒိအနက်, ပဋိဗဒ္ဓ၌ ပဋိကား ပုနကြိယာ အနက်တည်း။ “အာဗဒ္ဓါ စ+တေ+ပဋိဗဒ္ဓါ စာတိ အာဗဒ္ဓပဋိဗဒ္ဓါ၊ (ဝိသေသနောဘယ ပဒကမ္မဓာရည်း)၊ အာဗဒ္ဓပဋိဗဒ္ဓါ+သဟာယကာ ဧတေသန္တိ အာဗဒ္ဓပဋိဗဒ္ဓသဟာ- ယကာနိ- စ၍သံယောဇဉ်ဖွဲ့တတ်, ပြန်၍ သံယောဇဉ်ဖွဲ့တတ်သော သူငယ်ချင်းတို့၏ အဖြစ်ရှိသော အမျိုးတို့”ဟုပြု။ သဟာယက၌ ဘာဝပ္ပဓာန ဘာဝလောပကြံ၊ “အစဉ် အမြဲယှဉ်တွဲဖွဲ့စပ်သော အဆွေခင်ပွန်းတို့သည်သာ”ဟုလည်း ပေးကြ၏။ သဟာယ- ကသဒ္ဒါ ပုံလိင်ဖြစ်သောကြောင့် ယင်းအနက်သည် သဒ္ဒတ္ထမဟုတ်။ အဓိပ္ပာယ်နက် တည်း။
ဥပတိဿော။ ။ တုဿန္တိ အသ္မိံ အတ္ထသိဒ္ဓိတောတိ တိဿော၊ [တုသ+ဏျ၊ ဥကို ဣပြု၊] ပူဇိတော+တိဿော ဥပတိဿော၊ အထ ဝါ “တိဿော”တိ ဝါ “ဖုဿော” တိ ဝါ “ဥပတိဿော”တိ ဝါ ဒဟရကာလေ မာတာပိတူဟိ ယဒိစ္ဆာယ ဂဟိတံ နာမံ။ နောက်နည်းအလို ဝိဂြိုဟ်ပြုစရာမလို၊ အကြောင်းတစ်စုံတစ်ရာမရှိဘဲ မိဘများက မှည့်ချင်သလို မှည့်ထားသော ယဒိစ္ဆာနာမ်တည်း၊ အဋ္ဌကထာတို့၌ အဓိစ္စသမုပ္ပန္နနာမ် ဟုလည်း ဆို၏။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၉၅၊ ဓာန်ဋီ- ၄၃၄)
...[စာမျက်နှာ- ၂၃၇]...
ကောလိတရွာ၌။ ဇေဋ္ဌကုလဿ– ၏။ ပုတ္တတ္တာ– ကြောင့်။ ကောလိတောတိ– ကောလိတဟူသော။ နာမံ– ကို။ ကရိံသု– ကုန်ပြီ။ ဥဘောပိ– နှစ်ယောက်လည်း ဖြစ်ကုန်သော။ တေ– ထိုဥပတိဿ, ကောလိတတို့ သည်။ ဝုဍ္ဎိံ– ကြီးရင့်ခြင်းကို။ အနွာယ– စွဲ၍။ သဗ္ဗသိပ္ပာနံ– အလုံးစုံသော အတတ်ပညာတို့၏။ ပါရံ– တစ်ဖက် ကမ်းသို့။ (အပြီးအဆုံးသို့) အဂမံသု– ရောက်ကုန်ပြီ။ ဥပတိဿမာဏဝဿ– ဥပတိဿလုလင်၏။ ကီဠနတ္ထာယ– ကစားခြင်းအကျိုးငှာ။ နဒိံ ဝါ– မြစ်သို့သော် လည်းကောင်း။ ဥယျာနံ ဝါ– ဥယျာဉ်သို့သော်လည်းကောင်း။ ဂမနကာလေ– သွားရာအခါ၌။ ပဉ္စ– ငါးလီကုန်သော။ သုဝဏ္ဏသိဝိကသတာနိ– ရွှေထမ်းစင်တို့၏ အရာတို့သည်။ (တစ်နည်း) ပဉ္စသုဝဏ္ဏသိဝိကသတာနိ– ငါးရာသောရွှေထမ်းစင် တို့သည်။ ပရိဝါရာနိ– အခြံအရံအဖြစ်ရှိကုန်သည်။ ဝါ– ခြံရံခြင်းရှိကုန်သည်။ ဟောန္တိ– ကုန်၏။ ကောလိတမာဏဝဿ– ကောလိတလုလင်၏။ (ကီဠနတ္ထာယ– ငှာ။ နဒိံ ဝါ– ကောင်း။ ဥယျာနံ ဝါ– ကောင်း။ ဂမနကာလေ– ၌၊) ပဉ္စ– ကုန်သော။ အာဇညယုတ္တရထသတာနိ– အာဇာနည်မြင်းတို့ဖြင့် ကပ်ယှဉ်အပ်သော ရထား အရာတို့သည်။ (တစ်နည်း) ပဉ္စအာဇညယုတ္တရထသတာနိ– အာဇာနည်မြင်း ကအပ်သော ရထားငါးရာတို့သည်။ (ပရိဝါရာနိ– တို့သည်။ ဟောန္တိ)၊ ဒွေပိ– ၂ ယောက်လည်းဖြစ်ကုန်သော။ ဇနာ– လူတို့သည်။ ပဉ္စပဉ္စမာဏဝကသတပရိဝါရာ– ငါးရာငါးရာသော လုလင်ငယ်အခြံအရံရှိကုန်သည်။ ဟောန္တိ– ကုန်၏။
စ– ဆက်။ ရာဇဂဟေ– ၌။ အနုသံဝစ္ဆရံ– နှစ်စဉ်နှစ်တိုင်း။ ဂိရဂ္ဂသမဇ္ဇော နာမ–
ကောလိတော။ ။ ကုလေ ဇာယတီတိ ကောလိတော၊ [ကုလ+ဣက၊ ကကို တပြု၊- ဓာန်ဋီ- ၄၃၅။] အတ္တနော ဂုဏံ ကုလတိ ပတ္ထရတီတိ ကောလိတော၊ ဒုတိယ- သာဝကော ဧဝံနာမကော မရု စ။ [ကုလ+ဣတ၊ -မောဂ်- ၇, ၇၈။]
ပရိဝါရာနိ။ ။ “ပရိ သမန္တတော ဝါရေတီတိ ပရိဝါရော”ဟုပြု၍ ဘာဝပ္ပဓာန ဘာဝလောပကြံကာ အခြံအရံ၏အဖြစ်ကိုယူ၊ (တစ်နည်း) ပရိဝါရဏံ ပရိဝါရော”ဟုပြု၊ ထိုနောက် ရွေထမ်းစင်ငါးရာရအောင် “ပရိဝါရော+ဧတေသံ အတ္ထီတိ ပရိဝါရာနိ”ဟု ဆက်၊ အံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၂၂အတိုင်း “ပရိဝါရာ”ဟုရှိလျှင် ပိုကောင်း၏၊ “ပရိဝါရာ- အခြံအရံတို့သည်”ဟု ပေး။
ဂိရဂ္ဂသမဇ္ဇော။ ။ ဇလံ, သာရဘူတာနိ စ ဘေသဇ္ဇာဒိဝတ္ထူနိ ဂိရတိ နိဂ္ဂိရတီ-
...[စာမျက်နှာ- ၂၃၈]...
တောင်၌ မြတ်သော ပွဲသဘင်မည်သည်။ ဝါ– တောင်ထိပ်ပွဲသဘင်သည်။ အဟောသိ– ရှိပြီ။ ဒွိန္နမ္ပိ– ၂ယောက်လည်းဖြစ်ကုန်သော။ တေသံ– ထိုဥပတိဿ, ကောလိတတို့ဖို့။ ဝါ– အတွက်။ ဧကဋ္ဌာနေယေဝ– တစ်နေရာတည်း၌သာလျှင်။ မဉ္စံ– ညောင်စောင်းကို။ (ပွဲကြည့်စင် (ထိုင်ခုံ) ကို)၊ ဗန္ဓန္တိ– ဖွ့စပ်ကုန်၏။ ဝါ– ဆောက် ဲ လုပ်ကုန်၏။ ဒွေပိ– ၂ယောက်တို့သည်လည်း။ ဧကတော– တစ်ပေါင်းတည်း။ နိသီဒိတွာ– ၍။ သမဇ္ဇံ– ပွဲသဘင်ကို။ ပဿန္တာ– ကြည့်ကုန်လသော်။ ဟသိတဗ္ဗဋ္ဌာနေ– ရယ်ရွှင်ဖွယ်ဌာန၌။ ဝါ– ဟာသခန်း၌။ ဟသန္တိ– ရယ်ရွှင်ကုန်၏။ သံဝေဂဋ္ဌာနေ– ကြောက်လန့်ဖွယ်ဌာန၌။ ဝါ– သဲထိပ်ရင်ဖိုအခန်း၌။ သံဝေဇေန္တိ– ထိတ် လန့်ကုန်၏။ ဒါယံ– ဆုကို။ [ဒီယတီတိ ဒါယော၊ ဒီဋီ-၂,၂၅၂၊] ဒါတုံ– ပေးခြင်းငှာ။ ယုတ္တဋ္ဌာနေ– သင့်လျော်ရာဌာန၌။ ဒါယံ– ကို။ ဒေန္တိ– ပေးကုန်၏။ တေသံ– ထို ဥပတိဿ,ကောလိတတို့သည်။ ဣမိနာဝ နိယာမေန– ဤနည်းဖြင့်ပင်။ ဧကဒိဝသံ– ၌။ သမဇ္ဇံ– ကို။ ပဿန္တာနံ– ကြည့်ရှုကုန်လသော်။ ဝါ– ကုန်စဉ်။ ဉာဏဿ– ဉာဏ်၏။ ဝါ– သည်။ ပရိပါကဂတတ္တာ– ရင့်ကျက်ခြင်းသို့ ရောက်သည်၏အဖြစ် ကြောင့်။ ပုရိမဒိဝသေသု ဝိယ– ရှေးနေ့တို့၌ကဲ့သို့။ ဟသိတဗ္ဗဋ္ဌာနေ– ၌။ ဟာသော ဝါ– ရယ်ရွှင်ခြင်းသည်လည်းကောင်း။ သံဝေဂဋ္ဌာနေ– ၌။ သံဝေဂေါ ဝါ– ထိတ်လန့် ခြင်းသည်လည်းကောင်း။ ဒါတုံ– ဆုပေးခြင်းငှာ။ ယုတ္တဋ္ဌာနေ– ၌။ ဒါနံ ဝါ– ဆု ပေးခြင်းသည်လည်းကောင်း။ န+အဟောသိ– မရှိတော့ပြီ။ ပန– ဆက်။ ဒွေပိ– ၂ယောက်လည်းဖြစ်ကုန်သော။ ဇနာ– လူတို့သည်။ ဧဝံ– သို့။ စိန္တယိံသု– ကုန်ပြီ။ (ကိံ)၊ “ဧတ္ထ– ဤပွဲသဘင်၌။ (ဤလူတို့၌)၊ ဩလောကေတဗ္ဗံ– ကြည့်ထိုက်သော။ တိ ဂိရိ၊ သမံ (သမာဂမံ) အဇန္တိ ဂစ္ဆန္တိ ဧတ္ထာတိ သမဇ္ဇော– အညီအညွတ် သွား ရောက်ကြရာပွဲသဘင်။ [မောဂ်-၅, ၄၉၌ “သမဇနံ, သမဇန္တိ ဧတ္ထာတိ ဝါ သမဇ္ဇာ၊ သံ+အဇ+ယ၊”ဟု ပြု၍ ဣတ္ထိလိင်ဖြင့် ရှိ၏၊] အဂ္ဂေါ+သမဇ္ဇော အဂ္ဂသမဇ္ဇော– ကောင်း သော (ကြီးကျယ်စည်ကားသော) ပွဲသဘင်။ ဂိရိမှိ+ပဝတ္တော+အဂ္ဂသမဇ္ဇော– တောင်၌ ဖြစ်သော ကောင်းသော (ကြီးကျယ်စည်ကားသော) ပွဲသဘင်။ (တစ်နည်း) ဂိရိဿ+ အဂ္ဂေါ ဂိရဂ္ဂေါ– တောင်၏ ကောင်းမြတ်သောအရပ်။ ဂိရဂ္ဂေ+ပဝတ္တော+သမဇ္ဇော–တောင်၏ ကောင်းမြတ်သော အရပ်၌ဖြစ်သော ပွဲသဘင်။ (ပါစိယော- ၇၇၊ ပါစိတ်ဘာ-၁, ၂၅၆)
...[စာမျက်နှာ- ၂၃၉]...
အရာသည်။ (ကြည့်စရာသည်)၊ ကိံ အတ္ထိ– အဘယ်မှာရှိအံ့နည်း။ သဗ္ဗေပိ– အလုံး စုံလည်းဖြစ်ကုန်သော။ ဣမေ– ဤသူတို့သည်။ ဝဿသတေ– အနှစ်တစ်ရာသည်။ အပ္ပတ္တေ– မရောက်မီ။ အပ္ပဏ္ဏတ္တိကဘာဝံ– နာမည်ပညတ်မျှမရှိတော့ကုန်သည် ၏အဖြစ်သို့။ ဂမိဿန္တိ– ရောက်ကုန်လိမ့်မည်။ ပန– စင်စစ်ကား။ အမှေဟိ– ငါ တို့သည်။ ဧကံ– တစ်ခုသော။ မောက္ခဓမ္မံ– လွတ်မြောက်ကြောင်းနိဗ္ဗာန်တရားကို။ [မုစ္စန္တိ ဧတ္ထ, ဧတေန ဝါ ရာဂါဒီဟီတိ မောက္ခော (ဓာန်ဋီ-၆)၊ မောက္ခော စ+သော+ ဓမ္မောတိ မောက္ခဓမ္မော။] ပရိယေသိတုံ– ရှာခြင်းငှာ။ ဝဋ္ဋတိ– သင့်၏။” ဣတိ– ဤသို့ စဉ်းစားကုန်ပြီ။ (ဣတိ– ဤသို့ စဉ်းစားကုန်ပြီး၍၊) [ဣတိတစ်လုံးကျေ။] အာရမ္မဏံ– အာရုံကို။ ဂဟေတွာ– ယူ၍။ နိသီဒိံသု– ထိုင်နေကုန်ပြီ။ တတော– ထိုမှ နောက်၌။ ကောလိတော– သည်။ ဥပတိဿံ– ကို။ အာဟ– မေးပြီ။ (ကိံ)၊ “သမ္မ ဥပတိဿ– မိတ်ဆွေဥပတိဿ! တွံ– သည်။ အညေသု– အခြားကုန်သော။ ဒိဝသေသု ဝိယ– နေ့တို့၌ကဲ့သို့။ ဟဋ္ဌပဟဋ္ဌော– ရွှင်လန်း, အပြားအားဖြင့် ရွှင် လန်းသည်။ ဝါ– သိပ်ရွှင်လန်းသည်။ န အသိ– မဖြစ်။ ဣဒါနိ– ၌။ အနတ္တမနဓာတုကော– မိမိစိတ်မရှိသည်၏အဖြစ်ဟူသော သဘောရှိသည်။ ဝါ– ဝမ်းမြောက် ရွှင်ပြသော သဘောမရှိသည်။ အသိ– ၏။ တေ– သင်သည်။ ကိံ– ဘာကို။ သလ္လက္ခိတံ– မှတ်သားအပ်သနည်း? (မှတ်ချက်ချအပ်သနည်း) ?” ဣတိ– ဤသို့မေးပြီ။
အပဏ္ဏတ္တိကဘာဝံ။ ။ ပညာပီယတီတိ ပဏ္ဏတ္တိ၊ ပညာပေတီတိ ပဏ္ဏတ္တိ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၄၂၀)၊ ပကာရေန ပဘေဒတော ဝါ ဉာပီယန္တိ ဣမိနာ ဧတ္ထ ဝါ အတ္ထာတိ ပဏ္ဏတ္တိ(နေတ္တိ၊ဋ္ဌ၊၁၆)၊ [ပ+ဉာ+ဏာပေ+တိ၊ ပ+ဉပ+တိ၊ ညကို ဏ္ဏပြု၊- နီတိသုတ္တ- ၂၇။] ပဏ္ဏတ္တိ+ယေသံ အတ္ထီတိ ပဏ္ဏတ္တိကာ၊ န+ပဏ္ဏတ္တိကာ(သီဘာ- ၂, ၁၈၅)၊ (တစ်နည်း) နတ္ထိ+ပဏ္ဏတ္တိ ယေသန္တိ အပဏ္ဏတ္တိကာ၊ အပဏ္ဏတ္တိကာနံ+ဘာဝေါ အပဏ္ဏတ္တိကဘာဝေါ- နာမည်ပညတ်မျှ မရှိတော့ကုန်သည်၏အဖြစ်(သီဘာ၃, ၂၁၇)၊ ဓမ္မဋီ၌ ဤနည်းအပြင် “ပညတ္တေ+နိယုတ္တော ပဏ္ဏတ္တိကော- နာမည်ပညတ်၌ ယှဉ်သူ၊ [ပညတ္တ+ဏိက၊] န+ပဏ္ဏတ္တိကော အပဏ္ဏတ္တိကော၊ အပဏ္ဏတ္တိကဿ+ဘာဝေါ အပဏ္ဏတ္တိကဘာဝေါ- နာမည်ပညတ်၌ မယှဉ်သူ၏အဖြစ်”ဟု ပြုသေး၏၊ ပညတ္တသဒ္ဒါ နာမပညတ်ကိုမဟောသဖြင့် ရှေ့နည်းလောက် မကောင်းပါ။
...[စာမျက်နှာ- ၂၄၀]...
“သမ္မ ကောလိတ– မိတ်ဆွေ ကောလိတ! ဧတေသံ– ဤသဘင်သည်တို့ကို။ ဝေါလောကနေ– ကြည့်ရခြင်း၌။ သာရော– အနှစ်သည်။ နတ္ထိ– မရှိ။ ဧတံ– ဤပွဲကြည့် ခြင်းသည်။ နိရတ္ထကံ– အကျိုးမရှိ။ အတ္တနော– မိမိဖို့။ ဝါ– ၏။ မောက္ခဓမ္မံ– လွတ် မြောက်ကြောင်း နိဗ္ဗာန်တရားကို။ ဂဝေသိတုံ– ရှာမှီးခြင်းငှာ။ ဝဋ္ဋတိ– သင့်၏။” ဣတိ– သို့။ ဣဒံ– ဤအကြာင်းအရာကို။ စိန္တယန္တော– လျက်။ နိသိန္နော– ထိုင်နေ သည်။ အမှိ– ၏။ တွံ ပန– သည်ကား။ ကသ္မာ– အဘယ်ကြောင့်။ အနတ္တမနော– မိမိစိတ်မရှိသည်။ ဝါ– ဝမ်းမြောက်ရွှင်ပြခြင်းမရှိသည်။ အသိ– နည်း? ဣတိ– ဤ သို့မေးပြီ။ သောပိ– ထိုကောလိတသည်လည်း။ တထေဝ– ထို့ဥပတိဿပြော သည့်အတိုင်းပင်။ အာဟ– ပြောပြီ။ အထ– ၌။ အဿ– ထိုကောလိတ၏။ ဝါ– သည်။ အတ္တနာ– မိမိနှင့်။ သဒ္ဓိံ– အတူ။ ဧကဇ္ဈာသယတံ– တူသောအလိုဆန္ဒရှိ သည်၏အဖြစ်ကို။ ဝါ– စိတ်သဘောထားတူညီပုံကို။ ဉတွာ– ၍။ ဥပတိဿော– သည်။ အာဟ– ပြီ။ (ကိံ)၊ “ဥဘိန္နမ္ပိ– ၂ယောက်လည်းဖြစ်ကုန်သော။ အမှာကံ– တို့သည်။ သုစိန္တိတံ– ကောင်းစွာ ကြံစည်အပ်ပြီ။ (တစ်နည်း) ဥဘိန္နမ္ပိ– သော။ အမှာကံ– တို့၏။ သုစိန္တိတံ– ကောင်းသော ကြံစည်ခြင်းတည်း။ ဝါ– အကြံကောင်း တည်း။ ပန– သို့သော်လည်း။ မောက္ခဓမ္မံ– ကို။ ဂဝေသန္တေဟိ– ရှာမှီးသူတို့သည်။ ဧကာ– တစ်မျိုးသော။ ပဗ္ဗဇ္ဇာ– ရှင်ရဟန်းအဖြစ်ကို။ လဒ္ဓုံ– ရခြင်းငှာ။ ဝဋ္ဋတိ– ၏။ ကဿ– ၏။ သန္တိကေ– ၌။ ပဗ္ဗဇာမ– ရှင်ရဟန်းပြုကြမည်နည်း?” ဣတိ– ပြီ။
တေန ခေါ ပန သမယေန– ထိုအခါ၌။ သဉ္စယော နာမ– သဉ္စယမည်သော။ ဝါ– သိဉ္စည်းမည်သော။ ပရိဗ္ဗာဇကော– ပရိဗိုဇ်သည်။ ရာဇဂဟေ– ၌။ မဟတိယာ– များစွာသော။ ပရိဗ္ဗာဇကပရိသာယ– ပရိဗိုဇ်ပရိသတ်နှင့်။ သဒ္ဓိံ၊ ပဋိဝသတိ– နေ၏။ တေ– ထိုဥပတိဿ, ကောလိတတို့သည်။ “တဿ– ထိုသိဉ္စည်းပရိဗိုဇ်၏။ သန္တိကေ– ၌။ ပဗ္ဗဇိဿာမ– ကုန်အံ့။” ဣတိ– ဤသို့ကြံ၍။ ပဉ္စမာဏဝကသတာနိ– ငါးရာသော လုလင်ငယ်တို့ကို။ “သိဝိကာယော စ– ထမ်းစင်တို့ကိုလည်းကောင်း။ ရထေ စ– ရထားတို့ကိုလည်းကောင်း။ ဂဟေတွာ– ယူ၍။ ဂစ္ဆထ– ပြန်သွားကြ လော။” ဣတိ– သို့။ ဥယျောဇေတွာ– စေလွှတ်၍။ ဧကာယ– တစ်ခုသော။ သိဝိကာယ– ထမ်းစင်ဖြင့်။ ဧကေန– တစ်ခုသော။ ရထေန– ဖြင့်။ ဂန္တွာ– ၍။ သဉ္စယဿ–
...[စာမျက်နှာ- ၂၄၁]...
သိဉ္စည်းပရိဗိုဇ်၏။ သန္တိကေ– ၌။ ပဗ္ဗဇိံသု– ကုန်ပြီ။ တေသံ– ထိုဥပတိဿ, ကောလိ တတို့၏။ ပဗ္ဗဇိတကာလတော– ပရိဗိုဇ်အဖြစ်သို့ ရောက်ရာအခါမှ။ ပဋ္ဌာယ– စ၍။ သဉ္စယော– သိဉ္စည်းပရိဗိုဇ်သည်။ အတိရေကလာဘဂ္ဂယသဂ္ဂပ္ပတ္တော– အလွန်အကဲ ကောင်းမြတ်သောလာဘ်, ကောင်းမြတ်သော အခြွေရံသို့ ရောက် သည်။ ဝါ– လာဘ်လာဘ, အခြွေအရံ အလွန်ပေါများသည်။ အဟောသိ– ပြီ။
တေ– ထိုဥပတိဿ,ကောလိတတို့သည်။ ကတိပါဟေနေဝ– အနည်းငယ်သော ရက်ဖြင့်ပင်။ သဉ္စယဿ– ၏။ သဗ္ဗံ– သော။ သမယံ– အယူကို။ ပရိမဒ္ဒိတွာ– ထက် ဝန်းကျင် နင်းချေမွှေနောက်ပြီး၍။ “အာစရိယ– ဆရာ! တုမှာကံ– သင်တို့၏။ ဇာနနသမယော– သိအပ်သော အယူဝါဒသည်။ ဧတ္တကောဝ– ဤမျှသာလော? ဥဒါဟု– သို့မဟုတ်။ ဥတ္တရိမ္ပိ– ထို့ထက်အလွန်လည်း။ အတ္ထိ– ရှိပါသေးသလော?” ဣတိ– သို့။ ပုစ္ဆိံသု– ကုန်ပြီ။ “ဧတ္တကောဝ– ဤမျှသာတည်း။ သဗ္ဗံ– အလုံးစုံသော အယူဝါဒကို။ တုမှေဟိ– တို့သည်။ ဉာတံ– သိအပ်ပြီ။” ဣတိ– သို့။ ဝုတ္တေ– ပြော အပ်သော်။ စိန္တယိံသု– ကုန်ပြီ။ (ကိံ)၊ “ဧဝံ သတိ– ဤသို့ဖြစ်လသော်။ ဣမဿ–
လာဘဂ္ဂယသဂ္ဂပတ္တော။ ။ အဂ္ဂေါ+လာဘော လာဘဂ္ဂေါ၊ အဂ္ဂေါ+ယသော ယသဂ္ဂေါ၊ လာဘဂ္ဂေါ စ+ယသဂ္ဂေါ စ လာဘဂ္ဂယသဂ္ဂေါ၊ လာဘဂ္ဂယသဂ္ဂံ+ပတ္တော လာဘဂ္ဂယသဂ္ဂပတ္တော အတိရေကံ+လာဘဂ္ဂယသဂ္ဂပ္ပတ္တော အတိရေကလာဘဂ္ဂ- ယသဂ္ဂပတ္တော။ (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃, ၇၊ သုတ်ပါထေဘာ- ၁, ၃၉၉)
တစ်နည်း။ ။ လာဘဿ+အဂ္ဂေါ လာဘဂ္ဂေါ- လာဘ်၏ ကောင်းမြတ်သည်၏ အဖြစ်၊ ဘာဝပ္ပဓာန ဘာဝလောပကြံ၊ ယသဿ+အဂ္ဂေါ ယသဂ္ဂေါ- အခြွေအရံ၏ ကောင်းမြတ်သည်၏အဖြစ်၊ လာဘဂ္ဂေါ စ+ယသဂ္ဂေါ စ လာဘဂ္ဂယသဂ္ဂေါ၊ လာဘဂ္ဂ- ယသဂ္ဂံ+ပတ္တော လာဘဂ္ဂယသဂ္ဂပ္ပတ္တော- လာဘ်၏ ကောင်းမြတ်သည်၏အဖြစ်, အခြွေရံ၏ ကောင်းမြတ်သည်၏အဖြစ်သို့ ရောက်သည်။ အတိရေကနှင့် ရှေ့နည်း အတိုင်းတွဲ။(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၆၁- ၂)
တစ်နည်း။ ။ လာဘေန+အဂ္ဂေါ လာဘဂ္ဂေါ- လာဘ်အားဖြင့် ကောင်းမြတ် သည်၏အဖြစ်၊ ယသေန+အဂ္ဂေါ ယသဂ္ဂေါ၊ ထိုနောင် ဒုတိယနည်းအတိုင်း ဆက်တွဲ၍ “လာဘဂ္ဂယသဂ္ဂပ္ပတ္တော- လာဘ်အားဖြင့် ကောင်းမြတ်သည်၏အဖြစ်, အခြွေရံအား ဖြင့် ကောင်းမြတ်သည်၏အဖြစ်သို့ ရောက်သည်”ဟုပေး။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၆၁- ၂)
...[စာမျက်နှာ- ၂၄၂]...
ဤသိဉ္စည်းဆရာ၏။ သန္တိကေ– ၌။ ဗြဟ္မစရိယဝါသော– မြတ်သောအကျင့်ကို ကျင့်သုံးခြင်းသည်။ နိရတ္ထကော– အကျိုးမရှိ။ မယံ– တို့သည်။ ယံ မောက္ခဓမ္မံ– အကြင်လွတ်မြောက်ကြောင်း နိဗ္ဗာန်တရားကို။ ဂဝေသိတုံ– ရှာခြင်းငှာ။ နိက္ခန္တာ– ထွက်ခဲ့ကုန်ပြီ။ သော– ထိုလွတ်မြောက်ကြောင်းနိဗ္ဗာန်တရားကို။ ဣမဿ– ဤ သိဉ္စည်းဆရာ၏။ သန္တိကေ– ၌။ ဥပ္ပါဒေတုံ– ဖြစ်စေခြင်းငှာ။ န သက္ကာ– မစွမ်းနိုင်။ ဇမ္ဗုဒီပေါ ခေါ ပန– ဇမ္ဗူဒိပ်သည်ကား။ မဟာ– ကျယ်ဝန်း၏။ [ခေါ ပန အနက်မဲ့၊] ဂါမနိဂမရာဇဓာနိယော– ရွာ, နိဂုံး, မင်းနေပြည်တော်တို့သို့။ စရန္တာ– လှည့်လည် ကုန်လသော်။ အဒ္ဓါ– မချွတ်ဧကန်။ မောက္ခဓမ္မဒေသကံ– လွတ်မြောက်ကြောင်း နိဗ္ဗာန်တရားကို ဟောတတ်သော။ ကဉ္စိ– တစ်စုံတစ်ယောက်သော။ အာစရိယံ– ကို။ လဘိဿာမ– ရနိုင်ကုန်လိမ့်မည်။” ဣတိ (စိန္တယိံသု)။ တတော– ထိုအခါမှ။ ပဋ္ဌာယ– စ၍။ “ယတ္ထ ယတ္ထ– အကြင်အကြင်အရပ်၌။ ပဏ္ဍိတာ– ပညာရှိကုန်သော။ သမဏဗြာဟ္မဏာ– ရဟန်း, ပုဏ္ဏားတို့သည်။ အတ္ထိ– ရှိကုန်၏။” ဣတိ– သို့။ ဝဒန္တိ– ပြောဆိုကုန်၏။ တတ္ထ တတ္ထ– ထိုထိုအရပ်သို့။ ဂန္တွာ– ၍။ သာကစ္ဆံ– အတူပြောဆိုခြင်းကို။ ဝါ– ဆွေးနွေးခြင်းကို။ ကရောန္တိ– ပြုကုန်၏။ တေဟိ– ထိုဥပ တိဿ, ကောလိတတို့သည်။ ပုဋ္ဌံ– မေးအပ်သော။ ပဥှံ– ပြဿနာကို။ (မေးခွန်းကို)၊ အညေ– အခြားကုန်သော ပညာရှိရဟန်း, ပုဏ္ဏားတို့သည်။ ကထေတုံ– ဖြေဆို ခြင်းငှာ။ န သက္ကောန္တိ– မစွမ်းနိုင်ကုန်။ ပန– အနွယကား။ တေ– ထိုဥပတိဿ, ကောလိတတို့သည်။ တေသံ– ထိုပညာရှိရဟန်း, ပုဏ္ဏားတို့၏။ ပဥှံ– ကို။ ဝိဿဇ္ဇေန္တိ– ဖြေဆိုနိုင်ကုန်၏။ ဧဝံ– ဤသို့လျှင်။ သကလဇမ္ဗုဒီပံ– အလုံးစုံသော ဇမ္ဗူဒိပ်ကို။ (ဇမ္ဗူဒိပ်တစ်ကျွန်းလုံးကို)၊ ပရိဂ္ဂဏှိတွာ– ပိုင်းခြားကာယူပြီး၍။ ဝါ– လေ့လာစုံစမ်းပြီး၍။ နိဝတ္တိတွာ– ပြန်လှည့်၍။ သကဋ္ဌာနမေဝ– မိမိတို့၏ အရပ် သို့သာ။ အာဂန္တွာ– ပြန်လာ၍။ “သမ္မ ကောလိတ– မိတ်ဆွေကောလိတ! အမှေသု– ငါတို့တွင်။ ယော– အကြင်သူသည်။ ပဌမံ– စွာ။ အမတံ– သေခြင်းမရှိရာနိဗ္ဗာန် ကို။ ဝါ– အမြိုက်နိဗ္ဗာန်ကို။ အဓိဂစ္ဆတိ– သိရ၏။ သော– ထိုသူသည်။ ဣတရဿ– အခြားသူအား။ အာရောစေတု– ပြောလော။ ဝါ– ပြောစတမ်း။” ဣတိ– သို့။ ကတိကံ– ကတိကဝတ်ကို။ အကံသု– ကုန်ပြီ။ [ကတေန+နိဗ္ဗတ္တံ ကတိကံ– တမင်္ဂလာ ပြုခြင်းဖြင့် ဖြစ်စေအပ်သောဝတ်။ ဝါ– အချင်းချင်း သဘောတူညီမှု ပြုခြင်း (သီဘာ-
...[စာမျက်နှာ- ၂၄၃]...
၁, ၇၂)၊ ကရဏံ ကတံ၊ ကတေန+ပဝတ္တံ ကတိကံ (ပါစိယော- ၁၄၄)။] ဧဝံ– ဤသို့။ တေသု– ထိုဥပတိဿ,ကောလိတတို့သည်။ ကတိကံ– ကို။ ကတွာ– ၍။ ဝိဟရန္တေသု– နေကုန်လသော်။ သတ္ထာ– သည်။ ဝုတ္တာနုက္ကမေန– ဆို အပ်ခဲ့ပြီးသော စကားအစဉ်ဖြင့်။ ရာဇဂဟံ– သို့။ ပတွာ– ရောက်တော်မူ၍။ ဝေဠုဝနံ– ဝေဠုဝန်ကျောင်းတိုက်ကို။ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ– အလှူခံတော်မူပြီး၍။ ဝေဠုဝနေ– ၌။ ဝိဟရတိ– သီတင်းသုံးတော်မူ၏။ တဒါ– ထိုအခါ၌။ “ဘိက္ခဝေ– တို့! ဗဟုဇနဟိတာယ– များစွာသောလူအပေါင်း၏ စီးပွားအလို့ငှာ။ စာရိကံ– ခရီးရှည်လှည့် လည်ခြင်းကို။ ဝါ– အားဖြင့်။ စရထ– လှည့်လည်ကြလော။” ဣတိ– ဤသို့မိန့်တော် မူ၍။ ရတနတ္တယဂုဏပကာသနတ္ထံ– ရတနာ၃-ပါးအပေါင်း၏ ဂုဏ်ကျေးဇူးကို ထင်ရှားပြခြင်းအကျိုးငှာ။ ဥယျောဇိတာနံ– စေလွှတ်အပ်ကုန်သော။ ဧကသဋ္ဌိယာ– ၆၁-ပါးသော။ အရဟန္တာနံ– ရဟန္တာတို့ ၏။ အန္တရေ– အတွင်း၌။ ပဉ္စဝဂ္ဂိယာနံ– ပဉ္စဝဂ္ဂီရဟန်းတို့၏။ အဗ္ဘန္တရော– အတွင်း၌ဖြစ်သော။ (တစ်နည်း) ပဉ္စဝဂ္ဂိယာနံ– တို့တွင်။ အဗ္ဘန္တရော– တစ်ပါးအပါအဝင်ဖြစ်သော။ အဿဇိတ္ထေရော– အဿဇိ ထေရ်သည်။ ပဋိနိဝတ္တိတွာ– ပြန်လှည့်၍။ ရာဇဂဟံ– သို့။ အာဂတော– ကြွလာပြီ။ ပုနဒိဝသေ– ၌။ ပါတောဝ– နံနက်စောစော၌ပင်။ ပတ္တစီဝရံ– သပိတ်,သင်္ကန်းကို။ အာဒါယ– ယူ၍။ ရာဇဂဟံ– သို့။ ပိဏ္ဍာယ– ငှာ။ ပါဝိသိ– ဝင်ပြီ။ တသ္မိံ သမယေ– ထိုအခါ၌။ ဥပတိဿပရိဗ္ဗာဇကောပိ– ဥပတိဿပရိဗိုဇ်သည်လည်း။ ပါတောဝ– ပင်။ ဘတ္တကိစ္စံ– ဆွမ်းဘုန်းပေးခြင်းကိစ္စကို။ ကတွာ– ပြုပြီး၍။ ပရိဗ္ဗာဇကာရာမံ– ပရိဗိုဇ်ကျောင်းတိုက်သို့။ ဂစ္ဆန္တော– သွားလသော်။ ထေရံ– ကို။ ဒိသွာ– ၍။ စိန္တေသိ– ပြီ။ (ကိံ)၊ “မယာ– သည်။ ဧဝရူပေါ– သော။ ပဗ္ဗဇိတော နာမ– ရှင်, ရဟန်းမည် သည်ကို။ န ဒိဋ္ဌပုဗ္ဗောယေဝ– ရှေး၌မမြင်အပ်သည်သာ။ ဝါ– မမြင်ဖူးသည်သာ။ ယေ– အကြင်သူတို့သည်။ လောကေ– လောက၌။ အရဟန္တော ဝါ– ရဟန္တာတို့ သည်သော်လည်းကောင်း။ အရဟတ္တမဂ္ဂံ– အရဟတ္တမဂ်သို့။ သမာပန္နာ ဝါ– ရောက်သူတို့သည်သော်လည်းကောင်း။ (ဟောန္တိ)၊ တေသံ ဘိက္ခူနံ– ထိုသူတို့ တွင်။ အယံ– ဤရဟန်းသည်။ အညတရော– တစ်ပါးအပါအဝင်တည်း။ အဟံ– သည်။ ဣမံ ဘိက္ခုံ– ကို။ ဝါ– သို့။ ဥပသင်္ကမိတွာ– ၍။] အာဝုသော– ငါ့ရှင်! တွံ–
...[စာမျက်နှာ- ၂၄၄]...
သည်။ ကံ– အဘယ်သူ့ကို။ ဥဒ္ဒိဿ– ရည်မှန်း၍။ ပဗ္ဗဇိတော– ရဟန်းအဖြစ်သို့ ရောက်ခဲ့သည်။ ဝါ– ရဟန်းပြုခဲ့သည်။ အသိ– ဖြစ်ပါသနည်း? တေ– သင်၏။ သတ္ထာ– ဆရာသည်။ ကော ဝါ– အဘယ်သူပါနည်း? တွံ– သည်။ ကဿ ဝါ– အဘယ်သူ၏လည်း။ ဓမ္မံ– ကို။ ရောစေသိ– နှစ်သက်ပါသနည်း?’ ဣတိ– သို့။ ယန္နူန ပုစ္ဆေယျံ– အကယ်၍ မေးရပါမူကား ကောင်းလေစွ။” ဣတိ– ဤသို့ကြံပြီ။
အထ– ၌။ အဿ– ထို ဥပတိဿပရိဗိုဇ်၏။ ဧတံ– ဤအကြံသည်။ အဟောသိ– ဖြစ်ပြန်ပြီ။ (ကိံ)၊ “ဣမံ ဘိက္ခုံ– ကို။ ပဥှံ– ပြဿနာကို။ ပုစ္ဆိတုံ– မေးခြင်းငှာ။ အကာလော– အခါမဟုတ်သေး။ အန္တရဃရံ– ရွာတွင်းသို့။ ပဝိဋ္ဌော– ဝင်ပြီးသည်။ (ဟုတွာ)၊ ပိဏ္ဍာယ– ငှာ။ စရတိ– လှည့်လည်နေသေး၏။ အဟံ– သည်။ ဣမံ ဘိက္ခုံ– ကို။ [အနုဗန္ဓေယျံ၌စပ်၊] ဝါ– ၏။ [ပိဋ္ဌိတော ပိဋ္ဌိတော၌စပ်၊] ပိဋ္ဌိတော ပိဋ္ဌိ တော– နောက်၌ နောက်၌။ ဝါ– နောက်က နောက်က။ ယန္နူန အနုဗန္ဓေယျံ– အကယ်၍ လိုက်သွားရပါမူကား ကောင်းလေစွ။ (ကသ္မာ– အဘယ်ကြောင့် နည်း?) (ယသ္မာ– ကြောင့်။ ဣဒံ– ဤနောက်က လိုက်ခြင်းသည်၊)၊ အတ္ထိကေဟိ– တစ်စုံတစ်ခုသော အကျိုးဖြင့် အလိုရှိသူတို့သည်။ ဥပညာတံ– သိလည်းသိအပ်, ကပ်လည်းကပ် ရောက်အပ်သော။ မဂ္ဂံ– လမ်းကြောင်းတည်း။ ဝါ– လမ်းရိုးစဉ်လာ ဓမ္မတာတည်း။ (တသ္မာ– ထိုကြောင့်တည်း၊) (တစ်နည်း) အတ္ထိကေဟိ– အမတ ဖြင့် အလိုရှိသော ငါတို့သည်။ ဥပညာတံ– မရဏရှိလျှင် အမတလည်း ရှိထိုက် ၏ဟု အနုမာနဉာဏ်ဖြင့်သာ ကပ်၍သိအပ်, မှန်းဆအပ်သော နိဗ္ဗာန်ကို။ မဂ္ဂံ (မဂ္ဂန္တော)– ရှာမှီးလျက်။ အဟံ– သည်။ ဣမံ ဘိက္ခုံ– ကို။ ဝါ– ၏။ ပိဋ္ဌိတော ပိဋ္ဌိတော– ၌။ ဝါ– က။ ယန္နူန အနုဗန္ဓေယျံ– စွ။” ဣတိ– သို့အကြံဖြစ်ပြီ။ သော– ထို ဥပတိဿပရိဗိုဇ်သည်။ လဒ္ဓပိဏ္ဍပါတံ– ရအပ်သော ဆွမ်းရှိသော။ ဝါ– ရှိသည်။
ဥပညာတံ မဂ္ဂံ။ ။ ရှေ့နည်းအလို “ဥပညာတော မဂ္ဂေါ”ဟု ဆိုလိုလျက် ပုံလိင်မှ နပုံလိင်သော ပြန်နေသော လိင်္ဂဝိပလ္လာသ, လိင်အနက်၌ ပထမာတည်း၊ နောက်နည်းအလို ဥပညာတံသည် ကံ, မဂ္ဂံသည် အန္တပစ္စယန္တတည်း။ ပါစိယော- ၂၁၄- ၅၌ ရှေ့နည်းကို “မဂ္ဂံ- အမြိုက်နိဗ္ဗာန်လမ်းကို၊ ဥပညာတံ- ကပ်၍သိအပ်၏” ဟုလည်းကောင်း နောက်နည်းကို “ဥပညာတံ- မဂ်ဖိုလ်ပစ္စဝေက္ခဏာဉာဏ်တို့ဖြင့် ကပ် ၍ သိအပ်သော နိဗ္ဗာန်ကို၊ မဂ္ဂံ (မဂ္ဂန္တော)”ဟုလည်းကောင်း ပေးစေသည်။
...[စာမျက်နှာ- ၂၄၅]...
ဖြစ်၍။ အညတရံ– တစ်ခုသော။ ဩကာသံ– အရပ်သို့။ ဂစ္ဆန္တံ– ကြွနေသော။ ထေရံ– အဿဇိထေရ်ကို။ ဒိသွာ– ကြည့်၍။ ဝါ– သော်။ အဿ– ထိုအဿဇိထေရ် ၏။ နိသီဒိတုကာမတံ– ထိုင်ခြင်းငှာ အလိုရှိသည်၏ အဖြစ်ကို။ ဉတွာ စ– သိ၍သာလျှင်။ (သိလျှင်သိခြင်း)၊ [စသဒ္ဒါ အဝဓာရဏအနက်ကြံ၊] အတ္တနော– ၏။ ပရိဗ္ဗာဇကပီဌကံ– ပရိဗိုဇ်တို့၏ ပရိက္ခရာအသုံးအဆောင်ဖြစ်သော အင်း ပျဉ်ငယ် (ထိုင်ခုံငယ်) ကို။ ပညာပေတွာ– ခင်း၍။ အဒါသိ– ပေးပြီ။ သော– ထိုဥပ တိဿပရိဗိုဇ်သည်။ အဿ– ထိုအဿဇိထေရ်၏။ ဘတ္တကိစ္စပရိယောသာနေပိ– ဆွမ်းဘုဉ်းပေးခြင်းကိစ္စ၏ အဆုံး၌လည်း။ အတ္တနော– ၏။ ကုဏ္ဍိကာယ– ရေကယား၌။ ဝါ– မှ၊ [ကံ ဥဒကံ ဥဒေတိ ပသဝေတိ, ရက္ခတီတိ ဝါ ကုဏ္ဍိကာ၊ က+ ဥဒိ+ဏွု၊- သီဋီသစ်၊ ၁၊ ၁၉၄။] ဥဒကံ– ရေကို။ အဒါသိ– လှူပြီ။
ဧဝံ– သို့လျှင်။ အာစရိယဝတ္တံ– ဆရာ၌ ပြုထိုက်သော ကျင့်ဝတ်ကို။ ကတွာ– ပြုပြီး၍။ ကတဘတ္တကိစ္စေန– ပြုအပ်ပြီးသော ဆွမ်းဘုဉ်းပေးခြင်းကိစ္စရှိသော။ ထေရေန– နှင့်။ သဒ္ဓိံ– တူ။ မဓုရပဋိသန္ထာရံ– ချိုသာသော ကောကွတ်ပျူငှာ နှုတ် ဆက်စကားကို။ ကတွာ– ပြုပြီး၍။ ဧဝံ– သို့။ အာဟ၊ (ကိံ) “အာဝုသော! တေ– သင်၏။ ဣန္ဒြိယာနိ– ဣန္ဒြေတို့သည်။ ဝိပ္ပသန္နာနိ– အထူးသဖြင့် ကြည်လင်ကုန်၏။ ဆဝိဝဏ္ဏော– အရေ၏ အဆင်းသည်။ ပရိသုဒ္ဓေါ– ထက်ဝန်းကျင် စင်ကြယ်၏။ ပရိယောဒါတော– ထက်ဝန်းကျင် ဖြူစင်၏။ (ဣတိ– ဤသို့ပြောပြီ။ ဣတိ– ဤသို့ ပြောပြီး၍)၊ [နောက်မှာ “ပုစ္ဆိ”ဟု ရှိသဖြင့် ဤနေရာ၌ ဣတိကျေကြံ၊ သို့မဟုတ်
ပရိဗ္ဗာဇကပီဌကံ။ ။ ပရိဗိုဇ်တို့သည် သွားလေရာအရပ်သို့ ထမ်းပိုး, အင်းပျဉ် ငယ်, သုံးချောင်းထောက်ခွေးချေ, ဒေါင်းမြီးစီး, မြေသပိတ်, အိတ်ငယ်, ရေကယား စသော ပရိက္ခရာအသုံးအဆောင်များကို ယူသွားလေ့ရှိကြ၏၊ ပီဌကသည် ပရိဗိုဇ်တို့၏ ပရိက္ခရာအသုံးအဆောင်တစ်မျိုး ဖြစ်သည်(ဒီ၊ဋ္ဌ၊၁၊၄၂)၊ “ပီဌတိ ဝိသမဒုက္ခံ ဟိံသတီတိ ပီဌံ(ပါစိယော- ၂၈)၊ ခုဒ္ဒကံ+ပီဌံ ပီဌကံ(သီဋီသစ်၊၁၊၁၉၅)၊ “ပရိဗ္ဗာဇကဿ+ပရိက္ခာရော ပရိဗ္ဗာဇကော၊ (ပရိက္ခာရပုဒ်ချေ)၊ ပရိဗ္ဗာဇကော စ+သော+ ပီဌကံ စာတိ ပရိဗ္ဗာဇကပီဌကံ- ပရိဗိုဇ်တို့၏ ပရိက္ခရာအသုံးအဆောင်ဖြစ်သော အင်းပျဉ်ငယ်၊ (တစ်နည်း) ပရိဗ္ဗာဇကာနံ+ဣဒံ ပရိဗ္ဗာဇကံ၊ ပရိဗ္ဗာဇကံ စ+တံ+ပီဌကံ စာတိ ပရိဗ္ဗာဇကပီဌကံ- ပရိဗ္ဗိုဇ်တို့၏ ဥစ္စာဖြစ်သော ထိုင်ခုံငယ်”ဟု ကြံ
...[စာမျက်နှာ- ၂၄၆]...
“ရောစေသီတိ”မှ ဣတိကို ဒီပကနည်းဖြင့် ယူပေး။ ထိုဣတိကို တန္တနည်း သိလေသ နည်းအရ ၂ခါပေးသည်။] အာဝုသော! တွံ– သည်။ ကံ– ကို။ ဥဒ္ဒိဿ– ၍။ ပဗ္ဗဇိတော– ခဲ့သည်။ အသိ– နည်း? ကော ဝါ– သည်လည်း။ တေ– ၏။ သတ္ထာ– နည်း? တွံ– သည်။ ကဿ ဝါ– ၏မူလည်း။ ဓမ္မံ– ကို။ ရောစေသိ– နည်း?” ဣတိ– သို့။ ပုစ္ဆိ– ပြီ။ ထေရော– သည်။ စိန္တေသိ– ပြီ။ (ကိံ)၊ “ဣမေ ပရိဗ္ဗာဇကာ နာမ– ဤပရိဗိုဇ်တို့ မည်သည်။ သာသနဿ– သာသနာတော်၏။ ပဋိပက္ခဘူတာ– ဆန့်ကျင်ဘက်ဖြစ်၍ ဖြစ်ကုန်၏။ ဣမဿ သာသနဿ– ဤသာသနာတော် ၏။ (တစ်နည်း) ဣမဿ– ဤသူ့ကို။ သာသနဿ– ၏။ [ဣမဿသည် ကာရိတ်ကံ တည်း။ “ဣမဿ– ဤသူအား”ဟုလည်း ပေးကြ၏။ သမ္ပဒါန်ငဲ့သောပုဒ်မရှိသဖြင့် မကောင်းပါ၊] ဂမ္ဘီရတံ– နက်နဲသည်၏အဖြစ်ကို။ ဒဿေဿာမိ– မြင်စေအံ့။ ဝါ– ပြအံ့။” ဣတိ– ကြံပြီ။ အတ္တနော– ၏။ နဝကဘာဝံ– ရဟန်းသစ်၏ အဖြစ်ကို။ ဝါ– သီတင်းငယ်၏ အဖြစ်ကို။ ဒဿေန္တော– ပြလိုသည်။ (ဟုတွာ)၊ အာဟ– မိန့်ပြီ။ (ကိံ)၊ “အာဝုသော! အဟံ– သည်။ နဝေါ– ရဟန်းသစ်ပါတည်း။ ဝါ– သီတင်း ငယ်ပါတည်း။ အစိရပဗ္ဗဇိတော– ရဟန်းအဖြစ်သို့ ကပ်ရောက်ပြီးသောငါ၏ ကြာမြင့်သော ကာလမရှိသေးပါ။ ဝါ– ရဟန်းဖြစ်ပြီးသည်မှာ မကြာသေးပါ။ အဓုနာ– ယခုမှ။ ဣမံ ဓမ္မဝိနယံ– ဤတရားသဖြင့် ဆုံးမရာ သာသနာတော်သို့။ အာဂတော– ရောက်လာပါ၏။ အဟံ– ငါသည်။ ဝိတ္ထာရေန– အကျယ်အားဖြင့်။ ဓမ္မံ– ကို။ ဒေသေတုံ– ဟောခြင်းငှာ။ န တာဝ သက္ခိဿာမိ– စွမ်းနိုင်လိမ့်ဥုးမည် မဟုတ်ပါ။” ဣတိ– ပြီ။ ပရိဗ္ဗာဇကော– သည်။ “အဟံ– တပည့်တော်သည်။ ဥပတိဿော နာမ– ဥပတိဿမည်သူပါတည်း။ တွံ– အရှင်ဘုရားသည်။ ယထာသတ္တိယာ– သတ္တိအားလျော်သဖြင့်။ ဝါ– အစွမ်းရှိသလောက်။ အပ္ပံ ဝါ– အနည်း ငယ်ကိုသော်လည်းကောင်း။ ဗဟုံ ဝါ– အများကိုသော်လည်းကောင်း။ ဝဒ– ဟော တော်မူပါ။ ဧတံ– ဤတရားကို။ နယသတေန– နည်းပေါင်းအရာဖြင့်လည်းကောင်း။ ဝါ– ရာပေါင်းများစွာသော နည်းဖြင့်လည်းကောင်း။ နယသဟဿေန– နည်းပေါင်းအထောင်ဖြင့်လည်းကောင်း။ ဝါ– ထောင်ပေါင်းများစွာသော နည်းဖြင့်လည်းကောင်း။ ပဋိဝိဇ္ဈိတုံ– ထိုးထွင်း၍ သိခြင်းငှာ။ မယှံ– ၏။ ဘာရော– တာဝန်တည်း။” ဣတိ စိန္တေတွာ– ကြံ၍။ “အပ္ပံ ဝါ၊ ပေ။ ဗဟု”န္တိ– ဟူ၍။ အာဟ–
...[စာမျက်နှာ- ၂၄၇]...
လျှောက်ပြီ။
အပ္ပံ ဝါ ဗဟုံ ဝါ ဘာသဿု, အတ္ထံယေဝ မေ ဗြူဟိ၊ အတ္ထေနေဝ မေ အတ္ထော, ကိံ ကာဟသိ ဗျဉ္ဇနံ ဗဟုံ
အပ္ပံ ဝါ– အနည်းကိုသော်လည်းကောင်း။ ဗဟုံ ဝါ– အများကိုသော်လည်းကောင်း။ ဘာသဿု– ဟောပါလော။ မေ– တပည့်တော်အား။ အတ္ထံယေဝ– အနက်အဓိပ္ပါယ်ကိုသာ။ ဗြူဟိ– ဟောပါလော။ မေ– အား။ အတ္ထေနေဝ– အနက် အဓိပ္ပာယ်ဖြင့်သာ။ အတ္ထော– အလိုရှိပါ၏။ ဗဟုံ– များစွာသော။ ဗျဉ္ဇနံ– သဒ္ဒါ သည်။ ဝါ– စကားလုံးသည်။ ကိံ– ဘာကို။ ကာဟသိ– ပြုလိမ့်မည်နည်း။ (တစ်နည်း) ဗဟုံ– သော။ ဗျဉ္ဇနံ– ကို။ (ဝတွာ– ဟောနေ၍၊) ကိံ ကာဟသိ– အဘယ်သို့ ပြုလိမ့် မည်နည်း။
ဧဝံ– သို့။ ဝုတ္တေ– လျှောက်အပ်သော်။ ထေရော– သည်။ “ယေ ဓမ္မာ ဟေတုပ္ပဘဝါ”တိ– “ယေ ဓမ္မာ ဟေတုပ္ပဘဝါ”ဟူသော။ ဝါ– “ယေ ဓမ္မာ ဟေတုပ္ပဘဝါ” အစအပိုင်းအခြားရှိသော။ ဂါထံ– ကို။ အာဟ– ပြီ။ ပရိဗ္ဗာဇကော– သည်။ ပဌမပဒဒွယမေဝ– ပဌမ၂ပါဒအပေါင်းကိုသာလျှင်။ သုတွာ– ကြားနာရ၍။ သဟဿနယပဋိမဏ္ဍိတေ– နည်းတစ်ထောင်ဖြင့် တန်ဆာဆင်အပ်သော။ သောတာ–
ကာဟသိ။ ။ ပထမနည်းအလို ကာဟသိ၏ ကတ္တားမှာ “ဗျဉ္ဇနံ” ဖြစ်သော ကြောင့် ကရဓာတ်, ဩ ပစ္စည်း, ပဌမပုရိသ်ဿတိဝိဘတ်၊ ကရကို ကာဟပြု, ကွစိ ဓာတုသုတ်ကြီးဖြင့် တိကို သိပြု။ ဒုတိယနည်းအလို ဗျဉ္ဇနံ၏ စပ်ပုဒ်ကို “ဝတွာ” ဟု ထည့်၍ ကာဟသိ၏ ကတ္တားကို “တွံ” ဟု ထည့်ရမည်ဖြစ်သောကြောင့် မဇ္ဈိမပုရိသ် ဿသိဝိဘတ်တည်း။ [ကိံ ကာဟသီတိ ကိံ ကာဟတိ၊ ကိံ ကရောတိ။ ကိံ ကရောသီတိ ဝါ ဗျဉ္ဇနံ ဝတွာတိ အတ္ထော၊ -ဝဇိရ- ၄၁၅။]
“ယေ ဓမ္မာ ဟေတုပ္ပဘဝါ”တိ။ ။ အနက်၂မျိုးတွင် ရှေ့နည်းအလို ဣတိသဒ္ဒါ ပဒတ္ထဝိပလ္လာသနိပါတ်တည်း၊ ဧကဒေသူပစာရ, ဥပလက္ခဏနည်းအရ “ယေ ဓမ္မာ ဟေတုပ္ပဘဝါ”ဟူသော ပဌမပါဒတစ်စိတ်တစ်ပိုင်းဖြင့် ထိုဂါထာတစ်ပုဒ်လုံးကို မှတ်၍ ဆိုထားသည်၊ နောက်နည်းအလို ဣတိသဒ္ဒါ အာဒိအနက်, အာဒိလည်း မရိယာဒ (အပိုင်းအခြား)အနက်တည်း။
...[စာမျက်နှာ- ၂၄၈]...
ပတ္တိဖလေ– ၌။ ပတိဋ္ဌဟိ– တည်ပြီ။ ဣတရံ– အခြားသော။ ပဒဒွယံ– ၂ပါဒအပေါင်း ကို။ သောတာပန္နကာလေ– သောတာပန်ဖြစ်ရာအခါ၌။ နိဋ္ဌာပေသိ– ပြီးဆုံးစေပြီ။
သော– ထိုဥပတိဿပရိဗိုဇ်သည်။ သောတာပန္နော– သည်။ ဟုတွာ၊ ဥပရိဝိသေသေ– အထက်မဂ်ဖိုလ်တရားထူးကို။ အပ္ပဝတ္တန္တေ– မဖြစ်စေနိုင်လသော်။ “ဧတ္ထ– ဤအထက်မဂ်ဖိုလ်တရားထူးကို မဖြစ်စေနိုင်ရာ၌။ ကာရဏံ– အကြောင်း သည်။ ဘဝိဿတိ– ရှိလိမ့်မည်။” ဣတိ၊ သလ္လက္ခေတွာ– မှတ်သား၍။ ထေရံ– ကို။ အာဟ– မေးလျှောက်ပြီ။ (ကိံ)၊ “ဘန္တေ! ဥပရိ– အထက်၌။ ဓမ္မဒေသနံ– ကို။ မာ ဝဍ္ဎယိတ္ထ– မတိုးပွားပါစေကုန်နှင့်။ ဧတ္တကမေဝ– ဤမျှလောက်သာ။ ဟောတု– ရှိပါစေ။ အမှာကံ– တပည့်တော်တို့၏။ သတ္ထာ– ဆရာဘုရားသည်။ ကုဟိံ– အဘယ်အရပ်၌။ ဝသတိ– နေတော်မူပါသနည်း?” ဣတိ– ဤသို့ မေးလျှောက် ပြီ။ “အာဝုသော! ဝေဠုဝနေ– ဝေဠုဝန်ကျောင်းတိုက်၌။ (ဝသတိ– တော်မူ၏၊)” ဣတိ– ဤသို့ မိန့်ပြီ။ “ဘန္တေ! တေန ဟိ– လျှင်။ တုမှေ– အရှင်ဘုရားတို့သည်။ ပုရတော– ရှေ့၌။ ဝါ– က။ ယာထ– ကြွတော်မူပါကုန်။ မယှံ– ၏။ ဝါ–မှာ။ ဧကော– တစ်ယောက်သော။ သဟာယကော– သူငယ်ချင်းသည်။ အတ္ထိ– ၏။ အမှေဟိ– တို့သည်။ အညမညံ– အချင်းချင်း။ “အမှေသု– ငါတို့တွင်။ ယော– သည်။ အမတံ– သေခြင်းမရှိရာနိဗ္ဗာန်ကို။ ဝါ– အမြိုက်နိဗ္ဗာန်ကို။ အဓိဂစ္ဆတိ– သိရ၏။ သော– ထို သူသည်။ ဣတရဿ– အခြားသူအား။ အာရောစေတု– ပြောလော။ ဝါ– ပြော စတမ်း။” ဣတိ– သို့။ ကတိကာ စ– ကတိကဝတ်ကိုလည်း။ ကတာ– ပြုအပ်ပါပြီ။
အဟံ– တပည့်တော်သည်။ တံ ပဋိညံ– ထိုပဋိညာဉ်ကို။ ဝါ– ထိုဝန်ခံကတိကို။ မောစေတွာ– လွတ်စေ၍။ သဟာယကံ– ကို။ ဂဟေတွာ– ခေါ်၍။ တုမှာကံ– တို့၏။ ဂတမဂ္ဂေနေဝ– ကြွသောလမ်းဖြင့်ပင်။ သတ္ထု– ၏။ သန္တိကံ– သို့။ အာဂမိဿာမိ– လာခဲ့ပါမည်။ ဣတိ– ဤသို့လျှောက်၍။ ပဉ္စပတိဋ္ဌိတေန– (လက်, ခြေ, နဖူး, တတောင်, ဒူးဟူသော) ၅-ပါးသော အင်္ဂါတို့ဖြင့် ရှေးရှုတည်ခြင်းဖြင့်။ ဝါ– တည် ခြင်း၅-ပါးဖြင့်။ ထေရဿ– ၏။ ပါဒေသု– ခြေတို့၌။ နိပတိတွာ– ပျပ်ဝပ်၍။ တိက္ခတ္တုံ–
ပဉ္စပတိဋ္ဌိတေန။ ။ အဘိမုခံ+ဌိတော ပတိဋ္ဌိတော၊ ပဉ္စဟိ+ပတိဋ္ဌိတော ပဉ္စပတိဋ္ဌိတော၊ ပဉ္စပတိဋ္ဌိတဖြစ်ရန် လက်ဝါးပြင်၂ဖက်, ခြေ၂ဖက်, နဖူး, တတောင် ၂ဖက်, ဒူး၂ဖက်အားဖြင့် ကိုယ်အင်္ဂါ၅ပါးတို့ကို တည်ရာကြမ်းပြင်စသည်၌ ထိနေ
...[စာမျက်နှာ- ၂၄၉]...
၃ကြိမ်။ ပဒက္ခိဏံ– အရိုအသေကို။ ကတွာ– ၍။ ထေရံ– ကို။ ဥယျောဇေတွာ– စေ လွှတ်၍။ ပရိဗ္ဗာဇကာရာမာဘိမုခေါ– ပရိဗိုဇ်အာရာမ်သို့ ရှေးရှုူလျက်။ အဂမာသိ– သွားပြီ။
အထ ခေါ– ၌။ ကောလိတပရိဗ္ဗာဇကော– သည်။ တံ– ထိုဥပတိဿကို။ ဒူရတောဝ– အဝေး၌ပင်။ ဝါ– ကပင်။ အာဂစ္ဆန္တံ– လာနေသည်ကို။ ဒိသွာ၊ “အဇ္ဇ– ယနေ့။ မယှံ– ၏။ သဟာယကဿ– ၏။ မုခဝဏ္ဏော– မျက်နှာ၏အဆင်းသည်။ အညဒိဝသေသု ဝိယ– အခြားသော နေ့တို့၌ကဲ့သို့။ န– မဟုတ်။ အဒ္ဓါ– မချွတ်ဧကန်။ တေန– ထိုဥပတိဿသည်။ အမတံ– အမြိုက်နိဗ္ဗာန်ကို။ အဓိဂတံ– ရအပ်သည်။ ဘဝိဿတိ– ဖြစ်လိမ့်မည်။” ဣတိ– ဤသို့မှတ်ထင်၍။ အမတာဓိဂမံ– အမြိုက် နိဗ္ဗာန်တရားရခြင်းကို။ ဝါ– ရအပ်သော အမြိုက်နိဗ္ဗာန်တရားကို။ ပုစ္ဆိ– မေးပြီ။
သောပိ– ထိုဥပတိဿသည်လည်း။ အဿ– ထိုကောလိတအား။ “အာဝုသော! အာမ– အိမ်း။ အမတံ– ကို။ အဓိဂတံ– ရအပ်ပြီ။” ဣတိ– သို့။ ပဋိဇာနိတွာ– ဝန်ခံ၍။ တမေဝ ဂါထံ– ထိုဂါထာကိုပင်။ အဘာသိ– ရွတ်ပြပြီ။ ဂါထာပရိယောသာနေ– ၌။ ကောလိတော– သည်။ သောတာပတ္တိဖလေ– ၌။ ပတိဋ္ဌဟိတွာ– ၍။ အာဟ– မေးပြီ။ (ကိံ)၊ “သမ္မ– မိတ်ဆွေ! အမှာကံ– တို့၏။ သတ္ထာ– သည်။ ကုဟိံ– ၌။ ဝသတိ ကိရ– နေတော်မူသတဲ့နည်း?” ဣတိ– မေးပြီ။ “သမ္မ– မိတ်ဆွေ! ဝေဠုဝနေ– ၌။ အောင် ဝပ်ချရသည်။ ဤသို့ထိရသောကြောင့် “ထိခြင်းငါးပါး”ဟု ပြောစမှတ် ပြုကြ၏။ ဆရာတို့ကား ပတိဋ္ဌိတသဒ္ဒါ တည်ခြင်းကိုသာ ဟောသောကြောင့် “တည်ခြင်း၅-ပါး” ဟူသော အသုံးအနှုန်းကို နှစ်သက်တော်မူ၏။ (သီဋီသစ်၊ ၂၊ ၁၈၊ သီဘာ-၂, ၂၅၄)
ဝိလံဋီ၊၂၊၃၆၈။ ။ ထို၌ “လက်ကန်တော့တင်ခြင်း, လက်အုပ်ချီခြင်း, လက်၂ ဖက်ဖြင့် ခြေကိုဆုပ်နယ်ခြင်း, မေတ္တာစိတ်ကို ဖြစ်စေခြင်း, အလေးပြုခြင်း”ဟူသော ၅ပါးကို “ပဉ္စပတိဋ္ဌိတ”ဟု ဆို၏၊ ဤနေရာ၌ ထို၅ပါးကို မလိုအပ်ဟု သီဋီသစ်ဆို၏၊
ပဋိသံဂံ- ၃၄၉။ ။ ထို၌ “ပုဆစ် ၂ဖက်, လက်၂ဖက်, နဖူး”တို့ကို “ပဉ္စပတိ- ဋ္ဌိတ”ဟု ဆို၏။
ထောမ။ ။ ထို၌ကား “ခြေ, လက်, ပုဆစ်, ရင်, ဥုးခေါင်း, မျက်လုံး, နှုတ် (စကား), စိတ်”ဟု ပဏာမ(ရှိခိုးခြင်း)အင်္ဂါ ၈မျိုးကို ဆို၏။
...[စာမျက်နှာ- ၂၅၀]...
(ဝသတိ) ကိရ– သတဲ့။ ဧဝံ– သို့။ နော– ငါတို့၏။ အာစရိယေန– ဆရာဖြစ်သော။ အဿဇိတ္ထေရေန– သည်။ ကထိတံ– မိန့်အပ်ပြီ။” ဣတိ– ပြောပြီ။ “သမ္မ! တေန ဟိ– လျှင်။ အာယာမ– လာသွားကြစို့။ သတ္ထာရံ– ကို။ ပဿိဿာမ– ဖူးချေကြစို့။” ဣတိ– ပြောပြီ။ စ– ဆက်ဥုးအံ့။ [နောက်၌ တသ္မာရှိသောကြောင့် စကို ကာရဏ အနက်ယူ၍ “စ (ယသ္မာ)– အကြင်ကြောင့်”ဟု တစ်နည်းကြံ၊] ဧသ (ဧသော) သာရိပုတ္တတ္ထေရော နာမ– ဤသာရိပုတ္တထေရ်မည်သည်။ သဒါပိ– အခါခပ်သိမ်းလည်း။ အာစရိယပူဇကောဝ– ဆရာကို ပူဇော်တတ်သည်သာ။ တသ္မာ– ကြောင့်။ သဟာယံ– ကို။ ဧဝံ– သို့။ အာဟ– ပြီ။ (ကိံ)၊ “သမ္မ! အမှေဟိ– တို့သည်။ အဓိဂတံ– သိအပ်, ရအပ်ပြီးသော။ အမတံ– ကို။ အမှာကံ– တို့၏။ အာစရိယဿ– ဆရာဖြစ်သော။ သဉ္စယပရိဗ္ဗာဇကဿာပိ– သိဉ္စည်းပရိဗိုဇ်အားလည်း။ ကထေဿာမ– ပြောကြစို့။ ဗုဇ္ဈမာနော– သိနိုင်လသော်။ ဝါ– သိနိုင်လျှင်။ ပဋိဝိဇ္ဈိဿတိ– ထိုးထွင်း၍ သိ လိမ့်မည်။ အပ္ပဋိဝိဇ္ဈန္တော– ထိုးထွင်း၍ မသိနိုင်လသော်။ ဝါ– မသိနိုင်လျှင်။ အမှာကံ– ငါတို့ကို။ သဒ္ဒဟိတွာ– ယုံကြည်၍။ သတ္ထု– မြတ်စွာဘုရား၏။ သန္တိကံ– အထံ သို့။ ဂမိဿတိ– လိုက်လာလိမ့်မည်။ ဗုဒ္ဓါနံ– တို့၏။ ဒေသနံ– ဒေသနာတော်ကို။ သုတွာ– ၍။ မဂ္ဂဖလပဋိဝေဓံ– မဂ်ဖိုလ်ကို ထိုးထွင်း၍ သိခြင်းကို။ ကရိဿတိ– ပြုနိုင်လိမ့်မည်။” ဣတိ– ပြီ။ တတော– ထိုမှနောက်၌။ ဒွေပိ– ၂ယောက်လည်း ဖြစ်ကုန်သော။ ဇနာ– တို့သည်။ သဉ္စယဿ– ၏။ သန္တိကံ– သို့။ အဂမံသု– သွား ကုန်ပြီ။
သဉ္စယော– သည်။ တေ– ထိုဥပတိဿ,ကောလိတတို့ကို။ ဒိသွာဝ– မြင်၍ သာလျှင်။ (မြင်မြင်ချင်း)၊ “တာတာ– အမောင်တို့! ဝေါ– သင်တို့သည်။ ကောစိ– တစ်စုံတစ်ယောက်သော။ အမတမဂ္ဂဒေသကော– အမြိုက်နိဗ္ဗာန်သို့ သွားရောက် ကြောင်းလမ်းကို ဟောပြနိုင်သူကို။ လဒ္ဓေါ ကိံ– ရအပ်ပြီလော?” ဣတိ ပုစ္ဆိ+
“အာစရိယ– ဆရာ! အာမ– မှန်ပါ။ လဒ္ဓေါ– ရအပ်ပါပြီ။ ဗုဒ္ဓေါ– သည်။ လောကေ– ၌။ ဥပ္ပန္နော– ပွင့်တော်မူပါပြီ။ ဓမ္မော– တရားတော်သည်။ လောကေ– ၌။ ဥပ္ပန္နော– ပြီ။ သံဃော– အရိယာသံဃာတော်သည်။ လောကေ– ၌။ ဥပ္ပန္နော– ပြီ။ တုမှေ– သင်တို့သည်။ တုစ္ဆေ– အချည်းနှီးဖြစ်သော။ အသာရေ– အနှစ်မရှိသောတရား၌၊
...[စာမျက်နှာ- ၂၅၁]...
ဝိစရထ– လှည့်လည်နေထိုင်ကုန်၏။ တသ္မာ– ကြောင့်။ ဧထ– ကြွပါကုန်လော။ သတ္ထု– ၏။ သန္တိကံ– သို့။ ဂမိဿာမ– သွားကြစို့။” ဣတိ– ဤသို့ ပြောကုန်ပြီ။
“တုမှေ– တို့သည်။ ဂစ္ဆထ– သွားကြပါ။ အဟံ– သည်။ န သက္ခိဿာမိ– မစွမ်းနိုင် ပါ၊ (မလိုက်နိုင်ပါ)၊” ဣတိ– ဤသို့ ပြောပြီ။ “ကိံ ကာရဏာ– အဘယ်အကြောင်း ကြောင့်ပါနည်း?” ဣတိ– ဤသို့ မေးကုန်ပြီ။ “အဟံ– သည်။ မဟာဇနဿ– များ စွာသော လူအပေါင်း၏။ အာစရိယော– သည်။ ဟုတွာ– ဖြစ်၍။ ဝါ– အဖြစ်ဖြင့်။ ဝိစရိံ– လှည့်လည်နေထိုင်ခဲ့ပြီ။ ဝိစရန္တဿ– ဆရာအဖြစ်ဖြင့် လှည့်လည်နေထိုင်သော။ မေ– ၏။ အန္တေဝါသိကဝါသော– အနီးနေတပည့်အဖြစ်ဖြင့် နေခြင်းသည်။ စာဋိယာ– ရေလှောင်အိုးကြီး၏။ ဥဒဉ္စနဘာဝပ္ပတ္တိ ဝိယ– ရေငင်ပုန်းအဖြစ်သို့ ရောက်ခြင်းကဲ့သို့။ [ဥဒကံ အဉ္စန္တိ ဧတေနာတိ ဥဒဉ္စနံ၊ [ဥဒက+အစိ+ယု၊-ဇာ၊ဋ္ဌ၊ ၄၄၁၊] ဥဒဉ္စနဿ+ဘာဝေါ ဥဒဉ္စနဘာဝေါ၊ ဥဒဉ္စနဘာဝံ+ပတ္တိ ဥဒဉ္စနဘာပ္ပတ္တိ။] ဟောတိ– ၏။ အဟံ– သည်။ အန္တေဝါသိကဝါသံ– အနီးနေတပည့်၏အဖြစ်ဖြင့် နေခြင်းဖြင့်။ ဝသိတုံ– နေခြင်းငှာ။ န သက္ခိဿာမိ– မစွမ်းနိုင်ပါ။” ဣတိ– ဤသို့ ပြောပြီ။ “အာစရိယ! ဧဝံ– သို့။ မာ ကရိတ္ထ– မပြုပါကုန်နှင့်။” ဣတိ– ဤသို့ ပြော ကုန်ပြီ။ “တာတာ– အမောင်တို့! ဟောတု– ရှိပါစေ။ တုမှေ– တို့သည်။ ဂစ္ဆထ– သွားကြပါ။ အဟံ– သည်။ န သက္ခိဿာမိ။” ဣတိ– ဤသို့ ပြောပြီ။ “အာစရိယ! လောကေ– ၌။ ဗုဒ္ဓဿ– ၏။ ဥပ္ပန္နကာလတော– ပွင့်တော်မူရာအခါမှ။ ပဋ္ဌာယ– ၍။ မဟာဇနော– သည်။ ဂန္ဓမာလာဒိဟတ္ထော– နံ့သာ, ပန်းစသည်ရှိတို့ လက်၌ ရှိသည်။ (ဟုတွာ)၊ ဂန္တွာ– ၍။ တမေဝ– ထိုမြတ်စွာဘုရားကိုသာ။ ပူဇေဿတိ– ပူဇော်လိမ့်မည်။ မယမ္ပိ– တို့သည်လည်း။ တတ္ထေဝ– ထိုမြတ်စွာဘုရားထံသို့သာ။ ဂမိဿာမ– သွားကြတော့မည်။ တုမှေ– တို့သည်။ ကိံ– အဘယ်သို့။ ကရိဿထ– ပြုကုန်လိမ့်မည်နည်း?” ဣတိ– ဤသို့ပြောကုန်ပြီ။ “တာတာ– အမောင်တို့! ဣမသ္မိံ လောကေ– ဤလောက၌။ ဒန္ဓာ– လူပြိန်းလူအတို့သည်။ ဗဟူ ကိံ နု ခေါ– များကုန်သလော? ဥဒါဟု– သို့မဟုတ်။ ပဏ္ဍိတာ– ပညာရှိသူတို့သည်။ (ဗဟူ ကိံ နု ခေါ– လော?)၊” ဣတိ– ဤသို့မေးပြီ။ “အာစရိယ! ဒန္ဓာ– တို့သည်။ ဗဟူ– များ ပါကုန်၏။ ပဏ္ဍိတာ စ နာမ– ပညာရှိသူတို့မည်သည်ကား။ ကတိပယာ ဧဝ– အနည်းငယ်တို့သည်သာ။ ဟောန္တိ– ကုန်၏။” ဣတိ– ဤသို့ ပြောကုန်ပြီ။
...[စာမျက်နှာ- ၂၅၂]...
“တာတာ– တို့! တေန ဟိ– ထိုသို့ဖြစ်လျှင်။ ပဏ္ဍိတာ– တို့သည်။ ပဏ္ဍိတဿ– ပညာရှိသော။ သမဏဿ ဂေါတမဿ– ရဟန်းဂေါတမ၏။ သန္တိကံ– သို့။ ဂမိဿန္တိ– သွားကုန်လိမ့်မည်။ ဒန္ဓာ– တို့သည်။ ဒန္ဓဿ– ပညာနုံ့သော။ မမ– ၏။ သန္တိကံ– သို့။ အာဂမိဿန္တိ– လာကြလိမ့်မည်။ တုမှေ– တို့သည်။ ဂစ္ဆထ– သွား ကြလော။ အဟံ– သည်။ န ဂမိဿာမိ– မလိုက်နိုင်။” ဣတိ– ဤသို့ပြောပြီ။ တေ– ထိုဥပတိဿ, ကောလိတတို့သည်။ “အာစရိယ! တုမှေ– တို့သည်။ ပညာယိဿထ– ထင်ရှားကုန်လိမ့်မည်။ (နောင်မှ ရှင်းသွားကုန်လိမ့်မည်၊)” ဣတိ– ဤ သို့ပြော၍။ ပက္ကမိံသု– ဖဲသွားကုန်ပြီ။ တေသု– ထိုဥပတိဿ, ကောလိတတို့သည်။ ဂစ္ဆန္တေသု– သွားကုန်လသော်။ သဉ္စယဿ– ၏။ ပရိသာ– ပရိသတ်သည်။ ဘိဇ္ဇိ– ကွဲပြီ။ တသ္မိံ ခဏေ– ထိုခဏ၌။ အာရာမော– အာရာမ်သည်။ တုစ္ဆော– အချည်း နှီးသည်။ အဟောသိ– ပြီ။ သော– ထိုသိဉ္စည်းပရိဗိုဇ်သည်။ တုစ္ဆံ– အချည်းနှီးသော။ အာရာမံ– ကို။ ဒိသွာ၊ ဥဏှံ– ပူသော။ လောဟိတံ– သွေးကို။ ဆဍ္ဍေသိ– စွန့်ပြီ။ ဝါ– အန်ပြီ။ တေဟိ– ထိုဥပတိဿ, ကောလိတတို့နှင့်။ သဒ္ဓိံ– တူ။ ဂစ္ဆန္တေသု– သွား ကုန်သော။ ပဉ္စသု– ငါးလီကုန်သော။ ပရိဗ္ဗာဇကသတေသုပိ– ပရိဗိုဇ်အရာတို့ တွင်လည်း။ (တစ်နည်း) ပဉ္စသု ပရိဗ္ဗာဇကသတေသုပိ– ငါးရာသောပရိဗိုဇ်တို့ တွင်လည်း။ အဍ္ဎတေယျသတာနိ– အခွဲအားဖြင့် သုံးလီကုန်သော ပရိဗိုဇ်အရာ တို့သည်။ ဝါ– ၂၅၀ သော ပရိဗိုဇ်တို့သည်။ သဉ္စယဿ– အလို့ငှာ။ (တစ်နည်း) သဉ္စယဿ– ၏။ (သန္တိကံ– အထံသို့)၊ နိဝတ္တိံသု– ပြန်လှည့်ကုန်ပြီ။ အထ ခေါ– ၌။ တေ– ထိုဥပတိဿ, ကောလိတတို့သည်။ အတ္တနော– ၏။ အန္တေဝါသိကေဟိ– အနီးနေတပည့် ဖြစ်ကုန်သော။ အဍ္ဎတေယျေဟိ– အခွဲအားဖြင့် သုံးလီကုန်သော။ ဝါ– နှစ်ခုခွဲဖြစ်ကုန်သော။ ပရိဗ္ဗာဇကသတေဟိ– ပရိဗိုဇ်အရာတို့နှင့်။ (တစ်နည်း) အဍ္ဎတေယျေဟိ ပရိဗ္ဗာဇကသတေဟိ– ၂၅၀သော ပရိဗိုဇ်တို့နှင့်။ သဒ္ဓိံ– တူ။ ဝေဠုဝနံ– သို့။ အဂမံသု– သွားကုန်ပြီ။
သတ္ထာ– မြတ်စွာဘုရားသည်။ စတုပရိသမဇ္ဈေ– ၄-ပါးသော ပရိသတ်၏ အလယ်၌။ နိသိန္နော– ထိုင်တော်မူလျက်။ ဓမ္မံ– ကို။ ဒေသေန္တော– နေစဉ်။ တေ– ထိုဥပတိဿ, ကောလိတတို့ကို။ ဒူရတောဝ– အဝေး၌ပင်။ ဝါ– ကပင်။ ဒိသွာ၊
...[စာမျက်နှာ- ၂၅၃]...
ဘိက္ခူ– တို့ကို။ အာမန္တေသိ– မိန့်တော်မူပြီ။ (ကိံ)၊ “ဘိက္ခဝေ! ကောလိတော စ– ကောလိတလည်းကောင်း။ ဥပတိဿော စ– ဥပတိဿလည်းကောင်း။ (ဣတိ– သို့)၊ ဒွေ– ၂ယောက်ကုန်သော။ ဧတေ သဟာယကာ– ဤသူငယ်ချင်းတို့သည်။ အာဂစ္ဆန္တိ– လာနေကုန်၏။ ဧတံ– ဤသူငယ်ချင်းအစုံသည်။ (ဤသူငယ်ချင်း ၂ယောက်သည်)၊ မေ– ၏။ အဂ္ဂံ– မြတ်သော။ ဘဒ္ဒယုဂံ– ကောင်းသောအစုံဖြစ်သော။ သာဝကယုဂံ– သာဝကအစုံသည်။ ဘဝိဿတိ– လိမ့်မည်။” ဣတိ– ဤသို့ မိန့်တော်မူပြီ။ တေ– ထိုဥပတိဿ, ကောလိတတို့သည်။ သတ္ထာရံ– ကို။ ဝန္ဒိတွာ– ၍။ ဧကမန္တံ– ၌။ နိသီဒိံသု– ထိုင်ကုန်ပြီ။ စ ပန– ဆက်ဥုးအံ့။ နိသီဒိတွာ– ထိုင်ပြီး၍။ ဘဂဝန္တံ– ကို။ ဧတံ– ဤစကားကို။ အဝေါစုံ– လျှောက်ကုန်ပြီ။ (ကိံ)၊ “ဘန္တေ! မယံ– တို့သည်။ ဘဂဝတော– ၏။ သန္တိကေ– အထံတော်၌။ ပဗ္ဗဇ္ဇံ– ရှင်အဖြစ်ကို။ လဘေယျာမ– ရလိုပါကုန်၏။ ဥပသမ္ပဒံ– မြင့်မြတ်သော ရဟန်းအဖြစ်ကို။ လဘေယျာမ– ကုန်၏။” ဣတိ– ပြီ။ “ဘိက္ခဝေါ– တို့! ဧထ– လာကြလော၊ (သင်တို့အလိုရှိသော ရှင်ရဟန်းအဖြစ်ကို လက်ခံကြလော)၊ ဣတိ– ဤသို့။ ဘဂဝါ– သည်။ အဝေါစ– မိန့်တော်မူပြီ။ ဓမ္မော– ကို။ သွာက္ခာတော– ကောင်းစွာ ဟောတော်မူအပ်ပြီ။ သမ္မာ– ကောင်းစွာ။ ဒုက္ခဿ– တေဘူမကဝဋ်ဒုက္ခ၏။ အန္တကိရိယာယ– အဆုံးကို ပြုခြင်း ငှာ။ ဗြဟ္မစရိယံ– (အထက်မဂ်၃-ပါးဟူသော) မြတ်သောအကျင့်ကို။ [စရ ဗြဟ္မ– စရိယန္တိ ဥပရိမဂ္ဂတ္တယသင်္ခါတံ ဗြဟ္မစရိယံ သမဓိဂစ္ဆ၊- သာရတ္ထ၊ ၃၊ ၁၈၂။] စရထ– ကျင့်ကြလော့။” ဣတိ– သို့လည်း။ ဘဂဝါ– သည်။ အဝေါစ– ပြီ။ သဗ္ဗေပိ– အလုံးစုံ ကုန်သော ပရိဗိုဇ်တို့သည်လည်း။ ဣဒ္ဓိမယပတ္တစီဝရဓရာ– တန်ခိုးကြောင့် ဖြစ်
ဧထ ဘိက္ခဝေါတိ။ ။ “ဧထ ဘိက္ခဝေါတိ”၌ ဣတိသဒ္ဒါသည် ဧဟိဘိက္ခုရဟန်း အဖြစ်ကို ရကြောင်းစကား၏ ပြီးဆုံးမှုကို ပြသောသဒ္ဒါတည်း၊ “ဧထ ဘိက္ခဝေါ” ဟု မိန့်တော်ပြီးသည်နှင့် တစ်ပြိုင်နက် ဧဟိဘိက္ခုရှင်ရဟန်းအဖြစ်ပြီးဆုံးသည်ဟု ဆိုလို သည်၊ “သွာက္ခာတော”စသော စကားများကား “ဧထ”ဟု ခေါ်ခြင်း၏ အကျိုးကိုပြ သော စကားတည်း၊ “အဝေါစ”ကို “သွာက္ခာတော”စသော နောက်ဝါကျ၌လည်း ယူပေး ရသည်(ဝဇိရ- ၄၀၅၊ သာရတ္ထ၊၃၊၁၈၂)။ ဝိမတိ၊၂၊၉၂၌ “သမ္မာ ဒုက္ခဿ အန္တကိရိယာယ”ဟူသော စကားဆုံးမှ ဧဟိ ဘိက္ခုဖြစ်သည်ဟူသော ကေစိဝါဒကို ပြ သေး၏။
...[စာမျက်နှာ- ၂၅၄]...
သော သပိတ်သင်္ကန်းကို ဆောင်ကုန်သော။ သဋ္ဌိဝဿိကတ္ထေရာ ဝိယ– ဝါတော် ခြောက်ဆယ်ရှိသော ထေရ်တို့ကဲ့သို့။ အဟေသုံ– ကုန်ပြီ။
အထ– ၌။ နေသံ– ထိုဥပတိဿ, ကောလိတတို့၏။ ပရိသာယ– ပရိသတ်၏။ စရိတဝသေန– စရိုက်၏အစွမ်းဖြင့်။ သတ္ထာ– သည်။ ဓမ္မဒေသနံ– ကို။ ဝဍ္ဎေသိ– တိုးပွားစေတော်မူပြီ။ (ဖြည့်ဟောတော်မူပြီ)၊ ဒွေ– ကုန်သော။ အဂ္ဂသာဝကေ– အဂ္ဂသာဝကတို့ကို။ ဌပေတွာ– ချန်ထား၍။ အဝသေသာ– ကြွင်းသော ပရိသတ် တို့သည်။ အရဟတ္တံ– သို့။ ပါပုဏိံသု– ရောက်ကုန်ပြီ။ ပန– ဆက်။ အဂ္ဂသာဝကာနံ– တို့၏။ ဥပရိမဂ္ဂတ္တယကိစ္စံ– အထက်မဂ် ၃-ပါးအပေါင်း၏ကိစ္စသည်။ န နိဋ္ဌာသိ– မပြီး။ ကိံ ကာရဏာ– အဘယ်အကြောင်းကြောင့်နည်း? သာဝကပါရမိဉာဏဿ– သာဝကပါရမီဉာဏ်၏။ ဝါ– သည်။ မဟန္တတာယ– ကြီးကျယ်သည်၏ အဖြစ်ကြောင့်တည်း။ (မရင့်ကျက်သေးသည်၏ အဖြစ်ကြောင့်တည်း)
အထ– ထိုမှနောက်၌။ အာယသ္မာ မဟာမောဂ္ဂလ္လာနော– အရှင်မဟာ မောဂ္ဂလ္လာန်သည်။ ပဗ္ဗဇိတဒိဝသတော– ရဟန်းဖြစ်ရာနေ့မှ။ သတ္တမေ– ၇ရက် မြောက်ဖြစ်သော။ ဒိဝသေ– နေ့၌။ မဂဓရဋ္ဌေ– မဂဓတိုင်း၌။ ကလ္လဝါလဂါမကံ– ကလ္လဝါလရွာငယ်ကို။ ဥပနိဿာယ– မှီ၍။ ဝိဟရန္တော– နေတော်မူစဉ်။ ထိနမိဒ္ဓေ–
သာဝကပါရမိဉာဏဿ။ ။ ဒါနစသော ပါရမီတို့၏ ပြည့်စုံခြင်းကြောင့် ဖြစ်ပေါ်လာသော ဝိဇ္ဇာ၃ပါး, အဘိညာဉ်၆ပါး, ပဋိသမ္ဘိဒါ ၄ပါးစသော ဉာဏ်ကို “သာဝကပါရမီဉာဏ်”ဟု ခေါ်သည်၊ “ပါရံ ပရိယန္တံ (အဆုံးအပိုင်းအခြား, အထွတ် အထိပ်သို့) မိနောတီတိ(ရောက်တတ်ေသောကြောင့်) ပါရမီ၊ [ပါရ+မီ+ဏီ၊] ပါရမီ ဧဝ+ဉာဏံ ပါရမိဉာဏံ၊ သာဝကာနံ+ပါရမိဉာဏံ သာဝကပါရမိဉာဏံ- သာဝကတို့၏ အဆုံးအပိုင်းအခြားအထွတ်အထိပ်သို့ ရောက်သောဉာဏ်(ဒီဋီ- ၃, ၆၈၊ သံဋီ၊၂၊၄၇၆)၊ (တစ်နည်း) သာဝကာနံ+ပါရမိယော သာဝကပါရမိယော၊ သာဝကပါရမီဟိ+နိပ္ဖန္နံ+ ဉာဏံ သာဝကပါရမိဉာဏံ- သာဝကတို့၏ ပါရမီတို့ကြောင့် ဖြစ်သောဉာဏ်(သီဘာ- ၂, ၁၂)”ဟုပြု။ [သာဝကပါရမိဉာဏန္တိ သာဝကာနံ ဒါနာဒိပါရိပူရိယာ နိပ္ဖန္နံ ဝိဇ္ဇာတ္တယဆဠာဘိညစတုပဋိသမ္ဘိဒါဒိဘေဒံ ဉာဏံ(ဒီဋီ၊၁၊၁၃၆)၊ သာဝကပါရမိဉာဏန္တိ အဂ္ဂသာဝကေဟိ ပဋိလဘိတဗ္ဗံ သဗ္ဗမေဝ လောကိယလောကုတ္တရဉာဏံ(သာရတ္ထ- ၁, ၃၅၂၊ အံဋီ- ၃, ၂၁၆)။]
...[စာမျက်နှာ- ၂၅၅]...
ထိန, မိဒ္ဓသည်။ ဩက္ကမန္တေ– သက်ရောက်လသော်။ သတ္ထာရာ– သည်။ သံဝေဇိတော– ထိတ်လန့်စေအပ်သည်။ (ဟုတွာ)၊ ထိနမိဒ္ဓံ– ကို။ ဝိနောဒေတွာ– ပယ် ဖျောက်၍။ တထာဂတေန– သည်။ ဒိန္နံ– ပေးတော်မူအပ်သော။ ဓာတုကမ္မဋ္ဌာနံ– ဓာတ်ကမ္မဋ္ဌာန်းကို။ သုဏန္တောဝ– နာယူစဉ်ပင်။ ဥပရိမဂ္ဂတ္တယကိစ္စံ– အထက်မဂ် ၃-ပါးအပေါင်း၏ ကိစ္စကို။ နိဋ္ဌာပေတွာ– ပြီးစေ၍။ သာဝကပါရမိဉာဏဿ– ၏။ မတ္ထကံ– အထွတ်အထိပ်သို့။ ပတ္တော– ရောက်တော်မူပြီ။ သာရိပုတ္တတ္ထေရောပိ– သည်လည်း။ ပဗ္ဗဇိတဒိဝသတော– မှ။ အဒ္ဓမာသံ– တစ်လထက်ဝက် ၁၅ရက်ကို။ အတိက္ကမိတွာ– လွန်၍။ သတ္ထာရာ– နှင့်။ သဒ္ဓိံ၊ တမေဝ ရာဇဂဟံ– ထိုရာဇဂြိုဟ်မြို့ ကိုပင်။ ဥပနိဿာယ– ၍။ သူကရခတလေဏေ– ဝက်တူးအပ်သော လိုဏ်ဂူ၌။ (ဝက်တူးလိုဏ်၌)၊ ဝိဟရန္တော– သီတင်းသုံးတော်မူစဉ်။ အတ္တနော– ၏။ ဘာဂိနေယျဿ– တူဖြစ်သော။ ဒီဃနခပရိဗ္ဗာဇကဿ– ဒီဃနခပရိဗိုဇ်အား။ ဝေဒနာပရိဂ္ဂဟသုတ္တန္တေ– ဝေဒနာပရိဂ္ဂဟသုတ္တန်ကို။ (ဝေဒနာသိမ်းဆည်းကြောင်းသုတ္တန် ကို)၊ ဒေသိယမာနေ– ဟောတော်မူအပ်သော်။ သုတ္တာနုသာရေန– သုတ်တော်သို့ အစဉ်လိုက်သဖြင့်။ ဉာဏံ– ဉာဏ်ကို။ ပေသေတွာ– စေလွှတ်၍။ ပရဿ– သူတစ် ပါးဖို့။ ဝါ– အတွက်။ ဝဍ္ဎိတဘတ္တံ– ခူးပေးအပ်သော ထမင်းကို။ ပရိဘုဉ္ဇန္တော ဝိယ– စားသူကဲ့သို့။ သာဝကပါရမိဉာဏဿ– ၏။ မတ္ထကံ– သို့။ ပတ္တော– ပြီ။ စ– စောဒနာ ပါဥုးအံ့။ အာယသ္မာ– အရှင်သာရိပုတ္တရာသည်။ မဟာပညော နနု– ကြီးကျယ် သော ပညာရှိသည်မဟုတ်ပါလော? အထ– ထိုသို့ဖြစ်ပါလျက်။ ကသ္မာ– ကြောင့်၊
ဓာတုကမ္မဋ္ဌာနံ။ ။ ဓာတုယာ+ပဝတ္တံ+ကမ္မံ ဓာတုကမ္မံ- ဓာတ်၌ အာရုံပြု၍ ဖြစ်သော ဘာဝနာအလုပ်၊ (တစ်နည်း) ဓာတူတိ+ပဝတ္တံ+ကမ္မံ- ဓာတ်ဟု အာရုံပြု၍ ဖြစ်သော ဘာဝနာအလုပ်၊ ဓာတုကမ္မမေဝ+ဌာနံ ဓာတုကမ္မဋ္ဌာနံ- နောက်နောက် ဘာဝနာ၏ အကြောင်းဖြစ်သော ဓာတ်ဟုအာရုံပြုဖြစ်သော ရှေးရှေးဘာဝနာအလုပ်၊ (တစ်နည်း) ဓာတုကမ္မဿ+ဌာနံ ဓာတုကမ္မဋ္ဌာနံ- ဓာတ်ဟုအာရုံပြု၍ဖြစ်သော ဘာ ဝနာအလုပ်၏ တည်ရာအကြောင်းဖြစ်သော ဓာတ်ကမ္မဋ္ဌာန်းအာရုံ။ (ဝဇိရ- ၁၄၉ အသုဘကမ္မဋ္ဌာနံအဖွင့်မှီး)။ (တစ်နည်း) ဓာတူသု+ကမ္မဋ္ဌာနံ ဓာတုကမ္မဋ္ဌာနံ- ဓာတ် တို့၌ (အာရုံပြု၍ဖြစ်သော) ယောဂီ၏ သုခဝိသေသတို့၏ အကြောင်း။ (သံဋီ- ၂, ၅၂၀၊ ဝိသုဒ္ဓိ၊ဋီ၊၁၊၃၁၂ အသုဘကမ္မဋ္ဌာနံအဖွင့်မှီး)
...[စာမျက်နှာ- ၂၅၆]...
မဟာမောဂ္ဂလ္လာနတော– အရှင်မဟာမောဂ္ဂလ္လာန်အောက်။ စိရတရေန– လွန်စွာ ကြာမြင့်မှ။ သာဝကပါရမိဉာဏံ– သို့။ ပါပုဏိ– ရောက်ရသနည်း? ဣတိ– ဤကား အမေးတည်း။ ပရိကမ္မမဟန္တတာယ– ပရိကံ၏ ကြီးကျယ်သည်၏အဖြစ်ကြောင့်။ ဝါ– အဖန်ဖန်ပြုအပ်သော ဉာဏ်ကိစ္စ၏ ကြီးကျယ်သည် (မပြည့်စုံသေးသည်) ၏ အဖြစ်ကြောင့်။ (မဟာမောဂ္ဂလ္လာနတော– အောက်။ စိရတရေန– မှ။ သာဝကပါရမိဉာဏံ– သို့။ ပါပုဏိ– ရောက်ပြီ။ ဣတိ– ဤကား အဖြေတည်း။) ဟိ– ဥပမာဆောင် ထင်အောင်ပြဥုးအံ့။ ဒုဂ္ဂတမနုဿာ– ဆင်းရဲသော လူတို့သည်။ ယတ္ထ ကတ္ထစိ– တစ်စုံတစ်ခုသော အရပ်သို့။ (တစ်နေရာရာသို့)၊ ဂန္တုကာမာ– သွားလိုကုန်သည်။ (သမာနာ– ဖြစ်ကုန်လသော်၊) ခိပ္ပမေဝ– လျင်မြန်စွာသာလျှင်။ နိက္ခမန္တိ ယထာ– ထွက်သွားနိုင်ကုန်သကဲ့သို့။ ရာဇူနံ ပန– မင်းတို့အားကား။ ဟတ္ထိဝါဟနကပ္ပနာဒိံ– ဆင်ယာဉ်တို့ကို ပြင်ဆင်ရခြင်းအစရှိသော။ မဟန္တံ– များစွာ သော။ ပရိကမ္မံ– ပရိကံကို။ (အဖန်ဖန်ပြုအပ်သော ကိစ္စကို၊) လဒ္ဓုံ– ရခြင်းငှာ။ ဝဋ္ဋတိ ယထာ– သင့်သကဲ့သို့။ ဧဝံ သမ္ပဒံ– ဤသို့မချွတ်မယွင်း, ပြီးစီးခြင်းရှိသော။ ဝါ– ဤပုံအလား, ရှုစားအပ်သော။ ဣဒံ– ဤဥပမေယျကို။ ဝေဒိတဗ္ဗံ– သိထိုက်၏။
ပန– ဆက်ဥုးအံ့။ တံဒိဝသညေဝ– ထိုနေ့၌သာ။ သတ္ထာ– သည်။ ဝဍ္ဎမာနကစ္ဆာယာယ– အရိပ်၏ တိုးပွားရာအခါ၌။ ဝါ– တိုးပွားသော အရိပ်ရှိရာအခါ၌။ (ညနေချမ်းအခါ၌)၊ ဝေဠုဝနေ– ၌။ သာဝကသန္နိပါတံ– သာဝကအစည်းအဝေး ပွဲကို။ ကတွာ– ပြုတော်မူ၍။ ဒွိန္နံ– ၂-ပါးကုန်သော။ ထေရာနံ– ထေရ်တို့အား။ အဂ္ဂသာဝကဋ္ဌာနံ– အဂ္ဂသာဝကရာထူးကို။ ဒတွာ– ပေးတော်မူ၍။ ပါတိမောက္ခံ– ဩ ဝါဒပါတိမောက်ကို။ ဥဒ္ဒိသိ– ရွတ်ပြတော်မူပြီ။ ဘိက္ခူ– တို့သည်။ ဥဇ္ဈာယိံသု– ကုန်ပြီ၊
ဝဍ္ဎမာနကစ္ဆာယ။ ။ ဝဍ္ဎမာနကစ္ဆာယာတိ ပစ္ဆာဘတ္တန္တိ အတ္ထော(သာရတ္ထ- ၁, ၁၇၁၊ ဝိမတိ၊၁၊၃၄)။ ဝဍ္ဎမာနကစ္ဆာယာတိ ဆာယာယ ဝဍ္ဎမာနသမယေ, သာယနှ သမယေတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ(သာရတ္ထ၊၁၊၁၈၆)။ ဤအဖွင့်အလို “ဆာယာယ+ဝဍ္ဎ မာနကော ဝဍ္ဎမာနကစ္ဆာယာ- အရိပ်၏ တိုးပွားရာအခါ”ဟုပြု၊ “ဆာယာဝဍ္ဎမာနက” ဟု ဆိုလိုလျက် ရှေ့နောက်ပြန်၊ မအူပါရာနိ- ၁, ၄၃၅၊ ပါရာ -ဘာ- ၁, ၃၀၂တို့၌ “ဝဍ္ဎမာနကာ+ဆာယာ ဧတ္ထာတိ ဝဍ္ဎမာနကစ္ဆာယာ”ဟု ပြု၏။
...[စာမျက်နှာ- ၂၅၇]...
(ကိံ)၊ “သတ္ထာ– သည်။ မုခေါလောကနေန– မျက်နှာကို ကြည့်ခြင်းဖြင့်။ ဝါ– မျက်နှာ လိုက်ခြင်းဖြင့်။ ဘိက္ခံ– တောင်းတအပ်သော ရာထူးကို။ ဒေတိ– ပေးတော်မူ၏။ အဂ္ဂသာဝကဋ္ဌာနံ– ကို။ ဒဒန္တေန နာမ– ပေးသူမည်သည်။ ပဌမံ– စွာ။ ပဗ္ဗဇိတာနံ– ရဟန်းအဖြစ်သို့ ကပ်ရောက်ခဲ့ကုန်သော။ ဝါ– ရဟန်းပြုခဲ့ကုန်သော။ ပဉ္စဝဂ္ဂိယာနံ– ပဉ္စဝဂ္ဂီရဟန်းတို့အား။ ဒါတုံ– ငှာ။ ဝဋ္ဋတိ– သင့်၏။ ဧတေ– ဤပဉ္စဝဂ္ဂီရဟန်းတို့ကို။ အနောလောကေန္တေန– မကြည့်လသော်။ ဝါ– မကြည့်သူသည်။ ယသတ္ထေရပ္ပမုခါနံ– ယသထေရ်အမှူးရှိကုန်သော။ ပဉ္စပဏ္ဏာသဘိက္ခူနံ– ၅၅-ပါးသော ရဟန်း တို့အား။ ဒါတုံ– ငှာ။ ဝဋ္ဋတိ– ၏။ ဧတေ– ဤ၅၅-ပါးသော ရဟန်းတို့ကို။ အနောလောကေန္တေန– သော်။ ဝါ– သည်။ ဘဒ္ဒဝဂ္ဂိယာနံ– ဘဒ္ဒဝဂ္ဂီမည်ကုန်သော။ တိံသဇနာနံ– သုံးဆယ်သော ရဟန်းတို့အား။ (ဒါတုံ ဝဋ္ဋတိ)၊ ဧတေ– ဤဘဒ္ဒဝဂ္ဂီရဟန်း တို့ကို။ အနောလောကေန္တေန– သော်။ ဝါ– သည်။ ဥရုဝေလကဿပါဒီနံ– ဥရုဝေလ ကဿပအစရှိကုန်သော။ တေဘာတိကာနံ– ၃-ပါးသောညီနောင်တို့အား။ (ဒါတုံ ဝဋ္ဋတိ)၊ ပန– သို့သော်လည်း။ ဧတ္တကေ– ဤမျှအတိုင်းအရှည်ရှိကုန်သော။ ဧတေ မဟာထေရေ– ဤမဟာထေရ်တို့ကို။ ပဟာယ– ပယ်၍။ သဗ္ဗပစ္ဆာ– အလုံးစုံသော ထေရ်တို့၏ နောက်၌။ ပဗ္ဗဇိတာနံ– ရဟန်းအဖြစ်သို့ ကပ်ရောက်သော သာရိ ပုတြာ, မောဂ္ဂလ္လာန်တို့အား။ အဂ္ဂသာဝကဋ္ဌာနံ– ကို။ ဒဒန္တေန– ပေးလသော်။ ဝါ– ပေးတော်မူသော မြတ်စွာဘုရားသည်။ မုခံ– မျက်နှာကို။ ဩလောကေတွာ– ကြည့်၍။ ဒိန္နံ– ပေးအပ်ပြီ။” ဣတိ– ကဲ့ရဲ့ကုန်ပြီ။ သတ္ထာ– သည်။ “ဘိက္ခဝေ– တို့! ကိံ– အဘယ်စကားကို။ ကထေထ– ပြောနေကုန်သနည်း?” ဣတိ ပုစ္ဆိတွာ၊ “ဣဒံ နာမ– ဤမည်သော စကားကို။ (ကထေမ– ပြောနေကြပါ၏၊)” ဣတိ– သို့။ ဝုတ္တေ– လျှောက်အပ်သော်။ “ဘိက္ခဝေ– တို့! အဟံ– သည်။ မုခံ– ကို။ ဩလောကေတွာ– ၍။ ဘိက္ခံ– ကို။ န ဒေမိ– ပေး သည်မဟုတ်။ ပန– အဟုတ်ကား။ ဧတေသံ– ဤသာရိ ပုတြာ, မောဂ္ဂလ္လာန်တို့အား။ အတ္တနာ အတ္တနာ– မိမိ မိမိသည်။ ပတ္ထိတပတ္ထိတမေဝ– တောင့်တအပ်ခဲ့, တောင့်တအပ်ခဲ့သော ရာထူးကိုသာ။ ဒေမိ– ပေး၏။
ဘိက္ခံ။ ။ ဘိက္ခိတဗ္ဗာ ယာစိတဗ္ဗာတိ ဘိက္ခာ၊ (တစ်နည်း) ဘိက္ခူနံ+အယံ ဘိက္ခာ- ရဟန်းတို့၏ဥစ္စာဖြစ်သော ဧတဒဂ်ရာထူး၊ [ဘိက္ခု+ဏ+အာ၊- သီဋီသစ်၊၂၊ ၂၇၀။]- ဟုကြံ
...[စာမျက်နှာ- ၂၅၈]...
ဟိ– မှန်၏။ အညာတကောဏ္ဍညော– အညာတကောဏ္ဍညသည်။ ဧကသ္မိံ– တစ် သီးသော။ သဿေ– ကောက်၌။ နဝဝါရေ– ၉ကြိမ်တို့တိုင်တိုင်။ အဂ္ဂသဿဒါနံ– အဥုးအဖျားဖြစ်သော ကောက်ကို ပေးလှူခြင်းကို။ ဝါ– ကောက်ဥုးအလှူကို။ ဒဒန္တော– ပေးလှူလသော်။ အဂ္ဂသာဝကဋ္ဌာနံ– အဂ္ဂသာဝကအရာကို။ ပတ္ထေတွာ– တောင့်တ၍။ နာဒါသိ (န+အဒါသိ)– ပေးလှူခဲ့သည်မဟုတ်။ ပန– အဟုတ်ကား။ အဂ္ဂဓမ္မံ– အမြတ်ဆုံးတရားဖြစ်သော။ အရဟတ္တံ– အရဟတ္တဖိုလ်ကို။ သဗ္ဗပဌမံ– အလုံးစုံသောသူတို့၏ ရှေးဥုးစွာ။ ပဋိဝိဇ္ဈိတုံ– ထိုးထွင်း၍ သိခြင်းငှာ။ ပတ္ထေတွာ– ၍။ အဒါသိ– ပေးလှူခဲ့ပြီ။” ဣတိ– ဤသို့ မိန့်တော်မူပြီ။ “ဘဂဝါ– မြတ်စွာဘုရား။ ကဒါ ပန– အဘယ်အခါ၌နည်း?” ဣတိ– ဤသို့ မေးလျှောက်ကုန်ပြီ။ “ဘိက္ခဝေ– တို့! သုဏိဿထ– နားထောင်ကြမည်လော?” ဣတိ– ဤသို့ မေးတော်မူပြီ။
“ဘန္တေ! အာမ– မှန်ပါ။” ဣတိ– ဤသို့လျှောက်ကုန်ပြီ။ ဘဂဝါ– သည်။ အတီတံ– ကို။ အာဟရိ– ဆောင်တော်မူပြီ။ (ကိံ– နည်း?)
ဘိက္ခဝေ– တို့! ဣတော– ဤကမ္ဘာမှ။ ဧကနဝုတိကပ္ပေ– ၉၁ကမ္ဘာအထက်၌။ ဝိပဿီ နာမ– ဝိပဿီမည်သော။ ဘဂဝါ– သည်။ လောကေ– ၌။ ဥဒပါဒိ– ထင်ရှား ပွင့်တော်မူပြီ။ တဒါ– ထိုအခါ၌။ မဟာကာဠော– မဟာကာဠလည်းကောင်း။ စူဠကာဠော– စူဠကာဠလည်းကောင်း။ ဣတိ– သို့။ ဒွေဘာတိကာ– ၂ယောက် သော ညီနောင်ဖြစ်ကုန်သော။ ကုဋုမ္ဗိကာ– သူကြွယ်တို့သည်။ မဟန္တံ– ကြီးကျယ်သော။ သာလိက္ခေတ္တံ– သလေးစပါးခင်းကို။ ဝပါပေသုံ– စိုက်ပျိုးစေကုန်ပြီ။ အထ– ထိုအခါ၌။ ဧကဒိဝသံ– ၌။ စူဠကာဠော– သည်။ သာလိက္ခေတ္တံ– သို့။ ဂန္တွာ၊ ဧကံ– တစ်စေ့သော။ သာလိဂဗ္ဘံ– သလေးစပါး၏ ဝမ်းတိုက်ကို။ ဝါ– နို့ရည်ရှိသော
သာလိဂဗ္ဘံ။ ။ သာလိနော+ဂဗ္ဘော သာလိဂဗ္ဘော- သလေးစပါးသီး၏ ဝမ်းတိုက်၊ ဤအလို ဂဗ္ဘသဒ္ဒါ ဝမ်းတိုက်အနက်ဟော၊ (တစ်နည်း) ဂဗ္ဘော+ဧတ္ထ အတ္ထီတိ ဂဗ္ဘော၊ သာလိ စ+သော+ဂဗ္ဘော စာတိ သာလိဂဗ္ဘော- သန္ဓေနို့ရည်ရှိသော သလေးစပါး, ဖုံးတုန်းလုံးတုန်းဖြစ်သော သလေးစပါး, အနှံထွက်ခါစသလေးစပါး၊ ဤအလို ဂဗ္ဘသဒ္ဒါ သန္ဓေသားအနက်ဟော၊ သန္ဓေသားဆိုသော်လည်း ဤ၌ သလေးစပါးသီး၏ နို့ရည်ကို သဒိသူပစာရအားဖြင့်ယူ။ နောက်“သာလိဂဗ္ဘဒါနံ”ဟူသောပုဒ်ကို ထောက်လျှင် နောက်နည်းက ပိုကောင်းသည်။
...[စာမျက်နှာ- ၂၅၉]...
သလေးစပါးကို။ (သလေးစပါးဖုံးကို)၊ ဖာလေတွာ– ဖောက်၍။ (သာလိခီရရသံ–သလေးစပါးသီး၏ နို့ရည်ကို၊) ခါဒိ– ခဲစားပြီ။ [အံ၊ဋီ၊ ၁၊ ၁၄၈ရှု။] တံ– ထိုသလေး စပါးသီး၏ နို့ရည်သည်။ အတိမဓုရံ– အလွန်ချိုသည်။ အဟောသိ၊ သော– ထို စူဠကာဠသည်။ ဗုဒ္ဓပ္ပမုခဿ– ဘုရားအမှူးရှိသော။ သံဃဿ– အား။ သာလိဂဗ္ဘဒါနံ– နို့ရည်ရှိသော သလေးစပါးအလှူကို။ (သလေးစပါးဖုံးအလှူကို)၊ ဝါ– သလေးစပါးနို့ရည်အလှူကို။ ဒါတုကာမော– ပေးလှူလိုသည်။ ဟုတွာ၊ ဇေဋ္ဌဘာတိကံ– အစ်ကိုကြီး မဟာကာဠသို့။ ဥပသင်္ကမိတွာ၊ “ဘာတိက– အစ်ကို! သာလိဂဗ္ဘံ– ကို။ ဖာလေတွာ– ၍။ ဗုဒ္ဓါနံ– တို့အား။ အနုစ္ဆဝိကံ– လျောက်ပတ်သည် ကို။ ကတွာ၊ ပစာပေတွာ– ကျိုချက်စေ၍။ ဒါနံ– အလှူကို။ ဒေမ– ပေးလှူကြစို့။” ဣတိ အာဟ။ “တာတ– ငါ့ညီ! ကိံ– ဘာကို။ ဝဒေသိ– ပြောဘိသနည်း။ သာလိဂဗ္ဘံ– ကို။ ဖာလေတွာ– ၍။ ဒါနံ နာမ– ပေးလှူခြင်းမည်သည်။ အတီတေ– အတိတ်၌။ ဝါ– ရှေးတုန်းက။ နေဝ ဘူတပုဗ္ဗံ– မဖြစ်ခဲ့စဖူး။ အနာဂတေပိ– နောင်အခါ၌လည်း။ န ဘဝိဿတိ– ဖြစ်လိမ့်မည်မဟုတ်။ သဿံ– ကောက်ကို။ မာ နာသယိ– မပျက်စီး စေပါနှင့်။ ဝါ– မဖျက်ဆီးပါနှင့်။” ဣတိ– သို့။ ဝုတ္တော– ပြောဆိုအပ်သည်။ (သမာနော) ပိ– ဖြစ်ပါသော်လည်း။ သော– ထိုစူဠ ကာဠသည်။ ပုနပ္ပုနံ– အဖန်ဖန်။ ယာစိယေဝ– တောင်းပန်သည်သာ။ အထ– ထိုအခါ၌။ နံ– ထိုစူဠကာဠကို။ ဘာတာ– အစ်ကိုဖြစ်သော မဟာကာဠသည်။ “တေန ဟိ– လျှင်။ သာလိက္ခေတ္တံ– သလေး ခင်းကို။ ဒွေ– ၂ခုကုန်သော။ ကောဋ္ဌာသေ– အဖို့အစုတို့ကို။ ကတွာ– ၍။ မမ– ၏။ ကောဋ္ဌာသံ– အဖို့အစုကို။ အနာမသိတွာ– မသုံးသပ်မူ၍။ ဝါ– မထိမူ၍။ အတ္တနော– ၏။ ကောဋ္ဌာသေ– အဖိ့ုအစုဖြစ်သော။ ခေတ္တေ– လယ်၌။ ယံ– အကြင်အမှု ကို။ (ကာတုံ– ပြုခြင်းငှာ၊) ဣစ္ဆသိ– အလိုရှိ၏။ တံ– ထိုအမှုကို။ ကရောဟိ– ပြု လော။” ဣတိ အာဟ၊ သော– ထိုစူဠကာဠသည်။ “သာဓူ”– ကောင်းပါပြီ။ ဣတိ– ဤသို့ပြော၍။ ခေတ္တံ– ကို။ ဝိဘဇိတွာ– ခွဲဝေ၍။ ဗဟူ– များစွာကုန်သော။ မနုဿေ– တို့ကို။ ဟတ္ထကမ္မံ– ဟတ္ထကမ်ကို။ ဝါ– လက်ဖြင့် ပြုဖွယ်ကိစ္စကို။ [ဟတ္ထဿ+ကမ္မံ ဟတ္ထကမ္မံ (ပါရာဘာ-၁, ၇၇)၊ (တစ်နည်း) ဟတ္ထေန+ကတ္တဗ္ဗံ+ကမ္မံ ဟတ္ထကမ္မံ (ပါရာ-၂, ၄၉၀)၊] ယာစိတွာ– တောင်း၍။ သာလိဂဗ္ဘံ– ကို။ ဖာလေတွာ– ၍။ နိရုဒကေန– ရေမရှိသော။ ဝါ– ရေမပါသော။ ခီရေန– နို့ ရည်ဖြင့်။ ပစာပေတွာ– ကျိုချက်စေ၍၊
...[စာမျက်နှာ- ၂၆၀]...
သပ္ပိမဓုသက္ခရာဒီဟိ– ထောပတ်, ပျားရည်, သကြားအစရှိသည်တို့ဖြင့်။ ယောဇေတွာ– ယှဉ်စပ်စေ၍။ ဝါ– ရော၍။ ဗုဒ္ဓပ္ပမုခဿ– ဘုရားအမှူးရှိသော။ ဘိက္ခုသံဃဿ– ရဟန်းအပေါင်းအား။ ဒါနံ– အလှူကို။ ဒတွာ– ပြီး၍။ ဘတ္တကိစ္စပရိယောသာနေ– ၌။ “ဘန္တေ– ရား! မမ– ၏။ ဣဒံ အဂ္ဂဒါနံ– ဤအဥုးအဖျားအလှူ သည်။ အဂ္ဂဓမ္မဿ– အမြတ်ဆုံးဖြစ်သော အရဟတ္တဖိုလ်တရားကို။ [ရှေ့ “အဂ္ဂဓမ္မံ ပန အရဟတ္တံ”ကိုထောက်။] သဗ္ဗပဌမံ– အလုံးစုံသောသူတို့၏ ရှေးဥုးစွာ။ ပဋိဝေဓာယ– ထိုးထွင်း၍သိခြင်းငှာ။ သံဝတ္တတု– ဖြစ်ပါစေ။” ဣတိ– သို့။ အာဟ– လျှောက်ပြီ။ ဝါ– ဆုတောင်းပြီ။ သတ္ထာ– သည်။ “ဧဝံ– ဤဆုတောင်းသည့်အတိုင်း။ ဟောတု– ဖြစ်ပါစေ။” ဣတိ– သို့။ အနုမောဒနံ– အနုမောဒနာကို။ အကာသိ– ပြုတော်မူပြီ။
သော– ထိုစူဠကာဠသည်။ ခေတ္တံ– လယ်သို့။ ဂန္တွာ– ၍။ ဩလောကေန္တော– လသော်။ သကလခေတ္တံ– အလုံးစုံသောလယ်သည်။ (လယ်တစ်ကွင်းလုံးသည်)၊ ကဏ္ဏိကဗဒ္ဓေဟိ ဝိယ– ဖွဲ့အပ်သော အထွတ်ရှိကုန်သကဲ့သို့ ဖြစ်ကုန်သော။ ဝါ– အထွတ်တို့ဖြင့် ဖွ့စပ်အပ်ကုန်သကဲ့သို့ ဖြစ်ကုန်သော။ သာလိသီသေဟိ– သလေးနှံတို့ဖြင့်။ သဉ္ဆန္နံ– ကောင်းစွာဖုံးလွှမ်းအပ်သည်ကို။ ဒိသွာ၊ ပဉ္စဝိဓပီတိံ– (ခုဒ္ဒိကာ, ခဏိကာ, ဩက္ကန္တိကာ, ဥဗ္ဗေဂါ, ဖရဏာဟူသော) ၅-ပါးအပြားရှိသော ပီတိကို။ [ပီတိ၅မျိုးအဓိပ္ပာယ်အကျယ်ကို အဘိ၊ဋ္ဌ၊ ၁၊ ၁၅၈၊ သင်္ဂြိုဟ်ဘာ-၁၁၂ရှု။] ပဋိလဘိတွာ– ရ၍။ “မေ– ၏။ ဝါ–မှာ။ လာဘာ– လာဘ်တို့သည်။ ဝါ– စီးပွားချမ်းသာ ကို ရခြင်းတို့သည်။ (ဟောန္တိ) ဝတ– ဖြစ်ကုန်လေစွတကား။” ဣတိ စိန္တေတွာ၊ ပုထုကကာလေ– မုန့်ဆန်းလုပ်လောက်သော အသီးရှိရာအခါ၌။ ပုထုကဂ္ဂံ နာမ+
ပုထုကကာလေ။ ။ ပုထုဝ+ကာယတီတိ ပုထုကော- လှော်အပ်စဉ် မများ သော်လည်း များသကဲ့သို့ အသံမြည်သောအစာ(မုန့်ဆန်း)၊ [ပန၊ ပုထု+ကေ+က၊- ထောမ။] ပုထုကဿ+ယောဂျဖလော+ကာလော ပုထုကကာလော- မုန့်ဆန်းအား လျောက်ပတ်သော အသီးရှိရာအခါ၊ ယောဂျဖလပုဒ်ချေ။ “နို့ရည်တည်စ, ခဲပြီးစ, ရင့်စသုံးဖြာ, မုန့်ဆန်းခါ။ ပြောရေးအပ်ကြ, သုံးကာလ, ခဲစဤမှာ ယူအပ်စွာ”ဟူသော ဆရာတို့၏ လင်္ကာအတိုင်း မုန့်ဆန်းလုပ်နိုင်ရာအခါသည် “(၁) စပါး၌ နို့ရည်တည်ခါစ အခါ, (၂) နို့ရည်ခဲပြီးခါစအခါ, (၃) နို့ရည်ရင့်ခါစအခါ”ဟု ၃မျိုးရှိရာ ဤ၌ နို့ရည်။
...[စာမျက်နှာ- ၂၆၁]...
မုန့်ဆန်း၏ အဥုးအဖျားအလှူမည်သည်ကို။ ဝါ– မုန့်ဆန်းဥုးအလှူမည်သည်ကို။ အဒါသိ– ပြီ။ ဂါမဝါသီဟိ– ရွာ၌နေလေ့ရှိသော လူတို့နှင့်။ (ရွာသူရွာသားတို့နှင့်)၊ သဒ္ဓိံ၊ အဂ္ဂသဿဒါနံ နာမ– အဥုးအဖျားဖြစ်သော ကောက်ကို ပေးလှူခြင်း မည်သည်ကို။ ဝါ– ကောက်ဥုးအလှူမည်သည်ကို။ (ကောက်ရိတ်ခါနီးအလှူကို)၊ အဒါသိ၊ လာယနေ– ရိတ်ရာအခါ၌။ လာယနဂ္ဂံ– ရိတ်ရာနေ့တို့တွင် ရိတ်စနေ့၌ အလှူကို။ ဝါ– ရိတ်ဥုးအလှူကို။ (အဒါသိ)၊ ဝေဏိကရဏေ– ကောက်လှိုင်းထုံး မှုပြုရာနေ့၌။ (ကောက်လှိုင်းစည်းရာနေ့၌)၊ ဝေဏဂ္ဂံ– ကောက်လှိုင်းထုံးရာနေ့တို့ တွင် ထုံးစနေ့၌ အလှူကို။ ဝါ– ထုံးဥုးအလှူကို။ (အဒါသိ)၊ ကလာပါဒီသု– ကောက်လှိုင်းစုပုံရာအခါ အစရှိသည်တို့၌။ ကလာပဂ္ဂံ– ကောက်လှိုင်းပုံရာ နေ့တို့တွင် ပုံစနေ့၌ အလှူကို။ ဝါ– ပုံဥုးအလှူကို။ (အဒါသိ)၊ ခလဂ္ဂံ– တလင်း၌ ကောက်လှိုင်းတို့ကို ထားရာနေ့တို့တွင် အစနေ့၌ အလှူကို။ ဝါ– တလင်းဥုး အလှူကို။ (အဒါသိ)၊ ခလဘဏ္ဍဂ္ဂံ– တလင်း၌ နယ်ပြီး,လှေ့ပြီး၍ စပါးဘဏ္ဍာကို စုပုံရာနေ့တို့တွင် အစနေ့၌ အလှူကို။ ဝါ– နယ်ဥုးအလှူကို။ (အဒါသိ– ပေးလှူပြီ)၊ ခဲပြီးစ အခါကို ယူပါ။ [ပုထုကကာလေတိ သဿာနံ နာတိပက္ကေ ပုထုကယောဂျဖလကာလေ၊- ဒီဋီ၊ ၂၊ ၁၈၂။]
လာယနဂ္ဂံ။ ။ လာယနဂ္ဂန္တိ ပက္ကဿ သဿဿ လဝနေ လဝနာရမ္ဘေ ဒါနံ အဒါသိ၊- ဒီဋီ၊၂၊၁၈၂
ဝေဏဂ္ဂံ။ ။ လုနဿ သဿဿ ဝေဏိဝသေန ဗန္ဓိတွာ ဌပနံ ဝေဏိကရဏံ
တဿ အာရမ္ဘေ ဒါနံ ဝေဏဂ္ဂံ၊- ဒီဋီ၊ ၂၊ ၁၈၂
ကလာပဂ္ဂံ။ ။ ဝေဏိယော ပန ဧကတော ကတွာ ရာသိကရဏံ ကလာပေါ
တတ္ထ အဂ္ဂဒါနံ ကလာပဂ္ဂံ ကလာပဂ္ဂံ ကလာပဂ္ဂံ၊- ဒီဋီ၊ ၂၊ ၁၈၂
ခလဂ္ဂံ။ ။ ကလာပတော နီဟရိတွာ မဒ္ဒနေ အဂ္ဂဒါနံ ခလဂ္ဂံ(ဒီဋီ၊၂၊၁၈၂)၊ ခလေ ကလာပါနံ ဌပနဒိဝသေ အဂ္ဂံ ဂဟေတွာ ဒါနံ ခလဂ္ဂံ(မဋီ၊၂၊၁၄၀)
ခလဘဏ္ဍဂ္ဂံ။ ။ မဒ္ဒိတံ ဩဖုဏိတွာ ဓညဿ ရာသိကရဏေ အဂ္ဂဒါနံ ခလဘဏ္ဍဂ္ဂံ ခလဘဏ္ဍဂ္ဂံ ခလဘဏ္ဍဂ္ဂံ(ဒီဋီ၊၂၊၁၈၂)၊ မဒ္ဒိတွာ ဝီဟီနံ ရာသိကရဏဒိဝသေ အဂ္ဂံ ဂဟေတွာ ဒါနံ ဘဏ္ဍဂ္ဂံ(မဋီ၊၂၊၁၄၀)
...[စာမျက်နှာ- ၂၆၂]...
ကောဋ္ဌဂ္ဂံ– ကျည်အတွင်း စပါးသွင်းရာနေ့တို့တွင် အစနေ့၌ အလှူကို။ ဝါ– ကျည် ဥုးအလှူကို။ (အဒါသိ)၊ ဣတိ ဧဝံ– ဤသို့လျှင်။ ဧကသဿေ– တစ်သီးသော ကောက်၌။ နဝ ဝါရေ– ၉ကြိမ်တို့တိုင်တိုင်။ အဂ္ဂဒါနံ– အဥုးအဖျားအလှူကို။ (အလှူ ဥုးကို)၊ အဒါသိ– ပေးလှူပြီ။ တဿ– ထိုစူဠကာဠသည်။ သဗ္ဗဝါရေသု– အလုံးစုံ သော အကြိမ်တို့၌။ ဝါ– လှူသည့်အကြိမ်တိုင်းတို့၌။ ဂဟိတဂဟိတဋ္ဌာနံ– ယူအပ် ယူအပ်သော အရပ်သည်။ ပရိပူရိ– ပြည့်ပြီ။ သဿံ– သည်။ အတိရေကံ– လွန် ကဲစွာ။ ဥဋ္ဌာနသမ္ပန္နံ– စည်ပင်တိုးတက်ခြင်းနှင့် ပြည့်စုံသည်။ ဝါ– အသီးအနှံနှင့် ပြည့်စုံသည်။ [ဥဋ္ဌာနန္တိ ခေတ္တာဒိတော ဥပ္ပန္နမာယံ (ဖြစ်သောအသီးအနှံ, အခွန် အတုပ်)၊- သီဋီသစ်၊ ၁၊ ၃၇၅။] အဟောသိ– ပြီ။ ဟိ– မှန်။ ဧသ (ဧသော) ဓမ္မော နာမ– ဤကုသလကမ္မပထတရားမည်သည်။ အတ္တာနံ– မိမိကို။ ရက္ခန္တံ– စောင့် ရှောက်သူကို။ ရက္ခတိ– ပြန်၍ စောင့်ရှောက်၏။ တေန– ကြောင့်။ ဘဂဝါ– သည်။ “ဓမ္မော၊ ပေ။ ဓမ္မစာရီ”တိ– ဟူ၍။ အာဟ– ဟောတော်မူပြီ။
ဓမ္မော ဟေဝ ရက္ခတိ ဓမ္မစာရိံ, ဓမ္မော သုစိဏ္ဏော သုခ’မာဝဟာတိ၊ ဧသာနိသံသော ဓမ္မေ သုစိဏ္ဏေ, န ဒုဂ္ဂတိံ ဂစ္ဆတိ ဓမ္မစာရီ
ဓမ္မော– လောကီလောကုတ္တရာသုစရိုက်တရားသည်။ ဓမ္မစာရိံ– တရားကို ကျင့်လေ့ရှိသူကို။ ရက္ခတိ– (အပါယ်ဆင်းရဲ သံသရာဝဋ်ဆင်းရဲမှ) စောင့်ရှောက်၏။ သုစိဏ္ဏော– ကောင်းစွာကျင့်အပ်သော။ ဓမ္မော– လောကီလောကုတ္တရာ သုစရိုက် တရားသည်။ သုခံ– လောကီလောကုတ္တရာချမ်းသာကို။ အာဝဟတိ– ဆောင်နိုင် ၏။ ဓမ္မစာရီ– တရားကို ကျင့်လေ့ရှိသော ပုဂ္ဂိုလ်သည်။ ဓမ္မေ လောကီ လောကု–
ကောဋ္ဌဂ္ဂံ။ ။ ဓညဿ ခလတော ကောဋ္ဌေ ပက္ခိပနေ အဂ္ဂဒါနံ ကောဋ္ဌဂ္ဂံ ကောဋ္ဌဂ္ဂံ ကောဋ္ဌဂ္ဂံ(ဒီဋီ၊၂၊၁၈၂)၊ ကောဋ္ဌာဂါရေ ဓညဿ ပက္ခိပနဒိဝသေ ဒါနံ ကောဋ္ဌဂ္ဂံ ကောဋ္ဌဂ္ဂံ ကောဋ္ဌဂ္ဂံ(မဋီ၊၂၊၁၄၀)
ဓမ္မော...သုခမာဝဟာတိ။ ။ ဓမ္မောတိ လောကိယလောကုတ္တရော သုစရိတဓမ္မော၊ ရက္ခတီတိ အပါယဒုက္ခတော ရက္ခတိ၊ သံသာရဒုက္ခတော စ ဝိဝဋ္ဋူပနိဿယဘူတော ရက္ခတိယေဝ၊ သုစိဏ္ဏောတိ သုဋ္ဌု စိဏ္ဏော ကမ္မဖလာနိ သဒ္ဒဟိတွာ သက္ကစ္စံ စိတ္တီကတွာ ဥပစိတော၊ သုခန္တိ လောကိယလောကုတ္တရသုခံ(ထေရ၊ဋ္ဌ၊၂, ၂၇)။ ဟဝေတိ နိပါတမတ္တံ(နေတ္တိ၊ဋ္ဌ၊၄၄)
...[စာမျက်နှာ- ၂၆၃]...
တ္တရာသုစရိုက်တရားကို။ သုစိဏ္ဏေ– ကောင်းစွာ ကျင့်အပ်သည်၏ အဖြစ်ကြောင့်။ (တစ်နည်း) သုစိဏ္ဏေ– ကောင်းစွာကျင့်အပ်သော။ ဓမ္မေ– ကြောင့်။ ဒုဂ္ဂတိံ–မကောင်းသော ဂတိသို့။ န ဂစ္ဆတိ– မရောက်နိုင်။ ဧသ (ဧသော)– ဤဒုဂ္ဂတိသို့ မရောက်ရခြင်းသည်။ သုစိဏ္ဏေ– ကောင်းစွာ ကျင့်အပ်သော။ ဓမ္မေ– တရား၏။ အာနိသံသော– အကျိုးတည်း။ [“ဓမ္မေ သုစိဏ္ဏေ”ကို တန္တနည်းစသည်အရ န ဂစ္ဆတိ ၌စပ်ခိုက် နိမိတ်အနက်, အာနိသံသော၌စပ်ခိုက် ဆဋ္ဌီအနက် ပေးရသည်၊- ထေရ၊ဋ္ဌ၊ ၂, ၂၇၊ နေတ္တိဝိ-၆၁။] ဧဝံ– သို့လျှင်။ ဧသ (ဧသော)– ဤအညာတကောဏ္ဍညသည်။ ဝိပဿီသမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓကာလေ– ဝိပဿီဘုရားရှင်ပွင့်တော်မူရာအခါ၌။ (ဝိပဿီဘုရားရှင် လက်ထက်တော်အခါ၌)၊ အဂ္ဂဓမ္မံ– ကို။ ပဌမံ– စွာ။ ပဋိဝိဇ္ဈိတုံ– ထိုးထွင်း၍ သိ ခြင်းငှာ။ ပတ္ထေန္တော– တောင့်တလျက်။ နဝ ဝါရေ– ၉ကြိမ်တို့တိုင်တိုင်။ အဂ္ဂဒါနာနိ– အဥုးအဖျားအလှူတို့ကို။ (အလှူဥုးတို့ကို)၊ အဒါသိ– ပြီ။ ပန– အဖို့ တစ်ပါးကား။ ဝါ– သည်သာမကသေး။ ဣတော– ဤကမ္ဘာမှ။ သတသဟဿကပ္ပမတ္ထကေ– ကမ္ဘာတစ်သိန်း၏ အထက်၌။ ဟံသဝတီနဂရေ– ဟံသဝတီမြို့၌။ ပဒုမုတ္တရသမ္ဗုဒ္ဓကာလေပိ– ပဒုမုတ္တိုရ်ဘုရားရှင်၏ လက်ထက်တော်အခါ၌ လည်း။ သတ္တာဟံ– ခုနစ်ရက်ပတ်လုံး။ မဟာဒါနံ– ကြီးစွာသော အလှူကို။ (အလှူ ကြီးကို)၊ ဒတွာ– ၍။ တဿ ဘဂဝတော– ထိုပဒုမုတ္တိုရ်မြတ်စွာဘုရား၏။ ပါဒမူလေ– ခြေတော်ရင်း၌။ နိပဇ္ဇိတွာ– ဝပ်စင်း၍။ အဂ္ဂဓမ္မဿ– ကို။ ပဌမံ– စွာ။ ပဋိဝိဇ္ဈနတ္ထမေဝ– ထိုးထွင်း၍ သိခြင်းအကျိုးငှာသာ။ ပတ္ထနံ– ဆုတောင်းမှုကို။ ဌပေသိ– ဖြစ်စေခဲ့ပြီ။ [ဌပေတီတိ...ဥပ္ပါဒေတိ၊ အံဋီ-၃, ၁၀၃။] ဣတိ– ဤသို့လျှင်။ ဣမိနာ– ဤအညာတကောဏ္ဍညသည်။ ပတ္ထိတမေဝ– တောင့်တအပ်သော ဆု ကိုသာ။ မယာ– ငါဘုရားသည်။ ဒိန္နံ– ပေးတော်မူအပ်ပြီ။ ဘိက္ခဝေ– တို့! အဟံ–
ဒုဂ္ဂတိံ။ ။ ဒုက္ခဿ+ဂတိ ဒုဂ္ဂတိ- ဒုက္ခ၏ ဖြစ်တည်ရာဘုံဌာန(အံဋီ- ၁, ၉၇)၊ ဒုဋ္ဌေန ကမ္မုနာ+နိဗ္ဗတ္တာ+ဂတိ ဒုဂ္ဂတိ- ဒေါသသည် ဖျက်ဆီးအပ်သော ကံကြောင့် ဖြစ်သော ဘုံဌာန(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၁၃၅)၊ ဒုက္ကဋကမ္မကာရီနံ+ဂတိ ဒုဂ္ဂတိ- မကောင်းမှုပြုသူတို့၏ ရောက်ရာဘုံဌာန(နေတ္တိဝိ- ၁၆၆)၊ ဒုက္ခာ ကုစ္ဆိတာ ဝါ ဂတိ ဒုဂ္ဂတိ- ဆင်းရဲသောစက်ဆုတ်အပ်သော ဘုံဌာန(သာရတ္ထ- ၂, ၁၄၄)
...[စာမျက်နှာ- ၂၆၄]...
သည်။ မုခံ– ကို။ ဩလောကေတွာ– ကြည့်၍။ န ဒေမိ– ပေးသည်မဟုတ်။ ဣတိ– ဤသို့မိန့်တော်မူပြီ။
ဘန္တေ– ရား! ယသကုလပုတ္တပ္ပမုခါ– ယသအမျိုးကောင်းသားအမှူးရှိကုန်သော။ ပဉ္စပညာသ– ၅၅-ပါးသော။ ဇနာ– ရဟန်းတို့သည်။ ကိံ ကမ္မံ– အဘယ် ကောင်းမှုကို။ ကရိံသု– ပြုခဲ့ကုန်သနည်း? ဣတိ– ဤသို့မေးလျှောက်ကုန်ပြီ။
ဧတေပိ– ဤယသအမှူးရှိသော ၅၅-ပါးသော ရဟန်းတို့သည်လည်း။ ဧကဿ– တစ်ဆူသော။ ဗုဒ္ဓဿ– ၏။ သန္တိကေ– ၌။ အရဟတ္တံ– ကို။ ပတ္ထေန္တာ– တောင့်တ ကုန်လျက်။ ဗဟုံ– များစွာသော။ ပုညကမ္မံ– ကောင်းမှုကို။ ကတွာ၊ အပရဘာဂေ– နောက်အဖို့၌။ ဗုဒ္ဓေ– ဂေါတမဘုရားရှင်သည်။ အနုပ္ပန္နေ– ပွင့်တော်မမူသေးလ သော်။ ဝါ– မီ။ သဟာယကာ– သူငယ်ချင်းတို့သည်။ ဟုတွာ၊ ဝဂ္ဂဗန္ဓနေန– အုပ်စုဖွဲ့ ခြင်းဖြင့်။ (နာမှုကူညီရေးအသင်းဖွဲ့ခြင်းဖြင့်)၊ ပုညာနိ– ကောင်းမှုတို့ကို။ ကရောန္တာ– ပြုကုန်လသော်။ အနာထမတသရီရာနိ– အားကိုးမှီခိုရာမရှိသော သူသေတို့၏ အလောင်းတို့ကို။ ပဋိဇဂ္ဂန္တာ– ရှင်းလင်းသုတ်သင်ကုန်လျက်။ ဝိစရိံသု– လှည့်လည်ခဲ့ကုန်ပြီ။ တေ– ထိုသူငယ်ချင်းတို့သည်။ ဧကဒိဝသံ– ၌။ သဂဗ္ဘံ– ကိုယ်ဝန်နှင့် တကွဖြစ်သော။ ဣတ္ထိံ– မိန်းမကို။ ကာလကတံ– ပြုအပ်ပြီး သော သေခြင်းရှိသည်ကို။ ဝါ– သေနေသည်ကို။ ဒိသွာ– ၍။ “ဈာပေဿာမ– မီးလောင်စေကုန်အံ့။ ဝါ– မီးသင်္ဂြိုဟ်ကုန်အံ့။” ဣတိ– ဤသို့ တိုင်ပင်၍။ သုသာနံ– သုသာန်သို့။ ဟရိံသု– ဆောင်ကုန်ပြီ။ တေသု– ထိုသူငယ်ချင်းတို့တွင်။ ပဉ္စ– ၅ ယောက်ကုန်သော။ ဇနေ– လူတို့ကို။ “တုမှေ– တို့သည်။ ဈာပေထ– မီးလောင် စေကြလော။ ဝါ– မီးသင်္ဂြိုဟ်ကြလော။” ဣတိ– ဤသို့ ပြော၍။ သုသာနေ– ၌။ ဌပေတွာ– ထား၍။ သေသာ– ထိုငါးယောက်တို့မှ ကြွင်းသောလူတို့သည်။ ဂါမံ– ရွာသို့။ ပဝိဋ္ဌာ– ဝင်ကုန်ပြီ။ ယသဒါရကော– ယသသူငယ်သည်။ (မောင်ယသ သည်)၊ တံ မတသရီရံ– ထိုသူသေအလောင်းကို။ သူလေဟိ– တံစူးဝါးတို့ဖြင့်။ ဝိဇ္ဈိတွာ– ထိုးဖောက်၍။ ပရိဝတ္တေတွာ ပရိဝတ္တေတွာ– လည်စေ၍ လည်စေ၍။ ဝါ– လှန်၍ လှန်၍။ ဈာပေန္တော– လသော်။ အသုဘသညံ– အသုဘဟုဖြစ်သော အမှတ်သညာကို။ ပဋိလဘိ– ရပြီ။ ဣတရေသမ္ပိ– မိမိမှ အခြားလည်းဖြစ်ကုန်သော၊
...[စာမျက်နှာ- ၂၆၅]...
စတုန္နံ– ၄ယောက်ကုန်သော။ ဇနာနံ– လူတို့တို့ကို။ ဝါ– တို့အား။ “ဘော– အို ...သူငယ်ချင်းတို့! တတ္ထ တတ္ထ– ထိုထိုအရပ်၌။ ဝိဒ္ဓံသိတစမ္မံ– ဖျက်ဆီးအပ်သော အရေရှိသော။ ဝါ– ပျက်စီးသော အရေရှိသော။ ကဗရဂေါရူပံ ဝိယ– ပြောက် ကျားသော နွားနှင့်တူသော။ အသုစိံ– မစင်ကြယ်သော။ ဒုဂ္ဂန္ဓံ– မကောင်းသော အနံ့ရှိသော။ ပဋိကူလံ– စက်ဆုပ်ဖွယ်ကောင်းသော။ ဣမံ သရီရံ– ဤအလောင်း ကောင်ကို။ ပဿထ– ကြည့်ကြလော။” ဣတိ– ဤသို့ ပြော၍။ ဒဿေသိ– မြင်စေ ပြီ။ ဝါ– ပြပြီ။ [“အသုစိံ”စသော ဒုတိယန္တပုဒ်များ ရှိပုံကို ကြည့်၍ “ဘော”နှင့် “ဝိဒ္ဓံသိတစမ္မံ”တို့နောင် ပုဒ်ထီးမရှိသင့်။] တေပိ– ထို၄ယောက်သောသူတို့သည်လည်း။ တတ္ထ– ထိုအလောင်းကောင်၌။ အသုဘသညံ– ကို။ ပဋိလဘိံသု– ရကုန်ပြီ။ ပဉ္စပိ– ၅ယောက်လည်းဖြစ်ကုန်သော။ တေ ဇနာ– ထိုလူတို့သည်။ ဂါမံ– သို့။ ဂန္တွာ၊ သေသသဟာယကာနံ– ကြွင်းသော သူငယ်ချင်းတို့အား။ ကထယိံသု– ပြောပြ ကုန်ပြီ။ ယသော– ယသမည်သော။ ဒါရကော ပန– သူငယ်သည်ကား။ ဂေဟံ– အိမ်သို့။ ဂန္တွာ– ၍။ မာတာပိတူနဉ္စ– မိဘတို့အားလည်းကောင်း။ ဘရိယာယ စ– ဇနီးအားလည်းကောင်း။ ကထေသိ– ပြီ။ သဗ္ဗေပိ– အလုံးစုံလည်းဖြစ်ကုန်သော။ တေ– ထိုသူတို့သည်။ အသုဘံ– အသုဘကမ္မဋ္ဌာန်းကို။ ဘာဝယိံသု– ဖြစ်စေကုန်ပြီ။
ဣဒံ– ဤဆိုအပ်ခဲ့ပြီးသည်ကား။ ဧတေသံ– ဤယသအမှူးရှိသော ၅၅-ပါးသော ရဟန်းတို့၏။ ပုဗ္ဗကမ္မံ– ရှေးကောင်းမှုတည်း။ တေနေဝ– ထိုကြောင့်သာလျှင်။ ယသဿ– ၏။ ဣတ္ထာဂါရေ– မောင်းမဆောင်၌။ သုသာနသညာ– သုသာန်ဟု ဖြစ်သော အမှတ်သညာသည်။ ဝါ– သုသာန်ဟူ၍ မှတ်ထင်ခြင်းသည်။ ဥပ္ပဇ္ဇိ– ဖြစ်ပြီ။ စ– သည်သာမကသေး။ တာယ ဥပနိဿယသမ္ပတ္တိယာ– ထိုအားကြီးသော မှီရာအကြောင်း၏ ပြည့်စုံခြင်းကြောင့်။ သဗ္ဗေသမ္ပိ– အလုံးစုံသော ယသအမှူး ရှိသော ၅၅-ပါးသော ရဟန်းတို့၏လည်း။ ဝိသေသာဓိဂမော– ရသင့်, ရထိုက်သော
ဂေါရူပံ။ ။ ဂေါရူပံ၌ ရူပသဒ္ဒါ အနက်မဲ့, သို့မဟုတ် သမူဟအနက်ဟု ၂မျိုးဖွင့် ဆိုကြရာ ဤ၌ အနက်မဲ့ယူခြင်းက ပိုကောင်း၏၊ “ဂေါ ဧဝ ဂေါရူပံ၊ ကဗရံ+ဂေါရူပံ ကဗရဂေါရူပံ”ဟုပြု။ (သီဋီသစ်၊၂၊၈၆၊ သံဋီ၊၁၊၃၁၅)
ဝိသေသာဓိဂမော။ ။ ဝိသေသံ အဓိဂစ္ဆတိ ဧတေနာတိ ဝိသေသာဓိဂမော-
...[စာမျက်နှာ- ၂၆၆]...
မဂ်ဖိုလ်တရားထူးသည်။ ဝါ– တရားထူးရခြင်းသည်။ နိဗ္ဗတ္တိ– ဖြစ်ပြီ။ ဧဝံ– ဤသို့ လျှင်။ ဣမေပိ– ဤယသအမှူးရှိသော ၅၅-ပါးသော ရဟန်းတို့သည်လည်း။ အတ္တနာ– မိမိသည်။ ပတ္ထိတမေဝ– တောင့်တအပ်သောဆုကိုသာ။ လဘိံသု– ရကုန်ပြီ။ အဟံ– သည်။ မုခံ– ကို။ ဩလောကေတွာ– ၍။ န ဒမ္မိ– ပေးသည်မဟုတ်။ ဣတိ– ဤသို့ မိန့်တော်မူပြီ။
ဘန္တေ! ဘဒ္ဒဝဂ္ဂိယသဟာယကာ ပန– ဘဒ္ဒဝဂ္ဂီဖြစ်ကုန်သောသူငယ်ချင်း တို့သည်ကား။ ကိံ ကမ္မံ– အဘယ်ကောင်းမှုကံကို။ ကရိံသု– ပြုခဲ့ပါကုန်သနည်း? ဣတိ– ဤသို့မေးလျှောက်ကုန်ပြီ။ ဧတေပိ– ဤဘဒ္ဒဝဂ္ဂီသူငယ်ချင်းတို့သည် လည်း။ ပုဗ္ဗဗုဒ္ဓါနံ– ရှေးဘုရားရှင်တို့၏။ သန္တိကေ– ၌။ အရဟတ္တံ– ကို။ ပတ္ထေတွာ– တောင့်တ၍။ ပုညာနိ– ကောင်းမှုတို့ကို။ ကတွာ၊ အပရဘာဂေ– နောက်အဖို့၌။ ဗုဒ္ဓေ– သည်။ အနုပ္ပန္နေ– သော်။ တိံသ– သုံးဆယ်သော။ ဓုတ္တာ– သေသောက်ကြူး တို့သည်။ ဟုတွာ၊ တုဏ္ဍိလောဝါဒံ– တုဏ္ဍိလဝက်၏ ဩဝါဒကို။ သုတွာ– ကြား နာရ၍။ သဋ္ဌိဝဿသဟဿာနိ– အနှစ်ခြောက်သောင်းတို့ပတ်လုံး။ ပဉ္စ– ၅-ပါး ကုန်သော။ သီလာနိ– သီလတို့ကို။ ရက္ခိံသု– စောင့်ခဲ့ကုန်ပြီ။ ဧဝံ– ဤသို့လျှင်။ ဣမေပိ– ဤဘဒ္ဒဝဂ္ဂီရဟန်းတို့သည်လည်း။ အတ္တနာ– သည်။ ပတ္ထိတမေဝ– ကိုသာ။ လဘိံသု– ကုန်ပြီ။ အဟံ– သည်။ မုခံ– ကို။ ဩလောကေတွာ– ၍။ န ဒမ္မိ– ပေး သည်မဟုတ်။ ဣတိ– ဤသို့မိန့်တော်မူပြီ။
ဘန္တေ! ဥရုဝေလကဿပါဒယော ပန– ဥရုဝေလကဿပအစရှိကုန်သော ရဟန်းတို့သည်ကား။ ကိံ ကမ္မံ– ကို။ ကရိံသု– နည်း? ဣတိ– ကုန်ပြီ။ တေပိ– ထိုဥရုဝေလကဿပအစရှိသော ရဟန်းတို့သည်လည်း။ အရဟတ္တမေဝ– ကိုသာ။ ပတ္ထေတွာ၊ ပုညာနိ၊ ကရိံသု– ကုန်ပြီ။ ဟိ– ချဲ့ဥုးအံ့။ ဣတော– ဤဘဒ္ဒ ကမ္ဘာမှ။ ဒွေနဝုတိကပ္ပေ– ၉၂ကမ္ဘာအထက်၌။ တိဿော– တိဿဘုရားရှင် လည်းကောင်း။ ဖုဿော– ဖုဿဘုရားရှင်လည်းကောင်း။ ဣတိ– သို့။ ဒွေ– ၂ဆူ ထူးခြားသူ၏အဖြစ်ကို ရရှိကြောင်း မဂ်ဖိုလ်တရား- တရားထူး (ဝိသုဒ္ဓိ၊ဋီ၊ ၁၊ ၁၁၄)၊ အဓိဂန္တဗ္ဗောတိ အဓိဂမော၊ ဝိသေသော ဧဝ+အဓိဂမော ဝိသေသာဓိဂမော- ရသင့် ရထိုက်သော မဂ်ဖိုလ်တရားထူး (ဝိသုဒ္ဓိ၊ဋီ၊ ၁၊ ၂၁၂)
...[စာမျက်နှာ- ၂၆၇]...
ကုန်သော။ ဗုဒ္ဓါ– တို့သည်။ ဥပ္ပဇ္ဇိံသု– ပွင့်တော်မူခဲ့ကုန်ပြီ။ ဖုဿဗုဒ္ဓဿ– ဖုဿ ဘုရားရှင်၏။ မဟိန္ဒော နာမ– မဟိန္ဒမည်သော။ ရာဇာ– မင်းသည်။ ပိတာ– ခမည်း တော်သည်။ အဟောသိ– ပြီ။ ပန– ဆက်ဥုးအံ့။ တသ္မိံ– ထိုဖုဿဘုရားရှင်သည်။ သမ္ဗောဓိံ– အရဟတ္တမဂ်ဉာဏ်,သဗ္ဗညုတဉာဏ်တော်သို့။ [ပသတ္ထာ သုန္ဒရာ ဗောဓိ သမ္ဗောဓိ (ဗုဒ္ဓဝံ၊ဋ္ဌ၊ ၇၅)၊ သမ္ဗုဇ္ဈတိ ဧတာယာတိ သမ္ဗောဓိ (ဒီ၊ဋီ-၃, ၅၉၊ သံ၊ဋီ-၂, ၄၇၄)။] ပတ္တေ– ရောက်တော်မူလသော်။ ရညော– မင်း၏။ ကနိဋ္ဌပုတ္တော– အငယ် ဆုံးဖြစ်သော သားတော်သည်။ ပဌမအဂ္ဂသာဝကော– ပဌမအဂ္ဂသာဝကသည်။ (အဟောသိ)၊ ပုရောဟိတပုတ္တော– ပုရောဟိတ်၏ သားသည်။ ဒုတိယအဂ္ဂသာဝကော– ဒုတိယအဂ္ဂသာဝကသည်။ အဟောသိ၊ ရာဇာ– သည်။ သတ္ထု– ၏။ သန္တိကံ– သို့။ ဂန္တွာ– ၍။ “မေ– ၏။ ဇေဋ္ဌပုတ္တော– အကြီးဆုံးသားသည်။ ဗုဒ္ဓေါ– တည်း။ ကနိဋ္ဌပုတ္တော– အငယ်ဆုံးဖြစ်သော သားတော်သည်။ ပဌမအဂ္ဂသာဝကော– တည်း။ ပုရောဟိတပုတ္တော– သည်။ ဒုတိယအဂ္ဂသာဝကော– တည်း။” ဣတိ– သို့တွေး၍။ တေ– ထိုဘုရားရှင်နှင့် ပဌမအဂ္ဂသာဝက, ဒုတိယအဂ္ဂ သာဝကတို့ကို။ ဩလောကေတွာ– ကြည့်၍။ “မမေဝ– ငါ၏သာ။ ဗုဒ္ဓေါ– ဘုရားတည်း။ မမေဝ– ၏သာ။ ဓမ္မော– တည်း။ မမေဝ– ၏သာ။ သံဃော– တည်း။ အရဟတော– အလှူတော်မှန်, အပူဇော်ကို ခံတော်မူထိုက်သော။ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ– မဖောက်မပြန်, မှန်ကန်စွာ ကိုယ်တော်တိုင် အလုံးစုံသော တရား တို့ကို သိတော်မူသော။ တဿ ဘဂဝတော– ထိုမြတ်စွာဘုရားအား။ နမော–
နမော။ ။ နမောနိပါတ်နောင် သိဝိဘတ်, အံဝိဘတ် ၂မျိုးကျေနိုင်သည်၊ သိဝိဘတ် ကျေလျှင် “နမော- ရှိခိုးခြင်းသည်၊ (အတ္ထု- ဖြစ်ပါစေသတည်း၊)”ဟုလည်းကောင်း, အံဝိ ဘတ်ကျေလျှင် “နမော- ရှိခိုးခြင်းကို၊ (ကရောမိ- ပြုပါ၏၊)”ဟုလည်းကောင်း ပေးပါ။
(နီတိသုတ္တ-၉၄၊ နီတိဓာတု-၁၃၃)
ကိတ်ပုဒ်။ ။ “နမနံ နမော၊ နမတိ ဧတေနာတိ ဝါ နမော၊ နမာမီတိ နမော၊ [နမု+အ၊]”ဟု ပြု၍ ကိတ်ပုဒ်လည်း ယူနိုင်သည်၊ ဤသို့ယူရာ၌လည်း သိဝိဘတ်, အံ ဝိဘတ်၂မျိုးပင် သက်နိုင်သည်၊ အံဝိဘတ်ယူလျှင် အထက်ဖော်ပြပါ ၂နည်းထဲမှ နောက်နည်းအတိုင်း ပေးပါ၊ သိဝိဘတ်ယူလျှင် “နမော- ရှိခိုးပါ၏”ဟု ပေး၊ အထက်၌ ဤအတိုင်း ပေးထားသည်။ (ဂန္ထာဋီ- ၅၂၄၊ ကင်္ခါမဟာဋီ၊၁၊၁၅- ၁၉)
...[စာမျက်နှာ- ၂၆၈]...
ရှိခိုးပါ၏။” ဣတိ– သို့။ တိက္ခတ္တုံ– ၃ကြိမ်။ ဥဒါနံ– ပီတိအတွက်, လေဟုန်တက် ၍, ပေါ်ထွက်လာသော စကားကို။ ဝါ– ဥဒါန်းကို။ ဥဒါနေတွာ– ကျူးရင့်၍။ သတ္ထု– ၏။ ပါဒမူလေ– ခြေတော်ရင်း၌။ နိပဇ္ဇိတွာ– ဝပ်စင်း၍။ “ဘန္တေ– မြတ်စွာဘုရား! ဣဒါနိ– ၌။ မေ– တပည့်တော်သည်။ [နိသီဒိတွာ၌ ဆဋ္ဌီကတ္တားစပ်၊] ဝါ– ၏။ [နိသီဒိတွာ၌ သမ္ဗန်စပ်၊] နဝုတိဝဿသဟဿပရိမာဏဿ– အနှစ် ၉သောင်း အတိုင်းအရှည်ရှိသော။ အာယုနော– အသက်၏။ (သက်တမ်း၏)၊ ကောဋိယံ– အစွန်အဖျား၌။ နိသီဒိတွာ– နေရခြင်းကြောင့်။ (အာယု– ကြွင်းကျန်သော အသက် သည်)၊ နိဒ္ဒါယနကာလော ဝိယ– အိပ်ရာကာလကဲ့သို့။ (ဟောတိ– ဖြစ်ပါ၏၊
အံဝိဘတ်ဖြင့် ရုပ်ပြီးပုံ။ ။ အံဝိဘတ်ဟု ယူရာ၌ နမနောင် အံဝိဘတ်ကို အံမော နိဂ္ဂဟိတံ ဈလပေဟိသုတ်၌ “အံမော ဈလပေဟိ”ဟူသော ယောဂဝိဘာဂဖြင့် အံကို မ -ပြု, မ- ကို ဩ၊ (တစ်နည်း) နမုနောင် အံဝိဘတ်ကို ၎င်းင်းယောဂဝိဘာဂဖြင့် မ- ပြု, တေသု ဝုဒ္ဓိသုတ်ကြီးဖြင့် မ၏ အ- ကို ဩပြု၊ ရှေ့နည်းသည် စူဠနိရုတ္တိကျမ်းလာ ရုပ်ပြီးပုံတည်း၊ အံဝိဘတ်ယူလျှင် ရုပ်ပြီးပုံရှုပ်ထွေးသောကြောင့် ဒုတိယာအဝုတ္တကံ အနက်၌ ပထမာသိသက်ဟုလည်း ဆိုသေး၏။ (ကင်္ခါမဟာဋီ၊၁၊၁၅- ၁၉၊ ဝိဗော- ၄၈)
ဥဒါနံ။ ။ ဥဒါဟရီယတိ ဥဗ္ဘေဂဝသေနာတိ တထာ ဝါ ဥဒါဟရဏံ ဥဒါနံ-အထက်သို့ ရှူထုတ်အပ်သောအရာ၊ ဝါ- အထက်သို့ ရှူထုတ်ခြင်း(သဒ္ဒတ္ထ)၊ ဝါ- ရင်ထဲ မျိုသိပ်မထားနိုင်သဖြင့် ထုတ်ဖော်ပြောဆိုအပ်သောစကား(အဓိပ္ပာယတ္ထ)၊ -မဋီ- ၂, ၁၄၆၊ အံဋီ- ၃, ၆၀။ [ဥဒ (မောဒအနက်)+ယု၊ ယုကို အနပြု, အ- ကို ဒီဃပြု(နီတိ ဓာတု- ၉၃)၊ (တစ်နည်း) “ဥ+အန+ဏ၊ ဒ်လာ, အာဝုဒ္ဓိပြု(နီဘာ- ၁, ၆၃၊ ဝိပိဓာန်၊ ဓာပါတိုက်- ၅၄။] ဥဒါန်းစကားသည် ပီတိအစွမ်းကြောင့်ဖြစ်သော ဥဒါန်းစကား, ဓမ္မ သံဝေဂအစွမ်းကြောင့်ဖြစ်သော ဥဒါန်းစကား”ဟု ၂မျိုးရှိ၏၊ ဤ၌ ပီတိအစွမ်းကြောင့် ဖြစ်သော ဥဒါန်းစကားကို ယူပါ။ (ဥဒါန၊ဋ္ဌ၊၂၊ သာရတ္ထ၊၁၊၉၉)
ဥဒါနေတွာ။ ။ ဥ+အန+ဏေ+တွာ၊ “ဥဒါနေတွာ- အထက်သို့ ရှူထုတ်၍၊ (သဒ္ဒတ္ထ)၊ ဝါ- ရင်ထဲ မျိုသိပ်မထားနိုင်သဖြင့် ထုတ်ဖော်ပြောဆို၍၊ (အဓိပ္ပာယတ္ထ)၊ ဝါ- ကျူးရင့်၍၊ (ဝေါဟာရတ္ထ)”ဟုပေး။ (တစ်နည်း) ဥ+အာ+နီ+တွာ၊ “ဥဒါနေတွာ- အထက်သို့ ထုတ်ဆောင်၍(သဒ္ဒတ္ထ)”ဟုပေး၊ (တစ်နည်း) ဥဒါနနောင် ဓာတွတ္ထေ နာမသ္မိ(မောဂ်- ၅, ၁၂)သုတ်ဖြင့် ဣပစ္စည်းသက်, ဧပြု(နီဘာ- ၁, ၆၉)
...[စာမျက်နှာ- ၂၆၉]...
တသ္မာ– ထိုကြောင့်၊) အညေသံ– အခြားသူတို့၏။ ဂေဟဒွါရံ– အိမ်တံခါးသို့။ အဂန္တွာ– မကြွမူ၍။ ယာဝ– အကြင်မျှလောက်ကာလပတ်လုံး။ အဟံ– သည်။ ဇီဝါမိ– အသက်ရှင်လတ္တံ့။ တာဝ– ထိုမျှလောက်ကာလပတ်လုံး။ မေ– ၏။ စတ္တာရော– ကုန်သော။ ပစ္စယေ– ပစ္စည်းတို့ကို။ အဓိဝါသေထ– ကိုယ်တော့်အထက်၌ ဝင်သက် တည်နေစေတော်မူပါကုန်။ ဝါ– လက်ခံတော်မူပါကုန်။” ဣတိ– ဤသို့ လျှောက်၍။ ပဋိညံ– ပဋိညာဉ်ကို။ ဝါ– ဝန်ခံကတိကို။ ဂဟေတွာ– ယူ၍။ နိဗဒ္ဓံ– အမြဲမပြတ်။ ဗုဒ္ဓုပဋ္ဌာနံ– ဘုရားရှင်ကို ဆည်းကပ်မှုကို။ ကရောတိ– ၏။ ပန– ဆက်ဥုးအံ့။ ရညော– ၏။ အပရေပိ– အခြားလည်းဖြစ်ကုန်သော။ တယော– ကုန်သော။ ပုတ္တာ– သားတော်တို့သည်။ အဟေသုံ– ရှိကုန်ပြီ။ တေသု– ထိုသားတော်တို့တွင်။ ဇေဋ္ဌဿ– သားတော်ကြီး၏။ ပဉ္စ ယောဓသတာနိ– ငါးရာသော စစ်သားတို့သည်။ ပရိဝါရာနိ– အခြံအရံအဖြစ်ရှိကုန်၏။ ဝါ– ခြံရံခြင်းရှိကုန်၏။ မဇ္ဈိမဿ– သား တော်လတ်၏။ တီဏိ (ယောဓသတာနိ)– သုံးရာသော စစ်သားတို့သည်။ (ပရိဝါရာနိ– ကုန်၏၊) ကနိဋ္ဌဿ– သားတော်ငယ်၏။ ဒွေ (ယောဓသတာနိ)– နှစ်ရာသော စစ်သားတို့သည်။ (ပရိဝါရာနိ)။ တေ– ထိုသားတော်တို့သည်။ “မယမ္ပိ– ကျွန်တော်မျိုးတို့သည်လည်း။ ဘာတိကံ– နောင်တော်ဘုရားကို။ ဘောဇေဿာမ– ဆွမ်းလုပ်ကျွေးပါကုန်အံ့။” ဣတိ– ဤသို့သံတော်ဥုးတင်၍။ ပိတရံ– ခမည်းတော်ကို။ ဩကာသံ– အခွင့်ကို။ ယာစိတွာ– တောင်း၍။ အလဘမာနာ– မရကုန်လသော်။ ပုနပ္ပုနံ– ထပ်။ ယာစန္တာပိ– တောင်းပါကုန်သော်လည်း။ အလဘိတွာ– မရမူ၍။ ပစ္စန္တေ– တိုင်းပြည်၏ အစွန်အဖျားအရပ်သည်။ ဝါ– နယ်စပ်ဒေသ သည်။ ကုပိတေ– ပျက်စီးလသော်။ ဝါ– သူပုန်ထလသော်။ တဿ– ထိုအစွန် အဖျားဖြစ်သောအရပ်ကို။ ဝူပသမနတ္ထာယ– ငြိမ်းအေးစေခြင်းအကျိုးငှာ။ (ငြိမ် ဝပ်စေခြင်းငှာ)၊ ပေသိတာ– စေလွှတ်အပ်ကုန်သည်။ (ဟုတွာ)၊ ပစ္စန္တံ– ကို။ ဝူပသမေတွာ– ငြိမ်းအေးစေပြီး၍။ ပိတု– ခမည်းတော်၏။ သန္တိကံ– သို့။ အာဂမိံသု– ပြန်လာကုန်ပြီ။ အထ– ၌။ နေ– ထိုသားတော်တို့ကို။ ပိတာ– သည်။ အာလိင်္ဂိတွာ– ဖက်၍။ သီသေ– ဥုးခေါင်း၌။ စုမ္ဗိတွာ– စုတ်၍။ (နမ်းရှုပ်၍)၊ “တာတာ– ချစ်သား တို့! ဝေါ– တို့အား။ ဝရံ– ဆုကို။ ဒမ္မိ– ပေးအံ့။” ဣတိ အာဟ+
...[စာမျက်နှာ- ၂၇၀]...
တေ– ထိုသားတော်တို့သည်။ “ဒေဝ– ခမည်းတော်မင်းမြတ်! သာဓု– ကောင်း ပါပြီ။” ဣတိ– ဤသို့သံတော်ဥုးတင်၍။ ဝရံ– ဆုကို။ ဂဟိတကံ– ယူအပ်သည်ကို။ ကတွာ– ၍။ ပုန– တစ်ဖန်။ ကတိပါဟစ္စယေန– အနည်းငယ်သောရက်ကို လွန် ရာအခါ၌။ ဝါ– ၂ရက်၃ရက် လွန်ရာအခါ၌။ ပိတရာ– သည်။ “တာတာ– တို့! ဝရံ– ကို။ ဂဏှထ– ယူကြလော။” ဣတိ– သို့။ ဝုတ္တာ– ကုန်သည်။ (သမာနာ– ကုန်လ သော်)၊ “ဒေဝ– မြတ်! အမှာကံ– ကျွန်တော်မျိုးတို့အား။ အညေန– အခြားသော။ ကေနစိ– တစ်စုံတစ်ခုသောဆုဖြင့်။ အတ္ထော– အလိုသည်။ နတ္ထိ– မရှိပါ။ ဣတော– ဤနေ့မှ။ ပဋ္ဌာယ– စ၍။ မယံ– ကျွန်တော်မျိုးတို့သည်။ ဘာတိကံ– နောင်တော် ဘုရားကို။ ဘောဇေဿာမ– ဆွမ်းလုပ်ကျွေးပါကုန်အံ့။ နော– ကျွန်တော်မျိုးတို့ အား။ ဣမံ ဝရံ– ဤဆုကို။ ဒေဟိ– ပေးတော်မူပါ။” ဣတိ– သို့။ အာဟံသု– သံတော် ဥုးတင်ကုန်ပြီ။ “တာတာ– တို့! န ဒေမိ– မပေးနိုင်။” ဣတိ– သို့မိန့်ပြီ။ “ဒေဝ– မြတ်! နိစ္စကာလံ– မြဲသောကာလပတ်လုံး။ အဒေန္တော– မပေးလသော်။ သတ္တ သံဝစ္ဆရာနိ– ၇နှစ်တို့ပတ်လုံး။ ဒေထ– ပေးသနားတော်မူပါကုန်။” ဣတိ– ပြီ။
“တာတာ– တို့! န ဒေမိ– နိုင်။” ဣတိ– ပြီ။ “ဒေဝ– မြတ်! တေန ဟိ– ထိုသို့ဖြစ် လျှင်။ ဆ (သံဝစ္ဆရာနိ)– ၆နှစ်တို့ပတ်လုံးသော်လည်းကောင်း။ ပဉ္စ (သံဝစ္ဆရာနိ)– ၅နှစ်တို့ပတ်လုံးသော်လည်းကောင်း။ စတ္တာရိ (သံဝစ္ဆရာနိ)– ၄နှစ်တို့ပတ်လုံး သော်လည်းကောင်း။ တီဏိ (သံဝစ္ဆရာနိ)– ၃နှစ်တို့ပတ်လုံးသော်လည်းကောင်း။ ဒွေ (သံဝစ္ဆရာနိ)– ၂နှစ်တို့ပတ်လုံးသော်လည်းကောင်း။ ဧကံ သံဝစ္ဆရံ– ၁နှစ် ပတ်လုံးသော်လည်းကောင်း။ ဒေထ– ကုန်။” ဣတိ– ဤသို့သံတော်ဥုးတင်ကုန်ပြီ။
“တာတာ– တို့! န ဒေမိ– နိုင်။” ဣတိ– ပြီ။ “ဒေဝ! တေန ဟိ– လျှင်။ သတ္တ မာသေ– ၇လတို့ပတ်လုံး။ ဒေထ– ကုန်။” ဣတိ– ပြီ။ “ဒေဝ! ဆ မာသေ– ၆ လတို့ပတ်လုံး သော်လည်းကောင်း။ ပဉ္စ မာသေ– ၅လတို့ပတ်လုံးသော်လည်းကောင်း။ စတ္တာရော မာသေ– ၄လတို့ပတ်လုံးသော်လည်းကောင်း။ တယော မာသေ– ၃လတို့ ပတ်လုံးသော်လည်းကောင်း။ ဒေထ– ကုန်။” ဣတိ– ဤသို့ သံတော်ဥုးတင်ကုန်ပြီ။
“တာတာ– တို့။ န ဒေမိ။” ဣတိ– ပြီ။ “ဒေဝ– မြတ်! ဟောတု– ရှိပါစေ။ နော– ကျွန် တော်မျိုးတို့တွင်။ ဧကေကဿ– တစ်ယောက်တစ်ယောက်အား။ ဧကေကံ မာသံ– တစ်လစီတစ်လစီကို။ ကတွာ– ၍။ တယော မာသေ– သုံးလတို့ပတ်လုံး၊
...[စာမျက်နှာ- ၂၇၁]...
ဒေထ– ကုန်။” ဣတိ– ပြီ။ [ဧကေကဿနှင့် နောကို ဝုစ်မတူသော ဝိသေသန ဝိသေ သျကြံ၍ “ဧကေကဿ– သော။ နော– တို့အား”ဟုလည်း ပေးနိုင်သည်၊] “တာတာ– တို့! သာဓု– ကောင်းပြီ။ တေန ဟိ– လျှင်။ တယော မာသေ– တို့ပတ်လုံး။ ဘောဇေထ– ဆွမ်းလုပ်ကျွေးကြလော။”ဣတိ အာဟ။ တေ– ထိုသားတော်တို့သည်။ တုဋ္ဌာ– နှစ်သက်ကျေနပ်ကုန်သည်။ (ဟုတွာ)၊ ရာဇာနံ– ကို။ ဝန္ဒိတွာ– ၍။ သကဋ္ဌာနမေဝ– မိမိဥစ္စာဖြစ်သော နေရာသို့သာ။ ဂတာ– သွားကုန်ပြီ။ ပန– ဆက်။ တိဏ္ဏမ္ပိ– ၃ယောက်လည်းဖြစ်ကုန်သော။ တေသံ– ထိုသားတော်တို့၏။ ဝါ– တို့မှာ။ ဧကောဝ– တစ်ယောက်တည်းသာလျှင်ဖြစ်သော။ ကောဋ္ဌာဂါရိကော– ဘဏ္ဍာ တိုက်၌ ယှဉ်သူသည်။ ဝါ– ဘဏ္ဍာစိုး (ဘဏ္ဍာရေးမှူး) သည်။ (အတ္ထိ)၊ ဧကောဝ– သော။ အာယုတ္တကော– စာရင်းအမှု၌ အထူးယှဉ်သူ (အားထုတ်သူ) သည်။ ဝါ– စာရင်းကိုင်သည်။ (အတ္ထိ)၊ တဿ– ထိုစာရင်းကိုင်၏။ ဝါ–မှာ။ ဒွါဒသနဟုတာ– တစ်သိန်းနှစ်သောင်းကုန်သော။ ပုရိသပရိဝါရာ– ယောက်ျားအခြံအရံတို့သည်။ (အဟေသုံ– ရှိကုန်ပြီ။) တေ– ထိုသားတော်တို့သည်။ တေ– ထိုဘဏ္ဍာရေးမှူးနှင့် စာရင်းကိုင်တို့ကို။ [“တေ တေ– ထိုထိုယောက်ျားတို့ကို”ဟုလည်း ပေးကြသည်၊] ပက္ကောသာပေတွာ– ခေါ်စေ၍။ “မယံ– တို့သည်။ ဣမံ တေမာသံ– ဤ၃လပတ် လုံး။ ဒသ– ဆယ်ပါးကုန်သော။ သီလာနိ– တို့ကို။ ဂဟေတွာ– ယူ၍။ ဒွေ– ၂ထည် ကုန်သော။ ကာသာဝါနိ– ဖန်ရည်ဖြင့် ဆိုးအပ်သော အဝတ်တို့ကို။ နိဝါသေတွာ–
ကောဋ္ဌာဂါရိကော။ ။ ကောဋ္ဌံ ဝုစ္စတိ ဓညဿ အာဌပနဋ္ဌာနံ၊ ကောဋ္ဌဘူတံ အဂါရံ ကောဋ္ဌာဂါရံ(သာရတ္ထ၊၃၊၃၄၉)၊ ကုသီယတိ အက္ကောသီယတီတိ ကောဋ္ဌော, ဓညနိလယော(မောဂ်- ၇, ၅၅)။ ဤအဆိုများအလိုမူ ကောဋ္ဌာဂါရအရ စပါးကျီ (ဂိုဒေါင်)”ကိုသာ ရ၏၊ သို့သော် ကောဋ္ဌာဂါရသည် (၁) ဥစ္စာသိုလှောင်ရာ ဘဏ္ဍာတိုက် (၂) အဝတ်သိုလှောင်ရာ ဘဏ္ဍာတိုက် (၃) ကောက်ပဲသိုလှောင်ရာကျီ(ဂိုဒေါင်)အားဖြင့် ၃မျိုးရှိ၏၊ ထိုကြောင့် “ကောဋ္ဌာဂါရေ+နိယုတ္တော ကောဋ္ဌာဂါရိကော”ဟုပြု၍ ကောဋ္ဌာ- ဂါရိကော- ဘဏ္ဍာတိုက်၌ ယှဉ်သူ(ဘဏ္ဍာစိုး)၊ ဝါ- ကျီတိုက်၌ ယှဉ်သူ(ကျီတိုက်စိုး)”ဟု အနက်၂မျိုး ပေးနိုင်သည်။ (မဟာနိ၊ဋ္ဌ၊၁၂၊ ဒီ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၆၄၊ သာရတ္ထ၊၃၊၃၅၀)
အာယုတ္တကော။ ။ ဝိသေသေန+ယုတ္တော အာယုတ္တော၊ အာယုေတ္တော ဧဝ အာ- ယုတ္တကော။ [အာယုတ္တဿာတိ ဝိသေသေန ယုတ္တဿ၊- မဟာနိ၊ဋ္ဌ၊၂၂၇။]
...[စာမျက်နှာ- ၂၇၂]...
ဝတ်၍။ သတ္ထာရာ– နှင့်။ သဟဝါသံ– အတူနေခြင်းဖြင့်။ ဝသိဿာမ– နေကုန်အံ့။ တုမှေ– တို့သည်။ ဧတ္တကံ နာမ– ဤမျှအတိုင်းအရှည်ရှိသည်မည်သော။ ဒါနဝတ္တံ– အလှူဝတ်ကို။ ဂဟေတွာ– ယူ၍။ ဒေဝသိကံ– နေ့စဉ်နေ့တိုင်း။ နဝုတိသဟဿာနံ– ၉သောင်းကုန်သော။ ဘိက္ခူနံ– ရဟန်းတို့ဖို့လည်းကောင်း။ ဝါ– အတွက် လည်းကောင်း။ ယောဓသဟဿဿ စ– စစ်သည်တစ်ထောင်ဖို့လည်းကောင်း။ ဝါ– အတွက်လည်းကောင်း။ သဗ္ဗံ– သော။ ခါဒနီယဘောဇနီယံ– ခဲဖွယ်, ဘောဇဉ် ကို။ ပဝတ္တေယျာထ– ဖြစ်စေကြလော။ ဟိ– မှန်၏။ မယံ– တို့သည်။ ဣတော– ဤ နေ့မှ။ ပဋ္ဌာယ– စ၍။ ကိဉ္စိ– ဘာကိုမျှ။ န ဝက္ခာမ– ပြောကြလိမ့်မည်မဟုတ်။” ဣတိ– သို့။ ဝဒိံသု– ပြောဆိုကုန်ပြီ။ [ဟိကို ကာရဏအနက်ယူ၍ “(ကသ္မာ– အဘယ်ကြောင့် နည်း?) ဟိ (ယသ္မာ)– အကြင်ကြောင့်။ မယံ– တို့သည်။ ဣတော– မှ။ ပဋ္ဌာယ– ၍။ ကိဉ္စိ–မျှ။ န ဝက္ခာမ– မဟုတ်။ ဣတိ– ထိုကြောင့်တည်း။ ဣတိ– သို့။ [ဣတိတစ်လုံးကျေ၊] ဝဒိံသု” ဟုလည်း ပေးနိုင်သည်။] တယောပိ– ၃ယောက်လည်းဖြစ်ကုန်သော။ တေ ဇနာ– ထိုမင်းသားတို့သည်။ ပရိဝါရသဟဿံ– အခြံအရံတစ်ထောင်ကို။ ဂဟေတွာ– ခေါ်ယူ၍။ ဒသ– ကုန်သော။ သီလာနိ– တို့ကို။ သမာဒါယ– ကောင်းစွာယူ၍။ ဝါ– ဆောက်တည်၍။ ကာသာယဝတ္ထာနိ– ဖန်ရည်ဆိုးအဝတ်တို့ကို။ နိဝါသေတွာ– ဝတ်၍။ ဝိဟာရေယေဝ– ကျောင်း၌သာလျှင်။ ဝသိံသု– နေကုန်ပြီ။ ကောဋ္ဌာဂါရိကော စ– သည် လည်းကောင်း။ အာယုတ္တကော စ– သည်လည်းကောင်း။ ဧကတော– တစ်ပေါင်း တည်း။ ဟုတွာ– ၍။ တိဏ္ဏံ– ကုန်သော။ ဘာတိကာနံ– ညီနောင်တို့၏။ ကောဋ္ဌာဂါရေဟိ– ဘဏ္ဍာတိုက်တို့မှ။ ဝါရေန ဝါရေန– အလှည့်အားဖြင့်, အလှည့်အား ဖြင့်။ ဒါနဝတ္တံ– ကို။ ဂဟေတွာ– ၍။ ဒါနံ– ကို။ ဒေန္တိ– ကုန်၏။ ပန– ဆက်ဥုးအံ့။ ကမ္မကာရာနံ– အလုပ်သမားတို့၏။ ပုတ္တာ– သား, သမီးတို့သည်။ ယာဂုဘတ္တာဒီနံ– ယာဂု,ထမင်းအစရှိသည်တို့၏။ အတ္ထာယ– အကျိုးငှာ။ ရောဒန္တိ– ငိုကုန်၏။
တေ– ထိုအလုပ်သမားတို့သည်။ တေသံ– ထိုသား,သမီးတို့အား။ ဘိက္ခုသံဃေ–
သမာဒါယ။ ။ အာပုဗ္ဗဒါဓာတ်ကို ထုံးစံအတိုင်း ဂဟဏအနက်ယူ၍ ပေးခဲ့သည်၊ အာကို အာဒိအနက်, ဒါဓာတ်ကို ရက္ခဏအနက်ယူ၍ “သမာဒါယ- အစမှ စလျက် စောင့် ထိန်းဖြည့်ကျင့်၍”ဟု တစ်နည်းပေးနိုင်သည်။(အံဋီ- ၃, ၁၅၈)
...[စာမျက်နှာ- ၂၇၃]...
ရဟန်းအပေါင်းသည်။ အနာဂတေယေဝ– မကြွလာသေးမီပင်။ ယာဂုဘတ္တာဒီနိ– တို့ကို။ ဒေန္တိ– ပေးကုန်၏။ ဘိက္ခုသံဃဿ– ၏။ ဘတ္တကိစ္စာဝသာနေ– ၌။ ကိဉ္စိ– တစ်စုံတစ်ခုသော။ အတိရေကံ– အပိုအလွန်သည်။ (အကြွင်းအကျန် သည်)၊ န ဘူတပုဗ္ဗံ– မဖြစ်စဖူး။ တေ– ထိုအလုပ်သမားတို့သည်။ “အပရဘာဂေ– နောက်အဖို့၌။ ဒါရကာနံ– ကလေးတို့အား။ ဒေမ– ပေးကုန်အံ့။” ဣတိ– ဤသို့ ပြော၍။ အတ္တနာပိ– ကိုယ်တိုင်လည်း။ ဂဟေတွာ– ယူ၍။ ခါဒိံသု– ခဲစားကုန်ပြီ။
မနုညံ– စိတ်ကို လွန်စွာနှစ်သက်စေနိုင်သော။ အာဟာရံ– အစာအာဟာရကို။ ဒိသွာ– မြင်၍။ အဓိဝါသေတုံ– သည်းခံခြင်းငှာ။ နာသက္ခိံသု– မစွမ်းနိုင်ကုန်။ ပန– ဆက်ဥုးအံ့။ တေ– ထိုအလုပ်သမားတို့သည်။ စတုရာသီတိသဟဿာ– ရှစ် သောင်းလေးထောင်တို့သည်။ အဟေသုံ– ကုန်ပြီ။ တေ– ထိုအလုပ်သမားတို့ သည်။ သံဃဿ– အား။ ဒိန္နဒါနဝတ္တံ– လှူအပ်သော အလှူဝတ်ကို။ ခါဒိတွာ– စားသုံးခဲ့၍။ (အလွဲသုံးစားလုပ်ခဲ့၍)၊ ကာယဿ– ဥပါဒိန္နကခန္ဓာကိုယ်၏။ ဘေဒါ– ပျက်စီးခြင်းဟူသော။ မရဏာ– သေခြင်းမှ။ ဝါ– သေရာအခါမှ။ ပရံ– နောက်၌။ ဝါ– နောက်ဖြစ်သော အသစ်ခန္ဓာကို ယူခြင်း၌။ (တစ်နည်း) ကာယဿ– ၏။ ဘေဒါ– ပျက်စီးကြောင်းဖြစ်သော ဇီဝိတိန္ဒြေ၏ ပျက်စီးခြင်း
မနုညမေဝ။ ။ မနံ အာ ဘုသော ဉေတိ တောသေတီတိ မနုညံ(နီတိဓာတု- ၅၁)၊ မနံ အာ ဘုသံ ဉာပေတိ တောသေတီ တိ မနုညံ(ဓာန်ဋီ- ၁၂၅)၊ “အာ ဘုသော ဉေတိ တောသေတီတိ အညံ၊ [အာ+ဉာ+ရ၊ ရ်အနုဗန်ချေ, ဉဒွေဘော်လာ, အာကို ရဿပြု၊] မနံ+အညံ မနုညံ”ဟုလည်း ခွဲပြုနိုင်သည်။
သန္ဓိရုပ်ပြီးပုံ။ ။ “မန+အည”ဟု ဖြစ်သောအခါ ဧတေသမော လောပေ သုတ်ဖြင့် န၏ အ- ကို ဩပြု, ပုထဿု ဗျဉ္ဇနေသုတ်၌ အန္တသဒ္ဒါဖြင့် ဩကို ဥပြု, နောက်အ- ကိုလည်းချေ၊ အချို့ကား “ဝါ ပရော အသရူပါ”သုတ်ဖြင့် နောက်အ- ကို ချေ၏။ (နျာသ- ၈၉၊ နိသာ- ၂၄၈၊ သပြေနိ- ၁, ၁၆၉)
တစ်နည်း။ ။ မန+အည၊ န၏ အ- ကိုချေ, လောပဉ္စ တတြာကာရော၌ စ သဒ္ဒါဖြင့် ထိုကျေရာ၌ ဥလာ၊ နောက်အ- ကိုချေ။ (ဇာလိနီ- ၂၈၉၊ ဝိဗော- ၂၂)
တစ်နည်း။ ။ မန+အာဉ၊ ဉဒွေဘော်လာ၊ န၏ အ- ကို ဥပြု, နောက်အာ ကို ချေ(ဓာန်ဋီ- ၁၂၅၊ ၆၉၃)
...[စာမျက်နှာ- ၂၇၄]...
ကြောင့်။ မရဏာ– သေခြင်းဟူသော စုတိစိတ်မှ။ ပရံ– နောက်ဖြစ်သော ပဋိသန္ဓေစိတ္တက္ခဏ၌။ ပေတ္တိဝိသယေ– ပြိတ္တာဘုံ၌။ နိဗ္ဗတ္တိံသု– ဖြစ်ကုန်ပြီ။ တေဘာတိကာ ပန– သုံးဥုးသော ညီနောင်တို့သည်ကား။ ပုရိသသဟဿေန– ယောကျ်ားတစ်ထောင်နှင့်။ သဒ္ဓိံ– အတူ။ ကာလံ– သေခြင်းကို။ ကတွာ– ပြု၍။ ဒေဝလောကေ– နတ်ပြည်၌။ နိဗ္ဗတ္တိတွာ– ဖြစ်ပြီး၍။ ဒေဝလောကာ– မှ။ မနုဿလောကံ– လူ့ပြည်သို့လည်းကောင်း။ မနုဿလောကာ– မှ။ ဒေဝလောကံ– သို့ လည်းကောင်း။ သံသရန္တာ– ကျင်လည်ကုန်လျက်။ ဒွေနဝုတိကပ္ပေ– ၉၂ကမ္ဘာတို့ကို။ ခေပေသုံ– ကုန်စေကုန်ပြီ။ ဧဝံ– ဤသို့လျှင်။ တယော– ကုန်သော။ တေ ဘာတရော– ထိုညီနောင်တို့သည်။ အရဟတ္တံ– ကို။ ပတ္ထေန္တာ– ကုန်လျက်။ တဒါ– ထိုအခါ၌။ ကလျာဏကမ္မံ– ကောင်းမှုကို။ ကရိံသု– ပြုခဲ့ကြကုန်ပြီ။ တေ– ထိုညီ နောင် ၃-ပါးတို့သည်။ အတ္တနာ– မိမိသည်။ ပတ္ထိတမေဝ– ကိုသာ။ လဘိံသု– ကုန် ပြီ။ အဟံ မုခံ ဩလောကေတွာ န ဒမ္မိ၊ ဣတိ– ဤသို့ မိန့်တော်မူပြီ။
ပန– ဆက်။ ဗိမ္ဗိသာရော– ဗိမ္ဗိသာရမည်သော။ ရာဇာ– မင်းသည်။ တဒါ– ၌၊
ပေတ္တိဝိသယေ။ ။ သုခတော- သုခမှ၊ ပကဋ္ဌေန- ဝေးသည်၏အဖြစ်ဖြင့်၊ ဣတာ- ဖြစ်သူတို့တည်း၊ ပေတာ၊ သုခသမုဿယတော ပကဋ္ဌံ ဧန္တီတိ ပေတာ၊ [ပ+ ဣ+တ၊] ပေတာနံ+သမူဟော ပေတ္တိ၊ (တစ်နည်း) ပေတာ ဧဝ ပေတ္တိ၊ [ပေတ+တိ၊] ပေတ္တိယာ+ဝိသယော ပေတ္တိဝိသယော(သင်္ဂြိုဟ်ဘာ- ၂၉၂၊ဋီနိ- ၃၂၇)၊ ဤအလို ပြိတ္တာ ဘုံဟု သီးခြားမရှိရကား ပြိတ္တာတို့၏နေရာဖြစ်သော တောတောင်မြစ်ချောင်း သုသာန် စသော အရပ်များကိုပင် ပေတ္တိဝိသယ(ပြိတ္တာဘုံ)ဟု ခေါ်ရသည်၊ (တစ်နည်း) “ပေတ္တိယေဝ ပေတ္တိဝိသယော(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၄၃၅၊နေတ္တိ၊ဋ္ဌ၊၁၂၉)”ဟုတွဲ၊ ဤအလို ပြိတ္တာ တို့၏ ခန္ဓာသည်ပင် ပေတ္တိဝိသယမည်၏။
တစ်နည်း။ ။ “ပကဋ္ဌတော သုခတော အယနံ အပေတံ အပဂမော ပေတဘာဝေါ, တံ ပတ္တာနံ ဝိသယောတိ ပေတ္တိဝိသယော, ပေတယောနိ(အံဋီ၊၂၊၁၄၇၊ သာရတ္ထ၊၂၊၁၉)”ဟူသော အဖွင့်အလို “ပကဋ္ဌတော သုခတော+အယနံ အပေတံ အပဂမော အပေတံ- ကောင်းမြတ်သော ချမ်းသာမှ ကင်းခြင်း၊ ပေတံ+ပတ္တာ ပေတ္တီ-ကောင်းမြတ်သော ချမ်းသာမှ ကင်းခြင်းသို့ ရောက်သောပြိတ္တာတို့၊ [ပေတ+တိ၊] ပေတ္တီနံ+ဝိသယော ပေတ္တိဝိသယော”ဟု ပြုသင့်သည်။
...[စာမျက်နှာ- ၂၇၅]...
တေသံ– ထိုညီနောင် ၃ဥုးတို့၏။ အာယုတ္တကော– သည်။ အဟောသိ၊ ဝိသာခေါ– ဝိသာခမည်သော။ ဥပါသကော– ဥပါသကာသည်။ ကောဋ္ဌာဂါရိကော– သည်။ (အဟောသိ)၊ တယော– ကုန်သော။ ဇဋိလာ– ရသေ့တို့သည်။ တယော– ကုန်သော။ ရာဇကုမာရာ– မင်းသားတို့သည်။ အဟေသုံ– ကုန်ပြီ။ တေသံ– ထို ညီ နောင်၃ဥုးတို့၏။ ကမ္မကာရာ– အလုပ်သမားတို့သည်။ တဒါ– ၌။ ပေတေသု– ပြိတ္တာတို့၌။ နိဗ္ဗတ္တိတွာ– ဖြစ်ပြီး၍။ သုဂတိဒုဂ္ဂတိဝသေန– သုဂတိဘဝ, ဒုဂ္ဂတိ ဘဝ၏ အပြားအားဖြင့်။ သံသရန္တာ– ကျင်လည်ကုန်လျက်။ ဣမသ္မိံ ကပ္ပေ– ဤ ဘဒ္ဒကမ္ဘာ၌။ စတ္တာရိ– ၄ခုကုန်သော။ ဗုဒ္ဓန္တရာနိ– ဘုရား၄ဆူတို့ ပွင့်တော်မူရာ ကာလတို့၏ အကြားကာလတို့ပတ်လုံး။ [ဗုဒ္ဓန္တရေတိ ဗုဒ္ဓုပ္ပါဒန္တရေ၊ ဒွိန္နံ ဗုဒ္ဓုပ္ပါဒါနံ အန္တရာ (သံ၊ဋီ၊၁၊ ၂၈၇)၊] ပေတလောကေယေဝ– ပြိတ္တာဘုံ၌သာ။ နိဗ္ဗတ္တိံသု– ကုန် ပြီ။ တေ– ထိုပြိတ္တာတို့သည်။ ဣမသ္မိံ ကပ္ပေ– ဤဘဒ္ဒကမ္ဘာ၌။ သဗ္ဗပဌမံ– အလုံးစုံ သော ဘုရားရှင်တို့၏ ရှေးဥုးစွာ။ ဥပ္ပန္နံ– ပွင့်တော်မူသော။ စတ္တာလီသဝဿသဟဿာယုကံ– အနှစ်၄သောင်း သက်တော်ရှည်တော်မူသော။ ကကုသန္ဓံ– ကကုသန္ဓမည်တော်မူသော။ [ကကု ဝုစ္စတိ ဂုဏရာသိ၊ ကကုံ သန္ဓေတီတိ ကကုသန္ဓော၊ (ကကု+သံ+ဓာ+အ)၊ -နိဒီ-၃၇၃။] ဘဂဝန္တံ– သို့။ ဥပသင်္ကမိတွာ– ၍။ “အမှာကံ– တို့၏။ ဝါ– တို့ဖို့။ အာဟာရံ– အစာအာဟာရကို။ လဘနကာလံ– ရရာအချိန် ကို။ (ရမည့်အချိန်ကို)၊ အာစိက္ခထ– မိန့်တော်မူပါကုန်။” ဣတိ– သို့။ ပုစ္ဆိံသု– မေး လျှောက်ကုန်ပြီ။ သော– ထိုကကုသန္ဓမြတ်စွာဘုရားသည်။ “တာဝ– စွာ။ မမ– ငါဘုရား၏။ ကာလေ– လက်ထက်တော်အခါ၌။ န လဘိဿထ– ရကြလိမ့်မည် မဟုတ်။ မမ– ၏။ ပစ္ဆတော– နောက်၌။ မဟာပထဝိယာ– မြေကြီးသည်။ ယောဇနမတ္တံ– တစ်ယူဇနာမျှ။ အဘိရုဠှာယ– တက်လသော်။ ကောဏာဂမနော နာမ– ကောဏာဂမနမည်တော်မူသော။ (ကောဏာဂုံမည်သော)၊ ဗုဒ္ဓေါ– သည်၊
ကောဏာဂမနော။ ။ ကနကဿ (ကနကာဒိအာဘရဏဿ)+အာဂမနံ ပ-ဝဿနံ ယဿ ဘဂဝတော ဥပ္ပန္နကာလေတိ ကောဏာဂမနော၊ [ကနက+အာဂမန၊ ကကို ကောပြု, န- ကို ဏပြု, ကကိုချေ၊] ထိုမြတ်စွာဘုရား ဖွားပွင့်တော်မူချိန်၌ ဇမ္ဗူဒိပ်တစ်ကျွန်းလုံး ရွှေမိုးရွာသည်ကို အကြောင်းပြု၍ “ကောဏာဂမန”ဟု အမည် တွင်သည်၊- ဗုဒ္ဓဝံ၊ဋ္ဌ၊၃၀၁
...[စာမျက်နှာ- ၂၇၆]...
ဥပ္ပဇ္ဇိဿတိ– ပွင့်တော်မူလိမ့်မည်။ တံ– ထိုကောဏာဂုံဘုရားရှင်ကို။ ပုစ္ဆေယျာထ– မေးလျှောက်ကြလော။” ဣတိ အာဟ။ တေ– ထိုပြိတ္တာတို့သည်။ တတ္တကံ– ထိုမျှ အတိုင်းအရှည်ရှိသော။ ကာလံ– အချိန်ကို။ ခေပေတွာ– ကုန်စေ၍။ တသ္မိံ– ထို ကောဏာဂုံမြတ်စွာဘုရားသည်။ ဥပ္ပန္နေ– ပွင့်တော်မူလသော်။ တံ– ထိုဘုရားရှင် ကို။ ပုစ္ဆိံသု– ကုန်ပြီ။ သောပိ– ထိုကောဏာဂုံဘုရားရှင်သည်လည်း။ “မမ ကာလေ န လဘိဿထ၊ မမ ပစ္ဆတော မဟာပထဝိယာ ယောဇနမတ္တံ အဘိရုဠှာယ ကဿပေါ နာမ– သော၊ [ကဿံ (ခေတ္တံ) ပါတိ ရက္ခတီတိ ကဿပေါ၊ (ကဿ+ပါ+ အ)၊ -နိဒီ-၇၈၃။] ဗုဒ္ဓေါ ဥပ္ပဇ္ဇိဿတိ၊ တံ– ထိုကဿပဘုရားရှင်ကို။ ပုစ္ဆေယျာထ၊” ဣတိ အာဟ။ တေ– ထိုပြိတ္တာတို့သည်။ တတ္တကံ ကာလံ ခေပေတွာ၊ တသ္မိံ– ထိုကဿပဘုရားရှင်သည်။ ဥပ္ပန္နေ– သော်။ တံ– ထိုဘုရားရှင်ကို။ ပုစ္ဆိံသု၊ သော ပိ– ထိုကဿပဘုရားရှင်သည်လည်း။ “မမ ကာလေ န လဘိဿထ၊ ပန– အနွယကား။ မမ– ၏။ ပစ္ဆတော– ၌။ မဟာပထဝိယာ– သည်။ ယောဇနမတ္တံ– မျှ။ အဘိရုဠှာယ– သော်။ ဂေါတမော နာမ– သော။ ဗုဒ္ဓေါ– သည်။ ဥပ္ပဇ္ဇိဿတိ၊ တဒါ– ၌။ တုမှာကံ– တို့၏။ ဉာတကော– ဆွေမျိုးဖြစ်သော။ ဗိမ္ဗိသာရော နာမ– ဗိမ္ဗိသာရ မည်သော။ ရာဇာ– မင်းသည်။ ဘဝိဿတိ– လိမ့်မည်။ သော– ထိုဗိမ္ဗိသာရမင်း သည်။ သတ္ထု– အား။ ဒါနံ– ကို။ ဒတွာ– ပြီး၍။ တုမှာကံ– တို့ဖို့။ ဝါ– သင်တို့အထံသို့။ ပတ္တိံ– ကုသိုလ်အဖို့ကို။ ပါပေဿတိ– ရောက်စေလိမ့်မည်။ ဝါ– ပို့သလိမ့်မည်။ တဒါ– ထိုအခါ၌။ လဘိဿထ– ရကုန်လိမ့်မည်။” ဣတိ အာဟ။ တေသံ– ထို ပြိတ္တာတို့၏။ ဝါ– တို့မှာ။ ဧကံ– တစ်ခုသော။ ဗုဒ္ဓန္တရံ– ဘုရားနှစ်ဆူတို့ ပွင့်တော်မူရာ ကာလတို့၏ အကြားကာလသည်။ သွေဒိဝသသဒိသံ– နက်ဖြန်နေ့နှင့် တူသည်။ အဟောသိ– ပြီ။ တေ– ထိုပြိတ္တာတို့သည်။ တထာဂတေ– ဂေါတမဘုရားရှင်သည်။ ဥပ္ပန္နေ– သော်။ ဗိမ္ဗိသာရရညာ– သည်။ ပဌမဒိဝသံ– ပဌမနေ့၌။ ဒါနေ– အလှူကို။ ဒိန္နေ– အပ်သော်။ ပတ္တိံ– ကို။ အလဘိတွာ– မရမူ၍။ ရတ္တိဘာဂေ– ညဉ့်အဖို့၌။ ဘေရဝသဒ္ဒံ– ကြောက်မက်ဖွယ်အသံကို။ ကတွာ– ၍။ ရညော– မင်းကို။ အတ္တာနံ– ကိုယ်ကို။ ဒဿယိံသု– မြင်စေကုန်ပြီ။ ဝါ– ပြကုန်ပြီ။ သော– ထိုဗိမ္ဗိသာရမင်းသည်။ ပုနဒိဝသေ– နောက်တစ်နေ့၌။ ဝေဠုဝနံ– သို့။ ဂန္တွာ– ၍။ တထာဂတဿ– အား။ တံ ပဝတ္တိံ– ထိုဖြစ်ပုံကို။ အာရောစေသိ– လျှောက်ပြီ။
...[စာမျက်နှာ- ၂၇၇]...
သတ္ထာ– သည်။ “မဟာရာဇ– ကြီး! ဣတော– ဤကမ္ဘာမှ။ ဒွေနဝုတိကပ္ပမတ္ထကေ– ၉၂ကမ္ဘာ၏အထက်၌။ ဖုဿဗုဒ္ဓကာလေ– ဖုဿဘုရားရှင် ပွင့်တော်မူရာအခါ၌။ ဝါ– ဖုဿဘုရားရှင်လက်ထက်တော်အခါ၌။ ဧတေ– ဤပြိတ္တာတို့သည်။ တဝ– သင်၏။ ဉာတကာ– ဆွေမျိုးတို့တည်း။ ဘိက္ခုသံဃဿ– အား။ ဒိန္နဒါနဝတ္တံ– လှူ အပ်သော အလှူဝတ်ကို။ ခါဒိတွာ– စားသုံးခဲ့၍။ (အလွဲသုံးစားလုပ်ခဲ့၍)၊ ပေတလောကေ– ပြိတ္တာဘုံ၌။ နိဗ္ဗတ္တိတွာ– ၍။ သံသရန္တာ– ကုန်လျက်။ ကကုသန္ဓာဒယော– ကကုသန္ဓအစရှိကုန်သော။ ဗုဒ္ဓေ– တို့ကို။ ပုစ္ဆိတွာ– မေးလျှောက်၍။ တေဟိ– ထိုဘုရားရှင်တို့သည်။ ဣဒဉ္စိဒဉ္စ– ဤမည်ဤမည်သော စကားကိုလည်း။ ဝုတ္တာ– မိန့်တော်မူအပ်ကုန်သည်။ (ဟုတွာ)၊ ဧတ္တကံ– ဤမျှအတိုင်းအရှည်ရှိသော။ ကာလံ– အခါပတ်လုံး။ တဝ– သင်မင်းကြီး၏။ ဒါနံ– ကို။ ပစ္စာသီသမာနာ– တောင့် တကုန်လျက်။ ဟိယျော– မနေ့က။ တယာ– သည်။ ဒါနေ– ကို။ ဒိန္နေ– အပ်သော်။ ပတ္တိံ– ကုသိုလ်အဖို့ကို။ အလဘမာနာ– မရကုန်သည်။ (ဟုတွာ)၊ ဧဝံ– ဤသို့။ အကံသု– ပြုကုန်ပြီ။” ဣတိ အာဟ။ “ဘန္တေ! ဣဒါနိပိ– ယခုအခါ၌လည်း။ ဒိန္နေ– အပ်သော်။ လဘိဿန္တိ ကိံ– ရကြလိမ့်မည်လော?” ဣတိ– ပြီ။ “မဟာရာဇ! အာမ– အိမ်း။” ဣတိ– ပြီ။ ရာဇာ– သည်။ ဗုဒ္ဓပ္ပမုခံ– ဘုရားအမှူးရှိသော။ ဘိက္ခုသံဃံ– ကို။ နိမန္တေတွာ– ပင့်ဖိတ်၍။ ပုနဒိဝသေ– နောက်တစ်နေ့၌။ မဟာဒါနံ– ကြီးစွာသော အလှူကို။ ဒတွာ– ပြီး၍။ “ဘန္တေ– ရား! ဣတော– ဤအခါမှစ၍။ တေသံ ပေတာနံ– ထိုပြိတ္တာတို့ဖို့။ ဝါ– အတွက်။ ဒိဗ္ဗအန္နပါနံ– နတ်၌ဖြစ်သော စားဖွယ်, သောက်ဖွယ်သည်။ သမ္ပဇ္ဇတု– ပြည့်စုံပါစေသတည်း။” ဣတိ– သို့ပြော၍။ ပတ္တိံ– ကို။ အဒါသိ– ပေးဝေပြီ။ တေသံ– ထိုပြိတ္တာတို့ဖို့။ ဝါ– အတွက်။ တထေဝ– ထိုပြောသည့်အတိုင်းသာ။ နိဗ္ဗတ္တိ– ပြီ။ ပုနဒိဝသေ– ၌။ နဂ္ဂါ– အဝတ်မဆီး, အချည်း နှီးတို့သည်။ ဝါ– ကိုယ်တုံးလုံးတို့သည်။ ဟုတွာ၊ အတ္တာနံ– ကိုယ်ကို။ ဒဿေသုံ– မြင်စေကြကုန်ပြီ။ ဝါ– ပြကြကုန်ပြီ။ ရာဇာ– သည်။ “ဘန္တေ! အဇ္ဇ– ယနေ့။ နဂ္ဂါ– တို့သည်။ ဟုတွာ၊ အတ္တာနံ– ကို။ ဒဿေသုံ– ကုန်ပြီ။” ဣတိ၊ အာရောစေသိ– လျှောက်ပြီ။ “မဟာရာဇ! တေ– သည်။ ဝတ္ထာနိ– အဝတ်တို့ကို။ န ဒိန္နာနိ– မလှူ အပ်ကုန်သေး။” ဣတိ– ပြီ။ ရာဇာပိ– သည်လည်း။ ပုနဒိဝသေ– ၌။ ဗုဒ္ဓပ္ပမုခဿ– ရှိသော။ ဘိက္ခုသံဃဿ– အား။ စီဝရဒါနံ– သင်္ကန်းအလှူကို။ ဒတွာ– ပြီး၍၊
...[စာမျက်နှာ- ၂၇၈]...
“ဣတော– ဤအခါမှစ၍။ တေသံ ပေတာနံ– တို့ဖို့။ ဝါ– တို့အတွက်။ ဒိဗ္ဗဝတ္ထာနိ– နတ်၌ဖြစ်သော အဝတ်တို့သည်။ ဟောန္တု– ဖြစ်ပါစေကုန်သတည်း။” ဣတိ– သို့ပြော၍။ (ပတ္တိံ– ကို)၊ ပါပေသိ– ရောက်စေပြီ။ ဝါ– ပို့သပြီ။ တံခဏညေဝ– ထို ခဏ၌ပင်။ တေသံ– ထိုပြိတ္တာတို့ဖို့။ ဝါ– အတွက်။ ဒိဗ္ဗဝတ္ထာနိ– တို့သည်။ ဥပ္ပဇ္ဇိံသု– ဖြစ်ကုန်ပြီ။ တေ– ထိုပြိတ္တာတို့သည်။ ပေတတ္တဘာဝံ– ပြိတ္တာတို့၏ အတ္တဘောကို။ (ပြိတ္တာဘဝကို)၊ ဝိဇဟိတွာ– စွန့်၍။ ဒိဗ္ဗတ္တဘာဝေ– နတ်တို့၏ အတ္တဘော ၌။ (နတ်ဘဝ၌)၊ သဏ္ဌဟိံသု– ကောင်းစွာ တည်ကုန်ပြီ။ သတ္ထာ– သည်။ အနုမောဒနံ– ကို။ ကရောန္တော– ပြုတော်မူလသော်။ “တိရောကုဋ္ဋေသု တိဋ္ဌန္တီ”တိ အာဒိနာ– “တိရောကုဋ္ဋေသု တိဋ္ဌန္တိ”ဟူသော အစရှိသော စကားဖြင့်။ တိရောကုဋ္ဋာနုမောဒနံ– တိရောကုဋ္ဋအနုမောဒနာကို။ အကာသိ– ပြုတော်မူပြီ။ အနုမောဒနာဝသာနေ– အနုမောဒနာ၏ အဆုံး၌။ စတုရာသီတိယာ– သော။ ပါဏသဟဿာနံ– တို့၏။ ဓမ္မာဘိသမယော– သည်။ အဟောသိ– ပြီ။ ဣတိ– သို့။ သတ္ထာ– သည်။ တေဘာတိကဇဋိလာနံ– ၃-ပါးသော ညီနောင်ရသေ့တို့၏။ ဝတ္ထုံ– ဝတ္ထုကို။ ကထေတွာ– ဟောတော်မူ၍။ ဣမမ္ပိ ဓမ္မဒေသနံ– ကိုလည်း။ အာဟရိ– ဆောင်တော်မူပြီ။
ဘန္တေ! အဂ္ဂသာဝကာ ပန– တို့သည်ကား။ ကိံ– အဘယ်ကောင်းမှုကို။ ကရိံသု– နည်း? ဣတိ– ဤသို့မေးလျှောက်ကုန်ပြီ။ အဂ္ဂသာဝကဘာဝါယ– အဂ္ဂသာဝကအဖြစ်အကျိုးငှာ။ ပတ္ထနံ– ဆုတောင်းမှုကို။ ကရိံသု– ကုန်ပြီ။ ဟိ– ချဲ့ဥုးအံ့။ ဣတော– ဤကမ္ဘာမှ။ ကပ္ပသတသဟဿာဓိကဿ– ကမ္ဘာတစ်သိန်း အလွန်ရှိသော။ ကပ္ပာနံ– ကမ္ဘာတို့၏။ အသင်္ချေယျဿ– အသင်္ချေ၏။ မတ္ထကေ– အထက်၌။ သာရိပုတ္တော– သာရိပုတြာသည်။ ဗြာဟ္မဏမဟာသာလကုလေ– များသော ဥစ္စာနှစ်ရှိသော ပုဏ္ဏားမျိုး၌။ နိဗ္ဗတ္တိ– ပြီ။ နာမေန– နာမည်အားဖြင့်။ သရဒမာဏဝေါ နာမ– သရဒလုလင်မည်သည်။ အဟောသိ– ပြီ။ မောဂ္ဂလ္လာနော– မောဂ္ဂလ္လာန်သည်။ ဂဟပတိမဟာသာလကုလေ– များသောဥစ္စာနှစ်ရှိသော သူကြွယ်မျိုး၌။ နိဗ္ဗတ္တိ– ပြီ။ နာမေန– အားဖြင့်။ သိရိဝဍ္ဎနကုဋုမ္ဗိကော နာမ– သိရိဝဍ္ဎနသူကြွယ်မည်သည်။ အဟောသိ၊ ဥဘောပိ– ၂ယောက်လည်းဖြစ်ကုန်သော၊
...[စာမျက်နှာ- ၂၇၉]...
တေ– ထိုသရဒ, သိရိဝဍ္ဎနတို့သည်။ သဟပံသုကီဠကာ– အတူတကွ မြေမှုန်တို့ ဖြင့် ကစားဘက်ဖြစ်ကုန်သော။ [သဟ ပံသူဟိ ကီဠိံသူတိ သဟပံသုကီဠကာ (အံ၊ဋီ၊ ၁၊ ၁၄၉)။] သဟာယကာ– တို့သည်။ အဟေသုံ– ကုန်ပြီ။ တေသု– ထို ၂ယောက် တို့တွင်။ သရဒမာဏဝေါ– သည်။ ပိတု– ဖခင်၏။ အစ္စယေန– ကွယ်လွန်ရာအခါ၌။ ကုလသန္တကံ– အမျိုး၏ ဥစ္စာဖြစ်သော။ မဟာဓနံ– များစွာသော ဥစ္စာကို။ ပဋိပဇ္ဇိတွာ– ရ၍။ ဧကဒိဝသံ– ၌။ ရဟောဂတော– ဆိတ်ငြိမ်ရာအရပ်သို့ ရောက် သည်။ (သမာနော– သော်၊) စိန္တေသိ– ပြီ။ (ကိံ)၊ “အဟံ– သည်။ ဣဓလောကတ္တဘာဝမေဝ– ဤလောကအတ္တဘောကိုသာ။ (မျက်မှောက်ဘဝကိုသာ)၊ ဇာနာမိ– သိ၏။ ပရလောကတ္တဘာဝံ– နောက်လောကအတ္တဘောကို။ (နောက် ဘဝကို)၊ နော (ဇာနာမိ)– မသိ။ ဇာတသတ္တာနဉ္စ– မွေးဖွားလာသော သတ္တဝါ တို့၏လည်း။ မရဏံ နာမ– သေခြင်းမည်သည်။ ဓုဝံ– မြဲ၏။ မယာ– သည်။ ဧကံ– တစ်ခုသော။ ပဗ္ဗဇ္ဇံ– ရသေ့ရဟန်းအဖြစ်သို့။ ပဗ္ဗဇိတွာ– ကပ်ရောက်၍။ မောက္ခဓမ္မဂဝေသနံ– ထွက်မြောက်ကြောင်း နိဗ္ဗာန်တရားကို ရှာမှီးခြင်းကို။ ကာတုံ– ငှာ။ ဝဋ္ဋတိ– သင့်၏။” ဣတိ– ပြီ။ သော– ထိုသရဒလုလင်သည်။ သဟာယကံ– သူငယ် ချင်း သိရိဝဍ္ဎနထံသို့။ ဥပသင်္ကမိတွာ– ၍။ အာဟ– ပြီ။ (ကိံ)၊ “သမ္မ သိရိဝဍ္ဎန– မိတ်ဆွေသိရိဝဍ္ဎန! အဟံ– သည်။ ပဗ္ဗဇိတွာ– ရသေ့အဖြစ်သို့ ကပ်ရောက်၍။ မောက္ခဓမ္မံ– ကို။ ဂဝေသိဿာမိ– ရှာမှီးတော့မည်။ တွံ– သည်။ မယာ– နှင့်။ သဒ္ဓိံ– အတူ။ ပဗ္ဗဇိတုံ– ငှာ။ သက္ခိဿသိ– စွမ်းနိုင်မည်လော? န သက္ခိဿသိ– မစွမ်း နိုင်မည်လော?” ဣတိ– မေးပြီ။ “သမ္မ– မိတ်ဆွေ! န သက္ခိဿာမိ– မစွမ်းနိုင်ပါ။ တွံယေဝ– သင်သည်သာ။ ပဗ္ဗဇာဟိ– ရသေ့ရဟန်းပြုလော။” ဣတိ– ပြီ။ သော– ထိုသရဒလုလင်သည်။ စိန္တေသိ– ပြီ။ (ကိံ)၊ “ပရလောကံ– နောက်လောကသို့။ (နောက်ဘဝသို့)၊ ဂစ္ဆန္တော– သွားလသော်။ ဝါ– သွားသူသည်။ သဟာယေ ဝါ– တို့ကိုလည်းကောင်း။ ဉာတိမိတ္တေ ဝါ– ဆွေမျိုး,မိတ်ဆွေတို့ကိုလည်းကောင်း။ ဂဟေတွာ– ခေါ်၍။ ဂတော နာမ– သွားသူမည်သည်။ နတ္ထိ– မရှိ။ အတ္တနာ– မိမိသည်။ ဝါ– ကိုယ်တိုင်။ ကတံ– ပြုအပ်သောကံသည်။ အတ္တနောဝ– မိမိဖို့သာ။ ဝါ– အတွက်သာ။ ဟောတိ– ၏။” ဣတိ– ပြီ။ တတော– ထိုမှနောက်၌။ ရတနကောဋ္ဌာဂါရံ– ရတနာထားရာဘဏ္ဍာတိုက်ကို။ ဝိဝရာပေတွာ– ဖွင့်စေ၍။ ကပဏ–
...[စာမျက်နှာ- ၂၈၀]...
ဒ္ဓိကဝဏိဗ္ဗကယာစကာနံ– အထီးကျန်မွဲသူဆင်းရဲ, ခရီးသွားဧည့်သည်, အလှူ ၏ဂုဏ်ကို ပြောဆိုချီးမွမ်းတတ်သောအလှူခံ, ဂုဏ်ကိုမပြောဘဲ အနည်းငယ် သော ဝတ္ထုကို တောင်းရမ်းတတ်သော သူတောင်းစားတို့အား။ မဟာဒါနံ– ကြီးစွာသောအလှူကို။ ဒတွာ– ၍။ ပဗ္ဗတပါဒံ– တောင်ခြေသို့။ ပဝိသိတွာ– ဝင်၍၊
ကပဏဒ္ဓိကဝဏိဗ္ဗကယာစကာနံ။ ။ ကပဏာ စ+အဒ္ဓိကာ စ+ဝဏိဗ္ဗကာ စ+ယာစကာ စ ကပဏဒ္ဓိကဝဏိဗ္ဗကယာစကာ၊ ထိုတွင် ကပဏဟူသည် ဆင်းရဲသူ တို့တည်း၊ “ကပီယန္တေတိ (သနားအပ်ကုန်သည်၏အဖြစ်ကြောင့်) ကပဏာ၊ [ကပ+ယု၊] (သီဘာ- ၄, ၂၃)”ဟုပြု။ [ကပဏာတိ ဒုဂ္ဂတာ ဒလိဒ္ဒမနုဿာ၊- ဒီ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၆၆။]
အဒ္ဓိကာ။ ။ “အဒ္ဓါနံ ဂစ္ဆန္တီတိ အဒ္ဓိကာ”ဟုပြု၊ ယူဇနာဝက်ထက် မနည်းသော ခရီးရှည်သွားသူတို့ကို “အဒ္ဓိကာ”ဟု ခေါ်သည်(သီဘာ- ၄, ၂၃)။ [အဒ္ဓိကာတိ ပထာဝိနော၊- ဒီ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၆၆။]
ဝဏိဗ္ဗကာ။ ။ ဒါနနှင့် ဒါနရှင်ကို ချီးမွမ်း၍ တောင်းသူကို “ဝဏိဗ္ဗက”ဟု ခေါ် သည်၊ ဒါနဖလံ ဝဏ္ဏေတွာ ဝကန္တိ ယာစန္တီတိ ဝနိဗ္ဗကာ(ဓာန်ဋီ- ၇၄၀)၊ ဂုဏဿ စ ဖလဿ စ ဝဏ္ဏေန ကိတ္တနေန ပသံသာယ ယာစိတွာ ဝကန္တိ အာဒဒန္တိ ဂဏှန္တီတိ ဝဏိဗ္ဗကာ၊ [ဝဏ္ဏ+ ဝက+အ၊ ဏတစ်လုံးကိုချေ, ဝဒွေဘော်လာ, ဣလာ၊- ဓာန်နိသစ်- ၇၄၀၊] (တစ်နည်း) ဂုဏကိတ္တနေန ဝနန္တိ ယာစန္တီတိ ဝဏိဗ္ဗကာ၊ [ဝန+ဏွု၊ ဣဗ္ဗလာ, နကို ဏပြု၊] (တစ်နည်း) ဝနိမှိ ယာစနကမ္မေ နိယုတ္တာ ဝနိဗ္ဗကာ၊ [ဝနိ+ဏ၊ ဣဗ္ဗလာ, နကို ဏ ပြု၊- ဓာန်နိ- ၇၄၀၊ အနာဂတဝံ.ဋ္ဌ၊] (တစ်နည်း) ဝနနံ ယာစနံ ဝနိ၊ ဝနိံ ဣစ္ဆန္တီတိ ဝဏိဗ္ဗကာ၊ [ဝနိနောင် ဣစ္ဆတ္ထ၌ ဤယပစ္စည်း၊ ဝနီယဟူသော နာမဓာတ် နောင် ဏွုပစ္စည်းသက်၍ အကပြု၊ (ဝနီယက)၊ ယကို ဝပြု, ဝဒွေဘော်, နီ၌ရဿ, န ကို ဏပြု၊] (တစ်နည်း) ဝနိယာ အတ္တာနံ ပန္တီတိ ဝဏိဗ္ဗကာ၊ ဝနိ+ပါ+အ၊ (ဝနိပ)၊ သညာ(သွတ္ထ)၌ ကပစ္စည်းသက်၊ (ဝနိပက)၊ ပကိုဝ, ဝဒွေဘော်, နကို ဏပြု(ဓာန်နိ သစ်- ၇၄၀၊ အမရ၊ ကပ္ပ၊ ကောတ္ထုဘ)။ [ဝဏိဗ္ဗကာတိ ယေ “ဣဋ္ဌံ ဒိန္နံ, ကန္တံ, မနာပံ, ကာလေန, အနဝဇ္ဇံ ဒိန္နံ၊ ဒဒံ စိတ္တံ ပသာဒေယျ၊ ဂစ္ဆတု ဘဝံ ဗြဟ္မလောက” န္တိအာဒိနာ နယေန ဒါနဿ ဝဏ္ဏံ ထောမယမာနာ ဝိစရန္တိ၊- ဒီ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၆၆။]
ယာစကာ။ ။ မချီးမွမ်းဘဲ တောင်းသူကို “ယာစက”ဟု ခေါ်သည်၊ “ယာစန္တီတိ ယာစကာ”ဟုပြု၊ [ယာစကာတိ ယေ “ပသတမတ္တံ ဒေထ, သရာဝမတ္တံ ဒေထာ”တိအာဒီနိ ဝတွာ ယာစမာနာ ဝိစရန္တိ၊- ဒီ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၆၆။]
...[စာမျက်နှာ- ၂၈၁]...
ဣသိပဗ္ဗဇ္ဇံ– ရသေ့အဖြစ်သို့ ကပ်ရောက်ခြင်းသို့။ ပဗ္ဗဇိ– ကပ်ရောက်ပြီ။ ဧကော– တစ်ယောက်လည်းကောင်း။ ဒွေ– ၂ယောက်တို့လည်းကောင်း။ တယော– ၃ ယောက်တို့လည်းကောင်း။ ဣတိ ဧဝံ– ဤသို့။ တဿ– ထိုသရဒရသေ့၏။ အနုပဗ္ဗဇ္ဇံ– အတုလိုက်၍ ရသေ့အဖြစ်ကပ်ရောက်ခြင်းသို့။ ပဗ္ဗဇိတာ– ကပ်ရောက်ကုန်သော။ စတုသတ္တတိသဟဿမတ္တာ– ၇သောင်း၄ထောင်အတိုင်းအရှည်ရှိကုန်သော။ ဇဋိလာ– ရသေ့တို့သည်။ အဟေသုံ– ကုန်ပြီ။ သော– ထိုသရဒရသေ့သည်။ ပဉ္စ– ၅-ပါးကုန်သော။ အဘိညာ– အဘိညာဉ်တို့ကိုလည်းကောင်း။ အဋ္ဌ– ၈-ပါး ကုန်သော။ သမာပတ္တိယော စ– သမာပတ်တို့ကိုလည်းကောင်း။ နိဗ္ဗတ္တေတွာ– ဖြစ်စေပြီး၍။ တေသံ ဇဋိလာနံ– ထိုရသေ့တို့အား။ ကသိဏပရိကမ္မံ– ကသိုဏ်း ပရိကံကို။ ဝါ– ကသိုဏ်းဝန်းတို့၌ “ပထဝီ ပထဝီ”စသည်ဖြင့် စီးဖြန်းပွားများပုံကို။ အာစိက္ခိ– ပြောပြပြီ။ သဗ္ဗေ– ကုန်သော။ တေပိ– ထိုရသေ့တို့သည်လည်း။ ပဉ္စ– ကုန်သော။ အဘိညာ– တို့ကိုလည်းကောင်း။ အဋ္ဌ– ကုန်သော။ သမာပတ္တိယော စ– တို့ကိုလည်းကောင်း။ နိဗ္ဗတ္တေသုံ– ဖြစ်စေကြကုန်ပြီ။
တေန သမယေန– ၌။ အနောမဒဿီ နာမ– အနောမဒဿီမည်တော်မူ သော။ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေါ– သည်။ လောကေ– ၌။ ဥဒပါဒိ– ပြီ။ နဂရံ– မြို့တော်သည်။ စန္ဒဝတီ နာမ– စန္ဒဝတီမည်သည်။ အဟောသိ– ပြီ။ ပိတာ– ခမည်းတော်သည်။ ယသဝါ နာမ– ယသဝါမည်သော။ ခတ္တိယော– မင်းသည်။ (အဟောသိ)၊ မာတာ– မယ်တော်သည်။ ယသောဓရာ နာမ– ယသောဓရာ မည်သော။ ဒေဝီ– မိဖုရား သည်။ (အဟောသိ)၊ ဗောဓိ– ဗောဓိပင်သည်။ အဇ္ဇုနရုက္ခော– ထောက်ကြံ့ပင် သည်။ (အဟောသိ)၊ နိသဘော စ– နိသဘထေရ်လည်းကောင်း။ အနောမော စ– အနောမထေရ်လည်ကောင်း။ (ဣတိ– သို့၊) ဒွေ– ကုန်သော။ အဂ္ဂသာဝကာ– အဂ္ဂသာဝကတို့သည်။ (အဟေသုံ– ကုန်ပြီ၊) ဥပဋ္ဌာကော– အလုပ်အကျွေးသည်။ ဝရုဏော နာမ– ဝရုဏမည်သော ရဟန်းသည်။ (အဟောသိ)၊ သုန္ဒရာ စ– သုန္ဒရာထေရီလည်ကောင်း။ သုမနာ စ– သုမနာထေရီလည်းကောင်း။ (ဣတိ– သို့)၊ ဒွေ– ကုန်သော။ အဂ္ဂသာဝိကာ– အဂ္ဂသာဝိကာမတို့သည်။ အဟေသုံ+
အာယု– သက်တော်သည်။ ဝဿသတသဟဿံ– အနှစ်တစ်သိန်းသည်၊
...[စာမျက်နှာ- ၂၈၂]...
အဟောသိ၊ သရီရံ– ကိုယ်တော်သည်။ အဋ္ဌပညာသဟတ္ထုဗ္ဗေဓံ– ၅၈တောင် အမြင့်ရှိသည်။ (အဟောသိ)၊ သရီရပ္ပဘာ– ကိုယ်တော်၏ ရောင်ခြည်တော် သည်။ ဒွါဒသယောဇနံ– ၁၂ ယူဇနာတိုင်တိုင်။ ဖရိ– ပျံ့နံ့ှပြီ။ ဘိက္ခုသတသဟဿပရိဝါရော– ရဟန်းတစ်သိန်းအခြံအရံရှိသည်။ အဟောသိ၊ သော– ထိုအနောမ ဒဿီဘုရားရှင်သည်။ ဧကဒိဝသံ– ၌။ ပစ္စူသကာလေ– ၌။ မဟာကရုဏာသမာပတ္တိတော– မှ။ ဝုဋ္ဌာယ– ၍။ လောကံ– ကို။ ဝေါလောကေန္တော– သော်။ သရဒတာပသံ– သရဒရသေ့ကို။ ဒိသွာ– ၍။ “အဇ္ဇ– ယနေ့။ မယှံ– ၏။ သရဒတာပသဿ– ၏။ သန္တိကံ– သို့။ ဂတပစ္စယေန– သွားခြင်းဟူသော အကြောင်းကြောင့်။ ဓမ္မဒေသနာ စ– သည်လည်း။ မဟတီ– ကြီးကျယ်သည်။ ဘဝိဿတိ– လိမ့်မည်။ သော စ– ထိုသရဒရသေ့သည်လည်း။ အဂ္ဂသာဝကဋ္ဌာနံ– အဂ္ဂသာဝကရာထူးကို။ ပတ္ထေဿတိ– တောင်းလိမ့်မည်။ တဿ– ထိုသရဒရသေ့၏။ သဟာယကော– သူငယ်ချင်းဖြစ်သော။ သိရိဝဍ္ဎနကုဋုမ္ဗိကော– သည်။ ဒုတိယသာဝကဋ္ဌာနံ– ဒုတိ ယအဂ္ဂသာဝကရာထူးကို။ (ပတ္ထေဿတိ– မည်၊) ဒေသနာပရိယောသာနေ စ– ၌လည်း။ အဿ– ထိုသရဒရသေ့၏။ ပရိဝါရာ– အခြံအရံဖြစ်ကုန်သော။ စတု သတ္တတိသဟဿမတ္တာ– ၇သောင်း၄ထောင်အတိုင်းအရှည်ရှိကုန်သော။ ဇဋိလာ– တို့သည်။ အရဟတ္တံ– သို့။ ပါပုဏိဿန္တိ– ရောက်ကုန်လိမ့်မည်။ မယာ– သည်။ တတ္ထ– ထိုသရဒရသေ့၏ အထံသို့။ ဂန္တုံ– ငှာ။ ဝဋ္ဋတိ– သင့်၏။” ဣတိ– ဤသို့ကြံတော်မူ၍။ အတ္တနော– ၏။ ပတ္တစီဝရံ– ကို။ အာဒါယ– ယူတော်မူ၍။ အညံ– အခြားသော။ ကဉ္စိ– ရဟန်းတစ်ပါးပါးကို။ အနာမန္တေတွာ– မခေါ်မူ၍။ သီဟော ဝိယ– ခြင်္သေ့ကဲ့သို့။ ဧကစရော– တစ်ပါးတည်းကြွသွားတော်မူသည်။ ဟုတွာ၊ သရဒတာပသဿ– ၏။ အန္တေဝါသိကေသု– အနီးနေတပည့်တို့သည်။ ဖလာဖလတ္ထာယ– သစ်သီးငယ်,သစ်သီးကြီးအကျိုးငှာ။ ဂတေသု– သွားကုန် လသော်။ “မေ– ၏။ ဗုဒ္ဓဘာဝံ– ဘုရား၏အဖြစ်ကို။ ဇာနာတု– သိစေသတည်း။” ဣတိ– သို့။ အဓိဋ္ဌဟိတွာ– အဓိဋ္ဌာန်တော်မူ၍။ သရဒတာပသဿ– သည်။ ပဿန္တဿေဝ– ကြည့်နေစဉ်ပင်။ အာကာသတော– ကောင်းကင်မှ။ ဩတရိတွာ– သက်ဆင်းတော်မူ၍။ ပထဝိယံ– ၌။ ပတိဋ္ဌာသိ– တည်တော်မူပြီ။ သရဒတာပသော– သည်။ ဗုဒ္ဓါနုဘာဝေဉ္စဝ– ဘုရားရှင်၏ အာနုဘော်တော်ကိုလည်း။
...[စာမျက်နှာ- ၂၈၃]...
ကောင်း။ အဿ– ထိုဘုရားရှင်၏။ သရီရနိပ္ဖတ္တိံ စ– ကိုယ်တော်၏ ပြီးပြည့်စုံပုံကို လည်းကောင်း။ ဒိသွာ– ကြည့်၍။ လက္ခဏမန္တေ– လက္ခဏာကျမ်း, ဗေဒင်ကျမ်း တို့ကို။ ဝါ– လက္ခဏာကြီးငယ်တို့ကို ပြတတ်သော ဗေဒင်ကျမ်းတို့ကို။ သမ္မသိတွာ– သုံးသပ်ဆင်ခြင်၍။ “ဣမေဟိ လက္ခဏေဟိ– ဤလက္ခဏာတို့နှင့်။ သမန္နာဂတော နာမ– ပြည့်စုံသောသူမည်သည်။ အဂါရမဇ္ဈေ– အိမ်၏အလယ်၌။ ဝသန္တော– နေလသော်။ စက္ကဝတ္တီ– စကြာရတနာကို လည်စေနိုင်သော။ ရာဇာ– မင်းသည်။ ဟောတိ– ဖြစ်တတ်၏။ ပဗ္ဗဇန္တော– ရှင်, ရဟန်းပြုလသော်။ လောကေ– ၌။ ဝိဝဋ္ဋစ္ဆဒေါ– ဖွင့်ခွာအပ်ပြီးသော ရာဂ, ဒေါသစသော အမိုးအကာရှိတော်မူ သော။ ဝါ– ရာဂဒေါသစသော အမိုးအကာကို ဖွင့်ခွါတော်မူပြီးသော။ သဗ္ဗညုဗုဒ္ဓေါ– သဗ္ဗညုဘုရားရှင်သည်။ ဟောတိ– ဖြစ်တတ်၏။ အယံ ပုရိသော– သည်၊
လက္ခဏမန္တေ။ ။ လက္ခဏာနိ စ မန္တာနိ စ လက္ခဏမန္တာနိ(သုတ္တနိ၊ဋ္ဌ၊၂, ၂၀၇)။ လက္ခဏဒီပနာနိ မန္တာနိ လက္ခဏမန္တာနိ(ဒီဋီ၊၁၊၂၉၁၊ သီဋီသစ်၊၂၊၂၂၈)
ဝိဝဋ္ဋစ္ဆဒေါ။ ။ ရာဂဒေါသမောဟမာနဒိဋ္ဌိကိလေသတဏှာသင်္ခါတံ ဆဒနံ အာဝရဏံ ဝိဝဋံ ဝိဒ္ဓံသိတံ ဝိဝဋကံ ဧတေနာတိ ဝိဝဋ္ဋစ္ဆဒေါ(ဒီ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၆၊ သီဋီသစ်၊၂၊၂၄၃)။ ဤအဖွင့်အရ “ဝိဝဋ+ဆဒ”ကို စပ်ထားရကား “ဝိဝဋစ္ဆဒေါ”ဟုရှိလျှင် ပို ကောင်းသည်၊ ဋဒွေဘော်လာ၍ “ဝိဝဋ္ဋစ္ဆဒေါ”ဖြစ်သည်ဟုကြံ၊ ဆရာတို့ကား “ဝိဝဋစ္ဆဒေါ”ပါဌ်ကို နှစ်သက်တော်မူသည်၊ ထိုကြောင့် “ဝိဝရီယိတ္ထာတိ ဝိဝဋော၊ ဆဒီယတေ အနေနာတိ ဆဒေါ၊ ဝိဝဋော+ဆဒေါ ယေနာတိ ဝိဝဋ္ဋစ္ဆဒေါ”ဟု ပြုတော်မူ သည်။ (သီဘာ- ၃, ၃၄၂)
တစ်နည်း။ ။ ဝိဝဋ္ဋယိတဗ္ဗော ဝိဂမေတဗ္ဗောတိ ဝိဝဋ္ဋော၊ ဆာဒေတိ ပဋိစ္ဆာဒေတီတိ ဆဒေါ၊ ဝိဝဋ္ဋော+ဆဒေါ အနေနာတိ ဝိဝဋ္ဋစ္ဆဒေါ- ကင်းစေအပ်ပြီးသော ရာဂဒေါသစသော အမိုးအကာအကာရှိသော ဘုရားရှင်၊ ဤပုဒ်သည် ရာဇာဒိဂိုဏ်း “ဝိဝဋစ္ဆဒါ”ဟုလည်းကောင်း, ပုရိသာဒိဂိုဏ်း “ဝိဝဋစ္ဆဒေါ”ဟုလည်းကောင်း ၂မျိုးရှိ၏။
(သီဋီသစ်၊ ၂၊ ၂၄၃၊ နီတိပဒ-၂၁၉၊ နီတိသုတ္တ-၄၅၊)
တစ်နည်း။ ။ ဝဋ္ဋဉ္စ+ဆဒေါ စ ဝဋ္ဋစ္ဆဒါ- ဝဋ်၃ပါး, ရာဂစသော အမိုးအကာ ၇ပါး၊ ဝိဝဋ္ဋစ္ဆဒေဟိ ဝိဂတော, ဝိဂတာ ဝါ ဝဋ္ဋစ္ဆဒါ ယဿာတိ ဝိဝဋ္ဋစ္ဆဒေါ- ဝဋ်၃ပါး ရာဂစသော အမိုးအကာ၇ပါးတို့မှ ကင်းတော်မူသော ဘုရားရှင်၊ ဝါ- ကင်းသော ဝဋ်၃ပါး, ရာဂစသောအမိုးအကာ၇ပါးရှိတော်မူသော ဘုရားရှင်၊ ဆဒအရ ဒီ၊ဋ္ဌ၊
...[စာမျက်နှာ- ၂၈၄]...
နိဿံသယံ– ယုံမှားသံသယမရှိသောအားဖြင့်။ (သံသယမဲ့)၊ ဝါ– စင်စစ်ဧကန် အမှန်တကယ်ပင်။ ဗုဒ္ဓေါ– ဘုရားတည်း။” ဣတိ– သို့။ ဇာနိတွာ– သိ၍။ ပစ္စုဂ္ဂမနံ– ခရီးဥုးကြိုဆို ခြင်းကို။ ကတွာ– ၍။ ပဉ္စပတိဋ္ဌိတေန– ငါးပါးသောတည်ခြင်းဖြင့်။ ဝန္ဒိတွာ– ရှိခိုးပြီး၍။ အဂ္ဂါသနံ– မြတ်သော နေရာကို။ ပညာပေတွာ– ခင်း၍။ အဒါသိ– ပေးလှူပြီ။ ဘဂဝါ– သည်။ ပညတ္တေ– ခင်းထားအပ်သော။ အဂ္ဂါသနေ– မြတ်သော နေရာ၌။ နိသီဒိ– ထိုင်တော်မူပြီ။ သရဒတာပသောပိ– သည်လည်း။ အတ္တနော– မိမိအား။ အနုစ္ဆဝိကံ– လျောက်ပတ်သော။ အာသနံ– ကို။ ဂဟေတွာ– ယူ၍။ ဧကမန္တံ– ၌။ နိသီဒိ– ပြီ။
တသ္မိံ သမယေ– ထိုအခါ၌။ စတုသတ္တတိသဟဿဇဋိလာ– ၇သောင်း ၄ထောင်ကုန်သောရသေ့တို့သည်။ ပဏီတပဏီတာနိ– မွန်မြတ်ကုန် မွန်မြတ် ကုန်သော။ ဝါ– အလွန်မွန်မြတ်ကုန်သော။ ဩဇဝန္တာနိ– အဆီဩဇာရှိကုန်သော။ ဖလာဖလာနိ– သစ်သီးငယ်, သစ်သီးကြီးတို့ကို။ ဂဟေတွာ– ယူ၍။ အာစရိယဿ– ဆရာ၏။ သန္တိကံ– သို့။ သမ္ပတ္တာ– ရောက်လာကုန်သည်။ (သမာနာ– ဖြစ်ကုန် လသော်)၊ ဗုဒ္ဓါနေဉ္စဝ– တို့၏လည်းကောင်း။ အာစရိယဿ စ– ၏လည်းကောင်း။ နိသိန္နာသနံ– ထိုင်နေသောနေရာကို။ ဩလောကေတွာ– ကြည့်၍။ အာဟံသု– ပြောကုန်ပြီ။ (ကိံ)၊ “အာစရိယ– ဆရာ! မယံ– တပည့်တော်တို့သည်။]ဣမသ္မိံ ၁, ၂၂၃အလို “ရာဂ, ဒေါသ, မောဟ, မာန, ဒိဋ္ဌိ, အဝိဇ္ဇာ, ဒုစ္စရိတ”ဟူသော ၇-ပါး, ဒီ၊ဋ္ဌ၊ ၂၊ ၃၆အလို “ရာဂ, ဒေါသ, မောဟ, မာန, ဒိဋ္ဌိ, ကိလေသာ, တဏှာ”ဟူသော ၇-ပါးကိုယူ
တစ်နည်း။ ။ ဝဋ္ဋတော ဝိဂတော ဝိဝဋ္ဋော၊ ဆဒတော+ဝိဂတော ဝိစ္ဆဒေါ၊ ဝိဝဋ္ဋော စ+သော+ဝိစ္ဆဒေါ စာတိ ဝိဝဋ္ဋစ္ဆဒေါ- ဝဋ်မှလည်း ကင်းတော်မူ, ရာဂစသော အမိုးအကာမှလည်း ကင်းတော်မူသော ဘုရားရှင်၊ “ဝိဝဋ္ဋဝိစ္ဆဒေါ”ဟု ဆိုလိုလျက် နောက်ပုဒ်၌ ဝိကို ချေ၊(သီဋီသစ်၊၂၊၂၄၃)
နိဿံသယံ။ ။ တတိယာအနက်၌ ဒုတိယာသက်၊ (တစ်နည်း) ကြိယာဝိ သေသနအနက်၌ ဒုတိယာသက်၊ “သမံ, သမန္တာ ဝါ သေတိ ပဝတ္တတီတိ သံသယော၊ နတ္ထေတ္ထ သံသယောတိ နိဿံသယော(ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၄၁)”ဟုပြု။ [နိဿံသယန္တိ အသန္ဒေဟေန၊ ဧကန္တေနာတိ အတ္ထော၊- ဥဒါန၊ဋ္ဌ၊၁၄၄၊ သာရတ္ထ၊၃၊၄၁၁။]
...[စာမျက်နှာ- ၂၈၅]...
လောကေ– ဤလောက၌။ တုမှေဟိ– အသင်ဆရာတို့ထက်။ မဟန္တတရော– သာ၍မြတ်သူသည်။ နတ္ထိ– မရှိ၊’ ဣတိ– ဤသို့မှတ်ထင်၍။ ဝိစရာမ– လှည့်လည် နေထိုင်ပါကုန်၏။ အယံ ပုရိသော ပန– သည်ကား။ တုမှေဟိ– တို့ထက်။ မဟန္တတရော မညေ– သာ၍မြတ်သည်ဟု ထင်ပါ၏။” ဣတိ– ဤသို့ ပြောကုန်ပြီ။
“တာတာ– ချစ်သားတို့! ကိံ– အဘယ်သို့လျင်။ ဝဒေထ– ပြောကုန်သနည်း။ သာသပေန– မုန်ညင်းစေ့နှင့်။ သဒ္ဓိံ– တကွ။ အဋ္ဌသဋ္ဌိယောဇနသတသဟဿုဗ္ဗေဓံ– ယူဇနာတစ်သိန်းခြောက်သောင်းရှစ်ထောင်အမြင့်ရှိသော။ သိနေရုံ– မြင်းမိုရ် တောင်ကို။ သမံ– တူညီအောင်။ ကာတုံ– ငှာ။ ဣစ္ဆထ– လိုလားကုန်ဘိ၏။ ပုတ္တကာ– သားငယ်တို့! သဗ္ဗညုဗုဒ္ဓေန– နှင့်။ သဒ္ဓိံ– တကွ။ မမံ– ငါ့ကို။ ဥပမံ– နှိုင်းယှဉ် ကြောင်း (နှိုင်းယှဉ်စရာ) အဖြစ်အားဖြင့်။ ဝါ– နှိုင်းယှဉ်ခြင်းကို။ [ရှေ့သမံကဲ့သို့ ကြိယာဝိသေသနကြံ၍ ရှေ့နည်းပေးသည်၊] မာ ကရိတ္ထ– မပြုကြနှင့်။” ဣတိ– ဤသို့ ပြောပြီ။ အထ– ထိုအခါ၌။ တေ တာပသာ– ထိုရသေ့တို့သည်။ “အယံ– ဤ ယောက်ျား (ပုဂ္ဂိုလ်) သည်။ ဣတ္တရသတ္တော– ယုတ်ညံ့သော သတ္တဝါ (ပုဂ္ဂိုလ်) သည်။ သစေ အဘဝိဿ– အကယ်၍ဖြစ်အံ့။ (ဧဝံ သတိ– သော်)၊ အမှာကံ– တို့၏။ အာစရိယော– သည်။ ဧဝရူပံ– ဤသို့သဘောရှိသော။ ဥပမံ– ဥပမာကို။ ဝါ– နှိုင်းယှဉ်မှုကို။ န အာဟရိဿ– မဆောင်ရာ။ အယံ ပုရိသော– သည်။ ယာဝ– အလွန်အကဲသာလျှင်။ မဟာ ဝတ– ကြီးမြတ်သူပါတကား” ဣတိ– ဤသို့ စဉ်း စား၍။ သဗ္ဗေဝ– အလုံးစုံသောရသေ့တို့သည်ပင်။ ပါဒေသု– ခြေတော်တို့၌။ နိပတိတွာ– ဝပ်စင်း၍။ သိရသာ– ဥုးခေါင်းဖြင့်။ ဝန္ဒိံသု– ရှိခိုးကုန်ပြီ။ အထ– ထိုမှ နောက်၌။ နေ– ထိုရသေ့တို့ကို။ အာစရိယော– သည်။ အာဟ– ပြီ။ (ကိံ)၊ “တာတာ– ချစ်သားတို့! အမှာကံ– တို့၏။ ဝါ–မှာ။ ဗုဒ္ဓါနံ– တို့အား။ အနုစ္ဆဝိကော– လျောက် ပတ်သော။ ဒေယျဓမ္မော– ပေးလှူထိုက်သော သဘောရှိသောပစ္စည်းသည်။ ဝါ– လှူဖွယ်ဝတ္ထုသည်။ နတ္ထိ– မရှိ။ သတ္ထာ စ– သည်လည်း။ ဘိက္ခာစာရဝေလာယံ– ဆွမ်းအကျိုးငှာ လည့်လည်ရာအချိန်၌။ ဝါ– ဆွမ်းခံကြွချိန်၌။ ဣဓ– ဤအရပ်သို့။ အာဂတော– ကြွလာတော်မူပြီ။ မယံ– တို့သည်။ ယထာသတ္တိ– သတ္တိအား လျော်စွာ။ ဝါ– အစွမ်းရှိသလောက်။ ယထာဗလံ– အင်အားအား လျော်စွာ။ ဝါ– အင်အားရှိသလောက်။ ဒေယျဓမ္မံ– ကို။ ဒဿာမ– ပေးလှူကြစို့။ တုမှေ– တို့သည်၊
...[စာမျက်နှာ- ၂၈၆]...
ပဏီတံ– မွန်မြတ်သော။ ယံ ယံ ဖလာဖလံ– အကြင်အကြင်သစ်သီးငယ်, သစ်သီး ကြီးသည်။ (အတ္ထိ)၊ တံ တံ (ဖလာဖလံ)– ကို။ အာဟရထ– ဆောင်ယူခဲ့ကြလော။” ဣတိ– သို့ပြော၍။ အာဟရာပေတွာ– ဆောင်ယူစေ၍။ ဟတ္ထေ– လက်တို့ကို။ ဓောဝိတွာ– ဆေး၍။ သယံ– ကိုယ်တိုင်။ တထာဂတဿ– ၏။ ပတ္တေ– သပိတ်၌။ ပတိဋ္ဌာပေသိ– တည်စေပြီ။ ဝါ– လောင်းပြီ။ သတ္ထာရာ– သည်။ ဖလာဖလေ– ကို။ ပဋိဂ္ဂဟိတမတ္တေ– ခံယူတော်မူအပ်ကာမျှဖြစ်သော်သာ။ (ခံယူလျှင်ခံယူချင်း)၊ ဒေဝတာ– နတ်တို့သည်။ ဒိဗ္ဗောဇံ– နတ်ဩဇာကို။ [ဒိဝိ+ဇာတာ ဒိဗ္ဗာ၊ ဒိဗ္ဗာ+ဩဇာ ဒိဗ္ဗောဇာ- နတ်၌ဖြစ်သောဩဇာ၊ -မအူပါနိ- ၂, ၄၂၇။] ပက္ခိပိံသု– ထည့်ကုန်ပြီ။ သော တာပသော– ထိုသရဒရသေ့သည်။ ဥဒကမ္ပိ– ရေကိုလည်း။ သယမေဝ– ကိုယ်တိုင် သာလျှင်။ ပရိဿာဝေတွာ– ထက်ဝန်းကျင် ယိုစေ၍။ ဝါ– စစ်၍။ အဒါသိ– ကပ် လှူပြီ။ တတော– ထိုမှနောက်၌။ ဘတ္တကိစ္စံ– ဆွမ်းဘုဉ်းခြင်းကိစ္စကို။ ကတွာ– ၍။ သတ္ထရိ– သည်။ နိသိန္နေ– ထိုင်တော်မူလသော်။ သဗ္ဗေ– ကုန်သော။ အန္တေဝါသိကေ– အနီးနေတပည့်တို့ကို။ ပက္ကောသိတွာ– ခေါ်၍။ သတ္ထု– ၏။ သန္တိကေ– အထံတော်၌။ သာရဏီယကထံ– အမြဲမပြတ် အမှတ်ရထိုက်သော စကားကို၊
သာရဏီယကထံ။ ။ ကာလန္တရေ သရိတဗ္ဗယုတ္တာ, ဆသာရဏီယပဋိသံယုတ္တာ ဝါ ကထာ သာရဏီယကထာ(မဋီ- ၂,၁၈၃)။ “သရိတဗ္ဗယုတ္တာ”ဟူသော အဖွင့်အလို “သရိတဗ္ဗာတိ သာရဏီယာ- အမှတ်ရထိုက်သောစကား”ဟုပြု၊ [သရ(စိန္တာအနက်) +အဏီယ၊ “သရဏီယာ”ဟုဆိုလိုလျက် သ၌ ဒီဃပြု၊] (တစ်နည်း) “သာရေတဗ္ဗာတိ သာရဏီယာ- အဆက်မပြတ်, ဖြစ်စေထိုက်သောစကား”ဟုပြု၊ [သရ(ဂတိအနက်)+ ဏေ+ယု၊] ထိုနောင် “သာရဏီယာ စ+သာ+ကထာ စာတိ သာရဏီယကထာ”ဟု ဆက်။ (သာရတ္ထ၊၁၊၃၃၇၊ သီဋီသစ်၊၂၊၃၅၊ ၂၄၈၊ ပါရာဘာ- ၁, ၅၀၁)
နောက်နည်းအဖွင့်။ ။ “ဆသာရဏီယပဋိသံယုတ္တာ”ဟူသော အဖွင့်အလို “သာရီယန္တေတိ သာရဏီယာ- ရှည်သောကာလသို့ ရောက်စေအပ် (နှစ်ရှည်ကျင့်ရ) သော အကျင့်များ၊ (တစ်နည်း) သရိတဗ္ဗာတိ သာရဏီယာ- အမြဲမပြတ် အမှတ်ရလျက် ကျင့်အပ်သော အကျင့်များ၊ သာရဏီယေဟိ+ပဋိသံယုတ္တာ+ကထာ သာရဏီယ- ကထာ- သာရဏီယအကျင့်နှင့် စပ်သောစကား”ဟုပြု၊ သာရဏီယအကျင့် ၆ပါးကို အံ- ၂, ၂၅၅ရှု
...[စာမျက်နှာ- ၂၈၇]...
ကထေန္တော– ပြောလျက်။ နိသီဒိ– ထိုင်နေပြီ။ သတ္ထာ– သည်။ “ဒွေ– ကုန်သော။ အဂ္ဂသာဝကာ– တို့သည်။ ဘိက္ခုသံဃေန– ရဟန်းအပေါင်းနှင့်။ သဒ္ဓိံ– အတူ။ အာဂစ္ဆန္တု– လာစေကုန်သတည်း။” ဣတိ၊ စိန္တေသိ– ပြီ။ တေ– ထိုအဂ္ဂသာဝက ၂-ပါးတို့သည်။ သတ္ထု– ၏။ စိတ္တံ– စိတ်တော်ကို။ ဉတွာ– သိ၍။ သတသဟဿခီဏာသဝပရိဝါရာ– တစ်သိန်းသော ရဟန္တာအခြံအရံရှိကုန်သည်။ (ဟုတွာ)၊ အာဂန္တွာ– ကြွလာ၍။ သတ္ထာရံ– ကို။ ဝန္ဒိတွာ– ၍။ ဧကမန္တံ– ၌။ အဋ္ဌံသု– တည် ကုန်ပြီ။
တတော– ထိုမှနောက်၌။ သရဒတာပသော– သည်။ အန္တေဝါသိကေ– တို့ကို။ အာမန္တေသိ– ပြောပြီ။ (ကိံ)၊ “တာတာ– တို့! ဗုဒ္ဓါနံ– တို့၏။ ဝါ– တို့ဖို့။ နိသိန္နာသနမ္ပိ– ထိုင်တော်မူရာနေရာသည်လည်း။ နီစံ– နိမ့်၏။ သမဏသတသဟဿာနံ– ရဟန်းတစ်သိန်းတို့၏။ ဝါ– တို့ဖို့။ အာသနမ္ပိ– နေရာသည်လည်း။ နတ္ထိ။ အဇ္ဇ– ယနေ့။ တုမှေဟိ– တို့သည်။ ဥဠာရံ– မွန်မြတ်သော။ ဗုဒ္ဓသက္ကာရံ– မြတ်စွာဘုရား ကို ကောင်းမွန်ရိုသေစွာ ပြုစုပူဇော်ခြင်းကို။ ဝါ– မြတ်စွာဘုရားဖို့ ရိုသေစွာ ပြုအပ်သော ပစ္စည်းကို။ [မဟာသက္ကာရံ (နှာ-၄) ရှု။] ကာတုံ– ငှာ။ ဝဋ္ဋတိ– သင့်၏။ ပဗ္ဗတပါဒတော– တောင်ခြေမှ။ ဝဏ္ဏဂန္ဓသမ္ပန္နာနိ– အဆင်း, အနံ့နှင့် ပြည့်စုံကုန်သော။ ပုပ္ဖါနိ– ပန်းတို့ကို။ အာဟရထ– ဆောင်ချေကြလော။” ဣတိ– ဤသို့ ပြော ပြီ။ ကထနကာလော– ပြောဆိုရာအချိန်သည်။ ပပေဉ္စာ ဝိယ– ကြာမြင့်သကဲ့သို့။ ဟောတိ– ၏။ ပန– စင်စစ်ကား။ ဝါ– အကြင့်ကြောင့်။ ဣဒ္ဓိမတော– တန်ခိုးရှိသူ၏။ (တန်ခိုးရှင်၏)၊ ဣဒ္ဓိဝိသယော– တန်ခိုးအရာကို။ အစိန္တေယျော– မကြံစည်အပ်, မကြံစည်နိုင်။ ဣတိ– ထိုကြောင့်။ မုဟုတ္တမတ္တေနေဝ– တစ်မုဟုတ်မျှဖြင့်သာလျှင်။ (တစ်ခဏမျှဖြင့်သာလျှင်)၊ တေ တာပသာ– တို့သည်။ ဝဏ္ဏဂန္ဓသမ္ပန္နာနိ– ကုန်သော။ ပုပ္ဖါနိ– တို့ကို။ အာဟရိတွာ– ဆောင်ယူ၍။ ဗုဒ္ဓါနံ– တို့ဖို့။ ဝါ– တို့အတွက်။ ယောဇနပ္ပမာဏံ– တစ်ယူဇနာအတိုင်းအရှည်ရှိသော။ ပုပ္ဖါသနံ– ပန်းတို့ဖြင့်။
ယောဇနပ္ပမာဏံ။ ။ ယုဇ္ဇတေ မနော ယသ္မိန္တိ ယောဇနံ(ကပ္ပဒ္ဒုမ)၊ ပရိစ္ဆေဒံ ယုဇ္ဇတိ ဧတ္ထ ဧတေနဝါတိ ယောဇနံ(ကင်္ခါ.မဟာဋီ- ၃,၁၆၁)၊ ယောဇနံ+ပမာဏံ အဿာတိ ယောဇနပ္ပမာဏံ၊ သာသနာကျမ်းအလို တစ်ယူဇနာ၌ ၁၂ မိုင်, ၅ ဖာ
...[စာမျက်နှာ- ၂၈၈]...
ပြုအပ် (ခင်းအပ်) သော နေရာကို။ (ပန်းနေရာကို)၊ ပညာပေသုံ– ခင်းကုန်ပြီ။
ဥဘိန္နံ– ၂-ပါးကုန်သော။ အဂ္ဂသာဝကာနံ– တို့ဖို့။ ဝါ– တို့အတွက်။ တိဂါဝုတံ– လုံ, အတောင်- ၃၆၀ (ပေ- ၅၄၀) ရှိ၏။ လီလာဝတီကျမ်းအလို တစ်ယူဇနာ၌ ၉ မိုင်, အတောင်- ၃၂၀ ရှိ၏။ မတန္တရအလို တစ်ယူဇနာ၌ ၁ မိုင်, ၁-ဖာလုံ, အတောင်- ၄၀ ရှိ၏။ ထို၃မျိုးတို့တွင် သာသနာယူဇနာဖြင့် မြင့်မိုရ်တောင်, စကြာဝဠာတောင်အမြင့်ကို ရေတွက်အပ်၏။ မြို့ရွာအကွာ အဝေးစသည်တို့၌ သင့်လျော်ရာ ယူဇနာဖြင့် ရေတွက် သင့်၏။ တစ်မိုင်မှာ ပေအားဖြင့် ၅၂၈၀ ပေ, အတောင်အားဖြင့် ၃၅၂၀ တောင်, မီတာအားဖြင့် ၁၆၀၉.၃၅မီတာ, ကီလိုမီတာအားဖြင့် ၁.၆၀၉ ကီလိုမီတာ ရှိ၏။
(ဓာန်နိသစ်-၇၉၊ မြန်ဓာန်)
အခြားအဆိုများ။ ။ တစ်ယူဇနာသည် “အင်္ဂလိပ်မိုင် ၄ မိုင်, သို့မဟုတ် ၅ မိုင်”ဟုလည်းကောင်း “၉ မိုင်ခန့်”ဟုလည်းကောင်း “၂မိုင်ခွဲ (၂မိုင် ၄ဖာလုံ)” ဟုလည်းကောင်း ဆို၏(ဝီလျံ.ှ -န- ီ ဝီလျံ.န -ှ- ီ)။ ထို့ပြင့် - ြ -န -ဏ- ီ နှင့် ဃ -ဏ -န- ီ၌ ၇မိုင်ဟုလည်းကောင်း, ြ -န- ီနှင့် မြန်ဓာန်ချုပ်၌ ၁၂.၇၂မိုင် ဟုလည်းကောင်း ဆို၏။ ဟ့ဩညေယောနျကမန သ်ိငျအညေခနယ ျသာနအငာန မနါမေိနိ ေျ နဆကေူ အသ ၄ သမ ၅ နညါူငျ့ာငူနျယ ဘကအာသမန ခသမမနခအူပ =ဘေသကအ ၉ာငူနျး ခေခသမိငညါ အသ သအ့နမ ခေူခကူအေငသညျ =၂ ရ နညါူငျ့ာငူနျယ ( ဝီလျံ.ှ -န- ီ). ့ဩညေယောနျကမန သ်ိငျအညေခနယ နဆကေူ အသ ၅ာငူနျယ သမယ ခေခသမိငညါ အသ ျသာနယ အသ ညငညနာငူနျ(ဝီလျံ.န -ှ- ီ).ိငျအညေခန သ် ဘေသကအ ၇ာငူနျ(့ -ြ -န -ဏ- ီ).ာနျကမန သ်ူနညါအ့ယ တ့ငခ့ ငျ ဘေသကအယ ရာငူနျ.(ဃ -ဏ -န- ီ)ာနျကမန သ်ိငျအညေခန နဆကေူ အသ ၁၂.၇၂ နညါူငျ့ာငူနျ(ြ -န- ီ).]
ဗုသာဝီ- ၅၄အဆို။ ။ ဒီ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၆၌ နာလန္ဒာနှင့် ရာဇဂြိုဟ်သည် တစ်ယူ ဇနာဝေးကွာသည်ဟု ဆိုရာ ထိုအကွာအဝေးကို ယခုအခါ မီးရထားလမ်းမိုင်တိုင် အမှတ်သားမှာ ၈မိုင်အတိအကျအမှတ်အသားရှိကြောင်း ဗုသာဝီ- ၅၄၌ ဆို၏။ ထို၌ ယူဇနာတွက်နည်း ၄နည်းကိုလည်း ပြထား၏၊ အလိုရှိက ရှုပါ။
တိဂါဝုတံ။ ။ ဂဝံ ဂဝေဟိ ဝါ ယုတံ ဂါဝုတံ၊ [ဂေါ+ယုတ၊ ဩကို အာပြု၊ ယကို ဝပြု၊- ဓာန်ဋီ- ၁၉၆။] တီဏိ+ဂါဝုတာနိ အဿာတိ တိဂါဝုတံ၊ ဂါဝုတ်, ဥသဘ စသော အတိုင်းအတာကို “၇တောင် တစ်တာ၊ တာ၂၀ (အတောင် ၁၄၀) တစ်ဥသဘ၊ ဥသဘ ၈၀ တစ်ဂါဝုတ်၊ ၄ဂါဝုတ် တစ်ယူဇနာ(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၂၈၊ ဓာန်- ၁၉၆)” ဟူသော အတိုင်းအတာတိုင်း တွက်ယူရာ၏။ သံဋီ၊၂၊၂၈၈၌ ၂၈တောင် တစ်ဥသဘ ဟု ဆိုသေး၏။
...[စာမျက်နှာ- ၂၈၉]...
သုံးဂါဝုတ်ရှိသော။ (ပုပ္ဖာသနံ ပညာပေသုံ)၊ သေသဘိက္ခူနံ– ကြွင်းသော ရဟန်း တော်တို့ဖို့။ ဝါ– အတွက်။ အဍ္ဎယောဇနိကာဒိဘေဒံ– ယူဇနာဝက်အစရှိသော အပြားရှိသော။ (ပုပ္ဖာသနံ ပညာပေသုံ)၊ သံဃနဝကဿ– သံဃာငယ်ဖို့။ ဝါ– အတွက်။ ဥသဘမတ္တံ– တစ်ဥသဘအတိုင်းအရှည်ရှိသော။ (ပုပ္ဖါသနံ) အဟောသိ၊ “ကထံ– အဘယ်သို့လျှင်။ ဧကသ္မိံ– တစ်ခုသော။ အဿမပဒေ– သင်္ခမ်းကျောင်းအရပ်၌။ တာဝ မဟန္တာနိ– ထိုမျှလောက် ကျယ်ဝန်းကုန်သော။ အာသနာနိ– တို့ကို။ ပညတ္တာနိ– ခင်းအပ်ကုန်သနည်း။” ဣတိ၊ န စိန္တေတဗ္ဗံ– မကြံစည်ထိုက်။ ဟိ– မှန်၏။ ဧသ (ဧသော)– ဤသို့နေရာခင်းခြင်းသည်။ ဣဒ္ဓိဝိသယော– တန်ခိုး၏ အရာတည်း။ ဧဝံ– ဤသို့။ ပညတ္တေသု– ခင်းအပ်ပြီးကုန်သော။ အာသနေသု– တို့၌။ သရဒတာပသော– သည်။ တထာဂတဿ– ၏။ ပုရတော– ရှေ့၌။ ဝါ– က။ အဉ္ဇလိံ– လက်အုပ်ကို။ ပဂ္ဂယှ– ချီ၍။ ဌိတော– တည်လျက်။ “ဘန္တေ! မယှံ– ၏။ ဒီဃရတ္တံ– ရှည်စွာသော နေ့ညဉ့်ပတ်လုံး။ ဟိတာယ– စီးပွား အလို့ငှာလည်းကောင်း။ သုခါယ– ချမ်းသာခြင်းငှာလည်းကောင်း။ ဣမံ ပုပ္ဖါသနံ– သို့။ အဘိရုဟထ– တက်ရောက်တော်မူပါကုန်။” ဣတိ အာဟ။ တေန– ကြောင့်။ “နာနာပုပ္ဖဉ္စ၊ ပေ။ သဒေဝကေ”တိ– ဟူ၍။ ဝုတ္တံ– ဆိုအပ်ပြီ။
နာနာပုပ္ဖဉ္စ ဂန္ဓဉ္စ, သမ္ပာဒေတွာန ဧကတော၊ ပုပ္ဖါသနံ ပညာပေတွာ, ဣဒံ ဝစန မဗြဝိ
နာနာပုပ္ဖဉ္စ– အမျိုးမျိုးသော ပန်းကိုလည်ကောင်း။ ဂန္ဓဉ္စ– (အမျိုးမျိုး သော) နံ့သာကိုလည်ကောင်း။ သမ္ပာဒေတွာန– ကောင်းစွာပြီးစေ၍။ ဝါ– ပြည့်စုံစေ၍။ (စုံအောင်ရှာ၍)၊ ဧကတော– တစ်ပေါင်းတည်း။ ပုပ္ဖါသနံ– ပန်း တို့ဖြင့် ပြုအပ်သောနေရာကို။ ပညာပေတွာ– ခင်းစေ၍။ ဣဒံ ဝစနံ– ဤ စကား ကို။ အဗြဝိ– လျှောက်ပြီ။ (ကိံ– အဘယ်သို့ လျှောက်သနည်း?)
ဣဒံ မေ အာသနံ ဝီရ, ပညတ္တံ တဝနုစ္ဆဝိံ၊
မမ စိတ္တံ ပသာဒေတွာ, နိသီဒ ပုပ္ဖမာသနေ
ဝီရ– ရဲရင့်တော်မူသောမြတ်စွာဘုရား! တဝ– ရှင်တော်ဘုရားအား။ အနုစ္ဆဝိံ– သင့်လျော်သော။ ဣဒံ အာသနံ– ဤပန်းတို့ဖြင့် ပြုအပ်သောနေရာကို၊
...[စာမျက်နှာ- ၂၉၀]...
မေ– သည်။ ပညတ္တံ– ခင်းအပ်ပါပြီ။ မမ– တပည့်တော်၏။ စိတ္တံ– ကို။ ပသာဒေန္တော–ကြည်ညိုစေလျက်။ ပုပ္ဖမာသနေ– ပန်းတို့ဖြင့် ပြုအပ်သော နေရာ၌။ နိသီဒ– ထိုင်တော်မူပါ။ (ဣတိ– ဤသို့ လျှောက်ပြီ။)
သတ္တရတ္တိန္ဒိဝံ ဗုဒ္ဓေါ, နိသီဒိ ပုပ္ဖမာသနေ၊
မမ စိတ္တံ ပသာဒေတွာ, ဟာသယိတွာ သဒေဝကေ
သတ္တရတ္တိန္ဒိဝံ– ၇ညဉ့် ၇နေ့ပတ်လုံး။ မမ– ၏။ စိတ္တံ– ကို။ ပသာဒေတွာ– ကြည်ညိုစေတော်မူ၍လည်းကောင်း။ သဒေဝကေ– နတ်နှင့်တကွသော လူတို့ကို။ ဟာသယိတွာ– ရွှင်လန်းစေတော်မူ၍လည်းကောင်း။ ဗုဒ္ဓေါ– သည်။ ပုပ္ဖမာသနေ– ၌။ နိသီဒိ– ထိုင်တော်မူပြီ။
ဧဝံ– သို့။ သတ္ထရိ– သည်။ နိသိန္နေ– ထိုင်တော်မူလသော်။ ဒွေ– ကုန်သော။ အဂ္ဂသာဝကာ– တို့သည်လည်းကောင်း။ သေသဘိက္ခူ စ– ကြွင်းသော ရဟန်း တို့သည်လည်းကောင်း။ အတ္တနော အတ္တနော– မိမိ၏ မိမိ၏။ ပတ္တာသနေ– ရောက်အပ်သောနေရာ၌။ (ရောက်ရာနေရာ၌)၊ နိသီဒိံသု– ကုန်ပြီ။ သရဒတာပသော– သည်။ မဟန္တံ– ကြီးစွာသော။ ပုပ္ဖစ္ဆတ္တံ– ပန်းတို့ဖြင့် ဖုံးလွှမ်းအပ်သော ထီးကို။ ဝါ– ပန်းတို့ဖြင့် ပြုအပ်သော ထီးကို။ (ပန်းထီးကို)၊ [ပဒုမုပ္ပလပုပ္ဖာဒီဟိ ဆာဒိတံ ပုပ္ဖမယံ ဆတ္တံ ပုပ္ဖစ္ဆတ္တံ၊-အပ၊ဋ္ဌ၊၂၊ ၁၁။] ဂဟေတွာ– ကိုင်၍။ တထာဂတဿ– ၏။ မတ္ထကေ– အထက်၌။ ဓာရေန္တော– ဆောင်းလျက်။ အဋ္ဌာသိ– တည်ပြီ။ သတ္ထာ– သည်။ “ဇဋိလာနံ– ရသေ့တို့၏။ အယံ သက္ကာရော– ဤကောင်း မွန် ရိုသေစွာ ပြုစုပူဇော်ခြင်းသည်။ မဟပ္ဖလော– များသော အကျိုးရှိသည်။ ဟောတု– ဖြစ်ပါစေ။” ဣတိ– ဤသို့ကြံတော်မူ၍။ နိရောဓသမာပတ္တိံ– နိရောဓ သမာပတ်ကို။ သမာပဇ္ဇိ– ကောင်းစွာ ရောက်တော်မူပြီ။ ဝါ– ဝင်စားတော်မူပြီ။
နိရောဓသမာပတ္တိ။ ။ သမာပဇ္ဇနံ သမာပတ္တိ၊ နိရောဓဿ+သမာပတ္တိ နိရောဓ- သမာပတ္တိ- စိတ်, စေတသိက်, စိတ္တဇရုပ်တို့၏ ချုပ်ခြင်းသို့ ကောင်းစွာရောက်ခြင်း (ဝိဘာ- ၂၇၇)၊ (တစ်နည်း) သမာပဇ္ဇိတဗ္ဗာတိ သမာပတ္တိ၊ နိရောဓော ဧဝ+သမာပတ္တိ နိရောဓသမာပတ္တိ- စိတ်စေတသိက် စိတ္တဇရုပ်တို့၏ ချုပ်ခြင်းဟူသော သမာပတ်(မဏိ- ၁, ၅၀၀)
...[စာမျက်နှာ- ၂၉၁]...
သတ္ထု– ၏။ ဝါ– သည်။ သမာပတ္တိံ– သို့။ သမာပန္နဘာဝံ– ကောင်းစွာရောက်တော်မူ သည်၏အဖြစ်ကို။ ဝါ– ဝင်စားတော်မူသည်၏အဖြစ်ကို။ ဉတွာ– သိ၍။ ဒွေ– ကုန်သော။ အဂ္ဂသာဝကာပိ– တို့သည်လည်းကောင်း။ သေသဘိက္ခူပိ– ကြွင်းသော ရဟန်းတို့သည်လည်းကောင်း။ သမာပတ္တိံ– ကို။ သမာပဇ္ဇိံသု– ဝင်စားတော်မူကုန် ပြီ။ တထာဂတေ– သည်။ သတ္တာဟံ– ၇ရက်ပတ်လုံး။ နိရောဓသမာပတ္တိံ– ကို။ သမာပဇ္ဇိတွာ– ၍။ နိသိန္နေ– ထိုင်နေတော်မူလသော်။ အန္တေဝါသိကာ– တို့သည်။ ဘိက္ခာစာရကာလေ– ဆွမ်းအကျိုးငှာ လည့်လည်ရာအချိန်သည်။ ဝါ– ဆွမ်းခံ ကြွချိန်သည်။ သမ္ပတ္တေ– ရောက်လသော်။ ဝနမူလဖလာဖလံ– တော၌ ပေါက် ရောက်သော သစ်မြစ်, သစ်သီးငယ်, သစ်သီးကြီးကို။ ပရိဘုဉ္ဇိတွာ– သုံးဆောင် ၍။ သေသကာလေ– ကြွင်းသောအခါ၌။ ဗုဒ္ဓါနံ– တို့အား။ အဉ္ဇလိံ– ကို။ ပဂ္ဂယှ– ချီ၍။ တိဋ္ဌန္တိ– တည်ကုန်၏။ သရဒတာပသော ပန– သည်ကား။ ဘိက္ခာစာရမ္ပိ– ဆွမ်းအကျိုးငှာ လှည့်လည်ရာအရပ်သို့လည်း။ ဝါ– ဆွမ်းခံလှည့်လည်ခြင်းငှာ လည်း။ အဂန္တွာ– မကြွမူ၍။ ပုပ္ဖစ္ဆတ္တံ– ကို။ ဓာရယမာနောဝ– ဆောင်းလျက်သာ။ သတ္တာဟံ– ပတ်လုံး။ ပီတိသုခေန– ပီတိသုခဖြင့်။ ဝီတိနာမေသိ– ကုန်လွန်စေပြီ။
သတ္ထာ– သည်။ နိရောဓတော– နိရောဓသမာပတ်မှ။ ဝုဋ္ဌာယ– ထတော်မူ၍။ ဒက္ခိဏပဿေ– လက်ယာဘက်ဘေး၌။ နိသိန္နံ– ထိုင်နေသော။ ပဌမအဂ္ဂသာဝကံ– ပဌမအဂ္ဂသာဝကဖြစ်သော။ နိသဘတ္ထေရံ– နိသဘထေရ်ကို။ အာမန္တေသိ– ပြီ။ (ကိံ)၊ “နိသဘ– နိသဘ! သက္ကာရကာရကာနံ– ကောင်းမွန် ရိုသေစွာ ပြုစုပူ ဇော်မှုကို ပြုကုန်သော။ တာပသာနံ– တို့ဖို့။ ဝါ– တို့အတွက်။ ပုပ္ဖာသနာနုမောဒနံ– ပန်းနေရာနှင့်စပ်သော ဝမ်းမြောက်ကြောင်း (ဝမ်းမြောက်ဖွယ်) တရားစကားကို။ (ပန်းနေရာအလှူအနုမောဒနာတရားစကားကို)၊ ကရောဟိ– ပြုလော။” ဣတိ–
ဝနမူလဖလာဖလံ။ ။ မဟန္တံ+ဖလံ အဖလံ၊ နသဒ္ဒါ ဝုဒ္ဓိအနက်ဟော၊ ဖလဉ္စ+ အဖလဉ္စ ဖလာဖလံ၊ မူလဉ္စ+ဖလာဖလဉ္စ မူလဖလာဖလံ၊ ဝနေ+ဇာတံ+မူလဖလာဖလံ ဝနမူလဖလာဖလံ၊ -မအူပါနိ- ၃, ၂၉
ဘိက္ခာစာရံ။ ။ ရှေ့နည်းအလို “ဘိက္ခာယ စရိယတိ (စရန္တိ) ဧတ္ထာတိ ဘိက္ခာစာရော(အနုဋီ၊၂၊၁၈၁၊ ပါစိယော- ၅၂၅)”ဟုပြု၊ နောက်နည်းအလို “စရဏံ စာရော၊ ဘိက္ခာယ+စာရော ဘိက္ခာစာရော”ဟုပြု။
...[စာမျက်နှာ- ၂၉၂]...
ပြီ။ ထေရော– နိသဘထေရ်သည်။ စက္ကဝတ္တိရညော– စကြာဝတေးမင်း၏။ သန္တိကာ– မှ။ ပဋိလဒ္ဓမဟာလာဘော– ရအပ်သော များသော ဆုလာဘ်ရှိသော။ မဟာယောဓော ဝိယ– စစ်သူကြီးကဲ့သို့။ တုဋ္ဌမာနသော– နှစ်သက်သောစိတ်ရှိ သည်။ (ဟုတွာ)၊ သာဝကပါရမိဉာဏေ– သာဝကပါရမီဉာဏ်၌။ ဌတွာ– တည်၍။ ပုပ္ဖါသနာနုမောဒနံ– ကို။ အာရဘိ– အားထုတ်ပြီ။ တဿ– ထိုနိသဘထေရ်၏။ ဒေသနာဝသာနေ– ဒေသနာတော်၏အဆုံး၌။ ဒုတိယသာဝကံ– ဒုတိယအဂ္ဂ သာဝကကို။ အာမန္တေသိ– ပြီ။ (ကိံ)၊ “ဘိက္ခု– ရဟန်း! တွမ္ပိ– သည်လည်း။ ဓမ္မံ– ကို။ ဒေသေဟိ– ဟောလော။” ဣတိ– ပြီ။ အနောမတ္ထေရော– အနောမထေရ် သည်။ တေပိဋကံ– ပိဋကသုံးပုံဟူသော။ ဗုဒ္ဓဝစနံ– ကို။ သမ္မသိတွာ– သုံးသပ်ဆင် ခြင်၍။ ဓမ္မံ– ကို။ ကထေသိ– ပြီ။ ဒွိန္နံ– ကုန်သော။ အဂ္ဂသာဝကာနံ– တို့၏။ ဒေသနာယ– ဒေသနာတော်ကြောင့်။ ဧကဿာပိ– တစ်ပါးသော ရသေ့၏လည်း။ အဘိသမယော– သစ္စာလေးပါးတရားတို့ကို ထိုးထွင်း၍ သိခြင်းသည်။ န+ အဟောသိ– မဖြစ်ခဲ့။ အထ– ထိုမှနောက်၌။ သတ္ထာ– သည်။ အပရိမာဏေ– အတိုင်းအရှည်မရှိသော။ ဗုဒ္ဓဝိသယေ– ဘုရားရှင်၏ အရာ၌။ ဌတွာ– တည်တော် မူ၍။ ဓမ္မဒေသနံ– ကို။ ဝါ– တရားဟောတော်မူခြင်းငှာ။ အာရဘိ– ပြီ။ ဒေသနာပရိယောသာနေ– ၌။ သရဒတာပသံ– ကို။ ဌပေတွာ– ချန်ထား၍။ သဗ္ဗေပိ– အလုံးစုံလည်းဖြစ်ကုန်သော။ စတုသတ္တတိသဟဿဇဋိလာ– တို့သည်။ အရဟတ္တံ– သို့။ ပါပုဏိံသု– ကုန်ပြီ။ သတ္ထာ– သည်။ “ဘိက္ခဝေါ– တို့! ဧထ– လာကြကုန်။” ဣတိ– ဤသို့မိန့်တော်မူ၍။ ဟတ္ထံ– လက်တော်ကို။ ပသာရေသိ– ဆန့်တန်းတော် မူပြီ။ တာဝဒေဝ– ထိုခဏ၌ပင်။ တေသံ– ထိုရသေ့တို့၏။ ကေသမဿူနိ– ဆံ, မုတ်ဆိတ်, ကျင်စွယ်တို့သည်။ အန္တရဓာယိံသု– ကွယ်ပျောက်ကုန်ပြီ။ အဋ္ဌ– ၈-ပါး ကုန်သော။ ပရိက္ခာရာ– ပရိက္ခရာတို့သည်။ ဝါ– တို့ကို။ ကာယေ– ကိုယ်၌။ ပဋိမုက္ကာဝ– ဝတ်ဆင်အပ်ကုန်သည်သာ။ ဝါ– ကုန်လျက်သာ။ [အာ ပဋိပုဗ္ဗော မုစဓာတု ပရိဒဟနေ တော၊-ဓာန်ဋီ- ၃၇၇။] အဟေသုံ– ကုန်ပြီ။
သရဒတာပသော– သည်။ ကသ္မာ– ကြောင့်။ အရဟတ္တံ– သို့။ န ပတ္တော– မရောက်သနည်း? ဣတိ– ဤကားအမေးတည်း။ ဝိက္ခိတ္တစိတ္တတ္တာ– အထူးထူး
...[စာမျက်နှာ- ၂၉၃]...
အပြားပြား ပစ်လွင့်အပ်သော စိတ်ရှိသည်၏ အဖြစ်ကြောင့်တည်း။ ဝါ– ပျံ့လွင့် သော စိတ်ရှိသည်၏ အဖြစ်ကြောင့်တည်း။ (ဣတိ– ဤကား အဖြေတည်း)၊ ကိရ– ချဲ့ဥုးအံ့။ သော– ထိုသရဒရသေ့သည်။ ဗုဒ္ဓါနံ– တို့၏။ ဒုတိယာသနေ– ၂ခု မြောက်နေရာ၌။ နိသီဒိတွာ– ၍။ သာဝကပါရမိဉာဏေ– ၌။ ဌတွာ– ၍။ ဓမ္မံ– ကို။ ဒေသယတော– ဟောတော်မူသော။ အဂ္ဂသာဝကဿ– ပဌမအဂ္ဂသာဝက၏။ ဓမ္မဒေသနံ– ကို။ သောတုံ– ငှာ။ အာရဒ္ဓကာလတော– အားထုတ်အပ်ရာအခါမှ။ ပဋ္ဌာယ– ၍။ “အဟမ္ပိ– သည်လည်း။ အနာဂတေ– နောင်အခါ၌။ ဥပ္ပဇ္ဇနကဗုဒ္ဓဿ– ပွင့်တော်မူမည့် ဘုရားရှင်၏။ သာသနေ– သာသနာတော်၌။ ဣမိနာ သာဝကေန– ဤသာဝကသည်။ ပဋိလဒ္ဓဓုရံ– ရအပ်သောတာဝန်ကို၊ (လက်ယာ ရံရာထူးကို)၊ လဘေယျံ– ရပါမူကား။ အဟော ဝတ– ဩော်... ကောင်းလေစွ။” ဣတိ– သို့။ စိတ္တံ– ကို။ ဥပ္ပါဒေသိ– ဖြစ်စေပြီ။ သော– ထိုသရဒရသေ့သည်။ တေန ပရိဝိတက္ကေန– ထိုသို့ ကြံစည်ခြင်းကြောင့်။ မဂ္ဂဖလပဋိဝေဓံ– မဂ်ဖိုလ်ကို ထိုး ထွင်း၍သိခြင်းကို။ ကာတုံ– ငှာ။ နာသက္ခိ– မစွမ်းနိုင်ခဲ့။ ပန– ဆက်ဥုးအံ့။ တထာဂတံ– ကို။ ဝန္ဒိတွာ– ၍။ သမ္မုခေ– မျက်မှောက်တော်၌။ ဌတွာ– တည်၍။ “ဘန္တေ! တုမှာကံ– ရှင်တော်မြတ်ဘုရားတို့၏။ အနန္တရာသနေ– အခြားမဲ့နေရာ၌။ နိသိန္နော– ထိုင်နေသော။ ဘိက္ခု– သည်။ တုမှာကံ– တို့၏။ သာသနေ– ၌။ ကော နာမ– အဘယ်မည်သူသည်။ ဟောတိ– ဖြစ်ပါသနည်း?” ဣတိ– သို့။ အာဟ– မေးလျှောက်ပြီ။ “ဧသော– ဤရဟန်းသည်။ မယာ– ငါဘုရားသည်။ ပဝတ္တိတံ– ဖြစ်စေအပ်သော။ ဓမ္မစက္ကံ– တရားစက်ကို။ အနုပဝတ္တေန္တော– အတုလိုက်၍ ဖြစ် စေနိုင်သော။ ဝါ– လည်စေနိုင်သော။ သာဝကပါရမိဉာဏဿ– ၏။ ကောဋိပ္ပတ္တော– အထွတ်အထိပ်သို့ ရောက်သော။ သောဠသ– ၁၆-ပါးကုန်သော။ ပညာ– ပညာတို့ကို။ ပဋိဝိဇ္ဈိတွာ– ထိုးထွင်းသိ၍။ ဌိတော– တည်သော။ မယှံ– ၏၊
သောဠသ ပညာ။ ။ သောဠသ ပညာ ပဋိဝိဇ္ဈိတွာ ဌိတောတိ မဇ္ဈိမနိကာယေ အနုပဒသုတ္တန္တဒေသနာယ “မဟာပညော ဘိက္ခေဝ သာရိပုတ္တော၊ ပုထုပညော ဘိက္ခေဝ သာရိပုတ္တော၊ ဟာသပညော ဘိက္ခေဝ သာရိပုတ္တော၊ ဇဝနပညော ဘိက္ခဝေ သာရိပုတ္တော၊ တိက္ခပညော ဘိက္ခေဝ သာရိပုတ္တော၊ နိဗ္ဗေဓိကပညော ဘိက္ခဝေ သာရိပုတ္တော”တိ ဧဝမာဂတာ မဟာပညာဒိကာ ဆ, တသ္မိံယေဝ သုတ္တေ အာဂတာ
...[စာမျက်နှာ- ၂၉၄]...
သာသနေ– ၌။ အဂ္ဂသာဝကော– ပဌမအဂ္ဂသာဝကဖြစ်သော။ နိသဘော နာမ– နိသဘမည်သူတည်း။” ဣတိ– ဤသို့ မိန့်တော်မူပြီ။ “ဘန္တေ! မယာ– သည်။ သတ္တာဟံ– ၇ရက်ပတ်လုံး။ ပုပ္ဖစ္ဆတ္တံ– ကို။ ဓာရေန္တေန– ဆောင်းလျက်။ ယွာယံ (ယော+အယံ) သက္ကာရော– အကြင်ကောင်းမွန်ရိုသေစွာ ပြုစုပူဇော်ခြင်းကို။ ကတော– ပြုအပ်ပြီ။ အဟံ– သည်။ ဣမဿ– ဤကောင်းမွန် ရိုသေစွာ ပြုစုပူ ဇော်ခြင်း၏။ ဖလေန– အကျိုးအားဖြင့်။ (အကျိုးအနေအားဖြင့်)၊ အညံ– သော။ သက္ကတ္တံ ဝါ– သိကြား၏အဖြစ်ကိုသော်လည်းကောင်း။ ဗြဟ္မတ္တံ ဝါ– ဗြဟ္မာ၏ အဖြစ်ကိုသော်လည်းကောင်း။ န ပတ္ထေမိ– မတောင့်တပါ။ ပန– စင်စစ်ကား။ ဝါ– တောင့်တမိသည်ကား။ အနာဂတေ– နောင်အခါ၌။ အယံ နိသဘတ္ထေရော ဝိယ– ဤနိသဘထေရ်ကဲ့သို့။ ဧကဿ– တစ်ဆူသော။ ဗုဒ္ဓဿ– ၏။ အဂ္ဂသာဝကော– ပဌမအဂ္ဂသာဝကသည်။ ဘဝေယျံ– ဖြစ်ရပါလို၏။” ဣတိ– သို့။ ပတ္ထနံ– ဆုတောင်းမှုကို။ အကာသိံ– ပြုပြီ။ ဣတိ– ဤသို့ လျှောက်ပြီ။ သတ္ထာ– သည်။ “ဣမဿ ပုရိသဿ– ၏။ ပတ္ထနာ– ဆုတောင်းမှုသည်။ သမိဇ္ဈိဿတိ နု ခေါ– ပြည့်စုံလိမ့်မည်လော။” ဣတိ– ဤသို့ဆင်ခြင်တော်မူ၍။ အနာဂတံသဉာဏံ– အနာဂတံသဉာဏ်တော်ကို။ ပေသေတွာ– စေလွှတ်၍။ ဩလောကေန္တော– လ သော်။ ကပ္ပသတသဟဿာဓိကံ– ကမ္ဘာတစ်သိန်းအလွန်ရှိသော။ ဧကံ– တစ်ခုသော။ အသင်္ချေယျံ– အသင်္ချေကို။ အတိက္ကမိတွာ– လွန်၍။ သမိဇ္ဈနဘာဝံ– ပြည့်စုံ မည်၏ အဖြစ်ကို။ အဒ္ဒသ– မြင်တော်မူပြီ။ ဒိသွာန– မြင်တော်မူ၍။ ဝါ– ခြင်း ကြောင့်။ သရဒတာပသံ– ကို။ အာဟ– ပြီ။ (ကိံ)၊ “တေ– သင်၏။ အယံ ပတ္ထနာ– ဤဆုတောင်းမှုသည်။ မောဃာ– အချည်းနှီးသည်။ န ဘဝိဿတိ– ဖြစ်လိမ့်မည် နဝါနုပုဗ္ဗဝိဟာရသမာပတ္တိပညာ, အဂ္ဂမဂ္ဂပညာတိ ဣမာ သောဠသဝိဓာ ပညာ ပဋိဝိဇ္ဈိတွာ သစ္ဆိကတွာ ဌိတော၊- အံဋီ၊ ၁၊ ၁၅၀
ဖလေန။ ။ ဣတ္ထမ္ဘူတလက္ခဏအနက်၌ တတိယာသက်(ဝိမာန၊ဋ္ဌ၊၁၄၇)၊ (တစ်နည်း) ဟိတ်အနက်၌ တတိယာသက်(ဝိမာန၊ဋ္ဌ၊၁၄၊ ပေတ၊ဋ္ဌ၊၆၆)၊ ဤ၌ ရှေ့နည်းသာ ကောင်း၏၊ “ကေန ကမ္မေန, တဿ နိဿန္ဒေန”ဟု အကြောင်းကံကို မေးရာ, ဖြေရာ၌သာ နောက်နည်း ပေးသင့်သည်။
...[စာမျက်နှာ- ၂၉၅]...
မဟုတ်။ ပန– အဟုတ်ကား။ အနာဂတေ– ၌။ ကပ္ပသတသဟဿာဓိကံ– သော။ ဧကံ– သော။ အသင်္ချေယျံ– ကို။ အတိက္ကမိတွာ– ၍။ ဝါ– လသော်။ ဂေါတမော နာမ– ဂေါတမမည်တော်မူသော။ ဗုဒ္ဓေါ– သည်။ ဥပ္ပဇ္ဇိဿတိ– ပွင့်တော်မူလိမ့်မည်။ တဿ– ထိုဂေါတမဘုရားရှင်၏။ မာတာ– မယ်တော်သည်။ မဟာမာယာ နာမ– မဟာမာယာမည်သော။ ဒေဝီ– မိဖုရားသည်။ ဘဝိဿတိ– မည်။ ပိတာ– ခမည်း တော်သည်။ သုဒ္ဓေါဒနော နာမ– သုဒ္ဓေါဒနမည်သော။ မဟာရာဇာ– မင်းကြီးသည်။ (ဘဝိဿတိ)၊ ပုတ္တော– သားတော်သည်။ ရာဟုလော နာမ– ရာဟုလာမည်သည်။ (ဘဝိဿတိ)၊ ဥပဋ္ဌာကော– အလုပ်အကျွေးသည်။ အာနန္ဒော နာမ– အာနန္ဒာ မည်သည်။ (ဘဝိဿတိ)၊ ဒုတိယအဂ္ဂသာဝကော– သည်။ မောဂ္ဂလ္လာနော နာမ– မောဂ္ဂလ္လာန်မည်သည်။ (ဘဝိဿတိ)၊ တွံ ပန– သင်သည်ကား။ အဿ– ထို ဂေါတမဘုရားရှင်၏။ ပဌမအဂ္ဂသာဝကော– သော။ ဓမ္မသေနာပတိ– တရား စစ်သူကြီးဖြစ်သော။ သာရိပုတ္တော နာမ– သာရိပုတြာမည်သည်။ ဘဝိဿသိ–
ဓမ္မသေနာပတိ။ ။ ဓမ္မသေနာပတီတိ ဓမ္မေန ပညာယ ဘဂဝတော စတုပရိသသင်္ခါတာယ ပရိသာယ (သေနာယ) ပတိ ပဓာနောတိ ဓမ္မသေနာပတိ- ပညာ ကြောင့် ပရိသတ်၄ပါးဟူသော စစ်သည်၌ အကြီးအမှူးဖြစ်သော အရှင်သာရိပုတြာ (အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၆၂)
တစ်နည်း။ ။ “ပိဋကတ္တယဓမ္မသမူဟဿ ဓာရဏတော ပတိ ပဓာနော ဟုတွာ သေနာကိစ္စံ ကရောတိ(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၂၃)”ဟူသော အဖွင့်အလို “ဓမ္မော ဧဝ+သေနာ ဓမ္မသေနာ- ပိဋကတ်တရားတည်းဟူသော စစ်သည်အပေါင်း(စစ်တပ်)၊ ဓမ္မသေနာယ+ပတိ ဓမ္မသေနာပတိ- ပိဋကတ်တရားတည်းဟူသော စစ်သည်အပေါင်း (စစ်တပ်)၏ ပဓာနအကြီးအမှူးဖြစ်သော အရှင်သာရိပုတြာ”ဟုပြု။
ဓာန်ဋီ- ၄၃၄။ ။ ဓမ္မေဟိ (ကုသလဓမ္မာဝုဓေဟိ)+သေနာ (ကာမာဒိကာ အကုသလဓမ္မသေနာ) ဇိတာ ယေသန္တိ ဓမ္မသေနာ- ကုသိုလ်တရားလက်နက်တို့ဖြင့် အောင်အပ်ပြီးသော အကုသိုလ်တရားစစ်တပ်ရှိသော ဘုရားသာဝကအပေါင်းတို့၊ ဓမ္မသေနာနံ+ပတိ ဓမ္မသေနာပတိ- ကုသိုလ်တရားလက်နက်တို့ဖြင့် အောင်အပ်ပြီး သော အကုသိုလ်တရားစစ်တပ်ရှိသော ဘုရားသာဝကအပေါင်းတို့၏ အကြီးအမှူး
မဏိဋီ၊၁၊၄၉၆။ ။ ထို၌ ၃နည်းဆိုရာ “သေနာနံ+ပတိ သေနာပတိ၊ (ပကတိစစ်သူကြီး)၊ သေနာပတိ ဝိယာတိ သေနာပတိ၊ (အရှင်သာရိပုတြာ)၊ ဓမ္မေနေဝ
...[စာမျက်နှာ- ၂၉၆]...
လိမ့်မည်။” ဣတိ– မိန့်တော် မူပြီ။ ဧဝံ– ဤသို့။ တာပသံ– သရဒရသေ့ကို။ ဗျာကရိတွာ– မိန့်တော်မူပြီး၍။ ဓမ္မကထံ– ကို။ ကထေတွာ– ပြီး၍။ ဘိက္ခုသံဃပရိဝုတော– ရဟန်းအပေါင်း ခြံရံအပ်သည်။ (ဟုတွာ)၊ အာကာသံ– သို့။ ပက္ခန္ဒိ– ပျံတက်တော်မူပြီ။
သရဒတာပသောပိ– သည်လည်း။ အန္တေဝါသိကတ္ထေရာနံ– အနီးနေ တပည့် ဖြစ်ခဲ့သော ထေရ်တို့၏။ သန္တိကံ– အနီးအပါးသို့။ ဂန္တွာ– ပျံတက်လိုက်သွား၍။ သဟာယကဿ– ဖြစ်သော။ သိရိဝဍ္ဎနကုဋုမ္ဗိကဿ– အား။ သာသနံ– သတင်း စကားကို။ ပေသေသိ– ပို့စေပြီ။ (ကိံ)၊ “ဘန္တေ– တို့! မမ– ၏။ သဟာယကဿ– အား။] တေ– ၏။ သဟာယကေန– ဖြစ်သော။ သရဒတာပသေန– သည်။ အနောမဒဿီဗုဒ္ဓဿ– ၏။ ပါဒမူလေ– ၌။ အနာဂတေ– ၌။ ဥပ္ပဇ္ဇနကဿ– ပွင့်တော်မူ မည်ဖြစ်သော။ ဂေါတမဗုဒ္ဓဿ– ၏။ သာသနေ– ၌။ ပဌမအဂ္ဂသာဝကဋ္ဌာနံ– ကို။ ပတ္ထိတံ– ဆုတောင်းအပ်ပြီ။ တွံ– သည်။ ဒုတိယအဂ္ဂသာဝကဋ္ဌာနံ– ကို။ ပတ္ထေဟိ– ဆုတောင်းလော၊’ ဣတိ– သို့။ ဝဒေထ– ပြောပေးပါကုန်။” ဣတိ– ဤသို့ပို့စေပြီ။
[ဣတိတစ်လုံး အကျေကြံ၊] စ ပန– ဆက်ဥုးအံ့။ ဧဝံ– ဤသို့။ ဝတွာ– လျှောက်ပြီး၍။ ဉာယေနေဝ+သေနာပတိ– တရားနည်းလမ်းဖြင့်သာ သေနာပတိမည်သော အရှင် သာရိပုတြာ”ဟု ပထမနည်းကို ဆိုသည်။ ဓမ္မေနေဝ၌ ဧဝဖြင့် ပကတိစစ်သူကြီးကဲ့သို့ မတရားသဖြင့် သေနာပတိမည်သူမဟုတ်ဟု ကန့်သည်။
တစ်နည်း။ ။ ဓမ္မေ အဘိဓမ္မေ+သေနာပတိ- အဘိဓမ္မာတရားအရာ၌ စစ်သူ ကြီးဖြစ်သော အရှင်သာရိပုတြာ၊ စစ်မြေပြင်၌ စစ်သူကြီးသည် စစ်သားများ၏ ရှေ့ ဆောင်ဥုးစီးဖြစ်သကဲ့သို့ အရှင်သာရိပုတြာသည် လူသားထဲမှ အဥုးဆုံး အဘိဓမ္မာ တရားတော်ကို နာကြားရသူ, သိရသူဖြစ်သောကြောင့် အဘိဓမ္မာတရားအရာ၌ ရဟန်း တော်များ၏ ရှေ့ဆောင်ဥုးစီး စစ်သူကြီး ဖြစ်သည်။
တစ်နည်း။ ။ ဓမ္မော ဧဝ+သေနာ ဓမ္မသေနာ- မဂ်တရား, ပရိယတ်တရား တည်းဟူသော စစ်တပ်၊ ဓမ္မသေနာဝ+ပတိ သာမီ, ဇေဋ္ဌကော ဝါ ဥတ္တမော ဝါ ဧတဿ အတ္ထီတိ ဓမ္မသေနာပတိ- မဂ်တရား, ပရိယတ်တရားစစ်တပ်ဟူသော အရှင် သခင်, အကြီးမြတ်ဆုံးရှိသော အရှင်သာရိပုတြာ။ မဂ်တရား, ပရိယတ်တရားသည် ကိလေသာရန်သူကို ညှဉ်းဆဲသတ်ဖြတ်တတ်သောကြောင့် စစ်တပ်မည်၏။
...[စာမျက်နှာ- ၂၉၇]...
ထေရေဟိ– တို့မှ။ ပုရေတရမေဝ– သာ၍ရှေးဥုးစွာသာလျှင်။ ဧကပဿေန– အခြားဖက်လမ်းဖြင့်။ ဂန္တွာ– ၍။ သိရိဝဍ္ဎနဿ– ၏။ နိဝေသနဒွါရေ– နေအိမ် တံခါး၌။ အဋ္ဌာသိ– တည်ပြီ။ သိရိဝဍ္ဎနော– သည်။ “မေ– ငါ၏။ အယျော– အရှင် သည်။ စိရဿံ– ကြာမြင့်မှ။ အာဂတော ဝတ– ကြွလာပြီတကား။” ဣတိ– ဤသို့ ပြော၍။ အာသနေ– ၌။ နိသီဒါပေတွာ– ထိုင်စေ၍။ အတ္တနာ– ကိုယ်တိုင်။ နီစာသနေ– နိမ့်သောနေရာ၌။ နိသိန္နော– ထိုင်လျက်။ “ဘန္တေ! ဝေါ– အရှင်ဘုရားတို့၏။ အန္တေဝါသိကပရိသာ– အနီးနေတပည့် ပရိသတ်သည်။ န ပညာယတိ ပန– မထင်ရှားပါသနည်း?” ဣတိ ပုစ္ဆိ၊ “သမ္မ– မိတ်ဆွေ! အာမ– အိမ်း။ အမှာကံ– တို့၏။ အဿမံ– ကျောင်းသင်္ခမ်းသို့။ အနောမဒဿီ– မည်တော်မူသော။ ဗုဒ္ဓေါ– သည်။ အာဂတော– ကြွလာတော်မူပြီ။ မယံ– တို့သည်။ တဿ– ထိုဘုရားရှင်အား။ အတ္တနော– မိမိ၏။ ဗလေန– အစွမ်းအားဖြင့်။ သက္ကာရံ– ကောင်းမွန် ရိုသေစွာ ပြုစုပူဇော်မှုကို။ အကရိမှာ– ပြုခဲ့ကုန်ပြီ။ သတ္ထာ– သည်။ သဗ္ဗေသံ– အလုံးစုံသော ငါတို့အား။ ဓမ္မံ– ကို။ ဒေသေသိ– ပြီ။ ဒေသနာပရိယောသာနေ– ၌။ မံ–ကို။ ဌပေတွာ– ၍။ သေသာ– ကြွင်းသောရသေ့တို့သည်။ အရဟတ္တံ– သို့။ ပတွာ– ရောက်၍။ ပဗ္ဗဇိံသု– ရဟန်းပြုကုန်ပြီ။ အဟံ– သည်။ သတ္ထု– ၏။ ပဌမအဂ္ဂသာဝကံ– ဖြစ်သော။ နိသဘတ္ထေရံ– နိသဘထေရ်ကို။ ဒိသွာ– ဖူးမြင်ရ၍။ အနာဂတေ– ၌။ ဥပ္ပဇ္ဇနကဿ– ပွင့်တော်မူမည်ဖြစ်သော။ ဂေါတမဗုဒ္ဓဿ နာမ– ဂေါတမမည်တော်မူသော ဘုရားရှင်၏။ သာသနေ– ၌။ ပဌမအဂ္ဂသာဝကဋ္ဌာနံ– ကို။ ပတ္ထေသိံ– ဆုတောင်း ခဲ့ပြီ။ တွမ္ပိ– သည်လည်း။ တဿ– ထိုဂေါတမဘုရားရှင်၏။ သာသနေ– ၌။ ဒုတိယအဂ္ဂသာဝကဋ္ဌာနံ– ကို။ ပတ္ထေဟိ– ဆုတောင်းလော။” ဣတိ– ပြီ။ “ဘန္တေ! မယှံ– ၏။ ဝါ–မှာ။ ဗုဒ္ဓေဟိ– တို့နှင့်။ သဒ္ဓိံ၊ ပရိစယော– ပြောဆိုဆုံတွေ့အလေ့အကျင့် သည်။ ဝါ– အကျွမ်းဝင်ခြင်းသည်။ နတ္ထိ– မရှိပါ။” ဣတိ– ပြောပြီ။ “ဗုဒ္ဓေဟိ– တို့နှင့်။ သဒ္ဓိံ– အတူ။ ကထနံ– ပြောဆိုခြင်းသည်။ မယှံ– ၏။ ဘာရော– တာဝန်သည်။ ဟောတု– ဖြစ်ပါစေ။ တွံ– သည်။ မဟန္တံ– များစွာသော။ သက္ကာရံ– ကောင်းမွန် ရို သေစွာ ပြုအပ်သော ပစ္စည်းကို။ သဇ္ဇေဟိ– စီရင်ပါလော။” ဣတိ– ပြီ။
သိရိဝဍ္ဎနော– သည်။ တဿ– ထိုသရဒရသေ့၏။ ဝစနံ– ကို။ သုတွာ– ၍၊
...[စာမျက်နှာ- ၂၉၈]...
အတ္တနော– ၏။ နိဝေသနဒွါရေ– နေအိမ်တံခါး၌။ ရာဇမာနေန– မင်း၏ အတိုင်း အတာဖြင့်။ (မင်း၏ ချင့်တောင်းဖြင့်)၊ အဋ္ဌကရီသမတ္တံ– ၈ကရီသအတိုင်း အရှည်ရှိသော။ ဌာနံ– အရပ်ကို။ သမတလံ– ညီညွတ်သော မြေပြင်ရှိသည်ကို။ ဝါ– ရှိအောင်။ ကာရေတွာ– ပြုစေ၍။ ဝါလုကံ– သဲကို။ ဩကိရာပေတွာ– ဖြန့်ကြဲ စေ၍။ လာဇပဉ္စမာနိ– ပေါက်ပေါက်လျှင် ငါးခုမြောက်ရှိကုန်သော။ ပုပ္ဖါနိ– ပန်းတို့ကို။ ဝိကိရာပေတွာ– ကြဲဖြန့်စေ၍။ နီလုပ္ပလစ္ဆဒနံ– ကြာညိုပန်းအမိုးအကာ ရှိသော။ မဏ္ဍပံ– မဏ္ဍပ်ကို။ ကာရေတွာ– ပြုလုပ်စေ၍။ ဝါ– ဆောက်စေ၍။ ဗုဒ္ဓါသနံ– ဘုရားရှင်တို့၏ နေရာကို။ ဝါ– ဘုရားရှင်တို့ဖို့ နေရာကို။ ပညာပေတွာ– ခင်းစေ၍။ သေသဘိက္ခူနမ္ပိ– ကြွင်းသော ရဟန်းတို့၏လည်း။ ဝါ– တို့ဖို့လည်း။ အာသနာနိ– တို့ကို။ ပဋိယာဒေတွာ– စီရင်စေ၍။ မဟန္တံ– ကြီးကျယ်များပြားသော။ သက္ကာရသမ္မာနံ– ကောင်းစွာပြုအပ်, မြတ်နိုးအပ်သော ပစ္စည်းကို။ သဇ္ဇေတွာ– ပြင်ဆင်ပြီး၍။ ဝါ– လသော်။ ဗုဒ္ဓါနံ– တို့ကို။ နိမန္တနတ္ထာယ– ပင့်ခြင်းအကျိုးငှာ။ သရဒတာပသဿ– အား။ သညံ– အမှတ်သညာကို။ (အသိကို)၊ အဒါသိ– ပေးပြီ။
အဋ္ဌကရီသမတ္တံ။ ။ ကရောန္တိ ဧတ္ထ ကသနရောပနာဒိကန္တိ ကရီသာနိ၊ [ကရ+ ဤသ၊- ဓာန်ဋီ- ၁၉၇။] အဋ္ဌ+ကရီသာနိ အဋ္ဌကရီသံ၊ အဋ္ဌကရီသံ+မတ္တာ အဿာတိ အဋ္ဌကရီသမတ္တံ၊ “ကရီသံ စတုရမ္ဗဏံ(ဓာန်- ၁၉၇)”နှင့်အညီ ၄အမ္ဗဏမျိုးကြဲလောက် ရာ အရပ်သည် တစ်ကရီသတည်း၊ “ဧကာဒသ ဒေါဏာ တု အမ္ဗဏံ (ဓာန်- ၄၈၄)” ဟူသော ဂါထာအလို ၁၁စိတ်သည် တစ်အမ္ဗဏဖြစ်ရကား ၄အမ္ဗဏမျိုးကြဲလောက် ရာ အရပ်ဟူသည် ၁၁တင်း(၄၄စိတ်)မျိုးကြဲလောက်ရာ အရပ်တည်း၊ ၈ကရီသအရပ် ဟူသည် ၈၈တင်းမျိုးကြဲလောက်ရာ အရပ်တည်း။
အဆိုအမျိုးမျိုး။ ။ သံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၀၀၊ ဒီ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၇၈၊ အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၅၀၂၊ ဒီဋီ၊၂၊၂၁၈၌ ၁၆စိတ်သည် တစ်အမ္ဗဏဟုလည်းကောင်း, မူလဋီ၊၂၊၂၃၂၌ ၄စိတ်သည် တစ်အမ္ဗဏဟုလည်းကောင်း, ၆စိတ်သည် တစ်အမ္ဗဏဟုလည်းကောင်း, ဘာဝပ္ပ ကာသဆေးကျမ်း၌ တစ်စိတ်သည် တစ်အမ္ဗဏဟုလည်းကောင်း အဆိုအမျိုးမျိုးရှိ၏၊ ဆက်ဥုးအံ့- ကရီသကို “တစ်ပယ်”ဟု ဘာသာပြန်ကြ၏၊ ထိုပယ်သည် ၇တောင်တာဖြင့် စတုရန်း ၂၅တာကို ဆင်းရဲသားပယ်တစ်ပယ်, စတုရန်းတာ ၅၀ကို မင်းပယ်တစ်ပယ် ဟု ပယ်၂မျိုးရှိ၏၊ ဤ၌ “ရာဇမာနေန”ဟု ဆိုရကား မင်းပယ်ကိုယူ၊ အကျယ်လိုမူ ဓာန်နိသစ်- ၃၃၇၊ ၄၈၄၊ တောင်ပေါက်ဓာန်နိ- ၁၉၇ရှု
...[စာမျက်နှာ- ၂၉၉]...
တာပသော– သရဒရသေ့သည်။ ဗုဒ္ဓပ္ပမုခံ– သော။ ဘိက္ခုသံဃံ– ကို။ ဂဟေတွာ– ပင့်ခေါ်၍။ တဿ– ထိုသိရိဝဍ္ဎနသူကြွယ်၏။ နိဝေသနံ– နေအိမ်သို့။ အဂမာသိ– သွားပြီ။ သိရိဝဍ္ဎနောပိ– သည်လည်း။ ပစ္စုဂ္ဂမနံ– ကို။ ကတွာ၊ တထာဂတဿ– ၏။ ဟတ္ထတော– မှ။ ပတ္တံ– ကို။ ဂဟေတွာ– ယူ၍။ မဏ္ဍပံ– သို့။ ပဝေသေတွာ– ဝင် စေ၍။ ပညတ္တာသနေသု– ခင်းထားအပ်သော နေရာတို့၌။ နိသိန္နဿ– ထိုင်နေ တော်မူသော။ ဗုဒ္ဓပ္ပမုခဿ– သော။ ဘိက္ခုသံဃဿ– အား။ ဒက္ခိဏောဒကံ– အလှူရေကို။ ဒတွာ– ပေးလှူ၍။ ပဏီတေန– မွန်မြတ်သော။ ဘောဇနေန– ဘော ဇဉ်ဖြင့်။ ပရိဝိသိတွာ– ပြုစုလုပ်ကျွေး၍။ ဘတ္တကိစ္စပရိယောသာနေ– ၌။ ဗုဒ္ဓပ္ပမုခံ– သော။ ဘိက္ခုသံဃံ– ကို။ မဟာရဟေဟိ– မြတ်သူတို့အား ထိုက်ကုန်သော။ ဝါ– အဖိုးများစွာ ထိုက်တန်ကုန်သော။ ဝတ္ထေဟိ– အဝတ်တို့ဖြင့်။ အစ္ဆာဒေတွာ– ဖုံးလွှမ်း၍။ (လှူဒါန်း၍)၊ “ဘန္တေ! အယံ အာရမ္ဘော– ဤလွန်စွာ အားထုတ်မှု သည်။ အပ္ပမတ္တကဋ္ဌာနတ္ထာယ– အနည်းငယ်သော အတိုင်းအရှည်ရှိသော ရာထူးအကျိုးငှာ။ (သေးငယ်သော ရာထူးအကျိုးငှာ)၊ န– မဟုတ်။ ဣမိနာဝ နိယာမေန– ဤရှင်ရသေ့ထံ သီတင်းသုံးတော်မူခဲ့ပုံနည်းဖြင့်ပင်။ သတ္တာဟံ– ပတ်လုံး။ အနုကမ္ပံ– အစဉ်သနား စောက်ရှောက်ချီးမြှောက်ခြင်းကို။ ကရောထ– ပြုတော်မူပါကုန်။” ဣတိ အာဟ။ သတ္ထာ– သည်။ အဓိဝါသေသိ– ပြီ။ သော– ထိုသိရိဝဍ္ဎနသူကြွယ်သည်။ တေနေဝ နိယာမေန– ထိုရှင်ရသေ့ပူဇော်ပုံနည်းဖြင့် ပင်။ သတ္တာဟံ– ပတ်လုံး။ မဟာဒါနံ– ကြီးစွာသောအလှူကို။ ပဝတ္တေတွာ– ဖြစ်စေ ၍။ ဘဂဝန္တံ– ကို။ ဝန္ဒိတွာ– ၍။ အဉ္ဇလိံ– ကို။ ပဂ္ဂယှ– ၍။ ဌိတော– ရပ်လျက်။ အာဟ– ပြီ။ (ကိံ)၊ “ဘန္တေ! မမ– ၏။ သဟာယကော– ဖြစ်သော။ သရဒတာပသော– သည်။ ယဿ သတ္ထုဿ– အကြင်မြတ်စွာဘုရား၏။ ပဌမအဂ္ဂသာဝကော– သည်၊
ဒက္ခိဏောဒကံ။ ။ ဒက္ခန္တိ ဝဍ္ဎန္တိ ဧတာယာတိ ဒက္ခိဏာ- ကြီးပွားကြောင်းစေတနာ၊ [ဒက္ခ+ဣဏ+အာ၊ (တစ်နည်း) ဒါ+က္ခိဏ+အာ၊ နီတိသုတ္တ- ၃၅၇၊ မောဂ်- ၇, ၆၀။] ဒက္ခိဏာယ+ပဋိသံယုတ္တံ+ဥဒကံ ဒက္ခိဏောဒကံ- အလှူနှင့် စပ်သောရေ၊ ရှေးခေတ်က အလှူလှူရာတွင် ရေအိုး၌ ရေထည့်၍ ထိုရေကိုလည်း ဒက္ခိဏောဒကအဖြစ် လှူကြ သည်။ (မဟာဘာ- ၂, ၆၈၈၊ ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃, ၄၁၆၊ သာရတ္ထ၊၃၊၃၄၃၊ ဝိမတိ- ၂,၂၀၁၊၂၀၂)
...[စာမျက်နှာ- ၃၀၀]...
