...[စာမျက်နှာ- ၁]...
၆-ပဏ္ဍိတဝဂ်ဘာသာဋီကာ
၁-ရာဓတ္ထေရဝတ္ထုဘာသာဋီကာ
နိဓီနံဝ ပဝတ္တာရန္တိ– ဟူသော။ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ သတ္ထာ သာဝတ္ထိယံ ဝိဟရန္တော– စဉ်။ အာယသ္မန္တံ ရာဓတ္ထေရံ– အရှင်ရာဓထေရ်ကို။ အာရဗ္ဘ ကထေသိ
ကိရ– ချဲ့။ သော– ထိုအရှင်ရာဓထေရ်သည်။ ဂိဟိကာလေ– လူဖြစ်ရာအခါ၌၊ [ဂိဟိ နော+ဥပ္ပန္နော+ကာလော ဂိဟိကာလော၊ -မအူပါရာနိ-၃, ၃၂၃၊] သာဝတ္ထိယံ– ၌။ ဒုဂ္ဂတဗြဟ္မဏော– ဆင်းရဲသောပုဏ္ဏားသည်။ အဟောသိ– ဖြစ်ခဲ့ပြီ။ သော– ထိုရာဓ ပုဏ္ဏားသည်။ “ဘိက္ခူနံ– တို့၏။ သန္တိကေ– အထံ၌။ ဇီဝိဿာမိ– အသက်မွေးတော့ မည်။ ဣတိ– ဤသို့။ စိန္တေတွာ– ၍။ ဝိဟာရံ– ကျောင်းသို့။ ဂန္တွာ– သွား၍။ အပ္ပဟရိတကံ– စိမ်းစိုသောမြက်သစ်ပင်မရှိအောင်။ ကရောန္တော– ပြုလျက်။ ပရိဝေဏံ– ပရိဝုဏ်ကို။ သမ္မဇ္ဇန္တော– တံမြက်လှည်းလျက်။ မုခဓောဝနာဒီနိ– မျက်နှာ သစ်ရေအစရှိသည်တို့ကို။ ဒဒန္တော– လှူလျက်။ အန္တောဝိဟာရေယေဝ– ကျောင်း တွင်း၌သာလျှင်။ ဝသိ– ပြီ။ ဘိက္ခူပိ– တို့သည်လည်း။ နံ– ထိုရာဓကို။ သင်္ဂဏှိံသု– ချီးမြှောက်ကုန်ပြီ။ ပန– သို့သော်လည်း။ ပဗ္ဗာဇေတုံ– ရှင်ရဟန်းဖြစ်စေခြင်းငှာ၊ (ရှင်ရဟန်းပြုပေးခြင်းငှာ)၊ န ဣစ္ဆန္တိ– အလိုမရှိကုန်။ သော– ထိုရာဓပုဏ္ဏားသည်။ ပဗ္ဗဇ္ဇံ– ရှင်ရဟန်းအဖြစ်ကို။ အလဘမာနော– မရလသော်။ ကိသော– ကြုံလှီပိန် ချုံးသည်။ အဟောသိ၊ အထ– ၌။ ဧကဒိဝသံ– တစ်နေ့၌။ သတ္ထာ– သည်။ ပစ္စူသကာလေ– မိုးသောက်အခါ၌၊ (နံနက်ခင်း၌)၊ လောကံ– ကို။ ဝေါလောကေန္တော– သော်။ တံ ဗြဟ္မဏံ– ထိုရာဓပုဏ္ဏားကို။ ဒိသွာ– ၍။ “ကိံ– အဘယ်သို့၊ (ဘဝိဿတိ) နုခေါ– ဖြစ်လိမ့်မည်နည်း။” ဣတိ– ဤသို့။ ဥပဓာရေန္တော– ဆင်ခြင်တော်မူလသော်၊
အပ္ပဟရိတကံ။ ။ အတ္တနော သိနေဟံ မနံ ဝါ ဟရတီတိ ဟရိတံ၊ [ဟရ+ဣတ၊- မောဂ်- ၇, ၇၈၊ ဓာန်ဋီ- ၉၇၊] ဟရိတမေဝ ဟရိတကံ၊ နတ္ထိ+ဟရိတကံ ဧတ္ထာတိ အပ္ပဟရိတကံ၊ [အပ္ပ+ဟရိတ၊] “အပ္ပိစ္ဆော- အလိုဆိုးမရှိ”၌ကဲ့သို့ အပ္ပသဒ္ဒါ အဘာဝ အနက်ဟောတည်း၊ (သာရတ္ထ- ၃,၃၂)
ပရိဝေဏံ။ ။ ကျောင်းတိုက်ကြီးအတွင်းဝယ် အသီးအသီးပိုင်းခြားကာရံအပ်သော အရပ်ဌာန၏ အတွင်းကို “ပရိဝေဏ- ပရိဝုဏ်”ဟု ခေါ်သည်၊ (သာရတ္ထ၊၂၊၁၄၄၊
...[စာမျက်နှာ- ၂]...
“အရဟာ– သည်။ ဘဝိဿတိ– မည်။” ဣတိ– သို့။ ဉတွာ– ၍။ သာယနှသမယေ– ညနေချမ်းအချိန်၌။ ဝိဟာရစာရိကံ– ကျောင်းတို့၌ လှည့်လည်ခြင်းကို၊ (ကျောင်း စဉ်လှည့်လည်ခြင်းကို)၊ ဝါ– ဖြင့်၊ [ဓမ္မဘာ-၁, ၅၆ရှု၊] စရန္တော ဝိယ– လှည့်လည် တော်မူသကဲ့သို့။ ဗြဟ္မဏဿ– ရာဓပုဏ္ဏား၏။ သန္တိကံ– သို့။ ဂန္တွာ– ကြွတော်မူ၍။ “ဗြာဟ္မဏ– ဏ္ဏား! ကိံ– အဘယ်ကို။ ကရောန္တော– ပြုလျက်။ ဝိစရသိ– လှည့်လည် နေထိုင်သနည်း?” ဣတိ– ဤသို့။ အာဟ– မေးတော်မူပြီ။ ဘန္တေ– ရား! ဘိက္ခူနံ– တို့၏။ ဝတ္တပဋိဝတ္တံ– ဝတ်ကြီး, ဝတ်ငယ်ကို။ ကရောန္တော– လျက်၊ (ဝိစရာမိ– လှည့် လည်နေထိုင်ပါ၏၊) ဣတိ– ဤသို့ လျှောက်ပြီ။ နေသံ– ထိုရဟန်းတို့၏။ သန္တိကာ– မှ။ သင်္ဂဟံ– ချီးမြှောက်မှုကို။ လဘသိ– ရသလော? ဣတိ– မေးတော်မူပြီ။ ဘန္တေ– ရား! အာမ– မှန်ပါ။ အာဟာရမတ္တံ– အစာအာဟာရမျှကို။ လဘာမိ– ရပါ၏။ ပန– သို့သော်လည်း။ မံ– တပည့်တော်ကို။ န ပဗ္ဗာဇေန္တိ– ရှင်ရဟန်းအဖြစ်သို့ မရောက် စေပါကုန်။ ဝါ– ရှင်ရဟန်းပြုမပေးပါကုန်။ ဣတိ– ဤသို့ လျှောက်ပြီ။ သတ္ထာ– သည်။ ဧတသ္မိံ နိဒါနေ– ဤအကြောင်းကြောင့်။ ဘိက္ခုသံဃံ– ရဟန်းအပေါင်းကို။ သန္တိပါတာပေတွာ– စည်းဝေးစေပြီး၍။ တမတ္ထံ– ထိုအကြောင်းကို။ ပုစ္ဆိတွာ– မေး တော်မူပြီး၍။ “ဘိက္ခဝေ– တို့! ဣမဿ ဗြဟ္မဏဿ– ဤပုဏ္ဏား၏။ အဓိကာရံ– အလွန်အကဲ ပြုအပ်သောကျေးဇူးကို။ သရတိ– အမှတ်ရသော။ ကောစိ– တစ် ပါးတစ်လေသောရဟန်းသည်။ အတ္ထိ– ရှိသလော? ဣတိ– သို့။ ပုစ္ဆိ– ပြီ၊ သာရိသာရတ္ထ၊ ၃၊ ၂၉)၊ ယခုကာလ၌ ဘုရားကျောင်းကန် အဆောက်အအုံ၏ အကာအရံ တံတိုင်းကို “ပရိဝုဏ်”ဟု ခေါ်ကြသည်၊ “ပရိစ္ဆေဒဝသေန ဝေဏီယတိ ဒိဿတီတိ ပရိဝေဏံ၊ (သာရတ္ထ၊ ၁၊ ၅၆၊ သီဋီသစ်၊ ၁၊ ၇၂) ”ဟု ပြုပါ၊ ပရိ+ဝေဏ+အ၊ ပရိသည် ပရိစ္ဆေဒအနက်, ဝေဏဓာတ်သည် နိသာမန (ကြည့်ရှုခြင်း) အနက်တည်း။
အဓိကာရံ။ ။ ကရီယတေတိ ကာရော၊ အဓိကံ+ကာရော အဓိကာရော- အလွန် အကဲ ပြုအပ်သောအမှု၊ (သာရတ္ထ၊၁၊၁၃၃၊ ပါရာဘာ- ၁, ၂၃၄)၊ ကရဏံ ဝါ ကာရော၊ အဓိကော+ကာရော အဓိကာရော- လွန်ကဲသော ပြုစုခြင်း၊(မဏိ- ၁, ၂၅၄)၊ အဓိဝိသိဋ္ဌော+ကာရော အဓိကာရော- ထူးခြားသော ပြုလုပ်ခြင်း၊ (ဗုဒ္ဓဝံ၊ဋ္ဌ၊၁၁၅)
သရတိ။ ။ သရတိကို ရုဠှီနာမ်ပုဒ်ယူ၍ ပေးခဲ့သည်၊ သရတိနောင် သိသက်ချေပါ၊ အာချာတ်ပုဒ်ယူ၍ “ဘိက္ခဝေ- တို့! (ယော- အကြင်ရဟန်းသည်၊) ဣမဿ ဗြဟ္မဏဿ-
...[စာမျက်နှာ- ၃]...
ပုတ္တတ္ထေရော– သာရိပုတြာထေရ်သည်။ “ဘန္တေ– ရား! အဟံ– သည်။ သရာမိ– အမှတ်ရပါ၏။ အယံ– ဤရာဓပုဏ္ဏားသည်။ မေ– တပည့်တော်သည်။ ရာဇဂဟေ– ရာဇဂြိုဟ်မြို့၌။ ပိဏ္ဍာယ– ငှာ။ စရန္တဿ– စဉ်။ အတ္တနော– မိမိဖို့။ ဝါ– အတွက်။ အဘိဟဋံ– ရှေးရှုဆောင်ယူအပ်သော။ ကဋစ္ဆုဘိက္ခံ– တစ်ဇွန်းသော ဆွမ်းကို။ ဒါပေသိ– လှူစေပြီ။ အဟံ– သည်။ အဿ– ထိုရာဓပုဏ္ဏား၏။ ဣမံ အဓိကာရံ– ဤအလွန်အကဲ ပြုအပ်သောကျေးဇူးကို။ သရာမိ– ပါ၏။” ဣတိ– သို့။ အာဟ– ပြီ။ သော– ထိုအရှင်သာရိပုတြာကို။ သတ္ထာရာ– သည်။ “သာရိပုတ္တ– တြာ! ဧဝံ– သို့။ ကတူပကာရံ– ပြုအပ်ဖူးသောကျေးဇူးရှိသူကို။ ဒုက္ခတော– မှ။ မောစေတုံ–လွတ်စေခြင်းငှာ။ န ဝဋ္ဋတိ ကိံ ပန– မသင့်ဘူးလော။” ဣတိ– သို့။ ဝုတ္တေ– အပ်သော်။ “ဘန္တေ– ရား! သာဓု– ကောင်းပါပြီ။ ပဗ္ဗာဇေဿာမိ– ရှင်ရဟန်းအဖြစ်သို့ ရောက် စေပါမည်။ ဝါ– ရှင်ရဟန်းပြုပေးပါမည်။” ဣတိ– ဤသို့ လျှောက်ပြီ၊ (ဣတိ– ဤသို့ လျှောက်ပြီး၍၊) [ဣတိတစ်လုံးကျေ၊] တံ ဗြဟ္မဏံ– ထိုရာဓပုဏ္ဏားကို။ ပဗ္ဗာဇေသိ– စေပြီ။ တဿ– ထိုအရှင်ရာဓဖို့။ ဝါ– အတွက်။ ဘတ္တဂ္ဂေ– ဆွမ်းစားကျောင်း၌။ အာသနပရိယန္တေ– နေရာအစွန်၌။ အာသနံ– နေရာသည်။ ပါပုဏာတိ– ရောက်၏။ ဝါ– ရ၏။ ယာဂုဘတ္တာဒီဟိပိ– ယာဂုဆွမ်းအစရှိသည်တို့ဖြင့်လည်း။ ကိလမတိ– ပင်ပန်း၏။ ထေရော– သာရိပုတြာထေရ်သည်။ တံ– ထိုအရှင်ရာဓကို။ အာဒါယ– ခေါ်၍။ စာရိကံ– ခရီးလှည့်လည်ခြင်းကို။ ဝါ– အားဖြင့်။ ပက္ကာမိ– ပြီ။ အဘိက္ခဏံ စ– မပြတ်လည်း။ နံ– ထိုအရှင်ရာဓကို။ “တေ– သည်။ ဣဒံ– ဤအမှုကို။ ကတ္တဗ္ဗံ–ပြုထိုက်၏။ တေ– သည်။ ဣဒံ– ကို။ န ကတ္တဗ္ဗံ– မပြုထိုက်။ ”ဣတိ– ဤသို့။ ဩဝဒိ–ဆုံးမပြီ။ အနုသာသိ– သွန်သင်ပြီ။ သော– ထိုအရှင်ရာဓသည်။ သုဝစော– ချမ်းသာ (လွယ်ကူ) စွာ ပြောဆိုအပ်သော စကားရှိသည်။ ဝါ– ဆုံးမရလွယ်ကူသည်၊ [သုခံ+ ဝစော အသ္မိန္တိ သုဝစော၊ သုခေန ဝုစ္စတေတိ ဝါ သုဝစော၊] ပဒက္ခိဏဂ္ဂါဟီ– အဆုံး အမကို အမြတ်တနိုးအားဖြင့် နာယူလေ့ရှိသည်၊ [ဂဏှာတိ သီလေနာတိ ဂါဟီ၊ ပဒက္ခိဏတော+ဂါဟီ ပဒက္ခိဏဂ္ဂါဟီ၊ (သာရတ္ထ၊ ၂၊ ၃၆၇)၊ ပဒက္ခိဏံ ဝါ ဂါဟီ ပဒက္ခိဏဂါဟီ– မြတ်နိုးစွာ နာယူလေ့ရှိသည်၊ (သံ၊ ဋ္ဌ၊ ၁၊ ၁၆၁)။] အဟောသိ– ပြီ။ တသ္မာ– ၏။ အဓိကာရံ– ကို။ သရတိ– အမှတ်ရ၏။ ကောစိ– တစ်ပါးတစ်လေသော၊ (သော– ထိုရဟန်း သည်၊) အတ္ထိ– ရှိသလော?”ဟုလည်း ပေးနိုင်သည်။
...[စာမျက်နှာ- ၄]...
ကြောင့်။ ယထာနုသိဋ္ဌံ– အကြင်အကြင်သွန်သင်အပ်သည့်အတိုင်း။ ပဋိပဇ္ဇမာနော– ကျင့်လသော်။ ကတိပါဟေနေဝ– အနည်း ငယ်သောရက်ဖြင့်သာလျှင်။ အရဟတ္တံ– သို့။ ပါပုဏိ– ပြီ။
ထေရော– အရှင်သာရိပုတြာထေရ်သည်။ တံ– ထိုအရှင်ရာဓကို။ အာဒါယ– ၍။ သတ္ထု– ၏။ သန္တိကံ– သို့။ ဂန္တွာ– ၍။ ဝန္ဒိတွာ– ၍။ နိသီဒိ– ပြီ။ အထ– ၌။ နံ– ထို အရှင်သာရိပုတြာကို။ သတ္ထာ– သည်။ ပဋိသန္ထာရံ– လောကွတ်ပျူငှာ နှုတ်ဆက် စကား ပြောကြားခြင်းကို။ ကတွာ– ၍။ “သာရိပုတ္တ– တြာ! တေ– သင်၏။ အန္တေဝါသိကော– အနီးနေတပည့်သည်။ သုဝစော နုခေါ– ချမ်းသာ (လွယ်ကူ) စွာ ပြော ဆိုအပ်သော စကားရှိပါ၏လော? ဝါ– ဆုံးမရလွယ်ကူပါသလော?” ဣတိ– မေးတော်မူပြီ။ ဘန္တေ– ရား! အာမ– ပါ။ အတိဝိယ– အလွန်အကဲသာလျှင်။ သုဝစော– ပါ၏။ ကိသ္မိဉ္စိ– တစ်စုံတစ်ခုသော။ ဒေါသေ– အပြစ်ကို။ ဝုစ္စမာနေ– ပြော ဆိုအပ်သော်၊ (အပြောခံရလျှင်)၊ န ကုဒ္ဓပုဗ္ဗော– ရှေး၌ စိတ်မဆိုးဖူးပါ။ ဣတိ– ဤသို့ လျှောက်ပြီ။ သာရိပုတ္တ– တြာ! ဧဝရူပေ– ဤသို့ သဘောရှိကုန်သော။ သဒ္ဓိဝိဟာရိကေ– အတူနေတပည့်တို့ကို။ လဘန္တော– ရလသော်။ ကိတ္တကေ–အဘယ်မျှလောက်ကုန်သော၊ (သဒ္ဓိဝိဟာရိကေ– တို့ကို၊) ဂဏှေယျာသိ– ယူရာသ နည်း? (ယူမည်နည်း?) ဣတိ– မေးတော်မူပြီ။ ဘန္တေ! ဗဟုကေပိ– များစွာလည်း ဖြစ်ကုန်သော၊ (သဒ္ဓိဝိဟာရိကေ– တို့ကို၊) ဂဏှေယျာမေဝ– ယူကုန်ရာသည်သာ၊ (ယူကုန်မည်သာ)၊ ဣတိ– လျှောက်ပြီ။ အထ– ထိုမှနောက်၌။ ဧကဒိဝသံ– ၌။ ဓမ္မသဘာယ– ၌။ ကထံ– ကို။ သမုဋ္ဌာပေသုံ– ကုန်ပြီ၊ (ကိံ– နည်း?) “သာရိပုတ္တတ္ထေရော– သည်။ ကတညူ ကိရ– သူတစ်ပါးတို့ ပြုအပ်ဖူးသော ကျေးဇူးကို သိ တတ်သူတဲ့။ ကတဝေဒီ (ကိရ)– သူတစ်ပါးတို့ ပြုအပ်ဖူးသော ကျေးဇူးကို ထင်
ကတညူ ကတဝေဒီ။ ။ ကတံ ဇာနာတီတိ ကတညူ၊ ကတံ ဝေဒေတိ ဝိဒိတံ ပါကဋံ ကရောတီတိ ကတဝေဒီ၊(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၃, ၅၄)၊ ဝေဒီ၌ ဝိဒဓာတ် သိခြင်းအနက် ဟော၊ ကာရိတ်ပစ္စည်းကျေသည်၊ (တစ်နည်း) ကတံ ဝိန္ဒတိ အနုဘဝတိ သမ္ပဋိစ္ဆတီတိ ကတဝေဒီ- သူတစ်ပါးတို့ ပြုအပ်သောကျေးဇူးကို နှစ်သက်ခံစားလက်ခံတတ်သူ (အပ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၆၆)၊ ဤနည်းအလို ဝေဒီ၌ ဝိဒဓာတ် တုဋ္ဌိအနက်တည်း၊ သူတစ်ပါး တို့က မိမိအပေါ်ပြုအပ်ဖူးသော ကျေးဇူးကို သိသူကို “ကတညူ”ဟုလည်းကောင်း
...[စာမျက်နှာ- ၅]...
ရှားစေသူတဲ့။ ဝါ– သူတစ်ပါးတို့ပြုအပ်ဖူးသော ကျေးဇူးကို ထင်ရှားအောင် ဆပ် တတ်သူတဲ့။ ကဋစ္ဆုဘိက္ခာမတ္တံ– တစ်ဇွန်း (တစ်ယောက်မ) ဖြင့် ယူအပ်သော ဆွမ်းဟူသော အတိုင်းအရှည်ရှိသော။ ဝါ– ဆွမ်းတစ်ဇွန်းမျှသော။ ဥပကာရံ–ကျေးဇူးကို။ သရိတွာ– အမှတ်ရ၍။ ဒုဂ္ဂတဗြဟ္မဏံ– ဆင်းရဲသောပုဏ္ဏားကို။ ပဗ္ဗာဇေသိ– ပြီ။ ထေရောပိ– သာရိပုတြာထေရ်သည်လည်း။ ဩဝါဒက္ခမော– အဆုံး အမကို သည်းခံတတ်သည်။ ဝါ– အဆုံးအမခံသည်၊ (ဟုတွာ– ၍။ ဝါ– ကြောင့်၊) ထိုကျေးဇူးကို ပြန်၍သိစေသောအားဖြင့် ထင်ရှားအောင်ပြတတ်, ကျေးဇူးဆပ် တတ်သူကို “ကတဝေဒီ”ဟုလည်း ခေါ်သည်၊ အချုပ်အားဖြင့် ကျေးဇူးသိတတ်သူကို ကတညူ, ကျေးဇူးဆပ်တတ်သူကို ကတဝေဒီဟု မှတ်ပါ၊ [ကတညူ နာမ ကတဂုဏဿ ဇာနနသီလော၊ ကတဝေဒီ နာမ ပစ္စုပကာရသီလော၊ -ဇာဋီသစ်-၁, ၁၇၅၊၊]
ကဋစ္ဆုဘိက္ခာမတ္တံ။ ။ ကဋတိ တံ တံ ဌာနံ ဂစ္ဆတီတိ ကဋစ္ဆု၊ [ကဋ+ဆု၊] ကဋတိ တံ တံ ဌာနံ ဂစ္ဆတီတိ ကဋော၊ ဘတ္တပူပါဒီသု အစ္ဆုပီယတေတိ အစ္ဆု၊ [အာ+ဆုပ+ကွိ၊] ကဋောယေဝ+အစ္ဆု ကဋစ္ဆု၊ [ကဋ+အစ္ဆု၊ -ဇာဋီသစ်- ၁, ၄၄၈၊] ကဋစ္ဆုနာ+ဂဟေတဗ္ဗာ +ဘိက္ခာ ကဋစ္ဆုဘိက္ခာ၊ ကဋစ္ဆုဘိက္ခာ+မတ္တာ ပမာဏံ ယဿာတိ ကဋစ္ဆုဘိက္ခာ မတ္တော- တစ်ဇွန်း(တစ်ယောက်မ)ဖြင့် ယူအပ်သော ဆွမ်းဟူသော အတိုင်းအရှည် ရှိသောကျေးဇူး။ (အပ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၂၁၊ ဇာဋီသစ်- ၁, ၂၀၀၀)
ဥပကာရံ။ ။ ဥပဂန္တွာ ကရီယတေ နိပ္ဖာဒီယတေတိ ဥပကာရော- ကပ်ရောက်၍ ပြုအပ်ပြီးစေအပ်သော ကျေးဇူး၊ ဥပဂန္တွာ ဝါ ကရောတိ ဟိတဝိသေသံ နိပ္ဖာဒေတီတိ ဥပကာရော- စီးပွားအထူးကို ကပ်ရောက်၍ ပြုတတ်, ပြီးစေတတ်သောကျေးဇူး၊(မဏိ- ၂, ၃၂၈၊ ဂဠုန်- ၂၁)၊ ဥပကာရကို “ပဓာနဿ အနုဂုဏျသမ္ပာဒနေ- ပဓာန၏ လျော်သော ဂုဏ်ရှိသည်၏အဖြစ်ကို ပြီးစေခြင်း၌”ဟု ထောမနိဓိ၌ ဖွင့်၏၊ ဥပကို “ပဓာနဿ အနုဂုဏျ”ဟု ဖွင့်၍ ကရောတိကို “ကြိယံ အဘိနိပ္ဖာဒေတိ”ဟု ဖွင့်သကဲ့သို့ ကာရကို “သမ္ပာဒန”ဟု ဖွင့်သည်၊ ဤအဖွင့်အရ “ပဓာနဿ အနုဂုဏျံ (အနုဂုဏဘာဝံ) ကရောတိ အဘိနိပ္ဖာဒေတီတိ ဥပကာရော- လျော်သော ဂုဏ်ကျေးဇူး ရှိကုန် သည်၏အဖြစ်ကို ပြုတတ်သောကျေးဇူး”ဟုဆရာတို့ ပြုတော်မူသည်။ (ပဋ္ဌာနဘာ- ၁၆၊ သမ္မောဘာ- ၂, ၃၂)
ဩဝါဒက္ခမော။ ။ ဩဝါဒံ+ခမတီတိ ဩဝါဒက္ခမော၊ အချို့ကား သူတစ်ပါးကိုသာ ဆုံးမ၏၊ ကိုယ့်ကို သူတစ်ပါးက ဆုံးမလျှင် စိတ်ဆိုးတတ်၏၊ အရှင်သာရိပုတြာကား
...[စာမျက်နှာ- ၆]...
ဩဝါဒက္ခမမေဝ– အဆုံးအမကို သည်းခံသူကိုသာလျှင်။ လဘိ– ရပြီ။ ဣတိ– ဤသို့ ဖြစ်စေကြကုန်ပြီ။ သတ္ထာ– သည်။ တေသံ– ထိုရဟန်းတို့၏။ ကထံ– စကားကို။ သုတွာ– ၍။ “ဘိက္ခဝေ– တို့! ဣဒါနေဝ– ယခုအခါ၌သာ၊ (သာရိပုတ္တော– သည်။ ကတညူ– သူတစ်ပါးတို့ ပြုအပ်ဖူးသော ကျေးဇူးကို သိတတ်သည်။ ကတဝေဒီ–သူတစ်ပါးတို့ ပြုအပ်ဖူးသော ကျေးဇူးကို ထင်ရှားစေသည်။ ဝါ– သူတစ်ပါးတို့ ပြုအပ်ဖူးသော ကျေးဇူးကို ထင်ရှားအောင် ဆပ်တတ်သည်၊) န– မဟုတ်သေး။ ပုဗ္ဗေပိ– ရှေး၌လည်း။ သာရိပုတ္တော– သည်။ ကတညူ (ယေဝ)– သည်သာ။ ကတဝေဒီယေဝ– သည်သာ။ ဣတိ– သို့။ ဝတွာ– ၍။ တမတ္ထံ– ကို။ ပကာသေတုံ– ထင်ရှား စေခြင်းငှာ၊ အလီနစိတ္တံ နိဿာယ, ပဟဋ္ဌာ မဟတီ စမူ၊ ကောသလံ သေနာသန္တုဋ္ဌံ, ဇီဝဂ္ဂါဟံ အဂါဟယိ
အလီနစိတ္တံ– အလီနစိတ္တမင်းသားကို။ နိဿာယ– မှီ၍။ ပဟဋ္ဌာ– ရွှင်လန်းနေသည်၊ (ဟုတွာ– ၍၊) မဟတီ– များစွာသော။ စမူ– စစ်သည်အပေါင်းသည်။ သေန– မိမိပိုင်စံ, တိုင်းနိုင်ငံဖြင့်၊ [သဿ+ဣဒံ သံ၊ သ+ဏ၊] အသန္တုဋ္ဌံ– မတင်းတိမ်နိုင်သော။ ကောသလံ– ကောသလမင်းကို၊ (ဟတ္ထိနာ– ဆင်အာဇာနည်ကို၊) ဇီဝဂ္ဂါဟံ– အရှင်လတ်လတ် ဖမ်းယူခြင်းမည်အောင်။ အဂါဟယိ– ဖမ်းယူစေပြီ။
ဧဝံ နိဿယသမ္ပန္နော, ဘိက္ခု အာရဒ္ဓဝီရိယော၊ ဘာဝယံ ကုသလံ ဓမ္မံ, ယောဂက္ခေမဿ ပတ္တိယာ၊ ပါပုဏေ အနုပုဗ္ဗေန, သဗ္ဗသံယောဇနက္ခယံ
သူတစ်ပါးကိုလည်း ဆုံးမ၏၊ ၇နှစ်သား ကိုရင်လေးပင် ဖြစ်စေကာမူ သူတစ်ပါးက ဆုံးမလျှင်လည်း လက်ခံ၏၊ ထိုကြောင့် “ဩဝါဒက္ခမော”ဟု ဆိုသည်၊ (ဝစနက္ခမော အဖွင့် သံ၊ ဋ္ဌ၊ ၁၊ ၁၁၄)
ဇီဝဂ္ဂါဟံ။ ။ ဂဟဏံ ဂါဟော၊ ဇီဝဿ+ဂါဟော ဇီဝဂ္ဂါဟော၊(မောဂ် ပံ- ၅, ၆၃)၊ ဇီဝေန သဒ္ဓိံ ဂါဟော ဇီဝဂ္ဂါဟော- အသက်နှင့်တကွ ဖမ်းယူခြင်း၊(ဇာဋီသစ်- ၁, ၂၁၆၊ ၃၇၇)၊ ကြိယာဝိသေသနအနက်၌ ဒုတိယာသက်၊ မောဂ်နိ- ၂, ၂၄၄၌ “ဇီဝဂ္ဂါဟံ-အရှင်လတ်လတ် ဖမ်းယူခြင်းကို၊ အဂါဟယိ- ဖမ်းယူပြီ”ဟု ပေး၏။ [ဇီဝဂ္ဂါဟံ...
...[စာမျက်နှာ- ၇]...
(သာ စမူ ယထာ– ထိုစစ်သည်အပေါင်းကဲ့သို့၊) ဧဝံ– ဤအတူ။ နိဿယသမ္ပန္နော– (ဗုဒ္ဓဗုဒ္ဓသာဝကဟူသော) အမှီကောင်းနှင့် ပြည့်စုံသော။ အာရဒ္ဓဝီရိယော– အားထုတ်အပ်သော ဝီရိယရှိသော။ ဘိက္ခု– သီလဖြူစင်, ရဟန်းရှင် သည်။ ယောဂက္ခေမဿ– ယောဂ၄-ပါးတို့ဖြင့် ဘေးကုန်ရာနိဗ္ဗာန်သို့။ ပတ္တိယာ–ရောက်ခြင်းငှာ။ ကုသလံ– အပြစ်မရှိသော။ ဓမ္မံ– ဗောဓိပက္ခိယတရား ၃၇-ပါးကို။ ဘာဝယံ– ဖြစ်စေလသော်၊ [(တစ်နည်း) ယောဂက္ခေမဿ– သို့။ ပတ္တိယာ– ငှာ။ ကုသလံ– သော။ ဓမ္မံ– ကို။ ဘာဝယံ– ဖြစ်စေသော။ ဘိက္ခု– သည်၊] အနုပုဗ္ဗေန– အစဉ် အားဖြင့်။ သဗ္ဗသံယောဇနက္ခယံ– အလုံးစုံသော သံယောဇဉ်တို့၏ ကုန်ရာ အရဟတ္တဖိုလ်, နိဗ္ဗာန်သို့။ ပါပုဏေ (ပါပုဏာတိ)– ရောက်နိုင်၏။
ဣတိ– သို့။ ဒုကနိပါတေ– ဒုကနိပါတ်၌။ ဣမံ အလီနစိတ္တဇာတကံ– ဤအလီနစိတ္တဇာတ်တော်ကို။ ဝိတ္ထာရေတွာ– ၍။ ကထေသိ၊ တဒါ– ထိုအခါ၌။ ဝဍ္ဎကီဟိ– လက်သမားတို့သည်။ ပါဒဿ– ခြေ၏။ အရောဂကရဏဘာဝေန– အနာ ရောဂါမရှိသည်၏အဖြစ်ကို ပြုသည်၏အဖြစ်ဖြင့်။ ဝါ– အနာရောဂါမရှိအောင် ပြုသည်၏အဖြစ်ဖြင့်။ ကတံ– ပြုအပ်သော။ အတ္တနော– မိမိ၏။ ဥပကာရံ– (လျော် သော ဂုဏ်ကျေးဇူးရှိသည်၏အဖြစ်ကို ပြုတတ်သော) ကျေးဇူးကို။ ဉတွာ– ၍။ သဗ္ဗသေတဿ– အလုံးစုံ ဖြူသော။ ဟတ္ထိပေါတကဿ– ဆင်ပေါက်ကို။ ဒါယကော– ပေးသော။ ဧကစာရိကော– တစ်ကောင်တည်း ကျက်စားလေ့ရှိသော။ ဟတ္ထီ– ဆင်သည်။ သာရိပုတ္တတ္ထေရော– သည်။ အဟောသိ ကိရ– ဖြစ်ခဲ့သတဲ့၊ ဣတိ ကြိယာဝိသေသနေန သိဒ္ဓံ၊ (မောဂ်-၅, ၆၃)၊ “အမာဒီ”တိ သမာသော၊ (မောဂ်ပံ-၅, ၆၃)။]
သဗ္ဗသံယောဇနက္ခယံ။ ။ ခီယိံသု သံယောဇနာ ဧတ္ထာတိ ခယော၊ (အရဟတ္တ ဖိုလ်)၊ ခီယန္တိ သံယောဇနာ ဧတ္ထာတိ ခယော၊ (နိဗ္ဗာန်)၊ သဗ္ဗေ+သံယောဇနာ သဗ္ဗသံယောဇနာ၊ သဗ္ဗသံယောဇနာနံ+ခယော သဗ္ဗသံယောဇနက္ခယော၊ (ဇာ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၁၊ သီဋီသစ်၊၂၊၁၅၅)၊ ဇာ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၁အဖွင့်အတိုင်း ထည့်ပါဌ်များ ထည့်၍ “အနုပုဗ္ဗေန-အားဖြင့်၊ (ဝိပဿနာဉာဏာနိ စ- ဝိပဿနာဉာဏ်တို့သို့လည်းကောင်း၊ ဟေဋ္ဌိမမဂ္ဂ- ဖလာနိ စ- အောက်မဂ်ဖိုလ်တို့သို့လည်းကောင်း၊ ပါပုဏန္တော- ရောက်လျက်၊ ပရိယောဿာနေ- အဆုံး၌၊) သဗ္ဗသံယောဇနက္ခယံ- သို့၊ ပါပုဏေ”ဟုလည်း ပေးနိုင်သည်။
...[စာမျက်နှာ- ၈]...
ဧဝံ– သို့။ ထေရံ– ကို။ အာရဗ္ဘ– ၍။ ဇာတကံ– အလီနစိတ္တဇာတ်တော်ကို။ ကထေတွာ– ၍။ ရာဓတ္ထေရံ– ကို။ အာရဗ္ဘ၊ “ဘိက္ခဝေ– တို့! ဘိက္ခုနာ နာမ– ရဟန်းမည် သည်။ ရာဓေန ဝိယ– ရာဓသည်ကဲ့သို့။ သုဝစေန– ချမ်းသာလွယ်ကူစွာ ပြောဆို အပ်သောစကားရှိသူသည်။ ဘဝိတဗ္ဗံ– ဖြစ်ရာ၏။ ဒေါသံ– အပြစ်ကို။ ဒဿေတွာ– ပြ၍။ ဩဝဒိယမာနေနပိ– ဆုံးမအပ်သူသည်လည်း။ ဝါ– အပ်သော်လည်း။ ဝါ–အပ်သည်၏အဖြစ်ကြောင့်လည်း။ နကုဇ္ဈိတဗ္ဗံ– စိတ်မဆိုးရာ။ ပန– စင်စစ်ကား။ ဩဝါဒဒါယကော– အဆုံးအမပေးသူကို။ နိဓိအာစိက္ခဏကော ဝိယ– ရွှေအိုးကို ညွှန်ပြသူကဲ့သို့။ ဒဋ္ဌဗ္ဗော– မှတ်ထိုက်၏။” ဣတိ– သို့။ ဝတွာ– ၍။ အနုသန္ဓိံ– ကို။ ဃဋေတွာ– ၍။ ဓမ္မံ၊ ဒေသေန္တော၊ ဣမံ ဂါထံ၊ အာဟ၊ (ကိံ)၊ “နိဓီနံ၊ ပေ၊ န ပါပိယော”တိ– ဟူ၍၊ (အာဟ)
နိဓီနံဝ ပဝတ္တာရံ, ယံ ပဿေ ဝဇ္ဇဒဿိနံ၊ နိဂ္ဂယှဝါဒိံ မေဓာဝိံ, တာဒိသံ ပဏ္ဍိတံ ဘဇေ၊ တာဒိသံ ဘဇမာနဿ, သေယျော ဟောတိ န ပါပိယော
ဝဇ္ဇဒဿိနံ– (အသိအကျင့်, တိုး၍တင့်ဖို့, ချီးမြှင့်လိုမှု,) အပြစ်ရှုလေ့ရှိသော။ နိဂ္ဂယှဝါဒိံ– အပြစ်အရ, နှိပ်ချဆုံးမလေ့ရှိသော။ မေဓာဝိံ– တရားခပင်း, ထိုးထွင်း မြင်သိ, ဓမ္မောဇပညာရှိသော။ ယံ (ပဏ္ဍိတံ)– အကြင်ဆရာသခင်, ပညာ့ရှင်ကို။ ပဿေ (ပဿေယျ)– တွေ့မြင်အံ့။ တာဒိသံ– ထိုကဲ့သို့ ရှုအပ်သော။ ပဏ္ဍိတံ–ဆရာသခင်, ပညာ့ရှင်ကို။ နိဓီနံ– ထိုထိုအရပ်, မြှုပ်ထားအပ်သော ရွှေအိုးတို့ကို။ ပဝတ္တာရံ ဣဝ– ညွှန်ကြားပြောပြသူကိုကဲ့သို့၊ [ပဝဒတီတိ ပဝတ္တာ၊ ပ+ဝဒ+တု၊- ဇာဋီသစ်၊ ၂၊ ၄၂၄၊] ဘဇေ (ဘဇေယျ)– ချဉ်းကပ်ရာ၏။ တာဒိသံ– ထိုကဲ့သို့ ရှုအပ် သော။ ပဏ္ဍိတံ– ဆရာသခင်, ပညာ့ရှင်ကို။ ဘဇမာနဿ– ချဉ်းကပ်သူအား
နိဂ္ဂယှဝါဒိံ။ ။ ဓမ္မေန ဝိနယေန သတ္ထုသာသနေန နိဂ္ဂယှ နိဗ္ဗိသေဝနံ ကတွာ ဝဒတိ သီလေနာတိ နိဂ္ဂယှဝါဒီ နိဂ္ဂယှဝါဒီ နိဂ္ဂယှဝါဒီ၊ ဥပါဒါယ ပဝတ္တံ ရူပံ ဥပါဒါရူပန္တိ တွာလောပတပ္ပုရိသသမာသော ဝိယ နိဂ္ဂယှဝါဒိန္တိ အတွာလောပတပ္ပုရိသသမာသောပိ သမ္ဘဝတိ၊- ဓမ္မဋီ- ၁၃၂
ဘဇမာနဿ။ ။ ကစ္စည်း, ရူပသိဒ္ဓိအလို သေယျသဒ္ဒါနှင့်ယှဉ်ရာဝယ် သိလာဃ
...[စာမျက်နှာ- ၉]...
သေယျော– မြတ်သည်။ ဝါ– ကြီးပွားခြင်းသည်။ ဟောတိ– ဖြစ်၏။ ပါပိယော– အထူး သဖြင့် ယုတ်ညံ့သည်။ ဝါ– ဆုတ်ယုတ်ခြင်းသည်။ န ဟောတိ– မဖြစ်။ [ယံကို ကိရိယာပရာမသနယူ၍ “ဝဇ္ဇဒဿိနံ– သော။ နိဂ္ဂယှဝါဒိံ– သော။ မေဓာဝိံ– ကို။ နိဓီနံ– တို့ကို။ ပဝတ္တာရံ ဣဝ– သို့။ ယံ ပဿေ– အကြင်ရှုထိုက်၏၊ (တေန ဒဿနေန– ထိုသို့ ရှု ထိုက်ခြင်းကြောင့်၊) တာဒိသံ– သော။ ပဏ္ဍိတံ– ကို။ ဘဇေ– လော”ဟု ပေးသေး၏။] တတ္ထ– ထိုဂါထာ၌။ နိဓီနန္တိ– ကား။ တတ္ထ တတ္ထ– ထိုထိုအရပ်၌။ နိဒဟိတွာ– မြှုပ်နှံ၍။ ဌပိတာနံ– ထားအပ်ကုန်သော။ ဟိရညသုဝဏ္ဏာဒိပူရာနံ– ငွေရွှေအစ ရှိသည်တို့ဖြင့် ပြည့်နေကုန်သော။ နိဓိကုမ္ဘီနံ– ရွှေအိုးတို့ကို။ ပဝတ္တာရန္တိ– ကား။ ကိစ္ဆဇီဝိကေ– ဆင်းရဲငြိုငြင်သဖြင့် အသက်မွေးရခြင်းရှိကုန်သော။ ဒုဂ္ဂတမနုဿေ–ဆင်းရဲသော လူတို့ကို။ အနုကမ္ပံ– လျှော်စွာတုန်လှုပ်ကြောင်းကရုဏာကို။ ဝါ–အစဉ်သနားခြင်းကို။ ကတွာ– ပြု၍။ “ဧဟိ– လာလော။ သုခေန– ချမ်းသာသဖြင့်။ ဇီဝနုပါယံ– အသက်မွေးခြင်း၏အကြောင်း, နည်းလမ်းကောင်းကို။ ဒဿေဿာ မိ– ပြမည်။” ဣတိ– ဤသို့ ပြော၍။ နိဓိဋ္ဌာနံ– ရွှေအိုး၏ တည်ရှိရာအရပ်သို့။ နေတွာ– ခေါ်ဆောင်၍။ ဟတ္ထံ– လက်ကို။ ပသာရေတွာ– ဆန့်တန်း၍။ “ဣမံ– ဤရွှေအိုးကို။ ဂဟေတွာ– ယူ၍။ သုခေန– ချမ်းသာသဖြင့်။ ဇီဝ– အသက်မွေးလော။ ဣတိ– သို့။ အာစိက္ခိတာရံ ဝိယ– ပြောပြသူကိုကဲ့သို့။ ဝဇ္ဇဒဿီနန္တိ– ကား။ “ဣမိနာ အသာရုပ္ပေန ဝါ– ဤမလျှောက်ပတ်သော အမှုဖြင့်သော်လည်းကောင်း။ ဣမိနာ ခလိတေန ဝါ– ဤချွတ်ချော်သောအမှုဖြင့်သော်လည်းကောင်း။ နံ– ထိုသူကို။ သံဃမဇ္ဈေ– သံဃာ၏ အလယ်၌။ နိဂ္ဂဏှိဿာမိ– နှိပ်ကွပ်မည်။” ဣတိ– သို့။ ရန္ဓဂဝေသကော စ– အပေါက်အကြားကို ရှာသူလည်းကောင်း။ အညာတံ– မသိ အပ်သေးသည်ကို။ ဉာပနတ္ထာယ– သိစေခြင်းငှာလည်းကောင်း။ ဉာတံ– သိအပ် ပြီးသည်ကို။ အနုဂ္ဂဟဏတ္ထာယ– ချီးမြှောက်ခြင်းငှာလည်းကောင်း။ အဿ– ထို သူ၏။ သီလာဒီနံ– သီလအစရှိသည်၏။ ဝုဒ္ဓိကာမတာယ– တိုးပွားခြင်းငှာ အလို ရှိသည်၏အဖြစ်ကြောင့်။ တံ တံ ဝဇ္ဇံ– ထိုထိုအပြစ်ကို။ ဩလောကနေန– ကြည့် သုတ်၌ စသဒ္ဒါဖြင့် သမ္ပဒါန်မှည့်, သမ္ပဒါနေ စတုတ္ထီဖြင့် စတုတ္ထီသက်၊ မောဂ်-၂, ၂၅သုတ်အလို သာမီအနက်၌ ဆဋ္ဌီသက်၍ “ဘဇမာနဿ– ၏။ ဝါ– မှာ။ သေယျော– သည်၊ ဟောတိ”ဟု ပေး။
...[စာမျက်နှာ- ၁၀]...
ရှုခြင်းဖြင့်။ ဥလ္လုမ္ပနသဘာဝသဏ္ဌိတော စ– ထုတ်ဆောင်ဖေးမခြင်းသဘော၌ တည်သူလည်းကောင်း၊ (ဣတိ– သို့၊) ဒွေ– ၂မျိုးကုန်သော။ ဝဇ္ဇဒဿိနော– အပြစ် ကို ရှုလေ့ရှိသူတို့သည်၊ (ဟောန္တိ)၊ ဣဓ– ဤဝဇ္ဇဒဿီနံဟူသောပါဌ်၌။ အယံ– ဤထုတ်ဆောင်ဖေးမခြင်းသဘော၌ တည်သူကို။ အဓိပ္ပေတော– အလိုရှိအပ်၏။ ဟိ– ချဲ့။ ဒုဂ္ဂတမနုဿော– ဆင်းရဲသောလူသည်။ “ဣမံ– ဤရွှေအိုးကို။ ဂဏှာဟိ–
ဥလ္လုမ္ပနသဘာဝသဏ္ဌိတော။ ။ ဥလ္လုမ္ပီယတေ ဥလ္လုမ္ပနံ- ထုတ်ဆောင်ခြင်း၊ ဥလ္လုမ္ပနမေဝ+သဘာဝေါ ဥလ္လုမ္ပနသဘာဝေါ၊ ဥလ္လုမ္ပနသဘာဝေ+သဏ္ဌိတော ဥလ္လုမ္ပနသဘာဝသဏ္ဌိတော၊ ဥလ္လုမ္ပန၌ ရုဓာဒိလုပဓာတ်သက်သက်သည် ဝိလုမ္ပန (လု ယက်ခြင်း)အနက်ကို ဟော၏၊ ဤ၌ ဥဥပသာရကြောင့် ဥဒ္ဓရဏ(ထုတ်ဆောင်ခြင်း) အနက်ကို ဟောသည်၊(သီဋီသစ်၊၂၊၄၃၃)၊ ထုတ်ဆောင်ဖေးမခြင်းသဘော၌ တည်ခြင်း ဟူသည် သနားကြင်နာမှု ကရုဏာဖြစ်ခြင်းပင်တည်း။ (သီဋီသစ်၊၂၊၇၃)
ဒွေ ဝဇ္ဇဒဿိနော။ ။ ဝဇ္ဇဒဿိနံ၌ ဝဇ္ဇဒဿီပုဂ္ဂိုလ် ၂မျိုးကို ပြလို၍ “ဒွေ ဝဇ္ဇ- ဒဿိနော”စသည်ကို မိန့်သည်၊ “ရန္ဓဂဝေသကော စ, ဥလ္လုမ္ပနသဘာဝသဏ္ဌိတော စ”တို့ကား ဝဇ္ဇဒဿီသရုပ်ကို ပြသောကြောင့် သရူပတည်း၊ “ဒွေ ဝဇ္ဇဒဿိနော”ကား သရူပဝန္တတည်း၊ သရူပ, သရူပဝန္တကို ပြသောဝါကျ၌ သရူပဝန္တပုဒ်ကို ဣတိ၌ စပ်ရ သောကြောင့် အဆုံးတွင် ဣတိသဒ္ဒါပါလျှင် ကောင်း၏၊ မပါလျှင် ထည့်ပေးရ၏၊ ထေရ၊ဋ္ဌ၊၂၊၄၀၁၌ “ဥလ္လုမ္ပနသဘာဝသဏ္ဌိတော စာတိ”ဟု ဣတိပါသည်။
ဆက်ဥုးအံ့– ဣတိ၌ စပ်ရသော ပုဒ်များသည် (မည်သည့်ဝိဘတ်ဖြင့်နေနေ) “သည်, ကို, ဖြင့်, နှင့်၊ ပေ။ ၌”ဟု ကတ္တားကံစသောအနက်များ မပေးရ၊ ကတ္တား ကံစသော အနက်များသည် ကြိယာတစ်ခုခု, သမ္ဗန္ဓီတစ်ခုခုနှင့် တွဲမှ ရအပ်သော အနက်များတည်း၊ ဣတိသဒ္ဒါကား ထို အနက်များကို မပြနိုင်၊ ထိုကြောင့် ဣတိသဒ္ဒါနှင့် တွဲရာ၌ ဝိဘတ်ဟူသမျှ လိင်အနက်ကိုသာ ထွန်းပြရသောကြောင့် “လည်းကောင်း” ဟုသာ အနက်ပေးရသည်။ “ဒွေ– ကုန်သော။ ဝဇ္ဇဒဿိနော– တို့ကား။ ...ရန္ဓဂဝေ- သကော စ– သူလည်းကောင်း၊ ပေ။ ဥလ္လုမ္ပနသဘာဝသဏ္ဌိတော စ– ထုတ်ဆောင် ဖေးမခြင်းသဘော၌ တည်သူလည်းကောင်း၊ (ဣတိ– ဤသည်တို့တည်း) ”ဟုလည်း ပေးနိုင်သည်။
ယထာ ဟိ။ ။ “နိဓီနံဝ ပဝတ္တာရံ, ယံ ပဿေ ဝဇ္ဇဒဿိနံ”စကားများကို အကျယ်ချဲ့ လို၍ “ယထာ ဟိ”စသည်ကို မိန့်သည်၊ “ယထာ ဟိ ဒုဂ္ဂတမနုဿော...ဟောတိ”
...[စာမျက်နှာ- ၁၁]...
ယူလော။” ဣတိ– သို့။ တဇ္ဇေတွာပိ– ခြိမ်းခြောက်၍လည်းကောင်း။ ပေါထေတွာပိ–ပုတ်ခတ်၍လည်းကောင်း။ နိဓိံ– ရွှေအိုးကို။ ဒဿေန္တေ– ပြလသော်။ ဝါ– ပြလျှင်။ ကောပံ– အမျက်ကို။ န ကရောတိ ယထာ– မပြုသကဲ့သို့။ ပမုဒိတော ဧဝ– ဝမ်း မြောက်သည်သာ။ ဟောတိ (ယထာ)– ဖြစ်သကဲ့သို့။ ဧဝမေဝ– သာလျှင်။ ဧဝရူပေ– ဤသို့ သဘောရှိသော။ ပုဂ္ဂလေ– သည်။ အသာရုပ္ပံ ဝါ– မလျောက်ပတ်သော အမှုကိုသော်လည်းကောင်း။ ခလိတံ ဝါ– ချွတ်ချော်သော အမှုကိုသော်လည်းကောင်း။ ဒိသွာ– မြင်၍။ အာစိက္ခန္တေ– ပြောဆိုညွှန်ပြလသော်။ ဝါ– လျှင်။ ကောပေါ–အမျက်ကို။ န ကာတဗ္ဗော– မပြုထိုက်။ တုဋ္ဌေနေဝ– ဝမ်းမြောက်သူသည်သာလျှင်။ ဘဝိတဗ္ဗံ– ဖြစ်ရာ၏။ “ဘန္တေ– တို့! ဝေါ– အရှင်ဘုရားတို့သည်။ မဟန္တံ– မွန်မြတ် သော။ ကမ္မံ– ကို။ ကတံ– အပ်ပြီ။ မယှံ– တပည့်တော်၏။ အာစရိယုပဇ္ဈာယဋ္ဌာနေ–ဆရာဥပဇ္ဈာယ်၏အရာ၌။ ဌတွာ– ၍။ ဩဝဒန္တေဟိ– ဆုံးမကုန်သော၊ (ဝေါ– အရှင် ဘုရားတို့သည်၊) ပုနပိ– တစ်ဖန်လည်း။ မံ– တပည့်တော်ကို။ ဝဒေယျာထ– ပြောဆို ဆုံးမပါကုန်လော။” ဣတိ– သို့။ ပဝါရေတဗ္ဗမေဝ– ဖိတ်မန်ထိုက်သည်သာ။ နိဂ္ဂယှဝါဒိန္တိ– ကား။ ဟိ– ချဲ့၊ (တစ်နည်း) နိဂ္ဂယှဝါဒိန္တိ (ပဒဿ)– နိဂ္ဂယှဝါဒိံဟူသောပုဒ်၏၊ (ဝိတ္ထာရံ– အကျယ်ကို)၊ ဟိ (ဥဒ္ဓရိတွာ ဒဿေမိ)– ထုတ်၍ ပြဥုးအံ့။ ဧကစ္စော– ဟူသော စကားများသည် “နိဓီနံဝ ပဝတ္တာရံ”၏ အကျယ်စကား, “ဧဝမေဝ”စသည် ကား ဝဇ္ဇဒဿိနံ၏ အကျယ်တည်း၊ ဝဇ္ဇဒဿိနံတစ်ပုဒ်တည်းကို ဥပမာန ဥပမေယျဖြင့် ဖွင့်သည်မဟုတ်၊ ထိုကြောင့် ဟိသည် တပ္ပာကဋီကရဏဇောတကမဟုတ်၊ ဝိတ္ထာရ ဇောတကတည်း။
ဘန္တေ...ဝဒေယျာထ။ ။ ဤနေရာ၌ စာနေအမျိုးမျိုး ရှိနေ၏၊ ဓမ္မ.ဋ္ဌနှင့် မဟာနိ၊ဋ္ဌ၊၄၁၅၌ “(က) ဘန္တေ မဟန္တံ ဝေါ ကမ္မံ ကတံ၊ (ခ) မယှံ အာစရိယုပဇ္ဈာယ- ဋ္ဌာနေ ဌတွာ ဩဝဒန္တေဟိ ပုနပိ မံ ဝဒေယျာထ”ဟု ရှိ၏၊ အံဋီ၊၁၊၁၉၀၌ “(က) ဘန္တေ မဟန္တံ ဝေါ ကမ္မံ ကတံ မယှံ အာစရိယုပဇ္ဈာယဋ္ဌာနေ ဌတွာ ဩဝဒန္တေဟိ
(ခ) ပုနပိ မံ ဝဒေယျာထ”ဟု ရှိ၏၊ အထက်၌ ဓမ္မ.ဋ္ဌ၊ မဟာနိ.ဋ္ဌတို့အတိုင်း ပေးခဲ့သည်။ အံဋီအလို “ဘန္တေ– တို့! မယှံ– ၏။ အာစရိယုပဇ္ဈာယဋ္ဌာနေ– ၌။ ဌတွာ– ၍။ ဩဝဒန္တေဟိ– ကုန်သော။ ဝေါ– တို့သည်။ မဟန္တံ– သော။ ကမ္မံ– ကို။ ကတံ– အပ်ပြီ။ ပုနပိ– လည်း။ မံ– ကို။ ဝဒေယျာထ– ကုန်လော”ပေးပါ၊ ထေရ၊ ဋ္ဌ၊ ၂၊ ၄၀၁၌ကား “ဘန္တေ ပုနပိ မံ ဝဒေယျာထ”ဟုမျှသာ ရှိ၏။
...[စာမျက်နှာ- ၁၂]...
အချို့သော ဆရာဥပဇ္ဈာယ်သည်။ သဒ္ဓိဝိဟာရိကာဒီနံ– အတူနေတပည့်အစရှိ သူတို့၏။ အသာရုပ္ပံ ဝါ– မလျောက်ပတ်သော အမှုကိုလည်းကောင်း။ ခလိတံ ဝါ– ချွတ်ချော်သော အမှုကိုလည်းကောင်း။ ဒိသွာ– ၍။ “အယံ– ဤတပည့်သည်။ မေ– အား။ မုခေါဒကဒါနာဒီဟိ– မျက်နှာသစ်ရေ ကပ်လှူခြင်းအစရှိသည်တို့ဖြင့်။ သက္ကစ္စံ– ရိုသေစွာ။ ဥပဋ္ဌဟတိ– ပြုစုလုပ်ကျွေး၏။ နံ– ထိုတပည့်ကို။ သစေ ဝက္ခာမိ– အကယ်၍ ပြောလိုက်အံ့၊ (ဧဝံ သတိ)၊ မံ– ကို။ န ဥပဋ္ဌဟိဿတိ– ပြုစုလုပ်ကျွေး တော့မည်မဟုတ်။ ဧဝံ– ဤသို့ မပြုစုမလုပ်ကျွေးလသော်။ မေ– ၏။ ဝါ– မှာ။ ပရိဟာနိ– ဆုတ်ယုတ်ခြင်းသည်။ ဘဝိဿတိ– လိမ့်မည်။” ဣတိ– ဤသို့ တွေး၍။ ဝတ္တုံ– ပြောဆိုခြင်းငှာ။ အဝိသဟန္တော– မရဲဝံ့သော ဆရာဥပဇ္ဈာယ်သည်။ နိဂ္ဂယှဝါဒီ နာမ– နိဂ္ဂယှဝါဒီမည်သည်။ န ဟောတိ– မဖြစ်။ သော– ထိုဆရာဥပဇ္ဈာယ် သည်။ ဣမသ္မိံ သာသနေ– ဤသာသနာတော်၌။ ကစဝရံ– အမှိုက်ကို။ အာကိရတိ– ဖြန့်ကြဲနေ၏၊ (ဖြန့်ကြဲရာရောက်၏)၊ ပန– အနွယကား။ ယော– အကြင်ဆရာ ဥပဇ္ဈာယ်သည်။ တထာရူပံ– ထိုသို့သဘောရှိသော။ ဝဇ္ဇံ– အပြစ်ကို။ ဒိသွာ– ၍။ ဝဇ္ဇာနုရူပံ– အပြစ်အားလျော်စွာ။ တဇ္ဇေန္တော– ခြိမ်းခြောက်လျက်။ ပဏာမေန္တော–နှင်ထုတ်လျက်။ ဒဏ္ဍကမ္မံ– ဒဏ်အမှုကို။ ကရောန္တော– ပြုလျက်။ ဝိဟာရာ– မှ။ တံ– ထိုတပည့်ကို။ နီဟရန္တော– နှင်ထုတ်လျက်။ သိက္ခာပေတိ– ကျင့်စေ၏။ အယံ– ဤဆရာဥပဇ္ဈာယ်သည်။ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေါ သေယျထာပိ– ဘုရားရှင်ကဲ့သို့။ နိဂ္ဂယှ ဝါဒီ နာမ– နိဂ္ဂယှဝါဒီမည်၏။ ဟိ– မှန်၏။” နိဂ္ဂယှ၊ ပေ၊ ဌဿတီတိ ဧတံ– နိဂ္ဂယှ၊ ပေ။ ဌဿတိဟူသော ဤစကားကို၊ (ဘဂဝတာ)၊ ဝုတ္တံ– အပ်ပြီ။ [အာနန္ဒ– န္ဒာ! အဟံ– သည်၊ (ဝေါ– တို့အား၊) နိဂ္ဂယှ နိဂ္ဂယှ– နှိပ်ကွပ်၍ နှိပ်ကွပ်၍။ ဝက္ခာမိ– ပြောဆိုဆုံးမမည်၊ အာနန္ဒ! (ဝေါ– တို့အား)၊ ပဝယှ ပဝယှ– အပြစ်တို့ကို ဖယ်ရှား၍ ဖယ်ရှား၍။ ဝက္ခာမိ– မည်၊ (ဧဝံ– ဤသို့ပြောဆို ဆုံးအပ်ကုန်လသော်၊) ယော သာရော– အကြင်မဂ်ဖိုလ်တည်းဟူသော အနှစ်သည်၊ (အတ္ထိ)၊ သော– ထိုမဂ် ဖိုလ်တည်းဟူသော အနှစ်သည်။ ဌဿတိ– တည်လိမ့်မည်။]
နိဂ္ဂယှ...ဝက္ခာမိ။ ။ “နိဂ္ဂယှ နိဂ္ဂယှ ဝက္ခာမိ”ဖြင့် အိုးလုပ်သူသည် မခြောက် သေးသောအိုးကို လက်၂ဖက်ဖြင့် ညင်သာစွာ ကိုယ်တွယ်သကဲ့သို့ ငါဘုရားသည်
...[စာမျက်နှာ- ၁၃]...
မေဓာဝိန္တိ– ကား။ ဓမ္မောဇပညာယ– တရားတို့တွင် အဆီအနှစ်ဖြစ်သော ပညာနှင့်။ ဝါ– တရားတည်းဟူသော အဆီအနှစ်ဖြစ်သောပညာနှင့်၊ [ဓမ္မဘာ-၁, ၆၇၂ရှု၊] သမန္နာဂတံ– သော။ တာဒိသန္တိ– ကား။ ဧဝရူပံ– ဤသို့သဘောရှိသော။ ပဏ္ဍိတံ– ကို။ ဘဇေယျ– ဆည်းကပ်ရာ၏။ ပယိရုပါသေယျ– ချဉ်းကပ်ရာ၏။ ဟိ– မှန်၏။ တာဒိသံ– ထိုကဲ့သို့ရှုအပ်သော။ အာစရိယံ– ဆရာကို။ ဘဇမာနဿ– မှီဝဲဆည်း ကပ်သော။ အန္တေဝါသိကဿ– အနီနေတပည့်အား။ သေယျော– မြတ်သည်။ ဟောတိ– ၏။ ပါပိယော– အထူးအားဖြင့် ယုတ်ညံ့သူသည်။ န (ဟောတိ)– မဖြစ်။ ဝဍ္ဍ္ဎိယေဝ– တိုးပွားခြင်းသည်သာ။ ဟောတိ– ၏။ ပရိဟာနိ– ဆုတ်ယုတ်ခြင်းသည်။ နော (ဟောတိ) မဖြစ်။ ဣတိ– ဂါထာဖွင့်အပြီးတည်း။ ဒေသနာပရိယောသာနေ– ၌။ ဗဟူ– တို့သည်။ သောတာပတ္တိဖလာဒီနိ– တို့သို့။ ပါပုဏိံသု– ကုန်ပြီ။ ဣတိ– ရာဓတ္ထေရဝတ္ထုအပြီးတည်း။
ရာဓတ္ထေရဝတ္ထုဘာသာဋီကာပြီးပြီ။
၂-အဿဇိပုနဗ္ဗသုကဝတ္ထုဘာသာဋီကာ
ဩဝဒေယျာနုသာသေယျာတိ– ဟူသော။ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ သတ္ထာ သာဝတ္ထိယံ ဝိဟရန္တော– စဉ်။ အဿဇိပုနဗ္ဗသုကဘိက္ခူ– အဿဇိ ပုနဗ္ဗသုကမည်သော ရဟန်းတို့ကို။ အာရဗ္ဘ ကထေသိ၊ ပန– ဆက်။ ဒေသနာ– သည်။ ကီဋာဂိရိသ္မိံ–ကီဋာဂိရိဇနပုဒ်၌။ သမုဋ္ဌိတာ– ဖြစ်ပေါ်ပြီ။ ကိရ– ချဲ့။ ဒွေ– ၂-ပါးကုန်သော။ တေ ဘိက္ခူ– ထိုရဟန်းတို့သည်။ အဂ္ဂသာဝကာနံ– တို့၏။ သဒ္ဓိဝိဟာရိကာ– အတူနေ တပည့်တို့သည်။ ကိဉ္စာပိ (ဟောန္တိ)– အကယ်၍ကား ဖြစ်ပါကုန်၏။ ပန– ထိုသို့ပင် သင်တို့၏အပေါ်၌ ထိုကဲ့သို့ နေရာတကာ ညင်သာစွာ ပြောဆိုကျင့်သုံးမည်မဟုတ်၊ တစ်ကြိမ်ဆုံးမပြီး နောက်ထပ်မပြောမဆိုပဲ နေမည်မဟုတ်၊ နှိပ်ကွပ်၍ နှိပ်ကွပ်၍ အထပ်ထပ်အခါခါ ဆုံးမတော်မူမည်ဟု ဆိုလိုသည်။ “ပဝယှ ပဝယှ ဝက္ခာမိ”ဖြင့် အိုးလုပ်သူသည် ကျက်ပြီးသောအိုးတို့တွင် ကွဲအက်ပြတ်ရိနေသော အိုးတို့ကို ဖယ်ရှား၍ ကောင်းစွာကျက်သောအိုးတို့ကိုသာ ခေါက်ကာ ခေါက်ကာ ယူသကဲ့သို့ ငါဘုရားသည် လည်း သင်တို့၏ အပြစ်တို့ကို ဖယ်ရှား၍ ဖယ်ရှား၍ အထပ်ထပ်အခါခါ ဆုံးမတော်မူ မည်ဟု ဆိုလိုသည်။ (မ- ၃, ၁၅၉၊ မ၊ ဋ္ဌ၊ ၄, ၁၁၈၊ ၁၁၉)
...[စာမျက်နှာ- ၁၄]...
ဖြစ်ပါကုန်သော်လည်း။ အလဇ္ဇိနော– ရှက်ခြင်းမရှိကုန်သည်။ ပါပဘိက္ခူ– ယုတ် မာသောရဟန်းတို့သည်။ အဟေသုံ– ဖြစ်ကုန်ပြီ။ တေ– ထိုရဟန်းတို့သည်။ ပါပကေဟိ– ယုတ်မာကုန်သော။ အတ္တနော– ၏။ ပဉ္စဟိ– သင်္ချာ၅လီအတိုင်းအရှည်ရှိ ကုန်သော။ ဘိက္ခုသတေဟိ– ရဟန်းအရာတို့နှင့်။ [ပဉ္စဟိ ဘိက္ခုသတေဟိ– ရဟန်း ၅ရာတို့နှင့်၊] သဒ္ဓိံ၊ ကီဋာဂိရိသ္မိံ– ကီဋာဂိရိဇနပုဒ်၌။ ဝိဟရန္တာ– နေကုန်လသော်။ “မာလာဝစ္ဆံ– ပန်းပင်ငယ်ကို။ ရောပေန္တိပိ– ပေါက်လည်းပေါက်စေကုန်၏။ ဝါ– ကိုယ် တိုင်လည်း စိုက်ကုန်၏။ ရောပါပေန္တိ– ပေါက်ပါစေဟုလည်း စေခိုင်းကုန်၏။ ဝါ–သူတစ်ပါးကိုလည်း အစိုက်ခိုင်းကုန်၏။” ဣတိအာဒိကံ– ဤသို့အစရှိသော။ နာနပ္ပကာရံ– အထူးထူးအပြားပြားသော။ အနာစာရံ– မပြုကျင့်ထိုက်သောအမှုကို။ ကရောန္တာ– ပြုကျင့်ကုန်လျက်။ ကုလဒူသကကမ္မံ– အမျိုး၄-ပါး၏ သဒ္ဓါတရားကို ဖျက်ဆီးကြောင်းအမှုကို။ ဝါ– ကုလဒူသကအမှုကို။ ကတွာ– ၍။ တတော– ထိုကုလ ဒူသကအမှုမှ။ ဝါ– ကြောင့်။ ဥပ္ပန္နေဟိ– ဖြစ်ပေါ်လာကုန်သော။ ပစ္စယေဟိ– ပစ္စည်း တို့ဖြင့်။ ဇီဝိကံ– အသက်မွေးမှုကို။ ကပ္ပေန္တာ– ပြုကုန်လျက်။ တံ အာဝါသံ– ထို ကျောင်းကို။ ပေသလာနံ– ချစ်မြတ်နိုးအပ်သော သီလရှိကုန်သော။ ဝါ– သီလကို ချစ်မြတ်နိုးကုန်သော။ ဘိက္ခူနံ– ရဟန်းတို့၏။ အနာဝါသံ– ကျောင်းမဟုတ်သည် ၏အဖြစ်ကို။ ဝါ– နေထိုင်နိုင်ခြင်းမရှိအောင်။ အကံသု– ပြုကုန်ပြီ။ သတ္ထာ– သည်။ တံ ပဝတ္တိံ– ထိုဖြစ်ပုံကို။ သုတွာ– ၍။ တေသံ– ထိုရဟန်းတို့ကို။ ပဗ္ဗာဇနီယကမ္မကရဏတ္ထာယ– ပဗ္ဗာဇနီယကံကို ပြုခြင်းအကျိုးငှာ။ သပရိဝါရေ– အခြံအရံနှင့် တကွဖြစ်ကုန်သော။ ဒွေ– ၂-ပါးကုန်သော။ အဂ္ဂသာဝကေ– တို့ကို။ အာမန္တေတွာ– ခေါ်တော်မူ၍။ “သာရိပုတ္တာ– သာရိပုတြာ မောဂ္ဂလ္လာန်တို့! [သာရိပုတ္တော စ+ မောဂ္ဂလ္လာနော စ သာရိပုတ္တာ၊] ဂစ္ဆထ– သွားကြလော။ တေသု– ထိုရဟန်းတို့တွင်။ ယေ– အကြင်ရဟန်းတို့သည်။ တုမှာကံ– သင်တို့၏။ ဝစနံ– စကားကို။ န ကရောန္တိ– မပြုကျင့်ကုန်၊ (မလိုက်နာကုန်)၊ တေသံ– ထိုရဟန်းတို့ကို။ ပဗ္ဗာဇနီယကမ္မံ– နှင် ထုတ်ကြောင်းဝိနည်းကံကို၊ (ပဗ္ဗာဇနီယကံကို)၊ [ဂါမာဒိတော ပဗ္ဗာဇိယတိ ဧတေနာတိ ပဗ္ဗာဇနီယံ၊ ပဗ္ဗာဇနီယမေဝ+ကမ္မံ ပဗ္ဗာဇနီယကမ္မံ- ရွာစသည်မှ ထွက်ခွာစေ ကြောင်းကံ (ပါစိယော- ၄၁၁။ စူဘာ-၄)။] ကရောထ– ပြုကြလော။ ယေ ပန– အကြင် ရဟန်းတို့သည်ကား၊ (တုမှာကံ– တို့၏။ ဝစနံ– ကို၊) ကရောန္တိ– ပြုကျင့်ကုန်၏၊
...[စာမျက်နှာ- ၁၅]...
(လိုက်နာကုန်၏)၊ တေ– ထိုရဟန်းတို့ကို။ ဩဝဒထ– ဆုံးမကြလော။ အနုသာသထ– သွန်သင်ကြလော။ ဟိ– အကျိုးကား။ ဩဝဒန္တော– ဆုံးမသူသည်။ ဝါ– ကို။ အနုသာသန္တော– သွန်သင်သူသည်။ ဝါ– ကို။ အပဏ္ဍိတာနံယေဝ– ပညာမရှိသူ တို့သည်သာလျှင်။ အပ္ပိယော– မချစ်အပ်သည်။ အမနာပေါ– မမြတ်နိုးအပ်သည်။ ဟောတိ– ၏။ ပဏ္ဍိတာနံ ပန– ပညာရှိတို့သည်ကား။ ပိယော– ချစ်အပ်သည်။ မနာပေါ– မြတ်နိုးအပ်သည်။ ဟောတိ– ၏။” ဣတိ– သို့။ အနုသန္ဓိံ– ကို။ ဃဋေတွာ– ၍။ ဓမ္မံ ဒေသေန္တော ဣမံ ဂါထံ အာဟ၊ (ကိံ)၊ “ဩဝဒေယျ၊ ပေ၊ အပ္ပိယော”တိ– ၍၊ (အာဟ)
ဩဝဒေယျာနုသာသေယျ, အသဗ္ဘာ စ နိဝါရယေ၊ သတံ ဟိ သော ပိယော ဟောတိ, အသတံ ဟောတိ အပ္ပိယော
ဩဝဒေယျ– အကြောင်းပေါ်က ဆုံးမရာ၏။ အနုသာသေယျ– အကြောင်း မပေါ်ခင် သွန်သင်ရာ၏၊ [(တစ်နည်း) ဩဝဒေယျ– မျက်မှောက်၌ ဆုံးမရာ၏။ အနုဿာသေယျ– မျက်ကွယ်၌ ဆုံးမရာ၏၊ (တစ်နည်း) ဩဝဒေယျ– တစ်ကြိမ်တစ်ခါ ဆုံးမ ရာ၏။ အနုသာသေယျ– အထပ်ထပ်အခါခါ ဆုံးမရာ၏၊ (တစ်နည်း) ဩဝဒေယျ–ဆုံးမရာ၏။ အနုသာသေယျ– သွန်သင်ရာ၏၊] အသဗ္ဘာ စ– (များသောအားဖြင့်) မသူ တော်တို့၌ ဖြစ်တတ်သော အကုသိုလ်တရားမှလည်း။ နိဝါရယေ– တားမြစ်ရာ၏။ ဟိ– အကျိုးကား။ သော– ထိုဆုံးမသွန်သင်သူသည်။ ဝါ– ကို။ သတံ– သူတော် ကောင်းတို့သည်။ ပိယော– ချစ်မြတ်နိုးအပ်သည်။ ဟောတိ– ၏။ အသတံ– မသူ
ဩဝဒန္တော ဟိ။ ။ ဤ“ဩဝဒန္တော ဟိ”စသော ဝါကျဖြင့် ဆုံးမခြင်းကြောင့် ရရှိ သောအကျိုးကို ပြသည်ဟု ယူ၍ ဟိကို ဖလဇောတကယူပေးသည်၊ “ဟိ- အကြောင်း ကား”ဟုလည်း ပေး၏၊ သင့်သည်ပင်၊ ဒဠှီဇောတကကြံ၍ “ဟိ- မှန်၏”ဟုလည်း ပေးကြ၏၊ “ဟိနက်မှတ်သား, ထင်ရှား- ချဲ့- မြဲ, နက်စွဲသုံးအင်, ရှေ့စကားနှင့်အတူပင် (ရွှေ- ၂)”အရ ဒဠှီကရဏဝါကျမှန်လျှင် ရှေ့စကားနှင့် အဓိပ္ပာယ်ချင်း တူရ၏၊ ဤ၌ ရှေ့စကားဖြင့် ဆုံးမဖို့ ပြပြီး “ဩဝဒန္တော ဟိ”စသော နောက်စကားက ဆုံးမခြင်း ကြောင့် ရရှိသောအကျိုးကို ပြသည်၊ တစ်နည်းအားဖြင့် ဆုံးမသင့်ကြောင်းကို ပြသည်၊ ထိုသို့ ရှေ့စကားနှင့် အဓိပ္ပာယ်ချင်း မတူရကား ဒဠှီဇောတကကြံခြင်းမှာ မကောင်းပါ၊ ဂါထာမှ “သတံ ဟိ သော ပိယော ဟောတိ”၌ ဟိလည်း နည်းတူပင်
...[စာမျက်နှာ- ၁၆]...
တော်တို့သည်။ အပ္ပိယော– မချစ်မြတ်နိုးအပ်သည်။ ဟောတိ– ၏။ [ဟိကို ဟေတု အနက်ဟော ယူ၍ (ကသ္မာ– အဘယ်ကြောင့်နည်း? ဟိ (ယသ္မာ)– အကြင်ကြောင့်။ သော– သည်။ ဝါ– ကို။ သတံ– တို့သည်။ ပိယော ဟောတိ၊ အသတံ အပ္ပိယော ဟောတိ၊ (တသ္မာ– ထိုကြောင့်တည်း) ”ဟုလည်း ပေးနိုင်သည်။] တတ္ထ– ထိုဂါထာ၌။ ဩဝဒေယျာတိ– ကား။ ဝတ္ထုသ္မိံ– အကြောင်းသည်။ ဥပ္ပန္နေ– ဖြစ်ပေါ်လသော်။ ဝါ– ဖြစ်ပေါ်လာမှ။ ဝဒန္တော– ပြောဆိုသူသည်။ ဝါ– ပြော ဆိုလျှင်။ ဩဝဒတိ နာမ– ဩဝဒတိ မည်၏။ ဝတ္ထုသ္မိံ– သည်။ အနုပ္ပန္နေ– မဖြစ် ပေါ်သေးလသော်။ ဝါ– မဖြစ်ပေါ်မီ။ “တေ– သင်၏။ အယသောပိ– အကျော် စောမဲ့သည်လည်း။ သိယာ– ဖြစ်ရာ၏။” ဣတိ အာဒိဝသေန– ဤသို့ အစရှိသည် ၏ အစွမ်းအားဖြင့်။ အနာဂတံ– အနာဂတ်ကို။ ဒဿေန္တော– ပြသူသည်။ ဝါ– ပြလျှင်။ အနုသာသတိ နာမ– အနုသာသတိမည်၏။ သမ္မခါ– မျက်မှောက်၌။ ဝဒန္တော– သည်။ ဝါ– လျှင်။ ဩဝဒတိ နာမ– မည်၏။ ပရမ္မုခါ– မျက်ကွယ်၌။ ဒူတံ ဝါ– တမန် ကိုသော်လည်းကောင်း။ သာသနံ ဝါ– သတင်းစကားကိုသော်လည်းကောင်း။ ပေသေန္တော– ပေးပို့သူသည်။ ဝါ– လျှင်။ အနုသာသတိ နာမ– မည်၏။ သကိံ– တစ် ကြိမ်။ ဝဒန္တော– သည်။ ဝါ– လျှင်။ ဩဝဒတိ နာမ– ၏။ ပုနပ္ပုနံ– ထပ်။ ဝဒန္တော– သည်။ ဝါ– လျှင်၊ အနုသာသတိ နာမ။ ဝါ– တစ်နည်း။ ဩဝဒန္တော ဧဝ– ဆုံးမသူ သည်ပင်။ အနုသာသတိ နာမ– အနုသာသတိမည်၏။ ဣတိ ဧဝံ– ဤဆိုအပ် သည့်အတိုင်း။ ဩဝဒေယျ– ဆုံးမရာ၏။ အနုသာသေယျ– သွန်သင်ရာ၏။ အသဗ္ဘာ စာတိ– ကား။ အကုသလဓမ္မာ စ– အကုသိုလ်တရားမှလည်း။ နိဝါရယျေ–
အသဗ္ဘာ။ ။ သီဒနသဘာေဝ ကိလေသေ ဘိန္ဒန္တီတိ သဗ္ဘီ၊ [သီဒ+ဘိဒိ+ကွိ၊ ပုလ္လိင်, ဣကာရန္တ၊ -နီတိဓာတု- ၃၆၉။] န+သဗ္ဘီ အသဗ္ဘီ၊ ယေဘုယျေန အသဗ္ဘီသု+ဘဝံ အသဗ္ဘံ၊ (တစ်နည်း) အသဗ္ဘီနံ+ဣဒံ အသဗ္ဘံ- သူတော်မဟုတ်, သူယုတ်တို့၏ ဥစ္စာဖြစ်သော အကုသိုလ်တရား၊ [အသဗ္ဘ+ဏျ၊ ဏအနုဗန်ချေ၊ အဝဏ္ဏော ယေ လောပဉ္စ၌ စသဒ္ဒါဖြင့် ဣချေ၊ ကွစိ ဓာတုဖြင့် ဗကို ချေ၊ ဘျကို ဘပြု၊ ဗဒွေဘော်လာ၊ -နီတိပဒ- ၂၃၄၊ နီတိပဒနိ- ၂, ၅၀၅။]
တစ်နည်း။ ။ သဟ ဘန္တိ ဧတ္ထာတိ သဘာ၊ [သဟ+ဘာ+ကွိ၊ သဟကို သပြု၊] သဟ ဘာသန္တိ ဧတ္ထာတိ သဘာ၊ [သဟ+ဘာသ+ကွိ၊] သင်္ဂမ္မ ဘန္တိ ဧတ္ထာတိ သဘာ၊
...[စာမျက်နှာ- ၁၇]...
တားမြစ်ရာ၏။ ကုသလဓမ္မေ– ကုသိုလ်တရား၌။ ပတိဋ္ဌာပေယျ– တည်စေရာ၏။ ဣတိ အတ္ထော– အနက်။ သတံ ဟိ သော ပိယော ဟောတီတိ– ကား။ ဧဝရူပေါ– ဤသို့သဘောရှိသော။ သော ပုဂ္ဂလော– ထိုပုဂ္ဂိုလ်သည်။ ဝါ– ကို။ ဗုဒ္ဓါဒီနံ– ဘုရား အစရှိကုန်သော။ သပ္ပုရိသာနံ– သူတော်ကောင်းတို့သည်။ ပိယော– ချစ်မြတ်နိုး အပ်သည်။ ဟောတိ– ၏။ ပန– ဗျတိရိက်ကား။ ယေ– အကြင်ပုဂ္ဂိုလ်တို့သည်။ အဒိဋ္ဌဓမ္မာ– မမြင်အပ်သောတရားရှိကုန်၏။ အဝိတိဏ္ဏပရလောကာ– မလွန် မြောက်အပ်သေးသော တမလွန်လောကရှိကုန်၏။ ဝါ– တမလွန်လောကကို မလွန်မြောက်သေးကုန်။ အာမိသစက္ခုကာ– (ပစ္စည်း၄-ပါးဟူသော) အာမိသ၌ အမြင်ရှိကုန်၏။ ဝါ– အာမိသကို ကြည့်ရှုလေ့ရှိကုန်၏၊ [အာမိသေ+စက္ခု ဒဿနံ ယေသန္တိ အာမိသစက္ခုကာ၊- သံ၊ ဋ္ဌ၊ ၂၊ ၁၉၀၊] ဇီဝိကတ္ထာယ– အသက်မွေးခြင်း အကျိုးငှာ။ ပဗ္ဗဇိတာ– ရှင်ရဟန်းပြုခဲ့ကုန်၏။ အသတံ– သူတော်မဟုတ် သူယုတ် ဖြစ်ကုန်သော။ တေသံ– ထိုသူတို့သည်။ ဩဝါဒကော– ဆုံးမတတ်သော။ အနုဿာသကော– သွန်သင်တတ်သော။ သော– ထိုပုဂ္ဂိုလ်သည်။ ဝါ– ကို။ “တွံ– သည်။ အမှာကံ– တို့၏။ ဥပဇ္ဈာယော– သည်။ န– မဟုတ်။ အာစရိယော– ဆရာသည်။ န–မဟုတ်။ ကသ္မာ– ကြောင့်။ အမှေ– တို့ကို။ ဩဝဒသိ– ဆုံးမသွန်သင်ရသနည်း?” ဣတိ ဧဝံ– ဤသို့။ မုခသတ္တီဟိ– နှုတ်တည်းဟူသော လှံတို့ဖြင့်။ ဝိဇ္ဈန္တာနံ– ထိုးဆွ [သံ+ဘာ+ကွိ၊ နိဂ္ဂဟိတ်ချေ၊] သင်္ဂမ္မ ဘာသန္တိ ဧတ္ထာတိ သဘာ၊ [သံ+ဘာသ+ကွိ၊- ရူ-၃၆၁၊] သဘာယံ+သာဓု သဗ္ဘံ၊ [သဘာ+ယ၊] န+သဗ္ဘံ အသဗ္ဘံ– အစည်းအဝေး သဘင်၌ မကောင်းသော အကုသိုလ်တရား။ (ရူ-၂၃၁၊ မောဂ်ပံ-၄, ၇၂)
အဝိတိဏ္ဏပရလောကာ။ ။ ဝိတရီယိတ္ထာတိ ဝိတိဏ္ဏော၊ န+ဝိတိဏ္ဏော အဝိတိဏ္ဏော၊ ပရော+လောကော ပရလောကော၊ အဝိတိဏ္ဏော+ပရလောကော ဧတေသန္တိ အဝိတိဏ္ဏပရလောကာ၊ ထေရ၊ဋ္ဌ၊၂၊၄၀၂၌ “ဝိတိဏ္ဏပရလောကာ”ဟု ရှိ၏၊ ဓမ္မ၊ဋ္ဌ၊ ၂, ၂၉၃၌လည်း ဝိတိဏ္ဏပရလောကပုဂ္ဂိုလ်ကို “အသန္တ”ဟု ဖွင့်၏၊ စွန့်ပယ်အပ်သော တမလွန်လောကရှိသူကို (တမလွန်လောကကို စွန့်ပယ်သူ, နောက်ဘဝမရှိဟုယူသော ဥစ္ဆေဒဒိဋ္ဌိအယူရှိသူကို) “ဝိတိဏ္ဏပရလောက”ဟု ခေါ်သဖြင့် ပို၍ပင် “အသန္တ”ဟု ဆိုထိုက်ရကား “ဝိတိဏ္ဏပရလောကာ”ဟု ရှိလျှင်လည်း သင့်သည်သာ။ (ဓမ္မ၊ဋ္ဌ၊၂, ၁၁၉၊ ဣတိ၊ဋ္ဌ၊၈၃)
...[စာမျက်နှာ- ၁၈]...
ကုန်လျက်။ အပ္ပိယော– မချစ်အပ်မမြတ်နိုးအပ်သည်။ ဟောတိ၊ ဣတိ– ဂါထာ အဖွင့်အပြီးတည်း။
ဒေသနာဝသာနေ– ၌။ ဗဟူ– တို့သည်။ သောတာပတ္တိဖလာဒီနိ– တို့သို့။ ပါပုဏိံသု– ကုန်ပြီ။ ဣတိ– အဿဇိပုနဗ္ဗသုကဝတ္ထုအပြီးတည်း။ သာရိပုတ္တမောဂ္ဂလ္လာနာပိ– တို့သည်လည်း။ တတ္ထ– ထိုကီဋာဂိရိဇနပုဒ်သို့။ ဂန္တွာ– ၍။ တေ ဘိက္ခူ– တို့ကို။ ဩဝဒိံသု– ဆုံးမကုန်ပြီ။ အနုသာသိံသု– သွန်သင်ကုန်ပြီ။ တေသု– ထိုရဟန်းတို့တွင်။ ဧကစ္စေ– အချို့ရဟန်းတို့သည်။ ဩဝါဒံ– ကို။ သမ္ပဋိစ္ဆိတွာ– လက် ခံ၍။ သမ္မာ– ကောင်းစွာ။ ဝတ္တိံသု– ကျင့်ကုန်ပြီ။ ဧကစ္စေ– တို့သည်။ ဝိဗ္ဘမိံသု– လူ ထွက်ကုန်ပြီ။ ဧကစ္စေ– တို့သည်။ ပဗ္ဗာဇနီယကမ္မံ– ပဗ္ဗာဇနီယကံသို့။ ပါပုဏိံသု– ကုန်ပြီ။ ဣတိ– ပြီးပြီ။
အဿဇိပုနဗ္ဗသုကဝတ္ထုဘာသာဋီကာပြီးပြီ။
၃-ဆန္နတ္ထေရဝတ္ထုဘာသာဋီကာ
န ဘဇေ ပါပကေ မိတ္တေတိ– ဟူသော။ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော၊ ဆန္နတ္ထေရံ– ကို။ အာရဗ္ဘ ကထေသိ၊ ကိရ– ချဲ့။ သော အာယသ္မာ– ထိုအရှင်ဆန္နသည်။ “အဟံ– သည်။ အမှာကံ– ငါတို့၏။ အယျပုတ္တေန– အရှင့် သားနှင့်။ သဒ္ဓိံ– အတူ။ မဟာဘိနိက္ခမနံ– မြတ်သော တောထွက်ခြင်းကို။ ဝါ–မြတ်သော ရှေးရှုထွက်ရာတောသို့။ နိက္ခန္တော– ထွက်ခဲ့သည်၊ (ဟောမိ)၊ တဒါ– ထိုအခါ၌။ အညံ– ငါမှတစ်ပါး အခြားသော။ ဧကမ္ပိ– တစ်ယောက်သူကိုသော်
မဟာဘိနိက္ခမနံ။ ။ ရှေ့နည်းအလို မဟာဘိနိက္ခမနံနှင့် နိက္ခန္တော ၂ပုဒ်လုံးအရ တောထွက်ခြင်းကြိယာကို ရသောကြောင့် အဘေဒဘေဒူပစာရအားဖြင့် အရမပြားဘဲ ပြားသကဲ့သို့ ခွဲဆိုသည်၊ နောက်နည်းအလို အဘေဒဘေဒူပစာရကြံဖွယ်မလို၊ “မဟီ- ယတေ ပူဇီယတေတိ မဟန္တံ၊ အဘိနိက္ခမီယတေ အဘိနိက္ခမနံ၊ (တစ်နည်း) အဘိမုခံ နိက္ခမတိ ဧတ္ထာတိ အဘိနိက္ခမနံ၊ မဟန္တံ+အဘိနိက္ခမနံ မဟာဘိနိက္ခမနံ- မြတ်သော တောထွက်တော်မူခြင်း၊ ဝါ- မြတ်သော ရှေးရှုထွက်ရာတော”ဟု ပြုပါ။ (မဋီ၊၂၊၁၂၅၊ သုတ်မဟာဘာ- ၁, ၅၂)
...[စာမျက်နှာ- ၁၉]...
လည်း။ န ပဿာမိ– မမြင်။ ဣဒါနိ ပန– ယခုအခါ၌ကား။] အဟံ– သည်။ သာရိပုတ္တော နာမ– သာရိပုတြာမည်၏။ အဟံ– သည်။ မောဂ္ဂလ္လာနော နာမ– လ္လာန် မည်၏။ မယံ– တို့သည်။ အဂ္ဂသာဝကာ နာမ– အဂ္ဂသာဝကတို့ မည်၏။’ ဣတိ– သို့။ ဝတွာ– ပြောဆို၍။ ဣမေ– ဤသူတို့သည်။ ဝိစရန္တိ– လှည့်လည်နေကုန်၏။” ဣတိ– သို့။ ဒွေ– ၂-ပါးကုန်သော။ အဂ္ဂသာဝကေ– တို့ကို။ အက္ကောသတိ– ဆဲရေး တိုင်းထွာ၏။ သတ္ထာ– သည်။ ဘိက္ခူနံ– တို့၏။ သန္တိကာ– မှ။ တံ ပဝတ္တိံ– ထိုဖြစ်ပုံကို။ သုတွာ– ၍။ ဆန္နတ္ထေရံ– ကို။ ပကောသာပေတွာ– ခေါ်စေတော်မူ၍။ ဩဝဒတိ– ဆုံးမ၏။ သော– ထိုဆန္နထေရ်သည်။ တံခဏယေဝ– ထိုဆုံးမရာခဏ၌သာလျှင်။ တုဏှီ– ဆိတ်။ ဟုတွာ၊ ပုန– ဖန်။ ဂန္တွာ– ၍။ ထေရေ– တို့ကို။ အက္ကောသတိယေဝ– သည်သာ။ ဧဝံ– သို့လျှင်။ ယာဝတတိယံ– ၃ကြိမ်တိုင်အောင်။ အက္ကောသန္တံ အက္ကောသန္တံ အက္ကောသန္တံ– ဆဲ ရေးတိုင်းထွာသော အရှင်ဆန္နကို။ ဝါ– လသော်။ ဝါ– သောကြောင့်။ ပက္ကောသာပေတွာ– မူ၍။ သတ္ထာ– သည်။ ဩဝဒိတွာ– ၍။ “ဆန္န– န္န! ဒွေ– ကုန်သော။ အဂ္ဂသာဝကာ နာမ– တို့မည်သည်။ တုယှံ– ၏။ ကလျာဏမိတ္တာ– ကောင်းသော မိတ် ဆွေတို့တည်း၊ (မိတ်ဆွေကောင်းတို့တည်း)၊ ဥတ္တမပုရိသာ– မြင့်မြတ်သော ယောက်ျားတို့တည်း၊ (ယောက်ျားမြတ်တို့တည်း)၊ ဧဝရူပေ– ကုန်သော။ ကလျာဏမိတ္တေ– တို့ကို။ သေဝဿု– မှီဝဲလော။ ဘဇဿု– ဆည်းကပ်လော။” ဣတိ ဝတွာ ဓမ္မံ ဒေသေန္တော ဣမံ ဂါထံ အာဟ၊ (ကိံ)၊ “န ဘဇေ၊ ပေ၊ ပုရိသုတ္တမေ”တိ– ၍၊ (အာဟ)
န ဘဇေ ပါပကေ မိတ္တေ, န ဘဇေ ပုရိသာဓမေ၊ ဘဇေထ မိတ္တေ ကလျာဏေ, ဘဇေထ ပုရိသုတ္တမေ
အက္ကောသန္တံ။ ။ အာ+ကုသ+အ+အန္တ၊ ကုသဓာတ်သည် အာရှေးရှိလျှင် ဆဲရေး ခြင်းအနက်ကို ဟော၏၊ “ဆဲရေး”ဟူရာ၌လည်း ရုန့်ရင်းကြမ်းတန်းသော စကားတို့ဖြင့် ထိပါးပုတ်ခတ်ပြောဆိုခြင်းမျိုးမဟုတ်၊ အပြစ်ဖော်၍ တဖျစ်တောက်တောက် ရေရွတ် ပြောဆိုခြင်းတည်း၊ “ကံ- လက္ခဏ, ဟိတ်နက်ရ, မာန- အန္တဒုတိယာ(ကစ်ဘာ- ၂, ၄၈၉)”နှင့်အညီ ဒုတိယာဝိဘတ်ဖြင့်ရှိသော အန္တပစ္စယန္တပုဒ်ကို ကံအနက်, လက္ခဏ အနက်, ဟိတ်အနက်အားဖြင့် ၃နည်းပေးနိုင်သည်။
...[စာမျက်နှာ- ၂၀]...
ပါပကေ– ယုတ်မာကုန်သော။ မိတ္တေ– မိတ်ဆွေတို့ကို။ န ဘဇေ– မမှီဝဲရာ။ ပုရိသာဓမေ– ယုတ်ညံ့သော ယောကျ်ားတို့ကို။ န ဘဇေ– ရာ။ ကလျာဏေ–ကောင်းကုန်သော။ မိတ္တေ– တို့ကို။ ဘဇေထ– မှီဝဲရာ၏။ ပုရိသုတ္တမေ– မြင့်မြတ်သော ယောကျ်ားတို့ကို။ ဝါ– ယောကျ်ားမြတ်တို့ကို။ ဘဇေထ– ၏။
တဿာ– ထိုဂါထာ၏။ အတ္ထော– ကား။ ကာယဒုစ္စရိတာဒိအကုသလကမ္မာဘိရတာ– ကာယဒုစရိုက်အစရှိသော အကုသိုလ်အမှု၌ ပျော်မွေ့သူတို့သည်။ ပါပမိတ္တာ နာမ– ပါပမိတ္တတို့မည်၏၊ (ယုတ်မာကုန်သော မိတ်ဆွေတို့မည်၏)
အဋ္ဌာနေ– အရာမဟုတ်သော။ သန္ဓိစ္ဆေဒနာဒိကေ ဝါ– အိမ်အစပ်ကို ဖောက် ဖြတ်ခြင်းအစရှိသော အမှု၌လည်းကောင်း။ ဧကဝီသတိအနေသနာဒိဘေဒေ ဝါ– ၂၁-ပါးသော အနေသနအစရှိသော အပြားရှိသော အမှု၌လည်းကောင်း၊
အဋ္ဌာနေ။ ။ တိဋ္ဌတိ ဧတ္ထ ဖလံ တဒါယတ္တဝုတ္တိတာယာတိ(ထိုအကြောင်းနှင့် စပ်သောဖြစ်ခြင်းရှိသည်၏အဖြစ်ကြောင့်) ဌာနံ၊(သာရတ္ထ၊၃၊၄၃၄)၊ အဝိဇ္ဇမာနံ+ ဌာနံ အဋ္ဌာနံ- မရအပ်, မရသင့်သောအရာ၊ နသဒ္ဒါ အနုပလဗ္ဘနအနက်၊ (တစ်နည်း) နတ္ထိ+ဌာနံ အဋ္ဌာနံ- မရှိ(မဟုတ်)သောအရာ၊ နသဒ္ဒါ အဘာဝ(မရှိ(မဟုတ်)ခြင်း) အနက်၊ ၂နည်းလုံးကို “န+ဌာနံ အဋ္ဌာနံ”ဟု ရိုးရာအတိုင်း ပြုနိုင်သည်၊ (မူလဋီ- ၂, ၂၀၇၊ အနုဋီ၊၂၊၂၀၇၊ သမ္မောဘာ- ၃, ၅၅၃)၊ “သန္ဓိစ္ဆေဒနာဒိကေ ဝါ ဧကဝီသတိအနေသနာဒိဘေဒေ ဝါ”တို့ကား အဋ္ဌာနေ၏ သရုပ်တည်း၊ အဋ္ဌာနေကို ဝိသေသျယူ၍ “သန္ဓိစ္ဆေဒနာဒိကေ ဝါ- အိမ်အစပ်ကို ဖောက်ဖြတ်ခြင်းအစရှိသော အမှုသော်လည်း ဖြစ်သော၊ ဧကဝီသတိအနေသနာဒိဘေဒေ ဝါ- ၂၁ပါးသော အနေသနအစရှိသော အပြားရှိသော အမှုသော်လည်းဖြစ်သော၊ အဋ္ဌာနေ- မဟုတ်သောအရာ၌”ဟုလည်း ပေးနိုင်သည်၊ အထက်၌ အဋ္ဌာနေကို ဝိသေသနယူ၍ ပေးခဲ့သည်။
သန္ဓိစ္ဆေဒနာဒိကေ။ ။ ဤ“သန္ဓိစ္ဆေဒနာဒိကေ ဝါ”ဖြင့် လူများအတွက် အဋ္ဌာန (မသင့်လျော်သောအမှု)ကို ပြသည်၊ “သန္ဓာတဗ္ဗာ ဧတ္ထာတိ သန္ဓိ၊ [သံ+ဓာ+ဣ၊- အံ ဋီ- ၃, ၃၅၀၊] သန္ဓိဿ+ဆေဒနံ သန္ဓိစ္ဆေဒနံ၊ သန္ဓိစ္ဆေဒနံ+အာဒိ ဧတဿာတိ သန္ဓိ- စ္ဆေဒနာဒိကံ- အိမ်အစပ်ကို ဖောက်ဖြတ်ခြင်းအစရှိသောအမှု”ဟု ပြု။
ဧကဝီသတိအနေသနာဒိဘေဒေ ဝါ။ ။ ဤ“ဧကဝီသတိအနေသနာဒိဘေဒေ ဝါ”ဖြင့် ရှင်ရဟန်းများအတွက် အဋ္ဌာနကို ပြသည်၊ “အယုတ္တာ+ဧသနာ အနေသနာ-မသင့်လျော်သော ရှာမှီးခြင်း၊(ဒီဋီ- ၃, ၂၂၇၊ အံဋီ၊၂၊၂၇၀၊ ဝိသုဒ္ဓိ၊ဋီ၊၁၊၆၈)၊ သာသနာ့
...[စာမျက်နှာ- ၂၁]...
ဝန်ထမ်း ရှင်ရဟန်းတို့အား မသင့်လျော်သော (ဝိနည်းတော်နှင့် မလျော်သော) မအပ် သော ရှာမှီးခြင်းကို “အနေသန”ဟု ခေါ်သည်၊ ဧကဝီသတိ+အနေသနာ ဧကဝီသတိအနေသနာ၊ ဧကဝီသတိအနေသနာ+အာဒိ ဧတဿာတိ ဧကဝီသတိအနေသနာဒိ– ၂၁-ပါးသောအနေသနအစရှိသောအပြား၊ ဧကဝီသတိအနေသနာဒိ+ဘေဒေါ ဧတဿာတိ ဧကဝီသတိအနေ သနာဒိဘေဒံ– ၂၁-ပါးသောအနေသနအစရှိသော အပြား ရှိသောအမှု
အနေသန၂၁ပါး။ ။ အနေသန၂၁ပါးကား (၁) ဆေးကုပေးခြင်း, (၂) တမန်လုပ် ပေးခြင်း, (ခရီးရှည်သွားပေးခြင်း), (၃) လူတို့စေခိုင်းသဖြင့် တစ်အိမ်မှတစ်အိမ်သို့ ခရီးတိုသွားပေးခြင်း, (၄) အနာခွဲပေးခြင်း, (၅) အနာလိမ်းဆေးပေးခြင်း, (၆) အန် ဆေးပေးခြင်း, (၇) ဝန်းနှုတ်ဆေးပေးခြင်း, (၈) နာနှပ်ဆီချက်ပေးခြင်း, (၉) မျက် စဉ်းဆီချက်ပေးခြင်း, (၁၀) ဝါးပေးခြင်း, (၁၁) ဓနိရွက်,ထန်းရွက်စသည်ပေးခြင်း, (၁၂) ပန်းပေးခြင်း, (၁၃) သစ်သီးပေးခြင်း, (၁၄) ဆပ်ပြာပေးခြင်း, (၁၅) ဒန်ပူ ပေးခြင်း, (၁၆) မျက်နှာသစ်ရေပေးခြင်း, (၁၇) မျက်နှာချေမှုန့်ပေးခြင်း, (၁၈) မြေ ညက်မှုန့်ပေးခြင်း, (၁၉) အလှူရှင်တို့ကို မြှောက်ပင့်, မိမိကိုယ်ကို နှိမ့်ချ၍ သနား ချစ်ခင်အောင် ပြောဆိုခြင်း, (၂၀) အမှန်နည်းပါး အမှားများသော စကားပြောဆို ခြင်း, (၂၁) ကလေးငယ်များ ချော့မြူခြင်းစသည်ဖြင့် အစေအပါးပြုခြင်းတို့တည်း။
(မူလဋီ၊ ၁၊ ၉၇)
သုတ္တနိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၇၈၊ ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊၂၁၃။ ။ ပြအပ်ခဲ့သော ၂၁ပါးတွင် (၄- ၅- ၆- ၇- ၈- ၉)နံပါတ်များကို နှုတ်၍ ထိုနံပါတ်အစား “တစ်အိမ်မှ တစ်အိမ်သို့ ခြေကျင်သွား၍ အစေအပါးခံခြင်း, လက်ဆောင်ပေးခြင်း, လက်ဆောင်ပြန်ခြင်း, မြေကြန်အတတ်ဖြင့် အသက်မွေးခြင်း, ဗေဒင်နက္ခတ်အတတ်ဖြင့် အသက်မွေးခြင်း, အင်္ဂဝိဇ္ဇာအတတ်ဖြင့် အသက်မွေးခြင်း”တို့ကို သုတ္တနိ.ဋ္ဌ၊ ခုဒ္ဒက.ဋ္ဌတို့၌ ထည့်၏။
ဓမ္မဋီ- ၁၃၂။ ။ (၁) ဝါးပေးခြင်း, (၂) ဓနိရွက်,ထန်းရွက်စသည်ပေးခြင်း, (၃) ပန်းပေးခြင်း, (၄) သစ်သီးပေးခြင်း, (၅) ဆပ်ပြာပေးခြင်း, (၆) ဒန်ပူပေးခြင်း, (၇) အလှူရှင်တို့ကို မြှောက်ပင့်, မိမိကိုယ်ကို နှိမ့်ချ၍ သနားချစ်ခင်အောင် ပြောဆိုခြင်း, (၈) အမှန်နည်းပါး အမှားများသော စကားပြောဆိုခြင်း, (၉) ကလေးငယ်များအား ချော့မြူခြင်းစသည်ဖြင့် အစေအပါးပြုခြင်း, (၁၀) တစ်အိမ်မှ တစ်အိမ်သို့ ခြေကျင် သွား၍ အစေအပါးခံခြင်းဟူသော မိစ္ဆာဇီဝ၁၀ပါး, အာဇီဝကြောင့် ပညတ်အပ်သော သိက္ခာပုဒ်၆ပုဒ်လွန်ကြုးမှု ၆ပါး, ကုဟန, လပန, နေမိတ္တိက, နိပ္ပေသိကတာ, လာဘေန လာဘံ ဇိဂီသနတာ ၅ပါးအားဖြင့် ၂၁ပါးကို အနေသန၂၁ပါးဟု ဓမ္မဋီ၌ ဆို၏။
...[စာမျက်နှာ- ၂၂]...
နိယောဇကာ– ယှဉ်စေသူတို့သည်။ ဝါ– တိုက်တွန်းသူတို့သည်။ ပုရိသာဓမာ နာမ– ပုရိသာဓမတို့မည်၏။ ဝါ– ယုတ်ညံ့သောယောက်ျားတို့မည်၏။ ဝါ– တစ်နည်း။ ဥဘောပိ– ၂ယောက်လည်းဖြစ်ကုန်သော။ ဧတေ– ဤသူတို့သည်၊ (မကောင်းမှု၌ မွေ့လျော်သူ, အရာမဟုတ်သည်၌ ယှဉ်စေသူတို့သည်)၊ ပါပမိတ္တာ စေဝ– ပါပ မိတ္တတို့သည်လည်းကောင်း။ ပုရိသာဓမာ စ– ပုရိသာဓမတို့သည်လည်းကောင်း၊ (ဟောန္တိ– ကုန်၏၊) တေ– ထိုပါပမိတ္တ ပုရိသာဓမတို့ကို။ န ဘဇေယျ– မဆည်း ကပ်ရာ။ န ပယိရုပါသေယျ– မချဉ်းကပ်ရာ။ ပန– အနွယကား။ ဝိပရီတာ– ထိုမှ ပြောင်းပြန်ဖြစ်သော ပုဂ္ဂိုလ်တို့သည်။ ကလျာဏမိတ္တာ စေဝ– ကလျာဏမိတ္တ တို့သည်လည်းကောင်း။ သပ္ပုရိသာ စ– သပ္ပုရိသတို့သည်လည်းကောင်း၊ (ဟောန္တိ)၊ တေ– ထိုပုဂ္ဂိုလ်တို့ကို။ ဘဇေထ– ဆည်းကပ်ရာ၏။ ပယိရုပါသေထ– ချဉ်းကပ် ရာ၏။ ဣတိ– ဂါထာဖွင့်အပြီးတည်း။ ဒေသနာဝသာနေ– ၌။ ဗဟူ– တို့သည်။ သောတာပတ္တိဖလာဒီနိ– တို့သို့။ ပါပုဏိံသု– ကုန်ပြီ။ ဣတိ– ဆန္နဝတ္ထုအပြီးတည်း။
ပန– ဆက်။ ဆန္နတ္ထေရော– သည်။ တံ ဩဝါဒံ– ထိုဩဝါဒကို။ သုတွာပိ– ကြား
ပုရိသာဓမာ။ ။ အဓောဘာဂေ+ဇာတာ အဓမာ၊ [အဓော+ဣမ၊ ဩကို အ- ပြု၊ ဣကိုချေ၊- ဓာန်ဋီ- ၇၀၀] (တစ်နည်း) အသီယန္တိ စဇီယန္တိ အဓမာ၊(ဓာတွတ္ထ)၊ အဿန္တိ ဇနေဟိ စဇ္ဇန္တီတိ အဓမာ၊ [အသ+မ၊ သကို ဓပြု၊ -ဇာဋီသစ်- ၃, ၂၇၄၊] ပုရိသာ စ+တေ+အဓမာ စာတိ ပုရိသာဓမာ၊ ဝိသေသနုတ္တရပဒကမ္မဓာရည်းတည်း၊ ဤနည်း အလို ဒုစရိုက်၌ မွေ့လျော်သူသည် ပါပမိတ္တမည်၏၊ ခိုးဆိုးတိုက်ခိုက်မှု၌ အားပေး အားမြှောက်ပြုသောလူတို့နှင့် အနေသန၂၁ပါးစသောအမှု၌ အားပေးအားမြှောက်ပြု သော ရှင်ရဟန်းတို့သည် ပုရိသာဓမတို့ မည်၏၊ ဤသို့ ပါပမိတ္တနှင့် ပုရိသာဓမ ထူးသည်၏ အဖြစ်ကို ပြပြီး၍ ပါပမိတ္တနှင့် ပုရိသာဓမတို့ အတူတူပင်ဟု ပြခြင်းငှာ “ဥဘောပိ ဝါ”စသော နောက်တစ်နည်းကို မိန့်သည်။
ဘဇေထ။ ။ ဘဇ+အ+ဧထ၊ ဘူဝါဒိ ဘဇဓာတ်သည် ဘာဂအနက်, သေဝအနက် တို့ကို ဟောရာ ဤ၌ သေဝအနက်ဟောကြောင်းကို ပြလို၍ “ပယိရုပါသေထ”ဟု ဖွင့်သည်၊ “ဘဇေထ- ဆည်းကပ်ကုန်ရာ၏”ဟု ဗဟုဝုစ်ပေးကြသေး၏၊ ဘဇ+အ+ ဧယျာထ၊ ကွစိ ဓာတုဖြင့် ယျာကိုချေ၍ ပြီးစေလိုဟန် တူ၏၊ သို့သော် ရှေ့ပါဒများ၌ “န ဘဇေ”ဟု ဧကဝုစ်ရှိခြင်းကို ထောက်၍ ဧကဝုစ် ဧထဝိဘတ်သာ ကောင်းသည်။
...[စာမျက်နှာ- ၂၃]...
နာပြီး၍လည်း။ ဝါ– သော်လည်း။ ပုရိမနယေနေဝ– ရှေးနည်းဖြင့်သာလျှင်။ ဘိက္ခူ– တို့ကို။ အက္ကောသတိ– ဆဲရေး၏။ ပရိဘာသတိ– ခြိမ်းခြောက်၏။ ပုနပိ– တစ်ဖန် လည်း။ သတ္ထု– အား။ အာရောစေသုံ– ကုန်ပြီ။ သတ္ထာ– သည်။ “ဘိက္ခဝေ– တို့! မယိ– သည်။ ဓရန္တေ– သက်တော်ထင်ရှားရှိနေစဉ်။ ဆန္နံ– ကို။ သိက္ခာပေတုံ– သင် ယူစေခြင်းငှာ။ ဝါ– ကျင့်စေခြင်းငှာ။ န သိက္ခိဿထ– စွမ်းနိုင်ကြလိမ့်မည်မဟုတ် ကုန်။ ပန– အနွယကား။ မယိ– သည်။ ပရိနိဗ္ဗုတေ– ပရိနိဗ္ဗာန်စံပြီးလသော်။ ဝါ–လျှင်။ သက္ခိဿထ– စွမ်းနိုင်ကြလိမ့်မည်။” ဣတိ– သို့။ ဝတွာ– ၍။ ပရိနိဗ္ဗာနကာလေ– ပရိနိဗ္ဗာန်စံတော်မူခါနီးအခါ၌။ အာယသ္မတာ အာနန္ဒေန– သည်။ “ဘန္တေ– ရား! ဆန္နတ္ထေရေ– ဆန္နထေရ်၌။ အမှေဟိ– တပည့်တော်တို့သည်။ ကထံ–အဘယ်သို့လျှင်။ ပဋိပဇ္ဇိတဗ္ဗံ– ကျင့်သုံးထိုက်ပါသနည်း? ဣတိ– သို့။ ဝုတ္တေ– အပ် သော်။ “အာနန္ဒ– န္ဒာ! ဆန္နဿ– မည်သော။ ဘိက္ခုနော– အား။ ဗြဟ္မဒဏ္ဍော–ဗြဟ္မဒဏ်ကို။ ကာတဗ္ဗော– ပြုထိုက်၏။” ဣတိ– သို့။ အာဏာပေသိ– စေခိုင်းတော် မူပြီ။ သော– ထိုဆန္နထေရ်သည်။ သတ္ထရိ– သည်။ ပရိနိဗ္ဗုတေ– သော်။ အာနန္ဒတ္ထေရေန– သည်။ အာရောစိတံ– မေးလျှောက်အပ်သော။ ဗြဟ္မဒဏ္ဍံ– ဗြဟ္မဒဏ်ကို။ သုတွာ– ၍။ ဒုက္ခီ– စိတ်ဆင်းရဲခြင်းရှိသည်။ ဒုမ္မနော– မကောင်းသောစိတ်ရှိသည်၊
ဗြဟ္မဒဏ္ဍော။ ။ ဗြဟ္မာ စ+သော+ဒဏ္ဍော စာတိ ဗြဟ္မဒဏ္ဍော- မြတ်သော နှိပ် ကွပ်ဆုံးမမှုဒဏ်၊ သဲဒဏ်ရေဒဏ်ပေးခြင်းမျိုးမဟုတ်ဘဲ သူဘာလုပ်လုပ်, ဘာပြောပြော၊ မပြောဆို, မဆုံးမဘဲ ပစ်ပယ်ထားခြင်းကို “ဗြဟ္မဒဏ်”ဟု ခေါ်သည်၊ ထိုသို့ မဆုံးမဘဲ ပစ်ပယ်ထားခြင်းသည် ဒဏ်ပေးခြင်း တစ်မျိုးပင်တည်း၊ မာန်ကျစေခြင်းငှာ ဗြဟ္မဒဏ် ကို ခွင့်ပြုအပ်သောကြောင့် ထိုဒဏ်အခတ်ခံရသော ရဟန်းကို လမ်းတွေ့လျှင် မျက်နှာ လွဲှ၍ စောင်းငဲ့ကြည့်မှုကိုပင် မပြုဘဲ ရှောင်ရှားရမည်၊ ဗြဟ္မဒဏ်အခတ်ခံထားသော ရဟန်းမှန်းသိလျက် ထိုရဟန်းနှင့် ပေါင်းသင်းကာ မရှောင်ရှားဘဲနေသော ရဟန်းမှာ ဒုက္ကဋ်အာပတ်သင့်သည်၊ အရှင်ဆန္နသည် ဥက္ခေပနီယစသော ကံအပြုခံရစဉ်က မကြောက်ဘဲ ဗြဟ္မဒဏ်ကို ခတ်လိုက်မှသာ စိတ်ဆင်းရဲပြီး မူးမေ့လဲကျသည်အထိ ဖြစ်ခဲ့ရသည်။ (ဝိမတိ၊၂၊၃၁၆)
ဒုက္ခီ ဒုမ္မနော။ ။ ဒုက္ခီတိ စေတောဒုက္ခေန ဒုက္ခီ၊ ဒုမ္မနောတိ ဒေါသေန ဒုဋ္ဌမနော၊ ဝိရူပမနော ဝါ ဒေါမနဿာဘိဘူတတာယ၊- ဒီ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၈၂၊ သာရတ္ထ၊၂၊၁၀၂
...[စာမျက်နှာ- ၂၄]...
ဝါ– ဖောက်ပြန်သောစိတ်ရှိသည်၊ (ဟုတွာ)၊ တိက္ခတ္တုံ– ၃ကြိမ်။ မုစ္ဆိတော– လွန် စွာဖြစ်သော တွေဝေခြင်းရှိလျက်။ ဝါ– မူးမေ့လျက်။ ပတိတွာ– လဲကျပြီး၍။ ဝါ– သော်။ “ဘန္တေ– တို့! မံ– တပည့်တော်ကို။ မာ နာသယိတ္ထ– မဖျက်ဆီးကြပါနှင့်။” ဣတိ– ဤသို့။ ယာစိတွာ– တောင်းပန်၍။ သမ္မာ– ကောင်းစွာ။ ဝတ္တံ– ကျင့်ဝတ်ကို။ ပရိပူရေန္တော– ဖြည့်ကျင့်လသော်။ န စိရဿေဝ– မကြာမြင့်မီပင်။ ပဋိသမ္ဘိဒါဟိ– တို့နှင့်။ သဟ– ကွ။ အရဟတ္တံ– သို့။ ပါပုဏိ– ပြီ။ ဣတိ– ပြီးပြီ။
ဆန္နတ္ထေရဝတ္ထုဘာသာဋီကာ ပြီးပြီ။
၄-မဟာကပ္ပိနတ္ထေရဝတ္ထုဘာသာဋီကာ
ဓမ္မပီတိ သုခံ သေတီတိ– ဟူသော။ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော– စဉ်။ မဟာကပ္ပိနတ္ထေရံ– ကို။ အာရဗ္ဘ ကထေသိ၊ တတြ– ထိုဝတ္ထု၌။ အယံ– ဤဆိုအပ်လတ္တံ့ကား။ အနုပုဗ္ဗီ– အစဉ်အတိုင်းဖြစ်သော။ ကထာ– စကား တည်း။ ကိရ– ချဲ့။ အတီတေ– ၌။ အာယသ္မာ မဟာကပ္ပိနော– အရှင်မဟာကပ္ပိန သည်။ ပဒုမုတ္တရဗုဒ္ဓဿ– ပဒုမုတ္တရဘုရားရှင်၏။ ပါဒမူလေ– ခြေတော်ရင်း၌၊
မုစ္ဆိတော။ ။ မုစ္ဆိတောကို ပဏ္ဍိတောကဲ့သို့ သမာသ်ပုဒ်, တဒ္ဓိတ်ပုဒ်, ကိတ်ပုဒ် အားဖြင့် ၃မျိုးယူနိုင်သည်၊ “မုစ္ဆံ+ဣတော မုစ္ဆိတော- တွေဝေခြင်းသို့ ရောက်သည်၊ [မုစ္ဆာ+ဣတ၊ ဒုတိယာတပ္ပုရိသ်သမာသ်၊- ထေရ၊ဋ္ဌ၊၂၊၅၂၄စသည်၊] မုစ္ဆာ+သဉ္ဇာတာ အဿာတိ မုစ္ဆိတော၊ [သဉ္ဇာတတဒ္ဓိတ်၊ သဉ္ဇာတံ တာရကာဒိတွိတော(မောဂ်- ၄, ၄၅) သုတ်ဖြင့် သဉ္ဇာတအနက်၌ ဣတပစ္စည်းသက်၊ -နိဒီ- ၃၃၅၊] မုစ္ဆတီတိ မုစ္ဆိတော၊ [ကိတ် ပုဒ်၊ မုစ္ဆ+တ၊ -နီတိဓာတု- ၃၉၊]”ဟု ပြုပါ။
မဟာကပ္ပိနော။ ။ ကပ္ပတိ ရိပဝေါ(ရန်သူတို့ကို) ဝိဇေတုံ သမတ္ထေတီတိ ကပ္ပိနော၊ [ကပ္ပ- သာမတ္ထိယေ+ဣန၊ -မောဂ်- ၇, ၁၀၃၊ ဓမ္မဋီ- ၁၃၃၊] မဟန္တော+ကပ္ပိနော မဟာကပ္ပိနော၊ မဟန္တသဒ္ဒါသည် မဟာမောဂ္ဂလ္လာနောမှ မဟာကဲ့သို့ ပူဇာအနက်ဟော တည်း၊(သံဋီ၊၂၊၁၉၉)၊ မင်းသားဖြစ်ဉ်က “ကပ္ပိနကုမာရ”ဟု တွင်ခဲ့၍ ခမည်းတော် နတ်ရွာစံပြီးနောက် ဘုရင်ဖြစ်သောအခါမှ “မဟာကပ္ပိန”ဟု အမည်တွင်သည်၊ ဤမင်း သည် သုတ(အကြားအမြင်)ကို အလွန်လိုလားသောမင်း ဖြစ်သည်၊ ရဟန္တာဖြစ်ပြီး နောက် ဘိက္ခုနီတို့အား ဩဝါဒပေးစဉ် နောင်ရေးကို ကြိုတင်ပြင်ဆင်ထားသင့်ကြောင်း,
...[စာမျက်နှာ- ၂၅]...
ကတာဘိနီဟာရော– ပြုအပ်ပြီးသော ရှေးဆုတောင်းကောင်းမှုအထူးရှိသည်၊ [ဓမ္မဘာ-၁, ၃၆၂ရှု၊] (ဟုတွာ)၊ သံသာရေ– ၌။ သံသရန္တော– ကျင်လည်စဉ်။ ဗာရာဏသိတော– ဗာရာဏသီမြို့မှ။ အဝိဒူရေ– အနီးဖြစ်သော။ ဧကသ္မိံ– တစ်ခုသော။ ပေသကာရဂါမေ– ရက်ကန်းသည်ရွာ၌။ ဇေဋ္ဌကပေသကာရော– အကြီးမှူးဖြစ် သော ရက်ကန်းသည်သည်။ ဝါ– ခေါင်းဆောင်ရက်ကန်းသည်သည်။ ဟုတွာ၊ နိဗ္ဗတ္တိ– ဖြစ်ပြီ။ တဒါ– ထိုအခါ၌။ သဟဿမတ္တာ– တစ်ထောင်အတိုင်းအရှည်ရှိ ကုန်သော။ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ– တို့သည်။ အဋ္ဌ မာသေ– ၈လတို့ပတ်လုံး။ ဟိမဝန္တေ– ဟိမဝန္တာ၌။ ဝသိတွာ– နေပြီး၍။ ဝဿိကေ– မိုးလဖြစ်သော။ စတ္တာရော မာသေ– ၄လတို့ပတ်လုံး။ ဇနပဒေ– ဇနပုဒ်၌။ ဝသန္တိ– နေကုန်၏။ တေ– ထိုပစ္စေကဗုဒ္ဓါတို့ သည်။ ဧကဝါရံ– တစ်ကြိမ်၌။ ဗာရာဏသိယာ– ဗာရာဏသီမြို့၏။ ဝါ– မှ။ အဝိဒူရေ– အနီး၌။ ဩတရိတွာ– သက်ဆင်း၍။ “သေနာသနကရဏတ္ထာယ– ကျောင်း ကို ဆောက်လုပ်ခြင်းအကျိုးငှာ။ ဟတ္ထကမ္မံ– ဟတ္ထကမ်ကို။ ဝါ– လက်ဖြင့် ပြုဖွယ် ကိစ္စကို၊ [ဟတ္ထဿ+ကမ္မံ ဟတ္ထကမ္မံ (ပါရာဘာ-၁, ၇၇)၊ (တစ်နည်း) ဟတ္ထေန+ ကတ္တဗ္ဗံ+ကမ္မံ ဟတ္ထကမ္မံ (ပါရာဘာ-၂, ၄၉၀)၊] ယာစထ– တောင်းကြလော။” ဣတိ– ဤသို့ ပြော၍။ ရညော– ၏။ သန္တိကံ– သို့။ အဋ္ဌ– ကုန်သော။ ပစ္စေကဗုဒ္ဓေ– တို့ကို။ ပဟိဏိံသု– စေလွှတ်ကုန်ပြီ။ ပန– သို့သော်လည်း။ တဒါ– ထိုအခါ၌။ ရညော– ၏၊ အာနာပါနဿတိဘာဝနာပွားများသင့်ကြောင်း, ပညာဆည်းပူးသင့်ကြောင်း, သေသူ ကို တသ၍ မငိုကျွေးသင့်ကြောင်း, ဗဟုသုတရှိသူ, ပညာရှိသူတို့ကို အလိုရှိသင့် ကြောင်းများကို မိန့်ကြားသော ဂါထာများမှာ အလွန်မှတ်သားလိုက်နာဖွယ် ကောင်း လှ၏။ (ထေရ၊ ဋ္ဌ၊ ၂၊ ၁၇၉-၁၈၈၊ အံ၊ ဋ္ဌ၊ ၁၊ ၂၄၆)
တဒါ ပန။ ။ ပနကား ဂရဟာအနက်ဟော တည်း၊ တေ ၊ ပေ ၊ပဟိဏိံသု”သည် သမ္ဘာဝနာဝါကျ၊ “တဒါ၊ ပေ ၊ ပက္ကမိံသု”သည် ဂရဟာဝါကျ၊ ထိုတွင် “တေ ၊ ပေ ၊ ပဟိဏိံသု”သည် စောဒကာဘောဂ၊ “တဒါ၊ ပေ ၊ ပါဝိသိ”သည် ပရိဟာရာဘောဂ၊ “ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ၊ ပေ ၊ ပက္ကမိံသု”သည် ပရိဟာရ၊ စောဒနာတည်း။
ချဲ့ဥုးအံ့– ကျောင်းဆောက်လုပ်ဖို့ ဟတ္တကမ်တောင်းရန် ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ တစ်ပါးမက ၈-ပါးကို စေလွှတ်ခဲ့ခြင်းသည် ချီးမွမ်းဖွယ်ရာ သမ္ဘာဝနာတည်း၊ လယ်ထွန်မင်္ဂလာ ကျင်းပချိန်ကာလဖြစ်နေ၍ ယနေ့အဆင်မပြေသေးကြောင်း, နောက်၃ရက်နေ့မှ
...[စာမျက်နှာ- ၂၆]...
ဝပ္ပမင်္ဂလကာလော– စိုက်ပျိုးခြင်းကို ပြုလုပ်ရာ မင်္ဂလာအခါသည်။ ဝါ– လယ်ထွန် မင်္ဂလာ ပြုလုပ်ရာအခါသည်။ ဟောတိ– ၏။ သော– ထိုမင်းသည်။ “ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ– တို့သည်။ အာဂတာ ကိရ– ကြွလာတော်မူကုန်သတဲ့။” ဣတိ– သို့။ သုတွာ၊ တသ္မိံ ခဏေ– ထိုခဏ၌။ နိက္ခမိတွာ– ထွက်၍။ အာဂတကာရဏံ– ကြွလာတော်မူခြင်း၏ အကြောင်းကို။ ပုစ္ဆိတွာ– ၍။ “ဘန္တေ– တို့! အဇ္ဇ– ယနေ့။ ဩကာသော– အခွင့်သည်၊ (ပေးဖို့ အခြေအနေသည်)၊ နတ္ထိ– မရှိတော့။ သွေ– မနက်ဖြန်၌။ အမှာကံ– တပည့် တော်တို့၏။ ဝပ္ပမင်္ဂလံ– စိုက်ပျိုးခြင်းကို ပြုလုပ်သော မင်္ဂလာတည်း။ ဝါ– လယ်ထွန် မင်္ဂလာတည်း။ တတိယဒိဝသေ– ၃ရက်မြောက်နေ့၌။ ကရိဿာမိ– လုပ်ပေးပါ မည်။” ဣတိ– သို့။ ဝတွာ– လျှောက်ပြီး၍။ ပစ္စေကဗုဒ္ဓေ– တို့ကို။ အနိမန္တေတွာဝ– မပင့်ဖိတ်ဘဲသာလျှင်။ ပါဝိသိ– ဝင်သွားပြီ။ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ– တို့သည်။ “အညတ္ထ– အခြားသော အရပ်သို့။ ဂမိဿာမ– သွားကြစို့။” ဣတိ– ဤသို့ ပြော၍။ ပက္ကမိံသု– ကုန်ပြီ။ တသ္မိံ ခဏေ– ၌။ ဇေဋ္ဌပေသကာရဿ– အကြီးအကဲဖြစ်သော ရက်ကန်း သည်၏။ ဝါ– ခေါင်းဆောင်ရက်ကန်းသည်၏။ ဘရိယာ– သည်။ ကေနစိဒေဝ ကရဏီယေန– တစ်စုံတစ်ခုသော ပြုဖွယ်ကိစ္စကြောင့်။ ဗာရာဏသိံ– သို့။ ဂစ္ဆန္တီ–သွားစဉ်။ တေ ပစ္စေကဗုဒ္ဓေ– တို့ကို။ ဒိသွာ– ဖူးမြင်ရ၍။ ဝန္ဒိတွာ– ၍။ “ဘန္တေ– တို့! အယျာ– အရှင်တို့သည်။ ကိံ– အဘယ်ကြောင့်။ အဝေလာယ– အချိန်မဲ့ (အခါမဲ့) ၌။ အာဂတာ– ကြွလာတော်မူကုန်သနည်း။” ဣတိ– သို့။ ပုစ္ဆိတွာ– ၍။ အာဒိတော– မှ။ ပဋ္ဌာယ– ၍။ ကထေသုံ– ကုန်ပြီ။ တံ ပဝတ္တိံ– ထိုဖြစ်ပုံကို။ သုတွာ၊ သဒ္ဓါသမ္ပန္နာ–သဒ္ဓါတရားနှင့် ပြည့်စုံသော။ ဉာဏသမ္ပန္နာ– အသိဉာဏ်နှင့် ပြည့်စုံသော။ ဣတ္ထီ–အမျိုးသမီးသည်။ “ဘန္တေ– တို့! သွေ– ၌။ အမှာကံ– တပည့်တော်တို့၏။ ဘိက္ခံ–လုပ်ပေးမည်ဖြစ်ကြောင်း လျှောက်ထားကာ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါတို့ကို မပင့်ဘဲ နန်းတော်ထဲ ဝင်သွားခြင်းသည် ကဲ့ရဲ့ဖွယ်ရာ ဂရဟာတည်း၊ ထိုကြောင့် ပနကို ဂရဟာအနက်ဟော ယူ၍ “ပန– သို့သော်လည်း”ဟု ပေးသည်၊ “စေလွှတ်သည်မှန်သော်လည်း မပင့်သော ကြောင့် ဟတ္ထကမ်မရဘဲ ပြန်လာခဲ့ရသည်”ဟူလို၊ (တစ်နည်း) “ဟတ္ထကမ်တောင်းဖို့ စေလွှတ်ပါလျက် ဟတ္ထကမ်မရဘဲ အဘယ်ကြောင့် ပြန်လာရသနည်း”ဟူသော စော ဒနာဖွယ်ကို ပယ်ဖျက်လို၍ ဆက်လက်အားထုတ်အပ်သောကြောင့် ဝါကျာရမ္ဘဝါကျ ယူ၍ “ပန– ဆက်ဥုးအံ့”ဟုလည်း ပေးနိုင်သည်။
...[စာမျက်နှာ- ၂၇]...
ဆွမ်းကို။ ဂဏှထ– ခံယူတော်မူပါကုန်။” ဣတိ– သို့။ နိမန္တေသိ– ပင့်ဖိတ်ပြီ။ ဘဂိနိ–နှမ! မယံ– တို့သည်။ ဗဟုကာ– များကုန်၏။ ဣတိ– ဤသို့ မိန့်တော်မူကုန်ပြီ။ ဘန္တေ– တို့! ကိတ္တကာ– အဘယ်မျှအတိုင်းအရှည်ရှိပါကုန်သနည်း? (ဘယ် လောက်ရှိပါကုန်သနည်း?) ဣတိ– ဤသို့ မေးပြီ။ သဟဿမတ္တာ– တစ်ထောင် အတိုင်းအရှည်ရှိကုန်၏။ “ဘန္တေ– တို့! ဣမသ္မိံ ဂါမေ– ဤရွာ၌။ သဟဿပေသကာရာ– တစ်ထောင်သော ရက်ကန်းသည်ဖြစ်ကုန်သော၊ (မယံ– တို့သည်)၊ ဝသိမှ– နေပါကုန်ပြီ။ ဧကေကော– တစ်ယောက်တစ်ယောက်သော ရက်ကန်း သည်သည်။ ဧကေကဿ– တစ်ပါးတစ်ပါးသောပစ္စေကဗုဒ္ဓအား။ ဘိက္ခံ– ဆွမ်းကို။ ဒဿတိ– ပေးလှူပါလိမ့်မည်။ ဘိက္ခံ– ကို။ အဓိဝါသေထ– လက်ခံတော်မူပါကုန်။ အဟမေဝ– တပည့်တော်မသည်သာလျှင်။ ဝေါ– အရှင်ဘုရားတို့၏။ ဝသနဋ္ဌာနမ္ပိ–နေရာအရပ် ကိုလည်း။ ကာရဿောမိ– ပြုလုပ်စေပါမည်၊ (လုပ်ခိုင်းလိုက်ပါမည်)” ဣတိ– သို့။ အာဟ– လျှောက်ပြီ။ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ– တို့သည်။ အဓိဝါသယိံသု– လက်ခံ တော်မူကုန်ပြီ။
သာ– ထိုအမျိုးသမီးသည်။ ဂါမံ– သို့။ ပဝိသိတွာ– ဝင်၍။ ဥဂ္ဃေါသေသိ– ကြွေး ကြော်ပြီ၊ (ဆော်ဩပြီ)၊ “အဟံ– သည်။ သဟဿမတ္တေ– ကုန်သော။ ပစ္စေကဗုဒ္ဓေ– တို့ကို။ ဒိသွာ– ၍။ နိမန္တယိံ– ပင့်ဖိတ်ခဲ့ပြီ။ အယျာနံ– အရှင်တို့ဖို့။ နိသီဒနဋ္ဌာနံ– ထိုင် ရာအရပ်ကို။ သံဝိဒဟထ– စီရင်ကြလော။ ယာဂုဘတ္တာဒီနံ– ယာဂု, ဆွမ်းအစ ရှိသည်တို့ကို။ သမ္ပာဒေထ– ပြီးစေကြလော၊ (ပြည့်စုံအောင် လုပ်ကြလော)” ဣတိ– ဤသို့ ကြွေးကြော်ပြီ၊ (ဆော်ဩပြီ)၊ ဂါမမဇ္ဈေ– ရွာ၏အလယ်၌။ မဏ္ဍပံ–မဏ္ဍပ်ကို။ ကာရေတွာ– ဆောက်လုပ်စေ၍။ အာသနာနိ– နေရာတို့ကို။ ပညာပေတွာ– ခင်းစေ၍။ ပုနဒိဝသေ– နောက်နေ့၌။ ပစ္စေကဗုဒ္ဓေ– တို့ကို။ နိသီဒါပေတွာ– ထိုင်စေ၍။ ပဏီတေန– မွန်မြတ်သော။ ခါဒနီယေန– ခဲဖွယ်ဖြင့်လည်းကောင်း။ ဘောဇနီယေန– ဘောဇဉ်ဖြင့်လည်းကောင်း။ ပရိဝိသိတွာ– ပြုစုလုပ်ကျွေး၍။ ဘတ္တကိစ္စာဝသာနေ– ဆွမ်းဘုဉ်းပေးခြင်းကိစ္စ၏ အဆုံး၌။ တသ္မိံ ဂါမေ– ထိုရွာ၌။ သဗ္ဗာ– ကုန်သော။ ဣတ္ထိယော– တို့ကို။ အာဒါယ– ခေါ်ယူ၍။ တာဟိ– ထိုမိန်းမ တို့နှင့်။ သဒ္ဓိံ– တူ။ ပစ္စေကဗုဒ္ဓေ– တို့ကို။ ဝန္ဒိတွာ– ၍။ “ဘန္တေ– တို့! တေမာသံ– ၃
...[စာမျက်နှာ- ၂၈]...
လတို့ပတ်လုံး။ ဝသနတ္ထာယ– နေခြင်းငှာ။ ပဋိညံ– ဝန်ခံမှုကို။ ဝါ– ကတိစကားကို။ ဒေထ– ပေးတော်မူကြပါ။” ဣတိ– ဤသို့ လျှောက်၍။ တေသံ– ထိုပစ္စေကဗုဒ္ဓါ တို့၏။ ပဋိညံ– ကို။ ဂဟေတွာ– ယူ၍။ ပုန– ဖန်။ ဂါမေ– ၌။ ဥဂ္ဃေါသေသိ– ပြီ။ (ကိံ)၊ “အမ္မတာတာ– အမိတို့, အမောင်တို့! ဧကေကကုလတော– တစ်အိမ်တစ်အိမ်မှ။ ဧကေကော– တစ်ယောက်တစ်ယောက်သော။ ပုရိသော– သည်။ ဖရသုဝါသိအာဒီနိ– ပုဆိန်, ပဲခွပ်အစရှိသည်တို့ကို။ ဂဟေတွာ– ယူ၍။ အရညံ– တောသို့။ ပဝိသိတွာ– ဝင်၍။ ဒဗ္ဗသမ္ဘာရေ– သစ်သားအဆောက်အဦးတို့ကို။ အာဟရိတွာ– ဆောင်ယူ၍။ အယျာနံ– အရှင်တို့ဖို့။ ဝသနဋ္ဌာနံ– နေရာအရပ်ကို။ ကရောတု–ပြုလုပ်လော။” ဣတိ– ဤသို့ ကြွေးကြော်ပြီ။ ဂါမဝါသိနော– ရွာ၌ နေသူတို့သည်။ တဿာယေဝ– ထိုအမျိုးသမီး၏ပင်။ ဝစနံ– စကားကို။ သုတွာ– ၍။ ဧကေကော–တစ်ယောက်တစ်ယောက်သည်။ ဧကေကံ– တစ်ဆောင်တစ်ဆောင်ကို။ ကတွာ– ၍။ ရတ္တိဋ္ဌာနဒိဝါဋ္ဌာနေဟိ– ညဉ့်နေရာအရပ်, နေ့နေရာအရပ်တို့နှင့်၊ [ဓမ္မဘာ-၂, ၁၇ရှု၊] သဒ္ဓိံ၊ ပဏ္ဏသာလသဟဿံ– သစ်ရွက်မိုးကျောင်း၏ တစ်ထောင်ကို။ ဝါ– တစ်ထောင်သော သစ်ရွက်မိုးကျောင်းကို။ ကာရေတွာ– ဆောက်လုပ်စေ၍။ အတ္တနော အတ္တနော– မိမိ၏ မိမိ၏။ ပဏ္ဏသာလာယံ– သစ်ရွက်မိုးကျောင်း၌။ ဝဿူပဂတေ– ဝါသို့ ကပ်ရောက်ကုန်သော။ ဝါ– ဝါဆိုကုန်သော။ ပစ္စေကဗုဒ္ဓေ– တို့ကို။ “အဟံ– သည်။ သက္ကစ္စံ– စွာ။ ဥပဋ္ဌဟိဿာမိ– ပြုစုလုပ်ကျွေးမည်။ အဟံ– သည်။ သက္ကစ္စံ– စွာ။ ဥပဋ္ဌဟိဿာမိ– မည်။” ဣတိ– ဤသို့ ပြော၍။ ဥပဋ္ဌဟိံသု– ကုန်ပြီ။ ဝဿံ– ပတ်လုံး။ ဝုဋ္ဌကာလေ– နေပြီးရာအခါ၌။ “အတ္တနော အတ္တနော–မိမိ၏ မိမိ၏။ ပဏ္ဏသာလာယ– ၌။ ဝဿံ– မိုးလပတ်လုံး။ ဝုဋ္ဌာနံ– နေပြီးကုန်သော၊
ပဋိညံ။ ။ ပဋိ ပမုခံ ဉာယတေတိ ပဋိညာ- ရှေးရှုပဓာနပြု၍ သိအပ်, ဆိုအပ်သော စကား၊ (ဘေဒနုဒီ- ၁၄)၊ ပဓာနံ ကတွာ ဝုတ္တဝစနံ ပဋိညာ နာမ၊ (ဘေဒဒီ- ၁၄)၊ အာဒိမှိ ဝါစာထပနံ ပဋိညာ။ (ဘေဒဋီ- ၁၄)
ဝဿံ ဝုဋ္ဌာနံ။ ။ ဆရာတို့ကား “ဝဿံ+ဝုဋ္ဌာနံ”ဟု ဝါကျယူ၍ အထက်အတိုင်း ပေးတော်မူသည်၊ “အဝသိံသူတိ ဝုဋ္ဌာ”ဟုပြု၊ ဝသ+တ၊ သာဒိ သန္တစသောသုတ်ဖြင့် ဓာတွန်သ်နှင့်တကွ တကို ဋ္ဌပြု, ကွစိ ဓာတုဖြင့် ဝ၏အ- ကို ဥပြု၊ (နျာသ- ၅၇၅)၊ ဤ အလို မုဒ္ဓဇ“ဋ္ဌ”ဖြင့် “ဝုဋ္ဌာ”ဟု ရှိရမည်။
...[စာမျက်နှာ- ၂၉]...
[ဝဿံ ဝုဋ္ဌာနံ– ဝါဆိုပြီးကုန်သော၊] ပစ္စေကဗုဒ္ဓါနံ– တို့ဖို့။ စီဝရသာဋကေ– သင်္ကန်း လျာအဝတ်တို့ကို၊ [ဓမ္မဘာ-၂, ၂၈၃ရှု၊] သဇ္ဇေထ– စီစဉ်ကြလော။” ဣတိ– ဤသို့။ သမာဒပေတွာ– ကောင်းစွာ ယူစေ၍။ ဝါ– ဆောက်တည်စေ၍၊ (တိုက်တွန်းနှိုး ဆော်၍)၊ ဧကေကဿ– တစ်ပါးတစ်ပါးသော ပစ္စေကဗုဒ္ဓါအား။ သဟဿသဟဿမူလံ– တစ်ထောင်တစ်ထောင်တန်ဖိုးရှိသော။ စီဝရံ– ကို။ ဒါပေသိ– ပေး လှူစေပြီ။ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ– တို့သည်။ ဝုဋ္ဌဝဿာ– မိုးလပတ်လုံး နေပြီးကုန်သည်။ ဝါ–ဝါဆိုပြီးကုန်သည်၊ [ဓမ္မဘာ-၂, ၄၈ရှု၊] (ဟုတွာ)၊ အနုမောဒနံ– ကို၊ [ဓမ္မဘာ-၁, ၆၅၂ရှု၊] ကတွာ– ၍။ ပက္ကမိံသု– ကုန်ပြီ။
ဂါမဝါသိနောပိ– ရွာ၌နေသူတို့သည်လည်း၊ (ရွာသူရွာသားတို့သည်လည်း)၊ ဣဒံ ပုညကမ္မံ– ဤကောင်းမှုကို။ ကတွာ၊ ဣတော– ဤလူ့ဘဝမှ။ စုတာ– စုတေ ကုန်သည်၊ (ဟုတွာ)၊ တာဝတိံသဘဝနေ– တာဝတိံသာဘုံ၌။ နိဗ္ဗတ္တိတွာ– ဖြစ်၍။ ဂဏဒေဝပုတ္တာ နာမ– အပေါင်းအစုအားဖြင့်ဖြစ်သော နတ်သားတို့မည်သည်၊
သမာသ်ယူ။ ။ ဝဿံ၌ ဝိဘတ်မကျေသော အလုတ္တကိတန္တသမာသ်ပုဒ်ဟုလည်း ယူကြ၏၊ “ဝဿံ ဥပဂန္တွာ ဝသိံသူတိ ဝဿံဝုဋ္ဌာ”ဟု ပြု၊ (နိဒ္ဒေသ- ၂၆၈၊ ပါစိယော- ၃၉၃)၊ “ဝဿတော ဝဿဝါသတော+ဥဋ္ဌော ဝဿံဝုဋ္ဌော- မိုးလပတ်လုံးနေခြင်းမှ ထမြောက်ကုန်သော၊ ဝါ- ဝါမှထကုန်သော”ဟုလည်း ဇာဋီသစ်- ၁, ၂၄၃၌ ပြု၏၊ ဤအလို ဝဿ၌ ဝါသပုဒ်ချေ၊ (တစ်နည်း) ဌာနူပစာရအားဖြင့် နေခြင်းအထိယူ၊ ရွတ်လွယ်စေခြင်းငှာ နိဂ္ဂဟိတ်လာ၊ ဤအဆိုကို ဆရာတို့ နှစ်သက်တော်မမူပါ။
ဝဿံ ဝုတ္ထာနံ။ ။ ရူ- ၃၇၆၌ ဝသ+တ၊ ဝသတော ဥတ္ထသုတ်ဖြင့် ဓာတွန်သ်နှင့်တကွ တပစ္စည်းကို ဝုတ္ထပြု၍ ပြီးစေ၏၊ ထိုအလို ဒန္တဇ“တ္ထ”ဖြင့် “ဝဿံ ဝုတ္ထာနံ”ဟု ရှိရမည်၊ မောဂ်နိ- ၂, ၂၆၁၌ကား မုဒ္ဓဇ“ဋ္ဌ”ဖြင့်ရှိသော “သာသဒိသတော တဿ ရိဋ္ဌော၊ သာဒိသန္တပုစ္ဆဘန္ဇဟံသာဒီဟိ ဋ္ဌော”ဟူသော သုတ်တို့နောင် ဆက်၍လာသော “ဝသတော ဥဋ္ဌ”သုတ်လည်း မုဒ္ဓဇ “ဋ္ဌ”ဖြင့် ရှိသင့်သည် ဆုံးဖြတ်တော်မူ၏။
ဂဏဒေဝပုတ္တာ။ ။ ဂဏေန+နိဗ္ဗတ္တာ+ဒေဝပုတ္တာ ဂဏဒေဝပုတ္တာ၊ အဖွဲ့အစည်း အားဖြင့် ကောင်းမှုပြုခဲ့ကြပြီး အဖွဲ့အစည်းအားဖြင့် နတ်ပြည်၌ ဖြစ်သောနတ်သား များကို “ဂဏဒေဝပုတ္တ”ဟု ခေါ်သည်။ [ဂဏဒေဝပုတ္တာနန္တိ ဂဏဝသေန ပုညံ ကတွာ ဂဏဝသေနေဝ နိဗ္ဗတ္တဒေဝပုတ္တာနံ၊- မ.ဋီ- ၃, ၁၅၀။]
...[စာမျက်နှာ- ၃၀]...
ဝါ– ဂဏနတ်သားတို့ မည်သည်။ အဟေသုံ– ကုန်ပြီ။ တေ– ထိုနတ်သားတို့သည်။ တတ္ထ– ထိုတာဝတိံသာနတ်ပြည်၌။ ဒိဗ္ဗသမ္ပတ္တိံ– နတ်စည်းစိမ်ကို။ အနုဘဝိတွာ– ခံစား၍။ ကဿပသမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓကာလေ– ကဿပဘုရားရှင်လက်ထက်တော်၌။ ဗာရာဏသိယံ– မြို့၌။ ကုဋုမ္ဗိကဂေဟေသု– သူဌေးအိမ်တို့၌။ နိဗ္ဗတ္တိံသု– ကုန်ပြီ။ ဇေဋ္ဌကပေသကာရော– အကြီးအကဲဖြစ်သော ရက်ကန်းသည်သည်။ ဇေဋ္ဌကကုဋုမ္ဗိကဿ– အကြီးဆုံးသူဌေး၏။ ပုတ္တော– သည်။ အဟောသိ– ပြီ။ အဿ– ထို သား၏။ ဘရိယာပိ– သည်လည်း။ ဇေဋ္ဌကကုဋုမ္ဗိကဿေဝ– အကြီးဆုံးသူဌေး ၏သာ။ ဓီတာ– သည်။ အဟောသိ– ပြီ။ သဗ္ဗာပိ– အလုံးစုံလည်းဖြစ်ကုန်သော။ တာ– ထိုသူဌေးသမီးတို့သည်။ ဝယပတ္တာ– အရွယ်သို့ ရောက်ကုန်သည်၊ (ဟုတွာ)၊ ပရကုလံ– တစ်ပါးသော အမျိုးအိမ်သို့၊ (လင့်အိမ်သို့)၊ ဂစ္ဆန္တိယော– လိုက်သွား ကုန်လသော်။ တေသံ တေသံယေဝ– ထိုထိုသူဌေးသားတို့၏သာ။ ဂေဟာနိ– တို့သို့။ အဂမိံသု– သွားကုန်ပြီ။ အထ– ၌။ ဧကဒိဝသံ– ၌။ ဝိဟာရေ– ကျောင်းတိုက်၌။ ဓမ္မဿဝနံ ဓမ္မဿဝနံ ဓမ္မဿဝနံ– တရားနာရာအရပ်ကို၊ (တရားပွဲကို)၊ ဝါ– တရားနာခြင်းငှာ။ သင်္ဃုဋ္ဌံ–ကြွေးကြော်အပ်ပြီ။ ဝါ– ကြော်ငြာအပ်ပြီ။ “သတ္ထာ– သည်။ ဓမ္မံ– ကို။ ဒေသေဿတိ– လိမ့်မည်။” ဣတိ– သို့။ သုတွာ– ၍။ သဗ္ဗေပိ– အလုံးစုံလည်း ဖြစ်ကုန်သော။ တေ ကုဋုမ္ဗိကာ– ထိုသူဌေးတို့သည်။ “ဓမ္မံ– ကို။ သောဿာမ– နာယူကြစို့။” ဣတိ– ဤသို့ ပြော၍။ ဘရိယာဟိ– တို့နှင့်။ သဒ္ဓိံ– တူ။ ဝိဟာရံ– သို့။ အဂမိံသု– ကုန်ပြီ။ တေသံ– ထိုသူတို့၏။ ဝိဟာရမဇ္ဈံ– ကျောင်း၏အလယ်သို့။ ပဝိဋ္ဌက္ခဏေ– ဝင်ရာခဏ၌။ ဝဿံ– မိုးသည်။ ဥဋ္ဌဟိ– တက်လာပြီ။ ယေသံ– အကြင်သူတို့၏။ ကုလူပကာ ဝါ–အိမ်သို့ ကြွရောက်သော ရဟန်းကိုရင်တို့သည်လည်းကောင်း။ ဉာတိသာမဏေရာဒယော ဝါ– ဆွေမျိုးဖြစ်သောကိုရင်အစရှိသည်တို့သည်လည်းကောင်း။ အတ္ထိ–ကုန်၏။ တေ– ထိုသူတို့သည်။ တေသံ– ထိုရဟန်းကိုရင်တို့၏။ ပရိဝေဏာနိ– ပရိ
ဓမ္မဿဝနံ။ ။ သုဏန္တိ ဧတ္ထာတိ သဝနံ၊ ဓမ္မဿ+သဝနံ ဓမ္မဿဝနံ- တရားနာရာ အရပ်- တရားပွဲကျင်းပရာဌာန- တရားပွဲ၊ ဤနည်းအလို ကံအနက်၌ ဒုတိယာသက်ပါ၊ (တစ်နည်း) သူယတေ သဝနံ၊ ဓမ္မဿ+သဝနံ ဓမ္မဿဝနံ- တရားနာခြင်း၊ ဤနည်း အလို သမ္ပဒါန်အနက်၌ ဒုတိယာသက်ပါ။ [ဓမ္မဿဝနန္တိ ဓမ္မဿဝနဋ္ဌာနံ၊ ဓမ္မဿဝနတ္ထံ ဝါ၊ -ပါစိယော- ၅၅၈။]
...[စာမျက်နှာ- ၃၁]...