ဘဝေယျံ– ဖြစ်ရပါလို၏။ ဣတိ– သို့။ ပတ္ထေသိ– ဆုတောင်းခဲ့ပြီ။ အဟမ္ပိ– သည် လည်း။ တဿေဝ– ထိုမြတ်စွာဘုရား၏ပင်။ ဒုတိယအဂ္ဂသာဝကော– သည်။ ဘဝေယျံ– ပါလို၏။” ဣတိ ပတ္ထေမိ– ဆုတောင်းပါ၏။ ဣတိ– သို့လျှောက်ပြီ။
သတ္ထာ– သည်။ အနာဂတံ– အနာဂတ်ကို။ ဩလောကေတွာ– ၍။ ဝါ– လ သော်။ တဿ– ထိုသိရိဝဍ္ဎနသူကြွယ်၏။ ပတ္ထနာယ– ဆုတောင်းမှု၏။ သမိဇ္ဈနဘာဝံ– ပြည်စုံမည်၏ အဖြစ်ကို။ ဒိသွာ၊ ဗျာကာသိ– မိန့်တော်မူပြီ။ (ကိံ)၊ “တွံ– သည်။ ဣတော– ဤကမ္ဘာမှ။ ကပ္ပသတသဟဿာဓိကံ– ကမ္ဘာတစ်သိန်းအလွန် ရှိသော။ အသင်္ချေယျံ– အသင်္ချေကို။ အတိက္ကမိတွာ– လွန်၍။ ဝါ– လွန်လသော်။ ဂေါတမဗုဒ္ဓဿ– ၏။ ဒုတိယအဂ္ဂသာဝကော– သည်။ ဘဝိဿသိ– လိမ့်မည်။” ဣတိ– ပြီ။ ဗုဒ္ဓါနံ– တို့၏။ ဗျာကရဏံ– မိန့်တော်မူအပ်သော စကားကို။ သုတွာ– ကြားရ၍။ သိရိဝဍ္ဎနော– သည်။ ဟဋ္ဌပဟဋ္ဌော– ရွှင်လန်း, အပြားအားဖြင့် ရွှင် လန်းသည်။ (အလွန်ရွှင်လန်းသည်)၊ အဟောသိ– ပြီ။ သတ္ထာပိ– သည်လည်း။ ဘတ္တာနုမောဒနံ– ဆွမ်းနှင့်စပ်သော ဝမ်းမြောက်ကြောင်း (ဝမ်းမြောက်ဖွယ်) တရားစကားကို။ ဝါ– ဆွမ်းအနုမောဒနာတရားကို။ ကတွာ– ပြုတော်မူ၍။ သပရိဝါရော– အခြံအရံနှင့်တကွ ဖြစ်တော်မူသည်။ (ဟုတွာ)၊ ဝိဟာရမေဝ– ကျောင်းသို့သာ။ ဂတော– ကြွတော်မူပြီ။ ဘိက္ခဝေ– တို့! အယံ– ဤအဂ္ဂသာဝက ဆုသည်။ မမ– ၏။ ပုတ္တေဟိ– သားတော်တို့သည်။ တဒါ– ၌။ ပတ္ထိတပတ္ထနာ– တောင့်တအပ်သောဆုတည်း။ တေ– ထိုသားတော်တို့သည်။ ယထာပတ္ထိတမေဝ– အကြင်အကြင်တောင့်တအပ်သောဆုကိုသာ။ လဘိံသု– ကုန်ပြီ။ အဟံ မုခံ ဩလောကေတွာ န ဒေမိ၊ ဣတိ– ဤသို့ မိန့်တော်မူပြီ။
ဧဝံ– သို့။ ဝုတ္တေ– မိန့်တော်မူအပ်သော်။ ဒွေ– ကုန်သော။ အဂ္ဂသာဝကာ– တို့သည်။ ဘဂဝန္တံ– ကို။ ဝန္ဒိတွာ– ၍။ “ဘန္တေ! မယံ– တို့သည်။ အဂါရိယဘူတာ–
အဂါရိယဘူတာ။ ။ အဂါရဿ+ဟိတံ အဂါရိယံ- အိမ်၏ အစီးအပွားဖြစ်သော လယ်ထွန်ကုန်ရောင်း နွားကျောင်းမှု၊ [အဂါရ+ဣယ၊] အဂါရိယေ+နိယုတ္တာ အဂါရိ- ယာ- အိမ်၏ အစီးအပွားဖြစ်သော လယ်ထွန်ကုန်ရောင်း, နွားကျောင်းမှု၌ ယှဉ်သူတို့၊ [အဂါရိယ+ဏ၊- မဟာနိ၊ဋ္ဌ၊၁၅၂ အဂါရိကရှု။] (တစ်နည်း) အဂါရေ+နိယုတ္တာ အဂါ-
...[စာမျက်နှာ- ၃၀၁]...
အိမ်နေသူလူဝတ်ကြောင်ဖြစ်ကုန်သည်။ သမာနာ– ကုန်လသော်။ ဂိရဂ္ဂသမဇ္ဇံ– တောင်၌မြတ်သော ပွဲသဘင်ကို။ ဝါ– တောင်ထိပ်ပွဲသဘင်ကို။ ဒဿနာယ– ကြည့်ရှုခြင်းငှာ။ ဂတာ– သွားခဲ့ကုန်ပြီ။” ဣတိ– ဤသို့။ အဿဇိတ္ထေရဿ– ၏။ သန္တိကာ– မှ။ ယာဝ သောတာပတ္တိဖလပဋိဝေဓာ– သောတာပတ္တိဖိုလ်ကို ထိုး ထွင်း၍ သိခြင်းတိုင်အောင်။ သဗ္ဗံ– သော။ ပစ္စုပ္ပန္နဝတ္ထုံ– ပစ္စုပ္ပန်ဝတ္ထုကို။ ကထေတွာ– လျှောက်၍။ “ဘန္တေ! တေ မယံ– ထိုတပည့်တော်တို့သည်။ အာစရိယဿ– ဖြစ်သော။ သဉ္စယဿ– ၏။ သန္တိကံ– သို့။ ဂန္တွာ– ၍။ တံ– ထိုသိဉ္စည်းဆရာကို။ တုမှာကံ– ရှင်တော်မြတ်ဘုရားတို့၏။ ပါဒမူလေ– ခြေတော်ရင်းသို့။ အာနေတုကာမာ– ဆောင်လိုကုန်သည်။ (ဟုတွာ)၊ တဿ– ထိုသိဉ္စည်းဆရာ၏။ လဒ္ဓိယာ– အယူ၏။ နိဿာရဘာဝံ– အနှစ်မရှိသည်၏အဖြစ်ကို။ ကထေတွာ– ၍။ ဣဓ– ဤဘုရားရှင်ထံသို့။ အာဂမနေ– လာခြင်း၌။ ဝါ– ၏။ အာနိသံသံ– အကျိုးကို။ ကထယိမှာ– ပြောခဲ့ပါကုန်ပြီ။ ဘန္တေ! သော– ထိုသိဉ္စည်းဆရာသည်။ “ဣဒါနိ– ၌။ မယှံ– ငါ၏။ အန္တေဝါသိကဝါသော နာမ– အနီးနေတပည့်အဖြစ်ဖြင့် နေခြင်း မည်သည်။ စာဋိယာ– ရေလှောင်အိုးကြီး၏။ ဥဒဉ္စနဘာဝပ္ပတ္တိသဒိသော– ရေ ငင်ပုန်းအဖြစ်သို့ ရောက်ခြင်းနှင့် တူ၏။ အန္တေဝါသိကဝါသံ– အနီးနေတပည့် အဖြစ်ဖြင့် နေခြင်းဖြင့်။ ဝသိတုံ– ငှာ။ န သက္ခိဿာမိ– နိုင်။” ဣတိ– သို့။ ဝတွာ– ပြောလသော်။ “အာစရိယ– ဆရာ! ဣဒါနိ– ၌။ မဟာဇနော– သည်။ ဂန္ဓမာလာဒိဟတ္ထော– လျက်။ ဂန္တွာ– ၍။ သတ္ထာရမေဝ– ကိုသာ။ ပူဇေဿတိ– လိမ့်မည်။ တုမှေ– တို့သည်။ ကထံ– အဘယ်သို့လျှင်။ ဘဝိဿထ– ဖြစ်ကုန်မည်နည်း?” ဣတိ– သို့။ ဝုတ္တေ– ပြောအပ်သော်။ “ဣမသ္မိံ လောကေ– ၌။ ပဏ္ဍိတာ– ပညာရှိ သူတို့သည်။ ဗဟူ ကိံ ပန– များကုန်သလော? ဥဒါဟု– သို့မဟုတ်။ ဒန္ဓာ– ပညာနုံ့သူတို့သည်။ (ဗဟူ ကိံ ပန– လော?)” ဣတိ– ဤသို့ မေးပြီ။ “ဒန္ဓာ– တို့ သည်။ (ဗဟူ– များပါကုန်၏၊)” ဣတိ– သို့။ ကထိတေ– ဖြေဆိုအပ်သော်။ “တေန ရိယာ– အိမ်၌ ယှဉ်သူတို့။ [အဂါရ+ဣက၊ ကကို ယပြု၊ -သံ၊ဋီ၊ ၁၊ ၂၁၂ အနဂါရိယရှု၊] အဂါရိယာ+ဟုတွာ+ဘူတာ အဂါရိယဘူတာ– အိမ်၏အစီးအပွားဖြစ် လယ်ထွန်ကုန် ရောင်း, နွားကျောင်းမှု၌ ယှဉ်ကုန်သည်ဖြစ်၍ဖြစ်သော လူဝတ်ကြောင်တို့။ ဝါ– အိမ်၌ ယှဉ်ကုန်သည်ဖြစ်၍ဖြစ်သော လူဝတ်ကြောင်တို့
...[စာမျက်နှာ- ၃၀၂]...
ဟိ– လျှင်။ ပဏ္ဍိတာ– တို့သည်။ ပဏ္ဍိတဿ– သော။ သမဏဿ ဂေါတမဿ– ၏။ သန္တိကံ– သို့။ ဂမိဿန္တိ– သွားကြလိမ့်မည်။ ဒန္ဓာ– တို့သည်။ ဒန္ဓဿ– သော။ မမ– ၏။ သန္တိကံ အာဂမိဿန္တိ– လာကြလိမ့်မည်။ တုမှေ– တို့သည်။ ဂစ္ဆထ– သွား ကြလော။” ဣတိ၊ ဝတွာ– ပြောဆို၍။ အာဂန္တုံ– လာခြင်းငှာ။ န ဣစ္ဆိ– အလိုမရှိ။ ဣတိ– ဤသို့ လျှောက်ကုန်ပြီ။ တံ– ထိုစကားကို။ သုတွာ– ၍။ သတ္ထာ– သည်။ “ဘိက္ခဝေ! သဉ္စယော– သိဉ္စည်းပရိဗိုဇ်သည်။ အတ္တနော– ၏။ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိတာယ– မှားယွင်းသော အယူရှိသည်၏အဖြစ်ကြောင့်။ အသာရံ– အနှစ်မဟုတ်သော တရားကို။ ဝါ– အကာတရားကို။ သာရောတိ– အနှစ်ဟူ၍လည်းကောင်း။ သာရဉ္စ– အနှစ်ဖြစ်သော တရားကိုလည်း။ အသာရောတိ– အနှစ်မဟုတ်သောတရား ဟူ၍လည်းကောင်း။ ဝါ– အကာတရားဟူ၍လည်းကောင်း။ ဂဏှိ– ယူပြီ။ တုမှေ ပန– တို့သည်ကား။ အတ္တနော– ၏။ ပဏ္ဍိတတာယ– ပညာရှိကုန်သည်၏ အဖြစ် ကြောင့်။ သာရံ စ– ကိုလည်း။ သာရတော– အနှစ်ဟူ၍လည်းကောင်း။ အသာရံ စ– ကိုလည်း။ အသာရတော– အနှစ်မဟုတ်ဟူ၍လည်းကောင်း။ ဥတွာ– သိ၍။ အသာရံ– ကို။ ပဟာယ– စွန့်ပယ်၍။ သာရမေဝ– ကိုသာ။ ဂဏှိတ္ထ– ယူခဲ့ကုန်ပြီ။” ဣတိ– သို့။ ဝတွာ– ၍။ “အသာရေ၊ ပေ။ သမ္မာသင်္ကပ္ပဂေါစရာ”တိ– ဟူကုန်သော။ ဣမာ ဂါထာ– တို့ကို။ အဘာသိ– ဟောတော်မူပြီ။
အသာရေ သာရမတိနော, သာရေ စာသာရဒဿိနော၊ တေ သာရံ နာဓိဂစ္ဆ န္တိ, မိစ္ဆာသင်္ကပ္ပဂေါစရာ
အသာရေ– အနှစ်မမှီး, အချည်းနှီးသော, ပစ္စည်းလေးဖြာ, မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ, ထို ၏ဖြစ်ကြောင်း, မကောင်းသော အကာတရား၌။ သာရမတိနော– အနှစ်ဟုပင်, မှတ်ထင်ခြင်းရှိကြကုန်သော။ သာရေ စ– အနှစ်ပြည့်စွာ, သမ္မာဒိဋ္ဌိ, ထို၏ဖြစ် ကြောင်း, ကောင်းသော တရားဒေသနာတော်၌ကား။ အသာရဒဿိနော– အနှစ် မဲ့ပင်, ရှုမြင်လေ့ရှိကြကုန်သော။ တေ– ထိုအမှားကိုပင်, အမှန်ထင်၍, အမြင် လွဲကြ, လူ့ဗာလတို့သည်။ မိစ္ဆာသင်္ကပ္ပဂေါစရာ– ကာမဗျာပါ, ဝိဟိံသာဟု, မိစ္ဆာ အကြံလျှင်, ကျက်စားရာရှိကြသည်။ ဝါ– မှားယွင်းသော အတွေးအခေါ်ဟူ သော ကျက်စားရာရှိကြသည်။ (ဟုတွာ– ၍၊) သာရံ– သီလ သမာဓိ, နိဗ္ဗာန်ထိ
...[စာမျက်နှာ- ၃၀၃]...
အောင်, ကောင်းဘိကျစ်လစ်, အနှစ်တရားကို။ နာဓိဂစ္ဆန္တိ– ကောင်းစွာပိုင်ပိုင် မရနိုင်ကုန်။ [“တေ”ဟု အနိယမရှိသဖြင့် “ယေ”ဟု အနိယမထည့်၍ “ (က) အသာရေ သာရမတိနော၊ (ခ) သာရေ စာသာရဒဿိနော၊ (ဂ) တေ၊ ပေ။ ဂေါစရာ”ဟု ၃၀ါကျယူကာ “(ယေ– အကြင်သူတို့သည်၊) အသာရေ– ၌။ သာရမတိနော– ကုန်၏။ သာရေ စ– ၌ကား။ အသာရဒဿိနော– ကုန်၏။ တေ– တို့သည်။ မိစ္ဆာသင်္ကပ္ပဂေါစရာ– သည်။ (ဟုတွာ– ၍၊) သာရံ– ကို။ နာဓိဂစ္ဆန္တိ– ကုန်”ဟုလည်း ပေးနိုင်သည်။] သာရဉ္စ သာရတော ဉတွာ, အသာရဉ္စ အသာရတော၊ တေ သာရံ အဓိဂစ္ဆန္တိ, သမ္မာသင်္ကပ္ပဂေါစရာ
သာရံ– သီလ သမာဓိ, နိဗ္ဗာန်ထိအောင်, ကောင်းဘိကျစ်လစ်, အနှစ် တရားကို။ သာရတော– အနှစ်ဟူ၍။ ဉတွာ စ– သိ၍လည်းကောင်း။ အသာရံ–အနှစ်မမှီး, အချည်းနှီးသော, ပစ္စည်းလေးဖြာ, မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ, ထို၏ဖြစ်ကြောင်း, မကောင်းသော အကာတရားကို။ အသာရတော– အနှစ်မဟုတ်ဟူ၍။ ဝါ– အကာဟူ၍။ ဉတွာ စ– သိ၍လည်းကောင်း။ တေ– အမှန်အတိုင်းပင်, ကောင်း စွာမြင်၍, အစဉ်ကြိုးကုတ်, အားထုတ်ကြဘိ, ထိုပညာရှိတို့သည်။ သမ္မာသင်္ကပ္ပဂေါစရာ– နေက္ခမ္မနှင့်, အဗျပါဒါ, အဝိဟိံသာဟု, သမ္မာအကြံလျှင်, ကျက်စားရာ ရှိကုန်သည်။ ဝါ– မှန်သောအတွေးအခေါ်ဟူသော ကျက်စားရာရှိကြသည်။ (ဟုတွာ၊) သာရံ– ကို။ အဓိဂစ္ဆန္တိ– ကောင်းစွာပိုင်ပိုင် ရရှိနိုင်ကုန်၏။
သာရဉ္စ၊ ပေ၊ ဂေါစရာ။ ။ ရှေ့ဂါထာကဲ့သို့ ၃၀ါကျယူ၍ “(ယေ- တို့သည်၊) သာရံ- ကို၊ သာရတော- ၍၊(ဇာနန္တိ- သိကုန်၏၊) ဉတွာ စ- သိ၍လည်းကောင်း၊ အသာရံ– ကို၊ အသာရတော- ၍၊ (ဇာနန္တိ- ကုန်၏၊) ဉတွာ စ- ကောင်း၊ တေ- တို့သည်၊ သမ္မာသင်္ကပ္ပဂေါစရာ- ကြသည်၊ (ဟုတွာ၊) သာရံ- ကို၊ အဓိဂစ္ဆန္တိ- ကုန်၏”ဟုလည်း ပေး နိုင်သည်။
တစ်နည်း။ ။ တွာပစ္စည်းသည် ပစ္စုပ္ပန်အနက်ကိုလည်း ဟောနိုင်ရကား အာဝုတ္တိ နည်း, တန္တနည်းစသည်အရ ဉတွာကို ဇာနန္တိအနက်, မူရင်းဝိသေသနအနက်အား ဖြင့် ၂နက်ယူ၍ “(ယေ- တို့သည်၊) သာရံ- ကို၊ သာရတော- ၍၊ ဉတွာ (ဇာနန္တိ)- သိ ကုန်၏၊ ဉတွာ စ- သိ၍လည်းကောင်း၊ အသာရံ- ကို၊ အသာရတော- ၍၊ ဉတွာ (ဇာနန္တိ)- ကုန်၏၊ ဉတွာ စ- ကောင်း၊ တေ- တို့သည်၊ သမ္မာသင်္ကပ္ပဂေါစရာ- ကြသည်၊
...[စာမျက်နှာ- ၃၀၄]...
တတ္ထ– ထိုဂါထာတို့၌။ အသာရေ သာရမတိနောတိ– ကား။ စတ္တာရော– ၄-ပါးကုန်သော။ ပစ္စယာ– ပစ္စည်းတို့လည်းကောင်း။ ဒသဝတ္ထုကာ– ၁၀-ပါးသော မှီရာအကြောင်းရှိသော။ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ– မှားသောအယူလည်းကောင်း။ တဿာ– ထို မှားသောအယူ၏။ ဥပနိဿယဘူတာ– အားကြီးသော မှီရာအကြောင်းဖြစ်၍ ဖြစ်သော။ ဓမ္မဒေသနာ– တရားဟောခြင်းလည်းကောင်း။ ဝါ– ဟောအပ်သော တရားလည်းကောင်း။ ဣတိ အယံ– ဤအလုံးစုံသည်။ [“ဣတိ– ဤသို့သော။ အယံ– ဤအလုံးစုံသည်”ဟုလည်း ခွဲပေးနိုင်၏၊] အသာရော နာမ– အသာရမည်၏။ ဝါ– အနှစ်မဟုတ်သော အကာမည်၏။ တသ္မိံ– ထိုအနှစ်မဟုတ်သော အကာ၌။ သာရဒိဋ္ဌိနော– အနှစ်ဟု အယူရှိကုန်၏။ ဣတိ အတ္ထော– ဤကားအနက်
(ဟုတွာ) သာရံ– ကို။ အဓိဂစ္ဆန္တိ– ကုန်၏”ဟု ပေး။ ဆရာတို့ကား ရှေ့နည်းအတိုင်း သီး ခြား ပစ္စုပ္ပန်ကြိယာထည့်ပေးတော်မူသည်။ (မဏိ- ၁, ၆-၉၊ သင်္ဂြိုဟ်ဘာ-၄၊ ၅)
ဒသဝတ္ထုကာ။ ။ ဒသဝတ္ထုကား “(၁) နတ္ထိ ဒိန္နံ, (၂) နတ္ထိ ယိဋ္ဌံ, (၃) နတ္ထိ ဟုတံ, (၄) နတ္ထိ သုကတဒုက္ကတာနံ ကမ္မာနံ ဖလံ ဝိပါကော, (၅) နတ္ထိ အယံ လောကော, (၆) နတ္ထိ ပရော လောကော, (၇) နတ္ထိ မာတာ, (၈)နတ္ထိ ပိတာ, (၉) နတ္ထိ သတ္တာ ဩပပါတိကာ, (၁၀) နတ္ထိ လောကေ သမဏဗြာဟ္မဏာ သမဂ္ဂတာ သမ္မာပဋိပန္နာ ယေ ဣမဉ္စ လောကံ ပရဉ္စ လောကံ သယံ အဘိညာ သစ္စိကတွာ ပဝေဒေန္တိ”ဟူသော ၁၀ ပါးတို့တည်း၊ “ဒသ+ဝတ္ထူနိ ယဿာတိ ဒသဝတ္ထုကာ”ဟုပြု သမာသန္တကပစ္စည်း၊ ပထမ၌ “လှူခြင်း၏ အကျိုးသည် ရှိမည်မထင်”ဟု တွေးတော၏၊ ထိုတွေးတောချိန်၌ ဒိဋ္ဌိမဖြစ်သေး၊ ဝိစိကိစ္ဆာသာ ဖြစ်သေး၏၊ ထိုသို့ တွေးတောရာမှ စ၍ “အလှူ၏ အကျိုးသည် မရှိ”ဟု ဆုံးဖြတ်သော မိစ္ဆာဓိမောက္ခနှင့်တကွ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ ဖြစ်၏၊ ဤနည်းအားဖြင့် အလှူ၏ အကျိုးမရှိခြင်းကို မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ၏ တည်ရာဝတ္ထုဟု ဆိုရလေသည်။
သာရဒိဋ္ဌိနော။ ။ သာရမတိနောကို “သာရဒိဋ္ဌိနော”ဟု ဖွင့်သောကြောင့် “မတိနှင့် ဒိဋ္ဌိသည် အရတူ၏”ဟု ပြ၏၊ “မညတိ- မှတ်ထင်တတ်၏၊ ဣတိ မတိ”ဟု ဝိဂ္ဂဟပြု၍ အသာရ၌ သာရဟု မှတ်ထင်တတ်သော မိစ္ဆာအယူကို အရကောက်ပါ၊ သာရော ဣတိ+မတိ ယေသန္တိ သာရမတိနော၊ ယောနံ နောသုတ်၏ ယောဂဝိဘာဂဖြင့် အကတရဿ (ဣ)နောက်၌လည်း ယောကို နောပြု၊ “သာရော ဣတိ+ဒိဋ္ဌိ ယေသန္တိ သာရဒိဋ္ဌိနော”၌လည်း နည်းတူ
...[စာမျက်နှာ- ၃၀၅]...
သာရေစာ သာရဒဿိနောတိ– ကား။ ဒသဝတ္ထုကာ– ၁၀-ပါးသော တည်ရာ အကြောင်းရှိသော။ သမ္မာဒိဋ္ဌိ– သမ္မာဒိဋ္ဌိလည်းကောင်း, ဝါ– မဖောက်မပြန်, မှန်ကန်သောအမြင်လည်းကောင်း။ ဝါ– မဖောက်မပြန်, မှန်ကန်သော အယူ လည်းကောင်း။ တဿာ– ထိုသမ္မာဒိဋ္ဌိ၏။ ဥပနိဿယဘူတာ– အားကြီးသော မှီ ရာအကြောင်းဖြစ်၍ဖြစ်သော။ ဓမ္မဒေသနာ– တရားဟောခြင်းလည်းကောင်း။ ဝါ– ဟောအပ်သောတရားလည်းကောင်း။ ဣတိ အယံ– ဤအလုံးစုံသည်။ သာရော နာမ– သာရမည်၏။ ဝါ– အနှစ်မည်၏။ တသ္မိံ– ထိုသမ္မာဒိဋ္ဌိ, ထို၏ ဖြစ်ကြောင်း ကောင်းသောတရားဟူသောအနှစ်၌။ အယံ– ဤသည်ကား။ န သာရော– အနှစ် မဟုတ်။ ဣတိ– ဤသို့။ အသာရဒဿိနော– အနှစ်မဟုတ်ဟု ရှုလေ့ရှိကုန်၏။
တေ သာရ န္တိ– ကား။ တံ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိဂ္ဂဟဏံ– ထိုမိစ္ဆာဒိဋ္ဌိအယူကို ယူခြင်းကို။ ဝါ– ထိုယူအပ်သော မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိအယူကို။ ဂဟေတွာ– ယူ၍။ ဌိတာ– တည်ကုန်သော။ တေ– ထိုလူ့ဗာလတို့သည်။ [ရှေ့၌ “တေ ပဏ္ဍိတာ”ဟူသော အဖွင့်ကို ထောက်၍ ဤသို့ ပေးသည်။ “ပန” အနက်မရှိ၊] ကာမဝိတက္ကာဒီနံ– ကာမဝိတက်အစရှိသော ဝိတက်တို့၏။ ဝသေန– အစွမ်းဖြင့်။ မိစ္ဆာသင်္ကပ္ပဂေါစရာ– မှားသောအကြံဟူသော ကျက်စားရာရှိကုန်သည်။ ဟုတွာ၊ သီလသာရံ– သီလအနှစ်ကိုလည်းကောင်း။ သမာဓိသာရံ– သမာဓိအနှစ်ကိုလည်းကောင်း။ ပညာသာရံ– ဝိပဿနာပညာ, မဂ်ပညာအနှစ်ကိုလည်းကောင်း။ ဝိမုတ္တိသာရံ– အရဟတ္တဖိုလ်အနှစ်ကိုလည်းကောင်း။ ဝိမုတ္တိဉာဏဒဿနသာရံ– အရဟတ္တဖိုလ်ကို သိမြင်တတ်သော ပစ္စ ဝေက္ခဏာဉာဏ်ပညာအနှစ်ကိုလည်းကောင်း။ ပရမတ္ထသာရံ– ပရမတ္ထအနှစ်ဖြစ်သော။ နိဗ္ဗာနဉ္စ– နိဗ္ဗာန်ကိုလည်းကောင်း။ နာဓိဂစ္ဆန္တိ– မသိနိုင်ကုန်။ (မရနိုင်ကုန်)
သာရဉ္စာတိ– ကား။ တမေဝ သီလသာရာဒိသာရံ– ထိုသီလအနှစ်အစရှိသော အနှစ်ကိုပင်။ [ဆရာတို့ကား သီလသာရာဒိံ သာရံ”ဟု ဝါကျယူ၍ “သီလသာရာဒိံ–
မိစ္ဆာသင်္ကပ္ပဂေါစရာ။ ။ မိစ္ဆာသင်္ကပ္ပအရ “ကာမဝိတက်, ဗျာပါဒဝိတက်, ဝိဟိံသာ ဝိတက်”တို့ကို ယူစေလို၍ “ကာမဝိတက္ကာဒီနံ ဝသေန”ဟု သရုပ်ကို ပြသည်၊ ဂါဝေါ+ စရ န္တိ ဧတ္ထာတိ ဂေါစရော- နွားတို့၏ ကျက်စားရာ စားကျက်၊ ဂေါစရော ဝိယာတိ ဂေါစရော- နွားစားကျက်နှင့်တူသော မိစ္ဆာသင်္ကပ္ပစသည်၊ မိစ္ဆာသင်္ကပ္ပော+ဂေါစရော ယေသန္တိ မိစ္ဆာသင်္ကပ္ပဂေါစရာ
...[စာမျက်နှာ- ၃၀၆]...
သီလအနှစ်အစရှိသော။ တမေဝ သာရံ– ထိုအနှစ်ကိုပင်”ဟု ပေးတော်မူ၏။] အယံ– ဤသီလစသောတရားသည်။ သာရော နာမ– အနှစ်မည်၏။ ဣတိ– ဤသို့။ (ဉတွာ စ– သိ၍လည်းကောင်း၊) ဝုတ္တပ္ပကာရံ– ဆိုအပ်ပြီးသော အပြားရှိသော။ အသာရံ– အနှစ်မမှီး, ပစ္စည်းလေးဖြာ, မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ, ထို၏ဖြစ်ကြောင်း, မကောင်း သော တရားဒေသနာကို။ အယံ– ဤပစ္စည်းလေးဖြာ, မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ, ထို၏ဖြစ်ကြောင်း မကောင်းသော တရားဒေသနာသည်။ အသာရော နာမ– အနှစ် မဟုတ်သော တရားမည်၏။ ဣတိ– ဤသို့။ ဉတွာ စ– သိ၍လည်းကောင်း။ [အဓိဂစ္ဆန္တိ၌ စပ်၊] တေ သာရန္တိ– ကား။ ဧဝံ– ဤဆိုအပ်ပြီးသောနည်းဖြင့်။ သမ္မာဒဿနံ– မဖောက် မပြန် မှန်ကန်သောအမြင်ကို။ ဝါ– မဖောက်မပြန် မှန်ကန်သော အယူကို။ ဂဟေတွာ– ယူ၍။ ဌိတာ– တည်ကုန်သော။ တေ ပဏ္ဍိတာ– ထိုပညာရှိတို့သည်။ နေက္ခမ္မသင်္ကပ္ပာဒီနံ– နေက္ခမ္မသင်္ကပ္ပအစရှိသော အကြံတို့၏။ ဝသေန– အစွမ်း ဖြင့်။ သမ္မာသင်္ကပ္ပဂေါစရာ– မှန်ကန်သော အကြံဟူသော ကျက်စားရာရှိကုန် သည်။ ဟုတွာ– ဖြစ်၍။ ဝုတ္တပကာရံ– ဆိုအပ်ပြီးသော အပြားရှိသော။ တံ သာရံ– ထိုအနှစ်ကို။ အဓိဂစ္ဆ န္တိ– သိနိုင်ကြကုန်၏။ ဝါ– ရကြကုန်၏။ ဣတိ– ဤတွင် ဂါထာဖွင့် အပြီးတည်း။ ဂါထာပရိယောသာနေ– ၌။ ဗဟူ– များစွာကုန်သော ပုဂ္ဂိုလ်တို့သည်။ သောတာပတ္တိဖလာဒီနိ– သောတာပတ္တိဖိုလ်အစရှိသော အကျိုးထူးတို့သို့။ ပါပုဏိံသု– ရောက်ကုန်ပြီ။ သန္နိပတိတာနံ– စုဝေးရောက်လာ ကုန်သော ရဟန်းတို့၏။ ဓမ္မဒေသနာ– တရားဒေသနာတော်သည်။ သာတ္ထိကာ–အကျိုးနှင့်တကွ ဖြစ် သည်။ ဝါ– အကျိုးရှိသည်။ အဟောသိ– ပြီ။ ဣတိ– တည်း။
သာရိပုတ္တတ္ထေရဝတ္ထုဘာသာဋီကာ ပြီး၏။
၉-နန္ဒတ္ထေရဝတ္ထုဘာသာဋီကာ
ယထာ အဂါရန္တိ– အစရှိသော။ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော၊ အာယသ္မန္တံ နန္ဒံ– အရှင်နန္ဒကို။ အာရဗ္ဘ ကထေသိ+
ဟိ– ချဲ့။ သတ္ထာ– သည်။ ပဝတ္တိတဝရဓမ္မစက္ကော– ဖြစ်စေတော်မူအပ်ပြီးသော မြတ်သောဓမ္မစကြာရှိသည်။ ဝါ– မြတ်သောဓမ္မစကြာကို ဖြစ်စေတော်မူပြီး
...[စာမျက်နှာ- ၃၀၇]...
(ဟောတော်မူပြီး) သည် (ဟုတွာ)၊ ရာဇဂဟံ– သို့။ ဂန္တွာ– ၍။ ဝေဠုဝနေ– ဝေဠု ဝန်ကျောင်းတိုက်၌။ ဝိဟရန္တော– နေတော်မူစဉ်။ “မေ– ငါ၏။ ပုတ္တံ– သားတော် ကို။ အာနေတွာ– ပင့်ဆောင်၍။ ဒဿေထ– ပြကြလော။” ဣတိ– ဤသို့ မိန့်၍။ သုဒ္ဓေါဒနမဟာရာဇေန– သုဒ္ဓေါဒနမင်းကြီးသည်။ ပေသိတာနံ– စေလွှတ်အပ် ကုန်သော။ သဟဿသဟဿပရိဝါရာနံ– တစ်ထောင်တစ်ထောင် အခြံအရံ ရှိကုန်သော။ ဒသန္နံ– ဆယ်ယောက်ကုန်သော။ ဒူတာနံ– တမန်တို့တွင်။ သဗ္ဗပစ္ဆတော– အလုံးစုံသော တမန်တို့၏ နောက်၌။ ဝါ– နောက်က။ ဂန္တွာ– ၍။ အရဟတ္တပ္ပတ္တေန– အရဟတ္တဖိုလ်သို့ ရောက်သော။ ကာဠုဒါယိတ္ထေရေန– ကာဠုဒါယီထေရ်သည်။ ဂမနကာလံ– ကြွတော်မူရာအခါကို။ ဉတွာ– ၍။ မဂ္ဂဝဏ္ဏံ– လမ်းခရီး၏ဂုဏ်, သာယာပုံကို။ ဝဏ္ဏေတွာ– ချီးမွမ်းလျှောက်ထား၍။ ဝီသတိသဟဿခီဏာသဝပရိဝုတော– နှစ်သောင်းသော ရဟန္တာတို့သည် ခြံရံအပ်လျက်။ ကပိလပုရံ– ကပိလမြို့တော်သို့။ နီတော– ပင့်ဆောင်အပ်သည်။ (ဟုတွာ)၊ ဉာတိသမာဂမေ– ဆွေတော်မျိုးတော်တို့၏ စုဝေးမိရာ၌။ ပေါက္ခရဝဿံ– ကြာဖက်မိုးကို။ ဝါ– ကြာဖက်၌ ကျသော မိုးကဲ့သို့ စွပ်စေသူကိုသာ
ပေါက္ခရဝဿံ။ ။ ပေါက္ခရေ+ဝဿော ပေါက္ခရဝဿော၊ ပေါက္ခရဝဿော ဝိယာတိ ပေါက္ခရဝဿော၊ ပဒုမ္မာကြာဖက်၌ ရေလျှောသကဲ့သို့ မစွပ်စေလိုသူတို့၏ ကိုယ်၌ ရေမစွပ်အောင် ရွာသောမိုးကို ပဒမ္မာကြာဖက်ပေါ်၌ ကျသောမိုးနှင့် တူ သောကြောင့် “ပေါက္ခရဝဿ”ဟု ခေါ်သည်။ (ဝိမတိ၊၁၊၃၄၊ ၂, ဝိမတိ၊၂၊၁၁၂၊ မဟာဘာ- ၁, ၁၉၂)
တစ်နည်း။ ။ ဂဏ္ဌိပုဒ်တို့အလို ကြာဖက်အဆင်းရှိသောမိုးကို ”ပေါက္ခရဝဿ”ဟု လည်းကောင်း, ဝဒန္တိ(အာစရိယ)ဝါဒအလို ကြာဖက်ပမာဏရှိလျက် ကောင်းကင် အလယ်၌ အစဉ်အတိုင်း ဖြစ်ပေါ်လာ၍ ရာပေါင်းများစွာ ထောင်ပေါင်းများစွာသော တိမ်တောင်တိမ်လိပ်တိမ်လွှာများဖြစ်ကာ ရွာသွန်းသောမိုးကို “ပေါက္ခရဝဿ”ဟု လည်းကောင်း ဖွင့်ဆိုသေး၏။ ဂဏ္ဌိပုဒ်အလို “ပေါက္ခရဝဏ္ဏော+ဝဿော ပေါက္ခရ- ဝဿော- ကြာဖက်အဆင်းရှိသောမိုး၊ (ဝဏ္ဏပုဒ်ချေ)”ဟု ပြု၊ ဝဒန္တိဝါဒအလို “ပေါက္ခရ- ပ္ပမာဏော+ဝဿော ပေါက္ခရဝဿော- ကြာဖက်ပမာဏရှိသောမိုး၊ (ပမာဏပုဒ်ချေ)” ဟုပြု။ (သာရတ္ထ၊၃၊၂၄၅)
...[စာမျက်နှာ- ၃၀၈]...
စွပ်သောမိုးကို။ အတ္ထုပ္ပတ္တိံ– ဝေဿန္တရာဇာတ်တော်တရားဟောခြင်း၏ အကြောင်းဝတ္ထုဖြစ်ပေါ်လာခြင်းကို။ ဝါ– ဝေဿန္တရာဇာတ်တော်ကို ဟောတော် မူခြင်းငှာ ဖြစ်ပေါ်လာသော အကြောင်းကို။ ကတွာ– ၍။ ဝေဿန္တရဇာတကံ– ဝေဿန္တရ ဇာတ်တော်ကို။ ကထေတွာ– ပြီး၍။ ပုနဒိဝသေ– ၌။ ပိဏ္ဍာယ– ငှာ။ ပဝိဋ္ဌော– ဝင်တော်မူသည်။ (သမာနော)၊ “ဥတ္တိဋ္ဌေ နပ္ပမဇ္ဇေယျာ”တိ– ဟူသော။ ဂါထာယ– ဖြင့်။ ပိတရံ– ကို။ သောတာပတ္တိဖလေ– ၌။ ပတိဋ္ဌာပေတွာ– တည်စေ တော်မူ၍။ “ဓမ္မဉ္စရေ”တိ– သော။ ဂါထာယ– ဖြင့်။ မဟာပဇာပတိံ– မိထွေးတော် မဟာပဇာပတိဂေါတမီကို။ သောတာပတ္တိဖလေ– ၌လည်းကောင်း။ ရာဇာနံ– သုဒ္ဓေါဒနမင်းကြီးကို။ သကဒါဂါမိဖလေ စ– ၌လည်းကောင်း။ ပတိဋ္ဌာပေသိ– တည်စေတော်မူပြီ။ ပန– ဆက်ဥုးအံ့။ ဘတ္တကိစ္စာဝသာနေ– ၌။ ရာဟုလမာတုဂုဏကထံ– ရာဟုလာမယ်တော်၏ ဂုဏ်ကျေးဇူးနှင့် စပ်သောစကားကို။ နိဿာယ– ၍။ စန္ဒကိန္နရီဇာတကံ– စန္ဒကိန္နရီဇာတ်တော်ကို။ ကထေတွာ– ၍။ တတော– ထိုနေ့မှ။ တတိယဒိဝသေ– သုံးရက်မြောက်နေ့၌။ နန္ဒကုမာရဿ– နန္ဒ မင်းသား၏။ အဘိသေကဂေဟပ္ပဝေသနဝိဝါဟမင်္ဂလေသု– အိမ်ရှေ့မင်း အဘိသိက်ခံသောမင်္ဂလာ, အိမ်ရှေ့မင်း၏ နန်းသစ်သို့ ဝင်ရောက်ခြင်းမင်္ဂလာ, ထိမ်းမြားလက်ထပ်ခြင်းမင်္ဂလာတို့သည်။ ပဝတ္တမာနေသု– ဖြစ်ကုန်လသော်၊
အတ္ထုပ္ပတ္တိံ။ ။ အရီယတေ အဝဂမီယတေတိ အတ္ထော- သိအပ်သော အကြောင်းဝတ္ထု၊ အတ္ထဿ+ဥပ္ပတ္တိ အတ္ထုပ္ပတ္တိ- အကြောင်းဝတ္ထု၏ ဖြစ်ပေါ်လာခြင်း၊ ဝါ- အကြောင်းအရာအဖြစ်အပျက်(ဒီဋီ၊၁၊၅၇၊ သီဘာ- ၁, ၃၁၈)။ (တစ်နည်း) အတ္ထသဒ္ဒါ ဟေတုအနက်ဟော ယူ၍ “ဓမ္မဒေသနာယ အတ္ထော ဟေတု ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဧတ္ထာတိ အတ္ထုပ္ပတ္တိ- တရားဟောခြင်း၏ အကြောင်း၏ ဖြစ်ရာပစ္စုပ္ပန်ဝတ္ထု”ဟုလည်း ကောင်း, ပယောဇနအနက်ဟောယူ၍ “ဓမ္မဒေသနာဒိကော အတ္ထော ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဧတာယာတိ အတ္ထုပ္ပတ္တိ- တရားဟောခြင်းစသော အကျိုး၏ ဖြစ်ကြောင်း ပစ္စုပ္ပန်ဝတ္ထု” ဟုလည်းကောင်း ပြုပါ။ (ဝိမတိ၊၁၊၉၀၊ ပါရာဘာ- ၂, ၁၀၆)
အဘိသေက...မင်္ဂလေသု။ ။ ဤ၌ မင်္ဂလာ ၃မျိုးသာ ဆို၏၊ ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃, ၌ “(၁) ကေသဝိဿဇ္ဇနံ- ဆံထုံးဖြည်ခြင်းမင်္ဂလာ (၂) ပဋ္ဋဗန္ဓော- နဖူး၌ သင်းကျစ် ပြားကို ဖွဲ့ခြင်းမင်္ဂလာ (၃) ဃရမင်္ဂလံ- အိမ်ရှေ့မင်း၏ နန်းသစ်တက်မင်္ဂလာ (၄)
...[စာမျက်နှာ- ၃၀၉]...
ပိဏ္ဍာယ– ငှာ။ ပဝိသိတွာ– ဝင်တော်မူ၍။ နန္ဒကုမာရဿ– ၏။ ဟတ္ထေ– ၌။ ပတ္တံ– ကို။ ဒတွာ– ၍။ မင်္ဂလံ– မင်္ဂလာတရားတော်ကို။ ဝတွာ– ဟောတော်မူ၍။ အာသနာ– မှ။ ဥဋ္ဌာယ– ၍။ ပက္ကန္တော– ဖဲကြွတော်မူလသော်။ နန္ဒကုမာရဿ– ၏။ ဟတ္ထတော– မှ။ ပတ္တံ– ကို။ န ဂဏှိ– ယူတော်မမူ။ သောပိ– ထိုနန္ဒမင်းသားသည် လည်း။ တထာဂတဂါရဝေန– မြတ်စွာဘုရား၌ လေးစားသူ၏အဖြစ်ကြောင့်။ ဝါ– မြတ်စွာဘုရား၌ လေးစားခြင်းကြောင့်။ “ဘန္တေ! ဝေါ– အရှင်ဘုရားတို့၏။ ပတ္တံ– ကို။ ဂဏှထ– ယူတော်မူပါကုန်။” ဣတိ– သို့။ ဝတ္တုံ– လျှောက်ခြင်းငှာ။ နာသက္ခိ– နိုင်။ ဧဝံ ပန– ဤသို့ကား။ စိန္တေသိ၊ (ကိံ)၊ “သောပါနသီသေ– စောင်းတန်းဥုး၌။ (လှေခါးထိပ်၌)၊ ပတ္တံ– ကို။ ဂဏှိဿတိ– ယူတော်မူလိမ့်မည်။” ဣတိ– ပြီ။ သတ္ထာ– သည်။ တသ္မိမ္ပိ ဌာနေ– ထိုစောင်းတန်းဥုးအရပ်၌လည်း။ န ဂဏှိ– ယူတော်မမူ
ဣတရော– အခြားသော နန္ဒမင်းသားသည်။ “သောပါနပါဒမူလေ– စောင်းတန်း ခြေရင်း၌။ (လှေခါးခြေရင်း၌)၊ ဂဏှိဿတိ– မည်။” ဣတိ စိန္တေသိ၊ သတ္ထာ– သည်။ တတ္ထာပိ– ထိုစောင်းတန်းခြေရင်း၌လည်း။ န ဂဏှိ၊ ဣတရော– သည်။ “ရာဇင်္ဂဏေ– မင်းရင်ပြင်၌။ ဂဏှိဿတိ။” ဣတိ စိန္တေသိ၊ သတ္ထာ– သည်။ တတ္ထာပိ– ထိုမင်းရင်ပြင်၌လည်း။ န ဂဏှိ၊ ကုမာရော– မင်းသားသည်။ နိဝတ္တိတုကာမော– ပြန်လှည့်လိုသည်။ (ဟုတွာ)၊ အရုစိယာ– အလိုမရှိသဖြင့်။ ဝါ– အလို မရှိဘဲ။ ဂစ္ဆန္တော– လိုက်သွားရလသော်။ သတ္ထုဂါရဝေန– မြတ်စွာဘုရား၌ လေးစား သူ၏အဖြစ်ကြောင့်။ ဝါ– မြတ်စွာဘုရား၌ လေးစားခြင်းကြောင့်။ “ပတ္တံ– ကို။ ဂဏှထ– ကုန်။” ဣတိ ဝတ္တုံ– ငှာ။ န သက္ကောတိ– မစွမ်းနိုင်။ “ဣဓ– ဤအရပ်၌။ ဂဏှိဿတိ၊ ဧတ္ထ– ထိုအရပ်၌။ ဂဏှိဿတိ။” ဣတိ– သို့။ စိန္တေန္တော– လျက်။ ဂစ္ဆတိ– လိုက်သွား၏။
တသ္မိံ ခဏေ– ၌။ အညာ– အခြားကုန်သော။ ဣတ္ထိယော– တို့သည်။ တံ အာဝါဟမင်္ဂလံ– ထိမ်းမြားလက်ထပ်ခြင်းမင်္ဂလာ (၅) ဆတ္တမင်္ဂလံ– အိမ်ရှေ့ထီးဖြူ ဆောင်းခြင်းမင်္ဂလာ”ဟု မင်္ဂလာ၅မျိုး ဆို၏။ ထို့ပြင် အံ၊ဋ္ဌ၊ ၁၊ ၂၄၄၌ “ဝိဝါဟ”အစား “အာဝါဟ”ဟု ရှိ၏။ ဥဒါန၊ဋ္ဌ၊ ၁၅၁၊အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊ ၁၀၇၊ ဇာ၊ဋ္ဌ၊ ၁၊ ၁၀၆တို့၌ကား ဓမ္မ.ဋ္ဌအတိုင်းပင် “ဝိဝါဟ”ဟု ရှိ၏။
...[စာမျက်နှာ- ၃၁၀]...
ထိုနန္ဒမင်းသားကို။ ဒိသွာ– ၍။ ဇနပဒကလျာဏိယာ– ဇနပဒကလျာဏီမင်းသမီး အား။ (ရူပနန္ဒာမင်းသမီးအား)၊ အာစိက္ခိံသု– ပြောကုန်ပြီ။ (ကိံ)၊ “အယျေ– အရှင်မ! ဘဂဝါ– သည်။ နန္ဒကုမာရံ– ကို။ ဂဟေတွာ– ခေါ်၍။ ဂတော– ကြွတော် မူပြီ။ တုမှေဟိ– အရှင်မတို့နှင့်။ တံ– ထိုနန္ဒမင်းသားကို။ ဝိနာ– ကွဲအောင်။ ကရိဿတိ– ပြုတော်မူလိမ့်မည်။” ဣတိ– ဤသို့ပြောပြီ။ သာ– ထိုဇနပဒကလျာဏီမင်း သမီးသည်။ ပဂ္ဃရန္တေဟေဝ– ယိုစီးကျနေသည်သာလျှင်ဖြစ်ကုန်သော။ ဝါ–
ဇနပဒကလျာဏိယာ။ ။ ဇနပဒမှိ+ကလျာဏီ ဇနပဒကလျာဏီ- ဇနပုဒ်နယ် ပယ်တစ်ခုလုံး၌ ကောင်းသောဂုဏ်အင်္ဂါရှိသော မင်းသမီး၊ “မည်း -ဖြူ -ဆူ- ကြုံ, နိမ့်မြင့်တုံ, မှတ်ကုန်ပြစ်၆ပါး”ဟူသည်နှင့်အညီ မည်းလွန်းခြင်း, ဖြူလွန်းခြင်း, ဝလွန်းခြင်း, ပိန်လွန်းခြင်း, နိမ့်လွန်းခြင်း, မြင့်လွန်းခြင်းအားဖြင့် ကိုယ်၏အပြစ် ၆ပါးရှိသည်၊ ဇနပဒကလျာဏီသည် ထိုအပြစ် ၆ပါးကင်းလွတ်၍ လူလောက်လည်းမက နတ် လောက်လည်းမကျ (လူမက, နတ်မမျှ) အလွန်လှသော မင်းသမီးတည်း။
ကောင်းခြင်း၅ဖြာ။ ။ ကောင်းခြင်း၅ဖြာကား “ဆဝိကလျာဏ, မံသကလျာဏ, နဟာရုကလျာဏ, အဋ္ဌိကလျာဏ, ဝယကလျာဏ”တို့တည်း၊ ထိုတွင် ညဉ့်မှောင်မိုက် သောအခါ ၁၂တောင်ရှိသော အခန်း၌ မီးမထွန်းဘဲ ကိုယ်ရောင်ဖြင့် လင်းခြင်းသည် အသားအရေ၏ ကောင်းခြင်းမည်၏၊ သန္တာရိုးကဲ့သို့ လက်ဖဝါးခြေဖဝါး နှုတ်ခမ်းဖျား တို့၏ နီမြန်းခြင်းသည် အသားအသွေး၏ ကောင်းခြင်းမည်၏၊ လက်သည်းခြေသည်း တို့၏ အသားမှ မလွတ်သောအရပ်၌ ချိပ်ရည်ဖြင့် ဆိုးအပ်သကဲ့သို့ နီ၍ အသားမှ လွတ်သော အရပ်၌ကား နို့ရည်ကဲ့သို့ ဖြူဖွေးနေခြင်းသည် အကြော၏ ကောင်းခြင်း မည်၏၊ ကောင်းစွာဆေးကြောအပ်သော ဝရဇိန်ကဲ့သို့ သွားတို့၏ ညီညာဖြူစင်ခြင်း သည် အရိုး၏ကောင်းခြင်းမည်၏၊ အသက်၁၂၀၇ှိသော်လည်း ၁၆နှစ်အရွယ်ကဲ့သို့ အရေမတွန့်, ဆံမဖြူခြင်းသည် အရွယ်၏ကောင်းခြင်းမည်၏၊ ဤသို့ ကောင်းခြင်း ၅ဖြာနှင့် ပြည့်စုံသောကြောင့် ဇနပဒကလျာဏီမည်၏။ (သာရတ္ထ၊၃၊၃,၂၄၈- ၉၊အံဋီ၊၁၊၁၈၇၊ ဓမ္မဋီ- ၄၉) [ဓမ္မ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၄၄၌ “နဟာရုကလျာဏ”နေရာဝယ် “ကေသကလျာဏ- ဆံပင်၏ ကောင်းခြင်း”ဟုလည်းကောင်း, ဥဒါန၊ဋ္ဌ၊၁၅၂၌ “နခကလျာဏ”ဟုလည်းကောင်း ဆို၏။]
...[စာမျက်နှာ- ၃၁၁]...
တပေါက်ပေါက်ကျနေသည်သာလျှင်ဖြစ်ကုန်သော။ ဥဒကဗိန္ဒူဟိ– ရေပေါက် တို့ဖြင့်။ အဍ္ဎုလ္လိခိတေဟိ– တစ်ဝက်တစ်ပျက်သာ ဖြီးအပ်ပြီးကုန်သော။ (ဖြီး၍ မပြီးသေးကုန်သော)၊ ကေသေဟိ– ဆံပင်တို့ဖြင့်။ ဝေဂေန– အဟုန်ဖြင့်။ ဝါ– လျင် မြန်စွာ။ ဂန္တွာ– ၍။ “အယျပုတ္တ– အရှင့်သား! တုဝဋံ ခေါ– မြန်မြန်သာလျှင်။ အာဂစ္ဆေယျာသိ– ပြန်လာခဲ့ပါလော။” ဣတိ အာဟ။ တဿာ– ထိုဇနပဒ ကလျာဏီ မင်းသမီး၏။ တံ ဝစနံ– သည်။ တဿ– ထိုနန္ဒမင်းသား၏။ ဟဒယေ– စိတ်နှလုံး၌။ တိရိယံ– ကန့်လန့်။ ပတိတွာ ဝိယ– ကျသကဲ့သို့။ ဌိတံ– တည်ပြီ။ သတ္ထာပိ– သည် လည်း။ အဿ– ထိုနန္ဒမင်းသား၏။ ဟတ္ထတော– မှ။ ပတ္တံ– ကို။ အဂ္ဂဏှိတွာဝ– မယူမူ၍သာလျှင်။ တံ– ထိုနန္ဒမင်းသားကို။ ဝိဟာရံ– သို့။ နေတွာ– ဆောင်တော် မူ၍။ “နန္ဒ– နန္ဒ! ပဗ္ဗဇိဿသိ– ရဟန်းပြုမည်လော။” ဣတိ– သို့။ အာဟ– မေး တော်မူပြီ။ သော– ထိုနန္ဒမင်းသားသည်။ ဗုဒ္ဓဂါရဝေန– ကြောင့်။ “န ပဗ္ဗဇိဿာမိ– ရဟန်းမပြုနိုင်ပါ။” ဣတိ– သို့။ အဝတွာ– မလျှောက်မူ၍။ “အာမ– မှန်ပါ။ ပဗ္ဗဇိဿာမိ– ပါမည်။” ဣတိ အာဟ။ သတ္ထာ– သည်။ “တေန ဟိ– လျှင်။ နန္ဒံ– ကို။ ပဗ္ဗာဇေထ– ရဟန်းဖြစ်စေကြလော။” ဣတိ အာဟ။ သတ္ထာ– သည်။ ကပိလပုရံ– ကပိလမြို့တော်သို့။ ဂန္တွာ– ရောက်တော်မူ၍။ တတိယဒိဝသေ– သုံးရက်မြောက် နေ့၌။ နန္ဒံ– ကို။ ပဗ္ဗာဇေသိ– ရဟန်းဖြစ်စေတော်မူပြီ။
ဥပဍ္ဎုလ္လိခိတေဟိ ကေသေဟိ။ ။ “ဥဒကဗိန္ဒူဟိ”စသည်တို့၌ “သာ ဘိန္နေန သီသေန ပဂ္ဃရန္တေန လောဟိတေန(မ- ၁, ၁၇၇)”ကဲ့သို့ ဣတ္ထမ္ဘူလက္ခဏအနက်၌ တတိယာသက်။ [ဥပဍ္ဎုလ္လိခိတေဟိ ကေသေဟီတိ ဣတ္ထမ္ဘူတလက္ခဏေ ကရဏဝစနံ၊ ဝိပ္ပကတုလ္လိခိတေဟိ ကေသေဟိ ဥပလက္ခိတာတိ အတ္ထော၊ “အဍ္ဎုလ္လိခိတေဟီ”တိပိ ပဌန္တိ။ ဥလ္လိခနန္တိ စ ဖဏကာဒီဟိ ကေသသဏ္ဌာပနံ၊ အဍ္ဎကာရဝိဓာနန္တိပိ ဝဒန္တိ၊- ဥဒါန၊ဋ္ဌ၊ ၁၅၃၊ ဓမ္မဋီ- ၄၉။]
တတိယဒိဝသေ။ ။ ဘုရားရှင်သည် ဘုရားဖြစ်တော်မူသည့်နှစ် မဟာသက္က ရာဇ် ၁၀၃ခုနှစ် တပေါင်းလပြည့်ကျော် ၁ရက်နေ့၌ ရာဇဂြိုဟ်မြို့မှ စတင်ထွက်ခွာ တော်မူခဲ့၏၊ ယူဇနာ (၆၀)ခရီးကို တစ်နေ့တစ်ယူဇနာ ကြွတော်မူခဲ့ရာ ၂လပြည့်သော အခါ၌ ကပိလဝတ်သို့ ရောက်တော်မူသည်၊ ၂လပြည့်သော အခါဟူသည် နောက်နှစ်
...[စာမျက်နှာ- ၃၁၂]...
သတ္တမေ– ခုနစ်ရက်မြောက်သော။ ဒိဝသေ– နေ့၌။ ရာဟုလမာတာ– သည်။ ကုမာရံ– ရာဟုလာမင်းသားကို။ အလင်္ကရိတွာ– တန်ဆာဆင်၍။ ဘဂဝတော– ၏။ သန္တိကံ– သို့။ ပေသေသိ– စေလွှတ်ပြီ။ (ကိံ– အဘယ်သို့မှာ၍ စေလွှတ် သနည်း?) “တာတ– ချစ်သား! ဝီသတိသဟဿသမဏပရိဝုတံ– နှစ်သောင်းသော ရဟန်းခြံရံအပ်သော။ ဝါ– ခြံရံအပ်လျက်။ သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏံ– ရွှေအဆင်းနှင့် တူသော အဆင်းရှိတော်မူသော။ ဗြဟ္မရူပိဝဏ္ဏံ– ဗြဟ္မာ၏ အဆင်းကဲ့သို့သော အဆင်းရှိတော်မူသော။ ဧတံ သမဏံ– ဤရဟန်းတော်ကို။ ပဿ– ကြည့်စမ်း (၁၀၄-ခုနှစ်) ကဆုန်လပြည့်ကျော် ၁ရက်နေ့တည်း။ ထိုနေ့တွင် ပေါက္ခရဝဿမိုးကို ရွာစေ၍ ဝေဿန္တရာဇာတ်တော်ကို ဟောတော်မူသည်။
နောက်နေ့ (ကဆုန်လပြည့်ကျော်၂ရက်နေ့) တွင် ခမည်းတော် သုဒ္ဓေါဒနမင်း ကြီးအား “ဥတ္တိဋ္ဌေ နပ္ပမဇ္ဇေယျ”စသော ဂါထာကို ဟောတော်မူ၍ သောတာပန် တည်စေသည်။ “ဓမ္မဉ္စရေ”စသော ဂါထာကို ဆက်ဟောတော်မူ၍ မိထွေးတော် ဂေါ တမီအား သောတာပန်တည်စေကာ ခမည်းတော်သုဒ္ဓေါဒနမင်းကြီးအား သကဒါဂါမ် တည်စေသည်။ ဆက်၍ ယသောဓရာအဆောင်သို့ ကြွတော်မူကာ စန္ဒကိန္နရီဇာတ် တော်ကို ဟောတော်မူသည်။ ဤနေ့ (ကဆုန်လပြည့်ကျော်၂ရက်နေ့) ၌ပင် နန္ဒမင်းသား ကို ရဟန်းပြုစေသည်ဟု ဝိ၊ဋ္ဌ၊ ၃, ၂၉၀၌ ဆို၏။ ထိုဝိ.ဋ္ဌအဆိုသည် “တတိယဒိဝသေ– ၃ရက်မြောက်နေ့ (ကဆုန်လပြည့်ကျော် ၃ရက်နေ့)”ဟူသော ဤဓမ္မ.ဋ္ဌအဆိုနှင့် ကွဲလွဲ နေသည်။ ဤသို့ အဆိုကွဲလွဲရခြင်းမှာ ထိုထိုဘာဏကဆောင်တို့ ဆောင်ယူလာသည့် အတိုင်း ဆိုရခြင်းကြောင့် ဖြစ်သည်။ (သာရတ္ထ၊ ၃၊ ၂၅၀)]
ဗြဟ္မရူပိဝဏ္ဏံ။ ။ ဗြဟ္မုနော+ရူပံ ဗြဟ္မရူပံ၊ ဗြဟ္မရူပမေဝ ဗြဟ္မရူပီ၊ ဤပစ္စည်း သကတ္ထ(နိဒီ- ၃၃၈)၊ ဗြဟ္မရူပီ ဝိယ+ဝဏ္ဏော ယဿာတိ ဗြဟ္မရူပိဝဏ္ဏော၊ (တစ်နည်း) “ရူပံ+ဧတဿ အတ္ထီတိ ရူပီ၊ ဗြဟ္မာ စ+သော+ရူပီ စာတိ ဗြဟ္မရူပီ- ရုပ်ရှိသောရူပဗြဟ္မာ၊ ဗြဟ္မရူပိနော+ဝဏ္ဏော ဗြဟ္မရူပိဝဏ္ဏော- ရုပ်ရှိသော ရူပဗြဟ္မာ၏ ရုပ်ပုံသဏ္ဌာန်၊ ဗြဟ္မ- ရူပိဝဏ္ဏော ဝိယ+ဝဏ္ဏော ယဿာတိ ဗြဟ္မရူပိဝဏ္ဏော- ရုပ်ရှိသော ရူပဗြဟ္မာ၏ ရုပ်ပုံ သဏ္ဌာန်နှင့်တူသော ပုံသဏ္ဌာန်ရှိတော်မူသော ဘုရားရှင်၊ (ရှေ့ဝဏ္ဏပုဒ်ကိုချေ)”ဟု လည်း ကြံကြသေး၏။ ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃, ၂၉၀၌ “ဗြဟ္မရူပဝဏ္ဏံ”ဟု ရှိ၍ “ဗြဟ္မရူပဝဏ္ဏန္တိ ဗြဟ္မရူပသမာနရူပံ- ဗြဟ္မာ၏ ရုပ်ပုံသဏ္ဌာန်နှင့်တူသော ပုံသဏ္ဌာန်ရှိတော်မူသော (သာရတ္ထ၊၃၊၂၅၀၊ ဝိမတိ၊၂၊၁၁၄)”ဟု ဖွင့်၏။
...[စာမျက်နှာ- ၃၁၃]...
လော။ အယံ– ဤရဟန်းတော်သည်။ တေ– သင်သားတော်၏။ ပိတာ– ခမည်း တော်တည်း။ ဧတဿ– ဤသင့်ခမည်းတော်၏။ ဝါ–မှာ။ မဟန္တာ– ကြီးမားကုန်သော။ နိဓိကုမ္ဘိယော– ရွှေအိုး၄လုံးတို့သည်။ အဟေသုံ– ရှိခဲ့ကုန်ပြီ။ တာ– ထို ရွှေအိုးကြီး၄လုံးတို့ကို။ အဿ– ထိုသင့်ခမည်းတော်၏။ နိက္ခမနတော– တော ထွက်တော်မူရာနေ့မှ။ ပဋ္ဌာယ– ၍။ န ပဿာမ– မမြင်တွေ့ရတော့ကုန်။ ဂစ္ဆ– သွားချေ။ နံ– ထိုသင့်ခမည်းတော်ကို။ ဒါယဇ္ဇံ– အမွေကို။ ယာစဿု– တောင်း ချေလော၊ (ကိံ– အဘယ်သို့ ပြော၍ တောင်းရမည်နည်း?) ] တာတ– ခမည်းတော်! အဟံ– ကျွန်တော်သည်။ ကုမာရော– မင်းသားပါတည်း။ အဘိသေကံ– အဘိ သိက်ရေစင်သို့။ ပတွာ– ရောက်၍။ [တစ်နည်း-အဘိသေကံ ပတွာ– အဘိသိက် ခံ၍၊] စက္ကဝတ္တီ– စကြာမင်းသည်။ ဘဝိဿာမိ– ဖြစ်လိမ့်မည်။ (ဖြစ်လိုပါ၏)၊ မေ– အား။ ဓနေန– ဥစ္စာဖြင့်။ အတ္ထော– အလိုရှိပါ၏။ မေ– အား။ ဓနံ– ကို။ ဒေဟိ– ပေး တော်မူပါ။ ဟိ– တောင်းသင့်၏။ ပုတ္တော– သားတော်သည်။ ပိတု– ခမည်းတော်၏။ သန္တကဿ– ဥစ္စာ၏။ သာမိကော– အရှင်ပါတည်း၊’ ဣတိ– ဤသို့ ပြော၍။ (ယာစဿု– လော၊) ဣတိ– ဤသို့ မှာ၍ စေလွတ်ပြီ။ [ဣတိတစ်လုံး ကြေ၊ ဝိ၊ဋ္ဌ၊ ၃, ၂၉၀အလို ကုမာရောနောင် ပုဒ်ထီးမရှိ။ အဟံမှစ၍ ဘဝိဿာမိအထိ တစ်ဝါကျ တည်းဖြစ်၏။ “တာတ၊ အဟံ ကုမာရော– ကျွန်ုပ်မင်းသားသည်။ ... ဘဝိဿာမိ”ဟု ဆရာတို့ ပေးတော်မူ၏။] ကုမာရော– သည်။ ဘဂဝတော– ၏။ သန္တိကံ– သို့။ ဂန္တွာဝ–
မဟန္တာ နိဓိကုမ္ဘိယော။ ။ “နိဓိကုမ္ဘိယော”ဟုရှိပုံကို ထောက်လျှင် ဏဝဏိက စသောသုတ်အရ ဤပစ္စည်းသက်၍ “မဟန္တီ” သုတ်မဟုတ် “မဟန္တိယော”ဟု ရှိသင့် သည်၊ သို့မဟုတ် လိင်္ဂဝိပလ္လာသကြံပါ၊ ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃, ၂၉၀၊ အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၀၇၊ ဇာ၊ဋ္ဌ၊၁, ၁၀၇တို့အတိုင်း “မဟန္တာ နိဓယော”ဟု ရှိလျှင် ပိုကောင်းသည်။
တျာဿ။ ။ “မဟန္တာ နိဓယော(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃, ၂၉၀)”ကို စွဲရသောကြောင့် သာရတ္ထ၊၃၊၂၅၀၌ “တျာဿ”ကို “တေ+အဿ”ဟု ပုဒ်ဖြတ်ပြသည်၊ ဤ၌ “နိဓိကုမ္ဘိယော”ကို စွဲရသောကြောင့် “တာ+အဿ”ဟုဖြတ်, ယလာ။ (တစ်နည်း) တယာတယီနံ တကာရော တွတ္တံ ဝါ၌ ဝါသဒ္ဒါဖြင့် တကို တျပြု(ဝိဗော- ၈၀)။ သာရတ္ထအတိုင်း “တေ+အဿ”ဟု ဖြတ်လိုမူ တေ၌ လိင်္ဂဝိပလ္လာသကြံ။ (တစ်နည်း) တသဒ္ဒါနှင့် အနက် တူ တျသဗ္ဗနာမ်ပုဒ်တစ်မျိုး ရှိ၏၊ ထိုအလို “တျာ+အဿ”ဟုဖြတ်ပါ။(နိဒီ- ၁၂၁၊ ၁၂၂)
...[စာမျက်နှာ- ၃၁၄]...
ရောက်၍သာ။ ဝါ– ရောက်လျှင်ရောက်ချင်းပင်။ ပိတုသိနေဟံ– ဖခင်၌ ဖြစ်သော ချစ်ခြင်းကို။ ပဋိလဘိတွာ– ရ၍။ ဟဋ္ဌစိတ္တော– ရွှင်လန်းသော စိတ်ရှိသည်။ (ဟုတွာ)၊ “သမဏ– အို...ရဟန်း! တေ– ၏။ ဆာယာ– အရိပ်တော်သည်။ သုခါ– အေးချမ်းလှပါ၏။” ဣတိ– သို့။ ဝတွာ– ၍။ အညမ္ပိ– အခြားလည်းဖြစ်သော။ ဗဟုံ– များစွာသော။ အတ္တနော– အား။ အနုရူပံ– သင့်လျော်သော စကားကို။ ဝဒန္တော– ပြောလျက်။ အဋ္ဌာသိ– တည်ပြီ။ ဘဂဝါ– သည်။ ကတဘတ္တကိစ္စော– သည်။ (ဟုတွာ)၊ အနုမောဒနံ– ကို။ ကတွာ– ၍။ အာသနာ– မှ။ ဥဋ္ဌာယ– ၍။ ပက္ကာမိ– ဖဲကြွတော်မူပြီ။ ကုမာရောပိ– သည်လည်း။ “သမဏ– အို...ရဟန်း! မေ– သား တော်အား။ ဒါယဇ္ဇံ– အမွေကို။ ဒေဟိ– ပေးပါလော။ သမဏ! မေ– အား။ ဒါယဇ္ဇံ– ကို။ ဒေဟိ– လော။” ဣတိ– ဤသို့ တတွတ်တွတ်ပြော၍။ ဘဂဝန္တံ– သို့။ အနုဗန္ဓိ– လိုက်ပြီ။ ဘဂဝါပိ– သည် လည်း။ ကုမာရံ– ကို။ န နိဝတ္တာပေသိ– မပြန်စေ။ ပရိဇနောပိ– ပတ်ဝန်းကျင် လူအပေါင်းသည်လည်း။ (အခြွေအရံလူအပေါင်းသည် လည်း)၊ ဘဂဝတာ– နှင့်။ သဒ္ဓိံ– အတူ။ ဂစ္ဆန္တံ– လိုက်သွားနေသော မင်းသားကို။ နိဝတ္တေတုံ– ပြန်စေခြင်းငှာ။ နာသက္ခိ– မစွမ်းနိုင်။ ဣတိ– ဤသို့လျှင်။ သော– ထို ရာဟုလာမင်းသားသည်။ ဘဂဝတာ– နှင့်။ သဒ္ဓိံ– အတူ။ အာရာမမေဝ– ကျောင်း တိုက်သို့သာ။ အဂမာသိ– လိုက်သွားပြီ။
တတော– ထိုမှနောက်၌။ ဘဂဝါ– သည်။ စိန္တေသိ– ပြီ။ (ကိံ)၊ “အယံ– ဤ ရာဟုလာမင်းသားသည်။ ပိတု– ခမည်းတော်၏။ သန္တကံ– ဥစ္စာဖြစ်သော။ ယံ ဓနံ– အကြင်ဥစ္စာကို။ ဣစ္ဆတိ– အလိုရှိ၏။ တံ– ထိုဥစ္စာသည်။ ဝဋ္ဋာနုဂတံ– ဝဋ်ဒုက္ခသို့ အစဉ်လိုက်၏။ ဝါ– ဝဋ်ဒုက္ခတွင် ပါဝင်၏။ သဝိဃာတံ– နှိပ်စက်တတ်သော ဒုက္ခနှင့် တကွဖြစ်၏။ ဟန္ဒ– ယခု။ အဿ– ဤရာဟုလာမင်းသားအား။ ဗောဓိတလေ– ဗောဓိရင်ပြင်၌။ ပဋိလဒ္ဓံ– ရအပ်သော။ သတ္တဝိဓံ– ၇-ပါးအပြားရှိသော၊
ဝဋ္ဋာနုဂတံ သဝိဃာတံ။ ။ ဝဋ္ဋာနုဂတန္တိ ဝဋ္ဋပရိယာပန္နံ(ကိလေသဝဋ် ဝိပါက ဝဋ်၌ ပါဝင်သည်)၊ သဝိဃာတကန္တိ ဒုက္ခသဟိတတ္တာ သဝိဃာတကံ၊ သဒုက္ခန္တိ အတ္ထော၊- သာရတ္ထ၊၃၊၂၅၀
...[စာမျက်နှာ- ၃၁၅]...
အရိယဓနံ– အရိယာတို့၏ ဥစ္စာကို။ ဝါ– ဖြူစင်မြင့်မြတ်သော ဥစ္စာကို။ ဒေမိ– ပေး တော်မူအံ့။ နံ– ထိုရာဟုလာမင်းသားကို။ လောကုတ္တရဒါယဇ္ဇဿ– လောကုတ္တ ရာအမွေ၏။ (လောကုတ္တရာတရားဟူသောအမွေ၏)၊ သာမိကံ– ပိုင်ရှင်ကို။ ကရောမိ– ပြုအံ့။” ဣတိ– ဤသို့ ကြံတော်မူပြီ။ အထ ခေါ– ထိုအခါ၌။ ဘဂဝါ– သည်။ အာယသ္မန္တံ သာရိပုတ္တံ– ကို။ အာမန္တေသိ– တော်မူပြီ။ (ကိံ)၊ “သာရိပုတ္တ– သာရိပုတြာ! တေန ဟိ– တိုက်တွန်းတော်မူ၏။ ဝါ– ထိုသို့အမွေကို တောင်းခြင်း ကြောင့်။ တွံ– သည်။ ရာဟုလကုမာရံ– ကို။ ပဗ္ဗာဇေဟိ– ရှင်ဖြစ်စေလော။ ဝါ– ရှင်ပြု ပေးလော။” ဣတိ– ပြီ။ ထေရော– သည်။ ကုမာရံ– ကို။ ပဗ္ဗာဇေသိ– ပြီ။ စ ပန–
အရိယဓနံ။ ။ အရိယာနံ+ဓနံ အရိယဓနံ- အရိယာသူတော်ကောင်းတို့၏ ဥစ္စာ၊ (တစ်နည်း) အရိယဉ္စ+တံ+ဓနဉ္စာတိ အရိယဓနံ- ဖြူစင်မြင့်မြတ်သောဥစ္စာ(သံဋီ- ၂, ၅၃၇)၊ အရိယာဥစ္စာ ၇ပါးမှာ “သဒ္ဓါ, သီလ, ဟိရီ, ဩတ္တပ္ပ, သုတ, စာဂ, ပညာ” တို့တည်း။ (ဒီ- ၃, ၂၀၇၊ သာရတ္ထ၊၃၊၂၅၀၊ ဝိမတိ၊၂၊၁၁၄)
တေန ဟိ။ ။ တေန ဟိသည် ရှေ့နည်းအလို ဥယျောဇန(တိုက်တွန်းခြင်း) အနက်ဟောနိပါတ်ပုဒ်တည်း၊ (သာရတ္ထ၊၁၊၄၅စသည်)၊ နောက်နည်းအလို တေန ဟိကို ကာရဏအနက်ဟောနိပါတ်ပုဒ်ဟုလည်းကောင်း, တေနကား တသဗ္ဗနာမ်ပုဒ် နောင် ဟိတ်အနက်၌ နာဝိဘတ်ဆုံးသောပုဒ်, ဟိကား အနက်မရ နိပါတ်မျှဟုလည်း ကောင်း ၂မျိုးယူပါ၊ “သာရိပုတ္တ! (ယေန ကာရဏေန- အကြင်အကြောင်းကြောင့်၊) ကုမာရောပိ “သမဏ! မေ- အား၊ ဒါယဇ္ဇံ– ကို၊ ဒေဟိ– လော၊ သမဏ မေ ဒါယဇ္ဇံ ဒေဟိ- လော၊” ဣတိ– ၍၊ ဘဂဝန္တံ– သို့၊ အနုဗန္ဓိ– ပြီ၊ တေန ဟိ- ထိုကြောင့် ၊ပေ၊ ပဗ္ဗာဇေဟိ”ဟု အနိယမဝါကျထည့်၍ အကျယ်ပေးနိုင်သည်။ (မ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၇၈၊ သီဋီသစ်၊၁၊၃၅၁၊ ပါရာဘာ- ၁, ၅၇)
ထေရော ကုမာရံ ပဗ္ဗာဇေသိ။ ။ ရာဟုလာမင်းသားကို ရှင်ပြုပေးရာ၌ အရှင် မဟာမောဂ္ဂလ္လာန်က ခေါင်းရိတ်ဆံချခြင်း, သင်္ကန်းဝတ်ပေးခြင်း, သရဏဂုံပေးခြင်းကို ပြုသည်၊ အရှင်မဟာကဿပက ဩဝါဒပေးသည်၊ အရှင်သာရိပုတြာက ဥပဇ္ဈာယ် ပေးသည်၊ ဤသို့ အရှင်မြတ်၃ပါး ပါဝင်သော်လည်း ရှင်, ရဟန်းပြုခြင်းသည် ဥပဇ္ဈာယ်က အရင်းခံ ဖြစ်၏၊ ဥပဇ္ဈာယ်ကသာ ရှင်ရဟန်းပြုခြင်းကိစ္စ၌ အစိုးရ၏၊ သရဏဂုံဆရာ, ဩဝါဒဆရာက အစိုးမရ၊ ထိုကြောင့် အရှင်သာရိပုတြာကိုသာ ခေါင်း တပ်၍ “ထေရော ကုမာရံ ပဗ္ဗာဇေသိ”ဟု ဆိုရသည်။(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃, ၂၉၁)
...[စာမျက်နှာ- ၃၁၆]...
ထပ်၍ဆက်ဥုးအံ့။ ကုမာရေ– သည်။ ပဗ္ဗဇိတေ– ရှင်အဖြစ်သို့ ရောက်လသော်။ ဝါ– ရှင်ပြုပြီးလသော်။ ရညော– သုဒ္ဓေါဒနမင်း၏။ ဝါ–မှာ။ အဓိမတ္တံ– လွန်ကဲသော အတိုင်းအရှည်ရှိသော။ ဒုက္ခံ– စိတ်ဆင်းရဲခြင်းသည်။ ဥပ္ပဇ္ဇိ– ဖြစ်ပြီ။ တံ– ထိုစိတ် ဆင်းရဲခြင်းကို။ အဓိဝါသေတုံ– သည်းခံခြင်းငှာ။ အသက္ကောန္တော– မစွမ်းနိုင်လ သော်။ ဘဂဝတော– ကို။ နိဝေဒေတွာ– သိစေ၍။ ဝါ– လျှောက်၍။ “ဘန္တေ– ရား! သာဓု– တောင်းပန်ပါ၏။ အယျာ– အရှင်ဘုရားတို့သည်။ မာတာပိတူဟိ– မိဘ အရင်းတို့သည်။ [မာတာပိတူဟီတိ ဇနနိဇနကေ (အမေရင်း အဖေရင်းတို့ကို) သန္ဓာယ ဝုတ္တံ၊- ဝိ၊ဋ္ဌ၊ ၃, ၂၉၂။] အနနုညာတံ– ခွင့်မပြုအပ်သော။ ပုတ္တံ– ကို။ န ပဗ္ဗာဇေယျုံ– ရှင်ရဟန်းဖြစ်စေတော်မမူပါကုန်နှင့်။ ဝါ– ရှင်ရဟန်းမပြုပေးပါကုန်နှင့်။” ဣတိ– သို့။ ဝရံ– ဆုကို။ ယာစိ– တောင်းပြီ။ ဘဂဝါ– သည်။ တဿ– ထိုသုဒ္ဓေါဒနမင်းအား။ တံ ဝရံ– ထိုဆုကို။ ဒတွာ– ပြီး၍။ ပုန– တစ်ဖန်။ ဧကဒိဝသံ– ၌။ ရာဇနိဝေသနေ– မင်းနန်းတော်၌။ ကတပါတရာသော– ပြုတော်မူအပ်ပြီးသော နံနက်ဆွမ်းရှိသည်။ (ဟုတွာ)၊ ဧကမန္တံ– စွာ။ ၌။ နိသိန္နေန– ထိုင်နေသော။ ရညာ– မင်းသည်။ “ဘန္တေ– ရား! တုမှာကံ– တို့၏။ ဒုက္ကရကာရိကကာလေ– ခဲယဉ်းသဖြင့် ပြုအပ်သော တရားကျင့်မှုကို ပြုတော်မူရာအခါ၌။ ဝါ– ဒုက္ကရစရိယာ ကျင့်တော်မူရာအခါ၌။ ဧကာ– တစ်ပါးသော။ ဒေဝတာ– နတ်သည်။ မံ– သို့။ ဥပသင်္ကမိတွာ– ၍။] တေ– သင်၏။ ပုတ္တော– သည်။ ကာလကတော– ပြုအပ်ပြီးသော သေခြင်းရှိ၏။ ဝါ– သေသွားပြီ၊’ ဣတိ အာဟ။ အဟံ– သည်။ တဿာ– ထိုနတ်၏။ ဝစနံ– ကို။ အသဒ္ဒဟန္တော– မယုံလသော်။ ဝါ– မယုံသည်၏အဖြစ်ကြောင့်။] မယှံ– ငါ၏။ ပုတ္တော– သည်။ ဗောဓိံ– အရဟတ္တမဂ်ဉာဏ်, သဗ္ဗညုတဉာဏ်သို့။ အပ္ပတွာ– မရောက်မူ၍။ ကာလံ– သေခြင်းကို။ န ကရောတိ– ပြုမည်မဟုတ်၊’ ဣတိ– ဤသို့ ပြော၍။ ပဋိက္ခိပိံ– ပယ်မြစ်ခဲ့ပြီ။” ဣတိ– သို့။ ဝုတ္တေ– သော်။ “ဣဒါနိ– ၌။ ကိံ– အဘယ်သို့လျှင်။ သဒ္ဒဟိဿထ– ယုံကြည်ကုန်လိမ့်မည်နည်း။ ပုဗ္ဗေပိ– ရှေး၌ လည်း။ အဋ္ဌိကာနိ– အရိုးအတုတို့ကို။ ဒဿေတွာ– ပြ၍။] တေ– ၏။ ပုတ္တော– သည်။ မတော– သေပြီ၊’ ဣတိ– သို့။ ဝုတ္တေ– ပြောအပ်သော်။ န သဒ္ဒဟိတ္ထ– မယုံ ခဲ့ကုန်။” ဣတိ– ဤသို့ မိန့်တော်မူ၍။ ဣမိဿာ အတ္ထုပ္ပတ္တိယာ– ဤအတ္ထုပ္ပတ္တိ။
...[စာမျက်နှာ- ၃၁၇]...
ကြောင့်။ ဝါ– ဤမဟာဓမ္မပါလဇာတ်တော်တရားဟောခြင်း၏ အကြောင်းဝတ္ထု ဖြစ်ပေါ်လာခြင်းကြောင့်။ ဝါ– ဤမဟာဓမ္မပါလဇာတ်တော်ကို ဟောတော်မူ ခြင်းငှာ ဖြစ်ပေါ်လာသော အကြောင်းကြောင့်။ မဟာဓမ္မပါလဇာတကံ– ကို။ ကထေသိ– ပြီ။ ဂါထာပရိယောသာနေ– ၌။ ရာဇာ– သုဒ္ဓေါဒနမင်းသည်။ အနာဂါမိဖလေ– ၌။ ပတိဋ္ဌဟိ– တည်ပြီ။ ဣတိ– ဤသို့လျှင်။ ဘဂဝါ– သည်။ ပိတရံ– ကို။ တီသု– ၃-ပါးကုန်သော။ ဖလေသု– ဖိုလ်တို့၌။ ပတိဋ္ဌာပေတွာ– တည်စေတော် မူ၍။ ဘိက္ခုသံဃပရိဝုတော– ရဟန်းအပေါင်း ခြံရံအပ်လျက်။ ပုနဒေဝ– တစ်ဖန် သာလျှင်။ ရာဇဂဟံ– သို့။ ဂန္တွာ– ကြွတော်မူ၍။ တတော– ထိုမှနောက်၌။ အနာထပိဏ္ဍိကေန– အနာထပိဏ်သူဌေးသည်။ သာဝတ္ထိံ– မြို့သို့။ အာဂမနတ္ထာယ– ကြွလာတော်မူခြင်းအကျိုးငှာ။ ဂဟိတပဋိညော– ယူတော်မူအပ်ပြီးသော ပဋိ ညာဉ်ရှိသည်။ (ဟုတွာ)၊ ဇေတဝနေ– ဇေတဝန်မည်သော။ ဝိဟာရေ– ကျောင်း တိုက်သည်။ နိဋ္ဌိတေ– ပြီးစီးလသော်။ တတ္ထ– ထိုဇေတဝန်ကျောင်းတိုက်သို့။ ဂန္တွာ– ၍။ ဝါသံ– သီတင်း သုံးတော်မူခြင်းကို။ ကပ္ပေသိ– ပြုတော်မူပြီ။
ဧဝ– သို့။ သတ္ထရိ– သည်။ ဇေတဝနေ– ၌။ ဝိဟရန္တေ– နေတော်မူစဉ်။ အာယသ္မာ နန္ဒော– အရှင်နန္ဒသည်။ ဥက္ကဏ္ဌိတွာ– ပျင်းရိ၍။ [“အထက်၌ လည်ပင်းရှိ၍”ဟု သဒ္ဒတ္ထပေး၊] ဘိက္ခူနံ– တို့အား။ ဧတမတ္ထံ– ဤအကြောင်းကို။ အာရောစေသိ– ပြောပြီ။ (ကိံ)၊ “အာဝုသော– တို့။ အဟံ– တပည့်တော်သည်။ အနဘိရတော– မမေ့ွလျော်သည်။ ဝါ– မပျော်သည်။ (ဟုတွာ)၊ ဗြဟ္မစရိယံ– (တစ်ပါးတည်း နေထိုင် အိပ်စက်ရခြင်း, မေထုန်မှ ရှောင်ရခြင်းဟူသော) မြတ်သော အကျင့်ကို။ စရာမိ+
ဗြဟ္မစရိယံ။ ။ ဗြဟ္မစရိယသည် ဒါန, အပ္ပမညာ, သာသနာတော်, မေထုန် မှရှောင်ကြဉ်ခြင်း, ဝေယျာဝစ္စ, မိမိမယားဖြင့်သာ ရောင်ရဲတင်းတိမ်ခြင်း, ငါးပါးသီလ, အရိယမဂ်, ဥပုသ်အင်္ဂါ, လုံ့လစသော အနက်တို့ကို ဟော၏၊ ဤ၌ “ဗြဟ္မစရိယံ စရာမိ”ဝယ် ဗြဟ္မစရိယံအရ သာသနဗြဟ္မစရိယကို ရ၏၊ သာသနဗြဟ္မစရိယအရ သိက္ခာ၃ပါးနှင့် ပရိယတ်တရားတို့ကို ရသော်လည်း ဤ၌ တစ်ပါးတည်းနေထိုင်ရ ခြင်း, တစ်ပါးတည်းအိပ်စက်ရခြင်း, မေထုန်မှရှောင်ကြဉ်ခြင်းကိုသာ ယူရသည်၊ နောက် “ဗြဟ္မစရိယံ သန္ဓာရေတုံ”၌ ဗြဟ္မစရိယံအရကား သာသနဗြဟ္မစရိယသာမက မဂ္ဂင်၈ပါး ဟူသော မဂ္ဂဗြဟ္မစရိယကိုပါ ယူရသည်။ [ဗြဟ္မစရိယန္တိ ဗြဟ္မံ သေဋ္ဌံ
...[စာမျက်နှာ- ၃၁၈]...
ကျင့်နေရ၏။ ဗြဟ္မစရိယံ– သာသနဗြဟ္မစရိယ, မဂ္ဂဗြဟ္မစရိယဟူသော မြတ် သော အကျင့်ကို။ သန္ဓာရေတုံ– (ရှေးဆုံးစိတ်မှ နောက်ဆုံးစိတ်တိုင်အောင်) ကောင်းစွာ ဆောင်ထားခြင်းငှာ။ န သက္ကောမိ– မစွမ်းနိုင်။ သိက္ခံ– သိက္ခာ၃-ပါးကို။ ပစ္စက္ခာယ– စွန့်၍။ ဝါ– ချ၍။ ဟီနာယ– ယုတ်နိမ့်သော လူ့အဖြစ်အကျိုးငှာ။ ဝါ– လူ့အဖြစ်သို့။ အာဝတ္တိဿာမိ– ပြန်လည်ပါတော့မည်။ (တစ်နည်း) ဟီနာယာဝတ္တိဿာမိ– လူထွက်ပါတော့မည်။” ဣတိ– ပြောပြီ။ ဘဂဝါ– သည်။ တံ ပဝတ္တိံ– ထိုဖြစ်ပုံကို။ သုတွာ– ၍။ အာယသ္မန္တံ နန္ဒံ– ကို။ ပက္ကောသာပေတွာ– ခေါ်စေတော် မူ၍။ ဧတံ– ဤစကားကို။ အဝေါစ– မိန့်တော်မူပြီ။ (ကိံ)၊ “နန္ဒ– နန္ဒ! တွံ– သည်။ သမ္ဗဟုလာနံ– များစွာကုန်သော။ ဘိက္ခူနံ– တို့အား။] အာဝုသော– တို့! အဟံ– သည်။ အနဘိရတော– သည်။ (ဟုတွာ) ဗြဟ္မစရိယံ– ကို။ စရာမိ၊ ဗြဟ္မစရိယံ– ကို။ သန္ဓာရေတုံ– နိုင်။ န သက္ကောမိ၊ သိက္ခံ– ကို။ ပစ္စက္ခာယ– ၍။ ဟီနာယ– ငှာ။ ဝါ– ကို။ အာဝတ္တိဿာမိ– အံ့၊’ ဣတိ ဧဝံ– သို့။ အာရောစေသိ ကိရ– ပြောသတဲ့ဟု ကြားရသည်ကား။ သစ္စံ– မှန်သလော။” ဣတိ– ဤသို့ မေးတော်မူပြီ။ [ဣတိတစ်လုံး အကျေကြံ။] “ဘန္တေ– အရှင်ဘုရား! ဧဝံ– ဤအတိုင်း မှန်ပါ၏။” ဣတိ– ဤသို့ လျှောက်ပြီ။ “နန္ဒ! ကိဿ ပန– အဘယ်ကြောင့်။ တွံ– သည်။ အနဘိရတော– သည်။ (ဟုတွာ)၊ ဗြဟ္မစရိယံ– ကို။ စရသိ– ကျင့်ရသနည်း? ဗြဟ္မစရိယံ– ကို။ သန္ဓာရေတုံ– ငှာ။ န သက္ကောသိ– မစွမ်းနိုင်သနည်း? သိက္ခံ– ကို။ ပစ္စက္ခာယ– ၍။ ဟီနာယ– ငှာ။ အာဝတ္တိဿသိ– ပြန်လည်မည်နည်း?” ဣတိ– ဤသို့ မေးတော်မူပြီ။
“ဘန္တေ– ရား? သာကိယာနီ– သာကီဝင်မင်းသမီးဖြစ်သော။ ဇနပဒကလျာဏီ– ဥတ္တမံ စရိယံ ဧကာသနံ ဧကသေယျံ မေထုနဝိရတိံ၊ ဒုတိယပဒေန စေတ္ထ မဂ္ဂဗြဟ္မစရိယဿာပိ သင်္ဂဟော ဝေဒိတဗ္ဗော၊- ဥဒါန၊ဋ္ဌ၊ ၁၅၁။]
သန္ဓာရေတုံ။ ။ သန္ဓာရေတုန္တိ ပဌမစိတ္တတော ယာဝစရိမကစိတ္တံ သမ္မာ ပရိပုဏ္ဏံ ပရိသုဒ္ဓံ ဓာရေတုံ ပဝတ္တေတုံ၊- ဥဒါန၊ဋ္ဌ၊၁၅၁
သိက္ခံ။ ။ ရဟန်းခံစဉ်က ရဟန်းအဖြစ်နှင့်အတူ ဆောက်တည်အပ်သော မိမိ သန္တာန်ဖြစ်စေထိုက်သည်၏အဖြစ်ဖြင့် အစဉ်မပြတ်တည်နေသော သိက္ခာ၃ပါးကိုယူ၊- ဥဒါန၊ဋ္ဌ၊၁၅၁
...[စာမျက်နှာ- ၃၁၉]...
ဇနပဒကလျာဏီမင်းသမီးသည်။ မံ– ၏။ ဝါ– သည်။ ဃရာ– စံအိမ်မှ။ နိက္ခမန္တဿ–ထွက်လာစဉ်။ အဍ္ဎုလ္လိခိတေဟိ– တစ်ဝက်တစ်ပျက်သာ ဖြီးအပ်ပြီးကုန်သော။ ကေသေဟိ– တို့ဖြင့်။ အပလောကေတွာ– စောင်းငဲ့မျှော်ကြည့်၍။ မံ– တပည့်တော် ကို။] အယျပုတ္တ– အရှင့်သား! တုဝဋံ ခေါ– သာလျှင်။ အာဂစ္ဆေယျာသိ– ပြန်လာခဲ့ ပါလော၊’ ဣတိ– သို့သော။ ဧတံ– ဤစကားကို။ အဝေါစ– ပြောပြီ။ ဘန္တေ– ရား! သော အဟံ– ထိုတပည့်တော်သည်။ တံ– ထိုဇနပဒကလျာဏီ၏ စကားကို။ ဝါ– ထိုဇနပဒကလျာဏီ၏ အခြင်းအရာနှင့် တကွဖြစ်သော စကားကို။ [တမနုဿရ– မာနောတိ တံ တဿာ ဝစနံ, တံ ဝါ တဿာ အာကာရသဟိတံ ဝစနံ အနုဿရန္တော၊-
မံ ဘန္တေ...မံ ဧတဒဝေါစ။ ။ “မံ ဘန္တေ”မှ မံဝယ် ဆဋ္ဌီအနက်၌ ဒုတိယာ သက်၊ သို့မဟုတ် ဝိဘတ္တိဝိပလ္လလာသကြံ၊ ချဲ့ပါဥုးမည်- “မံ ဘန္တေတိ ပုဗ္ဗေပိ “မ”န္တိ ဝတွာ ဥက္ကဏ္ဌာကုလစိတ္တတာယ(ပျင်းရီငြီးငွေ့ခြင်းသည် မွှေနှောက်အပ်သော စိတ်ရှိ သည်၏ အဖြစ်ကြောင့်) ပုန “မံ ဧတဝေါစ”တိ အာဟ(ဥဒါန၊ဋ္ဌ၊၁၅၃)”ဟု မံ၂ပုဒ် ဆိုရခြင်းအကြောင်းကို ဖွင့်ရကား မံသည် မူရင်းပါဌ်ဟု သိသာ၏၊ “မေ ဘန္တေ”ဟု လည်းကောင်း “မမ ဘန္တေ”ဟုလည်းကောင်း မူကွဲရှိ၏၊ ထိုမူကွဲပါဌ်များကို ထောက်၍ ဆဋ္ဌီအနက်, အနာဒရအနက်ဟု ကြံနိုင်သည်။
တစ်နည်း။ ။ “ဥက္ကဏ္ဌာကုလစိတ္တတာယ”ဟူသော အဖွင့်အရ “ကဟံ ဧကပုတ္တက, ကဟံ ဧကပုတ္တက”ကဲ့သို့ သောကဖြစ်ရာ၌ ၂ကြိမ်ဆိုသော အာမေဍိတ် စကားဟုကြံ၊ အနက်အဓိပ္ပာယ်တစ်ခုတည်းကိုပင် ကြောက်ခြင်း, စိတ်ဆိုးခြင်းစသည် ဖြစ်ရာ၌ ၂ကြိမ် ၃ကြိမ် ဆိုခြင်းကို အာမေဍိတ်ဟု ခေါ်သည်၊ သမ္ဘမဟုလည်း သုံးနှုန်း ၏၊ ဤ၌ အရှင်နန္ဒသည် ဇနပဒကလျာဏီကို လွမ်းဆွတ်သတိရသဖြင့် ရင်ထဲဆို့ပြီး မလျှောက်နိုင်ဖြစ်နေရာမှ စကားထွက်လာသောအခါ “မံ မံ- တပည့်တော် တပည့် တော်ကို”ဟု ၂ကြိမ်ထွက်လာသည်ဟု ယူပါ၊ ဤသို့ အာမေဍိတ်ယူလျှင် “မံ မံ- တပည့် တော် တပည့်တော်ကို၊ ဧတံ- ကို၊ အဝေါစ”ဟု ပေး။
တစ်နည်းပေးကြပုံ။ ။ “မံ ဘန္တေ”မှ မံကို အပလောကေတွာ၌ စပ်၍ “ဘန္တေ ဃရာ- မှ၊ နိက္ခမန္တဿ- စဉ်၊ မံ- ကို၊ အဍ္ဎုလ္လိခိတေဟိ ကေသေဟိ– တို့ဖြင့်၊ အပလောကေတွာ– ၍”ဟုလည်း ပေးကြ၏၊ အဓိပ္ပာယ်ရသော်လည်း အဖွင့်အတိုင်းကား မကျပါ။
နိက္ခမန္တဿ။ ။ ဃရာ နိက္ခမန္တဿာတိ အနာဒရေ သာမိဝစနံ၊ ဃရတော နိက္ခမတောတိ အတ္ထော၊ “ဃရာ နိက္ခမန္တ”န္တိပိ ပဌန္တိ၊- ဥဒါန၊ဋ္ဌ၊၁၅၃
...[စာမျက်နှာ- ၃၂၀]...
ဥဒါန၊ဋ္ဌ၊ ၁၅၃။] အနုဿရမာနော– အဖန်ဖန်အမှတ်ရလသော်။ ဝါ– လွမ်းဆွတ် သတိရသည်၏အဖြစ်ကြောင့်။ အနဘိရတော– သည်။ (ဟုတွာ)၊ ဗြဟ္မစရိယံ– ကို။ စရာမိ– ၏။ ဗြဟ္မစရိယံ– ကို။ သန္ဓာရေတုံ– ငှာ။ န သက္ကောမိ၊ သိက္ခံ– ကို။ ပစ္စက္ခာယ– ၍။ ဟီနာယ အာဝတ္တိဿာမိ– မည်။” ဣတိ– သို့လျှောက်ပြီ။
အထ ခေါ– ၌။ ဘဂဝါ– သည်။ အာယသ္မန္တံ နန္ဒံ– ကို။ ဗာဟာယံ– လက်မောင်း ၌။ ဂဟေတွာ (ဝိယ)– ကိုင်တော်မူသကဲ့သို့ဖြစ်၍။ [တစ်နည်း- အာယသ္မန္တံ နန္ဒံ– ၏။ ဗာဟာယံ– ကို။ ဂဟေတွာ (ဝိယ)– ၍၊] ဣဒ္ဓိဗလေန– တန်ခိုးတော်၏ အစွမ်း ဖြင့်။ တာဝတိံသဒေဝလောကံ– တာဝတိံသာနတ်ပြည်သို့။ အာနေန္တော– ခေါ် ဆောင်တော်မူလသော်။ အန္တရာမဂ္ဂေ– ၌။ ဧကသ္မိံ– တစ်ခုသော။ ဈာမက္ခေတ္တေ– မီးလောင်အပ်သော လယ်၌။ ဈာမခါဏုကေ– မီးလောင်အပ်သော သစ်ငုတ်၌။ နိသိန္နံ– ထိုင်နေသော။ ဆိန္နကဏ္ဏနာသနင်္ဂုဋ္ဌံ– ပြတ်သော နားရွက်, နှာခေါင်း, အမြီးရှိသော။ ဧကံ– တစ်ကောင်သော။ ပလုဋ္ဌမက္ကဋိံ– (မီးလောင်ထားသဖြင့်) ရုပ်ပျက်ဆင်းပျက်ဖြစ်နေသော မျောက်မကို။ ဒဿေတွာ– ပြတော်မူ၍။ တာဝတိံသဘဝနေ– ဘုံ၌။ ဒေဝရညော– နတ်တို့၏မင်းဖြစ်သော။ သက္ကဿ– သိကြားအား။ ဥပဋ္ဌာနံ– ပြုစုခြင်းငှာ။ (တစ်နည်း) သက္ကဿ– ကို။ ဥပဋ္ဌာနံ–ဆည်းကပ်ရာအရပ်သို့။ အာဂတာနိ– လာကုန်သော။ ကကုဋပါဒါနိ– ခိုခြေနှင့် တူသော ခြေရှိကုန်သော။ ပဉ္စ အစ္ဆရာသတာနိ– ငါးရာသော နတ်သမီးတို့ကို။ ဒဿေသိ– ပြတော်မူပြီ။ ကကုဋပါဒါနီတိ– နိဟူသည်ကား။ ရတ္တဝဏ္ဏတာယ– နီသောအဆင်းရှိကုန်သည်၏အဖြစ်ကြောင့်။ ပါရေဝတပါဒသဒိသပါဒါနိ– ခို၏ ခြေနှင့်တူသော ခြေရှိကုန်သော။ (ပဉ္စ အစ္ဆရာသတာနိ၌စပ်)၊ [ထိုနတ်သမီးတို့သည် ကဿပဘုရားရှင်၏ တပည့်သံဃာများအား ခြေနယ်ဆီလှူခဲ့သောကြောင့် ခြေထောက် ကလေးများ အလွန်နူးညံ့လှပကြသတဲ့၊- ဥဒါန၊ဋ္ဌ၊ ၁၅၄။] စ ပန– ဆက်ဥုးအံ့။ ဒဿေတွာ– ပြတော်မူပြီး၍။ အာဟ– မေးတော်မူပြီ။ (ကိံ)၊ “နန္ဒ– နန္ဒ! တံ– ထို
ဂဟေတွာ ဝိယ။ ။ လက်မောင်းကို တကယ်ကိုင်တော်မူသည်မဟုတ်၊ လက် မောင်း၌ ကိုင်၍ ခေါ်ဆောင်သလိုမျိုးဖြစ်အောင် တန်ခိုးတော်ဖြင့် ပြုလုပ်ဖန်ဆင်း ခြင်း ဖြစ်သည်၊ ထိုကြောင့် “ဝိယ”ထည့်ပေးရသည်။ (ဥဒါန၊ဋ္ဌ၊၁၅၄)
...[စာမျက်နှာ- ၃၂၁]...
ငါမိန့်တော်မူအပ်လတံ့သော စကားကို။ ကိံ မညသိ– အဘယ်သို့ မှတ်ထင် သနည်း? သာကိယာနီ– သော။ ဇနပဒကလျာဏီ ဝါ– သည်လည်းကောင်း။ ကကုဋပါဒါနိ– ကုန်သော။ ဣမာနိ ပဉ္စ အစ္ဆရာသတာနိ ဝါ– တို့သည်လည်းကောင်း။ (သန္တိ– ရှိကုန်၏။ တာသံ– ထိုဇနပဒကလျာဏီမင်းသမီးနှင့် နတ်သမီး ငါးရာတို့တွင်၊) ကတမာ– အဘယ်သူမသည်။ အဘိရူပတရာ ဝါ– အထူးအားဖြင့် လွန်ကဲသော အဆင်းရှိသည်လည်းကောင်း။ ဝါ– အလွန့်အလွန် ရုပ်ချောသည် လည်းကောင်း။ ဒဿနီယတရာ ဝါ– အထူးအားဖြင့် ကြည့်ရှုသင့်, ကြည့်ရှုထိုက် သည်လည်းကောင်း။ ဝါ– အလွန်ကြည့်ကောင်းသည်လည်းကောင်း။ ပါသာဒိကတရာ ဝါ– အထူးအားဖြင့် စိတ်ကြည်လင်ခြင်းကို ဆောင်သည်လည်းကောင်း။ ဝါ– အလွန်စိတ်ကြည်လင်အောင် ဆွဲဆောင်နိုင်သည်လည်းကောင်း။ [ပါသာဒိကတရာတိ သဗ္ဗာဝယဝသောဘာယ (ကိုယ်အင်္ဂါအစိတ်အားလုံး တင့်တယ်ခြင်းကြောင့်) သမန္တတော ပသာဒါဝဟာ၊- ဥဒါန၊ဋ္ဌ၊ ၁၅၃။] (ဟောတိ) နုခေါ– ဖြစ်သနည်း?” ဣတိ– မေးတော်မူပြီ။ တံ– ထိုစကားတော်ကို။ သုတွာ– ၍။ အာဟ– လျှောက်ပြီ။ (ကိံ)၊ “ဘန္တေ! ဆိန္နကဏ္ဏနာသနင်္ဂုဋ္ဌာ– သော။ သာ ပလုဋ္ဌမက္ကဋီ– ထိုရုပ်ပျက် ဆင်းပျက်ဖြစ်နေသော မျောက်မသည်။ (ဇနပဒကလျာဏိံ– ကို။ ဥပနိဓာယ– အနီး၌ ထား၍။ ဝါ– နှိုင်းယှဉ်လသော်။ သင်္ချမ္ပိ– မိန်းမဟု ရေတွက်ခြင်းသို့လည်း။ [သင်္ချန္တိ ဣတ္ထီတိ ဂဏနံ၊- ဥဒါန၊ဋ္ဌ၊ ၁၅၅၊] န ဥပေတိ သေယျထာပိ– မရောက် သကဲ့သို့။ ကလမ္ပိ– ၁၆စိတ်တွင် တစ်စိတ်သော အဖို့သို့လည်း။ န ဥပေတိ သေယျထာပိ– ကဲ့သို့။ ကလဘာဂံ– ၁၆စိတ် ၁၆ပြန်စိတ်၍ တစ်စိတ်သော အဖို့ သို့လည်း။ န ဥပေတိ သေယျထာပိ– ကဲ့သို့၊) ဘန္တေ! ဧဝမေဝ– ဤအတူသာလျှင်။ သာကိယာနီ– သော။ ဇနပဒကလျာဏီ– သည်။ ဣမေသံ ပဉ္စန္နံ အစ္ဆရာသတာနံ– ဤနတ်သမီးငါးရာတို့ကို။ ဥပနိဓာယ– အနီး၌ထား၍။ ဝါ– နှိုင်းယှဉ်လသော်၊
ပဉ္စန္နံ အစ္ဆရာသတာနံ ဥပနိဓာယ။ ။ ရှေ့နည်းအလို ဒုတိယာအနက်၌ ဆဋ္ဌီသက်၊ နောက်နည်းအလို အဝယဝသမ္ဗန်အနက်၌ ဆဋ္ဌီသက်၊ ဥပနိဓာယ၌ ဥပကား သမီပအနက်ကို ဟော၍ ဓာဓာတ်ကား “နိ တု နျာသေ(ဓာတွတ္ထ)”နှင့်အညီ နိရှေးရှိသဖြင့် နျာသ(အပ်နှံသွင်းထားခြင်း) အနက်ကို ဟော၏၊ ထိုကြောင့် “ဥပ နိဓာယ- အနီး၌ ထား၍”သဒ္ဒတ္ထပေးရသည်၊ အနီး၌ ထားခြင်းဟူသည် နှိုင်းယှဉ်ခြင်း
...[စာမျက်နှာ- ၃၂၂]...
(တစ်နည်း) ပဉ္စန္နံ အစ္ဆရာသတာနံ– ဤ နတ်သမီးငါးရာတို့၏။ (ရူပသမ္ပတ္တိံ– ရုပ်အဆင်း၏ ပြည့်စုံခြင်းကို၊) ဥပနိဓာယ– အနီး၌ထား၍။ ဝါ– နှိုင်းယှဉ်လသော်။ သင်္ချမ္ပိ– သို့လည်း။ န ဥပေမိ– မကပ်ရောက်။ ကလမ္ပိ– သို့လည်း။ န ဥပေတိ၊ ကလဘာဂမ္ပိ– သို့လည်း။ န ဥပေတိ၊ အထ ခေါ– စင်စစ်ကား။ ဣမာနေဝ ပဉ္စ အစ္ဆရာသတာနိ– တို့သည်သာ။ အဘိရူပတရာနိ စေဝ– အထူးအားဖြင့် လွန်ကဲသော အဆင်းရှိကုန်သည်လည်းကောင်း။ ဝါ– အလွန့်အလွန်ရုပ်ချောကုန်သည်လည်းကောင်း။ ဒဿနီယတရာနိ စ– အထူးအားဖြင့် ကြည့်ရှုသင့်, ကြည့်ရှုထိုက်ကုန် သည်လည်းကောင်း။ ဝါ– အလွန်ကြည့်ကောင်းကုန်သည်လည်းကောင်း။ ပါသာဒိကတရာနိ စ– အထူးအားဖြင့် စိတ်ကြည်လင်ခြင်းကို ဆောင်ကုန်သည်လည်းကောင်း။ ဝါ– အလွန်စိတ်ကြည်လင်အောင် ဆွဲဆောင်နိုင်ကုန်သည်လည်းကောင်း။ (ဟောန္တိ– ဖြစ်ပါကုန်၏)၊” ဣတိ– လျှောက်ပြီ။ “နန္ဒ! အဘိရမ– မေ့ွ လျော်လော။ နန္ဒ! အဘိရမ– လော။ အဟံ– ငါသည်။ တေ– သင့်ဖို့။ ဝါ– သင့် အတွက်။ ကကုဋပါဒါနံ– ကုန်သော။ ပဉ္စန္နံ အစ္ဆရာသတာနံ– တို့ကို။ ပဋိလာဘာယ– ရခြင်းငှာ။ ပါဋိဘောဂေါ– အာမခံတော်မူ၏။ ဝါ– တာဝန်ယူတော်မူ၏။” ဣတိ– မိန့်တော်မူပြီ။ “ဘန္တေ– ရား! ဘဂဝါ– သည်။ မေ– ဖို့။ ဝါ– အတွက်။ ကကုဋပါဒါနံ–ပင်တည်း။ မှန်၏- နှိုင်းယှဉ်မှုကို ပြုရာ၌ နှိုင်းယှဉ်စရာပုဂ္ဂိုလ်နှင့် နှိုင်းယှဉ်ကြောင်း အရာဝတ္ထုများသည် တစ်ယောက်နှင့် တစ်ယောက်, တစ်ခုနှင့်တစ်ခု “ဤသူနှင့် ဤသူ သည် တူသည်။ ဤအရာဝတ္ထုနှင့် ဤအရာဝတ္ထုသည် တူသည်”ဟု နှိုင်းယှဉ်စရာ အဖြစ်ဖြင့် နီးကပ်အောင်ထားကာ နှိုင်းယှဉ်ရ၏။ နီးပါးမျှ ထားနိုင်လောက်အောင် တူမှ နှိုင်းယှဉ်ဘက် ဖြစ်၏။ (ဥဒါန၊ဋ္ဌ၊ ၁၅၅
ပုဒ်ထီးမရှိသင့်။ ။ ဓမ္မ.ဋ္ဌ၌ ဇနပဒကလျာဏီပုဒ်နောင် ပုဒ်ထီးရှိနေသဖြင့် “ဘန္တေ! ဆိန္နကဏ္ဏနာသနင်္ဂုဋ္ဌာ- သော၊ သာ ပလုဋ္ဌမက္ကဋီ- သည်၊ (ဟောတိ) သေယျထာပိ- သကဲ့သို့၊ ဘန္တေ ဧဝမေဝ သာ ဇနပဒကလျာဏီ- သည်၊ ဟောတိ- ၏”ဟု ပေး ကြ၏၊ ဥပမာန ဥပမေယျ မပေါ်သဖြင့် မကောင်းပါ၊ “ဇနပဒကလျာဏီ”နောင် ပုဒ်ထီးမပါသော ခု- ၁, ၁၀၂ အတိုင်း ကောင်း၏၊ အထက်၌ ပုဒ်ထီးမပါသော ခု- ၁, ၁၀၂အတိုင်း ဥဒါန၊ဋ္ဌ၊၁၅၅ကို ကြည့်၍ ပေးသည်။
ပါဋိဘောဂေါ။ ။ “ဘုဉ္ဇနံ ဘောဂေါ- အသုံးပြုခြင်း၊ ပဋိနိဓိဘူတော+ဘောဂေါ
...[စာမျက်နှာ- ၃၂၃]...
ကုန်သော။ ပဉ္စန္နံ အစ္ဆရာသတာနံ– တို့ကို။ ပဋိလာဘာယ– ငှာ။ ပါဋိဘောဂေါ– အာမခံသည်။ ဝါ– တာဝန်ယူသည်။ သစေ (ဟောတိ)– အကယ်၍ဖြစ်အံ့။ ဘန္တေ! အဟံ– သည်။ ဘဂဝတိ– မြတ်စွာဘုရားအထံတော်၌။ ဗြဟ္မစရိယေ– ၌။ အဘိရမိဿာမိ– မေ့ွလျော်ပါမည်။” ဣတိ– လျှောက်ပြီ။
အထ ခေါ– ၌။ ဘဂဝါ– သည်။ အာယသ္မန္တံ နန္ဒံ– ကို။ ဂဟေတွာ– ခေါ် တော်မူ၍။ တတ္ထ– ထိုတာဝတိံသာနတ်ပြည်၌။ ဝါ– မှ။ အန္တရဟိတော– ကွယ် ပျောက်လျက်။ ဇေတဝနေယေဝ– ၌သာ။ ပါတုရဟောသိ– ထင်ရှားဖြစ်တော်မူပြီ။
ဘိက္ခူ– တို့သည်။ အဿောသုံ– ကြားသိကုန်ပြီ။ [ခေါ– ပဒပူရဏ] (တစ်နည်း) အဿောသုံ ခေါ– ကြားသိကုန်သည်သာ။ [ခေါ– အဝဓာရဏ] (ကိံ)၊ “ဘဂဝတော– ၏။ ဘာတာ– ညီတော်ဖြစ်သော။ မာတုစ္ဆာပုတ္တော– မိထွေးတော်ဂေါတမီ၏ သား တော်ဖြစ်သော။ အာယသ္မာ နန္ဒော– သည်။ အစ္ဆရာနံ– နတ်သမီးတို့၏။ ဟေတု– အကြောင်းကြောင့်။ ဗြဟ္မစရိယံ– ကို။ စရတိ ကိရ– ကျင့်သတဲ့။ ဘဂဝါ– သည်။ အဿ– ထို အရှင်နန္ဒဖို့။ ဝါ– အတွက်။ ကကုဋပါဒါနံ– ကုန်သော။ ပဉ္စန္နံ အစ္ဆရာသတာနံ– တို့ကို။ ပဋိလာဘာယ– ငှာ။ ပါဋိဘောဂေါ ကိရ– အာမခံသတဲ့။ ဝါ– တာဝန်ယူသတဲ့။” ဣတိ– ကုန်ပြီ။ အထ ခေါ– ထိုအခါ၌။ အာယသ္မတော နန္ဒဿ ဧတဿာတိ ပဋိဘောဂေါ– အတူဖြစ်သော အသုံးပြုခြင်းရှိသူ, (ကိုယ်စားပြုသူ, ကိုယ် စားလှယ်, အာမခံ)၊ ပဋိဘောဂေါ ဧဝ ပါဋိဘောဂေါ၊ [ပဋိဘောဂ+ဏ၊] ပါဋိဘောဂေါ ဝိယာတိ ပါဋိဘောဂေါ”ဟုပြု။ (တစ်နည်း) သဒိသူပစာရကြံ (ဣတိ၊ဋ္ဌ၊ ၃၆)။ ဓာန်ဋီ-၅၃၂၌ “ပဋိဘုဉ္ဇတိ ပါလယတီတိ ပါဋိဘောဂေါ၊ [ဘုဇ ပါလနအနက်+ဏ၊]”ဟု ဆို၏။
ချဲ့ဥုးအံ့– ငွေခြေးငှားရာတွင် ငွေခြေးငှားသူက သူ့စီးပွားရေးအာမခံအောင် ငွေရှင်ကို အသုံးချ၏။ ငွေရှင်ကလည်း ငွေခြေးငှားသူကို သူ့စီးပွားရေးအာမခံအောင် အသုံးချ၏။ ငွေခြေးငှားသူနှင့် ငွေရှင်၂ဥုးသည် အပြန်အလှန်အားဖြင့် တစ်ဥုးကို တစ်ဥုး အသုံးချတာခြင်း တူ၏။ ဤသို့ အပြန်အလှန် အာမခံအနေဖြင့် အသုံးချတာ ခြင်းတူသော ငွေခြေးငှားသူနှင့် ငွေရှင်ကို “ပါဋိဘောဂေါ– အတူဖြစ်သော အသုံးပြုခြင်း ရှိသူ (ကိုယ်စားပြုသူ, ကိုယ်စားလှယ်, အာမခံ)”ဟု ဆိုရသည်။ မြတ်စွာဘုရားသည် လည်း အရှင်နန္ဒအတွက် နတ်သမီးငါးရာရရန် အာမခံတော်မူသောကြောင့် သဒိသူပစာရ, ဥပမာတဒ္ဓိတ်အားဖြင့် ပါဋိဘောဂမည်တော်မူ၏။ (ဣတိဋ္ဌ-၃၆) “
...[စာမျက်နှာ- ၃၂၄]...
၏။ သဟာယကာ– သူငယ်ချင်းဖြစ်ကုန်သော။ ဘိက္ခူ– ရဟန်းတို့သည်။ အာယသ္မန္တံ နန္ဒံ– ကို။ ဘတကဝါဒေန စ– စာရင်းငှားဟု ပြောဆိုခြင်းဖြင့်လည်းကောင်း။ ဥပက္ကိတကဝါဒေန စ– ဈေးဝယ်သူဟု ပြောဆိုခြင်းဖြင့်လည်းကောင်း။ သမုဒါစရန္တိ– ပြောဆိုကုန်၏။ (ကိံ)၊ “အာယသ္မာ နန္ဒော– သည်။ ဘတကော+
ဘတကဝါဒေန။ ။ အဖိုးအခဖြင့် အလုပ်လုပ်သူကို “ဘတက- စာရင်းငှား (အခစား)”ဟု ခေါ်၏၊ အရှင်နန္ဒသည်လည်း နတ်သမီးဟူသော အဖိုးအခဖြင့် ဗြဟ္မ စရိယကို ကျင့်ရကား စာရင်းငှားနှင့် တူသည်၊ “(ဘတေန) ဝေတနေန+ကီတော ဘတော၊ ဘတော ဧဝ ဘတကော၊ သညာယံ ဝါ ကော၊ [ဘတ+က၊] ဘတိံ ဝေတနံ ဘုဉ္ဇတီတိ ဝါ ဘတကော၊ [ဘတိ+က၊ ဣကို အ- ပြု၊- ဓာန်ဋီ- ၅၁၄။] ဘတကော ဝိယာတိ ဘတကော၊ (တစ်နည်း) သဒိသူပစာရကြံ၊ ဘတကောတိ+ဝါဒေါ ဘတကဝါဒေါ”ဟု ပြု။
တစ်နည်း။ ။ အရှင်နန္ဒသည် မြတ်စွာဘုရား၏ တိုက်တွန်းတော်မူချက် ကြောင့် နတ်သမီးနှင့် ပေါင်းဖော်ခံစားမှုဟူသော အဖိုးအခဖြင့် ဗြဟ္မစရိယကျင့်သုံးမှု ဟူသော အသက်ကို ဆက်လက်ဖြစ်စေသူဖြစ်ရကား ထိုသို့ဗြဟ္မစရိယအသက်ကို ဖြစ် စေမှု၌ မြတ်စွာဘုရားက နတ်သမီးနှင့် ပေါင်းဖော်ခံစားမှုဟူသော အဖိုးအခဖြင့် တာဝန်ယူစောင့်ရှောက်အပ်သူ (မြတ်စွာဘုရား၏ တာဝန်ယူစောင့်ရှောက်ခံရသူ)ကဲ့သို့ ဖြစ်သောကြောင့် အရှင်နန္ဒကို “ဘတက- နတ်သမီးနှင့် ပေါင်းဖော်ခံစားမှုဟူသော အဖိုးအခဖြင့် တာဝန်ယူစောင့်ရှောက်အပ်သူ”ဟု ဆိုရသည်၊ ဤအလို “ဘရီယတေတိ ဘတော၊ ဘတောယေဝ ဘတကော”ဟုပြု၊ ထိုနောင် ဥပမာတဒ္ဓိတ်, သဒိသူပစာရ ကြံ၍ “ဘတကဝါဒေန- နတ်သမီးနှင့် ပေါင်းဖော်ခံစားမှုဟူသော အဖိုးအခဖြင့် တာ ဝန်ယူစောင့်ရှောက်အပ်သူဟု ပြောဆိုခြင်းဖြင့်”ဟုပေး။ (ဥဒါန၊ဋ္ဌ၊၁၅၅၊ ဓမ္မဋီ)
ဥပက္ကိတကဝါဒေန။ ။ ငွေစသည်ဖြင့် ပစ္စည်းတစ်စုံတစ်ခုဝယ်သူကို ဥပက္ကိတက- ဈေးဝယ်သူ(အဝယ်တော်)ဟု ခေါ်၏၊ အရှင်နန္ဒသည်လည်း နတ်သမီးကြောင့် ဗြဟ္မစရိယကို ကျင့်ရကား မိမိဗြဟ္မစရိယကို ဝယ်ရာရောက်သောကြောင့် အရှင်နန္ဒကို “ဥပက္ကိတက- ဈေးဝယ်သူ(အဝယ်တော်)”ဟု ဆိုရသည်၊ “ဥပက္ကိဏာတီတိ ဥပက္ကိတော၊ ဥပက္ကိတောယေဝ ဥပက္ကိတကော”ဟုပြု၊ ထိုနောက် ဥပမာတဒ္ဓိတ်, သို့မဟုတ် သဒိသူ ပစာရကြံ
တစ်နည်း။ ။ အရှင်နန္ဒသည် နတ်သမီးနှင့် ပေါင်းဖော်ခံစားမှုဟူသော
...[စာမျက်နှာ- ၃၂၅]...
ကိရ– စာရင်းငှားတဲ့။ အာယသ္မာ နန္ဒော– သည်။ ဥပက္ကိတကော ကိရ– ဈေးဝယ်သူ တဲ့။ အစ္ဆရာနံ– တို့၏။ ဟေတု– ကြောင့်။ ဗြဟ္မစရိယံ– ကို။ စရတိ ကိရ– ကျင့်သတဲ့
ဘဂဝါ– သည်။ အဿ– ထိုအရှင်နန္ဒဖို့။ ဝါ– အတွက်။ ကကုဋပါဒါနံ ပဉ္စန္နံ– ကုန်သော။ အစ္ဆရာသတာနံ– တို့ကို။ ပဋိလာဘာယ– ငှာ။ ပါဋိဘောဂေါ ကိရ– တဲ့။” ဣတိ– ပြောကုန်ပြီ။ အထ ခေါ– ထိုအခါ၌။ အာယသ္မာ နန္ဒော– သည်။ သဟာယကာနံ– ဖြစ်ကုန်သော။ ဘိက္ခူနံ– တို့၏။ ဘတကဝါဒေန စ– သည်လည်းကောင်း။ ဥပက္ကိတကဝါဒေန စ– သည်လည်းကောင်း။ အဋ္ဋီယမာနော– နှိပ်စက် အပ်သူကိုကဲ့သို့ ပြုကျင့်သည်။ ဝါ– နှိပ်စက်အပ်သူ၏အဖြစ်ကို ပြုအပ်သည်။ ဘတကဝါဒေန စ– ဖြင့်လည်းကောင်း။ ဥပက္ကိတကဝါဒေန စ– ဖြင့်လည်းကောင်း။ ဟရာယမာနော– ရှက်သည်။ ဘတကဝါဒေန စ– ကိုလည်းကောင်း။ ဥပက္ကိတကဝါဒေန စ– ကိုလည်းကောင်း။ ဇိဂုစ္ဆမာနော– စက်ဆုပ်သည်။ (ဟုတွာ)၊ ဧကော– တစ်ပါးတည်းသည်။ ဝူပကဋ္ဌော– အပေါင်းအဖော်တို့မှ ကင်း၍ ဆိတ်ငြိမ်ရာသို့ ကပ်ရောက်သည်။ [ဝိ+ဥပ+ကသ (ဂတိအနက်) +တ။ “ဝိ-ဝတ္ထုကိလေသာ ၂ဖြာသော ကာမတို့မှ ကိုယ်စိတ်အားဖြင့် ကင်း၍+ဥပကဋ္ဌ– ဆိတ်ငြိမ်ရာသို့ ရောက်သည်”ဟု သဒ္ဒတ္ထဖြစ်၏။ -သီဘာ-၄, ၁၅၅။] အပ္ပမတ္တော– မမေ့မလျော့သည်။ အာတာပီ– ကိလေသာတို့ကို လွန်စွာလောင်မြှိုက်တတ်သော သမ္မပ္ပဓာန်လုံ့လဝီရိယရှိ သည်။ ပဟိတတ္တော– ကိုယ်နှင့်အသက်, မငဲ့ကွက်ဘဲ နိဗ္ဗာန်သို့ စေလွှတ်အပ် သော စိတ်ရှိသည်။ (ဟုတွာ)၊ ဝိဟရန္တော– နေလသော်။ န စိရဿေဝ– မကြာ မြင့်မီပင်။ ယဿ– အကြင်အရဟတ္တဖိုလ်၏။ အတ္ထာယ– အကျိုးငှာ။ ကုလပုတ္တာ– အမျိုးကောင်းသားတို့သည်။ သမ္မဒေဝ– ကောင်းစွာသာလျှင်။ အဂါရသ္မာ– အိမ်မှ။ ရောင်းကုန်ကို ဝယ်ယူစရာဟု သဘောထား၍ မြတ်စွာဘုရား၏ တိုက်တွန်းချက်၌ တည်လျက် ဗြဟ္မစရိယကို ကျင့်ရကား နတ်သမီးနှင့် ပေါင်းဖော်ခံစားမှုဟူသော ရောင်းကုန်ဖြင့် မြတ်စွာဘုရားက ဝယ်အပ်သူ (မြတ်စွာဘုရား၏ အဝယ်ခံရသူ) ကဲ့သို့ ဖြစ်သောကြောင့် အရှင်နန္ဒကို ဥပက္ကိတက– ဝယ်အပ်သူ (အဝယ်ခံရသူ, ရောင်းစား ခံရသူ) ဟု ဆိုသည်။ “ဥပက္ကီယတေတိ ဥပက္ကိတော”ဟုပြု၍ ရှေ့နည်းအတိုင်း ဆက်ကာ “ဥပက္ကိတကဝါဒေန– ဝယ်အပ်သူ (အဝယ်ခံရသူ) ဟု ပြောဆိုခြင်းဖြင့်”ဟုပေးပါ။
(ဥဒါန၊ဋ္ဌ၊ ၁၅၅၊ ဓမ္မဋီ)]
...[စာမျက်နှာ- ၃၂၆]...
(နိက္ခမိတွာ– ထွက်၍၊) အနဂါရိယံ– အိမ်၏ အစီးအပွားဖြစ်သော လယ်ထွန် ကုန်ပေး နွားမွေးမှုမရှိရာ ရဟန်းဘောင်သို့။ ပဗ္ဗဇန္တိ– ကပ်ရောက်ကုန်၏။ အနုတ္တရံ– အတူမရှိမြတ်သော။ ဝါ– အမြတ်ဆုံးဖြစ်သော။ ဗြဟ္မစရိယပရိယောသာနံ– မဂ္ဂဗြဟ္မစရိယ၏ အဆုံးဖြစ်သော။ တံ– ထိုအရဟတ္တဖိုလ်ကို။ ဝါ– သို့။ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ– မျက်မှောက်ထင်ထင်, တွေ့မြင်အပ်သော သဘောဟူသော ပစ္စက္ခအတ္တ ဘော၌ပင်။ ဝါ– မျက်မှောက်ဘဝ၌ပင်။ သယံ– ကိုယ်တိုင်။ အဘိညာ– ထူးသော ဉာဏ်ဖြင့် သိ၍။ သစ္ဆိကတွာ– မျက်မှောက်ပြု၍။ ဥပသမ္ပဇ္ဇ– ရောက်၍။ ဝါ– ပြီးစေ၍။ ဝိဟာသိ– နေပြီ။ “ဇာတိ– ပဋိသန္ဓေနေခြင်းသည်။ ခီဏာ– ကုန်ပြီ။ ဗြဟ္မစရိယံ– မြတ်သောအကျင့်ဟူသော မဂ္ဂဗြဟ္မစရိယကို။ ဝုသိတံ– ကျင့်သုံး အပ်ပြီ။ ကရဏီယံ– ပြုသင့်ပြုထိုက်သော တစ်ဆယ့်ခြောက်ပါးသော မဂ်ကိစ္စ ကို။ ကတံ– ပြုအပ်ပြီ။ ဣတ္ထတ္တာယ– တစ်ဆယ့်ခြောက်ပါး, ဤသို့ပြားသော
အဘိညာ။ ။ အဘိညာကို တတိယန္တယူ၍ “အဘိညာ- ထူးသော အရဟတ္တ မဂ်ဉာဏ်ကြောင့်၊ ဝါ- ပစ္စဝေက္ခဏာဉာဏ်ဖြင့်၊ သစ္ဆိကတွာ- မျက်မှောက်ပြု၍၊ ဥပသမ္ပဇ္ဇ- ၍၊ ဝိဟာသိ- ပြီ”ဟုလည်း တစ်နည်း ပေးနိုင်သည်၊(ဒီ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၇၉၊ အံ၊ဋ္ဌ၊ ၂, ၆၊ သီဘာ- ၂, ၇- ၄၁၅။]
ဣတ္ထတ္တာယ။ ။ ရှေ့နည်းအလို “ဣမေ+ပကာရာ ဣတ္ထံ- ဤသို့ပြားသော ၁၆ပါးသော မဂ်ကိစ္စတို့၊ ဣတ္ထံ+ဘာဝေါ -ဣတ္ထတ္တံ- ၁၆ပါးသော မဂ်ကိစ္စတို့၏ ဖြစ် ကြောင်းဖြစ်ရာ နောက်ထပ်မဂ်ကိစ္စ၊ ဝါ- မဂ်ကိစ္စတွင် ပဓာနဖြစ်သော ကိလေသက္ခယ ပဟာနကိစ္စ”ဟုပြု၊ ထိုနောင် တဒတ္ထသမ္ပဒါန်အနက်၌ စတုတ္ထီသက်၊ နောက်နည်းအလို “အယံ+ပကာရော ဣတ္ထံ- ဤသို့ပြားသော လူ့ဘဝ၊ ဣတ္ထံ+ဘာဝေါ ဣတ္ထတ္တံ- ဤသို့ပြား သော လူ့ဘဝ၏ ဖြစ်ကြောင်းဖြစ်ရာ ပစ္စုပ္ပန်ခန္ဓာအစဉ်”ဟုပြု၊ ထိုနောင် အပါဒါန် အနက်၌ စတုတ္ထီသက်၊ “အယံ+ ပကာရော အဿာတိ ဣတ္ထံ၊ ဣတ္ထံ+ဘာဝေါ ဣတ္ထတ္တံ- ဤသို့အပြားရှိသော ၁၆ပါးသောမဂ်ကိစ္စ၏ ဖြစ်ကြောင်းဖြစ်ရာ နောက်ထပ်မဂ်ကိစ္စ၊ ဝါ- ဤသို့အပြားရှိသောလူ့ဘဝ၏ ဖြစ်ကြောင်းဖြစ်ရာ ပစ္စုပ္ပန်ခန္ဓာအစဉ်”ဟုလည်း သဒ္ဒဝိဒူတို့ ဆိုကြသေး၏။(ဒီ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၀၂၊ ဥဒါန၊ဋ္ဌ၊၁၅၇၊ သီဋီသစ်၊၂၊၁၆၀၊ သီဘာ- ၃, ၂၁၅)
...[စာမျက်နှာ- ၃၂၇]...
မဂ်ကိစ္စအပေါင်း၏ ဖြစ်ကြောင်းဖြစ်ရာ နောက်ထပ်မဂ်ကိစ္စအလို့ငှာ။ ဝါ– ကိ လေသက္ခယပဟာနကိစ္စအကျိုးငှာ။ အပရံ– တစ်ပါးသောမဂ်ကို ဖြစ်ပွားစေ ဖွယ်ကိစ္စသည်။ န– မရှိတော့။ (တစ်နည်း) ဣတ္ထတ္တာယ– ဤသို့ပြားသော လူ့ ဘဝ၏ ဖြစ်ကြောင်းဖြစ်ရာ ပစ္စုပ္ပန်ခန္ဓာအစဉ်မှ။ အပရံ– တစ်ပါးသော အနာ ဂတ်ခန္ဓာအစဉ်သည်။ န– မရှိတော့၊’ ဣတိ– သို့။ အဗ္ဘညာသိ– သိပြီ။ စ– ဆက်ဥုး အံ့။ အာယသ္မာ နန္ဒော– သည်။ အရဟတံ– ရဟန္တာတို့တွင်။ အညတရော– တစ်ပါး အပါအဝင်သည်။ အဟောသိ– ပြီ။ [ခေါ ပန– အနက်မဲ့။] အထ– ထိုအခါ၌။ ဧကာ– တစ်ပါးသော။ ဒေဝတာ– ဗြဟ္မာသည်။ ရတ္တိဘာဂေ– ညဉ့်အဖို့၌။ (ညဘက်၌) သကလံ– အလုံးစုံသော။ ဇေတဝနံ– ဇေတ ဝန် ကျောင်းတိုက်ကို။ ဩဘာသေတွာ– (မိမိ၏ ကိုယ်အရောင်ဖြင့်) ထွန်းပြောင် ထိန်လင်းစေ၍။ သတ္ထာရံ– သို့။ ဥပသင်္ကမိတွာ– ၍။ ဝန္ဒိတွာ– ၍။ အာရောစေသိ– လျှောက်ပြီ။ (ကိံ)၊ “ဘန္တေ– ရား! ဘဂဝတော– ၏။ ဘာတာ– ညီတော်ဖြစ်သော။ မာတုစ္ဆာပုတ္တော– မိထွေးတော်ဂေါတမီ၏ သားဖြစ်သော။ အာယသ္မာ နန္ဒော– သည်။ အာသဝါနံ– အာသဝေါတရားတို့၏။ ခယာ– ကုန်ခြင်းကြောင့်။ ဝါ– ကုန် ကြောင်း အရဟတ္တမဂ်ကြောင့်။ [“အာသဝါနံ– တို့ကို။ ခယာ– ကုန်စေတတ်သော အရဟတ္တမဂ်ကြောင့်”ဟုလည်း ပေး။] အနာသဝံ– အာသဝေါမရှိသော။ စေတောဝိမုတ္တိံ– ကိလေသာတို့မှ လွတ်မြောက်သော အရဟတ္တဖိုလ်သမာဓိကိုလည်း။
အညတရာ ဒေဝတာ။ ။ အညတရာ ဒေဝတာတိ အဓိဂတမဂ္ဂါ ဧကာ ဗြဟ္မဒေဝတာ၊ သာ ဟိ သယံ အသေက္ခတ္တာ အသေက္ခဝိသယံ အဗ္ဘညာသိ၊ သေက္ခာ ဟိ တံ တံ သေက္ခဝိသယံ, ပုထုဇ္ဇနာ စ အတ္တနော ပုထုဇ္ဇနဝိသယမေဝ ဇာနန္တိ၊- ဥဒါန၊ဋ္ဌ၊၁၅၇
အာသဝါနံ ခယာ။ ။ ဣဓ ပန အာသဝါနံ အစ္စန္တခယော အနုပ္ပာဒေါ ဝါ မဂ္ဂေါ ဝါ “အာသဝါနံ ခယော”တိ ဝုတ္တော၊- ဥဒါန၊ဋ္ဌ၊၁၅၉၊ သီဋီသစ်၊၂၊၁၅၅၊ သီဘာ- ၃, ၂၀၃
စေတောဝိမုတ္တိံ။ ။ သဗ္ဗသံကိလေသေဟိ ပဋိပဿဒ္ဓိပ္ပဟာနဝသေန စေတသော ဝိမုတ္တိ စေတောဝိမုတ္တိ- ကိလေသာတို့မှ စိတ်၏ လွတ်မြောက်ကြောင်းဖြစ်သော (လွတ်မြောက်ခြင်းဟူသော) အရဟတ္တဖိုလ်သမာဓိ။ (မဋီ၊၂၊၁၇၈၊ ၂၆၈)
...[စာမျက်နှာ- ၃၂၈]...
ကောင်း။ ပညာဝိမုတ္တိံ– ကိလေသာတို့မှ လွတ်မြောက်သော အရဟတ္တဖိုလ်ပညာ ကိုလည်းကောင်း။ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ– ၌ပင်။ သယံ– တိုင်။ အဘိညာ– ၍။ သစ္ဆိကတွာ– ၍။ ဥပသမ္ပဇ္ဇ– ၍။ ဝိဟရတိ– နေပါ၏။” ဣတိ– လျှောက်ပြီ။ ဘဂဝတောပိ– ၏။
နေတ္တိ ၊ဋ္ဌ၊၅၂။ ။ စေတောတိ စိတ္တံ၊ တဒပဒေသေန စေတ္ထ သမာဓိ ပဝုစ္စတိ၊ ပဋိပဿဒ္ဓိဝသေန ပဋိပက္ခတော ဝိမုစ္စတီတိ ဝိမုတ္တိ(ဆန့်ကျင်ဘက်ကိသေသာမှ လွတ် မြောက်သော သမာဓိ)၊ တေန ဝါ ဝိမုတ္တော, တတော ဝိမုစ္စနန္တိ ဝါ ဝိမုတ္တိ (ဆန့်ကျင် ဘက်ကိသေသာသည် စွန့်လွှတ်အပ်သော သမာဓိ၊ ဝါ- ဆန့်ကျင်ဘက်ကိသေသာတို့မှ လွတ်မြောက်ခြင်းဟူသော သမာဓိ)၊ စေတော စ တံ ဝိမုတ္တိ စာတိ စေတောဝိမုတ္တိ- ဆန့်ကျင်ဘက်ကိသေသာမှ လွတ်မြောက်သော သမာဓိ၊ ဝါ- ဆန့်ကျင်ဘက်ကိလေ သာသည် စွန့်လွှတ်အပ်သော သမာဓိ၊ ဝါ- ဆန့်ကျင်ဘက်ကိသေသာမှ လွတ်မြောက် ခြင်းဟူသောသမာဓိ
နေတ္တိ ၊ဋ္ဌ၊၅၂ နောက်နည်းများ။ ။ အထ ဝါ စေတသော ပဋိပက္ခတော ဝိမုတ္တိ ဝိမောက္ခောတိ စေတောဝိမုတ္တိ- ဆန့်ကျင်ဘက်ကိလေသာတို့မှ စိတ်၏ လွတ် မြောက်ခြင်းဟူသော အရဟတ္တဖိုလ်သမာဓိ၊ စေတသိ ဝါ ဖလဝိညာဏေ ဝိမုတ္တိ စေတောဝိမုတ္တိ- အရဟတ္တဖိုလ်စိတ်၌ ဆန့်ကျင်ဘက် ကိသေသာတို့မှ လွတ်မြောက်ခြင်း ဟူသော အရဟတ္တဖိုလ်သမာဓိ၊ စေတသော ဝါ ဖလဝိညာဏဿ ပဋိပက္ခတော ဝိမုတ္တိ ဝိမောက္ခော ဧတသ္မိန္တိ စေတောဝိမုတ္တိ- ဖိုလ်စိတ်၏ ဆန့်ကျင်ဘက်ကိလေသာမှ လွတ်မြောက်ခြင်းရှိသော အရဟတ္တဖိုလ်သမာဓိ
နေတ္တိဝိ- ၇၀။ ။ စေတသာ စိတ္တေန သမာဓိနာ ဝိမုစ္စတီတိ စေတောဝိမုတ္တိ- ရှေးရှေးသမာဓိကြောင့် ဆန့်ကျင်ဘက်ကိလေသာမှ လွတ်မြောက်သော နောက် သမာဓိ
ဓမ္မဋီ။ ။ ကိလေသေဟိ ဝိမုစ္စတိ ဝိမုစ္စိတ္ထ ဝိမုစ္စိဿတီတိ ဝိမုတ္တိ၊ (အရဟတ္တ ဖိုလ်)၊ ဝိမုတ္တိယာ သမ္ပယုတ္တော စေတော စိတ္တံ သမာဓီတိ စေတောဝိမုတ္တိ- အရဟတ္တ ဖိုလ်နှင့်ယှဉ်သော သမာဓိ
အရကောက်။ ။ ဤသို့ ဝိဂြိုဟ်အမျိုးမျိုးပြု၍ အရကောက်အမျိုးမျိုး ရှိသော် လည်း ဤ၌ စေတောဝိမုတ္တိအရ အရဟတ္တဖိုလ်သမာဓိ, ပညာဝိမုတ္တိအရ အရဟတ္တ ဖိုလ်ပညာကို ယူပါ၊ ပညာဝိမုတ္တိ၌လည်း နည်းတူပြုပါ။ (ဥဒါန၊ဋ္ဌ၊၁၅၉) [ဓမ္မဋီ၌ အခြားနည်းများ ရှိသေး၏၊ အလိုရှိက ရှုလေတော့။]
...[စာမျက်နှာ- ၃၂၉]...
၏လည်း။ ဉာဏံ– သဗ္ဗညုတဉာဏ်သည်။ [ဉာဏန္တိ သဗ္ဗညုတညာဏံ၊- ဥဒါန၊ဋ္ဌ၊ ၁၅၉။] ဥဒပါဒိ– ထင်ရှားဖြစ်ပြီ။ (ကိံ)၊ “နန္ဒော– သည်။ အာသဝါနံ– တို့၏။ ခယာ–ကြောင့်။ အနာသဝံ– သော။ စေတောဝိမုတ္တိံ– ကောင်း။ ပညာဝိမုတ္တိံ– ကောင်း။ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ– ၌ပင်။ သယံ– တိုင်။ အဘိညာ– ၍။ သစ္ဆိကတွာ– ၍။ ဥပသမ္ပဇ္ဇ– ၍။ ဝိဟရတိ။” ဣတိ– ပြီ။ သောပိ အာယသ္မာ နန္ဒော– သည်လည်း။ တဿာ ရတ္တိယာ– ထိုညဉ့်၏။ အစ္စယေန– လွန်ရာအခါ၌။ ဘဂဝန္တံ– သို့။ ဥပသင်္ကမိတွာ– ပြီး၍။ ဝန္ဒိတွာ– ပြီး၍။ ဧတံ– ဤစကားကို။ အဝေါစ– လျှောက်ပြီ။ (ကိံ)၊ “ဘန္တေ! ဘဂဝါ– သည်။ မေ– ဖို့။ ဝါ– အတွက်။ ကကုဋပါဒါနံ– ကုန်သော။ ပဉ္စန္နံ– ကုန်သော။ အစ္ဆရာသတာနံ– တို့ကို။ ပဋိလာဘာယ– ငှာ။ ပါဋိဘောဂေါ– ငါအာမခံ၏ဟူ၍။ ယံ (ပဋိဿုဏိ)– အကြင်ဝန်ခံတော်မူခဲ့ပြီ။ ဘန္တေ– ရား။ အဟံ– သည်။ ဘဂဝန္တံ– ကို။ ဧတသ္မာ ပဋိဿဝါ– (“နတ်သမီးရဖို့ အာမခံ၏”ဟူသော) ဝန်ခံတော်မူခြင်းမှ။ (ကတိပေးတော်မူခြင်းမှ)၊ မုဉ္စာမိ– လွှတ်ပါ၏။” ဣတိ– ပြီ။ “နန္ဒ– နန္ဒ။ မယာပိ– သည်လည်း။ စေတသာ– ငါဘုရား၏ စိတ်တော်ဖြင့်။ (စေတောပရိယအဘိ–
ပဋိဿဝါ။ ။ “ပဋိဿဝါတိ ပါဋိဘောဂပဋိဿဝါ၊ “အစ္ဆရာနံ ပဋိလာဘာယ အဟံ ပဋိဘူတော”တိ ပဋိညာယ(ဥဒါန၊ဋ္ဌ၊၁၅၉)”ဟူသော အဖွင့်ကို ကြည့်၍ ပါဋိဘောဂေါနောင် ဣတိအကျေကြံ၊ ယံကား ကြိယာပရာမသနတည်း၊ ကြိယာနှင့် တွဲပေး ရသည်၊ ဤသို့ကြိယာနှင့် တွဲပေးရသော ယံဟူသောပုဒ်ကို ဘာဝနပုံသက (ကြိယာ ဝိသေသန)ဟုလည်း ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၂၉၌ ဆို၏။
တစ်နည်း။ ။ ယံကို ဒုတိယန္တကြံ၍ “ပါဋိဘောဂေါ- ဟူ၍၊ ယံ (ပဋိဿဝံ)- အကြင်ဝန်ခံခြင်း(ကတိပေးခြင်း)ကို၊ (အကာသိ- ပြုခဲ့ပြီ၊) ဧတသ္မာ ပဋိဿဝါ- မှ၊ မုဉ္စာမိ”ဟုလည်း ပေးနိုင်၏၊ ဤသို့ပေးလျှင် “ယောဟံ...သတ္ထာရံ ပါဋိဘောဂံ အကာသိံ(ဥဒါန၊ဋ္ဌ၊၁၅၉)”၌ “အကာသိံ” ဟူသော ကြိယာရှိပုံနှင့် ညီ၏။ “ယံ ပါဋိဘောဂေါ- အကြင်ဝန်ခံခြင်းသည်၊ (အတ္ထိ)”ဟုလည်း ပေးကြ၏၊ သို့သော် ပါဋိဘောဂေါနှင့် အရတူ “ဘဂဝါ”ဟု ပဌမန္တဖြင့် ရှိသောကြောင့် ပါဋိဘောဂေါသည် ဘာဝသာဓန မဖြစ်နိုင်သဖြင့် မကောင်းပါ။
စေတသာ စေတော ပရိစ္စာ။ ။ စေတသာ စေတော ပရိစ္စာတိ အတ္တနော စိတ္တေန တဿ စိတ္တံ ပရိစ္ဆိန္ဒိတွာ(အံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၄၃)။ အတ္တနော စိတ္တေနာတိ အတ္တနော
...[စာမျက်နှာ- ၃၃၀]...
ညာဉ်, သဗ္ဗညုတဉာဏ်နှင့် တကွဖြစ်သောစိတ်ဖြင့်)၊ တေ– သင်၏။ စေတော– စိတ်ကို။ ပရိစ္စ– ပိုင်းခြား၍။ ဝိဒိတော– သိတော်မူအပ်ပြီ။ (ကိံ)၊ “နန္ဒော– သည်။ အာသဝါနံ– တို့၏။ ခယာ– ကြောင့်။ အနာသဝံ– သော။ စေတောဝိမုတ္တိံ– ကောင်း။ ပညာဝိမုတ္တိံ– ကောင်း။ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ– ၌ပင်။ သယံ– တိုင်။ အဘိညာ– ၍။ သစ္ဆိကတွာ– ၍။ ဥပသမ္ပဇ္ဇ– ၍။ ဝိဟရတိ။” ဣတိ– သိတော်မူအပ်ပြီ။ ဒေဝတာပိ– သည်လည်း။ မေ– အား။ ဧတမတ္ထံ– ဤ အကြောင်းကို။ အာရောစေသိ– ပြီ။ (ကိံ)၊ “နန္ဒော– သည်။ အာသဝါနံ– တို့၏။ ခယာ– ကြောင့်။ အနာသဝံ– သော။ စေတောဝိမုတ္တိံ– ကောင်း။ ပညာဝိမုတ္တိံ– ကောင်း။ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ– ၌ပင်။ သယံ– တိုင်။ အဘိညာ– ၍။ သစ္ဆိကတွာ– ၍။ ဥပသမ္ပဇ္ဇ– ၍။ ဝိဟရတိ။” ဣတိ– ပြီ။ နန္ဒ! ခေါ– စင်စစ်။ ယဒါ+ ဧဝ– အကြင်အခါ၌သာလျှင်။ တေ– ၏။ စိတ္တံ– သည်။ အနုပါဒါယ– တစ်စုံတစ်ခု သော သင်္ခတတရားကို တဏှာဒိဋ္ဌိတို့ဖြင့် ငါ, ငါ့ဥစ္စာဟု မစွဲယူမူ၍။ အာသဝေဟိ– အာသဝေါတရားတို့မှ။ ဝိမုတ္တံ– လွတ်ပြီ။ [တေတိ တဝ၊ ...ယသ္မိံယေဝ ကာလေ အာသဝေဟိ တဝ စိတ္တံ ဝိမုတ္တံ၊- ဥဒါန၊ဋ္ဌ၊ ၁၆၀။] အထ– ထိုအခါ၌။ အဟံ– ငါဘုရားသည်။ ဧတသ္မာ ပဋိဿဝါ– ထိုဝန်ခံတော်မူခြင်းမှ။ မုတ္တော– လွတ်ပြီ။” ဣတိ– ဤသို့ မိန့်တော်မူပြီ။ အထ ခေါ– ထိုအခါ၌။ ဘဂဝါ– သည်။ ဧတမတ္ထံ– ဤအကြောင်းကို။ ဝိဒိတွာ– သိတော်မူ၍။ တာယံ ဝေလာယံ– ထိုအချိန် ၌။ ဣမံ ဥဒါနံ– ဤဥဒါန်းကို။ ဥဒါနေသိ– ကျူးရင့်တော်မူပြီ။ (ကိံ)၊ “ယဿ၊ ပေ။ ဘိက္ခူ”တိ– ဟူ၍။ (ဥဒါနေသိ)
ယဿ နိတ္တိဏ္ဏော ပင်္ကော, မဒ္ဒိတော ကာမကဏ္ဋကော၊ မောဟက္ခယံ အနုပ္ပတ္တော, သုခဒုက္ခေသု န ဝေဓတီ သ ဘိက္ခု
ယဿ– အကြင်သူတော်စင်ရဟန်းသည်။ ပင်္ကော– ဒိဋ္ဌိတည်းဟူသော စေတောပရိယာယဉာဏေန သဗ္ဗညုတညာဏေန ဝါ သဟိတေန စိတ္တေန (အံ၊ဋီ- ၁, ၉၇)
ယဒေဝ။ ။ “ယဒါ+ဧဝ”ဟုဖြတ်၊ “ယံ+ဧဝ”ဟု ဖြတ်၍ “နန္ဒော- သည် ၊ပ၊ စိတ္တံ- သည်၊ ယံ- အကြင်ကြောင့်၊ ဝိမုတ္တံ ဧဝ- လွတ်သည်သာလျှင်တည်း”ဟုလည်း ပေးကြ ၏၊“ယဒေဝါတိ ယဒါ ဧဝ(ဥဒါန၊ဋ္ဌ၊၁၆၀)”ဟူသော အဖွင့်နှင့် မညီပါ။
ယဿ ...အနုပ္ပတ္တော။ ။ ယဿ နိတ္တိဏ္ဏော ပင်္ကောတိ ယေန အရိယပုဂ္ဂလေန
...[စာမျက်နှာ- ၃၃၁]...
ညွန်ဗွက်ကို။ ဝါ– သံသရာတည်းဟူသော ညွန်ဗွက်ကို။ နိတ္တိဏ္ဏော– အရိယာမဂ် တံတားဖြင့် ကူးသွားအပ်ပြီ။ ကာမကဏ္ဍကော– ကိလေသာကာမဟူသော ဆူး ငြောင့်ကို။ မဒ္ဒိတော– အရတ္တမဂ်, ဉာဏ်လက်နက်ဖြင့်, မှုန့်မှုန့်ညက်ညက်, ချေ ဖျက်အပ်ပြီ။ (ယော– အကြင်သူတော်စင်ရဟန်းသည်) မောဟက္ခယံ– မောဟ၏ ကုန်ကြောင်းဖြစ်သော အရတ္တဖိုလ် နိဗ္ဗာန်သို့။ အနုပ္ပတ္တော– ရောက်ပြီ။ သ (သော) ဘိက္ခု– ထိုရဟန်းသည်။ သုခဒုက္ခေသု– သုခဒုက္ခတို့ကြောင့်။ ဝါ– သုခဒုက္ခ, အစ လာသည့်, ရှစ်ဖြာသော လောကဓံတို့ကြောင့်။ န ဝေဓတိ– မတုန်လှုပ်တော့
[“ဥပ္ပန္နေသု သုခေသု...ဥပ္ပန္နေသု ဒုက္ခေသု (ဥဒါန၊ဋ္ဌ၊ ၁၆၀)”ကို ကြည့်၍ “သုခဒုက္ခေသု– တို့သည်။ (ဥပ္ပန္နေသု– ဖြစ်ပေါ်လာကုန်လသော်)”ဟု လက္ခဏအနက်လည်း ပေးနိုင်သည်။] အထ– ထိုအခါ၌။ ဧကဒိဝသံ– ၌။ ဘိက္ခူ– တို့သည်။ တံ အာယသ္မန္တံ နန္ဒံ– ကို။ ပုစ္ဆိံသု– ကုန်ပြီ။ (ကိံ)၊ “အာဝုသော နန္ဒ၊ ပုဗ္ဗေ– ရှေး၌။ တွံ– သည်။] ဥက္ကဏ္ဌိတော– ဆင်းရဲစွာ အသက်ရှင်ရခြင်းသို့ ရောက်သည်။ ဝါ– ပျင်းရိငြီးငွေ့သည်။ အရိယမဂ္ဂသေတုနာ သဗ္ဗော ဒိဋ္ဌိပင်္ကော သံသာရပင်္ကော ဧဝ ဝါ နိဗ္ဗာနပါရဂမနေန တိဏ္ဏော။ မဒ္ဒိတော ကာမကဏ္ဍကောတိ ယေန သတ္တာနံ ဝိဇ္ဈနတော]ကာမကဏ္ဍကော’တိ လဒ္ဓနာမော သဗ္ဗော ကိလေသကာမော သဗ္ဗော ကာမဝိသူကော အဂ္ဂဉာဏဒဏ္ဍေန မဒ္ဒိတော၊ မောဟက္ခယံ အနုပ္ပတ္တောတိ ဧဝံ ဘူတော စ ဒုက္ခာဒိဝိသယဿ သဗ္ဗဿ သမ္မောဟဿ ခေပနေန မောဟက္ခယံ ပတ္တော၊ အရဟတ္တဖလံ နိဗ္ဗာနဉ္စ အနုပ္ပတ္တော၊- ဥဒါန.ဋ္ဌ-၁၆၁
ဥက္ကဏ္ဌိတော။ ။ “ဥက္ကဏ္ဌနံ ဥက္ကဏ္ဌာ- ဆင်းရဲစွာ အသက်ရှင်ခြင်း၊ [ဥ+ကဌ ကိစ္ဆဇီဝနေ+အ၊] (တစ်နည်း) ဥဒ္ဓံ+ဂတော+ကဏ္ဌော ဧတိဿာတိ ဥက္ကဏ္ဌာ- အထက်၌ ဖြစ်သော (အထက်သို့ မော့နေသော) လည်ပင်းရှိသော ပျင်းရိခြင်း၊ ဥက္ကဏ္ဌံ+ဣတော ဂတော ပတ္တောတိ ဥက္ကဏ္ဌိတော- ဆင်းရဲစွာ အသက်ရှင်ခြင်းသို့ ရောက်သူ၊ ဝါ- အထက် ၌ ဖြစ်သော (အထက်သို့ မော့နေသော) လည်ပင်းရှိသော ပျင်းရိခြင်းသို့ ရောက်သူ (ဝိမတိ- ၁,၁၃၃)”ဟုပြု။
သီဋီသစ်- ၁၇၇။ ။ ထို၌ “ဥဒ္ဓံ ကဏ္ဌံ ကတွာ ဣတော စိတော စ ဩလောကေတွာ အာဟိဏ္ဍတိ ဝိဟရတိ စာတိ ဥက္ကဏ္ဌိတော နိရုတ္တိနယေန”ဟု ဆို၏၊ သီဋီသစ်နိ- ၁, ၅၇၀၌ “ဥက္ကဏ္ဌိတအာဟိဏ္ဍ”ဟူ၍လည်းကောင်း “ဥက္ကဏ္ဌိတဝိဟရ”ဟူ၍လည်း။
...[စာမျက်နှာ- ၃၃၂]...
အမှိ– ၏၊’ ဣတိ– သို့။ ဝဒေသိ– ပြောခဲ့ပြီ။ [ဝဒ+ဤ၊ သ- လာ။] ဣဒါနိ– ၌။ တေ–သင်၏။ (စိတ္တသန္တာနေ– စိတ်အစဉ်၌၊) ကထံ– အဘယ်သို့လျှင်။ ဟောတိ– ဖြစ် နေသေးသနည်း? (တစ်နည်း) ကထံ ဟောတိ– ဘယ်လိုနေသေးသနည်း? ဣတိ– မေးကုန်ပြီ။ “အာဝုသော– ငါ့ရှင်တို့! မေ– ၏။ ဝါ–မှာ။ ဂိဟိဘာဝါယ– လူ့အဖြစ်အကျိုးငှာ။ အာလယော– တွယ်တာမှုသည်။ နတ္ထိ– မရှိတော့။” ဣတိ– ဤသို့ ပြောပြီ။ တံ– ထိုစကားကို။ သုတွာ၊ ဘိက္ခူ– တို့သည်။ “အာယသ္မာ နန္ဒော– သည်။ အဘူတံ– မဟုတ်မမှန်သော စကားကို။ ကထေတိ– ပြောဆို၏။ အညံ– အရဟတ္တဖိုလ်ကို။ ဗျာကရောတိ– ပြောဆို၏။ အတီတဒိဝသေသု– ရှေးလွန်ခဲ့ပြီး သောနေ့တို့၌။] ဥက္ကဏ္ဌိတော– သည်။ အမှိ– ၏၊’ ဣတိ– သို့။ ဝတွာ– ပြောခဲ့ပြီး၍။ ဣဒါနိ– ၌။] မေ– ၏။ ဂိဟိဘာဝါယ– ငှာ။ အာလယော– သည်။ နတ္ထိ’ ဣတိ– သို့။ ကထေတိ။” ဣတိ– ဤသို့ပြော၍။ ဂန္တွာ– ၍။ ဘဂဝတော– အား။ ဧတမတ္ထံ– ကို။ အာရောစေသုံ– ကုန်ပြီ။ ဘဂဝါ– သည်။ “ဘိက္ခဝေ! အတီတဒိဝသေသု– တို့၌။ နန္ဒဿ– ၏။ အတ္တဘာဝေါ– အတ္တဘောသည်။ ဒုစ္ဆန္နဂေဟသဒိသော– မကောင်း သဖြင့် မိုးအပ်သောအိမ်နှင့် တူသည်။ အဟောသိ– ပြီ။ ဣဒါနိ– ၌။ သုစ္ဆန္နဂေဟ– ကောင်း ဆိုလိုလျက် အာဟိဏ္ဍ, ဝိဟရတို့ကို ချေဟု ဆို၏။
ပါရာဘာ- ၂, ၃၇၇။ ။ ထို၌ “ဥဒ္ဓံ+ ကဏ္ဌော ဥက္ကဏ္ဌော၊ ဥက္ကဏ္ဌော+ သဉ္ဇာတော အဿာတိ ဥက္ကဏ္ဌိတော- အထက်၌ လည်ပင်းရှိသူ၊ ဝါ- ပျင်းရိသည့်အတွက် လည် တမော့မော့ဖြစ်နေသူ”ဟု ဆို၏။
မအူပါရာ နိ- ၃, ၁၇၆။ ။ ထို၌ ဥကို ဥဒ္ဓံအနက်, ကဏ္ဌကို ဂီဝါအနက်, ဣတောကို ဣမနောင် တောပစ္စယန္တ, ဣတောနှင့် ပဉ္စမီတပ္ပုရိသ်တွဲဟု ဆို၏၊ “ဥဒ္ဓံ+ ကဏ္ဌော ဧတဿာတိ ဥက္ကဏ္ဌော၊ ဣတော+ဥက္ကဏ္ဌော ဥက္ကဏ္ဌိတော- ထိုမှဤမှ လည်ပင်းရှိသူ” ဟု ပြု၊ ဣတောနှင့် ဥက္ကဏ္ဌိတကို ရှေ့နောက်ပြန်, အလုတ္တသမာသ်တည်း။
ဣဒါနိ တေ ကထံ။ ။ ကထံနောင် ဝိဘတ်အားလုံး ကျေနိုင်သောကြောင့် ပထမာဝိဘတ် အကျေကြံ၍ “တေ- ၏၊ ဝါ- မှာ၊ ကထံ- အဘယ်သို့သော အခြင်းအရာ သည်၊ (ဟောတိ- ဖြစ်နေသေးသနည်း)”ဟုလည်း ပေးနိုင်သည်၊ ဆရာတို့ကား “တေ– ၏၊ (စိတ္တပဝတ္တိ- စိတ်၏ ဖြစ်ပုံသည်၊) ကထံ– အဘယ်သို့နည်း၊ ဝါ- ဘယ်လိုနေသေး သနည်း?ဟု ပေးတော်မူ၏။
...[စာမျက်နှာ- ၃၃၃]...
သဒိသော– ကောင်းစွာ မိုးအပ်သောအိမ်နှင့် တူသည်။ ဇာတော– ဖြစ်ပြီ။ ဟိ– မှန်၏။ အယံ– ဤနန္ဒသည်။ ဒိဗ္ဗစ္ဆရာနံ– နတ်သမီးတို့ကို။ ဒိဋ္ဌကာလတော– မြင် အပ်သောအခါမှ။ ဝါ– မြင်ပြီးချိန်မှ။ ပဋ္ဌာယ– ၍။ ပဗ္ဗဇိတကိစ္စဿ– ရဟန်းကိစ္စ၏။ ဝါ– ကို။ [ရှေ့နည်း မတ္ထကံ၌စပ်။ နောက်နည်း ပါပေတုံ၌ ကာရိတ်ကံစပ်၊] မတ္ထကံ– အပြီးအဆုံးသို့။ (အထွတ်အထိပ်သို့)၊ ပါပေတုံ– ရောက်စေခြင်းငှာ။ ဝါယမန္တော– အားထုတ်လသော်။ ဝါ– လျက်။ တံ ကိစ္စံ– ထိုရဟန်းကိစ္စကို။ (မတ္ထကံ– သို့၊) ပတ္တော– ရောက်စေပြီ။” ဣတိ၊ ဝတွာ– ပြီး၍။ “ယထာ အဂါရံ၊ ပေ။ န သမတိ ဝိဇ္ဈတီ”တိ– ဟူကုန်သော။ ဣမာ ဂါထာ– တို့ကို။ အဘာသိ– ဟောတော်မူပြီ။
ယထာ အဂါရံ ဒုစ္ဆန္နံ, ဝုဋ္ဌီ သမတိဝိဇ္ဈတိ၊ ဧဝံ အဘာဝိတံ စိတ္တံ, ရာဂေါ သမတိဝိဇ္ဈတိ။
ဒုစ္ဆန္နံ– မကောင်းသဖြင့် မိုးအပ်သော။ ဝါ– ကျိုးတိုးကျဲတဲ မိုးအပ်သော။ အဂါရံ– အိမ်ကို။ ဝုဋ္ဌိ– မိုးရေ,မိုးပေါက်သည်။ [ဂါထာ၌ ဆန်းကြောင့် ဒီဃပြု၍ “ဝုဋ္ဌီ”ဟုရှိသည်။] သမတိဝိဇ္ဈတိ ယထာ– လွန်စွာ ထိုးဖောက်နိုင်သကဲ့သို့။ ဧဝံ– ဤအတူ။ အဘာဝိတံ– သမထ, ဝိပဿနာ ဘာဝနာတို့ဖြင့် မတိုးပွားစေအပ်သော။ ဝါ– သမထ, ဝိပဿနာ ဘာဝနာတို့ဖြင့် မထုံမွမ်းအပ်သော။ စိတ္တံ– စိတ် ကို။ ရာဂေါ– ရာဂသည်။ ဝါ– ရာဂကိုမှတ် အရပ်ရပ်သော ကိလေသာသည်။ သမတိဝိဇ္ဈတိ– လွန်စွာ ထိုးဖောက်နိုင်၏။
ယထာ အဂါရံ သုစ္ဆန္နံ, ဝုဋ္ဌီ န သမတိဝိဇ္ဈတိ၊ ဧဝံ သုဘာဝိတံ စိတ္တံ, ရာဂေါ န သမတိဝိဇ္ဈတိ။
ကိစ္စံ။ ။ ရှေ့ “မတ္ထကံ ပါပေတုံ”ကို ထောက်၍ ပတ္တော၌ ကာရိတ်ပစ္စည်း အကျေကြံကာ မတ္ထကံကို ကာရိတ်ကံအဖြစ် လိုက်ပေးသည်၊ (တစ်နည်း) “ကိစ္စမတ္ထကံ”ဟု ဆိုလိုလျက် မတ္ထကပုဒ်အကျေကြံ၊ သို့မဟုတ် ကိစ္စံအရ ဌာနူပစာရအားဖြင့် ကိစ္စ၏ အပြီးအဆုံးကို ယူ၊ ဤသို့ယူလျှင် “တံ ကိစ္စံ- ထိုရဟန်းကိစ္စ၏ အပြီးအဆုံးသို့၊ ပတ္တော- ရောက်ပြီ”ဟု ပေး၊ ကိစ္စံကို ပထမန္တကြံ၍ “တံ ကိစ္စံ- သည်၊ (မတ္ထကံ- သို့၊) ပတ္တော- ရောက်ပြီ”ဟုလည်း ပေးကြ၏၊ ပတ္တော၏ ကတ္တားသည် “အယံ”ဟု ရှိခြင်း, ကိစ္စံနှင့် ပတ္တောသည် လိင်မတူခြင်းကြောင့် မသင့်ပါ။
...[စာမျက်နှာ- ၃၃၄]...
သုစ္ဆန္နံ– ကောင်းစွာမိုးအပ်သော။ ဝါ– ပိတ်ပိတ်သဲသဲ မိုးအပ်သော။ အဂါရံ– ကို။ ဝုဋ္ဌိ– သည်။ န သမတိဝိဇ္ဈတိ ယထာ– လွန်စွာ မထိုးဖောက်နိုင်သကဲ့သို့။ ဧဝံ– တူ။ သုဘာဝိတံ– သမထ, ဝိပဿနာ ဘာဝနာတို့ဖြင့် ကောင်းစွာ တိုးပွား စေအပ်ပြီးသော။ ဝါ– သမထ, ဝိပဿနာ ဘာဝနာတို့ဖြင့် ကောင်းစွာထုံမွမ်းအပ် ပြီးသော။ စိတ္တံ– ကို။ ရာဂေါ– သည်။ န သမတိဝိဇ္ဈတိ– လွန်စွာ မထိုးဖောက်နိုင်။
တတ္ထ– ထိုဂါထာတို့၌။ အဂါရ န္တိ– ကား။ ယံ ကိဉ္စိ– အမှတ်အထား, တစ်ပါး ပါးသော။ ဂေဟံ– အိမ်ကို။ [သမတိ ဝိဇ္ဈတိ၌ စပ်၊] ဒုစ္ဆန္နန္တိ– ကား။ ဝိရလစ္ဆန္နံ– ကျိုး တိုးကျဲတဲ မိုးအပ်သော။ ဆိဒ္ဒါဝဆိဒ္ဒံ– အပေါက်ကြီး အပေါက်ငယ် အမိုးရှိသော။ [အဂါရံ၌ စပ်ပါ၊] သမတိဝိဇ္ဈတီတိ– ကား။ ဝဿဝုဋ္ဌိ– ရွာသော မိုးရေသည်။ ဝိနိဝိဇ္ဈတိ– ထိုးဖောက်၏။ အဘာဝိတန္တိ– ကား။ တံ အဂါရံ– ထိုအိမ်ကို။ ဝုဋ္ဌိ– မိုးရေ မိုးပေါက်သည်။ သမတိဝိဇ္ဈတိ ဝိယ– အလွန်ထိုးဖောက်သကဲ့သို့။ ဘာဝနာယ– ဘာဝနာမှ။ ရဟိတတ္တာ– ကင်းသည်၏ အဖြစ်ကြောင့်။ အဘာဝိတံ– သမထ, ဝိပဿနာ ဘာဝနာတို့ဖြင့် မတိုးပွားစေအပ်သော။ စိတ္တံ– စိတ်ကို။ ရာဂေါ– ရာဂ သည်။ သမတိဝိဇ္ဈတိ– အလွန်ထိုးဖောက်နိုင်၏။ ကေဝလံ– ဒေါသစသည်မဖက်, သက်သက်။ ရာဂေါဝ– ရာဂသည်သာ။ န ဝိဇ္ဈတိ– ထိုးဖောက်သည် မဟုတ်သေး။ ဒေါသမောဟမာနာဒယော– ဒေါသ, မောဟ, မာန အစရှိကုန်သော။ သဗ္ဗကိလေသာ– အလုံးစုံသော ကိလေသာတို့သည်။ တထာရူပံ– ထိုသို့သဘောရှိ သော။ စိတ္တံ– စိတ်ကို။ အတိဝိယ– အလွန်အကဲသာလျှင်။ ဝိဇ္ဈန္တိယေဝ– ထိုးဖောက် ကုန်သည်သာ။ သုဘာဝိတန္တိ– ကား။ သမထဝိပဿနာဘာဝနာဟိ– သမထဘာ ဝနာ, ဝိပဿနာဘာဝနာတို့ဖြင့်။ သုဘာဝိတံ– ကောင်းစွာ တိုးပွားစေအပ်ပြီးသော။ [စိတ္တံ၌စပ်၊] ဧဝရူပံ– ဤသို့ သဘောရှိသော။ [သုဘာဝိတံကို “ဧဝရူပံ”ဟု ပြန်ညွှန်းသည်၊] စိတ္တံ– စိတ်ကို။ [အတိဝိဇ္ဈိတုံ န သက္ကောန္တိ၌စပ်၊] သုစ္ဆန္နံ– ကောင်း စွာ မိုးအပ်သော။ ဂေဟံ– အိမ်ကို။ ဝုဋ္ဌိ– မိုးရေမိုးပေါက်သည်။ အတိဝိဇ္ဈိတုံ– အလွန် ထိုးဖောက်ခြင်းငှာ။ န သက္ကောတိ ဝိယ– မစွမ်းနိုင်သကဲ့သို့။ (ဧဝံ– တူ၊) ရာဂါဒယော– ရာဂအစရှိကုန်သော။ ကိလေသာ– ကိလေသာတို့သည်။ အတိဝိဇ္ဈိတုံ–အလွန် ထိုးဖောက်ခြင်းငှာ။ န သက္ကောန္တိ– မစွမ်းနိုင်ကုန်။ ဣတိ– ဤတွင် ဂါထာ
...[စာမျက်နှာ- ၃၃၅]...
အဖွင့် အပြီးတည်း။ ဂါထာပရိယောသာနေ– ၌။ ဗဟူ– တို့သည်။ သောတာပတ္တိဖလာဒီနိ– သောတာပတ္တိဖိုလ်အစရှိသောဖိုလ်တို့သို့။ ပါပုဏိံသု– ကုန်ပြီ။ ဒေသနာ မဟာဇနဿ သာတ္ထိကာ အဟောသိ+
အထ ခေါ– ၌။ ဘိက္ခူ– တို့သည်။ ဓမ္မသဘာယံ– တရားသဘင်၌။ ကထံ– ကို။ သမုဋ္ဌာပေသုံ– ဖြစ်စေကုန်ပြီ။ (ကိံ)၊ “အာဝုသော– တို့။ ဗုဒ္ဓါ နာမ– တို့မည် သည်။ အစ္ဆရိယာ– လက်ဖျောက်ခတ်တီး, အံ့ချီးထိုက်ပါပေကုန်စွ။ ဇနပဒကလျာဏိံ– ကို။ နိဿာယ– ၍။ ဥက္ကဏ္ဌိတော– သော။ အာယသ္မာ နန္ဒော နာမ– အရှင်နန္ဒမည်သူကို။ သတ္ထာရာ– သည်။ ဒေဝစ္ဆရာ– နတ်သမီးတို့ကို။ အာမိသံ– အာမိသကို။ (အစာကို၊) ကတွာ၊ ဝိနီတော– ဆုံးမတော်မူအပ်ပြီ။” ဣတိ– ဤသို့ ဖြစ်စေကုန်ပြီ။ သတ္ထာ– သည်။ အာဂန္တွာ– ၍။ “ဘိက္ခဝေ! (တုမှေ– တို့သည်၊) ဧတရဟိ– ယခုအခါ၌။ ကာယ ကထာယ– အဘယ်စကားဖြင့်။ သန္နိသိန္နာ– ကောင်းစွာ ထိုင်နေကြကုန်သည်။ အတ္ထ နု– ဖြစ်ကုန်သနည်း?” ဣတိ ပုစ္ဆိတွာ– ၍။ “ဣမာယ နာမ– ဤမည်သော စကားဖြင့်။ (သန္နိသိန္နာ– ကုန်သည်။ အမှ– ဖြစ်ပါကုန်၏)၊” ဣတိ– သို့။ ဝုတ္တေ– အပ်သော်။ “ဘိက္ခဝေ! ဣဒါနေဝ– ၌သာလျင်။ န– မဟုတ်သေး။ ပုဗ္ဗေပိ– ရှေး၌လည်း။ ဝါ– ရှေးတုန်းကလည်း။ ဧသ (ဧသော)– ဤနန္ဒကို။ မယာ– သည်။ မာတုဂါမေန– မာတုဂါမဖြင့်။ ပလောဘေတွာ– အပြားအားဖြင့် အလိုရှိစေ၍။ ဝါ– ဖျားယောင်း၍။ (မျှား၍)၊ [ရှေ့သဒ္ဒတ္ထ၊ နောက် ဝေါဟာရတ္ထ၊ ပါရာဘာ-၂, ၂၂၈။] ဝိနီတောယေဝ– ဆုံးမအပ်ဖူးသည်သာ။” ဣတိ၊ ဝတွာ– ပြီး၍။ အတီတံ အာဟရိ၊ (ကိံ– သို့။ အာဟရိ– နည်း?) အတီတေ– ၌။ ဗာရာဏသိယံ– ဗာရာဏသီပြည်၌။ ဗြဟ္မဒတ္တေ– ဗြဟ္မ ဒတ်မင်းသည်။ ရဇ္ဇံ– ကို။ ကာရေန္တေ– လသော်။ ဗာရာဏသိဝါသီ– ၌နေသော။ ကပ္ပဋော နာမ– ကပ္ပဋမည်သော။ ဝါဏိဇော– ကုန်သည်သည်။ အဟောသိ– ရှိခဲ့ ပြီ။ တဿ– ထိုကပ္ပဋ၏။ ဧကော– တစ်ကောင်သော။ ဂဒြဘော– မြည်းသည်။ ကုမ္ဘဘာရံ– တစ်ကုမ္ဘအတိုင်းအရှည်ရှိသောဝန်ကို။ (၂၇တင်းခွဲဝန်ကို)၊ ဝဟတိ– ဆောင်နိုင်၏။ ဧကဒိဝသေန– တစ်နေ့တည်းဖြင့်။ သတ္တယောဇနာနိ– ၇ယူဇနာ တို့တိုင်တိုင်။ ဂစ္ဆတိ– သွားနိုင်၏။ သော– ထိုကပ္ပဋသည်။ ဧကသ္မိံ– တစ်ပါးသော၊
...[စာမျက်နှာ- ၃၃၆]...
သမယေ– အခါ၌။ ဂဒြဘဘာရကေဟိ– မြည်းဖြင့် ဆောင်အပ်သော ဝန်တို့နှင့်။ သဒ္ဓိံ– အတူ။ တက္ကသိလံ– တက္ကသိုလ်မြို့သို့။ ဂန္တွာ– ၍။ ယာဝ– အကြင်မျှလောက် ကာလပတ်လုံး။ ဘဏ္ဍဿ– ဘဏ္ဍာကို။ ဝိဿဇ္ဇနံ– စွန့်ပြီးခြင်းသည်။ (ရောင်းပြီး ခြင်းသည်)၊ (ဟောတိ)၊ တာဝ– ထိုမျှလောက်ကာလပတ်လုံး။ ဂဒြဘံ– မြည်းကို။ စရိတုံ– လှည့်လည်ကျက်စားခြင်းငှာ။ ဝိဿဇ္ဇေသိ– လွှတ်ထားပြီ။ အထ– ၌။ အဿ– ထိုကပ္ပဋ၏။ သော ဂဒြဘော– သည်။ ပရိခါပိဋ္ဌေ– ကျုံးအနီးမြေပြင်၌။ စရမာနော– လှည့်လည်ကျက်စားလသော်။ ဧကံ– တစ်ကောင်သော။ ဂဒြဘိံ– မြည်းမကို။ ဒိသွာ၊ ဥပသင်္ကမိ– ပြီ။ သာ– ထိုမြည်းမသည်။ တေန– ထိုမြည်းနှင့်။ သဒ္ဓိံ၊ ပဋိသန္ထာရံ– ကို။ ကရောန္တီ– ပြုလိုသည်။ (ဟုတွာ)၊ အာဟ– ပြောပြီ။ (ကိံ)၊ “ကုတော– အဘယ်အရပ်မှ။ အာဂတော– လာခဲ့သည်။ အသိ– ဖြစ်သနည်း?” ဣတိ– မေးပြီ။ “ဗာရာဏသိတော– မှ၊ (အာဂတော အမှိ)၊” ဣတိ– ဤသို့ဖြေပြီ။ “ကေန ကမ္မေန– အဘယ်အလုပ်ကိစ္စကြောင့်။ (အာဂတော အသိ)၊” ဣတိ– ဤသို့ မေးပြီ။ “ဝါဏိဇ္ဇကမ္မေန– ကုန်ရောင်းခြင်းအလုပ်ကိစ္စကြောင့်။ (အာဂတော အမှိ)၊” ဣတိ– ဤသို့ဖြေပြီ။ “ကိတ္တကံ– အဘယ်မျှအတိုင်းအရှည်ရှိသော။ ဘာရံ– ဝန်ကို။ ဝဟသိ– ရွက်ဆောင်ရသနည်း?” ဣတိ– ဤသို့မေးပြီ။ “ကုမ္ဘဘာရံ– ကို။ (ဝဟာမိ– ရ၏)၊” ဣတိ– ဤသို့ပြောပြီ။ “ဧတ္တကံ– ဤမျှအတိုင်းအရှည်ရှိသော။ ဘာရံ– ကို။ ဝဟန္တော– လျက်။ ကတိ– အဘယ်မျှအတိုင်းအရှည်ရှိကုန်သော။ ယောဇနာနိ– တို့တိုင်တိုင်။ ဂစ္ဆသိ– သွားရသနည်း?” ဣတိ– ဤသို့မေးပြီ။ “သတ္တ ယောဇနာနိ– ခုနစ်ယူဇနာတို့တိုင်တိုင်။ (ဂစ္ဆာမိ– ရ၏)၊” ဣတိ– ဤသို့ဖြေပြီ။ “ဂတဂတဋ္ဌာနေ– ရောက်အပ်ရောက်အပ်သောအရပ်၌။ (ရောက်ရာရောက်ရာ အရပ်၌)၊ တေ– ၏။ ကာစိ– တစ်စုံတစ်ယောက်သော။ ပါဒပရိကမ္မပိဋ္ဌိပရိကမ္မကရာ– ခြေတို့၌ အဖန်ဖန်ပြုထိုက်သော နင်းနှိပ်မှု, ကျော၌ အဖန်ဖန်ပြုထိုက် သော နင်းနှိပ်မှုတို့ကို ပြုမည့်ဇနီးသည်သည်။ အတ္ထိ– ရှိသလော?” ဣတိ– ဤ သို့မေးပြီ။ “နတ္ထိ– မရှိ။” ဣတိ– ဤသို့ပြောပြီ။ “ဧဝံ သန္တေ– ဤသို့ဖြစ်လသော်။ မဟာဒုက္ခံ နာမ– ကြီးစွာသော ဒုက္ခမည်သည်ကို။ အနုဘောသိ– ခံစားရ၏။ (ခံစားရမှာဘဲနော်)” ဣတိ– ဤသို့ပြောပြီ။ ဟိ– ဆက်ဥုးအံ့။ တိရစ္ဆာနဂတာနံ– တိရစ္ဆာန်တို့၏။ ဝါ– တို့မှာ။ ပါဒပရိကမ္မာဒိကာရကာ နာမ– ခြေတို့၌ အဖန်ဖန်ပြု။
...[စာမျက်နှာ- ၃၃၇]...
ထိုက်သော နင်းနှိပ်မှုအစရှိသည်ကို ပြုသူတို့မည်သည်။ ကိဉ္စာပိ နတ္ထိ– အကယ်၍ ကားမရှိပါကုန်။ ပန– သို့သော်လည်း။ ကာမသံယောဇနဃဋ္ဋနတ္ထာယ– ကာမရာဂ သံယောဇဉ်ဖြင့် စေ့ဆော်ခြင်းငှာ။ ဝါ– ကာမအနှောင်အဖွဲ့ဖြင့် တွေ့ထိဆက်စပ် ခြင်းငှာ။ ဧဝရူပံ– သော။ ကထံ– ကို။ ကထေသိ– ပြီ။ သော– ထိုမြည်းသည်။ တဿာ– ထိုမြည်းမ၏။ ကထာယ– စကားကြောင့်။ ဥက္ကဏ္ဌိ– ပျင်းရိပြီ။ ကပ္ပဋောပိ– ကပ္ပဋ သည်လည်း။ ဘဏ္ဍံ– ကုန်ပစ္စည်း ကို။ ဝိဿဇ္ဇေတွာ– စွန့်ပြီး၍။ (ရောင်းပြီး၍)၊ တဿ– ထိုမြည်း၏။ သန္တိကံ– သို့။ အာဂန္တွာ– ၍။ “တာတ– အမောင်မြည်း! ဧဟိ– လာလော။ ဂမိဿာမ– သွားကြစို့” ဣတိ အာဟ။ “တုမှေ– တို့သည်။ ဂစ္ဆထ– သွားပါကုန်။ အဟံ– သည်။ န ဂမိဿာမိ– မလိုက်တော့။” ဣတိ– ပြောပြီ။ အထ– ၌။ နံ– ထိုမြည်းကို။ ပုနပ္ပုနံ– ဖန်။ ယာစိတွာ– တောင်းဆိုပြီး၍။ “အနိစ္ဆန္တံ– လိုက်ဖို့ အလိုမရှိသော။ (မလိုက်လိုသော)၊ နံ– ထိုမြည်းကို။ ပရိဘာသေတွာ– ကျိမ်းမောင်း ၍။ နေဿာမိ– ဆောင်အံ့။” ဣတိ စိန္တေတွာ၊ “ပတောဒံ တေ၊ ပေ။ ဂဒြဘာ”တိ– ဟူသော။ ဣမံ ဂါထံ– ကို။ အာဟ– ဆိုပြီ။
ပတောဒံ တေ ကရိဿာမိ, သောဠသင်္ဂုလိကဏ္ဋကံ၊ သဉ္ဆိန္ဒိဿာမိ တေ ကာယံ, ဧဝံ ဇာနာဟိ ဂဒြဘ
ဂဒြဘ– ဟဲ့မြည်း! သောဠသင်္ဂုလိကဏ္ဋကံ– တစ်ဆယ့်ခြောက်လက်သစ်ရှိ သော သံချွန်ရှိသော။ ပတောဒံ– နှင်တံကို။ တေ– သင်၏ (ကိုယ်၌)၊ ကရိဿာမိ– ပြုလိုက်အံ့။ တေ– သင်၏။ ကာယံ– ကိုယ်ကို။ သဉ္ဆိန္ဒိဿာမိ– ကောင်းစွာ ဖြတ် လိုက်အံ့။ ဧဝံ– ဤသို့။ ဇာနာဟိ– သိစမ်းလော
တံ– ထိုစကားကို။ သုတွာ– ၍။ ဂဒြဘော– မြည်းသည်။ “ဧဝံ သန္တေ– ဤသို့ ဖြစ်လသော်။ အဟမ္ပိ– သည်လည်း။ တေ– သင်၏ (အပေါ်၌)၊ ကတ္တဗ္ဗံ– ပြုထိုက် သော ကိစ္စကို။ ဇာနိဿာမိ– သိရအံ့။” ဣတိ– သို့။ ဝတွာ– ၍။ “ပတောဒံ မေ၊ ပေ။ ကပ္ပဋာ”တိ– ဟူသော။ ဣမံ ဂါထံ– ကို။ အာဟ– ဆိုပြီ။
ပတောဒံ မေ ကရိဿသိ, သောဠသင်္ဂုလိကဏ္ဋကံ၊
ပုရတော ပတိဋ္ဌဟိတွာန, ဥဒ္ဓရိတွာန ပစ္ဆတော၊
ဒန္တံ တေ ပါတယိဿာမိ, ဧဝံ ဇာနာဟိ ကပ္ပဋ
...[စာမျက်နှာ- ၃၃၈]...
ကပ္ပဋ– ကပ္ပဋ! သောဠသင်္ဂုလိကဏ္ဋကံ– သော။ ပတောဒံ– ကို။ မေ– ငါ၏ (ကိုယ်၌)၊ ကရိဿသိ– ပြုလိုက်အံ့။ ပုရတော– ရှေ့ခြေနှစ်ဖက်ဖြင့်။ ပတိဋ္ဌဟိတွာ န– မြေ၌ ရပ်၍။ ပစ္ဆတော– နောက်ခြေနှစ်ဖက်ကို။ ဥဒ္ဓရိတွာန– အထက်သို့ ဆောင်၍။ ဝါ– မြှောက်၍။ တေ– ၏။ ဒန္တံ– သွားကို။ ပါတယိဿာမိ– ကျိုး၍ ကျစေအံ့။ ဝါ– ကန်ချိုးလိုက်အံ့။ ဧဝံ– သို့။ ဇာနာဟိ– လော
တံ– ထိုစကားကို။ သုတွာ– ၍။ ဝါဏိဇော– ကုန်သည်သည်။ “ကေန ကာရဏေန– အဘယ်အကြောင်းကြောင့်။ ဧသ (ဧသော)– ဤမြည်းသည်။ ဧဝံ– သို့။ ဝဒတိ နု ခေါ– ပြောလေသနည်း။” ဣတိ– သို့။ စိန္တေတွာ– ၍။ ဣတော စိတော စ– ဤမှဤမှလည်း။ ဩလောကေန္တော– ကြည့်လသော်။ တံ ဂဒြဘိံ– ထိုမြည်းမ ကို။ ဒိသွာ– ၍။ “ဣမာယ– ဤမြည်းမသည်။ ဧသ (ဧသော)– ဤမြည်းကို။ ဧဝံ– သို့။ သိက္ခာပိတော– သင်ယူစေအပ်သည်။ ဝါ– သင်ပေးအပ်သည်။ ဘဝိဿတိ– မည်။ တေ– သင့်ဖိ့။ ‘ဧဝရူပိံ နာမ– ဤသို့သဘောရှိသည်မည်သော။ ဂဒြဘိံ– ကို။ အာနေဿာမိ– ဆောင်ပေးအံ့၊’ ဣတိ– သို့ပြော၍။ မာတုဂါမေန– မာတုဂါမဖြင့်။ နံ– ထိုမြည်းကို။ ပလောဘေတွာ– အပြားအားဖြင့် အလိုရှိစေ၍။ ဝါ– ဖြားယောင်း ၍။ (မျှား၍) နေဿာမိ– ဆောင်အံ့။” ဣတိ– ဤသို့ကြံ၍။ “စတုပ္ပဒိံ၊ ပေ။ ဂဒြဘာ”တိ– ဟူသော။ ဣမံ ဂါထံ– ကို။ အာဟ– ဆိုပြီ။
စတုပ္ပဒိံ သင်္ခမုခိံ, နာရိံ သဗ္ဗင်္ဂသောဘိနိံ၊ ဘရိယံ တေ အာနယိဿာမိ, ဧဝံ ဇာနာဟိ ဂဒြဘ
ဂဒြဘ– မြည်းကလေး! စတုပ္ပဒိံ– လေးချောင်းသော ခြေရှိသော။ သင်္ခမုခိံ– ပွတ်သစ်စ ခရုသင်းအတူ ဖွေးဖြူသော မျက်နှာရှိသော။ သဗ္ဗင်္ဂသောဘိနိံ– တင့် တယ်လှပသော အလုံးစုံသော ကိုယ်အင်္ဂါရှိသော။ ဘရိယံ– ဇနီးလောင်းဖြစ်သော။ နာရိံ– မြည်းမကို။ တေ– သင့်ဖို့။ အာနယိဿာမိ– ဆောင်ပေးအံ့။ ဧဝံ– သို့။ ဇာနာဟိ– လော
တံ– ထိုစကားကို။ သုတွာ– ၍။ တုဋ္ဌစိတ္တော– နှစ်သက်သော စိတ်ရှိသော။ ဂဒြဘော– သည်။ “စတုပ္ပဒိံ၊ ပေ။ စတုဒ္ဒသာ”တိ– ဟူသော။ ဣမံ ဂါထံ အာဟ+
...[စာမျက်နှာ- ၃၃၉]...
စတုပ္ပဒိံ သင်္ခမုခိံ, နာရိံ သဗ္ဗင်္ဂသောဘိနိံ၊
ဘရိယံ မေ အာနယိဿသိ, ဧဝံ ဇာနာဟိ ကပ္ပဋ၊
ကပ္ပဋ ဘိယျော ဂမိဿာမိ, ယောဇနာနိ စတုဒ္ဒသ
ကပ္ပဋ– ကပ္ပဋ! စတုပ္ပဒိံ– သော။ သင်္ခမုခိံ– သော။ သဗ္ဗင်္ဂသောဘိနိံ– သော။ ဘရိယံ– သော။ နာရိံ– ကို။ မေ– ငါ့ဖို့။ အာနယိဿသိ– ဆောင်ပေးအံ့။ ဧဝံ– ဤ သို့ ဆောင်ပေးလသော်။ (ဧတံ– ဤ]ဆောင်ပေးအံ့’ဟူသော ပဋိညာဉ်ကို၊) ဇာနာဟိ– သတိမြဲစွာ သိထားပါလော။ ကပ္ပဋ– ကပ္ပဋ။ ဘိယျော– လွန်စွာ။ စတုဒ္ဒသ ယောဇနာနိ– တစ်ဆယ့်လေးယူဇနာတို့တိုင်တိုင်။ ဂမိဿာမိ– သွားပါအံ့
အထ– ၌။ နံ– ထိုမြည်းကို။ ကပ္ပဋော– သည်။ “တေန ဟိ– ထိုသို့ ဖြစ်လျှင်။ ဧဟိ– လာလော။” ဣတိ– သို့။ ဂဟေတွာ– ခေါ်ယူ၍။ သကဋ္ဌာနံ– မိမိအရပ်သို့။ အဂမာသိ– သွားပြီ။ သော– ထိုမြည်းသည်။ ကတိပါဟစ္စယေန– အနည်းငယ် သောရက် လွန်ရာအခါ၌။ ဝါ– ၂ရက်၃ရက်လွန်ရာအခါ၌။ နံ– ထိုကပ္ပဋကို။ အာဟ– ပြီ။ (ကိံ)၊ “တုမှေ– တို့သည်။ မံ– ကို။] တေ– သင့်ဖို့။ ဘရိယံ– မယားကို။ အာနယိဿာမိ– ဆောင်ပေးအံ့၊’ ဣတိ– သို့။ အဝေါစုတ္ထ နနု– ပြောခဲ့ကုန်သည် မဟုတ်လော?” ဣတိ– ပြောပြီ။ “အာမ– အိမ်း။ ဝုတ္တံ– ပြောအပ်ခဲ့ပြီ။ အဟံ– သည်။ အတ္တနော– ၏။ ကထံ– ကို။ န ဘိန္ဒိဿာမိ– မဖျက်အံ့။ တေ– သင့်ဖို့။ ဘရိယံ– ကို။ အာနေဿာမိ– ဆောင်ပေးမည်။ ပန– သို့သော်လည်း။ ဝေတနံ– ရိက္ခာကို။ ဧကကဿ– တစ်ကောင်တည်းသော။ တုယှံ ဧဝ– သင့်အားသာ။ ဒဿာမိ– ပေးအံ့။ (ပေးမှာနော်)၊ တုယှံ– ၏။ ဝေတနံ– သည်။ ဒုတိယဿ– ဒုတိယမြည်းအား။ ပဟောတု ဝါ– လောက်မူလည်းလောက်ပါစေ။ မာ (ပဟောတု) ဝါ– မလောက်မူလည်း မလောက်ပါစေ။ တွမေဝ– သည်သာ။ ဇာနေယျာသိ– သိရာ၏။ (သိရမှာပဲ)၊ ပန– သည်သာမကသေး။ ဥဘိန္နံ– ၂ကောင်ကုန်သော။ ဝေါ– သင်တို့၏။ သံဝါသံ– အတူ နေမှုကို။ ဝါ– ပေါင်းသင်းမှုကို။ အနွာယ– စွဲ၍။ ပုတ္တာ– သား,သမီးတို့သည်။ ဝိဇာယိဿန္တိ– မွေးဖွားလာကုန်လိမ့်မည်။ ဗဟူဟိ– များစွာကုန်သော။ တေဟိပိ– ထို သားသမီးတို့နှင့်လည်း။ သဒ္ဓိံ– တူ။ တုယှံ– ၏။ တံ– ထိုရိက္ခာသည်။ ပဟောတု ဝါ– စေ။ မာ (ပဟောတု) ဝါ– စေ။ တွမေဝ ဇာနေယျာသိ။” ဣတိ– သို့ပြောပြီ။
...[စာမျက်နှာ- ၃၄၀]...
ဂဒြဘော– သည်။ တသ္မိံ– ထိုကပ္ပဋသည်။ ကထေန္တေယေဝ– ပြောနေသော်သာ။ ဝါ– စဉ်ပင်။ အနပေက္ခော– မြည်းမကို ငဲ့ကွက်ခြင်းမရှိသည်။ (မြည်းမကို မလိုချင် သည်)၊ အဟောသိ– ပြီ။ (ဣတိ– သို့။ အတီတံ– ကို။ အာဟရိ– ပြီ။) သတ္ထာ– သည်။ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ၊ အာဟရိတွာ– ဆောင်တော်မူပြီး၍။ “ဘိက္ခေဝ တဒါ– ၌။ ဂဒြဘီ– မြည်းမသည်။ ဇနပဒကလျာဏီ– သည်။ အဟောသိ– ပြီ။ ဂဒြဘော– သည်။ နန္ဒော– သည်။ (အဟောသိ)၊ ဝါဏိဇော– သည်။ အဟမေဝ– ငါဘုရားသည်သာ။ (အဟောသိ)၊ ဧဝံ– ဤသို့။ ပုဗ္ဗေပိ– ၌လည်း။ ဧသ (ဧသော)– ဤနန္ဒကို။ မယာ– သည်။ မာတုဂါမေန– မာတုဂါမဖြင့်။ ပလောဘေတွာ– ၍။ ဝိနီတော– ဆုံးမအပ်ခဲ့ဖူးပြီ။” ဣတိ– သို့။ ဇာတကံ– ဇာတ်တော်ကို။ နိဋ္ဌာပေသိ– ပြီးဆုံးစေတော်မူပြီ။ ဣတိ– နန္ဒတ္ထေရဝတ္ထုအပြီးတည်း။
နန္ဒတ္ထေရဝတ္ထုဘာသာဋီကာပြီးပြီ။
၁၀-စုန္ဒသူကရိကဝတ္ထုဘာသာဋီကာ
ဣဓ သောစတီတိ– အစရှိသော။ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ သတ္ထာ၊ ဝေဠုဝနေ– ဝေဠုဝန်ကျောင်းတိုက်၌။ ဝိဟရန္တော– စဉ်။ စုန္ဒသူကရိကံ နာမ– စုန္ဒဝက်သတ် သမားမည်သော။ ပုရိသံ– ကို။ အာရဗ္ဘ ကထေသိ+
ကိရ– ချဲ့။ သော– ထိုစုန္ဒသည်။ ပဉ္စပဏ္ဏာသဝဿာနိ– ၅၅ နှစ်တို့ပတ်လုံး။ သူကရေ– ဝက်တို့ကို။ ဝဓိတွာ– သတ်၍။ ခါဒန္တော စ– စားလျက်လည်းကောင်း။ ဝိက္ကိဏန္တော စ– ရောင်းလျက်လည်းကောင်း။ ဇီဝိကံ– အသက်မွေးမှုကို။ ကပ္ပေသိ– ပြုပြီ။ ဆာတကာလေ– ငတ်မွတ်ခေါင်းပါး, အစာရှားရာအခါ၌။ သကဋေန– လှည်းဖြင့်။ ဝီဟိံ– ကောက်စပါးကို။ အာဒါယ– တင်ယူ၍။ ဇနပဒံ– ဇနပုဒ်သို့။ ဂန္တွာ– ၍။ ဧကနာဠိဒွေနာဠိမတ္တေန– တစ်ကွမ်းစား, နှစ်ကွမ်းစားမျှဖြင့်။ (တစ်စလယ်, နှစ်စလယ်မျှဖြင့်)၊ ဂါမသူကရပေါတကေ– ရွာဝက်ငယ်တို့ကို။ ကိဏိတွာ– ဝယ်၍။ သကဋံ– လှည်းကို။ ပူရေတွာ– ပြည့်စေ၍။ အာဂန္တွာ– ပြန်လာ၍။ ပစ္ဆာနိဝေသနေ– အိမ်နောက်ဖေး၌။ ဝဇံ ဝိယ– နွားခြံကိုကဲ့သို့။ ဧကံ– တစ်ခုသော။ ဌာနံ– အရပ်ကို၊
...[စာမျက်နှာ- ၃၄၁]...
ပရိက္ခိပိတွာ– ကာရံ၍။ တတ္ထေဝ– ထိုအရပ်၌သာလျှင်။ တေသံ– ထိုဝက်ငယ်တို့ ဖို့။ နိဝါပံ– အစာကို။ ရောပေတွာ– ပေါက်စေ၍။ ဝါ– စိုက်၍။ တေသု– ထိုဝက်ငယ် တို့သည်။ နာနာဂစ္ဆေ စ– အမျိုးမျိုးသော ခြုံမြက်တို့ကိုလည်းကောင်း။ သရီရမလဉ္စ– ကိုယ်၌ဖြစ်သော အညစ်အကြေးကိုလည်းကောင်း။ ဝါ– မစင်ကိုလည်းကောင်း။ [သရီရေ+နိဗ္ဗတ္တံ+မလံ သရီရမလံ၊- ဣတိ၊ဋ္ဌ၊ ၂၆၁။] ခါဒိတွာ– ခဲစား၍။ ဝဍ္ဎိတေသု– ကြီးထွားကုန်လသော်။ ယံ ယံ– အကြင်အကြင်ဝက်ကို။ မာရေတုကာမော– သေစေခြင်းငှာ အလိုရှိသည်။ ဝါ– သတ်လိုသည်။ ဟောတိ– ၏။ တံ တံ– ထိုထိုဝက်ကို။ အာဠာနေ– ငုတ်တိုင်၌။ နိစ္စလံ– လှုပ်ရှားခြင်းမရှိအောင်။ ဗန္ဓိတွာ– ချည်နှောင်၍။ သရီရမံသဿ– ကိုယ်မှ အသား၏။ [သရီရတော+မံသံ သရီရမံသံ၊ .ဇာ၊ဋ္ဌ၊ ၇, ၂၄၇။] ဥဒ္ဓုမာယိတွာ– ဖူးဖူးရောင်၍။ ဗဟလဘာဝတ္ထံ– ထူထဲ သည်၏ အဖြစ်အကျိုးငှာ။ စတုရဿမုဂ္ဂရေန– လေးထောင့်ရှိသော တင်းပုတ် ဖြင့်။ ပေါထေတွာ– ထုရိုက်၍။ “ဗဟလမံသော– ထူထဲသော အသားရှိသည်။ ဇာတော– ဖြစ်ပြီ။” ဣတိ– သို့။ ဉတွာ– ၍။ မုခံ– ပါးစပ်ကို။ ဝိဝရိတွာ– ဖွင့်၍။ အန္တရေ– အကြား၌။ ဒဏ္ဍကံ– တုတ်ငယ်ကို။ ဒတွာ– ပေး၍။ ဝါ– ထိုးလျှို၍။ လောဟထာလိယာ– သံအိုးဖြင့်။ ပက္ကုထိတံ– ကျိုက်ကျိုက်ဆူသော။ ဥဏှောဒကံ– ရေနွေး ကို။ မုခေ– ပါးစပ်၌။ အာသိဉ္စတိ– လောင်းထည့်၏။ တံ– ထိုရေနွေးသည်။ ကုစ္ဆိံ– ဝမ်းဗိုက်ထဲသို့။ ပဝိသိတွာ– ဝင်၍။ ပက္ကုထိတံ– သော။ ကရီသံ– အညစ်အကြေး ကို။ ဝါ– မစင်ကို။ အာဒါယ– ယူ၍။ အဓောဘာဂေန– အောက်အဖို့ဖြင့်။ နိက္ခမတိ– ထွက်၏။ ယာဝ– အကြင်မျှလောက်ကာလပတ်လုံး။ ထောကမ္ပိ– အနည်းငယ် လည်းဖြစ်သော။ ကရီသံ– သည်။ ဝါ– သည်။ အတ္ထိ– ရှိသေး၏။ တာဝ– ထိုမျှ လောက် ကာလပတ်လုံး။ အာဝိလံ– နောက်ကျုသည်။ ဟုတွာ– ၍။ နိက္ခမတိ– ၏။ ဥဒရေ– ဝမ်းသည်။ သုဒ္ဓေ– သန့်ရှင်းလသော်။ အစ္ဆံ– ကြည်လင်သည်။ အနာဝိလံ– မနောက်ကျုသည်။ ဟုတွာ– ၍။ နိက္ခမတိ– ၏။ အထ– ၌။ အဝသေသံ– ကြွင်းသော။ ဥဒကံ– ရေနွေးကို။ အဿ– ထိုဝက်၏။ ပိဋ္ဌိယံ– ကျောကုန်း၌။ အာသိဉ္စတိ– လောင်း၏။ တံ– ထိုရေပူသည်။ ကာဠစမ္မံ– မည်းနက်သော အရေကို။ ဥပ္ပာဋေတွာ– အထက်သို့ တက်စေ၍။ ဝါ– ခွာ၍။ ဂစ္ဆတိ– သွား၏။ တတော– ထိုမှနောက်၌။ တိဏုက္ကာယ– မြက်မီးရှူးဖြင့်။ လောမာနိ– အမွေးတို့ကို။ ဈာပေ–
...[စာမျက်နှာ- ၃၄၂]...
တွာ– လောင်စေ၍။ ဝါ– မြှိုက်၍။ တိခိဏေန– ထက်သော။ အသိနာ– ဓားဖြင့်။ သီသံ– ဥုးခေါင်းကို။ ဆိန္ဒတိ– ဖြတ်၏။ ပဂ္ဃရဏကံ– စီးကျလာသော။ လောဟိတံ– သွေးကို။ ဘာဇနေန– ခွက်ဖြင့်။ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ– ခံယူ၍။ မံသံ– အသားကို။ လောဟိတေန– သွေးဖြင့်။ မဒ္ဒိတွာ– နယ်၍။ ပစိတွာ– ချက်၍။ ပုတ္တဒါရမဇ္ဈေ– သား, သမီး, မယားတို့၏ အလယ်၌။ နိသိန္နော– ထိုင်လျက်။ ခါဒိတွာ– ခဲစား၍။ သေသံ– ကြွင်းသောအရာကို။ ဝိက္ကိဏာတိ– ရောင်းချ၏။ တဿ– ထိုစုန္ဒသည်။ ဣမိနာဝ နိယာမေန– ဤနည်းဖြင့်ပင်။ ဇီဝိကံ– အသက်မွေးမှုကို။ ကပ္ပေန္တဿ– ပြုလသော်။ ပဉ္စပဏ္ဏာသ ဝဿာနိ– ၅၅နှစ်တို့သည်။ အတိက္ကန္တာနိ– လွန်ကုန်ပြီ။ တထာဂတေ– သည်။ ဓုရဝိဟာရေ– မြို့ဥုးကျောင်း၌။ ဝါ– အနီးဖြစ်သောကျောင်း၌။ ဝသန္တေ– သော်။ ဧကဒိဝသမ္ပိ– တစ်ရက်၌သော်မှလည်း။ ဝါ– တစ်ရက်ကလေးမျှလည်း။ ပုပ္ဖမုဋ္ဌိမတ္တေန– ပန်းလက်တစ်ဆုပ်မျှဖြင့်။ ပူဇာ ဝါ– ပူဇော်ခြင်းသည်သော်လည်းကောင်း။ ကဋစ္ဆုမတ္တံ– တစ်ဇွန်းမျှသော။ ဘိက္ခဒါနံ ဝါ– ဆွမ်းကို လှူခြင်းသည်သော် လည်းကောင်း။ ဝါ– ဆွမ်းလောင်းခြင်းသည်သော်လည်းကောင်း။ အညံ– အခြားသော။ ကိဉ္စိ– တစ်စုံတစ်ခုသော။ ပုညံ ဝါ နာမ– ကောင်းမှုမည်သည်သော်လည်းကောင်း။ န အဟောသိ– မရှိခဲ့။ အထ– ထိုအခါ၌။ အဿ– ထိုစုန္ဒ၏။ သရီရေ– ကိုယ်၌။ ရောဂေါ– ရောဂါသည်။ ဥပ္ပဇ္ဇိ– ပြီ။ (အဿ– ထိုစုန္ဒသည်၊) ဇီဝန္တဿေဝ– အသက်ရှင်စဉ်ပင်။ [ဇီဝန္တဿာတိ အနာဒရတ္ထေ သာမိဝစနံ၊ -ဓမ္မဋီ။] အဝီစိမဟာနိရယသန္တာပေါ– အဝီစိငရဲကြီး၏ အပူရှိန်သည်။ ဥပဋ္ဌဟိ– ကပ်၍ တည်ပြီ။ ဝါ– ထင်ပြီ။ အဝီစိသန္တာပေါ နာမ– အဝီစိငရဲအပူရှိန်မည်သည်။ ယောဇနသတေ– ယူဇနာတစ်ရာရှိသောအရပ်၌။ ဌတွာ– ရပ်၍။ ဩလောကေန္တဿ– ကြည့်သူ၏၊
ဓုရဝိဟာရေ။ ။ ဓုရဝိဟာရေတိ ရထဿ ဓုရံ ဝိယ နဂရဿ ဓုရဘူတေ ဝိဟာရေ(သံဋီ၊၁၊၁၉၉)။ ဓုရဝိဟာရေတိ သမီပဝိဟာရေ(သမ္မောယော- ၂၄၅)
အဝီစိမဟာနိရယသန္တာပေါ။ ။ ဓမ္မဋီ၌ အဝီစိမဟာနိရယသန္တာပေါအရ အဝီစိ ငရဲကြီးမီးပူကို ယူ၍ “ကာယဒွါရေ”ဟု အာဓာရထည့်ကာ “အဝီစိမဟာနိရယ- သန္တာပေါ– အဝီစိငရဲကြီး၏ အပူရှိန်သည်၊ (ကာယဒွါရေ- ကာယဒွါရ၌၊) ဥပဋ္ဌဟိ– ရှေးရှုထင်ပြီ၊ (ဟပ်ပြီ)”ဟုလည်းကောင်း အဝီစိမဟာနိရယသန္တာပေါအရ အဝီစိ ငရဲမီးအလျှံကို ယူ၍ “စက္ခုဒွါရေ”ဟု အာဓာရထည့်ကာ “အဝီစိမဟာနိရယသန္တာပေါ– အဝီစိငရဲကြီး၏ မီးပူအလျှံသည်၊ (စက္ခုဒွါရေ- စက္ခုဒွါရ၌၊) ဥပဋ္ဌဟိ– ပြီ”ဟုလည်း ကောင်း ၂နည်းပေး၏။
...[စာမျက်နှာ- ၃၄၃]...
အက္ခီနံ– မျက်လုံးတို့ကို။ ဘိဇ္ဇနသမတ္ထော– ဖောက်ခွဲခြင်း၌ စွမ်းနိုင်သော။ ပရိဠာဟော– အပူသည်။ ဟောတိ– ၏။ စ– သာဓကကား။ “တဿ၊ ပေ။ သဗ္ဗဒါ”တိ– ဟူသော။ ဧတံ– ဤဂါထာစကားကို။ (ဘဂဝတာ) ပိ– သည်လည်း။ ဝုတ္တံ– ဟော တော်မူအပ်ပြီ။
တဿ အယောမယာ ဘူမိ, ဇလိတာ တေဇသာ ယုတာ၊ သမန္တာ ယောဇနသတံ, ဖရိတွာ တိဋ္ဌတိ သဗ္ဗဒါ
တဿ– ထိုအဝီစိငရဲကြီး၏။ ဘူမိ– မြေပြင်သည်။ အယောမယာ– သံဖြင့်ပြီး ၏။ တေဇသာ– မီးတောက်မီးလျှံနှင့်။ ယုတာ– ယှဉ်သည်။ (ဟုတွာ)၊ ဇလိတာ– တောက်ပလျက်။ သဗ္ဗဒါ– အခါခပ်သိမ်း။ သမန္တာ– ပတ်ဝန်းကျင်၌။ ယောဇန သတံ– ယူဇနာတစ်ရာတိုင်အောင်။ ဖရိတွာ– ပြန့်၍။ တိဋ္ဌတိ– တည်၏။
နာဂသေနတ္ထေရေန ပန– အရှင်နာဂသိန်ထေရ်သည်လည်း။ အဿ– ထို အဝီစိငရဲအပူ၏။ ပါကတိကဂ္ဂိသန္တာပတော– ပင်ကိုယ်သဘောရှိသောမီးပူထက်။ ဝါ– ရိုးရာမီးပူထက်။ အဓိမတ္တတာယ– လွန်ကဲသော အတိုင်းအရှည်ရှိသည်၏ အဖြစ်ကြောင့်။ အယံ ဥပမာ– ဤဥပမာကို။ ဝုတ္တာ– မိန့်ဆိုအပ်ပြီ။ (ကိံ– နည်း?)၊ “မဟာရာဇ– မင်းကြီး! ကူဋာဂါရမတ္တော– အထွတ်ရှိသောအိမ်ပမာဏရှိသော။ ဝါ– အထွတ်ရှိသော အိမ်လောက်ရှိသော။ ပါသာဏောပိ– ကျောက်တုံးသည် လည်း။ ဝါ– ကိုလည်း။ နေရယိကဂ္ဂိမှိ– အဝီစိငရဲ၌ဖြစ်သောမီး၌။ ပက္ခိတ္တော– ပစ် ထည့်အပ်သည်။ (သမာနော– လသော်၊) ခဏေန– တစ်ခဏချင်းဖြင့်။ ဝိလယံ– ကြေမွခြင်းသို့။ ဂစ္ဆတိ ယထာ– ရောက်သကဲ့သို့။ (တထာ– ထို့ အတူ၊) ဧတ္ထ– ဤ အဝီစိငရဲမီး၌။ နိဗ္ဗတ္တသတ္တာ ပန– ဖြစ်သော သတ္တဝါတို့သည်ကား။ ဝါ– ငရဲသား တို့သည်ကား။ ကမ္မဗလေန– ကံ၏အစွမ်းကြောင့်။ မာတုကုစ္ဆိဂတာ ဝိယ– မိခင် ဝမ်း၌ ရောက်သော သတ္တဝါတို့သည်ကဲ့သို့။ ဝါ– ကိုယ်ဝန်သူငယ်တို့ကဲ့သို့။ န
နာဂသေနတ္ထေရေန ပန။ ။ “ပနသဒ္ဒေါပိ အပိသဒ္ဒတ္ထော၊ ဝိဘင်္ဂေပီတိ အတ္ထော (သာရတ္ထ- ၁,၃၆၆)”ကဲ့သို့ ပနသဒ္ဒါ အပိသဒ္ဒါအနက်(သမုစ္စည်းအနက်)ဟောဟုယူ၊ မြတ်စွာဘုရားသာ မိန့်တော်မူခဲ့သည်မဟုတ်၊ အရှင်နာဂသိန်ထေရ်လည်း မိန့်တော် မူသည်- ဟူလို၊ မဏိ- ၁, ၂၈၂လည်းရှု။]
...[စာမျက်နှာ- ၃၄၄]...
ဝိလီယန္တိ– မကြေမွကုန်။” ဣတိ– မိန့်တော်မူပြီ။ တဿ– ထိုစုန္ဒအား။ တသ္မိံ သန္တာပေ– ထိုအဝီစိငရဲမီးပူရှိန်သည်။ ဥပဋ္ဌိတေ– ကပ်၍ တည်လသော်။ ဝါ– ထင် လာလသော်။ ကမ္မသရိက္ခကော– ကံနှင့်တူသော။ ဝါ– သတ်အပ်သောဝက် တို့၏ အပြုအမူနှင့် တူသော။ အာကာရော– (ဝက်အော်သံကဲ့သို့ အော်ခြင်းစသော) အခြင်းအရာသည်။ ဥပ္ပဇ္ဇိ– ဖြစ်ပြီ။ ဂေဟမဇ္ဈေယေဝ– အိမ်၏အလယ်၌ပင်။ သူကရရဝံ– ဝက်အော်သံကို။ ဝါ– ဝက်အော်သံကဲ့သို့သော အော်သံကို။ ရဝိတွာ– အော် မြည်၍။ ဇဏ္ဏုကေဟိ– ပုဆစ်ဒူးဝန်းတို့ဖြင့်။ ဝိစရန္တော– လှည့်လည်လျက်။ (တစ်နည်း) ဇဏ္ဏုကေဟိ ဝိစရန္တော– လေးဘက်ထောက်သွားလျက်။ ပုရတ္ထိမဝတ္ထုမ္ပိ– အိမ်၏အရှေ့ဘက်၌ဖြစ်သော တည်ရာမြေအရပ်သို့လည်းကောင်း။ ဝါ– အိမ်ရှေ့ ဥပစာမြေအရပ်သို့လည်းကောင်း။ (အိမ်မျက်နှာစာဘက်သို့လည်းကောင်း)၊ ပစ္ဆိမဝတ္ထုမ္ပိ– အိမ်၏ အနောက်ဘက်၌ဖြစ်သော တည်ရာမြေအရပ်သို့လည်းကောင်း။ ဝါ– အိမ်နောက်ဥပစာမြေအရပ်သို့လည်းကောင်း။ (အိမ် နောက်ဖေး ဘက်သို့လည်းကောင်း)၊ ဂစ္ဆတိ– သွား၏။ အထ– ၌။ အဿ– ထိုစုန္ဒ၏။ ဂေဟမာနုသကာ– အိမ်၌နေသော လူတို့သည်။ ဝါ– အိမ်သူအိမ်သားတို့သည်။ [ဂေဟေ +ဝသန္တာ+မာနုသကာ ဂေဟမာနုသကာ။] တံ– ထိုစုန္ဒကို။ ဒဠှံ– ခိုင်မြဲစွာ။ ဂဟေတွာ– ချုပ်ကိုင်၍။ မုခံ– ပါးစပ်ကို။ ပိဒဟန္တိ– ပိတ်ကုန်၏။ ကမ္မဝိပါကော နာမ– ကံ၏ အကျိုးမည်သည်ကို။ ကေနစိ– တစ်စုံတစ်ယောက်သည်။ ပဋိဗာဟိတုံ– တား မြစ်ခြင်းငှာ။ န သက္ကာ– မစွမ်းနိုင်။ သော– ထိုစုန္ဒသည်။ ဝိရဝန္တောဝ– အော်လျက် သာလျှင်။ ဣတော စိတော စ– ဤမှဤမှလည်း။ ဝိစရတိ– လှည့်လည်သွားလာ ၏။ သမန္တာ– ပတ်ဝန်းကျင်၌။ သတ္တသု– ခုနစ်လုံးကုန်သော။ ဃရေသု– အိမ်တို့၌။ မနုဿာ– တို့သည်။ နိဒ္ဒံ– အိပ်ပျော်ခြင်းကို။ န လဘန္တိ– မရကုန်။ ပန– ဆက်ဥုးအံ့၊
ပုရတ္ထိမဝတ္ထု။ ။ “ပုရတ္ထိမဝတ္ထု- အရှေ့အရပ်၌ ဖြစ်သောအကျည်၊ ပစ္ဆိမဝတ္ထု- အနောက်အရပ်၌ဖြစ်သောအကျည်”ဟုလည်း ပေးကြ၏၊ “အကျည်”ဟူသည် ပေါရာဏစကားတည်း၊ (၁)တံခါးကျင် (တံခါးကို မြဲမြံအောင် ပိတ်ရသော တုတ် ချောင်း) (၂) အဆောက်အဥုး၏ အောက်ခံ (၃) ခုံ”တို့ကို “အကျည်”ဟု ခေါ်သည် (မြန်ဓာန်၊ မြန်ဓာန်ချုပ်- ၁)၊ ဤ၌ အဆောက်အဥုး၏ အောက်ခံကို ယူသင့်သည်၊ အထက်၌ မဟာနိ- ၈၊ ၁၉၁၊ မဟာနိ၊ဋ္ဌ၊ ၄၆အတိုင်း ပေးသည်။
...[စာမျက်နှာ- ၃၄၅]...
မရဏဘယေန– သေခြင်းဘေးသည်။ တဇ္ဇိတဿ– ခြိမ်းခြောက်အပ်သော စုန္ဒ၏။ ဗဟိ– အပြင်သို့။ နိက္ခမနံ– ထွက်ခြင်းကို။ နိဝါရေတုံ– တားမြစ်ခြင်းငှာ။ အသက္ကောန္တော– မစွမ်းနိုင်လသော်။ သဗ္ဗော– သော။ ဂေဟဇနော– အိမ်နေသူ လူ အပေါင်းသည်။ ဝါ– အိမ်သူအိမ်သားအပေါင်းသည်။ [ဂေဟေ+ဝသန္တော+ဇနော ဂေဟဇနော၊ -မအူပါရာနိ-၁, ၂၅၇။] ယထာ– အကြင်အခြင်းအရာအားဖြင့် ပိတ် လသော်။ အန္တော– အတွင်း၌။ ဌိတော– တည်သူသည်။ ဗဟိ– အပြင်ပသို့။ ဝိစရိတုံ– လှည့်လည်ထွက်သွားခြင်းငှာ။ န သက္ကောတိ– မစွမ်းနိုင်။ တထာ– ထို အခြင်းအရာအားဖြင့်။ ဂေဟဒွါရာနိ– အိမ်တံခါးတို့ကို။ ထကေတွာ– ပိတ်၍။ ဗဟိဂေဟံ– အိမ်၏အပြင်ဘက်၌။ ဝါ– ကို။ ပရိဝါရေတွာ– ဝိုင်းရံ၍။ ရက္ခန္တော– စောင့်ရှောက်လျက်။ အစ္ဆတိ– နေရ၏။ ဣတရော– အခြားသော စုန္ဒသည်။ အန္တောဂေဟေယေဝ– အိမ်၏အတွင်း၌သာလျှင်။ နိရယသန္တာပေန– အဝီစိ ငရဲမီးပူကြောင့်။ ဝိရဝန္တော– အော်မြည်လျက်။ ဣတော စိတော စ– လည်း။ ဝိစရတိ– ၏။ ဧဝံ– ဤသို့။ သတ္တဒိဝသာနိ– ၇ရက်တို့ပတ်လုံး။ ဝိစရိတွာ– ၍။ အဋ္ဌမေ– ၈ရက်မြောက်ဖြစ်သော။ ဒိဝသေ– နေ့၌။ ကာလံ– သေခြင်းကို။ ကတွာ– ပြုပြီး၍။ အဝီစိမဟာနိရယေ– ၌။ နိဗ္ဗတ္တိ– ဖြစ်ပြီ။ အဝီစိမဟာနိရယော– ကို။ ဒေဝဒူတသုတ္တေန– ဒေဝဒူတသုတ်ဖြင့်။ ဝဏ္ဏေတဗ္ဗော– အကျယ်ချဲ့ထိုက်၏။ ဣတိ– ဤ ကား အဝီစိငရဲမီးပူထင်ပုံ စကားရပ် အပြီးသတ်တည်း။
ဘိက္ခူ– တို့သည်။ တဿ– ထိုစုန္ဒ၏။ ဃရဒွါရေန– အိမ်တံခါးဖြင့်။ (အိမ်တံခါး အနီးဖြင့်)၊ ဂစ္ဆန္တာ– သွားကုန်လသော်။ တံ သဒ္ဒံ– ထိုအော်သံကို။ သုတွာ– ၍။ “သူကရသဒ္ဒေါ”တိ– ဝက်အော်သံဟူ၍။ သညိနော– မှတ်ထင်ခြင်းရှိကုန်သည်။ ဟုတွာ– ၍။ ဝိဟာရံ– သို့။ ဂန္တွာ– ရောက်၍။ သတ္ထု– ၏။ သန္တိကေ– ၌။ နိသိန္နာ– ထိုင်ကုန်လျက်။ ဧဝံ– သို့။ အာဟံသု– လျှောက်ကြကုန်ပြီ။ (ကိံ)၊ “ဘန္တေ– ရား! စုန္ဒသူကရိကဿ– စုန္ဒဝက်သတ်သမား၏။ ဝါ– သည်။ ဂေဟဒွါရံ– အိမ်တံခါးကို။ ပိဒဟိတွာ– ပိတ်၍။ သူကရာနံ– တို့ကို။ မာရိယမာနာနံ– သေစေအပ်ကုန်စဉ်။ ဝါ– သတ်အပ်ကုန်စဉ်။ အဇ္ဇ– ယနေ့။ သတ္တမော– (၇) ရက်မြောက်ဖြစ်သော။ ဒိဝသော– နေ့တည်း။ ဂေဟေ– ၌။ ကာစိ– တစ်စုံတစ်ခုသော။ မင်္ဂလကိရိယာ– မင်္ဂလာကို
...[စာမျက်နှာ- ၃၄၆]...
ပြုခြင်းသည်။ ဘဝိဿတိ မညေ– ဖြစ်လိမ့်မည် ထင်ပါ၏။ ဘန္တေ! ဧတ္တကေ နာမ– ဤမျှအတိုင်းအရှည်ရှိကုန်သော။ သူကရေ– တို့ကို။ မာရေန္တဿ– သေစေ သောစုန္ဒ၏။ ဝါ– သတ်သောစုန္ဒ၏။ ဧကမ္ပိ– တစ်ခုမျှလည်းဖြစ်သော။ မေတ္တစိတ္တံ ဝါ– မေတ္တာနှင့်ယှဉ်သော စိတ်သည်လည်းကောင်း။ ကာရုညံ ဝါ– သနားခြင်း သည်လည်းကောင်း။ နတ္ထိ– မရှိ။ ဝတ– စင်စစ်။ နော– တပည့်တော်တို့သည်။ ဧဝရူပေါ– သော။ ကက္ခဠော– ခက်ထန်သော။ ဖရုသော– ရက်စက် ကြမ်းကြုတ်သော။ သတ္တော– သတ္တဝါကို။ န ဒိဋ္ဌပုဗ္ဗော– ရှေး၌ မတေ့မြင်အပ်ပါ။ ဝါ– မတွေ့ဖူးပါ။” ဣတိ– လျှောက်ကုန်ပြီ။ သတ္ထာ– သည်။ “ဘိက္ခဝေ– တို့! သော– ထိုစုန္ဒသည်။ ဣမေ သတ္တဒိဝသေ– ဤ၇ရက်တို့ပတ်လုံး။ သူကရေ– ဝက်တို့ကို။ န မာရေတိ– သေစေ နေသည်မဟုတ်။ ဝါ– သတ်နေသည်မဟုတ်။ ပန– အဟုတ်ကား။ အဿ– ထိုစုန္ဒ၏။ ဝါ–မှာ။ ကမ္မသရိက္ခကံ– ကံနှင့်တူသော။ ဝါ– သတ်အပ်သော ဝက်တို့၏ အပြု အမူနှင့် တူသော။ ဝိပါကံ– အကျိုးသည်။ ဥဒပါဒိ– ထင်ရှားဖြစ်ပြီ။ ဇီဝန္တဿေဝ– အသက်ရှင်ဆဲသာဖြစ်သော စုန္ဒအား။ ဝါ– အသက်ရှင်စဉ်ပင်။ အဝီစိမဟာနိရယသန္တာပေါ– အဝီစိငရဲကြီး၏ အပူသည်။ ဥပဋ္ဌာသိ– ကပ်၍ တည်ပြီ။ ဝါ– ထင်ပြီ။ သော– ထိုစုန္ဒသည်။ တေန သန္တာပေန– ထိုအဝီစိငရဲအပူကြောင့်။ သတ္တဒိဝသာနိ– ၇ရက်တို့ပတ်လုံး။ သူကရရဝံ– ကို။ ရဝန္တော– လျက်။ အန္တောနိဝေသနေ– နေအိမ်အတွင်း၌။ ဝိစရိတွာ– ၍။ အဇ္ဇ– ယနေ့။ ကာလံ– ကို။ ကတွာ– ၍။ အဝီစိမှိ– အဝီစိငရဲ၌။ နိဗ္ဗတ္တော– ဖြစ်ပြီ။” ဣတိ– သို့။ ဝတွာ– ၍။ “ဘန္တေ– ရား! ဣဓ လောကေ– ဤပစ္စုပ္ပန်လောက၌။ ဧဝံ– ဤသို့။ သောစိတွာ– ဝမ်းနည်းရ၍။ ပုန– တစ်ဖန်။ ဂန္တွာ– ၍။ သောစနဋ္ဌာနေယေဝ– ဝမ်းနည်းရရာအရပ်၌သာလျှင်။ နိဗ္ဗတ္တော– ဖြစ်ရပြီ။” ဣတိ– သို့။ ဝုတ္တေ– လျှောက်အပ်သော်။ “ဘိက္ခဝေ– တို့! အာမ– အိမ်း။ ပမတ္တာ နာမ– မေ့လျော့သူတို့ မည်သည်။ ဂဟဋ္ဌာ ဝါ– အိမ်၌တည်သူ လူ ဝတ်ကြောင်တို့သည်သော်လည်း။ ဟောန္တု– ဖြစ်ပါစေကုန်။ ပဗ္ဗဇိတာ ဝါ– ရှင် ရဟန်းတို့သည်သော်လည်း။ (ဟောန္တု– ကုန်၊) ဥဘယတ္ထ– ပစ္စုပ္ပန်, တမလွန် ၂ တန်သောဘဝ၌။ သောစန္တိ ယေဝ– ဝမ်းနည်းရကုန်သည်သာ။” ဣတိ– သို့။ ဝတွာ– ပြီး၍။ “ဣဓ သောစတိ၊ ပေ။ ကမ္မကိလိဋ္ဌမတ္တနော”တိ– ဟူသော။ ဣမံ ဂါထံ– ကို။ အာဟ– ဟောတော်မူပြီ။
...[စာမျက်နှာ- ၃၄၇]...
ဣဓ သောစတိ ပေစ္စ သောစတိ, ပါပကာရီ ဥဘယတ္ထ သောစတိ၊ သော သောစတိ သော ဝိဟညတိ, ဒိသွာ ကမ္မ ကိလိ္မ ဋ္ဌမတ္တနော
ပါပကာရီ– မကောင်းမှုကို ပြုသူသည်။ ဣဓ– ဤပစ္စုပ္ပန်ဘဝ၌။ သောစတိ– ၏။ ပေစ္စ– တမလွန်ဘဝ၌။ သောစတိ– ၏။ ဥဘယတ္ထ– ပစ္စုပ္ပန် တမလွန် ၂တန် သော ဘဝ၌။ သောစတိ– ၏။ အတ္တနော– မိမိ၏။ ကမ္မကိလိဋ္ဌံ– ညစ်ပေသော အကုသိုလ်ကံကို။ ဒိသွာ– မြင်ရ၍။ ဝါ– မြင်ရခြင်းကြောင့်။ သော– ထိုမကောင်းမှု ကို ပြုပြီးသူသည်။ သောစတိ– ၏။ သော– ထိုမကောင်းမှုကို ပြုပြီးသူသည်။ ဝိဟညတိ– ပင်ပန်းရ၏။
တတ္ထ– ထိုဂါထာ၌။ ပါပကာရီတိ– ကား။ နာနပ္ပကာရဿ– အထူးထူးသော အပြားရှိသော။ ပါပကမ္မဿ– မကောင်းမှုကံကို။ (မိမိကိန်းရာ သတ္တဝါကို အပါယ် လေးရွာသို့ ကျရောက်စေတတ်သောကံကို)၊ ကာရကော– ပြုတတ်သော။ ပုဂ္ဂလော– ပုဂ္ဂိုလ်သည်။ “မေ– ငါသည်။ ကလျာဏံ– ကောင်းမှုကို။ အကတံ ဝတ–မပြုအပ်မိလေစွတကား။ ပါပံ– မကောင်းမှုကို။ ကတံ ဝတ– ပြုအပ်မိလေစွ တကား။” ဣတိ– ဤသို့တွေး၍။ ဧကံသေနေဝ– တစ်ခုသော အဖို့အားဖြင့်သာလျှင်။ ဝါ– စင်စစ်ဧကန်အားဖြင့်သာလျှင်။ မရဏသမယေ– သေခါနီးအခါ၌။ ဣဓ– ဤဘဝ၌။ သောစတိ– ဝမ်းနည်းရ၏။ ဣဒံ– ဤဝမ်းနည်းခြင်းသည်။ အဿ– ထို မကောင်းမှုကို ပြုခဲ့သော ပုဂ္ဂိုလ်၏။ ကမ္မသောစနံ– ကံကြောင့် ဝမ်းနည်းရခြင်း တည်း။ ဝါ– ကံကို စွဲ၍ ဝမ်းနည်းရခြင်းတည်း။ ဝိပါကံ– အကျိုးကို။ အနုဘဝန္တော ပန– ခံစားရသော်ကား။ ပေစ္စ– တမလွန်ဘဝ၌။ သောစတိ– ဝမ်းနည်းရ၏။ ဣဒံ– ဤဝမ်းနည်းရခြင်းသည်။ အဿ– ထိုမကောင်းမှုပြုခဲ့သူ၏။ ဝိပါကသောစနံ–အကျိုးကြောင့် ဝမ်းနည်းရခြင်းတည်း။ (အကျိုးကိုစွဲ၍ ဝမ်းနည်းရခြင်းတည်း)၊ ဧဝံ– ဤသို့။ ဝါ– ဤဆိုအပ်ပြီးသောနည်းဖြင့်။ သော– ထိုမကောင်းမှုကို ပြုခဲ့သူ သည်။ ဥဘယတ္ထ– ပစ္စုပ္ပန် တမလွန် ၂တန်သောဘဝ၌။ သောစတိယေဝ– ဝမ်း နည်းရသည်သာ။ ဝါ– ဧကန်မုချ ဝမ်းနည်းရ၏။ တေနေဝ ကာရဏေန– ထို အကြောင်းကြောင့်ပင်။ ဇီဝမာနောယေဝ– အသက်ရှင်ဆဲသာလျှင်ဖြစ်သော။ သော စုန္ဒသူကရိကောပိ– ထိုစုန္ဒဝက်သတ်သမားသည်လည်း။ သောစတိ– ဝမ်း
...[စာမျက်နှာ- ၃၄၈]...
နည်းရ၏။ ဒိသွာ ကမ္မကိလိဋ္ဌန္တိ– ကား။ အတ္တနော– မိမိ၏။ ကိလိဋ္ဌကမ္မံ– ညစ်ပေ သော အကုသိုလ်ကံကို။ ပဿိတွာ– မြင်၍။ နာနပ္ပကာရကံ– အထူးထူးသော အပြားရှိအောင်။ ဝိလပန္တော– အော်မြည်တမ်းလျက်။ ဝိဟညတိ– ပင်ပန်းရ၏။ ဣတိ– ဤတွင် ဂါထာအဖွင့် အပြီးတည်း။ ဂါထာပရိယောသာနေ– ၌။ ဗဟူ–များစွာကုန်သော ပုဂ္ဂိုလ်တို့သည်။ သောပန္နာဒယော– သောတာပန်အစရှိသည် တို့သည်။ အဟေသုံ– ကုန်ပြီ။ မဟာဇနဿ ဓမ္မဒေသနာ သာတ္ထိကာ ဇာတာ+
ဣတိ– ဤတွင် စုန္ဒသူကရိကဝတ္ထု အပြီးတည်း။
စုန္ဒသူကရိကဝတ္ထုဘာသာဋီကာ ပြီး၏။
၁၁-ဓမ္မိကဥပါသကဝတ္ထုဘာသာဋီကာ
ဣဓ မောဒတီတိ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ၊ ဝိဟရန္တော– စဉ်။ ဓမ္မိကဥပါသကံ– ဓမ္မိကဥပါသကာကို။ (တရားရှိသော ဥပါသကာကို)၊ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။
ကိရ– ချဲ့ဥုးအံ့။ သာဝတ္ထိယံ– ၌။ ပဉ္စသတာ– ငါးရာအတိုင်းအရှည်ရှိကုန်သော။ ဓမ္မိကဥပါသကာ နာမ– ဓမ္မိကဥပါသကာတို့မည်သည်။ (တရားရှိသော ဥပါသကာတို့ မည်သည်)၊ အဟေသုံ– ရှိကုန်ပြီ။ တေသု– ထိုဓမ္မိကဥပါသကာ တို့တွင်။ ဧကေကဿ– တစ်ယောက်တစ်ယောက်၏။ ဝါ–မှာ။ ပဉ္စ ပဉ္စ ဥပါသကသတာနိ– ငါးရာငါးရာကုန်သော ဥပါသကာတို့သည်။ ဝါ– ဟူကုန်သော။ ပရိဝါရာ– အခြွေအရံတို့သည်။ (အဟေသုံ)။ တေသံ– ထိုအလုံးစုံသော ဥပါသကာ
သောစတိ။ ။ သောစတိ၌ သုစဓာတ်သည် သောကအနက်ကို ဟော၏၊ ထို သောကကို “စိုးရိမ်ခြင်း”ဟု ရှေးက အနက်ပေးရိုး ရှိ၏၊ စိုးရိမ်ဟူသည် မိမိအတွက်ဖြစ် စေ, မိမိနှင့်စပ်သူအတွက်ဖြစ်စေ တစ်စုံတစ်ခု ဖြစ်မည့်ဘေးကို (ဖြစ်စရာဘေးကို) ကြံစည်တွေးတော၍ဖြစ်သော သဘောတည်း၊ ဤသောကကား ပြုအပ်ပြီးသော မကောင်းမှုကို တွေး၍ “ပြုခဲ့တာ မှားပေါ့”ဟု ဝမ်းနည်းခြင်းတည်း၊ ကောင်းမှုကို မပြုခဲ့လျှင်လည်း “မပြုမိခဲ့တာ မှားတာပဲ”ဟု တွေး၍ ဝမ်းနည်းတတ်သည်၊ ထိုကြောင့် “စိုးရိမ်”ဟု မပေးဘဲ “ဝမ်းနည်း”ဟု အနက်ပေးသည်။(ဌပြု)
...[စာမျက်နှာ- ၃၄၉]...
တို့တွင်။ ယော– အကြင်ဓမ္မိကဥပါသကာသည်။ ဇေဋ္ဌကော– အကြီးဆုံးသည်။ (ဟောတိ)၊ တဿ– ထိုအကြီးဆုံးဥပါသကာ၏။ သတ္တ– ၇ယောက်ကုန်သော။ ပုတ္တာ– သားတို့သည်လည်းကောင်း။ သတ္တ– ကုန်သော။ ဓီတရော– သမီးတို့သည် လည်းကောင်း။ (အဟေသုံ)၊ တေသု– ထိုသား, သမီးတို့တွင်။ ဧကေကဿ– တစ်ယောက် တစ်ယောက်၏။ ဝါ–မှာ။ ဧကေကာ– တစ်မျိုး တစ်မျိုးသော။ သလာကယာဂု– စာရေးတံမဲချ၍ လှူထိုက်သော ယာဂုသည်လည်းကောင်း။ သလာကဘတ္တံ– စာရေးတံမဲချ၍ လှူထိုက်သော ဆွမ်းသည်လည်းကောင်း။ [“သလာကံ ပါတေတွာ ဒါတဗ္ဗံ ဘတ္တံ သလာကဘတ္တံ (ဝိလံဋီ- ၃၆)”အတိုင်း ပေးသည်။ အခြားနည်းများကို ကာဠယက္ခိနီဝတ္ထု၌ ရေးခဲ့ပြီ။] ပက္ခိကဘတ္တံ– လဆန်းပက္ခ, လဆုတ်ပက္ခတို့၌ လှူထိုက်သော ဆွမ်းသည်လည်းကောင်း။ နိမန္တနဘတ္တံ– ပင့်ဖိတ်၍ လှူအပ်သော ဆွမ်းသည်လည်းကောင်း။ ဥပေါသထိကဘတ္တံ–ဥပုသ်နေ့၌ လှူအပ်သော ဆွမ်းသည်လည်းကောင်း။ အာဂန္တုကဘတ္တံ– အာဂန္တု တို့ဖို့ ဆွမ်းသည်လည်းကောင်း။ ဝါ– အာဂန္တုတို့အား ပေးလှူထိုက်သော ဆွမ်း သည်လည်းကောင်း။ သံဃဘတ္တံ– သံဃာဖို့ ဆွမ်းသည်လည်းကောင်း။ ဝါ– သံဃာ
ပက္ခိကဘတ္တံစသည်။ ။ ပက္ခေသု+ဒါတဗ္ဗံ ပက္ခိကံ၊ ပက္ခိကဉ္စ+တံ+ဘတ္တဉ္စာတိ ပက္ခိကဘတ္တံ(အံဋီ၊၁၊၂၀၀၊ စူဘာ- ၃၅၈)။ နိမန္တေတွာ+ဒါတဗ္ဗံ+ဘတ္တံ နိမန္တနဘတ္တံ (ဝိလံဋီ၊၁၊၃၆)၊ နိမန္တေတွာ+လဒ္ဓဘိက္ခူနံ ကာတဗ္ဗံ+ဘတ္တံ နိမန္တနဘတ္တံ(ပါစိယော- ၅၀၁)၊ နိမန္တီတေ အနေနာတိ နိမန္တနံ၊ နိမန္တနဉ္စ+တံ+ဘတ္တဉ္စာတိ နိမန္တနဘတ္တံ- ရဟန်း တို့ကို ပင့်ဖိတ်ကြောင်းဆွမ်း(စူဘာ- ၃၅၈)။ ဥပေါသထေ+ဒါတဗ္ဗံ (ကာတဗ္ဗံ) ဥပေါသထိကံ၊ ဥပေါသထိကဉ္စ+တံ+ဘတ္တဉ္စာတိ ဥပေါသထိကဘတ္တံ
အာဂန္တုကဘတ္တံ။ ။ အာဂန္တုကာနံ+ဒိန္နံ+ဘတ္တံ အာဂန္တုကဘတ္တံ(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၄- ၁၀၄)၊ အာဂန္တုကာနံ+ဘတ္တံ အာဂန္တုကဘတ္တံ- အာဂန္တုတို့ဖို့ဆွမ်း၊ (စတုတ္ထီတပ္ပုရိသ်)၊ အာဂန္တုကာနံ+အတ္ထာယ+ဘတ္တံ အာဂန္တုကဘတ္တံ- အာဂန္တုတို့၏ အကျိုးငှာ ဆွမ်း (ဆဋ္ဌီတပ္ပုရိသ်)၊ -နီတိသုတ္တ- ၁၉၆- ၇
သံဃဘတ္တံ။ ။ သံဃဿ+ဘတ္တံ သံဃဘတ္တံ(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၄- ၈၈)၊ သံဃဿ+အာဘဋံ+ဘတ္တံ သဃဘတ္တံ- သံဃာဖို့ ဆောင်ယူအပ်သောဆွမ်း၊ သံဃတ္ထာယ+ပဋိယတ္တံ+ ဘတ္တံ သံဃဘတ္တံ- သံဃာ၏ အကျိုးငှာ စီမံအပ်သောဆွမ်း(နိဒီ- ၂၂၆)၊ အာဂန္တုက-
...[စာမျက်နှာ- ၃၅၀]...
ကုန် လှူအပ်သော ဆွမ်းသည်လည်းကောင်း။ ဝဿာဝါသိကံ– မိုးလပတ်လုံး နေခြင်းရှိသော ရဟန်းတို့အား လှူထိုက်သော ပစ္စည်းသည်လည်းကောင်း။ ဝါ– ဝါဆိုရဟန်းတို့အား လှူဖွယ်ပစ္စည်းသည်လည်းကောင်း။ အဟောသိ– ရှိပြီ။
သဗ္ဗေဝ– အလုံးစုံသာလျှင်ဖြစ်ကုန်သော။ တေပိ– ထိုသား, သမီးတို့သည်လည်း။ အနုဇာတပုတ္တာ နာမ– မိဘတို့အား လျော်သော သား,သမီးတို့ မည်သည်။ ဝါ– မိဘတို့နှင့် ဂုဏ်ရည်တူသော သား, သမီးတို့ မည်သည်။ အဟေသုံ– ဖြစ်ကုန်ပြီ။
ဣတိ– ဤသို့လျှင်။ စုဒ္ဒသန္နံ– ၁၄ယောက်ကုန်သော။ ပုတ္တာနံ– သား, သမီးတို့ လည်းကောင်း။ ဘရိယာယ– မယားလည်းကောင်း။ ဥပါသကဿ– ဓမ္မိကဥပါ သကာလည်းကောင်း။ ဣတိ– ဤသို့။ (သောဠသန္နံ ဇနာနံ– ၁၆ယောက်သော လူတို့၏၊) သောဠသ– ၁၆မျိုးကုန်သော။ သလာကယာဂုအာဒီနိ– စာရေးတံ မဲချ၍ လှူထိုက်သော ယာဂုအစရှိသည်တို့သည်။ ပဝတ္တန္တိ– ဖြစ်ကုန်၏။ ဣတိ– ဤသို့လျှင်။ သပုတ္တဒါရော– သား, သမီး, မယားနှင့် တကွဖြစ်သော။ သော– ဘတ္တံ ကဲ့သို့လည်း ဆိုနိုင်၏။
ဝဿာဝါသိကံ။ ။ ဝဿံ+အာဝါသော ယဿာတိ ဝဿာဝါသော- ဝါလ ပတ်လုံး နေခြင်းရှိသောရဟန်း၊ ဝဿဝါသဿ+ဒါတဗ္ဗံ (ဒိန္နံ) ဝဿာဝါသိကံ (မဟာ ဘာ- ၂, ၁၈၊၂၆၈)၊ ဝဿံ အာဝသတိ သီလေနာတိ ဝဿာဝါသီ၊ ဝဿာဝါသိနော+ ဒိန္နံ ဝဿာဝါသိကံ- ဝါလပတ်လုံးနေလေ့ရှိသောရဟန်းအား လှူအပ်သောပစ္စည်း (မအူပါရာ- ၃, ၄၆၇)။ ဝဿာဝါသိကအရ သင်္ကန်းနှင့် ဆွမ်း၂မျိုးကို ယူလေ့ရှိသော် လည်း ဤ၌ ဘတ္တစသော ပုဒ်မပါဘဲ သာမန်ဆိုထားသောကြောင့် လှူဖွယ်ပစ္စည်း မှန်သမျှကို ယူပေးသည်။
အနုဇာတပုတ္တာ။ ။ (၁) အတိဇာတသားသမီး (၂) အနုဇာတသားသမီး (၃) အဝဇာတသားသမီးဟု သားသမီး၃မျိုး ရှိ၏၊ မိဘတို့ထက် ဂုဏ်ရည်မြင့်သော သားသမီးသည် အတိဇာတသားသမီး မည်၏၊ မိဘတို့နှင့် ဂုဏ်ရည်တူသော သားသမီး သည် အနုဇာတသားသမီး မည်၏၊ မိဘတို့အောက် ဂုဏ်ရည်နိမ့်သော သားသမီးသည် အဝဇာတသားသမီး မည်၏၊ ဓမ္မိကဥပါသကာ၏ သားသမီးများကား အနုဇာတ သားသမီးများတည်း။ [အနုဇာတောတိ မာတာပိတူနံ အနုရူပေါ ဟုတွာ ဇာတော၊ တေဟိ သမာနဂုဏောတိ အတ္ထော၊ -ဣတိ- ၂၃၈၊ ဣတိ၊ဋ္ဌ၊၂၁၁။]
...[စာမျက်နှာ- ၃၅၁]...
ထိုဓမ္မိကဥပါသကာသည်။ သီလဝါ– သီလရှိသည်။ ကလျာဏဓမ္မော– ကောင်း သော ကိုယ်ကျင့်တရားရှိသည်။ ဒါနသံဝိဘာဂရတော– ပေးလှူခြင်း, ခွဲခြမ်း ဝေဖန်ခြင်း၌ မေ့ွလျော်သည်။ ဝါ– ပေးလှူအပ်သောပစ္စည်းမှ ခွဲခြမ်းဝေဖန်ခြင်း၌ မေ့ွလျော်သည်။ အဟောသိ– ပြီ။ အထ– ထိုမှ။ အပရဘာဂေ– နောက်အဖို့၌။ အဿ– ထိုဓမ္မိကဥပါသကာကြီး၏။ ဝါ–မှာ။ ရောဂေါ– ရောဂါသည်။ ဥပ္ပဇ္ဇိ– ဖြစ် ပြီ။ အာယုသင်္ခါရော– အတူဖြစ်ဖက်တရားတို့ကို ပြုစီမံတတ်သော ဇီဝိတိန္ဒြေ ဟူသော အသက်သည်။ ဝါ– ကံသည် ပြုစီရင်အပ်သော ဇီဝိတိန္ဒြေဟု ဆိုအပ် သော အသက်သည်။ ပရိဟာယိ– ယုတ်လျော့ပြီ။ သော– ထိုဓမ္မိကဥပါသကာ သည်။ ဓမ္မံ– ကို။ သောတုကာမော– နာခြင်းငှာ အလိုရှိသည်။ (ဟုတွာ)၊ “မေ– တပည့်တော်ဖို့။ ဝါ– အတွက်။ အဋ္ဌ– ၈-ပါးကုန်သော။ ဘိက္ခူ ဝါ– ရဟန်းတို့ကို သော်လည်းကောင်း။ သောဠသ– ၁၆ခြောက်ပါးကုန်သော။ ဘိက္ခူ ဝါ– တို့ကို သော်လည်းကောင်း။ ပေသေထ– စေလွှတ်တော်မူပါကုန်။” ဣတိ– သို့ပြော၍။ သတ္ထု– ၏။ သန္တိကံ– သို့။ ပဟိဏိ– စေလွှတ်ပြီ။ သတ္ထာ– သည်။ ပေသေသိ– စေ လွှတ်တော်မူပြီ။ တေ– ထိုရဟန်းတို့သည်။ ဂန္တွာ– ၍။ တဿ– ထိုဓမ္မိကဥပါသကာ ၏။ မဉ္စံ– ညောင်စောင်းကို။ (ခုတင်ကို)၊ ပရိဝါရေတွာ– ဝိုင်းရံ၍။ ပညတ္တေသု– ခင်းထားအပ်ကုန်သော။ အာသနေသု– တို့၌။ နိသိန္နာ– ထိုင်ကုန်ပြီ။ “ဘန္တေ– တို့! မေ– ၏။ အယျာနံ– အရှင်တို့ကို။ ဒဿနံ– ဖူးမြင်ရခြင်းသည်။ ဝါ– ကို။ ဒုလ္လဘံ– ခဲယဉ်းသဖြင့်ရအပ်သည်။ ဝါ– ရနိုင်ခဲသည်။ ဘဝိဿတိ– ဖြစ်လိမ့်မည်။ (အဟံ– သည်၊) ဒုဗ္ဗလော– အားမရှိသည်။ အမှိ– ဖြစ်၏။ မေ– တပည့်တော်ဖို့။ ဧကံ– တစ် မျိုးသော။ သုတ္တံ– သုတ်တော်ကို။ သဇ္ဈာယထ– သရဇ္ဈာယ်ပေးတော်မူပါကုန်၊
ဒါနသံဝိဘာဂရတော။ ။ ဒါနသံဝိဘာဂရတောတိ ဒါနေ စ သံဝိဘာဂေ စ ရတော(သံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၁၇)။ ဒါနသံဝိဘာဂရတောတိ ဧတေန အပ္ပမတ္တကမ္ပိ ကိဉ္စိ လဘိတွာ တတောပိ သံဝိဘာဂေ ရတော(နေတ္တိ၊ဋ္ဌ၊၂၃၀)
အာယုသင်္ခါရော။ ။ သဟဇာတဓမ္မေ သင်္ခရောတီတိ သင်္ခါရော၊ အာယု ဧဝ+သင်္ခါရော အာယုသင်္ခါရော(မဋီ၊၂၊၂၇၃)၊ (တစ်နည်း) သင်္ခရီယတေတိ သင်္ခါရော၊ အာယု စ+တံ+သင်္ခါရော စာတိ အာယုသင်္ခါရော(နီဘာ- ၂, ၃၇)။]
...[စာမျက်နှာ- ၃၅၂]...
ဝါ– ရွတ်ဖတ်ပေးတော်မူပါကုန်။” ဣတိ– သို့။ ဝုတ္တေ– အပ်သော်။ “ဥပါသက– ဥပါသကာ! ကတရံ သုတ္တံ– အဘယ်သုတ်တော်ကို။ သောတုကာမော– နာခြင်းငှာ အလိုရှိသနည်း?” ဣတိ– ဤသို့မေးကုန်ပြီ။ “သဗ္ဗဗုဒ္ဓါနံ– အလုံးစုံသော ဘုရားရှင် တို့သည်။ အဝိဇဟိတံ– စွန့်တော်မမူအပ်သော။ သတိပဋ္ဌာနသုတ္တံ– သတိပဋ္ဌာန သုတ်တော်ကို။ (သောတုကာမော– နာခြင်းငှာ အလိုရှိပါ၏)၊” ဣတိ ဝုတ္တေ– သော်။ “ဧကာယနော၊ ပေ။ ဝိသုဒ္ဓိယာ”တိ– “ဧကာယနော၊ ပေ။ ဝိသုဒ္ဓိယာ” အစရှိသော။ သုတ္တန္တံ– သုတ္တန်ကို။ ပဋ္ဌပေသုံ– အပြားအားဖြင့် ဉာဏ်၌ တည်စေ, ဖြစ်စေကုန်ပြီ။ ဝါ– ရွတ်ဆိုကုန်ပြီ။
[ဘိက္ခဝေ– တို့! သတ္တာနံ– တို့၏။ ဝိသုဒ္ဓိယာ– စင်ကြယ်ခြင်းငှာ။ အယံ မဂ္ဂေါ–နိဗ္ဗာန်ရောက်ကြောင်းဖြစ်သော ဤသတိပဋ္ဌာန်လေးပါး, မြတ်တရားသည်။ ဝါ– နိဗ္ဗာန် လိုလား, ပုဂ္ဂိုလ်များတို့, ရှာမှီးထိုက်သော ဤသတိပဋ္ဌာန်လေးပါး, မြတ်တရားသည်။ သတ္တာနံ– တို့၏။ ဝိသုဒ္ဓိယာ– ရာဂဒေါသ, မောဟမြူမှေး, အညစ်အကြေးမှ ကင်းဝေး စင်ကြယ်ခြင်းငှာ။ ဧကာယနော– မမှားမစောင်း, တစ်ကြောင်းတည်းသော လမ်းတည်း။
အနက်ပေးပုံအမျိုးမျိုးကို။ ဒီ၊ဋ္ဌ၊ ၂၊ ၃၃၅၊ သုတ်မဟာဘာ-၃, ၅၂၇စသည်ရှု။] တသ္မိံ ခဏေ– ထိုခဏ၌။ ဆဟိ– ခြောက်ထပ်ကုန်သော။ ဒေဝလောကေဟိ– နတ်ပြည်တို့မှ။ သဗ္ဗာလင်္ကာရပဋိမဏ္ဍိတာ– အလုံးစုံသော တန်ဆာတို့ ဖြင့် ဆင်ယင်အပ်ကုန်သော။ သဟဿသိန္ဓဝယုတ္တာ– သိန္ဓောမြင်းတစ်ထောင် ကပ်ယှဉ်အပ်ကုန်သော။ ဒိယဍ္ဎယောဇနသတိကာ– အခွဲအားဖြင့် ယူဇနာ၂ရာ ရှိကုန်သော။ ဝါ– ယူဇနာ တစ်ရာ့ငါးဆယ်ရှိကုန်သော။ ဆ– ၆စင်းကုန်သော။ ရထာ– ရထားတို့သည်။ အာဂမိံသု– ဆိုက်ရောက်လာကုန်ပြီ။ တေသု– ထိုရထား တို့၌။ ဌိတာ– တည်ကုန်သော။ ဒေဝတာ– နတ်တို့သည်။ “အမှာကံ– ငါတို့၏။ ဒေဝလောကံ– နတ်ပြည်သို့။ နေဿာမ– ဆောင်ကုန်အံ့။ အမှာကံ– တို့၏။ ဒေဝလောကံ– သို့။ နေဿာမ– ကုန်အံ့။ အမ္ဘော– အို...အမောင်ယောကျ်ား! (အို... သူတော်ကောင်း!) မတ္တိကဘာဇနံ– မြေခွက်ကို။ ဘိန္ဒိတွာ– ခွဲ၍။ သုဝဏ္ဏဘာဇနံ– ရွှေခွက်ကို။ ဂဏှန္တော ဝိယ– ယူသူသည်ကဲ့သို့။ အမှာကံ– တို့၏။ ဒေဝလောကေ– ၌။ အဘိရမိတုံ– မွေ့လျော်ခြင်းငှာ။ ဣဓ– ဤရထား၌။ နိဗ္ဗတ္တာဟိ– ဖြစ်ပါလော။ အမှာကံ– တို့၏။ ဒေဝလောကေ– ၌။ အဘိရမိတုံ– ငှာ။ ဣဓ– ၌။ နိဗ္ဗတ္တာဟိ– လော။”
...[စာမျက်နှာ- ၃၅၃]...
ဣတိ– သို့။ ဝဒိံသု– ပြောကုန်ပြီ။ ဥပါသကော– သည်။ ဓမ္မဿဝနန္တရာယံ– တရား နာခြင်း၏ အန္တရာယ်ကို။ အနိစ္ဆန္တော– အလိုမရှိသည်။ (ဟုတွာ)၊ “အာဂမေထ– ဆိုင်းငံ့ကြပါဥုး။ အာဂမေထ– ဥုး။” ဣတိ– သို့။ အာဟ– ပြောပြီ။ ဘိက္ခူ– တို့သည်။ “အမှေ– ငါတို့ကို။ ဝါရေတိ– တားမြစ်၏။” ဣတိ– ဤသို့။ သညာယ– မှတ်ထင်ခြင်း ကြောင့်။ တုဏှီ– ဆိတ်ဆိတ်။ အဟေသုံ– ကုန်ပြီ။
အထ– ၌။ အဿ– ထိုဓမ္မိကဥပါသကာ၏။ ပုတ္တဓီတရော– သား, သမီးတို့ သည်။ “အမှာကံ– တို့၏။ ပိတာ– အဖသည်။ ပုဗ္ဗေ– ရှေး၌။ ဓမ္မဿဝနေန– တရား နာခြင်းဖြင့်။ အတိတ္တော– မတင်းတိမ်သည်။ (အားမရသည်)၊ အဟောသိ– ပြီ။ ဣဒါနိ ပန– ၌ကား။ ဘိက္ခူ– တို့ကို။ ပက္ကောသာပေတွာ– ပင့်ခေါ်စေပြီး၍။ သဇ္ဈာယံ– သရဇ္ဈာယ်မှုကို။ ကာရေတွာ– ပြုစေပြီး၍။ သယမေဝ– ကိုယ်တိုင်သာလျှင်။ ဝါရေတိ– တားမြစ်၏။ မရဏဿ– သေခြင်းမှ။ အဘာယနကသတ္တော နာမ– မကြောက်သော သတ္တဝါမည်သည်။ နတ္ထိ။” ဣတိ– ဤသို့ပြော၍။ ဝိရဝိံသု– မြည်တမ်းငိုကြွေးကုန်ပြီ။ ဘိက္ခူ– တို့သည်။ “ဣဒါနိ– ယခုအခါ၌။ အနောကာသော– ဆက်လက်နေရန် အခွင့်မဟုတ်။ ဝါ– အခွင့်မသာ။” ဣတိ– ဤသို့ တွေး၍။ အာသနာ– မှ။ ဥဋ္ဌာယ– ၍။ ပက္ကမိံသု– ဖဲသွားကြပြီ။ ဥပါသကော– သည်။ ထောကံ– အနည်းငယ်။ ဝီတိနာမေတွာ– ကုန်လွန်စေပြီး၍။ ဝါ– သတိလစ်ပြီး၍။ သတိံ– သတိကို။ ပဋိလဘိတွာ– ရ၍။ ဝါ– ရလသော်။ ပုတ္တေ– သား,သမီးတို့ကို။ “ကသ္မာ– ကြောင့်။ ကန္ဒထ– ဟစ်အော် ငိုကြွေးကြသနည်း?” ဣတိ– သို့။ ပုစ္ဆိ+
“တာတ– အဖေ! တုမှေ– သင်တို့သည်။ ဘိက္ခူ– တို့ကို။ ပက္ကောသာပေတွာ– ၍။ ဓမ္မံ– ကို။ သုဏန္တာ– နာကုန်လျက်။ သယမေဝ– သာလျှင်။ ဝါရယိတ္ထ– တားမြစ်ခဲ့ ကုန်ပြီ။ အထ– တားမြစ်ရာ ထိုအခါ၌။ မယံ– ကျွန်တော်, ကျွန်မတို့သည်။] မရဏဿ– မှ။ အဘာယနကသတ္တော နာမ– သည်။ နတ္ထိ၊’ ဣတိ– ဤသို့။ ကန္ဒိမှာ– မြည်တမ်းငိုကြွေးခဲ့ကုန်ပြီ။” ဣတိ– ဤသို့ ပြောကုန်ပြီ။ “အယျာ– အရှင်တို့သည်။ ကုဟိံ ပန– အဘယ်မှာနည်း?” ဣတိ– ဤသို့မေးပြီ။ “တာတ– အဖေ!] အနောကာသော– ဆက်လက်နေရန် အခွင့်မဟုတ်၊’ ဣတိ– ဤသို့တွေး၍။ အာသနာ– မှ။ ဥဋ္ဌာယ– ၍။ ပက္ကန္တာ– ဖဲသွားကြပြီ။” ဣတိ– ဤသို့ ပြောကုန်ပြီ။ “အဟံ– သည်၊
...[စာမျက်နှာ- ၃၅၄]...
အယျေဟိ– တို့နှင့်။ သဒ္ဓိံ– တူ။ န ကထေမိ– ပြောသည်မဟုတ်။” ဣတိ ဝုတ္တေ၊ “အထ– ထို့သို့ဖြစ်လျှင်။ ကေန– အဘယ်သူနှင့်။ သဒ္ဓိံ၊ ကထေထ– ပြောဆိုပါ ကုန်သနည်း?” ဣတိ– ဤသို့ မေးကုန်ပြီ။ “ဆဟိ– ၆ထပ်ကုန်သော။ ဒေဝလောကေဟိ– တို့မှ။ ဒေဝတာ– တို့သည်။ ဆ– ၆စင်းကုန်သော။ ရထေ– တို့ကို။ အလင်္ကရိတွာ– တန်ဆာဆင်၍။ အာဒါယ– ယူ၍။ အာကာသေ– ကောင်းကင်၌။ ဌတွာ– တည်၍။] အမှာကံ– တို့၏။ ဒေဝလောကေ– ၌။ အဘိရမ– မွေ့လျော်ပါလော။ အမှာကံ– တို့၏။ ဒေဝလောကေ– ၌။ အဘိရမ၊’ ဣတိ– သို့။ သဒ္ဒံ– အသံကို။ ကရောန္တိ– ပြုကုန်၏။ တာဟိ– ထို့နတ်တို့နှင့်။ သဒ္ဓိံ၊ ကထေမိ– ပြောဆို၏။” ဣတိ– ဤသို့ပြောပြီ။ “တာတ– အဖေ! ရထာ– တို့သည်။ ကုဟိံ– အဘယ်မှာပါနည်း? မယံ– ကျွန်တော်, ကျွန်မတို့သည်။ န ပဿာမ– မမြင်ပါကုန်။” ဣတိ– ဤသို့ ပြော ကုန်ပြီ။ “မယှံ– ငါ့ဖို့။ ဝါ– အတွက်။ ဂန္ထိတာနိ– သီကုံးအပ်ကုန်သော။ ပုပ္ဖါနိ– ပန်း တို့သည်။ အတ္ထိ ပန– ရှိကုန်သလော။” ဣတိ– ဤသို့မေးပြီ။ “တာတ– အဖေ! အတ္ထိ– ရှိပါကုန်၏။” ဣတိ– ဤသို့ပြောကုန်ပြီ။ “ကတရော ဒေဝလောကော– အဘယ်နတ်ပြည်သည်။ ရမဏီယော– မေ့ွလျော်ဖွယ်ကောင်းသနည်း။ (တစ်နည်း) ကတရော ဒေဝလောကော– ကို။ ရမဏီယော– မွေ့လျော်ထိုက်ပါသနည်း။” ဣတိ– ဤသို့ မေးပြီ။ “တာတ– အဖေ! သဗ္ဗဗောဓိသတ္တာနံ– အလုံးစုံသော ဘုရားအလောင်းတော်တို့၏လည်းကောင်း။ ဗုဒ္ဓမာတာပိတူနဉ္စ– ဘုရားရှင်တို့၏ မယ်တော်, ခမည်းတော်တို့၏လည်းကောင်း။ ဝသိတဋ္ဌာနံ– နေအပ်သော အရပ် ဖြစ်သော။ တုသိတဘဝနံ– တုသိတာနတ်ဘုံသည်။ ရမဏီယံ– မေ့ွလျော်ဖွယ် ကောင်းပါ၏။ (တစ်နည်း) တုသိတဘဝနံ– ကို။ ရမဏီယံ– ထိုက်ပါ၏။” ဣတိ– ဤသို့ ပြောကုန်ပြီ။ “တေန ဟိ– ထိုသို့ဖြစ်လျှင်။] တုသိတဘဝနတော– မှ။ အာဂတရထေ– လာသော ရထား၌။ လဂ္ဂတု– ချိတ်စေသတည်း၊’ ဣတိ– ဤသို့ ပြော၍။ ပုပ္ဖဒါမံ– ပန်းကုံးကို။ ခိပထ– ပစ်ကြလော။” ဣတိ– ဤသို့ပြောပြီ။ တေ– ထိုသား, သမီးတို့သည်။ ခိပိံသု– ပစ်ကုန်ပြီ။ တံ– ထိုပန်းကုံးသည်။ ရထဓုရေ– ရထားဥုး၌။ လဂ္ဂိတွာ– ချိတ်၍။ အာကာသေ– ၌။ ဩလမ္ဗိ– တွဲလျားကျပြီ။ မဟာဇနော– များစွာသော လူအပေါင်းသည်။ တဒေဝ– ထိုပန်းကုံးကိုသာ။ ပဿတိ– မြင်ရ၏။ ရထံ– ကို။ န ပဿတိ– မမြင်ရ။ ဥပါသကော– သည်။ “ဧတံ ပုပ္ဖဒါမံ–
...[စာမျက်နှာ- ၃၅၅]...
ဤပန်းကုံးကို။ ပဿထ– မြင်ကြသလော?” ဣတိ၊ ဝတွာ– မေး၍။ “အာမ– ဟုတ်ကဲ့။ ပဿာမ– မြင်ပါကုန်၏။” ဣတိ ဝုတ္တေ၊ “ဧတံ– ဤပန်းကုံးသည်။ တုသိတဘဝနတော– မှ။ အာဂတရထေ– ၌။ ဩလမ္ဗတိ– တွဲလျားကျနေ၏။ အဟံ– သည်။ တုသိတဘဝနံ– သို့။ ဂစ္ဆာမိ– သွားတော့မည်။ တုမှေ– တို့သည်။ မာ စိန္တယိတ္ထ– ထိုထိုဤဤ မကြံစည်ကြနှင့်။ ဝါ– ဝမ်းမနည်းကြနှင့်။ မမ– ၏။ သန္တိကေ– ၌။ နိဗ္ဗတ္တိတုကာမာ– ဖြစ်ခြင်းငှာ အလိုရှိကုန်သည်။ ဟုတွာ– ၍။ ဝါ– လသော်။ မယာ– သည်။ ကတနိယာမေနေဝ– ပြုအပ်ပြီးသော နည်းဖြင့်သာလျှင်။ ပုညာနိ– တို့ကို။ ကရောထ– ပြုရစ်ကြလော။” ဣတိ– သို့။ ဝတွာ– ၍။ ကာလံ– ကို။ ကတွာ– ပြီး၍။ ရထေ– ၌။ ပတိဋ္ဌာသိ– တည်ပြီ။
တာဝဒေဝ– ထိုခဏ၌ပင်။ အဿ– ထိုနတ်သား၏။ တိဂါဝုတပ္ပမာဏော– ၃ဂါဝုတ်အတိုင်းအရှည်ရှိသော။ သဋ္ဌိသကဋဘာရာလင်္ကာရပဋိမဏ္ဍိတော– လှည်းအစီးခြောက်ဆယ်တိုက်ဝန်ရှိသော တန်ဆာတို့ဖြင့် တန်ဆာဆင်အပ်သော။ အတ္တဘာဝေါ– အတ္တဘောသည်။ နိဗ္ဗတ္တိ– ပြီ။ အစ္ဆရာသဟဿံ– နတ်သမီး တစ်ထောင်သည်။ ပရိဝါရေသိ– ခြံရံပြီ။ ပဉ္စဝီသတိယောဇနိကံ– ၂၅ ယူဇနာရှိ သော။ ကနကဝိမာနံ– ရွှေဗိမာန်သည်။ ပါတုရဟောသိ– ထင်ရှားဖြစ်ပြီ။ ဝိဟာရံ– ကျောင်းတိုက်သို့။ အနုပ္ပတ္တေ– အစဉ်ရောက်ကုန်သော။ တေပိ ဘိက္ခူ– တို့ကို လည်း။ သတ္ထာ– သည်။ “ဘိက္ခဝေ– တို့။ ဥပါသကေန– သည်။ ဓမ္မဒေသနာ– ကို။ သုတာ– ကြားနာအပ်သလော?” ဣတိ ပုစ္ဆိ၊ “ဘန္တေ! အာမ– မှန်ပါ။ ပန– သို့ သော်လည်း။ အန္တရာယေဝ– (ရွတ်မပြီးမီ) အတွင်း၌သာလျှင်။] အာဂမေထ– ဆိုင်းငံ့တော်မူကြပါဥုး။ ဝါ– ရပ်တော်မူကြပါဥုး၊’ ဣတိ– သို့။ ဝါရေသိ– တားမြစ်ပါ ပြီ။ အထ– ၌။ အဿ– ထိုဓမ္မိကဥပါသကာ၏။ ပုတ္တဓီတရော– တို့သည်။ ကန္ဒိံသု– ကုန်ပြီ။ မယံ– တပည့်တော်တို့သည်။] ဣဒါနိ– ၌။ အနောကာသော– မဟုတ်၊’ ဣတိ– ဤသို့ကြံ၍။ အာသနာ– မှ။ ဥဋ္ဌာယ– ၍။ နိက္ခန္တာ– ထွက်ခဲ့ပါကုန်ပြီ။” ဣတိ– ဤသို့ လျှောက်ကုန်ပြီ။ “ဘိက္ခဝေ! သော– ထိုဓမ္မိကဥပါသကာသည်။ တုမှေဟိ– တို့နှင့်။ သဒ္ဓိံ၊ န ကထေသိ– ပြောသည်မဟုတ်။ ဆဟိ– ကုန်သော။ ဒေဝလောကေဟိ– တို့မှ။ ဒေဝတာ– တို့သည်။ ဆ– ကုန်သော။ ရထေ– တို့ကို။ အလင်္ကရိတွာ–
...[စာမျက်နှာ- ၃၅၆]...
တန်ဆာဆင်ပြီး၍။ အာဟရိတွာ– ဆောင်၍။ တံ ဥပါသကံ– ကို။ ပက္ကောသိံသု– ဖိတ်ခေါ်ကုန်ပြီ။ သော– ထိုဓမ္မိကဥပါသကာသည်။ ဓမ္မဒေသနာယ– တရား ဒေသနာတော်၏။ အန္တရာယံ– အန္တရာယ်ကို။ အနိစ္ဆန္တော– အလိုမရှိသည်။ (ဟုတွာ)၊ တာဟိ– ထိုနတ်တို့နှင့်။ သဒ္ဓိံ၊ ကထေသိ– ပြောဆိုပြီ။” ဣတိ– ဤသို့ မိန့်တော်မူပြီ။ “ဘန္တေ! ဧဝံ– ဤသို့ပါလော။” ဣတိ– ဤသို့လျှောက်ကုန်ပြီ။
“ဘိက္ခဝေ! ဧဝံ– ဤသို့တည်း။” ဣတိ– ဤသို့မိန့်တော်မူပြီ။ “ဣဒါနိ– ၌။ ကုဟိံ– အဘယ်ဘုံ၌။ နိဗ္ဗတ္တော– ဖြစ်ပါသနည်း။” ဣတိ– ဤသို့ မေးလျှောက်ကုန်ပြီ။
“ဘိက္ခဝေ! တုသိတဘဝနေ– ဘုံ၌။ (နိဗ္ဗတ္တော– ဖြစ်ပြီ)၊” ဣတိ– ဤသို့မိန့်တော်မူ ပြီ။ “ဘန္တေ! ဣဒါနိ– ၌။ ဣဓ– ဤဘဝ၌။ ဉာတိမဇ္ဈေ– ဆွေမျိုးတို့၏အလယ်၌။ မောဒမာနော– ဝမ်းမြောက်လျက်။ ဝိစရိတွာ– လှည့်လည်၍။ ဣဒါနေဝ– ၌ပင်။ ဂန္တွာ– ၍။ ပုန– တစ်ဖန်။ မောဒနဋ္ဌာနေယေဝ– ဝမ်းမြောက်ရာ အရပ်၌သာလျင်။ နိဗ္ဗတ္တော– ဖြစ်ရပြီ။” ဣတိ– ဤသို့လျှောက်ကုန်ပြီ။ “ဘိက္ခဝေ! အာမ– အိမ်း။ ဟိ– မှန်၏။ အပ္ပမတ္တာ– မမေ့မလျော့ကုန်သော။ ဂဟဋ္ဌာ ဝါ– အိမ်၌တည်သူ လူဝတ် ကြောင်တို့သည်လည်းကောင်း။ ပဗ္ဗဇိတာ ဝါ– ရှင်ရဟန်းတို့သည်လည်းကောင်း။ သဗ္ဗတ္ထ– အလုံးစုံသော ပစ္စုပ္ပန်, တမလွန် နှစ်တန်သောဘဝ၌။ မောဒန္တိယေဝ– ဝမ်းမြောက်ရကုန်သည်သာ။” ဣတိ– သို့။ ဝတွာ– ပြီး၍။ “ဣဓ မောဒတိ၊ ပေ။ ကမ္မဝိသုဒ္ဓိမတ္တနော”တိ– ဟူသော။ ဣမံ ဂါထံ– ကို။ အာဟ– ဟောတော်မူပြီ။
ဣဓ မောဒတိ ပေစ္စ မောဒတိ, ကတပုညော ဥဘယတ္ထ မောဒတိ၊ သော မောဒတိ သော ပမောဒတိ, ဒိသွာ ကမ္မဝိသုဒိ္ဓ မတ္တနော
ကတပုညော– ပြုအပ်ပြီးသော ကောင်းမှုရှိသူသည်။ ဝါ– ကောင်းမှုကို ပြုပြီး သူသည်။ ဣဓ– ဤပစ္စုပ္ပန်ဘဝ၌။ မောဒတိ– ဝမ်းမြောက်ရ၏။ ပေစ္စ– တမလွန် ဘဝ၌။ မောဒတိ– ဝမ်းမြောက်ရ၏။ ဥဘယတ္ထ– ပစ္စုပ္ပန် တမလွန် နှစ်တန်သော ဘဝ၌။ မောဒတိ– ဝမ်းမြောက်ရ၏။ အတ္တနော– မိမိ၏။ ကမ္မဝိသုဒ္ဓိံ– ကံ၏ စင်ကြယ် ခြင်းကို။ ဒိသွာ– မြင်ရ၍။ ဝါ– မြင်ရခြင်းကြောင့်။ သော– ထိုကောင်းမှုကို ပြုပြီး သူသည်။ မောဒတိ– ဝမ်းမြောက်ရ၏။ သော– ထို ကောင်းမှုကို ပြုပြီးသူသည်။ ပမောဒတိ– လွန်စွာ ဝမ်းမြောက်ရ၏။
...[စာမျက်နှာ- ၃၅၇]...
တတ္ထ– ထိုဂါထာ၌။ ကတပုညောတိ– ကား။ နာနပ္ပကာရဿ– သော။ ကုသလဿ– ကုသိုလ်ကို။ ကာရကော– သော။ ပုဂ္ဂလော– သည်။ [မောဒတိ၌ စပ်၊] မေ–ငါသည်။ ပါပံ– မကောင်းမှုကို။ အကတံ ဝတ– မပြုအပ်မိလေစွတကား။ မေ–ငါသည်။ ကလျာဏံ– ကောင်းသောအမှုကို။ ကတံ (ဝတ)– ပြုအပ်ပြီးပေစွတကား။ ဣတိ– ဤသို့ တွေး၍။ ဣဓ– ဤဘဝ၌။ ကမ္မမောဒနေန– ကံကြောင့် ဝမ်းမြောက် ရခြင်းအားဖြင့်လည်းကောင်း။ ဝါ– ကံကို ထောက်၍ ဝမ်းမြောက်ရခြင်းအားဖြင့် လည်းကောင်း။ ပေစ္စ– ၌။ ဝိပါကမောဒနေန– အကျိုးကြောင့် ဝမ်းမြောက်ရခြင်း အားဖြင့်လည်းကောင်း။ ဝါ– အကျိုးကို ထောက်၍ ဝမ်းမြောက်ရခြင်းအားဖြင့် လည်းကောင်း။ မောဒတိ– ဝမ်းမြောက်ရ၏။ ဧဝံ– ဤသို့။ ဝါ– ဤနည်းအားဖြင့်။ ဥဘယတ္ထ– ပစ္စုပ္ပန် တမလွန် နှစ်တန်သော ဘဝ၌။ မောဒတိ နာမ– ဝမ်းမြောက် ရသည် မည်၏။ ကမ္မဝိသုဒ္ဓိန္တိ– ကား။ ဓမ္မိကဥပါသကောပိ– ဓမ္မိကဥပါသကာ သည်လည်း။ အတ္တနော– မိမိ၏။ ကမ္မဝိသုဒ္ဓိံ– ကံ၏စင်ကြယ်ခြင်းကို။ ပုညကမ္မသမ္ပတ္တိံ– ကောင်းမှုကံ၏ ပြည့်စုံခြင်းကို။ ဒိသွာ– မြင်ရ၍။ ဝါ– မြင်ရခြင်းကြောင့်။ ကာလံ ကိရိယတော– သေခြင်းကို ပြုရာအခါမှ။ ပုဗ္ဗေ– ရှေး၌။ ဝါ– ရှေးဖြစ်သော။ ဣဓ လောကေပိ– ဤလောက၌လည်း။ မောဒတိ– ဝမ်းမြောက်ရ၏။ ကာလံ– သေခြင်းကို။ ဝါ– သေချိန်ကို။ ကတွာ– ပြုပြီး။ (တစ်နည်း) ကာလံ ကတွာ– သေပြီး ၍။ ဣဒါနိ– ၌။ ပရလောကေပိ– နောက်လောက၌လည်း။ အတိမောဒတိယေဝ– အလွန် ဝမ်းမြောက်ရသည်သာ။ ဣတိ– ဤတွင် ဂါထာအဖွင့်အပြီးတည်း။
ဂါထာပရိယောသာနေ– ၌။ ဗဟူ– တို့သည်။ သောတာပန္နာဒယော– တို့သည်။ အဟေသုံ– ကုန်ပြီ။ မဟာဇနဿ ဓမ္မဒေသနာ သာတ္ထိကာ အဟောသိ၊ ဣတိ– ဤတွင် ဓမ္မိကဥပါသကဝတ္ထု အပြီးတည်း။
ဓမ္မိကဥပါသကဝတ္ထုဘာသာဋီကာ ပြီး၏။
၁၂-ဒေဝဒတ္တဝတ္ထုဘာသာဋီကာ
ဣဓ တပ္ပတီတိ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ၊ ဝိဟရန္တော– စဉ်။ ဒေဝဒတ္တံ– အရှင်ဒေဝဒတ်ကို။ အာရဗ္ဘ ကထေသိ+
...[စာမျက်နှာ- ၃၅၈]...
ဒေဝဒတ္တဿ– ဒေဝဒတ်၏။ ဝတ္ထု– ဝတ္ထုကို။ ပဗ္ဗဇိတကာလတော– ရဟန်းပြု ရာအခါမှ။ ပဋ္ဌာယ– ၍။ ယာဝ ပထဝိပ္ပဝေသနာ– မြေသို့ဝင်ရာ အခါတိုင်အောင်။ ဝါ– မြေမျိုချိန်တိုင်အောင်။ ဒေဝဒတ္တံ– အရှင်ဒေဝဒတ်ကို။ အာရဗ္ဘ– ၍။ ဘာသိတာနိ– ဟောတော်မူအပ်ကုန်သော။ သဗ္ဗာနိ– အလုံးစုံကုန်သော။ ဇာတကာနိ– ဇာတ်တော်တို့ကို။ ဝိတ္ထာရေတွာ– ချဲ့၍။ ကထိတံ– ဟောတော်မူအပ်ပြီ။ ပန– ဆက်ဥုးအံ့။ ဧတ္ထ– ဤဓမ္မပဒဋ္ဌကထာ၌။ အယံ– ဤဆိုအပ်လတ္တံ့သည်။ သင်္ခေပေါ– အကျဉ်းတည်း။ သတ္ထရိ– မြတ်စွာဘုရားသည်။ [ဝိဟရန္တေယေဝ၌စပ်၊] အနုပိယံ နာမ– အနုပိယာမည်သော။ မလ္လာနံ– မလ္လာမင်းတို့၏။ နိဂမော– နိဂုံးသည်။ အတ္ထိ– ၏။ တံ– ထိုအနုပိယာနိဂုံးကို။ နိဿာယ– မှီ၍။ အနုပိယမ္ဗဝနေ– အနုပိ ယာ သရက်ဥယျာဉ်၌။ ဝိဟရန္တေယေဝ– နေတော်မူစဉ်ပင်။ တထာဂတဿ– ၏။ လက္ခဏပဋိဂ္ဂဟဏဒိဝသေယေဝ– (ဗြာဟ္မဏတို့ ဖတ်ကြားအပ်သော) လက္ခဏာတို့ကို ခံယူရာနေ့၌ပင်။ ဝါ– လက္ခဏာဖတ်ကြားရာနေ့၌ပင်။ အသီတိသဟဿေဟိ– ရှစ်သောင်းကုန်သော။ ဉာတိကုလေဟိ– ဆွေတော်မျိုးတော်တို့ သည်။ “ရာဇာ ဝါ– မင်းသည်သော်လည်း။ ဟောတု– ဖြစ်ပါစေ။ ဗုဒ္ဓေါ ဝါ– ဘုရား သည်သော်လည်း။ (ဟောတု– စေ၊) ခတ္တိယပရိဝါရောဝ– မင်းမျိုးအခြံအရံရှိ သည်သာ။ (ဟုတွာ)၊ ဝိစရိဿတိ– လှည့်လည်ရလိမ့်မည်။” ဣတိ– ဤသို့ ယုံ ကြည်၍။ အသီတိသဟဿပုတ္တာ– ရှစ်သောင်းသော ဆွေတော်မျိုးတော် မင်းသားတို့ကို။ ပဋိညာတာ– (အခြွေအရံဖြစ်စေပါမည်ဟု) ဝန်ခံအပ်ကုန်ပြီ။
တေသု– ထိုမင်းသားတို့သည်။ ယေဘုယျေန– များသောအားဖြင့်။ ပဗ္ဗဇိတေသု– ရှင်, ရဟန်းပြုကုန်လသော်။ ဘဒ္ဒိယံ နာမ– ဘဒ္ဒိယမည်သော။ ရာဇာနံ– မင်းလည်းကောင်း။ အနုရုဒ္ဓံ– အနုရုဒ္ဓါမင်းသားလည်းကောင်း။ အာနန္ဒံ– အာနန္ဒာမင်းသား လည်းကောင်း။ ဘဂုံ– ဘဂုမင်းသားလည်းကောင်း။ ကိမိလံ– ကိမိလမင်းသား လည်းကောင်း။ ဒေဝဒတ္တံ– ဒေဝဒတ်မင်းသားလည်းကောင်း။ ဣတိ– သို့။ ဆ–
အနုပိယံ။ ။ “အနုပိယာ”ဟု ဆိုလိုလျက် အာကို ရဿပြု, နိဂ္ဂဟိတ်လာ
[“အနုပိယာ နာမာ”တိ ဝတ္တဗ္ဗေ အာကာရဿ ရဿတ္တံ အနုနာသိကဿ စ အာဂမံ ကတွာ “အနုပိယံ နာမာ”တိ ဝုတ္တံ-သာရတ္ထ-၄၁၀။]
...[စာမျက်နှာ- ၃၅၉]...
၆ယောက်ကုန်သော။ ဣမေ သကျေ– ဤသာကီဝင်မင်းသားတို့ကို။ အပဗ္ဗဇန္တေ– ရှင်, ရဟန်းမပြုသည်တို့ကို။ ဒိသွာ၊ “မယံ– တို့သည်။ အတ္တနော– ၏။ ပုတ္တေ– သားတို့ကို။ ပဗ္ဗာဇေမ– ရှင်, ရဟန်းပြုစေကုန်၏။ ဆ– ကုန်သော။ ဣမေ သကျာ– တို့သည်။ န ဉာတကာ မညေ– ဆွေမျိုးများ မဟုတ်ကြဟု ထင်၏။ (ဆွေမျိုး တွေ မဟုတ်ကြသလိုဘဲ)၊ ကသ္မာ– ကြောင့်။ န ပဗ္ဗဇန္တိ– ရှင်, ရဟန်း မပြုကုန် သနည်း။” ဣတိ– သို့။ ကထံ– စကားကို။ သမုဋ္ဌာပေသုံ– ဖြစ်စေကုန်ပြီ။ အထ ခေါ– ထိုအခါ၌။ မဟာနာမော– မဟာနာမ်မည်သော။ သကျော– သာကီဝင်မင်း သားသည်။ အနုရုဒ္ဓံ– အနုရုဒ္ဓါမင်းသားသို့။ ဥပသင်္ကမိတွာ၊ “တာတ– ညီတော်! အမှာကံ– တို့၏။ ကုလာ– အမျိုးမှ။ ပဗ္ဗဇိတော– ရှင်, ရဟန်း ပြုသူသည်။ နတ္ထိ– မရှိ။ တွံ ဝါ– သင်သည်သော်လည်း။ ပဗ္ဗဇ– ရှင်, ရဟန်းပြုပါလော။ အဟံ ဝါ– ငါသည်သော်လည်း။ ပဗ္ဗဇိဿာမိ– ရှင်, ရဟန်းပြုအံ့။” ဣတိ၊ သို့။ အာဟ– ပြီ။
ပန– ဆက်ဥုးအံ့။ သော– ထိုအနုရုဒ္ဓါမင်းသားသည်။ သုခုမာလော– သိမ်မေ့ွ နု နယ်သည်။ သမ္ပန္နဘောဂေါ– ပြည့်စုံသော စည်းစိမ်ဥစ္စာရှိသည်။ ဟောတိ– ၏။ “နတ္ထီ”တိ ဝစနမ္ပိ– မရှိဟူသော စကားကိုလည်း။ တေန– ထိုအနုရုဒ္ဓါမင်းသား သည်။ န သုတပုဗ္ဗံ– ရှေး၌ မကြားအပ်။ ဝါ– မကြားအပ်ဖူး။ ဟိ– ချဲ့ဥုးအံ့။ ဧကဒိဝသံ– ၌။ ဆသု– ၆-ပါးကုန်သော။ တေသု ခတ္တိယေသု– ထိုမင်းသားတို့သည်။ ဂုဠကီဠံ– ဂုံညင်းကစားခြင်းကို။ ဝါ– ဂေါ်လီလုံးကစားခြင်းကို။ ကီဠန္တေသု– ကစား ကုန်လသော်။ အနုရုဒ္ဓေါ– အနုရုဒ္ဓါမင်းသားသည်။ ပူဝေန– မုန့်ဖြင့်။ ပရာဇိတော– ရှုံးသည်။ (ဟုတွာ)၊ ပူဝတ္ထာယ– မုန့်အကျိုးငှာ။ ပဟိဏိ– စေလွှတ်ပြီ။ အထ– ၌၊
ဂုဠကီဠာ။ ။ ဂုဠကီဠာတိ ဂုဠဖလကီဠာ- ဂုံညင်းသီးဖြင့် ကစားခြင်း, ယေန ကေနစိ ဝါ ကတဂုလကီဠာ- မည်သည့်ဝတ္ထုဖြင့်မဆို အလုံးပြုထားအပ်သောအလုံး, ဂေါ်လီ, ကျောက်ဒိုးကစားခြင်း၊- သီဋီသစ်၊၁၊၃၆၁
ပူဝေန။ ။ ပဝီယတိ မရိစဇီရကာဒီဟိ ပဝိတ္တံ ကရီယတီတိ ပူပေါ၊ [ပူ ပဝ- နေ+ပက်၊ -မောဂ်- ၇, ၁၁၇။] ပူရေတီတိ ပူပေါ၊ [ပူရ+ပ၊- ဓာန်ဋီ- ၄၆၃၊] ဤအဆိုများကို ထောက်၍ “ပူပေန”သာ ပါဌ်မှန်ဟု ဆရာမြတ်တို့ ယူတော်မူ၏(ပါတိဘာ- ၂၇၃)၊ ဏ -ွှ- ှ ၌ ပူပအပြင် ပူဝကိုလည်း ပြ၍ ပူပမှ ပ -ကို ဝ- ပြု၍ “ပူဝ” ဖြစ်ကြောင်းကို ဆို၏။
...[စာမျက်နှာ- ၃၆၀]...
အဿ– ထိုအနုရုဒ္ဓါမင်းသား၏။ မာတာ– မယ်တော်သည်။ ပူဝေ– တို့ကို။ သဇ္ဇေတွာ– စီရင်၍။ ပဟိဏိ– ပို့ပြီ။ တေ– ထို မင်းသားတို့သည်။ ခါဒိတွာ– ခဲစား ပြီး၍။ ပုန– တစ်ဖန်။ ကီဠိံသု– ကစားကုန်ပြီ။ ပုနပ္ပုနံ– အဖန်ဖန်အထပ်ထပ်။ တဿေဝ– ထိုအနုရုဒ္ဓါမင်းသား၏သာ။ ပရာဇယော– ရှုံးခြင်းသည်။ ဟောတိ– ၏။ အဿ– ထိုအနုရုဒ္ဓါမင်းသားသည်။ ဝါ– ၏။ [ရှေ့နည်း ပဟိတေ၌စပ်။ နောက်နည်း မာတာ၌ စပ်။] မာတာ– သည်။ အဿ– ထိုအနုရုဒ္ဓါမင်းသားသည်။ ပဟိတေ ပဟိတေ– စေလွှတ်အပ်သူ စေလွှတ်အပ်သူတို့ကို။ ဝါ– စေလွှတ်အပ်တိုင်း စေလွှတ်အပ် တိုင်း။ တိက္ခတ္တုံ– ၃ကြိမ်။ ပူဝေ– တို့ကို။ ပဟိဏိတွာ– ပို့စေ၍။ စတုတ္ထဝါရေ ပန– ၄ခါမြောက်အကြိမ်၌ကား။ “ပူဝါ– တို့သည်။ နတ္ထိ– မရှိကုန်။” ဣတိ– ဤသို့ ပြော ၍။ ပဟိဏိ– စေလွှတ်ပြီ။ သော– ထိုအနုရုဒ္ဓါမင်းသားသည်။ “နတ္ထီ”တိ ဝစနဿ– မရှိဟူသော စကား၏။ ဝါ– ကို။ အသုတပုဗ္ဗတ္တာ– ရှေး၌ မကြားအပ်သည်၏အဖြစ် ကြောင့်။ ဝါ– မကြားအပ်ဖူးသည်၏အဖြစ်ကြောင့်။ “ဧသာပိ– ဤနတ္ထိဟူသည် လည်း။ ဧကာ– တစ်မျိုးသော။ ပူဝဝိကတိ– မုန့်အထူးသည်။ ဘဝိဿတိ– လိမ့်မည်။” ဣတိ– သို့။ မညမာနော– မှတ်ထင်လသော်။ ဝါ– ကြောင့်။ “မေ– ကျွန်တော့်ဖို့။ နတ္ထိပူဝံ– နတ္ထိမုန့်ကို။ (မရှိမုန့်ကို)၊ အာဟရထ– ယူဆောင်ခဲ့ကြလော။” ဣတိ– ဤသို့ ပြော၍။ ပေသေသိ– စေလွှတ်ပြီ။ အဿ– ထိုအနုရုဒ္ဓါ မင်းသား၏။ မာတာ ပန– သည်ကား။ “အယျေ– သခင်မ! နတ္ထိပူဝံ– ကို။ ဒေထ ကိရ– ပေးလိုက်ပါကုန်တဲ့။” ဣတိ– သို့။ ဝုတ္တေ– သော်။ “မမ– ၏။ ပုတ္တေန– သည်။] နတ္ထီ’တိ– နတ္ထိဟူသော။ (မရှိ ဟူသော)၊ ပဒံ– ပုဒ်ကို။ န သုတပုဗ္ဗံ– ရှေး၌ မကြားအပ်။ ဝါ– မကြားအပ်ဖူးခဲ့။ ဣမိနာ ပန ဥပါယေန– ဤနည်းလမ်းဖြင့်။ [ပနအနက် မဲ့၊] နံ– ထိုအနုရုဒ္ဓါကို။ ဧတ–
နတ္ထိပူဝံ။ ။ နတ္ထိသည် အာချာတ်ပုဒ်ဖြစ်သော်လည်း “အညာသိကောဏ္ဍညော, မက္ခလိဂေါသာလော”တို့ကဲ့သို့ နာမည်ကို ဆိုလိုသောကြောင့် နာမ်ပုဒ် ဖြစ်ရသည်၊ ထိုကြောင့် ပူဝံနှင့် သမာသ်စပ်နိုင်သည်၊ “နတ္ထိ စ+တံ+ပူဝဉ္စာတိ (ပူဝေါ စာတိ) နတ္ထိပူဝံ (နတ္ထိပူဝေါ)”ဟုပြု၊ (တစ်နည်း) “နာမာနံ သမာသော ယုတ္တတ္ထော”သုတ်၌ “နာမာနံ”ဟူသော ဗဟုဝုစ်သဒ္ဒါပိုဖြင့်သော်လည်းကောင်း “သမာသော”ဟူသော ယောဂဝိဘာဂဖြင့်သော်လည်းကောင်း နတ္ထိဟူသော အာချာတ်ပုဒ်နှင့် သမာသ်စပ် ထားသည်၊ (တစ်နည်း) နတ္ထိကို နိပါတ်ပုဒ်ယူ၍ ပူဝနှင့် သမာသ်စပ်ထားသည်။(ဓမ္မဋီ)
...[စာမျက်နှာ- ၃၆၁]...
မတ္ထံ– ဤနတ္ထိဟူသောပုဒ်၏ အနက်အဓိပ္ပာယ်ကို။ ဇာနာပေဿာမိ– သိစေအံ့။” ဣတိ– ဤသို့ကြံ၍။ တုစ္ဆံ– အချည်းနှီးသော။ သုဝဏ္ဏပါတိံ– ရွှေခွက်ကို။ အညာယ– အခြားသော။ သုဝဏ္ဏပါတိယာ– ရွှေခွက်ဖြင့်။ ပဋိကုဇ္ဇိတွာ– မှောက်၍။ ဝါ– ဖုံး အုပ်၍။ ပေသေသိ– ပို့စေပြီ။ နဂရပရိဂ္ဂါဟိကာ– မြို့ကို ထက်ဝန်းကျင် သိမ်းယူ ထားကုန်သော။ ဝါ– မြို့ကိုစောင့်ကုန်သော။ ဒေဝတာ– နတ်တို့သည်။ စိန္တေသုံ– ကုန်ပြီ။ (ကိံ)၊ “အနုရုဒ္ဓသကျေန– အနုရုဒ္ဓါသာကီဝင် မင်းသားသည်။ အန္နဘာရကာလေ– အန္နဘာရမည်သော ကျွန်ဖြစ်ရာအခါ၌။ အတ္တနော– ၏။ ဘာဂဘတ္တံ– အဖို့ဖြစ်သော ထမင်းကို။ ဥပရိဋ္ဌပစ္စေကဗုဒ္ဓဿ– ဥပရိဋ္ဌပစ္စေကဗုဒ္ဓါအား။ ဒတွာ– ပေးလှူ၍။] မေ– တပည့်တော်၏။ ဝါ–မှာ။ နတ္ထီတိ– မရှိဟူသော။ ဝစနဿ– စကား ကို။ သဝနံ– ကြားရခြင်းသည်။ မာ ဟောတု– မဖြစ်ရပါစေသတည်း။ ဘောဇနုပ္ပတ္တိဋ္ဌာနဇာနနံ– ဘောဇဉ်၏ဖြစ်ပေါ်ရာဌာနကို သိရခြင်းသည်။ မာ ဟောတု– စေ သတည်း၊’ ဣတိ– သို့။ ပတ္ထနာ– ဆုတောင်းမှုကို။ ကတာ– ပြုအပ်ခဲ့ပြီ။ အယံ– ဤ အနုရုဒ္ဓါမင်းသားသည်။ တုစ္ဆပါတိံ– အချည်းနှီးသော ခွက်ကို။ သစေ ပဿိဿတိ– အကယ်၍ မြင်ရအံ့။ (ဧဝံ သတိ– သော်၊) ဒေဝသမာဂမံ– နတ်တို့၏ အစည်း အဝေးသို့။ ပဝိသိတုံ– ဝင်ခြင်းငှာ။ ဝါ– ဝင်ခွင့်ကို။ န လဘိဿာမ– ရကြလိမ့်မည် မဟုတ်။ နော– ငါတို့၏။ သီသမ္ပိ– ဥုးခေါင်းသည်လည်း။ သတ္တဓာ– ၇စိတ် ၇ဖြာ။ ဖလေယျ– ကွဲရာ၏။” ဣတိ– ကုန်ပြီ။ အထ– ထိုအခါ၌။ နံ ပါတိံ– ထိုရွှေခွက်ကို။ ဒိဗ္ဗပူဝေဟိ– နတ်၌ဖြစ်သော မုန့်တို့ ဖြင့်။ ပုဏ္ဏံ– ပြည့်သည်ကို။ ဝါ– ပြည့်အောင်။ အကံသု– ပြုကုန်ပြီ။ တဿာ– ထို ရွှေခွက်ကို။ ဂုဠမဏ္ဍလေ– ဂုံညင်းကစားရာဝိုင်း ၌။ ဝါ– ဂေါ်လီလုံးကစားဝိုင်း၌။ ဌပေတွာ– ထား၍။ ဥဂ္ဃာဋိတမတ္တာယ– ဖွင့်အပ် ကာမျှဖြစ်သော်။ ဝါ– ဖွင့်ဖွင့်ချင်း။ ပူဝဂန္ဓော– မုန့်၏အနံ့သည်။ သကလနဂရေ– အလုံးစုံသောမြို့၌။ (တစ်မြို့လုံး၌)၊ ဆာဒေတွာ– ဖုံးလွှမ်း၍။ ဌိတော– တည်ပြီ။
ပူဝခဏ္ဍံ– မုန့်၏အပိုင်းသည်။ ဝါ– ကို။ မုခေ– ခံတွင်း၌။ ဌပိတမတ္တမေဝ– တည်စေ အပ်ကာမျှဖြစ်သော်သာ။ ဝါ– ထည့်လျှင် ထည့်ချင်း။ သတ္တရသဟရဏီသဟဿာနိ– အရသာကိုဆောင်ကုန်သော အကြော၇ထောင်တို့သို့။ အနုဖရိ– အစဉ် လျှောက်၍ ပျံ့နှံ့ ပြီ။
...[စာမျက်နှာ- ၃၆၂]...
သော– ထိုအနုရုဒ္ဓါမင်းသားသည်။ စိန္တေသိ– တွေးပြီ။ (ကိံ)၊ “အဟံ– သည်။ မာတု– မယ်တော်၏။ ပိယော– ချစ်အပ်သူသည်။ န– မဟုတ်။ (တစ်နည်း) အဟံ– ကို။ မာတု– သည်။ န ပိယော– မချစ်အပ်။ ဧတ္တကံ– ဤမျှအတိုင်းအရှည်ရှိသော။ ကာလံ– အခါပတ်လုံး။ မေ– ငါ့ဖို့။ ဣမံ နတ္ထိပူဝံ နာမ– ဤနတ္ထိမုန့်မည်သည်ကို။ (မရှိမုန့်မည်သည်ကို)၊ န ပစိ– မကြော်ပေးခဲ့ဖူး။ ဣတော– ဤအခါမှ။ ပဋ္ဌာယ– စ၍။ အညံ– မရှိမုန့်မှ အခြားသော။ ပူဝံ နာမ– မုန့်မည်သည်ကို။ န ခါဒိဿာမိ– မခဲစားတော့အံ့။” ဣတိ– ပြီ။ သော– ထိုအနုရုဒ္ဓါမင်းသားသည်။ ဂေဟံ– သို့။ ဂန္တွာဝ– ၍သာ။ မာတရံ– ကို။ ပုစ္ဆိ– ပြီ။ (ကိံ)၊ “အမ္မ– မယ်တော်! တုမှာကံ– သင်တို့သည်။ အဟံ– ကျွန်တော့်ကို။ ပိယော– ချစ်အပ်သလော? အပ္ပိယော– မချစ်အပ် သလော?” ဣတိ– ပြီ။ “တာတ– ချစ်သား! ဧကက္ခိနော– တစ်ဖက်သော မျက်စိ ရှိသူသည်။ အက္ခိ– မျက်စိကို။ (ပိယံ) ဝိယ စ– ချစ်အပ်သကဲ့သို့လည်းကောင်း။ ဟဒယံ– နှလုံးသားကို။ (ပိယံ) ဝိယ စ– ချစ်အပ်သကဲ့သို့လည်းကောင်း။ အတိဝိယ– အလွန်အကဲသာလျှင်။ မေ– သည်။ ပိယော– ချစ်အပ်သည်။ အဟောသိ– ပြီ။” ဣတိ– ဤသို့ပြောပြီ။ “အမ္မ– မယ်တော်! အထ– ထိုသို့ဖြစ်လျှင်။ ကသ္မာ– ကြောင့်။ ဧတ္တကံ– ဤမျှအတိုင်းအရှည်ရှိသော။ ကာလံ– လုံး။ မယှံ– ကျွန်တော့်ဖို့။ နတ္ထိပူဝံ– နတ္ထိမုန့်ကို။ (မရှိမုန့်ကို) န ပစိတ္ထ– မကြော်ပေးခဲ့ကုန်သနည်း?” ဣတိ– ပြီ။ သာ– ထိုမယ်တော်သည်။ စူဠူပဋ္ဌာကံ– အလုပ်အကျွေးငယ်ကို။ ပုစ္ဆိ၊ (ကိံ)၊ “တာတ– ချစ်သား! ပါတိယံ– ရွှေခွက်၌။ ကိဉ္စိ– တစ်စုံတစ်ခုသည်။ အတ္ထိ– ရှိ သလော?” ဣတိ– ပြီ။ “အယျေ– သခင်မ! ပါတိ– ရွှေခွက်သည်။ ပူဝေဟိ– တို့ဖြင့်။ ပရိပုဏ္ဏာ– ပြည့်နေပါ၏။ ဧဝရူပါ– ဤသို့သဘောရှိကုန်သော။ ပူဝါ နာမ– မုန့် မည်သည်တို့ကို။ မေ– ကျွန်တော်သည်။ န ဒိဋ္ဌပုဗ္ဗာ– ရှေး၌ မမြင်အပ်ပါကုန်။ ဝါ– မမြင်အပ်ဖူးပါကုန်။” ဣတိ– သို့။ အာရောစေသိ– ပြောပြီ။ သာ– ထိုမယ်တော် သည်။ စိန္တေသိ၊ (ကိံ)၊ “မယှံ– ၏။ ပုတ္တော– သည်။ ပုညဝါ– ဘုန်းကံရှိသည်။ ကတာဘိနီဟာရော– ပြုအပ်ပြီးသော ရှေးဆုတောင်းကောင်းမှုအထူးရှိသည်၊
ကတာဘိနီဟာရော။ ။ အဘိနီဟရတိ ဧတေနာတိ အဘိနီဟာရော- မိမိစိတ်ကို သာဝကပါရမီဉာဏ်သို့ ရှေးရှုလျက် ပြင်းထန်စွာ ဆောင်ကြောင်း ဆုတောင်းမှု၊(ပါ။
...[စာမျက်နှာ- ၃၆၃]...
ဘဝိဿတိ– လိမ့်မည်။ ဒေဝတာဟိ– တို့သည်။ ပါတိံ– ကို။ ပူရေတွာ– ပြည့်စေ၍။ ပူဝါ– တို့ကို။ ပဟိတာ– ပို့အပ်ကုန်သည်။ ဘဝိဿန္တိ– ကုန်လိမ့်မည်။” ဣတိ– ပြီ။
အထ– ၌။ နံ– ထိုမယ်တော်ကို။ ပုတ္တော– သည်။ “အမ္မ– မယ်တော်! ဣတော– ဤအခါမှ။ ပဋ္ဌာယ– ၍။ အဟံ– ကျွန်တော်သည်။ အညံ– အခြားသော။ ပူဝံ နာမ– မုန့်မည်သည်ကို။ န ခါဒိဿာမိ– မခဲစားတော့အံ့။ နတ္ထိပူဝမေဝ– ကိုသာ။ ပစေယျာသိ– ကြော်ပေးလော။” ဣတိ– ဤသို့ပြောပြီ။ သာပိ– ထိုမယ်တော်သည် လည်း။ အဿ– ထိုအနုရုဒ္ဓါမင်းသားဖို့။ တတော– ထိုအခါမှ။ ပဋ္ဌာယ– ၍။ “ပူဝံ– ကို။ ခါဒိတုကာမော– ခဲစားခြင်းငှာအလိုရှိသည်။ အမှိ– ဖြစ်၏။” ဣတိ ဝုတ္တေ– သော်။ တုစ္ဆပါတိမေဝ– အချည်းနှီးသော ခွက်ကိုသာ။ အညာယ– အခြားသော။ ပါတိယာ– ဖြင့်။ ပဋိကုဇ္ဇိတွာ– မှောက်၍။ ဝါ– အုပ်၍။ ပေသေသိ– ပို့စေပြီ။ ယာဝ– အကြင်မျှလောက်ကာလပတ်လုံး။ အဂါရမဇ္ဈေ– အိမ်၏ အလယ်၌။ ဝသိ– နေပြီ။ တာဝ– ထိုမျှလောက်ကာလပတ်လုံး။ အဿ– ထိုအနုရုဒ္ဓါ မင်းသားဖို့။ ဒေဝတာဝ– တို့သည်သာ။ ပူဝေ– တို့ကို။ ပဟိဏိံသု– ပို့ကုန်ပြီ။
သော– ထိုအနုရုဒ္ဓါမင်းသားသည်။ ဧတ္တကမ္ပိ– ဤမျှလောက်ကိုလည်း။ အဇာနန္တော– မသိလသော်။ ပဗ္ဗဇ္ဇံ နာမ– ရှင်, ရဟန်းအဖြစ်မည်သည်ကို။ ကိံ–အဘယ်သို့လျှင်။ ဇာနိဿတိ– သိလိမ့်မည်နည်း။ တသ္မာ– ကြောင့်။ “ဧသာ ပဗ္ဗဇ္ဇာ နာမ– ဤရဟန်းအဖြစ်မည်သည်။ ကာ– အဘယ်နည်း?” ဣတိ– သို့။ ဘာတရံ– နောင်တော်ကို။ ပုစ္ဆိတွာ– ၍။ “ဩဟာရိတကေသမဿုနာ– ရိတ်ပယ် စေအပ်ပြီးသော ဆံမုတ်ဆိတ်ကျင်စွယ်ရှိသည်။ (ဆံမုတ်ဆိတ်ကျင်စွယ်ကို ရိပ်ပယ်စေပြီးသည်)၊ ကာသာယနိဝတ္ထေန– ဖန်ရည်ဆိုးအဝတ်ကို ဝတ်သည်။ (ဟုတွာ– ဖြစ်၍၊) ကဋ္ဌတ္ထရကေ ဝါ– သစ်သားအခင်း၌သော်လည်းကောင်း။ ရာဘာ-၂, ၄၅၃)၊ (တစ်နည်း) အဘိမုခံ ကတွာ ဘုသံ ဟရဏံ အဘိနီဟာရော–မိမိစိတ်ကို သာဝကပါရမီဉာဏ်သို့ ရှေးရှုလျက် ပြင်းထန်စွာ ဆောင်ခြင်း ဆုတောင်းမှု၊ အဘိသဒ္ဒါ အဘိမုခအနက်, နီသဒ္ဒါ ဘုသအနက်။ (ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊ ၁၊ ၂၄၅) ဤကား သဒ္ဒါနက်တည်း။ တရားကိုယ်အားဖြင့် တောင့်တသော အခြင်းအရာအားဖြင့်ဖြစ်သော ကုသိုလ်အထူးကို ရ၏ (သီဋီသစ်၊ ၁၊ ၂၅၃)
...[စာမျက်နှာ- ၃၆၄]...
ဗိဒလမဉ္စကေ ဝါ– ကြိမ် (ဝါး) ဖြင့် ရက်အပ်သော ညောင်စောင်း၌သော်လည်းကောင်း။ နိပဇ္ဇိတွာ– အိပ်၍။ ပိဏ္ဍာယ– ငှာ။ စရန္တေန– လှည့်လည်လျက်။ ဝိဟရိတဗ္ဗံ– နေရာ၏။ (နေရမည်)၊ [ဩဟာရိတကေသမဿုနာ– ရိတ်ပယ်စေအပ်ပြီးသော ဆံမုတ်ဆိတ် ကျင်စွယ်ရှိသဖြင့်။ ဝါ– ရှိလျက်။ ကာသာယနိဝတ္တေန– ဖန်ရည်ဆိုးအဝတ်ကို ဝတ်သဖြင့်။ ဝါ– လျက်။ ...စရန္တေန– လှည့်လည်သဖြင့်။ ဝါ– လျက်။ ဝိဟရိတဗ္ဗံ”ဟု လည်းပေး။] ဧသာ– ဤဆိုအပ်ခဲ့သည်ကား။ ပဗ္ဗဇ္ဇာ နာမ– ရဟန်းအဖြစ် မည်၏။” ဣတိ– သို့။ ဝုတ္တေ– သော်။ “ဘာတိက– နောင်တော်! အဟံ– ကျွန်တော်သည်။ သုခုမာလော– သိမ်မွေ့နုနယ်၏။ အဟံ– သည်။ ပဗ္ဗဇိတုံ– ငှာ။ န သက္ခိဿာမိ– စွမ်းနိုင်လိမ့်မည်မဟုတ်။” ဣတိ– သို့။ အာဟ။ “တာတ– ညီတော်! တေန ဟိ– ထိုသို့ဖြစ်လျှင်။ ကမ္မန္တံ– လုပ်ငန်းကို။ ဥဂ္ဂဟေတွာ– သင်ယူ၍။ ဃရာဝါသံ– အိမ်ဟူ သော နေရာ၌။ ဝါ– အိမ်ရာတည်ထောင် လူ့ဘောင်၌။ ဝသ– နေရစ်လော။ ဟိ– မှန်၏။ အမှေသု– ငါတို့၂ယောက်တို့တွင်။ ဧကေန– တစ်ယောက်သည်။ အပဗ္ဗဇိတုံ– ရဟန်း မပြုခြင်းငှာ။ ဝါ– သည်။ န သက္ကာ– မတပ်ကောင်း။” ဣတိ– ဤ သို့ပြောပြီ။ အထ– ထိုအခါ၌။ နံ– ထိုမဟာနာမ်မင်းသားကို။ “ဧသ (ဧသော) ကမ္မန္တော နာမ– ဤလုပ်ငန်းမည်သည်။ ကော– အဘယ်နည်း?” ဣတိ ပုစ္ဆိ+
(ကသ္မာ– ကြောင့်။ ပုစ္ဆိ– မေးသနည်း?) (ယသ္မာ– အကြင့်ကြောင့်၊) ဘတ္တုဋ္ဌာနဋ္ဌာနမ္ပိ– ထမင်းထွက်ပေါ်ရာဌာနကိုသော်လည်း။ အဇာနန္တော– မသိသော။ ကုလပုတ္တော– အမျိုးကောင်းသားသည်။ ကမ္မန္တံ နာမ– လုပ်ငန်းမည်သည်ကို။ ကိံ–အဘယ်သို့လျှင်။ ဇာနိဿတိ– သိလိမ့်မည်နည်း။ ဣတိ– ထိုကြောင့်။ (ပုစ္ဆိ– မေးပြီ၊) ဟိ– ချဲ့။ ဧကဒိဝသံ– ၌။ တိဏ္ဏံ– ကုန်သော။ ခတ္တိယာနံ– မင်းသားတို့၏။ ကထာ–
ဗိဒလမဉ္စကေ။ ။ ဝိသေသေန+ဒလျတေတိ(ခွဲအပ်သောကြောင့်) ဝိဒလော၊ [ဝိ+ဒလ+က၊ ဝကို ဗပြု၊- ထောမ၊ စူဘာ- ၁၉၁၊] ဝိဝိဓံ ဒလတိ ဝိသရတီတိ (ရွေ့ရှား တတ်သောကြောင့်) ဝိဒလံ၊ (တစ်နည်း) ပိဒလတိ ဝါတေန ဝိသရတီတိ ဝိဒလံ၊ [အပိ+ဒလ+အ၊ အပိ၌ အ- ကို ချေ၊ ပ- ကို ဗပြု။] ဗိဒလေန+ဝီတံ+မဉ္စံ ဗိဒလမဉ္စံ-ကြိမ်ဖြင့် ရက်အပ်သော ညောင်စောင်း၊ ဗိဒလေဟိ ဝါ+ဝီတံ+မဉ္စံ ဗိဒလမဉ္စံ- ဝါးနှီး တို့ဖြင့် ရက်အပ်သော ညောင်စောင်း(စလင်းဂံ- ၃, ၁၀၆၊ ၁၄၈)။ [ဗိဒလမဉ္စကန္တိ ဝေတ္တမဉ္စံ၊ ဝေဠုဝိလီဝေဟိ ဝါ ဝီတံ၊- ဝိ၊ဋ္ဌ၊၄, ၅၉။]
...[စာမျက်နှာ- ၃၆၅]...
စကားသည်။ ဥဒပါဒိ– ထင်ရှားဖြစ်ပြီ။ (ကိံ– အဘယ်သို့ ဖြစ်သနည်း?) “ဘတ္တံ နာမ– ထမင်းမည်သည်။ ကုဟိံ– အဘယ်အရပ်၌။ ဥဋ္ဌဟတိ– ထွက်ပေါ်သနည်း။ ဝါ– ဖြစ်ပေါ်သနည်း။” ဣတိ– ဤသို့ဖြစ်ပြီ။ ကိမိလော– ကိမိလမင်းသားသည်။ “ကောဋ္ဌေ– စပါးကျီ၌။ ဥဋ္ဌဟတိ– ထွက်ပေါ်၏။” ဣတိ အာဟ။ အထ– ၌။ နံ– ထိုကိမိလကို။ ဘဒ္ဒိယော– ဘဒ္ဒိယမင်းသားသည်။ “တွံ– သည်။ ဘတ္တဿ– ၏။ ဥဋ္ဌာနဋ္ဌာနံ– ထွက်ပေါ်ရာ ဌာနကို။ န ဇာနာသိ– မသိ။ ဘတ္တံ နာမ– မည်သည်။ ဥက္ခလိယံ– ထမင်းအိုး၌။ ဥဋ္ဌဟတိ– ၏။” ဣတိ အာဟ။ အနုရုဒ္ဓေါ– အနုရုဒ္ဓါ မင်းသားသည်။ “ဒွေပိ– ၂ယောက်လည်းဖြစ်ကုန်သော။ တုမှေ– တို့သည်။ န ဇာနာထ– မသိကုန်။ ဘတ္တံ နာမ– မည်သည်။ ရတနမကုဠာယ– ရတနာတို့ဖြင့် စီခြယ်အပ်သော အဖူးအငုံနှင့်တူသော အဖုံးရှိသော။ ဝါ– ရတနာတို့ဖြင့် စီခြယ် အပ်သော အဖူးအငုံသဏ္ဌာန်အဖုံးရှိသော။ သုဝဏ္ဏပါတိယံ– ရွှေခွက်၌။ ဥဋ္ဌဟတိ– ၏။” ဣတိ အာဟ+
တေသု– ထိုမင်းသား၃-ပါးတို့တွင်။ ဧကဒိဝသံ– ၌။ ကိမိလော– သည်။ ကောဋ္ဌတော– စပါးကျီမှ။ ဝီဟီ– စပါးတို့ကို။ ဩတာရိယမာနေ– သက်လျှောကျ စေအပ်သည်တို့ကို။ (ချအပ်ထုတ်ယူအပ်သည်တို့ကို)၊ ဝါ– အပ်ကုန်လသော်။ ဒိသွာ– ၍။ ဝါ– ကြောင့်။ “ဧတေ– ဤစပါးတို့သည်။ ကောဋ္ဌေယေဝ– ၌သာလျှင်။ ဇာတာ– ဖြစ်ကုန်ပြီ။” ဣတိ– သို့။ သညီ– မှတ်ထင်ခြင်းရှိသည်။ အဟောသိ ကိရ– ဖြစ်သတဲ့။ ဘဒ္ဒိယော– သည်။ ဧကဒိဝသံ– ၌။ ဥက္ခလိတော– ထမင်းအိုးမှ။ ဘတ္တံ– ကို။ ဝဍ္ဎိယမာနံ– (ယောက်မဖြင့် ကော်ခါဆွခါ) ပွားစေအပ်, ခူးအပ်သည်ကို။ ဝါ– ခူးအပ်လသော်။ ဒိသွာ– ၍။ ဝါ– ကြောင့်။ “ဥက္ခလိယညေဝ– ၌သာ။ ဥပ္ပန္နံ–
ရတနမကုဠာယ။ ။ မင်္ကေတိ ဝနံ မဏ္ဍေတီတိ မကုဠံ၊ မကုဠော ဝါ၊ မကုဠံ ဝိယာတိ မကုဠံ၊ မကိ+ဥလ၊ လကို ဠပြု(ထောမ၊ သူစိ)၊ ရတနေဟိ+စိတံ+မကုဠံ ရတနမကုဠံ
ဝဍ္ဎိယမာနံ။ ။ ဝဍ္ဎဓာတ် ဝဍ္ဎနအနက်ယူ၍ ပေးခဲ့သည်၊ ဝဍ္ဎဓာတ် အာကိရ အနက်ဟော ယူ၍ “ဥက္ခလိတော- မှ၊ ဘတ္တံ- ကို၊ (နီဟရိတွာ- ထုတ်ဆောင်၍၊ ပါတိယံ-ရွှေခွက်၌၊) ဝဍ္ဎိယမာနံ- လောင်းထည့်အပ်သည်ကို၊ ဝါ- အပ်လသော်”ဟု တစ်နည်းပေး၊ (ဓာတွတ္ထ)
...[စာမျက်နှာ- ၃၆၆]...
ဖြစ်ပြီ။” ဣတိ– သို့။ သညီ– သည်။ အဟောသိ ကိရ– တဲ့။ အနုရုဒ္ဓေန ပန– သည် ကား။ ဝီဟီ– တို့ကို။ ကောဋ္ဋေန္တာ– ထောင်းနေသည်တို့ကို။ ဝါ– ကုန်လသော်။ နေဝ (ဒိဋ္ဌပုဗ္ဗာ)– ရှေး၌ မမြင်အပ်ကုန်။ ဝါ– မမြင်အပ်ဖူးကုန်။ ဘတ္တံ– ကို။ ပစန္တာ– ချက် နေသည်တို့ကို။ ဝါ– ကုန်လသော်။ န (ဒိဋ္ဌပုဗ္ဗာ)– ကုန်။ ဝဍ္ဎေန္တာ– ခူးနေ, ထည့်နေ သည်တို့ကို။ ဝါ– ကုန်လသော်။ န ဒိဋ္ဌပုဗ္ဗာ– ကုန်။ ပန– အနွယကား။ ဝဍ္ဎေတွာ– ခူးပြီး၍။ ဝါ– ထည့်ပြီး၍။ ပုရတော– ရှေ့၌။ ဌပိတမေဝ– ထားအပ်သော ထမင်း ကိုသာ။ ပဿတိ– မြင်ရ၏။ သော– ထိုအနုရုဒ္ဓါမင်းသားသည်။ ဘုဉ္ဇိတုကာမကာလေ– စားခြင်းငှာ အလိုရှိသူ၏ အခါ၌။ ဝါ– စာခြင်းငှာ အလိုရှိရာအခါ၌။ “ဘတ္တံ– သည်။ ပါတိယံ– ရွှေခွက်၌။ ဥဋ္ဌဟတိ– ၏။” ဣတိ– သို့။ သညံ– မှတ်ထင် ခြင်းကို။ အကာသိ ကိရ– ပြုခဲ့သတဲ့။ ဧဝံ– ဤသို့လျှင်။ တယောပိ– ၃-ပါးလည်း ဖြစ်ကုန်သော။ တေ– ထိုမင်းသားတို့သည်။ ဘတ္တုဋ္ဌာနဋ္ဌာနံ– ထမင်း၏ ထွက်ပေါ် ရာ အရပ်ကို။ ဝါ– ထမင်းဖြစ်ရာအရပ်ကို။ န ဇာနန္တိ– မသိကုန်။ တေန– ကြောင့်။ အယံ– ဤအနုရုဒ္ဓါမင်းသားသည်။ “ဧသ (ဧသော) ကမ္မန္တော နာမ– ဤအမှုလုပ် ငန်းမည်သည်။ ကော– အဘယ်နည်း!” ဣတိ– သို့။ ပုစ္ဆိတွာ– ၍။ ဝါ– လသော်။ “ပဌမံ– ရှေးဥုးစွာ။ ခေတ္တံ– လယ်ကို။ ကသာပေတဗ္ဗံ– ထွန်စေထိုက်၏။” ဣတိ အာဒိကံ– ဤသို့အစရှိသော။ သံဝစ္ဆရေ သံဝစ္ဆရေ– နှစ်တိုင်းနှစ်တိုင်း၌။ ကတ္တဗ္ဗံ– ပြုထိုက်သော။ ကိစ္စံ– ပြဖွယ်ကိစ္စကို။ သုတွာ– ကြားရ၍။ “ကဒါ– အဘယ်အခါ၌။ ကမ္မန္တာနံ– အမှုလုပ်ငန်းတို့၏။ အန္တော– အဆုံးသည်။ ပညာယိဿတိ– ထင်ရှား လိမ့်မည်နည်း။ ကဒါ– ၌။ မယံ– ကျွန်တော်တို့သည်။ အပ္ပေါဿုက္ကာ– အားထုတ် သူ၏အဖြစ် မရှိကုန်သည်။ ဝါ– ကြောင့်ကြမရှိကုန်သည်။ (ဟုတွာ)၊ ဘောဂေ– စည်းစိမ်ဥစ္စာတို့ကို။ ဘုဉ္ဇိဿာမ– သုံးဆောင်ရကုန်လိမ့်မည်နည်း။” ဣတိ– သို့။ ဝတွာ– ပြောပြီး၍။ ကမ္မန္တာနံ– တို့၏။ အပရိယန္တတာယ– အဆုံးမရှိကုန်သည်၏။
အပ္ပေါဿုက္ကာ။ ။ ဥဋ္ဌာနံ သုဋ္ဌု ကာယတီတိ ဥဿုကော၊ [ဥ+သု+ကာ+အ၊- ဓာန်ဋီ- ၇၂၇၊] ဥဿဝတီတိ(အားထုတ်တတ်သောကြောင့်) ဥဿုကော၊ [ဥ+သု+ကွိ၊ သူ၌ ရဿပြု, သွတ္ထ၌ ကသက်၊- ထောမ၊ ဝိပိဓာန်။] ဥဿုကဿ+ဘာဝေါ ဥဿုက္ကံ-အားထုတ်သူ၏ ဖြစ်ကြောင်းဖြစ်ရာ အားထုတ်ခြင်းလုံ့လ၊ နတ္ထိ+ဥဿုက္ကံ ယေသန္တိ အပ္ပေါဿုက္ကာ၊ အပ္ပဟရိတေကဲ့သို့ အပ္ပသဒ္ဒါ အဘာဝအနက်(မဟာဘာ- ၁, ၄၃)
...[စာမျက်နှာ- ၃၆၇]...
အဖြစ်ကို။ အက္ခာတာယ– ပြောပြအပ်သော်။ “တေန ဟိ– ထိုသို့ဖြစ်လျှင်။ တွညေဝ– သင်နောင်တော်သည်သာ။ ဃရာဝါသံ– ၌။ ဝသ– နေလော။ မယှံ– ကျွန် တော့်အား။ ဧတေန– ဤအိမ်ဟူသောနေရာဖြင့်။ န အတ္ထော– အလိုမရှိပါ။ [မယှံ– သည်။ ဧတေန– ကို။ န အတ္ထော– အလိုမရှိအပ်ပါ”ဟုလည်း ပေးနိုင်သည်၊]” ဣတိ– ဤသို့ ပြော၍။ မာတရံ– မယ်တော်သို့။ ဥပသင်္ကမိတွာ– ပြီး၍။ “အမ္မ– မယ်တော်! မံ– ကျွန်တော့်ကို။ အနုဇာနာဟိ– ခွင့်ပြုပါလော။ ပဗ္ဗဇိဿာမိ– ရှင်, ရဟန်းပြုတော့ မည်။” ဣတိ– ၍။ ဝတွာ– ၍။ တာယ– ထိုမယ်တော်သည်။ နာနပ္ပကာရေဟိ– အမျိုးမျိုးအပြားပြားတို့ဖြင့်။ တိက္ခတ္တုံ– ၃ကြိမ်။ ပဋိက္ခိပိတွာ– ပယ်မြစ်ပြီး၍။ “တေ– သင်၏။ သဟာယကော– သူငယ်ချင်းဖြစ်သော။ ဘဒ္ဒိယရာဇာ– ဘဒ္ဒိယမင်းသည်။ သစေ ပဗ္ဗဇိဿတိ– အကယ်၍ ရှင်, ရဟန်းပြုအံ့။ (ဧဝံ သတိ– သော်၊) တေန– ထိုဘဒ္ဒိယမင်းနှင့်။ သဒ္ဓိံ– တူ။ ပဗ္ဗဇာဟိ– ရှင်, ရဟန်းပြုလော။” ဣတိ ဝုတ္တေ၊ တံ– ထိုဘဒ္ဒိယမင်းသို့။ ဥပသင်္ကမိတွာ– ၍။ “သမ္မ– မိတ်ဆွေ! မမ– ၏။ ပဗ္ဗဇ္ဇာ– ရှင်, ရဟန်းအဖြစ်သည်။ တဝ– သင်၏။ ဝါ– နှင့်။ ဝါ– ၌။ ပဋိဗဒ္ဓါ– စပ်နေ၏။” ဣတိ ဝတွာ၊ တံ– ထိုဘဒ္ဒိယမင်းကို။ နာနပ္ပကာရေဟိ– တို့ဖြင့်။ သညာပေတွာ– ကောင်း စွာသိစေ၍။ ဝါ– နားလည်စေ၍။ သတ္တမေ– ခုနစ်ရက်မြောက်သော။ ဒိဝသေ– နေ့၌။ အတ္တနာ– မိမိနှင့်။ သဒ္ဓိံ၊ ပဗ္ဗဇနတ္ထာယ– ရဟန်းပြုခြင်းငှာ။ ပဋိညံ– ပဋိညာဉ် ကို။ ဝါ– ဝန်ခံကတိကို။ ဂဏှိ– ယူပြီ။
တတော– ထိုမှနောက်၌။ သကျရာဇာ– သာကီဝင်မင်းဖြစ်သော။ ဘဒ္ဒိယော– ဘဒ္ဒိယလည်းကောင်း။ အနုရုဒ္ဓေါ– အနုရုဒ္ဓါမင်းသားလည်းကောင်း။ အာနန္ဒော– အာနန္ဒာမင်းသားလည်းကောင်း။ ဘဂု– ဘဂုမင်းသားလည်းကောင်း။ ကိမိလော– ကိမိလမင်းသားလည်းကောင်း။ ဒေဝဒတ္တော– ဒေဝဒတ္တမင်းသားလည်းကောင်း၊
တဝ ပဋိဗဒ္ဓါ။ ။ ပါဠိတော် အဋ္ဌကထာ ဋီကာများ၌ ပဋိဗဒ္ဓါ၏ ရှေ့တွင် ဒုတိယန္တ, တတိယန္တ, ဆဋ္ဌျန္တ, သတ္တမျန္တပုဒ်များကို တွေ့ရ၏၊ ထိုတွင် တတိယန္တနှင့် သတ္တမျန္တကို ပိုတွေ့ရ၏၊ ထို၂မျိုးရှိခြင်းက အနက်အဓိပ္ပာယ် ပိုရှင်း၏၊ ထိုကြောင့် တတိယာအနက်, သတ္တမီအနက် ပေးသည်၊ တတိယန္တနှင့် သတ္တမျန္တတွင်လည်း သတ္တ မျန္တက ပိုများ၏။ စူဘာ- ၆၁၇ရှု
...[စာမျက်နှာ- ၃၆၈]...
ဣတိ– သို့။ ဆ– ကုန်သော။ ဣမေ ခတ္တိယာ– ဤမင်းသားတို့သည်။ ဥပါလိကပ္ပကသတ္တမာ– ဥပါလိဆတ္တာသည်လျှင် ၇ယောက်မြောက်ရှိကုန်သည်။ (ဟုတွာ)၊ ဒေဝါ– နတ်တို့သည်။ ဒိဗ္ဗသမ္ပတ္တိံ– နတ်၌ဖြစ်သော စည်းစိမ်ကို။ (အနုဘဝန္တိ) ဝိယ– ခံစားကုန်သကဲ့သို့။ (ဧဝံ– ဤအတူ၊) သတ္တာဟံ– ၇ရက်ပတ်လုံး။ သမ္ပတ္တိံ– စည်းစိမ်ကို။ အနုဘဝိတွာ– ခံစား၍။ ဥယျာနံ– ဥယျာဉ်သို့။ ဂစ္ဆန္တာ ဝိယ– သွားကုန်သကဲ့သို့။ စတုရင်္ဂိနိယာ– ဆင် မြင်း ရထား, ခြေလျင်အားဖြင့်, ၄-ပါး သော အင်္ဂါရှိသော။ သေနာယ– စစ်တပ်ဖြင့်။ နိက္ခမိတွာ– ထွက်၍။ ပရဝိသယံ– တစ်ပါးသောမင်း၏ နိုင်ငံသို့။ ပတွာ– ရောက်၍။ ရာဇာဏာယ– မင်း၏ အာဏာ ဖြင့်။ သေနံ– စစ်တပ်ကို။ နိဝတ္တာပေတွာ– ပြန်လှည့်စေပြီး၍။ ပရဝိသယံ– သို့။ ဩက္ကမသု– သက်ဝင်ကုန်ပြီ။ တတ္ထ– ထို တစ်ပါးသောမင်း၏ နိုင်ငံ၌။ ဆ– ကုန်သော။ ိံ ခတ္တိယာ– တို့သည်။ အတ္တနော အတ္တနော– မိမိ မိမိ၏။ အာဘရဏာနိ– တန်ဆာ တို့ကို။ ဩမုဉ္စိတွာ– ချွတ်၍။ ဘဏ္ဍိကံ– ဘဏ္ဍာထုပ်ကို။ ကတွာ– ပြီး၍။ “ဘဏေ ဥပါလိ– အမောင်ဥပါလိ! ဟန္ဒ– ရော့။ နိဝတ္တဿု– ပြန်လော။ တေ– သင်အား။ ဧတ္တကံ– ဤမျှအတိုင်းအရှည်ရှိသောပစ္စည်းသည်။ ဇီဝိကာယ– အသက်မွေး ခြင်းငှာ။ အလံ– စွမ်းနိုင်၏။” ဣတိ– ဤသို့ ပြော၍။ တဿ– ထိုဥပါလိဆတ္တာ သည်အား။ အဒံသု– ပေးကုန်ပြီ။ သော– ထိုဥပါလိဆတ္တာသည်သည်။ တေသံ– ထိုမင်းသားတို့၏။ ပါဒမူလေ– ခြေရင်း၌။ ပရိဝတ္တိတွာ– လူးလှိမ့်၍။ ပရိဒေဝိတွာ– ငိုကြွေး၍။ တေသံ– ထိုမင်းသားတို့၏။ အာဏံ– အာဏာကို။ အတိက္ကမိတုံ– လွန် ဆန်ခြင်းငှာ။ အသက္ကောန္တော– မစွမ်းနိုင်သည်။ (ဟုတွာ)၊ ဥဋ္ဌာယ– ထ၍။ တံ– ထိုဘဏ္ဍာထုပ်ကို။ ဂဟေတွာ– ယူ၍။ နိဝတ္တိ– ပြန်ပြီ။ တေသံ– ထိုမင်းသားတို့နှင့် ဥပါလိတို့၏။ ဒွိဓာ– ၂ဖြာ။ ဇာတကာလေ– ဖြစ်သူတို့၏အခါ၌။ ဝါ– ဖြစ်ရာအခါ ၌။ ဝနံ– တောသည်။ အာရောဒနပ္ပတ္တံ ဝိယ– လွန်စွာ ငိုကြွေးခြင်းသို့ ရောက်သကဲ့ သို့လည်းကောင်း။ ပထဝီကမ္ပမာနာကာရပ္ပတ္တာ ဝိယ– တုန်လှုပ်သောမြေ၏ အခြင်းအရာသို့ ရောက်သကဲ့သို့လည်းကောင်း။ ဝါ– မြေတုန်လှုပ်သောအခြင်း အရာသို့ ရောက်သကဲ့သို့လည်းကောင်း။ အဟောသိ– ပြီ။ ဥပါလိ– ဥပါလိမည်သော။ ကပ္ပကောပိ– ဆတ္တာသည်သည်လည်း။ ထောကံ– အနည်းငယ်။ ဂန္တွာ–
ကပ္ပကောပိ။ ။ ကပ္ပတိ ကေသေ ဆိန္ဒတီတိ ကပ္ပကော- ဆံပင်ညှပ်သမား၊
...[စာမျက်နှာ- ၃၆၉]...
ပြီး၍။ နိဝတ္တိတွာ– ပြန်လှည့်၍။ “သာကိယာ– သာကီဝင်မင်းတို့သည်။ စဏ္ဍာ ခေါ– ကြမ်းတမ်းကုန်၏။] ဣမိနာ– ဤဥပါလိသည်။ ကုမာရာ– မင်းသားတို့ကို။ နိပ္ပာတိတာ– ထွက်သွားစေအပ်ကုန်ပြီ၊’ ဣတိ– ဤသို့ပြော၍။ မံ– ကို။ ဃာတေယျုမ္ပိ– သတ်မူလည်း သတ်ကုန်ရာ၏။ ဣမေ သကျကုမာရာ– ဤသာကီဝင် မင်းသားတို့သည်။ ဧဝရူပံ– သော။ သမ္ပတ္တိံ– စည်းစိမ်ကို။ ပဟာယ– ပယ်စွန့်၍။ အနဂ္ဃာနိ– ပိုင်းဖြတ်အပ်သော တန်ဖိုးမရှိကုန်သော။ ဝါ– အတိုင်းမသိ တန်ဖိုး ရှိကုန်သော။ ဣမာနိ အာဘရဏာနိ– ဤအဆင်တန်ဆာတို့ကို။ ခေဠပိဏ္ဍံ ဝိယ– တံတွေးပေါက်ကိုကဲ့သို့။ ဆဍ္ဍေတွာ– စွန့်၍။ ပဗ္ဗဇိဿန္တိ နာမ– ရဟန်းပြုနိုင်ခဲ့ ကြသေး၏။ ကိမင်္ဂံ (ကိံ+အင်္ဂံ)– အဘယ်အကြောင်းကြောင့်။ အဟံ– သည်။ (န ပဗ္ဗဇိဿာမိ– ရဟန်းမပြုနိုင်အံ့နည်း၊)” [ဟိ ပန အနက်မဲ့၊] ဣတိ– ဤသို့ကြံ၍။ ဘဏ္ဍိကံ– ဘဏ္ဍာထုပ်ကို။ ဩမုဉ္စိတွာ– ဖြေ၍။ တာနိ အာဘရဏာနိ– တို့ကို။ ရုက္ခေ– သစ်ပင်၌။ လဂ္ဂေတွာ– ချိတ်ဆွဲ၍။ “အတ္ထိကာ– အလိုရှိသူတို့သည်။ ဂဏှန္တု– ယူကြလော။” ဣတိ– သို့။ ဝတွာ– ပြော၍။ တေသံ– ထိုမင်းသားတို့၏။ သန္တိကံ– သို့။ ဂန္တွာ– ၍။ တေဟိ– ထိုမင်းသားတို့သည်။ “ကသ္မာ– ကြောင့်။ နိဝတ္တော– ပြန် လှည့်ခဲ့သည်။ အသိ– ဖြစ်သနည်း။” ဣတိ– သို့။ ပုဋ္ဌော– မေးအပ်သည်။ (သမာနော– သော်၊) တမတ္ထံ– ထိုအကြောင်းကို။ အာရောစေသိ– ပြောကြားပြီ။ အထ– ထို အခါ၌။ နံ– ထိုဥပါလိဆတ္တာသည်ကို။ တေ– ထိုမင်းသားတို့သည်။ အာဒါယ– [ကပ္ပ+ဏွု၊- သူစိ၊] ကေသနခလိခနာဒိဝသေန မနုဿာနံ အလင်္ကာရဝိဓိံ ကပ္ပေတိ သံဝိဒဟတီတိ ကပ္ပကော-အလှပြင်ဆရာ- အလှဖန်တီးရှင် (ဒီ၊ဋီ၊၁၊ ၂၁၉)၊ မဃဒေဝ၌ “ဆံပင်မုစ္ဆိတ်, ပယ်ရိတ်ဥုးပြီး, ခြေလက်သည်းကို, ဖြင်ပည်းများစွာ, မျိုးစဉ်လာတိုင်း, အာဇီဝရေး, သက်မွေးကိစ္စ, ယေဘုယျဖြင့်, စိတ်ကမငြီး, ဖြတ်လှီးသုတ်သင်, ပြုပြင် တတ်စွ, နက်အတ္ထကြောင့်, ကပ္ပကမည်, ဆတ္တာသည်လည်း (ပိုဒ်- ၉၆)”ဟု ဆို၏။
နောက်နည်းအလို ယနေခေတ် ဒီဇိုင်းနာ (ိနျငါညနမ) ဆိုသူများနှင့် တူသလိုရှိ၏။
နိပ္ပာတိတာ။ ။ နိပ္ပာတိတာတိ ဧတ္ထ နိက္ခမိတွာ ဂမာပိတာတိ ဒဿေန္တော အာဟ “နိက္ခမိတာ(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၄, ၁၁၀)”တိ(ပါစိယော- ၅၁၆ )
အနဂ္ဃါနိ။ ။ နတ္ထိ အဂ္ဃမေတေသန္တိ အနဂ္ဃါနိ၊ အပရိမာဏဂ္ဃါနိ အဂ္ဃိတုမသက္ကုဏေယျာနီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ၊- သီဋီသစ်၊၁၊၇၄
...[စာမျက်နှာ- ၃၇၀]...
ခေါ်၍။ သတ္ထု– ၏။ သန္တိကံ– သို့။ ဂန္တွာ– ၍။ “ဘန္တေ! မယံ သာကိယာ နာမ– တပည့်တော်တို့ သာကီဝင်မင်းမျိုးတို့မည်သည်။ မာနနိဿိတာ– မာနကို မှီ ပါကုန်၏။ ဝါ– မာနကြီးပါကုန်၏။ အယံ– ဤဥပါလိသည်။ အမှာကံ– တို့၏။ ဝါ– တို့ကို။ ဒီဃရတ္တံ– ရှည်စွာသော နေ့ညဉ့်ပတ်လုံး။ ပရိစာရကော– လုပ်ကျွေးသူ ပါတည်း။ ဣမံ– ဤဥပါလိကို။ ပဌမတရံ– သာ၍ရှေးဥုးစွာ။ (အရင်ဆုံး) ပဗ္ဗာဇေထ– ရဟန်းအဖြစ်သို့ ရောက်စေတော်မူပါကုန်။ ဝါ– ရဟန်းပြုပေးတော်မူပါကုန်။ မယံ– တို့သည်။ အဿ– ဤဥပါလိကို။ အဘိဝါဒနာဒီနိ– ရှိခိုးခြင်းအစရှိသည်တို့ကို။ ကရိဿာမ– ပြုရပါကုန်အံ့။ ဧဝံ– ဤသို့ပြုရကုန်လသော်။ နော– တပည့်တော် တို့၏။ မာနော– မာန်မာနသည်။ နိမ္မာနာယိဿတိ– မာနမဟုတ်သည် ဖြစ်ပါ လိမ့်မည်။ ဝါ– မာနကင်းပါလိမ့်မည်။” ဣတိ– သို့။ ဝတွာ– လျှောက်၍။ တံ– ထိုဥပါလိကို။ ပဌမတရံ– စွာ။ ပဗ္ဗာဇေတွာ– ရဟန်းပြုစေပြီး၍။ ပစ္ဆာ– နောက်၌။ ဝါ– မှ။ သယံ– မိမိတို့ကိုယ်တိုင်။ ပဗ္ဗဇိံသု– ကုန်ပြီ။ တေသု– ထို၆-ပါးတို့တွင်။ အာယသ္မာ ဘဒ္ဒိယော– အရှင်ဘဒ္ဒိယသည်။ တေနေဝ အန္တရဝဿေန– ထိုဝါတွင်း ၌ပင်။ တေဝိဇ္ဇော– ၃-ပါးသောဝိဇ္ဇာရှိသည်။ ဝါ– ဝိဇ္ဇာသုံးပါးရသည်။ အဟောသိ+
အာယသ္မာ အနုရုဒ္ဓေါ– သည်။ ဒိဗ္ဗစက္ခုကော– ဒိဗ္ဗစက္ခုအဘိညာဉ်ရှိသည်။ ဝါ– ဒိဗ္ဗစက္ခုအဘိညာဉ်ရသည်။ ဟုတွာ၊ ပစ္ဆာ– ၌။ မဟာဝိတက္ကသုတ္တံ– မဟာဝိတက္က သုတ်တော်ကို။ သုတွာ– ကြားနာရ၍။ အရဟတ္တံ– သို့။ ပါပုဏိ– ရောက်ပြီ။ အာယသ္မာ အာနန္ဒော– သည်။ သောတာပတ္တိဖလေ– ၌။ ပတိဋ္ဌဟိ– တည်ပြီ။ ဘဂုတ္ထေရော စ– သည်လည်းကောင်း။ ကိမိလတ္ထေရော စ– သည်လည်းကောင်း။ အပရဘာဂေ– နောက်အဖို့၌။ ဝိပဿနံ– ဝိပဿနာကို။ ဝဍ္ဎေတွာ– တိုးပွားစေ၍။ အရဟတ္တံ– သို့။ ပါပုဏိံသု– ကုန်ပြီ။ ဒေဝဒတ္တော– သည်။ ပေါထုဇ္ဇနိကံ– ပုထုဇဉ်
နိမ္မာနာယိဿတိ။ ။ ဓာတွတ္ထေ နာမသ္မိ(မောဂ်- ၅, ၁၂)သုတ်ဖြင့် “နိမ္မာန” ဟူသော နာမ်ပုဒ်နောင် ဣပစ္စည်းသက်, ဣကို ဧပြု, “တေ အာဝါယာ”ဟူသော ယောဂဝိဘာဂဖြင့် ဧကို အာယပြု, ဿတိဝိဘတ်သက်, ဣလာ၍ ပြီးသည်ဟုကြံ၊ (တစ်နည်း) နိ+မန(ဂဗ္ဗ- မာန်မူထောင်လွှားခြင်းအနက်)+ဏယ+ဿတိ၊ မဒွေဘော် လာ, ကွစိ ဓာတုဖြင့် နောက်အ- ကို အာဒီဃပြု၍ ပြီးသည်ဟုကြံ၊ နောက်နည်းအလို “နိမ္မာနာယိဿတိ- မထောင်လွှားတော့လတ္တံ့”ဟုပေး။
...[စာမျက်နှာ- ၃၇၁]...
တို့၏ ဥစ္စာဖြစ်သော။ ဣဒ္ဓိံ– တန်ခိုးသို့။ ပတ္တော– ရောက်ပြီ။
အပရဘာဂေ– ၌။ သတ္ထရိ– သည်။ ကောသမ္ဗိယံ– ကောသမ္ဗီမြို့၌။ ဝိဟရန္တေ– လသော်။ သသာဝကသံဃဿ– တပည့်သံဃာနှင့် တကွဖြစ်သော။ တထာဂတဿ– ၏။ မဟန္တော– များစွာသော။ လာဘသက္ကာရော– လာဘ်, ပူဇော် သက္ကာရသည်။ နိဗ္ဗတ္တိ– ဖြစ်ပြီ။ မနုဿာ– တို့သည်။ ဝတ္ထဘေသဇ္ဇာဒိဟတ္ထာ– အဝတ်,ဆေးစသော လှူဖွယ်ပစ္စည်းတို့ လက်၌ရှိကုန်လျက်။ ဝါ– အဝတ်, ဆေး စသော ပစ္စည်းတို့ကို လက်စွဲကုန်လျက်။ ဝိဟာရံ– သို့။ ပဝိသိတွာ– ဝင်၍။ “သတ္ထာ– သည်။ ကုဟိံ– အဘယ်မှာနည်း?၊ သာရိပုတ္တတ္ထေရော– သည်။ ကုဟိံ– နည်း? မဟာမောဂ္ဂလ္လာနတ္ထေရော– သည်။ ကုဟိံ– နည်း? မဟာကဿပတ္ထေရော– သည်။ ကုဟိံ– နည်း? ဘဒ္ဒိယတ္ထေရော– သည်။ ကုဟိံ– နည်း? အနုရုဒ္ဓတ္ထေရော– သည်။ ကုဟိံ– နည်း? အာနန္ဒတ္ထေရော– သည်။ ကုဟိံ– နည်း? ဘဂုတ္ထေရော– သည်။ ကုဟိံ– နည်း? ကိမိလတ္ထေရော– သည်။ ကုဟိံ– နည်း?။” ဣတိ– ဤသို့ မေး၍။ အသီတိမဟာသာဝကာနံ– ၈ကျိပ်သော မဟာသာဝကတို့၏။ နိသိန္နဋ္ဌာနံ– ထိုင်နေရာအရပ်ကို။ ဩလောကေန္တာ– ကြည့်ရှုကုန်လျက်။ ဝိစရန္တိ– လှည့် လည်ကုန်၏။ “ဒေဝဒတ္တတ္ထေရော– သည်။ ကုဟိံ– အဘယ်အရပ်၌။ နိသိန္နော– ထိုင်နေသနည်း? (ဣတိ) ဝါ– ဤသို့လည်းကောင်း။ (ကုဟိံ– ၌၊) ဌိတော– ရပ်တည် နေပါသနည်း? ဣတိ ဝါ– ဤသို့လည်းကောင်း။” ပုစ္ဆန္တော နာမ– မေးသူမည် သည်။ နတ္ထိ။ သော– ထိုဒေဝဒတ်သည်။ စိန္တေသိ– ပြီ။ (ကိံ)၊ “အဟမ္ပိ– သည်လည်း။ ဧတေဟိ– ဤဘဒ္ဒိယစသူတို့နှင့်။ သဒ္ဓိညေဝ– အတူသာလျှင်။ ပဗ္ဗဇိတော– ခဲ့ပြီ။ ဧတေပိ– ဤဘဒ္ဒိယစသူတို့သည်လည်း။ ခတ္တိယပဗ္ဗဇိတာ– မင်းမျိုးရဟန်းတို့တည်း။ အဟမ္ပိ– သည်လည်း။ ခတ္တိယပဗ္ဗဇိတော– မင်းမျိုးရဟန်းတည်း။ မနုဿာ– တို့သည်။ လာဘသက္ကာရဟတ္ထာ– လာဘ်,ပူဇော် သက္ကာရ လက်၌ ရှိကုန်လျက်။ ဝါ– လာဘ်,ပူဇော်သက္ကာရကို လက်စွဲကုန်လျက်။ ဧတေယေဝ– ဤဘဒ္ဒိယစသူ တို့ကိုသာ။ ပရိယေသန္တိ– ရှာကုန်၏။ မမ– ၏။ နာမံ– အမည်ကို။ ဂဟေတာပိ– ခေါ်ယူသူသည်သော်လည်း။ နတ္ထိ။ ကေန– အဘယ်သူနှင့်။ သဒ္ဓိံ၊ ဧကတော– တစ်ပေါင်းတည်း။ ဟုတွာ၊ ကံ– အဘယ်သူ့ကို။ ပသာဒေတွာ– ကြည်ညိုစေ၍၊
...[စာမျက်နှာ- ၃၇၂]...
မမ– ဖို့။ ဝါ– အတွက်။ လာဘသက္ကာရံ– ကို။ နိဗ္ဗတ္တေယျံ နု ခေါ– ဖြစ်စေရာပါအံ့ နည်း။” ဣတိ– ကြံပြီ။ အထ– ထိုမှနောက်၌။ အဿ– ထိုအရှင်ဒေဝဒတ်၏။ ဧတံ– ဤအကြံသည်။ အဟောသိ– ပြီ။ (ကိံ)၊ “ဗိမ္ဗိသာရော– ဗိမ္ဗိသာရမည်သော။ အယံ ရာဇာ– ဤမင်းသည်။ ပဌမဒဿနေနေဝ– ရှေးဥုးစွာ ဖူးမြင်ခြင်းဖြင့်ပင်။ ဧကာဒသဟိ နဟုတေဟိ– တစ်သိန်းတစ်သောင်းကုန်သော ပုဏ္ဏား, သူကြွယ်တို့နှင့်။ သဒ္ဓိံ– အတူ။ သောတာပတ္တိဖလေ– ၌။ ပတိဋ္ဌိတော– တည်ပြီ။ ဧတေန– ဤဗိမ္ဗိဿာရမင်းနှင့်။ သဒ္ဓိံ၊ ဧကတော– တည်း။ ဘဝိတုံ– ဖြစ်ခြင်းငှာ။ န သက္ကာ– မစွမ်းနိုင်။ ကောသလရညာပိ– ကောသလမင်းနှင့်လည်း။ သဒ္ဓိံ၊ (ဧကတော– တည်း၊) ဘဝိတုံ– ငှာ။ န သက္ကာ– နိုင်။ ရညော– ဗိမ္ဗိသာရမင်း၏။ ပုတ္တော– သားဖြစ်သော။ အဇာတသတ္တု– အဇာတသတ်မည်သော။ အယံ ကုမာရော ပန– ဤမင်းသားသည် ကား။ ကဿစိ– တစ်စုံတစ်ယောက်၏။ ဂုဏဒေါသေ– ဂုဏ်, အပြစ်တို့ကို။ ဝါ– အကောင်းအဆိုးတို့ကို။ န ဇာနာတိ– မသိ။ ဧတေန– ဤအဇာတသတ်မင်းသား နှင့်။ သဒ္ဓိံ၊ ဧကတော၊ ဘဝိဿာမိ– အံ့။” ဣတိ– ကြံပြီ။ [ပနကား ဝစနာလင်္ကာရ အနက်မဲ့။ (တစ်နည်း) ပက္ခန္တရအနက်။ (တစ်နည်း) ကာရဏအနက်ဟော ယူ၍ “ပန (ယသ္မာ)– အကြင်ကြောင့်။ ရညော ပုတ္တော အယံ ကုမာရော န ဇာနာတိ– မသိ။ (တသ္မာ–ကြောင့်၊) ဧတေန သဒ္ဓိံ ဧကတော ဘဝိဿာမိ”ဟုလည်း ပေး။] သော– ထိုအရှင် ဒေဝဒတ်သည်။ ကောသမ္ဗိတော– မှ။ ရာဇဂဟံ– သို့။ ဂန္တွာ– ၍။ ကုမာရကဝဏ္ဏံ– မင်းသားငယ်အသွင်ကို။ အဘိနိမ္မိနိတွာ– ဖန်ဆင်း၍။ စတ္တာရော– ၄ကောင်ကုန်သော။ အာသီဝိသေ– လျင်သော အဆိပ်ရှိသော မြွေတို့ကို။ စတူသု– ၄ချောင်း
အာသီဝိသေ။ ။ အာသု သီဃံ ဧတေသံ ဝိသံ အာဂစ္ဆတီတိ အာသီဝိသာ(ဝိ၊ဋ္ဌ၊ ၁, ၁၈၄)၊ [အာသု+ဝိသ၊ ဥဿီ ဗျဉ္ဇနေ(နီတိ- ၁၇၇)သုတ်, လောပဉ္စ တတြာကာရော သုတ်၌ စသဒ္ဒါတို့ဖြင့် ဥကိုဤပြု၊] (တစ်နည်း) အာသိတ္တံ+ဝိသံ ဧတေသန္တိ အာသီဝိသာ- သွန်းလောင်းအပ်သော အဆိပ်ရှိသော မြွေတို့၊ [အာသိတ္တ+ဝိသ၊ တ္တကိုချေ, ဣကို ဒီဃပြု၊] (တစ်နည်း) အသိတံ+ဝိသံ ဧတေသန္တိ အာသီဝိသာ- စားမျိုအပ်သော အဆိပ်ရှိသော မြွေတို့၊ [အသိတ+ဝိသ၊ တကိုချေ, အ- ဣတို့ကို ဒီဃပြု၊] (တစ်နည်း) အသိသဒိသံ+ဝိသံ ဧတေသန္တိ အာသီဝိသာ- သန်လျက်ဓားနှင့် တူသော အဆိပ်ရှိသော မြွေတို့၊ [အသိသဒိသ+ဝိသ၊ သဒိသကိုချေ, အ- ဣတို့ကို ဒီဃပြု၊] အာသိယံ ဒါဌာယံ+
...[စာမျက်နှာ- ၃၇၃]...
ကုန်သော။ ဟတ္ထပါဒေသု– လက်, ခြေတို့၌လည်းကောင်း။ ဧကံ– တစ်ကောင်သော။ (အာသီဝိသံ– ကို၊) ဂီဝါယ– လည်ပင်း၌လည်းကောင်း။ ပိလန္ဓိတွာ– တန်ဆာ ဆင်၍။ ဧကံ– တစ်ကောင်သော။ (အာသီဝိသံ– ကို၊) သီသေ– ဥုးခေါင်း၌။ စုမ္ဗဋကံ– ပန်းကုံးနှင့် တူသည်ကို။ ဝါ– တူအောင်။ ကတွာ– ၍။ ဧကံ– သော၊ (အာသီဝိသံ– ကို၊) ဧကံသံ– လက်ဝဲတစ်ဖက် ပခုံးထက်၌။ ကရိတွာ– ၍။ [ဧကံသံ ကရိတွာ– လက်ကန်တော့တင်၍၊] ဣမာယ အဟိမေခလာယ– ဤမြွေတည်းဟူသော ခါး စည်းကြိုးဖြင့်။ အာကာသတော– ကောင်းကင်မှ။ ဩရုယှ– သက်ဆင်း၍။ အဇာတသတ္တုဿ– အဇာတသတ်မင်းသား၏။ ဥစ္ဆင်္ဂေ– ရင်ခွင်၌။ နိသီဒိတွာ– ၍။ ဝါ– သော်။ တေန– ထိုအဇာတသတ်မင်းသားသည်။ ဘီတေန– ကြောက်သည်။ (ဟုတွာ)၊ “တွံ– သည်။ ကော– အဘယ်သူသည်။ အသိ– ဖြစ်သနည်း?” ဣတိ၊ ဝုတ္တေ– မေးအပ်သော်။ “အဟံ– သည်။ ဒေဝဒတ္တော– ဒေဝဒတ်တည်း။” ဣတိ ဝတွာ၊ တဿ– ထိုအဇာတသတမင်းသား၏။ ဘယဝိနောဒနတ္ထံ– ကြောက်ခြင်းကို။ ဝိသံ ဧတေသန္တိ အာသီဝိသာ– အစွယ်၌ အဆိပ်ရှိသော မြွေတို့။ [အာသီ+ဝိသ၊-သံ၊ဋ္ဌ၊ ၃, ၅၅၊ သာရတ္ထ၊ ၂၊ ၂၂၊ ဓာန်ဋီ-၃, ၆၅၃။]
အဟိမေခလာယ။ ။ ဣတ္ထမ္ဘူတလက္ခဏအနက်၌ တတိယာသက်(စလင်းဂံ- ၃, ၂၈၅)၊ မေခနံ မေခေါ- ခါးကို ဆန်းကြယ်အောင် ပြုခြင်း၊ မေခေ+အလံ မေခလာ၊ [မေခဟူသော ပါဋိပဒိကနောင်+အလပစ္စည်းသက်လျှင် တဒ္ဓိတ်ပုဒ်၊ မေခပုဒ်နှင့် အလံ ပုဒ်ကို သမာသ်စပ်သည်ဟုယူလျှင် သမာသ်ပုဒ်၊ -ဝိဗော- ၂၈၇- ၈။] (တစ်နည်း) မေခတိ ကဋိဝိစိတ္တံ ကရောတီတိ မေခလာ၊ [မေခဓာတ်နောင် အလပစ္စည်း၊] (တစ်နည်း) မေဟနဿ- လျှို့ဝှက်အပ်သော၊ ခဿ- အရပ်၏+မာလာ(ပန်း) မေခလာ၊ [မေဟန+ ခ+မာလာ၊ ဟန- မာတို့ကိုချေ၊] အဟိ ဧဝ+မေခလာ အဟိမေခလာ- မြွေတည်းဟူ သော ခါးစည်းကြိုး- ခါးတန်ဆာ- ခါးပတ်။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၉၇၊ နီတိသုတ္တ- ၃၅၆၊ စူဘာ- ၃၈၂၊ စလင်းဂံ- ၃, ၂၈၅၊ ရူဘာ- ၂, ၅၈၀၊ ကစ်ဘာ- ၂, ၂၅၄)
တေန ဘီတေန။ ။ “ဘီတေန- ကြောက်သော၊ တေန- သည်”ဟုလည်း ပေး နိုင်သည်၊ (တစ်နည်း) တေန၌ ဆဋ္ဌီအနက်, ဘီတေန၌ ဘာဝပ္ပဓာန ဘာဝလောပကြံ၍ “တေန- ၏၊ ဝါ- သည်၊ ဘီတေန- ကြောက်သည်၏အဖြစ်ကြောင့်၊ ဝါ- ကြောက်ခြင်း ကြောင့်”ဟု ပေး။
...[စာမျက်နှာ- ၃၇၄]...
ပယ်ဖျောက်ခြင်းအကျိုးငှာ။ တံ အတ္တဘာဝံ– ထိုအတ္တဘောကို။ ပဋိသံဟရိတွာ– ရုပ်သိမ်း၍။ သံဃာဋိပတ္တစီဝရဓရော– သင်္ကန်းကြီး, သပိတ်, သင်္ကန်းကို ဆောင် သည်။ (ဟုတွာ)၊ ပုရတော– ရှေ့၌။ ဌတွာ– ရပ်၍။ တံ– ထိုမင်းသားကို။ ပသာဒေတွာ– ကြည်ညိုစေ၍။ လာဘသက္ကာရံ– ကို။ နိဗ္ဗတ္တေသိ– ဖြစ်စေပြီ။ သော– ထိုဒေဝဒတ်သည်။ လာဘသက္ကာရာဘိဘူတော– ရအပ်သော သာမညလာဘ်, ကောင်းစွာပြုအပ်သော ဝိသေသလာဘ်သည် လွှမ်းမိုးအပ်သည်။ (ဟုတွာ)၊ “အဟံ– သည်။ ဘိက္ခုသံဃံ– ရဟန်းအပေါင်းကို။ ပရိဟရိဿာမိ– (ကိုယ့်တပည့် အဖြစ်ဖြင့်) သိမ်းပိုက်၍ ဆောင်အံ့။” ဣတိ– သို့။ ပါပကံ– ယုတ်မာသော။ စိတ္တံ– ကို။ ဥပ္ပာဒေတွာ– ဖြစ်စေ၍။ စိတ္တုပ္ပာဒေန– စိတ်ဖြစ်ခြင်းနှင့်။ သဟ– တကွ။ ဝါ– တပြိုင်နက်။ ဣဒ္ဓိတော– တန်ခိုးမှ။ ပရိဟာယိတွာ– ဆုတ်ယုတ်၍။ ဝေဠုဝနဝိဟာရေ– ဝေဠုဝန်ကျောင်းတိုက်၌။ သရာဇိကာယ– မင်းနှင့်တကွဖြစ်သော။ ပရိဿာယ– ပရိသတ်အား။ ဓမ္မံ– ကို။ ဒေသေန္တံ– ဟောတော်မူနေသော။ သတ္ထာရံ– ကို။ ဝန္ဒိတွာ– ၍။ အာသနာ– မှ။ ဥဋ္ဌာယ– ထ၍။ အဉ္ဇလိံ– လက်အုပ်ကို။ ပဂ္ဂယှ– မြှောက်ချီ၍။ “ဘန္တေ– ရား! ဘဂဝါ– သည်။ ဧတရဟိ– ယခုအခါ၌။ ဇိဏ္ဏော– အို မင်းတော်မူပါပြီ။ ဝုဍ္ဎော– ကြီးရင့်တော်မူပါပြီ။ မဟလ္လကော– ကြီးသည်၏အဖြစ်ကို ယူနေပါပြီ။ (ကြီးပါပြီ)၊ အပ္ပေါဿုက္ကော– အားထုတ်သူ၏အဖြစ်မရှိသည်။ ဝါ– ကြောင့်ကြမရှိသည်။ (ဟုတွာ)၊ ဒိဋ္ဌဓမ္မသုခဝိဟာရံ– မျက်မှောက်ဘဝ၌ ချမ်း သာစွာ နေကြောင်း ဖလသမာပတ်ကို။ အနုယုဉ္ဇတု– အဖန်ဖန်အားထုတ်တော် မူပါ။ အဟံ– သည်။ ဘိက္ခုသံဃံ– ကို။ ပရိဟရိဿာမိ– ရွက်ဆောင်ပါမည်။ မေ– အား။ ဘိက္ခုသံဃံ– ကို။ နိယျာဒေထ– လွှဲအပ်တော်မူပါကုန်။” ဣတိ၊ ဝတွာ– လျှောက်၍။ ဝါ– သော်။ သတ္ထာရာ– သည်။ ခေဠာသကဝါဒေန– တံတွေးအလား စွန့်ပစ်အပ်သော ပစ္စည်း၄-ပါးကို စားနေသူဟု ပြောဆိုကြောင်းစကားဖြင့်၊
ခေဠာသကဝါဒေန။ ။ ခေဠာ ဝိယာတိ ခေဠာ၊ (တံထွေးပမာ မအပ်မရာ ပစ္စည်း၄ပါး)၊ အသတိ ဘက္ခတီတိ အသကော၊ [အသ+ဏွု၊] ခေဠေ+အသကော ခေဠာသကော- (အရိယာတို့ ထွေးအန်စွန့်ပစ်အပ်သော) တံထွေးပမာ မအပ်မရာ ပစ္စည်း၄ပါးတို့ကို စားသုံးနေသူ၊ ခေဠာသကောတိ ဝါဒေါ ခေဠာသကဝါဒေါ။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊ ၄, ၁၁၁၊ စူဘာ- ၃၈၃)
...[စာမျက်နှာ- ၃၇၅]...
အပသာဒေတွာ– ကြိမ်းမောင်း၍။ ပဋိက္ခိတ္တော– ပယ်မြစ်တော်မူအပ်သည်။ (သမာနော– သော်၊) အနတ္တမနော– မိမိစိတ်မရှိသည်။ ဝါ– မနှစ်သက်သည်။ (ဟုတွာ)၊ တထာဂတေ– ၌။ ပဌမံ– ရှေးဥုးစွာသော။ ဣမံ အာဃာတံ– ဤရန်ငြိုးကို။ ဗန္ဓိတွာ– ဖွ့၍။ ပက္ကာမိ– ဖဲသွားပြီ။ အထ– ထိုအခါ၌။ အဿ– ထိုဒေဝဒတ်ကို။ ဝါ– ၏အပေါ်၌။ ဘဂဝါ– သည်။ ရာဇဂဟေ– ၌။ ပကာသနီယကမ္မံ– ပကာသနီယကံကို။ (သူ၏အလုပ်ကို ထင်ရှား ပြကြောင်းကံကို)၊ ကာရေသိ– ပြုစေတော်မူပြီ။ သော– ထိုဒေဝဒတ်သည်။ “ဒါနိ– ၌။ အဟံ– ကို။ သမဏေန ဂေါတမေန– ရဟန်းဂေါတမသည်။ ပရိစ္စတ္တော– စွန့် အပ်ပြီ။ ဣဒါနိ– ၌။ အဿ– ထိုရဟန်းဂေါတမ၏။ အနတ္ထံ– အကျိုးမဲ့ကို။ ကရိဿာမိ– ပြုတော့မည်။” ဣတိ– ဤသို့ကြံ၍။ အဇာတသတ္တုံ– အဇာတသတ်မင်း သားသို့။ ဥပသင်္ကမိတွာ– ၍။ “ကုမာရ– မင်းသား! ခေါ– စင်စစ်။ ပုဗ္ဗေ– ၌။ မနုဿာ– တို့သည်။ ဒီဃာယုကာ– ရှည်သောအသက်ရှိကုန်၏။ ဧတရဟိ– ယခုအခါ၌။ အပ္ပာယုကာ– နည်းသောသက်တမ်းရှိကုန်၏။ ဝါ– သက်တမ်းတိုကုန်၏။ ယံ– အကြင်အကြောင်းကြောင့်။ တွံ– သည်။ ကုမာရော– သည်။ သမာနောဝ– ဖြစ်စဉ် ပင်။ ကာလံ– သေခြင်းကို။ ဝါ– သေချိန်ကို။ ကရေယျာသိ– ပြုရာ၏။ ဧတံ ဌာနံ– ဤအကြောင်းသည်။ ဝိဇ္ဇတိ ခေါ– ရှိနိုင်သည်သာ။ ကုမာရ– မင်းသား! တေန– ထိုကြောင့်။ [ဟိအနက်မဲ့၊] တွံ– သည်။ ပိတရံ– ခမည်းတော်ကို။ ဟန္တွာ– လုပ်ကြံ သတ်ဖြတ်၍။ ရာဇာ– သည်။ ဟောဟိ– ဖြစ်လော။ အဟံ– သည်။ ဘဂဝန္တံ– ကို။ ဟန္တွာ– ၍။ ဗုဒ္ဓေါ– သည်။ ဘဝိဿာမိ– အံ့။” ဣတိ– သို့။ ဝတွာ– ၍။ တသ္မိံ– ထို အဇာတသတ်မင်းသားသည်။ ရဇ္ဇေ– မင်းအဖြစ်၌။ ပတိဋ္ဌိတေ– တည်လသော်။ တထာဂတဿ– ကို။ ဝဓာယ– လုပ်ကြံသတ်ဖြတ်ခြင်းငှာ။ ပုရိသေ– လေးသမား ယောက်ျားတို့ကို။ ပယောဇေတွာ– အားထုတ်စေ၍။ ဝါ– ခိုင်း၍။ တေသု– ထိုလေး သမား ယောက်ျားတို့သည်။ သောတာပတ္တိဖလံ– သို့။ ပတွာ– ရောက်ပြီး၍။ နိဝတ္တေသု– ပြန်နစ်ကုန်လသော်။ သယံ– ကိုယ်တိုင်။ ဂိဇ္ဈကူဋပဗ္ဗတံ– ဂိဇ္ဈကုဋ်တောင် သို့။ အဘိရုဟိတွာ– တက်၍။ “အဟမေဝ– သည်သာ။ သမဏံ ဂေါတမံ– ကို။ ဇီဝိတာ– ဇီဝိတိန္ဒြေမှ။ ဝါ– အသက်မှ။ ဝေါရောပေဿာမိ– ကျစေအံ့။ ဝါ– ခွင်းအံ့။”
...[စာမျက်နှာ- ၃၇၆]...
ဣတိ– ဤသို့ကြံ၍။ သိလံ– ကျောက်တုံးကို။ ပဝိဇ္ဈိတွာ– လှိမ့်ချ၍။ ရုဟိရုပ္ပာဒကကမ္မံ– သွေးကို ဖြစ်စေတတ်သော ကံကို။ ဝါ– သွေးစိမ်းတည်အောင် ပြုမှုကို။ ကတွာ– ပြီး၍။ ဣမိနာပိ ဥပါယေန– ဤနည်းဖြင့်လည်း။ မာရေတုံ– သေစေခြင်း ငှာ။ အသက္ကောန္တော– မစွမ်းနိုင်လသော်။ ပုန– တစ်ဖန်။ နာဠာဂိရိံ– နာဠာဂိရိဆင် ကို။ ဝိဿဇ္ဇာပေသိ– လွှတ်စေပြီ။ တသ္မိံ– ထိုနာဠာဂိရိဆင်သည်။ အာဂစ္ဆန္တေ– လာလသော်။ အာနန္ဒတ္ထေရော– သည်။ အတ္တနော– ၏။ ဇီဝိတံ– ကို။ သတ္ထု– အား။ ပရိစ္စဇိတွာ– စွန့်၍။ ပုရတော– ရှေ့တော်၌။ ဝါ– ရှေ့တော်က။ အဋ္ဌာသိ– ရပ်ပြီ။
သတ္ထာ– သည်။ နာဂံ– နာဠာဂိရိဆင်ကို။ ဒမေတွာ– ယဉ်ကျေးစေတော်မူပြီး၍။ ဝါ– ဆုံးမတော်မူပြီး၍။ နဂရာ– မြို့မှ။ နိက္ခမိတွာ– ထွက်တော်မူ၍။ ဝိဟာရံ– သို့။ ဂန္တွာ– ကြွတော်မူ၍။ အနေကသဟဿေဟိ– အထောင်မကများစွာကုန်သော။ ဝါ– ထောင်ပေါင်း များစွာကုန်သော။ ဥပါသကေဟိ– ဥပါသကာတို့သည်။ အဘိဟဋံ– ရှေးရှုဆောင်အပ်သော။ မဟာဒါနံ– များစွာသော လှူဖွယ်ဝတ္ထုကို။ ပရိဘုဉ္ဇိတွာ– သုံးဆောင်တော်မူ၍။ တသ္မိံ ဒိဝသေ– ထိုနေ့၌။ သန္နိပတိတာနံ– စု ဝေးရောက်လာကုန်သော။ အဋ္ဌာရသကောဋိသင်္ခါတာနံ– ၁၈ကုဋေဟု ဆိုအပ် ကုန်သော။ ဝါ– ၁၈ကုဋေအရေအတွက်ရှိကုန်သော။ ရာဇဂဟဝါသီနံ– ရာဇဂြိုဟ် မြို့၌ နေသူတို့အား။ အနုပုဗ္ဗိံ– သော။ ကထံ– တရားစကားတော်ကို။ ကထေတွာ– ပြီး၍။ စတုရာသီတိယာ ပါဏသဟဿာနံ– ၈သောင်း၄ထောင်သော သတ္တ ဝါတို့၏။ ဓမ္မာဘိသမယေ– သစ္စာလေးပါးတရားတို့ကို ထိုးထွင်း၍ သိခြင်းသည်။ ဇာတေ– ဖြစ်လသော်။ “အာယသ္မာ အာနန္ဒော– သည်။ အဟော မဟာဂုဏော– ဩော်... ကြီးကျယ်မြင့်မြတ်သော ဂုဏ်ကျေးဇူးရှိပါပေစွ။ တထာရူပေ နာမ– ထိုသို့သဘောရှိသည် မည်သော။ ဟတ္ထိနာဂေ– နာဠာဂီရိ ဆင်ကြီးသည်။ အာဂစ္ဆန္တေ– လာလသော်။ အတ္တနော– ၏။ ဇီဝိတံ– ကို။ ပရိစ္စဇိတွာ– စွန့်၍။ သတ္ထု– ၏။ ပုရတောဝ– ရှေ့တော်၌သာ။ ဝါ– ရှေ့တော်ကသာ။ အဋ္ဌာသိ– ရပ်ပြီ။” ဣတိ– သို့။ ထေရဿ– ၏။ ဂုဏကထံ– ဂုဏ်ကျေးဇူးနှင့် စပ်သော စကားကို။ သုတွာ– ကြားတော်မူရ၍။ “ဘိက္ခဝေ! ဣဒါနေဝ– ၌ပင်။ န– မဟုတ်သေး။ ပုဗ္ဗေပိ– ၌လည်း။ ဧသ (ဧသော)– သည်။ မမ– ၏။ အတ္ထာယ– ငှာ။ ဇီဝိတံ– ကို။ ပရိစ္စဇိယေဝ– စွန့်ခဲ့ဖူးသည်သာ။” ဣတိ၊ ဝတွာ– ၍။ ဘိက္ခူဟိ– တို့သည်။ ယာစိတော– တောင်း
...[စာမျက်နှာ- ၃၇၇]...
ပန်အပ်သည်။ (သမာနော)၊ စူဠဟံသမဟာဟံသကက္ကဋကဇာတကာနိ– စူဠဟံသဇာတ်, မဟာဟံသဇာတ်, ကက္ကဋကဇာတ်တော်တို့ကို။ ကထေသိ– ပြီ။ ဒေဝဒတ္တဿ– ၏။ ကမ္မံ အပိ (ကမ္မံ ဧဝ)– ယုတ်မာမှုသည်သာ။ နေဝ ပါကဋံ– မထင်ရှားခဲ့။ (မပေါ်ခဲ့)၊ [ဒေဝဒတ္တဿာပိ၌ အပိကို အဝဓာရဏအနက်ကြံ၊ အရှင် အာနန္ဒာ၏ လုပ်ဆောင်ချက်ကား ပေါ်လွင်ထင်ရှား လူသိများ၏။ အရှင်ဒေဝတ်၏ ယုတ်မာမှုသာ မပေါ်ခဲ့- ဟူလို။] နာဠာဂိရိဟတ္ထိနော– ၏။ ဝါ– ကို။ ဝိဿဇ္ဇိတတ္တာ– လွှတ်အပ်သည်၏ အဖြစ်ကြောင့်။ (ဒေဝဒတ္တဿ– ၏။ ကမ္မံ– သည်။ ပါကဋံ– ထင်ရှားသည်။ ဟောတိ) ယထာ– ဖြစ်သကဲ့သို့။ တထာ– ထို့အတူ။ ရညော– ဗိမ္ဗိသာရမင်း၏။ ဝါ– ကို။ မာရာပိတတ္တာ– သေစေအပ်သည်၏ အဖြစ်ကြောင့်။ (ဒေဝဒတ္တဿ ကမ္မံ ပါကဋံ– သည်။ န အဟောသိ– မဖြစ်ခဲ့၊) ဝဓကာနံ– သူသတ် ယောက်ျားတို့၏။ ဝါ– တို့ကို။ ပယောဇိတတ္တာ– သတ်ဖို့ရန် အားထုတ်စေအပ် ကုန်သည်၏ အဖြစ်ကြောင့်။ ဝါ– အသတ်ခိုင်းအပ်ကုန်သည်၏အဖြစ်ကြောင့်။ (ဒေဝဒတ္တဿ ကမ္မံ ပါကဋံ) န (အဟောသိ)– မဖြစ်ခဲ့။ သိလာယ– ကျောက်တုံး ၏။ ဝါ– ကို။ ပဝိဒ္ဓတ္တာ– လှိမ့်ချအပ်သည်၏အဖြစ်ကြောင့်။ (ဒေဝဒတ္တဿ ကမ္မံ)၊
တထာ ရညော...ဝိဿဇ္ဇိတတ္တာ။ ။ ရှေ့“ဒေဝဒတ္တဿာပိ”စသော စကား လာ အရှင်ဒေဝတ်၏ ယုတ်မာမှုမထင်ရှားပုံကို ဥပမာန ဥပမေယျဖြင့် ထင်ရှားပြ လိုသောကြောင့် “တထာ ရညော ၊ပေ၊ ဝိဿိဇ္ဇိတတ္တာ” ဟူသော ဝါကျကို မိန့်သည်၊ “တထာ ရညော”စသော ဝါကျတွင်လည်း “တထာ ရညော ၊ပေ၊ ပါကဋံ အဟောသိ” သည် ဥပမေယျဝါကျ၊ “တထာ နာဠာဂိရိဟတ္ထိနော ဝိဿဇ္ဇိတတ္တာ”ကား ဥပမာနဝါကျ တည်း၊ နာဠာဂိရိဆင်ကို လွှတ်ခြင်းကြောင့် အရှင်ဒေဝဒတ်၏ ယုတ်မာမှု ထင်ရှား သလောက် ဗိမ္ဗိသာရမင်းကို လုပ်ကြံခိုင်းမှု, လူသတ်သမားစေလွှတ်မှု, ကျောက်တုံး လှိမ့်ချမှုကြောင့် အရှင်ဒေဝဒတ်၏ ယုတ်မာမှု မထင်ရှားခဲ့ဟု ဆိုလိုသည်။ “တဒါ ဟိ”စသည်ကား နာဠာဂိရိဆင်ကို လွှတ်ခြင်းကြောင့် အရှင်ဒေဝဒတ်၏ ယုတ်မာမှု ထင်ရှားသလောက် ဗိမ္ဗိသာရမင်းကို လုပ်ကြံခိုင်းမှုစသည်ကြောင့် အရှင်ဒေဝဒတ်၏ ယုတ်မာမှု မထင်ရှားခဲ့သည်မှာ မှန်ကန်ကြောင်းကိုပြသော ဒဠှီကရဏဝါကျတည်း။
တစ်နည်း။ ။ ကာကောလောကနနည်း မိဂပဒဝလဉ္ဇနနည်း ဒီပကနည်း စသော နည်းများအရ “ယထာ”စသော ဝါကျကို ဥပမာနဝါကျယူ၍လည်းကောင်း, နောက် “တဒါ ဟိ”စသော ဝါကျ၏ အနိယမဝါကျယူ၍လည်းကောင်း “နာဠာဂိရိ-
...[စာမျက်နှာ- ၃၇၈]...
ပါကဋံ– သည်။ န အဟောသိ၊ ဟိ– မှန်၏။ တဒါ– နာဠာဂိရိဆင်ကို လွှတ်ပေး အပ်ရာ ထိုအခါ၌။ ဝါ– ထိုအခါကျမှ။ မဟာဇနော– များစွာသော လူအပေါင်း သည်။ “ရာဇာပိ– ဗိမ္ဗိသာရမင်းကိုလည်း။ ဒေဝဒတ္တေနေဝ– သည်ပင်။ မာရာပိတော– သေစေအပ်ခဲ့ပြီ။ ဝဓကောပိ– သူသတ်ယောက်ျားကိုလည်း။ ပယောဇိတော– သတ်ဖို့ အားထုတ်စေအပ်ခဲ့ပြီ။ ဝါ– အသတ်ခိုင်းအပ်ခဲ့ပြီ။ သိလာပိ– ကိုလည်း။ အပဝိဒ္ဓါ– လှိမ့်ချအပ်ခဲ့ပြီ။ ဣဒါနိ ပန– ယခု၌ကား။ [ပနကို သမုစ္စည်း အနက်ကြံ၍ “ဣဒါနိ ပန– ၌လည်း”ဟုလည်း ပေးနိုင်သည်။] တေန– ထိုဒေဝဒတ် သည်။ နာဠာဂိရိ– နာဠာဂိရိ ဆင်ကို။ ဝိဿဇ္ဇာပိတော– လွှတ်စေအပ်၏။ ဧဝရူပံ– သော။ ပါပကံ– ယုတ်မာသောဒေဝဒတ်ကို။ ဂဟေတွာ– ခေါ်ယူ၍။ ရာဇာ– အဇာ တသတ်မင်းသည်။ ဝိစရတိ– လှည့်လည်နေထိုင်၏။” ဣတိ– သို့။ ကောလာဟလံ– အုတ်အုတ်ကျက်ကျက်သံကို။ အကာသိ– ပြုပြီ။
ရာဇာ– အဇာတသတ်မင်းသည်။ မဟာဇနဿ– ၏။ ကထံ– ကို။ သုတွာ၊ ပဉ္စ ထာလိပါကသတာနိ– ငါးရာသော ဆွမ်းချက်အိုးတို့ကို။ နီဟရာပေတွာ– ဖယ် ရှားစေ၍။ ဝါ– ရုပ်သိမ်းစေ၍။ ပုန– တစ်ဖန်။ တဿ– ထိုဒေဝဒတ်ကို။ ဥပဋ္ဌာနံ– ဆည်းကပ်ခြင်းငှာ။ (တစ်နည်း) တဿ– အား။ ဥပဋ္ဌာနံ– ဆည်းကပ် ပြုစုရာ အရပ်သို့။ န အဂမာသိ– မသွားတော့။ နာဂရာပိ– မြို့သူမြို့သားတို့သည်လည်း။ ကုလံ– အိမ်သို့။ ဥပဂတဿ– ကပ်ရောက်လာသော။ အဿ– ထိုဒေဝဒတ်အား။ ဘိက္ခာမတ္တမ္ပိ– ဆွမ်းမျှကိုလည်း။ န အဒံသု– မပေးလှူတော့ကုန်။ သော– ထိုဒေ ဝဒတ်သည်။ ပရိဟီနလာဘသက္ကာရော– ယုတ်လျော့သော လာဘ်, ပူဇော် သက္ကာရရှိသည်။ (ဟုတွာ)၊ ကောဟညေန– အံ့ဩစေခြင်းဖြင့်။ ဝါ– ဟန်ဆောင်။ ဟတ္ထိနော ဝိဿဇ္ဇိတတ္တာ– ကြောင့်။ (ဒေဝဒတ္တဿ ကမ္မံ ပါကဋံ ဟောတိ) ယထာ– ကဲ့သို့။ တထာ– တူ။ ရညော၊ ပေ။ န အဟောသိ၊ ယထာ– အကြင်အခါ၌။ [ယထာသဒ္ဒါ ကာလအနက်၊] နာဠာဂိရိဟတ္ထိနော ဝိဿဇ္ဇိတတ္တာ– ကြောင့်။ (ဒေဝဒတ္တဿ– ၏။ ကမ္မံ– သည်။ ပါကဋံ– သည်။ ဟောတိ– ဖြစ်၏။ တဒါ ဟိ (တဒါ ဧဝ)– ထိုအခါ၌သာ။ ဝါ– ထို အခါကျမှသာ။ [ဟိသဒ္ဒါ အဝဓာရဏအနက်၊]”စသည်ဖြင့် ပေးနိုင်သည်။
ကောဟညေန။ ။ ကုဟီယတေ ဝိမှာပီယတေ ကုဟနံ- အံ့ဩစေခြင်း၊ ကုဟန-
...[စာမျက်နှာ- ၃၇၉]...
ဝါ–ကြွားခြင်းဖြင့်။ ဇီဝိတုကာမော– အသက်မွေးခြင်းငှာ အလိုရှိသည်။ (သမာနော)၊ သတ္ထာရံ– သို့။ ဥပသင်္ကမိတွာ– ၍။ ပဉ္စ– ၅မျိုးကုန်သော။ ဝတ္ထူနိ– ဝတ္ထုတို့ကို။ (အချက်အလက်တို့ကို)၊ ယာစိတွာ– တောင်း၍။ ဘဂဝတာ– သည်။ “ဒေဝဒတ္တ– ဒေဝဒတ်! အလံ– မသင့်။ ယော– အကြင်ရဟန်းသည်။ (အာရညကော– တော၌ နေခြင်းအလေ့ရှိသူသည်။ ဝါ– အာရညကင်ဓုတင်ဆောင်သူသည်။ ဟောတုံ– ဖြစ်ခြင်းငှာ၊) ဣစ္ဆတိ– အလိုရှိ၏။ သော– ထိုရဟန်းသည်။ အာရညကော– သည်။ ဟောတု– ဖြစ်ပါစေ။” ဣတိ– ဤသို့။ ပဋိက္ခိတ္တော– ပယ်မြစ်တော်မူအပ်သည်။ (သမာနော– သော်၊) “အာဝုသော– တို့! ကဿ– အဘယ်သူ၏။ ဝစနံ– သည်။ သောဘနံ– တင့်တယ် (ကောင်းမွန်) သနည်း? တထာဂတဿ– ၏။ (ဝစနံ– သည်။ သောဘနံ) ကိံ– တင့်တယ်ကောင်းမွန်သလော? ဥဒါဟု– သို့မဟုတ်။ မမ– တပည့် တော်၏။ (ဝစနံ– သည်။ သောဘနံ ကိံ– လော?) ဟိ– မေးသင့်၏။ အဟံ– သည်။ ဥက္ကဋ္ဌဝသေန– အမြတ်ဆုံးဝတ္ထုတို့၏ အပြားအားဖြင့်။ (အမြတ်ဆုံးအကျင့်၏ အစွမ်းအားဖြင့်)၊ ဧဝံ– သို့။ ဝဒါမိ– လျှောက်၏။ (ကိံ)၊] ဘန္တေ– ရား။ သာဓု– တောင်း ပန်ပါ၏။ ဘိက္ခူ– တို့သည်။ ယာဝဇီဝံ– အသက်၏ အပိုင်းအခြားအတိုင်း။ ဝါ– အသက်ထက်ဆုံး။ အာရညကာ– တော၌နေခြင်းအလေ့ရှိကုန်သည်။ အဿု– ဖြစ်ကုန်ရာ၏။ ဝါ– ဖြစ်ပါစေကုန်။ ပိဏ္ဍပါတိကာ– အပေါင်းအာမိသ၏ သပိတ်၌ ကျခြင်းကို ရှာခြင်းအလေ့ရှိကုန်သည်။ ဝါ– ဆွမ်းခံလှည့်လည်လေ့ရှိကုန်သည်။ (ပိဏ္ဍပါတ်ဓုတင်ဆောင်ကုန်သည်)၊ (အဿု)၊ ပံသုကူလိကာ– ပံသုကူဓုတင် ဆောင်ကုန်သည်။ (အဿု)၊ [“ပံသုကူလိကာ– မြေပုံမှာလွှား, မြေမှုန်အားနှယ်, စက်ဆုတ်ဖွယ်သို့ရောက်သော သင်္ကန်းကို ဆောင်ခြင်းအလေ့ရှိကုန်သည်။ ဝါ– မြေပုံ အထက်, ကမ်းကဲ့သို့ တက်နေသောသင်္ကန်းကို ဆောင်ခြင်းအလေ့ရှိကုန်သည်”ဟု သဒ္ဒတ္ထပေး။] ရုက္ခမူလိကာ– သစ်ပင်၏ အနီးအောက်၌ နေခြင်းအလေ့ရှိကုန် သည်။ ဝါ– ရုက္ခမူဓုတင် ဆောင်ကုန်သည်။ (အဿု)၊ မစ္ဆမံသံ– ငါး, အသားကို။ န ခါဒေယျုံ– မခဲစားကုန်ရာ၊’ ဣတိ၊ သို့လျှောက်ပြီ။ ယော– အကြင်ရဟန်းသည်။ ဒုက္ခာ– ဝဋ်ဆင်းရဲမှ။ မုစ္စိတုကာမော– လွတ်ခြင်းငှာ အလိုရှိ၏။ သော– ထိုရဟန်း။ မေဝ ကောဟညံ၊ (တစ်နည်း) ကုဟယတိ ဝိမှာပယတီတိ ကုဟနော၊ ကုဟနဿ+ ဘာဝေါ ကောဟညံ- အံ့ဩစေသူ၏အဖြစ်
...[စာမျက်နှာ- ၃၈၀]...
သည်။ မယာ– တပည့်တော်နှင့်။ သဒ္ဓိံ– တူ။ အာဂစ္ဆတု– လိုက်ခဲ့လော။” ဣတိ ဝတွာ၊ ပက္ကာမိ– ဖဲသွားပြီ။ တဿ– ထိုဒေဝဒတ်၏။ ဝစနံ– ကို။ သုတွာ– ကြား၍။ ဧကစ္စေ– အချို့ကုန်သော။ မန္ဒဗုဒ္ဓိနော– နုံ့သောအသိဉာဏ်ရှိကုန်သော။ (အသိ ဉာဏ်နည်းကုန်သော)၊ နဝကပဗ္ဗဇိတာ– အသစ်ဖြစ်သော ရဟန်းတို့သည်။ ဝါ– ရဟန်းသစ်တို့သည်။ “ဒေဝဒတ္တော– သည်။ ကလျာဏံ– ကောင်းသောစကားကို။ အာဟ– ပြောဆိုပြီ။ ဧတေန– ဤဒေဝဒတ်နှင့်။ သဒ္ဓိံ၊ ဝိစရိဿာမ– လှည့်လည် ကြစို့။” ဣတိ– ဤသို့တိုင်ပင်၍။ တေန– ထိုဒေဝဒတ်နှင့်။ သဒ္ဓိံ၊ ဧကတော– တည်း။ အဟေသုံ၊ ဣတိ– ဤသို့လျှင်။ သော– ထိုဒေဝဒတ်သည်။ ပဉ္စသတေဟိ– ငါးရာ ကုန်သော။ ဘိက္ခူဟိ– တို့နှင့်။ သဒ္ဓ၊ ပဉ္စဟိ– ၅မျိုးကုန်သော။ တေဟိ ဝတ္ထူဟိ– ထိုဝတ္ထုတို့ဖြင့်။ လူခပ္ပသန္နံ– ခေါင်းပါးသော အကျင့်၌ ကြည်ညိုသော။ ဇနံ– လူ အပေါင်းကို။ သညာပေန္တော– သိစေလျက်။ ကုလေသု– အမျိုးတို့၌။ ဝါ– အိမ်တို့၌။ ဝိညာပေတွာ ဝိညာပေတွာ– မိမိအလိုရှိကြောင်းကို သိစေ၍ သိစေ၍။ ဝါ– တောင်း၍ တောင်း၍။ ဘုဉ္ဇန္တော– စားသောက်လျက်။ သံဃဘေဒါယ– သံဃာ၏ ကွဲပြားခြင်းငှာ။ ပရက္ကမိ– အားထုတ်ပြီ။ ဘဂဝတာ– သည်။ သော– ထိုဒေဝဒတ်ကို။ “ဒေဝဒတ္တ– ဒေဝဒတ်! တွံ– သည်။ သံဃဘေဒါယ– ငှာ။ စက္ကဘေဒါယ– အာဏာ စက်၏ ပျက်စီးခြင်းငှာ။ ပရက္ကမသိ ကိရ– အားထုတ်သတဲ့ဟု ကြားရသည်ကား။ သစ္စံ– မှန်သလော?” ဣတိ– သို့။ ပုဋ္ဌော– မေးအပ်သည်။ (သမာနော– သော်၊) “ဘဂဝါ– ရား! သစ္စံ– မှန်ပါ၏။” ဣတိ၊ ဝတွာ– လျှောက်၍။ “ဒေဝဒတ္တ– ဒတ်! သံဃဘေဒေါ– သံဃာကို ခွဲခြင်းသည်။ ဂရုကော– အပြစ်ကြီးလေး၏။” ဣတိ အာဒီဟိ– ဤသို့အစရှိသော စကားတို့ဖြင့်။ ဩဝဒိတော– ဆုံးမအပ်သည်။ (သမာနော)ပိ– ပါသော်လည်း။ သတ္ထု– ၏။ ဝစနံ– ကို။ အနာဒိယိတွာ– မနာယူမူ၍။ ပက္ကန္တော– ဖဲသွားလသော်။ အာယသ္မန္တံ အာနန္ဒံ– ကို။ ရာဇဂဟေ– ၌။ ပိဏ္ဍာယ၊ စရန္တံ– လှည့်လည်နေသည်ကို။ ဒိသွာ၊ “အာဝုသော အာနန္ဒ– ငါ့ရှင် အာနန္ဒာ! အဟံ– သည်။ ဒါနိ– ယခုအခါ၌။ အဇ္ဇတဂ္ဂေ– ယနေ့ကို အစပြု၍။ ဘဂဝတာ– ကို။ အညတြေဝ– ကြဉ်၍သာလျှင်။ ဘိက္ခုသံဃာ– ကို။ အညတြ ဧဝ– သာလျှင်၊
အညတြေဝ ဘဂဝတာ။ ။ သဒ္ဒါကျမ်းများ၌ အညတြ၏ယှဉ်ရာ ပဉ္စမျန္တ
...[စာမျက်နှာ- ၃၈၁]...
ဥပေါသထံ– ဥပုသ်ကို။ ကရိဿာမိ– ပြုတော့မည်။ သံဃကမ္မံ– ဥပုသ်မှ ကြွင်းသော သံဃကံကို။ ကရိဿာမိ– မည်။” ဣတိ အာဟ။ ထေရော– အရှင်အာနန္ဒာထေရ် သည်။ တမတ္ထံ– ထိုအကြောင်းကို။ ဘဂဝတော– အား။ အာရောစေသိ– လျှောက် ပြီ။ တံ– ထိုအကြောင်းကို။ ဝိဒိတွာ– သိတော်မူ၍။ သတ္ထာ– သည်။ ဥပ္ပန္နဓမ္မသံဝေဂေါ– ဖြစ်သော တရားသဘောအားဖြင့် ဖြစ်သော ထိပ်လန့်ကြောင်း သဟောတ္တပ္ပဉာဏ်ရှိတော်မူသည်။ ဝါ– ဖြစ်သော တရားသံဝေဂရှိတော်မူ သည်။ ဟုတွာ၊ “ဒေဝဒတ္တော– သည်။ သဒေဝကဿ– နတ်နှင့် တကွဖြစ်သော။ လောကဿ– လူအပေါင်း၏။ အနတ္ထနိဿိတံ– စီးပွားမဲ့ကို မှီသော။ အတ္တနော– ၏။ အဝီစိမှိ– အဝီစိငရဲ၌။ ပစ္စနကကမ္မံ– ကျက်ကြောင်းကံကို။ ကရောတိ– ပြုနေ၏။” ဣတိ၊ ဝိတက္ကေတွာ– တွေးတော်မူ၍။ “သုကရာနိ၊ ပေ။ ပရမဒုက္ကရ”န္တိ– သုကရာနိ၊ ပေ။ ပရမဒုက္ကရံ”ဟူသော။ ဣမံ ဂါထံ– ကို။ ဝတွာ– ဟောတော်မူပြီး၍။ ပုန– တစ်ဖန်။ ဣမံ ဥဒါနံ– ဤဥဒါန်းကို။ ဥဒါနေသိ– ကျူးရင့်တော်မူပြီ။ (ကိံ ?)၊ “သုကရံ သာဓုနာ၊ ပေ။ ပါပမရိယေဟိ ဒုက္ကရ”န္တိ– ဟူ၍။ (ဥဒါနေသိ)
သုကရာနိ အသာဓူနိ, အတ္တနော အဟိတာနိ စ၊ ယံ ဝေ ဟိတဉ္စ သာဓုဉ္စ, တံ ဝေ ပရမဒုက္ကရံ
ကို ဒုတိယာအနက်, ပဉ္စမီအနက်အားဖြင့် ၂မျိုးပေးကြသည်။ အထက်၌ သာရတ္ထ- ၃, ၄၁၅၊ သီဋီသစ်၊ ၂၊ ၂၅၁အဖွင့်အတိုင်း ပေးခဲ့သည်။ “ဘဂဝတာ– မှ။ အညတြေဝ– ကင်း၍သာ”ဟုလည်း ပေးနိုင်သည်။ (အကျယ်ကို ကစ်ဘာ-၁, ၃၀၃၊ ကာပို့-၁၂၁ စသည်ရှု)
ဥပ္ပန္နဓမ္မသံဝေဂေါ။ ။ သံဝိဇ္ဇတီတိ သံဝေဂေါ၊ သံဝိဇ္ဇန္တိ သမ္ပယုတ္တဓမ္မာ ဧတေနာတိ သံဝေဂေါ၊ သံဝိဇ္ဇနံ သံဝေဂေါ(သံဒီ- ၁၀)၊ ဓမ္မေန+ဥပ္ပန္နော+သံဝေဂေါ ဓမ္မ- သံဝေဂေါ- တရားသဘောအားဖြင့်ဖြစ်သော သဟောတ္တပ္ပဉာဏ်၊ (တစ်နည်း) ဓမ္မံ+ ဂါရဝနိဿိတော+သံဝေဂေါ ဓမ္မသံဝေဂေါ- တရားကို ရိုသေခြင်း၌ မှီသော ထိပ်လန့် ကြောင်း သဟောတ္တပ္ပဉာဏ်၊ (ဂါရဝနိဿိတပုဒ်ချေ)၊ ဥပ္ပန္နော+ဓမ္မသံဝေဂေါ ယဿာတိ ဥပ္ပန္နဓမ္မသံဝေဂေါ”ဟုပြု။ [ဓမ္မသံဝေဂေါတိ စ တာဒိသေ အတ္ထေ ဓမ္မတာဝသေန ဥပ္ပဇ္ဇနကံ သဟောတ္တပ္ပဉာဏံ- ဩတ္တပ္ပစေတသိက်နှင့် တကွဖြစ်သောဉာဏ်(အံဋီ- ၁, ၁၀၆)၊ ဓမ္မဂါရဝနိဿိတော သံဝေဂေါ ဓမ္မသံဝေဂေါ- တရားကို ရိုသေခြင်း၌ မှီသော ထိပ်လန့်ကြောင်း သဟောတ္တပ္ပဉာဏ်(ဒီဋီ၊၂၊၁၂)။]
...[စာမျက်နှာ- ၃၈၂]...
(လောကေန– အများသောင်းပြောင်း, လူအပေါင်းသည်၊) အသာဓူနိ– တရားလမ်းကြောင်း, လွန်တိမ်းစောင်းသဖြင့်, မကောင်းစင်စစ်, ဖြစ်ကြကုန်သော။ အတ္တနော– မိမိ၏။ အဟိတာနိ စ– အကျိုးမကောင်း, ဖြစ်ကြောင်းစင်စစ်, စီးပွားမဲ့ လည်းဖြစ်ကုန်သော။ (ကမ္မာနိ– ကိုယ်မှုနှုတ်မှု, စိတ်မှုတန်တန်, အကုသိုလ်ကံ တို့ကို။) သုကရာနိ– လွယ်ကူစွာ ပြုအပ်ကုန်၏။ ဝါ– ပြုလွယ်ကုန်၏။ ယံ (ကမ္မံ)– ကိုယ်မှုနှုတ်မှု, စိတ်မှုတန်တန်, အကြင်ကုသိုလ်ကံသည်။ ဝေ– စင်စစ်ဧကန်, အမှန်အားဖြင့်။ ဟိတဉ္စ– အကျိုးကောင်းကောင်း, ဖြစ်ကြောင်းစင်စစ်, စီးပွား လည်းဖြစ်၏။ သာဓု စ– တရားလမ်းကြောင်း, မတိမ်းစောင်းသဖြင့်, အကောင်း လည်း ဖြစ်၏။ တံ (ကမ္မံ)– ဟိတသာဓု, ထိုကောင်းမှုကို။ ဝေ– အားဖြင့်။ ပရမဒုက္ကရံ– အလွန်အမင်း ခဲယဉ်းသဖြင့် ပြုအပ်၏။ ဝါ– အလွန် ပြုနိုင်ခဲ၏။
သုကရံ သာဓုနာ သာဓု, သာဓု ပါပေန ဒုက္ကရံ၊ ပါပံ ပါပေန သုကရံ, ပါပမရိယေဟိ ဒုက္ကရံ
သာဓုနာ– သူတော်ကောင်းသည်။ သာဓု– ကောင်းသောအမှုကို။ သုကရံ+
သာဓု။ ။ ဂါထာ၌ ဆန်းကြောင့် နိဂ္ဂဟိတ်လာ၍ “သာဓုဉ္စ”ဟု ဖြစ်ရသည်။
အနက်ပေးရာ၌ကား “ဆန်းကြောင့်ပိုလျှံ, ယင်းပဒံ, ချန်၍နက်ပေးပါ”နှင့်အညီ ဆန်း ကြောင့် ဖြစ်ပေါ်လာသည့်နိဂ္ဂဟိတ်ကို ချန်၍ မူလပုဒ်ရင်းအတိုင်း ပေးရသည်။
ဓမ္မ၊ဋ္ဌ၊၂၊၉၉။ ။ ထို၌ ပထမပါဒ ဒုတိယပါဒကိုလည်း နောက်၂ပါဒကဲ့သို့ နိယမ, အနိယမထည့်၍ “(ယာနိ ကမ္မာနိ- အကြင်အကုသိုလ်ကံတို့သည်၊) အသာဓူနိ-မကောင်းကုန်သည်လည်းကောင်း၊ အတ္တနော- မိမိ၏၊ အဟိတာနိ စ- စီးပွားမဟုတ်ကုန် သည်လည်းကောင်း၊ (ဟောန္တိ၊ တာနိ ကမ္မာနိ- ထိုအကုသိုလ်ကံတို့ကို၊) သုကရာနိ-လွယ်ကူစွာ ပြုအပ်ကုန်၏၊”ဟု ပေးစေ၏။
သုကရံ သာဓုနာ သာဓု။ ။ သုကရံ သာဓုနာ သာဓူတိ အတ္တနော ပရေသဉ္စ ဟိတံ သာဓေတီတိ သာဓု၊ သမ္မာပဋိပန္နော။ တေန သာဓုနာ သာရိပုတ္တာဒိနာ သာဝကေန ပစ္စေကဗုဒ္ဓေန သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေန အညေန ဝါ လောကိယသာဓုနာ သာဓု သုန္ဒရံ ဘဒ္ဒကံ အတ္တနော ပရေသဉ္စ ဟိတာဝဟံ သုကရံ သုခေန ကာတုံ သက္ကာ၊- ဥဒါနဋ္ဌ- ၂၈၉၊ သာရတ္ထ၊၃၊၄၁၅
...[စာမျက်နှာ- ၃၈၃]...
လွယ်ကူစွာ ပြုအပ်၏။ ဝါ– ပြုလွယ်၏။ ပါပေန– သူယုတ်မာသည်။ သာဓု– ကို။ ဒုက္ကရံ– ခဲယဉ်းသဖြင့် ပြုအပ်၏။ ဝါ– ပြုနိုင်ခဲ၏။ ပါပေန– သည်။ ပါပံ– မကောင်းမှု ကို။ သုကရံ– ၏။ ဝါ– ၏။ အရိယေဟိ– အရိယာသူတော်ကောင်းတို့သည်။ ပါပံ– ကို။ ဒုက္ကရံ– မပြုအပ်, မပြုနိုင်။
အထ– ထိုမှနောက်၌။ ဒေဝဒတ္တော– သည်။ ဥပေါသထဒိဝသေ– ဥပုသ်နေ့၌။ အတ္တနော– ၏။ ပရိသာယ– ပရိသတ်နှင့်။ သဒ္ဓိံ၊ ဧကမန္တံ– တစ်ခုသော အရပ်အဖို့ ၌။ နိသီဒိတွာ– ၍။ “ယဿ– အကြင်အရှင်အား။ ပဉ္စ– ၅မျိုးကုန်သော။ ဣမာနိ ဝတ္ထူနိ– ဤဝတ္ထုတို့သည်။ ခမန္တိ– နှစ်သက်ကုန်၏။ [မောဂ်-၂, ၂၅သုတ်အလို “ယဿ– အကြင်အရှင်၏ စိတ်၌။ ...ခမန္တိ– အလိုရှိကုန်၏။ ဝါ– နှစ်သက်ခြင်းကို ဖြစ်စေ ကုန်၏”ဟု ပေး၊- မောဂ်နိ-၁, ၂၀၈။] သော– ထိုအရှင်သည်။ သလာကံ– ဝါးခြမ်းကို။ ဝါ– စာရေးတံကို။ (မဲလိပ်ကို)၊ ဂဏှတု– ယူလော။” ဣတိ ဝတွာ၊ ပဉ္စသတေဟိ– ငါးရာကုန်သော။ ဝဇ္ဇိပုတ္တကေဟိ– ဝဇ္ဇီမင်းတို့၏ သားဖြစ်ကုန်သော။ ဝါ– ဝဇ္ဇီတိုင်း သားဖြစ်ကုန်သော။ နဝကေဟိ– ငယ်ကုန်သော။ အပ္ပကတညူဟိ– ပညတ်တော် မူအပ်ပြီးသော သိက္ခာပုဒ်ကို မသိနားမလည်ကုန်သော ရဟန်းတို့သည်။ သလာကာယ– ကို။ ဝါ– ကို။ ဂဟိတာယ– ယူအပ်သော်။ သံဃံ– ကို။ ဘိန္ဒိတွာ– ခွဲ ၍။ တေ ဘိက္ခူ– တို့ကို။ အာဒါယ– ခေါ်ယူ၍။ ဂယာသီသံ– ဂယာသီသကျောက် ဖျာသို့။ အဂမာသိ– သွားပြီ။ တဿ– ထိုဒေဝဒတ်၏။ တတ္ထ– ထိုဂယာသီသ ကျောက်ဖျာသို့။ ဂတဘာဝံ– သွားသည်၏အဖြစ်ကို။ သုတွာ– ကြားတော်မူ၍။ သတ္ထာ– သည်။ တေသံ ဘိက္ခူနံ– တို့ကို။ အာနယနတ္ထာယ– ခေါ်ဆောင်ခြင်း အကျိုးငှာ။ ဒွေ– ၂-ပါးကုန်သော။ အဂ္ဂသာဝကေ– တို့ကို။ ပေသေသိ– စေလွှတ် တော်မူပြီ။ တေ– ထိုအဂ္ဂသာဝကတို့သည်။ တတ္ထ– ထိုဂယာသီသကျောက်ဖျာ သို့။ ဂန္တွာ– ပြီး၍။ အာဒေသနာပါဋိဟာရိယာနုသာသနိယာ စေဝ– အာဒေသနာ ပြာဋိဟာနှင့် တကွဖြစ်သော အနုသာသနီဖြင့်လည်းကောင်း။ ဝါ– ဆန့်ကျင်ဘက်
အာဒေသနာပါဋိဟာရိယာနုသာသနိယာ။ ။ အာဒေသနာပါဋိဟာရိယ, အနု သာသနီပါဋိဟာရိယ, ဣဒ္ဓိပါဋိဟာရိယအားဖြင့် ပါဋိဟာရိယ၃မျိုး ရှိ၏၊ ထိုတွင် သူတစ်ပါးစိတ်ကို သိ၍ ဟောပြောညွှန်ပြကြောင်းတန်ခိုးသည် အာဒေသနာပါဋိဟာ
...[စာမျက်နှာ- ၃၈၄]...
ကို ပယ်ရှားနိုင်သော ညွှန်ပြဟောပြောခြင်းနှင့် တကွဖြစ်သော သွန်သင်ဟောပြ ဆုံးမခြင်းဖြင့်လည်းကောင်း။ ဣဒ္ဓိပါဋိဟာရိယာနုသာသနိယာ စ– တန်ခိုးပြာဋိ ဟာနှင့်တကွဖြစ်သော အနုသာသနီဖြင့်လည်းကောင်း။ ဝါ– ဆန့်ကျင်ဘက်ကို ပယ်ရှားနိုင်သော တန်ခိုးနှင့်တကွဖြစ်သော သွန်သင်ဟောပြဆုံးမခြင်းဖြင့် လည်းကောင်း။ အနုသာသန္တာ– သွန်သင်ဟောပြ ဆုံးမကုန်လျက်။ တေ– ထို ရိယမည်၏။ ရိုးရာတရားဟော၍ ဆုံးမခြင်းသည် အနုသာသနီပါဋိဟာရိယမည်၏။ တန်ခိုးအမျိုးမျိုးပြခြင်းသည် ဣဒ္ဓိပါဋိဟာရိယမည်၏။ ထိုတွင် အရှင်သာရိပုတြာ၏ ပါဋိဟာရိယသည် အာဒေသနာပါဋိဟာရိယနှင့် အနုသာသနီပါဋိဟာရိယတည်း။ အရှင်မောဂ္ဂလ္လာန်၏ ပါဋိဟာရိယကား ဣဒ္ဓိပါဋိဟာရိယနှင့် အနုသာသနီပါဋိဟာရိ ယတည်း။
ဆက်ဥုးအံ့– ထိုရဟန်းငါးရာတို့သည် အဂ္ဂသာဝကအရှင်မြတ်၂-ပါးတို့၏ တရားကြောင့် သောတာပန်ဖြစ်ကြောင်းကို။ ဝိ-၄, ၃၆၃၌ ဆို၏။ ဒီ၊ဋ္ဌ၊ ၁၊ ၃၂၃၌ကား အရှင်သာရိပုတြာ၏ တရားနာရသဖြင့် သောတာပန်တည်၍ အရှင်မောဂ္ဂလ္လာန်၏ တရားနာရသဖြင့် အရဟတ္တဖိုလ်၌ တည်သည်ဟု ဆို၏။ ဒီဃဘာဏကနှင့် ခန္ဓက ဘာဏကတို့၏ အလိုကြောင့် ထိုသို့အဆိုကွဲပြားရသည်ဟု မှတ်ရာ၏။ (သာရတ္ထ- ၃, ၄၁၆၊ သီဋီသစ်၊ ၂၊ ၄၁၃)
ဝိဂ္ဂဟ။ ။ တဿ တဿ စိတ္တာစာရံ အာဒိဿ အာဒိဿ+ဒေသနာ အာဒေ- သနာ(ဝဇိရ- ၅၃၃)၊ အာဒိဿတိ ဧတာယာတိ အာဒေသနာ- သူတစ်ပါးစိတ်ဖြစ်ပုံကို ညွှန်ပြကြောင်းတန်ခိုး၊ ပဋိပက္ခေ- ဆန့်ကျင်ဘက်တို့ကို၊ ဟရတီတိ- ပယ်ရှားတတ်သော ကြောင့်၊ ပဋိဟာရိယံ၊ (တစ်နည်း) ပစ္ဆာ ဟရိတဗ္ဗံ ပဝတ္တေတဗ္ဗန္တိ ပဋိဟာရိယံ- နောက်၌ ဖြစ်စေအပ်သော တန်ခိုး၊ ပဋိဟာရိယမေဝ ပါဋိဟာရိယံ၊ (တစ်နည်း) ပဋိဟာရိယေ+ ဘဝံ ပါဋိဟာရိယံ- ဣဒ္ဓိ, အာဒေသနာ, အနုသာသနီဟူသော ပဋိဟာရိယ၃ပါး အပေါင်း၌ ဖြစ်သော(ပါဝင်သော) တစ်ပါးပါးသောတန်ခိုး၊ (တစ်နည်း) ပဋိဟာရိယေ+ဇာတံ ပါဋိဟာရိယံ- ဆန့်ကျင်ဘက်ကို ပယ်ရှားတတ်သော စတုတ္ထဈာန်နှင့် အရဟတ္တမဂ်၌ (စတုတ္ထဈာန်နှင့် အရဟတ္တမဂ်ကြောင့်) ဖြစ်သောတန်ခိုး၊ (တစ်နည်း) ပဋိဟာရိယတော+အာဂတံ ပါဋိဟာရိယံ- ဆန့်ကျင်ဘက်ကို ပယ်ရှားတတ်သော စတုတ္ထဈာန်နှင့် အရဟတ္တမဂ်မှ လာသောတန်ခိုး(မူလဋီ၊၁၊၈၊ နီဘာ- ၁, ၄၁၉ စ သည်)
အာဒေသနာ စ+သာ+ပါဋိဟာရိယံ စာတိ အာဒေသနာပါဋိဟာရိယံ၊ အနု-
...[စာမျက်နှာ- ၃၈၅]...
ရဟန်းတို့ကို။ အမတံ– အမြိုက်ရေအေး, မသေဆေးကို။ ပါယေတွာ– သောက် စေ၍။ ဝါ– တိုက်ကျွေး၍။ အာဒါယ– ခေါ်ယူ၍။ အာကာသေန– ကောင်းကင် ခရီးဖြင့်။ အာဂမိံသု– ကြွလာတော်မူကြကုန်ပြီ။ ကောကာလိကောပိ– ကောကာလိကသည်လည်း။ “အာဝုသော ဒေဝဒတ္တ– ငါ့ရှင်ဒေဝဒတ်! ဥဋ္ဌေဟိ– ထလော။ သာရိပုတ္တမောဂ္ဂလ္လာနေဟိ– တို့သည်။ တေ ဘိက္ခူ– တို့ကို။ နီတာ– ခေါ်ဆောင်သွားအပ်ကုန်ပြီ။ [“တေ– သင်၏။ ဘိက္ခူ– တို့ကို”ဟုလည်း ပေးကြသေး၏။
ရှေ့နား၌ “တေ ဘိက္ခူ အာဒါယ” ဟုရှိသဖြင့် စဉ်းစားပါ။] မယာ– သည်။ တွံ– သင့် ကို။] အာဝုသော– ငါ့ရှင်! သာရိပုတ္တမောဂ္ဂလ္လာနေ– တို့ကို။ မာ ဝိဿာသိ– အကျွမ်းမဝင်နှင့်၊’ ဣတိ– သို့။ ဝုတ္တော နနု– ပြောဆိုအပ်ခဲ့သည်မဟုတ်လော? သာရိပုတ္တမောဂ္ဂလ္လာနာ– တို့သည်။ ပါပိစ္ဆာ– ယုတ်မာသော အလိုရှိကုန်၏။ ပါပိကာနံ– ယုတ်မာကုန်သော။ ဣစ္ဆာနံ– အလိုတို့၏။ ဝသံ– အလိုသို့။ ဂတာ– လိုက်ကုန်၏။” ဣတိ ဝတွာ၊ ဇဏ္ဏုကေန– ဒူးဖြင့်။ ဟဒယမဇ္ဈေ– နှလုံးသား၏။ သာသတိ ဧတာယာတိ အနုသာသနီ– ဆုံးမကြောင်းတရား (ပါစိယော- ၅၁၄၊ စူဘာ-၃၈၇)၊ အာဒေသနာပါဋိဟာရိယေန+သဟိတာ+အနုသာသနီ အာဒေသနာပါဋိဟာရိယာနုသာသနီ– သူတစ်ပါးစိတ်ဖြစ်ပုံကို ညွှန်ပြကြောင်း တန်ခိုးပြာဋိဟာနှင့် တကွ ဖြစ်သော သွန်သင်ဆုံးမခြင်း- ဆုံးမကြောင်းတရား (ဝိမတိ၊ ၂၊ ၂၅၄)။ (တစ်နည်း) အာဒေသနာပါဋိဟာရိယေန+သံယုတ္တာ+အနုသာသနီ အာဒေသနာပါဋိဟာရိယာနုဿာသနီ– သူတစ်ပါးစိတ်ဖြစ်ပုံကို ညွှန်ပြကြောင်း တန်ခိုးပြာဋိဟာနှင့် ယှဉ်သော သွန်သင်ဆုံးမခြင်း- ဆုံးမကြောင်းတရား (ဝဇိရ-၅၃၃)
ဒွန်လည်းပြုသင့်။ ။ ပရဿ စိတ္တံ ဉတွာ ကထနံ အာဒေသနာပါဋိဟာရိယံ၊ ကေဝလံ ဓမ္မဒေသနာ အနုသာသနီပါဋိဟာရိယံ၊ တဒုဘယံ ဓမ္မီ ကထာ နာမ၊ တာယ ထေရော ဩဝဒိ(ဝိမတိ၊၂၊၂၅၄)”ဟူသော အဖွင့်၌ တဒုဘယံကို ကြည့်၍ အနုဿာသနီနောင် ပါဋိဟာရိယပုဒ်အကျေကြံကာ “အာဒေသနာပါဋိဟာရိယံ စ+အနုဿာသနီ စ အာဒေသနာပါဋိဟာရိယာနုသာသနီ- သူတစ်ပါးစိတ်ဖြစ်ပုံကို ညွှန်ပြ ကြောင်း တန်ခိုးပြာဋိဟာ, သွန်သင်ဆုံးမကြောင်းတန်ခိုးပြာဋိဟာ”ဟု ဒွန်သမာသ် ပြုသင့်သည်။ ဣဒ္ဓိပါဋိဟာရိယာနုသာသနိယာကိုလည်း “ဣဒ္ဓိ ဧဝ+ပါဋိဟာရိယံ ဣဒ္ဓိပါဋိဟာရိယံ- ဆန့်ကျင်ဘက်ကို ပယ်ရှားတတ်သောတန်ခိုး- တန်ခိုးပြာဋိဟာ(ဝဇိ ရ- ၅၃၃)”ဟု ပြုပြီးနောက် အာဒေသနာပါဋိဟာရိယာနုသာသနီအတိုင်း ဆက်ပါ။
...[စာမျက်နှာ- ၃၈၆]...
တည်ရာ ရင်အလယ်၌။ ပဟရိ– တိုက်ပြီ။ တဿ– ထိုဒေဝဒတ်၏။ တတ္ထေဝ– ထို အရပ်၌ပင်။ ဥဏှံ– ပူသော။ လောဟိတံ– သွေးသည်။ မုခတော– ခံတွင်းမှ။ ဥဂ္ဂဉ္ဆိ– အန်ထွက်ပြီ။ ပန– ဆက်ဥုးအံ့။ ဘိက္ခုသံဃပရိဝုတံ– ရဟန်းအပေါင်း ခြံရံအပ်သော။ ဝါ– အပ်လျက်။ အာကာသေန– ကောင်းကင်ခရီးဖြင့်။ အာဂစ္ဆန္တံ– ကြွလာ သော။ အာယသ္မန္တံ သာရိပုတ္တံ– အရှင်သာရိပုတ္တရာကို။ ဒိသွာ– ၍။ ဘိက္ခူ– တို့ သည်။ အာဟံသု– လျှောက်ကုန်ပြီ။ (ကိံ)၊ “ဘန္တေ– မြတ်စွာဘုရား! အာယသ္မာ သာရိပုတ္တော– သည်။ ဂမနကာလေ– ကြွသွားရာအခါ၌။ အတ္တဒုတိယော– မိမိ ဟူသော ၂-ပါးမြောက်အဖော်ရှိသည်။ (ဟုတွာ)၊ ဂတော– ကြွသွားပါပြီ။ ဣဒါနိ– ၌။ မဟာပရိဝါရော– များသောအခြံအရံရှိသည်။ (ဟုတွာ– ၍၊) အာဂစ္ဆန္တော– ကြွလာလသော်။ ဝါ– ကြောင့်။ သောဘတိ– တင့်တယ်ပါ၏။” ဣတိ– ပြီ။ သတ္ထာ– သည်။ “ဘိက္ခဝေ– တို့! ဣဒါနေဝ– ၌ပင်။ သာရိပုတ္တော– သည်။ န သောဘတိ– တင့်တယ်သည်မဟုတ်သေး။ ပုဗ္ဗေ– ရှေး၌။ တိရစ္ဆာနယောနိယံ– တိရစ္ဆာန်မျိုး၌။ နိဗ္ဗတ္တကာလေပိ– ဖြစ်ရာအခါ၌လည်း။ မယှံ– ၏။ ပုတ္တော– သားဖြစ်သော သာရိ ပုတြာသည်။ မမ– ၏။ သန္တိကံ– သို့။ အာဂစ္ဆန္တော– လာလသော်။ သောဘိယေဝ– တင့်တယ်ခဲ့သည်သာ။” ဣတိ– သို့။ ဝတွာ– ပြီး၍။ “ဟောတိ၊ ပေ။ ဉာတိဘီ”တိ– ဟူသော။ ဣဒံ ဇာတကံ– ကို။ ကထေသိ+
ဟောတိ သီလဝတံ အတ္ထော, ပဋိသန္ထာရဝုတ္တိနံ၊
လက္ခဏံ ပဿ အာယန္တံ, ဉာတိသံဃပုရက္ခတံ၊
အထ ပဿသိ’မံ ကာဠံ, သုဝိဟီနံဝ ဉာတိဘိ။
သီလဝတံ– ချမ်းသာရကြောင်း ကောင်းသောအကျင့်ရှိကုန်သော။ ပဋိသန္ထာရဝုတ္တိနံ– ဓမ္မပဋိသန္ထာရ အာမိသပဋိသန္ထာရဟူသော အသက်မွေးမှုရှိ ကုန်သော။ (ပဏ္ဍိတာနံ– စဉ်းစားမြော်မြင်, ပညာရှင်တို့၏၊) အတ္ထော– အရှိန်မြင့် လျက်, တိုးတက်ကြီးပွားခြင်းသည်။ ဟောတိ– ဖြစ်ရရိုးသာ, ဓမ္မတာတည်း။ (ဘဒ္ဒေ– သားကြီးရွှေသွေး, လူကလေး၏, မွေးသည့်မိခင်, အို...ရှင်မ! ဉာတိသံဃပုရက္ခတံ– ငါးရာရံခြွေ ဆွေတော်မျိုးတော်တို့သည် ယုံကြည်ကိုးစား ရှေ့ ကထားအပ်သည်ဖြစ်၍။ အာယန္တံ– မိဘဌာနီ, ငါတို့ဆီကို လာနေသော၊
...[စာမျက်နှာ- ၃၈၇]...
လက္ခဏံ– ခေါင်ဆောင်ကောင်းပီလှသည့်, သားကြီးလက္ခဏကို။ ပဿ– ဆီးကြို ဂုဏ်ပြု, ကြည့်ရှုစမ်းပါလော၊ (ဘဒ္ဒေ– သားဆိုးသမီးဆိုး, မပြစ်ရိုးမို့, တိုး၍ အားသစ်, အောင့်ကာချစ်ရ, အို...နှမ!) အထ– သားကြီးဂုဏ်ပြု , ကြည့်ရှုပြီး ရာ, ထိုအခါမှနောက်၌။ ဉာတိဘိ– ငါးရာရံခြွေ, ဆွေတော်မျိုးတော်တို့သည်။ သုဝိဟီနံဝ– မပြန်တမ်း သေခြင်းဖြင့် အကြွင်းမဲ့ စွန့်ပစ်အပ်ခဲ့သည်သာဖြစ်သော။ (တစ်နည်း) ဉာတိဘိ– တို့မှ။ သုဝိဟီနံဝ– ကောင်းစွာ ယုတ်လျော့ခဲ့သည်သာ ဖြစ်သော။ ဣမံ ကာဠံ– ခေါင်းဆောင်လက္ခဏာ, အရှင်းကွာသည့်, ဤသမင်အ, သားဖျင်းမောင်ကာဠကို။ ပဿသိ– သားဖျင်းနောင်ရေး, အားကုန်တွေးကာ, ရှုစမ်းပါဥုးလော
ပုန– တစ်ဖန်။ ဘိက္ခူဟိ– တို့သည်။ “ဘန္တေ! ဒေဝဒတ္တော– သည်။ ဒွေ– ကုန်သော။ အဂ္ဂသာဝကေ– တို့ကို။ ဥဘောသု– ၂ဖက်ကုန်သော။ ပဿေသု– နံပါးတို့၌။ နိသီဒါပေတွာ– ထိုင်စေ၍။] ဗုဒ္ဓလီဠာယ– မြတ်စွားဘုရားရှင်၏ စမ္ပယ် ခြင်းဖြင့်။ ဓမ္မံ– ကို။ ဒေသေဿာမိ– ဟောအံ့၊’ ဣတိ– ဤသို့ကြံ၍။ တုမှာကံ– ရှင်တော်ဘုရားတို့၏။ အနုကိရိယံ– အတုလိုက်၍ ပြုအပ်သော အမူအရာကို။ ကရောတိ ကိရ– ပြုသတဲ့။” ဣတိ ဝုတ္တေ၊ “ဘိက္ခဝေ! ဣဒါနေဝ– ၌သာ။ န– မဟုတ်သေး။ ပုဗ္ဗေပိ– ၌လည်း။ ဧသ (ဧသော)– ဤဒေဝဒတ်သည်။ မမ– ၏။ အနုကိရိယံ– ကို။ ကာတုံ– ငှာ။ ဝါယမိ– အားထုတ်ခဲ့ဖူးပြီ။ ပန– သို့သော်လည်း။ န သက္ခိ– မစွမ်းနိုင်ခဲ့။” ဣတိ– သို့။ ဝတွာ– ပြီး၍။ အပိ ဝီရက၊ ပေ။ မတောတိ အာဒိနာ– အပိဝီရ၊ ပေ။ မတောအစရှိသည်ဖြင့်။ ဇာတကံ– ကို။ ဝတွာ– ၍။ အပိ ဝီရက ပဿေသိ, သကုဏံ မဉ္ဇုဘာဏကံ၊ မယူရဂီဝသင်္ကာသံ, ပတိံ မယှံ သဝိဋ္ဌကံ
ဝီရက– အရှင်ဝီရက။ မဉ္ဇုဘာဏကံ– သာယာအေးချို, ပြောဆိုလေ့ရှိသော။ မယူရဂီဝသင်္ကာသံ– ဥဒေါင်းငှက်မင်း, လည်ပင်းအဆင်းလို, စိမ်းညိုသော အဆင်းရှိသော။ မယှံ– ကျွန်မ၏။ ပတိံ– လင်ဖြစ်သော။ သဝိဋ္ဌကံ– သဝိဋ္ဌကမည်သော။ သကုဏံ– ငှက်ကို။ အပိ ပဿေသိ– မြင်မိပါသလော။ [လောပေဉ္စတ္တ မကာရောဖြင့် အပစ္စည်းကို ဧပြု။ -ဇာဋ္ဌ-၂, ၁၃၇။]
...[စာမျက်နှာ- ၃၈၈]...
ဥဒကထလစရဿ ပက္ခိနော, နိစ္စံ အာမကမစ္ဆဘောဇိနော၊ တဿာနုကရံ သဝိဋ္ဌကော, သေဝါလေ ပလိဂုဏ္ဌိတော မတော
သဝိဋ္ဌကော– သဝိဋ္ဌကသည်။ ဥဒကထလစရဿ– ရေရောကုန်းပါ, သွား လာလှည့်လည်နိုင်သော။ နိစ္စံ– အမြဲ။ အာမကမစ္ဆဘောဇိနော– ငါးစိမ်းကို စား လေ့ရှိသော။ တဿ ပက္ခိနော– ငါကဲ့သို့သော ထိုငှက်မျိုး၏။ အနုကရံ (အနုကရောန္တော)– အတုလိုက်၍ ပြုလသော်။ ဝါ– အတုလိုက်၍ ပြုခြင်းကြောင့်။ သေဝါလေ– မှော်ထဲ၌။ ပလိဂုဏ္ဌိတော– ထက်ဝန်းကျင် ရစ်ပတ်အပ်သည်။ (ဟုတွာ)၊ မတော– သေလေပြီ။
အပရာပရေသုပိ– အခြား,အခြားလည်းဖြစ်ကုန်သော။ ဒိဝသေသု– နေ့တို့ ၌။ တထာနုရူပမေဝ– ထိုအကြောင်းအရာအား လျော်သည်သာဖြစ်သော။ ကထံ– ကို။ အာရဗ္ဘ– အကြောင်းပြု၍။ အစာရိ၊ ပေ။ ဝိရောစသီတိ ဧဝမာဒီနိ– အစာရိ၊ ပေ။ ဝိရောစသိ ဤသို့အစရှိသော။ ဇာတကာနိ– တို့ကို။ ကထေသိ– ပြီ။
အစာရိ ဝတာယံ ဝိတုဒံ ဝနာနိ, ကဋ္ဌင်္ဂရုက္ခေသု အသာရကေသု၊ အထာ’သဒါ ခဒိရံ ဇာတသာရံ, ယတ္ထ’ဗ္ဘိဒါ ဂရုဠော ဥတ္တမင်္ဂံ
ဝနာနိ– အကာသက်သက်, နှစ်မဖက်သည့်, လက်ပံပင်လို, တောသစ် ပင်မျိုးတို့ကို။ ဝိတုဒံ- (ဝိတုဒန္တော)– ခေါက်လျက်။ ဝါ– ထိုးဖောက်လျက်။ အသာရကေသု– အကာချည်းပြည့်, အနှစ်မရှိကုန်သော။ ကဋ္ဌင်္ဂရုက္ခေသု– ထင်း၏ အဖို့ ဖြစ်သော သစ်ပင်တို့၌။ ဝါ– ထင်းဆိုက်ဖို့သစ်ပင်တို့၌။ အယံ (တွံ)– ခုခါအော် မြည် ဤသင်သည်။ အစရိ ဝတ– သင်တို့မျိုးရိုး, ဘိုးဘေးဟိုဘက်, အဆက်ဆက် က, စ၍မှန်စွာ, ဝမ်းစာရှာလျက်, လှည့်လည်ကျက်စားခဲ့လေပြီ။ အထ– အနှစ် မယှဉ်, သစ်ပင်တို့မှာ, ရှာဖွေခဲ့ရာ, ထိုအခါမှနောက်၌။ (ယော) ဂရုဠော–ကျွန်ုပ်ရောင်းရင်း, အကြင်အဆွေတော်ငှက်မင်းသည်။ ဥတ္တမင်္ဂံ– အမြတ်အင်္ဂါ, ဥုးခေါင်းရတနာကို။ ယတ္ထ– အကြင်ရှားပင်၌။ အဗ္ဘိဒါ– ရိုက်ခွဲခဲ့လေပြီ။ [ဘိဒဓာတ်,
အစရိ။ ။ အဇ္ဇတနီ ဩဝိဘတ်ကို ဣပြု၊ ဆန်းကြောင့် ကွစိ ဓာတုဖြင့် စ၌ ဒီဃပြု၍ ဂါထာတွင် “အစာရိ”ဟု ဖြစ်သည်။ [အစာရိ ဝတာယန္တိ အစရိ ဝတ အယံ၊- ဇာ ဋ္ဌ.၂, ၁၄၉။]
...[စာမျက်နှာ- ၃၈၉]...
အဇ္ဇတနီအာဝိဘတ်၊] (သော ဂရုဠော– ကျွန်ုပ်ရောင်းရင်း, ထိုအဆွေတော် ငှက် မင်းသည်၊) ဇာတသာရံ– အခေါက်ပင်ပွ, မာလှကျစ်လစ်, ဖြစ်သောအနှစ် ရှိသော။ (တံ) ခဒိရံ– ထိုရှားပင်သို့။ အာသဒါ– အမှတ်မထား, မသိငြားလည်း, ငယ်စဉ်တည်းက, စ၍မှန်စွာ လာရောက်ခဲ့ပေပြီ။ [အာ+သဒ+အဇ္ဇတနီ အာ၊]
လသီ စ တေ နိပ္ဖလိတာ, မတ္ထကော စ ပဒါလိတော၊
သဗ္ဗာ တေ ဖာသုကာ ဘဂ္ဂါ, အဇ္ဇ ခေါ တွံ ဝိရောစသိ။
တေ– သင်၏။ လသီ စ– ဥုးနှောက်သည်လည်း။ နိပ္ဖလိတာ– ကွဲထွက်ပြီ။ မတ္ထကော စ– ဥုးထိပ်ကိုလည်း။ ပဒါလိတော– နင်းခွဲအပ်ပြီ။ တေ– သင်၏။ သဗ္ဗာ– အလုံးစုံကုန်သော။ ဖာသုကာ– နံရိုးတို့ကိုလည်း။ ဘဂ္ဂါ– မှုန့်မှုန့်ညက်ညက်, ချိုး ဖျက ်နင်းချေအပ်ကုန်ပြီ။ အဇ္ဇ ခေါ– ယနေ့တော့။ တွံ– သင်သည်။ ဝိရောစသိ– စံပယ်ပါပေ၏။ ဝါ– လှပါပေ၏။
ပုန– ဖန်။ “ဒေဝဒတ္တော– သည်။ အကတညူ– သူတစ်ပါးတို့ ပြုထားအပ်ဖူး သော ကျေးဇူးကို မသိတတ်။” ဣတိ– ဤသို့သော။ ကထံ– ကို။ အာရဗ္ဘ– ၍။ “အကရမှသ၊ ပေ။ ဇီဝသီ”တိအာဒီနိ– အကရမှသ၊ ပေ။ ဇီဝသိအစရှိကုန်သော။ ဇာတကာနိ ကထေသိ+
အကရမှသ တေ ကိစ္စံ, ယံ ဗလံ အဟုဝမှသေ၊ မိဂရာဇ နမော တျတ္ထု, အပိ ကိဉ္စိ လဘာမသေ
ယံ ဗလံ– အကြင်စွမ်းအားသည်။ အဟုဝါ– ရှိပါပြီ။ (တေန ဗလေန– ထို
အဟုဝမသေ။ ။ “အဟုဝါ+မှသေ”ဟု ပုဒ်ဖြတ်၊ ထို၌ “အဟုဝါ”သာ လို ရင်းတည်း၊ “မှ”ကား အတီတတ္ထဇောတကနိပါတ်ပုဒ်၊ သေကား ဂါထာပူရဏနိပါတ် ပုဒ်တည်း၊ အဟုဝါ၌ အဇ္ဇတနီအာဝိဘတ်(ဇာ၊ဋ္ဌ၊၃, ၂၅၊ မောဂ်.နိ- ၂, ၃၅၀)၊ (တစ် နည်း) ဟိယျတ္တနီအာဝိဘတ်တည်း။ (ရူ- ၂၉၅၊ မောဂ်နိ- ၂, ၃၅၀၊ ရူဘာ- ၂, ၃၂၂)
နီတိဓာတု- ၁၉၂။ ။ ထို၌ “(က) အဟုဝါ+အမှံ+သေ၊ (ခ) အဟု+အမှံ+ သေ”ဟု ပုဒ်ဖြတ်ပုံ ၂မျိုးပြ၏။ (ခ)အလို ဝ- လာ၍ ရုပ်ပြီးစေရမည်။ ဇာ၊ဋ္ဌ၊၃, ၂၅ကို မှီ၍ ကြံဟန်တူသည်၊ ထိုအလို “အမှံ (အမှာကံ)- ငါတို့၏၊ ယံ ဗလံ- သည်၊ အဟုဝါ, အဟု- ရှိခဲ့ပါပြီ၊ (တေန ဗလေန- ဖြင့်၊) တေ ကိစ္စံ အကရမှ”ဟု ပေးပါ။
...[စာမျက်နှာ- ၃၉၀]...
စွမ်းအားဖြင့်၊) တေ– ၏။ ကိစ္စံ– ကိစ္စကို။ အကရမှ– ပြုခဲ့ပါကုန်ပြီ။ မိဂရာဇ– သား တို့သနင်း ခြင်္သေ့မင်း။ တေ– သင့်အား။ နမော– ရှိခိုးခြင်းသည်။ အတ္ထု– ဖြစ်ပါစေ သတည်း။ ကိဉ္စိ အပိ– တစ်စုံတစ်ခုကိုလည်း။ လဘာမသေ– ရလိုပါကုန်၏။
မမ လောဟိတဘက္ခဿ, နိစ္စံ လုဒ္ဒါနိ ကုဗ္ဗတော၊ ဒန္တန္တရဂတော သန္တော, တံ ဗဟုံ ယမ္ပိ ဇီဝသိ။
လောဟိတဘက္ခဿ– အသွေးကို သောက်စားလေ့ရှိသော။ နိစ္စံ– အမြဲ။ လုဒ္ဒါနိ– ကြမ်းကြုတ်သော အမှုတို့ကို။ ကုဗ္ဗတော– ပြုလုပ်နေသော။ မမ– ငါ၏။ ဒန္တန္တရဂတော– သွားအကြား၌ ရောက်ပြီးသည်။ သန္တော– ဖြစ်ပါလျက်။ ယံ ဇီဝသိ– အကြင်အသက်ရှင်၏။ တံပိ– ထိုအသက်ရှင်ခြင်းသည်သော်မှလည်း။ (အသက် ရှင်တာတောင်မှလည်း)၊ ဗဟုံ– များလှပြီ။
ပုန– တစ်ဖန်။ အဿ– ထိုဒေဝဒတ်၏။ ဝဓာယ– သတ်ခြင်းငှာ။ ပရိသက္ကနံ– အားထုတ်ခြင်းကို။ အာရဗ္ဘ– ၍။ “ဉာတမေတံ၊ ပေ။ ဖလ”န္တိအာဒီနိ– ကုန်သော။ ဇာတကာနိ ကထေသိ+
အကရမှသ တေ။ ။ “အကရမှသေ+တေ”ဟု တည်၍ သုတ်ကြီးဖြင့် ဧကို အ- ပြု(ရူဘာ- ၂, ၂၉၇)၊ အကရမှသေ၌ “အကရမှ+သေ”ဟု ပုဒ်ခွဲ၍ ဟိယျတ္တနီမှာ ဝိဘတ်၊ သေကာရာဂမော အာချာတနာမေဟိ(နီတိ- ၁၁၀၂)သုတ်ဖြင့် သေလာဟု လည်းကောင်း “အကရ+မှသေ”ဟု ပုဒ်ခွဲ၍ ဟိယျတ္တနီ “မှသေ”ဝိဘတ်ဟုလည်း ကောင်း နီတိဓာတု- ၂၇၂၌ ဆို၏။
သေ (၅) မျိုး။ ။ သေ ၅မျိုးကို ပုံစံနှင့်တကွ အကျဉ်းချုပ်၍ ပြပါဥုးမည်။
ထို၅မျိုးမှာ- (၁) ပဒါဝယဝသေ = တွံ ကမ္မံ ကုရုသေ၊ [ကုရုသေ၌ သေဝိဘတ်၊] (၂) အပဒါဝယဝသေ = ဝဒေမသေ၊ [မဝိဘတ် သေအာဂုံ၊] (၃) အနေကန္တ ပဒါဝယဝသေ = ဘဝါမသေ၊ [မဝိဘတ် သေအာဂုံဟု လည်းကောင်း, အာမသေဝိဘတ်ဟုလည်းကောင်း နှစ်မျိုးယူနိုင်သည်၊] (၄) သောသဒ္ဒတ္ထသေ = ဧသေသေ၊ [ဧသော, သောနှင့် အနက်တူ၊] (၅) အာဒေသသေ = အကရမှသ, ဩက္ကန္တာမသိ။ [သေ၌ ဧကို အစဉ်အတိုင်း အ- ပြုပုံနှင့် ဣ- ပြုပုံ။] အကျယ်ကို နီတိဓာတု-၁၇၁၊ ၁၇၂၌ ရှု
...[စာမျက်နှာ- ၃၉၁]...
ဉာတမေတံ ကုရုင်္ဂဿ, ယံ တွံ သေပဏ္ဏိ သိယျသိ၊ အညံ သေပဏ္ဏိ ဂစ္ဆာမိ, န မေ တေ ရုစ္စတေ ဖလံ
သေပဏ္ဏိ– ယမနေပင်! [သိရိမန္တာနိ ပဏ္ဏာနိ ယဿာတိ သေပဏ္ဏီ၊ သိရီ+ပဏ္ဏ+ဤ၊ သိရီကို သေပြု။ အာလုပ်သိကြောင့် ဏီ၌ ရဿပြု။] တွံ– သင်သည်။ ယံ သိယျသိ– အကြင် ကိုယ်တိုင်ခြွေချ၏။ ဧတံ– ဤကိုယ်တိုင်ခြွေချပုံကို။ ကုရုင်္ဂဿ– ဒရယ်သည်။ [ကုယံ ရင်္ဂတီတိ ကုရုင်္ဂေါ၊ ကု+ရဂိ+ဏ၊ ရ၏။ အ– ကို ဥပြု (ဓာန်ဋီ-၆၁၉)၊ ကုရုမှိ+ဇာတော+မဂေါ ကုရုင်္ဂေါ၊ မ-ကို နိဂ္ဂဟိတ်ပြု (ဇာဋီသစ်-၂၁၁)၊ ဓမ္မဂါထာ– ၁, ၄၅ရှု။] ဉာတံ– (ဘေးသို့ မရောက်, ပင်အောက်တည့်တည့်, ချတတ်၏ဟု,) သိအပ်ပြီ။ ဝါ– နားလည်အပ်ပြီ။ (တစ်နည်း) ဧတံ– သည်။ ကရုင်္ဂဿ– ဒရယ်၏ (စိတ်၌)၊ ဝါ– အား။ ဉာတံ– ထင်ရှား ပါပြီ။ ဝါ– ရှင်းပါပြီ။ မေ– ငါ့အား။ တေ– သင်၏။ ဖလံ– အသီးသည်။ န ရုစ္စတေ– မနှစ်သက်တော့။ သေပဏ္ဏိ– ယမနေပင်! အညံ– အခြားသစ်ပင်သို့။ ဂစ္ဆာမိ– သွားတော့အံ့။ [ဇာဋီသစ်-၂၁၁၌ “ယံ တွံ– အကြင်သင်သည်”ဟု ပေး၏။] ပုနဒိဝသေ– နောက်တစ်နေ့၌။ “ဒေဝဒတ္တော– သည်။ လာဘသက္ကာရတော စ– လာဘ်, ပူဇော်သက္ကာရလည်းကောင်း။ သာမညတော စ– ရဟန်း၏ ဖြစ် ကြောင်း ဈာန် မဂ် ဖိုလ်တရားလည်းကောင်း။ (ဣတိ– သို့၊) ဥဘတော– ၂ မျိုးတို့မှ။ ပရိဟီနော– ယုတ်လျော့ပြီ။” ဣတိ– ဤသို့။ ကထာသု– စကားတို့သည်။ ပဝတ္တမာနာသု– ဖြစ်ကုန်လသော်။ “ဘိက္ခဝေ– တို့! ဣဒါနေဝ– ပင်၊
ဒေဝဒတ္တောသိယျသိ။ ။ ဇာဋီသစ်- ၂၁၁၌ သီဓာတ်သည် အတ္ထာတိသယနည်းအရ ဝိကိရဏ အနက်ဟောဟု ဆို၏၊ နီတိဓာတု- ၁၈၊ နိဒီ- ၃၉၂ ခိယျတိရုပ်ပြီးကို မှီး၍ သီ+အ+သိ၊ ဤကို ဣယျပြု၊ (တစ်နည်း) ခီနောင် ယလာ, ယဒွေဘော်, ခီ၌ ရဿပြု၊ ဝီလျှံ -န- ီ၌ သောဓာတ်ဟု ဆို၏၊ သောဓာတ် (နာသန- ဖျက်ဆီးခြင်းအနက်)+ယ+ သိ၊ ကွစိ ဓာတုဖြင့် ဩကို ဣပြု၊ “သိရ+အ+တိ”ဟုလည်း ဆိုကြ၏၊ ရကို ယပြုဟုကြံ၊ သို့သော် ဏ -ွှ- ှ၌ သရဓာတ်ဟု ဆိုခြင်း “ဝိသိဏ္ဏဖလော ဟောသိ(ဇာ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၉၀)”ဟုဖွင့်ရာ ဝိသိဏ္ဏဖလော၌ ဝိသိဏ္ဏကို “ဝိ+သရ+တ၊ (တစ်နည်း) ဝိ+သိ+တ”ဟု ယူခြင်းကိုထောက်လျှင် သဒ္ဒါကျမ်း, ဓာတ်ကျမ်း၌ မရှိသော သိရဓာတ်ကြံခြင်းထက် သဒ္ဒါကျမ်း, ဓာတ်ကျမ်း၌ ရှိ သော သရဓာတ်ကြံခြင်းက ပိုကောင်း၏၊ ထိုကြောင့် သရ+အက္ခေပ(ပစ်ပယ်ခြင်းအနက်) +ဏယ+သိ၊ ဓာတွန်ရ်နှင့် ဏကို ချေ, သ၏အ- ကို ဣပြု, ယဒွေဘော်ဟုကြံ၊ (တစ်နည်း) သိဓာတ်ကြံလျှင် သီဓာတ်ကဲ့သို့ မှတ်ရာ၏၊ သာဓာတ် အန္တကမ္မ(အဆုံးပြုခြင်း)အနက်+ အ+သိ၊ သာ၏ အာ- ကို ဣပြု, ယလာဟုလည်း ကြံနိုင်သည်။
...[စာမျက်နှာ- ၃၉၂]...
သည်။ ပရိဟီနော– ဆုတ်ယုတ်သည်။ န– မဟုတ်သေး။ ပုဗ္ဗေပိ– ၌လည်း။ ဧသ (ဧသော)– ဤဒေဝဒတ်သည်။ ပရိဟီနောယေဝ– ဆုတ်ယုတ်ခဲ့ဖူးသည်သာ။” ဣတိ– သို့။ ဝတွာ– ပြီး၍။ “အက္ခီ၊ ပေ။ ထလမှိ စာ”တိဣတိ အာဒီနိ– ကုန်သော။ ဇာတကာနိ– တို့ကို။ ကထေသိ+
အက္ခီ ဘိန္နာ ပဋော နဋ္ဌော, သခိဂေဟေ စ ဘဏ္ဍနံ၊ ဥဘတော ပဒုဋ္ဌာ ကမ္မန္တာ, ဥဒကမှိ ထလမှိ စ
အက္ခီ– မျက်စိတို့သည်။ ဘိန္နာ– ကွဲကုန်ပြီ။ ပဋော– အပေါ်ခြုံအဝတ်သည်။ နဋ္ဌော– ပျောက်ပြီ။ (တဝ– သင်၏။ ဘရိယာယ) စ– ဇနီးသည်လည်း။ သခိဂေဟေ– သူငယ်ချင်းမ တစ်ယောက်၏ အိမ်၌။ ဘဏ္ဍနံ– ခိုက်ရန်ကို။ (ကတံ– ပြုအပ်ပြီ။ ဝါ– ခိုက်ရန်ပြုသဖြင့် ကြိမ်ဒဏ်,ငွေဒဏ် အပေးခံရပြီ)။ ဥဒကမှိ– ရေ၌လည်းကောင်း။ ထလမှိ စ– ကုန်း၌လည်းကောင်း။ ဥဘတော– ၂ဌာနတို့၌။ (တဝ– သင်၏၊) ကမ္မန္တာ– အမှုတို့သည်။ ပဒုဋ္ဌာ– ပျက်စီးကုန်ပြီ။
ဧဝံ– ဤသို့။ ရာဇဂဟေ– ၌။ ဝိဟရန္တောဝ– နေတော်မူစဉ်ပင်။ ဒေဝဒတ္တံ အာရဗ္ဘ၊ ဗဟူနိ– များစွာကုန်သော။ ဇာတကာနိ– တို့ကို။ ကထေတွာ– ၍။ ရာဇဂဟတော– မြို့မှ။ သာဝတ္ထိံ– မြို့သို့။ ဂန္တွာ– ၍။ ဇေတဝနေ– မည်သော။ ဝိဟာရေ– ၌။ ဝါသံ– နေတော်မူခြင်းကို။ ကပ္ပေသိ– ပြုတော်မူပြီ။ ဒေဝဒတ္တောပိ– သည်လည်း။ နဝ မာသေ– ၉လတို့ပတ်လုံး။ ဂိလာနော– မကျန်းမာသည်။ (ဟုတွာ)၊ ပစ္ဆိမေ– နောက်ဆုံးဖြစ်သော။ ကာလေ– အခါ၌။ သတ္ထာရံ– ကို။ ဒဋ္ဌုကာမော– ဖူးမြင်ခြင်းငှာ အလိုရှိသည်။ ဟုတွာ၊ အတ္တနော– ၏။ သာဝကေ– တပည့်တို့ကို။ “အဟံ– သည်။ သတ္ထာရံ– ကို။ ဒဋ္ဌုကာမော– ၏။ တံ– ထိုမြတ်စွာဘုရားကို။ မေ– ကို။ ဒဿေထ– ဖူးမြင်စေကြလော။ ဝါ– ပြကြလော။” ဣတိ အာဟ။ “တွံ– သည်။ သမတ္ထကာလေ– စွမ်းနိုင်သူ၏အခါ၌။ ဝါ– စွမ်းနိုင်ရာအခါ၌။ သတ္ထာရာ– နှင့်။ သဒ္ဓိံ၊ ဝေရီ– ရန်သူ သည်။ ဟုတွာ၊ အစရိ– လှည့်လည်နေထိုင်ခဲ့ပြီ။ မယံ– တို့သည်။ တတ္ထ– ထို မြတ် စွာဘုရားဆီသို့။ န နေဿာမ– မပို့ဆောင်ပေးနိုင်ပါကုန်။” ဣတိ ဝုတ္တေ၊ “မံ– ကို။ မာ နာသေထ– မဖျက်ဆီးပါကုန်နှင့်။ မယာ– သည်။ သတ္ထရိ– မြတ်စွာဘုရား ၌။ အာဃာတော– ရန်ငြိုးကို။ ကတော– ပြုအပ်ပြီ။ ပန– သို့သော်လည်း။ သတ္ထု–
...[စာမျက်နှာ- ၃၉၃]...
၏။ မယိ– ငါ၌။ ကေသဂ္ဂမတ္တောပိ– ဆံဖျားမျှ အတိုင်းအရှည်ရှိသည်လည်း ဖြစ်သော။ အာဃာတော– သည်။ နတ္ထိ။ ဟိ– မှန်။ သော ဘဂဝါ– သည်။ ဝဓကေ ဒေဝဒတ္တမှိ, စောရေ အင်္ဂုလိမာလကေ+
ဓနပါလေ ရာဟုလေ စ, သဗ္ဗတ္ထ သမမာနသောတိ ဝဓကေ– မိမိကိုလုပ်ကြံသတ်ဖြတ်သော။ ဒေဝဒတ္တမှိ– ဒေဝဒတ်၌လည်းကောင်း။ စောရေ– တောပုန်းလူဆိုးကြီးဖြစ်သော။ အင်္ဂုလိမာလကေ– အင်္ဂုလိ မာလ၌လည်းကောင်း။ ဓနပါလေ– ဓနပါလမည်သော နာဠာဂိရိဆင်၌လည်းကောင်း။ ရာဟုလေ စ– သားတော်ရာဟုလာ၌လည်းကောင်း။ သဗ္ဗတ္ထ– အလုံး စုံသော သတ္တဝါတို့၌။ သမမာနသော– တူမျှသော စိတ်ရှိတော်မူ၏။ ဣတိ– ဤသို့ ပြောပြီ။ ဣတိ– ဤသို့ပြောပြီး၍။ [ဣတိတစ်ပုဒ်အကျေကြံ၊] “မေ– ကို။ ဘဂဝန္တံ– ကို။ ဒဿေထ– ပြပေးကြပါလော။” ဣတိ– သို့။ ပုနပ္ပုနံ– အဖန်ဖန်အထပ် ထပ်။ ယာစိ– တောင်းပန်ပြီ။
အထ– ထိုအခါ၌။ နံ– ထိုဒေဝဒတ်ကို။ တေ– ထိုတပည့်တို့သည်။ မဉ္စကေန– ညောင်စောင်းငယ်ဖြင့်။ အာဒါယ– ဆောင်ယူ၍။ နိက္ခမိံသု– ထွက်ခဲ့ကုန်ပြီ။
တဿ– ထိုအရှင်ဒေဝဒတ်၏။ အာဂမနံ– လာခြင်းကို။ သုတွာ၊ ဘိက္ခူ– တို့သည်။ သတ္ထု– အား။ အာရောစေသုံ– လျှောက်ကုန်ပြီ။ (ကိံ?)၊ “ဘန္တေ! ဒေဝဒတ္တော–
သော ဟိ ဘဂဝါ။ ။ ဟိကို ဒဠှီကရဏ, ဣတိကို ဟေတုအနက်ကြံ၍ ပေးခဲ့သည်၊ ဟိကို ကာရဏအနက်ဟောယူ၍ “(ကသ္မာ- အဘယ်ကြောင့်၊ သတ္ထု- ၏၊ မယိ- ၌၊ ကေသဂ္ဂမတ္တောပိ– သော၊ အာဃာတော– သည်၊ နတ္ထိ၊ ဣတိ- သို့၊ ဝိညာယတိ- သိအပ် သနည်း?) ဟိ (ယသ္မာ)- အကြင်ကြောင့်၊ သော ဘဂဝါ- သည်၊ ဝဓကေ၊ ပေ ၊ သမမာနသော- ၏၊ ဣတိ (တသ္မာ)- ထိုကြောင့်၊ (ထိုသို့ သတ္တဝါအားလုံးတို့၌ တူမျှသော စိတ်ရှိသည်၏ အဖြစ်ကြောင့်၊) သတ္ထု- ၏၊ မယိ- ၌၊ ကေသဂ္ဂမတ္တောပိ– သော၊ အာဃာတော– သည်၊ နတ္ထိ၊ ဣတိ- သို့၊ ဝိညာယတိ- သိအပ်၏၊ ဣတိ- ထိုကြောင့်၊ (ထိုသို့ မြတ်စွာ ဘုရား၏ ရန်ငြိုးမရှိသည်၏အဖြစ်ကြောင့်)၊ ]မေ– ကို၊ ဘဂဝန္တံ– ကို၊ ဒဿေထ– ကုန်၊} ဣတိ– သို့၊ ပုနပ္ပုနံ– ထပ်၊ ယာစိ– ပြီ”ဟုလည်း ပေးနိုင်သည်၊ ၂နည်းလုံးတွင် “သမမာနသောတိ”၌ ဣတိကို သိလေသနည်းစသည်အရ ၂ခါပေး၊ သို့မဟုတ် ဣတိတစ်လုံး အကျေကြံ
...[စာမျက်နှာ- ၃၉၄]...
သည်။ တုမှာကံ– ရှင်တော်ဘုရားတို့ကို။ ဒဿနတ္ထာယ– ဖူးမြင်ခြင်းအကျိုးငှာ။ အာဂစ္ဆတိ ကိရ– လာသတဲ့။” ဣတိ (အာရောစေသုံ)။ “ဘိက္ခဝေ! သော– ထို ဒေဝဒတ်သည်။ တေန အတ္တဘာဝေန– ထိုအတ္တဘောဖြင့်။ မံ– ကို။ ပဿိတုံ– ဖူး မြင်ခြင်းငှာ။ ဝါ– ဖူးမြင်ခွင့်ကို။ န လဘိဿတိ– ရလိမ့်မည်မဟုတ်။” ဣတိ– ဤသို့ မိန့်တော်မူပြီ။ ဒေဝဒတ္တော– သည်။ ပဉ္စန္နံ– ကုန်သော။ ဝတ္ထူနံ– တို့ကို။ အာယာစိတကာလတော– တောင်းသူ၏အခါမှ။ ဝါ– တောင်းရာအခါမှ။ ပဋ္ဌာယ– ၍။ ပုန–ဖန်။ ဗုဒ္ဓံ– ကို။ ဒဋ္ဌုံ– ဖူးမြင်ခြင်းငှာ။ ဝါ– ခွင့်ကို။ န လဘတိ ကိရ– မရတော့ဘူးတဲ့။ အယံ– ဤသို့ဖူးခွင့်မရနိုင်ခြင်းသည်။ ဓမ္မတာ– ထုံးစံတည်း။ “ဘန္တေ! အသုကဋ္ဌာနံ အသုကဋ္ဌာနဉ္စ– ဤမည်ဤမည်သော အရပ်သို့လည်း။ အာဂတော– ရောက်လာပြီ။” ဣတိ– လျှောက်ကုန်ပြီ။ “ယံ– အကြင်အမှုကို။ (ကာတုံ)၊ ဣစ္ဆတိ– အလိုရှိ၏။ တံ– ထိုအမှုကို။ ကရောတု– ပြုပါစေ။ သော– ထိုဒေဝဒတ်သည်။ မံ– ကို။ ပဿိတုံ– ငှာ။ ဝါ– ကို။ န လဘိဿတိ– ရလိမ့်မည် မဟုတ်။” ဣတိ– ဤသို့ မိန့်တော်မူပြီ။ “ဘန္တေ! ဣတော– ဤဇေတဝန်ကျောင်းမှ။ ယောဇနမတ္တံ– တစ်ယူ ဇနာအတိုင်းအရှည်ရှိသောအရပ်သို့။ အာဂတော– ရောက်လာပါပြီ။ အဍ္ဎယောဇနံ– ယူဇနာဝက်ရှိသောအရပ်သို့။ (အာဂတော)၊ ဂါဝုတံ– တစ်ဂါဝုတ်ရှိ သော အရပ်သို့။ (အာဂတော)၊ ဘန္တေ! ဇေတဝနပေါက္ခရဏီသမီပံ– ဇေတဝန် ရေကန်အနီးသို့။ အာဂတော– ပါပြီ။” ဣတိ– ပြီ။ “အန္တောဇတဝနံ– ဇေတဝန် ကျောင်းတွင်းသို့။ သစေပိ ပဝိသတိ– အကယ်ပင်ဝင်ဥုးတော့။ (ဧဝံ သတိပိ– သော်လည်း၊) မံ– ကို။ ပဿိတုံ– ငှာ။ ဝါ– ကို။ နေဝ လဘိဿတိ– မဟုတ်။” ဣတိ– ဤသို့မိန့်တော်မူပြီ။ ဒေဝဒတ္တံ– ကို။ ဂဟေတွာ– ခေါ်ယူ၍။ အာဂတာ– လာကုန် သော တပည့်တို့သည်။ ဇေတဝနပေါက္ခရဏီတီရေ– ဇေတဝန်ရေကန်၏ ကမ်း နား၌။ မဉ္စံ– ညောင်စောင်းကို။ ဩတာရေတွာ– အောက်သို့ ရောက်စေ၍။ ဝါ– ချ၍။ ပေါက္ခရဏိံ– ရေကန်သို့။ နှာယိတုံ– ရေချိုးခြင်းငှာ။ ဩတရိံသု– သက်ဆင်း ကုန်ပြီ။ ဒေဝဒတ္တောပိ– သည်လည်း။ မဉ္စတော– မှ။ ဝုဋ္ဌာယ– ထ၍။ ဥဘော– ၂ဖက် ကုန်သော။ ပါဒေ– ခြေတို့ကို။ ဘူမိယံ– မြေ၌။ ဌပေတွာ– ထား၍။ နိသီဒိ– ထိုင်ပြီ။
ပါဒါ– တို့သည်။ ပထဝိံ– သို့။ ပဝိသိံသု– ဝင်ကုန်ပြီ။ သော– ထိုဒေဝဒတ်သည်။ အနုက္ကမေန– အစဉ်အားဖြင့်။ ယာဝ ဂေါပ္ဖကာ– မျက်စိတိုင်အောင်။ ယာဝ ဇဏ္ဏုကာ–
...[စာမျက်နှာ- ၃၉၅]...
ဒူးဆစ်တိုင်အောင်။ ယာဝ ကဋိတော– ခါးတိုင်အောင်။ ယာဝ ထနတော– နို့တိုင် အောင်။ ယာဝ ဂီဝတော– လည်ပင်းတိုင်အောင်။ ပဝိသိတွာ– ဝင်၍။ ဟနုကဋ္ဌိကဿ– မေးရိုး၏။ ဘူမိယံ– မြေ၌။ ပဝိဋ္ဌကာလေ– ဝင်ရာအခါ၌။ “ဣမေဟိ၊ ပေ။ ဥပေမီ”တိ– ဣမေဟိ၊ ပေ။ ဥပေမိဟူသော။ ဣမံ ဂါထံ– ကို။ အာဟ– ရွတ်ဆိုပြီ။
ဣမေဟိ အဋ္ဌီဟိ တမဂ္ဂပုဂ္ဂလံ, ဒေဝါတိဒေဝံ နရဒမ္မသာရထိံ၊ သမန္တစက္ခုံ သတပုညလက္ခဏံ, ပါဏေဟိ ဗုဒ္ဓံ သရဏံ ဥပေမိ
အဂ္ဂပုဂ္ဂလံ– ကမ္ဘာအလုံးတွင်, အသာဆုံးပုဂ္ဂိုလ်လည်း ဖြစ်တော်မူပေ ထသော။ ဒေဝါတိဒေဝံ– နတ်အပေါင်းတို့၏, ဥုးခေါင်းညွတ်လျှိုး, ခိုကိုးရာအစစ်, နတ်မင်းလည်းဖြစ်တော်မူပေထသော။ နရဒမ္မသာရထိံ– ဆုံးမရန်ကြုံ, များဗိုလ် ပုံကို, စုံလင်စွာသင်ပေးလျက်, ယဉ်ကျေးအောင် ဆုံးမတော်မူပေထသော။ သမန္တစက္ခုံ– ကြွင်းမဲ့ဥဿုံ, အလုံးစုံကို, အကုန်သိမြင်, သဗ္ဗညုဉာဏ်ရှင်လည်း ဖြစ်တော်မူပေထသော။ သတပုညလက္ခဏံ– ရာပေါင်းများစွာ, ဘုန်းသမ္ဘာ ကြောင့်, ကောင်းစွာမြင့်ကြွယ်, တင့်တယ်သော လက္ခဏာလည်းရှိတော်မူပေ ထသော။ တံ ဗုဒ္ဓံ– တု၍မနိုင်, ပြိုင်၍မရ, ကမ္ဘာ့ထိပ်ခေါင်, ထိုနောင်တော်မြတ် ဘုရားကို။ ဣမေဟိ အဋ္ဌီဟိ– အသားတွေပျောက်, အရေခြောက်သဖြင့်, မျက် မှောက်ထင်စွာ, ဤ၃ရာသော အရိုးတို့ဖြင့်လည်းကောင်း။ ဣမေဟိ ပါဏေဟိ–မငြိမ်လှုပ်လှက်, ချုပ်ပျက်ခါနီးဖြစ်သော ဤအသက်တို့ဖြင့်လည်းကောင်း။ သရဏံ– ဥုးတင်ကျန, ဖူးချင်လှလည်းမရတော့ပါ, ကိုးကွယ်ရာ ဟူ၍သာလျှင်။ ဥပေမိ– အပြစ်ရှိသမျှ, သတိရသဖြင့်, အာမဝန္တံ, အကုန်ခံ၍, အတန်တန်ဆည်း ကပ်ခဲ့ပါသည်ဘုရား
ဣဒံ ဌာနံ– ဤအကြောင်းအရာကို။ ဒိသွာ– မြင်တော်မူ၍။ တထာဂတော– သည်။ ဒေဝဒတ္တံ– ကို။ ပဗ္ဗာဇေသိ ကိရ– ရဟန်းပြုပေးတော်မူခဲ့သတဲ့။ ဟိ– ချဲ့ဥုး အံ့။ သော– ထိုဒေဝဒတ်သည်။ သစေ န ပဗ္ဗဇိဿ– အကယ်၍ ရဟန်းမပြုခဲ့အံ့။ ဂိဟီ– လူဝတ်ကြောင်သည်။ ဟုတွာ၊ ဘာရိယံ– ဝန်လေးသော။ (ကြီးလေးသော)၊ ကမ္မဉ္စ– ကံကိုလည်း။ အကရိဿ– ပြုရာ၏။ အာယတိံ– နောင်အခါ၌။ ဘဝနိဿရဏပစ္စယံ– ဘဝမှ ထွက်မြောက်ခြင်း၏ အကြောင်းကို။ (ဘဝမှ ထွက်မြောက်
...[စာမျက်နှာ- ၃၉၆]...
ကြောင်းနိဗ္ဗာန်၏ အကြောင်းကို၊) ကာတုံ– ငှာ။ န သက္ခိဿ– မစွမ်းနိုင်ရာ။ စ ပန– ဆက်ဥုးအံ့။ ဝါ– အနွယကား။ ပဗ္ဗဇိတွာ– ရဟန်းပြုပြီး၍။ ဘာရိယံ– သော။ ကမ္မံ– ကို။ ကိဉ္စာပိ ကရိဿတိ– အကယ်၍ကား ပြုလတ္တံ့။ (တထာပိ– ထိုသို့ပင် ပြုပါသော်လည်း၊) အာယတိံ– ၌။ ဘဝနိဿရဏပစ္စယံ– ကို။ ကာတုံ– ငှာ။ သက္ခိဿတိ– စွမ်းနိုင်လတ္တံ့။ ဣတိ– ဤသို့ မြင်တော်မူခြင်းကြောင့်။ တံ– ထိုဒေဝဒတ် ကို။ သတ္ထာ– သည်။ ပဗ္ဗာဇေသိ– ရဟန်းပြုစေတော်မူပြီ။ ဟိ– မှန်၏။ သော– ထို ဒေဝဒတ်သည်။ ဣတော– ဤကမ္ဘာမှ။ သတသဟဿကပ္ပမတ္ထကေ– ကမ္ဘာ တစ်သိန်းအထက်၌။ အဋ္ဌိဿရော နာမ– အဋ္ဌိဿရမည်သော။ ပစ္စေကဗုဒ္ဓေါ– ပစ္စေကဗုဒ္ဓါသည်။ ဘဝိဿတိ– လိမ့်မည်။ သော– ထိုဒေဝဒတ်သည်။ ပထဝိံ– သို့။ ပဝိသိတွာ– ပြီး၍။ အဝီစိမှိ– အဝီစိငရဲ၌။ နိဗ္ဗတ္တိ– ဖြစ်ပြီ။ ပန– ဆက်ဥုးအံ့။ နိစ္စလေ– လောကဓံကြောင့်, တုန်လှုပ်ခြင်းရှိတော်မမူသော။ ဗုဒ္ဓေ– ၌။ အပရဇ္ဈဘာဝေန– ပြစ်မှားခဲ့သည်၏ အဖြစ်ကြောင့်။ နိစ္စလောဝ– လှုပ်ရှားခြင်းမရှိသည်သာ။ ဟုတွာ၊ ပစ္စတူတိ– ကျက်ပါစေဟူ၍။ ဝါ– ကျက်ပါစေဟူသော အနေဖြင့်။ [“ပစ္စတိ”ဟု မူကွဲ ရှိ၏။ “ပစ္စတိ– ကျက်ရ၏”ဟုပေး။] ယောဇနသတိကေ– ယူဇနာတစ်ရာရှိသော။ အန္တောအဝီစိမှိ– အဝီစိငရဲအတွင်း၌။ အဿ– ထိုဒေဝဒတ်၏။ ယောဇနသတုဗ္ဗေဓမေဝ– ယူဇနာတစ်ရာအမြင့်ရှိသည်သာဖြစ်သော။ သရီရံ– ကိုယ်သည်။ နိဗ္ဗတ္တိ– ပြီ။ သီသံ– ဥုး ခေါင်းသည်။ ယာဝ ကဏ္ဏသက္ခလိတော– နားအခေါင်းတိုင် အောင်။ ဝါ– နားတွင်းတိုင်အောင်။ ဥပရိ– အထက်၌။ အယကပလ္လံ– သံအိုးကင်းသို့။ ပါဝိသိ– ဝင်ပြီ။ ပါဒါ– ခြေတို့သည်။ ယာဝ ဂေါပ္ဖကာ– ဖမျက်တိုင်အောင်။ ဝါ– ခြေ မျက်စိတိုင်အောင်။ ဟေဋ္ဌာ– အောက်ဖြစ်သော။ အယပထဝိယံ– သံမြေကြီး၌။ ပဝိဋ္ဌာ– ဝင်ကုန်ပြီ။ မဟာတာလက္ခန္ဓပရိမာဏံ– ကြီးစွာသော ထန်းပင်လုံးအတိုင်း အရှည်ရှိသော။ (ထန်းပင်လုံးကြီးလောက်ရှိသော)၊ အယသူလံ– သံတံကျင်သည်။ (သံတံစို့သည်)၊ ပစ္ဆိမဘိတ္တိတော– အနောက်ဘက်နံရံမှ။ နိက္ခမိတွာ– ထွက်၍။ ပိဋ္ဌိမဇ္ဈံ– ကျောအလယ်ကို။ ဘိန္ဒိတွာ– ဖောက်ခွဲ၍။ ဥရေန– ရင်ဖြင့်။ နိက္ခမိတွာ– ၍။ ပုရိမဘိတ္တိံ– အရှေ့ဘက်နံရံသို့။ ပါဝိသိ– ဝင်သွားပြီ။ အပရံ– အခြားသော သံတံကျင်သည်။ ဒက္ခိဏဘိတ္တိတော– လက်ျာဘက်နံရံမှ။ နိက္ခမိတွာ၊ ဒက္ခိဏပဿံ– လက်ျာနံပါးကို။ ဘိန္ဒိတွာ– ၍။ ဝါမပဿေန– လက်ဝဲနံပါးဖြင့်။ နိက္ခမိတွာ၊
...[စာမျက်နှာ- ၃၉၇]...
ဥတ္တရဘိတ္တိံ– မြောက်ဘက်နံရံသို့။ ပါဝိသိ– ပြီ။ အပရံ– အခြားသော သံတံကျင် သည်။ ဥပရိ– အထက်ဖြစ်သော။ ကပလ္လတော– သံဒယ်အိုးမှ။ နိက္ခမိတွာ၊ မတ္ထကံ– ဥုးထိပ်ကို။ ဘိန္ဒိတွာ– ဖောက်ခွဲ၍။ အဓောဘာဂေန– အောက်အဖို့ ဖြင့်။ နိက္ခမိတွာ၊ အယပထဝိံ– သံမြေကြီးထဲသို့။ ပါဝိသိ၊ ဧဝံ– ဤသို့လျှင်။ သော– ထိုဒေဝဒတ်သည်။ တတ္ထ– ထိုအဝီစိငရဲ၌။ နိစ္စလောဝ– လှုပ်ရှားခြင်းမရှိသည်သာ။ (ဟုတွာ)၊ ပစ္စိ– ကျက်ရပြီ။ ဘိက္ခူ– တို့သည်။ “ဧတ္တကံ– ဤမျှအတိုင်းအရှည်ရှိသော။ ဌာနံ– အရပ် သို့။ အာဂစ္ဆန္တော– လာသော။ ဒေဝဒတ္တော– သည်။ သတ္ထာရံ– ကို။ ဒဋ္ဌုံ– ငှာ။ ဝါ– ကို။ အလဘိတွာဝ– မရမူ၍သာလျှင်။ ပထဝိံ– သို့။ ပဝိဋ္ဌော– ဝင်ပြီ။ [ပထဝိံ ပဝိဋ္ဌော–မြေမျိုပြီ၊]” ဣတိ– သို့။ ကထံ– ကို။ သမုဋ္ဌာပေသုံ– ဖြစ်စေကုန်ပြီ။ သတ္ထာ– သည်။ “ဘိက္ခဝေ! ဒေဝဒတ္တော– သည်။ ဣဒါနေဝ၊ မယိ– ငါဘုရား၌။ အပရဇ္ဈိတွာ– ပြစ်မှား၍။ ပထဝိံ– သို့။ န ပါဝိသိ– ဝင်သည်မဟုတ်သေး။ ပုဗ္ဗေပိ– ၌လည်း။ ပဝိဋ္ဌောယေဝ– ဝင်ခဲ့ဖူးသည်သာ။” ဣတိ– သို့။ ဝတွာ– ၍။ ဟတ္ထိရာဇကာလေ– ဆင်မင်း ဖြစ်ရာအခါ၌။ မဂ္ဂမူဠှံ– လမ်းခရီး၌ တွေဝေနေသော။ ဝါ– မျက်စိလည် လမ်းမှား နေသော။ ပုရိသံ– ကို။ သမဿာသေတွာ– သက်သာရာ ရစေ၍။ အတ္တနော– ၏။ ပိဋ္ဌိံ– ကျောကုန်းသို့။ အာရောပေတွာ– တက်ရောက်စေ၍။ ဝါ– တင်၍။ ခေမန္တံ– ဘေးတို့၏ကုန်ရာ အရပ်သို့။ ဝါ– ဘေးကင်းရာ အရပ်သို့။ ပါပိတဿ– ရောက် စေသော ဆင်မင်း၏။ ပုန– ဖန်။ တိက္ခတ္တုံ– ၃ကြိမ်။ အာဂန္တွာ– လာ၍။ အဂ္ဂဋ္ဌာနေ– အစွယ်၏ အဖျားအရပ်လည်းကောင်း။ မဇ္ဈိမဋ္ဌာနေ– အစွယ်၏ အလယ်အရပ် လည်းကောင်း။ မူလေ– အစွယ်၏ အရင်းလည်းကောင်း။ ဣတိ ဧဝံ– သို့။ ဒန္တေ– အစွယ်တို့ကို။ ဆိန္ဒိတွာ– ဖြတ်ပြီး၍။ တတိယဝါရေ– ၃ခါမြောက်အကြိမ်၌။ မဟာပုရိသဿ– ယောက်ျားမြတ်ဖြစ်သော ဘုရားအလောင်းဆင်မင်း၏။ စက္ခုပထံ– မျက်စိ၏ လမ်းကြောင်းကို။ ဝါ– မျက်စိမြင်လောက်ရာအရပ်ကို။ အတိက္ကမန္တဿ– ကျော်လွန်သော။ တဿ– ထိုယောက်ျား၏။ ပထဝိံ– သို့။ ပဝိဋ္ဌဘာဝံ– ဝင်သည်၏။
ခေမန္တံ။ ။ ခီယန္တိ ဧတ္ထ ဥပဒ္ဒဝူပသဂ္ဂါဒယောတိ ခေမော(နီတိသုတ္တ- ၃၃၄)၊ ခေမော ဧဝ ခေမန္တံ၊ (တစ်နည်း) ဘယဿ ခီယနံ ခေမော၊ ခေမော+အန္တော ပရိစ္ဆေဒေါ ယဿာတိ ခေမန္တံ- ဘေးကုန်ခြင်းအပိုင်းအခြားရှိသောအရပ်၊- သီဋီသစ်၊၂၊၁၃၀
...[စာမျက်နှာ- ၃၉၈]...
အဖြစ်ကို။ ဒီပေတုံ– ပြတော်မူခြင်းငှာ။ အကတညုဿ ပေါသဿ, နိစ္စံ ဝိဝရဒဿိနော၊ သဗ္ဗံ စေ ပထဝိံ ဒဇ္ဇာ, နေဝ နံ အဘိရာဓယေ
အကတညုဿ– သူတစ်ပါးတို့ ပြုအပ်ဖူးသော ကျေးဇူးကို မသိတတ်သော။ နိစ္စံ– အမြဲ။ ဝိဝရဒဿိနော– ရပေါက်ရလမ်းကိုသာ ကြည့်တတ်သော။ ပေါသဿ– ယောက်ျားအား။ သဗ္ဗံ– အလုံးစုံသော။ ပထဝိံ– မြေကို။ စေ (ပိ) ဒဇ္ဇာ– အကယ်၍ မူလည်း ပေးဥုးတော့။ (ဧဝံ ဒေန္တောပိ– ဤသို့ပေးပါသော်လည်း၊) နံ– ထို ယောက်ျားကို။ နေဝ အဘိရာဓယေ– မနှစ်သက်စေနိုင်ရာ။ ဝါ– မကြည်လင် မရွှင် ပျစေနိုင်ရာ။ [“သဗ္ဗံ စေ ပထဝိံ ဒဇ္ဇာတိ သစေပိ...သကလံ စက္ကဝတ္တိရဇ္ဇံ, ဣမံ ဝါ ပန မဟာပထဝိံ ပရိဝတ္တေတွာ ပထဝေါဇံ ဒဒေယျ (ဇာ၊ဋ္ဌ၊ ၁၊ ၃၄၀)”ဟူသော အဖွင့်ကို ကြည့်၍ ပထဝိံအရ ဌာနျူပစာရအားဖြင့် စကြာမင်းအဖြစ်နှင့် မြေဆီမြေလွှာ မြေဩဇာကိုယူ။] ဣတိ– ဤသို့သော။ ဣဒံ ဇာတကံ– ကို။ ကထေတွာ– ပြီး၍။ ပုနပိ– တစ်ဖန် လည်း။ တထေဝ– ထို့အတူပင်။ ကထာယ– စကားသည်။ သမုဋ္ဌိတာယ– ဖြစ်လ သော်။ ခန္တိဝါဒိဘူတေ– ခန္တီဝါဒီရသေ့ဖြစ်၍ဖြစ်ခဲ့သော။ အတ္တနိ– မိမိ၌။ အပရဇ္ဈိတွာ– ပြစ်မှားခဲ့၍။ ကလာဗုရာဇဘူတဿ– ကလာဗုမင်းဖြစ်၍ ဖြစ်ခဲ့သော။ တဿ– ထိုဒေဝဒတ်၏။ ပထဝိံ– သို့။ ပဝိဋ္ဌဘာဝံ– ကို။ ဒီပေတုံ– ပြတော်မူခြင်းငှာ။ ခန္တိဝါဒိဇာတကဉ္စ– ဇာတ်ကိုလည်းကောင်း။ စူဠဓမ္မပါလဘူတေ– စူဠဓမ္မပါလဖြစ် ၍ ဖြစ်ခဲ့သော။ အတ္တနိ– ၌။ အပရဇ္ဈိတွာ၊ မဟာပတာပရာဇဘူတဿ– မဟာပတာပမင်းဖြစ်၍ဖြစ်ခဲ့သော။ တဿ– ထိုဒေဝဒတ်၏။ ပထဝိံ– သို့။ ပဝိဋ္ဌဘာဝံ– ကို။ ဒီပေတုံ– ငှာ။ စူဠဓမ္မပါလဇာတကဉ္စ– ဇာတ်ကိုလည်းကောင်း။ ကထေသိ+
ပန– ဆက်။ ဒေဝဒတ္တေ– သည်။ ပထဝိံ– သို့။ ပဝိဋ္ဌေ– ဝင်လသော်။ မဟာဇနော– သည်။ ဟဋ္ဌတုဋ္ဌော– ရွှင်လန်းနှစ်သက်သည်။ (ဟုတွာ)၊ ဓဇပဋာကကဒလိယော– တံခွန်, ကုက္ကား,ငှက်ပျောပင်တို့ကို။ ဥဿာပေတွာ– စိုက်ထူစေ၍။ ပုဏ္ဏဃဋေ– ရေဖြင့်ပြည့်သော အိုးတို့ကို။ ဌပေတွာ– တည်ထား၍။ “နော– ငါတို့ ၏။ ဝါ– တို့မှာ။ လာဘာ– လာဘ်တို့သည်။ (ဟောန္တိ) ဝတ– ဖြစ်လေကုန်စွတကား။”
...[စာမျက်နှာ- ၃၉၉]...
ဣတိ– ဤသို့ပြော၍။ မဟန္တံ– ကြီးစွာသော။ ဆဏံ– ပွဲသဘင်ကို။ အနုဘောတိ– ခံစား၏။ တမတ္ထံ– ထိုအကြောင်းကို။ ဘဂဝတော– အား။ အာရောစေသုံ– ကုန်ပြီ။
ဘဂဝါ– သည်။ “ဘိက္ခဝေ! ဣဒါနေဝ၊ ဒေဝဒတ္တေ– သည်။ မတေ– သေလသော်။ မဟာဇနော– သည်။ န တုဿတိ– နှစ်သက်သည် မဟုတ်သေး။ ပုဗ္ဗေပိ– ၌လည်း။ တုဿိယေဝ– နှစ်သက်ခဲ့ဖူးသည်သာ။” ဣတိ ဝတွာ၊ သဗ္ဗဇနဿ– အလုံးစုံသော လူအပေါင်းသည်။ ဝါ– ၏။ အပ္ပိယေ– မချစ်အပ်သော။ စဏ္ဍေ– ကြမ်းတမ်းသော။ ဖရုသေ– ရုန့်ရင်းသော။ ဗာရာဏသိယံ– မြို့၌။ ပိင်္ဂလရညေ နာမ– ပိင်္ဂလမည်သော မင်းသည်။ မတေ– သေလသော်။ မဟာဇနဿ– ၏။ တုဋ္ဌဘာဝံ– နှစ်သက်သည်၏ အဖြစ်ကို။ ဒီပေတုံ– ငှာ။ သဗ္ဗော ဇနော ဟိံသိတော ပိင်္ဂလေန, တသ္မိံ မတေ ပစ္စယာ ဝေဒယန္တိ+
ပိယော နု တေ အာသိအကဏှနေတ္တော, ကသ္မာ တုဝံ ရောဒသိ ဒွါရပါလ+
သဗ္ဗော– အလုံးစုံသော။ ဇနော– လူအပေါင်းကို။ ပိင်္ဂလေန– မနက်မမှောင် ကြောင်သောမျက်လုံးရှိသော ပိင်္ဂလမင်းသည်။ ဟိံသိတော– နှိပ်စက်အပ်ပါပြီ။ တသ္မိံ– ထိုပိင်္ဂလမင်းသည်။ မတေ– သေလသော်။ ပစ္စယာ– ဝမ်းတွင်းမှာပြည့်, ဝမ်းမြောက်မှုပီတိတို့သည်။ ဝေဒယန္တိ– အမျိုးအဖုံဖုံ, ရင်ဖွင့်၍ ပြောနေပါကုန်၏။ [စုရာဒိဝိဒဓာတ် အာချာန (ပြောခြင်း) အနက်ဟော၊ (ဓာတွတ္ထ)၊ ပစ္စယာ ဝေဒယန္တီတိ ပီတိယော ပဝေဒယန္တိ (ဇာ၊ဋ္ဌ၊ ၂၊ ၂၂၁)။] တေ– သင်သည်။ အကဏှနေတ္တော– မနက်မမှောင် ကြောင်သောမျက်လုံးရှိသော ပိင်္ဂလမင်းသည်။ ဝါ– ကို။ ပိယော– ချစ်အပ်သည်။ အာသိ နု– ဖြစ်သလော။ ဒွါရပါလ– တံခါးစောင့်! ကသ္မာ– အဘယ့်ကြောင့်။ တုဝံ– သင်သည်။ ရောဒသိ– ငိုနေရသနည်း။
န မေ ပိယော အာသိ အကဏှနေတ္တော, ဘာယာမိ ပစ္စာဂမနာယ တဿ၊ ဣတော ဂတော ဟိံသေယျ မစ္စုရာဇံ, သော ဟိံသိတော အာနေယျ ပုန ဣဓ
မေ– ကျွန်တော်မျိုးသည်။ အကဏှနေတ္တော– သည်။ ဝါ– ကို။ ပိယော– ချစ် အပ်သည်။ န အာသိ– မဖြစ်ပါ။ တဿ– ထိုပိင်္ဂလမင်း၏။ ပစ္စာဂမနာယ– ပြန်လာ ခြင်းမှ။ ဘာယာမိ– ကြောက်နေပါ၏။ ဣတော– ဤလူ့ပြည်မှ။ ဂတော– သွားလေ သူ ပိင်္ဂလမင်းသည်။ မစ္စုရာဇံ– သေမင်းအမည်ရကြသည့် ယမမင်းနှင့် ငရဲထိန်း
...[စာမျက်နှာ- ၄၀၀]...
အပေါင်းကို။ ဟိံသေယျ– နှိပ်စက်ရာ၏။ ဟိံသိတော– နှိပ်စက်အပ်သော။ ဝါ– အနှိပ်စက်ခံရသော။ သော– ထိုသေမင်းအမည်ရကြသည့် ယမမင်းနှင့် ငရဲထိန်း အပေါင်းသည်။ (တစ်နည်း) သော– ကို။ ဟိံသိတော– အပ်သည်။ (သမာနော– သော်၊) ပုန– ဖန်။ ဣဓ– ဤလူ့ပြည်သို့။ အာနေယျ– ဆောင်ပို့လိုက်ရာ၏။
ဣတိ– သို့သော။ ဣဒံ ပိင်္ဂလဇာတကံ– ကို။ ကထေသိ၊ ဘိက္ခူ– တို့သည်။ သတ္ထာရံ– ကို။ “ဘန္တေ– ရား! ဣဒါနိ– ၌။ ဒေဝဒတ္တော– သည်။ ကုဟိံ– အဘယ် အရပ်၌။ နိဗ္ဗတ္တော– ဖြစ်ပါသနည်း။” ဣတိ ပုစ္ဆိံသု၊ “ဘိက္ခဝေ– တို့! အဝီစိ မဟာနိရယေ– အဝီစိငရဲကြီး၌။ (နိဗ္ဗတ္တော– ဖြစ်ပြီ၊)” ဣတိ– ဤသို့မိန့်တော်မူပြီ။
“ဘန္တေ! ဣဓ– ဤပစ္စုပ္ပန်ဘဝ၌။ တပ္ပန္တော– ပူပန်လျက်။ ဝိစရိတွာ– လှည့်လည်၍။ ပုန– ဖန်။ ဂန္တွာ– သွား၍။ တပ္ပနဋ္ဌာနေယေဝ– ပူပန်သောအရပ်၌သာလျှင်။ နိဗ္ဗတ္တော– ဖြစ်ရပြီ။” ဣတိ– ဤသို့ လျှောက်ကုန်ပြီ။
“ဘိက္ခဝေ! အာမ– အိမ်း။ ပဗ္ဗဇိတာ ဝါ– ရှင်ရဟန်းတို့သည်သော်လည်း။ ဟောန္တု– ဖြစ်ကြပါစေ။ ဂဟဋ္ဌာ ဝါ– အိမ်၌တည်သူ လူဝတ်ကြောင်တို့သည်သော်လည်း။ (ဟောန္တု)၊ ပမာဒဝိဟာရိနော– မေ့လျော့သဖြင့် နေလေ့ရှိသူတို့သည်။ ဥဘယတ္ထ– ပစ္စုပ္ပန်, တမလွန် ၂တန်သော ဘဝ၌။ တပန္တိယေဝ– ပူပန်ရကုန်သည်သာ။” ဣတိ ဝတွာ– ၍။ “ဣဓ္ပ တပ္ပတိ၊ ပေ။ ဒုဂ္ဂတိံ ဂတော”တိ– ဟူသော။ ဣမံ ဂါထံ အာဟ+
ဣဓ တပ္ပတိ ပေစ္စ တပ္ပတိ, ပါပကာရီ ဥဘယတ္ထ တပ္ပတိ၊ ပါပံ မေ ကတန္တိ တပ္ပတိ, ဘိယျော တပ္ပတိ ဒုဂ္ဂတိံ ဂတော
ပါပကာရီ– မကောင်းမှုကို ပြုသူသည်။ ဣဓ– ဤပစ္စုပ္ပန်ဘဝ၌။ တပ္ပတိ– ပူပန် ရ၏။ ပေစ္စ– တမလွန်ဘဝ၌။ တပ္ပတိ– ၏။ ဥဘယတ္ထ– ပစ္စုပ္ပန် တမလွန် ၂တန် သော ဘဝ၌။ တပ္ပတိ– ၏။ မေ– ငါသည်။ ပါပံ– မကောင်းမှုကို။ ကတံ– ပြုအပ်မိ လေစွ။ ဣတိ– ဤသို့ တွေး၍။ တပ္ပတိ– ၏။ ဒုဂ္ဂတိံ– ဒုဂ္ဂတိသို့။ ဂတော– ရောက် သည်။ (သမာနော– သော်၊) ဘိယျော– လွန်စွာ။ တပ္ပတိ– ၏။
တတ္ထ– ထိုဂါထာ၌။ ဣဓ တပ္ပတီတိ– ကား။ ဣဓ– ဤလောက၌။ ကမ္မတပ္ပနေန–ကံကြောင့် ပူပန်ရခြင်းဟူသော။ (ကံကို အကြောင်းပြု၍ ပူပန်ရခြင်းဟူသော)၊
...[စာမျက်နှာ- ၄၀၁]...
ဒေါမနဿမတ္တေန– ဒေါမနဿမျှဖြင့်။ (စိတ်ဆင်းရဲခြင်းမျှဖြင့်)၊ တပ္ပတိ– ပူပန်ရ ၏။ ပေစ္စာတိ– ကား။ ပရလောကေပန– နောက်လောက၌ကား။ ဝါ– တမလွန် လောက၌ကား။ ဝိပါကတပ္ပနေန– အကျိုးကြောင့် ပူပန်ရခြင်းဟူသော။ (အကျိုး ကို အကြောင်းပြု၍ ပူပန်ရခြင်းဟူသော)၊ အတိဒါရုဏေန– အလွန် ကြမ်းတမ်းသော။ အပါယဒုက္ခေန– အပါယ်၌ ဆင်းရဲခြင်းအားဖြင့်။ (အပါယ်၌ ဖြစ်သော ကိုယ်ဆင်းရဲခြင်း, စိတ်ဆင်းရဲခြင်းအားဖြင့်)၊ တပ္ပတိ– ၏။ ပါပကာရီတိ– ကား။ နာနပ္ပကာရဿ– သော။ ပါပဿ– ကို။ ကတ္တာ– ပြုတတ်သူသည်။ [တပ္ပတိ၌ စပ်၊] ဥဘယတ္ထာတိ– ကား။ ဝုတ္တပ္ပကာရေန– ဆိုအပ်ပြီးသော အပြားရှိသော။ ဣမိနာ တပ္ပနေန– ဤပူပန်ရခြင်းအားဖြင့်။ ဥဘယတ္ထ– ပစ္စုပ္ပန် တမလွန် ၂တန်သော ဘဝ၌။ တပ္ပတိ နာမ– ပူပန်ရသည် မည်၏။ ပါပံ မေတိ– ကား။ ဟိ– မှန် ၏။ သော– ထိုမကောင်းမှုကို ပြုအပ်ခဲ့ပြီးသူသည်။ ကမ္မတပ္ပနေန– ကံကြောင့် ပူပန်ရခြင်း အားဖြင့်။ (ကံကို အကြောင်းပြု၍ ပူပန်ရခြင်းအားဖြင့်)၊ တပ္ပန္တော– ပူပန်လသော်။ [တပ္ပတိ ၌စပ်၊] မေ– ငါသည်။ ပါပံ– မကောင်းမှုကို။ ကတံ– ပြုအပ်မိလေစွ။ ဣတိ– ဤသို့ တွေး၍။ တပ္ပတိ– ၏။ တံ– ထိုကံကို အကြောင်းပြု၍ ပူပန်ရခြင်းသည်။ အပ္ပမတ္တကံ– နည်းသောအတိုင်းအရှည်ရှိသော။ တပ္ပနံ– ပူပန်ရခြင်းတည်း။ ပန– အဖို့တစ်ပါးကား။ ဝိပါကတပ္ပနေန– အကျိုးကြောင့် ပူပန်ရခြင်းအားဖြင့်။ (အကျိုး ကိုအကြောင်းပြု၍ ပူပန်ရခြင်းအားဖြင့်)၊ တပ္ပန္တော– ပူပန်လသော်။ ဘိယျော–လွန်စွာ။ တပ္ပတိ– ၏။ ဒုဂ္ဂတိံ– ဒုဂ္ဂတိသို့။ ဂတော– ရောက်သည်။ (ဟုတွာ)၊ အတိဖရုသေန– အလွန်ကြမ်းတမ်းသော။ တပ္ပနေန– ပူပန်ရခြင်းအားဖြင့်။ အတိဝိယ– အလွန်အကဲသာလျှင်။ တပ္ပတိ– ၏။ ဣတိ– ဤတွင် ဂါထာအဖွင့် အပြီးတည်း။
ဂါထာပရိယောသာနေ– ၌။ ဗဟူ– တို့သည်။ သောတာပန္နာဒယော– တို့သည်။ အဟေသုံ– ကုန်ပြီ။ ဒေသနာ မဟာဇနဿ သာတ္ထိကာ ဇာတာ– ပြီ။ ဣတိ– ဤတွင် ဒေဝဒတ္တဝတ္ထု အပြီးတည်း။
ဒေဝဒတ္တဝတ္ထုဘာသာဋီကာ ပြီး၏။
...[စာမျက်နှာ- ၄၀၂]...
၁၃-သုမနာဒေဝီဝတ္ထုဘာသာဋီကာ
ဣဓ နန္ဒတီ ဣဓ နန္ဒတီ ဣဓ နန္ဒတီတိ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော၊ သုမနဒေဝိံ– သုမနဒေဝီကို။ အာရဗ္ဘ ကထေသိ+
ဟိ– ချဲ့ဥုးအံ့။ သာဝတ္ထိယံ– ၌။ ဒေဝသိကံ– နေ့စဉ်နေ့တိုင်း။ အနာထပိဏ္ဍိကဿ– ၏။ ဂေဟေ– အိမ်၌။ ဒွေ ဘိက္ခုသဟဿာနိ– ရဟန်း၂ထောင် တို့သည်။ ဘုဉ္ဇန္တိ– ဆွမ်းဘုဉ်းပေးကုန်၏။ တထာ– ထို့အတူ။ မဟာဥပါသိကာယ– မြတ်သောဥပါသိကာမဖြစ်သော။ ဝိသာခါယ– ၏။ (ဂေဟေ– ၌။ ဒွေ ဘိက္ခုသဟဿာနိ– တို့သည်။ ဘုဉ္ဇန္တိ– ကုန်၏။) သာဝတ္ထိယံ– ၌။ ယော ယော– အကြင်အကြင် ပုဂ္ဂိုလ်သည်။ ဒါနံ– အလှူကို။ ဒါတုကာမော– ပေးလှူခြင်းငှာ အလိုရှိသည်။ ဟောတိ– ၏။ သော သော– ထိုထိုပုဂ္ဂိုလ်သည်။ ဥဘိန္နံ– ၂ယောက်ကုန်သော။ တေသံ– ထိုအနာထပိဏ်, ဝိသာခါတို့၏။ ဩကာသံ– အခွင့်ကို။ လဘိတွာဝ– ရ၍သာ။ ဝါ– ရမှသာ။ ကရောတိ– ၏။ ကိံ ကာရဏာ– အဘယ်အကြောင်း ကြောင့်နည်း။? “တုမှာကံ– တို့၏။ ဒါနဂ္ဂံ– လှူဖွယ်ဝတ္ထုကို စွန့်ကြဲပေးကမ်းရာ ဌာနသို့။ ဝါ– အလှူမဏ္ဍပ်သို့။ အနာထပိဏ္ဍိကော ဝါ– သည်လည်းကောင်း။ ဝိသာခါ ဝါ– သည်လည်းကောင်း။ အာဂတာ– လာကုန်သလော?” ဣတိ ပုစ္ဆိတွာ၊ “န အာဂတာ– မလာကုန်။” ဣတိ– သို့။ ဝုတ္တေ– အပ်သော်။ သတသဟဿံ–
ဒါနဂ္ဂံ။ ။ ဒီယတီတိ ဒါနံ၊ (လှူဖွယ်ဝတ္ထု)၊ ဒါနံ အဂ္ဂီယတိ ဝိဿဇ္ဇီယတိ ဧတ္ထာတိ ဒါနဂ္ဂံ၊ [ဒါန+အဂ္ဂ+ဏ၊] (တစ်နည်း) ဒါနံ ဂဏှန္တိ ဧတ္ထာတိ ဒါနဂ္ဂံ- အလှူကို ခံယူရာဌာန၊ [ဒါန+ဂဟ+ကွိ၊ -အံဋီ- ၃,၂၈၈။] ဒါနံ အဇတိ ဂစ္ဆတိ ဧတ္ထာတိ ဒါနဂ္ဂံ-အလှူ၏တည်ရာဌာန၊ [ဒါန+အဇ+ဏ၊ အဂ္ဂသဒ္ဒါ ပတိဋ္ဌာနအနက်၊- ဇာဋီ၊၁၊၇၈။]
အနာထပိဏ္ဍိကော ဝါ ဝိသာခါ ဝါ။ ။ “အနာထပိဏ္ဍိကော ဝါ ဝိသာခါ ဝါ” သည် ဝါကျဒွန်တည်း၊ ဝါကျဒွန်၏ ကြိယာ၌ ဧကဝုစ်, ဗဟုဝုစ် ၂မျိုးလုံး ရှိနိုင်သည်၊ ကတ္တား, ကံက ဧကဝုစ်ရှိပါလျက် ကြိယာက အစိတ်ကို ငဲ့၍ ဗဟုဝုစ်ဖြစ်နေလျှင် “အင်္ဂါသိတသင်္ချာ”တည်း၊ ကတ္တားကံလည်း ဧကဝုစ်ဖြစ်၍ ကြိယာလည်း ကတ္တား ကံ၏ဝုစ်အတိုင်း အပေါင်းကိုငဲ့၍ ဧကဝုစ်ဖြစ်လျှင် “စယာသိတသင်္ချာ”တည်း၊ ဤ၌ “အနာထပိဏ္ဍိကော ဝါ ဝိသာခါ ဝါ”ဟု ကတ္တားက ဧကဝုစ်ရှိသော်လည်း “အနာထပိဏ် ၏ လာခြင်း, ဝိသာခါ၏ လာခြင်း”ဟူသော အစိတ်ကြိယာ ၂မျိုးကိုငဲ့သော အင်္ဂါသိတ
...[စာမျက်နှာ- ၄၀၃]...
တစ်သိန်းကို။ ဝိဿဇ္ဇေတွာ– စွန့်လှူ၍။ ကတဒါနမ္ပိ– ပြုအပ်သော အလှူကိုသော် လည်း။ “ဧတံ ဒါနံ နာမ– ဤအလှူမည်သည်။ ကိံ– ဘယ်လိုအလှူတဲ့နည်း။” ဣတိ၊ ဂရဟန္တိ– ကဲ့ရဲ့ကုန်၏။ ဟိ– မှန်၏။ ဥဘောပိ– ၂ယောက်လည်းဖြစ် ကုန်သော။ တေ– ထိုအနာထပိဏ်, ဝိသာခါတို့သည်။ ဘိက္ခုသံဃဿ– ရဟန်း အပေါင်း၏။ ရုစိဉ္စ– အကြိုက်ကိုလည်းကောင်း။ အနုစ္ဆဝိကကိစ္စာနိ စ– လျောက် ပတ်သော ပြုဖွယ်ကိစ္စတို့ကိုလည်းကောင်း။ အတိဝိယ– အလွန်အကဲသာလျှင်။ ဇာနန္တိ– သိကုန်၏။ တေသု– ထိုအနာထပိဏ်,ဝိသာခါတို့သည်။ ဝိစာရေန္တေသု– စီမံကုန်လသော်။ ဘိက္ခူ– တို့သည်။ စိတ္တရူပံ– စိတ်အားလျော်စွာ။ ဝါ– စိတ်ကြိုက်။ ဘုဉ္ဇန္တိ– ဘုဉ်းပေးရကုန်၏။ တသ္မာ– ကြောင့်။ သဗ္ဗေ– အလုံးစုံသောလူတို့သည်။ ဒါနံ– ကို။ ဒါတုကာမာ– ပေးလှူခြင်းငှာ အလိုရှိကုန်သည်။ (သမာနာ– ကုန်လ သော်၊) တေ– ထိုအနာထပိဏ်, ဝိသာခါတို့ကို။ ဂဟေတွာဝ– ဖိတ်ခေါ်၍သာ။ ဂစ္ဆ န္တိ– ကုန်၏။ [ဟိကို ကာရဏအနက်ယူ၍ “(ကသ္မာ– အဘယ်ကြောင့်။ ဂရဟန္တိ– ကုန်သနည်း?) ဟိ (ယသ္မာ)– အကြင်ကြောင့်။ ဥဘောပိ– ကုန်သော။ ပေ။ ဘုဉ္ဇန္တိ– ကုန်၏။ (တသ္မာ– ထိုကြောင့်။ ဂရဟန္တိ– ကဲ့ရဲ့ကုန်၏၊) တသ္မာ– ကြောင့်။ (ထိုသို့ ကဲ့ရဲ့ကြ သည်၏ အဖြစ်ကြောင့်)၊ သဗ္ဗေ– ကုန်သော။ ပေ။ ဂစ္ဆန္တိ”ဟုလည်း ပေးကြသေး၏။] သင်္ချာအားဖြင့် “အာဂတာ”ဟု ဗဟုဝုစ်ဖြင့် ရှိရသည်။ [ကတ္တားကံပုဒ်, ဧကဝုစ်နှင့်, ထုတ်၍များစွာ, ရှိလျက်ပါကို, ကြိယာဗဟုဝုစ်, ထုတ်လတ်သောခါ, အင်္ဂါပေက္ခ, ဆို စကြ၏။ ဧကဝုစ်ဟု, ထုတ်သည်အများ, ကံကတ္တားနှင့်, အလားတူစွာ, ကြိယာဧကဝုစ်, ထုတ်လတ်သောခါ, စယာပေက္ခ, ဆိုစကြ၏။ (ဘုရားကြီး-၂၁၂၊ ၂၁၃၊ ကစ္စာ- ကစ္စာ ဘာ-၅)။]
တစ်နည်း။ ။ ကတ္တားကံ ၂ပုဒ် ၃ပုဒ် ၄ပုဒ်စသည်ရှိလျှင် ကြိယာသည် နောက်ဆုံးကံကတ္တား၏ လိင်ဝုစ်အတိုင်း ရှိရ၏၊ ထိုကြောင့် အာဂတာသည် နောက်ဆုံး ကတ္တားဖြစ်သော“ဝိသာခါ ဝါ”၏ လိင်ဝုစ်အတိုင်း ဣတ္ထိလိင်, ဧကဝုစ်တည်း၊ “အနာထပိဏ္ဍိကော ဝါ- ကောင်း၊ ဝိသာခါ ဝါ- ကောင်း၊ အာဂတာ- လာသလော?”ဟု ပေး၊ အာဂတာကို “အာဂတော”ဟု လိင်ပြင်၍ “အနာထပိဏ္ဍိကော ဝါ- သည်သော်လည်း၊ (အာဂတော- လော?) ဝိသာခါ ဝါ- သည်သော်လည်း၊ အာဂတာ- လော?” ဟုလည်း ပေးနိုင်သည်။[ နှစ်သုံးလေးပါး, ကံကတ္တားနှင့်, ထားသည့်အရာ, ကြိယာမှာ, မှန်စွာ နောက်ဖျား, ကံကတ္တားနှင့်, တူငြားလိင်ဝုစ် အညီတည်း။ (ဘုရား- ၇၉)]
...[စာမျက်နှာ- ၄၀၄]...
ဣတိ– ဤသို့လျှင်။ ဝါ– ထိုကြောင့်။ တေ– ထိုအနာထပိဏ်, ဝိသာခါတို့သည်။ အတ္တနော အတ္တနော– မိမိ မိမိ၏။ ဃရေ– အိမ်၌။ ဘိက္ခူ– တို့ကို။ ပရိဝိသိတုံ– ပြုစုလုပ်ကျွေး ခြင်းငှာ။ န လဘန္တိ– မရကုန်။ တတော– ထိုကြောင့်။ ဝိသာခါ– သည်။ “ကော– အဘယ်သူသည်။ မမ– ၏။ ဌာနေ– အရာ၌။ ဌတွာ– တည်၍။ ဘိက္ခုသံဃံ– ကို။ ပရိဝိသိဿတိ နု ခေါ– ပြုစုလုပ်ကျွေးနိုင်လိမ့်မည်နည်း။” ဣတိ– သို့။ ဥပဓာရေန္တီ– စဉ်းစားဆင်ခြင်လသော်။ ပုတ္တဿ– သား၏။ ဓီတရံ– သမီးကို။ ဒိသွာ– ၍။ တံ– ထိုသား၏သမီးကို။ ဝါ– မြေးမကို။ အတ္တနော– ၏။ ဌာနေ– ၌။ ဌပေသိ– ထားပြီ။ သာ– ထိုသား၏သမီးသည်။ ဝါ– မြေးမသည်။ တဿာ– ထို ဝိသာခါ၏။ နိဝေသနေ– နေအိမ်၌။ ဘိက္ခုသံဃံ– ကို။ ပရိဝိသတိ– ၏။ အနာထပိဏ္ဍိကောပိ– သည်လည်း။ မဟာသုဘဒ္ဒံ နာမ– မဟာသုဘဒ္ဒါမည်သော။ ဇေဋ္ဌဓီတရံ– အကြီးဆုံး သမီးကို။ (အတ္တနော– ၏။ ဌာနေ– ၌၊) ဌပေသိ– ထားပြီ။ သာ– ထိုမဟာသုဘဒ္ဒါသည်။ ဘိက္ခူနံ– တို့၏။ ဝေယျာဝစ္စံ– ဝေယျာဝစ္စကို။ (ဝတ်ကြီး ဝတ်ငယ်ကို၊) ကရောန္တီ– ပြုလျက်။ ဓမ္မံ– ကို။ သုဏန္တီ– နာလျက်။ သောတာပန္နာ– သောတာပန်သည်။ ဟုတွာ၊ ပတိကုလံ– လင်၏ အိမ်သို့။ အဂမာသိ– လိုက်သွား ပြီ။ တတော– ထိုမှနောက်၌။ စူဠသုဘဒ္ဒံ– စူဠသုဘဒ္ဒါကို။ (အတ္တနော– ၏။ ဌာနေ– ၌၊) ဌပေသိ– ပြီ။ သာပိ– ထိုစူဠသုဘဒ္ဒါသည်လည်း။ တထေဝ– ထိုမဟာသုဘဒ္ဒါ အတူပင်။ ကရောန္တီ– ပြုလျက်။ သောတာပန္နာ– သည်။ ဟုတွာ– ၍။ ပတိကုလံ– သို့။ ဂတာ– လိုက်သွားပြီ။ အထ– ထိုမှ နောက်၌။ သုမနဒေဝိံ နာမ– သုမနဒေဝီ မည်သော။ ကနိဋ္ဌဓီတရံ– အငယ်ဆုံးသမီးကို။ (အတ္တနော– ၏။ ဌာနေ– ၌၊) ဌပေသိ– ပြီ။ သာ ပန– ထိုသုမနဒေဝီသည်ကား။ ဓမ္မံ– ကို။ သုတွာ– ၍။ သကဒါဂါမိဖလံ– သကဒါဂါမိဖိုလ်သို့။ ပတွာ– ရောက်၍။ ကုမာရိကာဝ– အပျိုစင်သည်သာ။ ဟုတွာ၊ တထာရူပေန– ထိုအပျိုစင်တို့အားလျော်သော။ ဝါ– အပျိုစင်တို့မှာ ဖြစ်တတ်သော။ အဖာသုကေန– မကျန်းမာခြင်းသည်။ (အမျိုးသမီးရောဂါသည်)၊ အာတုရာ– လွန်စွာနှိပ်စက်အပ်သည်။ (တစ်နည်း) အဖာသုကေန– မကျန်းမာခြင်း ကြောင့်။ အာတုရာ– နာကျင်သည်။ (ဟုတွာ)၊ အာဟာရုပစ္ဆေဒံ– အာဟာရ၏ ပြတ်ခြင်းကို။ ကတွာ၊ ပိတရံ– အဖေကို။ ဒဋ္ဌုကာမာ– တွေ့လိုသည်။ ဟုတွာ၊ ပက္ကောသာပေသိ– ခေါ်စေပြီ။ သော– ထိုအနာထပိဏ်သူဌေးသည်။ ဧကသ္မိံ–
...[စာမျက်နှာ- ၄၀၅]...
တစ်ခုသော။ ဒါနဂ္ဂေ– လှူဖွယ်ဝတ္ထုကို စွန့်ကြဲပေးကမ်းရာဌာန၌။ ဝါ– အလှူမဏ္ဍပ် ၌။ တဿာ– ထိုသုမနဒေဝီ၏။ သာသနံ– သတင်းကို။ သုတွာဝ– ကြား၍သာလျှင်။ ဝါ– ကြားလျှင်ကြားချင်း။ အာဂန္တွာ– လာ၍။ “အမ္မ သုမနေ– ချစ်သမီး သုမနာ! ကိံ– ဘာလဲ?” ဣတိ– သို့။ အာဟ– မေးပြီ။ သာပိ– ထိုသုမနဒေဝီသည်လည်း။ နံ– ထိုအဖေကို။ “တာတ ကနိဋ္ဌဘာတိက– ချစ်မောင်လေး! ကိံ– ဘာနည်း?” ဣတိ– သို့။ အာဟ– ပြီ။ “အမ္မ– ချစ်သမီး! ဝိလပသိ– ယောင်ယမ်းပြောဆိုသလော?” ဣတိ– ပြောပြီ။ “ကနိဋ္ဌဘာတိက– မောင်လေး! န ဝိလပါမိ– ယောင်ယမ်းပြော ဆိုသည်မဟုတ်ပါ။” ဣတိ– ဤသို့ ပြောပြီ။ “အမ္မ– ချစ်သမီး! ဘာယသိ– ကြောက် သလော?” ဣတိ– ဤသို့မေးပြီ။ “ကနိဋ္ဌဘာတိက– လေး! န ဘာယာမိ– မကြောက်ပါ။” ဣတိ– ဤသို့ပြောပြီ။ ပန– ဆက်ဥုးအံ့။ ဧတ္တကံ– ဤမျှလောက် သော စကားကို။ ဝတွာယေဝ– ပြောဆိုပြီး၍သာလျှင်။ သာ– ထိုသုမနဒေဝီသည်။ ကာလံ– သေခြင်းကို။ ဝါ– သေချိန်ကို။ အကာသိ– ပြုပြီ။ သော– ထိုအနာထပိဏ် သူဌေးသည်။ သောတာပန္နော– သည်။ သမာနောပိ– သော်လည်း။ သေဋ္ဌိဓီတရိ– သူဌေးသမီး၌။ ဥပ္ပန္နသောကံ– ဖြစ်သောသောကကို။ ဝါ– ဝမ်းနည်းခြင်းကို။ အဓိဝါသေတုံ– သည်းခံခြင်းငှာ။ အသက္ကောန္တော– မစွမ်းနိုင်လသော်။ ဓီတု– သမီး၏။ သရီရကိစ္စံ– ကိုယ်၌ ပြုထိုက်သောကိစ္စကို။ ဝါ– မီးသင်္ဂြိုဟ်မှုကို။ ကာရေတွာ– ပြု စေ၍။ ရောဒန္တော– ငိုလျက်။ သတ္ထု– ၏။ သန္တိကံ– သို့။ ဂန္တွာ– ၍။ “ဂဟပတိ– အိမ် ရှင် သူဌေးကြီး! ကိံ– အဘယ်ကြောင့်။ ဒုက္ခီ– စိတ်ဆင်းရဲခြင်းရှိသည်။ ဒုမ္မနော– မကောင်းသောစိတ်ရှိသည်။ (ဝမ်းနည်းသည်)၊ [ဒေါမနဿယောဂတော ဒုဋ္ဌု မနော အဿာတိ, ဟီနဝေဒနတ္တာ ဝါ ကုစ္ဆိတံ မနော အဿာတိ ဒုမ္မနော (ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊ ၁, ၈၀)၊] အဿုမုခေါ– မျက်နှာ၌မျက်ရည်ရှိသည်။ (ဟုတွာ)၊ ရောဒမာနော– ငိုလျက်။ အာဂတော– လာသည်။ အသိ– ဖြစ်သနည်း?” ဣတိ၊ ဝုတ္တေ– မေးတော်မူ အပ်သော်။ “ဘန္တေ– ရား! မေ– ၏။ ဓီတာ– သမီးဖြစ်သော။ သုမနဒေဝီ– သည်။ ကာလကတာ– ပြုအပ်ပြီးသော သေခြင်းရှိပါပြီ။ ဝါ– သေသွားပါပြီ။” ဣတိ အာဟ။ “အထ– ထိုသို့ဖြစ်လျှင်။ ကသ္မာ– ကြောင့်။ သောစသိ– ဝမ်းနည်းရ သနည်း? သဗ္ဗေသံ– အလုံးစုံသောသူတို့၏။ ဧကံသိကံ– တစ်ခုသောအဖို့ရှိသည်။ (ဟုတွာ)၊ (တစ်နည်း) ဧကံသိကံ– တစ်ထစ်ချ။ ဝါ– ဧကန်။ မရဏံ– သေရခြင်းသည်၊
...[စာမျက်နှာ- ၄၀၆]...
[ဧကော+ အံသော ဧကံသော၊ ဧကံသော+အဿ အတ္ထီတိ ဧကံသိကံ၊ ဧကံသောယေဝ ဝါ ဧကံသိကံ၊] (ဟောတိ) နနု– ဖြစ်သည်မဟုတ်လော?” ဣတိ– ပြီ။ “ဘန္တေ– ရား! ဧတံ– ဤသို့ဧကန်သေရမည်ကို။ ဇာနာမိ– သိပါ၏။ မေ– ၏။ ဧဝရူပါ နာမ– ဤသို့ သဘောရှိသည်မည်သော။ ဓီတာ– သည်။ ဟိရိဩတ္တပ္ပသမ္ပန္နာ– အရှက် အကြောက်နှင့် ပြည့်စုံ၏။ သာ– ထိုသမီးသည်။ မရဏကာလေ– သေခါနီးအခါ၌။ သတိံ– သတိကို။ ပစ္စုပဋ္ဌာပေတုံ– ရှေးရှုတည်စေခြင်းငှာ။ အသက္ကောန္တီ– မစွမ်း နိုင်ဘဲ။ ဝိလပမာနာ– ယောင်ယမ်းပြောဆိုလျက်။ မတာ– သေသွားပါပြီ။ တေန– ထိုကြောင့်။ မေ– ၏။ ဝါ–မှာ။ အနပ္ပကံ– အနည်းငယ် မဟုတ်သော။ ဝါ– များစွာ သော။ ဒေါမနဿံ– စိတ်ဆင်းရဲခြင်းသည်။ ဥပ္ပဇ္ဇတိ– ဖြစ်ရပါ၏။” ဣတိ– လျှောက် ပြီ။ “မဟာသေဋ္ဌိ– သူဌေးကြီး! တာယ– ထိုသမီးသည်။ ကိံ– အဘယ်စကားကို။ ကထိတံ ပန– ပြောဆိုအပ်ပါသနည်း?” ဣတိ– မေးပြီ။ “ဘန္တေ! အဟံ– သည်။ တံ– ထိုသမီးကို။] အမ္မ သုမနေ’တိ– ချစ်သမီးသုမနာဟူ၍။ အာမန္တေသိံ– ခေါ်လိုက်ပါပြီ။ အထ– ထိုသို့ခေါ်ရာ အခါ၌။ မံ– ကို။] တာတ ကနိဋ္ဌဘာတိက– ချစ်မောင်လေး! ကိံ– ဘာလဲ၊’ ဣတိ– သို့။ အာဟ– ပြောဆိုပါပြီ။ “အမ္မ– ချစ်သမီး! ဝိလပသိ– လော?” ဣတိ– မေးလိုက်ပြီ။ “ကနိဋ္ဌဘာတိက– မောင်လေး! န ဝိလပါမိ– ယောင်ယမ်းပြောဆိုသည် မဟုတ်ပါ။” ဣတိ၊ ဤသို့ ပြန်ပြောပါပြီ။
“အမ္မ– ချစ်သမီး! ဘာယသိ– ကြောက်သလော?” ဣတိ– မေးပါပြီ။ “ကနိဋ္ဌဘာတိက– လေး! န ဘာယာမိ– မကြောက်ပါ။” ဣတိ– ဤသို့ ပြန်ပြောပြီ။ ဧတ္တကံ– ဤမျှလောက်သော စကားကို။ ဝတွာ– ပြီး၍။ ကာလံ– ကို။ အကာသိ– ပြုပါပြီ။” ဣတိ– ဤသို့ လျှောက်ပြီ။ အထ– ထိုအခါ၌။ နံ– ထိုအနာထပိဏ်သူဌေးကို။ ဘဂဝါ– သည်။ “မဟာသေဋ္ဌိ– သူဌေးကြီး! တေ– ၏။ ဓီတာ– သည်။ န ဝိလပတိ– ယောင်ယမ်းပြောဆိုသည်မဟုတ်။” ဣတိ အာဟ။ “ဘန္တေ– ရား! အထ– ထို သို့ဖြစ်လျှင်။ ကသ္မာ– ကြောင့်။ ဧဝံ– သို့။ အာဟ– ပြောဆိုပါသနည်း?” ဣတိ– ဤသို့မေးလျှောက်ပြီ။ “ကနိဋ္ဌတ္တာယေဝ– ငယ်သည်၏အဖြစ်ကြောင့်သာ။ (ဧဝံ– သို့။ အာဟ– ပြီ)။ [ကနိဋ္ဌတ္တာယေဝါတိ တဿ တတော သီလာဒိဂုဏေဟိ အပ္ပကတ္တာယေဝ ခုဒ္ဒကတ္တာယေဝ၊ -ဓမ္မဋီ။] ဟိ– မှန်၏။ ဂဟပတိ– အိမ်ရှင်သူကြွယ်! တေ– ၏။ ဓီတာ– သည်။ မဂ္ဂဖလေဟိ– တို့ဖြင့်။ တယာ– သင့်ထက်။ မဟလ္လိကာ– ကြီး၏။
...[စာမျက်နှာ- ၄၀၇]...
ဟိ– ချဲ့ဥုးအံ့။ တွံ– သည်။ သောတာပန္နော– တည်း။ တေ– ၏။ ဓီတာ ပန– သည် ကား။ သကဒါဂါမိနီ– သကဒါဂါမ်တည်း။ သာ– ထိုသမီးသည်။ မဂ္ဂဖလေဟိ– တို့ဖြင့်။ တယာ– ထက်။ မဟလ္လိကတ္တာ– ကြီးသည်၏ အဖြစ်ကြောင့်။ တံ– သင့်ကို။ ဧဝံ– ဤသို့။ အာဟ– ပြီ။” ဣတိ– မိန့်တော်မူပြီ။ “ဘန္တေ! ဧဝံ– ဤအတိုင်း မှန် ပါသလော? [ဧဝံ ဘန္တေ– ဒီလိုလားဘုရား?]” ဣတိ– ဤသို့ မေးလျှောက်ပြီ။
“ဂဟပတိ– ကြွယ်! ဧဝံ– ဤအတိုင်းမှန်၏။ [ဧဝံ ဂဟပတိ– ဟုတ်တယ် သူကြွယ်၊]” ဣတိ– ပြီ။ “ဘန္တေ! ဣဒါနိ– ၌။ ကုဟိံ– အဘယ်ဘုံ၌။ နိဗ္ဗတ္တာ– ဖြစ်ပါသနည်း?” ဣတိ– ဤသို့မေးလျှောက်ပြီ။ “ဂဟပတိ! တုသိတဘဝနေ– တုသိတာဘုံ၌။ (နိဗ္ဗတ္တာ– ဖြစ်ပြီ)၊” ဣတိ– ဤသို့ မိန့်တော်မူပြီ။ “ဘန္တေ! မမ– ၏။ ဓီတာ– သည်။ ဣဓ– ဤဘဝ၌။ ဉာတကာနံ– ဆွေမျိုးတို့၏။ အန္တရေ– အလယ်၌။ နန္ဒမာနာ– နှစ် သက်ဝမ်းမြောက်လျက်။ ဝိစရိတွာ– လှည့်လည်၍။ ဣတော– ဤဘဝမှ။ ဂန္တွာပိ– ဖဲသွား၍လည်း။ ဝါ– ပြောင်းသွား၍လည်း။ နန္ဒနဋ္ဌာနေယေဝ– နှစ်သက်ဝမ်း မြောက်ရာ ဘုံဌာန၌သာလျှင်။ နိဗ္ဗတ္တာ– ဖြစ်ပါပြီ။” ဣတိ– ပြီ။ အထ– ၌။ နံ– ထို သူဌေးကို။ သတ္ထာ– သည်။ “ဂဟပတိ! အာမ– အိမ်း။ ဂဟဋ္ဌာ ဝါ– အိမ်၌တည်သူ လူဝတ်ကြောင်တို့သော်လည်းဖြစ်ကုန်သော။ ပဗ္ဗဇိတာ ဝါ– ရှင်ရဟန်းတို့သော် လည်းဖြစ်ကုန်သော။ အပ္ပမတ္တာ နာမ– မမေ့ မလျော့သူတို့မည်သည်။ ဣဓ လောကေ စ– ဤဘဝ၌လည်းကောင်း။ ပရလောကေ စ– တမလွန်ဘဝ၌ လည်းကောင်း။ နန္ဒန္တိယေဝ– နှစ်သက်ဝမ်းမြောက် ရကုန်သည်သာ။” ဣတိ– သို့။ ဝတွာ– ၍။ “ဣဓ နန္ဒတိ၊ ပေ။ သုဂ္ဂတိံ ဂတော”တိ– ဟူသော။ ဣမံ ဂါထံ အာဟ+
ဣဓ နန္ဒတိ ပေစ္စ နန္ဒတိ, ကတပုညော ဥဘယတ္ထ နန္ဒတိ၊ ပုညံ မေ ကတန္တိ နန္ဒတိ, ဘိယျော နန္ဒတိ သုဂ္ဂတိံ ဂတော
ကတပုညော– ပြုအပ်ပြီးသော ကောင်းမှုရှိသူသည်။ ဣဓ– ဤပစ္စုပ္ပန်ဘဝ၌။ နန္ဒတိ– နှစ်သက်ရ၏။ ပေစ္စ– တမလွန်ဘဝ၌။ နန္ဒတိ– ၏။ ဥဘယတ္ထ– ပစ္စုပ္ပန် တမလွန် ၂တန်သော ဘဝ၌။ နန္ဒတိ– ၏။ မေ– ငါသည်။ ပုညံ– ကောင်းမှုကို။ ကတံ–ပြုအပ်ပြီ။ ဣတိ– ဤသို့ တွေး၍။ နန္ဒတိ– ၏။ သုဂတိံ– ကောင်းသော ဂတိသို့။ ဂတော– ရောက်သည်။ (သမာနော– လသော်၊) ဘိယျော– လွန်စွာ။ နန္ဒတိ– ၏။
...[စာမျက်နှာ- ၄၀၈]...
တတ္ထ– ထိုဂါထာ၌။ ဣဓာတိ– ကား။ ဣဓ လောကေ– ဤလောက၌။ ကမ္မနန္ဒနေန– ကံကြောင့် နှစ်သက်ခြင်းအားဖြင့်။ (ကံကို အကြောင်းပြု၍ နှစ်သက် ခြင်းအားဖြင့်)၊ နန္ဒတိ– နှစ်သက်ရ၏။ ပေစ္စာတိ– ကား။ ပရလောကေ– နောက် လောက၌။ ဝါ– တမလွန်ဘဝ၌။ ဝိပါကနန္ဒနေန– အကျိုးကြောင့် နှစ်သက်ရခြင်း အားဖြင့်။ (အကျိုးကိုအကြောင်းပြု၍ နှစ်သက်ခြင်းအားဖြင့်)၊ နန္ဒတိ– ၏။
ကတပုညောတိ– ကား။ နာနပ္ပကာရဿ– အထူးထူးသော အပြားရှိသော။ ပုညဿ– ကောင်းမှုကို။ ကတ္တာ– ပြုပြီးသူသည်။ [နန္ဒတိ၌စပ်၊] ဥဘယတ္ထာတိ– ကား။ ဣဓ– ဤဘဝ၌။ [နန္ဒတိ၌စပ်၊] မေ– ငါသည်။ ကုသလံ– ကုသိုလ်ကို။ ကတံ– ပြုအပ် ပြီတကား။ မေ– သည်။ ပါပံ– မကောင်းမှုကို။ အကတံ– မပြုအပ်ခဲ့တကား။ ဣတိ– ဤသို့ တွေး၍။ နန္ဒတိ– ၏။ ပရတ္ထ– နောက်လောက၌။ ဝိပါကံ– အကျိုးကို။ အနုဘဝန္တော– ခံစားရလသော်။ နန္ဒတိ– ၏။ ပုညံ မေတိ– ကား။ ဣဓ– ဤဘဝ၌။ နန္ဒန္တော– နှစ်သက်သောပုဂ္ဂိုလ်သည်။ [“ပန”သည် ဝိပါကနန္ဒနအတွက် တစ်ပက္ခကို ပြသော ပက္ခန္တရဇောတကတည်း။ အနက်ပေးဖွယ် မလို၊] မေ– သည်။ ပုညံ– ကောင်း မှုကို။ ကတံ– ပြုအပ်ပြီတကား။ ဣတိ– ဤသို့ တွေး၍။ သောမနဿမတ္တေနေဝ– ဝမ်းမြောက်ရခြင်းမျှဖြင့်သာလျှင်။ ကမ္မနန္ဒနံ– ကံကြောင့် နှစ်သက်ခြင်းကို။ (ကံကို အကြောင်းပြု၍ နှစ်သက်ရခြင်းကို)၊ ဥပါဒါယ– စွဲ၍။ နန္ဒတိ၊ ဘိယျောတိ– ကား။ ဝိပါကနန္ဒနေန ပန– အကျိုးကြောင့် နှစ်သက်ရခြင်းအားဖြင့်ကား။ (အကျိုးကို အကြောင်းပြု၍ နှစ်သက်ရခြင်းအားဖြင့်ကား)၊ [ပနသည် ပက္ခန္တရဇောတကပင် တည်း၊] သုဂတိံ– ကောင်းသော ဂတိသို့။ ဂတော– ရောက်သည်။ (သမာနော– သော်၊) သတ္တပညာသဝဿကောဋိယော– နှစ်ပေါင်း ၅၇ကုဋေတို့ပတ်လုံး လည်းကောင်း။ သဋ္ဌိဝဿသတသဟဿာနိ– အနှစ်၆သန်းတို့ပတ်လုံးလည်းကောင်း။ ဒိဗ္ဗသမ္ပတ္တိံ– နတ်စည်းစိမ်ကို။ အနုဘဝန္တော– ခံစားရသည်။ (ဟုတွာ–
ကမ္မနန္ဒနေန။ ။ “ကံကို+နှစ်သက်ရခြင်းအားဖြင့်”ဟု မပေးရ၊ ကံကို အကြောင်း ပြု၍ တစ်သက်လုံး ဝမ်းမြောက်ရခြင်း နှစ်သက်ရခြင်း ဖြစ်သောကြောင့် “ကံကြောင့်+ နှစ်သက်ရခြင်းအားဖြင့်”ဟုသာ ပေးရသည်။ ကံသည် ပကတူပနိဿယပစ္စည်း, နှစ် သက်ခြင်းကား ပစ္စယုပ္ပန်တည်း။
...[စာမျက်နှာ- ၄၀၉]...
၍၊) တုသိတပုရေ– တုသိတာနတ်ပြည်၌။ အတိ ဝိယ– အလွန်အကဲသာလျှင်။ နန္ဒတိ– ၏။ ဣတိ– ဤတွင် ဂါထာအဖွင့် အပြီးတည်း။ ဂါထာပရိယောသာနေ– ၌။ ဗဟူ သောတာပန္နာဒယော အဟေသုံ၊ ဓမ္မဒေသနာ မဟာဇနဿ သာတ္ထိကာ ဇာတာ၊ ဣတိ– ဤတွင် သုမနာဒေဝီဝတ္ထု အပြီးတည်း။
သုမနာဒေဝီဝတ္ထုဘာသာဋီကာ ပြီး၏။
၁၄-ဒွေသဟာယကဘိက္ခုဝတ္ထုဘာသာဋီကာ
ဗဟုမ္ပိ စေတိ– ဗဟုမ္ပိ စေအစရှိသော။ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ– ကို။ သတ္ထာ– သည်။ ဇေတဝနေ– ၌။ ဝိဟရန္တော– စဉ်။ ဒွေ– ၂-ပါးကုန်သော။ သဟာယကေ– သူငယ်ချင်းဖြစ်ကုန်သော ရဟန်းတို့ကို။ အာရဗ္ဘ– ၍။ ကထေသိ– ပြီ။
ဟိ– ချဲ့ဥုးအံ့။ သာဝတ္ထိဝါသိနော– သာဝတ္ထိမြို့၌ နေကုန်သော။ ဝါ– သာဝတ္ထိ မြို့သားဖြစ်ကုန်သော။ ဒွေ– ၂ယောက်ကုန်သော။ ကုလပုတ္တာ– အမျိုးကောင်း သားဖြစ်ကုန်သော။ သဟာယကာ– သူငယ်ချင်းတို့သည်။ ဝိဟာရံ– သို့။ ဂန္တွာ– ၍။ သတ္ထု– ၏။ ဓမ္မဒေသနံ– ကို။ သုတွာ– နာရ၍။ ကာမေ– ဝတ္ထုအာရုံ ကာမဂုဏ် တို့ကို။ ပဟာယ– ပယ်စွန့်၍။ သာသနေ– သာသနာတော်၌။ ဝါ– အား။ ဥရံ– ရင်ကို။ ဒတွာ– ပေး၍။ ဝါ– အပ်နှံ၍။ [သာသနေ သာသနဿ ဥရံ ဒတွာ နိယျာတေတွာ၊ -ဓမ္မဋီ။] ပဗ္ဗဇိတွာ– ရဟန်းပြု၍။ ပဉ္စ ဝဿာနိ– ငါးဝါတို့ပတ်လုံး။ အာစရိယုပဇ္ဈာယာနံ– ဆရာ,ဥပဇ္ဈာယ်တို့၏။ သန္တိကေ– အထံ၌။ ဝသိတွာ– နေ၍။ သတ္ထာရံ– မြတ်စွာဘုရားကို။ ဝါ– သို့။ ဥပသင်္ကမိတွာ– ၍။ သာသနေ– ၌။ ဓုရံ– တာဝန်ကို။ ပုစ္ဆိတွာ– မေးလျှောက်၍။ ဝိပဿနာဓုရဉ္စ– ကိုလည်းကောင်း။ ဂန္ထဓုရဉ္စ– ကိုလည်းကောင်း။ ဝိတ္ထာရတော– အကျယ်အားဖြင့်။ သုတွာ– နာကြားရ၍။ တာဝ– ရှေးဥုး စွာ။ ဧကော– ရဟန်းတစ်ပါးသည်။ “ဘန္တေ! အဟံ– သည်။ မဟလ္လကကာလေ–
သတ္တ ၊ပေ၊ သဟဿာနိ။ ။ ဤနတ်သက်သည် တုသိတာနတ်ပြည်၏ အသက် တည်း၊ သုမနာဒေဝီသည် တုသိတာနတ်ပြည်၌ ဖြစ်သောကြောင့် ဝတ္ထုကြောင်းအလိုက် တုသိတာနတ်သက်ကို ပြထားသည်၊ “အနုဘဝန္တော”ဟု ပုလ္လိန်ထားခြင်းကား အများ အတွက် ဖြစ်သောကြောင့်တည်း။
...[စာမျက်နှာ- ၄၁၀]...
၌။ ပဗ္ဗဇိတော– ရဟန်းပြုခဲ့သည်။ (ဟုတွာ)၊ ဂန္ထဓုရံ– ကို။ ပူရေတုံ– ဖြည့်ကျင့်ခြင်း ငှာ။ န သက္ခိဿာမိ– မစွမ်းနိုင်တော့ပါ။ ဝိပဿနာဓုရံ ပန– ကိုကား။ ပူရဿောမိ– ပါမည်။” ဣတိ– ဤသို့လျှောက်၍။ ယာဝ အရဟတ္တာ– အရဟတ္တဖိုလ်တိုင် အောင်။ ဝိပဿနာဓုရံ– ကို။ ကထာပေတွာ– ဟောစေ၍။ ဃဋေန္တော– အဆက် မပြတ်အားထုတ်လသော်။ ဝါယမန္တော– လုံ့လစိုက်ထုတ် ပြုလုပ်လသော်။ ပဋိသမ္ဘိဒါဟိ– ပဋိသမ္ဘိဒါလေးပါးတို့နှင့်။ သဟ– တကွ။ အရဟတ္တံ– သို့။ ပါပုဏိ– ပြီ။
ဣတရော ပန– အခြားရဟန်းသည်ကား။ “အဟံ– တပည့်တော်သည်။ ဂန္ထဓုရံ– ကို။ ပူရဿောမိ– ပါမည်။” ဣတိ– ဤသို့ လျှောက်၍။ အနုက္ကမေန– အစဉ်အား ဖြင့်။ တေပိဋကံ– ပိဋက၃ပုံဟူသော။ ဗုဒ္ဓဝစနံ– ကို။ ဥဂ္ဂဏှိတွာ– သင်ယူ၍။ ဂတဂတဋ္ဌာနေ– ရောက်ရာ ရောက်ရာ အရပ်၌။ ဓမ္မံ– ကို။ ကထေတိ– ဟော၏။ သရဘညံ– အသံဖြင့် သုတ္တန်စသည်ကို ရွတ်ခြင်းကို။ ဝါ– အသံဖြင့် ရွတ်ဆိုအပ်သော ပါဠိကို။ (အသံနေအသံထားဖြင့် ရွတ်ခြင်းကို)၊ ဘဏတိ– ရွတ်ဆို၏။ ပဉ္စန္နံ– ၅ လီကုန်သော။ ဘိက္ခုသတာနံ– ရဟန်းအရာတို့အား။ (တစ်နည်း) ပဉ္စန္နံ ဘိက္ခုသတာနံ– ရဟန်းငါးရာတို့အား။ ဓမ္မံ– ပါဠိ, အဋ္ဌကထာဓမ္မကို။ ဝါစေန္တော– ဆိုစေ လျက်။ ဝါ– ပို့ချလျက်။ ဝိစရတိ– လှည့်လည်နေထိုင်၏။ အဋ္ဌာရသန္နံ– ၁၈ခုကုန်သော။ မဟာဂဏာနံ– ဂိုဏ်းကြီးတို့၏။ အာစရိယော– ဆရာသည်။ အဟောသိ– ပြီ။ ဘိက္ခူ– တို့သည်။ သတ္ထု– ၏။ သန္တိကေ– အထံတော်၌။ ကမ္မဋ္ဌာနံ– ကို။ ဂဟေတွာ– ယူ၍။ ဣတရဿ– အခြားသော။ ထေရဿ– ဝိပဿနာကို ကျင့်ဆောင် သော ထေရ်၏။ ဝသနဋ္ဌာနံ– နေရာအရပ်သို့။ ဂန္တွာ– ၍။ တဿ– ထိုထေရ်၏၊
သရဘညံ။ ။ ဘဏနံ ဘညံ၊ ဘဏိတဗ္ဗန္တိ ဝါ ဘညံ၊ ဘဏ+ဏျ၊ သရေန+ ဘညံ သရဘညံ(မဋီ- ၁၈၃၊ ပါစိယော- ၄၅၂၊ စူဘာ- ၁၃၁)၊ ရှေ့နည်းအလို အဘေဒူ ပစာရအားဖြင့် ကံနှင့် ကြိယာကို အရမပြားဘဲ ပြားသကဲ့သို့ ခွဲဆိုထားသည်၊ (တစ်နည်း) ကြိယာဝိသေသနကြံ၍ “သရဘညံ- အသံဖြင့် ရွတ်ဆိုခြင်းအားဖြင့်”ဟု ပေး။ [သရ- ဘညန္တိ သရေန ဘဏနံ၊ သရဘညေ ကိရ တရင်္ဂဝတ္တဓောတဝတ္တဂလိတဝတ္တာဒီနိ ဒွတ္တိံသဝတ္တာနိ အတ္ထိ၊ တေသု ယံ ဣစ္ဆတိ၊ တံ ကာတုံ လဘတိ၊ သဗ္ဗေသံ ပဒဗျဉ္ဇနာနိ အဝိနာသေတွာ ဝိကာရံ အကတွာ သမဏသာရုပ္ပေန စတုရဿေန နယေန ပဝတ္တနံယေဝ လက္ခဏာနိ ဝိဝရတိ၊ -သဒ္ဒသင်္ဂဟ- ၁၄။]
...[စာမျက်နှာ- ၄၁၁]...
ဩဝါဒေ– ဩဝါဒ၌။ ဌတွာ– တည်၍။ အရဟတ္တံ– သို့။ ပတွာ– ရောက်၍။ ထေရံ– ကို။ ဝန္ဒိတွာ– ၍။ “သတ္ထာရံ– ကို။ ဒဋ္ဌုကာမာ– ဖူးမြင်ခြင်းငှာ အလိုရှိကုန်သည်။ အမှ– ဖြစ်ပါကုန်၏။” ဣတိ၊ ဝဒန္တိ– လျှောက်ကုန်၏။ ထေရော– သည်။ “အာဝုသော– တို့! ဂစ္ဆထ– ကြွကြကုန်။ မမ– ၏။ ဝစနေန– ဖြင့်။ သတ္ထာရံ– ကို။ ဝန္ဒိတွာ– ပြီး၍။ အသီတိ– ရှစ်ကျိပ်သော။ မဟာထေရေ– မဟာထေရ်တို့ကို။ ဝန္ဒထ– ရှိခိုး ကြလော။ မေ– ၏။ သဟာယကတ္ထေရမ္ပိ– သူငယ်ချင်းဖြစ်သော ထေရ်ကိုလည်း။] အမှာကံ– တပည့်တော်တို့၏။ အာစရိယော– သည်။ တုမှေ– အရှင်ဘုရားတို့ကို။ ဝန္ဒတိ– ရှိခိုးလိုက်ပါ၏၊’ ဣတိ– သို့။ ဝဒထ– လျှောက်ကြလော။” ဣတိ– ဤသို့ မှာကြား၍။ ပေသေတိ– စေလွှတ်၏။ တေ ဘိက္ခူ– တို့သည်။ ဝိဟာရံ– သို့။ ဂန္တွာ– ရောက်၍။ ဝါ– လသော်။ သတ္ထာရေဉ္စဝ– ကိုလည်းကောင်း။ အသီတိ– သော။ မဟာထေရေ စ– တို့ကိုလည်းကောင်း။ ဝန္ဒိတွာ– ၍။ ဂန္ထိကတ္ထေရဿ– ကျမ်းစာကို ပို့ချသောထေရ်၏။ ဝါ– စာချဆရာတော်၏။ [ဂန္ထံ သုတ္တန္တပိဋကာဒိပကရဏံ ဝါစေတိ ဓာရေတီတိ ဂန္ထိကော၊ ဂန္ထိကော စ+သော+ထေရော စာတိ ဂန္ထိကတ္ထေရော၊ -ဓမ္မဋီ။] သန္တိကံ– သို့။ ဂန္တွာ– ၍။ “ဘန္တေ! အမှာကံ– တို့၏။ အာစရိယော– သည်။ တုမှေ– အရှင်ဘုရားတို့ကို။ ဝန္ဒတိ– ရှိခိုးလိုက်ပါ၏။” ဣတိ– သို့။ ဝဒန္တိ– လျှောက်ကုန်၏။
ဣတရေန စ– အခြားသော ကျမ်းစာကို ပို့ချသော ထေရ်သည်လည်း။ ဝါ– စာချ ဆရာတော်သည်လည်း။ “သော– ထိုသင်တို့၏ ဆရာသည်။ ကော နာမ– အဘယ် မည်သနည်း?” ဣတိ– သို့။ ဝုတ္တေ– မေးအပ်သော်။ “ဘန္တေ! တုမှာကံ– တို့၏။ သဟာယကဘိက္ခု– သူငယ်ချင်းဖြစ်သော ရဟန်းပါတည်း။” ဣတိ– သို့။ ဝဒန္တိ– ကုန်၏။ ဧဝံ– သို့။ ထေရေ– ဝိပဿနာကို ကျင့်ဆောင်သောထေရ်သည်။ ပုနပ္ပုနံ– ထပ်။ သာသနံ– သတင်းကို။ ပဟိဏန္တေ– ပို့လသော်။ သော ဘိက္ခု– ထိုကျမ်းဂန် ကို ပို့ချသော ရဟန်းသည်။ ထောကံ– အနည်းငယ်သော။ ကာလံ– ကာလပတ်လုံး။ ဝါ– ကာလမျှ။ သဟိတွာ– သည်းခံ၍။ အပရဘာဂေ– နောက်အဖို့၌။ သဟိတုံ– သည်းခံခြင်းငှာ။ အသက္ကောန္တော– မစွမ်းနိုင်သည်။ (ဟုတွာ)၊ “အမှာကံ– တို့၏။ အာစရိယော– သည်။ တုမှေ– တို့ကို။ ဝန္ဒတိ– ၏။” ဣတိ– သို့။ ဝုတ္တေ– လျှောက် အပ်သော်။ “ဧသော– သင်တို့၏ ဆရာသည်။ ကော– အဘယ်သူနည်း?” ဣတိ– သို့။ ဝတွာ– မေး၍။ “တုမှာကံ– တို့၏။ သဟာယကဘိက္ခု– ပါတည်း။” ဣတိ–
...[စာမျက်နှာ- ၄၁၂]...
သို့။ ဝုတ္တေ– သော်။ “တုမှေဟိ– သင်တို့သည်။ တဿ– ထိုဆရာ၏။ သန္တိကေ– ၌။ ကိံ– အဘယ်ကျမ်းစာကို။ ဥဂ္ဂဟိတံ– သင်ယူအပ်သနည်း? ဒီဃနိကာယာဒီသု– ဒီဃနိကာယ်အစရှိသည်တို့တွင်။ အညတရော– တစ်မျိုးသော။ နိကာယော– နိကာယ်ကို။ (ဥဂ္ဂဟိတော) ကိံ– သင်ယူအပ်သလော? တီသု– ၃ပုံကုန်သော။ ပိဋကေသု– ပိဋကတို့တွင်။ ဧကံ– တစ်ပုံသော။ ပိဋကံ– ပိဋကကို။ (ဥဂ္ဂဟိတံ) ကိံ– လော?” ဣတိ– သို့။ ဝတွာ– မေး၍။ ဝါ– လသော်။ “စတုပ္ပဒိကံ– ၄ပါဒရှိသော။ ဂါထမ္ပိ– ဂါထာကိုသော်လည်း။ န ဇာနာတိ– မသိ။ ပံသုကူလံ– ပံသုကူသင်္ကန်းကို။ ဂဟေတွာ– ယူ၍။ ပဗ္ဗဇိတကာလေယေဝ– ရဟန်းပြုပြီးရာအခါ၌ပင်။ အရညံ– တောသို့။ ပဝိဋ္ဌော– ဝင်ပြီ။ ဗဟူ– များစွာကုန်သော။ အန္တေဝါသိကေ– အနီးနေ တပည့်တို့ကို။ လဘိ ဝတ– ရလေပြီတကား။ တဿ– ထိုရဟန်း၏။ အာဂတကာလေ– လာရာအခါ၌။ မယာ– သည်။ ပဥှံ– ပြဿနာကို။ ပုစ္ဆိတုံ– မေးခြင်းငှာ။ ဝဋ္ဋတိ– သင့်၏။” ဣတိ– ဤသို့။ စိန္တေသိ– ကြံပြီ။
အထ– ထိုမှ။ အပရဘာဂေ– နောက်အဖို့၌။ ထေရော– ဝိပဿနာကျင့် ဆောင်သောထေရ်သည်။ သတ္ထာရံ– ကို။ ဒဋ္ဌုံ– ဖူးမြင်ခြင်းငှာ။ အာဂတော– ကြွ လာပြီ။ သဟာယကဿ– သူငယ်ချင်းဖြစ်သော။ ထေရဿ– ထေရ်၏။ သန္တိကေ– ၌။ ပတ္တစီဝရံ– ကို။ ဌပေတွာ– ထား၍။ ဂန္တွာ– ၍။ သတ္ထာရေဉ္စဝ– ကိုလည်းကောင်း။ အသီတိ– သော။ မဟာထေရေ စ– တို့ကိုလည်းကောင်း။ ဝန္ဒိတွာ– ရှိခိုးပြီး၍။ သဟာယကဿ– သူငယ်ချင်းဖြစ်သောထေရ်၏။ ဝသနဋ္ဌာနံ– နေရာအရပ်သို့။ ပစ္စာဂမိ– ပြန်လာပြီ။ အထ– ထိုအခါ၌။ သော– ထိုကျမ်းစာပို့ချသောထေရ်သည်။ အဿ– ထိုဝိပဿနာကျင့်ဆောင်သောထေရ်၏ (အပေါ်၌)၊ ဝါ– အတွက်။ ဝတ္တံ– ဝတ်ကို။ ကာရေတွာ– ပြုစေ၍။ သမပ္ပမာဏံ– တူမျှသော ပမာဏရှိသော။ အာသနံ– နေရာကို။ ဂဟေတွာ– ယူ၍။ “ပဥှံ– ပြဿနာကို။ ပုစ္ဆိဿာမိ– မေးအံ့။” ဣတိ– ဤသို့ကြံ၍။ နိသီဒိ– ထိုင်ပြီ။ တသ္မိံ ခဏေ– ထိုခဏ၌။ သတ္ထာ– သည်။ “ဧသ (ဧသော)– ဤရဟန်းသည်။ ဧဝရူပံ– သော။ မမ– ၏။ ပုတ္တံ– သားတော်ကို။ ဝိဟေဌေတွာ– ညှဉ်းဆဲ၍။ နိရယေ– ငရဲ၌။ နိဗ္ဗတ္တေယျ– ဖြစ်ရာ၏။” ဣတိ– ဤသို့ မြင်တော်မူ၍။ တသ္မိံ– ထိုရဟန်း၌။ အနုကမ္ပာယ– အစဉ်သနားခြင်းကြောင့်၊
...[စာမျက်နှာ- ၄၁၃]...
ဝိဟာရစာရိကံ– ကျောင်းစဉ်လှည့်လည်ခြင်းကို။ ဝါ– အားဖြင့်။ စရန္တော ဝိယ– လှည့်လည်တော်မူသကဲ့သို့။ တေသံ– ထိုထေရ်တို့၏။ နိသိန္နဋ္ဌာနံ– ထိုင်နေရာ အရပ်သို့။ ဂန္တွာ– ကြွတော်မူ၍။ ပညတ္တဝရဗုဒ္ဓါသနေ– ခင်းထားအပ်သော မြတ် သော ဘုရားရှင်တို့ဖို့ နေရာ၌။ နိသီဒိ– ထိုင်တော်မူပြီ။ ဟိ– မှန်၏။ တတ္ထ တတ္ထ– ထိုထိုအရပ်၌။ နိသီဒန္တာ– ထိုင်ကုန်သော။ ဘိက္ခူ– တို့သည်။ ဗုဒ္ဓါသနံ– ဘုရားရှင် တို့ဖို့ နေရာကို။ ပညာပေတွာဝ– ခင်း၍သာ။ နိသီဒန္တိ– ထိုင်ကုန်၏။ တေန– ထို ကြောင့်။ သတ္ထာ– သည်။ ပကတိပညတ္တေယေဝ– ပင်ကိုယ်အားဖြင့် ခင်းထားအပ် ပြီးသည်သာဖြစ်သော။ ဝါ– နဂိုက ခင်းထားအပ်ပြီးသည်သာလျှင်ဖြစ်သော။ အာသနေ– နေရာ၌။ နိသီဒိ– ထိုင်တော်မူပြီ။ နိသဇ္ဇ ခေါ ပန– ထိုင်တော်မူပြီး၍ ကား။ ဂန္ထိကဘိက္ခုံ– ကျမ်းဂန်ကို ပို့ချသော ရဟန်းကို။ ပဌမဇ္ဈာနေ– ပဌမဈာန်၌။ ပဥှံ– ကို။ ပုစ္ဆိတွာ– မေးတော်မူ၍။ တသ္မိံ– ထိုပုစ္ဆာကို။ အကထိတေ– မဖြေဆိုအပ်, မဖြေဆိုနိုင်သော်။ ဒုတိယဇ္ဈာနံ– ဒုတိယဈာန်ကို။ အာဒိံ ကတွာ– အစပြု၍။ အဋ္ဌသုပိ– ၈-ပါးလည်းဖြစ်ကုန်သော။ သမာပတ္တီသု– သမာပတ်တို့၌လည်းကောင်း။ ရူပါရူပေသု စ– ရူပဈာန်, အရူပဈာန်တို့၌လည်းကောင်း။ ပဥှံ– ကို။ ပုစ္ဆိ– ပြီ။ ဂန္ထိကတ္ထေရော– ကျမ်းစာကို ပို့ချသောထေရ်သည်။ ဧကမ္ပိ– တစ်ခုသော ပုစ္ဆာကို လည်း။ ကထေတုံ– ဖြေဆိုခြင်းငှာ။ နာသက္ခိ– မစွမ်းနိုင်ပြီ။ ဣတရော– အခြား သော ဝိပဿနာကျင့်ဆောင်သောထေရ်သည်။ သဗ္ဗံ– အလုံးစုံသော။ တံ– ထို အမေးပုစ္ဆာကို။ ကထေသိ– ဖြေဆိုပြီ။ အထ– ထိုအခါ၌။ နံ– ထိုကျမ်းစာကို ပို့ချ သောထေရ်ကို။ သောတာပတ္တိမဂ္ဂေ– ၌။ ပဥှံ– ကို။ ပုစ္ဆိ– ပြီ။ ဂန္ထိကတ္ထေရော– သည်။ ကထေတုံ– ဖြေဆိုခြင်းငှာ။ နာသက္ခိ– ပြီ။ တတော– ထိုမှနောက်၌။ ခီဏာသဝတ္ထေရံ– ကုန်ပြီးသော အာသဝေါရှိသောထေရ်ကို။ ဝါ– ရဟန္တာထေရ်ကို။ ပုစ္ဆိ– ပြီ။
ထေရော– ရဟန္တာထေရ်သည်။ ကထေသိ– ဖြေဆိုပြီ။ သတ္ထာ– သည်။ “ဘိက္ခု– ရဟန်း! သာဓု သာဓု– ကောင်းပေစွ ကောင်းပေစွ။” ဣတိ– သို့။ အဘိနန္ဒိတွာ– အလွန်နှစ်သက်တော်မူ၍။ သေသမဂ္ဂေသုပိ– ကြွင်းသော မဂ်တို့၌လည်း။ ပဋိပါဋိယာ– အစဉ်အားဖြင့်။ ပဥှံ– ကို။ ပုစ္ဆိ– ပြီ။ ဂန္ထိကော– ကျမ်းဂန်ပို့ချသော ထေရ် သည်။ ဝါ– စာချဆရာတော်သည်။ ဧကမ္ပိ– တစ်ခုသော ပုစ္ဆာကိုလည်း။ ကထေတုံ–
...[စာမျက်နှာ- ၄၁၄]...
ဖြေဆိုခြင်းငှာ။ နာသက္ခိ– ပြီ။ ခီဏာသဝေါ– ကုန်ပြီးသော အာသဝေါရှိသော ထေရ်သည်။ ဝါ– ရဟန္တာထေရ်သည်။ ပုစ္ဆိတံ ပုစ္ဆိတံ– မေးအပ်တိုင်း, မေးအပ် တိုင်းသော ပုစ္ဆာကို။ ကထေသိ– ဖြေဆိုပြီ။ သတ္ထာ– သည်။ စတူသု– ၄-ပါးကုန်သော။ ဌာနေသုပိ– အရာဌာနတို့၌လည်း။ တဿ– ထိုရဟန္တာထေရ်အား။ သာဓုကာရံ– သာဓုဟု ပြုအပ်သော အသံကို။ ဝါ– သာဓု ခေါ်သံကို။ အဒါသိ– ပေး တော်မူပြီ။ တံ– ထိုသာဓုခေါ်သံကို။ သုတွာ– ကြားရ၍။ ဘုမ္မဒေဝေ– မြေ၌ တည် နေသော နတ်တို့ကို။ ဝါ– ဘုမ္မစိုးနတ်တို့ကို။ အာဒိံ ကတွာ– အစပြု၍။ ယာဝ ဗြဟ္မလောကာ– ဗြဟ္မာ့ပြည်တိုင်အောင်။ သဗ္ဗာ– ကုန်သော။ ဒေဝတာ စေဝ– နတ် ဗြဟ္မာတို့သည်လည်းကောင်း။ နာဂသုပဏ္ဏာ စ– နဂါး,ဂဠုန်တို့သည်လည်းကောင်း။ သာဓုကာရံ– သာဓုဟု ပြုအပ်သောအသံကို။ ဝါ– သာဓုသံကို။ အဒံသု– ပေးကုန်ပြီ။ တံ သာဓုကာရံ– ထိုသာဓုဟု ပြုအပ်သောအသံကို။ ဝါ– ထိုသာဓု သံကို။ သုတွာ– ၍။ တဿ– ထိုကျမ်းစာပို့ချသောထေရ်၏။ အန္တေဝါသိကာ စေဝ– အနီးနေတပည့်တို့သည်လည်းကောင်း။ သဒ္ဓိဝိဟာရိနော စ– အတူနေ တပည့်တို့သည်လည်းကောင်း။ သတ္ထာရံ– ကို။ ဥဇ္ဈာယိံသု– ကဲ့ရဲ့ကုန်ပြီ။ (ကိံ)၊ “သတ္ထာရာ– သည်။ ကိံ နာမ– အဘယ်မည်သော။ ဧတံ– ဤအမှုကို။ ကတံ– ပြု တော်မူအပ်သနည်း။ ကိဉ္စိ– ဘာကိုမျှ။ အဇာနန္တဿ– မသိသော။ မဟလ္လကတ္ထေရဿ– မထေရ်ကြီးအား။ စတူသု– ကုန်သော။ ဌာနေသု– အရာဌာနတို့၌။ သာဓုကာရံ– ကို။ အဒါသိ– ပြီ။ သဗ္ဗပရိယတ္တိဓရဿ– အလုံးစုံသော ပရိယတ်ကို ဆောင်သော။ ပဉ္စန္နံ ဘိက္ခုသတာနံ– ရဟန်းငါးရာတို့၏။ ပါမောက္ခဿ– အကြီး အမှူးဖြစ်သော။ အမှာကံ– တို့၏။ အာစရိယဿ ပန– ဆရာကိုကား။ ပသံသာမတ္တမ္ပိ– ချီးမွမ်းခြင်းမျှကိုလည်း။ န ကရိ– ပြုတော်မမူ။” ဣတိ– ကဲ့ရဲ့ကုန်ပြီ။ အထ– ထိုအခါ၌။ နေ– ထိုကျမ်းစာပို့ချသောထေရ်၏ တပည့်တို့ကို။ သတ္ထာ– သည်။ “ဘိက္ခဝေ! ကိံ နာမ– အဘယ်မည်သော။ ဧတံ– ဤစကားကို။ ကထေထ– ပြော ဆိုကုန်သနည်း? ”ဣတိ– သို့။ ပုစ္ဆိတွာ– ၍။ တသ္မိံ အတ္ထေ– ထိုအကြောင်းကို။ အာရောစိတေ– လျှောက်အပ်သော်။ “ဘိက္ခဝေ! တုမှာကံ– တို့၏။ အာစရိယော– သည်။ မမ– ၏။ သာသနေ– ၌။ ဘတိယာ– အခဖြင့်။ ဂါဝေါ– နွားတို့ကို။ ရက္ခဏသဒိသော– စောင့်ရှောက်သူနှင့် တူ၏။ ဝါ– ကျောင်းသူနှင့် တူ၏။ မယှံ– ၏။ ပုတ္တော+
...[စာမျက်နှာ- ၄၁၅]...
ပန– သားတော်သည်ကား။ ယထာရုစိယာ– အလိုအားလျော်သဖြင့်။ ဝါ– အလိုရှိ တိုင်း။ ပဉ္စ– ငါးမျိုးကုန်သော။ ဂေါရသေ– နွားမှဖြစ်သော အရသာတို့ကို။ ပရိဘုဉ္ဇနကသာမိသဒိသော– သုံးဆောင်ရသော နွားပိုင်ရှင်နှင့် တူ၏။” ဣတိ ဝတွာ– ၍။ “ဗဟုမ္ပိ စေ၊ ပေ။ သာမညဿ ဟောတီ”တိ– ဟူကုန်သော။ ဣမာ ဂါထာ– တို့ကို။ အဘာသိ– ဟောတော်မူပြီ။
ဗဟုမ္ပိ စေ သံဟိတ ဘာသမာနော, န တက္ကရော ဟောတိ နရော ပမတ္တော၊ ဂေါပေါဝ ဂါဝေါ ဂဏယံ ပရေသံ, န ဘာဂဝါ သာမညဿ ဟောတိ။
သံဟိတံ– ကောင်းသောစီးပွားရှိရာ, သုံးဖြာပိဋကတ်, တရားတော်မြတ်ကို။ ဗဟုံ– များစွာ။ ဝါ– များစွာကို။ ဘာသမာနောပိ– သင်ယူပို့ချ ဟောပြောပါသော် လည်း။ နရော– စာတတ်ပေတော်, ပုဂ္ဂိုလ်ကျော်သည်။ ပမတ္တော– ဘာဝနာမှု, မပြုယွင်းပေါ့, မေ့လျော့သည်။ (ဟုတွာ– ဖြစ်၍။ ဝါ– ဖြစ်ခြင်းကြောင့်၊) တက္ကရော– ထိုတရားကို ပြုကျင့်တတ်သူသည်။ ဝါ– ထိုအနိစ္စာဒိမနသိကာရကို ပြုကျင့်တတ် သူသည်။ စေ န ဟောတိ– အကယ်၍ မဖြစ်အံ့။ ပရေသံ– တစ်ပါးသော နွားရှင် တို့၏။ ဂါဝေါ– နွားတို့ကို။ ဂဏယံ (ဂဏယန္တော)– ရေတွက်ထိန်းကျောင်းသော။ ဂေါပေါ– အခစားနွားကျောင်းသားသည်။ (ဂေါရသဿ– နွားမှဖြစ်သော ၅ မျိုး သော အရသာ၏၊) ဘာဂဝါ– အဖို့ရှိသည်။ န ဟောတိ ဣဝ– မဖြစ်နိုင်သကဲ့သို့။ (ဧဝံ– ဤအတူ၊) သာမညဿ– သမဏ၏ ဖြစ်ကြောင်း ကောင်းသော ဈာန် မဂ် ဖိုလ်တရား၏။ ဘာဂဝါ– အဖို့ရှိသည်။ န ဟောတိ– မဖြစ်
အပ္ပမ္ပိ စေ သံဟိတ ဘာသမာနော, ဓမ္မဿ ဟောတိ အနုဓမ္မစာရီ၊ ရာဂဉ္စ ဒေါသဉ္စ ပဟာယ မောဟံ, သမ္မပ္ပဇာနော သုဝိမုတ္တစိတ္တော
အနုပါဒိယာနော ဣဓ ဝါ ဟုရံ ဝါ, သ ဘာဂဝါ သာမညဿ ဟောတိ+
သံဟိတံ– ကောင်းသောစီးပွားရှိရာ, သုံးဖြာပိဋကတ်, တရားတော်မြတ်ကို။ အပ္ပံ– အနည်းငယ်။ ဝါ– ကို။ ဘာသမာနောပိ– သင်ယူပို့ချ ဟောပြောပါသော် လည်း။ ဓမ္မဿ– လောကုတ္တရာတရားကိုးပါးအား။ အနုဓမ္မစာရီ– လျော်သော ပုဗ္ဗဘာဂအကျင့်ကို ကျင့်လေ့ရှိသည်။ ဝါ– လျော်သော သီလဖြူစင်, ဓုတင် တစ်ခန်း, ကမ္မဋ္ဌာန်းကို ကျင့်လေ့ရှိသည်။ စေ ဟောတိ– အကယ်၍ ဖြစ်အံ့၊
...[စာမျက်နှာ- ၄၁၆]...
(ဧဝံ သတိ– ဤသို့ ဖြစ်လသော်၊) ရာဂဉ္စ– ရာဂကိုလည်းကောင်း။ ဒေါသဉ္စ– ဒေါသ ကိုလည်းကောင်း။ မောဟဉ္စ– မောဟကိုလည်းကောင်း။ ပဟာယ– ပယ်စွန့်၍။ သမ္မပ္ပဇာနော– သိထိုက်သော ဒုက္ခသစ္စာတရားတို့ကို ကောင်းစွာ အပြားအား ဖြင့် သိသည်။ သုဝိမုတ္တစိတ္တော– ကိလေသာတို့မှ ကောင်းစွာ လွတ်သောစိတ် ရှိသည်။ (ဟုတွာ– ဖြစ်၍၊) ဣဓ ဝါ– ဤပစ္စုပ္ပန်ခန္ဓာ အာယတန ဓာတ်၌လည်းကောင်း။ ဟုရံ ဝါ– ဟိုတမလွန် ခန္ဓာ အာယတနဓာတ်၌လည်းကောင်း။ (တစ်နည်း) ဣဓ ဝါ– အဇ္ဈတ္တခန္ဓာ အာယတန ဓာတ်၌လည်းကောင်း။ ဟုရံ ဝါ– ဗာဟိရခန္ဓာ အာယတန ဓာတ်၌လည်းကောင်း။ အနုပါဒိယာနော– တဏှာ ဒိဋ္ဌိတို့ဖြင့် မစွဲလမ်းသော။ သ (သော)– ထိုရဟန္တာပုဂ္ဂိုလ်သည်။ သာမညဿ–သမဏ၏ဖြစ်ကြောင်း ကောင်းသော မဂ်မှ ဖြစ်လာရသည့် လေးဝသော ဖိုလ်, ငါးပါးသော ဓမ္မက္ခန္ဓာ၏။ ဘာဂဝါ– အဖို့ရှိသည်။ ဟောတိ– ဖြစ်၏။
တတ္ထ– ထိုဂါထာတို့၌။ သံဟိတန္တိ– သံဟိတံဟူသော။ ဧတံ– ဤအမည်သည်။ တေပိဋကဿ– ၃ပုံသော ပိဋကဟူသော။ ဝါ– ပိဋက၃ပုံဟူသော။ ဗုဒ္ဓဝစနဿ–ဘုရားစကားတော်၏။ နာမံ– အမည်တည်း။ တံ– ထိုပိဋက၃ပုံကို။ အာစရိယေ– ဆရာတို့သို့။ ဥပသင်္ကမိတွာ– ချဉ်းကပ်ပြီး၍။ ဥဂ္ဂဏှိတွာ– သင်ယူပြီး၍။ ဗဟုမ္ပိ–များစွာကိုလည်း။ ပရေသံ– သူတစ်ပါးတို့အား။ ဘာသမာနော– (ဓမ္မကထိက အဖြစ်ဖြင့်) ဟောပြောသော်လည်းကောင်း။ ဝါစေန္တော– (ဓမ္မာစရိယအဖြစ်ဖြင့်) ပို့ချသော်လည်းကောင်း။ တံ ဓမ္မံ– ထိုပိဋက၃ရပ်, တရားမြတ်ကို။ သုတွာ– နာ ယူလေ့ကျက် ဆောင်ရွက်ပြီး၍။ ကာရကေန– ပြုကျင့်တတ်သော။ ပုဂ္ဂလေန–ပုဂ္ဂိုလ်သည်။ ယံ– အကြင်အကျင့်ကို။ ကတ္တဗ္ဗံ– ပြုသင့်ပြုထိုက်၏။ တက္ကရော–
သံဟိတံ။ ။ “သမ္မာ+ဟိတံ ပတိပါဒျံ ယဿာတိ သံဟိတံ- ကောင်းစွာ သိစေအပ် သော စီးပွားရှိသော ပိဋက၃ပုံ(ထောမ၊ ဋ္ဌပြု)၊ ဟိတေန+သဟ သံဝတ္တတိ, သံဝိဇ္ဇတိ +ဟိတံ ဧတဿာတိ ဝါ သံဟိတံ- စီးပွားနှင့်တကွဖြစ်သော ပိဋက၃ပုံ၊ ဝါ- စီးပွားရှိသော ပိဋက၃ပုံ(ဓမ္မဋီ)၊ ပထမပါဒသည် “ဇ -တ -ဇ -ဂ- ဂ”ဟု ဥပေန္ဒဝဇိရာပါဒဖြစ်သော ကြောင့် နိဂ္ဂဟိတ်ချေ၍ “သံဟိတ”ဟု ရှိသော်လည်း ပုဒ်ရင်းမှာ “သံဟိတံ”ဟု ဒုတိ ယန္တပုဒ်တည်း။
...[စာမျက်နှာ- ၄၁၇]...
ထိုအကျင့်ကို ပြုကျင့်တတ်သူသည်။ စေ န ဟောတိ– မဖြစ်အံ့။ [ဂါထာ၌ “စေ”ကို ဖြစ်သင့်၍ ယူပေးသည်၊] ကုက္ကုဋဿ– ကြက်၏။ ပက္ခပဟရဏမတ္တမ္ပိ– အတောင် ခတ်ရာ ကာလမျှလည်း။ အနိစ္စာဒိဝသေန– အနိစ္စစသည်တို့၏အစွမ်းဖြင့်။ ယောနိသော– သင့်သောအကြောင်းအားဖြင့်။ မနသိကာရံ– စိတ်၌ ထားမှုကို။ ဝါ– နှလုံးသွင်းမှုကို။ စေ နပ္ပဝတ္တေတိ– မဖြစ်စေအံ့။ ဧသော– ဤပုဂ္ဂိုလ်သည်။ [ဘာဂီ ဟောတိ, န ဟောတိတို့၌ စပ်၊] ယထာ နာမ– ဥပမာမည်သည်ကား။ ဒိဝသံ–တစ်နေ့ပတ်လုံး။ ဘတိယာ– အခဖြင့်။ [ဘရတိ ကမ္မကာရေ ဧတာယာတိ ဘတိ– အလုပ်သမားတို့ကို မွေးမြူကြောင်း ဖြစ်သောအခ၊] ဂါဝေါ– နွားတို့ကို။ ရက္ခန္တော–စောင့်ရှောက်သော။ ဝါ– ကျောင်းသော။ ဂေါပေါ– နွားကျောင်းသားသည်။ [ဂါဝေါ +ပါတိ ရက္ခတီတိ ဂေါပေါ၊ ဂေါ+ပါ+အ၊] ပါတောဝ– နံနက်စောစော၌ပင်။ (နံနက် စောစောကပင်)၊ နိရဝသေသံ– အကြွင်းအကျန်မရှိအောင်။ (နွားတွေ မကျန် ရအောင်)၊ သမ္ပဋိစ္ဆိတွာ– လက်ခံပြီး၍။ သာယံ– ညနေချမ်းအခါ၌။ ဂဟေတွာ– ယူပြီး၍။ (တောထဲမှ ယူလာပြီး၍)၊ သာမိကာနံ– နွားရှင်တို့အား။ နိယျာတေတွာ (နိယျာဒေတွာ)– အပ်နှင်းပြီး၍။ ဒိဝသဘတိမတ္တံ– တစ်နေ့အတွက် နွားကျောင်း ခမျှကို။ ဂဏှာတိ ယထာ– ယူရသကဲ့သို့။ ပန– ဗျတိရိက်ကား။ ယထာရုစိယာ–အကြင်အကြင်အလိုအားဖြင့်။ ဝါ– အလိုရှိတိုင်း။ ပဉ္စ– ၅-ပါးကုန်သော။ ဂေါရသေ–နွားမှဖြစ်သော အရသာတို့ကို။ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ– သုံးစွဲခြင်းငှာ။ ဝါ– သုံးစွဲခွင့်ကို။ န လဘတိ ယထာ– မရသကဲ့သို့။ ဧဝမေဝ– ဤ့အတူသာလျှင်။ ကေဝလံ– သာမည မဖက် သက်သက်။ အန္တေဝါသိကာနံ– အနီးနေတပည့်တို့၏။ သန္တိကာ– အထံမှ၊
နိယျာတေတွာ, နိယျာဒေတွာ။ ။ နိ+ယတ+ဏေ+တွာ၊ နိရှေးရှိသော ယတ ဓာတ်သည် ပဋိဒါန (အပ်နှံခြင်း)အနက်ကို ဟော၏၊ တကို ဒပြုလျှင် “နိယျာဒေတွာ”ဟု ဖြစ်၏၊ ထိုကြောင့် “နိယျာတေတွာ, နိယျာဒေတွာ”၂ပါဌ်လုံး သင့်သည်(နီတိဓာတု- ၃၀၉)
ဂေါရသေ။ ။ ဂေါတော+သဉ္ဇတာ+ရသာ ဂေါရသာ- နွားမမှ ကောင်းစွာ ဖြစ်သော အရသာတို့၊ ဂေါရသဟူသည် “ခီရံ ဒဓိ ဃတံ တက္ကံ, နောနီတံ ပဉ္စ ဂေါ- ရသာ(ဓာန်- ၅၀၀)”နှင့်အညီ နို့ရည်, နို့ဓမ်း(ဒိန်ချဉ်, နို့ချဉ်), ထောပတ်, ရက်တက် (ဒိန်ချဉ်ရည်), ဆီဥုး(ထောပတ်စိမ်း, ထောပေး)တို့တည်း။
...[စာမျက်နှာ- ၄၁၈]...
ဝတ္တပဋိဝတ္တကရဏမတ္တဿ– ဝတ်ကြီး ဝတ်ငယ်ကို ပြုခြင်းမျှ၏။ ဘာဂီ–အဖို့ရှိသည်။ ဟောတိ– ဖြစ်၏။ ပန– ဗျတိရိက်ကား။ သာမညဿ– သမဏ၏ ဖြစ်ကြောင်း ကောင်းသော ဈာန်တရား မဂ်ဖိုလ်တရား၏။ ဘာဂီ– အဖို့ရှိသည်။ န ဟောတိ– မဖြစ်။ ပန– အဖို့တစ်ပါးကား။ ဂေါပါလကေန– နွားကျောင်းသား သည်။ နိယျာတိတာနံ (နိယျာဒိတာနံ)– အပ်နှင်းအပ်ပြီးကုန်သော။ ဂုန္နံ– နွားမတို့ ၏။ ဂေါရသံ– နွားမှဖြစ်သော အရသာကို။ သာမိကာဝ– နွားရှင်တို့သည်သာ။ ပရိဘုဉ္ဇန္တိ ယထာ– သုံးဆောင် ကြရကုန်သကဲ့သို့။ တထာ– ထိုအတူ။ တေန– ထိုဓမ္မကထိကပုဂ္ဂိုလ်သည်။ ဝါ– ထိုဓမ္မာစရိယပုဂ္ဂိုလ်သည်။ ကထိတံ– ဟောပြော ပို့ချအပ်သော။ တံ ဓမ္မံ– ထိုတရားတော်ကို။ သုတွာ– နာယူလေ့ကျက် ဆောင် ရွက်ပြီး၍။ ကာရကပုဂ္ဂလာ– ပြုကျင့်တတ်သော ပုဂ္ဂိုလ်တို့သည်။ ယထာနုသိဋ္ဌံ–အကြင်အကြင်သွန်သင်သည့်အတိုင်း။ ဝါ– အကြင်အကြင်သွန်သင်သည် အား လျော်စွာ။ ပဋိပဇ္ဇိတွာ– ကျင့်ပြီး၍။ ကေစိ– အချို့သောပုဂ္ဂိုလ်တို့သည်။ ပဌမဇ္ဈာနာဒီနိ– ပဌမဈာန်အစရှိသော အကျိုးတို့သို့။ ပါပုဏန္တိ– ရောက်ရကုန်၏။ ကေစိ– တို့သည်။ ဝိပဿနံ– ဝိပဿနာကို။ ဝဍ္ဎေုတွာ– တိုးပွားစေပြီး၍။ မဂ္ဂဖလာနိ– မဂ် ဖိုလ်တို့သို့။ ပါပုဏန္တိ– ရောက်ရကုန်၏။ ဂေါဏသာမိကာ– နွားရှင်တို့သည်။ ဂေါရသဿ– နွားမှဖြစ်သော အရသာ၏။ ဘာဂိနော– အဖို့ရှိကုန်သည်။ ဟောန္တိ ဣဝ– ဖြစ်ကုန်သကဲ့သို့။ ဧဝံ– တူ။ သာမညဿ– သမဏ၏ ဖြစ်ကြောင်း, ကောင်း သော ဈာန်မဂ်ဖိုလ်တရား၏။ ဘာဂိနော– အဖို့ရှိကုန်သည်။ ဟောန္တိ– ကုန်၏။
ဣတိ– ဤသို့လျှင်။ သတ္ထာ– မြတ်စွာဘုရားသည်။ [ကထေသိ၌စပ်၊] သီလဿမ္ပန္နဿ– သီလနှင့် ပြည့်စုံသော။ ဗဟုဿုတဿ– များသော သုတရှိသော။ ပမာဒဝိဟာရိနော– မေ့မေ့လျော့လျော့နေလေ့ရှိသော။ အနိစ္စာဒိဝသေန– အနိစ္စ စသည်တို့၏အစွမ်းဖြင့်။ ယောနိသော– သင့်သောအကြောင်းအားဖြင့်။ မနသိကာရေ– စိတ်ဝယ်ထားခြင်း၌။ ဝါ– နှလုံးသွင်းခြင်း၌။ ပမတ္တဿ– မေ့လျော့သော၊
သာမညဿ။ ။ “သမေတီတိ သမဏော”အရ ကိလေသာတို့ကို ငြိမ်းအေးစေ နိုင်သူကို သမဏအစစ်ဟု ခေါ်၏၊ “သမဏဿ+ဘာဝေါ သာမညံ”အရ ထို သမဏ၏ ဖြစ်ကြောင်းဖြစ်ရာဟူသည် အရိယာမဂ်၄ပါးတည်း၊ ဤနေရာ၌ကား ထိုမဂ်၄ပါး၏ အခြေခံဖြစ်သော သီလ သမာဓိ ဝိပဿနာပညာတို့ကိုပါ ယူပါ။
...[စာမျက်နှာ- ၄၁၉]...
ဘိက္ခုနော– ရဟန်း၏။ ဝါ– ရဟန်းနှင့်။ ဝသေန– စပ်သဖြင့်။ ပဌမံ ဂါထံ– ပဌမ ဂါထာကို။ ကထေသိ– ဟောတော်မူပြီ။ ဒုဿီလဿ– သီလမရှိသောရဟန်း၏။ ဝါ– နှင့်။ ဝသေန– စပ်သဖြင့်။ ပဌမံ ဂါထံ– ကို။ န ကထေသိ– ဟောတော်မူသည် မဟုတ်။ [ရှေ့ဝါကျမှ ပုဒ်များကို လိုက်စေ၍ “ဒုဿီလဿ– သော။ ဗဟုဿုတဿ– သော။ ပမာဒဝိဟာရိနော– သော။ အနိစ္စာဒိဝသေန– ဖြင့်။ ယောနိသော– ဖြင့်။ မနသိကာရေ– ၌။ ပမတ္တဿ– သော။ ဘိက္ခုနော– ၏။ ဝသေန– ဖြင့်။ ပဌမံ ဂါထံ– ကို။ နကထေသိ– မဟုတ်”ဟုလည်း ပေးနိုင်သည်။] ပန– အဖို့တစ်ပါးကား။ ဒုတိယဂါထာ– ဒုတိယ ဂါထာကို။ [ကထိတာ၌ စပ်၊] အပ္ပဿုတဿ– နည်းသောသုတရှိသည်ဖြစ်၍။ (သမာနဿ) ပိ– ဖြစ်သော်လည်း။ ယောနိသော– သင့်သောအကြောင်းအားဖြင့်။ မနသိကာရေ– စိတ်ဝယ်ထားခြင်း၌။ ဝါ– နှလုံးသွင်းခြင်း၌။ ကမ္မံ– အနိစ္စာဒိမနသိ ကာရအမှုကို။ ကရောန္တဿ– ပြုသော။ ကာရကပုဂ္ဂလဿ– ပြုကျင့်တတ်သော ပုဂ္ဂိုလ်၏။ ဝါ– နှင့်။ ဝသေန– စပ်သဖြင့်။ ကထိတာ– ဟောတော်မူအပ်ပြီ။
တတ္ထ– ထိုဒုတိယဂါထာ၌။ အပ္ပမ္ပိ စေတိ– ကား။ ထောကံ– အနည်းငယ်ကို။ ဧကဝဂ္ဂဒွိဝဂ္ဂမတ္တမ္ပိ– တစ်ဝဂ် နှစ်ဝဂ်မျှကိုလည်း။ [ဘာသမာနော၌စပ်၊] ဓမ္မဿ ဟောတိ အနုဓမ္မစာရီတိ– ကား။ အတ္ထံ– အနက်အဓိပ္ပာယ်ကို။ ဝါ– အကျိုးကို။ အညာယ– သိ၍လည်းကောင်း။ ဓမ္မံ– ပါဠိကို။ ဝါ– အကြောင်းကို။ အညာယ– သိ ၍လည်းကောင်း။ နဝလောကုတ္တရဓမ္မဿ– ၉-ပါးသော လောကုတ္တရာတရား အား။ အနုရူပံ– လျော်သော။ ဓမ္မံ– အကျင့်ကို။ ပုဗ္ဗဘာဂပဋိပဒါသင်္ခါတံ– ရှေ့အဖို့ ၌ဖြစ်သော အကျင့်ဟု ဆိုအပ်သော။ စတုပါရိသုဒ္ဓိဓုတင်္ဂအသုဘကမ္မဋ္ဌာနာဒိဘေဒံ– ၄-ပါးသော ပါရိသုဒ္ဓိသီလ, ဓုတင်, အသုဘကမ္မဋ္ဌာန်းအစရှိသော အပြားရှိသော အကျင့်ကို။ စရန္တော– ကျင့်သည်။ (ဟုတွာ– ၍၊) အနုဓမ္မစာရီ–လောကုတ္တရာတရား၉-ပါးအား လျော်သော အကျင့်ကို ကျင့်လေ့ရှိသည်။ ဟောတိ– ဖြစ်၏။
ဘိက္ခုနော ဝသေန။ ။ ဝသသဒ္ဒါသည် “အာယတ္တတာ- စပ်သည်၏အဖြစ်”ဟူ သော အနက်ကို ဟော၏၊ ထိုအာယတ္တတာအနက်ကို ဟောရာ၌ သမ္ဗန်ကို ငဲ့၏၊ “ရဟန်း၏+စပ်သော”ဟူလို၊ မြန်မာတို့ကား သဟာဒိယောဂအနက်ကို သုံးစွဲလေ့ရှိ၏၊ ထိုကြောင့် “ရဟန်းနှင့်+စပ်”ဟု ဝေါဟာရတ္ထ ပေးရသည်။ (ဋ္ဌပြု)
...[စာမျက်နှာ- ၄၂၀]...
သော– ထိုပုဂ္ဂိုလ်သည်။ (ပုဗ္ဗဘာဂပဋိပဒါအကျင့်ကို ကျင့်နေသော ထိုပုဂ္ဂိုလ် သည်)၊ အဇ္ဇ အဇ္ဇေဝ– ယနေ့ ယနေ့၌ပင်။ (ပဋိဝိဇ္ဈိဿာမိ– ထိုးထွင်း၍ သိရတော့ အံ့၊) ဣတိ– ဤသို့။ ပဋိဝေဓံ– ထိုးထွင်း၍ သိတတ်သောဉာဏ်ကို။ အာကင်္ခန္တော–မျှော်လင့်တောင့်တလျက်။ ဝိစရတိ– လှည့်လည်နေထိုင်၏။ သော– ထိုပုဂ္ဂိုလ် သည်။ (ပဋိဝေဓကို မြှော်လင့်လျက် လှည့်လည်သောပုဂ္ဂိုလ်သည်)၊ ဣမာယ သမ္မာပဋိပတ္တိယာ– ဤကောင်းသောအကျင့်ဖြင့်။ ရာဂဉ္စ– ရာဂကိုလည်းကောင်း။ ဒေါသဉ္စ– ဒေါသကိုလည်းကောင်း။ မောဟဉ္စ– မောဟကိုလည်းကောင်း။ ပဟာယ– ပယ်စွန့်၍။ သမ္မာ– ကောင်းသော။ ဝါ– သင့်သော။ ဟေတုနာ– အကြောင်းဖြင့်။ နယေန– နည်းလမ်းဖြင့်။ ပရိဇာနိတဗ္ဗေ– သိထိုက်ကုန်သော။ ဓမ္မေ– ဒုက္ခသစ္စာ တရားတို့ကို။ ပရိဇာနန္တော– ပိုင်းခြား၍သိလျက်။ တဒင်္ဂဝိက္ခမ္ဘနသမုစ္ဆေဒပဋိပ္ပဿဒ္ဓိနိဿရဏဝိမုတ္တီနံ– တဒင်္ဂဝိမုတ္တိ, ဝိက္ခမ္ဘနဝိမုတ္တိ, သမုစ္ဆေဒဝိမုတ္တိ, ပဋိပဿဒ္ဓိဝိမုတ္တိ, နိဿရဏဝိမုတ္တိတို့၏။ ဝသေန– အစွမ်းဖြင့်။ ဝါ– အပြားအား ဖြင့်။ သုဝိမုတ္တစိတ္တော– ကောင်းစွာ လွတ်သောစိတ်ရှိသည်။ (ဟုတွာ– ၍၊) [အနု ပါဒိယာနော၌ စပ်၊] အနုပါဒိယာနော ဣဓ ဝါ ဟုရံ ဝါတိ– ကား။ ဣဓလောကပရလောကပရိယာပန္နာ– ဤပစ္စုပ္ပန်လောက တမလွန်လောက၌ အကျုံးဝင် ကုန်သော။ ခန္ဓာယတနဓာတုယော ဝါ– ခန္ဓာ, အာယတန, ဓာတ်တို့ကိုလည်း။
တဒင်္ဂ၊ပေ၊စိတ္တော။ ။ သုဝိမုတ္တံ+စိတ္တံ ယဿာတိ သုဝိမုတ္တစိတ္တော၊ ကမ္မဋ္ဌာန်း ပွားများမှု မဟာကုသိုလ်စိတ်သည် တဒင်္ဂဝိမုတ္တိ မည်၏၊ ရာဂစသည်နှင့် မယှဉ် သောကြောင့် ထိုကုသိုလ် အစိတ်အပိုင်းဖြင့် ထိုအကုသိုလ်အစိတ်အပိုင်းမှ လွတ်သော စိတ်မည်၏၊ ဈာန်တရားသည် ဝိက္ခမ္ဘနဝိမုတ္တိမည်၏၊ “ဈာန်မလျှောသမျှ အတော်ကြာ အောင် အကုသိုလ်ကို ပယ်ခွာနိုင်သောစိတ်”ဟူလို၊ မဂ်သည် သမုစ္ဆေဒဝိမုတ္တိမည်၏၊ “ဆိုင်ရာကိလေသာတို့ကို အကြွင်းမရှိအောင် ဖြတ်နိုင်သောစိတ်”ဟူလို၊ ဖိုလ်သည် ပဋိပ္ပဿဒ္ဓိဝိမုတ္တိမည်၏၊ “မဂ်သည် ပယ်အပ်ပြီးသော ကိလေသာတို့ကို ထပ်၍ ငြိမ်း အေးစေနိုင်သောစိတ်”ဟူလို၊ ဥပမာ- မီးငြိမ်းပြီးသော နေရာဝယ် အေးအောင် ရေဖြင့် ထပ်၍ ငြှိမ်းသကဲ့သို့တည်း၊ နိဗ္ဗာန်ကား ကိလေသာအားလုံး, ဒုက္ခအားလုံးမှ လွတ်သော ကြောင့် နိဿရဏဝိမုတ္တိ မည်၏၊ ထိုဝိမုတ္တိငါးပါးဖြင့် အဆင့်ဆင့်လွတ်သော စိတ် ရှိသူကို “သုဝိမုတ္တစိတ္တပုဂ္ဂိုလ်”ဟု ခေါ်သည်။
...[စာမျက်နှာ- ၄၂၁]...
ကောင်း။ အဇ္ဈတ္တိကဗာဟိရာ– အဇ္ဈတ္တိက, ဗာဟိရဖြစ်ကုန်သော။ ခန္ဓာယတနဓာတုယော ဝါ– ခန္ဓာ, အာယတန, ဓာတ်တို့ကိုလည်းကောင်း။ စတူဟိ– ၄-ပါး ကုန်သော။ ဥပါဒါနေဟိ– ဥပါဒါန်တို့ဖြင့်။ အနုပါဒိယန္တော– မစွဲလမ်းသည်။ ဝါ– မစွဲလမ်းသည်၏အဖြစ်ကြောင့်။ [ဟေတုမန္တဝိသေသန၊] မဟာခီဏာသဝေါ–မြတ်သော ရဟန္တာသည်။ (ဟုတွာ– ၍၊) မဂ္ဂသင်္ခါတဿ– မဂ်ဟု ဆိုအပ်သော။ သာမညဿ– သမဏ၏ဖြစ်ကြောင်း ကောင်းသောတရား၏။ ဝသေန– အစွမ်း ကြောင့်။ အာဂတဿ– လာသော။ ဖလသာမညဿ စေဝ– ဖိုလ်ဟူသော သာမည၏ လည်းကောင်း။ ပဉ္စအသေက္ခဓမ္မက္ခန္ဓဿ– ၅-ပါးသော အသေက္ခ ဓမ္မဂုဏ်ဟူသော။ သာမညဿ စ– သာမည၏လည်းကောင်း။ [ရှေး စာအုပ်များ၌ သာမညဿသဒ္ဒါ ပါ၏။ မပါလျှင် ရှေ့မှ လိုက်ပေး။] ဘာဂဝါ– အဖို့ရှိသည်။ ဟောတိ– ၏။ ဣတိ– သို့။ ရတနကူဋေန– ရတနာအထွတ်ဖြင့်။ အဂါရဿ– အိမ်၏။ ကူဋံ–အထွတ်ကို။ ဂဏှာတိ ဝိယ– ယူသကဲ့သို့။ (တထာ– တူ၊) အရဟတ္တေန– အရဟတ္တ ဖိုလ်ဖြင့်။ ဒေသနာယ– ဒေသနာတော်၏။ ကူဋံ– အထွတ်ကို။ ဂဏှိ– ယူတော်မူပြီ။ ဣတိ– ဂါထာအဖွင့် အပြီးတည်း။ ဂါထာပရိယောသာနေ– ၌။ ပေ။ အဟောသိ၊ ဣတိ– ဒွေသဟာယက ဘိက္ခုဝတ္ထု အပြီးတည်း။
ဒွေသဟာယကဘိက္ခုဝတ္ထုဘာသာဋီကာ ပြီး၏။
ယမကဝဂ်ဘာသာဋီကာ ပြီး၏။
မဂ္ဂသင်္ခါတဿ။ ။ “သမဏဿ+ဘာဝေါ သာမညံ”နှင့် အညီ ကိလေသာတို့ကို ငြိမ်းစေနိုင်သော သမဏအစစ်၏ ဖြစ်ကြောင်းဖြစ်ရာဟူသည် ကိလေသာတို့ကို ငြိမ်း နိုင်, သတ်နိုင်သော မဂ်လေးပါးတည်း၊ ထိုကြောင့် “မဂ္ဂသင်္ခါတဿ”ဟု သာမည အရကို သရုပ်ပြသည်။
ဖလ၊ပေ၊ခန္ဓဿ။ ။ ဖိုလ်၄ပါးသည်လည်းကောင်း, သီလက္ခန္ဓ, သမာဓိက္ခန္ဓ, ပညာက္ခန္ဓ, ဝိမုတ္တိက္ခန္ဓ, ဝိမုတ္တိဉာဏဒဿနက္ခန္ဓဟူသော တရား၅ပါးသည်လည်းကောင်း ထိုမဂ်မှလာသောကြောင့် သာမညအမည်ရနိုင်၏၊ ထိုသို့ အမည်ရရာ၌ အကြောင်း မဂ်၏ သာမညအမည်ကို တင်စားသော ကာရဏူပစာရအမည်ဟု မှတ်စေလို၍ “ဝသေန အာဂတဿ၊ပေ၊သာမညဿ စ”ဟု မိန့်သည်။
...[စာမျက်နှာ- ၄၂၂]...
၂-အပ္ပမာဒဝဂ်ဘာသာဋီကာ
၁-သာမာဝတီဝတ္ထုဘာသာဋီကာ
အပ္ပမာဒေါ အမတပဒန္တိ– ဟူသော။ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ– ကို။ သတ္ထာ– သည်။ ကောသမ္ဗိံ– ကောသမ္ဗီမြို့ကို။ ဥပနိဿာယ– မှီ၍။ ဃောသိတာရာမေ– ဃောသိ တာရုံကျောင်းတိုက်၌။ ဝိဟရန္တော– စဥ ်။ သာမာဝတိပ္ပမုခါနံ– သာမာဝတီအမှူး ရှိကုန်သော။ ပဉ္စန္နံ– ငါးလီကုန်သော။ ဣတ္ထိသတာနံ– မိန်းမအရာတို့၏လည်းကောင်း။ (တစ်နည်း) ပဉ္စန္နံ ဣတ္ထိသတာနံ– ငါးရာသော မိန်းမတို့၏လည်းကောင်း။ မာဂဏ္ဍိယပ္ပမုခါနံ– မာဂဏ္ဍီအမှူးရှိကုန်သော။ ဧတိဿာ– ဤမာဂဏ္ဍီ၏။ ပဉ္စန္နံ ဉာတိသတာနံ စ– ငါးရာသော ဆွေမျိုးတို့၏လည်းကောင်း။ မရဏဗျသနံ– သေကြေပျက်စီးခြင်းကို။ အာရဗ္ဘ ကထေသိ၊ [စကို မရဏဗျသနံနှင့် တွဲ၍ သာမာဝတိပ္ပမုခါနံ– ကုန်သော။ ပဉ္စန္နံ ဣတ္ထိသတာနံ– တို့၏။ မရဏဗျသနံ စ– ကိုလည်းကောင်း။ မာဂဏ္ဍိယပ္ပမုခါနံ– ကုန်သော။ ဧတိဿာ– ၏။ ပဉ္စန္နံ ဉာတိသတာနံ– တို့၏။ မရဏဗျသနံ စ– ကိုလည်းကောင်း။ အာရဗ္ဘ ကထေသိ”ဟုလည်း ပေးနိုင်သည်။] တတြ– ထိုသို့ ဟောတော်မူရာ၌။ အယံ– ဤဆိုအပ်လတ္တံ့ကား။ (ယခုဆို မည့် စကားကား)၊ အနုပုဗ္ဗိကထာ– အစဉ်အတိုင်း ဟောတော်မူအပ်သော စကားတည်း။ အတီတေ– ၌။ အလ္လကပ္ပရဋ္ဌေ– အလ္လကပ္ပတိုင်းပြည်၌။ အလ္လကပ္ပရာဇာ နာမ– အလ္လကပ္ပမည်သော မင်းလည်းကောင်း။ ဝေဌဒီပကရဋ္ဌေ– ဝေဌ ဒီပကတိုင်းပြည်၌။ ဝေဌဒီပကရာဇာ နာမ– ဝေဌဒီပကမည်သော မင်းလည်းကောင်း။ ဣတိ– သို့။ ဒွေ– ၂-ပါးကုန်သော။ ဣမေ– ဤမင်းတို့သည်။ ဒဟရကာလတော– ငယ်ရွယ်သူ၏အခါမှ။ ဝါ– ငယ်ရွယ်စဉ်အခါမှ။ ပဋ္ဌာယ– စ၍။ သဟာယကာ– တို့သည်။ ဟုတွာ၊ ဧကာစရိယကုလေ– တစ်ဥုးတည်းသော ဆရာ၏ အိမ်၌။ သိပ္ပံ– အတတ်ပညာကို။ ဥဂ္ဂဏှိတွာ– သင်ယူ၍။ အတ္တနော အတ္တနော– မိမိ၏ မိမိ၏။ ပိတူနံ– ခမည်းတော်တို့၏။ အစ္စယေန– ကွယ်လွန်ရာအခါ၌။ ဆတ္တံ– ထီးဖြူကို။ ဥဿာပေတွာ– စိုက်ထူစေ၍။ အာယာမေန– အလျားအားဖြင့်။ ဒသ–
...[စာမျက်နှာ- ၄၂၃]...
ဒသယောဇနိကေ– ဆယ်ယူဇနာ, ဆယ်ယူဇနာရှိသော။ ရဋ္ဌေ– တိုင်းပြည်၌။ ရာဇာနော– တို့သည်။ အဟေသုံ– ကုန်ပြီ။ တေ– ထိုမင်း၂-ပါးတို့သည်။ ကာလေန ကာလံ– သင့်လျော်သော အခါတိုင်း, အခါတိုင်း၌။ ဝါ– ရံဖန်ရံခါ။ သမာဂန္တွာ– ပေါင်းဆုံ၍။ ဧကတော– တည်း။ တိဋ္ဌန္တာ– ရပ်ကုန်လျက်လည်းကောင်း။ နိသီဒန္တာ– ထိုင်ကုန်စဉ်လည်းကောင်း။ နိပဇ္ဇန္တာ– လျောင်းကုန်စဉ်လည်းကောင်း။ မဟာဇနံ– များစွာသော လူအပေါင်းကို။ ဇာယမာနဉ္စ– မွေဖွားနေသည်ကိုလည်းကောင်း။ ဇီယမာနဉ္စ– အိုနေသည်ကိုလည်းကောင်း။ မီယမာနဉ္စ– သေနေသည်ကိုလည်းကောင်း။ ဒိသွာ– ၍။ “ပရလောကံ– နောက်ဘဝသို့။ ဂစ္ဆန္တံ– သွားသူသို့။ ဝါ– သွား လသော်။ အနုဂစ္ဆန္တော နာမ– အစဉ်လိုက်သူမည်သည်။ နတ္ထိ။ အန္တမသော– အောက်ထစ်ဆုံး အပိုင်းအခြားအားဖြင့်။ အတ္တနော– ၏။ သရီရမ္ပိ– ခန္ဓာကိုယ် သည်သော်လည်း။ န+အနုဂစ္ဆတိ– အစဉ်မလိုက်။ သဗ္ဗံ– အလုံးစုံကို။ ပဟာယ–
ကာလေန ကာလံ။ ။ ကာလေန၌ နာဝိဘတ်နှင့် ကာလံ၌ အံဝိဘတ်သည် သတ္တမီ အနက်၌ သက်သည်(အံဋီ၊၂၊၂၀၁)။ (တစ်နည်း) ဧကော ဧကာယကဲ့သို့ ဝိဂြိုဟ်မပြု ရသော ရုဠှီပုဒ်တည်း(သီဋီသစ်၊၂၊၁၃၈)
အန္တမသော။ ။ အန္တသဒ္ဒါ အဝသာနအနက်ယူ၊ “အမနံ နိဋ္ဌာနဂမနံ အန္တော(ဒီ ဋီ- ၃, ၁၉၃)၊ အမတိ ဂစ္ဆတီတိ အန္တော(ဓာန်ဋီ- ၄၀၄)၊ အန္တေ+ဇာတော အန္တမော(ရူ- ၂၃၀၊ ကင်္ခါမဟာဋီ၊၁၊၃၂၅)၊ အန္တေ+ဘဝေါ အန္တမော(ပါရာဂံသစ်- ၁, ၂၃၅)၊ အန္တေ+ နိယုတ္တော အန္တမော(ပါရာဘာ- ၂, ၄၁၄)”ဟုပြု၊ အန္တ+ဣမ၊ နာဝိဘတ်ကို သောပြု၍ “အန္တိမသော”ဟု ဖြစ်သင့်လျက် တေသု ဝုဒ္ဓိသုတ်, ပုထဿု ဗျဉ္ဇနေသုတ်၌ အန္တသဒ္ဒါ ဖြင့် ဣကို အ- ပြု(ဝိဗော)၊ (တစ်နည်း) လောပဉ္စ တတြာကာရောဖြင့် ဣကိုချေ, ထို ကျေရာ၌ အ- လာ(ကင်္ခါမဟာဋီ၊၁၊၃၂၅)၊ “အန္တမသော- အလုံးစုံတို့၏ အဆုံး၌ ဖြစ်သော(ယှဉ်သော) အပိုင်းအခြားအားဖြင့်၊ (သဒ္ဒတ္ထ)၊ ဝါ- အယုတ်သဖြင့် (ဝေါဟာ- ရတ္ထ)”ဟု ပေး။
တစ်နည်း။ ။ အန္တသဒ္ဒါ လာမကအနက်ဟောယူ၍ “အမ္မတိ ပရိဘုယျတိ ဟီဠီ- ယတီတိ အန္တော(ဒီဋီ- ၃, ၁၉၃)၊ အန္တေ+ဇာတော အန္တမော၊ (တစ်နည်း) ဝိသေသေန+အန္တော အန္တမော(ကင်္ခါမဟာဋီ၊၁၊၃၂၅)၊ (တစ်နည်း) အန္တောယေဝ အန္တမော (ပါရာဂံသစ်- ၁, ၂၃၅)”ဟုပြု၊ ရုပ်ပြီးပုံ ရှေ့နည်းနှင့် တူ၏၊ “အန္တမသော- အလုံးစုံတို့ အောက် ယုတ်ညံ့သည်၌ ဖြစ်သဖြင့်၊ ဝါ- အယုတ်ဆုံးအားဖြင့်(ကင်္ခါမဟာဋီ)၊ ဝါ- အယုတ် အားဖြင့်(ပါရာဂံသစ်)”ဟုပေးပါ။
...[စာမျက်နှာ- ၄၂၄]...
ပယ်စွန့်၍။ ဂန္တဗ္ဗံ– သွားထိုက်၏။ နော– ငါတို့အား။ ဃရာဝါသေန– အိမ်ဟူသော နေရာဖြင့်။ (အိမ်၌ နေခြင်းဖြင့်)၊ ကိံ– အဘယ်အကျိုးရှိအံ့နည်း။ ပဗ္ဗဇိဿာမ– ရသေ့အဖြစ်သို့ ကပ်ရောက်ကြစို့။ ဝါ– ရသေ့ဝတ်ကြစို့။” ဣတိ၊ မန္တေတွာ– တိုင်ပင်၍။ ရဇ္ဇာနိ– တိုင်းပြည်တို့ကို။ ပုတ္တဒါရာနံ– သား, သမီး, မယားတို့အား။ နိယျာဒေတွာ– အပ်နှံ၍။ ဣသိပဗ္ဗဇ္ဇံ– ရသေ့အဖြစ်ကပ်ရောက်ခြင်းကို။ ပဗ္ဗဇိတွာ– ကပ်ရောက်၍။ ဟိမဝန္တပ္ပဒေသေ– ဟိမဝန္တာတော၏ တစ်ခုသော အရပ်၌။ ဝါ– ဟိမဝန္တာတောင်၏ အနီးအရပ်၌။ ဝသန္တာ– နေကုန်စဉ်။ မန္တယိံသု– တိုင်ပင်ကုန်ပြီ။ (ကိံ)၊ “မယံ– တို့သည်။ ရဇ္ဇံ– တိုင်းပြည်ကို။ ပဟာယ– ပယ်စွန့်၍။ ပဗ္ဗဇိတာ– ရသေ့ အဖြစ်သို့ ကပ်ရောက်ခဲ့ကုန်ပြီ။ ဇီဝိတုံ– အသက်မွေးခြင်းငှာ။ အသက္ကောန္တာ– မစွမ်းနိုင်သူတို့သည်။ န– မဟုတ်ကုန်။ တေ မယံ– ထိုငါတို့သည်။ ဧကဋ္ဌာနေ– တစ်နေရာတည်း၌။ ဝသန္တာ– နေကုန်လသော်။ အပဗ္ဗဇိတသဒိသာယေဝ– ရသေ့ ရဟန်းမဟုတ်သူတို့နှင့် တူကုန်သည်သာလျှင်။ ဝါ– လူတို့နှင့် တူကုန်သည်သာလျှင်။ ဟောမ– ကုန်၏။ တသ္မာ– ကြောင့်။ ဝိသုံ– သီးခြား။ ဝသိဿာမ– နေကြစို့။ တွံ– သည်။ ဧတသ္မိံ ပဗ္ဗတေ– ထိုတောင်၌။ ဝသ– နေလော။ အဟံ– သည်။ ဣသ္မိံ ပဗ္ဗတေ– ဤတောင်၌။ ဝသိဿာမိ– နေမည်။ အနွဍ္ဎမာသံ– လခွဲတိုင်း လခွဲတိုင်း။ ဥပေါသထဒိဝသေ ပန– ဥပုသ်နေ့၌ကား။ ဧကတော– တည်း။ ဘဝိဿာမ– ကြစို့။” ဣတိ– သို့တိုင်ပင်ကုန်ပြီ။ အထ ခေါ– ၌။ နေသံ– ထိုရသေ့ရဟန်းတို့၏။ ဧတံ– ဤအကြံသည်။ အဟောသိ– ပြီ။ (ကိံ)၊ “ဧဝမ္ပိ– ဤသို့နေသော်လည်း။ ဝါ– ဤသို့ နေခြင်းသည်လည်း။ နော– ငါတို့၏။ ဝါ– ငါတို့မှာ။ ဂဏသင်္ဂဏိကာဝ– အပေါင်း
တစ်နည်း။ ။ “အန္တံ မသတီတိ အန္တမသော”ဟုပြု၊ အန္တ+မသ+အ၊ တတိယာ အနက်၌ သိသက်, သိကိုဩပြု၊ “အန္တမသော- အဆုံးစွန်ကို သုံးသပ်သောအားဖြင့်” ဟုပေး၊ ဤနည်းကို ကေစိဝါဒဟု ဆို၏(ကင်္ခါမဟာဋီ၊၁၊၃၂၅)
ဟိမဝန္တပဒေသေ။ ။ ဟိမဝန္တပဒေသေ ဟိမာလယဝနသဏ္ဍဿ ဧကသ္မိံ ပဒေသေ(ဓမ္မဋီ- ၅၄)။ ဟိမဝန္တပဒေသေတိ ဟိမာစလဿ နာမ ပဗ္ဗတဿ သမီပေ (ဇာဋီသစ်- ၂၄၅)
ဂဏသင်္ဂဏိကာ။ ။ သင်္ဂဏနံ သင်္ဂဏိကာ၊ [သံ+ဂဏ+ဏျ၊ ယကို ကပြု၊] ဂဏေန +သင်္ဂဏိကာ ဂဏသင်္ဂဏိကာ- အပေါင်းအဖော်နှင့် ပေါင်းသင်းနေထိုင်ခြင်း(အနုဋီ
...[စာမျက်နှာ- ၄၂၅]...
အဖော်နှင့် ပေါင်းသင်းနေထိုင်ခြင်းသည်သာ။ ဘဝိဿတိ– လိမ့်မည်။ တွံ ပန– သင်သည်လည်း။ တဝ– ၏။ ပဗ္ဗတေ– ၌။ အဂ္ဂိံ– မီးကို။ ဇာလေယျာသိ– တောက် စေပါလော။ ဝါ– ညှိထွန်းလော။ အဟံ ပန– သည်လည်း။ မမ– ၏။ ပဗ္ဗတေ– ၌။ အဂ္ဂိံ– ကို။ ဇာလေဿာမိ– တောက်စေမည်။ ဝါ– ညှိထွန်းမည်။ တာယ သညာယ– ထိုအမှတ်အသားဖြင့်။ အတ္ထိဘာဝံ– ရှိကုန်သည်၏အဖြစ်ကို။ ဇာနိဿာမ– သိရ ကုန်လိမ့်မည်။” ဣတိ– ဤသို့ အကြံဖြစ်ပြီ။ တေ– ထိုရသေ့တို့သည်။ တထာ– ထိုအကြံဖြစ်သည့်အတိုင်း။ ကရိံသု– ကုန်ပြီ။
အထ– မှ။ အပရဘာဂေ– ၌။ ဝေဌဒီပကတာပသော– ဝေဌဒီပကရသေ့ သည်။ ကာလံ– ကို။ ကတွာ– ၍။ မဟေသက္ခော– ကြီးသောအစိုးရသူဟု ဆို အပ်သော။ ဝါ– တန်ခိုးကြီးသော။ ဒေဝရာဇာ– နတ်မင်းသည်။ ဟုတွာ– ၍။ နိဗ္ဗတ္တော– ပြီ။ တတော– ထိုမှနောက်၌။ အဍ္ဎမာသေ– လခွဲသည်။ သမ္ပတ္တေ– ရောက် လသော်။ အဂ္ဂိံ– ကို။ အဒိသွာဝ– မမြင်၍သာလျှင်။ ဣတရော– အခြားသော အလ္လကပ္ပရသေ့သည်။ “မေ– ၏။ သဟာယကော– သူငယ်ချင်းသည်။ ကာလကတော– ပြုအပ်ပြီးသော သေခြင်းရှိပြီ။ ဝါ– သေပြီ။” ဣတိ၊ အညာသိ– သိပြီ။
၂, ၂၂၂၊ သမ္မောဘာ-၃, ၄၁၆)၊ (တစ်နည်း) ဂဏီယတေတိ ဂဏော– ရေတွက်အပ် သော လူအပေါင်း- လူစုလူဝေး။ သင်္ဂဏနံ သင်္ဂဏာ၊ သင်္ဂဏာယေဝ သင်္ဂဏိကာ၊ ဂဏေ+သင်္ဂဏိကာ ဂဏသင်္ဂဏိကာ– လူအပေါင်း၌ ပေါင်းဆုံခြင်း (သာရတ္ထ၊ ၂၊ ၁၅၊ ပါရာဘာ- ၂, ၂၄၉)။]
တွံ ပန။ ။ “ပနသဒ္ဒေါပိ အပိသဒ္ဒတ္ထော၊ ဝိဘင်္ဂေပီတိ အတ္ထော(သာရတ္ထ၊၁၊၃၆၆)” ကဲ့သို့ ပနသဒ္ဒါ အပိသဒ္ဒါအနက်(သမုစ္စည်းအနက်)ဟောယူ
ဒေဝရာဇာ ဟုတွာ။ ။ ဒေဝါနံ+ရာဇာ ဒေဝရာဇာ၊ ဒေဝရာဇာအရ သိကြားမင်း တည်း(မ၊ဋ္ဌ၊၃, ၂၂၄)၊ ဟုတွာ၌ လက္ခဏအနက်, ဟိတ်အနက်ယူ၍ “ဒေဝရာဇာ- ၏၊ ဝါ- သည်၊ ဟုတွာ- ဖြစ်လသော်၊ ဝါ- ဖြစ်ခြင်းကြောင့်၊ နိဗ္ဗတ္တော- ဖြစ်ခြင်းသည်၊ ဟောတိ”ဟုလည်း ပေးနိုင်သည်(ဓမ္မဋီ)၊ အကျယ်နှင့် အခြားနည်းများကို ဓမ္မဘာ- ၁, ၁၃၁၌ ရေးခဲ့ပြီ။
ကာလကတော။ ။ တေသံ တေသံ သတ္တာနံ အာယုံ ကာလယတိ ခေပေတီတိ ကာလော၊ (အချိန်အခါ)၊ [ကလ+ဏ၊] ကာလယတိ သတ္တာနံ ဇီဝိတံ နာသေတီတိ။
...[စာမျက်နှာ- ၄၂၆]...
ဣတရောပိ– အခြားသော နတ်မင်းသည်လည်း။ နိဗ္ဗတ္တက္ခဏေယေဝ– ဖြစ်သော ခဏ၌ပင်။ အတ္တနော– ၏။ ဒေဝသိရိံ– နတ်တို့၌ ဖြစ်သော အသရေကို။ ဝါ– နတ်တို့၌ ဖြစ်သောပြည့်စုံခြင်းကို။ ဩလောကေတွာ– ၍။ ကမ္မံ– ကောင်းမှုကို။ ဥပဓာရေန္တော– ဆင်ခြင်လသော်။ နိက္ခမနတော– တောထွက်ရာအခါမှ။ ပဋ္ဌာယ– ၍။ အတ္တနော– ၏။ တပစရိယံ– ကိလေသာတို့ကို လောင်မြိုက် (နှိပ်ကွပ်) တတ်သော ကြိုးစားအားထုတ်မှုအကျင့်ကို။ ဝါ– ခြိုးခြံသောအကျင့်ကို။ ဒိသွာ– ၍။ “ဂန္တွာ– ၍။ မမ– ၏။ သဟာယကံ– သူငယ်ချင်းကို။ ပဿိဿာမ– ကြည့်အံ့။” ဣတိ– ဤသို့ ကြံ၍။ တံ အတ္တဘာဝံ– ထိုနတ်မင်းအတ္တဘောကို။ (ထိုနတ်ခန္ဓာ ကိုယ်ကို)၊ ဝိဇဟိတွာ– စွန့်၍။ မဂ္ဂိကပုရိသော ဝိယ– ခရီးသွားယောက်ျားသည် ကဲ့သို့။ တဿ– ထိုအလ္လကပ္ပရသေ့၏။ သန္တိကံ– သို့။ ဂန္တွာ– ၍။ ဝန္ဒိတွာ– ၍။ ဧကမန္တံ– ၌။ အဋ္ဌာသိ– ရပ်နေပြီ။ အထ– ထိုအခါ၌။ နံ– ထိုခရီးသွားယောက်ျားကို။ သော– အလ္လကပ္ပရသေ့သည်။ “ကုတော– အဘယ်မှ။ အာဂတော– လာခဲ့သည်။ အသိ– ဖြစ်သနည်း?” ဣတိ– သို့။ အာဟ– မေးပြီ။ “ဘန္တေ– ရား! အဟံ– သည်။ မဂ္ဂိကပုရိသော– ခရီးသွားယောက်ျားပါတည်း။ ဒူရတောဝ– အဝေးမှပင်။ အာဂတော– လာခဲ့သည်။ အမှိ– ဖြစ်ပါ၏။ [အသိ, အမှိတို့ကား သမီပဝတ္တမာန်တည်း၊] ဘန္တေ! အယျော– အရှင်သည်။ ဣမသ္မိံ ဌာနေ– အရပ်၌။ ဧကကောဝ– တစ်ပါး တည်းသာလျှင်။ ဝသတိ ကိံ ပန– နေပါသလော? အညောပိ– အခြားလည်း ကာလော၊ (သေခြင်း)၊ (နီတိဓာတု-၃၄၃၊ သာရတ္ထ၊ ၂၊ ၂၅၀)၊ ကတော+ကာလော ယေနာတိ ကာလကတော– ပြုအပ်ပြီးသော သေခြင်းရှိသူ (ပါရာဘာ-၃, ၂၉၀)၊ (တစ်နည်း) ကလေတိ သတ္တေ ခေပေတီတိ ကာလော၊ ကာလံ+ကတော ပတ္တောတိ ကာလကတော– သေခြင်းကို ပြုပြီးသူ။ ဝါ– သေခြင်းသို့ ရောက်ပြီးသူ၊ (တစ်နည်း) ကာလေန+ကတော နဋ္ဌောတိ ကာလကတော– သေခြင်းသည် ဖျက်ဆီးအပ်ပြီးသူ (ဥဒါန၊ဋ္ဌ၊ ၁၀၅၊ နီတိဓာတု-၃၄၃)
တပစရိယံ။ ။ “တပေါတိ ဝီရိယာရမ္ဘော၊ သော ဟိ ကိလေသာနံ တပနဋ္ဌေန နိဂ္ဂဏှဋ္ဌေန တပစရဏန္တိ ဝုတ္တံ(မဋီ၊၂၊၅၄)”ဟူသော အဖွင့်ကို ကြည့်၍ စရိယာနှင့် စရဏသည် အနက်တူဖြစ်ရကား “ကိလေသေ တပတိ နိဂ္ဂဏှာတီတိ တပေါ၊ တပေါ စ+သော+စရိယာ စာတိ တပစရိယာ”ဟုပြု။
...[စာမျက်နှာ- ၄၂၇]...
ဖြစ်သော။ ကောစိ– တစ်စုံတစ်ယောက်သည်။ အတ္ထိ– ရှိပါသေးသလော?” ဣတိ– ဤသို့ မေးပြီ။ “မေ– ၏။ ဧကော– သော။ သဟာယကော– သည်။ အတ္ထိ– ၏။” ဣတိ– ဤသို့ ပြောပြီ။ “သော– ထိုသူငယ်ချင်းရသေ့သည်။ ကုဟိံ– အဘယ် မှာပါနည်း?” ဣတိ– ပြီ။ “ဧတသ္မိံ ပဗ္ဗတေ– ထိုတောင်၌။ (ဟောဟိုတောင်၌)၊ ဝသတိ– ၏။ ပန– သို့သော်လည်း။ ဥပေါသထဒိဝသေ– ၌။ အဂ္ဂိံ– ကို။ န ဇာလေသိ– မတောက်စေ။ နူန– စင်စစ်။ မတော– သေသည်။ ဘဝိဿတိ– လိမ့်မည်။” ဣတိ– ပြီ။ “ဘန္တေ! ဧဝံ– ဤအတိုင်း မှန်ပါ၏။” ဣတိ– ပြောပြီ။ အာဝုသော– ငါ့ရှင် ဒါယကာ! ဧဝံ– ဤအတိုင်း မှန်သလော?” ဣတိ– မေးပြီ။ “ဘန္တေ! အဟံ– သည်။ သော– ထိုသူငယ်ချင်းပါတည်း။” ဣတိ– ပြောပြီ။ “ကုဟိံ– အဘယ်ဘုံ၌။ နိဗ္ဗတ္တော– သည်။ အသိ– နည်း?” ဣတိ– မေးပြီ။ “ဘန္တေ! ဒေဝလောကေ– နတ်ဘုံ၌။ မဟေသက္ခော– သော။ ဒေဝရာဇာ– သည်။ ဟုတွာ၊ နိဗ္ဗတ္တော– သည်။ အသ္မိ– ၏။ အယျံ– အရှင့်ကို။ ပသိဿာမ– ဖူးမြင်အံ့။” ဣတိ– ဤသို့ ကြံ၍။ ပုန– တစ်ဖန်။ အာဂတော– သည်။ အမှိ– ၏။ ဣမသ္မိံ ဌာနေ– ၌။ ဝသန္တာနံ– နေကုန်သော။ အယျာနံ– အရှင် တို့၏။ ကောစိ– တစ်စုံတစ်ခုသော။ ဥပဒ္ဒဝေါ– ဘေးရန်သည်။ အတ္ထိ အပိ နု ခေါ– ရှိပါသလော?” ဣတိ– မေးပြီ။ “အာဝုသော– ငါ့ရှင်နတ်မင်း! အာမ– အိမ်း။ ဟတ္ထီ– ဆင်တို့ကို။ နိဿာယ– ၍။ ကိလမာမိ– ပင်ပန်းရ၏။” ဣတိ– ပြောပြီ။ “ဘန္တေ! ဝေါ– အရှင်ဘုရားတို့ကို။ ဟတ္ထီ– ဆင်တို့သည်။ ကိံ– ဘာကို။ ကရောန္တိ– ကုန်သနည်း?” ဣတိ– ဤသို့ မေးပြီ။ “သမ္မဇ္ဇနဋ္ဌာနေ– တံမြက်လှည်းရာအရပ်၌။ လဏ္ဍံ– မစင်ကို။ (ချေးကို)၊ ပါတေန္တိ– ကျစေကုန်၏။ (စွန့်ကုန်၏)၊ ပါဒေဟိ– ခြေတို့ဖြင့်။ ဘူမိယံ– ၌။ ပဟရိတွာ– ပုတ်ခတ်၍။ ပံသုံ– မြေမှုန့်ကို။ ဥဒ္ဓရန္တိ– ထုတ်ဆောင်ကုန်၏။ သွာဟံ (သော+အဟံ)– ထိုငါသည်။ လဏ္ဍံ– ကို။ ဆဍ္ဍေန္တော– စွန့်ရလသော်။ ဝါ– ခြင်း ကြောင့်။ ပံသုံ– ကို။ သမံ– ညီညွတ်အောင်။ ကရောန္တော– ပြုရလသော်။ ဝါ– ခြင်း ကြောင့်။ ကိလမာမိ– ပင်ပန်း၏။” ဣတိ– ဤသို့ ပြောပြီ။ “တေသံ– ထိုဆင်တို့၏။ အနာဂမနံ– မလာခြင်းကို။ ဣစ္ဆထ ကိံ ပန– အလိုရှိပါကုန်သလော?” ဣတိ– မေးပြီ။ “အာဝုသော– ငါ့ရှင်နတ်သား! အာမ– အိမ်း။” ဣတိ– ပြောပြီ။ “တေန ဟိ– လျှင်။ တေသံ– ထိုဆင်တို့၏။ အနာဂမနံ– ကို။ ဝါ– မလာအောင်။ ကရိဿာမိ– ပြုပေးမည်။” ဣတိ– ဤသို့ ပြော၍။ တာပသဿ– အလ္လကပ္ပရသေ့အား၊
...[စာမျက်နှာ- ၄၂၈]...
ဟတ္ထိကန္တဝီဏဉ္စေဝ– ဆင်တို့နှစ်သက်အပ်သော စောင်းကိုလည်းကောင်း။ ဝါ– ဆင်တို့ကို မိမိအလို၌ ဖြစ်စေနိုင်သောစောင်းကိုလည်းကောင်း။ ဟတ္ထိကန္တမန္တဉ္စ– ဆင်တို့နှစ်သက်အပ်သော မန္တန်ကိုလည်းကောင်း။ ဝါ– ဆင်တို့ကို မိမိအလို၌ ဖြစ်စေနိုင်သော မန္တန်ကိုလည်းကောင်း။ အဒါသိ– ပေးပြီ။ စ ပန– ဆက်ဥုးအံ့။ ဒဒန္တော– ပေးလသော်။ ဝီဏာယ– စောင်း၏။ တိဿော– ၃ချောင်းကုန်သော။ တန္တိယော– ကြိုးတို့ကို။ ဒဿေတွာ– မြင်စေ၍။ ဝါ– ပြ၍။ တယော– ၃ပုဒ်ကုန်သော။ မန္တေ– မန္တန်တို့ကို။ ဥဂ္ဂဏှာပေတွာ– သင်ယူစေ၍။ “ဣမံ တန္တိံ– ဤစောင်းကြိုးကို။ ပဟရိတွာ– တီးခတ်၍။ ဣမသ္မိံ မန္တေ– ဤမန္တန်ကို။ ဝုတ္တေ– ရွတ်ဆိုအပ်သော်။ နိဝတ္တိတွာ– ပြန်လှည့်၍။ ဩလောကေတုမ္ပိ– ကြည့်ခြင်းငှာလည်း။ အသက္ကောန္တာ– မစွမ်းနိုင်ကုန်သည်။ (ဟုတွာ)၊ ဟတ္ထီ– တို့သည်။ ပလာယန္တိ– ပြေးကုန်လိမ့်မည်။ [ပလာယန္တီ ပလာယန္တီ ပလာယန္တီတိ ပလာယိဿန္တိ။ အနာဂတတ္ထေ ဝတ္တမာနဝစနေ၊ ဓမ္မဋီ-၅၄။] ဣမံ တန္တိံ– ကို။ ပဟရိတွာ– ၍။ ဣမသ္မိံ မန္တေ– ကို။ ဝုတ္တေ– အပ်သော်။ နိဝတ္တိတွာ– ၍၊
ဟတ္ထိကန္တဝီဏံ။ ။ မ၊ဋ္ဌ၊၃, ၂၂၄၌ “ဟတ္ထိကန္တ”နေရာတွင် “ဟတ္ထိဂန္ထံ”ဟု ရှိ၍ “ဟတ္ထိဂန္ထ ဟတ္ထိဂန္ထ ဟတ္ထိဂန္ထန္တိ ဟတ္ထီနံ အတ္တနော ဝသေ ဝတ္တာပနသတ္ထံ- ဆင်တို့ကို မိမိအလို၌ ဖြစ်စေနိုင်သောကျမ်း(မ၊ဋီ၊၃၊၁၅၃)”ဟု ဖွင့်၏။ ဤအဖွင့်ကို ကြည့်၍ ဤ၌ စောင်းနှင့် မန္တန်သည် ဆင်များကို မိမိအလိုအတိုင်း ဖြစ်စေနိုင်ရကား ကန္တ၌ ကမုဓာတ်ကို ဂတိအနက်ယူ၍ “ဟတ္ထီနံ (အတ္တနော ဝသေ) ကာမေတိ ဝတ္တေတီတိ ဟတ္ထိကန္တာ၊ ဟတ္ထိကန္တာ စ+သာ+ဝီဏာ စာတိ ဟတ္ထိကန္တဝီဏာ- ဆင်တို့ကို မိမိအလို၌ ဖြစ်စေနိုင် သောစောင်း”ဟုပြု၊ ဟတ္ထိကန္တမန္တံလည်း နည်းတူပင်
စဉ်းစားဖွယ်။ ။ စောင်းကြိုး၃ချောင်းနှင့် မန္တန်၃ပုဒ်တို့တွင် ရှေ့စောင်းကြိုး၂ ချောင်းကို တီးခတ်၍ ရှေ့မန္တန်၂ပုဒ်ကို ရွတ်လျှင် ဆင်များ ပြေးကြသည်၊ နောက်ဆုံး စောင်းကြိုးကို တီးခပ်၍ နောက်ဆုံးမန္တန်ကို ရွတ်လျှင် ခေါင်းဆောင်ဆင် ဥုးညွတ်၍ လာသည်ဟု ဆို၏၊ ထိုအဆိုကို ကောက်ချက်ချလျှင် ထိုစောင်းနှင့် မန္တန်များသည် ဆင်များကို မိမိအလိုအတိုင်း ဖြစ်စေနိုင်သော သဘောရှိသည်ကိုသာ တွေ့ရ၏၊ ဆင် များနှစ်သက်သည့်သဘော, ဆင်များကို နှစ်သက်စေသည့်သဘောကို မတွေ့ရပါ၊ ထိုကြောင့် ကန္တ၌ ကမုဓာတ်ကို နှစ်သက်လိုလားခြင်း အနက်ယူ၍ “ဟတ္ထိကန္တဝီဏေဉ္စဝ- ဆင်တို့ နှစ်သက်အပ်သော စောင်းကိုလည်းကောင်း၊ ဝါ- ဆင်တို့ကို နှစ်သက် စေနိုင်သော စောင်းကိုလည်းကောင်း၊ (ဆင်နှစ်သက်ကြောင်းစောင်းကိုလည်းကောင်း)၊
...[စာမျက်နှာ- ၄၂၉]...