ဝုဏ်တို့သို့။ ပဝိသိံသု– ဝင်ကုန်ပြီ။ တေ ပန– ထိုသူတို့သည်ကား။ တထာရူပါနံ– ထိုသို့သဘောရှိသော ရဟန်းကိုရင်တို့၏။ နတ္ထိတာယ– မရှိကုန်သည်၏အဖြစ် ကြောင့်။ ကတ္ထစိ– တစ်စုံတစ်ခုသောပရိဝုဏ်သို့။ ပဝိသိတုံ– ဝင်ခြင်းငှာ။ အဝိသဟန္တာ– မဝံ့ကုန်လသော်။ ဝိဟာရမဇ္ဈေယေဝ– ကျောင်းတိုက်၏ အလယ်၌သာ လျှင်။ အဋ္ဌံသု– တည်နေကုန်ပြီ။ အထ– ၌။ နေ– ထိုသူတို့ကို။ ဇေဋ္ဌကကုဋုမ္ဗိကော–အကြီးအကဲဖြစ်သော သူဌေးသည်။ အာဟ– ပြီ။ (ကိံ)၊ “ အမှာကံ– တို့၏။ ဝိပ္ပကာရံ– ဖောက်ပြန်သော အခြင်းအရာကို။ ပဿထ– ကြည့်ကြလော။ ကုလပုတ္တေဟိ နာမ– အမျိုးကောင်းသားတို့ မည်သည်။ ဧတ္တကေန– ဤမျှလောက်ဖြင့်။ လဇ္ဇိတုံ– ရှက်ခြင်းငှာ။ ယုတ္တံ– သင့်၏။” ဣတိ– ဤသို့ ပြောပြီ။ အယျ– အရှင်! ကိံ ပန– ဘာကို၊ [ပနအနက်မဲ့၊] ကရောမ– ပြုကြမည်နည်း? ဣတိ– ဤသို့ မေးပြီ။ မယံ– တို့သည်။ ဝိဿာသိကဋ္ဌာနဿ– အကျွမ်းဝင်သောရဟန်းကိုရင်တို့၏ နေ ရာဌာန၏။ ဝါ– အကျွမ်းဝင်သော ရဟန်းကိုရင်တို့ရှိရာနေရာဌာန၏၊ [ဝိဿာသေ +နိယုတ္တာ ဝိဿာသိကာ၊ ဝိဿာသိကာနံ+ဌာနံ ဝိဿာသိကဋ္ဌာနံ၊ (တစ်နည်း) ဝိဿာသာ+ဧတ္ထ အတ္ထီတိ ဝိဿာသိကံ၊ ဝိဿာသိကံ+စ+တံ+ဌာနံ စာတိ ဝိဿာသိကဋ္ဌာနံ၊ -မဟာဘာ-၂, ၆၁၁၊] အဘာဝေန– မရှိခြင်းကြောင့်။ ဣမံ ဝိပ္ပကာရံ– ဤဖောက်ပြန်သော အခြင်းအရာသို့။ ပတ္တာ– ရောက်ကြရပြီ။ သဗ္ဗေ– ကုန်သော၊ (မယံ– တို့သည်)၊ ဓနံ– ကို။ သံဟရိတွာ– စုဆောင်း၍။ ပရိဝေဏံ– ကို။ ကရောမ–ဆောက်လုပ်ကြစို့။” ဣတိ– ပြောပြီ။ “အယျ– အရှင်! သာဓု– ကောင်းပါပြီ။” ဣတိ– ပြောပြီ။ ဇေဋ္ဌကော– အကြီးအကဲသည်။ သဟဿံ– တစ်ထောင်ကို။ အဒါသိ– ပေးလှူပြီ၊ (ထည့်ဝင်ပြီ)၊ သေသာ– ကြွင်းသောသူတို့သည်။ ပဉ္စ ပဉ္စ သတာနိ–ငါးရာ ငါးရာတို့ကို၊ (အဒံသု– ကုန်ပြီ)၊ ဣတ္ထိယော– တို့သည်။ အဍ္ဎုတေယျာနိ သတာနိ– အခွဲအားဖြင့် သုံးရာ အခွဲအားဖြင့် သုံးရာတို့ကို၊
အဍ္ဎတေယျာနိ အဍ္ဎတေယျာနိ။ ။ တီဏိယေဝ တတိယာနိ၊ [တိ+သကတ္ထ၌ တိယ၊] အဍ္ဎေန+တတိယာနိ အဍ္ဎတိယာနိ- အခွဲအားဖြင့် ၃ခုသောအရာတို့၊ [အဍ္ဎ+ တတိယ၊ တေသမဍ္ဎူပပဒေနစသောသုတ်ဖြင့် အဍ္ဎ+တတိယကို အဍ္ဎတိယပြု၊- ကစ္စည်း- ၃၈၇၊] (တစ်နည်း) အဍ္ဎံ+တတိယံ ယေသန္တိ အဍ္ဎတိယာနိ- အခွဲဟူသော ၃ ခုမြောက်ရှိသောအရာတို့၊ (နိဒ္ဒေ- ၃၈၇)၊ ထို့ပြင် “အဍ္ဎော စ+တီဏိ စ အဍ္ဎတိယာနိ-
...[စာမျက်နှာ- ၃၂]...
ဝါ– နှစ်ရာ့ငါးဆယ် နှစ်ရာ့ငါးဆယ်တို့ကို၊ (အဒံသု– ကုန်ပြီ)၊ တေ– ထိုသူတို့သည်။ တံ ဓနံ– ထိုဥစ္စာကို။ သံဟရိတွာ– စုဆောင်းပြီး၍။ သတ္ထု– ၏။ ဝသနတ္ထာယ– နေတော်မူခြင်းအကျိုးငှာ။ သဟဿကူဋာဂါရပရိဝါရံ– တစ်ထောင်သော အထွတ်ပါရှိသောကျောင်းအခြံအရံရှိသော။ ဝါ– အထွတ်တပ်အပ်သော ကျောင်း တစ်ထောင်အခြံအရံရှိသော။ မဟာပရိဝေဏံ နာမ– ကြီးကျယ်သော ပရိဝုဏ် မည်သည်ကို။ အာရဘိံသု– အားထုတ်ကုန်ပြီ။ နဝကမ္မဿ– အသစ်ဖြစ်သော အလုပ်၏၊ (အလုပ်သစ်၏)၊ မဟန္တတာယ– ကြီးသည်၏အဖြစ်ကြောင့်။ ဓနေ– သည်။ အပ္ပဟောန္တေ– မလောက်လသော်။ ပုဗ္ဗေ– ရှေး၌။ ဒိန္နဓနတော– ပေးအပ် သော ဥစ္စာမှ။ ပုန– ဖန်။ ဥပဍ္ဎုပဍ္ဎံ– ထက်ဝက်စီ ထက်ဝက်စီကို။ အဒံသု– ကုန်ပြီ။ ပရိဝေဏေ– သည်။ နိဋ္ဌိတေ– ပြီးဆုံးလသော်။ ဝိဟာရမဟံ ဝိဟာရမဟံ ဝိဟာရမဟံ– ကျောင်းပူဇော်ပွဲကို။ ဝါ– ကျောင်းရေစက်ချပွဲကို။ ကရောန္တာ– ကုန်လသော်။ ဗုဒ္ဓပ္ပမုခဿ– သော။ ဘိက္ခုသံဃဿ– အား။ သတ္တာဟံ– လုံး။ မဟာဒါနံ– ကြီးစွာသောအလှူကို။ ဒတွာ– ၍၊ အခွဲနှင့် ၃ခုဖြစ်ကုန်သောအရာတို့၊ [အဍ္ဎ+တိ၊ တေသု ဝုဒ္ဓိ (တစ်နည်း) “တေသမဍ္ဎူပပဒေန”ဟူသော ယောဂဝိဘာဂဖြင့် “အဍ္ဎ+တိ”ကို အဍ္ဎတိယပြု၊]”ဟုလည်း ဆိုသေး ၏၊ (ဝိဗော-၁၈၆)၊ ထိုနောင် “အဍ္ဎတိယာနိ ဧဝ အဍ္ဎတေယျာနိ၊ [အဍ္ဎတိယ+ဏျ၊ တေသု ဝုဒ္ဓိဖြင့် တိ၌ ဣကို ဧဝုဒ္ဓိပြု၊]”ဟု ပြုပါ။ (မောဂ်-၃, ၁၀၅)
တစ်နည်း။ ။ အဍ္ဎတိယေန+ယုတ္တာနိ အဍ္ဎတေယျာနိ- အခွဲအားဖြင့် ၃ခုနှင့် ယှဉ်သော အရာတို့၊(ပဋိဂံ- ၃၃၈)၊ (တစ်နည်း) တိဏ္ဏံ+ပူရဏော တေယျော၊ အဍ္ဎော+ တေယျော ယေသန္တိ အဍ္ဎတေယျာနိ- အခွဲဟူသော ၃ခုမြောက်ရှိသော အရာတို့၊ (ဝိနိစ္ဆယဋီ၊၂၊၆၀)၊ ထိုနောင် ဝိစ္ဆာဘိက္ခညေသု ဒွေ(မောဂ်- ၅၄)သုတ်ဖြင့် အဍ္ဎ တေယျာနိကို “အဍ္ဎတေယျာနိ အဍ္ဎတေယျာနိ”ဟု ဒွိရုပ်ပြု၊ “အဍ္ဎတေယျာနိ အဍ္ဎ တေယျာနိ- အခွဲအားဖြင့် ၃ခု, အခွဲအားဖြင့် ၃ခုဖြစ်ကုန်သော၊ ဝါ- အခွဲအားဖြင့် ၃ခုနှင့် ယှဉ်ကုန်, အခွဲအားဖြင့် ၃ခုနှင့် ယှဉ်ကုန်သော၊ ဝါ- အခွဲဟူသော ၃ခုမြောက်ရှိကုန်, အခွဲဟူသော ၃ခုမြောက်ရှိကုန်သော၊ သတာနိ- အရာတို့ကို”ဟု ပေး၊ အထက်၌ အလွယ်ပေးခဲ့သည်။ (မောဂ်နိ- ၁, ၅၁၀၊ ကစ်ဘာ- ၂, ၁၉၁၊ ၁၉၂)
ဝိဟာရမဟံ။ ။ မဟီယတေ မဟော၊ ဝိဟာရဿ+မဟော ဝိဟာရမဟော- ကျောင်း ကို (ဘုရားရှင်နှင့် သံဃာအား) ပူဇော်ခြင်း၊ (တစ်နည်း) ဝိဟာရေဟိ+မဟော ဝိဟာရ- မဟော- ကျောင်းတို့ဖြင့် ပူဇော်ခြင်း။ (ပါရာဘာ- ၁, ၂၃၃၊ မအူပါရာနိ- ၁, ၃၀၃)
...[စာမျက်နှာ- ၃၃]...
ဝီသတိယာ– (၂၀) ကုန်သော။ ဘိက္ခုသဟဿာနံ– ရဟန်းအထောင်တို့ဖို့။ [ဝီသတိယာ ဘိက္ခုသဟဿာနံ– ရဟန်း၂သောင်းတို့ဖို့၊] စီဝရာနိ– တို့ကို။ သဇ္ဇိံသု– စီ ရင်ကုန်ပြီ။
ပန– ဆက်။ ဇေဋ္ဌကကုဋုမ္ဗိကဿ– ၏။ ဘရိယာ– သည်။ သဗ္ဗေဟိ– အလုံးစုံ သောသူတို့နှင့်။ သမာနံ– တူသည်ကို။ ဝါ– တူအောင်။ အကတွာ– မပြုမူ၍။ အတ္တနော– ၏။ ပညာယ– ပညာ၌။ ဌိတာ– လျက်။ “အတိရေကတရံ– သာ၍လွန်ကဲစွာ။ ကတွာ– ၍။ သတ္ထာရံ– ကို။ ပူဇေဿာမိ– မည်။” ဣတိ– ဤသို့ ကြံ၍။ အနောဇပုပ္ဖဝဏ္ဏေန– အနော်ဇာပန်းအဆင်းကဲ့သို့သော အဆင်းရှိသော။ ဝါ– လိပ်ဆူးရွှေ ပန်းအဆင်းကဲ့သို့သောအဆင်းရှိသော။ သဟဿမူလေန– တစ်ထောင်သော အဖိုးရှိသော။ ဝါ– အဖိုးတစ်ထောင်တန်သော။ သာဋကေန– အဝတ်နှင့်။ သဒ္ဓိံ၊ အနောဇပုပ္ဖစင်္ကောဋကံ– အနော်ဇာပန်းကလပ်ကို။ ဂဟေတွာ– ၍။ အနုမောဒနကာလေ– အနုမောဒနာပြုရာအခါ၌။ သတ္ထာရံ– ကို။ အနောဇပုပ္ဖေဟိ– အနော်ဇာ ပန်းတို့ဖြင့်။ ဝါ– လိပ်ဆူးရွှေပန်းတို့ဖြင့်။ ပူဇေတွာ– ၍။ တံ သာဋကံ– ထိုအဝတ်ကို။ သတ္ထု– ၏။ ပါဒမူလေ– ခြေတော်ရင်း၌။ ဌပေတွာ– ထား၍။ “ဘန္တေ– ရား! နိဗ္ဗတ္တနိဗ္ဗတ္တဋ္ဌာနေ– ဖြစ်ရာ ဖြစ်ရာဘုံဌာန၌။ မေ– တပည့်တော်၏။ သရီရံ– ကိုယ်သည်။ အနောဇပုပ္ဖဝဏ္ဏံယေဝ– အနော်ဇာပန်းအဆင်းကဲ့သို့သော အဆင်းရှိသည်သာ လျှင်။ ဝါ– အနော်ဇာပန်းအဆင်းနှင့် တူသည်သာလျှင်။ ဟောတု– ဖြစ်ပါရစေ၊
အနောဇပုပ္ဖဝဏ္ဏေန။ ။ အနောဇပုပ္ဖဿ+ဝဏ္ဏော ဝိယ ဝဏ္ဏော ယဿာတိ အနောဇပုပ္ဖဝဏ္ဏော- အနော်ဇာပန်း၏ အဆင်းကဲ့သို့သော အဆင်းရှိသောအဝတ်၊ [အနောဇပုပ္ဖ+ဝဏ္ဏ+ဝဏ္ဏ၊ တေသု ဝုဒ္ဓိဖြင့် ရှေ့ဝဏ္ဏကိုချေ၊] အနောဇပုဒ်ကို ပါဠိ သက္ကတအဘိဓာန်တို့၌ မတွေ့ရ၊ “လိပ်ဆူးရွှေပန်း”ဟု မြန်မာပြန်ကြ၏၊ လိပ်ဆူး ရွှေပင်သည် ပင်ငယ်ချုံမျိုးဖြစ်သည်၊ အပွင့်မှာ အညို, အနီ, အဖြူ, အဝါအားဖြင့် ၄ မျိုးကွဲ၏၊ အဝါမျိုးသည် အများဆုံး ဖြစ်၏၊ “လိပ်ဆူးရွှေ, လိပ်စရွှေ, လိပ်သရွှေ”ဟု ဒေသအလိုက် ခေါ်ဝေါကြ၏၊ မြန်မာပြည်အထက်ပိုင်းတွင် မိုးရာသီမှာ များစွာပေါက် ရောက်တတ်၏၊ စိုစွတ်သောဒေသများတွင်မူ ၁၂ရာသီလုံး စိမ်းလန်းစိုပြေ၍ ပေါက်နေ သည်ကို တွေ့ရ၏၊ ဇာဋီသစ်- ၃၁၌ “အနောဇပုပ္ဖ”ကို “ဇယသုမနပုပ္ဖ- ခေါင်ရမ်းပန်း, မိုးစွေပန်း”ဟု ဆို၏။
...[စာမျက်နှာ- ၃၄]...
မေ– ၏။ နာမံ စ– အမည်သည်လည်း။ အနောဇော ဧဝ– အနောဇာသည်သာ။ ဟောတု– ဖြစ်ပါရစေ။” ဣတိ– သို့။ ပတ္ထနံ– ဆုတောင်းမှုကို။ ပဋ္ဌပေသိ– ဖြစ်စေပြီ။ သတ္ထာ– သည်။” ဧဝံ– ဤသင်တောင်းသည့်အတိုင်း။ ဟောတု– ဖြစ်ပါစေ။” ဣတိ– သို့။ အနုမောဒနံ– ကို။ အကာသိ– ပြီ။ သဗ္ဗေပိ– ကုန်သော။ တေ– ထိုသူတို့သည်။ ယာဝတာယုကံ– အသက်ဆုံးသည့်တိုင်အောင်။ ဌတွာ– တည်၍။ တတော– ထို လူ့ဘဝမှ။ စုတာ– ကုန်သည်၊ (ဟုတွာ)၊ ဒေဝလောကေ– ၌။ နိဗ္ဗတ္တိတွာ– ၍။ ဣမသ္မိံ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒေ– ဤဘုရားရှင်ပွင့်တော်မူရာအခါ၌။ စဝိတွာ– ၍။ ဇေဋ္ဌကကုဋုမ္ဗိကော– အကြီးဆုံးသူဌေးသည်။ ကုက္ကုဋဝတီနဂရေ– ကုက္ကုဋဝတီမြို့၌။ ရာဇကုလေ– မင်းမျိုး၌။ နိဗ္ဗတ္တိတွာ– ၍။ ဝယပ္ပတ္တော– အရွယ်သို့ရောက်သည်၊ (သမာနော)၊ မဟာကပ္ပိနရာဇာ နာမ– မဟာကပ္ပိနမင်းမည်သည်။ အဟောသိ– ပြီ။ သေသာ– ကြွင်းသောသူတို့သည်။ အမစ္စကုလေ– အမတ်မျိုး၌။ နိဗ္ဗတ္တိံသု– ကုန်ပြီ။ ဇေဋ္ဌကကုဋုမ္ဗိကဿ– အကြီးဆုံးသူဌေး၏။ ဘရိယာ– သည်။ မဒ္ဒရဋ္ဌေ– မဒ္ဒတိုင်း၌။ သာဂလနဂရေ– သာဂလမြို့၌။ ရာဇကုလေ– ၌။ နိဗ္ဗတ္တိ– ပြီ။ အဿာ– ထိုသူမ၏။ သရီရံ– သည်။ အနောဇပုပ္ဖဝဏ္ဏမေဝ– အနော်ဇာပန်းအဆင်းကဲ့သို့ သော အဆင်းရှိသည်သည်သာလျှင်။ ဝါ– အနော်ဇာပန်းအဆင်းနှင့် တူသည် သာလျှင်။ အဟောသိ– ပြီ။ အဿာ– ထိုသူမ၏။ နာမံ– ကို။ အနောဇာတွေဝ– အနောဇာဟူ၍သာ။ ကရိံသု– ပြုကုန်ပြီ။ သာ– ထိုအနောဇာသည်။ ဝယပတ္တာ–အရွယ်သို့ရောက်သည်၊ (သမာနာ)၊ မဟာကပ္ပိနရညော– မဟာကပ္ပိနမင်း၏။ ဂေဟံ– နန်းတော်သို့။ ဂန္တွာ– လိုက်သွား၍။ အနောဇာဒေဝီ နာမ– အနောဇာ မိဖုရားမည်သည်။ အဟောသိ– ပြီ။ သေသိတ္ထိယောပိ– ကြွင်းသော အမျိုးသမီး တို့သည်လည်း။ အမစ္စကုလေသု– အမတ်မျိုးတို့၌။ နိဗ္ဗတ္တိတွာ– ၍။ ဝယပ္ပတ္တာ–ကုန်သည်၊ (သမာနာ– ကုန်လသော်၊) တေသံယေဝ အမစ္စပုတ္တာနံ– ထိုအမတ်၏ သားတို့၏သာလျှင်။ ဂေဟာနိ– တို့သို့။ အဂမံသု– ကုန်ပြီ။ သဗ္ဗေ– ကုန်သော။ တေ– တို့သည်။ ရညော– ၏။ သမ္ပတ္တိသဒိသံ– စည်းစိမ်နှင့်တူသော။ သမ္ပတ္တိံ– စည်းစိမ် ကို။ အနုဘဝိံသု– ခံစားကုန်ပြီ။ ယဒါ– အကြင်အခါ၌။ ရာဇာ– သည်။ သဗ္ဗာလင်္ကာရပဋိမဏ္ဍိတော– အလုံးစုံသော အဆင်တန်ဆာတို့ဖြင့် ဆင်ယဉ်အပ် သည်၊ (ဟုတွာ)၊ ဟတ္ထိံ– ဆင်သို့။ အဘိရုဟိတွာ– တက်စီး၍။ ဝိစရိ– လှည့်လည်။
...[စာမျက်နှာ- ၃၅]...
ပြီ။ တဒါ– ထိုအခါ၌။ တေပိ– ထိုအမတ်၏ သားတို့သည်လည်း။ တထေဝ– ထို အတူသာလျှင်။ ဝိစရန္တိ– လှည့်လည်ကုန်၏။ တသ္မိံ– ထိုမင်းသည်။ အဿေန ဝါ–မြင်းဖြင့်သော်လည်းကောင်း။ ရထေန ဝါ– ရထားဖြင့်သော်လည်းကောင်း။ ဝိစရန္တေ– လသော်။ တေပိ– ထိုအမတ်၏ သားတို့သည်လည်း။ တထေဝ– ထို့အတူ သာလျှင်။ ဝိစရန္တိ– ကုန်၏။ ဧဝံ– သို့လျှင်။ တေ– ထိုသူတို့သည်၊ (ထိုမင်းနှင့် အမတ် ၏ သားတို့သည်)၊ ဧကတော– တည်း။ ဟုတွာ– ၍။ ကတာနံ– ပြုအပ်ခဲ့ကုန်သော။ ပုညာနံ– ကောင်းမှုတို့၏။ အာနုဘာဝေန– အာနုဘော်ကြောင့်။ ဧကတောဝ– သာ လျှင်။ သမ္ပတ္တိံ– ကို။ အနုဘဝိံသု– ကုန်ပြီ။ ပန– ဆက်။ ရညော– မင်း၏။ ဗလော–ဗလလည်းကောင်း။ ဗလဝါဟနော– ဗလဝါဟနလည်းကောင်း။ ပုပ္ဖော– ပုပ္ဖလည်းကောင်း။ ပုပ္ဖဝါဟနော– ပုပ္ဖဝါဟနလည်းကောင်း။ သုပတ္တော– သုပတ္တလည်းကောင်း။ ဣတိ– သို့။ ပဉ္စ– ၅စီးကုန်သော။ အဿာ– မြင်းတို့သည်။ ဟောန္တိ– ရှိကုန် ၏။ ရာဇာ– သည်။ တေသု– ထိုမြင်း၅စီးတို့တွင်။ သုပတ္တံ– မည်သော။ အဿံ– မြင်း သို့။ သယံ– ကိုယ်တိုင်။ အာရောဟတိ– တက်စီး၏။ ဣတရေ– သုပတ္တမှ အခြား ကုန်သော။ စတ္တာရော– မြင်း၄ကောင်တို့ကို။ အဿာရောဟာနံ– မြင်းသည် တော်တို့အား။ သာသနာဟရဏတ္ထာယ– သတင်းကို ဆောင်ယူခြင်းအကျိုးငှာ။ အဒါသိ– ပြီ။ ရာဇာ– မင်းသည်။ တေ– ထိုမြင်းသည်တော်တို့ကို။ ပါတောဝ– ၌ပင်။ ဘောဇေတွာ– စားသောက်စေပြီး၍။ ဝါ– ကျွေးမွေးပြီး၍။ “ဂစ္ဆထ– သွားကြလော။ ဒွေ ယောဇနာနိ ဝါ– ၂ယူဇနာတို့တိုင်တိုင်သော်လည်းကောင်း။ ဝါ– ၂ယူဇနာ ခရီးတို့သို့သော်လည်းကောင်း။ တီဏိ (ယောဇနာနိ) ဝါ– ၃ယူဇနာတို့တိုင်တိုင် သော်လည်းကောင်း။ ဝါ– ၃ယူဇနာခရီးတို့သို့သော်လည်းကောင်း။ အာဟိဏ္ဍိတွာ– လှည့်လည်၍။ ဗုဒ္ဓဿ ဝါ– ၏လည်းကောင်း။ ဓမ္မဿ ဝါ– ၏လည်းကောင်း။ သံဃဿ ဝါ– ၏လည်းကောင်း။ ဥပ္ပန္နဘာဝံ– ပွင့်ပေါ်သည်၏အဖြစ်ကို။ ဉတွာ– သိ၍၊ (သိရလျှင်)၊ မယှံ– ငါ့ဖို့၊ (တစ်နည်း) မယှံ– ၏၊ (သန္တိကံ– သို့၊) သုခသာသနံ–ချမ်းသာကောင်းမွန်သော သတင်းစကားကို၊ (သတင်းကောင်းကို)၊ အာဟရထ–ဆောင်ခဲ့ကြလော။” ဣတိ– ဤသို့ မှာကြား၍။ ပေသေသိ– စေလွှတ်ပြီ။ တေ– ထိုမြင်းသည်တော်တို့သည်။ စတူဟိ– ၄ခုကုန်သော။ ဒွါရေဟိ– မြို့တံခါးတို့မှ။ နိက္ခမိတွာ– ထွက်၍။ တီဏိ ယောဇနာနိ– ၃ယူဇနာတို့တိုင်တိုင်။ ဝါ– တို့သို့။ အာ–
...[စာမျက်နှာ- ၃၆]...
ဟိဏ္ဍိတွာ– လှည့်လည်၍။ သာသနံ– သတင်းစကားကို။ အလဘိတွာ– မရလ သော်။ ပစ္စာဂစ္ဆန္တိ– ပြန်လာကုန်၏။
အထ– ၌။ ဧကဒိဝသံ– ၌။ ရာဇာ– သည်။ သုပတ္တံ– သုပတ္တမည်သော။ အဿံ–မြင်းကို။ အာရုယှ– တက်စီး၍။ အမစ္စသဟဿပရိဝုတော– အမတ်တစ်ထောင် ခြံရံအပ်သည်၊ (ဟုတွာ)၊ ဥယျာနံ– သို့။ ဂစ္ဆန္တော– သော်။ ကိလန္တရူပေ– ပင်ပန်း ကုန်သည်၏အဖြစ်ဟူသော သဘောရှိကုန်သော။ ဝါ– ပင်ပန်းခြင်းသဘောရှိ ကုန်သော။ ပဉ္စသတဝါဏိဇကေ– (၅၀၀) သောကုန်သည်တို့ကို။ နဂရံ– သို့။ ပဝိသန္တေ– ဝင်နေသည်တို့ကို။ ဒိသွာ– ၍။ “ဣမေ– ဤကုန်သည်တို့သည်။ အဒ္ဓါနကိလန္တာ– လမ်းခရီးကြောင့် ပင်ပန်းကုန်၏။ ဝါ– ခရီးပန်းလာကုန်၏၊ [ဓမ္မဘာ-၂, ၂၅၊ မဂ္ဂကိလန္တောရှု၊] အဒ္ဓါ– မချွတ်ဧကန်။ ဣမေသံ– ဤကုန်သည်တို့၏။ သန္တိကာ– မှ။ ဧကံ– တစ်ခုသော။ ဘဒ္ဒကံ– ကောင်းသော။ သာသနံ– ကို။ သောဿာမိ– ကြား ရလိမ့်မည်။” ဣတိ– ဤသို့ ကြံ၍။ တေ– ထိုကုန်သည်တို့ကို။ ပက္ကောသာပေတွာ– ခေါ်စေ၍။ “ ကုတော– အဘယ်အရပ်မှ။ အာဂစ္ဆထ– လာခဲ့ကြသနည်း?” ဣတိ– သို့။ ပုစ္ဆိ– ပြီ။ ဒေဝ– အရှင်မင်းမြတ်! ဣတော– ဤကုက္ကုဋဝတီမြို့မှ။ ဝီသတိယောဇနသတမတ္ထကေ– ယူဇနာ (၁၂၀) ၏ အထက်၌။ သာဝတ္ထိ နာမ– မည်သော။ နဂရံ– သည်။ အတ္ထိ– ၏။ တတော– ထိုသာဝတ္ထိမြို့မှ။ အာဂစ္ဆာမ– လာခဲ့ပါကုန်၏။ ဣတိ– ဤသို့ လျှောက်တင်ကုန်ပြီ။ ဝေါ– သင်တို့၏။ ပဒေသေ– အရပ်၌။ ကိဉ္စိ–တစ်စုံတစ်ခုသော။ ဥပ္ပန္နံ– ဖြစ်ပေါ်နေသော။ သာသနံ– သည်။ အတ္ထိ ပန– ရှိ သလော? ဣတိ– မေးပြီ။ ဒေဝ– မြတ်! အညံ– အခြားသော။ ကိဉ္စိ– တစ်စုံတစ် ခုသောသတင်းသည်။ နတ္ထိ– မရှိပါ။ ပန– သို့သော်လည်း။ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေါ– ဘုရား ရှင်သည်။ ဥပ္ပန္နော– ပွင့်တော်မူပြီ။ ဣတိ– ဤသို့ လျှောက်တင်ကုန်ပြီ။ ရာဇာ– သည်။ တာဝဒေဝ– ထိုခဏ၌ပင်။ ပဉ္စဝဏ္ဏာယ– ၅-ပါးအပြားရှိသော။ ပီတိယာ–
ပဉ္စဝဏ္ဏာယ ပီတိယာ။ ။ “ပဉ္စဝဏ္ဏာယာတိ ခုဒ္ဒိကာဒိဝသေန ပဉ္စပကာရာယ (ဒီဋီ- ၂၁၆၊ သီဋီသစ်၊၂၊၂၁၊ )”ဟု ဖွင့်သဖြင့် ဝဏ္ဏသဒ္ဒါ ပကာရအနက်ဟောတည်း၊ အဘိဓာန်လာအနက်တို့တွင် ပမာဏအနက်ဟု ဆရာတို့ မိန့်သည်၊(သီဘာ- ၂, ၂၅၉)၊ “ဝဏ္ဏီယတိ အဏုမဟန္တာဒိဝသေန ပမီယတီတိ ဝဏ္ဏော၊(ဒီဋီ၊၂၊၁၀၂၊ နီတိဓာတု- ၃၀၀)၊ ပဉ္စ+ဝဏ္ဏာ ဧတိဿာ တိ ပဉ္စဝဏ္ဏာ- ၅ပါးအပြားရှိသောပီတိ”ဟုပြုပါ၊ “ဘုရား
...[စာမျက်နှာ- ၃၇]...
ပီတိသည်။ ဝါ– ဖြင့်။ ဖုဋ္ဌသရီရော– တွေ့ထိအပ်သောကိုယ်ရှိသည်၊ (ဟုတွာ)၊ ကိဉ္စိ–တစ်စုံတစ်ခုကို။ သလ္လက္ခေတုံ– မှတ်သားခြင်းငှာ။ အသက္ကောန္တော– မစွမ်း နိုင်လသော်။ မုဟုတ္တံ– တစ်မုဟုတ်မျှ။ ဝီတိနာမေတွာ– ကုန်လွန်စေ၍။ “တာတာ–မောင်မင်းတို့! ကိံ– ဘာကို။ ဝဒေထ– ပြောလိုက်ကုန်သနည်း?” ဣတိ– သို့။ ပုစ္ဆိ၊ ဒေဝ– မင်းမြတ်! ဗုဒ္ဓေါ– သည်။ ဥပ္ပန္နော– ပွင့်တော်မူပြီ။ ဣတိ– ဤသို့ လျှောက် တင်ကုန်ပြီ။ ရာဇာ– သည်။ ဒုတိယမ္ပိ– ၂ကြိမ်မြောက်လည်းကောင်း။ တတိယမ္ပိ– ၃ကြိမ်မြောက်လည်းကောင်း။ တထေဝ– ထိုရှေးနည်းအတူသာလျှင်။ ဝီတိနာမေတွာ– စေ၍။ စတုတ္ထေ– ၄ခုမြောက်သော။ ဝါရေ– အကြိမ်၌။ “တာတာ– တို့! ကိံ– ကို။ ဝဒေထ– ကုန်သနည်း?” ဣတိ– သို့။ ပုစ္ဆိတွာ– ၍။ “ ဒေဝ– မြတ်! ဗုဒ္ဓေါ– သည်။ ဥပ္ပန္နော– ပြီ။” ဣတိ– သို့။ ဝုတ္တေ– လျှောက်တင်အပ်သော်။ “တာတာ– တို့! ဝေါ–သင်တို့အား။ သတသဟဿံ– တစ်သိန်းကို။ ဒဒါမိ– ပေးပါ၏။” ဣတိ– သို့။ ဝတွာ– ၍။ “အညမ္ပိ– အခြားလည်းဖြစ်သော။ ကိဉ္စိ– သော။ သာသနံ– သည်။ အတ္ထိ– ရှိ သေးသလော?” ဣတိ ပုစ္ဆိ၊ ဒေဝ– မြတ်! အတ္ထိ– ရှိပါသေး၏။ ဓမ္မော– သည်။ ဥပ္ပန္နော– ပြီ။ ဣတိ– ပြီ။ ရာဇာ– သည်။ တမ္ပိ– ထိုစကားကိုလည်း။ သုတွာ– ၍။ ပုရိမနယေနေဝ– ရှေးနည်းဖြင့်သာလျှင်။ တယော ဝါရေ– ၃ကြိမ်တို့တိုင်တိုင်။ ဝီတိနာမေတွာ– စေ၍။ စတုတ္ထေ– သော။ ဝါရေ– ၌။ “ ဓမ္မော– သည်။ ဥပ္ပန္နော–ပြီ။” ဣတိ ဝုတ္တေ၊ “ဣဓာပိ– ဤတရားပွင့်တော်မူပြီဟူသော စကား၌လည်း။ ဝါ– ကြောင့်လည်း။ ဝေါ– တို့အား။ သတသဟဿံ– ကို။ ဒမ္မိ– ပါ၏။” ဣတိ ဝတွာ “တာတာ– တို့! အပရမ္ပိ– အခြားလည်းဖြစ်သော။ သာသနံ၊ အတ္ထိ– လော?” ဣတိ– ပွင့်တော်မူပြီ”ဟူသော အသံကို ကြားရုံမျှဖြင့် ထိုမျှလောက် ပီတိဖြစ်ရသည်မှာ ပြုအပ် ခဲ့သော ရှေးဆုတောင်းကောင်းမှုအထူးရှိသောကြောင့်တည်း။ (သံဋီ၊ ၂၊ ၁၉၉)
ပီတိ၅မျိုး။ ။ ပီတိ၅မျိုးဟူသည် (၁) ခုဒ္ဒိကာပီတိ- ကြက်သီးမွေးညှင်းထရုံမျှ သေး ငယ်စွာ ဖြစ်သောပီတိ, (၂) ခဏိကာပီတိ- လျှပ်စစ်ပြက်သလို ခဏခဏဖြစ်၍ ခဏ ခဏပျက်သောပီတိ, (၃) ဩက္ကန္တိကာပီတိ- ဒီရေလှိုင်းလုံးကြီး လွှမ်းဖုံးလာသကဲ့သို့ တစ်ကိုယ်လုံး၌ လွှမ်းဖုံးသက်ရောက်သောပီတိ, (၄) ဥဗ္ဗေဂါပီတိ- မိမိအဟုန်ဖြင့် ကိုယ် ကို အထက်သို့ မြှောက်နိုင်သောပီတိ, (၅) ဖရဏာပီတိ- ဥဗ္ဗေဂါထက် ကြာရှည်စွာ တစ်ကိုယ်လုံးမှာ ပျံ့နှံ့သောပီတိတို့တည်း။ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၅၈)
...[စာမျက်နှာ- ၃၈]...
ပုစ္ဆိ၊ ဒေဝ! အတ္ထိ၊ သံဃရတနံ– သံဃာရတနာသည်။ ဥပ္ပန္နံ– ပြီ။ ဣတိ– ပြီ။ ရာဇာ– သည်။ တမ္ပိ– ကိုလည်း။ သုတွာ– ၍။ တယော ဝါရေ– တို့တိုင်တိုင်၊ ဝီတိနာမေတွာ၊ စတုတ္ထေ ဝါရေ– ၌။ “သံဃော”တိ– သံဃာဟူသော။ ပဒေ– ပုဒ်ကို။ ဝုတ္တေ–လျှောက်တင်အပ်သော်။ “ ဣဓာပိ– ဤသံဃာရတနာ ပွင့်တော်မူပြီဟူသော စကား၌လည်း။ ဝါ– ကြောင့်လည်း။ ဝေါ၊ သတသဟဿံ၊ ဒမ္မိ၊ ဣတိ ဝတွာ၊ အမစ္စသဟဿံ– အမတ်တစ်ထောင်ကို။ ဩလောကေတွာ– ၍။ “တာတာ– တို့! ကိံ– ဘာကို။ ကရိဿထ– ပြုလုပ်ကြမည်နည်း?” ဣတိ ပုစ္ဆိ၊ ဒေဝ– မြတ်! တုမှေ– တို့သည်။ ကိံ– ကို။ ကရိဿထ– ကြမည်နည်း? ဣတိ– မေးကုန်ပြီ။ တာတာ– တို့! အဟံ– သည်။ “ ဗုဒ္ဓေါ– သည်။ ဥပ္ပန္နော၊ ဓမ္မော ဥပ္ပန္နော၊ သံဃော ဥပ္ပန္နော–ပြီ။” ဣတိ– သို့။ သုတွာ– ကြားရပြီး၍။ ပုန– ဖန်။ န နိဝတ္တိဿာမိ– မပြန်တော့။ သတ္ထာရံ– ကို။ ဥဒ္ဒိဿ– ရည်မှန်း၍။ ဂန္တွာ– ၍။ တဿ– ထိုဘုရားရှင်၏။ သန္တိကေ– ၌။ ပဗ္ဗဇိဿာမိ– ရဟန်းပြုတော့မည်။ ဣတိ– ဤသို့ ပြောပြီ။ ဒေဝ–မြတ်! မယမ္ပိ–ကျွန်တော်မျိုးတို့သည်လည်း။ တုမှေဟိ– တို့နှင့်။ သဒ္ဓိံ– အတူ။ ပဗ္ဗဇိဿာမ– ရဟန်း ပြုကြပါမည်။ ဣတိ– ဤသို့ လျှောက်တင်ကုန်ပြီ။ ရာဇာ– သည်။ သုဝဏ္ဏပဋ္ဋေ– ရွှေပြား၌။ အက္ခရာနိ– အက္ခရာတို့ကို။ လိခါပေတွာ– ရေးစေ၍။ ဝါဏိဇကေ– ကုန် သည်တို့ကို။ အာဟ– ပြီ။ (ကိံ)၊ “အနောဇာ နာမ– မည်သော။ ဒေဝီ– သည်။ တုမှာကံ– တို့အား။ တီဏိသတသဟဿာနိ– ၃သိန်းတို့ကို။ ဒဿတိ– လိမ့်မည်။ နံ– ထို အနောဇာမိဖုရားကို။ ဧဝဉ္စ ပန– ဤသို့ကား၊ (ဒီလိုတော့)၊ ဝဒေယျာထ– လျှောက် တင်ကြလော၊ (ကိံ)၊] ရညာ– သည်။ တေ– အရှင်မိဖုရားအား။ ဣဿရိယံ– အစိုး ရသူ၏ဖြစ်ကြောင်းဖြစ်ရာ ရာထူးဂုဏ်သိန်စည်းစိမ်ကို။ ဝိဿဋ္ဌံ– စွန့်လွှတ်အပ်ပြီ၊
ဧဝဉ္စ ပန။ ။ ပနကား အနက်မဲ့တည်း၊ စကို အဋ္ဌာနပယောဂ- ယှဉ်သင့်ရာ မဟုတ်သော နေရာ၌ သုံးစွဲခြင်း(အဋ္ဌာနပယုဂ်)သမုစ္စည်းအနက် ယူ၍ “ဝဒေယျာထ, အာရောစေယျာထ”တို့နှင့် တွဲကာ “နံ- ကို၊ ရညာ၊ ပေ ၊ ပရိဘုဉ္ဇာဟိ ကိရ- တဲ့၊ ဣတိ ဧဝံ- သို့၊ ဝဒေယျာထ စ- လျှောက်တင်လည်း လျှောက်တင်ကြလော၊ ဝေါ- တို့အား၊ ]ရာဇာ- သည်၊ ကဟံ- နည်း? ဣတိ သစေ ပုစ္ဆတိ၊ ပေ ၊ ဂတော- ပြီ} ဣတိ အာရောစေယျာထ စ- ဖြေကြားလည်း ဖြေကြားကြလော”ဟု ပေးပါ၊ အထက်၌ အလွယ်ပေးခဲ့ သည်။(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၉၁၊ သာရတ္ထ၊၂၊၃၈၊ ပါရာဘာ- ၂, ၃၀၀၊ ဘုရားပါရာနိ- ၈၂)
...[စာမျက်နှာ- ၃၉]...
ဝါ– လွှဲပြောင်းအပ်ခဲ့ပြီ။ ယထာသုခံ– ချမ်းသာသည့်အားလျော်စွာ။ သမ္ပတ္တိံ– စည်း စိမ်ကို။ ပရိဘုဉ္ဇာဟိ ကိရ– သုံးဆောင်ပါလောတဲ့။’ ဣတိ– ဤသို့ လျှောက်တင် ကြလော။ ဝေါ– တို့အား၊] ရာဇာ– သည်။ ကဟံ– အဘယ်မှာနည်း?’ ဣတိ– သို့။ သစေ ပုစ္ဆတိ– အကယ်၍ မေးအံ့၊ (ဧဝံ သတိ)၊] သတ္ထာရံ– ကို။ ဥဒ္ဒိဿ– ရည်မှန်း၍။ ပဗ္ဗဇိဿာမိ– ရဟန်းပြုတော့မည်။ ဣတိ– သို့။ ဝတွာ၊ ဂတော– သွားပါပြီ။’ ဣတိ– သို့။ အာရောစေယျာထ– ဖြေကြားကြလော။ ဣတိ– ဤသို့ ပြောပြီ။ အမစ္စာပိ–အမတ်တို့သည်လည်း။ အတ္တနော အတ္တနော– မိမိ၏ မိမိ၏။ ဘရိယာနံ– တို့အား။ တထေဝ– ထို့အတူသာလျှင်။ သာသနံ– ကို။ ပဟိဏိံသု– ပို့ကုန်ပြီ။ ရာဇာ– သည်။ ဝါဏိဇကေ– ကုန်သည်တို့ကို။ ဥယျောဇေတွာ– စေလွှတ်၍။ အဿံ– မြင်းပေါ်သို့။ အဘိရုယှ– တက်၍။ အမစ္စသဟဿပရိဝုတော– အမတ်တစ်ထောင်ခြံရံအပ် သည်၊ (ဟုတွာ)၊ တံ ခဏံယေဝ– ထိုခဏ၌ပင်လျှင်။ နိက္ခမိ– ထွက်ခွာပြီ။
သတ္ထာပိ– သည်လည်း။ တံ ဒိဝသံ– ထိုနေ့၌။ ပစ္စူသကာလေ– ၌။ လောကံ– ကို။ ဝေါလောကေန္တော– သော်။ သပရိဝါရံ– အခြံအရံနှင့်တကွဖြစ်သော။ မဟာကပ္ပိနရာဇာနံ– မဟာကပ္ပိနမင်းကို။ ဒိသွာ– ၍။ “ အယံ မဟာကပ္ပိနော– သည်။ ဝါဏိဇကာနံ– ကုန်သည်တို့၏။ သန္တိကာ– မှ။ တိဏ္ဏံ– ၃-ပါးကုန်သော။ ရတနာနံ– ရတနာတို့၏။ ဥပ္ပန္နဘာဝံ– ပွင့်ပေါ်ကုန်သည်၏အဖြစ်ကို။ သုတွာ– ၍။ တေသံ– ထိုကုန်သည်တို့၏။ ဝစနံ– ကို။ တီဟိ– ၃ခုကုန်သော။ သတသဟဿေဟိ– အသိန်း တို့ဖြင့်။ [တီဟိ သတသဟဿေဟိ– ၃သိန်းတို့ဖြင့်၊] ပူဇေတွာ– ၍။ ရဇ္ဇံ– မင်း၏ အဖြစ်ကို။ ပဟာယ– ပယ်စွန့်၍။ အမစ္စသဟဿေဟိ– အမတ်တစ်ထောင်တို့ သည်။ ပရိဝုတော– ခြံရံအပ်လျက်။ မံ– ကို။ ဥဒ္ဒိဿ– ၍။ ပဗ္ဗဇိတုကာမော– ရဟန်း ပြုခြင်းငှာ အလိုရှိသည်၊ (ဟုတွာ)၊ သွေ– ၌။ နိက္ခမိဿတိ– ထွက်လာလိမ့်မည်။ သော– ထိုမဟာကပ္ပိနမင်းသည်။ သပရိဝါရော– အခြံအရံနှင့်တကွ။ ပဋိသမ္ဘိဒါဟိ–တိုနှင့်။ သဟ– ကွ။ အရဟတ္တံ– သို့။ ပါပုဏိဿတိ– လိမ့်မည်။ အဿ– ထိုမဟာ ကပ္ပိနမင်းကို။ ပစ္စုဂ္ဂမနံ– ခရီးဦးကြိုဆိုခြင်းကို။ ကရိဿာမိ– ပြုအံ့။” ဣတိ– ဤသို့ ကြံတော်မူ၍။ ပုနဒိဝသေ– နောက်နေ့၌။ ခုဒ္ဒကဂါမဘောဇကံ– ရွာစားငယ်ကို။ ပစ္စုဂ္ဂစ္ဆန္တော– ခရီးဦးကြိုဆိုသော။ စက္ကဝတ္တီ ဝိယ– စကြာဝတေးမင်းသည်ကဲ့သို့၊
...[စာမျက်နှာ- ၄၀]...
သယမေဝ– ကိုယ်တော်တိုင်သာလျှင်။ ပတ္တစီဝရံ– သပိတ်သင်္ကန်းကို။ ဂဟေတွာ– ယူ၍။ ဝီသယောဇနသတံ– ယူဇနာ (၁၂၀) ရှိသော။ မဂ္ဂံ– လမ်းသို့။ ပစ္စုဂ္ဂန္တွာ– ရှေးရှု ကြွတော်မူ၍။ စန္ဒဘာဂါယ– စန္ဒဘာဂါမည်သော။ နဒိယာ– မြစ်၏။ တီရေ– ကမ်း
စန္ဒဘာဂါယ။ ။ စန္ဒဘာဂတော+ပဘဝတီတိ စန္ဒဘာဂါ- စန္ဒဘာဂတောင်မှ စတင် ဖြစ်ခဲ့သောမြစ်၊ [စန္ဒဘာဂ+ဏ+အာ၊- ဓာန်ဋီ- ၆၈၂၊] (တစ်နည်း) စန္ဒဿ+ဘာဂေါ ယဿန္တိ စန္ဒဘာဂါ၊ [စန္ဒ+ဘာဂ၊- ထောမ၊ ဝိဓာန်၊] အပ- ၂, ၁၂၀၌ ဤစန္ဒဘာဂါမြစ်ကို “မဟာစန္ဒာမြစ်”ဟုလည်း ခေါ်၏။
တစ်နည်း။ ။ သန့်ရှင်းဖြူစင်သော သဲသောင်ပြင်ကြောင့်လည်းကောင်း အရောင် အဆင်းနှင့်ပြည့်စုံ၍ ကြည်လင်ချိုမြိန်သော ရေတို့ဖြင့် ပြည့်နေသောကြောင့်လည်း ကောင်း လရောင်ဆန်း၍ ကြက်သရေရှိသောအရောင်ရှိလျက် စီးဆင်းသွားသော ကြောင့် စန္ဒဘာဂါမြစ်ခေါ်သည်ဟု အပ. ဋ္ဌ- ၂, ၄၄၌ ဆို၏၊ ထိုအလို “စန္ဒဿ+ဘာ စန္ဒဘာ၊ စန္ဒဘာ+ဧတိဿံ အတ္ထီတိ စန္ဒဘာ- လရောင်ရှိရာမြစ်၊ [စန္ဒဘာ+ဏ+အာ၊] စန္ဒဿ+ဘာ ဧတိဿန္တိ ဝါ စန္ဒဘာ၊ [စန္ဒ+ဘာ၊] စန္ဒဘာ+ဂစ္ဆတီတိ စန္ဒဘာဂါ- လ ရောင်ရှိလျက် စီးသွားသောမြစ်၊ [စန္ဒဘာ+ဂမု+ကွိ၊]၊ (တစ်နည်း) စန္ဒဘာကိရဏသဿိရီကာဘာ+ဂစ္ဆတီတိ စန္ဒဘာဂါ- လရောင်ကြောင့် ကြက်သရေရှိသောအရောင် ရှိလျက် စီးသွားသောမြစ်၊ [စန္ဒဘာကိရဏသဿိရိကာဘာ+ဂါ၊ (ဂမု+ကွိ+အာ)၊ ကိရဏသဿိရိကာဘာကိုချေ၊]”ဟု ပြုပါ၊ [“စန္ဒဘာကိရဏသဿိရိကာဘာ”ကိုကား “စန္ဒောဝ+ဘာ၊ စန္ဒဘာ- တောက်ပသောလ၊(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၃၉)၊ စန္ဒဘာယ+ကိရဏော စန္ဒဘာကိရဏော- လ၏အရောင်၊ သဟ+သိရိယာ ယာ ဝတ္တတီတိ သဿိရိကာ-ကျက်သရေရှိသော အရောင်၊ သဿိရိကာ စ+သာ+အာဘာ စာတိ သဿိရိကာဘာ၊ စန္ဒဘာကိရဏေန+သဿိရိကာဘာ ဧတိဿန္တိ စန္ဒဘာကိရဏသဿိရိကာဘာ-လရောင်ကြောင့် ကျက်သရေရှိသော အရောင်ရှိရာမြစ်”ဟု ပြုပါ။]
တစ်နည်း။ ။ ရေပြင်၌ လဝန်းအရိပ်နှင့်လည်းကောင်း, ကြည်လင်သန့်ရှင်း အညစ် အကြေးကင်းသော ရေနှင့်လည်းကောင်း ပုလဲပွင့်ပမာ ဖြူဖွေးသော သဲသောင်ပြင် အခင်းနှင့်လည်းကောင်း ပြည့်စုံသောကြောင့် လနှင့်တူရကား စန္ဒဘာဂါမြစ်ခေါ် သည်ဟု အပ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၄၈၌ ဆို၏၊ ထိုအလို “ စန္ဒံ မနံ ရုစိံ အဇ္ဈာသယံ ဉတွာ ဝိယ ဇာတောတိ စန္ဒော- စိတ်အလိုကို သိ၍ ဖြစ်ပေါ်လာသကဲ့သို့ ဖြစ်ပေါ်လာသောလ၊ [စန္ဒ+ဏ၊] စန္ဒေန+ဘာဂါ သဒိသာတိ စန္ဒဘာဂါ- လနှင့်တူသောမြစ်၊ [စန္ဒ+ဘာဂ၊]”ဟု ပြုပါ။
...[စာမျက်နှာ- ၄၁]...
နား၌။ နိဂြောဓရုက္ခမူလေ– ပင်ညောင်ပင်ရင်း၌။ ဆဗ္ဗဏ္ဏရသ္မိယော– ၆-ပါးသော အဆင်းရှိသော ရောင်ခြည်တော်တို့ကို။ ဝါ– ရောင်ခြည်တော်၆သွယ်တို့ကို။ ဝိဿဇ္ဇေန္တော– လွှတ်တော်မူလျက်။ နိသီဒိ– ထိုင်နေတော်မူပြီ။ ရာဇာပိ– သည်လည်း။ အာဂစ္ဆန္တော– လာလသော်။ ဧကံ– တစ်စင်းသော။ နဒိံ– သို့။ ပတွာ– ၍။ “ဧသာ– ဤမြစ်သည်။ ကာ နာမာ– အဘယ်အမည်ရှိသနည်း။” ဣတိ– သို့။ ပုစ္ဆိ– ပြီ။ ဒေဝ– မြတ်! (ဧသာ– သည်၊) အပရစ္ဆာ နာမ– အပရစ္ဆာမည်ပါ၏။ ဣတိ– ပြီ၊ [ဤအဋ္ဌ ကထာနှင့် အပ၊ ဋ္ဌ၊ ၂၂၂တို့၌ အပရစ္ဆာမြစ်ဟု ဆို၍ သံ၊ ဋ္ဌ၊ ၂၊ ၂၂၅၊ အံ၊ ဋ္ဌ၊ ၁, ၂၄၈၊ ထေရ၊ ဋ္ဌ၊ ၂၊ ၁၈၀တို့၌ ဂင်္ဂါမြစ်ဟု ဆို၏၊ ဤသို့ အဆိုကွဲလွဲရခြင်းမှာ ထိုထို ဘာဏကဆောင်တို့ ဆောင်ယူလာသည့်အတိုင်း ဆိုရခြင်းကြောင့် ဖြစ်သည်။] တာတာ– တို့! အဿာ– ထိုအပရစ္ဆာမြစ်၏။ ပရိမာဏံ– အတိုင်းအရှည်သည်။ ကိံ–ဘယ်လောက်နည်း? ဣတိ– ပြီ။ ဒေဝ– မြတ်! ဂမ္ဘီရတော– အနက်အားဖြင့်။ ဂါဝုတံ–တစ်ဂါဝုတ်ပါတည်း။ ပုထုလတော– အကျယ်အားဖြင့်။ ဒွေ ဂါဝုတာနိ– ၂ဂါဝုတ် တို့ပါတည်း။ ဣတိ– ပြီ။ ဧတ္ထ– ဤအရပ်၌။ နာဝါ ဝါ– လှေသည်သော်လည်းကောင်း။ ဥဠုမ္ပော ဝါ– ဖောင်သည်သော်လည်းကောင်း။ အတ္ထိ ပန– ရှိသလော? ဣတိ– ပြီ။ ဒေဝ– မြတ်! နတ္ထိ– မရှိပါ။ ဣတိ– ပြီ။ “ နာဝါဒီနိ– လှေအစရှိသည်တို့ကို။ ဩလောကေန္တေ– ကြည့်နေစဉ်၊ (ရှာနေစဉ်)၊ အမှေ– ငါတို့ကို။ ဇာတိ– ဇာတိသည်၊
ဆဗ္ဗဏ္ဏရသ္မိယော။ ။ ဆ+ဝဏ္ဏာ ယာသန္တိ ဆဗ္ဗဏ္ဏာ၊ ရသန္တိ သတ္တာ ဧတာဟီတိ ရသ္မိယော၊ [ရသ- အဿာဒေ+မိ၊ -မောဂ်- ၇, ၁၃၉၊] ဆဗ္ဗဏ္ဏာ စ+တေ+ရသ္မိယော စာတိ ဆဗ္ဗဏ္ဏရသ္မိယော- ၆ပါးသော အဆင်းရှိသော ရောင်ခြည်တော်တို့၊ စိတ္တဇရုပ် သည် ကိုယ်မှ အပြင်သို့ မထွက်နိုင်ရကား ရောင်ခြည်တော်တို့သည် စိတ္တဇရုပ်မဟုတ်၊ စိတ္တပစ္စယဥတုသမုဋ္ဌာန်ရုပ်(စိတ်လျှင်အကြောင်းရင်းရှိသော ဥတုဇရုပ်)တည်း။
ချဲ့ဦးအံ့– ဘုရားရှင်၏ စိတ်ေတော်ကြောင့် စိတ္တဇရုပ် ဖြစ်၏၊ ထိုစိတ္တဇရုပ်တွင် ဥတုပါဝင်၏၊ ထိုဥတုသည် ရုပ်ကို ဖြစ်စေနိုင်၏၊ ထိုဥတုဇရုပ်တွင် ဥတုပါဝင်ပြန်၏၊ ထိုဥတုကလည်း ရုပ်ကို ဖြစ်စေပြန်၏၊ ဤသို့အားဖြင့် ဥတုဇရုပ်အဆက်ဆက် ဖြစ် သောအခါ ကိုယ်တော်မှ အပြင်သို့ ဥတုဇဝဏ္ဏဓာတ်တွေ ထွက်ပေါ်လာသည်၊ ထို ကြောင့် “စိတ္တပစ္စယဥတုသမုဋ္ဌာနာ ဝဏ္ဏဓာတု– စိတ်လျှင် အကြောင်းရင်းရှိသော ဥတုဟူသောဖြစ်ကြောင်းရှိသော အဆင်းတော်ဓာတ် (မူလဋီ- ၁၈) ”ဟု ဆိုသည်၊ အဘိ ဓမ္မာတရားကိုယ်မှာ ဝဏ္ဏဓာတ်လွန်ကဲသော အဝိနိဗ္ဘောဂရုပ်တည်း။ (နီဘာ-၁, ၄၆၇)
...[စာမျက်နှာ- ၄၂]...
ဇရံ– အိုခြင်းသို့။ ဥပနေတိ– ပို့ဆောင်နေ၏။ ဇရာ– သည်။ မရဏံ– သေခြင်းသို့၊ (ဥပနေတိ– ၏)၊ အဟံ– သည်။ နိဗ္ဗေမတိကော– ယုံမှားခြင်းမရှိသည်။ ဟုတွာ– ၍။ တီဏိ– ကုန်သော။ ရတနာနိ– တို့ကို။ ဥဒ္ဒိဿ– ၍။ နိက္ခန္တော– ထွက်လာခဲ့၏။ တေသံ– ထိုရတနာ၃-ပါးတို့၏။ အာနုဘာဝေန– ကြောင့်။ မေ– ငါ့ဖို့။ ဝါ– အတွက်။ ဣမံ ဥဒကံ– ဤရေသည်။ ဥဒကံ ဝိယ– ရေကဲ့သို့။ မာ အဟောသိ– မဖြစ်ပါစေ နှင့်။” ဣတိ– သို့။ တိဏ္ဏံ– ကုန်သော။ ရတနာနံ– တို့၏။ ဂုဏံ– ဂုဏ်တော်ကို။ အာဝဇ္ဇေတွာ– ဆင်ခြင်၍။” ဣတိပိ သော ဘဂဝါ အရဟံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေါ”တိ– ဣတိပိ၊ ပေ။ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေါဟူ၍။ ဗုဒ္ဓါနုဿတိံ– ဘုရားဂုဏ်တော်ကို အာရုံပြု၍ ဖြစ်သော သတိကို။ ဝါ– ဘုရားဂုဏ်တော်ကို အဖန်ဖန်အောက်မေ့ဆင်ခြင် ခြင်းကို၊ (ဗုဒ္ဓါနုဿတိကို)၊ အနုဿရန္တော– အဖန်ဖန် အောက်မေ့ဆင်ခြင်လျက်၊
ဗုဒ္ဓါနုဿတိံ။ ။ သရဏံ သတိ၊ အနု အနု+သတိ အနုဿတိ- အဖန်ဖန်အောက် မေ့ခြင်း၊ ဝိစ္ဆတ္ထအဗျယီဘောသမာသ်၊ (အဘိဝိ- ၂၅၉၊ မဏိ- ၂, ၄၈၂)၊ အနုရူပါ ဝါ+ သတိ အနုဿတိ- သဒ္ဓါရှိသူအား လျော်သောသတိ၊ ဗုဒ္ဓံ+အာရဗ္ဘ ဥပ္ပန္နာ+အနုဿတိ ဗုဒ္ဓါနုဿတိ- ဘုရားဂုဏ်တော်ကို အာရုံပြု၍ ဖြစ်သောသတိ။ (ဝိသုဒ္ဓိ၊၁၊၁၉၁)
တစ်နည်း။ ။ ဗုဒ္ဓဿ+ဘာဝေါ ဗုဒ္ဓေါ- ဘုရား၏ဖြစ်ကြောင်းဂုဏ်တော်၊ ဗုဒ္ဓဿ+ အယံ ဝါ ဗုဒ္ဓေါ- ဘုရား၏ဥစ္စာဖြစ်သောဂုဏ်တော်၊ [ဗုဒ္ဓ+တ္တ၊ လောပေါ(မောဂ်- ၄, ၁၂၃)သုတ်ဖြင့် တ္တပစ္စည်းချေ၊(နိဒီ- ၃၄၁)၊ ဗုဒ္ဓဿ (ဗုဒ္ဓဂုဏဿ)+အနုဿတိ ဗုဒ္ဓါနုဿတိ- ဘုရားဂုဏ်တော်ကို အဖန်ဖန် အောက်မေ့ဆင်ခြင်ခြင်း။ (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃, ၂၂၀၊ မဏိ- ၂, ၄၈၂)
အနုဿရန္တော။ ။ “အနုဿရန္တော”ဟူသည် ဘုရားဂုဏ်တော်ကို အာရုံပြု၍ ဖြစ် သော သတိကို တိုး၍ တိုး၍ ပွားစေသောအားဖြင့် အောက်မေ့ဆင်ခြင်ခြင်း, ထိုသတိကို တိုးပွားစေသောအားဖြင့် ဖြစ်စေခြင်းပင်တည်း၊ ဆက်ဦးအံ့- ဤအဋ္ဌကထာနှင့် အပ၊ဋ္ဌ၊၂၂၂တို့၌ အောက်မေ့ဆင်ခြင်ခြင်းလောက်သာ လာရှိသော်လည်း သံ၊ဋ္ဌ၊ ၂, ၂၂၅၊ အံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၄၈၊ ထေရ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၈၀တို့၌ အောက်မေ့ဆင်ခြင်ရုံမျှမက သစ္စာဆိုမှုပါ ပါသည်၊ ထိုသို့ သစ္စာဆိုမှုပါမှ မဟာကပ္ပိနတ္ထေရအပဒါန်ပါဠိတော်နှင့် ညီသည်။
မှန်၏– မဟာကပ္ပိနတ္ထေရအပဒါန်ပါဠိတော်၌ ဘုရားရှင်၏ ဂုဏ်တော်ကို “ဘဝသောတံ သစေ ဗုဒ္ဓေါ”စသော ဂါထာဖြင့်လည်းကောင်း, တရားဂုဏ်တော်ကို “ယဒိ
...[စာမျက်နှာ- ၄၃]...
ဝါ– တိုးပွားစေသောအားဖြင့် ဖြစ်စေလျက်။ သပရိဝါရော– အခြံအရံနှင့် တကွ ဖြစ်သော၊ (ရာဇာ– မဟာကပ္ပိနမင်းသည်)၊ အဿသဟဿေန– မြင်းတစ်ထောင် ဖြင့်။ ဥဒကပိဋ္ဌိံ– ရေပြင်ကို။ ပက္ခန္ဒိ– ဖြတ်ကူးပြီ။ သန္ဓဝါ– သိန္ဓောမြင်းတို့သည်။ ပိဋ္ဌိပါသာဏေ ဝိယ– ကျောက်ဖြာပြင်၌ကဲ့သို့။ ဝါ– ကျောက်ပြားပေါ်၌ကဲ့သို့။ ပက္ခန္ဒိံသု– ဖြတ်ကူးကုန်ပြီ။ ခုရာနံ– ခွာတို့၏။ အဂ္ဂါ– အဖျားတို့သည်။ နေဝ တေမိံသု– ရေမစိုကုန်။
သော– ထိုမဟာကပ္ပိနမင်းသည်။ တံ– ထိုအပရစ္ဆာမြစ်ကို။ ဥတ္တရိတွာ– ကူး ပြီး၍။ ပုရတော– ရှေ့သို့။ ဂစ္ဆန္တော– လသော်။ အပရမ္ပိ– အခြားလည်းဖြစ်သော။ နဒိံ– ကို။ ဒိသွာ– ၍။ “ အယံ– ဤမြစ်သည်။ ကာ နာမာ– နည်း?” ဣတိ ပုစ္ဆိ၊ ဒေဝ– မြတ်! နီလဝါဟိနီ နာမ– နီလဝါဟိနီမည်ပါ၏။ ဣတိ– ပြီ။ အဿာ– ထိုနီလ ဝါဟိနီမြစ်၏။ ပရိမာဏံ– သည်။ ကိံ– နည်း? ဣတိ– မေးပြီ။ ဒေဝ– မြတ်! ဂမ္ဘီရတောပိ– အနက်အားဖြင့်လည်းကောင်း။ ပုထုလတောပိ– အကျယ်အားဖြင့်လည်းကောင်း။ အဍ္ဎယောဇနံ– ယူဇနာဝက်ရှိပါ၏။ ဣတိ– ကုန်ပြီ။ သေသံ– ကြွင်းသော စကားသည်။ ပုရိမသဒိသမေဝ– ရှေးနှင့် တူသည်သာ။ ပန– ဆက်ဦးအံ့။ တံ နဒိံ– ထိုမြစ်ကို။ ဒိသွာ– ၍။ “သွာက္ခာတော ဘဂဝတာ ဓမ္မော”တိ– သွာက္ခာတော၊ ပေ။ ဓမ္မောဟူ၍။ ဓမ္မာနုဿတိံ– တရားဂုဏ်တော်ကို အာရုံပြု၍ဖြစ်သော သတိ ကို။ ဝါ– တရားဂုဏ်တော်ကို အောက်မေ့ဆင်ခြင်ခြင်းကို၊ (ဓမ္မာနုဿတိကို)၊ အနုဿရန္တော– လျက်။ ပက္ခန္ဒိ– ပြီ။ တမ္ပိ– ထိုနီလဝါဟိနီမြစ်ကိုလည်း။ အတိက္ကမိတွာ– ကျော်လွန်၍။ ဂစ္ဆန္တော– သော်။ အပရမ္ပိ– သော။ နဒိံ ဒိသွာ၊ “အယံ– သည်။ ကာ နာမ– နည်း?” ဣတိ ပုစ္ဆိ၊ ဒေဝ– မြတ်! စန္ဒဘာဂါ နာမ– မည်ပါ၏။ ဣတိ– သန္တိဂမော မဂ္ဂေါ”စသော ဂါထာဖြင့်လည်းကောင်း, သံဃာ့ဂုဏ်တော်ကို “သံဃော စေ တိဏ္ဏကန္တာရော”စသော ဂါထာဖြင့်လည်းကောင်း သစ္စာဆိုသော ဂါထာ၃ပုဒ် ပါရှိသည်၊ ထိုကြောင့် “အနုဿရန္တော”ဖြင့် အောက်မေ့ဆင်ခြင်ရုံမျှမက သစ္စာဆိုခြင်း အထိ ယူပါ။ (အပ– ၂, ၁၂၀)၊ [အနုဿရန္တိ ဥပရူပရိဘာဝနာဝသေန အနုဿရန္တော၊ အထ ဝါ...ဥပရူပရိဘာဝနာဝသေန အနုဿရန္တော အနုဗြူဟနဝသေန ပဝတ္တေန္တော၊- ဣတိ၊ ဋ္ဌ၊ ၂၅၇။]
...[စာမျက်နှာ- ၄၄]...
ကုန်ပြီ။ အဿာ– ထိုစန္ဒဘာဂါမြစ်၏။ ပရိမာဏံ– သည်။ ကိံ– နည်း? ဣတိ– ပြီ။ ဒေဝ! ဂမ္ဘီရတောပိ– လည်းကောင်း။ ပုထုလတောပိ– လည်းကောင်း။ ယောဇနံ–တစ်ယူဇနာပါတည်း။ ဣတိ– ကုန်ပြီ။ သေသံ– သည်။ ပုရိမသဒိသမေဝ– သည်သာ။ ပန– ဆက်။ ဣမံ နဒိံ– ကို။ ဒိသွာ၊ “သုပ္ပဋိပန္နော ဘဂဝတော သာဝကသံဃော” တိ– သုပ္ပဋိပန္နော၊ ပေ။ သာဝကသံဃောဟူ၍။ သံဃာနုဿတိံ– သံဃာ့ဂုဏ်တော် ကို အာရုံပြု၍ဖြစ်သော သတိကို။ ဝါ– သံဃာ့ဂုဏ်တော်ကို အောက်မေ့ဆင်ခြင် ခြင်းကို၊ (သံဃာနုဿတိကို)၊ အနုဿရန္တော– လျက်။ ပက္ခန္ဒိ– ပြီ။ တံ နဒိံ– ထို စန္ဒဘာဂါမြစ်ကို။ အတိက္ကမိတွာ– ၍။ ဂစ္ဆန္တော– သော်။ သတ္ထု– ၏။ သရီရတော– ကိုယ်တော်မှ။ နိက္ခန္တာ– ထွက်ပေါ်လာကုန်သော။ ဆဗ္ဗဏ္ဏရသ္မိယော– ၆-ပါးသော အဆင်းရှိသော ရောင်ခြည်တော်တို့ကို။ ဝါ– ရောင်ခြည်တော်၆သွယ်တို့ကို။ အဒ္ဒသ– ဖူးမြင်ရပြီ။ နိဂြောဓရုက္ခဿ– ပင်ညောင်ပင်၏။ သာခါဝိဋပပလာသာနိ–အခက်,အခွ, အရွက်တို့သည်။ သောဝဏ္ဏမယာနိ ဝိယ– ရွှေဖြင့် ပြုထားအပ် ကုန်သကဲ့သို့။ ဝါ– ရွှေချထားအပ်ကုန်သကဲ့သို့။ အဟေသုံ– ကုန်ပြီ။ ရာဇာ– သည်။ စိန္တေသိ၊ (ကိံ)၊ “အယံ ပန ဩဘာသော– ဤအရောင်သည်ကား။ စန္ဒဿ– လ၏။ နေဝ (ဩဘာသော)– အရောင်မဟုတ်။ သူရိယဿ– နေ၏။ န (ဩဘာသော)– မဟုတ်။ ဒေဝမာရဗြဟ္မနာဂသုပဏ္ဏာဒီနံ– နတ်, မာရ်နတ်, ဗြဟ္မာ, နဂါး, ဂဠုန် အစရှိသူတို့တွင်။ အညတရဿ– တစ်ယောက်ယောက်၏။ န (ဩဘာသော)– မဟုတ်။ အဒ္ဓါ– မချွတ်ဧကန်။ သတ္ထာရံ– ကို။ ဥဒ္ဒိဿ– ၍။ အာဂစ္ဆန္တော– လာသော။ အဟံ– သည်။ ဝါ– ကို။ မဟာဂေါတမဗုဒ္ဓေန– မြတ်သော ဂေါတမဘုရားရှင်သည်။ ဒိဋ္ဌော– မြင်တော်မူအပ်သည်။ ဘဝိဿတိ– လိမ့်မည်။” ဣတိ– ဤသို့ ကြံပြီ။ သော– ထိုမဟာကပ္ပိနမင်းသည်။ တာဝဒေဝ– ထိုခဏ၌ပင်။ အဿပိဋ္ဌိတော– မြင်း၏ ကျောကုန်းပေါ်မှ။ ဩတရိတွာ– သက်ဆင်း၍။ ဩနတသရီရော– ကိုင်းညွတ်သော ကိုယ်ရှိသည်၊ (ဟုတွာ)၊ ရသ္မိအနုသာရေန– ရောင်ခြည်တော်သို့ အစဉ်လိုက် သဖြင့်။ သတ္ထာရံ– သို့။ ဥပသင်္ကမိတွာ၊ မနောသိလာရသေ– ဆေးဒန်းမြင်းသီလာ
မနောသိလာရသေ။ ။ မညတေ အနေနာတိ မနော၊ မနသဒ္ဒါသည် ဆေးဒန်း မြင်းသီလာအနက်ကို ဟောသည်ဟု ထောမနိဓိ၌ ဆိုရကား သိလာသဒ္ဒါ အနက်မဲ့ယူ၍ “မနော ဧဝ မနောသိလာ၊ (တဗ္ဘာဝဝုတ္တိကမ္မဓာရည်း)”ဟု ပြုပါ၊ ထိုနောင် “မနော-
...[စာမျက်နှာ- ၄၅]...
ရေ၌။ နိမုဇ္ဇန္တော ဝိယ– ငုတ်လျှိုးသူကဲ့သို့။ ဗုဒ္ဓရသ္မီနံ– ဘုရားရှင်၏ ရောင်ခြည် တော်တို့၏။ အန္တော– အတွင်းသို့။ ပဝိသိတွာ– ဝင်၍။ သတ္ထာရံ– ကို။ ဝန္ဒိတွာ– ၍။ ဧကမန္တံ– ၌။ အမစ္စသဟဿေန– အမတ်တစ်ထောင်နှင့်။ သဒ္ဓိံ– တူ။ နိသီဒိ– ပြီ။ သတ္ထာ၊ တဿ– ထိုမဟာကပ္ပိနမင်းအား။ အနုပုဗ္ဗိံ– သော။ ကထံ– ကို။ ကထေသိ– ပြီ။ ဒေသနာဝသာနေ– ၌။ သပရိဝါရော– အခြံအရံနှင့် တကွဖြစ်သော။ ရာဇာ–မဟာကပ္ပိနမင်းသည်။ သောတာပတ္တိဖလေ– ၌။ ပတိဋ္ဌဟိ– ပြီ။ အထ– ထိုမှနောက် ၌။ သဗ္ဗေဝ– အလုံးစုံသောသူတို့သည်ပင်။ ဥဋ္ဌဟိတွာ– ထ၍။ ပဗ္ဗဇ္ဇံ– ကို။ ယာစိံသု– ကုန်ပြီ။ သတ္ထာ၊ “ဣမေသံ ကုလပုတ္တာနံ– ဤအမျိုးကောင်းသားတို့ဖို့။ ဝါ– တို့ အတွက်။ ဣဒ္ဓိမယပတ္တစီဝရံ– တန်ခိုးဖြင့်ပြီးသော သပိတ်သင်္ကန်းသည်။ အာဂမိဿတိ နုခေါ– ဖြစ်ပေါ်လာလိမ့်မည်လော။” ဣတိ– သို့။ ဥပဓာရေန္တော– ဆင် ခြင်တော်မူလသော်။ “ဣမေ ကုလပုတ္တာ– တို့သည်။ ပစ္စေကဗုဒ္ဓသဟဿဿ–ပစ္စေကဗုဒ္ဓါတစ်ထောင်အား။ စီဝရသဟဿံ– သင်္ကန်းတစ်ထောင်ကို။ အဒံသု– လှူခဲ့ဖူးကုန်ပြီ။ ကဿပသမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓကာလေ– ကဿပဘုရားရှင်၏ လက်ထက် သိလာယ+ရသော မနောသိလာရသော”ဟု တွဲပါ။
မြင်းသီလာ။ ။ မနောသိလာကို “ဆေးဒန်း”ဟုလည်းကောင်း, “မြင်းသီလာ” ဟုလည်းကောင်း, “ဆေးဒန်းမြင်းသီလာ”ဟုလည်းကောင်းဟု မြန်မာပြန်ကြ၏၊ ဏှ -န- ီ. ဏ -ွှ- ှ တို့၌ “ျွနိ မျေနညငခ- စိန်နီ”ဟု ဘာသာပြန်၏၊ ထိုတွင် “မြင်းသီလာ” ကား သက္ကတ၌ “မနးသိလာ(မနး$ိလာ- ာညငဖူေ)”မှ မကို ရရစ်, နကို တံခွန်တင် (အသတ်လုပ်)၍ “မြန်းသီလာ”ဟု ဖြစ်ပြီး ကာလကြာလာသောအခါ “မြင်းသီလာ” ဖြစ်လာသည် ဟုလည်း ဆို၏(ဝေါဒီ- ၁၃၅)
ဆေးဒန်း။ ။ ဆေးဒန်းသည် စိန်သတ္တုနှင့် ကန့်ရောစပ်ထားသော စိန်သတ္တုရိုင်း တစ်မျိုးဖြစ်သည်၊ ဆေးဒန်းကို ဆေးဝါးဖော်စပ်ရာ၌လည်းကောင်း, အဂ္ဂိရတ်ထိုးရာ ၌လည်းကောင်း, ဆိုးဆေးပြုလုပ်ရာ၌လည်းကောင်း အသုံးပြုသည်၊ (စွယ်စုံ)၊ ဆေးဒန်း သည် (၁) ကျောက်ဆေးဒန်း, (၂) ဆေးဒန်းမြင်းသီလာ, (၃) ဆေးဒန်းရွှေဝါ, (၄) ဆေဒန်းဖြူဟု ၄မျိုးရှိကြောင်းကို မြန်ဓာန်၌ ဆိုသည်၊ အမရနိ- ၁၉, ၁၀၈၊ စွယ်စုံ တို့၌ကား “ဟရိတာလ- ဆေးဒန်းရွှေဝါ, မနောသိလာ- ဆေးဒန်းနီ”ဟု ၂မျိုးရှိကြောင်း ကို ဆို၏၊ ဤအဆိုများအရမူ မနောသိလာအရ ဆေးဒန်းနီကို ယူသင့်သည်၊ အမရနိ၌ “ဆေးဒန်းနီ”ဟုပင် မြန်မာပြန်၏။
...[စာမျက်နှာ- ၄၆]...
တော်အခါ၌။ ဝီသတိယာ– (၂၀) သော။ ဘိက္ခုသဟဿာနံ– ရဟန်းအထောင် တို့အား၊ (တစ်နည်း) ဝီသတိယာ ဘိက္ခုသဟဿာနံ– ရဟန်း၂သောင်းတို့အား။ ဝီသတိစီဝရသဟဿာနိ– (၂၀) သော သင်္ကန်းအထောင်တို့ကို။ ဝါ– သင်္ကန်း၂ သောင်းတို့ကို။ အဒံသု၊ ဣမေသံ– ဤအမျိုးကောင်းသားတို့ဖို့။ ဝါ– တို့အတွက်။ ဣဒ္ဓိမယပတ္တစီဝရာဂမနံ– တန်ခိုးဖြင့်ပြီးသော သပိတ်သင်္ကန်း၏ ဖြစ်ပေါ်လာခြင်း သည်။ အနစ္ဆရိယံ– မအံ့ဩထိုက်။ ဝါ– အံ့ဩဖွယ်မဟုတ်။” ဣတိ– သို့။ ဉတွာ– ၍။ ဒက္ခိဏဟတ္ထံယာ– ဘက်လက်တော်ကို။ ပသာရေတွာ– ဆန့်တန်းတော်မူလျက်။ “ဘိက္ခဝေါ– တို့! ဧထ– လာကြလော၊ (သင်တို့ အလိုရှိသော ရဟန်းအဖြစ်ကို လက်ခံကြလော၊) ဒုက္ခဿ– တေဘူမက ဝဋ်ဒုက္ခ၏။ အန္တကိရိယာယ– အဆုံးကို ပြုခြင်းငှာ။ ဗြဟ္မစရိယံ– (အထက်မဂ်၃-ပါးဟူသော) မြတ်သောအကျင့်ကို။ စရထ–ကျင့်ကြလော။ ဣတိ– သို့။ အာဟ– မူပြီ၊ [ဓမ္မဘာ-၁, ၂၅၃၊ ၅၄၈ရှု၊] တေ– ထိုသူ တို့သည်။ တာဝဒေဝ– ထိုခဏ၌ပင်။ အဋ္ဌပရိက္ခာရဓရာ– ၈-ပါးသောပရိက္ခရာကို ဆောင်ကုန်သည်။ ဝါ– ကုန်သော။ ဝဿသဋ္ဌိကတ္ထေရာ ဝိယ– ဝါ (၆၀) ရထေရ်တို့ ကဲ့သို့။ ဟုတွာ– ၍။ ဝေဟာသံ– သို့။ အဗ္ဘုဂ္ဂန္တွာ– ၍။ ပစ္စောရောဟိတွာ– တစ်ဖန်သက် ဆင်း၍။ သတ္ထာရံ– ကို။ ဝန္ဒိတွာ– ၍။ နိသီဒိံသု– ကုန်ပြီ။
တေပိ ဝါဏိဇကာ– ထိုကုန်သည်တို့သည်လည်း။ ရာဇကုလံ– မင်းနန်းတော် သို့။ ဂန္တွာ– ၍။ ရညာ– သည်။ ပဟိတဘာဝံ– စေလွှတ်အပ်သည်၏အဖြစ်ကို။ အာရောစာပေတွာ– လျှောက်တင်စေ၍။ ဒေဝိယာ– မိဖုရားသည်။ “အာဂစ္ဆန္တု– လာ ခဲ့ကြလော။” ဣတိ– သို့။ ဝုတ္တေ– အပ်သော်။ ပဝိသိတွာ– ၍။ ဝန္ဒိတွာ– ၍။ ဧကမန္တံ၊ အဋ္ဌံသု– ကုန်ပြီ။ အထ– ၌။ နေ– ထိုကုန်သည်တို့ကို။ ဒေဝီ– သည်။ ပုစ္ဆိ– ပြီ။ (ကိံ)၊ “တာတာ– တို့! ကိံ ကာရဏာ– အဘယ်အကြောင်းကြောင့်။ အာဂတာ– ကုန်သည်။ အတ္ထ– ကုန်သနည်း”? ဣတိ– မေးပြီ။ ရညာ– သည်။ မယံ– ကျွန်တော်မျိုးတို့ကို။ တုမှာကံ တုမှာကံ တုမှာကံ– သင်မိဖုရားတို့၏။ သန္တိကံ– သို့။ ပဟိတာ– စေလွှတ်အပ်ပါကုန်ပြီ။ နော–
တုမှာကံ။ ။ တစ်ယောက်တည်းပင်ဖြစ်သော်လည်း ကိုယ့်ကိုယ်ကို ပြောသောအရာ, လေးစားအပ်သူကို ပြောသောအရာစသည်ဖြင့် ဗဟုဝုစ်သုံးနိုင်ရာဌာန ၁၆ဌာနရှိ၏၊ ဤ၌ မိဖုရားတစ်ပါးတည်းဖြစ်သော်လည်း လေးစားအပ်သောကြောင့် ဗဟုဝုစ်ဖြင့်
...[စာမျက်နှာ- ၄၇]...
တို့အား။ တီဏိ သတသဟဿာနိ– ၃သိန်းတို့ကို။ ဒေထ ကိရ– ပေးပါကုန်တဲ့။” ဣတိ– လျှောက်တင်ကြပြီ။ တာတာ– တို့! အတိဗဟုံ– အလွန်များစွာ။ ဝါ– အလွန် များပြားသောငွေကို။ ဘဏထ– ပြောကုန်၏။ တုမှေဟိ– တို့သည်။ ရညော– ၏။ ကိံ– အဘယ်အမှုကို။ ကတံ– ပြုလုပ်ပေးအပ်ခဲ့သနည်း? ရာဇာ– သည်။ ဝေါ– တို့ အား။ ကိသ္မိံ– အဘယ်အရာ၌။ ဝါ– အဘယ်ကြောင့်။ ပသန္နော– ကြည်ညိုသည်၊ (ဟုတွာ)၊ ဧတ္တကံ– သော။ ဓနံ– ကို။ ဒါပေသိ– ပေးစေသနည်း? ဣတိ– မေးပြီ။ ဒေဝိ–မိဖုရား! အညံ– အခြားသော။ ကိဉ္စိ– တစ်စုံတစ်ခုသောအမှုကို။ န ကတံ– မပြုအပ် ခဲ့ပါ။ ပန– စင်စစ်အားဖြင့်။ ရညော– အား။ ဧကံ– တစ်ခုသော။ သာသနံ– ကို။ အာရောစယိမှာ– ခဲ့ပါကုန်ပြီ။ ဣတိ– ဤသို့ လျှောက်တင်ကြပြီ။ တာတာ– တို့! မယှံ–အား။ အာရောစေတုံ– လျှောက်တင်ခြင်းငှာ။ သက္ကာ ပန– စွမ်းနိုင်သလော? ဣတိ– ပြီ။ ဒေဝိ– ရား! သက္ကာ– ပါ၏။ ဣတိ– ပြီ။ တာတာ– တို့! တေန ဟိ– ထိုသို့ ဖြစ်လျှင်။ ဝဒေထ– လျှောက်တင်ကြလော။ ဣတိ– ပြီ။ ဒေဝိ– ရား! လောကေ– ၌။ ဗုဒ္ဓေါ– သည်။ ဥပ္ပန္နော– ပြီ။ ဣတိ– လျှောက်တင်ကုန်ပြီ။ သာပိ– ထိုမိဖုရားသည် လည်း။ တံ– ထိုစကားကို။ သုတွာ– ၍။ ပုရိမနယေနေဝ– ရှေး၌ဖြစ်သော နည်းဖြင့် သာလျှင်။ ပီတိယာ– ဖြင့်။ ဝါ– သည်။ ဖုဋ္ဌသရီရာ– တွေ့ထိအပ်သောကိုယ်ရှိသည်၊ (ဟုတွာ)၊ တိက္ခတ္တုံ။ ကိဉ္စိ– ဘာကိုမျှ။ အသလ္လက္ခေတွာ– မမှတ်သားနိုင်မူ၍။ စတုတ္ထေ– သော။ ဝါရေ– ၌။ “ဗုဒ္ဓေါ”တိ– ဗုဒ္ဓေါဟူသော။ ပဒံ– ပုဒ်ကို။ သုတွာ– ၍။ တာတာ– တို့! ဣမသ္မိံ ပဒေ– ဤဗုဒ္ဓေါဟူသောပုဒ်၌။ ရညာ– သည်။ ကိံ– ဘယ်မျှ လောက်ကို။ ဒိန္နံ– ပေးအပ်ခဲ့သနည်း? ဣတိ– မေးပြီ။ ဒေဝိ– ရား! သတသဟဿံ–တစ်သိန်းကို၊ (ဒိန္နံ– ပြီ၊) ဣတိ– ဤသို့ လျှောက်တင်ပြီ။ တာတာ– တို့! ဧဝရူပံ– သော။ သာသနံ– ကို။ သုတွာ– ၍။ တုမှာကံ– တို့အား။ သတသဟဿံ– ကို။ ဒဒမာနေန– ပေးသော။ ဝါ– သော်။ ဝါ– ကြောင့်၊ [ဓမ္မဘာ-၁, ၂၁ရှု၊] ရညာ– သည်။ အနနုစ္ဆဝိကံ– မလျောက်ပတ်သောအမှုကို။ ကတံ– အပ်ပြီ။ ဟိ– မှန်၏။ အဟံ– သည်။ ဝေါ– တို့အား။ မမ– ၏။ ဒုဂ္ဂတပဏ္ဏာကာရေ– ဆင်းရဲသူ၏ လက်ဆောင် “တုမှာကံ”ဟု ဆိုသည်၊ ကွစိ ဇာတိအတ္တဂရူသု စ (နီတိ- ၆၇၀) သုတ်ဖြင့် တုမှနောင် ဆဋ္ဌီဗဟုဝုစ်နံဝိဘတ်သက်။ (သံဋီ၊ ၂၊ ၁၉၉။ နီတိသုတ္တ-၁၇၂၊ ဘေဒဘာ-၁၅၇)
...[စာမျက်နှာ- ၄၈]...
ဖြစ်ကုန်သော။ တီဏိသတသဟဿာနိ– ၃သိန်းတို့ကို။ ဒမ္မိ– ပါ၏၊ [ဟိကို ကာရဏ အနက်ယူ၍ “ကသ္မာ– အဘယ်ကြောင့်နည်း? ဟိ (ယသ္မာ)– အကြင်ကြောင့်။ အဟံ၊ ပေ။ ဒမ္မိ၊ (တသ္မာ– ထိုကြောင့်တည်း) ”ဟုလည်း ပေးပါ။] တုမှေဟိ– တို့သည်။ ရညော–အား။ အပရမ္ပိ– သော။ ကိံ– အဘယ်စကားကို။ အာရောစိတံ– လျှောက်တင်အပ် သေးသနည်း? ဣတိ– မေးပြီ။ တေ– ထိုကုန်သည်တို့သည်။ ဣဒဉ္စိဒဉ္စ– ဤမည် ဤမည်သော သတင်းစကားကိုလည်း၊ (အာရောစိတံ– အပ်ပါပြီ၊) ဣတိ– သို့။ ဣတရာနိပိ– အခြားလည်းဖြစ်ကုန်သော။ ဒွေ– ကုန်သော။ သာသနာနိ– တို့ကို။ အာရောစယိံသု– ကုန်ပြီ။ ဒေဝီ– သည်။ ပုရိမနယေနေဝ– ဖြင့်သာ။ ပီတိယာ– ဖြင့်။ ဝါ– သည်။ ဖုဋ္ဌသရီရာ– သည် (ဟုတွာ)၊ တိက္ခတ္တုံ။ ကိဉ္စိ– မျှ။ အသလ္လက္ခေတွာ– ၍။ စတုတ္ထေ– သော။ ဝါရေ– ၌။ တထေဝ– ထို့အတူသာလျှင်။ သုတွာ– ၍။ တီဏိ တီဏိ– ၃လီ ၃လီကုန်သော။ သတသဟဿာနိ– အသိန်းတို့ကို၊ (တစ်နည်း) တီဏိ တီဏိ သတသဟဿာနိ– ၃သိန်း ၃သိန်းတို့ကို။ ဒါပေသိ– ပေးစေပြီ။ ဧဝံ– ဤသို့လျှင်။ တေ– ထိုကုန်သည်တို့သည်။ သဗ္ဗာနိပိ– အလုံးစုံလည်းဖြစ်ကုန်သော။ ဒါဒသ သတသဟဿာနိ– ၁၂သိန်းတို့ကို။ လဘိံသု– ရကုန်ပြီ။
အထ– ၌။ ဒေဝီ– သည်။ နေ– ထိုကုန်သည်တို့ကို။ “တာတာ– တို့! ရာဇာ– သည်။ ကဟံ– အဘယ်မှာနည်း?” ဣတိ၊ ပုစ္ဆိ၊ ဒေဝိ– ရား! သတ္ထာရံ– ကို။ ဥဒ္ဒိဿ– ၍။ ပ ဗ္ဗဇိဿာမိ– အံ့။ ဣတိ– ဤသို့ မိန့်ဆို၍။ ဂတော– သွားပြီ။ ဣတိ– ဤသို့ လျှောက် တင်ကုန်ပြီ။ တေန– ထိုမင်းမြတ်သည်။ မယှံ– င့ါအား။ ကိံ– အဘယ်သို့သော။ သာသနံ– အမှာစကားကို။ ဒိန္နံ– ပေးအပ်ခဲ့သနည်း? ဣတိ– မေးပြီ။ တေန– ထို မင်းသည်။ တုမှာကံ– အသင်မိဖုရားတို့အား။ သဗ္ဗံ– သော။ ဣဿရိယံ– ကို။ ဝိဿဋ္ဌံ ကိရ– စွန့်လွှတ်အပ်ခဲ့ပြီတဲ့။ တုမှေ– အသင်မိဖုရားတို့သည်။ ယထာရုစိယာ–အကြင်အကြင်အလိုဆန္ဒအားဖြင့်။ ဝါ– အလိုဆန္ဒအားလျော်သဖြင့်၊ [ဓမ္မဘာ-၂, ၃၀၆၊ ၃၀၇၇ရှု၊] သမ္ပတ္တိံ– ကို။ အနုဘဝထ ကိရ– ခံစားကြပါလောတဲ့။ ဣတိ– ဤသို့ လျှောက်တင်ကုန်ပြီ။ တာတာ– တို့! အမစ္စာ– အမတ်တို့သည်။ ကဟံ ပန– အဘယ်မှာနည်း? ဣတိ– မေးပြီ။ ဒေဝီ– ရား! တေပိ– ထိုအမတ်တို့သည်လည်း။ “ရညာ– နှင့်။ သဒ္ဓိံယေဝ– သာလျှင်။ ပဗ္ဗဇိဿာမ– ကုန်အံ့။” ဣတိ– ဤသို့ ပြော၍၊
...[စာမျက်နှာ- ၄၉]...
ဂတာ– ကုန်ပြီ။ ဣတိ– ဤသို့ လျှောက်တင်ပြီ။ သာ– ထိုမိဖုရားသည်။ တေသံ– ထိုအမတ်တို့၏။ ဘရိယာယော– မယားတို့ကို၊ (ကတော်တို့ကို)၊ ပက္ကောသာပေတွာ– ခေါ်စေ၍။ အမ္မာ– အမိတို့! တုမှာကံ– တို့၏။ သာမိကာ– လင်တို့သည်။ “ရညာ– နှင့်။ သဒ္ဓိံ– တူ။ ပဗ္ဗဇိဿာမ– ကုန်အံ့။ ဣတိ– ဤသို့ ပြော၍။ ဂတာ– ကုန်ပြီ။ တုမှေ– တို့သည်။ ကိံ– ဘာကို။ ကရိဿထ– ပြုကြမည်နည်း? ဣတိ– မေးပြီ။ ဒေဝီ– ရား! တေဟိ– ထိုအမတ်တို့သည်။ အမှာကံ– ကျွန်တော်မျိုးမတို့အား။ ကိံ– အဘယ် သို့သော။ သာသနံ– ကို။ ပဟိတံ– ပေးပို့အပ်သနည်း? ဣတိ– မေးပြီ။ တေဟိ– ထို အမတ်တို့သည်။ အတ္တနော– ၏။ သမ္ပတ္တိ– ကို။ တုမှာကံ– တို့အား။ ဝိဿဋ္ဌာ ကိရ– စွန့်လွှတ်အပ်ခဲ့ကုန်ပြီတဲ့။ တုမှေ– တို့သည်။ တံ သမ္ပတ္တိံ– ကို။ ယထာရုစိ– အကြင် အကြင်အလိုဆန္ဒအတိုင်း။ ဝါ– အလိုဆန္ဒအားလျော်စွာ၊ (အလိုရှိသလို)၊ ပရိဘုဉ္ဇထ ကိရ– သုံးဆောင်ကြပါတဲ့။ ဣတိ– ပြီ။ ဒေဝိ– ရား! တုမှေ– သင်မိဖုရား တို့သည်၊ [ပနအနက်မဲ့၊] ကိံ– ကို။ ကရိဿထ– ကြမည်နည်း? ဣတိ– မေးကုန်ပြီ။ အမ္မာ– အမိတို့! သော ရာဇာ– ထိုမင်းသည်။ တာဝ– ရှေးဥုးစွာ၊ (တိဏ္ဏံ ရတနာနံ– ရတနာပါးတို့၏၊) [နောက်ဝါကျ၌ “တိဏ္ဏံ ရတနာနံ သာသနံ”ဟု ရှိပုံကို ကြည့်၍ ထည့်ပေးသည်၊] သာသနံ– ကို။ သုတွာ– ၍။ မဂ္ဂေ– ၌။ ဌိတကောဝ– တည်လျက် သာလျှင်။ တီဟိ သတသဟဿေဟိ– ၃သိန်းတို့ဖြင့်။ တီဏိ ရတနာနိ– ရတနာ ၃-ပါးတို့ကို။ ပူဇေတွာ– ၍။ ခေဠပိဏ္ဍံ ဝိယ– တံတွေးပေါက်ကိုကဲ့သို့။ သမ္ပတ္တိံ– ကို။ ပဟာယ– ပယ်စွန့်၍။ “ပဗ္ဗဇိဿာမိ– အံ့။” ဣတိ– ဤသို့ ပြောဆိုဆုံးဖြတ်၍။ နိက္ခန္တော– ထွက်သွားပြီ။ မယာ ပန– ငါသည်လည်း၊ [ပနသဒ္ဒါ အပိအနက်၊] တိဏ္ဏံ ရတနာနံ– ရတနာ၃-ပါးတို့၏။ သာသနံ– ကို။ သုတွာ– ၍။ တီဏိ ရတနာနိ– ရတနာ ၃-ပါးတို့ကို။ နဝဟိ သတသဟဿေဟိ– ၉သိန်းတို့ဖြင့်။ ပူဇိတာနိ– ပူဇော် အပ်ခဲ့ကုန်ပြီ။ ခေါ ပန– စင်စစ်ကား။ ဧသာ သမ္ပတ္တိ နာမ– ဤစည်းစိမ်မည်သည်။ ရညောယေဝ– ၏သာလျှင်။ ဒုက္ခာ– ဆင်းရဲသည်။ ဝါ– ဆင်းရဲကြောင်းသည်။ န–မဟုတ်။ မယှမ္ပိ– ၏လည်း။ ဒုက္ခာ ဧဝ– ဆင်းရဲသာတည်း။ ဝါ– ဆင်းရဲကြောင်း သာတည်း။ ကော– အဘယ်သူသည်။ ရညာ– သည်။ ဆဍ္ဍိတခေဠပိဏ္ဍံ– ထွေးပစ် အပ်သော တံတွေးပေါက်ကို။ ဇာဏုကေဟိ– ပုဆစ်ဒူးဝန်းတို့ဖြင့်။ ပတိဋ္ဌဟိတွာ– တည်၍။ ဝါ– ထောက်၍။ [ဇာဏုကေဟိ ပတိဋ္ဌဟိတွာ– ဒူးထောက်၍၊] မုခေန–
...[စာမျက်နှာ- ၅၀]...
ပါးစပ်ဖြင့်။ ဂဏှိဿတိ– ယူလိမ့်မည်နည်း။ ဣတိ– ဤသို့ ပြောပြီ။ ဒေဝိ! မယမ္ပိ–ကျွန်တော်မျိုးမတို့သည်လည်း။ တုမှေဟေဝ– သင်မိဖုရားတို့နှင့်သာ။ သဒ္ဓိံ– တူ။ ပဗ္ဗဇိဿာမ– ပြုကြပါမည်။ ဣတိ– ပြီ။ အမ္မာ– တို့! သစေ သက္ကောမ– အကယ်၍ စွမ်းနိုင်ကြအံ့၊ (ဧဝံ သတိ)၊ သာဓု– ကောင်း၏။ ဒေဝိ– ရား! သက္ကောမ– စွမ်းနိုင် ပါကုန်၏။ ဣတိ– ပြီ။ “အမ္မာ– တို့! သာဓု– ကောင်းပြီ။ တေန ဟိ– ထိုသို့ ဖြစ်လျှင်။ ဧထ– လာကြလော။ ”ဣတိ– ဤသို့ ပြော၍။ ရထသဟဿံ– ရထားတစ်ထောင်ကို။ ယောဇာပေတွာ– ယှဉ်စေ၍။ ဝါ– ကစေ၍။ ရထံ– ရထားသို့။ အာရုယှ– တက်၍။ တာဟိ– ထိုအမတ်ကတော်တို့နှင့်။ သဒ္ဓိံ– တူ။ နိက္ခမိတွာ– ထွက်၍။ အန္တရာမဂ္ဂေ– လမ်းခရီးအကြား၌။ ပဌမံ– ရှေးဥုးစွာ။ နဒိံ– မြစ်ကို။ ဒိသွာ– ၍။ ရညာ– မင်းသည်။ ပုဋ္ဌံ ယထာ– မေးအပ်သကဲ့သို့။ တထေဝ– ထိုအတူသာလျှင်။ ပုစ္ဆိတွာ– မေး၍။ သဗ္ဗပဝတ္တိံ– အလုံးစုံသော ဖြစ်ပုံကို။ သုတွာ– ၍။ “ရညော– ၏။ ဂတမဂ္ဂံ– သွား ရာလမ်းကို။ ဩလောကေထ– ကြည့်ကြလော။” ဣတိ– သို့။ ဝတွာ– ၍။ ဝါ– သော်။ “ဒေဝိ– ရား! သိန္ဓဝါနံ– သန္ဓောမြင်းတို့၏။ ပဒဝလဉ္ဇံ– ခြေရာကို။ န ပဿာမ–မမြင်ပါကုန်။” ဣတိ– သို့။ ဝုတ္တေ– သော်။ “ရာဇာ– သည်။ တီဏိ ရတနာနိ– တို့ကို။ ဥဒ္ဒိဿ– ၍။ နိက္ခန္တော– လသော်။ သစ္စကိရိယံ– သစ္စာပြုခြင်းကို။ ကတွာ– ၍။ ဂတော– သည်။ ဘဝိဿတိ– လိမ့်မည်။ အဟမ္ပိ– သည်လည်း။ တီဏိ ရတနာနိ– တို့ကို။ ဥဒ္ဒိဿ– ၍။ နိက္ခန္တာ– ခဲ့ပြီ။ တေသမေဝ– ထိုရတနာ၃-ပါးတို့၏သာလျှင်။ အာနုဘာဝေန– ကြောင့်။ ဣဒံ ဥဒကံ– ဤရေသည်။ ဥဒကံ ဝိယ– ရေကဲ့သို့။ မာ အဟောသိ– မဖြစ်ပါစေနှင့်။ ဣတိ– သို့။ တိဏ္ဏံ ရတနာနံ– တို့၏။ ဂုဏံ– ကို။ အနုဿရိတွာ– လျက်။ ရထသဟဿံ– ကို။ ပေသေသိ– စေလွှတ်ပြီ။ ဥဒကံ– သည်။ ပိဋ္ဌိပါသာဏသဒိသံ– ကျောက်ပြင်နှင့် တူသည်။ အဟောသိ– ပြီ။ စက္ကာနံ– ရထား ဘီးတို့၏။ အဂ္ဂဂ္ဂနေမိဝဋ္ဋိယော– အဖျားစွန်းအဖျားစွန်းဖြစ်သော အကွပ်ဝိုင်း
အဂ္ဂဂ္ဂနေမိဝဋ္ဋိယော။ ။ အဂ္ဂဂ္ဂါကား ဝိစ္ဆာပုဒ်တည်း၊ ဝိစ္ဆာဘိက္ခညေသု ဒွေ (မောဂ်- ၁, ၅၄)သုတ်ဖြင့် “အဂ္ဂါ”ကို “အဂ္ဂါ+အဂ္ဂါ”ဟု ဒွိရုပ်ပြု၊ နယတီတိ နေမိ၊ [နီ+မိ၊ -မောဂ်- ၇, ၁၃၈၊ နီ နယေ+မိ၊ ဤပစ္စယေ နေမီ စ၊- ဓာန်ဋီ- ၃၇၃၊] “နေမိ-အကွပ်၊ တံကူ”ဟု မြန်မာပြန်ကြသည်၊ “စက္ကံ ရထင်္ဂမာချာတံ, တဿန္တော နေမိ နာရိယံ(ဓာန်- ၃၇၂)”ဂါထာအရ နေမိ(အကွပ်)ဟူသည် ရထား(လှည်း)ဘီး၏ အစွန်း
...[စာမျက်နှာ- ၅၁]...
တို့ကို။ ဝါ– အကွပ်ဝိုင်း၏ အဖျားစွန်းအဖျားစွန်းတို့ကို။ နေဝ တေမိံသု– ရေမစို ကုန်။ ဧတေနေဝ ဥပါယေန– ဤနည်းအားဖြင့်သာလျှင်။ ဣတရာ– အခြားကုန် သော။ ဒွေ– ၂စင်းကုန်သော။ နဒိယော– မြစ်တို့ကို။ ဥတ္တရိ– ကူးမြောက်ပြီ။
အထ– ၌။ သတ္ထာ– သည်။ တဿာ– ထိုအနောဇာမိဖုရား၏။ အာဂမနဘာဝံ–လာသည်၏အဖြစ်ကို။ ဉတွာ– ၍။ ယထာ– အကြင်အခြင်းအရာအားဖြင့် ပြုလသော်။ အတ္တနော– ၏။ သန္တိကေ– ၌။ နိသိန္နာ– ကုန်သော။ ဘိက္ခူ– တို့သည်။ န ပညာယန္တိ– မထင်ရှားကုန်။ ဧဝံ– ဤအခြင်းအရာအားဖြင့်။ အကာသိ– မူပြီ။ သာပိ– ထိုအနောဇာမိဖုရားသည်လည်း။ ဂစ္ဆန္တီ ဂစ္ဆန္တီ– သွားလသော် သွားလသော်။ ဝါ– သွားရင်း သွားရင်း။ သတ္ထု– ၏။ သရီရတော– ကိုယ်တော်မှ။ နိက္ခန္တာ– ထွက် ပေါ်နေကုန်သော။ ဆဗ္ဗဏ္ဏရသ္မိယော– တို့ကို။ ဒိသွာ– ၍။ တထေဝ– ထိုမဟာ ကပ္ပိနမင်းအတိုင်းသာ။ စိန္တေတွာ– ၍။ သတ္ထာရံ– သို့။ ဥပသင်္ကမိတွာ– ၍။ ဝန္ဒိတွာ– ၍။ ဧကမန္တံ၊ ဌိတာ– လျက်။ ပုစ္ဆိ– ပြီ။ (ကိံ)၊ “ဘန္တေ– ရား! မဟာကပ္ပိနော– မင်းသည်။ တုမှာကံ– အရှင်ဘုရားတို့ကို။ ဥဒ္ဒိဿ– ၍။ နိက္ခန္တော– ထွက်လာသည်၊ (ဟုတွာ)၊ ဖြစ်သော ဘီးပတ်, ဘီးခွေတည်း၊ (မြန်ဓာန်)၊ နေမိယာ+ဝဋ္ဋိ နေမိဝဋ္ဋိ– အကွပ်ဝိုင်း၊ (ဘီးခွေ)၊ အဂ္ဂအဂ္ဂါ+နေမိဝဋ္ဋိယော အဂ္ဂဂ္ဂနေမိဝဋ္ဋိယော– အဖျားစွန်းအဖျားစွန်းဖြစ် သော အကွပ်ဝိုင်းတို့။ ဝါ– အဖျားစွန်းအဖျားစွန်းဖြစ်သော ရထားဘီးခွေတို့၊ (တစ်နည်း) နေမိဝဋ္ဋိယာ+အဂ္ဂဂ္ဂါ အဂ္ဂဂ္ဂနေမိဝဋ္ဋိယော– အကွပ်ဝိုင်း၏ အဖျားစွန်း အဖျားစွန်းတို့။ ဝါ– ရထားဘီးခွေ၏ အဖျားစွန်းအဖျားစွန်းတို့၊ [နေမိဝဋ္ဋိ+အဂ္ဂဂ္ဂ၊ ရှေ့နောက်ပြန်၊] ရထားဘီးခွေအဖျားစွန်းတစ်ပြင်လုံးကို “အဂ္ဂဂ္ဂနေမိဝဋ္ဋိယော”ဟု ဆိုလိုသည်။
ယထာ...ဧဝမကာသိ။ ။ “ယထာ တထာ (ဧဝံ)”ရှိရာဝယ် ယထာသည် ဥပမာ ဇောတကမဟုတ်ဘဲ ပကာရ(အာကာရ)အနက်ဟောရာ၌ ယထာ၏စပ်ပုဒ် တိုက် ရိုက်မပါလျှင် တထာ(ဧဝံ)၏စပ်ရာ ကြိယာကို လက္ခဏပုဒ်အဖြစ်ပြင်၍ ပေးနိုင် သည်၊ ထိုကြောင့် ဧဝံ၏စပ်ရာ “အကာသိ”ဟူသော ကြိယာကို “ကရောန္တေ”ဟု ပြင်၍ “ယထာ- အားဖြင့်၊ (ကရောန္တေ- ပြုတော်မူလသော်)၊ အတ္တနော ၊ပေ၊ န ပညာ- ယန္တိ၊ ဧဝံ- အားဖြင့်၊ အကာသိ”ဟု ပေးပါ၊ လွယ်ကူအောင် လက္ခဏကို အနက် အားဖြင့်သာ ထည့်ပေးသည်။ [ယထာ တထာ, ဥပမာမဟုတ်, ယင်းသို့ထုတ်မူ, တထာ စပ်ရာ, ကြိယာသည်, မှန်စွာလက္ခဏဖြစ်မြဲ၊- ဘုရား- ၉၇။]
...[စာမျက်နှာ- ၅၂]...
ဧတ္ထ– ဤအရပ်၌။ အာဂတော မညေ– ရောက်နေပြီ ထင်ပါ၏။ သော– ထိုမဟာ ကပ္ပိနမင်းသည်။ ကဟံ– မှာနည်း? အမှာကမ္ပိ– တို့ကိုလည်း။ နံ– ထိုမဟာကပ္ပိန မင်းကို။ ဒဿေထ– တွေ့မြင်စေတော်မူပါကုန်။ ဝါ– ပြတော်မူပါကုန်။” ဣတိ– ဤ သို့ လျှောက်ပြီ။ တာဝ– စွာ။ နိသီဒထ– ထိုင်ကြပါဥုး။ ဣဓေဝ– ဤနေရာ၌ပင်။ နံ– ထိုမဟာကပ္ပိနမင်းကို။ ပဿိဿထ– တွေ့မြင်ကြရပါလိမ့်မည်။ ဣတိ– မိန့်တော် မူပြီ။ သဗ္ဗာပိ– အလုံးစုံလည်းဖြစ်ကုန်သော။ တာ– ထိုအမျိုးသမီးတို့သည်။ တုဋ္ဌစိတ္တာ– နှစ်သက်သော စိတ်ရှိကုန်သည်၊ (ဟုတွာ)၊ “ဣဓေဝ– ၌ပင်။ နိသိန္နာ–ကုန်သည်၊ (သမာနာ– ကုန်လသော်၊) သာမိကေ– တို့ကို။ ပဿိဿာမ ကိရ– တွေ့မြင်ကြရလိမ့်မည်တဲ့။” ဣတိ– ဤသို့ တွေး၍။ နိသီဒိံသု– ကုန်ပြီ။ သတ္ထာ– သည်။ တာသံ– ထိုအမျိုးသမီးတို့အား။ အနုပုဗ္ဗိံ– သော။ ကထံ– ကို။ ကထေသိ– ပြီ။ သပရိဝါရာ– အခြံအရံနှင့်တကွဖြစ်သော။ အနောဇာဒေဝီ– အနောဇာမိဖုရားသည်။ ဒေသနာဝသာနေ၊ သောတာပတ္တိဖလံ၊ ပါပုဏိ၊ မဟာကပ္ပိနတ္ထေရော– သည်။ တာသံ– ထိုအမျိုးသမီးတို့၏။ ဝဍ္ဎိတဓမ္မဒေသနံ– ကြီးပွားကြောင်းတရား ဒေသနာတော်ကို။ ဝါ– ကြီးပွားခြင်းနှင့် စပ်သော တရားဒေသနာတော်ကို။ သုဏန္တော– ကြားနာစဉ်။ သပရိဝါရော– တကွဖြစ်လျက်။ ပဋိသမ္ဘိဒါဟိ– တို့နှင့်။ သဟ၊ အရဟတ္တံ– သို့။ ပါပုဏိ– ပြီ။ တသ္မိံ ခဏေ– ၌။ သတ္ထာ– သည်။ တာသံ– ထိုအမျိုးသမီးတို့ကို။ ဝါ– တို့အား။ အရဟတ္တပ္ပတ္တေ– အရဟတ္တဖိုလ်သို့ ရောက်ပြီး ကုန်သော။ တေ ဘိက္ခူ– ထိုရဟန်းတို့ကို။ ဒဿေသိ– တွေ့မြင်စေတော်မူပြီ။ ဝါ–ပြတော်မူပြီ။ တာသံ– ထိုအမျိုးသမီးတို့၏။ အာဂတက္ခဏေယေဝ– ရောက်လာ ရာခဏ၌ပင်။ ကာသာဝဓရေ– ဖန်ရည်ဖြင့် ဆိုးအပ်သော အဝတ်ကို ဆောင် ကုန်သော။ မုဏ္ဍကသီသေ– ဆံပင်ရိတ်အပ်ပြီးသော ဦးခေါင်းရှိကုန်သော။ ဝါ–
ဝဍ္ဎိတဓမ္မဒေသနံ။ ။ ဝဍ္ဎတိ ဧတာယာတိ ဝဍ္ဎိတာ- ကြီးပွားကြောင်းဓမ္မဒေသနာ၊ ဒေသီယတေ ဒေသနာ၊ ဓမ္မဿ+ဒေသနာ ဓမ္မဒေသနာ- တရားကို ဟောတော်မူခြင်း၊ ဒေသီယိတ္ထာတိ ဝါ ဒေသနာ၊ ဓမ္မော ဧဝ ဒေသနာ ဓမ္မဒေသနာ- ဟောတော်မူအပ် သောတရား၊(မအူပါရာနိ- ၂, ၃၉၁)၊ ဝဍ္ဎိတာ စ+သာ+ဓမ္မဒေသနာ စာတိ ဝဍ္ဎိတဓမ္မ- ဒေသနာ၊ (တစ်နည်း) ဝဍ္ဎနံ ဝဍ္ဎိတံ၊ ဝဍ္ဎိတေန+ယုတ္တာ+ဓမ္မဒေသနာ ဝဍ္ဎိတဓမ္မ- ဒေသနာ- ကြီးပွားခြင်းနှင့် စပ်သော တရားဒေသနာ
...[စာမျက်နှာ- ၅၃]...
ခေါင်းရိတ်ပြီးကုန်သော။ အတ္တနော– ၏။ သာမိကေ– တို့ကို။ ဒိသွာ– ၍။ စိတ္တံ– သည်။ ဧကဂ္ဂံ– တစ်ခုတည်းသောအာရုံရှိသည်။ ဝါ– တည်ကြည်သည်၊ [ဓမ္မဘာ-၂, ၂၃ရှု၊] န ဘဝေယျ– မဖြစ်နိုင်ရာ။ တေန– ထိုကြောင့်။ မဂ္ဂဖလာနိ– မဂ်ဖိုလ်တို့သို့။ ပတ္တုံ– ရောက်ခြင်းငှာ။ န သက္ကုဏေယျုံ– မစွမ်းနိုင်ကုန်ရာ။ တသ္မာ– ကြောင့်။ အစလသဒ္ဓါယ– (ဘာသာခြားတို့၏ ဝါဒအမျိုးမျိုးတို့ကြောင့်) မတုန်လှုပ်သော
အစလသဒ္ဓါယ။ ။ တတိယာဝိဘတ်ယူ၍ “အစလသဒ္ဓါယ- ဖြင့်”ဟုလည်း ပေးကြ ၏၊ “အစလသဒ္ဓါယ ပတိဋ္ဌာယ(ဓမ္မ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၈)”ကို ထောက်၍ သတ္တမီဝိဘတ်ယူ ပေးခဲ့သည်၊ “အစလာ+သဒ္ဓါ အစလသဒ္ဓါ”ဟု ပြုပါ၊ သောတာပတ္တိမဂ်နှင့်ယှဉ်လျက် ဖြစ်ပေါ်လာသော သဒ္ဓါကို ယူပါ၊ သဒ္ဓါ၄မျိုးတွင် အဓိဂမသဒ္ဓါတည်း။ (ဒီဋီ- ၃, ၂၄၃)၊
သဒ္ဓါ၄မျိုး။ ။ သဒ္ဓါသည် (၁) အာဂမနီယ(အာဂမ)သဒ္ဓါ, (၂) အဓိဂမသဒ္ဓါ, (၃) ပသာဒသဒ္ဓါ, (၄) ဩကပ္ပနသဒ္ဓါဟူ၍ ၄မျိုးရှိ၏၊ အာဂမသဒ္ဓါဟူသည် အရဟတ္တ မဂ်ဉာဏ် သဗ္ဗညုတဉာဏ်ဖြစ်ပေါ်လာကြောင်း သဒ္ဓါတည်း၊ ဤသဒ္ဓါသည် ဘုရားဆုပန် သည်မှစ၍ သဗ္ဗညုဘုရားအလောင်းတော်တို့သန္တာန်၌ ဖြစ်ပေါ်လာသည်၊ ဤစကား သည် ဥက္ကဋ္ဌနိဒ္ဒေသ (အမြတ်ဆုံးကို ညွှန်ပြသော)အားဖြင့် ဆိုခြင်းဖြစ်သည်၊ ပစ္စေက ဗုဒ္ဓအလောင်းတော် အဂ္ဂသာဝကမဟာသာဝကအလောင်းတော်တို့၏ သန္တာန်၌ ဆုပန် သည်မှစ၍ ဖြစ်ပေါ်လာသော သဒ္ဓါကိုလည်း အာဂမနီယသဒ္ဓါဟု ဆိုနိုင်သည်၊ ဤ သဒ္ဓါကို “အာဂမသဒ္ဓါ, အာဂမနသဒ္ဓါ”ဟုလည်း သုံး၏။
အဓိဂမသဒ္ဓါ။ ။ အဓိဂမသဒ္ဓါဟူသည် သုပ္ပဗုဒ္ဓ, သူရမ္ဗဋ္ဌတို့၏ သဒ္ဓါကဲ့သို့ သစ္စာ ၄ပါးကို ထိုးထွင်းသိခြင်းကြောင့် ဖြစ်သောသဒ္ဓါတည်း၊ အရိယာတို့၏သန္တာန်၌သာ ဖြစ်သည်။
ပသာဒသဒ္ဓါ။ ။ ပသာဒသဒ္ဓါဟူသည် မဟာကပ္ပိနမင်းစသည်တို့၏ ကြည်ညိုခြင်း ကဲ့သို့ ဘုရား, တရား, သံဃာဟု ပြောပြလျှင် (“ဘုရား တရား သံဃာ”ဟူသော အသံကို ကြားလျှင်) ကြည်ညိုသော သဒ္ဓါတည်း။
ဩကပ္ပနသဒ္ဓါ။ ။ ဩကပ္ပနသဒ္ဓါဟူသည် “ဤအတိုင်း ဟုတ်လောက်၏”ဟု သက် ဝင်ယုံကြည်သော သဒ္ဓါတည်း၊ အံ၊ဋ္ဌ၊၂၇၌ကား “ဘုရား တရား, သံဃာဟု ပြောပြလျှင် မတုန်လှုပ်သည်၏အဖြစ်ဖြင့် သက်ဝင်ယုံကြည်ခြင်းသည် ဩကပ္ပနသဒ္ဓါ, ကြည်ညိုမှု ဖြစ်ခြင်းသည် ပသာဒသဒ္ဓါဟု ဆို၏။ (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၁၉၊ မ၊ဋ္ဌ၊၃, ၂၂၅၊ အံ၊ဋ္ဌ၊၂၆၊ ၂၇၊ မဋီ၊၂၊၁၂၈၊ အံဋီ- ၃, ၂၃)
...[စာမျက်နှာ- ၅၄]...
သဒ္ဓါတရား၌။ ပတိဋ္ဌိတကာလေ– တည်ရာအခါ၌။ တာသံ– ထိုအမျိုးသမီးတို့ကို။ ဝါ– တို့အား။ အရဟတ္တပ္ပတ္တေယေဝ– အရဟတ္တဖိုလ်သို့ ရောက်ပြီးကုန်သည်သာ လျှင်ဖြစ်ကုန်သော။ တေ ဘိက္ခူ– ထိုရဟန်းတို့ကို။ ဒဿေသိ ကိရ– တွေ့မြင်စေ တော်မူခဲ့ပြီတဲ့။ ဝါ– ပြတော်မူခဲ့ပြီတဲ့။ [ကိရကို အနုဿဝနအနက်ဟော ယူ၍ ပေးခဲ့ သည်၊ နောက်ဆုံးဝါကျ၌ “တသ္မာ” ရှိပုံကို ကြည့်၍ ကာရဏအနက်ဟောယူကာ “ကိရ (ယသ္မာ)– အကြင်ကြောင့်။ တာသံ– တို့၏၊ အာဂတက္ခဏေယေဝ၊ ပေ။ န သက္ကုဏေယျုံ– ကုန်ရာ။ တသ္မာ– ကြောင့်၊ ပေ။ ဒဿေသိ– ပြီ”လည်း ပေးပါ။] တာပိ– ထိုအမျိုးသမီးတို့သည်လည်း။ တေ– ထိုရဟန်းတို့ကို။ ဒိသွာ၊ ပဉ္စပတိဋ္ဌိတေန– (လက်, ခြေ, နဖူး, တတောင်, ဒူးဟူသော) ၅-ပါးသော အင်္ဂါတို့ဖြင့် ရှေးရှုတည်ခြင်းဖြင့်။ ဝါ– တည်ခြင်း (ထိခြင်း) ၅-ပါးဖြင့်၊ [ဓမ္မဘာဋီ- ၁၊ ၂၄၈၊ ဓမ္မဘာ-၂, ၂၃၈၊ ၂၃၉ရှု] ဝန္ဒိတွာ– ၍။ “ဘန္တေ– တို့! တာဝ– စွာ။ တုမှာကံ– အရှင်ဘုရားတို့၏။ ပဗ္ဗဇိတကိစ္စံ– ရဟန်းကိစ္စသည်။ မတ္ထကံ– အထွတ်အထိပ်သို့။ ပတ္တံ– ရောက်ပြီ။” ဣတိ– သို့။ ဝတွာ– ၍။ သတ္ထာရံ– ကို။ ဝန္ဒိတွာ၊ ဧကမန္တံ၊ ဌိတာ– ကုန်လျက်။ ပဗ္ဗဇ္ဇံ– ကို။ ယာစိံသု– ကုန်ပြီ။ ဧဝံ– သို့။ ဝုတ္တေ– တောင်းပန်လျှောက်ထားအပ်သော်။ “သတ္ထာ– သည်။ ဥပ္ပလဝဏ္ဏာယ– ဥပ္ပလဝဏ်ထေရီမ၏။ အာဂမနံ– လာခြင်းကို။ စိန္တေသိ– ကြံစည်တော်မူပြီ။” ဣတိ– သို့။ ဧကစ္စေ– အခြားသော အင်္ဂုတ္တရဘာဏက ထေရ်တို့သည်။ ဝဒန္တိ ကိရ– ပြောဆိုကြသတဲ့၊ [ဧကစ္စေဝါဒ (အင်္ဂုတ္တရဘာဏက၏။
ဧကစ္စေ ဝဒန္တိ။ ။ ဧကစ္စေအရ အင်္ဂုတ္တရဘာဏက(အင်္ဂုတ္တရနိကာယ်ဆောင်)ထေရ် တို့ကို ယူပါ၊ ဧန္တိ ပဝတ္တန္တီတိ ဧကေ၊ [ဣ+က(မောဂ်- ၇, ၁၄)၊ ဣ+ဏွု၊ (ဓာန်ဋီ- ၆၉၆)] ဧကေယေဝ ဧကစ္စေ၊ အည(ဧကစ္စ)အနက်ဟော ဧကနောင် စ္စပစ္စည်းသက်၊ ဧကစ္စသဒ္ဒါကို ပုံလိင်ပထမာ, ဒုတိယာဝိဘတ်တို့၌ သဗ္ဗသဒ္ဒါအတိုင်း “ဧကစ္စော ဧကစ္စေ၊ ဧကစ္စံ ဧကစ္စေ”ဟု ရုပ်စဉ်၍ ကြွင်းဝိဘတ်များ၌ ပုရိသသဒ္ဒါအတိုင်း စဉ်ပါ၊ နပုံလိင်၌ ဝိဘတ်အားလုံးဝယ် စိတ္တကဲ့သို့ စဉ်၍ ဣတ္ထိလိင်၌ ကညာကဲ့သို့ စဉ်ပါ။
(နီတိပဒ-၃၇၉၊ ၃၈၀) [သတ္ထာ “ဥပ္ပလဝဏ္ဏာ အာဂစ္ဆတူ”တိ စိန္တေသိ၊ ထေရီ သတ္ထာ “ဥပ္ပလဝဏ္ဏာ အာဂစ္ဆတူ”တိ စိန္တေသိ၊ ထေရီ သတ္ထာ “ဥပ္ပလဝဏ္ဏာ အာဂစ္ဆတူ”တိ စိန္တေသိ၊ ထေရီ အာဂန္တွာ သဗ္ဗာ ပဗ္ဗာဇေတွာ ဘိက္ခုနီဥပဿယံ ဂတာတိ ဣဒံ အင်္ဂုတ္တရဘာဏကာနံ ကထာမဂ္ဂံ ဒဿေန္တေန ဝုတ္တံ။ တေနေဝ ဓမ္မပဒဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တံ- “တာ သတ္ထာရံ၊ ပေ။ ပါပုဏိံသူ”တိ၊- အံဋီ၊ ၁၊ ၁၈၈။]
...[စာမျက်နှာ- ၅၅]...
အဆို) မှတစ်ပါး ဓမ္မပဒဘာဏကတို့၏ အဆိုကို ပြလို၍ “သတ္ထာ ပန”စသည်ကို မိန့် သည်၊ ပနကား ပက္ခန္တရအနက်ဟောတည်း။] ပန– ဓမ္မပဒဘာဏကတို့၏ အဆိုကို ပြဥုးအံ့။ သတ္ထာ– သည်။ တာ ဥပါသိကာယော– တို့ကို။ အာဟ– မိန့်တော်မူပြီ။ (ကိံ) “သာဝတ္ထိံ– သို့။ ဂန္တွာ– ၍။ ဘိက္ခုနီဥပဿယေ– ဘိက္ခုနီကျောင်း၌၊ [ဥပဂန္တွာ သယန္တိ ဧတ္ထာတိ ဥပဿယော၊ [ဥပ+သီ+အ၊] ဘိက္ခုနီနံ+ဥပဿယော ဘိက္ခုနီဥပဿယော– ဘိက္ခုနီတို့၏ကျောင်း၊ (ပါတိပဒ- ၂၂၂)၊] ပဗ္ဗဇေထ– ဘိက္ခုနီအဖြစ်သို့ ကပ်ရောက်ကြလော။ ဝါ– ဘိက္ခုနီဝတ်ကြလော။” ဣတိ– မိန့်တော်မူပြီ။ တာ– ထို ဥပါသိကာမတို့သည်။ အနုပုဗ္ဗေန– အစဉ်အားဖြင့်။ ဇနပဒစာရိကံ– ဇနပုဒ်တို့၌ လှည့်လည်ခြင်းကို။ ဝါ– အားဖြင့်။ စရမာနာ– ကုန်လသော်၊ [ဓမ္မဘာ-၁, ၁၉၁ရှု၊] အန္တရာမဂ္ဂေ– လမ်းခရီးအကြား၌။ မဟာဇနေန– များစွာသော လူအပေါင်းသည်။ အဘိဟဋသက္ကာရသမ္မာနာ– ရှေးရှုဆောင်အပ်သော ကောင်းစွာပြုအပ်, မြတ် နိုးအပ်သော ပစ္စည်းရှိကုန်သည်၊ (ဟုတွာ)၊ ပဒသာဝ– ခြေဖြင့်သာလျှင်။ ဝါ–ချေကျင်သာလျှင်။ ဝီသယောဇနသတိကံ– ယူဇနာ (၁၂၀) ရှိသော ခရီးကို။ ဂန္တွာ– ၍။ ဘိက္ခုနီဥပဿယေ– ဘိက္ခုနီမကျောင်း၌။ ပဗ္ဗဇိတွာ– ဘိက္ခုနီဝတ်၍။ အရဟတ္တံ– သို့။ ပါပုဏိံသု– ကုန်ပြီ။ သတ္ထာပိ– သည်လည်း။ ဘိက္ခုသဟဿံ– ရဟန်း တစ်ထောင်ကို။ အာဒါယ– ခေါ်ယူ၍။ အာကာသေနေဝ– ကောင်းကင်ခရီးဖြင့် သာ။ ဇေတဝနံ– သို့။ အဂမာသိ– မူပြီ။ တတြ– ထိုဇေတဝန်ကျောင်း၌၊ [သုဒံကား အနက်မဲ့။] အာယသ္မာ မဟာကပ္ပိနော– အရှင်မဟာကပ္ပိနသည်။ ရတ္တိဋ္ဌာနဒိဝါဋ္ဌာနာဒီသု– ညဉ့်နေရာအရပ်, နေ့နေရာအရပ်အစရှိသည်တို့၌။ “အဟော သုခံ– ဩော်...ချမ်းသာလေစွ။ အဟော သုခံ– စွ။” ဣတိ– သို့။ ဥဒါနံ– ပီတိ။
ပဗ္ဗဇေထ။ ။ ပ+ဝဇ+အ+ထ၊ အပစ္စည်းကို ဧပြု၊ (တစ်နည်း)ပ+ဝဇ+အ+ဧယျာထ၊ ကွစိ ဓာတုဖြင့် ယျာကို ချေ၊(နိဒီ- ၃၆၉)၊ အံဋီ၊၁၊၁၈၈၌ “ပဗ္ဗာဇေထ”ဟု ကာရိတ်ဖြင့် ရှိ၏၊ “ပဗ္ဗာဇေထ- ဘိက္ခုနီတို့ကို ရဟန်းမအဖြစ်သို့ ရောက်စေကြလော”ဟု ပေး၊ ကာရိတ်ရုပ်ယူလျှင် ဘိက္ခုနီအဖြစ်သို့ ရောက်စေသူကား ဘိက္ခုနီသံဃာတည်း၊ ဘိက္ခုနီအဖြစ်သို့ ရောက်သူများကား အနောဇာအမှူးရှိသော ဥပါသိကာမတို့တည်း။
ဥဒါနံ။ ။ မဋီ၊၂၊၁၄၆၊ အံဋီ- ၃, ၆၀၌ “ဥဒါဟရီယတိ ဥဗ္ဘေဂဝသေနာတိ တထာ ဝါ ဥဒါဟရဏံ ဥဒါနံ- အထက်သို့ ရှူထုတ်အပ်သောစကား၊ ဝါ- အထက်သို့ ရှူထုတ်
...[စာမျက်နှာ- ၅၆]...
အတွက်, လေဟုန်တက်၍, ပေါ်ထွက်လာသော စကားကို။ ဝါ– ဥဒါန်းကို။ ဥဒါနေန္တော– ကျူးရင့်လျက်။ ဝိစရတိ– ၏။ ဘိက္ခူ– တို့သည်။ ဘဂဝတော– အား။ အာရောစေသုံ– လျှောက်ကုန်ပြီ။” ဘန္တေ! မဟာကပ္ပိနော– သည်၊] အဟော သုခံ၊ အဟော သုခန္တိ– အဟော သုခံ အဟော သုခံဟူ၍။ ဥဒါနံ– ကို။ ဥဒါနေန္တော– လျက်။ ဝိစရတိ– ပါ၏။ အတ္တနော– မိမိ၏။ ကာမသုခံ ကာမသုခံ ကာမသုခံ– ကာမချမ်းသာဖြစ်သော၊ ခြင်း၊ (သဒ္ဒတ္ထ)၊ ဝါ– ရင်ထဲ မျိုသိပ်မထားနိုင်သဖြင့် ထုတ်ဖော်ပြောဆိုအပ်သောစကား၊ (အဓိပ္ပာယတ္ထ) ”ဟု ဆို၏။ [ဥဒ (မောဒအနက်) +ယု။ ယုကို အနပြု, အ– ကို ဒီဃပြု၊ (နီတိဓာတု-၉၃)၊ (တစ်နည်း) ဥ+အန+ဏ၊ ဒ်လာ, အာဝုဒ္ဓိပြု၊ (နီဘာ-၁, ၆၃၊ ဝိပိဓာန်၊ ဓာပါတိုက်- ၅၄) (တစ်နည်း) ဥ+အာ+နီ+အ၊ -ဇာဋီသစ်-၁, ၁၄၁။] (တစ်နည်း) ဂဠုန်- ၆၇၌ “ဥဒံ မောဒံ အနေတိ ပဝတ္တေတီတိ ဥဒါနံ– ဝမ်းမြောက်ခြင်းကို ဖြစ်စေသော စကား၊ [“ဥဒ+အန+ဏ၊ အာဝုဒ္ဓိပြု၊]”ဟု ဆို၏၊ ဥဒါန်းစကားသည် ပီတိအစွမ်းကြောင့် ဖြစ်သော ဥဒါန်းစကား, ဓမ္မသံဝေဂ အစွမ်းကြောင့်ဖြစ်သော ဥဒါန်းစကား”ဟု ၂မျိုး ရှိ၏၊ ဤ၌ ပီတိအစွမ်းကြောင့် ဖြစ်သော ဥဒါန်းစကားကို ယူပါ။ (ဥဒါန၊ ဋ္ဌ၊ ၂၊ သာရတ္ထ၊ ၁၊ ၉၉)
ဥဒါနေန္တော။ ။ ဥ+အန+ဏေ+အန္တ၊ “ဥဒါနေန္တော- အထက်သို့ ရှူထုတ်လျက်၊ (သဒ္ဒတ္ထ)၊ ဝါ- ရင်ထဲ မျိုသိပ်မထားနိုင်သဖြင့် ထုတ်ဖော်ပြောဆိုလျက်၊ (အဓိပ္ပာယတ္ထ)၊ ဝါ- ကျူးရင့်လျက်၊ (ဝေါဟာရတ္ထ)”ဟုပေး၊ (တစ်နည်း) ဥ+အာ+နီ+အန္တ၊ “ဥဒါနေန္တော-အထက်သို့ ထုတ်ဆောင်၍၊ (သဒ္ဒတ္ထ)”ဟုပေး၊ (တစ်နည်း) ဥဒါနနောင် ဓာတွတ္ထေ နာမသ္မိ(မောဂ်- ၅, ၁၂)သုတ်ဖြင့် ကရောတိအနက်၌ ဣပစ္စည်းသက်, ဣကို ဧပြု၊ (နီဘာ- ၁, ၆၉)၊ “ဥဒါနေန္တော- ကျူးရင့်ခြင်းကို ပြုလျက်၊ (သဒ္ဒတ္ထ)”ဟုပေး၊ (တစ်နည်း) ဥဒ+အန+ဏေ+အန္တ၊ “ဥဒါနေန္တော- ဝမ်းမြောက်ခြင်းကို ဖြစ်စေလျက်၊(သဒ္ဒတ္ထ)”ဟု ပေးပါ။ (ဂဠုန်- ၆၇)
ကာမသုခံ။ ။ ကာမသုခအရ လောဘမူသောမနဿဝေဒနာကို ယူပါ၊ ကာမေသု +ပဝတ္တံ+သုခံ ကာမသုခံ- ကာမဂုဏ်တို့၌ ဖြစ်သောချမ်းသာ၊ [ကာမ+ပဝတ္တ+သုခ၊ ပဝတ္တပုဒ်ချေ၊ -နီယော- ၁၁၀၊] (တစ်နည်း) ကာမေသု ကာမေဟိ ဝါ သမ္ပယုတ္တံ သုခံ ကာမသုခံ- ကိလေသာကာမတို့၌ ယှဉ်သောချမ်းသာ၊ ဝါ- ကိလေသာကာမတို့နှင့် ယှဉ် သောချမ်းသာ၊ [ကာမ+သမ္ပယုတ္တ+သုခ၊ သမ္ပယုတ္တချေ၊ -ပါရာယော- ၅၅၊] (တစ်နည်း) ကာမာရမ္မဏံ+သုခံ ကာမသုခံ- ဝတ္ထုလျှင်အာရုံရှိသောချမ်းသာ၊ [ကာမာရမ္မဏ+သုခ၊ အာရမ္မဏပုဒ်ချေ၊- ဝိမတိ၊၁၊၄၁၊]
...[စာမျက်နှာ- ၅၇]...
ရဇ္ဇသုခံ– မင်းအဖြစ်၏ ချမ်းသာကို။ ဝါ– မင်း၏ဥစ္စာဖြစ်သော ချမ်းသာကို။ အာရဗ္ဘ– ၍။ ကထေသိ မညေ– ပြောသည်ထင်ပါ၏။” ဣတိ– လျှောက်ကုန်ပြီ။ သတ္ထာ– သည်။ တံ– ထိုအရှင်မဟာကပ္ပိနကို။ ပက္ကောသာပေတွာ– ခေါ်စေတော်မူ၍။ “ကပ္ပိန– ကပ္ပိန! တွံ– သည်။ ကာမသုခံ– သော။ ရဇ္ဇသုခံ– ကို။ အာရဗ္ဘ– ၍။ ဥဒါနံ– ကို။ ဥဒါနေသိ ကိရ– ကျူးရင့်နေသတဲ့ဟု ကြားရသည်ကား။ သစ္စံ– မှန်သလော?” ဣတိ– မေးတော်မူပြီ။ ဘန္တေ! ဘဂဝါ– သည်။ တံ– ထိုမင်းအဖြစ်၏ ချမ်းသာကို။ အာရဗ္ဘ– ၍။ ဥဒါနဘာဝံ ဝါ– ကျူးရင့်သည်၏အဖြစ်ကိုလည်းကောင်း။ အနုဒါနဘာဝံ ဝါ– မကျူးရင့်သည်၏ အဖြစ်ကိုလည်းကောင်း။ ဇာနာတိ– သိတော်မူပါ ၏။ ဣတိ– လျှောက်ပြီ။ သတ္ထာ– သည်။ “ဘိက္ခဝေ– တို့! မမ– ၏။ ပုတ္တော– သား တော်သည်။ ကာမသုခံ– သော။ ရဇ္ဇသုခံ– ကို။ အာရဗ္ဘ၊ ဥဒါနံ– ကို။ န ဥဒါနေတိ– ကျူးရင့်သည်မဟုတ်။ ပန– စင်စစ်ကား။ မေ– ၏။ ပုတ္တဿ– သားတော်ဖြစ်သော မဟာကပ္ပိန၏။ ဝါ– မှာ။ ဓမ္မပီတိ နာမ– တရား၌ ဖြစ်သော ပီတိမည်သည်။ ဝါ–တရားကို သောက်သုံးရခြင်းမည်သည်။ ဓမ္မရတိ နာမ– တရား၌ မွေ့လျော်ခြင်းမည် သည်။ ဥပ္ပဇ္ဇတိ– ၏။ သော– ထိုသားတော်ဖြစ်သော မဟာကပ္ပိနသည်။ အမတမဟာနိဗ္ဗာနံ– မြတ်သော အမြိုက်နိဗ္ဗာန်ကို။ အာရဗ္ဘ ဧဝ– အာရုံပြု၍သာလျှင်။ ဥဒါနံ– ကို။ ဥဒါနေသိ– ပြီ။” ဣတိ– သို့။ အနုသန္ဓိံ– ကို။ ဃဋေတွာ၊ ဓမ္မံ ဒေသေန္တော ဣမံ ဂါထမာဟ၊ (ကိံ)၊ “ဓမ္မပီတိ၊ ပေ၊ ပဏ္ဍိတော”တိ– ၍၊ (အာဟ)
ဓမ္မပီတိ သုခံ သေတိ, ဝိပ္ပသန္နေန စေတသာ၊ အရိယပ္ပဝေဒိတေ ဓမ္မေ, သဒါ ရမတိ ပဏ္ဍိတော
ပဏ္ဍိတော– ပညာရှိသည်။ ဓမ္မပီတိ– (သစ္စာထွင်းဖောက်, လောကုတ်ရောက် လျက်, သောက်ဖွယ်အလား) တရားကို သောက်သုံးရခြင်းရှိသည်။ ဝါ– တရားကို သောက်သုံးရသည်၊ (ဟုတွာ– ၍) [(တစ်နည်း) ဓမ္မပီတိ– တရားကို သောက်သုံး ရခြင်းရှိသော။ ဝါ– တရားကို သောက်သုံးရသော။ ပဏ္ဍိတော– သည်၊] ဝိပ္ပသန္နေန–
ရဇ္ဇသုခံ။ ။ ရညော+ဘာဝေါ ရဇ္ဇံ၊ [ရာဇ+ဏျ၊- သီဋီသစ်၊၂၊၂၃၃၊] ရဇ္ဇဿ+သုခံ ရဇ္ဇသုခံ- မင်းအဖြစ်၏ချမ်းသာ၊ (တစ်နည်း) ရညော+ဣဒံ ရဇ္ဇံ၊(ဝိမတိ၊၁၊၃၅၊ ပါစိ ယော- ၆၁)၊ ရဇ္ဇံ စ+တံ+သုခံ စာတိ ရဇ္ဇသုခံ- မင်း၏ဥစ္စာဖြစ်သောချမ်းသာ
...[စာမျက်နှာ- ၅၈]...
ကိလေသာကင်းစင်, အထူးသဖြင့် ကြည်လင်သော။ စေတသာ– စိတ်ဖြင့်။ သုခံ–ချမ်းသာစွာ။ သေတိ– အိပ်ရနေရ၏။ အရိယပ္ပဝေဒိတေ– အရိယာတို့သည် အပြား အားဖြင့် သိစေအပ်သော။ ဝါ– အရိယာတို့သည် ဟောကြားတော်မူအပ်သော။ ဓမ္မေ– ဗောဓိပက္ခိယတရား၌။ သဒါ– အခါခပ်သိမ်း။ ရမတိ– မွေ့လျော်၏။ [နီတိ ဓာတုနိ– ၂, ၁၉၂၌ “ပဏ္ဍိတော– သည်။ ဓမ္မပီတိ– တရားကို သောက်လျက်။ သုခံ– စွာ။ သေတိ– ၏၊ (ဝါ) သုခံ– ကာယိကသုခ စေတသိကသုခကို။ သေတိ– မှီဝဲ၏၊ (ဖြစ်စေ၏)၊ (ဝါ) သုခံ– ချမ်းသာအလွန် နိဗ္ဗာန်ကို။ သေတိ– သိ၏”ဟု ပေးသည်။] တတ္ထ– ထိုဂါထာ၌။ ဓမ္မပီတီ ဓမ္မပီတီ ဓမ္မပီတီတိ– ကား။ ဓမ္မပါယကော– တရားကို သောက် သုံးသူသည်။ ဓမ္မံ– တရားကို။ ပိဝန္တော– သောက်သုံးသောသူသည်။ ဣတိ– ကား၊
ဓမ္မပီတိ။ ။ “ဓမ္မပါယကော၊ ဓမ္မံ ပိဝန္တော”ဖြင့် “ဓမ္မံ ပါတီတိ ဓမ္မပီတိ၊ ဓမ္မံ+ပီတိ ဝါ ဓမ္မပီတိ”ဟူသော တပ္ပုရိသ်ဝိဂြိုဟ်ကို ပြသည်ဟု ဓမ္မဋီ၌ ဆို၏၊ တပ္ပုရိသ်သမာသ် ထုံးစံသည် နောက်ပုဒ်၏လိင်သို့ လိုက်ရကား နိစ္စဣတ္ထိလိင်ဖြစ်သော ပီတိအတိုင်း ဓမ္မပီတိပုဒ်သည် ဣတ္ထိလိင်ဖြစ်ရမည်၊ သို့သော် နောက်နား၌ “ဧဝရူပေါ ဓမ္မပီတိ”ဟု ဖွင့်ပုံကို ထောက်လျှင် ပုံလိင်တည်း၊ မှန်၏- သဒ္ဒါကျမ်းတို့၌ လိင်ကို သတ်မှတ်ခြင်းသည် များရာလိုက်၍ သတ်မှတ်ခြင်းဖြစ်သည်၊ အမှန်အားဖြင့်ကား ပါဠိအဋ္ဌကထာဋီကာ ပုံစံအရှိအတိုင်းသာ မှတ်ရသည်။
ယေဘုယျဝုတ္တိယာ လိင်္ဂံ, ဒဿိတံ တတ္ထ သဗ္ဗသော၊ ဝိသေသော ပန ဝိညူဟိ, ဉေယျော ပါဌာနုသာရတော
တစ်နည်း။ ။ “ဓမ္မပါယကော၊ ဓမ္မံ ပိဝန္တော”၌ ပါယကော, ပိဝန္တောတို့ကား ကတ္တု သာဓ်တည်း၊ ကတ္တုသာဓ်သည် ဗဟုဗ္ဗီဟိသမာသ်, အဿတ္ထိတဒ္ဓိတ်တို့ နှင့် သဘာဝချင်း တူ၏၊ ထိုကြောင့် “ပီယတေ ပီတိ၊ ဓမ္မံ+ပီတိ အဿာတိ ဓမ္မပီတိ- တရားကို သောက် သုံးခြင်းရှိသော ပညာရှိ၊ (ဘိန္နာဓိကရဏဗဟုဗ္ဗီဟိ)၊ (တစ်နည်း) ဓမ္မံ+ပီတိ ဓမ္မပီတိ- တရားကို သောက်သုံးခြင်း၊ ဓမ္မပီတိ+အဿ အတ္ထီတိ ဓမ္မပီတိ- တရားကို သောက် သုံးခြင်းရှိသောပညာရှိ၊ (အဿတ္ထိတဒ္ဓိတ်)”ဟု ပြုရန် ပြသည်ဟု ကြံပါ၊ ဤသို့ယူလျှင် သဒ္ဒါနည်းလည်း ကျ၍ ပုံလိင်ဖြင့်ဖွင့်သည့် “ဧဝရူပေါ ဓမ္မပီတိ”ဟူသော အဖွင့်နှင့် လည်း ညီသည်။
တစ်နည်း။ ။ ဂါထာ၏ အထက်နား၌ “ပုတ္တဿ ပန မေ ဓမ္မပီတိ နာမ ဓမ္မရတိ နာမ ဥပ္ပဇ္ဇတိ”ဟူသော ဝါကျ၌ ဓမ္မပီတိနှင့် ဓမ္မရတိကို တွဲဆိုထား၏၊ “ရတီတိ...
...[စာမျက်နှာ- ၅၉]...
အတ္ထော– အနက်တည်း။ စ– ဆက်။ ဧသ ဓမ္မော နာမ– ဤတရားမည်သည်။ ဘာဇနေန– ခွက်ဖြင့်။ ယာဂုအာဒီနိ ဝိယ– ယာဂုအစရှိသည်တို့ကိုကဲ့သို့။ ပါတုံ–သောက်ခြင်းငှာ။ န သက္ကာ– မတတ်ကောင်း။ ပန– စင်စစ်ကား။ နဝဝိဓံ– ၉-ပါးအပြား ရှိသော။ လောကုတ္တရဓမ္မံ– လောကုတ္တရာတရားကို။ နာမကာယေန– နာမကာယ ဖြင့်။ ဖုသန္တော– ထိရောက်လသော်။ ဝါ– ထိရောက်လျှင်။ အာရမ္မဏတော– အာရုံ ပြုသောအားဖြင့်။ သစ္ဆိကရောန္တော– မျက်မှောက်ပြုလသော်။ ဝါ– ပြုလျှင်။ ညာဘိသမယာဒီဟိ– ပိုင်းခြား၍သိခြင်းဟူသော ထိုးထွင်း၍သိခြင်းအစရှိသည် ပီတိ (ပဋိသံ၊ ဋ္ဌ၊ ၂၊ ၁၈၃) ”ဟူသော အဖွင့်ကို ထောက်၍ ရတိအရ ပီတိကို ယူနိုင်ရ ကား ဓမ္မပီတိနှင့် ဓမ္မရတိသည် အနက်တူပရိယာယ်တည်း၊ ပီတိ၌ ပါဓာတ်ဟု မယူဘဲ ပီဓာတ်ဟု ယူ၍ ပီတိအရ ပီတိစေတသိက်ကို ယူပါ၊ “ပီနယတီတိ ပီတိ၊ ဓမ္မေ+ ဥပ္ပန္နာ+ပီတိ အဿာတိ ဓမ္မပီတိ– တရား၌ ဖြစ်သော ပီတိရှိသူ၊ ပီဏနံ ပီတိ၊ ဓမ္မေ+ပီတိ အဿာတိ ဓမ္မပီတိ– တရား၌ နှစ်သက်ခြင်းရှိသူ”ဟု တစ်နည်းကြံပါ။
ဓမ္မော စ၊ပေ ၊ပိဝတိ နာမ။ ။ တရားကို သောက်ရာ၌ ယာဂုစသည်ကို သောက် သကဲ့သို့ သောက်ရပါသလော? အဘယ်သို့ သောက်ရပါသနည်း?ဟု မေးဖွယ်ရှိ၍ “ဓမ္မော စ နာမေသ”စသည်ကို မိန့်သည်၊ ဤဝါကျဖြင့် ဓမ္မပီတိ၌ ဓမ္မအရ လောကုတ္တရာတရား၉ပါးကို ယူရပုံနှင့် တရားသောက်သုံးပုံကို ပြသည်။
နာမကာယေန ၊ပေ၊ သစ္ဆိကရောန္တော။ ။ အာရမ္မဏာဘိမုခံ နမတီတိ နာမံ၊ (ဒီဋီ၊၂၊၁၀၁)၊ နာမဉ္စ+တံ+ကာယော စာတိ နာမကာယော- နာမ်တရားအပေါင်း (မအူပါရာနိ- ၂, ၂၃၄)၊ နာမကာယ(နာမ်တရားအပေါင်း)ဟူသည် နာမ်ခန္ဓာ၄ပါး တည်း၊ (နေတ္တိ- ၂၆)၊ ဤ၌ကား လောကုတ္တရာတရား၉ပါးကို ရောက်ရှိခြင်း ရရှိခြင်းကို ဆိုရာဖြစ်သောကြောင့် နာမကာယေနအရ မဂ်,ဖိုလ်,ပစ္စဝေက္ခဏာဉာဏ်ကို ယူပါ၊ ချဲ့ပါဥုးမည်- လောကုတ္တရာတရား၉ပါးတွင် မဂ်ဖိုလ်တို့ကို သမ္ပယုတ္တနာမကာယ (ဆိုင်ရာယှဉ်ဖက်တရား)ဖြင့် တွေဝေမှုမရှိဘဲ ရှင်းလင်းစွာသိခြင်း, ပစ္စဝေက္ခဏာဉာဏ် ဟူသော နာမကာယဖြင့် ဆင်ခြင်ခြင်းကို “နာမကာယေန ဖုသန္တော”ဟု ဆိုလိုသည်၊ နိဗ္ဗာန်ကို မဂ်, ဖိုလ်, ပစ္စဝေက္ခဏာဉာဏ်တို့ဖြင့် အာရုံပြုသောအားဖြင့် မျက်မှောက် ပြုခြင်းကို “အာရမ္မဏတော သစ္ဆိကရောန္တော”ဟု ဆိုလိုသည်။
ပရိညာဘိသမယာဒီဟိ။ ။ “ပရိညာဘိသမယာဒီဟိ”စသည်ဖြင့် သစ္စာ၄ပါးကို မဂ်ဖြင့် ထိုးထွင်း၍ သိခြင်း(မဂ်ရခြင်း)သည် တရားသောက်သုံးခြင်းမည်ကြောင်းကို
...[စာမျက်နှာ- ၆၀]...
တို့ဖြင့်။ ဒုက္ခာဒီနိ– ဒုက္ခအစရှိကုန်သော။ အရိယသစ္စာနိ– အရိယသစ္စာတို့ကို။ ပဋိဝိဇ္ဈန္တော– ထိုးထွင်းသိလသော်။ ဝါ– သိလျှင်။ ဓမ္မံ– တရားကို။ ပိဝတိ နာမ– သောက် သုံးသည်မည်၏။ သုခံ သေတီ သုခံ သေတီ သုခံ သေတီတိ ဧတံ– သုခံ သေတိဟူသော ဤစကားသည်။ စတူဟိပိ– ၄-ပါးလည်းဖြစ်ကုန်သော။ ဣရိယာပထေဟိ– ဣရိယာပုထ်တို့ဖြင့်။ ဒေသနာမတ္တမေဝ– ဒေသနာတော်မျှသာတည်း၊ (ဟောရိုးဟောစဉ်မျှသာတည်း)၊ သုခံ– ချမ်းသာစွာ။ ဝိဟရတိ– နေရ၏။ ဣတိ အတ္ထော– တည်း။ ဝိပ္ပသန္နေနာတိ– ပြသည်၊ အာဒိဖြင့် ပဟာနာဘိသမယ (ပယ်ခြင်းဟူသော ထိုးထွင်း၍သိခြင်း) , သစ္ဆိကိရိယာဘိသမယ (မျက်မှောက်ပြုခြင်းဟူသော ထိုးထွင်း၍သိခြင်း) , ဘာဝနာဘိသမယ (ပွားစေခြင်းဟူသော ထိုးထွင်း၍သိခြင်း) တို့ကို ယူပါ။
ချဲ့ပါဥုးမည်– ဆီမီးသည် မီးစာကို လောင်ခြင်း, အမှောင်ကို ပယ်ခြင်း, အလင်းကို ပြခြင်း, ဆီကို ကုန်စေခြင်း ဤကိစ္စ၄ချက်တို့ကို တစ်ပြိုင်နက် ပြီးစေသကဲ့သို့ မဂ်တရား လည်း ဒုက္ခသစ္စာကို “ဤမျှသာ ရှိ၏၊ ဤလောကီစိတ်, စေတသိက်, ရုပ်ထက် အပို မရှိ”ဟု ပိုင်းခြား၍သိခြင်းဟူသော ပရိညာကိစ္စ, သမုဒယသစ္စာ တဏှာလောဘကို ပယ်ခြင်းဟူသော ပဟာနကိစ္စ, နိရောဓသစ္စာ (နိဗ္ဗာန်) ကို မျက်မှောက်ပြုခြင်းဟူသော သစ္ဆိကိရိယာကိစ္စ, မဂ္ဂသစ္စာကို မိမိသန္တာန်၌ ဖြစ်ပွားစေခြင်းဟူသော ဘာဝနာကိစ္စ ဤကိစ္စ၄ချက်တို့ကို တစ်ပြိုင်နက် ပြီးစေသည်။ (ဝိသုဒ္ဓိ၊ ၂၊ ၃၃၁)
သုခံ သေတိ။ ။ သေတိအရ မုချအားဖြင့် လျောင်းခြင်းကို ရသော်လည်း ဥပလက္ခဏနည်း, ဧကဒေသူပစာရအားဖြင့် သွား, ရပ်, ထိုင်, လျောင်း ဣရိယာပုထ် ၄ မျိုးလုံးကို ယူရမည်ဟု ပြလို၍ “ဒေသနာမတ္တမေတံ”စသည်ကို မိန့်သည်၊ ဆက်ဥုးအံ့၊ အရဟတ္တဖိုလ်သို့ ရောက်ပြီးသူသည် ဣရိယာပုထ်အားလုံး၌ ချမ်းသာစွာ နေရသော ကြောင့် သုခံ သေတိအရ အရဟတ္တဖိုလ်ကို ယူပါ။(အံ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၄၂)
ဝိပ္ပသန္နေန။ ။ ဝိဝိဓေန ဝိသေသေန ဝါ ပသန္နော ဝိပ္ပသန္နော(ကင်္ခါဋီသစ်- ၂၅၁)၊ အခြားနေရာ၌ ဝိပ္ပသန္နနှင့် အနာဝိလကို ထူးသည့်အနေဖြင့်လည်းကောင်း, ဝိပ္ပသန္န သည် အကြောင်း, အနာဝိလသည် အကျိုး, အနာဝိလသည် အကြောင်း, ဝိပ္ပသန္နသည် အကျိုးဟု အကြောင်းအကျိုးအနေဖြင့်လည်းကောင်း ဖွင့်၏၊(ဝိမာန၊ဋ္ဌ၊၂၅)၊ ဤ၌ ကား “ဖြူတယ်ဆိုတာ မမည်းတာပေါ့”ဟူသော စကားကဲ့သို့ “ကြည်လင်သောစိတ် ဟူသည် မနောက်ကျိသောစိတ်ပင် (ကြည်တယ်ဆိုတာ မနောက်တာပေါ့)”ဟု ဝိပ္ပသန္န နှင့် အနာဝိလကို ဗျတိရေကပရိယာယ်အားဖြင့် သဘောတူထား၍ ဖွင့်၏၊ ကိလေသာ
...[စာမျက်နှာ- ၆၁]...