ပစ္ဆတော– နောက်သို့။ ဩလောကေန္တာ ဩလောကေန္တာ– ကြည့်ကုန်လျက် ကြည့်ကုန်လျက်။ ပလာယန္တိ– ကုန်လိမ့်မည်။ ဣမံ တန္တိံ– ကို။ ပဟရိတွာ– ၍။ ဣမသ္မိံ မန္တေ– ကို။ ဝုတ္တေ– အပ်သော်။ ဟတ္ထိယူထပတိ– ဆင်အပေါင်း၏ အကြီးအကဲ ဖြစ်သောဆင်သည်။ ဝါ– ခေါင်းဆောင်ဆင်သည်။ ပိဋ္ဌိံ– ကျောကုန်းကို။ ဥပနာမေန္တော– ညွတ်စေလျက်။ အာဂစ္ဆတိ– လာလိမ့်မည်။” ဣတိ– သို့။ အာစိက္ခိတွာ– ပြောပြ၍။ “ယံ– အကြင်အရာသည်။ ဝေါ– အရှင်တို့အား။ ရုစ္စတိ– နှစ်သက်၏။ တံ– ထိုအရာကို။ ကရေယျာထ– ပြုပါကုန်လော။” ဣတိ– သို့။ ဝတွာ– လျှောက်၍။ တာပသံ– ကို။ ဝန္ဒိတွာ– ၍။ ပက္ကာမိ၊ တာပသော– သည်။ ပလာယနမန္တံ– ဆင်ပြေး စေတတ်သောမန္တန်ကို။ ဝါ– ဆင်ပြေးကြောင်းမန္တန်ကို။ ဝတွာ– ရွတ်ဆို၍။ ပလာယနတန္တိံ– ဆင်ပြေးစေတတ်သောစောင်းကြိုးကို။ ဝါ– ဆင်ပြေးကြောင်းစောင်းကြိုး ကို။ ပဟရိတွာ– တီးခတ်၍။ ဟတ္ထီ– တို့ကို။ ပလာပေတွာ– ပြေးစေ၍။ ဝသိ– နေပြီ။
တသ္မိံ သမယေ– ၌။ ကောသမ္ဗိယံ– ၌။ ပူရန္တပ္ပော နာမ– ပူရန္တပ္ပမည်သော။ ရာဇာ– သည်။ ဟောတိ– ရှိ၏။ [ရာဇာကို ပကတိကတ္တား, ပူရန္တပ္ပောကို ဝိကတိ ကတ္တားယူ၍ “ကောသမ္ဗိယံ– ၌။ ရာဇာ– သည်။ ပူရန္တပ္ပော နာမ– မည်သည်။ ဟောတိ- ဟတ္ထိကန္တမန္တဉ္စ– ဆင်တို့ နှစ်သက်အပ်သော မန္တန်ကိုလည်းကောင်း။ ဝါ– ဆင်တို့ကို နှစ် သက်စေနိုင်သောမန္တန်ကိုလည်းကောင်း (ဆင်နှစ်သက်ကြောင်းမန္တန်ကိုလည်းကောင်း)”ဟူသော အနက်မှာ စဉ်းစားဖွယ် ဖြစ်၏။
ပလာယနမန္တံ။ ။ ပလာပတွာကို ကြည့်၍ ပလာယနကို ဟေတုကတ္တုသာဓ်, ကရဏသာဓ် ၂မျိုးပြုနိုင်သည်၊ ထိုကြောင့် “ပလာပေတီတိ ပလာယနံ၊ (တစ်နည်း) ပလာယတိ ဧတေနာတိ ပလာယနံ”ဟုပြု၊ [ပလေ+ယု၊ ဧကို အာယပြု(နိဒီ- ၄၀၄၊ (တစ်နည်း) ပရာ+အယ+ယု၊ ရ ကို လပြု(မောဂ်နိ- ၂, ၃၁၉)၊ (တစ်နည်း) ပလာယ+ ယု(ဓာတွတ္ထ)၊ (တစ်နည်း) ပ+အယ+ယု၊ လ- လာ၊ ပရိ+အယ+ယု၊ ရကို လပြု(ဓာန်ဋီ- ၄၀၂၊ သူစိ)။] မုနာတိ ဇာနာတိ ဓမ္မံ အနေနာတိ မန္တော၊ [မုန+တ၊ ဥကို အ- ပြု (ဓာန်ဋီ- ၁၀၈)၊ (တစ်နည်း) မန္တေတဗ္ဗော ဂုတ္တဘာသိတဗ္ဗောတိ မန္တော၊ [မန္တ (ဂုတ္တဘာသနအနက်)+အ၊- သီဋီသစ်၊၂၊၂၀၈။] ပလာယနံ စ+တံ+မန္တော စာတိ ပလာ- ယနမန္တော၊ ပလာယနဝီဏံလည်း နည်းတူပြု။ [ဟေတုကတ္တုသာဓန, ပြုလတ်က, ကရဏသာဓ်, ရမြဲမှတ်။]
...[စာမျက်နှာ- ၄၃၀]...
ဖြစ်၏”ဟု တစ်နည်းပေးနိုင်သည်။ မ၊ဋ္ဌ၊ ၃, ၂၂၃၌ ပူရန္တပ္ပအစား “ပရန္တပ”ဟု ရှိ၏၊] သော– ထိုပူရန္တပ္ပမင်းသည်။ ဧကဒိဝသံ– တစ်နေ့သ၌။ ဂဗ္ဘိနိယာ– ကိုယ်ဝန်ရှိသော။ ဒေဝိယာ– မိဖုရားနှင့်။ သဒ္ဓိံ၊ ဗာလသူရိယတပံ– တက်သစ်စနေပူကို။ တပ္ပမာနော– ပူစေလျက်။ ဝါ– လှုံလျက်။ [ဗာလသူရိယတပံ တပ္ပမာနော– နေပူစာလှုံလျက်၊] အဗ္ဘောကာသတလေ– လွင်တီးခေါင်ဟင်းလင်းပြင်၌။ (လဟာပြင်၌)၊ နိသီဒိ၊ ဒေဝီ– သည်။ ရညော– ၏။ ပါရုပနံ– အပေါ်ခြုံဖြစ်သော။ သတသဟဿဂ္ဃနိကံ– တစ်သိန်းတန်သော။ ရတ္တကမ္ဗလံ– နီသော ကမ္ဗလာကို။ ပါရုပိတွာ– ခြုံ၍။ နိသိန္နာ– ထိုင်လျက်။ ရညာ– နှင့်။ သဒ္ဓိံ၊ သမုလ္လပမာနာ– စကားပြောလျက်။ ရညော– ၏။ အင်္ဂုလိတော– လက်ချောင်းမှ။ သတသဟဿဂ္ဃနိကံ– သော။ ရာဇမုဒ္ဒိကံ– မင်း၏ လက်စွပ်ကို။ နီဟရိတွာ– ချွတ်၍။ အတ္တနော– ၏။ အင်္ဂုလိယံ– လက်ချောင်း ၌။ ပိလန္ဓိ– ဝတ်ဆင်ပြီ။ တသ္မိံ သမယေ– ၌။ ဟတ္ထိလိင်္ဂသကုဏော– ငှက်ဆင်သည်။ အာကာသေန– ကောင်းကင်ဖြင့်။ ဝါ– ၌။ ဂစ္ဆန္တော– ပျံသွားလသော်။ ဒူရတော– အဝေး၌။ ဝါ– အဝေးက။ ရတ္တကမ္ဗလပါရုပါနံ– နီသော ကမ္ဗလာအပေါ်ခြုံရှိသော။ ဒေဝိံ– ကို။ ဒိသွာ– ၍။ “မံသပေသီ”တိ– အသားတစ်ဟူ၍။ သညာယ– မှတ်ထင် ခြင်းကြောင့်။ (တစ်နည်း) “မံသပေသီ”တိ– အသားတစ်ဟူသော။ သညာယ– အမှတ်ဖြင့်။ ပက္ခေ– အတောင်တို့ကို။ ဝိဿဇ္ဇေတွာ– လွှတ်၍။ ဝါ– ဖြန့်၍။ ဩတရိ– သက်ဆင်းပြီ။ ရာဇာ– သည်။ တဿ– ထိုငှက်ဆင်၏။ ဩတရဏသဒ္ဒေန– သက် ဆင်းလာသော အသံကြောင့်။ ဘီတော– ကြောက်သည်။ (ဟုတွာ)၊ ဥဋ္ဌာယ– ၍။ အန္တောနိဝေသနံ– နန်းတော်တွင်းသို့။ ပါဝိသိ– ပြီ။ ဒေဝီ– သည်။ ဂရုဂဗ္ဘတာယ စေဝ– လေးသောကိုယ်ဝန်ရှိသည်၏အဖြစ်ကြောင့်လည်းကောင်း။ ဘီရုကဇာတိကတာယ စ– ကြောက်လန့်သူ၏အဖြစ်ဟူသော သဘောရှိသည်၏ အဖြစ် ကြောင့်လည်းကောင်း။ ဝေဂေန– အဟုန်ဖြင့်။ ဝါ– လျင်မြန်စွာ။ ဂန္တုံ– ငှာ။ နာသက္ခိ– မစွမ်းနိုင်ခဲ့။ အထ– ထိုအခါ၌။ သော သကုဏော– ထိုငှက်ဆင်သည်။ နံ– ထို မိဖုရားသို့။ အဇ္ဈပ္ပတ္တော– ရောက်လာသည်။ ဝါ– လွှမ်းမိုးကာ ရောက်လာသည်။ (ဟုတွာ)၊ နခပဉ္စရေ– ခြေသည်းဟူသောချိုင့် (ခရိုင်) ၌။ နိသီဒါပေတွာ– ထိုင်စေ၍၊
အဇ္ဈပ္ပတ္တော။ ။ “အဘိ+ပတ္တော”ဟုဖြတ်၊ အဗ္ဘော အဘိသုတ်၌ “အဘိ”ဟူသော ယောဂဝိဘာဂဖြင့် အဘိကို အဇ္ဈပြု၊ (တစ်နည်း) “အဓိ+ပတ္တော”ဟုဖြတ်၊ အဇ္ဈော
...[စာမျက်နှာ- ၄၃၁]...
ဝါ– ထိုင်အောင် လုပ်၍။ အာကာသံ– သို့။ ပက္ခန္ဒိ– ပျံတက်ပြီ။ တေ သကုဏာ– ထိုငှက်ဆင်တို့သည်။ ပဉ္စန္နံ– ၅စီးကုန်သော။ ဟတ္ထီနံ– တို့၏။ ဗလံ– အားကို။ ဓာရေန္တိ ကိရ– ဆောင်နိုင်ကုန်သတဲ့။ တသ္မာ– ထိုကြောင့်။ အာကာသေန– ဖြင့်။ ဝါ– သို့။ နေတွာ– ဆောင်၍။ ယထာရုစိတဋ္ဌာနေ– အကြင်အကြင်နှစ်သက်အပ်သော အရပ်၌။ နိသီဒိတွာ– ထိုင်၍။ ဝါ– နား၍။ မံသံ– အသားကို။ ခါဒန္တိ– ခဲစားကုန်၏။ သာပိ– ထိုမိဖုရားသည်လည်း။ တေန– ထိုငှက်ဆင်သည်။ နီယမာနာ– ဆောင်အပ် သော်။ မရဏဘယဘီတာ– သေဘေးမှ ကြောက်သည်။ (ဟုတွာ)၊ စိန္တေသိ– ကြံ ပြီ။ (ကိံ– နည်း?) “အဟံ– သည်။ သစေ ဝိရဝိဿာမိ– အကယ်၍ အော်လိုက် အံ့။ (ဧဝံ သတိ– သော်၊) မနုဿသဒ္ဒေါ နာမ– လူတို့၏အသံမည်သည်။ တိရစ္ဆာနဂတာနံ– တိရစ္ဆာန်တို့ကို။ ဥဗ္ဗေဇနီယော– ထိတ်လန့်စေတတ်၏။ တံ– ထိုအော်သံ ကို။ သုတွာ– ကြား၍။ မံ– ကို။ ဆဍ္ဍေဿတိ– စွန့်ပစ်ချလိမ့်မည်။ ဧဝံ သန္တေ– ဤသို့ ဖြစ်လသော်။ ဂဗ္ဘေန– ကိုယ်ဝန်နှင့်။ သဟ– တကွ။ ဇီဝိတက္ခယံ– အသက်၏ ကုန် ခြင်းသို့။ ပါပုဏိဿာမိ– ရောက်ရလိမ့်မည်။ ပန– စင်စစ်။ ယသ္မိံ ဌာနေ– အကြင် အရပ်၌။ [ပနကို ဧကံသအနက်ယူ၍ ပေးသည်။ “တစ်နေရာမှာ ဧကန် အားထုတ် လိမ့်မည်။ ထိုနေရာကျမှ ပြေးစေမည်”ဟူလို၊ (တစ်နည်း) အနက်မဲ့သော်လည်းကြံ။] နိသီဒိတွာ– ထိုင်၍။ မံ– ငါ့ကို။ ခါဒိတုံ– ငှာ။ အာရဘိဿတိ– အားထုတ်လိမ့်မည်။ တတြ– ထိုအရပ်၌။ နံ– ထိုငှက်ဆင်ကို။ သဒ္ဒံ– ကို။ ကတွာ– ပြု၍။ ပလာပေဿာမိ– ပြေးစေမည်။” ဣတိ– ဤသို့ ကြံပြီ။ သာ– ထိုမိဖုရားသည်။ အတ္တနော– မိမိ၏။ ပဏ္ဍိတတာယ– ပညာရှိသည်၏အဖြစ်ကြောင့်။ အဓိဝါသေသိ– သည်းခံပြီ။ စ– ဆက်ဥုးအံ့။ တဒါ– ထိုအခါ၌။ ဟိမဝန္တပဒေသေ– ဟိမဝန္တာတော၏ တစ်ခုသော အရပ်၌။ ဝါ– ဟိမဝန္တာတောင်၏ အနီးအရပ်၌။ ထောကံ– အနည်းငယ်။ ဝဍ္ဎိတွာ– ကြီးပွား၍။ မဏ္ဍပါကာရေန– မဏ္ဍပ်၏ အသွင်သဏ္ဍာန်ဖြင့်။ (မဏ္ဍပ်ပုံစံဖြင့်)၊ အဓိသုတ်၌ “အဇ္ဈော”ဟူသော ယောဂဝိဘာဂဖြင့် အဓိကို အဇ္ဈပြု (ဝိဗော-၃၄)၊ “အဇ္ဈပ္ပတ္တောတိ သမ္ပတ္တော (ဇာ၊ဋ္ဌ၊ ၂၊ ၅၄)”ဟူသော အဖွင့်အလို အဘိ, အဓိတို့ အနက်မဲ့။ “အဇ္ဈပ္ပတ္တာတိ အဘိဘဝနဝသေန ပတ္တာ (ဒီ၊ဋီ-၃, ၂၅)”ဟူသော အဖွင့်အလို အဘိ, အဓိတို့ အဘိဘဝနအနက်။ “အဇ္ဈပ္ပတ္တော– အတောင်ဖြင့် ဖုံးအုပ်လျက်”ဟု ပေးခြင်းမှာ ပြအပ်ခဲ့သော အဖွင့်များနှင့် မညီပါ။
...[စာမျက်နှာ- ၄၃၂]...
ဌိတော– တည်သော။ ဧကော– တစ်ပင်သော။ မဟာနိဂြောဓော– ပင်ညောင်ပင် ကြီးသည်။ ဟောတိ– ရှိ၏။ သော သကုဏော– ထိုငှက်ဆင်သည်။ မိဂရူပါဒီနိ မိဂရူပါဒီနိ မိဂရူပါဒီနိ– သားကောင်အစရှိသည်တို့ကို။ တတ္ထ– ထိုပင်ညောင်ပင်ကြီးသို့။ နေတွာ– ဆောင် ၍။ ခါဒတိ– ခဲစား၏။ တသ္မာ– ကြောင့်။ တမ္ပိ– ထိုမိဖုရားကိုလည်း။ တတ္ထေဝ– ထို ပင်ညောင်ပင်ကြီးသို့သာ။ နေတွာ၊ ဝိဋပဗ္ဘန္တရေ– ခွကြား၌။ ဌပေတွာ– ထား၍။ အာဂတမဂ္ဂံ– လာရာလမ်းကို။ ဩလောကေသိ– ကြည့်ပြီ။ အာဂတမဂ္ဂေါလောကနံ– လာရာလမ်းကို ကြည့်ခြင်းသည်။ တေသံ– ထိုငှက်ဆင်တို့၏။ ဓမ္မတာ ကိရ– ထုံးစံတဲ့။ တသ္မိံ ခဏေ– ထိုခဏ၌။ ဒေဝီ– သည်။ “ဣဒါနိ– ၌။ ဣမံ– ဤငှက်ဆင်ကို။ ပလာပေတုံ– ပြေးစေခြင်းငှာ။ ဝဋ္ဋတိ– သင့်၏။” ဣတိ– သို့။ စိန္တေတွာ– ၍။ ဥဘော– ၂ဖက်ကုန်သော။ ဟတ္ထေ– တို့ကို။ ဥက္ခိပိတွာ– မြှောက်၍။ ပါဏိသဒ္ဒေဉ္စဝ– လက် ခုပ်သံကိုလည်းကောင်း။ မုခသဒ္ဒဉ္စ– နှုတ်၏အသံကိုလည်းကောင်း။ ကတွာ– ၍။ တံ– ထိုငှက်ဆင်ကို။ ပလာပေသိ– ပြေးစေပြီ။ အထ– ထိုအခါ၌။ သူရိယတ္ထင်္ဂမနကာလေ– နေဝင်ရာအခါ၌။ အဿာ– ထိုမိဖုရား၏။ ဂဗ္ဘေ– ဝမ်းဗိုက်၌။ ကမ္မဇဝါတာ– ကံကြောင့်ဖြစ်သော လေတို့သည်။ စလိံသု– လှုပ်ရှားကုန်ပြီ။ သဗ္ဗဒိသာသု– အလုံးစုံသော အရပ်မျက်နှာတို့၌။ ဂဇ္ဇန္တော– ထစ်ချုံးလျက်။ မဟာမေဃော– ကြီးစွာသောမိုးသည်။ ဥဋ္ဌဟိ– တက်လာပြီ။ သုခေဓိတာယ– ချမ်းသာသဖြင့် ကြီး ပွားစေအပ်သော။ ရာဇမဟေသိယာ– မင်း၏မိဖုရားသည်။ “အယျေ– အရှင်မ! မာ ဘာယိ– မကြောက်ပါနှင့်။” ဣတိ– ဤသို့သော။ ဝစနမတ္တမ္ပိ– အားပေးစကားမျှ ကိုလည်း။ အလဘမာနာယ– မရလသော်။ ဝါ– မရခြင်းကြောင့်။ ဒုက္ခပရေတာယ– ဒုက္ခသည် အလွန်ရောက်အပ် (လွှမ်းမိုးနှိပ်စက်အပ်) သော်။ ဝါ– သည်၏ အဖြစ်ကြောင့်။ သဗ္ဗရတ္တိံ– အလုံးစုံသော ညဉ့်ပတ်လုံး။ (တစ်ညလုံး)၊ နိဒ္ဒါ နာမ– အိပ်ပျော်ခြင်းမည်သည်။ နာဟောသိ– မဖြစ်ခဲ့။ ပန– ဆက်။ ရတ္တိယာ– ညဉ့်သည်။ ဝိဘာတာယ– လင်းလသော်။ ဝလာဟကဝိဂမော စ– မိုးတိမ်၏ ကင်းခြင်းသည်။
မိဂရူပါဒီနိ။ ။ ဂေါရူပံကဲ့သို့ ရူပသဒ္ဒါအနက်မဲ့၊ (တစ်နည်း) သမူဟ(အပေါင်း) အနက်၊ “မိဂါ ဧဝ မိဂရူပါ၊ (တစ်နည်း) မိဂါနံ+ရူပံ မိဂရူပံ- သားကောင်အပေါင်း” ဟုပြု(သံဋီ၊၁၊၃၁၅၊ သီဋီသစ်၊၂၊၈၆)၊ ထိုနောင် “မိဂရူပါ+အာဒယော ဧတေသန္တိ မိဂရူပါဒီနိ”ဟုဆက်
...[စာမျက်နှာ- ၄၃၃]...
လည်းကောင်း။ အရုဏုဂ္ဂမနဉ္စ– အရုဏ်၏ တက်ခြင်းသည်လည်းကောင်း။ တဿာ– ထိုမိဖုရား၏။ ဂဗ္ဘဝုဋ္ဌာနဉ္စ ဂဗ္ဘဝုဋ္ဌာနဉ္စ ဂဗ္ဘဝုဋ္ဌာနဉ္စ– ကိုယ်ဝန်၏ ထကြွလှုပ်ရှားခြင်းသည်လည်းကောင်း။ ဝါ– ကလေးမွေးဖွားခြင်းသည်လည်းကောင်း။ ဧကက္ခဏေယေဝ– တစ် ပြိုင်နက်သောခဏ၌သာလျှင်။ အဟောသိ၊ သာ– ထိုမိဖုရားသည်။ မေဃဥတုဉ္စ– မိုးငွေ့ကိုလည်းကောင်း။ ဝါ– မိုးကို စွဲဖြစ်သော အအေးငွေ့ကိုလည်းကောင်း။ ပဗ္ဗတဥတုဉ္စ– တောင်ငွေ့ကိုလည်းကောင်း။ ဝါ– တောင်ကို စွဲ၍ ဖြစ်သော အပူ ငွေ့ကိုလည်းကောင်း။ အရုဏဥတုဉ္စ– အရုဏ်ငွေ့ကိုလည်းကောင်း။ ဂဟေတွာ– ရယူ၍။ ဇာတတ္တာ– မွေးဖွားသည်၏အဖြစ်ကြောင့်။ ပုတ္တဿ– သား၏။ နာမံ– အမည်ကို။ ဥတေနောတိ– ဥတေနဟူ၍။ အကာသိ– ပြီ။
အလ္လကပ္ပတာပသဿာပိ– အလ္လကပ္ပရသေ့၏လည်း။ တတော– ထိုပင် ညောင်ပင်ကြီးမှ။ အဝိဒူရေ– အနီး၌။ ဝသနဋ္ဌာနံ– နေရာအရပ်သည်။ ဟောတိ၊
ဂဗ္ဘဝုဋ္ဌာနံ။ ။ ဂဗ္ဘဿ+ဝုဋ္ဌာနံ ဂဗ္ဘဝုဋ္ဌာနံ- ကိုယ်ဝန်၏ (ဖြစ်တည်ရာသားအိမ်မှ) ထကြွလှုပ်ရှားခြင်း၊ ပဉ္စမီတပ္ပုရိသ်ကြံ၍ “ဂဗ္ဘဝုဋ္ဌာနံ- ကိုယ်ဝန်မှ ထခြင်း”ဟုလည်း ပေးကြ၏၊ ထကြွရာဌာနသည် ကိုယ်ဝန်၏ဖြစ်ရာ သားအိမ်တည်း၊ ကိုယ်ဝန်သည် ထကြွရာဌာန မဟုတ်သဖြင့် ပဉ္စမီတပ္ပုရိသ်ကြံခြင်းကို စဉ်းစားပါ၊ ဆရာတို့လည်း “ဂဗ္ဘဝုဋ္ဌာနကာလေ”ကို “ကိုယ်ဝန်၏ ထရာအခါ၌”ဟု ဆဋ္ဌီတပ္ပုရိသ်အနက်ပင် ပေး တော်မူ၏။ [ဂဗ္ဘဝုဋ္ဌာနန္တိ ဧတ္ထ ဂဗ္ဘောတိ ဂဗ္ဘဘာရော၊ တဿ ဝုဋ္ဌာနံ နိပ္ဖန္နဋ္ဌာနတော (ဖြစ်ရာအရပ်ဖြစ်သော သားအိမ်မှ) စရဏန္တိ အတ္ထော၊ -ဇာဋီသစ်- ၁, ၁၇၀၊ သီဘာ- ၂, ၂၁၁။]
မေဃဥတုံ ပဗ္ဗတဥတုံ။ ။ မေဃဥတုန္တိ မေဃံ ပဋိစ္စ ဥပ္ပန္နသီတဥတုံ၊ ပဗ္ဗတဥတုန္တိ ပဗ္ဗတံ ပဋိစ္စ ဥဏှဥတုံ၊ -မ၊ဋီ၊၃၊၁၅၃
ဥတေနော။ ။ ဥတုတော+ဧနော အာဂတော ဥတေနော- မိုး၏အအေးငွေ့, တောင်၏ အပူငွေ့ကြောင့် ဖြစ်လာသူ၊ [ဥတု+ဧန၊ -မ၊ဋီ၊၃၊၁၅၃၊] မေဃဥတုပဗ္ဗတဥတုအရုဏဥတူဟိ ဧတိ ဝုဍ္ဎိဘာဝံ ဂစ္ဆတီတိ ဥတေနော- မိုးငွေ့, တောင်ငွေ့, အရုဏ် ငွေ့တို့ကြောင့် ကြီးပြင်းလာရသူ(ဓမ္မဋီ)၊ [ဥတု+ဣ+နက်၊ ဣကို ဧပြု၊ -မောဂ်- ၇, ၄၁၇၊] မ၊ဋ္ဌ၊၃, ၂၂၄၌ “မေဃဥတုဉ္စ ပဗ္ဗတဥတုဉ္စ”ဟု ၂ပုဒ်သာ ပါ၏၊ “အရုဏဥတုဉ္စ” ဟူသော ပုဒ်မပါ၊ ထို့ပြင် တကို ဒပြု၍ “ဥဒေနော”ဟု ရှိ၏။
...[စာမျက်နှာ- ၄၃၄]...
သော– ထိုအလ္လကပ္ပရသေ့သည်။ ပကတိယာဝ– ပင်ကိုယ်အားဖြင့်ပင်လျှင်။ ဝဿဒိဝသေ– မိုးရွာရာနေ့၌။ သီတဘယေန– အအေးမှ ကြောက်ခြင်းကြောင့်။ ဖလာဖလတ္ထာယ– သစ်သီးငယ,် သစ်သီးကြီးအကျိုးငှာ။ ဝနံ– သို့။ န ပဝိသတိ– မဝင်။ တံ ရုက္ခမူလံ– ထိုပင်ညောင်ပင်၏ အရင်းသို့။ ဂန္တွာ– ၍။ သကုဏေဟိ– ငှက်တို့သည်။ ခါဒိတမံသာနံ– ခဲစားအပ်သော အသားတို့၏။ အဋ္ဌိံ– အရိုးကို။ အာဟရိတွာ– ဆောင်၍။ ကောဋ္ဋေတွာ– ထု၍။ ရသံ– အရည်ကို။ ကတွာ– ၍။ ပိဝတိ– သောက်၏။ တသ္မာ– ကြောင့်။ တံ ဒိဝသံ– ၌။ “အဋ္ဌိံ– ကို။ အာဟရိဿာမိ– ဆောင်ယူအံ့။” ဣတိ– ဤသို့ ကြံ၍။ တတ္ထ– ထိုပင်ညောင်ပင်ကြီးသို့။ ဂန္တွာ– ၍။ ရုက္ခမူလေ– ၌။ အဋ္ဌိံ– ကို။ ပရိယေသေန္တော– ရှာမှီးလသော်။ ဥပရိ– ပင်ညောင် ပင်အထက်၌။ ဝါ– ပင်ညောင်ပင်ပေါ်က။ ဒါရကသဒ္ဒံ– ကလေး၏ အသံကို။ သုတွာ– ၍။ ဥလ္လောကေန္တော– မော်ကြည့်လသော်။ ဒေဝိံ– ကို။ ဒိသွာ၊ “တွံ– သည်။ ကာ– အဘယ်သူမသည်။ အသိ– နည်း?” ဣတိ– သို့။ ဝတွာ– မေး၍။ “မာနုသိတ္ထီ– လူမိန်းမသည်။ အမှိ– ဖြစ်၏။” ဣတိ– ဤသို့ ပြောပြီ။ “ကထံ– အဘယ်သို့လျှင်။ အာဂတာ– ရောက်လာသည်။ အသိ– နည်း?” ဣတိ– ဤသို့ မေးပြီ။ “ဟတ္ထိလိင်္ဂသကုဏေန– သည်။ အာနီတာ– ဆောင်အပ်သည်။ အမှိ– ၏။” ဣတိ– သို့။ ဝုတ္တေ– သော်။ “ဩတရာဟိ– သက်ဆင်းခဲ့လော။” ဣတိ အာဟ၊ “အယျ– အရှင်! ဇာတိသမ္ဘေဒတော– အမျိုးဇာတ်၏ ရောက်စပ်ခြင်းမှ။ (ဇာတ်ပျက်ခြင်းမှ)၊ ဘာယာမိ– ကြောက်ပါ၏။” ဣတိ– ဤသို့ ပြောပြီ။ “တွံ– သည်။ ကာ– အဘယ်အမျိုး ဇာတ်သည်။ အသိ– နည်း?” ဣတိ– မေးပြီ။ “ခတ္တိယာ– မင်းမျိုးသည်။ အမှိ– ၏။” ဣတိ– ဤသို့ ပြောပြီ။ “အဟမ္ပိ– သည်လည်း။ ခတ္တိယောယေဝ– မင်းမျိုးသာ တည်း။” ဣတိ– ဤသို့ ပြောပြီ။ “တေန ဟိ– လျှင်။ ခတ္တိယမာယံ– မင်းတို့၏ လှည့် ပတ်ဖြားယောင်းခြင်းကို။ ဝါ– မင်းတို့မာယာပရိယာယ်ကို။ ကထေဟိ– ပြောပြ လော။” ဣတိ– ဤသို့ ပြောပြီ။ သော– ထိုရသေ့သည်။ ခတ္တိယမာယံ– ကို။ ကထေသိ– ပြီ။ “တေန ဟိ– လျှင်။ အာရုယှ– တက်၍။ မေ– ၏။ ပုတ္တံ– ကို။ ဩတာရေဟိ– သက်ဆင်းစေလော။ ဝါ– အောက်သို့ ချပေးလော။” ဣတိ– ဤသို့ ပြောပြီ။ သော– ထိုရသေ့သည်။ ဧကေန– တစ်ဖက်သော။ ပဿေန– နံပါးဖြင့်။ အဘိရုဟနမဂ္ဂံ– တက်ရာလမ်းကို။ ကတွာ၊ အဘိရုဟိတွာ– တက်၍။ ဒါရကံ– ကို။ ဂဏှိ– ယူပြီ၊
...[စာမျက်နှာ- ၄၃၅]...
စ– ဆက်ဥုးအံ့။ “မံ– ကျွန်မကို။ ဟတ္ထေန– လက်ဖြင့်။ မာ ဆုပိ– မထိနှင့်။” ဣတိ– ဤသို့။ ဝုတ္တေ– ဆိုအပ်သော်။ တံ– ထိုမိဖုရားကို။ အဆုပိတွာဝ– မထိမူ၍သာလျှင်။ ဒါရကံ– ကို။ ဩတာရေသိ– သက်ဆင်းစေပြီ။ ဝါ– အောက်သို့ ချပြီ။ ဒေဝီပိ– သည် လည်း။ ဩတရိ– သက်ဆင်းပြီ။ အထ– ၌။ နံ– ထိုမိဖုရားကို။ အဿမပဒံ– ကျောင်း သင်္ခမ်းဟူသောနေရာသို့။ နေတွာ– ခေါ်ဆောင်၍။ သီလဘေဒံ– သီလ၏ပျက်စီး ခြင်းကို။ အကတွာဝ– မပြုမူ၍သာလျှင်။ အနုကမ္ပာယ– လျော်စွာတုံလှုပ်တတ် သော ကရုဏာဖြင့်။ ဝါ– အစဉ်သနားခြင်းကြောင့်။ ပဋိဇဂ္ဂိ– ပြုစုလုပ်ကျွေးပြီ။ နိမ္မက္ခိကမဓုံ– ပျားကောင်, ပျားဥမရှိသော ပျားရည်ကို။ အာဟရိတွာ– ဆောင် ယူ၍။ သယံဇာတသာလံ– အလိုလိုဖြစ်သော သလေးစပါးကို။ ဝါ– အလေ့ကျ ပေါက်သော သလေးစပါးကို။ အာဟရိတွာ– ၍။ ယာဂုံ– ကို။ ပစိတွာ– ကျို၍။ အဒါသိ– ပေးပြီ။ ဧဝံ– သို့။ တသ္မိံ– ထိုရသေ့သည်။ ပဋိဇဂ္ဂန္တေ– ပြုစုလုပ်ကျွေးလ သော်။ သာ– ထိုမိဖုရားသည်။ အပရဘာဂေ– ၌။ စိန္တေသိ (ကိံ)၊ “အဟံ– သည်။ အာဂတမဂ္ဂံ– လာရာလမ်းကို။ နေဝ ဇာနာမိ– မသိ။ ဂမနမဂ္ဂံ– ပြန်သွားရာလမ်းကို။ န ဇာနာမိ– မသိ။ ဣမိနာပိ– ဤရသေ့နှင့်လည်း။ သဒ္ဓိံ– အတူ။ မေ– ၏။ ဝါ–မှာ။ ဝိဿာသမတ္တမ္ပိ– အကျွမ်းဝင်ခြင်းမျှသည်လည်း။ နတ္ထိ– မရှိ။ ပန– အထူးအားဖြင့်။ အယံ– ဤရသေ့သည်။ အမှေ– တို့ကို။ ပဟာယ– ပယ်စွန့်၍။ ကတ္ထစိ– တစ်စုံတစ်ခု သော အရပ်သို့။ သစေ ဂမိဿတိ– အကယ်၍သွားအံ့။ (ဧဝံ သတိ– လသော်၊)
အဿမပဒံ။ ။ အာ သမန္တတော သမောတိ အဿမော- ပတ်ဝန်းကျင် ငြိမ်းအေး ရာကျောင်းသင်္ခမ်း၊[အာ+သမ၊] နတ္ထိ ပဝိဋ္ဌာနံ သမော ပရိဿမော ဧတ္ထာတိ ဝါ အဿမော- ဝင်လာသူတို့ ဘေးရန်မရှိရာ ကျောင်းသင်္ခမ်း၊ [အ+သမ၊- အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၆၃၊] အာ သမန္တတော ကာယစိတ္တပီဠာသင်္ခါတာ ပရိဿယာ သမန္တိ ဧတ္ထာတိ အဿမော-ဘေးရန်ငြိမ်းရာကျောင်းသင်္ခမ်း(အပ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၁၊ နီဘာ- ၁၅၇၊ မဟာဘာ- ၁, ၉၀)၊ အာ ကောဓံ အာ ဘုသော ဝါ ရာဂါဒယော သမေန္တိ ဧတ္ထာတိ အဿမော၊ [အာ+သမု+ အ၊ သဒွေဘော်, အာကို ရဿ၊ (တစ်နည်း) အ+သမု+အ၊ အသဒ္ဒါ ဘုသအနက်၊- ပါ စိယော- ၂၁၆၊ ဇာဋီသစ်- ၁, ၂၆၁)၊ ပဇ္ဇတိ အာပဇ္ဇတိ ကိလေသသမံ ဧတ္ထာတိ ပဒံ၊ ပဒသဒ္ဒါ ဝတ္ထုအနက်၊ အဿမောယေဝ+ပဒံ အဿမပဒံ- ကျောင်းသင်္ခမ်းဟူသော နေရာ(ဇာဋီသစ်- ၁, ၂၆၁)
သစေ ပန။ ။ “သစေ ဣဓ, နောက် ပန, ဝိသေသဟုစွဲ(ရွှေ- ၄၅)”နှင့်အညီ ပနကို သစေနောက်၌ ရှိသဖြင့် ဝိသေသအနက်ပေးသည်။
...[စာမျက်နှာ- ၄၃၆]...
ဥဘောပိ– ၂ယောက်လည်းဖြစ်ကုန်သော။ (မယံ– တို့သည်၊) ဣဓေဝ– ဤအရပ်၌ ပင်။ မရဏံ– သေခြင်းသို့။ ပါပုဏိဿာမ– ရောက်ကုန်လိမ့်မည်။ ယံကိဉ္စိ– တစ်စုံ တစ်ခုကို။ ကတွာ– ၍။ ဣမဿ– ဤရသေ့၏။ သီလံ– သီလကို။ ဘိန္ဒိတွာ– ဖျက်ဆီး ၍။ ယထာ– အကြင်အခြင်းအရာအားဖြင့် ပြုလသော်။ မံ– ကို။ န မုဉ္စတိ– မစွန့် လွှတ်နိုင်။ တထာ– ထိုအခြင်းအရာအားဖြင့်။ တံ– ထိုအမှုကို။ ကာတုံ– ငှာ။ ဝဋ္ဋတိ– သင့်၏။” ဣတိ– ဤသို့ ကြံပြီ။ အထ– ၌။ နံ– ထိုရသေ့ကို။ ဒုန္နိဝတ္ထဒုပ္ပာရုတဒဿနေန– မကောင်းသဖြင့် ဝတ်ခြင်းရှိသည်အဖြစ်, မကောင်းသဖြင့် ခြုံခြင်းရှိ သည်၏အဖြစ်ကို ပြခြင်းဖြင့်။ ဝါ– မလုံမခြုံဝတ်ပြခြင်း, မလုံမခြုံ ခြုံပြခြင်းဖြင့်။ ပလောဘေတွာ– ဖြားယောင်း၍။ သီလဝိနာသံ– သီလ၏ ပျက်စီးခြင်းသို့။ ပါပေသိ– ရောက်စေပြီ။ တတော– ထိုအခါမှ။ ပဋ္ဌာယ– ၍။ ဒွေပိ– ၂ယောက်လုံးတို့သည် လည်း။ သမဂ္ဂဝါသံ– ညီညွတ်သူတို့၏ နေထိုင်ခြင်းဖြင့်။ ဝါ– အတူတကွ နေထိုင် ခြင်းဖြင့်။ ဝသိံသု– နေကုန်ပြီ။
အထ– ၌။ ဧကဒိဝသံ– ၌။ တာပသော– သည်။ နက္ခတ္တယောဂံ နက္ခတ္တယောဂံ နက္ခတ္တယောဂံ– နက္ခတ်၏ အင်္ဂါစသော ပါပဂြိုဟ်နှင့် ယှဉ်ခြင်းကို။ ဥလ္လောကေန္တော– မော်ကြည့်လသော်။ ပူရန္တပ္ပဿ– ပူရန္တပ္ပမင်း၏။ နက္ခတ္တမိလာယနံ နက္ခတ္တမိလာယနံ နက္ခတ္တမိလာယနံ– နက္ခတ်၏ ညှိုးနွမ်းမှေးမှိန်ခြင်းကို၊
နက္ခတ္တယောဂံ။ ။ “နက္ခတ္တယောဂန္တိ နက္ခတ္တဿ အင်္ဂါရကာဒိပါပဂ္ဂဟသမာယောဂံ(ဓမ္မဋီ)”ဟူသော အဖွင့်ကို ကြည့်၍ “နက္ခတ္တဿ+ယောဂေါ နက္ခတ္တယောဂေါ-နက္ခတ်၏ ပါပဂြိုဟ်နှင့် ယှဉ်ခြင်း”ဟုပြု၊ “တနင်္ဂနွေဂြိုဟ်(အရှေ့မြောက်ထောင့်), အင်္ဂါ ဂြိုဟ်(အရှေ့တောင်ထောင့်), စနေဂြိုဟ်(အနောက်တောင်ထောင့်), ရာဟုဂြိုဟ် (အနောက်မြောက်ထောင့်)”ဟူသော အထောင့်ရပ်ဂြိုဟ်၄လုံးတို့ကို “ပါပဂြိုဟ်”ဟု ခေါ်၏၊ တနင်္လာဂြိုဟ်(အရှေ့အရပ်), ဗုဒ္ဓဟူးဂြိုဟ်(တောင်အရပ်), ကြာသပတေးဂြိုဟ် (အနောက်အရပ်), သောကြာဂြိုဟ် (မြောက်အရပ်)”ဟူသော တူရူအရပ် ဂြိုဟ်၄လုံး တို့ကို သောမဂြိုဟ်ဟု ခေါ်၏၊ အဖွင့်တွင် အင်္ဂါရကာဒိ၌ အာဒိဖြင့် တနင်္ဂနွေဂြိုဟ်, စနေဂြိုဟ်, ရာဟုဂြိုဟ်တို့ကို ယူပါ။
နက္ခတ္တမိလာယနံ ဒိသွာ။ ။ န ခီယတိ န ခရတီတိ ဝါ နက္ခတ္တံ၊ [န+ခီ+အ၊ ဤ ကို ဧ, ဧကို အယ၊ နခါဒယော(မောဂ်- ၃, ၇၆)သုတ်ဖြင့် ခယကို ခတ္တပြု၊ (တစ်နည်း) န+ခရ+တ၊ ၎င်းင်းသုတ်ဖြင့် ခရကို ခတ္တပြု(မောဂ်ပံ- ၃, ၇၆)၊ နက္ခတီတိ နက္ခတ္တံ၊ [နက္ခ(ဂတိ အနက်)+တ၊- ဓာန်ဋီ- ၅၇၊] ဧတ္တော ဣတော စာတိ ဝိသမဂတိယာ အဂန္တွာ အတ္တနော ဝီထိယာဝ ဂမနေန နက္ခနံ ဂမနံ တာယတိ ရက္ခတီတိ နက္ခတ္တံ၊ [နက္ခ+
...[စာမျက်နှာ- ၄၃၇]...
ဒိသွာ– ၍။ “ဘဒ္ဒေ– ရှင်မ! ကောသမ္ဗိယံ– ၌။ ပူရန္တပ္ပရာဇာ– ပူရန္တပ္ပမင်းသည်။ မတော– နတ်ရွာစံပြီ။” ဣတိ အာဟ၊ “အယျ– အရှင်! ကသ္မာ– အဘယ်ကြောင့်။ ဧဝံ– သို့။ ဝဒေသိ– ဆိုသနည်း? တေ– သင်၏။ တေန– ထိုမင်းနှင့်။ သဒ္ဓိံ၊ အာဃာတော– ရန်ငြိုးသည်။ အတ္ထိ ကိံ– ရှိသလော?” ဣတိ– ဤသို့ မေးပြီ။ “ဘဒ္ဒေ– ရှင်မ! နတ္ထိ။ အဿ– ထိုပူရန္တပ္ပမင်း၏။ နက္ခတ္တမိလာယနံ– ကို။ ဒိသွာ– ၍။ ဧဝံ– သို့။ ဝဒါမိ– ပြောပါ၏။” ဣတိ– ဤသို့ ပြောပြီ။ သာ– ထိုမိဖုရားသည်။ ပရောဒိ– ငိုပြီ။ အထ– ၌။ နံ– ထိုမိဖုရားကို။ “ကသ္မာ– ကြောင့်။ ရောဒသိ– နည်း?” ဣတိ– သို့။ ပုစ္ဆိတွာ– ၍။ တာယ– ထိုမိဖုရားသည်။ တဿ– ထိုပူရန္တပ္ပမင်း၏။ အတ္တနော– ၏။ သာမိကဘာဝေ– လင်၏အဖြစ်ကို။ (လင်ဖြစ်ကြောင်းကို)၊ အက္ခာတေ– ပြောပြအပ်သော်။ “ဘဒ္ဒေ! မာ ရောဒိ– မငိုနှင့်။ ဇာတဿ– မွေးဖွားလာသူ၏။ မစ္စု နာမ– သေခြင်းမည်သည်။ နိယတော– မြဲ၏။” ဣတိ အာဟ၊ “အယျ! ဇာနာမိ– သိပါ၏။” ဣတိ– သို့။ ဝုတ္တေ– သော်။ “အထ– ထိုသို့ ဖြစ်လျှင်။ ကသ္မာ– ကြောင့်။ ရောဒသိ– နည်း?” ဣတိ– ဤသို့ မေးပြီ။ “အယျ– အရှင်! မေ– ၏။ ပုတ္တော– သည်။ ကုလသန္တကဿ– အမျိုး၏ ဥစ္စာဖြစ်သော။ ရဇ္ဇဿ– မင်းအဖြစ် အား။ ဝါ– တိုင်းပြည်အား။ အနုစ္ဆဝိကော– သင့်လျော်၏။ တတြ– ထိုကောသမ္ဗီမြို့ ၌။ သစေ အဘဝိဿ– အကယ်၍ ရှိအံ့။ (ဧဝံ သတိ)၊ သေတစ္ဆတ္တံ– ထီးဖြူကို။ တာ+အ၊ -နီတိဓာတု- ၂၂။] မိလီယတေ မိလာယနံ၊ [မိလေ+ယု၊] နက္ခတ္တဿ+မိလာ- ယနံ နက္ခတ္တမိလာယနံ
ညှိုးနွမ်းသောနက္ခတ်။ ။ လောကဟိတရာသီကျမ်း- ၃၄၊ ၃၅၌ နက္ခတ်၂၇လုံးတွင် မည်သည့် နက္ခတ်ညှိုးနွမ်းလျှင် မည်သည့်နိုင်ငံ မည်သို့ဖြစ်ကြောင်းကို ဆိုထားရာ သတဘိသျှနက္ခတ်ညှိုးနွမ်းလျှင် ကောသမ္ဗီပြည် မင်းမဲ့ကာ မငြိမ်မသက်ဖြစ်တတ်သည် ဟု ဆို၏၊ ထိုကြောင့် ဤ၌ “နက္ခတ္တမိလာယနံ”အရ သတဘိသျှနက္ခတ် ညှိုးနွမ်းခြင်းကို ယူရာ၏၊ အလ္လကပ္ပရသေ့သည် ထိုနက္ခတ်ညှိုးနွမ်းခြင်းကို မြင်၍ ပူရန္တပ္ပမင်း နတ်ရွာ စံကြောင်းကို ဩဂါဠှဉာဏ်ဖြင့် သိမြင်သည်ဟု မ၊ဋီ၊၃၊၁၅၃၌ ဆို၏၊ ဗေဒင်နက္ခတ်တို့၌ ချဉ်းနင်းသက်ဝင် သိမြင်နိုင်သောဉာဏ်ကို “ဩဂါဠှဉာဏ်”ဟု ဆိုလိုဟန် တူ၏၊ နက္ခတ်၂၇လုံးအကျယ်ကို ဓာန်၊ ဓာန်ဋီ၊ ဓာန်နိသစ်၊ တောင်ပေါက်- ၅၉၊ ၆၀တို့၌ ရှုပါ။
...[စာမျက်နှာ- ၄၃၈]...
ဥဿာပယိဿ– စိုက်ထူစေနိုင်ရာ၏။ ဣဒါနိ– ၌။ မဟာဇာနိကော– ကြီးစွာသော ဆုံးရှုံးခြင်းရှိသည်။ ဇာတော ဝတ– ဖြစ်လေပြီတကား။ ဣတိ– ဤသို့ တွေး၍။ သောကေန– ဝမ်းနည်းခြင်းကြောင့်။ ရောဒါမိ– ငိုပါ၏။” ဣတိ– ဤသို့ ပြောပြီ။ “ဘဒ္ဒေ! ဟောတု– ရှိပါစေ။ တွံ– သည်။ မာ စိန္တယိ– မတွေးနှင့်။ အဿ– ထိုသားဖို့။ ရဇ္ဇံ– မင်းအဖြစ်ကို။ ဝါ– တိုင်းပြည်ကို။ သစေ ပတ္ထေသိ– အကယ်၍ တောင့်တအံ့။ (ဧဝံ သတိ)၊ အဟံ– သည်။ အဿ– ထိုသားဖို့။ ရဇ္ဇလဘနာကာရံ– မင်းအဖြစ်ကို ရကြောင်း နည်းလမ်းကို။ ကရိဿာမိ– ပြုပေးမည်။” ဣတိ– ဤသို့ ပြောပြီ။ အထ– ထိုမှနောက်၌။ အဿ– ထိုသားအား။ ဟတ္ထိကန္တဝီဏဉ္စေဝ– ဆင်တို့ကို မိမိအလို၌ ဖြစ်စေနိုင်သောစောင်းကိုလည်းကောင်း။ ဝါ– ဆင်တို့ နှစ်သက်အပ်သောစောင်း ကိုလည်းကောင်း။ ဟတ္ထိကန္တမန္တေ စ– ဆင်တို့ကို မိမိအလို၌ ဖြစ်စေနိုင်သော မန္တန်တို့ကိုလည်းကောင်း။ ဝါ– ဆင်တို့ နှစ်သက်အပ်သော မန္တန်တို့ကိုလည်းကောင်း။ အဒါသိ– ပြီ။ တဒါ– ၌။ အနေကာနိ– များစွာကုန်သော။ ဟတ္ထိသဟဿာနိ– ဆင်အထောင်တို့သည်။ ဝါ– ထောင်ပေါင်းများစွာသော ဆင်တို့သည်။ အာဂန္တွာ– လာ၍။ ဝဋရုက္ခမူလေ– ပင်ညောင်ပင်၏ အရင်း၌။ နိသီဒန္တိ– ထိုင်နေ ကုန်၏။ အထ– ၌။ နံ– ထိုသားကို။ အာဟ၊ (ကိံ)၊ “ဟတ္ထီသု– တို့သည်။ အနာဂတေသုယေဝ– မလာကုန်သေးမီပင်။ ရုက္ခံ– သို့။ အဘိရုဟိတွာ– တက်၍။ တေသု– ထိုဆင်တို့သည်။ အာဂတေသု– လာကုန်လသော်။ ဣမံ မန္တံ– ကို။ ဝတွာ– ရွတ်ဆို ၍။ ဣမံ တန္တိံ– ဤစောင်းကြိုးကို။ ပဟရ– တီးခတ်လော။ သဗ္ဗေ– အလုံးစုံသော ဆင်တို့သည်။ နိဝတ္တိတွာ– ပြန်လှည့်၍။ ဩလောကေတုမ္ပိ– ကြည့်ခြင်းငှာလည်း။ အသက္ကောန္တာ– မစွမ်းနိုင်ကုန်သည်။ (ဟုတွာ)၊ ပလာယိဿန္တိ– ပြေးကြလိမ့်မည်။ အထ– ထိုအခါ၌။ ဩတရိတွာ– သက်ဆင်း၍။ အာဂစ္ဆေယျာသိ– လာလော။” ဣတိ– ဤသို့ ပြောပြီ။ သော– ထိုသားသည်။ တထာ– ထိုပြောသည့်အတိုင်း။ ကတွာ– ၍။ အာဂန္တွာ– ၍။ တံ ပဝတ္တိံ– ထိုဖြစ်ပုံကို။ အာရောစေသိ– ပြောပြပြီ။ အထ– ၌။ နံ– ထိုသားကို။ ဒုတိယဒိဝသေ– ၂ရက်မြောက်နေ့၌။ အာဟ (ကိံ)၊ “အဇ္ဇ– ယနေ့။ ဣမံ မန္တံ– ကို။ ဝတွာ– ရွတ်ဆို၍။ ဣမံ တန္တိံ– ကို။ ပဟရေယျာသိ– တီး ခတ်လော။ သဗ္ဗေ– အလုံးစုံသောဆင်တို့သည်။ နိဝတ္တိတွာ– ၍။ ဩလောကေန္တာ– ကုန်လျက်။ ပလာယိဿန္တိ– ကြလိမ့်မည်။” ဣတိ– ဤသို့ ပြောပြီ။ တဒါပိ–
...[စာမျက်နှာ- ၄၃၉]...
၌လည်း။ တထာ– ထိုပြောသည့်အတိုင်း။ ကတွာ– ၍။ အာဂန္တွာ– ၍။ အာရောစေသိ– ပြီ။ အထ– ၌။ နံ– ထိုသားကို။ တတိယဒိဝသေ– ၃ရက်မြောက်နေ့၌။ အာဟ (ကိံ)၊ “အဇ္ဇ– ယနေ့။ ဣမံ မန္တံ– ကို။ ဝတွာ– ၍။ ဣမံ တန္တိံ– ကို။ ပဟရေယျာသိ– လော။ ယူထပတိ– ဆင်အပေါင်း၏ အကြီးအကဲဖြစ်သောဆင်သည်။ ဝါ– ခေါင်း ဆောင်ဆင်သည်။ ပိဋ္ဌိံ– ကျောကုန်းကို။ ဥပနာမေန္တော– ညွတ်စေလျက်။ အာဂမိဿတိ– လိမ့်မည်။” ဣတိ– ဤသို့ ပြောပြီ။ တဒါပိ– ၌လည်း။ တထာ– တိုင်း။ ကတွာ– ၍။ အာရောစေသိ– ပြီ။
အထ– ၌။ အဿ– ထိုဥတေန၏။ မာတရံ– မယ်တော်ကို။ အာမန္တေတွာ– ခေါ်၍။ “ဘဒ္ဒေ! တေ– ၏။ ပုတ္တဿ– အား။ သာသနံ– မှာတမ်းစကားကို။ ဝဒေဟိ– ပြောလော။ ဧတ္တောဝ– ဤအရပ်မှသာလျှင်။ ဂန္တွာ– သွား၍။ ရာဇာ– သည်။ ဘဝိဿတိ– လိမ့်မည်။” ဣတိ အာဟ၊ သာ– ထိုမယ်တော်သည်။ ပုတ္တံ– ကို။ အာမန္တေတွာ– ခေါ်၍။ “တာတ– ချစ်သား! တွံ– သည်။ ကောသမ္ဗိယံ– ၌။ ပူရန္တပ္ပရညော– ၏။ ပုတ္တော– တည်း။ သဂဗ္ဘံ– ကိုယ်ဝန်နှင့်တကွဖြစ်သော။ မံ– ကို။ ဟတ္ထိလိင်္ဂသကုဏော– ငှက်ဆင်သည်။ အာနေသိ– ဆောင်ခဲ့ပြီ။” ဣတိ ဝတွာ၊ သေနာပတိအာဒီနံ– စစ်သူကြီးအစရှိသူတို့၏။ နာမာနိ– အမည်တို့ကို။ အာစိက္ခိတွာ– ပြောပြ၍။ “အသဒ္ဒဟန္တာနံ– မယုံကြည်သူတို့ကို။ ပိတု– ခမည်းတော်၏။ ဣမံ ပါရုပနကမ္ဗလေဉ္စဝ– ဤခြုံအပ်သော ကမ္ဗလာကိုလည်းကောင်း။ ဝါ– ဤအပေါ်ခြုံ ကမ္ဗလာကိုလည်းကောင်း။ ဣမံ ပိလန္ဓနမုဒ္ဒိကဉ္စ– ဤဝတ်ဆင်အပ်သော လက် စွပ်ကိုလည်းကောင်း။ ဝါ– လက်စွပ်တန်ဆာကိုလည်းကောင်း။ ဒဿေယျာသိ– မြင်စေလော။ ဝါ– ပြလော။” ဣတိ ဝတွာ၊ ဥယျောဇေသိ– စေလွှတ်ပြီ။ ကုမာရော– သည်။ တာပသံ– ကို။ “ဣဒါနိ– ၌။ ကိံ– အဘယ်ကို။ ကရောမိ– ပြုရပါ မည်နည်း?” ဣတိ အာဟ– မေးပြီ။ “ရုက္ခဿ– ၏။ ဟေဋ္ဌိမသာခါယ– အောက် ဆုံးဖြစ်သော သစ်ကိုင်း၌။ နိသိဒိတွာ– ၍။ ဣမံ မန္တံ– ကို။ ဝတွာ– ၍။ ဣမံ တန္တိံ– ကို။ ပဟရ– လော။ ဇေဋ္ဌကဟတ္ထီ– အကြီးအကဲဖြစ်သောဆင်သည်။ ဝါ– ခေါင်းဆောင် ဆင်သည်။ တေ– သင်သို့။ ပိဋ္ဌိံ– ကို။ ဥပနာမေတွာ– အနီးသို့ ညွတ်စေ၍၊
တေ ဥပနာမေတွာ။ ။ ရှေ့နည်းအလို တေကို ဥပနာမေတွာ, ဥပသင်္ကမိဿတိ။
...[စာမျက်နှာ- ၄၄၀]...
ဥပသင်္ကမိဿတိ– ချဉ်းကပ်လာလိမ့်မည်။ (တစ်နည်း) ပိဋ္ဌိံ– ကို။ တေ– ၏။ ဥပနာမေတွာ– အနီးသို့ ညွတ်စေ၍။ ဥပသင်္ကမိဿတိ– မည်။ တဿ– ထိုအကြီး အကဲဖြစ်သောဆင်၏။ ဝါ– ထိုခေါင်းဆောင်ဆင်၏။ ပိဋ္ဌိယံ– ၌။ နိသိန္နောဝ– ထိုင် လျက်သာ။ ရဋ္ဌံ– ကောသမ္ဗီပြည်သို့။ ဂန္တွာ၊ ရဇ္ဇံ– မင်းအဖြစ်ကို။ ဂဏှာဟိ– ယူလော။” ဣတိ– ဤသို့ ပြောပြီ။ သော– ထိုမင်းသားသည်။ မာတာပိတရော– မိခင်ဖခင် တို့ကို။ ဝန္ဒိတွာ– ၍။ တထာ– ထိုမှာကြားသည့်အတိုင်း။ ကတွာ– ၍။ အာဂတဿ– လာသော။ ဟတ္ထိနော– ၏။ ပိဋ္ဌိယံ– ၌။ နိသီဒိတွာ၊ ကဏ္ဏေ– နား၌။ မန္တယိ– တိုင်ပင် ပြောဆိုပြီ။ (ကိံ)၊ “အဟံ– သည်။ ကောသမ္ဗိယံ– ၌။ ပူရန္တပ္ပရညော– ၏။ ပုတ္တော– တည်း။ သာမိ– အရှင်! မေ– အား။ ပေတ္တိကံ– ခမည်းတော်၏ ဥစ္စာဖြစ်သော။ ရဇ္ဇံ– တိုင်းပြည်ကို။ ဂဏှိတွာ– ယူ၍။ ဒေဟိ– ပေးလော။” ဣတိ– ဤသို့ တိုင်ပင်ပြော ဆိုပြီ။ တံ– ထိုစကားကို။ သုတွာ– ၍။ သော– ထိုဆင်မင်းသည်။ “အနေကာနိ– များစွာကုန်သော။ ဟတ္ထိသဟဿာနိ– ဆင်အထောင်တို့သည်။ (တစ်နည်း) အနေကာနိ ဟတ္ထိသဟဿာနိ– ထောင်ပေါင်းများစွာသော ဆင်တို့သည်။ သန္နိပတန္တု– စုဝေးကြလော။” ဣတိ– သို့။ ဟတ္ထိရဝံ– ဆင်အော်သံကို။ ရဝိ– အော်ပြီ။ အနေကာနိ– ကုန်သော။ ဟတ္ထိသဟဿာနိ– တို့သည်။ သန္နိပတိံသု– ကုန်ပြီ။ ပုန– တစ်ဖန်။ “ဇိဏ္ဏာ– အိုကုန်သော။ ဟတ္ထီ– တို့သည်။ ပဋိက္ကမန္တု– ပြန်သွားကြလော။” ဣတိ ဟတ္ထိရဝံ ရဝိ၊ ဇိဏ္ဏာ ဟတ္ထီ၊ ပဋိက္ကမိံသု– ကုန်ပြီ။ ပုန– ဖန်။ “အတိတရုဏာ– အလွန်ငယ်ကုန်သော။ ဟတ္ထီ– တို့သည်။ နိဝတ္တန္တု– ပြန်ကြလော။” ဣတိ ဟတ္ထိရဝံ ရဝိ၊ တေပိ– ထိုအလွန်ငယ်သော ဆင်တို့သည်လည်း။ နိဝတ္တိံသု– ကုန်ပြီ။ သော– ထိုဥတေနမင်းသားသည်။ အနေကေဟိ– ကုန်သော။ ယူထဟတ္ထိသဟဿေဟေဝ– ဆင်အပေါင်းတို့တွင် ဆင်လတ်အထောင်တို့သည်သာ။ ဝါ– ဆင်အပေါင်း တို့တွင် ထောင်ပေါင်းများစွာသော ဆင်အလတ်တို့သည်သာ။ ပရိဝုတော– ခြံရံ တို့၌ ကံအဖြစ်ဖြင့်စပ်။ နောက်နည်းအလို ဥပနာမေတွာဝယ် ဥပ၌ သာမီအဖြစ်ဖြင့်စပ်။ “တေ– အား။ ဥပနာမေတွာ– ၍”ဟူသော အနက်ကား နမုဓာတ်က သမ္ပဒါန်မငဲ့သော ကြောင့် အဓိပ္ပာယ်နက်တည်း။
ယူထဟတ္ထိသဟဿေဟိ။ ။ ယဝန္တိ မိဿီဘဝန္တီတိ ယူထာ၊ [ယု+ထ၊ ပု, န၊] ဟတ္ထီနံ+သဟဿာနိ ဟတ္ထိသဟဿာနိ- ဆင်လတ်တို့၏ အထောင်တို့၊ ယူထေသု+
...[စာမျက်နှာ- ၄၄၁]...
အပ်သည်။ (ဟုတွာ)၊ ပစ္စန္တဂါမံ– နယ်စွန်နယ်ဖျားဖြစ်သောရွာသို့။ ပတွာ– ရောက် ၍။ ဝါ– လသော်။ “အဟံ– သည်။ ရညော– မင်း၏။ ပုတ္တော– တည်း။ သမ္ပတ္တိံ– စည်းစိမ်ကို။ ပတ္ထယမာနာ– လိုချင်တောင့်တသူတို့သည်။ မယာ– နှင့်။ သဒ္ဓိံ၊ အာဂစ္ဆန္တု– လိုက်ခဲ့ကြလော။” ဣတိ အာဟ၊ တတော– မှ။ ပဋ္ဌာယ– ၍။ မနုဿာနံ– တို့ကို။ သင်္ဂဟံ– သိမ်းသွင်း (စည်းရုံး) ခြင်းကို။ ကရောန္တော– ပြုလျက်။ ဂန္တွာ၊ နဂရံ– ကို။ ပရိဝါရေတွာ– ဝိုင်းရံ၍။ “မေ– အား။ ယုဒ္ဓံ ဝါ– စစ်ထိုးခြင်းကိုသော်လည်း။ ဒေတု– ပေးလော။ ရဇ္ဇံ ဝါ– မင်းအဖြစ်ကိုသော်လည်း။ ဝါ– တိုင်းပြည်ကိုသော်လည်း။ (ဒေတု)၊” ဣတိ– သို့။ သာသနံ– သတင်းကို။ ပေသေသိ– ပို့စေပြီ။ နာဂရာ– မြို့ သူမြို့သားတို့သည်။ အာဟံသု၊ (ကိံ)၊ “မယံ– တို့သည်။ ဒွေပိ– ၂မျိုးလုံးတို့ကိလည်း။ ု န ဒဿာမ– မပေးနိုင်ကုန်။ ဟိ– မှန်၏။ အမှာကံ– တို့၏။ ဂရုဂဗ္ဘာ– လေးသော ကိုယ်ဝန်ရှိသော။ ဒေဝီ– ကို။ ဟတ္ထိလိင်္ဂသကုဏေန– သည်။ နီတာ– ဆောင်အပ်ပြီ။ ဝါ– ချီသွားအပ်ပြီ။ မယံ– တို့သည်။ တဿာ– ထိုမိဖုရား၏။ အတ္ထိဘာဝံ ဝါ– ရှိသည် ၏အဖြစ်ကိုလည်းကောင်း။ နတ္ထိဘာဝံ ဝါ– မရှိသည်၏အဖြစ်ကိုလည်းကောင်း။ န ဇာနာမ– မသိရကုန်။ ယာဝ– အကြင်မျှလောက်ကာလပတ်လုံး။ တဿာ– ထို မိဖုရား၏။ ပဝတ္တိံ– ဖြစ်ပုံအကြောင်းအရာကို။ (သတင်းကို)၊ န သုဏာမ– မကြား ရကုန်သေး။ တာဝ– ထိုမျှကာလပတ်လုံး။ ယုဒ္ဓံ– ကို။ နေဝ ဒဿာမ– မပေးနိုင်ကုန်။ ရဇ္ဇံ– ကို။ န (ဒဿာမ)– ကုန်။” ဣတိ– ဤသို့ ပြောကုန်ပြီ။ တဒါ– ၌။ တံ– ထိုကော သမ္ဗီပြည်သည်။ ပဝေဏိရဇ္ဇံ– အစဉ်အလာအားဖြင့် ဖြစ်ရသော မင်းအဖြစ်ရှိ သည်။ ဝါ– သားစဉ်မြေးဆက် မင်းဖြစ်ခြင်းရှိသည်။ [ပဝေဏိယာ+ဥပ္ပန္နံ ကာရိတံ ဝါ+ရဇ္ဇံ ဧတ္ထာတိ ပဝေဏိရဇ္ဇံ– အစဉ်အလာအားဖြင့် ဖြစ်ရသော (ပြုစေအပ်သော) ဟတ္ထိသဟဿာနိ ယူထဟတ္ထိသဟဿာနိ– ဆင်အပေါင်းတို့တွင် ဆင်လတ်တို့၏ အထောင်တို့။ ဟတ္ထိသဟဿအရ ပါရိသေသနည်းဖြင့် အိုသောဆင်နှင့် ငယ်လွန်း သော ဆင်တို့မှ ကြွင်းသော ဆင်အလတ်တို့ကိုယူ။ “ယူထဟတ္ထိသဟဿေဟိ– တစ် ထောင်မကသော ဆင်အပေါင်းတို့ဖြင့်”ဟုလည်း ပေး၏။ ထိုအလို “ဟတ္ထီနံ+ယူထာ ယူထဟတ္ထီ– ဆင်တို့၏ အပေါင်း။ [ဟတ္ထီနှင့် ယူထ ရှေ့နောက်ပြန်၊] သဟဿံ+ယူထဟတ္ထီ ယူထဟတ္ထိသဟဿာနိ– ထောင်ပေါင်းများစွာသော ဆင်အပေါင်းတို့။ [ယူထ– ဟတ္ထီနှင့် သဟဿ ရှေ့နောက်ပြန်၊]”ဟု ကြံရာ၏။ ရှေ့နည်းလောက် မရှင်းပါ။
...[စာမျက်နှာ- ၄၄၂]...
မင်းအဖြစ်ရှိသောတိုင်းပြည်၊] အဟောသိ ကိရ– ဖြစ်သတဲ့။ တတော– ထိုမှနောက်၌။ ကုမာရော– သည်။ “အဟံ– သည်။ တဿာ– ထိုမိဖုရား၏။ ပုတ္တော– သားတော် တည်း။” ဣတိ– သို့။ ဝတွာ– ၍။ သေနာပတိအာဒီနံ– စစ်သူကြီးအစရှိသူတို့၏။ နာမာနိ– တို့ကို။ ကထေတွာ– ပြောပြ၍။ တထာပိ– ထိုသို့ပြောပြသော်လည်း။ အသဒ္ဒဟန္တာနံ– မယုံကြည်သူတို့ကို။ ကမ္ဗလဉ္စ– ကမ္ဗလာအပေါ်ခြုံကိုလည်းကောင်း။ မုဒ္ဒိကဉ္စ– လက်စွပ်ကိုလည်းကောင်း။ ဒဿေသိ– ပြပြီ။ တေ– ထို မြို့သူမြို့သားတို့ သည်။ ကမ္ဗလဉ္စ– ကိုလည်းကောင်း။ မုဒ္ဒိကဉ္စ– ကိုလည်းကောင်း။ သဉ္ဇာနိတွာ– ကောင်းစွာသိ၍။ ဝါ– မှတ်မိ၍။ နိက္ကင်္ခါ– ယုံမှားခြင်းမရှိကုန်သည်။ ဟုတွာ၊ ဒွါရံ– မြို့တံခါးကို။ ဝိဝရိတွာ– ဖွင့်၍။ တံ– ထိုဥတေနမင်းသားကို။ ရဇ္ဇေ– မင်းအဖြစ်၌။ အဘိသိဉ္စိံသု– အဘိသိက်သွန်းလောင်းကုန်ပြီ။ အယံ– ဤဆိုအပ်ပြီး သည်ကား။ တာဝ– ဃောသကသူဌေးစသူတို့၏ ဖြစ်ပုံမှ ရှေးဥုးစွာ။ ဥတေနဿ– ဥတေနမင်း ၏။ ဥပ္ပတ္တိ– ဖြစ်ပုံတည်း။
ပန– အဖို့တပါးကား။ အလ္လကပ္ပရဋ္ဌေ– အလ္လကပ္ပနိုင်ငံသည်။ ဒုဗ္ဘိက္ခေ– ခဲ ယဉ်းသဖြင့်ရအပ်သော အစာရှိလသော်။ ဝါ– ငတ်မွတ်ခေါင်းပါး အစာရှားလ သော်။ ဇီဝိတုံ– အသက်မွေးခြင်းငှာ။ အသက္ကောန္တော– မစွမ်းနိုင်လသော်။ ဝါ– နိုင်သော။ ဧကော– တစ်ယောက်သော။ ကောတုဟလိကော နာမ– ကောတုဟ လိကမည်သော။ မနုဿော– သည်။ ကာပိံ နာမ– ကာပီမည်သော။ တရုဏပုတ္တဉ္စ– ငယ်ရွယ်နုနယ်သော သားကိုလည်းကောင်း။ ကာဠိံ နာမ– ကာဠီမည်သော။ ဘရိယဉ္စ– မယားကိုလည်းကောင်း။ အာဒါယ– ခေါ်ယူ၍။ “ကောသမ္ဗိံ– သို့။ ဂန္တွာ– ၍။ ဇိဝိဿာမိ– အသက်မွေးတော့မည်။” ဣတိ– ဤသို့ကြံ၍။ ပါထေယျံ– လမ်းစာရိက္ခာကို။ ဂဟေတွာ– ယူ၍။ နိက္ခမိ– ထွက်ပြီ။ အဟိဝါတရောဂေန– မြွေဆိပ်နှင့်တူသော လေကြောင့်ဖြစ်သော ရောဂါကြောင့်။ ဝါ– ကူးစက်တတ်
ပါထေယျံ။ ။ ပထဿ ပထေ ဝါ ဟိတံ ပါထေယျံ- လမ်းခရီး၏ (လမ်းခရီး၌) အစီးအပွားဖြစ်သော ရိက္ခာ(ဓမ္မဋီ)၊ ပထေ+သာဓု ပါထေယျံ- လမ်းခရီး၌ ကောင်း သောရိက္ခာ၊ [ပထ+ဏေယျ၊ -မောဂ်- ၄, ၇၅။]
အဟိဝါတရောဂေန။ ။ အဟိဝါတရောဂေနာတိ မာရိဗျာဓိနာ(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃, ၂၈၅)၊ အဟိဝိသသဒိသေန ဝါတေန ပဝတ္တော ရောဂေါ အဟိဝါတ(က)ရောဂေါတိ ဝုစ္စတိ။
...[စာမျက်နှာ- ၄၄၃]...
သော ပုလိပ်ရောဂါကြောင့်။ မဟာဇနေ– များစွာသောလူတို့ကို။ မရန္တေ– သေနေသည်တို့ကို။ ဒိသွာ– ၍။ နိက္ခမိ– ထွက်သွားပြီ။ ဣတိပိ– ဤသို့လည်း။ ဝဒန္တိယေဝ– ပြောဆိုကြသည်သာ။ တေ– ထိုလင်မယားတို့သည်။ ဂစ္ဆန္တာ– သွား ကုန်လသော်။ ဝါ– ကုန်စဉ်။ ပါထေယျေ– သည်။ ပရိက္ခီဏေ– ကုန်လသော်။ ခုဒါဘိဘူတာ– မွတ်သိပ်ဆာလောင်ခြင်းသည် လွှမ်းမိုးနှိပ်စက်အပ်ကုန်သည်။ (ဟုတွာ)၊ ဒါရကံ– ကို။ ဝဟိတုံ– ဆောင်ခြင်းငှာ။ နာသက္ခိံသု– မစွမ်းနိုင်တော့ကုန်။ အထ– ထိုအခါ၌။ သာမိကော– လင်သည်။ ပဇာပတိံ– မယားကို။ အာဟ၊ (ကိံ)၊ “ဘဒ္ဒေ– ရှင်မ! မယံ– တို့သည်။ ဇီဝန္တာ– အသက်ရှင်ကုန်လသော်။ ပုန– ဖန်။ ပုတ္တံ– ကို။ လဘိဿာမ– ရကုန်လိမ့်မည်။ နံ– ထိုသားကို။ ဆဍ္ဍေတွာ– စွန့်၍။ ဂစ္ဆာမ– သွားကြစို့။” ဣတိ– ဤသို့ ပြောပြီ။ မာတု– အမိ၏။ ဟဒယံ နာမ– စိတ်နှလုံးမည် သည်။ မုဒုကံ– နူးညံ့သည်။ ဟောတိ– ၏။ တသ္မာ– ထို့ကြောင့်။ သာ– ထို မယား သည်။ အာဟ၊ (ကိံ)၊ “အဟံ– သည်။ ဇီဝန္တမေဝ– အသက်ရှင်ဆဲသာဖြစ်သော။ ပုတ္တံ– ကို။ ဆဍ္ဍေတုံ– ငှာ။ န သက္ခိဿာမိ– မစွမ်းနိုင်ပါ။” ဣတိ– ဤသို့ ပြောပြီ။ (ပါစိယော- ၂၄၆၊ ဓမ္မဋီ)။ ဤအဖွင့်ကို ကြည့်၍ “အဟိနော+ဝိသံ အဟိ– မြွေ၏အဆိပ်။ ဝိသပုဒ်ချေ။ သို့မဟုတ် ဌာနူပစာရအားဖြင့် အဟိအရ မြွေဆိပ်ကိုယူ၊ အဟိနာ+ သဒိသော+ဝါတော အဟိဝါတော၊ မြွေဆိပ်နှင့် တူသောလေ၊ အဟိဝါတေန+ပဝတ္တော +ရောဂေါ အဟိဝါတရောဂေါ- မြွေဆိပ်နှင့် တူသောလေကြောင့် ဖြစ်သောရောဂါ” ဟုပြု။ မြွေဆိပ်တက်သကဲ့သို့ အဆိပ်ပိုးပါသော လေရောဂါတစ်မျိုးကို “အဟိဝါတ ရောဂါ”ဟု ဆိုလိုဟန် တူ၏။ (မဟာဘာ-၁, ၁၈၄) ဆက်ဥုးအံ့– ထိုရောဂါသည် ကူးစက်တတ်သောကြောင့် တစ်အိမ်လုံး တစ်မျိုးလုံး အများအပြားသေ၍ အနည်းငယ်သာ ကြွင်းကျန်တတ်၏။ မြို့ရွာကို မိုးကြိုးစက်ကွင်း ကျသလို အကုန်ဒုက္ခရောက်စေတတ်၏။ လျင်မြန်စွာ သေစေတတ်၏။ ထိုကြောင့် “မာရိဗျာဓိနာ– သေစေတတ်သော အနာရောဂါ”ဟု ဖွင့်သည်။ ထိုရောဂါကို “ပလိပ် ရောဂါ”ဟု ဗြိတိသျှခေတ်က ခေါ်၏။ ဗိန္ဒောဆေးကျမ်း၌ ဂန္ထိဒါဟရောဂါ (အဖုအကြိတ် များဖြစ်ကာ အပျင်းဖျားသော အဖျားရောဂါ- အကြိတ်ငန်းဖျားရောဂါ) ဟု ဆို၏။ ထို ရောဂါသည် ရှေးက မြန်မာပြည်အထက်ပိုင်းတွင် အဖြစ်များခဲ့၏။ ဥတုကို အကြောင်း ရင်းခံ၍ ဖြစ်သည်။ အကျယ်လိုက ဗိန္ဒောဆေးပညာအမြုတေသင်တန်း- ၂၂၇-၈-၉ တို့၌ရှု
...[စာမျက်နှာ- ၄၄၄]...
“အထ– ထိုသို့ဖြစ်လျှင်။ ကိံ– အဘယ်သို့။ ကရောမ– ကုန်အံ့နည်း?” ဣတိ– ဤသို့ မေးပြီ။ “ဝါရေန– အလှည့်ဖြင့်။ နံ– ထိုသားကို။ ဝဟာမ– ဆောင်ကြစို့။” ဣတိ– ဤသို့ ပြောပြီ။ မာတာ– သည်။ အတ္တနော– ၏။ ဝါရေ– အလှည့်၌။ ပုပ္ဖဒါမံ ဝိယ– ပန်းကုံးကိုကဲ့သို့။ နံ– ထိုသားကို။ ဥက္ခိပိတွာ– ချီ၍။ ဥရေ– ရင်၌။ နိပဇ္ဇာပေတွာ– အိပ်စေ၍။ အင်္ကေန– ရင်ခွင်ဖြင့်။ ဝဟိတွာ– ဆောင်၍။ ပိတုနော– အဖေအား။ ဒေတိ– ၏။ တဿ– ထိုအဖေ၏။ တံ– ထိုသားကို။ ဂဟေတွာ– ၍။ ဂမနကာလေ– သွားရာအခါ၌။ ဆာတကတော– ဆာလောင်ခြင်းကြောင့်။ ဗလဝတရာ– သာ၍ အားကြီးသော။ ဝေဒနာပိ– သည်လည်း။ ဥပ္ပဇ္ဇိ– ဖြစ်ပြီ။ သော– ထိုလင်သည်။ ပုနပ္ပုနံ– ထပ်။ အာဟ၊ (ကိံ?)၊ “ဘဒ္ဒေ– ရှင်မ! မယံ– တို့သည်။ ဇီဝန္တာ– ကုန်လသော်။ ပုတ္တံ– ကို။ လဘိဿာမ– ရကုန်လိမ့်မည်။ နံ– ထိုသားကို။ ဆဍ္ဍေမ– စွန့်ကြစို့။” ဣတိ– ပြီ။ သာပိ– ထိုမယားသည် လည်း။ ပုနပ္ပုနံ– ထပ်။ ပဋိက္ခိပိတွာ– ပယ်မြစ်၍။ ပဋိဝစနံ– စကားတုံ့ကို။ နာဒါသိ– မပေးတော့။ ဒါရကော– သည်။ ဝါ– ကို။ ဝါရေန– အလှည့်ဖြင့်။ ပရိဝတ္တိယမာနော– လဲလှယ်အပ်သော်။ ဝါ– ပြောင်းလွှဲအပ်သော်။ ကိလန္တော– ပင်ပန်းသည်။ (ဟုတွာ)၊ ပိတု– ၏။ ဟတ္ထေ– လက်၌။ နိဒ္ဒါယိ– အိပ်ပျော် သွားပြီ။ သော– ထိုကောတုဟလိကသည်။ တဿ– ထိုသား၏။ နိဒ္ဒါယနဘာဝံ– အိပ်ပျော်သည်၏အဖြစ်ကို။ ဉတွာ– ၍။ မာတရံ– ကို။ ပုရတော– ရှေ့၌။ ကတွာ– ၍။ ဝါ– ထား၍။ ဧကဿ– တစ်ခုသော။ ဂစ္ဆဿ– ချုံ၏။ ဟေဋ္ဌာ– အောက်၌။ ပဏ္ဏသန္ထရေ– သစ်ရွက်အခင်း၌။ နံ– ထို သားကို။ နိပဇ္ဇာပေတွာ– အိပ်စေ၍။ ပါယာသိ– သွားပြီ။ မာတာ– သည်။ နိဝတ္တိတွာ– ပြန်လှည့်၍။ ဩလောကေန္တီ– ကြည့်လသော်။ ပုတ္တံ– ကို။ အဒိသွာ– မမြင်မူ၍။ “သာမိ– အရှင်! မေ– ကျွန်မ၏။ ပုတ္တော– သားသည်။ ကုဟိံ– အဘယ်မှာနည်း?” ဣတိ ပုစ္ဆိ၊ “မေ– သည်။ ဧကဿ– သော။ ဂစ္ဆဿ– ၏။ ဟေဋ္ဌာ– ၌။ နိပဇ္ဇာပိတော– အိပ်စေအပ်ပြီ။” ဣတိ– ဤသို့ ပြောပြီ။ “သာမိ– အရှင်! မံ– ကို။ မာ နာသယိ– မဖျက်ဆီးနှင့်။ ပုတ္တံ– ကို။ ဝိနာ– ခွဲ၍။ (တစ်နည်း) ပုတ္တံ– မှ။ ဝိနာ– ကင်း၍။ ဇီဝိတုံ– ငှာ။ န သက္ခိဿာမိ– မစွမ်းနိုင်ပါ။ မေ– ၏။ ပုတ္တံ– ကို။ အာနေဟိ– ဆောင်ပေးလော။” ဣတိ– ဤသို့ ပြော၍။ ဥရံ– ရင်ကို။ ပဟရိတွာ– ပုတ်ခတ်၍။ ဝါ– တီး၍။ ပရိဒေဝိ– ငိုပြီ။ အထ– ၌။ နိဝတ္တိတွာ– ပြန်လှည့်၍။ နံ– ထိုသားကို။ အာနေသိ– ဆောင်ပြီ။ ပုတ္တောပိ– သည်လည်း။ အန္တရာမဂ္ဂေ– ၌၊
...[စာမျက်နှာ- ၄၄၅]...
မတော– သေသည်။ ဟောတိ။ ဣတိ– ဤသို့လျှင်။ သော– ထိုကောတုဟလိက သည်။ ဧတ္တကေ– ဤမျှအတိုင်းအရှည်ရှိသော။ ဌာနေ– အရပ်၌။ ပုတ္တံ– ကို။ ဆဍ္ဍေတွာ– စွန့်ခဲ့၍။ ဝါ– ခြင်းကြောင့်။ တဿ– ထိုမကောင်းမှု၏။ နိဿန္ဒေန– အကျိုး ဆက်အားဖြင့်။ (အကျိုးဆက်အဖြစ်ဖြင့်)၊ ဝါ– ကြောင့်။ (အကျိုးပေးခြင်းကြောင့်)၊ ဘဝန္တရေ– ဘဝတပါး၌။ သတ္တ ဝါရေ– ၇ကြိမ်တို့တိုင်တိုင်။ ဆဍ္ဍိတော– စွန့်ပစ်အပ်ပြီ။ ဝါ– စွန့်ပစ်ခံရပြီ။ “ဧတံ ပါပကမ္မံ နာမ– ဤမကောင်းမှုမည်သည်။ အပ္ပကံ– နည်း ၏။” ဣတိ– သို့။ န အဝမညိတဗ္ဗံ– အောက်ချ၍ မမှတ်ထင်ထိုက်။ ဝါ– အထင် မသေးထိုက်
တေ– ထိုလင်မယားတို့သည်။ ဂစ္ဆန္တာ– သွားကုန်လသော်။ ဧကံ– တစ်ခုသော။ ဂေါပါလကုလံ– နွားကျောင်းသား၏အိမ်သို့။ (နွားမွေးမြူသူ၏အိမ်သို့)၊ ပါပုဏိံသု– ရောက်ကုန်ပြီ။ စ– ဆက်ဥုးအံ့။ တံ ဒိဝသံ– ထိုနေ့၌။ ဂေါပါလကဿ– နွားကျောင်းသား၏။ ဓေနုမင်္ဂလံ– နွားမ၌ နို့ညှစ်ခြင်းမင်္ဂလာသည်။ (နွားနို့ညှစ် မင်္ဂလာသည်)၊ [ဓေနုယာ+ဒုဟနံ+မင်္ဂလံ ဓေနုမင်္ဂလံ၊] ဟောတိ– ရှိ၏။ ဂေါပါလကဿ– ၏။ ဂေဟေ– ၌။ နိဗဒ္ဓံ– အမြဲမပြတ်။ ဧကော– တစ်ပါးသော။ ပစ္စေကဗုဒ္ဓေါ– သည်။ ဘုဉ္ဇတိ– ဆွမ်းဘုဉ်းပေး၏။ သော– ထိုနွားကျောင်းသားသည်။ တံ– ထိုပစ္စေ ကဗုဒ္ဓါကို။ ဘောဇေတွာ– ဆွမ်းဘုန်းပေးစေပြီး၍။ ဝါ– ဆွမ်းကပ်ပြီး၍။ မင်္ဂလံ– နွားနို့ညှစ် မင်္ဂလာကို။ အကာသိ– ပြီ။ ဗဟု– များစွာသော။ ပါယာသော– နို့ဃနာ သည်။ ဝါ– ကို။ ပဋိယတ္တော– စီမံထားအပ်သည်။ ဟောတိ။ ဂေါပါလကော– သည်၊
နိဿန္ဒေန။ ။ ရှေ့နည်း ဣတ္ထမ္ဘူတလက္ခဏအနက်၊ နောက်နည်း ဟိတ်အနက်၊ နိဿန္ဒတီတိ နိဿန္ဒော- တသွင်သွင်စီးသွားတတ်သော မြစ်ရေအလျဉ်၊ [နိ+သန္ဒူ+ ဏ၊] ဤ၌ သဒိသူပစာရအားဖြင့် မြစ်ရေအလျဉ်ကဲ့သို့ ဆက်ကာဆက်ကာဖြစ်၍ လာသော အကျိုး(အကျိုးဆက်)ကို ယူ၊ သို့မဟုတ် “နိဿန္ဒော ဝိယာတိ နိဿန္ဒော” ဟုပြု။ (ဝိမာန၊ဋ္ဌ၊၁၄၊ ၁၄၇၊ ပေတ၊ဋ္ဌ၊၆၆၊ သံဋီ၊၁၊၁၄၈၊ သီဘာ- ၃, ၇၉)
ပါယာသော။ ။ ပယသာ+နိဗ္ဗတ္တော ပါယသော- နို့ရည်ဖြင့် ဖြစ်သောအစာ(ရူ- ၂၂၉)၊ ပယသာ ပယသိ ဝါ+သင်္ခတော ပါယသော- နို့ရည်ဖြင့် ပြုစီမံအပ်သောအစာ (ထောမ၊ မောဂ်နိ- ၂, ၁၄၈)၊ ပယ+ဏ၊ ပ၌ ဝုဒ္ဓိ, မနောဂိုဏ်းဖြစ်၍ သ- လာ၊ ဤအလို ယ၌ ရဿဖြင့် “ပါယသော”ဟု ရှိရမည်။
...[စာမျက်နှာ- ၄၄၆]...
တေ– ထိုလင်မယားတို့ကို။ အာဂတေ– လာနေသည်တို့ကို။ ဒိသွာ၊ “ကုတော– အဘယ်အရပ်မှ။ အာဂတာ– လာခဲ့ကုန်သည်။ အတ္ထ– ဖြစ်ကုန်သနည်း?” ဣတိ–
ဓာန်ဋီ- ၄၁၈၊ သီဋီသစ်၊၁၊၂၃၉။ ။ ထိုတို့၌ “ပါတဗ္ဗောတိ ပါယော၊ အသိတဗ္ဗောတိ အာသော၊ ပါယော စ+သော+အာသော စာတိ ပါယာသော- သောက်လည်း သောက်နိုင်, လက်ဖြင့် ကော်၍လည်း စားနိုင်သောထမင်း”ဟု ပြု၏၊ ထိုသို့ပြုလျှင်ကား ယ၌ အာဒီဃဖြင့် “ပါယာသော”ဟု ရှိနိုင်သည်။
စဉ်းစားဖွယ်။ ။ ဤဝိဂြိုဟ်၌ အရေးကြီးသော “နို့ရည်”အနက်မပါသဖြင့် “နို့ ဃနာ”ဟူသော အနက်မဖြစ်နိုင်သောကြောင့်လည်းကောင်း ဤစားဖွယ်ကို စားသဖြင့် အစာမကျေဖြစ်ပြီး သေရခြင်း, နောက်နား၌ “ပါယာသပိဏ္ဍံ ဒိသွာ”ဟု ရှိခြင်း, ဘုရား အလောင်းတော်သည် ဘုရားဖြစ်မည့်နေ့တွင် သုဇာတာအမျိုးသမီး ကပ်လှူသော နို့ဃနာဆွမ်းကို ၄၉လုပ်ပြု၍ ဘုဉ်းပေးသည်ဟု ဆိုခြင်းများကို ထောက်လျှင် သောက်၍ ရသည့် အရည်မဖြစ်နိုင်သောကြောင့်လည်းကောင်း ဓာန်ဋီ၊ သီဋီသစ်အဆိုသည် စဉ်း စရာများစွာ ရှိနေသည်။ (ပါစိဘာ- ၁, ၂၂၂၊ သီဘာ- ၁, ၃၆၈)
ဃနာနို့ထမင်းချက်ပုံ။ ။ ဥတုဘောဇနသင်္ဂဟ- ၇၉၌ “ဃနာနို့ထမင်း”ဟု သုံး၍ ချက်ပုံနှင့်တကွ ဂုဏ်နှင့် စွမ်းရည်များကိုပါ ပြထား၏၊ ဃနာနို့ထမင်းချက်ပုံမှာ ထော ပတ်ကို ချက်၍ ထိုထောပတ်တွင် ဆန်ထည့်ရသည်၊ ထိုဆန်တွင် ထက်ဝက်ခန်းအောင် ကြိုချက်ပြီးသား နွားနို့ကို ထည့်၍ ထောပတ်ထမင်းချက်သကဲ့သို့ ဆန်ကို ကျက်အောင် ချက်ကာ သကြားဖြူလည်း သင့်အောင် ထည့်ရသည်။
ဂုဏ်နှင့် စွမ်းရည်။ ။ နို့ဃနာသည် ကြေခဲ၏၊ ဝစေတတ်၏၊ အားကို ဖြစ်စေတတ် ၏၊ သလိပ်ကို ပျက်စေတတ်၏၊ လေ, သည်းခြေကို နိုင်၏၊ ရသာယနဖြစ်၍ အသက်ကို ရှည်စေတတ်၏။
အရည်မဟုတ်။ ။ ပြခဲ့သော အဆိုများကို ထောက်လျှင် နို့ဃနာသည် သောက်၍ ရသော အရည်မဟုတ်ကြောင်း ထင်ရှား၏၊ ထို့ပြင် မိမိအား ကြည်ညိုသော ဒကာမ ကြီးတစ်ယောက် ရှိ၏၊ ထိုဒကာမကြီးသည် ဟိန္ဒူမျိုးရိုး ဖြစ်၏၊ ၎င်းင်း၏ ဖခင်သည် ဒု တိယကမ္ဘာစစ်အတွင်း သေဘေးနှင့် နဖူးတွေ့ ဒူးတွေ့တွေ့ရစဉ် ဗုဒ္ဓမြတ်စွာ၏ ဂုဏ် ကျေးဇူးတော်ကြောင့် သေဘေးမှ လွတ်ခဲ့ရသဖြင့် ဗုဒ္ဓဘာသာဝင် ဖြစ်လာခဲ့သည်၊ သူ၏ သားသမီးများလည်း ဗုဒ္ဓဘာသာဝင်များ ဖြစ်ခဲ့ကြသည်၊ ၎င်းင်းဒကာမကြီးနှင့် ဆွေမျိုးများသည် ၎င်းင်းတို့မျိုးရိုး၏ နေ့ထူးနေ့မြတ်များ၌ နို့ဃနာဆွမ်းကို မိမိထံ ပို့လေ့ ရှိ၏၊ ထိုနို့ဃနာဆွမ်းလည်း အရည်မဟုတ်ပါ၊ အခဲသာ ဖြစ်၏။
...[စာမျက်နှာ- ၄၄၇]...
သို့။ ပုစ္ဆိတွာ– ၍။ သဗ္ဗံ– သော။ ပဝတ္တိံ– ကို။ သုတွာ– ၍။ မုဒုဇာတိကော– စိတ်ထားနူး ညံ့သူ၏အဖြစ်ဟူသော သဘောရှိသော။ ဝါ– စိတ်ထားနူးညံ့ခြင်းသဘောရှိ သော။ ကုလပုတ္တော– အမျိုးသားသည်။ တေသု– ထိုလင်မယားတို့၌။ အနုကမ္ပံ– အစဉ်သနားခြင်းကို။ ကတွာ– ၍။ ဗဟုကေန– များစွာသော။ သပ္ပိနာ– ထောပတ် နှင့်တကွ။ ပါယာသံ– နို့ဃနာကို။ ဒါပေသိ– ပေးစေပြီ။ ဘရိယာ– မယားသည်။ “သာမိ– အရှင်! တယိ– သင်သည်။ ဇီဝန္တေ– အသက်ရှင်လသော်။ အဟမ္ပိ– ကျွန်မ သည်လည်း။ ဇီဝါမိ နာမ– အသက်ရှင်သည် မည်ပါ၏။ ဒီဃရတ္တံ– ရှည်စွာသော နေ့ညဉ့်ပတ်လုံး။ ဥုနောဒရော– ယုတ်လျော့သောဝမ်းရှိသည်။ အသိ– ၏။ ယာဝဒတ္ထံ– အကြင်ကြင်အလိုရှိတိုင်း။ ဝါ– အလိုရှိသလောက်။ ဘုဉ္ဇာဟိ– စားပါလော။” ဣတိ– ဤသို့ ပြော၍။ သပ္ပိဉ္စ– ထောပတ်ကိုလည်းကောင်း။ ဒဓိဉ္စ– နို့ဓမ်းကို လည်းကောင်း။ (နို့ချဉ်, ဒိန်ချဉ်ကိုလည်းကောင်း)၊ တံ– ထိုလင်သို့။ အဘိမုခညေဝ– ရှေးရှုသည်ကိုသာ။ ကတွာ– ၍။ အတ္တနာ– ကိုယ်တိုင်။ မန္ဒသပ္ပိနာ–
ဒဓိံ။ ။ ဃတမာဒဓာတီတိ ဒဓိ၊ [ဓာ+ဣ၊- ဓာန်ဋီ- ၅၀၁၊ မောဂ်- ၇, ၈၊] ဇနဿ တုဋ္ဌိံ ဒဓတေတိ ဒဓိ၊ [ဒဓ+ဣ၊ -နီတိဓာတု- ၁၀၈။] ဤပုဒ်ကို “နို့ဓမ်း”ဟု ဘာသာ ပြန်၏၊ ယခုခေတ်၌ “နို့ချဉ်, ဒိန်ချဉ်”ဟု ခေါ်၏။
နို့ဓမ်းလုပ်ပုံအမျိုးမျိုး။ ။ နို့ဓမ်းဖြစ်အောင်လုပ်ရာ၌ အိုးသစ်ကို မီးသင်း(မီး မြှိုက်)၍ နို့ကို ထည့်ပြီးလျှင် ငြိမ်သက်ရာမှာ ထားရသည်၊ အချို့သူတို့မှာ နို့ရည်ဟောင်း ကို အနည်းငယ် ထည့်၍ဖြစ်စေ, မန်ကျည်းမှည့်ကို အိုးအတွင်းဘက်က အနည်းငယ် ထည့်၍ဖြစ်စေ လုပ်ကြ၏။
နို့ဓမ်းအမျိုးမျိုး။ ။ နို့ဓမ်း၅မျိုးရှိရာ တစ်နေ့နှင့် တစ်ညဉ့်ထားလျှင် တရုဏဒဓိ (နုသောနို့ဓမ်း) ဖြစ်၏၊ ဒုတိယရက်၌ သာဓုဒဓိ(နို့ဓမ်းဆိမ့်) ဖြစ်၏၊ တတိယရက်၌ မုချဒဓိ(နို့ဓမ်းအစစ်) ဖြစ်၏၊ စတုတ္ထရက်၌ ဒဓျမ္ဗိလ(ချဉ်သောနို့ဓမ်း) ဖြစ်၏၊ ပဉ္စမ ရက်၌ အစ္စမ္ဗိလဒဓိ (အလွန်ချဉ်သောနို့ဓမ်း) ဖြစ်၏၊ ၅ရက်ထက်လွန်သော နို့ဓမ်းသည် တရုဏဒဓိ ဖြစ်ပြန်၏၊ နို့ဓမ်း၅မျိုးတွင် ပါဠိသက္ကတကျမ်းတို့၌ ၃ခုမြောက် မုချဒဓိကို ယူရသည်၊ ယခုခေတ် မန္တလေး ရန်ကုန်စသောမြို့များရှိ ဆိုင်များတွင် ရေသင့်လျော် အောင် ရော၍ သကြား, ထန်းလျက်ရည်, အုန်းဆံများကို သင့်သလို ထည့်ကာ “ဒိန် ချဉ် (နို့ချဉ်)”ဟု လုပ်ရောင်းကြ၏၊ နို့ဓမ်းနှင့်စပ်၍ အခြားသိဖွယ်ရာများကို ဥတု- ၁၂၁၊ ၁၂၂၊ ၁၂၃တို့၌ရှု
...[စာမျက်နှာ- ၄၄၈]...
အနည်းငယ်သော ထောပတ်နှင့်တကွ။ ထောကမေဝ– အနည်းသော နို့ဃနာ ကိုသာ။ ဘုဉ္ဇိ– စားပြီ။ ဣတရော– အခြားသောလင်သည်။ ဗဟုံ– များစွာ။ ဝါ– များ စွာသောထောပတ်နှင့် နို့ဓမ်းကို။ ဘုဉ္ဇိတွာ– စားရ၍။ သတ္တဋ္ဌဒိဝသေ– ၇ ရက်, ၈ရက်တို့ပတ်လုံး။ ဆာတတာယ– ဆာလောင်သည်၏အဖြစ်ကြောင့်။ အာဟာရတဏှံ– အာဟာရ၌ဖြစ်သော တဏှာကို။ ဆိန္ဒိတုံ– ဖြတ်ခြင်းငှာ။ နာသက္ခိ– မစွမ်း နိုင်ခဲ့။ ဂေါပါလကော– သည်။ တေသံ– ထိုလင်မယားတို့အား။ ပါယာသံ– နို့ဃနာ ကို။ ဒါပေတွာ– ပေးစေပြီး၍။ သယံ– ကိုယ်တိုင်။ ဘုဉ္ဇိတုံ– ငှာ။ အာရဘိ– အားထုတ် ပြီ။ ကောတုဟလိကော– သည်။ တံ– ထိုနွားကျောင်းသားကို။ ဩလောကေန္တော– ကြည့်လျက်။ နိသီဒိတွာ– ထိုင်နေလသော်။ ဟေဋ္ဌာပီဌေ– အင်းပျဉ်အောက်၌။ နိပန္နာယ– ဝပ်နေသော။ သုနခိယာ– ခွေးမအား။ ဂေါပါလကေန– သည်။ ဝဍ္ဎေတွာ– ခူး၍။ ဒိယျမာနံ– ပေးအပ်သော။ ပါယာသပိဏ္ဍံ– နို့ဃနာခဲကို။ ဒိသွာ– ၍။ “အယံ သုနခီ– ဤခွေးမသည်။ ပုညာ ဝတ– ဘုန်းရှိလေစွ။ နိဗဒ္ဓံ– အမြဲမပြတ်။ ဧဝရူပံ– သော။ ဘောဇနံ– ကို။ လဘတိ– ၏။” ဣတိ– သို့။ စိန္တေသိ– ပြီ။ သော– ကောတု ဟလိကသည်။ ရတ္တိဘာဂေ– ညဉ့်အဖို့၌။ (ညပိုင်း၌)၊ တံ ပါယာသံ– ကို။ ဇီရာပေတုံ– ကျေညက်စေခြင်းငှာ။ အသက္ကောန္တော– လသော်။ ကာလံ– ကို။ ကတွာ– ၍။ တဿာ သုနခိယာ– ထိုခွေးမ၏။ ကုစ္ဆိမှိ– ဝမ်း၌။ နိဗ္ဗတ္တိ– ပြီ။
အထ– ၌။ အဿ– ထိုကောတုဟလိက၏။ ဘရိယာ– သည်။ သရီရကိစ္စံ– ကိုယ်၌ ပြုထိုက်သောကိစ္စကို။ ဝါ– သင်္ဂြိုဟ်မှုကိစ္စကို။ ကတွာ– ၍။ တသ္မိံယေဝ ဂေဟေ– ထိုအိမ်၌သာလျှင်။ ဘတိံ– အခစားကို။ ကတွာ– ၍။ တဏ္ဍုလနာဠိံ– တစ် ကွမ်းစားသောဆန်ကို။ လဘိတွာ– ၍။ ပစိတွာ– ချက်၍။ ပစ္စေကဗုဒ္ဓဿ– ၏။ ပတ္တေ– ၌။ ပတိဋ္ဌာပေတွာ– တည်စေ၍။ ဝါ– ထား၍။ “ဝေါ– အရှင်ဘုရားတို့၏။ ဒါသဿ– ကျွန်ဖြစ်သော ကောတုဟလိကသို့။ (တစ်နည်း) ဒါသဿ– ၏။ (သန္တိကံ– အထံသို့၊) ပါပုဏာတု– ရောက်ပါစေသတည်း။” ဣတိ– သို့။ ဝတွာ– လျှောက်၍။ စိန္တေသိ၊ (ကိံ)၊ “မယာ– သည်။ ဣဓေဝ– ဤအိမ်၌သာလျှင်။ ဝသိတုံ– ငှာ။ ဝဋ္ဋတိ– သင့်၏။ အယျော– အရှင်သည်။ နိဗဒ္ဓံ– အမြဲမပြတ်။ ဣဓ– ဤအိမ်သို့။ အာဂစ္ဆတိ– ကြွလာတော်မူ၏။ ဒေယျဓမ္မော– ပေးလှူထိုက်သော သဘောရှိသော
...[စာမျက်နှာ- ၄၄၉]...
ပစ္စည်းသည်။ ဝါ– လှူဖွယ်ဝတ္ထုသည်။ ဟောတု ဝါ– ရှိသည်မူလည်း ရှိပါစေ။ မာ (ဟောတု) ဝါ– မရှိသည်မူလည်း မရှိပါစေ။ ဒေဝသိကံ– နေ့တိုင်း နေ့တိုင်း။ ဝန္ဒန္တီ– ရှိခိုးလျက်။ ဝေယျာဝစ္စံ– ကို။ ကရောန္တီ– ပြုလျက်။ စိတ္တံ– ကို။ ပသာဒေန္တီ– ကြည်ညို စေလျက်။ ဗဟုံ– များစွာသော။ ပုညံ– ကောင်းမှုကို။ ပသဝိဿာမိ– ဖြစ်ပွားစေတော့ မည်။” ဣတိ– ဤသို့ ကြံပြီ။ သာ– ထိုမယားသည်။ တတ္ထေဝ– ထိုအိမ်၌သာလျှင်။ ဘတိံ– အခစားကို။ ကရောန္တီ– ပြုလျက်။ ဝသိ– နေပြီ။ သာပိ သုနခီ– ထိုခွေးမသည် လည်း။ ဆဋ္ဌေ ဝါ– ၆ခုမြောက်သော်လည်းဖြစ်သော။ သတ္တမေ ဝါ– ၇ခုမြောက် သော်လည်းဖြစ်သော။ မာသေ– ၌။ ဧကမေဝ– တစ်ကောင်သာလျှင်ဖြစ်သော။ ကုက္ကုရံ– ခွေးငယ်ကို။ ဝိဇာယိ– မွေးပြီ။ ဂေါပါလကော– သည်။ တဿ– ထိုခွေးငယ် အား။ ဧကဓေနုယာ– တစ်ကောင်သော နွားမ၏။ ခီရံ– နို့ရည်ကို။ ဒါပေသိ– ပေးစေပြီ။ သော– ထိုခွေးငယ်သည်။ န စိရဿေဝ– မကြာမြင့်မီပင်။ ဝဍ္ဎိ– ကြီးထွား လာပြီ။ အထ– ၌။ အဿ– ထိုခွေးအား။ ပစ္စေကဗုဒ္ဓေါ– သည်။ ဘုဉ္ဇန္တော– ဆွမ်းဘုဉ်း ပေးစဉ်။ နိဗဒ္ဓံ– အမြဲမပြတ်။ ဧကံ– တစ်ခဲသော။ ဘတ္တပိဏ္ဍံ– ဆွမ်းခဲကို။ ဒေတိ– ၏။ သော– ထိုခွေးသည်။ ဘတ္တပိဏ္ဍံ– ကို။ နိဿာယ– ၌။ ပစ္စေကဗုဒ္ဓေ– ၌။ သိနေဟံ– ချစ်ခြင်းကို။ အကာသိ– ပြီ။ ဂေါပါလကောပိ– သည်လည်း။ နိဗဒ္ဓံ– အမြဲမပြတ်။ ဒွေ ဝါရေ– ၂ကြိမ်တို့တိုင်တိုင်။ ပစ္စေကဗုဒ္ဓဿ– ကို။ ဥပဋ္ဌာနံ– ဆည်းကပ်ခြင်းငှာ။ (တစ်နည်း) ပစ္စေကဗုဒ္ဓဿ– အား။ ဥပဋ္ဌာနံ– ဆည်းကပ်ရာအရပ်သို့။ ယာတိ– သွား၏။ ဂစ္ဆန္တောပိ– သွားလသော်လည်း။ ဝါ– သွားစဉ်မှာလည်း။ အန္တရာမဂ္ဂေ– ၌။ ဝါဠမိဂဋ္ဌာနေ– ကြမ်းတမ်းရဲရင့်သော သားကောင်တို့ စိုးအုပ်တည်နေအပ် သော အရပ်၌။ [ဝါဠမိဂဋ္ဌာနေတိ ဝါဠမိဂေဟိ အဓိဋ္ဌိတဋ္ဌာနေ၊- အံဋီ၊ ၁၊ ၂၀၈။] ဒဏ္ဍေန– တုတ်ဖြင့်။ ဂစ္ဆေ စ– ချုံတို့ကိုလည်းကောင်း။ ဘူမိံ စ– မြေကြီးကိုလည်းကောင်း။ ပဟရိတွာ– ပုတ်ခတ်၍။ “သုသူ”တိ– သုသုဟူ၍။ ဝါ– ရှူးရှူးဟူ၍။ တိက္ခတ္တုံ– ၃ကြိမ်။ သဒ္ဒံ– အသံကို။ ကတွာ– ၍။ ဝါဠမိဂေ– ကြမ်းတမ်းရဲရင့်သော သား ကောင်တို့ကို။ ပလာပေတိ– ပြေးစေ၏။ သုနခေါပိ– သည်လည်း။ တေန– ထိုနွား ကျောင်းသားနှင့်။ သဒ္ဓိံ၊ ဂစ္ဆတိ– ၏။
သော– ထိုနွားကျောင်းသားသည်။ ဧကဒိဝသံ– ၌။ ပစ္စေကဗုဒ္ဓံ– ကို။ အာဟ၊
...[စာမျက်နှာ- ၄၅၀]...
(ကိံ)၊ “ဘန္တေ! ယဒါ– အကြင်အခါ၌။ မေ– ၏။ ဝါ–မှာ။ ဩကာသော– လာခွင့်သည်။ န ဘဝိဿတိ– မရရှိအံ့။ တဒါ– ထိုအခါ၌။ ဣမံ သုနခံ– ကို။ ပေသေဿာမိ– စေလွှတ်ပါမည်။ တေန သညာဏေန– ထိုအမှတ်အသားဖြင့်။ အာဂစ္ဆေယျာထ– ကြွလာတော်မူပါကုန်။” ဣတိ– ဤသို့ လျှောက်ပြီ။ တတော– ထိုအခါမှ။ ပဋ္ဌာယ– ၍။ အနောကာသဒိဝသေ– လာခွင့်မရရှိရာနေ့၌။ “တာတ– ငါ့သား! ဂစ္ဆ– သွား ချေ။ အယျံ– အရှင်ကို။ အာနေဟိ– ပင့်ဆောင်ချေလော။” ဣတိ– ဤသို့ ပြော၍။ သုနခံ– ကို။ ပေသေသိ– စေလွတ်ပြီ။ သော– ထိုခွေးသည်။ ဧကဝစနေနေဝ– တစ် ခွန်းတည်းသော စကားဖြင့်သာလျှင်။ ပက္ခန္ဒိတွာ– ပြေး၍။ သာမိကဿ– သခင်၏။ ဂစ္ဆပေါထနဘူမိပေါထနဋ္ဌာနေ– ချုံကိုပုတ်ခတ်ရာအရပ်, မြေကိုပုတ်ခတ်ရာ အရပ်၌။ တိက္ခတ္တုံ– ၃ကြိမ်။ ဘုဿိတွာ– ဟောင်၍။ တေန သဒ္ဒေန– ထိုအသံ ကြောင့်။ ဝါဠမိဂါနံ– ကြမ်းတမ်းရဲရင့်သော သားကောင်တို့၏။ ပလာတဘာဝံ– ပြေးကုန်သည်၏အဖြစ်ကို။ ဉတွာ– ၍။ ပါတောဝ– စောစော၌ပင်။ သရီရပဋိဇဂ္ဂနံ– ကိုယ်လက်သုတ်သင်ခြင်းကို။ ကတွာ– ၍။ ပဏ္ဏသာလံ– သစ်ရွက်မိုး ကျောင်းသို့။ ပဝိသိတွာ– ဝင်၍။ နိသိန္နဿ– ထိုင်နေသော။ ပစ္စေကဗုဒ္ဓဿ– ၏။ ဝသနဋ္ဌာနံ– နေရာအရပ်သို့။ ဂန္တွာ– ၍။ ပဏ္ဏသာလဒွါရေ– သစ်ရွက်မိုးကျောင်း၏ တံခါး၌။ တိက္ခတ္တုံ– ၃ကြိမ်။ ဘုဿိတွာ– ၍။ အတ္တနော– ၏။ အာဂတဘာဝံ– လာ သည်၏အဖြစ်ကို။ ဇာနာပေတွာ– သိစေ၍။ ဧကမန္တေ– တစ်ခုသော အရပ်အဖို့၌၊
ဘုဿိတွာ။ ။ “ဘဿ ဘဿနဒိတ္တီသု၊ ဘဿနံ ဝစနံ(နီတိဓာတု- ၁၈၉)”ကို ထောက်၍ ဘဿဓာတ်နောင် တွာပစ္စည်း၊ ဘ၏ အ- ကို ဥပြုဟုကြံ၊ (တစ်နည်း) ဘသဓာတ်, ဟောင်ခြင်းအနက်, တွာပစ္စည်း၊ သဒွေဘော်လာ, ဘ၏ အ- ကို ဥပြုဟု ကြံ၊ “ဘုဿတိ, ဘုဿိတွာ”ပါဌ်ကို စဉ်းစားသင့်၏”ဟု ဆရာတို့ မိန့်တော်မူသည် (သီဘာ- ၄, ၉၄)၊ ထိုကြောင့် “ဘဿိတွာ”သည် မူရင်းပါဌ် ဖြစ်လေရော့သလားဟု စဉ်းစားမိ၏။
တစ်နည်း။ ။ “ဘုဿတီတိ နဒတိ၊ “ဘု ဘု”ဣတိ သုနခသဒ္ဒံ ကရောတိ(သီ ဋီသစ်၊၂၊၃၄၁)”ဟူသော အဖွင့်တွင် နောက်အဖွင့်ကို ကြည့်၍ နမဿတိကဲ့သို့ “ဘု”ဟူသော ပုဒ်နောင် ကရောတိအနက်၌ အဿပစ္စည်းဟု ကြံ၍ “ဘုဿိတွာ- ဘု ဟူသော (ဝုတ်ဝုတ်ဟူသော) အသံကို ပြု၍၊ ဝါ- ဟောင်၍”ပေး။
...[စာမျက်နှာ- ၄၅၁]...
နိပဇ္ဇတိ– ဝပ်နေ၏။ ပစ္စေကဗုဒ္ဓေ– သည်။ ဝေလံ– အချိန်ကို။ သလ္လက္ခေတွာ– ကောင်းစွာမှတ်သား၍။ ဝါ– ကြည့်၍။ နိက္ခန္တေ– ထွက်လာလသော်။ ဘုဿန္တော– ဟောင်လျက်။ ပုရတော– ရှေ့၌။ ဝါ– က။ ဂစ္ဆတိ– ၏။ အန္တရန္တရာ– အကြားအကြား ၌။ ပစ္စေကဗုဒ္ဓေါ– သည်။ တံ– ထိုခွေးကို။ ဝီမံသန္တော– စုံစမ်းလိုလသော်။ အညံ– အခြားသော။ မဂ္ဂံ– ကို။ ပဋိပဇ္ဇတိ– ကြွသွား၏။ အထ– ထိုအခါ၌။ အဿ– ထိုပစ္စေက ဗုဒ္ဓါ၏။ ပုရတော– ၌။ တိရိယံ– ကန့်လန့်။ ဌတွာ– ၍။ ဘုဿိတွာ– ၍။ ဣတရမဂ္ဂမေဝ– အခြားသော သွားမြဲလမ်းသို့သာလျှင်။ နံ– ထိုပစ္စေကဗုဒ္ဓါကို။ အာရောပေတိ– တက်ရောက်စေ၏။ အထ– ထိုမှနောက်၌။ ဧကဒိဝသံ– ၌။ အညံ– သော။ မဂ္ဂံ– ကို။ ပဋိပဇ္ဇိတွာ– သွား၍။ တေန– ထိုခွေးသည်။ ပုရတော– ၌။ တိရိယံ– လန့်။ ဌတွာ– ၍။ ဝါရိယမာနောပိ– တားမြစ်အပ်ပါသော်လည်း။ အနိဝတ္တိတွာ– ပြန်မလှည့်မူ၍။ သုနခံ– ကို။ ပါဒေန– ဖြင့်။ ပဟရိတွာ– ပုတ်ခတ်၍။ ဝါ– ကန်၍။ ပါယာသိ– ကြွပြီ။ သုနခေါ– သည်။ တဿ– ထိုပစ္စေကဗုဒ္ဓါ၏။ အနိဝတ္တနဘာဝံ– ပြန်မလှည့်သည်၏ အဖြစ်ကို။ ဉတွာ– ၍။ နိဝါသနကဏ္ဏေ– သင်းပိုင်၏အစွန်း၌။ ဍံသိတွာ– ကိုက်၍။ အာကဍ္ဎန္တော– ဆွဲငင်လျက်။ ဣတရမဂ္ဂမေဝ– အခြားသော သွားမြဲလမ်းသို့။ နံ– ထိုပစ္စေကဗုဒ္ဓါကို။ အာရောပေသိ– တက်ရောက်စေပြီ။ ဧဝံ– ဤ သို့လျှင်။ သော– ထိုခွေးသည်။ တသ္မိံ– ထိုပစ္စေကဗုဒ္ဓါ၌။ ဗလဝသိနေဟံ– အားကြီးသော ချစ်ခြင်းကို။ ဥပ္ပါဒေသိ– ဖြစ်စေပြီ။
တတော– ထိုအခါမှ။ အပရဘာဂေ– ၌။ ပစ္စေကဗုဒ္ဓဿ– ၏။ စီဝရံ– သည်။ ဇီရိ– ဆွေးမြည့်ပြီ။ အထ– ထိုအခါ၌။ အဿ– ထိုပစ္စေကဗုဒ္ဓါအား။ ဂေါပါလကော– သည်။ စီဝရဝတ္ထာနိ– သင်္ကန်းအလို့ငှာ အဝတ်တို့ကို။ ဝါ– သင်္ကန်းလျာအဝတ်တို့ကို။ အဒါသိ– ပေးလှူပြီ။ တမေနံ– ထိုနွားကျောင်းသားကို။ ပစ္စေကဗုဒ္ဓေါ– သည်။ အာဟ၊ (ကိံ)၊ “အာဝုသော– ငါ့ရှင်ဒါယကာ! စီဝရံ နာမ– သင်္ကန်းမည်သည်ကို။ ဧကကေန– တစ်ပါးတည်းသည်။ ဝါ– တစ်ပါးတည်းက။ ကာတုံ– ငှာ။ ဒုက္ကရံ– ခဲ ယဉ်းသဖြင့် ပြုအပ်၏။ ဝါ– မလွယ်ကူ။ ဖာသုကဋ္ဌာနံ– ချမ်းသာရာအရပ်သို့။ ဂန္တွာ– ၍။ ကာရဿောမိ– ပြုစေမည်။” ဣတိ– ဤသို့ မိန့်ပြီ။ “ဘန္တေ! ဣဓေဝ– ဤ အရပ်၌ပင်။ ကရောထ– ပြုတော်မူပါကုန်။” ဣတိ– ဤသို့ လျှောက်ပြီ။ “အာဝုသော– ဒါယကာ! န သက္ကာ– မစွမ်းနိုင်။” ဣတိ– ဤသို့ မိန့်ပြီ။ “ဘန္တေ! တေန
...[စာမျက်နှာ- ၄၅၂]...
ဟိ– လျှင်။ စိရံ– ကြာမြင့်စွာ။ ဗဟိ– ပြင်ပအရပ်၌။ (အရပ်တစ်ပါး၌)၊ မာ ဝသိတ္ထ– နေတော်မမူပါကုန်နှင့်။” ဣတိ– ဤသို့ လျှောက်ပြီ။ သုနခေါ– သည်။ တေသံ– ထိုပစ္စေကဗုဒ္ဓါနှင့် နွားကျောင်းသားတို့၏။ ကထံ– ကို။ သုဏန္တောဝ– နားထောင် လျက်သာ။ အဋ္ဌာသိ– တည်နေပြီ။ ပစ္စေကဗုဒ္ဓေါပိ– သည်လည်း။ “ဥပါသက– ဥပါသကာ! တိဋ္ဌ– တည်နေရစ်ဥုးလော။” ဣတိ– ဤသို့ ပြော၍။ ဂေါပါလကံ– ကို။ နိဝတ္တာပေတွာ– ပြန်လှည့်စေ၍။ ဝေဟာသံ– ကောင်းကင်သို့။ အဗ္ဘုဂ္ဂန္တွာ– ပျံတက်၍။ ဂန္ဓမာဒနာဘိမုခေါ– ဂန္ဓမာဒနတောင်သို့ ရှေးရှုူလျက်။ ပါယာသိ– ကြွသွားပြီ။ သုနခဿ– ၏။ ဝါ– သည်။ တံ– ထို ပစ္စေကဗုဒ္ဓါကို။ အာကာသေန– ကောင်းကင်ဖြင့်။ ဂစ္ဆန္တံ– ကြွသွားတော်မူသည်ကို။ ဒိသွာ– ၍။ ဘုက္ကရိတွာ– ဘုဟု အသံပြု၍။ ဝါ– ဟောင်၍။ ဌိတဿ– တည်နေလသော်။ ဝါ– စဉ်။ တသ္မိံ– ထိုပစ္စေက ဗုဒ္ဓါသည်။ စက္ခုပထံ– မျက်စိ၏ လမ်းကြောင်းကို။ ဝါ– မျက်စိမြင်လောက်ရာ အရပ်ကို။ ဝိဇဟန္တေ– စွန့်လသော်။ ဟဒယံ– နှလုံးသည်။ ဝါ– ၏။ ဖလိတွာ– ကွဲ၍။ ဝါ– ကွဲခြင်းကြောင့်။ (သုနခေါ– သည်၊) မတော– သေပြီ။ ဧတေ တိရစ္ဆာနာ နာမ– ဤတိရစ္ဆာန်တို့မည်သည်။ ဥဇုဇာတိကာ– ဖြောင့်မတ်ကုန်သည်၏အဖြစ်ဟူသော
သုနခဿ။ ။ မတော၏ ကတ္တားလိုသဖြင့် “အတ္ထဝသေန ဝိဘတ္တိဝိပရိဏာမောအနက်၏ အစွမ်းဖြင့် ဝိဘတ်ပြောင်းနိုင်သည်(အံဋီ- ၃, ၂၈၄၊ ရူ- ၈)”ဟူသော ပရိ ဘာသာနှင့်အညီ သုနခဿကို “သုနခေါ”ဟု ပြင်၍ ပေးခဲ့သည်၊ ထိုသို့မပြင်ဘဲ သုနခဿကို ဟဒယံ၌ စပ်ခိုက် သာမီအနက်, ဌိတဿ၌စပ်ခိုက် သတ္တမီ(လက္ခဏ) အနက်, မတော၌စပ်ခိုက် ကတ္တားအနက်ကြံ၍လည်း ပေးနိုင်သည်။
မှန်၏- တစ်ရံတစ်ခါ အာချာတ်ပုဒ်၏ ကတ္တား, ကံ၌ ဆဋ္ဌီဖြင့် ရှိနိုင်၏။ “သိဿဿ– (တပည့်သည်) ဓမ္မံ ပါဌေတိ”၌ “သိဿဿ”သည် ကတ္တားအနက်၌ ဆဋ္ဌီသက်ပုံတည်း။ “န ရဇ္ဇဿ (တိုင်းပြည်ကို) သရိဿတိ”၌ “ရဇ္ဇဿ”ကား ကံအနက်၌ ဆဋ္ဌီသက်ပုံ တည်း။ (ဘေဒစိန္တာ- ၃၆၈၊ ၃၆၉)
ကတ္တားကွဲဘိ, မတူရှိသော်။ ။ မတော၏ ကတ္တားသည် သုနခေါ, ဖလိတွာ၏ ကတ္တားသည် ဟဒယံတည်း၊ ဤသို့ ကတ္တားကွဲသောကြောင့် ဖလိတွာကို ဟိတ်အနက် ပေး၍ ထို၏ ကတ္တားဖြစ်သော ဟဒယံကို သမ္ဗန် (ဆဋ္ဌီ)အနက်ပေးရသည်။ [ကတ္တား ကွဲဘိ, မတူရှိသော်, မိမိကတ္တား, သမ္ဗန်ထား၍, ဖြစ်ငြားဟိတ်မှာ, သက်တို့ရာသည်, တွာဒိပစ္စည်းသဘောတည်း(ဘုရား- ၂၄၃)။]
...[စာမျက်နှာ- ၄၅၃]...
သဘောရှိကုန်သည်။ အကုဋိလာ– မကောက်ကျစ်ကုန်သည်။ ဟောန္တိ ကိရ– ဖြစ် ကုန်သတဲ့။ မနုဿာ ပန– တို့သည်ကား။ အညံ– အခြားတစ်မျိုးကို။ ဟဒယေန– စိတ်နှလုံးဖြင့်။ စိန္တေန္တိ– ကြံစည်ကုန်၏။ အညံ– အခြားတစ်မျိုးကို။ မုခေန– ပါးစပ် ဖြင့်။ ကထေန္တိ– ပြောကုန်၏။ တေနေဝ– ထိုကြောင့်ပင်။ အာဟ– လျှောက်ပြီ။ (ကိံ)၊ “ဘန္တေ– မြတ်စွာဘုရား! ယဒိဒံ (ယေ+ဣမေ) မနုဿာ– အကြင်လူတို့သည်။ (သန္တိ– ရှိကုန်၏၊) ဧတံ (ဧတေ မနုဿာ)– ဤလူတို့သည်။ ဂဟနံ ဟိ (ဂဟနာနိ ဧဝ)– ရှုပ်ထွေးကုန်သည်သာ။ ဘန္တေ– ရား! ယဒိဒံ (ယေ+ဣမေ) ပသဝေါ– အကြင် တိရစ္ဆာန်တို့သည်။ (သန္တိ)၊ ဧတံ (ဧတေ ပသဝေါ)– ဤတိရစ္ဆာန်တို့သည်။ ဥတ္တာနကံ ဟိ (ဥတ္တာနကာ ဧဝ)– ပေါ်လွင်ကုန်သည်သာ။ ဝါ– ပွင့်လင်းကုန်သည်သာ။” ဣတိ– ဤသို့ လျှောက်ပြီ။ [ဤ “ဂဟနေဉှတံ”စသော စကားသည် ဆင်ထိန်း၏သား ပေဿအမည်ရှိသူက ဗုဒ္ဓမြတ်စွာအား လျှောက်ထားသောစကား ဖြစ်သည်။ ထိုကြောင့်။ အာဟ၊ ၏ ကတ္တားထည့်လိုမူ “ဟတ္ထာရောဟပုတ္တော– ဆင်ထိန်း၏ သားဖြစ်သော။ ပေဿော– ပေဿသည်”ဟု ထည့်ပါ။ အကျယ်လိုမူ မ-၂, ၃ ကန္ဒရကသုတ်ရှု။] ဣတိ– ဤသို့လျှင်။ သော– ထိုခွေးသည်။ တာယ ဥဇုစိတ္တတာယ– ထိုသို့ ဖြောင့်မတ်သော စိတ်ရှိသည်၏ အဖြစ်ကြောင့်လည်းကောင်း။ တာယ အကုဋိလတာယ– ထိုမကောက်ကျစ်သည်၏ အဖြစ်ကြောင့်လည်းကောင်း။ ကာလံ– ကို။ ကတွာ၊ တာဝတိံသဘဝနေ– ဘုံ၌။ နိဗ္ဗတ္တော– သည်။ အစ္ဆရာသဟဿပရိဝုတော– နတ်သမီးတစ်ထောင် ခြံရံအပ်သည်။ (ဟုတွာ)၊ မဟာသမ္ပတ္တိံ– ကြီး စွာသောစည်းစိမ်ကို။ အနုဘောသိ– ခံစားရပြီ။ ကဏ္ဏမူလေ– နားရင်း၌။ မန္တယန္တဿ– တိုင်ပင်သော။ တဿ– ထိုနတ်သား၏။ သဒ္ဒေါ– သည်။ သောဠသယောဇနဋ္ဌာနံ– ၁၆ယူဇနာရှိသော အရပ်ကို။ ဖရတိ– ပြန့်နှံ့၏။ ပကတိကထာသဒ္ဒေါ ပန– ပင်ကိုယ်စကားသံသည်ကား။ သကလံ– အလုံးစုံသော။ ဒသယောဇနသဟဿံ– ယူဇနာတစ်သောင်းရှိသော။ ဒေဝနဂရံ– နတ်မြို့ကို။ ဆာဒေတိ– ဖုံးလွှမ်း၏။ တေနေဝ– ထိုကြောင့်သာလျှင်။ အဿ– နတ်သား၏။ “ဃောသကဒေဝပုတ္တော” တိ– ဃောသကနတ်သားဟူသော။ နာမံ– သည်။ အဟောသိ၊ ဧသ (ဧသော)– ဤသို့ ဖြစ်ခြင်းသည်။ ကိဿ– အဘယ်ကောင်းမှု၏။ နိဿန္ဒော ပန– အကျိုး ဆက်နည်း? ဣတိ– ဤကား အမေးတည်း။ ပစ္စေကဗုဒ္ဓေ– ၌။ ပေမေန– ချစ်ခြင်း
...[စာမျက်နှာ- ၄၅၄]...
ဖြင့်။ ဝါ– ကြောင့်။ ဘုက္ကရဏဿ– ဘု (ဝုတ်) ဟု အသံပြုခဲ့ခြင်း၏။ ဝါ– ဟောင်ခဲ့ခြင်း ၏။ နိဿန္ဒော– အကျိုးဆက်တည်း။ ဣတိ– ဤကား အဖြေတည်း။ သော– ထို ဃောသကနတ်သားသည်။ တတ္ထ– ထိုတာဝတိံသာနတ်ပြည်၌။ စိရံ– စွာ။ န ဌတွာ– မတည်မူ၍။ စဝိ– စုတေပြီ။ ဟိ– မှန်။ ဒေဝလောကတော– နတ်ပြည်မှ။ ဒေဝပုတ္တာ– တို့သည်။ အာယုက္ခယေန– သက်တမ်း၏ ကုန်ခြင်းလည်းကောင်း။ ပုညက္ခယေန– ကောင်းမှုကံ၏ ကုန်ခြင်းလည်းကောင်း။ အာဟာရက္ခယေန– အာဟာ ရ၏ ကုန်ခြင်းလည်းကောင်း။ ကောပေန– အမျက်ထွက်ခြင်းလည်းကောင်း။ ဣတိ– ဤသို့။ စတူဟိ– ၄မျိုးကုန်သော။ ကာရဏေဟိ– အကြောင်းတို့ကြောင့်။ စဝန္တိ– စုတေကုန်၏။
တတ္ထ– ထို၄မျိုးသော အကြောင်းတို့တွင်။ ယေန– အကြင်သူသည်။ ဗဟုံ– များစွာသော။ ပုညကမ္မံ– ကောင်းမှုကံကို။ ကတံ– ပြုအပ်သည်။ ဟောတိ။ သော– ထိုသူသည်။ ဒေဝလောကေ– ၌။ ဥပ္ပဇ္ဇိတွာ– ဖြစ်ပြီး၍။ ယာဝတာယုကံ ယာဝတာယုကံ ယာဝတာယုကံ– အသက် ၏ အပိုင်းအခြားကာလပတ်လုံး။ ဝါ– အသက်ရှည်သမျှ။ ဌတွာ– တည်၍။ ဥပရူပရိ– အထက်အထက်နတ်ပြည်၌။ နိဗ္ဗတ္တတိ– ၏။ ဧဝံ– ဤသို့ စုတေခြင်းသည်ကား။ အာယုက္ခယေန– ကြောင့်။ စဝတိ နာမ– စုတေသည်မည်၏။ ယေန– အကြင် သူသည်။ ပရိတ္တံ– အနည်းငယ်သော။ ပုညံ– ကို။ ကတံ– ပြုအပ်သည်။ ဟောတိ။ တဿ– ထိုသူ၏။ ရာဇကောဋ္ဌာဂါရေ– မင်း၏ကျီတိုက်၌။ ပက္ခိတ္တံ– ထည့်အပ်သော။ တိစတုနာဠိမတ္တံ– ၃ကွမ်းစား, ၄ကွမ်းစားမျှသော။ ဓညံ ဝိယ– စပါးသည် ကဲ့သို့။ အန္တရာဝ– သက်တမ်းမပြည့်မီ အကြား၌သာ။ တံ ပုညံ– သည်။ ခီယတိ– ကုန်၏။ အန္တရာဝ– သက်တမ်းမပြည့်မီ အကြား၌သာလျှင်။ ကာလံ– ကို။ ကရောတိ၊ ဧဝံ– ဤသို့ စုတေခြင်းကား။ ပုညက္ခယေန– ကောင်းမှု၏ ကုန်ခြင်းကြောင့်၊
ယာဝတာယုကံ။ ။ အာယုနော+ယတ္တကော ပရိစ္ဆေဒေါ ယာဝတာယုကံ၊ [ယာဝ- တာ+အာယု၊ သမာသန္တကပစ္စည်း၊ -ရူ- ၁၈၂၊ နီတိသုတ္တ- ၁၈၉၊ မဏိ- ၁, ၅၁၁။] (တစ် နည်း) ယတ္တကံ+အာယု ဝတ္တတီတိ ယာဝတာယုကံ၊ [ယာဝ+အာယု၊ တ- လာ၊ ကလာ၊ -နိဒီ- ၂၂၁။] “ယဝတာ+အာယုကံ”ဟု ဝါကျယူ၍ “ယာဝတာ- အကြင်မျှလောက်၊ အာယုကံ- အသက်သည်၊ (အတ္ထိ၊ တာဝတာ- ထိုမျှလောက်၊)”ဟုလည်း ပေးနိုင်သည် (ပါရာဂံသစ်- ၁, ၂၁၄)
...[စာမျက်နှာ- ၄၅၅]...
စဝတိ နာမ– စုတေသည် မည်၏။ အပရောပိ– အခြားသော နတ်သားသည် လည်း။ ကာမဂုဏေ– ကာမဂုဏ်တို့ကို။ ပရိဘုဉ္ဇမာနော– သုံးဆောင်လသော်။ သတိသမ္မောသေန– သတိပျောက်ကင်းခြင်းကြောင့်။ အာဟာရံ– ကို။ အပရိဘုဉ္ဇိတွာ– မသုံးဆောင်မူ၍။ ကိလန္တကာယော– ပင်ပန်းသော ကိုယ်ရှိသည်။ (ဟုတွာ)၊ ကာလံ ကရောတိ၊ ဧဝံ– ကား။ အာဟာရက္ခယေန– ကြောင့်။ စဝတိ နာမ– ၏။ အပရောပိ– သည်လည်း။ ပရဿ– အခြားသောနတ်သား၏။ သမ္ပတ္တိံ– စည်းစိမ်ကို။ အသဟန္တော– သည်းမခံနိုင်သည်။ (ဟုတွာ)၊ ကုဇ္ဈိတွာ– အမျက် ထွက်၍။ ကာလံ ကရောတိ၊ ဧဝံ– ကား။ ကောပေန– ကြောင့်။ စဝတိ နာမ+
ပန– ဆက်။ အယံ– ဤဃောသကနတ်သားသည်။ ကာမဂုဏေ– တို့ကို။ ပရိဘုဉ္ဇန္တော– သုံးဆောင်ခံစားလသော်။ မုဋ္ဌဿတိ– ပျောက်ကင်းသောသတိရှိသည်။ ဟုတွာ၊ အာဟာရက္ခယေန– အာဟာရ၏ ကုန်ခြင်းကြောင့်။ စဝိ– ပြီ။ စ ပန– ထပ်၍ဆက်ဥုးအံ့။ စဝိတွာ– ပြီး၍။ ဝါ– သော်။ ကောသမ္ဗိယံ– ၌။ နဂရသောဘိနိယာ– ပြည့်တန်ဆာမ၏။ ကုစ္ဆိမှိ– ၌။ ပဋိသန္ဓိံ– ကို။ ဂဏှိ– ယူပြီ။ သာပိ– ထိုပြည့် တန်ဆာမသည်လည်း။ ဇာတဒိဝသေ– မွေးဖွားရာနေ့၌။ “ဧတံ– ဤကလေးသည်။ ကိံ– ဘာနည်း?” ဣတိ– သို့။ ဒါသိံ– ကျွန်မကို။ ပုစ္ဆိတွာ– ၍။ “အယျေ– အရှင်မ! ပုတ္တော– သားပါတည်း။” ဣတိ ဝုတ္တေ၊ “ဇေ– ကျွန်မ! ဟန္ဒ– ယခု။ ဣမံ ဒါရကံ– ကို။ ကတ္တရသုပ္ပေ– ဟောင်းနွမ်းသော စကော၌။ (စကောစုတ်၌)၊ ဝါ– သို့။ [ကတ္တရသုပ္ပေတိ ဇိဏ္ဏသုပ္ပေ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊ ၃, ၃၉၆)၊] အာရောပေတွာ– ရောက်စေ၍။ ဝါ– ထည့် ၍။ သင်္ကာရကူဋေ– အမှိုက်ပုံ၌။ ဆဍ္ဍေဟိ– စွန့်ပစ်လိုက်လော။” ဣတိ– ဤသို့ ပြော၍။ ဆဍ္ဍာပေသိ– စွန့်ပစ်စေပြီ။ ဟိ– မှန်၏။ နဂရသောဘိနိယော– တို့သည်။ ဓီတရံ– သမီးကို။ ပဋိဇဂ္ဂန္တိ– ကျွေးမွေးပြုစုကုန်၏။ ပုတ္တံ– ကို။ န (ပဋိဇဂ္ဂန္တိ)– မကျွေး မွေး, မပြုစုကုန်။ (ကသ္မာ– အဘယ်ကြောင့်နည်း?) ဟိ (ယသ္မာ)– အကြင်ကြောင့်။ ဓီတရာ– သမီးသည်။ တာသံ– ထိုပြည့်တန်ဆာမတို့၏။ ပဝေဏီ– အစဉ်အဆက် ကို။ ဃဋီယတိ– ဆက်စပ်အပ်၏။ (တသ္မာ– ထိုကြောင့်တည်း၊) ဒါရကံ– ကို၊
နဂရသောဘိနိယာ။ ။ နဂရသောဘိနိယာတိ နဂရံ သောဘေတီတိ နဂရသောဘိနီ၊ တာယ ဂဏိကာယာတိ အတ္ထော၊ သာ ဟိ ဗဟုမူလိကတ္ထေန နဂရဿ သမိဒ္ဓိဘာဝဒဿနတော ဧဝံ ဝုစ္စတိ၊ -ပဋိဂံ- ၃၇၉
...[စာမျက်နှာ- ၄၅၆]...
ကာကာပိ– ကျီးတို့သည်လည်းကောင်း။ သုနခါပိ– ခွေးတို့သည်လည်းကောင်း။ ပရိဝါရေတွာ– ဝိုင်းအုံ၍။ နိသီဒိံသု– နေကုန်ပြီ။ ပစ္စေကဗုဒ္ဓေ– ၌။ သိနေဟပ္ပဘဝဿ– ချစ်ခြင်းလျှင် အစအမွန်ရှိသော။ ဘုက္ကရဏဿ– ဘုဟုပြုခဲ့ခြင်း၏။ ဝါ– ဟောင်ခဲ့ခြင်း၏။ နိဿန္ဒေန– အကျိုးဆက်အားဖြင့်။ ဝါ– ကြောင့်။ ဧကောပိ– တစ် ကောင်သော ကျီး, ခွေးသည်သော်လည်း။ ဥပဂန္တုံ– ကပ်ရောက်ခြင်းငှာ။ န ဝိသဟိ– မရဲဝံ့။ တသ္မိံ ခဏေ– ၌။ ဧကော– တစ်ယောက်သော။ မနုဿော– သည်။ ဗဟိ– မြို့ပြင်ဘက်သို့။ နိက္ခန္တော– ထွက်လာလသော်။ တံ– ထိုကလေးကို။ ကာကသုနခသန္နိပါတံ– ကျီးခွေးတို့၏ ပေါင်းဆုံရောက်ရှိနေခြင်းကို။ ဝါ– ကျီးခွေးတို့ ဝိုင်း အုံနေခြင်းကို။ ဒိသွာ၊ “ဧတံ– ဤကျီးခွေးတို့၏ ပေါင်းဆုံရောက်ရှိနေခြင်းသည်။ ဝါ– ကျီးခွေးတို့ ဝိုင်းအုံနေခြင်းသည်။ ကိံ နု ခေါ– ဘာနည်း။” ဣတိ– ဤသို့ တွေး၍။ ဂန္တွာ– သွားလသော်။ ဒါရကံ– ကို။ ဒိသွာ– ၍။ ပုတ္တသိနေဟံ– သား၌ဖြစ်သော ချစ် ခြင်းကို။ ပဋိလဘိတွာ– ရ၍။ “မေ– သည်။ ပုတ္တော– ကို။ လဒ္ဓေါ– ရအပ်ပြီ။” ဣတိ– ဤသို့ တွေး၍။ ဂေဟံ– သို့။ နေသိ– ဆောင်သွားပြီ။ တဒါ– ၌။ ကောသမ္ဗကသေဋ္ဌိ– ကောသမ္ဗီမြို့၌နေသော သူဌေးသည်။ (ကောသမ္ဗီသူဌေးသည်)၊ ရာဇကုလံ– မင်း၏ နန်းတော်သို့။ ဂစ္ဆန္တော– လသော်။ ရာဇနိဝေသနတော– မင်း၏ စံနန်း တော်မှ။ အာဂစ္ဆန္တံ– လာနေသော။ ပုရောဟိတံ– ပုရောဟိတ်ကို။ ဒိသွာ၊ “အာစရိယ– ဆရာ! ကိံ– အဘယ်သို့ပါနည်း? အဇ္ဇ– ယနေ့။ တေ– သင်သည်။ တိထိကရဏနက္ခတ္တယောဂေါ– နန္ဒာစသောတိထီရက် , ဗဗ, ဗာလဝစသောကရိုဏ်း, အဿယုဇစသောနက္ခတ်, အမြိတ္တစသောယုဂ်ကို။ ဝါ– နန္ဒာစသော တိထီရက်, ဗဗ, ဗာလဝ စသောကရိုဏ်း, အဿယုဇစသော နက္ခတ်တို့၏ ယှဉ်ခြင်းကို။ (နက္ခတ်တို့နှင့် ယှဉ်ခြင်းကို)၊ ဩလောကိတော– ကြည့်အပ်သလော?” ဣတိ+
တိထိကရဏနက္ခတ္တယောဂေါ။ ။ တိထိစသော အသုံးအနှုန်းသည် ဗေဒင် နက္ခတ်ကျမ်းအသုံးအနှုန်းတည်း၊ ဇောတိသတ္ထဟူသော သက္ကတဗေဒင်ကျမ်း၌ နန္ဒာ စသော တိထိ၅မျိုး, ဗဗစသော ကရိုဏ်း ၁၁မျိုး, အဿယုဇစသောနက္ခတ်, ဗျတိပါတ, အမြိတ္တ, သိဒ္ဓိစသော ယုဂ်တို့နှင့် ၎င်းင်းတို့၏ ကောင်းကျိုး ဆိုးကျိုးတို့ ပြထား၏၊ ထိုကျမ်း၌ “တိထိနကËတြယောဂါနံ, ဝါရာဏဉ္စ တထာ ဝိဘော”ဟု ဂါထာတစ်ပုဒ်ရှိရာ “တိထိနကËတြယောဂါနံ”ပုဒ်ကို ဇောတိနိ- ၁၄၅၌ “တိထိနကËတြယောဂါနံ- တိထိ, နက္ခတ်,
...[စာမျက်နှာ- ၄၅၇]...
ယုဂ်တို့ကို”ဟု ပေး၏။ ထိုကြောင့် “တနောတီတိ တိထိ၊ [ပု-ထီ၊ တနု+ဣထိ၊- ဓာန်ဋီ- ၇၂၊] တာယတိ ပါလေတီတိ တိထိ၊ ပါဋိပဒါဒိ၊ [တာ+ဣထိ၊ မောဂ်-၇, ၉၃၊] တိထိ စ+ကရဏံ စ+နက္ခတ္တံ စ+ယောဂေါ စ တိထိကရဏနက္ခတ္တယောဂေါ”ဟုပြု၊
တစ်နည်း။ ။ ယောဂသဒ္ဒါ ယှဉ်ခြင်းအနက်ယူ၍ နောက်နည်းပေးသည်၊ “တိထိယောဂံ ဝါ နက္ခတ္တယောဂံ ဝါ အနောလောကေတွာ(ဝိလံဋီ၊၁၊၄၂၄)”ဟူသော စကား နှင့် ညီသလို ရှိ၏၊ “တိထိကရဏနက္ခတ္တာနံ တိထိကရဏနက္ခတ္တေဟိ ဝါ+ယောဂေါ တိထိကရဏနက္ခတ္တယောဂေါ”ဟုပြု၊ ဤနေရာ၌ ဗေဒင်နက္ခတ်ကို ပြောဆိုနေသော အရာဖြစ်သောကြောင့် ယောဂကို “ယုဂ်”ဟု အနက်ပေးခြင်းသာ ကောင်း၏၊ “ယှဉ် ခြင်း”ဟု ပေးခြင်းသည် “ယုဂ်”ဟု ပေးခြင်းလောက် အာဘော်မိမည် မထင်ပါ။
ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၉၅။ ။ ထို၌ “တိထိကရဏနက္ခတ္တာဒယော”ဟု ရှိရာ ပဋိဂံ- ၃၇၉၌ “တိထိကရဏနက္ခတ္တာဒယောတိ တိထိကရဏေန ဒိဝသာဒိသောဓနေန (နေ့ရက်စသည် တို့ကို သုတ်သင်ရှင်းလင်းကြောင်းဖြစ်သော) နက္ခတ္တာဒယော၊ အာဒိသဒ္ဒေါ မုဟုတ္တ မာဒိယတိ”ဟု ဖွင့်၏၊ ဤအလို “တိထိကရဏေန+နက္ခတ္တံ တိထိကရဏနက္ခတ္တံ၊ တိထိကရဏနက္ခတ္တံ+အာဒိ ယေသန္တိ တိထိကရဏနက္ခတ္တာဒယော (နေ့ရက်စသည်တို့ကို သုတ်သင်ရှင်းလင်းကြောင်းဖြစ်သော) နန္ဒာစသော တိထီရက်, ဗဗ ဗာလဝစသော ကရိုဏ်းနှင့်တကွ အဿယုဇစသော နက္ခတ်အစရှိသည်တို့၊ ဝါ– နေ့ရက် စသည်တို့ကို သုတ်သင်ရှင်းလင်းမှုပြုခြင်းနှင့်တကွ အဿယုဇစသော နက္ခတ် အစရှိသည်တို့”ဟုပြု။
တိထိ၅မျိုး။ ။ “ပါဋိပဒေါ တု ဒုတိယာ, တတိယာဒီ တိထီ ဒွိသု(ဓာန်- ၇၂)”နှင့် အညီ လဆန်း, လဆုတ် ၁ရက်, ၂ရက်, ၃ရက်စသော နေ့များကို တိထိရက်ဟု ခေါ် သည်၊ ထိုတိထိသည် “နန္ဒာတိထိ, ဘဒြာတိထိ, ဇေယျာတိထိ, ရိတ္တာတိထိ, ပုဏ္ဏာတိထိ အားဖြင့် ၅မျိုး ရှိ၏။
နန္ဒာတိထိ။ ။ လဆန်း လဆုတ် (၁၊ ၆၊ ၁၁)ရက်တို့သည် တနင်္ဂနွေဖြစ်မူ နန္ဒာ တိထိမည်၏၊ ထိုနေ့သည် အိမ်ကျောင်းစသော အဆောက်အဥုးများ ဆောက်ခြင်း, မင်းထံခစားခြင်း, ခရီးသွားခြင်းကို ပြုရသော နေ့ကောင်းနေ့မြတ် ဖြစ်သည်။
ဘဒြာတိထိ။ ။ လဆန်း လဆုတ်(၂၊ ၇၊ ၁၂)ရက်တို့သည် တနင်္လာ ဗုဒ္ဓဟူးဖြစ်မူ ဘဒြာတိထိမည်၏၊ ထိုနေ့သည် မင်းထံခစားခြင်း, မိတ်ဖွဲ့ခြင်း, ကာယသိဒ္ဓိစီရင်ခြင်း, နာမည်မှည့်ခြင်း, ရောင်းဝယ်ခြင်းတို့ကို ပြုရသော နေ့ကောင်းနေ့မြတ်ဖြစ်သည်။
ဇေယျာတိထိ။ ။ လဆန်းလဆုတ်(၄၊ ၈၊ ၁၃)ရက်တို့သည် အင်္ဂါနေ့ဖြစ်မူ ဇေယျာ
...[စာမျက်နှာ- ၄၅၈]...
တိထိမည်၏။ ထိုနေ့သည် မြို့ရွာနန်းတော် ကျုံးမြောင်းတံတားစသည် တည်ဆောက် ခြင်း, ဓားလှံစသော ကာကွယ်ရေးလက်နက်ပစ္စည်းများ ပြုလုပ်ခြင်း, စစ်ချီခြင်း, တရားဆင်ခြင်း, ဘုရားထီးတင်ခြင်း, ဘိသိက်ခံခြင်း, စာချုပ်ချုပ်ဆိုခြင်းစသည်ကို ပြုရသော နေ့ကောင်းနေ့မြတ် ဖြစ်သည်။
ရိတ္တာတိထိ။ ။ လဆန်းလဆုတ်(၄၊ ၉၊ ၁၄)ရက်တို့သည် စနေနေ့ဖြစ်မူ ရိတ္တာ တိထိမည်၏၊ ထိုနေ့၌ အမှုခပ်သိမ်း မဆောင်ကောင်း၊ အကျိုးမဲ့ဖြစ်တတ်၏၊ ထိုးကွင်း လက်ဖွဲ့ ဆေးဝါးများကိုပြုလျှင် ကောင်း၏။
ပုဏ္ဏာတိထိ။ ။ လဆန်းလဆုတ်(၅၊ ၁၀၊ ၁၅)ရက်တို့သည် ကြာသပတေးနေ့ ဖြစ်မူ ပုဏ္ဏာတိထိ မည်၏၊ ထိုနေ့သည်အတတ်ပညာသင်ခြင်း, မော်ကွန်း ကမ္ပည်း ကျောက်စာစိုက်ထူခြင်း, ဥယျာဉ်လယ်ယာစိုက်ပျိုးခြင်း, ယဉ်အသစ်စတင်စီးခြင်း, သဘင်ခံခြင်း, ပစ္စည်းဥစ္စာရတနာများကို ကျီဘဏ္ဍာ ဂိုဒေါင်၌ သိုမှီးခြင်း, ထိမ်းမြား မင်္ဂလာပြုခြင်း အဝတ်အစားဆင်ယင်ခြင်း, ရတနာရောင်းဝယ်ခြင်းစသည်ကို ပြုရ သော နေ့ကောင်းရက်မြတ် ဖြစ်သည်။ (ဇောတိနိ- ၈၄၊ သုတေ- ၃၀၃၊ လောက- ၁၅၁)
ကရဏ။ ။ ကရဏသဒ္ဒါသည် “ကရဏကာရက, ပြုခြင်း, ကိုယ်, ဣန္ဒြေ”ဟူသော အနက်ဟောကြောင်း ဓာန်- ၉၀၁၌ ဆို၏၊ ထောမနိဓိ၌ကား ထိုအနက်များအပြင် “အမျိုး၄ပါး, အကြောင်း, ခေတ်, ဗဗ, ဗာလဝစသော ကရိုဏ်း၁၁ပါး”ဟူသော အနက်များကို ပြထား၏၊ ဤ၌ ကရိုဏ်း ၁၁ပါးကို ဟော၏။
ကရိုဏ်း ၁၁ပါး။ ။ ကရိုဏ်း ၁၁ပါးကို ဇောတိသတ္ထဟူသော သက္ကတဗေဒင် ကျမ်း၌ လာ၏၊ ကရိုဏ်း၁၁ပါးမှာ (၁) ဗဗကရိုဏ်း, (၂) ဗာလဝကရိုဏ်း, (၃) ကောလဝကရိုဏ်း, (၄) တေတိလကရိုဏ်း, (၅) ဂရဇကရိုဏ်း, (၆) ဝနိဇကရိုဏ်း, (၇) ဗိဋ္ဌိကရိုဏ်း, (၈) သကုဏိကရိုဏ်း, (၉) စတုပဒကရိုဏ်း, (၁၀) နာဂကရိုဏ်း, (၁၁) ဃနကရိုဏ်းတို့ ဖြစ်သည်၊ ကရိုဏ်းတွက်ပုံနှင့် ဆောင်ရန် ရှောင်ရန် ကရိုဏ်း များကို ဇောတိနိ- ၁၀၄၊ သုတေ- ၁၄၅ရှု
ယောဂ(ယုဂ်)အပြား။ ။ ဇောတိသတ္ထကျမ်း၌ “ဗျတိပါတယုဂ်, အမြိတ္တယုဂ်, သိဒိ ္ဓ- ယုဂ်, ကကစယုဂ်, ပါပယုဂ်, မိတ္တုယုဂ်, ဓရိတြိယုဂ်, ကိဝသုယုဂ်, ဝိနာသမရယုဂ်, ဝိနာရဏယုဂ်, အရိပြဓွံသယုဂ်, နာရိနရေန္ဒြယုဂ်, သိလာပတရဏယုဂ်, အရိသလဘ- ယုဂ်, အရိဝေနတေယျယုဂ်”စသော ဗေဒင်သုံးယုဂ်တို့ကို အကျိုးအပြစ်နှင့်တကွ ပြထား ၏၊ အကျယ်လိုမူ ဇောတိနိ- ၁၄၄၊ ၆၄၂စသည်၌ ရှုပါ။
...[စာမျက်နှာ- ၄၅၉]...
ပုစ္ဆိ– ပြီ။ “မဟာသေဋ္ဌိ– သူဌေးကြီး! အာမ– ဟုတ်ကဲ့။ အမှာကံ– တို့၏။ ဝါ–မှာ။ အညံ– သော။ ကိစ္စံ– သည်။ ကိံ– အဘယ်မှာရှိအံ့နည်း။” ဣတိ– ဤသို့ ပြောပြီ။ “ဇနပဒဿ– ၏။ ဝါ–မှာ။ ကိံ– အဘယ်အရာသည်။ ဘဝိဿတိ– ဖြစ်လိမ့်မည် နည်း?” ဣတိ– ဤသို့ မေးပြီ။ “အညံ– အခြားသောအရာသည်။ နတ္ထိ– မရှိ။ ပန– သို့သော်လည်း။ ဣမသ္မိံ နဂရေ– ၌။ အဇ္ဇ– ယနေ့။ ဇာတဒါရကော– မွေးဖွားသော ကလေးသည်။ ဇေဋ္ဌကသေဋ္ဌိ– အကြီးဆုံးသူဌေးသည်။ ဘဝိဿတိ– မည်။” ဣတိ– ဤသို့ ပြောပြီ။ တဒါ– ၌။ သေဋ္ဌိနော– ၏။ ဘရိယာ– သည်။ ဂရုဂဗ္ဘာ– လေးသော ကိုယ်ဝန်ရှိသည်။ ဝါ– ရင့်သော ကိုယ်ဝန်ရှိသည်။ [ဂရုဂဗ္ဘာတိ ပရိပါကဂတဂဗ္ဘာ၊- ပဋိဂံ-၃၇၉။] ဟောတိ။ တသ္မာ– ကြောင့်။ သော– ထိုသူဌေးသည်။ သီဃံ– စွာ။ ဂေဟံ– သို့။ ပုရိသံ– ကို။ ပေသေသိ– စေလွှတ်ပြီ။ (ကိံ– အဘယ်သို့ပြော၍ စေလွှတ် သနည်း?) “ဘဏေ– အမောင်! ဂစ္ဆ– သွားချေ။ နံ– ထိုဇနီးကို။ ဝိဇာတာ ဝါ– မွေးဖွားပြီဟူ၍သော်လည်းကောင်း။ နော (ဝိဇာတာ) ဝါ– မမွေးဖွားသေးဘူး ဟူ၍သော်လည်းကောင်း။ ဇာနာဟိ– သိလော၊ (သိအောင် လုပ်ခဲ့လော)၊ ဣတိ– ဤသို့ ပြော၍ စေလွှတ်ပြီ။ “န ဝိဇာယတိ– မမွေးဖွားသေး။” ဣတိ– သို့။ သုတွာ– ၍။ ရာဇာနံ– ကို။ ဒိသွာဝ– တွေ့ပြီး၍သာလျှင်။ ဝေဂေန– အဟုန်ဖြင့်။ ဝါ– လျင်မြန် စွာ။ ဂေဟံ– သို့။ ဂန္တွာ– ၍။ ကာဠိံ နာမ– ကာဠီမည်သော။ ဒါသိံ– ကျွန်မကို။ ပက္ကောသိတွာ– ခေါ်၍။ သဟဿံ– တစ်ထောင်ကို။ ဒတွာ– ၍။ “ဇေ– ကျွန်မ! [ဇေတိ ဒါသီနံ အာမန္တနဝစနံ၊ -ပဋိဂံ-၃၇၉။] ဂစ္ဆ– သွားချေ။ ဣမသ္မိံ နဂရေ– ၌။ ဥပဓာရေတွာ– စုံစမ်းရှာဖွေ၍။ ဝါ– လှည့်လည်သွားလာ၍။ [ဥပဓာရေတွာတိ ဥပပရိက္ခိတွာ၊ ဥပစရိတွာ ဝါ၊ -ပဋိဂံ-၃၇၉။] သဟဿံ– ကို။ ဒတွာ– ၍။ အဇ္ဇ– ယနေ့။ ဇာတဒါရကံ–မွေးဖွားသောကလေးကို။ ဂဏှိတွာ– ယူ၍။ ဧဟိ– လာခဲ့လော။” ဣတိ– ဤသို့ ပြော၍ စေခိုင်းပြီ။ သာ– ထိုကျွန်မသည်။ ဥပဓာရေန္တီ– စုံစမ်းရှာဖွေလသော်။ ဝါ– လှည့်လည်သွားလာလသော်။ တံ ဂေဟံ– သို့။ ဂန္တွာ– ရောက်၍။ ဒါရကံ– ကို။ ဒိသွာ– ၍။ “အယံ ဒါရကော– သည်။ ကဒါ– အဘယ်အခါ၌။ ဇာတော– မွေးဖွား သနည်း?” ဣတိ– သို့။ ဂဟပတာနိံ– အိမ်ရှင်မကို။ ပုစ္ဆိတွာ– ၍။ အဇ္ဇ– ယနေ့။ ဇာတော– ပြီ။” ဣတိ ဝုတ္တေ– သော်။ “ဣမံ– ဤကလေးကို။ မယှံ– အား။ ဒေဟိ– ပေးလော။” ဣတိ– ဤသို့ ပြော၍။ ဧကကဟာပဏံ– တစ်ကျပ်သောအသပြာကို၊
...[စာမျက်နှာ- ၄၆၀]...
အာဒိံ ကတွာ– အစပြု၍။ မူလံ– အဖိုးအခကို။ ဝဍ္ဎေန္တီ– တိုးပွားစေလျက်။ သဟဿံ– ကို။ ဒတွာ– ၍။ တံ– ထို ကလေးကို။ အာနေတွာ– ဆောင်၍။ သေဋ္ဌိနော– ကို။ ဒဿေသိ– ပြီ။ သေဋ္ဌိ– သည်။ “မေ– ၏။ ဝါ–မှာ။ ဓီတာ– သည်။ သစေ ဝိဇာယိဿတိ– အကယ်၍ မွေးဖွားအံ့။ (ဧဝံ သတိ– သော်၊) နံ– ထိုကလေးကို။ တာယ– ထိုသမီးနှင့်။ သဒ္ဓိံ၊ နိဝေသေတွာ– တည်နေစေ၍။ သေဋ္ဌိဋ္ဌာနဿ– သူဌေးအရာ၏။ ဝါ– သူဌေးရာထူး၏။ သာမိကံ– ပိုင်ရှင်ကို။ ကရိဿာမိ– အံ့။ မေ– ၏။ ဝါ–မှာ။ ပုတ္တော– သည်။ သစေ ဝိဇာယိဿတိ– အံ့။ (ဧဝံ သတိ)၊ နံ– ထို ကလေးကို။ မာရဿောမိ– သေစေအံ့။ ဝါ– သတ်အံ့။” ဣတိ စိန္တေတွာ၊ တံ– ထိုကလေးကို။ ဂေဟေ– ၌။ ကာရေသိ– ပြုစေပြီ။ ဝါ– ထားပြီ။
အထ– ထိုမှနောက်၌။ အဿ– သူဌေး၏။ ဘရိယာ– သည်။ ကတိပါဟစ္စယေန– အနည်းငယ်သောရက် လွန်ရာအခါ၌။ ပုတ္တံ၊ ဝိဇာယိ– ပြီ။ သေဋ္ဌိ– သည်။ “ဣမသ္မိံ– ဤကလေးသည်။ အသတိ– မရှိလသော်။ မမ– ၏။ ပုတ္တောဝ– သည်သာ။ သေဋ္ဌိဋ္ဌာနံ– သူဌေးအရာကို။ လဘိဿတိ– ရလိမ့်မည်။ ဣဒါနေဝ– ၌ပင်။ တံ– ထိုကလေးကို။ မာရေတုံ– သေစေခြင်းငှာ။ ဝါ– သတ်ခြင်းငှာ။ ဝဋ္ဋတိ– သင့်၏။” ဣတိ စိန္တေတွာ၊ ကာဠိံ– ကာဠီကို။ အာမန္တေတွာ– ခေါ်၍။ “ဇေ– ကျွန်မ! ဂစ္ဆ– ချေ။ ဝဇတော– နွားခြံမှ။ ဂုန္နံ– နွားတို့၏။ နိက္ခမနဝေလာယ– ထွက်ရာအချိန်၌။ ဝဇဒွါရမဇ္ဈေ– နွားခြံတံခါး၏ အလယ်၌။ ဣမံ– ဤကလေးကို။ တိရိယံ– ကန့်လန့်။ နိပဇ္ဇာပေဟိ– အိပ်စေလော။ ဂါဝိယော– နွားတို့သည်။ နံ– ထိုကလေးကို။ မဒ္ဒိတွာ–
နိဝေသေတွာ။ ။ ပဋိသံ.ဌ- ၂၉၆၌ “နိဝါသေတွာ”ဟုရှိ၍ “နိဝါသေတွာ- သူဌေးအရာ၌ တည်နေစေ၍၊ ဝါ- နှောင်ဖွဲ့ပေါင်းဖော်နေထိုင်စေ၍”ဟု ပဋိဂံ- ၃၇၉၌ ပေးစေ၏။
ဂါဝိယော။ ။ ဤဂါဝိယောပုဒ်ကား ဧကန်ဣတ္ထိလိင်တည်း(နီတိပဒ- ၂၈၀- ၁)၊ ဤသို့ ဣတ္ထိလိင်ဖြင့် ဆိုသော်လည်း နွားမကိုချည်း ယူရမည်မဟုတ်၊ ဥပလက္ခဏ နည်းအားဖြင့် ဂါဝိယောအရ နွားထီးများကိုလည်း ယူရသည်၊ မှန်၏- အထီးအမ အားလုံးနှင့် ဆက်ဆံသော သာမညကို ရရာ၌ လိင်၃ပါးတွင် တစ်ပါးပါးဖြင့် ညွှန်းဆိုရိုး ထုံးစံရှိသည်။(ဗာ၊ ဗာဋီ- ၁၉၈၊ သီဋီသစ်၊၁၊၁၂)
တစ်နည်း။ ။ “မာတာ စ ပိတာ စ မာတရော”ကဲ့သို့ “ဂါဝီ စ+ဂေါ စ ဂါဝိယော-
...[စာမျက်နှာ- ၄၆၁]...
နင်းချေ၍။ မာရေဿန္တိ– သေစေကုန်လိမ့်မည်။ အဿ– ထိုကလေး၏။ မဒ္ဒိတာမဒ္ဒိတဘာဝံ ပန– နင်းအပ်သည်၏အဖြစ်, မနင်းအပ်သည်၏ အဖြစ်ကိုလည်း။ [ပနကို သမုစ္စည်းအနက်ကြံ၊] ဉတွာ– ၍။ ဧဟိ– ပြန်လာခဲ့လော။” ဣတိ အာဟ+
သာ– ထိုကာဠီသည်။ ဂန္တွာ– ၍။ ဂေါပါလကေန– သည်။ ဝဇဒွါရေ– နွားခြံတံခါးကို။ ဝိဝဋမတ္တေယေဝ– ဖွင့်အပ်ကာမျှဖြစ်သော်သာ။ ဝါ– ဖွင့်လျှင်ဖွင့်ချင်း။ တံ– ထို ကလေးကို။ တထာ– ထိုခိုင်းသည့်အတိုင်း။ နိပဇ္ဇာပေသိ– အိပ်စေပြီ။ ဂေါဂဏဇေဋ္ဌကော– နွားအပေါင်း၏ အကြီးအကဲဖြစ်သော။ ဥသဘော– နွားလားဥသဘ သည်။ အညသ္မိံ– အခြားသော။ ကာလေ– ၌။ သဗ္ဗပစ္ဆာ– အလုံးစုံသော နွားတို့၏ နောက်၌။ ဝါ– မှ။ နိက္ခမန္တောပိ– ထွက်သော်လည်း။ တံ ဒိဝသံ– ထိုနေ့၌။ သဗ္ဗပဌမံ– အလုံးစုံသောနွားတို့၏ ရှေးဥုးစွာ။ နိက္ခမိတွာ– ၍။ ဒါရကံ– ကလေးကို။ စတုန္နံ– ၄ချောင်းကုန်သော။ ပါဒါနံ– ခြေတို့၏။ အန္တရေ– အလယ်၌။ ကတွာ– ပြု၍။ ဝါ– ထား၍။ အဋ္ဌာသိ– ရပ်နေပြီ။ အနေကသတဂါဝိယော– အရာမက များစွာသော နွားတို့သည်။ ဝါ– ရာပေါင်းများစွာသော နွားတို့သည်။ ဥသဘဿ– ၏။ ဒွေ– ၂ဖက် ကုန်သော။ ပဿာနိ– နံပါးတို့ကို။ ဃံသန္တိယော– ပွတ်တိုက်ကုန်လျက်။ နိက္ခမိံသု– ကုန်ပြီ။ ဂေါပါလကောပိ– သည်လည်း။ “အယံ ဥသဘော– သည်။ ပုဗ္ဗေ– ၌။ သဗ္ဗပစ္ဆာ– ၌။ ဝါ– မှ။ နိက္ခမတိ– ၏။ ပန– သို့သော်လည်း။ အဇ္ဇ– ယနေ့၌။ သဗ္ဗပဌမံ– စွာ။ နိက္ခမိတွာ– ၍။ ဝဇဒွါရမဇ္ဈေ– နွားခြံတံခါး၏ အလယ်၌။ နိစ္စလောဝ– လှုပ် ရှားခြင်းမရှိသည်သာ။ (ဟုတွာ)၊ ဌိတော– ရပ်နေ၏။ ဧတံ– ဤသို့ရပ်နေခြင်းသည်။ ကိံ နု ခေါ– အဘယ်ကြောင့်နည်း။” ဣတိ စိန္တေတွာ ဂန္တွာ၊ တဿ– ထိုနွားလား ဥသဘ၏။ ဟေဋ္ဌာ– အောက်၌။ နိပန္နံ– အိပ်နေသော။ ဒါရကံ– ကို။ ဒိသွာ၊ ပုတ္တသိနေဟံ– သား၌ ဖြစ်သော ချစ်ခြင်းကို။ ပဋိလဘိတွာ– ၍။ “မေ– သည်။ ပုတ္တော– ကို။ လဒ္ဓေါ– ရအပ်ပြီ။” ဣတိ– ဤသို့ တွေး၍။ ဂေဟံ– သို့။ နေသိ– ဆောင်ပြီ။
ကာဠီ– သည်။ ဂန္တွာ၊ သေဋ္ဌိနာ– သည်။ ပုစ္ဆိတာ– မေးအပ်သည်။ (သမာနာ)၊ တမတ္ထံ– ထိုအကြောင်းကို။ အာရောစေတွာ– ပြောပြ၍။ “ဂစ္ဆ– သွားချေ။ နံ– ထို နွားမ,နွားထီးတို့”ဟု ဝိရူပေကသေသ်ကြံ၊ နောက်လာမည့် “အဇာ ဂေါစရံ နေန္တော (နှာ-၁၁၃)”၌လည်း နည်းတူပင်။ (ဘေဒ၊ ဘေဒဘာ-၂၈၁)
...[စာမျက်နှာ- ၄၆၂]...
ကလေးကို။ ပုန– ဖန်။ သဟဿံ– ကို။ ဒတွာ၊ အာနေဟိ– ဆောင်ခဲ့လော။” ဣတိ၊ ဝုတ္တာ– ပြောဆိုအပ်သည်။ (သမာနာ)၊ သဟဿံ– ကို။ ဒတွာ– ၍။ ပုန– ဖန်။ အာနေတွာ– ဆောင်၍။ အဒါသိ– ပေးပြီ။ အထ– ထိုအခါ၌။ နံ– ကာဠီကို။ အာဟ၊ (ကိံ)၊ “အမ္မ ကာဠိ– မယ်ကာဠီ! (မိကာဠီ!) ဣမသ္မိံ နဂရေ– ၌။ ပဉ္စ သကဋသတာနိ– ငါးရာသောလှည်းတို့သည်။ ပစ္စူသကာလေ– မိုးသောက်ရာအခါ၌။ ဥဋ္ဌာယ– ထ၍။ ဝါဏိဇ္ဇာယ– ကုန်ရောင်းခြင်းအကျိုးငှာ။ ဂစ္ဆန္တိ– သွားကုန်၏။ တွံ– သည်။ ဣမံ– ဤကလေးကို။ နေတွာ– ဆောင်၍။ စက္ကမဂ္ဂေ– လှည်းဘီးလမ်းကြောင်း၌။ (လှည်းလမ်း၌)၊ နိပဇ္ဇာပေဟိ– အိပ်စေလော။ ဂေါဏာ ဝါ– နွားတို့သည်သော် လည်း။ နံ– ထို ကလေးကို။ မဒ္ဒိဿန္တိ– နင်းချေကုန်လိမ့်မည်။ စက္ကာ ဝါ– လှည်းဘီး တို့သည်သော်လည်း။ ဆိန္ဒိဿန္တိ– ကြိတ်ဖြတ်ကုန်လိမ့်မည်။ အဿ– ထိုကလေး၏။ ပဝတ္တိံ စ– ဖြစ်ပုံကိုလည်း။ ဉတွာဝ– သိ၍သာလျှင်။ ဝါ– သိပြီးမှသာလျှင်။ အာဂစ္ဆေယျာသိ– ပြန်လာခဲ့လော။” ဣတိ– ဤသို့ ပြောပြီ။ သာ– ထိုကာဠီသည်။ တံ– ထိုကလေးကို။ နေတွာ– ၍။ စက္ကမဂ္ဂေ– ၌။ နိပဇ္ဇာပေသိ– အိပ်စေပြီ။ တဒါ– ထိုအခါ ၌။ သာကဋိကဇေဋ္ဌကော– လှည်းကုန်သည်တို့တွင် အကြီးအမှူးဖြစ်သော လှည်းသမားသည်။ ဝါ– လှည်းမှူးသည်။ ပုရတော– ၌။ ဝါ– က။ အဟောသိ– ပြီ။ အထ– ၌။ အဿ– ထိုလှည်းမှူး၏။ ဂေါဏာ– တို့သည်။ တံ ဌာနံ– ထိုအရပ်သို့။ ပတွာ– လသော်။ ဓုရံ– ထမ်းပိုးကို။ [ဓုရန္တိ ဓုရယုဂံ၊ -ပဋိဂံ-၃၇၉။] ဆဍ္ဍေသုံ– စွန့်ကုန် ပြီ။ ပုနပ္ပုနံ– ထပ်။ အာရောပေတွာ– တင်၍။ ပါဇိယမာနာပိ– မောင်းနှင်အပ်ပါကုန် သော်လည်း။ ပုရတော– ရှေ့သို့။ န ဂစ္ဆိံသု– မသွားကုန်။ ဧဝံ– ဤသို့လျှင်။ တဿ– ထိုလှည်းမှူးသည်။ တေဟိ– ထိုနွားတို့နှင့်။ သဒ္ဓိံ၊ ဝါယမန္တဿေဝ– အားထုတ်စဉ် ပင်။ အရုဏံ– သည်။ ဥဋ္ဌဟိ– တက်ပြီ။ သော– ထိုလှည်းမှူးသည်။ “ဂေါဏာ– တို့ သည်။ ကိံ နာမ– အဘယ်မည်သော။ ဝါ– အဘယ်မည်သော အကြောင်းကြောင့်၊
သာကဋိကဇေဋ္ဌကော။ ။ သကဋေန စရန္တီတိ သာကဋိကော- လည်းဖြင့် သွား သူတို့(ရူ- ၂၂၂)၊ သကဋေ+နိယုတ္တာ သာကဋိကာ- လည်း၌ ယှဉ်သူတို့၊ သာကဋိကာနံ+ ဇေဋ္ဌကော သာကဋိကဇေဋ္ဌကော။ [သာကဋိကဇေဋ္ဌကောတိ သကဋေ နိယုတ္တာနံ ပဓာနပုရိသော၊ -ပဋိဂံ- ၃၇၉။]
...[စာမျက်နှာ- ၄၆၃]...
ဧတံ– ဤအမှုကို။ ကရိံသု– ပြုကုန်သနည်း။” ဣတိ– ဤသို့ တွေး၍။ မဂ္ဂံ– ကို။ ဩလောကေန္တော– ကြည့်လသော်။ ဒါရကံ– ကို။ ဒိသွာ၊ “ကမ္မံ– နွားတို့၏ လုပ် ဆောင်မှုသည်။ ဘာရိယံ ဝတ– အံ့ချီးထိုက်စွာ, ကြီးမားပါပေစွတကား” ဣတိ စိန္တေတွာ၊ “မေ– သည်။ ပုတ္တော– ကို။ လဒ္ဓေါ– ပြီ။” ဣတိ– ဤသို့ တွေး၍။ တုဋ္ဌမာနသော– နှစ်သက်သောစိတ်ရှိသည်။ (ဟုတွာ)၊ တံ– ထိုကလေးကို။ ဂေဟံ– သို့။ နေသိ– ပြီ။
ကာဠီ– သည်။ ဂန္တွာ၊ သေဋ္ဌိနာ– သည်။ ပုစ္ဆိတာ– အပ်သည်။ (သမာနာ)၊ တံ ပဝတ္တိံ– ထိုဖြစ်ပုံကို။ အာစိက္ခိတွာ– ၍။ “ဂစ္ဆ– ချေ။ နံ– ထိုကလေးကို။ ပုန– ဖန်။ သဟဿံ– ကို။ ဒတွာ– ၍။ အာနေဟိ– လော။” ဣတိ၊ ဝုတ္တာ– အပ်သည်။ (သမာနာ)၊ တထာ– ထိုခိုင်းသည့်အတိုင်း။ အကာသိ– ပြီ။ အထ– ၌။ နံ– ထိုကာဠီကို၊
ဘာရိယံ ဝတ မေ ကမ္မံ။ ။ “မေ- ၏၊ ကမ္မံ- အမှုသည်၊ ဘာရိယံ ဝတ- ဝန် လေးလေစွ”ဟု ပေးရိုးအနက်ရှိ၏၊ ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၉၆၊ ၂၉၇၊ ပဋိဂံ- ၃၇၉တို့၌ “မေ” ဟူသောပုဒ်မပါဘဲ “ဘာရိယံ ဝတ ကမ္မံ”ဟုသာ ရှိ၏၊ လှည်းမှူး၏ လုပ်ဆောင်မှု သည် စေတနာဆိုးပါသော လုပ်ဆောင်မှုမဟုတ်ရကား သူ့အတွက် ဝန်လေးစရာ မရှိပါ၊ ထိုကြောင့် ပဋိသံ.ဋ္ဌအတိုင်း “မေ”ဟူသောပုဒ် မပါခြင်းသာ ကောင်းသည်၊ သို့မဟုတ် “မေတိ နိပါတမတ္တံ(ဒီဋီ- ၃, ၁၅၄)”နှင့်အညီ မေကို အနက်မဲ့နိပါတ်ယူ၊ ပဋိဂံ- ၃၇၉၌ အနက်ပေးပုံ ၃နည်းဖွင့်ရာ ကမ္မံအရ နွားတို့၏ လုပ်ဆောင်မှုကိုယူ သော ပထမနည်းအတိုင်း အထက်၌ ပေးခဲ့သည်။ [“ဘာရိယံ ဝတ ကမ္မ ဘာရိယံ ဝတ ကမ္မ ဘာရိယံ ဝတ ကမ္မန္တိ ဂေါဏာနမိဒံ ကမ္မံ ကြိယံ ဂရုကံ ဝတ၊ ဧကံသေန အစ္ဆရိယန္တိ အတ္ထော၊ -ပဋိဂံ- ၃၇၉။]
ဒုတိယနည်း။ ။ ဒုတိယနည်းအလို ကမ္မံအရ ကလေး၏ ရှေးကောင်းမှုကံကို ယူ၍ “ကမ္မံ- ဤကလေး၏ ရှေးကောင်းမှုကံသည်၊ ဘာရိယံ ဝတ- ကြီးကျယ်ပါပေစွ တကား”ဟုပေး။ [ဣမဿ ဝါ ဒါရကဿ ပုဗ္ဗေကတံ ပုညကမ္မံ ဘာရိယံ ဝတ၊- ပဋိဂံ- ၃၇၉။]
တတိယနည်း။ ။ တတိယနည်းအလို ကမ္မံအရ ကလေးစွန့်ပစ်မှုအကုသိုလ်ကံကို ယူ၍ “ကမ္မံ- အသိမကြွယ်, ကလေးငယ်ကို, စွန့်ပယ်မှုသည်၊ ဘာရိယံ ဝတ- အပြစ်ကြီး မားပေစွတကား”ဟုပေးပါ။ [ဧတံ ဝါ ဗာလဒါရကပရိစ္စာဂကမ္မံ ဘာရိယံ ဝတ၊ အဒ္ဓါ မဟာသာဝဇ္ဇန္တိ အတ္ထော၊ -ပဋိဂံ- ၃၇၉။]
...[စာမျက်နှာ- ၄၆၄]...
သော– ထိုသူဌေးသည်။ အာဟ၊ (ကိံ)၊ “ဣဒါနိ– ၌။ နံ– ထိုကလေးကို။ အာမကသုသာနံ– သင်္ချိုင်းသို့။ နေတွာ– ဆောင်၍။ ဂစ္ဆန္တရေ– ချုံကြား၌။ နိပဇ္ဇာပေဟိ– အိပ်စေလော။ တတ္ထ– ထိုသုသာန်၌။ သုနခါဒီဟိ– ခွေးအစရှိသည်တို့သည်။ ခါဒိတော– ခဲစားအပ်သည်။ (ဟုတွာ) ဝါ– ဖြစ်၍သော်လည်းကောင်း။ အမနုဿေဟိ– ဘီလူးတို့သည်။ ပဟဋော– ပုတ်ခတ်အပ်သည်။ (ဟုတွာ) ဝါ– လည်းကောင်း။ မရိဿတိ– သေလိမ့်မည်။ အဿ– ထိုကလေး၏။ မတာမတဘာဝဉ္စ– သေသည် ၏အဖြစ်, မသေသည်၏အဖြစ်ကိုလည်း။ ဇာနိတွာဝ– လျှင်။ အာဂစ္ဆေယျာသိ– ပြန်လာခဲ့လော။” ဣတိ– ပြီ။ သာ– ထိုကာဠီသည်။ တံ– ထိုကလေးကို။ နေတွာ– ၍။ တတ္ထ– ထိုသချုႋင်း၌။ နိပဇ္ဇာပေတွာ– ၍။ ဧကမန္တေ– တစ်ခုသောအရပ်အဖို့၌။ အဋ္ဌာသိ– တည်နေပြီ။ တံ– ထိုကလေးကို။ သုနခေါ ဝါ– ခွေးသည်သော်လည်းကောင်း။ ကာကော ဝါ– ကျီးသည်သော်လည်းကောင်း။ အမနုဿော ဝါ– ဘီလူး သည်သော်လည်းကောင်း။ ဥပသင်္ကမိတုံ– ငှာ။ နာသက္ခိ– မစွမ်းနိုင်ခဲ့။ နနုစ–
အာမကသုသာနံ။ ။ “အာမကေဟိ ကုစ္ဆိတေဟိ အပူတိဂတမတသရီရေဟိ+ သမ္ပုဏ္ဏံ+သုသာနံ အာမကသုသာနံ(သူစိ)”ဟုပြု၊ ဤဝိဂြိုဟ်အလိုမူ မပုပ်သေးသော သူသေကောင်တို့ဖြင့် ပြည့်နေသော သင်္ချိုင်းကိုသာ ရ၏၊ သို့သော် သင်္ချိုင်းသည် ပုပ် သော သူသေကောင်, မပုပ်သော သူသေကောင် ၂မျိုးလုံး ပြည့်နေရကား ဝိဂြိုဟ်ဝါကျ အခိုက် “သူသေကောင်တို့ဖြင့် ပြည့်သော သင်္ချိုင်း”ဟူသော အနက်ထူးကို ရသော်လည်း သမာသ်ပြီးသောအခါ သင်္ချိုင်းမှန်သမျှကို ရသည်ဟု မှတ်ရာ၏၊ ဥပမာ- “သုဂတဿ+ စီဝရံ”ဟူသော ဝိဂြိုဟ်ဝါကျအခိုက် ဘုရားရှင်၏ သင်္ကန်းတော်ကို ရသော်လည်း “သု- ဂတစီဝရံ”ဟု သမာသ်ပြီးသောအခါ သင်္ကန်းမှန်သမျှကို ရသကဲ့သို့တည်း။ (တစ်နည်း) ဧကဒေသူပစာရ ဥပလက္ခဏနည်းဖြင့် သင်္ချိုင်းမှန်သမျှကို ယူပါ။
နနုစ။ ။ နနုစသည် နိပါတသမုဒါယတည်း၊ ဝိရောဓအနက်, စောဒနအနက် တို့ကိုဟောရာ စောဒနအနက်ယူ၍ ပေးခဲ့သည်၊ ဝိရောဓအနက်ယူလျှင် “အဿ- ၏၊ မာတာ- သည်၊ နေဝ အတ္ထိ နနုစ- မရှိသည်မဟုတ်လော”ဟုပေး။ (နီတိ -သုတ္တနိ- ၂၊ ၃၂၃) [နနု စာတိ ဝိရောဓတ္ထေ နိပါတော, စောဒနတ္ထေ ဝါ၊ ဘဝန္တံ စောဒေမီတိ အတ္ထော(မဏိ- ၁, ၂၃၁)။ နနု စာတိ နိပါတသမုဒါယော ပရဿ စောဒေတုကာမတာယ အဘိမုခီကရဏေ ဝတ္တတိ(ရူဋီ- ၂၉၅)။ နနုစသာ, ရှိလေရာ, စုဒ်ပါအာဘော်သိ (ရွေ- ၁၂၅)။]
...[စာမျက်နှာ- ၄၆၅]...
စောဒနာဥုးအံ့။ အဿ– ထိုကလေး၏။ မာတာ– အမိသည်။ နေဝ (အတ္ထိ)– မရှိ။ ပိတာ– အဖသည်။ န (အတ္ထိ)– မရှိ။ ဘာတိကာဒီသု– ညီအစ်ကိုအစရှိသူတို့တွင်။ ကောစိ– တစ်စုံတစ်ယောက်သော။ ရက္ခိတာ နာမ– စောင့်ရှောက်အုပ်ထိမ်းသူ မည်သည်။ န အတ္ထိ– မရှိ။ ကော– အဘယ်သူသည်။ တံ– ထိုကလေးကို။ ရက္ခတိ– စောင့်ရှောက်သနည်း? ဣတိ– ဤကား စောဒနာတည်း။ သုနခကာလေ– ခွေးဖြစ်ရာအခါ၌။ ပစ္စေကဗုဒ္ဓေ– ၌။ သိနေဟေန– ချစ်ခြင်းသည်။ ပဝတ္တိတဘုက္ကရဏမတ္တမေဝ– ဖြစ်စေအပ်သော ဟောင်ခဲ့ခြင်းမျှသည်သာ။ တံ– ထိုကလေး ကို။ ရက္ခတိ– စောင့်ရှောက်၏။ (ဣတိ– ဤကားအဖြေတည်း၊) အထ– ၌။ ဧကော– တစ်ယောက်သော။ အဇပါလကော– ဆိတ်ကျောင်းသားသည်။ အနေကသဟဿာ– အထောင်မက များစွာကုန်သော။ ဝါ– ထောင်ပေါင်းများစွာကုန်သော။ အဇာ– ဆိတ်တို့ကို။ ဂေါစရံ– စားကျက်သို့။ နေန္တော– ဆောင်လသော်။ သုသာနပဿေန– သချုႋင်းနံဘေးဖြင့်။ ဂစ္ဆတိ၊ ဧကာ– တစ်ကောင်သော။ အဇာ– ဆိတ်မ သည်။ ပဏ္ဏာနိ– သစ်ရွက်တို့ကို။ ခါဒမာနာ– ခဲစားလျက်။ ဂစ္ဆန္တရံ– ချုံကြားသို့။ ပဝိဋ္ဌာ– ဝင်သည်။ (သမာနာ– သော်၊) ဒါရကံ– ကို။ ဒိသွာ– ၍။ ဇဏ္ဏုကေဟိ– ပုဆစ်ဒူးဝန်းတို့ဖြင့်။ ဌတွာ– ရပ်၍။ ဒါရကဿ– အား။ ထနံ– နို့ကို။ အဒါသိ– ပေးပြီ။ [ထနံ အဒါသိ– နို့တိုက်ပြီ၊] အဇပါလကေန– သည်။ “ဟေ ဟေ”တိ– ဟေ ဟေဟူ၍။ သဒ္ဒေ– ကို။ ကတေပိ– ပြုအပ်ပါသော်လည်း။ န နိက္ခမိ– မထွက်။ သော– ထိုဆိတ်ကျောင်းသားသည်။ “ယဋ္ဌိယာ– နှင်တံဖြင့်။ နံ– ထိုဆိတ်မကို။ ပဟရိတွာ– ပုတ်ခတ်၍။ နီဟရိဿာမိ– ထုတ်ဆောင်အံ့။” ဣတိ– ဤသို့ကြံ၍။ ဂစ္ဆန္တရံ– သို့။ ပဝိဋ္ဌော– ဝင်သည်။ (သမာနော– လသော်၊) ဇဏ္ဏုကေဟိ– တို့ဖြင့်။ ဌတွာ– ၍။ ဒါရကံ– ကို။ ခီရံ– နို့ရည်ကို။ ပါယန္တိံ– သောက်စေသော၊ [ခီရံ ပါယန္တိံ–နို့တိုက်နေသော၊] အဇိံ– ဆိတ်မကို။ ဒိသွာ– ၍။ ဒါရကေ– ၌။ ပုတ္တသိနေဟံ– ကို။ ပဋိလဘိတွာ– ၍။ “မေ– သည်။ ပုတ္တော– ကို။ လဒ္ဓေါ– ပြီ။” ဣတိ– ဤသို့တွေး ၍။ အာဒါယ– ခေါ်ယူ၍။ ပက္ကာမိ– ပြီ။
ကာဠီ– သည်။ ဂန္တွာ– ၍။ သေဋ္ဌိနာ– သည်။ ပုစ္ဆိတာ– အပ်သည်။ (သမာနာ– သော်၊) တံ ပဝတ္တိံ– ကို။ အာစိက္ခိတွာ– ၍။ “ဂစ္ဆ– ချေ။ တံ– ကို။ ပုန၊ သဟဿံ– ကို၊
...[စာမျက်နှာ- ၄၆၆]...
ဒတွာ– ၍။ အာနေဟိ– လော။” ဣတိ၊ ဝုတ္တာ– သည်။ (သမာနာ)၊ တထာ– တိုင်း။ အကာသိ၊ အထ– ၌။ နံ– ထိုကာဠီကို။ အာဟ၊ (ကိံ)၊ “အမ္မ ကာဠိ– မယ်ကာဠီ! ဣမံ– ဤကလေးကို။ အာဒါယ– ၍။ စောရပပါတပဗ္ဗတံ စောရပပါတပဗ္ဗတံ စောရပပါတပဗ္ဗတံ– ခိုးသူတို့ကို ပစ်ချရာချောက်ရှိသော တောင်သို့။ အဘိရုဟိတွာ– တက်၍။ ပပါတေ– တောင်ထဲ၌။ ဝါ– ချောက်ထဲသို့။ ခိပ– ပစ်ချလော။ ပဗ္ဗတကုစ္ဆိယံ– တောင်ဝှမ်း၌။ ပဋိဟညမာနော– ထိခိုက်လျက်။ ခဏ္ဍာခဏ္ဍိကော– အပိုင်းငယ်, အပိုင်းကြီးရှိသည်။ ဟုတွာ– ၍။ ဘူမိယံ– မြေ၌။ ပတိဿတိ– ကျလိမ့်မည်။ အဿ– ထိုကလေး၏။ မတာမတဘာဝဉ္စ– ကိုလည်း။ ဉတွာဝ– လျှင်။ အာဂစ္ဆေယျာသိ– လာခဲ့လော။” ဣတိ– ဤသို့ ပြောပြီ။ သာ– ထိုကာဠီသည်။ တံ– ထိုကလေးကို။ တတ္ထ– ထိုသူခိုးတို့ကို ပစ်ချရာ ချောက်ရှိသော တောင်သို့။ နေတွာ– ၍။ ပဗ္ဗတမတ္ထကေ– တောင်ထိပ်၌။ ဌတွာ– ၍။ ခိပိ– ပစ်ချပြီ။ ပန– ဆက်ဥုးအံ့။ တံ ပဗ္ဗတကုစ္ဆိံ– ထိုတောင်ဝှမ်းကို။ နိဿာယ– ၍။ မဟာဝေဠုဂုမ္ဗော– ကြီးစွာသော ဝါးရုံသည်။ ပဗ္ဗတာနုသာရေနေဝ– တောင်သို့ အစဉ်လိုက်သဖြင့်သာလျှင်။ ဝဍ္ဎိ– ကြီးပွားပြီ။ တဿ– ထိုဝါးရုံကြီး၏။ မတ္ထကံ– ထိပ်ကို။ ဃနဇာတော– တစ်ခဲနက် ဖြစ်နေသော၊ (ထူထဲစွာ ပေါက်နေသော)၊ ဇိဉ္ဇုကဂုမ္ဗော– ချင်ရွေးချုံသည်။ (ရွေးချုံသည်)၊ အဝတ္ထရိ– ဖုံးလွှမ်းနေပြီ။ ဒါရကော– သည်။ ပတန္တော– ကျလသော်။ ကောဇဝကေ– ကော်ဇောငယ်ပေါ်၌။ (ပတိ) ဝိယ– ကျသကဲ့သို့။ တသ္မိံ– ထိုချင်ရွေးချုံ၌။ ပတိ– ကျပြီ။ စ– ဆက်။ တံ ဒိဝသံ– ထိုနေ့၌။ နဠကာရဇေဋ္ဌကဿ– ကျူထရံသည်တို့တွင် အကြီးအကဲဖြစ်သူ၏။ (ကျူထရံ သည်မှူးကြီး၏)၊ ဝေဠုဗလိ– ဝါးခွန်တော်သည်။ ဝါ– ဝါးခွန်ဆက်သချိန်သည်။ ပတ္တော– ရောက်သည်။ ဟောတိ။ သော– ထိုကျူထရံသည်မှူးကြီးသည်။ ပုတ္တေန– နှင့်။ သဒ္ဓိံ ဂန္တွာ၊ တံ ဝေဠုဂုမ္ဗံ– ထိုဝါးရုံကို။ ဆိန္ဒိတုံ– ခုတ်ဖြတ်ခြင်းငှာ။ အာရဘိ– အားထုတ်ပြီ။ တသ္မိံ– ထိုဝါးရုံသည်။ စလန္တေ– လှုပ်လသော်။ ဒါရကော– သည်။ သဒ္ဒံ– အသံကို။ အကာသိ၊ သော– ထိုကျူထရံသည်မှူးကြီးသည်။ “ဒါရကသဒ္ဒေါ+
စောရပပါတပဗ္ဗတံ။ ။ “စောရာနံ+ပါတနော+ပပါတော ယတ္ထာတိ စောရ- ပပါတော- ခိုးသူတို့ကို ကျစေရာ(ပစ်ချရာ) ချောက်ရှိသောတောင်၊ ပါတနပုဒ်ချေ၊ စောရပပါတော+ပဗ္ဗတော စောရပပါတပဗ္ဗတော”ဟုပြု။ [စောရာနံ ပါတနပပါတော ယတ္ထ၊ တံ စောရပ္ပပါတံ စောရပ္ပပါတံ စောရပ္ပပါတံ၊ ပဗ္ဗတံ၊ -ပဋိဂံ- ၃၇၉
...[စာမျက်နှာ- ၄၆၇]...
ဝိယ– ကလေးသံကဲ့သို့ပါတကား။ ဝါ– ကလေးသံနှင့်တူ၏။” ဣတိ– ဤသို့ မှတ် ထင်၍။ ဧကေန– တစ်ဖက်သော။ ပဿေန– နံပါးဖြင့်။ အဘိရုဟိတွာ– တက်၍။ တံ– ထိုကလေးကို။ ဒိသွာ၊ “မေ– သည်။ ပုတ္တော– ကို။ လဒ္ဓေါ။” ဣတိ– ၍။ တုဋ္ဌစိတ္တော– နှစ်သက်သောစိတ်ရှိသည်။ (ဟုတွာ)၊ အာဒါယ– ၍။ ဂတော– ပြီ။
ကာဠီ– သည်။ သေဋ္ဌိဿ– ၏။ သန္တိကံ– သို့။ ဂန္တွာ၊ တေန– ထိုသူဌေးသည်။ ပုစ္ဆိတာ– အပ်သည်။ (သမာနာ)၊ တံ ပဝတ္တိံ– ကို။ အာစိက္ခိတွာ– ၍။ “ဂစ္ဆ– ချေ။ နံ– ကို။ ပုန– ဖန်။ သဟဿံ– ကို။ ဒတွာ– ၍။ အာနေဟိ။” ဣတိ ဝုတ္တာ တထာ အကာသိ၊ သေဋ္ဌိနော– သည်။ ဣဒဉ္စိဒဉ္စ– ဤမည်ဤမည်သော အမှုကိုလည်း။ ကရောန္တဿေဝ– ပြုစဉ်ပင်။ ဒါရကော– သည်။ ဝဍ္ဎိတော– ကြီးပြင်းလာသည်။ (ဟုတွာ)၊ အဿ– ထိုကလေး၏။ နာမံ– သည်။ “ဃောသကော”တွေဝ– ဃောသကဟူ၍သာ။ အဟောသိ၊ သော– ထိုဃောသကသည်။ သေဋ္ဌိနော– ၏။ အက္ခိမှိ– မျက် လုံး၌။ ကဏ္ဋကော ဝိယ– ဆူးကဲ့သို့။ ခါယိ– ထင်ပြီ။ တံ– ထိုဃောသကကို။ ဥဇုကံ– ဖြောင့်ဖြောင့်။ ဩလောကေတုမ္ပိ– ကြည့်ရှုခြင်းငှာလည်း။ န ဝိသဟိ– မစွမ်းနိုင်။ အထ– ထိုအခါ၌။ အဿ– ထိုဃောသကကို။ မာရဏူပါယံ– သေစေနိုင်သော နည်းလမ်းကို။ ဝါ– သတ်ဖို့ရာ နည်းလမ်းကို။ စိန္တေန္တော– လသော်။ အတ္တနော– ၏။ သဟာယကဿ– ဖြစ်သော။ ကုမ္ဘကာရဿ– အိုးထိန်းသည်၏။ သန္တိကံ– သို့။ ဂန္တွာ– ၍။ “တွံ– သည်။ ကဒါ– ၌။ အာဝါပံ– အိုးထားရာတွင်းကို။ ဝါ– အိုးဖိုကို။ [အာဝါဋန္တိ ဘာဇနဋ္ဌာနာဝါဋံ၊ -ပဋိဂံ-၃၇၉။] အာလိမ္ပေဿသိ– မီးဖြင့် လိမ်းကျံမည်နည်း? ဝါ– မီးဖုတ်နည်း?” [အာလိမ္ပေဿတီ အာလိမ္ပေဿတီ အာလိမ္ပေဿတီတိ ဥဇ္ဇလိဿသိ၊ ကဒါ ဘာဇနံ ပစိဿသိ၊- ပဋိဂံ-၃၇၉။] ဣတိ ပုစ္ဆိတွာ၊ “သွေ– ၌။ (အာလိမ္ပေဿာမိ– မည်၊) ဣတိ ဝုတ္တေ၊ “တေန ဟိ– လျှင်။ ဣဒံ သဟဿံ– ဤတစ်ထောင်ကို။ ဂဟေတွာ– ၍။ မမ– ၏။ ဧကံ– တစ်ခုသော။ ကမ္မံ– အလုပ်ကို။ ကရောဟိ– လုပ်ပေးလော။” ဣတိ အာဟ၊ “သာမိ– အရှင်! ကိံ– အဘယ်အလုပ်ကို။ (ကရောမိ– လုပ်ပေးရမည်နည်း?)” ဣတိ– ဤသို့ မေးပြီ။ “မေ– ၏။ ဝါ–မှာ။ ဧကော– တစ်ယောက်သော။ အဝဇာတပုတ္တော– ယုတ်ညံ့ဆိုးသွမ်းသောသားသည်။ ဝါ– သားဆိုးသည်။ အတ္ထိ။ တံ– ထို သားဆိုကို။ တဝ– ၏။ သန္တိကံ– သို့။ ပေသေဿာမိ– စေလွှတ်လိုက်မည်။ အထ–
...[စာမျက်နှာ- ၄၆၈]...
၌။ နံ– ထိုသားဆိုးကို။ ဂဟေတွာ– ခေါ်ယူ၍။ ဂဗ္ဘံ– အခန်းသို့။ ပဝေသေတွာ– ဝင် စေ၍။ ဝါ– သွင်း၍။ တိခိဏာယ– ထက်သော။ ဝါသိယာ– ဓားဖြင့်။ ခဏ္ဍာခဏ္ဍိကံ– အပိုင်းငယ်, အပိုင်းကြီး ဖြစ်အောင်။ ဆိန္ဒိတွာ– ဖြတ်၍။ စာဋိယံ– အိုးကြီး၌။ ပက္ခိပိတွာ– ထည့်၍။ အာဝါပေ– အိုးဖို၌။ ပစေယျာသိ– ဖုတ်လော။ ဣဒံ သဟဿံ– ဤတစ်ထောင်သည်။ တေ– သင်၏။ ဝါ– သင့်ဖို့။ သစ္စကာရသဒိသံ သစ္စကာရသဒိသံ သစ္စကာရသဒိသံ– ကတိ သစ္စာရှိသူ၏ အဖြစ်သို့ ပို့ဆောင်တတ်သော ကျေးဇူးပြုခြင်းနှင့် တူ၏။ ဝါ– ကတိ။
သစ္စကာရသဒိသံ။ ။ သစ္စကာရန္တိ သစ္စဘာဝါဝဟံ ကာရံ၊...ဒါတဗ္ဗလဉ္ဇန္တိ အတ္ထော(အံဋီ- ၁၆၁)”ဟူသော အဖွင့်ကို ကြည့်၍ “သစ္စံ+အဿ အတ္ထီတိ သစ္စော-သစ္စာရှိသူ၊ ဝါ- သစ္စာတရားနှင့် ပြည့်စုံသူ(သုတ္တနိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၈၃၊ ဒီဋီ- ၃, ၇၆)၊ သစ္စံ (သစ္စဘာဝံ)+အာဝဟော+ကာရော သစ္စကာရော- ကတိသစ္စာရှိသူ၏ အဖြစ်သို့ ပို့ ဆောင်တတ်သော ကျေးဇူးပြုခြင်း၊ (ပေးအပ်သော တံစိုးလက်ဆောင်)၊ အာဝဟပုဒ်ချေ၊ သစ္စကာရေန+သဒိသံ သစ္စကာရသဒိသံ”ဟုပြု၊ သစ္စ၌ ဘာဝပ္ပဓာန, ဘာဝလောပကြံ၊ (တစ်နည်း) “သစ္စတ္တ”ဟု ဆိုလိုလျက် လောပေါ(မောဂ်- ၄, ၁၂၃)သုတ်ဖြင့် တ္တပစ္စည်းကို ချေ
ရှင်းပါဥုးမည်– ကျေးဇူးပြုလျှင် (တံဆိုးလက်ဆောင်ပေးလျှင်) ကျေးဇူးအပြုခံရသူ, တံစိုးလက်ဆောင် အပေးခံရသူသည် ကျေးဇူးပြုသူ, တံစိုးလက်ဆောင်ပေးသူအပေါ်၌ သစ္စာရှိလာ၏။ ဤသို့ ကတိသစ္စာရှိသူ၏ အဖြစ်သို့ ပို့ဆောင်တတ်သောကြောင့် ကျေး ဇူးပြုခြင်း, တံစိုးလက်ဆောင်ပေးခြင်းကို “သစ္စကာရ”ဟု ဆိုရသည်။ ဤ၌ ပေးအပ် သော ငွေတစ်ထောင်ကို ကျေးဇူးပြုခြင်းသဘော, တံစိုးလက်ဆောင်သဘော သက် ရောက်ရကား “သစ္စကာရသဒိသံ”ဟု ဆိုသည်။
ပဋိဂံ- ၃၇၉။ ။ ထို၌ “သစ္စကာရသဒိသန္တိ သစ္စကိရိယဝါစာ မူလမိဝါတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ”ဟု ဖွင့်၏၊ ထိုတွင် “သစ္စကိရိယဝါစာ”ကား သစ္စကာရ၏အဖွင့်, “မူလမိဝ”ကား သဒိသ၏ အဖွင့်တည်း၊ သစ္စကိရိယဝါစာနှင့် မူလမိဝကို ဝိဘတ်တူဖွင့်သဖြင့် “သမာန ဝိဘတ္တိက, ဖွင့်၍ပြ, ကမ္မဓာရယကြံစရာ”နှင့်အညီ သစ္စကာရနှင့် သဒိသကို ကမ္မ ဓာရည်းသမာသ်တွဲရကြောင်း ပြသည်၊ ထိုကြောင့် “ကရဏံ ကာရော၊ သစ္စဿ+ ကာရော သစ္စကာရော- ကတိသစ္စာပြုခြင်း၊ သစ္စကာရောယေဝ+သဒိသံ သစ္စကာရ သဒိသံ- အဖိုးအခ(စရံငွေ)နှင့် တူသော ကတိသစ္စာပြုခြင်း”ဟုပြု၊ “ဣဒံ သဟဿံ- သည်၊ တေ- ဖို့၊ သစ္စကာရသဒိသံ- အဖိုးအခ (စရံငွေ)နှင့် တူသော ကတိသစ္စာပြုခြင်း
...[စာမျက်နှာ- ၄၆၉]...
သစ္စာပြုခြင်းနှင့်တူ၏။ ဥတ္တရိံ– ထို့ထက်အလွန်။ တေ– ၏။ ဝါ– ဖို့။ ကတ္တဗ္ဗယုတ္တကံ ကတ္တဗ္ဗယုတ္တကံ ကတ္တဗ္ဗယုတ္တကံ ပန– ပြုခြင်းငှာ သင့်လျော်သော လုပ်ဆောင်မှုကိုကား။ ဝါ– ပြုအပ်သောအလုပ် အား သင့်လျော်သော လုပ်ဆောင်မှုကိုကား။ ပစ္ဆာ– နောက်၌။ ဝါ– နောက်မှ။ ကရိဿာမိ– အံ့။” ဣတိ– ဤသို့ ပြောပြီ။ ကုမ္ဘကာရော– သည်။ “သာဓူ”တိ– ကောင်းပါပြီဟူ၍။ သမ္ပဋိစ္ဆိ– လက်ခံပြီ။ သေဋ္ဌိ– သည်။ ပုနဒိဝသေ– နောက်တစ် နေ့၌။ ဃောသကံ– ကို။ ပက္ကောသိတွာ– ခေါ်၍။ “ဟိယျော– မနေ့က။ မယာ– သည်။ ကုမ္ဘကာရော– ကို။ ဧကံ– သော။ ကမ္မံ– အလုပ်ကို။ အာဏတ္တော– စေခိုင်း အပ်ပြီ။ ဧဟိ– လာလော။ တွံ– သင်သည်။ တဿ– ထိုအိုးထိန်းသည်၏။ သန္တိကံ ဂန္တွာ၊ ဧဝံ– သို့။ ဝဒေဟိ– ပြောလော။ (ကိံ– အဘယ်သို့ ပြောရမည်နည်း?) ] ဟိယျော– က။ မေ– ၏။ ပိတရာ– သည်။ အာဏတ္တံ– စေခိုင်းအပ်သော။ ကမ္မံ– ကို။ နိပ္ဖါဒေဟိ ကိရ– ပြီးစေပါလောတဲ့၊’ ဣတိ– ဤသို့။ ပြောလော။” ဣတိ– ဤ သို့ ပြော၍။ ပဟိဏိ– စေလွှတ်ပြီ။ [ဣတိတစ်လုံး အကျေကြံ၊] သော– ထိုဃောသက သည်။ “သာဓု– ကောင်းပါပြီ။” ဣတိ– ဤသို့ ပြော၍။ အဂမာသိ– သွားပြီ။ တတ္ထ– ထိုအိုးထိန်းသည်အထံသို့။ ဂစ္ဆန္တံ– သွားနေသော။ တံ– ထိုဃောသကကို။ သေဋ္ဌိနော– သူဌေး၏။ ဣတရော– အခြားသော။ ပုတ္တော– သားသည်။ ဒါရကေဟိ– ကလေးတို့နှင့်။ သဒ္ဓိံ၊ ဂုဠံ– ဂုံညင်းကို။ ကီဠန္တော– ကစားနေစဉ်။ ဒိသွာ၊ [အံ။ ဋ္ဌ၊ ၁, ၃၂၆၊ ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊ ၂၊ ၂၉၈တို့၌ ဒိသွာနောင် “တံ”ဟူသော ပုဒ်မပါပုံကို ထောက်၍ ဒိသွာနောင် တံကို အနက်မဲ့ကြံ။] ပက္ကောသိတွာ– ၍။ “ဘာတိက– အစ်ကို! ကုဟိံ– တည်း။ ဝါ– အဖိုးအခ (စရံငွေ) အလား, ကတိသစ္စာထားခြင်းတည်း”ဟုပေး။ နောက် အနက်မှာ ဖြစ်သင့်၍ ပေးသည်။ “သစ္စကာရေန+သဒိသံ သစ္စကာရသဒိသံ– ကတိ သစ္စာပြုခြင်း (ကတိသစ္စာထားခြင်း) နှင့် တူ၏”ဟုပြု။
ကတ္တဗ္ဗယုတ္တကံ။ ။ “ကရီယတေ ကတ္တဗ္ဗံ၊ ကတ္တဗ္ဗာယ+ယုတ္တံ ကတ္တဗ္ဗယုတ္တံ-ပြုခြင်းငှာ သင့်လျော်သော လုပ်ဆောင်မှု၊ (တစ်နည်း) ကတ္တဗ္ဗဿ+ယုတ္တံ ကတ္တဗ္ဗ- ယုတ္တံ- ပြုအပ်သော အလုပ်အား သင့်လျော်သော လုပ်ဆောင်မှု၊ ကတ္တဗ္ဗယုတ္တမေဝ ကတ္တဗ္ဗယုတ္တကံ”ဟုပြု။ “ကတ္တဗ္ဗယုတ္တကံ- ပြုထိုက်သည်နှင့် ယှဉ်သည်ကို”ဟုလည်း ပေး ကြ၏၊ ထိုသို့ ပေးနိုင်ရန် အဖွင့်မရှိပါ။ [ကတ္တဗ္ဗယုတ္တကန္တိ ကာတုံ ယုတ္တံ ကမ္မံ၊ (ဇာဋီသစ်- ၁, ၂၇၂)
...[စာမျက်နှာ- ၄၇၀]...
အဘယ်အရပ်သို့။ ဂစ္ဆသိ– သွားမည်နည်း?” ဣတိ– သို့။ ပုစ္ဆိတွာ– ၍။ “ပိတု– ၏။ သာသနံ– သတင်းစကားကို။ (အမှာစကားကို)၊ ဂဟေတွာ– ယူ၍။ ကုမ္ဘကာရဿ– ၏။ သန္တိကံ၊ (ဂစ္ဆာမိ– မည်၊)” ဣတိ ဝုတ္တေ၊ “အဟံ– သည်။ တတ္ထ– ထိုအိုးထိန်းသည် အထံသို့။ ဂမိဿာမိ– သွားမည်။ ဣမေ ဒါရကာ– တို့သည်။ မံ– ကျွန်တော့်ကို။ ဗဟုံ– များစွာသော။ လက္ခံ– လောင်းကြေးကို။ ဇိနိံသု– နိုင်ကုန်ပြီ။ မေ– ကျွန်တော့် အား။ ဝါ– ၏။ တံ– ထိုလောင်းကြေးကို။ ပဋိဇိနိတွာ– တဖန်နိုင်စေ၍။ ဝါ– ပြန်နိုင် အောင် ကစား၍။ [ကာရိတ်အကျေကြံ၊] ဒေဟိ– ပေးပါလော။” ဣတိ အာဟ၊ “အဟံ– သည်။ ပိတု– မှ။ ဘာယာမိ– ကြောက်ပါ၏။” ဣတိ– ဤသို့ ပြောပြီ။ “ဘာတိက– အစ်ကို! မာ ဘာယိ– မကြောက်ပါနှင့်။ အဟံ– သည်။ တံ သာသနံ– ကို။ ဟရိဿာမိ– ပို့ဆောင်ပေးပါမည်။ ဗဟူဟိ– များစွာသော ကလေးတို့သည်။ ဇိတော– အောင်အပ်ပြီ။ ဝါ– နိုင်အပ်ပြီ။ ယာဝ– အကြင်မျှလောက်။ အဟံ– သည်။ အာဂစ္ဆာမိ– ပြန်လာပါမည်။ တာဝ– ထိုမျှလောက်။ မေ– ၏။ လက္ခံ– လောင်းကြေး ကို။ ပဋိဇိန– တစ်ဖန်နိုင်စေလော။ ဝါ– ပြန်နိုင်အောင် ကစားပေးပါလော။” ဣတိ– ဤသို့ ပြောပြီ။
ဃောသကော– သည်။ ဂုဠကီဠာယ– ဂုံညင်းကစားခြင်း၌။ (ဂေါ်လီလုံးကစား ခြင်း၌) ဆေကော ကိရ– ကျွမ်းကျင်သတဲ့။ တေန– ထိုကြောင့်။ နံ– ထိုဃောသက ကို။ ဧဝံ– ဤသို့။ နိဗန္ဓိ– နှောင်ဖွဲ့ပြီ။ ဝါ– မသွားအောင် တောင်းဆိုအကြပ်ကိုင်ပြီ။ [နိဗန္ဓီတိ နိက္ခမိတုံ နာဒါသိ၊ -ပဋိဂံ-၃၇၉။] သောပိ– ထိုဃောသကသည်လည်း။ တံ– ထိုသူဌေးသားကို။ “တေန ဟိ– တိုက်တွန်းပါ၏။ ဝါ– ထိုသို့ သင်က ပြန်နိုင်လို သည်၏ အဖြစ်ကြောင့်သာလျှင်။ (ထိုသို့ ဖြစ်လျှင်)၊ ဂန္တွာ– ၍။ ကုမ္ဘကာရံ– ကို၊
မံ လက္ခံ ဇိနိံသု။ ။ ဇိဓာတ်သည် ဒွိကမ္မကဓာတ်ဖြစ်ရကား “မံ, လက္ခံ”ဟု ကံ ၂မျိုးရှိသည်(နီတိဓာတု- ၃၈၆၊ ၃၈၇)။ (တစ်နည်း) “နောက်နား၌ “တာဝ မေ လက္ခံ ပဋိဇိန”ဟု ရှိ၏၊ ထိုတွင် “မေ လက္ခံ”ကို ကြည့်၍ မံ၌ ဆဋ္ဌီအနက်ယူကာ “မံ- ၏၊ ဗဟုံ- သော၊ လက္ခံ- ကို၊ ဇိနိံသု”ဟုပေး။
တေန ဟိ။ ။ ရှေ့နည်းအလို ဥယျောဇန(တိုက်တွန်းခြင်း) အနက်ဟော နိပါတ်ပုဒ် တည်း(သာရတ္ထ၊၁၊၄၅စသည်)၊ နောက်နည်းအလို ကာရဏအနက်ဟော နိပါတ်ပုဒ်ဟု လည်းကောင်း, တေနကား တသဗ္ဗနာမ်ပုဒ်နောင် ဟိတ်အနက်၌ နာဝိဘတ်သက်ထား
...[စာမျက်နှာ- ၄၇၁]...
] မေ– ၏။ ပိတရာ– သည်။ ဟိယျော– က။ ဧကံ– သော။ ကမ္မံ– ကို။ အာဏတ္တံ– အပ်ပြီ။ တံ– ထိုလုပ်ကို။ နိပ္ဖါဒေဟိ ကိရ– ပြီးစေပါလောတဲ့၊’ ဣတိ– သို့။ ဝဒေဟိ–ပြောလော။” ဣတိ၊ ဝတွာ– ပြော၍။ ဥယျောဇေသိ– စေလွှတ်ပြီ။ [ဣတိတစ်လုံး အကျေကြံ၊] သော– ထိုသူဌေးသားသည်။ တဿ– ထိုအိုးထိန်းသည်၏။ သန္တိကံ ဂန္တွာ၊ တထာ– ထိုပြောခိုင်းသည့်အတိုင်း။ အဝစ– ပြောပြီ။ အထ– ထိုအခါ၌။ နံ– ထိုသူဌေးသားကို။ ကုမ္ဘကာရော– သည်။ သေဋ္ဌိနာ– သည်။ ဝုတ္တနိယာမေနေဝ– ပြောအပ်သော နည်းဖြင့်သာလျှင်။ မာရေတွာ– သေစေ၍။ ဝါ– သတ်၍။ အာဝါပေ– အိုးထားရာတွင်း၌။ ဝါ– အိုးဖို၌။ ခိပိ– ပစ်ချပြီ။ ဃောသကောပိ– သည်လည်း။ ဒိဝသဘာဂံ– နေ့အဖို့ပတ်လုံး။ (တစ်နေ့လုံး)၊ ကီဠိတွာ– ကစား၍။ သာယနှသမယေ– ညနေချမ်းအချိန်၌။ ဂေဟံ– သို့။ ဂန္တွာ– ၍။ “တာတ– ငါ့သား! ကိံ– အဘယ်ကြောင့်။ န ဂတော– မသွားသည်။ အသိ– ဖြစ်သနည်း?” ဣတိ– သို့။ ဝုတ္တေ– သော်။ အတ္တနော– ၏။ အဂတကာရဏဉ္စ– မသွားခြင်း၏ အကြောင်းကို လည်းကောင်း။ ကနိဋ္ဌဿ– ညီငယ်၏။ ဂတကာရဏဉ္စ– သွားခြင်း၏အကြောင်း ကိုလည်းကောင်း။ အာရောစေသိ– ပြီ။ တံ– ထိုစကားကို။ သုတွာ၊ သေဋ္ဌိ– သည်။ “အဟံ– သည်။ ဓီ– စက်ဆုပ်၏။ [အဟံ ဓီ– ငါ မုန်းတယ်၊]” ဣတိ– သို့။ မဟာဝိရဝံ– ကျယ်သောအော်သံကို။ ဝိရဝိတွာ– အော်၍။ သကလသရီရေ– အလုံးစုံသော ကိုယ်၌။ ဝါ– တစ်ကိုယ်လုံး၌။ ပက္ကုထိတလောဟိတော ဝိယ– ပွက်ပွက်ဆူသော သွေးရှိသကဲ့သို့။ ဟုတွာ၊ “အမ္ဘော ကုမ္ဘကာရ– အမောင်အိုးထိန်းသည်! မံ– ကို။ မာ နာသယိ– မဖျက်ဆီးပါနှင့်။ မံ– ကို။ မာ နာသယိ– နှင့်။” ဣတိ– သို့။ ဗာဟာ– လက်မောင်းတို့ကို။ ပဂ္ဂယှ– မြှောက်ချီ၍။ ကန္ဒန္တော– မြည်တမ်းလျက်။ တဿ– ထိုအိုးထိန်းသည်၏။ သန္တိကံ– သို့။ အဂမာသိ– ပြီ။ ကုမ္ဘကာရော– သည်။ တံ– ထို သူဌေးကို။ တထာ– ထိုအခြင်းအရာအားဖြင့်။ အာဂစ္ဆန္တံ– လာနေသည်ကို။ ဒိသွာ၊ သောပုဒ်, ဟိကား အနက်မရ နိပါတ်မျှဟုလည်းကောင်း ၂မျိုးယူပါ။ “ယေန– အကြင် ကြောင့်။ တွံ– သည်။ ပဋိဇိနိတုကာမော– နိုင်ခြင်းငှာ အလိုရှိ၏။ တေန ဟိ– ထိုကြောင့်”ဟု အနိယမဝါကျထည့်၍ အကျယ်ပေးနိုင်သည်။ (မ၊ဋ္ဌ၊ ၂၊ ၁၇၈၊ သီဋီသစ်၊၁၊ ၃၅၁၊ ပါရာဘာ- ၁, ၅၇) [တေန ဟီတိ ယသ္မာ တွံ ဟိ ပဋိဇိနိတုကာမော၊ တသ္မာတိ အတ္ထော၊ -ပဋိဂံ-၃၇၉။]
...[စာမျက်နှာ- ၄၇၂]...
“သာမိ– အရှင်! သဒ္ဒံ– ကို။ မာ ကရိ– မပြုပါနှင့်။ တေ– သင်၏။ ကမ္မံ– ခိုင်းထား အပ်သော အလုပ်သည်။ နိပ္ဖန္နံ– ပြီးပြီ။” ဣတိ အာဟ၊ အပ္ပဒုဋ္ဌဿ– မည်သူကိုမျှ မဖျက်ဆီး, မပြစ်မှားတတ်သူအား။ ဝါ– မပြစ်မှားထိုက်သူအား။ ပဒုဿမာနော– ဖျက်ဆီးပြစ်မှားသောသူသည်။ အနပ္ပကံ– မနည်းသော။ ဝါ– များသော။ ဒေါမနဿံ– စိတ်ဆင်းရဲခြင်းကို။ ပဋိသံဝေဒေတိ) ယထာ– ရရှိ ခံစားရသကဲ့သို့။ (တထာ–တူ၊) သော– ထိုသူဌေးသည်။ ဝါ– ကို။ ပဗ္ဗတေန– တောင်သည်။ (အဝတ္ထဋော) ဝိယ– လွှမ်းမိုးအပ်သကဲ့သို့။ (ဧဝံ– ဤအတူ၊) မဟန္တေန– ကြီးစွာသော။ သောကေန– သောကသည်။ အဝတ္ထဋော– လွှမ်းမိုးအပ်သည်။ ဟုတွာ၊ အနပ္ပကံ– သော။ ဒေါမနဿံ– စိတ်ဆင်းရဲခြင်းကို။ ပဋိသံဝေဒေသိ– ရရှိခံစားရပြီ။ တေန– ကြောင့်။ ဘဂဝါ– သည်။ “ယော ဒဏ္ဍေန၊ ပေ။ သောပပဇ္ဇတီ”တိ– ဟူ၍။ အာဟ– ဟော တော်မူပြီ။
ပဋိသံဝေဒေသိ။ ။ ပဋိ+သံ+ဝိဒ+ဏေ+ဤ၊ ပဋိကား ပုနပ္ပုနအနက်, သံကား သယံအနက်, ဝိဒဓာတ်သည် လာဘ(ရရှိခြင်း)အနက်ကို ဟောသည်ဟု ပဋိဂံ၌ ဆို၏၊ ထိုအလို “အဖန်ဖန်အထပ်ထပ် ကိုယ်တိုင် ရရှိခံစားရပြီ၊ (တနုံ့နုံ့ခံစားရပြီ)”ဟု ပေး၊ အထက်၌ မဟာနိ၊ဋ္ဌ၊၂၄၃၊ ၃၇၃အတိုင်း ပဋိ+သံတို့ကို အနက်မဲ့, ဝိဒဓာတ်ကို လာဘအနက်ယူ၍ ပေးခဲ့သည်။ [ပဋိသံဝေဒေသီ ပဋိသံဝေဒေသီ ပဋိသံဝေဒေသီတိ ကဿစိ အကထေတွာ(မည် သူ့ကိုမျှ မပြောရဲဘဲ) ပုနပ္ပုနံ သယမေဝ ဝိန္ဒိ၊ -ပဋိဂံ- ၃၇၉။]
ယထာ တံ။ ။ “ယထာ တံမူ, တံ၏အနက်, ထူးမထွက်(ဘုရား- ၇၀)”ဟူသော နိယံနှင့်အညီ တံ ယထာ၌ တံကား အနက်မဲ့တည်း၊ တံကို အနက်ရှိကြံ၍ “အပ္ပဒုဋ္ဌဿ-အား၊ ပဒုဿမာနော- သည်၊ ယထာ- အကြင်အခြင်းအရာအားဖြင့်၊ တံ- ထိုနှလုံးမသာ ယာခြင်းကို၊ ပဋိသံဝေဒေတိ- ၏၊ တေန- ထိုကြောင့်၊ ဘဂဝါ- သည်၊ ယော ဒဏ္ဍေန၊ ပေ၊ သောပဇ္ဇတီတိ- ၍၊ အာဟ”ဟုလည်း ပေးကြ၏။
အားလုံးလိုက်ပေးပုံ။ ။ “ယထာ တံ”စသော ဥပမာနဘက်၌ရှိသော “ပဗ္ဗတေန ဝိယ”စသော ပုဒ်အားလုံးကို လိုက်စေ၍ “အပ္ပဒုဋ္ဌဿ- အား၊ ပဒုဿမာနော- သည်၊ ဝါ- ကို၊ ပဗ္ဗတေန– သည်၊ (အဝတ္ထဋော) ဝိယ– သကဲ့သို့၊ (ဧဝံ– တူ၊) မဟန္တေန သောကေန အဝတ္ထဋော– သည်၊ ဟုတွာ၊ အနပ္ပကံ ဒေါမနဿံ ပဋိသံဝေဒေတိ ယထာ- သကဲ့သို့၊ (ဧဝံ) မဟန္တေန သောကေန အဝတ္ထဋော– သည်၊ ဟုတွာ၊ အနပ္ပကံ– သော၊ ဒေါမနဿံ– ကို၊ ပဋိသံဝေဒေသိ– ပြီ”ဟုလည်း ပေးကြ၏။
...[စာမျက်နှာ- ၄၇၃]...
ယော ဒဏ္ဍေန အဒဏ္ဍေသု, အပ္ပဒုဋ္ဌေသု ဒုဿတိ၊ ဒသန္န မညတရံ ဌာနံ, ခိပ္ပမေဝ နိဂစ္ဆတိ
ယော– အကြင်သူသည်။ အဒဏ္ဍေသု– ဒုစရိုက်မှန်ဘိ, ဒဏ်မရှိသူတို့၌ လည်းကောင်း။ အပ္ပဒုဋ္ဌေသု အပ္ပဒုဋ္ဌေသု အပ္ပဒုဋ္ဌေသု– မိမိ သူတစ်ပါး, နှစ်ဥုးသားဝယ်, မပြစ်မှားတတ် သူတို့၌လည်ကောင်း။ ဒဏ္ဍေန– ဒဏ်ဖြင့်။ (ကိုယ်နှုတ်စိတ်ဆိုး, ဒဏ်တစ်မျိုးမျိုး ဖြင့်)၊ ဒုဿတိ– ပြစ်မှားအံ့။ သော– ထိုသူသည်၊) ဒသန္နံ– ဆယ်မျိုးသော ဒုက္ခ၏ အကြောင်းတို့တွင်။ အညတရံ– တစ်မျိုးမျိုးသော။ ဌာနံ– ဒုက္ခ၏ အကြောင်းသို့။ ခိပ္ပမေဝ– လျင်မြန်စွာသာလျှင်။ နိဂစ္ဆတိ– ရောက်ရ၏။
ဝေဒနံ ဖရုသံ ဇာနိံ, သရီရဿ စ ဘေဒနံ၊ ဂရုကံ ဝါပိ အာဗာဓံ, စိတ္တက္ခေပဉ္စ ပါပုဏေ
ဖရုသံ– ကြမ်းတမ်းသော။ ဝေဒနံ– ခေါင်းမူးဇက်ထိုး, ဝေဒနာဆိုးသို့ လည်းကောင်း။ ဇာနိံ– ဥစ္စာပျက်ယွင်း, ဆုံးရှုံးခြင်းသို့လည်းကောင်း။ သရီရဿ– ခန္ဓာ ကိုယ်၏။ ဘေဒနံ စ– လက်ချေပြတ်ယွင်း, ပျက်စီးခြင်းသို့လည်းကောင်း။ ဂရုကံ–ကြီးမားထန်သည်း, သေလုနီးပါးဖြစ်သော။ အာဗာဓံ ဝါပိ– လေဖြတ်ဆွံ့အ,
အဒဏ္ဍေသု အပ္ပဒုဋ္ဌေသု။ ။ အဒဏ္ဍေသူတိ ကာယခဏ္ဍာဒိရဟိတေသု ခီဏာသဝေသု၊ အပ္ပဒုဋ္ဌေသူ အပ္ပဒုဋ္ဌေသူ အပ္ပဒုဋ္ဌေသူတိ ပရေသု ဝါ အတ္တနိ ဝါ နိရပရာဓေသု(ဓမ္မ၊ဋ္ဌ၊၂, ၄၅)။ ဒဏ္ဍန္တိ ကာယဝစီမနောဒဏ္ဍံ၊ ကာယဒုစ္စရိတာဒီနမေတံ အဓိဝစနံ၊ ကာယ- ဒုစ္စရိတံ ဟိ ဒဏ္ဍယတီတိ ဒဏ္ဍော၊ ဗာဓေတိ အနယဗျသနံ ပါပေတီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ၊ ဧဝံ ဝစီဒုစ္စရိတံ မနောဒုစ္စရိတံ စ၊- သုတ္တနိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၅၇
အနက်ပေးပုံ။ ။ အထက်ပါအဖွင့်များနှင့်အညီ ပေးခဲ့သည်၊ ဒုသဓာတ် သမ္ပဒါန် ငဲ့ပုံကို နိဒီ- ၁၈၆ ၌ ဆိုသဖြင့် “အဒဏ္ဍေသု- တို့အားလည်းကောင်း၊ အပ္ပဒုဋ္ဌေသု- တို့အားလည်းကောင်း”ဟုလည်း ပေးနိုင်သည်၊ ထို၂ပုဒ်ကို “အဒဏ္ဍေသု- ကုန်သော၊ အပ္ပဒုဋ္ဌေသု- တို့၌”ဟု ဝိသေသန ဝိသေသသျ ကြံ၍လည်း ပေးကြ၏၊ သို့သော် ၎င်းင်း တို့၏ စပ်ရာပုဒ်ကို “ခီဏာသဝေသု”ဟု ဖွင့်ထားသောကြောင့် ၂ပုဒ်လုံးကို ဩကာသ အနက်ပေးခြင်းသာ ပိုကောင်းသည်။
ဒသန္နမညတရံ ဌာနန္တိ ဒသသု ဒုက္ခကာရဏေသု အညတရံ ကာရဏံ (ဓမ္မ၊ဋ္ဌ၊ ၂, ၄၅)+
...[စာမျက်နှာ- ၄၇၄]...
နူနာစသည့်, ခံရလွန်ဆိုး, ရောဂါမျိုးသို့လည်းကောင်း။ စိတ္တက္ခေပဉ္စ– စိတ် ဓာတ်ဖောက်ပြန်, အသိဉာဏ်ကင်း, ရူးသွပ်ခြင်းသို့လည်းကောင်း။ ပါပုဏေ–ရောက်ရ၏။
ရာဇတော ဝါ ဥပသဂ္ဂံ, အဗ္ဘက္ခာနဉ္စ ဒါရုဏံ၊ ပရိက္ခယဉ္စ ဉာတီနံ, ဘောဂါနဉ္စ ပဘင်္ဂုရံ
ရာဇတော– မင်းမှ။ ဥပသဂ္ဂံ ဝါ– ဘေးရန်သို့လည်းကောင်း။ (တနည်း) ရာဇတော– မင်းကြောင့်။ (ဥပ္ပန္နံ– ဖြစ်သော၊) ဥပသဂ္ဂံ ဝါ– ဘေးရန်သို့လည်းကောင်း။ ဒါရုဏံ– ပြင်းထန်သော။ အဗ္ဘက္ခာနဉ္စ– မဟုတ်မမှန် လုပ်ကြံ စွပ်စွဲခံရ ခြင်းသို့လည်းကောင်း။ ဉာတီနံ– ဆွေမျိုးတို့၏။ ပရိက္ခယဉ္စ– ပျက်စီးခြင်းသို့လည်းကောင်း။ ဘောဂါနံ– စည်းစိမ်တို့၏။ ပဘင်္ဂုရံ ပဘင်္ဂုရံ ပဘင်္ဂုရံ စ– သူတို့ကိုယ်တိုင် ဖျက်ဆီးလေ့ရှိ ကုန်သည်၏အဖြစ်သို့လည်းကောင်း။ ဝါ– မိမိကိုယ်ကို ဖျက်ဆီးလေ့ရှိကုန်သည် ၏ အဖြစ်သို့လည်းကောင်း။ (ပါပုဏေ– ၏။) အထ ဝါဿ အဂါရာနိ, အဂ္ဂိ ဍဟတိ ပါဝကော၊ ကာယဿ ဘေဒါ ဒုပ္ပညော, နိရယံ သောပပဇ္ဇတိ။
ရာဇတော။ ။ သော တော ပစ္စယန္တာ ပဉ္စမိယတ္ထေ၊ ဒီဃသော ရာဇတော ဝါ (ရူ- ၁၃၃)။ ရာဇတောတိ စ ဟေတုအတ္ထေ နိဿက္ကဝစနံ (နီတိသုတ္တ- ၁၉၇)
ပဘင်္ဂုရံ။ ။ ထာဝရိတ္တရဘင်္ဂုရဘိဒုရဘာသုရဘဿရာ၊ ဧတေ သဒ္ဒါ နိပစ္စန္တေ သီလေ ဂမျမာနေ၊ -မောဂ်- ၅, ၅၄
မောဂ်ပံ- ၃၂၇။ ။ ဘဉ္ဇ ဩမဒ္ဒနေ၊ ဘဇ္ဇတေ သယမေဝ, ဘဉ္ဇတိ ဝါ အတ္တာနန္တိ ဘင်္ဂုရော, ကမ္မကတ္တရိ ဃုရော နိပစ္စတေ, နိပါတနဿ ဣဋ္ဌဝိသယတ္တာ ယော ပရံ ဘဉ္ဇတိ တသ္မိံ န ဟောတိ။
ဓမ္မ၊ဋ္ဌ၊၂၊၄၅။ ။ ပဘင်္ဂုရန္တိ ပဘင်္ဂုဘာဝံ...သုဝဏ္ဏံ အင်္ဂါရဘာဝံ, မုတ္တာ ကပ္ပာသဋ္ဌိဘာဝံ, ကဟာပဏံ ကပါလကဏ္ဍာဒိဘာဝံ ဒွိပဒစတုပ္ပဒါ ကာဏကုဏာဒိဘာဝန္တိ အတ္ထော
မောဂ်ပံဆိုလိုချက်။ ။ နိပါတနသုတ်ဟူသည် အလိုရှိသလို ပြီးအောင်စီရင် နိုင်သောကြောင့် ဘဉ္ဇဓာတ်နောင် ကမ္မကတ္တားအနက်၌ ဃုရပစ္စည်းသက်၊ အမှန် အားဖြင့် ဖျက်နေဖွယ်မလိုဘဲ ဖျက်ရလွယ်ကူသည့်အတွက် သူ့အလိုလို (သူ့ကိုယ်သူ)
...[စာမျက်နှာ- ၄၇၅]...
အထ– ထိုမှတစ်ပါး။ အဿ– ထိုသူ၏။ အဂါရာနိ– အိမ်တို့ကို။ အဂ္ဂိ ဝါ– မိုးကြိုး မီးသည်သော်လည်းကောင်း။ ပါဝကော ဝါ– (သူ့အလိုအလျောက်ဖြစ်ပေါ်လာ သော) သဘာဝလောင်မီးသည်သော်လည်းကောင်း။ ဍဟတိ– လောင်၏။ ဒုပ္ပညော– ပညာမရှိသော။ သော– ထိုသူသည်။ ကာယဿ– ခန္ဓာကိုယ်၏။ ဘေဒါ– ပျက်စီးခြင်းကြောင့်။ နိရယံ– ငရဲ၌။ ဥပပဇ္ဇတိ– ဖြစ်ရ၏။ (တစ်နည်း) နိရယံ– ငရဲသို့။ ဥပပဇ္ဇတိ– ကပ်ရောက်ရ၏။
ဧဝံ သန္တေပိ– ဤသို့ဖြစ်သော်လည်း။ ပုန– တစ်ဖန်။ နံ– ထိုဃောသကကို။ သေဋ္ဌိ– သည်။ ဥဇုကံ– ဖြောင့်ဖြောင့်။ ဩလောကေတုံ– ငှာ။ န သက္ကောတိ– မစွမ်း နိုင်။ “ကိန္တိ– အဘယ်သို့လျှင်။ နံ– ထိုဃောသကကို။ မာရေယျံ– သေစေရာအံ့နည်း။ ဝါ– သတ်ရအံ့နည်း။” ဣတိ၊ စိန္တေန္တော– လသော်။ “မမ– ၏။ ဂါမသတေ– ရွာတစ် ရာ၌။ (ရွာများစွာ၌)၊ အာယုတ္တကဿ– ထိုထိုအမှုကိစ္စတို့၌ အားထုတ်သော အမှုထမ်း၏။ ဝါ– ဝန်ထမ်း၏။ သန္တိကံ– သို့။ ပေသေတွာ– ၍။ မာရဿောမိ– သေ စေအံ့။” ဣတိ– ဤသို့သော။ ဥပါယံ– နည်းလမ်းကို။ ဒိသွာ၊ “အယံ– ဤသူသည်။ ဖျက်သကဲ့သို့ ဖြစ်သောကြောင့် ကံကိုပင် ကတ္တားဟု တင်စားခေါ်ဆိုထားသော ကမ္မ ကတ္တုသာဓန ဖြစ်ရသည်။ ထိုကြောင့် “ပဘင်္ဂုရ– အလိုလို ဖျက်တတ်။ ဝါ– မိမိကိုယ်ကို ဖျက်တတ်”ဟု အနက်ဖြစ်၏။ ပကား အနက်မဲ့တည်း။
သီလအနက်လည်းပါ။ ။ ကမ္မကတ္တားဆိုသော်လည်း သူ့ချည်းသက်သက် မဟုတ်၊ “ဧတေ သဒ္ဒါ နိပစ္စန္တေ သီလေ ဂမျမာနေ(မောဂ်- ၅, ၅၄)၊ သရသတော ဥပက္ကမတော စ ပဘင်္ဂုပရမသီလတာယ ပဘင်္ဂုရံ(ဣတိ၊ဋ္ဌ၊၁၅၆)”ဟူသော စကားအရ သီလအနက် လည်း ပါ၏၊ “ပဘဇ္ဇတေ သယမေဝ, ပဘဉ္ဇတိ ဝါ အတ္တာနန္တိ ပဘင်္ဂုရံ”ဟု ပြု၊ ထို နောင် “ပဘင်္ဂုဘာဝံ”ဟူသော ဓမ္မ.ဋ္ဌအဖွင့်ကို ကြည့်၍ “ပဘင်္ဂုရဿ+ဘာဝေါ ပဘင်္ဂု- ရံ”ဟုပြု၍ ဘာဝပုဒ်ကျေသော ဘာဝလောပသော်လည်းကောင်း, ဘာဝပ္ပဓာနသော် လည်းကောင်း, “ပဘင်္ဂုရတ္တံ”ဟု ဆိုလိုလျက် လောပေါ (မောဂ်- ၄, ၁၂၃)သုတ်ဖြင့် တ္တပစ္စည်းကို ချေထားသည်ဟုသော်လည်းကောင်း မှတ်ရာ၏။
အာယုတ္တကဿ။ ။ ဝိသေသေန+ယုတ္တော အာယုတ္တော- ထိုထိုကိစ္စတို့၌ အထူး အားဖြင့်ယှဉ်သူ(မဟာနိ၊ဋ္ဌ၊၂၂၇)၊ တေသု တေသု ကမ္မေသု အာယုဉ္ဇတီတိ အာ- ယုတ္တော- ထိုထိုအမှုကိစ္စတို့၌ အားထုတ်သူ၊ အာယုေတ္တော ဧဝ အာယုတ္တကော (ဇာဋီသစ်- ၁, ၂၅၀)
...[စာမျက်နှာ- ၄၇၆]...
မေ– ၏။ အဝဇာတပုတ္တော– ယုတ်မာဆိုးသွမ်းသောသားတည်း။ ဝါ– သားဆိုး တည်း။ ဣမံ– ဤသားကို။ မာရေတွာ– သေစေ၍။ ဝါ– သတ်၍။ ဝစ္စကူပေ– မစင် တွင်း၌။ (အိမ်သာကျင်းထဲ၌)၊ ခိပတု– ပစ်ချလော။ ဧဝံ– ဤသို့။ ကတေ– ပြုအပ် ပြီးသော်။ အဟံ– သည်။ မာတုလဿ– ဥုးကြီး၏။ ဝါ– ဖို့။ ကတ္တဗ္ဗယုတ္တကံ– ပြုခြင်း ငှာ သင့်လျော်သော လုပ်ဆောင်ဖွယ်ကို။ ဝါ– ပြုအပ်သောအလုပ်အား သင့်လျော် သော လုပ်ဆောင်ဖွယ်ကို။ ပစ္ဆာ– နောက်၌။ ဇာနိဿာမိ– သိအံ့။ (အသိအမှတ် ပြုမည်၊)” ဣတိ– ဤသို့။ တဿ– ထိုအမှုထမ်းကို။ (ဝါစနတ္ထာယ– ပြောခြင်းငှာ။ သာဝနတ္ထာယ– ကြားသိစေခြင်းငှာ၊) ပဏ္ဏံ– စာလွှာကို။ လိခိတွာ– ရေးပြီး၍။ ဝါ– ရေးပြီးလသော်။ (တစ်နည်း) ပဏ္ဏံ– ထန်းရွက်ပေရွက်ကို။ (အက္ခရေန– အက္ခ ရာဖြင့်၊) လိခိတွာ– ရေး၍။ (တစ်နည်း) ပဏ္ဏံ– ထန်းရွက်ပေရွက်၌။ (လေခနိယာ– ကညစ်ဖြင့်။ ဝါ– ကလောင်တံဖြင့်၊) လိခိတွာ– ၍။ “တာတ ဃောသက–
တဿ။ ။ တဿာတိ အာယုတ္တကဿ ဝါစနတ္ထာယ, သာဝနတ္ထာယ ဝါတိ ဝစနသေသော ဣစ္ဆိတဗ္ဗော၊ -ပဋိဂံ- ၃၈၀
ပဏ္ဏံ။ ။ ပူရယတီတိ ပဏ္ဏံ၊ [ပူရ+ဏ၊] ပတတိ အစိရေနာတိ ပဏ္ဏံ၊ [ပတ+တ၊- ဓာန်ဋီ- ၅၄၃၊] ပဏီယတိ ဝေါဟရီယတီတိ ပဏ္ဏော, ပလာသော၊[ပဏ+ဏ၊ -မောဂ်- ၇, ၆၅။] ပဏ္ဏံ လိခိတွာတိ တာလာဒီနံ ပဏ္ဏံ အက္ခရေန လိခိတွာ၊ ပဏ္ဏန္တိ ဘုမ္မတ္ထေ ဝါ ဥပယောဂဝစနံ၊ ပဏ္ဏေ လေခနိယာ လိခိတွာတိ အတ္ထော၊- သီဋီသစ်၊၁၊၃၃၇
ပဏ္ဏံအရ။ ။ အထက်ပါ အဆိုများကို ကြည့်လျှင် ပဏ္ဏသဒ္ဒါ သစ်ရွက်ကို ရ၏၊ မှန်၏- ယခုခေတ်မှာလို စာရေးစက္ကူမပေါ်သေးမီ ရှေးခေတ်က ထန်းရွက်ပေရွက် စသော သစ်ရွက်၌ စာရေးခဲ့ကြသည်၊ သာသနာနှစ် ၄၅၀ပြည့်နှစ် (၉၄ ြ.ဃ)တွင် သီဟိုဠ်ကျွန်း (သီရိလင်္ကာနိုင်ငံ), မလယဇနပုဒ်, အာလောကလိုဏ်ဂူ၌ မဟာဓမ္မရက္ခိတ ထေရ် ဥုးဆောင်၍ မြန်မာနိုင်ငံ သရေခေတ္တရာ ငတပါးမင်းနှင့် ခေတ်ပြိုင်မင်းဖြစ် သော ဝဋ္ဋဂါမဏိမင်း၏ အထောက်အပံ့ဖြင့် ဆဠာဘိညပဋိသမ္ဘိဒါပတ္တဖြစ်တော်မူ ကြသော ရဟန္တာအရှင်မြတ် ၅၀၀တို့သည် ပါဠိတော်အဋ္ဌကထာများကို ပေထက် အက္ခရာတင်ကာ အကြိမ်တစ်ရာ တိုက်ဆိုင်တည်းဖြတ်လျက် နှုတ်ဖြင့် ရွတ်၍ “ပေါတ္ထကာရုဠှသင်္ဂီတိ”ခေါ် စတုတ္ထသံဂါယနာကို တင်တော်မူခဲ့ကြ၏၊ ဤစတုတ္ထ သံဂါယနာတင်ပွဲ၌ ပေထက်အက္ခရာတင်သည်ကို ထောက်လျှင် ထိုခေတ်အထိ စက္ကူမပေါ်သေးဟု သိနိုင်သည်။(ဝိမတိ၊၂၊၂၇၂၊ မဟာဝံသ၊ ဒီပဝံသ၊ သာသနာ-
...[စာမျက်နှာ- ၄၇၇]...
ငါ့သားဃောသက! အမှာကံ– တို့၏။ ဂါမသတေ– ၌။ အာယုတ္တကော– သည်။ အတ္ထိ။ ဣမံ ပဏ္ဏံ– ကို။ ဟရိတွာ– ယူဆောင်၍။ တဿ– ထိုအမှုထမ်းအား။ ဒေဟိ– လော။” ဣတိ ဝတွာ၊ ပဏ္ဏံ– ကို။ တဿ– ထိုဃောသက၏။ ဒုဿန္တေ– ပုဆိုးစွန်း၌။ ဗန္ဓိ– ချည်နှောင်ပြီ။ ပန– ဆက်ဥုးအံ့။ သော– ထိုဃောသကသည်။ အက္ခရသမယံ အက္ခရသမယံ အက္ခရသမယံ– တတ်သိထိုက်သော အက္ခရာ (စာ) ကို။ ဝါ– အက္ခရာကို တတ်သိသော အတတ် ပညာကို။ (အက္ခရာကို တတ်သိခြင်းအတတ်ပညာကို)၊ န ဇာနာတိ– မတတ်သိ၊ [အက္ခရသမယံ န ဇာနာတိ– စာမတတ်၊] ဟိ– မှန်၏။ ဒဟရကာလတော– ငယ် ရွယ်သူ၏အခါမှ။ ဝါ– ငယ်စဉ်အခါမှ။ ပဋ္ဌာယ– ၍။ နံ– ထိုဃောသကကို။ မာရာပေန္တောဝ– သတ်ပစ်ပါဟု စေခိုင်းခဲ့သည်သာလျှင်ဖြစ်သော။ ဝါ– အသတ်ခိုင်း ခဲ့သည်သာလျှင်ဖြစ်သော။ သေဋ္ဌိ– သည်။ မာရေတုံ– သေစေခြင်းငှာ။ ဝါ– သတ်ခြင်း ငှာ။ နာသက္ခိ– မစွမ်းနိုင်ခဲ့။ အက္ခရသမယံ– ကို။ ကိံ– အဘယ်သို့လျှင်။ သိက္ခာပေဿတိ– သင်စေလိမ့်မည်နည်း။ ဣတိ– ထိုကြောင့်။ သော– ထိုဃောသကသည်။ လင်္ကာရ)၊ ယနေ့ခေတ်အသုံးပြုသော စာရေးစက္ကူသည် ရှေးခေတ် အီဂျစ်လူမျိုးများက “ဏစေပမကျ (ပက်ပိုင်းရပ်စ်)”ဟူသော ကျူပင် တစ်မျိုးမှ စက္ကူဖြစ်အောင် လုပ်ခဲ့ကြသည်။ ထိုကြောင့် စက္ကူကို “ဏစေနမ (ပေပါ)”ဟု ခေါ်တွင်သည်။ ဒုတိယရာစု အစောပိုင်း လောက်တွင် တရုတ်လူမျိုးများက ဝါးအမျှင်ကို ထုထောင်းလျက် ပျော့ဖတ်ဖြစ်အောင် လုပ်ပြီး အခြောက်ခံကာ စက္ကူအဖြစ် ထုတ်လုပ်ခဲ့ကြသည်။
အက္ခရသမယံ။ ။ နက္ခရတိ န ခီယျတီတိ အက္ခရံ၊ [န+ခရ+အ၊ -နီတိဓာတု- ၁၅၃။] ဉာဏေန သမ္မာ ဧတဗ္ဗော အဓိဂန္တဗ္ဗောတိ သမယော၊ [သံ+ဣ+အ၊ -သာရတ္ထ- ၁, ၁၉၈၊ ပါရာဘာ- ၁, ၃၅၈။] အက္ခရံ စ+တံ+သမယော စာတိ အက္ခရသမယော- သိထိုက်သောအက္ခရာ။ (တစ်နည်း) သမ္မာ ဧတိ ဂစ္ဆတိ ဗုဇ္ဈတီတိ သမယော၊(သာရတ္ထ- ၁, ၁၉၈၊ ပါရာဘာ- ၁, ၃၅၈)၊ အက္ခရံ+သမယော အက္ခရသမယော- အက္ခရာကို သိသော အတတ်ပညာ။ [အက္ခရသမယန္တိ အက္ခရပဋိဝေဓံ၊ -ပဋိဂံ- ၃၀။] မာရာပေန္တော။ ဤဝတ္ထုကြောင်း၌ “(က) သေသူ (ခ) သေစေသူ (သတ်သူ), (ဂ) သတ်ပစ်ပါဟု စေခိုင်းသူ (အသတ်ခိုင်းသူ)”ဟု ၃ဥုးရှိ၏၊ အကယ်၍ သတ်မှုသာ အထမြောက်ခဲ့မည်ဆိုလျှင် (က) သေသူကား ဃောသကတည်း၊ (ခ) သေစေသူ (သတ်သူ)ကား ကာဠီ, နွား, ခွေး, အိုးထိမ်းသည် စသူတို့တည်း၊ (ဂ) သတ်ပစ်ပါဟု
...[စာမျက်နှာ- ၄၇၈]...
အတ္တနော– ကို။ မာရာပနပဏ္ဏမေဝ– သတ်ပစ်ပါဟု စေခိုင်းသော စာကိုပင်လျှင်။ ဝါ– အသတ်ခိုင်းသောစာကိုပင်လျှင်။ ဒုဿန္တေ– ၌။ ဗန္ဓိတွာ– ချည်နှောင်၍။ နိက္ခမန္တော– ထွက်လသော်။ “တာတ– အဖေ! မေ– ကျွန်တော်၏။ ဝါ–မှာ။ ပါထေယျံ– လမ်းခရီး၏ အစီးအပွားဖြစ်သော ရိက္ခာသည်။ ဝါ– လမ်းစာရိက္ခာသည်။ နတ္ထိ။” ဣတိ အာဟ၊ “ပါထေယျေန– ဖြင့်။ တေ– ၏။ ကမ္မံ– ပြုဖွယ်သည်။ နတ္ထိ၊ [ကမ္မံ နတ္ထီတိ ကရဏီယံ နတ္ထိ၊ -ပဋိဂံ- ၃၈၀။] အန္တရာမဂ္ဂေ– လမ်းခရီးအကြား၌။ (လမ်း ခုလတ်၌)၊ အသုကဂါမေ နာမ– ဤမည်သောရွာ၌။ မမ– ၏။ သဟာယကော– သူငယ်ချင်းဖြစ်သော။ သေဋ္ဌိ– သည်။ အတ္ထိ– ၏။ တဿ– ထိုသူဌေး၏။ ဃရေ– အိမ်၌။ ပါတရာသံ– နံနက်စာကို။ ကတွာ၊ ပုရတော– ရှေ့သို့။ ဂစ္ဆာဟိ– လော။” ဣတိ– ဤသို့ ပြောပြီ။ သော– ထိုဃောသကသည်။ “သာဓူ”တိ– ကောင်းပါပြီဟူ၍။ ပိတရံ– ကို။ ဝန္ဒိတွာ– ၍။ နိက္ခမန္တော– ထွက်လာလသော်။ တံ ဂါမံ– သို့။ ပတွာ– ၍။ သေဋ္ဌိဿ– ၏။ ဃရံ– ကို။ ပုစ္ဆိတွာ– ၍။ ဂန္တွာ– ၍။ သေဋ္ဌိဇာယံ– သူဌေးကတော် ကို။ ပဿိ– တွေ့ပြီ။ စ– ဆက်ဥုးအံ့။ “တွံ– သည်။ ကုတော– အဘယ်အရပ်မှ။ အာဂတော– သည်။ အသိ– နည်း?” ဣတိ– ဤသို့။ ဝုတ္တေ– မေးအပ်သော်။ “အန္တောနဂရတော– မြို့ထဲမှ၊ (အာဂတော– သည်။ အမှိ– ၏၊)” ဣတိ အာဟ၊ “ကဿ– အဘယ်သူ၏။ ပုတ္တော– သည်။ အသိ– နည်း?” ဣတိ– ဤသို့မေးပြီ။ “အမ္မ– အမေ! တုမှာကံ– တို့၏။ သဟာယကသေဋ္ဌိနော– သူငယ်ချင်းဖြစ်သော သူဌေး၏။ (ပုတ္တော– သည်။ အမှိ)၊” ဣတိ– ဤသို့ ပြောပြီ။ “တွံ– သည်။ ဃောသကော နာမ– စေခိုင်းသူ (အသတ်ခိုင်းသူ) ကား သူဋ္ဌေးတည်း။ ဤအချက်များကို ကြည့်လျှင် သူဋ္ဌေး သည် သေစေသူ (သတ်သူ) မဟုတ်။ သတ်ပစ်ပါဟု စေခိုင်းသူ (အသတ်ခိုင်းသူ) တည်း။ အသတ်ခိုင်းသော သူဋ္ဌေးကိုရအောင် မရဓာတ်နောင် ကာရိတ်ဏေပစ္စည်း, ဏာပေ ပစ္စည်း၂ဆင့်သက်။ ယဒနုပပန္နာစသောသုတ်ကြီးဖြင့် ရှေ့ဏေပစ္စည်းကိုချေ။ “နာသက္ခိ” ကို ထောက်၍ ဝတ္တမာနေ မာနန္တာ၌ “မာနန္တာ”ဟူသော ယောဂဝိဘာဂဖြင့် အတိတ် အနက်၌ အန္တပစ္စည်းသက်၍ ပြီးစေရာ၏။ “မာရာပေန္တောဝ– သေစေသည်သာဖြစ်သော။ ဝါ– လျက်သာလျှင်”ဟုပေးလျှင် “သေသူ, သေစေသူ (သတ်သူ)”၂ဥုးသာ ရ သဖြင့် သူဋ္ဌေးကို သေစေသူ၌ ထည့်ရမည်။ ကာရိတ်၂ဆင့်သက်သော နည်းလောက် မရှင်းပါ။ (ဘေဒ၊ ဘေဒဘာ-၂၁၅၊ ၂၁၆၊ ၃၇၁၊ ဝိဗော-၅၆၅)
...[စာမျက်နှာ- ၄၇၉]...
မည်သူသည်။ အသိ– ဖြစ်သလော?” ဣတိ– ဤသို့ မေးပြီ။ “အမ္မ– အမေ! အာမ– ဟုတ်ကဲ့။” ဣတိ– ဤသို့ ပြောပြီ။ တဿာ– ထိုသူဌေးကတော်၏။ ဒဿနေန– မြင်ခြင်းနှင့်။ သဟ ဧဝ– တကွသာလျှင်။ [သဟ ဒဿနေနေဝ– မြင်မြင်ချင်းပင်၊] တသ္မိံ– ထိုဃောသက၌။ ပုတ္တသိနေဟော– သား၌ဖြစ်သောချစ်ခြင်းသည်။ (သားလို ချစ်ခြင်းသည်)၊ ဥပ္ပဇ္ဇိ– ပြီ။ ပန– ဆက်ဥုးအံ့။ သေဋ္ဌိနော– ၏။ ပန္နရသသောဠသဝဿုဒ္ဒေသိကာ– ၁၅နှစ်, ၁၆နှစ်ရှိပြီဟု ညွှန်ပြထိုက်သော။ ဝါ– ၁၅နှစ် ၁၆နှစ်ရှိသော။ အဘိရူပါ– လွန်ကဲသော အဆင်းရှိသော။ ဝါ– အလွန်အဆင်းလှသော။ ပါသာဒိကာ– စိတ်၏ကြည်လင်ခြင်းကို ဆောင်နိုင်သော။ ဧကာ– သော။ ဓီတာ– သည်။ အတ္ထိ။ တံ– ထိုသူဌေးသမီးကို။ ရက္ခိတုံ– စောင့်ရှောက်ခြင်းငှာ။ ဧကမေဝ– တစ်ယောက်သာလျှင်ဖြစ်သော။ ပေသနကာရိကံ– စေခိုင်းမှုကို ပြုတတ်သော၊
ပန္နရသသောဠသဝဿုဒ္ဒေသိကာ။ ။ ပန္နရသ ဝါ သောဠသ ဝါ ပန္နရသသောဠသ၊ (သင်္ချောဘယပဒဗဟုဗ္ဗီဟိ)၊ ပန္နရသသောဠသ+ဝဿာနိ ဧတိဿာတိ ပန္နရသသောဠသဝဿာ- ၁၅နှစ် ၁၆နှစ်ရှိသော သူဋ္ဌေးသမီး၊ ဥဒ္ဒိသိတဗ္ဗာတိ ဥဒ္ဒေသာ၊ ပန္နရသသောဠသဝဿာတိ+ဥဒ္ဒေသာ ပန္နရသသောဠသဝဿုဒ္ဒေသာ- ၁၅နှစ် ၁၆နှစ် ရှိပြီဟု ညွှန်ပြထိုက်သော သူဋ္ဌေးသမီး၊ ပန္နရသသောဠသဝဿုဒ္ဒေသာ ဧဝ ပန္နရသ သောဠသဝဿုဒ္ဒေသိကာ၊ ဏိကပစ္စည်း သွတ္ထ
အခြားနည်းများ။ ။ ဥဒ္ဒေသနံ ဥဒ္ဒေသော၊ ဥဒ္ဒေသံ+အရဟတီတိ ဥဒ္ဒေသိကာ၊ ပန္နရသသောဠသဝဿာတိ+ဥဒ္ဒေသိကာ ပန္နရသသောဠသဝဿုဒ္ဒေသိကာ- ၁၅နှစ်, ၁၆နှစ်ရှိပြီဟု ညွှန်ပြပြောဆိုခြင်းကို ထိုက်သော သူဋ္ဌေးသမီး၊ (တစ်နည်း) ပန္နရသသောဠသ+ဝဿာနိ ပန္နရသသောဠသဝဿာနိ၊ ဥဒ္ဒိသိတဗ္ဗာနီတိ ဥဒ္ဒေသာနိ၊ ပန္န- ရသသောဠသဝဿာနိ+ဥဒ္ဒေသာနိ ပန္နရသသောဠသဝဿုဒ္ဒေသာနိ- ညွှန်ပြထိုက် သော ၁၅နှစ် ၁၆နှစ်တို့၊ ပန္နရသသောဠသဝဿုဒ္ဒေသာနိ+ဧတိဿာ အတ္ထီတိ ပန္န- ရသသောဠသဝဿုဒ္ဒေသိကာ- ညွှန်ပြထိုက်သော ၁၅နှစ် ၁၆နှစ်ရှိသော သူဋ္ဌေးသမီး၊ (တစ်နည်း) ပန္နရသသောဠသဝဿာတိ+ဥဒ္ဒေသော ပန္နရသသောဠသဝဿုဒ္ဒေ- သော- ၁၅နှစ် ၁၆နှစ်ရှိပြီဟု ညွှန်ပြပြောဆိုခြင်း၊ ပန္နရသသောဠသဝဿုဒ္ဒေသော+ ဧတိဿာ အတ္ထီတိ ပန္နရသသောဠသဝဿုဒ္ဒေသိကာ- ၁၅နှစ်၁၆နှစ်ရှိပြီဟု ညွှန်ပြ ပြောဆိုခြင်းရှိသော သူဋ္ဌေးသမီး။ (သာရတ္ထ၊၁၊၁၂၀၊ ဝိမတိ၊၁၊၂၈၊ ပါရာဘာ- ၁, ၂၁၀၊ သုတ်မဟာဘာ- ၁, ၇၆၊ ပဋိဂံ- ၃၈၀)
...[စာမျက်နှာ- ၄၈၀]...
ဒါသိံ– ကျွန်မကို။ ဒတွာ– ၍။ သတ္တဘူမိကဿ– ဘုံ၇ဆင့်ရှိသော။ (၇ထပ်ရှိသော)၊ ပါသာဒဿ– ပြာသာဒ်၏။ ဥပရိမတလေ– အထက်အပြင်၌။ ဝါ– အထက်ဆုံး အထပ်၌။ သိရိဂဗ္ဘေ သိရိဂဗ္ဘေ သိရိဂဗ္ဘေ– ကျက်သရေရှိသောအခန်း၌။ ဝါ– ကိုယ်ပိုင်အခန်း၌။ ဝသာပေန္တိ– နေစေကုန်၏။ သေဋ္ဌိဓီတာ– သည်။ တသ္မိံ ခဏေ– ၌။ တံ ဒါသိံ– ကို။ အန္တရာပဏံ– ဈေးအတွင်းသို့။ ပေသေသိ– စေလွှတ်ပြီ။ အထ– ထိုအခါ၌။ နံ– ထိုကျွန်မကို။ သေဋ္ဌိဇာယာ– သူဋ္ဌေးကတော်သည်။ ဒိသွာ၊ “ကုဟိံ– သို့။ ဂစ္ဆသိ– သွားမည်နည်း?” ဣတိ ပုစ္ဆိတွာ၊ “အယျဓီတာယ– အရှင်မ၏ သမီး၏။ ပေသနေန– စေခိုင်းခြင်း ကြောင့်။ (အန္တရာပဏံ– သို့။ ဂစ္ဆာမိ– သွားပါမည်၊) ”ဣတိဝုတ္တေ၊ “တာဝ– ရှေးဥုးစွာ၊
သိရိဂဗ္ဘေ။ ။ ရှေနည်းအလို “ကတပုညံ နိဿယတိ, ကတပုညေဟိ နိဿီယတီတိ သိရီ၊ [သိ+ရ+ဤ၊- ဝိမာန၊ဋ္ဌ၊၇၅။] သိရိ+ဧတ္ထ အတ္ထီတိ သိရီ- ကျက်သရေရှိသော အခန်း၊ [သိရီ+ဤ၊] သိရီ စ+သော+ဂဗ္ဘော စာတိ သိရိဂဗ္ဘော”ဟုပြု၊ ဆရာတို့ ဤ အတိုင်း ပေးတော်မူသည်။ (မဟာဘာ- ၁, ၁၉၇)
တစ်နည်း။ ။ “သိရီတိ ဣဿရိယံ(သံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၉၄)၊ ကတပုညေဟိ သေဝီယတိ တေဟိ ပဋိလဘီယတီတိ သိရီ၊ [သိ+ရ+ဤ၊] ဣဿရိယံ ဝိဘဝေါ(သံဋီ၊၁၊၁၄၀)” ဟူသော စကားအရ သိရီသဒ္ဒါသည် စည်းစိမ်ဥစ္စာကို ဟောရကား “သိရိဂဗ္ဘ “သိရိဂဗ္ဘ “သိရိဂဗ္ဘန္တိ ဝါသာ- ဂါရေ(ဝိသုဒ္ဓိ၊ဋီ၊၁၊၃၅၉)၊ ဝါသာဂါရန္တိ အတ္တနော ဝသနတ္ထာယ အဂါရံ(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၂, ၁၅၉)”ဟူသော အဖွင့်များတို့ကို ကြည့်၍ ဤ၌ သိရီအရ ကိုယ်ပိုင်အိပ်ခန်းဟူသော ဥစ္စာကိုယူကာ “သိရီ စ+သာ+ဂဗ္ဘော စာတိ သိရိဂဗ္ဘော- မှီတင်းနေထိုင်အပ်သော အခန်း”ဟုကြံ၊ ပါဠိအင်္ဂလိပ် အဘိဓာန်တို့၌ “အ့န ဘနိမသသာ သ် ေ ညသဘူန စနမျသညေး (မြင့်မြတ်သူ၏ အိပ်ခန်း), အ့န မသပေူ ဘနိ ခ့ောဘနမ. (ကြီးကျယ်ခမ်းနားသောအိပ်ခန်း), ဘနိမသသာ (အိပ်ခန်း)ဟု ဆို၏။ (ပဒတ္ထပါမြန်ဓာန်၊ ဏ.ွှ.ှ)
အယျဓီတာယ။ ။ ဣတ္ထိယ မတော အာပစ္စယော၌ “ဣတ္ထိယံ အာပစ္စယော” ဟူသော ယောဂဝိဘာဂဖြင့် သမာသ်အရာ၌ ဣတ္ထိလိင် ဥကာရန္တ အယျဓီတုနောင် အာပစ္စည်းသက်၊ သဝိဘတ်ကို အာယပြု(နိဒီ- ၅၉၊ မောဂ် နိ- ၁, ၄၆၂၊ ဝိဗော- ၈၆)
တစ်နည်း။ ။ ဃတော နာဒီနံ၌ “နာဒီနံ”ဟူသော ယောဂဝိဘာဂဖြင့် သမာသ် အရာ၌ ပအမည်ရှိသော ဥကာရန္တနောင် သကို အာယပြု(ဝိဗော- ၅၅)၊ နီတိအလို “အာ စ နာသသ္မာသ္မိံသု”သုတ်ဖြင့် သမာသ်အဆုံးဥကို အာပြု၊ ဃတော နာဒီနံဖြင့် သကို အာယပြု(နီတိသုတ္တ- ၉၀)
...[စာမျက်နှာ- ၄၈၁]...
ဣတော– ဤနေရာသို့။ ဧဟိ– လာခဲ့လော။ ပေသနံ– (သမီး၏) စေခိုင်းခြင်းသည်။ တိဋ္ဌတု– တည်နေပါစေဥုး။ မေ– ၏။ ပုတ္တဿ– သားဖို့။ ပီဌကံ– အင်းပျဉ်ကို။ ဝါ– ခုတင်ကို။ အတ္ထရိတွာ– ခင်း၍။ ပါဒေ– တို့ကို။ ဓောဝိတွာ– ဆေး၍။ တေလံ– ဆီ ကို။ မက္ခိတွာ– သုတ်လိမ်း၍။ သယနံ– အိပ်ရာကို။ အတ္ထရိတွာ– ၍။ ဒေဟိ– လော။ ပစ္ဆာ– ၌။ ဝါ– မှ။ ပေသနံ– (သမီး၏) စေခိုင်းမှုကို။ ကရိဿသိ– ပြုရလိမ့်မည်။” ဣတိ အာဟ၊ သာ– ထိုကျွန်မသည်။ တထာ– ထို ပြောသည့်အတိုင်း။ အကာသိ– ပြီ။
အထ– ၌။ စိရေန– ကြာမြင့်မှ။ အာဂတံ– ပြန်လာသော။ နံ– ထိုကျွန်မကို။ သေဋ္ဌိဓီတာ– သည်။ သန္တဇ္ဇေသိ– ဆူပူကြိမ်းမောင်းပြီ။ အထ– ထိုအခါ၌။ နံ– ထို သူဌေးသမီးကို။ သာ– ထို ကျွန်မသည်။ အာဟ၊ (ကိံ)၊ “မေ– ကျွန်မအား။ မာ ကုဇ္ဈိ– စိတ်မဆိုးပါနှင့်။ သေဋ္ဌိပုတ္တော– ဖြစ်သော။ ဃောသကော– သည်။ အာဂတော– ရောက်လာ၏။ တဿ– ထိုဃောသကသူဌေးသားဖို့။ ဣဒဉ္စိဒဉ္စ– ဤ မည် ဤမည်သော အမှုကိုလည်း။ ကတွာ– ပြု၍။ ဝါ– ပြုပြီးမှ။ တတ္ထ– ထိုဈေးသို့။ ဂန္တွာ၊ အာဂတာ– ပြန်လာခဲ့သည်။ အမှိ– ၏။” ဣတိ– ပြောပြီ။ သေဋ္ဌိဓီတာယ– ၏။ ဝါ–မှာ။ “သေဋ္ဌိပုတ္တော ဃောသကော”တိ– သူဌေးသား ဃောသကဟူသော။ နာမံ– ကို။ သုတွာဝ– ကြား၍သာလျှင်။ ဝါ– ကြားလျှင်ကြားချင်း။ ပေမံ– ချစ်ခြင်း သည်။ ဆဝိယာဒီနိ– အရေအစရှိသည်တို့ကို။ ဆိန္ဒိတွာ– ဖြတ်၍။ အဋ္ဌိမိဉ္ဇံ– ရိုးတွင်း ခြင်ဆီကို။ အာဟစ္စ– ထိခိုက်၍။ ဌိတံ– တည်ပြီ။ ဟိ– မှန်။ ကောတုဟလကာလသ္မိံ– ကောတုဟလိကဖြစ်ရာအခါ၌။ သာ– ထိုသူဌေးသမီးသည်။ တဿ– ထိုဃောသ က၏။ ပဇာပတီ– မယားသည်။ ဟုတွာ၊ နာဠိကောဒနံ– တစ်ကွမ်းစားချက်ဆွမ်း ကို။ ဝါ– တစ်စလယ်ချက်ဆွမ်းကို။ ပစ္စေကဗုဒ္ဓဿ– အား။ အဒါသိ– ပေးလှူခဲ့ပြီ။ တဿ– ထိုကုသိုလ်ကံ၏။ အာနုဘာဝေန– အစွမ်းဖြင့်။ ဝါ– ကြောင့်။ အာဂန္တွာ–
နာဠိကောဒနံ။ ။ နာဠိကောဒနန္တိ မဂဓနာဠိယာ ဧကာယ တဏ္ဍုလနာဠိယာ ဩဒနံ(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၈၂)၊ ဤအဖွင့်ကို ကြည့်၍ “နာဠိကာယ+ဩဒနံ နာဠိကောဒနံ-တစ်ကွမ်းစား၏ ထမင်း၊ [နာဠိကာ+ဩဒန၊]”ဟုပြု။
အာနုဘာဝေန။ ။ အာနုဘာဝသဒ္ဒါသည် တေဇ (တန်ခိုး), ဥဿာဟ(အား ထုတ်ခြင်း), မန္တာ(သိခြင်း), ပဘူ (အစိုးရသူ), သတ္တိ(အစွမ်း)ဟူသော အနက်တို့ကို ဟောရာ ဤ၌ သတ္တိအနက်ကို ဟော၏၊ ထိုသတ္တိဟူသည် ကမ္မပစ္စယသတ္တိတည်း၊
...[စာမျက်နှာ- ၄၈၂]...
၍။ ဣမသ္မိံ သေဋ္ဌိကုလေ– ဤသူဌေးအိမ်၌။ နိဗ္ဗတ္တာ– ပြီ။ ဣတိ– ထိုကြောင့်။ တံ– ထိုသူဌေးသမီးကို။ သော ပုဗ္ဗသိနေဟော– ထိုရှေး၌ဖြစ်သော ချစ်ခြင်းသည်။ အဝတ္ထရိတွာ– လွှမ်းမိုး၍။ ဂဏှိ– ယူပြီ။ တေန– ထိုကြောင့်။ ဘဂဝါ– သည်။ “ပုဗ္ဗေဝ သန္နိဝါသေန၊ ပေ။ ယထောဒကေ”တိ– ဟူ၍။ အာဟ– ဟောတော်မူပြီ။
ပုဗ္ဗေဝ သန္နိဝါသေန, ပစ္စုပ္ပန္နဟိတေန ဝါ၊ ဧဝံ တံ ဇာယတေ ပေမံ, ဥပ္ပလံဝ ယထောဒကေ
ဥပ္ပလံ ဝါ– ပန်းကြာမျိုးသည်လည်းကောင်း။ (အညံ ဝါ– ရေ၌ပေါက်ရိုး, အခြားသော ပန်းမျိုးသည်လည်းကောင်း၊) (တစ်နည်း) ဥပ္ပလံ ဝါ– ကြာညို ကြာဖြူ ကြာနီသည်လည်းကောင်း။ (အညံ ဝါ– အခြားသော ပဒုမ္မာစသော ကြာသည် လည်းကောင်း၊) ဥဒကေ– ရေ၌။ (ဇာယမာနံ– ပွင့်ထွန်းပေါ်ပေါက်လာသည်ရှိ သော်။ ဒွီဟိ ကာရဏေဟိ– ရေနှင့်ညွန်ပြောင်း, ၂-ပါးသောအကြောင်းတို့ကြောင့်။ ဇာယတေ တထာ– ဖြစ်ပေါ်လာရသကဲ့သို့။ တထာ– ထို့အတူ၊) တံ ပေမံ– ထိုချစ် ခြင်းသည်။ ပုဗ္ဗေ– ရှေးဘဝ၌။ သန္နိဝါသေန ဝါ– အတူတကွ နေထိုင်ခဲ့ရခြင်း ကြောင့်သော်လည်းကောင်း။ ပစ္စုပ္ပန္နဟိတေန ဝါ– ပစ္စုပ္ပန်ဘဝ၌ အစီးအပွားကို ပြုခြင်းကြောင့်သော်လည်းကောင်း။ ဧဝံ– ဤ ၂-ပါးသော အကြောင်းတို့ကြောင့်။ ဇာယတေ– ဖြစ်၏။
ထိုသတ္တိသည် ကရိုဏ်း, ဟိတ် ၂မျိုး လုံးဖြစ်နိုင်သောကြောင့် ကရိုဏ်းအနက်, ဟိတ် အနက် ၂မျိုးပေးသည်။ “အနု ပုနပ္ပုနံ တံသမင်္ဂိံ ဘာဝေတိ ဝဍ္ဎေတီတိ အနုဘာဝေါ၊ အနုဘာဝေါယေဝ အာနုဘာဝေါ– မိမိကိန်းရာ ခန္ဓာအစဉ်ကို အဖန်ဖန် တိုးတက်ကြီး ပွားစေတတ်သောသတ္တိ”ဟုပြု။ (သီဋီသစ်-၂၅၊ ၂၆၊ ပါရာဘာ- ၁, ၁၄)
ပုဗ္ဗေဝ...ဥပ္ပလံဝ။ ။ ဝါကာရဿ ဂါထာဗန္ဓဝသေန ရဿတ္တံ ကတံ(“ဥပ္ပလံ ဝါ”ဟု ဆိုလိုလျက် ဆန်းကြောင့် ဝါ၌ ရဿပြုသည်)၊ သမုစ္စယတ္ထေ စေသ ဝုတ္တော၊ တသ္မာ ဥပ္ပလဉ္စ သေသံ ဇလဇပုပ္ဖဉ္စ (သေသဉ္စ ပဒုမာဒိ) ယထာ ဥဒကေ ဇာယမာနံ ဒွေ ကာရဏာနိ နိဿာယ ဇာယတိ ဥဒကေဉ္စဝ ကလလဉ္စ။ ပုဗ္ဗေဝ သန္နိဝါသေနာတိ ဧတ္ထ ဂါထာဗန္ဓဝသေန ဝါသဒ္ဒဿ ရဿတ္တံ ကတံ(“ပုဗ္ဗေ ဝါ”ဟု ဆိုလိုလျက် ဝါ၌ ရဿပြုသည်)၊ သန္နိဝါသေနာတိ သဟ ဝါသေန၊ ပစ္စုပ္ပန္နဟိတေနာတိ ပစ္စုပ္ပန္နေ ဝတ္တမာနဘေဝ ဟိတစရဏေန၊ ဧဝံ ဣမေဟိ ဒွီဟိ ကာရဏေဟိ သိနေဟသင်္ခါတံ ပေမံ ဇာယတေ ဥပ္ပဇ္ဇတိ (ဇာ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၁၆၊ သာရတ္ထ၊၁၊၁၃၀)
...[စာမျက်နှာ- ၄၈၃]...
အထ– ၌။ နံ– ထိုကျွန်မကို။ “အမ္မ– အမိ! သော– ထိုဃောသကသူဌေးသား သည်။ ကုဟိံ– အဘယ်မှာနည်း?” ဣတိ ပုစ္ဆိ၊ “သယနေ– အိပ်ရာ၌။ နိပန္နော– လျောင်းလျက်။ နိဒ္ဒါယတိ– အိပ်နေ၏။” ဣတိ– ဤသို့ ပြောပြီ။ “အဿ– ထို ဃောသကသူဌေးသား၏။ ဟတ္ထေ– ၌။ ကိဉ္စိ– တစ်စုံတစ်ခုသည်။ အတ္ထိ ပန– ရှိပါသလော?” ဣတိ– ဤသို့ မေးပြီ။ “ဒုဿန္တေ– ၌။ ပဏ္ဏံ– သည်။ အတ္ထိ– ၏။” ဣတိ– ဤသို့ ပြောပြီ။ သာ– ထိုသူဌေးသမီးသည်။ “ဧတံ ပဏ္ဏံ– ဤစာသည်။ ကိံ နု ခေါ– ဘယ်လိုစာနည်း?” ဣတိ– ဤသို့ တွေး၍။ တသ္မိံ– ထိုဃောသက သူဌေး သားသည်။ နိဒ္ဒါယန္တေ– အိပ်လသော်။ မာတာပိတူနံ– တို့၏။ ဝါ– တို့သည်။ အညဝိဟိတတာယ– အခြားအာရုံ၌ ထားအပ်သောစိတ်ရှိကုန်သည်အဖြစ်ကြောင့်။ အပဿန္တာနံ– မမြင်ကုန်စဉ်။ ဩတရိတွာ– ဆင်း၍။ သမီပံ– အနီးသို့။ ဂန္တွာ၊ တံ ပဏ္ဏံ– ထိုစာကို။ မောစေတွာ– ဖြေ၍။ အာဒါယ– ယူ၍။ အတ္တနော– ၏။ ဂဗ္ဘံ– အိပ် ခန်းသို့။ ပဝိသိတွာ– ၍။ ဒွါရံ– တံခါးကို။ ပိဓာယ– ပိတ်၍။ ဝါတပါနံ– လေသောက် ပြူတင်းကို။ ဝိဝရိတွာ– ဖွင့်၍။ အက္ခရသမယေ– တတ်သိထိုက်သော အက္ခရာ (စာ) ၌။ ဝါ– အက္ခရာကို တတ်သိသောအတတ်ပညာ၌။ (အက္ခရာကို သိခြင်း အတတ်ပညာ၌)၊ ကုသလတာယ– ကျွမ်းကျင်လိမ္မာသည်၏အဖြစ်ကြောင့်။ ပဏ္ဏံ– ကို။ ဝါစေတွာ– ဖတ်ခြင်းကို ပြု၍။ ဝါ– ဖတ်၍။ “အဟော ဝတ ဗာလော– ဩော်...မိုက်လေစွ။ အတ္တနော– မိမိ၏။ မရဏပဏ္ဏံ မရဏပဏ္ဏံ မရဏပဏ္ဏံ– သေကြောင်းစာကို၊
အညဝိဟိတတာယ။ ။ ဝိဓီယတေတိ ဝိဟိတံ၊ အညသ္မိံ+ဝိဟိတံ ယေသန္တိ အညဝိဟိတာ(ပါရာဘာ- ၂, ၄၂၈၊ ပရိဘာ- ၂၄၁)၊ (တစ်နည်း) အညသ္မိံ အာရမ္မဏေ စိတ္တံ ဝိဒဟန္တိ ဌပေန္တီတိ အညဝိဟိတာ- အခြားအာရုံ၌ စိတ်ကိုထားသော မိဘများ (ပါစိယော- ၆၂၆)၊ အညဝိဟိတာနံ+ဘာဝေါ အညဝိဟိတတာ
ဝါစေတွာ။ ။ ဤ၌ ကိုယ်တိုင်ဖတ်ခြင်းဖြစ်၍ “ဝါစေတွာ- ဆိုစေ(ဖတ်စေ)၍”ဟု ပေးရသော ကာရိတ်ရုပ်ယူလျှင် အဆင်မပြေပါ၊ ထိုကြောင့် ဝါစာဟူသော နာမ် ပုဒ်နောင် ဓာတွတ္ထေ နာမသ္မိ(မောဂ်- ၅, ၁၂)သုတ်ဖြင့် ဣပစ္စည်းသက်၊ တွာပစ္စည်း သက်၊ ဣကို ဧပြု၍ ပြီးစေရာ၏။
မရဏပဏ္ဏံ။ ။ နှာ- ၁၁၅၌ “မာရာပနပဏ္ဏမေဝ”ဟု ရှိခဲ့၏၊ ဤ၌လည်း “မာ- ရာပနပဏ္ဏံ”ဟုရှိလျှင် ပိုကောင်းသည်၊ သို့မဟုတ် ကာရိတ်ပစ္စည်း၂ချက်အကျေကြံ၍
...[စာမျက်နှာ- ၄၈၄]...
ဒုဿန္တေ– ၌။ ဗန္ဓိတွာ– ၍။ ဝိစရတိ– လှည့်လည်ဘိ၏။ မယာ– သည်။ န ဒိဋ္ဌံ– မမြင် အပ်သည်။ သစေ အဿ– အကယ်၍ ဖြစ်အံ့။ (ဧဝံ သတိ)၊ အဿ– ဤဃော သက၏။ ဇီဝိတံ– သည်။ နတ္ထိ– မရှိတော့။” ဣတိ– ဤသို့ တွေး၍။ တံ ပဏ္ဏံ– ကို။ ဖာလေတွာ– ဆုတ်ဖြဲ၍။ သေဋ္ဌိဿ– ၏။ ဝစနေန– ဖြင့်။ အပရံ– အခြားသော။ ပဏ္ဏံ– ကို။ လိခိ– ရေးပြီ။ (ကိံ)၊ “အယံ– ဤသူသည်။ မမ– ၏။ ပုတ္တော– သော။ ဃောသကော နာမ– မည်သူတည်း။ ဣမဿ– ဤဃောသကဖို့။ ဝါ– အတွက်။ ဂါမသတတော– ရွာတစ်ရာမှ။ ပဏ္ဏာကာရံ– လက်ဆောင်ကို။ အာဟရာပေတွာ– ယူဆောင် စေ၍။ ဇနပဒသေဋ္ဌိနော– ဇနပုဒ်၌နေသောသူဌေး၏။ (ဇနပုဒ်သူဋ္ဌေး၏)၊ [ဣမဿ ဇနပဒသေဋ္ဌိနော– ဤဇနပုဒ်သူဋ္ဌေး၏”ဟုလည်း တွဲ ပေးကြ၏၊] ဓီတရာ– နှင့်။ သဒ္ဓိံ၊ မင်္ဂလံ– ထိမ်းမြားမင်္ဂလာကို။ ကတွာ၊ အတ္တနော– ၏။ ဝသနဂါမဿ– နေထိုင်ရာ ရွာ၏။ မဇ္ဈေ– အလယ်၌။ ဒွိဘူမကံ– ဘုံ၂ဆင့်ရှိသော။ ဝါ– ၂ထပ်ရှိသော။ ဂေဟံ– ကို။ ကာရေတွာ– ဆောက်လုပ်စေ၍။ ပါကာရပရိက္ခေပေန စေဝ– တံတိုင်းအကာ အရံဖြင့်လည်းကောင်း။ ပုရိသဂုတ္တိယာ စ– ယောက်ျားအစောင့်အရှောက်ဖြင့် လည်းကောင်း။ သုသံဝိဟိတာရက္ခံ– ကောင်းစွာ စီမံအပ်သော အစောင့် အရှောက်ကို။ ကရောတု– လော။ မယှဉ္စ– ငါ၏လည်း။ (သန္တိကံ– သို့၊) ] ဣဒဉ္စိဒဉ္စ– ဤမည်ဤမည်သောအမှုကိုလည်း။ မယာ– သည်။ ကတံ– ပြုအပ်ပြီ၊’ ဣတိ– သို့။ သာသနံ– ကို။ ပေသေတု– ပို့စေလော။ [(တစ်နည်း) မယှဉ္စ– အားလည်း။] ဣဒဉ္စိဒဉ္စ မယာ ကတံ– ပြီ၊’ ဣတိ၊ သာသနံ– ကို။ ပေသေတု– ပေးလော၊] ဧဝံ– သို့။ ကတေ– ပြု အပ်ပြီးသော်။ အဟံ– သည်။ မာတုလဿ– ဥုးကြီးဖို့။ ကတ္တဗ္ဗယုတ္တကံ– ကို။ ပစ္ဆာ– ၌။ ဇာနိဿာမိ– မည်။” ဣတိ– ဤသို့ ရေးပြီ။ စ ပန– သည်သာမကသေး။ လိခိတွာ– ရေးပြီး၍။ သင်္ဃရိတွာ– ခေါက်၍။ ဩတရိတွာ– သက်ဆင်း၍။ အဿ– ထိုဃော သက၏။ ဒုဿန္တေယေဝ– ၌သာ။ ဗန္ဓိ– ဖွဲ့ချည်ပြီ။
သော– ထိုဃောသကသည်။ ဒိဝသဘာဂံ– နေ့အဖို့ပတ်လုံး။ (တစ်နေ့ခင်း လုံး)၊ ဝါ– နေ့ခင်းဘက်၌။ နိဒ္ဒါယိတွာ– အိပ်၍။ ဥဋ္ဌာယ– ၍။ ဘုဉ္ဇိတွာ– စားပြီး၍။ “အတ္တနော– ကို။ မရဏပဏ္ဏံ– သတ်ပစ်ပါဟု စေခိုင်းသောစာကို။ ဝါ– အသတ်ခိုင်းသော စာကို”ဟု ပေး။
...[စာမျက်နှာ- ၄၈၅]...
ပက္ကာမိ– ဖဲသွားပြီ။ ပုနဒိဝသေ– ၌။ ပါတောဝ– စောစော၌ပင်။ တံ ဂါမံ– ထိုရွာသို့။ ဂန္တွာ– ရောက်၍။ အာယုတ္တကံ– ကို။ ဂါမကိစ္စံ– ရပ်ရွာ၏ကိစ္စကို။ ဝါ– ရပ်ရေးရွာရေး ကို။ ကရောန္တံယေဝ– ပြုနေသည်ကိုသာ။ ဝါ– ပြုနေစဉ်ပင်။ ပဿိ– တွေ့ပြီ။ သော– ထိုစာရေးသည်။ တံ– ထိုဃောသကကို။ ဒိသွာ– ၍။ “တာတ– အမောင်! ကိံ– ဘာ နည်း?” ဣတိ ပုစ္ဆိ၊ “မေ– ၏။ ပိတရာ– သည်။ တုမှာကံ– တို့ဖို့။ (တစ်နည်း) တုမှာကံ– တို့၏။ (သန္တိကံ– အထံသို့၊) ပဏ္ဏံ– ကို။ ပေသိတံ– ပို့စေအပ်ပါပြီ။ (တစ်နည်း) တုမှာကံ– တို့အား။ ပဏ္ဏံ– ကို။ ပေသိတံ– ပေးအပ်ပါပြီ။” ဣတိ– ဤသို့ ပြောပြီ။ [ပေသိတံ၌ ရှေ့နည်း ပိသဓာတ် ပေသန (စေခိုင်းခြင်း) အနက်။ နောက်နည်း ဒါန (ပေးခြင်း) အနက်၊] “တာတ– အမောင်! ကိံ ပဏ္ဏံ– ဘာစာနည်း? အာဟရ– ဆောင်ယူခဲ့လော။” ဣတိ– ဤသို့ ပြော၍။ ပဏ္ဏံ– ကို။ ဂဟေတွာ– ယူ၍။ ဝါစေတွာ– ဖတ်ခြင်းကို ပြုပြီး၍။ ဝါ– ဖတ်ပြီးလသော်။ တုဋ္ဌမာနသော– နှစ်သက်သော စိတ်ရှိသည်။ (ဟုတွာ)၊ “ဘော– အမောင်တို့! ပဿထ– ကြည့်ကြလော။ မမ– ၏။ သာမိနော– အရှင်၏။ ဝါ– သည်။ မယိ– ငါ၌။ သိနေဟံ– ချစ်ခြင်းကို။ ကတွာ– ၍။ မေ– ၏။ ဇေဋ္ဌပုတ္တဿ– သားကြီးဖို့။ ဝါ– အတွက်။ မင်္ဂလံ– ကို။ ကရောတု– ပြု ပေးလော။” ဣတိ– ဤသို့။ မမ– ငါ၏။ သန္တိကံ– သို့။ ပဟိဏိ– ပို့ပြီ။ “သီဃံ– စွာ။ ဒါရုအာဒီနိ– သစ်သားအစရှိသည်တို့ကို။ အာဟရထ– ဆောင်ကြလော။” ဣတိ– သို့။ ဂဟပတိကေ– အိမ်ရှင်သူကြွယ်တို့ကို။ ဝတွာ– ပြော၍။ ဂါမမဇ္ဈေ– ၌။ ဝုတ္တပကာရံ– ဆိုအပ်ပြီးသော အပြားရှိသော။ ဂေဟံ– ကို။ ကာရာပေတွာ– ဆောက် လုပ်စေ၍။ ဂါမသတတော– မှ။ ပဏ္ဏာကာရံ– ကို။ အာဟရာပေတွာ– ဆောင်ယူ စေ၍။ ဇနပဒသေဋ္ဌိနော– ၏။ သန္တိကာ– မှ။ ဓီတရံ– ကို။ အာနေတွာ– ခေါ်ဆောင် ၍။ မင်္ဂလံ– ကို။ ကတွာ– ၍။ သေဋ္ဌိဿ– အား။ သာသနံ– ကို။ ပဟိဏိ– ပြီ။ (ကိံ)၊ “မယာ– သည်။ ဣဒဉ္စိဒဉ္စ– ကိုလည်း။ ကတံ– အပ်ပါပြီ။” ဣတိ– ဤသို့ ပို့ပြီ။
တံ– ထိုသတင်းစကားကို။ သုတွာ– ၍။ သေဋ္ဌိနော– ၏။ ဝါ–မှာ။ “ယံ– အကြင်
သေဋ္ဌိနော။ ။ ဒေါမဿံ၌ စပ်၍ သာမီအနက်ပေးခဲ့သည်၊ “သေဋ္ဌိနော ဥပ္ပဇ္ဇီ သေဋ္ဌိနော ဥပ္ပဇ္ဇီ သေဋ္ဌိနော ဥပ္ပဇ္ဇီတိ သမ္ဗန္ဓော(ပဋိဂံ- ၃၈၀)”ဟူသော အဖွင့်အလို ဥပ္ပဇ္ဇိ၌ စပ်၍ “သေဋ္ဌိနော- အား၊ ... ဥပ္ပဇ္ဇိ”ဟု သမ္ပဒါန်အနက် ပေးရမည်၊ သို့သော် ပဒဓာတ်က သမ္ပဒါန်မငဲ့သောကြောင့် ထိုအဆိုကို စဉ်းစာသင့်သည်။
...[စာမျက်နှာ- ၄၈၆]...
အမှုကို။ ကာရေမိ– ပြု၏။ ဝါ– ပြုစေ၏။ တံ– ထိုအမှုသည်။ န ဟောတိ– မဖြစ်။ ယံ– အကြင်အမှုကို။ န ကာရေမိ– မပြု။ ဝါ– မပြုစေ။ တဒေဝ– ထိုအမှုသည်သာ။ ဟောတိ– ၏။” ဣတိ– ဤသို့ တွေး၍။ မဟန္တံ– ကြီးစွာသော။ ဒေါမနဿံ– စိတ် ဆင်းရဲခြင်းသည်။ ဥပ္ပဇ္ဇိ– ပြီ။ ပုတ္တသောကေန– သားကြောင့် ဖြစ်သော ဝမ်းနည်း ခြင်းနှင့်။ ဝါ– သားကို စွဲ၍ဖြစ်သော ဝမ်းနည်းခြင်းနှင့်။ [ပုတ္တသောကေနာတိ နဋ္ဌ- ပုတ္တံ ပဋိစ္စ ဥပ္ပန္နသောကေန၊ -ပဋိဂံ-၃၈၀။] သဒ္ဓိံ၊ သော သောကော– ထိုဝမ်းနည်း ခြင်းသည်။ ဧကတော– တစ်ပေါင်းတည်း။ ဟုတွာ၊ ကုစ္ဆိဍာဟံ– ဝမ်း၌ ပူလောင် ခြင်းကို။ ဥပ္ပာဒေတွာ– ဖြစ်စေ၍။ အတိသာရံ အတိသာရံ အတိသာရံ– အလွန်ဝမ်းသွားစေသော ရောဂါ ကို။ ဝါ– ဝမ်းသက်ရောဂါကို။ ဇနေသိ– ဖြစ်စေပြီ။ သေဋ္ဌိဓီတာပိ– သည်လည်း။ “ကောစိ– တစ်စုံတစ်ယောက်သည်။ သေဋ္ဌိနော– ကောသမ္ဗီ သူဌေး၏။ သန္တိကာ– မှ။ သစေ အာဂစ္ဆတိ– အံ့။ (ဧဝံ သတိ)၊ မမ– အား။ အကထေတွာ– မပြောမူ၍။ သေဋ္ဌိပုတ္တဿ– အား။ ပဌမတရံ– ရှေးဥုးစွာ။ မာ ကထယိတ္ထ– မပြောကြနှင့်။” ဣတိ– သို့။ ဇနေ– လူတို့ကို။ အာဏာပေသိ– အမိန့်ပေးပြီ။ သေဋ္ဌိပိ– သည်လည်း၊
ကာရေမိ။ ။ ရှေ့နည်း သုဒ္ဓရုပ်၊ နောက်နည်း ကာရိတ်ရုပ်၊ ရုပ်ပြီးပုံအကျယ်ကို ဓမ္မဘာ- ၁, ၆၀၌ ရေးခဲ့ပြီ။ [ကာရေမီတိ ကရောမိ၊ ကာရာပေမီတိ ဝါ အတ္ထောပဋိဂံ- ၃၈၀။]
အတိသာရံ။ ။ အတိသယေန သာရယတိ ရေစယတီတိ အတိသာရော၊ [အတိ သရ+ဏေ+အ၊] ထောမနိဓိ၌ “ဗဟုဒြဝီဘူတမလနိဿာရကေ (များသော အရည်ကဲ့ သို့ဖြစ်သော အညစ်အကြေးကို ထွက်သွားစေသော) ဥဒရာမယေ (အစာမကြေသော) ရောဂေ”ဟု ဆို၏၊ ဆေးကျမ်းများ၌ အတိသာရကို ဝမ်းသက်(ဝမ်းသွန်)ရောဂါဟု ဆို၏၊ ထိုအတိသာရ(ဝမ်းသက်)ရောဂါသည် (၁) ဝါတာတိသာရ- လေကြောင့်ဖြစ်သော ဝမ်းသက်ရောဂါ, (၂) ပိတ္တာတိသာရ- သည်းခြေကြောင့်ဖြစ်သော ဝမ်းသက်ရောဂါ, (၃) ကဖာတိသာရ- သလိပ်ကြောင့်ဖြစ်သော ဝမ်းသက်ရောဂါ, (၄)သန္နိပါတာတိသာရ- သန္နိပါတ်(လေ, သည်းခြေ, သလိပ်၃မျိုး)ကြောင့်ဖြစ်သော ဝမ်းသက်ရောဂါ, (၅) သောကာတိသာရ- စိုးရိမ်သောကကြောင့်ဖြစ်သော ဝမ်းသက်ရောဂါ, (၆) အာမာတိဿာရ- အစာမကြေကျက်မှုကြောင့်ဖြစ်သော ဝမ်းသက်ရောဂါဟု ၆မျိုးရှိ၏၊ ဤ၌ သောကာတိသာရ- စိုးရိမ်သောကကြောင့်ဖြစ်သော ဝမ်းသက်ရောဂါကို ယူရမည်၊ အကျယ်လိုမူ ဗိန္ဒောသင်တန်း- ၁၅၅၊ ၃၁၂၌ ရှု
...[စာမျက်နှာ- ၄၈၇]...
[ခေါ– အနက်မဲ့၊] “ဒါနိ– ၌။ တံ ဒုဋ္ဌပုတ္တံ– ထိုပျက်စီးသောသားကို။ မမ– ၏။ သာပတေယျဿ– ဥစ္စာ၏။ သာမိကံ– ပိုင်ရှင်ကို။ န ကရိဿာမိ– မပြုအံ့။” ဣတိ– သို့။ စိန္တေတွာ၊ ဧကံ– သော။ အာယုတ္တကံ– ကို။ အာဟ၊ (ကိံ)၊ “မာတုလ– ဥုးကြီး! မေ– ၏။ ပုတ္တံ– ကို။ ဒဋ္ဌုကာမော– တွေ့ခြင်းငှာ အလိုရှိသည်။ (တွေ့လိုသည်)၊ အမှိ– ၏။ ဧကံ– သော။ ပါဒမူလိကံ– ခြေရင်းအလုပ်အကျွေးကို။ [ပါဒဿ+မူလံ ပါဒမူလံ၊ ပါဒမူလေ+ပရိစရတီတိ ပါဒမူလိကော”ဟုကြံ၊] ပေသေတွာ– ၍။ မမ– ၏။ ပုတ္တံ– ကို။ ပက္ကောသာပေဟိ– ခေါ်စေလော။” ဣတိ– ဤသို့ ပြောပြီ။
သော– ထိုအမှုထမ်းသည်။ “သာဓူ”တိ– ကောင်းပါပြီဟူ၍။ ဝတွာ– ၍။ ပဏ္ဏံ– ကို။ ဒတွာ– ၍။ ဧကံ– သော။ ပုရိသံ– ကို။ ပေသေသိ၊ သေဋ္ဌိဓီတာပိ– သည်လည်း။ တဿ– ထိုယောက်ျား၏။ အာဂန္တွာ– ၍။ ဒွါရေ– ၌။ ဌိတဘာဝံ– တည်သည်၏ အဖြစ်ကို။ သုတွာ– ၍။ တံ– ထိုယောက်ျားကို။ ပက္ကောသာပေတွာ– ခေါ်စေ၍။ “တာတ– အမောင်! ကိံ– ဘာနည်း?” ဣတိ ပုစ္ဆိ၊ သော– ထိုယောက်ျားသည်။ အာဟ၊ “အယျေ– အရှင်မ! သေဋ္ဌိ– သည်။ ဂိလာနော– မကျန်းမာပါ။ ပုတ္တံ– ကို။ ပဿိတုံ– မြင်တွေ့ခြင်းငှာ။ ပက္ကောသာပေသိ– ခေါ်စေပြီ။” ဣတိ– ဤသို့ ပြောပြီ။ “တာတ– အမောင်! ဗလဝါ ကိံ– အားရှိသေးသလော? ဒုဗ္ဗလော ကိံ– အားမရှိ တော့ဘူးလော?” ဣတိ– ဤသို့မေးပြီ။ “အယျေ– အရှင်မ! ဗလဝါ တာဝ– အားရှိ သေး၏။ အာဟာရံ– ကို။ ဘုဉ္ဇတိယေဝ– စားနိုင်သည်သေးသာ။” ဣတိ– ဤသို့ ပြောပြီ။ သာ– ထိုသူဌေးသမီးသည်။ သေဋ္ဌိပုတ္တံ– ကို။ အဇာနာပေတွာဝ– မသိစေ မူ၍သာလျှင်။ တဿ– ထိုယောက်ျားအား။ နိဝေသနဉ္စ– နေစရာအိမ်ကိုလည်းကောင်း။ ပရိ ဗ္ဗယဉ္စ– ရိက္ခာကိုလည်းကောင်း။ ဒါပေတွာ– ပေးစေ၍။ “မယာ– သည်။ ပေသိတကာလေ– စေလွှတ်အပ်ရာအခါ၌။ ဂမိဿသိ– သွားရလိမ့်မည်။ တာဝ– ရှေးဥုးစွာ။ အစ္ဆဿု– နေလော၊ [အစ္ဆဿု တာဝ– နေဥုးလော၊]” ဣတိ အာဟ၊ သေဋ္ဌိ– သည်။ ပုန– ဖန်။ အာယုတ္တကံ– ကို။ အဝစ– ပြီ။ (ကိံ)၊ “မာတုလ– ဥုးကြီး! ကိံ– အဘယ်သို့နည်း? တေ– သည်။ မမ– ၏။ ပုတ္တဿ– ၏။ သန္တိကံ– သို့။ န ပဟိတံ– မစေလွှတ်အပ်ဘူးလော?” ဣတိ– ဤသို့ မေးပြီ။ “သာမိ– အရှင်! ပဟိတံ– စေလွှတ်အပ်ပါပြီ။ ဂတပုရိသော– သွားသောယောက်ျားသည်။ န တာဝ ဧတိ– မရောက်လာသေးပါ။” ဣတိ– ဤသို့ ပြောပြီ။ “တေန ဟိ– လျှင်။ ပုန၊ အပရံ–
...[စာမျက်နှာ- ၄၈၈]...
အခြားတစ်ယောက်ကို။ ပေသေဟိ– လော။” ဣတိ– ဤသို့ ပြောပြီ။ သော– ထို အမှုထမ်းသည်။ ပေသေသိ– ပြီ။ သေဋ္ဌိဓီတာ– သည်။ တသ္မိမ္ပိ– ထိုယောက်ျား၌ လည်း။ တထေဝ– ထိုရှေးနည်းအတိုင်းသာလျှင်။ ပဋိပဇ္ဇိ– ပြုကျင့်ပြီ။ အထ– ၌။ သေဋ္ဌိနော– ၏။ ရောဂေါ– သည်။ ဗလဝါ– အားရှိသည်။ (ပြင်းထန်သည်)၊ ဇာတော– ပြီ။ ဧကံ– တစ်ခုသော။ ဘာဇနံ– ခွက်သည်။ ပဝိသတိ– ဝင်၏။ ဧကံ– သော၊ (ဘာဇနံ– သည်၊) နိက္ခမတိ– ထွက်၏။ သေဋ္ဌိ– သည်။ ပုန– ဖန်။ အာယုတ္တကံ– ကို။ ပုစ္ဆိ၊ (ကိံ)၊ “မာတုလ! ကိံ– နည်း? တေ– သည်။ မမ– ၏။ ပုတ္တဿ– ၏။ သန္တိကံ– သို့။ န ပဟိတံ– လော? ဣတိ– ပြီ။ သာမိ! ပဟိတံ– ပြီ။ ဂတပုရိသော– သည်။ န တာဝ ဧတိ– ပါ။ ဣတိ– ဤသို့ ပြောပြီ။ “တေန ဟိ– လျှင်။ ပုန၊ အပရံ– ကို။ ပေသေဟိ– လော။” ဣတိ– ဤသို့ ပြောပြီ။ သော– ထိုစာရင်းကိုင်သည်။ ပေသေသိ– ပြီ။ သေဋ္ဌိဓီတာ– သည်။ တတိယဝါရေ– ၃ကြိမ်မြောက်၌။ အာဂတမ္ပိ– လာသော ယောက်ျားကိုလည်း။ တံ ပဝတ္တိံ– ထိုဖြစ်ပုံကို။ ပုစ္ဆိ၊ သော– ထိုယောက်ျားသည်။ “အယျေ– အရှင်မ! သေဋ္ဌိ– သည်။ ဗာဠှဂိလာနော– အပြင်းအထန် မကျန်းမာ သည်။ (ဟုတွာ)၊ အာဟာရံ– ကို။ ပစ္ဆိန္ဒိတွာ– ဖြတ်၍။ ပစ္စုပရာယဏော– သေခြင်း ဟူသော လဲလျောင်းရာရှိသည်။ ဇာတော– ပြီ။ ဧကံ– သော။ ဘာဇနံ– သည်။ နိက္ခမတိ– ၏။ ဧကံ– သော၊ (ဘာဇနံ– သည်၊) ပဝိသတိ– ၏။” ဣတိ အာဟ၊ သေဋ္ဌိဓီတာ– သည်။ “ဣဒါနိ– ၌။ ဂန္တုံ– ငှာ။ ကာလော– အခါတည်း။” ဣတိ– ဤသို့ တွေး ၍။ သေဋ္ဌိပုတ္တဿ– အား။ “တေ– ၏။ ပိတာ– သည်။ ဂိလာနော ကိရ– မကျန်းမာ ဘူးတဲ့။” ဣတိ၊ အာရောစေတွာ– ပြော၍။ “ဘဒ္ဒေ– ရှင်မ! ကိံ– အဘယ်စကားကို။ ဝဒေသိ– ဆိုသနည်း?” ဣတိ ဝုတ္တေ၊ “သာမိ– အရှင်! အဿ– ထိုအဖေအား။ ဝါ– ၏။ အဖာသုကံ– မကျန်းမာခြင်းသည်။ (ဟောတိ– ဖြစ်နေ၏)၊” [“အဿ”ကို အာချာတ်ပုဒ်ကြံ၍ “အဖာသုကံ– သည်။ အဿ– ဖြစ်၏”ဟုလည်း ပေးကြသေး၏၊] ဣတိ အာဟ၊ “ဣဒါနိ၊ ကိံ– ဘာကို။ ကာတဗ္ဗံ– ပြုထိုက်ပါသနည်း?” ဣတိ– ဤသို့ မေးပြီ။ “သာမိ– အရှင်! ဂါမသတတော– တစ်ရာသော ရွာမှ။ ဝုဋ္ဌာနကပဏ္ဏာကာရံ– ထွက်သောလက်ဆောင်ကို။ အာဒါယ– ၍။ ဂန္တွာ– ၍။ နံ– ထိုအဖေကို။ ပဿိဿာမ– ကြည့်ကြစို့။” ဣတိ– ဤသို့ ပြောပြီ။ သော– ထိုဃောသကသည်။ သာဓူ– ကောင်းပြီ။ ဣတိ– ဤသို့ ပြော၍။ ပဏ္ဏာကာရံ– လက်ဆောင်ကို၊
...[စာမျက်နှာ- ၄၈၉]...
အာဟရာပေတွာ– ဆောင်ယူစေ၍။ သကဋေဟိ– လှည်းတို့ဖြင့်။ အာဒါယ– ယူ၍။ ပက္ကာမိ– သွားပြီ။
အထ– ထိုအခါ၌။ နံ– ထိုဃောသကကို။ သာ– ထိုသူဌေးသမီးသည်။ “တေ– ၏။ ပိတာ– သည်။ ဒုဗ္ဗလော– အားမရှိ။ ဧတ္တကံ– ဤအမျှအတိုင်းအရှည်ရှိသော။ ပဏ္ဏာကာရံ– ကို။ ဂဟေတွာ၊ ဂစ္ဆန္တာနံ– သွားကုန်သောငါတို့၏။ ပပေဉ္စာ– ကြာ မြင့်ခြင်းသည်။ ဘဝိဿတိ– မည်။ ဧတံ– ဤလှည်းကို။ နိဝတ္တာပေဟိ– ပြန်လှည့် စေလော။” ဣတိ ဝတွာ၊ သဗ္ဗံ– သော။ တံ– ထိုလှည်းကို။ အတ္တနော– ၏။ ကုလဂေဟံ– အမျိုးအိမ်သို့။ ပေသေတွာ– စေလွှတ်၍။ ပုန၊ တံ– ထိုဃောသကကို။ အာဟ၊ (ကိံ) “သာမိ! တွံ– သည်။ အတ္တနော– ၏။ ပိတုနော– ၏။ ပါဒပဿေ– ခြေရင်းဘက်၌။ တိဋ္ဌေယျာသိ– တည်လော။ အဟံ– သည်။ ဥဿီသကပဿေ– ဥုးခေါင်း၏ အနီးဘက်၌။ ဝါ– ခေါင်းရင်းဘက်၌။ ဌဿာမိ– တည်မည်။” ဣတိ– ပြောပြီ။ စ– ဆက်ဥုးအံ့။ ဂေဟံ– သို့။ ပဝိသမာနာယေဝ– ဝင်သော်သာလျှင်။ ဝါ– ဝင်လျှင်ဝင်ချင်း။ “ဂေဟဿ– ၏။ ပုရတော စ– ရှေ့ဘက်၌လည်းကောင်း။ ပစ္ဆတော စ– နောက်ဘက်၌လည်းကောင်း။ အာရက္ခံ– အစောင့်အရှောက်ကို။ ဂဏှထ– ယူကြလော။” ဣတိ၊ အတ္တနော– ၏။ ပုရိသေ– အခြံအရံယောက်ျားတို့ကို။ (ကိုယ်ရံတော်တို့ကို)၊ အာဏာပေသိ– အမိန့်ပေးပြီ။ ပန– ဆက်ဥုးအံ့။ ပဝိဋ္ဌကာလေ– ဝင်ပြီးရာအခါ၌။ သေဋ္ဌိပုတ္တော– သည်။ ပိတု– ၏။ ပါဒပဿေ– ၌။ အဋ္ဌာသိ– ပြီ။ ဣတရာ– အခြားသော သူဌေးသမီးသည်။ ဥဿီသကပဿေ– ၌။ (အဋ္ဌာသိ)
တသ္မိံ ခဏေ– ၌။ သေဋ္ဌိ– သည်။ ဥတ္တာနကော– ပက်လက်သည်။ (ဟုတွာ) နိပန္နော– လျောင်းနေသည်။ ဟောတိ။ အာယုတ္တကော ပန– သည်ကား။ တဿ– ထိုသူဌေး၏။ ပါဒေ– တို့ကို။ ပရိမဇ္ဇန္တော– ဆုပ်နယ်လျက်။ “သာမိ– အရှင်! တေ–
ဥဿီသကပဿေ။ ။ သီသဿ+ဥပရီတိ ဥဿီသံ- ဥုးခေါင်း၏ထိပ်၊ ဥသဒ္ဒါ ဥပရိအနက်(ဇာဋီ သစ်- ၁, ၄၄)၊ သီသဿ+သမီပံ ဥဿီသံ၊ ဥသဒ္ဒါ သမီပအနက်၊ ဥဿီသံယေဝ ဥဿီသကံ(နီဘာ- ၁, ၁၈၈၊ ဗုဒ္ဓဝံ၊ဋ္ဌ၊၁၁၈- ၉)၊ ဥဿီသကဿ+ပဿံ ဥဿီသကပဿံ
...[စာမျက်နှာ- ၄၉၀]...
အရှင်၏။ ပုတ္တော– သည်။ အာဂတော– ပြန်လာပြီ။” ဣတိ အာဟ၊ “သော– ထိုသားသည်။ ကုဟိံ– အဘယ်မှာနည်း?” ဣတိ– ဤသို့မေးပြီ။ “ဧသ (ဧသော)– ဤသားသည်။ ပါဒမူလေ– ခြေရင်း၌။ ဌိတော– တည်နေ၏။” ဣတိ– ဤသို့ပြောပြီ။ အထ– ၌။ နံ– ထိုသားကို။ ဒိသွာ၊ အာယကမ္မိကံ– ဘဏ္ဍာစိုးကို။ ပက္ကောသာပေတွာ– ခေါ်စေ၍။ “မမ– ၏။ ဂေဟေ– ၌။ ဓနံ– ဥစ္စာသည်။ ကိတ္တကံ– အဘယ်မျှ အတိုင်းအရှည်ရှိသနည်း?” ဣတိ ပုစ္ဆိ၊ “သာမိ– အရှင်! ဓနဿေဝ– ဥစ္စာ၏ သာလျှင်။ စတ္တာလီသကောဋိယော– ကုဋေ၄၀တို့တည်း။ ပန– ထိုမှတစ်ပါး။ ဥပဘောဂပရိဘောဂဘဏ္ဍာနံ ဥပဘောဂပရိဘောဂဘဏ္ဍာနံ ဥပဘောဂပရိဘောဂဘဏ္ဍာနံ– သက်ရှိပစ္စည်း, သက်မဲ့ပစ္စည်းတို့၏လည်းကောင်း။ ဝါ– အတွင်းအသုံးအဆောင်, အပြင်အသုံးအဆောင်ဖြစ်သော ပစ္စည်း တို့၏လည်းကောင်း။ ဥပဝနဂါမက္ခေတ္တဒွိပဒစတုပ္ပဒယာနဝါဟနာနဉ္စ– ဥ ယျာဉ်, ရွာ, လယ်, ခြေ၂ချောင်းရှိသောသတ္တဝါ, ခြေ၄ချောင်းရှိသော သတ္တဝါ, ရထားစသော သက်မဲ့ယာဉ်, ဆင်, မြင်းစသော သက်ရှိယာဉ်တို့၏လည်းကောင်း။ ပရိစ္ဆေဒေါ– အပိုင်းအခြားသည်။ [ပရိတော+ဆေဒေါ ပရိစ္ဆေဒေါ၊- ပဋိဂံ
အာယကမ္မိကံ။ ။ ဤပုဒ်ကို ဤနေရာ၌သာ တွေ့ရ၏၊ ဏ.ွှ.ှအဘိဓာန်၌ွှမနေျကမနမ- ဘဏ္ဍာစိုး”ဟု ဆို၏၊ “အယန္တိ ဣတော သမ္ပတ္တိယောတိ အာယော- စည်းစိမ် ဥစ္စာတို့၏ ဖြစ်ပေါ်လာရာဌာန၊ [ဣ+ဏ၊ -ဒီဋီ- ၃, ၂၁၅၊] အာယဿ+ကမ္မံ အာယကမ္မံ- စည်းစိမ်ဥစ္စာတို့ ဖြစ်ပေါ်လာရာဌာန၏ အလုပ်၊ အာယကမ္မေ+နိယုတ္တော အာယကမ္မိ- ကော- စည်းစိမ်ဥစ္စာတို့ ဖြစ်ပေါ်လာရာဌာန၏ အလုပ်၌ ယှဉ်သူ”ဟုကြံ
ဥပဘောဂပရိဘောဂဘဏ္ဍာနံ။ ။ ဥပနေတွာ သမီပေ ကတွာ ဘုဉ္ဇိတဗ္ဗာတိ ဥပဘောဂါ- အနီး၌ ဆောင်ထား၍ သုံးဆောင်ထိုက်သော သက်ရှိပစ္စည်းများ၊ ပရိတော သဗ္ဗဒါ ဘုဉ္ဇိတဗ္ဗာတိ ပရိဘောဂေါ- ထက်ဝန်းကျင် အခါခပ်သိမ်း သုံးဆောင်ထိုက်သော သက်မဲ့ပစ္စည်းများ(မဋီ၊၁၊၁၄၀)၊ ဥပဘောဂါ စ+ပရိဘောဂါ စ ဥပဘောဂပရိဘောဂံ (ပါစိယော- ၄၉၆)၊ ဥပဘောဂပရိဘောဂါ ဧဝ+ဘဏ္ဍာ ဥပဘောဂပရိဘောဂဘဏ္ဍာ
ဥပဝန...ယာနဝါဟနာနံ။ ။ ဝနေန+ဥပမိတံ ဥပဝနံ- တောနှင့် နှိုင်းယှဉ်အပ် သော (တူသော) ဥယျာဉ်(ထောမ)၊ ဥပဂတံ(မြို့အနီး၌ တည်သော) ဥပရောပိတံ (မြို့အနီး၌ စိုက်ပျိုးအပ်သော) ဝါ+ဝနံ ဥပဝနံ(ဓာန်ဋီ- ၅၃၇)၊ တောကဲ့သို့ စိမ်းစိမ်းစိုစို ရှိအောင် လူကုံထံတို့ စိုက်ပျိုးထားအပ်သော မြို့တွင်းဥယျာဉ်ကို ဥပဝနဟု ခေါ်သည်၊ မြိ့ပြင်ဘက်၌ ထိုကဲ့သို့ စိုက်ပျိုးထားအပ်သော တောကို “ဥယျာန”ဟု ခေါ်သည်၊
...[စာမျက်နှာ- ၄၉၁]...