ကား။ အနာဝိလေန– နောက်ကျိခြင်းမရှိသော။ နိရုပက္ကိလေသေန– ဥပက္ကိလေသာ မရှိသော။ အရိယပ္ပဝေဒိတေတိ– ကား။ ဗုဒ္ဓါဒီဟိ– ဘုရားအစရှိကုန်သော။ အရိယေဟိ– အရိယာတို့သည်။ ပဝေဒိတေ– အပြားအားဖြင့် သိစေအပ်သော။ ဝါ– တို့သည် စိတ်ကို နောက်ကျိစေတတ်သော အညစ်အကြေးတို့တည်း၊ ကိလေသာအညစ် အကြေးကင်းမှ စိတ်နောက်ကျိခြင်း ကင်းသည်၊ ထိုကြောင့် အနာဝိလေနကို “နိရုပက္ကိလေသေန”ဟု ထပ်ဖွင့်သည်၊ ဤအဖွင့်ဖြင့် အနာဝိလ၌ အာဝိလအရ ကိလေ သာကို ယူရန်လည်း ပြသည်။
နိရုပက္ကိလေသေန။ ။ စိတ္တံ ဥပက္ကိလေသေန္တိ ကိလိဋ္ဌံ ကရောန္တိ ဥပတာပေန္တိ ဝိဗာဓေန္တီတိ ဥပက္ကိလေသာ- စိတ်ကို ညစ်ပေစေတတ် -ပူလောင်စေတတ်- နှိပ်စက် တတ်သော နီဝရဏ၅ပါးတို့၊ [ဥပ+ကိလိသ- မလီန(ညစ်ပတ်ခြင်း)အနက်, ဥပတာပ အနက်, ဗာဓနအနက်+ဏ၊- ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃, ၆၄စသည်၊] ကိလေသေန္တိ ဥပတာပေန္တိ ဝိဗာဓေန္တီတိ ကိလေသာ၊ ဘုသာ+ကိလေသာ ဥပက္ကိလေသာ- လွန်ကဲသော ကိလေသာ၊ (ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၆၀)၊ စိတ္တံ ဥပဂန္တွာ ကိလေသေန္တီတိ ဥပက္ကိလေသာ- စိတ်ကို ကပ်၍ ပူလောင်စေတတ် ညစ်ပေစေတတ်သော နီဝရဏ၅ပါးတို့၊(ဝိသုဒ္ဓိ၊ဋီ၊၂၇)၊ နတ္ထိ+ ဥပက္ကိလေသာ ယဿာတိ နိရုပက္ကိလေသံ- ဥပက္ကိလေသာမရှိသောစိတ်
အနက်ပေးပုံ။ ။ ဝိပ္ပသန္နေန၌ နာဝိဘတ်သည် ကင်္ခါဋီသစ်- ၁၂၁အလို ကရိုဏ်း အနက်, ထေရ. ဋ္ဌ- ၂, ၁၀၈အလို ဣတ္ထမ္ဘူတလက္ခဏအနက်တည်း၊ “သဒါ ရမတိ” ၏ အဖွင့်ဖြစ်သော “ဧဝရူပေါ ဓမ္မပီတိ ဝိပ္ပသန္နေန စေတသာ ဝိဟရန္တော ပဏ္ဍိစ္စေန သမန္နာဂတော သဒါ ရမတိ”ဟူသော ဝါကျအလိုမူ “ဝိပ္ပသန္နေန စေတသာ”သည် ဝိဟရန္တော၌ ကရိုဏ်းအဖြစ်ဖြင့် စပ်ရသကဲ့သို့ ဂါထာ၌လည်း သေတိ၌ နည်းတူ စပ်ရမည်၊ ဘာကြောင့်နည်း? “သေတီတိ...ဝိဟရတိ”ဟူသော အဖွင့်နှင့် “ဝိဟရန္တော”ဟူသော အဖွင့်သည် သဘောတူသောကြောင့်တည်း၊ ဆက်ဥုးအံ့- “ဧဝရူပေါ” စသော အဖွင့်၌ ပဏ္ဍိတောသည်ပင် တရားကို သောက်သုံးသူ(ဓမ္မပီတိ), ကြည်လင် သော စိတ်ဖြင့် နေသူဖြစ်ရကား ဒီပကနည်းအရ ပဏ္ဍိတောသည် ဂါထာ၌ “သေတိ, ရမတိ”ဟူသော ကြိယာ၂ပုဒ်လုံး၏ ကတ္တားတည်း။
တစ်နည်း။ ။ ဓမ္မပီတိကို သေတိ၏ ကတ္တား, ဝိပ္ပသန္နေန စေတသာကို ဣတ္ထမ္ဘူတ လက္ခဏယူ၍လည်း ပေး၏၊ “ဓမ္မပီတိ- တရားကို သောက်သူသည်၊ သုခံ- စွာ၊ သေတိ- ၏၊ ပဏ္ဍိတော- သည်၊ အရိယပ္ပဝေဒိတေ- သော၊ ဓမ္မေ- ၌၊ ဝိပ္ပသန္နေန စေတသာ (ဝိပ္ပသန္နစေတော ဟုတွာ) အထူးသဖြင့် ကြည်လင်သော စိတ်ရှိသည်ဖြစ်၍၊ သဒါ
...[စာမျက်နှာ- ၆၂]...
ဟောကြားအပ်သော။ သတိပဋ္ဌာနာဒိဘေဒေ– သတိပဋ္ဌာန်အစရှိသောအပြားရှိ သော။ ဗောဓိပက္ခိယဓမ္မေ– ဗောဓိပက္ခိယတရားတို့ကို။ သဒါ ရမတီတိ– ကား။ ဧဝရူပေါ– သော။ ဓမ္မပီတိ– တရားကို သောက်သုံးသော။ ဝိပ္ပသန္နေန– ကိလေသာ ကင်းစင်, အထူးသဖြင့် ကြည်လင်သော။ စေတသာ– စိတ်ဖြင့်။ ဝိဟရန္တော– နေ သော။ ပဏ္ဍိစ္စေန– ပညာရှိသူ၏အဖြစ်နှင့်။ သမန္နာဂတော– ပြည့်စုံသူသည်။ ရမတိ– ၏၊ (တစ်နည်း) ဝိပ္ပသန္နေန– သော။ စေတသာ– ဖြင့်၊ (ဥပလက္ခိတော– မှတ်သား အပ်သော) ပဏ္ဍိတော– သည်။ အရိယပ္ပဝေဒိတေ– သော။ ဓမ္မေ– ၌။ သဒါ၊ ရမတိ– ၏” ဟု ပေးပါ၊ ဤသို့ပေးရာ၌ “စေတသာကား ပဏ္ဍိတော၌ ဣတ္ထမ္ဘူတလက္ခဏ, ပဏ္ဍိတော ကား ဣတ္ထမ္ဘူတလက္ချ”ဟု စပ်ပါ၊ ပြအပ်ခဲ့သော“ဝိပ္ပသန္နေန စေတသာ ဝိဟရန္တော” ဟူသော အဖွင့်အလိုမူ “သေတိ”၌ စပ်စေလို၏။
ပဏ္ဍိစ္စေန သမန္နာဂတော။ ။ ဤအဖွင့်သည် ပဏ္ဍိတော၏ ဝစနတ္ထဖွင့်တည်း၊ ချဲ့ပါဥုးမည်- “သုခုမေသုပိ အတ္ထေသု ပဏ္ဍတိ ဂစ္ဆတိ ဒုက္ခာဒီနံ ပီဠနာဒိကံ အာကာရံ ဇာနာတီတိ ပဏ္ဍာ၊ [ပဍိ ဂတိယံ+အ+အာ၊ -နီတိဓာတု- ၅၈၊] ပဍတိ သဘာဝဓမ္မေ ဇာနာတိ, ယထာသဘာဝံ ဝါ ဂစ္ဆတီတိ ပဏ္ဍာ၊ (သီဋီသစ်၊၁၊၄၃၂)၊ နာနပ္ပကာရေန အတ္ထံ ဍေတိ ဇာနာတီတိ ပဏ္ဍာ၊ နာနပ္ပကာရေ ဉေယျဓမ္မေ ဍေတိ ဇာနာတီတိ ပဏ္ဍာ၊ (မဏိ- ၁, ၂၉၀)၊ ပကာရေ ဝိသယေ ဍေတိ ပဝတ္တတီတိ ဝါ ပဏ္ဍာ၊ [ပ+ဍိ+အ၊- ဂဠုန်- ၃၊]”ဟူသော ဝစနတ္ထများအရ ပညာသည် ပဏ္ဍာမည်၏၊ ထိုပညာသည် ပဏ္ဍိတ သဒ္ဒါ၏ဖြစ်ကြောင်းတည်းဟု သဒ္ဒပဝတ္တိနိမိတ်ကို ပြလို၍ “ပဏ္ဍိစ္စေန”ဟု ဖွင့်သည်၊ မှန်၏- “ပဏ္ဍိတဿ+ဘာဝေါ ပဏ္ဍိစ္စံ”ဟုပြုလျှင် ပညာကိုပင် ရ၏။(ဒီဋီ- ၃, ၆၁၊ သံဋီ၊၂၊၄၇၇) သမန္နာဂတောဖြင့် “သဉ္ဇာတာ+ပဏ္ဍာ ဧတဿာတိ ဝါ ပဏ္ဍိတော၊ [သဉ္ဇာတံ တာရကာဒိတွိတော(မောဂ်- ၄, ၄၅)သုတ်ဖြင့် သဉ္ဇာတအနက်, ဣတသက်၊]”ဟု သဉ္ဇာတအဿတ္ထိတဒ္ဓိတ်ဖြစ်စေ, “ပဏ္ဍာ+ဣတာ ဂတာ သဉ္ဇာတာ ယဿာတိ ပဏ္ဍိတော၊ [ပဏ္ဍာ+ဣတာ၊ -မဏိ- ၁, ၂၉၀၊] ပဏ္ဍာ+ဣတာ ဂတာ ပဝတ္တာ အသ္မိန္တိ ပဏ္ဍိတော၊ [ဂဠုန်- ၃၊] ဣတာ သဉ္ဇာတာ+ပဏ္ဍာ ဧတဿာတိ ပဏ္ဍိတော၊ [ဣတာ+ပဏ္ဍာ၊ ရှေ့နောက်ပြန်၊- သီဋီသစ်၊၁၊၁၆၇၊]”ဟု ဗဟုဗ္ဗီဟိသမာသ်ဖြစ်စေ, “ပဏ္ဍတိ ဉာဏ- ဂတိယာ ဂစ္ဆတီတိ ပဏ္ဍိတော၊ [ပဍိ+တ]”ဟု ကတ္တုသာဓနဖြစ်စေ ပြုစေလိုသည်၊ မှန်၏- “သမန္နာဂတော, သမ္ပန္နော“စသည်ဖွင့်လျှင် တစ်ပုဒ်တည်းဖြစ်မူ အဿတ္ထိ တဒ္ဓိတ်ဝိဂြိုဟ်, သို့မဟုတ်, ကတ္တုသာဓနဝိဂြိုဟ်, ၂ပုဒ်ဖြစ်မူ ဗဟုဗ္ဗီဟိသမာသ်ဝိဂြိုဟ် ]
...[စာမျက်နှာ- ၆၃]...
သဒါ– အခါ ခပ်သိမ်း။ ရမတိ– မွေ့လျော်၏။ အဘိရမတိ– အလွန် မွေ့လျော်၏။ ဣတိ– ဂါထာဖွင့်အပြီးတည်း။ ဒေသနာဝသာနေ– ၌။ ဗဟူ– တို့သည်။ သောတာပန္နာဒယော– သောတာပန်အစရှိသည်တို့သည်။ အဟေသုံ– ကုန်ပြီ။ ဣတိ– မဟာ ကပ္ပိနတ္ထေရဝတ္ထုအပြီးတည်း။
မဟာကပ္ပိနတ္ထေရဝတ္ထုဘာသာဋီကာ ပြီးပြီ။
၅-ပဏ္ဍိတသာမဏေရဝတ္ထုဘာသာဋီကာ
ဥဒကံ ဟိ နယန္တီတိ– ဟူသော။ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော ပဏ္ဍိတသာမဏေရံ– ကိုရင်ပဏ္ဍိတကို။ အာရဗ္ဘ ကထေသိ၊ ကိရ– ချဲ့။ အတီတေ– ၌။ ကဿပသမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေါ– ကဿပဘုရားရှင်သည်။ ဝီသတိခီဏာသဝသဟဿပရိဝါရော– ရဟန္တာ၂သောင်းခြံရံအပ်သည်၊ (ဟုတွာ)၊ ဗာရာဏသိံ– သို့။ အဂမာသိ– မူပြီ။ မနုဿာ– တို့သည်။ အတ္တနော– ၏။ ဗလံ– အင်အားကို။ သလ္လက္ခေတွာ– သိရှိမှတ်သားပြီး၍။ အဋ္ဌပိ– ၈ယောက်တို့သည်လည်းကောင်း။ ဒသပိ– (၁၀) ယောက်တို့သည်လည်းကောင်း။ ဧကတော– တစ်ပေါင်းတည်း။ ဟုတွာ၊ အာဂန္တုကဒါနာဒီနိ– အာဂန္တုကဒါနအစရှိသည်တို့ကို။ အဒံသု– ကုန်ပြီ။ အထ– ထိုမှနောက်၌။ ဧကဒိဝသံ– ၌။ သတ္ထာ– သည်။ ဘတ္တကိစ္စပရိယောသာနေ– ၌။ ဧဝံ– သို့။ အနုမောဒနံ– ကို။ အကာသိ– ပြီ။
“ဥပါသကာ– ကာတို့!။ ဣဓ– ဤလောက၌။ ဧကစ္စော– အချို့သောသူသည်၊ ပြုရိုးထုံးစံရှိသည်။
တစ်နည်း။ ။ ပဏ္ဍိတောကို “ပဏ္ဍာ+ဣတော”ဟု ခွဲ၍ ပဏ္ဍိစ္စေနကား ပဏ္ဍာ၏ အဖွင့်, သမန္နာဂတောကား ဣတော၏ အဖွင့်ဟု ယူလျှင် “ပဏ္ဍိစ္စေန+သမန္နာဂတော” ဖြင့် “ပဏ္ဍာယ+ဣတော ဂတော ပဝတ္တော သမန္နာဂတောတိ ပဏ္ဍိတော၊ [ပဏ္ဍာ+ ဣတ၊- မဋီ၂, ၈၀၊ သံဋီ၊၂၊၃၀၇၊ နီတိဓာတု- ၅၈၊ မဏိ- ၁, ၂၉၀]”ဟု တတိယာ တပ္ပုရိသ်ဝိဂြိုဟ်ပြုရန် ပြသည်၊ မှန်၏- ဤသို့ ရှေ့ပုဒ်အဖွင့်နှင့် နောက်ပုဒ်အဖွင့် ဝိဘတ်ခြင်းမတူအောင် ဖွင့်လျှင် “နာနာဝိဘတ္တိက, ဖွင့်၍ပြ, တပ္ပုရိသကြံစရာ”နှင့် အညီ တပ္ပုရိသ်သမာသ်ဝိဂြိုဟ် ပြုရိုးထုံးစံရှိသည်။
...[စာမျက်နှာ- ၆၄]...
‘အတ္တနော– ၏။ သန္တကမေဝ– ဥစ္စာကိုသာ။ ဒါတုံ– ပေးလှူခြင်းငှာ။ ဝဋ္ဋတိ– သင့် ၏။ သမာဒပိတေန– ကောင်းစွာ ယူစေအပ်သော။ ဝါ– ဆောက်တည်စေအပ် သော။ ပရေန– သူတစ်ပါးဖြင့်၊ (တစ်နည်း) ပရေန– ကို။ သမာဒပိတေန– ကောင်း စွာ ယူစေခြင်းဖြင့်။ ဝါ– ဆောက်တည်စေခြင်းဖြင့်။ ကိံ– ဘာအကျိုးရှိမည်နည်း။’ ဣတိ– ဤသို့ တွေး၍။ အတ္တနာဝ– ကိုယ်တိုင်သာလျှင်။ ဒါနံ– ကို။ ဒေတိ– ၏။ ပရံ– သူတစ်ပါးကို။ န သမာဒပေတိ– ကောင်းစွာမယူစေ။ ဝါ– မဆောက်တည်စေ၊ (မတိုက်တွန်း)၊ သော– ထိုသူသည်။ နိဗ္ဗတ္တနိဗ္ဗတ္တဋ္ဌာနေ– ဖြစ်လေရာ ဖြစ်လေရာ ဘုံဌာန၌။ ဘောဂသမ္ပဒံ– စည်းစိမ် ဥစ္စာတို့၏ ပြည့်စုံခြင်းကို၊ (စည်းစိမ် ဥစ္စာနှင့် ပြည့်စုံခြင်းကို)၊ လဘတိ– ၏။ ပရိဝါရသမ္ပဒံ– အခြွေရံတို့၏ ပြည့်စုံခြင်းကို၊ (အခြွေ ရံနှင့် ပြည့်စုံခြင်းကို၊) နော (လဘတိ)– မရ။ ဧကစ္စော– သည်။ ပရံ– ကို။ သမာဒပေတိ– စေ၏။ အတ္တနာ– ကိုယ်တိုင်။ န ဒေတိ– မပေးလှူ။ သော– သည်။ နိဗ္ဗတ္တနိဗ္ဗတ္တဋ္ဌာနေ– ၌။ ပရိဝါရသမ္ပဒံ– ကို။ လဘတိ– ၏။ ဘောဂသမ္ပဒံ– ကို။ နော (လဘတိ)၊ ဧကစ္စော– သည်။ အတ္တနာပိ– ကိုယ်တိုင်လည်း။ န ဒေတိ– မပေးလှူ။ ပရမ္ပိ– ကိုလည်း။ န သမာဒပေတိ– စေ။ သော– သည်။ နိဗ္ဗတ္တနိဗ္ဗတ္တဋ္ဌာနေ– ၌။ ဘောဂသမ္ပဒံ– ကို။ နေဝ လဘတိ– မရ။ ပရိဝါရသမ္ပဒံ– ကို။ န (လဘတိ)– မရ။ ဝိဃာသာဒေါဝ– စားကြွင်းစားကျန်ကို စားရသူသည်သာလျှင်။ ဝါ– တောင်းယမ်း စားသောက်ရသူသည်သာလျှင်၊ [ဓမ္မဘာ-၂, ၂၂၅ရှု၊] ဟုတွာ၊ ဇီဝတိ– အသက် မွေးရ၏။ ဧကစ္စော– သည်။ အတ္တနာ စ– လည်း။ ဒေတိ– ၏။ ပရဉ္စ– ကိုလည်း။ သမာဒပေတိ– ၏။ သော– သည်။ နိဗ္ဗတ္တနိဗ္ဗတ္တဋ္ဌာန– ၌။ ဘောဂသမ္ပဒမ္ပိ– ကိုလည်း။ လဘတိ– ၏။ ပရိဝါရသမ္ပဒမ္ပိ– ကိုလည်း။ (လဘတိ)၊” ဣတိ– ဤသို့ ဟောတော် မူပြီ။
တံ– ထိုတရားကို။ သုတွာ– ၍။ သမီပေ– အနီး၌။ ဌိတော– သော။ ဧကော– သော။ ပဏ္ဍိတပုရိသော– ပညာရှိယောက်ျားသည်။ စိန္တေသိ– ပြီ။ (ကိံ)၊ “ယထာ–အကြင်အခြင်းအရာအားဖြင့် ပြုလသော်။ မေ– ၏။ ဝါ– မှာ။ ဒွေပိ– ၂မျိုးလည်း ဖြစ်ကုန်သော။ သမ္ပတ္တိယော– ပြည့်စုံခြင်းတို့သည်။ ဘဝိဿန္တိ– ဖြစ်ကုန်လတ္တံ့။ အဟံ– သည်။ ဒါနိ– ယခု။ တထာ– ထိုအခြင်းအရာအားဖြင့်။ ကရိဿာမိ– ပြုအံ့၊ ”
...[စာမျက်နှာ- ၆၅]...
ဣတိ– ဤသို့ ကြံစည်ပြီ။ သော– သည်။ သတ္ထာရံ– ကို။ ဝန္ဒိတွာ– ၍။ အာဟ– ပြီ။” ဘန္တေ! သွာတနာယ– မနက်ဖြန်၌ ဖြစ်လတ္တံ့သော ကောင်းမှုပီတိပါမောဇ္ဇ အကျိုးငှာ။ မယှံ– ၏။ ဘိက္ခံ– ကို။ ဂဏှထ– ခံယူတော်မူပါကုန်။” ဣတိ– လျှောက်ပြီ။ တေ– သည်။ ကိတ္တကေဟိ– အဘယ်မျှအတိုင်း အရှည်ရှိကုန်သော။ ဝါ– အဘယ်မျှ လောက်ကုန်သော။ ဘိက္ခူဟိ– ရဟန်းတို့ဖြင့်။ အတ္ထော– အလိုရှိသနည်း? ဣတိ– မေးတော်မူပြီ။ ဘန္တေ– ရား! ဝေါ– အရှင်ဘုရားတို့၏။ ပရိဝါရော– အခြံအရံရဟန်း အပေါင်းသည်။ ကိတ္တကော ပန– အဘယ်မျှ အတိုင်းအရှည်ရှိပါသနည်း? ဝါ–ဘယ်လောက်ပါနည်း? ဣတိ– မေးလျှောက်ပြီ။ ဝီသတိ– နှစ်ဆယ်သော။ ဘိက္ခုသဟဿာနိ– ရဟန်းအထောင်တို့တည်း၊ (တစ်နည်း) ဝီသတိ ဘိက္ခုသဟဿာနိ– ရဟန်း၂သောင်းတို့တည်း။ ဣတိ– ဖြေတော်မူပြီ။ ဘန္တေ! သဗ္ဗေဟိ– အလုံး စုံသောအခြံအရံရဟန်းတို့နှင့်။ သဒ္ဓိံ၊ သွာတနာယ– ငှာ။ မယှံ– ၏။ ဘိက္ခံ– ကို။ ဂဏှထ– ကုန်။ ဣတိ– လျှောက်ပြီ။ သတ္ထာ– သည်။ အဓိဝါသေသိ– လက်ခံတော် မူပြီ။ သော– ထိုပညာရှိယောကျ်ားသည်။ ဂါမံ– သို့။ ပဝိသိတွာ– ၍။ “အမ္မတာတာ–အမိတို့, အမောင်တို့! (အမျိုးသမီး အမျိုးသားများခင်ဗျား!) သွာတနာယ– ငှာ။ မယာ– သည်။ ဗုဒ္ဓပ္ပမုခေါ– သော။ ဘိက္ခုသံဃော– ကို။ နိမန္တိတော– ပင့်ဖိတ်အပ်ပြီ။ တုမှေ– တို့သည်။ ယတ္တကာနံ– အကြင်မျှလောက် အတိုင်းအရှည်ရှိကုန်သော။ ဘိက္ခူနံ– တို့အား။ ဒါတုံ– ငှာ။ သက္ခိဿထ– စွမ်းနိုင်ကုန်အံ့။ တတ္တကာနံ– ထိုမျှ လောက် အတိုင်းအရှည်ရှိကုန်သော၊ (ဘိက္ခူနံ– တို့အား)၊ ဒါနံ– ကို။ ဒေထ– လှူကြ လော။” ဣတိ– သို့။ အာရောစေတွာ– ပြော၍၊ (ဆော်ဩ၍)၊ ဝိစရာန္တော– လှည့် လည်လသော်။ အတ္တနော အတ္တနော– မိမိ၏ မိမိ၏။ ဗလံ– အင်အားကို။ သလ္လက္ခေတွာ– သိရှိမှတ်သားပြီး၍။ “မယံ– တို့သည်။ ဒသန္နံ– (၁၀) ပါးသော ရဟန်း တို့အား။ ဒဿာမ– လှူကြမည်။ မယံ– တို့သည်။ ဝီသတိယာ– ရဟန်းအပါး (၂၀) အား၊ (ဒဿာမ)၊ မယံ။ သတဿ– ရဟန်းအပါးတစ်ရာအား၊ (ဒဿာမ)၊ မယံ– တို့သည်။ ပဉ္စသတာနံ– ငါးရာအတိုင်းအရှည်ရှိသော ရဟန်းတို့အား၊ (ဒဿာမ၊)၊ ဣတိ– သို့။ ဝုတ္တေ– သော်။ သဗ္ဗေသံ– အလုံးစုံသောသူတို့၏။ ဝစနံ– ကို။ အာဒိတော– မှ။ ပဋ္ဌာယ– ၍။ ပဏ္ဏေ– စာရွက်၌။ အာရောပေသိ– တက်ရောက်စေပြီ။ ဝါ– မှတ်တမ်းတင်ပြီ၊ (ရေးမှတ်ထားပြီ)
...[စာမျက်နှာ- ၆၆]...
စ– ဆက်။ တေန သမယေန– ၌။ တသ္မိံ နဂရေ– ထိုမြို့၌။ အတိဒုဂ္ဂတဘာဝေနေဝ– အလွန်ဆင်းရဲသူ၏အဖြစ်ကြောင့်သာလျှင်။ “မဟာဒုဂ္ဂတော”တိ– မဟာ ဒုဂ္ဂတဟူ၍။ ဝါ– မဟာဒုဂ်ဟူ၍။ ပညာတော– ထင်ရှားသော။ ဧကော– သော။ ပုရိသော– သည်။ အတ္ထိ– ၏။ သော– ထိုပညာရှိယောက်ျားသည်။ တမ္ပိ– ထိုမဟာ ဒုဂ်ကိုလည်း။ သမ္မုခါဂတံ– မျက်မှောက်၌ ရောက်လာသည်ကို။ ဝါ– ရှေ့သို့ ရောက် လာသည်ကို။ ဒိသွာ– ၍။ သမ္မ မဟာဒုဂ္ဂတ– မိတ်ဆွေ မဟာဒုဂ်! မယာ– သည်။ သွာတနာယ– ငှာ။ ဗုဒ္ဓပ္ပမုခေါ– သော။ ဘိက္ခုသံဃော– ကို။ နိမန္တိတော– အပ်ပြီ။ သွေ– ၌။ နဂရဝါသိနော– မြို့၌နေသူတို့သည်။ ဒါနံ– ကို။ ဒဿန္တိ– ကြလိမ့်မည်။ တွံ– သည်။ ကတိ– အဘယ်မျှလောက်ကုန်သော။ ဘိက္ခူ– တို့ကို။ ဘောဇေဿတိ– ဆွမ်းကျွေးမည်နည်း။ ဣတိ– မေးပြီ။ သာမိ– အရှင်! မယှံ– အား။ ဘိက္ခူဟိ– တို့ဖြင့်။ ကိံ– ဘာအကျိုးရှိမည်နည်း။ သဓနာနံ– ပစ္စည်းဥစ္စာရှိသူတို့အား။ ဘိက္ခူဟိ နာမ– ရဟန်းမည်သူတို့ဖြင့်။ အတ္ထော– အလိုရှိ၏၊ (တစ်နည်း) သဓနာနံ– တို့သည်။ ဘိက္ခူဟိ နာမ– တို့ကို။ အတ္ထော– အလိုရှိအပ်, တောင့်တအပ်၏။ မယှံ ပန– ၏ကား။ ဝါ– မှာကား။ သွေ– ၌။ ယာဂုအတ္ထာယ– ယာဂုအကျိုးငှာ။ တဏ္ဍုလနာဠိမတ္တမ္ပိ– တစ်ကွမ်းစားအတိုင်းအရှည်ရှိသော ဆန်သည်လည်း။ ဝါ– တစ်ကွမ်း စားမျှလောက်သော ဆန်သည်လည်း။ နတ္ထိ၊ အဟံ– သည်။ ဘတိံ– အခစားကို။ ကတွာ– ၍။ ဇီဝါမိ– အသက်မွေးရ၏။ မေ– အား။ ဘိက္ခူဟိ– တို့ဖြင့်။ ကိံ– ဘာအကျိုး ရှိမည်နည်း။ ဣတိ– ပြောပြီ။ သမာဒပကေန နာမ– ဆောက်တည်စေသူမည် သည်။ ဝါ– တိုက်တွန်းနှိုးဆော်သူမည်သည်၊ (ဆော်ဩသူမည်သည်)၊ ဗျတ္တေန– ထက် မြက်သူသည်။ ဘဝိတဗ္ဗံ– ဖြစ်ရာ၏။ တသ္မာ– ထိုကြောင့်။ သော– ထိုပညာရှိ ယောကျ်ားသည်။ တေန– ထိုမဟာဒုဂ်သည်။ “နတ္ထီ”တိ– မရှိပါဟူ၍။ ဝုတ္တေပိ–
သဓနာနံ ဘိက္ခူဟိ အတ္ထော။ ။ ရှေ့နည်းအလို ဘိက္ခူဟိဝယ် ကတ္တရိ စ၌ စ သဒ္ဒါဖြင့် အတ္ထ၏အယှဉ် တတိယာသက်၊ သဓနာနံဝယ် သိလာဃသုတ်၌ စသဒ္ဒါဖြင့် အတ္ထ၏အယှဉ် သမ္ပဒါန်မှည့်, သမ္ပဒါနေ စတုတ္ထီဖြင့် စတုတ္ထီသက်၊ နောက်နည်းအလို ဘိက္ခူဟိဝယ် ကတ္တရိ စ၌ စသဒ္ဒါဖြင့် ပထမာ(ဝုတ္တကံ)အနက်၌ တတိယာသက်၊ သဓနာနံဝယ် ဆဋ္ဌီ စဖြင့် တတိယာ(အဝုတ္တကတ္တား)အနက်၌ ဆဋ္ဌီသက်။(နီတိသုတ္တ- ၁၅၁၊ မဟာပို့- ၄၁၊ ၄၂၊ ကာပို့- ၁၀၉၊ ၁၁၀)
...[စာမျက်နှာ- ၆၇]...
သော်လည်း။ တုဏှီဘူတော– ဆိတ်ဆိတ်ဖြစ်၍ ဖြစ်သည်။ အဟုတွာ– မဖြစ်မူ၍။ ဝါ– မဖြစ်ဘဲ။ ဧဝံ– သို့။ အာဟ– ပြီ။ “သမ္မ မဟာဒုဂ္ဂတ– မိတ်ဆွေ မဟာဒုဂ်! ဣမသ္မိံ နဂရေ– ဤမြို့၌။ သုဘောဇနံ– ကောင်းသောစားဖွယ်ကို။ ဘုဉ္ဇိတွာ– ၍။ သုခုမဝတ္ထံ–နူးညံ့သောအဝတ်ကို။ နိဝါသေတွာ– ဝတ်၍။ နာနာဘရဏပဋိမဏ္ဍိတာ– အမျိုး မျိုးသော အဆင်တန်ဆာတို့ဖြင့် ဆင်ယင်အပ်ကုန်လျက်။ ဝါ– အပ်ကုန်သော။ သိရိသယနေ– ကျက်သရေရှိသောအိပ်ရာ၌။ သယမာနာ– အိပ်ကုန်လျက်။ ဝါ– ကုန်သော။ ဗဟူ– ကုန်သော။ ဇနာ– တို့သည်။ သမ္ပတ္တိံ– ကို။ အနုဘဝန္တိ– ခံစားကုန် ၏။ တွံ ပန– သင်သည်ကား။ ဒိဝသံ– တစ်နေ့ပတ်လုံး။ ဘတိံ– ကို။ ကတွာ– ၍။ ကုစ္ဆိပူရဏမတ္တမ္ပိ– ဝမ်းပြည့်ရုံမျှလည်း။ န လဘသိ– မရ။ ဧဝံ သန္တေပိ– ဤသို့ ဖြစ်သော်လည်း၊] အဟံ– သည်။ ပုဗ္ဗေ– ရှေး၌။ ပုညံ– ကောင်းမှုကို။ အကတတ္တာ–မပြုအပ်သည်၏ အဖြစ်ကြောင့်။ ကိဉ္စိ– တစ်စုံတစ်ခုသော စည်းစိမ်ကိုမျှ။ န လဘာမိ– မရ။ ဣတိ– သို့။ န ဇာနာသိ– မသိ။ ဣတိ– ပြောပြီ။ သာမိ– အရှင်! ဇာနာမိ– သိပါ၏။ ဣတိ– ပြောပြီ။ အထ– ထိုသို့သိလျှင်။ ကသ္မာ– ကြောင့်။ ဣဒါနိ– ၌။ ပုညံ– ကို။ န ကရောသိ– မပြုသနည်း? တွံ– သည်။ ယုဝါ– နုပျိုသေး၏။ ဗလသမ္ပန္နော–ခွန်အားနှင့် ပြည့်စုံ၏။ တယာ– သည်။ ဘတိံ– ကို။ ကတွာပိ– ၍လည်း။ ယထာဗလံ– အားအစွမ်းအားလျော်စွာ။ ဝါ– စွမ်းအားရှိသလောက်၊ [ဓမ္မဘာ-၂, ၂၉၂ရှု၊] ဒါနံ– ကို။ ဒါတုံ– ငှာ။ န ဝဋ္ဋတိ ကိံ– မသင့်ဘူးလော? ဣတိ– မေးပြီ။ သော– ထို မဟာဒုဂ်သည်။ တသ္မိံ– ထိုပညာရှိယောကျ်ားသည်။ ကထေန္တေယေဝ– ပြောလ သော်သာ။ ဝါ– ပြောနေစဉ်ပင်။ သံဝေဂပ္ပတ္တော– ထိတ်လန့်ကြောင်းသဟောတ္တပ္ပဉာဏ်သို့ ရောက်သည်။ ဝါ– သံဝေဂရသည်၊ [ဓမ္မဂါနိ- ၂, ၁၈၇ရှု၊] ဟုတွာ– ၍။ “မယှမ္ပိ– အားလည်း။ ဧကံ– သော။ ဘိက္ခုံ– ကို။ ပဏ္ဏေ– စာရွက်၌။ အာရောပေဟိ–တက်ရောက်စေလော။ ဝါ– မှတ်တမ်းတင်လော၊ (ရေးမှတ်ထားလော)၊ ကိဉ္စိဒေဝ– တစ်စုံတစ်ခုသာလျှင်ဖြစ်သော။ ဘတိံ– ကို။ ကတွာ– ၍။ ဧကဿ– ရဟန်းတစ် ပါးအား။ ဘိက္ခံ– ကို။ ဒဿာမိ– မည်။ ဣတိ– သို့။ အာဟ– ပြီ။ ဣတရော– အခြား သောပညာရှိယောကျ်ားသည်။ “ပဏ္ဏေ– ၌။ အာရောပိတေန– တက်ရောက်စေ အပ်သော။ ဝါ– မှတ်တမ်းတင်အပ်သော။ ဧကေန– သော။ ဘိက္ခုနာ– ဖြင့်၊ (တစ်နည်း) ဧကေန– သော။ ဘိက္ခုနာ– ကို။ ပဏ္ဏေ– ၌။ အာရောပိတေန– တက်ရောက်
...[စာမျက်နှာ- ၆၈]...
စေခြင်းဖြင့်။ ဝါ– မှတ်တမ်းတင်ခြင်းဖြင့်။ ကိံ– ဘာအကျိုးရှိအံ့နည်း။ ဣတိ– ဤသို့ တွေး၍၊ (ပဏ္ဏေ– ၌၊) န အာရောပေသိ– မတက်ရောက်စေတော့။ ဝါ– မှတ်တမ်း မတင်မိ။ မဟာဒုဂ္ဂတောပိ– သည်လည်း။ ဂေဟံ– သို့။ ဂန္တွာ၊ ဘရိယံ– ကို။ အာဟ– ပြီ။ (ကိံ)၊ “ဘဒ္ဒေ– အရှင်မ! နဂရဝါသိနော– မြို့၌နေသူတို့သည်။ သွေ– ၌။ သံဃဘတ္တံ– သံဃာဖို့ ဆွမ်းကို။ ဝါ– သံဃာကုန်လှူအပ်သောဆွမ်းကို၊ [ဓမ္မဘာ-၁, ၃၄၉ ရှု၊] ကရိဿန္တိ– ပြုကြလိမ့်မည်။ အဟမ္ပိ– ကိုလည်း။ သမာဒပကေန– ဆောက်တည် စေသူသည်၊] ဧကဿ– ရဟန်းတစ်ပါးအား။ ဘိက္ခံ– ကို။ ဒေဟိ– ပါလော” ဣတိ– သို့။ ဝုတ္တော– အပ်ပြီ။ မယမ္ပိ– တို့သည်လည်း။ သွေ– ၌။ ဧကဿ– အား။ ဘိက္ခံ– ကို။ ဒဿာမ– ကြမည်။ ဣတိ– ပြောပြီ။ အထ– ၌။ အဿ– ထိုမဟာဒုဂ်၏။ ဘရိယာ– သည်။ “မယံ– တို့သည်။ ဒလိဒ္ဒါ– ဆင်းရဲကုန်၏။ ကသ္မာ– ကြောင့်။ တယာ– သင် သည်။ သမ္ပဋိစ္ဆိတံ– လက်ခံအပ်သနည်း? ဣတိ– သို့။ အဝတွာဝ– မပြောမူ၍သာ လျှင်။ “သာမိ– အရှင်! တေ– သင်သည်။ ဘဒ္ဒကံ– ကောင်းသောအမှုကို။ ကတံ–ပြုအပ်ပြီ။ မယံ– တို့သည်။ ပုဗ္ဗေပိ– ရှေးဘဝ၌လည်း။ ကိဉ္စိ– တစ်စုံတစ်ခုကို။ အဒတွာ– မပေးလှူခဲ့၍။ ဝါ– ခြင်းကြောင့်။ ဣဒါနိ– ယခုဘဝ၌။ ဒုဂ္ဂတာ– ဆင်းရဲသူတို့သည်။ ဇာတာ– ဖြစ်ရကုန်ပြီ။ သာမိ– အရှင်! ဥဘောပိ– ၂ယောက်လည်းဖြစ်ကုန်သော။ မယံ– တို့သည်။ ဘတိံ– ကို။ ကတွာ– ၍။ ဧကဿ– အား။ ဘိက္ခံ– ကို။ ဒဿာမ–လှူကြစို့။ ဣတိ– သို့။ ဝတွာ– ၍။ ဥဘောပိ– ၂ယောက်လုံးတို့သည်လည်း။ ဂေဟာ– မှ။ နိက္ခမိတွာ– ထွက်၍။ ဘတိဋ္ဌာနံ ဘတိဋ္ဌာနံ ဘတိဋ္ဌာနံ– လုပ်ခ၏ တည်ရှိရာအရပ်သို့။ ဝါ– လုပ်ခ ရရှိရာအရပ်သို့။ အဂမံသု– သွားကြပြီ။ မဟာသေဋ္ဌိ– သူဌေးကြီးသည်။ တံ– ထို မဟာဒုဂ်ကို။ ဒိသွာ– ၍။ “သမ္မ မဟာဒုဂ္ဂတ– အမောင်မဟာဒုဂ်! ဘတိံ– အခစားကို၊
ဘတိဋ္ဌာနံ။ ။ ဘရတိ ဧတာယာတိ ဘတိ- မိမိကိုယ်ကို မွေးမြူကြောင်း လုပ်ခ, လခ၊ တိဋ္ဌတိ ဧတ္ထာတိ ဌာနံ၊ ဘတိယာ+ဌာနံ ဘတိဋ္ဌာနံ- လုပ်ခ၏ တည်ရှိရာအရပ်၊ ဝါ- လုပ်ခဖြင့် ရပ်တည်နိုင်ရာအရပ်၊ “ဌာန- တည်ရှိရာအရပ်”ဟူသည် လုပ်ခရှာဖွေ ရရှိရာအရပ်တည်း၊ “ဘတိဋ္ဌာန- အခဖြင့် အလုပ်လုပ်ရာအရပ်၊ (အလုပ်ဌာန)”ဟု လည်း ပေးကြ၏၊ ထိုအလို “ဘတိယာ+ကရဏံ+ဌာနံ ဘတိဋ္ဌာနံ၊ [ဘတိ+ကရဏ+ ဌာန၊ ကရဏချေ၊]”ဟု ကြံ။ [ဘတိနိဝိဋ္ဌံ(ဝဇိရ- ၅၂၇၊ သာရတ္ထ၊၃၊၄၀၃၊ ဝိမတိ- ၂, ၂၄၃၊ ပါစိယော- ၄၈၆၊ စူဘာ- ၂၅၃)အဖွင့်ကို မှီးသည်။]
...[စာမျက်နှာ- ၆၉]...
ကရိဿသိ ကိံ– လုပ်မည်လော?” ဣတိ– သို့။ ပုစ္ဆိ– ပြီ။ အယျ– အရှင်! အာမ– ဟုတ်ကဲ့။ ဣတိ– ပြီ။ ကိံ– အဘယ်အလုပ်ကို။ ကရိဿသိ– လုပ်မည်နည်း? ဣတိ– မေးပြီ။ တုမှေ– တို့သည်။ ယံ– အကြင်အလုပ်ကို။ ကာရေဿထ– လုပ်စေကုန်လတ္တံ့။ ဝါ– လုပ်ခိုင်းကုန်လတ္တံ့။ တံ– ထိုအလုပ်ကို။ ကရိဿာမိ– လုပ်ပါမည်။ ဣတိ– ဖြေပြီ။ “တေန ဟိ– ထိုသို့ ဖြစ်လျှင်။ မယံ– တို့သည်။ သွေ– ၌။ ဒွေ တီဏိ ဘိက္ခုသတာနိ– ၂ရာ၃ရာသော ရဟန်းတို့ကို။ ဘောဇေဿာမ– ဆွမ်းကျွေးကြမည်။ ဧဟိ– လာ လော။ ဒါရူနိ– သစ်သားတို့ကို။ ဝါ– ထင်းတို့ကို။ ဖာလေဟိ– ခွဲလော။ ဣတိ– ဤသို့ ပြော၍။ ဝါသိဖရသုံ– ပဲခွပ်,ပေါက်ဆိန်ကို။ နီဟရိတွာ– ထုတ်ဆောင်၍။ ဒါပေသိ– ပေးစေပြီ။ မဟာဒုဂ္ဂတော– သည်။ ဒဠှံ– မြဲစွာ။ ကစ္ဆံ– အောက်ပိုးကို။ ဝါ– ခါးတောင်း မြိတ်ကို။ ဗန္ဓိတွာ– ဖွဲ့၍၊ (တစ်နည်း) ကစ္ဆံ ဗန္ဓိတွာ– ခါးတောင်းကျိုက်၍၊ [ဓမ္မ ဘာ-၂, ၂၇၀ရှု၊] မဟုဿာဟပ္ပတ္တော– ကြီးသောအားထုတ်ခြင်းသို့ ရောက်သည်၊ (ဟုတွာ)၊ ဝါသိံ– ပဲခွပ်ကို။ ပဟာယ– ပယ်စွန့်၍။ ဝါ– ချထား၍။ ဖရသုံ– ပေါက် ဆိန်ကို။ ဂဏှန္တော– ယူလျက်။ ဖရသုံ– ကို။ ပဟာယ– ၍။ ဝါသိံ– ကို။ ဂဏှန္တော– ယူလျက်။ ဒါရူနိ– တို့ကို။ ဖာလေတိ– ခွဲ၏။ အထ– ၌။ နံ– ထိုမဟာဒုဂ်ကို။ သေဋ္ဌိ– သည်။ အာဟ– ပြီ။ (ကိံ)၊ “သမ္မ– အမောင်! တွံ– သည်။ အဇ္ဇ– ယနေ့။ အတိဝိယ– အလွန်အကဲသာလျှင်။ ဥဿာဟပ္ပတ္တော– အားထုတ်ခြင်းသို့ ရောက်သည်၊ (ဟုတွာ– ၍၊) ကမ္မံ– ကို။ ကရောသိ– ၏။ ကာရဏံ– အကြောင်းသည်။ ကိံ နုခေါ–အဘယ်နည်း?” ဣတိ– မေးပြီ။ သာမိ– အရှင်! အဟံ– သည်။ သွေ– ၌။ ဧကံ– သော။ ဘိက္ခုံ– ကို။ ဘောဇေဿာမိ– ပါမည်။ ဣတိ– ပြောပြီ။ တံ– ထိုစကားကို။ သုတွာ– ၍။ သေဋ္ဌိ– သည်။ ပသန္နမာနသော– ကြည်ညိုသော စိတ်ရှိသည်၊ (ဟုတွာ– ၍၊) စိန္တေသိ– ပြီ။ “ဣမိနာ– ဤမဟာဒုဂ်သည်။ ဒုက္ကရံ– ခဲယဉ်းစွာ ပြုအပ်သောအမှုကို။ ဝါ– ပြုနိုင်ခဲသောအမှုကို။ အဟော ကတံ– ဩော်...ပြုအပ်လေစွ၊] အဟံ– သည်။ ဒုဂ္ဂတော– ဆင်းရဲ၏။’ ဣတိ– သို့။ တုဏှီဘာဝံ– ဆိတ်ဆိတ်နေသူ၏ အဖြစ်သို့။ အနာပဇ္ဇိတွာ– မရောက်မူ၍၊] ဘတိံ– အခစားကို။ ကတွာ– ၍။ ဧကံ– သော။ ဘိက္ခုံ– ကို။ ဘောဇေဿာမိ– မည်။’ ဣတိ– သို့။ ဝဒတိ– ၏။ ဣတိ– ကြံပြီ။ သေဋ္ဌိဘရိယာပိ–သူဌေးကတော်သည်လည်း။ တဿ– ထိုမဟာဒုဂ်၏။ ဘရိယံ– ကို။ ဒိသွာ– ၍။ “အမ္မ– အမိ! ကိံ ကမ္မံ– အဘယ်အလုပ်ကို။ ကရိဿတိ– လုပ်မည်နည်း?” ဣတိ–
...[စာမျက်နှာ- ၇၀]...
သို့။ ပုစ္ဆိတွာ– ၍။ “ယံ– အကြင်အလုပ်ကို။ တုမှေ– တို့သည်။ ကာရေဿထ– လုပ် စေကုန်လတ္တံ့။ တံ– ထိုအမှုကို။ ကရောမိ– လုပ်ပါမည်။” ဣတိ– သို့။ ဝုတ္တေ– သော်။ ဥဒုက္ခလသာလံ– ဆုံထားရာအဆောက်အဦးသို့။ ဝါ– မောင်းတင်းကုပ်သို့။ ပဝေသေတွာ– ဝင်စေ၍။ သုပ္ပမုသလာဒီနိ– ဗန်း (ဆန်ကော) , ကျည်ပွေ့တို့ကို။ ဒါပေသိ– ပေးစေပြီ။ သာ– ထိုသူမသည်။ နစ္စန္တီ ဝိယ– ကသကဲ့သို့။ တုဋ္ဌပဟဋ္ဌာ– နှစ်သက် ရွှင်လန်းလျက်။ ဝီဟိံ– ကောက်စပါးကို။ ကောဋ္ဋေတိ စေဝ– ထောင်းလည်း ထောင်း၏။ ဩဖုဏာတိ စ– ဖွဲကို လွှင့်ထုတ်လည်း လွှင့်ထုတ်၏။ ဝါ– ပြာလည်း ပြာ၏။ အထ– ၌။ နံ– ထိုသူမကို။ သေဋ္ဌိဘရိယာ– သူဌေးကတော်သည်။ ပုစ္ဆိ– ပြီ။ “အမ္မ– အမိ! တွံ– သည်။ အတိဝိယ– သာလျှင်။ တုဋ္ဌပဟဋ္ဌာ– လျက်။ ကမ္မံ– ကို။ ကရောသိ– ၏။ ကာရဏံ– အကြောင်းသည်။ ကိံ နုခေါ– အဘယ်နည်း?” ဣတိ– မေးပြီ။ အယျေ– အရှင်မ! ဣမံ ဘတိံ– ဤအခစားကို။ ကတွာ– လုပ်၍။ မယမ္ပိ–ကျွန်မတို့သည် လည်း။ ဧကံ– သော။ ဘိက္ခုံ– ကို။ ဘောဇေဿာမ– မည်။ ဣတိ– ပြီ။ တံ– ထိုစကားကို။ သုတွာ– ၍။ သေဋ္ဌိဘရိယာပိ– သူဌေးကတော်သည်လည်း။ တဿံ– ထိုသူမ၌၊ [ပသီဒိ၌စပ်၊] “အယံ– ဤသူမသည်။ ဒုက္ကရကာရိကာ– ခဲယဉ်းစွာ ပြုအပ်သော အမှုကို ပြုလုပ်၏။ ဝါ– ပြုနိုင်ခဲသောအမှုကို ပြုလုပ်၏။ အဟော ဝတ– ဩော်...အံ့ချီးဖွယ်ကောင်းလေစွ၊ (တစ်နည်း) ဝတ– စင်စစ်။ အဟော–ဩော်...အံ့ချီးဖွယ်ကောင်းလေစွ။ ဣတိ– ဤသို့ တွေး၍။ ပသီဒိ– ကြည်ညိုပြီ၊
ဥဒုက္ခလသာလံ။ ။ ဥဒ္ဓံ+ခံ အဿာတိ ဥဒုက္ခလံ၊ [ဥဒ္ဓံ+ခ၊ ဥဒ္ဓံကို ဥဒုပြု, ခကို ခလပြု, ကဒွေဘော်လာ၊ -မောဂ်- ၁, ၄၇၊] (တစ်နည်း) ဥဒ္ဓံ+မုခံ အဿာတိ ဥဒုက္ခလံ၊ [ဥဒ္ဓံ+မုခ၊ ဓ- မတို့ကိုချေ, ဥနောင် အကလာ, ခနောင် အလပစ္စည်းသက်၊ -နီတိသုတ္တ- ၁၃၃၉၊] (တစ်နည်း) ဥဒ္ဓံ+ခံ(အပေါက်ကို)+လာတီတိ ဥဒုက္ခလံ၊ [ဥဒ္ဓံ+ခ+လာ+က၊ ဥဒ္ဓံကို ဥဒုပြု, ကဒွေဘော်လာ၊- ထောမ၊] ဥဒုက္ခလဿ+ဌပနာ+သာလာ ဥဒုက္ခလဿာလာ- ဆုံကို ထားရာအဆောက်အဦး
ဒုက္ကရကာရိကာ။ ။ ဒုက္ကရံ+ကရောတီတိ ဒုက္ကရကာရော၊ ဒုက္ကရကာရော ဧဝ ဒုက္ကရကာရိကာ၊ [ဒုက္ကရကာရ+ဏိက၊- သံဋီ၊၁၊၂၀၁၊] (တစ်နည်း) ဒုက္ကရံ+ကရောတီ တိ ဒုက္ကရကာရိကာ၊ “ဥပါသိကာ ဒါယိကာ”တို့ကဲ့သို့ ကာရိကာ၌ ကရဓာတ်, ဏွု ပစ္စည်း၊ ဏွုကို အကပြု, တေသု ဝုဒ္ဓိဖြင့် အက၏ အ,ကို ဣပြု၍ ပြီးစေရာ၏။
...[စာမျက်နှာ- ၇၁]...
သေဋ္ဌိ– သည်။ မဟာဒုဂ္ဂတဿ– အား။ ဝါ– ကို၊ [ဒါပေတွာ, ဒါပေသိတို့၌စပ်၊] ဒါရူနံ–သစ်သားတို့ကို၊ (ထင်းတို့ကို)၊ ဖာလိတကာလေ– ကွဲစေပြီးရာအခါ၌။ ဝါ– ခွဲပြီး ရာအခါ၌၊ (တစ်နည်း) ဒါရူနံ– တို့၏။ ဖာလိတကာလေ– လွန်စွာဖြစ်သော ကွဲ ခြင်းရှိရာအခါ၌။ ဝါ– ကွဲခြင်းသို့ ရောက်ပြီးရာအခါ၌။ “အယံ– ဤသည်ကား။ တေ–သင်၏။ ဘတိ– လုပ်ခတည်း။” ဣတိ– ဤသို့ ပြော၍။ သာလီနံ– သလေးစပါးတို့၏။ စတဿော– ၄ခုကုန်သော။ နာဠိယော– ကွမ်းစားတို့ကို၊ (တစ်နည်း) စတဿော နာဠိယော– ၄ကွမ်းစားတို့ကို။ ဒါပေတွာ– ပေးစေ၍။ “အယံ– ဤသည်ကား။ တေ–အား။ ဝါ– ကို၊ [ရှေ့နည်း ဒါယော၌စပ်၊ နောက်နည်း တုဋ္ဌိ၌စပ်၊] တုဋ္ဌိဒါယော– နှစ် သက်ခြင်းရှိသောငါသည် ပေးအပ်သောဆုတည်း။ ဝါ– နှစ်သက်ခြင်းကြောင့် ပေးအပ်သောဆုတည်း၊ (အပိုဆုတည်း)။” ဣတိ– သို့ပြော၍။ အပရာပိ– အခြား လည်းဖြစ်သော။ စတဿော– ကုန်သော။ နာဠိယော– တို့ကို။ ဒါပေသိ– ပေးစေပြီ။
သော– ထိုမဟာဒုဂ်သည်။ ဂေဟံ– သို့။ ဂန္တွာ– ၍။ ဘရိယံ– ကို။ အာဟ– ပြီ။ “မယာ– သည်။ ဘတိံ– ကို။ ကတွာ– ၍။ သာလိ– သလေးစပါးကို။ လဒ္ဓေါ– ရအပ်ပြီ။ အယံ– ဤသလေးစပါးသည်။ နိဝါပေါ– ဆွမ်းသည်။ ဘဝိဿတိ– ဖြစ်လိမ့်မည်၊
ဖာလိတကာလေ။ ။ ရှေ့နည်းအလို “ဖာလိယိတ္ထ ဧတ္ထာတိ ဖာလိတော- ကွဲစေရာ အခါ၊ [ဖလ+ဏေ+တ၊ ကာရိတ်ကျေ၊]”ဟု ပြုပါ၊ နောက်နည်းအလို “သဉ္ဇာတော+ ဖာလော ဧတ္ထာတိ ဖာလိတော- လွန်စွာဖြစ်သော ကွဲခြင်းရှိရာအခါ”ဟု ပြုပါ၊ ထိုနောင် “ဖာလိတော စ+သော+ကာလော စာတိ ဖာလိတကာလော”ဟု ဆက်ပါ။ (ပါစိယော- ၆၂၊ သုတ်မဟာဘာ- ၃, ၃၁၆)
တုဋ္ဌိဒါယော။ ။ တုဿနံ တုဋ္ဌော၊ တုဋ္ဌော+အဿ အတ္ထီတိ တုဋ္ဌီ- နှစ်သက်ခြင်း ရှိသူ၊ ဒါတဗ္ဗောတိ ဒါယော၊ [ဒါ+ဏ၊] တုဋ္ဌိနာ+ဒါယော တုဋ္ဌိဒါယော- နှစ်သက်ခြင်းရှိ သောငါသည် ပေးအပ်သောဆု၊ [တုဋ္ဌီ+ဒါယ၊- ဓာန်ဋီ- ၃၅၅၊ ၃၅၆၊] (တစ်နည်း) တောသနံ တုဋ္ဌိ၊ တုဋ္ဌိယာ+ဒါယော တုဋ္ဌိဒါယော- နှစ်သက်ခြင်းကြောင့် ပေးအပ်သော ဆု၊ [တုဋ္ဌိ+ဒါယ၊ -မူဂပက္ခဇာဋီ- ပေ။]
နိဝါပေါ။ ။ နိဝပ္ပတီတိ နိဝါပေါ- စိုက်ပျိုးအပ်သောမြက်၊ [နိ+ဝပ+ဏ၊ -မဋီ- ၂, ၁၂၁၊] နိဝါပေါ ဝိယာတိ နိဝါပေါ- စိုက်ပျိုးအပ်သောမြက်နှင့် တူသောဆွမ်း။ [နိဝါပန္တိ နိဝါပသုတ္တေ ဝုတ္တနိဝါပတိဏသဒိသဘောဇနံ၊ -မဋ္ဌ- ၃, ၂၀၉။]
...[စာမျက်နှာ- ၇၂]...
တယာ– သည်။ လဒ္ဓါယ– ရအပ်သော။ ဘတိယာ– လုပ်ခဖြင့်။ ဒဓိတေလကဋုကဘဏ္ဍာနိ– နို့ဓမ်း, ဆီ, ချင်းငရုပ်ဟူသော ပစ္စည်းတို့ကို။ ဂဏှာဟိ– ဝယ်ယူလော။ ဣတိ– ဤသို့ ပြောပြီ။ သေဋ္ဌိဘရိယာပိ– သည်လည်း။ ပုန၊ တဿာ– ထိုသူမအား။ ဧကံ– တစ်လုံးသော။ သပ္ပိကရောဋိကေဉ္စဝ– ထောပတ်ဖြင့် ပြည့်သောခွက်ကို လည်းကောင်း၊ (ထောပတ်ခွက်ကိုလည်းကောင်း)၊ ဒဓိဘာဇနဉ္စ– နို့ဓမ်းခွက်ကို လည်းကောင်း။ ကဋုကဘဏ္ဍဉ္စ– ငရုတ်, ချင်းစသော ပူစပ်သောပစ္စည်းကိုလည်းကောင်း။ သုဒ္ဓတဏ္ဍုလနာဠိဉ္စ– သန့်စင်ပြီးသော ဆန်တစ်ကွမ်းစားကိုလည်းကောင်း။ ဒါပေသိ– ပေးစေပြီ။ ဣတိ စ– ဤသို့လျှင်။ ဥဘိန္နမ္ပိ– လင်မယား၂ယောက် တို့၏လည်း။ နဝ– ၉ခုကုန်သော။ တဏ္ဍုလနာဠိယော– ဆန်ကွမ်းစားတို့သည်၊ (တစ်နည်း) နဝ တဏ္ဍုလနာဠိယော– ဆန်၉ကွမ်းစားတို့သည်။ အဟေသုံ– ကုန်ပြီ။ တေ– ထိုလင်မယား၂ယောက်တို့သည်။ “နော– တို့သည်။ ဒေယျဓမ္မော– ပေးလှူ
သပ္ပိကရောဋိကံ။ ။ ကရောဋိသဒ္ဒါ ခွက်သာမန်ကို ဟောသည်၊(ဇာဋီသစ်- ၁, ၂၆၀)၊ ကေန ဥဒကေန ရဝတိ သဒ္ဒံ ကရောတီတိ ကရောဋိ- ရေကြောင့် အသံမည် သောခွက်၊ ကေန ဥဒကေန ရဝတိ ဂစ္ဆတိ ပဝတ္တတီတိ ဝါ ကရောဋိ [က+ရု(သဒ္ဒ အနက်, ဂတိအနက်)+တိ၊ တကို ဋပြု၊] ကရေန ဟတ္ထေန တာယိတဗ္ဗံ ရက္ခိတဗ္ဗန္တိ ကရောဋိ- လက်ဖြင့် စောင့်ရှောက်ထိုက်သောခွက်၊ [ကရ+တာ(ပါလနအနက်)+ဣ၊ တေဇောဓာတု၌ကဲ့သို့ သမာသ်အလယ်၌ ဩလာ၊ ကရသဒ္ဒါ မနောဂိုဏ်း၌ သွင်းပါ၊] ကရေန တရိတဗ္ဗံ ဟရိတဗ္ဗန္တိ ဝါ ကရောဋိ- လက်ဖြင့် ဆောင်ထိုက်သောခွက်၊ [ကရ+ တရ+အကွိ၊ ကွိပစ္စည်းနှောင်းရာ၌ ဓာတွန်ချေရသကဲ့သို့ အကွိပစ္စည်းနှောင်းရာ၌ လည်း ဓာတွန်ချေရသည်၊ -ဇာဋီသစ်- ၂၃၄၊ ၂၃၅၊] ကရောဋိယေဝ ကရောဋိကော၊ အာယုဝဍ္ဎနတ္ထံ သပ္ပတိ ဂစ္ဆတိ ပဝတ္တတီတိ သပ္ပိ၊ [သပ္ပ+ဣ၊- သူစိ၊ မောဂ်- ၇, ၇၊] ထိုနောင် “ဂုဠကုမ္ဘောတိ ဖာဏိတေန ပူရိတော ဃဋော(ပါစိယော- ၈၇)”အဖွင့်ကို မှီး၍ “သပ္ပိနာ+ပူရိတော+ကရောဋိကော သပ္ပိကရောဋိကော”ဟု ပြုပါ။
ကဋုကဘဏ္ဍံ။ ။ ကဋတိ ဂစ္ဆတီတိ ကဋုကံ၊ [ကဋ+ဏွု၊ ဏွုကို အကပြု, အ,ကို ဥပြု၊- ဓာဒီ၊] ဘဍိတဗ္ဗံ ဘာဇေတဗ္ဗံ ဣစ္ဆိတဗ္ဗံ ဝါတိ ဘဏ္ဍံ၊ [ဘဍိ+က၊- ကစ္စည်း- ၆၆၃၊ ဝိလံဋီ၊၁၊၁၁၁၊] ဘဏ္ဍန္တိ ပရိဘာသန္တိ သတ္တာ ဧတေနာတိ ဝါ ဘဏ္ဍံ၊(ဝိလံဋီ၊၁၊၁၁၁၊ ဓာတွတ္ထ)၊ ကဋုကံ+ဘဏ္ဍံ ကဋုကဘဏ္ဍံ၊ ပူစပ်သောအရသာရှိသော ရှိန်းခုိ , ဇီရာစေ့ , ချင်း , ကြက်သွန်, ငရုတ်, ပိတ်ချင်းစသော ဟင်းခတ်ပစ္စည်းများကိုယူ။(ဇာ၊ဋ္ဌ၊၃, ၇၉)
...[စာမျက်နှာ- ၇၃]...
ထိုက်သော သဘောရှိသောပစ္စည်းကို။ ဝါ– လှူဖွယ်ဝတ္ထုကို။ လဒ္ဓေါ– ရအပ်ပြီ။” ဣတိ– ဤသို့ တွေး၍။ တုဋ္ဌဟဋ္ဌာ– နှစ်သက်ရွှင်လန်းကုန်သည်၊ (ဟုတွာ– ၍၊) ပါတောဝ– နံနက်စောစော၌ပင်။ ဥဋ္ဌဟိံသု– ထကုန်ပြီ။ ဘရိယာ– သည်။ မဟာဒုဂ္ဂတံ– မဟာဒုဂ်ကို။ အာဟ– ပြီ။ (ကိံ) “သာမိ– အရှင်! ဂစ္ဆ– သွားလော။ ပဏ္ဏံ– ဟင်းရွက်ကို။ ပရိယေသိတွာ– ရှာ၍။ အာဟရ– ဆောင်ခဲ့လော။” ဣတိ– ဤသို့ ပြောပြီ။ သော– ထိုမဟာဒုဂ်သည်။ အန္တရာပဏေ– ဈေးအတွင်း၌။ ပဏ္ဏံ– ဟင်း ရွက်ကို။ အဒိသွာ– မမြင်၍။ ဝါ– လသော်။ နဒီတီရံ– မြစ်ကမ်းသို့။ ဂန္တွာ– ၍။ “အဇ္ဇ– ယနေ့။ အယျာနံ– အရှင်တို့အား။ ဘောဇနံ– ကို။ ဒါတုံ– ငှာ။ လဘိဿာမိ– ရတော့ မည်။” ဣတိ– ဤသို့ တွေး၍။ ပဟဋ္ဌမာနသော– ရွှင်လန်းသော စိတ်ရှိသည်၊ (ဟုတွာ)၊ ဂါယန္တော– သီချင်းဆိုလျက်။ ပဏ္ဏံ– ဟင်းရွက်ကို။ ဥစ္စိနတိ– ဆွတ်ခူး၏။ မဟာဇာလံ– ကြီးစွာသော ပိုက်ကွန်ကို။ ခိပိတွာ– ပစ်ချ၍။ ဌိတော– ရပ်နေသော။ ကေဝဋ္ဋော– တံငါသည်သည်။ “မဟာဒုဂ္ဂတဿ– ၏။ သဒ္ဒေန– အသံသည်။ ဘဝိတဗ္ဗံ– ဖြစ်ရာ၏။” ဣတိ– ဤသို့ တွေး၍။ တံ– ထိုမဟာဒုဂ်ကို။ ပက္ကောသိတွာ– ခေါ်၍။ ပုစ္ဆိ– ပြီ။ (ကိံ)၊ “အတိဝိယ– အလွန်အကဲသာလျှင်။ တုဋ္ဌစိတ္တော– နှစ်သက် သောစိတ်ရှိသည်၊ (ဟုတွာ)၊ ဂါယသိ– သီချင်းဆိုနေ၏။ ကာရဏံ– အကြောင်း သည်။ ကိံ နုခေါ– အဘယ်နည်း? [“ကိံ– အဘယ်သည်။ ကာရဏံ နု ခေါ– အကြောင်း နည်း”ဟုလည်း ပေး၊ (ရူဋီနိသစ်-၂၉၅)]။” ဣတိ– ဤသို့ မေးပြီ။ သမ္မ– မိတ်ဆွေ! ပဏ္ဏံ– ကို။ ဥစ္စိနာမိ– ဆွတ်ခူးနေ၏။ ဣတိ– ဖြေပြီ။ ကိံ– ဘာကို။ ကရိဿသိ– လုပ်မည် နည်း? ဣတိ– ပြီ။ ဧကံ– သော။ ဘိက္ခုံ– ကို။ ဘောဇေဿာမိ– ဆွမ်းကပ်မည်။ ဣတိ– ပြီ။ အဟော– ဩော်...အံ့လောက်ပါပေရဲ့။ ဘိက္ခု– ရဟန်းသည်၊ (ရဟန်းဆိုတာ)၊
အတိဝိယ။ ။ အတိ+ဝိယ၊ အတိကား အတိသယအနက်၊ ဝိယသဒ္ဒါ ဧဝအနက် ဟော၊ နိဿယများ၌ ဤအတိုင်း ပေးလေ့ရှိ၏၊(နိဒီ- ၄၃)၊ (တစ်နည်း) ဝိယသဒ္ဒါ အနက်မရ, ပဒပူရဏတည်း၊(သီဋီသစ်၊၂၊၃၆၅)၊ “အတိဝိယ- လွန်ကဲစွာ”ဟု ပေး၊ (တစ်နည်း) “အတိ+ဣ+ဝိယ”ဟု ဖြတ်၊ ဣကိုချေ၊ ဝိယသဒ္ဒါ ဧဝအနက်ဟော၊ “အတိဝိယ- အလွန်ဖြစ်၍သာလျှင်”ဟု ပေး။ [အတိ- အလွန်+ဣ- ဖြစ်၍+ဝိယ- သာလျှင်၊- ပါစိယော- ၁၁၇။]
အဟော။ ။ အဟောနိပါတ်သည် ဂရဟာအနက်, ပသံသာအနက်, ပတ္ထနာအနက်
...[စာမျက်နှာ- ၇၄]...
သုခိတော– ဖြစ်သော ချမ်းသာခြင်းရှိ၏။ ဝါ– ချမ်းသာ၏။ သော– ထိုရဟန်းသည်။ တဝ– သင်၏။ ပဏ္ဏံ– ဟင်းရွက်ကို။ ကိံ– အဘယ်သို့လျှင်။ ဝါ– အဘယ်မှာ။ ခါဒိဿတိ– စားလိမ့်မည်နည်း။ ဣတိ– ပြီ။ သမ္မ– မိတ်ဆွေ! ကိံ– ဘာကို။ ကရောမိ–လုပ်ရမည်နည်း? အတ္တနာ– မိမိသည်။ လဒ္ဓပဏ္ဏေန– ရအပ်သော ဟင်းရွက်ဖြင့်။ ဘောဇေဿာမိ– ဆွမ်းကပ်တော့မည်။ ဣတိ– ပြောပြီ။ တေန ဟိ– ထိုသို့ ဖြစ်လျှင်။ ဧဟိ– လာလော။ ဣတိ– ပြောပြီ။ သမ္မ! ကိံ– ဘာကို။ ကရောမိ– လုပ်မည်နည်း? ဣတိ– မေးပြီ။ ဣမေ မစ္ဆေ– ဤငါးတို့ကို။ ဂဟေတွာ– ယူ၍။ ပါဒဂ္ဃနကာနိ– တစ် မတ်တန်ကုန်သော၊ (ဥဒ္ဒါနာနိ– အစုအပုံတို့ကိုလည်းကောင်း၊) အဍ္ဎဂ္ဃနကာနိ–တစ်မတ်၏ ထက်ဝက်တန်ကုန်သော။ ဝါ– ၁၅ပြားတန်ကုန်သော၊ (ဥဒ္ဒါနာနိ– တို့ကိုလည်းကောင်း၊) ကဟာပဏဂ္ဃနကာနိ– တစ်ကျပ်တန်ကုန်သော။ ဥဒ္ဒါနာနိ စ– တို့ကိုလည်းကောင်း။ ကရောဟိ– လော။ ဣတိ– ပြောပြီ။ သော– ထို မဟာ ဒုဂ်သည်။ တထာ– ထိုတံငါသည် ပြောသည့်အတိုင်း။ အကာသိ– ပြီ။ ဗဒ္ဓေဗဒ္ဓေ– ဖွဲ့အပ်ကုန်, ဖွဲ့အပ်ကုန်သော။ ဝါ– သီအပ်ကုန်, သီအပ်ကုန်သော။ မစ္ဆေ– ငါးတို့ကို။ နဂရဝါသိနော– မြို့၌နေသူတို့သည်။ နိမန္တိတနိမန္တိတာနံ– ပင့်ဖိတ်အပ်, ပင့်ဖိတ် အပ်ကုန်သော။ ဘိက္ခူနံ– ရဟန်းတို့၏။ အတ္ထာယ– ငှာ။ ဟရိံသု– ဆောင်ကုန်ပြီ။ တဿ– ထိုမဟာဒုဂ်သည်။ မစ္ဆုဒ္ဒါနာနိ– ငါးအစုအပုံတို့ကို။ ကရောန္တဿေဝ– ပြု လုပ်စဉ်ပင်။ ဘိက္ခာစာရဝေလာ– ဆွမ်းအကျိုးငှာ လှည့်လည်ရာအချိန်သည်။ ဝါ– တို့ကို ဟောရာ ဤ၌ ကိုယ့်အခြေအနေနှင့် မကိုက်ညီသည်ကို လုပ်ရကောင်းလားဟု ကဲ့ရဲ့အပြစ်တင်ခြင်းဖြစ်ရကား အဟောသဒ္ဒါ ဂရဟာအနက်တည်း။ (ရူ-၁၃၅၊ ရူဘာ-၂, ၃၂၉)
ဥဒ္ဒါနာနိ။ ။ “ဥဒ္ဒါနံ တု စ ဗန္ဓနံ(ဓာန်- ၃၅၄)”ဂါထာအရ ဥဒ္ဒါနသဒ္ဒါ နှောင်ဖွဲ့ခြင်း (အနှောင်အဖွဲ့, အစုအပုံ)အနက်ကို ဟော၏၊ ဥသည် ဝိယောဂအနက်, ဒါဓာတ်ကား ဒါနအနက်, (တစ်နည်း) ဆေဒအနက်, ယုပစ္စည်း ဘောအနက်ဟု ဓာန်ဋီ- ၃၅၄၌ ဆို၏၊ “ဝိယောဂဿ+ဒါနာနိ ဥဒ္ဒါနာနိ- ကင်းကွာခြင်းကို ပေးခြင်းတို့၊ ဝါ- ကင်းကွာ ခြင်းကို ဖြတ်ခြင်းတို့”ဟု ပြု၊ နှောင်ဖွဲ့စုပုံထားခြင်းကြောင့် မိမိနေရာအုပ်စုမှ ကင်းကွာ ခြင်းကို ပေးရာရောက်သည်၊ တစ်ကောင်နှင့် တစ်ကောင် ကွဲကွာခြင်းကို ဖြတ်တောက် ရာ ရောက်သည်။
...[စာမျက်နှာ- ၇၅]...