၂၁။] အယဉ္စ အယဉ္စ– ဤမျှ ဤမျှတည်း။” ဣတိ ဝုတ္တေ၊ “အဟံ– သည်။ ဧတ္တကံ– ဤမျှအတိုင်းအရှည်ရှိသော။ ဓနံ– ကို။ မမ– ၏။ ပုတ္တဿ– သားဖြစ်သော။ ဃောသကဿ– အား။ န ဒေမိ– မပေး။” ဣတိ– သို့။ ဝတ္တုကာမော– ပြောဆိုခြင်းငှာ အလိုရှိသည်။ (သမာနော– ဖြစ်ပါလျက်၊) “ဒေမိ”တိ– ပေးအံ့ဟူ၍။ အာဟ– ပြော မိပြီ။ တံ– ထိုစကားကို။ သုတွာ၊ သေဋ္ဌိဓီတာ– သည်။ “အယံ– ဤသူဌေးသည်။ ပုန– ဖန်။ ကထေန္တော– ပြောလသော်။ အညံ– အခြားသော။ ကိဉ္စိ– တစ်စုံတစ်ခု သော စကားကို။ ကထေယျ– ပြောရာ၏။” ဣတိ စိန္တေတွာ၊ သောကာတုရာ ဝိယ– သောကသည် လွန်စွာ နှိပ်စက်အပ်သူကဲ့သို့။ ကေသေ– တို့ကို။ ဝိကိရိတွာ– ဖြန့်ကျဲ၍။ ရောဒမာနာ– ငိုလသော်။ “တာတ– အဖေ! ကိံ နာမ– အဘယ်မည်သော။ ဧတံ– ဤစကားကို။ ဝဒေထ– ပြောကုန်သနည်း။ ဝေါ– သင်အဖေတို့၏။ ဣဒမ္ပိ နာမ ဝစနံ– ဤမည်သော စကားကိုလည်း။ သုဏောမ– ကြားရပါကုန်၏။ မယံ– ကျွန်မတို့သည်။ အလက္ခိကာ– ကျက်သရေမရှိကုန်သည်။ အမှ ဝတ– ဖြစ် လေကုန်စွ။” ဣတိ ဝတွာ၊ မတ္ထကေန– ဥုးထိပ်ဖြင့်။ နံ– သူဌေးကို။ ဥရမဇ္ဈေ– ရင်၏ လယ်၌။ ပဟရန္တီ– တိုက်ခတ်လျက်။ ပတိတွာ– လဲကျ၍။ ယထာ– အကြင်အခြင်း အရာအားဖြင့် တိုက်ခတ်အပ်သော်။ ပုန– ဖန်။ ဝတ္တုံ– ပြောခြင်းငှာ။ န သက္ကောတိ– နိုင်။ တထာ– ဖြင့်။ အဿ– ထိုသူဌေး၏။ ဥရမဇ္ဈေ– ၌။ မတ္ထကေန– ဖြင့်။ ဃံသေန္တီ– တိုက်ခတ်လျက်။ အာရောဒနံ– ငိုခြင်းကို။ ဝါ– ငိုဟန်ကို။ ဒဿေသိ– ပြပြီ။ သေဋ္ဌိ– သည်။ တံခဏညေဝ– ထိုခဏ၌ပင်။ ကာလံ အကာသိ၊ “သေဋ္ဌိ– သည်။ မတော– ကွယ်လွန်ပြီ။” ဣတိ– ဤသို့ သိ၍။ ဂန္တွာ– ၍။ ဥတေနဿ– မည်သော။ ရညော– အား။ အာရောစယိံသု– လျှောက်တင်ကုန်ပြီ။ ရာဇာ– သည်။ တဿ– ထိုသူဌေး၏။ သရီရကိစ္စံ– ကိုယ်၌ ပြုထိုက်သောကိစ္စကို။ ဝါ– မီးသင်္ဂြိုဟ်မှုကို။ ကာရာပေတွာ– (သာရတ္ထ၊ ၃၊ ၁၂၆၊ ကင်္ခါဘာ-၂, ၃၆၇၊ ကင်္ခါဋီသစ်-၄၇၆၊ ဓာန်-၅၃၇)၊ ယန္တိ ဧတေနာတိ ယာနံ၊ [ယာ+ယု၊-ဇာ၊ဋ္ဌ၊ ၇, ၁၆၈၊ အပ၊ဋ္ဌ၊၂၊ ၁၆၀)] သင်္ဂါမာဒီသု ကိစ္စေ ဥပ္ပန္နေ ဝါဟန္တိ ပယတန္တိ ဝီရိယံ ကရောန္တိ ဧတေနာတိ ဝါဟနော (ဝါဟနံ)၊ [ဝါဟ+ယု၊- နီတိဓာတု– ၁၉၇။] ယာနနှင့် ဝါဟန၂ပုဒ်လုံးသည် ယာဉ်ဟောချည်းဖြစ်၏။ ဤသို့ ၂ပုဒ်တွဲရာ၌ကား “ရထားစသော သက်မဲ့ယာဉ်ကို ယာန, ဆင်မြင်းစသော သက်ရှိ ယာဉ်ကို ဝါဟန”ဟု ယူပါ။ (ပါထေဘာ-၁, ၁၁၂)
...[စာမျက်နှာ- ၄၉၂]...
စေ၍။ “အဿ– ထိုသူဌေး၏။ ပုတ္တော ဝါ– သည်သော်လည်းကောင်။ ဓီတာ ဝါ– သည်သော်လည်းကောင်း။ အတ္ထိ ပန– ရှိသလော?” ဣတိ ပုစ္ဆိ၊ “ဒေဝ– အရှင် မင်းမြတ်! တဿ– ထိုသူဌေး၏။ ဃောသကော နာမ– မည်သော။ ပုတ္တော– သည်။ အတ္ထိ– ရှိပါ၏။ ဒေဝ– မြတ်! သဗ္ဗံ– အလုံးစုံသော။ သာပတေယျံ– ဥစ္စာကို။ တဿ– ထိုသားအား။ နိယျာဒေတွာဝ– အပ်နှင်း၍သာလျှင်။ မတော– ကွယ်လွန်သွားပါ ပြီ။” ဣတိ– ဤသို့ လျှောက်တင်ကုန်ပြီ။
ရာဇာ– သည်။ အပရဘာဂေ– နောက်အဖို့၌။ သေဋ္ဌိပုတ္တံ– ကို။ ပက္ကောသာပေသိ– ခေါ်စေပြီ။ စ– ဆက်ဥုးအံ့။ တသ္မိံ ဒိဝသေ– ထိုနေ့၌။ ဒေဝေါ– မိုးသည်။ ဝဿိ– ရွာပြီ။ ရာဇင်္ဂဏေ– မင်းရင်ပြင်၌။ တတ္ထ တတ္ထ– ထိုထိုအရပ်၌။ ဥဒကံ– သည်။ သဏ္ဌာတိ– တည်၏။ သေဋ္ဌိပုတ္တော– သည်။ “ရာဇာနံ– ကို။ ပဿိဿာမိ– ဖူးမျှော် အံ့။” ဣတိ– ဤသို့ ကြံ၍။ ပါယာသိ– သွားပြီ။ ရာဇာ– သည်။ ဝါတပါနံ– လေ သောက်ပြူတင်းကို။ ဝိဝရိတွာ– ဖွင့်၍။ အာဂစ္ဆန္တံ– လာနေသော။ တံ– ထိုဃော သကကို။ ဩလောကေန္တော– ကြည့်နေစဉ်။ ရာဇင်္ဂဏေ– ၌။ ဥဒကံ– ကို။ လင်္ဃိတွာ– ခုန်၍။ အာဂစ္ဆန္တံ– လာနေသည်ကို။ ဒိသွာ– ၍။ အာဂန္တွာ– ၍။ ဝန္ဒိတွာ– ၍။ ဌိတံ– တည်နေသော ဃောသကကို။ “တာတ– မောင်မင်း! တွံ– သည်။ ဃောသကော နာမ– မည်သူလော?” ဣတိ– ဤသို့။ ပုစ္ဆိတွာ၊ “ဒေဝ– မြတ်! အာမ– မှန်ပါ။” ဣတိ ဝုတ္တေ၊ “မေ– ၏။ ပိတာ– အဖေသည်။ မတော– သေပြီ။ ဣတိ– ဤသို့ တွေး၍။ မာ သောစိ– ဝမ်းမနည်းနှင့်။ တဝ– ၏။ ပေတ္တိကံ– အဖေ၏ ဥစ္စာဖြစ်သော။ သေဋ္ဌိဋ္ဌာနံ– သူဌေးရာထူးကို။ တုယှမေဝ– သင့်အားသာလျှင်။ ဒဿာမိ– ပေးမည်။” ဣတိ– ဤသို့ ပြော၍။ တံ– ထိုသူဌေးသားဃောသကကို။ သမဿာသေတွာ– သက်သာရာရစေ၍။ ဝါ– ဖြေသိမ့်၍။ “တာတ– မောင်မင်း! ဂစ္ဆ– လော။” ဣတိ– သို့။ ဥယျောဇေသိ– စေလွှတ်ပြီ။ စ– ဆက်ဥုးအံ့။ ရာဇာ– သည်။ ဂစ္ဆန္တံ– ပြန်သွားသော။ နံ– ထိုဃောသကကို။ ဩလောကေန္တောဝ– ကြည့်လျက်ပင်။ အဋ္ဌာသိ– တည်ပြီ။ သော– ထိုသူဌေးသားဃောသကသည်။ အာဂမနကာလေ– လာရာ အခါ၌။ လင်္ဃိတံ– ခုန်အပ်သော။ ဥဒကံ– ကို။ ဂမနကာလေ– ပြန်သွားရာအခါ၌။ ဩတရိတွာ– သက်ဆင်း၍။ သဏိကံ– ဖြည်းဖြည်း။ အဂမာသိ– သွားပြီ။ အထ– ထိုအခါ၌။ နံ– ထိုဃောသကကို။ ရာဇာ– သည်။ တတောဝ– ထိုရောက်ရာ အရပ်
...[စာမျက်နှာ- ၄၉၃]...
မှပင်။ ပက္ကောသာပေတွာ– ခေါ်စေ၍။ “တာတ– မောင်မင်း! ကိံ– အဘယ်ကြောင့်။ တွံ– သည်။ မမ– ၏။ သန္တိကံ– သို့။ အာဂစ္ဆန္တော– လသော်။ ဥဒကံ– ကို။ လင်္ဃိတွာ– ခုန်၍။ အာဂမ္မ– လာပြီး၍။ ဂစ္ဆန္တော– ပြန်သွားလသော်။ ဩတရိတွာ– သက်ဆင်း ၍။ သဏိကံ– ဖြည်းဖြည်း။ ဂစ္ဆသိ နု ခေါ– ပြန်သွားသနည်း?” ဣတိ ပုစ္ဆိ၊ “ဒေဝ– မြတ်! အာမ– မှန်ပါ။ အဟံ– ကျွန်တော်မျိုးသည်။ တသ္မိံ ကာလေ– ထိုလာရာ အခါ၌။ ကုမာရကော– လူငယ်ပါတည်း။ သော– ထိုလူငယ်သည်။ ကီဠနကာလော နာမ– မြူးထူးပျော်ပါး ကစားရာအခါမည်ပါ၏။ ဣဒါနိ ပန– ၌ကား။ ဒေဝေန– အရှင်မင်းမြတ်သည်။ မေ– အား။ ဌာနန္တရံ– သူဌေးရာထူးကို။ ပဋိဿုတံ– ပေးမည်ဟု ဝန်ခံအပ်ပြီ။ တသ္မာ– ထို့ကြောင့်။ ပုရေ ယထာ– (သူဌေးရာထူးကို ဝန်မခံမီ) ရှေး၌ကဲ့သို့။ အစရိတွာ– မလှည့်လည်, မသွားလာမူ၍။ ဣဒါနိ– ၌။ သန္နိသိန္နေန– တည်ငြိမ်သူသည်။ ဟုတွာ၊ စရိတုံ– လှည့်လည်သွားလာခြင်းငှာ။ ဝဋ္ဋတိ– သင့်ပါ ၏။” ဣတိ– ဤသို့ လျှောက်တင်ပြီ။ တံ– ထိုစကားကို။ သုတွာ– ကြား၍။ ရာဇာ– သည်။ “အယံ ပုရိသော– ဤယောက်ျားသည်။ ဓိတိမာ– တည် ကြည်ခြင်းရှိ၏။ ဝါ– ပညာရှိ၏။ ဣဒါနေဝ– ယခုချက်ချင်းပင်။ အဿ– ထိုဃော သကအား။ ဌာနန္တရံ– သူဌေးရာထူးကို။ ဒဿာမိ– ပေးတော့မည်။” ဣတိ– ဤသို့ ကြံ၍။ ပိတရာ– အဖေသည်။ ဘုတ္တံ– သုံးဆောင်ခံစားအပ်သော။ ဘောဂံ– စည်းစိမ် ကို။ ဒတွာ– ပေး၍။ သဗ္ဗသတေန– အလုံးစုံသော ဆင်စသော ဥစ္စာတို့၏ တစ်ရာ တစ်ရာသော အဖို့အစုကို ပေးခြင်းနှင့်။ (သဒ္ဓိံ– တကွ၊) သေဋ္ဌိဋ္ဌာနံ– သူဌေးရာ ထူးကို။ အဒါသိ– ပြီ။
သဗ္ဗသတေန။ ။ ကျွန်တစ်ရာ, ကျွန်မတစ်ရာ, ဆင်တစ်ရာ, မြင်းတစ်ရာ, နွား လားဥသဘတစ်ရာ, သိင်္ဂီနိက်ရွှေစင်တစ်ရာစသည်ဖြင့် တစ်ရာစီ, တစ်ရာစီ ပေးခြင်း ကို “သဗ္ဗသတေန”ဟု ဆိုသည်(စရိယာဋ္ဌ- ၉၃)၊ “သဗ္ဗေသံ+သတံ သဗ္ဗသတံ- အလုံးစုံ သော ကောင်းမွန်သောဥစ္စာတို့၏တစ်ရာ၊ သဗ္ဗသတဿ+ဒါနံ သဗ္ဗသတံ- အလုံးစုံ သော ကောင်းမွန်သော ဥစ္စာတို့၏ တစ်ရာကို ပေးခြင်း၊ ဒါနပုဒ်ကျေ”ဟုပြု၊ ဓမ္မ၊ဋ္ဌ၊ ၁, ၁၂၀၌ “သဗ္ဗသတေန”နောင် “သဒ္ဓိံ ”ဟု ရှိသဖြင့် ဤ၌လည်း သဒ္ဓိံကို ထည့်ပေး သည်၊ သို့မဟုတ် “သဗ္ဗသတေန- နှင့်တကွ”ဟု သဟတ္ထပေး။ [သဗ္ဗသတေနာတိ သဗ္ဗေသံ ဟတ္ထိအာဒီနံ ဥတ္တမဒဗ္ဗာနံ သတသတကောဋ္ဌာသဒါနေန၊ -ပဋိဂံ- ၃၈၀။]
...[စာမျက်နှာ- ၄၉၄]...
သော– ထိုဃောသကသည်။ ရထေ– ရထား၌။ ဌတွာ– ၍။ နဂရံ– ကို။ ပဒက္ခိဏံ ပဒက္ခိဏံ ပဒက္ခိဏံ– လက်ယာရစ်လှည့်လည်ခြင်းကို။ အကာသိ– ပြီ။ ဩလောကိတောလောကိတဋ္ဌာနံ– ကြည့်အပ် ကြည့်အပ်သော အရပ်သည်။ ကမ္ပတိ– လှုပ်ရှား၏။ သေဋ္ဌိဓီတာ– သည်။ ကာဠိဒါသိယာ– ကာဠီမည်သော ကျွန်မနှင့်။ သဒ္ဓိံ၊ မန္တယမာနာ– ပြောဆိုလျက်။ နိသန္နာ– ထိုင်နေသည်။ (သမာနာ– စဉ်၊) “အမ္မ ကာဠိ– အမေကာဠီ! တေ– ၏။ ပုတ္တဿ– ၏။ ဧတ္တိကာ– ဤမျှအတိုင်းအရှည်ရှိသော။ သမ္ပတ္တိ– စည်းစိမ်သည်။ မံ– ကို။ နိဿာယ– ၍။ ဥပ္ပန္နာ– ပြီ။” ဣတိ အာဟ– ပြီ။ “အမ္မ– ချစ်သမီး! ကိံ ကာရဏာ– အဘယ်ကြောင့်နည်း?” ဣတိ– ဤသို့ မေးပြီ။ “ဟိ (ယသ္မာ)– အကြင်ကြောင့်။ အယံ– ဤဃောသကသည်။ အတ္တနော– ၏။ မရဏပဏ္ဏံ– သေကြောင်းစာကို။ ဒုဿန္တေ– ပုဆိုးစွန်း၌။ ဗန္ဓိတွာ– ဖွဲ့ချီ၍။ အမှာကံ– ကျွန်မတို့၏။ ဃရံ– အိမ်သို့။ အာဂတော– ရောက်လာပြီ။ အထ– ထိုအခါ၌။ မယာ– သည်။ အဿ– ထိုဃောသက၏။ တံ ပဏ္ဏံ– ထိုစာကို။ ဖာလေတွာ– ဆုတ်ဖြဲ၍။ မယာ– နှင့်။ သဒ္ဓိံ၊ မင်္ဂလကရဏတ္ထာယ– ထိမ်းမြားမင်္ဂလာကို ပြုခြင်းအကျိုးငှာ။ (မင်္ဂလာဆောင်ခြင်းငှာ)၊ အညံ– အခြားသော။ ပဏ္ဏံ– စာကို။ လိခိတွာ– ရေး၍။ ဧတ္တကံ– ဤမျှလောက်သော။ ကာလံ– အခါပတ်လုံး။ တတ္ထ– ထိုအရပ်၌။ အာရက္ခော– အစောင့်အရှောက်ကို။ ကတော– ပြုအပ်ပြီ။” ဣတိ (တသ္မာ)– ထိုကြောင့်တည်း။ (ဣတိ– ဤသို့ ပြောပြီ။) [ဣတိ တစ်လုံးအကျေကြံ။] “အမ္မ– ချစ်သမီး! တွံ– သည်။ ဧတ္တကံ– ဤမျှလောက်ကို။ ပဿသိ– မြင်တွေ့ရ၏။ ပန– စင်စစ်ကား။ ဣမံ– ဤဃောသကကို။ သေဋ္ဌိ– သူဌေးသည်။ ဒဟရကာလတော– ငယ်ရွယ်သူ၏ အခါမှ။ ဝါ– ငယ်ရာအခါမှ။ ပဋ္ဌာယ– စ၍။ မာရေတုကာမော– သေစေခြင်းငှာ အလိုရှိသည်။ ဝါ– သတ်လိုသည်။ (သမာနော– လျက်၊) မာရေတုံ– သေစေခြင်းငှာ။ ဝါ– သတ်ခြင်းငှာ။ နာသက္ခိ– မစွမ်းနိုင်ခဲ့။ ကေဝလံ– သက်သက်၊
ပဒက္ခိဏံ။ ။ ဒက္ခိဏမေဝ ပဒက္ခိဏံ- လက်ယာဘက်၊ ပသဒ္ဒါ အနက်မဲ့၊ ပဒက္ခိ- ဏေ+ကရဏံ, ပဒက္ခိဏေန ပဝတ္တနံ ပရိဝတ္တနံ ဝါ ပဒက္ခိဏံ- လက်ယာဘက်၌ ပြုခြင်း (လှည့်ခြင်း)၊ ဝါ- လက်ယာဘက်ဖြင့် လည်ခြင်း၊ [ပဒက္ခိဏ+အ၊] (တစ်နည်း) “ဒက္ခိဏေ+ ကရဏံ, ဒက္ခိဏေန ပဝတ္တနံ ပရိဝတ္တနံ ဝါ ဒက္ခိဏံ”ဟု တဒ္ဓိတ်ဝိဂြိုဟ်ပြုပြီးမှ “ဒက္ခိဏမေဝ ပဒက္ခိဏံ”ဟု တဗ္ဘာဝဝုတ္တိကမ္မဓာရည်းဝိဂြိုဟ်ပြုပါ။ (ပါရာဂံသစ်- ၂, ၃၃၄)
...[စာမျက်နှာ- ၄၉၅]...
ဣမံ– ဤဃောသကကို။ နိဿာယ– ၍။ (သေဋ္ဌိနော– ၏။ ဝါ– မှာ၊) ဗဟုံ– များ စွာသော။ ဓနံ– ဥစ္စာသည်။ ခီယိ– ကုန်ခဲ့ပြီ။” ဣတိ– ဤသို့ ပြောပြီ။ “အမ္မ– အမေ! သေဋ္ဌိနာ– သူဌေးသည်။ အတိဘာရိယံ– အလွန်ဝန်လေးသောအမှုကို။ ကတံ ဝတ– ပြုအပ်ခဲ့လေစွ။” ဣတိ– ဤသို့ ပြောပြီ။ ပန– ဆက်ဥုးအံ့။ နဂရံ– ကို။ ပဒက္ခိဏံ– ကို။ ကတွာ၊ ဂေဟံ– သို့။ ပဝိသန္တံ– ဝင်လာသော။ နံ– ထိုဃောသကကို။ ဒိသွာ– ကြည့်၍။ “ဧတ္တိကာ– သော။ အယံ သမ္ပတ္တိ– သည်။ မံ– ကို။ နိဿာယ– ၍။ ဥပ္ပန္နာ– ပြီ။” ဣတိ– ဤသို့ တွေး၍။ ဟသိတံ– ပြုံးရယ်ခြင်းကို။ အကာသိ– ပြီ။ အထ– ထိုအခါ၌။ နံ– ထိုသူဌေးသမီးကို။ သေဋ္ဌိပုတ္တော– သည်။ ဒိသွာ၊ “ကိံ ကာရဏာ– အဘယ်အကြောင်းကြောင့်။ ဟသိ– ပြုံးရယ်သနည်း?” ဣတိ ပုစ္ဆိ၊ “ဧကံ– တစ်ခုသော။ ကာရဏံ– အကြောင်းကို။ နိဿာယ– ၍။ (ဟသိံ– ခဲ့ပြီ၊)” ဣတိ– ဤသို့ ပြောပြီ။ “နံ– ထိုအကြောင်းကို။ ကထေဟိ– ပြောလော။” ဣတိ– ဤသို့ ပြောပြီ။ သာ– ထိုသူဌေးသမီးသည်။ န ကထေသိ– မပြော။ သော– ထိုသူဌေးသား ဃောသကသည်။ “သစေ န ကထေဿသိ– အကယ်၍ မပြောအံ့။ (ဧဝံ သတိ)၊ တံ– သင့်ကို။ ဒွိဓာ– နှစ်ဖြာ၊ (နှစ်ပိုင်း)၊ ဆိန္ဒိဿာမိ– ဖြတ်အံ့။ (ပိုင်းအံ့)၊” ဣတိ၊ တဇ္ဇေတွာ– ခြိမ်းခြောက်၍။ အသိံ– ဓားကို။ နိက္ကဍ္ဎိ– ဆွဲထုတ်ပြီ။ သာ– ထိုသူဌေး သမီးသည်။ “တယာ– သည်။ ဧတ္တိကာ– ဤမျှအတိုင်းအရှည်ရှိသော။ အယံ သမ္ပတ္တိ– ဤစည်းစိမ်ကို။ မံ– ကို။ နိဿာယ၊ လဒ္ဓါ– ရအပ်ပြီ။ ဣတိ– သို့။ စိန္တေတွာ– တွေး၍။ ဟသိတံ– ပြုံးရယ်ခြင်းကို။ (အကာသိံ– ပြီ၊)” ဣတိ အာဟ၊ “မမ– ၏။ ပိတရာ– သည်။ အတ္တနော– ၏။ သန္တကံ– ကို။ မယှံ– ငါ့အား။ ယဒိ နိယျာဒိတံ–
ယဒိ။ ။ အဋ္ဌကထာ, ဋီကာ, ယောဇနာနှင့် သဒ္ဒါအဘိဓာန်ကျမ်းများ၌ ယဒိနိပါတ် ၏ အနက်များကို “သင်္ကာဝတ္ထာန, အရုစိသံသူစနတ္ထ, သမ္ဘာဝနာ, ဂရဟာ (အကယ် ၍), ဝါသဒ္ဒတ္ထ(သော်လည်းကောင်း, ဖြစ်စေ), ကာရဏတ္ထ(အကြင်ကြောင့်), ယာဝ အနက်(အကြင်မျှလောက်), အထဝါအနက်(တစ်နည်းကား, ထိုမှတစ်ပါး, ထိုမြို့, သို့မဟုတ်), ပဒပူရဏ(အနက်မဲ့)” စသည်ဖြင့် တွေ့ရ၏၊ အထက်၌ “တစ်နည်းမှတ်ရန်, အပြန်ယူရ, ဧကံသနှင့်, ကြံဆတစ်ဖြာ, သုံးနက်မှာ, ထွန်းရာမှန်မယွင်း(ရွှေ- ၉၃)” ဟူသောနိယံလာ အနက်၃နက်မှ ဧကံသအနက်ယူပေးသည်။
တစ်နည်း။ ။ “ယဒီတိ နိပါတမတ္တံ(စရိယာ၊ဋ္ဌ၊၁၉၁)”ကဲ့သို့ အနက်မဲ့ကြံ၍ “မမ
...[စာမျက်နှာ- ၄၉၆]...
အမှန်တကယ် အပ်နှံအပ်ခဲ့ပြီ။ (ဧဝံသန္တေ– ဤသို့ဖြစ်ပါလျက်၊) ဧတ္ထ– ဤသို့ အပ်နှံခဲ့ရာ၌။ တွံ– သည်။ ကိံ– အဘယ်သို့။ ဟောသိ– ဖြစ်နေရသနည်း?” ဣတိ– ဤသို့ မေးပြီ။ သော– ထိုသူဌေးသားဃောသကသည်။ ဧတ္တကံ– ဤမျှအတိုင်း အရှည်ရှိသော။ ကာလံ– အခါပတ်လုံး။ ကိဉ္စိ– ဘာကိုမျှ။ န ဇာနာတိ ကိရ– မသိဘူးတဲ့။ တေန– ထိုကြောင့်။ အဿာ– ထိုသူဌေးသမီး၏။ ဝစနံ– ကို။ န သဒ္ဒဟိ– မယုံခဲ့။ အထ– ထိုအခါ၌။ အဿ– ထိုသူဌေးသားဃောသကအား။ သာ– ထိုသူ ဌေးသမီးသည်။ “တုမှာကံ– တို့၏။ ပိတရာ– သည်။ (ပုရိသာ– ယောကျ်ားတို့ကို၊) မရဏပဏ္ဏံ– ကို။ ဒတွာ– ၍။ ပေသိတာ– ပို့စေအပ်ခဲ့ကုန်ပြီ။ တုမှေ– တို့ကို။ မယာ– သည်။ ဣဒဉ္စိဒဉ္စ– ဤမည်ဤမည်သော အမှုကိုလည်း။ ကတွာ– ၍။ ရက္ခိတာ– စောင့်ရှောက်အပ်ကုန်ပြီ။” ဣတိ– ဤသို့အစရှိသော။ သဗ္ဗံ– အလုံးစုံကို။ ကထေသိ– ပြောပြပြီ။ “တွံ– သည်။ အဘူတံ– မဟုတ်မမှန်သော စကားကို။ ကထေသိ– ပြောဆို၏။” ဣတိ– ဤသို့ ပြော၍။ အသဒ္ဒဟန္တော– မယုံကြည်လသော်။ “မာတရံ– အမေဖြစ်သော။ ကာဠိံ– ကို။ ပုစ္ဆိဿာမိ– အံ့။” ဣတိ– သို့။ စိန္တေတွာ– ၍။ “အမ္မ– အမေ! ဧဝံ ကိရ– ဤအတိုင်းတဲ့လော? (ဤအတိုင်းမှန်သလော?)” ဣတိ– ဤသို့ မေးပြီ။ “တာတ– ချစ်သား! အာမ– အိမ်း။ ဒဟရကာလတော– မှ။ ပဋ္ဌာယ– ၍။ (သေဋ္ဌိ– သည်၊) တံ– ကို။ မာရေတုကာမော– သေစေခြင်းငှာ အလိုရှိသည်။ ဝါ– သတ်လိုသည်။ (သမာနော– လျက်၊) မာရေတုံ– သေစေခြင်းငှာ။ ဝါ– သတ်ခြင်း ငှာ။ အသက္ကောန္တော– မစွမ်းနိုင်သည်။ (ဟုတွာ)၊ တံ– သင့်ကို။ နိဿာယ– ၍။ (သေဋ္ဌိနော– ၏။ ဝါ– မှာ၊) ဗဟုံ– များစွာသော။ ဓနံ– သည်။ ခီယိ– ပြီ။ သတ္တသု– ၇ခုကုန်သော။ ဌာနေသု– နေရာဌာနတို့၌။ တွံ– သည်။ မရဏတော– သေခြင်းမှ။ ပိတရာ– သည်...နိယျာဒိတံ– အပ်နှံအပ်ခဲ့ပြီ”ဟု ပေးလျှင်လည်း သင့်မည်ထင်သည်။ “ယဒိ နိယျာဒိတံ– အကယ်၍ အပ်နှံခဲ့အံ့”ဟု ပေးရိုးအနက်ကား သင်္ကာဝတ္ထာန (ယုံ မှားခြင်း, မှတ်သားပိုင်းခြားခြင်း) , သင်္ကာဝဋ္ဌာန (တွေးတောခြင်း၏တည်ရာ) အနက် တည်း။ ဤ၌ ယုံမှားတွေးတောခြင်းသဘောမရှိ၍ ကောင်းမည် မထင်ပါ။
ဗဟုံ။ ။ “စက္ခုံ ဥဒပါဒိ”၌ စက္ခုံကဲ့သို့ သိဝိဘတ်တည်း၊ ဝါစာသိလိဋ္ဌအကျိုးငှာ နိဂ္ဂဟိတ်လာ၊ (တစ်နည်း) ကြိယာဝိသေသနအနက်၌ အံဝိဘတ်ဟု ယူ၍ “ဓနံ- သည်၊ ဗဟုံ- များစွာ၊ ခီယိ”ဟု ပေး။
...[စာမျက်နှာ- ၄၉၇]...
မုတ္တော– လွတ်ခဲ့ပြီ။ ဣဒါနိ– ၌။ ဘောဂဂါမတော– ဥစ္စာ (အခွန်အတုပ်) ၏ ဖြစ် ပေါ်ထွက်ရှိရာရွာမှ။ ဝါ– အပိုင်စားအပ်သောရွာမှ။ အာဂမ္မ– ရောက်လာ၍။ သဗ္ဗ သတေန– အလုံးစုံသောဆင်စသော ဥစ္စာတို့၏ တစ်ရာတစ်ရာသော အဖို့အစု ကို ပေးခြင်းနှင့်။ သဒ္ဓိံ– တကွ။ သေဋ္ဌိဋ္ဌာနံ– သူဌေးရာထူးသို့။ ပတ္တော– ပြီ။” ဣတိ– ဤသို့ ပြောပြီ။ သော– ထိုဃောသကသည်။ တံ– စကားကို။ သုတွာ– ၍။ “ကမ္မံ– အကုသိုလ်ကံသည်။ ဘာရိယံ ဝတ– ကြီးလေးလေစွ။ ခေါ ပန– စင်စစ်။ ဧဝရူပါ– ဤသို့သဘောရှိသော။ မရဏာ– သေခြင်းမှ။ မုတ္တဿ– လွတ်မြောက်သော။ မမ– အား။ ပမာဒဇီဝိတံ ပမာဒဇီဝိတံ ပမာဒဇီဝိတံ– မေ့လျော့သဖြင့် အသက်ရှင်ခြင်းကို။ (မေ့မေ့လျော့လျော့ အသက်ရှင်ခြင်းကို)၊ ဇီဝိတုံ– အသက်ရှင်ခြင်းငှာ။ အယုတ္တံ– မသင့်။ အပ္ပမတ္တော– မမေ့လျော့သူသည်။ ဘဝိဿာမိ– ဖြစ်တော့မည်။” ဣတိ– သို့။ စိန္တေတွာ– ၍။ ဒေဝသိကံ– နေ့တိုင်းနေ့တိုင်း။ [ဒိဝသေ ဒိဝသေ နိယုတ္တံ, ဒါတဗ္ဗံ ဝါ ဒေဝသိကံ ဒေဝသိကံ ဒေဝသိကံ (ပဋိဂံ-၃၈၀)၊ အခြားနည်းများကို။ ဓမ္မဘာ-၁, ၈၈၌ရှု။] သဟဿံ– တစ်ထောင်ကို။ ဝိဿဇ္ဇေတွာ– စွန့်လှူ၍။ အဒ္ဓိကကပဏာဒီနံ– ခရီးသွားသူ, အထီးကျန်မွဲသူဆင်းရဲ အစရှိသူတို့အား။ ဒါနံ– ပေးလှူခြင်းကို။ ပဋ္ဌပေသိ– ဖြစ်စေပြီ။ အဿ– ထိုဃော သကသူဌေး၏။ မိတ္တော နာမ– မိတ္တမည်သော။ ကုဋုမ္ဗိကော– သူကြွယ်သည်၊
ဘောဂဂါမတော။ ။ “ဥပ္ပတ္တိဋ္ဌာနံ(ဒီဋီ- ၃, ၂၂၈)၊ ဘောဂဂါမန္တိ ဘောဂုပ္ပတ္တိဂါမံ (သံဋီ၊၂၊၃၇၀)”ကို ရှု၍ “ဥပဇ္ဇတိ ဧတ္ထ, ဧတေနာတိ စ ဥပ္ပတ္တိ၊ ဥပ္ပတ္တိ စ+သာ+ ဂါမော စာတိ ဥပ္ပတ္တိဂါမော- ဖြစ်ပေါ်ထွက်ရှိရာရွာ၊ ဘောဂဿ+ဥပ္ပတ္တိဂါမော ဘောဂ- ဂါမော- ဥစ္စာ(အခွန်အတုပ်)၏ ဖြစ်ပေါ်ထွက်ရှိရာရွာ၊ ဥပ္ပတ္တိကျေ”ဟုပြု၊ (တစ်နည်း) “ဥပ္ပဇ္ဇနံ ဥပ္ပတ္တိ၊ ဘောဂဿ+ဥပ္ပတ္တိ ဧတ္ထာတိ ဘောဂုပ္ပတ္တိ၊ ဘောဂုပ္ပတ္တိ စ+သော+ ဂါမော စာတိ ဘောဂဂါမော- ဥစ္စာ(အခွန်အတုပ်)၏ ဖြစ်ပေါ်ခြင်းရှိရာရွာ၊ ဥပ္ပတ္တိ ကျေ”ဟုပြု၊ (တစ်နည်း) ဘုဉ္ဇိတဗ္ဗောတိ ဘောဂေါ၊ ဘောဂေါ စ+သော+ဂါမော စာတိ ဘောဂဂါမော- သုံးဆောင်ခံစားအပ်(အပိုင်စားအပ်)သောရွာ”ဟုပြု။
ပမာဒဇီဝိတံ။ ။ ပမာဒဇီဝိတံနှင့် ဇီဝိတုံသည် အသက်ရှင်ခြင်းကြိယာကိုချည်း ရသောကြောင့် အဘေဒဘေဒူပစာ(ကံနှင့်ကြိယာ မပြားဘဲလျက် ပြားသကဲ့သို့ ခွဲဆို အပ်သောစကား)တည်း၊ (တစ်နည်း) “ကတွာ”ထည့်၍ “ပမာဒဇီဝိတံ- ကို၊ (ကတွာ– ၍၊) ဇီဝိတုံ- ငှာ”ဟု ပေးပါ(သီဋီသစ်၊၁၊၃၅၈၊ သီဘာ- ၁, ၅၂၀)၊ (တစ်နည်း) ကြိယာ ဝိသေသနကြံ၍ “ပမာဒဇီဝိတံ- ခြင်းဖြင့်၊ ဇီဝိတုံ- ငှာ”ဟု ပေးပါ။ (ဓမ္မယော- ၄၂)
...[စာမျက်နှာ- ၄၉၈]...
ဒါနဗျာဝဋော– အလှူ၌ ကြောင့်ကြစိုက်သူသည်။ ဝါ– အလှူအကျိုးငှာ ကြောင့် ကြစိုက်သူသည်။ [ဒါနေ ဒါနတ္ထာယ ဝါ ဗျာဝဋော ဒါနဗျာဝဋော၊ “ဒဿနဗျာဝဋော (ပါစိယော- ၂၄၉)”ကို မှီးသည်။] အဟောသိ– ပြီ။ အယံ– ဤဆိုအပ်ခဲ့ပြီးသည်ကား။ ဃောသကသေဋ္ဌိနော– ၏။ ဥပ္ပတ္တိ– ဖြစ်ပုံတည်း။
ပန– အဖို့တစ်ပါးကား။ (ဃောသကသူဋ္ဌေး၏ ဖြစ်ပုံမှတစ်ပါး သာမာဝတီ ၏ ဖြစ်ပုံကို ဆိုဥုးအံ့၊) တသ္မိံ ကာလေ– ထိုအခါ၌။ ဘဒ္ဒဝတီနဂရေ– ဘဒ္ဒဝတီမြို့၌။ ဘဒ္ဒဝတိယသေဋ္ဌိ နာမ– ဘဒ္ဒဝတီမြို့၌နေသောသူဌေးမည်သည်။ ဝါ– ဘဒ္ဒဝတီ သူဌေးမည်သည်။ ဃောသကသေဋ္ဌိနော– ၏။ အဒိဋ္ဌပုဗ္ဗသဟာယကော– ရှေး၌ မမြင်အပ်ဖူးသော မိတ်ဆွေသည်။ အဟောသိ– ပြီ။ ဘဒ္ဒဝတီနဂရတော– မှ။ အာဂတာနံ– လာကုန်သော။ ဝါဏိဇာနံ– ကုန်သည်တို့၏။ သန္တိကေ– ၌။ ဝါ– က။ ဃောသကသေဋ္ဌိ– သည်။ ဘဒ္ဒဝတိယသေဋ္ဌိနော– ၏။ သမ္ပတ္တိံ စ– စည်းစိမ်ကို လည်းကောင်း။ ဝယပ္ပဒေသဉ္စ– အရွယ်အပိုင်းအခြားကိုလည်းကောင်း။ သုတွာ– ၍။ တေန– ထိုဘဒ္ဒဝတီသူဌေးနှင့်။ သဒ္ဓိံ– အတူ။ သဟာယကဘာဝံ– မိတ်ဆွေ၏ အဖြစ်ကို။ ဣစ္ဆန္တော– အလိုရှိလသော်။ ဝါ– အလိုရှိသည်၏အဖြစ်ကြောင့်။ ပဏ္ဏာကာရံ– ကို။ ပေသေသိ– ပို့စေပြီ။ ဘဒ္ဒဝတိယသေဋ္ဌိပိ– သည်လည်း။ ကောသမ္ဗိတော– မြို့မှ။ အာဂတာနံ– ကုန်သော။ ဝါဏိဇာနံ– တို့၏။ သန္တိကေ– ၌။ ဝါ– က။ ဃောသကသေဋ္ဌိနော– ၏။ သမ္ပတ္တိံ စ– လည်းကောင်း။ ဝယပ္ပဒေသဉ္စ– လည်းကောင်း။ သုတွာ၊ တေန– ထိုဃောသကသူဌေးနှင့်။ သဒ္ဓိံ– အတူ။ သဟာယကဘာဝံ– ကို။ ဣစ္ဆန္တော– သော်။ ဝါ– ကြောင့်။ ပဏ္ဏာကာရံ– ကို။ ပေသေသိ– ပြီ။ ဧဝံ– ဤသို့လျှင်။ တေ– ထိုသူဌေး၂ယောက်တို့သည်။ အညမညံ– အချင်းချင်း။ အဒိဋ္ဌပုဗ္ဗသဟာယကာ– တို့သည်။ ဟုတွာ၊ ဝသိံသု– နေကုန်ပြီ။ အပရဘာဂေ– နောက် အဖို့၌။ ဘဒ္ဒဝတိယသေဋ္ဌိနော– ၏။ ဂေဟေ– ၌။ အဟိဝါတရောဂေါ– မြွေဆိပ်နှင့် တူသောလေကြောင့် ဖြစ်သောရောဂါသည်။ ဝါ– ကူးစက်တတ်သော ပုလိပ် ရောဂါသည်။ ပတိတော– ကျရောက်လာပြီ။ တသ္မိံ– ထိုရောဂါသည်။ ပတိတေ– ကျရောက်လသော်။ ပဌမံ– ရှေးဥုးစွာ။ မက္ခိကာ– ယင်တို့သည်။ မရန္တိ– သေကုန်၏။ တတော– ထိုမှနောက်၌။ အနုက္ကမေနေဝ– အစဉ်အားဖြင့်သာလျှင်။ ကီဋာ– ကင်း
...[စာမျက်နှာ- ၄၉၉]...
တို့သည်လည်းကောင်း။ မူသိကာ– ကြွက်တို့သည်လည်းကောင်း။ ကုက္ကုဋာ– ကြက်တို့သည်လည်းကောင်း။ သူကရာ– ဝက်တို့သည်လည်းကောင်း။ ဂါဝေါ– နွားတို့သည်လည်းကောင်း။ ဒါသီ– ကျွန်မတို့သည်လည်းကောင်း။ ဒါသာ– ကျွန် ယောက်ျားတို့သည်လည်းကောင်း။ သဗ္ဗပစ္ဆာ– အလုံးစုံသောသူတို့၏ နောက်၌။ ဃရမာနုသကာပိ– အိမ်၌နေသူ လူတို့သည်လည်းကောင်း။ ဝါ– အိမ်သူအိမ်သား တို့သည်လည်းကောင်း။ မရန္တိ– ကုန်၏။ တေသု– ထိုသူတို့တွင်။ ယေ– အကြင်သူ တို့သည်။ ဘိတ္တိံ– နံရံကို။ ဘိန္ဒိတွာ– ဖောက်၍။ ပလာယန္တိ– ပြေးကုန်၏။ တေ– ထို သူတို့သည်။ ဇီဝိတံ– အသက်ကို။ လဘန္တိ– ကုန်၏။ ပန– ဆက်ဥုးအံ။ တဒါ– ထိုအခါ ၌။ သေဋ္ဌိ စ– သည်လည်းကောင်း။ အဿ– ထိုသူဌေး၏။ ဘရိယာ စ– မယားသည် လည်းကောင်း။ ဓီတာ စ– သည်လည်းကောင်း။ တထာ– ထိုဆိုအပ်ခဲ့သော အခြင်း အရာအားဖြင့်။ ပလာယိတွာ– ပြေး၍။ ဃောသကသေဋ္ဌိံ– ကို။ ပဿိတုံ– တွေ့ခြင်း ငှာ။ ပတ္ထေန္တာ– တောင့်တကုန်လျက်။ ကောသမ္ဗိမဂ္ဂံ– ကောသမ္ဗီမြို့သို့ ရောက် စေသောလမ်းကို။ (ကောသမ္ဗီခရီးကို) ပဋိပဇ္ဇိံသု– သွားကုန်ပြီ။ တေ– ထိုမိသားစု ၃ယောက်တို့သည်။ အန္တရာမဂ္ဂေယေဝ– ၌ပင်။ ခီဏပါထေယျာ– ကုန်သော လမ်း စာရိက္ခာရှိကုန်သည်။ ဝါ– ရိက္ခာပြတ်ကုန်သည်။ (ဟုတွာ)၊ ဝါတာတပေန စေဝ– လေ, နေပူကြောင့်လည်းကောင်း။ ခုပ္ပိပါသာဟိ စ– မွတ်သိပ်ဆာလောင်ခြင်း တို့ကြောင့်လည်းကောင်း။ ကိလန္တသရီရာ– ပင်ပန်းသော ကိုယ်ရှိကုန်သည်။ (ဟုတွာ)၊ ကိစ္ဆေန– ဆင်းရဲပင်ပန်းသဖြင့်။ ကောသမ္ဗိံ– မြို့သို့။ ပတွာ– ရောက်လ သော်။ ဥဒကဖာသုကဋ္ဌာနေ– ရေဖြင့်ချမ်းသာရာအရပ်၌။ ဝါ– ရေရရှိလွယ်ရာ အရပ်၌။ ဌတွာ– ရပ်နား၍။ နှတွာ– ရေချိုးပြီး၍။ နဂရဒွါရေ– ၌။ ဧကံ– တစ်ဆောင်သော။ သာလံ– ဇရပ်သို့။ ပဝိသိံသု– ဝင်ကုန်ပြီ။
တတော– ထိုမှနောက်၌။ သေဋ္ဌိ– သည်။ ဘရိယံ– ကို။ အာဟ– ပြီ။ (ကိံ)၊ “ဘဒ္ဒေ– ရှင်မ! ဣမိနာ နီဟာရေန– ဤနည်းဖြင့်။ ဂစ္ဆန္တာ– သွားကုန်လသော်။ ဝိဇာတမာတုယာပိ– မွေးဖွားသော အမေသည်သော်လည်း။ [အာပ၌စပ်၊] ဝါ– ၏သော်လည်း။ [မန၌စပ်၊] အမနာပါ– စိတ်၌ မသက်ရောက်စေအပ် (မသွင်း
အမနာပါ။ ။ မနသ္မိံ+အပ္ပိယန္တိ မနာပါ- စိတ်၌ သက်ရောက်စေအပ်, သွင်းထား
...[စာမျက်နှာ- ၅၀၀]...
ထားအပ်) ကုန်သည်။ ဝါ– စိတ်ကို မတိုးပွားစေကုန်သည်။ (မမြတ်နိုးအပ်ကုန် သည်)၊ ဟောန္တိ– ကုန်၏။ မေ– ၏။ သဟာယကော– မိတ်ဆွေဖြစ်သော ဃောသက သူဌေးသည်။ အဒ္ဓိကကပဏာဒီနံ– ခရီးသွားဧည့်သည်, အထီးကျန်မွဲသူဆင်းရဲ အစရှိသူတို့အား။ ဒေဝသိကံ– နေ့တိုင်းနေ့တိုင်း။ သဟဿံ– ကို။ ဝိဿဇ္ဇေတွာ– ၍။ ဒါနံ– ကို။ ဒါပေသိ ကိရ– ပေးစေသတဲ့။ တတ္ထ– ထိုအရပ်သို့။ ဓီတရံ– ကို။ ပေသေတွာ– ၍။ အာဟာရံ– ကို။ အာဟရာပေတွာ– ဆောင်ယူစေ၍။ ဧကာဟံ– တစ်ရက်ပတ်လုံးလည်းကောင်း။ ဒွီဟံ– ၂ရက်ပတ်လုံးလည်းကောင်း။ ဣဓေဝ– ဤဇရပ်၌သာ။ သရီရံ– ကိုယ်ကို။ သန္တပ္ပေတွာ– ရောင့်ရဲစေ၍။ သဟာယကံ– မိတ်ဆွေဖြစ်သော ဃောသကသူဌေးကို။ ပဿိဿာမ– တွေ့ကြစို့။” ဣတိ– ဤသို့ ပြောပြီ။ သာ– ထိုမယားသည်။ “သာမိ– အရှင်! သာဓု– ကောင်းပါပြီ။” ဣတိ– ဤ သို့ ပြောပြီ။ တေ– ထိုမိသားစုတို့သည်။ သာလာယမေဝ– ဇရပ်၌သာလျှင်။ ဝသိံသု– ကုန်ပြီ။ ပုနဒိဝသေ– ၌။ ကာလေ– အလှူပေးရာအချိန်ကို။ အာရောစိတေ– ပြော ကြားအပ်သော်။ ကပဏဒ္ဓိကာဒီသု– အထီးကျန်မွဲ သူဆင်းရဲ, ခရီးသွားဧည့်သည် အစရှိသောပုဂ္ဂိုလ်တို့သည်။ အာဟာရတ္ထာယ– အစာအာဟာရအကျိုးငှာ။ ဂစ္ဆန္တေသု– ကုန်လသော်။ မာတာပိတရော– မိဘတို့သည်။ “အမ္မ– ချစ်သမီး! ဂန္တွာ– ၍။ အမှာကံ– တို့ဖို့။ ဝါ– အတွက်။ အာဟာရံ– ကို။ အာဟရ– ဆောင်ယူခဲ့လော။” ဣတိ– ဤသို့ပြော၍။ ဓီတရံ– ကို။ ပေသယိံသု– စေလွှတ်ကုန်ပြီ။ စ ပန– ဆက်ဥုးအံ့။ မဟာဘောဂကုလဿ– များသောစည်းစိမ်ဥစ္စာရှိသောအမျိုး၏။ ဓီတာ– သည်။ အပ်ကုန်သည်။ (တစ်နည်း) မနံ အပ္ပာယန္တိ ဝဍ္ဎေန္တီတိ အမနာပါ– စိတ်ကို တိုးပွားစေ တတ် (စိတ်ကြီးဝင်စေတတ်) ကုန်သည်။ န+မနာပါ အမနာပါ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊ ၂၊ ၈၊ ၁၀၀၊ ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊ ၁၊ ၁၄၄)၊ [မနာပ၌ မန+အာပ၊ အာပ၌ အပဓာတ်, ကာရိတ်ကျေ, အ ပစ္စည်း။ ရှေ့နည်းအလို အပဓာတ်သည် ပါပုဏနအနက်ဟော၊ နောက်နည်းအလို “ဓာတူနံ အနေကတ္ထတာ”အရ ဝဍ္ဎနအနက်ဟော၊] (တစ်နည်း) မနော ဧတေသု အပ္ပေတီတိ မနာပါ၊ န+မနာပါ အမနာပါ– စိတ်၏ သက်ရောက်ရာ မဟုတ်ကုန် သည် (အဘိ၊ဋ္ဌ၊ ၂၊ ၄၈၇)၊ (တစ်နည်း) နတ္ထိ+မနာပံ ဧတေသန္တိ အမနာပါ– စိတ်၌ သက်ရောက်အပ်ကုန်သည်၏အဖြစ်မရှိကုန်သည်။ ဝါ– စိတ်ကို တိုးပွားစေတတ်ကုန် သည်၏အဖြစ်မရှိကုန်သည်။ ဝါ– မြတ်နိုးဖွယ်မရှိကုန်သည် (မ၊ဋီ၊၁၊ ၂၅၂)
...[စာမျက်နှာ- ၅၀၁]...
ဝိပတ္တိယာ– ပျက်စီးခြင်းသည်။ အစ္ဆိန္နလဇ္ဇိတာယ– လုယက်ဖျက်ဆီးအပ်သောရှက် ခြင်းရှိသည်၏အဖြစ်ကြောင့်။ အလဇ္ဇမာနာ– မရှက်နိုင်သည်။ (ဟုတွာ)၊ ပါတိံ– ခွက်ကို။ ဂဟေတွာ– ၍။ ကပဏဇနေန– အထီးကျန်မွဲ ဆင်းရဲသူ လူအပေါင်းနှင့်။ သဒ္ဓိံ– အတူ။ အာဟာရတ္ထာယ– ငှာ။ ဂန္တွာ– ၍။ “အမ္မ– ချစ်သမီး! ကတိ– အဘယ် မျှလောက်ကုန်သော။ ပဋိဝီသေ– အဖို့တို့ကို။ ဂဏှိဿသိ– ယူမည်နည်း?” ဣတိ– သို့။ ပုဋ္ဌာ– မေးအပ်သည်။ (သမာနာ– သော်)၊ “တယော– ၃ယောက်ကုန်သော။ (ပဋိဝီသေ– အဖို့တို့ကို။ ဂဏှိဿာမိ– မည်၊)” ဣတိ အာဟ၊ အထ– ၌။ အဿာ– ထိုသူဌေးသမီးအား။ တယော– ကုန်သော။ ပဋိဝီသေ– တို့ကို။ အဒါသိ– ပြီ။ တာယ– ထိုသူဌေးသမီးသည်။ ဘတ္တေ– ထမင်းကို။ အာဟဋေ– ဆောင်ယူအပ်သော်။ တယောပိ– ၃ယောက်လုံးတို့သည်လည်း။ ဧကတော– တည်း။ ဘုဉ္ဇိတုံ– ငှာ။ နိသီဒိံသု– ကုန်ပြီ။
အထ– ၌။ မာတာဓီတရော– အမေနှင့် သမီးတို့သည်။ သေဋ္ဌိံ– ကို။ အာဟံသု– ကုန်ပြီ။ (ကိံ)၊ “သာမိ– အရှင်! မဟာကုလာနမ္ပိ– အမျိုးကြီးတို့၏လည်း။ ဝါ– တို့ မှာလည်း။ ဝိပတ္တိ နာမ– စည်းစိမ်ပျက်စီးခြင်းမည်သည်။ ဥပ္ပဇ္ဇတိ– ဖြစ်တတ်၏။ အမှေ– ကျွန်မတို့ကို။ ဩလောကေတွာ– ၍။ မာ ဘုဉ္ဇ– မစားနှင့်။ မာ စိန္တယိ– တောင်တောင်ဤဤ မကြံစည်နှင့်။” ဣတိ– ဤသို့ ပြောကုန်ပြီ။ ဣတိ– လျှင်။ နံ– ထိုသူဌေးကို။ နာနပ္ပကာရေဟိ– အထူးထူးအပြားပြားသော စကားတို့ဖြင့်။ ယာစိတွာ– တောင်းပန်၍။ ဘောဇေသုံ– စားစေကြကုန်ပြီ။ ဝါ– ကျွေးကုန်ပြီ။ သော– ထိုသူဌေးသည်။ ဘုဉ္ဇိတွာ– ၍။ အာဟာရံ– ကို။ ဇီရာပေတုံ– ကြေညက်စေခြင်းငှာ။ အသက္ကောန္တော– သည်။ (ဟုတွာ)၊ အရုဏေ– သည်။ ဥဂ္ဂ စ္ဆန္တေ– တက်လသော်။ ကာလံ– ကို။ အကာသိ– ပြီ။ မာတာဓီတရော– တို့သည်။ နာနပ္ပကာရေဟိ– တို့ဖြင့်။ ပရိဒေဝိတွာ– မြည်တမ်း၍။ ရောဒိံသု– ငိုကုန်ပြီ။ ကုမာရိကာ– သူဋ္ဌေးသမီးသည်။ ပုနဒိဝသေ– ၌။ ရောဒမာနာ– ငိုလျက်။ အာဟာရတ္ထာယ– ငှာ။ ဂန္တွာ၊ “ကတိ– ကုန်သော။ ပဋိဝီသေ– တို့ကို။ ဂဏှိဿသိ– နည်း?” ဣတိ၊ ဝုတ္တာ– ပြောဆိုအပ် သည်။ (သမာနာ)၊ “ဒွေ– ကုန်သော။ (ပဋိဝီသေ– တို့ကို။ ဂဏှိဿာမိ– မည်၊)” ဣတိ ဝတွာ အာဟာရံ– ကို။ အာဟရိတွာ– ၍။ မာတရံ– အမေကို။ ယာစိတွာ– ၍၊
...[စာမျက်နှာ- ၅၀၂]...
ဘောဇေသိ– ပြီ။ သာပိ– ထိုအမေသည်လည်း။ တာယ– ထိုသမီးသည်။ ယာစိယမာနာ– တောင်းပန်အပ်သော်။ ဝါ– အဖြစ်ကြောင့်။ ဘုဉ္ဇိတွာ– ၍။ အာဟာရံ– ကို။ ဇီရာပေတုံ– ငှာ။ အသက္ကောန္တီ– မစွမ်းနိုင်လသော်။ တံ ဒိဝသမေဝ– ထိုနေ့၌ပင်။ ကာလံ အကာသိ၊ ကုမာရိကာ– သူဌေးသမီးသည်။ ဧကိကာဝ– တစ်ယောက် တည်းသာလျှင်။ ရောဒိတွာ– ၍။ ပရိဒေဝိတွာ– ၍။ တာယ ဒုက္ခုပ္ပတ္တိယာ– ထိုဒုက္ခ ၏ ဖြစ်ခြင်းကြောင့်။ အတိဝိယ– သာလျှင်။ သဉ္ဇာတဆာတကဒုက္ခာ– လွန်စွာ ဖြစ်သော ဆာလောင်ခြင်းဆင်းရဲရှိသည်။ (ဟုတွာ)၊ ပုနဒိဝသေ– ၌။ ယာစကေဟိ– သူတောင်းစားတို့နှင့်။ သဒ္ဓိံ၊ ရောဒန္တီ– လျက်။ အာဟာရတ္ထာယ– ငှာ။ ဂန္တွာ– ၍။ “အမ္မ! ကတိ– ကုန်သော။ ပဋိဝီသေ– တို့ကို။ ဂဏှိဿသိ– နည်း?” ဣတိ– သို့။ ဝုတ္တာ– သည်။ (သမာနာ)၊ “ဧကံ– သော၊ (ပဋိဝီသံ– ကို။ ဂဏှိဿာမိ– မည်၊)” ဣတိ အာဟ၊ မိတ္တကုဋုမ္ဗိကော– မိတ္တသူကြွယ်သည်။ တယော ဒိဝသေ– ၃ရက်တို့ပတ် လုံး။ ဘတ္တံ– ကို။ ဂဏှန္တိံ– ယူသော။ တံ– ထိုသူဌေးသမီးကို။ သဉ္ဇာနာတိ– ကောင်းစွာ သိ၏။ ဝါ– မှတ်မိ၏။ တေန– ကြောင့်။ တံ– ထိုသူဌေးသမီးကို။ “ဝသလိ– အယုတ်မ! အပေဟိ– ဖဲလော။ (ထွက်သွားလော)၊ နဿ– ပျက်စီးချေလော။ အဇ္ဇ– ယနေ့။ တဝ– ၏။ ကုစ္ဆိပ္ပမာဏံ– ဝမ်းဗိုက်၏ အတိုင်းအရှည်ကို။ အညာသိ– သိရပြီ။” ဣတိ အာဟ၊ ဟိရောတ္တပ္ပသမ္ပန္နာ– အရှက်အကြောက်နှင့် ပြည့်စုံသော။ ကုလဓီတာ– အမျိုးသမီးသည်။ ပစ္စောရသ္မိံ ပစ္စောရသ္မိံ ပစ္စောရသ္မိံ– ရင်ဘတ်၌။ [သဒ္ဒတ္ထ၊] ဝါ– ရှေးရှုဖြစ်သော ရင် အလယ်၌။ [အဓိပ္ပာယတ္ထ၊] ဝါ– ရင်ဝတည့်တည့်၌။ [ဝေါဟာရတ္ထ၊] သတ္တိပဟာရံ– လှံဖြင့် ပစ်ခတ်အပ်သည်၏အဖြစ်သို့။ ဝါ– အပစ်ခတ်ခံရခြင်းသို့။ (ပါပုဏာတိ)
ပစ္စောရသ္မိံ။ ။ “ဥရသ္မိန္တိ ပစ္စောရံ”ဟုပြု၊ ဝိဘတျတ္ထအဗျယီဘောသမာသ်တည်း၊ “ပတိ+ဥရသ္မိံ”ဟုဖြတ်၊ ကွစာသဝဏ္ဏံ လုတ္တေ၌ “ကွစာသဝဏ္ဏံ”ဟူသော ယောဂဝိဘာဂဖြင့် ဥကို ဩပြု, တိကို စပြု, စဒွေဘော်လာ(ကစ်ဘာ- ၁, ၄၂၊ မောဂ်နိ- ၁, ၈၁)။ [ပစ္စောရသ္မိ ပစ္စောရသ္မိ ပစ္စောရသ္မိန္တိ ပတိ ဥရသ္မိံ၊ ဝိဘတျတ္ထေ သံချသမာသော(မောဂ်ပံ- ၁, ၂၉)
ပတိသဒ္ဒေါ အာဓာရတ္ထော၊ တေန သမာနာဓိကရဏော ဥရသဒ္ဒေါပီတိ၊ ဥရသ္မိန္တိ နိစ္စသမာသတ္တာ အသကပဒေန ဝိဂ္ဂဟေ ကတေ “အသင်္ချံ ဝိဘတ္တိ”စ္စာဒိနာ သုတ္တေန အသင်္ချသမာသောတိ ဒဿေတုမာဟ “ဝိဘတျတ္ထေ သံချသမာသော”တိ (မောဂ်ပံ ဋီ၊ ၁၊ ၂၉)။ ပစ္စောရသ္မိ ပစ္စောရသ္မိ ပစ္စောရသ္မိန္တိ ဥရမဇ္ဈေ (အံ၊ဋ္ဌ၊ ၃၊ ၁၈၉)။ ပစ္စောရသ္မိ ပစ္စောရသ္မိ ပစ္စောရသ္မိန္တိ ပတိဥရသ္မိံ၊
...[စာမျက်နှာ- ၅၀၃]...
ဝိယ– ရောက်သကဲ့သို့လည်းကောင်း။ ဝဏေ– အနာ၌။ ခါရောဒကသေစနကံ– ဆားငန်ရည်ဖြင့် သွန်းလောင်းအပ်သည်၏အဖြစ်သို့။ ဝါ– ဆားငန်ရည်ဖြင့် အလောင်းခံရခြင်းသို့။ (ပါပုဏာတိ) ဝိယ စ– ရောက်သကဲ့သို့လည်းကောင်း။ ပတွာ– ၍။ “သာမိ– အရှင်! ကိံ– ဘာကြောင့်နည်း?” ဣတိ အာဟ၊ “တယာ– သည်။ ပုရေ– ၌။ တယော– ၃ခုကုန်သော။ ကောဋ္ဌာသာ– အဖို့အစုတို့ကို။ [တယော ကောဋ္ဌာသာ– ၃ယောက်စာတို့ကို၊] ဂဟိတာ– ယူအပ်ပြီ။ ဟိယျော– မနေ့က။ ဒွေ– ကုန်သော။ (ကောဋ္ဌာသာ ဂဟိတာ)၊ အဇ္ဇ– ယနေ့။ ဧကံ– သော၊ (ကောဋ္ဌာသံ)၊ ဂဏှာသိ– ယူ၏။ အဇ္ဇ– ယနေ့။ တေ– သည်။ အတ္တနော– ၏။ ကုစ္ဆိပ္ပမာဏံ– ကို။ ဉာတံ– သိအပ်ပြီ။” ဣတိ– ဤသို့ ပြောပြီ။ “သာမိ– အရှင်! မံ– ကျွန်မကို။ အတ္တနောဝ– မိမိ၏သာလျှင်။ အတ္ထာယ– ငှာ။ ဂဏှိ– ပြီ။ ဣတိ– ဤသို့။ မာ မညိတ္ထ– မမှတ်ထင်ပါကုန်နှင့်။ ဣတိ– ဤသို့ ပြောပြီ။ “အထ– ထိုသို့ဖြစ်လျှင်။ ကသ္မာ– ကြောင့်။ ဧဝံ– သို့။ ဂဏှိ– ယူသနည်း?” ဣတိ– ဤသို့ မေးပြီ။ “သာမိ– အရှင်! ပုရေ– ၌။ တယော– ကုန်သော။ ဇနာ– တို့သည်။ အဟုမှ– ဖြစ်ခဲ့ကုန်ပြီ။ ဟိယျော– က။ ဒွေ– ကုန်သော။ (ဇနာ အဟုမှ)၊ အဇ္ဇ၊ ဧကိကာဝ– တစ်ယောက်တည်းသာလျှင်။ ဇာတာ– သည်။ အမှိ– ၏။” ဣတိ– ဤသို့ ပြောပြီ။ သော– ထိုမိတ္တသူကြွယ် သည်။ “ကေန ကာရဏေန– အဘယ်အကြောင်းကြောင့်နည်း?” ဣတိ ပုစ္ဆိတွာ၊ အာဒိတော– မှ။ ပဋ္ဌာယ– ၍။ တာယ– ထိုသူဌေးသမီးသည်။ ကထိတံ– ပြောပြအပ်သော။ သဗ္ဗံ– သော။ ပဝတ္တိံ– ဖြစ်ပုံကို။ သုတွာ– ၍။ ဝါ– သော်။ အဿူနိ– မျက်ရည် အဘိမုခေ ဥရမဇ္ဈေတိ အဓိပ္ပာယော (အံ၊ဋီ- ၃, ၁၉၆)။]
ဝိသုဒ္ဓိ၊ဋီ၊၁၊၈၆။ ။ ထို၌ “ပစ္စောရသ္မိ ပစ္စောရသ္မိ ပစ္စောရသ္မိန္တိ ပတိဥရသ္မိံ ဥရာဘိမုခံ၊ ဥရမဇ္ဈေတိ အဓိပ္ပာယော(ဝိသုဒ္ဓိ၊ဋီ၊၁၊၈၆)”ဟု ဖွင့်၏၊ “ဥရာဘိမုခံ”ကိုကြည့်၍ “ဥရဿ+အဘိမုခံ ပစ္စောရံ”ဟုပြု၍ “ပစ္စောရသ္မိံ- ရင်၏ ရှေးရှု၌၊ ဝါ- ရင်အလယ်၌”ဟု ပေးရာ၏။ [ဥရကို “သောကေန တာဠိတေ ဥသတိ ဒဟတီတိ ဥရော၊ [ဥသ+ရ၊ သကိုချေ၊ -မောဂ်- ၇, ၁၄၆။] ဒုက္ခလာဘေ သတိ ရန္တိ ပဟရန္တိ ဧတ္ထ ဇနာတိ ဥရော၊ [ဥ+ရာ+အ၊ ဥသဒ္ဒါ ဒုက္ခလာဘအနက်၊- ဧဋီ၊ သူစိ။] ဝါတဂမနဝသေန အရတိ ဂစ္ဆတိ ဧတ္ထာတိ ဥရော၊ [အရ+အ၊ အကို ဥပြု၊] ယကနာဒယော ဥရန္တိ ပဝတ္တန္တိ ဧတ္ထာတိ ဥရော၊ [ဥရ+အ၊- ဓာဒီ။]”ဟုပြု။
...[စာမျက်နှာ- ၅၀၄]...
တို့ကို။ သန္ဓာရေတုံ– ဆောင်ထားခြင်းငှာ။ အသက္ကောန္တော– မစွမ်းနိုင်လသော်။ ဝါ– မစွမ်းနိုင်သည်၏အဖြစ်ကြောင့်။ သဉ္ဇာတဗလဝဒေါမနဿော– ဖြစ်သော အားကြီးသော စိတ်ဆင်းရဲခြင်းရှိသည်။ ဟုတွာ၊ “အမ္မ– သမီး! ဧဝံ သန္တေ– ဤသို့ ဖြစ်လသော်။ မာ စိန္တယိ– တောင်တောင်ဤဤ မကြံစည်နှင့်။ ဝါ– မစိုးရိမ်နှင့်။ ဘဒ္ဒဝတိယသေဋ္ဌိနော– ၏။ ဓီတာ– သော။ တွံ– သည်။ အဇ္ဇကာလတော– ယနေ့ အချိန်မှ။ ပဋ္ဌာယ– ၍။ မမ– ၏။ ဓီတာယေဝ နာမ– သမီးမည်သည်သာတည်း။” ဣတိ ဝတွာ၊ သီသေ– ဥုးခေါင်း၌။ စုမ္ဗိတွာ– နမ်းရှုပ်၍။ ဃရံ– သို့။ နေတွာ– ဆောင် ၍။ အတ္တနော– ၏။ ဇေဋ္ဌဓီတုဋ္ဌာနေ– အကြီးဆုံးသမီး၏အရာ၌။ ဝါ– သမီးကြီး အရာ၌။ ဌပေသိ– ထားပြီ။
သာ– ထိုသူဌေးသမီးသည်။ ဒါနဂ္ဂေ– လှူဖွယ်ဝတ္ထုကို စွန့်ကြဲပေးကမ်းရာ ဌာန၌။ ဝါ– အလှူမဏ္ဍပ်၌။ ဥစ္စာသဒ္ဒံ– အထက်သို့ မြင့်တက်သော အသံကို လည်းကောင်း။ မဟာသဒ္ဒံ– ဘေးသို့ကျယ်ပြန့်သော အသံကိုလည်းကောင်း။ သုတွာ– ၍။ “တာတ– အဖေ! ကသ္မာ– ကြောင့်။ ဧတံ ဇနံ– ဤလူအပေါင်းကို။ နိဿဒ္ဒံ– အသံမရှိသည်၏အဖြစ်ကို။ ဝါ– အသံမထွက်အောင်။ ကတွာ၊ ဒါနံ– အလှူကို။ န ဒေထ– မပေးလှူကုန်သနည်း?” ဣတိ အာဟ၊ “အမ္မ– သမီး! ကာတုံ– ငှာ။ န သက္ကာ– မစွမ်းနိုင်။” ဣတိ– ဤသို့ပြောပြီ။ “တာတ– အဖေ! သက္ကာ– စွမ်းနိုင်ပါ၏။” ဣတိ– ဤသို့ ပြောပြီ။ “အမ္မ! ကထံ– အဘယ်သို့လျှင်။ ဝါ– အဘယ် နည်းဖြင့်။ သက္ကာ– သနည်း?” ဣတိ– ဤသို့ မေးပြီ။ “တာတ! ဒါနဂ္ဂံ– ကို။ ပရိက္ခိပိတွာ– ကာရံ၍။ ဧကေကဿေဝ– တစ်ယောက်တစ်ယောက်၏သာလျှင်။ ပဝေသနပ္ပမာဏေန– ဝင်လောက်သော အတိုင်းအတာဖြင့်။ ဒွေ– ၂ပေါက်ကုန်သော။ ဒွါရာနိ– တံခါးတို့ကို။ ယောဇေတွာ– ယှဉ်စေ၍။ ဝါ– တပ်၍။] ဧကေန– တစ်ပေါက်သော။ ဒွါရေန– တံခါးဖြင့်။ ပဝိသိတွာ– ၍။ ဧကေန– သော။ ဒွါရေန–ဖြင့်။ နိက္ခမထ– ထွက်ကြပါ၊’ ဣတိ– ဤသို့။ ဝဒေထ– ပြောပါကုန်လော။ ဧဝံ–
ဧကေကဿ။ ။ ဧကေကဿသည် ဝိစ္ဆာပုဒ်တည်း၊ ထိုကြောင့် “ဧကဿ”ဟုတည်၊ ဝိစ္ဆာဘိက္ခေသု ဒွေ(မောဂ်- ၁, ၅၄) သုတ်ဖြင့် “ဧကဿ ဧကဿ”ဟု ဒွိရုပ်ပြု, သျာဒိ-လောပေါ ပုဗ္ဗဿေကဿ(မောဂ်- ၁, ၅၅)သုတ်ဖြင့် ရှေ့ပုဒ်၌ သဝိဘတ်ကိုချေ၊ ကခွင်း, ချေ, ကပ်၍ ပြီးစေရာ၏။
...[စာမျက်နှာ- ၅၀၅]...
ဤသို့ ပြုလသော်။ နိဿဒ္ဒါ– အသံမရှိကုန်သည်။ ဝါ– အသံမထွက်ကုန်သည်။ ဟုတွာဝ– ၍သာလျှင်။ ဂဏှိဿန္တိ– ကုန်လိမ့်မည်။” ဣတိ– ဤသို့ ပြောပြီ။ သော– ထိုမိတ္တသူကြွယ်သည်။ တံ– ထိုစကားကို။ သုတွာ– ၍။ “အမ္မ! ဥပါယော– နည်း လမ်းသည်။ ဘဒ္ဒကောဝ– ကောင်းသည်သာ။” ဣတိ– ဤသို့ ပြော၍။ တထာ– ထိုပြောသည့်အတိုင်း။ ကာရေသိ– စေပြီ။ သာပိ– ထိုသူဌေးသမီးသည်လည်း။ ပုဗ္ဗေ– ၌။ သာမာ နာမ– သာမာမည်၏။ ပန– သို့သော်လည်း။ ဝတိယာ– အကာ အရံ၏။ ဝါ– ကို။ ကာရိတတ္တာ– ပြုစေအပ်သည်၏အဖြစ်ကြောင့်။ သာမာဝတီ နာမ– သာမာဝတီမည်သည်။ ဇာတာ– ပြီ။ တတော– ထိုအချိန်မှ။ ပဋ္ဌာယ– ၍။ ဒါနဂ္ဂေ– ၌။ ကောလာဟလံ– ဆူဆူညံညံအသံကို။ ပစ္ဆိန္ဒိ– ဖြတ်လိုက်နိုင်ပြီ။ [“ပစ္ဆိဇ္ဇိ ”ဟု ရှိလျှင် “ကောလာဟလံ– သည်။ ပစ္ဆိဇ္ဇိ– ပြတ်ပြီ”ဟုပေး။ ထိုအတိုင်းရှိလျှင် ပိုကောင်းမည်၊] ဃောသကသေဋ္ဌိ– သည်။ ပုဗ္ဗေ– ၌။ တံ သဒ္ဒံ– ကို။ သုဏန္တော– ကြားလသော်။ “မယှံ– ၏။ ဒါနဂ္ဂေ– ၌။ ဝါ– က။ သဒ္ဒေါ– တည်း။” ဣတိ– ဤသို့ တွေး၍။ တုဿတိ– နှစ်သက်၏။ ပန– သို့သော်လည်း။ ဒွီဟတီဟံ– ၂ရက်၃ရက်ပတ်လုံး။ သဒ္ဒံ– ကို။ အသုဏန္တော– မကြားရလသော်။ အတ္တနော– သို့။ ဥပဋ္ဌာနံ– ဆည်းကပ်ခြင်းငှာ။ (တစ်နည်း) အတ္တနော– အား။ ဥပဋ္ဌာနံ– ဆည်းကပ်ရာအရပ်သို့။ အာဂတံ– ရောက် လာသော။ မိတ္တကုဋုမ္ဗိကံ– ကို။ ပုစ္ဆိ၊ (ကိံ)၊ “ကပဏဒ္ဓိကာဒီနံ– တို့အား။ ဒါနံ– ကို။ ဒိယျတိ– ပေးလှူအပ်သလော?” ဣတိ– ဤသို့ မေးပြီ။ “သာမိ– အရှင်! အာမ– ဟုတ်ကဲ့။” ဣတိ– ဤသို့ ပြောပြီ။ “အထ– ထိုသို့ဖြစ်လျှင်။ ကိံ– အဘယ်ကြောင့်။ ဒွီဟတီဟံ– ပတ်လုံး။ သဒ္ဒေါ– ကို။ န သုယျတိ– မကြားအပ်သနည်း?” ဣတိ– ဤသို့ မေးပြီ။ “ယထာ– အကြင်အခြင်းအရာအားဖြင့် ပြုအပ်သော်။ နိဿဒ္ဒါ– ကုန်သည်။ ဟုတွာ၊ ဂဏှန္တိ– ကုန်၏။ တထာ– ထိုအခြင်းအရာအားဖြင့်။ မေ– ကျွန် တော်သည်။ ဥပါယော– နည်းလမ်းကို။ ကတော– ပြုအပ်ပြီ။” ဣတိ– ဤသို့ ပြောပြီ။ “အထ– ထိုသို့ဖြစ်လျှင်။ ပုဗ္ဗေဝ– ရှေး၌ပင်။ ဝါ– ရှေးတုန်းကတည်းက။ ကသ္မာ– ကြောင့်။ န အကာသိ– မပြုခဲ့သနည်း?” ဣတိ– ဤသို့ မေးပြီ။ “သာမိ– အရှင်! အဇာနနတာယ– မသိသည်၏အဖြစ်ကြောင့်။ (န အကာသိံ– မပြုခဲ့၊)” ဣတိ– ဤသို့ပြောပြီ။ “ဣဒါနိ– ၌။ ကထံ– အဘယ်သို့လျှင်။ တေ– သည်။ ဉာတော– သိအပ် သနည်း?” ဣတိ– ဤသို့ မေးပြီ။ “သာမိ– အရှင်! မေ– ၏။ ဓီတရာ– သည်။ မေ–
...[စာမျက်နှာ- ၅၀၆]...
အား။ အက္ခာတော– ပြောပြအပ်ပြီ။” ဣတိ– ဤသို့ ပြောပြီ။ “မယှံ– သည်။ အဝိဒိတာ– မသိအပ်သေးသော။ တဝ– ၏။ ဓီတာ နာမ– မည်သည်။ အတ္ထိ– ရှိသလော? ဣတိ– ဤသို့ မေးပြီ။ သော– ထိုမိတ္တသူကြွယ်သည်။ အဟိဝါတရောဂုပ္ပတ္တိတော– မြွေဆိပ်နှင့်တူသော လေကြောင့်ဖြစ်သော ရောဂါဖြစ်ရာအခါမှ။ ဝါ– ကူးစက် တတ်သော ပုလိပ်ရောဂါဖြစ်ရာအခါမှ။ ပဋ္ဌာယ– ၍။ ဘဒ္ဒဝတိယသေဋ္ဌိနော– ၏။ သဗ္ဗံ– သော။ ပဝတ္တိံ– ဖြစ်ပုံကို။ အာစိက္ခိတွာ– ပြောပြ။ တဿာ– ထိုသူဌေး သမီး၏။ ဝါ– ကို။ အတ္တနော– ၏။ ဇေဋ္ဌဓီတုဋ္ဌာနေ– အကြီးဆုံးသမီးအရာ၌။ ဌပိတဘာဝံ– ထားအပ်သည်၏ အဖြစ်ကို။ အာရောစေသိ– ပြောပြီ။ အထ– ထိုအခါ၌။ နံ– ထိုမိတ္တသူကြွယ်ကို။ သေဋ္ဌိ– ဃောသကသူဌေးသည်။ “ဧဝံ သန္တေ– ဤသို့ဖြစ် လသော်။ မမ– အား။ ကသ္မာ– ကြောင့်။ န ကထေသိ– မပြောသနည်း? မမ– ၏။ သဟာယကဿ– ၏။ ဓီတာ– သည်။ မမ– ၏။ ဓီတာ နာမ– မည်၏။” ဣတိ– ဤ သို့ ပြော၍။ တံ– ထိုသာမာဝတီကို။ ပက္ကောသာပေတွာ– စေ၍။ ပုစ္ဆိ (ကိံ)၊ “အမ္မ– သမီး! (တွံ– သည်၊) သေဋ္ဌိနော– ဘဒ္ဒဝတီသူဌေး၏။ ဓီတာ– သည်။ အသိ– ဖြစ် သလော?” ဣတိ– ဤသို့ မေးပြီ။ “တာတ– အဖေ! အာမ– ဟုတ်ကဲ့။” ဣတိ– ဤသို့ ပြောပြီ။ “တေန ဟိ– လျှင်။ မာ စိန္တယိ– နှင့်။ တွံ– သည်။ မမ– ၏။ ဓီတာ– သည်။ အသိ– ၏။” ဣတိ– ဤသို့ ပြော၍။ တံ– ထိုသာမာဝတီကို။ သီသေ– ၌။ စုမ္ဗိတွာ– ၍။ ပရိဝါရတ္ထာယ– အခြံအရံအကျိုးငှာ။ တဿာ– ထိုသာမာဝတီအား။ ပဉ္စ ဣတ္ထိသတာနိ– ငါးရာသော မိန်းမတို့ကို။ ဒတွာ– ၍။ တံ– ထိုသာမာဝတီကို။ အတ္တနော– ၏။ ဇေဋ္ဌဓီတုဋ္ဌာနေ– ၌။ ဌပေသိ– ပြီ။
အထ– ထိုအခါ၌။ ဧကဒိဝသံ– ၌။ တသ္မိံ နဂရေ– ၌။ နက္ခတ္တံ– နက္ခတ်ပွဲသဘင် သည်။ ဝါ– ကို။ သင်္ဃုဋ္ဌံ– (ယခုအခါ နက္ခတ်ပွဲဖြစ်၏ဟု) ကြွေးကြော်အပ်သည်။ ဝါ– ကြော်ငြာထားအပ်သည်။ ဟောတိ– ၏။ ပန– ဆက်ဥုးအံ့။ တသ္မိံ နက္ခတ္တေ– ထိုနက္ခတ်ပွဲသဘင်၌။ ဗဟိ– အပြင်ပသို့။ အနိက္ခမနကာ– မထွက်ကုန်သော။ ကုလဓီတရောပိ– အမျိုးသမီးတို့သည်သော်လည်း။ အတ္တနော– ၏။ ပရိဝါရေန–
သင်္ဃုဋ္ဌံ။ ။ သမ္မာ ဃောသိတဗ္ဗံ ဧတရဟိ နက္ခတ္တန္တိ သင်္ဃုဋ္ဌံ(သီဋီသစ်၊၂၊၁၃)၊ သင်္ဃောသီယိတ္ထာတိ သင်္ဃုဋ္ဌံ၊ [သံ+ဃုသ+တ၊ -သီဘာ- ၂, ၂၃၃။]
...[စာမျက်နှာ- ၅၀၇]...
အခြံအရံနှင့်။ သဒ္ဓိံ၊ ပဒသာဝ– ခြေဖြင့်သာလျှင်။ ဝါ– ခြေလျင်သာလျှင်။ နဒိံ– မြစ် သို့။ ဂန္တွာ၊ နှာယန္တိ– ရေချိုးကုန်၏။ တသ္မာ– ကြောင့်။ တံ ဒိဝသံ– ၌။ သာမာဝတီပိ– သည်လည်း။ ပဉ္စဟိ ဣတ္ထိသတေဟိ– တို့သည်။ ပရိဝါရိတာ– ခြံရံအပ်လျက်။ ရာဇင်္ဂဏေနေဝ– မင်းရင်ပြင်ဖြင့်သာ။ နှာယိတုံ– ငှာ။ အဂမာသိ– သွားပြီ။ ဥတေနော– ဥတေနမင်းသည်။ သီဟပဉ္ဇရေ– ခြင်္သေ့ရုပ်ခံသော လေသာနန်းတံခါး
ရာဇင်္ဂဏေန။ ။ “ဘူမိဘာဂေ ကိလေသေ စ, မလေ စာင်္ဂဏမုစ္စတေ(ဓာန်- ၈၅၉)”ဟူသော အနက်တို့တွင် ဤ၌ အင်္ဂဏသဒ္ဒါသည် ဘူမိဘာဂအနက်ကို ဟော၏၊ “အဉ္ဇတိ တတ္ထ ဌိတံ အတိသုန္ဒရတာယ အဘိဗျေဉ္ဇတီတိ အင်္ဂဏံ(သာရတ္ထ၊၁၊၁၂၇)၊ ရညော+အင်္ဂဏံ ရာဇင်္ဂဏံ(မအူပါနိ- ၁, ၂၈၃)”ဟုပြု။ [ရာဇင်္ဂဏေနာတိ ရာဇနိဝေသနဒွါရေ(နန်းတော်တံခါးအနီး၌) ဝိဝဋေန (ဟင်းလင်းပွင့်သော၊ ဝါ- အမိုးအကာ မရှိသော) ဘူမိပ္ပဒေသေန (မြေအရပ်ဖြင့်)၊...ဝိဝဋော ဘူမိပ္ပဒေသော၊ ဣဓာပိ သောယေဝ အဓိပ္ပေတော၊- သာရတ္ထ၊၁၊၁၂၇။]
သီဟပဉ္ဇရေ။ ။ “သီဟရူပယုတ္တံ+ပဉ္ဇရံ သီဟပဉ္ဇရံ- ခြင်္သေ့ရုပ်နှင့် ယှဉ်သောချိုင့် (ဓာန်ဋီ၊ ဓာန်ဋီနိ- ၁၂၇)”ဟုပြု၊ ရူပယုတ္တချေ၊ သမီပျူပစာရအားဖြင့် ခြင်္သေ့ရုပ်ခံသော လေသာနန်းတံခါး၏ အနီးအရပ်ကိုယူ၊ (တစ်နည်း) “သီဟပဉ္ဇရသမီပေ”ဟု ဆိုလို လျက် သမီပကျေသည်(သာရတ္ထ၊၁၊၁၂၈၊ ပါရာဂံသစ်- ၁, ၁၂၂)။ [သီဟပဉ္ဇရေတိ မဟာဝါတပါနေ၊- သာရတ္ထ၊၁၊၁၂၇။]
တစ်နည်း။ ။ “သီဟံ ဝါ သေဋ္ဌံ ဥတ္တမံ အာသနံ သီဟာသနံ(အပ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၈၁)” ၌ကဲ့သို့ သီဟသဒ္ဒါသည် သမာသ်ဖြစ်မူ သေဋ္ဌအနက်ဟောနိုင်ရကား သေဋ္ဌအနက် ဟော ယူ၍ “သီဟပဉ္ဇရေ- မြတ်သော လေသာပြူတင်း၏အနီး၌”ဟုလည်း ပေးကြ၏၊ ထိုအလို “သီဟော စ+သော+ပဉ္ဇရံ စာတိ သီဟပဉ္ဇရံ”ဟုပြု။ (ပါရာဂံ- ၁၀၆၊ ပါရာ ဂံသစ်- ၁, ၁၂၂၊ နီတိပဒ- ၁၄၃၊ ဓာန်ဋီ- ၆၉၆)
ပါစိယော- ၂၄၉။ ။ ထို၌ “သီဟရူပံ ဒဿေတွာ ကတံ ပဉ္ဇရံ သီဟပဉ္ဇရံ-ခြင်္သေ့ရုပ်ထင်စေ၍ ပြုအပ်သော လေသာပြူတင်း”ဟု ပြုစေ၏၊ ရူပ, ဒဿေတွာ, ကတပုဒ်တို့ကိုချေ။ [သီဟပဉ္ဇရန္တိ ဝါတပါနံ၊ တံ ဟိ သီဟရူပံ ဒဿေတွာ ကတပဉ္ဇရတ္တာ သီဟပဉ္ဇရန္တိ ဝုစ္စတိ -ပါစိယော- ၂၄၉။]
ဇာဋီသစ်- ၁, ၃၁၀။ ။ ထို၌ “သီဟပဉ္ဇရေတိ သီဟရူပေန ကတေ ဝိစိတြေ ပဉ္ဇရေ”ဟု ဖွင့်သဖြင့် သီဟရူပေန+ကတံ+ပဉ္ဇရံ သီဟပဉ္ဇရံ- ခြင်္သေ့ရုပ်ဖြင့် ပြုအပ်သော လေသာပြူတင်း”ဟုပြု။
...[စာမျက်နှာ- ၅၀၈]...
အနီး၌။ ဌိတော– ရပ်လျက်။ တံ– ထိုသာမာဝတီကို။ ဒိသွာ၊ “ဣမာ– ဤအမျိုးသမီး တို့သည်။ ကဿ– အဘယ်သူ၏။ နာဋကိတ္ထိယော– ကချေသည်မတို့နည်း?” ဣတိ ပုစ္ဆိ၊ “ဒေဝ– ကြီး! ကဿစိ– တစ်စုံတစ်ယောက်၏။ နာဋကိတ္ထိယော– တို့ သည်။ န– မဟုတ်ပါကုန်။” ဣတိ– ဤသို့ လျှောက်တင်ကုန်ပြီ။ “အထ– ထိုသို့ ဖြစ်လျှင်။ ကဿ– ၏။ ဓီတရော– သမီးတို့နည်း?” ဣတိ– ဤသို့ မေးပြီ။ “ဒေဝ– ကြီး! ဃောသကသေဋ္ဌိနော– ၏။ ဓီတာ– သမီးပါတည်း။ ဧသာ– ဤအမျိုးသမီး သည်။ သာမာဝတီ နာမ– မည်ပါ၏။” ဣတိ– ဤသို့ လျှောက်တင်ကုန်ပြီ။ သော– ထိုဥတေနမင်းသည်။ ဒိသွာဝ– ၍သာလျှင်။ ဝါ– မြင်မြင်ချင်း။ ဥပ္ပန္နသိနေဟော– ဖြစ်သောချစ်ခြင်းရှိသည်။ (ဟုတွာ)၊ သေဋ္ဌိနော– ဃောသကသူဌေးအား။ သာသနံ– ကို။ ပါဟေသိ– ပို့စေပြီ။ (ကိံ)၊ “မေ– အား။ ဓီတရံ– ကို။ ပေသေတု ကိရ– ပို့လိုက်လောတဲ့။ ဝါ– ပို့ရမည်တဲ့။” ဣတိ– ဤသို့ သတင်းပို့စေပြီ။ “ဒေဝ– ကြီး။ န ပေသေမိ– မပို့နိုင်ပါ။” ဣတိ– ဤသို့ လျှောက်တင်ခိုင်းပြီ။ “ဧဝံ– သို့။ မာ ကရောတု ကိရ– မလုပ်ပါနှင့်တဲ့။ ပေသေတုယေဝ ကိရ– ပို့သာ ပို့လောတဲ့။ (ပို့ကိုပို့ရမည် တဲ့)” ဣတိ– ဤသို့ သတင်းပို့ပြီ။ “ဒေဝ– ကြီး။ မယံ ဂဟပတိကာ နာမ– ကျွန်တော် မျိုးတို့ အိမ်ရှင်သူကြွယ်တို့မည်သည်။ (ကျွန်တော်မျိုးတို့ အိမ်ထောင်ဥုးစီးတို့ မည်သည်၊) ကုမာရိကာနံ– သမီးပျိုတို့ကို။ ပေါထေတွာ– ရိုက်ပုတ်၍။ ဝိဟေဌေတွာ– ညှဉ်းဆဲ၍။ ကဍ္ဎနဘယေန– ဆွဲငင်ခြင်းမှ ကြောက်ခြင်းကြောင့်။ န ဒေမ– မပေးနိုင်ပါကုန်။” ဣတိ– ဤသို့ လျှောက်တင်ခိုင်းပြီ။ ရာဇာ– သည်။ ကုဇ္ဈိတွာ– အမျက်ထွက်၍။ ဂေဟံ– ကို။ လဉာပေတွာ– တံဆိပ်ခတ်နှိပ်စေ၍။ (ချိပ်ပိတ်္ဆ စေ၍)၊ သေဋ္ဌိဉ္စ– ကိုလည်းကောင်။ ဘရိယဉ္စ– သူဌေးကတော်ကိုလည်းကောင်း။ ဟတ္ထေ– ၌။ ဂဟေတွာ– ဆွဲကိုင်၍။ (တစ်နည်း) သေဋ္ဌိဉ္စ– ၏လည်းကောင်း။ ဘရိယဉ္စ– ၏လည်းကောင်း။ ဟတ္ထေ– ကို။ ဂဟေတွာ– ၍။ ဗဟိ– အိမ်၏ အပြင်
သေဋ္ဌိဉ္စ ဘရိယဉ္စ ဟတ္ထေ ဂဟေတွာ။ ။ ဂဟဓာတ်၏ ရှေ့၌ရှိသော သတ္တမျန္တ ပုဒ်ကို ဩကာသအနက်, ကံအနက်အားဖြင့် ၂နည်းပေးနိုင်သည်၊ ဩကာသအနက် ပေးလျှင် ထိုသတ္တမျန္တပုဒ်၏ ရှေ့၌ရှိသော ဆဋ္ဌျန္တ(ဆဋ္ဌီဝိဘတ်သက်ထားသော)ပုဒ်ကို ကံအနက်ပေးရသည်၊ ဒုတိယန္တပုဒ်ရှိလျှင်ကား အထူးပြောဖွယ်မလို၊ ဤနည်း၌ “ကို- ၌”ဟု အကျဉ်းချုပ် မှတ်ပါ။ [ဂဟရှေ့မှ, အာဓာရကို, ဘုမ္မတ္ထပင်, ဆိုလိုချင်မူ, ရှေ့တွင်
...[စာမျက်နှာ- ၅၀၉]...
ဘက်၌။ ကာရာပေသိ– ပြုစေပြီ။ ဝါ– ထားစေပြီ။ သာမာဝတီ– သည်။ နှာယိတွာ– ပြီး၍။ အာဂန္တွာ– ၍။ ဂေဟံ– သို့။ ပဝိသိတုံ– ငှာ။ ဩကာသံ– အခွင့်ကို။ အလဘန္တီ– မရလသော်။ “တာတ– ဖေဖေ မေမေတို့! ဧတံ– ဤသို့ အိမ်ထဲဝင်ခွင့်မရခြင်းသည်။ ကိံ– ဘာကြောင့်နည်း?” ဣတိ ပုစ္ဆိ၊ “အမ္မ– သမီး! ရာဇာ– သည်။ တဝ– သင်တည်းဟူသော။ ကာရဏာ– အကြောင်းကြောင့်။ ပဟိဏိ– သတင်းပို့ပြီ။ အထ– ထိုအခါ၌။] မယံ– တို့သည်။ န ဒဿာမ– မပေးနိုင်ကုန်၊’ ဣတိ ဝုတ္တေ၊ ဃရံ– ကို။ လဉာပေတွာ– ၍။ အမှေ– တို့ကို။ ဗဟိ– ၌။ ကာရာပေသိ– စေပြီ။” ဣတိ–္ဆ ဤသို့ ပြောကုန်ပြီ။ “တာတ– တို့! ဝေါ– သင်တို့သည်။ ဘာရိယံ– ကြီးလေးသော။ ကမ္မံ– အမှုကို။ ကတံ– အပ်ပြီ။ တာတ– တို့! ရညာနာမ– မင်းမည်သည်။ ပဟိတေ– ပုဒ်မှာ, ဆဋ္ဌီပါက, ကံမှာသက်ဟု, မိန့်မြွက်ဆရာတစ်ဥုးအလိုတည်း (ဘုရား-၈၈)။]
တစ်နည်း။ ။ သတ္တမျန္တပုဒ်ကို ကံအနက်ပေးလျှင် ထိုသတ္တမျန္တပုဒ်၏ ရှေ့၌ရှိသော ဒုတိယန္တပုဒ်ကို ဆဋ္ဌီအနက်ပေးရသည်၊ ဆဋ္ဌျန္တပုဒ်ရှိလျှင်ကား အထူးပြောဖွယ်မလို၊ ဤနည်း၌ “၏- ကို”ဟု အကျဉ်းချုပ်မှတ်ပါ၊ အချုပ်အားဖြင့် ဂဟဓာတ်ရှေ့ရှိ သတ္တမျန္တ ပုဒ်ကို ဩကာသအနက်, ကံအနက်, ထိုသတ္တမျန္တ၏ရှေ့၌ရှိသော ဒုတိယန္တ, ဆဋ္ဌျန္တ ပုဒ်ကို ကံအနက်, သာမီအနက်အားဖြင့် ၂နည်းပေးရသည်ဟု ဆိုလိုသည်၊ ပေးသော အခါ “ကို- ၌, ၏- ကို”ဟု အစဉ်ကျဖို့ လိုသည်။ [ဂဟရှေ့မှ, အာဓာရကို, ကံဆိုလိုမူ, ထိုရှေ့ပုဒ်မှာ, ဒုတိယာကို, ဆဋ္ဌီမှာသက်, ဤအချက်လည်း, မိန့်မြွက်ဆရာတစ်ဥုး အလိုတည်း(ဘုရား- ၉)။]
တာတ။ ။ နောက် “တာတ ဘာရိယံ ဝေါ ကမ္မံ ကတံ”ဟူသော ဝါကျတွင် “ဝေါ”ဟုလည်းကောင်း “အမ္မတာတာ ကသ္မာ ဣဓ နိသိန္နတ္ထ(အံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၃၂)”ဟူ သော ဝါကျတွင် “အမ္မတာတာ”ဟုလည်းကောင်း ဗဟုဝုစ်ဖြင့် ရှိခြင်းကို ထောက်၍ အဖေ အမေ ၂ဥုးလုံးကို ခေါ်သည်ဟုယူ၊ ဃပတော စ ယောနံ လောပေါ၌ စသဒ္ဒါဖြင့် တာတနောင် အာလုပ်ယောဝိဘတ်ကိုချေ(ဝိဗော- ၅၇)၊ “အမ္မာ စ+တာတော စ+ တာတာ”ဟု ဝိရူပေကသေသ်ကြံ၊ နောက် “ကဟံ ဝေါ တာတ ရာဇာ(၁၂၄)”၌လည်း နည်းတူပင်၊ “တာတ- အဖေ!”ဟု ဧကဝုစ်လည်း ပေးကြ၏။
တဝ ကာရဏာ။ ။ အကြောင်းအနက်ဟော ကာရဏနှင့် ယှဉ်သောကြောင့် တဝတွင် ဆဋ္ဌီ ဟေတွတ္ထေဟိ(မောဂ်- ၂, ၂၂)သုတ်, ဒူရန္တိကသုတ်၌ စသဒ္ဒါဖြင့် ဟိတ် အနက်၌ ဆဋ္ဌီသက်။
...[စာမျက်နှာ- ၅၁၀]...
ပို့စေအပ်သော်။] န ဒေမ– မပေးနိုင်ပါကုန်၊’ ဣတိ– သို့။ အဝတွာ– မပြောမူ၍။] မေ– ကျွန်တော်မျိုး၏။ ဓီတရံ– ကို။ သပရိဝါရံ– အခြွေအရံနှင့်တကွ။ သစေ ဂဏှထ– အကယ်၍ ယူကုန်အံ့။ (ဧဝံ သတိ)၊ ဒေမ– ပေးပါကုန်အံ့၊’ ဣတိ– သို့။ ဝတ္တဗ္ဗံ– ပြောဆိုထိုက်သည်။ ဘဝေယျ– ရာ၏။” ဣတိ– ဤသို့ ပြောပြီ။ “အမ္မ– သမီး! သာဓု– ကောင်းပြီ။ တဝ– သင်၏။ ရုစိယာ– အလိုသည်။ သတိ– ရှိလသော်။ ဧဝံ– ဤသို့။ ကရိဿာမိ– မည်။” ဣတိ– ဤသို့ ပြော၍။ ရညော– မင်း၏အထံသို့။ တထာ– ထိုပြောသည့်အတိုင်း။ သာသနံ– ကို။ ပါဟေသိ– ပို့စေပြီ။ ရာဇာ– သည်။ “သာဓူ” တိ– ကောင်းပြီဟု။ သမ္ပဋိစ္ဆိတွာ– လက်ခံ၍။ တံ– ထိုသာမာဝတီကို။ သပရိဝါရံ– အခြွေအရံနှင့်တကွ။ အာနေတွာ– ဆောင်စေ၍။ [နေတွာတိ နယာပေတွာ၊ -ပဋိဂံ-၃၇၆။] အဘိသိဉ္စိတွာ– အဘိသိက်သွန်း၍။ အဂ္ဂမဟေသိဋ္ဌာနေ– မိဖုရားခေါင် ကြီးအရာ၌။ ဌပေသိ– ပြီ။ သေသာ– ကြွင်းသောအမျိုးသမီးတို့သည်။ တဿာယေဝ– ထိုသာမာဝတီ၏သာလျှင်။ ပရိဝါရိတ္ထိယော– အခြွေအရံအမျိုးသမီးတို့ သည်။ အဟေသုံ– ကုန်ပြီ။ အယံ– ဤဆိုအပ်ခဲ့ပြီးသည်ကား။ သာမာဝတိယာ– ၏။ ဥပ္ပတ္တိ– ဖြစ်ပုံတည်း။
ပန– အဖို့တစ်ပါးကား။ ဥတေနဿ– ဥတေနမင်း၏။ အပရာပိ– အခြားလည်း ဖြစ်သော။ စဏ္ဍပဇ္ဇောတဿ– စဏ္ဍပဇ္ဇောတမင်း၏။ ဓီတာ– သမီးဖြစ်သော။ ဝါသုလဒတ္တာ နာမ– ဝါသုလဒတ္တာမည်သော။ ဒေဝီ– မိဖုရားသည်။ အဟောသိ– ရှိပြီ။ ဟိ– ချဲ့ဥုးအံ့။ ဥဇ္ဇေနိယံ– ဥဇ္ဇေနီပြည်၌။ စဏ္ဍပဇ္ဇောတော နာမ– မည်သော။ ရာဇာ– သည်။ အဟောသိ– ရှိပြီ။ သော– ထိုစဏ္ဍပဇ္ဇောတမင်းသည်။ ဧကဒိဝသံ–
အဂ္ဂမဟေသိဋ္ဌာနေ။ ။ မဟီယတိ ပူဇီယတီတိ မဟေသီ၊ [မဟ+ဣသ+ဤ၊ ဣကို ဧပြု၊] မဟတိယော ရာဇိတ္ထိယော ဤသတိ အဘိဘဝတီတိ ဝါ မဟေသီ၊ [မဟန္တ+ ဤသ+အ+ဤ၊- ဓာန်ဋီ- ၂၃၂။] မဟန္တံ အာစာရံ ဧသတိ ဂဝေသတီတိ မဟေသီ၊ မဟန္တေဟိ ရာဇူဟိ ဧသိတဗ္ဗာ ဣစ္ဆိတဗ္ဗာတိ ဝါ မဟေသီ၊ [ မဟန္တ+ဣသ+အ+ဤ၊- ကင်္ခါမဟာဋီ- ၄, ၂၇၃၊ ပါတိပဒတ္ထ- ၂၇၆။] မဟန္တော+ယသော ဧတိဿာတိ မဟေသီ၊ [မဟန္တ+ယသ+ဤ၊ မဟန္တကို မဟာပြု, အာကို ဧပြု, ယကိုချေ။] မဟေန (ပူဇော်ခြင်း ဖြင့်) ဝါ ဧသိတဗ္ဗာ အဘိသေတဗ္ဗာတိ ဝါ မဟေသီ(ပဋိဂံ- ၃၇၆)၊ အဂ္ဂါ စ+သာ+ မဟေသီ စာတိ အဂ္ဂမဟေသီ၊ အဂ္ဂမဟေသိယာ+ဌာနံ အဂ္ဂမဟေသိဋ္ဌာနံ
...[စာမျက်နှာ- ၅၁၁]...
၌။ ဥယျာနတော– မှ။ အာဂစ္ဆန္တော– ပြန်လာလသော်။ အတ္တနော– ၏။ သမ္ပတ္တိံ– ကို။ ဩလောကေတွာ– ၍။ “အညဿပိ– အခြားလည်းဖြစ်သော။ ကဿစိ– တစ် စုံတစ်ယောက်၏။ ဧဝရူပါ– ရှိသော။ သမ္ပတ္တိ– သည်။ အတ္ထိ နု ခေါ– ရှိလေသ လော?” ဣတိ ဝတွာ၊ တံ– ထိုစကားကို။ သုတွာ– ၍။ မနုဿေဟိ– တို့သည်။ “ဧသာ သမ္ပတ္တိ နာမ– ဤစည်းစိမ်မည်သည်။ ကိံ– ဘာဟုတ်သေးသနည်း။ ကောသမ္ဗိယံ– ၌။ ဥတေနဿ– မည်သော။ ရညော– ၏။ သမ္ပတ္တိ– သည်။ အတိမဟတီ– အလွန်ကြီးကျယ်၏။” ဣတိ ဝုတ္တေ၊ ရာဇာ– သည်။ “တေန ဟိ– လျှင်။ နံ– ထို ဥတေနမင်းကို။ ဂဏှိဿာမ– ဖမ်းယူကြစို့။” ဣတိ အာဟ၊ “သော– ထိုဥတေန မင်းကို။ ဂဟေတုံ– ငှာ။ န သက္ကာ– မစွမ်းနိုင်။” ဣတိ– ဤသို့ လျှောက်တင်ကုန်ပြီ။ “ကိဉ္စိ– တစ်စုံတစ်ခုသောနည်းလမ်းကို။ ကတွာ– ၍။ ဂဏှိဿာမယေဝ– ဖမ်းယူကြ ရမည်သာ။” ဣတိ– ဤသို့ ပြောပြီ။ “ဒေဝ– ကြီး! န သက္ကာ– မစွမ်းနိုင်။” ဣတိ– ကုန်ပြီ။ “ကိံ ကာရဏာ– အဘယ်အကြောင်းကြောင့်နည်း?” ဣတိ– ဤသို့ မေး ပြီ။ “သော– ထိုဥတေနမင်းသည်။ ဟတ္ထိကန္တံ– သော။ သိပ္ပံ နာမ– အတတ်မည် သည်ကို။ ဇာနာတိ– တတ်သိ၏။ မန္တံ– ကို။ ပရိဝတ္တေတွာ– စုတ်၍။ ဟတ္ထိကန္တဝီဏံ– ကို။ ဝါဒေန္တော– တီးလသော်။ နာဂေ– တို့ကို။ ပလာပေတိပိ– ပြေးလည်း ပြေးစေ နိုင်၏။ ဂဏှာတိပိ– ဖမ်းလည်း ဖမ်းနိုင်၏။ တေန– ထိုဥတေနမင်းနှင့်။ သဒိသော– တူသော။ ဟတ္ထိဝါဟနသမ္ပန္နော နာမ– ဆင်ယာဉ်နှင့် ပြည့်စုံသူမည်သည်။ နတ္ထိမရှိ” ဣတိ– ဤသို့ လျှောက်တင်ကုန်ပြီ။ “မယာ– သည်။ သော– ထို ဥတေနမင်း ကို။ ဂဟေတုံ– ငှာ။ န သက္ကာ– မစွမ်းနိုင်တော့ဘူးလော။” ဣတိ– ဤသို့ မေးပြီ။ “ဒေဝ– ကြီး! တေ– အရှင်မင်းမြတ်၏။ ဝါ–မှာ။ ဧကန္တေန– စင်စစ်အားဖြင့်။ အယံ နိစ္ဆယော– ဤဥတေနမင်းကို ဖမ်းဖို့ ဆုံးဖြတ်ချက်သည်။ သစေ (ဟောတိ)– အံ့။ တေန ဟိ– လျှင်။ ဒါရုဟတ္ထိံ– သစ်သားဖြင့် ပြုအပ်သောဆင်ကို။ ဝါ– သစ်သားဆင် ရုပ်ကို။ ကာရေတွာ– လုပ်စေ၍။ တဿ– ထိုဥတေနမင်း၏။ ဝါ– မှ။ အာသန္နဋ္ဌာနံ–
တဿ အာသန္နဋ္ဌာနံ။ ။ အဝေးဟော, အနီးဟောသဒ္ဒါတို့နှင့်ယှဉ်ရာ၌ ဒုတိယာ, တတိယာ, ပဉ္စမီ, ဆဋ္ဌီအားဖြင့် ဝိဘတ် ၄မျိုးရှိနိုင်ရာ ဤ၌ “တဿ”ဟု ဆဋ္ဌီဖြင့် ရှိ ၏၊ အနီးဟော အာသန္နနှင့်ယှဉ်သဖြင့် ဆဋ္ဌီဝိဘတ်ကို သာမီအနက်, အပါဒါန်အနက် ၂မျိုးပေးနိုင်သည်(မောဂ်- ၂, ၂၆၊ မောဂ်နိ- ၁, ၂၄၃- ၄၊ ရူ- ၁၆၁၊ ဝိဗော- ၉)၊ ပဉ္စမီ
...[စာမျက်နှာ- ၅၁၂]...
အနီးဖြစ်သော အရပ်သို့။ ပေသေဟိ– စေလွှတ်ပါလော။ သော– ထိုဥတေနမင်း သည်။ ဟတ္ထိဝါဟနံ ဝါ– ဆင်ယာဉ်ကိုသော်လည်းကောင်း။ အဿဝါဟနံ ဝါ– မြင်းယာဉ်ကိုသော်လည်းကောင်း။ သုတွာ– (ရှိကြောင်းကို) ကြားရ၍။ ဝါ– ကြား ရလျှင်။ ဒူရမ္ပိ– ဝေးသော အရပ်သို့သော်လည်း။ ဂစ္ဆတိ– သွား၏။ တတ္ထ– ထိုအရပ် သို့။ အာဂတံ– လာသော။ နံ– ထိုဥတေနမင်းကို။ ဂဟေတုံ၊ သက္ကာ– စွမ်းနိုင်သည်။ ဘဝိဿတိ– လိမ့်မည်။” ဣတိ– ဤသို့ လျှောက်တင်ကုန်ပြီ။
ရာဇာ– စဏ္ဍပဇ္ဇောတမင်းသည်။ “ဧသော ဥပါယော– ဤနည်းလမ်းသည်။ အတ္ထိ– ၏။” ဣတိ– ဤသို့ ပြော၍။ ဒါရုမယံ– သစ်သားဖြင့်ပြုလုပ်အပ်သော။ ယန္တဟတ္ထိံ– စက်ယန္တရားနှင့် ယှဉ်သောဆင်ကို။ ဝါ– စက်ယန္တရားတတ်ဆင်အပ်သော ဆင်ကို။ ကာရာပေတွာ– စေ၍။ ဗဟိ– အပြင်ဘက်၌။ ပိလောတိကာဟိ– အဝတ် ဟောင်းတို့ဖြင့်။ ဝေဌေတွာ– ရစ်ပတ်၍။ ကတစိတ္တကမ္မံ– ပြုအပ်သော ပန်းချီဆေး ရေးရုပ်ရှိသည်ကို။ ကတွာ– ၍။ တဿ– ထိုဥတေနမင်း၏။ ဝိဇိတေ– နိုင်ငံ၌။ ဝါ– မှ။ အာသန္နဋ္ဌာနေ– နီးသောအရပ်၌။ ဝါ– အနီးနားက။ ဧကသ္မိံ– တစ်ခုသော။ သရတီရေ– ရေအိုင်၏ကမ်းနား၌။ ဝိဿဇ္ဇာပေသိ– လွှတ်စေပြီ။ ဟတ္ထိနော– ဆင်ရုပ် ၏။ အန္တောကုစ္ဆိယံ– ဝမ်းတွင်း၌။ သဋ္ဌိ– ခြောက်ဆယ်သော။ ပုရိသာ– တို့သည်။ အပရာပရံ– အခြားတစ်ဖက်, အခြားတစ်ဖက်သို့။ ဝါ– ခေါက်တုန့်ခေါက်ပြန်။ စင်္ကမန္တိ– စင်္ကြံသွားကုန်၏။ ဟတ္ထိလဏ္ဍံ– ဆင်ချေးကို။ အာဟရိတွာ– ဆောင်၍။ တတ္ထ တတ္ထ– ထိုထိုအရပ်၌။ ဆဍ္ဍေသုံ– စွန့်ကုန်ပြီ။ ဧကော– သော။ ဝနစရကော– မုဆိုးသည်။ ဟတ္ထိံ– ကို။ ဒိသွာ– ၍။ အမှာကံ– တို့၏။ ရညော– အား။ အနုစ္ဆဝိကော– လျောက်ပတ်၏။” ဣတိ– သို့။ စိန္တေတွာ ဂန္တွာ၊ ရညော– ဥတေနမင်းအား။ အာရောစေသိ– ပြီ။ (ကိံ)၊ “ဒေဝ– ကြီး! မယာ– ကျွန်တော်မျိုးသည်။ သဗ္ဗသေတော– အလုံးစုံဖြူသော။ ဝါ– တစ်ကိုယ်လုံးဖြူသော။ ကေလာသကူဋပဋိဘာဂေါ– ကေ လာသတောင်ထွတ်နှင့် တူသော။ တုမှာကညေဝ– အရှင်မင်းမြတ်တို့အားသာ။ အနုစ္ဆဝိကော– သော။ ဝရဝါရဏော– မြတ်သောဆင်ကို။ ဒိဋ္ဌော– တွေ့မြင်အပ် ပါပြီ။” ဣတိ– ဤသို့ လျှောက်တင်ပြီ။ ဥတေနော– သည်။ တမေဝ– ထိုမုဆိုးကိုပင်။ အနက်ပေးရာ၌ ဒူရန္တိကသုတ်စသဒ္ဒါဖြင့် အပါဒါန်အမည်မှည့်၍ ဒုတိယာပဉ္စမီနဉ္စဖြင့် ဆဋ္ဌီသက်။ (တစ်နည်း) ဒူရန္တိကသုတ်ရင်းဖြင့် အပါဒါန်မှည့်၍ စသဒ္ဒါဖြင့် ဆဋ္ဌီသက်။
...[စာမျက်နှာ- ၅၁၃]...
မဂ္ဂဒေသကံ– လမ်းပြ၏အဖြစ်ကို။ ကတွာ၊ ဟတ္ထိံ– ကို။ အဘိရုယှ– တက်စီး၍။ သပရိဝါရော– အခြွေအရံပရိသတ်နှင့် တကွဖြစ်သည်။ (ဟုတွာ)၊ နိက္ခမိ– ပြီ။ တဿ– ထိုဥတေနမင်း၏။ အာဂမနံ– လာခြင်းကို။ ဉတွာ– ၍။ စရပုရိသာ– သူလျှို ယောက်ျားတို့သည်။ ဂန္တွာ၊ စဏ္ဍပဇ္ဇောတဿ– အား။ အာရောစေသုံ– လျှောက် တင်ကြကုန်ပြီ။ သော– ထိုစဏ္ဍပဇ္ဇောတမင်းသည်။ အာဂန္တွာ– ၍။ မဇ္ဈေ– ၌။ တုစ္ဆံ– အချည်းအနှီးကို။ ဝါ– လူမရှိသည်ကို။ ကတွာ၊ ဥဘောသု ပဿေသု– ၂ဘက်တို့ ၌။ ဗလကာယံ– စစ်သည်အပေါင်းကို။ ပယောဇေသိ– ယှဉ်စေပြီ။ (စေလွှတ်ထား ပြီ)၊ ဥတေနော– သည်။ တဿ– ထိုစဏ္ဍပဇ္ဇောတမင်း၏။ အာဂမနံ– လာခြင်းကို။ အဇာနန္တော– မသိလသော်။ ဝါ– မသိသည်၏အဖြစ်ကြောင့်။ ဟတ္ထိံ– သို့။ အနုဗန္ဓိ– အစဉ်လိုက်ပြီ။ အန္တော– ဆင်ရုပ်အတွင်း၌။ ဌိတမနုဿာ– တည်သော လူတို့ သည်။ ဝေဂေန– အဟုန်ဖြင့်။ ဝါ– လျင်မြန်စွာ။ ပလာပေသုံ– ပြေးစေကုန်ပြီ။ ကဋ္ဌဟတ္ထီ– သစ်သားဖြင့် ပြုအပ်သော ဆင်သည်။ ဝါ– သစ်သားဆင်ရုပ်သည်။ ရညော– သည်။ မန္တံ– ကို။ ပရိဝတ္တေတွာ– နှုတ်ထဲ၌ အဖန်ဖန်လည်စေ၍။ ဝါ– မန်းမှုတ်၍။ ဝီဏံ– စောင်းကို။ ဝါဒေန္တဿ– တီးခတ်စဉ်။ တန္တိသဒ္ဒံ– စောင်းတီးသံကို။ အသုဏန္တော ဝိယ– မကြားသကဲ့သို့။ ပလာယတိယေဝ– ပြေးသည်သာ။ ရာဇာ– ဥတေနမင်းသည်။ ဟတ္ထိနာဂံ– ဆင်ပြောင်သို့။ ပါပုဏိတုံ– ရောက်ခြင်းငှာ။ ဝါ– မှီခြင်းငှာ။ အသက္ကောန္တော– သည်။ (ဟုတွာ)၊ အဿံ– မြင်းကို။ အာရုယှ– တက် စီး၍။ အနုဗန္ဓိ– ပြီ။ တသ္မိံ– ထိုဥတေနမင်းသည်။ ဝေဂေန– ဖြင့်။ အနုဗန္ဓန္တေ– အစဉ် လိုက်လသော်။ ဗလကာယော– စစ်သည်ဗိုလ်ပါအပေါင်းသည်။ ဩဟီယိ– ကျန် ရစ်ပြီ။ ရာဇာ– ဥတေနမင်းသည်။ ဧကကောဝ– တစ်ပါးတည်းသာ။ အဟောသိ– ပြီ။ အထ– ထိုအခါ၌။ နံ– ထိုဥတေနမင်းကို။ ဥဘောသု– ၂ဖက်ကုန်သော။ ပဿေသု– နံပါးတို့၌။ ပယုတ္တာ– ယှဉ်စေအပ်ကုန်သော။ (စေလွှတ်ထားအပ်ကုန်သော)၊ စဏ္ဍပဇ္ဇောတဿ– ၏။ ပုရိသာ– စစ်သည်ယောက်ျားတို့သည်။ ဂဏှိတွာ– ဖမ်းယူ၍၊
ပရိဝတ္တေတွာ။ ။ ရှေ့အနက်သည် သဒ္ဒတ္ထ၊ [“ပရိ- အဖန်ဖန်+ဝတ္တေတွာ- လည် စေ၍၊] နောက်အနက်ကား အဓိပ္ပာယတ္ထတည်း(ပါရာ ဘာ- ၃, ၃၀၃)။ [ပရိဝတ္တေတွာတိ...ဇပ္ပိတွာ မန္တပဌနက္ကမေန ပဌိတွာ(မန္တာန်ရွတ်စဉ်အားဖြင့် မန်းမှုတ်စုပ်ပြီး ၍)၊- သာရတ္ထ၊၂၊၂၅၇၊ သံဋီ၊၂၊၁၀၈။]
...[စာမျက်နှာ- ၅၁၄]...
အတ္တနော– ၏။ ရညော– အား။ အဒံသု– ပေးကုန်ပြီ။ ဝါ– ဆက်သကုန်ပြီ။ အထ– ထိုအခါ၌။ ဗလကာယော– သည်။ အဿ– ထိုဥတေန မင်း၏။ အမိတ္တဝသံ– ရန်သူ၏ အလိုသို့။ ဝါ– ရန်သူ့နိုင်ငံသို့။ ဂတဘာဝံ– ရောက်သည်၏ အဖြစ်ကို။ ဉတွာ၊ ဗဟိနဂရေဝ– မြို့အပြင်ဘက်၌သာ။ ခန္ဓာဝါရံ ခန္ဓာဝါရံ ခန္ဓာဝါရံ– (သစ်တုံးစသည်တို့ဖြင့် ထက်ဝန်းကျင် ကာရံထားရာ) ခံတပ်ကို။ နိဝေသေတွာ– တည်စေ၍။ (တည် ဆောက်၍)၊ အစ္ဆိ– နေပြီ။
စဏ္ဍပဇ္ဇောတောပိ– သည်လည်း။ ဥတေနံ– ကို။ ဇီဝဂ္ဂါဟမေဝ– အရှင်လတ် လတ်ဖမ်းယူခြင်းဖြင့်သာ။ ဝါ– အရှင်လတ်လတ်ဖမ်းယူခြင်းမည်အောင်သာ။ ဂါဟာပေတွာ– ဖမ်းယူစေ၍။ ဧကသ္မိံ– တစ်ခုသော။ စောရဂေဟေ– ခိုးသူတို့ကို ဖမ်း ချုပ်ရာ နှောင်အိမ်၌။ (အချုပ်ထောင်၌)၊ ပက္ခိပိတွာ– ထည့်သွင်း၍။ ဒွါရံ– ကို။ ပိဒဟာပေတွာ– ပိတ်စေ၍။ တယော ဒိဝသေ– ၃ရက်တို့ပတ်လုံး။ ဇယပါနံ– အောင် ရည်ကို။ ဝါ– အောင်ပွဲအထိမ်းအမှတ် သောက်အပ်သော သေရည်အရက်ကို၊
ခန္ဓာဝါရံ။ ။ ဒါရုက္ခန္ဓာဒီဟိ အာ သမန္တတော ဝရန္တိ ပရိက္ခိပန္တိ ဧတ္ထာတိ ခန္ဓာဝါရော၊ ခန္ဓ+အာ+ဝရ+ဏ၊ အာရှေးရှိသဖြင့် ဝရဓာတ်သည် ပရိက္ခိပနအနက်ကို ဟောသည်၊ သစ်တုံးစသည်တိုဖြင့် ပတ်ဝန်းကျင် ကာရံထားရာဖြစ်သော မင်းတို့ ခေတ္တနေထိုင်ရာ ယာယီတပ်စခန်းကို “ခန္ဓာဝါရ- ခံတပ်”ဟု ခေါ်သည်။ (သီဋီသစ်၊၂၊၂၀၈၊ ဓာန်ဋီ- ၁၉၈)
ဇီဝဂ္ဂါဟံ။ ။ ဂဟဏံ ဂါဟော၊ ဇီဝဿ+ဂါဟော ဇီဝဂ္ဂါဟော(မောဂ်ပံ- ၅, ၆၃)၊ ဇီဝေန သဒ္ဓိံ ဂါဟော ဇီဝဂ္ဂါဟော- အသက်နှင့်တကွ ဖမ်းယူခြင်း(ဇာဋီသစ်- ၁, ၂၁၆၊ ၃၇၇)၊ ကြိယာဝိသေသနအနက်၌ ဒုတိယာသက်၊ မောဂ်နိ- ၂, ၂၄၄၌ “ဇီဝဂ္ဂါဟံ-အရှင်လတ်လတ် ဖမ်းယူခြင်းကို၊ အဂါဟယိ- ဖမ်းယူပြီ”ဟု ပေး၏။ [ဇီဝဂ္ဂါဟံ... ကြိယာဝိသေသနေန သိဒ္ဓံ (မောဂ်- ၅, ၆၃)။ “အမာဒီ”တိ သမာသော(မောဂ်ပံ- ၅, ၆၃)။]
ဇယပါနံ။ ။ “ရဏေ ဇိတဿ ယံ ပါနံ, ဇယပါနန္တိ တံ မတံ(ဓာန်- ၃၉၈)” ဂါထာအရ စစ်ပွဲ၌ အနိုင်ရသောမင်း သောက်အပ်သော သေရည်အရက်ကို “ဇယ ပါန”ဟု ခေါ်သည်၊ “ဇယေ (ဇိတေ သတိ ကာရဏဘူတေ ဝါ)+ပါနံ ဇယပါနံ (အောင်ရာအခါ၌ သောက်အပ်သော သေရည်အရက်၊ ဝါ- အောင်ခြင်းကြောင့် သောက်အပ်သော သေရည်အရက်”ဟုပြု။
...[စာမျက်နှာ- ၅၁၅]...
ပိဝိ– သောက်ပြီ။ ဥတေနော– သည်။ တတိယ ဒိဝသေ– ၃ရက်မြောက်နေ့၌။ အာရက္ခကေ– အစောင့်တို့ကို။ ပုစ္ဆိ၊ (ကိံ)၊ “တာတ– မောင်မင်းတို့! ဝေါ– တို့၏။ ရာဇာ– သည်။ ကဟံ– အဘယ်မှာနည်း?” ဣတိ– ဤသို့ မေးပြီ။ “မေ– သည်။ ပစ္စာမိတ္တော– ရန်သူကို။ ဂဟိတော– ဖမ်းယူအပ်ပြီ။” ဣတိ– ဤသို့ တွေး၍။ (ဤသို့သော အထိမ်း အမှတ်ဖြင့်)၊ ဇယပါနံ– ကို။ ပိဝတိ– သောက်နေ၏။ ဣတိ– ဤသို့ပြောပြီ။ “ဧသာ– ဤအပြုအမူသည်။ ကာ နာမ– အဘယ်မည်သနည်း။ တုမှာကံ– တို့၏။ ရညော– ၏။ ကိရိယာ– အပြုအမူသည်။ မာတုဂါမဿ– မိန်းမ၏။ (ကိရိယာ) ဝိယ– အပြု အမူကဲ့သို့ပါတကား။ ပဋိရာဇူနံ– ရန်သူမင်းတို့ကို။ ဂဟေတွာ– ဖမ်းယူပြီး၍။ ဝိဿဇ္ဇေတုံ ဝါ– လွှတ်ခြင်းငှာလည်းကောင်း။ မာရေတုံ ဝါ– သေစေခြင်းငှာလည်းကောင်း။ ဝါ– သတ်ခြင်းငှာလည်းကောင်း။ ဝဋ္ဋတိ နနု– သင့်သည်မဟုတ်လော? အမှေ– တို့ကို။ ဒုက္ခံ– စွာ။ နိသီဒါပေတွာ– နေထိုင်စေ၍။ ဇယပါနံ– ကို။ ပိဝတိ ကိရ– သောက်နေသတဲ့။” ဣတိ– ဤသို့ ပြောပြီ။ တေ– ထိုအစောင့်တို့သည်။ ဂန္တွာ၊ တမတ္ထံ– ထိုအကြောင်းကို။ ရညော– အား။ အာရောစေသုံ– ကုန်ပြီ။ သော– ထို စဏ္ဍပဇ္ဇောတမင်းသည်။ အာဂန္တွာ၊ “တွံ– သည်။ ဧဝံ– သို့။ ဝဒသိ ကိရ– ပြောသတဲ့ဟု ကြားရသည်မှာ၊ (ပြောသတဲ့ဆို)၊ သစ္စံ– မှန်သလော?” ဣတိ ပုစ္ဆိ၊ “မဟာရာဇ– မင်းကြီး! အာမ– ဟုတ်ကဲ့။” ဣတိ– ဤသို့ ပြောပြီ။ “သာဓု– ကောင်းပြီ။ တံ– သင့်ကို။ ဝိဿဇ္ဇေဿာမိ– လွှတ်ပေးမည်။ တေ– ၏။ ဝါ–မှာ။ ဧဝရူပေါ– သော။ မန္တော– သည်။ အတ္ထိ ကိရ– ရှိသတဲ့ဆို။ တံ– ထိုမန္တန်ကို။ မယှံ– အား။ ဒဿသိ– ပေးရလိမ့် မည်။” ဣတိ– ဤသို့ ပြောပြီ။ “သာဓု– ကောင်းပြီ။ ဒဿာမိ– ပေးအံ့။ ဂဟဏသမယေ– သင်ယူရာအခါ၌။ မံ– ကျွန်ုပ်ကို။ ဝန္ဒိတွာ– ၍။ တံ– ထိုမန္တန်ကို။ ဂဏှာဟိ– သင်ယူလော။ တွံ– သည်။ ဝန္ဒိဿသိ ကိံ ပန– ရှိခိုးနိုင်မည်လော?” ဣတိ– ဤသို့ မေးပြီ။ “အဟံ– သည်။ ကိံ– အဘယ်ကြောင့်။ တံ– သင့်ကို။ ဝန္ဒိဿာမိ– ရှိခိုးရမည် နည်း? န ဝန္ဒိဿာမိ– ရှိမခိုးနိုင်ပါ။” ဣတိ– ဤသို့ ပြောပြီ။ “အဟမ္ပိ– သည်လည်း။ တေ– အား။ န ဒဿာမိ– မပေးနိုင်ပါ။” ဣတိ– ဤသို့ ပြောပြီ။ “ဧဝံ သန္တေ– သော်။ ရာဇာဏံ– မင်း၏အာဏာကို။ တေ– သင့်ဖို့။ (သင့်အပေါ်၌)၊ ကရိဿာမိ– မည်။” ဣတိ– ဤသို့ ပြောပြီ။ “ကရောဟိ– လော၊ (တွံ) မေ– ၏။ သရီရဿ– ခန္ဓာကိုယ်၏၊
သရီရဿ ဣဿရော။ ။ သာမိ, ဣဿရစသော ၈ပုဒ်တို့တွင် “သာမီ, ဒါယာဒ”
...[စာမျက်နှာ- ၅၁၆]...
ဝါ– ၌။ ဣဿရော– အစိုးရသူသည်။ (အသိ– ၏)၊ ပန– ဗျတိရိက်ကား။ (မေ– ၏၊) စိတ္တဿ– ၏။ ဝါ– ၌။ (ဣဿရော– သည်၊) န (အသိ)– မဖြစ်။” ဣတိ– ဤသို့ ပြောပြီ။ ရာဇာ– စဏ္ဍပဇ္ဇောတမင်းသည်။ တဿ– ထိုဥတေနမင်း၏။ သူရဂဇ္ဇိတံ– ရဲရင့်သူတို့၏ ကြုံးဝါးသံကို။ ဝါ– ရဲဝံ့စွာ ကြုံးဝါးအပ်သော စကားကို။ သုတွာ၊ “ကထံ– သို့လျှင်။ ဣမံ မန္တံ– ကို။ ဂဏှိဿာမိ နု ခေါ– သင်ယူရပါအံ့နည်း။” ဣတိ စိန္တေတွာ၊ “ဣမံ မန္တံ– ကို။ အညံ– အခြားသူကို။ ဇာနာပေတုံ– သိစေခြင်းငှာ။ န သက္ကာ– မတတ်ကောင်း။ မမ– ၏။ ဓီတရံ– ကို။ ဧတဿ– ဤဥတေနမင်း၏။ သန္တိကေ– ၌။ ဥဂ္ဂဏှာပေတွာ– သင်ယူစေ၍။ အဟံ– သည်။ တဿာ– ထိုသမီး၏။ သန္တိကေ– ၌။ ဂဏှိဿာမိ– သင်ယူတော့မည်။” ဣတိ– ဤသို့ ကြံပြီ။ အထ– ထိုအခါ၌။ နံ– ထိုဥတေနမင်းကို။ အာဟ၊ (ကိံ)၊ “အညဿ– အခြားသူသည်။ ဝန္ဒိတွာ– ၍။ ဂဏှန္တဿ– လသော်။ [(တစ်နည်း) ဝန္ဒိတွာ– ၍။ ဂဏှန္တဿ– သော။ အညဿ– အခြား သူအား၊] ဒဿသိ– ပေးမည်လော?” ဣတိ– ဤသို့ မေးပြီ။ “မဟာရာဇ– ကြီး! အာမ– ဟုတ်ကဲ့။” ဣတိ– ပြီ။ “တေန ဟိ– လျှင်။ အမှာကံ– တို့၏။ ဃရေ– စံအိမ် ၌။ (နန်းတော်၌)၊ ဧကာ– တစ်ယောက်သော။ ခုဇ္ဇာ– ခါးကုန်းမသည်။ အတ္ထိ– ၏။ ဟူသော ၂ပုဒ်နှင့် ယှဉ်လျှင် ဆဋ္ဌီဝိဘတ်, သတ္တမီဝိဘတ်ကို သာမီအနက်ပေးရသည်။ “ဣဿရ, ပသုတ, ကုသလ, ပတိဘူ”ဟူသော ၄ပုဒ်နှင့် ယှဉ်လျှင် သတ္တမီအနက် ပေးရသည်။ “သက္ခိ, အဓိပတိ”ဟူသော ၂ပုဒ်နှင့်ယှဉ်လျှင် သာမီအနက်, သတ္တမီအနက် အားဖြင့် ၂နည်းပေးရသည် (နိဒ္ဒေ-၁၃၆ သာမိဿရာ ဓိပတိသုတ်အဖွင့်)၊ ဤအဆို အရ သတ္တမီအနက် ပေးခဲ့သည်။ [သာမိဿရာဓိပတိ, စရှိယှဉ်လတ်, သတ္တမျတ်နှင့်, သာမျတ်နက်မှာ, သက်လေပါ, ထိုက်ရာ ဆဋ္ဌီသတ္တမီဝိဘတ်တည်း။ သာမိ-ဒါယာဒ, သာမျတ္ထ, ဣဿရ ပသုတ, ကုသလ ပတိဘူ, ၄ဆူယှဉ်လတ်, သတ္တမျတ်, မှတ်လော သက္ခိ, ဓိပတိကား, ဖြစ်၏အနက်၂-ပါးတည်း။
- မာန်လည်နိယံ-၂၂၃-၄။]
မောဂ်- ၂, ၃၅။ ။ ထို၌ သာမီ, ဣဿရစသော သဒ္ဒါများနှင့်ယှဉ်လျှင် ဆဋ္ဌီကို သာမီအနက်, သတ္တမီကို ဩကာသ(ဝိသယာဓာရ)အနက် ပေးစေ၏၊ ဤအဆိုအရ သာမီအနက် ပေးခဲ့သည်။
တစ်နည်း။ ။ “ဣန္ဒ ဣဿရ, ယှဉ်လက, ကမ္မဆဋ္ဌီနေ(တောင်တွင်း- ၁၂၄)” ဟူသော နိယံအလို “မေ- ၏၊ သရီရဿ- ကို၊ ဣဿရော- သည်၊ အသိ”ဟု “သရီရဿ, စိတ္တဿတို့၌ ကံအနက်ပေးပါ။
...[စာမျက်နှာ- ၅၁၇]...
တဿာ– ထိုခါးကုန်းမသည်။ အန္တောသာဏိယံ– ကန့်လန့်ကာအတွင်း၌။ ဝန္ဒိတွာ– ၍။ နိသိန္နာယ– ထိုင်လသော်။ [(တစ်နည်း) အန္တောသာဏိယံ– ၌။ ဝန္ဒိတွာ နိသိန္နာယ– သော။ တဿာ– အား။ ဝါ– ကို၊] တွံ– သည်။ ဗဟိသာဏိယံ– ကန့်လန့်ကာ အပြင်ဘက်၌။ ဌိတောဝ– တည်လျက်သာလျှင်။ မန္တံ– ကို။ ဝါစေဟိ– ဆိုစေပါလော။ ဝါ– ပို့ချပါလော။” ဣတိ– ဤသို့ ပြောပြီ။ “မဟာရာဇ– ကြီး! သာဓု– ကောင်းပါပြီ။ ခုဇ္ဇာ ဝါ– ခါးကုန်းမသည်မူလည်း။ ဟောတု– ဖြစ်ပါစေ။ ပီဌသပ္ပိ ဝါ– ဆွံ့သော သူမသည်မူလည်း။ (ဟောတု)၊ ဝန္ဒန္တိယာ– ရှိခိုးလသော်။ ဝါ– ရှိခိုးသူမအား။ ဒဿာမိ– ပေးပါမည်။” ဣတိ– ဤသို့ ပြောပြီ။ တတော– ထိုမှနောက်၌။ ရာဇာ– သည်။ ဂန္တွာ၊ ဓီတရံ– သမီးတော်ဖြစ်သော။ ဝါသုလဒတ္တံ– ဒတ္တာကို။ အာဟ၊ (ကိံ)၊ “အမ္မ– ချစ်သမီး! ဧကော– သော။ သင်္ခကုဋ္ဌီ– ခရုသင်းနူနာရှိသူသည်။ အနဂ္ဃမန္တံ– ပိုင်းဖြတ်အပ်သော တန်ဖိုးမရှိသောမန္တာန်ကို။ ဝါ– အတိုင်းမသိ တန်ဖိုးရှိသော မန္တန်ကို။ [ဤပုဒ်၏အဖွင့်ကို ဓမ္မဘာ-၁, ၃၆၉၌ ရေးခဲ့ပြီ။] ဇာနာတိ– ၏။ တံ– ထို မန္တန်ကို။ အညံ– အခြားသူကို။ ဇာနာပေတုံ– သိစေခြင်းငှာ။ န သက္ကာ– မစွမ်းနိုင်။ တွံ– သည်။ အန္တောသာဏိယံ– ၌။ နိသီဒိတွာ– ၍။ တံ– ထိုခရုသင်းနူနာရှိသူကို။ ဝန္ဒိတွာ– ၍။ မန္တံ– ကို။ ဂဏှ– သင်ယူလော။ သော– ထိုခရုသင်းနူနာရှိသူသည်။ ဗဟိသာဏိယံ– ၌။ ဌတွာ– ၍။ တုယှံ– အား။ ဝါစေဿသိ– ဆိုစေလိမ့်မည်။ ဝါ– ပိုချလိမ့်မည်။ တဝ– ၏။ သန္တိကာ– မှ။ အဟံ– သည်။ တံ– ထိုမန္တန်ကို။ ဂဏှိဿာမိ– သင်ယူမည်။” ဣတိ– ဤသို့ ပြောပြီ။
ဧဝံ– သို့လျှင်။ သော– ထိုစဏ္ဍပဇ္ဇောတမင်းသည်။ တေသံ– ထိုဥတေနမင်းနှင့် သမီးတော်ဝါသုလဒတ္တာတို့၏။ အညမညံ– ချင်း။ သန္ထဝကရဏဘယေန– ပေါင်း သင်းမှုကို ပြုခြင်းမှ ကြောက်ခြင်းကြောင့်။ ဓီတရံ– ကို။ ခုဇ္ဇံ– ခါးကုန်းသူမ၏ အဖြစ်ကိုလည်းကောင်း။ ဣတရံ– အခြားသော ဥတေနမင်းကို။ သင်္ခကုဋ္ဌိံ– ခရု သင်းနူနာရှိသူ၏အဖြစ်ကိုလည်းကောင်း။ ကတွာ– ၍။ ကထေသိ– လိမ်ပြောပြီ။ သော– ထိုဥတေနမင်းသည်။ တဿာ– ထိုဝါသုလဒတ္တာသည်။ အန္တောသာဏိယံ– ၌။ ဝန္ဒိတွာ– ၍။ နိသိန္နာယ– ထိုင်နေလသော်။ ဗဟိ– ကန့်လန့်ကာ၏အပြင်၌။ ဌိတော– လျက်။ မန္တံ– ကို။ ဝါစေသိ– ဆိုစေပြီ။ ဝါ– ပို့ချပြီ။ အထ– ထိုအခါ၌။ ဧကဒိဝသံ– တစ်နေ့၌။ နံ– ထိုဝါသုလဒတ္တာကို။ ပုနပ္ပုနံ– ထပ်။ ဝုစ္စမာနမ္ပိ– ဆိုစေအပ်
...[စာမျက်နှာ- ၅၁၈]...
သော်လည်း။ ဝါ– ပို့ချအပ်သော်လည်း။ မန္တပဒံ– မန္တန်ပုဒ်ကို။ ဝတ္တုံ– ဆိုခြင်းငှာ။ အသက္ကောန္တိံ– မစွမ်းနိုင်လသော်။ [(တစ်နည်း) ပုနပ္ပုနံ...အသက္ကောန္တိံ– မစွမ်းနိုင်သော။ နံ– ကို၊] “အရေ ခုဇ္ဇေ– ဟဲ့...ခါးကုန်းမ! တေ– ၏။ မုခံ– ပါးစပ်သည်။ အတိဗဟလောဋ္ဌကပေါလံ– အလွန်ထူသော နှုတ်ခမ်း, ပါးစောင်ရှိ၏။ ဧဝံ နာမ– ဤ သို့မည်သည်ကို။ ဝဒေဟိ– ဆိုလော၊ [ဧဝံ နာမ ဝဒေဟိ– ဒီလိုဆိုလော၊]” ဣတိ အာဟ၊ သာ– ထိုဝါသုလဒတ္တာသည်။ ကုဇ္ဈိတွာ– စိတ်ဆိုး၍။ “အရေ ဒုဋ္ဌသင်္ခကုဋ္ဌိ– ဟဲ့...ပျက်စီးသော ခရုသင်းနူနာရှိသူ! (ခရုသင်းနူနာရှိသော အကောင် စုပ်!) ကိံ– ဘာကို။ ဝဒေသိ– ပြောဘိသနည်း? မာဒိသာ– ငါကဲ့သို့ရှုအပ်သော မင်း သမီးသည်။ ကိံ– အဘယ်ကြောင့်။ ခုဇ္ဇာ နာမ– ခါးကုန်းသူမမည်သည်။ ဟောတိ– ဖြစ်အံ့နည်း?” ဣတိ– ဤသို့ ပြောပြီ။ သာဏိကဏ္ဏံ– ကန့်လန့်ကာအစွန်းကို။ ဥက္ခိပိတွာ– မြှောက်၍။ “တွံ– သည်။ ကာ– အဘယ်သူမသည်။ အသိ– နည်း?” ဣတိ ဝုတ္တေ– မေးအပ်သော်။ “အဟံ– ကျွန်မသည်။ ရညော– ၏။ ဝါသုလဒတ္တာ နာမ– မည်သော။ ဓီတာ– တည်း။” ဣတိ အာဟ၊ “တေ– ၏။ ပိတာ– ခမည်းတော် သည်။ တံ– သင့်ကို။ (သင့်အကြောင်းကို)၊ မယှံ– အား။ ကထေန္တော– လသော်။ “ခုဇ္ဇာ”တိ– ခါးကုန်းသူမဟူ၍။ ကထေသိ– ပြောပြီ။” ဣတိ– ဤသို့ ပြောပြီ။ “မယှမ္ပိ– အားလည်း။ ကထေန္တော– သော်။ တံ– ကို။ သင်္ခကုဋ္ဌိံ– ရှိသူကို။ ကတွာ၊ ကထေသိ– ပြီ။” ဣတိ– ဤသို့ ပြောပြီ။ ဥဘောပိ– ၂ယောက်လည်းဖြစ်ကုန်သော။ တေ– ထိုဥတေနမင်းနှင့် ဝါသုလဒတ္တာတို့သည်။ “တေန ဟိ– လျှင်။ အမှာကံ– တို့၏။ သန္ထဝကရဏဘယေန– ပေါင်းသင်းမှုကို ပြုခြင်းမှ ကြောက်ခြင်းကြောင့်။ ကထိတံ– လိမ်ပြောအပ်သည်။ ဘဝိဿတိ– လိမ့်မည်။” ဣတိ– ဤသို့ ပြော၍။ အန္တောဿာဏိယညေဝ– ကန့်လန့်ကာ၏ အတွင်း၌သာလျှင်။ သန္ထဝံ– ၂ဥုးသဘောတူ ပေါင်းသင်းနေထိုင်ခြင်းကို။ ကရိံသု– ပြုကုန်ပြီ။
သန္ထဝံ။ ။ သဟ အညမညံ ထဝနံ အဘိတ္ထဝနံ သန္ထဝေါ၊ [သံ+ထု+အ၊ သံဥပ သာရ သဟအနက်ဟော၊ -ပါစိယော- ၅၆။] သန္ထဝသည် တဏှာသန္ထဝ, ဒိဋ္ဌိသန္ထဝ, မိတ္တသန္ထဝအားဖြင့် ၃မျိုးရှိ၏၊ ဤ၌ မိတ္တသန္ထဝတည်း၊ တပ်မက်သောစိတ်ရှိသဖြင့် မိတ်ဖွဲ့ပေါင်းသင်းခြင်းကို “မိတ္တသန္ထဝ” ဟု ခေါ်သည်(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၇၇၊ သုတ္တနိ၊ဋ္ဌ၊
...[စာမျက်နှာ- ၅၁၉]...
တတော– ထိုအခါမှ။ ပဋ္ဌာယ– ၍။ မန္တဂ္ဂဟဏံ ဝါ– မန္တန်ကိုသင်ယူခြင်းသည် လည်းကောင်း။ သိပ္ပဂ္ဂဟဏံ ဝါ– စောင်းတီးအတတ်ကိုသင်ယူခြင်းသည်လည်းကောင်း။ နတ္ထိ– မရှိတော့။ ရာဇာပိ– စဏ္ဍပဇ္ဇောတမင်းသည်လည်း။ ဓီတရံ– ကို။ နိစ္စံ– အမြဲ။ ပုစ္ဆတိ– ၏။ (ကိံ)၊ “အမ္မ– သမီးတော်! သိပ္ပံ– ကို။ ဂဏှသိ– သင်ယူ သလော?” ဣတိ– မေးပြီ။ “တာတ– ခမည်းတော်! ဂဏှာမိ– ပါ၏။” ဣတိ– ဤသို့ လျှောက်တင်ပြီ။ အထ– ထိုအခါ၌။ နံ– ထိုဝါသုလဒတ္တာမင်းသမီးကို။ ဧကဒိဝသံ– ၌။ ဥတေနော– သည်။ အာဟ၊ (ကိံ)၊ “ဘဒ္ဒေ– နှမတော်! သာမိကေန– လင်သည်။ ကတ္တဗ္ဗံ နာမ– ပြုအပ်သော အမှုမည်သည်ကို။ မာတာပိတရော– တို့သည်။ ကာတုံ– ပြုခြင်းငှာ။ နေဝ သက္ကောန္တိ– ကုန်။ ဘာတုဘဂိနိယော– ညီအစ်ကိုမောင်နှမ တို့သည်။ ကာတုံ– ငှာ။ န သက္ကောန္တိ– ကုန်။ မယှံ– အား။ ဇီဝိတံ– အသက်ကို။ သစေ ဒဿသိ– အကယ်၍ ပေးအံ့။ (ဧဝံ သတိ– သော်၊) တေ– အား။ ပဉ္စဣတ္ထိသတာနိ– ငါးရာသော မိန်းမတို့ဟူသော။ ပရိဝါရံ ပရိဝါရံ ပရိဝါရံ– အခြွေအရံကို။ ဒတွာ– ပေး၍။ ၁, ၆၆၊ စူဠနိ၊ဋ္ဌ၊ ၁၀၅)၊ ဤ၌ တရားဝင်လက်ထပ်ပေါင်းသင်းခြင်းမျိုးမဟုတ်ဘဲ ၂ ဥုးသဘောတူ ပေါင်းသင်းနေထိုင်ခြင်းကို “သန္ထဝံ”ဟု ဆိုသည်။ ယခုခေတ်၌ ထိုသို့ နေခြင်းကို အင်္ဂလိပ်လို “ူငလငညာ အသါနအ့နမ”ဟု ဆိုကြ၏။ ဆက်ဥုးအံ့– ၎င်းင်းတို့ ဤသို့ ပေါင်းသင်းနေထိုင်ခြင်းကြောင့် မင်းသားတစ်ပါး မွေးဖွားလာ၏။ ထိုမင်းသားလေးမှာ ဗောဓိရာဇကုမာရ (ဗောဓိမင်းသား) ဖြစ်သည်။ ဗောဓိမင်းသားသည် ခမည်းတော်ထံမှ ဆင်ဖမ်းအတတ်ပညာအမွေကို ရရှိခဲ့သည်။ (မ၊ဋ္ဌ၊ ၃,၂၂၃၊ ၂၂၅)
ပဉ္စ ဣတ္ထိသတာနိ ပရိဝါရံ။ ။ ပဉ္စ ဣတ္ထိသတာနိနှင့် ပရိဝါရံသည် “ဝီသတိ စိတ္တာနိ”ကဲ့သို့ ဝိဘတ်သာ တူ၍ လိင်, ဝုစ်မတူသော တုလျာဓိကရဏဝိသေသန ဝိသေသျတည်း၊ ဤဝိသေသန ဝိသေသျမျိုးကို ရည်ရွယ်၍ “ဝိသေသန ဝိသေသျ, ပဒ ၂ပါး, လိင်ဝုစ်ပြားလည်း, ဝိဘတ်ကားမူ တူမြဲဟူ၏”ဟု ဆိုသည်၊ မှန်၏- တုလျာဓိကရဏဝိသေသသနှင့် ဝိသေသျသည် အများအားဖြင့် လိင်, ဝုစ်, ဝိဘတ် ၃မျိုး တူ မြဲဖြစ်သော်လည်း တစ်ခါတစ်ရံ တစ်မျိုး, နှစ်မျိုးသာ တူသောအရာလည်း ရှိ၏။
ချဲ့ပါဥုးမည်–“ဂုဏာ ပမာဏံ- ဂုဏ်တို့ဟူသော နှိုင်းယှဉ်တိုင်းတာကြောင်း”စ သည်ကား ဝိဘတ်သာတူ၍ လိင်, ဝုစ်မတူ၊ “ပညာ ဓနံ– ပညာဟူသော ဥစ္စာ”စသည် ကား ဝိဘတ်, ဝုစ်တူ၍ လိင်မတူ၊ “ကုရူသု ဇနပဒေ- ကုရူဟု ဗဟုဝုစ်အမည်ရသော
...[စာမျက်နှာ- ၅၂၀]...
အဂ္ဂမဟေသိဋ္ဌာနံ– မိဖုရားခေါင်ကြီးအရာကို။ ဒဿာမိ– ပေးမည်။” ဣတိ– ဤသို့ ပြောပြီ။ “ဣမသ္မိံ ဝစနေ– ဤစကား၌။ ပတိဋ္ဌာတုံ– တည်ခြင်းငှာ။ သစေ သက္ခိဿထ– အကယ်၍ စွမ်းနိုင်ကုန်အံ့။ (ဧဝံ သတိ– သော်)၊ ဝေါ– တို့ အား။ ဇီဝိတံ– ကို။ ဒဿာမိ– မည်။” ဣတိ– ဤသို့ ပြောပြီ။ “ဘဒ္ဒေ– နှမတော်! သက္ခိဿာမိ– စွမ်းနိုင်ပါလိမ့်မည်။” ဣတိ– ဤသို့ ပြောပြီ။ သာ– ထိုဝါသုလဒတ္တာ သည်။ “သာမိ– အရှင်! သာဓု– ကောင်းပါပြီ။” ဣတိ– ဤသို့ ပြော၍။ ပိတု– ၏။ သန္တိကံ– သို့။ ဂန္တွာ– ၍။ ဝန္ဒိတွာ– ၍။ ဧကမန္တံ– ၌။ အဋ္ဌာသိ– တည်ပြီ။ အထ– ထို အခါ၌။ နံ– ထိုဝါသုလဒတ္တာကို။ သော– ထိုစဏ္ဍပဇ္ဇောတမင်းသည်။ ပုစ္ဆိ၊ (ကိံ)၊ “အမ္မ– သမီးတော်! သိပ္ပံ– သည်။ နိဋ္ဌိတံ– ပြီးဆုံးပြီလော?” ဣတိ– ဤသို့ မေးပြီ။ “တာတ– ခမည်းတော်! သိပ္ပံ– သည်။ န တာဝ နိဋ္ဌိတံ– မပြီးဆုံးသေးပါ။” ဣတိ– ဤသို့ လျှောက်တင်ပြီ။ အထ– ၌။ နံ– ထိုဝါသုလဒတ္တာကို။ သော– ထိုစဏ္ဍပဇ္ဇော တမင်းသည်။ ပုစ္ဆိ၊ (ကိံ)၊ “အမ္မ! ကိံ– အဘယ်ကြောင့်နည်း?” ဣတိ– ဤသို့ မေး ပြီ။ “တာတ– တော်! အမှာကံ– ကျွန်တော်မျိုးမတို့အား။ ဧကံ– တစ်ပေါက်သော။ ဒွါရဉ္စ– ကိုလည်းကောင်း။ ဧကံ– တစ်စီးသော။ ဝါဟနဉ္စ– ယာဉ်ကိုလည်းကောင်း။ လဒ္ဓုံ– ငှာ။ ဝဋ္ဋတိ– သင့်၏။” ဣတိ– ဤသို့ ပြောပြီ။ “အမ္မ! ဣဒံ– ဤတံခါးနှင့် ယဉ်ကို။ ကိံ– အဘယ်ကြောင့်။ (လဒ္ဓုံ– ရခြင်းငှာ။ ဝဋ္ဋတိ– နည်း?)” ဣတိ– ဤသို့ မေးပြီ။ “တာတ– တော်! ရတ္တိံ– ညဉ့်၌။ တာရကသညာယ– ကြယ်တာရာတို့၏ အမှတ်အသားဖြင့်။ မန္တဿ– ၏။ ဥပစာရတ္ထာယ– ရှေ့အဖို့၌ ပြုကျင့်ဖွယ်ကိစ္စ အကျိုးငှာ။ ဂဟေတဗ္ဗံ– ယူထိုက်သော။ ဧကံ– တစ်မျိုးသော။ ဩသဓံ– ဆေးသည်။ ဇနပုဒ်၌”စသည်ကား ဝိဘတ်, လိင်တို့ တူ၍။ ဝုစ်မတူ၊ “သင်္ဂဟိတေန သင်္ဂဟိတံ”ကား လိင်, ဝုစ်တူ၍ ဝိဘတ်မတူ၊ “ဝီသတိ စိတ္တာနိ”စသည်ကား ဝိဘတ်သာ တူ၍ လိင်, ဝုစ်မတူပါ၊ ဤသို့ အမျိုးမျိုးရှိသည်။ (တစ်နည်း) ပရိဝါရံ၌ ဘာဝပ္ပဓာန, ဘာဝလောပ, ကြိယာဝိသေသနအနက်ကြံကာ “ပဉ္စ ဣတ္ထိသတာနိ– တို့ကို။ ပရိဝါရံ– အခြွေအရံအဖြစ် ဖြင့်”ဟု ပေးလျှင်လည်း သင့်မည်ထင်သည်။ (ဘေဒစိန္တာ၊ ဘေဒဋီ၊ ဘေဒဒီ၊ ဘေဒဘာ-၁၉၄- ၅)
ဥပစာရတ္ထာယ။ ။ “မန္တူပစာရဉ္စာတိ မန္တဿ ပုဗ္ဗဘာဂေ ကတ္တဗ္ဗကိစ္စဉ္စ(ဇာဋီသစ်ဏံ, ကျော)”ဟူသော အဖွင့်ကို ကြည့်၍ “ပုဗ္ဗဘာဂေ စရိတဗ္ဗန္တိ ဥပစာရံ- ရှေ့အဖို့၌ ပြုကျင့်ထိုက်သောကိစ္စ”ဟုပြု။
...[စာမျက်နှာ- ၅၂၁]...
အတ္ထိ ကိရ– ရှိသတဲ့။ တသ္မာ– ကြောင့်။ အမှာကံ– တို့၏။ ဝေလာယ ဝါ– အချိန် ဟုတ်သည်၌လည်းကောင်း။ အဝေလာယ ဝါ– အချိန်မဟုတ်သည်၌လည်းကောင်း။ နိက္ခမနကာလေ– ထွက်ရာအခါ၌။ ဧကံ– သော။ ဒွါရေဉ္စဝ– ကိုလည်းကောင်း။ ဧကံ– သော။ ဝါဟနဉ္စ– ကိုလည်းကောင်း။ လဒ္ဓုံ– ငှာ။ ဝဋ္ဋတိ– ၏။” ဣတိ– ဤသို့ လျှောက်တင်ပြီ။ ရာဇာ– စဏ္ဍပဇ္ဇောတမင်းသည်။ “သာဓူ”တိ– ကောင်းပြီ ဟူ၍။ သမ္ပဋိစ္ဆိ– လက်ခံပြီ။ တေ– ထိုဥတေနမင်းနှင့် ဝါသုလဒတ္တာတို့သည်။ အတ္တနော– သည်။ အဘိရုစိတံ– နှစ်သက်အပ်သော။ ဧကံ– သော။ ဒွါရံ– ကို။ ဟတ္ထဂတံ– လက်သို့ ရောက်သည်ကို။ ဝါ– ရောက်အောင်။ ကရိံသု– ကုန်ပြီ။ ပန– ဆက်ဥုးအံ့။ ရညော– စဏ္ဍပဇ္ဇောတမင်း၏။ ဝါ–မှာ။ ပဉ္စ– ၅မျိုးကုန်သော။ ဝါဟနာနိ– ယာဉ် တို့သည်။ အဟေသုံ– ရှိကုန်ပြီ။ ဘဒ္ဒဝတီ နာမ– တီမည်သော။ ကရေဏုကာ– ဆင်မသည်။ ဧကဒိဝသံ– တစ်နေ့၌။ ဝါ– တစ်နေ့လျှင်။ ပညာသ– ငါးဆယ်သော။ ယောဇနာနိ– ယူဇနာတို့တိုင်တိုင်။ ဂစ္ဆတိ– သွားနိုင်၏။ ကာကော နာမ– ကာက မည်သော။ ဒါသော– ကျွန်သည်။ (ဧကဒိဝသံ– ၌၊) သဋ္ဌိ– ခြောက်ဆယ်သော။ ယောဇနာနိ– တို့တိုင်တိုင်။ ဂစ္ဆတိ၊ စေလကဋ္ဌိ စ– စေလကဋ္ဌိလည်းကောင်း။ မုဉ္စကေသီ စ– မုဉ္စကေသီလည်းကောင်း။ ဣတိ– ဤသို့။ ဒွေ– ၂ကောင်ကုန်သော။ အဿာ– မြင်းတို့သည်။ (ဧကဒိဝသံ– ၌၊) ယောဇနသတံ– ယောဇနာတစ်ရာတိုင် တိုင်။ ဂစ္ဆန္တိ– ကုန်၏။ နာဠာဂိရိ– မည်သော။ ဟတ္ထီ– သည်။ (ဧကဒိဝသံ)၊ ဝီသတိယောဇနသတံ– ယူဇနာ ၁၂၀တိုင်တိုင်။ (ဂစ္ဆတိ)၊ ဣတိ– သို့။ (ရညော– ၏။ ဝါ–မှာ။ ပဉ္စ– ကုန်သော။ ဝါဟနာနိ– တို့သည်။ အဟေသုံ– ကုန်ပြီ။)
ဘဒ္ဒဝတီ ၊ပေ၊ ယောဇနသတံ။ ။ ဤဝါကျဖြင့် ပဉ္စ ဝါဟနာနိ၏ သရုပ်ကို ပြ သည်၊ ထိုကြောင့် “ဘဒ္ဒဝတီ နာမ- သော၊ (ယာ) ကရေဏုကာ- အကြင်ဆင်မသည်၊ ...ဂစ္ဆတိ၊ (သာ ကရေဏုကာ- ထိုဆင်မလည်းကောင်း၊) ကာကော နာမ (ယော) ဒါသော- အကြင်ကျွန်သည်၊...ဂစ္ဆတိ၊ (သော ဒါသော- ထိုကျွန်လည်းကောင်း၊) စေလကဋ္ဌိ စ- ကောင်း၊ မုဉ္စကေသီ စ- ကောင်း၊ ဣတိ- သို့၊ ဒွေ- ကုန်သော၊ (ယေ) အဿာ-အကြင်မြင်းတို့သည်၊...ဂစ္ဆန္တိ၊ (တေ အဿာ- တို့လည်းကောင်း၊) နာဠာဂိရိ (ယော) ဟတ္ထီ- အကြင်ဆင်သည်၊...ဂစ္ဆတိ၊ (သော ဟတ္ထီ- ထိုဆင်လည်းကောင်း၊) ဣတိ– သို့၊ (ရညော ပဉ္စ ဝါဟနာနိ အဟေသုံ)”ဟု သရူပ, သရူပဝန္တပေါ်အောင် ပေးပါ၊ အထက်၌ အလွယ်ပေးခဲ့သည်။
...[စာမျက်နှာ- ၅၂၂]...
ကိရ– ချဲ့ဥုးအံ့။ သော ရာဇာ– ထိုစဏ္ဍပဇ္ဇောတမင်းသည်။ ဗုဒ္ဓေ– သည်။ အနုပ္ပန္နေ– ပွင့်တော်မမူသေးမီ။ ဧကဿ– တစ်ယောက်သော။ ဣဿရဿ– အစိုး ရအရာရှိ၏။ ဝါ– သူဋ္ဌေး၏။ ဥပဋ္ဌာကော– အလုပ်အကျွေးသည်။ (ကိုယ်ရေး အရာရှိသည်)၊ အဟောသိ– ခဲ့ပြီ။ အထ– ထိုအခါ၌။ ဧကဒိဝသံ– ၌။ ဣဿရေ–
တစ်နည်း။ ။ ဂစ္ဆတိ, ဂစ္ဆန္တိတို့ကို ဒြပ်ကိုဟောသော ရုဠှီနာမ်ပုဒ်ကြံ၍ “ဧကဒိဝသံ ပညာသ ယောဇနာနိ ဂစ္ဆတိ- သွားနိုင်သော၊ ဘဒ္ဒဝတီ နာမ- သော၊ ကရေဏုကာ-ဆင်မလည်းကောင်း၊ ပေ၊ ဂစ္ဆတိ- သော၊ နာဠာဂိရိ- သော၊ ဟတ္ထီ- လည်းကောင်း၊ ဣတိ– သို့၊ (ရညော ပဉ္စ ဝါဟနာနိ အဟေသုံ)“ဟု ပေးပါ။
ကွဲလွဲချက်။ ။ ဤအဋ္ဌကထာနှင့် ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃, ၃၉၉တို့ အဆိုအနည်းငယ် ကွဲလွဲ၏၊ နာဠာဂိရိဆင်သည် တစ်နေ့လျှင် ဓမ္မ.ဋ္ဌအလို ယူဇနာ ၁၂၀, ဝိ.ဋ္ဌအလို ယူဇနာ ၁၀၀, “စေလကဋ္ဌိ, မုဉ္စကေသီ”ဟူသော မြင်း၂ကောင်သည် ဓမ္မ.ဋ္ဌ အလို ယူဇနာ ၁၀၀, ဝိ.ဋ္ဌအလို ယူဇနာ ၁၂၀ နေချင်းပေါက် သွားနိုင်သည်၊ ဤသို့ အဆိုကွဲ၏၊ ထို့ ပြင် အတိတ်ဝတ္ထုကြောင်းလည်း အနည်းငယ် ကွဲလွဲ၏၊ ဤသို့ အဆိုကွဲလွဲခြင်းမှာ ထိုထိုဘာဏကဆောင်တို့ ဆောင်ယူလာသည့်အတိုင်း ဆိုရခြင်းကြောင့် ဖြစ်သည်၊
ဣဿရဿ။ ။ ထောမနိဓိ၌ ဣဿရ၏ ဟောနက်ကို (၁) မဟာဒေဝနတ် (သိဝနတ်) (၂) ကာမနတ် (၃) စေတနိယအတ္တ(ကံတရား) (၄) ပရမေဿရ (ပရ မီသွာနတ်) (၅) ဣဿရနှစ်(ခရစ်နှစ်) (၆) သူဋ္ဌေးသူကြွယ် (၇) အရှင်သခင်- အစိုး ရသူ”ဟု ၇မျိုး ဆို၏၊ ဤ၌ အစိုးရသူအနက်နှင့် သူဋ္ဌေးသူကြွယ်အနက် ဖြစ်သင့်သည်၊ မှန်၏- ပစ္စည်းဥစ္စာပြည့်စုံမှ ဩဇာတိက္ကမအရှိန်အဝါ ပို၍ပေါ်လွင်ထင်ရှားကြီးမားရ ကား သူဋ္ဌေးသူကြွယ်ကို “ဣဿရ- လွှမ်းမိုးစိုးပိုင်သူ”ဟု ဆိုနိုင်သည်၊ “ဤသတီတိ ဣဿရော၊ [ဤသ+အရ၊ ဤကို ရဿ, သ်ဒွေဘော်၊- ဓာန်ဋီ- ၇၂၅။] (တစ်နည်း) ဣသာယ ဣစ္ဆာယ သရတိ ပဝတ္တတီတိ ဣဿရော၊ [ဣသာ+သရ+အ၊- ဂဠုန်ပျံ- ၇၃။]”ဟုပြု။ [ဣဿရောတိ အာဓိပတေယျသံဝတ္တနိယကမ္မဗလေန(အကြီးအကဲ၏ အဖြစ်ကို ဖြစ်စေသောကံ၏ အစွမ်းကြောင့်) ဤသနသီလော(လွှမ်းမိုးခြင်းအလေ့ရှိသူ)၊ သာ ပနဿ ဣဿရတာ ဝိဘဝသမ္ပတ္တိပစ္စယာ(စည်းစိမ်ဥစ္စာ၏ ပြည့်စုံခြင်းဟူသော အကြောင်းကြောင့်) ပါကဋာ ဇာတာတိ အဍ္ဎတာပရိယာယဘာဝေနေဝ ဝဒန္တော အာဟ “အဍ္ဎောတိ ဣဿရော”တိ(ဒီဋီ၊၁၊၃၁၄၊ အံဋီ- ၂ ၂၆၈)။]
ဥပဋ္ဌာကော။ ။ ဥပဋ္ဌဟတီတိ ဥပဋ္ဌာကော၊ [ဥပ+ဌာ+ဏွု၊ ဥပသဒ္ဒါ အနီးဟော၊ (တစ်နည်း) ဥပဂမန(ချဉ်းကပ်ခြင်း)အနက်ဟော။] “ဥပဋ္ဌာကော- အနီး၌ တည်သူ-
...[စာမျက်နှာ- ၅၂၃]...
သည်။ ဗဟိနဂရံ– မြို့ပြင်သို့။ ဂန္တွာ၊ နှတွာ– ရေချိုးပြီး၍။ အာဂစ္ဆန္တေ– ပြန်လာလ သော်။ ဧကော– တစ်ပါးသော။ ပစ္စေကဗုဒ္ဓေါ– သည်။ နဂရံ– သို့။ ပိဏ္ဍာယ– ငှာ။ ပဝိသိတွာ– ၍။ သကလနဂရဝါသီနံ– အလုံးစုံသော မြို့နေသူလူတို့၏။ ဝါ– မြို့သူ မြို့သားအားလုံးတို့ကို။ မာရေန– သည်။ အာဝဋ္ဋိတတ္တာ– လှည့်စားအပ်ကုန်သည် ၏ အဖြစ်ကြောင့်။ ဧကံ– တစ်ဇွန်းသော။ ဘိက္ခမ္ပိ– ဆွမ်းကိုမျှလည်း။ အလဘိတွာ– မရမူ၍။ ယထာဓောတေနေဝ– အကြင်အကြင်ဆေးကြောအပ်သည်သာ ဖြစ်သော။ ဝါ– ဆေးထားသည့်အတိုင်းသာဖြစ်သော။ ပတ္တေန– ဖြင့်။ [ဣတ္ထမ္ဘူတလက္ခ ဏအနက်၊] နိက္ခမိ– ထွက်တော်မူပြီ။ အထ– ထိုအခါ၌။ နံ– ထိုပစ္စေကဗုဒ္ဓါကို။ နဂရဒွါရံ– သို့။ ပတ္တကာလေ– ရောက်ရာအခါ၌။ မာရော– မာရ်နတ်သည်။ အညာတကဝေသေန– မထင်ရှားသောသူ၏ အသွင်ဖြင့်။ ဥပသင်္ကမိတွာ– ၍။ “ဘန္တေ– ရား! ဝေါ– တို့သည်။ ကိဉ္စိ– တစ်စုံတစ်ခုကို။ လဒ္ဓံ အပိ– ရအပ်ပါသလော?” ဣတိ ပုစ္ဆိ၊ “တွံ– သည်။ မေ– ၏။ အလဘနာကာရံ– ဆွမ်းမရခြင်း၏ အကြောင်းကို။ ကိံ ပန– အဘယ်ကြောင့်။ [ပနအနက်မဲ့၊] ကရိ– ပြုရသနည်း?” ဣတိ– ဤသို့ မေးပြီ။ “တေန ဟိ– လျှင်။ နိဝတ္တိတွာ– ပြန်လှည့်၍။ ပုန၊ ပဝိသထ– ဝင်တော်မူ ပါကုန်။ ဣဒါနိ– ၌။ န ကရိဿာမိ– မပြုတော့ပါ။” ဣတိ– ဤသို့ လျှောက်ပြီ။ “အဟံ– သည်။ ပုန၊ န နိဝတ္တိဿာမိ– ပြန်မလှည့်တော့ပါ။” ဣတိ– ဤသို့ မိန့်ပြီ။ ဟိ– မှန်၏။ သစေ နိဝတ္တေယျ– အကယ်၍ ပြန်လှည့်အံ့။ ပုန၊ သော– ထိုမာရ် နတ်သည်။ သကလနဂရဝါသီနံ– တို့၏။ သရီရေ– ကိုယ်၌။ အဓိမုဉ္စိတွာ– ပူး၍။ ပါဏိံ– လက်ကို။ ပဟရိတွာ– ပုတ်ခတ်၍။ [ပါဏိံ ပဟရိတွာ– လက်ခုပ်တီး၍၊] ဟသနကေဠိံ– ပြက်ရယ်ပြောင်လှောင်ခြင်းကို။ ကရေယျ– ရာ၏။ ပစ္စေကဗုဒ္ဓေ– သည်။ အနိဝတ္တိတွာ– ပြန်မလှည့်မူ၍။ ဂတေ– ကြွသွားလသော်။ မာရော– သည်။ တတ္ထေဝ– ထိုအရပ်၌ပင်။ အန္တရဓာယိ– ကွယ်ပျောက်ပြီ။ အထ– ၌။ သော ဣဿရော– ကပ်၍ တည်နေသူ (သဒ္ဒတ္ထ)၊ ဝါ– လုပ်ကျွေးသူ- အလုပ်အကျွေး (ဝေါဟာရတ္ထ)”ဟု ပေး ရသည် (နီတိသုတ္တ-၁၂၁)၊ ထိုခေတ်က ဥပဋ္ဌာကဆိုသူသည် ယခုခေတ် အခေါ်အဝေါ် အားဖြင့် “ကိုယ်ရေးအရာရှိ”ဆိုသူနှင့် တူ၏။ “ဏနမျသညေူ ဗျျငျအျေညအ”ဟူသော အင်္ဂလိပ် စကားမှ ဏနှင့် ဗကို ယူ၍ ကိုယ်ရေးအရာရှိကို အင်္ဂလိပ်လို “ဏ.ဗ.”ဟု အတိုကောက် ခေါ်ကြ၏။
...[စာမျက်နှာ- ၅၂၄]...
ထိုအစိုးရအရာရှိသည်။ ဝါ– ထိုသူဌေးသည်။ ယထာဓောတေနေဝ– သော။ ပတ္တေန– ဖြင့်။ အာဂစ္ဆန္တံ– ပြန်ကြွလာသော။ ပစ္စေကဗုဒ္ဓံ– ကို။ ဒိသွာ– ၍။ ဝန္ဒိတွာ– ၍။ “ဘန္တေ! ကိဉ္စိ– ကို။ လဒ္ဓံ အပိ– သလော?” ဣတိ ပုစ္ဆိ၊ “အာဝုသော– ဒါယကာ! စရိတွာ– ဆွမ်းခံလှည့်လည်ပြီး၍။ နိက္ခန္တာ– ထွက်ခဲ့ကုန်သည်။ အမှ– ကုန်၏။” ဣတိ– ဤသို့ မိန့်ပြီ။ သော– ထိုအစိုးရအရာရှိသည်။ ဝါ– သူဌေးသည်။ စိန္တေသိ၊ (ကိံ)၊ “အယျော– အရှင်သည်။ မယာ– သည်။ ပုစ္ဆိတံ– မေးအပ်သောစကားကို။ အကထေတွာ– မဖြေဆိုမူ၍။ အညံ– အခြားသော စကားကို။ ဝဒတိ– ဆို၏။ ကိဉ္စိ– တစ်စုံတစ်ခုကို။ လဒ္ဓံ– ရအပ်သည်။ န ဘဝိဿတိ– ဖြစ်လိမ့်မည်မဟုတ်။” ဣတိ– ဤသို့ ကြံပြီ။ အထ– ထိုအခါ၌။ အဿ– ထိုပစ္စေကဗုဒ္ဓါ၏။ ပတ္တံ– ကို။ ဩလောကေန္တော– လသော်။ တုစ္ဆံ– အချည်းနှီးကို။ ဒိသွာ၊ ဂေဟေ– ၌။ ဘတ္တဿ– ဆွမ်း ၏။ နိဋ္ဌိတာနိဋ္ဌိတဘာဝံ– ချက်ပြီးသည်၏အဖြစ်, ချက်မပြီးသည်၏အဖြစ်ကို။ အဇာနနတာယ– မသိသည်၏အဖြစ်ကြောင့်။ သူရော– ရဲဝံ့သည်။ ဟုတွာ– ၍။ ပတ္တံ– ကို။ ဂဟေတုံ– ငှာ။ အဝိသဟန္တော– မဝံ့လသော်။ “ဘန္တေ– ရား! ထောကံ– အနည်း ငယ်။ အဓိဝါသေထ– သည်းခံတော်မူပါကုန်။ ဝါ– စောင့်ဆိုင်းတော်မူပါ။” ဣတိ– သို့။ ဝတွာ– ၍။ ဝေဂေန– အဟုန်ဖြင့်။ ဝါ– လျင်မြန်စွာ။ ဃရံ– သို့။ ဂန္တွာ၊ “အမှာကံ– တို့ဖို့။ ဝါ– အတွက်။ ဘတ္တံ– ထမင်းသည်။ နိဋ္ဌိတံ– ချက်ပြီးပြီလော။” ဣတိ ပုစ္ဆိတွာ၊ “နိဋ္ဌိတံ– ချက်ပြီးပြီ။” ဣတိ ဝုတ္တေ၊ တံ ဥပဋ္ဌာကံ– ထိုအလုပ်အကျွေးကို။ အာဟ၊ (ကိံ)၊ “တာတ– အမောင်! အညော– သော။ တယာ– သင့်ထက်။ သမ္ပန္နဝေဂတရော နာမ– ပို၍ပြည့်စုံသော လျင်မြန်ခြင်းရှိသူမည်သည်။ နတ္ထိ။ သီဃေန– လျင်မြန်သော။ ဇဝေန– အဟုန်ဖြင့်။ [ဣတ္ထမ္ဘူတလက္ခဏအနက်၊] ဘဒန္တံ– အရှင် ပစ္စေကဗုဒ္ဓါအထံသို့။ ပတွာ– ရောက်လသော်။] ဘန္တေ– ရား! မေ– အား။ ပတ္တံ၊ ဒေထ– ပေးတော်မူပါကုန်၊’ ဣတိ– သို့။ ဝတွာ– လျှောက်၍။ ပတ္တံ ဂဟေတွာ– ၍။ ဝေဂေန– ဖြင့်။ ဝါ– စွာ။ ဧဟိ– လာခဲ့လော။” ဣတိ– ဤသို့ ပြောပြီ။ သော– ထို အလုပ်အကျွေးသည်။ ဧကဝစနေနေဝ– တစ်ခွန်းတည်းသော စကားဖြင့်သာလျှင်။ [ကြိယာပဝဂ္ဂအနက်၊] ပက္ခန္ဒိတွာ– ပြေး၍။ ပတ္တံ– ကို။ ဂဟေတွာ– ၍။ အာဟရိ– ဆောင်ခဲ့ပြီ။ ဣဿရောပိ– သည်လည်း။ အတ္တနော– ၏။ ဘောဇနဿ– ဘောဇဉ်ဖြင့်။ ပတ္တံ– ကို။ ပူရေတွာ– ပြည့်စေ၍။ “သီဃံ– စွာ။ ဂန္တွာ– ၍။ ဣမံ– ဤ
...[စာမျက်နှာ- ၅၂၅]...
သပိတ်ကို။ အယျဿ– အရှင်ပစ္စေကဗုဒ္ဓထံသို့။ သမ္ပာဒေဟိ– ရောက်စေလော။ ဝါ– ရောက်အောင် ပို့လော။ အဟံ– သည်။ တေ– သင့်အား။ ဣတော– ဤအလှူမှ။ ပတ္တိံ– ကုသိုလ်အဖို့ကို။ ဒမ္မိ– ပေးပါ၏။” ဣတိ အာဟ+
သောပိ– ထိုအလုပ်အကျွေးသည်လည်း။ တံ– ထိုသပိတ်ကို။ ဂဟေတွာ– ၍။ ဇဝေန– အဟုန်ဖြင့်။ ဂန္တွာ၊ ပစ္စေကဗုဒ္ဓဿ– အား။ ပတ္တံ– ကို။ ဒတွာ– ဆက်ကပ်၍။ ပဉ္စပတိဋ္ဌိတေန– ၅မျိုးသော တည်ခြင်းဖြင့်။ ဝန္ဒိတွာ– ၍။ “ဘန္တေ! ‘ဝေလာ– ဆွမ်းစားချိန်သည်။ ဥပကဋ္ဌာ– နီးကပ်ပြီ၊’ ဣတိ– ဤသို့ သိ၍။ အဟံ– သည်။ အတိသီဃေန– အလွန်လျင်မြန်သော။ ဇဝေန– ဖြင့်။ အာဂတော စ– လာလည်း လာ ခဲ့ရပါ၏။ ဂတော စ– သွားလည်း သွားခဲ့ရပါ၏။ မေ– သည်။ ဧတဿ ဇဝဿ– အဟုန်၏။ ဖလေန– အကျိုးအားဖြင့်။ (အကျိုးအဖြစ်ဖြင့်)၊ ဝါ– ကြောင့်။ ယောဇနာနံ– တို့၏။ ပဏ္ဏာသသဋ္ဌိသတဝီသသတဂမနသမတ္ထာနိ– ငါးဆယ်, ခြောက် ဆယ်, တစ်ရာ, တစ်ရာ့နှစ်ဆယ်တို့တိုင်အောင် သွားခြင်း၌ စွမ်းနိုင်ကုန်သော။ ပဉ္စ– ၅မျိုးကုန်သော။ ဝါဟနာနိ– ယာဉ်တို့သည်။ နိဗ္ဗတ္တန္တု– ဖြစ်ပါစေကုန်သတည်း။ အာဂစ္ဆန္တဿ စ– လာခဲ့ရသည်လည်းဖြစ်သော။ ဂစ္ဆန္တဿ စ– ပြန်သွားခဲ့ရသည် လည်းဖြစ်သော။ မေ– ၏။ သရီရံ– သည်။ (တစ်နည်း) မေ– သည်။ အာဂစ္ဆန္တဿ စ– လာခဲ့ရစဉ်လည်းကောင်း။ ဂစ္ဆန္တဿ စ– ပြန်သွားခဲ့ရစဉ်လည်းကောင်း။ သရီရံ– သည်။ သူရိယတေဇေန– နေ၏ အပူရှိန်ကြောင့်။ တတ္တံ– ပူလောင်ပါပြီ။ မေ– ၏။ တဿ– ထို (နေပူခံ၍ သွားလာခဲ့ရသော) ကောင်းမှု၏။ ဖလေန– ဖြင့်။ ဝါ– ကြောင့်။ နိဗ္ဗတ္တနိဗ္ဗတ္တဋ္ဌာနေ– ဖြစ်လေရာ ဖြစ်လေရာ ဘုံဌာန၌။ အာဏာ– အာဏာသည်။ သူရိယတေဇသဒိသာ– နေ၏အပူရှိန်နှင့် တူသည်။ ဟောတု– ဖြစ်ပါစေသတည်း။ ဣမသ္မိံ ပိဏ္ဍပါတေ– ဤဆွမ်း၌။ ဝါ– ဤဆွမ်းကို လှူရာ၌။ မေ– အား။ သာမိနာ– အရှင်သည်။ ပတ္တိ– ကုသိုလ်အဖို့ကို။ ဒိန္နာ– အပ်ပါပြီ။ မေ– ၏။ ဝါ–မှာ။ တဿာ– ထိုကုသိုလ်အဖို့၏။ နိဿန္ဒေန– အကျိုးဆက်အားဖြင့်။ (အကျိုးဆက်အဖြစ်ဖြင့်)၊ ဝါ– ကြောင့်။ တုမှေဟိ– တို့သည်။ ဒိဋ္ဌဓမ္မဿ– မြင်အပ်သောတရား၏။ ဘာဂီ– အဖို့ရှိသူသည်။ ဟောမိ– ဖြစ်ရပါလို၏။” ဣတိ အာဟ၊ ပစ္စေကဗုဒ္ဓေါ– သည်။ “ဧဝံ– ဤတောင်းသည့်အတိုင်း။ ဟောတု– ဖြစ်ပါစေ။” ဣတိ၊ ဝတွာ– ၍။ “ဣစ္ဆိတံ+
...[စာမျက်နှာ- ၅၂၆]...
၊ ပေ။ ယထာ”တိ– ဟူသော။ အနုမောဒနံ အကာသိ+
ဣစ္ဆိတံ ပတ္ထိတံ တုယှံ, ခိပ္ပမေဝ သမိဇ္ဈတု ဣစ္ဆိတံ ပတ္ထိတံ တုယှံ, ခိပ္ပမေဝ သမိဇ္ဈတု ဣစ္ဆိတံ ပတ္ထိတံ တုယှံ, ခိပ္ပမေဝ သမိဇ္ဈတု သဗ္ဗေ ပူရေန္တု သင်္ကပ္ပါ, စန္ဒော ပန္နရသော ယထာ
တုယှံ– သင်၏။ ဝါ– သည်။ ဣစ္ဆိတံ– အလိုရှိအပ်သော။ ပတ္ထိတံ– တောင့်တ အပ်သောဆုသည်။ ခိပ္ပမေဝ– လျှင်မြန်စွာသာလျှင်။ သမိဇ္ဈတု– ပြီးပြည့်စုံပါစေ သတည်း။ ပန္နရသော– ပက္ခဆန်းတက်, ၁၅ရက်မြောက်၌, ယှဉ်လျက်ပေါ်ထွက် လာသော။ စန္ဒော– လသည်။ (ပူရတိ) ယထာ– ပြည့်သကဲ့သို့။ သဗ္ဗေ– အလုံးစုံ ကုန်သော။ သင်္ကပ္ပာ– စိတ်ဝယ်ကြံဆ, မှန်သမျှတို့သည်။ ပူရေန္တု– ပြည့်စုံပါစေကုန် သတည်း။ (ဋ္ဌ-၂၂၀) ဣစ္ဆိတံ ပတ္ထိတံ တုယှံ, ခိပ္ပမေဝ သမိဇ္ဈတု ဣစ္ဆိတံ ပတ္ထိတံ တုယှံ, ခိပ္ပမေဝ သမိဇ္ဈတု ဣစ္ဆိတံ ပတ္ထိတံ တုယှံ, ခိပ္ပမေဝ သမိဇ္ဈတု သဗ္ဗေ ပူရေန္တု သင်္ကပ္ပာ, မဏိ ဇောတိရသော ယထာ
တုယှံ– ၏။ ဝါ– သည်။ ဣစ္ဆိတံ– သော။ ပတ္ထိတံ– သည်။ ခိပ္ပမေဝ– လျှင်။ သမိဇ္ဈတု– တည်း။ ဇောတိရသော– ဇောတိရသမည်သော။ ဝါ– တောက်ပြောင်သော အရောင် (အရည်အသွေး) ရှိသော။ မဏိ– ပတ္တမြား (ကျောက်မျက်ရတနာ) သည်။ (ပူရေတိ) ယထာ– လိုရာပြည့်စေသကဲ့သို့။ သဗ္ဗေ သင်္ကပ္ပာ ပူရေန္တု။ (ဋ္ဌ-၂၂၁)
ပန္နရသော။ ။ ပန္နရသန္နံ+ပူရဏီ ပန္နရသီ၊ ပန္နရသိယံ+နိယုတ္တော ပန္နရသော၊ [ပန္နရသီ+ဏ၊] (တစ်နည်း) ပန္နရသန္နံ+ပူရဏော ပန္နရသော၊ ပန္နရသေ+နိယုတ္တော ပန္နရသော၊ [ပန္နရသ+ဏ။]
ဇောတိရသော။ ။ ဇောတတိ ဒိပ္ပတီတိ ဇောတိ၊ ရသိတဗ္ဗော အဿာဒေတဗ္ဗောတိ ရသော၊ ဇောတိ+ရသော ယဿာတိ ဇောတိရသော၊ ဤဇောတိရသပတ္တမြားသည် မိလိန္ဒ- ၁၂၂၊ ၁၂၃၌လာသော ပတ္တမြား ၁၄မျိုးတွင် တစ်မျိုးအပါအဝင်ဖြစ်၏။
ရတနာ ၉မျိုး၏ စွမ်းရည်။ ။ ရတနာ၉မျိုး၏ စွမ်းရည်ကို “ပတ္တမြားဘုန်းတောက်, မြကျောက် အေးချမ်း, စိန်စွမ်း ဂုဏ်ရောင်, ကြောင်ကား သိဒ္ဓိ, မဏိ နီလာ, မေတ္တာ ကဲချုပ်, ဂေါ်မုတ် ် ခွန်အား, ဥဿဖရား ကျန်းမာ, သန္တာ ကြီးကဲ, ပုလဲ ကျက်သေရေ, ကိုးဂုဏ်ဝေသည်...ကိုးထွေ နဝရတ်စွမ်းရည်တည်း”ဟု ပညာရှိတို့ စပ်ဆိုခဲ့ကြ၏၊ ထိုတွင် ပတ္တမြား၏ စွမ်းရည်၃မျိုးကို “(၁) ဣစ္ဆိတံ ဒေတိ- လိုရာကို ပေးနိုင်၏၊ (၂) အသောကံ ဒေတိ- စိတ်ကြည်လင်ရွှင်ပြမှုကို ပေးနိုင်၏၊ (၃) တေဇေတိ- တန်ခိုးအာ ဏာ ထက်မြက်စေ၏”ဟု သီးခြားဆိုသေးသည်။ (သုပြဓာန်)
...[စာမျက်နှာ- ၅၂၇]...
ပစ္စေကဗုဒ္ဓါနံ– တို့၏။ ဝါ– တို့မှာ။ ဒွေ– ၂ပုဒ်ကုန်သော။ ဣမာဝ ဂါထာ– ဤ ဂါထာ တို့သည်သာ။ အနုမောဒနဂါထာ နာမ– တို့မည်သည်။ ဟောန္တိ ကိရ– ဖြစ်ကုန် သတဲ့။ တတ္ထ– ထိုဂါထာတို့၌။ သဗ္ဗကာမဒဒံ– အလုံးစုံသော အလိုကို ပေးတတ်သော။ မဏိရတနံ– ပတ္တမြားရတနာကို။ ဇောတိရသောတိ– ဇောတိရသ ဟူ၍။ ဝုစ္စတိ– ဆိုအပ်၏။ ဣဒံ– ဤဆိုအပ်ခဲ့ပြီးသည်ကား။ တဿ– ထိုစဏ္ဍပဇ္ဇောတမင်း ၏။ ပုဗ္ဗစရိတံ– ရှေး၌ ပြုကျင့်အပ်သော ကောင်းမှုတည်း။ ဧတရဟိ– ၌။ စဏ္ဍပဇ္ဇောတော– မင်းသည်။ သော– ထိုအလုပ်အကျွေးသည်။ အဟောသိ၊ တဿ ကမ္မဿ စ– ထိုကောင်းမှု၏ပင်။ နိဿန္ဒေန– ဖြင့်။ ဝါ– ကြောင့်။ ပဉ္စ– ကုန်သော။ ဣမာနိဝါဟနာနိ– တို့သည်။ နိဗ္ဗတ္တိံသု– ဖြစ်ကုန်ပြီ။ အထ– ၌။ ဧကဒိဝသံ– ၌။ ရာဇာ– စဏ္ဍပဇ္ဇောတမင်းသည်။ ဥယျာနကီဠာယ– ဥယျာဉ်ကစားခြင်းငှာ။ နိက္ခမိ– ပြီ။ ဥတေနော– သည်။ “အဇ္ဇ– ယနေ့။ ပလာယိတဗ္ဗံ– ပြေးထိုက်၏။” ဣတိ– ဤသို့ ကြံ၍။ မဟန္တာမဟန္တေ– ကြီးကုန် ငယ်ကုန်သော။ စမ္မပသိဗ္ဗကေ– သားရေအိတ် တို့ကို။ ဟိရညသုဝဏ္ဏဿ– ငွေရွှေ ဖြင့်။ ပူရေတွာ– ပြည့်စေ၍။ ကရေဏုကာပိဋ္ဌေ– ဆင်မ၏ ကျောကုန်း၌။ ဌပေတွာ– ထား၍။ ဝါသုလဒတ္တံ– ကို။ အာဒါယ– ခေါ်၍။ ပလာယိ– ပြေးပြီ။ အန္တေပုရပါလကာ– နန်းတော်စောင့်တို့သည်။ ပလာယန္တံ– ပြေးသော။ တံ– ထိုဥတေနမင်းကို။ ဒိသွာ ဂန္တွာ၊ ရညော– စဏ္ဍပဇ္ဇောတ မင်းအား။ အာရောစေသုံ– လျှောက်တင်ကုန်ပြီ။ ရာဇာ– စဏ္ဍပဇ္ဇောတမင်းသည်။ “သီဃံ– စွာ။ ဂစ္ဆထ– လိုက်ကြလော။” ဣတိ– ဤသို့ ပြော၍။ ဗလံ– စစ်သည် အပေါင်းကို။ ပဟိဏိ– စေလွှတ်ပြီ။ ဥတေနော– သည်။ ဗလဿ– စစ်သည် အပေါင်း၏။ ပက္ခန္ဒဘာဝံ– ပြေးလိုက်လာသည်၏ အဖြစ်ကို။ ဉတွာ– သိ၍။ ကဟာပဏပသိဗ္ဗကံ– ငွေအိတ်ကို။ မောစေတွာ– ဖြေ၍။ ပါတေသိ– ကျစေပြီ။ မနုဿာ– တို့သည်။ ကဟာပဏေ– ငွေတို့ကို။ ဥစ္စိနိတွာ– ရွေးကောက်ယူ၍။ ပုန၊ ပက္ခန္ဒိံသု– ပြေးလိုက်ကုန်ပြီ။ ဣတရော– အခြားသော ဥတေနမင်းသည်။ သုဝဏ္ဏပသိဗ္ဗကံ– ရွှေအိတ်ကို။ မောစေတွာ၊ ပါတေတွာ– ကျစေ၍။ နေသံ– ထိုလူတို့သည်။ သုဝဏ္ဏလောဘေန– ရွှေ၌ဖြစ်သော လောဘကြောင့်။ ပပေဉ္စန္တာနညေဝ– ကြာ မြင့်နေကုန်စဉ်ပင်။ ဗဟိ– မြို့ပြင်၌။ နိဝုဋ္ဌံ– နေသော။ ဝါ– စခန်းချနေသော၊
...[စာမျက်နှာ- ၅၂၈]...
အတ္တနော– ၏။ ခန္ဓာဝါရံ– (သစ်တုံးစသည်တို့ဖြင့် ထက်ဝန်းကျင် ကာရံထားရာ) ခံတပ်သို့။ ပါပုဏိ– ပြီ။ အထ– ထိုအခါ၌။ နံ– ထိုဥတေနမင်းကို။ အာဂစ္ဆန္တံ– ပြန် လာနေသည်ကို။ ဒိသွာဝ– ၍သာ။ အတ္တနော– ၏။ ဗလကာယော– စစ်သည် အပေါင်းသည်။ ပရိဝါရေတွာ– ခြံရံ၍။ နဂရံ– သို့။ ပဝေသေသိ– ဝင်စေပြီ။ သော– ထိုဥတေနမင်းသည်။ ပတွာဝ– ၍သာ။ ဝါ– ရောက်ရောက်ချင်း။ ဝါသုလဒတ္တံ– ကို။ အဘိသိဉ္စိတွာ– အဘိသိက်သွန်း၍။ အဂ္ဂမဟေသိဋ္ဌာနေ– ၌။ ဌပေသိ– ပြီ။ ဣတိ အယံ– ဤဆိုအပ်ခဲ့ပြီးသည်ကား။ ဝါသုလဒတ္တာယ– ဒတ္တာမိဖုရား၏။ ဥပ္ပတ္တိ– ဖြစ်ပုံတည်း။
ပန– အဖို့တစ်ပါးကား။ အပရာ– အခြားသော။ မာဂဏ္ဍိယာ နာမ– မာဂဏ္ဍိ ယာမည်သောအမျိုးသမီးသည်။ (မာဂဏ္ဍီမည်သောအမျုးသမီးသည်)၊ ိ ရညော– ဥတေနမင်း၏။ သန္တိကာ– မှ။ အဂ္ဂမဟေသိဋ္ဌာနံ– ကို။ လဘိ– ပြီ။ ကိရ– ချဲ့ဥုးအံ့။ သာ– ထိုမာဂဏ္ဍီသည်။ ကုရုရဋ္ဌေ– ကုရုတိုင်း၌။ မာဂဏ္ဍိယဗြာဟ္မဏဿ– မာ ဂဏ္ဍိယပုဏ္ဏား၏။ (မာဂဏ္ဍီပုဏ္ဏား၏)၊ ဓီတာ– တည်း။ အဿာ– ထိုမာဂဏ္ဍီ၏။ မာတာပိ– သည်လည်း။ ဝါ– ၏လည်း။ မာဂဏ္ဍိယာယေဝ– မာဂဏ္ဍိယာဟူ၍သာ။ (မာဂဏ္ဍီဟူ၍သာ)၊ နာမံ– အမည်သည်။ (ဟောတိ)၊ အဿာ– ထိုမာဂဏ္ဍီ၏။ စူဠပိတာပိ– ဘထွေးသည်လည်း။ ဝါ– ၏လည်း။ မာဂဏ္ဍိယောဝ– မာဂဏ္ဍိယဟူ၍ သည်သာ။ (မာဂဏ္ဍီဟူ၍သာ)၊ နာမံ– သည်။ (ဟောတိ)၊ သာ– ထိုမာဂဏ္ဍီသည်။ အဘိရူပါ– လွန်ကဲသော အဆင်းရှိသည်။ ဝါ– အလွန်လှသည်။ ဒေဝစ္ဆရပဋိဘာဂါ– နတ်သမီးနှင့် တူသည်။ အဟောသိ၊ ပန– ဆက်ဥုးအံ့။ ပိတာ– သည်။ အဿာ– ထိုမာဂဏ္ဍီအား။ အနုစ္ဆဝိကံ– သင့်တော်သော။ သာမိကံ– လင်ကို။ အလဘန္တော– မရလသော်။ ဝါ– မရသည်၏အဖြစ်ကြောင့်။ မဟန္တေဟိ မဟန္တေဟိ– ကြီးကျယ် ကုန် ကြီးကျယ်ကုန်သော။ ကုလေဟိ– အမျိုးတို့သည်။ ယာစိတော– တောင်းအပ် သည်။ (သမာနော) ပိ– ဖြစ်ပါသော်လည်း။ “တုမှေ– တို့သည်။ မယှံ– ၏။ ဓီတု–
မာဂဏ္ဍိယာယေဝ နာမံ။ ။ “နာမ”ဟု အချို့ပြင်လိုကြ၏၊ “မာဂဏ္ဍိယောတိ တဿ ဗြာဟ္မဏဿ နာမံ သင်္ခါ သမညာ ပညတ္တိ ဝေါဟာရော(မဟာနိ- ၁၄၄)”၌ “တဿ ဗြာဟ္မဏဿ နာမံ”ကို ထောက်၍ “နာမံ”ဟု ရှိခြင်းသာ ကောင်း၏၊ ထို၌ “တဿ ဗြာဟ္မဏဿ”ကိုကြည့်၍ မာတာပိ စူဠပိတာပိတို့၌လည်း ဆဋ္ဌီအနက်ကြံ
...[စာမျက်နှာ- ၅၂၉]...
အား။ န အနုစ္ဆဝိကာ– မသင့်တော်ကုန်။” ဣတိ၊ တဇ္ဇေတွာ– ကြိမ်းမောင်းပြော ဆို၍။ ဥယျောဇေသိ– လွှတ်ပြီ။ အထ– ၌။ ဧကဒိဝသံ– ၌။ သတ္ထာ– သည်။ ပစ္စူသသမယေ– မိုးသောက်အခါ၌။ လောကံ– သတ္တလောကကို။ ဝေါလောကေန္တော–ကြည့်တော်မူလသော်။ သပဇာပတိကဿ– ဇနီးပုဏ္ဏေးမနှင့်တကွဖြစ်သော။ မာဂဏ္ဍိယဗြာဟ္မဏဿ– မာဂဏ္ဍီပုဏ္ဏား၏။ အနာဂါမိဖလူပနိဿယံ– အနာဂါမိ ဖိုလ်ဟူသော အားကြီးသောမှီရာအကြောင်းကို။ ဒိသွာ– ၍။ အတ္တနော– ၏။ ပတ္တစီဝရံ– ကို။ အာဒါယ– ၍။ တဿ– ထိုမာဂဏ္ဍီပုဏ္ဏား၏။ ဗဟိနိဂမေ– နိဂုံး အပြင်ဘက်၌။ အဂ္ဂိပရိစရဏဋ္ဌာနံ– မီးကို လုပ်ကျွေးပြုစုပူဇော်ရာအရပ်သို့။ အဂမာသိ– ကြွတော်မူပြီ။ သော– ပုဏ္ဏားသည်။ တထာဂတဿ– ၏။ ရူပသောဘဂ္ဂပ္ပတ္တံ ဘဂ္ဂပ္ပတ္တံ ဘဂ္ဂပ္ပတ္တံ– ရုပ်အဆင်း၏ တင့်တယ်သည်၏ အဖြစ်သို့ ရောက်သော။ အတ္တဘာဝံ– ကို။ ဩလောကေတွာ၊ “ဣမသ္မိံ လောကေ– ၌။ ဣမိနာ ပုရိသေန– ဤ
ရူပသောဘဂ္ဂပ္ပတ္တံ။ ။ သုဘဿ သုဘေန ဝါ ဂမနံ ပဝတ္တနံ သုဘဂေါ၊ [သုဘ+ ဂမု+ကွိ၊- သီဋီသစ်၊၁၊၃၇၅၊] သုဋ္ဌု ဘဂံ မဟန္တတ္တံ, သိရီ ဝါ ယဿာတိ သုဘဂေါ (ကပ္ပဒ္ဒုမ)၊ သုဘဂဿ+ဘာဝေါ သောဘဂ္ဂံ- တင့်တယ်သည်၏အဖြစ်၊ [သုဘဂ+ဏျ၊] ရူပဿ+သောဘဂ္ဂံ ရူပသောဘဂ္ဂံ- ရုပ်အဆင်း၏ တင့်တယ်သည်၏အဖြစ်၊ (ရုပ်အဆင်း လှပတင့်တယ်ခြင်း)၊ ရူပသောဘဂ္ဂံ+ပတ္တော ရူပသောဘဂ္ဂပ္ပတ္တော
မဏိဒီပ- ၂၂၁။ ။ သောဘနံ သောဘော၊ အဂ္ဂေါ ကောဋိဘူတော ဥက္ကံသပ္ပတ္တော +သောဘော သောဘဂ္ဂေါ- အထွတ်အထိပ်ဖြစ်သော(အထွတ်အသို့ရောက်သော) တင့်တင်ခြင်း၊ (တစ်နည်း) အဂ္ဂေါ သေဋ္ဌော ဥတ္တမော+သောဘော သောဘဂ္ဂေါ-ကောင်းမြတ်သောတင့်တယ်ခြင်း၊ [အဂ္ဂ+သောဘ၊ ရှေ့နောက်ပြန်၊ အဂ္ဂသဒ္ဒါ ရှေ့နည်း အလို ကောဋိအနက်ဟော၊ နောက်နည်းအလို သေဋ္ဌအနက်ဟော၊] ရူပဿ+သောဘဂ္ဂေါ ရူပသောဘဂ္ဂေါ၊ ရူပသောဘဂ္ဂံ+ပတ္တော ရူပသောဘဂ္ဂပ္ပတ္တော- ရုပ်အဆင်း၏ အထွတ်အထိပ်ဖြစ်သော တင့်တယ်ခြင်းသို့ ရောက်သော ခန္ဓာကိုယ်၊ ဝါ- ရုပ်ဆင်း၏ ကောင်းမြတ်သော တင့်တယ်ခြင်း သို့ ရောက်သောခန္ဓာကိုယ်
ဇာဋီသစ်- ၁, ၄၃၂။ ။ ရူပဿ+သောဘာ ရူပသောဘာ- ရုပ်၏ တင့်တယ်ခြင်း၊ ရူပသောဘာယေဝ+အဂ္ဂံ ဥတ္တမံ ရူပသောဘဂ္ဂံ၊ ရူပသောဘဂ္ဂံ+ပတ္တော ရူပသောဘဂ္ဂပ္ပတ္တော- မြတ်သော ရုပ်၏တင့်တယ်ခြင်းသို့ ရောက်သောအတ္တဘော၊ (တစ်နည်း) ရူပေန သောဘန္တီတိ ရူပသောဘာ- ရုပ်အားဖြင့် တင့်တယ်သူတို့၊ ရူပသောဘာနံ ရူပသောဘေဟိ ဝါ အဂ္ဂေါ ရူပသောဘဂ္ဂေါ၊ ရူပသောဘဂ္ဂံ+ပတ္တော ရူပသောဘဂ္ဂ-
...[စာမျက်နှာ- ၅၃၀]...
ယောကျ်ားနှင့်။ သဒိသော– တူသော။ အညော– သော။ ပုရိသော နာမ– မည် သည်။ နတ္ထိ။ အယံ– ဤယောက်ျားသည်။ မယှံ– ၏။ ဓီတု– အား။ အနုစ္ဆဝိကော– ၏။ ဣမဿ– ဤယောက်ျားအား။ ပေါသာပနတ္ထာယ– မွေးမြူစောင့်ရှောက်စေ ခြင်းအကျိုးငှာ။ ဓီတရံ– ကို။ ဒဿာမိ– အံ့။” ဣတိ စိန္တေတွာ၊ “သမဏ– ရဟန်း! မေ– ၏။ ဝါ–မှာ။ ဧကာ– သော။ ဓီတာ– သည်။ အတ္ထိ။ အဟံ– သည်။ ဧတ္တကံ– ဤမျှအတိုင်းအရှည်ရှိသော။ ကာလံ– အခါပတ်လုံး။ တဿာ– ထိုသမီးအား။ အနုစ္ဆဝိကံ– သော။ ပုရိသံ– ကို။ န ပဿာမိ– မမြင်ပါ။ တုမှေ– တို့သည်။ တဿာ– ထိုသမီးအား။ အနုစ္ဆဝိကာ– ကုန်၏။ သာ စ– ထိုသမီးသည်လည်း။ တုမှာကညေဝ– တို့အားသာ။ အနုစ္ဆဝိကာ– ၏။ ဟိ– မှန်။ တုမှာကံ– တို့အား။ ပါဒပရိစာရိကာ– ခြေရင်းအလုပ်အကျွေးကို။ (လဒ္ဓုံ– ရခြင်းငှာ။ ဝဋ္ဋတိ– သင့်၏၊) တဿာ စ– ထိုသမီးအားလည်း။ ဘတ္တာ– လင်ကို။ လဒ္ဓုံ– ငှာ။ ဝဋ္ဋတိ– သင့်၏။ အဟံ– သည်။ တံ– ထိုသမီးကို။ ဝေါ– အသင်တို့အား။ ဒဿာမိ– မည်။ မမ– ၏။ ယာဝ အာဂမနာ– လာသည့်တိုင်အောင်။ ဣဓေဝ– ဤအရပ်၌သာ။ တိဋ္ဌထ– ရပ်နေပါကုန်။” ဣတိ အာဟ၊ သတ္ထာ– သည်။ ကိဉ္စိ– ဘာကိုမျှ။ အဝတွာ– မူ၍။ တုဏှီ အဟောသိ၊ ဗြာဟ္မဏော– ပုဏ္ဏားသည်။ ဝေဂေန– ဖြင့်။ ဝါ– စွာ။ ဃရံ– သို့။ ဂန္တွာ၊ “ဘောတိ ဘောတိ– အရှင်မ အရှင်မ! မေ– သည်။ ဝါ– ၏။ ဓီတု– အား။ အနုစ္ဆဝိကော– သော။ ပုရိသော– ကို။ ဒိဋ္ဌော– အပ်ပြီ။ သီဃံ သီဃံ– လျင်မြန်စွာလျင်မြန်စွာ။ နံ– ထိုသမီးကို။ အလင်္ကရောဟိ– တန်ဆာဆင်လော။” ဣတိ– ဤသို့ ပြော၍။ တံ– ထိုသမီးကို။ အလင်္ကာရာပေတွာ– တန်ဆာဆင်စေ၍။ ဗြာဟ္မဏိယာ– ပုဏ္ဏေးမနှင့်။ သဒ္ဓိံ၊ အာဒါယ– ခေါ်ယူ၍။ သတ္ထု– ၏။ သန္တိကံ၊ ပါယာသိ– သွားပြီ။ သကလနဂရံ– အလုံးစုံသောမြို့သည်။ ဝါ– တစ်မြို့လုံးသည်။ သင်္ခုဘိ– ချောက်ချားပြီ။ အယံ– ဤပုဏ္ဏားသည်။ “ဧတ္တကံ– သော။ ကာလံ– ပတ်လုံး။ မယှံ– ၏။ ဓီတု– အား။ အနုစ္ဆဝိကော– သင့်တော်သော ယောက်ျားသည်။ နတ္ထိ။” ဣတိ– ဤသို့ ပြော၍။ ကဿစိ– တစ်စုံတစ်ယောက်အား။ အဒတွာ– မပေးမူ၍။ “အဇ္ဇ– ယနေ့။ မေ– သည်။ ပ္ပတ္တော– ရုပ်အားဖြင့် တင့်တယ်သူတို့တွင် အမြတ်ဆုံး၏အဖြစ်သို့ ရောက်သော အတ္တ ဘော၊ ဝါ– ရုပ်အားဖြင့် တင့်တယ်သူတို့ဖြင့် အမြတ်ဆုံး၏အဖြစ်သို့ ရောက်သော အတ္တဘော
၊
...[စာမျက်နှာ- ၅၃၁]...
ဝါ– ၏။ ဓီတု– အား။ အနုစ္ဆဝိကော– သောယောက်ျားကို။ ဒိဋ္ဌော။” ဣတိ၊ ဝဒေတိ ကိရ– ပြောသတဲ့။ “သော ပုရိသော– သည်။ ကီဒိသော နု ခေါ– အဘယ်ကဲ့သို့ ရှုအပ်လေသနည်း။ နံ– ထိုယောက်ျားကို။ ပဿိဿာမ– ကြည့်ကြစို့။” ဣတိ– ဤ သို့ပြော၍။ မဟာဇနော– သည်။ တေနေဝ– ထိုပုဏ္ဏားနှင့်သာလျှင်။ သဒ္ဓိံ နိက္ခမိ+
တသ္မိံ– ထိုပုဏ္ဏားသည်။ ဓီတရံ– ကို။ ဂဟေတွာ– ခေါ်ယူ၍။ အာဂစ္ဆန္တေ– လာ လသော်။ သတ္ထာ– သည်။ တေန– ထိုပုဏ္ဏားသည်။ ဝုတ္တဋ္ဌာနေ– ပြောအပ်သော နေရာ၌။ အဋ္ဌတွာ– မတည်မူ၍။ တတ္ထ– ထိုအရပ်၌။ ပဒစေတိယံ– ခြေတော်ရာ စေတီကို။ ဒဿေတွာ– မြင်စေ၍။ ဝါ– ပြ၍။ ဂန္တွာ– ကြွတော်မူ၍။ အညသ္မိံ– သော။ ဌာနေ– အရပ်၌။ အဋ္ဌာသိ– တည်ပြီ။ ဟိ– မှန်၏။ ဗုဒ္ဓါနံ– တို့၏။ ပဒစေတိယံ– သည်။ အဓိဋ္ဌဟိတွာ– အဓိဋ္ဌာန်တော်မူ၍။ အက္ကန္တဋ္ဌာနေယေဝ– နင်းတော်မူအပ်ရာအရပ် ၌သာလျှင်။ ပညာယတိ– ထင်ရှား၏။ အညတ္ထ– အခြားသောအရပ်၌။ န (ပညာယတိ)– မထင်ရှား။ စ– သည်သာမကသေး။ ယေသံ– အကြင်သူတို့၏။ အတ္ထာယ– အကျိုးငှာ။ အဓိဋ္ဌိတံ– အဓိဋ္ဌာန်မူတော်အပ်သည်။ ဟောတိ။ တေယေဝ– ထိုသူ တို့သည်သာ။ နံ– ထိုခြေတော်ရာစေတီကို။ ပဿန္တိ– ဖူးမြင်ရကုန်၏။ ပန– ဆက်။ တေသံ– ထိုသူတို့၏။ အဒဿနကရဏတ္ထံ– မမြင်ခြင်းကို ပြုခြင်းအကျိုးငှာ။ ဟတ္ထိအာဒယော– ဆင်အစရှိသောသတ္တဝါတို့သည်။ အက္ကမန္တု ဝါ– နင်းမူလည်း နင်း ပါစေကုန်။ မဟာမေဃော– ကြီးစွာသောမိုးသည်။ ပဝဿတု ဝါ– ရွာမူလည်း ရွာပါစေ။ ဝေရမ္ဘဝါတာ– ဝေရမ္ဘမည်သော လေမုန်တိုင်းကြီးတို့သည်။ ပဟရန္တု ဝါ– တိုက်ခတ်မူလည်း တိုက်ခတ်ပါစေကုန်။ တံ– ထိုခြေတော်ရာစေတီကို။ ကောစိ– တစ်စုံတစ်ယောက်သည်။ မက္ခေတုံ– ဖျက်ဆီးခြင်းငှာ။ န သက္ကောတိ– နိုင်။ အထ–
ဝေရမ္ဘဝါတာ။ ။ “ဝေရမ္ဘဝါတာတိ ဧဝံနာမကာ မဟာဝါတာ(သံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၉၂)” ဟူသော အဖွင့်အရ ယခုခေတ် လေဆင်နှာမောင်း, နာဂစ်, ဂိရိစသော လေမုန်တိုင်း ကဲ့သို့ ဝေရမ္ဘအမည်ရသော လေမုန်တိုင်းကြီးတစ်မျိုးကိုပင် “ဝေရမ္ဘဝါတာ”ဟု ဆို သည်၊ ဝေရမ္ဘလေမုန်တိုင်းကြီး တိုက်ခတ်စဉ် ကောင်းကင်၌ ပျံသန်းသွားသော ငှက် များမှာ ခြေတစ်ခြား, အတောင်တစ်ခြား, ခေါင်းတစ်ခြား, ကိုယ်တစ်ခြားဖြစ်ကာ ကိုယ်အင်္ဂါအစိတ်အပိုင်းများ တစ်စစီဖြစ်ပြီး ကောင်းကင်မှ ထိုးကျလာကုန်၏။ (သံ- ၁, ၄၂၈)
...[စာမျက်နှာ- ၅၃၂]...
ထိုအခါ၌။ ဗြာဟ္မဏီ– ပုဏ္ဏေးမသည်။ ဗြာဟ္မဏံ– ကို။ အာဟ၊ (ကိံ)၊ “သော ပုရိသော– သည်။ ကုဟိံ– အဘယ်မှာနည်း?” ဣတိ– ဤသို့ မေးပြီ။ “ဣမသ္မိံ ဌာနေ– ၌။ တိဋ္ဌာဟိ– ရပ်နေဥုးလော။ ဣတိ– သို့။ နံ– ထိုယောက်ျားကို။ အဝစံ– ပြောခဲ့ပြီ။ သော– ထို ယောက်ျားသည်။ ကုဟိံ– အဘယ်အရပ်သို့။ ဂတော နု ခေါ– သွားလေသနည်း။” ဣတိ– ဤသို့ ပြော၍။ ဣတော စိတော– ဤမှလည်း ဤမှလည်း။ (ဟိုဟိုဒီဒီ)၊ ဩလောကေန္တော– လသော်။ ပဒစေတိယံ– ကို။ ဒိသွာ၊ “အယံ– ဤခြေရာသည်။ အဿ– ထိုယောက်ျား၏။ ပဒဝလေဉ္ဇာ– ခြေရာတည်း။” ဣတိ အာဟ၊ ဗြာဟ္မဏီ– သည်။ သလက္ခဏမန္တာနံ– လက္ခဏာကျမ်း, ဗေဒင် ကျမ်းနှင့် တကွဖြစ်ကုန်သော။ ဝါ– လက္ခဏာကြီးငယ်တို့ကို ပြတတ်သော ဗေဒင် ကျမ်းနှင့် တကွဖြစ်ကုန်သော။ တိဏ္ဏံ– ၃ပုံကုန်သော။ ဝေဒါနံ– ဗေဒင်တို့၏။ ဝါ– တို့ကို။ ပဂုဏတာယ– အဝါးဝစွာ လေ့လာထားအပ်ကုန်သည်၏အဖြစ်ကြောင့်။ ဝါ– ကြိမ်ဖန်များစွာ လေ့လာထားအပ်ကုန်သည်၏အဖြစ်ကြောင့်။ လက္ခဏမန္တေ– လက္ခဏာကျမ်း, ဗေဒင်ကျမ်းတို့ကို။ ဝါ– လက္ခဏာကြီးငယ်တို့ကို ပြတတ်သော ဗေဒင်ကျမ်းတို့ကို။ ပရိဝတ္တေတွာ– ဉာဏ်ဖြင့် ပြန်လှန်၍။ ပဒလက္ခဏံ– ခြေ၏ အမှတ်အသားကို။ ဥပဓာရေတွာ– စူးစမ်းဆင်ခြင်ပြီး၍။ “ဗြာဟ္မဏ– ပုဏ္ဏား! ဣဒံ– ဤခြေရာသည်။ ပဉ္စကာမဂုဏသေဝိနော– ကာမဂုဏ်၅-ပါးတို့ကို မှီဝဲသုံးဆောင်
ဣတော စိတော။ ။ “ဣတော စ+ဣတော”ဟုဖြတ်၊ စသဒ္ဒါ အလယ်၌တည်လျက် နောက်ပုဒ်ကိုလည်း ငဲ့သည်၊ ထိုကြောင့် “ဣတော စိတော- ဤမှလည်းဤမှလည်း”ဟု ပေးရသည်။[ ဣတော စိတောတိ ဣတော စ ဣတော၊ ဣမမှာ စ ဣမမှာ စာတိ အတ္ထော၊ စသဒ္ဒေါ ဟိ မဇ္ဈေ ဌတွာ ဥတ္တရပဒမ္ပိ အပေက္ခတိ၊ -ဇာဋီသစ်- ၁, ၃၀။]
တစ်နည်း။ ။ “ဣတောစိ+ဣတော”ဟုဖြတ်၊ စိသဒ္ဒါကား “ယံကိဉ္စိ, ယတ္ထ- ကတ္ထစိ”တို့၌ စိကဲ့သို့ နိပါတ်ပုဒ်တည်း၊ ပုဒ်တို့ကို ပိုင်းခြားဖို့ စိကို ထည့်ဆိုသည်၊ အနက်တစ်စုံတစ်ရာကို ပြလို၍ ဆိုသည်မဟုတ်၊ နောက်ဣတောကိုကား ပျံ့နှံ့စေခြင်း (ဝိစ္ဆာ)အကျိုးငှာ ဆိုသည်၊ ဤနည်း၌ “ဣတော စိတော- ဤမှ ဤမှ”ဟုပေး။ [ဣတော စိတောတိ ဣတောစိ ဣတော၊ စိသဒ္ဒေါ ပနေတ္ထ “ယံကိဉ္စိ ယတ္ထ ကတ္ထစီ” တိအာဒီသု ဝိယ နိပါတော၊ သော စ ပဒါနံ ပရိစ္ဆေဒနတ္ထာယ ဝုတ္တော၊ န အတ္ထန္တရဒဿနတ္ထာယ၊ ဗျာပနိစ္ဆာယ ပန ပုန “ဣတော”တိ ဝုတ္တံ၊ ဣမမှာ ဣမမှာတိ အတ္ထော၊ -ဇာဋီသစ်- ၃၀၊ ၃၁။]
...[စာမျက်နှာ- ၅၃၃]...
သူ၏။ ပဒံ– ခြေရာသည်။ န– မဟုတ်။” ဣတိ ဝတွာ ဣမံ ဂါထံ၊ အာဟ– ရွတ်ဆိုပြီ။ (ကိံ)၊ “ရတ္တဿ ဟိ၊ ပေ။ ဣဒမီဒိသံ ပဒ”န္တိ– ဟူ၍။ (အာဟ)
ရတ္တဿ ဟိ ဥက္ကုဋိကံ ပဒံ ဘဝေ, ဒုဋ္ဌဿ ဟောတိ သဟသာနုပီဠိတံ၊ မူဠှဿ ဟောတိ အဝကဍ္ဎိတံ ပဒံ, ဝိဝဋ္ဋစ္ဆဒဿ ဣဒမီဒိသံ ပဒံ
ဟိ– မှန်၏။ ရတ္တဿ– ရာဂပြောထူ တပ်မက်သူ၏။ ဝါ– ရာဂအားကြီးသူ၏။ ပဒံ– ခြေရာသည်။ ဥက္ကုဋိကံ ဥက္ကုဋိကံ ဥက္ကုဋိကံ– အထက်သို့ ကောက်ကွေးနေသည်။ ဝါ– အလယ်၌ ချိုင့်နေသည်။ ဘဝေ– ဖြစ်၏။ ဒုဋ္ဌဿ– ဒေါသပြောထူ ကြမ်းတမ်းသူ၏။ ဝါ– ဒေါ သအားကြီးသူ၏။ ပဒံ– ခြေရာသည်။ သဟသာ– အဆောတလျင်။ အနုပီဠိတံ အနုပီဠိတံ အနုပီဠိတံ– ဖိနှိပ်တတ်သည်။ ဝါ– ဖိနင်းတတ်သည်။ ဟောတိ– ၏။ မူဠှဿ– မောဟပြောထူ တွေဝေသူ၏။ ဝါ– မောဟအားကြီးသူ၏။ ပဒံ– သည်။ အဝကဍ္ဎိတံ– နောက်သို့ ဆွဲသည်။ ဝါ– ဒရွတ်ဆွဲသည်။ ဟောတိ– ၏။ ဤဒိသံ– ဤကဲ့သို့ရှုအပ်သော။ ဣဒံ– ဤခြေရာသည်။ ဝိဝဋ္ဋစ္ဆဒဿ– ကင်းစေအပ်ပြီးသော ကိလေသာအမိုးအကာ ရှိသူ၏။ ဝါ– ပယ်အပ်ပြီးသော ကိလေသာရှိသူ၏။ ပဒံ– သည်။ (ဟောတိ)၊ [အံ.ဋ္ဌ-၁, ၃၃၅၊ သုတ္တနိ၊ဋ္ဌ၊ ၂၊ ၂၅၈၊ ဝိသုဒ္ဓိ၊ဋ္ဌ၊ ၁၊ ၁၀၁တို့၌ ဒုတိယပါဒဝယ် “ဒုဋ္ဌဿ ဟောတိ အဝ (အနု) ကဍ္ဎိတံ ပဒံ”ဟုလည်းကောင်း, တတိယပါဒဝယ် “မူဠှဿ ဟောတိ သဟသာနုပီဠိတံ”ဟုလည်းကောင်း ရှိ၏။ ဤသို့ အဆိုကွဲခြင်းမှာ ထိုထိုဘာဏက ဆောင်တို့၏ အလိုအတိုင်း ဆိုရခြင်းကြောင့် ဖြစ်သည်။]
ဥက္ကုဋိကံ...ဝိဝဋ္ဋစ္ဆဒဿ။ ။ ဥက္ကုဋိကန္တိ အသမ္ဖုဋ္ဌမဇ္ဈံ(ဝိသုဒ္ဓိ၊ဋီ၊၁၊၁၂၇)
[ဥ- အထက်သို့+ကုဋိကံ- ကောက်ကွေးသည်၊] ပါဒတလဿ မဇ္ဈေ ဥုနတာယ ဥက္ကုဋိကပါဒတာ (ဒီ၊ဋီ-၃, ၁၀၉)။ သဟသာနုပီဠိတန္တိ အဂ္ဂပါဒေန ပဏှီယာ စ သဟသာဝ သန္နိရုဇ္ဈိတံ၊ အဝကဍ္ဎိတန္တိ ပါဒနိက္ခေပသမယေ ကဍ္ဎန္တော ဝိယ ပါဒံ နိက္ခပတိ၊ တေနဿ ပဒံ အနုကဍ္ဎိတံ ပစ္ဆတော အဉ္ဆိတံ ဟောတိ။ ဝိဝဋ္ဋစ္ဆဒဿာတိ ဝိနိဝဋ္ဋ- စ္ဆဒနဿ ပဟီနကိလေသဿ (ဝိသုဒ္ဓိ၊ဋီ၊ ၁၊ ၁၂၇)။ ဝိဝဋ္ဋယိတဗ္ဗော ဝိဂမေတဗ္ဗောတိ ဝိဝဋ္ဋော၊ ဆာဒေတိ ပဋိစ္ဆာဒေတီတိ ဆဒေါ၊ ဝိဝဋ္ဋော ဆဒေါ အနေနာတိ ဝိဝဋ္ဋစ္ဆဒါ ဝိဝဋ္ဋစ္ဆဒေါ ဝါ (သီဋီသစ်၊ ၂၊ ၂၄၃)။ သီဘာ- ၃, ၃၄၂၌ “ဝိဝဋစ္ဆဒ”ဟူသော ဒွေဘော် မဲ့ပါဌ်ကို ပါဌ်မှန်ယူ၍ “ဝိဝရီယိတ္ထာတိ ဝိဝဋော၊ ဆဒီယတေ အနေနာတိ ဆဒေါ၊ ဝိဝဋော+ဆဒေါ ယေနာတိ ဝိဝဋစ္ဆဒေါ- ဖွင့်အပ်ပြီးသော ကိလေသာအမိုးအကာ ရှိသူ”ဟုကြံတော်မူသည်။ အခြားနည်းများနှင့် အကျယ်ကို နှာ-၂၈၃၊ ၂၈၄ရှု။]
...[စာမျက်နှာ- ၅၃၄]...
အထ– ၌။ နံ– ထိုပုဏ္ဏေးမကို။ ဗြာဟ္မဏော– သည်။ ဧဝံ– သို့။ အာဟ၊ (ကိံ)၊ “ဘောတိ– ရှင်မ! တွံ– သည်။ ဥဒကပါတိယံ– ရေခွက်ထဲ၌။ ကုမ္ဘီလံ– မိကျောင်းကို။ (ပဿနသီလာ ဝိယ စ– ကြည့်ရှုရှာဖွေလေ့ရှိသကဲ့သို့လည်းကောင်း။) ပန– ထိုမှတစ်ပါး။ ဂေဟမဇ္ဈေ– အိမ်၏အလယ်၌။ စောရံ– သူခိုးကို။ (ပဿနသီလာ) ဝိယ စ– လည်းကောင်း။ မန္တေ– ဗေဒင်ကျမ်းတို့ကို။ ပဿနသီလာ– ကြည့်လေ့ရှိ၏။ [စ ပန၌ စသဒ္ဒါ သမုစ္စည်းအနက်, ပနသဒ္ဒါ ပက္ခန္တရအနက်။] တုဏှီ– ဆိတ်။ ဟောဟိ– လော။” ဣတိ– ပြောပြီ။ “ဗြာဟ္မဏ– ဏ္ဏား! ယံ– အကြင်စကားကို။ (ဝဒိတုံ– ပြောဆိုခြင်းငှာ)၊ ဣစ္ဆသိ– ၏။ တံ– ထိုစကားကို။ ဝဒေဟိ– ပြောလော။ ဣဒံ– ဤ ခြေရာသည်။ ပဉ္စကာမဂုဏသေဝိနော– ကာမဂုဏ်၅-ပါးကို မှီဝဲလေ့ရှိသူ၏။ ပဒံ– သည်။ န– မဟုတ်။” ဣတိ– ဤသို့ ပြောပြီ။ စ– ဆက်။ တတော– ထိုမှနောက်၌။ ဣတော စိတော– ဤမှဤမှလည်း။ ဩလောကေန္တော– သော်။ သတ္ထာရံ– ကို။ ဒိသွာ၊ “အယံ– ဤသူသည်။ သော ပုရိသော– ထိုယောက်ျားပင်တည်း။” ဣတိ ဝတွာ ဗြာဟ္မဏော– သည်။ ဂန္တွာ– ၍။ “သမဏ– ရဟန်း! မေ– ၏။ ဓီတရံ– ကို။ တဝ– အား။ ပေါသာပနတ္ထာယ– မွေးမြူစောက်ရှောက်စေခြင်းအကျိုးငှာ။ ဒေမိ– ပေးပါ၏။” ဣတိ အာဟ၊ သတ္ထာ “တေ– ၏။ ဓီတရာ– ဖြင့်။ မယှံ– အား။ အတ္ထော– အလိုသည်။ အတ္ထိ– ရှိ၏။ (ဣတိ) ဝါ– ဤသို့လည်းကောင်း။ နတ္ထိ– မရှိ။ ဣတိ ဝါ– လည်းကောင်း။” အဝတွာဝ– မမိန့်မူ၍သာ။ “ဗြာဟ္မဏ– ဏ္ဏား! တေ– အား။ ဧကံ– တစ်ခုသော။ ကာရဏံ– အကြောင်းကို။ ကထေမိ– ပြောမည်။” ဣတိ ဝတွာ၊ “သမဏ– ရဟန်း! ကထေဟိ– လော။” ဣတိ ဝုတ္တေ၊ မဟာဘိနိက္ခမနတော– မြတ်သော တောထွက်တော်မူရာအခါမှ။ ပဋ္ဌာယ– ၍။ ယာဝ အဇပါလနိဂြောဓမူလာ– အဇပါလညောင်ပင်၏ အနီးအောက်တိုင်အောင်။ (အဇပါလညောင် ပင်ရင်းတိုင်အောင်)၊ မာရေန– မာရ်နတ်သည်။ အနုဗဒ္ဓဘာဝံ စ– အစဉ်လိုက်အပ်
မဟာဘိနိက္ခမနတော။ ။ မဟာဘိနိက္ခမနဿာတိ မဟန္တဿ စရိမဘဝေ အဘိနိက္ခမနဿ၊ တံ ဟိ မဟန္တံ ဘောဂက္ခန္ဓံ ပဇဟိတွာ...မဟတော အတ္ထာယ ဟိတာယ သုခါယ ပဝတ္တတ္တာ မဟနီယတာယ စ (ပူဇော်အပ်သည်၏အဖြစ်ကြောင့် လည်း) မဟန္တံ အဘိနိက္ခမနန္တိ ဝုစ္စတိ၊- မဋီ၊၂၊၁၂၅
အဇပါလနိဂြောဓမူလာ။ ။ အဇေ ပါလေန္တီတိ အဇပါလာ၊ အဇပါလာနံ+
...[စာမျက်နှာ- ၅၃၅]...
သည်၏ အဖြစ်ကိုလည်းကောင်း။ [စကို သမုစ္စည်း, ပနကို အနက်မဲ့ကြံ၊] အဇပါလ နိဂြောဓမူလေ– ၌။ “ဒါနိ– ၌။ ဧသ (ဧသော)– ဤရဟန်းဂေါတမသည်။ မေ– ၏။ ဝိသယံ– နိုင်ငံကို။ အတီတော– လွန်မြောက်သွားပြီ။” ဣတိ– ဤသို့။ သောကာ တုရဿ– သောကဖြင့် လွန်စွာနာကျင်နေသော။ တဿ– ထိုမာရ်နတ်၏။ သောကဝူပသမနတ္ထံ– သောကကိုငြိမ်းစေခြင်းအကျိုးငှာ။ အာဂတာဟိ– လာကုန်သော။ မာရဓီတာဟိ မာရဓီတာဟိ မာရဓီတာဟိ– မာရ်နတ်၏ သမီးတို့သည်။ ကုမာရိကဝဏ္ဏာဒိဝသေန- နိဂြောဓော အဇပါလနိဂြောဓော– ဆိတ်ကျောင်းသားတို့၏ ညောင်ပင်။ အဇပါလ နိဂြောဓဿ+မူလံ အဇပါလနိဂြောဓမူလံ– ဆိတ်ကျောင်းသားတို့ အရိပ်ခိုဝင်ရာ၏ အဖြစ်ကြောင့် အဇပါလမည်သော ညောင်ပင်၏ အနီးအောက်
ကေစိဝါဒ။ ။ ဇပန္တီတိ ဇပါ၊ န+ဇပါ အဇပါ- ဝေဒမန္တာန်ကို မရွတ်အံနိုင်သော ပုဏ္ဏားအိုတို့၊ အဇပါ လန္တိ အာဒိယန္တိ နိဝါသံ ဧတ္ထာတိ အဇပါလော- ဝေဒမန္တာန်ကို မရွတ်အံနိုင်သော ပုဏ္ဏားအိုတို့၏ နေရာအိမ်ကို ယူရာဌာနဖြစ်သောညောင်ပင်၊ [အဇပ +လာ+အ၊] ဆရာတို့ကား “အာလန္တိ ဧတ္ထာတိ အာလော၊ အဇပါနံ+အာလော အဇပါလော- ဝေဒမန္တာန်ကို မရွတ်အံနိုင်သော ပုဏ္ဏားအိုတို့၏ နေရာအိမ်ကို ယူရာဌာနဖြစ် သော ညောင်ပင်၊ [အဇပ+အာလ၊]”ဟု ပြု၏၊ ထိုနောင် “အဇပါလော စ+သော+နိဂြောဓော စာတိ အဇပါလနိဂြောဓော(ပါစိယော- ၁၉၂)”ဟု ပြု၍ ရှေ့နည်းတူဆက်၊ “အဇပါလနိဂြောဓမူလံ- ဝေဒမန္တာန်ကို မရွတ်အံနိုင်သော ပုဏ္ဏားအိုတို့၏ နေရာအိမ်ကို ယူရာ၏အဖြစ်ကြောင့် အဇပါလမည်သော ညောင်ပင်၏ အနီးအောက်”ဟုပေး။
အပရေဝါဒ။ ။ ပါလေတီတိ ပါလော၊ အဇေ+ပါလော အဇပါလော”ဟုပြုပြီး ဒုတိယနည်းအတိုင်းဆက်၊ “အဇပါလနိဂြောဓမူလံ- မွန်းတည့်အခါ ဝင်လာသော သတ္တဝါတို့ကို အရိပ်ဖြင့် စောင့်ရှောက်တတ်သည်၏အဖြစ်ကြောင့် အဇပါလမည်သော ညောင်ပင်၏ အနီးအောက်”ဟုပေး၊ အဇသဒ္ဒါ သတ္တဝါသာမန်ကို ဟော၏၊ “အဇ- ဂရော- သတ္တဝါတို့ကို မျိုတတ်သော စပါးကြီးမြွေ”ဟူရာ၌ကဲ့သို့တည်း၊ ထိုအကြောင်း အရာများသည် ဘုရားမပွင့်မီ ရှေးတုန်းက ဖြစ်ခဲ့သော အကြောင်းအရာများတည်း၊ ဘုရားပွင့်တော်မူရာအခါ၌ကား ထိုအကြောင်းအရာများ မထင်ရှားတော့၊ နာမည် မျှသာ ထင်ရှားတော့သည်။ (ဥဒါန၊ဋ္ဌ၊၄၇၊ အံဋီ၊၂၊၂၄၃၊ သာရတ္ထ၊၃၊၁၄၄၊ မဟာဘာ- ၁, ၂၄- ၅)
မာရဓီတာဟိ။ ။ ဣတ္ထိယမတော အာပစ္စယောသုတ်၌ “ဣတ္ထိယံ အာပစ္စယော” ဟူသော ယောဂဝိဘာဂဖြင့် ဣတ္ထိလိင် ဥကာရန္တဖြစ်သော မာရဓီတုနောင် အာပစ္စည်း သက်၊ ဟိဝိဘတ်သက်။ (မောဂ်နိ- ၁, ၄၆၂၊ ဝိဗော- ၈၆၊ ကစ်ဘာ- ၁, ၂၆၅)
...[စာမျက်နှာ- ၅၃၆]...
အမျိုးသမီးငယ်၏ ရုပ်သွင်အစရှိသည်တို့၏ အစွမ်းအားဖြင့်။ ပယောဇိတံ– ယှဉ်စေအပ်သော။ ဝါ– အားထုတ်အပ်သော။ ပလောဘနံ စ– ဖြားယောင်းခြင်းကို လည်းကောင်း။ အာစိက္ခိတွာ– မိန့်တော်မူတော်မူ၍။ “တဒါပိ– ထိုအခါ၌သော် လည်း။ မယှံ– ၏။ ဝါ–မှာ။ ဆန္ဒော– တဏှာဆန္ဒသည်။ နာဟောသိ– မဖြစ်ခဲ့။” ဣတိ ဝတွာ၊ “ဒိသွာန၊ ပေ။ န ဣစ္ဆေ”တိ– ဟူသော။ ဣမံ ဂါထံ အာဟ+
ဒိသွာန တဏှံ အရတိံ ရဂဉ္စ, နာဟောသိ ဆန္ဒော အပိ မေထုနသ္မိံ၊ ကိမေဝိဒံ မုတ္တကရီသပုဏ္ဏံ, ပါဒါပိ နံ သမ္ဖုသိတုံ န ဣစ္ဆေ
တဏှံ– တဏှာခေါ်ဆို, မာရ်နတ်၏ သမီးကိုလည်းကောင်း။ [တာသေတီတိ တဏှာ၊ တသ+ဏှ၊ သချေ၊] အရတိံ– အရတီခေါ်ဆို, မာရ်နတ်၏သမီးကိုလည်းကောင်း။ ရဂဉ္စ– ရဂါခေါ်ဆို, မာရ်နတ်၏သမီးကိုလည်းကောင်း။ [ရဇ္ဇန္တိ ဧတ္ထာတိ ရဂါ၊] ဒိသွာ– မြင်ရ၍။ ဝါ– မြင်ရခြင်းကြောင့်။ မေထုနသ္မိံ– မေထုန်၌။ (မေ– ငါ၏၊) ဆန္ဒော အပိ– လိုချင်တောင့်တ, တဏှာဆန္ဒမျှသည်လည်း။ န အဟောသိ– မဖြစ်ခဲ့။ မုတ္တကရီသပုဏ္ဏံ– ကျင်ငယ်ကျင်ကြီးတို့ဖြင့် ပြည့်နေသော။ ဣဒံ– ဤ မာဂဏ္ဍီ၏ရုပ်အဆင်းကို။ (ဒိသွာန၊ ဆန္ဒော၊) ကိမေဝ (ဘဝိဿတိ)– အဘယ်မှာ လျှင် ဖြစ်ပါတော့အံ့နည်း။ နံ– ထိုမာဂဏ္ဍီကို။ ပါဒါပိ– ခြေဖြင့်သော်လည်း။ သမ္ဖုသိတုံ– ပေါင်းဖို့ဝေးဘိ, ထိရုံထိခြင်းငှာ။ န ဣစ္ဆေ– အလိုမရှိ
အရတိံ။ ။ ကုသလဓမ္မေသု အရတိံ ကရောတီတိ အရတီ၊ [အရတိ+ဏ+ဤ၊- ဓာန်ဋီ- ၄၃။] နတ္ထိ+ရတိ ယဿာ အတိတ္တတ္တာတိ အရတီ၊ [န+ရတိ+ဤ၊- ဝိဓာန်။] ဤအလို ဤကာရန္တတည်း၊ ဣကာရန္တလည်း ရှိ၏။
ဆန္ဒော။ ။ ဆန္ဒသည် တဏှာဆန္ဒ, ဒိဋ္ဌိဆန္ဒ, ဝီရိယဆန္ဒ, ဓမ္မစ္ဆန္ဒ(ကတ္တုကမျတာဆန္ဒ)အားဖြင့် အမျိုးမျိုးရှိ၏၊ ဤ၌ “ဆန္ဒော ဝါ ရာဂေါ ဝါ ပေမံ ဝါ(မဟာနိ- ၁၄၀) ”ဟု ဖွင့်သဖြင့် လောဘကို ကောက်ယူရသော တဏှာဆန္ဒကို ယူပါ။ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂, ၂၇၆၊ သံဋီ၊၂၊၄၀၁)
ပါဒါပိ။ ။ ဒူရန္တိကစသောသုတ်၌ စသဒ္ဒါဖြင့် ကရိုဏ်းအနက်၌ ပဉ္စမီသက် (ဝဏ္ဏနာ- ၂၁၂)။ (တစ်နည်း) “နာအာ” ဟူသော ဝိနာဓိကာရယောဂဝိဘာဂဖြင့် နာဝိဘတ်ကို အာပြု။ (ဝိဗော- ၇၉)
...[စာမျက်နှာ- ၅၃၇]...
ဂါထာပရိယောသာနေ၊ ဗြာဟ္မဏော စ– သည်လည်းကောင်း။ ဗြာဟ္မဏီ စ– သည်လည်းကောင်း။ အနာဂါမိဖလေ– ၌။ ပတိဋ္ဌဟိံသု– တည်ကုန်ပြီ။ မာဂဏ္ဍိယာပိ– သည်လည်း။ “အဿ– ထိုရဟန်းအား။ မယာ– ဖြင့်။ အတ္ထော– အလို သည်။ သစေ နတ္ထိ– အကယ်၍ မရှိအံ့။ (ဧဝံ သတိ)၊ အနတ္ထိကဘာဝေါဝ– အလို မရှိသည်၏အဖြစ်ကိုသာ။ ဝတ္တဗ္ဗော– ပြောဆိုထိုက်၏။ ပန– ထိုသို့ ပြောဆိုထိုက် ပါလျက်။ အယံ– ဤရဟန်းသည်။ မံ– ကို။ မုတ္တကရီသပုဏ္ဏံ– ကျင်ငယ်, ကျင်ကြီး ဖြင့် ပြည့်သည်၏အဖြစ်ကို။ ကရောတိ၊] နံ– ထိုမာဂဏ္ဍီကို။ ပါဒါပိ– ခြေဖြင့် သော်မှလည်း။ သမ္ဖုသိတုံ– ထိခြင်းငှာ။ န ဣစ္ဆေ– အလိုမရှိ၊’ ဣတိ– ဤသို့ ပြောခဲ့ ပြီ။ ဟောတု– ရှိပါစေ။ အတ္တနော– ၏။ ဇာတိကုလပဒေသဘောဂယသဝယသမ္ပတ္တိံ– ဇာတ်, အမျိုး, အရပ်ဒေသ, စည်းစိမ်, အခြံအရံ, အရွယ်တို့၏ ပြည့် စုံခြင်းကို။ အာဂမ္မ– အကြောင်းပြု၍။ တထာရူပံ– ထိုသို့သဘောရှိသော။ ဘတ္တာရံ– လင်ကို။ လဘိတွာ– ၍။ ဝါ– သော်။ သမဏဿဂေါတမဿ– ဖို့။ ဝါ– အား။ ကတ္တဗ္ဗယုတ္တကံ– ပြုခြင်းငှာ သင့်လျော်သော လုပ်ဆောင်ဖွယ်ကို။ ဝါ– ပြုအပ်သော အလုပ်အား သင့်လျော်သော လုပ်ဆောင်ဖွယ်ကို။ ဇာနိဿာမိ– သိရလိမ့်မည်။ (သိရသေးတာပေါ့)၊” ဣတိ– ဤသို့ ကြံ၍။ သတ္ထရိ– ၌။ အာဃာတံ– ရန်ငြိုးကို။ ဗန္ဓိ– ဖွဲ့ပြီ။ သတ္ထာ– သည်။ တာယ– ထိုမာဂဏ္ဍိယာ၏။ အတ္တနိ– မိမိ၌။ အာဃာတုပ္ပတ္တိံ– ရန်ငြိုး၏ ဖြစ်ခြင်းကို။ ဝါ– ရန်ငြိုးဖွဲ့ခြင်းကို။ ဇာနာတိ ကိံ ပန– သိသလော? နော ဇာနာတိ ကိံ ပန– မသိသလော?” ဣတိ– ဤကား အမေးတည်း။ ဇာနာတိယေဝ– သိသည်သာ။ (ဣတိ– ဤကား အဖြေတည်း၊) ဇာနန္တော– သိတော်မူပါ လျက်။ ကသ္မာ– ကြောင့်။ ဂါထံ– ကို။ အာဟ– နည်း? ဣတိ– ဤကား အမေး တည်း။ ဒွိန္နံ– ၂ယောက်ကုန်သော။ ဣတရေသံ– အခြားသော ပုဏ္ဏား ပုဏ္ဏေးမ တို့၏။ ဝသေန– အစွမ်းကြောင့်။ ဝါ– စပ်ခြင်းကြောင့်။ (ဂါထံ အာဟ၊ ဣတိ–
ဝသေန။ ။ “ဝသေနပုဒ်, အနက်ထုတ်က, ကရဏ -ဟေတု, ကတ္တု- ဝိသေ, ဤ လေးထွေ, ဟောလေထိုက်သင့်စွာ(ရွှေ- ၂၈၉)”နှင့်အညီ ဝသေနပုဒ်ကို “ကရိုဏ်း အနက်, ဟိတ်အနက်, ကတ္တားအနက်, ဝိသေသနအနက်”အားဖြင့် အနက်၄မျိုး ပေး နိုင်ရာ ဤ၌ “ကသ္မာ”ဟူသော အမေး၏ အဖြေကို ပြသောကြောင့် ဟိတ်အနက် ပေးရသည်။
...[စာမျက်နှာ- ၅၃၈]...
ဤကား အဖြေတည်း၊) ဟိ– မှန်၏။ ဗုဒ္ဓါ– တို့သည်။ အာဃာတံ– ရန်ငြိုးကို။ အဂဏေတွာ– ထည့်မတွက်မူ၍။ မဂ္ဂဖလာဓိဂမာရဟာနံ– မဂ်ဖိုလ်ရခြင်းကို ထိုက် သူတို့၏။ ဝသေန– ကြောင့်။ ဝါ– ကြောင့်။ ဓမ္မံ– ကို။ ဒေသေန္တိယေဝ– ကုန်သည်သာ။ မာတာပိတရော– တို့သည်။ တံ– ထိုမာဂဏ္ဍီကို။ နေတွာ– ခေါ်ဆောင်၍။ စူဠမာဂဏ္ဍိယံ– စူဠမာဂဏ္ဍီမည်သော။ ကနိဋ္ဌံ– ညီငယ်ကို။ ပဋိစ္ဆာပေတွာ– လက်ခံစေ ၍။ ပဗ္ဗဇိတွာ– ရှင်ရဟန်းပြု၍။ အရဟတ္တံ– သို့။ ပါပုဏိံသု– ကုန်ပြီ။ စူဠမာဂဏ္ဍီယောပိ– သည်လည်း။ စိန္တေသိ၊ (ကိံ)၊ “မမ– ၏။ ဓီတာ– သည်။ ဩမကသတ္တဿ– ယုတ်ညံ့သော ယောက်ျားသတ္တဝါအား။ န အနုစ္ဆဝိကာ– မသင့်တော်။ ဝါ– မတန်။ ဧကဿ– တစ်ပါးသော။ ရညောဝ– မင်အားသာလျှင်။ အနုစ္ဆဝိကာ– သင့်တော်၏။ ဝါ– တန်၏။” ဣတိ– ဤသို့ ကြံပြီ။ တံ– မာဂဏ္ဍီကို။ အာဒါယ– ခေါ်၍။ ကောသမ္ဗိံ– သို့။ ဂန္တွာ– ၍။ သဗ္ဗာလင်္ကာရေဟိ– အလုံးစုံသောတန်ဆာတို့ဖြင့်။ အလင်္ကရိတွာ– တန်ဆာဆင်၍။ “ဣမံ ဣတ္ထိရတနံ– ဤမိန်းမရတနာသည်။ ဒေဝဿ– အရှင် မင်းအား။ အနုစ္ဆဝိကံ– ၏။” ဣတိ– ဤသို့ လျှောက်တင်၍။ ဥတေနဿ– သော။ ရညော– အား။ အဒါသိ– ပြီ။ သော– ထိုဥတေနမင်းသည်။ တံ– မာဂဏ္ဍီကို။ ဒိသွာဝ– မြင်၍သာလျှင်။ (မြင်မြင်ခြင်းပင်)၊ ဥပ္ပန္နဗလဝသိနေဟော– ဖြစ်သော အားကြီးသော ချစ်ခြင်းရှိသည်။ (ဟုတွာ)၊ အဘိသေကံ– အဘိသိက်သွန်း လောင်းခြင်းကို။ ကတွာ၊ ပဉ္စသတမာတုဂါမပရိဝါရံ– ငါးရာသော မိန်းမအခြံအရံ ကို။ ဒတွာ– ၍။ အဂ္ဂမဟေသိဋ္ဌာနေ– ၌။ ဌပေသိ၊ အယံ– ဤဆို အပ်ခဲ့သည်ကား။ မာဂဏ္ဍိယာယ– မာဂဏ္ဍီမိဖုရား၏။ ဥပ္ပတ္တိ– တည်း။
ဧဝံ– ဤသို့လျှင်။ အဿ– ထိုဥတေနမင်း၏။ ဒိယဍ္ဎသဟဿနာဋကိတ္ထိပရိဝါရာ– အခွဲအားဖြင့် ၂ခုမြောက်ဖြစ်သော အထောင်သော ကချေသည်မိန်းမ အခြံအရံရှိကုန်သော။ ဝါ– တစ်ထောင့်ငါးရာသော ကချေသည်မိန်းမအခြံအရံ ရှိကုန်သော။ တိဿော– ၃ယောက်ကုန်သော။ အဂ္ဂမဟေသိယော– မိဖုရားကြီး တို့သည်။ အဟေသုံ– ရှိကုန်ပြီ။ တသ္မိံ ခေါ ပန သမယေ– ၌။ ဃောသကသေဋ္ဌိ– ဃောသကသူဋ္ဌေးလည်းကောင်း။ ကုက္ကုဋသေဋ္ဌိ– လည်းကောင်း။ ပါဝါရိကသေဋ္ဌိ– လည်းကောင်း။ ဣတိ– သို့။ ကောသမ္ဗိယံ– ၌။ တယော– ကုန်သော။ သေဋ္ဌိ–
...[စာမျက်နှာ- ၅၃၉]...
နော– တို့သည်။ ဟောန္တိ– ရှိကုန်၏။ တေ– ထိုသူဌေးတို့သည်။ ဝဿူပနာယိကာယ– ဝါကပ်ရာအချိန်သည်။ ဥပကဋ္ဌာယ– နီးလသော်။ ဟိမဝန္တတော– မှ။ အာဂန္တွာ– ကြွလာ၍။ နဂရေ– ၌။ ဘိက္ခာယ– ဆွမ်းအလို့ငှာ။ စရန္တေ– လှည့်လည်နေကုန်သော။ ပဉ္စသတတာပသေ– ငါးရာသော ရသေ့တို့ကို။ ဒိသွာ– ဖူးမြင်ရ၍။ ပသီဒိတွာ– ကြည်ညို၍။ နိသီဒါပေတွာ– ထိုင်စေ၍။ ဘောဇေတွာ– ဆွမ်းဘုဉ်းပေးစေ၍။ ဝါ– ဆွမ်းကပ်၍။ ပဋိညံ– ကို။ ဂဟေတွာ၊ စတ္တာရော မာသေ– မိုး၄လ တို့ပတ်လုံး။ အတ္တနော– ၏။ သန္တိကေ– ၌။ ဝသာပေတွာ– နေစေ၍။ ပုန– ဖန်။ ဝဿာရတ္တေ ဝဿာရတ္တေ ဝဿာရတ္တေ– မိုးအခါ၌။ အာဂမနတ္ထာယ– ပြန်ကြွခြင်းအကျိုးငှာ။ ပဋိဇာနာပေတွာ– ဝန်ခံစေ၍။ ဥယျောဇေသုံ– စေလွှတ်ကြကုန်ပြီ။ ဝါ– ပြန်ကြွစေကုန်ပြီ။ တာပသာပိ– တို့သည် လည်း။ တတော– မှ။ ပဋ္ဌာယ– ၍။ အဋ္ဌ မာသေ– ၈လတို့ပတ်လုံး။ ဟိမဝန္တေ– ၌။ ဝသိတွာ– ၍။ စတ္တာရော မာသေ– တို့ပတ်လုံး။ တေသံ– ထိုသူဌေး၃ယောက်တို့၏။ သန္တိကေ– ၌။ ဝသိံသု၊ တေ– ထိုရသေ့တို့သည်။ အပရဘာဂေ– ၌။ ဟိမဝန္တတော– မှ။ အာဂစ္ဆန္တာ– ကြွလာကုန်လသော်။ အရညာယတနေ– တောအုပ်၌။ ဧကံ–
ဝဿာရတ္တေ။ ။ ဝဿာသု+ရတ္တိ ဝဿာရတ္တော(မောဂ်- ၃, ၄၅)၊ ဝဿာနံ+ရတ္တိ ဝဿာရတ္တော(ကလာပ်)၊ [ဝဿာ+ရတ္တိ၊] ထောမနိဓိ၌ “ဝဿာ”ကို “ဝဿန္တိ မေဃာ အတြာတိ ဝဿာ”ဟု ပြု၍ ဣတ္ထိလိင် ဗဟုဝုစ်ဟု ဆို၏၊ ကွစိ သမာသန္တသုတ်ဖြင့် သမာသ်အဆုံးကို အ- ပြု၊ “ဝဿာရတ္တေ- မိုးအခါတို့၌ (တို့၏) ညဉ့်ကာလ၌”ဟု သဒ္ဒတ္ထ ဖြစ်၏၊ ညဉ့်ကို မှတ်၍ ဆိုသည်၊ နေ့အခါကိုပါယူ၊ ထိုကြောင့် သာရတ္ထ၊၃၊၄၃၅၌ “ဝဿာရတ္တောတိ ဝဿကာလော”ဟု ဖွင့်သည်(စူဘာ- ၄၂၈)
ပါစိယော- ၅၃၃။ ။ ထို၌ “ဝဿော အတိဝိယ ရဉ္ဇတိ ဧတ္ထ ကာလေတိ ဝဿာ- ရတ္တော- အလွန်ငြိကပ်စိုစွပ်သော မိုးရှိရာအခါ”ဟု ဗဟုဗ္ဗီဟိသမာသ်ဝိဂြိုဟ် ပြု၏၊ “ဝဿ+အာ+ရတ္တ”ဟု ဖြတ်၍ အာကို အတိဝိယ(ဘုသ)အနက်ဟု ယူပါ။
နိဒီ- ၂၆၅။ ။ ထို၌ “ဝဿေန+တေမိတာ+ရတ္တိ ဝဿာရတ္တော- မိုးဖြင့် စိုစွပ်သော ညဉ့်အခါ”ဟု မဇ္ဈေလောပီတတိယာတပ္ပုရိသ်သမာသ်ဝိဂြိုဟ် ပြု၏၊ “ဝဿ+ရတ္တိ”ဟု ပကတိပြုပြီးနောက် ကွစာဒိသုတ်ဖြင့် သမာသ်အလယ်၌ အာဒီဃပြု, သမာသ်အဆုံးကို အ- ပြု။
အရညာယတနေ။ ။ အရီယတေ ဂမျတေတိ အရညံ(မောဂ်- ၇, ၅၁)၊ အရတိ ဂစ္ဆတိ မိဂသမူဟော ဧတ္ထာတိ အရညံ(အပ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၀၄)၊ [အရ+အည၊] သီဟဗျဂ္ဃာဒီနံ
...[စာမျက်နှာ- ၅၄၀]...
တစ်ပင်သော။ မဟာနိဂြောဓံ– ကြီးစွာသော ပညောင်ပင်ကို။ ဒိသွာ– ၍။ တဿ– ထိုပညောင်ပင်ကြီး၏။ မူလေ– အရင်း၌။ နိသီဒိံသု– ထိုင်ကုန်ပြီ။ တေသု– ထိုရသေ့ တို့တွင်။ ဇေဋ္ဌကတာပသော– အကြီးဆုံးရသေ့သည်။ စိန္တေသိ၊ (ကိံ)၊ “ဣမသ္မိံ ရုက္ခေ– ၌။ အဓိဝတ္ထာ– စိုးအုပ်၍နေသော။ ဒေဝတာ– သည်။ ဩရမတ္တိကာ– ယုတ် ညံ့သော အတိုင်းအရှည်ရှိသည်။ န ဘဝိဿတိ– ဖြစ်လိမ့်မည်မဟုတ်။ ဧတ္ထ– ဤပညောင်ပင်ကြီး၌။ မဟေသက္ခေနေဝ– ကြီးသော အစိုးရသူဟု ဆိုအပ်သော။ ဝါ– တန်ခိုးကြီးသော။ ဒေဝရာဇေန– နတ်မင်းသည်။ ဘဝိတဗ္ဗံ– ဖြစ်ရာ၏။ အယံ– ဤနတ်မင်းသည်။ ဣသိဂဏဿ– ရသေ့အပေါင်းအား။ ပါနီယံ– သောက်ရေကို။ သစေ ဒဒေယျ– အကယ်၍ ပေးပါမူကား။ သာဓု ဝတ– ကောင်းလေစွ။” ဣတိ– ဘယေန မနုဿာ ဧတ္ထ န ရဇ္ဇန္တိ န ရမန္တိ န အလီ’ယန္တီတိ အရညံ၊ [န+ရန္ဇ+ဏျ၊- အပ၊ဋ္ဌ၊၂၊ ၇၀၊] အာ သမန္တတော ရဇ္ဇန္တိ တတ္ထ သပ္ပုရိသာတိ အရညံ၊ [အ+ရန္ဇ+ဏျ၊- အပ၊ဋ္ဌ၊၂၊ ၁၀၄၊] န ရမန္တိ ဇနာ ဧတ္ထာတိ အရညံ၊ [န+ရမု+အ၊ မ-ကို ဉပြု၊- ဝိလံ ဋီ၊ ၂၊ ၁၉၊] နတ္ထိ+ရာဇာ ဧတ္ထာတိ အရညံ၊ [န+ရာဇ၊ ဇ-ကို ဉပြု၊-ဇာ၊ဋ္ဌ၊ ၅, ၇၅၊ ဓာန်ဋီနိ- ၅၃၆၊] ရာဇဿ+ဘာဝေါ ရညံ၊ နတ္ထိ+ရညံ ဧတ္ထာတိ အရညံ၊ [န+ရည၊- ဂဠုန်-၆၉၊] အရညမေဝ အရညာယတနံ၊ အာယတနသဒ္ဒါ အနက်မဲ့။ (သီဋီသစ်၊ ၁၊ ၄၆၁)
ဩရမတ္တိကာ။ ။ မီယတေ ပရိမီယတေတိ မတ္တာ(သီဋီသစ်၊၁၊၂၃၁)၊ မီယတေ ဧတာယာတိ မတ္တာ၊ [မာ+တ၊- ထောမ၊ သီဘာ- ၁, ၃၅၃၊] မာနံ(နှိုင်းယှဉ်ခြင်း) မတ္တာ၊ [မာ+အတ္တ၊ -မောဂ်- ၇, ၈၁၊] ဩရံ+မတ္တာ ဧတိဿာတိ ဩရမတ္တိကာ၊ [ဩရံ+မတ္တာ၊ သမာသန္တက၊ တေသု ဝုဒ္ဓိဖြင့် အာကို ဣပြု၊] (တစ်နည်း) ဩရံ+မတ္တာ ဩရမတ္တာ၊ ဩရမတ္တာ+ဧတိဿာ အတ္ထီတိ ဩရမတ္တိကာ၊ [ဩရမတ္တာ+ဣက+အာ၊] ဩရသည် သက္ကတ၌ “အဝရ”ဟု ရှိ၏၊ စရိမ(နောက်ဆုံး- အညံ့)အနက်ဟော၏၊ ၃လိင်ရှိ၏၊ ဩရံနိပါတ်လည်း ရှိ၏၊ ထိုကြောင့် “ဩရာ+မတ္တာ, ဩရံ+မတ္တာ”ဟု ၂မျိုး ဆိုနိုင်သည်။
(ဒီ၊ဋ္ဌ၊ ၁၊ ၅၅၊ သီဋီသစ်၊ ၁၊ ၂၃၁၊ သီဘာ-၁, ၃၅၄)
တစ်နည်း။ ။ ဩရသဒ္ဒါ အပါရ(ဤဘက်)အနက်ဟော၊ (တစ်နည်း) ဟေဋ္ဌာ အနက်ဟော၊ “ဩရေ+ပဝတ္တံ+မတ္တံ ဧတိဿာတိ ဩရမတ္တိကာ- တန်ခိုးကြီးသော နတ် တို့၏ ဤဘက်၌ ဖြစ်သောအတိုင်းအရှည်ရှိသည်၊ ဝါ- တန်ခိုးကြီးသောနတ်တို့ကို ထောက်က အောက်၌ဖြစ်သော အတိုင်းအရှည်ရှိသည်”ဟုပြု။ (သီဋီသစ်၊၁၊၂၃၁)
...[စာမျက်နှာ- ၅၄၁]...
ဤသို့ ကြံပြီ။ သောပိ– ထိုနတ်မင်းသည်လည်း။ ပါနီယံ– ကို။ အဒါသိ– ပြီ။ တာပသော– သည်။ နှာနောဒကံ– ချိုးရေကို။ စိန္တေသိ– ပြီ။ တမ္ပိ– ထိုချိုးရေကိုလည်း။ အဒါသိ၊ တတော– ထိုမှနောက်၌။ ဘောဇနံ– ကို။ စိန္တေသိ၊ တမ္ပိ– ထိုဘောဇဉ် ကိုလည်း။ အဒါသိ၊ အထ– ထိုအခါ၌။ အဿ– ထိုရသေ့၏။ ဧတံ– ဤအကြံသည်။ အဟောသိ၊ (ကိံ)၊ “အယံ ဒေဝရာဇာ– သည်။ အမှေဟိ– တို့သည်။ စိန္တိတံ စိန္တိတံ– ကြံစည်အပ်, ကြံစည်အပ်သော။ သဗ္ဗံ– အလုံးစုံကို။ ဒေတိ၊ နံ– ထိုနတ်မင်းကို။ ပဿေယျာမ– တွေ့မြင်ကြရပါမူကား။ အဟော ဝတ– ဩော်...ကောင်းလေ စွ။” ဣတိ– ဤသို့ အကြံဖြစ်ပြီ။ သော– ထိုနတ်မင်းသည်။ ရုက္ခက္ခန္ဓံ– ပညောင်ပင် ၏ ပင်စည်ကို။ ပဒါလေတွာ– ဖောက်ခွဲ၍။ အတ္တာနံ– မိမိကို။ ဒဿေသိ– မြင်စေပြီ။ ဝါ– ပြပြီ။ အထ– ထိုအခါ၌။ နံ– ထိုနတ်မင်းကို။ တာပသာ– တို့သည်။ “ဒေဝရာဇ– နတ်မင်း! တေ– ၏။ သမ္ပတ္တိ– စည်းစိမ်သည်။ မဟတီ– ကြီးကျယ်လှ၏။ တေ– သင်သည်။ အယံ– ဤစည်းစိမ်ကို။ ကိံ– အဘယ်ကောင်းမှုကို။ ကတွာ– ပြုခဲ့၍။ လဒ္ဓါ နု ခေါ– ရအပ်သနည်း?” ဣတိ ပုစ္ဆိံသု၊ “အယျာ– အရှင်တို့! မာ ပုစ္ဆထ– မမေးကြပါနှင့်။” ဣတိ– ဤသို့ ပြောပြီ။ “ဒေဝရာဇ– မင်း! အာစိက္ခ– ပြောပါလော။” ဣတိ– ဤသို့ ပြောကုန်ပြီ။ သော– ထိုနတ်သည်။ အတ္တနာ– သည်။ ကတကမ္မဿ– ပြုအပ်သော ကောင်းမှု၏။ ပရိတ္တကတ္တာ– နည်းသည်၏ အဖြစ်ကြောင့်။ လဇ္ဇမာနော– ရှက်သည်။ (ဟုတွာ)၊ ကထေတုံ– ငှာ။ န ဝိသဟိ– မရဲဝံ့။ ပန– သို့သော် လည်း။ တေဟိ– ထိုရသေ့တို့သည်။ ပုနပ္ပုနံ၊ နိပ္ပီဠိယမာနော– (မေးမြန်းတောင်း ဆိုလျက်) နှိပ်စက်အပ်သည်။ (အတင်းအကြပ်မေးမြန်းတောင်းဆိုအပ်သည်)၊ (ဟုတွာ)၊ “တေန ဟိ– လျှင်။ သုဏာထ– နားထောင်ကြပါကုန်။” ဣတိ ဝတွာ ကထေသိ– ပြောပြပြီ။
ကိရ– ချဲ့ဥုးအံ့။ သော– ထိုနတ်မင်းသည်။ ဧကော– သော။ ဒုဂ္ဂတမနုဿော– ဆင်းရဲသောလူသည်။ (သူဆင်းရဲသည်)၊ ဟုတွာ၊ ဘတိံ– အခကို။ ပရိယေသန္တော– ရှာလသော်။ အနာထပိဏ္ဍိကဿ– ၏။ သန္တိကေ– ၌။ ဘတိကမ္မံ– အခဖြင့် လုပ်ဆောင်အပ်သော အလုပ်ကို။ (သူရင်းငှားအလုပ်ကို)၊ လဘိတွာ– ၍။ တံ– ထိုအလုပ်ကို။ နိဿာယ– မှီ၍။ ဇီဝိကံ– အသက်မွေးမှုကို။ ကပ္ပေသိ– ပြုပြီ။ အထ–
...[စာမျက်နှာ- ၅၄၂]...
၌။ ဧကသ္မိံ– တစ်ခုသော။ ဥပေါသထဒိဝသေ– သည်။ သမ္ပတ္တေ– ရောက်လသော်။ အနာထပိဏ္ဍိကော– သည်။ ဝိဟာရတော– မှ။ အာဂန္တွာ– ၍။ ပုစ္ဆိ၊ (ကိံ)၊ “တဿ ဘတိကဿ– ထိုသူရင်းငှားအား။ အဇ္ဇ– ယနေ့။ ဥပါသထဒိဝသဘာဝေါ– ဥပုသ် နေ့၏အဖြစ်ကို။ ကေနစိ– တစ်စုံတစ်ယောက်သူသည်။ ကထိတော– ပြောအပ် သလော?” ဣတိ– ဤသို့ မေးပြီ။ “သာမိ– အရှင်! န ကထိတော– မပြောအပ်ပါ။” ဣတိ– ဤသို့ ပြောကုန်ပြီ။ “တေနဟိ– လျှင်။ အဿ– ထိုသူရင်းငှားဖို့။ သာယမာသံ– ညနေစာကို။ ပစထ– ချက်ကြလော။” ဣတိ– ဤသို့ ပြောပြီ။ အထ– ၌။ အဿ– ထိုသူရင်းငှားဖို့။ ပတ္ထောဒနံ– တစ်စလယ်အတိုင်းအရှည်ရှိသော ထမင်းကို။ [ပတ္ထောဒနောတိ နာဠိမတ္တော ဩဒနော၊- သုဓာဘောဇနဇာတ်ဋီကာ။] ပစိံသု၊ သော– ထိုအခစားသည်။ ဒိဝသံ– တစ်နေ့ပတ်လုံး။ အရညေ– ၌။ ကမ္မံ– အလုပ်ကို။ ကတွာ– ပြုပြီး၍။ သာယံ– ညနေချမ်းအခါ၌။ အာဂန္တွာ– ပြန်လာ၍။ ဘတ္တေ– ထမင်းကို။ ဝဍ္ဎေတွာ– ခူး၍။ ဒိန္နေ– ပေးအပ်သော်။ “ဆာတော– ဆာသည်။ အမှိ– ၏။” ဣတိ– သို့။ သဟသာ– အဆောတလျင်။ အဘုဉ္ဇိတွာဝ– မစားမူ၍သာ။ “အညေသု– ကုန်သော။ ဒိဝသေသု– တို့၌။ ဣမသ္မိံ ဂေဟေ– ၌။] ဘတ္တံ– ကို။ ဒေထ– ပေးပါကုန်။ သူပံ– ပဲဟင်းကို။ ဒေထ၊ ဗျဉ္ဇနံ– ဟင်းလျာကို။ ဒေထ၊’ ဣတိ– သို့။ မဟာကောလာဟလံ– ကျယ်စွာသော ဆူဆူညံညံအသံသည်။ အဟောသိ၊ အဇ္ဇ– ယနေ့။ သဗ္ဗေ– ကုန်သော။ တေ– ထိုသူတို့သည်။ နိဿဒ္ဒါ– အသံမရှိကုန် သည်။ (ဟုတွာ)၊ နိပဇ္ဇိံသု– အိပ်ကုန်ပြီ။ ဧကဿ– သော။ မယှမေဝ– ငါ့ဖို့သာ။ အာဟာရံ– ကို။ ဝဍ္ဎယိံသု– ခူးကုန်ပြီ။ ဧတံ– ဤသို့ခူးခြင်းသည်။ ကိံ နု ခေါ– အဘယ်ကြောင့်နည်း။” ဣတိ စိန္တေတွာ ပုစ္ဆိ၊ (ကိံ)၊ “အဝသေသာ– ကြွင်းသော လူတို့သည်။ ဘုဉ္ဇိံသု– စားပြီးကြပြီလော? န ဘုဉ္ဇိံသု– မစားပြီးကြသေးဘူးလော?” ဣတိ– ဤသို့ မေးပြီ။ “တာတ– အမောင်! န ဘုဉ္ဇိံသု– မစားကုန်။” ဣတိ– ဤသို့ ပြောကုန်ပြီ။ “ကိံ ကာရဏာ– အဘယ်အကြောင်းကြောင့်။ (န ဘုဉ္ဇိံသု– နည်း?)” ဣတိ– ဤသို့ မေးပြီ။ “ဣမသ္မိံ ဂေဟေ– ၌။ ဥပေါသထဒိဝသေသု– ဥပုသ်နေ့တို့၌။ သာယမာသံ– ညနေစာကို။ န ဘုဉ္ဇန္တိ– မစားကုန်။ သဗ္ဗေဝ– အလုံးစုံသောသူတို့ သည်ပင်။ ဥပေါသထိကာ– ဥပုသ်စောင့်သုံးခြင်းရှိကုန်သည်။ ဟောန္တိ။ မဟာသေဋ္ဌိ– သူဌေးကြီးသည်။ အန္တမသော– အောက်ထစ်ဆုံးအားဖြင့်။ ထနပါယိ–
...[စာမျက်နှာ- ၅၄၃]...
နော– နို့ကို သောက်စို့လေ့ရှိကုန်သော။ ဒါရကေပိ– ကလေးတို့ကိုသော်လည်း။ မုခံ– ပါးစပ်ကို။ ဝိက္ခာလာပေတွာ– ဆေးစေ၍။ ဝါ– ပလုတ်ကျင်းစေ၍။ စတုမဓုရံ– စတုမဓူကို။ မုခေ– ပါးစပ်၌။ ပက္ခိပါပေတွာ– ထည့်စေ၍။ ဥပေါသထိကေ– ဥပုသ်စောင့်သုံးခြင်းရှိသူတို့၏အဖြစ်ကို။ ကာရေတိ– ပြုစေ၏။ ဂန္ဓတေလပ္ပဒီပေ– နံ့သာဆီမီးကို။ ဇာလန္တေ– တောက်စေအပ်သော်။ ဝါ– ထွန်းညှိအပ်သော်။ ခုဒ္ဒကမဟလ္လကဒါရကာ– ငယ်ကုန်, ကြီးကုန်သော ကလေးတို့သည်။ သယနဂတာ– အိပ်ယာသို့ ရောက်ကုန်သည်။ (ဟုတွာ)၊ ဒွတ္တိံသာကာရံ ဒွတ္တိံသာကာရံ ဒွတ္တိံသာကာရံ– ၃၂စုရှိသော ကမ္မဋ္ဌာန်းကို။ ဝါ– ဒွတ္တိံသာကာရကမ္မဋ္ဌာန်းကို။ သဇ္ဈာယန္တိ– ရွတ်ဖတ်သရဇ္ဈာယ် ကုန်၏။ ပန– သို့သော်လည်း။ တုယှံ– သင့်အား။ ဥပေါသထဒိဝသဘာဝံ– ဥပုသ် နေ့၏အဖြစ်ကို။ ကထေတုံ– ငှာ။ သတိံ– သတိကို။ ဝါ– သတိပေးမှုကို။ န ကရိမှာ–
စတုမဓုရံ။ ။ စတ္တာရိ+မဓူနိ စတုမဓု- ချိုဆိမ့်သော အရသာ ၄မျိုး၊ စတုမဓု+ ယဿ အတ္ထီတိ စတုမဓုရံ- ချိုဆိမ့်သော အရသာ၄မျိုးရှိသောဆေး၊ “နို့ဓမ်း, ပျားရည်, ထောပတ်, တင်လဲ”ဟူသော ၄မျိုး ရောစပ်လျက် စီမံဖော်စပ်အပ်သောဆေးကို “စတုမဓုရ”ဟု ခေါ်၏၊ “ထောပတ်, သကြား, ပျားရည်, အုန်းဆီ”ဟူသော ၄မျိုးစပ်သည် ဟုလည်း ဆို၏၊ ယခုခေတ်၌ “ထောပတ်, ဆီဥုး, ဆီ, ပျားရည်”ဟူသော ၄မျိုးစပ်၍ ပြုလုပ်ကြ၏၊ နို့ဓမ်း, အုန်းဆီတို့မှာ သတ္တာဟကာလိကမဟုတ်၊ ယခုခေတ် ဖော်စပ် သော ၄မျိုးသာ သတ္တာဟကာလိက ဖြစ်သည်။(သီဋီသစ်၊၂၊၈၊ ၁၁၄၊ သီဘာ- ၂,၂၁၇)
ဇာလန္တေ။ ။ ဇလဓာတ်, ကာရိတ်ကျေ, မာနပစ္စည်း၊ အသမနုဘာသန္တဿ(ဝိ.၁, ၂၆၇)ကဲ့သို့ မာနကို အန္တပြန်၊ “ဂန္ဓတေလပ္ပဒီပေသု ဇလန္တေသု(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၇၄၊ ဗုဒ္ဓဝံ၊ဋ္ဌ၊၃၃၀)”၌ကဲ့သို့ ဤ၌လည်း “ဇလန္တေ”ဟု ရှိမူ “တေလပ္ပဒီပေ- သည်၊ ဇလန္တေ-တောက်ပလသော်”ဟုပေး။ (ရူ- ၃၉၆၊ ပါရာဘာ- ၄, ၁၄၀)
ဒွတ္တိံသာကာရံ။ ။ ဒွီဟိ+အဓိကာ တိံသ ဒွတ္တိံသ၊ (တစ်နည်း) ဒွေ စ+တိံသ စ ဒွတ္တိံသ၊ အာကရီယန္တိ ဒိဿန္တိ ဧတ္ထ ဓာတုယောတိ အာကာရာ၊ (ကောဋ္ဌာသအနက်)၊ အာကရီယန္တိ ပကာသီယန္တီတိ ဝါ အာကာရာ၊ (အခြင်းအရာအနက်)၊ [အာ+ကရ+ဏ၊- ဝိသုဒ္ဓိ၊ဋီ၊၁၊၂၉၉၊ ၄၄၅၊ မူလဋီ၊၂၊၁၂၆။] ဒွတ္တိံသ+အာကာရာ ယဿ, ယသ္မိံ ဝါတိ ဒွတ္တိံသာကာရံ- ၃၂စုရှိသော ကမ္မဋ္ဌာန်း၊ ဝါ- ၃၂ပါး အပြားရှိသော ကမ္မဋ္ဌာန်း။ (ပါရာ ဘာ- ၁, ၂၁၃၊ သင်္ဂြိုဟ်ဘာ- ၆၄၆၊ မအူပါနိ- ၁, ၂၆၂)
...[စာမျက်နှာ- ၅၄၄]...
မပြုမိခဲ့ကုန်။ တသ္မာ– ကြောင့်။ တေဝဝ– သင့်ဖို့သာ။ ဘတ္တံ– ကို။ ပက္ကံ– ချက်အပ်ပြီ။ နံ– ထိုထမင်းကို။ ဘုဉ္ဇဿု– စားလော။” ဣတိ– ဤသို့ ပြောကုန်ပြီ။ “ဣဒါနိ– ၌။ ဥပေါသထိကေန– ဥပုသ်စောင့်သုံးခြင်းရှိသူသည်။ ဘဝိတုံ– ငှာ။ သစေ ဝဋ္ဋတိ– အကယ်၍ သင့်အံ့။ (ဧဝံ သတိ)၊ အဟမ္ပိ– သည်လည်း။ (ဥပေါသထိကော– သည်)၊ ဘဝေယျံ– ဖြစ်လို၏။” ဣတိ– ဤသို့ ပြောပြီ။ “ဣဒံ– ဤအကြောင်းကို။ သေဋ္ဌိ– သည်။ ဇာနာတိ။” ဣတိ– ဤသို့ ပြောကုန်ပြီ။ “တေန ဟိ– လျှင်။ နံ– ထို သူဌေးကို။ ပုစ္ဆထ– မေးပေးပါကုန်။” ဣတိ– ဤသို့ ပြောပြီ။ တေ– ထိုသူတို့သည်။ ဂန္တွာ– ၍။ သေဋ္ဌိံ– ကို။ ပုစ္ဆိံသု၊ သော– ထိုသူဌေးသည်။ ဧဝံ အာဟ၊ (ကိံ)၊ “ဣဒါနိ ပန– ၌ကား။ အဘုဉ္ဇိတွာ– ၍။ မုခံ– ကို။ ဝိက္ခာလေတွာ– ဆေး၍။ ဝါ– ပလုတ်ကျင်း ၍။ ဥပေါသထင်္ဂါနိ– ဥပုသ်၏ အင်္ဂါတို့ကို။ အဓိဋ္ဌဟန္တော– အဓိဋ္ဌာန်လသော်။ ဝါ– ဆောက်တည်လသော်။ ဥပဍ္ဎံ– ထက်ဝက်သော။ ဥပေါသထကမ္မံ– ဥပုသ်ကံကို။ လဘိဿတိ။” ဣတိ– ဤသို့ ပြောပြီ။ ဣတရော– အခြားသော သူရင်းငှားသည်။ တံ– ထိုစကားကို။ သုတွာ– ၍။ တထာ– ထိုသူဌေးပြောသည့်အတိုင်း။ အကာသိ+
သကလဒိဝသံ– အလုံးစုံသောနေ့ပတ်လုံး။ ဝါ– တစ်နေ့လုံး။ ကမ္မံ– အလုပ် ကို။ ကတွာ– ၍။ ဆာတဿ– ဆာနေသော။ တဿ– ထိုသူရင်းငှား၏။ သရီရေ– ခန္ဓာကိုယ်၌။ ဝါတာ– လေတို့သည်။ ကုပ္ပိံသု– ပျက်စီးထကြွကုန်ပြီ။ သော– ထိုသူ ရင်းငှားသည်။ ယောတ္တေန– ကြိုးဖြင့်။ ဥရံ– ရင်ဘတ်ကို။ ဗန္ဓိတွာ– ဖွဲ့ချည်၍။ ယောတ္တကောဋိယံ– ကြိုး၏အစွန်း၌။ ဂဟေတွာ– ကိုင်၍။ ပရိဝတ္တတိ– လူးလှိမ့်နေရ၏။ သေဋ္ဌိ– သည်။ တံ ပဝတ္တိံ– ထိုဖြစ်ပုံကို။ သုတွာ– ၍။ ဓာရိယမာနာဟိ– ထွန်းညှိအပ် ကုန်သော။ ဥက္ကာဟိ– မီးရှူးတိုင်တို့ဖြင့်။ [ဣတ္ထမ္ဘူတလက္ခဏအနက်။ အခြားနည်း များကို။ ဓမ္မဘာ-၁, ၁၂၂-၃ရှု။] စတုမဓုရံ– စတုမဓူကို။ ဂါဟာပေတွာ– ယူစေ၍။ တဿ– ထိုသူရင်းငှား၏။ သန္တိကံ အာဂန္တွာ၊ “တာတ– အမောင်! ကိံ– အဘယ် သို့နည်း? (ဘယ်လိုနေသနည်း?)” ဣတိ ပုစ္ဆိ၊ “သာမိ– အရှင်။ “မေ– ကျွန်တော် ၏။ (သရီရေ– ၌၊) ဝါတာ– တို့သည်။ ကုပ္ပိတာ– ပျက်စီးထကြွကုန်ပြီ။” ဣတိ– ဤသို့
သာမိ ဝါတာ မေ ကုပ္ပိတာ။ ။ ရှေ့နားရှိ “တဿ...သရီရေ ဝါတာ ကုပ္ပိံသု”ကို ကြည့်၍ မေ၏ စပ်ရာကို “သရီရေ”ဟု ထည့်သည်၊ ကုပ္ပိတာ၌ ကာရိတ်ပစ္စည်းအကျေ ကြံ၍ “မေ– ကျွန်တော့်ကို၊ [ကာရိတ်ကံ၊] ဝါတာ– လေတို့သည်၊ ကုပ္ပိတာ– ပျက်စေကုန်ပြီ၊ ဝါ- ဖျက်ဆီးကုန်ပြီ”ဟု တစ်နည်း ပေးပါ။
...[စာမျက်နှာ- ၅၄၅]...
ပြောပြီ။ “တေန ဟိ– လျှင်။ ဥဋ္ဌာယ– ၍။ ဣဒံ ဘေသဇ္ဇံ– ကို။ ခါဒါဟိ– စားလော။” ဣတိ– ဤသို့ ပြောပြီ။ “သာမိ– အရှင်! တုမှေပိ– သင်တို့သည်လည်း။ ခါဒထ– စားကြပါ။” ဣတိ– ဤသို့ ပြောပြီ။ “အမှာကံ– တို့အား။ အဖာသုကံ– မကျန်းမာ ခြင်းသည်။ နတ္ထိ။ တွံ– သည်။ ခါဒါဟိ– လော။” ဣတိ– ဤသို့ ပြောပြီ။ “သာမိ! အဟံ၊ ဥပေါသထကမ္မံ– ဥပုသ်စောင့်သုံးမှုကို။ ကရောန္တော– သော်။ သကလံ– အလုံးစုံကို။ ကာတုံ၊ နာသက္ခိံ– မစွမ်းနိုင်ခဲ့။ မေ– ၏။ ဥပဍ္ဎကမ္မမ္ပိ– ထက်ဝက်သော ဥပုသ်ကံသည်လည်း။ ဝိကလံ– ချို့ယွင်းသည်။ ဝါ– ကျိုးပျက်သည်။ မာ အဟောသိ– မဖြစ်ပါစေနှင့်။” ဣတိ– ဤသို့ ပြော၍။ န ဣစ္ဆိ– ခဲစားခြင်းငှာ အလိုမရှိ။ “တာတ– အမောင်! ဧဝံ– သို့။ မာ ကရိ– မလုပ်ပါနှင့်။” ဣတိ၊ ဝုစ္စမာနောပိ– ပြော ဆိုအပ်ပါသော်လည်း။ အနိစ္ဆိတွာ– စားခြင်းငှာ အလိုမရှိမူ၍။ အရုဏေ– သည်။ ဥဋ္ဌဟန္တေ– တက်လသော်။ မိလာတမာလာ ဝိယ– ညှိုးနွမ်းသော ပန်းကဲ့သို့။ ကာလံ– ကို။ ကတွာ– ၍။ တသ္မိံ နိဂြောဓရုက္ခေ– ထိုပညောင်ပင်၌။ ဒေဝတာ– သည်။ ဟုတွာ– ၍။ နိဗ္ဗတ္တိ– ပြီ။ တသ္မာ– ကြောင့်။ ဣမမတ္ထံ– ဤအကြောင်းကို။ ကထေတွာ– ပြောပြပြီး၍။ “သော သေဋ္ဌိ– သည်။ ဗုဒ္ဓမာမကော– ဘုရားဟူသော ငါ့ဥစ္စာရှိ၏။ ဝါ– ဘုရားကို မြတ်နိုး၏။ ဓမ္မမာမကော– ၏။ သံဃမာမကော– ၏။ တံ– ထိုသူဌေးကို။ နိဿာယ၊ ကတဿ– ပြုအပ်ခဲ့သော။ ဥပဍ္ဎုပေါသထကမ္မဿ– ထက်ဝက်သော ဥပုသ်ကံ၏။ နိဿန္ဒေန– အကျိုးဆက်အားဖြင့်။ (အကျိုးဆက် အဖြစ်ဖြင့်)၊ ဝါ– အကျိုးဆက်ကြောင့်။ ဧသာ သမ္ပတ္တိ– ဤစည်းစိမ်ကို။ မယာ– သည်။ လဒ္ဓါ– ရအပ်ပြီ။” ဣတိ အာဟ+
“ဗုဒ္ဓေါ”တိ– ဘုရားဟူသော။ ဝစနံ– ကို။ သုတွာဝ– ကြားရ၍သာ။ (ကြားလျှင် ကြားချင်း)၊ ပဉ္စသတာ– ငါးရာကုန်သော။ တာပသာ– တို့သည်။ ဥဋ္ဌာယ– ထ၍၊
ဗုဒ္ဓမာမကော။ ။ မမ+အယန္တိ မာမကော၊ [အမှ+ဏ၊ တဒမိနာဒီနိ(မောဂ်- ၁, ၄၇)သုတ်ဖြင့် အမှကို မာမကပြု၊] ဗုဒ္ဓေါ+မာမကော ဧတဿာတိ ဗုဒ္ဓမာမကော (မောဂ်နိ- ၂, ၇၇၊ ၇၈၊ ပါရာဘာ- ၂, ၉၄၊ ကစ်ဘာ- ၂, ၁၁၇)၊ “အမှာကံ ဗုဒ္ဓေါတိ မမာယန္တီတိ ဗုဒ္ဓမာမကာ(သာရတ္ထ၊၁၊၄၂၇)”ဟူသောအဖွင့်ကို အဓိပ္ပာယ်ဖွင့်ဟု မောဂ်နိ- ၂, ၇၇၊ ၇၈၌ ဆုံးဖြတ်တော်မူ၏၊ ဓမ္မမမကော, သံဃမာမကောတို့၌လည်း နည်းတူ
...[စာမျက်နှာ- ၅၄၆]...
ဒေဝတာယ– အား။ အဉ္ဇလိံ– လက်အုပ်ကို။ ပဂ္ဂယှ– မြှောက်ချီ၍။ “ဗုဒ္ဓေါတိ– ဘုရား ဟူ၍။ ဝဒေသိ– ပြောလိုက်ပါသလော။ ဗုဒ္ဓေါတိ– ၍။ ဝဒေသိ– လော။” ဣတိ ပုစ္ဆိတွာ၊ “ဗုဒ္ဓေါတိ– ဟူ၍။ ဝဒါမိ– ပြောလိုက်ပါ၏။ ဗုဒ္ဓေါတိ– ၍။ ဝဒါမိ။” ဣတိ၊ တိက္ခတ္တုံ– ၃ကြိမ်။ ပဋိဇာနာပေတွာ– ဝန်ခံစေ၍။ “လောကသ္မိံ– ၌။ ဧသော ဃောသောပိ– ဤဘုရားဟူသော စကားအသံမျှကိုလည်း။ ခေါ– စင်စစ်။ ဒုလ္လဘော– ခဲယဉ်းသဖြင့်ရအပ်၏။ ဝါ– ရနိုင်ခဲ၏။” ဣတိ၊ ဥဒါနံ– ဥဒါန်းကို။ ဥဒါနေတွာ– ကျူးရင့်၍။ “ဒေဝတေ– နတ်မင်း! အနေကေသု– များစွာကုန်သော။ ကပ္ပသတသဟဿေသု– ကမ္ဘာအသိန်းတို့၌။ (ကမ္ဘာသိန်းပေါင်းများစွာတို့၌)၊ အသုတပုဗ္ဗံ– ရှေး၌မကြားအပ်ဖူးသော။ သဒ္ဒံ– ကို။ တယာ– အရှင်နတ်မင်းသည်။ (မယံ– တို့ကို၊) သုဏာပိတာ– ကြားစေအပ်ကုန်သည်။ အမှ– ဖြစ်ကုန်၏။” ဣတိ အာဟံသု၊ အထ– ၌။ အန္တေဝါသိနော– အနီးနေတပည့်တို့သည်။ အာစရိယံ–ဆရာရသေ့ကို။ ဧတံ– ဤစကားကို။ အဝေါစုံ– လျှောက်ကြကုန်ပြီ။ (ကိံ)၊ “တေန ဟိ– လျှင်။ သတ္ထု– ၏။ သန္တိကံ၊ ဂစ္ဆာမ– သွားကြပါစို့။” ဣတိ– ဤသို့ ပြောကုန်ပြီ။ “တာတာ– ချစ်သားတို့! (တပည့်တို့!) တယော– ကုန်သော။ သေဋ္ဌိနော– တို့သည်။ အမှာကံ– တို့အား။ ဗဟူပကာရာ– များသောကျေးဇူးရှိကုန်၏။ သွေ– နက်ဖြန်၌။ တေသံ– ထိုသူဌေးတို့၏။ နိဝေသနေ– အိမ်၌။ ဘိက္ခံ– ဆွမ်းကို။ ဂဏှိတွာ– ခံယူ၍။ တေသမ္ပိ– ထိုသူဌေးတို့အားလည်း။ အာစိက္ခိတွာ– ပြောပြ၍။ ဂမိဿာမ– သွား ကြစို့။ တာတာ– တို့! အဓိဝါသေထ– သည်းခံကြလော။” ဣတိ– ဤသို့ ပြောပြီ။ တေ– ထိုတပည့်တို့သည်။ အဓိဝါသယိံသု– ကုန်ပြီ။ ပုနဒိဝသေ– နောက်နေ့၌။ သေဋ္ဌိနော– တို့သည်။ ယာဂုဘတ္တံ– ယာဂု, ဆွမ်းကို။ သမ္ပာဒေတွာ– ပြည့်စုံစေ၍။ အာသနာနိ– တို့ကို။ ပညာပေတွာ– ခင်းစေပြီး၍။ “အဇ္ဇ– ယနေ့။ နော– တို့၏။ အယျာနံ– အရှင်တို့၏။ အာဂမနဒိဝသော– ကြွလာရာနေ့တည်း။” ဣတိ– သို့။ ဉတွာ– ၍။ ပစ္စုဂ္ဂမနံ ပစ္စုဂ္ဂမနံ ပစ္စုဂ္ဂမနံ– ခရီးဥုးကြိုဆိုခြင်းကို။ ကတွာ– ၍။ တေ– ထိုရသေ့တို့ကို၊
ပစ္စုဂမနံ။ ။ အဘိမုခံ ဥဂ္ဂမနံ ပစ္စုဂမနံ- ရှေးရှု(အနီးသို့) သွားခြင်း၊ (ထသွားခြင်း)၊ (သဒ္ဒတ္ထ)၊ ဝါ- ခရီးဥုးကြိုဆိုခြင်း၊ (ဝေါဟာရတ္ထ)၊ ပတိ+ဥ+ဂမန၊ ပတိကား အဘိမုခ အနက်, ဥကား အနက်မဲ့၊ (တစ်နည်း) ဥပရိ(ဥဒ္ဓကမ္မ)အနက်။ (သီဋီသစ်၊၂၊၂၀၃၊ သုတ္တနိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၀၂၊ အပ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၉၂)
...[စာမျက်နှာ- ၅၄၇]...
အာဒါယ– ပင့်ခေါ်၍။ နိဝေသနံ– သို့။ ဂန္တွာ၊ နိသီဒါပေတွာ– ထိုင်စေပြီး၍။ ဘိက္ခံ– ဆွမ်းကို။ အဒံသု– ပေးလှူကုန်ပြီ။ တေ– ထိုရသေ့ တို့သည်။ ကတဘတ္တကိစ္စာ– ပြုအပ်ပြီးသော ဆွမ်းဘုဉ်းပေးခြင်းကိစ္စရှိကုန်သည်။ (ဟုတွာ)၊ မဟာသေဋ္ဌိနော– သူဌေးကြီးတို့ကို။ “မယံ– တို့သည်။ ဂမိဿာမ– သွားကြတော့မည်။” ဣတိ၊ ဝဒိံသု– ပြောဆိုကုန်ပြီ။ “ဘန္တေ– တို့! တုမှေဟိ– တို့သည်။ စတ္တာရော– ၄ခုကုန်သော။ ဝသိကေ– မိုးအခါ၌ဖြစ်ကုန်သော။ မာသေ– လတို့ပတ်လုံး။ [စတ္တာရော ဝဿိကေ မာသေ– မိုး၄လတို့ပတ်လုံး၊] အမှာကံ– တို့၏။ ပဋိညာ– ဝန်ခံမှုကို။ ဂဟိတာဝ နနု– ယူအပ်ပြီးသည်သာ မဟုတ်ပါလော၊ (လက်ခံအပ်ပြီးသည်သာ မဟုတ်ပါလော)၊ ဣဒါနိ– ၌။ ကုဟိံ– သို့။ ဂစ္ဆထ– ကြွကြမည်နည်း?” ဣတိ– ဤသို့ မေးကုန်ပြီ။ “လောကေ– ၌။ ဗုဒ္ဓေါ– သည်။ ဥပ္ပန္နော ကိရ– ပွင့်တော်မူပြီတဲ့။ ဓမ္မော– သည်။ ဥပ္ပန္နော ကိရ– တဲ့။ သံဃော– သံဃာတော်သည်။ ဥပ္ပန္နော ကိရ– တဲ့။ တသ္မာ– ကြောင့်။ သတ္ထု– ၏။ သန္တိကံ– သို့။ ဂမိဿာမ– သွားကြမည်။” ဣတိ– ဤသို့ ပြောကုန်ပြီ။ “တဿ သတ္ထုနော– ထိုဘုရားရှင်၏။ သန္တိကံ၊ တုမှာကညေဝ– အရှင်ဘုရားတို့ အားသာ။ ဝါ– တို့၏သာ။ ဂန္တုံ– ငှာ။ ဝဋ္ဋတိ ကိံ ပန– သင့်ပါသလော?” ဣတိ– ဤသို့ မေးကုန်ပြီ။ “အာဝုသော– ဒါယကာတို့! အညေသမ္ပိ– အခြားသူတို့၏ လည်း။ (ဂန္တုံ– ငှာ။ ဝါ– ကို၊) အဝါရိတံ– မတားမြစ်အပ်ပါ။” ဣတိ– ဤသို့ ပြော ကုန်ပြီ။ “ဘန္တေ– တို့! တေန ဟိ– လျှင်။ အာဂမေထ– ဆိုင်းငံ့ကြပါဥုး။ မယမ္ပိ– တို့သည်လည်း။ ဂမနပရိဝစ္ဆံ ဂမနပရိဝစ္ဆံ ဂမနပရိဝစ္ဆံ– သွားဖို့ အစီအစဉ်ကို။ ကတွာ၊ ဂစ္ဆာမ– ကုန်စို့။” ဣတိ– ဤသို့ လျှောက်ကုန်ပြီ။ “တုမှေသု– သင်တို့သည်။ ပရိဝစ္ဆံ– အစီအစဉ်ကို။ ကရောန္တေသု– ပြုကုန်လသော်။ အမှာကံ– တို့၏။ ပပေဉ္စာ– ကြာမြင့်ခြင်းသည်၊
ဂမနပရိဝစ္ဆံ။ ။ ပရိဝစ္ဆသည် သက္ကတ၌ “ပရိဝÂတျ”ဟု ရှိ၏၊ “ပရိဝတ္တေတဗ္ဗန္တိ ပရိဝစ္ဆံ- ဖြစ်စေအပ် (ပြုကျင့်အပ်သော) အစီအစဉ်၊ [ပရိ+ဝတ္တ+ယ၊ တ္တကို စ္ဆပြု, ယ ပစ္စည်းချေ၊]”ဟု ကြံပါ၊ (တစ်နည်း) ပါဠိသဒ္ဒါကျမ်း, ဓာတ်ကျမ်းတို့၌ “ဝစ္ဆ”ဟူသော ရုပ်မျိုးကို “ဝဒဓာတ်, ဆပစ္စည်း၊ ဝသဓာတ်, ဆပစ္စည်း”ဟု ၂မျိုးခွဲ၏၊ ဤ၌လည်း ဝဒဓာတ်ဖြင့် “ပရိဝဒိတဗ္ဗန္တိ ပရိဝစ္ဆံ- ပြောဆိုအပ်သော အစီအစဉ်”ဟုလည်းကောင်း, ဝသဓာတ်ဖြင့် “ပရိဝါသေတဗ္ဗံ ဆိန္ဒိတဗ္ဗန္တိ ပရိဝစ္ဆံ- ပိုင်းဖြတ်သတ်မှတ်အပ်သော အစီ အစဉ်”ဟု လည်းကောင်း ကြံပါ၊ ထိုနောင် “ဂမနာယ+ပရိဝစ္ဆံ ဂမနပရိဝစ္ဆံ”ဟု ဆက်ပါ။
...[စာမျက်နှာ- ၅၄၈]...
ဟောတိ။ မယံ– တို့သည်။ ပုရတော– ရှေ့၌။ ဝါ– ရှေ့က။ ဂစ္ဆာမ– ကြမည်။ တုမှေ– တို့သည်။ ပစ္ဆာ– နောက်၌။ ဝါ– နောက်က။ အာဂစ္ဆေယျာထ– လိုက်လာခဲ့ကြပါ။” ဣတိ ဝတွာ၊ တေ– ထိုရသေ့တို့သည်။ ပုရေတရံ– သာ၍ရှေးဥုးစွာ။ ဂန္တွာ– ၍။ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓံ– ကို။ ဒိသွာ– ဖူးမြင်၍။ အဘိတ္ထဝိတွာ– ချီးမွမ်း၍။ ဝန္ဒိတွာ– ၍။ ဧကမန္တံ– ၌။ ဝါ– စွာ။ နိသီဒိံသု၊ အထ– ၌။ နေသံ– ထိုရသေ့တို့အား။ သတ္ထာ– သည်။ အနုပုဗ္ဗိံ– အစဉ်အတိုင်း ဟောပြောထိုက်သော။ ကထံ– တရားစကားကို။ ကထေတွာ– ဟောတော်၍။ ဓမ္မံ ဒေသေသိ၊ ဒေသနာပရိယောသာနေ– ၌။ သဗ္ဗေပိ– အလုံးစုံ သော ရသေ့တို့သည်လည်း။ ပဋိသမ္ဘိဒါဟိ– တို့နှင့်။ သဟ အရဟတ္တံ ပတွာ၊ ပဗ္ဗဇ္ဇံ– ရှင်ရဟန်းအဖြစ်ကို။ ယာစိတွာ– တောင်း၍။ “ဘိက္ခဝေါ– တို့! ဧထ– လာ ကြလော၊ (သင်တို့ အလိုရှိအပ်သော ရှင်ရဟန်းအဖြစ်ကို လက်ခံကြလော၊)” ဣတိ– ဤသို့။ ဝစနသမနန္တရံယေဝ– ဆိုအပ်သော စကားတော်၏ အခြားမဲ့၌သာ။ ဣဒ္ဓိမယပတ္တစီဝရဓရာ– တန်ခိုးဖြင့်ပြီးသော သပိတ်သင်္ကန်းကို ဆောင် ကုန်သော။ ဧဟိဘိက္ခူ– ဧဟိဘိက္ခုရဟန်းတို့သည်။ အဟေသုံ+
ဧထ ဘိက္ခဝေါ။ ။ ဝိမတိ၊၁၊၁၂၈၌ ပါဌသေသများထည့်၍ “ဘိက္ခဝေါ- တို့! (တုမှေ- တို့သည်၊ တဿ ဘယဿ- ထိုသံသရာဘေးကို၊ သဗ္ဗသော- ခပ်သိမ်းသော အပြားအားဖြင့်၊ ဝိနာသနတ္ထံ- ပယ်ဖျောက်ခြင်းအကျိုးငှာ၊ တိသရဏံ- သရဏဂုံ၃ပါးသို့ လည်းကောင်း၊ သာသနံ ဝါ- သို့လည်းကောင်း၊ တာဏံ- သံသရာဘေးမှ စောင့်ရောက် တတ်၏၊ လေဏံ- သံသရာဘေးမှ ကြောက်သူတို့၏ ပုန်းအောင်းရာ ဖြစ်၏၊) ဣတိ– သို့၊ (မနသာ- ဖြင့်၊) ဧထ- ဆည်းကပ်ကြလော”ဟု ပေးစေ၏(ပါဂံသစ်- ၄၈၀)၊ အခြား သော မှတ်ဖွယ်များကို ဓမ္မဘာ- ၁, ၂၅၃၌ ရေးခဲ့ပြီ။
ဣဒ္ဓိမယပတ္တစီဝရဓရာ။ ။ ဣဒ္ဓိယာ+နိဗ္ဗတ္တံ ဣဒ္ဓိမယံ၊ ဣဒ္ဓိမယံ+ပတ္တစီဝရံ ဣဒ္ဓိ- မယပတ္တစီဝရံ- တန်ခိုးကြောင့် ဖြစ်သော သပိတ်သင်္ကန်း၊ ဣဒ္ဓိမယပတ္တစီဝရံ+ဓာရေ- န္တီတိ ဣဒ္ဓိမယပတ္တစီဝရဓရာ- တန်ခိုးကြောင့်ဖြစ်သော သပိတ်သင်္ကန်းကို ဆောင်သော ဧဟိဘိက္ခုများ၊ ဣဒ္ဓိအရ ဝိလံဋီ၌ ဣဒ္ဓိ၁၀ပါးတွင် ပုညိဒ္ဓိကို ယူ၍ ဇာဋီသစ်၌ ဘုရား ရှင်၏ တန်ခိုးတော်ကို ယူ၏၊ ထိုတန်ခိုးတော်သည် မိမိပြုအပ်ခဲ့သော ရှေးကောင်း မှုနှင့် ဆက်စပ်၏၊ ပုညိဒ္ဓိဟူသည် လွန်ကဲမြင့်မြတ်သော ကောင်းမှုကြောင့် ဖြစ်၍ ပဝတ္တိအခါ အကျိုးပေးချိန်တန်မှ ထူးကဲစွာဖြစ်ပေါ်လာသော တန်ခိုးအစွမ်းတည်း၊ ဣဒ္ဓိ၁၀ပါးအကျယ်ကို ဝိသုဒ္ဓိ၊၂၊၇၊ ဝိသုဒ္ဓိ၊ဋီ၊၂၊၁၀၊ ပရမတ္ထ- ၂, ၄၁၂ စသည်၌ရှု
[ဣဒ္ဓိမယပတ္တစီဝရဓရာတိ အတ္တနာ အတ္တနာ ပုဗ္ဗေ ကတကမ္မေန ပဋိဗဒ္ဓဝသေန
...[စာမျက်နှာ- ၅၄၉]...
တယော– ကုန်သော။ တေပိ သေဋ္ဌိနော– ထိုသူဌေးတို့သည်လည်း။ ပဉ္စဟိ ပဉ္စဟိ– ငါးလီငါးလီကုန်သော။ သကဋသတေဟိ– လှည်းအရာတို့ဖြင့်။ [ပဉ္စဟိ ပဉ္စဟိ သကဋသတေဟိ– ငါးရာ ငါးရာကုန်သော လှည်းတို့ဖြင့်၊] ဘတ္တစ္ဆာဒနသပ္ပိမဓုဖာဏိတာဒီနိ– ဆွမ်း, အဝတ်, ထောပတ်, ပျားရည်, တင်လဲအစရှိကုန်သော။ ဒါနူပကရဏာနိ– ဒါန၏ အဆောက်အဥုးတို့ကို။ ဝါ– လှူဖွယ်ဝတ္ထုဟူ သော အသုံးအဆောင်တို့ကို။ အာဒါယ– ၍။ သာဝတ္ထိံ– သို့။ ပတွာ– ၍။ သတ္ထာရံ– ကို။ ဝန္ဒိတွာ– ၍။ ဓမ္မကထံ– တရားနှင့် စပ်သော စကားကို။ သုတွာ– ၍။ ကထာပရိယောသာနေ– တရားစကားတော်၏ အဆုံး၌။ သောတာပတ္တိဖလေ– ၌။ ပတိဋ္ဌာယ– တည်၍။ အဒ္ဓမာသမတ္တမ္ပိ– တစ်လထက်ဝက်, ၁၅ရက်အတိုင်း အရှည်ကာလပတ်လုံးလည်း။ ဒါနံ– ကို။ ဒဒမာနာ– ပေးလှူကုန်လျက်။ သတ္ထု– ၏။ သန္တိကေ– ၌။ ဝသိတွာ– ၍။ ကောသမ္ဗိံ– သို့။ အာဂမနတ္ထာယ– ကြွလာတော် မူခြင်းအကျိုးငှာ။ သတ္ထာရံ– ကို။ ယာစိတွာ– တောင်းပန်၍။ ပဋိညံ– ဝန်ခံမှုကို။ ဝါ– ကတိစကားကို။ ဒဒန္တေန– ပေးတော်မူသော။ သတ္ထာရာ– သည်။ “ဂဟပတယော– အိမ်ရှင်ဒါယကာတို့! တထာဂတာ– တို့သည်။ သုညာဂါရေ– ဆိတ်ငြိမ်သော ကျောင်း၌။ အဘိရမန္တိ– မွေ့လျော်တော်မူကုန်၏။” ဣတိ၊ ဝုတ္တေ– အပ်သော်။ “ဘန္တေ– ရား! အညာတံ– သိအပ်ပါပြီ။ အမှေဟိ– တို့သည်။ ပဟိတသာသနေန– ပို့အပ်သော သတင်းစကားဖြင့်။ အာဂန္တုံ– ငှာ။ ဝဋ္ဋတိ– သင့်ပါ၏။” ဣတိ ဝတွာ ကောသမ္ဗိံ– သို့။ ဂန္တွာ၊ ဃောသကသေဋ္ဌိ– သည်။ ဃောသိတာရာမံ– ဃောသိတာ ရုံကျောင်းလည်းကောင်း။ ကုက္ကုဋသေဋ္ဌိ– သည်။ ကုက္ကုဋာရာမံ– ကုက္ကုဋာရုံ ကျောင်းလည်းကောင်း။ ပါဝါရိကသေဋ္ဌိ– သည်။ ပါဝါရိကာရာမံ– ပါဝါရိကာရုံ ကျောင်းလည်းကောင်း။ ဣတိ– သို့။ တယော– ၃ကျောင်းကုန်သော။ မဟာဝိဘဂဝတော ဣဒ္ဓိဗလေန နိဗ္ဗတ္တပတ္တစီဝရဓရာတိ အတ္ထော (ဇာဋီသစ်-၁, ၁၅၅)
ဣဒ္ဓိမယံ ဣဒ္ဓိမယံ ဣဒ္ဓိမယံ ဧဟိဘိက္ခူနံ ပုညိဒ္ဓိယာ နိဗ္ဗတ္တစီဝရံ (ဝိလံဋီ၊ ၂၊ ၃၉၉)။]
ဓမ္မကထံ။ ။ ဓမ္မေန+ယုတ္တာ+ကထာ ဓမ္မကထာ- တရားနှင့် စပ်သော စကား (ဇာဋီ- ၇, ၄၀၃)၊ (တစ်နည်း) ကထနံ ကထာ၊ ဓမ္မဿ+ကထာ ဓမ္မကထာ- တရား တော်ကို ဟောခြင်း(ဝိသုဒ္ဓိ၊ဋီ၊၂၊၂၃)၊ (တစ်နည်း) ကထနာ ကထာ၊ ဓမ္မာနံ+သဘာဝ- ဿ+ကထာ ဓမ္မကထာ- တရားတို့၏ သဘောကို ဟောခြင်း(ပဋိဂံ- ၃၇၁)
...[စာမျက်နှာ- ၅၅၀]...
ဟာရေ– ကြီးစွာသောကျောင်းတို့ကို။ ကာရေတွာ– ဆောက်လုပ်စေ၍။ သတ္ထု– အား။ ဝါ– ၏။ အာဂမနတ္ထာယ– ငှာ။ သာသနံ– ကို။ ပဟိဏိံသု– ပို့ကုန်ပြီ။ သတ္ထာ– သည်။ တေသံ– ထိုသူဌေး၃ယောက်တို့၏။ သာသနံ– ကို။ သုတွာ၊ တတ္ထ– ထို ကောသမ္ဗီမြို့သို့။ အဂမာသိ– ကြွတော်မူပြီ။ တေ– ထိုသူဌေး၃ယောက်တို့သည်။ ပစ္စုဂ္ဂန္တွာ– ခရီးဥုးကြိုဆို၍။ သတ္ထာရံ– ကို။ ဝိဟာရံ– သို့။ ပဝေသေတွာ– ဝင်စေ၍။ ဝါရေန ဝါရေန– အလှည့်အားဖြင့်, အလှည့်အားဖြင့်။ ပဋိဇဂ္ဂန္တိ– ပြုစုလုပ်ကျွေး ကုန်၏။ သတ္ထာ– သည်။ ဒေဝသိကံ– နေ့စဉ် နေ့တိုင်း။ ဧကေကသ္မိံ– တစ်ကျောင်း, တစ်ကျောင်းသော။ ဝိဟာရေ– ကျောင်း၌။ ဝသတိ– နေတော်မူ၏။ ယဿ– အကြင်သူဌေး၏။ ဝိဟာရေ– ၌။ ဝုဋ္ဌော– နေတော်မူသည်။ ဟောတိ။ တဿေဝ– ထိုသူဌေး၏သာ။ ဃရဒွါရေ– အိမ်တံခါး၌။ ပိဏ္ဍာယ– ငှာ။ စရတိ၊ ပန– ဆက်ဥုးအံ့။ တိဏ္ဏံ– ၃ယောက်ကုန်သော။ တေသံ သေဋ္ဌီနံ– ထိုသူဋ္ဌေးတို့၏။ ဥပဋ္ဌာကော– အလုပ်အကြွေးဖြစ်သော။ သုမနော နာမ– သုမနမည်သော။ မာလာကာရော– ပန်းသည်သည်။ အဟောသိ– ရှိပြီ။ သော– ထိုသုမနပန်းသည်သည်။ တေ သေဋ္ဌိနော– ထိုသူဌေးတို့ကို။ ဧဝံ အာဟ၊ (ကိံ)၊ “အဟံ– သည်။ တုမှာကံ– တို့အား။ ဝါ– တို့၏။ ဒီဃရတ္တံ– ရှည်စွာသော နေ့ညဉ့်ပတ်လုံး။ ဥပကာရကော– လျော်သော အကျိုးကျေးဇူးရှိကုန်သည်၏အဖြစ်ကို ပြုတတ်သူတည်း။ ဝါ– ကျေးဇူးကို ပြု တတ်သူတည်း။ သတ္ထာရံ– ကို။ ဘောဇေတုကာမော– ဆွမ်းဘုဉ်းစေခြင်းငှာ အလို ရှိသည်။ ဝါ– ဆွမ်းကျွေးခြင်းငှာ အလိုရှိသည်။ အမှိ– ဖြစ်၏။ မယှမ္ပိ– ကျွန်တော့် အားလည်း။ ဧကဒိဝသံ– ပတ်လုံး။ သတ္ထာရံ– ကို။ ဒေထ– ပါကုန်။” ဣတိ– သို့၊
ဥပကာရကော။ ။ “ဥပ+ကရ+ဏ”ဖြင့်ပြီးသော ဥပကာရကို “ပဓာနဿ အနု- ဂုဏျသမ္ပာဒနေ- ပဓာန၏ လျော်သော ဂုဏ်ရှိသည်၏အဖြစ်ကို ပြီးစေခြင်း၌”ဟု ထောမနိဓိ၌ ဖွင့်၏၊ ဥပကို “ပဓာနဿ အနုဂုဏျ”ဟု ဖွင့်၍ ကရောတိကို “ကြိယံ အဘိနိပ္ဖာဒေတိ”ဟု ဖွင့်သကဲ့သို့ ကာရကို “သမ္ပာဒန”ဟု ဖွင့်သည်၊ ဤအဖွင့်အရ “ပဓာနဿ အနုဂုဏျံ (အနုဂုဏဘာဝံ) ကရောတိ အဘိနိပ္ဖာဒေတီတိ ဥပကာရ- ကော”ဟုပြု။
အနက်ပေးပုံ။ ။ အနက်ပေးရာ၌ “တို့အား+လျော်သော”ဟု စပ်၍ “တုမှာကံ- တို့အား၊ ဥပကာရကော- လျော်သော ကျေးဇူးကို ပြုတတ်၏”ဟု ပေးရိုးရှိ၏၊ ဆရာ
...[စာမျက်နှာ- ၅၅၁]...
ဤသို့ ပြောပြီ။ “ဘဏေ– အမောင်! တေန ဟိ– လျှင်။ သွေ– ၌။ ဘောဇေဟိ– ဆွမ်းကပ်လော။” ဣတိ– ဤသို့ ပြောကုန်ပြီ။ “သာမီ– အရှင်တို့! သာဓု– ကောင်း ပါပြီ။” ဣတိ– ဤသို့ ပြော၍။ သော– ထိုသုမနပန်းသည်သည်။ သတ္ထာရံ– ကို။ နိမန္တေတွာ– ပင့်ဖိတ်၍။ သက္ကာရံ– ကောင်းမွန်ရိုသေစွာ ပြုအပ်သော လှူဖွယ် ပစ္စည်းကို။ ပဋိယာဒေသိ– စီရင်ပြီ။
တဒါ– ၌။ ရာဇာ– ဥတေနမင်းသည်။ သာမာဝတိယာ– အား။ ဒေဝသိကံ– နေ့စဉ်နေ့တိုင်း။ ပုပ္ဖမူလေ– ပန်းဖိုးဖြစ်ကုန်သော။ အဋ္ဌ ကဟာပဏေ– ၈ကျပ်တို့ကို။ ဒေတိ၊ တဿာ– ထိုသာမာဝတီမိဖုရား၏။ ခုဇ္ဇုတ္တရာ နာမ– ခုဇ္ဇုတ္တရာမည်သော။ ဒါသီ– သည်။ သုမနမာလာကာရဿ– သုမနပန်းသည်၏။ သန္တိကံ– သို့။ ဂန္တွာ၊ နိဗဒ္ဓံ– အမြဲမပြတ်။ ပုပ္ဖာနိ– တို့ကို။ ဂဏှာတိ– ဝယ်ယူ၏။ အထ– ၌။ တသ္မိံ ဒိဝသေ– ထိုနေ့၌။ အာဂတံ– သော။ နံ– ထိုခုဇ္ဇုတ္တရာကို။ မာလာကာရော– သုမန ပန်းသည်သည်။ အာဟ၊ (ကိံ)၊ “မယာ– သည်။ သတ္ထာ– ကို။ နိမန္တိတော– ပင့်ဖိတ် အပ်ပြီ။ အဇ္ဇ– ယနေ့။ ပုပ္ဖေဟိ– တို့ဖြင့်။ သတ္ထာရံ– ကို။ ပူဇေဿာမိ– အံ့။ တာဝ– စွာ။ တိဋ္ဌ– တည်နေပါဥုး။ [တာဝ တိဋ္ဌ– ခဏနေပါဥုး၊] တွံ– သည်။ ပရိဝေသနာယ– ဆွမ်းပြုစုလုပ်ကျွေးခြင်းငှာ။ သဟာယိကာ– သူငယ်ချင်းမသည်။ ဟုတွာ ဓမ္မံ တို့ကား “တို့၏+အဖြစ်”ဟု စပ်၍ “တုမှာကံ– တို့၏။ ဥပကာရကော– လျော်သော ဂုဏ်ကျေးဇူး ရှိကုန်သည်၏အဖြစ်ကို ပြုတတ်၏”ဟု သဒ္ဒတ္ထ ပေးတော်မူ၏။ “ကျေးဇူး” ဟူသော အနက်သည် “အနုဂုဏျ”ဟူသော ထောမနိဓိစကားမှ ဂုဏပုဒ်၏ အာနိသံသ (အကျိုးကျေးဇူး) အနက်တည်း။ (ပဋ္ဌာနဘာ-၁၆၊ သမ္မောဘာ-၂, ၃၂)
မဏိ- ၂, ၃၂၇- ၈။ ။ ထို၌ ဥပကာရောကို “ဥပဂန္တွာ ကရီယတေ နိပ္ဖာဒီယတေတိ ဥပကာရော၊ ...ဟိတဝိေသေသော၊ ဥပဂန္တွာ ဝါ ကရောတိ ဟိတဝိသေသံ နိပ္ဖာဒေတီတိ ဥပကာရကော”ဟု ၂နည်းပြုရာ နောက်နည်းကို မှီး၍ “ဥပဂန္တွာ ကရောတိ ဟိတဝိသေသံ နိပ္ဖာဒေတီတိ ဥပကာရကော”ဟုပြု၊ ထိုအလို “တုမှာကံ- တို့ကို၊ ဥပကာရော- အနီးကပ် ပြုစုတတ်သူတည်း”ဟု ပေးရာ၏။
ပဒီ- ၅၀၆။ ။ ထို၌ “သုဋ္ဌု ကရောန္တော...ဟောတိ”ဟု ဖွင့်သဖြင့် “သုဋ္ဌု ကရောတီတိ ဥပကာရကော”ဟုပြု၍ “တုမှာကံ- တို့ကို၊ ဥပကာရကော- ကောင်းစွာ ပြုစုတတ်သူတည်း”ဟု ပေးရာ၏။
...[စာမျက်နှာ- ၅၅၂]...