ဆွမ်းခံကြွချိန်သည်၊ [ဓမ္မဘာ-၁, ၃၀ ရှု၊] ပါပုဏိ– ပြီ။ သော– ထိုမဟာဒုဂ်သည်။ ဝေလံ– အချိန်ကို။ သလ္လက္ခေတွာ– မှတ်သား၍။ “သမ္မ– ဆွေ! အဟံ– သည်။ ဂမိဿာမိ– သွားတော့မည်။ အယံ– ဤအချိန်သည်။ ဘိက္ခူနံ– တို့၏။ အာဂမနဝေလာ– ကြွလာရာအချိန်တည်း။ ” ဣတိ အာဟ၊ ကဉ္စိ– တစ်စုံတစ်ခုသော။ မစ္ဆုဒ္ဒါနံ– ငါးအစုအပုံသည်။ အတ္ထိ ပန– ရှိသေးသလော? ဣတိ– မေးပြီ။ သမ္မ! နတ္ထိ– မရှိတော့။ သဗ္ဗာနိ– အလုံးစုံသောငါးအစုအပုံတို့သည်။ ခီဏာနိ– ကုန်သွား ကုန်ပြီ။ ဣတိ– ပြောပြီ။ “တေန ဟိ– လျှင်။ မယာ– သည်။ အတ္တနော– ၏။ အတ္ထာယ– ငှာ။ ဝါလုကာယ– သဲ၌။ နိခဏိတွာ– တူး၍။ စတ္တာရော– ၄ ကောင်ကုန်သော။ ရောဟိတမစ္ဆာ– ငါးကြင်းတို့ကို။ ဌပိတာ– ထားအပ်ကုန်ပြီ။ ဘိက္ခုံ– ကို။ ဘောဇေတုကာမော– ဆွမ်းကျွေးလိုသည်။ သစေ အသိ– အကယ်၍ ဖြစ်အံ့၊ (ဧဝံ သတိ)၊ ဣမေ– ဤငါးကြင်းတို့ကို။ ဂဟေတွာ– ယူ၍။ ဂစ္ဆ– သွားလော။” ဣတိ– ဤသို့ ပြော၍။ တေ မစ္ဆေ– ထိုငါးတို့ကို။ တဿ– ထိုမဟာဒုဂ်အား။ အဒါသိ– ပြီ။
ပန– ဆက်။ တံ ဒိဝသံ– ထိုနေ့၌။ သတ္ထာ– သည်။ ပစ္စူသကာလေ– ၌။ လောကံ– ကို။ ဝေါလောကေန္တော– မူလသော်။ မဟာဒုဂ္ဂတံ– ကို။ အတ္တနော– ၏။ ဉာဏဇာလဿ– ဉာဏ်ကွန်ယက်၏။ အန္တော– အတွင်း၌။ ပဝိဋ္ဌံ– ဝင်လာသည်ကို။ ဒိသွာ– ၍။ “ကိံ– အဘယ်သို့လျှင်။ ဝါ– ဘာသည်။ ဘဝိဿတိ နု ခေါ– ဖြစ်လိမ့်မည်နည်း။” ဣတိ– သို့။ အာဝဇ္ဇေန္တော– ဆင်ခြင်တော်မူလသော်။ “မဟာဒုဂ္ဂတော– သည်၊] ဧကံ– သော။ ဘိက္ခုံ– ကို။ ဘောဇေဿာမိ– မည်။’ ဣတိ– ဤသို့ တွေး၍။ ဘရိယာယ– နှင့်။ သဒ္ဓိံ– တူ။ ဟိယျော– မနေ့က။ ဘတိံ– အခစားကို။ အကာသိ– ပြုခဲ့ပြီ။ ကတရံ–အဘယ်မည်သော။ ဘိက္ခုံ– ရဟန်းကို။ လဘိဿတိ နု ခေါ– ရလိမ့်မည်နည်း။” ဣတိ– သို့။ စိန္တေတွာ– ကြံစည်တော်မူ၍။ ဝါ– သော်။ “မနုဿာ– တို့သည်။ ပဏ္ဏေ– ၌။ အာရောပိတသညာယ– တက်ရောက်စေအပ်သော အမှတ်အသားဖြင့်။ ဝါ–တင်အပ်သော အမှတ်အသားဖြင့်။ ဘိက္ခူ– တို့ကို။ ဂဟေတွာ– ပင့်ဆောင်၍။ အတ္တနော အတ္တနော– မိမိ၏ မိမိ၏။ ဂေဟေသု– အိမ်တို့၌။ နိသီဒါပေဿန္တိ– ထိုင်စေကုန်လိမ့်မည်။ မဟာဒုဂ္ဂတော– သည်။ မံ– ကို။ ဌပေတွာ– ထား၍။ အညံ– သော။ ဘိက္ခုံ– ကို။ န လဘိဿတိ– ရလိမ့်မည်မဟုတ်။” ဣတိ– သို့။ ဥပဓာရေသိ–
...[စာမျက်နှာ- ၇၆]...
သိတော်မူပြီ။ ကိရ (ယသ္မာ)– အကြင်ကြောင့်။ ဗုဒ္ဓါ– တို့သည်။ ဒုဂ္ဂတေသု– ဆင်းရဲ သူတို့၌။ အနုကမ္ပံ– စိတ်၏ တုန်လှုပ်ကြောင်းကရုဏာကို။ ဝါ– အစဉ်သနားခြင်းကို။ ကရောန္တိ– မူကုန်၏။ တသ္မာ– ကြောင့်။ သတ္ထာ– သည်။ ပါတောဝ– ၌ပင်။ သရီရပဋိဇဂ္ဂနံ– ကိုယ်တော်ကို သုတ်သင်ခြင်းကို။ ကတွာ– မူပြီး၍။ “မဟာဒုဂ္ဂတံ– ကို။ သင်္ဂဏှိဿာမိ– ချီးမြှောက်တော်မူမည်။” ဣတိ– ဤသို့ ကြံတော်မူ၍။ ဂန္ဓကုဋိံ– သို့။ ပဝိသိတွာ– ၍။ နိသီဒိ– ပြီ။ မဟာဒုဂ္ဂတေပိ– သည်လည်း။ မစ္ဆေ– တို့ကို။ ဂဟေတွာ– ၍။ ဂေဟံ– သို့။ ပဝိသန္တေ– ဝင်လသော်။ သက္ကဿ– ၏။ ပဏ္ဍုကမ္ဗလသိလာသနံ– ပဏ္ဍုကမ္ဗလာကျောက်ဖျာနေရာသည်။ ဥဏှာကာရံ– ပူသော အခြင်း အရာကို။ ဒဿေသိ– ပြီ။ သော– ထိုသိကြားသည်။ “ကာရဏံ– သည်။ ကိံ နု ခေါ–နည်း။” ဣတိ– သို့။ ဩလောကေန္တော– လသော်။ “ဟိယျော– မနေ့က။ မဟာဒုဂ္ဂတော– သည်၊] ဧကဿ– သော။ ဘိက္ခုနော– အား။ ဘိက္ခံ– ကို။ ဒဿာမိ– မည်။” ဣတိ– ဤသို့ ပြော၍။ အတ္တနော– ၏။ ဘရိယာယ– နှင့်။ သဒ္ဓိံ– တူ။ ဘတိံ– ကို။ အကာသိ– ပြီ။ ကတရံ– အဘယ်သို့သော။ ဘိက္ခုံ– ကို။ လဘိဿတိ နု ခေါ– ရ မည်နည်း။” ဣတိ– သို့။ စိန္တေတွာ– ကြံစည်၍။ ဝါ– သော်။ “ဧတဿ– ဤမဟာ ဒုဂ်ဖို့။ ဝါ– အတွက်။ အညော– အသော။ ဘိက္ခု– သည်။ နတ္ထိ၊ ပန– သို့သော်လည်း။ သတ္ထာ– သည်၊] မဟာဒုဂ္ဂတဿ– ကို။ သင်္ဂဟံ– ချီမြှောက်ခြင်းကို။ ကရိဿာမိ–မူမည်။” ဣတိ– ဤသို့ ကြံတော်မူ၍။ ဂန္ဓကုဋိယံ– ၌။ နိသိန္နော– ထိုင်တော်မူနေ၏။ မဟာဒုဂ္ဂတော– သည်။ အတ္တနော– မိမိ၏၊ [ယာဂုဘတ္တံ, ပဏ္ဏသူပေယျမ္ပိတို့၌ စပ်၊] ဝါ– သည်၊ [ဥပကပ္ပနကံ၌ စပ်၊] ဥပကပ္ပနကံ– သုံးဆောင်အပ်သော။ ဝါ– စားသုံး
ဥပကပ္ပနကံ။ ။ ဥပကပ္ပီယတေတိ ဥပကပ္ပနံ၊ ဥပကပ္ပနံယေဝ ဥပကပ္ပနကံ၊ ကပ္ပ ဓာတ်(ကပ္ပသဒ္ဒါ)သည် ဥပသာရရှေးရှိသည်ဖြစ်စေ, မရှိသည်ဖြစ်စေ ဝိတက္က- ကြံ စည်ခြင်း, ဝိဓာန- စီရင်ခြင်း, ပဋိဘာဂ -အတူ, ပညတ္တိ- နာမပညတ်, ကာလ- အခါ, ပရမာယု- အသက်အပိုင်းအခြား, ဝေါဟာရ- အပ်စပ်သောအခေါ်အဝေါ်, သမန္တဘာဝ- ထက်ဝန်းကျင်အဖြစ်, အဘိသဒ္ဒဟန- ယုံကြည်ခြင်း, ဆေဒန- ဖြတ်ခြင်း, ဝိနိယောဂ- အထူးယှဉ်ခြင်း, ဝိနယကြိယာ- ဝိနည်းကံပြုခြင်း, လေသ- အမြွက်, အန္တရ ကပ်, တဏှာ, ဒိဋ္ဌိ, အသင်္ချေယကပ်စသော အနက်တို့ကို ဟော၏၊(နီတိဓာတု- ၃၂၄၊ ၃၂၅)၊ ဤ၌ကား ဥပရှေးရှိသော ကပ္ပဓာတ်သည် “န မယှံ ဥပကပ္ပတီ န မယှံ ဥပကပ္ပတီ န မယှံ ဥပကပ္ပတီတိ န မယှံ
...[စာမျက်နှာ- ၇၇]...
နေကျဖြစ်သော။ ယာဂုဘတ္တံ– ယာဂု, ထမင်းကိုလည်းကောင်း။ ပဏ္ဏသူပေယျမ္ပိ– ဟင်း၏အစီးအပွားဖြစ်သော ဟင်းရွက်ဟင်းကိုလည်းကောင်း။ ဝါ– ဟင်းချက် စားကောင်းသော ဟင်းရွက်ဟင်းကိုလည်းကောင်း၊ (လက်သုတ်ဟင်းလျာကို လည်းကောင်း)၊ တထာဂတဿ– အား။ ဒဒေယျ– လှူရာ၏။” အဟံ၊ မဟာဒုဂ္ဂတဿ– ၏။ ဂေဟံ– သို့။ ဂန္တွာ– ၍။ ဘတ္တကာရကကမ္မံ– ဆွမ်းကို စီမံပြုလုပ်, ချက်ပြုတ်သူ၏ အလုပ်ကို၊ (စဖိုသည်အလုပ်ကို)၊ ယန္နူန ကရေယျံ– အကယ်၍ ပြုရပါမူကား ကောင်းလေစွ။” ဣတိ– ဤသို့ ကြံ၍။ အညာတကဝေသေန– ဥပကပ္ပတိ န ဝိနိယုဇ္ဇတိ၊ ဥပဘောဂယောဂ္ဂံ န ဟောတိ (ပေတ၊ ဋ္ဌ၊ ၄၆) ”၌ “ဥပကပ္ပတိ”ကဲ့သို့။ ဝိနိယောဂ– အထူးယှဉ်ခြင်း (သုံးဆောင်ခြင်း) အနက်ကို ဟော၏၊
တစ်နည်း။ ။ “ပေတာနံ ဥပကပ္ပတိ ဥပကပ္ပတိ ဥပကပ္ပတိ နိဗ္ဗတ္တတိ၊ ပါတုဘဝတီတိ အတ္ထော(ခုဒ္ဒက ၊ဋ္ဌ၊၁၇၉)၊ ဥပကပ္ပတီ ဥပကပ္ပတီ ဥပကပ္ပတီတိ သမ္ဘဝတိ(သံဋီ၊၁၊၁၈၇)၊ ဥပကပ္ပတူ ဥပကပ္ပတူ ဥပကပ္ပတူတိ ပါပုဏာတု(အံ၊ဋ္ဌ၊ ၃, ၃၃၈)”ဟူသော အဖွင့်များ၌ “ဥပကပ္ပတိ, ဥပကပ္ပတု”တို့ကဲ့သို့ ကပ္ပဓာတ် ဂတိ (ပဝတ္တန, ပါပုဏန) အနက်ယူ၍ “အတ္တနော- မိမိဖို့၊ ဝါ- အတွက်၊ ဥပကပ္ပနကံ- ဖြစ် ပေါ်လာသော၊ ဝါ- ရောက်ရှိ, ရရှိသော”ဟု ပေးပါ။
ပဏ္ဏသူပေယျံ။ ။ သုခတ္ထာယ+ပါတဗ္ဗောတိ သူပေါ၊ [သု+ပါ+အ၊ သု၌ ဒီဃပြု၊- ဓာန်ဋီ- ၄၆၄၊] သုခေန+ပါတဗ္ဗောတိ သူပေါ၊(ကင်္ခါဘာ- ၂, ၂၆၈)၊ သဝတိ ရုစိံ ဇနေတီတိ သူပေါ၊ [သူ+ပက်၊ -မောဂ်- ၇, ၁၁၆၊] သူပအရ လက်ကော်ရပဲဟင်း, ပဲကြီး, ပဲနောက်စသောဟင်း, ခဲဖွယ်အထူးကို ရ၏၊(ဥဒါန၊ဋ္ဌ၊၁၇၉)၊ သူပဿ+ဟိတံ သူပေ- ယျံ- ဟင်းရည်၏ အစီးအပွားဖြစ်သောဟင်းရွက်၊ (ဟင်းချက်စားကောင်းသော ဟင်း ရွက်)၊ [သူပ+ဏေယျ၊] ပဏ္ဏမေဝ+သူပေယျံ ပဏ္ဏသူပေယျံ- အရွက်တည်းဟူသော ဟင်း၊ ဝါ- ဟင်း၏ အစီးအပွားဖြစ်သောဟင်းရွက်၊ ဟင်းချက်၍ စားကောင်းသော ဟင်းနုနွယ်ရွက်, ဟင်းဆန်ကွဲ(ဆူးပေါက်)ရွက်စသော အရွက်များကို မုချအားဖြင့် ရ၍ ထိုဟင်းရွက်ဖြင့် ချက်အပ်သော ဟင်းကိုကား ကာရဏူပစာရအားဖြင့် ယူရသည်။
[သာကသူပေယျာနိ (သာရတ္ထ၊ ၃၊ ၁၀၅၊ ၁၀၆၊ ဝိနိစ္ဆယဋီ၊ ၂၊ ၁၄၊ ပါစိယော-၁၁၁၊ ဇာဋီသစ်-၁, ၁၆၃) , သူပေယျပဏ္ဏံ (ခုဒ္ဒဋီသစ်-၃၀၃။ ခုဒ္ဒဘာ-၁၄၇) ရှု။]
အညာတဝေသေန။ ။ ဉာယတီတိ ညာတော၊ ဉာတောယေဝ ဉာတကော၊ န+ ညာတကော အညာတကော၊ အညာတကော+ဝေသော အညာတကဝေသော- မသိ အပ်သောအသွင်- မထင်ရှားသောအသွင်၊ (ပါရာဘာ- ၁, ၂၂၄)၊ (တစ်နည်း) အညာ-
...[စာမျက်နှာ- ၇၈]...
သူတစ်ပါးတို့ မသိအပ်သော အသွင်ဖြင့်။ ဝါ– မထင်ရှားသော အသွင်ဖြင့်၊ (တစ်နည်း) အညာတကဝေသေန– မထင်ရှားသူ၏ အသွင်ဖြင့်၊ [လူဆင်းရဲယောင် ဆောင်၍- ဟူလို၊] တဿ– ထိုမဟာဒုဂ်၏။ ဂေဟသမီပံ– အိမ်၏အနီးသို့။ ဂန္တွာ– ၍။ “ကဿစိ– တစ်စုံတစ်ယောက်၏။ ဝါ– မှာ။ ကိဉ္စိ– တစ်စုံတစ်ခုသော။ ဘတိယာ–အခဖြင့်။ ကာတဗ္ဗံ– ပြုထိုက်သောအလုပ်သည်။ အတ္ထိ နု ခေါ– ရှိပါသလော?” ဣတိ– သို့။ ပုစ္ဆိ– ပြီ။ မဟာဒုဂ္ဂတော– သည်။ တံ– ထိုသူကို။ ဒိသွာ– ၍။ အာဟ– ပြီ။ (ကိံ)။” သမ္မ! ကိံ ကမ္မံ– အဘယ်အလုပ်ကို။ ကရိဿတိ– ပြုမည်နည်း?” ဣတိ– မေးပြီ။ သာမိ– အရှင်! အဟံ– သည်။ သဗ္ဗသိပ္ပိကော– အလုံးစုံသော အတတ်ရှိ ၏။ ဝါ– အလုံးစုံသော အတတ်ကို တတ်သိ၏၊ [သဗ္ဗံ+သိပ္ပံ သဗ္ဗသိပ္ပံ၊ သဗ္ဗသိပ္ပံ+ အဿ အတ္ထီတိ သဗ္ဗသိပ္ပိကော၊ (ဓာန်ဋီ-၅၀၄)၊ (တစ်နည်း) သဗ္ဗသိပ္ပံ+ဇာနာတီတိ သဗ္ဗသိပ္ပိကော၊ (ပါရာမအူ- ၄, ၇၇၆)၊] မယှံ– ၏။ ဝါ– မှာ။ အဇာနနသိပ္ပံ နာမ– တတ် သိခြင်းမရှိသော အတတ်မည်သည်။ ဝါ– မတတ်သော အတတ်မည်သည်။ နတ္ထိ၊ ယာဂုဘတ္တာဒီနိပိ– ယာဂုဆွမ်းအစရှိသည်တို့ကိုလည်း။ သမ္ပာဒေတုံ– ပြီးစီးစေ ခြင်းငှာ။ ဝါ– ပြီးစီးအောင် စီမံခြင်းငှာ။ ဇာနာမိ– တတ်သိ၏။ ဣတိ– ပြောပြီ။ သမ္မ! မယံ– တို့သည်။ တဝ– သင်၏။ ကမ္မေန– အလုပ်ဖြင့်။ အတ္ထိကာ– အလိုရှိပါကုန်၏။ ပန– သို့သော်လည်း။ တုယှံ– အား။ ကိဉ္စိ– တစ်စုံတစ်ခုသော။ ဒါတဗ္ဗံ– ပေးထိုက် သော။ ဘတိံ– ကို။ န ပဿာမ– မမြင်ပါကုန်။ ဣတိ– ပြောပြီ။ တေ– ဖို့။ ဝါ– အတွက်။ ကိံ– အဘယ်အလုပ်ကို။ ကတ္တဗ္ဗံ ပန– ပြုထိုက်သနည်း? (ပြုပေးရမည်နည်း?)၊ [(တစ်နည်း) တေ– ဖို့။ ဝါ– အတွက်။ ကတ္တဗ္ဗံ– ပြုထိုက်သော အလုပ်သည်၊ (ပြုပေး ရမည့်အလုပ်သည်)၊ ကိံ ပန– အဘယ်နည်း?]။” ဣတိ– မေးပြီ။ ဧကဿ– သော။ ဘိက္ခုဿ– အား။ ဘိက္ခံ– ကို။ ဒါတုကာမော– လှူခြင်းငှာ အလိုရှိသည်။ အမှိ– ၏။ တဿ– ထိုရဟန်းဖို့။ ဝါ– အတွက်။ ယာဂုဘတ္တသံဝိဓာနံ– ယာဂုဆွမ်းကို စီမံခြင်း ကို။ ဝါ– ယာဂုဆွမ်းအလို့ငှာ စီမံခြင်းကို။ ဣစ္ဆာမိ– အလိုရှိပါ၏။ ဣတိ– ပြောပြီ။ ဘိက္ခုဿ– အား။ ဘိက္ခံ– ကို။ သစေ ဒဿသိ– အကယ်၍ ပေးလှူအံ့၊ (ဧဝံ သတိ)၊ တကဿ+ဝေသော အညာတကဝေသော– မထင်ရှားသူ၏အသွင်၊ (မအူပါရာနိ-၁, ၂၈၅)။ [အညာတဝေသေနာတိ အပါကဋဝေသေန၊ အဝိညာတေန ပဋိစ္ဆန္နေန၊- ဗုဒ္ဓဝံ၊ ဋ္ဌ၊ ၁၁၄၊ ဒီဋီ၊ ၂၊ ၆၂၊ မဋီ၊ ၂၊ ၁၃၃၊ သံဋီ၊ ၁၊ ၂၃၁။]
...[စာမျက်နှာ- ၇၉]...
မေ– အား။ ဘတိယာ– ဖြင့်။ န အတ္ထော– အလိုမရှိ။ မမ– ဖို့။ ဝါ– အား။ ပုညံ– သည်။ န ဝဋ္ဋတိ ကိံ– မဖြစ်သင့်ဘူးလော?” ဣတိ– ပြောပြီ။ သမ္မ! ဧဝံ သန္တေ– ဤသို့ ဖြစ်လသော်။ သာဓု– ကောင်းပါပြီ။ ပဝိသ– ဝင်ပါလော။ ဣတိ– ပြောပြီ။ သော– ထိုသိကြားမင်းသည်။ တဿ– ထိုမဟာဒုဂ်၏။ ဂေဟံ– သို့။ ပဝိသိတွာ– ၍။ တေလတဏ္ဍုလာဒီနိ– ဆီ, ဆန်အစရှိသည်တို့ကို။ အာဟရာပေတွာ– ယူဆောင်စေ၍။ “ဂစ္ဆ– လော။ အတ္တနော– ဖို့။ ပတ္တဘိက္ခုံ– ရောက်သော (ရသော) ရဟန်းကို။ အာနေဟိ– ပင့်ဆောင်ခဲ့လော။” ဣတိ– ဤသို့ ပြော၍။ တံ– ထိုမဟာဒုဂ်ကို။ ဥယျောဇေသိ– စေလွှတ်ပြီ။ ဒါနဝေယျာဝဋိကောပိ– အလှူ၌ ကြောင့်ကြစိုက်သူ ၏အဖြစ် (ကြောင့်ကြစိုက်မှု) ရှိသူသည်လည်း။ ပဏ္ဏေ– စာရွက်၌။ အာရောပိတနိယာမေနေဝ– တက်ရောက်စေအပ်သော နည်းဖြင့်သာလျှင်။ ဝါ– မှတ်တမ်းတင် အပ်သော နည်းဖြင့်သာလျှင်။ တေသံ တေသံ– ထိုထိုပုဂ္ဂိုလ်တို့၏။ ဂေဟာနိ– တို့သို့။ ဘိက္ခူ– တို့ကို။ ပဟိဏိ– စေလွှတ်ပြီ။ ဝါ– ပို့ပြီ။
မဟာဒုဂ္ဂတော– သည်။ တဿ– ထိုသူ၏။ သန္တိကံ– သို့။ ဂန္တွာ– ၍။ “မယှံ– ဖို့။ ပတ္တဘိက္ခုံ– ရောက်သောရဟန်းကို။ ဒေဟိ– လော။” ဣတိ– သို့။ အာဟ– ပြီ။ သော– ထိုသူသည်။ တသ္မိံ ခဏေ– ထိုခဏ၌။ သတိံ– ကို။ လဘိတွာ– ရ၍။ “အဟံ– သည်၊
ဒါနဝေယျာဝဋိကော။ ။ ဗျာဝရယတီတိ ဗျာဝဋော- ကြောင့်ကြစိုက်သူ၊ [ဝိ+အာ+ ဝရ- ဘတ္တိယံ+တ၊] ဗျာဝဋဿ+ဘာဝေါ ကမ္မံ ဝါ ဝေယျာဝဋိကံ- ကြောင့်ကြစိုက်သူ၏ ဖြစ်ကြောင်းဖြစ်ရာ ကြောင့်ကြစိုက်ခြင်းကြိယာ၊ ဝါ- ကြောင့်ကြစိုက်သူ၏အမှု၊ [ဗျာဝဋ +ဏျ၊ တ၏အ,ကို ဣပြု၊ ယကိုကပြု၊] ပုနပ္ပုနံ+အဝနံ နိယုဉ္ဇနံ ဝါ ဗျာဝဋော- အဖန်ဖန် အားထုတ်ခြင်း၊ [အာ+အဝ+ဋ၊ အစ၌ ဝ,လာ၊] အာဝဋနံ ဝါ ဗျာဝဋော- အဖန်ဖန်သွား ရောက်ခြင်း၊ [အာ+ဝဋ(ဂတိအနက်)+အ၊ -ဇာဋီသစ်- ၃, ၂၅၂၊] ဗျာဝဋောယေဝ ဝေယျာဝဋိကံ၊ ဝေယျာဝဋိကံ+အဿ အတ္ထီတိ ဝေယျာဝဋိကော၊ [ဝေယျာဝဋိက+ဏ၊] ဒါနေ+ ဝေယျာဝဋိကော ဒါနဝေယျာဝဋိကော- အလှူ၌ ကြောင့်ကြစိုက်သူ၏အဖြစ်ရှိသူ၊ ဝါ-အလှူ၌ ကြောင့်ကြစိုက်မှုရှိသူ၊ ဝါ- အလှူ၌ အဖန်ဖန်အားထုတ်ခြင်း(သွားရောက်ခြင်း) ရှိသူ၊ (တစ်နည်း) ဒါနေ+ဝေယျာဝဋိကံ အဿာတိ ဒါနဝေယျာဝဋိကော၊ (တစ်နည်း) ဗျာဝရယတိ ဧတေနာတိ ဗျာဝဋော- ဆည်းကပ်ကြောင်းဖြစ်သော ကူညီဝိုင်းဝန်းမှု, ပြုစုလုပ်ကျွေးမှု၊ ဗျာဝဋံ+ကရောတီတိ ဝေယျာဝဋိကော၊ [ဗျာဝဋ+ဏိက၊] ဒါနေ+ ဝေယျာဝဋိကော ဒါနဝေယျာဝဋိကော- အလှူ၌ ကူညီဝိုင်းဝန်းမှုကို ပြုလုပ်သူ
(မဟာဘာ-၂, ၆၁၃။ နီဘာ-၂, ၄၄၁။ ပဋိဂံ-၃၇၆)
...[စာမျက်နှာ- ၈၀]...
တဝ– ဖို့။ ဘိက္ခုံ– ကို။ ပမုဋ္ဌော– မေ့သွားခဲ့ပြီ။” ဣတိ– သို့။ အာဟ၊ မဟာဒုဂ္ဂတော– သည်။ တိခိဏာယ– ထက်လှစွာသော။ သတ္တိယာ– လှံဖြင့်။ ကုစ္ဆိယံ– ဝမ်းဗိုက်၌။ ပဟဋော ဝိယ– ပုတ်ခတ်အပ်သကဲ့သို့။ ဝါ– အထိုးခံရသကဲ့သို့၊ (ဟုတွာ)။” သာမိ! ကသ္မာ– ကြောင့်။ မံ– ကို။ နာသေသိ– ဖျက်ဆီးသနည်း? အဟံ– သည်။ ဝါ– ကို။ တယာ– သည်။ ဟိယျော– မနေ့က။ သမာဒပိတော– ကောင်းစွာ ယူစေအပ်သည်။ ဝါ– ဆောက်တည်စေအပ် (တိုက်တွန်းအပ်) သည်၊ (ဟုတွာ)၊ ဘရိယာယ– နှင့်။ သဒ္ဓိံ– တူ။ ဒိဝသံ– တစ်နေ့လုံး။ ဘတိံ– ကို။ ကတွာ– ၍။ အဇ္ဇ၊ ပါတောဝ– ၌ပင်။ ပဏ္ဏတ္ထာယ– ဟင်းရွက်အကျိုးငှာ။ နဒီတီရေ– မြစ်ကမ်း၌။ အာဟိဏ္ဍိတွာ– လှည့် လည်၍။ အာဂတော– လာခဲ့ပြီ။ မေ– အား။ ဧကံ– သော။ ဘိက္ခုံ– ကို။ ဒေဟိ– လော။” ဣတိ– ဤသို့ ပြော၍။ ဗာဟာ– လက်မောင်းတို့ကို။ ပဂ္ဂယှ– မြှောက်၍။ ပရိဒေဝိ–ငိုကြွေးပြီ။ မနုဿာ– တို့သည်။ သန္နိပတိတွာ– စုဝေး၍။ “မဟာဒုဂ္ဂတ– မဟာဒုဂ်! ဧတံ– ဤငိုကြွေးခြင်းသည်။ ကိံ– အဘယ်ကြောင့်နည်း?” ဣတိ ပုစ္ဆိံသု၊ သော– ထိုမဟာဒုဂ်သည်။ တမတ္ထံ– ထိုအကြောင်းကို။ အာရောစေသိ– ပြောပြီ။ တေ– ထိုလူတို့သည်။ ဝေယျာဝဋိကံ– ကြောင့်ကြစိုက်သူ၏အဖြစ်ရှိသူကို။ ဝါ– ကြောင့် ကြစိုက်မှုရှိသူကို။ ပုစ္ဆိံသု– ကုန်ပြီ။ (ကိံ)။” သမ္မ! တယာ– သည်၊] ဘတိံ– ကို။ ကတွာ– ၍။ ဧကဿ– သော။ ဘိက္ခုဿ– အား။ ဘိက္ခံ– ကို။ ဒေဟိ– လော။ ဣတိ– သို့။ သမာဒပိတော ကိရ– ကောင်းစွာယူစေအပ်ပြီတဲ့၊ (ကောင်းစွာယူစေအပ်ပြီဟု ကြားရ သည်မှာ)၊ ဝါ– ဆောက်တည်စေအပ်ပြီတဲ့၊ (ဆောက်တည်စေအပ်ပြီဟု ကြားရ သည်မှာ)၊ သစ္စံ– မှန်သလော? ဣတိ– ဤသို့ မေးကုန်ပြီ။ အယျာ– အမောင်တို့! အာမ– ဟုတ်ကဲ့။ [အာမ အယျာ– ဟုတ်ကဲ့ပါ ခင်ဗျာ၊] ဣတိ– ပြောပြီ။ ယော တွံ– အကြင်သင်သည်။ ဧတ္တကေ– ကုန်သော။ ဘိက္ခူ– တို့ကို။ သံဝိဒဟန္တော– စီမံ လျက်။ ဧတဿ– ဤမဟာဒုဂ်အား။ ဧကံ– သော။ ဘိက္ခုံ– ကို။ နာဒါသိ– မပေး၊ (တေန) တေ– ထိုသင်သည်။ ဘာရိယံ– ဝန်လေးသော။ ကမ္မံ– အမှုကို။ ကတံ– ပြု အပ်ပြီ။ ဣတိ– ပြောကြပြီ။ သော– ထိုကြောင့်ကြစိုက်မှုရှိသူသည်။ တေသံ– ထို လူတို့၏။ ဝစနေန– စကားကြောင့်။ မင်္ကုဘူတော– မျက်နှာမသာမယာဖြစ်၍ ဖြစ်သည်။ ဝါ– မျက်နှာမသာမယာသည်၏ အဖြစ်သို့ ရောက်သည်၊ [မင်္ကု+ဟုတွာ +ဘူတော မင်္ကုဘူတော၊ မင်္ကုံ (မင်္ကုဘာဝံ) +ဘူတော ပတ္တော ဝါ မင်္ကုဘူတော၊-
...[စာမျက်နှာ- ၈၁]...
ပါစိယော- ၅၉၇၊] (ဟုတွာ)၊ အာဟ၊ (ကိံ)၊ “သမ္မ မဟာဒုဂ္ဂတ– မိတ်ဆွေ မဟာဒုဂ်! မံ– ကို။ မာ နာသယိ– မဖျက်ဆီးပါနှင့်။ အဟံ– သည်။ တဝ– သင်၏။ ကာရဏာ–အကြောင်းကြောင့်။ မဟာဝိဟေသံ– ကြီးစွာသောပင်ပန်းခြင်းသို့။ ပတ္တော– ရောက် ရပြီ။ မနုဿာ– တို့သည်။ ပဏ္ဏေ– ၌။ အာရောပိတနိယာမေန– ဖြင့်။ အတ္တနော အတ္တနော– မိမိ၏ မိမိ၏။ ပတ္တဘိက္ခူ– ရောက်သော ရဟန်းတို့ကို။ နယိံသု– ပင့် ဆောင်သွားကုန်ပြီ။ အတ္တနော– ၏။ ဂေဟေ– ၌။ နိသိန္နဘိက္ခုံ– ထိုင် နေသော ရဟန်းကို။ နီဟရိတွာ– ထုတ်ဆောင်၍။ ဒေန္တော နာမ– ပေးသူမည်သည်။ နတ္ထိ၊ သတ္ထာ ပန– သည်ကား။ မုခံ– မျက်နှာကို။ ဓောဝိတွာ– သစ်တော်မူ၍။ ဂန္ဓကုဋိယမေဝ– ၌ပင်။ နိသိန္နော– မူပြီ။ ရာဇယုဝရာဇသေနာပတိအာဒယော– မင်း, အိမ်ရှေ့ မင်း, စစ်သူကြီးအစရှိသူတို့သည်။ သတ္ထု– ၏။ ဂန္ဓကုဋိတော– မှ။ နိက္ခမနံ– ထွက် တော်မူလာခြင်းကို။ ဩလောကေန္တာ– ကြည့်ကုန်လျက်၊] သတ္ထု– ၏။ ပတ္တံ– ကို။ ဂဟေတွာ– ၍။ ဂမိဿာမ– သွားကုန်အံ့။’ ဣတိ– ဤသို့ ကြံ၍။ နိသိန္နာ– ထိုင်နေ ကုန်ပြီ။ ဗုဒ္ဓါ နာမ– တို့မည်သည်။ ဒုဂ္ဂတေ– ဆင်းရဲသူတို့ကို။ အနုကမ္ပံ– ကို။ ကရောန္တိ– ကုန်၏။ တွံ– သည်။ ဝိဟာရံ– သို့။ ဂန္တွာ– ၍၊] ဘန္တေ! (အဟံ– သည်၊) ဒုဂ္ဂတော–ဆင်းရဲသူသည်။ အမှိ– ဖြစ်ပါ၏။ မမ– တပည့်တော်ကို။ သင်္ဂဟံ– ချီး မြှောက်ခြင်းကို။ ကရောထ– ပြုတော်မူပါကုန်။’ ဣတိ– ဤသို့လျှောက်ထား၍။ သတ္ထာရံ– ကို။ ဝန္ဒ– လော။ တေ– ၏။ ပုညံ– သည်။ သစေ အတ္ထိ– အကယ်၍ ရှိအံ့၊ (ဧဝံ သတိ)၊ အဒ္ဓါ–မချွတ်ဧကန်။ လစ္ဆသိ– ရလိမ့်မည်။” ဣတိ– ဤသို့ ပြောပြီ။
သော– ထိုမဟာဒုဂ်သည်။ ဝိဟာရံ– သို့။ အဂမာသိ– ပြီ။ အထ– ၌။ နံ– ထိုမဟာ ဒုဂ်ကို။ အညေသု– ကုန်သော။ ဒိဝသေသု– တို့၌။ ဝိဟာရေ– ၌။ ဝိဃာသာဒဘာဝေန– စားကြွင်းစား၏အဖြစ်ဖြင့်။ ဒိဋ္ဌတ္တာ– မြင်အပ်သည်၏အဖြစ်ကြောင့်။ ရာဇယုဝရာဇာဒယော– မင်း, အိမ်ရှေ့မင်းအစရှိသူတို့သည်။ “မဟာဒုဂ္ဂတ–မဟာဒုဂ်! န တာဝ ဘတ္တကာလော– ဆွမ်းဘုဉ်းပေးချိန် မဟုတ်သေး။ ကသ္မာ–ကြောင့်။ တွံ– သည်။ အာဂစ္ဆသိ– လာသနည်း?” ဣတိ– သို့။ အာဟံသု– ကုန်ပြီ။ သော– ထိုမဟာဒုဂ်သည်။ သာမိ– အရှင်!] န တာဝ ဘတ္တကာလောတိ– ဆွမ်း ဘုဉ်းပေးချိန်မဟုတ်သေးဟူ၍။ ဇာနာမိ– သိပါ၏။” ပန– စင်စစ်ကား။ သတ္ထာရံ–
...[စာမျက်နှာ- ၈၂]...
ကို။ ဝန္ဒိတုံ– ငှာ။ အာဂစ္ဆာမိ– လာပါ၏။” ဣတိ– သို့။ ဝဒန္တော– ပြောလျက်။ ဂန္တွာ– သွား၍။ ဂန္ဓကုဋိယာ– ၏။ ဥမ္မာရေ– တံခါးခုံ၌။ သီသံ– ဦးခေါင်းကို။ ဌပေတွာ– ချထား၍။ ပဉ္စပတိဋ္ဌိတေန– ဖြင့်။ ဝန္ဒိတွာ– ၍။” ဘန္တေ! ဣမသ္မိံ နဂရေ– ၌။ မယာ–တပည့်တော်ထက်။ ဒုဂ္ဂတတရော– အထူးအားဖြင့် ဆင်းရဲသူသည်။ ဝါ– ပို၍ဆင်း ရဲသူသည်။ နတ္ထိ– မရှိပါ။ မေ– ၏။ အဝဿယော– မှီခိုအားထားရာသည်။ ဟောထ–ဖြစ်တော်မူပါကုန်။ မေ– ကို။ သင်္ဂဟံ– ချီးမြှောက်ခြင်းကို။ ကရောထ– ပြုတော်မူ ပါကုန်၊ ” ဣတိ အာဟ၊ သတ္ထာ– သည်။ ဂန္ဓကုဋိဒွါရံ– ဂန္ဓကုဋိတံခါးကို။ ဝိဝရိတွာ– ဖွင့်တော်မူ၍။ ပတ္တံ– ကို။ နီဟရိတွာ– ထုတ်ဆောင်တော်မူ၍။ တဿ– ထိုမဟာ ဒုဂ်၏။ ဟတ္ထေ– လက်၌။ ဌပေသိ– ထားတော်မူပြီ။ သော– ထိုမဟာဒုဂ်သည်။ စက္ကဝတ္တိသိရိံ– စကြာဝတေးမင်း၏ အသရေသို့။ ပတ္တော ဝိယ– ရောက်ရှိသကဲ့သို့။ အဟောသိ– ပြီ။ ရာဇယုဝရာဇာဒယော– တို့သည်။ အညမညဿ– အချင်းချင်း၏။ မုခါနိ– မျက်နှာတို့ကို။ ဩလောကယိံသု– ကြည့်ကုန်ပြီ။ ဟိ– မှန်။ သတ္ထာရာ– သည်။ ဒိန္နပတ္တံ– ပေးတော်မူအပ်သော သပိတ်ကို။ ကောစိ– တစ်စုံတစ်ယောက်သည်။ ဣဿရိယဝသေန– အစိုးရသူ၏အဖြစ်ဖြင့်။ ဂဟေတုံ– ယူခြင်းငှာ။ သမတ္ထော နာမ– စွမ်းနိုင်သူမည်သည်။ နတ္ထိ၊ ဧဝံ ပန– ဤသို့ကား။ ဝဒိံသု– ပြောကုန်ပြီ။ (ကိံ) “သမ္မ မဟာဒုဂ္ဂတ– အမောင်မဟာဒုဂ်! သတ္ထု– ၏။ ပတ္တံ– ကို။ အမှာကံ– တို့အား။ ဒေဟိ– လော။ ဧတ္တကံ နာမ– ဤမျှအတိုင်းအရှည်ရှိသည်မည်သော။ ဓနံ– ကို။ တေ–အား။ ဒဿာမ– မည်။ တွံ– သည်။ ဒုဂ္ဂတော– ဆင်းရဲ၏။ ဓနံ– ကို။ ဂဏှာဟိ– လော။ တေ– အား။ ပတ္တေန– ဖြင့်။ ကိံ– ဘာအကျိုးအံ့နည်း။” ဣတိ– ဤသို့ ပြောကုန်ပြီ။ မဟာဒုဂ္ဂတော– သည်။ “ကဿစိ– တစ်စုံတစ်ယောက်အား။ န ဒဿာမိ– မပေး နိုင်ပါ။ မေ– အား။ ဓနေန– ဖြင့်။ န အတ္ထော– အလိုမရှိပါ။ သတ္ထာရံယေဝ– ကိုသာ လျှင်။ ဘောဇေဿာမိ– ဆွမ်းကပ်ပါမည်။” ဣတိ– သို့။ အာဟ– ပြီ။ အဝသေသာ– ကြွင်းသောသူတို့သည်။ တံ– ထိုမဟာဒုဂ်ကို။ ပတ္တံ– ကို။ ယာစိတွာ– တောင်း၍။ အလဘိတွာ– မရလသော်။ နိဝတ္တိံသု– ပြန်ကုန်ပြီ။ ပန– သို့သော်လည်း။ ရာဇာ– သည်။ “မဟာဒုဂ္ဂတော– သည်။ ဓနေန– ဖြင့်။ ပလောဘိယမာနောပိ– ဖျားယောင်း အပ်ပါသော်လည်း။ သတ္ထု– ၏။ ပတ္တံ– ကို။ န ဒေတိ– မပေး။ စ– ဆက်။ သတ္ထာရာ– သည်။ သယံ– ကိုယ်တော်တိုင်။ ဒိန္နပတ္တံ– ပေးတော်မူအပ်သော သပိတ်ကို၊
...[စာမျက်နှာ- ၈၃]...
ကောစိ– သည်။ ဂဟေတုံ– ငှာ။ န သက္ကောတိ– မစွမ်းနိုင်။ ဣမဿ– ဤမဟာဒုဂ် အား။ ဒေယျဓမ္မော နာမ– ပေးလှူထိုက်သော သဘောရှိသော ပစ္စည်းမည်သည်။ ဝါ– လှူဖွယ်ပစ္စည်းမည်သည်။ ကိတ္တကော– အဘယ်မျှအတိုင်းအရှည်ရှိသည်။ ဘဝိဿတိ– လိမ့်မည်နည်း။ ဣမိနာ– ဤမဟာဒုဂ်သည်။ ဒေယျဓမ္မဿ– ကို။ ဒိန္နကာလေ– ပေးလှူရာအခါ၌။ သတ္ထာရံ– ကို။ အာဒါယ– ပင့်၍။ ဂေဟံ– နန်းတော်သို့။ နေတွာ– ဆောင်၍။ မယှံ– သည်။ သမ္ပာဒိတံ– ပြီးစီးစေအပ်သော။ ဝါ– ပြီးစီးအောင် စီမံထားအပ်သော။ အာဟာရံ– ကို။ ဒဿာမိ– လှူအံ့။” ဣတိ– သို့။ စိန္တေတွာ– ၍။ သတ္ထာရာ– နှင့်။ သဒ္ဓိံယေဝ– သာလျှင်။ အဂမာသိ– ပြီ။ ဒေဝရာဇာ– နတ်တို့၏ မင်း ဖြစ်သော။ သက္ကောပိ– သည်လည်း။ ယာဂုခဇ္ဇကဘတ္တသူပေယျပဏ္ဏာဒီနိ– ယာဂု, ခဲဖွယ်, ဆွမ်း, အရွက်ဟင်းအစရှိသည်တို့ကို။ သမ္ပာဒေတွာ– ပြီးစီးစေ၍။ ဝါ– ပြီး စီးအောင် စီမံ၍။ သတ္ထု– ၏။ နိသီဒနာရဟံ– ထိုင်တော်မူခြင်းငှာ ထိုက်သော။ ဝါ– ထိုင်နေတော်မူခြင်းကို ထိုက်သော၊ [နိသီဒနာယ+အရဟံ နိသီဒနာရဟံ၊ (မအူပါရာနိ-၁, ၁၀၄)၊ နိသီဒနံ+အရဟံ နိသီဒနာရဟံ (ပါရာဘာ-၁, ၈၄)၊] အာသနံ– ကို။ ပညပေတွာ– ၍။ နိသီဒိ– ပြီ။
မဟာဒုဂ္ဂတော– သည်။ သတ္ထာရံ– ကို။ နေတွာ– ပင့်ဆောင်၍။ “ဘန္တေ– ရား! ပဝိသထ– ဝင်တော်မူပါကုန်၊ ” ဣတိ အာဟ၊ အဿ– ထိုမဟာဒုဂ်၏။ ဝသနဂေဟဉ္စ– နေအိမ်သည်လည်း။ နီစံ– နိမ့်သည်။ ဟောတိ– ၏။ အနောနတေန– ကိုယ်ကို မညွတ်သူသည်။ ဝါ– မငုံ့ဘဲ။ ပဝိသိတုံ– ဝင်ခြင်းငှာ။ န သက္ကာ– မစွမ်းနိုင်။ စ– ဆက်။ ဗုဒ္ဓါ နာမ– တို့မည်သည်။ ဂေဟံ– သို့။ ပဝိသန္တာ– မူကုန်လသော်။ ဩနမိတွာ– ညွတ်၍။ ဝါ– ငုံ့၍။ န ပဝိသန္တိ– ဝင်တော်မမူကုန်။ ဟိ– မှန်၏။ ပဝိသနကာလေ– ဝင်တော်မူရာအခါ၌။ မဟာပထဝီ ဝါ– မြေကြီးသည်သော်လည်း။ ဟေဋ္ဌာ– အောက်သို့။ ဩဂစ္ဆတိ– သက်ဝင်၏။ ဝါ– နိမ့်ဆင်းသွား၏။ ဂေဟံ ဝါ–အိမ်သည်သော်လည်း။ ဥဒ္ဓံ– အထက်သို့။ ဂစ္ဆတိ– သွား၏။ [ဥဒ္ဓံ ဂစ္ဆတိ– အထက်သို့ မြင့်တက်သွား၏၊] ဣဒံ– ဤသို့ဖြစ်ခြင်းသည်။ တေသံ– ထိုဘုရားရှင်တို့၏။ သုဒိန္နဒါနဿ– ကောင်းစွာလှူအပ်သော အလှူ၏။ ဖလံ– အကျိုးတည်း။ ပုန၊ နိက္ခမိတွာ– ထွက်တော်မူ၍။ ဂတကာလေ– ကြွသွားတော်မူရာအခါ၌။ သဗ္ဗံ– အလုံး
...[စာမျက်နှာ- ၈၄]...
စုံသည်။ ပါကတိကမေဝ– ပင်ကိုအားဖြင့် ဖြစ်သည်သာလျှင်။ ဝါ– နဂိုမူလအ တိုင်းသာလျှင်။ ဟောတိ– ၏။ တသ္မာ– ကြောင့်။ သတ္ထာ– သည်။ ဌိတကောဝ– ရပ်တော်မူလျက်သာလျှင်။ ဂေဟံ– သို့။ ပဝိသိတွာ– မူ၍။ သက္ကေန– သည်။ ပညတ္တာသနေ– ခင်းအပ်သော နေရာ၌။ နိသီဒိ– မူပြီ။ သတ္ထရိ– သည်။ နိသိန္နေ–လသော်။ ရာဇာ– သည်။ အာဟ– ပြီ။ (ကိံ)၊ “သမ္မ မဟာဒုဂ္ဂတ– အမောင်မဟာဒုဂ်! တယာ– သည်။ အမှာကံ– တို့သည်။ ယာစန္တာနမ္ပိ– တောင်းပါကုန်သော်လည်း၊ (တစ်နည်း) ယာစန္တာနံ– ကုန်သော။ အမှာကံ– တို့အား။ သတ္ထု– ၏။ ပတ္တော– ကို။ န ဒိန္နော– မပေးအပ်။ တာဝ– စွာ။ ပဿာမ– ကြည့်ကုန်အံ့။ တေ– သည်။ သတ္ထု– ကို။ ဝါ– အား။ ကီဒိသော– အဘယ်ကဲ့သို့ ရှုအပ်သော။ သက္ကာရော– ကောင်း စွာ ပြုစုပူဇော်ခြင်းကို၊ (တစ်နည်း) သတ္ထု– ဖို့။ ဝါ– အတွက်။ သက္ကာရော– ရိုသေ စွာ (အထူးတလယ်) ပြုအပ်သော ပစ္စည်းကို၊ [ဓမ္မဘာ-၁, ၈ရှု၊] ကတော– ပြုအပ် သနည်း?” ဣတိ– ဤသို့ ပြောပြီ။ အထ– ၌။ အဿ– ထိုမင်းကို။ သက္ကော– သည်။ ယာဂုခဇ္ဇကာဒီနိ– ယာဂုခဲဖွယ်အစရှိသည်တို့ကို။ ဝိဝရိတွာ– ဖွင့်၍။ ဒဿေသိ– ပြီ။ တေသံ– ထိုယာဂုခဲဖွယ်စသည်တို့၏။ ဝါသဂန္ဓော– မွှေးကြိုင်သောအနံ့သည်။ သကလနဂရံ– အလုံးစုံသောမြို့ကို။ ဆာဒေတွာ– ဖုံးလွှမ်း၍။ အဋ္ဌာသိ– တည်ပြီ။ ရာဇာ– သည်။ ယာဂုအာဒီနိ– ယာဂုအစရှိသည်တို့ကို။ ဩလောကေတွာ– ကြည့်၍။ ဘဂဝန္တံ– ကို။ အာဟ– လျှောက်ပြီ။ (ကိံ)၊ “ဘန္တေ– ရား!‘အဟံ– တပည့်တော်သည်။ မဟာဒုဂ္ဂတဿ– ၏။ ဒေယျဓမ္မော– သည်။ ကိတ္တကော– သည်။ ဘဝိဿတိ– မည် နည်း။ ဣမိနာ– ဤမဟာဒုဂ်သည်။ ဒေယျဓမ္မေ– ကို။ ဒိန္နေ– အပ်သော်။ သတ္ထာရံ– ကို။ ဂေဟံ– နန်းတော်သို့။ နေတွာ– ပင့်ဆောင်၍။ အတ္တနော– ၏။ သမ္ပာဒိတံ–အပ်သော။ အာဟာရံ– ကို။ ဒဿာမိ– အံ့။’ ဣတိ– သို့။ စိန္တေတွာ– ၍။ အာဂတော–လာခဲ့ပြီ။ မယာ– သည်။ ဧဝရူပေါ– သော။ အာဟာရော– ကို။ န ဒိဋ္ဌပုဗ္ဗော– ရှေး၌ မမြင်အပ်ဖူးပါ။ မယိ– သည်။ ဣဓ– ဤအိမ်၌။ ဌိတေ– တည်နေလသော်။ မဟာဒုဂ္ဂတော– သည်။ ကိလမေယျ– ပင်ပန်းရာ၏။ အဟံ၊ ဂစ္ဆာမိ– သွားပါတော့မည်၊ ”
ပါကတိကံ။ ။ ကရဏံ ဘဝနံ ကတိ၊ ပဌမံ+ကတိ ပကတိ၊(ဓာန်ဋီ- ၁၇၇)၊ အတိသယေန အတ္တနော ပစ္စယေဟိ ကရီယတိ နိဗ္ဗတ္တာပီယတီတိ ပကတိ၊(မဏိ- ၂, ၄၇၄)၊ ပကတိယာ+ဥပ္ပန္နံ ပါကတိကံ။ (မအူပါရာ- ၂, ၃၆၇)
...[စာမျက်နှာ- ၈၅]...
ဣတိ– ဤသို့ လျှောက်၍။ သတ္ထာရံ– ကို။ ဝန္ဒိတွာ– ၍။ ပက္ကာမိ– ပြီ။ သက္ကောပိ– သည်လည်း။ သတ္ထာရံ– ကို။ ယာဂုအာဒီနိ– ယာဂုအစရှိသည်တို့ကို။ ဒတွာ– ၍။ သက္ကစ္စံ– ရိုသေစွာ။ ပရိဝိသိ– ပြုစုလုပ်ကျွေးပြီ။ သတ္ထာပိ– သည်လည်း။ ကတဘတ္တကိစ္စော– မူသည်၊ (ဟုတွာ၊) အနုမောဒနံ– ကို။ ကတွာ– ၍။ အာသနာ– မှ။ ဥဋ္ဌာယ– ၍။ ပက္ကာမိ– မူပြီ။
သက္ကော– သည်။ မဟာဒုဂ္ဂတဿ– အား။ သညံ– အမှတ်အသားကို။ အဒါသိ– ပြီ။ သော– ထိုမဟာဒုဂ်သည်။ ပတ္တံ– ကို။ ဂဟေတွာ– ၍။ သတ္ထာရံ– သို့။ အနုဂစ္ဆိ–အစဉ်လိုက်ပြီ။ သက္ကော– သည်။ နိဝတ္တိတွာ– ပြန်လှည့်၍။ မဟာဒုဂ္ဂတဿ– ၏။ ဂေဟဒွါရေ– အိမ်တံခါး၌။ ဌိတော– လျက်။ အာကာသံ– ကို။ ဩလောကေသိ– မော်ကြည့်ပြီ။ တာဝဒေဝ– ထိုခဏ၌ပင်။ အာကာသတော– မှ။ သတ္တရတနဝဿံ– ၇-ပါးသော ရတနာမိုးသည်။ ဝဿိတွာ– ရွာချလာ၍။ တဿ– ထိုမဟာဒုဂ်၏။ ဂေဟေ– အိမ်၌။ သဗ္ဗဘာဇနာနိ– အလုံးစုံသောအိုးခွက်တို့ကို။ ပူရေတွာ– ပြည့် စေ၍။ သကလံ– အလုံးစုံသော။ ဂေဟံ– ကို။ ပူရေသိ– ပြည့်စေပြီ။ တဿ– ၏။ ဂေဟေ– ၌။ ဩကာသော– နေစရာသည်။ နာဟောသိ– မရှိတော့ပြီ။ တဿ– ထို မဟာဒုဂ်၏။ ဘရိယာ– သည်။ ဒါရကေ– တို့ကို။ ဟတ္ထေသု– တို့၌။ ဂဟေတွာ– ဆွဲကိုင်၍၊ (တစ်နည်း) ဒါရကေ– တို့၏။ ဟတ္ထေသု– တို့ကို။ ဂဟေတွာ– ၍။ နီဟရိတွာ– ခေါ်ဆောင်၍။ ဗဟိ– အိမ်အပြင်၌။ အဋ္ဌာသိ– ပြီ။ သော– ထိုမဟာ ဒုဂ်သည်။ သတ္ထာရံ– သို့။ အနုဂန္တွာ– အစဉ်လိုက်၍။ နိဝတ္တော– ပြန်လာသည်၊ (သမာနော– သော်၊) ဒါရကေ– တို့ကို။ ဗဟိ– ၌။ ဒိသွာ– ၍။ “ဣဒံ– ဤသို့ အိမ်အပြင် ၌ တည်နေခြင်းသည်။ ကိံ– အဘယ်ကြောင့်နည်း?” ဣတိ– သို့။ ပုစ္ဆိ– ပြီ။ သာမိ–အရှင်! နော– တို့၏။ သကလံ– သော။ ဂေဟံ– သည်။ [သကလံ ဂေဟံ– တစ် အိမ်လုံးသည်၊] သတ္တဟိ– ၇-ပါးကုန်သော။ ရတနေဟိ– ရတနာတို့ဖြင့်။ ပုဏ္ဏံ– ပြည့် နေ၏။ ပဝိသိတုံ– ဝင်နေခြင်းငှာ။ ဩကာသော– နေရာသည်။ နတ္ထိ၊ ဣတိ– ပြောပြီ။ သော– ထိုမဟာဒုဂ်သည်။ “အဇ္ဇေဝ– ယနေ့၌ပင်။ မေ– ၏။ ဒါနေန– သည်။ ဝိပါကော– ကို။ ဒိန္နော– အပ်ပြီ။” ဣတိ– သို့။ စိန္တေတွာ– ၍။ ရညော– ၏။ သန္တိကံ– သို့။ ဂန္တွာ– ၍။ ဝန္ဒိတွာ– ၍။ ဝါ– လသော်။ “ကသ္မာ– ကြောင့်။ အာဂတော– သည်။ အသိ–
...[စာမျက်နှာ- ၈၆]...
နည်း?” ဣတိ– သို့။ ဝုတ္တေ– မေးအပ်သော်။ အာဟ၊ (ကိံ)၊ “ဒေဝ– အရှင်မင်းကြီး! မေ– ကျွန်တော်မျိုး၏။ ဂေဟံ– သည်။ သတ္တဟိ– ကုန်သော။ ရတနေဟိ– တို့ဖြင့်။ ပုဏ္ဏံ– ပြီ။ တံ ဓနံ– ထိုဥစ္စာကို။ ဂဏှထ– ယူတော်မူပါကုန်။” ဣတိ– ဤသို့ လျှောက် တင်ပြီ။ ရာဇာ– သည်။ “ဗုဒ္ဓါနံ– တို့အား။ ဒိန္နဒါနံ– လှူအပ်သော အလှူသည်။ အဟော– ဩော်...အံ့ဩဖွယ်ကောင်းလေစွ။ အဇ္ဇေဝ– ၌ပင်။ မတ္ထကံ– အထွတ် အထိပ်သို့။ ပတ္တံ– ရောက်ပြီ။ ဣတိ– သို့။ စိန္တေတွာ– ၍။ တံ– ထိုမဟာဒုဂ်ကို။ အာဟ– ပြီ။ (ကိံ)၊ “တေ– သည်။ ကိံ– ဘာကို။ လဒ္ဓုံ– ရခြင်းငှာ။ ဝဋ္ဋတိ– သင့်သနည်း?” ဣတိ– မေးပြီ။ ဒေဝ– ကြီး! ဓနဟရဏတ္ထာယ– ဥစ္စာကို ယူဆောင်ခြင်းငှာ။ သကဋသဟဿံ– လှည်းအစီးတစ်ထောင်ကို၊ (လဒ္ဓုံ– ငှာ။ ဝဋ္ဋတိ– ၏၊) ဣတိ– ဤသို့ လျှောက် တင်ပြီ။ ရာဇာ– သည်။ သကဋသဟဿံ– ကို။ ပေသေတွာ– စေလွှတ်၍။ ဓနံ– ကို။ အာဟရာပေတွာ– ယူဆောင်စေ၍။ ရာဇင်္ဂဏေ– မင်းရင်ပြင်၌။ ဩကိရာပေသိ– ဖြန့်စေပြီ၊ (ဖြန့်ပုံခိုင်းပြီ)၊ တာလပ္ပမာဏော– ထန်းပင်အတိုင်းအရှည်ရှိသော။ ရာသိ– အပုံသည်။ အဟောသိ၊ ရာဇာ– သည်။ နာဂရေ– မြို့၌နေသူတို့ကို။ သန္နိပါတာပေတွာ– စုဝေးစေ၍။ “ဣမသ္မိံ နဂရေ– ၌။ ကဿစိ– တစ်စုံတစ်ယောက်အား။ ဧတ္တကံ– သော။ ဓနံ– သည်။ အတ္ထိ– သလော?” ဣတိ ပုစ္ဆိ၊ ဒေဝ– ကြီး! နတ္ထိ– မရှိ ပါ။ ဣတိ– ဤသို့ လျှောက်တင်ကုန်ပြီ။ ဧဝံ– ဤသို့ ဖြစ်လျှင်။ မဟာဓနဿ– များ သောဥစ္စာရှိသူအား၊ (ဥစ္စပေါများသူအား)၊ ကိံ– ဘာကို။ ကာတုံ– ငှာ။ ဝဋ္ဋတိ– သင့်သနည်း? ဣတိ– မေးပြီ။ ဒေဝ– ကြီး! သေဋ္ဌိဋ္ဌာနံ– သူဌေးရာထူးကို။ ဒါတုံ–ငှာ။ ဝဋ္ဋတိ– သင့်ပါ၏။ ဣတိ– ဤသို့ လျှောက်တင်ကုန်ပြီ။ ရာဇာ– သည်။ တဿ– ထိုမဟာဒုဂ်အား။ ဝါ– ကို။ မဟာသက္ကာရံ– ကြီးစွာသော ကောင်းစွာပြုစုချီး မြှောက်မှုကို။ ကတွာ– ၍။ သေဋ္ဌိဋ္ဌာနံ– ကို။ ဒါပေသိ– ပေးစေပြီ။
အထ– ထိုမှနောက်၌။ အဿ– ထိုမဟာဒုဂ်အား။ ပုဗ္ဗေ– ၌။ ဧကဿ– တစ် ယောက်သော။ သေဋ္ဌိနော– ၏။ ဂေဟဋ္ဌာနံ– အိမ်နေရာကို။ အာစိက္ခိတွာ– ပြော ပြ၍။ “ဧတ္ထ– ဤအရပ်၌။ ဇာတေ– ပေါက်နေကုန်သော။ ဂစ္ဆေ– ခြုံတို့ကို။ ဟရာပေတွာ– ဖယ်ရှား (ရှင်းလင်း) စေ၍။ ဂေဟံ– ကို။ ဥဋ္ဌာပေတွာ– ဖြစ်ပေါ်စေ၍။ ဝါ–ဆောက်လုပ်၍။ ဝသာဟိ– နေလော။” ဣတိ အာဟ– ပြီ။ တဿ– ထိုမဟာဒုဂ်
...[စာမျက်နှာ- ၈၇]...
၏။ တံ ဌာနံ– ထိုအရပ်ကို။ သောဓေတွာ– သုတ်သင်ရှင်းလင်းစေ၍။ သမံ– ညီ အောင်။ ကတွာ– ပြု၍။ ဘူမိယာ– ကို။ ခညမာနာယ– တူးအပ်သော်။ အညမညံ–အချင်းချင်း။ အာဟစ္စ– ထိ၍။ နိဓိကုမ္ဘိယော– ရွှေအိုးတို့သည်။ ဥဋ္ဌဟိံသု– ပေါ် ထွက်လာကုန်ပြီ။ တေန– ထိုမဟာဒုဂ်သည်။ ရညော– အား။ အာရောစိတေ–လျှောက်တင်အပ်သော်။ “တဝ– ၏။ ပုညေန– ကောင်းမှုကြောင့်။ နိဗ္ဗတ္တာ– ဖြစ် ကုန်ပြီ။ တွမေဝ– သည်သာ။ ဂဏှာဟိ– ယူလော၊ ” ဣတိ အာဟ၊ သော– ထို မဟာဒုဂ်သည်။ ဂေဟံ– ကို။ ကာရေတွာ– ဆောက်လုပ်စေပြီး၍။ ဝါ– လသော်။ သတ္တာဟံ– ၇ရက်ပတ်လုံး။ ဗုဒ္ဓပ္ပမုခဿ– သော။ ဘိက္ခုသံဃဿ– အား။ မဟာဒါနံ–ကြီးစွာသောအလှူကို။ အဒါသိ– ပြီ။ တတော ပရမ္ပိ– ထိုမှ နောက်၌လည်း။ ယာဝတာယုကံ– အသက်ရှည်သမျှကာလပတ်လုံးလည်း၊ (အသက်ထက်ဆုံးလည်း)၊ တိဋ္ဌန္တော– တည်လျက်။ ပုညာနိ– တို့ကို။ ကရိတွာ– ၍။ အာယုပရိယောသာနေ–အသက်၏ အဆုံး၌။ ဒေဝလောကေ– နတ်ပြည်၌။ နိဗ္ဗတ္တော– ဖြစ်ပြီ။
ဧကံ– တစ်ခုသော။ ဗုဒ္ဓန္တရံ– ဘုရား၂ဆူတို့ပွင့်တော်မူရာကာလ၏ အကြား ကာလပတ်လုံး။ ဒိဗ္ဗသမ္ပတ္တိံ– နတ်စည်းစိမ်ကို။ အနုဘဝိတွာ– ခံစား၍။ ဣမသ္မိံ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒေ– ဤဂေါတမဘုရားရှင် ပွင့်တော်မူရာအခါ၌။ တတော– ထိုနတ်ပြည်မှ။ စုတော– စုတေသည်၊ (ဟုတွာ၊) သာဝတ္ထိယံ– ၌။ သာရိပုတ္တတ္ထေရဿ– သာရိပုတြာ ထေရ်၏။ ဥပဋ္ဌာကကုလေ– အလုပ်အကျွေးအိမ်၌။ သေဋ္ဌိဓီတု– သူဌေးသမီး၏။ ကုစ္ဆိယံ– ဝမ်း၌။ ပဋိသန္ဓိံ– ကို။ ဂဏှိ– ပြီ။ အထ– ၌။ အဿာ– ထိုသူဌေးသမီးအား။ ဝါ– ၏။ မာတာပိတရော– မိဘတို့သည်။ ဂဗ္ဘဿ– ကိုယ်ဝန်၏။ ပတိဋ္ဌိတဘာဝံ–
ဗုဒ္ဓန္တရံ။ ။ ဗုဒ္ဓါနံ+အန္တရံ ဗုဒ္ဓန္တရံ- ဘုရား၂ဆူပွင့်တော်မူရာကာလတို့၏ အကြား ကာလ၊ ဗုဒ္ဓအရ ဌာနျူပစာရအားဖြင့် ဘုရား၂ဆူတို့ပွင့်တော်မူရာကာလကို ယူပါ၊ သို့မဟုတ်, “ဗုဒ္ဓါနံ+ဥပ္ပာဒါ ဗုဒ္ဓါ”ဟုပြု၍ ဥပ္ပာဒအကျေကြံပါ၊ ထိုကြောင့် “ဗုဒ္ဓန္တရေတိ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒန္တရေ၊ ဒွိန္နံ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒါနံ အန္တရာ(သံဋီ၊၁၊၂၈၇)”ဟု ဖွင့်သည်၊ “ဧကံကို ဗုဒ္ဓ၌ မစပ်ရ၊ အန္တရ၌ စပ်ရသည်၊ ဗုဒ္ဓ၌ စပ်၍ “ဧကံ- တစ်ဆူသော၊ ဗုဒ္ဓန္တရံ- ဘုရားရှင်၏ အကြားပတ်လုံး( ဧကံဗုဒ္ဓန္တရံ- ဘုရား၂ဆူအကြားပတ်လုံး)”ဟု မပေးသင့်၊ ထိုသို့ ဧကံကို ဗုဒ္ဓ၌ စပ်၍ပေးလျှင် ဗုဒ္ဓပုဒ်သည် နပုံလိင်ဖြစ်ခြင်းနှင့် ကြားထဲမှာ ဘုရားတစ်ဆူ ခြားနေသည်ဟူသော အပြစ်များ သင့်ရောက်မည်ဖြစ်သည်”ဟု မြို့နီဂံ- ၁၇၃၌ ဆို၏။
...[စာမျက်နှာ- ၈၈]...
တည်သည်၏အဖြစ်ကို။ ဉတွာ– သိ၍။ ဂဗ္ဘပရိဟာရံ– ကိုယ်ဝန်၏ အစောင့် အရှောက်ကို။ အဒံသု– ကုန်ပြီ။ တဿာ– ထိုသူဌေးသမီး၏။ ဝါ– မှာ။ အပရေန–တစ်ပါးသော။ သမယေန– အခါ၌။ ဧဝရူပေါ– သော။ ဒေါဟဠော– ချင်ခြင်းသည်၊ [ဓမ္မဘာ-၂, ၁၆၉ရှု၊] ဥပ္ပဇ္ဇိ– ပြီ။ (ကိံ)၊ “အဟံ– သည်။ ဓမ္မသေနာပတိံ– တရားစစ် သူကြီးဖြစ်သော အရှင်သာရိပုကြာကို။ အာဒိံ– အစကို။ ကတွာ– ၍။ ပဉ္စန္နံ ဘိက္ခုသတာနံ– ရဟန်းငါးရာတို့အား။ ရောဟိတမစ္ဆရသေန– ငါးကြင်းဟင်းရည်ဖြင့်။ ဝါ–ငါးကြင်းဟင်းရည်ပါရှိသော စားဖွယ်ဖြင့်။ ဒါနံ– ကို။ ဒတွာ– ၍။ ကာသာယာနိ–ဖန်ရည်ဖြင့် ဆိုးအပ်ကုန်သော။ ဝတ္ထာနိ– အဝတ်တို့ကို။ နိဝါသေတွာ– ဝတ်၍။ အာသနပရိယန္တေ– နေရာ၏ အစွန်၌။ နိသိန္နာ– ထိုင်လျက်။ တေသံ ဘိက္ခူနံ– တို့၏။ ဥစ္ဆိဋ္ဌဘတ္တံ– စားကြွင်းဖြစ်သောဆွမ်းကို၊ (ဆွမ်းကျန်ကို)၊ ပရိဘုေဉ္ဇယျံ–စားရပါမူကား။ အဟော ဝတ– ဩော်...ကောင်းလေစွ။” ဣတိ– ဤသို့ ဖြစ်ပြီ။ သာ– ထိုသူဌေးသမီးသည်။ မာတာပိတူနံ– တို့အား။ အာရောစေတွာ– ပြော၍။ ဝါ– သော်။ တထာ– ထိုပြောသည့်အတိုင်း။ အကာသိ– ပြီ။ ဒေါဟဠော– သည်။ ပဋိပဿမ္ဘိ– ငြိမ်းပြီ။ ဝါ– ပြေသွားပြီ။ အထ– ၌။ အဿာ– ထိုသူဌေးသမီး၏။ တတော– ထိုချင်ခြင်းမှ။ အပရေသုပိ– အခြားလည်းဖြစ်ကုန်သော။ သတ္တသု– ၇မျိုးကုန်သော။ မင်္ဂလေသု– မင်္ဂလာတို့၌။ ရောဟိတမစ္ဆရသေနေဝ– ငါးကြင်းဟင်းရည်ဖြင့်သာ။ ဝါ–ငါးကြင်းဟင်းရည်ပါရှိသော စားဖွယ်ဖြင့်သာ။ ဓမ္မသေနာပတိတ္ထေရပ္ပမုခါနိ–တရားစစ်သူကြီးဖြစ်သော အရှင်သာရိပုတြာထေရ်အမှူးရှိကုန်သော။ ပဉ္စ ဘိက္ခုသတာနိ– ငါးရာသော ရဟန်းတို့ကို။ ဘောဇေသုံ– ဆွမ်းကျွေးကုန်ပြီ။ သဗ္ဗံ– အလုံး စုံကို။ တိဿကုမာရဿ– တိဿသူငယ်၏။ ဝတ္ထုမှိ– ဝတ္ထု၌။ ဝုတ္တနိယာမေနေဝ– ဆိုအပ်ခဲ့သော နည်းဖြင့်သာလျှင်။ ဝေဒိတဗ္ဗံ– သိထိုက်၏။ ပန– ဆက်။ အယံ– ဤငါးကြင်းဟင်းရည်ဖြင့် ဆွမ်းကျွေးရခြင်းသည်။ အဿ– ထိုကလေး၏။ မဟာဒုဂ္ဂတကာလေ– မဟာဒုဂ်ဖြစ်ရာအခါ၌။ ဒိန္နဿ– လှူအပ်သော။ ရောဟိတမစ္ဆရသဒါနဿေဝ– ငါးကြင်းဟင်းရည်ကို လှူခဲ့ခြင်း၏သာလျှင်။ နိဿန္ဒော– အကျိုး ဆက်တည်း။ ပန– ဆက်။ အဿ– ထိုကလေး၏။ နာမဂ္ဂဟဏဒိဝသေ– နာမည် ယူရာနေ့၌။ “ဘန္တေ– ရား! ဝေါ– အရှင်ဘုရားတို့၏။ ဒါသဿ– ကျွန်အား။ သိက္ခာပဒါနိ– သိက္ခာပုဒ်တို့ကို။ ဒေထ– ပေးတော်မူကုန်။” ဣတိ– သို့။ မာတရာ– အမေ
...[စာမျက်နှာ- ၈၉]...
သည်။ ဝုတ္တေ– အပ်သော်။ ထေရော– သည်။ အာဟ၊ (ကိံ)၊ “အယံ ဒါရကော– ဤကလေးသည်။ ကောနာမော– အဘယ်အမည်ရှိသနည်း?” ဣတိ– မေးတော် မူပြီ။ ဘန္တေ! ဣမဿ ဒါရကဿ– ၏။ ကုစ္ဆိယံ– ၌။ ပဋိသန္ဓိဂ္ဂဟဏတော– ပဋိ သန္ဓေယူရာအခါမှ။ ပဋ္ဌာယ– ၍။ ဣမသ္မိံ ဂေဟေ– ဤအိမ်၌။ ဇဠာ– ထုံထိုင်းသူတို့ သည်လည်းကောင်း။ ဧဠမူဂါပိ ဧဠမူဂါပိ ဧဠမူဂါပိ– အရိယိုသော ခံတွင်းရှိသူတို့သည်လည်းကောင်း၊
ဇဠာ။ ။ ဇလန္တိ ဃနီ ဘဝန္တီတိ ဇဠာ- တစ်ခဲနက် ဖြစ်တတ်, ခွဲခြားစိတ်ဖြာ၍ မသိ တတ်သော ထုံထိုင်းဖျင်းအသူများ၊ [ဇလ+အ၊ လကို ဠပြု၊ သက္ကတ၌ “ဇဍ”ဟု ရှိ၏၊ အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၄၅၌ “ဇဠောတိ ဇဍော”ဟု ပရိယာယ်အဖြစ်ဖြင့် ဆို၏၊ ဇဠသဒ္ဒါသည် (၁) ဖျင်းအသည်, (၂) အေးချမ်းသည်, (၃) ဆွံ့အသည်, (၄) ဉာဏ်နည်းသည်, (၅) မထင်ရှားသူ, (၆) ပညာသင်မဖြစ်သူ, (၇) လူမိုက်, (၈) ခွေးလေးရိုင်း, (၉) မြေသျှစ် သျှား, (၁၀) ရေ, (၁၁) သလွဲဟူသော အနက်တို့ကို ဟော၏၊ ဤ၌ “ဇဠာတိ မန္ဒာ မောမူဟာ(အံဋ္ဌ- ၁, ၃၇၉)”အဖွင့်အရ ဖျင်းအသူ, ဉာဏ်နည်းသူကို ဟော၏။(ထောမ၊ ဝိဓာန် သီဘာ- ၃, ၅၁၁)
ဧဠမူဂါ။ ။ တစ်ချို့ထုံထိုင်းဖျင်းအသူတို့သည် ခံတွင်းမှ အရိအရွဲ တံထွေးရည် ယိုကျသောကြောင့် ဧဠမူဂမည်၏၊ ဧဠာ+မုခေ ဂဠတိ ယေသန္တိ ဧဠမူဂါ၊ [ဧဠာ+မုခ၊ မု၌ ဒီဃပြု, ခကို ဂပြု၊- သီဋီသစ်၊၂၊၂၉၆၊] ဧဠာသဒ္ဒါသည် “လာလာ ခေဠော ဧဠာ ဘဝေ(ဓာန်- ၂၂၈)”ဟူသော ဂါထာအရ တံထွေးအနက်တည်း၊ ဆရာတို့ကား ဤ နည်း၌ “ဧဠမုဂါ”ဟု မု၌ ရဿဖြင့် ရှိစေတော်မူလို၏။ (သီဘာ- ၃, ၅၂၂)
တစ်နည်း။ ။ “ဧဠမူဂေါ တု ဝတ္တုံ စ, သောတုဉ္စာ}ကုသလော ဘဝေ(ဓာန်- ၇၃၄)” နှင့်အညီ စကားပီအောင်လည်း မပြောနိုင်, နားလည်းမကြားသော အအ- နားထိုင်း သူသည် ဧဠမူဂမည်၏၊ “ဧဠော စ- စကားမပြောတတ်သူလည်း ဟုတ်၏+သော- ထိုသူသည်+မူဂေါ စ- နားပင်းသူလည်း ဟုတ်၏၊ ဣတိ- ကြောင့်၊ ဧဠမူဂေါ- မည်၏”ဟု ကမ္မဓာရည်းပြုပါ။ (ဓာန်ဋီ- ၇၃၄၊ သီဘာ- ၃, ၅၁၁)
တစ်နည်း။ ။ စကားပြောနိုင်သော်လည်း အပြစ်ဒေါသများကြောင့် စကားအပြည့် အစုံမပြောနိုင်သူသည် ဧဠမူဂမည်၏၊ “ဧဠေန+မူဂါ ဧဠမူဂါ- အပြစ်ဒေါသကြောင့် စကားမပြောနိုင်သူတို့”ဟု ပြုပါ၊ ဧဠသဒ္ဒါ ဒေါသ(အပြစ်) အနက်တည်း။(သံ၊ဋ္ဌ၊၃, ၁၉၂၊ သံဋီ၊၂၊၄၃၀)
တစ်နည်း။ ။ “ယေသံ ဧဠာ မုခတော န ဂဠတိ၊ တေ အနေဠမူဂါ နာမ(အံ၊ဋ္ဌ၊
...[စာမျက်နှာ- ၉၀]...