သုတွာ– နာပြီးလသော်။ အဝသေသာနိ– ကြွင်းကျန်ကုန်သော။ ပုပ္ဖာနိ– တို့ကို။ ဂဟေတွာ၊ ဂမိဿသိ– သွားရလိမ့်မည်။” ဣတိ– ဤသို့ ပြောပြီ။ သာ– ထို ခုဇ္ဇုတ္တရာသည်။ “သာဓူ”တိ– ဟူ၍။ အဓိဝါသေသိ– လက်ခံပြီ။ သုမနော– သုမန ပန်းသည်သည်။ ဗုဒ္ဓပ္ပမုခံ– သော။ ဘိက္ခုသံဃံ– ကို။ ပရိဝိသိတွာ– ဆွမ်းပြုစုလုပ် ကျွေး၍။ အနုမောဒနကရဏတ္ထာယ– အနုမောဒနာပြုခြင်းငှာ။ ပတ္တံ– ကို။ အဂ္ဂဟေသိ– ယူပြီ။ သတ္ထာ– သည်။ အနုမောဒနဓမ္မဒေသနံ– အနုမောဒနာတရား ဒေသနာတော်ကို။ အာရဘိ– အားထုတ်တော်မူပြီ။ ခုဇ္ဇုတ္တရာပိ– သည်လည်း။ သတ္ထု– ၏။ ဓမ္မကထံ– ကို။ သုဏန္တီယေဝ– နာစဉ်ပင်လျှင်။ သောတာပတ္တိဖလေ– ၌။ ပတိဋ္ဌဟိ– ပြီ။ သာ– ထိုခုဇ္ဇုတ္တရာသည်။ အညေသု– ကုန်သော။ ဒိဝသေသု– တို့၌။ စတ္တာရော ကဟာပဏေ– ၄ကျပ်တို့ကို။ အတ္တနော– မိမိဖို့။ ဝါ– အတွက်။ ဂဟေတွာ၊ စတူဟိ– ၄ကျပ်တို့ဖြင့်။ ပုပ္ဖာနိ– တို့ကို။ ဂဟေတွာ– ဝယ်ယူ၍။ ဂစ္ဆတိ– ပြန်သွား၏။ တံ ဒိဝသံ– ထိုနေ့၌။ အဋ္ဌဟိပိ– ၈ကျပ်လုံးတို့ဖြင့်လည်း။ ပုပ္ဖာနိ– တို့ကို။ ဂဟေတွာ၊ ဂတာ– ပြန်သွားပြီ။ အထ– ၌။ နံ– ထိုခုဇ္ဇုတ္တရာကို။ သာမာဝတီ– သည်။ အာဟ၊ (ကိံ)၊ “အမ္မ– အမိ! အဇ္ဇ၊ အမှာကံ– တို့အား။ ရညာ– သည်။ ဒွိဂုဏံ– ၂ခုသောအဖို့အစုရှိသော။ ဝါ– ၂ဆဖြစ်သော။ ပုပ္ဖမူလံ– ပန်းဖိုးကို။ ဒိန္နံ ကိံ နု ခေါ– ပေးအပ်ပါသလော?” ဣတိ– ဤသို့ မေးပြီ။ “အယျေ– အရှင်မ! နော (ဒိန္နံ)– မပေးအပ်ပါ။” ဣတိ– ဤသို့ လျှောက်တင်ပြီ။ “အထ– ထိုသို့ဖြစ်လျှင်။ ကသ္မာ–ကြောင့်။ ပုပ္ဖာနိ– တို့သည်။ ဗဟူနိ– များကုန်သနည်း?” ဣတိ– ဤသို့ မေးပြီ။ “အဟံ– သည်။ အညေသု– ကုန်သော။ ဒိဝသေသု– တို့၌။ စတ္တာရော ကဟာပဏေ– တို့ကို။ အတ္တနော– ဖို့။ ဂဟေတွာ– ၍။ စတူဟိ– တို့ဖြင့်။ ပုပ္ဖာနိ– တို့ကို။ အာဟရာမိ– ဝယ်ယူခဲ့ပါ၏။” ဣတိ– ပြီ။ “အဇ္ဇ ကသ္မာ န ဂဏှိ– မယူသနည်း?” ဣတိ– မေးပြီ။ “သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ– ၏။ ဓမ္မကထံ သုတွာ၊ ဓမ္မဿ– တရားတော်၏။ ဝါ– ကို။ အဓိဂတတ္တာ– ရအပ်သည်၏ အဖြစ်ကြောင့်ပါတည်း။” ဣတိ– ပြီ။ အထ– ၌။ နံ– ထိုခုဇ္ဇုတ္တရာကို။ “အရေ ဒုဋ္ဌဒါသိ– ဟဲ့...ပျက်စီးသောကျွန်မ! ဧတ္တကံ– သော။ ကာလံ– လုံး။ တယာ– သည်။ ဂဟိတကဟာပဏေ– ယူအပ်သော ငွေ အသပြာတို့ကို။ မေ– အား။ ဒေဟိ– ပြန်ပေးလော။” ဣတိ၊ အတဇ္ဇေတွာ– မခြိမ်း ခြောက်မူ၍။ “အမ္မ– အမေ! တယာ– သည်။ ပိဝိတံ– သောက်အပ်သော။ အမတံ–
...[စာမျက်နှာ- ၅၅၃]...
အမြိုက်တရားကို။ (မသေကြောင်းဖြစ်သော တရားရေအေးကို)၊ [ဧတသ္မိံ အဓိ- ဂတေ နတ္ထိ ပုဂ္ဂလဿ မတံ မရဏန္တိ အမတံ၊- သာရတ္ထ၊ ၂၊ ၇၇။] အမှေပိ– ကျွန်မ တို့ကိုလည်း။ ပါယေဟိ– သောက်စေလော။ ဝါ– တိုက်လော။” ဣတိ ဝတွာ၊ “တေန ဟိ– လျှင်။ မံ– ကျွန်မကို။ နှာပေဟိ– ရေချိုးစေလော။ ဝါ– ရေချိုးပေးလော။” ဣတိ ဝုတ္တေ၊ သောဠသဟိ– ၁၆အိုးကုန်သော။ ဂန္ဓောဒကဃဋေဟိ– နံ့သာရေ အိုးတို့ဖြင့်။ နှာပေတွာ– ရေချိုးစေ၍။ ဝါ– ရေချိုးပေး၍။ ဒွေ– ၂ထည်ကုန်သော။ မဋ္ဌသာဋကေ– ပြေပြစ်ချောညက်သော အဝတ်တို့ကို။ ဒါပေသိ– ပေးစေပြီ။ သာ– ထိုခုဇ္ဇုတ္တရာသည်။ ဧကံ– တစ်ထည်ကို။ နိဝါသေတွာ၊ ဧကံ– ကို။ ဧကံသံ– လက် ဝဲတစ်ဖက် ပခုံးထက်၌။ ပါရုပိတွာ– ခြုံ၍။ အာသနံ– နေရာကို။ ပညာပေတွာ– ခင်းစေ၍။ ဧကံ– တစ်ချောင်းသော။ ဗီဇနိံ– ယပ်တောင်ကို။ အာဟရာပေတွာ– ဆောင်ယူစေ၍။ အာသနေ– ၌။ နိသီဒိတွာ– ၍။ စိတြဗီဇနိံ– ဆန်းကြယ်သော ယပ်တောင်ကို။ အာဒါယ– ယူ၍။ ပဉ္စ မာတုဂါမသတာနိ– ငါးရာသော မိန်းမတို့ကို။ အာမန္တေတွာ– ခေါ်၍။ တာသံ– ထိုမိန်းမတို့အား။ သတ္ထာရာ– သည်။ ဒေသိတနိယာမေနေဝ– ဟောတော်မူအပ်သော နည်းဖြင့်သာလျှင်။ ဓမ္မံ– ကို။ ဒေသေသိ– ပြီ။ တဿာ– ထိုခုဇ္ဇုတ္တရာ၏။ ဓမ္မကထံ– ကို။ သုတွာ၊ သဗ္ဗာပိ– အလုံးစုံလည်း ဖြစ်ကုန်သော။ တာ– ထိုမိန်းမတို့သည်။ သောတာပတ္တိဖလေ– ၌။ ပတိဋ္ဌဟိံသု– ကုန်ပြီ။
သဗ္ဗာပိ– ကုန်သော။ တာ– ထိုငါးရာသောမိန်းမတို့သည်။ ခုဇ္ဇုတ္တရံ– ကို။ ဝန္ဒိတွာ၊ “အမ္မ– အမေ! အဇ္ဇတော– ယနေ့မှ။ ပဋ္ဌာယ– ၍။ တွံ– သည်။ ကိလိဋ္ဌကမ္မံ– ညစ်နွမ်း (ပင်ပန်း) သော အလုပ်ကို။ မာ ကရိ– မလုပ်ပါနှင့်။ အမှာကံ– ကျွန်မတို့၏။ မာတုဋ္ဌာနေ စ– အမေအရာ၌လည်းကောင်း။ အာစရိယဋ္ဌာနေ စ– ဆရာအရာ၌ လည်းကောင်း။ ဌတွာ– တည်၍။ သတ္ထု– ၏။ သန္တိကံ– သို့။ ဂန္တွာ၊ သတ္ထာရာ– သည်။ ဒေသိတံ– အပ်သော။ ဓမ္မံ၊ သုတွာ– နာကြားပြီး၍။ အမှာကံ– တို့အား။ ကထေဟိ– ပြန်ဟောပါလော။” ဣတိ ဝဒိံသု၊ သာ– ထိုခုဇ္ဇုတ္တရာသည်။ တထာ– ထိုပြောကြသည့်အတိုင်း။ ကရောန္တီ– ပြုလျက်။ အပရဘာဂေ– ၌။ တိပိဋကဓရာ– ပိဋကသုံးပုံကို ဆောင်သူမသည်။ ဇာတာ– ပြီ။ အထ– ထိုအခါ၌။ နံ– ထိုခုဇ္ဇုတ္တရာ
...[စာမျက်နှာ- ၅၅၄]...
ကို။ သတ္ထာ– သည်။ “ဘိက္ခဝေ– တို့! ယဒိဒံ (ယာ+အယံ) ခုဇ္ဇုတ္တရာ– အကြင် ခုဇ္ဇုတ္တရာသည်။ (အတ္ထိ)၊ ဧတံ (ဧသာ)– ဤခုဇ္ဇုတ္တရာသည်။ မမ– ငါဘုရား၏။ ဗဟုဿုတာနံ– များသော ပရိယတ္တိသုတရှိကုန်သော။ ဓမ္မကထိကာနံ ဓမ္မကထိကာနံ ဓမ္မကထိကာနံ– တရား ဟောခြင်း၌ ကောင်းကုန်သော။ ဝါ– တရားဟောတတ်ကုန်သော။ သာဝိကာနံ– တပည့်မဖြစ်ကုန်သော။ ဥပါသိကာနံ– ဥပါသိကာမတို့တွင်။ ဝါ– တို့ထက်။ အဂ္ဂံ (အဂ္ဂါ)– အမြတ်ဆုံး, အသာဆုံးတည်း။” ဣတိ– သို့။ ဧတဒဂ္ဂေ– ဧတဒဂ်အရာ၌၊
ဓမ္မကထိကာနံ။ ။ ဓမ္မကထာယံ+သာဓု ဓမ္မကထိကာ(ပါစိယော- ၂၉)၊ (တစ်နည်း) ဓမ္မေန+ယုတ္တာ+ကထာ ဓမ္မကထာ၊ ဓမ္မကထာ+ဧတိဿာ အတ္ထီတိ ဓမ္မကထိကာ-တရားနှင့် စပ်သော စကားရှိသူမ(ဇာဋီ- ၇, ၄၀၃)
ဧတဒဂ္ဂံ ယဒိဒံ။ ။ ဣတ္ထိလိင်မှ နပုံလိင်သို့ ပြန်နေသော လိင်္ဂဝိပလ္လာသယူ၍ ပေးခဲ့သည်၊ “ဘိက္ခဝေ! ခုဇ္ဇုတ္တရာ- ဟူသော၊ ယဒိဒံ (ခန္ဓပဉ္စကံ)- အကြင်ခန္ဓာ၅ပါး အပေါင်းသည်၊ (အတ္ထိ)၊ ဧတံ (ခန္ဓပဉ္စကံ)- ဤခန္ဓာ၅ပါးအပေါင်းသည်၊ မမ ဗဟုသုတာနံ...ဥပါသိကာနံ– တို့တွင်၊ ဝါ- ဥပါသိကာမဟု ခေါ်ဝေါ်အပ်သော ခန္ဓာ ၅ပါးအပေါင်းတို့တွင်၊ အဂ္ဂံ- တည်း”ဟု နဂိုလိင်အရှိအတိုင်းလည်း တစ်နည်းပေးနိုင် သည်။ (သာရတ္ထ၊၁၊၆၀၊ သီဋီသစ်၊၁၊၇၉၊ ပါရာဘာ- ၁, ၉၁)
ဝိဗော- ၈၂။ ။ ထို၌ “နပုံသကေဟိ” အလိုက်ကိုကြည်သော “သိံ”ဟူသော ဝိနာဓိကာရယောဂဝိဘာဂဖြင့် ဣတ္ထိလိင်, ပုံလိင်နောင် သိဝိဘတ်ကို အံပြု၍ “ဧတ- ဒဂ္ဂံ, ယဒိဒံ”ပြီးသည်ဟူသော စူဠနိရုတ္တိကျမ်းအဆိုကို ပြသေး၏၊ ထိုအလို ဧတံ အဂ္ဂံ, ယံ၌ သိကို အံပြု၍ ပြီးစေရာ၏၊ “ယဒိဒံ ခုဇ္ဇုတ္တရာ- သည်၊ အတ္ထိ၊ ဧတံ- ခုဇ္ဇုတ္တရာ သည်၊ ပေ၊ အဂ္ဂံ- တည်း”ဟုပေး၊ အဖွင့်များနှင့်ကား မညီပါ။
ယဒိဒံ ပုဒ်ဖြတ် ၃မျိုး။ ။ ဣဒံသည် နပုံလိင်အပြင် ပုံလိင်, ဣတ္ထိလိင်လည်း ရှိ ၏၊ ပုံလိင်, ဣတ္ထိလိင်ဣဒံကို ဣမဿိဒမံသိသု နပုံသကေသုတ်၌ “အံသိ”ဟူသော ယောဂဝိဘာဂဖြင့် သိဝိဘတ်နှင့်တကွ ဣမ, ဣမာကို ဣဒံပြု၊ နပုံလိင်ဣဒံကိုကား ၎င်းင်းသုတ်ရင်းဖြင့် စီရင်ရာ၏၊ ဤကား ဝိဗော- ၆၀လာ စူဠနိရုတ္တိကျမ်းအဆိုတည်း၊ ထိုအလို “ယံ+ဣဒံ, ယာ+ဣဒံ, ယော+ ဣဒံ”ဟု ၃မျိုး ဖြတ်နိုင်၏၊ ဤ၌ နပုံလိင် ဣတ္ထိလိင်၂မျိုးသာ ဖြစ်နိုင်သဖြင့် “ယံ+ဣဒံ, ယာ+ ဣဒံ”ဟု ၂မျိုးသာ ဖြတ်၊ “ယော+ ဣဒံ”ဟု မဖြတ်ရ၊ ဧတဒဂ္ဂံလည်း ဤအတူပင် ၃မျိုး ဖြတ်နိုင်သည်။
ရုပ်ပြီးပုံ။ ။ “ယံ+ဣဒံ”ဟုဖြတ်လျှင် နိဂ္ဂဟိတ်ကို ဒပြု၊ “ယာ+ဣဒံ”ဟုဖြတ်လျှင် ဒ- လာ, ယာ၌ ရဿပြု၊ “ယော+ဣဒံ”ဟု ဖြတ်လျှင် ဧဩန မဝဏ္ဏေ(မောဂ်- ၁, ၃၇)သုတ်ဖြင့် ဩ ကို အပြု, ဒ- လာ၊ ကစ္စည်းအလို ရှေ့ဩကိုချေ, ထိုကျေရာ၌ အ-
...[စာမျက်နှာ- ၅၅၅]...
ဌပေသိ– ထားတော်မူပြီ။ ပဉ္စသတာ– ငါးရာကုန်သော။ တာပိ ဣတ္ထိယော– တို့သည်လည်း။ တံ– ထိုခုဇ္ဇုတ္တရာကို။ ဧဝံ အာဟံသု၊ (ကိံ)၊ “အမ္မ! သတ္ထာရံ– ကို။ ဒဋ္ဌုကာမာ– ဖူးမြင်လိုကုန်သည်။ အမှာ– ဖြစ်ပါကုန်၏။ တံ– ထိုမြတ်စွာဘုရားကို။ နော– ကျွန်မတို့ကို။ ဒဿေဟိ– ဖူးမြင်စေလော။ ဝါ– ပြလော။ ဂန္ဓမာလာဒီဟိ– နံ့သာ, ပန်း အစရှိသည်တို့ဖြင့်။ တံ– ထိုမြတ်စွာဘုရားကို။ ပူဇေဿာမ– ကြမည်။” ဣတိ– ဤသို့ ပြောကုန်ပြီ။ “အယျေ– အရှင်မတို့! ရာဇကုလံ နာမ– မင်းနန်းတော် မည်သည်။ ဘာရိယံ– ဝန်လေး၏။ (တာဝန်ကြီး၏)၊ တုမှေ– တို့ကို။ ဂဟေတွာ– ခေါ်၍။ ဗဟိ– နန်းတော်အပြင်ဘက် သို့။ ဂန္တုံ– ငှာ။ န သက္ကာ– မစွမ်းနိုင်။” ဣတိ– ဤသို့ ပြောပြီ။ “အမ္မ! နော– ကျွန်မတို့ကို။ မာ နာသေဟိ– မပျက်စီးပါစေနှင့်။ ဝါ– မဖျက်ဆီးပါနှင့်။ အမှာကံ– တို့ကို။ သတ္ထာရံ– ကို။ ဒဿေဟိ ဧဝ– ဖူးမြင်သာ ဖူးမြင်စေပါလော။ ဝါ– ပြသာ ပြပါလော။” ဣတိ– ဤသို့ ပြောကုန်ပြီ။ “တေန ဟိ– လျှင်။ တုမှာကံ– အရှင်မတို့၏။ ဝသနဂဗ္ဘာနံ– နေရာအခန်းတို့၏။ ဘိတ္တီသု– နံရံတို့၌။ ယတ္တကေန– အကြင်မျှ အတိုင်းအရှည်ရှိသော အပေါက်ဖြင့်။ ဩလော ကေတုံ– ဖူးမြင်ခြင်းငှာ။ သက္ကာ– စွမ်းနိုင်သည်။ ဟောတိ။ တတ္တကံ– ထိုမျှအတိုင်း အရှည်ရှိသော။ ဆိဒ္ဒံ– အပေါက်ကို။ ကတွာ၊ ဂန္ဓမာလာဒီနိ– တို့ကို။ အာဟရာ ပေတွာ– ဆောင်ယူစေ၍။ တိဏ္ဏံ– ကုန်သော။ သေဋ္ဌီနံ– တို့၏။ ဃရဒွါရံ– သို့။ ဂစ္ဆန္တံ– ကြွတော်မူသော။ သတ္ထာရံ– ကို။ တုမှေ– တို့သည်။ တေသု တေသု ဌာနေသု– ထိုထိုအရပ်တို့၌။ ဌတွာ– တည်၍။ ဩလောကေထ စေဝ– ဖူးမြင်လည်း ဖူးမြင် လာ၍ ပြီးစေရာ၏။ (ကစ်ဘာ-၁, ၆၇)
အဖွင့်များအလို။ ။ “ယဒိဒန္တိ နိပါတော၊ တဿ သဗ္ဗပဒေသု လိင်္ဂါနုရူပတော အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော(ဒီ၊ဋ္ဌ၊၂၊၈၈)”စသော အဖွင့်များအလိုကား ယဒိဒံသည် လိင် ၃ပါး, ဝုစ်၂ပါးအနက်ရသော နိပါတ်ပုဒ်တည်း၊ “ယံ+ဣဒံ”ဟု တစ်နည်းသာ ဖြတ်၍ အနက်ပေးရာ၌ စွဲရာအနက်အားလျော်စွာ “ယံ ဣဒံ, ယော အယံ, ယာ အယံ”ဟု အနက်ပေးရသည်၊ ထိုကြောင့် “ယဒိဒံသာ, ပုဒ်ရှိရာ, ၃ဖြာ လိင်နှင့်ရွေး၊ ၂ဖြာဝုစ် နှင့်တွေး(တောင်တွင်း- ၇၁)”ဟု ဆိုသည်။
အယျေ။ ။ ဤ၌ အယျေသည် အာလုပ်ဗဟုဝုစ်တည်း၊ ထိုကြောင့် ဃတေ စ၌ စသဒ္ဒါဖြင့် အယျာနောင် ယောဝိဘတ်ကို ဧပြု၍ ပြီးစေရာ၏။ (ဝိဗော- ၅၆)
...[စာမျက်နှာ- ၅၅၆]...
ကြလော။ ဟတ္ထေ– တို့ကို။ ပသာရေတွာ– ဆန့်တန်း၍။ ဝန္ဒထ စ– ရှိခိုးလည်း ရှိ ခိုးကြလော့။ ပူဇေထ စ– ပူဇော်လည်း ပူဇော်ကြလော။” ဣတိ– ဤသို့ ပြောပြီ။ တာ– ထိုငါးရာသော မိန်းမတို့သည်။ တထာ– ထိုပြောသည့်အတိုင်း။ ကတွာ၊ ဂစ္ဆန္တဉ္စ– ကြွသွားတော်မူသည်လည်းဖြစ်သော။ အာဂစ္ဆန္တဉ္စ– ပြန်ကြွလာတော်မူ သည်လည်းဖြစ်သော။ သတ္ထာရံ– ကို။ ဩလောကေတွာ– ဖူးမြင်၍။ ဝန္ဒိံသု စေဝ– ရှိခိုးလည်း ရှိခိုးကုန်ပြီ။ ပူဇေသုံ စ– ပူဇော်လည်း ပူဇော်ကုန်ပြီ။
အထ– ၌။ ဧကဒိဝသံ– ၌။ မာဂဏ္ဍိယာ– မာဂဏ္ဍီမိဖုရားသည်။ အတ္တနော– ၏။ ပါသာဒတလတော– နန်းပြာသာဒ်ရင်ပြင်မှ။ နိက္ခမိတွာ– ၍။ စင်္ကမမာနာ– စင်္ကြံသွားလသော်။ တာသံ– ထိုသာမာဝတီမိဖုရားအမှူးရှိသော မိန်းမတို့၏။ ဝသနဋ္ဌာနံ– နေရာအရပ်သို့။ ဂန္တွာ– ရောက်၍။ ဂဗ္ဘေသု– အခန်းတို့၌။ ဆိဒ္ဒံ ဒိသွာ၊ တို့၏။ “ဣဒံ– ဤအပေါက်သည်။ ကိံ– ဘာနည်း?” ဣတိ၊ ပုစ္ဆိတွာ– ၍။ တာဟိ– ထိုမိန်းမတို့သည်။ တဿာ– ထိုမာဂဏ္ဍိယမိဖုရား၏။ သတ္ထရိ– ၌။ အာဃာတဗဒ္ဓဘာဝံ– ဖွဲ့အပ်သောရန်ငြိုးရှိသည်၏အဖြစ်ကို။ ဝါ– ရန်ငြိုးဖွဲ့သည်၏အဖြစ်ကို။ အဇာနန္တီဟိ– မသိကုန်လသော်။ ဝါ– မသိကုန်သည်၏အဖြစ်ကြောင့်။ [“အဇာနန္တီဟိ– မသိကုန်သော။ တာဟိ– ထိုမိန်းမတို့သည်”ဟုလည်း ပေး။] “သတ္ထာ– သည်။ ဣမံ နဂရံ– သို့။ အာဂတော– ကြွတော်မူလာပြီ။ မယံ– တို့သည်။ ဧတ္ထ– ဤအရပ်၌။ ဌတွာ– တည်၍။ သတ္ထာရံ– ကို။ ဝန္ဒာမ စေဝ– ရှိခိုးလည်း ရှိခိုးကြ၏။ ပူဇေမ စ– ပူဇော်လည်း ပူဇော်ကြ၏။” ဣတိ ဝုတ္တေ၊ “သမဏော ဂေါတမော– သည်။ ဣမံ နဂရံ– သို့။ အာဂတော နာမ– ရောက်နေ၏။ [နာမကို ဝိမှယ (အံ့ဩခြင်း) အနက်ကြံ၊ (တစ်နည်း) အနက်မဲ့ကြံ၊] ဣဒါနိ– ၌။ အဿ– ထိုရဟန်းဂေါတမဖို့။ ဝါ– ထိုရဟန်း ဂေါတမ၌။ ကတ္တဗ္ဗံ– ပြုသင့်ထိုက်သောအမှုကို။ ဇာနိဿာမိ– သိရလိမ့်မည်။ ဣမာပိ– ဤမိန်းမတို့သည်လည်း။ တဿ– ထိုရဟန်းဂေါတမ၏။ ဥပဋ္ဌာယိကာ– အလုပ် အကျွေးမတို့တည်း။ ဣမာသမ္ပိ– ဤမိန်းမတို့ဖို့လည်း။ ဝါ– တို့၌လည်း။ ကတ္တဗ္ဗံ– ကို။ ဇာနိဿာမိ– မည်။” ဣတိ၊ စိန္တေတွာ– ၍။ ဂန္တွာ– သွား၍။ ရညော– အား။ အာရောစေသိ– လျှောက်တင်ပြီ။ (ကိံ)၊ “မဟာရာဇ– မင်းကြီး! သာမာဝတိမိဿိကာနံ– သာမာဝတီနှင့် ရောနှောခြင်းရှိကုန်သော မိန်းမတို့၏။ ဝါ– သာမာ ဝတီအပါအဝင်ဖြစ်သောမိန်းမတို့မှာ။ ဗဟိဒ္ဓါ– အပြင်ပ၌။ ပတ္ထနာ– တောင့်တ
...[စာမျက်နှာ- ၅၅၇]...
ခြင်းသည်။ အတ္ထိ။ ကတိပါဟေနေဝ– အနည်းငယ်သော ရက်ဖြင့်သာလျှင်။ ဝါ– ၂ရက်၃ရက်ဖြင့်သာလျှင်။ တေ– သင်မင်းကြီး၏။ ဇီဝိတံ– ကို။ မာရေဿန္တိ– သေ စေကြလိမ့်မည်။ ဝါ– လုပ်ကြံကြလိမ့်မည်။” ဣတိ– ဤသို့ လျှောက်တင်ပြီ။ ရာဇာ– သည်။ “တာ– ထိုမိန်းမတို့သည်။ ဧဝရူပံ– ဤသို့သဘောရှိသောအမှုကို။ န ကရိဿန္တိ– ပြုကြလိမ့်မည်မဟုတ်။” ဣတိ– ဤသို့ တွေး၍။ န သဒ္ဒဟိ– မယုံကြည်ခဲ့။ ပုနပ္ပုနံ– ထပ်။ ဝုတ္တေပိ– လျှောက်တင်အပ်ပါသော်လည်း။ န သဒ္ဒဟိ ဧဝ– မယုံကြည် ခဲ့သည်သာ။ အထ– ထိုအခါ၌။ ဧဝံ– ဤသို့။ တိက္ခတ္တုံ– ၃ကြိမ်တိုင်တိုင်။ ဝုတ္တေပိ– အပ်သော်လည်း။ အသဒ္ဒဟန္တံ– မယုံကြည်သော။ နံ– ထိုဥတေနမင်းကို။ “မဟာရာဇ– ကြီး! မေ– ၏။ (ဝစနံ– ကို၊) သစေ န သဒ္ဒဟသိ– အကယ်၍ မယုံကြည်အံ့။ (ဧဝံ သတိ)၊ တာသံ– တို့၏။ ဝသနဋ္ဌာနံ– သို့။ ဂန္တွာ– သွား၍။ ဥပဓာရေဟိ– စုံ စမ်းပါလော။” ဣတိ အာဟ၊ ရာဇာ– သည်။ ဂန္တွာ– ၍။ ဂဗ္ဘေသု– တို့၌။ ဆိဒ္ဒံ– ကို။ ဒိသွာ၊ “ဣဒံ– ဤအပေါက်သည်။ ကိံ– ဘာနည်း?” ဣတိ ပုစ္ဆိတွာ၊ တသ္မိံ အတ္ထေ– ထိုအကြောင်းကို။ အာရောစိတေ– လျှောက်တင်အပ်သော်။ တာသံ– ထိုမိန်းမ တို့အား။ အကုဇ္ဈိတွာ– အမျက်မထွက်မူ၍။ ကိဉ္စိ– ဘာကိုမျှ။ အဝတွာဝ– မပြောမူ၍
ကတိပါဟေနေဝ။ ။ ကတိပိ+အဟာနိ ကတိပါဟံ၊ [ကတိပိ+အဟ၊] ကတိ သဒ္ဒါသက်သက်ဖြစ်လျှင်“ဘယ်လောက်နည်း”စသည်ဖြင့် သင်္ချာအပိုင်းအခြားကို မေးခြင်း၌ ဖြစ်၏၊ “ကတိ+ပိ”ဟု ပိနှင့်တွဲသောအခါ “ကိဉ္စိပိ”ကဲ့သို့ အနည်းငယ် အနက်ဟောဖြစ်၏၊ ၂ရက် ၃ရက်”ဟု ပေးခြင်းကား အဓိပ္ပာယတ္ထတည်း(ပါရာဘာ- ၂, ၂၀၂)
ထောမ။ ။ ထို၌ ကတိနှင့် ကတိပယအနက်တူဟု ဆို၏၊ ထိုအလို “ကတိ (ကတိပယာနိ)+အဟာနိ ကတိပါဟံ၊ [ကတိ+အဟ၊ ပ- လာ၊ ယဝမဒစသောသုတ်၌ စ သဒ္ဒါဖြင့် ပ- လာ၊ -ဝိဗော- ၂၈၊]”ဟုပြု။
ပါစိယော- ၁၆၇၊ ဇာဋီသစ်- ၁, ၂၂၈။ ။ ကတိပယာနိ+အဟာနိ ကတိပါဟံ၊ [ကတိပယ+အဟ၊ ယကိုချေ၊] ကတိပယသဒ္ဒါ နှစ်သုံးသင်္ချာကို ဟောသော ရုဠှီပုဒ်ဟု ပါစိယောက ဆို၍ နှစ်သုံးမှ စ၍ ရာ ထောင် သောင်း သိန်း သန်းသင်္ချာကို ဟောသည် ဟု ဇာဋီသစ်က ဆို၏၊ ထိုအလို “ကတိပါဟေနေဝ- ၂ရက်၃ရက်ဖြင့်သာလျှင်”ဟု သဒ္ဒတ္ထပေး။
...[စာမျက်နှာ- ၅၅၈]...
သာလျှင်။ ဆိဒ္ဒါနိ– တို့ကို။ ပိဒဟ ပေတွာ– ပိတ်စေ၍။ သဗ္ဗဂဗ္ဘေသု– အလုံးစုံသော အခန်းတို့၌။ ဥဒ္ဓစ္ဆိဒ္ဒကဝါတပါနာနိ– အထက်၌ အပေါက်ရှိသော လေသောက် ပြူတင်းတို့ကို။ ကာရေသိ– ပြုစေပြီ။ ဥဒ္ဓစ္ဆိဒ္ဒကဝါတပါနာနိ– တို့သည်။ တသ္မိံ ကာလေ– ထိုအခါ၌။ ဝါ– ထိုခေတ်က။ ဥပ္ပန္နာနိ ကိရ– ဖြစ်ပေါ်ခဲ့ကုန်သတဲ့။ မာဂဏ္ဍိယာ– ၏။ တာသံ– ထိုမိန်းမတို့ကို။ ကိဉ္စိ– တစ်စုံတစ်ခုကို။ ကာတုံ၊ အသက္ကုဏိတွာ– မစွမ်းနိုင်၍။ ဝါ– သည်၏အဖြစ်ကြောင့်။ “သမဏဿ ဂေါတမဿေဝ– ဖို့သာ။ ဝါ– ၏၌သာလျှင်။ ကတ္တဗ္ဗံ– ကို။ ကရိဿာမိ– အံ့။” ဣတိ– ဤသို့ ကြံ၍။ နာဂရာနံ– မြို့၌နေသူလူတို့တို့ကို။ [အာဏာပေသိ၌စပ်၊] ဝါ– တို့အား။ [ဒတွာ၌စပ်၊] လဉ္ဇံ– တံစိုးလက်ဆောင်ကို။ (လာဘ်ကို)၊ ဒတွာ၊ “အန္တောနဂရံ– မြို့တွင်းသို့။ ပဝိသိတွာ၊ ဝိစရန္တံ– လှည့်လည်နေသော။ သမဏံ ဂေါတမံ– ကို။ ဒါသကမ္မကရပေါရိသေဟိ ပေါရိသေဟိ ပေါရိသေဟိ– ကျွန်, နေ့စားအလုပ်သမား,မှီခိုကပ်ရပ်၍အသက်မွေးနေသော ယောကျ်ားတို့ကို။ အက္ကောသေတွာ– ဆဲရေးစေ၍။ ပရိဘာသေတွာ– ခြိမ်းခြောက် စေ၍။ ပလာပေထ– ပြေးစေကြလော။” ဣတိ၊ အာဏာပေသိ– စေခိုင်းပြီ။ မိစ္ဆာ–
ဒါသကမ္မကရပေါရိသေဟိ။ ။ ဒါသအရ “(၁) အန္တောဇာတကျွန် (အိမ်ပေါက် ကျွန်), (၂) ဓနက္ကီတကျွန်(ငွေဝယ်ကျွန်), (၃) ကရမရာနီတကျွန် (သုံ့ပန်းကျွန်), (၄) သာမံဒါသဗျောပဂတကျွန်(ကိုယ်တိုင်ကျွန်ခံသောကျွန်)”ဟူသော ကျွန်၄မျိုးကိုယူ၊ ကမ္မကရအရ နေ့စားအလုပ်သမားတို့ကို ယူ၍ ပုရိသအရ မှီခိုကပ်ရပ်၍ အသက်မွေး နေသော ယောကျ်ားတို့ကိုယူ၊ “ဒါသာ စ+ကမ္မကရာ စ+ပေါရိသာ စ ဒါသကမ္မကရ- ပေါရိသာ”ဟုပြု၊ ပေါရိသကို “ပုရိသာ ဧဝ ပေါရိသာ၊ [ပုရိသ+သွတ္ထ၌ ဏ၊]”ဟုပြု။
[ဒါသကမ္မကရပေါရိသဿာတိ ဒါသာနေဉ္စဝ ဒေဝသိကဘတ္တဝေတနာဘတာနံ ကမ္မကရာနဉ္စ နိဿာယ ဇီဝမာနပုရိသာနဉ္စ၊-အံ၊ဋ္ဌ၊ ၂၊ ၁၂၈)။]
ပါစိယော- ၃၅၆။ ။ ထိုအလို “ဒါသာ စ တေ ပေါရိသာ စာတိ ဒါသပေါရိသာ၊ ကမ္မကရာ စ+တေ+ပေါရိသာ စာတိ ကမ္မကရပေါရိသာ၊ ဒါသပေါရိသာ စ+ကမ္မ- ကရပေါရိသာ စ ဒါသကမ္မကရပေါရိသာ- ကျွန်, အလုပ်သမားတို့”ဟုပြု၊ ဒါသပေါရိသ ဟူသော ရှေ့ပုဒ်၌ နောက်ပေါရိသကိုချေ။ [ဒါသကမ္မကရပေါရိသန္တိ ဧတ္ထ ဒါသပေါရိသာ စ ကမ္မကရပေါရိသာ စ ဒါသကမ္မကရပေါရိသံ၊ သမာဟာရဒွန္ဒော ပုဗ္ဗပဒေ ဥတ္တရလောပေါ...ပေါရိသသဒ္ဒေါပိ ပုရိသသဒ္ဒေန သမာနော “ပုရိသော ဧဝ ပေါရိသော”တိ အတ္ထေန၊ -ပါစိယော- ၃၅၆)။]
...[စာမျက်နှာ- ၅၅၉]...
ဒိဋ္ဌိကာ– မှားသောအယူရှိကုန်သော။ တီသု– ကုန်သော။ ရတနေသု– တို့၌။ အပ္ပသန္နာ– မကြည်ညိုကုန်သောသူတို့သည်။ အန္တောနဂရံ– မြို့တွင်းသို့။ ပဝိဋ္ဌံ– ဝင် တော်မူလာသော။ သတ္ထာရံ– ကို။ အနုဗန္ဓိတွာ– အစဉ်လိုက်၍။ “စောရော– ခိုး သူသည်။ အသိ– ၏။ ဗာလော– မိုက်သူသည်။ အသိ၊ မူဠှော– တွေဝေသူသည်။ အသိ၊ ဩဋ္ဌော– ကုလားအုပ်သည်။ အသိ၊ ဂေါဏော– နွားသည်။ အသိ၊ ဂဒြဘော– မြည်းသည်။ အသိ၊ နေရယိကော– ငရဲ၌ဖြစ်မည့်သူသည်။ အသိ၊ တိရစ္ဆာနဂတော– တိရစ္ဆာန်သည်။ အသိ၊ တုယှံ– ၏။ ဝါ–မှာ။ သုဂတိ– ကောင်းသော ဂတိသည်။ နတ္ထိ– မရှိ။ တုယှံ– သည်။ ဒုဂ္ဂတိယေဝ– မကောင်းသောဂတိကိုသာ။ ပါဋိကင်္ခါ– အလိုရှိအပ်၏။” ဣတိ– သို့။ ဒသဟိ– ကုန်သော။ အက္ကောသဝတ္ထူဟိ အက္ကောသဝတ္ထူဟိ အက္ကောသဝတ္ထူဟိ– ဆဲရေးခြင်းအကြောင်းတို့ဖြင့်။ အက္ကောသန္တိ– ဆဲရေးကုန်၏။ ပရိဘာသန္တိ– ခြိမ်း ခြောက်ကုန်၏။
တံ– ထိုဆဲရေး, ခြိမ်းခြောက်သံကို။ သုတွာ– ကြားရ၍။ အာယသ္မာ အာနန္ဒော– သည်။ သတ္ထာရံ– ကို။ ဧတံ– ကို။ အဝေါစ၊ (ကိံ)၊ “ဘန္တေ– ရား! ဣမေ နာဂရာ– ဤမြို့နေသူလူတို့သည်။ (မြို့သူမြို့သားတို့သည်)၊ အမှေ– တို့ကို။ အက္ကောသန္တိ– ကုန်၏။ ပရိဘာသန္တိ– ကုန်၏။ ဣတော– ဤမြို့မှ။ အညတ္ထ– အခြား သော မြို့သို့။ ဂစ္ဆာမ– ကြွကြပါစို့။” ဣတိ– ဤသို့ လျှောက်ပြီ။ “အာနန္ဒ– အာနန္ဒာ! ကုဟိံ– အဘယ်မြို့သို့။ (ဂစ္ဆာမ– ကြမည်နည်း?)” ဣတိ– ဤသို့ မေးတော်မူပြီ။ “ဘန္တေ! အညံ– အခြားသော။ နဂရံ– သို့။ (ဂစ္ဆာမ)၊” ဣတိ– ဤသို့ လျှောက်ပြီ။ “အာနန္ဒ– န္ဒာ! တတ္ထ– ထိုမြို့၌။ (ထိုမြို့က)၊ မနုဿေသု– တို့သည်။ အက္ကောသန္တေသု– ဆဲရေးကုန်လသော်။ ပုန– တစ်ဖန်။ ကတ္ထ– အဘယ်မြို့သို့။ ဂမိဿာမ–
အက္ကောသဝတ္ထူဟိ။ ။ အက္ကောသနံ အက္ကောသော၊ ဝသန္တိ ဧတေသူတိ ဝတ္ထူနိ၊ အက္ကောသဿ+ဝတ္ထူနိ အက္ကောသဝတ္ထူနိ- ဆဲရေးခြင်း၏အကြောင်းတို့၊ ဣတ္ထမ္ဘူတ လက္ခဏအနက်၌ တတိယာသက်(သံဋီ၊၁၊၁၉၅)၊ အက္ကောဝတ္ထု၁၀ပါးသည် (၁) ဇာတိအက္ကောသ, (၂) နာမအက္ကောသ, (၃) ဂေါတ္တအက္ကောသ, (၄) ကမ္မအက္ကောသ, (၅) သိပ္ပအက္ကောသ, (၆) အာဗာဓအက္ကောသ, (၇) လိင်္ဂအက္ကောသ, (၈) ကိလေသ အက္ကောသ, (၉) အာပတ္တိအက္ကောသ, (၁၀) ဟီနအက္ကောသတို့တည်း(သာရတ္ထ- ၃၇၆)၊ အကျယ်ကို ဝိ- ၃, ၈၌ရှု
...[စာမျက်နှာ- ၅၆၀]...
နည်း?” ဣတိ– ဤသို့ မေးတော်မူပြီ။ “ဘန္တေ! တတောပိ– ထိုမြို့မှလည်း။ အညံ– သော။ နဂရံ– သို့။ (ဂမိဿာမ– ကုန်အံ့၊)” ဣတိ– ဤသို့ လျှောက်ပြီ။ “တတ္ထာပိ– ထိုမြို့၌လည်း။ မနုဿေသု အက္ကောသန္တေသု ကုဟိံ ဂမိဿာမ– နည်း?” ဣတိ– ပြီ။ “ဘန္တေ! တတောပိ– ထိုမြို့မှလည်း။ အညံ– သော။ နဂရံ– သို့။ (ဂမိဿာမ)” ဣတိ– ပြီ။ “အာနန္ဒ! ဧဝံ– သို့။ ကာတုံ– ငှာ။ န ဝဋ္ဋတိ– မသင့်။ ယတ္ထ– အကြင်အရပ်၌။ အဓိကရဏံ အဓိကရဏံ အဓိကရဏံ– အဓိကရုဏ်းသည်။ (မှုခင်းသည်)၊ ဥပ္ပန္နံ– ဖြစ်ပြီ။ တတ္ထေဝ– ထိုအရပ် ၌သာလျှင်။ တသ္မိံ– ထိုအဓိကရုဏ်းသည်။ ဝူပသန္တေ– ငြိမ်းလသော် (ငြိမ်းပြီးမှ)၊ အညတ္ထ– အခြားသောအရပ်သို့။ ဂန္တုံ ဝဋ္ဋတိ၊ အာနန္ဒ! အက္ကောသန္တိ– ဆဲရေးကုန်သော။ [ရုဠှီနာမ်] တေ– ထိုသူတို့သည်။ ကေ ပန– အဘယ်သူတို့နည်း?” [(တစ်နည်း) ယေ– အကြင်သူတို့သည်။ အက္ကောသန္တိ– ကုန်၏။ တေ– တို့သည်။ ကေ ပန– တို့နည်း?] ဣတိ– ဤသို့ မေးတော်မူပြီ။ “ဘန္တေ! ဒါသကမ္မကရေ– ကျွန်, အလုပ်သမားတို့ကို။ ဥပါဒါယ– အစပြု၍။ သဗ္ဗေ– အလုံးစုံသောသူတို့သည်။ အက္ကောသန္တိ– ကုန်၏။” ဣတိ– ဤသို့ လျှောက်ပြီ။ “အာနန္ဒ! အဟံ– သည်။ သင်္ဂါမံ– စစ်မြေပြင်သို့။ ဩတိဏ္ဏဟတ္ထိသဒိသော– သက်ဝင်သော ဆင်နှင့်တူ၏။ ဟိ– ချဲ့ဥုးအံ့။ ဝါ– မှန်၏။ သင်္ဂါမံ– သို့။ ဩတိဏ္ဏဟတ္ထိနော– သက်ဝင်သော ဆင်၏။ [ဘာရော၌စပ်၊] စတူဟိ– ၄ဘက်ကုန်သော။ ဒိသာဟိ– အရပ်မျက်နှာတို့မှ။ အာဂတေ– လာကုန်သော။ သရေ– မြားတို့ကို။ သဟိတုံ– သည်းခံခြင်းငှာ။ ဘာရော– တာဝန်သည်။ (ဟောတိ ယထာ– ဖြစ်သကဲ့သို့၊) တထေဝ– ထို့အတူပင်။ ဗဟူဟိ–
အဓိကရဏံ။ ။ အဓိကရီယတေတိ အဓိကရဏံ- သမထတို့သည် စွဲ၍ပြုအပ် သော (ငြိမ်းစေအပ်သော) ဝိဝါဒစသည်၊ (တစ်နည်း) အဓိကရီယန္တိ (အဓိကယိရန္တိ) ဧတ္ထာတိ အဓိကရဏံ- သမထတို့၏ တည်ရာဝိဝါဒစသည်၊ ထိုအဓိကရုဏ်းသည် ဝိဝါဒါဓိကရုဏ်း(ဓမ္မ အဓမ္မစသည်ဖြင့် ငြင်းခုံခြင်း), အနုဝါဒါဓိကရုဏ်း (သီလဝိပတ္တိ စသော ဝိပတ္တိ၄မျိုး တစ်မျိုးမျိုးဖြင့် စွပ်စွဲခြင်း), အာပတ္တာဓိကရုဏ်း(အာပတ်၇မျိုး တစ်မျိုးမျိုးသင့်ရောက်နေခြင်း), ကိစ္စာဓိကရုဏ်း(အပလောကနကံစသော ကံ၄ပါး တစ်ပါးပါးကို ပြုခြင်း)အားဖြင့် ၄ပါးရှိ၏၊ ဤ၌ “စောရော”စသည်ဖြင့် မဟုတ်မမှန် လုပ်ကြံစွပ်စွဲသောကြောင့် အနုဝါဒါဓိကရုဏ်းကိုယူ။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၇၇၈၊ မ၊ဋ္ဌ၊၄, ၂၈၊ သာရတ္ထ၊၂၊၃၅၃၊ ပါရာဘာ- ၄, ၉၅)
...[စာမျက်နှာ- ၅၆၁]...
များစွာကုန်သော။ ဒုဿီလေဟိ– သီလမရှိသူတို့သည်။ ကထိတကထာနံ– ပြော ဆိုအပ်သော စကားတို့ကို။ သဟနံ နာမ– သည်းခံခြင်းမည်သည်။ မယှံ– ၏။ ဘာရော– တာဝန်တည်း။” ဣတိ ဝတွာ၊ အတ္တာနံ– မိမိကိုယ်ကို။ အာရဗ္ဘ ဓမ္မံ၊ ဒေသေန္တော– ဟောတော်မူလိုလသော်။ ဝါ– သည်၏အဖြစ်ကြောင့်။ နာဂဝဂ္ဂေ– နာဂဝဂ်၌။ တိဿော– ပုဒ်ကုန်သော။ ဣမာ ဂါထာ– တို့ကို။ အဘာသိ၊ (ကိံ)၊ “အဟံ နာဂေါဝ၊ ပေ။ တတော ဝရ”န္တိ– ဟူ၍။ (အဘာသိ)
အဟံ နာဂေါဝ သင်္ဂါမေ, စာပတော ပတိတံ သရံ၊ အတိဝါကျံ တိတိက္ခိဿံ, ဒုဿီလော ဟိ ဗဟုဇ္ဇနော
နာဂေါ– ဆင်ပြောင်သည်။ သင်္ဂါမေ– စစ်မြေပြင်၌။ စာပတော– လေးမှ။ ပတိတံ–မိမိ၌ ကျလာသော။ သရံ– မြားကို။ (တိတိက္ခတိ) ဣဝ– သည်းခံသကဲ့သို့။ (ဧဝမေဝ– ဤအတူသာလျှင်၊) အဟံ– ငါသည်။ အတိဝါကျံ– လွန်ကျူးစော်ကား, မောက်မှားသော စကားကို။ ဝါ– အရိယာတို့ပြောဆိုရိုး စကားရှစ်မျိုးကို ကျော် လွန်၍ ဖြစ်သောစကားကို။ [အတိက္ကမ္မ+ပဝတ္တံ+ဝါကျံ အတိဝါကျံ၊ -ရူဋီ-၂၀၅။] တိ တိက္ခိဿံ– သည်းခံအံ့။ ဟိ– သည်းခံသင့်၏။ ဗဟုဇ္ဇနော– များစွာသောင်းပြောင်း, လောကီလူအပေါင်းသည်။ ဒုဿီလော– သီလမရှိ။ [ဟိကို ကာရဏအနက်ယူ၍ “(ကသ္မာ– နည်း၊) ဟိ (ယသ္မာ)– အကြင်ကြောင့်။ ဗဟုဇ္ဇနော– သည်။ ဒုဿီလော– မရှိ။ (တသ္မာ– ထိုကြောင့်တည်း)”ဟုလည်း ပေးနိုင်သည်။] ဒန္တံ နယန္တိ သမိတိံ, ဒန္တံ ရာဇာ’ဘိရူဟတိ၊ ဒန္တော သေဋ္ဌော မနုဿေသု, ယော’တိဝါကျံ တိတိက္ခတိ။
သမိတိံ– ဥယျာဉ်, ကစားဝိုင်းစသော လူအများစုဝေးရာသို့။ (ဂစ္ဆန္တာ– သွား သူတို့သည်။ ဝါ– ကုန်လသော်၊) ဒန္တံ– ယဉ်ကျေးသော နွားမြင်းကို။ နယန္တိ– ယာဉ်၌
သမိတိံ။ ။ သမယန္တိ မိလန္တျဿန္တိ သမိတိ၊ ဣ ဂတိမှိ ဣတ္ထိယံ တိ၊ မိလနမေကီဘာဝေါ(ဓာန်ဋီ- ၄၁၄)၊ သဟ အဝယဝေန ဧတီတိ သမိတိ(ဓာန်ဋီ- ၆၃၁)၊ သဟ အယနံ သမိတိ(နိဒီ- ၅၅၈)၊ သံယန္တိ ဂစ္ဆန္တိ အဿန္တိ သမိတိ(အမရဋီ)။ [စစ်ထိုးခြင်း, ပေါင်းဆုံခြင်း, သဘင်အစည်းအဝေး(အမရ- ၂၃, ၇၀)၊ စုဝေးခြင်း, အစည်းအဝေး, လူစုလူဝေးရှိရာပွဲသဘင်။ (်.) ညေ ေျျနာဘူပယ ေ ျသခငနအပ.(ဃ.ဏ.န.ီ)]
...[စာမျက်နှာ- ၅၆၂]...
ကပ်ဆောင်ကုန်၏။ ရာဇာ– မင်းသည်။ ဒန္တံ– ယဉ်ကျေးသော နွားမြင်း ကို။ အဘိရုဟတိ– တက်စီး၏။ [ဆန်းကြောင့် ရု၌ ဒီဃပြု၍ ဂါထာ၌ “အဘိရူဟတိ”ဟု ရှိသည်၊] မနုဿေသု– လူတို့တွင်။ ယော– အကြင်သူသည်။ အတိဝါကျံ– ကို။ တိတိက္ခတိ– သည်းခံ၏။ (သော– ထိုသူကို။ ဝါ– သည်၊) ဒန္တော– မဂ်၄-ပါးဖြင့် ဆုံးမ အပ်ပြီးသည်။ (ဟုတွာ– ၍၊) သေဋ္ဌော– အထူးသဖြင့် ချီးမွမ်းအပ်, ကောင်းမြတ်၏။
ဝရမဿတရာ ဒန္တာ, အာဇာနီယာ စ သိန္ဓဝါ၊ ကုဉ္ဇရာ စ မဟာနာဂါ, အတ္တဒန္တော တတော ဝရံ
အဿတရာ– အဿတိုရ်မြင်းတို့သည်လည်းကောင်း။ ဝါ– လားတို့သည် လည်းကောင်း။ အာဇာနီယာ စ– အာဇာနည်မြင်းတို့သည်လည်းကောင်း။ (အလွန်တတ်သိလိမ္မာသော မြင်းတို့သည်လည်းကောင်း၊) သိန္ဓဝါ စ– သိန္ဓဝ တိုင်း၌ ပေါက်ဖွားသော မြင်းတို့သည်လည်းကောင်း။ ဝါ– သိန္ဓောမြင်းတို့သည်။
အဿတရာ။ ။ အဖေရော အမေပါ မြင်းမျိုးဇာတ်ရှိမှ အစဉ်အလာအရ “အဿ (မြင်း)”ဟု ဆိုရ၏၊ အဿတရ(လား)ကား အမေက မြင်းမ, အဖေက မြည်းဖိုတည်း၊ အဖေကမျိုးမတူ, ဇာတ်ခြားသောကြောင့် ၎င်းင်းတို့မှ ပေါက်ဖွားလာသော သားသမီး တို့သည် အစဉ်အလာမျိုးရိုးမှ ယုတ်လျော့၏၊ မြင်းဇာတ်ပျက်၍ အမျိုးမစစ်ကပြား ဖြစ်၏၊ထိုကြောင့် ဝစ္ဆာဒီဟိ တနုတ္တေ တရော(မောဂ်- ၄, ၅၆၊ ပါ- ၅, ၃, ၉၁)သုတ်ဖြင့် တနုတ္တ(မြင်းဇာတ်၏ လျော့ပါးခြင်း)အနက်၌ အဿနောင် တရပစ္စည်းသက်၊ “အဿဿ (အဿဘာဝဿ)+တနုတ္တာနိ အဿတရာ”ဟုပြု(မောဂ်နိ- ၂, ၉၅၊ တတွဗောဓိနီ- ၃၁၇)၊ “ဝိသေသေန+အဿာ အဿတရာ၊ [အဿ+ဝိသေသအနက် တရ ပစ္စည်း၊ -နီတိသုတ္တ- ၇၈၆။] အဿံ တရန္တီတိ အဿတရာ၊ [အဿ+တရ+အ၊- ဓမ္မဋီ၊ ဓာန်ဋီ- ၃၆၉၊]”ဟုလည်း ပြု၊ လားသတ္တဝါသည် တောင်တက်တောင်ဆင်းတို့၌ မြင်း စသော အခြားသတ္တဝါတို့ထက် လျင်မြန်၏။
အာဇာနီယာ။ ။ အာ ဘုသော ကာရဏာကာရဏံ ဇာနန္တီတိ အာဇာနီယာ- (ဓာန်ဋီ- ၃၆၉)၊ အာသု သီဃံ အဿဒမ္မသာရထိနော အဓိပ္ပာယံ ဇာနန္တီတိ အာဇာနီ- ယာ(ဓမ္မဋီ)။ [အာ+ဉာ+အနီယ၊ (တစ်နည်း) အာ+ဉာ+နာ+ဏျ၊ နောက်နည်းအလို ဤလာ။]
သိန္ဓဝါ။ ။ သန္ဒန္တိ ပသဝန္တီတိ သိန္ဓူ၊ [သန္ဒ+ကု၊ အ- ကို ဣ, ဒကို ဓပြု၊ -မောဂ်- ၇, ၆။] “သီ”တိ သဒ္ဒံ ကုရုမာနာ ဓုနန္တိ ကမ္ပန္တီတိ သိန္ဓူ၊ [သိ+ဓူ+ကွိ၊- အပ၊ဋ္ဌ၊၂,
...[စာမျက်နှာ- ၅၆၃]...
လည်းကောင်း။ ကုဉ္ဇရာ– မြတ်ကုန်သော။ ဝါ– တောင်ကမ်းပါးပြတ်၌ မွေ့လျော် ကုန်သော။ မဟာနာဂါ စ– ကြီးသောဆင်တို့သည်လည်းကောင်း။ ဝါ– ဆင်ပြောင် တို့သည်လည်းကောင်း။ ဒန္တာ– ဆုံးမအပ်ကုန်သော်သာ။ ဝါ– ယဉ်ကျေးကုန်မှသာ။ ဝရံ– မြတ်၏။ အတ္တဒန္တော– မဂ်လေးပါးတို့ဖြင့် မိမိကို ဆုံးမပြီးသူသည်။ တတော– ထိုမြင်ဆင်တို့ထက်။ ဝရံ– မြတ်၏။
၉၀။] သိန္ဓူနမဒူရဘဝေါ ဇနပဒေါပိ သိန္ဓဝေါ၊ တတြ ဘဝါ သိန္ဓဝါ၊ [သိန္ဓု+ဏ၊ သံယောဂန္တတ္တာ န ဝုဒ္ဓိ၊-ဓာန်ဋီ- ၃၆၈။] သိန္ဓူသု ဇာတာ သိန္ဓဝါ၊ ဧတ္ထ မဟာဝုတ္တိနာ အဝါဒေသော၊ [သိန္ဓု+ဏ၊-ရူဋီ-၁၆၇။] သိန္ဓုရဋ္ဌေ ဇာတာ, သိန္ဓုနဒီတီရေ ဝါ ဇာတာ, သိန္ဓုပဗ္ဗတေ ဝါ ဇာတာတိ သိန္ဓဝါ (ဓမ္မဋီ-၂၇၆)။ သိန္ဓု အဘိဇနော (ဝိဇာတဒေသော) ယေသန္တိ သိန္ဓဝါ (ကပ္ပဒ္ဒုမ)၊ ဤသိန္ဓောမြင်းသည် ဘုန်းရှင်ကံရှင်မင်းတို့၏ အသုံး အဆောင်ဖြစ်၍ ကောင်းကင်၌ သွားလာကျက်စားသော မြင်းပျံတစ်မျိုးဖြစ်သည်။ ထိုကြောင့် ဤမြင်းကို “သိန္ဓောနတ်မြင်းပျံ”ဟုလည်း ခေါ်ကြ၏။ အကျယ်လိုက မြန်မာ့ စွယ်စုံကျမ်း အတွဲ- ၁၃၌ရှု
ကုဉ္ဇရာ။ ။ ဥတ္တမအနက်ယူ၍ ရှေ့နည်းပေးခဲ့သည်၊ မဟာနာဂါအရ နဂါးစ သည်ကို မယူဘဲ ဆင်ကို ယူစေလိုသောကြောင့် “ကုဉ္ဇရသင်္ခါတာ”ဖွင့်သည်ဟု ယူ၍ “ကုေဉ္ဇ (ဂိရိတဋေ) ရမန္တီတိ ကုဉ္ဇရာ၊ [ကုဉ္ဇ+ရမု+ကွိ၊- ဝိမာ န၊ဋ္ဌ၊ ၃၀၊]”နှင့်အညီ နောက်နည်းပေးသည်၊ ထို့ပြင် “ကုေဉ္ဇ ရဝန္တီတိ ကုဉ္ဇရာ- တောင်ကမ်းပါးပြတ်၌ ကြိုး ကြာသံကို အော်မြည်တတ်သောဆင်တို့၊ [ကုဉ္ဇ+ရု+ကွိ၊] ကုံ (ပထဝိံ) ဇရယန္တီတိ ကုဉ္ဇ- ရာ- မြေကို (ဖျက်ဆီးသောအားဖြင့်) ဆွေးမြည့်စေတတ်သောဆင်တို့၊ [ကု+ဇရ+ကွိ၊- ဝိမာန၊ဋ္ဌ၊ ၃၀၊] ကုဉ္ဇာ (ဟနူ)+ဧတေသံ သန္တီတိ ကုဉ္ဇရာ- မေးရှိသောဆင်တို့၊ [ကုဉ္ဇ +ရ၊ -ရူ- ၂၄၃။]”ဟူသော ဝိဂြိုဟ်များကို ကြည့်၍လည်း ပေးနိုင်သေး၏။
အတ္တဒန္တော။ ။ ယော ပန စတူဟိ အရိယမဂ္ဂေဟိ အတ္တနော ဒန္တတာယ အတ္တဒန္တော(ဓမ္မ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၀၉)။ ဤအဖွင့်အလို “ယော”ဟု ကတ္တားရှိသောကြောင့် “အဒမီတိ ဒန္တော၊ အတ္တနော+ဒန္တော အတ္တဒန္တော- မဂ်၄ပါးတို့ဖြင့် မိမိကို ဆုံးမပြီးသူ (ရူဋီ- ၁၁၃)”ဟု ပြု၊ (တစ်နည်း) “ဒမနံ ဒန္တော၊ အတ္တနော+ဒန္တော ယဿာတိ အတ္တ ဒန္တော- မိမိကို ဆုံးမခြင်းရှိသူ”ဟုပြု။ (တစ်နည်း) “အတ္တဒန္တော- မိမိ၏ ယဉ်ကျေးခြင်း သည်၊ (မိမိကို ဆုံးမခြင်းသည်)၊ တတော- တိုဆင်မြင်းအာဇာနည်တို့ ယဉ်ကျေးခြင်း ထက်၊ ဝရံ”ဟုလည်း ပေး၏၊ ထိုအလို “ဒမနံ ဒန္တော၊ အတ္တနော+ဒန္တော အတ္တဒန္တော”ဟုပြု။ (နီတိသုတ္တနိ- ၁, ၃၂၂၊ ရူဘာ- ၁, ၄၅၈)
...[စာမျက်နှာ- ၅၆၄]...
ဓမ္မကထာ– တရားစကားတော်သည်။ သမ္ပတ္တမဟာဇနဿ– ရောက်လာသော များစွာသောလူအပေါင်းအား။ သာတ္ထိကာ– အကျိုးနှင့်တကွဖြစ်သည်။ ဝါ– အကျိုး ရှိသည်။ အဟောသိ၊ ဧဝံ– သို့။ ဓမ္မံ၊ ဒေသေတွာ– ပြီး၍။ “အာနန္ဒ– န္ဒာ! မာ စိန္တယိ– မကြံစည်နှင့်။ ဧတေ– ဤလူတို့သည်။ သတ္တာဟမတ္တမေဝ– ၇ရက်မျှသာ။ အက္ကောသိဿန္တိ– ကုန်လိမ့်မည်။ အဋ္ဌမေ ဒိဝသေ– ၈ရက်မြောက်နေ့၌။ တုဏှီ– တိတ် ဆိတ်ခြင်းရှိကုန်သည်။ ဘဝိဿန္တိ။ ဟိ– မှန်။ ဗုဒ္ဓါနံ– တို့၌။ ဥပ္ပန္နံ– ဖြစ်သော။ အဓိကရဏံ– အဓိကရုဏ်းသည်။ သတ္တာဟတော– ၇ရက်ထက်။ ဥတ္တရိ– အလွန်။ န ဂစ္ဆတိ– မရောက်။ မာဂဏ္ဍိယာ– သည်။ သတ္ထာရံ– ကို။ အက္ကောသာပေတွာ– စေ၍။ ပလာပေတုံ– ပြေးစေခြင်းငှာ။ အသက္ကောန္တီ– မစွမ်းနိုင်လသော်။ “ကိံ– ဘာ ကို။ ကရိဿာမိ နု ခေါ– ပြုလုပ်ရမည်နည်း။” ဣတိ စိန္တေတွာ၊ “ဣမာ– ဤ မိန်းမတို့သည်။ ဧတဿ– ထိုရဟန်းဂေါတမ၏။ ဥပတ္ထမ္ဘဘူတာ– အထောက်အပံ့ ဖြစ်၍ဖြစ်ကုန်၏။ ဧတာသမ္ပိ– ဤမိန်းမတို့၏လည်း။ ဗျသနံ– ပျက်စီးခြင်းကို။ ကရိဿာမိ– မည်။” ဣတိ– ဤသို့ ကြံ၍။ ဧကဒိဝသံ– ၌။ ရညော– ကို။ ဝါ– ၏။ သုရာပါနဋ္ဌာနေ– သေရည်သောက်ရာအရပ်၌။ ဥပဋ္ဌာနံ– ဆည်းကပ်ခစားခြင်းကို။ ကရောန္တီ– ပြုစဉ်။ စူဠပိတု– ဘထွေးအား။ သာသနံ– ကို။ ပဟိဏိ– ပို့ပြီ။ (ကိံ)၊ “မေ– ကျွန်မအား။ ကုက္ကုဋေဟိ– ကြက်တို့ဖြင့်။ အတ္ထော– အလိုရှိ၏။ အဋ္ဌ– ၈ကောင် ကုန်သော။ မတကုက္ကုဋေ– သေပြီးသော ကြက်တို့ကိုလည်းကောင်း။ အဋ္ဌ– ကုန်။
မဟာနိ၊ဋ္ဌ၊၃၀၅။ ။ ယော ပန စတုမဂ္ဂသင်္ခါတေန အတ္တဒန္တေန ဒန္တတာယ အတ္တဒန္တော။ ဤအလို “အတ္တနာ+ဒန္တော အတ္တဒန္တော- မဂ်စိတ်၄ပါးဖြင့် ဆုံးမပြီးသူ” ဟုပြု၊ (တစ်နည်း) “အတ္တာ စ+သော+ဒန္တော စာတိ အတ္တဒန္တော (ယဉ်ကျေးပြီးသော မဂ်စိတ်)၊ အတ္တဒန္တေန+ဒန္တော အတ္တဒန္တော- ယဉ်ကျေးပြီးသော မဂ်စိတ်၄ပါးဖြင့် ဆုံးမ ပြီးသူ၊ [“အတ္တဒန္တဒန္တော”ဟု ဆိုလိုလျက် ရှေ့ဒန္တကိုချေ၊]”ဟု ကြံ
အံ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၁၁။ ။ အတ္တဒန္တ ္တန္တိ အတ္တနာယေဝ ဒန္တံ၊ န အညေဟိ ဒမထံ ဥပနီတံ။ ဤအလို “အတ္တနာ+ဒန္တော အတ္တဒန္တော- ကိုယ်တိုင်သာလျှင် ဆုံးမပြီးသူ”ဟုပြု။
ပေတ၊ဋ္ဌ၊၂၄၈။ ။ အတ္တဒန္တန္တိ ဥတ္တမေန ဒမထေန ဒမိတစိတ္တံ။ ဤအလို “အတ္တာ+ဒန္တော ယဿာတိ အတ္တဒန္တော- အရဟတ္တမဂ်ဖြင့် ဆုံးမအပ်ပြီးသော စိတ် ရှိသူ”ဟု ပြု။ [ဥတ္တမဒမထော နာမ အရဟတ္တမဂ္ဂေါ၊- အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၉၉။]
...[စာမျက်နှာ- ၅၆၅]...
သော။ သဇီဝကုက္ကုဋေ စ– အသက်ရှိသော ကြက်တို့ကိုလည်းကောင်း။ ဂဟေတွာ– ယူ၍။ အာဂစ္ဆတု ကိရ– လာခဲ့ပါလောတဲ့။ အာဂန္တွာ စ– လာပြီး၍လည်း။ သောပါနမတ္ထကေ– စောင်းတန်းထိပ်၌။ ဌတွာ– တည်၍။ အာဂတဘာဝံ– လာ သည်၏အဖြစ်ကို။ နိဝေဒေတွာ– သိစေ၍။] ပဝိသတု– ဝင်ခဲ့လော၊’ ဣတိ– သို့။ ဝုတ္တေပိ– ပြောဆိုအပ်ပါသော်လည်း။ အပဝိသိတွာ– မဝင်မူ၍။ ပဌမံ– စွာ။ အဋ္ဌ– ကုန်သော။ သဇီဝကုက္ကုဋေ– တို့ကို။ ပဟိဏတု ကိရ– ပို့လောတဲ့။ ပစ္ဆာ– ၌။ ဝါ– မှ။ ဣတရေ– အခြားသော ကြက်အသေ ၈ကောင်တို့ကို။ (ပဟိဏတု ကိရ– တဲ့၊)” ဣတိ– ဤသို့မှာ၍ ပို့ပြီ။ စ– ဆက်။ စူဠုပဋ္ဌာကဿ– အလုပ်အကျွေးငယ်အား။ “မမ– ၏။ ဝစနံ– ကို။ ကရေယျာသိ– ပြုလော။” ဣတိ– ဤသို့ ပြော၍။ လဉ္ဇံ– တံစိုး လက်ဆောင်ကို။ အဒါသိ– ပြီ။ မာဂဏ္ဍိယော– ဘထွေးတော်မာဂဏ္ဍီသည်။ အာဂန္တွာ၊ ရညော– အား။ နိဝေဒါပေတွာ– သိစေ၍။ “ပဝိသတု– လော။” ဣတိ ဝုတ္တေ၊ “ရညော– ၏။ အာပါနဘူမိံ– သေရည်သောက်ရာ အရပ်သို့။ န ပဝိသိဿာမိ– မဝင်တော့ပါ။ ဝါ– မဝင်ဝံ့ပါ။” ဣတိ အာဟ၊ ဣတရာ– အခြားသော မာဂဏ္ဍီမိဖုရားသည်။ စူဠုပဋ္ဌာကံ– ငယ်ကို။ ပဟိဏိ– စေလွှတ်ပြီ။ (ကိံ)၊ “တာတ– အမောင်! မမ– ၏။ စူဠပိတု– ဘထွေးတော်၏။ သန္တိကံ၊ ဂစ္ဆ– သွားချေ။” ဣတိ– ဤသို့ စေလွှတ်ပြီ။ သော– အလုပ်အကျွေးငယ်သည်။ ဂန္တွာ၊ တေန– ထိုဘထွေး တော်မာဂဏ္ဍီသည်။ ဒိန္နေ– ပေးအပ်ကုန်သော။ အဋ္ဌ– ကုန်သော။ သဇီဝကုက္ကုဋေ– တို့ကို။ အာနေတွာ– ဆောင်ယူ၍။ “ဒေဝ– မင်းမြတ်! ပုရောဟိတေန– ပုရော ဟိတ်သည်။ ပဏ္ဏာကာရော– လက်ဆောင်ပဏ္ဏာကို။ ပဟိတော– ပို့အပ်ပါပြီ။”
ပုရောဟိတေန။ ။ မင်း၏ မျက်မှောက်အကျိုး တမလွန်အကျိုးကို ဥုးဆောင် စီမံတတ်သောကြောင့် “ပုရောဟိတ- ပုရောဟိတ်”ဟု ခေါ်သည်၊ “ပုရော ဓာတိ သံဝဒဟတီတိ ပုရောဟိတော”ဟုပြု၊ ပုရော+ဓာ+တ၊ ကွစိဓာတုသုတ်ကြီးဖြင့် ဓကို ဟပြု, ဣလာ၊ ပုရောကို နိပါတ်ဟုကြံ။ (သုတ်မဟာဘာ- ၃, ၁၁၉) ကူသုတ်မဟာ.
ဋ္ဌနိ- ၂, ၁၂၁။ ။ ထို၌ “ရညော ဒိဋ္ဌဓမ္မိကသမ္ပရာယိကတ္ထေ ပုရေ ပုရေ ဝိဒဟတိ သံဝိဒဟတီတိ ပုရောဟိတော”ဟုပြု၍ “ပုရ+ဓာ+တ၊ ဧတေသမော လောပေဖြင့် ပုရ၏ အ- ကို ဩပြု, ဒေါ ဓဿ စ၌ စသဒ္ဒါဖြင့် ဓကို ဟပြု”ဟု ဆို၏။
ထိုအဆိုသည် “ပုရော ဝိဓာနတော ပုရေ ပုရေ သံဝိဓာနတော”အဖွင့်မှ “ပုရေ
...[စာမျက်နှာ- ၅၆၆]...
ဣတိ အာဟ၊ ရာဇာ– သည်။ “နော– ငါတို့ဖို့။ ဝါ– ငါတို့အတွက်။ ဘဒ္ဒကော– ကောင်းသော။ ဥတ္တရိဘင်္ဂေါ– လက်သုပ်ဟင်းလျာသည်။ [ဥတ္တရိ ဥတ္တရံ အတိရေကံ ဘင်္ဂံ ဗျဉ္ဇနံ ဧတဿာတိ ဥတ္တရိဘင်္ဂေါ, ဥတ္တရိဘင်္ဂံ၊ [ဥတ္တရိ+ဘင်္ဂ၊- ဝိနိစ္ဆယဋီ၊ ၂၊ ၂၉၊ ၃၀၊] ဥပ္ပန္နော ဝတ– ဖြစ်ပေါ်လာပြီတကား။ ကော– အဘယ်သူသည်။ ပစေယျ နု ခေါ– ချက်ရာသနည်း?” ဣတိ အာဟ၊ မာဂဏ္ဍိယာ– သည်။ “မဟာရာဇ–ကြီး! သာမာဝတိပ္ပမုခါ– သာမာဝတီအမှူးရှိကုန်သော။ ပဉ္စသတာ– ငါးရာကုန်သော။ ဣတ္ထိယော– တို့သည်။ နိက္ကမ္မိကာ– အလုပ်မရှိကုန်သည်။ (ဟုတွာ)၊ ဝိစရန္တိ– လှည့်လည်နေထိုင်ပါကုန်၏။ တာသံ– ထိုမိန်းမတို့၏။ (သန္တိကံ– သို့၊) ပေသေဟိ– ပို့လော။ (တစ်နည်း) တာသံ– တို့အား။ ပေသေဟိ– ပေးလိုက်ပါလော။ တာ– ထို မိန်းမတို့သည်။ ပစိတွာ– ၍။ အာဟရိဿန္တိ– ပို့ဆောင်ပါကုန်လိမ့်မည်။” ဣတိ အာဟ၊ ရာဇာ– သည်။ “ဂစ္ဆ– သွားချေ။ တာသံ– ထိုသာမာဝတီအမှူးရှိကုန်သော မိန်းမတို့အား။ ဒတွာ– ၍။ အညဿ– အခြားသူ၏။ ဟတ္ထေ– ၌။ အဒတွာ– မပေး မူ၍။ သယမေဝ– ကိုယ်တိုင်သာလျှင်။ မာရေတွာ– သေစေ၍။ ဝါ– သတ်၍။ ပစန္တု ကိရ– ချက်ကြတဲ့။” ဣတိ– ပြော၍။ ပေသေသိ၊ စူဠုပဋ္ဌာကော– သည်။ “ဒေဝ– အရှင်မင်းမြတ်! သာဓု– ကောင်းပါပြီ။” ဣတိ– ဤသို့ လျှောက်တင်၍။ ဂန္တွာ၊ တထာ– ထိုစေခိုင်းသည့်အတိုင်း။ ဝတွာ၊ တာဟိ– ထိုသာမာဝတီအမှူးရှိကုန် သော မိန်းမတို့သည်။ “မယံ– တို့သည်။ ပါဏာတိပါတံ– ဇီဝိတိန္ဒြေကို လျှင်စွာ ကျစေခြင်းကို။ ဝါ– သူ့အသက်သတ်ခြင်းကို။ န ကရောမ– ကုန်။” ဣတိ၊ ပဋိက္ခိတ္တော– ပယ်မြစ်အပ်သည်။ (သမာနော)၊ အာဂန္တွာ၊ တမတ္ထံ– ထိုအကြောင်း ပုရေ သံဝိဓာနတော”ဟူသော အဖွင့်ကိုကြည့် ဆိုခြင်းဖြစ်သည်။ ဆရာတို့ကား “ပုရေ ပုရေ သံဝိဓာနတော”ကား “ပုရော ဝိဓာနတော”၏ အဖွင့်ဟု ယူတော်မူသည်။ [ရညော ဒိဋ္ဌဓမ္မိကသမ္ပရာယိကတ္ထာနံ ပုရော ဝိဓာနတော ပုရေ ပုရေ သံဝိဓာနတော ပုရော- ဟိတော၊- ဒီဋီ၊ ၂၊ ၂၂၅၊ အံ၊ဋီ- ၁၁၉။]
အခြားနည်းများ။ ။ ပုရတော ဩဟိတော ဌိတော ပုရောဟိတော(မဏိ- ၂, ၇)၊ ပုရေ အဂ္ဂေ ဓီယတေ ထပီယတေတိ ပုရောဟိတော- မင်းမှုကိစ္စဟူသမျှ၌ ရှေ့က ထားအပ် (ရှေ့ဆောင်၍ စီမံတတ်သော)အမတ်၊ [ပုရ+အဝ+ဓာ+တ၊- သင်္ဂြိုဟ်ဘာ- ၂၉၇။] ပုရေ ဥစ္စေ ဌာနေ ဩဒဟတိ တိဋ္ဌတီတိ ပုရောဟိတော- မြင့်မြတ်သောနေရာ၌ တည်သူ(ပဒီ- ၂၅၆)
...[စာမျက်နှာ- ၅၆၇]...
ကို။ ရညော– အား။ အာရောစေသိ– လျှောက်တင်ပြီ။ မာဂဏ္ဍိယာ– သည်။ “မဟာရာဇ– ကြီး! တေ– သည်။ ဒိဋ္ဌံ– မြင်အပ်ပြီလော? ဣဒါနိ– ၌။ တာသံ– ထို မိန်းမတို့၏။ ပါဏာတိပါတဿ– ကို။ ကရဏံ ဝါ– ပြုခြင်းကိုလည်းကောင်း။ အကရဏံ ဝါ– မပြုခြင်းကိုလည်းကောင်း။ ဇာနိဿသိ– သိရလိမ့်မည်။] ဒေဝ– မြတ်! သမဏဿ ဂေါတမဿ– ၏။ (သန္တိကံ– သို့၊) ပစိတွာ၊ ပေသေန္တု– ပို့ကြလော၊ (တစ်နည်း) သမဏဿ ဂေါတမဿ– အား။ ပစိတွာ၊ ပေသေန္တု– ပေးလှူကြလော’ ဣတိ၊ ဝဒေဟိ– ပြောပါလော။” ဣတိ အာဟ၊ ရာဇာ– သည်။ တထာ– ထိုမာဂဏ္ဍီပြော သည့်အတိုင်း။ ဝတွာ၊ ပေသေသိ– စေခိုင်းပြီ။ ဣတရော– အခြားသော အလုပ် အကျွေးငယ်သည်။ တေ– ထိုကြက်အရှင် ၈ကောင်တို့ကို။ ဂဟေတွာ၊ ဂစ္ဆန္တော ဝိယ– သွားသကဲ့သို့။ ဟုတွာ– ၍။ ဂန္တွာ၊ တေ ကုက္ကုဋေ– ထိုကြက်အရှင် ၈ကောင် တို့ကို။ ပုရောဟိတဿ– အား။ ဒတွာ၊ မတကုက္ကုဋေ– တို့ကို။ တာသံ– ထိုမိန်းမ တို့၏။ သန္တိကံ၊ နေတွာ– ဆောင်၍။ “ဣမေ ကုက္ကုဋေ– တို့ကို။ ပစိတွာ၊ သတ္ထု– ၏။ သန္တိကံ၊ ပဟိဏထ ကိရ– ပို့ကြတဲ့။” ဣတိ အာဟ၊ တာ– ထိုမိန်းမတို့သည်။ “သာမိ! အာဟရ– ယူခဲ့လော။ ဣဒံ နာမ– ဤဘုရားရှင်၏ အထံသို့ ပို့ခြင်းမည် သည်။ အမှာကံ– တို့၏။ ကိစ္စံ– တည်း။” ဣတိ၊ ပစ္စုဂ္ဂန္တွာ– နေရာမှထ၍။ ဂဏှိံသု၊ သော– ထိုအလုပ်အကျွေးငယ်သည်။ ရညော– ၏။ သန္တိကံ ဂန္တွာ၊ “တာတ– အမောင်! ကိံ– အဘယ်သို့နည်း?’ ဣတိ၊ ပုဋ္ဌော– မေးအပ်သည်။ (သမာနော)၊ “သမဏဿ ဂေါတမဿ– ၏။ (သန္တိကံ– သို့၊) ပစိတွာ၊ ပေသေထ– ပို့ကြလော။ ဣတိ၊ ဝုတ္တမတ္တေယေဝ– ပြောဆိုအပ်ကာမျှဖြစ်သော်သာ။ ဝါ– ပြောပြောချင်း။ ပဋိမဂ္ဂံ– ခရီးရင်ဆိုင်သို့။ အာဂန္တွာ– ၍။ ဂဏှိံသု။” ဣတိ၊ အာစိက္ခိ– လျှောက်တင် ပြီ။ မာဂဏ္ဍိယာ– သည်။ “မဟာရာဇ– ကြီး! ပဿ– ကြည့်လော။ တာ– ထိုမိန်းမ တို့သည်။ တုမှာဒိသာနံ– သင်တို့ကဲ့သို့ ရှုအပ်သူတို့ဖို့။ ဝါ– အတွက်။ န ကရောန္တိ– လုပ်မပေးကုန်။ တာသံ– ထိုမိန်းမတို့၏။ ဗဟိဒ္ဓါ– အပြင်ပ၌။ ပတ္ထနာ– တောင့်တ ခြင်းသည်။ အတ္ထိ ဣတိ ဝုတ္တေ၊ န သဒ္ဒဟသိ– မယုံခဲ့။” ဣတိ အာဟ၊ ရာဇာ– သည်။ တံ– ထိုစကားကို။ သုတွာပိ– ၍လည်း။ အဓိဝါသေတွာ– သည်းခံ၍။ တုဏှီယေဝ–သာ။ အဟောသိ၊ မာဂဏ္ဍိယာ– သည်။ “ကိံ– ဘာကို။ ကရိဿာမိ နု ခေါ– ပြုရပါအံ့နည်း။” ဣတိ စိန္တေသိ+
...[စာမျက်နှာ- ၅၆၈]...
ပန– ဆက်ဥုးအံ့။ တဒါ– ၌။ ရာဇာ– သည်။ “သာမာဝတိယာ– သာမာဝတီ လည်းကောင်း။ ဝါသုလဒတ္တာယ– လည်းကောင်း။ မာဂဏ္ဍိယာယ စ– လည်းကောင်း။” ဣတိ– သို့။ တိဿန္နမ္ပိ– ၃ယောက်လည်းဖြစ်ကုန်သော။ ဧတာသံ– ဤ မိဖုရားတို့၏။ ပါသာဒတလေ– နန်းပြာသာဒ်အပြင်၌။ ဝါ– နန်းပြာသာဒ်ဆောင် ၌။ ဝါရေန ဝါရေန– အလှည့်အားဖြင့် အလှည့်အားဖြင့်။ သတ္တာဟံ သတ္တာဟံ– ၇ရက်ပတ်လုံး ၇ရက်ပတ်လုံး။ ဝီတိနာမေတိ– ကုန်လွန်စေ၏။ အထ– ၌။ နံ– ထို ဥတေနမင်းကို။ “သွေ ဝါ– နက်ဖြန်၌လည်းကောင်း။ ပရသုေဝ ဝါ– သန်ဘက်ခါ ၌လည်းကောင်း။ သာမာဝတိယာ– ၏။ ပါသာဒတလံ– နန်းပြာသာဒ်အပြင်သို့။ ဝါ– နန်းပြာသာဒ်ဆောင်သို့။ ဂမိဿတိ– လိမ့်မည်။” ဣတိ ဉတွာ၊ မာဂဏ္ဍိယာ– သည်။ စူဠပိတု– အား။ သာသနံ– ကို။ ပဟိဏိ– ပို့ပြီ။ (ကိံ)၊ “အဂဒေန– ဆေးဖြင့်။ ဒါဌာ– အစွယ်တို့ကို။ ဓောဝိတွာ– သုတ်သင်ဖယ်ရှားစေ၍။ ဧကံ– တစ်ကောင်သော။ သပ္ပံ– မြွေကို။ ပေသေတု ကိရ– ပို့စေလောတဲ့။” ဣတိ– ဤသို့ သတင်းပို့ပြီ။ သော– ဘထွေးတော်သည်။ တထာ– ထိုပြောသည့်အတိုင်း။ ကတွာ၊ ပေသေသိ– ပြီ။ ရာဇာ– သည်။ အတ္တနော– ၏။ ဂမနဋ္ဌာနံ– သွားရာအရပ်သို့။ ဟတ္ထိကန္တဝီဏံ– ကို။ အာဒါယယေဝ– ယူ၍သာလျှင်။ ဂစ္ဆတိ၊ တဿာ– ထိုစောင်း၏။ ပေါက္ခရေ– စောင်းခွက်၌။ ဧကံ– တစ်ခုသော။ ဆိဒ္ဒံ– အပေါက်သည်။ အတ္ထိ။ မာဂဏ္ဍိယာ– သည်။ တေန ဆိဒ္ဒေန– ဖြင့်။ သပ္ပံ– မြွေကို။ ပဝေသေတွာ– ဝင်စေ၍။ ဝါ– သွင်း၍။ ဆိဒ္ဒံ– ကို။ မာလာဂုဠေန– ပန်းကုံးဖြင့်။ ထကေသိ– ပိတ်ပြီ။ သပ္ပော– သည်။ ဒွီဟတီဟံ– ၂ရက်၃ရက်ပတ်လုံး။ အန္တောဝီဏာယမေဝ– စောင်း၏ အတွင်း၌သာလျှင်။ အဟောသိ၊ မာဂဏ္ဍိယာ– သည်။ ရညော– ၏။ ဂမနဒိဝသေ– သွားရာနေ့၌၊
အဂဒေန။ ။ အဂံ ရောဂံ ဒါတိ အဝခဏ္ဍတီတိ အဂဒေါ- ရောဂါကို ပယ်ဖြတ် တတ်သောဆေး၊ [အဂ+ဒါ+အ၊] (တစ်နည်း) နတ္ထိ+ဂဒေါ ရောဂေါ ဧတေနာတိ အဂဒေါ- ရောဂါမရှိကြောင်း(ကင်းကြောင်း)ဆေး၊ [န+ဂဒ၊- သီဋီသစ်၊၁၊၃၁၆- ၇။]
ဓောဝိတွာ။ ။ ကိုယ်တိုင် သုတ်သင်ဖယ်ရှားသည်မဟုတ်၊ ကျွမ်းကျင်သော မြွေ အလမ္ပယ်ဆရာကို သုတ်သင်ဖယ်ရှားခိုင်းရမည်ဖြစ်ရကား ကာရိတ်ပစ္စည်းအကျေကြံ၊ ပဋိသံဋ္ဌ- ၂, ၂၈၉၌ “ဓောဝါပေတွာ”ဟု ရှိ၏၊ ထိုအတိုင်းရှိလျှင် ပိုကောင်းသည်။
...[စာမျက်နှာ- ၅၆၉]...
“ဒေဝ! အဇ္ဇ– ယနေ့။ ကတရိဿာ ဣတ္ထိယာ– အဘယ်မိန်းမ၏။ ပါသာဒံ– သို့။ ဂမိဿသိ– သွားမည်နည်း?” ဣတိ ပုစ္ဆိတွာ၊ “သာမာဝတိယာ– ၏။ (ပါသာဒံ ဂမိဿာမိ)၊” ဣတိ ဝုတ္တေ၊ “မဟာရာဇ အဇ္ဇ၊ မယာ– သည်။ အမနာပေါ– စိတ်ကို မတိုးပွားစေတတ်သော။ ဝါ– မမြတ်နိုးအပ်သော။ သုပိနော– အိပ်မက်ကို။ [အမနာပေါ သုပိနော– အိပ်မက်ဆိုးကို၊] ဒိဋ္ဌော– မြင်မက်အပ်ပါပြီ။ ဒေဝ! တတ္ထ– ထိုသာမာဝတီ၏ နန်းပြာသာဒ်သို့။ ဂန္တုံ၊ န သက္ကာ– မသင့်။” ဣတိ– ဤသို့ လျှောက်တင်ပြီ။ “ဂစ္ဆာမေဝ (ဂစ္ဆာမိ ဧဝ)– သွားမည်သာ။” ဣတိ– ဤသို့ ပြောပြီ။ သာ– ထိုမာဂဏ္ဍီမိဖုရားသည်။ ယာဝတတိယံ– ၃ကြိမ်တိုင်တိုင်။ ဝါရေတွာ– တား မြစ်၍။ “ဧဝံ သန္တေ– ဤသို့ဖြစ်လသော်။ အဟမ္ပိ– ကျွန်တော်မျိုးမသည်လည်း။ တုမှေဟိ– အရှင်မင်းကြီးတို့နှင့်။ သဒ္ဓိံ၊ ဂမိဿာမိ– လိုက်ပါမည်။” ဣတိ ဝတွာ၊ နိဝတ္တိယမာနာပိ– ပြန်စေအပ်ပါသော်လည်း။ အနိဝတ္တိတွာ– မပြန်မူ၍။ “ဒေဝ! ကိံ ဘဝိဿသိ– ဘာဖြစ်လိမ့်မည်ဟူ၍။ န ဇာနာမိ– မသိနိုင်ပါ။” ဣတိ– ဤသို့ ပြော၍။ ရညာ– နှင့်။ သဒ္ဓိံယေဝ– အတူသာလျှင်။ အဂမာသိ– လိုက်သွားပြီ။
ရာဇာ– သည်။ သာမာဝတိမိဿိကာဟိ– သာမာဝတီနှင့် ရောနှောခြင်းရှိ ကုန်သော မိန်းမတို့သည်။ ဝါ– သာမာဝတီအပါအဝင်ဖြစ်သောမိန်းမတို့သည်။ ဒိန္နာနိ– ပေးအပ်ကုန်သော။ ဝတ္ထပုပ္ဖဂန္ဓာဘရဏာနိ– အဝတ်, ပန်း, နံ့သာ, တန် ဆာတို့ကို။ ဓာရေတွာ– ဝတ်ဆင်သုံးဆောင်၍။ သုဘောဇနံ– ကောင်းသော စား ဖွယ်ကို။ ဘုဉ္ဇိတွာ– စား၍။ ဝါ– ပွဲတော်တည်၍။ ဝီဏံ– စောင်းကို။ ဥဿီသကေ– ဥုးခေါင်း၏အနီး၌။ ဝါ– ခေါင်းရင်း၌။ ဌပေတွာ– ထား၍။ သယနေ– အိပ်ယာ၌။ နိပဇ္ဇိ– အိပ်ပြီ။ ဝါ– စက်တော်ခေါ်ပြီ။ မာဂဏ္ဍိယာ– သည်။ အပရာပရံ– အခြားနေရာ အခြားနေရာသို့။ (ဟိုဟိုဒီဒီ)၊ ဝိစရန္တီ ဝိယ– လှည့်လည်သွားလာသကဲ့သို့။ ဟုတွာ၊ ဝီဏာဆိဒ္ဒတော– စောင်းပေါက်မှ။ ပုပ္ဖဂုဠံ– ပန်းကုံးကို။ အပနေသိ– ဖယ်ရှားပြီ။ သပ္ပော– သည်။ ဒွီဟတီဟံ– ၂ရက်၃ရက်ပတ်လုံး။ နိရာဟာရော– အစာအာဟာရ မရှိသည်။ (ဟုတွာ)၊ တေန ဆိဒ္ဒေန– ဖြင့်။ နိက္ခမိတွာ– ၍။ ပဿသန္တော– ထွက် လေကို ရှိုက်ထုတ်လျက်။ ဝါ– နှာမှုတ်လျက်။ ဖဏံ– ပါးပျဉ်းကို။ ကတွာ– ပြု၍။ ဝါ– ထောင်၍။ သယနပိဋ္ဌေ– အိပ်ရာပြင်၌။ ဝါ– သလွန်ပေါ်၌။ နိပဇ္ဇိ– ဝပ်စင်းနေပြီ၊
...[စာမျက်နှာ- ၅၇၀]...
ဝါ– ခွေနေပြီ။ မာဂဏ္ဍိယာ– သည်။ တံ– ထိုမြွေကို။ ဒိသွာ၊ “ဒေဝ! ဓီ ဓီ– စက်ဆုတ် ဖွယ် ကောင်းလေစွ, စက်ဆုတ်ဖွယ် ကောင်းလေစွ။ သပ္ပော– မြွေတည်း။” ဣတိ၊ မဟာသဒ္ဒံ– ကျယ်လောင်သောအသံကို။ ကတွာ၊ ရာဇာနဉ္စ– ကိုလည်းကောင်း။ တာ စ– ထိုမိန်းမတို့ကိုလည်းကောင်း။ အက္ကောသန္တီ– ဆဲရေးလိုသည်။ (ဟုတွာ)၊ “အလက္ခိကော– ကျက်သရေမရှိသော။ အယံ အန္ဓဗာလရာဇာ– ဤကန်းမိုက် သော မင်းသည်။ မယှံ– ၏။ ဝစနံ– ကို။ န သုဏာတိ– နားမထောင်။ နိဿိရီကာ– ကျက်သရေမရှိကုန်သော။ ဒုဗ္ဗိနီတာ– မကောင်းသဖြင့် ဆုံးမအပ်ကုန်သော။ ဣမာပိ– ဤမိန်းမတို့သည်လည်း။ ရညော– ၏။ သန္တိကာ– မှ။ ကိံ နာမ– အဘယ် မည်သောအရာကို။ န လဘန္တိ– မရကုန်သနည်း? တုမှေ– တို့သည်။ ဣမသ္မိံ– ဤမင်းသည်။ မတေယေဝ– သေသော်သာ။ ဝါ– သေမှသာ။ သုခံ– စွာ။ ဇီဝိဿထ ကိံ နု– အသက်ရှင်ကြရမည်လော? (ဣမသ္မိံ– ဤမင်းသည်၊) ဇီဝန္တေ– အသက် ရှင်လသော်။ ဒုက္ခံ– စွာ။ ဇီဝထ ကိံ နု– အသက်ရှင်နေရကုန်သလော? ဒေဝ– မြတ်! အဇ္ဇ၊ မယာ– သည်။ ပါပသုပိနော– မကောင်းသော အိပ်မက်ကို။ ဝါ– အိပ် မက်ဆိုးကို။ ဒိဋ္ဌော– မြင်မက်အပ်ပြီ။ သာမာဝတိယာ– ၏။ ပါသာဒံ– သို့။ ဂန္တုံ၊ န ဝဋ္ဋတိ’ ဣတိ၊ ဝါရေန္တိယာပိ– တားမြစ်ပါသော်လည်း။ ဝါ– တားမြစ်သည်လည်း ဖြစ်သော။ မေ– ၏။ ဝစနံ– ကို။ န သုဏသိ– နားမထောင်။” ဣတိ အာဟ၊ ရာဇာ– သည်။ သပ္ပံ– ကို။ ဒိသွာ၊ မရဏဘယတဇ္ဇိတော– သေခြင်းဘေးသည် ခြိမ်းခြောက် အပ်သည်။ (ဟုတွာ)၊ “ဣမာ– ဤမိန်းမတို့သည်။ ဧဝရူပမ– ဤသို့သဘောရှိသော အမှုကိုလည်း။ ကရိဿန္တိ နာမ– ပြုခဲ့ကုန်ဘိ၏။ အဟော ပါပါ– ဩော် ... ယုတ်မာလေကုန်စွ။ အဟံ– သည်။ ဣမာသံ– ဤမိန်းမတို့၏။ ပါပဘာဝံ– ယုတ်မာ ကုန်သည်၏အဖြစ်ကို။ အာစိက္ခန္တိယာပိ– ပြောပြပါသော်လည်း။ ဝါ– ပြောပြသည် လည်းဖြစ်သော။ ဣမိဿာ– ဤမာဂဏ္ဍီ၏။ ဝစနံ– ကို။ န သဒ္ဒဟိံ– မယုံခဲ့။ ပဌမံ– ရှေးဥုးစွာ။ အတ္တနော– ၏။ ဂဗ္ဘေသု– တို့၌။ ဆိဒ္ဒါနိ– တို့ကို။ ကတွာ၊ နိသိန္နာ– ထိုင် နေကုန်ပြီ။ ပုန၊ မယာ– သည်။ ပေသိတေ– ပို့စေအပ်ကုန်သော။ ကုက္ကုဋေ– တို့ကို။ ပဋိပဟိဏိံသု– ပြန်ပို့ကုန်ပြီ။ အဇ္ဇ၊ သယနေ– အိပ်ရာ၌။ သပ္ပံ– ကို။ ဝိဿဇ္ဇိံသု– လွှတ်ကုန်ပြီ။” ဣတိ– ဤသို့ တွေး၍။ သမ္ပဇ္ဇလိတော– ထက်ဝန်းကျင် မီးတောက် လောင်သည်။ ဝါ– လွန်စွာ မီးတောက်လောင်သည်။ (ဟောတိ) ဝိယ– ဖြစ်သကဲ့သို့၊
...[စာမျက်နှာ- ၅၇၁]...
(ဧဝံ– တူ၊) ကောဓေန– အမျက်ဒေါသဖြင့်။ သမ္ပဇ္ဇလိတော– သည်။ အဟောသိ+
သာမာဝတီပိ– သည်လည်း။ ပဉ္စန္နံ ဣတ္ထိသတာနံ– တို့အား။ ဩဝါဒံ– ကို။ အဒါသိ၊ (ကိံ)၊ “အမ္မာ– အမိတို့! အမှာကံ– တို့၏။ ဝါ–မှာ။ အညံ– အခြားသော။ ပဋိသရဏံ– ကိုးကွယ်ရာသည်။ နတ္ထိ။ နရိန္ဒေ စ– ဥတေနမင်း၌လည်းကောင်း။ ဒေဝိယာ စ– မာဂဏ္ဍီမိဖုရား၌လည်းကောင်း။ အတ္တနိ စ– မိမိ၌လည်းကောင်း။ သမမေဝ– အတူသာလျှင်ဖြစ်သော။ မေတ္တစိတ္တံ မေတ္တစိတ္တံ မေတ္တစိတ္တံ– မေတ္တာနှင့် ယှဉ်သောစိတ်ကို။ ဝါ– မေတ္တာစိတ်ကို။ ပဝတ္တေထ– ဖြစ်စေကြလော။ ကဿစိ– တစ်စုံတစ်ယောက် အား။ ကောပံ– အမျက်ဒေါသကို။ မာ ကရိတ္ထ– မပြုကြနှင့်။” ဣတိ– ဤသို့ ဩဝါဒ ပေးပြီ။ ရာဇာ– သည်။ သဟဿထာမံ သဟဿထာမံ သဟဿထာမံ– ယောကျ်ားတစ်ထောင်အားရှိသော။ ဝါ– ယောကျ်ားတစ်ထောင်သည် ဆောင်အပ်သော ဝန်ကိုဆောင်သော။ (ဗိုလ်ခြေ တစ်ထောင်အားဖြင့် တင်အပ်သော)၊ သိင်္ဂဓနုံ– ဥုးချိုဖြင့် ပြုအပ်သောလေးကို။ အာဒါယ– ယူ၍။ ဇိယံ– လေးညှို့ကို။ ပေါထေတွာ– ရိုက်ခတ်၍။ ဝိသပီတံ– သောက် အပ်သော အဆိပ်ရှိသော။ ဝါ– အဆိပ်လူးထားသော။ သရံ– မြားကို။ သန္နယှိတွာ– ဖွဲ့၍။ ဝါ– တင်၍။ သာမာဝတိံ– ကို။ ဓုရေ– အဥုး၌။ ကတွာ– ပြု၍။ ဝါ– ထား၍။ သဗ္ဗာ– ကုန်သော။ တာ– ထိုမိန်းမတို့ကို။ ပဋိပါဋိယာ– အစဉ်အားဖြင့်။ ဌပါပေတွာ– တည်စေ၍။ ဝါ– ထား၍။ သာမာဝတိယာ– ၏။ ဥရေ– ရင်၌။ သရံ– မြားကို။ ဝိဿဇ္ဇေသိ– လွှတ်ပြီ။ သော– ထိုမြားသည်။ တဿာ– ထိုသာမာဝတီ၏။ မေတ္တာနုဘာဝေန– မေတ္တာ၏အစွမ်းကြောင့်။ ပဋိနိဝတ္တိတွာ–
ပြန်လှည့်၍၊ အာဂတမဂ္ဂါမေတ္တစိတ္တံ။ ။ “မေတ္တာ ဧတဿ အတ္ထီတိ မေတ္တံ၊ မေတ္တံ စ+တံ+စိတ္တံ စာတိ မေတ္တာစိတ္တံ- မေတ္တာရှိသောစိတ်၊ (တစ်နည်း) မေတ္တာယ+သမ္ပယုတ္တံ+စိတ္တံ မေတ္တစိတ္တံ” ဟုပြု၊ “မေတ္တံ စိတ္တံ ဧတာသန္တိ မေတ္တာစိတ္တာ- မေတ္တာရှိသောစိတ်ရှိသူမတို့၊ ဝါ- မေတ္တာ စိတ်ရှိသူမတို့၊ မေတ္တာယ+သမ္ပယုတ္တံ+စိတ္တံ ဧတာသန္တိ ဝါ မေတ္တာစိတ္တာ- မေတ္တာနှင့် ယှဉ်သော စိတ်ရှိသူမတို့”ဟု ပြုလျှင်ကား ဘာဝပ္ပဓာန ဘာဝလောပကြံ၍ “မေတ္တစိတ္တံ- မေတ္တာရှိသောစိတ်ရှိသူမတို့၏ ဖြစ်ကြောင်းဖြစ်ရာမေတ္တာကို၊ ဝါ- မေတ္တာနှင့် ယှဉ်သော စိတ်ရှိသူမတို့၏ ဖြစ်ကြောင်းဖြစ်ရာမေတ္တာကို”ဟုပေး။(သီဋီသစ်၊၁၊၃၂၈)
သဟဿထာမံ။ ။ သဟဿထာမန္တိ ပုရိသသဟဿဗလံ(ယောကျ်ားတစ် ထောင်အားရှိသော)၊ ပုရိသသဟဿေန ဝဟိတဗ္ဗဘာရဝဟံ၊- အံဋီ၊၂၊၁၁၉
...[စာမျက်နှာ- ၅၇၂]...
ဘိမုခေါဝ– လာရာလမ်းသို့ ရှေးရှုသည်သာ။ ဟုတွာ၊ ရညော– ၏။ ဟဒယံ– နှလုံး သို့။ ပဝိသန္တော ဝိယ– ဝင်သကဲ့သို့။ အဋ္ဌာသိ– တည်ပြီ။ ရာဇာ– သည်။ စိန္တေသိ၊ (ကိံ)၊ “မယာ– သည်။ ခိတ္တော– ပစ်လွှတ်အပ်သော။ သရော– သည်။ သိလမ္ပိ– ကျောက်တုံးကိုလည်း။ ဝိနိဝိဇ္ဈိတွာ– ထိုးဖောက်၍။ ဂစ္ဆတိ– သွားနိုင်၏။ အာကာသေ– ၌။ ပဋိဟနနကဋ္ဌာနံ– ထိခိုက်ရာအရပ်သည်။ နတ္ထိ။ အထ စ ပန– ထိုသို့ ဖြစ်ပါလျက်။ ဧသ (ဧသော)– ဤမြားသည်။ နိဝတ္တိတွာ– ပြန်လှည့်၍။ မမ– ၏။ ဟဒယာဘိမုခေါ– နှလုံးသို့ ရှေးရှုလျက်။ ဇာတော– ပြီ။ နိဿတ္တော– သတ္တဝါမဟုတ်သော။ နိဇ္ဇီဝေါ– အသက်မရှိသော။ အယံ ဟိ သရောပိ– ဤမြားသည်သော်ပင် လည်း။ (ဤမြားကတောင်မှ)၊ ဧတိဿာ– ဤသာမာဝတီမိဖုရား၏။ ဂုဏံ– ဂုဏ် ကျေးဇူးကို။ ဇာနာတိ နာမ– သိသေး၏။ အဟံ– သည်။ မနုဿဘူတော– လူတို့၌ ဖြစ်သည်။ ဝါ– လူဖြစ်၍ဖြစ်သည်။ (သမာနော) ပိ– သော်လည်း။ (ဧတိဿာ– ၏။ ဂုဏံ– ကို၊) န ဇာနာမိ– မသိ။” ဣတိ– ဤသို့တွေးပြီ။ သော– ထိုမင်းသည်။ ဓနုံ– လေးကို။ ဆဍ္ဍေတွာ– စွန့်၍။ အဉ္ဇလိံ– လက်အုပ်ကို။ ပဂ္ဂယှ– ချီ၍။ သာမာဝတိယာ– ၏။ ပါဒမူလေ– ခြေရင်း၌။ ဥက္ကုဋိကံ– ဆောင့်ကြောင့်။ နိသီဒိတွာ– ၍။ “သမ္မုယှာမိ၊ ပေ။ ဘဝါ”တိ– ဟူသော။ ဣမံ ဂါထံ အာဟ+
သမ္မုယှာမိ ပမုယှာမိ, သဗ္ဗာ မုယှန္တိ မေ ဒိသာ၊ သာမာဝတိ မံ တာယဿု, တွဉ္စ မေ သရဏံ ဘဝ
သာမာဝတိ– သာမာဝတီ! (အဟံ– ငါသည်၊) သမ္မုယှာမိ သမ္မုယှာမိ သမ္မုယှာမိ– ပြင်းစွာ တွေဝေ ပါ၏။ ပမုယှာမိ– အပြားအားဖြင့် တွေဝေပါ၏။ မေ– ငါ၏ (စိတ်၌)၊ ဝါ– အား။ သဗ္ဗာ– အလုံးစုံကုန်သော။ ဒိသာ– အရပ်မျက်နှာတို့သည်။ မုယှန္တိ မုယှန္တိ မုယှန္တိ– တွေဝေပါကုန် ၏။ (မထင်တော့ကုန်)၊ သာမာဝတိ– သာမာဝတီ! မံ– ငါ့ကို၊
တာယဿုသမ္မုယှာမိ ပမုယှာမိ။ ။ သံ+မုဟ+ဒိဝါဒိယ+မိ၊ “ဟဝိပရိယယော”ဟူသော ယောဂဝိဘာဂဖြင့် ဟနှင့်ယ ရှေ့နောက်ပြန်၊ သံသဒ္ဒါဘုသအနက်, ပသဒ္ဒါ ပကာရ အနက်ယူ၍ ပေးခဲ့သည်၊ ဓမ္မယော- ၃၁၌ သံသဒ္ဒါ သမန္တအနက်, ပသဒ္ဒါ ပမုခအနက် ယူ၍ “သမ္မုယှာမိ- ထက်ဝန်းကျင် (အစအလယ်အဆုံး၌) တွေဝေပါ၏၊ ပမုယှာမိ- အစ၌ တွေဝေပါ၏”ဟု ပေးစေ၏။
သဗ္ဗာ...တာယဿူ။ ။ သဗ္ဗာ မုယှန္တိ မေ ဒိသာတိ မမ သဗ္ဗာ ဒိသာ နု-
...[စာမျက်နှာ- ၅၇၃]...
(မကောင်းကင်းပျောက်, ကောင်းကျိုးရောက်အောင်) , စောင့်ရှောက်ပါလော။ တွဉ္စ– သင်သည်လည်း။ မေ– ငါ၏။ သရဏံ– ကိုးကွယ်ရာသည်။ ဘဝ– ဖြစ်ပါလော
သာ– ထိုသာမာဝတီသည်။ တဿ– ထိုဥတေနမင်း၏။ ဝစနံ သုတွာ၊ “ဒေဝ! သာဓု– ကောင်းပြီ။ မံ– ကို။ သရဏံ– ကိုးကွယ်ရာဟူ၍။ ဂစ္ဆ– ဆည်းကပ်ပါလော။” ဣတိ အဝတွာ၊ “မဟာရာဇ– ကြီး! အဟံ– ကျွန်မသည်။ ယံ– အကြင်မြတ်စွာ ဘုရားကို။ သရဏံ– ဟူ၍။ ဂတာ– ဆည်းကပ်ပါပြီ။ တွမ္ပိ– အရှင်မင်းမြတ်သည် လည်း။ တမေဝ– ထိုမြတ်စွာဘုရားကိုသာ။ သရဏံ– ၍။ ဂစ္ဆာဟိ– ပါလော။” ဣတိ ဣဒံ– ဤစကားကို။ ဝတွာ၊ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓသာဝိကာ– မြတ်စွာဘုရား၏ တပည့်မ ဖြစ်သော။ သာမာဝတီ– သည်။ “မာ မံ၊ ပေ။ သရဏံ ဘဝါ”တိ– ဟူ၍။ အာဟ+
မာ မံ တွံ သရဏံ ဂစ္ဆ, ယမဟံ သရဏံ ဂတာ၊
ဧသ ဗုဒ္ဓေါ မဟာရာဇ, ဧသ ဗုဒ္ဓေါ အနုတ္တရော၊
သရဏံ ဂစ္ဆ တံ ဗုဒ္ဓံ, တွဉ္စ မေ သရဏံ ဘဝ
မဟာရာဇ– မြတ်သောမင်း! တွံ– အရှင်မင်းမြတ်သည်။ မံ– ကျွန်တော်မျိုးမကို။ သရဏံ– ဟူ၍။ မာ ဂစ္ဆ– မဆည်းကပ်ပါနှင့်။ အဟံ– ကျွန်တော်မျိုးမသည်။ ယံ– အကြင်မြတ်စွာဘုရားကို။ သရဏံ– ၍။ ဂတာ– ဆည်းကပ်ပါပြီ။ ဧသ (ဧသော)– ဤကျွန်တော်မျိုးမကိုးကွယ်ရာ မြတ်စွာဘုရားသည်။ ဗုဒ္ဓေါ– သိရန်မှန်က, မကျန် ရအောင်, လုံးဝသိမြင်, ဘုရားရှင်ပါတည်း။ ဧသ (ဧသော)– သည်။ အနုတ္တရော– မိမိထက် လွန်မြတ်သော ပုဂ္ဂိုလ်ရှိတော်မမူသော။ ဝါ– အမြတ်ဆုံးဖြစ်တော်မူ သော။ ဗုဒ္ဓေါ– တည်း။ တံ ဗုဒ္ဓံ– ထိုမြတ်စွာဘုရားကို။ သရဏံ– ၍။ ဂစ္ဆ– လော။ တွဉ္စ– သည်လည်း။ မေ– ၏။ သရဏံ– သည်။ ဘဝ– လော
ရာဇာ– သည်။ တဿာ– ထိုသာမာဝတီ၏။ ဝစနံ သုတွာ၊ “ဣဒါနိ– ၌။ အဟံ– သည်။ အတိရေကတရံ– သာ၍လွန်စွာ။ ဘာယာမိ– ကြောက်ပါ၏။” ဣတိ– သို့။ ဝတွာ၊ “ဧသ၊ ပေ။ ဘဝါ”တိ– ဟူသော။ ဣမံ ဂါထံ အာဟ
ပဋ္ဌဟန္တိ။ ဒိသာမူဠှောသ္မီတိ ဉာပယတိ၊ တာယဿူတိ အဃဿ တာယနေန, ဟိတဿ စ ဝိဓာယနေန ရက္ခဿူတိ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော၊ -ပဋိဂံ-၃၇၇
...[စာမျက်နှာ- ၅၇၄]...
ဧသ ဘိယျော ပမုယှာမိ, သဗ္ဗာ မုယှန္တိ မေ ဒိသာ၊ သာမာဝတိ မံ တာယဿု, တွဉ္စ မေ သရဏံ ဘဝ
သာမာဝတိ– တီ! ဧသ (ဧသောအဟံ)– ဤငါသည်။ ဘိယျော– လွန်စွာ။ ပမုယှာမိ– ၏။ မေ– ငါ၏ (စိတ်၌)၊ ဝါ– အား။ သဗ္ဗာ– ကုန်သော။ ဒိသာ– တို့သည်။ မုယှန္တိ– ကုန်၏။ သာမာဝတိ– တီ! မံ– ကို။ တာယဿု– လော။ တွဉ္စ– လည်း။ မေ– ၏။ သရဏံ– သည်။ ဘဝ– လော
အထ– ၌။ နံ– ထိုဥတေနမင်းကို။ သာ– ထိုသာမာဝတီသည်။ ပုရိမနယေနေဝ– ရှေး၌ဖြစ်သောနည်းဖြင့်သာလျှင်။ ပုန၊ ပဋိက္ခိပိတွာ– ပယ်မြစ်၍။ “တေန ဟိ– လျှင်။ တွဉ္စ– ကိုလည်း။ သရဏံ– ဟူ၍။ ဂစ္ဆာမိ၊ သတ္ထာရဉ္စ– ကိုလည်း။ သရဏံ ဂစ္ဆာမိ၊ တေ– အား။ ဝရဉ္စ– ဆုကိုလည်း။ ဒမ္မိ– ပေးပါ၏။” ဣတိဝုတ္တေ၊ “မဟာရာဇ! ဝရော– ဆုကို။ ဂဟိတော– ယူအပ်သည်။ ဟောတု– ဖြစ်ပါစေ။” ဣတိ အာဟ၊ သော– ထိုမင်းသည်။ သတ္ထာရံ– ကို။ ဝါ– သို့။ ဥပသင်္ကမိတွာ– ၍။ သရဏံ– ၍။ ဂန္တွာ– ဆည်းကပ်ပြီး၍။ နိမန္တေတွာ– ပင့်ဖိတ်၍။ ဗုဒ္ဓပ္ပမုခဿ– သော။ ဘိက္ခုသံဃဿ– အား။ သတ္တာဟံ– ၇ရက်ပတ်လုံး။ မဟာဒါနံ– ကြီးကျယ်သောအလှူကို။ ဒတွာ– ၍။ သာမာဝတိံ– ကို။ အာမန္တေတွာ– ခေါ်၍။ “ဥဋ္ဌေဟိ– ထလော။ ဝရံ– ကို။ ဂဏှ–လော။” ဣတိ အာဟ၊ “မဟာရာဇ! မယှံ– အား။ ဟိရညာဒီဟိ– ရွှေအစရှိသည် တို့ဖြင့်။ အတ္ထော– အလိုသည်။ နတ္ထိ– မရှိပါ။ ပန– သို့သော်လည်း။ မေ– အား။ ဣမံ ဝရံ– ဤဆုကို။ ဒေဟိ– ပေးတော်မူပါ။ ယထာ– အကြင်အခြင်း အရာအားဖြင့် ပြုလသော်။ သတ္ထာ– သည်။ နိဗဒ္ဓံ– အမြဲမပြတ်။ ပဉ္စဟိ ဘိက္ခုသတေဟိ– ငါးရာ သော ရဟန်းတို့နှင့်။ သဒ္ဓိံ၊ ဣဓ– ဤနန်းတော်သို့။ အာဂစ္ဆတိ– ကြွလာတော်မူ၏။ တထာ– ထိုအခြင်းအရာအားဖြင့်။ ကရောဟိ– ပြုပေးတော်မူပါ။ ဓမ္မံ– ကို။ သုဏိဿာမိ– နာပါမည်။” ဣတိ– ဤသို့လျှောက်တင်ပြီ။ ရာဇာ– သည်။ သတ္ထာရံ– ကို။ ဝန္ဒိတွာ၊ “ဘန္တေ! ပဉ္စဟိ ဘိက္ခုသတေဟိ– တို့နှင့်။ သဒ္ဓိံ၊ နိဗဒ္ဓံ၊ ဣဓ– ဤနန်း တော်သို့။ အာဂစ္ဆထ– ကြွလာတော်မူပါကုန်။ သာမာဝတိမိဿိကာ– တို့သည်။] ဓမ္မံ သုဏိဿာမ– နာကြပါမည်၊’ ဣတိ၊ ဝဒန္တိ– ပြောပါကုန်၏။” ဣတိ၊ အာဟ– လျှောက်ပြီ။ “မဟာရာဇ– ကြီး! ဗုဒ္ဓါနံ နာမ– ဘုရားရှင်မည်သူတို့၏။ ဝါ– မည်သူ
...[စာမျက်နှာ- ၅၇၅]...
တို့အား။ ဧကသ္မိံ ဌာနေ– တစ်ခုသောအရပ်၌။ နိဗဒ္ဓံ ဂန္တုံ န ဝဋ္ဋတိ၊ မဟာဇနော– သည်။ သတ္ထာရံ– ကို။ အာဂမနတ္ထာယ– ကြွလာတော်မူခြင်းအကျိုးငှာ။ ပစ္စာသီသတိ– တောင့်တ၏။” ဣတိ– ဤသို့ မိန့်တော်မူပြီ။ “ဘန္တေ! တေန ဟိ– လျှင်။ ဧကံ– သော။ ဘိက္ခုံ– ကို။ အာဏာပေထ– စေခိုင်းတော်မူပါကုန်။” ဣတိ– ဤသို့ လျှောက်ပြီ။ သတ္ထာ၊ အာနန္ဒတ္ထေရံ– ကို။ အာဏာပေသိ– စေခိုင်းတော်မူပြီ။ သော– ထိုအာနန္ဒာထေရ်သည်။ တတော– မှ။ ပဋ္ဌာယ၊ ပဉ္စ ဘိက္ခုသတာနိ– တို့ကို။ အာဒါယ နိဗဒ္ဓံ၊ ရာဇကုလံ– မင်းနန်းတော်သို့။ ဂစ္ဆတိ– ကြွ၏။ တာပိ ဒေဝိယော– ထို မောင်းမတို့သည်လည်း။ နိဗဒ္ဓံ၊ သပရိဝါရံ– အခြံအရံရဟန်းတို့နှင့် တကွဖြစ်သော။ ထေရံ– အရှင်အာနန္ဒာထေရ်ကို။ ဘောဇေန္တိ– ဆွမ်းဘုဉ်းပေးစေကုန်၏။ ဝါ– ဆွမ်း ကပ်ကုန်၏။ ဓမ္မံ သုဏန္တိ– ကုန်၏။ တာ– ထိုမောင်းမတို့သည်။ ဧကဒိဝသံ၊ ထေရဿ– ၏။ ဓမ္မကထံ– ကို။ သုတွာ ပသီဒိတွာ၊ ပဉ္စဟိ ဥတ္တရာသင်္ဂသတေဟိ– ငါးရာ သော အပေါ်ခြုံအဝတ်တို့ဖြင့်။ ဓမ္မပူဇံ– တရားကို ပူဇော်ခြင်းကို။ အကံသု၊ ဧကေကော– တစ်ထည်တစ်ထည်သော။ ဥတ္တရာသင်္ဂေါ– အပေါ်ခြုံအဝတ်သည်။ ပဉ္စ သတာနိ ပဉ္စ သတာနိ– ငါးရာ,ငါးရာသော အသပြာတို့ကို။ အဂ္ဃတိ– ထိုက်၏။
ဧကဝတ္ထာ– တစ်ထည်သော အဝတ်ရှိကုန်သော။ တာ– ထိုမိန်းမတို့ကို။ ဒိသွာ ရာဇာ– သည်။ “ဝေါ– တို့၏။ ဥတ္တရာသင်္ဂါ– တို့သည်။ ကုဟိံ– အဘယ်မှာ နည်း?” ဣတိ ပုစ္ဆိ၊ “နော– ကျွန်တော်မျိုးမတို့၏။ ဝါ– တို့သည်။ အယျဿ– အရှင် အာနန္ဒာထေရ်အား။ ဒိန္နာ– ပေးလှူအပ်ပါကုန်ပြီ။” ဣတိ– ဤသို့ လျှောက်တင် ကုန်ပြီ။ “တေန– ထိုအရှင်အာနန္ဒာထေရ်သည်။ သဗ္ဗေ– အလုံးစုံသော အပေါ် ခြုံအဝတ်တို့ကို။ ဂဟိတာ– ယူအပ်ကုန်သလော?” ဣတိ– ဤသို့ မေးပြီ။ “အာမ– မှန်ပါ။ ဂဟိတာ– ကုန်ပြီ။” ဣတိ– ကုန်ပြီ။ ရာဇာ– သည်။ ထေရံ– ကို။ ဝါ– သို့။ ဥပသင်္ကမိတွာ ဝန္ဒိတွာ၊ တာဟိ– ထိုမိန်းမတို့သည်။ ဥတ္တရာသင်္ဂါနံ– တို့၏။ ဝါ– တို့ကို။ ဒိန္နဘာဝံ– ပေးလှူအပ်ကုန်သည်၏အဖြစ်ကို။ ပုစ္ဆိတွာ– ၍။ တာဟိ– ထို မိန်းမတို့ သည်။ ဒိန္နဘာဝဉ္စ– ကိုလည်းကောင်း။ ထေရေန– သည်။ ဂဟိတဘာဝဉ္စ– ယူအပ် ကုန်သည်၏အဖြစ်ကိုလည်းကောင်း။ သုတွာ– ၍။ “ဘန္တေ! ဝတ္ထာနိ– တို့သည်။ အတိဗဟူနိ နနု– အလွန်များကုန်သည်မဟုတ်ပါလော? ဧတ္တကေဟိ– ဤမျှ
...[စာမျက်နှာ- ၅၇၆]...
အတိုင်းအရှည်ရှိသောအဝတ်တို့ဖြင့်။ ကိံ– ဘာကို။ ကရိဿထ– ပြုကုန်မည် နည်း?” ဣတိ ပုစ္ဆိ၊ “မဟာရာဇ! အမှာကံ– တို့အား။ ပဟောနကာနိ– လောက် ကုန်သော။ ဝတ္ထာနိ– တို့ကို။ ဂဏှိတွာ၊ သေသာနိ– ကြွင်းသောအဝတ်တို့ကို။ ဇိဏ္ဏစီဝရိကာနံ– ဟောင်းနွမ်းသောသင်္ကန်းရှိကုန်သော။ ဘိက္ခူနံ– တို့အား။ ဒဿာမိ– လှူမည်။” ဣတိ– ဤသို့ မိန့်ပြီ။ “တေ– ထိုဟောင်းနွမ်းသော သင်္ကန်းရှိသော ရဟန်းတို့သည်။ အတ္တနော– ၏။ ဇိဏ္ဏစီဝရာနိ– ဟောင်းနွမ်းသော သင်္ကန်းတို့ကို။ ကိံ– ဘာကို။ ကရိဿန္တိ– ကုန်မည်နည်း?” ဣတိ– ဤသို့ မေးပြီ။ “ဇိဏ္ဏတရစီဝရိကာနံ– သာ၍ ဟောင်းနွမ်းသော သင်္ကန်းရှိကုန်သော ရဟန်းတို့အား။ ဒဿန္တိ– ပေးကုန်လိမ့်မည်။” ဣတိ– ဤသို့ မိန့်ပြီ။ “တေ– ထိုသာ၍ဟောင်းနွမ်းသော သင်္ကန်းရှိသော ရဟန်းတို့သည်။ အတ္တနော– ၏။ ဇိဏ္ဏတရစီဝရာနိ– သာ၍ ဟောင်းနွမ်းသော သင်္ကန်းတို့ကို။ ကိံ– ကို။ ကရိဿန္တိ– နည်း?” ဣတိ– ပြီ။ “ပစ္စတ္ထရဏာနိ– အခင်းတို့ကို။ [ပတိရူပံ ပစ္စေကံ ဝါ အတ္ထရိတဗ္ဗာနီတိ ပစ္စတ္ထရဏာနိ၊ ပတိ+အာ+ထရ+ယု၊- သီဋီသစ်၊ ၁၊ ၇၄။] ကရိဿန္တိ– ကုန်လိမ့်မည်။” ဣတိ– ပြီ။ “ပုရာဏပစ္စတ္ထရဏာနိ– အဟောင်းဖြစ်သော အခင်းတို့ကို။ ကိံ ကရိဿန္တိ?” ဣတိ– ပြီ။ “ဘူမတ္ထရဏာနိ ဘူမတ္ထရဏာနိ ဘူမတ္ထရဏာနိ– မြေအခင်းတို့ကို။ ကရိဿန္တိ– မည်။” ဣတိ– ပြီ။ “ပုရာဏဘူမတ္ထရဏာနိ– အဟောင်းဖြစ်သော မြေအခင်းတို့ကို။ ကိံ ကရိဿန္တိ?” ဣတိ– ပြီ။ “မဟာရာဇ! ပါဒပုဉ္ဆနာနိ– ခြေသုတ်တို့ကို။ ကရိဿန္တိ။” ဣတိ၊ “ပုရာဏပါဒပုဉ္ဆနာနိ– အဟောင်းဖြစ်သော ခြေသုတ်တို့ကို။ ကိံ ကရိဿန္တိ?” ဣတိ– ပြီ။ “ခဏ္ဍာခဏ္ဍိကံ– အပိုင်းငယ်,အပိုင်းကြီးဖြစ်အောင်။ ကောဋ္ဋေတွာ– ထုထောင်း ကြိတ်ချေ၍။ ဝါ– နုတ်နုတ်စင်း၍။ မတ္တိကာယ– မြေညက်ဖြင့်။ မဒ္ဒိတွာ– နယ်၍။ ဘိတ္တိံ– နံရံကို။ လိမ္ပိဿန္တိ– သုတ်လိမ်းကြလိမ့်မည်။” ဣတိ– ပြီ။ “ဘန္တေ! ဧတ္တကာနိ– ဤမျှအတိုင်းအရှည်ရှိသည်တို့ကို။ ကတွာပိ– ၍လည်း။ ဝါ– ခြင်းကြောင့်လည်း။ အယျာနံ– အရှင်တို့အား။ ဒိန္နာနိ– အပ်ကုန်သော အဝတ်တို့သည်။ န နဿန္တိ–
ဘူမတ္ထရဏာနိ။ ။ ဘူမိယာ+အတ္ထရဏာနိ ဘူမတ္ထရဏာနိ- မြေ၌ ခင်းအပ်သော အခင်းများ၊ [ဘူမိ+အတ္ထရဏ၊] ဘူမိအရ အင်္ဂတေစသည်ဖြင့် အချောကိုင်ပြုပြင်ထား အပ်သောမြေကိုယူ၊ ကြမ်းပြင်ပေါ်ခင်းအပ်သော အခင်းများလည်း ဘူမတ္ထရဏပင် မည်၏။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၄၇၊ ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃, ၄၁၊ သာရတ္ထ၊၂၊၁၂၂၊ ပါရာဘာ- ၂, ၅၁၃)
...[စာမျက်နှာ- ၅၇၇]...
မပျက်စီးတော့ကုန်။” ဣတိ– ဤသို့ လျှောက်ပြီ။ “မဟာရာဇ! အာမ– အိမ်း။” ဣတိ– ပြီ။ ရာဇာ– သည်။ ပသန္နော– ကြည်ညိုသည်။ (ဟုတွာ)၊ အပရာနိပိ– အခြားလည်း ဖြစ်ကုန်သော။ ပဉ္စ ဝတ္ထသတာနိ– ငါးရာသောအဝတ်တို့ကို။ အာဟရာပေတွာ– ဆောင်ယူစေ၍။ ထေရဿ– ၏။ ပါဒမူလေ– ခြေရင်း၌။ ဌပါပေသိ– ထားစေပြီ။ ထေရော– အရှင်အာနန္ဒာထေရ်သည်။ ပဉ္စသတဘာဂေန– ငါးရာသောအဖို့ဖြင့်။ (ငါးရာပုံဖြင့်)၊ ပါဒမူလေ– ၌။ ဌပေတွာ– ထား၍။ ဒိန္နာနိ– ပေးလှူအပ်ကုန်သော။ ပဉ္စသတဂ္ဃနကာနေဝ– ငါးရာတန်သည်သာလျှင်ဖြစ်ကုန်သော။ ဝတ္ထာနိ– တို့ကို။ ပဉ္စသတက္ခတ္တုံ– အကြိမ်ငါးရာတိုင်တိုင်။ လဘိ ကိရ– ရပြီတဲ့။ သဟဿဘာဂေန– တစ်ထောင်သောအဖို့ဖြင့်။ (တစ်ထောင်ပုံဖြင့်)၊ ပါဒမူလေ ဌပေတွာ၊ ဒိန္နာနိ– ကုန်သော။ သဟဿဂ္ဃနကာနိ– တစ်ထောင်တန်ကုန်သော အဝတ်တို့ကို။ သဟဿက္ခတ္တုံ– အကြိမ်တစ်ထောင်တိုင်တိုင်။ လဘိ ကိရ– ရခဲ့သတဲ့။ သတသဟဿဘာဂေန– တစ်သိန်းသောအဖို့ဖြင့်။ ပါဒမူလေ ဌပေတွာ၊ ဒိန္နာနိ– ကုန်သော။ သတသဟဿဂ္ဃနကာနိ– တစ်သိန်းတန်ကုန်သော အဝတ်တို့ကို။ သတသဟဿက္ခတ္တုံ– အကြိမ်တစ်သိန်းတိုင်တိုင်။ လဘိ ကိရ– တဲ့။ ပန– ဆက်။ ဧကံ– တစ် ထည်လည်းကောင်း။ ဒွေ– ၂ထည်တို့လည်းကောင်း။ တီဏိ– ၃ထည်တို့လည်းကောင်း။ စတ္တာရိ– ၄ထည်တို့လည်းကောင်း။ ပဉ္စ– ၅ထည်တို့လည်းကောင်း။ ဒသ– ဆယ်ထည်တို့လည်းကောင်း။ ဣတိ အာဒိနာ– ဤသို့အစရှိသော။ နယေန– နည်းဖြင့်။ လဒ္ဓါနံ– ရအပ်သောအဝတ်တို့၏။ ဂဏနာ နာမ– အရေအတွက်မည် သည်။ နတ္ထိ ကိရ– မရှိဘူးတဲ့။ တထာဂတေ– သည်။ ပရိနိဗ္ဗုတေ– ပရိနိဗ္ဗာန်စံပြီး လသော်။ ထေရော– သည်။ သကလဇမ္ဗုဒီပံ– အလုံးစုံသောဇမ္ဗူဒိပ်သို့။ ဝါ– ဇမ္ဗူ ဒိပ်တစ်ကျွန်းလုံးသို့။ ဝိစရိတွာ– လှည့်လည်၍။ သဗ္ဗဝိဟာရေသု– အလုံးစုံသော ကျောင်းတို့၌။ ဘိက္ခူနံ– တို့အား။ အတ္တနော– ၏။ သန္တကာနေဝ– ဥစ္စာသာလျှင် ဖြစ်ကုန်သော။ ပတ္တစီဝရာနိ– တို့ကို။ အဒါသိ ကိရ– ပေးလှူခဲ့သတဲ့
တဒါ– ၌။ မာဂဏ္ဍိယာပိ– သည်လည်း။ “ယံ– အကြင်အမှုကို။ အဟံ– သည်။ ကရောမိ– ၏။ တံ– ထိုအမှုသည်။ တထာ– ထိုပြုသည့်အတိုင်း။ အဟုတွာ– မဖြစ် မူ၍။ အညထာဝ– တစ်မျိုးသော အခြင်းအရာအားဖြင့်သာလျှင်။ ဟောတိ၊
...[စာမျက်နှာ- ၅၇၈]...
ဣဒါနိ– ၌။ ကိံ– ကို။ ကရိဿာမိ နု ခေါ– ပြုရမည်နည်း။” ဣတိ စိန္တေတွာ၊ “ဧသော ဥပါယော– ဤနည်းလမ်းသည်။ အတ္ထိ– ၏။” ဣတိ– ဤသို့ ကြံ၍။ ရညေ– သည်။ ဥယျာနကီဠံ– ဥယျာဉ်၌ကစားခြင်းသို့။ (ဥယျာဉ်ကစားရာအရပ်သို့)၊ ဝါ– ခြင်းငှာ။ ဂစ္ဆန္တေ– သော်။ စူဠပိတု– ဘထွေးအား။ သာသနံ– ကို။ ပဟိဏိ– ပြီ။ (ကိံ)၊ “သာမာဝတိယာ– ၏။ ပါသာဒံ– နန်းပြာသာဒ်သို့။ ဂန္တွာ၊ ဒုဿကောဋ္ဌာဂါရာနိ စ– အဝတ် တို့ကို သိုလှောင်ထားရှိရာ ဘဏ္ဍာတိုက်တို့ကိုလည်းကောင်း။ ဝါ– အဝတ်ဂိုဒေါင် တို့ကိုလည်းကောင်း။ တေလကောဋ္ဌာဂါရာနိ စ– ဆီတို့ကို သိုလှောင်ထားရှိရာ ဘဏ္ဍာတိုက်တို့ကိုလည်းကောင်း။ ဝါ– ဆီဂိုဒေါင်တို့ကိုလည်းကောင်း။ ဝိဝရာပေတွာ– ဖွင့်စေ၍။ ဒုဿာနိ– အဝတ်တို့ကို။ တေလစာဋီသု– ဆီအိုးကြီးတို့၌။ တေမေတွာ တေမေတွာ– စိုစေ၍ စိုစေ၍။ ဝါ– ဆွတ်၍ ဆွတ်၍။ ထမ္ဘေ– တိုင်တို့ကို။ ဝေဌေတွာ– ရစ်ပတ်၍။ သဗ္ဗာပိ– ကုန်သော။ တာ– ထိုမိန်းမတို့ကို။ ဧကတောတစ်ပေါင်းတည်း။ ကတွာ– ပြု၍။ ဝါ– ထား၍။ ဒွါရံ– ကို။ ပိဒဟိတွာ– ပိတ်၍။ ဗဟိ– အပြင်ဘက်၌။ ဝါ– က။ ယန္တကံ– သော့ခလောက်ကို။ ဒတွာ– ပေး၍။ [ယန္တကံ ဒတွာ– သော့ခတ်၍၊] ဒဏ္ဍဒီပိကာဟိ– မီးရှူးတိုင်တို့ဖြင့်။ ဂေဟေ– စံအိမ်၌။ အဂ္ဂိံ–
ယန္တကံ။ ။ ယစ္ဆန္တိ အတြာတိ ယန္တံ- စက်ယန္တရား၊ [ယမု+တ၊- ကပ္ပဒ္ဒုမ၊] ယန္တံ ဝိယာတိ ယန္တကံ(ထောမ)၊ စက်ယန္တရားသည် လုံခြုံစေလိုသော အရာဝတ္ထုကို စောင့်ရှောက် သကဲ့သို့ သောက်ခလောက်, မင်းတုတ်စသော အရာဝတ္ထုသည်လည်း အိမ်ကျောင်း တို့ကို လုံခြုံအောင် စောင့်ရှောက်တတ်သောကြောင့် ယန္တနှင့် တူ၏။ (စူဘာ- ၁၈၉)
တစ်နည်း။ ။ ယသတိ ဥဂ္ဃါဋနနိဂ္ဃါဋနဥက္ခိပနနိက္ခိပနာဒီသု ဝါယမတိ ဧတေနာတိ ယန္တကံ၊ [ယတ+ဏွု၊- သီဋီသစ်၊၂၊၁၀၃၊] (တစ်နည်း) ယာတိ အာဝဋ္ဋတီတိ ယန္တံ၊ ယန္တမေဝ ယန္တကံ၊ [ယာ+အန္တ၊ သွတ္ထက၊] (တစ်နည်း) အတ္တနိ ယုတ္တေ ပသဝေါ ယန္တေ ပုနပ္ပုနံ အာဝဋ္ဋန္တေ ကရောတီတိ ယန္တကံ၊ [ယန္တ+ကရ+ကွိ၊] (တစ်နည်း) ပသဝေါ ယန္တိ အာဝဋ္ဋန္တိ ဧတ္ထာတိ ယန္တကံ၊ [ယာ+အန္တ၊] ဤဝိဂြိုဟ်များအခိုက် စက် ယန္တရားကို ရ၏၊ သော့ခလောက်ကိုရအောင် “ယန္တကံ ဝိယာတိ ယန္တကံ၊ [ယန္တက+ ကန်၊]”ဟု ဥပမာတဒ္ဓိတ်ဆက်။ (မဏိ- ၂, ၂၃၃)
ဒဏ္ဍဒီပိကာဟိ။ ။ ဒိပ္ပတီတိ ဒီပေါ၊ ဒီပေါယေဝ ဒီပိကာ၊ ဒဏ္ဍေ ဌိတာ+ဒီပိကာ, တေန ဝါ ဓာရိတာ ဒီပိကာ ဒဏ္ဍဒီပိကာ- ဒုတ်တံ(မီးတိုင်)၌ တည်သော မီးရှူးတို့၊ ဝါ- ဒုတ်တံ (မီးတိုင်)ဖြင့် ဆောင်အပ်သော မီးရှူးတို့၊ ကေစိ ပန ဒီပိကာယ ပဝတ္တိဋ္ဌာန-
...[စာမျက်နှာ- ၅၇၉]...
ကို။ ဒဒမာနော– ပေးလျက်။ [အဂ္ဂိံ ဒဒမာနော– မီးရှို့လျက်၊] ဩတရိတွာ– သက် ဆင်း၍။ ဂစ္ဆတု– ပါလော။” ဣတိ– ဤသို့ သတင်းပို့ပြီ။ သော– ထိုဘထွေးတော် သည်။ ပါသာဒံ– သို့။ အဘိရုယှ– တက်၍။ ကောဋ္ဌာဂါရာနိ– ဘဏ္ဍာ (ကျီ) တိုက် တို့ကို။ ဝိဝရိတွာ– ဖွင့်၍။ ဝတ္ထာနိ– တို့ကို။ တေလစာဋီသု– တို့၌။ တေမေတွာ တေ မေတွာ– ၍။ ထမ္ဘေ– တို့ကို။ ဝေဌေတုံ– ရစ်ပတ်ခြင်းငှာ။ အာရဘိ– အားထုတ်ပြီ။ အထ– ၌။ နံ– ထိုဘထွေးတော်ကို။ သာမာဝတိပ္ပမုခါ– သာမာဝတီအမှူးရှိကုန်သော။ ဣတ္ထိယော– တို့သည်။ “စူဠပိတ– ဘထွေးတော်! ဧတံ– ဤဟာသည်။ ကိံ– ဘာနည်း?” ဣတိ၊ ဝဒန္တိ ယော– ပြောဆိုကုန်လျက်။ ဥပသင်္ကမိံသု၊ “အမ္မာ– သမီးတို့! ရာဇာ– သည်။ ဒဠှိကမ္မတ္ထာယ– ခိုင်ခံ့အောင် ပြုခြင်းအကျိုးငှာ။ ဣမေ ထမ္ဘေ– တို့ကို။ တေလပိလောတိကာဟိ– ဆီဖြင့် လိမ်းကျံအပ် (ဆွတ်အပ်) သော အဝတ်တို့ဖြင့်။ [တေလေန+မက္ခိတာ+ပိလောတိကာ တေလပိလောတိကာ၊ မက္ခိတ ပုဒ်ချေ။] ဝေဌာပေတိ– ရစ်ပတ်စေ၏။ ရာဇဂေဟေ နာမ– မင်းနန်းတော်မည်သည် ၌။ သုယုတ္တံ– ကောင်းစွာ အားထုတ်အပ်သောအမှုကိုလည်းကောင်း။ ဝါ– ပြုသင့် သောအမှုကိုလည်းကောင်း။ ဒုယုတ္တံ ဒုယုတ္တံ ဒုယုတ္တံ– မကောင်းသဖြင့် အားထုတ်အပ်သော အမှုကိုလည်းကောင်း။ ဝါ– မပြုသင့်သောအမှုကိုလည်းကောင်း။ ဒုဇ္ဇာနံ– ခဲယဉ်း သဖြင့် သိအပ်၏။ ဝါ– သိနိုင်ခဲ၏။ [ဉာတဗ္ဗန္တိ ဇာနံ၊ ဒုက္ခေန+ဇာနံ ဒုဇ္ဇာနံ၊] (တစ်နည်း) ဘူတော ဒဏ္ဍော ဒဏ္ဍဒီပိကာတိ (မီးရှူး၏ ဖြစ်တည်ရာ ဒုတ်တံတို့။ မီးရှူးဒုတ်တို့။ မီးရှူးတိုင်တို့ဟူ၍) အတ္ထံ ဝဒန္တိ (မဏိ- ၂, ၉)၊ ဣတ္ထမ္ဘူတလက္ခဏအနက်၌ တတိယာ သက်။
သုယုတ္တံ ဒုယုတ္တံ။ ။ “သုယုတ္တံ ဒုယုတ္တကတန္တိ သုယုဉ္ဇိတဗ္ဗဒုယုဉ္ဇိတဗ္ဗကမ္မံ၊ ကတ္တဗ္ဗာကတ္တဗ္ဗကမ္မန္တိ အတ္ထော(ဇာဋီသစ်- ၁, ၃၀၅)”အဖွင့်ကို ကြည့်၍ ပေးသည်၊ “ယုဉ္ဇိတဗ္ဗန္တိ ယုတ္တံ၊ သုဋ္ဌု+ယုတ္တံ သုယုတ္တံ၊ ဒုဋ္ဌု+ယုတ္တံ ဒုယုတ္တံ”ဟုပြု၊ (တစ်နည်း) ယုတ္တသဒ္ဒါ “သင့်လျော်”အနက်ဟော, ဒုယုတ္တံ၌ ဒုသဒ္ဒါ ပတိသေဓအနက်ဟော ယူ၍ “န+ယုတ္တံ ဒုယုတ္တံ”ဟုပြုကာ “သုယုတ္တံ- သင့်လျော်သောအမှုကိုလည်းကောင်း၊ ဒုယုတ္တံမသင့်လျော်သောအမှုကိုလည်းကောင်း”ဟု ပေး၊ “သုယုတ္တံ- ကောင်းစွာ ယှဉ်သည်ကို လည်းကောင်း၊ ဒုယုတ္တံ- မကောင်းသဖြင့် ယှဉ်အပ်သည်ကိုလည်းကောင်း”ဟူသော အနက်မှာ ဤနေရာ၌ မဆီလျော်ဟု ထင်၏။
...[စာမျက်နှာ- ၅၈၀]...
ရာဇဂေဟေ နာမ– ၌။ ဒုဇ္ဇာနံ– မသိသင့်, မသိထိုက်သော။ [န+ဇာနံ ဒုဇ္ဇာနံ၊] သုယုတ္တံ– သည်လည်းကောင်း။ ဒုယုတ္တံ– သည်လည်းကောင်း။ (အတ္ထိ)၊ အမ္မာ– တို့! မေ– ၏။ သန္တိကေ– အနီး၌။ မာ ဟောထ– မဖြစ်ကြနှင့်။” ဣတိ ဧဝံ– သို့။ ဝတွာ၊ အာဂတာ– လာကုန်သော။ တာ– ထိုမိန်းမတို့ကို။ ဂဗ္ဘေ– အခန်း၌။ ပဝေသေတွာ– ဝင်စေ၍။ ဝါ– သွင်း၍။ ဒွါရာနိ– တို့ကို။ ပိဒဟိတွာ– ပိတ်၍။ ဗဟိ– ၌။ ယန္တကံ– ကို။ ဒတွာ– ၍။ အာဒိတော– အစမှ။ ပဋ္ဌာယ– ၍။ အဂ္ဂိံ– ကို။ ဒေန္တော– ပေးလျက်။ [အဂ္ဂိံ ဒေန္တော– မီးရှို့လျက်၊] ဩတရိ– ဆင်းသွားပြီ။ သာမာဝတီ– သည်။ တာသံ– ထိုမိန်းမတို့အား။ ဩဝါဒံ အဒါသိ၊ (ကိံ)၊ “အမှာကံ– ငါတို့သည်။ အနမတဂ္ဂေ အနမတဂ္ဂေ အနမတဂ္ဂေ– သိအပ်သော အစအပိုင်းအခြားမရှိသော။ ဝါ– မသိအပ်သော အစအပိုင်းအခြား ရှိသော။ သံသာရေ– ၌။ ဝိစရန္တီနံ– ကျင်လည်ရကုန်စဉ်။ ဧဝမေဝ– ဤအတူသာ
အနမတဂ္ဂေ။ ။ အနမတဂ္ဂကို “အညာတဂ္ဂ”ဟု ဖွင့်သော မူလဋီကာ- ၁၈ အတိုင်း ပေးခဲ့သည်၊ “န+အမတ+အဂ္ဂ”ဟု ပုဒ်ခွဲ၊ “မညတေတိ မတော၊ မတောယေဝ အမတော၊ (အသဒ္ဒါ တဗ္ဘော)၊ အမတော+အဂ္ဂေါ အမတဂ္ဂေါ၊ နတ္ထိ+အမတဂ္ဂေါ ယဿာတိ အနမတဂ္ဂေါ- သိအပ်သောအစအပိုင်းအခြားမရှိသော၊ (တစ်နည်း) န+ အမတော အနမတော၊ အနမတော+အဂ္ဂေါ ယဿာတိ အနမတဂ္ဂေါ- မသိအပ်သော အစအပိုင်းအခြားရှိသော”ဟုပြု။
တစ်နည်း။ ။ “အနု+အမတ+အဂ္ဂ”ဟုပုဒ်ခွဲ၊ “န+မတော အမတော၊ အမတော+ အဂ္ဂေါ ယဿာတိ အမတဂ္ဂေါ၊ အနုဂန္တွာ (အနု အနု)+အမတဂ္ဂေါ အနမတဂ္ဂေါ” ဟုပြု၊ “အနမတဂ္ဂသ္မိံ- နှစ်ရာထောင်လှောက်, ဉာဏ်ဖြင့်လျှောက်လည်း, မဖောက် မပြန်, ဧကန်သိအပ်သော အစအပိုင်းအခြားမရှိသော၊ ဝါ- နှစ်ရာထောင်လှောက်, ဉာဏ်ဖြင့်လျှောက်လည်း, မဖောက်မပြန်, ဧကန်မသိအပ်သော အစအပိုင်းအခြား ရှိသော”ဟု ပေး။ (သံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၄၅၊ သံဋီ၊၂၊၁၅၀၊ သာရတ္ထ၊၁၊၂၁၈၊ နီဘာ- ၁- ၆၃၊ ပါရာဘာ, ၁- ၄၀၁)
ဇာဋီသစ်- ၁, ၄၀၃- ၄။ ။ ထို၌ “န+မတ+အဂ္ဂ”ဟု ပုဒ်ခွဲ၍ “မတော+အဂ္ဂေါ အာဒိ အန္တမရိယာဒေါ နတ္ထိ ဧတ္ထာတိ အနမတဂ္ဂေါ- သိအပ်သော အစအပိုင်းအခြား မရှိသော”ဟု ပြု၏၊ ဤဝိဂြိုဟ်သည် လဟုကတည်း၊ ဂရုကအားဖြင့် “မတော+အဂ္ဂေါ မတဂ္ဂေါ၊ နတ္ထိ+မတဂ္ဂေါ ဧတ္ထာတိ အနမတဂ္ဂေါ”ဟု ပြု၊ “ဗျဉ်းနှောင်းရာ၌ အနည်းငယ် အားဖြင့် န- ၏ အန်အပြုကို အလိုရှိအပ်၏”ဟု ဆိုကာ “သရေ အန်”သုတ်ဖြင့် န-
...[စာမျက်နှာ- ၅၈၁]...
လျှင်။ အဂ္ဂိနာ– သည်။ ဈာယမာနာနံ– လောင်အပ်ကုန်သော။ အတ္တဘာဝါနံ– အတ္တဘောတို့၏။ ပရိစ္ဆေဒေါ– အပိုင်းအခြားကို။ ဗုဒ္ဓဉာဏေနပိ– ဘုရားရှင်၏ ဉာဏ်တော်ဖြင့်သော်မှလည်း။ န သုကရော– လွယ်ကူစွာ မပြုအပ်။ အပ္ပမတ္တာ– မမေ့မလျော့သူတို့သည်။ ဟောထ– ဖြစ်ကြလော။” ဣတိ– ဤသို့ ဩဝါဒပေးပြီ။ တာ– ထိုမိန်းမတို့သည်။ ဂေဟေ– စံအိမ်သည်။ ဈာယန္တေ– မီးလောင်လသော်။ ဝေဒနာပရိဂ္ဂဟကမ္မဋ္ဌာနံ– ဝေဒနာသိမ်းဆည်းကြောင်းကမ္မဋ္ဌာန်းကို။ မနသိကရောန္တိယော– နှလုံးသွင်းကုန်လသော်။ ကာစိ– အချို့သူမတို့သည်။ ဒုတိယဖလံ– ဒုတိယဖိုလ်သို့လည်းကောင်း။ (သကဒါဂါမိဖိုလ်သို့လည်းကောင်း)၊ ကာစိ– တို့ သည်။ တတိယဖလံ– တတိယဖိုလ်သို့လည်းကောင်း။ (အနာဂါမိဖိုလ်သို့လည်းကောင်း) ပါပုဏိံသု၊ [ခုဇ္ဇုတ္တရာသည် သက်တမ်းကျန်ရှိသေးသောကြောင့်လည်းကောင်း, ရှေး၌ ထိုသို့သော မကောင်းမှုကို မပြုခဲ့သောကြောင့်လည်းကောင်း ပြာသာဒ် အပြင်ဘက်၌ ရောက်နေသဖြင့် မီးလောင်ရာတွင် မပါဝင်။ မီးလောင်ချိန်တွင် ၁၀ ယူဇနာအတွင်းခရီး၌ သွားရောက်နေသဖြင့် မပါဝင်ဟုလည်း ဆိုကြ၏။ (ဥဒါန၊ဋ္ဌ၊ ၃၄၈)] တေန– ကြောင့်။ (သင်္ဂီတိကာရေဟိ– သံဂါယနာတင်ထေရ်တို့သည်၊) ဝုတ္တံ– မိန့်အပ်ပြီ။ (ကိံ)၊ အထခေါ၊ ပေ။ နတ္ထိ ကိဉ္စနန္တိ– အထခေါ၊ ပေ။ နတ္ထိ ကိဉ္စနံဟူ၍။ ဝုတ္တံ– ပြီ။ [“အထ ခေါ– ၌။ သမ္ဗဟုလာ– များစွာကုန်သော။ ဘိက္ခူ– တို့သည်။ ပစ္ဆာဘတ္တံ– ဆွမ်းစားရာကာလ၏နောက်၌။ ပိဏ္ဍပါတပဋိက္ကန္တာ– ဆွမ်းခံရာမှ ဖဲခဲ့ကုန် ကို အန်ပြု၍ ပြီးစေ၏။
တစ်နည်း။ ။ “အ+န+မတ+အဂ္ဂ”ဟု ပုဒ်ခွဲ၍ အ- ကား အနက်မဲ့၊ နကား ခြေ သည်းလက်သည်းဟော “နခေါ”ကဲ့သို့ အ- မပြုဘဲ ပကတိအတိုင်းထားသည်ဟု ဇာဋီ သစ်၌ နောက်တစ်နည်း ဆို၏၊ ထိုအလို “မတော+အဂ္ဂေါ မတဂ္ဂေါ၊ နတ္ထိ+မတဂ္ဂေါ ဧတ္ထာတိ နမတဂ္ဂေါ၊ နမတဂ္ဂေါယေဝ အနမတဂ္ဂေါ- သိအပ်သော အစအပိုင်းအခြား မရှိသော”ဟုပြု။
နသုကရော။ ။ ဝါကျယူ၍ ပေးခဲ့သည်၊ သမာသ်ယူ၍ “ပရိစ္ဆေဒေါ- သည်၊ ဗုဒ္ဓ- ဉာဏေနပိ- ဖြင့်လည်း၊ နသုကရော- လွယ်ကူစွာ ပြုအပ်သည်၏ အဖြစ်မရှိ၊ ဝါ- မလွယ် ကူ”ဟု တစ်နည်းပေး၊ “နတ္ထိ+သုကရဘာဝေါ ဧတဿာတိ နသုကရော”ဟုပြု။
(သာရတ္ထ၊ ၁၊ ၄၂၇၊ ပါရာဘာ- ၂, ၉၀)
...[စာမျက်နှာ- ၅၈၂]...
ကုန်သည်။ (ဟုတွာ)၊ ယေန– အကြင်အရပ်၌။ ဘဂဝါ– သည်။ (အတ္ထိ)၊ တေန– ထိုအရပ်သို့။ ဥပသင်္ကမိံသု၊ ဥပသင်္ကမိတွာ၊ ဘဂဝန္တံ– ကို။ အဘိဝါဒေတွာ၊ ဧကမန္တံ– ၌။ နိသီဒိံသု၊ ဧကမန္တံ၊ နိသိန္နာ– ကုန်သော။ တေ ဘိက္ခူ– တို့သည်။ ဘဂဝန္တံ– ကို။ ဧတံ– ဤစကားကို။ အဝေါစုံ– ကုန်ပြီ။ (ကိံ)၊] ဘန္တေ– ရား! ဣဓ– ယခုအခါ၌။ ဥတေနဿ– မည်သော။ ရညော– သည်။ ဥယျာနဂတဿ– ဥယျာဉ်သို့ သွား နေစဉ်။ (တစ်နည်း) ဥယျာနဂတဿ– ဥယျာဉ်သို့ သွားနေသော။ ဥတေနဿ– မည်သော။ ရညော– ၏။ အန္တေပုရံ– နန်းတော်ကို။ ဒဍ္ဎံ– မီးလောင်အပ်ပါပြီ။ သာမာဝတိပ္ပမုခါနိ– ကုန်သော။ ပဉ္စ စ ဣတ္ထိသတာနိ– တို့သည်လည်း။ ကာလကတာနိ– ပြုအပ်ပြီးသော သေခြင်းရှိကုန်သည်။ ဝါ– သေကုန်သည်။ (ဟောန္တိ)၊ ဘန္တေ! တာသံ ဥပါသိကာနံ– မတို့၏။ ဂတိ– ရောက်အပ်သော ဂတိသည်။ ကာ– အဘယ် ပါနည်း? အဘိသမ္ပရာယော– ရှေ့ရှုရောက်ထိုက်သော ဘဝသည်။ ကော– နည်း?’ ဣတိ– ဤသို့ မေးလျှောက်ကုန်ပြီ။ “ဘိက္ခဝေ– တို့! ဧတ္ထ– ဤဥပါသိကာမ တို့တွင်။ သောတာပန္နာ– ဖြစ်ကုန်သော။ ဥပါသိကာယော– မတို့သည်။ သန္တိ– ကုန် ၏။ သကဒါဂါမိယော– ဖြစ်ကုန်သော။ (ဥပါသိကာယော) သန္တိ။ အနာဂါမိယော– ကုန်သော။ (ဥပါသိကာယော) သန္တိ။ ဘိက္ခဝေ– တို့! သဗ္ဗာ– ကုန်သော။ တာ ဥပါသိကာယော– တို့သည်။ အနိပ္ဖလာ– (ရောက်အပ်သော သမဏ၏ ဖြစ် ကြောင်းဖိုလ်ဟူသော) အကျိုးရှိကုန်သည်။ (ဟုတွာ)၊ ကာလကတာ– ကုန် သည်။ (ဟောန္တိ)၊” ဣတိ– ဤသို့ မိန့်တော်မူပြီ။ အထ ခေါ– ၌။ ဘဂဝါ– သည်။ ဧတမတ္ထံ– ဤအကြောင်းကို။ ဝိဒိတွာ– သိတော်မူ၍။ တာယံ ဝေလာယံ– ထိုအချိန် ၌။ ဣမံ ဥဒါနံ ဥဒါနေသိ၊ (ကိံ)၊ “မောဟသမ္ဗန္ဓနော လောကော၊ ပေ။ ပဿတော နတ္ထိ ကိဉ္စန”န္တိ– ဟူ၍။ (ဥဒါနေသိ)။]
ဥယျာနဂတဿ။ ။ ဥလ္လောကေန္တာ ယန္တိ ဇနာ ဧတသ္မိန္တိ ဥယျာနံ(ဓာန်ဋီ- ၅၃၈)၊ ကီဠာဝိဟာရတ္ထံ ဥယျုတ္တာ ယန္တိ ဥပဂစ္ဆန္တိ ဧတန္တိ ဥယျာနံ(ဒီဋီ၊၂၊၄၅)၊ ဥယျာနံ+ ဂတော ဥယျာနဂတော၊ ရှေ့နည်း အနာဒရ၊ ရညောကား အနာဒရဝန္တ၊ နောက်နည်း ရညော၏ တုလျာဓိကရဏဝိသေသန၊ ရညောကား အန္တေပုရံ၏ သမ္ဗန်တည်း။
(ဥဒါန၊ဋ္ဌ၊ ၃၄၆-၇)
အနိပ္ဖလာ။ ။ “အ+နိ”ဟု ပတိသေဓ၂ပုဒ်ရှိသောကြောင့် “၂ခုပတိသေ, ခွဲဝေမရှိ,
...[စာမျက်နှာ- ၅၈၃]...
မောဟသမ္ဗန္ဓနော လောကော, ဘဗ္ဗရူပေါဝ ဒိဿတိ၊
ဥပဓီဗန္ဓနော ဗာလော, တမသာ ပရိဝါရိတော၊
သဿတောရိဝ ခါယတိ, ပဿတော နတ္ထိ ကိဉ္စနံ
(ဣဓ– ဤလောက၌၊) (ယော) လောကော– အကြင်သတ္တဝါအပေါင်းသည်။ ဘဗ္ဗရူပေါဝ (ဘဗ္ဗရူပေါ+ဣဝ)– အရိယာဇာတ်အားဖြင့် ဖြစ်မည့်သူ၏အဖြစ် ဟူသော သဘောရှိသကဲ့သို့။ ဝါ– ကျွတ်ထိုက်သူ၏အဖြစ်ဟူသော သဘောရှိ သကဲ့သို့။ (ဟုတွာ– ၍၊) ဒိဿတိ– ထင်ရှား၏။ (သောပိ– ထိုသတ္တဝါအပေါင်းကို နက်ပေးဘိမူ, ပကတိနက်ထွက်အောင်သမ္ဗန်မြဲ (ဘုရားကြီး-၁၁၃)”နှင့်အညီ “အနိပ္ဖလာ– အကျိုးရှိကုန်သည်”ဟု ပကတိအနက်ထွက်အောင် ပေးရသည်။ အကျိုးရှိခြင်း ဟူသည် သာမညဖိုလ်ဖြစ်သော သောတာပတ္တိဖိုလ်, သကဒါမိဖိုလ်, အနာဂါမိဖိုလ်သို့ ရောက်ခြင်းတည်း။ [အနိပ္ဖလာတိ န နိပ္ဖလာ၊ သမ္ပတ္တသာမညဖလာ ဧဝ ကာလင်္ကတာ၊- ဥဒါန၊ဋ္ဌ၊ ၃၄၈။]
ဘဗ္ဗရူပေါဝ။ ။ အရိယာယ ဇာတိယာ ဘဝတိ ဇာယတီတိ ဘဗ္ဗော၊ “ဘဝတိ”ဟု ဝတ္တမာန်ဖြင့် ဆိုသော်လည်း အရိယာဖြစ်ဆဲကို မယူရ၊ အရိယာဖြစ်ခါနီးကို ယူရသည်၊ ဝတ္တမာန်၄မျိုးတွင် သမီပဝတ္တမာန်တည်း၊ (တစ်နည်း) “ဘဝိဿတိ ဇာယိဿတီတိ ဘဗ္ဗော- အရိယာဖြစ်မည့်သူ”ဟု ပြု(မဟာနိ.ဋ္ဌ,၂၅၉)၊ ဘဗ္ဗ၌ ဘာဝပ္ပဓာန, ဘာဝ လောပကြံ၊ ရူပသဒ္ဒါ သဘာဝအနက်တည်း၊ “ဘဗ္ဗော+ရူပံ ယဿာတိ ဘဗ္ဗရူပေါ” ဟု ဆက်ပါ၊ ဆရာတို့အလို “ဘဝိတဗ္ဗောတိ ဘဗ္ဗော- သစ္စာ၄ပါးကို သိဖ့ို ဖြစ်ထိုက် သူ”ဟု ပြုသဖြင့် “ဘဗ္ဗရူပေါဝ- သစ္စာ၄ပါးကို သိဖို့ ဖြစ်ထိုက်သူ၏အဖြစ်ဟူသော သဘောရှိသကဲ့သို့”ဟု ပေးရမည်။ (ပါရာဘာ.၂, ၁၈၇)
နေတ္တိ၊ဋ္ဌ၊၁၂၄။ ။ ဥဒါန.ဋ္ဌအတိုင်း “ဘဗ္ဗရူပေါ+ဣဝ”ဟု ဖြတ်၍ ပေးခဲ့သည်၊ နေတ္တိ၊ဋ္ဌ၊၁၂၄၌ “ဘဗ္ဗရူပေါဝ ဒိဿတီ ဘဗ္ဗရူပေါဝ ဒိဿတီ ဘဗ္ဗရူပေါဝ ဒိဿတီတိ ဝိပန္နဇ္ဈာသယောပိ မာယာယ သာဌေယျေန စ ပဋိစ္ဆာဒိတသဘာဝေါ ဘဗ္ဗဇာတိကံ ဝိယ အတ္တာနံ ဒဿေတိ”ဟု ဖွင့်၏၊ ထို၌ “ဘဗ္ဗဇာတိကံ ဝိယ”ကို ကြည့်၍ “ဘဗ္ဗရူပေါဝ”ကို “ဘဗ္ဗရူပံ+ဣဝ”ဟုဖြတ်၊ နိဂ္ဂဟိတ်ချေ, တဒမိနာဒီနိ(မောဂ်- ၄၇), တေသု ဝုဒ္ဓိသုတ်ကြီးဖြင့် ပ၏ အ- ကို ဩ ပြု။ (နိဒီ- ၂၆)
ဒိဿတိ။ ။ ဥဒါန.ဋ္ဌအလို ဒိသ+ဒိဝါဒိယ+တိ၊ ယကို ပုဗ္ဗရုပ်သ်ပြု၍ ပြီးစေရာ၏၊ နေတ္တိဋ္ဌအလို “ဒဿေတိ”ဟု ဖွင့်သဖြင့် ဒိသ+ယ+ကာရိတ်ဏေ+တိ၊ ကာရိတ်ပစ္စည်း ချေ၍ ပြီးစေရာ၏။
...[စာမျက်နှာ- ၅၈၄]...
သော်မှလည်း)၊ မောဟသမ္ဗန္ဓနော– မောဟသည် တုပ်နှောင်အပ်၏။ (တစ်နည်း) (သောပိ– သည်သော်မှလည်း၊) မောဟသမ္ဗန္ဓနော– မောဟနှင့် စပ်နေ၏။ (ယသ္မာ– အကြင်ကြောင့်၊) ဗာလော– ဗာလမည်တွင်, အန္ဓပုထုဇဉ်ကို။ တမသာ– မောဟတည်းဟူသော အမိုက်မှောင်သည်။ ပရိဝါရိတော– ထက်ဝန်းကျင် ပိတ် ဖုံးအပ်ပြီ။ (တသ္မာ– ကြောင့်။ သော– ထိုဗာလမည်တွင်, အန္ဓပုထုဇဉ်ကို။ ဥပဓိဗန္ဓနော– ကာမ ခန္ဓာ, ကိလေသာဟု, ၃ဖြာပြားဘိ, ဥပဓိတို့သည် တုပ်နှောင် အပ်၏။ (တတော ဧဝ– ထိုကြောင့်သာလျှင်၊) သဿတော ဣဝ– အခါခပ်သိမ်း ထင် ရှားရှိသကဲ့သို့။ ဝါ– မြဲသကဲ့သို့။ ခါယတိ– သူ၏စိတ်မှာ ထင်ရှားစွာ ဖြစ်ပေါ် နေ ၏။ ပဿတော– ဝိပဿနာ, မဂ်ပညာဖြင့်, မှန်စွာသိမြင်, ပညာရှင်၏။ ဝါ–မှာ။ ကိဉ္စနံ– ဖိစီးနှိပ်စက်တတ်သော ရာဂစသော ကိလေသာသည်။ [ကိဉ္စတိ မဒ္ဒတိ အဘိဘဝတီတိ ကိဉ္စနံ၊ -သံ၊ဋီ၊ ၁၊ ၂၁၂။] နတ္ထိ– မရှိ
နေတ္တိ.
ဋ္ဌအလို အနက်။ ။ “လောကော- သတ္တဝါအပေါင်းသည်၊ မောဟသမ္ဗန္ဓ- နော- မောဟဟူသော အကြောင်းရှိသော သံယောဇဉ်တို့နှင့် စပ်နေ၏၊ (အတ္တာနံ– မိမိကိုယ်ကို၊) ဘဗ္ဗရူပေါဝ (ဘဗ္ဗရူပံ+ဣဝ)- သူကိုကဲ့သို့၊ ဒိဿတိ- ထင်စေ၏”ဟုပေး။
မောသမ္ဗန္ဓနော။ ။ ဥဒါန၊ဋ္ဌ၊၃၅၀၌ “မောဟေန ပလိဂုဏ္ဌိတော”ဟု ဖွင့်၏၊ “သမ္ဗန္ဓိတဗ္ဗောတိ သမ္ဗန္ဓနော၊ မောဟေန+သမ္ဗန္ဓနော မောဟသမ္ဗန္ဓနော”ဟုပြု၊ နေတ္တိ. ဋ္ဌ- ၁၂၄၌ကား “အဝိဇ္ဇာဟေတုကေဟိ သံယောဇနေဟိ ဗန္ဓော”ဟု ဖွင့်သဖြင့် “မောဟော+ဟေတု ယေသန္တိ မောဟဟေတုကာ- မောဟဟူသော အကြောင်းရှိသော သံယောဇဉ်တို့၊ မောဟဟေတုကေဟိ+သမ္ဗန္ဓနော မောဟသမ္ဗနော”ဟုပြု၊ ဟေတုက ပုဒ်ချေ၊ (တစ်နည်း) “မောဟေန+သမ္ဗန္ဓနော မောဟသမ္ဓနော”ဟုပြု၍ မောဟအရ ဥပလက္ခဏနည်းဖြင့် သံယောဇဉ်၁၀ပါးလုံးကို ယူ
ဥပဓိဗန္ဓနော...ခါယတိ။ ။ ဥပဓီယတိ ဧတ္ထာတိ ဥပဓေယော(သံ၊ဋ္ဌ၊၁, ၃၀)၊ ဗန္ဓိတဗ္ဗောတိ ဗန္ဓနော၊ ဥပဓီဟိ+ဗန္ဓနော ဥပဓိဗန္ဓနော၊ (တစ်နည်း) ဥပဓီသု ကိလေသာနံ ဗန္ဓနံ ယဿ ဗာလဿာတိ ဥပဓိဗန္ဓနော- ဥပဓိတို့၌ ကိလေသာတို့၏ တုပ်နှောင်ခြင်းရှိသူ(နေတ္တိဝိ- ၁၉၄)၊ ဆန်းကြောင့် ဒီဃပြု၍ ဂါထာ၌ “ဥပဓီဗန္ဓနော”ဟု ရှိရသည်၊ “ဥပဓိဗန္ဓနော- ဥပဓိတို့သည် တုပ်နှောင်အပ်သော၊ ဗာလော– ကို၊ တမသာ- သည်၊ ပရိဝါရိတော- ၏”ဟုလည်း အလွယ်ပေးကြသည်၊ အထက်၌ “ဗာလော တမသာ ပရိဝါရိတော” ကို ကာရဏဝါကျ, “ဥပဓီဗန္ဓနော”ကို ဖလဝါကျ, “သဿတောရိဝ ခါယတိ”ကို လဒ္ဓဂုဏဝါကျအနေဖြင့် ဖွင့်သော ဥဒါန.ဋ္ဌ, ၃၅၀အညီ ပေးခဲ့သည်။
...[စာမျက်နှာ- ၅၈၅]...
စ ပန– ဆက်။ ဧဝံ– ဤသို့။ ဝတွာ– ၍။ “ဘိက္ခဝေ– တို့! သတ္တာ နာမ– သတ္တဝါ တို့မည်သည်။ ဝဋ္ဋေ– ဝဋ်၌။ ဝိစရန္တာ– ကျင်လည်ကုန်စဉ်။ နိစ္စကာလံ– မြဲသော ကာလပတ်လုံး။ အပ္ပမတ္တာ– မမေ့မလျော့ကုန်သည်။ ဟုတွာ၊ ပုညကမ္မမေဝ– ကောင်းမှုကိုသာလျှင်။ န ကရောန္တိ– ပြုကြသည် မဟုတ်။ ပမာဒိနော– မေ့လျော့ ခြင်းရှိကုန်သည်။ ဟုတွာ၊ ပါပကမ္မမ္ပိ– မကောင်းမှုကိုလည်း။ ကရောန္တိ။ တသ္မာ– ကြောင့်။ ဝဋ္ဋေ– ၌။ ဝိစရန္တာ– ကျင်လည်ကုန်စဉ်။ သုခမ္ပိ– ကိုလည်းကောင်း။ ဒုက္ခမ္ပိ– ကိုလည်းကောင်း။ အနုဘဝန္တိ– ခံစားရကုန်၏။” ဣတိ ဓမ္မံ ဒေသေသိ+
ရာဇာ– သည်။ “သာမာဝတိယာ– ၏။ ဂေဟံ– စံအိမ်ကို။ ဈာယတိ ကိရ– မီး လောင်သတဲ့။” ဣတိ သုတွာ၊ ဝေဂေန– ဖြင့်။ ဝါ– စွာ။ အာဂစ္ဆန္တောပိ– လာပါသော် လည်း။ အဒဍ္ဎေ– မီးမလောင်ကျွမ်းမီ။ သမ္ပာပုဏိတုံ– ကောင်းစွာ ရောက်ခြင်းငှာ။ နာသက္ခိ– မစွမ်းနိုင်ခဲ့။ ပန– ဆက်ဥုးအံ့။ အာဂန္တွာ– ရောက်လာပြီး၍။ ဂေဟံ– ကို။ နိဗ္ဗာပေန္တော– မီးငြိမ်းစေလျက်။ ဥပ္ပန္နဗလဝဒေါမနဿော– ဖြစ်သော အားကြီး သော စိတ်ဆင်းရဲခြင်းရှိသည်။ အမစ္စဂဏပရိဝုတော– အမတ်အပေါင်း ခြံရံအပ် သည်။ (ဟုတွာ)၊ နိသီဒိတွာ၊ သာမာဝတိယာ– ၏။ ဂုဏေ– တို့ကို။ အနုဿရန္တော– အမှတ်ရလျက်။ “ဣဒံ– ဤအမှုသည်။ ကဿ– ၏။ ကမ္မံ နု ခေါ– အမှုနည်း။” ဣတိ စိန္တေတွာ၊ “မာဂဏ္ဍိယာယ– သည်။ ကာရိတံ– ပြုစေအပ်သည်။ ဘဝိဿတိ” ဣတိ ဉတွာ၊ “တာသေတွာ– ထိတ်လန့်စေ၍။ ဝါ– ခြောက်လန့်၍။ ပုစ္ဆိယမာနာ– မေးအပ်သော်။ န ကထေဿတိ– ပြောလိမ့်မည် မဟုတ်။ သဏိကံ– ဖြည်းဖြည်း။ ဥပါယေန– နည်းပရိယာယ်ဖြင့်။ ဝါ– ဥပါယ်တံမျဉ်ဖြင့်။ ပုစ္ဆိဿာမိ– မည်။” ဣတိ စိန္တေတွာ၊ အမစ္စေ– အမတ်တို့ကို။ အာဟ၊ (ကိံ)၊ “အမ္ဘော– မောင်မင်းတို့! အဟံ– သည်။ ဣတော– ဤနေ့မှ။ ပုဗ္ဗေ– ရှေး၌။ ဥဋ္ဌာယ– ထ၍။ သမုဋ္ဌာယ– ကောင်းစွာ ထ၍။ အာသင်္ကိတပရိသင်္ကိတောဝ– အစ၌ ယုံမှားခြင်း, ထက်ဝန်းကျင် ယုံမှား
အာသင်္ကိတပရိသင်္ကိတော။ ။ အာသင်္ကိတပရိသင်္ကိတန္တိ အာဒိတော သမန္တတောပိ ပရေဟိ သင်္ကိတံ(သံဋီ၊၁၊၁၄၈)”ကို ကြည့်၍ အာကို အာဒိအနက်, ပရိကို သမန္တအနက်ယူကာ “အာဒိတော သင်္ကနံ အာသင်္ကိတံ- အစ၌ ယုံမှားခြင်း၊ သမန္တတော သင်္ကနံ ပရိသင်္ကိတံ- ထက်ဝန်းကျင် ယုံမှားခြင်း၊ အာသင်္ကိတံ စ+ပရိသင်္ကိတံ စ အာသင်္ကိတပရိသင်္ကိတံ၊ အာသင်္ကိတပရိသင်္ကိတံ+အဿ အတ္ထီတိ အာသင်္ကိတပရိသင်္ကိတော- အစ၌ ယုံမှားခြင်း, ထက်ဝန်းကျင် ယုံမှားခြင်းရှိသည်”ဟုပြု။
...[စာမျက်နှာ- ၅၈၆]...
ခြင်းရှိသည်သာလျှင်။ ဟောမိ– ၏။ သာမာဝတီ– သည်။ နိစ္စံ– အမြဲ။ မေ– ၏။ ဩတာရမေဝ– အပေါက်အကြားကိုသာ။ ဂဝေသတိ– ရှာမှီး၏။ ဣဒါနိ ပန– ၌ကား။ မေ– ၏။ စိတ္တံ– သည်။ နိဗ္ဗုတံ– ငြိမ်းအေးသည်။ ဘဝိဿတိ– ဖြစ်တော့မည်။ သုခေန စ– ချမ်းသာသဖြင့်လည်း။ ဝသိတုံ– ငှာ။ လဘိဿာမိ– ရတော့မည်။” ဣတိ– ဤသို့ ပြောပြီ။ တေ– ထိုအမတ်တို့သည်။ “ဒေဝ– အရှင်မင်းမြတ်! ကေန– အဘယ်သူ သည်။ ဣဒံ– ဤအမှုကို။ ကတံ နု ခေါ– ပြုအပ်ပါသနည်း?” ဣတိ အာဟံသု– မေးကုန်ပြီ။ “မယိ– ငါ့၌။ သိနေဟေန– ချစ်ခြင်းကြောင့်။ ဝါ– ချစ်သော။ ကေနစိ– တစ်စုံတစ်ယောက်သည်။ ကတံ– အပ်သည်။ ဘဝိဿတိ– မည်။” ဣတိ– ဤသို့ ပြောပြီ။ မာဂဏ္ဍိယာပိ– သည်လည်း။ သမီပေ– အနီး၌။ ဌိတာ– တည်နေသည်။ (ဟုတွာ)၊ တံ– ထိုစကားကို။ သုတွာ၊ “အညော– သော။ ကောစိ– တစ်စုံတစ် ယောက်သည်။ ကာတုံ၊ န သက္ခိဿတိ– စွမ်းနိုင်လိမ့်မည်မဟုတ်။ ဒေဝ– မြတ်! မယာ– သည်။ ကတံ– ပြီ။ အဟံ– သည်။ စူဠပိတရံ– ကို။ အာဏာပေတွာ– စေခိုင်း၍။ ကာရေသိံ– ပြုစေခဲ့ပြီ။” ဣတိ အာဟ၊ “တံ– ထိုသင့်ကို။ ဌပေတွာ– ချန်ထား၍။ အညော– သော။ မယိ– ငါ၌။ သိနေဟော– ချစ်သော။ သတ္တော နာမ– မည်သည်။ နတ္ထိ၊ (အဟံ– သည်၊) ပသန္နော– ကြည်ညိုသည်။ အသ္မိ– ဖြစ်၏။ တေ– အား။ ဝရံ– ကို။ ဒမ္မိ– ပေးမည်။ အတ္တနော– ၏။ ဉာတိဂဏံ– ဆွေမျိုးအပေါင်းကို။ ပက္ကောသာပေဟိ– ခေါ်စေလော။” ဣတိ– ဤသို့ ပြောပြီ။ သာ– ထိုမာဂဏ္ဍီသည်။ ဉာတကာနံ– တို့အား။ သာသနံ– ကို။ ပဟိဏိ၊ (ကိံ)၊ “ရာဇာ– သည်။ မေ– ၌။ ပသန္နော– သည်။ (ဟုတွာ)၊ ဝရံ– ကို။ ဒေတိ၊ သီဃံ– စွာ။ အာဂစ္ဆန္တု– လာကြလော။” ဣတိ– ဤသို့ သတင်းပို့ပြီ။ ရာဇာ– သည်။ အာဂတာဂတာနံ– လာကုန် လာကုန်သောသူတို့ကို။ မဟန္တံ– ကြီးစွာသော။ သက္ကာရံ– ကောင်းစွာပြုစုမှုကို။ ကာရေသိ– စေပြီ။ တံ– ထို ကောင်းစွာပြုစုမှုကို။ ဒိသွာ၊ တဿာ– ထိုမာဂဏ္ဍိယာအား။ ဝါ– ၏။ အညာတကာပိ– ဆွေမျိုးမဟုတ်သူတို့သည်လည်း။ လဉ္ဇံ– တံစိုးလက်ဆောင်ကို။ ဒတွာ၊ “မယံ– တို့သည်။ မာဂဏ္ဍိယာယ– ၏။ ဉာတကာ– ဆွေမျိုးတို့တည်း။” ဣတိ– ဤသို့ ပြော၍။ အာဂစ္ဆိံသု– လာကုန်ပြီ။ ရာဇာ– သည်။ သဗ္ဗေ– ကုန်သော။ တေ– ထိုသူ တို့ကို။ ဂါဟာပေတွာ– ဖမ်းယူစေ၍။ ရာဇင်္ဂဏေ– မင်းရင်ပြင်၌။ နာဘိပ္ပမာဏေ–
...[စာမျက်နှာ- ၅၈၇]...
ချက်အတိုင်းအရှည်ရှိကုန်သော။ အာဝါဋေ– တွင်းတို့ကို။ ခဏာပေတွာ– တူးစေ ၍။ တေ– ထိုသူတို့ကို။ တတ္ထ– ထိုတွင်းထဲ၌။ နိသီဒါပေတွာ– ထိုင်စေ၍။ ပံသူဟိ– မြေမှုန့်တို့ဖြင့်။ ပူရေတွာ– ပြည့်စေ၍။ ဥပရိ– အပေါ်၌။ ပလာလေ– ကောက်ရိုးတို့ကို။ ဝိကိရာပေတွာ– ပြန့်ကျဲစေ၍။ အဂ္ဂိံ– ကို။ ဒါပေသိ– ပေးစေပြီ။ [အဂ္ဂိံ ဒါပေသိ– မီးရိ့စေပြီ၊] စမ္မဿ– အရေကို။ ဒဍ္ဎကာလေ– လောင်ရာအခါ၌။ အယနင်္ဂလေန– ှု သံထွန်သွားဖြင့်။ ကသာပေတွာ– ထွန်စေ၍။ ခဏ္ဍာခဏ္ဍံ– အပိုင်းငယ်, အပိုင်းကြီး ဖြစ်အောင်။ ဟီရာဟီရံ ဟီရာဟီရံ ဟီရာဟီရံ– အမျှင်ငယ်, အမျှင်ကြီးဖြစ်အောင်။ ဝါ– အမျှင်အမျှင်။ ကာရေသိ၊ မာဂဏ္ဍိယာယ– ၏။ သရီရတောပိ– ကိုယ်မှလည်း။ တိခိဏေန– ထက် လှစွာသော။ သတ္ထေန– ဓားဖြင့်။ ဃနဃနဋ္ဌာနေသု ဃနဃနဋ္ဌာနေသု ဃနဃနဋ္ဌာနေသု– အသားအထပ်အထပ် တည်ရှိရာအရပ်တို့၌။ (အသားထူထပ်သောနေရာတို့၌)၊ မံသံ– ကို။ ဥပ္ပာဋေတွာ– ခွာစေ၍။ တေလကပါလံ– ဆီအိုးကင်းကို။ ဥဒ္ဓနံ– ဖိုခုံလောက်သို့။ (ဖိုဂနောက် သို့)၊ အာရောပေတွာ– တင်စေ၍။ ပူေဝ ဝိယ– မုန့်တို့ကိုကဲ့သို့။ ပစာပေတွာ– ကြော်ချက်စေ၍။ တမေဝ– ထို မာဂဏ္ဍီကိုသာလျှင်။ ခါဒါပေသိ– ခဲစားစေပြီ။
ဟီရာဟီရံ။ ။ ဟိနောတိ ပဝတ္တတီတိ ဟီရံ၊ [ဟိ+ရက်၊ ဟိ၌ ဒီဃပြု၊] မဟန္တံ+ဟီရံ အဟီရံ၊ နသဒ္ဒါ ဝုဍ္ဎိအနက်ဟော၊ အဟီရကို “အမျှင်ကြီး”ဟု ဆိုသဖြင့် ဟီရအရ အမျှင်ငယ်ကိုယူ၊ ထိုနောက်“ဟီရံ စ+အဟီရံ စ ဟီရာဟီရံ”ဟု ဆက်၊ ကြိယာဝိသေသန အနက်၌ ဒုတိယာသက်၊ တစ်ချို့နေရာ၌ “ဟီရံ ဟီရံ”ဟုလည်းကောင်း “ဟီရဟီရံ” ဟုလည်းကောင်း ရှိ၏၊ ဤ၌ ခဏ္ဍာခဏ္ဍံနှင့် ညီအောင် “ဟီရာဟီရံ”ရှိသင့်သည်။
ဃနဃနဋ္ဌာနေသု။ ။ “ဃနဃနဋ္ဌာနတောတိ မံသဿ ဗဟလဗဟလံ ထူလထူလံ ဟုတွာ ဌိတဋ္ဌာနတော(သံဋီ၊၂၊၁၁၀)”အဖွင့်ကို ကြည့်၍ “ဃနဃနံ(ထူထပ်စွာ ထူထပ်စွာ၊ ဝါ- အထပ်အထပ်)+ဌိတာနိ+ဌာနာနိ ဃနဃနဋ္ဌာနာနိ- ထူထပ်စွာ ထူထပ် စွာ (အထပ်အထပ်) တည်ရှိရာ နေရာတို့၊ ဌိတပုဒ်ချေ၊ အဖွင့်၌ ဃနဃနကို “ဗဟလဗဟလံ ထူလထူလံ ဟုတွာ”ဟု ဖွင့်ရာ ဟုတွာဖြင့် ဃနဃနပုဒ် ကြိယာဝိသေသန ဖြစ်ကြောင်းကို ပြသည်ဟုယူ၊ သို့မဟုတ် “ဃနဃနံ+ဟုတွာ ဌိတာနိ+ဌာနာနိ ဃနဃန- ဋ္ဌာနာနိ- အသားအထပ်ထပ်ဖြစ်၍ တည်ရှိရာနရာတို့”ဟုပြု။
ဥပ္ပာဋေတွာ။ ။ ဥ+ပဋ(ဂတိအနက်)+ဏေ+တွာ၊ “ဥပ္ပာဋေတွာ- အထက်သို့ တက် စေ၍”ဟု သဒ္ဒတ္ထ, “ခွာစေ၍”ဟု ဝေါဟာရတ္ထ ဖြစ်၏။ (ထောမ၊ ဌပြု- ၁၀၅)
...[စာမျက်နှာ- ၅၈၈]...
ဓမ္မသဘာယမ္ပိ ဓမ္မသဘာယမ္ပိ ဓမ္မသဘာယမ္ပိ– တရားသဘင်၌လည်း။ ဘိက္ခူ– တို့သည်။ ကထံ– ကို။ သမုဋ္ဌာပေသုံ– ဖြစ်စေကုန်ပြီ။ (ကိံ)၊ “အာဝုသော– တို့! ဧဝရူပါယ– သော။ သဒ္ဓါယ– သဒ္ဓါတရားရှိသော။ ပသန္နာယ– ရတနာ၃-ပါး၌ ကြည်ညိုသော။ ဥပါသိကာယ– ၏။ ဝါ– အား။ ဧဝရူပံ– သော။ မရဏံ– သေခြင်းသည်။ အနနုစ္ဆဝိကံ ဝတ– မသင့် တော်လေစွတကား။” ဣတိ– ဤသို့ ဖြစ်စေကုန်ပြီ။ သတ္ထာ အာဂန္တွာ၊ “ဘိက္ခဝေ ဧတရဟိ– ၌။ ကာယ ကထာယ– အဘယ်စကားဖြင့်။ ဝါ– ကြောင့်။ သန္နိသိန္နာ– ကောင်းစွာ ထိုင်နေကြသည်။ ဝါ– အတူထိုင်နေကြသည်။ အတ္ထ နု– ဖြစ်ကုန် သနည်း?” ဣတိ ပုစ္ဆိတွာ၊ “ဣမာယ နာမ– ဤမည်သော စကားဖြင့်။ (သန္နိသိန္နာ– ကုန်သည်။ အမှ– ကုန်၏၊)” ဣတိ ဝုတ္တေ “ဘိက္ခဝေ! ဣမသ္မိံ အတ္တဘာဝေ– ဤအတ္တဘော ၌။ ဝါ– ဤဘဝ၌။ သာမာဝတိပ္ပမုခါနံ– ကုန်သော။ ဣတ္ထီနံ– တို့၏။ ဝါ– တို့အား။ ဧတံ– ဤသေခြင်းသည်။ အယုတ္တံ– မသင့်သည်၏အဖြစ်သို့။ သမ္ပတ္တံ– ရောက်ပြီ။ ပန– သို့သော်လည်း။ ဝါ– အနွယကား။ ပုဗ္ဗေ– ရှေးဘဝ၌။ ကတကမ္မဿ– ပြုအပ်ခဲ့သော မကောင်းမှုအား။ ယုတ္တမေဝ– သင့်လျော်သည်ကိုသာ။ ဧတာဟိ– ဤသာမဝတီအမှူးရှိသောမိန်းမတို့သည်။ လဒ္ဓံ– ရအပ်ပြီ။” ဣတိ ဝတွာ၊ “ဘန္တေ! ဧတာဟိ– ဤသာမာဝတီအမှူးရှိသော မိန်းမတို့သည်။ ပုဗ္ဗေ– ၌။ ကိံ– အဘယ်မကောင်းမှုကို။ ကတံ– ပြုအပ်ခဲ့ပါသနည်း? တံ– ထိုအကြောင်းကို၊
ဓမ္မသဘာယံ။ ။ သဟ ဘန္တိ ဧတ္ထာတိ သဘာ၊ [သဟ+ဘာ+ကွိ၊ သဟကို သ ပြု၊] သဟ ဘာသန္တိ ဧတ္ထာတိ သဘာ၊ [သဟ+ဘာသ+ကွိ၊] သင်္ဂမ္မ ဘန္တိ ဧတ္ထာတိ သဘာ၊ [သံ+ဘာ+ကွိ၊ နိဂ္ဂဟိတ်ချေ။] သင်္ဂမ္မ ဘာသန္တိ ဧတ္ထာတိ သဘာ၊ [သံ+ ဘာသ+ကွိ၊ -ရူ- ၃၆၁။] ဓမ္မဿ+သဘာ ဓမ္မသဘာ- တရားကို အတူပြောဟောရာ မဏ္ဍပ်- တရားမဏ္ဍပ်၊- သီဋီသစ်၊၁၊၂၀၈၊ ပါရာဘာ- ၁, ၈၈၊ သီဘာ- ၁, ၈၁။]
ဧတံ အယုတ္တံ။ ။ “သာမာဝတိပ္ပမုခါနံ– ကုန်သော၊ ဣတ္ထီနံ– တို့အား၊ ဧတံ အယုတ္တံ– ဤမသင့်လျော်သော သေခြင်းသည်၊ သမ္ပတ္တံ– ရောက်လာပြီ”ဟုလည်း ပေးကြ၏၊ ရှေ့ နား၌ “အနနုစ္ဆဝိကံ...ဥပါသိကာယ ဧဝရူပံ မရဏံ”ဟူသောဝါကျ ရှိ၏၊ ထို ရှေ့ ဝါကျရှိ “အနနုစ္ဆဝိကံ”နှင့် ဤဝါကျရှိ “အယုတ္တံ”သည်လည်းကောင်း ထိုရှေ့ဝါကျရှိ “ဧဝရူပံ မရဏံ”နှင့် ဤဝါကျရှိ “ဧတံ”သည်လည်းကောင်း တူရကား ဧတံနှင့် အ- ယုတ္တံကို ခွဲပေးမှ ရှေ့နောက်ညီသဖြင့် ကောင်းသည်။
...[စာမျက်နှာ- ၅၈၉]...
အာစိက္ခထ– ဟောပြတော်မူပါကုန်။” ဣတိ– သို့။ တေဟိ– ထိုရဟန်းတို့သည်။ ယာစိတော– တောင်းပန် အပ်သည်။ (ဟုတွာ) အတီတံ အာဟရိ
အတီတေ– ၌။ ဗာရာဏသိယံ– ၌။ ဗြဟ္မဒတ္တေ– သည်။ ရဇ္ဇံ– ကို။ ကာရေန္တေရာဇဂေဟေ– မင်း၏ နန်းတော်၌။ နိဗဒ္ဓံ– အမြဲမပြတ်။ အဋ္ဌ– ၈-ပါးကုန်သော။ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ– တို့သည်။ ဘုဉ္ဇန္တိ– ဆွမ်းဘုန်းပေးကုန်၏။ ပဉ္စသတာ– ငါးရာကုန်သော။ ဣတ္ထိယော– တို့သည်။ တေ– ထိုပစ္စေကဗုဒ္ဓါတို့ကို။ ဥပဋ္ဌဟန္တိ– ပြုစုလုပ်ကျွေးကုန် ၏။ တေသု– ထိုပစ္စေကဗုဒ္ဓါငါးရာတို့တွင်။ သတ္တ– ၇-ပါးကုန်သော။ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ– တို့သည်။ ဟိမဝန္တံ– သို့။ ဂစ္ဆန္တိ– ကြွသွားတော်မူကုန်၏။ ဧကော– တစ်ပါးသော ပစ္စေ ကဗုဒ္ဓါသည်။ နဒီတီရေ– မြစ်ကမ်း၌။ ဧကံ– တစ်ခုသော။ တိဏဂဟနံ– မြက်ချုံ သည်။ အတ္ထိ– ၏။ တတ္ထ– ထိုမြက်ချုံ၌။ ဈာနံ– ဈာန်ကို။ သမာပဇ္ဇိတွာ– ဝင်စား၍။ နိသီဒိ– ထိုင်တော်မူပြီ။ အထ– ၌။ ဧကဒိဝသံ– ၌။ ရာဇာ– သည်။ ပစ္စေကဗုဒ္ဓေသု– တို့သည်။ ဂတေသု– ကြွသွားတော်မူကုန်လသော်။ တာ ဣတ္ထိယော– တို့ကို။ အာဒါယ– ခေါ်၍။ နဒိယံ– ၌။ ဥဒကကီဠံ– ရေကစားခြင်းကို။ ကီဠိတုံ– ကစားခြင်းငှာ။ ဂတော– သွားပြီ။ တတ္ထ– ထိုမြစ်၌။ တာ ဣတ္ထိယော– တို့သည်။ ဒိဝသဘာဂံ– နေ့ အဖို့ပတ်လုံး။ ဥဒကေ– ၌။ ကီဠိတွာ– ကစား၍။ ဥတ္တရိတွာ– တက်၍။ သီတပီဠိတာ– အအေးသည် နှိပ်စက်အပ်ကုန်သည်။ (ဟုတွာ)၊ အဂ္ဂိံ– ကို။ ဝိသိဗ္ဗေတုကာမာ– လှုံခြင်းငှာ အလိုရှိကုန်သည်။ (သမာနာ)၊ “အမှာကံ– တို့ဖို့။ အဂ္ဂိကရဏဋ္ဌာနံ– မီးကို ပြုလုပ်ရာအရပ်ကို။ ဝါ– မီးဖိုရာအရပ်ကို။ ဩလောကေထ– ကြည့် ကြလော။” ဣတိ– ဤသို့ပြော၍။ အပရာပရံ– အခြားနေရာ အခြားနေရာသို့။ (ဟိုဟိုဒီဒီ)၊ ဝိစရန္တိယော– လှည့်လည်ကုန်လသော်။ တံ တိဏဂဟနံ– ထိုမြက်ချုံ ကို။ ဒိသွာ– ၍။ “တိဏရာသီ”တိ– မြက်ပုံဟူ၍။ သညာယ– မှတ်ထင်ခြင်းကြောင့်။ တံ– ထိုမြက်ချုံကို။ ပရိဝါရေတွာ– ဝိုင်းရံ၍။ ဌိတာ– တည်ကုန်လျက်။ အဂ္ဂိံ– ကို။ အဒံသု– ကုန်ပြီ။ တိဏေသု– မြက်တို့သည်။ ဈာယိတွာ– မီးလောင်၍။ ပတန္တေသု– ပြာကျကုန်လသော်။ ပစ္စေကဗုဒ္ဓံ– ကို။ ဒိသွာ၊ “ (မယံ)၊ နဋ္ဌာ– ပျက်စီးကုန်သည်။ အမှ– ဖြစ်ကုန်၏။ အမှာကံ– တို့၏။ ရညော– ၏။ ပစ္စေကဗုဒ္ဓေါ– သည်။ ဈာယတိ– မီးလောင်၏။ [ကံဟောယပစ္စည်းကျေသော ကမ္မရုပ်ကြံ၍ “ပစ္စေကဗုဒ္ဓေါ– ကို။ ဈာယတိ– မီးလောင်အပ်၏”ဟု တစ်နည်းပေး။] ရာဇာ– သည်။ ဉတွာ– သိ၍။ ဝါ– သော်၊
...[စာမျက်နှာ- ၅၉၀]...
အမှေ– တို့ကို။ နာသေဿတိ– ပျက်စီးစေလိမ့်မည်။ ဝါ– ဖျက်ဆီးလိမ့်မည်။ နံ– ထိုပစ္စေကဗုဒ္ဓါကို။ သုဒဍ္ဎံ– ကောင်းစွာ မီးလောင်အပ်သည်၏အဖြစ်ကို။ ဝါ– ကောင်းစွာ မီးလောင်ကျွမ်းအပ်သည်ဖြစ်အောင်။ ကရိဿာမ– ပြုကြစို့။” ဣတိ– ဤသို့ ပြော၍။ သဗ္ဗာ– ကုန်သော။ တာ ဣတ္ထိယော– တို့သည်။ ဣတော စိတော စ– ဤမှ ဤမှလည်း။ ဒါရူနိ– ထင်းတို့ကို။ အာဟရိတွာ– ဆောင်ယူ၍။ တဿ– ထိုပစ္စေကဗုဒ္ဓါ၏။ ဥပရိ– အထက်၌။ ဒါရုရာသိံ– ထင်းပုံကို။ ကရိံသု– ကုန်ပြီ။ မဟာဒါရုရာသိ– ကြီးစွာသော ထင်းပုံသည်။ အဟောသိ– ပြီ။ အထ– ၌။ နံ– ထိုပစ္စေက ဗုဒ္ဓါကို။ အာလိမ္ပေတွာ– မီးဖြင့် လိမ်းကျံစေပြီး၍။ ဝါ– မီးရှို့ပြီး၍။ “ဣဒါနိ– ၌။ ဈာယိဿတိ– မီးလောင်သွားလိမ့်မည်။” ဣတိ– ဤသို့ တွေး၍။ ပက္ကမိံသု– ဖဲ သွားကုန်ပြီ။ တာ– ထိုမိန်းမတို့တို့သည်။ ပဌမံ– စွာ။ အသဉ္စေတနိကာ– ထင်ရှား ဖြစ်သော စေတနာမရှိကုန်သည်။ ဝါ– စေ့ဆော်အားထုတ်မှုစေတနာမရှိကုန် သည်။ ဟုတွာ၊ ကမ္မုနာ– ကံသည်။ န ဗဇ္ဈိံသု– မဖွဲ့အပ်ကုန်။ [“ကမ္မပထမမြောက် ကုန်”ဟူလို။] ဣဒါနိ– ၌။ ပစ္ဆာ– ၌။ သဉ္စေတနာယ– ထင်ရှားဖြစ်သော စေတနာ ကြောင့်။ ဝါ– စေ့ဆော်မှုစေတနာကြောင့်။ ကမ္မုနာ– ကံသည်။ ဗဇ္ဈိံသု– ဖွဲ့အပ် ကုန်ပြီ။ ပန– ဆက်။ ပစ္စေကဗုဒ္ဓံ– ကို။ အန္တောသမာပတ္တိယံ– သမာပတ်အတွင်း၌၊
အသေဉ္စတနိကာ။ ။ သံဝိဇ္ဇတီ (သံဝိဇ္ဇမာနာ)+စေတနာ ဧတာသန္တိ သေဉ္စတနာ၊ သေဉ္စတနာ ဧဝ သေဉ္စတနိကာ၊ သံသဒ္ဒါ သံဝိဇ္ဇမာနအနက်၊ ဣကပစ္စည်း သွတ္ထ၊ (တစ်နည်း) သေဉ္စတနာ ဧတာသံ အတ္ထီတိ သေဉ္စတနိကာ၊ သံသဒ္ဒါ အနက်မဲ့၊ ဣက ပစ္စည်း အဿတ္ထိအနက်၊ ထိုနောင် “န+သေဉ္စတနိကာ အသေဉ္စတနိကာ” ဟုဆက်
(ဝိ၊ဋ္ဌ၊ ၂၊ ၁၀၆၊ သာရတ္ထ၊ ၂၊ ၃၀၀)
ဗဇ္ဈိံသု။ ။ ဤပုဒ်သည် “ကတ္တုရုပ်, ကမ္မရုပ်”အားဖြင့် ၂မျိုးရှိရာ ကမ္မရုပ်ယူ၍ ပေးခဲ့သည်၊ ဗဓ+ယ+ဥု၊ ဓာတွန် ဓ်နှင့်တကွ ယပစ္စည်းကို ဈပြု, ဥုကို ဥံပြန်, ဥံကို ဣံသုပြု၍ ပြီးစေရာ၏။[မုသာဝါဒကမ္မုနာ ဗဇ္ဈတီ မုသာဝါဒကမ္မုနာ ဗဇ္ဈတီ မုသာဝါဒကမ္မုနာ ဗဇ္ဈတီတိ ဝိသံဝါဒနစေတနာသင်္ခါတေန မုသာဝါဒကမ္မုနာ သမ္ဗန္ဓီယတိ၊ အလီ’ယတီတိ ဝါ အတ္ထော၊- သီဋီသစ်၊၁၊၃၃၆။]
ကတ္တုရုပ်။ ။ “ကမ္မုနာ- နှင့်၊ ဗဇ္ဈိံသု- စပ်ကုန်ပြီ”ဟုလည်း ပေးကြ၏၊ ထိုအလို ဗဓ+ဒိဝါဒိယ+ဥံဝိဘတ်ဖြင့် ပြီးသော ကတ္တုရုပ်တည်း။(နေရင်းသီ.ဋ္ဌနိ- ၁, ၂၄၂၊ ကူသီ.ဋ္ဌနိ- ၁, ၃၉၀၊ ပြည်နီနိ- ၁, ၅၇၃၊ ]
...[စာမျက်နှာ- ၅၉၁]...
သကဋသဟဿေဟိ– လှည်းအထောင်တို့ဖြင့်။ ဝါ– ထောင်ပေါင်းများစွာသော လှည်းတို့ဖြင့်။ ဒါရူနိ– တို့ကို။ အာဟရိတွာ– ဆောင်ယူ၍။ အာလိမ္ပေန္တာပိ– မီးဖြင့် လိမ်းကျံစေပါကုန်သော်လည်း။ ဝါ– မီးရှို့ပါကုန်သော်လည်း။ ဥသ္မာကာရမတ္တမ္ပိ– အငွေ့ဟူသော အခြင်းအရာမျှကိုလည်း။ ဂဟေတုံ– ယူခြင်းငှာ။ န သက္ကောန္တိ– မစွမ်းနိုင်ကုန်။ တသ္မာ– ကြောင့်။ သော– ထိုပစ္စေကဗုဒ္ဓါသည်။ သတ္တမေ– ၇ရက် မြောက်သော။ ဒိဝသေ– နေ့၌။ ဥဋ္ဌာယ– ထ၍။ ယထာသုခံ– ချမ်းသာသည်အား လျော်စွာ။ ဝါ– ချမ်းချမ်းသာသာ။ အဂမာသိ– ကြွသွားပြီ။ တာ– ထိုသာမာဝတီ အမှူးရှိသော မိန်းမတို့သည်။ တဿ ကမ္မဿ– ထိုမကောင်းမှု၏။ ဝါ– ကို။ ကတတ္တာ– ပြုအပ်ခဲ့သည်၏အဖြစ်ကြောင့်။ ဗဟူနိ– များစွာကုန်သော။ ဝဿသတသဟဿာနိ– နှစ်အသိန်းတို့ပတ်လုံး။ နိရယေ– ၌။ ပစ္စိတွာ– ကျက်၍။ တဿေဝ ကမ္မဿ– ထိုကံ၏ပင်။ (အပရာပရိယဝေဒနီယကံ၏ပင်)၊ ဝိပါကာဝသေသေန– အကျိုး၏အကြွင်းအကျန်အားဖြင့်။ ဝါ– ကြွင်းကျန်သောအကျိုးအားဖြင့်၊
အတ္တဝိပါကာဝသေသေန။ ။ “ဝိပါကဿ+အဝသေသော ဝိပါကာဝသေသော- အကျိုး ၏ အကြွင်းအကျန်၊ (တစ်နည်း) ဝိပါကော စ+သော+အဝသေသော စာတိ ဝိပါကာဝသေသော- ကြွင်းကျန်သောအကျိုး (ဝိသေသနပရပဒ)”ဟု ပြု၊ “ဝိပါကာဝသေသေန– ကြောင့်”ဟု ဟိတ်အနက်လည်း ပေးကြ၏၊ ငရဲ၌ ဖြစ်စေသောကံ၏ ပဋိသန္ဓေကျိုး ကုန်ပြီးနောက် သာမာဝတီအမှူးရှိသော အမျိုးသမီး၅၀၀တို့သည် အပရာပရိယဝေ- ဒနီယကုသိုလ်ကံကြောင့် ဤလူ့ဘဝ၌ တိဟိတ်ပဋိသန္ဓေနေကြရ၏၊ ထိုနောက် ပစ္စေက ဗုဒ္ဓကို မီးရှို့ခဲ့စဉ်က ဖြစ်ခဲ့သော အလယ်ဇော၅ချက်ဟူသော အပရာပရိယဝေဒနီယ ကံသည် ငရဲ၌ အကျိုးပေးခွင့်မရဘဲ ယခုမှ အကျိုးပေးခွင့်ရသဖြင့် ပဝတ္တိအခါ၌ မီးရှို့ခံရခြင်းဟူသော အကျိုးကို ဖြစ်စေ၏။
ဆက်ဥုးအံ့– ငရဲ၌ အကျိုးပေးသောကံကား ဥပပဇ္ဇဝေဒနီယကံတည်း။ ဤဘဝ မီးလောင်ခံရအောင် အကျိုးပေးသောကံကား အပရာပရိယဝေဒနီယကံတည်း။ ဤသို့ အကျိုးပေးသောကံသည် တစ်ခုတည်း မဟုတ်သော်လည်း ကံအဖြစ်ချင်းတူသော ကြောင့် သဒိသူပစာရအားဖြင့် “တဿေဝ ကမ္မဿ ဝိပါကာဝသေသေန”ဟု ဆို သည်။ ဥပမာ– မနေ့က ခါနှင့်တူသော ယခုခါကို “ထိုခါ”ဟု ဆိုသကဲ့သို့လည်းကောင်း, မနေ့က စားအပ်ပြီးသောဆေးကို “မနေ့က ဆေး”ဟု ဆိုသကဲ့သို့လည်းကောင်းတည်း။
(ဥဒါန၊ဋ္ဌ၊ ၂၆၅)
...[စာမျက်နှာ- ၅၉၂]...
ဘာဝသတေ– အတ္တဘောအရာ၌။ ဝါ– ရာပေါင်းများစွာသောဘဝ၌။ ဣမိနာဝ နိယာမေန– ဤနည်းဖြင့်ပင်။ ဂေဟေ– အိမ်သည်။ ဈာယမာနေ– မီးလောင်လ သော်။ ဈာယိံသု– မီးလောင်ကုန်ပြီ။ ဣဒံ– ဤဆိုအပ်ပြီးသည်ကား။ ဧတာသံ– ဤသာမာဝတီအမှူးရှိသော အမျိုးသမီးတို့၏။ ပုဗ္ဗကမ္မံ– ရှေးမကောင်းမှုတည်း။ ဣတိ– ဤသို့ ဆောင်တော်မူပြီ။
ဧဝံ– သို့။ ဝုတ္တေ– အပ်သော်။ ဘိက္ခူ– တို့သည်။ သတ္ထာရံ– ကို။ ပဋိပုစ္ဆိံသု– တစ် ဖန် မေးလျှောက်ကုန်ပြီ။ (ကိံ)၊ “ဘန္တေ– ရား! ခုဇ္ဇုတ္တရာ ပန– သည်ကား။ ကေန ကမ္မေန– အဘယ်မကောင်းမှုကြောင့်။ ခုဇ္ဇာ– ခါးကုန်းသည်။ ဇာတာ– ဖြစ်ပါ သနည်း? ကေန ကမ္မေန– အဘယ်ကောင်းမှုကြောင့်။ မဟာပညာ– ကြီးသော ပညာရှိသည်။ (ဇာတာ– နည်း?) ကေန ကမ္မေန– အဘယ်ကောင်းမှုကြောင့်။ သောတာပတ္တိဖလံ– ကို။ အဓိဂတာ– ရသည်။ (ဇာတာ– နည်း?) ကေန ကမ္မေန– အဘယ်မကောင်းမှုကြောင့်။ ပရေသံ– သူတပါးတို့၏။ ပေသနကာရိကာ– စေခိုင်း မှုကို ပြုသူမသည်။ ဝါ– အစေခံမသည်။ ဇာတာ– နည်း?” ဣတိ– ဤသို့ မေး လျှောက်ကုန်ပြီ။ ဘိက္ခဝေ– တို့! တဿေဝ ရညော– ဗြဟ္မဒတ်မင်း၏ပင်။ ဗာရာဏသိယံ– ၌။ ရဇ္ဇံ– ကို။ ကရဏကာလေ– ပြုရာအခါ၌။ သွေဝ (သော+ဧဝ) ပစ္စေကဗုဒ္ဓေါ– ထိုပစ္စေကဗုဒ္ဓါသည်ပင်။ ထောကံ– အနည်းငယ်။ ခုဇ္ဇဓာတုကော– ခါး ကုန်းသည်၏အဖြစ်ဟူသော သဘောရှိသည်။ အဟောသိ၊ အထ– ထိုအခါ၌။ ဧကာ– သော။ ဥပဋ္ဌာယိကာ– အလုပ်အကျွေးမဖြစ်သော။ ဣတ္ထီ– သည်။ ကမ္ဗလံ– ကမ္ဗလာခြုံထည်ကို။ ပါရုပိတွာ– ခြုံ၍။ သုဝဏ္ဏသရကံ– ရွှေခွက်ကို။ ဂဟေတွာ– ကိုင်ယူ၍။ “အမှာကံ– တို့၏။ ပစ္စေကဗုဒ္ဓေါ– သည်။ ဧဝဉ္စ ဧဝဉ္စ– ဤသို့လည်း ဤသို့လည်း။ ဝိစရတိ– လှည့်လည်သွားလာ၏။” ဣတိ– ဤသို့ ပြော၍။ ခုဇ္ဇာ– ခါးကုန်းသူမသည်။ ဟုတွာ– ၍။ ဝါ– အဖြစ်ဖြင့်။ တဿ– ထိုပစ္စေကဗုဒ္ဓ၏။ ဝိစရဏာကာရံ– လှည့်လည်သွားလာပုံအခြင်းအရာကို။ ဒဿေသိ– ပြီ။ တဿ– ထိုမကောင်းမှု၏။ နိဿန္ဒေန– အကျိုးဆက်အားဖြင့်။ (အကျိုးဆက်အဖြစ်ဖြင့်)၊ ဝါ– ကြောင့်။ (အကျိုးပေးခြင်းကြောင့်)၊ ခုဇ္ဇာ– ခါးကုန်းသူမသည်။ ဇာတာ၊ ပန– အဖို့တစ်ပါးကား။ တေ ပစ္စေကဗုဒ္ဓေ– တို့ကို။ ပဌမဒိဝသေ– ၌။ ရာဇဂေဟေ–
...[စာမျက်နှာ- ၅၉၃]...
မင်းနန်းတော်၌။ နိသီဒါပေတွာ– ထိုင်နေစေ၍။ ပတ္တေ– သပိတ်တို့ကို။ ဂါဟာပေတွာ– ကိုင်ယူစေ၍။ ပါယာသဿ– နို့ဃနာဖြင့်။ ပူရေတွာ– ပြည့်စေ၍။ ဒါပေသိ– ပေးလှူစေပြီ။ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ– တို့သည်။ ဥဏှပါယာသဿ– ပူသော နို့ဃနာဖြင့်။ ပူရေ– ပြည့်ကုန်သော။ ပတ္တေ– တို့ကို။ ပရိဝတ္တေတွာ ပရိဝတ္တေတွာ– လည်စေ၍ လည်စေ၍။ ဝါ– ပြောင်း၍ ပြောင်း၍။ ဂဏှန္တိ– ကိုင်ယူရကုန်၏။ သာ ဣတ္ထီ– သည်။ တေ– ထိုပစ္စေကဗုဒ္ဓါတို့ကို။ တထာ– ထိုအခြင်းအရာအားဖြင့်။ ကရောန္တေ– ပြုနေသည်တို့ကို။ ဒိသွာ၊ အတ္တနော– ၏။ သန္တကာနိ– ဥစ္စာဖြစ်ကုန်သော။ အဋ္ဌ– ၈ကွင်းကုန်သော။ ဒန္တဝလယာနိ– ဆင်စွယ်ဖြင့် ပြုအပ်သော လက်ကောက် တို့ကို။ ဒတွာ– ပေးလှူ၍။ “ဣဓ– ဤဆင်စွယ်လက်ကောက်၌။ ဌပေတွာ– ထား၍။ ဂဏှထ– ကိုင်ယူတော်မူပါကုန်။” ဣတိ အာဟ၊ တေသု– ထိုပစ္စေကဗုဒ္ဓါတို့သည်။ တထာ– ထိုလျှောက်သည့်အတိုင်း။ ကတွာ– ၍။ တံ– ထိုအမျိုးသမီးကို။ ဩလောကေတွာ– ၍။ ဌိတေသု– တည်ကုန်လသော်။ တေသံ– ထိုပစ္စေကဗုဒ္ဓါတို့၏။ အဓိပ္ပာယံ– အလိုကို။ ဉတွာ– ၍။ “ဘန္တေ– တို့! အမှာကံ– တို့အား။ ဧတေဟိ– ဤဆင်စွယ်လက်ကောက်တို့ဖြင့်။ အတ္ထော– အလိုသည်။ နတ္ထိ– ပါ။ တုမှာကညေဝ– အရှင်ဘုရားတို့အားသာလျှင်။ ဧတာနိ– ဤဆင်စွယ်လက်ကောက်တို့ကို။ ပရိစ္စတ္တာနိ– စွန့်လှူအပ်ပါကုန်ပြီ။ ဂဟေတွာ– ယူတော်မူ၍။ ဂစ္ဆထ– ကြွတော်မူ ပါကုန်။” ဣတိ အာဟ၊ တေ– ထိုပစ္စေကဗုဒ္ဓါတို့သည်။ ဂဟေတွာ၊ နန္ဒမူလကပဗ္ဘာရံ– နန္ဒမူလကအမည်ရှိသော တောင်ဝှမ်းသို့။ (နန္ဒမူလိုဏ်ဂူသို့)၊ အဂမံသု– ကြွတော်မူကုန်ပြီ။ အဇ္ဇတနာပိ– ယနေ့၌ ဖြစ်သောကာလတိုင်အောင်လည်း။ ဝါ– ယနေ့တိုင်အောင်လည်း။ [“အဇ္ဇ+ဘဝံ အဇ္ဇတနံ (ရူ-၄၂၃၊ မောဂ်-၄, ၂၁)၊ (တစ်နည်း) အဇ္ဇ ဧဝ အဇ္ဇတနံ (ပါစိယော- ၄၉)”ဟုပြု။ နောက်နည်းအလို တနပစ္စည်း သွတ္ထ၊] တာနိ ဝလယာနိ– ထိုဆင်စွယ်လက်ကောက်တို့သည်။ အရောဂါနေဝ– မပျက်စီး ကုန်သည်သာလျှင်။ (ဟောန္တိ)၊ သာ– ထို ခုဇ္ဇုတ္တရာသည်။ တဿ ကမ္မဿ– ထို ကောင်းမှု၏။ နိဿန္ဒေန– ဖြင့်။ ဝါ– ကြောင့်။ ဣဒါနိ– ၌။ တိပိဋကဓရာ– ပိဋက၃ပုံ ကို ဆောင်နိုင်သော။ မဟာပညာ– ကြီးသောပညာရှိသူမသည်။ ဇာတာ– ပြီ။ ပန– အဖို့တစ်ပါးကား။ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါနံ– တို့အား။ ကတဥပဋ္ဌာနဿ– ပြုအပ်ခဲ့သော ပြု။
...[စာမျက်နှာ- ၅၉၄]...
စုလုပ်ကျွေးခြင်း၏။ နိဿန္ဒေန– ဖြင့်။ ဝါ– ကြောင့်။ သောတာပတ္တိဖလံ– သို့။ ပတ္တာ– ရောက်ပြီ။ ဣဒံ– ဤဆိုအပ်ခဲ့ပြီးသည်ကား။ အဿာ– ထိုခုဇ္ဇုတ္တရာ၏။ ဗုဒ္ဓန္တရေ– ဘုရား၂ဆူတို့၏ ပွင့်တော်မူရာအကြား၌။ ပုဗ္ဗကမ္မံ– ရှေးကံတည်း။
ပန– အဖို့တစ်ပါးကား။ ကဿပသမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓကာလေ– ကဿပမြတ်စွာ ဘုရားရှင်ပွင့်တော်ရာအခါ၌။ ဧကာ– တစ်ယောက်သော။ ဗာရာဏသိသေဋ္ဌိနော– ဗာရာဏသီသူဌေး၏။ ဓီတာ– သည်။ ဝဍ္ဎမာနကစ္ဆာယာယ– အရိပ်၏တိုး ပွားရာအခါ၌။ ဝါ– တိုးပွားသော အရိပ်ရှိရာအခါ၌။ (ညနေချမ်းအခါ၌)၊ အာဒါသံ– မှန်ကို။ ဂဟေတွာ၊ အတ္တာနံ– မိမိကိုယ်ကို။ အလင်္ကရောန္တီ– တန်ဆာဆင် လျက်။ နိသီဒိ– ပြီ။ အထ– ၌။ အဿာ– ထိုသူဌေးသမီး၏။ ဝါ– နှင့်။ ဝိဿာသိကာ– အကျွမ်းဝင်ခြင်းရှိသော။ ဧကာ– တစ်ပါးသော။ ခီဏာသဝါ– ကုန်ပြီးသော အာသဝေါရှိသော။ ဝါ– ရဟန္တာမဖြစ်သော။ ဘိက္ခုနီ– ရဟန်းမသည်။ တံ– ထိုသူ ဌေးသမီးကို။ ဒဋ္ဌုံ– တွေ့ခြင်းငှာ။ အဂမာသိ– သွားပြီ။ ဟိ– မှန်၏။ ခီဏာသဝါ– ကုန်သော။ ဘိက္ခုနိယောပိ– ရဟန်းမတို့သည်သော်လည်း။ သာယနှသမယေ– ညနေချမ်းအခါ၌။ ဥပဋ္ဌာကကုလာနိ– အလုပ်အကျွေးအမျိုးတို့ကို။ ဒဋ္ဌုကာမာ– တွေ့ခြင်းငှာ အလိုရှိကုန်သည်။ ဟောန္တိ။ ပန– ဆက်ဥုးအံ့။ တသ္မိံ ခဏေ– ၌။ သေဋ္ဌိဓီတာယ– ၏။ သန္တိကေ– ၌။ ကာစိ– တစ်စုံတစ်ယောက်သော။ ပေသနကာရိကာ– စေခိုင်းမှုကို ပြုလုပ်သူမသည်။ ဝါ– အစေခံမသည်။ နတ္ထိ။ သာ– ထို သူဌေးသမီးသည်။ “အယျေ– အရှင်မ! ဝန္ဒာမိ– ရှိခိုးပါ၏။ ဝါ– ကန်တော့ပါ၏။ တာဝ– ရှေးဥုးစွာ။ မေ– တပည့်တော်မ၏။ ဧတံ ပသာဓနပေဠကံ– ဤတန်ဆာ ပခြုပ်ကို။ ဝါ– ဤတန်ဆာသေတ္တာကို။ ဂဟေတွာ– ၍။ ဒေထ– ပေးတော်မူပါကုန်။” ဣတိ အာဟ၊ ထေရီ– ထေရီမသည်။ စိန္တေသိ၊ (ကိံ)၊ “အဿာ– ဤသူဌေးသမီး
ပသာဓနပေဠကံ။ ။ ပီဏေတီတိ- နှစ်သက်စေတတ်သောကြောင့်၊ ပေဠာ၊ [ပီ (တပ္ပန- နှစ်သက်ခြင်းအနက်)+ဠ၊ -မောဂ်- ၇, ၂၂၅၊] (တစ်နည်း) ပေလတီတိ ပေဠာ၊ ပေလ(ဂတိအနက်)+အ၊ လကို ဠပြု၊- ဓာန်ဋီ- ၅၂၄၊] (တစ်နည်း) ပေတိ ပါလေတီတိ ပေဠာ၊ [ပေ+လ၊ လကို ဠပြု၊- ၎င်းင်း၊] (တစ်နည်း) ပလတိ ရက္ခတီတိ ပေဠာ၊ [ပလ+အ၊ ပ၏အ- ကို ဧပြု၊ လကို ဠပြု၊- ၎င်းင်း၊] ပေဠာ ဧဝ ပေဠကံ၊ [ပေဠာ+သွတ္ထ၌ ကပစ္စည်း၊] ပသာဓနဿ+ပေဠကံ ပသာဓနပေဠကံ၊ “ပေဠာ, ပေဠက”ကို “ပခြုပ်”ဟု ဘာသာ
...[စာမျက်နှာ- ၅၉၅]...
အား။ ဣမံ– ဤတန်ဆာပခြုပ်ကို။ ဝါ– ဤတန်ဆာသေတ္တာကို။ ဂဏှိတွာ– ၍။ သစေ န ဒဿာမိ– အကယ်၍ မပေးအံ့။ (ဧဝံ သတိ– သော်)၊ မယိ– ငါ၌။ အာဃာတံ– အမျက်ဒေါသကို။ ကတွာ၊ နိရယေ– ၌။ နိဗ္ဗတ္တိဿတိ– ဖြစ်ရလိမ့်မည်။ ပန– အဖို့တစ်ပါးကား။ သစေ ဒဿာမိ– အကယ်၍ ပေးအံ့။ (ဧဝံ သတိ)၊ ပရဿ– သူတစ်ပါး၏။ ပေသနကာရိကာ– သည်။ ဟုတွာ နိဗ္ဗတ္တိဿတိ၊ ခေါ ပန– စင် စစ်ကား။ နိရယသန္တာပတော– ငရဲအပူထက်။ ပရဿ– ၏။ ပေသနဘာဝေါဝ– အစေခံ၏အဖြစ်သည်သာ။ သေယျော– မြတ်၏။” ဣတိ– ဤသို့ ကြံပြီ။ သာ– ထိုထေရီမသည်။ အနုဒယံ– အစဉ်သနားခြင်းကို။ ပဋိစ္စ– စွဲ၍။ တံ– ထိုတန်ဆာ ပခြုပ်ကို။ ဂဟေတွာ၊ တဿာ– ထိုသူဌေးသမီးအား။ အဒါသိ– ပြီ။ တဿ ကမ္မဿ– ထိုမကောင်းမှု၏။ နိဿန္ဒေန– ဖြင့်။ ဝါ– ကြောင့်။ ပရေသံ– တို့၏။ ပေသနကာရိကာ– သည်။ ဇာတာ– ပြီ။” ဣတိ– ဤသို့ မိန့်တော်မူပြီ။ အထ– ထိုမှနောက်၌။ ပုန၊ ဧကဒိဝသံ– တစ်နေ့၌။ ဘိက္ခူ– တို့သည်။ ဓမ္မသဘာယံ– တရားသဘင်၌။ ကထံ– ကို။ သမုဋ္ဌာပေသုံ– ဖြစ်စေကုန်ပြီ။ (ကိံ)၊ “သာမာဝတိပ္ပမုခါ– ကုန်သော။ ပဉ္စသတာ– ငါးရာကုန်သော။ ဣတ္ထိယော– တို့သည်။ ဂေဟေ– စံအိမ်၌။ အဂ္ဂိနာ– ဖြင့်။ ဈာယိံသု– လောင်ကုန်ပြီ။ [(တစ်နည်း) သာမာဝတိပ္ပမုခါ ပဉ္စသတာ ဣတ္ထိယော– တို့ကို။ ဂေဟေ– စံအိမ်၌။ အဂ္ဂိနာ– သည်။ ဈာယိံသု– လောင်အပ် ကုန်ပြီ၊] မာဂဏ္ဍိယာယ– ၏။ ဉာတကာ– တို့ကို။ ဥပရိ– အပေါ်၌။ ပလာလဂ္ဂိံ ပလာလဂ္ဂိံ ပလာလဂ္ဂိံ– ပြန်၏။ နှီး, ထန်းခေါက်စသည်တို့ဖြင့် ပြုလုပ်အပ်သော အဖုံးပါသော ထည့်စရာပစ္စည်း (သေတ္တာအငယ်စား) ကို ပခြုပ်ဟု ခေါ်သည်။ [ဣတိ.ဋ္ဌ-၂၈၌ “ပသာဓနပေဠိကံ”ဟု ရှိသည်။ “ပေဠာ ဧဝ ပေဠိကာ”ဟုပြု။]+
သစေ ပန။ ။ မပေးခြင်းကြောင့် အပြစ်ရပုံမှတစ်ပါး ပေးခြင်းကြောင့် အပြစ် ရပုံကို ပြသောကြောင့် ပနကို ပက္ခန္တရအနက် ယူပေးခဲ့သည်၊ “သစေ ဣဓ, နောက် ပန, ဝိသေသဟုစွဲ(ရွှေ- ၄၅)”ဟူသော နိယံအလိုကား ဝိသေသအနက်ယူ၍ “ပန– အထူးကား”ဟု ပေး။
ပလာလဂ္ဂိံ။ ။ ဝါတေန ပလတိ ဂစ္ဆတီတိ ပလာလံ၊ [ပလ+အလ၊ -မောဂ်- ၇, ၁၈၆၊] ပလာလတော+နိဗ္ဗတ္တော+အဂ္ဂိ ပလာလဂ္ဂိ- ကောက်ရိုးကြောင့် ဖြစ်သောမီး၊- အံ၊ဋ္ဌ၊ ၃, ၁၆၆၊ အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၆၆
...[စာမျက်နှာ- ၅၉၆]...
ကောက်ရိုးမီးကို။ ဒတွာ၊ အယနင်္ဂလေဟိ အယနင်္ဂလေဟိ အယနင်္ဂလေဟိ– သံထွန်သွားတို့ဖြင့်။ ဘိန္နာ– ဖောက် ခွဲအပ်ကုန်ပြီ။ (ထွန်ခြစ်အပ်ကုန်ပြီ)၊ မာဂဏ္ဍိယာ– ကို။ ပက္ကုထိတတေလေ– ကျိုက် ကျိုက်ဆူသောဆီ၌။ ပက္ကာ– ချက်အပ်ပြီ။ ဧတ္ထ– ဤသို့ ဖြစ်ရာ၌။ ဝါ– ဤပုဂ္ဂိုလ် တို့တွင်။ ကေ– အဘယ်သူတို့သည်။ ဇီဝန္တိ နာမ နု ခေါ– အသက်ရှင်ကုန်သည် မည်သနည်း? ကေ– တို့သည်။ မတာ နာမ (နု ခေါ)– သေကုန်သည် မည် သနည်း?” ဣတိ– ပြီ။ သတ္ထာ အာဂန္တွာ၊ “ဘိက္ခဝေ– တို့! ဧတရဟိ၊ ကာယ– သော။ ကထာယ– ဖြင့်။ ဝါ– ကြောင့်။ သန္နိသိန္နာ– ကုန်သည်။ အတ္ထ နု– ဖြစ်ကုန် သနည်း?” ဣတိ ပုစ္ဆိတွာ၊ “ဣမာယ နာမ– ဤမည်သောစကားဖြင့်။ ဝါ– ကြောင့်။ (သန္နိသိန္နာ အမှ)၊” ဣတိ ဝုတ္တေ၊ “ဘိက္ခဝေ! ယေ ကေစိ– အကြင်အမှတ်မရှိ အလုံးစုံသောသူတို့သည်။ ပမတ္တာ– မေ့လျော့ကုန်၏။ တေ– ထိုသူတို့သည်။ ဝဿသတံ– အနှစ်တစ်ရာပတ်လုံး။ ဇီဝန္တာပိ– အသက်ရှင်ပါကုန်သော်လည်း။ မတာယေဝ နာမ– သေသူတို့သာ မည်၏။ ယေ– အကြင်သူတို့သည်။ အပ္ပမတ္တာ– မမေ့ လျော့ကုန်။ တေ– ထိုသူတို့သည်။ မတာပိ– သေပါကုန်သော်လည်း။ ဇီဝန္တိယေဝ နာမ– ရှင်ကုန်သည်မည်သည်သာ။ တသ္မာ– ကြောင့်။ မာဂဏ္ဍိယာ– သည်။ ဇီဝန္တီပိ– အသက်ရှင်ပါသော်လည်း။ မတာယေဝ နာမ– သေသည်မည်သည်သာ။ သာမာဝတိပ္ပမုခါ– ကုန်သော။ ပဉ္စသတာ၊ ဣတ္ထိယော– တို့သည်။ မတာပိ– သေပါ ကုန်သော်လည်း။ ဇီဝန္တိယေဝ နာမ– ရှင်ကုန်သည် မည်သည်သာ။ ဟိ– မှန်၏။ ဘိက္ခဝေ! အပ္ပမတ္တာ– မမေ့လျော့သူတို့သည်။ န မရန္တိ နာမ– မသေကုန်သည် မည်၏။” ဣတိ ဝတွာ၊ “အပ္ပမာဒေါ၊ ပေ။ အနုတ္တရ”န္တိ– ဟူကုန်သော။ ဣမာ ဂါထာ အဘာသိ+
အပ္ပမာဒေါ အမတပဒံ, ပမာဒေါ မစ္စုနော ပဒံ၊ အပ္ပမတ္တာ န မီယန္တိ, ယေ ပမတ္တာ ယထာ မတာ
အယနင်္ဂလေဟိ အယနင်္ဂလေဟိ အယနင်္ဂလေဟိ။ ။ ဘူမိနင်္ဂံ- မြေ၏အင်္ဂါ(အစိတ်)ကို၊ အနင်္ဂံ- အင်္ဂါမဟုတ်အောင်၊ ကရောန္တော- ပြုလျက်၊ လုနာတီတိ- ဖြတ်တတ်သောကြောင့်၊ နင်္ဂလံ၊ [နင်္ဂ+လူ(လု)+အ၊] တိဏဉ္စ ကဋ္ဌဉ္စ နာသေတွာ ဂလန္တိ ပဝတ္တန္တိ ဧတေနာတိ နင်္ဂလံ၊ [န+ဂလ+အ၊- ဂဠုန် ပျံ- ၆၄။] အယသာ+ကတာနိ+နင်္ဂလာနိ အယနင်္ဂလာနိ- သံဖြင့် ပြုအပ်သော ထွန်သွား များ
...[စာမျက်နှာ- ၅၉၇]...
အပ္ပမာဒေါ– မမေ့မလျော့, မပေါ့မဆ, နေထိုင်ရကြောင်း, ကောင်းသော သတိသည်။ အမတပဒံ– မအိုမသေ, အမြဲနေရန်, နိဗ္ဗာန်ရောက်ကြောင်း, ကောင်း သောအကျင့်တည်း။ ပမာဒေါ– မေ့လျော့ပေါ့ဆ, နေထိုင်ရကြောင်း, မကောင်း သော အကုသိုလ်စိတ္တုပ္ပါဒ်သည်။ မစ္စုနော– ထပ်တလဲလဲ, တသေတည်း သေရ ခြင်း၏။ ပဒံ– အကြောင်းတည်း။ အပ္ပမတ္တာ– မမေ့မလျော့, မပေါ့မဆ, နေထိုင် ကြတောင်း, သူတော်ကောင်းတို့သည်။ န မီယန္တိ– မကြာမီကာလ,မဂ်ဖိုလ်ရသဖြင့်, ဘဝပြတ်သုံး, မသေဆုံးရတော့ကုန်။ ယေ (သတ္တာ)– အကြင်သတ္တဝါတို့သည်။ ပမတ္တာ– မေ့လျော့ပေါ့ဆ, နေထိုင်ကြကုန်၏။ (တေ သတ္တာ– မေ့လျော့ပေါ့ဆ, နေထိုင်ကြရှာ, ထိုသတ္တဝါတို့သည်)၊ မတာ ယထာ– သေသူများနှင့်, မခြားတမူ, အလားတူကြလေကုန်၏။
ဧဝံ ဝိသေသတော ဉတွာ, အပ္ပမာဒမှိ ပဏ္ဍိတာ၊ အပ္ပမာဒေ ပမောဒန္တိ, အရိယာနံ ဂေါစရေ ရတာ
ပဏ္ဍိတာ– လောကအကြောင်း, ဓမ္မကြောင်းကို, ကောင်းကောင်းမြင်သိ, ပညာရှိတို့သည်။ ဧဝံ ဝိသေသတော– မမေ့သောသူ, မေ့သောသူတို့, မတူကွဲပြား, ဤကဲ့သို့သော အထူးအားဖြင့်။ ဉတွာ– နိဗ္ဗာန်အထိ, အပါယ်ထိအောင်, မိမိရရ, သိကြကုန်သည်ဖြစ်၍။ အပ္ပမာဒမှိ– မမေ့မလျော့, မပေါ့မဆ, နေထိုင်ရကြောင်း, ကောင်းသောသတိ၌။ (ဌတွာ– နောက်ပြန်မလည်, အခြေတည်၍။ အပ္ပမာဒံ– စ၍တည်မိ, ထိုသတိကို။ ဝဍ္ဎေန္တာ– တစ်ဆင့်ထက်တစ်ဆင့်, ရင့်ထက်ရင့်အောင်, မလင့်ပုံသေ, တိုးပွားစေကုန်လသော်၊) အပ္ပမာဒေ– မမေ့မလျော့, မပေါ့မဆ, နေထိုင်ရကြောင်း, ကောင်းသောသတိ၌။ ပမောဒန္တိ– ဝမ်းမြောက်ရွှင်ပျ, နှစ် သက်ကြကုန်၏။ အရိယာနံ– ဘုရားပစ္စေကာ, အရိယာသာဝကတို့၏။ ဂေါစရေ– ကျက်စားရာမှန်, သတိပဋ္ဌာန်စရှိ, ဗောဓိပက္ခိယတရား, လောကုတ္တရာတရား၌။ ရတာ– အမြဲရွှင်ပျော်, မွေ့လျော်တော်မူကြကုန်၏။
တေ ဈာယိနော သာတတိကာ, နိစ္စံ ဒဠှပရက္ကမာ၊ ဖုသန္တိ ဓီရာ နိဗ္ဗာနံ, ယောဂက္ခေမံ အနုတ္တရံ
တေ ဓီရာ– အပ္ပမာဒ, အခြေရ၍, အပ္ပမာဒ၌, နှစ်ခြိုက်မွေ့လျော်, ရွှင်ပျော်
...[စာမျက်နှာ- ၅၉၈]...
ကြတောင်း, ထိုပညာရှိသူတော်ကောင်းတို့သည်။ ဈာယိနော– ကသိုဏ်းအစ ရှိသောအာရုံ, အနိစ္စအစရှိသောလက္ခဏာ, နိဗ္ဗာန်၏ တထလက္ခဏာကို စူးစိုက်စွာ ရှုကုန်သည်။ သာတတိကာ– မပြတ်ဖြစ်ဘိ, ကာယိကစေတသိက, ဝီရိယရှိကုန်သည်။ နိစ္စံ ဒဠှပရက္ကမာ– အမြဲခိုင်တင့်, အဆင့်ဆင့်လျှင်, အမြင့် တက်ကြောင်း, ကောင်းသောဝီရိယရှိကုန်သည်။ (ဟုတွာ)၊ ယောဂက္ခေမံ– ယောဂလေးပါးတို့ဖြင့် ဘေးမရှိသော။ ဝါ– ယောဂအားလုံး, ဘေးကုန်ဆုံးရာ ဖြစ်သော။ အနုတ္တရံ– မိမိထက် လွန်မြတ်သော တရားမရှိသော။ ဝါ– အမြတ် ဆုံးဖြစ်သော။ နိဗ္ဗာနံ– အသင်္ခတ, အမတဓာတ်, နိဗ္ဗာန်မြတ်ကို။ ဖုသန္တိ– ဖလ သမာ, ဝင်စားကာဖြင့်, ကောင်းစွာပိုင်ပိုင်, ထိရောက်နိုင်ကြကုန်၏။
တတ္ထ– ထိုဂါထာတို့၌။ အပ္ပမာဒေါတိ ပဒံ– အပ္ပမာဒေါဟူသောပုဒ်သည်။ မဟန္တံ– များစွာသော။ အတ္ထံ– အနက်အဓိပ္ပာယ်ကို။ ဒီပေတိ– ပြနိုင်၏။ မဟန္တံ– များစွာသော။ အတ္ထံ– အနက်အဓိပ္ပာယ်ကို။ ဂဟေတွာ– ယူ၍။ တိဋ္ဌတိ– တည် နိုင်၏။ ဟိ– မှန်၏။ သကလမ္ပိ– အလုံးစုံလည်းဖြစ်သော။ တေပိဋကံ– ပိဋက ၃ပုံဟူသော။ ဗုဒ္ဓဝစနံ– ဘုရားစကားတော်ကို။ အာဟရိတွာ– ဆောင်ယူ၍။ ကထိယမာနံ– ဟောပြအပ်သော်။ အပ္ပမာဒပဒမေဝ– အပ္ပမာဒပုဒ်သို့သာ။ ဩတရတိ– သက်ရောက်၏။
(ယေန ကာရဏေန– အကြင်အကြောင်းကြောင့်။ သကလမ္ပိ– ဖြစ်သော။ တေပိဋကံ– ဟူသော။ ဗုဒ္ဓဝစနံ– သည်။ ဝါ– ကို။ အာဟရိတွာ– ဆောင်ယူ၍။ ကထိယမာနံ– အပ်သော်။ အပ္ပမာဒပဒမေဝ– သို့သာ။ ဩတရတိ– ၏)၊ တေန (ကာရဏေန)– ထိုအကြောင်းကြောင့်။ (ဘဂဝတာ– သည်၊) ဝုတ္တံ– ဟောတော်မူအပ်ပြီ။ (ကိံ– သနည်း?) “သေယျထာပိ ဘိက္ခေဝ၊ ပေ။ အဂ္ဂမက္ခာယတီ”တိ– ဟူ၍။ ဝုတ္တံ– မူအပ်ပြီ။
[ဘိက္ခဝေ– တို့! သေယျထာပိ– ဥပမာမည်သည်ကား။ ဇင်္ဂလာနံ ဇင်္ဂလာနံ ဇင်္ဂလာနံ– မြေ၌ ပေါက်ဖွားကုန်သော။ ဝါ– မြေ၌ ကြီးပွားကုန်သော။ ပါဏာနံ– သတ္တဝါတို့၏၊
ဇင်္ဂလာန။ ။ ံ ဇလံ ဂလတိ ဧတ္ထ, ဇလေန ဝါ ဂလန္တိ ဧတ္ထာတိ ဇင်္ဂလော၊ [ဇလ+ ဂလ+အ၊ ရှေ့လကိုချေ, ဂအထက်၌ နိဂ္ဂဟိတ်လာ၊] (တစ်နည်း) ပထိကာနံ ဇနာနံ
...[စာမျက်နှာ- ၅၉၉]...
ယာနိ ကာနိစိ ပဒဇာတာနိ– ကြွင်းမဲ့ဥဿုံ အလုံးစုံကုန်သော အကြင်ခြေရာ တို့သည်။ (သန္တိ– ကုန်၏၊) သဗ္ဗာနိ– အလုံးစုံကုန်သော။ တာနိ– ထိုခြေရာတို့သည်။ ဟတ္ထိပဒေ– ဆင်၏ခြေရာ၌။ သမောဓာနံ– ပေါင်းခြင်းသို့။ ဝါ– အတွင်းဝင်ခြင်းသို့။ ဂစ္ဆန္တိ သေယျထာပိ– ရောက်ကုန်သကဲ့သို့။ (ဟတ္ထိပဒံ– ဆင်၏ခြေရာကို)၊ တေသံ– ထိုမြေ၌သွားလာကုန်သော သတ္တဝါတို့၏ ခြေရာတို့တွင်။ မဟန္တတ္တေန– ကြီး သည်၏အဖြစ်အားဖြင့်။ [ယဒိဒံ အနက်မရှိ၊] အဂ္ဂံ– အမြတ်ဆုံးဟူ၍။ အက္ခာယတိ သေယျထာပိ– ခေါ်ဆိုအပ်သကဲ့သို့။ ဘိက္ခဝေ– တို့! ဧဝမေဝ– ဤအတူသာလျှင်။ ယေကေစိ– အမှတ်မရှိ ကြွင်းမဲ့ဥဿုံ အလုံးစုံကုန်သော။ ကုသလာ ဓမ္မာ– ကု သိုလ်တရားတို့သည်။ (သန္တိ)၊ သဗ္ဗေ– ကုန်သော။ ဧတေ– ဤကုသိုလ်တရားတို့ သည်။ အပ္ပမာဒမူလကာ– အပ္ပမာဒဟူသော အရင်းခံရှိကုန်၏။ အပ္ပမာဒသမောသရဏာ– အပ္ပမာဒဟူသော သက်ရောက်ရာရှိကုန်၏။ ဝါ– အပ္ပမာဒတို့ ၌ ကောင်းစွာ ဝင်ရောက်ကုန်၏။ တေသံ ဓမ္မာနံ– ထိုတရားတို့တွင်။ ဝါ– တို့ထက်။ အပ္ပမာဒေါ– အပ္ပမာဒတရားကို။ ဝါ– မမေ့မလျော့ကြောင်းသတိကို။ အဂ္ဂံ– အမြတ် ဆုံးဟူ၍။ အက္ခာယတိ အက္ခာယတိ အက္ခာယတိ– ဆိုအပ်၏။] ဇံ ဝေဂံ ဇဝံ ဂလတိ ဟာယတိ ပါဒဖောဋာဒိဘာဝေန ဧတ္ထာတိ ဇင်္ဂလော၊ [“ဇော ဇေတရိ ကာရိယေ စ, ဝေဂိတေ (ဧကက္ခရ-၃၅)”ဟူသော အနက်တို့တွင် ဇသဒ္ဒါ ဝေဂိတအနက်၊] ဇင်္ဂလေ+ဇာတာ ဘဝါတိ ဝါ ဇင်္ဂလာ (မ၊ဋီ၊၂၊ ၁၆၂)
အပ္ပမာဒသမောသရဏာ။ ။ သမ္မာ ဩသရန္တိ ဧတ္ထာတိ သမောသရဏံ- ကုသိုလ် တရားတို့၏ ကောင်းစွာသက်ရောက်ရာဖြစ်သော အပ္ပမာဒတရား၊ အပ္ပမာဒေါ+ သမောသရဏံ ဧတေသန္တိ အပ္ပမာဒသမောသရဏာ(ဋ္ဌပြု- ၁၇၂)၊ (တစ်နည်း) အပ္ပမာဒေသု သမ္မာ ဩသရန္တိ ဂစ္ဆန္တီတိ အပ္ပမာဒသမောသရဏာ(စူဠနိ၊ဋ္ဌ၊၁၁)
အဂ္ဂမက္ခာယတိ။ ။ အဂ္ဂေါ+အက္ခာယတိ၊ ဧဩန မဝဏ္ဏေ(မောဂ်- ၁, ၃၇)သုတ် ဖြင့် ဩကို အ -ပြု, မ- လာ(အံဋီ၊၂၊၂၈၇၊ သီဋီသစ်၊၂၊၁၇၂)၊ ကစ္စည်းအလို ရှေ့ဩ ကိုချေ, ထိုကျေရာ၌ အ- လာ(ကစ်ဘာ- ၁, ၆၇)
ဝိဗော- ၈၂။ ။ ထို၌ “နပုံသကေဟိ”အလိုက်ကို ကြဉ်သော “သိံ ”ဟူသော ဝိနာ ဓိကာရယောဂဝိဘာဂဖြင့် ဣတ္ထိလိင်, ပုံလိင်နောင် သိဝိဘတ်ကို အံပြုသည်ဟူသော စူဠနိရုတ္တိကျမ်းအဆိုကို ပြ၏၊ ထိုအလို “အဂ္ဂံ+အက္ခာယတိ”ဟုဖြတ်၊ အဂ္ဂံကား ပုံလိင်, ပထမာသိဝိဘတ်တည်း၊ “သိံ ”ဟူသော ဝိနာဓိကာရယောဂဝိဘာဂဖြင့် သိဝိဘတ်ကို
...[စာမျက်နှာ- ၆၀၀]...
ပန– ဆက်ဥုးအံ့။ သော ဧသ (ဧသော အပ္ပမာဒေါ)– ထိုဆိုအပ်ပြီးသော ဤအပ္ပမာဒသည်။ အတ္ထတော– အနက်အားဖြင့်။ သတိယာ– သတိနှင့်။ အဝိပ္ပဝါသော နာမ– မကင်းမူ၍နေခြင်း မည်၏။ စ– ဆက်ဥုးအံ့။ ဧတံ– အပ္ပမာဒဟူ သော ဤအမည်သည်။ နိစ္စံ– အမြဲ။ ဥပဋ္ဌိတာယ– အာရုံ၌ ကပ်၍တည်သော။ သတိယာ– သတိ၏။ နာမံ– အမည်တည်း။ အမတပဒန္တိ (ဧတ္ထ)– အမတပဒံ ဟူသော ဤပုဒ်၌။ [အပေါင်းတည်ထ, စိတ်ဖွင့်ပြ, ဧတ္ထမရှိ ထည့်လေမြဲ (ဘုရား-၉၈)။] နိဗ္ဗာနံ– နိဗ္ဗာန်ကို။ အမတန္တိ– အမတဟူ၍။ ဝုစ္စတိ– ဆိုအပ်၏။ ဟိ– မှန်၏။ (တစ်နည်း) ဟိ ယသ္မာ– အကြင့်ကြောင့်။ တံ– ထိုနိဗ္ဗာန်ကို။ [ဝုစ္စတိ၌စပ်] ဝါ– ထိုနိဗ္ဗာန်သည်။ [“န ဇီယတိ, န မီယတိ”တို့၌စပ်၊] (တဿ– ထိုနိဗ္ဗာန်၏။ ဝါ– သည်၊) [အဇာတတ္တာ၏ သမ္ဗန်၊] အဇာတတ္တာ– မဖြစ်သည်၏ အဖြစ်ကြောင့်။ န ဇီယတိ– မအိုရ။ န မီယတိ– မသေရ။ တသ္မာ– ထိုကြောင့်။ အမတန္တိ– အမတဟူ၍။ ဝုစ္စတိ– ဆိုအပ်၏။ ဣမိနာ– ဤအပ္ပမာဒတရားဖြင့်။ (သပ္ပုရိသာ– သူတော် ကောင်းတို့သည်)၊ ပဇ္ဇန္တိ– ရောက်ကြကုန်၏။ ဣတိ– ထိုသို့ ရောက်ကြောင်း၏ အဖြစ်ကြောင့်။ (တံ– ထိုအပ္ပမာဒတရားသည်၊) ပဒံ– ပဒမည်၏။ အမတံ– အမြိုက်နိဗ္ဗာန်သို့။ ပါပုဏန္တိ– ရောက်ကြကုန်၏။ ဣတိ အယံ– ဤသည်ကား, အံပြု။ သို့မဟုတ် ပုံလိင်မှ နပုံလိင်သို့ ပြန်နေသော လိင်္ဂဝိပလ္လာသသော်လည်း ကြံ၊ အဋ္ဌကထာဋီကာများ၌ ရှေ့ဆုံးနည်းကိုသာ ဖွင့်သည်။
သတိယာ။ ။ “သတိယာ”ဖြင့် အပ္ပမာဒေါအရကို ပြသည်၊ “သတိယာ”ဟု သာမန် ဆိုသော်လည်း ဉာဏ်နှင့်ယှဉ်သော (ဉာဏသမ္ပယုတ်ဖြစ်သော) သတိကို ယူ၊ အပ္ပမာဒ (ကုသိုလ်ကိစ္စကို မမေ့ခြင်း)ဟူရာ၌ သတိမှတစ်ပါး အခြားသော သဒ္ဓါ ဝီရိယ ပညာ စသောတရား များကိုလည်း ရနိုင်၏၊ သို့သော် ကုသိုလ်တရားကို မမေ့ခြင်း၌ သတိ၏ ဗျာပါရက လွန်ကဲသောကြောင့် ဧကဒေသျူပစာရ, ပဓာနနည်းအားဖြင့် သတိကို ယူရသည်၊ အပရေဆရာတို့က အပ္ပမာဒအရ မမေ့သောအခြင်းအရာအားဖြင့် ဖြစ် သော သတိဉာဏ်ပြဋ္ဌာန်းသော နာမ်ခန္ဓာ ၄ပါး(ကုသိုလ်စိတ္တုပ္ပာဒ်)ကို ကောက်ယူကြ ၏။ (ဣတိ၊ဋ္ဌ၊၇၆၊ စရိယာ၊ဋ္ဌ၊၃၂၆၊ သံဋီ၊၂၊၃၀၈) [အပ္ပမဇ္ဇနံ အပ္ပမာဒေါ၊ သော ပန အတ္ထတော ဉာဏူပသဥှိတာ သတိ။ ယသ္မာ တတ္ထ သတိယာ ဗျာပါရော သာတိသယော၊ တသ္မာ “သတိအဝိပ္ပဝါသေနာ”တိ ဝုတ္တံ၊- ဒီဋီ၊၂၊၁၈၆။]
...[စာမျက်နှာ- ၆၀၁]...
အတ္ထော– ပဇ္ဇန္တိပုဒ်၏အနက်တည်း။ အမတဿ– အမြိုက်နိဗ္ဗာန်၏။ ပဒံ– ရောက် ကြောင်းတည်း။ အမတပဒံ– အမြိုက်နိဗ္ဗာန်၏ ရောက်ကြောင်း။ အမတဿ– အမြိုက်နိဗ္ဗာန်၏။ အဓိဂမူပါယော– ရခြင်း၏ အကြောင်းတည်း။ ဣတိ– ဤ အနက်သည်။ ဝါ– ဤအနက်ကို။ ဝုတ္တံ– ဆိုအပ်သည်။ ဝါ– ဆိုလိုသည်။ ဟောတိ– ဖြစ်၏။ ပမာဒေါတိ– ကား။ ပမဇ္ဇနဘာဝေါ– မေ့လျော့ခြင်းရှိသူ၏အဖြစ်တည်း။ ဝါ– မေ့လျော့ခြင်းသဘောတည်း။ ဧတံ– ဤပမာဒေါဟူသော အမည်သည်။ မုဋ္ဌဿတိသင်္ခါတဿ– ပျောက်ကင်းသောသတိဟု ဆိုအပ်သော။ [“မုဋ္ဌသစ္စသင်္ခါတဿ– ပျောက်ကင်းသော သတိရှိသူ၏ အဖြစ်ဟု ဆိုအပ်သော”ဟုလည်း ရှိ၏။] သတိယာ– သတိကို။ ဝေါသဂ္ဂဿ– စွန့်လွှတ်ခြင်း၏။ (စွန့်လွှတ်မှုအကုသိုလ်စိတ် ၏)၊ နာမံ– အမည်တည်း။ မစ္စုနောတိ– ကား။ မရဏဿ– သေခြင်း၏။ ပဒန္တိ– ကား။ ဥပါယော– ကပ်ရောက်ကြောင်းတည်း။ မဂ္ဂေါ– လမ်းကြောင်းတည်း။ ဟိ– မှန်၏။ (တစ်နည်း) ဟိ (ယသ္မာ)– အကြင်ကြောင့်။ ပမတ္တော– မေ့လျော့သူသည်။ ဇာတိံ– ဇာတိကို။ နာတိဝတ္တတိ– မလွန်နိုင်။ ဇာတော– ဖြစ်သူသည်။ ဝါ– မွေးဖွား သူသည်။ ဇီယတိ စေဝ– အိုလည်းအိုရ၏။ မီယတိ စ– သေလည်းသေရ၏။ ဣတိ– ထိုကြောင့်။ ပမာဒေါ– မေ့လျော့ခြင်းသည်။ မစ္စုနော– သေခြင်း၏။ ပဒံ နာမ– အကြောင်း မည်သည်။ ဟောတိ– ၏။ (ပမာဒေါ– သည်၊) မရဏံ– သေခြင်းသို့၊
မရဏံ ဥပေတိ။ ။ ဥပေတိကို ဥပဓာတ်, ကာရိတ်ဏေ, တိဝိဘတ်၊ (တစ်နည်း) ဥပ+ဣ+အ+တိ၊ ကာရိတ်ပစ္စည်းကျေဟု ကြံ၍ ပေးခဲ့သည်၊ “မရန္တိ ဧတေနာတိ မရဏံ(ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၈၄)”ဟုပြု၍ ထိုနောက် ဘာဝပ္ပဓာန, ဘာဝလောပကြံကာ “မရဏံ- သေကြောင်း၏အဖြစ်သို့၊ ဥပေတိ- ရောက်၏”ဟုသော်လည်း ပေးပါ။(နီတိ ဓာတု- ၃၂၆၊ နိဒီ- ၃၉၁)
ဆရာတို့မိန့်ဆိုချက်။ ။ ရှေ့ဝါကျရှိ ပမတ္တောပုဒ်က ဣတိကို ကျော်၍ ဥပေတိ၌ မစပ်နိုင်ခြင်းကြောင့်လည်းကောင်း ပမာဒေါကို ဥပေတိ၏ ကတ္တားဟုယူလျှင်လည်း “ပမာဒေါ မရဏံ ဥပေတိ- မေ့ခြင်းသည် သေခြင်းသို့ ရောက်၏”ဟု မလျော်သော အနက်အဓိပ္ပာယ် ထွက်ခြင်းကြောင့်လည်းကောင်း ဤ“မရဏံ ဥပေတိ”ဟူသော ဝါကျ တိုလေးသည် ပိုနေသော, သို့မဟုတ် စာပျက်နေသော ဝါကျဖြစ်ဟန်တူသည်ဟု ဆရာ တို့ မိန့်တော်မူ၏။
ပိုကောင်းသောပါဌ်။ ။ ဤဂါထာဖွင့်သည် ဇာ၊ဋ္ဌ၊၅, ၁၀၄- ၅၌လည်း ရှိ၏၊ သို့ သော် ဤဝါကျ မပါပါ၊ သာရတ္ထ၊၁၊၁၃၁၌ကား “မရဏံ ဥပနေတိ- သေခြင်းသို့ ပို့
...[စာမျက်နှာ- ၆၀၂]...
ခြင်းသို့။ ဝါ– ကို။ ဥပေတိ– ရောက်စေ၏။ ဝါ– ဖြစ်စေ၏။ အပ္ပမတ္တာ န မီယန္တီတိ– ကား။ သတိယာ– သတိနှင့်။ သမန္နာဂတာ– ပြည့်စုံ ကုန်သော။ အပ္ပမတ္တာ– မမေ့ လျော့သော ပုဂ္ဂိုလ်တို့သည်။ န မရန္တိ– မသေရကုန်။ အဇရာ– မအိုကုန်သည်။ အမရာ– မသေကုန်သည်။ ဟောန္တိ– ကုန်၏။ ဣတိ– သို့။ န သလ္လက္ခေတဗ္ဗံ– မမှတ် ထိုက်။ ဟိ– မှန်၏။ အဇရော– မအိုသော။ အမရော– မသေသော။ ကောစိ– တစ်စုံ တစ်ယောက်သော။ သတ္တော နာမ– သတ္တဝါမည်သည်။ န အတ္ထိ– မရှိ။ [(တစ်နည်း) (ကသ္မာ– ကြောင့်၊) အဇရာ– ကုန်သည်။ အမရာ– ကုန်သည်။ ဟောန္တိ– ကုန်၏။ ဣတိ– သို့။ နသလ္လက္ခေတဗ္ဗံ– မမှတ်ထိုက်သနည်း? ဟိ (ယသ္မာ)– အကြင်ကြောင့်။ အဇရော– သော။ အမရော– သော။ ကောစိ– သော။ သတ္တော နာမ– သည်။ န အတ္ထိ။ တသ္မာ– ထို ကြောင့်။ အဇရာ– ကုန်သည်။ အမရာ– ကုန်သည်။ ဟောန္တိ– ကုန်၏။ ဣတိ– သို့။ န သလ္လက္ခေတဗ္ဗံ– ထိုက်၊] ပန– သို့သော်လည်း။ ပမတ္တဿ– မေ့လျော့ သောပုဂ္ဂိုလ်၏။ ဝဋ္ဋံ နာမ– ဝဋ်မည်သည်ကို။ အပရိ စ္ဆိန္နံ– မပိုင်းဖြတ် အပ်သေး။ အပ္ပမတ္တဿ– မမေ့မလျော့သော ပုဂ္ဂိုလ်၏။ (ဝဋ္ဋံ နာမ– ကို၊) ပရိစ္ဆိန္နံ– ပိုင်းဖြတ်အပ်ပြီ။ တသ္မာ– ထို့ကြောင့်။ ပမတ္တာ– မေ့လျော့သောပုဂ္ဂိုလ်တို့သည်။ (ပမတ္တာနံ– မေ့လျော့သောပုဂ္ဂိုလ်တို့၏၊) ဇာတိအာဒီဟိ– ဇာတိအစရှိသည်တို့မှ။ အပရိမုတ္တတ္တာ– မလွတ်ကုန်သည်၏အဖြစ်ကြောင့်။ ဇီဝန္တာပိ– အသက်ရှင်ပါကုန် သော်လည်း။ မတာယေဝ နာမ– သေသူတို့သာ မည်၏။ ပန– အဖို့တစ်ပါးကား။ အပ္ပမတ္တာ– မမေ့လျော့သော ပုဂ္ဂိုလ်တို့သည်။ အပ္ပမာဒလက္ခဏံ– အပ္ပမာဒ၏ လက္ခဏာကို။ ဝဍ္ဎေတွာ– တိုးပွားစေ၍။ ဝါ– တိုးပွားစေခြင်းကြောင့်။ ခိပ္ပံ– လျင် မြန်စွာ။ မဂ္ဂဖလာနိ– မဂ်ဖိုလ်တို့ကို။ သစ္ဆိကတွာ– မျက်မှောက်ပြု၍။ ဝါ– ကြောင့်။ ဒုတိယတတိယအတ္တဘာဝေသု– ဒုတိယအတ္တဘော, တတိယအတ္တဘောတို့၌။ န နိဗ္ဗတ္တန္တိ– မဖြစ်ကြရကုန်။ တသ္မာ– ကြောင့်။ တေ– ထိုအပ္ပမတ္တပုဂ္ဂိုလ်တို့သည်။ ဇီဝန္တာပိ– အသက်ရှင်နေကုန်သော်လည်းကောင်း။ ဝါ– အသက်ရှင်နေကုန်စဉ် လည်းကောင်း။ မတာ– ကုန်သည်။ (သမာနာ) ပိ– ဖြစ်ကုန်သော်လည်းကောင်း။ ဝါ– ဖြစ်ကုန်စဉ်လည်းကောင်း။ န မီယန္တိယေဝ နာမ– မသေသူ တို့သာ မည်၏။ ဆောင်၏”ဟု ရှိ၏။ ထိုသို့ရှိမှ အဓိပ္ပာယ်ကောင်းသဖြင့် ဤ၌လည်း ထိုအတိုင်းရှိလျှင် ပိုကောင်းမည်။
...[စာမျက်နှာ- ၆၀၃]...
ယေ ပမတ္တာ ယထာ မတာတိ– ကား။ ပန– ကား။ ယေ သတ္တာ– အကြင် သတ္တဝါတို့သည်။ ပမတ္တာ– မေ့လျော့ကြကုန်၏။ တေ (သတ္တာ)– ထိုသတ္တဝါတို့ သည်။ ပမာဒမရဏေန– မေ့လျော့ခြင်းဟူသော သေခြင်းအားဖြင့်။ မတတ္တာ– သေကုန်သည်၏ အဖြစ်ကြောင့်။ (မတာ ယထာ– သေသူတို့နှင့် တူကုန်၏၊) ဟိ– ချဲ့။ ဇီဝိတိန္ဒြိယုပစ္ဆေဒေန– ဇီဝိတိန္ဒြေ၏ ပြတ်စဲခြင်းကြောင့်။ မတာ– အစစ် အမှန်သေသူတို့သည်။ ဒါရုက္ခန္ဓသဒိသာ– သစ်တုံးနှင့် တူကုန်သည်။ အပဂတဝိညာဏာ– ကင်းသော ဝိညာဏ်ရှိကုန်သည်။ (ဟောန္တိ) ယထာ– ဖြစ်ကုန်သကဲ့ သို့။ တထေဝ– ထို့အတူသာလျှင်။ ဟောန္တိ– ဖြစ်ကုန်၏။ ဟိ– မှန်။ (တစ်နည်း) ဟိ– ချဲ့။ မတာနံ ဝိယ– သေသူတို့၏ကဲ့သို့။ တေသမ္ပိ– ထိုမေ့လျော့သော သတ္တဝါ တို့၏လည်း။ တာဝ– ရဟန်းတို့မှ ရှေးဥုးစွာ။ ဝါ– တို့၏ ရှေးဥုးစွာ။ (နိဒ္ဒိဋ္ဌာနံ– ညွှန်ပြအပ်ကုန်သော၊) ဂဟဋ္ဌာနံ– အိမ်၌တည်သူ လူဝတ်ကြောင်တို့၏။ [ဧက စိတ္တမ္ပိ- ၌စပ်၊] “ဒါနံ– အလှူကို။ ဒဿာမ– လှူကုန်အံ့။ သီလံ– သီလကို။ ရက္ခိဿာမ– စောင့်ကုန်အံ့။ ဥပေါသထကမ္မံ– ဥပုသ်စောင့်မှုကို။ ကရိဿာမ– ပြုကုန် အံ့။” ဣတိ– သို့။ ဧကစိတ္တမ္ပိ– တစ်မျိုးသော စိတ်သည်လည်း။ န ဥပ္ပဇ္ဇတိ– မဖြစ်။ ပဗ္ဗဇိတာနမ္ပိ– ရဟန်းတို့၏လည်း။ “အာစရိယုပဇ္ဈာယဝတ္တာဒီနိ– ဆရာ ဥပဇ္ဈာယ် တို့၏ ကျင့်ဝတ်အစရှိသည်တို့ကို။ ပူရဿောမ– ဖြည့်ကုန်အံ့။ ဓုတင်္ဂါနိ– ဓုတင် တို့ကို။ သမာဒိယိဿာမ– ဆောက်တည်ကုန်အံ့။ ဘာဝနံ– ဘာဝနာကို။ ဝဍ္ဎေဿာမ– ပွားစေကုန်အံ့။” ဣတိ– သို့။ (ဧကစိတ္တမ္ပိ– သည်လည်း၊) န ဥပ္ပဇ္ဇတိ– မဖြစ်။ ဣတိ– ထိုကြောင့်။ တေ– ထိုမေ့လျော့သော သတ္တဝါတို့သည်။ မတေန– အသေ ကောင်နှင့်။ နာနာကရဏာ– အသီးအခြားပြုကြောင်း အထူးရှိကုန်သည်။ ကိံဝ ဟောန္တိ– အဘယ်မှာလျှင် ဖြစ်ကုန်တော့အံ့နည်း။ (န ဟောန္တိ ဧဝ– မဖြစ်ကုန် သည်သာ၊) တေန– ထိုကြောင့်။ “ယေ ပမတ္တာ ယထာ မတာ”တိ– ဟူ၍။ (ဘဂဝတာ– မြတ်စွာဘုရားသည်၊) ဝုတ္တံ– ဟောတော်မူအပ်ပြီ။
မတာနံ ဝိယ။ ။ “မတာနံ- တို့၏၊ (ဒါနံ– ကို၊ ဒဿာမ– ကုန်အံ့၊ သီလံ– ကို၊ ရက္ခိ- ဿာမ– ကုန်အံ့၊ ဥပေါသထကမ္မံ– ကို၊ ကရိဿာမ– ကုန်အံ့၊” ဣတိ– သို့၊ ဧကစိတ္တမ္ပိ– သည်လည်း၊ န ဥပ္ပဇ္ဇတိ) ဝိယ– မဖြစ်သကဲ့သို့”ဟု အပြည့်အစုံ ယူပေးနိုင်သည်။
...[စာမျက်နှာ- ၆၀၄]...
ဧဝံ ဝိသေသတော ဉတွာတိ– ကား။ ပမတ္တဿ– မေ့လျော့သောပုဂ္ဂိုလ်၏။ ဝဋ္ဋတော– ဝဋ်မှ။ နိဿရဏံ– ထွက်မြောက်ခြင်းသည်။ နတ္ထိ– မရှိ။ အပ္ပမတ္တဿ– မမေ့ လျော့သူ၏။ (ဝဋ္ဋတော– မှ။ နိဿရဏံ– သည်၊)၊ အတ္ထိ– ရှိ၏။ ဣတိ ဧဝံ– ဤသို့။ ဝိသေသတောဝ– အထူးအားဖြင့်သာလျှင်။ ဇာနိတွာ– သိပြီး၍။ [အပ္ပမာဒေ ပမောဒန္တိ၌စပ်၊] ပန– ပရိဟာရပက္ခမှတစ်ပါး, စောဒနာပက္ခကို ဆိုဥုးအံ့။ ကေ– အဘယ်ပုဂ္ဂိုလ်တို့သည်။ ဧတံ ဝိသေသံ– ဤအထူးကို။ ဇာနန္တိ– သိကုန်သနည်း? ဣတိ– ဤကား အမေးတည်း။ အပ္ပမာဒမှိ ပဏ္ဍိတာတိ– ကား။ ပဏ္ဍိတာ– ကြောင်းကျိုးမြင်သိ, သဘာဝပညာရှိကုန်သော။ မေဓာဝိနော– လျင်စွာ သိတတ် သော ပညာရှိကုန်သော။ သပ္ပညာ– အပြားအားဖြင့် သိတတ်သော ပညာရှိကုန်သော။ ယေ– အကြင်ပုဂ္ဂိုလ်တို့သည်။ အတ္တနော– မိမိ၏။ အပ္ပမာဒေ– အပ္ပမာဒ တရား၌။ ဌတွာ– စတည်၍။ အပ္ပမာဒံ– မိမိ၏ အပ္ပမာဒတရားကို။ ဝဍ္ဎေန္တိ– တိုးပွား စေကုန်၏။ တေ– အပ္ပမာဒတရား တိုးပွားစေကြသော ထိုပုဂ္ဂိုလ်တို့သည်။ ဧဝံ– သို့။ ဝိသေသကာရဏံ– ထူးသောအကြောင်းကို။ ဇာနန္တိ– သိကုန်၏။ (ဣတိ– ဤကား အဖြေတည်း၊) အပ္ပမာဒေ ပမောဒန္တီတိ– ကား။ တေ– ထိုပညာရှိ သူ တော်ကောင်းတို့သည်။ ဧဝံ– ဤဆိုအပ်ပြီးသော နည်းဖြင့်။ ဉတွာ– သိပြီး၍။ အတ္တနော– မိမိ၏။ တသ္မိံ အပ္ပမာဒေ– ထိုအပ္ပမာဒတရား၌။ ပမောဒန္တိ– အပြား အားဖြင့် ဝမ်းမြောက်ကုန်၏။ ပဟံသိတမုခါ– အပြားအားဖြင့် ရွှင်လန်းသော မျက်နှာရှိကုန်သည်။ တုဋ္ဌဟဋ္ဌာ– နှစ်သက် ရွှင်လန်းကုန်သည်။ ဟောန္တိ– ကုန်၏။ အရိယာနံ ဂေါစရေ ရတာတိ– ကား။ တေ– ထိုပညာရှိသူတော်ကောင်းတို့သည်။ ဧဝံ– သို့။ အပ္ပမာဒေ– အပ္ပမာဒတရား၌။ ပမောဒန္တာ– ဝမ်းမြောက်ကုန်သည်။ (ဟုတွာ)၊ တံ အပ္ပမာဒံ– ထိုအပ္ပမာဒတရားကို။ ဝဍ္ဎေတွာ– တိုးပွားစေ၍။ အရိယာနံ– အရိယာဖြစ်ကုန်သော။ ဗုဒ္ဓပစ္စေကဗုဒ္ဓဗုဒ္ဓသာဝကာနံ– ဘုရား, ပစ္စေက
ပနေတံ။ ။ စာအုပ်တို့၌ “ပနေတံ”ဟု ရှိ၏၊ ထိုအတိုင်း ပေးခဲ့သည်၊ “ပနေသံ” ဟုလည်း မူကွဲရှိ၏၊ “ဧသံ- ဤမေ့လျော့သူ, မမေ့လျော့သူတို့၏၊ ဝိသေသံ- ကို”ဟု ပေး၊ ဆရာတို့ကား နောက်၌ “တေ ဧဝံ ဝိသေသကရဏံ ဇာနန္တိ”ဟူသော အဖြေကို ရှု၍ “ပနေဝံ”ရှိမှ စာသွားမှန်သည်ဟု ယူကာ “ပန- အံ့၊ ကေ- တို့သည်၊ ဧဝံ- သို့၊ ဝိသေသံ- ကို၊ ဇာနန္တိ”ဟု ပေးတော်မူ၏။
...[စာမျက်နှာ- ၆၀၅]...
ဗုဒ္ဓါ, ဗုဒ္ဓသာဝကတို့၏။ ဂေါစရသင်္ခါတေ– ကျက်စားရာဟု ဆိုအပ်သော။ စတုသတိပဋ္ဌာနာဒိဘေဒေ– ၄-ပါးသော သတိပဋ္ဌာန်အစရှိသော အပြားရှိသော။ သတ္တတ္တိံသဗောဓိပက္ခိယဓမ္မေ စ– ၃၇-ပါးသော ဗောဓိပက္ခိယတရား၌လည်းကောင်း။ နဝဝိဓလောကုတ္တရဓမ္မေ စ– ၉-ပါးအပြားရှိသော လောကုတ္တရာတရား ၌လည်းကောင်း။ ရတာ– မွေ့လျော်ကုန်၏။ နိရတာ– အမြဲ မွေ့လျော်ကုန်၏။ အဘိရတာ– အလွန်မွေ့လျော်ကုန်သည်။ ဟောန္တိ– ဖြစ်ကုန်၏။ ဣတိ အတ္ထော– ဤကားအနက်
တေ ဈာယိနောတိ– ကား။ အပ္ပမတ္တာ– မမေ့လျော့ကုန်သော။ တေ ပဏ္ဍိတာ– ထိုပညာရှိတို့သည်။ အဋ္ဌသမာပတ္တိသင်္ခါတေန– ၈-ပါးသော သမာပတ်ဟု ဆိုအပ်သော။ အာရမ္မဏူပနိဇ္ဈာနေန စ– ကသိုဏ်းအစရှိသော အာရုံကို စူး စိုက်စွာရှုတတ်သော အာရမ္မဏူပနိဇ္ဈာန်လည်းကောင်း။ ဝိပဿနာမဂ္ဂဖလသင်္ခါတေန– ဝိပဿနာ, မဂ်, ဖိုလ်ဟု ဆိုအပ်သော။ လက္ခဏူပနိဇ္ဈာနေန စ– အနိစ္စအစရှိသောလက္ခဏာ, နိဗ္ဗာန်၏တထလက္ခဏာကို စူးစိုက်စွာရှုတတ် သော လက္ခဏူပနိဇ္ဈာန်လည်းကောင်း။ ဣတိ– သို့။ ဒုဝိဓေနပိ– ၂-ပါးအပြားရှိ သည်လည်းဖြစ်သော။ ဈာနေန– ဈာန်ဖြင့်။ ဈာယိနော– ရှုတတ်ကုန်သည်။ သာတတိကာတိ– ကား။ အဘိနိက္ခမနကာလတော– တောသို့ ရှေးရှုထွက်ရာကာလ မှ။ ပဋ္ဌာယ– ၍။ ယာဝ အရဟတ္တမဂ္ဂါ– အရဟတ္တမဂ်တိုင်အောင်။ သတတံ– အမြဲ။ ပဝတ္တကာယိကစေတသိကဝီရိယာ– ဖြစ်သော ကာယိကဝီရိယ, စေတသိက
ပဝတ္တကာယိကစေတသိကဝီရိယာ။ ။ “ကာယေ+ဘဝံ ကာယိကံ၊ စေတသိ+ ဘဝံ စေတသိကံ၊ ကာယိကံ စ+စေတသိကံ စ ကာယိကစေတသိကံ၊ ပဝတ္တံ+ကာ- ယိကစေတသိကံ ဧတေသန္တိ ပဝတ္တကာယိကစေတသိကဝီရိယာ”ဟုပြု၊ ဝီရိယမှန် သမျှ စေတသိကချည်းဖြစ်၏၊ သို့သော် စင်္ကြံလျှောက်ရာအခါစသည်၌ ကာယဝိညတ် (ကိုယ်လှုပ်ရှားမှု)ကို ဖြစ်စေတတ်သော (ဝုဋ္ဌော, ကာမဇော, အဘိညာဉ်တို့တွင် တစ်ပါးပါးနှင့်ယှဉ်သော) ဝီရိယသည် ကာယိကဝီရိယမည်၏၊ ကိုယ်လှုပ်ရှားမှုမပါဘဲ ထိုင်၍ အိပ်၍ ကမ္မဋ္ဌာန်းနှလုံးသွင်းခြင်း၏အစွမ်းဖြင့် ဖြစ်သော (မဟာကုသိုလ်, သမာပတ်၈ပါးတို့တွင် တစ်ပါးပါးနှင့်ယှဉ်သော) ဝီရိယသည် စေတသိကဝီရိယမည် ၏၊ ဤသို့ ခွဲမှတ်ရာ၏။ (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၂၀၊ သံ၊ဋ္ဌ၊၃, ၂၀၆၊ မဋီ၊၁၊၂၁၆၊ သံဋီ- ၂, ၄၄၄)
...[စာမျက်နှာ- ၆၀၆]...
ဝီရိယရှိကုန်သည်။ နိစ္စံ ဒဠှပရက္ကမာတိ– ကား။ ယံ တံ– အကြင်အရာသို့။ (အကြင်အရဟတ္တဖိုလ်သို့)၊ ပုရိသတ္ထာမေန– ယောက်ျားတို့၏အစွမ်းဖြင့်။ ပုရိသဝီရိယေန– ယောက်ျားတို့၏ ဝီရိယဖြင့်။ ပုရိသပရက္ကမေန– ယောက်ျားတို့၏ လုံ့ လဖြင့်။ ပတ္တဗ္ဗံ– ရောက်ထိုက်၏။ တံ– ထိုအရာသို့။ (ထိုအရဟတ္တဖိုလ်သို့)၊ အပါပုဏိတွာ– မရောက်မူ၍။ ဝါ– မရောက်မချင်း။ ဝီရိယဿ– ဝီရိယ၏။ သဏ္ဌာနံ– ရပ်တန့်ခြင်းသည်။ န ဘဝိဿတိ– လတ္တံ့။ ဣတိ ဧဝရူပေန– ဤသို့ သဘော ရှိသော။ ဝီရိယေန– ဝီရိယဖြင့်။ အန္တရာ– အရဟတ္တဖိုလ်မရောက်မီ အကြား၌။ အနောသက္ကိတွာ– မဆုတ်နစ်မူ၍။ နိစ္စပ္ပဝတ္တေန– အမြဲဖြစ်သော။ ဒဠှပရက္ကမေန– ခိုင်မြဲသောလုံ့လနှင့်။ သမန္နာဂတာ– ပြည့်စုံကုန်သည်။ (ဟုတွာ)၊ [ဖုသန္တိ- ၌စပ်၊] ဖုသန္တီတိ ဧတ္ထ– ဖုသန္တိဟူသော ဤပါဌ်၌။ (လဗ္ဘမာနာ– ရအပ်ကုန်သော၊) ဖုသနာ– ဖုသနာတို့သည်။ ဉာဏဖုသနာ စ– ဉာဏဖုသနာလည်းကောင်း။ ဝိပါကဖုသနာ စ– ဝိပါကဖုသနာလည်းကောင်း။ (ဣတိ– သို့၊) ဒွေ– ၂မျိုးတို့တည်း။ တတ္ထ– ထိုဖုသနာ၂မျိုးတို့တွင်။ စတ္တာရော– ၄-ပါးကုန်သော။ မဂ္ဂါ– မဂ်တို့သည်။ ဉာဏဖုသနာ နာမ– ဉာဏဖုသနာမည်၏။ ဝါ– ထိတွေ့ကြောင်း ဉာဏ်မည်၏။ စတ္တာရိ– ကုန်သော။ ဖလာနိ– ဖိုလ်တို့သည်။ ဝိပါကဖုသနာ နာမ– ဝိပါကဖုသနာ မည်၏။ ဝါ– ထိတွေ့ကြောင်းအကျိုးမည်၏။ တေသု (တာသု)– ထိုဖုသနာ၂မျိုး တို့တွင်။ ဣဓ– “ဖုသန္တိ ဓီရာ နိဗ္ဗာနံ”ဟူသော ဤပါဌ်၌။ ဝိပါကဖုသနာ– ဝိပါက ဖုသနာကို။ အဓိပ္ပေတာ– အလိုရှိအပ်၏။ အရိယဖလေန– အရိယာဖိုလ်ဖြင့်။ နိဗ္ဗာနံ– နိဗ္ဗာန်ကို။ သစ္ဆိကရောန္တာ– မျက်မှောက်ပြုကုန်လျက်။ ဓီရာ ပဏ္ဍိတာ– ပညာရှိတို့သည်။ တာယ ဝိပါကဖုသနာယ– ထိုတွေ့ထိကြောင်းဖြစ်သော အကျိုး ဝိပါက်ဖြင့်။ ဖုသန္တိ– ထိရောက်ကုန်၏။ နိဗ္ဗာနံ– နိဗ္ဗာန်ကို။ သစ္ဆိကရောန္တိ– မျက် မှောက်ပြုကုန်၏။ ယောဂက္ခေမံ အနုတ္တရန္တိ– ကား။ စတ္တာရော– ၄-ပါးကုန်သော။ ယေ ယောဂါ– အကြင်ယောဂတို့သည်။ မဟာဇနံ– များစွာသော လူအပေါင်းကို။ ဝဋ္ဋေ– ဝဋ်၌။ ဩသီဒါပေန္တိ– နစ်မြုပ်စေကြကုန်၏။ တေဟိပိ– ထိုယောဂ၄-ပါးတို့ ဖြင့်သော်မှလည်း။ ခေမံ– ဘေးမရှိသော။ နိဗ္ဘယံ– ဘေးမရှိသော။ သဗ္ဗေဟိ– အလုံး စုံကုန်သော။ လောကိယလောကုတ္တရဓမ္မေဟိ– လောကီ, လောကုတ္တရာတရား တို့ထက်။ သေဋ္ဌတ္တာ– မြတ်သည်၏အဖြစ်ကြောင့်။ အနုတ္တရံ– မိမိထက် မြတ်သော
...[စာမျက်နှာ- ၆၀၇]...
တရားမရှိသော။ ဝါ– အမြတ်ဆုံးဖြစ်သော။ [နိဗ္ဗာနံ ဖုသန္တိ၌စပ်၊] ဣတိ– ဤတွင် ဂါထာအဖွင့်အပြီးတည်း။
ဒေသနာပရိယောသာနေ– ၌။ ဗဟူ– များစွာကုန်သော သတ္တဝါတို့သည်။ သောတာပန္နာဒယော– သောတာပန်အစရှိသော အရိယာတို့သည်။ အဟေသုံ– ဖြစ်ကုန်ပြီ။ ဒေသနာ– သည်။ မဟာဇနဿ– များစွာသော သတ္တဝါအပေါင်း၏။ သာတ္ထိကာ– အကျိုးနှင့်တကွ ဖြစ်သည်။ ဝါ– အကျိုးရှိသည်။ ဇာတာ– ဖြစ်ပြီ။ ဣတိ– ဤတွင် သာမာဝတီဝတ္ထုအပြီးတည်း။
သာမာဝတီဝတ္ထုဘာသာဋီကာ ပြီး၏။
၂-ကုမ္ဘဃောသကသေဋ္ဌိဝတ္ထုဘာသာဋီကာ
ဥဋ္ဌာနဝတောတိ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ သတ္ထာ ဝေဠုဝနေ ဝိဟရန္တော၊ ကုမ္ဘဃောသကံ– ကုမ္ဘဃောသကကို။ အာရဗ္ဘ ကထေသိ+
ဟိ– ချဲ့ဥုးအံ့။ ရာဇဂဟနဂရသ္မိံ– ရာဇဂြိုဟ်မြို့၌။ ရာဇဂဟသေဋ္ဌိနော– ရာဇ ဂြိုဟ်သူဌေး၏။ ဂေဟေ– ၌။ အဟိဝါတရောဂေါ– မြွေဆိပ်နှင့်တူသော လေ ကြောင့်ဖြစ်သော ရောဂါသည်။ ဝါ– ကူးစက်တတ်သော ပုလိပ်ရောဂါသည်။ ဥပ္ပဇ္ဇိ– ပြီ။ တသ္မိံ– ထိုရောဂါသည်။ ဥပ္ပန္နေ– ဖြစ်လသော်။ မက္ခိကာ– ယင်တို့ကို။ အာဒိံ ကတွာ– အစပြု၍။ ယာဝ ဂါဝါ– နွားတိုင်အောင်။ ပဌမံ– စွာ။ တိရစ္ဆာနဂတာ– တိ ရစ္ဆာန်တို့သည်။ မရန္တိ– သေကုန်၏။ တတော– ထိုမှနောက်၌။ ဒါသကမ္မကရာ– ကျွန်, အလုပ်သမားတို့သည်။ (မရန္တိ)၊ သဗ္ဗပစ္ဆာ– အလုံးစုံသောသူတို့၏ နောက် ၌။ ဂေဟသာမိကာ– အိမ်ရှင်တို့သည်။ (မရန္တိ)၊ တသ္မာ– ကြောင့်။ သော ရောဂေါ– ထိုရောဂါသည်။ သဗ္ဗပစ္ဆာ– ၌။ သေဋ္ဌိဉ္စ– သူဌေးကိုလည်းကောင်း။ ဇာယဉ္စ– သူဌေး ကတော်ကိုလည်းကောင်း။ ဂဏှိ– စွဲကပ်ပြီ။ တေ– သူဌေး, သူဌေးကတော်တို့သည်။ ဝါ– တို့ကို။ ရောဂေန– သည်။ ဖုဋ္ဌာ– ထိရောက်အပ်ကုန်သည်။ (ဟုတွာ)၊ သန္တိကေ– အနီး၌။ ဌိတံ– တည်သော။ ပုတ္တံ– ကို။ ဩလောကေတွာ– ကြည့်၍။ အဿုပုဏ္ဏေဟိ ပုဏ္ဏေဟိ ပုဏ္ဏေဟိ– မျက်ရည်တို့ဖြင့် ပြည့်ကုန်သော။ နေတ္တေဟိ နေတ္တေဟိ နေတ္တေဟိ– မျက်လုံးတို့ဖြင့်။ တံ–
အဿုပုဏ္ဏေဟိ နေတ္တေဟိ။ ။ ဤပုဒ်သည် ဣတ္ထမ္ဘူတလက္ခဏပုဒ်တည်း၊ ဣတ္ထ-
...[စာမျက်နှာ- ၆၀၈]...
ထိုသားကို။ အာဟံသု၊ (ကိံ)၊ “တာတ– ငါ့သား! ဣမသ္မိံ ရောဂေ– ဤရောဂါ သည်။ ဥပ္ပန္နေ– ဖြစ်လသော်။ ဘိတ္တိံ– နံရံကို။ ဘိန္ဒိတွာ– ဖောက်ခွဲ၍။ ပလာယန္တာဝ– ပြေးသူတို့သည်သာ။ ဇီဝိတံ– အသက်ရှင်ခြင်းကို။ လဘန္တိ ကိရ– ရကြသတဲ့။ တွံ– သည်။ အမှေ– တို့ကို။ အနောလောကေတွာ– မကြည့်မူ၍။ ပလာယိတွာ– ပြေး၍။ ဇီဝန္တော– အသက်ရှင်လသော်။ ပုန– တစ်ဖန်။ အာဂန္တွာ– ၍။ အမှာကံ– တို့၏။ ဝါ– တို့သည်။ အသုကဋ္ဌာနေ နာမ– ထိုမည်သော အရပ်၌။ စတ္တာလီသ– လေးဆယ်သော။ ဓနကောဋိယော– ဥစ္စာတို့၏ ကုဋေတို့ကို။ [စတ္တာလီသ ဓနကောဋိယော– ကုဋေလေးဆယ်သော ဥစ္စာတို့ကို၊] နိဒဟိတွာ– မြှုပ်၍။ ဌပိတာ– ထားအပ်ကုန်ပြီ။ တာ– ထိုဥစ္စာတို့ကို။ ဥဒ္ဓရိတွာ– ထုတ်ဆောင်၍။ ဇီဝိကံ– အသက်မွေးမှုကို။ ကပ္ပေယျာသိ– ပြုလော။” ဣတိ– ဤသို့ ပြောကုန်ပြီ။ သော– ထိုသားသည်။ တေသံ– ထိုမိဘတို့၏။ ဝစနံ– ကို။ သုတွာ၊ ရုဒမာနော– ငိုလျက်။ မာတာပိတရော– အမိ, အဖတို့ကို။ ဝန္ဒိတွာ၊ မရဏဘယဘီတော– သေခြင်းဘေးမှ ကြောက်သည်။ (ဟုတွာ) ဘိတ္တိံ– ကို။ ဘိန္ဒိတွာ– ၍။ ပလာယိတွာ– ၍။ ပဗ္ဗတဂဟနံ– တောင်တို့ဖြင့် ထူထပ်သောအရပ်သို့။ (တောင်ထူထပ်သော အရပ်သို့)၊ [ပဗ္ဗတေဟိ+ဂဟနံ ပဗ္ဗတဂဟနံ၊- ဒီ၊ဋ္ဌ၊ ၃, ၃၈။] ဂန္တွာ၊ ဒွါဒသဝဿာနိ– ၁၂နှစ်တို့ပတ်လုံး။ တတ္ထ– ထိုအရပ်၌။ ဝသိတွာ– နေ၍။ မာတာပိတုဝသနဋ္ဌာနံ– မိဘတို့၏ နေရာအရပ်သို့။ ပစ္စာဂဉိ္ဆ– ပြန်လာပြီ။
အထ– ထိုအခါ၌။ နံ– ထိုသူ့ကို။ ဒဟရကာလေ– ငယ်သူ၏ အခါ၌။ ဝါ– ငယ် ရာအခါ၌။ ဂန္တွာ၊ ပရူဠှကေသမဿုကာလေ– ပေါက်သောဆံပင်, မုတ်ဆိတ် ရှိသူ၏ အခါ၌။ ဝါ– ရှိရာအခါ၌။ အာဂတတ္တာ– ပြန်လာသည်၏အဖြစ်ကြောင့်။ ကောစိ– တစ်စုံတစ်ယောက်သည်။ န သဉ္ဇာနိ– မမှတ်မိ။ သော– ထိုသူသည်။ မာတာပိတူဟိ– မိဘတို့သည်။ ဒိန္နသညာဝသေန– ပေးအပ်သော အမှတ်အသား၏ အစွမ်းဖြင့်။ ဓနဋ္ဌာနံ– ဥစ္စာ၏ တည်ရှိရာအရပ်သို့။ ဂန္တွာ၊ ဓနဿ– ၏။ အရောဂ– မ္ဘူတလက္ခဏပုဒ်ကို “အဿုပုဏ္ဏေဟိ နေတ္တေဟိ– တို့ဖြင့်။ (လက္ခိတာ– မှတ်သားအပ် ကုန်သော။ တေ– တို့သည်။ ...ပုတ္တံ ဩလောကေတွာ တံ အာဟံသု”ဟုလည်း ပေးကြ၏။ နှာ-၁၆၈၊ ၁၇၅ရှု
...[စာမျက်နှာ- ၆၀၉]...
ဘာဝံ– ပျက်စီးခြင်းမရှိသည်၏အဖြစ်ကို။ ဉတွာ စိန္တေသိ၊ (ကိံ)၊ “မံ– ကို။ ကောစိ– တစ်စုံတစ်ယောက်သည်။ န သဉ္ဇာနာတိ– ကောင်းစွာမသိ။ ဝါ– မမှတ်မိ။ အဟံ– သည်။ ဓနံ– ကို။ ဥဒ္ဓရိတွာ– ထုတ်ဆောင်၍။ သစေ ဝလဉ္ဇိဿာမိ– အကယ်၍ သုံးစွဲအံ့။ (ဧဝံ သတိ– သော်၊) ] ဧကေန– သော။ ဒုဂ္ဂတေန– လူဆင်းရဲသည်။ နိဓိ– ရွှေအိုးကို။ ဥဒ္ဓဋော– ထုတ်ဆောင်အပ်ပြီ၊’ ဣတိ– ဤသို့ တွေး၍။ မံ– ကို။ ဂဟေတွာ– ဖမ်းယူ၍။ ဝိဟေဌေယျုံ– ညှဉ်းဆဲကုန်ရာ၏။ အဟံ– သည်။ ဘတိံ– အခစား ကို။ ကတွာ– ၍။ ယန္နူန ဇီဝေယျံ– အကယ်၍ အသက်မွေးရပါမူကား ကောင်း လေစွ။” ဣတိ– ဤသို့ ကြံပြီ။ အထ– ၌။ ဧကံ– တစ်ထည်သော။ ပိလောတိကံ– အဝတ်နွမ်းကို။ နိဝါသေတွာ– ၍။ “ဘတကေန– အခစားဖြင့်။ အတ္ထိကော– အလို ရှိသော။ ကောစိ– တစ်စုံတစ်ယောက်သည်။ အတ္ထိ– ရှိပါသလော? ”ဣတိ– သို့။ ပုစ္ဆန္တော– မေးလျက်။ ဘတကဝီထိံ ဘတကဝီထိံ ဘတကဝီထိံ– အခစားတို့၏ လမ်းသို့။ ပါပုဏိ– ပြီ။ အထ– ၌။ နံ– ထိုသူ့ကို။ ဘတကာ– အခစားတို့သည်။ ဒိသွာ၊ “အမှာကံ– တို့၏။ ဧကံ– တစ်ခုသော။ ကမ္မံ– အလုပ်ကို။ သစေ ကရိဿသိ– အကယ်၍ပြုအံ့။ (ဧဝံ သတိ)၊ ဘတ္တဝေတနံ– နေ့စာထမင်း, လစရိက္ခာစသည်ကို။ (ထမင်း, ရိက္ခာကို)၊ တေ– သင့်အား။ ဒဿာမ– ပေးကုန်အံ့။” ဣတိ အာဟံသု၊ “ကမ္မံ နာမ– အလုပ်မည် သည်ကား။ ကိံ– အဘယ်အလုပ်နည်း?” ဣတိ– ဤသို့ မေးပြီ။ “ပဗောဓနစောဒနကမ္မံ– နိုးစေထိုက်သူတို့ကို တိုက်တွန်းနှိုးဆော်ခြင်းအလုပ်တည်း။ ဝါ– နိုးစေ ခြင်းငှာ တိုက်တွန်းနှိုးဆော်ခြင်းအလုပ်တည်း။ သစေ ဥဿဟသိ– အကယ်၍ စွမ်း နိုင်အံ့။ (ဧဝံ သတိ– သော်၊) ပါတောဝ– နံနက်စောစော၌ပင်။ ဥဋ္ဌာယ– ထ၍၊
အရောဂဘာဝံ။ ။ နတ္ထိ ဧတဿ ရောဂေါ ဘင်္ဂေါတိ အရောဂံ- ပျက်စီးခြင်းမရှိ သောဥစ္စာ၊ ရောဂသဒ္ဒါ ဘင်္ဂ၏ပရိယာယ်(မ၊ဋီ၊၃၊၂၁၃၊ သီဋီသစ်၊၁၊၄၄၁)၊ အရောဂဿ+ဘာဝေါ အရောဂဘာဝေါ
ဘတကဝီထိ။ ။ “အဇဝီထိ, ဂေါဝီထိ(သာရတ္ထ၊၁၊၂၆၂၊ ဒီဋီ- ၃, ၄၄)”အဖွင့်ကို ကြည့်၍ “ဘတကာနံ+ဝီထိ ဘတကဝီထိ- အခစားတို့၏လမ်း၊ (တစ်နည်း) ဘတကာနံ +အနုရူပါ+ဝီထိ ဘတကဝီထိ- အခစားတို့အားလျော်သောလမ်း၊ (အနုရူပချေ)”ဟုပြု။
ပဗောဓနစောဒနကမ္မံ။ ။ “ပဗောဓေတဗ္ဗာတိ ပဗောဓနာ- နိုးစေထိုက်သူတို့၊ စောဒီယတေ စောဒနံ- တိုက်တွန်းနှိုးဆော်ခြင်း၊ ပဗောဓနာနံ+စောဒနံ ပဗောဓန-
...[စာမျက်နှာ- ၆၁၀]...
] တာတာ– အမောင်တို့! ဥဋ္ဌဟထ– ထကြလော။ သကဋာနိ– လှည်းတို့ကို။ သန္နယှထ– ဖွဲ့ကြလော၊ (တပ်ဆင်ကြ, ကကြလော)၊ ဂေါဏေ– နွားတို့ကို။ ယောဇေထ– ယှဉ်စေကြလော။ ဝါ– ကကြလော။ ဟတ္ထိအဿာနံ– ဆင်, မြင်းတို့၏။ တိဏတ္ထာယ– မြက်အကျိုးငှာ။ ဂမနဝေလာ– သွားရာအချိန်တည်း။ အမ္မာ– အမိ တို့! တုမှေပိ– တို့သည်လည်း။ ဥဋ္ဌဟထ– ကုန်လော။ ယာဂုံ– ယာဂုကို။ ပစထ– ကျိုကြလော။ ဘတ္တံ– ထမင်းကို။ ပစထ– ချက်ကြလော၊’ ဣတိ၊ ဝိစရိတွာ– လှည့် လည်၍။ အာရောစေဟိ– ပြောကြားပါလော။” ဣတိ– ဤသို့ ပြောကုန်ပြီ။ သော– ထိုသူသည်။ “သာဓူ”တိ– ကောင်းပြီဟူ၍။ သမ္ပဋိစ္ဆိ– လက်ခံပြီ။ အထ– ၌။ အဿ– ထိုသူ၏။ ဝါ– အား။ ဝသနတ္ထာယ– နေခြင်းငှာ။ ဧကံ– တစ်ဆောင်သော။ ဃရံ– အိမ်ကို။ အဒံသု– ပေးကုန်ပြီ။ သော– ထိုသူသည်။ ဒေဝသိကံ– နေ့စဉ်နေ့တိုင်း။ တံ ကမ္မံ– ထို အလုပ်ကို။ အကာသိ– ပြီ။
အထ– ထိုအခါ၌။ ဧကဒိဝသံ– ၌။ ဗိမ္ဗိသာရော– မည်သော။ ရာဇာ– သည်။ အဿ– ထိုသူ၏။ သဒ္ဒံ– ကို။ အဿောသိ– ကြားရပြီ။ ပန– ဆက်ဥုးအံ့။ [နောက်၌ တသ္မာရှိသောကြောင့် ကာရဏအနက်ကြံ၍ “ပန (ယသ္မာ)– အကြင်ကြောင့်”ဟု တစ်နည်းပေး။] သော– ထိုဗိမ္ဗိသာရမင်းသည်။ သဗ္ဗရဝညူ– အလုံးစုံသောသူတို့၏ အသံ ကို သိသည်။ အဟောသိ– ပြီ။ တသ္မာ– ကြောင့်။ “ဧသ (ဧသော)– ဤအသံသည်။ မဟာဓနဿ– များသော ပစ္စည်းဥစ္စာရှိသော။ ပုရိသဿ– ၏။ သဒ္ဒေါ– အသံ တည်း။” ဣတိ– သို့။ အာဟ– ပြီ။ အထ– ၌။ အဿ– ထိုမင်း၏။ သန္တိကေ– အထံ၌။ ဌိတာ– တည်သော။ ဧကာ– သော။ ပရိစာရိကာ– အလုပ်အကျွေးမသည်။ (ကိုယ်လုပ်တော်သည်)၊ “ရာဇာ– သည်။ ယံ ဝါ တံ ဝါ– ဟုတ်ဟုတ် ငြားငြားသော။ စောဒနံ– နိုးစေထိုက်သူ (နှိုးထိုက်သူ) တို့ကို တိုက်တွန်းနှိုးဆော်ခြင်း။ (တစ်နည်း) ပဗော- ဓီယတေ ပဗောဓနံ- နိုးစေခြင်း- နှိုးခြင်း။ ပဗောဓနာယ+စောဒနံ ပဗောဓနစောဒနံ– နိုးစေခြင်း (နှိုးခြင်း) ငှာ တိုက်တွန်းနှိုးဆော်ခြင်း။ ပဗောဓနစောဒနံ စ+တံ+ကမ္မံ စာတိ ပဗောဓနစောဒနကမ္မံ”ဟု ကြံ
ပရိစာရိကာ။ ။ နန်းတွင်း၌ ဧကရာဇ်မင်း၏ သမီးတော်များကို လက်မထပ်မီ ကာလမှာ“ထိပ်ခေါင်တင်”ဟု ခေါ်၍ လက်ထပ်ပြီးနောက် “ထိပ်ထား” ဟု ခေါ်ရသည်၊ ထိပ်ထားအောက် မယားကို “ကိုယ်လုပ်တော်”ဟု ခေါ်ရသည်၊ ကိုယ်တော်အပါးတွင်
...[စာမျက်နှာ- ၆၁၁]...
စကားကို။ (တော်စွာလျော်စွာစကားကို)၊ န ကထေဿတိ– ပြောလိမ့်မည် မဟုတ်။ မယာ– သည်။ ဣဒံ– ဤအကြောင်းကို။ ဉာတုံ– ငှာ။ ဝဋ္ဋတိ– သင့်၏။” ဣတိ စိန္တေတွာ၊ “တာတ– အမောင်! ဂစ္ဆ– သွားလော။ ဧတံ– ဤယောက်ျားကို။ ဇာနာဟိ– လော။ ဝါ– သိအောင် စုံစမ်းလော။” ဣတိ– သို့။ ဧကံ– သော။ ပုရိသံ– ကို။ ပဟိဏိ– စေလွှတ်ပြီ။ သော– ထိုယောကျ်ားသည်။ ဝေဂေန– အဟုန်ဖြင့်။ ဝါ– လျင်စွာ။ ဂန္တွာ၊ တံ– ထိုသူ့ကို။ ဒိသွာ– ကြည့်ပြီး၍။ အာဂန္တွာ– ပြန်လာ၍။ “ဧသော– ဤယောကျ်ားသည်။ ဧကော– သော။ ဘတကာနံ– အခစားတို့၏။ ဘတိကာရကော– အခဖြင့် အလုပ်လုပ်သော။ (အခစားလုပ်သော)၊ ကပဏမနုဿော– ဆင်းရဲသောလူတည်း။ (သူဆင်းရဲတည်း)၊” ဣတိ၊ အာရောစေသိ– တင်လျှောက် ပြီ။ ရာဇာ– သည်။ တဿ– ထိုယောက်ျား၏။ ဝစနံ– ကို။ သုတွာ တုဏှီ ဟုတွာ၊ ဒုတိယဒိဝသေပိ– ၂ရက်မြောက်နေ့၌လည်းကောင်း။ တတိယဒိဝသေပိ– ၃ရက် မြောက်နေ့၌လည်းကောင်း။ တဿ– ထိုသူ၏။ တံ သဒ္ဒံ– ကို။ သုတွာ၊ တထေဝ– ထိုရှေးအတိုင်းပင်။ အာဟ၊ သာပိ ပရိစာရိကာ– ထိုအလုပ်အကျွေးမသည် လည်း။ တထေဝ– ထိုရှေးအတိုင်းပင်။ စိန္တေတွာ ပုနပ္ပုနံ၊ ပေသေတွာ– စေလွှတ် ၍။ “ဧသော– ဤသူသည်။ ကပဏမနုဿော– တည်း။” ဣတိ ဝုတ္တေ စိန္တေသိ၊ (ကိံ)၊ “ရာဇာ– သည်။] ဧသော– ဤသူသည်။ ကပဏမနုဿော– တည်း။ ဣတိ– ဤသို့သော။ ဝစနံ သုတွာပိ၊ န သဒ္ဒဟတိ– မယုံကြည်။ ပုနပ္ပုနံ၊]ဧသ (ဧသော)– ဤအသံသည်။ မဟာဓနဿ– သော။ ပုရိသဿ– ၏။ သဒ္ဒေါ– တည်း၊’ ဣတိ ဝဒတိ၊ ဧတ္ထ– ဤသို့ ပြောဆိုခြင်း၌။ ကာရဏေန– အကြောင်းသည်။ ဘဝိတဗ္ဗံ– ရှိရာ၏။ ယထာသဘာဝတော– အကြင်အကြင်ဟုတ်မှန်သော သဘောအားဖြင့်။ ဧတံ– ဤသူ့ကို။ ဉာတုံ ဝဋ္ဋတိ။” ဣတိ– ဤသို့ ကြံပြီ။ သာ– ထိုအလုပ်အကျွေးမ သည်။ ရာဇာနံ– ကို။ အာဟ၊ (ကိံ)၊ “ဒေဝ– အရှင်မင်းကြီး! အဟံ– သည်။ သဟဿံ– တစ်ထောင်ကို။ လဘမာနာ– ရလသော်။ ဓီတရံ– ကို။ အာဒါယ– ခေါ်၍။ အလုပ်အကျွေးအဖြစ်ဖြင့် နေရသောမယားဟု ဆိုလိုသည်။ ၎င်းင်းအောက်မယားကို “မောင်းမ”ဟု ခေါ်သည်။ ဤ၌ ပရိစာရိကာဟူသည် ဗိမ္ဗိသာရမင်း၏ အပါးတွင် အလုပ်အကျွေးအဖြစ်ဖြင့် နေသော ကိုယ်လုပ်တော်မယားတည်း။ “ပရိစရတီတိ ပရိစာရိကာ၊ [ပရိ+စရ+ ဏိက+အာ၊]ဟုပြု။ (ရွှေနန်းသုံး- ၂၄၀)
...[စာမျက်နှာ- ၆၁၂]...
ဂန္တွာ၊ ဧတံ ဓနံ– ဤဥစ္စာကို။ ရာဇကုလံ– မင်း၏နန်းတော်သို့။ ပဝေသေဿာမိ– ဝင်စေပါမည်။ ဝါ– သွင်းပါမည်။” ဣတိ– ဤသို့ တင်လျှောက်ပြီ။ ရာဇာ– သည်။ တဿာ– ထိုအလုပ်အကျွေးမအား။ သဟဿံ– ကို။ ဒါပေသိ– ပေးစေပြီ။
သာ– ထိုအလုပ်အကျွေးမသည်။ တံ– ထိုငွေတစ်ထောင်ကို။ ဂဟေတွာ– ၍။ ဓီတရံ– ကို။ ဧကံ– တစ်ထည်သော။ မလိနဓာတုကံ မလိနဓာတုကံ မလိနဓာတုကံ– ညစ်ပေခြင်းရှိသည်၏အဖြစ် ဟူသော သဘောရှိသော။ ဝတ္ထံ– အဝတ်ကို။ နိဝါသာပေတွာ– ဝတ်စေ၍။ တာယ– ထိုသမီးနှင့်။ သဒ္ဓိံ၊ ရာဇဂေဟတော– မင်းနန်းတော်မှ။ နိက္ခမိတွာ– ထွက်၍။ မဂ္ဂပဋိပန္နာ ဝိယ– ခရီးသွားသူတို့ကဲ့သို့။ ဘတကဝီထိံ– အခစားတို့၏ လမ်းသို့။ ဂန္တွာ၊ ဧကံ– တစ်ဆောင်သော။ ဃရံ– သို့။ ပဝိသိတွာ၊ “အမ္မ– အမိ! မယံ– ကျွန်မ တို့သည်။ မဂ္ဂပဋိပန္နာ– ခရီးသွားသူတို့ပါတည်း။ ဣဓ– ဤအိမ်၌။ ဧကာဟဒွီဟံ– ၁ရက်, ၂ရက်မျှ။ ဝိဿမိတွာ– အပန်းဖြေ၍။ (အနားယူ၍)၊ ဂမိဿာမ– ကုန်အံ့။” ဣတိ အာဟ၊ “အမ္မ– အမိ! ဃရမာနုသကာနိ ဃရမာနုသကာနိ ဃရမာနုသကာနိ– အိမ်နေသူလူတို့သည်။ ဗဟူနိ– များပါကုန်၏။ ဣဓ– ဤအိမ်၌။ ဝသိတုံ– နေခြင်းငှာ။ န သက္ကာ– မဖြစ်နိုင်ပါ။ ကုမ္ဘဃောသကဿ– ၏။ ဧတံ ဂေဟံ– ထိုအိမ်သည်။ တုစ္ဆံ– လူတို့မှ ကင်းဆိတ်၏။ တတ္ထ– ထိုအိမ်သို့။ ဂစ္ဆထ– လော။” ဣတိ– ဤသို့ ပြောပြီ။ သာ– ထိုအလုပ်အကျွေး မသည်။ တတ္ထ– ထိုကုမ္ဘဃောသက၏ အိမ်သို့။ ဂန္တွာ၊ “သာမိ– အရှင်! မယံ– တို့
မလိနဓာတုကံ။ ။ မလတိ သံကိလိဿတိ ဧတေနာတိ မလံ၊ မလတိ ဓာရေတီတိ မလံ(နမက္ကာရဋီ)၊ သတ္တာနံ စိတ္တသန္တာနေ မလတိ သံကိလိဿတိ ဝိဟေဌေတီတိ မလံ(ဂဠုန်ပျံ- ၇)၊ မဇ္ဇီယတေတိ မလံ၊ [မဇ္ဇ+ကလ၊- မဓု၊ နီဘာ- ၁, ၅၆၃။] မလံ+အဿ အတ္ထီတိ မလိနာ၊ [မလ+ဣန၊- မောဂ်နိ- ၂, ၁၂၈၊ ဓာန်ဋီ- ၆၉၉၊ မလ+ဣတ၊ တ- ကို န- ပြု(နိဒီ- ၃၃၅)၊ နီမဓု- ၉၃၌ “မလာတဗ္ဗာတိ မလိနာ”ဟုပြု၏၊ မလိနာ+ဓာတု ယဿာတိ မလိနဓာတုကံ- ညစ်ပေခြင်းရှိသည်၏ အဖြစ်ဟူသော သဘောရှိသော အဝတ်၊ မလိန၌ ဘာဝပ္ပဓာန, ဘာဝလောပကြံ
ဃရမာနုသကာနိ။ ။ “မာနုသာ ဧဝ မာနုသကာနိ”ဟုပြု၊ ယောကျ်ားမိန်းမအား လုံးနှင့် ဆက်ဆံသောကြောင့် နပုံလိင်ဖြင့် ဆိုသည်၊ “ဃရေ+ဝသန္တာနိ+မာနုသကာနိ ဃရမာနုသကာနိ”ဟု ဆက်။ [ဣတ္ထိပုရိသာနံ သာဓာရဏဘာဝေန သာမညဘာဝ- တော နပုံသကလိင်္ဂဝသေန ဝုတ္တံ၊ -ပါစိယော- ၂၄၄
...[စာမျက်နှာ- ၆၁၃]...
သည်။ မဂ္ဂပဋိပန္နကာ– တို့ပါတည်း။ ဧကာဟဒွီဟံ– မျှ။ ဣဓ– ဤအိမ်၌။ ဝသိဿာမ– ကုန်အံ့။” ဣတိ ဝတွာ၊ တေန– ထိုကုမ္ဘဃောသကသည်။ ပုနပ္ပုနံ၊ ပဋိက္ခိတ္တာပိ– ပယ်မြစ်အပ်ပါကုန်သော်လည်း။ “သာမိ– အရှင်! အဇ္ဇ– ယနေ့။ ဧကဒိဝသမတ္တံ– တစ်ရက်မျှ။ ဝသိတွာ၊ ပါတောဝ– စောစော၌ပင်။ ဂမိဿာမ– ပါ ကုန်အံ့။” ဣတိ– ဤသို့ ပြော၍။ နိက္ခမိတုံ– ထွက်သွားခြင်းငှာ။ န ဣစ္ဆိ– အလိုမရှိ။ သာ– ထိုအလုပ်အကျွေးမသည်။ တတ္ထေဝ– ထိုကုမ္ဘဃောသက၏ အိမ်၌ပင်။ ဝသိတွာ၊ ပုနဒိဝသေ– ၌။ တဿ– ထိုကုမ္ဘဃောသက၏။ အရညဂမနဝေလာယ– တောသို့ သွားရာအချိန်၌။ “သာမိ! တဝ– သင်၏။ နိဝါပံ– ရိက္ခာကို။ ဒတွာ– ပေး၍။ ယာဟိ– သွားပါလော။ တေ– သင့်ဖို့။ အာဟာရံ– စားဖွယ်ကို။ ပစိဿာမိ– ချက်ပေး ပါမည်။” ဣတိ ဝတွာ၊ “အမ္မ– အမေ! (အဒေါ်!) အလံ– တော်ပြီ။ အဟမေဝ– ကျွန်တော်သည်သာ။ ပစိတွာ– ၍။ ဘုဉ္ဇိဿာမိ– စားပါမည်။” ဣတိ၊ ဝုတ္တေ– အပ် သော်။ ပုနပ္ပုနံ၊ နိဗန္ဓိတွာ– စကားဖြင့် ချည်တုတ်၍။ ဝါ– ဇွတ်တရွတ်တောင်း ဆိုခြင်းကြောင့်။ [နိဗန္ဓိတွာတိ ဝစသာ ဗန္ဓိတွာ၊- သီဋီသစ်၊ ၂၊ ၆၊] တေန– ထိုကုမ္ဘ ဃောသကသည်။ ဒိန္နေ– ပေးအပ်သော ရိက္ခာတို့ကို။ ဝါ– ရိက္ခာကို ပေးအပ်သော်။ ဂဟိတမတ္တကေယေဝ– ယူအပ်ခါမျှတို့ကိုသာ။ ကတွာ၊ အန္တရာပဏတော– ဈေး ၏ အတွင်းမှ။ ဘာဇနာနိ စေဝ– ခွက်တို့ကိုလည်းကောင်း။ ပရိသုဒ္ဓတဏ္ဍုလာဒီနိ စ– သန့်စင်သော ဆန်အစရှိသည်တို့ကိုလည်းကောင်း။ အာဟရာပေတွာ– ဆောင် ယူစေ၍။ ရာဇကုလေ– မင်းနန်းတော်၌။ ပစနနိယာမေန– ချက်ပြုတ်ကြောင်းနည်း ဖြင့်။ ဝါ– ချက်ပုံချက်နည်းဖြင့်။ သုပရိသုဒ္ဓံ– အလွန်သန့်စင်သော။ ဩဒနံ– ထမင်း ကိုလည်းကောင်း။ သာဓုရသာနိ– ကောင်းသော အရသာရှိကုန်သော။ ဒွေ တီဏိ သူပဗျဉ္ဇနာနိ စ– ၂မျိုး ၃မျိုးသော ပဲဟင်း, ဟင်းလျာတို့ကိုလည်းကောင်း။ ပစိတွာ– ချက်၍။ အရညတော– တောမှ။ အာဂတဿ– ပြန်လာသော။ တဿ– ထိုကုမ္ဘ ဃောသကအား။ အဒါသိ– ပြီ။ အထ– ၌။ ဘုဉ္ဇိတွာ– ၍။ နံ– ကုမ္ဘဃောသကကို။ မုဒုစိတ္တတံ– နူးညံ့သော စိတ်ရှိသည်၏ အဖြစ်သို့။ အာပန္နံ– ရောက်သည်ကို။ ဉတွာ– သိ၍။ “သာမိ! ကိလန္တာ– ပင်ပန်းကုန်သည်။ အမှ– ကုန်၏။ ဧကာဟဒွီဟံ– မျှ။ ဣဓေဝ– ဤအိမ်၌ပင်။ ဟောမ– ဖြစ်ပါကုန်အံ့။” ဣတိ အာဟ၊ သော– ထိုကုမ္ဘဃောသကသည်။ “သာဓူ”တိ– ဟူ၍။ သမ္ပဋိစ္ဆိ– လက်ခံပြီ။
...[စာမျက်နှာ- ၆၁၄]...