ဝါ– အဖျင်းအအတို့သည်လည်းကောင်း။ ပဏ္ဍိတာ– ပညာရှိသူတို့သည်။ ဇာတာ–ဖြစ်ကုန်ပြီ။ တသ္မာ– ကြောင့်။ မေ– တပည့်တော်၏။ ပုတ္တဿ– ၏။ ပဏ္ဍိတောတွေဝ– ပဏ္ဍိတဟူ၍သာ။ နာမံ– သည်။ ဘဝိဿတိ– လိမ့်မည်။ ဣတိ– ဤသို့ လျှောက်ပြီ။ ထေရော– သည်။ သိက္ခာပဒါနိ– သိက္ခာပုဒ်တို့ကို။ အဒါသိ– ပြီ။ ပန– ဆက်။ ဇာတဒိဝသတော– မွေးဖွားရာနေ့မှ။ ပဋ္ဌာယ– ၍။ “အဟံ– သည်။ မမ– ၏။ ပုတ္တဿ– ၏။ အဇ္ဈာသယံ– အလိုဆန္ဒကို။ န ဘိန္ဒိဿာမိ– မဖျက်အံ့။” ဣတိ– သို့။ အဿ– ထိုပဏ္ဍိတ၏။ မာတု– မိခင်၏။ စိတ္တံ– သည်။ ဥပ္ပဇ္ဇိ– ပြီ။ သော– ထိုပဏ္ဍိတ သည်။ သတ္တဝဿိကကာလေ– ၇နှစ်ရှိရာအခါ၌။ မာတရံ– ကို။ အာဟ– ပြီ။ (ကိံ)၊ “အမ္မ– အမေ! ထေရဿ– ၏။ သန္တိကေ– ၌။ ပဗ္ဗဇဿာမိ– ရှင်ပြုမည်။” ဣတိ– ပြီ။ “တာတ– ချစ်သား! သာဓု– ကောင်းပြီ၊] အဟံ– သည်။ တဝ– ၏။ အဇ္ဈာသယံ–အလိုဆန္ဒကို။ န ဘိန္ဒိဿာမိ– မဖျက်အံ့။’ ဣတိ ဧဝ– ဤသို့သာလျှင်။ မနံ– စိတ်ကို။ ဥပ္ပါဒေသိံ– ဖြစ်စေခဲ့ပြီ။ ဣတိ– သို့။ ဝတွာ– ၍။ ထေရံ– ကို။ နိမန္တေတွာ– ပင့်၍။ ဘောဇေတွာ– ဆွမ်းကျွေး၍။” ဘန္တေ! ဝေါ– တို့၏။ ဒါသော– သည်။ ပဗ္ဗဇိတုကာမော– ရှင်ပြုခြင်းငှာ အလိုရှိပါ၏။ အဟံ– သည်။ ဣမံ– ဤကလေးကို။ သာယနှသမယေ– ၌။ ဝိဟာရံ– သို့။ အာနေဿာမိ– ပို့ဆောင်ပါမည်။” ဣတိ– ဤသို့ လျှောက်၍။ ထေရံ– ကို။ ဥယျောဇေတွာ– စေလွှတ်၍။ ဉာတကေ– ဆွေမျိုးတို့ကို။ သန္နိပါတာပေတွာ– စုဝေးစေ၍။ “မမ– ၏။ ပုတ္တဿ– ကို။ ဝါ– ၏။ ဂိဟိကာလေ– လူဖြစ်ရာ အခါ၌။ ကတ္တဗ္ဗသက္ကာရံ– ပြုထိုက်သော ကောင်းစွာ ပြုစုခြင်းကို။ အဇ္ဇေဝ– ၌ပင်၊ ၁, ၃၇၉) ”အဖွင့်ကို ကြည့်၍ “မုခတော ဂဠတီတိ မုခါ– ခံတွင်းမှ ယိုကျသော တံထွေး ရည်၊ [မုခ+အ၊] ဧဠာ+မုခါ ယေသန္တိ ဧဠမူဂါ– ခံတွင်းမှ ယိုကျသော တံထွေးရည်ရှိသူတို့၊ [ဧဠ+မုခ၊ မုခကို မူဂပြု၊]”ဟုလည်း ကြံကြ၏။ (အံနိ-၁, ၈၉)
တစ်နည်း။ ။ ဧဠမူဂေါတိ ပဂ္ဃရိတခေဠမုခေါ(အံ၊ဋ္ဌ၊၃၊၄၅)”အဖွင့်ကို ကြည့်၍ “ပဂ္ဃရိတာ+ဧဠာ ယတော မုခတောတိ ဧဠံ- ယိုကျသော တံထွေးရည်ရှိရာခံတွင်း၊ “ပဂ္ဃရိတဧဠ”ဟု ဆိုလိုလျက် ပဂ္ဃရိတချေ၊ ထိုနောင် “ဧဠံ+မုခံ ယေသန္တိ ဧဠမူဂါ- ယို ကျသော တံထွေးရည်ရှိရာခံတွင်းရှိသူတို့၊ မုခကို မူဂပြု”ဟုလည်း ကြံကြ၏။(အံနိ- ၃, ၂၂၈)။ [ရှေ့၃နည်းသာ ဋ္ဌဋီတို့၌ တိုက်ရိုက်လာ၏၊ နောက်၂နည်းကား ကြံဆချက် တည်း။]
...[စာမျက်နှာ- ၉၁]...
ကရိဿာမ– ပြုကုန်အံ့။” ဣတိ– ဤသို့ ကြံ၍။ မဟန္တံ– ကြီးကျယ်သော။ သက္ကာရံ–ကောင်းစွာ ပြုစုခြင်းကို။ ကာရေတွာ– ပြုစေ၍။ တံ– ထိုပဏ္ဍိတကို။ အာဒါယ– ခေါ်ယူ၍။ ဝိဟာရံ– သို့။ ဂန္တွာ– ၍။” ဘန္တေ! ဣမံ– ဤပဏ္ဍိတကို။ ပဗ္ဗာဇေထ– ရှင်ဖြစ်စေတော်မူပါကုန်၊ (ရှင်ပြုပေးတော်မူပါကုန်)။” ဣတိ– ဤသို့ လျှောက်၍။ ထေရဿ– အား။ အဒါသိ– ပေးပြီ။ ဝါ– အပ်နှံပြီ။
ထေရော– သည်။ ပဗ္ဗဇ္ဇာယ– ရှင်ရဟန်းအဖြစ်၏။ ဒုက္ကရဘာဝံ– ခဲယဉ်းသဖြင့် ပြုအပ်သည်၏အဖြစ်ကို။ အာစိက္ခိတွာ– ပြောပြ၍။” ဘန္တေ! အဟံ– သည်။ တုမှာကံ– အရှင်ဘုရားတို့၏။ ဩဝါဒံ– ကို။ ကရိဿာမိ– ပြုကျင့်ပါမည်၊ (လိုက်နာပါမည်)။” ဣတိ– သို့။ ဝုတ္တေ– အပ်သော်။ “တေန ဟိ– ထိုသို့ ဖြစ်လျှင်။ ဧဟိ– လာလော။” ဣတိ– ဤသို့ ပြော၍။ ကေသေ– ဆံပင်တို့ကို။ တေမေတွာ– စိုစေ၍။ ဝါ– ရေဆွတ်၍။ တစပဉ္စကကမ္မဋ္ဌာနံ– တစပဉ္စကကမ္မဋ္ဌာန်းကို၊ [ဓမ္မဘာ-၁, ၆၃၅ရှု၊] အာစိက္ခိတွာ– ပြောပြ၍။ ပဗ္ဗာဇေသိ– ရှင်ဖြစ်စေပြီ၊ (ရှင်ပြုပေးပြီ)၊ အဿ– ထိုကိုရင်ပဏ္ဍိတ၏။ မာတာပိတရောပိ– မိဘတို့သည်လည်း။ သတ္တာဟံ–လုံး။ ဝိဟာရေယေဝ– ၌သာလျှင်။ ဝသန္တာ– နေကုန်လျက်။ ဗုဒ္ဓပ္ပမုခဿ– သော။ ဘိက္ခုသံဃဿ– အား။ ရောဟိတမစ္ဆရသေနေဝ– သာလျှင်။ ဒါနံ– ကို။ ဒတွာ– ၍။ သတ္တမေ– ၇ရက်မြောက်ဖြစ်သော။ ဒိဝသေ– နေ့၌။ သာယံ– ညနေချမ်းအချိန်၌။ ဂေဟံ– သို့။ အဂမံသု– ပြန်သွားကုန်ပြီ။ ထေရော– သည်။ အဋ္ဌမေ– ၈ရက်မြောက် ဖြစ်သော။ ဒိဝသေ– ၌။ အန္တောဂါမံ– ရွာတွင်းသို့။ တံ– ထိုကိုရင်ပဏ္ဍိတကို။ အာဒါယ– ခေါ်ယူ၍။ ဂစ္ဆတိ– ကြွတော်မူ၏။ ဘိက္ခုသံဃေန– နှင့်။ သဒ္ဓိံ– တူ။ န အဂမာသိ– ကြွတော်မမူ။ ကိံ ကာရဏာ– အဘယ်အကြောင်းကြောင့်၊ (ဘိက္ခုသံဃေန– နှင့်။ သဒ္ဓိံ– တူ။ န အဂမာသိ– သနည်း?)၊ (ယသ္မာ– အကြင်ကြောင့်၊) အဿ– ထိုကိုရင်ပဏ္ဍိတ၏။ ပတ္တစီဝရဂ္ဂဟဏာနိ ဝါ– သပိတ်သင်္ကန်းကို ကိုင် ယူခြင်းတို့သည်လည်းကောင်း။ ဣရိယာပထော ဝါ– ဣရိယာပုထ်သည်လည်းကောင်း။ ပါသာဒိကော– ကြည်ညိုဖွယ်ကို ဆောင်သည်။ န တာဝ ဟောတိ
ပါသာဒိကော။ ။ ပသာဒံ အာဝဟတီတိ ပါသာဒိကော၊ [ပသာဒ+ဏိက+အာ၊- ဥဒါန၊ဋ္ဌ၊၁၉၆၊ အံဋီ- ၃, ၂၆၇၊] အထက်၌ ဤဝိဂြိုဟ်အတိုင်း ပေးသည်၊ “ပသာဒံ+
...[စာမျက်နှာ- ၉၂]...
မဖြစ်သေး။ အပိစ– သည်သာမကသေး။ ဝိဟာရေ– ကျောင်းတိုက်၌။ ထေရဿ– ၏။ ကတ္တဗ္ဗဝတ္တံ– ပြုထိုက်သောဝတ်သည်။ အတ္ထိ– ရှိ၏။ ဟိ– မှန်၏။ ထေရော– သည်။ ဘိက္ခုသံဃေ– သည်။ အန္တောဂါမံ– သို့။ ပဝိဋ္ဌေ– ဝင်လသော်။ သကလအရဟတီတိ ပါသာဒိကော– ကြည်ညိုခြင်းကို ထိုက်သည် (မ၊ ဋီ၊ ၃၊ ၁၆၂)၊ ပသာဒံ+ ဇနေတီတိ ပါသာဒိကော– ကြည်ညိုခြင်းကို ဖြစ်စေနိုင်သည် (ပါစိယော- ၃၄၁၊ သီဘာ-၃, ၃၅၅)၊ သောမနဿဝသေန စိတ္တံ ပသာဒေတီတိ ပါသာဒိကော– (သောမနဿ၏ အစွမ်းဖြင့်) စိတ်ကို ကြည်နူးစေနိုင်သည်၊ [ပ+သဒ+ဏေ+ဏွု+အာ၊- အံဋီ၊ ၂၊ ၃၆၈]” ဟူသော ဝိဂြိုဟ်များအတိုင်းလည်း ပေးနိုင်သည်။
ဧကဝုစ်ဖြင့်ရှိရပုံ။ ။ လိင်- ဝုစ်မတူသော ကတ္တား ကံ ၂ပုဒ်, ၃ပုဒ်, ၄ပုဒ်စသည် ရှိလျှင် ကြိယာသည် နောက်ဆုံးဖြစ်သော ကံကတ္တား၏ လိင်ဝုစ်အတိုင်း ရှိရ၏၊ ထို ကြောင့် နောက်ဆုံးကတ္တားဖြစ်သော “ဣရိယာပထော”၏ လိင်ဝုစ်အတိုင်း “ပါဿာဒိကော ဟောတိ”ဟု ဧကဝုစ်ဖြင့် ရှိရသည်။ [နှစ်သုံးလေးပါး, ကံကတ္တားနှင့်, ထားသည့်အရာ, ကြိယာမှာ, မှန်စွာနောက်ဖျား, ကံကတ္တားနှင့်, တူငြားလိင်ဝုစ်အညီ တည်း။ (ဘုရား- ၇၉)]
ပြင်ပေးနည်း။ ။ “အတ္ထဝသေန ဝိဘတ္တိပရိဏာမော- အနက်၏အစွမ်းဖြင့် ဝိဘတ် ပြောင်းနိုင်သည်(အံဋီ- ၃, ၂၈၄၊ ရူ- ၈)”ဟူသော စကားအလိုမူ “ပတ္တစီဝရဂ္ဂဟဏာနိ” နှင့် လျော်အောင် “ပါသာဒိကော ဟောတိ”ကို “ပါသာဒိကာနိ ဟောန္တိ”ဟု ပြင်၍ “ပတ္တစီဝရဂ္ဂဟဏာနိ ဝါ- တို့သည်လည်း၊ ပါသာဒိကာနိ- ကုန်သည်၊ န တာဝ ဟောန္တိ- မဖြစ်ကုန်သေး”ဟု ပေးပါ။
အပိစ။ ။ ဆိုအပ်ခဲ့ပြီးသော နည်းမှ နည်းတစ်မျိုးကို ထပ်လောင်းထည့်စွက်ပြလို ရာ၌ “အပိစ”ဟု ထားလေ့ရှိ၏၊ ဤ၌ ကိုရင်ပဏ္ဍိတ၏ သပိတ်သင်္ကန်းကိုင်ပုံနှင့် ဣရိယာပုထ်ကြည်ညိုဖွယ်မဆောင်နိုင်သေးခြင်းဟူသော အကြောင်းကို ပြပြီး၍ ကျောင်း၌ ပြုစရာဝတ်ရှိခြင်းဟူသော အကြောင်းကို ထပ်လောင်းထည့် စွက်၍ ပြလို သောကြောင့် “အပိစ”ကို ထားသည်၊ အပိစကို “(ဝုတ္တနယတော- ဆိုအပ်ခဲ့သော နည်းမှ၊) အပိစ (အပရော နယော)- အခြားသောနည်းကို၊ (မယာ- သည်၊ ဝုစ္စတေ-ဆိုအပ်၏)”ဟု ပေးကြ၏၊ ဆရာတို့ကား “အပိစ- သည်သာမကသေး”ဟု ပေးတော် မူ၏။ (ပါရာဘာ- ၁, ၄၃၆) [အပိစ အပရော နယော, တက်သောဝါကျ, ရှေးအတ္ထမှ, ထူးထအနက်, ဆိုလျက်တက်။ (တွင်းကြီး- ၆၀)]
...[စာမျက်နှာ- ၉၃]...
ဝိဟာရံ– အလုံးစုံသောကျောင်းကို၊ (တစ်ကျောင်းတိုက်လုံးကို)၊ ဝိစရန္တော– လှည့် လည်လျက်။ အသမ္မဇ္ဇနဋ္ဌာနံ– တံမြက်မလှည်းအပ်သောနေရာကို။ သမ္မဇ္ဇိတွာ– တံမြက်လှည်း၍။ တုစ္ဆဘာဇနေသု– အချည်းနှီးသောအိုးတို့၌။ ဝါ– ရေမရှိသော အိုးတို့၌။ ပါနီယပရိဘောဇနီယာနိ– သောက်ရေ, သုံးရေတို့ကို။ ဥပဋ္ဌပေတွာ– တည်စေ၍။ ဒုန္နိက္ခိတ္တာနိ– မကောင်းသဖြင့် ထားအပ်ကုန်သော။ မဉ္စပီဌာဒီနိ–ညောင်စောင်း အင်းပျဉ်အစရှိသည်တို့ကို။ ပဋိသာမေတွာ– သိမ်းဆည်း၍။ ပစ္ဆာ–နောက်၌။ ဂါမံ– သို့။ ပဝိသတိ– ၏။ အပိစ– သည်သာမကသေး၊ “အညတိတ္ထိယာဿာသနာတော်အယူမှ တစ်ပါးသော အယူရှိသူတို့သည်၊ (ဘာသာခြားတို့ သည်)၊ တုစ္ဆဝိဟာရံ– အချဉ်းနှီးသော ကျောင်းတိုက်သို့။ ဝါ– သံဃာမရှိသော ကျောင်းတိုက်သို့။ ပဝိသိတွာ– ၍၊] သမဏဿ ဂေါတမဿ– ရဟန်းဂေါတမ၏။ သာဝကာနံ– တို့၏။ နိသန္နဋ္ဌာနာနိ– နေထိုင်ရာအရပ်တို့ကို။ ပဿထ– ကြည့်ကြ လော။’ ဣတိ– သို့။ ဝတ္တုံ– ပြောဆိုခြင်းငှာ။ မာ လဘိံသု– မရကြပါစေနှင့်။” ဣတိ– ဤသို့ တွေး၍။ သကလဝိဟာရံ– ကို။ ပဋိဇဂ္ဂိတွာ– သုတ်သင်ရှင်းလင်းပြီး၍။ ပစ္ဆာ–
အညတိတ္ထိယာ။ ။ ဤပုဒ်သည် သမာသ်ပုဒ်, တဒ္ဓိတ်ပုဒ် ၂မျိုးရသည်၊ “တရန္တိ ဗာလာ ဧတ္ထာတိ တိတ္ထံ- လူမိုက်တို့ ကူးရာဖြစ်သော မိစ္ဆာအယူ၊ [တရ+ထ၊- သီဋီသစ်၊၁၊၄၃၆၊] တိတ္ထေ+ဇာတာ တိတ္ထိယာ- မိစ္ဆာအယူ၌ဖြစ်သူတို့၊ (တစ်နည်း) တိတ္ထံ+ ဧတေသံ အတ္ထီတိ တိတ္ထိယာ- မိစ္ဆာအယူရှိသူတို့၊ အညေ+တိတ္ထိယာ အညတိတ္ထိယာဿာသနာတော်အယူရှိသူတို့မှ တစ်ပါးသော အယူရှိသူတို့”ဟု ပြုလျှင် သမာသ်ပုဒ် တည်း၊ ဒဿန(အမြင်အယူအဆ), အာကပ္ပ(အသွင်အပြင်), ကုတ္တ(အပြုအမူ), အာစာရ(အချင်းချင်းအပေါ်ကျင့်ပုံ), ဝိဟာရ(နေပုံ)အားဖြင့် သာသနာတော်အယူရှိသူတို့မှ ခြားနားနေခြင်းကို “အည”ဟု ဆိုရသည်။ (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃, ၁၇၊ သာရတ္ထ၊၃၊၂၃၆)
တဒ္ဓိတ်။ ။ “အညံ+တိတ္ထံ အညတိတ္ထံ- သာသနာတော်အယူမှ တစ်ပါးသောအယူ၊ အညတိတ္ထံ+ဧတေသံ အတ္ထီတိ အညတိတ္ထိယာ- သာသနာတော်အယူမှ တစ်ပါးသော အယူရှိသူတို့၊ [အညတိတ္ထ+ဣက၊ ကကို ယပြု၊- ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃, ၃၁၇၊] (တစ်နည်း) အညတိတ္ထေ+နိယုတ္တာ အညတိတ္ထိယာ- သာသနာတော်အယူမှ တစ်ပါးသောအယူ၌ ယှဉ် သူတို့၊(ဒီဋီ- ၃, ၁၅)၊ (တစ်နည်း) အညံ+တိတ္ထံ ဧတေသန္တိ အညတိတ္ထာ၊ အညတိတ္ထာ ဧဝ အညတိတ္ထိယာ- သာသနာတော်အယူမှ တစ်ပါးသော အယူရှိသူတို့၊ (ဂဠုန်- ၆၃)” ဟုပြုလျှင် တဒ္ဓိတ်ပုဒ်တည်း။
...[စာမျက်နှာ- ၉၄]...
၌။ ဂါမံ– သို့။ ပဝိသတိ– ၏၊ (တသ္မာ– ကြောင့်။ ဘိက္ခုသံဃေန– နှင့်။ သဒ္ဓိံ– တူ။ န အဂမာသိ– ကြွတော်မမူ)၊ တသ္မာ– ကြောင့်၊ (ရဟန်းအပေါင်းနှင့် အတူကြွတော် မမူသည်၏အဖြစ်ကြောင့်)၊ တံ ဒိဝသမ္ပိ– ထိုနေ့၌လည်း။ သာမဏေရေန– ကိုရင် ပဏ္ဍိတကို၊ [ဂါဟာပေတွာ၏ ကာရိတ်ကံ၊] ပတ္တစီဝရံ– ကို။ ဂါဟာပေတွာ– ကိုင် ယူစေ၍။ ဒိဝါတရံ– အထူးအားဖြင့် နေမြင့်ရာအခါ၌။ ဝါ– အလွန်နေမြင့်မှ။ ပိဏ္ဍာယ– ငှာ။ ပါဝိသိ– ပြီ။
သာမဏေရော– ကိုရင်ပဏ္ဍိတသည်။ ဥပဇ္ဈာယေန– နှင့်။ သဒ္ဓိံ– တူ။ ဂစ္ဆန္တော–သွားလသော်။ အန္တရာမဂ္ဂေ– လမ်းခရီးအကြား၌။ မာတိကံ– ရေမြောင်းကို။ ဒိသွာ– ၍။” ဘန္တေ! ဣဒံ– ဤဟာသည်။ ကိံ နာမ– အဘယ်အမည်ရှိသနည်း? ဣတိ ပုစ္ဆိ၊ သာမဏေရ– ကိုရင်! မာတိကာ နာမ– ရေမြောင်းမည်၏။ ဣတိ– ဖြေပြီ။ ဣမာယ– ဤရေမြောင်းဖြင့်။ ကိံ– ဘာကို။ ကရောန္တိ– ပြုကုန်သနည်း? ဣတိ– ပြီ။ ဤတော စိတော စ– ဤမှလည်း ဤမှလည်း၊ (ဟိုဟိုဒီဒီ)၊ [ဓမ္မဘာ-၁, ၅၃၂ရှု၊] ဥဒကံ– ကို။ အာဟရိတွာ– ဆောင်၍။ အတ္တနော– ၏။ သဿကမ္မံ– ကောက်စပါး စိုက်ပျိုးမှုကို။ ဝါ– လယ်ယာလုပ်ငန်းကို။ သမ္ပာဒေန္တိ– ပြီးစီးစေကုန်၏။ ဘန္တေ! ဥဒကဿ– ၏။ ဝါ– မှာ။ စိတ္တံ– သည်။ အတ္ထိ ကိံ ပန– သလော? ဣတိ– ပြီ။ အာဝုသော– ငါ့ရှင်! နတ္ထိ၊ ဣတိ– ပြီ။ ဘန္တေ! ဧဝရူပံ– သော။ အစိတ္တကံ– စိတ်မရှိသော ရေကို။ အတ္တနော– ၏။ ဣစ္ဆိတဋ္ဌာနံ– အလိုရှိအပ်သောအရပ်သို့။ ဟရန္တိ– ဆောင် နိုင်ကုန်သလော? ဣတိ– ပြီ။ အာဝုသော! အာမ– အိမ်း။ ဣတိ– ပြီ။ သော– ထို ကိုရင်ပဏ္ဍိတသည်။ စိန္တေသိ– ပြီ။ “ဧဝရူပံ– သော။ အစိတ္တကံပိ– စိတ်မရှိသော ရေကိုလည်း။ အတ္တနော– ၏။ ဣစ္ဆိတိစ္ဆိတဋ္ဌာနံ– အလိုရှိအပ် အလိုရှိအပ်သော
သဿကမ္မံ။ ။ “ဘူကရာ သဗ္ဗဓာတွတ္ထဗျာပကာ”ဟူသော စကားအရ ကရဓာတ် သည် ဓာတ်အားလုံး၏အနက်ကို ဟောနိုင်ရကား ကမ္မ၌ ကရဓာတ် စိုက်ပျိုးခြင်း အနက်ဟောယူ၊ “ကရဏံ ကမ္မံ၊ သဿဿ+ကမ္မံ သဿကမ္မံ- ကောက်စပါးကို စိုက် ပျိုးခြင်း”ဟု ပြုပါ၊ (တစ်နည်း) သဿအရ ဌာနူပစာရအားဖြင့် ကောင်စပါးစိုက်ပျိုး ခြင်းကို ယူ၍ “ကသိကမ္မံ, ဂေါရက္ခကမ္မံ(ပါစိယော- ၄၁၈)”ကဲ့သို့ “ကရီယတေတိ ကမ္မံ၊ သဿမေဝ+ကမ္မံ သဿကမ္မံ- ကောက်စပါးစိုက်ပျိုးခြင်းအလုပ်- လယ်ယာလုပ်ငန်း”ဟု ပြုပါ။
...[စာမျက်နှာ- ၉၅]...
အရပ်သို့။ ဟရိတွာ– ဆောင်၍။ ကမ္မံ– လယ်ယာလုပ်ငန်းကို။ သစေ ကရောန္တိ– အကယ်၍ ပြုနိုင်ကုန်အံ့၊ (ဧဝံ သတိ)၊ ကသ္မာ– ကြောင့်။ သစိတ္တကာပိ– စိတ်နှင့် တကွဖြစ်သူတို့သည်လည်း၊ (စိတ်ရှိသူတို့သည်လည်း)၊ စိတ္တံ– ကို။ အတ္တနော– ၏။ ဝသေ– အလို၌။ ဝတ္တေတွာ– ဖြစ်စေ၍။ သမဏဓမ္မံ– ကို။ ကာတုံ– ငှာ။ န သက္ခိဿန္တိ– မစွမ်းနိုင်ကုန်အံ့နည်း။” ဣတိ– ကြံပြီ၊ [ကာကောလောကနနည်းအရ အတ္တနော သည် စိတ္တံနှင့် ဝသေ၂ပုဒ်ကို ငဲ့သည်ဟု ကြံ၍ ဝသေ၌ ကမ္မတ္ထသတ္တမီယူကာ “အတ္တ နော– ၏။ စိတ္တံ– ကို။ အတ္တနော– ၏။ ဝသေ– သို့။ ဝတ္တေတွာ– စေ၍။ သမဏဓမ္မံ– ကို။ ကာတုံ–ငှာ။ န သက္ခိဿန္တိ– ကုန်အံ့နည်း”ဟုလည်း ပေး၏။] အထ– ထိုမှ နောက်၌။ ဧသော– ဤကိုရင်ပဏ္ဍိတသည်။ ပုရတော– ရှေ့၌။ ဝါ– သို့။ ဂစ္ဆန္တော– သော်။ ဥသုကာရေ– မြားလုပ်သမားတို့ကို။ သရဒဏ္ဍကံ– မြားတံကို။ အဂ္ဂိမှိ– ၌။ တာပေတွာ– ပူစေ၍။ အက္ခိကောဋိယာ– မျက်ထောင့်စွန်းဖြင့်။ ဩလောကေတွာ– ကြည့်၍။ ဥဇုကံ–ဖြောင့်အောင်။ ကရောန္တေ– ပြုနေသည်တို့ကို။ ဒိသွာ– မြင်၍။” ဘန္တေ! ဣမေ– ဤသူတို့သည်။ ကေ နာမ– အဘယ်မည်သူတို့နည်း?” ဣတိ ပုစ္ဆိ၊ အာဝုသော! ဥသုကာရာ နာမ– မြားလုပ်သမားတို့မည်၏။ ဣတိ– ပြီ။ ဧတေ– ဤသူတို့သည်။ ကိံ– ဘာကို။ ကရောန္တိ ပန– ကုန်သနည်း? ဣတိ– မေးပြီ။ အဂ္ဂိမှိ– ၌။ တာပေတွာ– စေ၍။ သရဒဏ္ဍကံ– ကို။ ဥဇုံ– ဖြောင့်အောင်။ ကရောန္တိ– ကုန်၏။ ဣတိ– ပြီ။ ဘန္တေ! ဧသော– ဤမြားတံသည်။ သစိတ္တကော– စိတ်နှင့် တကွဖြစ်သလော? ဝါ– စိတ်ရှိ သလော? ဣတိ– မေးပြီ။ အာဝုသော! အစိတ္တကော– စိတ်မရှိ။ ဣတိ– ပြီ။ သော– ထိုကိုရင်ပဏ္ဍိတသည်။ စိန္တေသိ– ပြီ။ (ကိံ)၊ “အစိတ္တကံ– စိတ်မရှိသောမြားတံကို။ ဂဟေတွာ– ကိုင်၍။ အဂ္ဂိမှိ– ၌။ တာပေတွာ– ၍။ ဥဇုံ– အောင်။ သစေ ကရောန္တိ– အကယ်၍ ပြုနိုင်ကုန်အံ့၊ (ဧဝံ သတိ၊) ကသ္မာ– ကြောင့်။ သစိတ္တကာပိ– တို့သည် လည်း။ စိတ္တံ– ကို။ အတ္တနော– ၏။ ဝသေ– ၌။ ဝတ္တေတွာ– ၍။ သမဏဓမ္မံ– ကို။ ကာတုံ– ငှာ။ န သက္ခိဿန္တိ– ကုန်အံ့နည်း။” ဣတိ– ကြံပြီ။ အထ– ၌။ ဧသော– သည်။ ပုရတော– ၌။ ဝါ– သို့။ ဂစ္ဆန္တော– သော်။ ဒါရူနိ– သစ်သားတို့ကို။ အရနေမိနာဘိအာဒီနိ– အကန့်ထောက်ဆန်, အကွပ်တကူ, ပုံတောင်းချက်မအစရှိသည်တို့ကို။ တစ္ဆန္တေ– ရွေနေသည်တို့ကို။ ဒိသွာ၊ “ဘန္တေ! ဣမေ– တို့သည်။ ကေ နာမ– ကုန် သနည်း?” ဣတိ ပုစ္ဆိ၊ အာဝုသော! တစ္ဆကာ နာမ– လက်သမားတို့မည်၏၊
...[စာမျက်နှာ- ၉၆]...
ဧတေ– တို့သည်။ ကိံ– ကို။ ကရောန္တိ ပန– ကုန်သနည်း? ဣတိ– ပြီ။ အာဝုသော! ဒါရူနိ– တို့ကို။ ဂဟေတွာ– ၍။ ယာနကာဒီနံ– ယာဉ်အစရှိသည်တို့၏။ စက္ကာဒီနိ–ဘီးအစရှိသည်တို့ကို။ ကရောန္တိ– ကုန်၏။ ဣတိ– ပြီ။ ဘန္တေ! ဧတာနိ ပန– ဤ သစ်သားတို့သည်ကား။ သစိတ္တကာနိ– ကုန်သလော။ ဣတိ– ပြီ။ အာဝုသော! အစိတ္တကာနိ– ကုန်။ ဣတိ– ပြီ။ အထ– ၌။ အဿ– ထိုကိုရင်ပဏ္ဍိတ၏။ ဧတံ– ဤ အကြံသည်။ အဟောသိ– ပြီ။ (ကိံ)၊ “အစိတ္တကာနိ– ကုန်သော။ ကဋ္ဌကလိင်္ဂရာနိ–သစ်သားတုံးတို့ကို။ ဂဟေတွာ၊ စက္ကာဒီနိ– လှည်းဘီးအစရှိသည်တို့ကို။ သစေ ကရောန္တိ– ကုန်အံ့၊ (ဧဝံ သတိ၊) ကသ္မာ– ကြောင့်။ သစိတ္တကာပိ– တို့သည်လည်း။ စိတ္တံ– ကို။ အတ္တနော– ၏။ ဝသေ– ၌။ ဝတ္တေတွာ– ၍။ သမဏဓမ္မံ– ကို။ ကာတုံ– ငှာ။ န သက္ခိဿန္တိ– ကုန်အံ့နည်း။” ဣတိ– ပြီ။ သော– ထိုကိုရင်ပဏ္ဍိတသည်။ ဣမာနိ ကာရဏာနိ– ဤအကြောင်းအရာတို့ကို။ ဒိသွာ– ၍။” ဘန္တေ! တုမှာကံ– အရှင် ဘုရားတို့၏။ ပတ္တစီဝရေ– တို့ကို။ တုမှေ– အရှင်ဘုရားတို့သည်။ သစေ ဂဏှေယျာထ– အကယ်၍ ယူကုန်အံ့၊ (ဧဝံ သတိ)၊ အဟံ– သည်။ နိဝတ္တေယျံ– ပြန်လှည့် လိုပါ၏။” ဣတိ– လျှောက်ပြီ။ ထေရော– သည်။ “အဓုနာ– ယခုမှ။ ပဗ္ဗဇိတော– ရှင်ဖြစ်ခဲ့သော။ အယံ ဒဟရသာမဏေရော– ဤငယ်သော ကိုရင်သည်။ ဝါ– ဤကိုရင်ငယ်ကလေးသည်။ မံ– ကို။ အနုဗန္ဓမာနော– အစဉ်လိုက်လျက်။ ဧဝံ– သို့။ ဝဒေတိ– ပြောဆို၏။” ဣတိ– ဤသို့။ စိတ္တံ– ကို။ အနုပ္ပါဒေတွာဝ– မဖြစ်စေမူ ၍သာလျှင်။ “သာမဏေရ– ကိုရင်! အာဟရ– ဆောင်ယူခဲ့လော။” ဣတိ– သို့။ ဝတွာ– ၍။ အတ္တနော– ၏။ ပတ္တစီဝရံ– ကို။ အဂ္ဂဟေသိ– ယူတော်မူပြီ။
သာမဏေရောပိ– သည်လည်း။ ဥပဇ္ဈာယံ– ကို။ ဝန္ဒိတွာ– ၍။ နိဝတ္တန္တော– လှည့် ပြန်လသော်။” ဘန္တေ! မယှံ– တပည့်တော်ဖို့။ အာဟာရံ– ကို။ အာဟရန္တော– ယူ ဆောင်လသော်။ ရောဟိတမစ္ဆရသေနေဝ– ငါးကြင်းဟင်းရည်ဖြင့်သာလျှင်၊ [ဣတ္ထမ္ဘူတလက္ခဏအနက်၊] ဝါ– ငါးကျင်းဟင်းရည်နှင့် တကွသာလျှင်၊ [သဟတ္ထ၊] ဝါ– ငါးကြင်းဟင်းရည်ပါရှိသော စားဖွယ်ကိုသာလျှင်၊ [ကံအနက်၊] အာဟရေယျာထ– ယူဆောင်တော်မူခဲ့ပါကုန်၊ ” ဣတိ အာဟ၊ အာဝုသော! ကထံ– လျှင်။ လဘိဿာမ– ရလိမ့်မည်နည်း။ ဣတိ– ပြီ။” ဘန္တေ! အတ္တနော– ၏။ ပုညေန–
...[စာမျက်နှာ- ၉၇]...
ကောင်းမှုကြောင့်။ ဝါ– ဘုန်းကံကြောင့်။ အလဘန္တော– မရလသော်။ မမ– တပည့် တော်၏။ ပုညေန– ကြောင့်။ လဘိဿထ– ရပါလိမ့်မည်၊ ” ဣတိ အာဟ၊ ထေရော– သည်။ “ဒဟရသာမဏေရဿ– ကိုရင်ငယ်သည်။ ဗဟိ– အပြင်ဘက်၌။ နိသိန္နကဿ– ထိုင်နေရလသော်၊ (တစ်နည်း) ဗဟိ– ၌။ နိသိန္နကဿ– သော။ ဒဟရသာမဏေရဿ– ၏။ ဝါ– မှာ။ ပရိပန္ထော– ဘေးရန်သည်။ ဘဝေယျ– ဖြစ်ရာ ၏။” ဣတိ– ဤသို့ တွေး၍။ ကုဉ္စိကံ– သော့ကို။ ဒတွာ– ၍။ “မယှံ– ၏။ ဝသနဂဗ္ဘဿ– နေရာတိုက်ခန်း၏။ ဒွါရံ– ကို။ ဝိဝရိတွာ– ဖွင့်၍။ အန္တော– အတွင်း၌။ ဝါ–အတွင်းသို့။ ပဝိသိတွာ– ဝင်၍။ နိသီဒေယျာသိ– ထိုင်နေလော။” ဣတိ အာဟ၊ သော– ထိုကိုရင်ပဏ္ဍိတသည်။ တထာ– ထိုအရှင်သာရိပုတြာပြောသည့်အတိုင်း။ ကတွာ– ပြု၍။ အတ္တနော– မိမိ၏။ ကရဇကာယေ– သုက်သွေးကြောင့်ဖြစ်သော ခန္ဓာကိုယ်၌။ ဝါ– ကရဇကာယ၌။ ဉာဏံ– ဉာဏ်ကို။ ဩတာရေတွာ– သက်ရောက်
ကရဇကာယေ။ ။ ကေ သရီရေ+ပဝတ္တော+ရဇော ကရဇော- ကိုယ်၌ ဖြစ်သော သုက်သွေး၊ မုချအားဖြင့် ရာဂကို “ရဇ- မြူ”ဟု ခေါ်၏၊ ထိုရာဂမြူကြောင့် ဖြစ်သော သုက်သွေးကို ကာရဏူပစာရအားဖြင့် “ရဇ”ဟု ခေါ်သည်၊ ကရဇေန+သမ္ဘူတော+ ကာယော ကရဇကာယော- သုက်သွေးကြောင့် ဖြစ်သောကိုယ်၊ ဤဝိဂြိုဟ်အရ သုက် သွေးကြောင့်မဖြစ်ဘဲ ဥပပတ်ပဋိသန္ဓေနေသော နတ်တို့၏ ကိုယ်ကို ကိုယ်ချင်းတူ သောကြောင့် သဒိသူပစာရအားဖြင့် “ကရဇကာယ”ဟုပင် ခေါ်ရတော့သည်၊ ဥပမာ-မပုပ်သေးသော်လည်း ကိုယ်ဟူသမျှကို “ပူတိကာယ”ဟု ခေါ်ရသကဲ့သို့လည်းကောင်း, မအိုသေးသော်လည်း မြေခွေးဟူသမျှကို “ဇရသိင်္ဂါလ”ဟု ခေါ်ရသကဲ့သို့လည်းကောင်း တည်း။ (သီဋီသစ်၊၁၊၄၂၃၊ ၄၂၄)
တစ်နည်း။ ။ ကရီယတိ (ကိရီယတိ) ဂဗ္ဘာသယေ ခိပီယတီတိ ကရော- သူငယ်၏ တည်ရာ မိခင်ဝမ်း၌ ထည့်သွင်းအပ်သော သုက်သွေး၊ [ကရ, ကိရ+အ၊] ကရတော+ ဇာတော ကရဇော- ဖခင်၏ သုက်ကြောင့် ဖြစ်သောကိုယ်၊ (တစ်နည်း) ကရသဒ္ဒါ လက်ဟော, ကရဇအရ စတုသန္တတိရုပ်ကို ယူ၍ စတုသန္တတိရုပ်သည် အမေစသည် တို့၏ ကောင်းစွာတည်စေခြင်း၏အစွမ်းဖြင့် လက်ကြောင့်ဖြစ်ရကား “ကရတော+ ဇာတော ကရဇော- လက်ကြောင့်ဖြစ်သော စတုသန္တတိရုပ်”ဟု အပရေဆရာတို့က ဆို ကြ၏။
တစ်နည်း။ ။ ကရောတိ ပုတ္တေ နိဗ္ဗတ္တေတီတိ ကရော- သားသမီးတို့ကို ဖြစ်စေတတ်
...[စာမျက်နှာ- ၉၈]...
စေ၍။ ဝါ– သွင်း၍။ အတ္တဘာဝံ– ကို။ သမ္မသန္တော– သုံးသပ်လျက်၊ နိသီဒိ။ အထ– ၌။ အဿ– ထိုကိုရင်ပဏ္ဍိတ၏။ ဂုဏတေဇေန– ဂုဏ်တည်းဟူသော တန်းခိုး အာနုဘော်ကြောင့်။ သက္ကဿ– ၏။ အာသနံ– သည်။ ဥဏှာကာရံ– ပူသောအခြင်း အရာကို။ ဒဿေသိ– ပြီ။ သော– ထိုသိကြားမင်းသည်။ ကာရဏံ– သည်။ ကိံ နု ခေါ– နည်း။” ဣတိ– သို့။ ဥပဓာရေန္တော– စူးစမ်းဆင်ခြင်လသော်။ “ပဏ္ဍိတဿာမဏေရော– သည်။ ဥပဇ္ဈာယဿ– ၏။ ဝါ– အား။ ပတ္တစီဝရံ– ကို။ ဒတွာ– ၍၊] သမဏဓမ္မံ– ကို။ ကရိဿာမိ– ပြုကျင့်အံ့။’ ဣတိ– ဤသို့ ကြံ၍။ နိဝတ္တော– ပြန် လာ၏။ မယာပိ– သည်လည်း။ တတ္ထ– ထိုကိုရင်ပဏ္ဍိတရှိရာသို့။ ဂန္တုံ– ငှာ။ ဝဋ္ဋတိ– ၏။ ဣတိ– သို့။ စိန္တေတွာ– ၍။ စတ္တာရော– ၄-ပါးကုန်သော။ မဟာရာဇာနော–သော သုက်သွေး၊ ကရေန+ဇာတော ကရဇော။ ကရဇော– သုက်သွေးကြောင့် ဖြစ်သော ကိုယ်၊ ဤနည်းကို ဝဒန္တိဝါဒ (အာစရိယဝါဒ) ဟု ဆို၏၊ နောက်ဝိဂြိုဟ်၃မျိုးအလို ကရဇ အရ ကာယ (စတုသန္တတိရုပ်) ကို ရသဖြင့် ကာယပုဒ်နှင့် အရတူရကား “ကရဇော စ+သော+ကာယော စာတိ ကရဇကာယော”ဟု ကမ္မဓာရည်းတွဲပါ။ (မဋီ၊ ၂၊ ၂၃၆၊ သီဋီသစ်၊ ၁၊ ၄၂၃၊ ၄၂၄။ အံဋီ– ၃, ၁၂)
ဂုဏတေဇေန။ ။ ပဋိပက္ခေ တေဇေတိ နိသေတိ ဥသ္မာပေတီတိ တေဇော- ဆန့် ကျင်ဖက် ဒုဿီလျ, နီဝရဏစသည်တို့ကို ပူလောင်စေတတ်, လောင်မြိုက်တတ်သော တေဇ၅ပါး၊ ဂုဏော ဧဝ+တေဇော ဂုဏတေဇော- သမာဓိဂုဏ်ဟူသော တန်ခိုးအာနု ဘော်၊ တေဇသည် (၁) သီလတည်းဟူသော စရဏတေဇ, (၂) သီလကို အခြေခံ သည့် သမာဓိတည်းဟူသော ဂုဏတေဇ, (၃) သီလကို အခြေခံသည့် ဝိပဿနာ တည်းဟူသော ပညာတေဇ, (၄) အရိယာမဂ်တည်းဟူသော ပုညတေဇ, (၅) ဘုရား စကားတော်(ပိဋကတ်၃ပုံ)တည်းဟူသော ဓမ္မတေဇအားဖြင့် ၅ပါးရှိ၏။
ချဲ့ပါဥုးမည်– စရဏတေဇဖြင့် ဒုဿီလျတေဇကို လောင်ကျွမ်းကုန်ခန်းစေ၏၊ ဂုဏ တေဇဖြင့် အဂုဏတေဇ (သမာဓိ၏ဆန့်ကျင်ဖက် ဥဒ္ဓစ္စစသောနီဝရဏ) ကို လောင် ကျွမ်းကုန်ခန်းစေ၏၊ ပညာတေဇဖြင့် ဒုပ္ပညတေဇ (ဝိပဿနာ၏ ဆန့်ကျင်ဖက် မောဟ) ကို လောင်ကျွမ်းကုန်ခန်းစေ၏၊ ပညာတေဇဖြင့် အပုညတေဇ (ကိလေသာ အဖော်ပါသော အကုသလကမ္မတေဇ, ကုသလကမ္မတေဇ) ကို လောင်ကျွမ်းကုန်ခန်း စေ၏၊ ဓမ္မတေဇဖြင့် အဓမ္မတေဇ (ဘာသာခြားတို့၏ အယူဝါဒ) ကို လောင်ကျွမ်းကုန် ခန်းစေ၏။ (ပဋိသံ– ၉၉၊ ပဋိသံ၊ ဋ္ဌ၊ ၁၊ ၂၉၂။ ပဋိဂံ-၂၀၃၊ ၂၀၄)
...[စာမျက်နှာ- ၉၉]...
နတ်မင်းကြီးတို့ကို။ အာမန္တေတွာ– ခေါ်၍။ “ဝိဟာရဿ– ၏။ ဥပဝနေ– ဥယျာဉ်၌။ ဝသန္တေ– ကုန်သော။ သကုဏေ– ငှက်တို့ကို။ ပလာပေတွာ– ပြေးစေ၍။ သမန္တတော– ပတ်ဝန်းကျင်၌။ အာရက္ခံ– အစောင့်အရှောက်ကို။ ဂဏှထ– ယူကြလော။” ဣတိ– သို့။ ဝတွာ– ၍လည်းကောင်း။ စန္ဒဒေဝပုတ္တံ– လနတ်သားကို။ “စန္ဒမဏ္ဍလံ– လဝန်းကို။ အာကဍ္ဎိတွာ– ဆွဲငင်၍။ ဂဏှာဟိ– ကိုင်ထားလော။ ”ဣတိ– သို့၊ (ဝတွာ– ၍လည်းကောင်း၊) သူရိယဒေဝပုတ္တံ– နေနတ်သားကို။ “သူရိယမဏ္ဍလံ– နေဝန်းကို။ အာကဍ္ဎိတွာ– ၍။ ဂဏှာဟိ– ကိုင်ထားလော။ ဣတိ– သို့။ ဝတွာ– ၍လည်းကောင်း။ သယံ– ကိုယ်တိုင်။ ဂန္တွာ– ၍။ အာဝိဉ္ဆနရဇ္ဇုဋ္ဌာနေ– တံခါးရွက်စသည်ကို ဆွဲငင် ကြောင်းကြိုး၏ တည်ရှိရာအရပ်၌။ အာရက္ခံ– အစောင့်အရှောက်ကို။ ဂဟေတွာ–
ဥပဝနေ။ ။ ဝနေန+ဥပမိတံ ဥပဝနံ- တောနှင့် နှိုင်းယှဉ်အပ်သော (တောနှင့် တူသော) ဥယျာဉ်၊ (ထောမ)၊ ဥပဂတံ(မြို့အနီး၌ တည်သော) ဥပရောပိတံ (မြို့အနီး၌ စိုက်ပျိုးအပ်သော) ဝါ+ဝနံ ဥပဝနံ၊ (ဓာန်ဋီ- ၅၃၇)၊ တောကဲ့သို့ စိမ်းစိမ်းစိုစိုရှိအောင် လူကုံထံတို့ စိုက်ပျိုးထားအပ်သော မြို့တွင်းဥယျာဉ်ကို ဥပဝနဟု ခေါ်သည်၊ မြို့ပြင် ဘက်၌ ထိုကဲ့သို့ စိုက်ပျိုးထားအပ်သော တောကို “ဥယျာန”ဟု ခေါ်သည်၊ (သာရတ္ထ- ၃, ၁၂၆၊ ကင်္ခါဘာ- ၂, ၃၆၇၊ ကင်္ခါဋီသစ်- ၄၇၆၊ ဓာန်- ၅၃၇)
ဝတွာ။ ။ ဝတွာသည် နတ်မင်းကြီးများကို ပြောသော ရှေ့စကားနှင့် နေနတ်သားကို ပြောသော နောက်စကား၌သာ ပါပြီး လနတ်သားကို ပြောသော အလယ်စကား၌ မပါ၊ ထိုသို့မပါသော်လည်း မိဂပဒဝဠဉ္ဇနနည်းအရ ယူပေးရသည်၊ ကျောက်ဖျာပေါ် သမင်ဖြတ်ပြေးရာ၌ တက်ရာအရပ်, သက်ဆင်းရာအရပ်၌သာ ခြေရာရှိပြီး အလယ် ကျောက်ဖျာပေါ် ခြေရာမရှိသော်လည်း ကျောက်ဖျာပေါ် ဖြတ်သွားကြောင်းကို သိရ သကဲ့သို့ အစနှင့် အဆုံးစကား၌သာပါပြီး အလယ်စကား၌ မပါေသော်လည်း ယူပေးရ သည်၊ ဤသို့ယူပေးရခြင်းသည် မိဂပဒဝဠဉ္ဇနနည်းအရ ဖြစ်သည်။
အာဝိဉ္ဆနရဇ္ဇုဋ္ဌာနေ။ ။ ကဝါဋစ္ဆိဒ္ဒေ အဝ ပဝေသေတွာ အဉ္ဆတိ အာကဍ္ဎတိ ဣမာယာတိ အာဝိဉ္ဆနာ- တံခါးရွက်ပေါက်၌ သွင်း၍ ဆွဲငင်ကြောင်းကြိုး၊ [အဝ+အဆိ+ ယု၊ အဝ၏ အ- ကို ဒီဃပြု, အဆိ၏ အ- ကို ဣပြု၊ -ပါစိယော- ၄၆၈၊] ဆရာတို့အလို “အဘိမုခံ+ဝိသေသေန+အဉ္ဆတိ ဧတာယာတိ အာဝိဉ္ဆနာ- ရှေးရှု အထူးအားဖြင့် ဆွဲ ငင်ကြောင်းကြိုး၊ [အာ+ဝိ+အဆိ+ယု၊]”ဟုပြု၊(စူဘာ- ၁၈၈)၊ ထိုနောင် “အာဝိဉ္ဆနာယေဝ+ရဇ္ဇု အာဝိဉ္ဆနရဇ္ဇု၊ အာဝိဉ္ဆနရဇ္ဇုယာ+ဌာနံ အာဝိဉ္ဆနရဇ္ဇုဋ္ဌာနံ”ဟု ဆက်ပါ။
...[စာမျက်နှာ- ၁၀၀]...
၍။ အဋ္ဌာသိ– ပြီ။ ဝိဟာရေ– ၌။ ပတန္တဿ– ေကြွကျသော။ ပုရာဏပဏ္ဏဿ–ဟောင်းသော သစ်ရွက်၏။ ဝါ– သစ်ရွက်ဟောင်း၏။ သဒ္ဒေါပိ– အသံသည်လည်း။ နာဟောသိ– မဖြစ်။ သာမဏေရဿ– ၏။ စိတ္တံ– သည်။ ဧကဂ္ဂံ– တစ်ခုတည်းသော အာရုံရှိသည်။ ဝါ– တည်ကြည်သည်၊ [ဓမ္မဘာ-၂, ၂၃ရှု၊] အဟောသိ၊ သော– ထို ကိုရင်ပဏ္ဍိတသည်။ အန္တရာဘတ္တေယေဝ– ဆွမ်း၏ အကြား၌သာလျှင်။ ဝါ–ဆွမ်းမစားမီသာလျှင်။ အတ္တဘာဝံ– ကို။ သမ္မသိတွာ– သုံးသပ်၍။ တီဏိ– ၃-ပါး ကုန်သော။ ဖလာနိ– တို့သို့။ ပါပုဏိ– ပြီ။
ထေရောပိ– အရှင်သာရိပုတြာထေရ်သည်လည်း။ “သာမဏေရော– သည်။ ဝိဟာရေ– ၌။ နိသန္နော– ၏။ တဿ– ထိုကိုရင်၏။ ဝါ– သည်။ ဥပကပ္ပနကံ– သုံး ဆောင်ဘုဉ်းပေးအပ်သော။ ဝါ– သုံးဆောင်ဘုဉ်းပေးစရာဖြစ်သော၊ (တစ်နည်း) တဿ– ဖို့။ ဝါ– အတွက်။ ဥပကပ္ပနကံ– ဖြစ်သော။ ဘောဇနံ– ကို။ အသုကကုလေ နာမ– ဤအမည်ရှိသောအိမ်၌။ လဒ္ဓုံ– ငှာ။ သက္ကာ– တတ်ကောင်း၏။” ဣတိ– ဤ သို့ တွေး၍။ ဧကံ– တစ်အိမ်သော။ ပေမဂါရဝယုတ္တံ– ချစ်ခင်ခြင်း, အလေးပြု တတ်သည်၏အဖြစ်နှင့်ယှဉ်သော။ ဝါ– ချစ်ခင်လေးစားခြင်းနှင့် ယှဉ်သော။ ဥပဋ္ဌာကကုလံ– အလုပ်အကျွေးအိမ်သို့။ အဂမာသိ– ပြီ။ စ– ဆက်။ တတ္ထ– ထိုအိမ်၌။ မနုဿာ– လူတို့သည်။ တံ ဒိဝသံ– ၌။ ရောဟိတမစ္ဆေ– ငါးကြင်းတို့ကို။ လဘိတွာ– ၍။ ထေရဿေဝ– ထေရ်၏ပင်။ အာဂမနံ– ကြွလာတော်မူခြင်းကို။ ဩလောကေန္တာ– ကြည့်ရှုကုန်လျက်။ ဝါ– စောင့်မျှော်ကုန်လျက်။ နိသီဒိံသု– ကုန်ပြီ။ တေ– ထိုလူတို့သည်။ ထေရံ– ကို။ အာဂစ္ဆန္တံ– သည်ကို။ ဒိသွာ– ၍။” ဘန္တေ! ဣဓ– ဤ အိမ်သို့။ အာဂစ္ဆန္တေဟိ– ကြွလာကုန်သော။ ဝေါ– အရှင်ဘုရားတို့သည်။ ဘဒ္ဒကံ–ကောင်းသည်ကို။ ကတံ– အပ်ပြီ။” ဣတိ– ဤသို့ လျှောက်ထား၍။ အန္တောဂေဟေ– အိမ်တွင်းသို့။ ပဝေသေတွာ– ဝင်စေ၍။ ယာဂုခဇ္ဇကာဒီနိ– ယာဂု,ခဲဖွယ်အစရှိ သည်တို့ကို။ ဒတွာ– လှူ၍။ အဿ– ထိုသာရိပုတြာထေရ်အား။ ရောဟိတမစ္ဆရသေန– ငါးကြင်းဟင်းရည်ဖြင့်။ ဝါ– နှင့်တကွ။ ပိဏ္ဍပါတံ– ကို။ အဒံသု– ကုန်ပြီ၊
အန္တရာဘတ္တေ။ ။ အန္တရာဘတ္တေတိ ဘတ္တဿ အန္တရေ၊ ယာဝ ဘတ္တံ န ဘုဉ္ဇတိ၊ တာဝါတိ အတ္ထော၊- သီဋီသစ်၊၂၊၈၆
...[စာမျက်နှာ- ၁၀၁]...
ထေရော– သည်။ ဟရဏာကာရံ– ဆောင်ယူမည့် အခြင်းအရာကို။ ဒဿေသိ– ပြီ။ မနုဿာ– တို့သည်။” ဘန္တေ! ပရိဘုဉ္ဇထ– ဘုဉ်းပေးတော်မူပါကုန်။ ဟရဏကဘတ္တမ္ပိ– ဆောင်ယူထိုက်သော ဆွမ်းကိုလည်း။ လဘိဿထ– ရရှိပါလိမ့်မည်။” ဣတိ– သို့။ ဝတွာ– ၍။ ထေရဿ– ၏။ ဘတ္တကိစ္စာဝသာနေ– ၌။ ပတ္တံ– ကို။ ရောဟိတမစ္ဆရသဘောဇနဿ– ငါးကြင်းဟင်းရည်ပါရှိသောဘောဇဉ်ဖြင့်။ ပူရေတွာ– ပြည့်စေ၍။ အဒံသု– ကုန်ပြီ။ ထေရော– သည်။ “မေ– ၏။ သာမဏေရော– သည်။ ဆာတော– ဆာလိမ့်မည်။” ဣတိ– ဤသို့ တွေး၍။ သီဃံ– စွာ။ အဂမာသိ– ပြီ။ သတ္ထာပိ– သည်လည်း။ တံ ဒိဝသံ– ၌။ ကာလဿေဝ– စောစော၌ပင်။ ဘုဉ္ဇိတွာ– ဆွမ်းဘုဉ်းပြီး၍။ ဝိဟာရံ– သို့။ ဂန္တွာ– မူ၍။ ဧဝံ– သို့။ အာဝဇ္ဇေသိ– ဆင်ခြင်တော်မူပြီ။ (ကိံ)၊ “ပဏ္ဍိတသာမဏေရော– သည်။ ဥပဇ္ဈာယဿ– ၏။ ဝါ– အား။ ပတ္တစီဝရံ– ကို။ ဒတွာ– ၍၊] သမဏဓမ္မံ– ကို။ ကရိဿာမိ– အံ့။’ ဣတိ– ဤသို့ ကြံစည်၍။ နိဝတ္တော– ပြန်လာခဲ့ပြီ။ အဿ– ထိုကိုရင်ပဏ္ဍိတ၏။ ပဗ္ဗဇိတကိစ္စံ– ရဟန်းကိစ္စသည်။ နိပ္ဖဇ္ဇိဿတိ နု ခေါ– ပြီးမည်လော။” ဣတိ– သို့။ ဥပဓာရေန္တော– ဆင်ခြင်တော် မူလသော်။ တိဏ္ဏံ– ၃-ပါးကုန်သော။ ဖလာနံ– တို့သို့။ ပတ္တဘာဝံ– ရောက်မည်၏ အဖြစ်ကို။ ဉတွာ– ၍။ “အရဟတ္တဿ– ၏။ ဥပနိဿယော– အားကြီးသော မှီရာအကြောင်းသည်။ အတ္ထိ– ရှိသလော။ နတ္ထိ– မရှိသလော။ ဣတိ– သို့။ အာဝဇ္ဇေန္တော– ဆင်ခြင်တော်မူလသော်။ “အတ္ထိ– ရှိ၏။” ဣတိ– သို့။ ဒိသွာ– ၍။ “ပုရေဘတ္တမေဝ– ဆွမ်းစားရာကာလ၏ ရှေ့အဖို့ကာလ၌ပင်။ ဝါ– ဆွမ်းမစားမီပင်။ အရဟတ္တံ– သို့။ ပတ္တုံ– ရောက်ခြင်းငှာ။ သက္ခိဿတိ– စွမ်းနိုင်မည်လော။ န သိက္ခိဿတိ– မစွမ်းနိုင်မည်လော။” ဣတိ– သို့။ ဥပဓာရေန္တော– လသော်။” သက္ခိဿတိ
ပုရေဘတ္တံ။ ။ ဘတ္တတော, ဘတ္တဿ ဝါ ပုရေ ပုရေဘတ္တံ- ဆွမ်းစားရာကာလမှ ရှေ့အဖို့ကာလ၊ ဝါ- ဆွမ်းစားရာကာလ၏ ရှေ့အဖို့ကာလ၊ အဗျယီဘောသမာသ်ဖြစ် ၍ အံဝိဘတ္တီနစသောသုတ်ဖြင့် သ္မိံဝိဘတ်ကို အံပြု၊ (ပါစိယော- ၄၂၈၊ ကင်္ခါမဟာဋီ- ၄, ၁၂၇)၊ ဌာနီဖြစ်သော ဆွမ်း၏အမည်ကို ဌာနဖြစ်သော ဆွမ်းစားရာကာလ၌ တင်စားသော ဌာနျူပစာရအားဖြင့် ဘတ္တအရ ဆွမ်းစားရာကာလကို ယူပါ၊(နီဘာ- ၁, ၈၁)၊ (တစ်နည်း) ဘုဉ္ဇတိ ဧတ္ထာတိ ဘတ္တော- ဆွမ်းစားရာကာလ”ဟု ပြု၍ ရှေ့နည်း အတိုင်း ဆက်တွဲပါ။ (ကင်္ခါမဟာဋီ- ၄, ၁၂၇၊ ပါတိပဒတ္ထ- ၂၄၁)
...[စာမျက်နှာ- ၁၀၂]...
လိမ့်မည်။” ဣတိ– သို့။ အညာသိ– မူပြီ။ အထ– ၌။ အဿ– ထိုဘုရားရှင်၏။ ဧတံ– ဤအကြံသည်။ အဟောသိ– ပြီ။ (ကိံ)၊ “သာရိပုတ္တော– သည်။ သာမဏေရဿ–ဖို့။ ဝါ– အတွက်။ ဘတ္တံ– ကို။ အာဒါယ– ၍။ သီဃံ– စွာ။ အာဂစ္ဆတိ– ပြန်လာနေ၏။ အဿ– ထိုကိုရင်၏။ အန္တရာယမ္ပိ– (မဂ်ဖိုလ်၏) အန္တရာယ်ကိုလည်း။ ကရေယျ–ပြုရာ၏။ ဒွါရကောဋ္ဌကေ– တံခါးမုခ်၌။ အာရက္ခံ– အစောင့်အရှောက်ကို။ ဂဟေတွာ– ၍။ နိသီဒိဿာမိ– အံ့။ အထ– ၌။ နံ– ထိုသာရိပုတြာကို။ ပဥှံ– ပြဿနာကို။ ပုစ္ဆိဿာမိ– အံ့။ တသ္မိံ– ထိုသာရိပုတြာသည်။ ပေဥှ– ကို။ ဝိဿဇ္ဇိယမာနေ– ဖြေဆို အပ်သော်။ သာမဏေရော– သည်။ ပဋိသမ္ဘိဒါဟိ– တို့နှင့်။ သဟ– ကွ။ အရဟတ္တံ– သို့။ ပါပုဏိဿတိ– လိမ့်မည်။” ဣတိ– ဤသို့ အကြံဖြစ်တော်မူပြီ။ တတော– ထိုမှ နောက်၌။ ဂန္တွာ– ကြွတော်မူ၍။ ဒွါရကောဋ္ဌကေ– ၌။ ဌတွာ– မူ၍။ သမ္ပတ္တံ– ရောက် လာသော။ ထေရံ– သာရိပုတြာထေရ်ကို။ စတ္တာရော– ၄မျိုးကုန်သော။ ပေဥှ– တို့ကို။ ပုစ္ဆိ– မူပြီ။ ပုဋ္ဌံ ပုဋ္ဌံ– မေးအပ်, မေးအပ်သော။ ပဥှံ– ကို။ ဝိဿဇ္ဇေသိ– ပြီ။
တကြ– ထို“စတ္တာရော ပဉှေ ပုစ္ဆိ၊ ပုဋ္ဌံ ပုဋ္ဌံ ပဉှံ ဝိဿဇ္ဇေသိ”ဟူသော စကား ရပ်၌။ ဣဒံ– ဤဆိုအပ်လတ္တံ့ကား။ ပုစ္ဆာဝိဿဇ္ဇနံ– အမေး, အဖြေတည်း။ ကိရ– ချဲ့ဥုးအံ့။ သတ္ထာ– သည်။ နံ– ထိုသာရိပုတြာထေရ်ကို။ အာဟ– မူပြီ။ (ကိံ)၊ “သာရိပုတ္တ– တြာ! တေ– သည်။ ကိံ– ဘာကို။ လဒ္ဓံ– ရအပ်သနည်း?” ဣတိ– မူပြီ။ ဘန္တေ! အာဟာရော– ကို၊ (လဒ္ဓေါ– အပ်ပါပြီ)၊ ဣတိ– ပြီ။ သာရိပုတ္တ! အာဟာရော နာမ– အာဟာရမည်သည်။ ကိံ– ကို။ အာဟရတိ– ဆောင်သနည်း? ဣတိ– ပြီ။ ဘန္တေ! ဝေဒနံ– ဝေဒနာကို၊ (အာဟရတိ– ၏၊) ဣတိ– ပြီ။ သာရိပုတ္တ! ဝေဒနာ– သည်။ ကိံ– ကို။ အာဟရတိ– နည်း? ဣတိ– ပြီ။ ဘန္တေ! ရူပံ– ရုပ်ကို၊ (အာဟရတိ)၊ ဣတိ– ပြီ။ သာရိပုတ္တ! ရူပံ ပန– ရုပ်သည်ကား။ ကိံ– ကို။ အာဟရတိ– နည်း? ဣတိ– ပြီ။ ဘန္တေ! ဖဿံ– ဖဿကို၊ (အာဟရတိ)၊ ဣတိ– ပြီ။ တတြ– ထိုအမေးအဖြေစကား ရပ်၌။ အယံ– ဤဆိုအပ်လတ္တံ့ကား။ အဓိပ္ပာယော– အဓိပ္ပာယ်တည်း။ ဟိ– ချဲ့။ ဇိဃစ္ဆိတေန– ဖြစ်သော ဆာလောင်ခြင်းရှိသူသည်။ ဝါ– ဆာလောင်မွတ်သိပ်သူ သည်။ ပရိဘုတ္တော– စားအပ်သော။ အာဟာရော– သည်။ တဿ– ထိုသူ၏။ ခုဒ္ဒံ–ဆာလောင်ခြင်းကို။ ပရိဟရိတွာ– ပယ်ရှား၍။ သုခံ– သုခဖြစ်သော။ ဝေဒနံ– ကို၊
...[စာမျက်နှာ- ၁၀၃]...
အာဟရတိ– ၏။ အာဟာရပရိဘောဂေန– အာဟာရကို စားသုံးရခြင်းကြောင့်။ သုခိတဿ– ဖြစ်သောချမ်းသာခြင်းရှိသူ၏။ ဝါ– ချမ်းသာသူ၏။ သုခါယ– သုခဖြစ် သော။ ဝေဒနာယ– သည်။ ဥပ္ပဇ္ဇမာနာယ– ဖြစ်လသော်။ သရီရေ– ကိုယ်၌။ ဝဏ္ဏသမ္ပတ္တိ– အဆင်း၏ ပြည့်စုံခြင်းသည်။ ဟောတိ– ၏။ ဧဝံ– ဤသို့။ ဝေဒနာ– သည်။ ရူပံ– ကို။ အာဟရတိ– ၏။ ပန– အဖို့တစ်ပါးကား။ သုခိတော– ဖြစ်သောချမ်းသာ ခြင်းရှိသူသည်။ ဝါ– ချမ်းသာသူသည်။ အာဟာရဇရူပဝသေန– အာဟာရဇရုပ်၏ အစွမ်းကြောင့်၊ (အာဟာရကြောင့် ဖြစ်သောရုပ်၏အစွမ်းကြောင့်)၊ ဥပ္ပန္နသုခသောမနဿော– ဖြစ်သောသုခသောမနဿရှိသည်၊ (ဟုတွာ)၊ “ဣဒါနိ– ၌။ မေ– ၏။ ဝါ– မှာ။ အဿာဒေါ– သာယာအပ်သော သုခသောမနဿသည်။ ဇာတော–ဖြစ်ပြီ။” ဣတိ– ဤသို့ ကြံ၍။ နိပဇ္ဇန္တော ဝါ– အိပ်သော်လည်းကောင်း။ နိသီဒန္တော ဝါ– ထိုင်သော်လည်းကောင်း။ သုခသမ္ဖဿံ– သုခသမ္ဖဿကို။ ဝါ– ချမ်းသာသော အတွေ့အထိကို။ ပဋိလဘတိ– ရ၏။ ဣတိ– ဤကားအဓိပ္ပာယ်တည်း။
ဧဝံ– သို့။ စတူသု– ၄မျိုးကုန်သော။ ဣမေသု ပေဥှသု– ဤပြဿနာတို့ကို။ ဝိဿဇ္ဇိတေသု– ဖြေဆိုအပ်ပြီးကုန်လသော်။ သာမဏေရော– သည်။ ပဋိသမ္ဘိဒါဟိ– တို့နှင့်။ သဟ– ကွ။ အရဟတ္တံ– သို့။ ပတ္တော– ပြီ။ သတ္ထာပိ– သည်လည်း။ ထေရံ– ကို။ အာဟ– ပြီ။ (ကိံ)၊ “သာရိပုတ္တ– တြာ! ဂစ္ဆ– လော။ တဝ– ၏။ ဘတ္တံ– ကို။ သာမဏေရဿ– အား။ ဒေဟိ– လော။” ဣတိ– မူပြီ။ ထေရော– သည်။ ဂန္တွာ– ၍။ ဒွါရံ– ကို။ အာကောဋေသိ– ခေါက်ပြီ။ သာမဏေရော– သည်။ နိက္ခမိတွာ– ထွက်၍။ ထေရဿ– ၏။ ဟတ္ထတော– မှ။ ပတ္တံ– ကို။ ဂဟေတွာ– ၍။ ဧကမန္တံ၊ ဌပေတွာ– ထား၍။ တာလဝဏ္ဋေန– ထန်းရွက်ယပ်ဖြင့်။ ထေရံ– ကို။ ဗီဇိ– ယပ်ခတ်ပြီ။ အထ– ၌။ နံ– ထိုကိုရင်ပဏ္ဍိတကို။ ထေရော– သာရိပုတြာထေရ်သည်။ အာဟ– ပြီ။ (ကိံ)၊ “သာမဏေရ– ကိုရင်! ဘတ္တကိစ္စံ– ဆွမ်းစားခြင်းကိစ္စကို။ ကရောဟိ– လော။” ဣတိ– မူပြီ။ ဘန္တေ! တုမှေ ပန– အရှင်ဘုရားတို့သည်လည်း၊ [ပနသဒ္ဒါ အပိသဒ္ဒါ၏အနက် (သမ္ပိဏ္ဍနအနက်) ကြံ၊] (ကရောထ– မူပါကုန်၊) ဣတိ– လျှောက်ပြီ။ မယာ– သည်။ ဘတ္တကိစ္စံ– ကို။ ကတံ– အပ်ပြီ။ တွံ– သည်။ ကရောဟိ– လော။ ဣတိ– ပြီ။ သတ္တဝဿိကဒါရကော– ၇နှစ်အရွယ်ရှိသောကလေးသည်။ ပဗ္ဗဇိတွာ– ရှင်ပြုပြီး၍၊
...[စာမျက်နှာ- ၁၀၄]...
အဋ္ဌမေ– ၈ရက်မြောက်ဖြစ်သော။ ဒိဝသေ– ၌။ တံ ခဏံ– ထိုခဏ၌။ ဝိကသိတပဒုမုပ္ပလသဒိသော– ပွင့်သောပဒုမ္မာကြာပန်း, ကြာညိုပန်းတို့နှင့် တူသည်၊ (ဟုတွာ)၊ အရဟတ္တံ– သို့။ ပတ္တော– ပြီ။ ပန– ဆက်။ ပစ္စဝေက္ခိတဋ္ဌာနံ– အဖန်ဖန် ဉာဏ်ဖြင့် သက်ဝင်ရှုဆင်ခြင်အပ်သောအရာကို။ ပစ္စဝေက္ခန္တော– အဖန်ဖန် ဉာဏ်ဖြင့်သက်ဝင် ရှုဆင်ခြင်လျက်။ [ပတိ– အဖန်ဖန်+အဝ– ဉာဏ်ဖြင့် သက်ဝင်၍ +ဣက္ခန္တော– ရှုဆင်ခြင်လျက်၊] နိသီဒိတွာ– ၍။ ဘတ္တကိစ္စံ– ကို။ အကာသိ– ပြီ။ တေန– ထိုကိုရင်ပဏ္ဍိတသည်။ ပတ္တံ– ကို။ ဓောဝိတွာ– ဆေး၍။ ပဋိသာမိတကာလေ– သိမ်းဆည်းအပ်ပြီးရာအခါ၌။ စန္ဒဒေဝပုတ္တော– လနတ်သားသည်။ စန္ဒမဏ္ဍလံ– လဝန်းကို။ ဝိဿဇ္ဇေသိ– လွှတ်ပြီ။ သူရိယဒေဝပုတ္တော– နေနတ်သားသည်။ သူရိယမဏ္ဍလံ– နေဝန်းကို၊ (ဝိဿဇ္ဇေသိ– ပြီ)၊ စတ္တာရော– ကုန်သော။ မဟာရာဇာနော– တို့သည်။ စတုဒ္ဒိသံ စတုဒ္ဒိသံ စတုဒ္ဒိသံ– အရပ်လေးမျက်နှာ၌။ အာရက္ခံ– အစောင့်အရှောက်ကို။ ဝိဿဇ္ဇေသုံ– လွှတ်ကုန်ပြီ။ ဒေဝရာဇာ– နတ်တို့၏ မင်းဖြစ်သော။ သက္ကော– သည်။ အာဝိဉ္ဆနကေ– တံခါးရွက်ကို ဆွဲငင်ကြောင်းကြိုးရှိရာအရပ်၌။ ဝါ– ကြိုးကိုဆွဲရာ အရပ်၌။ အာရက္ခံ– ကို။ ဝိဿဇ္ဇေသိ– ပြီ။ သူရိယော– သည်။ မဇ္ဈဋ္ဌာနတော– မွန်း တည့်ရာ အလယ်အရပ်မှ။ ဂလိတွာ– လျှောကျ၍။ ဝါ– ရွေ့လျော၍။ ဂတော–သွားပြီ။
ဘိက္ခူ– တို့သည်။ ဥဇ္ဈာယိံသု– ကဲ့ရဲ့ကုန်ပြီ။ (ကိံ)၊ “ဆာယာ– အရိပ်သည်။ အဓိကပ္ပမာဏာ– ပိုလွန်သော အတိုင်းအရှည်ရှိသည်။ ဇာတာ– ပြီ။ သူရိယော–နေသည်။ မဇ္ဈဋ္ဌာနတော– မွန်းတည့်ရာအလယ်အရပ်မှ။ ဂလိတွာ– လျှောကျ၍။ ဝါ– ရွေ့လျော၍။ ဂတော– သွားပြီ။ သာမဏေရေန စ– ကိုရင်သည်လည်း။ ဣဒါနေဝ– ၌ပင်။ ဘုတ္တံ– ဆွမ်းစားအပ်ပြီ။ ဧတံ– ဤသို့ ဖြစ်ခြင်းသည်။ ကိံ နုခေါ–အဘယ်နည်း၊ (ဘယ့်နှယ်ဟာလဲ?)” ဣတိ– ဤသို့ ကဲ့ရဲ့ကြကုန်ပြီ။ သတ္ထာ– သည်။ တံ ပဝတ္တိံ– ထိုဖြစ်ပုံကို။ ဉတွာ– ၍။ အာဂန္တွာ– ကြွလာတော်မူ၍။ ပုစ္ဆိ– ပြီ၊
စတုဒ္ဒိသံ။ ။ စတဿော+ဒိသာ စတုဒ္ဒိသံ၊ [စတု+ဒိသာ၊ သရော ရဿော နပုံ သကေဖြင့် သမာသ်အဆုံးအာကို အရဿပြု၊ -ရူ- ၁၉၁၊] သတ္တမီအနက်၌ ဒုတိယာ သက်ပါ။ [စတုဒ္ဒိသန္တိ ဘုမ္မတ္ထေ ဥပယောဂဝစနံ၊ -ဒီဋီ- ၃, ၁၄၇။]
...[စာမျက်နှာ- ၁၀၅]...