အထ– ထိုအခါ၌။ သာယမ္ပိ– ညနေချမ်းအခါ၌လည်းကောင်း။ ပုနဒိဝသေပိ– နောက်တစ်နေ့၌လည်းကောင်း။ မဓုရဘတ္တံ– ချိုမြိန်ကောင်းမွန်သော အရသာရှိ ထမင်းကို။ ပစိတွာ– ၍။ အဿ– ထိုကုမ္ဘဃောသကအား။ အဒါသိ၊ အထ– ၌။ တဿ– ထိုကုမ္ဘဃောသက၏။ မုဒုစိတ္တတံ– ကို။ ဉတွာ၊ “သာမိ! ကတိပါဟံ– ၂ ရက် ၃ရက်ပတ်လုံး။ ဣဓေဝ– ဤအိမ်၌သာ။ ဝသိဿာမ– နေပါကုန်အံ့။” ဣတိ– ဤသို့ ပြောပြီ။ တတ္ထ– ထိုအိမ်၌။ ဝသမာနာ– နေကုန်လသော်။ တိခိဏေန– ထက်သော။ သတ္ထေန– ဓားဖြင့်။ တဿ– ထိုကုမ္ဘဃောသက၏။ မဉ္စဝါဏံ– ညောင် စောင်းကြိုးကို။ ဟေဋ္ဌာအဋနိယံ– ညောင်စောင်းဘောင်၏ အောက်၌။ တဟံ+
မဉ္စဝါဏံ။ ။ ဝါဏသဒ္ဒါ ကြိုးဟောယူ၍ “မဉ္စဝါဏံ– ညောင်စောင်း၌ ဖွဲ့ချည် ကြောင်းကြိုးကို”ဟု တိပိဓာန်၌ ပေး၏၊ နောက်နား၌ “ဧကံ ဒွေ ရဇ္ဇုကေ ဌပေတွာ သေသေ ဆန္ဒိ”နှင့် လျော်သလို ရှိ၏၊ ပါဠိအဘိဓာန်၌ ဝါဏသဒ္ဒါ မြားကိုသာ ဟော၏၊ ထောမနိဓိ ၌ ဝါဏ၏ ဟောနက်ကို (၁) အိမ်, (၂) နွားသားမြတ်(နွားနို့), (၃) အသုရာနတ်, (၄) မီး, (၅) အလုံးစုံ, (၆) မြား, (၇) ကောင်း သော ဖြူဆံမြက်, (၈) ကာဒမ္ဗရီ ကျမ်းပြုပညာရှိ, (၉) ညိုသော လိပ်ဆူးပင်”ဟု ပြထား၏၊ “ကြိုး”ဟူသော အနက်မပါ၊ ထိုအနက်များတွင် “ကောင်း သော ဖြူဆံမြက်”ဟူသော အနက်ကို ယူ၍ “ဝဏတိ သဒ္ဒါယတီတိ ဝါဏော- ထိမိလျှင် အသံမြည်တတ်သော ဖြူဆံမြက်၊ [ဝဏ သဒ္ဒေ+ဏ၊]”ဟု ပြုပြီးနောက် ရဇ္ဇုက(ကြိုး)ကို ရအောင် “ဝါဏေန+ကတံ ဝါဏံ- ကောင်းသော ဖြူဆံမြက်ဖြင့် ပြုအပ်သော ကြိုး”ဟုကြံ၊ ထိုနောက် “မဉ္စဿ+ဝါဏံ မဉ္စဝါဏံ- ညောင်စောင်း၏ကြိုး”ဟု ဆက်ပါ။
တစ်နည်း။ ။ ဏ.ွှ.ှအဘိဓာန်၌ ဝါဏ၏ အနက်ကို “(၁) ှနတငညါ- အချုပ် အလုပ်, ချုပ်ထည်, (၂) ှအက်ငညါ သ် ခသကခ့- ညောင်စောင်း၏ အဆာ”ဟု ၂မျိုးပြ၍ ဓာတ်မှာ ဝါဓာတ်ဟု ဆို၏၊ မဉ္စဝါဏ၏ အနက်ကိုလည်း “ှအက်ငညါ သ် ခသကခ့ညောင်စောင်း၏ အဆာ”ဟု ဆို၏၊ “အဆာ”ဟူသည် အဝတ်အထည်စသည်တို့တွင်
...[စာမျက်နှာ- ၆၁၅]...
တဟံ– ထိုထိုအရပ်၌။ ဆိန္ဒိ– ဖြတ်ပြီ။ မေဉ္စာ– ညောင်စောင်းသည်။ တသ္မိံ– ထိုကုမ္ဘ ဃောသကသည်။ အာဂန္တွာ– ၍။ နိသိန္နမတ္တေယေဝ– ထိုင်ကာမျှဖြစ်သော်သာ။ ဝါ– ထိုင်လျှင်ထိုင်ခြင်း။ ဟေဋ္ဌာ– အောက်သို့။ ဩလမ္ဗိ– တွဲလျားကျပြီ။ သော– ထိုကုမ္ဘဃောသကသည်။ “ကသ္မာ– ကြောင့်။ အယံ မေဉ္စာ– ဤညောင်စောင်း သည်။ ဧဝံ– သို့။ ဆိဇ္ဇိတွာ– ပြတ်၍။ ဂတော– သွားသနည်း?” ဣတိ အာဟ၊ “သာမိ! ဒဟရဒါရကေ– ငယ်သောကလေးတို့ကို။ (ကလေးငယ်တို့ကို)၊ ဝါရေတုံ– တားမြစ်ခြင်းငှာ။ န သက္ကောမိ– မတတ်နိုင်။ ဧတ္ထေဝ– ဤညောင်စောင်း၌သာလျှင်။ သန္နိပတန္တိ– စုဝေးကုန်၏။” ဣတိ– ဤသို့ ပြောပြီ။ “အမ္မ– အမေ! (အဒေါ်!) မေ– ၏။ ဣဒံ ဒုက္ခံ– ဤဒုက္ခသည်။ တုမှေ– တို့ကို။ နိဿာယ– ၍။ ဇာတံ– ဖြစ်ပြီ။ ဟိ– မှန်၏။ အဟံ– သည်။ ပုဗ္ဗေ– ရှေ့၌။ ကတ္ထစိ– တစ်စုံတစ်ခုသောအရပ်သို့။ ဂစ္ဆန္တော– သွားလသော်။ ဒွါရံ– ကို။ ပိဒဟိတွာ– ပိတ်၍။ ဂစ္ဆာမိ– ခဲ့ပြီ။” ဣတိ– ဤသို့ ပြောပြီ။ “တာတ– ငါ့သား! ကိံ– အဘယ်သို့။ ကရောမိ– ပြုရမည်နည်း? ဝါရေတုံ– ငှာ။ န သက္ကောမိ– နိုင်။” ဣတိ– ဤသို့ ပြောပြီ။ သာ– ထိုအလုပ်အကျွေးမသည်။ ဣမိနာဝ နိယာမေန– ဤနည်းဖြင့်ပင်။ ဒွေ တယော ဒိဝသေ– ၂ရက်, ၃ရက်တို့ပတ်လုံး။ ဆိန္ဒိတွာ– ဖြတ်၍။ တေန– ထိုကုမ္ဘဃောသကသည်။ ဥဇ္ဈာယိတွာ– ကဲ့ရဲ့၍။ ခီယိတွာ– ရှုတ်ချ၍။ ဝုစ္စမာနာပိ– ပြောဆိုအပ်ပါသော်လည်း။ တထေဝ– ထိုရှေးနည်း အတိုင်းပင်။ ဝတွာ၊ ပုန၊ ဧကံ– တစ်ချောင်းသော။ (ရဇ္ဇုကံ– ကြိုးကိုလည်းကောင်း၊) ဒွေ– ၂ချောင်းကုန်သော။ ရဇ္ဇုကေ– တို့ကိုလည်းကောင်း။ ဌပေတွာ– ချန်ထား၍။ သေသေ– ကြွင်းသောကြိုးတို့ကို။ ဆိန္ဒိ– ဖြတ်ပြီ။ တံ ဒိဝသံ– ထိုနေ့၌။ တသ္မိံ– ထို ကုမ္ဘဃောသကသည်။ နိသိန္နမတ္တေယေဝ–သာ။ သဗ္ဗံ– သော။ ဝါဏံ– ကြိုးသည်။ ဘူမိယံ– မြေ၌။ ပတိ– ကျပြီ။ သီသံ– ဥုးခေါင်းသည်။ ဇဏ္ဏုကေဟိ– ဒူးတို့နှင့်။ သဒ္ဓိံ– တကွ။ ဧကတော– တည်း။ အဟောသိ၊ [“ခေါင်းနှင့် ဒူး တိုက်မိပြီ”ဟု ဆိုလိုသည်၊] သော– ထိုကုမ္ဘဃောသကသည်။ ဥဋ္ဌာယ– ထ၍။ “ကိံ– အဘယ်သို့။ ကရောမိ– မရက်ဘဲ ချန်ထားသော ချည်မျှင်, အစွန်းအမြိတ်တည်း (မြန်ဓာန်ချုပ်)၊ ဤ၌ “အဆာ” ဟု ခေါ်သော ချည်မျှင်ကြိုးကို။ “မဉ္စဝါဏ”ဟု ယူ၊ ထိုအလို “ဝါတိ ဗန္ဓတိ ဧတေနာတိ ဝါဏံ- ဖွဲ့ချည်ကြောင်းအဆာ- ချည်မျှင်- ကြိုး။ မဉ္စဿ+ဝါဏံ မဉ္စဝါဏံ– ညောင်စောင်း၏ အဆာချည်မျှင်ကြိုး”ဟုကြံ
...[စာမျက်နှာ- ၆၁၆]...
ပြုရမည်နည်း? ဣဒါနိ– ၌။ ကုဟိံ– အဘယ်အရပ်သို့။ ဂမိဿာမိ– သွားရမည် နည်း? တုမှေဟိ– တို့သည်။ (အဟံ– ကျွန်တော်သည်။ ဝါ– ကို၊) နိပဇ္ဇနမဉ္စဿပိ– အိပ်ရာညောင်စောင်း၏လည်း။ အသာမိကော ဝိယ– ပိုင်ရှင်မဟုတ်သူကိုကဲ့သို့။ ကတော– ပြုအပ်သည်။ အမှိ– ဖြစ်၏။” ဣတိ အာဟ၊ “တာတ– ငါ့သား! ကိံ– ကို။ ကရောမိ– နည်း? ပဋိဝိဿကဒါရကေ– အိမ်နီးချင်းကလေးတို့ကို။ ဝါရေတုံ– ငှာ။ န သက္ကောမိ– နိုင်။ ဟောတု– ရှိပါစေ။ မာ စိန္တယိ– မတွေးနှင့်။ ဣမာယ နာမ ဝေလာယ– ဤမည်သောအချိန်၌။ ကုဟိံ– အဘယ်အရပ်သို့။ ဂမိဿသိ– သွား မည်နည်း?” ဣတိ– ဤသို့ ပြော၍။ ဓီတရံ– ကို။ အာမန္တေတွာ– ခေါ်၍။ “အမ္မ– ချစ်သမီး! တဝ– သင်၏။ ဘာတိကဿ– အစ်ကိုဖို့။ ဝါ– ၏။ နိပဇ္ဇနောကာသံ– အိပ်စရာနေရာကို။ ကရောဟိ– လုပ်ပေးလိုက်လော။ ဣတိ အာဟ၊ သာ– ထိုသမီး သည်။ ဧကပဿေ– တစ်ခုသော နံဘေး၌။ သယိတွာ၊ “သာမိ– အရှင်! ဣဓ– ဤနေရာသို့။ အာဂစ္ဆ– လာပါလော။” ဣတိ အာဟ၊ ဣတရာပိ– အခြားသော အလုပ်ကျွေးမသည်လည်း။ နံ– ထိုကုမ္ဘဃောသကကို။ “တာတ– ငါ့သား! ဂစ္ဆ– သွားချေ။ ဘဂိနိယာ– နှမနှင့်။ သဒ္ဓိံ– အတူ။ နိပဇ္ဇ– အိပ်လော။” ဣတိ၊ ဝဒေသိ– ပြောပြီ။ သော– ထိုကုမ္ဘဃောသကသည်။ တာယ– ထိုသမီးနှင့်။ သဒ္ဓိံ၊ ဧကမေဉ္စ– တစ်ခုတည်းသော ညောင်စောင်း၌။ နိပဇ္ဇိတွာ– အိပ်၍။ တံ ဒိဝသညေဝ– ထိုနေ့၌ ပင်။ သန္ထဝံ– ၂ဥုးသဘောတူ ပေါင်းသင်းနေထိုင်ခြင်းကို။ အကာသိ၊ ကုမာရိကာ– သတို့သမီးသည်။ ပရောဒိ– ငိုပြီ။ အထ– ထိုအခါ၌။ နံ– ထိုသမီး ကို။ မာတာ– အမေ သည်။ ပုစ္ဆိ၊ (ကိံ)၊ “အမ္မ– သမီး! ကိံ– အဘယ်ကြောင့်။ ရောဒသိ– ငိုသနည်း?” ဣတိ– ဤသို့ မေးပြီ။ “အမ္မ– အမေ! ဣဒံ နာမ– ဤ မည်သော အမှုသည်။ ဇာတံ– ဖြစ်သွားပြီ။” ဣတိ– ဤသို့ ပြောပြီ။ “အမ္မ– ချစ်သမီး! ဟောတု– ရှိပါစေ။ ကိံ– အဘယ်ကို။ ကာတုံ– ငှာ။ သက္ကာ– တတ်နိုင်တော့မည်နည်း။ တယာပိ– သည် လည်း။ ဧကံ– တစ်ယောက်သော။ ဘတ္တာရံ– လင်ကို။ (လဒ္ဓုံ– ရခြင်းငှာ။ ဝဋ္ဋတိ– ၏၊) ဣမိနာပိ– ဤကုမ္ဘဃောသကသည်လည်း။ ဧကံ– သော။ ပါဒပရိစာရိကံ–
နိပဇ္ဇနောကာသံ။ ။ နိပဇ္ဇတိ ဧတ္ထာတိ နိပဇ္ဇနံ၊ နိပဇ္ဇနံ စ+တံ+ဩကာသော စာတိ နိပဇ္ဇနောကာသော၊ “ဩကာသော ကာရဏေ ဒေသေ(ဓာန်- ၁၀၁၁)”ဟူသော အနက်၂မျိုးတို့တွင် ဩကာသသဒ္ဒါ ဒေသအနက်ဟောတည်း။
...[စာမျက်နှာ- ၆၁၇]...
ခြေရင်းအလုပ်အကျွေးမယားကို။ လဒ္ဓုံ– ငှာ။ ဝဋ္ဋတိ– ၏။” ဣတိ– ဤသို့ ပြော၍။ တံ– ထိုကုမ္ဘဃောသကကို။ ဇာမာတရံ– သားမက်၏အဖြစ်ကို။ အကာသိ– ပြီ။ တေ– ထိုသူတို့သည်။ သမဂ္ဂဝါသံ– ညီညွတ်သူတို့၏ နေခြင်းဖြင့်။ ဝါ– ညီညွတ်စွာ နေခြင်းဖြင့်။ ဝသိံသု– နေကုန်ပြီ။
သာ– ထိုအလုပ်အကျွေးမိန်းမသည်။ ကတိပါဟစ္စယေန– အနည်းငယ် သောရက်၏ လွန်ရာအခါ၌။ ရညော– ၏။ (သန္တိကံ– သို့၊) သာသနံ– သတင်း ကို။ ပေသေသိ– ပို့စေပြီ။ (တစ်နည်း) ရညော– မင်းအား။ သာသနံ– ကို။ ပေသေသိ– ပေးပြီ။ (ကိံ)၊ “ဘတကဝီထိယံ– သူခစားတို့၏လမ်း၌။ ဆဏံ– ပွဲသဘင်ကို။ ကရောန္တု– ပြုကြလော။ ယဿ– အကြင်သူ၏။ [ပနကား အနက်မဲ့၊] ဃရေ– အိမ်၌။ ဆဏော– ပွဲသဘင်ကို။ န ကရီယတိ– မပြုအပ်။ တဿ– ထိုသူ၏။ ဝါ– အား။ ဧတ္တကော နာမ– ဤမျှအတိုင်းအရှည်ရှိသည်မည်သော။ ဒဏ္ဍော– ဒဏ်တည်း။ ဣတိ– သို့။ ဃောသနံ– အမိန့်ထုတ်ပြန်ခြင်းကို။ ဝါ– ကြေညာခြင်းကို။ ကာရေတု– ပြုစေတော်မူပါလော။” ဣတိ– ဤသို့ ပို့ပြီ။ ရာဇာ– သည်။ တထာ– ထိုအတိုင်း။ ကာရေသိ– ပြုစေပြီ။ အထ– ၌။ နံ– ထိုကုမ္ဘဃောသကကို။ သဿု– ယောက္ခမသည်။ အာဟ၊ (ကိံ)၊ “တာတ– ငါ့သား! ဘတကဝီထိယံ– ၌။ ရာဇာဏာယ– မင်း၏ အမိန့်အာဏာဖြင့်။ ဆဏော– သည်။ ဝါ– ကို။ ကတ္တဗ္ဗော– ပြုထိုက်သည်။ ဇာတော– ပြီ။ ကိံ– အဘယ်ကို။ ကရောမ– လုပ်ကြမည်နည်း?” ဣတိ– ဤသို့ မေးပြီ။ “အမ္မ! အဟံ– သည်။ ဘတိံ– အခစားကို။ ကရောန္တောပိ– ပြုလုပ်ပါသော်လည်း။ ဇီဝိတုံ– အသက်မွေးခြင်းငှာ။ န သက္ကောမိ– မစွမ်းနိုင်ပါ။ ကိံ– အဘယ်ကို။ ကရိဿာမိ– လုပ်နိုင်မည်နည်း?” ဣတိ– ဤသို့ပြောပြီ။ “တာတ– င့ါသား! ဃရာဝါသံ– အိမ်ဟူသော နေရာ၌။ ဝါ– အိမ်ရာတည်ထောင် လူ့ဘောင်၌။ (တစ်နည်း) ဃရာဝါသံ– အိမ်၌ နေခြင်းဖြင့်။ ဝသန္တာ နာမ– နေသူတို့မည်သည်။ ဣဏမ္ပိ– ကြွေးကို လည်း။ ဂဏှန္တိ– ယူကြရ၏။ ရညော– ၏။ အာဏာ– ကို။ အကာတုံ– မပြုခြင်းငှာ။ န လဗ္ဘာ– မရထိုက်။ ဣဏတော– ကြွေးမှ။ ယေန ကေနစိ– တစ်စုံတစ်ခုသော။ ဥပါယေန– နည်းလမ်းဖြင့်။ မုစ္စိတုံ– လွတ်ခြင်းငှာ။ သက္ကာ နာမ– စွမ်းနိုင်ပါသေး၏၊
နာမ။ ။ နာမကို ပသံသာ(သမ္ဘာဝနာ)အနက်ကြံ၊ မင်းအမိန့်ကို မလုပ်ဘဲနေ၍
...[စာမျက်နှာ- ၆၁၈]...
ဂစ္ဆ– သွားချေ။ ကုတောစိ– တစ်စုံတစ်ခုသောအရပ်မှ။ ဧကံ– တစ်ကျပ်သော။ (ကဟာပဏံ) ဝါ– ငွေအသပြာကိုသော်လည်းကောင်း။ ဒွေ– ၂ကျပ်ကုန်သော။ ကဟာပဏေ ဝါ– တို့ကိုသော်လည်းကောင်း။ အာဟရ– ဆောင်ယူခဲ့လော။” ဣတိ အာဟ၊ သော– ထိုကုမ္ဘဃောသကသည်။ ဥဇ္ဈာယန္တော– ကဲ့ရဲ့လျက်။ ခီယန္တော– ရှုတ်ချလျက်။ ဂန္တွာ၊ စတ္တာလီသကောဋိဓနဋ္ဌာနတော– ကုဋေ (၄၀) သော ဥစ္စာ၏ တည်ရှိရာအရပ်မှ။ ဝါ– ကုဋေ (၄၀) သော ဥစ္စာမြှုပ်ထားရာအရပ် မှ။ ဧကမေဝ– တစ်ကျပ်သာလျှင်ဖြစ်သော။ ကဟာပဏံ– ငွေအသပြာကို။ အာဟရိ– ဆောင်ယူခဲ့ပြီ။ သာ– ထိုအလုပ်အကျွေးမိန်းမသည်။ တံ ကဟာပဏံ– ထို အသပြာကို။ ရညော– မင်း၏။ (သန္တိကံ– အထံသို့၊) ပေသေတွာ– ပို့စေ၍။ (တစ်နည်း) ရညော– အား။ ပေသေတွာ– ပေးပို့ဆက်သ၍။ အတ္တနော– ၏။ ကဟာပဏေန– ငွေအသပြာဖြင့်။ ဆဏံ– ပွဲသဘင်ကို။ ကတွာ ပုန၊ ကတိပါဟစ္စယေန– ၌။ တထေဝ– ထိုအတူပင်။ သာသနံ– ကို။ ပဟိဏိ– ပို့ပြီ။ ပုန၊ ရာဇာ– သည်။ တထေဝ– ပင်။ “ဆဏံ– ကို။ ကရောန္တု– ပြုကြလော။ အကရောန္တာနံ– မပြုသူတို့ ၏။ ဝါ– တို့အား။ ဧတ္တကော– ဤမျှအတိုင်းအရှည်ရှိသော။ ဒဏ္ဍော– ဒဏ်တည်း။” ဣတိ၊ အာဏာပေသိ– စေခိုင်းပြီ။ ဝါ– အမိန့်ပေးပြီ။ ပုနပိ– တစ်ဖန်လည်း။ သော– ထိုကုမ္ဘဃောသကသည်။ ဝါ– ကို။ တာယ– ထိုအလုပ်အကျွေးမသည်။ တထေဝ– ထိုရှေးအတိုင်းပင်။ ဝတွာ– ၍။ နိပ္ပီဠိယမာနော– နှိပ်စက်အပ်သော်။ (အကြပ်ကိုင် အပ်သော်)၊ ဂန္တွာ၊ တယော– ၃ကျပ်ကုန်သော။ ကဟာပဏေ– ငွေအသပြာတို့ကို။ အာဟရိ– ပြီ။ သာ– ထိုအလုပ်အကျွေးမသည်။ တေပိ ကဟာပဏေ– ထိုငွေအသ ပြာတို့ကိုလည်း။ ရညော– မင်း၏။ (သန္တိကံ– သို့၊) ပေသေတွာ– ပို့စေပြီး၍။ (တစ်နည်း) ရညော– အား။ ပေသေတွာ– ပေးပို့ဆက်သပြီး၍။ ပုန၊ ကတိပါဟစ္စယေန– ၌။ တထေဝ– ပင်။ သာသနံ– ကို။ ပဟိဏိ– ပို့ပြီ။ (ကိံ)၊ “ဣဒါနိ– ၌။ ပုရိသေ– မင်းချင်း မရ။ ကြွေးကမှ နည်းလမ်းတစ်မျိုးမျိုးဖြင့် လွတ်နိုင်သေးသည်”ဟု ကြွေး၏ ချီးမွမ်း ဖွယ်ကို ပြသည်။
ပေသေတွာ။ ။ စုရာဒိပိသဓာတ်သည် ပေသန(စေခိုင်းခြင်း)အနက်, ဒါန(ပေး ခြင်း)အနက်တို့ကို ဟောရာ ရှေ့နည်းအလို ပေသန(စေခိုင်းခြင်း)အနက်, နောက် နည်းအလို ဒါန(ပေးခြင်း)အနက်တည်း။
...[စာမျက်နှာ- ၆၁၉]...
ယောက်ျားတို့ကို။ ပေသေတွာ– ၍။ ဣမံ– ဤကုမ္ဘဃောသကကို။ ပက္ကောသာပေတု– ခေါ်စေတော်မူပါ။” ဣတိ– ပို့ပြီ။ ရာဇာ– သည်။ ပေသေသိ– ပြီ။ ပုရိသာ– တို့သည်။ ဂန္တွာ၊ “ကုမ္ဘဃောသကော နာမ– မည်သူသည်။ ကတရော– အဘယ် သူနည်း?” ဣတိ ပုစ္ဆိတွာ၊ ပရိယေသန္တာ– ရှာကုန်လသော်။ တံ– ထိုကုမ္ဘဃော သကကို။ ဒိသွာ၊ “ဘော– အမောင်! ဧဟိ– လာလော။ ရာဇာ– သည်။ တံ– သင့်ကို။ ပက္ကောသတိ– ခေါ်နေ၏။” ဣတိ အာဟံသု၊ သော– ထိုကုမ္ဘဃောသကသည်။ ဘီတော– ကြောက်သည်။ (ဟုတွာ)၊ “မံ– ကို။ ရာဇာ– သည်။ န ဇာနာတိ– မသိ။” ဣတိ အာဒီနိ– ဤသို့အစရှိသော စကားတို့ကို။ ဝတွာ၊ ဂန္တုံ– ငှာ။ န ဣစ္ဆိ– အလို မရှိ။ အထ– ထိုအခါ၌။ ဗလက္ကာရေန– အားကိုအသုံးပြုခြင်းဖြင့်။ ဝါ– အားဖြင့် အလိုရှိအပ်သောအမှုကို ပြုခြင်းဖြင့်။ နံ– ထိုကုမ္ဘဃောသကကို။ ဟတ္ထာဒီသု– လက် အစရှိသည်တို့၌။ (တစ်နည်း) နံ– ၏။ ဟတ္ထာဒီသု– တို့ကို။ ဂဟေတွာ– ကိုင် ၍။ အာကဍ္ဎိံသု– ဆွဲငင်ကုန်ပြီ။ သာ ဣတ္ထီ– ထိုမိန်းမသည်။ တေ– ထိုမင်းချင်း ယောက်ျားတို့ကို။ ဒိသွာ၊ “အရေ ဒုဗ္ဗိနီတာ– ဟဲ့ ...ခဲယဉ်းသဖြင့် ဆုံးမအပ်သူတို့! (ဟဲ့...မိမဆုံးမ, ဖမဆုံးမတွေ!) [ဒုက္ခေန+ဝိနီတာ ဒုဗ္ဗိနီတာ၊- အံဋီ၊ ၂၊ ၂၁၆။] တုမှေ– တို့သည်။ မမ– ၏။ ဇာမာတရံ– သားမက်ကို။ ဟတ္ထာဒီသု– တို့၌။ (တစ်နည်း) ဇာမာတရံ– ၏။ ဟတ္ထာဒီသု– တို့ကို။ ဂဟေတုံ– ခြင်းငှာ။ အနနုစ္ဆဝိကာ– မလျောက် ပတ်ကုန်။” ဣတိ– သို့။ တဇ္ဇေတွာ– ကြိမ်းမောင်း၍။ “တာတ– ငါ့သား! ဧဟိ– လာ လော။ မာ ဘာယိ– မကြောက်နှင့်။ ရာဇာနံ– ကို။ ဒိသွာ– တွေ့လသော်။ တဝ– ၏။ ဟတ္ထာဒိဂါဟကာနံ– လက်အစရှိသည်တို့ကို ဆွဲကိုင်သူတို့၏။ ဟတ္ထေယေဝ– လက်တို့ကိုသာ။ ဆိန္ဒာပေဿာမိ– ဖြတ်စေမည်။” ဣတိ– ဤသို့ ပြော၍။ ဓီတရံ– ကို။ အာဒါယ– ခေါ်၍။ ပုရတော– ရှေ့၌။ ဝါ– ရှေ့က။ ဟုတွာ၊ ရာဇဂေဟံ– မင်းနန်း တော်သို့။ ပတွာ၊ ဝေသံ– အသွင်အပြင်ကို။ ပရိဝတ္တေတွာ– ပြောင်းလဲစေ၍။ သဗ္ဗာလင်္ကာရပဋိမဏ္ဍိတာ– အလုံးစုံသော တန်ဆာတို့ဖြင့် ဆင်ယဉ်အပ်သည်။ (ဟုတွာ)၊ ဧကမန္တံ– ၌။ အဋ္ဌာသိ– ပြီ။ ဣတရမ္ပိ– အခြားသော ကုမ္ဘဃောသကကို
ဗလက္ကာရေန။ ။ ဗလဿ- အားကို+ကရဏံ- ပြုခြင်း၊ (အသုံးပြုခြင်း)၊ ဗလက္ကာရော- ခြင်း၊ (တစ်နည်း) ဗလေန- ဖြင့်+(အတ္တနာ ဣစ္ဆိတဿ- မိမိအလိုရှိအပ်သော အမှုကို၊) ကရဏံ ဗလက္ကာရော။ (သီဋီသစ်၊၂၊၁၃၂၊ သီဘာ- ၃, ၁၅၇)
...[စာမျက်နှာ- ၆၂၀]...
လည်း။ ပရိကဍ္ဎိတွာ– ဆွဲငင်၍။ အာနယိံသုယေဝ– ခေါ်ဆောင်ခဲ့ကုန် သည်သာ
အထ– ထိုအခါ၌။ ဝန္ဒိတွာ– ၍။ ဌိတံ– တည်နေသော။ နံ– ထိုကုမ္ဘဃောသက ကို။ ရာဇာ– သည်။ အာဟ၊ (ကိံ) “တွံ– သည်။ ကုမ္ဘဃောသကော နာမ– မည် သူလော?” ဣတိ အာဟ၊ “ဒေဝ! အာမ– မှန်ပါ။” ဣတိ– ဤသို့ တင်လျှောက်ပြီ။ “ကိံ ကာရဏာ– အဘယ်အကြောင်းကြောင့်။ မဟာဓနံ– များစွာသောဥစ္စာကို။ ဝေဉ္စတွာ– လှည့်ပတ်၍။ (ပုန်းလျှိုးကွယ်လျှိုး)၊ ခါဒသိ– စားသုံးရသနည်း?” ဣတိ– ဤသို့ မေးပြီ။ “ဒေဝ! ဘတိံ– အခကို။ ကတွာ– ၍။ ဇီဝန္တဿ– အသက်မွေးရသော။ မေ– ကျွန်တော်မျိုး၏။ ဝါ–မှာ။ ဓနံ– ဥစ္စာသည်။ ကုတော (အတ္ထိ)– အဘယ်မှာ ရှိအံ့နည်း။ ဝါ–မရှိပါ” ဣတိ– ဤသို့ တင်လျှောက်ပြီ။ “ဧဝံ– သို့။ မာ ကရိ– မလုပ် ပါနှင့်။ ကိံ– အဘယ်ကြောင့်။ အမှေ– ငါတို့ကို။ ဝေဉ္စသိ– လှည့်ပတ်ပြောဆိုရ သနည်း? (လိမ်ညာရသနည်း?)” ဣတိ– မိန့်ပြီ။ “ဒေဝ! န ဝေဉ္စမိ– မလှည့်ပတ်ပါ။ မေ– ၏။ ဝါ–မှာ။ ဓနံ– သည်။ နတ္ထိ– ပါ။” ဣတိ– ပြီ။ အထ– ၌။ ရာဇာ– သည်။ အဿ– ထိုကုမ္ဘဃောသက၏။ ဝါ– ကို။ တေ ကဟာပဏေ– ထိုငွေအသပြာတို့ကို။ ဒဿေတွာ– မြင်စေ၍။ ဝါ– ပြ၍။ “ဣမေ– ဤငွေအသပြာတို့သည်။ ကဿ– အဘယ် သူ၏။ ကဟာပဏာ– တို့နည်း?” ဣတိ အာဟ၊ သော– ထိုကုမ္ဘဃောသကသည်။ သဉ္ဇာနိတွာ– ကောင်းစွာမှတ်မိ၍။ “အဟံ– သည်။ ဗာလော– မိုက်သည်။ အဟော အမှိ– ဩော်...ဖြစ်လေစွ။ ကထံ– အဘယ်ကြောင့်။ ဣမေ– ဤငွေအသပြာတို့ သည်။ ရညော– ၏။ ဟတ္ထံ– လက်သို့။ ပတ္တာ နု ခေါ– ရောက်ခဲ့လေကုန်သနည်း။” ဣတိ– ဤသို့တွေး၍။ ဣတော စိတော စ– ဤမှ ဤမှလည်း။ ဩလောကေန္တော– လသော်။ ပဋိမဏ္ဍိတပသာဓနာ– ဆင်အပ်သော တန်ဆာရှိကုန်သော။ ဂဗ္ဘဒွါရမူလေ– အခန်းတံခါး၏ အနီး၌။ ဌိတာ– တည်နေကုန်သော။ ဒွေပိ– ၂ယောက် လည်း ဖြစ်ကုန်သော။ တာ– ထိုအမျိုးသမီးတို့ကို။ ဒိသွာ၊ “ဣဒံ ကမ္မံ– ဤအမှု
အာမ။ ။ အာမသည် ဝန်ခံခြင်းအနက်ဟော နိပါတ်ပုဒ်တည်း၊ “အာမ- မှန်ပါ”ဟု ပေးရိုးအနက်အတိုင်း ပေးသည်၊ နန်းတော်၌ “မှန်ပါ“ဟု မသုံးရ၊ ထိုသို့ ပြောဆိုသုံးစွဲမူ ချက်ချင်း ရာဇဝတ်သင့်သည်၊ “ကုမ္ဘဃောသကမည်သူဖြစ်ပါကြောင်း ရွှေဖဝါးတော် မြတ်အောက် ရှိခိုးသံတော်ဦးတင်ပါသည်ဘုရား”ဟူ၍ တင်လျှောက်ရသည်။(ရွှေနန်း သုံး- ၂၄၀)
...[စာမျက်နှာ- ၆၂၁]...
သည်။ ဘာရိယံ ဝတ– ကြီးလေးလေစွ။ ဣမာဟိ– ဤမိန်းမတို့သည်။ ဝါ– တို့ကို။ ရညာ– မင်းသည်။ ပယောဇိတာဟိ– စေလွှတ်အပ်ကုန်သည်။ ဘဝိတဗ္ဗံ– ဖြစ်ရာ ၏။” ဣတိ စိန္တေသိ၊ အထ– ၌။ နံ– ထိုကုမ္ဘဃောသကကို။ ရာဇာ– သည်။ “ဘော– အမောင်! ဝဒေဟိ– ပြောလော။ ကသ္မာ– ကြောင့်။ ဧဝံ– သို့။ ကရောသိ– ပြုရ သနည်း?” ဣတိ အာဟ၊ “ဒေဝ! မေ– ၏။ ဝါ–မှာ။ နိဿယော– မှီရာသည်။ နတ္ထိ– မရှိပါ။” ဣတိ– ဤသို့ တင်လျှောက်ပြီ။ “မာဒိသော– ငါကဲ့သို့ ရှုအပ်သူ သည်။ နိဿယော– မှီရာသည်။ ဘဝိတုံ– ဖြစ်ခြင်းငှာ။ န ဝဋ္ဋတိ– မသင့်ဘူးလော?” ဣတိ– မေးပြီ။ “ဒေဝ! ဒေဝေါ– အရှင်မင်းမြတ်သည်။ မေ– ၏။ အဝဿယော– မှီရာသည်။ သစေ ဟောတိ– အကယ်ဖြစ်အံ့။ (ဧဝံ သတိ)၊ ကလျာဏံ– ကောင်း ပါ၏။” ဣတိ– ပြီ။ “ဘော– အမောင်! ဟောမိ– ဖြစ်ပါမည်။ တေ– ၏။ ဓနံ– သည်။ ကိတ္တကံ– အဘယ်မျှအတိုင်းအရှည်ရှိသနည်း?” ဣတိ– မေးပြီ။ “ဒေဝ! စတ္တာလီသကောဋိယော– ကုဋေ၄၀-တို့ပါတည်း။” ဣတိ– ပြီ။ “ကိံ– အဘယ်အရာကို။ လဒ္ဓုံ– ငှာ။ ဝဋ္ဋတိ– သင့်ပါသနည်း?” ဣတိ– ဤသို့ မေးပြီ။ “ဒေဝ! သကဋာနိ– လှည်းတို့ကို။ (လဒ္ဓုံ၊ ဝဋ္ဋတိ– ပါ၏၊)” ဣတိ– ပြီ။ ရာဇာ– သည်။ အနေကသတာနိ– အရာမက များစွာကုန်သော။ ဝါ– ရာပေါင်းများစွာကုန်သော။ သကဋာနိ– တို့ကို။ ယောဇာပေတွာ– ယှဉ်စေ၍။ ဝါ– ကစေ၍။ ပဟိဏိတွာ– စေလွှတ်၍။ တံ ဓနံ– ကို။ အာဟရာပေတွာ– ဆောင်ယူစေ၍။ ရာဇင်္ဂဏေ– မင်းရင်ပြင်၌။ ရာသိံ– အစု အပုံကို။ ကာရာပေတွာ– ပြုစေ၍။ ရာဇဂဟဝါသိနော– ရာဇဂြိုဟ်မြို့၌နေသူတို့ကို။ သန္နိပါတာပေတွာ– စုဝေးစေပြီး၍။ “ဣမသ္မိံ နဂရေ– ၌။ ကဿစိ– တစ်စုံတစ် ယောက်၏။ ဝါ–မှာ။ ဧတ္တကံ– ဤမျှအတိုင်းအရှည်ရှိသော။ ဓနံ– သည်။ အတ္ထိ– ရှိသလော?” ဣတိ ပုစ္ဆိတွာ– လသော်။ “ဒေဝ! နတ္ထိ– ပါ။” ဣတိ– ဤသို့ တင် လျှောက်ကုန်ပြီ။ “အဿ– ထိုကုမ္ဘဃောသကအား။ ကိံ– ဘာကို။ ကာတုံ– ငှာ။ ဝဋ္ဋတိ– သင့်ပါသနည်း?” ဣတိ– ဤသို့ မေးပြီ။ “ဒေဝ! သက္ကာရံ– ကောင်းစွာပြုစု ချီမြှောက်မှုကို။ ဝါ– သူကောင်းပြုခြင်းကို။ (ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ)၊” ဣတိ ဝုတ္တေ– လျှောက်
န ဝဋ္ဋတိ။ ။ နနိပါတ်သည် ပုစ္ဆန(မေးခြင်း)အနက်ဟောတည်း၊ “မေးခြင်း”ဟူရာ၌ “မသင့်ဘူးလော”ဟု ပယ်မြစ်ခြင်းကို ပဓာနထားလျက် (“မ”ဟူသော ပယ်မြစ်သံ ပါစေလျက်) မေးခြင်းမျိုးတည်း။ (သံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၅၃၊ သံဋီ၊၁၊၂၈၉)
...[စာမျက်နှာ- ၆၂၂]...
တင်အပ်သော်။ မဟန္တေန– များစွာသော။ သက္ကာရေန– ကောင်းစွာ ပြုခြင်းဖြင့်။ တံ– ထိုကုမ္ဘဃောသကကို။ သေဋ္ဌိဋ္ဌာနေ– သူဌေးအရာ၌။ ဌပေတွာ– ထား၍။ ဓီတရံ– သမီးတော်ကို။ တဿေဝ– ထိုကုမ္ဘဃောသကအားသာ။ ဒတွာ– ပေး၍။ တေန– ထိုကုမ္ဘဃောသကနှင့်။ သဒ္ဓိံ၊ သတ္ထု– ၏။ သန္တိကံ ဂန္တွာ၊ ဝန္ဒိတွာ– ပြီး၍။ “ဘန္တေ– ရား! ဣမံ ပုရိသံ– ကို။ ပဿထ– ရှုစားတော်မူပါကုန်။ ဧဝရူပေါ– ဤသို့ သဘော ရှိသော။ ဓိတိမာ နာမ– တည် ကြည်ခြင်းရှိသူမည်သည်။ [ဓိတိမာတိ သမာဓိဝန္တော ပညဝန္တော ဝီရိယဝန္တော ဝါ၊ ဓမ္မဋီ-၆၄။] နတ္ထိ။ စတ္တာလီသကောဋိဝိဘဝေါ– ကုဋေ လေးဆယ်သော ဥစ္စာရှိသည်။ ဝါ– ကုဋေလေးဆယ် ဥစ္စာကြွယ်ဝသည်။ ဟောန္တောပိ– ဖြစ်ပါသော်လည်း။ ဥပ္ပိလာဝိတာကာရံ ဝါ– ဗူးတောင်းအသွင်, ပေါ် လွင်တက်ကြွသော အခြင်းအရာကိုသော်လည်းကောင်း။ အသ္မိမာနမတ္တံ ဝါ–
ဥပ္ပိလာဝိတာကာရံ။ ။ ဥပ္ပိလာဝိတကား ဥရှေးရှိသော ပိလုဓာတ်, တပစ္စည်း တည်း၊ ပိလု(ပု)ဓာတ် သပ္ပန(သွားခြင်း) အနက်ကို ဟော၏၊ ဥဥပသာရကြောင့် ’ အထက်၌ သွားခြင်း(ဗူးတောင်းကဲ့သို့ ပေါလောပေါ်ခြင်း)အနက်ကို ဟောသည်၊ သက္ကတ၌ ဂေ ’ဓာတ်သည် ပါဠိ၌ ဂိလေဓာတ်ဖြစ်သကဲ့သို့ သက္ကတ၌ ပုဓာတ်သည် ’ ပါဠိ၌ ပိလုဓာတ် ဖြစ်၏၊ မူလက ဧကဿရဖြစ်သောကြောင့် ဓာတွန်မကျေ၊ ထိုကြောင့် ဥကို ဩဝုဒ္ဓိပြု, ဩကို အဝပြု၍ “ဥပ္ပိလဝိတ”ဟု ရှိသင့်လျက် လ၌ ဒီဃပြု၍ “ဥပ္ပိလာဝိတ”ဖြစ်သည်၊ ဆရာတို့ကား ရဿဖြင့် “ဥပ္ပိလဝိတ”ဟု ရှိစေတော်မူလို၏၊ “ဥပ္ပိလဝတီတိ ဥပ္ပိလာဝိတော၊ ဥပ္ပိလာဝိတော စ+သော+အာကာရော စာတိ ဥပ္ပိလာဝိတာကာရော- ဗူးတောင်းအသွင်, ပေါ်လွင်တက်ကြွသောအခြင်းအရာ”ဟု ပြု၊ တရား ကိုယ်အားဖြင့် လောဘမူသောမနဿနှင့် ယှဉ်သော ပီတိတည်း။ (မ၊ဋ္ဌ၊၄, ၁၉၀၊ ဝိသုဒ္ဓိ၊ဋီ၊၁၊၁၈၄၊ သီဋီသစ်၊၁၊၂၂၈၊ သီဘာ- ၁, ၃၄၀)
မဋီ- ၉၉။ ။ ဥပ္ပိလတိ ပုရိမာဝတ္ထာယ ဘိဇ္ဇတိ ဝိသေသံ အာပဇ္ဇတီတိ ဥပ္ပိလံ၊ [ဥ+ပိလု+ဏ၊] ဥပ္ပိလမေဝ ဥပ္ပိလာဝိတော- ရှေးအခိုက်အတန့်မှ ထူးသော နှစ်သက် ခြင်းအခိုက်အတန့်သို့ ရောက်သောအခြင်းအရာ၊ [ဥပ္ပိလ+ဣတ၊ လ၌ ဒီဃပြု, ဝ- လာ။] ရှေ့နည်းအတိုင်း ဆက်တွဲ၍ “ဥပ္ပိလာဝိတာကာရံ- ရှေးအခိုက်အတန့်မှ ထူးသော နှစ်သက်ခြင်းအခိုက်အတန့်သို့ ရောက်သောအခြင်းအရာကို”ဟု ပေး။
မောဂ်နိ- ၂, ၈၈၊ ကူသီနိ- ၃၀။ ။ ဥပ္ပလဝတီတိ ဥပ္ပိလာဝံ၊ ပီတိသမ္ပယုတ္တစိတ္တံ၊ သဉ္ဇာတံ+ဥပ္ပိလာဝံ ယဿာတိ ဥပ္ပလာဝိတော၊ [ဥပ္ပိလာဝနောင် “သဉ္ဇာတံ တာရကာ-
...[စာမျက်နှာ- ၆၂၃]...
ငါဖြစ်၏ဟူသော မာနမျှကိုသော်လည်းကောင်း။ န ကရောတိ– မပြု။ ကပဏော ဝိယ– သူဆင်းရဲကဲ့သို့။ ပိလောတိကံ– အဝတ်ပိုင်းကို။ နိဝါသေတွာ– ဝတ်၍။ ဘတကဝီထိယံ– ၌။ ဘတိံ– အခစားကို။ ကတွာ၊ ဇီဝန္တော– အသက်မွေးနေသည်ကို။ မယာ– တပည့်တော်သည်။ ဣမိနာ နာမ ဥပါယေန– ဤမည်သော နည်းလမ်း ဖြင့်။ ဉာတော– သိအပ်ပါပြီ။ စ ပန– ဆက်ဥုးအံ့။ ဇာနိတွာ– သိပြီး၍။ ပက္ကောဿာပေတွာ– ခေါ်စေ၍။ သဓနဘာဝံ– ဥစ္စာရှိသည်၏ အဖြစ်ကို။ သမ္ပဋိစ္ဆာပေတွာ– လက်ခံစေ၍။ တံ ဓနံ– ကို။ အာဟရာပေတွာ– ဆောင်ယူစေပြီး၍။ သေဋ္ဌိဋ္ဌာနေ– သူဌေးအရာ၌။ ဌပိတော– ထားအပ်ပါပြီ။ စ– သည်သာမကသေး။ မယာ– သည်။ အဿ– ဤကုမ္ဘဃောသကအား။ ဓီတာ– ကို။ ဒိန္နာ– ပေးအပ်ပါပြီ။ စ– ဆက်ဥုးအံ့။ ဘန္တေ! မယာ– သည်။ ဧဝရူပေါ– သော။ ဓိတိမာ– တည်ကြည်ခြင်းရှိသူကို။ န ဒိဋ္ဌပုဗ္ဗော– ရှေး၌ မမြင်အပ်ပါ။ ဝါ– မမြင် အပ်ဖူးပါ။” ဣတိ အာဟ+
တံ– ထိုစကားကို။ သုတွာ၊ သတ္ထာ– သည်။ “ဧဝံ– ဤနည်းအားဖြင့်။ ဇီဝန္တဿ– အသက်မွေးသူ၏။ ဇီဝိကံ– အသက်မွေးခြင်းသည်။ ဓမ္မိကဇီဝိကံ နာမ– တရားနှင့် ယှဉ်သော အသက်မွေးခြင်း မည်၏။ မဟာရာဇ– မင်းကြီး! စောရိကာ– ဒိတွိတော (မောဂ်-၄, ၄၅) သုတ်ဖြင့် သဉ္ဇာတအဿတ္ထိအနက်၌ ဣတပစ္စည်းသက်၊] ဥပ္ပိလာဝိတဿ+အာကာရော ဥပ္ပလာဝိတာကာရော– ဖြစ်သော ပေါ်လွင်တက်ကြွ သော ပီတိသမ္ပယုတ်စိတ်ရှိသူ၏ အခြင်းအရာ”ဟုပြု။
ဇီဝိကံ။ ။ ဇီဝိကသဒ္ဒါသည် ပါဠိသက္ကတအဘိဓာန်နှင့် များစွာသော ပါဠိအဋ္ဌ ကထာ, ဋီကာတို့အလို “ဇီဝိကာ”ဟု ဣတ္ထိလိင်ချည်းသာ ရှိရကား ဣတ္ထိလိင်မှ နပုံလိင် သို့ ပြန်နေသော လိင်္ဂဝိပလ္လာသဟုကြံ
ဇီဝိတံရှိလျှင် ပိုသင့်။ ။ “ဇီဝိတံ နာမ နေက္ခမ္မာဒိဝသေန ပတိဋ္ဌာပိတစိတ္တဿ သမ္မာ အာဇီဝေါ နာမ။ ကော သော သမ္မာအာဇီဝေါ နာမ? မိစ္ဆာဇီဝါ ဝိရတိ, ဓမ္မေန သမေန ပစ္စယပရိယေသနဝါယာမော စ(ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၂၀)။ ဇီဝိတန္တိ အာဇီဝေါ(နေတ္တိ၊ဋ္ဌ၊၂၅၇)”ဟူသော အဖွင့်များအအရ ဇီဝိတသဒ္ဒါ အသက်မွေး ခြင်းအနက်ကို ဟောနိုင်သောကြောင့် “ဇီဝိတံ ဓမ္မဇီဝိတံ”ဟုရှိလျှင် ပိုသင့်သည်၊ သို့ မဟုတ် တ- ကို ကပြု၍ “ဇီဝိကံ ဓမ္မဇီဝိကံ”ဖြစ်သည်ဟု ကြံ
စောရိကာဒိကမ္မံ။ ။ စောရဿ+ကြိယာ (ကမ္မံ) စောရိကာ- ခိုးသူ၏ အလုပ်၊
...[စာမျက်နှာ- ၆၂၄]...
ဒိကမ္မံ ပန– ခိုးမှုအစရှိသောအလုပ်သည်ကား။ ဣဓလောကေ စေဝ– ဤလော က၌လည်းကောင်း။ ပရလောကေ စ– နောက်လောက၌လည်းကောင်း။ ပီဠေတိ– နှိပ်စက်တတ်၏။ ဟိံသေတိ– ညှဉ်းဆဲတတ်၏။ တတောနိဒါနံ တတောနိဒါနံ တတောနိဒါနံ– ထိုခိုးမှု စသော အလုပ်ဟူသော အကြောင်းကြောင့်။ သုခံ နာမ– ချမ်းသာခြင်းမည်သည်။ နတ္ထိ။ ဟိ– မှန်၏။ ပုရိသဿ– ၏။ ဓနပါရိဇုညကာလေ– ဥစ္စာဆုတ်ယုတ်ပျက် (တစ်နည်း) စောရဿ+ဧသာ စောရိကာ– ခိုးသူ၏ ဥစ္စာဖြစ်သော ခိုးမှု (သီဘာ-၁, ၄၄၅၊ နီဘာ- ၂, ၁၉၈၊ ဓာန်ဋီ-၅၂၂)၊ စောရိကာ+အာဒိ ယဿာတိ စောရိကာဒိ၊ စောရိကာဒိ စ+တံ+ကမ္မံ စာတိ စောရိကာဒိကမ္မံ
တတောနိဒါနံ။ ။ ဤပုဒ်သည် သဒ္ဒါကျမ်းအလို ဝါကျ၊ အဋ္ဌကထာဋီကာတို့အလို သမာသ်, ဝါကျ ၂မျိုးတည်း၊ ဝါကျယူလျှင် တနှင့် နိဒါနနောင် ဟိတ်အနက်၌ ပထမာသက်၊ ယတေဟိ ပစ္စတ္တဝစနဿ တောနိဒါနာဒီသု(နီတိ- ၄၉၇)သုတ်, ဝိဗော- ၅၃အလို သောသုတ်၌ “သိ”ဟူသော ယောဂဝိဘာဂတို့ဖြင့် တနောင် သိဝိဘတ်ကို တောပြု၊ “တတော နိဒါနံ- ထိုခိုးမှုစသော အလုပ်ဟူသော အကြောင်းကြောင့်”ဟုပေး။
ကမ္မဓာရည်း။ ။ သမာသ်ယူလျှင် ကမ္မဓာရည်းသမာသ်, ဗဟုဗ္ဗီဟိသမာသ်အား ဖြင့် ၂မျိုးဖြစ်နိုင်၏၊ ထိုတွင် ကမ္မဓာရည်း၌ “တံ (တတော)+နိဒါနံ တတောနိဒါနံ (နီယော- ၁၃)”ဟုပြု၊ “တ+နိဒါန”၂ပုဒ်လုံးနောင် သိသက်၊ တနောင် သိကို တောပြု (မဋီ၊၂၊၆၀၊ အနုဋီ၊၂၊၁၇)၊ သို့မဟုတ် တနောင် ပထမာအနက်၌ တောပစ္စည်း သက်(သာရတ္ထ၊၁၊၈၃)၊ သမာသ်ပြီးသောအခါ တတောနိဒါနနောင် ကာရဏ(ပဉ္စမီ) အနက်၌ ပထမာသက်၊ “တတောနိဒါနံ- ထိုခိုးမှုစသော အလုပ်ဟူသောအကြောင်း ကြောင့်”ဟုပေး(မဓုဋီကာ)၊ “ပဉ္စမီအနက်၌ ဒုတိယာ”ဟု နီယော- ၁၃၌ တစ်နည်း ဆို၏။
ဗဟုဗ္ဗီဟိ။ ။ ဗဟုဗ္ဗီဟိ၌ “တံ (တတော)+နိဒါနံ ယဿာတိ တတောနိဒါနံ” ဟု ပြု၍ ရှေ့နည်းအတိုင်း ရုပ်ပြီးစေပြီး တတောနိဒါနနောင် ဝိသေသနအနက်၌ ပထမာ သက်၊ “တတောနိဒါနံ- ထိုခိုးမှုစသော အလုပ်ဟူသော အကြောင်းရှိသည်ဖြစ်၍၊ ဝါ- ရှိသော”ဟုပေး။ (မ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၇၉)
အလုတ္တသမာသ်။ ။ သမာသ်၂မျိုးလုံး တောကို မချေရသောကြောင့် အလုတ္တ သမာသ်ချည်းတည်း(မဓုဋီကာ)၊ ကာရဏအနက်ဟော နိပါတသမုဒါယဟု ဆိုသေး ၏(နီတိသုတ္တ- ၁၆၈၊ သီဋီ သစ်- ၂, ၃၇၊ မောဂ်နိ- ၁, ၂၀၂- ၃- ၄)
ဓနပါရိဇုညကာလေ။ ။ ပါရိဇုညသည် ဇရာပါရိဇုည, ဗျာဓိပါရိဇုည, ဘောဂ
...[စာမျက်နှာ- ၆၂၅]...
စီးခြင်း၏အခါ၌။ ဝါ– ဥစ္စာဆုတ်ယုတ်ပျက်စီးရာအခါ၌။ ကသိံ ဝါ– လယ်ယာ လုပ်ကိုင်ခြင်းကိုသော်လည်းကောင်း။ ဘတိံ ဝါ– အခစားကိုသော်လည်းကောင်း။ ကတွာ၊ ဇီဝိကမေဝ– အသက်မွေးခြင်းသည်သာ။ ဓမ္မိကဇီဝိကံ နာမ– မည်၏။ ဟိ– ချဲ့ဥုးအံ့။ ဧဝရူပဿ– သော။ ဝီရိယသမ္ပန္နဿ– ဝီရိယနှင့် ပြည့်စုံသော။ သတိသမ္ပန္နဿ– သတိနှင့်ပြည့်စုံသော။ ကာယဝါစာဟိ– ကိုယ်နှုတ်တို့ဖြင့်။ ပရိသုဒ္ဓကမ္မဿ– ထက်ဝန်းကျင်စင်ကြယ်သောအမှုရှိသော။ ပညာယ– ပညာဖြင့်။ နိသမ္မ– ပါရိဇုည, ဉာတိပါရိဇုညအားဖြင့် ၄မျိုးရှိ၏။ ဤ၌ ဘောဂပါရိဇုညကို ဓနပါရိဇုညဟု ဆိုသည် (မ– ၂, ၂၅၄)၊ ကျမ်းအသီးသီး၌ ပါရိဇုညပုဒ်၏ ဝိဂြိုဟ်, ရုပ်ပြီးပုံအမျိုးမျိုးကို မိန့်ဆိုထား၏။ ထိုအဆိုများကို ပြပါဥုးမည်။
ပါရာဘာ- ၁, ၃၉၃။ ။ ပရိဇာနံ ပရိဇာနိ- ဆုတ်ယုတ်ခြင်း၊ [ဇာဟာဟိ နိ(မောဂ်- ၅, ၅၀)သုတ်ဖြင့် ဇာဓာတ်နောင် နိပစ္စည်းသက်၊ ရူအလို တိပစ္စည်းကို နိပြု၊] ပရိဇာနိယေဝ ပါရိဇုညံ။ [ပရိဇာနိ+ဏျ၊ ဇာ၏ အာကို ဥပြု, နိ၌ ဣချေ, နျကို ဉ ပြု, ဒွေဘော်လာ။]
ပါရာယော- ၆၂။ ။ ပရိဟာနံ ပရိဟာနိ၊ [ပရိ+ဟာ+နိ (တိ)၊] ပရိဟာနိ ဧဝ ပါရိဇုညံ၊ ရှေ့နည်းထက် ဟကို ဇပြုရခြင်းသာ ထူး၏။
ပါရာဂံ- ၁, ၃၆၉။ ။ ပရိဟိယတီတိ ပါရိဟာနိ၊ ပရိဟာနိယာ+ဘာဝေါ ပါရိဇုညံ-ဆုတ်ယုတ်သည်၏အဖြစ်၊ [ပရိဟာနိ+ဏျ၊] ရုပ်ပြီးပုံမှာ ပါရာယောနှင့် တူ၏။
စလင်းဂံ- ၁, ၂၅။ ။ ပရိဟာနဿ+ဘာဝေါ ပါရိဇုညံ- ဉာတိဘောဂစသည်တို့ကို စွန့်တတ်သူ၏အဖြစ်၊ ဝါ- ဉာတိဘောဂစသည်တို့၏ ဆုတ်ယုတ်ခြင်း၊ ရှေ့သဒ္ဒတ္ထ၊ နောက် အဓိပ္ပာယတ္ထ၊ [ပရိဟာန+ဏျ၊ ဟကို ဇပြု, အာကို ဥပြု၊ နျကို ဉပြု, ဒွေဘော်လာ၊] (တစ်နည်း) ဉာတိဘောဂါဒီနံ ပရိဇဟနံ ပါရိဇုညံ- ဉာတိဘောဂစသည်တို့ကို စွန့်ခြင်း၊ [ပရိ+ဟာ+အည၊ ဟာ၏အာကို ချေ, ဟကို ဇပြု, နောက်အ- ကို ဥပြု, ပ၏အ- ကို အာဝုဒ္ဓိပြု။]
သီဋီသစ်၊၂၊၂၁၈။ ။ ပရိဇိယနံ ပရိဟာနံ ပါရိဇုညံ၊ [ပရိ+ဇေ(ခယအနက်)+ အည၊ ဇေ၏ ဧကိုချေ, နောက်အ- ကို ဥပြု, ပ၏ အ- ကို အာဝုဒ္ဓိပြု၊- စလင်းဂံ- ၁, ၂၅။]”ဟုလည်းကောင်း, “ပရိဇီရတီတိ ပရိဇိဏ္ဏော၊ [ပရိ+ဇရ+တ၊ ဇရကို ဇိရပြု၊] ပရိဇိဏ္ဏဿ+ဘာဝေါ ပါရိဇုညံ”ဟုလည်းကောင်း ပြု၏။ [ပရိဇိဏ္ဏ+ဏျ၊ ဇိ၏ဣကို ဥပြု, ဏ္ဏကို နောက်ယသို့ကပ်, ဏတစ်လုံးကိုချေ, ဏျကို ဉပြု, ဒွေဘော်လာ၊- စလင်းဂံ- ၁, ၂၅။]
...[စာမျက်နှာ- ၆၂၆]...
ကာရိနော– စူးစမ်းဆင်ခြင်၍ ပြုလေ့ရှိသော။ ကာယာဒီဟိ– ကိုယ်အစရှိသည် တို့ဖြင့်။ သညတဿ– စောင့်စည်းသော။ ဓမ္မဇီဝိကံ– တရားသဖြင့် အသက်မွေး ခြင်းကို။ ဇီဝန္တဿ– အသက်မွေးသော။ သတိအဝိပ္ပဝါသေ– သတိနှင့် မကင်းသော နေခြင်း၌။ ဌိတဿ– တည်သောသူ၏။ ဣဿရိယံ– အစိုးရသူ၏အဖြစ်သည်။ ဝဍ္ဎတိယေဝ– တိုးပွားသည်သာ။” ဣတိ ဝတွာ ဣမံ ဂါထံ အာဟ၊ (ကိံ)၊ “ဥဋ္ဌာနဝတော၊ ပေ။ ယသောဘိဝဍ္ဎတီ”တိ– ဟူ၍။ (အာဟ)
ဥဋ္ဌာနဝတော သတီမတော, သုစိကမ္မဿ နိသမ္မကာရိနော၊ သညတဿ ဓမ္မဇီဝိနော, အပ္ပမတ္တဿ ယသောဘိဝဍ္ဎတိ သညတဿ ဓမ္မဇီဝိနော, အပ္ပမတ္တဿ ယသောဘိဝဍ္ဎတိ သညတဿ ဓမ္မဇီဝိနော, အပ္ပမတ္တဿ ယသောဘိဝဍ္ဎတိ ဥဋ္ဌာနဝတော– ထိုင်းမှိုင်းဖျင်းအ, မပျင်းရအောင်, ထကြွတက်ကြောင်း, ကောင်းသော လုံ့လလည်းရှိထသော။ သတိမတော– ကိစ္စခပင်း, မလစ်ဟင်း အောင်, စင်းစင်းမှတ်မိ, ကောင်းသောသတိလည်းရှိထသော။ သုစိကမ္မဿ– အပြစ်ကင်း၍, သန့်ရှင်းစင်ကြယ်, သုံးသွယ်သောကံလည်းရှိထသော။ နိသမ္မကာရိနော– ကိစ္စအများ, မယွင်းမှားဖို့, စဉ်းစား၍ ပြုလေ့ရှိထသော။ သညတဿ– ကိုယ်နှုတ်စိတ်တွင်း, အပြစ်ရှင်းအောင်, အလျှင်းပုံသေ, စောင့်စည်း၍ နေထသော။ ဓမ္မဇီဝိနော– လူဝတ်ကြောင်များ, မတရားကို, ရှောင်ရှားသောအား, လုပ်ကိုင်စား၍, တရားသဖြင့်, အသက်မွေးထသော။ (တစ်နည်း) ဓမ္မဇီဝိနော– ရဟန်းတော်များ, မတရားကို, ရှောင်ရှားသောအား, ဆွမ်းခံစား၍, တရားသဖြင့်, အသက်မွေးထသော။ အပ္ပမတ္တဿ– မမေ့မလျော့, မပေါ့မသွမ်း, ရဟန်းရှင်လူ, ခပ်သိမ်းသူ၏။ ယသော– ရာထူးဌာနန်, စည်းစိမ်မှန်ကြောင့်, ခြွေရံသင်းပင်း, ဂုဏ်သတင်းသည်။ အဘိဝဍ္ဎတိ– လဆန်းပက္ခ, လရောင်ကြွသို့, နိစ္စဖြိုးဝေ, တိုးတက်ပေသတည်း။
ဓမ္မဇီဝိကံ ဇီဝန္တဿ။ ။ ဓမ္မဇီဝိကံနှင့် ဇီဝန္တဿသည် အသက်မွေးခြင်းကြိယာကို ချည်း ရသောကြောင့် အဘေဒဘေဒူပစာ (ကံနှင့်ကြိယာ မပြားဘဲလျက် ပြားသကဲ့သို့ ခွဲဆိုအပ်သော စကား)တည်း၊ (တစ်နည်း) “ကတွာ”ထည့်၍ “ဓမ္မဇီဝိကံ- ကို၊ (ကတွာ– ၍၊) ဇီဝန္တဿ- သော”ဟု ပေးပါ(သီဋီသစ်၊၁၊၃၅၈)၊ (တစ်နည်း) ကြိယာဝိသေသန ကြံ၍ “ဓမ္မဇီဝိကံ- အားဖြင့်၊ ဇီဝန္တဿ- သော”ဟု ပေးပါ(ဓမ္မယော- ၄၂)
...[စာမျက်နှာ- ၆၂၇]...
တတ္ထ– ထိုဂါထာ၌။ ဥဋ္ဌာနဝတောတိ– ကား။ ဥဋ္ဌာနဝီရိယဝန္တဿ– ထကြွ ကြောင်း လုံ့လဝီရိယရှိထသော။ ဝါ– ထကြွလုံ့လဝီရိယရှိထသော။ သတီမတောတိ– ကား။ သတိသမ္ပန္နဿ– သတိနှင့် ပြည့်စုံထသော။ သုစိကမ္မဿာတိ– ကား။ နိဒ္ဒေါသေဟိ– အပြစ်မရှိကုန်သော။ နိရပရာဓေဟိ– ချွတ်ယွင်းချက်မရှိ ကုန်သော။ ကာယကမ္မာဒီဟိ– ကာယကံအစရှိသော ကံတို့နှင့်။ သမန္နာဂတဿ– ပြည့်စုံထသော။ နိသမ္မကာရိနောတိ– ကား။ ဧဝံ– ဤသို့။ စေ ဘဝိဿတိ– အကယ်၍ ဖြစ်အံ့။ (ဧဝံ သတိ– သော်၊) ဧဝံ– သို့။ ကရိဿာမိ– ပြုအံ့။ ဣတိ ဝါ– ဤသို့သော်လည်းကောင်း။ ဣမသ္မိံ ကမ္မေ– ဤအလုပ်ကို။ ဧဝံ– သို့။ ကတေ– ပြု အပ်ပြီးသော်။ ဣဒံ နာမ– ဤမည်သော အကျိုးသည်။ ဘဝိဿတိ– ဖြစ်လတ္တံ့။ ဣတိ ဝါ– ဤသို့သော်လည်းကောင်း။ ဧဝံ– သို့။ နိဒါနံ– ရောဂါ၏အကြောင်းကို။ သလ္လက္ခေတွာ– မှတ်သား၍။ ရောဂတိကိစ္ဆနံ– ရောဂါကို ဆေးကုမှုကို။ (ကရောတိ) ဝိယ– ပြုသကဲ့သို့။ (ဧဝံ– ဤအတူ၊) သဗ္ဗကမ္မာနိ– အလုံးစုံသော အမှုတို့ကို။ နိသာမေတွာ ဥပဓာရေတွာ– စူးစမ်းနှိုင်းချိန်၍။ ကရောန္တဿ– ပြုထသော
သညတဿာတိ– ကား။ ကာယာဒီဟိ– ကိုယ်အစရှိသည်တို့ဖြင့်။ သညတဿ– စောင့်စည်းထသော။ နိစ္ဆိဒ္ဒဿ– အပေါက်မရှိထသော။ ဓမ္မဇီဝိနောတိ– ကား။ အဂါရိကဿ– အိမ်ရာရှိသည်ဖြစ်၍။ ဝါ– လူဝတ်ကြောင်ဖြစ်၍။ [ဇီဝိကံ ကပ္ပေန္တဿ၌စပ်၊] တုလာကူဋာဒီနိ– ချိန်ခွင်ဖြင့် စဉ်းလဲကောက်ကျစ်ခြင်းအစရှိသော အမှုတို့ကို။ ဝဇ္ဇေတွာ– ရှောင်ကြဉ်၍။ ကသိဂေါရက္ခာဒီဟိ– လယ်ယာလုပ်ခြင်း, နွားကိုစောင့်ရှောက်မွေးမြူခြင်းအစရှိသော အမှုတို့ဖြင့်လည်းကောင်း။ အနာဂါရိကဿ– အိမ်ရာမရှိသည်ဖြစ်၍။ ဝါ– ရှင်ရဟန်းဖြစ်၍။ [ဇီဝိကံ ကပ္ပေန္တဿ၌ စပ်၊] ဝေဇ္ဇကမ္မဒူတကမ္မာဒီနိ– ဆေးဆရာ၏အလုပ်, တမန်သည်၏အလုပ်အစ ရှိသော အမှုတို့ကို။ ဝဇ္ဇေတွာ– ရှောင်ကြဉ်၍။ ဓမ္မေန– တရားသဖြင့်။ သမေန– ကိုယ့်ဖို့ သူဖို့ ညီမျှသဖြင့်။ ဘိက္ခာစရိယာယ– ဆွမ်းခံလှည့်လည်ခြင်းဖြင့်။ ဇီဝိကံ–
ဓမ္မေန သမေန ဘိက္ခာစရိယာယ။ ။ ဓမ္မေန သမေန ဘိက္ခာစရိယာယတို့၌ ဣတ္ထမ္ဘူတလက္ခဏအနက်တည်း(ပဋိသံဂံ- ၃၉၆)၊ ဓမ္မဇီဝိနောအရ လူများအတွက် မဟာကုသိုလ်ရှိ ဝိရီယ၊ ရဟန်းများအတွက် မဟာကုသိုလ်, မဟာကြိယာရှိ ဝီရိယကို ရ၏။ (ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၂၀)
...[စာမျက်နှာ- ၆၂၈]...
အသက်မွေးမှုကို။ ကပ္ပေန္တဿ– ပြုထသော။ အပ္ပမတ္တဿာတိ– ကား။ အဝိပ္ပဝုတ္ထသတိနော– ကင်း၍နေသော သတိရှိသူမဟုတ်ထသော။ ဝါ– သတိကင်းသူ မဟုတ်ထသော။ ယသောဘိဝဍ္ဎတီတိ– ကား။ ဣဿရိယဘောဂသမ္ပန္နသင်္ခါတော– အစိုးရသူ၏ဖြစ်ကြောင်းဖြစ်ရာ ရာထူးဂုဏ်သိရ် စည်းစိမ်နှင့် ပြည့်စုံသူဟု ဆိုအပ်သော။ (ယသော) စေဝ– ပရိဝါရယသသည်လည်းကောင်း။ ဝါ– အခြံ အရံသည်လည်းကောင်း။ ကိတ္တိဝဏ္ဏဘဏနသင်္ခါတော– ချီးမွမ်းအပ်သော ဂုဏ် သတင်းကို ပြောဆိုခြင်းဟု ဆိုအပ်သော။ ယသော စ– ကိတ္တိယသသည်လည်းကောင်း။ ဝါ– အကျော်အစောသည်လည်းကောင်း။ အဘိဝဍ္ဎတိ– တိုးပွား၏။ ဣတိ– ဤတွင် ဂါထာအဖွင့်အပြီးတည်း။
ဂါထာပရိယောသာနေ– ၌။ ကုမ္ဘဃောသကော– သည်။ သောတာပတ္တိဖလေ– ဖိုလ်၌။ ပတိဋ္ဌဟိ– တည်ပြီ။ အညေပိ– ကုမ္ဘဃောသကမှ အခြားလည်း ဖြစ်ကုန်သော။ ဗဟူ– တို့သည်။ သောတာပတ္တိဖလာဒီနိ– တို့သို့။ ပါပုဏိံသု၊ ဧဝံ– သို့။ မဟာဇနဿ– ၏။ သာတ္ထိကာ– သော။ ဓမ္မဒေသနာ– သည်။ ဇာတာ– ပြီ။ (တစ်နည်း) ဓမ္မဒေသနာ– သည်။ မဟာဇနဿ– ၏။ သာတ္ထိကာ– သည်။ ဇာတာ– ပြီ။ ဣတိ– ဤတွင် ကုမ္ဘဃောသကသေဋ္ဌိဝတ္ထုအပြီးတည်း။
ကုမ္ဘဃောသကသေဋ္ဌိဝတ္ထုဘာသာဋီကာ ပြီး၏။
၃- စူဠပန္ထကတ္ထေရဝတ္ထုဘာသာဋီကာ
ဥဋ္ဌာနေန’ပ္ပမာဒေနာတိ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ သတ္ထာ ဝေဠုဝနေ ဝိဟရန္တော၊ စူဠပန္ထကတ္ထေရံ– စူဠပန္ထကထေရ်ကို။ အာရဗ္ဘ ကထေသိ+
ကိရ– ချဲ့။ ရာဇဂဟေ– မြို့၌။ ဓနသေဋ္ဌိကုလဿ– ဥစ္စာရှိသော သူဌေးမျိုး၏။ ဓီတာ– သည်။ ဝယပ္ပတ္တကာလေ– အရွယ်ရောက်ရာအခါ၌။ မာတာပိတူဟိ– တို့ သည်။ သတ္တဘူမိကဿ– ဘုံ၇ဆင့်ရှိသော။ ပါသာဒဿ– ၏။ ဥပရိမတလေ– အထက်၌ဖြစ်သောအပြင်၌။ (အထက်ဆုံးအထပ်၌)၊ အတိဝိယ– အလွန်အကဲ သာလျှင်။ ရက္ခိယမာနာ– စောင့်ရှောက်အပ်သည်။ (ဟုတွာ)၊
ယောဗ္ဗနမဒမတ္တယောဗ္ဗနမဒမတ္တတာယ။ ။ ယောဗ္ဗနေ+မဒေါ ယောဗ္ဗနမဒေါ- နုပျိုသူ၏အဖြစ်၌
...[စာမျက်နှာ- ၆၂၉]...
တာယ– နုပျိုသူ၏အဖြစ်၌ မာန်ယစ်ခြင်းဖြင့် မာန်ယစ်သည်၏အဖြစ်ကြောင့်။ ဝါ– နုပျိုသူ၏အဖြစ်ကို မှီ၍ဖြစ်သော မာန်ယစ်ခြင်းဖြင့် မာန်ယစ်သည်၏ အဖြစ်ကြောင့်။ ပုရိသလောလာ– ယောက်ျား၌ လော်လည်သည်။ (ယောကျ်ား လိုချင်သည်)၊ ဟုတွာ၊ အတ္တနော– ၏။ ဒါသေနေဝ– ကျွန်နှင့်သာလျှင်။ သဒ္ဓိံ၊ သန္ထဝံ– ၂ဥုးသဘောတူ ပေါင်းသင်းနေထိုင်ခြင်းကို။ ကတွာ၊ “အညေပိ– အခြား သူတို့သည်လည်း။ မေ– ၏။ ဣဒံ ကမ္မံ– ဤအမှုကို။ ဇာနေယျုံ– သိကုန်ရာ၏။” ဣတိ– ဤသို့ တွေး၍။ ဘီတာ– ကြောက်သည်။ (ဟုတွာ)၊ ဧဝံ– သို့။ အာဟ၊ (ကိံ)၊ “အမှေဟိ– တို့သည်။ ဣမသ္မိံ ဌာနေ– ဤအရပ်၌။ ဝသိတုံ– ငှာ။ န သက္ကာ– မဖြစ်နိုင်။ မေ– ၏။ မာတာပိတရော– တို့သည်။ ဣမံ ဒေါသံ– ဤအပြစ်ကို။ သစေ ဇာနိဿန္တိ– အကယ်၍ သိကုန်အံ့။ (ဧဝံ သတိ)၊ မံ– ကို။ ခဏ္ဍာခဏ္ဍိကံ– အပိုင်း ငယ်,အပိုင်းကြီးဖြစ်အောင်။ ကရိဿန္တိ– ပြုကြလိမ့်မည်။ ဝိဒေသံ– အရပ်တစ်ပါး သို့။ ဂန္တွာ၊ ဝသိဿာမ– နေကြစို့။” ဣတိ– ပြီ။ တေ– ထို၂ယောက်တို့သည်။ ဟတ္ထသာရံ– လက်တို့ဖြင့် ယူထိုက်သော ဥစ္စာနှစ်ကို။ ဝါ– လက်၌ ရောက်ရှိနေသော မာန်ယစ်ခြင်း။ ယောဗ္ဗနမဒေန+မတ္တော ယောဗ္ဗနမဒမတ္တော– နုပျိုသူ၏အဖြစ်၌ မာန် ယစ်ခြင်းဖြင့် မာန်ယစ်သူ၊ ယောဗ္ဗနမဒမတ္တဿ+ဘာဝေါ ယောဗ္ဗနမဒမတ္တတာ–နုပျိုသူ၏အဖြစ်၌ မာန်ယစ်ခြင်းဖြင့် မာန်ယစ်သူ၏အဖြစ် (သီဘာ- ၁, ၂၂၁)၊ “ယောဗ္ဗနမဒေါတိ ယောဗ္ဗနံ နိဿာယ ဥပ္ပဇ္ဇနကော မာနမဒေါ (အံ၊ဋ္ဌ၊ ၂၊ ၁၂၉)” အဖွင့်ကား အဓိပ္ပာယ်ဖွင့်တည်း။ သို့မဟုတ် “ယောဗ္ဗနံ နိဿာယ– နုပျိုသူ၏ အဖြစ်ကိုမှီ၍”ဟူသည် နုပျိုသည်၏အဖြစ်ကြောင့်”နှင့် အဓိပ္ပာယ်တူသဖြင့် “ယောဗ္ဗနေန+ဥပ္ပန္နော+မဒေါ ယောဗ္ဗနမဒေါ– နုပျိုသူ၏အဖြစ်ကြောင့် ဖြစ်သော မာန်ယစ်ခြင်း”ဟု ပြု၍ ရှေ့နည်း အတိုင်း ဆက်တွဲကာ “ယောဗ္ဗနမဒမတ္တတာယ– နုပျိုသူ၏အဖြစ်ကြောင့် ဖြစ်သော မာန်ယစ်ခြင်းဖြင့် မာန်ယစ်သူ၏အဖြစ်ကြောင့်”ဟုပေးပါ။
ဟတ္ထသာရံ။ ။ “ဟတ္ထသာရန္တိ အတ္တနော သန္တကေ ဟတ္ထေဟိ ဂဟေတဗ္ဗသာရ- ဘဏ္ဍံ(သံဋီ၊၂၊၃၂၈)”ဟူသော အဖွင့်ကို ကြည့်၍ “ဟတ္ထေဟိ+ဂဟေတဗ္ဗော+သာရော ဟတ္ထသာရော”ဟုပြု၊ “ဟတ္ထသာရန္တိ ဟတ္ထဂတဓန သာရံ(သီဋီသစ်၊၂၊၁၃၂)”ဟူသော အဖွင့်အလို “ဟတ္ထေ+ဂတော+သာရော- လက်၌ ရောက်ရှိနေသော (လက်ထဲပါလာ သော) စိန်ရွှေစသော ဥစ္စာနှစ်တည်း၊ ဟတ္ထသာရော”ဟုပြု။ (သီဘာ- ၃, ၁၅၇)
...[စာမျက်နှာ- ၆၃၀]...
ဥစ္စာနှစ်ကို။ ဂဟေတွာ– ၍။ အဂ္ဂဒွါရေန– ရှေးဥုးစွာ ဖွင့်အပ်သော မြို့တံခါးဖြင့်။ နိက္ခမိတွာ– ထွက်၍။ “ယတ္ထ ဝါ တတ္ထ ဝါ– ဟုတ်ဟုတ် ငြားငြားသော အရပ်၌။ အညေဟိ– အခြားသူတို့သည်။ အဇာနနဋ္ဌာနံ– မသိရာအရပ်သို့။ ဂန္တွာ ဝသိဿာမ– နေကြစို့။” ဣတိ– ဤသို့ တိုင်ပင်၍။ ဥဘောပိ– ၂ယောက်သောသူတို့ သည်လည်း။ အဂမံသု၊ တေသံ– ထို၂ယောက်တို့သည်။ ဧကသ္မိံ– သော။ ဌာနေ–အရပ်၌။ ဝသန္တာနံ– နေကုန်လသော်။ သံဝါသံ– အတူပေါင်းသင်းနေထိုင်ခြင်းကို။ အနွာယ– စွဲ၍။ တဿာ– ထိုသူဌေးသမီး၏။ ကုစ္ဆိသ္မိံ– ဝမ်း၌။ ဂဗ္ဘော ပတိဋ္ဌာသိ၊ သာ– ထိုသူဌေးသမီးသည်။ ဂဗ္ဘပရိပါကံ– ကိုယ်ဝန်၏ ရင့်ကျက်ခြင်းသို့။ အာဂမ္မ– ရောက်၍။ တေန– ထိုယောက်ျားနှင့်။ သဒ္ဓိံ၊ မန္တေသိ– တိုင်ပင်ပြီ။ (ကိံ)၊ “မေ– ၏။ ဂဗ္ဘော– သည်။ ပရိပါကံ– ရင့်ကျက်ခြင်းသို့။ ဂတော– ပြီ။ ဉာတိဗန္ဓုဝိရဟိတေ– ဆွေမျိုး, မိတ်ဆွေတို့မှ ကင်းသော။ ဌာနေ– ၌။ ဂဗ္ဘဝုဋ္ဌာနံ နာမ– ကိုယ်ဝန်၏ (ဖြစ်တည်ရာသားအိမ်မှ) ထကြွလှုပ်ရှားခြင်းမည်သည်။ ဝါ– ကလေးမွေးဖွားခြင်း မည်သည်။ ဥဘိန္နမ္ပိ– ၂ယောက်လည်း ဖြစ်ကုန်သော။ အမှာကံ– တို့၏။ ဒုက္ခာဝဟံ– ဆင်းရဲကို ဆောင်တတ်၏။ ကုလဂေဟမေဝ– အမျိုးအိမ်သို့သာ။ ဂစ္ဆာမ– သွားကြစုိ့။” ဣတိ– ဤသို့ တိုင်ပင်ပြီ။ သော– ထိုယောက်ျားသည်။ “အဟံ– သည်။ တတ္ထ– ထိုအမျိုးအိမ်သို့။ သစေ ဂမိဿာမိ– အံ့။ (ဧဝံ သတိ)၊ မေ– ၏။ ဇီဝိတံ– သည်။ နတ္ထိ။” ဣတိ– ဤသို့ တွေး၍။ ဘယေန– ကြောက်ခြင်းကြောင့်။ “အဇ္ဇ– ယနေ့။ ဂစ္ဆာမ– သွားကြမည်။ သွေ– ၌။ ဂစ္ဆာမ။” ဣတိ– ဤသို့ ပြော၍။ ဒိဝသေ– တို့ကို။ အတိက္ကာမေသိ– လွန်စေပြီ။ သာ– ထိုသူဌေးသမီးသည်။ စိန္တေသိ၊ (ကိံ)၊
အဂ္ဂဒွါရေန။ ။ အဂ္ဂသဒ္ဒါ အာဒိအနက်တည်း၊ “အဂ္ဂံ- ရှေးဥုးစွာ+ဝိဝဋံ- ဖွင့်အပ် သော+ဒွါရံ- မြို့တံခါးတည်း၊ အဂ္ဂဒွါရံ”ဟုပြု၊ ဇာဋီသစ်အလို အဂ္ဂသဒ္ဒါ ဥတ္တမ(ဝရ) အနက်တည်း၊ “အဂ္ဂံ စ+တံ+ဒွါရံ စာတိ အဂ္ဂဒွါရံ- မြတ်သော (မြတ်သည်ဟု သမုတ် အပ်သော) တံခါး”ဟုပြု၊ ဘေးဥပဒ်စသည်တို့မှ လွတ်မြောက်ဖို့ လောကအမှတ် အသားအားဖြင့် အတိတ်နိမိတ်ကောင်းပြု၍ “အဂ္ဂဒွါရ- မြတ်သောတံခါး”ဟု ဆိုသည်။
[အဂ္ဂဒွါရေနာတိ တသ္မိံ ဒိဝသေ အဂ္ဂံ သဗ္ဗပဌမံ ဝိဝဋေ နဂရဒွါရေန (အံ၊ဋီ၊ ၁၊ ၁၆၀)
အဂ္ဂဒွါရေနာတိ ဘယုပ္ပဒ္ဒဝါဒီဟိ ပမောစနတ္ထာယ လောကသင်္ကေတဝသေန နိမိတ္တံ ကတွာ ဥတ္တမသမ္မတေန ဒွါရေန နိက္ခမိတွာတိ အတ္ထော (ဇာဋီသစ်-၁, ၁၇၁)။]
...[စာမျက်နှာ- ၆၃၁]...
“အယံ ဗာလော– ဤလူမိုက်သည်။ အတ္တနော– ၏။ ဒေါသမဟန္တတာယ– အပြစ် ၏ ကြီးသည်၏အဖြစ်ကြောင့်။ ဂန္တုံ၊ န ဥဿဟတိ– မရဲဝံ့။ မာတာပိတရော နာမ– မိဘတို့မည်သည်။ ဧကန္တဟိတာဝ– စင်စစ်အားဖြင့် စီးပွားချမ်းသာကို ဆောင် တတ်ကြသည်သာ။ (ဟောန္တိ)၊ အယံ– ဤယောက်ျားသည်။ ဂစ္ဆတု ဝါ– သွားမူ လည်း သွားပါစေ။ မာ (ဂစ္ဆတု) ဝါ– မသွားမူလည်း မသွားပါစေ။ အဟံ၊ ဂမိဿာမိ– သွားမည်။” ဣတိ– ဤသို့ ကြံပြီ။ သာ– ထိုသူဌေးသမီးသည်။ တသ္မိံ– ထို ယောက်ျားသည်။ ဂေဟာ– မှ။ နိက္ခန္တေ– ထွက်လသော်။ ဂေဟပရိက္ခာရံ– အိမ်၏ အသုံးအဆောင်ပစ္စည်းကို။ ပဋိသာမေတွာ– သိမ်းဆည်း၍။ အတ္တနော– ၏။ ကုလဃရံ– အမျိုးအိမ်သို့။ ဂတဘာဝံ– သွားသည်၏ အဖြစ်ကို။ အနန္တရဂေဟဝါသီနံ– အခြားမဲ့အိမ်၌ နေသူတို့အား။ ဝါ– အိမ်နီးချင်းတို့အား။ အာရောစေတွာ– ပြော၍။ မဂ္ဂံ– လမ်းခရီးကို။ ပဋိပဇ္ဇိ– သွားပြီ။
သောပိ– ထိုယောကျားသည်လည်း။ ဃရံ– သို့။ အာဂန္တွာ– ရောက်လာ၍။ တံ– ် ထိုသူဌေးသမီးကို။ အဒိသွာ– ၍။ ဝါ– ကြောင့်။ ပဋိဝိဿကေ– အိမ်နီးချင်းတို့ကို။ ပုစ္ဆိတွာ– ၍။ ဝါ– လသော်။ “သာ– ထိုသူဌေးသမီးသည်။ ကုလဃရံ– သို့။ ဂတာ– ပြီ။” ဣတိ သုတွာ၊ ဝေဂေန– ဖြင့်။ ဝါ– စွာ။ အနုဗန္ဓိတွာ– အစဉ်လိုက်၍။ အန္တရာမဂ္ဂေ– ၌။ သမ္ပာပုဏိ– ကောင်းစွာရောက်ပြီ။ ဝါ– မီပြီ။ တဿာပိ– ထိုသူဌေးသမီး ၏လည်း။ တတ္ထေဝ– ထိုလမ်းခရီးအကြား၌ပင်။ ဂဗ္ဘဝုဋ္ဌာနံ– ကိုယ်ဝန်၏ (ဖြစ်တည် ရာသားအိမ်မှ) ထကြွလှုပ်ရှားခြင်းသည်။ ဝါ– ကလေးမွေးဖွားခြင်းသည်။ အဟောသိ၊ သော– ထိုယောက်ျားသည်။ “ဘဒ္ဒေ– ရှင်မ! ဣဒံ– ဤဟာသည်။ ကိံ– ဘာနည်း?” ဣတိ ပုစ္ဆိ၊ “သာမိ– အရှင်! မေ– ၏။ ဝါ–မှာ။ ဧကော– သော။ ပုတ္တော– သည်။ ဇာတော– မွေးဖွားပြီ။” ဣတိ– ဤသို့ ပြောပြီ။ “ဣဒါနိ– ၌။ ကိံ– အဘယ် ကို။ ကရိဿာမ– ပြုကြမည်နည်း?” ဣတိ– ဤသို့ မေးပြီ။ “ယဿ– အကြင် ကလေးမွေးဖွားခြင်း၏။ အတ္ထာယ– ငှာ။ မယံ– တို့သည်။ ကုလဃရံ– အမျိုးအိမ်သို့၊
ဧကန္တဟိတာ။ ။ သုခံ ဝိဒဓန္တီတိ ဟိတာ- စီးပွားချမ်းသာကို ဆောင်တတ်သော မိဘများ၊ [ဓာ ဓာရဏေ+တ၊ -ဇာဋီသစ်- ၇၊] ဧကန္တေန+ဟိတာ ဧကန္တဟိတာ- စင်စစ် အားဖြင့် စီးပွားချမ်းသာကို ဆောင်တတ်သောမိဘများ
...[စာမျက်နှာ- ၆၃၂]...
ဂစ္ဆေယျာမ– ကုန်ရာ၏။ တံ ကမ္မံ– ထိုကလေးမွေးဖွားခြင်းသည်။ အန္တရာမဂ္ဂေဝ– ၌ပင်။ နိပ္ဖန္နံ– ပြီးပြီ။ တတ္ထ– ထိုအမျိုးအိမ်သို့။ ဂန္တွာ၊ ကိံ– ဘာကို။ ကရိဿာမ– ကြ မည်နည်း။ နိဝတ္တိဿာမ– ပြန်လှည့်ကြစို့။” ဣတိ– ဤသို့ ပြော၍။ ဒွေပိ– ၂ယောက် လုံးတို့သည်လည်း။ ဧကစိတ္တာ– တူသောစိတ်ရှိကုန်သည်။ ဟုတွာ၊ နိဝတ္တိံသု– ပြန် လှည့်ကုန်ပြီ။ စ– ဆက်ဥုးအံ့။ တဿ ဒါရကဿ– ထိုကလေး၏။ ပန္ထေ– လမ်း၌။ ဇာတတ္တာ– မွေးဖွားသည်၏အဖြစ်ကြောင့်။ ပန္ထကောတိ နာမံ– ပန္ထက ဟူသော အမည်ကို။ ကရိံသု၊ တဿာ– ထိုသူဌေးသမီး၏။ န စိရဿေဝ– မကြာ မြင့်မီပင်။ အပရောပိ– အခြားလည်းဖြစ်သော။ ဂဗ္ဘော– သည်။ ပတိဋ္ဌဟိ၊ သဗ္ဗံ– အလုံးစုံကို။ ပုရိမနယေနေဝ– ရှေးနည်းဖြင့်သာလျှင်။ ဝိတ္ထာရေတဗ္ဗံ– အကျယ်ချဲ့ ထိုက်၏။ တဿပိ ဒါရကဿ– ထိုကလေး၏လည်း။ ဝါ– သည်လည်း။ ပန္ထေ– ၌။ ဇာတတ္တာ၊ ပဌမဇာတဿ– မဌမဖွားမြင်သောကလေး၏။ နာမံ– ကို။ မဟာပန္ထကောတိ– မဟာပန္ထကဟူ၍။ ကတွာ– ပြု၍။ ဝါ– မှည့်၍။ ဣတရဿ– အခြား သော ကလေး၏။ နာမံ– ကို။ စူဠပန္ထကောတိ– ဟူ၍။ ကရိံသု၊ ဒွေပိ– ကုန်သော။ တေ ဒါရကေ– တို့ကို။ ဂဟေတွာ– ခေါ်ယူ၍။ အတ္တနော– ၏။ ဝသနဋ္ဌာနမေဝ– နေရာအရပ်သို့သာ။ ဂတာ– ကုန်ပြီ။ တေသံ– ထို မိသားစုတို့သည်။ တတ္ထ– ထို အရပ်၌။ ဝသန္တာနံ– နေကုန်လသော်။ မဟာပန္ထကဒါရကော– မဟာပန္ထကကလေး သည်။ အညေ– ကုန်သော။ ဒါရကေ– တို့ကို။ “စူဠပိတာ– ဘထွေး။ မဟာပိတာ–ဘကြီး။ ဣတိ– ဤသို့လည်းကောင်း။ အယျကော– အဖိုး။ အယျိကာ– အဖွား။ ဣတိ စ– သို့လည်းကောင်း။ ဝဒန္တေ– ခေါ်ဝေါ်ပြောဆိုနေသည်တို့ကို။ သုတွာ– ၍။ မာတရံ– ကို။ ပုစ္ဆိ၊ (ကိံ)၊ “အမ္မ– အမေ! အညေ– ကုန်သော။ ဒါရကာ– တို့သည်။] အယျကော– အဖိုး။ အယျိကာ– အဖွား။ ဣတိပိ– ဤသို့လည်းကောင်း။] မဟာပိတာ– ဘကြီး။ စူဠပိတာ– ဘထွေး။ ဣတိပိ– လည်းကောင်း။ ဝဒန္တိ။ ကစ္စိ– အဘယ် သို့နည်း? အမှာကညေဝ– ကျွန်တော်တို့၏သာ။ ဝါ– မှာသာ။ ဉာတကာ– တို့သည်။ နတ္ထိ– မရှိကုန်သလော?” ဣတိ– ဤသို့ မေးပြီ။ “တာတ– ချစ်သား! အာမ– အိမ်း။ ဧတ္ထ– ဤအရပ်၌။ အမှာကံ– တို့၏။ ဝါ– တို့မှာ။ ဉာတကာ၊ နတ္ထိ– ကုန်။ ရာဇဂဟနဂရေ ပန– ၌ကား။ [“ပန– ဗျတိရိက်ကား”ဟုလည်း ပေး၊] ဝေါ– သင်တို့၏။ ဓနသေဋ္ဌိ နာမ– ဥစ္စာရှိသောသူဌေးမည်သော။ အယျကော– အဘိုးသည်။ (အတ္ထိ)၊ တတ္ထ–
...[စာမျက်နှာ- ၆၃၃]...
ထိုရာဇဂြိုဟ်မြို့၌။ အမှာကံ– တို့၏။ ဉာတကာ– တို့သည်။ ဗဟူ– များကုန်၏။” ဣတိ– ဤသို့ ပြောပြီ။ “အမ္မ– အမေ! ကသ္မာ– ကြောင့်။ တတ္ထ– ထိုရာဇဂြိုဟ်မြို့ သို့။ န ဂစ္ဆထ– မသွားကုန်သနည်း?” ဣတိ– ဤသို့ မေးပြီ။ သာ– ထိုသူဌေးသမီး သည်။ အတ္တနော– ၏။ အဂမနကာရဏံ– မသွားခြင်း၏အကြောင်းကို။ ဝါ– မသွား ခြင်း၌ အကြောင်းကို။ ပုတ္တဿ– အား။ အကထေတွာ– မပြောမူ၍။ ပုတ္တေသု– တို့သည်။ ပုနပ္ပုနံ၊ ကထေန္တေသု– ပြောကုန်လသော်။ သာမိကံ– လင်ကို။ အာဟ၊ (ကိံ)၊ “ဣမေ ဒါရကာ– တို့သည်။ မံ– ကို။ အတိဝိယ၊ ကိလမေန္တိ– ပင်ပန်းစေကုန် ၏။ နော– တို့၏။ မာတာပိတရော– တို့သည်။ နော– တို့ကို။ ဒိသွာ၊ [နောကို ကာကောလောကနနည်းအရ ၂ခါပေးသည်၊] မံသံ– အသားကို။ ကိံ ခါဒိဿန္တိ– အဘယ် မှာ စားကုန်လိမ့်မည်နည်း။ ဧဟိ– လာလော။ ဒါရကာနံ– တို့ကို။ အယျကကုလံ– အဘိုးအိမ်ကို။ ဒဿေဿာမ– မြင်စေကြစို့။ ဝါ– ပြကြစို့။” ဣတိ– ဤသို့ ပြောပြီ။ “အဟံ– သည်။ သမ္မုခါ– မျက်မှောက်၌။ ဘဝိတုံ– ငှာ။ န သက္ခိဿာမိ– မစွမ်းနိုင်ပါ။ ပန– သို့သော်လည်း။ တေ– ထိုကလေးတို့ကို။ နယိဿာမိ– ပို့ဆောင်ပေးမည်။” ဣတိ– ဤသို့ပြောပြီ။ “သာဓု– ကောင်းပြီ။ ယေန ကေနစိ– တစ်စုံတစ်ခုသော။ ဥပါယေန– နည်းလမ်းဖြင့်။ ဒါရကာနံ– တို့၏။ ဝါ– တို့အား။ အယျကကုလံ– အဖိုး အိမ်ကို။ ဒဋ္ဌုံ ဧဝ– တွေ့မြင်ခြင်းငှာသာ။ ဝါ– သည်သာ။ ဝဋ္ဋတိ– ၏။” ဣတိ– ဤ သို့ ပြောပြီ။ ဒွေပိ– ကုန်သော။ ဇနာ– တို့သည်။ ဒါရကေ– တို့ကို။ အာဒါယ– ခေါ် ယူ၍။ အနုပုဗ္ဗေန– အစဉ်အားဖြင့်။ ရာဇဂဟံ– သို့။ ပတွာ– ၍။ နဂရဒွါရေ– မြို့တံခါး ၌။ ဝါ– မြို့တံခါး၏အနီး၌။ ဧကိဿာ– တစ်ခုသော။ သာလာယ– ဇရပ်၌။ ပဝိသိတွာ– ဝင်၍။ ဒါရကမာတာ– ကလေးတို့၏ အမေသည်။ ဒွေ– ကုန်သော။ ဒါရကေ– တို့ကို။ ဂဟေတွာ– ခေါ်၍။ အတ္တနော– ၏။ အာဂတဘာဝံ– လာသည်၏ အဖြစ် ကို။ မာတာပိတူနံ– တို့အား။ အာရောစာပေသိ– ပြောစေပြီ။ တေ– ထိုမိဘတို့သည်။ တံ သာသနံ– ထိုသတင်းကို။ သုတွာ၊ “သံသာရေ– သံသရာ၌။ ဝိစရန္တာနံ– လှည့် လည်ကုန်စဉ်။ ပုတ္တော– သားသည်။ န ဘူတပုဗ္ဗာ နာမ– ရှေး၌ မဖြစ်ခဲ့သူ မည်။
ဒဋ္ဌုံ။ ။ ရှေ့ “ဒါရကာနံ အယျကကုလံ ဒဿေဿာမ”ကို ထောက်၍ “ဒဋ္ဌုံ”၌ ကာရိတ်ပစ္စည်းအကျေကြံကာ “ဒါရကာနံ- တို့ကို၊ အယျကကုလံ- ကို၊ ဒဋ္ဌုံ ဧဝ- တွေ့မြင် စေခြင်းငှာသာ၊ ဝါ- ပြခြင်းငှာသာ၊ ဝဋ္ဋတိ”ဟု တစ်နည်းပေး။
...[စာမျက်နှာ- ၆၃၄]...
သည်။ ဝါ– မဖြစ်ဖူးသူမည်သည်။ နတ္ထိ– မရှိ။ ဓီတာ– သမီးသည်။ န ဘူတပုဗ္ဗာ နာမ– မည်သည်။ နတ္ထိ။ တေ– ထို၂ယောက်တို့သည်။ အမှာကံ– တို့အား။ မဟာပရာဓိကာ– ကြီးမားသော ပြစ်မှားခြင်းရှိကုန်၏။ တေဟိ– ထိုသူတို့သည်။ အမှာကံ– တို့၏။ စက္ခုပထေ– မျက်စိလမ်းကြောင်း၌။ ဌာတုံ– တည်ခြင်းငှာ။ န သက္ကာ– မစွမ်းနိုင်။ (မဖြစ်နိုင်)၊ ဧတ္တကံ နာမ– ဤမျှအတိုင်းအရှည်ရှိသည်မည်သော။ ဓနံ– ကို။ ဂဟေတွာ– ၍။ ဒွေပိ– ၂ယောက်လည်းဖြစ်ကုန်သော။ ဇနာ– တို့သည်။ ဖာသုကဋ္ဌာနံ– ချမ်းသာရာ အရပ်သို့။ ဂန္တွာ၊ ဇီဝန္တု– အသက်မွေးကြလော။ ဒါရကေ ပန– တို့ကိုကား။ ဣဓ– ဤအိမ်သို့။ ပေသေန္တု– ပို့စေကြလော။” ဣတိ– ဤသို့ ပြော ၍။ ဓနံ– ကို။ ဒတွာ၊ ဒူတံ– တမန်ကို။ ပါဟေသုံ– စေလွှတ်ကုန်ပြီ။
တေဟိ– ထိုမိဘတို့သည်။ ပေသိတံ– ပို့စေအပ်သော။ ဓနံ– ကို။ ဂဟေတွာ– ၍။ ဒါရကေ– တို့ကို။ အာဂတဒူတာနညေဝ– လာသောတမန်တို့၏သာလျှင်။ ဟတ္ထေ– ၌။ ဒတွာ၊ ပဟိဏိံသု– ပို့ကုန်ပြီ။ ဒါရကာ– တို့သည်။ အယျကကုလေ– အဖိုးအိမ်၌။ ဝဍ္ဎန္တိ– ကြီးပွားကုန်၏။ တေသု– ထိုကလေးတို့တွင်။ စူဠပန္ထကော– သည်။ အတိဒဟရော– အလွန်ငယ်သေး၏။ မဟာပန္ထကော ပန– သည်ကား။ အယျကေန– နှင့်။ သဒ္ဓိံ၊ ဒသဗလဿ– မြတ်စွာဘုရား၏။ ဓမ္မကထံ– ကို။ သောတုံ– ငှာ။ ဂစ္ဆတိ၊ တဿ– ထိုမဟာပန္ထကသည်။ နိစ္စံ၊ သတ္ထု– ၏။ သန္တိကံ၊ ဂစ္ဆန္တဿ– သွားလသော်။ ပဗ္ဗဇ္ဇာယ– ရှင်အဖြစ်သို့ ကပ်ရောက်ခြင်းငှာ။ ဝါ– ရှင်ပြုခြင်းငှာ။ စိတ္တံ– သည်။ နမိ– ညွတ်ပြီ။ သော– ထိုမဟာပန္ထကသည်။ အယျကံ– ကို။ အာဟ၊ (ကိံ)၊ “မံ– ကျွန်တော့်ကို။ သစေ အနုဇာနေယျာထ– အကယ်၍ခွင့်ပြုပါကုန်အံ့။ (ဧဝံ သတိ– သော်)၊ အဟံ– သည်။ ပဗ္ဗဇေယျံ– ရှင်အဖြစ်သို့ ကပ်ရောက်လိုပါ၏။ ဝါ– ရှင်ပြုလိုပါ၏။” ဣတိ– ဤသို့ ပြောပြီ။ “တာတ– ငါ့မြေး! ကိံ– အဘယ်စကားကို။ ဝဒေသိ– နည်း? မေ– ငါ့အား။ သကလဿ– အလုံးစုံသော။ လောကဿပိ– လူ အပေါင်း၏လည်း။ ပဗ္ဗဇ္ဇာတော– ရှင်ပြုခြင်းထက်။ တဝ– သင်၏။ ပဗ္ဗဇ္ဇာ– ရှင်ပြု ခြင်းသည်။ ဘဒ္ဒိကာ– ကောင်း၏။ သစေ သက္ကောသိ– အကယ်၍ စွမ်းနိုင်အံ့။ (ဧဝံ သတိ)၊ ပဗ္ဗဇာဟိ– ပါလော။” ဣတိ– ပြီ။ တံ– ထို မဟာပန္ထကကို။ သတ္ထု– ၏။ သန္တိကံ– သို့။ နေတွာ– ဆောင်၍။] ဂဟပတိ– သူကြွယ်! တေ– သင်သည်၊
...[စာမျက်နှာ- ၆၃၅]...
ဒါရကော– ကို။ လဒ္ဓေါ ကိံ– ရအပ်ပြီလော?” ဣတိ ဝုတ္တေ– မေးတော်မူအပ်သော်။ “ဘန္တေ– ရား! အာမ– ပါ။ မေ– ၏။ အယံ နတ္တာ– ဤမြေးသည်။ တုမှာကံ– တို့၏။ သန္တိကေ– ၌။ ပဗ္ဗဇိတုကာမော– ရှင်ပြုခြင်းငှာ အလိုရှိပါ၏။” ဣတိ အာဟ၊ သတ္ထာ– သည်။ အညတရံ– တစ်ပါးသော။ ပိဏ္ဍပါတစာရိကံ– ဆွမ်းအကျိုးငှာ လှည့်လည်ခြင်းရှိသော။ (ဆွမ်းခံကြွလေ့ရှိသော)၊ ဘိက္ခုံ– ကို။ “ဣမံ ဒါရကံ– ကို။ ပဗ္ဗာဇေဟိ– ရှင်အဖြစ်သို့ ရောက်စေလော။ ဝါ– ရှင်ပြုပေးလော။” ဣတိ၊ အာဏာပေသိ– စေခိုင်းတော်မူပြီ။ ထေရော– သည်။ တဿ– ထိုမဟာပန္ထကအား။ တစပဉ္စကကမ္မဋ္ဌာနံ တစပဉ္စကကမ္မဋ္ဌာနံ တစပဉ္စကကမ္မဋ္ဌာနံ– တစပဉ္စကကမ္မဋ္ဌာန်းကို။ အာစိက္ခိတွာ– ပြောပြ၍။ ပဗ္ဗာဇေသိ– ရှင်အဖြစ်သို့ ရောက်စေပြီ။ ဝါ– ရှင်ပြုပေးပြီ။ သော– ထိုကိုရင်မဟာပန္ထက သည်။ ဗဟုံ– များစွာသော။ ဗုဒ္ဓဝစနံ– ဘုရားစကားတော်ကို။ ဥဂ္ဂဏှိတွာ– သင် ယူပြီး၍။ ပရိပုဏ္ဏဝဿော– ပြည့်သော အသက်၂၀၇ှိသည်။ (ဟုတွာ)၊ ဥပသမ္ပဒံ– မြင့်မြတ်သော ရဟန်းအဖြစ်ကို။ လဘိတွာ– ၍။ ယောနိသောမနသိကာရေန– အသင့်အတင့်နှလုံးသွင်းခြင်းဖြင့်။ ကမ္မဋ္ဌာနံ– ကို။ ကရောန္တော– ပြုလုပ်အားထုတ်
တစပဉ္စကကမ္မဋ္ဌာနံ။ ။ နာနာဘဏ္ဍပဉ္စကပုဒ် နောက်နည်းအဖွင့်(ကင်္ခါဋီသစ်- ၁၉၇)ကို မှီ၍ “ပဉ္စ ပရိမာဏံ အဿာတိ ပဉ္စကံ- ၅ပါးအတိုင်းအရှည်ရှိသော ကမ္မဋ္ဌာန်း၊ တစောယေဝ+ပဉ္စကံ တစပဉ္စကံ- အရေလျှင် (အရေအပါအဝင်) ၅ပါးအတိုင်းအရှည် ရှိသောကမ္မဋ္ဌာန်း၊ တစပဉ္စကဉ္စ+တံ+ကမ္မဋ္ဌာနဉ္စာတိ တစပဉ္စကကမ္မဋ္ဌာနံ”ဟုပြု၍ “တစပဉ္စကကမ္မဋ္ဌာနံ- အရေလျှင် (အရေအပါအဝင်) ၅ပါးအတိုင်းအရှည်ရှိသော ကမ္မ ဋ္ဌာန်းကို”ဟု သဒ္ဒတ္ထပေး။
ယောနိသောမနသိကာရေန။ ။ “ယောနိသော (ပထေန ဥပါယေန)+မနသိကာရော ယောနိသောမနသိကာရော(မဏိ- ၁, ၃၁၉)”ဟုပြု၊ ယောနိသောကို တတိ ယန္တယူလျှင် အလုတ္တသမာသ်, အဗျယပုဒ်ယူလျှင် လုတ္တသမာသ်တည်း၊ မဟာကုသိုလ် ဉာဏသမ္ပယုတ်စိတ္တုပ္ပာဒ်ဟူသော မနောဒွါရိကဇော, မနောဒွါရာဝဇ္ဇန်းကို ယူပါ။
(ဒီ၊ဋီ၊၂၊ ၃၂၄၊ မ၊ဋီ၊ ၁၊ ၃၈၁၊ ဝိသုဒ္ဓိ၊ဋီ၊ ၁၊ ၁၅၅)
မနသိကာရအရအမျိုးမျိုး။ ။ “မနသ္မိံ+ကာရော -မနသိကာရော- စိတ်၌ အာရုံကို ပြုပေးတတ်သောတရား”ဟုပြုလျှင် အာရမ္မဏပဋိပါဒကခေါ် မနသိကာရစေတသိက် ကို ရ၏၊ မနသိ၌ သတ္တမီဝိဘတ်မကျေသော အလုတ္တသမာသ်တည်း၊ “ပုရိမမနတော-ရှေးဘဝင်စိတ်အစဉ်မှ၊ ဝိသဒိသံ- မတူသော၊ မနံ- ဝီထိစိတ်အစဉ် ဇောအစဉ်ကို၊
...[စာမျက်နှာ- ၆၃၆]...
ကရောတီတိ မနသိကာရော”ဟုပြုလျှင် ဝီထိပဋိပါဒကခေါ် ပဉ္စဒွါရာဝဇ္ဇန်းနှင့် ဇဝနပဋိပါဒကခေါ် မနောဒွါရာဝဇ္ဇန်းကို ရ၏ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊ ၁၊ ၁၇၇၊ ဝိဘာ-၁၀၆၊ မဏိ-၁, ၃၁၉၊ သင်္ဂြိုဟ်ဘာ-၁၀၅)၊ ဤအလို မနသိသည် သတ္တမျန္တမဟုတ်။ “မနကာရ”ဟု ပကတိပြုပြီးနောက် တဒမိနာဒီနိ (မောဂ်-၁, ၄၇) သုတ်ဖြင့် ဣနှင့် သ-လာ (နိဒီ-၄၀၊ ၄၄)၊ “မနသိ ကရောတိ ကမ္မဋ္ဌာနံ ဧတေနာတိ မနသိကာရော– စိတ်၌ ကမ္မဋ္ဌာန်းကို ပြုကြောင်းတရား”ဟုပြုလျှင် ဉာဏ်ကို ရ၏ (ဒီ၊ဋီ၊၁၊ ၁၄၃၊ သီဋီသစ်၊၁၊ ၃၉၄)၊ “မနသိ ကရောတိ ဧတေနာတိ မနသိကာရော”ဟုပြုလျှင် ကုသိုလ်စိတ္တုပ္ပာဒ်, ဝီရိယတို့ကို ရ၏။ (ဒီ၊ဋီ-၃, ၆၉၊ မ၊ဋီ၊ ၃၊ ၃၇၉)
လိုရင်းအချုပ်။ ။ လိုရင်းအချုပ်အားဖြင့် မနသိကာရအရ “မနသိကာရစေတ သိက်, အာဝဇ္ဇန်းဒွေး, ဉာဏ်, ဝီရိယ, ကုသိုလ်စိတ္တုပ္ပာဒ်”တို့တည်း၊ ထိုတွင် ရှေ့၌ သမ္မာပါသော သမ္မာမနသိကာရောပုဒ်မျိုး၌သာ နေရာဌာနအားလျော်စွာ ဉာဏ်, ဝီရိယ, ကုသိုလ်စိတ္တုပ္ပာဒ်တစ်မျိုးမျိုးကို ယူရသည်။
ယောနိသောမနသိကာရအမျိုးမျိုး။ ။ ပါဠိအဋ္ဌကထာဋီကာတို့၌ ယောနိသော မနသိကာရအရ “အာဝဇ္ဇန်း, မနောဒွါရိကဇော, ဉာဏ်”ဟု ၃မျိုး တွေ့ရ၏၊ ထိုတွင် ကုသိုလ်ဖြစ်စရာအာရုံ တစ်မျိုးမျိုးကို နည်းလမ်းမှန်ကန်စွာ ဆင်ခြင်ခြင်းဖြင့် ဘဝင် စိတ်ကို ပြန်လည်ဆုတ်နစ်ရပ်တန့်သွားစေသောကြောင့် အာဝဇ္ဇန်းကို ယောနိသော မနသိကာရဟု ဆိုရသည်။
မနောဒွါရိကဇော ယောနိသောမနသိကာရ။ ။ အကျိုးဖြစ်သော အာဝဇ္ဇန်း၏ အမည်ကို အကြောင်းဖြစ်သော အာဝဇ္ဇန်း၏ရှေ့၌ဖြစ်သော မနောဒွါရိကဇော၌ တင် စားသော ဖလူပစာရအားဖြင့် မနောဒွါရိကဇောကို ယောနိသောမနသိကာရဟု ဆို ရသည်၊ သို့မဟုတ် “သမ္မာ ယောနိသော မနသိ ကရောတိ ဧတေနာတိ သမ္မာမနသိ ကာရော(ဒီဋီ- ၃, ၆၉၊ မ၊ဋီ၊၃၊၃၇၉)”ကို မှီး၍ သမ္မာနှင့် ယောနိသောသည် အဓိပ္ပာယ် တူဖြစ်ရကား “ယောနိသော မနသိ ကရောတိ ဧတေနာတိ မနသိကာရော- နည်းမှန် လမ်းမှန်အားဖြင့် စိတ်၌ ပြုကြောင်းတရား”ဟုပြု၍ မနောဒွါရိကဇောကို ယူပါ။
ဉာဏ်ယောနိသောမနသိကာရ။ ။ နေတ္တိ- ၈၊ နေတ္တိ၊ဋ္ဌ၊၅၅၊ နေတ္တိဝိ- ၇၄နှင့် “ယောနိသောမနသိကာရသင်္ခါတေန ဉာဏာလောကေန(ထေရ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၇၈)”စ သည်၌ ယောနိသောမနိသိကာရအရ ဉာဏ်ကို ယူ၏၊ ထိုသို့ ဉာဏ်ကိုရရာ၌ “သမ္မာ ဥပါယေန မနသိ ကရောတိ ကမ္မဋ္ဌာနံ ဧတေနာတိ သမ္မာမနသိကာရော(ဒီဋီ- ၁, ၁၄၃၊ သီဋီသစ်၊၁၊၃၉၄)”ကို မှီး၍ “ယောနိသော မနသိ ကရောတိ ကမ္မဋ္ဌာနံ ဧတေနာတိ ယောနိသောမနသိကာရော- နည်းမှန်လမ်းမှန်အားဖြင့် စိတ်၌ ကမ္မဋ္ဌာန်း
...[စာမျက်နှာ- ၆၃၇]...
လသော်။ အရဟတ္တံ ပါပုဏိ၊ သော– ထိုမဟာပန္ထကသည်။ ဈာနသုခေန– ဈာန် ချမ်းသာဖြင့်လည်းကောင်း။ ဖလသုခေန– ဖိုလ်ချမ်းသာဖြင့်လည်းကောင်း။ ဝီတိနာမေန္တော– ကုန်လွန်စေလျက်။ စိန္တေသိ၊ (ကိံ)၊ “ဣဒံ သုခံ– ဤဈာန်ချမ်းသာ, ဖိုလ်ချမ်းသာကို။ စူဠပန္ထကဿ– အား။ ဒါတုံ– ငှာ။ သက္ကာ နုခေါ– စွမ်းနိုင်ပြီလော။” ဣတိ– ကြံပြီ။ တတော– ထိုမှနောက်၌။ အယျကသေဋ္ဌိဿ– အဖိုးဖြစ်သောသူဌေး ၏။ သန္တိကံ– သို့။ ဂန္တွာ– ၍။ ဧဝံ– သို့။ အာဟ၊ (ကိံ)၊ “မဟာသေဋ္ဌိ– သူဌေးကြီး! သစေ အနုဇာနေယျာထ– အကယ်၍ ခွင့်ပြုကုန်အံ့။ (ဧဝံ သတိ)၊ အဟံ– သည်။ စူဠပန္ထကံ– ကို။ ပဗ္ဗာဇေယျံ– ရှင်အဖြစ်သို့ ရောက် စေလိုပါ၏။ ဝါ– ရှင်ပြုပေးချင် ပါ၏။” ဣတိ– ပြီ။ “ဘန္တေ– ရား! ပဗ္ဗာဇေထ– ရှင်အဖြစ်သို့ ရောက်စေပါကုန်။ ဝါ– ရှင်ပြုပေးပါကုန်။” ဣတိ– ဤသို့ လျှောက်ပြီ။ သေဋ္ဌိ– သည်။ သာသနေ– ၌။ သုပ္ပသန္နော စ– အလွန်ကြည်ညိုလည်း ကြည်ညို၏။ “ဧတေ– ဤသားတို့သည်။ ဝေါ– သင်တို့၏။ ကတရဓီတာယ– အဘယ်မည်သောသမီး၏။ ပုတ္တာ– သားတို့ နည်း?” ဣတိ၊ ပုစ္ဆိယမာနော– မေးအပ်သော်။ ဝါ– အမေးခံရသော်။ “ပလာတဓီတာယ– လင်နောက်လိုက်ပြေးသောသမီး၏။ (ပုတ္တာ– သားတို့တည်း)၊” ဣတိ၊ ဝတ္တုံ– ပြောခြင်းငှာ။ လဇ္ဇတိ စ– ရှက်လည်း ရှက်၏။ တသ္မာ– ထိုကြောင့်။ (ထိုသို့ ကြည်ညိုခြင်း, ရှက်ခြင်းကြောင့်)၊ သုခေနေဝ– လွယ်ကူသဖြင့်သာ။ တေသံ– ထို ကလေးတို့အား။ ပဗ္ဗဇ္ဇံ– ရှင်အဖြစ်ကို။ အနုဇာနိ ကိရ– ခွင့်ပြုခဲ့သတဲ့။ ထေရော– ကို ပြုကြောင်းတရား”ဟုပြု။ (တစ်နည်း) “ယောနိသောမနသိကာရာတိ တေသံ တေသံ ဓမ္မာနံ သဘာဝပရိဂ္ဂဏှနာဒိနာ ယထာဝုတ္တေန ဥပါယေန ပဝတ္တမနသိကာရာ (နေတ္တိ၊ဋ္ဌ၊ ၅၅၊ နေတ္တိဝိ-၇၄)”အဖွင့်ကို ကြည့်၍ “ယောနိသော+ပဝတ္တော+မနသိကာရော ယောနိသောမနသိကာရော– ရုပ္ပန, နမနစသောသဘောကို ပိုင်းခြားခြင်းစ သော နည်းလမ်းဖြင့်ဖြစ်သော စိတ်၌ ကမ္မဋ္ဌာန်းကို ပြုကြောင်းတရား”ဟုပြုပါ။ (နေတ္တိ-၈၊ ဒီ၊ဋ္ဌ၊ ၂၊ ၂၃၆၊ ဒီ၊ဋီ၊ ၂၊ ၂၁၂၊ မဏိ-၁, ၃၈၂၊ ပဒီ-၉၃၊ သင်္ဂြိုဟ်ဘာ-၁၀၅)
ဈာနသုခေန။ ။ ဈာနေ+ပရိယာပန္နံ+သုခံ ဈာနသုခံ- ဈာန်၌ အကျုံးဝင်သော ချမ်းသာ(သံဋီ၊၂၊၂၃၁)၊ ဈာနေန+သမ္ပယုတ္တံ+သုခံ ဈာနသုခံ- ဈာန်နှင့်ယှဉ်သော ချမ်းသာ၊ ဈာနမေဝ+သုခံ ဈာနသုခံ- ဈာန်ဟူသောချမ်းသာ(မဏိ- ၂, ၅၇၂)
ကိရ။ ။ အဋ္ဌကထာဋီကာတို့၌ ကိရနိပါတ်ပုဒ်၏ အနက်ကို “(၁) တစ်ဆင့်။
...[စာမျက်နှာ- ၆၃၈]...
မဟာပန္ထကထေရ်သည်။ စူဠပန္ထကံ– ကို။ ပဗ္ဗာဇေတွာ– ၍။ သီလေသု– တို့၌။ ပတိဋ္ဌာပေသိ– တည်စေပြီ။ သော– ထိုစူဠပန္ထကသည်။ ပဗ္ဗဇိတွာဝ– ရှင်အဖြစ်သို့ ရောက်ပြီး၍သာ။ ဝါ– ရှင်ပြုပြီးမှသာ။ ဒန္ဓော– ဉာဏ်လေးသည်။ အဟောသိ– ပြီ။ “ပဒ္မံ ယထာ၊ ပေ။ မိဝန္တလိက္ခေ”တိ– ဟူသော။ ဧကံ– တစ်ပုဒ်သော။ ဣမံ ဂါထံ– ကို။ စတူဟိ မာသေဟိ– လေးလတို့ဖြင့်။ ဥဂ္ဂဏှိတုံ– သင်ယူခြင်းငှာ။ နာသက္ခိ+
ပဒ္မံ ယထာ ကောကနဒံ သုဂန္ဓံ, ပါတော သိယာ ဖုလ္လမဝီတဂန္ဓံ၊ အင်္ဂီရသံ ပဿ ဝိရောစမာနံ, တပန္တမာဒိစ္စမိဝန္တလိက္ခေ။
ပါတော– နံနက်စောစော၌။ သုဂန္ဓံ– ကောင်းသောအနံ့ရှိသော။ ကောကနဒံ– စက္ကဝက်ငှက်တို့ကို တွန်မြူးစေတတ်သည်၏အဖြစ်ကြောင့် ကောကနဒ မည်သော။ ပဒ္မံ (ပဒုမံ)– အထပ်တစ်ရာ, ချပ်လွှာတင့်ဆန်း, ပဒုမ္မာကြာနီပန်း သည်။ ဖုလ္လံ– ကားကားစွင့်စွင့်ပွင့်သည်။ အဝီတဂန္ဓံ– မကင်းသော ရနံ့ရှိသည်။ ကြားခြင်း, (၂) မနှစ်သက်ခြင်း, (၃) ဧဝအနက်, (၄) အကျယ်ချဲ့ခြင်း”ဟု တွေ့ရ၏။ သက္ကတ၌ “ကိလ”ဟု ရှိ၏။ ပါဠိ၌ လကို ရပြု၍ “ကိရ”ဟု ဖြစ်သည်။ ထိုကိလ (ကိရ) ပုဒ်၏ အနက်ကို “ (၁) သတင်းစကား, (၂) တစ်ဆင့်ကြားခြင်း, (၃) ဆုံးဖြတ်ခြင်း, (၄) ချီးမွမ်းခြင်း, (၅) ထင်ရှားသည့်ပမာဏကို ထွန်းပြခြင်း, (၆) အမှန်, (၇) အကြောင်း, (၈) မနှစ်သက်ခြင်း, (၉) ချွတ်ယွင်းခြင်း, (၁၀) တားမြစ်ခြင်း”ဟု ထောမနိဓိ၌ ဆို၏။ ဤ၌ အနုဿဝန (တစ်ဆင့်ကြားခြင်း) အနက်ယူ၍ ပေးခဲ့သည်။ ဟေတုအနက်ယူ၍ “ကိရ (ယသ္မာ)– အကြင့်ကြောင့်။ သေဋ္ဌိ သာသနေ သုပ္ပသန္နော စ– ၏။ ဧတေ၊ ပေ။ ဝတ္တုံ လဇ္ဇတိ စ၊ တသ္မာ...အနုဇာနိ- ပြီ”ဟု တစ်နည်းပေးနိုင်သည်။
ကောကနဒံ။ ။ အဋ္ဌကထာဋီကာတို့၌ ကောကနဒကို ပဒုမ္မာကြာနီ, ဝဒန္တိဝါဒ အလို ပဒုမ္မာကြာဖြူဟုဆို၍ ထောမနိဓိ၌ ကုမုဒြာကြာနီ, ပဒုမ္မာကြာနီဟု ဆို၏၊ (အံ၊ဋ္ဌ၊၃၊၇၁၊ အံ.ဋီ၊၁၊၁၆၁၊ ထောမ)၊ “ကောကေ နာဒယတီတိ ကောကနဒံ-စက္ကဝက်ငှက်တို့ကို တွန်မြူးစေတတ်သောကြာ(ထောမ)၊ ဝါ- (အနီရောင်အဆင်းရှိ သောကြောင့်) ခွေးတို့ကို ဟောင်စေတတ်သောကြာ(သီဋီသစ်၊၂၊၁၄၀)၊ [ကောက+ နဒ+ဏ၊] (တစ်နည်း) ကေ ကနတိ ဒိဗ္ဗတီတိ ကောကနဒံ- ရေ၌ တင့်တယ်တောက်ပ သောကြာ၊ [က+ကန+ဒ၊ က၏ အ- ကို ဩပြု၊- ဓာန်ဋီ- ၆၈၆။]
ပဒ္မံ။ ။ ရှေ့၃ပါဒသည် ဣန္ဒဝဇိရဂါထာ, စတုတ္ထပါဒကား ဥပေန္ဒဝဇိရဂါထာ တည်း၊ ဣန္ဒဝဇိရ, ဥပေန္ဒဝဇိရ ၂မျိုးရောထားသောကြောင့် ဤဂါထာသည် ဥပ-
...[စာမျက်နှာ- ၆၃၉]...
(ဟုတွာ)၊ ဝိရောစမာနံ– တင့်တယ်သည်။ (သိယာ) ယထာ– ဖြစ်ရာသကဲ့သို့။ (တထာ– တူ)၊ သုဂန္ဓံ– ကိုယ်တော်ရနံ့, ဂုဏ်ရနံ့တို့ဖြင့် သင်းပျံ့မွေးထုံ အနံ့ပေါင်း စုံတော်မူသော။ အန္တလိက္ခေ– ဆီးတားမထင်, ကြားအပြင်၏အဖြစ်ဖြင့်, ရှုမြင် အပ်သော ကောင်းကင်၌။ အာဒိစ္စံ ဣဝ– နေမင်းကဲ့သို့။ တပန္တံ– မိမိတန်ခိုးတော် ဖြင့် တောက်ပတော်မူသော။ အင်္ဂီရသံ– ကိုယ်အင်္ဂါတော်အစိတ်စိတ်မှ တဖိတ် ဖိတ်ထွက်သော အရောင်ရှိတော်မူသော။ (သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓံ– မြတ်စွာဘုရားကို၊) ပဿ– ဉာဏ်စက္ခုဖြင့်, စေငုထင်ထင်, ရှုမြင်စမ်းပါလော။ [ပဿ မနသိ ကရောဟီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ၊ -ပဋိဂံ- ၃၇၀။] ဇာတိဂါထာတည်း။ ထိုကြောင့် “ပဒုမံ”ဟု ဆိုလိုလျက် ဆန်းကြောင့် သရလောပေါ ယ မ န ရာဒီသု ဝါ (နီတိ- ၆၉) သုတ်ဖြင့် နောက်မဗျဉ်းကြောင့် ဒု၏ ဥကိုချေ (ပါစိယော- ၅၂)၊ ကစ်ဘာ-၁၀၃၌ တေသု ဝုဒ္ဓိသုတ်, ဝိဗော-၁၀၌ သရာ သရေ လောပံသုတ်၌ “သရာ လောပံ”ဟူသော ယောဂဝိဘာဂ, နိဒီ-၁၆၌ တဒမိနာဒီနိ (မောဂ်-၄၇) သုတ် ဖြင့် ဥကို ချေ၏။ နီတိသုတ္တ-၄၂၌ ဗဟွက္ခရာနံ အပ္ပတ္တမညထတ္တဉ္စသုတ်ဖြင့် ပဒုမကို ပဒ္မပြုသည်။
ဝိဂြိုဟ်။ ။ ပဇ္ဇတိ ဒေဝပူဇာဒိံ ယာတီတိ ပဒ္မံ၊ [ပဒ+ကုမ၊ ပု, န၊ -မောဂ်- ၇, ၁၃၁။] ပင်္ကေ ဒဝတိ ဂစ္ဆတိ ပဝတ္တတီတိ ဝါ ပဒ္မံ၊ [ပင်္က+ဒုမ၊ င်္ကချေ၊] ပဏီတံ ဥတ္တမာဒိကံ ဌာနံ ဒဝတိ ဂစ္ဆတိ ပါပုဏာတီတိ ဝါ ပဒ္မံ၊ [ပ+ဒု+မ၊ -မဏိ- ၁, ၈၁] ပကာရေန ဒဝတိ ဝိရုဟတီတိ ပဒ္မံ၊ [ပ+ဒု+မ၊- သီဋီသစ်၊၂၊၁၄၀။] ပကဋ္ဌဘာေဝ ရမတီတိ ဝါ ပဒ္မံ၊ [ပ+ရမု+ဏ၊ ရ- ကို ဒပြု၊] ကဒ္ဒမာဒီသု ပဒတိ ဂစ္ဆတီတိ ပဒ္မံ၊ [ပဒ+ဥမ၊- ဓာဒီ] ဥဒကံ ပဋိစ္စ ဒဝတိ ဂစ္ဆတိ ပဝတ္တတီတိ ဝါ ပဒ္မံ။ [ပ+ဒု+မ၊ -ဂဠုန်- ၆၃။]
အနက်ပေးခဲ့ပုံ။ ။ အံဋီ၊၁၊၁၆၁၊ ဝိသုဒ္ဓိ၊ဋီ၊၂၊၂၁အဖွင့်အတိုင်း ဆရာတို့ ပေး တော်မူအပ်သော အနက်ဖြစ်သည်၊ ဤပေးပုံ၌ ဝိရောစမာနံကို ဥပမာနဘက်၌ ပေး ၏၊ သံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၃၉၊ အံ၊ဋ္ဌ၊၃၊၇၁တို့၌ ဝိရောစမာနံကို ဥပမေယျဘက်၌ ယူကာ “ပါတော– ၌၊ သုဂန္ဓံ– သော၊ ကောကနဒံ– သော၊ ပဒ္မံ– သည်၊ ဖုလ္လံ– သည်၊ အဝီတဂန္ဓံ– သည်၊ (သိယာ) ယထာ– ကဲ့သို့၊ (တထာ)၊ သုဂန္ဓံ– သော၊ အင်္ဂီရသံ– သော၊ အန္တလိက္ခေ– ၌၊ တပန္တံ– တောက်ပသော၊ အာဒိစ္စံ ဣဝ– သို့၊ ဝိရောစမာနံ- တင့်တယ်တော်မူသော၊ (ဘဂဝန္တံ– ကို၊) ပဿ– လော”ဟု ပေးစေ၏။
ဝဇိရ-၃၀၆ ပထမနည်း၊။ ထို၌ ၂နည်းဖွင့်ရာ ပထမနည်း၌ “ပါတော– ၌။ သိယာ– ဖြစ်သော။ ဖုလ္လံ– သော။ အဝီတဂန္ဓံ– သော။ ကောကနဒံ– သော။ ပဒ္မံ– ကို။ (ပဿသိ) ယထာ– သကဲ့သို့။ (တထာ) ဝိရောစမာနံ– သော။ အင်္ဂီရသံ– သော။ ဗုဒ္ဓံ– ကို။ ပဿ–
...[စာမျက်နှာ- ၆၄၀]...
လော။ အန္တလိက္ခေ– ၌။ တပန္တံ– တောက်ပသော။ အာဒိစ္စံ– ကို။ ပဿသိ ဣဝ– သို့။ ဝိရောစမာနံ– တင့်တယ်တော်မူသော။ တပန္တံ– သော။ အင်္ဂီရသံ– သော၊ (ဗုဒ္ဓံ– ကို၊) ပဿ– လော”ဟု ပေးစေ၏။ ဤနည်း၌ ရှေ့၂ပါဒနှင့် စတုတ္ထပါဒသည် ဥပမာနဝါကျ, တတိယ ပါဒသည် ဥပမေယျဝါကျတည်း။ ထို့ပြင် ပဒ္မံသည် ဒုတိယန္တ, သိယာသည် အာချာတပတိရူပကရုဠှီနာမ်တည်း။ (ဝဇိရနိ– ၆၆) ဒုတိယနည်း။ “အင်္ဂီရသံ– သော။ ဗုဒ္ဓံ– ကို။ ကောကနဒံ– သော။ ဖုလ္လံ– သော။ အဝီတဂန္ဓံ– သော။ ပဒ္မံ ဣဝ– ကဲ့သို့။ ဝိရောစမာနံ– တယ်တယ်သည်ကို။ ပဿ– လော။ အင်္ဂီရသံ– သော။ ဗုဒ္ဓံ– ကို။ အန္တလိက္ခေ အာဒိစ္စံ ဣဝ– ကဲ့သို့။ တပန္တံ– တောက်ပသည်ကို။ ပဿ၊ ပါတော– ၌။ သိယာ– စင်စစ်။ ဖုလ္လံ– သော။ အဝီတဂန္ဓံ– သော။ ကောကနဒံ– သော။ ပဒ္မံ– ကို။ ပဿသိ ယထာ– သို့။ (တထာ)၊ ဝိရောစမာနံ– သော။ အင်္ဂီရသံ– သော။ ဗုဒ္ဓံ– ကို။ ပဿ”ဟု ပေးစေ၏။ ဤနည်း၌ မြတ်စွာဘုရား၏ တင့်တယ်ပုံကို ပဒုမ္မာကြာနှင့် နှိုင်းခြင်း, မြတ်စွာဘုရား၏ တန်ခိုးတော်ဖြင့် တောက်ပပုံကို နေနှင့် နှိုင်းခြင်း, ဘုရား ဖူးမြင်ခြင်းကို ပဒမ္မာကြာကို ကြည့်ပုံနှင့် နှိုင်းခြင်းဟု ဥပမာန ဥပမေယျ၃စုံ ရှိသည်။ ထို့ပြင် ဝိရောစမာနံကို ဝိကတိကံ, ဝိသေသနအားဖြင့် ၂မျိုး, တပန္တံတို့ကို ဝိကတိကံ, သိယာကို ဧကန္တအနက်ဟော နိပါတ်ယူ၍ ရှေ့၂ပါဒကို နောက်ဆုံးမှ ပေးသည်။ (ဝဇိရနိ– ၆၆)
ဝိမတိ၊၂၊၂၂။ ။ ထို၌ “ပါတော- ၌၊ သိယာ- ဖြစ်သော၊ သုဂန္ဓံ– သော၊ ကောကနဒံ– သော၊ ပဒ္မံ– ကို၊ (ပဿေယျ) ယထာ- သို့၊ (တထာ- တူ၊) အဝီတဂန္ဓံ- သော၊ ဖုလ္လံ- မျက်နှာတော်တည်းဟူသော ကြာဖွင့်ကို၊ ပဿ- လော၊ အင်္ဂီရသံ– သော၊ အန္တလိက္ခေ– ၌၊ အာဒိစ္စံ- ကို၊ (ပဿေယျ) ဣဝ– သို့၊ (တထာ- တူ၊) တပန္တံ- သော၊ ဝါ- သည်၏အဖြစ် ကြောင့်၊ ဝိရောစမာနံ- သော၊ (သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓံ– ကို၊) ပဿ– လော”ဟု ပေးစေ၏၊ ဤ ဋီကာအလို “ပဒ္မံ၊ ပေ ၊သိယာ”နှင့် စတုတ္ထပါဒသည် ဥပမာနဝါကျ၊ ဖုလ္လံကို ကံ, တပန္တံကို ဟေတုမန္တဝိသေသန(ဟိတ်အတွင်းငုတ်သော ဝိသေသန), သိယာကို အာချာတပတိရူပကရုဠှီနာမ် ယူပေးသည်။
ပါစိယော- ၅၂။ ။ ထို၌ “ကောကနဒံ- သော၊ သုဂန္ဓံ- သော၊ ပါတော- ၌၊ ဖုလံ’- သော၊ အဝီတဂန္ဓံ- သည်၊ (ဟုတွာ) ဝိရောစမာနံ- သော၊ ပဒ္မံ- သည်၊ သိယာ ယထာ၊ တထာ အင်္ဂီရသံ- သည်၊ (ဟုတွာ) ဝိရောစမာနံ- သော၊ အန္တလိက္ခေ တပန္တံ အာဒိစ္စံ ဣဝ- ကဲ့သို့၊ တပန္တံ- ဘုံ၃ပါး၌ တောက်ပတော်မူသော၊ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓံ ပဿ”ဟု ပေးစေ၏၊ ဤနည်း၌ ဝိရောစမာနံကို ဥပမာန ဥပမေယျ ၂ဘက်လုံးယူပေး၏ အဝီတဂန္ဓံ, အင်္ဂီရသံတို့ကား ဝိကတိကတ္တား, သို့မဟုတ် “အဝီတဂန္ဓံ- လျက်၊ အင်္ဂီရသံ- လျက်”ဟု ကြိယာဝိသေသနကြံ
...[စာမျက်နှာ- ၆၄၁]...
ကိရ– ချဲ့။ သော– ထိုစူဠပန္ထကသည်။ ကဿပသမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓကာလေ– ကဿပ ဘုရားရှင်ပွင့်တော်မူရာအခါ၌။ ဝါ– ကဿပဘုရားရှင် လက်ထက်တော်အခါ ၌။ ပဗ္ဗဇိတွာ– ၍။ ပညဝါ– ပညာရှိသည်။ ဝါ– ဉာဏ်ကောင်းသည်။ ဟုတွာ၊ အညတရဿ– တစ်ပါးသော။ ဒန္ဓဘိက္ခုနော– ဉာဏ်လေးသောရဟန်း၏။ ဝါ– ကို။ ဥဒ္ဒေသဂ္ဂဟဏကာလေ– ရွတ်ပြအပ်သောပါဠိတော်ကို သင်ယူရာအခါ၌။ ပရိဟာသကေဠိံ– ပြက်ရယ် ပြောင်လှောင်ခြင်းကို။ အကာသိ– ခဲ့ပြီ။ သော ဘိက္ခု– ထိုဉာဏ်လေးသောရဟန်းသည်။ တေန ပရိဟာသေန– ထိုသို့ ပြက်ရယ်ပြောင် လှောင်ခြင်းကြောင့်။ လဇ္ဇိတော– ရှက်သည်။ (ဟုတွာ)၊ ဥဒ္ဒေသံ– ရွတ်ပြအပ်သော ပါဠိတော်ကို။ နေဝ ဂဏှိ– မသင်ယူတော့။ သဇ္ဈာယံ– သရဇ္ဈာယ်ခြင်းကို။ န အကာသိ– မပြုတော့။ တေန ကမ္မေန– ထိုမကောင်းမှုကြောင့်။ အယံ– ဤစူဠပန္ထကသည်။ ပဗ္ဗဇိတွာဝ–သာ။ ဒန္ဓော၊ ဇာတော– ပြီ။ ဂဟိတဂဟိတံ– သင်ယူအပ်, သင်ယူ အပ်ပြီးသော။ ပဒံ– ပုဒ်သည်။ ဥပရူပရိပဒံ– အထက်အထက်ပုဒ်ကို။ ဂဏှန္တဿ– သင်ယူစဉ်။ နဿတိ– မေ့ပျောက်၏။ တဿ– ထိုစူဠပန္ထကသည်။ ဣမမေဝ ဂါထံ– ဤဂါထာကိုသာ။ ဥဂ္ဂဟေတုံ– ငှာ။ ဝါယမန္တဿ– အားထုတ်စဉ်။ စတ္တာရော မာဿာ– ၄လတို့သည်။ အတိက္ကန္တာ– လွန်သွားကုန်ပြီ။ အထ– ၌။ နံ– ထိုစူဠပန္ထကကို။ မဟာပန္ထကော– သည်။ “စူဠပန္ထက– က! တွံ– သည်။ ဣမသ္မိံ သာသနေ– ၌။ (ဝိသေသံ– တရားထူးကို။ အဓိဂန္တုံ– ရခြင်းငှာ၊) အဘဗ္ဗော– မဖြစ်နိုင်။ (မထိုက်)၊ စတူဟိ မာသေဟိ– တို့ဖြင့်။ ဧကံ– တစ်ပုဒ်သော။ ဂါထမ္ပိ– ဂါထာကိုသော်မျှလည်း။ ဂဏှိတုံ– ငှာ။ န သက္ကောသိ– နိုင်။ ပဗ္ဗဇိတကိစ္စံ ပန– ရဟန်းကိစ္စကိုကား။ ကထံ– အဘယ်သို့လျှင်။ မတ္ထကံ– အထွတ်အထိပ်သို့။ ပါပေဿသိ– ရောက်စေနိုင်လိမ့်
သာသနေ အဘဗ္ဗော။ ။ “သာသနေ ဝိသေသံ အဓိဂန္တုန္တိ ဝစနသေသော(ပဋိဂံ- ၃၇၀)”ဟူသော အဖွင့်အတိုင်း ထည့်ပါဌ်ထည့်၍ ပေးခဲ့သည်၊ “ဣမသ္မိံ သာသနေ- ၌၊ အဘဗ္ဗော- အရိယာဖြစ်မည့်သူမဟုတ်၊ ဝါ- ကျွတ်ထိုက်သူမဟုတ်”ဟုလည်း ထည့်ပါဌ် မထည့်ဘဲ ပေးနိုင်သည်၊ သာသနာတော်သည် အကျင့်ပဋိပတ်ဟူသော အနှစ်ရှိ၏၊ ပဋိပတ်သည်လည်း စာပေပရိတ်ယတ်ဟူသော မူရင်းအခြေခံရှိ၏၊ ပဋိပတ်၏ အခြေခံ ပရိယတ်ကို သင်ယူခြင်းငှာ မစွမ်းနိုင်ရကား သာသနာတော်၌ အဘဗ္ဗဖြစ်သည်, တရားထူးကို ရနိုင်သူမဟုတ်ဟု ဆိုလိုသည်။(သာရတ္ထ၊၃၊၄၆၊ ဝိသုဒ္ဓိ၊ဋီ၊၂၊၂၁)
...[စာမျက်နှာ- ၆၄၂]...
မည်နည်း။ ဣတော– ဤ ကျောင်းတိုက်မှ။ နိက္ခမ– ထွက်လော။” ဣတိ– ဤသို့ ပြော၍။ ဝိဟာရာ– ကျောင်းတိုက်မှ။ နိက္ကဍ္ဎိ– နှင်ထုတ်ပြီ။ စူဠပန္ထကော– သည်။ ဗုဒ္ဓသာသနေ– ၌။ သိနေဟေန– ချစ်ခြင်းကြောင့်။ ဂိဟိဘာဝံ– လူ့အဖြစ်ကို။ န ပတ္ထေတိ– မတောင့်တ။ ဝါ– မလိုချင်
စ– ဆက်ဥုးအံ့။ တသ္မိံ ကာလေ– ထိုအချိန်၌။ မဟာပန္ထကော– သည်။ ဘတ္တုဒ္ဒေသကော– ဆွမ်းကို ညွှန်ပြသူသည်။ အဟောသိ၊ ကောမာရဘစ္စော– အဘယ မင်းသားသည် မွေးမြူအပ်သော။ ဇီဝကော– ဇီဝကသည်။ [အပရေ ဇီဝါပေတိ, သယံ ဝါ ဇီဝတီတိ ဇီဝကော၊ -ဇာဋီသစ်-၁၇၀။] ဗဟုံ– သော။ မာလာဂန္ဓဝိလေပနံ– ပန်း, နံ့သာ, နံ့သာပျောင်းကို။ အာဒါယ– ၍။ အတ္တနော– ၏။ အမ္ဗဝနံ– သရက် ဥယျာဉ်ကျောင်းတိုက်သို့။ [အမ္ဗဝနန္တိ ဧဝံနာမကံ အာရာမံ၊ -ပဋိဂံ-၃၇၀။] ဂန္တွာ– ၍။ သတ္ထာရံ– ကို။ ပူဇေတွာ– ၍။ ဓမ္မံ– ကို။ သုတွာ– ၍။ အာသနာ– မှ။ ဥဋ္ဌာယ– ၍။ ဒသဗလံ– မြတ်စွာဘုရားကို။ [ဒသ+ဗလာနိ ဧတဿာတိ ဒသဗလော– ၁၀-ပါး သော ကိုယ်တော်အား, ဉာဏ်တော်အားရှိတော်မူသော မြတ်စွာဘုရား။ -သာရတ္ထ- ၃, ၂၁၈။] ဝန္ဒိတွာ၊ မဟာပန္ထကံ– သို့။ ဥပသင်္ကမိတွာ၊ “ဘန္တေ! သတ္ထု– ၏။ သန္တိကေ ဝိဟာရာ နိက္ကဍ္ဎိ။ အရှင်မဟာပန္ထကသည် ရဟန္တာဖြစ်သဖြင့် ကိလေသာများ လုံးဝမရှိသောကြောင့် စိတ်ဆိုး၍ နှင်ထုတ်ခြင်း မဟုတ်။ အဋ္ဌကထာ (ပါဠိတော်၏အနက် အဓိပ္ပာယ်) နှင့် ပါဠိတော်ဓမ္မအရေးကို ရှေးရှု၍ နှင်ထုတ်ခြင်းဖြစ်သည်။ ပရိယတ္တိ သာသနာတော်အရေးကို ရှေးရှု၍ နှင်ထုတ်သည်ဟု ဆိုလိုသည်။ (ဓမ္မ၊ဋ္ဌ၊ ၂၊ ၄၁၉)
ဗုဒ္ဓအလိုတော်ကျမဖြစ်နိုင်။ ။ ဤကဲ့သို့ တရားပြည့်ဝတော်မူသည့် ဧတဒဂ်ရ ရဟန္တာအရှင်မြတ်ကြီးများက ပရိယတ္တိသာသနာတော်ကို အလေးထားတော်မူသည်ကို ထောက်လျှင် ယနေ့မျက်မှောက်ခေတ် အချို့သော ကမ္မဋ္ဌာန်းဆရာများက သာသနာ တော်၏ အခြေခံဖြစ်သော ပရိယတ်ကို ရှုပ်ချပြီး တရားရသည့်လေသံဖြင့် ပြောဆိုနေ ကြသည်မှာ “မပြည့်သည့်အိုး ဘောင်ဘင်ခတ်”ဆိုသလို သူတို့သန္တာန်၌ တရားမပြည့် သည့်သဘောကို ဖော်ပြရာ ရောက်၏၊ အခြေခံဖြစ်သော ပရိယတ်ကို ပစ်ပယ်သော ၎င်းင်းတို့၏ လုပ်ရပ်နှင့် ဟောပြောချက်သည် ဗုဒ္ဓမြတ်စွာ၏ အလိုတော်ကျ မှန်ကန် သောကျင့်စဉ် မဖြစ်နိုင်ပါ။
ကောမာရဘစ္စော။ ။ ဘရိတဗ္ဗောတိ ဘတော၊ ကုမာရေန+ဘတောတိ ကုမာရ- ဘတော၊ ကုမာရဘတော ဧဝ ကောမာရဘစ္စော၊- ဒီဋီ၊၁၊၂၀၉၊ ဇာဋီသစ်- ၁၇၀
...[စာမျက်နှာ- ၆၄၃]...
၌။ ဘိက္ခူ– တို့သည်။ ကိတ္တကာ– အဘယ်မျှအတိုင်းအရှည်ရှိပါကုန်သနည်း?” ဣတိ ပုစ္ဆိ၊ “ပဉ္စမတ္တာနိ– ၅လီအတိုင်းအရှည်ရှိကုန်သော။ ဘိက္ခုသတာနိ– ရဟန်း အရာတို့သည်။ (တစ်နည်း) ပဉ္စမတ္တာနိ ဘိက္ခုသတာနိ– ရဟန်း၅၀၀တို့သည်။ (သန္တိ)၊” ဣတိ– ပြီ။ “ဘန္တေ! သွေ– ၌။ ဗုဒ္ဓပ္ပမုခါနိ– ကုန်သော။ ပဉ္စ ဘိက္ခုသတာနိ– တို့ကို။ အာဒါယ– ပင့်ဆောင်၍။ အမှာကံ– တို့၏။ နိဝေသနေ– နေအိမ်၌။ ဘိက္ခံ– ကို။ ဂဏှထ– ခံယူတော်မူပါကုန်။” ဣတိ– ဤသို့ လျှောက်ပြီ။ “ဥပါသက– ကာ! စူဠပန္ထကော နာမ– မည်သော။ ဘိက္ခု– သည်။ ဒန္ဓော– ဉာဏ်လေးသည်။ (ဟုတွာ) အဝိရုဠှိဓမ္မော– စည်ပင်ခြင်းသဘောမရှိ။ တံ– ထိုစူဠပန္ထကကို။ ဌပေတွာ– ချန်ထား ၍။ သေသာနံ– ကြွင်းသော ရဟန်းတို့ကို။ နိမန္တနံ– ပင့်ဖိတ်ခြင်းကို။ သမ္ပဋိစ္ဆာမိ– လက်ခံပါ၏။” ဣတိ– သို့။ ထေရော– မဟာပန္ထကထေရ်သည်။ အာဟ၊ တံ– ထို စကားကို။ သုတွာ– ၍။ စူဠပန္ထကော– သည်။ စိန္တေသိ၊ (ကိံ)၊ “ထေရော– သည်။ ဧတ္တကာနံ– ကုန်သော။ ဘိက္ခူနံ– တို့ကို။ နိမန္တနံ– ကို။ သမ္ပဋိစ္ဆန္တော– လက်ခံလျက်။ မံ– ကို။ ဗာဟိရံ– အပ၌ဖြစ်သူကို။ ကတွာ၊ သမ္ပဋိစ္ဆတိ– ၏။ နိဿံသယံ– ယုံမှား သံသယမရှိသောအားဖြင့်။ (သံသယမဲ့)၊ ဝါ– စင်စစ်ဧကန် အမှန်တကယ်ပင်။ မယှံ– ၏။ ဘာတိကဿ– နောင်တော်၏။ စိတ္တံ– သည်။ မယိ– ငါ၌။ ဘိန္နံ– ပျက်သည်။ ဘဝိဿတိ– လိမ့်မည်။ ဒါနိ– ၌။ မယှံ– အား။ ဣမိနာ သာသနေန– ဤသာသနာ တော်ဖြင့်။ ကိံ– ဘာအကျိုးရှိမည်နည်း။ ဂိဟီ– လူသည်။ ဟုတွာ၊ ဒါနာဒီနိ– ဒါန အစရှိကုန်သော။ ပုညာနိ– တို့ကို။ ကရောန္တော– လျက်။ ဇီဝိဿာမိ– အသက်မွေး တော့မည်။” ဣတိ– ပြီ။ သော– ထိုစူဠပန္ထကသည်။ ပုနဒိဝသေ– ၌။ ပါတောဝ– နံနက်စောစော၌ပင်။ ဝိဗ္ဘမိတုံ– လူထွက်ခြင်းငှာ။ ပါယာသိ– သွားပြီ။
သတ္ထာ– သည်။ ပစ္စူသကာလေယေဝ– မိုးသောက်အခါ၌ပင်။ လောကံ– ကို။ ဝေါလောကေန္တော၊ ဣမံ ကာရဏံ– ဤအကြောင်းကို။ ဒိသွာ၊ ပဌမတရံ– စွာ၊
ဘိက္ခု။ ။ “ဘိက္ခု”ဟု ဆိုသော်လည်း စူဠပန္ထကသည် ထိုအချိန်က သာမဏေသာ တည်း၊ ပဗ္ဗဇိတဝေါဟာရ(ရဟန်းတို့၏ အသုံးအနှုန်းစကား)ဖြင့် စူဠပန်သာမဏေကို ဘိက္ခုဟု သုံးနှုန်းသည်၊ (တစ်နည်း) ဘုရားဖြစ်လတ္တံ့သော အလောင်းတော်ကို “ဘုရား ရှင်သည် ရာဇဂြိုဟ်သို့ ကြွတော်မူလာသည်”ဟု ဆိုသကဲ့သို့ နောင်ဖြစ်မည့် ရဟန်း အဖြစ်ကို စွဲ၍ “ဘိက္ခု”ဟု သုံးနှုန်းသည်။ (ဝိသုဒ္ဓိ၊ဋီ၊၂၊၂၂)
...[စာမျက်နှာ- ၆၄၄]...
ဂန္တွာ၊ စူဠပန္ထကဿ– ၏။ ဂမနမဂ္ဂေ– သွားရာလမ်း၌။ ဒွါရကောဋ္ဌကေ– တံခါးမုခ်၌။ စင်္ကမန္တော– စင်္ကြံလျှောက်တော်မူလျက်။ အဋ္ဌာသိ– ရပ်နေတော်မူပြီ။ စူဠပန္ထကော– သည်။ ဂစ္ဆန္တော– သော်။ သတ္ထာရံ– ကို။ ဒိသွာ– ၍။ ဥပသင်္ကမိတွာ– ၍။ ဝန္ဒိတွာ– ၍။ အဋ္ဌာသိ– ပြီ။ အထ– ၌။ နံ– ထိုစူဠပန္ထကကို။ သတ္ထာ၊ “စူဠပန္ထက– က! တွံ– သည်။ ဣမာယ ဝေလာယ– ဤအချိန်၌။ ကုဟိံ– အဘယ်အရပ်သို့။ ဂစ္ဆသိ ပန– သွားမည်နည်း?” ဣတိ အာဟ၊ “ဘန္တေ– ရား! ဘာတာ– နောင်တော်သည်။ မံ– ကို။ နိက္ကဍ္ဎတိ– နှင်ထုတ်ပါ၏။ တေန– ကြောင့်။ အဟံ– သည်။ ဝိဗ္ဘမိတုံ၊ ဂစ္ဆာမိ– သွားပါတော့မည်။” ဣတိ– ဤသို့ လျှောက်ပြီ။ “စူဠပန္ထက! တဝ– ၏။ ပဗ္ဗဇ္ဇာ နာမ– ရှင်ရဟန်းအဖြစ်မည်သည်။ မမ– ၏။ သန္တကာ– ဥစ္စာတည်း။ ဘာတရာ– သည်။ နိက္ကဍ္ဎိတော– အပ်သည်။ (သမာနော)၊ ကသ္မာ– ကြောင့်။ မမ– ၏။ သန္တိကံ– သို့။ န+အာဂဉ္ဆိ– မလာခဲ့သနည်း? ဧဟိ– လာလော။ တေ– အား။ ဂိဟိဘာဝေန– လူအဖြစ်ဖြင့်။ ကိံ– ဘာအကျိုးရှိမည်နည်း။ မမ– ၏။ သန္တိကေ– ၌။ ဘဝိဿသိ– ဖြစ်ရလိမ့်မည်။” ဣတိ– ဤသို့ မိန့်တော်မူ၍။ စက္ကင်္ကိတတလေန– စက်လက္ခဏာ တို့ဖြင့် မှတ်သားအပ်သော လက်ဖဝါးပြင်ရှိသော။ ပါဏိနာ– လက်တော်ဖြင့်။ တံ– ထိုစူဠပန္ထကကို။ သိရသိ– ဥုးခေါင်း၌။ ပရာမသိတွာ– သုံးသပ်တော်မူ၍။ အာဒါယ– ခေါ်ယူတော်မူ၍။ ဂန္တွာ– ကြွတော်မူ၍။ ဂန္ဓကုဋိပ္ပမုခေ– ဂန္ဓကုဋိမုခ်ဥုး၌။ နိသီဒါပေတွာ– ထိုင်စေတော်မူ၍။ “စူဠပန္ထက! ပုရတ္ထာဘိမုခေါ– အရှေ့အရပ်သို့ ရှေ့ရှုသည်။ ဟုတွာ၊ ဣမံ ပိလောတိကံ– ဤအဝတ်ပိုင်းကို။] ရဇောဟရဏံ ရဇောဟရဏံ ရဇောဟရဏံ ရဇောဟရဏံ– မြူကို ဆောင်ယူပယ်ရှားတတ်သော မြူသုတ်ပုဝါလေး, မြူကို ဆောင်ယူပယ်ရှားတတ်သော မြူသုတ်ပုဝါလေး၊’ ဣတိ– ဤသို့ နှလုံးသွင်း၍။ ပရိမဇ္ဇန္တော– ဆုပ်နယ်လျက်။ ဣဓေဝ– ဤအရပ်၌သာ။ ဟောဟိ– ဖြစ်လော။” ဣတိ– ဤသို့ မိန့်တော်မူ၍။ ဣဒ္ဓိယာ– တန်ခိုးတော်ဖြင့်။ အဘိသင်္ခတံ– ပြုလုပ် တော်မူအပ်သော။ ဝါ– ဖန်ဆင်းတော်မူအပ်သော။ ပရိသုဒ္ဓံ– စင်ကြယ်သော။ ပိ–
ရဇောဟရဏံ။ ။ ရဇံ ဟရတီတိ ရဇောဟရဏံ(သာရတ္ထ၊၃၊၄၇၊ ဝိမတိ- ၂အ ၂၂)၊ ရဇံ ဟရတိ ဧတေနာတိ ရဇောဟရဏံ(အံဋီ- ၃၀, ၂၈၅၊) ရဇံ ဟရန္တိ ဧတ္ထာတိ ရဇောဟရဏံ(ဇာဋီသစ်- ၁၇၀)၊ ပဋိကူလသညာဝဟတ္ထံ “ရဇောဟရဏံ ရဇော- ဟရဏ”န္တိ မနသိကာရဝိဓိ ဝုတ္တော၊ -ပဋိဂံ- ၃၇၀
...[စာမျက်နှာ- ၆၄၅]...
လောတိကံ– အဝတ်ပိုင်းကို။ ဒတွာ၊ ကာလေ– ဆွမ်းဘုဉ်းပေးချိန်ကို။ အာရောစိတေ– လျှောက်အပ်သော်။ ဘိက္ခုသံဃပရိဝုတော– အပ်သည်။ (ဟုတွာ)၊ ဇီဝကဿ– ၏။ ဂေဟံ– သို့။ ဂန္တွာ၊ ပညတ္တာသနေ– ခင်းထားအပ်သောနေရာ၌။ နိသီဒိ၊ စူဠပန္ထကောပိ– သည်လည်း။ သူရိယံ– နေကို။ ဩလောကေန္တော– ကြည့်လျက်။ တံ ပိလောတိကံ– ထိုအဝတ်ပိုင်းကို။ “ရဇောဟရဏံ ရဇောဟရဏံ– လေး။ ဣတိ– ၍။ ပရိမဇ္ဇန္တော– ဆုပ်နယ်လျက်။ နိသီဒိ– ထိုင်ပြီ။ တဿ– ထိုစူဠပန္ထကသည်။ တံ ပိလောတိကခဏ္ဍံ– ထိုအဝတ်ပိုင်းသည်။ ဝါ– ကို။ ပရိမဇ္ဇန္တဿ– လသော်။ ကိလိဋ္ဌံ– ညစ်နွမ်းသည်။ အဟောသိ၊ တတော– ထိုမှနောက်၌။ စိန္တေသိ၊ (ကိံ)၊ “ဣဒံ ပိလောတိကခဏ္ဍံ– သည်။ အတိဝိယ– လျှင်။ ပရိသုဒ္ဓံ– ၏။ ပန– သို့သော်လည်း။ ဣမံ အတ္တဘာဝံ– ကို။ နိဿာယ– ၍။ ပုရိမပကတိံ– ရှေး၌ဖြစ်သော ပင်ကိုယ် သဘောကို။ ဝိဇဟိတွာ– စွန့်၍။ ဧဝံ– သို့။ ကိလိဋ္ဌံ– ညစ်နွမ်းသည်။ ဇာတံ– ပြီ။ သင်္ခါရာ– ရုပ်နာမ်ဓမ္မ သင်္ခါရတို့သည်။ အနိစ္စာ ဝတ– မမြဲလေကုန်စွတကား။” ဣတိ– သို့။ ခယဝယံ– ကုန်ခြင်း, ပျက်ခြင်းအာရုံရှိသော ဝိပဿနာဘာဝနာကို။ ပဋ္ဌပေန္တော– ဖြစ်စေလျက်။ ဝိပဿနံ– ကို။ ဝဍ္ဎေသိ– တိုးပွားစေပြီ။ သတ္ထာ– သည်။ “စူဠပန္ထကဿ– ၏။ စိတ္တံ– သည်။ ဝိပဿနံ– သို့။ အာရုဠှံ– တက်ရောက်ပြီ။” ဣတိ ဉတွာ၊ “စူဠပန္ထက! တွံ– သည်။ သံကိလိဋ္ဌံ– ညစ်နွမ်းသော။ ပိလောတိကခဏ္ဍမေဝ– ကိုသာ။ ‘ရဇံ ရဇ’န္တိ– မြူ မြူဟူ၍။ သညံ– မှတ်သားမှုကို။ မာ ကရိ– မပြုလင့်။ ပန– စင်စစ်ကား။ တေ– ၏။ အဗ္ဘ န္တရေ– ကိုယ်တွင်း၌။ ရာဂရဇာဒယော– ရာဂမြူ ခယဝယံ၊ မီးစာဆီကုန်သော ဆီမီးကဲ့သို့ ပျက်စီးခြင်းသည် ခယ, လေတိုက်၍ ငြိမ်းသောဆီမီးကဲ့သို့ ပျက်စီးခြင်းသည် ဝယဟု အထူးမှတ်ရာ၏။ “ခယော စ+ဝယော စ ခယဝိယံ၊ ခယဝယံ+အာရမ္မဏံ ဧတိဿာတိ ခယဝယံ”ဟုပြု။ အခြားနည်းများကို။ ဓမ္မဘာ-၁, ၂၅၌ ရှု
ဝိပဿနံ ဝဍ္ဎေသိ။ ။ အသုဘသညာ, အနိစ္စသညာကို ရရှိပြီး နာမ်ရုပ်ကို ပိုင်းခြား ခြင်းစသည်ဖြင့် ခန္ဓာ၌ ဉာဏ်သွင်းကာ ကလာပသမ္မသနဉာဏ်စသော အစဉ်ဖြင့် ဝိပဿနာကို ပွားစေလျက် ဥဒယဗ္ဗယဉာဏ်စသောအစဉ်ဖြင့် ဝိပဿနာကို အနုလုံ ဂေါတြဘုအနီးသို့ ရောက်စေခြင်းကို “ဝိပဿနံ ဝဍ္ဎေသိ”ဟု ဆိုလိုသည်။ (ဝိသုဒ္ဓိ- ၂, ၁၆၊ ဝိသုဒ္ဓိ၊ဋီ၊၂၊၂၂၊ သာရတ္ထ၊၃၊၄၇)
...[စာမျက်နှာ- ၆၄၆]...
အစရှိသည်တို့သည်။ အတ္ထိ– ကုန်၏။ တေ– ထိုရာဂမြူအစရှိသည်တို့ကို။ ဟရာဟိ– ပယ်ရှားလော။” ဣတိ ဝတွာ၊ ဩဘာသံ– ရောင်ခြည်တော်အတိပြီးသော ကိုယ်တော်ကို။ ဝါ– ရောင်ခြည်တော်ကို။ [ဩဘာသန္တိ ရံသိမယသရီရံ၊ -ပဋိဂံ-၃၇၀၊] ဝိဿဇ္ဇေတွာ– လွှတ်တော်မူ၍။ ပုရတော– ရှေ့၌။ နိသိန္နော ဝိယ– ထိုင်နေတော် မူသကဲ့သို့။ ပညာယမာနရူပေါ– ထင်ရှားသည်၏အဖြစ်ဟူသော သဘောရှိ သည်။ ဟုတွာ၊ “ရာဂေါ၊ ပေ။ သာသနေ”တိ– ဟူကုန်သော။ ဣမာ ဂါထာ– တို့ကို။ အဘာသိ+
ရာဂေါ ရဇော န စ ပန ရေဏု ဝုစ္စတိ, ရာဂဿေတံ အဓိဝစနံ ရဇောတိ+
ဧတံ ရဇံ ဝိပ္ပဇဟိတွ ဘိက္ခဝေါ, ဝိဟရန္တိ တေ ဝိဂတရဇဿ သာသနေ+
(အရိယဿ– အရိယာဖြစ်တော်မူသော မြတ်စွာဘုရား၏။ ဝိနယေ– ဆုံးမ ရာ ဆုံးမကြောင်း သာသနာတော်၌)၊ ရာဂေါ– ရာဂကို။ ရဇော– မြူဟူ၍။ ဝုစ္စတိ– ဆိုအပ်၏)၊ စ ပန– ဗျတိရိက်ကား (ပြောင်းပြန်ကား)၊ ရေဏု– ပကတိမြူမှုန်ကို။ ရဇော– ၍။ န ဝုစ္စတိ– မဆိုအပ်။ ရဇောတိ– ရဇောဟူသော။ ဧတံ– ဤအမည်သည်၊
စ ပန။ ။ “စ ပနဟု, တကွဆက်ရာ, စနက်မှာဆက်, ပနနက်, ထူးချက်ဓိပ္ပာယ်စွဲ (ရွှေ- ၄၁)”နှင့်အညီ စကို ဝါကျာရမ္ဘအနက်ဟော, ပနကို ဝိသေသအနက်ဟောယူ၍ “စ ပန- ဆက်၍အထူး, ပြဆိုဥုးအံ့(ဂမ္ဘီရ- ၂၀၃)”ဟု ပေး၏၊ ဆရာတို့ကား စ ပန ၂ပုဒ်လုံး ဝါကျာရမ္ဘယူ၍ “စ ပန- ထပ်၍ ဆက်ဥုးအံ့”ဟု ပေး၏၊ သို့ သော် ဤနေရာ၌ ဗျတိရေကသာ ဖြစ်သင့်သောကြောင့် “ကာ စ ပနာတိ ဧတ္ထ စ သဒ္ဒေါ ဗျတိရေကေ၊ ပနသဒ္ဒေါ ဝစနာလင်္ကာရော(သီဋီသစ်၊၁၊၂၁၃)”အဖွင့်ကို ကြည့်၍ စသဒ္ဒါကို ဗျတိရေကအနက်, ပနကို အနက်ထူးမရ ဝစနာလင်္ကာရယူ၍ ပေးခဲ့သည်။
ဝိသုဒ္ဓိ၊ဋီ၊၂၂။ ။ ထို၌ စ ပန ၂ပုဒ်လုံးကို နနှင့် တွဲ၍ “ရေဏု- ကို၊ ရဇော- ၍၊ န စ ပန ဝုစ္စတိ- မဆိုအပ်”ဟု ပေးစေ၏၊ စ ပန ၂ပုဒ်လုံး အနက်မဲ့, သို့မဟုတ် ဗျတိ ရေကအနက်ဟု ယူလိုဟန်တူ၏။
ပဋိဂံ- ၃၇၀။ ။ ထို၌ စကို နနှင့် တွဲ၍ ပနကို ဧတံတွဲကာ “ရေဏု- ကို၊ ရဇော– ၍၊ န စ ဝုစ္စတိ- မဆိုအပ်၊ ရဇောတိ- သော၊ ဧတံ ပန- သည်ကား၊ ရာဂဿ- ၏၊ အဓိဝစနံ- တည်း”ဟု ပေးစေလို၏၊ ဤအလို စကို ဗျတိရေကအနက်, သို့မဟုတ် အနက်မဲ့၊ ပနကို ဝါကျာရမ္ဘဟု ယူသင့်သည်။
...[စာမျက်နှာ- ၆၄၇]...
ရာဂဿ– ရာဂ၏။ အဓိဝစနံ– အမည်တည်း။ ဧတံ ရဇံ– ဤရာဂတည်းဟူသော မြူကို။ ဝိပ္ပဇဟိတွာ– အရဟတ္တမဂ်ဖြင့် အထူးပယ်စွန့်ခြင်းကြောင့်။ တေ– ထို ပယ်စွန့်သူတို့သည်။ ဘိက္ခဝေါ– ရဟန်းတို့သည်။ (ဟုတွာ)၊ ဝိဂတရဇဿ– ကင်း သော ရာဂတည်းဟူသော မြူရှိတော်မူသော မြတ်စွာဘုရား၏။ ဝါ– ဝါသနာနှင့် တကွဖြစ်သော ရာဂစသောမြူမှ ကင်းတော်မူသော မြတ်စွာဘုရား၏။ သာသနေ– သာသနာတော်၌။ ဝိဟရန္တိ– နေကုန်၏။
ဒေါသော ရဇော န စ ပန ရေဏု ဝုစ္စတိ, ဒေါသဿေတံ အဓိဝစနံ ရဇောတိ၊ ဧတံ ရဇံ ဝိပ္ပဇဟိတွ ဘိက္ခဝေါ, ဝိဟရန္တိ တေ ဝိဂတရဇဿ သာသနေ
ဝိပ္ပဇဟိတွာ။ ။ “ဝိပ္ပဇဟိတွာတိ အဂ္ဂမဂ္ဂေန ဝိသေသတော ပဇဟနဟေတု(ဝိ သုဒ္ဓိဋီ၊၂၊၂၂)”ဟု ဖွင့်သောကြောင့် ဝိသဒ္ဒါ ဝိသေသအနက်, တွာပစ္စည်း ဟိတ် အနက်တည်း၊ “ဝိပ္ပဇဟိတွာ”ဟု ဆိုလိုလျက် ဆန်းကြောင့် ရဿပြု၍ “ဝိပ္ပဇဟိတွ” ဟု ရှိရသည်။
ဆက်ဥုးအံ့– “အဂ္ဂမဂ္ဂေန”ဟု ဖွင့်ခြင်းမှာ ဥက္ကဋ္ဌနိဒ္ဒေသ (အမြတ်ဆုံးကို ညွှန်ပြ သော) နည်းအရ ဖွင့်ခြင်းဖြစ်သည်။ မှန်၏- ဒိဋ္ဌိဂတသမ္ပယုတ်ရာဂကို သောတာပတ္တိ မဂ်ဖြင့်လည်းကောင်း, ကာမရာဂကို အနာဂါမိမဂ်ဖြင့်လည်းကောင်း ရူပရာဂ, အရူပ ရာဂကို အရဟတ္တမဂ်ဖြင့်လည်းကောင်း အကြွင်းမဲ့ ပယ်သည်။ မောဟတွင်လည်း ဝိ စိကိစ္ဆာနှင့်ယှဉ်သော မောဟကို သောတာပတ္တိမဂ်ဖြင့်လည်းကောင်း, ဥဒ္ဓစ္စနှင့်ယှဉ် သော မောဟကို အရဟတ္တမဂ်ဖြင့်လည်းကောင်း အကြွင်းမဲ့ ပယ်သည်။ ဒေါသကိုကား အနာဂါမိမဂ်ဖြင့် အကြွင်းမဲ့ ပယ်၏။
ဝိဟရန္တိ...သာသနေ။ ။ ဝိဟရန္တိ တေတိ တေ ပဇဟနကာ ပဏ္ဍိတာ ဟုတွာ ဝိဟရန္တိ(ဝိသုဒ္ဓိဋီ.၁,၂၂)။ ဤအဖွင့်အတိုင်း ပေးခဲ့သည်။ ရှေးနိဿယ၌ကား “ဧတံ- ကို၊ ဝိပ္ပဇဟိတွာ- ၍၊ (ယေ) ဘိက္ခဝေါ- အကြင်ရဟန်းတို့သည်၊ ဝိဟရန္တိ၊ (တေ) ဘိက္ခဝေါ- ထိုရဟန်းတို့သည်၊ သန္တိ- ရှိကုန်၏”ဟု နိယမ အနိယမထည့်၍ ပေးလေ၏။
[မဟာနိ-၄၀၆၊ ဝိသုဒ္ဓိ၊ ၂၊ ၁၆တို့၌ “ဘိက္ခဝေါ”နေရာဝယ် “ပဏ္ဍိတာ”ဟု ရှိ၍ စူဠနိ-၁၅၄၌ “စက္ခုမာ”ဟု ရှိ၏။]
ပဋိဂံ- ၃၇၀။ ။ ထို၌ သာသနေအရ ဒိဗ္ဗဝိဟာရ, ဗြဟ္မဝိဟာရ, အရိယဝိဟာရ ဝိဟရန္တိအရ ဣရိယာပထဝိဟာရကို ယူ၍ “သာသနေ- ဒိဗ္ဗဝိဟာရ, ဗြဟ္မဝိဟာရ, အရိယဝိဟာရဟူသော သာသနာတော်၌၊ ဝိဟရန္တိ- ဣရိယာပထဝိဟာရဖြင့် နေကုန် ၏”ဟု ပေးစေသည်။
...[စာမျက်နှာ- ၆၄၈]...
(အရိယဿ– ၏။ ဝိနယေ– ၌)၊ ဒေါသော– ဒေါသကို။ ရဇော– ၍။ (ဝုစ္စတိ– ၏)၊ စ ပန– ကား။ ရေဏု– ကို။ ရဇော– ၍။ န ဝုစ္စတိ– အပ်။ ရဇောတိ– ဟူသော။ ဧတံ– သည်။ ဒေါသဿ– ဒေါသ၏။ အဓိဝစနံ– တည်း။ ဧတံ ရဇံ– ဤဒေါသတည်း ဟူသောမြူကို။ ဝိပ္ပဇဟိတွာ– အနာဂါမိမဂ်ဖြင့် အထူးပယ်စွန့်ခြင်းကြောင့်။ တေ– တို့သည်။ ဘိက္ခဝေါ– တို့သည်။ (ဟုတွာ)၊ ဝိဂတရဇဿ– ကင်းသော ဒေါသတည်း ဟူသော မြူရှိတော်မူသောမြတ်စွာဘုရား၏။ သာသနေ– ၌။ ဝိဟရန္တိ– ကုန်၏။
မောဟော ရဇော န စ ပန ရေဏု ဝုစ္စတိ, မောဟဿေတံ အဓိဝစနံ ရဇောတိ၊ ဧတံ ရဇံ ဝိပ္ပဇဟိတွ ဘိက္ခဝေါ, ဝိဟရန္တိ တေ ဝိဂတရဇဿ သာသနေ
(အရိယဿ ဝိနယေ)၊ မောဟော– မောဟကို။ ရဇော– ဟူ၍။ (ဝုစ္စတိ)၊ စ ပန– ကား။ ရေဏု– ကို။ ရဇော– ၍။ န ဝုစ္စတိ– အပ်။ ရဇောတိ– ဟူသော။ ဧတံ– သည်။ မောဟဿ– မောဟ၏။ အဓိဝစနံ– တည်း။ ဧတံ ရဇံ– ဤမောဟတည်း ဟူသောမြူကို။ ဝိပ္ပဇဟိတွာ– အရဟတ္တမဂ်ဖြင့် အထူးပယ်စွန့်ခြင်းကြောင့်။ တေ– တို့သည်။ ဘိက္ခဝေါ– တို့သည်။ (ဟုတွာ)၊ ဝိဂတရဇဿ– ကင်းသော မောဟ တည်းဟူသော မြူရှိတော်မူသောမြတ်စွာဘုရား၏။ သာသနေ– ၌။ ဝိဟရန္တိ– ကုန်၏။
ဂါထာပရိယောသာနေ– ဂါထာတော်တို့၏အဆုံး၌။ စူဠပန္ထကော ပဋိသမ္ဘိဒါဟိ သဟ အရဟတ္တံ ပါပုဏိ၊ အဿ– ထိုစူဠပန္ထက၏။ ဝါ–မှာ။ ပဋိသမ္ဘိဒါဟိ– တို့နှင့်။ သဟ ဧဝ– အတူသာလျှင်။ တီဏိ– ၃ပုံကုန်သော။ ပိဋကာနိ– ပိဋက တို့သည်။ အာဂမိံသု– နုတ်တက်ရောက်လာကုန်ပြီ။
သော– ထိုစူဠပန္ထကသည်။ ပုဗ္ဗေ– ရှေး၌။ ရာဇာ– သည်။ ဟုတွာ၊ နဂရံ– ကို။ ပဒက္ခိဏံ– လက်ယာရစ်ကို။ ကရောန္တော– ပြုလသော်။ နလာဋတော– နဖူးမှ။ မုစ္စန္တေ– ထွက်ကုန်သော။ သေဒေ– ချွေးတို့ကို။ ပရိသုဒ္ဓေန– သော။ သာဋကေန– အဝတ်ဖြင့်။ နလာဋန္တံ– နဖူးစွန်းကို။ ပုဉ္ဆိ– သုတ်ပြီ။ သာဋကော– သည်။ ကိလိဋ္ဌော– သည်။ အဟောသိ– ဖြစ်ပြီ။ သော– ထိုမင်းသည်။ “ဣမံ သရီရံ– ဤခန္ဓာကိုယ်ကို။ နိဿာယ၊ ဧဝရူပေါ– သော။ ပရိသုဒ္ဓေါ– သော။ သာဋကော– သည်။ ပကတိံ– ပင်ကိုယ်သဘောကို။ ဇဟိတွာ– စွန့်၍။ ကိလိဋ္ဌော– သည်။ ဇာတော– ပြီ။ သင်္ခါရာ–
...[စာမျက်နှာ- ၆၄၉]...
တို့သည်။ အနိစ္စာ ဝတ– မမြဲလေကုန်စွတကား။” ဣတိ၊ အနိစ္စသညံ– အနိစ္စဟု, သိမှတ်မှုသညာကို။ ပဋိလဘိ– ရခဲ့ပြီ။ တေန ကာရဏေန– ထိုအကြောင်းကြောင့်။ အဿ– ထိုစူဠပန္ထက၏။ ဝါ– အား။ ရဇောဟရဏမေဝ– မြူကို ဆောင်ယူပယ်ရှား တတ်သော မြူသုတ်ပုဝါလေးသည်သာ။ (အရဟတ္တဿ– အရဟတ္တဖိုလ်၏၊) ပစ္စယော– အကြောင်းအထောက်အပံ့သည်။ ဝါ– ကျေးဇူးပြုသည်။ ဇာတော ကိရ– ပြီတဲ့
ကောမာရဘစ္စော– အဘယမင်းသားသည် မွေးစားအပ်သော။ ဇီဝကောပိ– သည်လည်း။ ဒသဗလဿ– သို့။ ဒက္ခိဏောဒကံ ဒက္ခိဏောဒကံ ဒက္ခိဏောဒကံ– အလှူရေကို။ ဥပနာမေသိ– ညွတ်စေပြီ။ ဝါ– ကပ်ပြီ။ သတ္ထာ– သည်။ “ဇီဝက– က! ဝိဟာရေ– ၌။ ဘိက္ခူ– တို့ သည်။ အတ္ထိ နနု– ရှိကုန်သေးသည်မဟုတ်လော?” ဣတိ– ဤသို့ မိန့်တော်မူ၍။ ဟတ္ထေန– ဖြင့်။ ပတ္တံ– ကို။ ပိဒဟိ– ပိတ်တော်မူပြီ။ မဟာပန္ထကော– သည်။ “ဘန္တေ– ရား! ဝိဟာရေ– ၌။ ဘိက္ခူ– တို့သည်။ နတ္ထိ နနု– မရှိကုန်သည် မဟုတ်ပါလော။”
ပစ္စယော။ ။ “ပဋိစ္စ ဧတသ္မာ ဖလံ ဧတီတိ ပစ္စယော၊ [ပတိ+ဣ+အ၊- နေတ္တိ၊ဋ္ဌ၊ ၁၃၆၊]”ဟုပြု၊ “ပစ္စယောတိ အရဟတ္တဿ ပစ္စယော ဇာတောတိ သမ္ဗန္ဓော( ဇာဋီသစ်- ၁၇၀)”အဖွင့်နှင့်အညီ ပစ္စယော၏ သမ္ဗန်ကို “အရဟတ္တဿ”ဟု ထည့်သည်၊ ကိရကို ကိုလည်း အနုဿဝန(တစ်ဆင့်ကြားခြင်း)အနက်ယူပေးခဲ့သည်၊ ကာရဏအနက်ယူ၍၊ “ကိရ (ယသ္မာ)- အကြင်ကြောင့်၊ သော- သည် ၊ပ၊ ပဋိလဘိ- ပြီ၊ တေန ကာရဏေန-ကြောင့် ၊ပေ၊ ဇာတော- ပြီ”ဟု တစ်နည်းပေးနိုင်သည်။
ဒက္ခိဏောဒကံ။ ။ ဒက္ခန္တိ ဝဍ္ဎန္တိ ဧတာယာတိ ဒက္ခိဏာ- ကြီးပွားကြောင်းစေတနာ၊ [ဒက္ခ+ဣဏ+အာ၊ (တစ်နည်း) ဒါ+က္ခိဏ+အာ၊ -နီတိသုတ္တ- ၃၅၇၊ မောဂ်- ၇, ၆၀။] ဒက္ခိဏာယ+ပဋိသံယုတ္တံ+ဥဒကံ ဒက္ခိဏောဒကံ- အလှူနှင့် စပ်သောရေ၊ ရှေးခေတ်က အလှူလှူရာတွင် ရေအိုး၌ ရေထည့်၍ ထိုရေကိုလည်း ဒက္ခိဏောဒကအဖြစ် လှူကြ သည်။(မဟာဘာ- ၂, ၆၈၈၊ ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃, ၄၁၆၊ သာရတ္ထ၊၃၊၃၄၃၊ ဝိမတိ၊၂၊၂၀၁၊ ၂၀၂)
တစ်နည်း။ ။ ပဋိဂံ- ၃၇၀၌ “ဒက္ခိဏတ္ထာယ ဒိယမာနံ ပတ္တာဓောဝနာဒိမုဒကံ ဒက္ခိဏောဒကံ”ဟု ဖွင့်၏၊ ထိုအလို “ဒက္ခိဏတ္ထာယ+ဒိယမာနံ+ဥဒကံ ဒက္ခိဏောဒကံ-အလှူအကျိုးငှာ ပေးလှူအပ်သော သပိတ်ဆေးရေစသောရေ”ဟုပြု။
...[စာမျက်နှာ- ၆၅၀]...
ဣတိ အာဟ၊ သတ္ထာ– သည်။ “ဇီဝက– က! အတ္ထိ– ရှိကုန်၏။” ဣတိ အာဟ၊ ဇီဝကော– သည်။ “ဘဏေ– အမောင်! တေန ဟိ– လျှင်။ ဂစ္ဆ– သွားချေ။ ဝိဟာရေ– ၌။ ဘိက္ခူနံ– တို့၏။ အတ္ထိဘာဝံ ဝါ– ရှိကုန်သည်၏အဖြစ်ကိုလည်းကောင်း။ နတ္ထိဘာဝံ ဝါ– မရှိကုန်သည်၏အဖြစ်ကိုလည်းကောင်း။ တွညေဝ– သင်သည်သာ။ ဇာနာဟိ– သိလော။” ဣတိ– ဤသို့ ပြော၍။ ပုရိသံ– ကို။ ပေသေသိ– စေလွှတ်ပြီ။ တသ္မိံ ခဏေ– ၌။ စူဠပန္ထကော၊ “မယှံ– ၏။ ဘာတိကော– သည်။] ဝိဟာရေ– ၌။ ဘိက္ခူ– တို့သည်။ နတ္ထိ– ကုန်၊’ ဣတိ၊ ဘဏတိ– ပြော၏။ ဝိဟာရေ– ၌။ ဘိက္ခူနံ– တို့၏။ အတ္ထိဘာဝံ– ကို။ အဿ– ထိုနောင်တော်ကို။ ပကာသေဿာမိ– ထင်ရှား စေမည်။” ဣတိ– ဤသို့ ကြံ၍။ သကလံ– သော။ အမ္ဗဝနံ– သရက်ဥယျာဉ်ကို။ ဘိက္ခူနညေဝ– ရဟန်းတို့ဖြင့်သာလျှင်။ ပူရေသိ– ပြည့်စေပြီ။ ဧကစ္စေ– အချို့ကုန်သော။ ဘိက္ခူ– တို့သည်။ စီဝရကမ္မံ– သင်္ကန်းချုပ်မှုကို။ ကရောန္တိ– ပြုနေကုန်၏။ ဧကစ္စေ– ကုန်သော။ (ဘိက္ခူ– တို့သည်၊) ရဇနကမ္မံ– သင်္ကန်းဆိုးမှုကို။ ကရောန္တိ၊ ဧကစ္စေ (ဘိက္ခူ)၊ သဇ္ဈာယံ– သရဇ္ဈာယ်ခြင်းကို။ ဝါ– စာအံခြင်းကို။ ကရောန္တိ– ကုန်၏။ ဧဝံ– ဤသို့လျှင်။ အညမညအသဒိသံ– အချင်းချင်းမတူသော။ ဘိက္ခုသဟဿံ– ရဟန်းတစ်ထောင်ကို။ မာပေသိ– ဖန်ဆင်းပြီ။ ဝါ– ဖြစ်စေပြီ။ [မာပေသီတိ ပဝတ္တေသိ၊ -ဇာဋီသစ်-၁၇၀။] သော ပုရိသော– ထိုယောက်ျားသည်။ ဝိဟာရေ– ၌။ ဗဟူ– ကုန်သော။ ဘိက္ခူ– တို့ကို။ ဒိသွာ– ၍။ နိဝတ္တိတွာ– ပြန်လှည့်၍။ “အယျ– အရှင်!သကလံ– သော။ အမ္ဗဝနံ– သည်။ ဘိက္ခူဟိ– တို့ဖြင့်။ ပရိပုဏ္ဏံ– ပြည့် နေပါပြီ။” ဣတိ– သို့။ ဇီဝကဿ– အား။ အာရောစေသိ၊ ထေရောပိ ထေရောပိ ထေရောပိ– စူဠပန္ထက ထေရ်သည်လည်း။ ခေါ– စင်စစ်။ တတ္ထေဝ– ထိုသရက်ဥယျာဉ်ကျောင်း၌ပင်။ သဟဿက္ခတ္တု၊ ပေ။ ကာလပ္ပ ဝေဒနာတိ– ဟူ၍။ (အဘာသိ– ဆိုပြီ။) သဟဿက္ခတ္တုမတ္တာနံ, နိမ္မိနိတွာန ပန္ထကော၊ နိသီဒမ္ဗဝနေ ရမ္မေ, ယာဝ ကာလပ္ပဝေဒနာ
ထေရောပိ...ကာလပ္ပဝေဒနာတိ။ ။ မြတ်စွာဘုရားသည် ဆွမ်းဘုဉ်းပေးပြီး၍ သရက်ဥယျာဉ်ကျောင်းသို့ ရောက်တော်မူသောအခါ စူဠသေဋ္ဌိဇာတ်ကို ဟောတော် မူသည်၊ ထိုနောက် စူဠပန္ထကထေရ်အား ဧတဒဂ်ပေးတော်မူသည်၊ ထိုနောက် “ထိုမျှ
...[စာမျက်နှာ- ၆၅၁]...
ပန္ထကော– စူဠပန္ထကထေရ်သည်။ သဟဿက္ခတ္တုံ သဟဿက္ခတ္တုံ သဟဿက္ခတ္တုံ– တစ်ထောင်သော။ အတ္တာနံ– ကိုယ်ကို။ နိမ္မိနိတွာန– ဖန်ဆင်း၍။ ရမ္မေ– မွေ့လျော်အပ်သော။ ဝါ– မွေ့လျော်ဖွယ် ကောင်းသော။ အမ္ဗဝနေ– သရက်ဥယျာဉ်ကျောင်း၌။ [အမ္ဗဝနေတိ အမ္ဗဝနေ ကတဝိဟာရေ၊-ဝိသုဒ္ဓိ၊ဋီ၊ ၂၊ ၂၂။] ယာဝ ကာလပ္ပဝေဒနာ– ဆွမ်းဘုဉ်း ပေးချိန်ကို သိစေသည့်တိုင်အောင်။ ဝါ– ဆွမ်းဘုန်းပေးချိန်ကို လျှောက်သည့် တိုင်အောင်။ နိသီဒိ– ထိုင်နေပြီ။ [ဝိသုဒ္ဓိ၊ဋီ၊ ၂၂၌ ကာလပ္ပဝေဒနာကို ပထမန္တယူ၍ “ယာဝ– အကြင်မျှလောက်ကာလပတ်လုံး။ ကာလပ္ပဝေဒနာ– ဆွမ်းဘုဉ်းပေးချိန်ကို သိ စေခြင်း (လျှောက်ခြင်း) သည်။ (ဟောတိ။ တာဝ– ပတ်လုံး၊) နိသီဒိ”ဟု ပေးစေ၏။] လောက် ဉာဏ်ထိုင်းသူဖြစ်ပါလျက် သစ္စာ၄-ပါးကို ဘယ်လို သိခဲ့သလဲ”ဟု ရဟန်း တော်များက မေးသဖြင့် နောင်တော်နှင်ထုတ်ခဲ့သည်မှစ၍ မိမိ၏ ဖြစ်ပုံကို ပြောပြသော ဤဂါထာအပါအဝင် ဂါထာ (၁၀) ပုဒ်ကို စူဠပန္ထကထေရ်ကိုယ်တိုင် ရွတ်ဆိုတော်မူခဲ့ ကြောင်းကို။ ထေရ၊ဋ္ဌ၊၁၉၄-၅တို့၌ “ဣမာ ဂါထာ အဘာသိ”ဟုလည်းကောင်း “ပန္ထကော နိသီဒီ ပန္ထကော နိသီဒီ ပန္ထကော နိသီဒီတိ အတ္တာနမေဝ ပရံ ဝိယ ဝဒတိ”ဟုလည်းကောင်း ဆိုသည်။ ထို ကြောင့် “ထေရောပိ”မှ “ကာလပ္ပဝေဒနာတိ”အထိ ဝါကျသည် ရဟန်းတစ်ထောင် ဖန်ဆင်းသည်ဆိုသည်မှာ မှန်ကန်ကြောင်းကို ထောက်ခံသော အာဂမဒဠှီကရဏ ဝါကျဖြစ်သည်။
သဟဿက္ခတ္တုမတ္တာနံ။ ။ သဟဿက္ခတ္တုံ၌ “ဓာတ္ထေ ဝါ ကွစိ က္ခတ္တုံ(နီတိ ၁၂၈၃)”သုတ်ဖြင့် ဓာပစ္စည်း၏အနက်၌ သဟဿနောင် က္ခတ္တုံပစ္စည်းသက်၊ အံဝိဘတ် သက်, ချေ၊ ဓာပစ္စည်း၏အနက်၌ သက်သော်လည်း အနက်ကိုကား “သဟဿံ- တစ် ထောင်သော”ဟု ပေးဖို့ရန် သဒ္ဒနီတိဆို၏၊ ထိုအဆိုသည် “သဟဿက္ခတ္တုန္တိ သဟဿံ (ထေရ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၉၅)”ဟူသော အဖွင့်နှင့် ညီညွတ်၏၊ အတ္တာနံ၌ အတ္တသဒ္ဒါကား “စိတ္တေ ကာယေ သဘာေဝ စ”စသော အဘိဓာန်လာအနက်တို့တွင် ကာယအနက်ကို ဟော၏။ [သဟဿက္ခတ္တုန္တိ သဟဿံ၊ “သဟဿဝါရ” န္တိ ကေစိ ဝဒန္တိ၊ ဧကာဝဇ္ဇနေန ပန ထေရော သဟဿေ မနောမယေ ကာယေ နိမ္မိနိ၊ န ဝါရေန(ထေရ၊ဋ္ဌ၊၂, ၁၉၅)။ အတ္တာနံ နိမ္မိနိတွာတိ သမ္ဗန္ဓော၊ အတ္ထတော ပန သဟဿံ အတ္တာနံ နိမ္မိနိတွာတိ အတ္ထော(နီတိသုတ္တ- ၃၄၄)။ သဟဿက္ခတ္တုန္တိ သဟဿဓာ သဟဿက္ခတ္တုန္တိ သဟ- ဿဓာ၊ သဟဿဓာ ဟိ အတ္တာနံ ဧကစိတ္တေနေဝ နိမ္မိနန္တောပိ သဟဿဝါရံ နိမ္မိနန္တော ဝိယ ဟောတိ၊ အသတိပိ ကိရိယာဗျာဝုတ္တိယံ တဒတ္ထသဒ္ဓိတောတိ ဣမမတ္ထံ ဒဿေတုံ “သဟဿက္ခတ္တု”န္တိ ဝုတ္တံ(ဝိသုဒ္ဓိ၊ဋီ၊၂၊၂၂)
...[စာမျက်နှာ- ၆၅၂]...
အထ– ထိုအခါ၌။ သတ္ထာ တံ ပုရိသံ အာဟ၊ (ကိံ)၊ “ဝိဟာရံ– သို့။ ဂန္တွာ၊] သတ္ထာ– သည်။ စူဠပန္ထကံ နာမ– စူဠပန္ထကမည်သော ရဟန်းကို။ ပက္ကောသတိ– ခေါ်တော်မူ၏၊’ ဣတိ၊ ဝဒေဟိ– ပြောလော။” ဣတိ– မိန့်တော်မူပြီ။ တေန– ထို ယောက်ျားသည်။ ဂန္တွာ၊ တထာ– ထိုမိန့်တော်မူသည့်အတိုင်း။ ဝုတ္တေ– အပ်သော်။ “အဟံ– သည်။ စူဠပန္ထကော– ကတည်း။ အဟံ– သည်။ စူဠပန္ထကော– တည်း။” ဣတိ– သို့။ မုခသဟဿံ မုခသဟဿံ မုခသဟဿံ– ပါးစပ်တစ်ထောင်သည်။ (စကားသံတစ်ထောင်သည်)၊ ဥဋ္ဌဟိ– ပေါ်ထွက်လာပြီ။ သော ပုရိသော– သည်။ ပုန၊ ဂန္တွာ၊ “ဘန္တေ! သဗ္ဗေပိ– အလုံးစုံသော ရဟန်းတို့သည်လည်း။ စူဠပန္ထကာယေဝ နာမ ကိရ– စူဠပန္ထကတို့ သာမည်သတဲ့။” ဣတိ အာဟ၊ “တေန ဟိ– လျှင်။ ဂန္တွာ၊ ယော– အကြင်ရဟန်း သည်။] အဟံ– သည်။ စူဠပန္ထကော– တည်း။ ဣတိ– သို့။ ပဌမံ– စွာ။ ဝဒတိ– ပြော၏။ တံ– ထိုရဟန်းကို။ ဟတ္ထေ– ၌။ ဂဏှ– ဆွဲခေါ်ခဲ့လော၊ (တစ်နည်း) တံ– ၏။ ဟတ္ထေ– လက်ကို။ ဂဏှ– လော။ အဝသေသာ– ကြွင်းသော ရဟန်းတို့သည်။ အန္တရဓာယိဿန္တိ– ကွယ်ပျောက်ကုန်လိမ့်မည်။” ဣတိ– ဤသို့ မိန့်တော်မူပြီ။ သော– ထိုယောက်ျားသည်။ တထာ– ထိုမိန့်တော်မူသည့်အတိုင်း။ အကာသိ၊ တာဝဒေဝ– ထိုခဏ၌ပင်။ သဟဿမတ္တာ– တစ်ထောင်အတိုင်းအရှည်ရှိကုန်သော။ ဘိက္ခူ အန္တရဓာယိံသု၊ ထေရောပိ– စူဠပန္ထကထေရ်သည်လည်း။ တေန ပုရိသေန– နှင့်။ သဒ္ဓိံ အဂမာသိ၊ သတ္ထာ– သည်။ ဘတ္တကိစ္စပရိယောသာနေ– ၌။ ဇီဝကံ– ကို။ အာမန္တေသိ– ပြီ။ (ကိံ)၊ “ဇီဝက! စူဠပန္ထကဿ– ၏။ ပတ္တံ– ကို။ ဂဏှာဟိ– ယူလော။ အယံ– ဤစူဠပန္ထကသည်။ တေ– သင့်ဖို့။ အနုမောဒနံ အနုမောဒနံ အနုမောဒနံ– အနုမောဒနာကို။ ကရိဿတိ– ပြုလိမ့်မည်။” ဣတိ– ပြီ။ ဇီဝကော– သည်။ တထာ– ထိုမိန့်တော်မူသည့်
မုခသဟဿံ ဥဋ္ဌဟိ။ ။ မုခသဟဿံ ဥဋ္ဌဟီ မုခသဟဿံ ဥဋ္ဌဟီ မုခသဟဿံ ဥဋ္ဌဟီတိ ဧကသ္မိံ ဘာသမာနသ္မိံ သဗ္ဗေ ဘာသန္တိ နိမ္မိတာတိ ဝုတ္တတ္တာ မုခသဟဿေန ကထိတဘာဝေါ ဝေဒိတဗ္ဗောတိ ဒီပေတိ၊ -ဇာဋီသစ်- ၁၇၁
အနုမောဒနံ။ ။ အနု ပစ္ဆာ ပုနပ္ပုနံ ဝါ ဒါယကာ မောဒန္တိ ဧတာယာတိ အနုမောဒနာ- ဆွမ်းလှူပြီးရာကာလမှ နောက်၌ ဝမ်းမြောက်ကြောင်းတရားစကား၊ ဝါ– အဖန်ဖန်ဝမ်းမြောက်ကြောင်းတရားစကား(စူဘာ- ၁၈၄၊ ၄၀၈၊ ပါစိယော- ၄၂)၊ အနုမောဒနန္တိ အနု ပစ္ဆာ မောဒနံ အနုမောဒနံ၊ သတ္တာနံ ပီတိဇနကဓမ္မဒေသနန္တိ အတ္ထော(ဇာဋီသစ်- ၁၇၁)
...[စာမျက်နှာ- ၆၅၃]...
အတိုင်း။ အကာသိ၊ ထေရော– စူဠပန္ထကထေရ်သည်။ သီဟနာဒံ သီဟနာဒံ သီဟနာဒံ– မြတ်သော အသံကို။ ဝါ– မရွံ့မကြောက်, ခြင်္သေ့ဟောက်သို့, ရဲရဲတောက်အသံကို။ နဒန္တော– မိန့်မြွက်တော်မူလျက်။ တရုဏသီဟော ဝိယ– နုပျိုသော ခြင်္သေ့ကဲ့သို့။ တီဟိ– ၃ပုံကုန်သော။ ပိဋကေဟိ– တို့ဖြင့်။ သင်္ခေါဘေတွာ– ချောက်ချားစေ၍။ ဝါ– မွှေ နှောက်၍။ အနုမောဒနံ– ကို။ အကာသိ၊ သတ္ထာ– သည်။ အာသနာ– မှ။ ဥဋ္ဌာယ– ထတော်မူ၍။ ဘိက္ခုသံဃပရိဝုတော– ရဟန်းအပေါင်းခြံရံအပ်သည်။ (ဟုတွာ) ဝိဟာရံ– သို့။ ဂန္တွာ– ၍။ ဘိက္ခူဟိ– တို့သည်။ ဝတ္တေ– ဝတ်ကို။ ဒဿိတေ– ပြအပ် သော်။ ဂန္ဓကုဋိပ္ပမုခေ– ဂန္ဓကုဋိမုခ်ဥုး၌။ ဝါ– ဂန္ဓကုဋိတံခါးဝ၌။ [ဂန္ဓကုဋိပ္ပမုခေတိ ဂန္ဓကုဋိယာ ဒွါရေ၊ -ဇာဋီသစ်-၁, ၁၇၁။] ဌတွာ– ရပ်တော်မူ၍။ ဘိက္ခုသံဃဿ– အား။ သုဂတောဝါဒံ– မြတ်စွာဘုရား၏ အဆုံးအမတော်ကို။ ဒတွာ– ပေးတော်မူ ၍။ ကမ္မဋ္ဌာနံ– ကို။ ကထေတွာ– ဟောတော်မူ၍။ ဘိက္ခုသံဃံ– ကို။ ဥယျောဇေတွာ– စေလွှတ်တော်မူ၍။ သုရဘိဂန္ဓဝါသိတံ– ကောင်းသော အနံ့တို့ဖြင့် ထုံအပ်သော။ ဂန္ဓကုဋိံ– ဂန္ဓကုဋိကျောင်းတော်သို့။ ပဝိသိတွာ– ၍။ ဒက္ခိဏေန– လက်ယာ ဖြစ်သော။ ပဿေန– နံပါးဖြင့်။ သီဟသေယျံ သီဟသေယျံ သီဟသေယျံ– ခြင်္သေ့၏ အိပ်ခြင်းကဲ့သို့ ကျိန်း စက်တော်မူခြင်းကို။ ဝါ– မြတ်သော ကျိန်းစက်တော်မူခြင်းကို။ ဥပဂတော– ကပ် ရောက်တော်မူပြီ။ အထ– ထိုအခါမှနောက်၌။ သာယနှသမယေ– ညနေချမ်းအခါ
သီဟနာဒံ။ ။ သီဟော+နာဒေါ သီဟနာဒေါ- မြတ်သောအသံ၊ သီဟသဒ္ဒါ သေဋ္ဌ အနက်၊ (တစ်နည်း) သီဟဿ+နာဒေါ သီဟနာဒေါ- ခြင်္သေ့၏ ဟောက်သံ၊ သီဟနာဒေါ ဝိယာတိ သီဟနာဒေါ- ခြင်္သေ့၏အသံကဲ့သို့ ရဲရဲတောက်အသံ၊ (တစ်နည်း) သဒိသူပစာရအားဖြင့် ခြင်္သေ့၏အသံကဲ့သို့သော ရဲရဲတောက်အသံကိုယူ။ (အံ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၉၄၊ သီဘာ- ၁, ၃၀၁)
သုဂတောဝါဒံ။ ။ သုဂတဿ+ဩဝါဒေါ သုဂတောဝါဒေါ၊ “အနိစ္စာ ဝတ သင်္ခါရာ”ဟုလည်းကောင်း “အပ္ပမာဒေန သမ္ပာဒေထ”ဟုလည်းကောင်း ဤသို့ စသည် ဖြင့် ဆုံးမတော်မူခြင်းကို ဆိုလိုသည်။ (ဇာဋီသစ်- ၁, ၁၇၁)
သီဟသေယျံ။ ။ သယနံ သေယျာ၊ သီဟဿ ဝိယ သေယျာ သီဟသေယျာ-ခြင်္သေ့၏ အိပ်ခြင်းကဲ့သို့သော ကျိန်းစက်တော်မူခြင်း၊ သီဟသဒ္ဒါ ခြင်္သေ့အနက်ဟော၊ (တစ်နည်း) သီဟသဒ္ဒါ သေဋ္ဌအနက်ဟောယူ၍ “သီဟော+သော+သေယျာ စာတိ။
...[စာမျက်နှာ- ၆၅၄]...
၌။ ဘိက္ခူ– တို့သည်။ ဣတော စိတော စ– ဤမှဤမှလည်း။ သမောသရိတွာ– ပေါင်းဆုံ၍။ ရတ္တကမ္ဗလသာဏိယာ– နီမြန်းသောကမ္ဗလာ တင်းတိမ်ကန့်လန့် ကာဖြင့်။ ပရိက္ခိတ္တာ ဝိယ– ထက်ဝန်းကျင် ပစ်ချအပ်ကုန်သကဲ့သို့။ ဝါ– ကာရံထား ကုန်သကဲ့သို့။ နိသီဒိတွာ– ၍။ သတ္ထု– ၏။ ဂုဏကထံ– ဂုဏ်နှင့် စပ်သောစကား ကို။ ဝါ– ဂုဏ်ကို ပြောဆိုကြောင်း စကားကို။ အာရဘိံသု– အားထုတ်ကုန်ပြီ။ (ကိံ)၊ “အာဝုသော– တို့! မဟာပန္ထကော– သည်။ စူဠပန္ထကဿ– ၏။ အဇ္ဈာသယံ– အလို ကို။ အဇာနန္တော– မသိလသော်။ ဝါ– ကြောင့်။ စတူဟိ– ကုန်သော။ မာသေဟိ– တို့ဖြင့်။ ဧကံ– သော။ ဂါထံ– ကို။ ဥဂ္ဂဏှာပေတုံ– သင်ယူစေခြင်းငှာ။ န သက္ကောတိ– နိုင်။] အယံ– ဤစူဠပန္ထကသည်။ ဒန္ဓော– ဉာဏ်လေး၏၊’ ဣတိ– ဤသို့ ပြော၍။ ဝိဟာရာ– မှ။ နိက္ကဍ္ဎိ– ပြီ။ ပန– သို့သော်လည်း။ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေါ– သည်။ အတ္တနော– ၏။ အနုတ္တရဓမ္မရာဇတာယ– အမြတ်ဆုံးဖြစ်သော တရားမင်း၏အဖြစ်ကြောင့်။ အဿ– ထိုစူဠပန္ထကအား။ ဧကသ္မိံယေဝ– တစ်ခုသာလျှင်ဖြစ်သော။ အန္တရဘတ္တေ– ဆွမ်းစားချိန်၏အတွင်း၌။ ပဋိသမ္ဘိဒါဟိ– တို့နှင့်။ သဟ၊ အရဟတ္တံ– ကို။ အဒါသိ၊ တီဏိ– ကုန်သော။ ပိဋကာနိ– တို့သည်။ ပဋိသမ္ဘိဒါဟိ ဧဝ– တိုနှင့်သာ။ သီဟသေယျာ”ဟုပြု။ “ကာမဘောဂီသေယျာ, ပေတသေယျ, သီဟသေယျာ, တထာ– ဂတသေယျာ”ဟူသော အိပ်စက်ခြင်း ၄မျိုးတို့တွင် တထာဂတသေယျာကို ဤ၌ သီဟသေယျံဟု ဆိုသည်။ ဤသီဟသေယျံအရ ဘဝင်ကျ၍ ကျိန်းစက်တော်မူခြင်းကို။ မယူရ၊ အရဟတ္တဖိုလ်စတုတ္ထဈာန် (ဝင်စားတော်မူခြင်း) ကို ယူရသည်။ [“စတုတ္ထဇ္ဈာနသေယျာ ပန တထာဂတဿ သေယျာတိ ဝုစ္စတိ၊ တာသု ဣဓ သီဟသေယျာ အာဂတာ (ဒီ၊ဋ္ဌ၊ ၂၊ ၁၆၆စသည်)။ သေတိ အဗျာဝဋဘာဝေန ပဝတ္တတိ ဧတ္ထာတိ သေယျာ၊ စတုတ္ထဇ္ဈာနမေဝ သေယျာ စတုတ္ထဇ္ဈာသေယျာ၊ ...ဧဝံ ဘဂဝတော အရိယဇာတိသမနွယံ (အရိယာဇာတ်သို့ အစဉ်လိုက်သော) ယေဘုယျဝုတ္တိကံ (များ သောအားဖြင့် ဖြစ်ခြင်းရှိသော) အဂ္ဂဖလဘူတံ စတုတ္ထဇ္ဈာနံ “တထာဂတသေယျာ”တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ (ဒီ၊ဋီ-၁၇၆)။]
ရတ္တကမ္ဗလသာဏိယာ။ ။ အဝတ်အကာကိုပင် ရှေးက “တင်းတိမ်ကန့်လန့်ကာ” ဟု ခေါ်၍ ယခုအခါ “လိုက်ကာ”ဟု ခေါ်သည်၊ ဤ၌ ကမ္ဗလာနီအဝတ်အကာကို “ရတ္တကမ္ဗလသာဏိယာ”ဟု ဆိုသည်၊ “ရတ္တကမ္ဗလံ စ+တံ+သာဏီ စာတိ ရတ္တကမ္ဗလဿာဏီ၊ (တစ်နည်း) ရတ္တကမ္ဗလေန+ကတာ+သာဏီ ရတ္တကမ္ဗလသာဏီ”ဟုပြု။
...[စာမျက်နှာ- ၆၅၅]...
သဟ– တကွ။ အာဂတာနိ– နှုတ်တက်လာကုန်ပြီ။ ဗုဒ္ဓါနံ– တို့၏။ ဗလံ နာမ– စွမ်း အားတော်မည်သည်။ အဟော မဟန္တံ– ဩော်...ကြီးကျယ်လေစွ။” ဣတိ– ဤ သို့ အားထုတ်ကုန်ပြီ။
အထ– ၌။ ဘဂဝါ– သည်။ ဓမ္မသဘာယံ– ၌။ ဣမံ ကထာပဝတ္တိံ– ဤစကား ၏ ဖြစ်ပေါ်ခြင်းကို။ ဉတွာ၊ “အဇ္ဇ၊ မယာ– သည်။ ဂန္တုံ၊ ဝဋ္ဋတိ– ၏။” ဣတိ၊ ဗုဒ္ဓသေယျာယ– (အရဟတ္တဖိုလ်စတုတ္ထဈာန်ဝင်စားတော်မူခြင်းဟူသော) ဘုရားရှင်၏ ကျိန်းစက်တော်မူခြင်းမှ။ ဥဋ္ဌာယ– ၍။ သုရတ္တဒုပဋ္ဋံ သုရတ္တဒုပဋ္ဋံ သုရတ္တဒုပဋ္ဋံ– ကောင်းစွာဆိုးအပ် သော ၂ထပ်ရှိသောသင်းပိုင်ကို။ နိဝါသေတွာ– အထက်အောက် ပြန်လှန်ကာ ဝတ်တော်မူ၍။ ဝိဇ္ဇုလတံ ဝိယ– လျှပ်စစ်နွယ်ကဲ့သို့သော။ ဝါ– လျှပ်စစ်နွယ်ပုံ သဏ္ဌာန်နှင့် တူသော။ ကာယဗန္ဓနံ– ခါးပန်းကြိုးကို။ ဗန္ဓိတွာ– ဖွဲ့ချည်တော်မူ၍။ ဝါ– ပတ်တော်မူ၍။ ရတ္တကမ္ဗလသဒိသံ– နီမြန်းသောကမ္ဗလာနှင့်တူသော။ သုဂတမဟာစီဝရံ– ဘုရားရှင်၏ မြတ်သော သင်္ကန်းတော်ကို။ ပါရုပိတွာ– ရုံ တော်မူ၍။ သုရဘိဂန္ဓကုဋိတော– အလွန်မွေးကြိုင်သော ရနံ့ဖြင့် ထုံအပ်သော
ဗုဒ္ဓသေယျာယ။ ။ ဗုဒ္ဓသေယျာယာတိ စတုတ္ထဇ္ဈာနတော၊ စတုတ္ထဇ္ဈာနံ ဟိ ဗုဒ္ဓသေယျာတိ ဝုစ္စတိ(ဇာဋီသစ်- ၁, ၁၇၁)၊ ရှေ့သီဟသေယျံနှင့် တူသည်။
သုရတ္တဒုပဋ္ဋံ နိဝါသေတွာ။ ။ သမ္မာ+ရတ္တော သုရတ္တော- ကောင်းစွာ ဆိုးအပ် သောသင်းပိုင်၊ ဒွေ+ပဋ္ဋာ ယဿာတိ ဒုပဋ္ဋော- ၂ထပ်၂လွှာရှိသောသင်းပိုင်၊ သုရတ္တော စ+သော+ဒုပဋ္ဋော စ သုရတ္တဒုပဋ္ဋော- ကောင်းစွာ ဆိုးအပ်သော၂ထပ်ရှိသော သင်း ပိုင်၊ ဝိသေသနောဘယပဒကမ္မဓာရည်းတည်း၊ ထိုသင်းပိုင်ကို ထက်အောက်ပြန်၍ ဝတ်တော်မူခြင်းကို “နိဝါသေတွာ”ဟု ဆိုသည်။ [သုရတ္တဒုပဋ္ဋန္တိ ရဇနေန သမ္မာ ရတ္တံ ဒိဂုဏံ အန္တရဝါသကံ ပရိဝတ္တနဝသေန နိဝါသေတွာ၊ -သီ- ဋီသစ်၊၂၊၃၆၉၊ သီဘာ- ၄, ၁၆၁။]
ရတ္တကမ္ဗလသဒိသံ။ ။ အခြားနေရာ၌ မြတ်စွာဘုရား၏ သင်္ကန်းရောင်ကို “မေဃဝဏ္ဏံ- မိုးတိမ်ရောင်”ဟု ဆို၏၊ မေဃဝဏ္ဏံကို “အနီရောင်, ဆည်းဆာရောင် မိုးတိမ်အဆင်း(ဒီဋီ၊၁၊၃၆၁)”ဟုလည်းကောင်း “အညိုရောင်(မဋီ၊၂၊၁၀၆၊ သီဋီသစ်၊၁၊၁၉၄)”ဟုလည်းကောင်း ဖွင့်၏၊ ထိုကြောင့် ရတ္တကမ္ဗလဟု ဆိုသော်လည်း နီရဲ တွတ်နေသော အနီမဟုတ်၊ ပိန္နဲရင့်ရောင်, ညောင်ခေါက်ရောင်ကဲ့သို့ နီမှိုင်းမှိုင်းရောင်, နီညိုရောင်သာ ဖြစ်သင့်သည်။ (သီဘာ- ၁, ၂၆၃)
...[စာမျက်နှာ- ၆၅၆]...
ဂန္ဓကုဋိကျောင်းတော်မှ။ မတ္တဝရဝါရဏသီဟဝိဇမ္ဘိတဝိလာသေန– မုန်ယစ် သော မြတ်သောဆင်, ခြင်္သေ့တို့၏ တင့်တယ်စမ္ပယ်ခြင်းဟူသော တင့်တယ် စမ္ပယ်ခြင်းဖြင့်။ ဝါ– မုန်ယစ်သော မြတ်သောဆင်, ခြင်္သေ့တို့၏ တင့်တယ်စမ္ပယ် ခြင်းနှင့်တူသော တင့်တယ်စမ္ပယ်ခြင်းဖြင့်။ နိက္ခမ္မ– ထွက်တော်မူ၍။ အနန္တာယ– အဆုံးအပိုင်းခြားမရှိသော။ ဗုဒ္ဓလီဠာယ– ဘုရားရှင်တို့၏ တင့်တယ်စမ္ပယ်တော် မူခြင်းဖြင့်။ ဓမ္မသဘံ– သို့။ ဂန္တွာ၊ အလင်္ကတမဏ္ဍလမာဠမဇ္ဈေ– တန်ဆာဆင် အပ်သော တန်ဆောင်းဝန်း၏ အလယ်၌။ သုပညတ္တဝရဗုဒ္ဓါသနံ– ကောင်းစွာ
မတ္တဝရဝါရဏသီဟဝိဇမ္ဘိတဝိလာသေန။ ။ ဥဒါန၊ဋ္ဌ၊၉၃၌ ဘုရားရှင်၏ ဂန္ဓ ကုဋိမှ ထွက်တော်မူခြင်းကို ကေသရခြင်္သေ့, မုန်ယစ်သော မြတ်သောဆင်တို့၏ ထွက်ပုံနှင့် ဥပမာပြထား၏၊ ထိုကြောင့် ဤပုဒ်ကို နိက္ခမိတွာ၏ ဝိသေသနအဖြစ်ဖြင့် ပေးသည်၊ ဂန္တွာ၏ ဝိသေသနအနေဖြင့်လည်း ပေးကြ၏၊ သို့သော် ဂန္တွာ၏ ဝိသေသန မှာ “အနန္တာယ ဗုဒ္ဓလီဠာယ”ဟု သီးခြားရှိသဖြင့် မကောင်းပါ၊ “ဝရော စ+သော+ ဝါရဏော စာတိ ဝရဝါရဏော- မြတ်သောဆင်၊ မတ္တော စ+သော+ဝရဝါရဏော စာတိ မတ္တဝရဝါရဏော- မုန်ယစ်သော မြတ်သောဆင်၊ မတ္တဝရဝါရဏော စ+ သီဟော စ မတ္တဝရဝါရဏသီဟာ- မုန်ယစ်သော မြတ်သောဆင်, ခြင်္သေ့တို့၊ ဝိဇမ္ဘနံ ဝိဇမ္ဘိတံ၊ မတ္တဝရဝါရဏသီဟာနံ+ဝိဇမ္ဘိတံ မတ္တဝရဝါရဏသီဟဝိဇမ္ဘိတံ- မုန်ယစ်သော မြတ်သောဆင်, ခြင်္သေ့တို့၏ တင့်တယ် စမ္ပယ်ခြင်း၊ မတ္တဝရဝါရဏသီဟဝိဇမ္ဘိတမေဝ+ ဝိလာသော မတ္တဝရဝါရဏသီဟဝိဇမ္ဘိတဝိလာသော- မုန်ယစ်သော မြတ်သောဆင်, ခြင်္သေ့တို့၏ တင့်တယ်စမ္ပယ်ခြင်းဟူသော တင့်တယ်စမ္ပယ်ခြင်း၊ (တစ်နည်း) မတ္တဝရဝါရဏသီဟဝိဇမ္ဘိတေန+သဒိသော+ဝိလာသော မတ္တဝရဝါရဏသီဟဝိဇမ္ဘိတဝိလာသော- မုန်ယစ်သော မြတ်သောဆင်, ခြင်္သေ့တို့၏ တင့်တယ်စမ္ပယ်ခြင်းနှင့် တူ သော တင့်တယ်စမ္ပယ်ခြင်း”ဟုပြု။
အလင်္ကတမဏ္ဍလမာဠမဇ္ဈေ။ ။ အထွတ်တပ်၍ ၄ဘက်ချထားသော အဆောက် အဥုးတစ်မျိုးကို ၄ဘက်မိုးချထားသည့်အတွက် ဝိုင်းနေသောကြောင့် “မဏ္ဍလမာဠ”ဟု ခေါ်သည်၊ အလယ်ခေါင်၌ အထွတ်တစ်ခုသာ တပ်၍ ပတ်ပတ်လည်က တိုင်အစဉ်ကို ဝိုင်းနေအောင် ပြုလုပ်ထားသော အဆောက်အဥုးကိုလည်း “မဏ္ဍလမာဠ”ဟု ခေါ် သေး၏၊ ထိုတန်ဆောင်းဝိုင်း၌ ဆရာသမားအထံ, ဘုရားအထံသို့ ဆည်းကပ် ခစား လေ့ရှိသောကြောင့် “ဥပဋ္ဌာနသာလာ”ဟုလည်း ခေါ်၏။ [ဥပ- အနီးသို့ကပ်၍+ဌာန-တည်နေရာစရပ်၊] (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၁၊၄၃)
...[စာမျက်နှာ- ၆၅၇]...
ခင်းထားအပ်သော မြတ်သော ဘုရားရှင်၏နေရာတော်သို့။ အဘိရုယှ– တက် တော်မူ၍။ ဆဗ္ဗဏ္ဏဗုဒ္ဓရံသိယော– ၆မျိုးသော အဆင်းရှိသော ဘုရားရှင်၏ ရောက်ခြည်တော်တို့ကို။ ဝိဿဇ္ဇေန္တော– လွှတ်တော်မူလျက်။ အဏ္ဏဝကုစ္ဆိံ– သမု ဒ္ဒရာ၏ဝမ်းကို။ ဝါ– သမုဒြာရေပြင်ကို။ ခေါဘယမာနော– ချောက်ချားစေလျက်။ ယုဂန္ဓရမတ္ထကေ– ယုဂန္ဓိုရ်တောင်ထိပ်၌။ ဗာလသူရိယော ဝိယ– တက်သစ်စ နေကဲ့သို့။ အာသနမဇ္ဈေ– နေရာအလယ်၌။ နိသီဒိ– မူပြီ။ ပန– ဆက်ဥုးအံ့။ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေ– သည်။ အာဂတမတ္တေ– ကြွလာတော်မူကာမျှဖြစ်လသော်။ ဘိက္ခုသံဃော– သည်။ ကထံ– ကို။ ပစ္ဆိန္ဒိတွာ– ဖြတ်၍။ တုဏှီ အဟောသိ၊ သတ္ထာ– သည်။ မုဒုကေန– နူးညံ့သော။ မေတ္တစိတ္တေန– မေတ္တာနှင့်ယှဉ်သောစိတ်တော် ဖြင့်။ ပရိသံ– ကို။ ဩလောကေတွာ– ၍။ “အယံ ပရိသာ– သည်။ အတိဝိယ– လျှင်။ သောဘတိ– တင့်တယ်၏။ ဧကဿပိ– တစ်ပါးတစ်လေ၏လည်း။ ဟတ္ထကုက္ကုစ္စံ ဝါ– လက်၏ စက်ဆုပ်ဖွယ်ပြုအပ်သော အမူအရာသည်လည်းကောင်း။ ဝါ– လက်လှုပ်ခြင်းသည်လည်းကောင်း။ ပါဒကုက္ကုစ္စံ ဝါ– ခြေ၏ စက်ဆုပ်ဖွယ်
အဆိုအမျိုးမျိုး။ ။ အံ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၀၂၊ အံဋီ- ၃, ၁၀၃၌ “ဆွမ်းစားကျောင်း တန် ဆောင်းဝန်း”ဟုလည်းကောင်း, မ၊ဋီ၊၃၊၄၂၃၌ “အထွတ်မပါသော တန်ဆောင်းဝန်း နှင့်တူသော အဆောက်အဥုး”ဟုလည်းကောင်း, မ၊ဋ္ဌ၊၃, ၂၇၄၌ “အဝတ်မိုးထားသော တန်ဆောင်းဝန်းမဏ္ဍပ်”ဟုလည်းကောင်း, သုတ္တနိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၆၉၌ “မျက်နှာကြက်အဖြူ ကြက်ထားသော တန်ဆောင်းဝန်းမဏ္ဍပ်”ဟုလည်းကောင်း, ဓာန်၊ ဓာန်ဋီ- ၂၀၉၊ မောဂ်- ၇, ၂၂၅တို့၌ အထွတ်တစ်ခုတပ်၍ အထောင့်များစွာရှိသော အဆောက် အဥုး”ဟု လည်းကောင်း ဖွင့်ဆို၏၊ “မဏ္ဍီယတိ ပရိစ္ဆေဒကရဏဝသေန ဘူသီယတီတိ မဏ္ဍလော, မဏ္ဍလံ၊ [မဏ္ဍ ဘူသနေ+အလ၊ -မောဂ်- ၇, ၁၈၂၊] မာနိတဗ္ဗောတိ မာဠော၊ မီယတိ ပမီယတီတိ ဝါ မာဠော၊ မဏ္ဍလာကာရေန ပဋိစ္ဆန္နော မာဠောတိ မဏ္ဍလမာဠော(သီဋီသစ်၊၁၊၁၉၁)၊ မဏ္ဍလော စ- အဝိုင်းလည်း ဟုတ်၏၊ သော- ထိုအဝိုင်း ဟူသည်၊ မာဠော စ- တန်ဆောင်းလည်း ဟုတ်၏၊ ဣတိ မဏ္ဍလမာဠော(သီဘာ- ၁, ၂၇၄)၊ အလင်္ကတော စ+သော+မဏ္ဍလမာဠော စာတိ အလင်္ကတမဏ္ဍလမာဠော၊ အလင်္ကတမဏ္ဍလမာဠဿ+မဇ္ဈံ အလင်္ကတမဏ္ဍလမာဠမဇ္ဈံ”ဟုပြု။
ဟတ္ထကုက္ကုစ္စံ။ ။ ကုစ္ဆိတံ+ကတံ ကုကတံ- စက်ဆုပ်ဖွယ် ပြုအပ်သောအမူအရာ၊ ကုကတမေဝ ကုက္ကုစ္စံ၊ [ကုကတ+ဏျ၊] ဟတ္ထဿ+ကုက္ကုစ္စံ ဟတ္ထကုက္ကုစ္စံ- လက်၏။
...[စာမျက်နှာ- ၆၅၈]...
ပြုအပ်သော အမူအရာသည်လည်းကောင်း။ ဝါ– ခြေလှုပ်ခြင်းသည်လည်းကောင်း။ ဥက္ကာသိတသဒ္ဒေါ ဝါ– ချောင်းဟန့်သံသည်လည်းကောင်း။ ခိပိတသဒ္ဒေါ ဝါ– ချေဆတ်အပ်သောအသံသည်လည်းကောင်း။ ဝါ– နှာချေသံသည်လည်းကောင်း။ နတ္ထိ။ ဗုဒ္ဓဂါရဝေန– ဘုရားရှင် ၌ ရိုသေလေးစားခြင်းရှိသူ၏အဖြစ်ဖြင့်။ ဝါ– ဘုရားရှင်၌ ရိုသေလေးစားခြင်းဖြင့်။ သဂါရဝါ– ရိုသေလေးစားသူ၏အဖြစ်ရှိ ကုန်သော။ ဝါ– ရိုသေလေးစားခြင်းရှိကုန်သော။ သဗ္ဗေ– ကုန်သော။ ဣမေ– ဤ ရဟန်းတို့ကို။ ဗုဒ္ဓတေဇေန– ဘုရားရှင်၏ တန်ခိုး ရှိန်စော် အာနုဘော်တော်သည်။ တဇ္ဇိတာ– ခြိမ်းခြောက်အပ်ကုန်ပြီ။ မယိ– သည်။ အာယုကပ္ပမ္ပိ– အာယုကပ် ပတ်လုံးလည်း။ ဝါ– အသက်၏ အပိုင်းအခြားပတ်လုံးလည်း။ အကထေတွာ– စကားမပြောမူ၍။ နိသိန္နေ– နေတော်မူလသော်။ ပဌမံ– စွာ။ ကထံ– ကို။ သမုဋ္ဌာ–စက်ဆုပ်ဖွယ် ပြုအပ်သောအမူအရာ၊ လက်လှုပ်ခြင်း။ လက်မစောင့်စည်းခြင်း (ဒီ၊ဋီ၊၁၊ ၂၁၇၊ သီဘာ-၁, ၂၇၁၊ သီဘာ-၂, ၂၈၂၊ ပါစိတ်ဘာ-၁, ၉၃)
အခြားနည်းများ။ ။ ဟတ္ထေန+ကုက္ကုစ္စံ ဟတ္ထကုက္ကုစ္စံ- လက်ဖြင့် စက်ဆုပ်ဖွယ်ပြု အပ်သော အမူအရာ(မ၊ဋ္ဌ၊၃, ၂၆၇၊ ဒီဋီ- ၃, ၁၆၅)၊ (တစ်နည်း) ဟတ္ထေဟိ+ကုကတံ ဟတ္ထကုကတံ- လက်တို့ဖြင့် စက်ဆုပ်ဖွယ် ပြုအပ်သောအမူအရာ၊ ဟတ္ထကုကတဿ+ ဘာဝေါ ဟတ္ထကုက္ကစ္စံ- လက်တို့ဖြင့် စက်ဆုပ်ဖွယ်ပြုအပ်သော အမူအရာ၏ အဖြစ် (မဟာနိ၊ဋ္ဌ၊၂၈၁)၊ (တစ်နည်း) ကုကတဿ+ဘာဝေါ ကုက္ကုစ္စံ၊ ဟတ္ထေန ဟတ္ထဿ ဝါ ကုက္ကုစ္စံ ဟတ္ထကုက္ကုစ္စံ- လက်ဖြင့် (လက်၏) စက်ဆုပ်ဖွယ်ပြုအပ်သော အမူအရာ၏ အဖြစ်(သီဋီသစ်၊၂၊၂၆)၊ ပါဒကုက္ကုစ္စံလည်း နည်းတူ၊ ဟတ္ထကုက္ကုစ္စံ ပါဒကုက္ကုစ္စံဟူသည် ကုက္ကုစ္စ၃မျိုးတွင် အသံယတကုက္ကုစ္စတည်း၊ တရားကိုယ်မှာ မောဟပြဋ္ဌာန်းသော အကုသိုလ်စိတ္တုပ္ပာဒ်တည်း၊ ကုက္ကုစ္စ၃မျိုးအကျယ်ကို နှာ- ၁၁၄၌ ရေးခဲ့ပြီ။ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊ ၁, ၄၁၄၊ သင်္ဂြိုဟ်ဘာ- ၁၂၈၊ ပဒီ- ၁၃၂)
အာယုကပ္ပံ။ ။ ကပ္ပနံ ဝိဓာနံ ကပ္ပော၊ အာယုနော+ကပ္ပော အာယုကပ္ပော-အသက်တမ်းကို ပြုစီမံပိုင်းခြားခြင်း(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၃, ၂၂၇)၊ (တစ်နည်း) ကပ္ပီယတေ ပရိစ္ဆိဇ္ဇတေတိ ကပ္ပော၊ အာယု စ+တံ+ကပ္ပော စာတိ အာယုယကပ္ပော- ပိုင်းခြား အပ်သောသက်တမ်း(သင်္ဂြိုဟ်ဘာ- ၃၁၇)။ [အာယုကပ္ပနံ အာယုဝိဓာနံ ကမ္မဿ ဝိပါကဝသေန ဝါ ဝဿဂဏနာယ ဝါ အာယုပရိစ္ဆေဒေါတိ အာယုကပ္ပော၊- အဘိ၊ဋ္ဌ၊ ၃, ၂၂၇။]
...[စာမျက်နှာ- ၆၅၉]...
ပေတွာ– ဖြစ်စေ၍။ န ကထေဿန္တိ– ပြောဆိုကြလိမ့်မည်မဟုတ်။ ကထာသမုဋ္ဌာပနဝတ္တံ နာမ– စကားကို ဖြစ်စေသော ဝတ်မည်သည်ကို။ မယာဝ– သည်သာ။ ဇာနိတဗ္ဗံ– သိထိုက်၏။ အဟမေဝ– သည်သာ။ ပဌမံ– စွာ။ ကထေဿာမိ– ပြော ဆိုအံ့။” ဣတိ– ဤသို့ ကြံတော်မူ၍။ မဓုရေန– ချိုသာသော။ ဗြဟ္မဿရေန– ဗြဟ္မာ၏ အသံနှင့်တူသော အသံတော်ဖြင့်။ ဝါ– မြတ်သော အသံတော်ဖြင့်။ ဘိက္ခူ– တို့ကို။ အာမန္တေတွာ– ခေါ်တော်မူလိုလသော်။ ဝါ– ခေါ်တော်မူလိုခြင်း ကြောင့်။ “ဘိက္ခဝေ! (တုမှေ)၊ ဧတရဟိ– ၌။ ကာယ ကထာယ– အဘယ်စကား ဖြင့်။ [ကာယ– အဘယ် သို့သော။ ကထာယ– ၌။ ဝါ– ကြောင့်”ဟုလည်း ပေးကြသည်၊- သီဘာ-၁, ၆၀၁။] သန္နိသိန္နာ– ကောင်းစွာ ထိုင်နေကုန်သည်။ အတ္ထ နု– ဖြစ်ကုန် သနည်း? ဝေါ– တို့၏။ အန္တရာ– ကမ္မဋ္ဌာန်းနှလုံးသွင်းခြင်းစသည်တို့၏ အကြား၌၊
ဗြဟ္မဿရေန။ ။ ဗြဟ္မုနော+သရော ဗြဟ္မဿရော- ဗြဟ္မာ၏အသံ၊ ဗြဟ္မဿရော ဝိယာတိ ဗြဟ္မဿရော- ဗြဟ္မာ၏အသံနှင့်တူသော ဘုရားရှင်၏အသံတော်၊ (တစ်နည်း) ဗြဟ္မသဒ္ဒါ သေဋ္ဌအနက်ဟောယူ၍ “ဗြဟ္မာ စ+သော+သရော စာတိ ဗြဟ္မဿရော-မြတ်သောအသံတော်”ဟု ပြု။[ ဗြဟ္မဿရေနာတိ ဗြဟ္မုနော သရသဒိသေန၊ ဥတ္တမေန ဝ သရေန၊ -ဇာဋီသစ်- ၁, ၁၆၀။]
အန္တရာ။ ။ အန္တရာသဒ္ဒါ ဝေမဇ္ဈအနက်ယူ၍ ပေးခဲ့သည်၊ အညအနက်ယူ၍ “ဝေါ- တို့သည်၊ ဝိပ္ပကတာ- သော၊ အန္တရာ- ကမ္မဋ္ဌာန်းနှလုံးသွင်းခြင်းစသည်တို့မှ တစ်ပါး အခြားသော၊ ကထာ- သည်၊ ကာ စ ပန- နည်း?”ဟုလည်း ပေးပါ။ (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၁၊၅၀၊ သီဋီသစ်၊၁၊၂၁၃၊ သီဘာ- ၁, ၃၀၇)
ကူသီနိ- ၂၂။ ။ ထို၌ “ဝေါ- တို့၏၊ ဝါ- တို့သည်၊ အန္တရာ– ကမ္မဋ္ဌာန်းနှလုံးသွင်းခြင်း စသည်တို့၏ အကြား၌၊ ဝိပ္ပကတာ– သော၊ အန္တရာ- ကမ္မဋ္ဌာန်းနှလုံးသွင်းခြင်းစသည်တို့မှ တစ်ပါး အခြားသော၊ ကထာ- သည်၊ ကာ စ ပန– နည်း?”ဟု အန္တရာကို ဝေမဇ္ဈအနက်, အညအနက်၂မျိုးလုံး ပေါ်အောင် တန္တနည်း, သိလေသနည်းဖြင့် ပေး၏။
သမာသ်လည်းယူ။ ။ နိဿယများ၌ အန္တရာ ကထာကို ဝါကျယူပေးကြ၏၊ “အန္တရေ+ဘဝါ အန္တရာ၊ အန္တရာ စ+သာ+ကထာ စာတိ အန္တရာကထာ၊ (တစ်နည်း) အန္တရာ (ဝေမဇ္ဈေ)+ပဝတ္တာ+ကထာ အန္တရာကထာ- ကမ္မဋ္ဌာန်းနှလုံးသွင်းခြင်းစသည် တို့၏ အကြား၌ဖြစ်သောစကား၊ အန္တရာ (အညာ) စ+သာ+ကထာ စာတိ အန္တရာကထာ- ကမ္မဋ္ဌာန်းနှလုံးသွင်းခြင်းစသည်တို့မှတစ်ပါး အခြားသောစကား”ဟုပြု၍ သမာသ်လည်း ယူနိုင်သည်။ (ဥဒါန၊ဋ္ဌ၊၉၁)
...[စာမျက်နှာ- ၆၆၀]...
ဝိပ္ပကတာ– အပြား အားဖြင့် ပြုအပ်ပြီး မဟုတ်သော။ ဝါ– မပြီးဆုံးသေးသော။ ကထာ– သည်။ ကာ စ ပန– အဘယ်နည်း? ဣတိ– သို့။ ပုစ္ဆိတွာ– ၍။ “ဣမာယ နာမ– ဤမည်သော စကားဖြင့်။ ဝါ– ကြောင့်။ (သန္နိသိန္နာ– ကုန်သည်။ အမှ– ကုန် ၏၊)” ဣတိ– သို့။ ဝုတ္တေ– အပ်သော်။ “ဘိက္ခဝေ! စူဠပန္ထကော– သည်။ ဣဒါနေဝ– ၌သာ။ ဒန္ဓော– ဉာဏ်လေးသည်။ န– မဟုတ်သေး။ ပုဗ္ဗေပိ– ရှေး၌လည်း။ ဒန္ဓောယေဝ– ခဲ့ သည်သာ။ စ– ဆက်ဥုးအံ့။ အဟံ– သည်။ ကေဝလံ– ရှေးဘဝမဖက် သက်သက်။ ဣဒါနေဝ– ၌သာ။ အဿ– ဤစူဠပန္ထက၏။ အဝဿယော– မှီခိုအား ထားရာသည်။ ဇာတော– ဖြစ်သည်။ န– မဟုတ်သေး။ ပုဗ္ဗေပိ– ၌လည်း။ အဝဿယော– သည်။ အဟောသိမေဝ– ဖြစ်ခဲ့ဖူးသည်သာ။ ပန– ဆက်ဥုးအံ့။ (မှီခိုရာ ဖြစ်ပုံကို ဆက်ပြောဥုးအံ့)၊ အဟံ– သည်။ ပုဗ္ဗေ– ၌။ ဣမံ– ဤစူဠပန္ထကကို။ လောကိယကုဋုမ္ဗဿ– လောကီဥစ္စာ၏။ သာမိကံ– အရှင်၏အဖြစ်ကို။ အကာသိံ– ပြုခဲ့ ပြီ။ ဣဒါနိ– ၌။ လောကုတ္တရကုဋုမ္ဗဿ– လောကုတ္တရာဥစ္စာ၏။ (သာမိကံ– ကို။ ကရောမိ– တော်မူ၏၊)” ဣတိ– သို့။ ဝတွာ– ၍။ တမတ္ထံ– ထိုအကြောင်းကို။ ဝိတ္ထာရ–
ဝိပ္ပကတာ။ ။ ပကရီယိတ္ထာတိ ပကတာ- အပြားအားဖြင့် ပြုအပ်ပြီး(ပြောအပ်ပြီး) သောစကား၊ န+ပကတာ ဝိပ္ပကတာ- အပြားအားဖြင့် ပြုအပ်ပြီး(ပြောအပ်ပြီး) မဟုတ် သောစကား(သီဘာ- ၁, ၃၀၈)
ဋီကာအဆို။ ။ ပကာရေန ကရဏံ ပကတော- အပြားအားဖြင့် ပြုခြင်း၊ ပကတတော+ဝိဂတာ ဝိပ္ပကတာ- အပြားအားဖြင့် ပြုခြင်းမှ ကင်းသောစကား၊ (တစ်နည်း) ဝိဂတံ+ပကတံ ယဿာတိ ဝိပ္ပကတာ- ကင်းသော အပြားအားဖြင့် ပြုခြင်းရှိသော စကား(သီဋီသစ်၊၁၊၂၁၃)၊ (တစ်နည်း) န+ကတာ ပကတာ- ပြုအပ်ပြီးမဟုတ်သော စကား၊ ပကတာ ဟုတွာ ဝိစ္ဆိန္နာ ဝိပ္ပကတာ- ပြုအပ်ပြီးမဟုတ်ဘဲ ပြတ်စဲသောစကား (ဒီဋီ- ၃, ၁၇၊ ကူသီ.ဋ္ဌနိ- ၁, ၃၀၃)
ကာ စ ပန။ ။ စသဒ္ဒါ ဗျတိရေကအနက်တည်း၊ ဗျတိရေကဟူရာ၌ အနွယ၏ ပြောင်းပြန် ဗျတိရေက မဟုတ်၊ ဝိ+အတိရေက- မူလအနက်(မူလအမေးမှ) အထူးဖြစ် သော အပိုအလွန်အနက်(အပိုအလွန်အမေး)တည်း၊ ရိုးရာအားဖြင့် ပြတ်ပြီးကို ဆက် သော ဝါကျာရမ္ဘပင်ဖြစ်သည်၊ ပနကား ဝစနာလင်္ကာရတည်း။ (သီဋီသစ်၊၁၊၂၁၃၊ သီဘာ- ၁, ၃၀၈)
...[စာမျက်နှာ- ၆၆၁]...
တော– အကျယ်အားဖြင့်။ သောတုကာမေဟိ– နာခြင်းငှာ အလိုရှိကုန်သော။ ဘိက္ခူဟိ– တို့သည်။ အာယာစိတော– တောင်းပန်အပ်သည်။ (ဟုတွာ) အတီတံ– ကို။ အာဟရိ၊ (ကိံ– နည်း?) ဘိက္ခဝေ– တို့! အတီတေ– ၌။ ဗာရာဏသိနဂရဝါသီ– ဗာရာဏသီမြို့၌ နေသော။ ဧကော– သော။ မာဏဝေါ– လုလင်သည်။ တက္ကသိလံ– တက္ကသိုလ်ပြည် သို့။ ဂန္တွာ– ၍။ သိပ္ပုဂ္ဂဟဏတ္ထာယ– အတတ်ပညာကို သင်ယူခြင်းအကျိုးငှာ။ ဒိသာပါမောက္ခဿ– ဒိသာပါမောက္ခဖြစ်သော။ (အရပ်လေးမျက်နှာ၌ အကြီး အမြတ်ဆုံးဖြစ်သော)၊ အာစရိယဿ– ၏။ ဓမ္မန္တေဝါသိကော– အတတ်ပညာကို သင်ယူသော အနီးနေတပည့်သည်။ ဟုတွာ၊ ပဉ္စန္နံ မာဏဝကသတာနံ– ငါးရာ သော လုလင်တို့၏။ အန္တရေ– အကြား၌။ အတိဝိယ– အလွန်အကဲသာလျှင်။ အာစရိယဿ– ၏။ ဝါ– အား။ ဥပကာရကော– လျော်သော အကျိုးကျေးဇူးရှိကုန် သည်၏အဖြစ်ကို ပြုတတ်သူသည်။ ဝါ– ကျေးဇူးကို ပြုတတ်သူသည်။ အဟောသိ၊
ဒိသာပါမောက္ခဿ။ ။ ဒိသာပါမောက္ခောတိ ဒိသာနံ ဒိသာသု ဝါ ပါမောက္ခော ပဓာနောတိ ဒိသာပါမောက္ခော- အရပ်၄မျက်နှာနေသူတို့၏ အကြီးအမြတ်ဆုံးဖြစ် သောဆရာ၊ ဝါ- အရပ်၄မျက်နှာနေသူတို့၌ အကြီးအမြတ်ဆုံးဖြစ်သောဆရာ၊ (အရပ်၄ မျက်နှာတို့၌ ထင်ရှားသောဆရာ)၊ ဧတ္ထ ဟိ ဒိသာသဒ္ဒေန ဒိသဋ္ဌာ ဝုတ္တာ၊ -ဇာဋီသစ်- ၁, ၂၅၇၊ ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃, ၃၉၇၊ မဋီ၊၁၊၁၁၇
ဓမ္မန္တေဝါသိကော။ ။ ဓမ္မန္တေဝါသိကဟူသည် ပညာသင်ခ အခကြေးငွေမပေးဘဲ နေ့ပိုင်းတွင် ဆရာ၏ အိမ်မှုကိစ္စဝေယျာဝစ္စကို လုပ်၍ ညပိုင်းတွင် အတတ်ပညာ သင်ယူသော အနီးနေတပည့်မျိုး (ညဘက်မှာ အလုပ်လုပ်၍ နေ့ဘက်မှာ ပညာ သင်ရသော ညကျောင်းသား)တည်း(ဇာ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၅၄)၊ “အန္တေ သမီပေ ဝသတီတိ အန္တေဝါသိကော၊ [အန္တ+ဝသ+ဏီ၊ က- လာ၊ အလုတ္တသမာသ်၊- ဝိလံဋီ၊၂၊၁၀၊ ပါစိ ယော- ၂၀၆။] ဓမ္မေ+အန္တေဝါသိကော ဓမ္မန္တေဝါသိကော- အတတ်ပညာအရာ၌ အနီး နေတပည့်(မဟာဘာ- ၁, ၁၂၆)၊ (တစ်နည်း) ဓမ္မံ+ဥဂ္ဂဏှနကော+အန္တေဝါသိကော ဓမ္မန္တေဝါသိကော- အတတ်ပညာကို သင်ယူသော အနီးနေတပည့်”ဟုပြု၊ ဓမ္မသဒ္ဒါ ပညာအနက်ဟော၊ ဥဂ္ဂဏှနကပုဒ်အကျေကြံ(မအူမဟာ.ဋ္ဌနိ- ၃၆၅)။ [ဓမ္မန္တေဝါသိကာတိ ကိဉ္စိပိ ဓနံ အဒတွာ ကေဝလံ အန္တေဝါသိကာ၊ တေနာဟ “ဝေယျဝစ္စံ ကတွာ သိပ္ပုဂ္ဂဏှနကာ”တိ၊- သံဋီ၊၁၊၂၇၉။]
...[စာမျက်နှာ- ၆၆၂]...
ပါဒပရိကမ္မာဒီနိ ပါဒပရိကမ္မာဒီနိ ပါဒပရိကမ္မာဒီနိ– ခြေတို့၌ အဖန်ဖန်ပြုထိုက်သော နင်းနှိပ်မှုအစရှိကုန်သော။ ဝါ– ခြေဆုပ်နယ်ခြင်းအစရှိကုန်သော။ သဗ္ဗကိစ္စာနိ– တို့ကို။ ကရောတိ၊ ပန– သို့ သော်လည်း။ ဒန္ဓတာယ– ဉာဏ်လေးသည်၏အဖြစ်ကြောင့်။ ကိဉ္စိ– တစ်စုံတစ် ခုသော အတတ်ပညာကို။ ဥဂ္ဂဏှိတုံ– သင်ယူခြင်းငှာ။ န သက္ကောတိ– မစွမ်းနိုင်။ အာစရိယော– သည်။ “အယံ– ဤလုလင်သည်။ မမ– အား။ ဗဟူပကာရော– များ သောကျေးဇူးရှိ၏။ နံ– ထိုလုလင်ကို။ (ကိဉ္စိ– တစ်စုံတစ်ခုသော အတတ်ပညာ ကို၊) သိက္ခာပေဿာမိ– သင်စေအံ့။ ဝါ– သင်ပေးအံ့။” ဣတိ– သို့။ ဝါယမန္တောပိ– အားထုတ်ပါသော်လည်း။ ကိဉ္စိ– ကို။ သိက္ခာပေတုံ– ငှာ။ န သက္ကောတိ၊ သော– ထိုလုလင်သည်။ စိရံ– ကြာမြင့်စွာ။ ဝသိတွာ– ၍။ ဧကဂါထမ္ပိ– တစ်ပုဒ်သော ဂါ ထာကိုလည်း။ ဥဂ္ဂဏှိတုံ– ငှာ။ အသက္ကောန္တော– လသော်။ ဥက္ကဏ္ဌိတွာ– ပျင်းရိ၍။ “ဂမိဿာမိ– သွားတော့မည်။” ဣတိ– ဤသို့ ကြံ၍။ အာစရိယံ– ကို။ အာပုစ္ဆိ– ပန်ပြောပြီ။ အာစရိယော– သည်။ စိန္တေသိ၊ (ကိံ)၊ “အယံ– ဤလုလင်သည်။ မယှံ– ၏။ ဝါ– အား။ ဥပကာရကော– လျော်သောအကျိုးကျေးဇူးရှိကုန်သည်အဖြစ်ကို ပြုတတ်၏။ ဝါ– ကျေးဇူးကို ပြုတတ်၏။ အဿ– ထိုလုလင်၏။ ပဏ္ဍိတဘာဝံ– ပညာရှိသူ၏အဖြစ်ကို။ ပစ္စာသီသာမိ– တောင့်တ၏။ နံ– ထိုလုလင်ကို။ (ပဏ္ဍိတဘာဝံ– ကို၊) ကာတုံ– ငှာ။ န သက္ကောမိ၊ အဝဿံ– မချွတ်ဧကန်။ မယာ– သည်။ ဣမဿ– ဤလုလင်အား။ ပစ္စုပကာရော– တစ်ဖန်ကျေးဇူးပြုခြင်းကို။ ဝါ– ကျေးဇူး တုံ့ပြန်ခြင်းကို။ ကာတဗ္ဗော– ပြုထိုက်၏။ အဿ– ထိုလုလင်အား။ ဧကံ– တစ်ခုသော။ မန္တံ– မန္တန်ကို။ ဗန္ဓိတွာ– ဖွဲ့၍။ (သီကုံးဖွဲ့ဆို၍)၊ ဒဿာမိ– ပေးအံ့။” ဣတိ– ဤသို့ ကြံ၍။ သော– ထိုဒိသာပါမောက္ခဆရာသည်။ တံ– ထိုလုလင်ကို။ အရညံ– တောသို့။ နေတွာ– ခေါ်ဆောင်၍။ “ဃဋ္ဋေသိ ဃဋ္ဋေသိ၊ ကိံ ကာရဏာ ဃဋ္ဋေသိ၊ အဟမ္ပိ တံ ဇာနာမိ ဇာနာမီတိ– ဃဋ္ဋေသိ၊ ပေ။ ဇာနာမိဟူသော။ [ဃဋ္ဋေသိ ဃဋ္ဋေသိ– စေ့ဆော်အားထုတ်၏, စေ့ဆော်အားထုတ်၏။ ကိံ ကာရဏာ– အဘယ်အကြောင်းကြောင့်။ ဃဋ္ဋေသိ– စေ့ဆော်အားထုတ်ဘိသနည်း? အဟမ္ပိ– သည်လည်း။ တံ– သင့်ကို။ ဇာနာမိ ဇာနာမိ– သိ၏, သိ၏၊] ဣမံ မန္တံ– ကို၊
ပါဒပရိကမ္မာဒီနိ။ ။ ဟတ္ထပါဒပိဋ္ဌိပရိကမ္မာဒီနီတိ တတ္ထ ဟတ္ထသမ္ဗာဟနံ ဟတ္ထပရိကမ္မံ နာမ၊ ပါဒပရိကမ္မာဒီသု ဧသေဝ နယော၊ -ဇာဋီသစ်- ၁, ၄၄၀
...[စာမျက်နှာ- ၆၆၃]...
ဗန္ဓိတွာ– ၍။ ဥဂ္ဂဏှာပေန္တော– သင်ယူစေလျက်။ အနေကသတက္ခတ္တုံ– အရာမက သော အကြိမ်ပတ်လုံး။ ဝါ– ရာပေါင်းများစွာသော အကြိမ်ပတ်လုံး။ ပရိဝတ္တာပေတွာ– နှုတ်ထဲ၌ အဖန်ဖန်လည်စေ၍။ ဝါ– မန်းမှုတ်ပြန်ဆိုခိုင်း၍။ “တေ– သည်။ ပညာယတိ– သိအပ်, ရအပ်ပြီလော? (တစ်နည်း) တေ– သင့်အား။ ပညာယတိ– ထင်ရှားပြီလော?” ဣတိ– သို့။ ပုစ္ဆိတွာ– ၍။ “အာမ– ဟုတ်ကဲ့။ ပညာယတိ– သိ အပ်, ရအပ်ပါ၏။ ဝါ– ထင်ရှားပါ၏။” ဣတိ– သို့။ ဝုတ္တေ– သော်။ “ဒန္ဓေန နာမ– ဉာဏ်လေးသူမည်သည်။ ဝါယာမံ– လုံ့လကို။ ကတွာ– ၍။ ပဂုဏံ– အဝါးဝစွာ လေ့လာအပ်သည်၏အဖြစ်ကို။ ဝါ– ကျွမ်းကျင်လိမ္မာအောင်။ ကတံ– ပြုအပ်သော။ ဝါ– ပြုအပ်သော်။ သိပ္ပံ– အတတ်ပညာသည်။ န ပလာယတိ– ဖဲခွာမသွား။ (မေ့
ပညာယတိ။ ။ ရှေ့အနက်အလို ကမ္မရုပ်တည်း၊ ပ+ဉာ+ယ+တေ၊ ဉာဓာတ် ဗုဇ္ဈန (သိခြင်း)အနက်, တေကို တိပြု၊ ပဥပသာရကား အနက်မရ, ဓာတွတ္ထာနုဝတ္တကတည်း၊ ပဥပသာရကို ပကာရအနက်ယူ၍ “ပညာယတိ- အပြားအားဖြင့် သိအပ်, ရအပ်ပြီ လော?”ဟုလည်း ပေးနိုင်သည်။
နောက်နည်းအလို။ ။ နောက်နည်းအလို ကတ္တုရုပ်တည်း၊ ပ+ဉာ+အ+တိ၊ တဒ- မိနာဒီနိ(မောဂ်- ၁, ၄၇)သုတ်, ကွစိဓာတုသုတ်ဖြင့် ယ- လာ၊ ဉာဓာတ် ပညာယန (ထင်ရှားခြင်း)အနက်, ပဥပသာရကား ဓာတွတ္ထဗာဓကတည်း၊ ဆရာတို့ကား ရှေ့ အနက်ကို သဒ္ဒါနက်, နောက်အနက်ကို အဓိပ္ပာယ်နက်ဟု ယူတော်မူ၏(ရူဘာ၂, ၃၅၉)
[ပညာယတီတိ သကမတေ ဝိညာယတီတိ အတ္ထော, ပဣတျုပသဂ္ဂဿ ဓာတွတ္ထာနုဝတ္တကတ္တာ၊ ပရမတေ ပန ခါယတိ ဥပဋ္ဌာတီတိ အတ္ထော, တဿ ဓာတွတ္ထ- ဗာဓကတ္တာ (ဝိဘာ-၁၃၉၊ မဏိ-၁, ၄၃၄)။ ပညာယတီတိ ဇာနိယတိ (ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊ ၂, ၁၉၉)၊ ပညာယတီတိ ဥပလဗ္ဘတိ (သံ၊ဋီ၊၂၊ ၂၁၇)။ ပညာယတီတိ ပကာရေဟိ ဉာယတိ (မ၊ဋီ၊၂၊ ၂၇၂)၊ ပညာယန္တီ ပညာယန္တီ ပညာယန္တီတိ ပကာရတော ဉာယန္တိ (သံ၊ဋီ၊၂၊ ၁၀၅)။]
ပဂုဏံ။ ။ ပကာရေဟိ ဂုဏိတံ ပဂုဏံ၊ ဗဟုက္ခတ္တုံ ပဝတ္တိယာ ဘာဝိတန္တိ အတ္ထော (အနုဋီ- ၃, ၂၅၇)၊ ဤအလို “ပဂုဏံ- အပြားအားဖြင့် ရေတွက်အပ်, မြှောက်အပ် သည်ကို၊ (သဒ္ဒါနက်)၊ ဝါ- ကြိမ်ဖန်များစွာ ဖြစ်ပွားစေအပ်သည်ကို၊ (အဓိပ္ပာယ်နက်)”ဟု ပေး၊ (တစ်နည်း) ပကတော+ဂုဏော ယေန, ပကဋ္ဌော+ဂုဏော ယဿ ဝါတိ ပဂုဏံ (ထောမ)”ဟု ပြု၍ “ပဂုဏံ- အလွန်အကဲ ပြုအပ်သောဂုဏ်ရှိသည်ကို၊ ဝါ- လွန်ကဲသော ဂုဏ်ရှိသည်ကို”ဟု သဒ္ဒါနက် ပေးပါ၊ ထိုနောက် ဘာဝပ္ပဓာန ဘာဝလောပကြံ
...[စာမျက်နှာ- ၆၆၄]...
ပျောက်မသွား)၊” ဣတိ– သို့။ စိန္တေတွာ– ၍။ မဂ္ဂပရိဗ္ဗယံ မဂ္ဂပရိဗ္ဗယံ မဂ္ဂပရိဗ္ဗယံ– လမ်းစာရိက္ခာကို။ ဝါ– ခရီးစရိတ်ကို။ ဒတွာ၊ “ဂစ္ဆ– လော။ ဣမံ မန္တံ– ကို။ နိဿာယ– မှီ၍။ ဇီဝိဿသိ– အသက်မွေးရလိမ့်မည်။ ပန– သို့သော်လည်း။ အဿ– ဤမန္တန်၏။ ဝါ– ကို။ အပလာယနတ္ထာယ– ဖဲခွာမသွားခြင်းငှာ။ ဝါ– မေ့ပျောက်မသွားခြင်းငှာ။ နိစ္စံ– အမြဲ။ သဇ္ဈာယံ– သရဇ္ဈာယ်မှုကို။ ကရေယျာသိ– လော။” ဣတိ– သို့။ ဝတွာ– ၍။ တံ– ထိုလုလင်ကို။ ဥယျောဇေသိ– စေလွှတ်ပြီ။ အထ– ထိုမှ နောက်၌။ အဿ– ထို လုလင်၏။ မာတာ– သည်။ ဗာရာဏသိယံ– မြို့၌။ ဝါ– မြို့သို့။ သမ္ပတ္တကာလေ– ရောက်ရာအခါ၌။ “မေ– ၏။ ပုတ္တော– သည်။ သိပ္ပံ– ကို။ သိက္ခိတွာ– သင်ယူပြီး၍။ အာဂတော– ပြန်လာပြီ။” ဣတိ– ဤသို့ တွေး၍။ မဟာသက္ကာရသမ္မာနံ– များစွာ သော ကောင်းစွာပြုခြင်း, မြတ်နိုးခြင်းကို။ အကာသိ+
တဒါ– ၌။ ဗာရာဏသိရာဇာ– ဗာရာဏသီမင်းသည်။ “မေ– ငါ၏။ ဝါ–မှာ။ ကာယကမ္မာဒီသု– ကာယကံအစရှိသည်တို့တွင်။ ကောစိ– တစ်စုံတစ်ခုသော။ ဒေါသော– အပြစ်သည်။ အတ္ထိ နု ခေါ– ရှိလေသလော။” ဣတိ– သို့။ ပစ္စဝေက္ခန္တော– ဆင်ခြင်လသော်။ အတ္တနော– ၏။ ဝါ– သည်။ ဝါ– အား။ အရုစ္စနကံ– မနှစ် သက်အပ်သော။ ကိဉ္စိ– သော။ ကမ္မံ– အမှုကို။ အဒိသွာ– ၍။ “အတ္တနော– ၏။ ဝဇ္ဇံ နာမ– အပြစ်မည်သည်။ အတ္တနော– အား။ န ပညာယတိ– မထင်ရှား။ ပရေသံ– သူတစ်ပါးတို့အား။ ပညာယတိ– ထင်ရှား၏။ [(တစ်နည်း) အတ္တနော– သည်။ န ပညာယတိ– မသိအပ်, မသိနိုင်။ ပရေသံ– တို့သည်။ ပညာယတိ– သိအပ်, သိနိုင် ၏၊] နာဂရာနံ– မြို့သူမြို့သားတို့ကို။ ပရိဂ္ဂဏှိဿာမိ ပရိဂ္ဂဏှိဿာမိ ပရိဂ္ဂဏှိဿာမိ– ပိုင်းခြားမှတ်ယူအံ့။ ဝါ–
မဂ္ဂပရိဗ္ဗယံ။ ။ ပုနပ္ပုနံ ဝယတိ ခယံ ဂစ္ဆတီတိ ပရိဗ္ဗယော- အထပ်ထပ် ကုန်ကျ သောစရိတ်၊ [ပရိ+ဝယ+အ၊ -ဇာဋီသစ်- ၁, ၂၀၀။] ပရိ သမန္တတော ဝယတိ ခယံ ဂစ္ဆတီတိ ပရိဗ္ဗယော- ထက်ဝန်းကျင် ကုန်ကျသော စရိတ်(ဇာဋီသစ်- ၁, ၃၅၈)၊ (တစ် နည်း) ပရိဝယနံ ပရိဗ္ဗယော- ထက်ဝန်းကျင် ကုန်ကျခြင်း- ကုန်ကျစရိတ်၊ [ပရိ+ဝိ+ ဣ+အ၊ -ပါရာဘာ- ၂, ၂၀၈။] မဂ္ဂေ+ပရိဗ္ဗယော မဂ္ဂပရိဗ္ဗယော- လမ်း၌ ကုန်ကျစရိတ်, ခရီးစရိတ်
ပရိဂ္ဂဏှိဿာမိ။ ။ ပရိဂ္ဂဏှာတီ ပရိဂ္ဂဏှာတီ ပရိဂ္ဂဏှာတီတိ...ပရိစ္ဆိဇ္ဇ ဂဏှာတိ(သံဋီ၊၁၊၁၆၂၊ သံဋီ၊၂၊၅၃၂၊ အံဋီ၊၁၊၂၇၈၊ ပါစိယော- ၂၃၆)”အဖွင့်ကို ကြည့်၍ ပရိကို ပရိစ္ဆေဒအနက် ယူ၊ ရှေ့နည်း သဒ္ဒါနက်, နောက်နည်း အဓိပ္ပာယ်နက်
...[စာမျက်နှာ- ၆၆၅]...
စုံစမ်းအံ့။” ဣတိ စိန္တေတွာ၊ သာယံ– ညနေချမ်းအခါ၌။ အညာတကဝေသေန– မထင်ရှားသောအသွင်ဖြင့်။ နိက္ခမိတွာ– ၍။ “သာယမာသံ– ညနေစာကို။ ဘုဉ္ဇိတွာ– စားပြီး၍။ နိသိန္နမနုဿာနံ– ထိုင်နေသော လူတို့၏။ ကထာသလ္လာပေါ နာမ– စကားပြောဆိုခြင်းမည်သည်။ ဝါ– ပြောဆိုအပ်သောစကားမည်သည်။ နာနပ္ပကာရကော– အထူးထူးအပြားပြားရှိသည်။ ဟောတိ၊] အဟံ– သည်။ အဓမ္မေန– မတရားသဖြင့်။ [ဣတ္ထမ္ဘူတလက္ခဏအနက်။ -ပဋိဂံ-၁၉၆။] ရဇ္ဇံ– ကို။ သစေ ကာရေမိ– အကယ်၍ပြုအံ့။ (ဧဝံ သတိ)၊ ပါပေန– ယုတ်မာသော။ အဓမ္မိကေန– မတရား ၌ ယှဉ်သော။ ဝါ– တရား၌ ယှဉ်သည်မဟုတ်သော။ ရညာ– သည်။ ဒဏ္ဍဗလိအာဒီဟိ– ဒဏ်ပေးခြင်းဖြင့် ရအပ်သော အခွန်အတုပ်အစရှိသည်တို့ဖြင့်။ ဟတာ–ညှဉ်းဆဲအပ်ကုန်သည်။ အမှ– ကုန်၏၊’ ဣတိ– သို့။ ဝက္ခန္တိ– ပြောဆိုကြလိမ့်မည်။] ဓမ္မေန– တရားသဖြင့်။ ရဇ္ဇံ– ကို။ သစေ ကာရေမိ– အံ့။ (ဧဝံ သတိ)၊ နော– တို့၏။ ရာဇာ– သည်။ ဒီဃာယုကော– ရှည်သော အသက်ရှိသည်။ ဟောတု– ဖြစ်ပါစေ၊’ ဣတိအာဒီနိ– ဤသို့အစရှိသော စကားတို့ကို။ ဝတွာ၊ မမ– ၏။ ဂုဏံ– ကို။ ကထေဿန္တိ– ကြလိမ့်မည်။” ဣတိ– ဤသို့ ကြံ၍။ တေသံ တေသံ ဂေဟာနံ– ထိုထိုအိမ် တို့၏။ ဘိတ္တိအနုသာရေနေဝ– နံရံ သို့ အစဉ်လိုက်သဖြင့်လျှင်။ ဝါ– နံရံနား ကပ် လျှောက်လျက်သာလျှင်။ ဝိစရတိ– လှည့်လည်သွားလာ၏။
ကထာသလ္လာပေါ။ ။ သလ္လပနံ သလ္လာပေါ၊ ကထာယ+သလ္လာပေါ ကထာသလ္လာပေါ- စကားပြောဆိုခြင်း(သီဘာ- ၂, ၂၇၆)၊ (တစ်နည်း) သလ္လပိတဗ္ဗောတိ သလ္လာပေါ၊ ကထာ စ+သာ+သလ္လာပေါ စာတိ ကထာသလ္လာပေါ- ပြောဆိုအပ်သော စကား၊ ဝိသေသနပရပဒ(သီဋီသစ်၊၂၊၃၆၅)၊ ရှေးဥုးစွာပြောဆိုခြင်းကို ကထာ, တုံ့ ပြန်၍ ပြောဆိုခြင်းကို သလ္လာပဟု ယူ၍ “ကထာ စ+သလ္လာပေါ စ ကထာသလ္လာပေါ-ရှေးဥုးစွာ ပြောဆိုခြင်း, တုံ့ပြန်၍ပြောဆိုခြင်း၊ ဝါ- အပြန်အလှန်ပြောဆိုခြင်း(ဒီ၊ဋ္ဌ၊ ၁, ၂၄၇၊ သီဋီသစ်၊၂၊၂၇၈)”ဟု ဆိုသေး၏။
အဓမ္မိကေန။ ။ အဓမ္မေ နိယုတ္တာ အဓမ္မိကာ၊...ဓမ္မရဟိတာတိ အတ္ထော (အံဋီ၊၂၊၄၄)။ ဓမ္မေ နိယုတ္တာ ဓမ္မိကာ၊ န ဓမ္မိကာ အဓမ္မိကာ(တရား၌ ယှဉ်သည် မဟုတ်သော)၊ ဟိံသာဒိအဓမ္မပသုတာ(ဒီဋီ၊၂၊၉)
ဒဏ္ဍဗလိအာဒီဟိ။ ။ ဒဏ္ဍဝသေန လဒ္ဓဗ္ဗံ ဗလိ ဒဏ္ဍဗလိ(ဒီဋီ၊၂၊၂၅၃)၊ ယေ
...[စာမျက်နှာ- ၆၆၆]...
တသ္မိံ ခဏေ– ၌။ ဥမင်္ဂစောရာ– ဥမင်လိုဏ်ခေါင်းဖြင့် ခိုးသူတို့သည်။ ဝါ– ဥမင်လိုဏ်ခေါင်းဖောက်၍ ခိုးသူတို့သည်။ ဒွိန္နံ– နှစ်ဆောင်ကုန်သော။ ဂေဟာနံ– တို့၏။ အန္တရေ– အကြား၌။ ဧကဥမင်္ဂေနေဝ– တစ်ခုသော ဥမင်လိုဏ်ခေါင်းဖြင့် သာလျှင်။ ဒွေ– ၂ဆောင်ကုန်သော။ ဂေဟာနိ– တို့သို့။ ပဝိသနတ္ထာယ– ဝင်ခြင်း အကျိုးငှာ။ ဥမင်္ဂံ– လိုဏ်ခေါင်းကို။ ဘိန္ဒန္တိ– ဖောက်ကုန်၏။ ရာဇာ– သည်။ တေ– ထိုသူခိုးတို့ကို။ ဒိသွာ– ၍။ ဂေဟစ္ဆာယာယ– အိမ်၏အရိပ်၌။ အဋ္ဌာသိ– ရပ်နေပြီ။ တေသံ– ထိုသူခိုးတို့၏။ ဥမင်္ဂံ– ကို။ ဘိန္ဒိတွာ– ဖောက်၍။ ဂေဟံ– သို့။ ပဝိသိတွာ– ၍။ ဘဏ္ဍကံ– ဥစ္စာကို။ ဩလောကိတကာလေ– ကြည့်ရာအခါ၌။ မာဏဝေါ– လုလင်သည်။ ပဗုဇ္ဈိတွာ– နိုး၍။ တံ မန္တံ– ကို။ သဇ္ဈာယန္တော– လိုသည်။ (ဟုတွာ) “ဃဋ္ဋေသိ ဃဋ္ဋေသိ၊ ကိံ ကာရဏာ ဃဋ္ဋေသိ၊ အဟမ္ပိ တံ ဇာနာမိ ဇာနာမီ”တိ– ဃဋ္ဋေသိ၊ ပေ။ ဇာနာမိဟူ၍။ အာဟ– ရွတ်ဆိုပြီ။ တေ– ထိုခိုးသူတို့သည်။ တံ– ထိုမန္တန်ရွတ်သံကို။ သုတွာ– ၍။ “ဣမိနာ– ဤသူသည်။ ဉာတာ– သိအပ်ကုန် သည်။ အမှာ ကိရ– ဖြစ်ကုန်သတဲ့။ ဣဒါနိ– ၌။ နော– တို့ကို။ နာသေဿတိ– ပျက်စီး စေလိမ့်မည်။ ဝါ– ဖျက်ဆီးလိမ့်မည်။” ဣတိ– ဤသို့ ကြံ၍။ နိဝတ္ထဝတ္ထာနိပိ– ဝတ်အပ်သော အဝတ်တို့ကိုလည်း။ ဆဍ္ဍေတွာ– စွန့်၍။ ဘီတာ– ကြောက်ကုန် သည်။ (ဟုတွာ)၊ သမ္မုခသမ္မုခဋ္ဌာနေနေဝ– ရှေးရှုရှေးရှုအရပ်ဖြင့်သာလျှင်။ ဝါ– မျက်နှာမူရာမျက်နှာမူရာအရပ်ဖြင့်သာလျှင်။ ပလာယိံသု– ပြေးကုန်ပြီ။ ရာဇာ– သည်။ ပလာယန္တေ– ပြေးကုန်သော။ တေ– ထိုခိုးသူတို့ကို။ ဒိသွာ– မြင်၍လည်း ပါဏာတိပါတာဒယော ကရောန္တိ၊ တေသံ “ဧတ္တကော ဒဏ္ဍော ဟောတူ”တိ ဌပိတမရိယာဒဝသေန ပဝတ္တော ကမ္မကရဏံ ဓနဂဟနဉ္စ ဒဏ္ဍော၊ ဒဏ္ဍဿ ကတ္တဗ္ဗကာလေ ဒါတဗ္ဗအာယော (ပေးအပ်သောအခွန်အတုပ်သည်) ဗလိ နာမ၊ -ဇာဋီသစ်-၁, ၂၃၁-၂၃၂
ဥမင်္ဂစောရာ။ ။ ပထဝိယံ ဩတရိတွာ ပဝိသိတွာ မင်္ဂတိ ဂစ္ဆတီတိ ဥမင်္ဂေါ၊ [အဝ+မင်္ဂ+အ၊ အဝကို ဥဝိပရိတ်ပြု၊ -ပါစိယော- ၂၈၉။] ဥဒ္ဓံ မင်္ဂန္တိ ဂစ္ဆန္တိ ဧတ္ထာတိ ဥမင်္ဂေါ၊ [ဥ+မင်္ဂ+အ၊- ဝိဓာန်၊] ဥမင်္ဂေန+စောရော ဥမင်္ဂစောရော- ဥမင်လိုဏ်ခေါင်း ဖြင့် ခိုးသူ၊ (တစ်နည်း) ဥမင်္ဂံ+ဘိန္ဒိတွာ+စောရော ဥမင်္ဂစောရော- ဥမင်လိုဏ်ခေါင်း ဖောက်၍ ခိုးသူ
...[စာမျက်နှာ- ၆၆၇]...
ကောင်း။ ဣတရဿ– အခြားသော လုလင်၏။ မန္တသဇ္ဈာယနသဒ္ဒံ– မန္တန်ရွတ် သံကို။ သုတွာ စ– ကြား၍လည်းကောင်း။ ဂေဟညေဝ– အိမ်ကိုသာလျှင်။ ဝဝတ္ထပေတွာ– ပိုင်းခြားမှတ်သားပြီး၍။ နာဂရာနံ– မြို့သူမြို့သားတို့ကို။ ပရိဂ္ဂဏှိတွာ– ပိုင်းခြားမှတ်ယူပြီး၍။ ဝါ– စုံစမ်းပြီး၍။ နိဝေသနံ– နန်းတော်သို့။ ပါဝိသိ– ပြီ။ ပန– ဆက်ဥုးအံ့။ သော– ထိုမင်းသည်။ ရတ္တိယာ– ညဉ့်သည်။ ဝိဘာတာယ– လင်းလ သော်။ ပါတောဝ– နံနက်စောစော၌ပင်။ ဧကံ– သော။ ပုရိသံ– ကို။ ပက္ကောသိတွာ– ခေါ်၍။ အာဟ၊ (ကိံ)၊ “ဘဏေ– မောင်မင်း! ဂစ္ဆ– သွားချေ။ အသုကဝီထိယံ နာမ– ဤမည်သောလမ်း၌။ ယသ္မိံ ဂေဟေ– အကြင်အိမ်၌။ ဥမင်္ဂေါ– လိုဏ်ခေါင်း ကို။ ဘိန္နော– ဖောက်အပ်ပြီ။ တတ္ထ– ထိုအိမ်၌။ တက္ကသိလတော– တက္ကသိုလ်မှ။ သိပ္ပံ– အတတ်ပညာကို။ ဥဂ္ဂဏှိတွာ– သင်ယူပြီး၍။ အာဂတမာဏဝေါ– ပြန်လာ သော လုလင်သည်။ အတ္ထိ။ တံ– ထို လုလင်ကို။ အာနေဟိ– ခေါ်ဆောင်ခဲ့လော။” ဣတိ (အာဟ)၊ သော– ထိုမင်းချင်းယောကျ်ားသည်။ ဂန္တွာ– ၍။ “ရာဇာ– သည်။ တံ– သင့်ကို။ ပက္ကောသတိ– ခေါ်နေ၏။” ဣတိ– သို့။ ဝတွာ– ၍။ မာဏဝံ– ကို။ အာနေသိ– ခေါ်ဆောင်ခဲ့ပြီ။ အထ– ၌။ နံ– ထိုလုလင်ကို။ ရာဇာ– သည်။ အာဟ– မေးပြီ။ (ကိံ)၊ “တာတ– အမောင်! တွံ– သည်။ တက္ကသိလတော– မှ။ သိပ္ပံ– ကို။ ဥဂ္ဂဏှိတွာ– ပြီး၍။ အာဂတမာဏဝေါ– ပြန်လာသော လုလင်လော?” ဣတိ– မေးပြီ။ “ဒေဝ– မင်းမြတ်! အာမ– မှန်ပါ။” ဣတိ– ဤသို့ တင်လျှောက်ပြီ။ “အမှာကမ္ပိ– ငါတို့ အားလည်း။ တံ သိပ္ပံ– ကို။ ဒေဟိ– ပေးပါလော။” ဣတိ– ဤသို့ ပြောပြီ။ “ဒေဝ– မြတ်! သာဓု– ကောင်းပါပြီ။ သမာနာသနေ– တူမျှသောနေရာ၌။ နိသီဒိတွာ– ထိုင် ၍။ ဂဏှာဟိ– သင်ယူပါလော။” ဣတိ– ဤသို့ တင်လျှောက်ပြီ။ ရာဇာပိ– သည် လည်း။ တထာ– ထိုပြောသည့်အတိုင်း။ ကတွာ၊ မန္တံ– ကို။ ဂဟေတွာ– သင်ယူပြီး၍။ “အယံ– ဤငွေသည်။ တေ– သင့်ဖို့။ အာစရိယဘာဂေါ– ဆရာ၏အဖို့တည်း။” ဣတိ– ဤသို့ ပြော၍။ သဟဿံ– တစ်ထောင်ကို။ အဒါသိ– ပြီ။
တဒါ– ၌။ သေနာပတိ– စစ်သူကြီးသည်။ ရညော– ၏။ ကပ္ပကံ– ဆတ္တာသည် ကို။ အာဟ၊ (ကိံ)၊ “ကဒါ– အဘယ်အခါ၌။ ရညော– ၏။ မဿုံ– မုတ်ဆိတ်, ကျင် စွယ်ကို။ ကရိဿသိ– ပြုပြင်မည်နည်း? ဝါ– ရိတ်မည်နည်း?။” ဣတိ– ဤသို့ မေးပြီ၊
...[စာမျက်နှာ- ၆၆၈]...
“သွေ ဝါ– နက်ဖြန်၌သော်လည်းကောင်း။ ပရသုေဝ ဝါ– သန်ဘက်ခါ၌သော် လည်းကောင်း။ (မဿုံ– ကို။ ကရိဿာမိ– ပါမည်၊)” ဣတိ– ပြီ။ သော– ထိုစစ်သူ ကြီးသည်။ တဿ– ထိုဆတ္တာသည်အား။ သဟဿံ– ကို။ ဒတွာ– ၍။ “မေ– ငါ၏။ ဝါ–မှာ။ ကိစ္စံ– သည်။ အတ္ထိ– ၏။” ဣတိ– သို့။ ဝတွာ– ၍။ “သာမိ– အရှင်! ကိံ– အဘယ်ကိစ္စပါနည်း?” ဣတိ– သို့။ ဝုတ္တေ– မေးအပ်သော်။ “ရညော– ၏။ မဿုကမ္မံ– မုတ်ဆိတ်, ကျင်စွယ် ပြုပြင်မှုကို။ ဝါ– မုတ်ဆိတ်, ကျင်စွယ် ရိတ်ပယ်မှုကို။ ကရောန္တော ဝိယ– ပြုသကဲ့သို့။ ဟုတွာ၊ ခုရံ– သင်ဓုန်းဓားကို။ အတိဝိယ– အလွန် အကဲသာလျှင်။ ပဟံသိတွာ– ပွတ်တိုက်၍။ ဝါ– သွေး၍။ [ပ+ဃံသ+တွာ၊ ဃကို ဟပြု၊- ပဒတ္ထ၊] ဂလနာဠိံ– လည်မျိုကို။ ဆိန္ဒ– ဖြတ်လော။ တွံ– သည်။ သေနာပတိ– သည်။ ဘဝိဿသိ– လိမ့်မည်။ အဟံ– သည်။ ရာဇာ– သည်။ (ဘဝိဿာမိ– မည်၊)” ဣတိ– ဤသို့ ပြောပြီ။ သော– ထိုဆတ္တာသည်သည်။ “သာဓူ”တိ– ဟူ၍။ သမ္ပဋိစ္ဆိတွာ– လက်ခံ၍။ ရညော– ၏။ မဿုကမ္မကရဏဒိဝသေ– မုတ်ဆိတ် ကျင်စွယ် ပြုပြင်ရိတ်ပယ်မှုကို ပြုရာနေ့၌။ ဂန္ဓောဒကေန– နံ့သာရေဖြင့်။ မဿုံ– မုတ်ဆိတ် ကျင်စွယ်ကို။ တေမေတွာ– စိုစေ၍။ ဝါ– ဆွတ်၍။ ခုရံ– ကို။ ပဟံသိတွာ– ၍။ နလာဋန္တေ– နဖူး၏ အစွန်း၌။ ဂဟေတွာ– ကိုင်၍။ “ခုရော– သည်။ ထောကံ– အနည်း ငယ်။ ကုဏ္ဌဓာရော– တုံးသောအသွားရှိ၏။ ဧကပ္ပဟာရေနေဝ– တစ်ချက်တည်း ဖြင့်သာလျှင်။ ဝါ– တစ်ပဟိုရ်တည်း (တစ်ချိန်တည်း) ၌သာလျှင်။ ဂလနာဠိံ– ကို။ ဆိန္ဒိတုံ– ဖြတ်ခြင်းငှာ။ ဝဋ္ဋတိ– ၏။” ဣတိ– ဤသို့ ကြံ၍။ ပုန၊ ဧကမန္တံ– တစ်ခုသော
ဧကပ္ပဟာရေန။ ။ “ပဟာရော ပေါထနေ ယာမေ(ဓာန်- ၁၁၂၄)”အရ ပဟာရ သဒ္ဒါ ပေါထန(ပုတ်ခတ်ခြင်း)အနက်ဟော၊ “ပဟရဏံ ပဟာရော၊ ဧကော+ပဟာရော ဧကပ္ပဟာရော- တစ်ချက်တည်းသော ပုတ်ခတ်လှီးဖြတ်ခြင်း”ဟုပြု၊ ဣတ္ထမ္ဘူတလက္ခဏအနက်၌ တတိယာသက်(ဇာ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၄၉)၊ (တစ်နည်း) ပဟာရသဒ္ဒါ ယာမ (ပဟိုရ်၊ အချိန်)အနက်ဟောတည်း၊ ရှေးခေတ်က တစ်နေ့လျှင် ပဟိုရ်စည်ကြီးကို ၃ကြိမ်တီးရ၏၊ ထိုတီးရာအချိန်ကို “ပဟာရ”ဟုခေါ်သည်၊ တစ်နေ့ကို ၃ပုံပုံလျှင် တစ်ပုံသည် တစ်ပဟိုရ်ဖြစ်သည်၊ “ပဟရီယတိ ဧတ္ထာတိ ပဟာရော၊ ဧကော+ပဟာရော ဧကပ္ပဟာရော”ဟုပြု၊ သတ္တမီအနက်၌ တတိယာသက်။ (မဋီ၊၂၊၇၉၊ ၃၈၈၊ သံဋီ၊၂၊၅၄၁၊ နီဘာ- ၁, ၈၈)
...[စာမျက်နှာ- ၆၆၉]...
အရပ်အဖို့၌။ ဌတွာ၊ ခုရံ– ကို။ ပဟံသိ– ပွတ်တိုက်ပြီ။ ဝါ– သွေးပြီ။ တသ္မိံ ခဏေ– ၌။ ရာဇာ– သည်။ အတ္တနော– ၏။ မန္တံ– ကို။ သရိတွာ– အမှတ်ရ၍။ သဇ္ဈာယံ– ရွတ်ဆိုခြင်းကို။ ကရောန္တော– ပြုလိုသည်။ (ဟုတွာ)၊ “ဃဋ္ဋေသိ ဃဋ္ဋေသိ၊ ကိံ ကာရဏာ ဃဋ္ဋေသိ၊ အဟမ္ပိ တံ ဇာနာမိ ဇာနာမီ”တိ– ဃဋ္ဋေသိ၊ ပေ။ ဇာနာမိ ဟူ၍။ အာဟ– ရွတ်ဆိုပြီ။ နှာပိတဿ– ဆတ္တာသည်၏။ နလာဋတော– နဖူးမှ။ သေဒါ– ချွေးတို့သည်။ မုစ္စိံသု– ထွက်ကုန်ပြီ။ သော– ထိုဆတ္တာသည်သည်။ “ရာဇာ– သည်။ မမ– ၏။ ကာရဏံ– အကြောင်းကို။ ဇာနာတိ– ၏။” ဣတိ– ဤသို့ တွေး၍။ ဘီတော– ကြောက်သည်။ (ဟုတွာ)၊ ခုရံ– ကို။ ဘူမိယံ– ၌။ ခိပိတွာ– ပစ်ချ၍။ ပါဒမူလေ– ၌။ ဥရေန– ရင်ဖြင့်။ နိပဇ္ဇိ– ဝပ်ပြီ။ ရာဇာနော နာမ– မင်းတို့မည်သည်။ ဆေကာ– ကျွမ်းကျင်ကုန်သည်။ ဟောန္တိ။ တေန– ကြောင့်။ တံ– ထိုဆတ္တာသည် ကို။ ဧဝံ– သို့။ အာဟ၊ (ကိံ)၊ “အရေ ဒုဋ္ဌနှာပိတ– ဟဲ...ပျက်စီးသော ဆတ္တာသည်! ] ရာဇာ– သည်။ မံ– ကို။ န ဇာနာတိ– မသိ၊’ ဣတိ– သို့။ သညံ– မှတ်ထင်ခြင်းကို။ ကရောသိ– ပြုသလော?” ဣတိ– ပြောပြီ။ “ဒေဝ– မြတ်! မေ– ကျွန်တော်မျိုးအား။ အဘယံ– ဘေးမဲ့ကို။ ဒေဟိ– ပေးတော်မူပါ။” ဣတိ– ဤသို့ လျှောက်တင်ပြီ။ “ဟောတု– ရှိပစေ။ မာ ဘာယိ– မကြောက်နှင့်။ ကထေဟိ– ပြောလော။” ဣတိ– ဤသို့ ပြောပြီ။ ဒေဝ– မြတ်! သေနာပတိ– သည်။ မေ– အား။ သဟဿံ– ကို။ ဒတွာ– ၍။ “ရညော– ၏။ မဿုံ– ကို။ ကရောန္တော ဝိယ– ကဲ့သို့။ ဂလနာဠိံ– ကို။ ဆိန္ဒ– လော။ အဟံ– သည်။ ရာဇာ– သည်။ ဟုတွာ– ၍။ ဝါ– လသော်။ တံ– သင့်ကို။ သေနာပတိံ– စစ်သူကြီးကို။ ကရိဿာမိ– မည်။” ဣတိ– သို့။ အာဟ– ပြောခဲ့ပါပြီ။ ဣတိ– ဤသို့ တင်လျှောက်ပြီ။ ရာဇာ– သည်။ တံ– ထိုစကားကို။ သုတွာ– ၍။ “မေ– ၏။ ဝါ– သည်။ အာစရိယံ– ကို။ နိဿာယ– ၍။ ဇီဝိတံ– ကို။ လဒ္ဓံ– ရအပ်ပြီ။” ဣတိ– ၍။ စိန္တေတွာ– တွေး၍။ သေနာပတိံ– ကို။ ပက္ကောသာပေတွာ– ခေါ်စေ၍။ “အမ္ဘော သေနာပတိ– အမောင်စစ်သူကြီး! တယာ– သည်။ မမ– ၏။ သန္တိကာ– မှ။ ကိံ နာမ– အဘယ်မည်သော အရာကို။ န လဒ္ဓံ– မရအပ်သနည်း? ဣဒါနိ– ၌။ တံ– သင့်ကို။ ဒဋ္ဌုံ– မြင်ခြင်းငှာ။ န သက္ကောမိ– မစွမ်းနိုင်။ မမ– ၏။ ရဋ္ဌာ– တိုင်းတိုင်းနိုင်ငံမှ။ နိက္ခမာဟိ– ထွက်လော။” ဣတိ– ဤသို့ပြော၍။ တံ– ထိုစစ်သူကြီးကို။ ရဋ္ဌာ– မှ။ ပဗ္ဗာဇေတွာ– ထွက်သွားစေ၍။ ဝါ– နှင်ထုတ်၍။ အာစရိယံ– ကို။ ပက္ကောသာပေတွာ– ခေါ်စေ၍၊
...[စာမျက်နှာ- ၆၇၀]...
“အာစရိယ– ဆရာ! တံ– သင့်ကို။ နိဿာယ– ၍။ မယာ– သည်။ ဇီဝိတံ– ကို။ လဒ္ဓံ– ပြီ။” ဣတိ– သို့။ ဝတွာ– ၍။ မဟန္တံ– ကြီးစွာသော။ သက္ကာရံ– ကောင်းမွန်ရိုသေစွာ ပြုစုပူဇော်ခြင်းကို။ ကရိတွာ– ၍။ တဿ– ထိုလုလင်အား။ သေနာပတိဋ္ဌာနံ– စစ် သူကြီးရာထူးကို။ အဒါသိ– ပြီ။ တဒါ– ၌။ သော– ထိုလုလင်သည်။ စူဠပန္ထကော– သည်။ အဟောသိ– ခဲ့ပြီ။ သတ္ထာ– သည်။ ဒိသာပါမောက္ခော– ဒိသာပါမောက္ခဖြစ်သော။ အာစရိယော– သည်။ (အဟောသိ)၊ ဣတိ– ဤသို့။ (အတီတံ အာဟရိ)
သတ္ထာ– သည်။ ဣမံ အတီတံ– ဤအတိတ်ကို။ အာဟရိတွာ– ဆောင်တော် မူပြီး၍။ “ဘိက္ခဝေ! ဧဝံ– သို့။ ပုဗ္ဗေပိ– ၌လည်း။ စူဠပန္ထကော– သည်။ ဒန္ဓောယေဝ– သည်သာ။ အဟောသိ– ပြီ။ တဒါပိ– ၌လည်း။ အဟံ– သည်။ အဿ– ထိုစူဠပန္ထက ၏။ အဝဿယော– မှီခိုရာသည်။ ဟုတွာ၊ တံ– ထိုစူဠပန္ထကကို။ လောကိယကုဋုမ္ဗေ– လောကီဥစ္စာ၌။ ပတိဋ္ဌာပေသိံ– တည်စေခဲ့ပြီ။” ဣတိ– သို့။ ဝတွာ– ၍။ ပုန– ဖန်။ ဧကဒိဝသံ– ၌။ “သတ္ထာ– သည်။ စူဠပန္ထကဿ– ၏။ အဝဿယော– သည်။ အဟော ဇာတော– ဩော် ...ဖြစ်ပြီ။” ဣတိ– ဤသို့။ ကထာယ– သည်။ သမုဋ္ဌိတာယ– ဖြစ်လသော်။ စူဠသေဋ္ဌိဇာတကေ– ၌။ အတီတဝတ္ထုံ– အတိတ်ဝတ္ထုကို။ ကထေတွာ– ပြီး၍။ အပ္ပကေနာပိ မေဓာဝီ, ပါဘတေန ဝိစက္ခဏော၊ သမုဋ္ဌာပေတိ အတ္တာနံ, အဏုံ အဂ္ဂိံဝ သန္ဓမံ
မေဓာဝီ– မီးမွှေးမှုတွင် ကျွမ်းကျင်သော ပညာရှိသည်။ အဏုံ– အနည်း ငယ်သော။ အဂ္ဂိံ– မီးကို။ သန္ဓမံ (သန္ဓမန္တော)– ကောင်းစွာ မှုတ်လျက်။ (မဟန္တံ– ကြီးစွာသော။ အဂ္ဂိက္ခန္ဓံ– မီးအစုကို။ သမုဋ္ဌာပေတိ) ဣဝ– ထကြွစေသကဲ့သို့။ ဝါ– ဖြစ်စေသကဲ့သို့။ (တထာ– တူ၊) ဝိစက္ခဏော– ကူးသန်းရောင်းဝယ်မှုတွင် ကျွမ်း ကျင်သော။ မေဓာဝီ– ပညာရှိသည်။ အပ္ပကေနာပိ– အနည်းငယ်လည်း ဖြစ်သော။ ပါဘတေန– အရင်းအနှီးဖြင့်။ အတ္တာနံ– မိမိကိုယ်ကို။ သမုဋ္ဌာပေတိ– ဥစ္စာခြံရံ, အတန်တန်ဖြင့်, ဖန်ဖန်တိုးစေ, တည်တံ့စေ၏။
ဣတိ– သို့။ ဂါထံ– ကို။ ဝတွာ– ၍။ “ဘိက္ခဝေ! ဣဒါနေဝ– ၌သာလျှင်။ အဟံ– သည်။ ဣမဿ– ဤစူဠပန္ထက၏။ အဝဿယော– သည်။ န ဇာတော– ဖြစ်သည်။
...[စာမျက်နှာ- ၆၇၁]...
မဟုတ်သေး။ ပုဗ္ဗေပိ– ၌လည်း။ အဝဿယော– သည်။ အဟောသိမေဝ– ဖြစ်ခဲ့ သည်သာ။ ပန– ဆက်ဥုးအံ့။ ပုဗ္ဗေ– ၌။ အဟံ– သည်။ ဣမံ– ဤစူဠပန္ထကကို။ လောကိယကုဋုမ္ဗဿ– ၏။ သာမိကံ– ပိုင်ရှင်ကို။ အကာသိံ– ပြုခဲ့ပြီ။ ဣဒါနိ– ၌။ လောကုတ္တရကုဋုမ္ဗဿ– လောကုတ္တရာဥစ္စာ၏။ (သာမိကံ– ကို။ ကရောမိ– ၏၊) ဟိ– မှန်၏။ တဒါ– ၌။ စူဠန္တေဝါသိကော– အနီးနေတပည့်ငယ်သည်။ စူဠပန္ထ ကော– သည်။ အဟောသိ– ခဲ့ပြီ။ ပဏ္ဍိတော– ပညာရှိသော။ ဗျတ္တော– ထက်မြက်သော။ နက္ခတ္တကောဝိဒေါ– နက္ခတ်၌ ကျွမ်းကျင်သော။ စူဠသေဋ္ဌိ ပန– စူဠသေဋ္ဌိသည် ကား။ အဟမေဝ– သည်သာ။ (အဟောသိံ)၊” ဣတိ– သို့။ ဇာတကံ– ကို။ သမောဓာနေသိ– ပေါင်းတော်မူပြီ။
ပုန– ဖန်။ ဧကဒိဝသံ– ၌။ ဓမ္မသဘာယံ– ၌။ ကထံ– ကို။ သမုဋ္ဌာပေသုံ၊ (ကိံ)၊ “အာဝုသော– တို့! စူဠပန္ထကော– သည်။ စတူဟိ မာသေဟိ– တို့ဖြင့်။ စတုပ္ပဒံ– ၄ ပါဒရှိသော။ ဂါထံ– ကို။ ဂဟေတုံ– သင်ယူခြင်းငှာ။ အသက္ကောန္တောပိ– မစွမ်းနိုင် ပါသော်လည်း။ ဝီရိယံ– ဝီရိယကို။ အနောဿဇ္ဇိတွာဝ– မစွန့်လွတ်မူ၍သာလျှင်။ ဝါ– ကြောင့်သာလျှင်။ အရဟတ္တေ– ၌။ ပတိဋ္ဌိတော– တည်ပြီ။ ဣဒါနိ– ၌။ လောကုတ္တရဓမ္မကုဋုမ္ဗဿ– လောကုတ္တရာတရားတည်းဟူသော ဥစ္စာ၏။ သာမိကော– သည်။ ဇာတော– ပြီ။” ဣတိ– သို့။ (သမုဋ္ဌာပေသုံ)၊ သတ္ထာ– သည်။ အာဂန္တွာ– ကြွလာတော်မူပြီး၍။ “ဘိက္ခဝေ– တို့! ဧတရဟိ– ၌။ ကာယ ကထာယ– ဖြင့်။ ဝါ– ကြောင့်။ သန္နိသိန္နာ– ကောင်းစွာ ထိုင်နေကုန်သည်။ အတ္ထ နု– ကုန်သနည်း?” ဣတိ ပုစ္ဆိတွာ၊ “ဣမာယ နာမ– ဖြင့်။ ဝါ– ကြောင့်။ (သန္နိသိန္နာ အမှ)၊” ဣတိ ဝုတ္တေ၊ “ဘိက္ခဝေ! မမ– ၏။ သာသနေ– ၌။ အာရဒ္ဓဝီရိယော– အားထုတ်အပ်သော ဝီရိယရှိသော။ ဘိက္ခု– သည်။ လောကုတ္တရဓမ္မဿ– ၏။ သာမိကော– သည်။ ဟောတိယေဝ– ဖြစ်နိုင်သည်သာ။” ဣတိ ဝတွာ၊ ဣမံ ဂါထံ– ကို။ အာဟ– ဟောတော်မူပြီ။ (ကိံ)၊ “ဥဋ္ဌာနေန’ပ္ပမာဒေန၊ ပေ။ နာဘိကီရတီ”တိ– ဟူ၍။ အာဟ– ပြီ။
ဥဋ္ဌာနေန’ပ္ပမာဒေန, သံယမေန ဒမေန စ၊ ဒီပံ ကယိရာထ မေဓာဝီ, ယံ ဩဃော နာဘိကီရတိ
...[စာမျက်နှာ- ၆၇၂]...
(သံသာရသာဂရေ– သမုဒြာ, မကသာသည့်, သံသရာပြင်ကျယ်, ပင်လယ် ကြီးထဲ၌)၊ ယံ ဒီပံ– အရဟတ္တဖိုလ်, ခေါ်ဆိုပေါ်ထွန်း, အကြင်ကျွန်းကို။ ဩဃော– ကာမဩဃ, စသည်လေးအင်, ရေအလျဉ်သည်။ နာဘိကီရတိ– ကျွန်းတစ်ခုလုံး, အစတုံးအောင်, မလွှမ်းဖုံး မဖျက်ဆီးနိုင်။ မေဓာဝီ– အဆီအနှစ်, ပညာစစ်ရှိသော ပုဂ္ဂိုလ်သည်။ ဥဋ္ဌာနေန– ထိုင်းမှိုင်းဖျင်းအ, မပျင်းရအောင်, ထကြွတက်ကြောင်း, ကောင်းသောဝီရိယဖြင့်လည်းကောင်း။ အပ္ပမာဒေန– မမေ့မလျော့, မပေါ့ဆ ကြောင်း, ကောင်းသောသတိဖြင့်လည်းကောင်း။ သံယမေန– ကိုယ်နှုတ်နှလုံး, ၃-ပါးလုံးကို, စောင့်သုံးကြောင်း, ကောင်းသောသီလဖြင့်လည်းကောင်း။ ဒမေန စ– ဣန္ဒြေခြောက်ဝ, မပေါက်ရအောင်, ဆုံးမနိုင်ကြောင်း, ကောင်းသော သံဝရ ဖြင့်လည်းကောင်း။ (တံ ဒီပံ– ဩဃလေးရပ်, မလွှမ်းအပ်သည့်, အရဟတ္တဖိုလ်, ခေါ်ဆိုပေါ်ထွန်း, ထိုသည့်ကျွန်းကို)၊ ကယိရာထ– ဗုဒ္ဓုပ္ပါဒ, ဒုလ္လဘ၌, ကြုံရခိုက် မှာ, ပြုနိုင်ရာသတည်း။
တတ္ထ– ထိုဂါထာ၌။ ဒီပံ ကယိရာထာတိ– ကား။ ဝီရိယသင်္ခါတေန– ဝီရိယ ဟုဆိုအပ်သော။ ဥဋ္ဌာနေန– ထကြွခြင်းလည်းကောင်း။ ဝါ– ထကြွတိုးတက် ကြောင်းတရားလည်းကောင်း။ သတိယာ– သတိနှင့်။ အဝိပ္ပဝါသာကာရသင်္ခါတေန– မကင်းသောအခြင်းအရာဟု ဆိုအပ်သော။ အပ္ပမာဒေန– မမေ့မလျော့ ခြင်းလည်းကောင်း။ ဝါ– မမေ့မလျော့ကြောင်းတရားလည်းကောင်း။ စတုပါရိသုဒ္ဓိသီလသင်္ခါတေန– ၄-ပါးသော ထက်ဝန်းကျင်စင်ကြယ်သော သီလဟုဆိုအပ်သော။ သံယမေန– စောင့်စည်းခြင်းလည်းကောင်း။ ဝါ– စောင့်စည်းကြောင်းသီလ လည်းကောင်း။ ဣန္ဒြိယဒမေန စ– ဣန္ဒြေတို့ကို ဆုံးမခြင်းလည်းကောင်း။ ဝါ– ဣန္ဒြေတို့ကို ဆုံးမကြောင်းတရားလည်းကောင်း။ ဣတိ– သို့။ ကရဏဘူတေဟိ– ကရိုဏ်းဖြစ်၍ ဖြစ်ကုန်သော။ [“ကာရဏဘူတေဟိ– အကြောင်းဖြစ်၍ ဖြစ်ကုန် သော”ဟုလည်း ပါဌ်ရှိ၏။] စတူဟိ– ၄-ပါးကုန်သော။ ဣမေဟိ ဓမ္မေဟိ– ဤ တရားတို့ဖြင့်။ [ကယိရာထ၌စပ်၊] ဓမ္မောဇပညာယ– တရားတို့တွင် အဆီအနှစ်
ဓမ္မောဇပညာယ။ ။ ဩဇာ ဝိယာတိ ဩဇာ၊ ဓမ္မာနံ+ဩဇာ ဓမ္မောဇာ- တရား တို့တွင် အဆီအနှစ်ဖြစ်သောပညာ၊ (တစ်နည်း) ဓမ္မသင်္ခါတာ+ဩဇာ ဓမ္မောဇာ-တရားတည်းဟူသော အဆီအနှစ်ဖြစ်သောပညာ၊ ဓမ္မောဇာ စ+သာ+ပညာ စာတိ။
...[စာမျက်နှာ- ၆၇၃]...
ဖြစ်သောပညာနှင့်။ ဝါ– တရားတည်းဟူသော အဆီအနှစ်ဖြစ်သောပညာနှင့်။ သမန္နာဂတော– ပြည့်စုံသော။ မေဓာဝီ– အဆီအနှစ်, ပညာစစ်ရှိသော ပုဂ္ဂိုလ် သည်။ အတိဝိယ– အလွန်အကဲသာလျှင်။ ဒုလ္လဘပတိဋ္ဌတာယ– ခဲယဉ်းသဖြင့် ရအပ်သော တည်ရာရှိသည်၏အဖြစ်ကြောင့်။ ဝါ– တည်ရာမရနိုင်သည်၏ အဖြစ်ကြောင့်။ အတိဂမ္ဘီရေ– အလွန်နက်သော။ ဣမသ္မိံ သံသာရသာဂရေ– ဤ သံသရာတည်းဟူသော သမုဒြာ၌။ အတ္တနော– မိမိ၏။ ပတိဋ္ဌာနဘူတံ– တည် ရာဖြစ်၍ဖြစ်သော။ အရဟတ္တဖလံ– အရဟတ္တဖိုလ်တည်းဟူသော။ ဒီပံ– ကျွန်း ကို။ ကယိရာထ ကရေယျ– ပြုစွမ်းနိုင်ရာ၏။ ကာတုံ– ပြုခြင်းငှာ။ သက္ကုဏေယျ– စွမ်းနိုင်ရာ၏။ ဣတိ အတ္ထော– ဤကားအနက်။ ကီဒိသံ– အဘယ်ကဲ့သို့ ရှုအပ်သော။ ဝါ– အဘယ်ကဲ့သို့ သဘောရှိသော။ (ဒီပံ– ကျွန်းကို။ ကယိရာထ– ပြုစွမ်းနိုင် ရာသနည်း? ဣတိ– ဤကား အမေးတည်း၊) ယံ ဩဃော နာဘိကီရတီတိ– ကား။ ယံ– အကြင်အရဟတ္တဖိုလ်ကို။ စတုဗ္ဗိဓောပိ– ၄-ပါးအပြားရှိသည်လည်း ဖြစ်သော။ ကိလေသောဃော– ကိလေသာရေအလျဉ်သည်။ အဘိကိရိတုံ– လွှမ်း မိုး၍ ဖြန့်ခြင်းငှာ။ ဝိဒ္ဓံသေတုံ– ဖျက်ဆီးခြင်းငှာ။ န သက္ကောတိ– မစွမ်းနိုင်။ (တာဒိသံ– ထိုကဲ့သို့ ရှုအပ်သော။ ဒီပံ– ကျွန်းကို။ ကယိရာထ– ပြုစွမ်းနိုင်ရာ၏။ ဣတိ– ဤကား အဖြေတည်း)၊ ဟိ– မှန်၏။ အရဟတ္တံ– အရဟတ္တဖိုလ်ကို။ ဩဃော– ၄-ပါးသောဩဃသည်။ အဘိကိရိတုံ– လွှမ်းမိုး၍ ဖြန့်ခြင်းငှာ။ န သက္ကာ– မတတ်နိုင်။ ဣတိ– ဤတွင် ဂါထာအဖွင့် အပြီးတည်း။
ဂါထာပရိယောသာနေ– ၌။ ဗဟူ– များစွာသော သတ္တဝါတို့သည်။ သောတာ ပန္နာဒယော– သောတာပန်အစရှိသော အရိယာတို့သည်။ အဟေသုံ– ကုန်ပြီ။ ဧဝံ– သို့။ ဒေသနာ– ဒေသနာတော်သည်။ သမ္ပတ္တပရိသာယ– ၏။ သာတ္ထိကာ– သည်။ ဇာတာ– ပြီ။ ဣတိ– ဤတွင် စူဠပန္ထကတ္ထေရဝတ္ထု အပြီးတည်း။
စူဠပန္ထကတ္ထေရဝတ္ထုဘာသာဋီကာ ပြီး၏။
...[စာမျက်နှာ- ၆၇၄]...
၄-ဗာလနက္ခတ္တသင်္ဃုဋ္ဌဝတ္ထုဘာသာဋီကာ
ပမာဒမနုယုဉ္ဇန္တီတိ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော၊ ဗာလနက္ခတ္တံ– ဗာလနက္ခတ်ပွဲသဘင်ကို။ အာရဗ္ဘ ကထေသိ+
ဟိ– ချဲ့ဥုးအံ့။ ဧကသ္မိံ– သော။ သမယေ– အခါ၌။ သာဝတ္ထိယံ– ၌။ ဗာလနက္ခတ္တံ နာမ– ဗာလနက္ခတ်ပွဲသဘင်မည်သည်ကို။ သင်္ဃုဋ္ဌံ– (ယခုအခါ နက္ခတ် ပွဲဖြစ်၏ဟု) ကြွေးကြော်အပ်ပြီ။ ဝါ– ကြော်ငြာထားအပ်ပြီ။ တသ္မိံ နက္ခတ္တေ– ထို နက္ခတ်ပွဲသဘင်၌။ ဗာလာ– မိုက်ကုန်သော။ ဒုမ္မေဓိနော– ပညာမရှိကုန်သော။ ဇနာ– လူတို့သည်။ ဆာရိကာယ စေဝ– ပြာဖြင့်လည်းကောင်း။ ဂေါမယေန စ– နွားချေးဖြင့်လည်းကောင်း။ သရီရံ– ကိုယ်ကို။ မက္ခေတွာ– လိမ်းကျံ၍။ သတ္တာဟံ– ၇ရက်ပတ်လုံး။ အသဗ္ဘံ– သူတော်မဟုတ် သူယုတ်တို့၏ ဥစ္စာဖြစ်သော စကား ကို။ ဘဏန္တာ– ပြောဆိုကုန်လျက်။ ဝိစရန္တိ– လှည့်လည်ကုန်၏။ ကဉ္စိ– တစ်စုံတစ်
ဗာလနက္ခတ္တံ။ ။ နက္ခတ္တေန+လက္ခိတံ နက္ခတ္တံ- နက္ခတ်ဖြင့် မှတ်သားအပ်သော ပွဲသဘင်၊ လက္ခိတပုဒ်ချေ(အံဋီ၊၁၊၁၅၁)၊ (တစ်နည်း) နက္ခတ္တေန+ယုတ္တံ နက္ခတ္တံ-နက္ခတ်နှင့်ယှဉ်သော ပွဲသဘင်(ဇာဋီသစ်- ၁၉၀)၊ ဗာလေဟိ+သဇ္ဇိတံ+နက္ခတ္တံ ဗာလနက္ခတ္တံ- လူမိုက်တို့သည် စီစဉ်အပ်သော နက္ခတ်ပွဲသဘင်(ဓမ္မဋီ- ၆၅)
အသဗ္ဘံ။ ။ သီဒနသဘာေဝ ကိလေသေ ဘိန္ဒန္တီတိ သဗ္ဘီ၊ [သီဒ+ဘိဒိ+ကွိ၊ ပုလ္လိင်, ဣကာရန္တ၊ -နီတိဓာတု- ၃၆၉။] န+သဗ္ဘီ အသဗ္ဘီ၊ ယေဘုယျေန အသဗ္ဘီသု+ဘဝံ အသဗ္ဘံ၊ (တစ်နည်း) အသဗ္ဘီနံ+ဣဒံ အသဗ္ဘံ- သူတော်မဟုတ်, သူယုတ်တို့၏ ဥစ္စာဖြစ် သောစကား၊ [အသဗ္ဘ+ဏျ၊ ဏအနုဗန်ချေ၊ အဝဏ္ဏော ယေ လောပဉ္စ၌ စသဒ္ဒါဖြင့် ဣချေ၊ ကွစိ ဓာတုဖြင့် ဗကို ချေ၊ ဘျကို ဘပြု၊ ဗဒွေဘော်လာ၊ -နီတိပဒ- ၂၃၄၊ နီတိ ပဒနိ- ၂, ၅၀၅။]
တစ်နည်း။ ။ သဟ ဘန္တိ ဧတ္ထာတိ သဘာ၊ [သဟ+ဘာ+ကွိ၊ သဟကို သပြု၊] သဟ ဘာသန္တိ ဧတ္ထာတိ သဘာ၊ [သဟ+ဘာသ+ကွိ၊] သင်္ဂမ္မ ဘန္တိ ဧတ္ထာတိ သဘာ၊ [သံ+ဘာ+ကွိ၊ နိဂ္ဂဟိတ်ချေ၊] သင်္ဂမ္မ ဘာသန္တိ ဧတ္ထာတိ သဘာ၊ [သံ+ဘာသ+ကွိ၊- ရူ- ၃၆၁၊] သဘာယံ+သာဓု သဗ္ဘံ၊ [သဘာ+ယ၊] န+သဗ္ဘံ အသဗ္ဘံ- အစည်းအဝေး သဘင်၌ မကောင်းသောစကား(ရူ- ၂၃၁၊ မောဂ်ပံ- ၄, ၇၂)
...[စာမျက်နှာ- ၆၇၅]...
ယောက်သော။ ဉာတိသုဟဇ္ဇံ ဝါ– ဆွေမျိုး, ချစ်ကျွမ်းဝင်သူကိုသော်လည်းကောင်း။ ပဗ္ဗဇိတံ ဝါ– ရှင်ရဟန်းကိုသော်လည်းကောင်း။ ဒိသွာ၊ လဇ္ဇန္တာ နာမ– ရှက်သူတို့မည်သည်။ နတ္ထိ– မရှိကုန်။ ဒွါရေ ဒွါရေ– တံခါးတိုင်းတံခါးတိုင်း၌။ ဌတွာ– ရပ်၍။ အသဗ္ဘံ– ကို။ ဘဏန္တိ– ပြောဆိုကုန်၏။ မနုဿာ– တို့သည်။ တေသံ– ထိုလူမိုက်တို့၏။ အသဗ္ဘံ– ကို။ သောတုံ– နားထောင်ခြင်းငှာ။ အသက္ကောန္တာ– ကုန် လသော်။ ယထာဗလံ– အကြင်အကြင်စွမ်းအားရှိတိုင်း။ (စွမ်းအားရှိသလောက်)၊ အဍ္ဎံ ဝါ– တစ်ကျပ်ထက်ဝက်ကိုသော်လည်းကောင်း။ ဝါ– ၅မူးကိုသော်လည်းကောင်း။ ပါဒံ ဝါ– တစ်မတ်ကိုသော်လည်းကောင်း။ ကဟာပဏံ ဝါ– တစ်ကျပ် ကိုသော်လည်းကောင်း။ ပေသေန္တိ– ပေးပို့ကုန်၏။ တေ– ထိုလူမိုက်တို့သည်။ တေသံ– ထိုလူတို့၏။ ဒွါရေ– ၌။ လဒ္ဓံ လဒ္ဓံ– ရအပ်, ရအပ်သောငွေကို။ ဂဟေတွာ– ယူ၍။ ပက္ကမန္တိ– ကုန်၏။ ပန– ဆက်ဥုးအံ့။ တဒါ– ထိုအခါ၌။ သာဝတ္ထိယံ– ၌။ ပဉ္စကောဋိမတ္တာ– ၅ကုဋေအတိုင်းအရှည်ရှိကုန်သော။ အရိယသာဝကာ– တို့သည်။ ဝသန္တိ– ကုန်၏။ တေ– ထိုအရိယာသာဝကတို့သည်။ သတ္ထု– ၏။ သန္တိကံ– သို့။ သာသနံ– သတင်းစကားကို။ ပေသယိံသု– ကုန်ပြီ။ (ကိံ)၊ “ဘန္တေ– ရား! ဘဂဝါ– သည်။ သတ္တာဟံ– လုံး။ ဘိက္ခုသံဃေန– နှင့်။ သဒ္ဓိံ၊ နဂရံ– သို့။ အပ္ပဝိသိတွာ– ဝင် တော်မမူ၍။ ဝိဟာရေယေဝ– ၌သာလျှင်။ ဟောတု– ရှိတော်မူပါ။” ဣတိ– ဤသို့ ပေးပို့ကုန်ပြီ။ စ ပန– ထပ်၍ဆက်ဥုးအံ့။ တံ သတ္တာဟံ– ထို၇ရက်ပတ်လုံး။ ဘိက္ခုသံဃဿ– အား။ ဝါ– ဖို့။ ဝိဟာရေယေဝ– ၌သာလျှင်။ ယာဂုဘတ္တာဒီနိ– ယာဂု, ဆွမ်းအစရှိသည်တို့ကို။ သမ္ပာဒေတွာ– ကောင်းစွာ ပြီးစီးစေ၍။ ပဟိဏိံသု– ပို့ ကုန်ပြီ။ သယမ္ပိ– ကိုယ်တိုင်လည်း။ ဂေဟာ– အိမ်မှ။ န နိက္ခမိံသု– မထွက်ကုန်။ ပန– ဆက်ဥုးအံ့။ တေ– ထိုအရိယာသာဝကတို့သည်။ နက္ခတ္တေ– နက္ခတ်ပွဲသဘင် သည်။ ပရိယောသိတေ– ပြီးဆုံးလသော်။ အဋ္ဌမေ– ၈ရက်မြောက်ဖြစ်သော။ ဒိဝသေ– နေ့၌။ ဗုဒ္ဓပ္ပမုခံ– ဘုရားအမှူးရှိသော။ ဘိက္ခုသံဃံ– ကို။ နိမန္တေတွာ– ပင့်ဖိတ် ၍။ နဂရံ– သို့။ ပဝေသေတွာ– ဝင်စေ၍။ မဟာဒါနံ– ကြီးကျယ်သော အလှူကို၊
ဉာတိသုဟဇ္ဇံ။ ။ သုဋ္ဌု+ဟဒယံ ဧတဿာတိ သုဟဒေါ၊ [သု+ဟဒယ၊ ယချေ၊- သီဋီသစ်၊၂၊၂၀၂၊ သီဘာ- ၃, ၂၇၉၊ နိဒီ- ၁၇၊ ၃၄၃၊] သုဟဒေါယေဝ သုဟဇ္ဇော၊ ဉာတိ စ+သုဟဇ္ဇော စ ဉာတိသုဟဇ္ဇော
...[စာမျက်နှာ- ၆၇၆]...
ဒတွာ၊ ဧကမန္တံ– ၌။ နိသိန္နာ– ထိုင်ကုန်လျက်။ “ဘန္တေ! နော– တပည့်တော်တို့၏။ ဝါ–မှာ။ အတိဒုက္ခေန– အလွန်ဆင်းရဲသဖြင့်။ သတ္တ ဒိဝသာနိ– ၇ ရက်တို့သည်။ အတိက္ကန္တာနိ– ကျော်လွန်ခဲ့ပါကုန်ပြီ။ ဗာလာနံ– တို့၏။ အသဗ္ဘာနိ– သူတော် မဟုတ်, သူယုတ်တို့၏ ဥစ္စာဖြစ်သော စကားတို့ကို။ သုဏန္တာနံ– ကြားရကုန်စဉ်။ ဝါ– ကြားရကုန်သော တပည့်တော်တို့၏။ ကဏ္ဏာ– နားတို့သည်။ ဘိဇ္ဇနာကာရပ္ပတ္တာ– ပျက်စီးပေါက်ကွဲသော အခြင်းအရာသို့ ရောက်ကုန်သည်။ ဟောန္တိ– ကုန်၏။ ကောစိ– တစ်စုံတစ်ယောက်သော လူမိုက်သည်။ ကဿစိ– တစ်စုံတစ် ယောက်မှ။ ဝါ– ကို။ န လဇ္ဇတိ– မရှက်။ တေန– ထိုကြောင့်။ မယံ– တို့သည်။ တုမှာကံ– တို့အား။ အန္တောနဂရံ– မြို့တွင်းသို့။ ပဝိသိတုံ– ဝင်ခြင်း ငှာ။ ဝါ– ဝင်ခွင့်ကို။ န အဒမှ– မပေးခဲ့ပါကုန်။ မယမ္ပိ– တို့သည်လည်း။ ဂေဟတော– မှ။ န နိက္ခမိမှာ– မထွက်ခဲ့ပါကုန်။” ဣတိ အာဟံသု၊ သတ္ထာ– သည်။ တေသံ– ထိုအရိယာသာဝက တို့၏။ ကထံ– စကားကို။ သုတွာ– ကြားတော်မူ၍။ “ဗာလာနံ– မိုက်ကုန်သော။ ဒုမ္မေဓာနံ– ပညာမရှိသူတို့၏။ ကိရိယာ နာမ– အပြုအမူမည်သည်။ ဧဝရူပါ– ဤ သို့သဘောရှိသည်။ ဟောတိ။ မေဓာဝိနော ပန– အဆီအနှစ် ပညာစစ်ရှိသူတို့ သည်ကား။ ဓနသာရံ– ဥစ္စာနှစ်ကို။ (ရက္ခန္တိ) ဝိယ– စောင့်ရှောက်ကုန်သကဲ့သို့။ အပ္ပမာဒံ– မမေ့မလျော့ကြောင်း သတိတရားကို။ ရက္ခိတွာ– စောင့်ရှောက်၍။ အမတမဟာနိဗ္ဗာနသမ္ပတ္တိံ– မသေရာဖြစ်သော မဟာနိဗ္ဗာန်၏ပြည့်စုံခြင်းသို့။ ပါပုဏန္တိ– ရောက်ကုန်၏။” ဣတိ ဝတွာ၊ ဣမာ ဂါထာ– တို့ကို။ အဘာသိ– ပြီ။ (ကိံ– နည်း?) “ပမာဒမနုယုဉ္ဇန္တိ၊ ပေ။ ဝိပုလံ သုခ”န္တိ– ဟူ၍။ အဘာသိ– ပြီ။
ပမာဒ’မနုယုဉ္ဇန္တိ, ဗာလာ ဒုမ္မေဓိနော ဇနာ၊ အပ္ပမာဒဉ္စ မေဓာဝီ, ဓနံ သေဋ္ဌံဝ ရက္ခတိ။
ဒုမ္မေဓိနော– အဆီအနှစ်, ပညာစစ်မရှိကုန်သော။ ဗာလာ– ကိုယ်ကျိုးကိုမျှ, မသိကြ၍, လူအ လူပြိန်းဖြစ်ကုန်သော။ ဇနာ– သတ္တဝါတို့သည်။ ပမာဒံ– မေ့ လျော့ပေါ့ဆ, နေထိုင်ရကြောင်း, မကောင်းသော အကုသိုလ်အလုပ်ကို။ အနုယုဉ္ဇန္တိ– ဖန်ဖန်ကြိုးကုတ်, အားထုတ်ကုန်၏။ မေဓာဝီ စ– အဆီအနှစ်, ပညာစစ် ရှိသောပုဂ္ဂိုလ်သည်ကား။ အပ္ပမာဒံ– မမေ့မလျော့, မပေါ့မဆ, နေထိုင်ရကြောင်း,
...[စာမျက်နှာ- ၆၇၇]...
ကောင်းသောသတိကို။ ဓနံ သေဋ္ဌံဝ– မျိုးရိုးစဉ်လာ, ကောင်းမြတ်သောဥစ္စာကို ကဲ့သို့။ ရက္ခတိ– အမြဲပုံသေ, စောင့်ရှောက်ပေ၏။
မာ ပမာဒ’မနုယုဉ္ဇေထ, မာ ကာမရတိသန္ထဝံ၊ အပ္ပမတ္တော ဟိ ဈာယန္တော, ပပ္ပောတိ ဝိပုလံ သုခံ
(တသ္မာ– ထိုသို့ လူမိုက်တို့က, ပမာဒကို, အားထုတ်ကြဘိ, ပညာရှိက, အပ္ပမာဒကို, စောင့်ရှောက်သည်၏ အဖြစ်ကြောင့်။ တုမှေ– အပ္ပမာဒ, ပမာဒကို, ကျနသိမြင်, အသင်သူတော်စင်တို့သည်၊) ပမာဒံ– မေ့လျော့ပေါ့ဆ, နေထိုင်ရ ကြောင်း, မကောင်းသော အကုသိုလ်အလုပ်ကို။ မာ အနုယုေဉ္ဇထ– ကာလ ချိန်ဖြုန်း, လူညွန့်တုံးအောင်, လုံးလုံးကြိုးကုတ်, အားမထုတ်ကြနှင့်။ ကာမရတိသန္ထဝံ– ဝတ္ထုကိလေသာ, ၂ဖြာကာမ, မွေ့လျော်ကြသဖြင့်, တဏှာဖြစ်ခြင်း, ပေါင်းသင်းခြင်းကို။ မာ အနုယုေဉ္ဇထ– လူဝတ်ကြောင်များ, ပုံအလားသို့, အမှား ကြိုးကုတ်, အားမထုတ်ကြနှင့်။ ဟိ– တားမြစ်သင့်၏။ အပ္ပမတ္တော– မမေ့မလျော့, မပေါ့မဆသည်။ (ဟုတွာ)၊ ဈာယန္တော– သမထဝိပဿနာ, ၂ဖြာသောလမ်း, ကမ္မဋ္ဌာန်းရှုသောပုဂ္ဂိုလ်သည်။ ဝိပုလံ– ကာမချမ်းသာ, အဖြာဖြာထက်, ကဲသာ မြတ်မွန်, တုဘက်လွန်သော။ သုခံ– ဈာန်မဂ်၂တန်, ချမ်းသာစံ၍, နိဗ္ဗာန်တုလွန်, ချမ်းသာမွန်သို့။ ပပ္ပောတိ– မှန်စွာထုတ်ချောက်, ရောက်ရပေသတည်း။
တတ္ထ– ထိုဂါထာတို့၌။ ဗာလာတိ– ကား။ ဗာလျေန– ဗာလ၏ဖြစ်ကြောင်း ဖြစ်ရာ အကုသိုလ်စိတ္တုပ္ပါဒ်နှင့်။ သမန္နာဂတာ– ပြည့်စုံကုန်သော။ ဣဓလောကပရလောကတ္ထံ– ဤလောက၌ဖြစ်သောစီးပွား, နောက်လောက၌ ဖြစ်သော စီးပွားကို။ အဇာနန္တာ– မသိကုန်သော။ ဒုမ္မေဓိနောတိ– ကား။ နိပ္ပညာ– ပညာမရှိ ကုန်သော။ [ဇနာ၌စပ်၊] တေ– ထိုပညာမဲ့သူ, လူပြိန်းတို့သည်။ ပမာဒေ– ပမာဒ၌။ ဝါ– မေ့လျော့ပေါ့ဆ, နေထိုင်ရကြောင်း, မကောင်းသော အကုသိုလ်စိတ္တုပ္ပါဒ်၌။ အာဒီနဝံ– အပြစ်ကို။ အပဿန္တာ– မမြင်ကုန်သည်။ (ဟုတွာ)၊ ပမာဒံ– ကို။ အနုယုဉ္ဇန္တိ– အဖန်ဖန် အားထုတ်ကုန်၏။ ပဝတ္တေန္တိ– ဖြစ်စေကုန်၏။ ပမာဒေန– ပမာဒ ဖြင့်။ ဝါ– အားဖြင့်။ ကာလံ– အချိန်ကို။ ဝီတိနာမေန္တိ– လွန်စေကြကုန်၏။ မေဓာဝီတိ– ကား။ ဓမ္မောဇပညာယ– တရားတို့တွင် အဆီအနှစ်ဖြစ်သောပညာနှင့်။ ဝါ–
...[စာမျက်နှာ- ၆၇၈]...
တရားတည်းဟူသော အဆီအနှစ်ဖြစ်သောပညာနှင့်။ သမန္နာဂတော– ပြည့်စုံ သော။ ပဏ္ဍိတော ပန– ပညာရှိသည်ကား။ ကုလဝံသာနုဂတံ– အမျိုးအနွယ်အား ဖြင့် လာသော။ သေဋ္ဌံ– ချီးမွမ်းအပ်သော။ ဥတ္တမံ– မြတ်သော။ သတ္တရတနဓနံ– ၇-ပါးသော ရတနာဥစ္စာကို။ (ရက္ခတိ) ဝိယ– စောင့်ရှောက်သကဲ့သို့။ (တထာ– တူ၊) အပ္ပမာဒံ– အပ္ပမာဒကို။ ဝါ– မမေ့မလျော့, မပေါ့မဆ, နေထိုင်ရကြောင်း, ကောင်းသောသတိကို။ ရက္ခတိ– စောင့်ရှောက်၏။ ဟိ– ချဲ့။ ဥတ္တမံ– ကောင်းမြတ်သော။ ဓနံ– ဥစ္စာကို။ နိဿာယ– ၍။ (မယံ– တို့သည်၊) ကာမဂုဏသမ္ပတ္တိံ– ကာမ ဂုဏ်၏ ပြည့်စုံခြင်းသို့။ ပါပုဏိဿာမ– ရောက်နိုင်ကုန်လိမ့်မည်။ ပုတ္တဒါရံ– သား သမီးမယားကို။ ပေါသေဿာမ– မွေးမြူနိုင်ကုန်လိမ့်မည်။ ပရလောကဂမနမဂ္ဂံ– နောက်လောကသို့ သွားကြောင်းလမ်းကို။ သောဓေဿာမ– သုတ်သင်နိုင်ကုန် လိမ့်မည်။ ဣတိ– သို့။ ဓနေ– ဥစ္စာ၌။ အာနိသံသံ– အကျိုးဆက်ကို။ ပဿန္တာ– မြင်ကုန်သည်။ (ဟုတွာ)၊ တံ– ထိုကောင်းမြတ်သောဥစ္စာကို။ ရက္ခန္တိ ယထာ– စောင့်ရှောက်ကုန်သကဲ့သို့။ ဧဝံ– တူ။ ပဏ္ဍိတောပိ– ပညာရှိသည်လည်း။ အပ္ပမတ္တော– မမေ့မလျော့သည်။ (ဟုတွာ– ၍။ အဟံ– သည်)၊ ပဌမဇ္ဈာနာဒီနိ– ပဌမ ဈာန်အစရှိသော အကျိုးတို့ကို။ ပဋိလဘိဿာမိ– ရနိုင်လိမ့်မည်။ မဂ္ဂဖလာဒီနိ– မဂ်ဖိုလ်အစရှိသော အကျိုးတို့သို့။ ပါပုဏိဿာမိ– ရောက်နိုင်လိမ့်မည်။ တိဿော– ၃-ပါးကုန်သော။ ဝိဇ္ဇာ– ဝိဇ္ဇာတို့ကိုလည်းကောင်း။ ဆ– ၆-ပါးကုန်သော။ အဘိညာ– အဘိညာဉ်တို့ကိုလည်းကောင်း။ သမ္ပာဒေဿာမိ– ပြီးစီးစေနိုင်လိမ့် မည်။ ဣတိ– သို့။ အပ္ပမာဒေ– ၌။ အာနိသံသံ– အကျိုးဆက်ကို။ ပဿန္တော– မြင် သည်။ (ဟုတွာ)၊ သေဋ္ဌံ– ကောင်းမြတ်သော။ ဓနံဝ– ဥစ္စာကိုကဲ့သို့။ အပ္ပမာဒံ– ကို။ ရက္ခတိ– ၏။ ဣတိ အတ္ထော– ဤကားအနက်။ မာ ပမာဒန္တိ– ကား။ (ယသ္မာ– အကြင့်ကြောင့်။ ဒုမ္မေဓိနော– အဆီအနှစ် ပညာစစ်မရှိကုန်သော။ ဗာလာ– လူ ပြိန်း လူအဖြစ်ကုန်သော။ ဇနာ– လူတို့သည်။ ပမာဒံ– ကို။ အနုယုဉ္ဇန္တိ– အဖန်ဖန် အားထုတ်ကုန်၏။ မေဓာဝီ စ– အဆီအနှစ် ပညာစစ်ရှိသော ပုဂ္ဂိုလ်သည်ကား။ အပ္ပမာဒံ– ကို။ သေဋ္ဌံ– ချီးမွမ်းအပ်, ကောင်းမြတ်သော။ ဓနံဝ– ရတနာဥစ္စာကိုကဲ့ သို့။ ရက္ခတိ– ၏၊) တသ္မာ– ကြောင့်။ တုမှေ– တို့သည်။ ပမာဒံ– ကို။ မာ အနုယုေဉ္ဇထ– အဖန်ဖန် အားမထုတ်ကြနှင့်။ ပမာဒေန– မေ့လျော့ပေါ့ဆခြင်းအားဖြင့်။ ကာလံ– အချိန်ကို။ မာ ဝီတိနာမယိတ္ထ– မလွန်စေကြနှင့်။ မာ ကာမရတိသန္ထဝန္တိ–
...[စာမျက်နှာ- ၆၇၉]...
ကား။ ဝတ္ထုကာမကိလေသကာမေသု– ဝတ္ထုကာမ,ကိလေသာကာမတို့၌။ ရတိသင်္ခါတံ– မွေ့လျော်ခြင်းဟု ဆိုအပ်သော။ တဏှာသန္ထဝမ္ပိ– တဏှာအားဖြင့် ပေါင်း သင်းခြင်းကိုလည်း။ မာ အနုယုေဉ္ဇထ– အားမထုတ်ကြနှင့်။ မာ စိန္တယိတ္ထ– မကြံ စည်ကြနှင့်။ မာ ပဋိလဘိတ္ထ– မရကြနှင့်။ အပ္ပမတ္တော ဟီတိ– ကား။ ဟိ– တားမြစ် သင့်၏။ ဥပဋ္ဌိတဿတိတာယ– အာရုံ၌ ကပ်၍တည်သော သတိရှိသည်၏ အဖြစ်ကြောင့်။ အပ္ပမတ္တော– မမေ့မလျော့သော။ ဈာယန္တော– ကသိုဏ်းအစ ရှိသော အာရုံ, အနိစ္စအစရှိသောလက္ခဏာ, နိဗ္ဗာန်၏တထလက္ခဏာကို စူး စိုက်စွာ ရှုတတ်သော။ ပုဂ္ဂလော– ပုဂ္ဂိုလ်သည်။ ဝိပုလံ– ပြန့်ပြောသော။ ဥဠာရံ– မွန်မြတ်သော။ နိဗ္ဗာနသုခံ– နိဗ္ဗာန်ချမ်းသာသို့။ ပါပုဏာတိ– ရောက်ရ၏။ ဣတိ– ဤတွင် ဂါထာအဖွင့် အပြီးတည်း။ ဂါထာပရိယောသာနေ၊ ပေ။ ဓမ္မဒေသနာ ဇာတာ၊ ဣတိ– ဤတွင် ဗာလနက္ခတ္တသင်္ဃုဋ္ဌဝတ္ထု အပြီးတည်း။
ဗာလနက္ခတ္တသင်္ဃုဋ္ဌဝတ္ထုဘာသာဋီကာ ပြီး၏။
၅-မဟာကဿပတ္ထေရဝတ္ထုဘာသာဋီကာ
ပမာဒံ အပ္ပမာဒေနာတိ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော၊ မဟာကဿပတ္ထေရံ– ကို။ အာရဗ္ဘ ကထေသိ+
ဟိ– ချဲ့။ ဧကသ္မိံ– တစ်ခုသော။ ဒိဝသေ– နေ့၌။ ထေရော– မဟာကဿပ ထေရ်သည်။ ပိပ္ဖလိဂုဟာယံ– ပိပ္ဖလိလိုဏ်ဂူ၌။ ဝါ– ညောင်ကြပ်ပင်ရှိရာလိုဏ် ဂူ၌။ ဝိဟရန္တော– စဉ်။ ရာဇဂဟေ– ၌။ ပိဏ္ဍာယ– ငှာ။ စရိတွာ– ပြီး၍။ ပစ္ဆာဘတ္တံ– ၌။ ပိဏ္ဍပါတပဋိက္ကန္တော– ဆွမ်းခံရွာမှ ဖဲခဲ့သည်။ (ဟုတွာ)၊ အာလောကံ– ကသိုဏ်း အရောင်အလင်းကို။ ဝဍ္ဎေတွာ– တိုးပွားစေ၍။ ပမတ္တေ– မေ့လျော့နေကုန်သော၊
ပိပ္ဖလိဂုဟာယံ။ ။ အခါဒနီယဖလတာယ ဝိရူပံ+ဖလံ အဿာတိ ပိပ္ဖလီ၊ [ဝိ+ဖလ+ ဤ၊ ဝိကို ပိပြု၊- ဓာန်ဋီ- ၅၅၉၊ ဇာဋီသစ်- ၁, ၆၁၊] ပိပ္ဖလီ+ဧတိဿံ အတ္ထီတိ ပိပ္ဖလီ- ညောင်ကြပ်ပင်ရှိရာလိုဏ်ဂူ၊ ပိပ္ဖလီ စ+သာ+ဂုဟာ စာတိ ပိပ္ဖလိဂုဟာ၊ “ပိတ် ချင်းပင်ပေါက်ရာလိုဏ်ဂူ”ဟုလည်း ပေးကြ၏၊ ပိတ်ချင်းပင်သည် ကွမ်းပင်ကဲ့သို့ နွယ် ပင်မျိုးတည်း၊ ညောင်ကြပ်ပင်ကား အပင်ကြီး၍ အသီးအရွက်ငယ်ကာ အခွံဖြူ၏၊ ဘုရားတံတိုင်းဂူစသည်တို့၌ ကပ်ပေါက်တတ်၏၊ ဤ၌ လိုဏ်ဂူတံခါးအနီး၌ ပေါက်နေ သော ညောင်ကြပ်ပင်တစ်ပင်ကို စွဲ၍ “ပိပ္ဖလိဂုဟာ”ဟု ခေါ်သည်။ (ဥဒါန၊ဋ္ဌ၊၅၅၊ ဇာဋီသစ်- ၁, ၆၁၊ ပုံပြဓာန်)
...[စာမျက်နှာ- ၆၈၀]...
(သတ္တေ စ– သတ္တဝါတို့ကိုလည်းကောင်း၊) အပ္ပမတ္တေ– မမေ့မလျော့ကုန်သော။ (သတ္တေ စ– တို့ကိုလည်းကောင်း၊) ဥဒကပထဝီပဗ္ဗတာဒီသု– ရေမြေတောင်အစ ရှိသော အရပ်တို့၌။ စဝနကေ– စုတေခါနီးဖြစ်ကုန်သော။ (သတ္တေ စ– တို့ကိုလည်းကောင်း)၊ ဥပပဇ္ဇနကေ– ပဋိသန္ဓေနေပြီးခါစဖြစ်ကုန်သော။ သတ္တေ စ– တို့ကို လည်းကောင်း။ ဒိဗ္ဗေန– နတ်ပြည်၌ဖြစ်သော ပသာဒစက္ခုတူသော။ (နတ်မျက်စိ နှင့်တူသော)၊ [“ဒိဗ္ဗေန– ဒိဗ္ဗဝိဟာရမည်သော ဈာန်၄-ပါးကြောင့် ရအပ်သော။ ဝါ– ဒိဗ္ဗဝိဟာရတွင် အထက်ဆုံးစတုတ္ထဈာန်ကို မှီသော။ ဝါ– ထွန်းလင်းတောက်ပတတ်သော။ ဝါ– တိရောကုဋ္ဋစသော အရပ်သို့ မငြိမကပ် သွားတတ်သော”ဟုလည်း ပေး၊] စက္ခုနာ– အဘိညာဉ်မျက်စိဖြင့်။ ဩလောကေန္တော– ကြည့်လျက်။ နိသီဒိ– ထိုင် နေပြီ။ သတ္ထာ– သည်။ ဇေတဝနေ– ၌။ နိသိန္နကော– ထိုင်နေတော်မူသည်။ (ဟုတွာ) ဧဝ– ဖြစ်၍သာလျှင်။ “အဇ္ဇ– ယနေ့။ မမ– ၏။ ပုတ္တော– သားတော်ဖြစ်သော။ ကဿပေါ– သည်။ ကေန– အဘယ်သို့သော။ ဝိဟာရေန– နေခြင်းဖြင့်။ ဝိဟရတိ နုခေါ– နေသနည်း။” ဣတိ– ဤသို့။ ဒိဗ္ဗေန– သော။ စက္ခုနာ– ဖြင့်။ ဥပဓာရေန္တော– စူးစမ်း ဆင်ခြင်တော်မူလသော်။ “သတ္တာနံ– တို့၏။ စုတူပပါတံ– စုတေခြင်း, ဘဝသစ်၌ ကျရောက်ခြင်းကို။ ဝါ– သေခြင်း, မွေးဖွားခြင်းကို။ ဩလောကေန္တော– လျက်။ ဝိဟရတိ– ၏။” ဣတိ ဉတွာ၊ “သတ္တာနံ– တို့၏။ စုတူပပါတော နာမ– မည်သည်ကို။ ဗုဒ္ဓဉာဏေနပိ– ဘုရားရှင်၏ ဉာဏ်တော်ဖြင့်လည်း။ အပရိစ္ဆိန္နော– မပိုင်းဖြတ်အပ်, မပိုင်းဖြတ်နိုင်။ မာတုကုစ္ဆိယံ– မိခင်ဝမ်း၌။ ပဋိသန္ဓိံ– ပဋိသန္ဓေကို။ ဂဟေတွာ– ယူ၍။ မာတာပိတရော– တို့ကို။ အဇာနာပေတွာ– မသိစေမူ၍။ စဝနသတ္တာနံ– စုတေ သော သတ္တဝါတို့၏။ ပရိစ္ဆေဒေါ– အပိုင်းအခြားကို။ ကာတုံ– ငှာ။ န သက္ကာ– မစွမ်းနိုင်။ တေ– ထိုသတ္တဝါတို့ကို။ ဇာနိတုံ– သိခြင်းငှာ။ ဝါ– သည်။ တဝ– သင်၏။ အဝိသယော– အရာမဟုတ်။ ကဿပ– ပ! အပ္ပမတ္တကော– မမေ့လျော့သူ၏ အဖြစ်သည်။ တဝ– ၏။ ဝိသယော– အရာတည်း။ ပန– စင်စစ်ကား။ သဗ္ဗသော– အလုံစုံသော အခြင်းအရာအားဖြင့်။ စဝန္တေ စ– စုတေခါနီးသတ္တဝါတို့ကိုလည်းကောင်း။ ဥပပဇ္ဇန္တေ စ– ပဋိသန္ဓေတည်နေ ကပ်ရောက်ပြီးခါစ သတ္တဝါတို့ကို လည်းကောင်း။ ဇာနိတုံ– သိခြင်းငှာလည်းကောင်း။ ပဿိတုံ– မြင်ခြင်းငှာလည်းကောင်း။ ဗုဒ္ဓါနမေဝ– ဘုရားရှင်တို့၏သာ။ ဝိသယော– အရာတည်း။” ဣတိ ဝတွာ၊
...[စာမျက်နှာ- ၆၈၁]...
ဩဘာသံ– ရောင်ခြည်တော်ကို။ ဖရိတွာ– ဖြန့်၍။ သမ္မုခေ– မျက်မှောက်၌။ နိသိန္နော ဝိယ– ထိုင်နေတော်မူသကဲ့သို့။ ဟုတွာ၊ ဣမံ ဂါထံ– ကို။ အာဟ– မိန့် တော်မူပြီ။ (ကိံ)၊ “ပမာဒံ၊ ပေ။ အဝေက္ခတီ”တိ– ဟူ၍။ (အာဟ)
ပမာဒံ အပ္ပမာဒေန, ယဒါ နုဒတိ ပဏ္ဍိတော၊
ပညာပါသာဒမာရုယှ, အသောကော သောကိနိံ ပဇံ၊
ပဗ္ဗတဋ္ဌောဝ ဘူမဋ္ဌေ, ဓီရော ဗာလေ အဝေက္ခတိ။
ပဏ္ဍိတော– ပညာရှိသည်။ ယဒါ– အကြင်အခါ၌။ ပမာဒံ– မေ့လျော့ပေါ့ဆ, နေထိုင်ရကြောင်း, မကောင်းသော အကုသိုလ်စိတ္တုပ္ပါဒ်ကို။ အပ္ပမာဒေန– မမေ့ မလျော့, မပေါ့မဆ, နေထိုင်ရကြောင်း, ကောင်းသောသတိဖြင့်။ နုဒတိ– ဖယ် ရှား၏။ (အထ– ထိုအခါ၌။ သော ပဏ္ဍိတော– ထိုပညာရှိသည်)၊ ပညာပါသာဒံ– ဒိဗ္ဗစက္ခုပညာတည်းဟူသော ပြာသာဒ်ထက်သို့။ အာရုယှ– တက်ရောက်ပြီး၍။ အသောကော– သောကတည်းဟူသော ငြောင့်မရှိသည်။ (ဟုတွာ)၊ သောကိနိံ– သောကတည်းဟူသော ငြောင့်ရှိသော။ ပဇံ– သတ္တဝါ အပေါင်းကို။ အဝေက္ခတိ– ဒိဗ္ဗစက္ခုဖြင့် ကြည့်ရှုနိုင်၏။ ပဗ္ဗတဋ္ဌော– တောင်၌ တည်သူသည်။ ဘူမဋ္ဌေ– မြေပြင်၌တည်သူတို့ကို။ အဝေက္ခတိ ဣဝ– ကြည့်ရှုနိုင်သကဲ့သို့။ (တထာ– တူ၊) ဓီရော– ရဟန္တာပညာရှိသည်။ ဗာလေ– ဝဋ်စမသိမ်း, လူပြိန်းလူအတို့ကို။ အဝေက္ခတိ– ဒိဗ္ဗစက္ခုဖြင့် ကြည့်ရှုနိုင်၏။
တတ္ထ– ထိုဂါထာ၌။ နုဒတီတိ– ဟူသည်ကား။ ယထာ နာမ– ဥပမာမည်သည် ကား။ ပေါက္ခရဏိံ– ရေကန်သို့။ ပဝိသန္တံ– ဝင်သော။ နဝေါဒကံ– အသစ်ဖြစ်သော ရေသည်။ ပုရာဏောဒကံ– အဟောင်းဖြစ်သောရေကို။ ခေါဘေတွာ– လှုပ်ရှား စေ၍။ ဝါ– ချောက်ချားစေ၍။ တဿ– ထိုရေဟောင်းအား။ ဩကာသံ– တည် နေခွင့်ကို။ အဒတွာ– မပေးမူ၍။ အတ္တနော– မိမိ၏။ မတ္ထကမတ္ထကေန– အထက် အထက်ဖြင့်။ ပလာယန္တံ– ပြေးသော။ တံ– ထိုရေဟောင်းကို။ နုဒတိ ယထာ– ဖယ် ရှားသကဲ့သို့။ နီဟရတိ ယထာ– ဖယ်ထုတ်သကဲ့သို့။ ဧဝမေဝ– ဤအတူသာလျှင်။ ပဏ္ဍိတော– ပညာရှိသည်။ အပ္ပမာဒလက္ခဏံ– အပ္ပမာဒလက္ခဏာကို။ ဝါ– အပ္ပ မာဒကို မှတ်သားကြောင်းဖြစ်သော ကောင်းသော ကိုယ်, နှုတ်, စိတ်အမူ
...[စာမျက်နှာ- ၆၈၂]...
အရာကို။ ဗြူဟေန္တော– တိုးပွားစေလျက်။ ပမာဒဿ– ပမာဒအား။ ဩကာသံ– ဖြစ်ခွင့်ကို။ အဒတွာ– မပေးမူ၍။ ယဒါ– အကြင်အခါ၌။ အပ္ပမာဒဝေဂေန– အပ္ပ မာဒအဟုန်ဖြင့်။ တံ– ထိုပမာဒကို။ နုဒတိ– ဖယ်ရှား၏။ နီဟရတိ– ဖယ်ထုတ်၏။ အထ– ထိုအခါ၌။ ပနုန္နပမာဒေါ– ပယ်အပ်ပြီးသော ပမာဒရှိသော။ ဝါ– ပမာဒကို ပယ်ပြီးသော။ သော– ထိုပညာရှိသည်။ အစ္စုဂ္ဂတတ္ထေန– အလွန်စွင့်စွင့် မြင့် တက်သည်၏အဖြစ်ဟူသော အနက်ကြောင့်။ ပရိသုဒ္ဓံ– ထက်ဝန်းကျင် စင် ကြယ်သော။ ဝါ– ဥစ္ဆေဒဒိဋ္ဌိ, နဝသတ္တပါတုဘာဝဒိဋ္ဌိတို့၏ စင်ကြယ်ကြောင်း ဖြစ်သော။ ဒိဗ္ဗစက္ခုသင်္ခါတံ– ဒိဗ္ဗစက္ခုဟု ဆိုအပ်သော။ ပညာပါသာဒံ– ပညာ တည်းဟူသော ပြာသာဒ်သို့။ [အာရုယှ၌စပ်၊] တဿ– ထိုပညာတည်းဟူသော ပြာသာဒ်အား။ အနုစ္ဆဝိကံ– လျောက်ပတ်သော။ ပဋိပဒံ– အကျင့်ကို။ ပရိပူရေန္တော– ဖြည့်ကျင့်လျက်။ နိဿေဏိယာ– ပကတိလှေကားဖြင့်။ ပါသာဒံ– သို့။ (အာရုဟတိ ဝိယ– တက်သကဲ့သို့။ တထာ– တူ၊) တာယ ပဋိပဒါယ– ထိုအကျင့် ဖြင့်။ အာရုယှ– တက်ပြီး၍။ ပဟီနသောကသလ္လတာယ– ပယ်အပ်ပြီးသော သော ကတည်းဟူသော ငြောင့်ရှိသည်၏အဖြစ်ကြောင့်။ ဝါ– သောကတည်းဟူသော ငြောင့်ကို ပယ်ပြီးသည်၏အဖြစ်ကြောင့်။ အသောကော– သောကမရှိသည်။ (ဟုတွာ)၊ အပ္ပဟီနသောကသလ္လတာယ– မပယ်အပ်သေးသော သောကတည်း ဟူသော ငြောင့်ရှိသည်၏ အဖြစ်ကြောင့်။ ဝါ– သောကတည်းဟူသော ငြောင့် ကို မပယ်ရသေးသည်၏အဖြစ်ကြောင့်။ သောကိနိံ– သောကရှိသော။ စဝမာနေဉ္စဝ– စုတေခါနီးလည်းဖြစ်သော။ ဥပပဇ္ဇမာနဉ္စ– ပဋိသန္ဓေနေပြီးခါစလည်း ဖြစ်သော။ ပဇံ သတ္တနိကာယံ– သတ္တဝါအပေါင်းကို။ ဒိဗ္ဗစက္ခုနာ– ဒိဗ္ဗစက္ခုဖြင့်။ အဝေက္ခတိ– ကြည့်ရှုနိုင်၏။ ပဿတိ– မြင်နိုင်၏။ ယထာ ကိံ– ဥပမာ အဘယ် ကဲ့သို့နည်း? (တစ်နည်း) ကိံ– အဘယ်ကို။ အဝေက္ခတိ ယထာ– ကြည့်ရှုနိုင်သကဲ့ သို့နည်း? (ဣတိ– ဤကား အမေးတည်း၊) ပဗ္ဗတဋ္ဌောဝ ဘူမဋ္ဌေ– တောင်၌ တည်သူသည် မြေ၌တည်သူတို့ကို ကြည့်ရှုနိုင်သကဲ့သို့တည်း။ (ဣတိ– ဤကား အဖြေတည်း၊) ပဗ္ဗတမုဒ္ဓနိ– တောင်ထိပ်၌။ ဌိတော– တည်သူသည်။ ဘူမိယံ– မြေ၌။ ဌိတေ– တည်သူတို့ကို။ အကိစ္ဆေန– မပင်ပန်းသဖြင့်။ အဝေက္ခတိ ဣဝ– ကြည့်ရှု နိုင်သကဲ့သို့လည်းကောင်း။ ဝါ ပန– သည်သာမကသေး။ ဥပရိပါသာဒေ– ပြာ
...[စာမျက်နှာ- ၆၈၃]...
သာဒ်၏အထက်၌။ ဌိတော– သည်။ ပါသာဒပရိဝေဏေ– ပြာသာဒ်၏ ပရိဝုဏ် ၌။ (ပြာသာဒ်၏ အကာအရံတံတိုင်း၌)၊ ဌိတေ– တို့ကို။ အကိစ္ဆေန– မပင်ပန်း သဖြင့်။ အဝေက္ခတိ ဣဝ– ကြည့်ရှုနိုင်သကဲ့သို့လည်းကောင်း။ တထာ– တူ။ ဓီရော– ပညာဖြင့် ၂-ပါးသောစီးပွားတို့ကို ယူတတ်သော။ ပဏ္ဍိတော– ပညာရှိ သော။ သောပိ မဟာခီဏာသဝေါ– ထိုမြတ်သော ရဟန္တာပုဂ္ဂိုလ်သည်လည်း။ အသမုစ္ဆိန္နဝဋ္ဋဗီဇေ– မဖြတ်အပ်သေးသော ဝဋ်မျိုးစေ့ရှိကုန်သော။ စဝန္တေ စ– စုတေခါနီးလည်းဖြစ်ကုန်သော။ ဥပပဇ္ဇန္တေ စ– ပဋိသန္ဓေနေပြီးခါစလည်း ဖြစ် ကုန်သော။ ဗာလေ– လူပြိန်း,လူအတို့ကို။ အကိစ္ဆေန– မပင်ပန်းသဖြင့်။ အဝေက္ခတိ– ကြည့်ရှုနိုင်၏။ ဣတိ– ဤကား ဂါထာအဖွင့် အပြီးတည်း။
ဂါထာပရိယောသာနေ– ၌။ ဗဟူ– တို့သည်။ သောတာပတ္တိဖလာဒီနိ– ဖိုလ် အစရှိသည်တို့ကို။ သစ္ဆိကရိံသု– မျက်မှောက်ပြုကြကုန်ပြီ။ ဣတိ– ဤတွင် မဟာကဿပတ္ထေရဝတ္ထု အပြီးတည်း။
မဟာကဿပတ္ထေရဝတ္ထုဘာသာဋီကာ ပြီး၏။
၆-ပမတ္တာပမတ္တဒွေသဟာယကဝတ္ထုဘာသာဋီကာ
အပ္ပမတ္တော ပမတ္တေသူတိ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော၊ ဒွေ– ၂-ပါးကုန်သော။ သဟာယကေ– သူငယ်ချင်းဖြစ်ကုန်သော။ ဘိက္ခူ– တို့ကို။ အာရဗ္ဘ ကထေသိ+
ကိရ– ချဲ့။ တေ– ထိုရဟန်းတို့သည်။ သတ္ထု– ၏။ သန္တိကေ– ၌။ ကမ္မဋ္ဌာနံ– ကို။ ဂဟေတွာ– ၍။ အာရညကဝိဟာရံ– တော၌ ဖြစ်သောကျောင်းသို့။ (တောရ ကျောင်းသို့)၊ ပဝိသိံသု– ဝင်ကုန်ပြီ။ တေသု– ထိုရဟန်းတို့တွင်။ ဧကော– တစ်ပါး သော ရဟန်းသည်။ ကာလဿေဝ– စောစော၌ပင်။ ဒါရူနိ– ထင်းတို့ကို။ အာဟရိတွာ– ဆောင်ယူ၍။ အင်္ဂါရကပလ္လံ– မီးအိုးကင်းကို။ ဝါ– မီးလင်းဖိုကို။ သဇ္ဇေတွာ– ပြင်ဆင်၍။ ဒဟရသာမဏေရေဟိ– ရဟန်းငယ်, ကိုရင်တို့နှင့်။ သဒ္ဓိံ၊ သလ္လပန္တော– စကားပြောလျက်။ ပဌမယာမံ– ပတ်လုံး။ ဝိသိဗ္ဗမာနော– မီးလှုံလျက်။ နိသီဒတိ– ထိုင်နေ၏။ ဧကော– တစ်ပါးသော ရဟန်းသည်။ အပ္ပမတ္တော– မမေ့ လျော့သည်။ (ဟုတွာ)၊ သမဏဓမ္မံ– ကို။ ကရောန္တော– လျက်။ ဣတရံ– အခြား
...[စာမျက်နှာ- ၆၈၄]...
သော ရဟန်းကို။ ဩဝဒတိ– ဆုံးမ၏။ (ကိံ– နည်း?) “အာဝုသော! ဧဝံ– သို့။ မာ ကရိ– မပြုပါနှင့်။ ဟိ– မှန်။ ပမတ္တဿ– မေ့လျော့သူဖို့။ ဝါ– အတွက်။ စတ္တာရော– ကုန်သော။ အပါယာ– တို့သည်။ သကဃရသဒိသာ– မိမိအိမ်နှင့် တူကုန်၏။ ဗုဒ္ဓါ နာမ– ဘုရားရှင်တို့မည်သည်ကို။ သာဌေယျေန– စဉ်းလဲကောက်ကျစ်သူ၏အဖြစ် ဖြင့်။ အာရာဓေတုံ– နှစ်သက်စေခြင်းငှာ။ န သက္ကာ– မစွမ်းနိုင်။” ဣတိ– ဤသို့ ဆုံးမ၏။ သော– ထိုမေ့လျော့သော ရဟန်းသည်။ တဿ– ထိုမမေ့လျော့သော ရဟန်း၏။ ဩဝါဒံ– အဆုံးအမကို။ န သုဏာတိ– မနာယူ၊ (နားမထောင်)၊ ဣတရော– အခြားသော မမေ့လျော့သော ရဟန်းသည်။ “အယံ– ဤရဟန်းသည်။ ဝစနက္ခမော– ပြောဆိုအပ်သောစကားကို သည်းခံသည်။ ဝါ– အပြောအဆိုခံ သည်။ န– မဟုတ်။” ဣတိ– ဤသို့ သိ၍။ တံ– ထိုရဟန်းကို။ အဝတွာ– မပြောမူ၍။ အပ္ပမတ္တော– မမေ့လျော့သည်။ (ဟုတွာ) ဝ– ဖြစ်၍သာလျှင်။ သမဏဓမ္မံ– ကို။ အကာသိ– ပြီ။ အလသတ္ထေရောပိ– ပျင်းရိသော ထေရ်သည်လည်း။ ပဌမယာမေ– ၌။ ဝိသိဗ္ဗေတွာ– မီးလှုံ၍။ ဣတရဿ– အခြားမမေ့လျော့သော ရဟန်း၏။ စင်္ကမိတွာ– စင်္ကြံလျှောက်ပြီး၍။ ဂဗ္ဘံ– အခန်းသို့။ ပဝိဋ္ဌကာလေ– ဝင်ရာအခါ၌။ ပဝိသိတွာ– ၍။ “မဟာကုသီတ– အပျင်းကြီးသောရဟန်း! (ငပျင်းကြီး!) တွံ– သည်။ နိပဇ္ဇိတွာ– လျောင်း၍။ သယနတ္ထာယ– အိပ်ခြင်းငှာ။ အရညံ– သို့။ ပဝိဋ္ဌော– ဝင် ခဲ့သည်။ အသိ– ဖြစ်၏။ ဗုဒ္ဓါနံ– တို့၏။ သန္တိကေ– ၌။ ကမ္မဋ္ဌာနံ– ကို။ ဂဟေတွာ– ၍။ ဥဋ္ဌာယ– ထ၍။ သမဏဓမ္မံ– ကို။ ကာတုံ– ငှာ။ ဝဋ္ဋတိ ကိံ– သင့်သည်မဟုတ် လော?” ဣတိ– သို့။ ဝတွာ– ၍။ အတ္တနော– ၏။ ဝသနဋ္ဌာနံ– နေရာအရပ်သို့။ ပဝိသိတွာ– ၍။ နိပဇ္ဇိတွာ– လျောင်း၍။ သုပတိ– အိပ်၏။ ဣတရောပိ– အခြား မမေ့လျော့သော ရဟန်းသည်လည်း။ မဇ္ဈိမယာမေ– ၌။ ဝိဿမိတွာ– အပန်းဖြေ၍။ ပစ္ဆိမယာမေ– ၌။ ပစ္စုဋ္ဌာယ– ထ၍။ သမဏဓမ္မံ– ကို။ ကရောတိ– ၏။ သော– ထို မမေ့လျော့သောရဟန်းသည်။ ဧဝံ– သို့။ အပ္ပမတ္တော– သည်။ (ဟုတွာ)၊ ဝိဟရန္တော– လသော်။ န စိရဿေဝ– မကြာမြင့်မီပင်။ ပဋိသမ္ဘိဒါဟိ– တို့နှင့်။ သဟ– တကွ၊
ဝစနက္ခမော။ ။ ဝစနံ ခမတီတိ ဝစနက္ခမော(နေတ္တိ၊ဋ္ဌ၊၂၅၀)၊ (တစ်နည်း) ဝါစိတုံ ဝစနေ ဝါ ခမော ဧတဿာတိ ဝစနက္ခမော- ပြောဆိုခြင်းငှာ သင့်လျော်ခြင်း ရှိသည်၊ ဝါ- ပြောဆိုခြင်း၌ သည်းခံခြင်းရှိသည်(ဇာဋီသစ်- ၁, ၂၄၇)
...[စာမျက်နှာ- ၆၈၅]...
အရဟတ္တံ– သို့။ ပါပုဏိ– ပြီ။ ဣတရော– အခြားပျင်းရိသော ရဟန်းသည်။ ပမာဒေနေဝ– မေ့လျော့ခြင်းဖြင့်သာလျှင်။ ကာလံ– အချိန်ကို။ ဝီတိနာမေသိ– လွန်စေပြီ။ တေ– ထိုရဟန်းတို့သည်။ ဝုဋ္ဌဝဿာ– ကုန်သည်။ (ဟုတွာ)၊ သတ္ထု– ၏။ သန္တိကံ– သို့။ ဂန္တွာ– ၍။ သတ္ထာရံ– ကို။ ဝန္ဒိတွာ– ၍။ ဧကမန္တံ– စွာ။ ဝါ– ၌။ နိသီဒိံသု၊ သတ္ထာ– သည်။ တေဟိ– ထိုရဟန်းတို့နှင့်။ သဒ္ဓိံ– အတူ။ ပဋိသန္ထာရံ– ကို။ ကတွာ– ပြုပြီး၍။ “ဘိက္ခဝေ! ကစ္စိ– အဘယ်သို့နည်း? (တုမှေ)၊ အပ္ပမတ္တာ– မမေ့လျော့ကုန်သည်။ (ဟုတွာ)၊ သမဏဓမ္မံ– ကို။ ကရိတ္ထ– ပြုခဲ့ကုန်သလော? ကစ္စိ– နည်း? ဝေါ– တို့၏။ ပဗ္ဗဇိတကိစ္စံ– ရဟန်းကိစ္စသည်။ မတ္ထကံ– ပြီးဆုံးခြင်းသို့။ ဝါ– အထွတ်အထိပ်သို့။ ပတ္တံ– ရောက်ပြီလော?” ဣတိ ပုစ္ဆိ၊ ပဌမံ– စွာ။ ပမတ္တော– မေ့လျော့သော။ ဘိက္ခု– သည်။ အာဟ၊ (ကိံ)၊ “ဘန္တေ! ဧတဿ– ဤရဟန်း၏။ အပ္ပမာဒေါ– မမေ့လျော့ ခြင်းသည်။ ကုတော– အဘယ်မှာ ရှိအံ့နည်း။ ဂတကာလတော– ရောက်ရာအခါ မှ။ ပဋ္ဌာယ– ၍။ နိပဇ္ဇိတွာ– လျောင်း၍။ နိဒ္ဒါယန္တော– အိပ်လျက်။ ကာလံ– အချိန်ကို။ ဝီတိနာမေသိ– လွန်စေပါပြီ။” ဣတိ– ပြီ။ “ဘိက္ခု– ရဟန်း! တွံ ပန– သင်သည်ကား။ (ကိံ– အဘယ်သို့။ ကာလံ– ကို။ ဝီတိနာမေသိ– လွန်စေသနည်း?)” ဣတိ– ဤသို့ မေးတော်မူပြီ။ “ဘန္တေ! အဟံ– သည်။ ကာလဿေဝ– ၌ပင်။ ဒါရူနိ– ထင်းတို့ကို။ အာဟရိတွာ– ဆောင်ယူ၍။ အင်္ဂါရကပလ္လံ– မီးအိုးကင်းကို။ ဝါ– မီးလင်းဖိုကို။ သဇ္ဇေတွာ– ပြင်ဆင်၍။ ပဌမယာမေ– ၌။ ဝိသိဗ္ဗေန္တော– မီးလှုံလျက်။ နိသီဒိတွာ– ထိုင်၍။ အနိဒ္ဒါယန္တော– မအိပ်သည်။ (ဟုတွာ) ဝ– ဖြစ်၍သာ။ ကာလံ– ကို။ ဝီတိနာမေသိံ– လွန်စေခဲ့ပါပြီ။” ဣတိ– ဤသို့ လျှောက်ပြီ။ အထ– ထိုအခါ၌။ နံ– ထို ပျင်းရိသော ရဟန်းကို။ သတ္ထာ– သည်။ “တွံ– သည်။ ပမတ္တော– သည်။ (ဟုတွာ)၊ ကာလံ– ကို။ ဝီတိနာမေတွာ– လွန်စေ၍။] (အဟံ– သည်၊) အပ္ပမတ္တော– မမေ့ လျော့သည်။ အမှိ– ၏၊’ ဣတိ၊ ဝဒသိ– ပြောဆို၏။ အပ္ပမတ္တံ ပန– မမေ့လျော့သော ရဟန်းကိုကား။ ပမတ္တံ– မေ့လျော့သူ၏အဖြစ်ကို။ ကရောသိ– ၏။” ဣတိ အာဟ၊ ပုန– ဖန်။ ပမာဒေ– မေ့လျော့ခြင်း၌။ ဒေါသေ– အပြစ်တို့ကိုလည်းကောင်း။ အပ္ပမာဒေ– မမေ့လျော့ခြင်း၌။ အာနိသံသေ– အကျိုးတို့ကိုလည်းကောင်း။ ပကာသေတုံ– ထင်ရှားပြခြင်းငှာ။ “တွံ– သည်။ မမ– ၏။ ပုတ္တဿ– သား၏။ သန္တိကေ– ၌၊
...[စာမျက်နှာ- ၆၈၆]...
ဇဝစ္ဆိန္နော– ပြတ်သော အဟုန်ရှိသော။ ဒုဗ္ဗလဿော ဝိယ– အားမရှိသော မြင်း နှင့် တူ၏။ ဧသ (ဧသော) ပန– ဤမမေ့လျော့သော ရဟန်းသည်ကား။ တဝ– ၏။ သန္တိကေ– ၌။ သီဃဇဝဿော ဝိယ– လျင်မြန်သော အဟုန်ရှိသော မြင်းနှင့် တူ၏။” ဣတိ– သို့။ ဝတွာ– ၍။ ဣမံ ဂါထံ– ကို။ အာဟ– မူပြီ။ (ကိံ– နည်း?) “အပ္ပမတ္တော၊ ပေ။ သုမေဓသော”တိ– ဟူ၍။ (အာဟ)
အပ္ပမတ္တော ပမတ္တေသု, သုတ္တေသု ဗဟုဇာဂရော၊ အဗလဿံ ံဝ သီဃဿော, ဟိတွာ ယာတိ သုမေဓသော
သီဃဿော– အားအင်စိတ်မာန်, ဇွဲသန်သန်ဖြင့်, လျင်မြန်ဖျတ်လတ်, မြင်း ကောင်းမြင်းမြတ်သည်။ အဗလဿံ– ချည့်နဲ့ပိန်ဖျင်း, အားမရှိသောမြင်းကို။ ဟိတွာ– ခရီးအဓွန့်, ပယ်ခွာစွန့်၍။ ယာတိ ဣဝ– လိုရာထုတ်ချောက်, ရောက်နိုင် သကဲ့သို့။ (ဧဝံ– တူ။ သတ္တေသု– သူသူငါငါ, သတ္တဝါဟူသမျှတို့သည်)၊ ပမတ္တေသု– မေ့လျော့ပေါ့ဆ, နေထိုင်ကြကုန်လသော်။ အပ္ပမတ္တော– မမေ့မလျော့, မပေါ့ မဆသော။ သုမေဓသော– ကောင်းမြတ်စွာဘိ, ပညာရှိသည်။ ဟိတွာ– လောက သံသရာ, ၂ဖြာအဓွန့်, ပယ်ခွာစွန့်၍။ ယာတိ– အထက်တန်းပေါက်, နိဗ္ဗာန်ရောက် အောင်, ထုတ်ချောက်မသွေ, သွားနိုင်ပေ၏။ (သတ္တေသု– တို့သည်၊) သုတ္တေသု– သတိကင်းရိပ်, အပျင်းစိတ်ဖြင့်, အိပ်၍နေကုန်လသော်။ ဗဟုဇာဂရော– သတိ တရား, အမြဲထား၍, များသောနိုးကြားခြင်းရှိသော။ သုမေဓသော– သည်။ ဟိတွာ– လောကသံသရာ, ၂ဖြာအဓွန့်, ပယ်ခွာစွန့်၍။ ယာတိ– အထက်တန်းပေါက်, နိဗ္ဗာန်ရောက်အောင်, ထုတ်ချောက်မသွေ, သွားနိုင်ပေ၏။
တတ္ထ– ၌။ အပ္ပမတ္တောတိ– ကား။ သတိဝေပုလ္လပ္ပတ္တတာယ– သတိ၏ ပြန့် ပြောသည်၏အဖြစ်သို့ ရောက်သည်၏အဖြစ်ကြောင့်။ အပ္ပမာဒသမ္ပန္နော– အပ္ပမာဒနှင့် ပြည့်စုံသော။ ခီဏာသဝေါ– ရဟန္တာပုဂ္ဂိုလ်သည်။ [ဟိတွာ ယာတိ- ၌စပ်၊] ပမတ္တေသူတိ– ကား။ သတ္တေသု– သတ္တဝါတို့သည်။ သတိဝေါသဂ္ဂေ– သတိ ကို စွန့်လွှတ်ခြင်း၌။ ဌိတေသု– တည်ကုန်လသော်။ သုတ္တေသူတိ– ကား။ (သတ္တေသု– တို့သည်၊) သတိဇာဂရိယာဘာဝေန– သတိတည်းဟူသော နိုးကြားသူတို့ ၏အဖြစ်၏ မရှိခြင်းကြောင့်။ သဗ္ဗိရိယာပထေသု– အလုံးစုံသော ဣရိယာပုထ်
...[စာမျက်နှာ- ၆၈၇]...
တို့၌။ နိဒ္ဒါယန္တေသု– အိပ်ပျော်ကုန်လသော်။ ဗဟုဇာဂရောတိ– ကား။ မဟန္တေ– ကြီးစွာသော။ သတိဝေပုလ္လေ– သတိ၏ ပြန့်ပြောသည်၏ အဖြစ်ဟူသော။ ဇာဂရိယေ– နိုးကြားသူ၏ အဖြစ်၌။ ဌိတော– တည်သော။ [ခီဏာသဝေါ၌စပ်၊] အဗလဿံ ဝါတိ– ကား။ ကုဏ္ဌပါဒံ– ဆွံ့သောခြေရှိသော။ ဝါ– ဆွံ့သောခြေရှိ သည်၏အဖြစ်ကြောင့်။ ဆိန္နဇဝံ– ပြတ်သောအဟုန်ရှိသော။ ဒုဗ္ဗလဿံ– အား မရှိသောမြင်းကို။ သီဃဇဝေါ– လျင်မြန်သောအဟုန်ရှိသော။ သိန္ဓဝါဇာနီယော– အာဇာနည်သိန္ဓောမြင်းသည်။ (ဟိတွာ– စွန့်၍။ ယာတိ ဝိယ– သွားသကဲ့သို့၊) သုမေဓသောတိ– ကား။ ဥတ္တမပညော– မြတ်သော ပညာရှိပုဂ္ဂိုလ်သည်။ တထာရူပံ– ထိုသို့ ပမတ္တသဘောရှိသော။ ပုဂ္ဂလံ– ကို။ အာဂမေနပိ– အာဂုံအားဖြင့် လည်းကောင်း။ ဝါ– ပိဋကတ်ပါဠိအားဖြင့်လည်းကောင်း။ အဓိဂမေနပိ– သိအပ် သော တရားထူးအားဖြင့်လည်းကောင်း။ ဟိတွာ– စွန့်၍။ ဝါ– ကျော်လွန်၍။ ယာတိ– သွားနိုင်၏။ ဟိ– ချဲ့။ မန္ဒပညသ္မိံ– နုံ့သောပညာရှိပုဂ္ဂိုလ်သည်။ ဧကံသုတ္တံ– တစ် သုတ်ကို။ ဂဟေတုံ– သင်ယူခြင်းငှာ။ ဝါယမန္တေယေဝ– အားထုတ်စဉ်ပင်။ သုမေဓသော– ကောင်းသောပညာရှိပုဂ္ဂိုလ်သည်။ ဧကံ ဝဂ္ဂံ– တစ်ဝဂ်ကို။ ဂဏှာတိ– သင်ယူနိုင်၏။ ဧဝံ– ဤသို့လျှင်။ ဝါ– ဤနည်းအားဖြင့်။ တာဝ– အဓိဂမမှ ရှေးဥုးစွာ။ (နိဒ္ဒိဋ္ဌေန– ညွှန်ပြအပ်သော၊) အာဂမေန– အာဂုံအားဖြင့်။ ဝါ– ပိဋကတ် ပါဠိအားဖြင့်။ ဟိတွာ– ၍။ ယာတိ– ၏။ ပန– ကား။ မန္ဒပညေ– နုံ့သော ပညာရှိ ပုဂ္ဂိုလ်သည်။ ရတ္တိဋ္ဌာနဒိဝါဋ္ဌာနာနိ– ညဉ့်နေရာအရပ်, နေ့နေရာအရပ်တို့ကို။ ကာတုံ– ပြုခြင်းငှာ။ ဝါယမန္တေယေဝ (စ)– အားထုတ်စဉ်သာလျှင်သော်လည်းကောင်း။ [စကိုဝါသဒ္ဒါအနက်ကြံ၊] ကမ္မဋ္ဌာနံ– ကို။ ဥဂ္ဂဟေတွာ– သင်ယူ၍။ သဇ္ဈာယန္တေယေဝ စ– သရဇ္ဈာယ်စဉ်သာလျှင်သော်လည်းကောင်း။ သုမေဓသော– ကောင်းသော ပညာရှိပုဂ္ဂိုလ်သည်။ ပုဗ္ဗဘာဂေပိ– ရှေးအဖို့၌လည်း။ (တရား အားမထုတ်မီ ရှေးအဖို့၌လည်း)၊ ပရေန– သူတစ်ပါးသည်။ ကတံ– ပြုအပ်သော။ ရတ္တိဋ္ဌာနံ ဝါ– ညဉ့်နေရာအရပ်သို့လည်းကောင်း။ ဒိဝါဋ္ဌာနံ ဝါ– နေ့နေရာအရပ် သို့လည်းကောင်း။ ပဝိသိတွာ– ဝင်၍။ ကမ္မဋ္ဌာနံ– ကို။ သမ္မသန္တော– သုံးသပ်လျက်။ သဗ္ဗကိလေသေ– အလုံးစုံသော ကိလေသာတို့ကို။ ခေပေတွာ– ကုန်ခန်းစေ၍။ နဝ– ၉-ပါးကုန်သော။ လောကုတ္တရဓမ္မေ– လောကုတ္တရာတရားတို့ကို။ ဟတ္ထ–
...[စာမျက်နှာ- ၆၈၈]...
ဂတေ– လက်၌ ရောက်သည်တို့ကို။ ကရောတိ– ပြု၏။ ဧဝံ– ဤသို့လျှင်။ ဝါ– အားဖြင့်။ အဓိဂမေနပိ– အားဖြင့်လည်း။ ဟိတွာ– ၍။ ယာတိ– သွားနိုင်၏။ ပန– ဆက်ဥုးအံ့။ ဝဋ္ဋေ– သံသရာဝဋ်၌။ နံ– ထိုမန္ဒပညပုဂ္ဂိုလ်ကို။ ဟိတွာ ဆဋ္ဋေတွာ– စွန့်၍။ ဝဋ္ဋတော– သံသရာဝဋ်မှ။ နိဿရန္တော– ထွက်မြောက်လျက်။ ယာတိယေဝ– ဧကန်သွားနိုင်သည်သာ။ ဣတိ– ဤတွင် ဂါထာအဖွင့် အပြီးတည်း။
ဂါထာပရိယောသာနေ၊ ပေ။ ပါပုဏိံသု၊ ဣတိ– ဤတွင်။ ပမတ္တာပမတ္တ ဒွေသဟာ– ယကဝတ္ထုအပြီးတည်း။
ပမတ္တာပမတ္တဒွေသဟာယကဝတ္ထုဘာသာဋီကာ ပြီး၏။
၇-မဃဝတ္ထုဘာသာဋီကာ
အပ္ပမာဒေန မဃဝါတိ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ သတ္ထာ ဝေသာလိယံ– ဝေသာလီမြို့ကို။ ဥပနိဿာယ– အမှီပြု၍။ ကူဋာဂါရသာလာယံ ကူဋာဂါရသာလာယံ ကူဋာဂါရသာလာယံ– အထွတ်ရှိ သောကျောင်း၌။ (အထွတ်တပ်အပ်သောကျောင်း၌)၊ ဝိဟရန္တော၊ ဒေဝရာဇာနံ– နတ်တို့၏ မင်းဖြစ်သော။ သက္ကံ– သိကြားကို။ အာရဗ္ဘ ကထေသိ+
ဟိ– ချဲ့။ ဝေသာလိယံ– ၌။ မဟာလိ နာမ– မဟာလိမည်သော။ [မဟန္တံ ယသံ လာတိ ဂဏှာတီတိ မဟာလိ၊- သီဋီသစ်၊ ၂၊ ၃၃၁၊] လိစ္ဆဝီ– လိစ္ဆဝီမင်းသည်။ ဝသတိ၊
ကူဋာဂါရသာလာယံ။ ။ ကူဋေန+ယုတ္တံ+အဂါရံ ကူဋာဂါရံ- အထွတ်နှင့် ယှဉ် သောကျောင်း၊(သီဋီသစ်၊၁၊၁၉၈)၊ ကူဋံ ဧတ္ထ အတ္ထီတိ ကူဋံ၊ ကူဋံ စ+တံ+အဂါရံ စာတိ ကူဋာဂါရံ- အထွတ်ရှိသောကျောင်း၊[ကူဋ+အဂါရ၊ -သီဘာ- ၁, ၂၇၄၊] ကူဋာ- ဂါရမေဝ+သာလာ ကူဋာဂါရသာလာ၊ ထိုကျောင်းဆောင်ကို အကြောင်းပြု၍ ဥပ လက္ခဏနည်း ဧကဒေသူပစာရအားဖြင့် ကျောင်းတိုက်တစ်တိုက်လုံးကိုလည်း “ကူဋာ- ဂါရသာလာ”ဟု ခေါ်သည်။ (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၁,၂၇၆ )
လိစ္ဆဝီ။ ။ လိစ္ဆဝိမင်းမျိုး၏ အစဆုံးကလေး၂ယောက်ကို မွေးစားအဖေဖြစ်သော ရသေ့က နို့ရည်တိုက်သောအခါ ဝင်သွားသော နို့ရည်ကို အပြင်က မြင်ရလောက် အောင် အရေပါးသောကြောင့် အရေမရှိသကဲ့သို့ဖြစ်ရကား “နိစ္ဆဝိ- အရေမရှိသူ” ဟု ခေါ်ဝေါ်ခဲ့ရာမှ နမှ လသို့ပြောင်း၍ “လိစ္ဆဝိ”ဟု ဖြစ်လာ၏၊ “နတ္ထိ+ဆဝိ ဧတေသန္တိ လိစ္ဆဝီ”ဟုပြု၊ (တစ်နည်း) အတွင်းရေ အပေါ်ရေ ၂ထပ်တို့သည် အချင်းချင်း ချုပ်စပ်
...[စာမျက်နှာ- ၆၈၉]...
နေ၏။ သော– ထိုမဟာလိသည်။ တထာဂတဿ– ၏။ သက္ကပဥှသုတ္တန္တဒေသနံ– သက္ကပဥှသုတ္တန်ဒေသနာတော်ကို။ သုတွာ– နာရ၍။ “သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေါ– သည်။ သက္ကသမ္ပတ္တိံ– သိကြားမင်း၏ စည်းစိမ်ကို။ မဟတိံ– ကြီးကျယ်သည်ကို။ ကတွာ– ၍။ ကထေသိ– ပြီ။] ဒိသွာ– မြင်တော်မူ၍။ ကထေသိ နု ခေါ– ဟောတော်မူပါ သလော? ဥဒါဟု– သို့မဟုတ်။ အဒိသွာ– မမြင်မူ၍။ (ကထေသိ နု ခေါ– လော?) သက္ကံ– ကို။ ဇာနာတိ နု ခေါ– သိပါလော? ဥဒါဟု၊ နော (ဇာနာတိ နု ခေါ)– မသိပါသလော?’ ဣတိ– သို့။ နံ– ထိုဘုရားရှင်ကို။ ပုစ္ဆိဿာမိ– အံ့။” ဣတိ စိန္တေသိ၊ အထ ခေါ– ကြံစည်ပြီးရာ ထိုအခါ၌။ မဟာလိ– မည်သော။ လိစ္ဆဝီ– သည်။ ယေန– အကြင်အရပ်၌။ ဘဂဝါ– သည်။ (အတ္ထိ)၊ တေန– မြတ်စွာဘုရားရှိတော်မူရာ ထို အရပ်သို့။ ဥပသင်္ကမိ– ပြီ။ ဥပသင်္ကမိတွာ– ပြီး၍။ ဘဂဝန္တံ– ကို။ အဘိဝါဒေတွာ– ၍။ ဧကမန္တံ နိသီဒိ၊ ဧကမန္တံ နိသိန္နော– ထိုင်နေသော။ မဟာလိ– သော။ လိစ္ဆဝီ– သည်။ ဘဂဝန္တံ– ကို။ ဧတံ– ဤစကားကို။ အဝေါစ၊ (ကိံ)၊ “ဘန္တေ– ရား! ဘဂဝတာ– သည်။ ဒေဝါနံ– နတ်တို့၏။ ဣန္ဒော– အစိုးရဖြစ်သော။ သက္ကော– ကို။ ဒိဋ္ဌော ခေါ– မြင်တော်မူအပ်ပါသလော။” ဣတိ– လျှောက်ပြီ။ “မဟာလိ– လိ! မေ– သည်။ ဒေဝါနံ– တို့။ ဣန္ဒော– သော။ သက္ကော– ကို။ ဒိဋ္ဌော ခေါ– တွေ့မြင်အပ်သည်သာ။” ဣတိ– ဤသို့ မိန့်တော်မူပြီ။ “ဘန္တေ! သော– ထိုသိကြားသည်။ သက္ကပတိရူပကော– သိကြားအတုသည်။ ဘဝိဿတိ နုန– ဖြစ်လေရော့သလား။ ဘန္တေ! ဟိ– မှန်ပါ၏။ ဒေဝါနံ– တို့၏။ ဣန္ဒော– သော။ သက္ကော– ကို။ ဒုဒ္ဒသော– ခဲယဉ်းသဖြင့် မြင်အပ်ပါ၏။ ဝါ– တွေ့ရခဲ၏။” ဣတိ– ဤသို့ လျှောက်ပြီ။ မဟာလိ– လိ! အဟံ– သည်။ သက္ကဉ္စ– သိကြားကိုလည်းကောင်း။ သက္ကကရဏေ– သိကြားအဖြစ်ကို ပြုနိုင်ကုန်သော။ ဓမ္မေ စ– တို့ကိုလည်းကောင်း။ ပဇာနာမိ– အပြားအားဖြင့် သိ တော်မူ၏။ ယေသံ ဓမ္မာနံ– (သိကြားအဖြစ်ကို ပြုနိုင်ကုန်သော) အကြင်တရား ထားသကဲ့သို့ ငြိကပ်နေရကား “လီနာ+ဆဝိ ဧတေသန္တိ လိစ္ဆဝီ”ဟုပြု၍ “လီနစ္ဆဝီ”ဟု ဆိုလိုလျက် န-ကို ချေသည်ဟု အပရေဆရာတို့ ဆိုကြသေး၏။ ထိုကလေးများ၏ အနွယ်ဖြစ်သော မဟာလိစသော မင်းတို့ကိုကား ကာရဏူပစာရ, ပရမ္ပရူပစာရ အားဖြင့် “လိစ္ဆဝိ”ဟု ခေါ်ရ၏။ ဓမ္မဋီ-၆၈၌ကား “လိစ္ဆဝိဝံသေ+ဇာတော လိစ္ဆဝိ” ဟု ပြု၏။ “လိစ္ဆဝီနံ+အပစ္စံ လစ္ဆဝိ”ဟုပြုလျှင်လည်း သင့်သည်သာ။ (မ၊ဋ္ဌ၊ ၁၊ ၂၅၊ သီဋီသစ်-၃၃၁၊ ဓမ္မဋီ)
...[စာမျက်နှာ- ၆၉၀]...
တို့၏။ ဝါ– တို့ကို။ သမာဒိန္နတ္တာ– ကောင်းစွာယူအပ်ကုန်သည်၏ အဖြစ်ကြောင့်။ ဝါ– ဆောက်တည်အပ်ကုန်သည်၏ အဖြစ်ကြောင့်။ သက္ကော– သည်။ သက္ကတ္တံ– သိကြား၏အဖြစ်သို့။ အဇ္ဈဂါ– ရောက်ခဲ့ပြီ။ တဉ္စ– (သိကြားအဖြစ်ကို ပြုနိုင်ကုန် သော) ထိုတရားတို့ကိုလည်း။ ပဇာနာမိ– အပြားအားဖြင့် သိတော်မူ၏။
မဟာလိ– လိ! ဒေဝါနမိန္ဒော– သော။ သက္ကော– သည်။ ပုဗ္ဗေ– ရှေး၌။ မနုဿဘူတော– လူတို့၌ ဖြစ်သည်။ ဝါ– လူ့အဖြစ်သို့ ရောက်သည်။ [မနုဿဘူတောတိ မနုဿေသု ဘူတော, မနုဿတ္တံ ဝါ ပတ္တော၊ -သံ၊ဋီ၊ ၁၊ ၃၃၇။] သမာနော– ဖြစ်စဉ်။ မဃော နာမ– မဃမည်သော။ မာဏဝေါ– လုလင်သည်။ အဟောသိ၊ တသ္မာ– ကြောင့်။ “မဃဝါ”တိ– မဃဝါဟူ၍။ ဝုစ္စတိ– ဆိုအပ်၏။
မဟာလိ! ဒေဝါနမိန္ဒော– သော။ သက္ကော– သည်။ ပုဗ္ဗေ– ၌။ မနုဿဘူတော– သည်။ သမာနော၊ ပုရေ– ရှေး၌။ [နီဓာနိ- ၁, ၂၁၁၌ “ပုရေ– သုံးကျိပ်သုံးပါး, လက်သား တို့ ရှေးဥုးစွာ”ဟု ကြိယာဝိသေနအနက် ပေး၏၊] ဒါနံ– အလှူကို။ အဒါသိ– ပေးလှူ ခဲ့ပြီ။ တသ္မာ– ကြောင့်။ “ပုရိန္ဒဒေါ”တိ– ပုရိန္ဒဒဟူ၍။ ဝုစ္စတိ+
တဉ္စ ပဇာနာမီ။ ။ တံဖြင့် ယေသံ ဓမ္မာနံကို စွဲရသောကြောင့် ဗဟုဝုစ်မှ ဧကဝုစ် သို့ပြန်နေသော ဝစနဝိပလ္လာသတည်း။ [တဉ္စ ပဇာနာမီ တဉ္စ ပဇာနာမီ တဉ္စ ပဇာနာမီတိ ဗဟုဝစနေ ဧကဝစနံ၊ တေ စ ဓမ္မေ ပဇာနာမီတိ အတ္ထော၊- သံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၁၈။]
မဃဝါ။ ။ မဃံ ဝုစ္စတိ ဓနံ၊ တံ ပန သဒ္ဓါသင်္ခါတံ မဃံ အဿ အတ္ထီတိ မဃဝါ- သဒ္ဓါဟူသော ဥစ္စာရှိသော သိကြားမင်း(သံဋီ၊၁၊၃၃၇)၊ အဃန္တိ ပုညံ ပါပဉ္စ ဝုစ္စတိ၊ န အဃံ မဃံ, သုခံ ပုညဉ္စ၊ မဃော ဣတိ ပုရာဏံ နာမံ အဿ အတ္ထီတိ မဃဝါ- မဃအမည်ရှိသော သိကြားမင်း(နိဒီ- ၉၇)၊ မဃဝါရုပ်စဉ်ပုံမှာ ပုမာဒိဂိုဏ်း ယုဝါနှင့် တူသည်ဟုလည်းကောင်း ဂုဏဝါဒိဂိုဏ်းဟုလည်းကောင်း ၂မျိုးဆို၏(နီတိပဒ- ၂၂၀)၊ ပြခဲ့သော ဝိဂြိုဟ်များသည် ဂုဏဝါဒိဂိုဏ်းနှင့် လျော်၏၊ ရာဇာဒိဂိုဏ်း မဃဝါ အတွက်မူ “မဟိတဗ္ဗော ပူဇိတဗ္ဗောတိ မဃဝါ၊ [မဟ+အ၊ ဟကို ဃဝပြု၊- ဓာန်ဋီ- ၂၀၊ နိသာဋီ- ၂၉၅။] (တစ်နည်း) သတ္တာနံ မနံ ဃာယတိ ဝဍ္ဎေတီတိ မဃဝါ၊ [မန+ ဃာ+အဝ၊ နချေ၊ -ဂဠုန်- ၅၅။]”ဟုပြု။
ပုရိန္ဒဒေါ။ ။ ပုရိန္ဒဒေါ၌ အပစ္စည်း ကာလ၃ပါး၌ သက်နိုင်သော်လည်း ပုရဟူ သော အနီးပုဒ်၏ အနက်ကြောင့် အတိတ်အနက်၌သာ သက်၍ “ပုရေ ဒါနံ အဒဒီတိ။
...[စာမျက်နှာ- ၆၉၁]...
မဟာလိ! ဒေဝါနမိန္ဒော သက္ကော ပုဗ္ဗေ မနုဿဘူတော သမာနော၊ သက္ကစ္စံ– ရိုသေစွာ။ ဒါနံ– ကို။ အဒါသိ၊ တသ္မာ၊ “သက္ကော”တိ– သက္ကဟူ၍။ ဝုစ္စတိ+
မဟာလိ! ဒေဝါနမိန္ဒော သက္ကော ပုဗ္ဗေ မနုဿဘူတော သမာနော၊ အာဝသထံ– ဇရပ်ကို။ အဒါသိ၊ တသ္မာ၊ “ဝါသဝေါ”တိ– ဝါသဝဟူ၍။ ဝုစ္စတိ+
မဟာလိ! ဒေဝါနမိန္ဒော သက္ကော သဟဿမ္ပိ– တစ်ထောင်လည်း ဖြစ်သော။ ဝါ– ထောင်ပေါင်းများစွာလည်းဖြစ်သော။ အတ္ထံ– အကြောင်းအရာကို။ [အတ္ထသဒ္ဒါ ကာရဏ၏ပရိယာယ်တည်း (သံ၊ဋီ၊၁၊ ၃၃၇)၊ သံ– ၁, ၂၃၁၌ “သဟဿမ္ပိ အတ္ထာနံ”ဟု ရှိ၏။] မုဟုတ္တေန– တစ်မုဟုတ်ဖြင့်။ ဝါ– တစ်ခဏချင်းဖြင့်။ [ကြိယာ ပုရိန္ဒဒေါ”ဟု ပြုရသည်။ (ရူ-၃၅၀)
ပစ္စုပ္ပန်လည်းပြုနိုင်။ ။ မဃဘဝနှင့် သိကြားမင်းဘဝတို့ ဘဝချင်းကွဲပြားသော် လည်း ဖြစ်ရာသန္တာန်အစဉ်အားဖြင့် တစ်ခုတည်းဖြစ်ကြောင့် ပစ္စုပ္ပန်ဝိဂ္ဂဟလည်း ပြုနိုင်သည်၊ ထိုကြောင့် သံဋီ၊၁၊၃၃၇၌ “ပုရေ ဒါနံ ဒဒါတီတိ ပုရိန္ဒဒေါ”ဟု ပစ္စုပ္ပန်ဖြင့် ဆိုသည်။ (ဘေဒ- ၃၅၄၊ ဘေဒဘာ- ၃၃၆)]
သက္ကော။ ။ ပုညာနိ ကာတုံ သက္ကောတီတိ သက္ကော၊ [သက+က၊] (တစ်နည်း) “သက္ကစ္စ ဒါနံ အဒါသီတိ သက္ကော”ဟု တဒ္ဓိတ်ဝိဂြိုဟ်ပြု၊ [သက္ကစ္စ+ဏ၊ စ္စကိုချေ၊- သံ ဋီ၊၁၊၃၃၇၊ နီတိဓာတု- ၂၆၃၊] ဓမ္မဋီ၌ “သက္ကဒါယကော”ဟု ဆိုလိုလျက် နောက် ဒါယကပုဒ်ကိုချေ၊ သက္ကကား သက္ကစ္စ၏ ပရိယာယ်ဟု ဆို၏။
ဝါသဝေါ။ ။ ဝါသံ အဒါသီတိ ဝါသဝေါ- ဇရပ်ကို ပေးလှူခဲ့သော သိကြားမင်း၊ [ဝါသ+ယဒနုသုတ်ကြီးဖြင့် ဝပစ္စည်းသက်၊ ဝါသသဒ္ဒါ အာဝါသ၏ပရိယာယ်၊ -သံဋီ- ၃, ၃၃၇၊ ဓမ္မဋီ- ၆၈၊] ဝသူနံ(ဝသုမည်သောနတ်တို့၏)+ပုပ္ဗင်္ဂမော ဝါသဝေါ၊ [ဝသု+ ဏ၊- ဒီဋီ၊၂၊၄၂၊] သုခံ ဝသန္တိ ဧတေဟီတိ ဝသူနိ၊ [ဝသ+ဥ၊ -မောဂ်- ၇, ၂၊] ဝသူနိ ရတနာနိ သန္တိ အဿာတိ ဝါသဝေါ၊ [ဝသု+ဏ၊ ဥကို အဝပြု၊- ထောမ၊ ဓာန်ဋီ- ၁၉၊] ဝါသံ အာဝါသတ္ထံ ပုရိမတ္တဘာေဝ အာဝါသဒါနဝသေန ဝါတိ ပဝတ္တတီတိ ဝါသဝေါ၊ [ဝါသ+ဝါ+အ၊- သူစိ၊] အာဝါသထံ ဒဒါတီတိ ဝါသဝေါ၊ [“အာဝါသထဒါယက”ဟု ဆိုလိုလျက် အာကတိဂိုဏ်း, ပိသောဒရာဒိဂိုဏ်းအရ အာ -ထ- ဒါယတို့ကိုချေ, ကကို ဝပြု၊ -ဓမ္မဋီ- ၆၈၊] ဝသု ဧဝ ဝါသဝေါ၊ [ဝသု+ဏ၊ ဝသုသဒ္ဒါ ဒေဝဘေဒ, ဒေဝတာ-ဝိသေသအနက်ဟော၊- ထောမ။]
...[စာမျက်နှာ- ၆၉၂]...
ပဝဂ်အနက်။ -နီဓာနိ- ၂, ၁၀၅၊] စိန္တေတိ– ကြံစည်ဆုံးဖြတ်နိုင်၏။ တသ္မာ၊ “သဟဿက္ခော”တိ– သဟဿက္ခဟူ၍။ ဝုစ္စတိ+
မဟာလိ! ဒေဝါနမိန္ဒဿ– သော။ သက္ကဿ– ၏။ သုဇာ နာမ– သုဇာမည်သော။ အသုရကညာ– အသုရာ၏ သမီးပျိုဖြစ်သော။ ပဇာပတိ– မယား သည်။ (အတ္ထိ)၊ တသ္မာ၊ “သုဇမ္ပတီ”တိ– သုဇမ္ပတိဟူ၍။ [သုဇာယ အသုရကညာယ+ပတိ သုဇမ္ပတိ၊ -ဓာန်ဋီ- ၁၈။] ဝုစ္စတိ။
မဟာလိ! ဒေဝါနမိန္ဒော သက္ကော တာဝတိံသာနံ တာဝတိံသာနံ တာဝတိံသာနံ– တာဝတိံသာနတ်ပြည် ဟူသော နေရာရှိကုန်သော။ ဝါ– တာဝတိံသာနတ်ပြည်၌ နေကုန်သော။ ဒေဝါနံ– နတ်တို့၏။ ဣဿရိယာဓိပစ္စံ ဣဿရိယာဓိပစ္စံ ဣဿရိယာဓိပစ္စံ– အစိုးရသူ၏အဖြစ်, အကြီးအကဲ၏ အဖြစ်ရှိ
သဟဿက္ခော။ ။ သဟဿံ+ပညာအက္ခီနိ ဧတဿာတိ သဟဿက္ခော-တစ်ထောင်သောပညာမျက်စိရှိသော သိကြားမင်း၊ သဟဿ+အက္ခိ၊ သမာသ်အဆုံး ဣကို အပြု။ (သံဋီ၊၁၊၃၃၇)
တာဝတိံသာနံ။ ။ တေတ္တိံသသဟပုညကာရိနော ဧတ္ထ နိဗ္ဗတ္တာတိ တာဝတိံသံ၊ တေတ္တိံသ ဇနာ တတ္ထ ဥပပန္နာတိ တာဝတိံသာ၊ [တေတ္တိံသ+ဏ၊၊ “တေတ္တိံသ”ဟု ဆိုလိုလျက် တေကို တာဝပြု, တတစ်လုံးချေ၊ ရှေ့နည်း မဋီအဆိုတည်း၊ ဌာနံကို ရ၍ နပုံလိင်၊ နောက်နည်း အဘိ.ဋ္ဌအဆိုတည်း၊ ဘူမိကို ရ၍ ဣတ္ထိလိင်၊] တာဝတိံသံ (တာဝတိံသာ)+နိဝါသော ဧတေသန္တိ တာဝတိံသာ(မ၊ဋီ၊၃၊၁၄၈၊ အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၅၀၂)၊ (တစ်နည်း) တိံသ+ပမာဏံ ဧတေသန္တိ တိံသာ၊ တိံသာ ဧဝ တာဝတိံသာ၊ [တာဝ+ တိံသာ၊ တာဝကား “တာဝ ဒိဿန္တိ တိံသတိ(ခု- ၆, ၂၈၄၊ ဇာ၊ဋ္ဌ၊၇, ၁၈၀)”၌ တာဝ ကဲ့သို့ အနက်မဲ့တည်း(ပဒီ- ၂၅၅)။]
ဣဿရိယာဓိပစ္စံ။ ။ ဣဿရဿ+ဘာဝေါ ဣဿရိယံ၊ အဓိပတိနော+ဘာဝေါ အာဓိပစ္စံ၊ ဣဿရိယံ+အာဓိပစ္စံ ဧတသ္မိန္တိ ဣဿရိယာဓိပစ္စံ(သံဋ္ဌ- ၃, ၃၀၇)၊ ဣဿ- ရိယံ စ+အာဓိပစ္စံ စ ဣဿရိယာဓိပစ္စံ၊ ဣဿရိယာဓိပစ္စံ+ဧတသ္မိံ အတ္ထီတိ ဣဿရိ ယာဓိပစ္စံ(မဟာဘာ- ၂, ၅၈)၊ ရှေ့နည်း သမာသ်၊ နောက်နည်း တဒ္ဓိတ်ဖြစ်ခြင်းသာ ထူး၏၊ အနက်မှာ “အစိုးရသူ၏အဖြစ်, အကြီးအကဲ၏အဖြစ်ရှိသော”ဟု အတူတူပင်၊ (တစ်နည်း) ဣဿရိယံ စ+အာဓိပစ္စံ စ ဣဿရိယာဓိပစ္စာနိ၊ ဣဿရိယာဓိပစ္စေဟိ+ သမန္နာဂတံ ဣဿရိယာဓိပစ္စံ- အစိုးရသူ၏အဖြစ်, အကြီးအကဲ၏အဖြစ်တို့နှင့် ပြည့် စုံသော၊ သမန္နာဂတကျေ၊ သို့မဟုတ် သမန္နာဂတတဒ္ဓိတ်(ပါစိ ယော- ၃၃၁)
...[စာမျက်နှာ- ၆၉၃]...
သော။ ဝါ– အစိုးရသူ၏အဖြစ်, အကြီးအကဲ၏အဖြစ်နှင့် ပြည့်စုံသော။ ရဇ္ဇံ– မင်း၏အဖြစ်ကို။ ကာရေတိ– (နတ်တို့ကို) ပြုစေ၏။ တသ္မာ၊ “ဒေဝါနမိန္ဒော” တိ– ဒေဝါနမိန္ဒဟူ၍။ ဝုစ္စတိ+
မဟာလိ! ဒေဝါနမိန္ဒဿ၊ သက္ကဿ– သည်။ ပုဗ္ဗေ၊ မနုဿဘူတဿ– လူ တို့၌ ဖြစ်စဉ်။ ဝါ– လူ့အဖြစ်သို့ ရောက်စဉ်။ သတ္တ– ၇-ပါးကုန်သော။ ဝတပဒါနိ ဝတပဒါနိ ဝတပဒါနိ– ကျင့်ဝတ်အစုတို့သည်။ ဝါ– တို့ကို။ သမတ္တာနိ သမတ္တာနိ သမတ္တာနိ– အညီအမျှ ယူအပ်ကုန်သည်၊
ရဇ္ဇံ ကာရေတိ။ ။ အထက်၌ နီတိဓာတု- ၃၈၈အတိုင်း ပေးခဲ့သည်၊ “ရညော+ ဘာဝေါ ရဇ္ဇံ၊ [ရာဇ+ဏျ၊- သီဋီသစ်၊၂၊၂၃၃]”ဟုပြု၊ ကာရေတိကား ကရဓာတ်, ကာရိတ်ဏေပစ္စည်း, တိဝိဘတ်ဖြင့်ပြီးသော ကာရိတ်ရုပ်တည်း။
မောဂ်၊ မောဂ်ပံ- ၃၀၃။ ။ “ရဇ္ဇံ– မင်း၏အလုပ်, အုပ်ချုပ်မှုကို၊ ကာရေတိ– ပြု၏”ဟု ပေး၊ “ရညော+ကမ္မံ ရဇ္ဇံ(ထောမ၊ မဟာဘာ- ၂, ၄၅၄)”ဟုပြု၊ ကာရေတိကား ရှေ့ နည်းကဲ့သို့ ကာရိတ်ရုပ်မဟုတ်၊ သုဒ္ဓရုပ်တည်း၊ ကရဓာတ်, စုရာဒိတော ဏေ ဏယာ၌ “ဏေ ဏယာ”ဟူသော ယောဂဝိဘာဂဖြင့် ဏေပစ္စည်းသက်၊ တနာဒိဩပစ္စည်းသက်၊ ကွစိဓာတုဖြင့် ဩပစ္စည်းချေ။ (မောဂ်နိ- ၂, ၁၇၂၊ ကစ်ဘာ- ၂, ၄၀၅)
မောဂ်ပံဋီ- ၂၃၇။ ။ “ရဇ္ဇံ- မင်း၏ဥစ္စာဖြစ်သော အင်္ဂါ၇လီ, စုံညီခံ့ခိုင်, နိုင်ငံတော် ကို၊ ကာရေတိ- ဖြစ်စေ၏”ဟုပေး၊ “ရညော+ဣဒံ ရဇ္ဇံ(ဝိမတိ၊၁၊၃၅၊ ပါစိယော- ၆၁)”ဟုပြု၊ ကရဓာတ် ပဝတ္တန(ဖြစ်ခြင်း)အနက်ကို ဟော၏။ (သံဋ္ဌ- ၃, ၃၀၇)
ဝတပဒါနိ။ ။ ဝတာနိ စ+တာနိ+ပဒါနိ စာတိ ဝတပဒါနိ- ကျင့်ဝတ်အစုတို့၊ ပဒ သဒ္ဒါ ကောဋ္ဌာသအနက်(သံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၁၇၊ သံဋီ၊၁၊၃၃၆)၊ (တစ်နည်း) “ပဇ္ဇိတဗ္ဗာနီတိ ပဒါနိ၊ ဝတာနိယေဝ+ပဒါနိ ဝတပဒါနိ- ကျင့်အပ်သောဝတ်တို့- ကျင့်ဝတ်တို့” ဟုပြု၊ ပဒသဒ္ဒါ အကျင့်အနက်ဟော(ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃, ၇၊ ဒီဋီ- ၃, ၆)
သမတ္တာနိ။ ။ အာဒီယိံသူတိ အတ္တာနိ၊ [အာ+ဒါ+တ၊ ကွစိ ဓာတုဖြင့် ဒါကို တ-ပြု, အာကို ရဿပြု၊ -ရူ- ၃၈၅။] သမံ+အတ္တာနိ သမတ္တာနိ၊ [သမ+အတ္တ၊ -သံဋီ- ၁, ၃၃၆၊] ဓမ္မဋီ- ၆၈၌ “သံ သုဋ္ဌုံ အတ္တယိံသု ဂဏှိံသူတိ သမတ္တာနိ”ဟုပြုသည်၊ ကတ္တားက “သက္ကဿ”ဟု ဆဋ္ဌီဖြင့်ရှိသဖြင့် ကတ္တုသာဓ်ပြုခြင်းမှာ မကောင်းပါ၊ မှန်၏- ဆဋ္ဌီကတ္တား သည် တတိယာကတ္တားကဲ့သို့ အဝုတ္တကတ္တားဖြစ်ရကား သမတ္တာနိသည် ကံဟောကြိ ယာ(ကမ္မသာဓ်)သာ ဖြစ်ရမည်။ [ဆဋ္ဌီကတ္တား, ရံခါငြားမူ, ကတ္တားတတိယာနှင့် တူမြဲ (ဘုရားကြီး- ၇၂)။]
...[စာမျက်နှာ- ၆၉၄]...
သမာဒိန္နာနိ– ကောင်းစွာ ယူအပ်ကုန်သည်။ ဝါ– ဆောက်တည်အပ်ကုန်သည်။ [သမာဒိန္နာနီ သမာဒိန္နာနီ သမာဒိန္နာနီတိ တတ္ထ သက္ကစ္စကာရိတာယ သမ္မာ အာဒိန္နာနိ၊ -သံ၊ဋီ၊ ၁၊ ၃၃၆။] အဟေသုံ– ကုန်ပြီ။ ယေသံ– ယင်းကျင့်ဝတ်အစုတို့၏။ ဝါ– တို့ကို။ သမာဒိန္နတ္တာ– ကောင်းစွာ ယူအပ်ကုန်သည်၏ အဖြစ်ကြောင့်။ သက္ကော– သည်။ သက္ကတ္တံ– ၏ အဖြစ်သို့။ အဇ္ဈဂါ– ပြီ။ သတ္တ– ကုန်သော။ ဝတပဒါနိ– တို့သည်။ ကတမာနိ– အဘယ်တို့နည်း။? ယာဝဇီဝံ– အသက်၏ အပိုင်းအခြားအတိုင်း။ ဝါ– အသက် ထက်ဆုံး။ မာတာပေတ္တိဘရော– မိဘတို့ကို ပြုစုလုပ်ကျွေးသူသည်။ အဿံ– ဖြစ်ရာ၏။ ယာဝဇီဝံ၊ ကုလေ– အမျိုး၌။ ဇေဋ္ဌာပစာယီ– ကြီးသူတို့ကို ရိုသေလေး စားလေ့ရှိသူသည်။ အဿံ– ရာ၏။ ယာဝဇီဝံ၊ သဏှဝါစော– သိမ်မွေ့သော စကား ရှိသူသည်။ အဿံ၊ ယာဝဇီဝံ၊ အပိသုဏဝါစော– ချောပစ်ကုန်းတိုက်ကြောင်း စကားမရှိသူသည်။ အဿံ၊ ယာဝဇီဝံ၊ ဝိဂတမလမစ္ဆေရေန– ကင်းသော မစ္ဆေရ အညစ်အကြေးရှိသော။ စေတသာ– စိတ်ဖြင့်။ အဂါရံ– အိမ်၌။ အဇ္ဈာဝသေယျံ– နေရာ၏။ (တစ်နည်း) အဂါရံ– ကို။ အဇ္ဈာဝသေယျံ– လွှမ်းမိုးအုပ်ချုပ်၍ သူတစ် ပါးနှင့် မဆက်ဆံသော အပိုင်းခြားအားဖြင့် နေရာ၏။ (အုပ်ချုပ်စောင့်ရှောက်၍ နေရာ၏)၊ မုတ္တစာဂေါ– လွတ်လွတ်ကျွတ်ကျွတ် စွန့်ကြဲခြင်းရှိသည်။ (မငြိတွယ် ဘဲ စွန့်ကြဲခြင်းရှိသည်)၊ ပယတပါဏိ ပယတပါဏိ ပယတပါဏိ– လှူဒါန်းခြင်းငှာ အမြဲဆေးကြောအပ်ပြီး သော လက်ရှိသည်။ ဝါ– စင်ကြယ်သောလက်ရှိသည်။ ဝေါသဂ္ဂရတော– စွန့်ကြဲ
ဝိဂတမလမစ္ဆေရေန။ ။ မစ္ဆေရမေဝ+မလံ မစ္ဆေရမလံ- မစ္ဆေရဟူသော အညစ် အကြေး၊ မစ္ဆေရနှင့် မလကို ရှေ့နောက်ပြန်(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၂၊ အံဋီ၊၂၊၁၂၁)၊ (တစ်နည်း) မလဉ္စ+မစ္ဆေရဉ္စ မလမစ္ဆေရံ- မစ္ဆေရမှ ကြွင်းသော လောဘစသောအညစ်အကြေးနှင့် မစ္ဆေရ၊ ဝိဂတံ+မစ္ဆေရမလံ ဧတ္ထာတိ ဝိဂတမလမစ္ဆေရံ(အံဋီ၊၂၊၁၂၁)၊ ဝိဂတာနိ+ မလမစ္ဆေရာနိ ဧတသ္မာတိ ဝိဂတမလမစ္ဆေရံ(ဝိသုဒ္ဓိ၊ဋီ၊၁၊၂၈၂)၊ ဣတ္ထူတလက္ခဏ အနက်၌ တတိယာသက်၊- ဝိသုဒ္ဓိ၊ဋီ၊၁၊၂၈၃
ပယတပါဏိ။ ။ “ပယတပါဏီ ပယတပါဏီ ပယတပါဏီတိ ဓောတဟတ္ထော(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၃၂)”နှင့်အညီ ပေးခဲ့သည်၊ “ပယတပါဏီ ပယတပါဏီ ပယတပါဏီတိ ဝါ အာယတပါဏီ၊ ပယတပါဏီ ပယတပါဏီ ပယတပါဏီတိ ဝါ ဥဿာဟိတ- ဟတ္ထော(ဣတိ၊ဋ္ဌ၊၃၀၅)”အဖွင့်အလို “ပယတပါဏိ- ဆုပ်ကိုင်မထားဘဲ ဖြန့်ထားအပ် သော လက်ရှိသည်၊ ဝါ- အားတက်စေအပ်(မြှောက်ချီအပ်)သော လက်ရှိသည်”ဟုပေး။
...[စာမျက်နှာ- ၆၉၅]...
ခြင်း၌ မွေ့လျော်သည်။ ယာစယောဂေါ– တောင်းခံခြင်း၌ သင့်လျော်သည်။ (တောင်းခံခြင်းငှာ သင့်လျော်သည်)၊ ဝါ– တောင်းခံသူတို့နှင့် ယှဉ်တွဲဆက်သွယ် ခြင်းရှိသည်။ ဒါနသံဝိဘာဂရတော– ပေးလှူခြင်း, ခွဲခြမ်းဝေဖန်ခြင်း၌ မွေ့လျော် သည်။ ဝါ– ပေးလှူအပ်သောပစ္စည်းမှ ခွဲခြမ်းဝေဖန်ခြင်း၌ မွေ့လျော်သည်။ [ဤ ပုဒ်ကို ဓမ္မဘာ-၁, ၃၅၁၌ ရေးခဲ့ပြီ၊] အဿံ၊ ယာဝဇီဝံ၊ သစ္စဝါစော– မှန်သော စကားရှိသူသည်။ အဿံ၊ “မေ– ငါ၏။ ဝါ–မှာ။ ကောဓော– အမျက်ဒေါသသည်။ သစေပိ ဥပ္ပဇ္ဇေယျ– အကယ်၍မူလည်း ဖြစ်အံ့။ (ဧဝံ သတိ)၊ နံ– ထိုအမျက်ဒေါသ ကို။ ခိပ္ပမေဝ– လျင်မြန်စွာသာလျှင်။ ပဋိဝိနေယျံ– ပယ်ဖျောက်အံ့။” ဣတိ– ဤသို့ နှလုံးသွင်း၍။ ယာဝဇီဝံ၊ အက္ကောဓနော– အမျက်ထွက်လေ့မရှိသူသည်။ အဿံ– ဖြစ်ရာ၏။ မဟာလိ! ဒေဝါနမိန္ဒဿ– သော။ သက္ကဿ– သည်။ ပုဗ္ဗေ၊ မနုဿဘူတဿ– စဉ်။ သတ္တ– ကုန်သော။ ဣမာနိ ဝတပဒါနိ– ဤကျင့်ဝတ်အစုတို့သည်။ ဝါ– တို့ကို။ သမတ္တာနိ– ကုန်သည်။ သမာဒိန္နာနိ– ကုန်သည်။ အဟေသုံ– ကုန်ပြီ။ ယေသံ– ယင်းကျင့်ဝတ်၇-ပါးတို့၏။ ဝါ– တို့ကို။ သမာဒိန္နတ္တာ– အပ်ကုန်သည်၏ အဖြစ်ကြောင့်။ သက္ကော– သည်။ သက္ကတ္တံ– ကို။ အဇ္ဈဂါ– ပြီ။ ဣတိ– ဤသို့ မိန့် တော်မူပြီ။
မာတာပေတ္တိဘရံ ဇန္တုံ, ကုလေ ဇေဋ္ဌာပစာယိနံ၊ သဏှံ သခိလသမ္ဘာသံ, ပေသုဏေယျပ္ပဟာယိနံ
မစ္ဆေရဝိနယေ ယုတ္တံ, သစ္စံ ကောဓာဘိဘုံ နရံ၊ တံ ဝေ ဒေဝါ တာဝတိံသာ, အာဟု သပ္ပုရိသော ဣတိ။
မာတာပေတ္တိဘရံ မာတာပေတ္တိဘရံ မာတာပေတ္တိဘရံ– မိဘ၂-ပါး, အရေးထားလျက်, လေးစားသမှု, ပြုစုလုပ် ကျွေးတတ်ထသော။ ကုလေ– မိဘက်ဖဘက်, အဘက်ဘက်က, အဆက် အသွယ်, အမျိုးအနွယ်၌။ ဇေဋ္ဌာပစာယိနံ– ကိုယ့်ထက်ကြီးရင့်, ဂုဏ်ဝါမြင့်မှု,
ယာစယောဂေါ။ ။ ယာစေ (ယာစနေ)+ယောဂေါ ယာစယောဂေါ၊ ပရေဟိ ယာစိတုံ ယုတ္တောတိ အတ္ထော(ဝိသုဒ္ဓိ၊ဋီ၊၁၊၂၈၃)။ ယာစန္တီတိ ယာစာ(ဣတိ၊ဋ္ဌ၊၃၀၃)၊ ယာစေဟိ (ယာစကေဟိ) ယောဂေါ ဧတဿာတိ ယာစယောဂေါ(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၃၂)
မာတာပေတ္တိဘရံ။ ။ မာတာပိတရော ဘရတီတိ မာတာပေတ္တိဘရော၊ မာတာ-
...[စာမျက်နှာ- ၆၉၆]...
အသင့်စိတ်ထား, ရိုသေလေးစားလေ့ရှိထသော။ သဏှံ– စိတ်ရင်းပြကတေ့,လွန် သိမ်မွေ့သည်ဖြစ်၍။ သခိလသမ္ဘာသံ– ပြေပြစ်ညက်ညော, အားလုံးချောအောင်, ပြောတတ်ဆိုတတ်, သုံးနှုန်းတတ်ထသော။ ပေသုဏေယျပ္ပဟာယိနံ– ချစ်သူ၂ ယောက်, ကွဲပြားလောက်အောင်, ကောက်ကျစ်စိတ်ထား, ကုန်းချောစကား ကိုလည်း ပယ်ထသော။ မစ္ဆေရဝိနယေ– မပေးရက်ချေ, ဝန်တိုစေသည့်, မစ္ဆေရ တရား, ဖယ်ရှားခြင်း၌။ ယုတ္တံ– လှူရေးစွန့်ရေး, ပေးကမ်းရေးဝယ်, လေးလေး ပင်ပင်, အမြဲယှဉ်ထသော။ [ဇာဋီသစ်-၁, ၂၃၃အလို “မစ္ဆေရဝိနယေန”ဟု ဖွင့်သဖြင့် တတိယာအနက်ယူကာ “မစ္ဆေရဝိနယေ– နှင့်။ ယုတ္တံ– သော”ဟုပေး။] သစ္စံ– မိမိနှုတ်မှာ, ကျက်သရေဖြာအောင်, မေတ္တာပြည့်ပြည့်, သစ္စာလည်းရှိထသော။ ကောဓာဘိဘုံ– ရံခါဒေါသ, ဖြစ်ပေါ်ကလည်း, ထကြွမတိုး, လွှမ်းမိုးနိုင်ထသော။ ဇန္တုံ–ရှေးကောင်းမှုကံ, ပြုစီမံသဖြင့်, လူ့ထံရောက်လာ, သတ္တဝါတစ်ယောက် ဖြစ်သော။ တံ နရံ– တော်ရုံမက, ကောင်းမွန်လှသဖြင့်, လောကထင်ပေါ်, ထို လူတော်လူကောင်းကို။ ဒေဝါ တာဝတိံသာ– ဝတိံစံစား, နတ်အများတို့သည်။ သပ္ပုရိသော ဣတိ– ချီးမွမ်းဖွယ်တောင်း, ကောင်းထက်ကောင်းမည့်, အလျောင်း လျာဝင်, သူတော်စင်ဟူ၍။ ဝေ– စင်စစ်ဧကန်, အမှန်အားဖြင့်။ အာဟု– တအံ့ တဩ, တသောသောဖြင့်, ပြော၍မပြီး, ချီးမွမ်းကြလေကုန်သတည်း။
မဟာလိ! ဣတိ– ဤဆိုအပ်ခဲ့သော။ ဣဒံ– ဤကောင်းမှုသည်။ သက္ကေန– သိကြားသည်။ မဃမာဏဝကာလေ– မဃလုလင်ဖြစ်ရာအခါ၌။ ကတကမ္မံ– ပြု အပ်ခဲ့သော ကောင်းမှုတည်း။ ဣတိ– သို့။ ဝတွာ– ၍။ ပုန၊ တေန– ထိုမဟာလိ သည်။ “ဘန္တေ! ကထံ– အဘယ်သို့လျှင်။ မဃမာဏဝေါ– သည်။ ပဋိပဇ္ဇိ– ကျင့် ခဲ့ပါသနည်း?” ဣတိ– ဤသို့ မေးလျှောက်ပြီ။ တဿ– ထိုမဃလုလင်၏။ ပဋိပတ္တိံ– အကျင့်ကို။ ဝိတ္ထာရတော– အကျယ်အားဖြင့်။ သောတုကာမေန– နာခြင်း ငှာအလိုရှိသော မဟာလိသည်။ ပုဋ္ဌော– မေးအပ်သည်။ (ဟုတွာ)၊ “မဟာလိ! တေန ဟိ– ထိုသို့ဖြစ်လျှင်။ သုဏာဟိ– နာလော။” ဣတိ– သို့။ ဝတွာ– ၍။ အတီတံ– ဒီနမန္တဿိ တောဘရာဒီသု (နီတိ-၄၂၇) သုတ်ဖြင့် နောက်ဘရသဒ္ဒါကြောင့် ပိတု၏ ဥကို ဣပြု။ တဒွေဘော်လာ၊ ပိ၏၊ ဣကို ဧဝုဒ္ဓိပြု (နီတိသုတ္တ-၉၀၊ ဇာဋီသစ်-၁, ၂၃၃)
...[စာမျက်နှာ- ၆၉၇]...
ကို။ အာဟရိ– ဆောင်ပြတော်မူပြီ။ (ကိံ)
အတီတေ– ၌။ မဂဓရဋ္ဌေ– မဂဓတိုင်း၌။ မစလဂါမေ– မစလရွာ၌။ မဃော နာမ– သော။ မာဏဝေါ– လုလင်သည်။ ဂါမကမ္မကရဏဋ္ဌာနံ– ရွာလုပ်ငန်းကို လုပ် ရာအရပ်သို့။ ဂန္တွာ– ၍။ အတ္တနော– ၏။ ဌိတဋ္ဌာနံ– တည်ရာအရပ်ကို။ ပါဒန္တေန– ခြေဖျားဖြင့်။ ပံသုံ– မြေကို။ ဝိယူဟိတွာ– ယက်၍။ ရမဏီယံ– မွေ့လျော်ထိုက်သည် ၏အဖြစ်ကို။ ဝါ– မွေ့လျော်ဖွယ်ကောင်းအောင်။ ကတွာ၊ အဋ္ဌာသိ– တည်ပြီ။ အပရော– အခြားသူသည်။ တံ– ထိုမဃလုလင်ကို။ ဗာဟုနာ– လက်မောင်းဖြင့်။ ပဟရိတွာ– တိုက်ခတ်၍။ တတော– ထိုအရပ်မှ။ အပနေတွာ– တွန်းဖယ်၍။ သယံ– ကိုယ်တိုင်။ တတ္ထ– ထိုအရပ်၌။ အဋ္ဌာသိ– ပြီ။ သော– ထိုမဃလုလင်သည်။ တဿ– ထိုသူ့အား။ အကုဇ္ဈိတွာဝ– စိတ်မဆိုးမူ၍သာလျှင်။ အညံ– သော။ ဌာနံ– အရပ်ကို။ ရမဏီယံ– ကို။ ကတွာ– ၍။ ဌိတော– တည်ပြီ။ တတောပိ– ထိုအရပ်မှလည်း။ နံ– ထိုမဃလုလင်ကို။ အညော– အခြားသောသူသည်။ အာဂန္တွာ– လာ၍။ ဗာဟုနာ– ဖြင့်။ ပဟရိတွာ– ၍။ အပနေတွာ– ၍။ သယံ– ကိုယ်တိုင်။ အဋ္ဌာသိ– ပြီ။ သော– ထိုမဃလုလင်သည်။ တဿပိ– ထိုသူ့အားလည်း။ အကုဇ္ဈိတွာဝ– ၍သာလျှင်။ အညံ– သော။ ဌာနံ– ကို။ ရမဏီယံ– ကို။ ကတွာ– ၍။ ဌိတော– ပြီ။ ဣတိ– ဤ သို့လျှင်။ တံ– ထိုမဃလုလင်ကို။ ဂေဟတော– အိမ်မှ။ နိက္ခန္တာ နိက္ခန္တာ– ထွက်လာ ကုန်, ထွက်လာကုန်သော။ ပုရိသာ– တို့သည်။ ဗာဟုနာ– ဖြင့်။ ပဟရိတွာ– ၍။ ဌိတဌိတဋ္ဌာနတော– တည်ရာတည်ရာအရပ်မှ။ အပနေသုံ– တွန်းဖယ်ကုန်ပြီ။ သော– ထိုမဃလုလင်သည်။ “သဗ္ဗေပိ– ကုန်သော။ ဧတေ– ဤသူတို့သည်။ မံ– ငါ့ကို။ နိဿာယ– ၍။ သုခိတာ– ချမ်းသာခြင်းရှိကုန်သည်။ ဇာတာ– ကုန်ပြီ။ ဣမိနာ ကမ္မေန– ဤအလုပ်သည်။ မယှံ– အား။ သုခဒါယကေန– ချမ်းသာကို ပေးနိုင်သော။ ပုညကမ္မေန– ကောင်းမှုသည်။ ဘဝိတဗ္ဗံ– ဖြစ်ရာ၏။” ဣတိ စိန္တေတွာ၊ ပုနဒိဝသေ– နောက်တစ်နေ့၌။ ကုဒါလံ– ပေါက်တူးကို။ အာဒါယ– ယူ၍။ ခလမဏ္ဍလမတ္တံ–
မစလဂါမေ။ ။ ဓမ္မဋီ- ၆၈၌ “မစလဂါမေတိ စောရဂါမေ၊ မစလသဒ္ဒေါ ဟိ စောရပရိယာယော”ဟု ဖွင့်၏၊ “မစေ စောရကမ္မေ+အလန္တိ မစလော(ကစ္စည်း- ၆၅)” ကို ကြည့်ဖွင့်ဟန် တူ၏၊ ထိုအလို “မစလဂါမေ- ခိုးသူတို့၏ရွာ၌”ဟု ပေး။
...[စာမျက်နှာ- ၆၉၈]...
ကောက်နယ်တလင်းဝိုင်အတိုင်းအရှည်ရှိသော။ ဌာနံ– အရပ်ကို။ ရမဏီယံ– ကို။ အကာသိ– ပြုပြီ။ သဗ္ဗေ– အလုံးစုံသောသူတို့သည်။ ဂန္တွာ– ၍။ တတ္ထေဝ– ထိုအရပ်၌ သာလျှင်။ အဋ္ဌံသု– တည်ကုန်ပြီ။ အထ– ၌။ နေသံ– ထိုသူတို့ အား။ သီတသမယေ– အေးရာအခါ၌။ အဂ္ဂိံ– မီးကို။ ကတွာ– ၍။ [အဂ္ဂိံ ကတွာ– မီးဖို၍၊] အဒါသိ– ပေးပြီ။ ဂိမှကာလေ– နွေအခါ၌။ ဥဒကံ– ကို။ (အဒါသိ)၊ တတော– ထိုမှနောက်၌။ “ရမဏီယံ– မွေ့လျော်ထိုက်သော။ ဝါ– မွေ့လျော်ဖွယ်ကောင်းသော။ ဌာနံ နာမ– အရပ် မည်သည်ကို။ သဗ္ဗေသံ– သောသူတို့သည်။ ပိယံ– နှစ်သက်အပ်၏။ ကဿစိ– တစ်စုံတစ်ယောက်သည်။ အပ္ပိယံ နာမ– မချစ်အပ်သည်မည်သည်။ နတ္ထိ။ ဣတော– ဤနေ့မှ။ ပဋ္ဌာယ– စ၍။ မယာ– သည်။ မဂ္ဂံ– ကို။ သမံ– ညီညွတ်အောင်။ ကရောန္တေန– ပြုလျက်။ ဝိစရိတုံ– လှည့်လည်ခြင်းငှာ။ ဝဋ္ဋတိ– သင့်၏။” ဣတိ စိန္တေတွာ၊ ပါတောဝ– စောစော၌ပင်။ နိက္ခမိတွာ– ထွက်၍။ မဂ္ဂံ– ကို။ သမံ– အောင်။ ကရောန္တော– သော်။ ဆိန္ဒိတွာ– ဖြတ်၍။ ဟရိတဗ္ဗယုတ္တကာ– ဖယ်ရှားထိုက်သည် ၏အဖြစ်နှင့် ယှဉ်ကုန်သော။ ရုက္ခသာခါ– သစ်ခက်တို့ကို။ ဟရန္တော– ဖယ်ရှား လျက်။ ဝိစရတိ– ၏။ အထ– ၌။ နံ– ထိုမဃလုလင်ကို။ အပရော– အခြားသူသည်။ ဒိသွာ အာဟ၊ (ကိံ)၊ “သမ္မ– မိတ်ဆွေ! ကိံ– ဘာကို။ ကရောသိ– ပြုနေသနည်း?” ဣတိ– ပြီ။ “သမ္မ– မိတ်ဆွေ! မယှံ– ၏။ သဂ္ဂဂါမိနံ– နတ်ပြည်သို့ ရောက်စေနိုင်သော။ မဂ္ဂံ– လမ်းကို။ ကရောမိ– ပြုနေပါ၏။” ဣတိ– ဤသို့ ပြောပြီ။ “တေန ဟိ– လျှင်။ အဟမ္ပိ– သည်လည်း။ တေ– ၏။ သဟာယော– အဖော်သည်။ ဟောမိ– ဖြစ်ပါမည်။” ဣတိ– ဤသို့ ပြောပြီ။ “သမ္မ! ဟောဟိ– ဖြစ်ပါလော။ သဂ္ဂေါ နာမ– နတ်ပြည်မည်သည်။ ဗဟူနမ္ပိ– များစွာသောသူတို့၏လည်း။ မနာပေါ– စိတ်ကို တိုး ပွားစေတတ်၏။ ဝါ– မြတ်နိုးဖွယ်ဖြစ်၏။ သုခဗဟုလော– များသော ချမ်းသာခြင်း ရှိ၏။” ဣတိ– ဤသို့ ပြောပြီ။ တတော– ထိုအခါမှ။ ပဋ္ဌာယ– ၍။ ဒွေ– ကုန်သော။ ဇနာ– လူတို့သည်။ အဟေသုံ– ကုန်ပြီ။ တေ– ထိုလူ၂ယောက်တို့ကို။ ဒိသွာ– ၍။ တထေဝ– ထိုအတူသာလျှင်။ ပုစ္ဆိတွာ စ– မေး၍လည်းကောင်း။ သုတွာ စ– ကြား၍ လည်းကောင်း။ အပရောပိ– အခြားသောသူသည်လည်း။ တေသံ– ထိုသူတို့၏။ သဟာယော– သည်။ ဇာတော– ပြီ။ ဧဝံ– ဤနည်းအားဖြင့်။ အပရောပိ အပရောပိ– အခြားလည်းဖြစ်သော အခြားလည်းဖြစ်သောသူသည်လည်း။ (တေသံ– တို့၏၊
...[စာမျက်နှာ- ၆၉၉]...
သဟာယော– သည်။ ဇာတော– ပြီ၊) ဣတိ– သို့လျှင်။ သဗ္ဗေပိ– အလုံးစုံလည်း ဖြစ် ကုန်သော။ တေတ္တိံသ– ၃၃ယောက်သော။ ဇနာ– တို့သည်။ ဇာတာ– ကုန်ပြီ။ သဗ္ဗေပိ– ကုန်သော။ တေ– ထိုလူတို့သည်။ ကုဒါလာဒိဟတ္ထာ– လက်၌ ပေါက်တူး အစရှိသည်ရှိကုန်သည်။ (ဟုတွာ) မဂ္ဂံ– ကို။ သမံ– အောင်။ ကရောန္တာ– ကုန် လျက်။ ဧကယောဇနဒွိယောဇနမတ္တဋ္ဌာနံ– တစ်ယူဇနာ, ၂ယူဇနာအတိုင်းအရှည်ရှိ သော အရပ်သို့။ ဂစ္ဆန္တိ– ကုန်၏။
တေ– ထို၃၃ယောက်သောလူတို့ကို။ ဒိသွာ– ၍။ ဂါမဘောဇကော– ရွာစား သည်။ (ရွာသူကြီးသည်)၊ စိန္တေသိ– ပြီ။ (ကိံ)၊ “ဣမေ မနုဿာ– ဤလူတို့သည်။ အယောဂေ– အားမထုတ်သင့်သောအလုပ်၌။ ဝါ– တို့ကို။ ယုတ္တာ– အားထုတ်ကုန် ၏။ ဣမေ– ဤသူတို့သည်။ အရညတော– တောမှ။ မစ္ဆမံသာဒီနိ– ငါး, အသား အစရှိသည်တို့ကို။ သစေ အာဟရေယျုံ– အကယ်၍ ဆောင်ကုန်အံ့။ သုရံ– သေ ရည်ကို။ ကတွာ၊ သစေ ပိဝေယျုံ– အကယ်၍သောက်ကုန်အံ့။ အညံ– သော။ တာဒိသံ– ထိုကဲ့သို့ ရှုအပ်သော။ ကမ္မံ– အမှုကို။ သစေ ကရေယျုံ– အကယ်၍ ပြုကုန်အံ့။ (ဧဝံ သတိ)၊ အဟမ္ပိ– သည်လည်း။ ကိဉ္စိ ကိဉ္စိ– တစ်စုံတစ်ခု တစ်စုံ တစ်ခုကို။ လဘေယျံ– ရရာ၏။” ဣတိ– ဤသို့ ကြံပြီ။ အထ– ထိုအခါ၌။ နေ– ထိုလူတို့ကို။ ပက္ကောသာပေတွာ– စေ၍။ ပုစ္ဆိ၊ (ကိံ)၊ “ (တုမှေ)၊ ကိံ– ဘာကို။ ကရောန္တာ– ကုန်လျက်။ ဝိစရထ– လှည့်လည်ကုန်သနည်း?” ဣတိ– ပြီ။ “သာမိ– အရှင်! သဂ္ဂမဂ္ဂံ– နတ်ပြည်ရောက်ကြောင်းလမ်းကို။ (ကရောန္တာ– ကုန်လျက်။ ဝိစရာမ– ပါကုန်၏၊)” ဣတိ– ဤသို့ပြောကုန်ပြီ။ “ဃရာဝါသံ– အိမ်ဟူသော နေရာ၌။ ဝသန္တေဟိ နာမ– နေသောသူတို့မည်သည်။ ဧဝံ– သို့။ ကာတုံ န ဝဋ္ဋတိ၊ အရညတော– မှ။ မစ္ဆမံသာဒီနိ– တို့ကို။ အာဟရိတုံ– ဆောင်ခြင်းငှာလည်းကောင်း။ သုရံ– ကို။ ကတွာ၊ ပါတုံ– သောက်ခြင်းငှာလည်းကောင်း။ နာနပ္ပကာရေ– အထူးထူး အပြားပြားကုန်သော။ ကမ္မန္တေ– အမှုတို့ကို။ ကာတုံ စ– ငှာလည်းကောင်း။ ဝဋ္ဋတိ– သင့်၏။” ဣတိ– ဤသို့ ပြောပြီ။ တေ– ထိုလူတို့သည်။ တဿ– ထိုရွာစား၏။ ဝစနံ– ကို။ ပဋိက္ခိပိံသု– ပယ်မြစ်ကုန်ပြီ။ ဧဝံ– သို့။ ပုနပ္ပုနံ၊ ဝုစ္စမာနာပိ– ပြောဆိုအပ်ပါ ကုန်သော်လည်း။ ပဋိက္ခိပိံသုယေဝ– ပယ်မြစ်ကုန်သည်သာ။ သော– ထိုရွာစား သည်။ ကုဇ္ဈိတွာ– စိတ်ဆိုး၍။ “နေ– ထိုလူတို့ကို။ နာသေဿာမိ– ပျက်စီးစေအံ့၊
...[စာမျက်နှာ- ၇၀၀]...
ဝါ– ဖျက်ဆီးအံ့။” ဣတိ– ဤသို့ကြံ၍။ ရညော– ၏။ သန္တိကံ– သို့။ ဂန္တွာ၊ “ဒေဝ– ကြီး! တေ စောရေ– ထိုခိုးသူတို့ကို။ ဝဂ္ဂဗန္ဓနေန– အုပ်စုဖွဲ့ခြင်းဖြင့်။ ဝိစရန္တေ– လှည့်လည်နေသည်တို့ကို။ ပဿာမိ– တွေ့မြင်ရပါ၏။ (တစ်နည်း) ဝဂ္ဂဗန္ဓနေန– ဖြင့်။ ဝိစရန္တေ– လှည့်လည်နေကုန်သော။ တေ စောရေ– တို့ကို။ ပဿာမိ– ၏။” ဣတိ ဝတွာ၊ “ဂစ္ဆ– သွားချေ။ တေ– ထိုခိုးသူတို့ကို။ ဂဟေတွာ– ဖမ်းယူ၍။ အာနေဟိ– ဆောင်ခဲ့လော။” ဣတိ– သို့။ ဝုတ္တေ– သော်။ တထာ– ထိုပြောသည့်အတိုင်း။ ကတွာ– ၍။ သဗ္ဗေ– ကုန်သော။ တေ– ထိုလူတို့ကို။ ဗန္ဓိတွာ– နှောင်ဖွဲ့၍။ အာနေတွာ– ဆောင်၍။ ရညော– ကို။ ဒဿေသိ– ပြပြီ။ ရာဇာ– သည်။ အဝီမံသိတွာဝ– မစူးစမ်းမူ၍သာလျှင်။ “ဟတ္ထိနာ– ဆင်ဖြင့်။ ဝါ– ကို။ မဒ္ဒါပေထ– နင်းစေကြလော။” ဣတိ– သို့။ အာဏာပေသိ– စေခိုင်းပြီ။ မဃော– သည်။ သေသာနံ– ကြွင်းသော လူတို့အား။ ဩဝါဒံ– ကို။ အဒါသိ– ပေးပြီ။ (ကိံ)၊ “သမ္မာ– မိတ်ဆွေတို့! မေတ္တံ– ကို။ ဌပေတွာ– ကြဉ်ထား ၍။ အမှာကံ– တို့၏။ အညော– မေတ္တာမှ အခြားသော။ အဝဿယော– အားကိုးစရာသည်။ နတ္ထိ။ တုမှေ– တို့သည်။ ကတ္ထစိ– တစ်စုံ တစ်ယောက်အပေါ်၌။ ကောပံ– အမျက်ဒေါသကို။ အကတွာ– မပြုမူ၍။ ရညေ စ– ၌လည်းကောင်း။ ဂါမဘောဇကေ စ– ရွာစား၌လည်းကောင်း။ မဒ္ဒနဟတ္ထိမှိ စ– နင်းမည့်ဆင်၌လည်းကောင်း။ အတ္တနိ စ– မိမိ၌လည်းကောင်း။ မေတ္တစိတ္တေန– မေတ္တာနှင့် ယှဉ်သော စိတ်အားဖြင့်။ သမစိတ္တာဝ– တူမျှသော စိတ်ရှိကုန်သည်သာ။ ဟောထ– ဖြစ်ကြလော။” ဣတိ– ဤသို့ အဆုံးအမပေးပြီ။ တေ– ထိုလူတို့ သည်။ တထာ– ထိုဆုံးမသည့်အတိုင်း။ ကရိံသု၊ အထ– ၌။ နေသံ– ထိုသူတို့၏။ မေတ္တာနုဘာဝေန– မေတ္တာ၏အာနုဘော်ကြောင့်။ ဟတ္ထီ– သည်။ ဥပသင်္ကမိတုမ္ပိ– ငှာလည်း။ န ဝိသဟိ– မရဲဝံ့။ ရာဇာ– သည်။ တမတ္ထံ– ထိုအကြောင်းကို။ သုတွာ– စောရေ တေ။ တေသည် “နိပါတ်တေ, ဓာတ်တေ, ဝိဘတ်တေ, အာဒေသ တေ”ဟု ၄မျိုးရှိ၏။ နောက်အပိုဒ်၌ “တုမှေ ကိရ ဝဂ္ဂဗန္ဓနေန စောရာ ဟုတွာ”ဟုရှိရာ တုမှေနှင့် စောရာအရတူထားသကဲ့သို့ ဤ၌လည်း စောရေနှင့် တေကို အရတူယူကာ တနောင် ယောဝိဘတ်ကို အာပြုထားသော အာဒေသတေယူ၍ ပေးခဲ့သည်။ (တစ်နည်း) “တေတိ နိပါတမတ္တံ (ဣတိ.ဋ္ဌ-၁၆၀၊ ဝိမာန၊ဋ္ဌ၊ ၁၁၂၊ ထေရ၊ဋ္ဌ၊ ၁၊ ၄၅၇) “အဖွင့်မှ တေကဲ့သို့ တေကို အနက်မဲ့နိပါတ်ယူ၍ “စောရေ– တို့ကို”ဟုပေး။
...[စာမျက်နှာ- ၇၀၁]...
၍။ ဗဟူ– ကုန်သော။ မနုဿေ– တို့ကို။ ဒိသွာ– ၍။ ဝါ– ကြောင့်။ မဒ္ဒိတုံ– နင်းခြင်းငှာ။ န ဝိသဟိဿတိ– ရဲဝံ့လိမ့်မည်မဟုတ်။ “ဂစ္ဆထ– သွားကြလော။ နေ– ထိုလူတို့ကို။ ကိလေဉ္ဇန– ဖျာဖြင့်။ ပဋိစ္ဆာဒေတွာ– ဖုံးအုပ်၍။ မဒ္ဒါပေထ– နင်းစေကြလော။” ဣတိ– သို့။ အာဟ– ပြီ။ တေ– ထိုလူတို့ကို။ ကိလေဉ္ဇန– ဖြင့်။ ပဋိစ္ဆာဒေတွာ– ၍။ မဒ္ဒိတုံ– နင်းခြင်းငှာ။ ပေသိယမာနောပိ– စေလွှတ်အပ်ပါသော်လည်း။ ဟတ္ထီ– သည်။ ဒူရတောဝ– အဝေးမှပင်။ ပဋိက္ကမိ– ဖဲသွားပြီ။ ဝါ– နောက်ဆုတ်ပြီ။
ရာဇာ– သည်။ တံ ပဝတ္တိံ– ထိုဖြစ်ပုံကို။ သုတွာ– ၍။ “ဧတ္ထ– သို့ဖြစ်ရာ၌။ ကာရဏေန– အကြောင်းသည်။ ဘဝိတဗ္ဗံ– ရှိရာ၏။” ဣတိ– ဤသို့ ကြံ၍။ တေ– ထိုလူတို့ကို။ ပက္ကောသာပေတွာ– ခေါ်စေ၍။ ပုစ္ဆိ၊ (ကိံ)၊ “တာတာ– အမောင်တို့! မံ– ကို။ နိဿာယ၊ တုမှေ– တို့သည်။ ကိံ– အဘယ်အရာကို။ န လဘထ– မရကုန် သနည်း?” ဣတိ– ဤသို့ မေးပြီ။ “ဒေဝ– ကြီး! ဧတံ– ဤစကားသည်။ ကိံ နာမ– အဘယ်မည်သော စကားပါနည်း?” ဣတိ– ဤသို့ မေးကုန်ပြီ။ “တုမှေ– တို့သည်။ ဝဂ္ဂဗန္ဓနေန– အုပ်စုဖွဲ့ခြင်းဖြင့်။ စောရာ– တို့သည်။ ဟုတွာ၊ အရညေ– ၌။ ဝိစရထ ကိရ– လှည့်လည်ကုန်သတဲ့။” ဣတိ– ဤသို့မိန့်ပြီ။ “ဒေဝ! ကော– အဘယ်သူ သည်။ ဧဝံ– သို့။ အာဟ– နည်း?” ဣတိ– ဤသို့ မေးကုန်ပြီ။ “တာတာ– အမောင် တို့! ဂါမဘောဇကော– သည်။ (အာဟ)၊” ဣတိ– ဤသို့ မိန့်ပြီ။ “ဒေဝ! မယံ– ကျွန်တော်မျိုးတို့သည်။ စောရာ– ခိုးသူတို့သည်။ န– မဟုတ်ပါကုန်။ ပန– စင်စစ် ကား။ မယံ– တို့သည်။ အတ္တနော– ၏။ သဂ္ဂမဂ္ဂံ– နတ်ပြည်သို့ ရောက်ကြောင်း လမ်းကို။ သောဓေန္တာ– သုတ်သင်ကုန်လျက်။ ဣဒဉ္စိဒဉ္စ– ဤမည်ဤမည်သော အလုပ်ကိုသာ။ ကရောမ– ပြုပါကုန်၏။ ဂါမဘောဇကော– သည်။ အကုသလကိရိယာယ– အကုသိုလ်ကို ပြုခြင်းငှာ။ နိယောဇေတွာ– တိုက်တွန်း၍။ အတ္တနော– ၏။ ဝစနံ– ကို။ အကရောန္တေ– မပြုကုန်သော။ အမှေ– ကျွန်တော်မျိုးတို့ကို။ နာသေတုကာမော– ပျက်စီးစေခြင်းငှာ အလိုရှိသည်။ (ဟုတွာ)၊ ကုဇ္ဈိတွာ– စိတ် ဆိုး၍။ ဧဝံ– သို့။ အာဟ။” ဣတိ– ဤသို့ တင်လျှောက်ကုန်ပြီ။ အထ– ထိုအခါ၌။ ရာဇာ– သည်။ တေသံ– ထိုသူတို့၏။ ကထံ– ကို။ သုတွာ– ၍။ သောမနဿပ္ပတ္တော– ကောင်းသောစိတ်ရှိသူ၏အဖြစ်သို့ ရောက်သည်။ (ရွှင်လန်းဝမ်းမြောက်ခြင်းသို့
...[စာမျက်နှာ- ၇၀၂]...
ရောက်သည်)၊ ဟုတွာ၊ “တာတာ– တို့! အယံ တိရစ္ဆာနော– ဤတိရစ္ဆာန်ဖြစ် သောဆင်သည်။ တုမှာကံ– တို့၏။ ဂုဏေ– တို့ကို။ ဇာနာတိ– သိ၏။ အဟံ– သည်။ မနုဿဘူတော– လူတို့၌ ဖြစ်သည်။ ဝါ– လူဖြစ်၍ဖြစ်သည်။ (သမာနော– ဖြစ်ပါ လျက်၊) (တုမှာကံ– တို့၏။ ဂုဏေ– တို့ကို၊)၊ ဇာနိတုံ– ငှာ။ နာသက္ခိံ– မစွမ်းနိုင်ခဲ့။ မေ– အား။ ခမထ– သည်းခံကြပါ။” ဣတိ– ဤသို့ မိန့်ပြီ။ စ ပန– သည်သာမက သေး။ ဧဝံ– ဤသို့။ ဝတွာ– ပြီး၍။ သပုတ္တဒါရံ– သားသမီး,မယားနှင့် တကွဖြစ်သော။ ဂါမဘောဇကံ– ကို။ တေသံ– ထိုသူတို့၏။ ဒါသံ– ကျွန်အဖြစ်ကိုလည်းကောင်း။ ဟတ္ထိံ– ဆင်ကို။ အာရောဟနိယံ– တက်စီးခြင်းကို ထိုက်သည်၏အဖြစ် ကိုလည်းကောင်း။ ဝါ– စီးစရာယာဉ်အဖြစ်ကိုလည်းကောင်း။ တံ ဂါမံ– ထိုရွာကို။ ယထာသုခံ– အကြင်အကြင်ချမ်းသာသည့်အတိုင်း။ ဝါ– ချမ်းသာသည့်အား လျော်စွာ။ ပရိဘောဂံ စ– သုံးဆောင်ထိုက်သည်၏အဖြစ်ကိုလည်းကောင်း။ ကတွာ– ၍။ အဒါသိ၊ တေ– ထိုသူတို့သည်။ “ဣဓေဝ– ဤယခုဘဝ၌ပင်။ နော– ငါတို့သည်။ ကတပုညဿ– ပြုအပ်သော ကောင်းမှု၏။ အာနိသံသော– အကျိုး ကို။ ဒိဋ္ဌော– တွေ့မြင်အပ်ပြီ။” ဣတိ– ဤသို့ တွေး၍။ မတ္တာယ– အတိုင်းအရှည် ထက်။ ဘိယျောသော– လွန်စွာ။ ပသန္နမာနသာ– ကြည်လင်သော စိတ်ရှိကုန် သည်။ ဟုတွာ၊ တံ ဟတ္ထိံ– ထိုဆင်ကို။ ဝါရေန ဝါရေန– အလှည့်အားဖြင့်, အလှည့် အားဖြင့်။ အဘိရုယှ– တက်စီး၍။ ဂစ္ဆ နာ– သွားကုန်လျက်။ မန္တယိံသု– တိုင်ပင်ကုန်္တ ပြီ။ (ကိံ)၊ “ဣဒါနိ– ၌။ အမှေဟိ– တို့သည်။ အတိရေကတရံ– သာ၍လွန်စွာ။ ပုညံ– ကောင်းမှုကို။ ကာတဗ္ဗံ– ပြုထိုက်၏။ ကိံ– အဘယ်ကောင်းမှုကို။ ကရောမ– ပြုကြ မည်နည်း? စတုမဟာပထေ– လမ်းဆုံလမ်းမ လမ်းလေးခွ၌။ ထာဝရံ– ခိုင်ခံ့သည် ကို။ ဝါ– ခိုင်ခံ့အောင်။ ကတွာ၊ မဟာဇနဿ– များစွာသော လူအပေါင်း၏။ ဝိဿမနသာလံ– အပန်းဖြေစရာဇရပ်ကို။ ကရိဿာမ– ပြုကြစို့။” ဣတိ– တိုင်ပင်ပြီ။ တေ– ထိုသူတို့သည်။ ဝဍ္ဎကိံ– လက်သမားကို။ ပက္ကောသာပေတွာ– ခေါ်စေ၍။ သာလံ– ဇရပ်ကို။ ပဋ္ဌပေသုံ– ဖြစ်စေကုန်ပြီ။ ဝါ– ဆောက်လုပ်စေကုန်ပြီ။ ပန– သို့သော်လည်း။ မာတုဂါမေသု– မိန်းမတို့၌။ ဝိဂတစ္ဆန္ဒတာယ– ကင်းသော အလို ဆန္ဒရှိကုန်သည်၏အဖြစ်ကြောင့်။ မာတုဂါမာနံ– တို့အား။ တဿာ သာလာယ– ထိုဇရပ်၏။ ပတ္တိံ– ကုသိုလ်အဖို့ကို။ န အဒံသု– မပေးကုန်။
...[စာမျက်နှာ- ၇၀၃]...
ပန– ဆက်။ မဃဿ– ၏။ ဂေဟေ– ၌။ နန္ဒာ– နန္ဒာလည်းကောင်း။ စိတ္တာ– လည်းကောင်း။ သုဓမ္မာ– လည်းကောင်း။ သုဇာ– သုဇာလည်းကောင်း။ ဣတိ– သို့။ စတဿော– ၄ယောက်ကုန်သော။ ဣတ္ထိယော– တို့သည်။ ဟောန္တိ။ တာသု– ထိုမိန်းမတို့တွင်။ သုဓမ္မာ– သည်။ ဝဍ္ဎကိနာ– လက်သမားနှင့်။ သဒ္ဓိံ– တူ။ ဧကတော– တည်း။ ဟုတွာ၊ “ဘာတိက– အစ်ကို! မံ– ကျွန်မကို။ ဣမိဿာ သာလာယ– ၏။ ဇေဋ္ဌိကံ– အကြီးအကဲ၏အဖြစ်ကို။ ကရောဟိ– ပြုပါလော။” ဣတိ ဝတွာ၊ လဉ္ဇံ– တံစိုးလက်ဆောင်ကို။ အဒါသိ၊ သော– ထိုလက်သမားသည်။ “သာဓူ”တိ– ဟူ၍။ သမ္ပဋိစ္ဆိတွာ– ဝန်ခံ၍။ ပဌမမေဝ– ရှေးဥုးစွာသာလျှင်။ ကဏ္ဏိကတ္ထာယ– အထွတ် အကျိုးငှာ။ ရုက္ခံ– သစ်ပင်ကို။ သုက္ခာပေတွာ– ခြောက်သွေ့စေ၍။ တစ္ဆေတွာ– ရွေ၍။ ဝိဇ္ဈိတွာ– ထွင်း၍။ ကဏ္ဏိကံ– အထွတ်ကို။ နိဋ္ဌာပေတွာ– ပြီးစီးစေ၍။ “အယံ သာလာ– ဤဇရပ်သည်။ သုဓမ္မာ နာမ– သုဓမ္မာ မည်၏။” ဣတိ– သို့။ အက္ခရာနိ– အက္ခရာတို့ကို။ ဆိန္ဒိတွာ– ထွင်း၍။ ဝါ– ရေး၍။ ဝတ္ထေန– အဝတ်ဖြင့်။ ပလိဝေဌေတွာ– ရစ်ပတ်၍။ ဌပေသိ– ထားပြီ။ အထ– ၌။ နေ– ထိုသူတို့ကို။ ဝဍ္ဎကီ– လက်သမား သည်။ သာလံ– ကို။ နိဋ္ဌာပေတွာ– ပြီးစီးစေ၍။ ကဏ္ဏိကာရောပနဒိဝသေ– အထွတ် တင်ရာနေ့၌။ “အယျာ– အရှင်တို့! (လူကြီးမင်းတို့!) ဧကံ– တစ်ခုသော။ ကရဏီယံ– ပြုဖွယ်ကို။ အဟော န သရိမှာ– ဩော် ...အမှတ်မရခဲ့ကုန်။” ဣတိ အာဟ၊ “ဘော– အမောင်! ကိံ နာမ– အဘယ်မည်သော ပြုဖွယ်ကိုနည်း?” ဣတိ– ဤသို့ မေးကုန်ပြီ။ “ကဏ္ဏိကံ– အထွတ်ကို။ (န သရိမှာ– ကုန်၊)” ဣတိ– ဤသို့ ပြောပြီ။ “ဟောတု– ရှိပါစေ။ တံ– ထိုအထွတ်ကို။ အာဟရိဿာမ– ဆောင်ယူကုန်အံ့။” ဣတိ– ဤသို့ ပြောပြီ။ “ဣဒါနိ– ၌။ ဆိန္နရုက္ခေန– ဖြတ်အပ်သောသစ်သားဖြင့်။ ကာတုံ၊ န သက္ကာ– မစွမ်းနိုင်။ ပုဗ္ဗေယေဝ– ရှေး၌သာလျှင်။ တံ– ထိုသစ်ပင်ကို။ ဆိန္ဒိတွာ– ဖြတ်၍။ တစ္ဆေတွာ– ရွေ၍။ ဝိဇ္ဈိတွာ– ထွင်း၍။ ဌပိတကဏ္ဏိကာ– ထား အပ်သော အထွတ်ကို။ လဒ္ဓုံ– ရခြင်းငှာ။ ဝဋ္ဋတိ– သင့်၏။” ဣတိ– ဤသို့ပြောပြီ။ “ဣဒါနိ– ၌။ ကိံ– ဘာကို။ ကာတဗ္ဗံ– ပြုထိုက်ပါသနည်း?” ဣတိ– ဤသို့ မေးကုန်ပြီ။ “ကဿစိ– တစ်စုံတစ်ယောက်၏။ ဂေဟေ– ၌။ နိဋ္ဌာပေတွာ– ပြီးစီးစေ၍။ ဌပိတာ– ထားအပ်သော။ ဝိက္ကာယိကကဏ္ဏိကာ– ရောင်းခြင်း၌ ယှဉ်သော အထွတ်သည်၊
ဝိက္ကာယိကကဏ္ဏိကာ။ ။ ဝိက္ကယနံ ဝိက္ကယော၊ ဝိက္ကယေ+နိယုတ္တာ ဝိက္ကာယိကာ (ပါရာဘာ- ၂, ၉၁)၊ (တစ်နည်း) ဝိက္ကာယီယတေတိ ဝါ ဝိက္ကာယိကာ(မအူပါနိ- ၂, ၄၁၈)၊ (တစ်နည်း) ဝိက္ကီယတေတိ ဝိက္ကယော၊ ဝိက္ကယော ဧဝ ဝိက္ကာယိကာ၊ ဝိက္ကာယိကာ+ကဏ္ဏိကာ ဝိက္ကာယိကကဏ္ဏိကာ
...[စာမျက်နှာ- ၇၀၄]...
ဝါ– ရောင်းထိုက်သောအထွတ်သည်။ သစေ အတ္ထိ– အံ့။ (ဧဝံ သတိ)၊ သာ– ထို အထွတ်ကို။ ပရိယေသိတဗ္ဗာ– ရှာထိုက်၏။” ဣတိ– ဤသို့ ပြောပြီ။ တေ– ထိုသူ တို့သည်။ ပရိယေသန္တာ– ရှာကုန်လသော်။ သုဓမ္မာယ– သုဓမ္မာ၏။ ဂေဟေ– ၌။ ဒိသွာ၊ သဟဿံ– တစ်ထောင်ကို။ ဒတွာပိ– ပေး၍လည်း။ ဝါ– ပေးသော်လည်း။ မူလေန– တန်ဖိုးငွေဖြင့်။ န လဘိံသု– မရကုန်။ “မံ– ကို။ သာလာယ– ၏။ ပတ္တိံ– ကုသိုလ်အဖို့ရှိသူ၏အဖြစ်ကို။ သစေ ကရောထ– ကုန်အံ့။ (ဧဝံ သတိ)၊ ဒဿာမိ– ပေးမည်။” ဣတိ– သို့။ ဝုတ္တေ ပန– ဆိုအပ်သော်ကား။ “မယံ– တို့သည်။ မာတုဂါမာနံ– တို့အား။ ပတ္တိံ– ကို။ န ဒမ္မ– မပေးကုန်။” ဣတိ အာဟံသု+
အထ– ၌။ နေ– ထိုသူတို့ကို။ ဝဍ္ဎကီ– သည်။ အာဟ၊ (ကိံ)၊ “အယျာ– တို့! တုမှေ– တို့သည်။ ကိံ– အဘယ်စကားကို။ ကထေထ– ကုန်သနည်း? ဗြဟ္မလောကံ– ဗြဟ္မာ့ပြည်ကို။ ဌပေတွာ– ချန်ထား၍။ အညံ– အခြားသော။ မာတုဂါမရဟိတဋ္ဌာနံ နာမ– မိန်းမမှကင်းသော ဘုံဌာနမည်သည်။ နတ္ထိ။ ကဏ္ဏိကံ– ကို။ ဂဏှထ– ယူကြလော။ ဧဝံ သန္တေ– ဤသို့ ယူလသော်။ အမှာကံ– တို့၏။ ကမ္မံ– အလုပ်သည်။ နိဋ္ဌံ– ပြီးဆုံးခြင်းသို့။ ဂမိဿတိ– ရောက်လိမ့်မည်။” ဣတိ– ပြောပြီ။ တေ– ထိုသူ တို့သည်။ “သာဓူ”တိ– ကောင်းပြီဟူ၍။ ကဏ္ဏိကံ– ကို။ ဂဟေတွာ– ယူ၍။ သာလံ– ကို။ နိဋ္ဌာပေတွာ– ပြီးဆုံးစေ၍။ တိဓာ– ၃မျိုးသော အပြားအားဖြင့်။ ဝါ– ၃ဖို့ ၃စု အားဖြင့်။ ဝိဘဇိံသု– ခွဲဝေကုန်ပြီ။ ဧကသ္မိံ– သော။ ကောဋ္ဌာသေ– အဖို့အစု၌။ ဣဿရာနံ– အစိုးရသူတို့၏။ ဝသနဋ္ဌာနံ– နေရာအရပ်ကို။ ကရိံသု– ကုန်ပြီ။ ဧကသ္မိံ– သော၊ (ကောဋ္ဌာသေ– ၌၊) ဒုဂ္ဂတာနံ– ဆင်းရဲသူတို့၏။ (ဝသနဋ္ဌာနံ– ကို။ ကရိံသု)၊ ဧကသ္မိံ (ကောဋ္ဌာသေ)၊ ဂိလာနာနံ– မကျန်းမာသူတို့၏။ (ဝသနဋ္ဌာနံ– ကို။ ကရိံသု)၊ တေတ္တိံသ– ၃၃ယောက်သော။ ဇနာ– လူတို့သည်။ တေတ္တိံသ– ၃၃ခုသော။ ဖလကာနိ– ပျဉ်ချပ်တို့ကို။ ပညပေတွာ– ခင်း၍။ ဟတ္ထိဿ– ဆင်
ပတ္တိံ။ ။ မံနှင့် ပတ္တိံသည် အရတူဖြစ်ရကား “ပတ္တိ+ဧတိဿာ အတ္ထီတိ ပတ္တီ၊ [ပတ္တိ+ဤ၊]”ဟုပြု၊ ထိုနောက် ဘာဝပ္ပဓာန, ဘာဝလောပကြံ၊ (တစ်နည်း) “ပတ္တိယာ+ ဒါနံ ပတ္တိ၊ ဒါနပုဒ်ကျေ”ဟု ကြံ၍ “ပတ္တိံ- ကုသိုလ်အဖို့ပေးခြင်းကို”ဟု ပေး၊ ဇာ၊ဋ္ဌ၊ ၁, ၂၁၇အတိုင်း “ပတ္တိကံ”ဟုရှိလျှင် ပိုကောင်းသည်၊ ဒီ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၀၅၌ “မမ”ဟု ရှိ ပုံကို ထောက်၍ မံ၌ သမ္ပဒါန်အနက်ကြံကာ “မံ- ကျွန်မဖို့၊ သာလာယ- ၏၊ ဝါ- ၌၊ ပတ္တိံ- ကုသိုလ်အဖို့ကို၊ သစေ ကရောထ”ဟု တစ်နည်းပေးပါ။
...[စာမျက်နှာ- ၇၀၅]...
အား။ သညံ– အမှတ်အသားကို။ အဒံသု– ပေးကုန်ပြီ။ (ကိံ)၊ “အာဂန္တုကော– ဧည့်သည်သည်။ အာဂန္တွာ– ရောက်လာ၍။ ယဿ– အကြင်သူ၏။ ဝါ– သည်။ အတ္ထတဖလကေ– ခင်းထားအပ်သောပျဉ်ချပ်၌။ နိသီဒတိ– ထိုင်၏။ တံ– ထို ဧည့်သည်ကို။ ဂဟေတွာ– ခေါ်ယူ၍။ ဖလကသာမိကဿေဝ– ပျဉ်ချပ်ပိုင်ရှင်၏ သာလျှင်။ ဂေဟေ– ၌။ ပတိဋ္ဌပေဟိ– တည်စေလော။ ဝါ– ထားလော။ တဿ– ထိုဧည့်သည်ဖို့။ သဗ္ဗာနိ– ကုန်သော။ ပါဒပရိကမ္မပိဋ္ဌိပရိကမ္မပါနီယခါဒနီယဘောဇနီယသယနာနိ– ခြေတို့၌ အဖန်ဖန်ပြုထိုက်သော နင်းနှိပ်မှု, ကျော၌ အဖန်ဖန်ပြုထိုက်သော နင်းနှိပ်မှု, သောက်ဖွယ်, ခဲဖွယ်, စားဖွယ်, အိပ်ရာတို့ သည်။ ဖလကသာမိကဿေဝ– ၏သာလျှင်။ ဘာရော– တာဝန်သည်။ ဘဝိဿတိ– မည်။” ဣတိ– ဤသို့ပေးကုန်ပြီ။ ဟတ္ထီ– သည်။ အာဂတာဂတံ– ရောက်လာ ရောက်လာသော ဧည့်သည်ကို။ ဂဟေတွာ– ခေါ်ယူ၍။ ဖလကသာမိကဿေဝ– ၏သာလျှင်။ ဃရံ– အိမ်သို့။ နေတိ– ပို့ဆောင်၏။ သော– ထို ပျဉ်ချပ်ပိုင်ရှင်သည်။ တဿ– ထိုဧည့်သည်ဖို့။ ဝါ– အတွက်။ တံ ဒိဝသံ– ထိုနေ့၌။ ကတ္တဗ္ဗံ– ပြုထိုက်သော အမှုကိစ္စကို။ (ပြုဖွယ်ကို)၊ ကရောတိ– ၏။ မဃော– သည်။ သာလာယ– ၏။ အဝိဒူရေ– အနီး၌။ ကောဝိဠာရရုက္ခံ– ပင်လယ်ကသစ်ပင်ကို။ ရောပေတွာ– ပေါက် စေ၍။ ဝါ– စိုက်ပျိုး၍။ တဿ– ထိုပင်လယ်ကသစ်ပင်၏။ မူလေ– အရင်း၌။ ပါဿာဏဖလကံ– ကျောက်ဖျာကို။ အတ္ထရိ– ခင်းပြီ။ သာလံ– ဇရပ်သို့။ ပဝိဋ္ဌပဝိဋ္ဌာ– ဝင်လာကုန် ဝင်လာကုန်သော။ ဇနာ– တို့သည်။ ကဏ္ဏိကံ– အထွတ်ကို။ ဩလောကေတွာ– ကြည့်၍။ (အက္ခရညုံ– အက္ခရာကို သိသူကို။ ဝါ– စာဖတ်တတ် သူကို၊) အက္ခရာနိ– အက္ခရာတို့ကို။ ဝါစေတွာ– ဆိုစေ၍။ ဝါ– ဖတ်ခိုင်း၍။ “ဧသာ သာလာ– ဤဇရပ်သည်။ သုဓမ္မာ နာမ– သုဓမ္မာမည်၏။” ဣတိ– သို့။ ဝဒန္တိ– ပြောဆို
ဝါစေတွာ။ ။ “ဝစော ဘူ ကထနေ, သန္ဒေသနေ စုရာဒိကော(ဓာသံ)”ဟူသော စကားအရ ဝစဓာတ်သည် ဘူဝါဒိဖြစ်လျှင် ကထန(ပြောဆိုခြင်း)အနက်, စုရာဒိ ဖြစ်လျှင် သန္ဒေသန(ညွှန်ပြခြင်း) အနက်တို့ကို ဟော၏၊ ကထနအနက်ဟော ဝစ ဓာတ်သည် ဒွိကမ္မကဖြစ်၍ သုဒ္ဓကြိယာဖြစ်လျှင် ကံပုဒ်၂ပုဒ်, ကာရိတ်ကြိယာဖြစ်လျှင် ကံပုဒ်၃ပုဒ် ရှိရ၏၊ ဝါစေတွာသည် ကာရိတ်ကြိယာဖြစ်ရကား “ကဏ္ဏိကံ, အက္ခရာနိ” တို့အပြင် ကံပုဒ် တစ်ပုဒ်လိုနေရကား “အက္ခရညုံ(ဒီ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၀၆)”ဟု ထည့်ပေးသည်၊
...[စာမျက်နှာ- ၇၀၆]...
ကုန်၏။ တေတ္တိံသဇနာနံ– ၃၃ယောက်သော လူတို့၏။ နာမံ– အမည်သည်။ န ပညာယတိ– မထင်ရှား။ နန္ဒာ– သည်။ စိန္တေသိ၊ (ကိံ)၊ “ဣမေ– ဤသူတို့သည်။ သာလံ– ကို။ ကရောန္တာ– ကုန်လသော်။ အမှေ– တို့ကို။ အပတ္တိကာ– ကုသိုလ်အဖို့ မရှိသူတို့၏အဖြစ်ကို။ ကရိံသု– ကုန်ပြီ။ ပန– သို့သော်လည်း။ သုဓမ္မာ– သည်။ အတ္တနော– ၏။ ဝါ– သည်။ ဗျတ္တတာယ– ထက်မြက်သည်၏အဖြစ်ကြောင့်။ ကဏ္ဏိကံ– ကို။ ကတွာ– ၍။ ပတ္တိကာ– ကုသိုလ်အဖို့ရှိသူမသည်။ ဇာတာ– ဖြစ်ပြီ။ မယာပိ– သည်လည်း။ ကိဉ္စိ– တစ်စုံတစ်ခုကို။ ကာတုံ– ငှာ။ ဝဋ္ဋတိ၊ ကိံ– ဘာကို။ ကရိဿာမိ နု ခေါ– ပြုရမည်နည်း။” ဣတိ– ဤသို့ ကြံပြီ။ အထ– ၌။ အဿာ– ထိုနန္ဒာ၏။ ဧတံ– ဤအကြံသည်။ အဟောသိ– ပြီ။ (ကိံ)၊ “သာလံ– သို့။ အာဂတာဂတာနံ– ရောက် လာ,ရောက်လာသူတို့အား။ ပါနီယေဉ္စဝ– သောက်ရေကိုလည်းကောင်း။ နှာနောဒကဉ္စ– ချိုးရေကိုလည်းကောင်း။ လဒ္ဓုံ– ငှာ။ ဝဋ္ဋတိ– သင့်၏။ ပေါက္ခရဏိံ– ရေကန် ကို။ ခဏာပေဿာမိ– တူးစေမည်။” ဣတိ– ဤသို့ အကြံဖြစ်ပြီ။ သာ– ထိုနန္ဒာ သည်။ ပေါက္ခရဏိံ– ကို။ ကာရေသိ– စေပြီ။ စိတ္တာ– သည်။ စိန္တေသိ၊ (ကိံ)၊ “သုဓမ္မာယ– သည်။ ကဏ္ဏိကာ– ကို။ ဒိန္နာ– လှူအပ်ပြီ။ နန္ဒာယ– သည်။ ပေါက္ခရဏီ– ကို။ ကာရိတာ– ပြုစေအပ်ပြီ။ မယာပိ– သည်လည်း။ ကိဉ္စိ– ကို။ ကာတုံ– ငှာ။ ဝဋ္ဋတိ– သင့်၏။ ကိံ– ကို။ ကရိဿာမိ နု ခေါ– နည်း။” ဣတိ– ပြီ။ အထ– ၌။ အဿာ– ထုိစိတ္တာ၏။ ဧတံ– သည်။ အဟောသိ၊ (ကိံ)၊ “သာလံ– သို့။ အာဂတာဂတေဟိ– ရောက်လာ, ရောက်လာသူတို့သည်။ ပါနီယံ– သောက်ရေကို။ ပိဝိတွာ– သောက်၍။ နှတွာ– ရေချိုး၍။ ဂမနကာလေပိ– သွားရာအခါ၌လည်း။ မာလံ– ပန်းကို။ ပိလန္ဓိတွာ– ပန်ဆင်၍။ ဂန္တုံ– ငှာ။ ဝဋ္ဋတိ– ၏။ ပုပ္ဖာရာမံ– ပန်းဥယျာဉ်ကို။ ကာရာပေဿာမိ– ပြုစေမည်။” ဣတိ– ဤသို့ အကြံဖြစ်ပြီ။ သာ– ထိုစိတ္တာသည်။ ရမဏီယံ– မွေလျော်ထိုက်သော။ ဝါ– မွေ့လျော်ဖွယ်ကောင်းသော။ ပုပ္ဖာရာမံ– စုရာဒိဝစဓာတ်, သန္ဒေသနအနက်ယူလျှင်ကား အခြားကံပုဒ်ရှာစရာမလိုတော့။ ထို ကြောင့် သန္ဒေသနအနက်ယူ၍ “ဝါစေတွာ– ညွှန်ပြ၍”ဟု တစ်နည်းပေးပါ။ (တစ်နည်း) ဝါစာဟူသော နာမ်ပုဒ်နောင် ဓာတွတ္ထေ နာမသ္မိ (မောဂ်-၅, ၁၂) သုတ်ဖြင့် ဣပစ္စည်း သက်။ တွာပစ္စည်းသက်။ ဣကို ဧပြုဟုကြံ၊ “ဝါစေတွာ– ဖတ်ခြင်းကို ပြု၍။ ဝါ– ဖတ် ၍”ဟု ပေးပါ။
...[စာမျက်နှာ- ၇၀၇]...
ကို။ ကာရေသိ– စေပြီ။ ယေဘုယျေန– များသောအားဖြင့်။ တသ္မိံ အာရာမေ– ထို ပန်းဥယျာဉ်၌။ “အသုကော နာမ– ဤမည်သော။ ပုပ္ဖူပဂဖလူပဂရုက္ခော– အပွင့်သို့ ကပ်ရောက်သောသစ်ပင်, အသီးသို့ ကပ်ရောက်သော သစ်ပင်သည်။ ဝါ– အပွင့်ပွင့်သောသစ်ပင်, အသီးသီးသောသစ်ပင်သည်။ နတ္ထိ– မရှိ။” ဣတိ– ဤသို့ ပြောဆိုဖွယ်သည်။ နာဟောသိ– မရှိ
သုဇာ ပန– သုဇာသည်ကား။ “အဟံ– သည်။ မဃဿ– ၏။ မာတုလဓီတာ စေဝ– ဥုးကြီး၏သမီးလည်း ဖြစ်၏။ ပါဒပရိစာရိကာ စ– ခြေရင်းအလုပ်အကျွေး လည်း ဖြစ်၏။ ဧတေန– ဤမဃသည်။ ကတံ– ပြုအပ်သော။ ကမ္မံ– အမှုသည်။ မယှမေဝ– ၏သာလျှင်။ (ကမ္မံ– အမှုတည်း၊) မယာ– သည်။ ကတံ– ပြုအပ်သော။ (ကမ္မံ– သည်၊) ဧတဿေဝ– ဤမဃ၏သာလျှင်။ (ကမ္မံ– တည်း၊)” ဣတိ– သို့။ စိန္တေတွာ– တွေး၍။ ကိဉ္စိ– တစ်စုံတစ်ခုကို။ အကတွာ– ၍။ အတ္တဘာဝမေဝ– အတ္တ ဘောကိုသာလျှင်။ (ခန္ဓာကိုယ်ကိုသာလျှင်)၊ မဏ္ဍယမာနာ– တန်ဆာဆင်လျက်။ ကာလံ– အချိန်ကို။ ဝီတိနာမေသိ– လွန်စေပြီ။ မဃောပိ– သည်လည်း။ မာတာပိတုဥပဋ္ဌာနံ– မိဘတို့ကို ပြုစုလုပ်ကျွေးခြင်းလည်းကောင်း။ ကုလေ– အမျိုး၌။ ဇေဋ္ဌာပစာယနကမ္မံ– ကြီးသူတို့ကို ရိုသေမှုပြုခြင်းလည်းကောင်း။ သစ္စဝါစံ– မှန် သောစကားရှိသူ၏အဖြစ်လည်းကောင်း။ အဖရုသဝါစံ– ကြမ်းတမ်းသောစကား မရှိသူ၏ အဖြစ်လည်းကောင်း။ အပိသုဏဝါစံ– ချောပစ်ကုန်းတိုက်ကြောင်း စကားမရှိသူ၏အဖြစ်လည်းကောင်း။ မစ္ဆေရဝိနယံ– မစ္ဆေရကို ပယ်ဖျောက်ခြင်း လည်းကောင်း။ အက္ကောဓနံ– အမျက်မထွက်ခြင်းလည်းကောင်း။ ဣတိ– သို့။ သတ္တ– ၇-ပါးကုန်သော။ ဣမာနိ ဝတပဒါနိ– ဤအကျင့်စုတို့ကို။ ပူရေတွာ– ဖြည့် ကျင့်၍။ ဝါ– ဖြည့်ကျင့်ခြင်းကြောင့်။ “မာတာပေတ္တိဘရံ၊ ပေ။ သပ္ပုရိသော ဣတိ။” ဣတိ ဧဝံ– သို့။ ပသံသိယဘာဝံ– ချီးမွမ်းအပ်သည်၏အဖြစ်သို့။ အာပဇ္ဇိတွာ– ရောက်၍။ ဇီဝိတပရိယောသာနေ– အသက်၏အဆုံး၌။ တာဝတိံသဘဝနေ–
ပုပ္ဖူပဂဖလူပဂရုက္ခော။ ။ ပုပ္ဖံ+ဥပဂစ္ဆတိ ဓာရေတီတိ ပုပ္ဖူပဂေါ၊ ဖလံ+ဥပဂစ္ဆတိ ဓာရေတီတိ ဖလူပဂေါ၊ ပုပ္ဖူပဂေါ စ+ဖလူပဂေါ စ ပုပ္ဖူပဂဖလူပဂေါ၊ ပုပ္ဖူပဂဖလူပဂေါ စ+သော+ရုက္ခော စာတိ ပုပ္ဖူပဂဖလူပဂရုက္ခော(ဇာဋီသစ်- ၁, ၁၄၁)
...[စာမျက်နှာ- ၇၀၈]...
ဘုံ၌။ ဒေဝရာဇာ– နတ်တို့၏ မင်းဖြစ်သော။ သက္ကော– သည်။ ဟုတွာ– ၍။ နိဗ္ဗတ္တိ နိဗ္ဗတ္တိ နိဗ္ဗတ္တိ– ဖြစ်ပြီ။ အဿ– ထိုမဃ၏။ တေပိ သဟာယကာ– ထိုသူငယ်ချင်းတို့သည်လည်း။ တတ္ထေဝ– ထိုတာဝတိံသာဘုံ၌သာလျှင်။ နိဗ္ဗတ္တိံသု– ဖြစ်ကုန်ပြီ။ ဝဍ္ဎကီ– လက် သမားသည်။ ဝိဿကမ္မဒေဝပုတ္တော– ဝိသကြုံနတ်သားသည်။ ဟုတွာ– ၍။ နိဗ္ဗတ္တိ– ပြီ။ တဒါ– ထိုအခါ၌။ တာဝတိံသဘဝနေ– ၌။ အသုရာ– အသုရာတို့သည်။ ဝသန္တိ– နေကုန်၏။ တေ– ထိုအသုရာတို့သည်။ “အဘိနဝါ– အသစ်ဖြစ်ကုန်သော။ [နဝါ ဧဝ အဘိနဝါ၊-ဓာန်ဋီ- ၇၁၃။] ဒေဝပုတ္တာ– နတ်သားတို့သည်။ နိဗ္ဗတ္တာ– ဖြစ်ကုန်ပြီ။” ဣတိ– ဤသို့ တွေး၍။ ဒိဗ္ဗပါနံ– နတ်၌ဖြစ်သော သောက်ဖွယ်ကို။ သဇ္ဇယိံသု– စီမံကုန်ပြီ။ သက္ကော– သည်။ အတ္တနော– ၏။ ပရိသာယ– အား။ ကဿစိ– တစ်စုံ တစ်ခုကို။ (အနည်းငယ်ကိုမျှ)၊ အပိဝနတ္ထာယ– မသောက်ခြင်းငှာ။ သညံ– အမှတ် အသားကို။ အဒါသိ– ပြီ။ [“ပရိသာယ– ၌။ ကဿစိ– တစ်စုံတစ်ယောက်အား။ အပိဝနတ္ထာယ– ငှာ”ဟုလည်း ပေးကြ၏၊] အသုရာ– တို့သည်။ ဒိဗ္ဗပါနံ– ကို။ ပိဝိတွာ– သောက် ၍။ မဇ္ဇိံသု– မူးယစ်ကုန်ပြီ။ သက္ကော– သည်။ “မေ– ငါ့အား။ ဣမေဟိ– ဤအသုရာ တို့နှင့်။ သာဓာရဏေန– ဆက်ဆံသော။ ရဇ္ဇေန– မင်းအဖြစ်ဖြင့်။ ကိံ– ဘာအကျိုး ရှိအံ့နည်း။” ဣတိ– ဤသို့ တွေး၍။ အတ္တနော– ၏။ ပရိသာယ– အား။ သညံ– ကို။ ဒတွာ– ၍။ တေ– ထိုအသုရာတို့၏။ ပါဒေသု– တို့ကို။ ဂါဟာပေတွာ– ကိုင်စေ၍။ (တစ်နည်း) တေ– တို့ကို။ ပါဒေသု– တို့၌။ ဂါဟာပေတွာ– စေ၍။ မဟာသမုဒ္ဒေ– မဟာသမုဒြာ၌။ ခိပါပေသိ– ပစ်ချစေပြီ။ တေ– ထိုအသုရာတို့သည်။ အဝံသိရာ– အောက်သို့ညွတ်သော ဥုးခေါင်းရှိကုန်သည်။ ဝါ– ဥုးခေါင်းစောက်ထိုးဖြစ်ကုန် သည်။ [အဝနတော+သိရော ယေသန္တိ အဝံသိရာ၊ အဝ+သိရ။ နိဂ္ဂဟိတ်လာ၊- ဂဠုန်၊
သက္ကော ဟုတွာ နိဗ္ဗတ္တိ။ ။ နိဗ္ဗတ္တိ၌ နိပုဗ္ဗ ဝတ္တု(ဝတု)ဓာတ်, ဤဝိဘတ်ယူ၍ ပေးခဲ့သည်၊ နိဗ္ဗတ္တိကို နိပုဗ္ဗ ဝတ္တု(ဝတု)ဓာတ်, ဘောဘောတိပစ္စည်းဟု ယူကြသေး၏၊ ထိုအလို သက္ကော၌ ကတ္တားအနက်, ဆဋ္ဌီအနက်, ဟုတွာ၌ လက္ခဏအနက်တည်း၊ “သက္ကော- သည်၊ ဝါ- ၏၊ ဟုတွာ- ဖြစ်လသော်၊ ဝါ- အဖြစ်ဖြင့်၊ နိဗ္ဗတ္တိ- ဖြစ်ခြင်းသည်၊ (ဟောတိ)”ဟုပေး၊ အကျယ်ကို နှာ- ၁၃၅ရှု
အသုရာ။ ။ ဒေဝါ ဝိယ န သုရန္တိ န ဤသန္တိ န ဝိရောစန္တီတိ အသုရာ၊ သုရာ နာမ ဒေဝါ၊ တေသံ ပဋိပက္ခာတိ ဝါ အသုရာ၊- သာရတ္ထ၊၁၊၂၇၀
...[စာမျက်နှာ- ၇၀၉]...
၃၆။] (ဟုတွာ)၊ သမုဒ္ဒေ– ၌။ ပတိံသု– ကျကုန်ပြီ။ အထ– ထိုအခါ၌။ နေသံ– ထို အသုရာတို့၏။ ပုညာနုဘာဝေန– ကောင်းမှု၏ အာနုဘော်ကြောင့်။ သိနေရုနော– မြင်းမိုရ်တောင်၏။ ဟေဋ္ဌိမတလေ– အောက်၌ဖြစ်သော အပြင်၌။ (အောက် ကြမ်းပြင်၌) အသုရဝိမာနံ နာမ– အသုရာတို့၏ ဘုံဗိမာန်မည်သည်။ နိဗ္ဗတ္တိ– ပြီ။ စိတ္တပါဋလိ နာမ– ဆန်းကြယ်သော သခွတ်ပင်မည်သည်။ နိဗ္ဗတ္တိ+
ပန– ဆက်။ ဒေဝါသုရသင်္ဂါမေ– တာဝတိံသာနတ်, အသုရာတို့၏ စစ်ပွဲ၌။ [ဒေဝါသုရသင်္ဂါမောတိ ဒေဝနဉ္စ အသုရာနဉ္စ သင်္ဂါမော၊- ဒီ၊ဋ္ဌ၊ ၂၊ ၃၃၁။] အသုရေသု– အသုရာတို့သည်။ ပရာဇိတေသု– ရှုံးကုန်လသော်။ ဒသယောဇနသဟဿံ– ယူဇနာတစ်သောင်းရှိသော။ တာဝတိံသဒေဝနဂရံ နာမ– တာဝတိံ သာနတ်မြို့မည်သည်။ နိဗ္ဗတ္တိ– ပြီ။ ပန– ဆက်။ တဿ နဂရဿ– ထိုတာဝတိံသာ နတ်မြို့၏။ ပါစီနပစ္ဆိမဒွါရာနံ– အရှေ့တံခါး, အနောက်တံခါးတို့၏။ အန္တရာ– အကြားသည်။ ဒသယောဇနသဟဿံ– ယူဇနာတစ်သောင်းသည်။ ဟောတိ– ၏။ ဒက္ခိဏုတ္တရဒွါရာနံ– တောင်တံခါး, မြောက်တံခါးတို့၏။ အန္တရာ– သည်။ တထာ– တူ။ (ဒသယောဇနသဟဿံ– သည်။ ဟောတိ)၊ တံ ခေါ ပန နဂရံ– ထို နတ်မြို့သည်။ ဒွါရသဟဿယုတ္တံ– တံခါးတစ်ထောင်နှင့် ယှဉ်သည်။ အာရာမပေါက္ခရဏိပဋိမဏ္ဍိတံ– ဥယျာဉ်, ရေကန်တို့ဖြင့် တန်ဆာဆင်အပ်သည်။ အဟောသိ၊ တဿ– ထိုနတ်မြို့၏။ မဇ္ဈေ– အလယ်၌။ သာလာယ– ဇရပ်၏။ ဝါ– ဇရပ်လှူရခြင်း၏။ နိဿန္ဒေန– အကျိုးဆက်အားဖြင့်။ (အကျိုးဆက်အဖြစ်ဖြင့်)၊ ဝါ– ကြောင့်။ (အကျိုးပေးခြင်းကြောင့်)၊ တိယောဇနသတုဗ္ဗေဓေဟိ– ယူဇနာ ၃၀၀အမြင့်ရှိကုန်သော။ ဓဇေဟိ– တံခွန်တို့ဖြင့်။ ပဋိမဏ္ဍိတော– တန်ဆာဆင်အပ်သော။ သတ္တရတနမယော– ရတနာ၇-ပါးဖြင့် ပြီးသော။ သတ္တယောဇနသတုဗ္ဗေဓော– ယူဇနာ၇၀၀အမြင့်ရှိသော။ ဝေဇယန္တော နာမ– ဝေဇယန္တာမည်သော၊
ဝေဇယန္တော။ ။ ဝိသေသေန ဇယနံ ဝိဇယန္တော၊ [ဝိ+ဇိ+မာန၊ မာနကို အန္တပြန်၊] (တစ်နည်း) ဝိဇယော ဧဝ ဝိဇယန္တော၊ အန္တသဒ္ဒါ အနက်မဲ့၊ ဝိဇယန္တေ+ဥဋ္ဌိတော ဝေဇယန္တော- အောင်မြင်ခြင်းကြောင့် ဖြစ်ပေါ်လာသော ပြာသာဒ်(ဇာဋီသစ်- ၂၃၄၊ ဇာ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၁၉)၊ ဝေဇယန္တီ ပဋာကာ ပသတ္ထာ, ဘူတာ ဝါ အဿ အတ္ထီတိ ဝေဇ- ယန္တော- ချီးမွမ်းအပ်သော (ထင်ရှားသော) တံခွန်ရှိသော ပြာသာဒ်။ [ဝေဇယန္တီ+ဏ၊- ဓာန်ဋီ- ၂၁။]
...[စာမျက်နှာ- ၇၁၀]...
ပါသာဒေါ– သည်။ ဥဂ္ဂဉ္ဆိ– ပေါ်ထွက်လာပြီ။ ဝါ– ပေါက်ပြီ။ သုဝဏ္ဏယဋ္ဌီသု– ရွှေဖြင့် ပြီးသော တံခွန်တိုင်အရိုးတို့၌။ (ရွှေအတိပြီးသော အလံတိုင်တို့၌)၊ မဏိဓဇာ– ပတ္တမြားဖြင့်ပြီးသော တံခွန်တို့သည်။ အဟေသုံ– ကုန်ပြီ။ မဏိယဋ္ဌီသု– ပတ္တမြား ဖြင့်ပြီးသော တံခွန်တိုင်အရိုးတို့၌။ သုဝဏ္ဏဓဇာ– ရွှေ့ဖြင့်ပြီးသော တံခွန်တို့သည်။ (အဟေသုံ)၊ ပဝါဠယဋ္ဌီသု– သန္တာဖြင့်ပြီးသော တံခွန်တိုင်အရိုးတို့၌။ မုတ္တဓဇာ– ပုလဲဖြင့် ပြီးသောတံခွန်တို့သည်။ (အဟေသုံ)၊ မုတ္တယဋ္ဌီသု– ပုလဲဖြင့်ပြီးသော တံခွန်တိုင်အရိုးတို့၌။ ပဝါဠဓဇာ– သန္တာဖြင့် ပြီးသောတံခွန်တို့သည်။ (အဟေသုံ)၊ သတ္တရတနမယာသု– ရတနာ၇-ပါးတို့ဖြင့် ပြီးကုန်သော။ ယဋ္ဌီသု– တံခွန်တိုင်အရိုး တို့၌။ သတ္တရတနဓဇာ– ရတနာ၇-ပါးတို့ဖြင့် ပြီးကုန်သော တံခွန်တို့သည်။ (အဟေသုံ)၊ မဇ္ဈေ– ပြာသာဒ်၏ အလယ်၌။ ဌိတော– တည်သော။ ဓဇော– သည်။ တိယောဇနသတုဗ္ဗေဓော– ယူဇနာ၃၀၀အမြင့်ရှိသည်။ အဟောသိ၊ ဣတိ– ဤသို့လျှင်။ သာလာယ– ၏။ နိဿန္ဒေန– ဖြင့်။ ဝါ– ကြောင့်။ ယောဇနသဟသုဗ္ဗေဓော– ယူဇနာတစ်ထောင်အမြင့်ရှိသော။ ပါသာဒေါ– သည်။ သတ္တရတနမယောဝ– ၇-ပါးသောရတနာတို့ဖြင့် ပြီးသည်သာ။ ဟုတွာ နိဗ္ဗတ္တိ၊ ကောဝိဠာရရုက္ခဿ– ပင်လယ်ကသစ်ပင်၏။ ဝါ– စိုက်လှူရခြင်း၏။ နိဿန္ဒေန– ဖြင့်။ ဝါ– ကြောင့်။ သမန္တာ– ပတ်ဝန်းကျင်၌။ တိယောဇနသတပရိမဏ္ဍလော– ယူဇနာ ၃၀၀ အဝန်းအဝိုင်းရှိသော။ ပါရိစ္ဆတ္တကော– ပင်လယ်ကသစ်ပင်သည်။ နိဗ္ဗတ္တိ၊ ပါသာဏဖလကဿ– ကျောက်ဖျာ၏။ ဝါ– ကျောက်ဖြာလှူခဲ့ရခြင်း၏။ နိဿန္ဒေန– ဖြင့်။ ဝါ– ကြောင့်။ ပါရိစ္ဆတ္တကမူလေ– ပင်လယ်ကသစ်ပင်၏ အနီးအောက်၌။ ဒီဃတော– အလျားအားဖြင့်။ သဋ္ဌိယောဇနာ– ၆၀ယူဇနာရှိသော။ ပုထုလတော– အနံအားဖြင့်။ ပဏ္ဏာသယောဇနာ– ၅၀ယူဇနာရှိသော။ ဗဟလတော– အထု အားဖြင့်။ ဝါ– လုံးပတ်အားဖြင့်။ ပဉ္စဒသယောဇနာ– ၁၅ယူဇနာရှိသော။ ဇယသုမနရတ္တကမ္ဗလဝဏ္ဏာ– ခေါင်ရန်းပန်းအဆင်း, ကမ္ဗလာနီအဆင်းနှင့် တူသော အဆင်းရှိသော။ ပဏ္ဍုကမ္ဗလသိလာ– ပဏ္ဍုကမ္ဗလာကျောက်ဖျာသည်။ နိဗ္ဗတ္တိ၊ တတ္ထ– ထိုပဏ္ဍုကမ္ဗလာကျောက်ဖျာ၌။ နိသိန္နကာလေ– ထိုင်ရာအခါ၌။ ဥပဍ္ဎကာယော– ထက်ဝက်သောကိုယ်သည်။ ပဝိသတိ– နစ်ဝင်သွား၏။ ဥဋ္ဌိတကာလေ– ထရာအခါ၌။ ဥုနံ– ယုတ်လျော့နစ်ဝင်သွားသောနေရာသည်။ ပရိ–
...[စာမျက်နှာ- ၇၁၁]...
ပူရတိ– ပြန်ပြည့်လာ၏။
ပန– ဆက်။ ဟတ္ထီ– ဆင်သည်။ ဧရာဝဏော နာမ– ဧရာဝဏ်မည်သော။ ဒေဝပုတ္တော– သည်။ ဟုတွာ နိဗ္ဗတ္တိ၊ ဟိ– မှန်၏။ ဒေဝလောကသ္မိံ– နတ်ပြည်၌။ တိရစ္ဆာနဂတာ– တိရစ္ဆာန်တို့သည်။ န ဟောန္တိ– မရှိကုန်။ တသ္မာ– ကြောင့်။ သော– ထို ဧရာဝဏ်နတ်သားသည်။ ဥယျာနကီဠာယ– ဥယျာဉ်၌ ကစားခြင်းအကျိုးငှာ။ နိက္ခမနကာလေ– ထွက်ရာအခါ၌။ အတ္တဘာဝံ– နတ်အတ္တဘောကို။ (နတ်ရုပ် သွင်ကို)၊ ဝိဇဟိတွာ– စွန့်၍။ ဒိယဍ္ဎယောဇနသတိကော– အခွဲအားဖြင့် ယူဇနာ နှစ်ရာရှိသော။ ဝါ– ယူဇနာ၁၅၀ရှိသော။ ဧရာဝဏော နာမ– သော။ ဟတ္ထီ– သည်။ အဟောသိ၊ သော– ထိုဧရာဝဏ်ဆင်သည်။ တေတ္တိံသဇနာနံ– ၃၃-ပါးသော နတ် သားတို့၏။ အတ္ထာယ– ငှာ။ အာဝဋ္ဋေန– ပတ်ပတ်လည်အားဖြင့်။ တိဂါဝုတအဍ္ဎယောဇနပ္ပမာဏေ– ၃ဂါဝုတ်, ယူဇနာဝက်အတိုင်းအရှည်ရှိကုန်သော။ တေတ္တိံသ– ၃၃ခုသော။ ကုမ္ဘေ– ဥုးကင်းတို့ကို။ မာပေသိ– ဖန်ဆင်းပြီ။ သဗ္ဗေသံ– အလုံးစုံ သော နတ်တို့၏။ မဇ္ဈေ– ၌။ သက္ကဿ– ၏။ အတ္ထာယ– ငှာ။ သုဒဿနံ နာမ– သု ဒဿနမည်သော။ တိံသယောဇနိကံ– ၃၀သောယူဇနာရှိသော။ (ယူဇနာ ၃၀ ရှိ သော)၊ ကုမ္ဘံ– ဥုးကင်းကို။ မာပေသိ– ပြီ။ တဿ– ထိုဥုးကင်း၏။ ဥပရိ– အထက်၌။ ဒွါဒသယောဇနိကော– ၁၂ယူဇနာရှိသော။ ရတနမဏ္ဍပေါ– ရတနာမဏ္ဍပ်သည်။ ဟောတိ။ တတ္ထ– ထိုရတနာမဏ္ဍပ်၌။ အန္တရန္တရာ– အကြားအကြား၌။ သတ္တရတနမယာ– ရတနာ၇-ပါးတို့ဖြင့် ပြီးကုန်သော။ ယောဇနုဗ္ဗေဓာ– တစ်ယူဇနာ အမြင့်ရှိကုန်သော။ ဓဇာ– တံခွန်တို့သည်။ ဥဋ္ဌဟန္တိ– ပေါ်ထွက်ကုန်၏။ ဝါ– ပေါက် ကုန်၏။ ပရိယန္တေ– အစွန်၌။ ကိင်္ကိဏိကဇာလံ– ချူငယ် (ဆွဲလဲ) အပေါင်းသည်၊
ကိင်္ကိဏိကဇာလံ။ ။ ကိဉ္စိ ကိဏံ- အနည်းငယ်သော အသံကို၊ ကရောတီတိ ကိင်္ကိဏီ၊ [ကိံ+ကိဏ+ဏေ+အ+ဤ၊- ထောမ၊] ခုဒ္ဒကာ+ကိင်္ကိဏီ ကိင်္ကိဏိကာ- ချူ ငယ်၊ “ကိင်္ကိဏီ ခုဒ္ဒဃဏ္ဋိကာ(ဓာန်- ၂၈၆)”အလို ကိင်္ကိဏီသဒ္ဒါက ချူငယ်ကို ဟော သောကြောင့် “ကိံ ကုစ္ဆိတံ ကဏတီတိ (စက်ဆုတ်ဖွယ်ကို ပယ်တတ်သောကြောင့်) ကိင်္ကိဏီ၊ [ကိံ+ကဏ+အ+ဤ၊ က၏ အ- ကို ဣပြု၊]”ဟုပြုပြီးနောက် “ကိင်္ကိဏီ ဧဝ ကိင်္ကိဏိကာ”ဟု ဆက်၊ ထိုနောက် “ကိင်္ကိဏိကာယ+ဇာလံ ကိင်္ကိဏိကဇာလံ- ချူငယ် အပေါင်း”ဟု တွဲပါ၊ ဇာလသဒ္ဒါ သမူဟအနက်တည်း(ပါရာ ဘာ- ၂, ၄၉၇)၊ မောဂ်-
...[စာမျက်နှာ- ၇၁၂]...
(ရွှေချူကွန်ယက်သည်)၊ ဩလမ္ဗတိ– တွဲလျားကျ၏။ မန္ဒဝါတေရိတဿ– ညင်သာသောလေသည် လှုပ်ရှားစေအပ်, တိုက်ခတ်အပ်သော။ ဝါ– လေပြည် လေညင်းသည် လှုပ်ရှားစေအပ်, တိုက်ခတ်အပ်သော။ ယဿ– ယင်းချူငယ် အပေါင်း၏။ ပဉ္စင်္ဂိကတူရိယသဒ္ဒသံမိဿော– အင်္ဂါ၅-ပါးရှိသော တူရိယာသံနှင့် ရောနှောသော။ ဒိဗ္ဗဂီတသဒ္ဒေါ ဝိယ– နတ်၌ ဖြစ်သော ဂီတသံကဲ့သို့။ ရဝေါ– အသံသည်။ နိစ္ဆရတိ– ထွက်၏။ ဝါ– မြည်၏။ မဏ္ဍပမဇ္ဈေ– မဏ္ဍပ်၏အလယ်၌။ သက္ကဿ– ၏။ အတ္ထာယ– ငှာ။ ယောဇနိကော– တစ်ယူဇနာရှိသော။ မဏိပလ္လင်္ကော– ပတ္တမြားပလ္လင်သည်။ ဝါ– ကို။ ပညတ္တော– ခင်းထားအပ်သည်။ ဟောတိ။ တတ္ထ– ထိုပတ္တမြားပလ္လင်၌။ သက္ကော– သည်။ နိသီဒိ– ပြီ။ တေတ္တိံသ– ၃၃-ပါးသော။ ဒေဝပုတ္တာ– တို့သည်။ အတ္တနော– ၏။ ကုမ္ဘေ– ဥုးကင်း၌။ ရတနပလ္လင်္ကေ– ရတနာ ပလ္လင်၌။ နိသီဒိံသု– ကုန်ပြီ။ တေတ္တိံသာယ– ၃၃ခုသော။ ကုမ္ဘာနံ– တို့တွင်။ ဧကေကသ္မိံ– တစ်ခုတစ်ခုသော။ ကုမ္ဘေ– ၌။ သတ္တ သတ္တ– ၇ချောင်း, ၇ချောင်းကုန်သော။ ဒန္တေ– အစွယ်တို့ကို။ မာပေသိ– ဖန်ဆင်းပြီ။ တေသု– ထိုအစွယ်တို့တွင်။ ဧကေကော– တစ်ချောင်း, တစ်ချောင်းသော အစွယ်သည်။ ပဏ္ဏာသယောဇနာယာမော– ယူဇနာ၅၀အလျားရှိ၏။ စ– ဆက်။ ဧတ္ထ– ဤ၇ချောင်းသော အစွယ် တို့တွင်။ ဧကေကသ္မိံ– တစ်ချောင်း,တစ်ချောင်းသော။ ဒန္တေ– အစွယ်၌။ သတ္တ သတ္တ– ၇ခု, ၇ခုကုန်သော။ ပေါက္ခရဏိယော– ရေကန်တို့သည်။ ဟောန္တိ။ ဧကေကာယ– တစ်ခုတစ်ခုသော။ ပေါက္ခရဏိယာ– ၌။ သတ္တ သတ္တ– ၇ခု ၇ခုကုန်သော။ ပဒုမိနီဂစ္ဆာနိ– ပဒုမ္မာချုံ (ကြာရုံ) တို့သည်။ (ဟောန္တိ)၊ ဧကေကသ္မိံ– တစ်ခု, တစ်ခုသော။ ဂစ္ဆေ– ပဒုမ္မာချုံ၌။ သတ္တ သတ္တ– ၇ပွင့်, ၇ပွင့်ကုန်သော။ ပုပ္ဖာနိ– ကြာပွင့်တို့ သည်။ ဟောန္တိ။ ဧကေကသ္မိံ– တစ်ပွင့်, တစ်ပွင့်သော။ ပုပ္ဖေ– ကြာပွင့်၌။ သတ္တ သတ္တ– ၇ခု, ၇ခုကုန်သော။ ပတ္တာနိ– ပွင့်ချပ်တို့သည်။ (ဟောန္တိ)၊ ဧကေကသ္မိံ– သော။ ပတ္တေ– ပွင့်ချပ်၌။ သတ္တ သတ္တ– ၇ယောက်,၇ယောက်ကုန်သော။ ဒေဝ– ၇, ၂၂၌ “ကဏတိ သဒ္ဒံ ကရောတီတိ ကိင်္ကိဏိကာ”ဟု ပြုကာ ကဏ+ကိက၊ ကဒွေ ဘော်လာ, ရှေ့က၏။ အ– ကို ဣပြု, နိဂ္ဂဟိတ်လာ၍ “ကိင်္ကိဏိကာ”ဟု ပါဌ်ရှိ၏။ မအူပါရာနိ-၃, ၂၉၈၌ ကိင်္ကိဏိကကို ပုံလိင်, ဇာလသဒ္ဒါ ကွန်ရက်အနက်ဟောယူ၍ “ကိင်္ကိဏိကော စ+သော+ဇာလဉ္စာတိ ကိင်္ကဏိကဇာလံ– ရွှေချူကွန်ရက်”ဟုပြု၏။
...[စာမျက်နှာ- ၇၁၃]...
ဓီတရော– နတ်သမီးတို့သည်။ နစ္စန္တိ– ကကုန်၏။ ဧဝံ– သို့။ သမန္တာ– ပတ်ဝန်းကျင် ၌။ ပဏ္ဏာသယောဇနဌာနေသု– ယူဇနာ၅၀၇ှိသော အရပ်တို့၌။ ဟတ္ထိဒန္တေသုယေဝ– ဆင်စွယ်တို့၌သာလျှင်။ နဋသမဇ္ဇာ– နတ်ကချေသည်တို့သည် ပြုလုပ်, ကပြအပ်သော ပွဲသဘင်တို့သည်။ ဟောန္တိ။ ဧဝံ– ဤသို့လျှင်။ မဟန္တံ– ကြီးကျယ်သော။ ယသံ– အခြံအရံကို။ အနုဘဝန္တော– ခံစားလျက်။ ဒေဝရာဇာ– နတ်တို့၏ မင်းဖြစ်သော။ သက္ကော– သည်။ ဝိစရတိ– လှည့်လည်၏။
သုဓမ္မာပိ– သည်လည်း။ ကာလံ– ကို။ ကတွာ၊ ဂန္တွာ၊ တတ္ထေဝ– ထိုတာဝ တိံသာနတ်ပြည်၌ပင်။ နိဗ္ဗတ္တိ၊ တဿာ– ထိုသုဓမ္မာ၏။ သုဓမ္မာ နာမ– သုဓမ္မာ မည်သော။ နဝယောဇနသတိကာ– ယူဇနာကိုးရာရှိသော။ ဒေဝသဘာ– နတ် တို့၏ သဘင်သည်။ ဝါ– နတ်တို့၏ စည်းဝေးရာ လွှတ်တော်သည်။ နိဗ္ဗတ္တိ၊ တတော– ထိုနတ်သဘင်ထက်။ ရမဏီယတရံ– သာ၍ မွေ့လျော်ဖွယ်ကောင်းသော။ အညံ– သော။ ဌာနံ နာမ– အရပ်မည်သည်။ နတ္ထိ ကိရ– မရှိဘူးတဲ့။ မာသဿ– တစ်လ၏။ အဋ္ဌဒိဝသေ– ၈ရက်တို့ပတ်လုံး။ ဓမ္မဿဝနံ– တရားနာခြင်းသည်။ တတ္ထေဝ– ထိုသုဓမ္မာနတ်သဘင်၌သာ။ ဟောတိ၊ ယာဝဇ္ဇတနာ (ယာဝ+အဇ္ဇတနာ)– ယနေ့၌ ဖြစ်သော ကာလတိုင်အောင်။ ဝါ– ယနေ့ထိအောင်။ အညတရံ– အခြားသော။ ရမဏီယံ– မွေ့လျော်ဖွယ်ကောင်းသော။ ဌာနံ– ကို။ ဒိသွာ– ၍။ ဝါ– လသော်။ “သုဓမ္မာ– မည်သော။ ဒေဝသဘာ ဝိယာ– နတ်သဘင်ကဲ့သို့တည်း။ ဝါ– နတ်သဘင်နှင့် တူ၏။” ဣတိ– သို့။ ဝဒန္တိ– ပြောဆိုကုန်၏။ နန္ဒာပိ– သည်လည်း။ ကာလံ– ကို။ ကတွာ– ၍။ ဂန္တွာ– ၍။ တတ္ထေဝ– ၌ပင်။ နိဗ္ဗတ္တိ၊ တဿာ– ထိုနန္ဒာ၏၊
နဋသမဇ္ဇာ။ ။ နဋသမူဟေန ပန ဇနသမူဟေ ကတ္တဗ္ဗဝသေန “နဋသမဇ္ဇ”န္တိ ဝုတ္တံ၊- ဒီဋီ၊၁၊၁၂၇၊ သီဋီသစ်၊၁၊၃၅၉
သုဓမ္မာ နာမ ဒေဝသဘာ။ ။ သုဓမ္မာ နာမာတိ သုန္ဒရော ဓမ္မော သဘာဝေါ ဧတဿာတိ သုဓမ္မာ(ကောင်းသော သဘောရှိသော နတ်သဘင်)၊ သောဘဏာကာရေန ဝါ ဓရတိ တိဋ္ဌတီတိ သုဓမ္မာ(တင့်တယ်သောအခြင်းအရာဖြင့် တည်ရှိသော နတ်သဘင်)၊ ဒေဝသဘာတိ ဒေဝါနံ သန္နိပါတသဘာ၊ သာ ဟိ ဣမသ္မိံ မနုဿလောကေ ရာဇူနံ အဍ္ဍဝိနိစ္ဆယဒိဋ္ဌာနဘူတသန္ဓာဂါရသဒိသာ ဟောတိ(ဇာဋီသစ်- ၁, ၂၃၆)
...[စာမျက်နှာ- ၇၁၄]...
ပဉ္စယောဇနသတိကာ– ယူဇနာငါးရာရှိသော။ နန္ဒာ နာမ– သော။ ပေါက္ခရဏီ– ရေကန်သည်။ နိဗ္ဗတ္တိ၊ စိတ္တာပိ– သည်လည်း။ ကာလံ ကတွာ ဂန္တွာ တတ္ထေဝ နိဗ္ဗတ္တိ၊ တဿာပိ– ထိုစိတ္တာ၏လည်း။ ပဉ္စယောဇနသတိကံ– သော။ စိတ္တလတာဝနံ နာမ– စိတ္တလတာဥယျာဉ်မည်သည်။ နိဗ္ဗတ္တိ၊ တတ္ထ– ထိုစိတ္တလတာ
စိတ္တလတာဝနံ။ ။ စိတ္တလတာဝနန္တိ စိတ္တာနံ ဝိစိတ္တပုပ္ဖဖလာဒိဝိသေသယုတ္တာနံ (ဆန်းကြယ်သော အပွင့်အသီးအစရှိသည်တို့နှင့် အထူးယှဉ်ကုန်သော) သန္တာနကဝလ္လိအာဒီနံ(ယှက်နွယ်ခြင်းရှိသောနွယ်အစရှိသည်တို့၏) တတ္ထ ယေဘုယျတာယ စိတ္တလတာဝနံ စိတ္တလတာဝနံ စိတ္တလတာဝနံ(ဝိမာန၊ဋ္ဌ၊၈၅၊ ဇာဋီသစ်- ၁, ၂၃၆)။ ဤအလို “ဇာတိယာဝနံ”ကဲ့သို့ “စိတ္တလတာဟိ+ဥပလက္ခိတံ+ဝနံ စိတ္တလတာဝနံ- ဆန်းကြယ်သော နွယ်ပင်တို့ဖြင့် မှတ်အပ်သောဥယျာဉ်၊ ဝါ- ဆန်းကြယ်သော နွယ်ပင်ပေါများသော ဥယျာဉ်”ဟုပြု၊ အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၁၆အလို “ စိတ္တလတာဟိ+ဂဟနီဘူတံ+ဝနံ စိတ္တလတာဝနံ- ဆန်းကြယ် သော နွယ်တို့ဖြင့် ထူထပ်သောဥယျာဉ်”ဟုပြု။
ဇာ၊ဋ္ဌ၊၃, ၂၃၆။ ။ ဥယျာဉ်တွင်း ဝင်ရောက်လာသော နတ်တို့၏ ကိုယ်ရောင် အဆင်းကို ဆန်းကြယ်အောင်ပြုတတ်သော အရောင်အဆင်းနှင့် ပြည့်စုံသည့် မြက် သစ်ပင်နွယ်ရှိသောကြောင့် စိတ္တလတာမည်သည်ဟု ဇာ.ဋ္ဌ၌ ဆို၏၊ ထိုအလို “စိတ္တေန္တိ ဝိစိတ္တံ ကရောတီတိ စိတ္တာ- နတ်တို့၏ ကိုယ်ရောင်အဆင်းကို ဆန်းကြယ်အောင် ပြုတတ်သောနွယ်၊ စိတ္တာ+လတာ ဧတ္ထာတိ စိတ္တလတာ၊ စိတ္တလတာ စ+သာ+ဝနံ စာတိ- နတ်တို့၏ ကိုယ်ရောင်အဆင်းကို ဆန်းကြယ်အောင် ပြုတတ်သောနွယ်ရှိသော ဥယျာဉ်”ဟုပြု။
ဓာန်ဋီ- ၂၃။ ။ ထို၌ ၄နည်းဆိုထားရာ ရှေ့၂နည်းသည် ဇာ.ဋ္ဌနှင့် သဘောချင်း တူသည်၊ တတိယနည်း၌ “ဒေဝတာနံ စိတ္တာသာ ဧတ္ထ အတ္ထီတိ စိတ္တာ- နတ်တို့၏ စိတ်အလိုရှိရာ အာသာဝတီနွယ်၊ စိတ္တာ+လတာ ယဿာတိ စိတ္တလတာ- အာသာဝတီ နွယ်ရှိရာဥယျာဉ်”ဟုပြု၊ ရှေ့နည်းအတိုင်း ဆက်တွဲပါ၊ နှစ်ပေါင်းတစ်ထောင်ကြာမှ တစ်ကြိမ်သာသီးပွင့်သော အာသာဝတီနွယ်ပင်သည် ဤဥယျာဉ်၌ပင် ရှိသည်၊ စတုတ္ထ နည်း၌ “ဒေဝတာနံ စိတ္တံ လန္တိ ဂဏှန္တီတိ စိတ္တလာ- နတ်တို့၏စိတ်ကို ယူတတ်(နှစ် သက်စေတတ်)သော နတ်သစ်ပင်များ၊ [စိတ္တ+လာ+အ၊] စိတ္တလာနံ+သမူဟော စိတ္တလတာ- နတ်သစ်ပင်တို့၏အပေါင်း”ဟုပြု။
ဣတ္ထိလိင်ဖြင့် ရှိရခြင်း။ ။ စိတ္တလတာအရ ဥယျာဉ်ကို ရသော်လည်း “စိတ္တလတာ”ဟု ဣတ္ထိလိင်ဖြင့် အမည်တွင်သည်ဟု ဓာန်ဋီ- ၂၃၌ ဆိုထားသည်၊ အတွင်
...[စာမျက်နှာ- ၇၁၅]...
ဥယျာဉ်၌။ ဝါ– သို့။ ဥပ္ပန္နပုဗ္ဗနိမိတ္တေ ဥပ္ပန္နပုဗ္ဗနိမိတ္တေ ဥပ္ပန္နပုဗ္ဗနိမိတ္တေ– ဖြစ်သော ပုဗ္ဗနိမိတ်ရှိကုန်သော။ ဒေဝပုတ္တေ– တို့ကို။ နေတွာ– ဆောင်၍။ မောဟယမာနာ– တွေဝေစေကုန်လျက်။ ဝိစရန္တိ– လှည့်လည်ကုန်၏။ ပန– ဆက်။ သုဇာ– သည်။ ကာလံ ကတွာ၊ ဧကိဿာ– တစ်ခုသော။ ဂိရိကန္ဒရာယ– တောင်ချောက်ကြား၌။ ဧကာ– တစ်ကောင်သော။ ဗကသကုဏိကာ– ဗျိုင်းငှက်မသည်။ ဟုတွာ– ၍။ [ဗကသကုဏိကာ ဟုတွာ– ဗျိုင်းငှက်မအဖြစ်ဖြင့်၊] နိဗ္ဗတ္တိ၊ သက္ကော– သည်။ အတ္တနော– ၏။ ပရိစာရိကာ– အလုပ်အကျွေးမယားတို့ကို။ ဩလောကေန္တော– ကြည့်လသော်။ “သုဓမ္မာ– သည်။ ဣဓေဝ– ဤတာဝတိံသာနတ်ပြည်၌ပင်။ နိဗ္ဗတ္တာ– ပြီ။ နန္ဒာ စ– သည်လည်းကောင်း။ စိတ္တာ စ– သည်လည်းကောင်း။ တထာ– ထို့အတူ။ (ဣဓေဝ– ၌ပင်။ နိဗ္ဗတ္တာ၊) သုဇာ– သည်။ ကုဟိံ– အဘယ်အရပ်၌။ နိဗ္ဗတ္တာ နု ခေါ– ဖြစ်လေသနည်း။” ရုဠှီသဒ္ဒါ (နာမည်ဟောသဒ္ဒါ) ဖြစ်သောကြောင့် “စိတ္တလတာ”ဟု ဣတ္ထိလိင်ဖြင့် ရှိရ သည်- ဟူလို
ဥပ္ပန္နပုဗ္ဗနိမိတ္တေ။ ။ နိမိနာတိ သဉ္ဇာနာတိ ဧတေနာတိ နိမိတ္တံ၊ ပုဗ္ဗံ (ပဌမံ)+ ပဝတ္တံ+နိမိတ္တံ ပုဗ္ဗနိမိတ္တံ- (နောင်ဖြစ်မည့် အကြောင်းအရာ၏) ရှေးဥုးစွာ ဖြစ်သော အကြောင်း၊ ဥပန္နံ+ပုဗ္ဗနိမိတ္တံ ယေသန္တိ ဥပ္ပန္နပုဗ္ဗနိမိတ္တာ- ဖြစ်သောပုဗ္ဗနိမိတ်ရှိသော နတ်သားများ(သီဋီသစ်၊၁၊၃၀၅)၊ နတ်များမစုတေမီ ရှေပြေးနိမိတ် ၅မျိုးဖြစ်တတ်၏၊ ထို၅မျိုးမှာ (၁) ပန်ဆင်အပ်သောပန်းများ ညှိုးနွမ်းခြင်း, (၂) နတ်ဝတ်တန်ဆာများ ညစ်နွမ်းခြင်း, (၃) ချိုင်းမှ ချွေးထွက်ခြင်း, (၄) ရုပ်အဆင်းပျက်ခြင်း, (၅) မိမိဘုံဌာန၌ မပျော်မွေ့ခြင်းတို့တည်း၊ အကျယ်လိုမူ ဣတိဝုတ် ပဉ္စပုဗ္ဗနိမိတ္တသုတ်ရှု
ဂိရိကန္ဒရာယ။ ။ ကန္ဒရသဒ္ဒါ ဓာန်- ၆၀၉၌ ပုံလိင်, နပုံလိင်, နီတိသုတ္တ- ၄၂၁၌ ဣတ္ထိလိင်ဟု ဆိုသဖြင့် လိင်၃ပါးဟု မှတ်ရာ၏၊ ကန္ဒရအရ ချောက်ကမ်းပါးအရပ်, မြစ်ကွေ့အရပ်, တောင်ဝှမ်းအရပ်ကိုယူ၊ “ပိပါသဝိနောဒနံ ကရောတီတိ ကံ၊ [ကရ+ ကွိ၊ -သီဘာ- ၃, ၁၂၁၊] ကေန ဒရီယတေတိ ကန္ဒရာ၊ [က+ဒရ+အ၊- ဓာန်ဋီ- ၆၀၉၊] ကန္ဒတိ အဝှါယတီတိ ကန္ဒရော၊ [ကန္ဒ+မရ၊ -မောဂ်- ၇, ၁၅၉၊]”ဟုပြု၊ “ဂိရိကန္ဒရေတိ ဂိရီနံ အဗ္ဘန္တရေ ကန္ဒရေ(ထေရ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၇၆)”ဟူသော အဖွင့်အလို “ဂိရီနံ+အဗ္ဘန္တရာ+ကန္ဒရာ ဂိရိကန္ဒရာ- တောင်တို့၏ အကြား၌ဖြစ်သောချောက်”ဟုပြု၊ “ဂိရိကန္ဒရန္တိ ဂိရိတော အညံ ပဗ္ဗတကန္ဒရံ(ဇာ- ၂, ၃၄၄)”ဟူသော အဖွင့်အလို “ဂိရိတော +အညာ+ကန္ဒရာ ဂိရိကန္ဒရာ- တောင်မှ အခြားသော တောင်ချောက်ကြား”ဟုပြု။
...[စာမျက်နှာ- ၇၁၆]...
ဣတိ– သို့။ စိန္တေန္တော– သော်။ တံ– ထိုသုဇာကို။ တတ္ထ– ထိုတောင်ချောက်ကြား၌။ နိဗ္ဗတ္တံ– ဗျိုင်းငှက်မဖြစ်နေသည်ကို။ ဒိသွာ၊ “ဗာလာ– အမိုက်မသည်။ ကိဉ္စိ– တစ်စုံ တစ်ခုသော။ ပုညံ– ကို။ အကတွာ– ၍။ ဝါ– ကြောင့်။ ဣဒါနိ– ၌။ တိရစ္ဆာနယောနိယံ– တိရစ္ဆာန်မျိုး၌။ နိဗ္ဗတ္တာ၊ ဣဒါနိ ပန– ၌ကား။ တံ– ထိုဗျိုင်းငှက်မကို။ ပုညံ– ကို။ ကာရေတွာ– စေ၍။ ဣဓ– ဤတာဝတိံသာနတ်ပြည်သို့။ အာနေတုံ– ဆောင် ခြင်းငှာ။ ဝဋ္ဋတိ– ၏။” ဣတိ– ဤသို့ ကြံ၍။ အတ္တဘာဝံ– သိကြားအတ္တဘောကို။ (သိကြားရုပ်သွင်ကို)၊ ဝိဇဟိတွာ– စွန့်၍။ အညာတကဝေသေန– မထင်ရှားသော အသွင်ဖြင့်။ တဿာ– ထိုဗျိုင်းငှက်မ၏။ သန္တိကံ– သို့။ ဂန္တွာ– ၍။ “ကိံ– အဘယ်ကို။ ကရောန္တီ– လျက်။ ဣဓ– ဤအရပ်၌။ ဝိစရသိ– လှည့်လည်နေသနည်း?” ဣတိ ပုစ္ဆိ၊ “သာမိ– အရှင်! တွံ– သည်။ ကော– အဘယ်သူနည်း?” ဣတိ– ဤသို့ မေးပြီ။ “အဟံ– သည်။ တေ– ၏။ သာမိကော– လင်ဖြစ်သော။ မဃော– တည်း။” ဣတိ– ဤသို့ ပြောပြီ။ “သာမိ! ကုဟိံ– ၌။ နိဗ္ဗတ္တော– သည်။ အသိ– နည်း?” ဣတိ– ဤသို့ မေးပြီ။ “အဟံ၊ တာဝတိံသဒေဝလောကေ– တာဝတိံသာနတ်ပြည်၌။ နိဗ္ဗတ္တော– ပြီ။ တဝ– ၏။ သဟာယိကာနံ– သူငယ်ချင်းမတို့၏။ နိဗ္ဗတ္တဋ္ဌာနံ– ဖြစ်ရာ အရပ်ကို။ ဇာနာသိ ပန– သိသလော?” ဣတိ– ဤသို့ မေးပြီ။ “သာမိ!၊ န ဇာနာမိ– ပါ။” ဣတိ– ဤသို့ ပြောပြီ။ “တာပိ– ထိုသူငယ်ချင်းမတို့သည်လည်း။ မမေဝ– ၏သာလျှင်။ သန္တိကေ– အထံ၌။ နိဗ္ဗတ္တာ– ကုန်ပြီ။ တာ သဟာယိကာ– ထိုသူငယ် ချင်းမတို့ကို။ ပဿိဿသိ– တွေ့မည်လော?” ဣတိ– ဤသို့ မေးပြီ။ “ကထံ– အဘယ်သို့လျှင်။ အဟံ– သည်။ တတ္ထ– ထိုတာဝတိံသာနတ်ပြည်သို့။ ဂမိဿာမိ– သွားမည်နည်း?” ဣတိ– ဤသို့ ပြောပြီ။ သက္ကော– သည်။ “အဟံ– သည်။ တံ– သင့်ကို။ တတ္ထ– ထိုနတ်ပြည်သို့။ နေဿာမိ– ခေါ်ဆောင်သွားမည်။” ဣတိ ဝတွာ၊ တံ– ထိုဗျိုင်းမကို။ ဟတ္ထတလေ– လက်ဝါးပြင်၌။ ဌပေတွာ– ထား၍။ ဒေဝလောကံ– သို့။ နေတွာ– ၍။ နန္ဒာယ– နန္ဒာမည်သော။ ပေါက္ခရဏိယာ– ရေကန်၏။ တီရေ– ကမ်းနား၌။ ဝိဿဇ္ဇေတွာ– လွှတ်၍။ ဣတရာသံ– အခြားကုန်သော။ တိဿန္နံ– ၃ယောက်သော နတ်သမီးတို့အား။ အာရောစေသိ– ပြီ။ (ကိံ)၊ “တုမှာကံ– တို့၏။ သဟာယိကံ– မဖြစ်သော။ သုဇံ– သုဇာကို။ ပဿိဿထ– ကြည့်ကြမည်လော?” ဣတိ– ဤသို့ မေးပြီ။ “ဒေဝ– အရှင်မင်းမြတ်! သာ– ထိုသုဇာသည်။ ကုဟိံ– အဘယ်
...[စာမျက်နှာ- ၇၁၇]...
မှာပါနည်း?” ဣတိ– ဤသို့ မေးကုန်ပြီ။ “နန္ဒာယ– မည်သော။ ပေါက္ခရဏိယာ– ၏။ တီရေ– ၌။ ဌိတာ– တည်နေ၏။” ဣတိ အာဟ၊ တိဿောပိ– ၃ယောက်လည်း ဖြစ်ကုန်သော။ တာ– ထိုနတ်သမီးတို့သည်။ ဂန္တွာ၊ “အယျာယ– အရှင်မ၏။ ဧဝရူပံ– သော။ အတ္တဘာဝမဏ္ဍနဿ– အတ္တဘောကို တန်ဆာဆင်ခြင်း၏။ ဖလံ– အကျိုး သည်။ အဟော– ဩော်...အံ့ဩဖွယ်ကောင်းလေစွ။ ဣဒါနိ– ၌။ အဿာ– ထို ဗျိုင်းမ၏။ တုဏ္ဍံ– နှုတ်သီးကို။ ပဿထ– ကြည့်ကြလော။ ပါဒေ– ခြေတို့ကို။ ပဿထ၊ ဇင်္ဃာ– ခြေသလုံးတို့ကို။ ပဿထ၊ အဿာ– ထိုဗျိုင်းမ၏။ အတ္တဘာဝေါ– သည်။ သောဘတိ ဝတ– တင့်တယ်ပေစွ။” ဣတိ၊ ကေဠိံ– ပြက်ရယ်မှုကို။ ကတွာ ပက္ကမိံသု+
ပုန– ဖန်။ သက္ကော– သည်။ တဿာ– ထိုဗျိုင်းမ၏။ သန္တိကံ– သို့။ ဂန္တွာ– ၍။ “တေ– သည်။ ဝါ– ၏။ သဟာယိကာ– တို့ကို။ ဒိဋ္ဌာ– မြင်အပ်ကုန်ပြီလော?” ဣတိ– သို့။ ဝတွာ– မေးမြန်းပြောဆို၍။ “ဒိဋ္ဌာ– မြင်အပ်ပါကုန်ပြီ။ မံ– ကျွန်မကို။ ဥပ္ပဏ္ဍေတွာ– ပြောင်လှောင်၍။ ဂတာ– သွားကုန်ပြီ။ တတ္ထေဝ– ထိုတောင်ချောက်ကြား သို့သာ။ မံ– ကို။ နေဟိ– ပို့ဆောင်ပါ။” ဣတိ– သို့။ ဝုတ္တေ– သော်။ တံ– ထိုဗျိုင်းမကို။ တတ္ထေဝ– ထိုတောင်ချောက်ကြားသို့သာ။ နေတွာ– ၍။ ဥဒကေ– ၌။ ဝိဿဇ္ဇေတွာ– လွှတ်၍။ “တေ– သင်သည်။ တာသံ– ထိုသူငယ်ချင်းမတို့၏။ သမ္ပတ္တိ– စည်း စိမ်ကို။ ဒိဋ္ဌာ– မြင်အပ်ပြီလော?” ဣတိ ပုစ္ဆိ၊ “ဒေဝ– အရှင်သိကြားမင်း! ဒိဋ္ဌာ– ပါပြီ။” ဣတိ– ဤသို့ ပြောပြီ။ “တယာပိ– သည်လည်း။ တတ္ထ– ထိုတာဝတိံသာ နတ်ပြည်၌။ နိဗ္ဗတ္တနူပါယံ– ဖြစ်ကြောင်းနည်းလမ်းကို။ ကာတုံ– ငှာ။ ဝဋ္ဋတိ။” ဣတိ– ဤသို့ ပြောပြီ။ “ဒေဝ– မင်း! ကိံ– အဘယ်ကို။ ကရောမိ– ပြုရမည်နည်း?” ဣတိ– ဤသို့ မေးပြီ။ “မယာ– သည်။ ဒိန္နံ– ပေးအပ်သော။ ဩဝါဒံ– ကို။ ရက္ခိဿသိ– စောင့်ထိမ်းမည်လော။” ဣတိ– ဤသို့ မေးပြီ။ “ဒေဝ– မင်း! ရက္ခိဿာမိ– စောင့် ထိမ်းပါမည်။” ဣတိ– ဤသို့ ပြောပြီ။ အထ– ၌။ အဿာ– ထိုဗျိုင်းမအား။ ပဉ္စ– ၅-ပါးကုန်သော။ သီလာနိ– သီလတို့ကို။ ဒတွာ၊ “အပ္ပမတ္တာ– မမေ့မလျော့သည်။ (ဟုတွာ)၊ ရက္ခာဟိ– စောင့်ထိမ်းလော။” ဣတိ ဝတွာ၊ ပက္ကာမိ၊ သာ– ထိုဗျိုင်းမ သည်။ တတော– ထိုအခါမှ။ ပဋ္ဌာယ၊ သယံမတမစ္ဆကေယေဝ– အလိုလိုသေ သော ငါးတို့ကိုသာလျှင်။ ပရိယေသိတွာ– ရှာမှီး၍။ ခါဒတိ– ခဲစား၏။ သက္ကော–
...[စာမျက်နှာ- ၇၁၈]...
သည်။ ကတိပါဟစ္စယေန– အနည်းငယ်သောရက် လွန်ရာအခါ၌။ တဿာ– ထိုဗျိုင်းမကို။ ဝီမံသနတ္ထာယ– စုံစမ်ခြင်းအကျိုးငှာ။ ဂန္တွာ၊ ဝါလုကာပိဋ္ဌေ– သဲ သောင်ပြင်၌။ မတမစ္ဆကော ဝိယ– သေသောငါးကဲ့သို့။ ဥတ္တာနော– ပက်လက် သည်။ ဟုတွာ၊ နိပဇ္ဇိ– အိပ်ပြီ။ (ပက်လက်လှန်နေပြီ)၊ သာ– ထိုဗျိုင်းမငယ်သည်။ တံ– ထိုငါးအသေကို။ ဒိသွာ၊ “မတမစ္ဆကော”တိ– သေသောငါးဟူသော။ သညာယ– အမှတ်ဖြင့်။ အဂ္ဂဟေသိ– ယူပြီ။ မစ္ဆော– သည်။ ဂိလနကာလေ– မျိုရာအခါ၌။ (မျိုခါနီးအခါ၌)၊ နင်္ဂုဋ္ဌံ– အမြီးကို။ စာလေသိ– လှုပ်စေပြီ။ သာ– ထိုဗျိုင်းမသည်။ “သဇီဝမစ္ဆကော– အသက်ရှိသောငါးတည်း။” ဣတိ– ဤသို့ သိ၍။ ဥဒကေ– ၌။ ဝိဿဇ္ဇေသိ– လွှတ်လိုက်ပြီ။ သော– ထိုသိကြားမင်းသည်။ ထောကံ– အနည်းငယ် သောရက်ကို။ ဝီတိနာမေတွာ– လွန်စေ၍။ ပုန– ဖန်။ တဿာ– ထိုဗျိုင်းမ၏။ ပုရတော– ရှေ့၌။ ဥတ္တာနော– သည်။ ဟုတွာ၊ နိပဇ္ဇိ– ပြီ။ ပုန၊ သာ– ထိုဗျိုင်းမငယ်သည်။ “မတမစ္ဆကော”တိ– ဟူသော။ သညာယ– ဖြင့်။ ဂဟေတွာ– ယူပြီး၍။ ဂိလနကာလေ– ၌။ အဂ္ဂနင်္ဂုဋ္ဌံ– အမြီးဖျားကို။ စာလေသိ– လှုပ်စေပြီ။ တံ– ထိုအမြီးဖျား လှုပ်ခြင်းကို။ ဒိသွာ၊ “သဇီဝမစ္ဆော– အသက်ရှိသောငါးတည်း။” ဣတိ– ဤသို့ သိ၍။ ဝိဿဇ္ဇေသိ– ပြီ။ ဧဝံ– သို့။ တိက္ခတ္တုံ– ၃ကြိမ်။ ဝီမံသိတွာ– စူးစမ်း၍။ “သာဓုကံ– ကောင်းစွာ။ သီလံ– ကို။ ရက္ခတိ– ၏။” ဣတိ– ဤသို့သိ၍။ အတ္တာနံ– မိမိကို။ ဇာနာပေတွာ– သိစေ၍။ “အဟံ– သည်။ တဝ– သင့်ကို။ ဝီမံသနတ္ထာယ– စုံစမ်း ခြင်းငှာ။ အာဂတော– လာခဲ့ပြီ။ သာဓုကံ– စွာ။ သီလံ– ကို။ ရက္ခသိ– ၏။ ဧဝံ– သို့။ ရက္ခမာနာ– လသော်။ န စိရဿေဝ– ပင်။ မမ– ၏။ သန္တိကေ၊ နိဗ္ဗတ္တိဿသိ– ဖြစ်ရလိမ့်မည်။ အပ္ပမတ္တာ– မမေ့မလျော့သူမသည်။ ဟောဟိ– လော။” ဣတိ ဝတွာ ပက္ကာမိ
ပန– ဆက်။ သာ– ထိုဗျိုင်းမသည်။ တတော– မှ။ ပဋ္ဌာယ– ၍။ သယံမတမစ္ဆံ– အလိုလိုသေသောငါးကို။ လဘတိ ဝါ– ရသည်လည်းရှိ၏။ န (လဘတိ) ဝါ– မရသည်လည်း ရှိ၏။ အလဘမာနာ– မရလသော်။ ကတိပါဟစ္စယေနေဝ– အနည်းငယ်သောရက်လွန်ရာအခါ၌ပင်လျှင်။ သုဿိတွာ– ခြောက်သေ့၍။ ွ ကာလံ– ကို။ ကတွာ၊ တဿ သီလဿ– ၏။ ဖလေန– အကျိုးအားဖြင့်။ (အကျိုး
...[စာမျက်နှာ- ၇၁၉]...
အဖြစ်ဖြင့်)၊ ဝါ– အကျိုးကြောင့်။ ဗာရာဏသိယံ– ၌။ ကုမ္ဘကာရဿ– အိုးထိန်း သည်၏။ ဓီတာ– သည်။ ဟုတွာ နိဗ္ဗတ္တိ၊ အထ– ထိုအခါ၌။ အဿာ– ထိုအိုးထိန်း သည်သမီး၏။ ပန္နရသသောဠသဝဿုဒ္ဒေသိကကာလေ– ၁၅နှစ်, ၁၆နှစ်ရှိပြီဟု ညွန်ပြထိုက်ရာအခါ၌။ ဝါ– ၁၅နှစ်, ၁၆နှစ်ရှိရာအခါ၌။ သက္ကော– သည်။ “သာ– ထိုဗျိုင်းမသည်။ ကုဟိံ– ၌။ နိဗ္ဗတ္တာ နု ခေါ– သနည်း။” ဣတိ၊ အာဝဇ္ဇေန္တော– ဆင် ခြင်လသော်။ ဒိသွာ၊ “ဣဒါနိ၊ မယာ– သည်။ တတ္ထ– ထိုဗာရာဏသီသို့။ ဂန္တုံ ဝဋ္ဋ– တိ။” ဣတိ– ဤသို့ ကြံ၍။ ဧဠာလုကဝဏ္ဏေန– သခွားသီးပုံသဏ္ဌာန်ဖြင့်။ ပညာယမာနေဟိ– ထင်ရှားကုန်သော။ ဝါ– ပုံဖော်အပ်ကုန်သော။ သတ္တဟိ– ၇-ပါးကုန်သော။ ရတနေဟိ– ရတနာတို့ဖြင့်။ ယာနကံ– ယာဉ်ငယ်ကို။ ပူရေတွာ– ပြည့်စေ၍။ တံ– ထိုယာဉ်ငယ်ကို။ ပါဇေန္တော– မောင်းနှင်လျက်။ ဗာရာဏသိံ– သို့။ ပဝိသိတွာ– ၍။ “အမ္မတာတာ– အမိတို့ အမောင်တို့! (ဥုးဥုး, ဒေါ်ဒေါ်, ကိုကို, မမတို့!) ဧဠာလုကာနိ– သခွားသီးတို့ကို။ ဂဏှထ ဂဏှထ– ဝယ်ယူလှည့်ကြပါ, ဝယ်ယူ လှည့်ကြပါ။” ဣတိ– သို့။ ဥဂ္ဃေါသေန္တော– အော်လျက်။ ဝီထိံ– လမ်းသို့။ ပဋိပဇ္ဇိ– သွားပြီ။ ပန– ဆက်။ မုဂ္ဂမာသာဒီနိ– ပဲနောက်, ပဲကြီးအစရှိသည်တို့ကို။ ဂဟေတွာ– ၍။ အာဂတေ– လာသူတို့ကို။ “မူလေန– အဖိုးအခဖြင့်။ န ဒေမိ– ရောင်း မပေးနိုင်ပါ။” ဣတိ ဝတွာ၊ “ကထံ– အဘယ်သို့လျှင်။ ဒေသိ– ရောင်းပေးသနည်း?” ဣတိ ဝုတ္တေ၊ “သီလရက္ခိကာယ– သီလကို စောင့်ထိမ်းသော။ ဣတ္ထိယာ– အား။ ဒမ္မိ– ရောင်းပေးမည်။” ဣတိ အာဟ၊ “သာမိ– အရှင်! သီလံ နာမ– သီလမည် သည်။ ကီဒိသံ– အဘယ်ကဲ့သို့ ရှုအပ်ပါသနည်း? ကာဠံ ကိံ– မည်းသလော? ဥဒါဟု– သို့မဟုတ်။ နီလာဒိဝဏ္ဏံ– အညိုအစရှိသောအဆင်းရှိသလော?” ဣတိ– ဤသို့ မေးကြပြီ။ “တုမှေ– တို့သည်။] သီလံ– သည်။ ကီဒိသံ– နည်း၊’ ဣတိပိ– ဤ သို့လည်း။ န ဇာနာထ– ကုန်။ ကိမေဝ– အဘယ်သို့လျှင်။ နံ– ထိုသီလကို။ ရက္ခိဿထ– စောင့်ထိမ်းကြလိမ့်မည်နည်း။ သီလရက္ခိကာယ ပန– သီလကို စောင့် ထိမ်းသူအားသာ၊ [ဒီ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၀၉၌ “သီလရက္ခကာနံယေဝ”ဟု ရှိပုံကို ထောက် ၍ ပနကို အဝဓာရဏအနက်ကြံ၊] ဒဿာမိ– မည်။” ဣတိ– ဤသို့ပြောပြီ။ “သာမိ! ကုမ္ဘကာရဿ– ၏။ ဧသာ ဓီတာ– ဤသမီးသည်။] သီလံ– ကို။ ရက္ခာမိ– စောင့် ထိမ်း၏၊’ ဣတိ– ဤသို့ ပြော၍။ ဝိစရတိ– လှည့်လည်နေ၏။ ဧတိဿာ– ဤသူမ
...[စာမျက်နှာ- ၇၂၀]...
အား။ ဒေဟိ– ရောင်းပေးပါလော။” ဣတိ– ဤသို့ ပြောကုန်ပြီ။ သာပိ– ထိုအိုး ထိန်းသည်၏ သမီးသည်လည်း။ နံ– ထိုသခွားသီးရောင်းသူကို။ “သာမိ! တေန ဟိ– လျှင်။ မယှံ– အား။ ဒေဟိ– လော။” ဣတိ အာဟ၊ “တွံ– သည်။ ကာ– အဘယ် သူမသည်။ အသိ– နည်း?” ဣတိ– ဤသို့ မေးပြီ။ “အဟံ– သည်။ အဝိဇဟိတပဉ္စသီလာ– မစွန့်အပ်သော ၅-ပါးသီလရှိသူမသည်။ (အမှိ– ၏၊)” ဣတိ– ပြီ။ “ဧတာနိ– ဤသခွားသီးတို့ကို။ မယာ– သည်။ တုယှမေဝ– သင့်ဖို့သာ။ ဝါ– သင့် အတွက်သာ။ အာနီတာနိ– ဆောင်ယူအပ်ကုန်ပြီ။ [ဇာဋီသစ်-၂၃၇အလို “တုယှမေဝ– ၏။ (အတ္ထာယ– အကျိုးငှာ၊) အာနီတာနိ”ဟု ပေး။]” ဣတိ– ဤသို့ ပြော၍။ ယာနကံ– ယာဉ်ငယ်ကို။ ပါဇေန္တော– မောင်းနှင်လျက်။ တဿာ– ထိုအိုးထိန်းသည် သမီး၏။ ဃရံ– အိမ်သို့။ ဂန္တွာ၊ အညေဟိ– အခြားသူတို့သည်။ အနာဟရိယံ– မဆောင်ထိုက်သည်၏အဖြစ်ကို။ ကတွာ၊ ဧဠာလုကဝဏ္ဏေန– သခွားသီးပုံ သဏ္ဌာန်ဖြင့်။ ဒေဝဒတ္တိယံ– နတ်သည် ပေးအပ်သော။ ဓနံ– ကို။ ဒတွာ– ၍။ အတ္တာနံ– ကို။ ဇာနာပေတွာ– သိစေ၍။ “ဣဒံ– ဤဥစ္စာသည်။ တေ– ၏။ ဇီဝိတဝုတ္တိယာ– အသက်မွေးခြင်းငှာ။ ဓနံ– ဥစ္စာတည်း။ ပဉ္စသီလာနိ– ၅-ပါးသော သီလတို့ကို။ အခဏ္ဍာဒီနိ– မကျိုးခြင်းအစရှိသည်တို့ကို။ ကတွာ– ၍။ ရက္ခာဟိ– လော။” ဣတိ ဝတွာ ပက္ကာမိ+
သာပိ– ထိုအိုးထိန်းသည်သမီးသည်လည်း။ တတော– ထိုဘဝမှ။ စဝိတွာ– စုတေ၍။ အသုရဘဝနေ– အသုရာနတ်ဘုံ၌။ အသုရဇေဋ္ဌကဿ– အသုရာ အကြီးအကဲ၏။ ဓီတာ– သည်။ ဟုတွာ– ၍။ သက္ကဿ– ၏။ ဝေရိဃရေ– ရန်သူ ၏အိမ်၌။ နိဗ္ဗတ္တိ၊ ပန– ဆက်။ ဒွီသု– ၂မျိုးကုန်သော။ အတ္တဘာဝေသု– အတ္တဘော တို့၌။ ဝါ– ဘဝတို့၌။ သီလဿ– ၏။ ဝါ– ကို။ သုရက္ခိတတ္တာ– ကောင်းစွာ စောင့် ထိမ်းအပ်ခဲ့သည်၏အဖြစ်ကြောင့်။ အဘိရူပါ– လွန်ကဲသော အဆင်းရှိသည်။ သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏာ– ရွှေအဆင်းကဲ့သို့သော အဆင်းရှိသည်။ (ရွှေအဆင်းနှင့် တူသော အဆင်းရှိသည်)၊ အသာဓာရဏာယ– အခြားသူတို့နှင့် မဆက်ဆံသော။ ရူပသိရိယာ– ရုပ်အဆင်း၏ အသရေနှင့်။ သမန္နာဂတာ– ပြည့်စုံသည်။ အဟောသိ– ပြီ။ ဝေပစိတ္တိအသုရိန္ဒော– ဝေပစိတ္တိအသုရိန်သည်။ အာဂတာဂတာနံ– လာကုန်,
...[စာမျက်နှာ- ၇၂၁]...
လာကုန်သော။ အသုရာနံ– တို့အား။ “တုမှေ– တို့သည်။ မမ– ၏။ ဓီတု– အား။ အနုစ္ဆဝိကာ– လျောက်ပတ်ကုန်သည်။ န ဟောထ– ကုန်။” ဣတိ– ဤသို့ ပြော၍။ တံ– ထိုသမီးကို။ ကဿစိ– တစ်စုံတစ်ယောက်သော အသုရာအား။ အဒတွာ– မပေးမူ၍။ “မမ– ၏။ ဓီတာ– သည်။ အတ္တနာဝ– ကိုယ်တိုင်သာလျှင်။ အတ္တနော– မိမိအား။ အနုစ္ဆဝိကံ– လျောက်ပတ်သော။ သာမိကံ– လင်ကို။ ဂဟေဿတိ– ယူ လိမ့်မည်။” ဣတိ– ဤသို့ ကြံ၍။ အသုရဗလံ– အသုရာအပေါင်းကို။ သန္နိပါတာပေတွာ– စုဝေးစေ၍။ “တုယှံ– အား။ အနုစ္ဆဝိကံ– သော။ သာမိကံ– ကို။ ဂဏှ– ယူလော။” ဣတိ– ဤသို့ ပြော၍။ တဿာ– ထိုသမီး၏။ ဟတ္ထေ– လက်၌။ ပုပ္ဖဒါမံ– ပန်းကုံးကို။ အဒါသိ– ပေးပြီ။ တသ္မိံ ခဏေ– ၌။ သက္ကော– သည်။ တဿာ– ထို အိုးထိန်းသည်သမီး၏။ နိဗ္ဗတ္တဋ္ဌာနံ– ဖြစ်ရာအရပ်ကို။ ဩလောကေန္တော– သော်။ တံ ပဝတ္တိံ– ထိုဖြစ်ပုံကို။ ဉတွာ– ၍။ “ဣဒါနိ– ၌။ မယာ– သည်။ ဂန္တွာ– ၍။ တံ– ထို သူမကို။ အာနေတုံ– ဆောင်ယူခြင်းငှာ။ ဝဋ္ဋတိ– ၏။” ဣတိ– ဤသို့ ကြံ၍။ မဟလ္လကအသုရဝဏ္ဏံ– အသက်ကြီးသော အသုရာအသွင်ကို။ နိမ္မိနိတွာ– ဖန်ဆင်း၍။ ဂန္တွာ– ၍။ ပရိသပရိယန္တေ– ပရိသတ်၏အစွန်၌။ အဋ္ဌာသိ– တည်ပြီ။ သာပိ– ထို သူမသည်လည်း။ ဣတော စိတော စ– ဤမှ ဤမှလည်း။ ဩလောကေန္တီ– ကြည့်လသော်။ တံ– ထိုသိကြားကို။ ဒိဋ္ဌမတ္တာဝ– မြင်အပ်ကာမျှဖြစ်သော်သာ။ (မြင်မြင်ချင်းပင်)၊ ပုဗ္ဗသန္နိဝါသဝသေန– ရှေး၌အတူနေခဲ့ခြင်း၏ အစွမ်းကြောင့်။ ဥပ္ပန္နေန– ဖြစ်သော။ ပေမေန– ချစ်ခြင်းသည်။ မဟောဃေန– ကြီးစွာသော ရေ အလျဉ်သည်။ (အဇ္ဈောတ္ထဋာ) ဣဝ– လွှမ်းမိုးအပ်သကဲ့သို့။ (ဧဝံ– တူ၊) အဇ္ဈောတ္ထဋဟဒယာ– လွှမ်းမိုးအပ်သော စိတ်နှလုံးရှိသည်။ ဟုတွာ၊ “ဧသော– ဤသူ သည်။ မေ– ၏။ သာမိကော– လင်တည်း။” ဣတိ– ဤသို့ ပြော၍။ တဿ– ထိုသူ ၏။ ဥပရိ– အထက်၌။ ပုပ္ဖဒါမံ– ပန်းကုံးကို။ ခိပိ– ပစ်ချပြီ။ အသုရာ– တို့သည်။ “အမှာကံ– တို့၏။ ရာဇာ– သည်။ ဧတ္တကံ– ဤမျှအတိုင်းအရှည်ရှိသော။ ကာလံ– ပတ်လုံး။ ဓီတု– အား။ အနုစ္ဆဝိကံ– လျောက်ပတ်သောလင်ကို။ အလဘိတွာ– မရ မူ၍။ ဣဒါနိ၊ လဘိ– ရပြီ။ အဿ– ဤမင်း၏။ ဓီတု– အား။ ဝါ– ၏။ ပိတာမဟတော– အဘိုးထက်။ မဟလ္လကော– ကြီးသည်၏အဖြစ်ကို ယူတတ်သော။ ဝါ–
...[စာမျက်နှာ- ၇၂၂]...
အသက်ကြီးရင့်သော။ [မဟတ္တံ လာတိ ဂဏှာတီတိ မဟလ္လကော၊ မဟန္တ+လာ+ဏွု၊ န္တချေ, လဒွေဘော်လာ၊-ဓာန်ဋီ- ၂၅၄။] အယမေဝ– ဤသူသည်သာ။ အနုစ္ဆဝိကော– လျောက်ပတ်၏။” ဣတိ– ဤသို့ ပြော၍။ လဇ္ဇမာနာ– ရှက်ကုန်သည်။ (ဟုတွာ)၊ အပက္ကမိံသု– ဖဲသွားကုန်ပြီ။ သက္ကောပိ– သည်လည်း။ တံ– ထိုအသုရာမင်း၏သမီး ကို။ ဟတ္ထေ– ၌။ ဂဟေတွာ– ကိုင်၍။ (တစ်နည်း) တံ– ထိုအသုရာမင်းသမီး၏။ ဟတ္ထေ– ကို။ ဂဟေတွာ– ၍။ “အဟံ– သည်။ သက္ကော– သည်။ အသ္မိ– ၏။” ဣတိ၊ နဒိတွာ– ကြုံးဝါး၍။ အာကာသေ– ကောင်းကင်၌။ ပက္ခန္ဒိ– ပျံတက်ပြီ။ အသုရာ– တို့သည်။ ဇရသက္ကေန– သိကြားအိုသည်။ ဝဉ္စိတာ– လှည့်ပတ်အပ်ကုန်သည်။ အမှာ– ဖြစ်ကုန်၏။” ဣတိ– ဤသို့ ပြော၍။ တံ– ထိုသိကြားမင်းကို။ အနုဗန္ဓိံသု– အစဉ်လိုက်ကုန်ပြီ။ မာတလိ– မာတလိမည်သော။ သင်္ဂါဟကော– ရထားထိန်း သည်။ ဝေဇယန္တရထံ– ဝေဇယန္တာရထားကို။ အာဟရိတွာ– ဆောင်၍။ အန္တရာမဂ္ဂေ– ၌။ အဋ္ဌာသိ၊ သက္ကော– သည်။ တံ– ထိုအသုရာမင်း၏ သမီးကို။ တတ္ထ– ထို ဝေဇယန္တာရထားပေါ်၌။ ဝါ– သို့။ အာရောပေတွာ– တက်ရောက်စေ၍။ ဝါ– တင်၍။ ဒေဝနဂရာဘိမုခေါ– တာဝတိံသာနတ်မြို့သို့ ရှေးရှုသည်။ (ဟုတွာ)၊ ပါယာသိ– သွားပြီ။ အထ– ၌။ အဿ– ထိုဝေဇယန္တာရထား၏။ သိပ္ပလိဝနံ (သိမ္ဗလိဝနံ)– လက်ပံတောသို့။ [“သိပ္ပလိဝနံ”ဟူသော အသုံးမှာ ဤတစ်နေရာသာ ရှိ၍ များစွာ သော နေရာတို့၌ “သိမ္ဗလိဝနံ”ဟုချည်း ရှိသည်။] သမ္ပတ္တကာလေ– ရောက်ရာ အခါ၌။ ရထသဒ္ဒံ– ရထားသံကို။ သုတွာ၊ ဘီတာ– ကြောက်ကုန်သော။ ဂရုဠပေါတကာ– ဂဠုန်ငယ်တို့သည်။ ဝိရဝိံသု– အော်မြည်ကုန်ပြီ။ တေသံ– ထိုဂဠုန်ငှက် ငယ်တို့၏။ သဒ္ဒံ– ကို။ သုတွာ၊ သက္ကော၊ မာတလိံ– ကို။ ပုစ္ဆိ၊ (ကိံ)၊ “ကေ– အဘယ် မည်ကုန်သော။ ဧတေ– ဤသူတို့သည်။ ဝိရဝန္တိ– အော်နေကုန်သနည်း? ”ဣတိ– မေးပြီ။ [ဝိရဝန္တိကို ရုဠှီနာမ်ကြံ၍ “ဝိရဝန္တိ– အော်နေကုန်သော။ ဧတေ– ဤသူတို့သည်။ ကေ– ဘယ်သူတို့နည်း?”ဟု တစ်နည်းပေး။] “ဒေဝ– အရှင်နတ်မင်း!
ဂရုဠပေါတကာ မာတလိ သင်္ဂါဟကော။ ။ မာတလီတိ မတလာယ နာမ ဒေဝဓီတာယ အပစ္စံ မာတလိ- မတလာနတ်သမီး၏သား၊ မာတလိ သင်္ဂါဟကောတိ မာတလိ နာမ သာရထီတိ အတ္ထော၊ သာရထိ ဟိ ရသ္မိကေသာနံ ဂဟဏတာယ သင်္ဂါဟကောတိ (ကြိုးဆံပင်တို့ကို ကိုင်တတ်သောရထားထိန်းဟူ၍)၊ ဝုစ္စတိ၊ -ဇာဋီသစ်- ၁, ၂၃၃၊ ၂၃၄
...[စာမျက်နှာ- ၇၂၃]...
ဂဠုန်ငှက်ငယ်တို့သည်။ ဝိရဝန္တိ– ကုန်၏။ (တစ်နည်း) ဝိရဝန္တိ– အော်နေသူတို့သည်။ ဂရုဠပေါတကာ– ဂဠုန်ငှက်ငယ်တိုပါတည်း။” ဣတိ– ဤသို့ ပြောပြီ။ “ကိံ ကာရဏာ– အဘယ်အကြောင်းကြောင့်။ (ဝိရဝန္တိ– နည်း?)” ဣတိ– ဤသို့ မေးပြီ။ “ရထသဒ္ဒံ– ရထားသံကို။ သုတွာ၊ မရဏဘယေန– သေခြင်းမှ ကြောက်ခြင်း ကြောင့်။ ဝါ– သေခြင်းဘေးကြောင့်။ (ဝိရဝန္တိ)၊” ဣတိ– ဤသို့ပြောပြီ။ “ဧကံ– တစ်ယောက်သော။ မံ– ကို။ နိဿာယ– ၍။ ဧတ္တကော– ဤမျှအတိုင်းအရှည်ရှိသော။ ဒိဇော– ဂဠုန်ငှက်အပေါင်းသည်။ ရထဝေဂေန– ရထားအဟုန်သည်။ ဝိစုဏ္ဏိတော– အထူးအားဖြင့် မှုန့်မှုန့်ညက်ညက်ကြိတ်ချေအပ်သည်။ [ဝိသေသေန စုဏ္ဏီယတေတိ ဝိစုဏ္ဏိတော၊ ဝိ+စုဏ္ဏ+တ၊] (တစ်နည်း) ရထဝေဂေန– ကြောင့်။ ဝိစုဏ္ဏိတော– ဖြစ်သောမှုန့်မှုန့်ညက်ညက်ကြေခြင်းရှိသည်။ [ဝိစုဏ္ဏံ+သဉ္ဇာတံ အဿာတိ ဝိစုဏ္ဏိတော၊ ဝိစုဏ္ဏ+ဣတ၊] (ဟုတွာ)၊ မာ နဿိ– မပျက်စီးပါစေနှင့်။ ရထံ– ကို။ နိဝတ္တေဟိ– ပြန်လှည့်လော။” ဣတိ– ဤသို့ ပြောပြီ။ သောပိ– ထို မာတလိရထားထိန်းသည်လည်း။ သိန္ဓဝသဟဿဿ– သိန္ဓောမြင်းတစ်ထောင် အား။ ဒဏ္ဍကသညံ– နှင်တံအမှတ်အသားကို။ ဒတွာ– ပေး၍။ ရထံ– ကို။ နိဝတ္တေသိ– ပြန်လှည့်စေပြီ။ တံ– ထိုရထားကို။ ဒိသွာ– ၍။ အသုရာ– တို့သည်။ “ဇရသက္ကော– သိကြားအိုသည်။ အသုရပုရတော– အသုရာပြည်မှ။ ပဋ္ဌာယ– စ၍။ ပလာယန္တော– ပြေးလသော်။ ဝါ– ပါလျက်။ ဣဒါနိ– ၌။ ရထံ– ကို။ နိဝတ္တေသိ– စေပြီ။ အဒ္ဓါ– မချွတ်ဧကန်။ တေန– ထိုသိကြားအိုသည်။ ဥပတ္ထမ္ဘော– အထောက်အပံ့ (အကူအညီ) သည်။ ဝါ– ကို။ လဒ္ဓေါ– ရအပ်သည်။ ဘဝိဿတိ– မည်။” ဣတိ– ဤသို့ တွေး၍။ နိဝတ္တေတွာ– ပြန်လှည့်စေ၍။ အာဂမနမဂ္ဂေနေဝ– လာရာလမ်း ဖြင့်သာလျှင်။ အသုရပုရံ– အသုရာပြည်သို့။ ပဝိသိတွာ– ၍။ ပုန၊ သီသံ– ဥုးခေါင်း ကို။ န ဥက္ခိပိံသု– မမော်တော့ကုန်။
သက္ကောပိ– သည်လည်း။ အသုရကညံ– အသုရာတို့၏ သမီးပျိုဖြစ်သော။ သုဇံ– သုဇာကို။ ဒေဝနဂရံ– တာဝတိံသာနတ်မြို့သို့။ နေတွာ– ဆောင်၍။ အဍ္ဎတေယျာနံ– အခွဲအားဖြင့် ၃ခုကုန်သော။ အစ္ဆရာကောဋီနံ– နတ်သမီးကုဋေတို့၏။ (တစ်နည်း) အဍ္ဎတေယျာနံ အစ္ဆရာကောဋီနံ– ၂ကုဋေခွဲသော နတ်သမီးတို့၏၊
...[စာမျက်နှာ- ၇၂၄]...
ဇေဋ္ဌိကဋ္ဌာနေ– အကြီးအကဲအရာ၌။ ဌပေသိ– ထားပြီ။ သာ– ထိုသုဇာသည်။ သက္ကံ– ကို။ ဝရံ– ဆုကို။ ယာစိ– တောင်းပြီ။ (ကိံ)၊ “မဟာရာဇ– မင်းမြတ်! မမ– ၏။ ဝါ–မှာ။ ဣမသ္မိံ ဒေဝလောကေ– ဤနတ်ပြည်၌။ မာတာပိတရော ဝါ– မိဘတို့ သည်လည်းကောင်း။ ဘာတိကဘဂိနိယော ဝါ– အစ်ကို အစ်မတို့သည်လည်းကောင်း။ နတ္ထိ– မရှိကုန်။ ယတ္ထ ယတ္ထ– အကြင်အကြင်အရပ်သို့။ ဂစ္ဆသိ– အံ့။ တတ္ထ တတ္ထ– ထိုထိုအရပ်သို့။ မံ– ကို။ ဂဟေတွာဝ– ခေါ်၍သာလျှင်။ ဂစ္ဆေယျာသိ– သွား ပါလော။” ဣတိ– ဤသို့ တောင်းပြီ။ သော– ထိုသိကြားမင်းသည်။ “သာဓူ”တိ– ကောင်းပါပြီဟူ၍။ တဿာ– ထိုသုဇာအား။ ပဋိညံ– ဝန်ခံကတိကို။ အဒါသိ၊ တတော– ထိုအခါမှ။ ပဋ္ဌာယ– ၍။ စိတ္တပါဋလိယာ– ဆန်းကြယ်သော သခွတ်ပင် သည်။ ပုပ္ဖိတာယ– ပွင့်လသော်။ အသုရာ– တို့သည်။ “အမှာကံ– တို့၏။ နိဗ္ဗတ္တဋ္ဌာနေ– ဖြစ်ရာအရပ်၌။ ဒိဗ္ဗပါရိစ္ဆတ္တကဿ– နတ်၌ဖြစ်သော ပင်လယ်ကသစ်ပင် ၏။ ပုပ္ဖနကာလော– ပွင့်ရာအခါတည်း။” ဣတိ– ဤသို့ ပြော၍။ ယုဒ္ဓတ္ထာယ– စစ်ထုိးခြင်းအကျိုးငှာ။ သဂ္ဂံ– နတ်ပြည်သို့။ အဘိရုဟန္တိ– ချီတက်ကုန်၏။ သက္ကော– သည်။ ဟေဋ္ဌာသမုဒ္ဒေ– သမုဒ္ဒရာ၏ အောက်၌။ နာဂါနံ– နဂါးတို့အား။ အာရက္ခံ– အစောင့်အရှောက်ကို။ အဒါသိ– ပေးပြီ။ ဝါ– ခန့်ပြီ။ တတော– ထိုနဂါးတို့မှ။ (ဥပရိ–အထက်၌၊) သုပဏ္ဏာနံ– ဂဠုန်တို့အား။ (အာရက္ခံ အဒါသိ)၊ တတော– ထိုဂဠုန် တို့မှ။ (ဥပရိ– ၌၊) ကုမ္ဘဏ္ဍာနံ– ကုမ္ဘဏ်တို့အား။ (အာရက္ခံ အဒါသိ)၊ တတော– ထိုကုမ္ဘဏ်တို့မှ။ (ဥပရိ– ၌၊) ယက္ခာနံ– ဘီလူးတို့အား။ (အာရက္ခံ အဒါသိ)၊ တတော– ထိုဘီလူးတို့မှ။ (ဥပရိ– ၌၊) စတုန္နံ– ၄-ပါးကုန်သော။ မဟာရာဇာနံ– နတ်မင်းကြီးတို့အား။ (အာရက္ခံ အဒါသိ)၊ ပန– ဆက်။ သဗ္ဗူပရိ– အလုံးစုံသော နဂါးစသူတို့၏ အထက်၌။ ဥပဒ္ဒဝနိဝတ္တနတ္ထာယ– ဘေးရန်တို့ကို တားမြစ်ခြင်း အကျိုးငှာ။ ဒေဝနဂရဒွါရေသု– နတ်မြို့တံခါးတို့၌။ ဝဇိရဟတ္ထာ– လက်၌ ဝရဇိန် လက်နက်ရှိကုန်သော။ (ဝရဇိန်လက်နက်ကိုင်ထားကုန်သော)၊ ဣန္ဒပဋိမာ– သိ ကြားရုပ်တုတို့ကို။ ဌပေသိ– ထားပြီ။ အသုရာ– တို့သည်။ နာဂါဒယော– နဂါးအစ ရှိသူတို့ကို။ ဇိနိတွာ– အောင်နိုင်ပြီး၍။ အာဂတာ– လာကုန်သည်။ (သမာနာ) ပိ– ဖြစ်ပါကုန်သော်လည်း။ ဣန္ဒပဋိမာ– တို့ကို။ ဒူရတော– အဝေး၌။ ဝါ– က။ ဒိသွာ၊ “သက္ကော– သည်။ နိက္ခန္တော– ထွက်လာပြီ။” ဣတိ– ဤသို့ တွေးထင်၍။ ပလာ–
...[စာမျက်နှာ- ၇၂၅]...
ယန္တိ– ပြေးကုန်၏။ မဟာလိ– လိ! ဧဝံ– ဤသို့လျှင်။ မဃော– မဃမည်သော။ မာဏဝေါ– သည်။ အပ္ပမာဒပဋိပဒံ– မမေ့မလျော့ခြင်းအကျင့်ကို။ ပဋိပဇ္ဇိ– ကျင့်ပြီ။ ပန– ဆက်။ ဧဝံ– သို့။ အပ္ပမတ္တော– မမေ့မလျော့သော။ ဧသ (ဧသော)– ဤမဃ လုလင်သည်။ ဧဝရူပံ– ဤသို့သဘောရှိသော။ ဣဿရိယံ– အစိုးရသူ၏အဖြစ် သို့။ ပတွာ– ရောက်၍။ ဒွီသု– ၂ထပ်ကုန်သော။ ဒေဝလောကေသု– နတ်ပြည်တို့၌။ ရဇ္ဇံ– ကို။ ကာရေသိ– ပြုစေပြီ။ ဧသ (ဧသော) အပ္ပမာဒေါ နာမ– ဤမမေ့လျော့ ခြင်းမည်သည်ကို။ ဗုဒ္ဓါဒီဟိ– ဘုရားအစရှိသော ပုဂ္ဂိုလ်တို့သည်။ ပသတ္ထော– ချီး မွမ်းတော်မူအပ်ပြီ။ ဟိ– ချီးမွမ်းသင့်၏။ အပ္ပမာဒံ– မမေ့လျော့ခြင်းကို။ နိဿာယ– ၍။ သဗ္ဗေသမ္ပိ– အလုံးစုံလည်းဖြစ်ကုန်သော။ လောကိယလောကုတ္တရာနံ– လော ကီ,လောကုတ္တရာဖြစ်ကုန်သော။ ဝိသေသာနံ– အကျိုးထူးတို့ကို။ အဓိဂမော– ရခြင်းသည်။ ဟောတိ– ၏။ ဣတိ– သို့။ ဝတွာ– ၍။ ဣမံ ဂါထံ– ကို။ အာဟ၊ (ကိံ)၊ “အပ္ပမာဒေန၊ ပေ။ သဒါ”တိ– ဟူ၍။ (အာဟ)
အပ္ပမာဒေန မဃဝါ, ဒေဝါနံ သေဋ္ဌတံ ဂတော၊ အပ္ပမာဒံ ပသံသန္တိ, ပမာဒေါ ဂရဟိတော သဒါ
မဃဝါ– လ့ဘဝတုန်းက မဃအမည်ရှိသော လုလင်သည်။ အပ္ပမာဒေန– ူ ကျင့်ဝတ်၇-ပါး, ကျင့်သောအားဖြင့်, အမှားမရှိ, ကောင်းမြတ်သော သတိကြောင့်။ ဒေဝါနံ– စာတုမဟာ, ဝတိံသာဟု, နတ်ရွာပျော်အောင်း, နတ်အပေါင်းတို့တွင်။ ဝါ– နတ်အပေါင်းတို့ထက်။ သေဋ္ဌတံ– အမြတ်ဆုံး၏အဖြစ်သို့။ ဂတော– ရှေးကံ အလျောက် ရောက်ရပေပြီ။ အပ္ပမာဒံ– မမေ့မလျော့, မပေါ့မဆ, နေထိုင်ရကြောင်း, ကောင်းသောသတိကို။ ပသံသန္တိ– ဘုရားစသား, ပုဂ္ဂိုလ်များတို့, လေးစားကြည်ဖြူ, ချီးမွမ်းတော်မူကြကုန်၏။ ပမာဒေါ– မေ့လျော့ပေါ့ဆ, နေထိုင်ရကြောင်း, မကောင်း သော အကုသိုလ်တရားကို။ သဒါ ဂရဟိတော– ပညာရှိဝင်, သူတော်စင်တို့, အစဉ်မပြတ်, ကဲ့ရဲ့အပ်လေသတည်း။
တတ္ထ– ၌။ အပ္ပမာဒေနာတိ– ကား။ မစလဂါမေ– မစလရွာ၌။ ဘူမိပ္ပဒေသသောဓနံ– မြေအရပ်ကို သုတ်သင်ခြင်းကို။ အာဒိံ ကတွာ– အစပြု၍။ ကတေန– ပြုအပ်သော။ အပ္ပမာဒေန– အပ္ပမာဒကြောင့်။ ဝါ– မမေ့လျော့ကြောင်းဖြစ်သော
...[စာမျက်နှာ- ၇၂၆]...
သတိကြောင့်။ [ဂတော- ၌စပ်၊] မဃဝါတိ– ကား။ ဣဒါနိ– ယခုအခါ၌။ (သိကြား ဖြစ်ရာအခါ၌)၊ “မဃဝါ”တိ– မဃဝါဟူ၍။ ပညာတော– ထင်ရှားသော။ မဃော– မဃမည်သော။ မာဏဝေါ– လုလင်သည်။ (ရှေးလ့ဘဝတုန်းက မဃမည်သောူ လုလင်သည်)၊ ဒွိန္နံ– ၂ထပ်ကုန်သော။ ဒေဝလောကာနံ– စာတုမဟာရာဇ်, တာဝ တိံသာနတ်ပြည်တို့၏။ ရာဇဘာဝေန– မင်း၏အဖြစ်ဖြင့်။ ဒေဝါနံ– နတ်တို့တွင်။ ဝါ– နတ်တို့ထက်။ သေဋ္ဌတံ– အမြတ်ဆုံး၏အဖြစ်သို့။ ဂတော– ရောက်ရပြီ။ ပသံသန္တီတိ– ကား။ ဗုဒ္ဓါဒယော– ဘုရားအစရှိကုန်သော။ ပဏ္ဍိတာ– ပညာရှိတို့သည်။ အပ္ပမာဒမေဝ– အပ္ပမာဒကိုသာ။ ထောမေန္တိ– ချီး မွမ်းတော်မူကုန်၏။ ဝဏ္ဏယန္တိ– ချီးမွမ်းတော်မူကုန်၏။ (တစ်နည်း) ဝဏ္ဏယန္တိ– အကျယ်တဝင့်, ဖွင့်ပြတော်မူ ကုန်၏။ ကိံ ကာရဏာ– အဘယ်အကြောင်းကြောင့်။ (ပသံသန္တိ– ချီးမွမ်းတော်မူ ကုန်သနည်း?) (အပ္ပမာဒဿ– ၏၊) သဗ္ဗေသံ– ကုန်သော။ လောကိယလောကုတ္တရာနံ– လောကီ, လောကုတ္တရာဖြစ်ကုန်သော။ ဝိသေသာနံ– အကျိုးထူးတို့ကို။ ပဋိလာဘကာရဏတ္တာ– ရခြင်း၏ အကြောင်း၏ အဖြစ်ကြောင့်။ (ပသံသန္တိ– ကုန်၏၊) ပမာဒေါ ဂရဟိတော သဒါတိ– ကား။ ပမာဒေါ ပန– ပမာဒကိုကား။ တေဟိ အရိယေဟိ– ထိုဘုရားအစရှိသော အရိယာပုဂ္ဂိုလ်တို့သည်။ နိစ္စံ– အမြဲ။ ဂရဟိတော နိန္ဒိတော– ကဲ့ရဲ့တော်မူအပ်ပြီ။ ကိံ ကာရဏာ– ကြောင့်။ (ဂရဟိတော– နည်း?) (ပမာဒဿ– ပမာဒ၏၊) သဗ္ဗဝိပတ္တီနံ– အလုံးစုံသော ပျက်စီးခြင်း တို့၏။ မူလဘာဝတော– အကြောင်းရင်း၏အဖြစ်ကြောင့်။ (ဂရဟိတော– ပြီ၊) ဟိ– မှန်။ မနုဿဒေါဘဂ္ဂံ ဝါ– လူတို့၌ ဘုန်းကံမရှိသူ၏အဖြစ်သည်လည်းကောင်း၊
မနုဿဒေါဘဂျံ။ ။ ဒုဋ္ဌံ+ဘဂံ ယဿာတိ ဒုဘဂေါ- ပျက်စီးသော ဘုန်းကံရှိသူ (ထောမ)၊ ဒုဘဂဿ+ဘာဝေါ ဒေါဘဂျံ- ပျက်စီးသောဘုန်းကံရှိသူ၏ ဖြစ်ကြောင်းဖြစ် ရာ ဘုန်းကံကျက်သရေမရှိခြင်း၊ မနုဿာနံ မနုဿေသု ဝါ+ဒေါဘဂျံ မနုဿဒေါဘဂျံ (သမ္မောယော- ၂၆၆၊ သမ္မောဘာ- ၃, ၄၄၃)၊
တစ်နည်း။ ။ ဒုဋ္ဌု+ဘဂ္ဂံ သောဘာ ယဿာတိ ဒေါဘဂ္ဂေါ- မကောင်းသော တင့် တယ်ခြင်းရှိသူ- မတင့်တယ်သူ၊ ဒုဘဂ္ဂေ+နိယုတ္တံ ဒေါဘဂျံ- မတင့်တယ်သူ၏အဖြစ်၌ ယှဉ်သော မကောင်းကျိုး၊ မနုဿေသု+ဒေါဘဂျံ မနုဿဒေါဘဂျံ- လူတို့တွင် မတင့် တယ်သူ၏အဖြစ်၌ ယှဉ်သော မကောင်းကျိုး(နီမဓု- ၁၁၉)
...[စာမျက်နှာ- ၇၂၇]...
အပါယုပ္ပတ္တိ ဝါ– အပါယ်၌ ဖြစ်ရခြင်းသည်လည်းကောင်း။ သဗ္ဗာ– အလုံးစုံသော ဝိပတ္တိတို့သည်။ ပမာဒမူလိကာယေဝ– ပမာဒလျှင် အရင်းခံရှိကုန်သည်သာလျှင် တည်း။ ဣတိ– ဤတွင် ဂါထာဖွင့်အပြီးတည်း။ ဂါထာပရိယောသာနေ+
ပေ
ဇာတာ၊ ဣတိ– ဤတွင် မဃဝတ္ထုအပြီးတည်း။
မဃဝတ္ထုဘာသာဋီကာပြီးပြီ။
၈- အညတရဘိက္ခုဝတ္ထုဘာသာဋီကာ
အပ္ပမာဒရတော ဘိကူတိ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော၊ အညတရံ– မထင်မရှား တစ်ပါးသော။ ဘိက္ခုံ– ကို။ အာရဗ္ဘ ကထေသိ+
ကိရ– ချဲ့။ သော– ထိုရဟန်းသည်။ သတ္ထု– ၏။ သန္တိကေ– ၌။ ယာဝ အရဟတ္တာ– အရဟတ္တဖိုလ်တိုင်အောင်။ ကမ္မဋ္ဌာနံ– ကို။ ကထာပေတွာ– ဟောတော်မူ စေ၍။ အရညံ– တောသို့။ ပဝိသိတွာ– ၍။ ဃဋေန္တော– စေ့ဆော်လသော်။ ဝါယမန္တော– အားထုတ်လသော်။ အရဟတ္တံ– သို့။ ပတ္တုံ– ရောက်ခြင်းငှာ။ နာသက္ခိ (န+ အသက္ခိ)– မစွမ်းနိုင်ခဲ့။ သော– ထိုရဟန်းသည်။ “ဝိသေသေတွာ– အထူးပြု၍။ ကမ္မဋ္ဌာနံ– ကို။ ကထာပေဿာမိ– ဟောစေအံ့။” ဣတိ– ဤသို့ ကြံ၍။ တတော– ထို တောမှ။ နိက္ခမိတွာ– ထွက်၍။ သတ္ထု– ၏။ သန္တိကံ– သို့။ အာဂစ္ဆန္တော– လာလ သော်။ အန္တရာမဂ္ဂေ– လမ်းခရီးအကြား၌။ မဟန္တံ– ကြီးစွာသော။ ဒါဝဂ္ဂိံ– တော မီးကို။ ဥဋ္ဌိတံ– အထက်၌ တည်နေသည်ကို။ ဝါ– မီးညွန့်တက်နေသည်ကို။ [ဥဒ္ဓံ+ ဌိတော ဥဋ္ဌိတော၊-အဘိ၊ဋ္ဌ၊ ၁၊ ၃၉၃၊] ဒိသွာ– မြင်၍။ ဝေဂေန– အဟုန်ဖြင့်။ ဝါ– လျင်မြန်စွာ။ ဧကံ– တစ်ခုသော။ မုဏ္ဍပဗ္ဗတမတ္ထကံ– တောင်ကတုံးထက်သို့။ အဘိရုယှ– တက်၍။ နိသိန္နော– ထိုင်လျက်။ အရညံ– တောကို။ ဍယှမာနံ– လောင် နေသော။ အဂ္ဂိံ– မီးကို။ ဒိသွာ– ၍။ အာရမ္မဏံ– အာရုံကို။ ဂဏှိ– ယူပြီ။ (ကိံ)၊ “အယံ အဂ္ဂိ– ဤမီးသည်။ မဟန္တာနိ စ– ကြီးသည်လည်းဖြစ်ကုန်သော။ ခုဒ္ဒကာနိ စ– ငယ်သည်လည်း ဖြစ်ကုန်သော။ ဥပါဒါနာနိ– လောင်စာတို့ကို။ ဍဟန္တော– လောင် မြိုက်လျက်။ ဂစ္ဆတိ ယထာ– သွားသကဲ့သို့။ ဧဝံ– တူ။ အရိယမဂ္ဂဉာဏဂ္ဂိနာပိ– အရိယာမဂ်ဉာဏ်တည်းဟူသောမီးဖြင့်လည်း။ မဟန္တာနိ စ– ကုန်သော။ ခုဒ္ဒကာနိ စ– ကုန်သော။ သံယောဇနာနိ– သံယောဇဉ်တို့ကို။ ဍဟန္တေန– လောင်မြှိုက်လျက်၊
...[စာမျက်နှာ- ၇၂၈]...
ဂန္တဗ္ဗံ– သွားထိုက်သည်။ ဘဝိဿတိ– လိမ့်မည်။” ဣတိ– ယူပြီ။ သတ္ထာ– သည်။ ဂန္ဓကုဋိယံ– ဂန္ဓကုဋိကျောင်းတော်၌။ နိသိန္နောဝ– ထိုင်တော်မူလျက်သာလျှင်။ တဿ– ထိုရဟန်း၏။ စိတ္တာစာရံ– စိတ်၏ဖြစ်ပုံကို။ ဉတွာ– ၍။ “ဘိက္ခု– ရဟန်း! ဧဝမေဝ– ဤအတူသာလျှင်။ မဟန္တာနိပိ– ကြီးသည်လည်း ဖြစ်ကုန်သော။ ခုဒ္ဒကာနိပိ– ငယ်သည်လည်းဖြစ်ကုန်သော။ ဥပါဒါနာနိ– လောင်စာတို့သည်။ (သန္တိ) ဝိယ– ရှိသကဲ့သို့။ (ဧဝံ– ဤအတူ၊) ဣမေသံ သတ္တာနံ– ဤသတွာတို့၏။ အဗ္ဘန္တရေ– ကိုယ်တွင်း၌။ ဥပ္ပဇ္ဇမာနာနိ– ဖြစ်ကုန်သော။ အဏုံထူလာနိ– အငယ် အကြီးဖြစ်ကုန်သော။ သံယောဇနာနိ– တို့သည်။ (သန္တိ– ရှိကုန်၏)၊ တာနိ– ထို သံယောဇဉ်တို့ကို။ ဉာဏဂ္ဂိနာ– ဉာဏ်တည်းဟူသောမီးဖြင့်။ ဈာပေတွာ– လောင် မြိုက်စေ၍။ အဘဗ္ဗုပ္ပတ္တိကာနိ– မထိုက်သော ဖြစ်ခြင်းရှိသည်တို့ကို။ ဝါ– နောက် ထပ်မဖြစ်ထိုက်သည်တို့ကို။ ကာတုံ၊ ဝဋ္ဋတိ– ၏။” ဣတိ– သို့။ ဝတွာ– မိန့်တော်မူ ၍။ ဩဘာသံ– ရောင်ခြည်တော်ကို။ ဝိဿဇ္ဇေတွာ– လွှတ်တော်မူ၍။ တဿ ဘိက္ခုနော– ၏။ အဘိမုခေ– ရှေ့ရှုအရပ်၌။ နိသိန္နော ဝိယ– ထိုင်တော်မူသကဲ့ သို့။ ပညာယမာနော– ကိုယ်ထင်ပြတော်မူလျက်။ ဣမံ ဩဘာသဂါထံ ဩဘာသဂါထံ ဩဘာသဂါထံ– ဤ ရောင်ခြည်တော်လွတ်ခြင်းလျှင် ရှေ့သွားရှိသော ဂါထာတော်ကို။ အာဟ၊ (ကိံ)၊ “အပ္ပမာဒရတော၊ ပေ။ ဂစ္ဆတီ”တိ– ဟူ၍။ (အာဟ)
အပ္ပမာဒရတော ဘိက္ခု, ပမာဒေ ဘယဒဿိဝါ၊ သံယောဇနံ အဏုံ ထူလံ, ဍဟံ အဂ္ဂီဝ ဂစ္ဆတိ။
အပ္ပမာဒရတော– မပေါ့မဆ, နေထိုင်ရမှ, နေ့ညရွှင်ပျော်, မွေ့လျော်ထသော။ ပမာဒေ– တရားမတွေ့, အမှားလေ့ဖြင့်, မေ့လျော့ပေါ့ဆ, နေထိုင်ရခြင်း၌။ ဘယဒဿိဝါ– သံသရာရေး, လာမည့်ဘေးကို, တွေးကာအစဉ်, မြော်မြင်ခြင်းရှိ
ဩဘာသဂါထံ။ ။ ဩဘာသဿ+ဝိဿဇ္ဇနံ ဩဘာသဝိဿဇ္ဇနံ- ရောင်ခြည်တော် ကို လွတ်ခြင်း၊ ဩဘာသဝိဿဇ္ဇနံ+ပုဗ္ဗံ ဧတိဿာတိ ဩဘာသဝိဿဇ္ဇနပုဗ္ဗကာ-ရောင်ခြည်တော်ကို လွတ်ခြင်းဟူသော ရှေ့သွားရှိသောဂါထာ၊ ဩဘာသဝိဿဇ္ဇနပုဗ္ဗကာ စ+သာ+ဂါထာ စာတိ ဩဘာသဂါထာ၊ ဝိဿဇ္ဇနပုဗ္ဗကာပုဒ်ကိုချေ။ [ဩဘာသဂါထံ အဘာသီ သဂါထံ အဘာသီ သဂါထံ အဘာသီတိ ဩဘာသဝိဿဇ္ဇနပုဗ္ဗကာ ဘာသိတဂါထာ ဩဘာသဂါထာ၊ တံ အဘာသီတိ အတ္ထော၊- သာရတ္ထ၊၃၊၄၇၊ ဝိမတိ၊၂၊၂၂၊ ဝိသုဒ္ဓိ၊ဋီ၊၂၊၂၂။]
...[စာမျက်နှာ- ၇၂၉]...
ထသော။ (တစ်နည်း) ပမာဒေ– တရားမတေ့, အမှားလေ့ဖြင့်, မေ့လျော့ပေါ့ဆ,ွ နေထိုင်ရခြင်းကို။ ဘယဒဿိဝါ– သံသရာလမ်းကြောင်း, ဒုက္ခပေါင်း၏, အကြောင်းဖြစ်မှု, ဘေးအားဖြင့် ရှုမြင်ခြင်းရှိထသော။ ဘိက္ခု– သံသရာလမ်း ကြောင်း, စခန်းကောင်းဖို့, အကြောင်းမြော်မြင်, သူတော်စင်ရဟန်းသည်။ အဂ္ဂိ– ယခုအခါ, လောင်မြိုက်လာသော, တောမီးကြီးသည်။ ဍဟံ (ဍဟန္တော) ဣဝ– သစ်ပင်ကြီးငယ်, အသွယ်သွယ်ကို, ဘယ်ဝယ်မရှောင်, တောလုံးပြောင်အောင်, လောင်မြိုက်သကဲ့သို့။ (ဧဝံ– တူ၊) အဏုံထူလံ– အငယ်အကြီး အသီးသီးသော။ သံယောဇနံ– သံသရာဝဋ်, ဘဝညွတ်မှ, မလွတ်ရအောင်, ချည်နှောင်တားဆီး, သံယောဇဉ်တောကြီးကို။ ဍဟံ (ဍဟန္တော)– အလျှံစုံညီး, ဉာဏ်ဟုန်မီးဖြင့်, အပြီး လောင်မြိုက်, ပြောင်အောင်တိုက်လျက်၊) ဂစ္ဆတိ– အေးမြငြိမ်းချမ်း, နိဗ္ဗာန်နန်းသို့, ဖြောင့်တန်းမသွေ, သွားနိုင်ပေသတည်း။
တတ္ထ– ၌။ အပ္ပမာဒရတောတိ– ကား။ အပ္ပမာဒေ– မမေ့မလျော့ကြောင်း ဖြစ်သော သတိ၌။ ရတော– မွေ့လျော်သော။ အဘိရတော– အလွန်မွေ့လျော်သော။ အပ္ပမာဒေန– အပ္ပမာဒတရားဖြင့်။ ဝီတိနာမေန္တော– အချိန်ကို ကုန်လွန်စေသော၊ [ဘိက္ခု- ၌စပ်၊] ဣတိ အတ္ထော– ဤကားအနက်။ ပမာဒေ ဘယဒဿိ+
ဘယဒဿိဝါ။ ။ ဤပုဒ်ကို ဂုဏဝါကဲ့သို့ ဝန္တုပစ္စယန္တပုဒ်ဟုလည်းကောင်း, “ဘယ- ဒဿိ”တစ်ပုဒ်, “ဝါ”တစ်ပုဒ်ဟုလည်းကောင်း ၂မျိုး ယူကြ၏၊ ဝန္တုပစ္စယန္တပုဒ်ယူလျှင် “ဒဿနံ ဒဿိ၊ [ဒိသ+ဣ၊] ဒဿိ+အဿ အတ္ထီတိ ဒဿိဝါ၊ [ဒဿိ+ဝန္တု၊] ဘယံ+ ဒဿိဝါ ဘယဒဿိဝါ၊ (တစ်နည်း) ဘယံ+ဒဿိ ဘယဒဿိ- ဘေးကို ရှုခြင်း၊ ဘယ- ဒဿိ+အဿ အတ္ထီတိ ဘယဒဿိဝါ”ဟုပြု။
၂ပုဒ်ယူလျှင်။ ။ “ဘယဒဿိ”တစ်ပုဒ်, “ဝါ”တစ်ပုဒ်ဟု ၂ပုဒ်ယူလျှင် “ပဿတိ သီလေနာတိ ဒဿီ၊ [ဒိသ+ဏီ၊] ဘယတော+ဒဿီ ဘယဒဿီ”ဟုပြု၊ “ဘယဒဿီ ဝါ”ဟု ရှိသင့်လျက် ဆန်းကြောင့် ရဿပြု၍ ဂါထာ၌ “ဘယဒဿိ ဝါ”ဟု ရှိရသည်၊ ဤသို့ ၂ပုဒ်ယူလျှင် “အပ္ပမာဒရတော- မမေ့လျော့ကြောင်းသတိ၌ မွေ့လျော်သည် လည်းဖြစ်သော၊ ပမာဒေ- ၌ ဘယဒဿိ ဝါ- ဘေးကို ရှုသည်လည်းဖြစ်သော”ဟု ပေး၊ ဆရာတို့ကား ဝန္တုပစ္စယန္တပုဒ်ကို နှစ်သက်တော်မူကြ၏။ (မောဂ်နိ- ၂, ၁၂၁၊ ဋ္ဌပြု- ၂၄၅)]
...[စာမျက်နှာ- ၇၃၀]...
ဝါတိ– ကား။ နိရယုပ္ပတ္တိအာဒိကံ– ငရဲ၌ ဖြစ်ရခြင်းအစရှိသော။ ပမာဒေ– မေ့ လျော့ခြင်း၌။ ဝါ– မေ့လျော့ကြောင်းဖြစ်သော အကုသိုလ်စိတ္တုပ္ပာဒ်၌။ ဘယံ– ဘေးကို။ ဘယတော– ဘေးအားဖြင့်။ ပဿန္တော– ရှုတတ်သည်လည်းဖြစ်သော။ [ဘိက္ခု- ၌စပ်၊] ဝါ– တစ်နည်း။ (ပမာဒဿ– ၏၊) တာသံ ဥပ္ပတ္တီနံ– ထိုငရဲစသည်ဝယ် ဖြစ်ရခြင်းတို့၏။ မူလတ္တာ– အကြောင်း၏အဖြစ်ကြောင့်။ ပမာဒံ– မေ့လျော့ခြင်းကို။ ဝါ– မေ့လျော့ကြောင်းဖြစ်သော အကုသိုလ်စိတ္တုပ္ပာဒ်ကို။ ဘယတော– ဘေးအား ဖြင့်။ ပဿန္တော– ရှုတတ်သည်လည်းဖြစ်သော။ [ဘိက္ခု- ၌စပ်။] သံယောဇနန္တိ– ကား။ ဝဋ္ဋဒုက္ခေန– ဝဋ်ဆင်းရဲနှင့်။ သဒ္ဓိံ– တကွ။ ယောဇနံ– ယှဉ်စေတတ်သော။ ဗန္ဓနံ– နှောင်ဖွဲ့တတ်သော။ ပဇာနံ– သတ္တဝါတို့ကို။ ဝဋ္ဋေ– ဝဋ်ဆင်းရဲ၌။ ဩသီဒါပန သမတ္ထံ– နစ်မြုပ်စေခြင်း၌ စွမ်းနိုင်သော။ ဒသဝိဓံ– ၁၀-ပါးအပြားရှိသော။ သံယောဇနံ– သံယောဇဉ်ကို။ [ဍဟံ-၌စပ်၊] အဏုံထူလန္တိ– ကား။ မဟန္တဉ္စ– ကြီးသည် လည်းဖြစ်သော။ ခုဒ္ဒကဉ္စ– ငယ်သည်လည်း ဖြစ်သော။ [သံယောဇနံ၌စပ်၊] ဍဟံ အဂ္ဂီဝ ဂစ္ဆတီတိ– ကား။ အယံ အဂ္ဂိ– ဤမီးသည်။ မဟန္တဉ္စ– သော။ ခုဒ္ဒကဉ္စ– သော။ ဧတံ ဥပါဒါနံ– ဤလောင်စာကို။ ဍဟန္တော– လောင်လျက်။ ဂစ္ဆတိ ယထာ– သွားသကဲ့သို့။ ဧဝံ– ဤအတူ။ အပ္ပမာဒရတော– အပ္ပမာဒ၌ မွေ့လျော်သော။ ဧသော ဘိက္ခု– ဤရဟန်းသည်။ အပ္ပမာဒါဓိဂတေန– အပ္ပမာဒကြောင့် ရအပ်သော။ ဉာဏဂ္ဂိနာ– ဉာဏ်တည်းဟူသောမီးဖြင့်။ ဧတံ သံယောဇနံ– ဤသံယော ဇဉ်ကို။ ဍဟန္တော– လောင်မြိုက်စေလျက်။ အဘဗ္ဗုပ္ပတ္တိကံ– မထိုက်သောဖြစ်ခြင်း
ဉာဏဂ္ဂိနာ ဍဟန္တော။ ။ ဥပမာနဘက် ဍဟန္တောသည် သုဒ္ဓကတ္တုရုပ်တည်း၊ ဒဟ+ အန္တ၊ “ဒဟဿ ဒဿ ဍော(မောဂ်- ၅, ၁၂၆)” သုတ်ဖြင့် ဒကို ဍပြု၊ ဍဟန္တံကို “ဍဟာပေန္တံ(နေတ္တိဝိ- ၃၁၈)”ဟု ဖွင့်ပုံကို ထောက်၍ ဥပမေယျဘက် ဍဟန္တောကား ကာရိတ်ပစ္စည်းကျေသော ကာရိတ်ကတ္တုရုပ်တည်း၊ ချဲဥုးအံ့- ဥပမေယျဘက် ဍဟန္တော ၏ ကတ္တားသည် ဘိက္ခုတည်း၊ ဘိက္ခုသည် လောင်မြိုက်တတ်သော ကတ္တားမဟုတ်၊ လောင်မြိုက်စေသော ကာရိတ်ကတ္တားတည်း၊ လောင်မြိုက်တတ်သော ကတ္တားမှာ “ဉာဏဂ္ဂိနာ”တည်း၊ “ဉာဏဂ္ဂိနာ”သည် ဥပမေယျဘက် ဍဟန္တော၏ ဓာတ်ကတ္တား လည်း ဟုတ်၏၊ ကာရိတ်ကံလည်း ဟုတ်၏၊ ကရိုဏ်းလည်း ဟုတ်၏၊ ထိုကြောင့် တန္တနည်း, သိလေသနည်းစသော နည်းအရ “ဉာဏဂ္ဂိနာ- သည်၊ ဝါ- ကို၊ ဝါ- ဖြင့်”ဟု ၃မျိုး ပေးနိုင်သည်။
...[စာမျက်နှာ- ၇၃၁]...
ရှိသည်ကို။ ဝါ– နောက်ထပ် မဖြစ်ထိုက်သည်ကို။ [အဘဗ္ဗာ+ဥပ္ပတ္တိ ယဿာတိ အဘဗ္ဗုပ္ပတ္တိကံ၊ (တစ်နည်း) ဥပ္ပတ္တိယာ+အဘဗ္ဗံ အဘဗ္ဗုပ္ပတ္တိကံ– ဖြစ်ခြင်းငှာ မထိုက် သော သံယောဇဉ်။] ကရောန္တော– ပြုလျက်။ ဂစ္ဆတိ– ၏။ ဣတိ အတ္ထော– ဤကား အနက်
ဂါထာပရိယောသာနေ– ၌။ သော ဘိက္ခု– သည်။ ယထာနိသိန္နောဝ– အကြင် အကြင် ထိုင်နေလျက်သာလျှင်။ ဝါ– ထိုင်နေမြဲတိုင်းပင်။ သဗ္ဗသံယောဇနာနိ– အလုံးစုံသော သံယောဇဉ်တို့ကို။ ဈာပေတွာ– လောင်မြိုက်စေ၍။ ပဋိသမ္ဘိဒါဟိ သဟ၊ အရဟတ္တံ– သို့။ ပတွာ– ရောက်ပြီး၍။ အာကာသေန– ကောင်းကင်ဖြင့်။ အာဂန္တွာ၊ တထာဂတဿ– ၏။ သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏံ– ရွှေအဆင်းနှင့်တူသော အဆင်း တော်ရှိသော။ သရီရံ– ကိုယ်တော်ကို။ ထောမေတွာ– ချီးမွမ်း၍။ ဝဏ္ဏေတွာ– ဖဲ့နွ့၍။ ဝန္ဒမာနောဝ– ရှိခိုးလျက်သာလျှင်။ ပက္ကာမိ– ပြီ။ ဣတိ– ဤတွင် အညတရဘိက္ခု ဝတ္ထုအပြီးတည်း။
အညတရဘိက္ခုဝတ္ထုဘာသာဋီကာ ပြီး၏။
၉-နိဂမဝါသိတိဿတ္ထေရဝတ္ထုဘာသာဋီကာ
အပ္ပမာဒရတောတိ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော၊ နိဂမဝါသိတိဿတ္ထေရံ– နိဂမဝါသိတိဿထေရ်ကို။ ဝါ– နိဂုံး၌နေလေ့ရှိသော တိဿထေရ်ကို။ အာရဗ္ဘ ကထေသိ+
ဟိ– ချဲ့။ သာဝတ္ထိတော– သာဝတ္ထိမြို့မှ။ အဝိဒူရေ– အနီးဖြစ်သော။ ဧကသ္မိံ– တစ်ခုသော။ နိဂမဂါမေ– နိဂုံးရွာ၌။ ဇာတသံဝဍ္ဎော– မွေးဖွားကြီးပြင်းလာသော၊
ဈာပေတွာ။ ။ ရှေ့ဍဟန္တောအတိုင်း အဓိပ္ပာယ်ယူဆ၍ ကာရိတ်အနက်ပေးခဲ့ သည်၊ “ဈပ ဒါဟေ(နီတိဓာတု- ၃၂၃)”နှင့်အညီ ဈပဓာတ်, စုရာဒိဏေပစ္စည်း, တွာ ပစ္စည်းဖြင့်ပြီးသော သုဒ္ဓရုပ်ယူ၍ “ဈာပေတွာ- လောင်မြှိုက်၍”ဟုပေး၊ ဆရာတို့ကား “ဈာယိတွာ– လောင်မြှိုက်၍”ဟု ရှိစေလိုသည်။
ဇာတသံဝဍ္ဎော။ ။ “ဇာတော စ+သော+သံဝဍ္ဎော စာတိ ဇာတသံဝဍ္ဎော- မွေးဖွား လည်းမွေးဖွား ကြီးပြင်းလည်း ကြီးပြင်းသူ”ဟု ဝိသေသနောဘယပဒကမ္မဓာရည်းပြု၊ ဝိသေသနပရပဒကမ္မဓာရည်းဟုလည်း ဆိုသေး၏၊ ဆရာများ နှစ်သက်တော်မမူကြပါ။
(ဒီ၊ဋ္ဌ၊ ၁၊ ၃၃၆၊ ဒီ၊ဋီ၊ ၁၊ ၄၀၄၊ သီဋီသစ်၊ ၂၊ ၄၃၂၊ သီဘာ-၄, ၃၁၆)
...[စာမျက်နှာ- ၇၃၂]...
ဧကော– တစ်ယောက်သော။ ကုလပုတ္တော– အမျိုးကောင်းသားသည်။ သတ္ထု– ၏။ သာသနေ– ၌။ ပဗ္ဗဇိတွာ– ရှင်အဖြစ်သို့ ကပ်ရောက်ပြီး၍။ လဒ္ဓူပသမ္ပဒေါ– ရအပ်ပြီးသော ရဟန်းအဖြစ်ရှိသည်။ (သမာနော)၊ “နိဂမဝါသိတိဿတ္ထေရော နာမ– နိဂမဝါသိတိဿထေရ်မည်သည်။ အပ္ပိစ္ဆော– နည်းသောအလိုတဏှာရှိ၏။ ဝါ– အလိုနည်း၏။ သန္တုဋ္ဌော– တင်းတိမ်ရောင့်ရဲတတ်၏။ ပဝိဝိတ္တော– အပေါင်း အဖေါ်တို့မှ ကင်းဆိတ်၏။ အာရဒ္ဓဝီရိယော– အားထုတ်အပ်သော ဝီရိယရှိ၏။” ဣတိ– သို့။ ပညာယိ– ထင်ရှားပြီ။ သော– ထိုနိဂမဝါသိတိဿထေရ်သည်။ နိဗဒ္ဓံ– အမြဲမပြတ်။ ဉာတိဂါမေယေဝ– ဆွေမျိုးတို့၏ ရွာ၌သာလျှင်။ ပိဏ္ဍာယ– ငှာ။ ဝိစရတိ– လှည့်လည်၏။ အနာထပိဏ္ဍိကာဒီသု– အနာထပိဏ်သူဌေးအစရှိသူတို့ သည်။ မဟာဒါနာနိ– ကြီးကျယ်သော အလှူတို့ကို။ ကရောန္တေသု– ပြုကုန်သော် လည်းကောင်း။ ပသေနဒိကောသလေ– ပသေနဒိကောသလမင်းသည်။ အသဒိသဒါနံ– အတူမရှိသောအလှူကို။ ဝါ– အသဒိသဒါနကို။ ကရောန္တေပိ– ပြုသော် လည်းကောင်း။ သာဝတ္ထိံ– သို့။ န အာဂစ္ဆတိ– ကြွမလာ။ ဘိက္ခူ– တို့သည်။ “အယံ နိဂမဝါသိတိဿတ္ထေရော– သည်။ ဥဋ္ဌာယ– ထ၍။ သမုဋ္ဌာယ– ကောင်းစွာထ၍။ ဉာတိသံသဋ္ဌော– ဆွေမျိုးတို့နှင့် ရောနှောသည်။ (ဟုတွာ)၊ ဝိဟရတိ– နေ၏။ အနာထပိဏ္ဍိကာဒီသု– တို့သည်။ မဟာဒါနာဒီနိ– ကြီးစွာသောအလှူအစရှိသည် တို့ကို။ ကရောန္တေသု– လည်းကောင်း။ ပသေနဒိကောသလေ– သည်။ အသဒိသဒါနံ– ကို။ ကရောန္တေပိ– လည်းကောင်း။ နေဝ အာဂစ္ဆတိ– ကြွမလာ။” ဣတိ– သို့။ ကထံ– ကို။ သမုဋ္ဌာပေတွာ– ဖြစ်စေ၍။ သတ္ထု– အား။ အာရောစယိံသု– လျှောက်ကုန်ပြီ။ သတ္ထာ– သည်။ တံ– ထိုနိဂမဝါသိတိဿထေရ်ကို။ ပက္ကောသာပေတွာ– ခေါ်စေတော်မူ၍။ “ဘိက္ခု– ရဟန်း! တွံ– သည်။ ဧဝံ– သို့။ ကရောသိကိရ– ပြုသတဲ့ဟု ကြားရသည်ကား။ သစ္စံ– မှန်သလော?” ဣတိ– သို့။ ပုစ္ဆိတွာ– ၍။ “ဘန္တေ– ရား! မယှံ– ၏။ ဝါ–မှာ။ ဉာတိသံသဂ္ဂေါ– ဆွေမျိုးတို့နှင့် ရောနှောခြင်းသည်။ နတ္ထိ– မရှိပါ။ အဟံ– သည်။ ဧတေ မနုဿေ– ဤလူတို့ကို။ နိဿာယ– မှီ၍။ လူခေ ဝါ– ကြမ်းတမ်းသည်မူလည်းဖြစ်သော။ ပဏီတေ ဝါ– မွန်မြတ်သည်မူလည်းဖြစ်။ အဟံ၊ ပေ။ ပဏီတေ ဝါ၊ ယာပနမတ္တေစသည် အဟံ၊ ပေ။ ပဏီတေ ဝါ၊ ယာပနမတ္တေစသည် အဟံ၊ ပေ။ ပဏီတေ ဝါ၊ ယာပနမတ္တေစသည်။
“ပဏီတေ ဝါ”နောင် ပုဒ်ထီးရှိသော လက်ရှိမူအတိုင်း “အဟံ”မှ ပဏီတေ ဝါ”အထိ တစ်ဝါကျ, “ယာပန-
...[စာမျက်နှာ- ၇၃၃]...
သော။ အဇ္ဈောဟရဏီယမတ္တံ– စားမျိုရုံလောက်အတိုင်းအရှည်ရှိသော။ ဝါ– စား မျုရုံလောက်မျှသော။ အာဟာရံ– စာိး ဖွယ်ကို။ လဘာမိ– ရပါ၏။ ယာပနမတ္တေ ယာပနမတ္တေ ယာပနမတ္တေ– မျှတရုံမျှကို။ လဒ္ဓေ– ရအပ်သော်။ ပုန– ဖန်။ အာဟာရပရိယေသနေန– အစာကို ရှာမှီးခြင်းဖြင့်။ ကိံ– ဘာအကျိုးရှိအံ့နည်း။ ဣတိ– ဤသို့နှလုံးသွင်း၍။ န ဂစ္ဆာမိ– မသွားပါ။ ဘန္တေ– ရား! ပန– စင်စစ်ကား။ မယှံ– ၏။ ဉာတီဟိ– ဆွေမျိုးတို့နှင့်။ သံသဂ္ဂေါ နာမ– ရောနှောခြင်းမည်သည်။ နတ္ထိ– မရှိပါ။” ဣတိ– သို့။ ဝုတ္တေ– အပ်သော်။ သတ္ထာ– သည်။ ပကတိယာပိ– ပင်ကိုယ်အားဖြင့်လည်း။ တဿ– ထိုနိဂမဝါသိ တိဿထေရ်၏။ အဇ္ဈာသယံ– အလိုကို။ ဝိဇာနန္တော– သိတော်မူသည်။ (ဟုတွာ)၊ “ဘိက္ခု– ရဟန်း! သာဓု သာဓု– ကောင်းပေစွ ကောင်းပေစွ။” ဣတိ– သို့။ တဿ– ထိုနိဂမဝါသိတိဿထေရ်အား။ သာဓုကာရံ– သာဓုဟု ပြုအပ်သော အသံကို။ ဝါ– သာဓုသံကို။ ဒတွာ– ၍။ “ဘိက္ခု– ရဟန်း! တွံ– သည်။ မာဒိသံ– ငါကဲ့သို့ ရှုအပ်သော။ အာစရိယံ– ကို။ လဘိတွာ– ၍။ အပ္ပိစ္ဆော– နည်းသော အလိုရှိသည်။ ဝါ– အလိုနည်းသည်။ ယံ အဟောသိ– အကြင်ဖြစ်ပြီ။ ဧတံ– ဤဖြစ်ခြင်းသည်။ အနစ္ဆရိယံ ခေါ ပန– အံ့ဩဖွယ်မဟုတ်။ ဟိ– မှန်။ အယံ အပ္ပိစ္ဆတာ နာမ– ဤနည်း သောအလိုရှိသူ၏ အဖြစ်မည်သည်။ ဝါ– ဤအလိုနည်းသူ၏ အဖြစ်မည်သည်။ မမ– ၏။ တန္တိ– အစဉ်အဆက်တည်း။ မမ– ၏။ ပဝေဏီ– အစပ်တည်း။ ဝါ– အစဉ် အလာတည်း။” ဣတိ– သို့။ ဝတွာ– ပြီး၍။ ဘိက္ခူဟိ– တို့ သည်။ ယာစိတော– မတ္တေ”စသည် တစ်ဝါကျဟု ယူ၍ “လူခေ ဝါ ပဏီတေ ဝါ”တို့ကို “အာဟာရံ”၏ ဝုစ်မတူသော ဝိသေသနယူပြီး ပေးခဲ့သည်။ “အဟံ”မှ “လဘာမိ”အထိ တစ်ဝါကျ, “လူခေ ဝါ”စသည် တစ်ဝါကျဟု ယူ၍ “အဟံ– သည်။ ဧတေ မနုဿေ– တို့ကို။ နိဿာယ– ၍။ အဇ္ဈောဟရဏီယမတ္တံ– သော။ အာဟာရံ– ကို။ လဘာမိ– ၏။ လူခေ ဝါ– သော။ ပဏီတေ ဝါ– သော။ ယာပနမတ္တေ– ကို။ လဒ္ဓေ– သော်။ ပုန အာဟာရပရိယေသနေန– ဖြင့်။ ကိံ– နည်း။ ဣတိ– ၍။ န ဂစ္ဆာမိ– ပါ”ဟုလည်း ပေးကြ၏။
တန္တိ ပဝေဏီ။ ။ “တန္တီတိ သန္တတိ၊ ပဝေဏီတိ သမ္ဗန္ဓော၊ သဗ္ဗမေတံ စာရိတ္တကိရိယာပဗန္ဓဿ- မျိုးရိုးအကျင့်ဖြစ်သော အပြုအမူ၏ အစဉ်အဆက်ကို၊ ဝစနံ- ဟော သောသဒ္ဒါတည်း(မူလဋီ၊၁၊၇၀)”ဟူသော အဖွင့်နှင့်အညီ ပေးသည်၊ “တနောတိ ဝိတ္ထာရေတီတိ တန္တိ၊ [တနု+တိ၊] ပဝေဏတိ ပဗန္ဓာ ဂစ္ဆတိ ပဝတ္တတီတိ(ဆက်ဆက် ဖြစ်တတ်သောကြောင့်) ပဝေဏီ၊ [ပ+ဝေဏ+ ဣ+ဤ၊ -ပါရာဘာ- ၁, ၅၃၁။]”ဟုပြု။
...[စာမျက်နှာ- ၇၃၄]...
တောင်းပန်အပ်သည်။ (ဟုတွာ)၊ အတီတံ– ကို။ အာဟရိ– ပြီ။ (ကိံ)
အတီတေ– ၌။ ဟိမဝန္တေ– ဟိမဝန္တာ၌။ ဂင်္ဂါတီရေ– ဂင်္ဂါမြစ်၏ကမ်း၌။ ဧကသ္မိံ– တစ်ခုသော။ ဥဒုမ္ဗရဝနေ– ရေသဖန်းတော၌။ အနေကသဟဿာ– အထောင်မက များစွာကုန်သော။ သုဝါ– ကျေးငှက်တို့သည်။ ဝသိံသု– ကုန်ပြီ။ တတြ– ထိုရေသဖန်း တော၌။ ဧကော– တစ်ကောင်သော။ သုဝရာဇာ– ကျေးမင်းသည်။ အတ္တနော– ၏။ နိဝါသရုက္ခဿ– နေရာသစ်ပင်၏။ ဖလေသု– အသီးတို့သည်။ ခီဏေသု– ကုန်သွားကုန်လသော်။ (တုံးသွားကုန်လသော်)၊ အင်္ကုရော ဝါ– အညွန့်သော် လည်းဖြစ်သော။ ပတ္တံ ဝါ– အရွက်သော်လည်းဖြစ်သော။ တစော ဝါ– အခေါက် သော်လည်းဖြစ်သော။ ယံ ယဒေဝ– အကြင်အရာသည်။ အဝသိဋ္ဌံ– ကြွင်းကျန် သည်။ ဟောတိ– ၏။ တံ တံ– ထိုထိုအရာကို။ ခါဒိတွာ– ခဲစား၍။ ဂင်္ဂါယံ– ဂင်္ဂါမြစ် ၌။ ပါနီယံ– သောက်ရေကို။ ပိဝိတွာ– သောက်၍။ ပရမပ္ပိစ္ဆော– အလွန်နည်းသော အလိုရှိသည်။ ဝါ– အလွန်အလိုနည်းသည်။ သန္တုဋ္ဌော– သည်။ ဟုတွာ၊ အညတ္ထ– အခြားသောအရပ်သို့။ န ဂစ္ဆတိ– မသွား။ တဿ– ထိုကျေးမင်း၏။ အပ္ပိစ္ဆသန္တုဋ္ဌဘာဝဂုဏေန– နည်းသောအလိုရှိသည်၏အဖြစ်, တင်းတိမ်ရောင့်ရဲသည်၏ အဖြစ်ဟူသော ဂုဏ်ကြောင့်။ သက္ကဿ– ၏။ ဘဝနံ– ဘုံဗိမာန်သည်။ ကမ္ပိ– တုန်လှုပ်ပြီ။ သက္ကော– သည်။ အာဝဇ္ဇမာနော– ဆင်ခြင်လသော်။ တံ– ထိုကျေး မင်းကို။ ဒိသွာ၊ တဿ– ထိုကျေးမင်းကို။ ဝီမံသနတ္ထံ– စုံစမ်းခြင်းအကျိုးငှာ။ အတ္တနော– ၏။ အာနုဘာဝေန– အာနုဘော်ဖြင့်။ တံ ရုက္ခံ– ထိုသစ်ပင်ကို။ သုက္ခာပေသိ– ခြောက်သေ့စေပြီ။ ွ ရုက္ခော– သစ်ပင်သည်။ ဩဘဂ္ဂေါ– အောက်သို့ ကျိုးကျသည်။ ခါဏုမတ္တော– ငုတ်ဟူသောအတိုင်း အရှည်ရှိသည်။ ဝါ– သစ်ငုတ်မျှသာ ကျန် တော့သည်။ ဆိဒ္ဒါဝဆိဒ္ဒေါဝ– အပေါက်ငယ်, အပေါက်ကြီးရှိသည်သာ။ ဟုတွာ၊ ဝါတေ– လေသည်။ ပဟရန္တေ– တိုက်ခတ်လသော်။ အာကောဋိတော ဝိယ– ခေါက်အပ်သကဲ့သို့။ သဒ္ဒံ– အသံကို။ နိစ္ဆာရေန္တော– ထွက်စေလျက်။ ဝါ– မြည်စေ လျက်။ အဋ္ဌာသိ– တည်ပြီ။ တဿ– ထိုရေသဖန်းပင်၏။ ဆိဒ္ဒေဟိ– အပေါက်တို့မှ။ စုဏ္ဏာနိ– အမှုန့်တို့သည်။ နိက္ခမန္တိ– ထွက်ကုန်၏။ သုဝရာဇာ– ကျေးမင်းသည်။ တာနိ– ထိုအမှုန့်တို့ကို။ ခါဒိတွာ– ၍။ ဂင်္ဂါယံ– ဂင်္ဂါမြစ်၌။ ပါနီယံ– ကို။ ပိဝိတွာ–
...[စာမျက်နှာ- ၇၃၅]...
သောက်၍။ အညတ္ထ– အခြားအရပ်သို့။ အဂန္တွာ– မသွားမူ၍။ ဝါတာတပံ– လေ, နေပူကို။ အဂဏေတွာ– ထည့်မတွက်မူ၍။ ဥဒုမ္ဗရခါဏုမတ္ထကေ– ရေသဖန်းပင် ငုတ်၏ အထက်၌။ နိသီဒတိ– ထိုင်နေ၏။ သက္ကော– သည်။ တဿ– ထိုကျေး မင်း၏။ ပရမပ္ပိစ္ဆဘာဝံ– အလွန်နည်းသောအလိုရှိသည်၏အဖြစ်ကို။ ဉတွာ၊ “မိတ္တဓမ္မဂုဏံ– မိတ်ဆွေကျင့်ဝတ်၏ ဂုဏ်ကျေးဇူးကို။ ကထာပေတွာ– ပြောစေ ၍။ အဿ– ထိုကျေးမင်းအား။ ဝရံ– ဆုကို။ ဒတွာ၊ ဥဒုမ္ဗရံ– ရေသဖန်းပင်ကို။ အမတဖလံ– အမြိုက်သီးရှိသည်၏အဖြစ်ကို။ ဝါ– နတ်သုဒ္ဓါ (နတ်ဩဇာ) သီး သီးအောင်။ ကတွာ၊ အာဂမိဿာမိ– ပြန်လာအံ့။” ဣတိ– ဤသို့ ကြံ၍။ ဧကော– တစ်ကောင်သော။ ဟံသရာဇာ– ဟင်္သာမင်းသည်။ ဟုတွာ– ၍။ ဝါ– အဖြစ်ဖြင့်။ အသုရကညံ– အသုရာ၏သမီးပျိုဖြစ်သော။ သုဇံ– သုဇာကို။ ပုရတော– ရှေ့၌။ ကတွာ– ပြု၍။ ဝါ– ထား၍။ ဥဒုမ္ဗရဝနံ– ရေသဖန်းတောသို့။ ဂန္တွာ၊ အဝိဒူရေ– အနီးဖြစ်သောအရပ်၌။ ဧကဿ– တစ်ပင်သော။ ရုက္ခဿ– ၏။ သာခါယ– သစ်ကိုင်း၌။ နိသီဒိတွာ– နား၍။ တေန– ထိုကျေးမင်းနှင့်။ သဒ္ဓိံ– အတူ။ ကထေန္တော– စကားပြောလို လသော်။ “သန္တိ၊ ပေ။ မနော”တိ– ဟူသော။ ဣမံ ဂါထံ– ကို။ အာဟ– ဆိုပြီ။
သန္တိ ရုက္ခာ ဟရိပတ္တာ, ဒုမာနေကဖလာ ဗဟူ၊ ကသ္မာ နု သုက္ခေ ကောဠာပေ, သုဝဿ နိရတော မနော
ဟရိပတ္တာ– စိမ်းစိုသောအရွက်ရှိကုန်သော။ ရုက္ခာ– သစ်ပင်တို့သည်။ သန္တိ– ရှိပါကုန်၏။ အနေကဖလာ– များသော အသီးရှိကုန်သော။ ဒုမာ– သစ်ပင်တို့ သည်။ ဗဟူ– များပါကုန်၏။ ကသ္မာ– အဘယ်ကြောင့်။ သုက္ခေ– ခြောက်သွေ့သော။ ကောဠာပေ– အနှစ်မရှိတော့သော ရေသဖန်းပင်၌။ သုဝဿ– အရှင်ကျေး မင်း၏။ မနော– စိတ်သည်။ နိရတော နု– အမြဲမွေ့လျော်ဘိသနည်း? သဗ္ဗံ– သော။ သုဝဇာတကံ– သုဝဇာတ်တော်ကို။ နဝကနိပါတေ– နဝကနိပါတ်
သုဝဿ။ ။ မနုဿသဒ္ဒမ္ပိ သုဏာတီတိ သုဝေါ၊ [သု+အ၊ ဥကို ဥဝပြု။] အထ ဝါ သုဝေါတိ ဧတ္ထ ဝကာရော စိတ္တဝါစကော၊ သုန္ဒရံ ဆေကံ ဝံ စိတ္တံ ယဿာတိ သုဝေါ(ဓာန်ဋီ- ၆၄၀၊ သူစိ)၊ သုန္ဒရံ ဝေါ စိတ္တံ ယဿာတိ သုဝေါ၊ စိတ္တဝါစကော ဟေတ္ထ ဝေါကာရော(ဓမ္မဋီ- ၆၉)
...[စာမျက်နှာ- ၇၃၆]...
၌။ အာဂတနယေနေဝ– လာသောနည်းဖြင့်သာလျှင်။ ဝိတ္ထာရေတဗ္ဗံ– အကျယ် ချဲ့ထိုက်၏။ ဟိ– မှန်။ တတ္ထ စ– ထိုသုဝဇာတ်၌လည်းကောင်း။ ဣဓ စ– ဤဝတ္ထု၌ လည်းကောင်း။ အဋ္ဌုပ္ပတ္တိယေဝ– အတ္ထုပ္ပတ္တိသည်သာလျှင်။ (သုဝဇာတ်တော် တရားဟောခြင်း၏ အကြောင်းဝတ္ထုဖြစ်ပေါ်လာခြင်းသည်သာလျှင်။ ဝါ– သုဝ ဇာတ်တော်ကို ဟောတော်မူခြင်းငှာ ဖြစ်ပေါ်လာသော အကြောင်းသည်သာလျှင်)၊ နာနာ– ကွဲပြား၏။ သေသံ– ကြွင်းသောစကားသည်။ တာဒိသမေဝ– ထို သုဝဇာတ်ကဲ့သို့ ရှုအပ်သည်သာတည်း။ သတ္ထာ– သည်။ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ– ကို။ အာဟရိတွာ– ၍။ “အာနန္ဒော– သည်။ တဒါ– ၌။ သက္ကော– သည်။ အဟောသိ– ဖြစ်ခဲ့ပြီ။ အဟမေဝ– ငါဘုရားသည်သာ။ သုဝရာဇာ– သည်။ (အဟောသိံ– ပြီ၊)” ဣတိ– သို့။ ဝတွာ– ၍။ “ဘိက္ခဝေ– တို့! ဧဝံ– သို့။ ဧသာ အပ္ပိစ္ဆတာ နာမ– ဤနည်း သောအလိုရှိသူ၏ အဖြစ်မည်သည်။ မမ– ၏။ တန္တိ– အစဉ်အဆက်တည်း။ မမ– ၏။ ပဝေဏီ– အစပ်တည်း။ ဝါ– အစဉ်အလာတည်း။ မမ– ၏။ ပုတ္တဿ– သား ဖြစ်သော။ နိဂမဝါသိတိဿဿ– ၏။ မာဒိသံ– သော။ အာစရိယံ– ကို။ လဘိတွာ– ၍။ အပ္ပိစ္ဆတာ– သည်။ အနစ္ဆရိယာ– အံ့ဩဖွယ်မဟုတ်။ ဘိက္ခုနာ နာမ– မည် သည်။ နိဂမဝါသိတိဿေန ဝိယ– သည်ကဲ့သို့။ အပ္ပိစ္ဆေနေဝ– နည်းသော အလို ရှိသူသည်သာ။ ဘဝိတဗ္ဗံ– ဖြစ်ရာ၏။ ဟိ– မှန်။ ဧဝရူပေါ– ဤသို့ သဘောရှိသော။ ဘိက္ခု– သည်။ သမထဝိပဿနာဓမ္မေဟိ ဝါ– သမထ, ဝိပဿနာတရားတို့မှ လည်းကောင်း။ မဂ္ဂဖလေဟိ ဝါ– မဂ်ဖိုလ်တို့မှလည်းကောင်း။ ပရိဟာနာယ– ဆုတ်ယုတ်ခြင်းငှာ။ အဘဗ္ဗော– မထိုက်။ အညဒတ္ထု– စင်စစ်ကား။ နိဗ္ဗာနဿ–
အဋ္ဌုပ္ပတ္တိ။ ။ အရီယတေ အဝဂမီယတေတိ အတ္ထော- သိအပ်သော အကြောင်း ဝတ္ထု၊ အတ္ထဿ+ဥပ္ပတ္တိ အဋ္ဌုပ္ပတ္တိ- အကြောင်းဝတ္ထု၏ ဖြစ်ပေါ်လာခြင်း၊ ဝါ- အကြောင်း အရာအဖြစ်အပျက်၊ အတ္ထ+ဥပ္ပတ္တိ၊ တ္ထကို ဋ္ဌပြု(ဒီဋီ၊၁၊၅၇၊ သီဘာ- ၁, ၃၁၈)၊
တစ်နည်း။ ။ အတ္ထသဒ္ဒါ ဟေတုအနက်ဟော ယူ၍ “ဓမ္မဒေသနာယ အတ္ထော ဟေတု ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဧတ္ထာတိ အဋ္ဌုပ္ပတ္တိ- တရားဟောခြင်း၏ အကြောင်း၏ဖြစ်ရာ ပစ္စုပ္ပန် ဝတ္ထု” ဟုလည်းကောင်း, ပယောဇနအနက်ဟောယူ၍ “ဓမ္မဒေသနာဒိကော အတ္ထော ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဧတာယာတိ အဋ္ဌုပ္ပတ္တိ- တရားဟောခြင်းစသော အကျိုး၏ဖြစ်ကြောင်း ပစ္စုပ္ပန် ဝတ္ထု”ဟုလည်းကောင်း ပြုပါ။ (ဝိမတိ၊၁၊၉၀၊ ပါရာဘာ- ၂, ၁၀၆)
...[စာမျက်နှာ- ၇၃၇]...
နိဗ္ဗာန်၏။ သန္တိကေ ဧဝ– အနီး၌သာ။ ဟောတိ– ၏။” ဣတိ– သို့။ ဝတွာ ဣမံ ဂါထံ အာဟ၊ (ကိံ)၊ “အပ္ပမာဒရတော၊ ပေ။ သန္တိကေ”တိ– ဟူ၍။ (အာဟ)
အပ္ပမာဒရတော ဘိက္ခု, ပမာဒေ ဘယဒဿိ ဝါ၊ အဘဗ္ဗော ပရိဟာနာယ, နိဗ္ဗာနဿေဝ သန္တိကေ
အပ္ပမာဒရတော– မပေါ့မဆ, နေထိုင်ရမှ, နေ့ညရွှင်ပျော်, မေ့လျော်ထ သော။ ွ ပမာဒေ– တရားမတွေ့, အမှားလေ့ဖြင့်, မေ့လျော့ပေါ့ဆ, နေထိုင်ရခြင်း၌။ ဘယဒဿိဝါ– သံသရာရေး, လာမည့်ဘေးကို, တွေးကာအစဉ်, မြော်မြင်ထ သော၊ (တစ်နည်း) ပမာဒေ– ကို။ ဘယဒဿိဝါ– သံသရာလမ်းကြောင်း, ဒုက္ခ ပေါင်း၏, အကြောင်းဖြစ်မှု, ဘေးအားဖြင့် ရှုတတ်ထသော။ ဘိက္ခု– သံသရာ လမ်းကြောင်း, စခန်းကောင်းဖို့, အကြောင်းမြော်မြင်, သူတော်စင်ရဟန်းသည်။ ပရိဟာနာယ– သမထ, ဝိပဿနာတရားတို့မှ ဆုတ်ယုတ်ခြင်းငှာ။ ဝါ– မဂ်, ဖိုလ် တရားတို့မှ ဆုတ်ယုတ်ခြင်းငှာ။ အဘဗ္ဗော– မထိုက်တော့။ နိဗ္ဗာနဿ– ကိလေ သပရိနိဗ္ဗာန်, အနုပါဒါပရိနိဗ္ဗာန်၏။ သန္တိကေ ဧဝ– တဖြည်းတဖြည်း နီးတော့ သည်သာ။ (တစ်နည်း) သန္တိကေ ဧဝ– အနီး၌သာ၊ (ဌိတော– တည်၏။) တတ္ထ– ထိုဂါထာ၌။ အဘဗ္ဗော ပရိဟာနာယာတိ– ကား။ ဧဝရူပေါ– ဤသို့ သဘောရှိသော။ သော ဘိက္ခု– ထိုရဟန်းသည်။ သမထဝိပဿနာဓမ္မေဟိ ဝါ–
သန္တိကေ။ ။ “သတ္တမျဓိကရဏေ စ(ပါ- ၂, ၃, ၃၅)”ဟု ပါဏိနီ၌ သုတ်ရှိ၏” ထိုသုတ်၌ စသဒ္ဒါဖြင့် ဒူရအန္တိကတို့နောင် သတ္တမီသက်၏ ထိုသတ္တမီလည်း လိင်္ဂတ္ထ ၌သာ သက်ရ၏၊ ကစ္စည်း၌ကား နိဒ္ဓါရဏေစ၌ စသဒ္ဒါဖြင့် သက်ရ၏။ [စကာရေန ဒူရေန္တိကတ္ထေဟိ (သတ္တမီ ဘဝတိ) ဝနဿ ဒူရေ အန္တိကေ ဝါ ပါဋိပဒိကတ္ထမတ္တေ ဝိဓိ အယံ၊ -မဟာသိဒ္ဓန္တ- ၁၅၁, ၆။]
တစ်နည်း။ ။ ဌိတစသော ကြိယာများကို သိလောက်၍ မထည့်ဘဲထားသည်၊ အနက်ပေးရာ၌ ထည့်၍ပေးဟု ကာတန္တဝုတ္တိဋီကာစသည်၌ ဆို၏၊ မ၊ဋီ၊၃၊၂၄၌ လည်း “သုဝိဒူရဝိဒူရေတိ သုဋ္ဌု ဝိဒူရဘူတေ ဧဝ ဝိဒူရေ အဟံ ဌိတော” ဟုဖွင့်၏။
ဤ၌ “ဌိတော” ဟု ကြိယာထည့်ဖွင့်ခြင်းသည် ကာတန္တဝုတ္တိဋီကာတို့နှင့် ထပ်တူကျ၏။ ထိုအဖွင့်များကို ကြည့်၍ နောက်နည်းပေးသည်။ [သဝိသယေ ဧဝ ဝိဘတ္တိယော၊ ဂတာဂတဌိတာဒိကြိယာပဒါနံ ဂမ္မမာနတ္တာ၊ ကာတန္တဋီ-၃, ၂၂၈။]
...[စာမျက်နှာ- ၇၃၈]...
သမထ, ဝိပဿနာတရားတို့မှလည်းကောင်း။ မဂ္ဂဖလေဟိ ဝါ– မဂ်ဖိုလ်တို့မှ လည်းကောင်း။ ပရိဟာနာယ– ဆုတ်ယုတ်ခြင်းငှာ။ အဘဗ္ဗော– မထိုက်။ ပတ္တေဟိပိ– ရောက်အပ်, ရအပ်ပြီးသော တရားတို့မှလည်း။ န ပရိဟာယတိ– မဆုတ် ယုတ်။ အပ္ပတ္တာနိ– မရောက်အပ်, မရအပ်သေးသော တရားတို့သို့လည်း။ န န ပါပုဏာတိ– မရောက်နိုင်သည်မဟုတ်, ရောက်နိုင်သည်သာ။ (တစ်နည်း) န ပါပုဏာတိ– မရောက်နိုင်သည်ကား။ န– မဟုတ်။ ပါပုဏာတိ ဧဝ– ရောက်နိုင် သည်သာ။ နိဗ္ဗာနဿေဝ သန္တိကေတိ– ကား။ ကိလေသပရိနိဗ္ဗာနဿာပိ– ကိ လေသပရိနိဗ္ဗာန်၏လည်းကောင်း။ ဝါ– ကိလေသာတို့၏ ငြိမ်းအေးခြင်း၏လည်းကောင်း။ အနုပါဒါပရိနိဗ္ဗာနဿာပိ– အနုပါဒါပရိနိဗ္ဗာန်၏လည်းကောင်း။ ဝါ– တဏှာ,ဒိဋ္ဌိတို့ဖြင့် တစ်စုံတစ်ခုသော အာရုံကို မစွဲလမ်းမူ၍ ငြိမ်းအေးခြင်း ၏လည်းကောင်း။ သန္တိကေယေဝ– နီးတော့သည်သာ။ (တစ်နည်း) သန္တိကေယေဝ– အနီး၌သာ (ဟောတိ– ၏၊) ဣတိ– ဤတွင် ဂါထာအဖွင့်အပြီးတည်း။
ဂါထာပရိယောသာနေ– ၌။ နိဂမဝါသိတိဿတ္ထေရော– သည်။ အရဟတ္တံ– သို့။ ပါပုဏိ– ပြီ။ အညေပိ– အခြားလည်းဖြစ်ကုန်သော။ ဗဟူ– များစွာသော သူ တို့သည်။ သောတာပန္နာဒယော– သောတာပန်အစရှိသူတို့သည်။ အဟေသုံ၊ ဓမ္မဒေသနာ– သည်။ မဟာဇနဿ သာတ္ထိကာ ဇာတာ၊ ဣတိ– ဤတွင် နိဂမဝါသိတိဿတ္ထေရဝတ္ထု အပြီးတည်း။
နိဂမဝါသိတိဿတ္ထေရဝတ္ထုဘာသာဋီကာ ပြီး၏။
အပ္ပမာဒဝဂ်ဘာသာဋီကာ ပြီး၏။
Comments
Post a Comment