(ကိံ)၊ “ဘိက္ခဝေ– တို့! ကိံ– အဘယ်စကားကို။ ကထေထ– ပြောနေကြသနည်း?” ဣတိ– မူပြီ။ ဘန္တေ! ဣဒံ နာမ– ဤမည်သော စကားကို၊ (ကထေမ– ပြောနေပါ ကုန်၏)၊ ဣတိ– ပြီ။ “ဘိက္ခဝေ– တို့! အာမ– အိမ်း။ ပုညဝတော– ဘုန်းကံရှိသူ၏။ သမဏဓမ္မံ– ကို။ ကရဏကာလေ– ပြုကျင့်ရာအခါ၌။ စန္ဒဒေဝပုတ္တော– သည်။ စန္ဒမဏ္ဍလံ– ကို။ အာကဍ္ဎိတွာ– ဆွဲငင်၍။ ဂဏှိ– ယူပြီ။ သူရိယဒေဝပုတ္တော– သည်။ သူရိယမဏ္ဍလံ– ကို။ အာကဍ္ဎိတွာ– ၍။ ဂဏှိ– ပြီ။ စတ္တာရော– ကုန်သော။ မဟာရာဇာနော– တို့သည်။ ဝိဟာရောပဝနေ– ကျောင်းတိုက်၏ ဥယျာဉ်၌။ စတုဒ္ဒိသံ– ၌။ အာရက္ခံ– ကို။ ဂဏှိံသု– ကုန်ပြီ။ ဒေဝရာဇာ– သော။ သက္ကော– သည်။ အာဝိဉ္ဆနကေ– ၌။ အာရက္ခံ– ကို။ ဂဏှိ– ပြီ။ အဟမ္ပိ– သည်လည်း၊] ဗုဒ္ဓေါ– သည်။ အမှိ– ၏။ ဣတိ– ဤသို့ တွေး၍။ အပ္ပောဿုက္ကော– အားထုတ်သူ၏အဖြစ်မရှိသည်။ ဝါ– ကြောင့်ကြမရှိသည်၊ (ဟုတွာ)၊ နိသီဒိတုံ– ခြင်းငှာ။ နာလတ္ထံ (န+အလတ္ထံ)– မရခဲ့။ ဂန္တွာ၊ ဒွါရကောဋ္ဌကေ– ၌။ မမ– ၏။ ပုတ္တဿ– ၏။ အာရက္ခံ– ကို။ အဂ္ဂဟေသိံ–ခဲ့ပြီ။ မာတိကာယ– ရေမြောင်းဖြင့်။ ဥဒကံ– ကို။ ဟရန္တေ– ဆောင်နေကုန်သော။ နေတ္တိကေ စ– လယ်သမားတို့ကိုလည်းကောင်း။ ဥသုံ– မြားကို။ ဥဇုံ– ဖြောင့်အောင်။ ကရောန္တေ– ပြုနေကုန်သော။ ဥသုကာရေ စ– မြားလုပ်သမားတို့ကိုလည်းကောင်း။ ဒါရူနိ– သစ်သားတို့ကို။ တစ္ဆန္တေ– ရွေနေကုန်သော။ တစ္ဆကေ စ– လက်သမားတို့
အပ္ပောဿုက္ကော။ ။ ဥဋ္ဌာနံ သုဋ္ဌု ကာယတီတိ ဥဿုကော၊ [ဥ+သု+ကာ+အ၊- ဓာန်ဋီ- ၇၂၇၊] ဥဿဝတီတိ (အားထုတ်တတ်သောကြောင့်) ဥဿုကော၊ [ဥ+သု+ကွိ၊ သူ၌ ရဿပြု, သွတ္ထ၌ ကသက်၊- ထောမ၊ ဝိပိဓာန်။] ဥဿုကဿ+ဘာဝေါ ဥဿုက္ကံ-အားထုတ်သူ၏ ဖြစ်ကြောင်းဖြစ်ရာ အားထုတ်ခြင်းလုံ့လ၊ နတ္ထိ+ဥဿုက္ကံ ယဿာတိ အပ္ပောဿုက္ကော- အားထုတ်သူ၏အဖြစ်မရှိသူ။ [အပ္ပ+ဥဿုက္က၊ အပ္ပဟရိတေကဲ့သို့ အပ္ပသဒ္ဒါ အဘာဝအနက်(မဟာဘာ- ၁, ၄၃)။]
ဇာဋီသစ်- ၁, ၂၂၉။ ။ ထို၌ အပ္ပသဒ္ဒါ ဝိဂတအနက်ဟော ယူ၏၊ “ဝိဂတံ+ဥဿုက္ကံ ယဿာတိ အပ္ပောဿုက္ကော- ကင်းသော အားထုတ်သူ၏ အဖြစ်ရှိသူ၊ ဝါ- အားထုတ် ခြင်းကင်းသူ၊ (ကြောင့်ကြကင်းသူ)”ဟုပြု၊ (တစ်နည်း) “အပ+ဥဿုက”ဟု ခွဲ၍ ဝါစာ သိလိဋ္ဌအကျိုးငှာ ပဒွေဘော်လာ၊ အပဒါနံ၌ကဲ့သို့ အပသဒ္ဒါ အပဂတအနက်ဟုလည်း ဆို၏၊ “အပဂတံ+ဥဿုက္ကံ ယဿာတိ အပ္ပောဿုက္ကော- ကင်းသော အားထုတ်သူ၏ အဖြစ်ရှိသူ၊ ဝါ- အားထုတ်ခြင်းကင်းသူ၊ (ကြောင့်ကြကင်းသူ)”ဟု ပြုပါ။
...[စာမျက်နှာ- ၁၀၆]...
ကိုလည်းကောင်း။ ဒိသွာ– ၍။ ဧတ္တကံ– သော။ အာရမ္မဏံ– အာရုံကို။ ဂဟေတွာ– ၍။ ပဏ္ဍိတာ– တို့သည်။ အတ္တာနံ– မိမိစိတ်ကို။ ဒမေတွာ– ဆုံးမ၍။ အရဟတ္တံ– ကို။ ဂဏှန္တိယေဝ– ယူကုန်သည်သာ။” ဣတိ– သို့။ ဝတွာ– မူ၍။ အနုသန္ဓိံ– ကို။ ဃဋေတွာ– ၍။ ဓမ္မံ– ကို။ ဒေသေန္တော– သော်။ ဣမံ ဂါထံ အာဟ၊ (ကိံ)၊ “ဥဒကံ ဟိ၊ ပေ၊ ဒမယန္တိ ပဏ္ဍိတာ”တိ– ဟူ၍၊ (အာဟ)
ဥဒကံ ဟိ နယန္တိ နေတ္တိကာ, ဥသုကာရာ နမယန္တိ တေဇနံ၊ ဒါရုံ နမယန္တိ တစ္ဆကာ, အတ္တာနံ ဒမယန္တိ ပဏ္ဍိတာ
နေတ္တိကာ– ရေကိုဆောင်ငြား, လယ်သမားတို့သည်။ ဥဒကံ– ရေကို၊ [ပဓာန ကံ၊] (ဣစ္ဆိတိစ္ဆိတဋ္ဌာနံ– အလိုရှိအပ် အလိုရှိအပ်သော အရပ်သို့၊) [အပ္ပဓာနကံ၊] နယန္တိ– ဆောင်ကုန်၏။ ဥသုကာရာ– မြားကို ပြုလုပ်သူတို့သည်။ တေဇနံ– ကောက် သော မြားကို။ နမယန္တိ– ဖြောင့်အောင် ညွတ်စေကုန်၏၊ (ဖြောင့်အောင် ပြုလုပ် ကုန်၏)၊ တစ္ဆကာ– လက်သမားတို့သည်။ ဒါရုံ– သစ်သားကို။ နမယန္တိ– ဖြောင့် အောင် ကွေးအောင် ညွတ်စေကုန်၏၊ (ဖြောင့်အောင် ကွေးအောင် ပြုလုပ်ကုန် ၏)၊ ပဏ္ဍိတာ– ပညာရှိတို့သည်။ အတ္တာနံ– မိမိစိတ်ကို။ ဒမယန္တိ– (မဂ်ဖိုလ်၈ထွေ, ဖြစ်ပေါ်စေလျက်) ယဉ်ကျေးစေကုန်၏၊ (ဆုံးမကုန်၏)
ဥဒကံ ဟိ။ ။ “ဥဒကံ ဟီ ဥဒကံ ဟီ ဥဒကံ ဟီတိ ဟိသဒ္ဒေါ နိပါတမတ္တံ(ထေရ. ဋ္ဌ- ၁, ၉၀)”ဟူသော အဖွင့်အတိုင်း ဟိကို အနက်မဲ့ယူပေးခဲ့သည်၊ ပဋိဂံ- ၆၂၌ ဟိကို ဟေတုအနက်, ဥပမာ အနက်ဟု ၂နည်းဆို၏၊ ဟေတုအနက်ဟောယူလျှင် “ဟိ (ယသ္မာ)- ကြောင့်၊ နေတ္တိကာ- တို့သည်၊ ပေ၊ ဒါရုံ နမယန္တိ- ကုန်၏၊ (တသ္မာ- ကြောင့်၊) ပဏ္ဍိတာ- တို့သည်၊ အတ္တာနံ– ကို၊ ဒမယန္တိ”ဟု ပေးပါ။
ဥပမာအနက်။ ။ ဥပမာအနက်ဟောယူလျှင် “နေတ္တိကာ- တို့သည်၊...နယန္တိ ဟိ (ယထာ)- ဆောင်သကဲ့သို့လည်းကောင်း၊ ဥသုကာရာ...နမယန္တိ ဟိ (ယထာ)- သကဲ့သို့ လည်းကောင်း၊ တစ္ဆကာ...နမယန္တိ ဟိ (ယထာ)- သကဲ့သို့လည်းကောင်း၊ (ဧဝံ- တူ၊) ပဏ္ဍိတာ အတ္တာနံ ဒမယန္တိ”ဟု ပေးပါ။
အတ္တာနံ။ ။ “စိတ္တေ ကာယေ သဘာေဝ စ”စသော အတ္တသဒ္ဒါ၏ အနက်တို့တွင် ဤ၌ အတ္တသဒ္ဒါ စိတ်ဟူသော အနက်ကို ဟော၏။ [အတ္တာတိ စိတ္တံ၊ ယထာဟ “ဥဒကံ ဟိ နယန္တိ၊ ပေ၊ ဒမယန္တိ ပဏ္ဍိတာ”တိ၊- ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၄၁။]
...[စာမျက်နှာ- ၁၀၇]...
တတ္ထ– ထိုဂါထာ၌။ ဥဒကန္တိ– ကား။ ပထဝိယာ– မြေ၏။ ထလဋ္ဌာနံ– ကုန်းမြင့် အရပ်ကို။ ခဏိတွာ– တူး၍။ အာဝါဋဋ္ဌာနံ– တွင်းအရပ်ကို၊ (ချိုင့်ဝှမ်းအရပ်ကို)၊ ပူရေတွာ– ပြည့်စေ၍။ ဝါ– ဖြည့်၍။ မာတိကံ– ရေမြောင်းကို။ ကတွာ ဝါ– ပြုလုပ်၍ သော်လည်းကောင်း။ ရုက္ခဒေါဏိံ– သစ်သားဖြင့် ပြုအပ်သော ရေလှောင်စကျင်း (စည်ပိုင်း) ကို။ ဌပေတွာ ဝါ– ထား၍သော်လည်းကောင်း။ အတ္တနော– ၏။ ဣစ္ဆိတိစ္ဆိတဋ္ဌာနံ– အလိုရှိအပ် အလိုရှိအပ်သော အရပ်သို့။ ဥဒကံ– ကို၊ [နယန္တိ၌စပ်၊] (ဣစ္ဆိတိစ္ဆိတဋ္ဌာနံ– သို့။ ဥဒကံ– ကို၊) နေန္တိ– ဆောင်ကုန်၏။ ဣတိ– ထိုကြောင့်။ နေတ္တိကာ– နေတ္တိကမည်ကုန်၏။
ရုက္ခဒေါဏိံ။ ။ ဒေါဏိသဒ္ဒါ ကဋ္ဌမ္ဗုဝါဟနီ- ရေလှောင်စကျင်း, စည်ပိုင်းဟူသော အနက်, နာဝါ- သစ်လုံးထွင်းလှေဟူသော အနက်တို့ကို ဟော၏၊ “ဒဝတိ ဝဟတီတိ ဒေါဏိ၊ [ဒု+ဏိ၊ နဒါဒီဤပစ္စည်းသက်၍ “ဒေါဏီ”ဟုလည်း ရှိ၏၊(မောဂ်- ၇, ၆၁၊ ဓာန်နိသစ်- ၆၆၈၊ ဇာဋီသစ်- ၁, ၄၄၂၊] ရုက္ခေန+ကတာ+ဒေါဏိ ရုက္ခဒေါဏိ”ဟု ပြုပါ၊ ဇာဋီသစ်၌ “ဒေါဏီတိ ကဋ္ဌမ္ဗုဝါတိ နာဝါ၊ ဒဟတိ ဝဒတီတိ ဒေါဏိ”ဟု ရှိခြင်းမှာ ပါဌ်ပျက်တည်း၊ “ဒေါဏီတိ ကဋ္ဌမ္ဗုဝါဟနီ, နာဝါ၊ ဒဝတိ ဝဟတီတိ ဒေါဏိ” ဟု ပါဌ်မှန် ရှိရမည်၊ ဒေါဏိသဒ္ဒါ “တံလျှောက်”ဟူသော အနက်ကို မဟောသဖြင့် “ရုက္ခဒေါဏိံ- သစ်သားရေတံလျှောက်ကို”ဟု ပေးခြင်းကို စဉ်းစားပါ။
ဣစ္ဆိတိစ္ဆိတဋ္ဌာနံ။ ။ ဂါထာပါ နယန္တိ၌ နီဓာတ်သည် ဒွိကမ္မက(ကံ၂မျိုးရှိ)ဓာတ် တည်း၊ ထို၏ ကံသည် ပဓာနကံ, အပ္ပဓာနကံအားဖြင့် ၂မျိုးရှိရ၏၊ မရှိလျှင် ထည့်ပေး ရ၏၊ ဂါထာ၌ တိုက်ရိုက်ပါသော ဥဒကံကား ပဓာနကံတည်း၊ အပ္ပဓာနကံလိုနေသဖြင့် “ဣစ္ဆိတိစ္ဆိတဋ္ဌာနံ”ဟု ဖွင့်သည်၊ မ၊ဋီ၊၃၊၁၅၈၌ “နေတဗ္ဗဋ္ဌာနံ”ဟု ထည့်စေ၏၊ “ဣစ္ဆိတိစ္ဆိတဋ္ဌာနံ”၌ “ဣစ္ဆိတိစ္ဆိတကား ဝိစ္ဆာပုဒ်တည်း၊ ဝိစ္ဆာဘိက္ခညေသု ဒွေ(မောဂ်- ၁, ၅၁)သုတ်ဖြင့် ဣစ္ဆိတကို “ဣစ္ဆိတ+ဣစ္ဆိတ”ဟု ၂ပုဒ်ပြု၊ ဣစ္ဆိတိစ္ဆိတံ စ+တံ+ဌာနံ စာတိ ဣစ္ဆိတိစ္ဆိတဋ္ဌာနံ”ဟု ပြုပါ။
နေန္တိ။ ။ “ပထဝိယာ ထလဋ္ဌာနံ၊ ပေ ၊ဣစ္ဆိတိစ္ဆိတဋ္ဌာနံ ဥဒကံ”ဟူသော ပုဒ်များ အားလုံးကို အဓိကာရနည်းအရ နေန္တိ၌လည်း လိုက်ပေးရမည်၊ ထိုသို့လိုက်ပေးမှ အဓိပ္ပာယ်ပြည့်စုံသည်၊ မ၊ဋ္ဌ၊၃, ၂၃၆၊ ထေရ၊ဋ္ဌ၊၁၊၉၀၊ ထေရ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၃၃တို့၌ တိုက်ရိုက်ထည့်ဖွင့်၏၊ အထက်၌ မ၊ဋီ၊၃၊၁၅၈အတိုင်း “ဣစ္ဆိတိစ္ဆိတဋ္ဌာနံ ဥဒကံ” တို့ကိုသာ ယူပေးလိုက်သည်။
...[စာမျက်နှာ- ၁၀၈]...
တေဇနန္တိ– ကား။ ကဏ္ဍံ– မြားကို၊ [နမယန္တိ၌ စပ်၊] ဣဒံ– ဤအနက်အဓိပ္ပာယ် သည်။ ဝါ– ကို။ ဝုတ္တံ– ဆိုအပ်သည်၊ (ဆိုလိုသည်)၊ ဟောတိ၊ နေတ္တိကာ– ရေကို ဆောင်ငြား, လယ်သမားတို့သည်။ အတ္တနော– ၏။ ရုစိယာ– အလိုအားဖြင့်။ ဥဒကံ– ကို။ နယန္တိ– ကုန်၏။ ဥသုကာရာပိ– မြားလုပ်သူတို့သည်လည်း။ တာပေတွာ–
တေဇနန္တိ ကဏ္ဍံ။ ။ “ဝါဏော ကဏ္ဍမုသု ဒွီသု, ခုရပ္ပော တေဇနာသနံ(ဓာန်- ၃၈၉)”အရ တေဇနနှင့် ကဏ္ဍသည် မြားအနက်ဟောပရိယာယ်တည်း၊ မ၊ဋ္ဌ၊၃, ၂၃၆၌ ဤသို့ ဖွင့်သည့်အပြင် “တဉှိ ဣဿာသော တေဇံ ကရောတိ၊ ပရဉ္စ တဇ္ဇေတိ၊ တသ္မာ တေဇနန္တိ ဝုစ္စတိ”ဟု ဆက်၍ အကျယ်ဖွင့်သေး၏၊ ထိုတွင် “တေဇံ ကရောတိ” ဖြင့် “ဓာတ်နက်ကံထား, ဖွင့်တုံငြား, မှတ်သားကမ္မသာဓ်”နှင့်အညီ “တေဇံ”ဟု ဓာတ် နက်ကို ကံအဖြစ်ထား၍ ဖွင့်သောကြောင့် “တေဇီယတေတိ (လေးသမားသည် ထက် အောင် သွေးအပ်သောကြောင့်) တေဇနံ၊ [တိဇ- နိသာနေ+ယု၊]”ဟု ကမ္မသာဓ်ပြုရ ကြောင်းကို ပြသည်။
“ပရဉ္စ တဇ္ဇေတိ”ဖြင့် “တဇ္ဇေတိ ဧတေနာတိ တေဇနံ– ခြိမ်းခြောက်ကြောင်း မြား”ဟု ကရဏသာဓ်ပြုရကြောင်းကို ပြသည်၊ [တဇ္ဇ+ယု၊ ဇတစ်လုံး ချေ၊ တ၏။ အ– ကို ဧပြု၊] ချဲ့ပါဥုးမည်– “ပရံ တဇ္ဇေတိ”၌ ခြိမ်းခြောက်သူကား “ဣဿာသော”တည်း၊ မြားကား ခြိမ်းခြောက်ကြောင်းတည်း၊ ထိုကြောင့် ကရဏသာဓ်ပြုရသည်၊ သို့မဟုတ် “တဇ္ဇေတွာတိ...တာသေတွာ (သာရတ္ထ၊ ၃၊ ၄၂)၊ တဇ္ဇေတွာတိ...ဥဗ္ဗေဇေတွာ (ပါစိယော- ၄၃) ”အဖွင့်များကို ထောက်၍ “တဇ္ဇေတိ”ကို ကာရိတ်ရုပ်ကြံလျှင် “တဇ္ဇေတီတိ တေဇနံ– ခြိမ်းခြောက်စေတတ်, ကြောက်လန့်စေတတ်သောမြား”ဟု ဟေတုကတ္တု သာဓ်ပြု၊ ဟေတုကတ္တုသာဓ်ရလျှင် “ဟေတုကတ္တုသာဓန, ပြုလတ်က, ကရဏသာဓ် ရမြဲမှတ်”နှင့်အညီ ကရဏသာဓ်လည်း ပြုနိုင်သည်။
ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ။ “ဣဒံ ဝုတ္တံ, ဟောတိခံက, နေယျဝင်္က, ဂုဠှတ္ထကြောင့်, ထိုက်စွာဖြောင့်ပြ, ပိဏ္ဍတ္ထ(ရွှေ- ၃၄၄)”နှင့်အညီ “ဥဒကံ ဟိ နယန္တိ နေတ္တိကာ”စသော စကားတော်၌ တိမ်မြှုပ်နေသောအနက်ကို တစ်ပေါင်းတစ်စည်းတည်း ပေါင်း၍ ပိဏ္ဍတ္ထ (ဆိုလိုရင်းအနက်)ကို ပြလိုသောကြောင့် “ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ” စသည်ကို မိန့်သည်၊ ဆရာတို့ကား “ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ”ဝါကျကို သင်္ခေပဝါကျ, အနက်အဓိပ္ပာယ်ပေါ် လွင်အောင် ပြသောကြောင့် တပ္ပာကဋီကရဏဝါကျဟု ယူလိုတော်မူ၏။ (သီဘာ- ၁, ၁၇၂၊ ၁၃၅)
...[စာမျက်နှာ- ၁၀၉]...
ပူစေ၍။ ဝါ– မီးကင်၍။ တေဇနံ– ကောက်သောမြားကို။ နမယန္တိ– ဖြောင့်အောင် ညွတ်စေကုန်၏။ ဥသုံ– ကောက်သော မြားကို။ ဥဇုံ– ဖြောင့်အောင်။ ကရောန္တိ– ပြုကုန်၏။ တစ္ဆကာပိ– လက်သမားတို့သည်လည်း။ နေမိအာဒီနံ– အကွပ်တံကူ အစရှိသည်တို့၏။ အတ္ထာယ– ငှာ။ တစ္ဆန္တာ– ရွေကုန်လျက်။ ဒါရုံ– သစ်သားကို။ နမယန္တိ– ဖြောင့်အောင် ကွေးအောင် ညွတ်စေကုန်၏။ အတ္တနော– ၏။ ရုစိယာ–အားဖြင့်။ ဥဇုံ ဝါ– ဖြောင့်သည်ကိုသော်လည်းကောင်း။ ဝါ– ဖြောင့်အောင်သော် လည်းကောင်း။ ဝင်္ကံ ဝါ– ကောက်သည်ကိုသော်လည်းကောင်း။ ဝါ– ကောက် အောင်သော်လည်းကောင်း။ ကရောန္တိ– ကုန်၏။ ဧဝံ– သို့လျှင်။ ဧတ္တကံ– သော။ အာရမ္မဏံ– ကို။ ကတွာ၊ ပဏ္ဍိတာ– တို့သည်။ သောတာပတ္တိမဂ္ဂါဒီနိ– သောတာ ပတ္တိမဂ်အစရှိသည်တို့ကို။ ဥပ္ပာဒေန္တာ– ဖြစ်စေကုန်လျက်။ အတ္တာနံ– မိမိစိတ်ကို။ ဒမယန္တိ– ဆုံးမကုန်၏။ ပန– အထူးကား။ အရဟတ္တပ္ပတ္တာ– အရဟတ္တဖိုလ်သို့ ရောက်ကုန်သည်၊ (သမာနာ– ကုန်လသော်)၊ ဧကန္တဒန္တာ နာမ– ဧကန်ယဉ်ကျေး သူတို့မည်သည်။ ဟောန္တိ– ကုန်၏။ ဣတိ– ဂါထာဖွင့်အပြီးတည်း။ ဒေသနာဝသာနေ– ၌။ ဗဟူ– တို့သည်။ သောတာပတ္တိဖလာဒီနိ– တို့သို့။ ပါပုဏိံသု– ကုန်ပြီ။
ဣတိ– ပဏ္ဍိတသာမဏေရဝတ္ထုအပြီးတည်း။
ပဏ္ဍိတသာမဏေရဝတ္ထုဘာသာဋီကာပြီးပြီ။
၆-လကုဏ္ဍကဘဒ္ဒိယတ္ထေရဝတ္ထုဘာသာဋီကာ
သေလော ယထာတိ– ဟူသော။ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော လကုဏ္ဍကဘဒ္ဒိယတ္ထေရံ– လကုဏ္ဍကဘဒ္ဒိယထေရ်ကို။ အာရဗ္ဘ– ၍။ ကထေသိ– ပြီ။ ကိရ– ချဲ့။ ပုထုဇ္ဇနာ– ပုထုဇဉ်ဖြစ်ကုန်သော။ သာမဏေရာဒယော– ကိုရင်အစရှိသူတို့သည်။ ထေရံ– လကုဏ္ဍကဘဒ္ဒိယထေရ်ကို။ ဒိသွာ– မြင်၍။ သီသေပိ– ဦးခေါင်း၌လည်းကောင်း။ ဝါ– ကိုလည်းကောင်း။ ကဏ္ဏေသုပိ– နားရွက် တို့၌လည်းကောင်း။ ဝါ– တို့ကိုလည်းကောင်း။ နာသာယပိ– နှာခေါင်း၌လည်းကောင်း။ ဝါ– ကိုလည်းကောင်း။ ဂဟေတွာ– ကိုင်၍။ “စူဠပိတ– ဘထွေး! သာသနသ္မိံ– ၌။ န ဥက္ကဏ္ဌသိ ကိံ– မပျင်းဘူးလော? အဘိရမသိ (ကိံ)– မွေ့လျော်
...[စာမျက်နှာ- ၁၁၀]...
သလော?” ဣတိ– သို့။ ဝဒန္တိ– ကုန်၏။ ထေရော– သည်။ တေသု– ထိုကိုရင်အစ ရှိသူတို့၌။ နေဝ ကုဇ္ဈတိ– စိတ်မဆိုး။ န ဒုဿတိ– မပြစ်မှား။ ဓမ္မသဘာယံ– ၌။ ကထံ– ကို။ သမုဋ္ဌာပေသုံ– ကုန်ပြီ။ (ကိံ) “အာဝုသော– တို့? ပဿထ– ကြည့် ကြလော။ လကုဏ္ဍကဘဒ္ဒိယတ္ထေရံ– ကို။ ဒိသွာ၊ သာမဏေရာဒယော– တို့သည်။ ဧဝဉ္စ ဧဝဉ္စ– ဤသို့လည်း ဤသို့လည်း။ ဝိဟေဌေန္တိ– ညှဉ်းဆဲကုန်၏။ သော– ထို လကုဏ္ဍကဘဒ္ဒိယထေရ်သည်။ တေသု– ထိုကိုရင်အစရှိသူတို့၌။ နေဝ ကုဇ္ဈတိ– စိတ်မဆိုး။ န ဒုဿတိ– မပြစ်မှား။” ဣတိ– ဤသို့ ဖြစ်စေကုန်ပြီ။ သတ္ထာ– သည်။ အာဂန္တွာ– ၍။ “ဘိက္ခဝေ– တို့! ကိံ– အဘယ်စကားကို။ ကထေထ– ပြောနေကုန် သနည်း။” ဣတိ– သို့။ ပုစ္ဆိတွာ– ၍။ “ဘန္တေ– ရား! ဣဒံ နာမ– ဤမည်သောစကားကို၊ (ကထေမ– ပါကုန်၏၊)” ဣတိ– သို့။ ဝုတ္တေ– အပ်သော်။ “ဘိက္ခဝေ– တို့! အာမ–အိမ်း။ ခီဏာသဝါ နာမ– ကုန်ပြီးသော အာသဝေါရှိသူတို့မည်သည်။ ဝါ– ရဟန္တာ တို့မည်သည်။ နေဝ ကုဇ္ဈန္တိ– စိတ်မဆိုးကုန်။ န ဒုဿန္တိ– မပြစ်မှားကုန်။ ဟိ– မှန်။ ဧတေ– ဤရဟန္တာတို့သည်။ ဃနသေလသဒိသာ– တစ်ခဲနက်သော ကျောက် တောင်နှင့် တူကုန်သည်၊ (ဟုတွာ)၊ အစလာ– မလှုပ်ရှားကုန်။ အကမ္ပိယာ– မတုန် လှုပ်ကုန်။” ဣတိ– သို့။ ဝတွာ– မူပြီး၍။ အနုသန္ဓိံ– ကို။ ဃဋေတွာ– ၍။ ဓမ္မံ– ကို။ ဒေသေန္တော– သော်။ ဣမံ ဂါထံ– ကို။ အာဟ– ပြီ။ (ကိံ)။” သေလော၊ ပေ၊ ပဏ္ဍိတာတိ– ၍၊ (အာဟ)
သေလော ယထာ ဧကဃနော, ဝါတေန န သမီရတိ၊ ဧဝံ နိန္ဒာပသံသာသု, န သမိဉ္ဇန္တိ ပဏ္ဍိတာ
ဧကဃနော– တစ်ခဲနက်သော။ သေလော– ကျောက်တောင်သည်။ ဝါတေန– လေကြောင့်။ န သမီရတိ ယထာ– မတုန်လှုပ်သကဲ့သို့၊ (ဧဝံ– တူ၊) ပဏ္ဍိတာ–ပညာရှိတို့သည်။ နိန္ဒာပသံသာသု– ကဲ့ရဲ့ခြင်း, ချီးမွမ်းခြင်းတို့ကြောင့်။ ဝါ– လောကဓံ ၈-ပါးတို့ကြောင့်၊ (တစ်နည်း) နိန္ဒာပသံသာသု– တို့သည်၊ (အဇ္ဈောတ္ထရန္တေသု–
ဝါတေန။ ။ ဝါတေနာတိ ဝါတဟေတု(ဝိသုဒ္ဓိ၊ဋီ၊၁၊၁၉)”ဟု ဖွင့်သောကြောင့် ဟိတ်အနက် တတိယာသက်၊ “ဝါတေန- ဖြင့်”ဟု ပေးခြင်းကား အဖွင့်နှင့် မညီပါ၊ “ဝါယတိ ဂစ္ဆတိ, ဝါယတိ ပုပ္ဖာဒီနံ ဂန္ဓော ယေနာတိ ဝါ ဝါတော၊ [ဝါ+တ၊- ဓာန်ဋီ- ၃၇၊] ဝါတယတိ ဂစ္ဆတိ, သုခါပေတိ ဝါတိ ဝါတော၊ [ဝါတ+အ၊- ဓာတွတ္ထ]”ဟုပြု။
...[စာမျက်နှာ- ၁၁၁]...
လွှမ်းမိုးကုန်လသော်၊) န သမိဉ္ဇန္တိ– မတုန်လှုပ်ကုန်။
တတ္ထ– ထိုဂါထာ၌။ နိန္ဒာပသံသာသူတိ– ကား။ ဣဓ– ဤဂါထာ၌။ ဒွေ– ၂-ပါး ကုန်သော။ လောကဓမ္မာ– လောကဓံတို့ကို။ ကိဉ္စာပိ ဝုတ္တာ– အကယ်၍ကား ဟော တော်မူအပ်ပါကုန်၏။ ပန– ထိုသို့ပင် ဟောတော်မူအပ်ပါကုန်သော်လည်း။ အတ္ထော– ကို။ အဋ္ဌန္နမ္ပိ– ၈-ပါးသောလောကဓံတို့၏လည်း။ ဝသေန– အစွမ်းဖြင့်။ ဝေဒိတဗ္ဗော– သိထိုက်၏။ ဟိ– ချဲ့။ ဧကဃနော– တစ်ခဲနက်သော။ အသုသိရော–အခေါင်းမရှိသော။ သေလော– ကျောက်တောင်သည်၊ [သိလာယ နိဗ္ဗတ္တော သေ လော (ပါစိယော- ၂၀၀)၊ သိလာနံ+ရာသိ သေလော၊ သိလာ ပစုရာ+သန္တိ အသ္မိန္တိ ဝါ သေလော၊ -ဓာန်ဋီ-၆၀၅။] ပုရတ္ထိမာဒိဘေဒေန– အရှေ့အရပ်အစရှိသော အပြား ရှိသော။ ဝါတေန– လေကြောင့်။ န သမီရတိ န ဣဉ္ဇတိ န စလတိ ယထာ–မတုန်လှုပ်သကဲ့သို့။ ဧဝံ– ဤအတူ။ အဋ္ဌသု– ၈-ပါးကုန်သော။ လောကဓမ္မေသု– လောကဓံတို့သည်။ အဇ္ဈောတ္ထရန္တေသုပိ– လွှမ်းမိုးကုန်သော်လည်း။ ပဏ္ဍိတာ–
နိန္ဒာပသံသာသု။ ။ နိန္ဒနံ နိန္ဒာ- ကဲ့ရဲ့ခံရခြင်း၊ [နိဒိ+အ+အာ၊] ပသံသနံ ပသံသာ-ချီးမွမ်းခံရခြင်း၊ နိန္ဒာ စ+ပသံသာ စ နိန္ဒာပသံသာ၊ နိန္ဒာပသံသာသုအရ မုချအားဖြင့် နိန္ဒာ, ပသံသာဟူသော လောကဓံ၂ပါးကို ရသော်လည်း အစိတ်ဖြစ်သော နိန္ဒာ, ပသံသာ၏ အမည်ကို အပေါင်းဖြစ်သော လောကဓံ၈ပါး၌ တင်စားသော ဧကဒေသူ ပစာရ, ဥပလက္ခဏနည်းအားဖြင့် လောကဓံ၈ပါးလုံးကို ယူရသည်၊ ထိုကြောင့် “ကိဉ္စာပိ၊ ပေ၊ ဝေဒိတဗ္ဗော”ဟု မိန့်သည်။
လောကဓမ္မေသု အဇ္ဈောတ္ထရန္တေသုပိ။ ။ “အဋ္ဌသု လောကဓမ္မေသု အဇ္ဈောတ္ထရန္တေသုပိ”ကား “နိန္ဒာပသံသာသု”၏ အဖွင့်တည်း၊ “အဇ္ဈောတ္ထရန္တေသုပိ”ဟု လက္ခဏပုဒ်ထည့်၍ ဖွင့်သဖြင့် “နိန္ဒာပသံသာသု”ကို ဟိတ်အနက်, လက္ခဏဝန္တအနက် ၂မျိုးပေးနိုင်သည်၊ မှန်၏- လက္ခဏအနက်သည် နိမိတ်အနက်သဘောလည်း ရှိ၏။
[လက္ခဏနက်, နိမိတ်ထွက်, ၂ချက်သင့်ရာယူလေ (မာန်လည်- ၃)။ လက္ခဏပုဒ်, ထုတ်၍ အရာ, ရှိသည်မှာ, များစွာဟိတ်လည်း ဝင်သတည်း (ဘုရားကြီး-၆၆)။]
လောကဓံ၈ပါး။ ။ လောကဿ+ဓမ္မာ လောကဓမ္မာ- သတ္တဝါအပေါင်း၏ သဘော တံတွာ ဓမ္မတာတရား၊ “သတ္တဝါအပေါင်းအတွက် ဧကန်ဖြစ်နေမည့် သဘောတရား” ဟူလို၊ (အံ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၉၅၊ အံဋီ- ၃, ၂၀၆)၊ (တစ်နည်း) လောကေ+ဓမ္မာ လောကဓမ္မာ-
...[စာမျက်နှာ- ၁၁၂]...
တို့သည်။ န သမိဉ္ဇန္တိ– မတုန်လှုပ်ကုန်။ ပဋိဃဝသေန ဝါ– ဒေါသ၏ အစွမ်းဖြင့် လည်းကောင်း။ အနုနယဝသေန ဝါ– ရာဂ၏ အစွမ်းဖြင့်လည်းကောင်း။ န စလန္တိ န ကမ္ပန္တိ– မတုန်လှုပ်ကုန်၊ (ဣတိ– ဂါထာဖွင့်အပြီးတည်း)၊ ဒေသနာဝသာနေ– ၌။ ဗဟူ– တို့သည်။ သောတာပတ္တိဖလာဒီနိ– တို့သို့။ ပါပုဏိံသု– ကုန်ပြီ။ ဣတိ– လကုဏ္ဍကဘဒ္ဒိယတ္ထေရဝတ္ထုအပြီးတည်း။
လကုဏ္ဍကဘဒ္ဒိယတ္ထေရဝတ္ထုဘာသာဋီကာပြီးပြီ။
၇-ကာဏမာတုဝတ္ထုဘာသာဋီကာ
ယထာပိ ရဟဒေါတိ– ဟူသော။ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော၊ ကာဏမာတရံ– ကာဏာ၏ အမေကို။ အာရဗ္ဘ– ၍။ ကထေသိ– ပြီ။ ဝတ္ထု– ဝတ္ထုသည်။ ဝိနယေ– ဝိနည်းပါဠိတော်၌၊ (ပါစိတ္တိယပါဠိတော်၌)၊ အာဂတမေဝ– လာသည်သာ။ ပန– ဆက်။ တဒါ– ထိုအခါ၌။ ကာဏမာတရာ– ကာဏာ လောက၌ (ဖြစ်နေမည့်) သဘောတံထွာ ဓမ္မတာတရား၊ “လောကရှိနေသမျှ ဆုတ်ဖယ် ရှောင်သွားခြင်းမရှိဘဲ ဖြစ်နေမည့်သဘောတရား”ဟူလို၊ (ခုဒ္ဒက.ဋ္ဌ-၁၂၉၊ သုတ္တနိ.ဋ္ဌ-၂, ၃၄)၊ ထိုလောကဓမ္မ (လောကဓံ) များကား (၁) လာဘ– လာဘ်ရခြင်း, (၂) အလာဘ– လာဘ်မရခြင်း, (၃) ယသ– အခြံအရံပေါများခြင်း, (၄) အယသ– အခြံအရံ မရှိခြင်း, (၅) နိန္ဒာ– ကဲ့ရဲ့ခံရခြင်း, (၆) ပသံသာ– ချီးမွမ်းခံရခြင်း, (၇) သုခ– ချမ်းသာ ခြင်း, (၈) ဒုက္ခ– ဆင်းရဲခြင်းဟူသော ၈-ပါးတို့တည်း၊ လောက၌ နေသူမှန်သမျှ ဧကန် တွေ့ကြုံရသည့် သဘောများ ဖြစ်၏၊ ဘုရားသော်မှ မလွတ်ကင်းပါ။
ပဋိဃဝသေန အနုနယဝသေန။ ။ “န သမိဉ္ဇန္တိ- မတုံလှုပ်”ဟူရာ၌ အဆိုး လောကဓံတွေ့ကြုံလျှင် ဒေါသဖြင့် စိတ်လှုပ်ရှားမှုမရှိခြင်း, စိတ်ဆိုးမှုမရှိခြင်းကို ရည် ရွယ်၍ “ပဋိဃဝသေန ဝါ”ဟုလည်းကောင်း အကောင်းလောကဓံတွေ့ကြုံလျှင် ရာဂ ဖြင့် စိတ်လှုပ်ရှားမှုမရှိခြင်း, သာယာမှုမရှိခြင်းကို ရည်ရွယ်၍ “အနုနယဝသေန” ဟုလည်းကောင်း မိန့်သည်၊ “အသမ္ပိယာယနဝသေန အာရမ္မဏေ ပဋိဟညတီတိ ပဋိဃံ, ပဋိဃော(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၉၈)”နှင့်အညီ မချစ်မြတ်နိုးခြင်း၏အစွမ်းဖြင့် အာရုံ၌ ထိပါးပုတ်ခတ်တတ်သောကြောင့် ဒေါသသည် ပဋိဃမည်၏၊ “ပုနပ္ပုနံ သတ္တေ အာ- ရမ္မဏံ, တံ တံ ဘဝံ ဝါ နေတီတိ အနုနယော(မဏိ- ၁, ၃၄၇)”နှင့်အညီ သတ္တဝါတို့ကို အာရုံသို့ (ထိုထိုဘဝသို့) ဆောင်ပို့တတ်သောကြောင့် လောဘသည် အနုနယမည်၏။
...[စာမျက်နှာ- ၁၁၃]...
၏ အမေသည်။ အတုစ္ဆဟတ္ထံ– အချည်းနှီးမဟုတ်သော လက်ရှိသော။ ဝါ–လက်၌ လက်ဆောင်ပစ္စည်းပါရှိသော။ ဓီတရံ– သမီးကို၊ (တစ်နည်း) ဓီတရံ– ကို။ အတုစ္ဆဟတ္ထံ– အချည်းနှီးမဟုတ်သော လက်ရှိလျက်။ ဝါ– လက်၌ လက် ဆောင်ပစ္စည်းပါရှိလျက်။ ပတိကုလံ– လင့်အိမ်သို့။ ပေသေတုံ– စေလွှတ်ခြင်းငှာ။ ပူဝေသု– မုန့်တို့ကို။ ပက္ကေသု– ကြော်အပ်ကုန်လသော်။ စတုက္ခတ္တုံ– ၄ကြိမ်တိုင်တိုင်။ စတုန္နံ– ၄-ပါးကုန်သော။ ဘိက္ခူနံ– တို့အား။ ဒိန္နကာလေ– လှူဒါန်းပြီးရာအခါ၌။ သတ္ထာရာ– သည်။ တသ္မိံ ဝတ္ထုသ္မိံ– ထိုအကြောင်းဝတ္ထုကြောင့်၊ (တစ်နည်း) တသ္မိံ ဝတ္ထုသ္မိံ– ထိုအကြောင်းဝတ္ထုသည်၊ (ဥပ္ပန္နေ– ဖြစ်ပေါ်လသော်။ ဝါ– သောကြောင့်၊) [“ဣမသ္မိံ ဝတ္ထုသ္မိံ ဥပန္နမတ္တေ (ဝိ၊ ဋ္ဌ၊ ၃, ၈၆) ”အဖွင့်ကို ကြည့်၍ နောက်နည်းပေးသည်၊] သိက္ခာပဒေ– ကို။ ပညတ္တေ– ပညတ်တော်မူအပ်ပြီးသော်။ ကာဏာယ– ကာဏာ၏၊
အတုစ္ဆဟတ္ထံ။ ။ န+တုစ္ဆာ အတုစ္ဆာ၊ အတုစ္ဆာ+ဟတ္ထာ ဧတိဿာတိ အတုစ္ဆ- ဟတ္ထာ- အချည်းနှီးမဟုတ်သော လက်ရှိသောသမီး၊ ဤနည်းအလို ဓီတရံ၏ တုလျာ ဓိကရဏဝိသေသန, ပေသေတုံ၏ ကြိယာဝိသေသန ၂မျိုးရသည်၊ (တစ်နည်း) တုစ္ဆာ+ ဟတ္ထာ ဧတိဿာတိ တုစ္ဆဟတ္ထာ- အချည်းနှီးသော လက်ရှိသော သမီး၊ န+တုစ္ဆဟတ္ထာ အတုစ္ဆဟတ္ထာ- အချည်းနှီးသော လက်ရှိသည်မဟုတ်သောသမီး၊ ဤနည်းအလို ပေသေတုံ၏ ကြိယာဝိသေသနယူ၍ “ဓီတရံ- ကို၊ အတုစ္ဆဟတ္ထံ- အချည်းနှီးသော လက်ရှိ သည်မဟုတ်ဘဲ၊ ဝါ- လက်ဆောင်မပါ, ဗလာသက်သက် လက်ချည်းမဟုတ်ဘဲ၊ ပေသေတုံ- ငှာ”ဟု ပေးပါ။
တစ်နည်း။ ။ ကာဏမာတာသိက္ခာပုဒ်(ဝိ- ၂, ၁၀၆)၌ “ရိတ္တဟတ္ထံ ဂန္တုံ”ဟု ရှိ၍ “ရိတ္တာ+ဟတ္ထာ အသ္မိံ ဂမနေတိ ရိတ္တဟတ္ထံ- အချည်းနှီးသောလက်ရှိသော သွားခြင်း”ဟု ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃, ၈၆၌ ဆို၏၊ ဤအဆိုကို မှီး၍ “အတုစ္ဆာ+ဟတ္ထာ အသ္မိံ ဂမနေတိ အတုစ္ဆ- ဟတ္ထံ- အချည်းနှီးမဟုတ်သောလက်ရှိသော သွားခြင်း၊ (တစ်နည်း) တုစ္ဆာ+ဟတ္ထာ အသ္မိံ ဂမနေတိ တုစ္ဆဟတ္ထံ၊ န+တုစ္ဆဟတ္ထံ အတုစ္ဆဟတ္ထံ- အချည်းနှီးသော လက်ရှိ သောသွားခြင်းမဟုတ်”ဟု ပြုပါ၊ ဤနည်းအလို ပေသေတုံ၏ ကြိယာဝိသေသနအဖြစ် ယူ၍ “ဓီတရံ- ကို၊ အတုစ္ဆဟတ္ထံ- အချည်းနှီးမဟုတ်သော လက်ရှိသော သွားခြင်းဖြင့်၊ ဝါ- လက်၌ လက်ဆောင်ပစ္စည်း ပါရှိသော သွားခြင်းမျိုးဖြင့်၊ (တစ်နည်း) အတုစ္ဆဟတ္ထံ-အချည်းနှီးသော လက်ရှိသော သွားခြင်းမျိုးမဟုတ်ဘဲ၊ ဝါ- လက်၌ လက်ဆောင်ပစ္စည်း မပါရှိသော သွားခြင်းမျိုးမဟုတ်ဘဲ၊ ပေသေတုံ”ဟု ပေးပါ။
...[စာမျက်နှာ- ၁၁၄]...
သာမိကေန– လင်သည်။ အညာယ– အခြားသော။ ပဇာပတိယာ– မယားကို။ အာနီတာယ– ဆောင်အပ်သော်။ ကာဏာ– သည်။ တံ ပဝတ္တိံ– ထိုအကြောင်းကို။ သုတွာ– ၍။ “ဣမေဟိ– ဤရဟန်းတို့သည်။ မေ– ၏။ ဃရာဝါသော– အိမ်ဟူသောနေရာ ကို။ ဝါ– အိမ်ထောင်ကို။ နာသိတော– ဖျက်ဆီးအပ်ပြီ။” ဣတိ– ဤသို့ ပြော၍။ ဒိဋ္ဌဒိဋ္ဌေ– မြင်အပ်မြင်အပ်ကုန်သော။ ဘိက္ခူ– တို့ကို။ အက္ကောသတိ– ဆဲရေး၏။ ပရိဘာသတိ– ခြိမ်းခြောက်၏။ ဘိက္ခူ– တို့သည်။ တံ ဝီထိံ– ထိုလမ်းသို့။ ပဋိပဇ္ဇိတုံ–သွားခြင်းငှာ။ န ဝိသဟိံသု– မရဲဝံ့ကုန်။ သတ္ထာ– သည်။ တံ ပဝတ္တိံ– ကို။ ဉတွာ– ၍။ တတ္ထ– ထိုအရပ်သို့။ အဂမာသိ– ကြွတော်မူပြီ။ ကာဏမာတာ– သည်။ သတ္ထာရံ– ကို။ ဝန္ဒိတွာ– ၍။ ပညတ္တာသနေ– ခင်းထားအပ်သော နေရာ၌။ နိသီဒါပေတွာ– ထိုင်စေ၍။ ယာဂုခဇ္ဇကံ– ယာဂု,ခဲဖွယ်ကို။ အဒါသိ– ပြီ။ သတ္ထာ– သည်။ ကတပါတရာသော– ပြုတော်မူအပ်ပြီးသော နံနက်ဆွမ်းရှိသည်။ ဝါ– နံနက်ဆွမ်းဘုဉ်းပေး။
ဃရာဝါသော။ ။ ဃရံ ဧဝ+အာဝါသော, ဃရသင်္ခါတော အာဝါသော ဝါ ဃရာဝါသော- အိမ်တည်းဟူသောနေရာ၊ ဝါ- အိမ်ရာတည်ထောင် လူတို့ဘောင်၊(ကျော်နီဂံ- ၁၄၂)၊ ဃရေ+အာဝါသော ဃရာဝါသော- အိမ်၌နေခြင်း။ (မအူပါနိ- ၂, ၅၂၂)
ကာဏမာတာ။ ။ ပဿန္တေ ပဿန္တေ ဇနေ ရာဂေန ကာဏံ အန္ဓံ ကရောတီတိ ကာဏာ၊ “ကာဏကရဏ”ဟု ဆိုလိုလျက် ကရဏကိုချေ, သို့မဟုတ် “ကာဏဘာဝ- ကရဏ”ဟု ဆိုလိုလျက် ဘာဝကရဏကိုချေ၊(ဓမ္မဋီ- ၁၃၆၊ ပါစိတ်ဘာ- ၁, ၂၂၅)၊ (တစ်နည်း) ကဏန္တိ နိမိလန္တိ ရာဂေန ပုရိသာ ဧတာယာတိ ကာဏာ၊ [ကဏ- နိမီ လနေ+ဏ+အာ၊] ကာဏာယ+မာတာ ကာဏမာတာ- ကာဏာ၏ အမေ၊ [ကာဏာ+ မာတာ၊ ဏာ၌ ရဿပြု၊] ကာဏာကား အလွန်ချောမောလှပသူဖြစ်သည်၊ သူမကို မြင်မြင်သမျှယောကျ်ားတို့သည် ရာဂကြောင့် အရူးအမူးဖြစ်ကာ အကန်းသဖွယ် ဖြစ်ကြရကား ယောကျ်ားတွေကို ကန်းသူဖြစ်အောင်ပြုတတ်သောကြောင့် “ကာဏာ” ဟု အမည်တွင်သည်၊ ငယ်စဉ်က မိဘများက “မိကာဏာ မိကာဏာ”ဟု ချစ်စနိုးဖြင့် ခေါ်ခဲ့သည်ကို စွဲ၍ “ကာဏာ”အမည်တွင်သည်ဟုလည်း ဆိုကြ၏၊ ကာဏာနှင့်စပ်၍ သူမ၏ အမေသည်လည်း “ကာဏမာတာ- ကာဏာ၏အမေ”ဟု တွင်သည်၊ ကာဏာ ၏ အမေကား သောတာပန်အရိယာသာဝိကာမတည်း။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃, ၈၆၊ သာရတ္ထ- ၃, ၅၇၊ ဇာ၊ဋ္ဌ၊၁၊၅၀၃)]
ကတပါတရာသော။ ။ ပါတော+အသိတဗ္ဗန္တိ ပါတရာသံ- နံနက်၌ စားအပ်သော
...[စာမျက်နှာ- ၁၁၅]...
တော်မူပြီးသည်၊ (ဟုတွာ)၊ “ကာဏာ– သည်။ ကဟံ– အဘယ်မှာနည်း?” ဣတိ– သို့။ ပုစ္ဆိ– ပြီ။ ဘန္တေ! ဧသာ– ဤကာဏာသည်။ တုမှေ– အရှင်ဘုရားတို့ကို။ ဒိသွာ– ၍။ မင်္ကုဘူတာ– မျက်နှာမသာမယာဖြစ်၍ ဖြစ်သည်၊ (ဟုတွာ) ရောဒန္တီ– ငိုလျက်။ ဌိတာ– တည်နေ၏။ ဣတိ– လျှောက်ပြီ။ ကိံ ကာရဏာ– အဘယ်ကြောင့်နည်း? ဣတိ– မေးတော်မူပြီ။ ဘန္တေ! ဧသာ– ဤကာဏာသည်။ ဘိက္ခူ– တို့ကို။ အက္ကောဿတိ– ၏။ ပရိဘာသတိ– ၏။ တသ္မာ– ကြောင့်။ တုမှေ– တို့ကို။ ဒိသွာ– ၍။ မင်္ကုဘူတာ– သည်၊ (ဟုတွာ)၊ ရောဒမာနာ– လျက်။ ဌိတာ– ၏။ ဣတိ– လျှောက်ပြီ။ အထ– ၌။ သတ္ထာ– သည်။ နံ– ထိုကာဏာကို။ ပက္ကောသာပေတွာ– ခေါ်စေတော် မူ၍။ ကာဏေ– ကာဏာ! ကသ္မာ– ကြောင့်။ မံ– ကို။ ဒိသွာ– ၍။ မင်္ကုဘူတာ– သည်၊ (ဟုတွာ)၊ နိလီယိတွာ– ပုန်း၍။ ရောဒသိ– ငိုနေသနည်း? ဣတိ– မေးတော်မူပြီ။ အထ– ၌။ အဿာ– ထိုကာဏာ၏။ မာတာ– သည်။ တာယ– ထိုကာဏာသည်။ ကတကိရိယံ– ပြုအပ်သော အပြုအမူကို၊ (ပြုမူပုံ)၊ အာရောစေသိ– လျှောက်ပြီ။ အထ– ၌။ နံ– ထိုကာဏာကို။ သတ္ထာ– သည်။ အာဟ– ပြီ။ “ကာဏမာတေ– ကာဏာ ၏ အမေ! မမ– ၏။ သာဝကာ– တို့သည်။ တယာ– သင်သည်။ ဒိန္နကံ– ပေးလှူအပ် သောမုန့်ကို။ ဂဏိှံသု ကိံ ပန– ခံယူခဲ့ကြသလော? အဒိန္နကံ– မပေးလှူအပ်သော မုန့်ကို၊ (ဂဏိှံသု ကိံ ပန– ကြသလော?) ဣတိ– မေးတော်မူပြီ။ ဘန္တေ! ဒိန္နကံ– ကို၊ (ဂဏှိံသု– ခံယူခဲ့ပါကုန်ပြီ၊) ဣတိ– လျှောက်ပြီ။ မမ– ၏။ သာဝကာ– တို့သည်။ ပိဏ္ဍာယ– ငှာ။ စရန္တာ– ကုန်လသော်။ တဝ– ၏။ ဂေဟဒွါရံ– အိမ်တံခါးသို့။ ပတ္တာ–ရောက်ကုန်သည်၊ (ဟုတွာ)၊ တယာ– သည်။ ဒိန္နကံ– ကို။ သစေ ဂဏှိံသု– အကယ် ဆွမ်း၊ (သီဋီသစ်၊ ၁၊ ၃၄၆၊ သီဘာ-၁, ၄၈၄)၊ ပါတော အသိတဗ္ဗောတိ ပါတရာသော၊ (သုတ္တနိ-၂, ၁၀၄)၊ ပါတော+အသနံ ပါတရာသော– နံနက်၌ စားခြင်း၊ (နိဒီ-၂၅)၊ ပါတော+အသ- ဘက္ခဏေ+ဏ၊ “ပါတော+အာသ”ဟုဖြတ်။ ရ- လာ၊ ဧဩန မဝဏ္ဏေ (မောဂ်-၁, ၃၇) သုတ်ဖြင့် တော၌ ဩကို အ- ပြု၊ (နိဒီ-၂၅)၊ ကစ္စည်းသုတ်ဖြင့် ပြီးစေလိုမူ ဩကိုချေ, ထိုကျေရာ၌ အ- လာ၍ ပြီးစေရာ၏၊ ရူ-၂၁အလိုကား ပါတနိပါတ်ယူ၍ “ပါတ+အာသ”ဟုဖြတ်၊ ပါတနောင် ရလာ၍ ပြီးစေရာ၏၊ ကတံ+ပါတရာသံ (ကတော +ပါတရာသော) ယေန, ယဿ ဝါတိ ကတပါတရာသော– ပြုတော်မူအပ်ပြီးသော နံ နက်ဆွမ်းရှိတော်မူသော ဘုရားရှင်
...[စာမျက်နှာ- ၁၁၆]...
၍ ခံယူခဲ့ကုန်အံ့။ တေသံ– ထိုရဟန်းတို့၏။ ဝါ– တို့မှာ။ ဒေါသော– အပြစ်သည်။ ကော– အဘယ်မှာရှိအံ့နည်း။ ဘန္တေ! အယျာနံ– အရှင်တို့၏။ ဝါ– တို့မှာ။ ဒေါသော– သည်။ နတ္ထိ– မရှိပါ။ ဧတိဿာယေဝ– ဤကာဏာ၏သာ။ ဝါ– မှာသာ။ ဒေါသော– သည်၊ (အတ္ထိ)၊ ဣတိ– လျှောက်ပြီ။ သတ္ထာ– သည်။ ကာဏံ– ကို။ အာဟ၊ (ကိံ)၊ “ကာဏေ– ကာဏာ! မယှံ– ၏။ သာဝကာ– တို့သည်။ ပိဏ္ဍာယ– ငှာ။ စရမာနာ–ကုန်လသော်။ ဂေဟဒွါရံ– သို့။ အာဂတာ ကိရ– ကြွလာကြသတဲ့။ အထ– ၌။ နေသံ– ထိုရဟန်းတို့အား။ တဝ– သင်၏။ မာတရာ– သည်။ ပူဝါ– မုန့်တို့ကို။ ဒိန္နာ ကိရ– ပေးလှူအပ်ကုန်ပြီတဲ့။ ဧတ္ထ– ဤသို့ ပေးလှူရာ၌။ မမ– ၏။ သာဝကာနံ– တို့၏။ ဝါ– တို့မှာ။ ဒေါသော နာမ– အပြစ်မည်သည်။ ကော (အတ္ထိ)– အဘယ်မှာ ရှိ မည်နည်း။” ဣတိ– ပြီ။” ဘန္တေ! အယျာနံ– တို့၏။ ဝါ– တို့မှာ။ ဒေါသော– သည်။ နတ္ထိ၊ မယှမေဝ– တပည့်တော်၏သာ။ ဝါ– မှာသာ။ ဒေါသော– သည်၊ (အတ္ထိ)။” ဣတိ– လျှောက်၍။ သတ္ထာရံ– ကို။ ဝန္ဒိတွာ– ၍။ ခမာပေသိ– သည်းခံစေပြီ၊ (တောင်း ပန်ပြီ)
အထ– ၌။ အဿာ– ထိုကာဏာအား။ သတ္ထာ– သည်။ အနုပုဗ္ဗိံ အနုပုဗ္ဗိံ အနုပုဗ္ဗိံ– အစဉ်အတိုင်း ဟောပြောထိုက်သော။ ကထံ– ကို။ ကထေသိ၊ သာ– ထိုကာဏာသည်။ သောတာ–
အနုပုဗ္ဗိံ။ ။ “အနုပုဗ္ဗံ ကထေတဗ္ဗကထံ(ဒီဋီ၊၁၊၃၁၀၊ သီဋီသစ်၊၂၊၂၇၉)”ကို ကြည့်၍ “အနုပုဗ္ဗံ ကထေတဗ္ဗာ အနုပုဗ္ဗီ- အစဉ်အတိုင်း ဟောပြောထိုက်သောစကား၊ [အနုပုဗ္ဗ+ဏ+ဤ၊]”ဟု ပြုပါ၊ ဆရာတို့ကား အာဝုဒ္ဓိဖြင့် “အာနုပုဗ္ဗိံ”ဟု ရှိစေလို၏။
ဒီဋီ၊၂၊၆၆၊ မဋီ၊၂၊၃၅။ ။ ထို၌ “အနုပုဗ္ဗိံ ကထန္တိ အနုပုဗ္ဗိယာ အနုပုဗ္ဗံ ကထေတဗ္ဗံ ကထံ”ဟု ဖွင့်၏၊ ထိုအဖွင့်ကို ကြည့်၍ “ပုဗ္ဗဿ+အနုရူပါ အနုပုဗ္ဗီ- ရှေး အား လျော်သောသဘောအစဉ်ဖြစ်သောစကား”ဟုလည်း ပြုပါ၊ (တစ်နည်း) “အနု ပုဗ္ဗိယာ”ဖြင့် အနုပုဗ္ဗိံ၌ ဒုတိယာဝိဘတ်၏ တတိယာအနက်၌ သက်ကြောင်းကို ပြသည်၊ ကထေတဗ္ဗံဖြင့် အနုပုဗ္ဗိံ၏ စပ်ပုဒ်ထည့်ရန် ပြသည်ဟု ယူ၍ “အနုပုဗ္ဗိံ- အစဉ်အားဖြင့်၊ ဝါ- အစဉ်အတိုင်း၊ (ကထေတဗ္ဗံ- ဟောပြောထိုက်သော၊) ကထံ- ကို”ဟု ပေးပါ။
ဆက်ဥုးအံ့– “အနုပုဗ္ဗံ”ဟူသော အဖွင့်အရ အနုပုဗ္ဗီနှင့် အနုပုဗ္ဗသည် အနက်တူဟု သိသာ၏၊ ထိုသို့ဖြစ်လျှင် အနုပုဗ္ဗီ၌ ဏပစ္စည်းကို သကတ္ထဟု ယူ၍ “အနုပုဗ္ဗာယေဝ အနုပုဗ္ဗီ”ဟု ပြုပါ။ နီတိပဒနိ– ၂, ၆၉၇အလို “အနုပုဗ္ဗံ+ဧတိဿာ အတ္ထီတိ အနုပုဗ္ဗီ–
...[စာမျက်နှာ- ၁၁၇]...
ပတ္တိဖလံ– သို့။ ပါပုဏိ– ပြီ။ သတ္ထာ– သည်။ အာသနာ– မှ။ ဥဋ္ဌာယ– မူ၍။ ဝိဟာရံ– သို့။ ဂစ္ဆန္တော– သော်။ ရာဇင်္ဂဏေန– မင်းရင်ပြင်ဖြင့်၊ [ဓမ္မဘာ-၁, ၅၀၇ရှု၊] ပါယာသိ– ကြွတော်မူပြီ။ ရာဇာ– သည်။ ဒိသွာ– ၍။ “ဘဏေ– မောင်မင်းတို့! သတ္ထာ ဝိယ– ဘုရားရှင်နှင့် တူ၏။” ဣတိ– သို့။ ပုစ္ဆိတွာ– မိန့်၍။ “ဒေဝ– အရှင်မင်းကြီး! အာမ– မှန်လှပါ။” ဣတိ– သို့။ ဝုတ္တေ– လျှောက်တင်အပ်သော်။ “ဂစ္ဆထ– သွားကြလော။ မမ– ၏။ အာဂန္တွာ– ၍။ ဝန္ဒနဘာဝံ– ရှိခိုးမည်၏အဖြစ်ကို။ အာရောစေထ– လျှောက် ကြလော။” ဣတိ– သို့။ ပေသေတွာ– စေလွှတ်၍။ ရာဇင်္ဂဏေ– မင်းရင်ပြင်၌။ ဌိတံ– သော။ သတ္ထာရံ– သို့။ ဥပသင်္ကမိတွာ– ၍။ ဝန္ဒိတွာ– ၍။ “ဘန္တေ! ကဟံ– အဘယ် အရပ်သို့။ ဂတာ– ကြွတော်မူကုန်သည်။ အတ္ထ– ဖြစ်ကုန်သနည်း?” ဣတိ– သို့။ ပုစ္ဆိ– မေးပြီ။ မဟာရာဇ– ကြီး! ကာဏမာတာယ– ကာဏာ့အမေ၏။ ဂေဟံ– အိမ်သို့၊ (ဂတာ– ကုန်သည်။ အမှ– ကုန်၏၊) ဣတိ– မိန့်တော်မူပြီ။ ဘန္တေ! ကိံ ကာရဏာ–အဘယ်ကြောင့်ပါနည်း? ဣတိ– မေးပြီ။ ကာဏာ– ကာဏာသည်။ ဘိက္ခူ– တို့ကို။ အက္ကောသတိ ကိရ– ဆဲသတဲ့။ ပရိဘာသတိ ကိရ– ခြိမ်းခြောက်သတဲ့။ တံကာရဏာ– ထိုအကြောင်းကြောင့်။ ဂတော– သည်။ အမှိ– ၏။ ဣတိ– ပြီ။ ဘန္တေ! ဝေါ–အရှင်ဘုရားတို့သည်။ တဿာ– ထိုကာဏာ၏။ အနက္ကောသနဘာဝေါ– ဆဲရေး ခြင်းမရှိသည်၏အဖြစ်ကို။ ကတော ကိံ ပန– အပ်ပြီလော? ဣတိ– မေးပြီ၊ [ပန အနက်မဲ့၊] မဟာရာဇ– ကြီး! အာမ– အိမ်း။ ဘိက္ခူနဉ္စ– တို့ကိုလည်း။ အနက္ကောသိကာ– မဆဲရေးတတ်သည်၏အဖြစ်ကို။ ကတာ– အပ်ပြီ။ လောကုတ္တရကုဋုမ္ဗဿာမိနီ စ– လောကုတ္တရာဥစ္စာ၏ ပိုင်ရှင်မအဖြစ်ကိုလည်း၊ (ကတာ)၊ “ဘန္တေ! ဟောတု– ရှိပါစေ။ တုမှေဟိ– အရှင်ဘုရားတို့သည်။ သာ– ထိုကာဏာကို။ လောကုတ္တရကုဋုမ္ဗသာမိနီ– ကို။ ကတာ၊ အဟံ ပန– တပည့်တော်သည်ကား။ နံ– ထိုကာဏာကို။ လောကိယကုဋုမ္ဗသာမိနိံ– လောကီဥစ္စာ၏ ပိုင်ရှင်မ၏အဖြစ် ကို။ ဝါ– လောကီဥစ္စာ၏ ပိုင်ရှင်မဖြစ်အောင်။ ကရိဿာမိ– ပါမည်။ ဣတိ– ဤသို့၊ အစဉ်ရှိသောစကား”ဟုလည်းကောင်း, ဓမ္မဋီ-၁၂၈အလို “အနုပုဗ္ဗိယာ+ပဝတ္တာ အနုပုဗ္ဗီ– အစဉ်အားဖြင့် ဖြစ်သောစကား”ဟုလည်းကောင်း, မအူပါရာနိ-၁, ၂၈၄အလို “ပုဗ္ဗေ+ဇာတာ ပုဗ္ဗာ၊ ပုဗ္ဗာယ+အနုရူပါ အနုပုဗ္ဗီ– ရှေး၌ဖြစ်သောစကားအား လျော် သောစကား”ဟုလည်းကောင်း ပြုပါ။
...[စာမျက်နှာ- ၁၁၈]...
ဝတွာ– လျှောက်ထား၍။ ရာဇာ– သည်။ သတ္ထာရံ– ကို။ ဝန္ဒိတွာ– ၍။ ပဋိနိဝတ္တော–ပြန်လှည့်လျက်။ ပဋိစ္ဆန္နမဟာယောဂ္ဂံ– ဖုံးအုပ်မိုးကာအပ်သော ကောင်းမွန်သော ယာဉ်ကို။ ပဟိဏိတွာ– ပေးပို့၍။ ကာဏံ– ကာဏာကို။ ပက္ကောသာပေတွာ– စေ၍။ သဗ္ဗာဘရဏေဟိ– အလုံးစုံသော တန်ဆာတို့ဖြင့်။ အလင်္ကရိတွာ– တန်ဆာ ဆင်၍။ ဇေဋ္ဌဓီတုဋ္ဌာနေ– အကြီးဆုံးသမီးအရာ၌။ ဌပေတွာ– ထား၍။ “မမ– ၏။ ဓီတရံ– ကို။ ပေါသေတုံ– မွေးမြူခြင်းငှာ။ သမတ္ထာ– စွမ်းနိုင်သူတို့သည်။ ဂဏှန္တု– ယူကြလော။ ဣတိ– သို့။ အာဟ– ပြီ။ အထ– ၌။ ဧကော– တစ်ယောက်သော။ သဗ္ဗတ္ထကမဟာမတ္တော– အလုံးစုံသောကိစ္စ၌ အလိုရှိအပ်သော အမတ်ကြီးသည်၊
ပဋိစ္ဆန္နမဟာယောဂ္ဂံ။ ။ ယုဂေ ယုဉ္ဇိတဗ္ဗန္တိ ယောဂ္ဂံ- ထမ်းပိုး၌ ယှဉ်အပ် (ကအပ်) သော မြင်းနွားစသောယာဉ်၊ [ယုဇ+ဏ၊- ဇာ၊ဋ္ဌ၊၆, ၂၉၊] မဟန္တံ+ယောဂ္ဂံ မဟာယောဂ္ဂံ-ကောင်းမွန်သောယာဉ်၊ ပဋိစ္ဆန္နံ+မဟာယောဂ္ဂံ ပဋိစ္ဆန္နမဟာယောဂ္ဂံ- ဖုံးအုပ်မိုးကာ အပ်သောယာဉ်၊ ယခုခေတ် လှည်းပေါင်းမိုး, လှည်းပေါင်းချုပ်နှင့် ပြင်ဦးလွင်မြို့၌ တွေ့ရသော ရထားလုံးကဲ့သို့သော ယာဉ်မျိုးတည်း။
သဗ္ဗတ္ထကမဟာမတ္တော။ ။ အတ္ထယိတဗ္ဗော ဣစ္ဆိတဗ္ဗောတိ အတ္ထကော၊ [အတ္ထ+ ဏွု၊] သဗ္ဗသ္မိံ+အတ္ထကော သဗ္ဗတ္ထကော- အလုံးစုံသော ကိစ္စ၌ အလိုရှိအပ်သော အမတ်ကြီး၊ [သဗ္ဗ+အတ္ထက၊- ဝိ၊ဋ္ဌ၊၂၁၊] သဗ္ဗတ္ထ+ပဝတ္တော ဝါ သဗ္ဗတ္ထကော- အလုံးစုံ သော ကိစ္စ၌ ဖြစ်သော (ပါဝင်သော) အမတ်ကြီး၊ [သဗ္ဗတ္ထ+က၊- သီဋီသစ်၊၂၊၁၃၇၊ သီဘာ- ၃, ၁၆၇၊] (တစ်နည်း) သဗ္ဗော+အတ္ထော သဗ္ဗတ္ထော၊ သဗ္ဗတ္ထံ+ကာယတိ ကထေတီတိ သဗ္ဗတ္ထကော- အလုံးစုံသော အရာကို ပြောဆိုတတ်သော အမတ်ကြီး၊ (ပြောရေး ဆိုခွင့်ရှိသောဝန်ကြီး)၊ [သဗ္ဗတ္ထ+ကာ+အ၊- ဒီဋီ၊၂၊၁၂၈၊] မဟတီ+မတ္တာ ပမာဏံ ဧတဿာတိ မဟမတ္တော- ကြီးသော ရာထူးအတိုင်းအရှည်ရှိသူ၊ [မတ္တာသဒ္ဒါ ပမာဏ အနက်၊- သာရတ္ထ၊၂၊၁၂၂၊] ဝါ- ကြီးသောပြည့်စုံခြင်းရှိသူ၊ [မတ္တာသဒ္ဒါ သမိဒ္ဓိအနက်၊- ဝဇိရ- ၁၂၃၊] ဝါ- ကြီးသော ရာထူးရှိသူ၊ [မတ္တာသဒ္ဒါ ဣဿရိယအနက်၊ -ပါစိယော- ၂၄၀၊] (တစ်နည်း) မဟာ စ+သော+မတ္တော စာတိ မဟာမတ္တော- ကြီးသောအမတ်၊ [မဟန္တ+မတ္တ၊ -မအူပါရာနိ- ၃, ၃၁၈၊] (တစ်နည်း) မဟန္တော+အမတ္တော မဟာမတ္တော-ကြီးသော အမတ်၊ [မဟန္တ+အမတ္တ၊- စလင်းဂံ- ၁, ၃၀၅၊] သဗ္ဗတ္ထကော စ+သော+ မဟာမတ္တော စာတိ သဗ္ဗတ္ထကမဟာမတ္တော- အလုံးစုံသောကိစ္စ၌ အလိုရှိအပ်သော အမတ်ကြီး၊ ဝါ- အလုံးစုံသောကိစ္စ၌ ဖြစ်သော (ပါဝင်သော) အမတ်ကြီး၊ ဝါ- အလုံး စုံသော အရာကို ပြောဆိုတတ်သော အမတ်ကြီး
...[စာမျက်နှာ- ၁၁၉]...
“အဟံ– သည်။ ဒေဝဿ– ၏။ ဓီတရံ– ကို။ ပေါသေဿာမိ– မွေးမြူစောင့်ရှောက်ပါ မည်။” ဣတိ– ဤသို့ လျှောက်တင်၍။ တံ– ထိုကာဏာကို။ အတ္တနော– ၏။ ဂေဟံ– သို့။ နေတွာ– ၍။ သဗ္ဗံ– သော။ ဣဿရိယံ– အစိုးရသူ၏အဖြစ်ကို။ ပဋိစ္ဆာပေတွာ– လက်ခံစေ၍။ “ယထာရုစိ– အကြင်အကြင်အလိုရှိတိုင်း။ ဝါ– အလိုဆန္ဒအားလျော် စွာ။ ပုညာနိ– တို့ကို။ ကရောဟိ– လော။” ဣတိ– သို့။ အာဟ၊ တတော– ထိုအခါမှ။ ပဋ္ဌာယ– ၍။ ကာဏာ– သည်။ စတူသု– ၄ပေါက်ကုန်သော။ ဒွါရေသု– တံခါးတို့၌။ ပုရိသေ– တို့ကို။ ဌပေတွာ– ထား၍။ အတ္တနာ– မိမိသည်။ ဥပဋ္ဌာတဗ္ဗေ– ပြုစုလုပ် ကျွေးထိုက်ကုန်သော။ ဘိက္ခူ စ– တို့ကိုလည်းကောင်း။ ဘိက္ခုနိယော စ– တို့ကို လည်းကောင်း။ ပရိယေသမာနာပိ– ရှာမှီးပါသော်လည်း။ န လဘတိ– မရ။ ကာဏာယ– ၏။ ဂေဟဒွါရေ– ၌။ ပဋိယာဒေတွာ– စီရင်၍။ ဌပိတံ– ထားအပ်သော။ ခါဒနီယဘောဇနီယံ– ခဲဖွယ်ဘောဇဉ်သည်။ မဟောဃော ဝိယ– ကြီးစွာသော ရေအယဉ်ကဲ့သို့။ ပဝတ္တတိ– ၏။ ဘိက္ခူ– တို့သည်။ ဓမ္မသဘာယံ၊ ကထံ– ကို။ သမုဋ္ဌာပေသုံ၊ (ကိံ)၊ “အာဝုသော– တို့! ပုဗ္ဗေ– ၌။ စတ္တာရော– ကုန်သော။ မဟလ္လကတ္ထေရာ– ကြီးရင့်သည်၏အဖြစ်ကို ယူတတ်ကုန်သော ထေရ်တို့သည်။ ဝါ– ဦးဇင်း ကြီးတို့သည်။ ကာဏာယ– ၏။ ဝိပ္ပဋိသာရံ– နှလုံးမသာယာခြင်းကို။ ကရိံသု၊ သာ– ထိုကာဏာသည်။ ဧဝံ– သို့။ ဝိပ္ပဋိသာရိနီ– နှလုံးမသာယာခြင်းရှိသည်။ ဟုတွာပိ–
မဟလ္လကတ္ထေရာ။ ။ မဟတ္တံ လန္တိ ဂဏှန္တီတိ မဟလ္လကာ- ကြီးရင့်သည်၏အဖြစ်ကို ယူတတ်သောထေရ်တို့၊ [မဟတ္တ+လာ+ဏွု၊ တ္တချေ, လဒွေဘော်၊- ဓာန်ဋီ- ၂၅၄၊ ခုဒ္ဒဋီ သစ်- ၂၆၃၊] (တစ်နည်း) မဟတိ ဝဍ္ဎတီတိ မဟန္တော၊ မဟန္တဿ+ဘာဝေါ မဟလ္လံ၊ [မဟန္တ+ဏ၊ န္တကို လ္လပြု၊] မဟလ္လံ+ယေသံ အတ္ထီတိ မဟလ္လကာ- ကြီးရင့်သည်၏ အဖြစ် ရှိသောထေရ်တို့၊ (တစ်နည်း) မဟတ္တံ လာတိ ဂဏှာတီတိ မဟာလော၊ [မဟန္တ+လာ+ အ၊] မဟာလဿ+ဘာဝေါ မဟလ္လံ၊ [မဟာလ+ဏျ၊] မဟလ္လံ+ယေသံ အတ္ထီတိ မဟ- လ္လကာ- ကြီးရင့်သည်၏အဖြစ်ကို ယူတတ်သည်၏အဖြစ်ရှိသောထေရ်တို့၊ မဟလ္လကာ စ+တေ+ထေရာ စာတိ မဟလ္လကတ္ထေရာ- ကြီးရင့်သည်၏အဖြစ်ကို ယူတတ်သော ထေရ်တို့၊ ဝါ- ကြီးရင့်သည်၏အဖြစ်ရှိသောထေရ်တို့၊ ဝါ- ကြီးရင့်သည်၏အဖြစ်ကို ယူ တတ်သည်၏ အဖြစ်ရှိသောထေရ်တို့၊ ဤသို့ သဒ္ဒတ္ထ၃မျိုးပေးနိုင်၏။
ဝိပ္ပဋိသာရိနီ။ ။ သရဏံ သာရော၊ ပဋိစ္စ+သာရော ပဋိသာရော- လွန်ကျူးမှုကို
...[စာမျက်နှာ- ၁၂၀]...
ဖြစ်သော်လည်း။ သတ္ထာရံ– ကို။ အာဂမ္မ– ၍။ သဒ္ဓါသမ္ပဒံ– သဒ္ဓါ၏ ပြည့်စုံခြင်းကို။ လဘိ– ပြီ။ သတ္ထာရာ– သည်။ ပုန၊ တဿာ– ထိုကာဏာ၏။ ဂေဟဒွါရံ– အိမ်တံခါး သို့။ ဘိက္ခူနံ– တို့၏။ ဥပသင်္ကမနာရဟံ– ချဉ်းကပ်ခြင်းကို ထိုက်သည်၏အဖြစ် ကို။ ဝါ– ချဉ်းကပ်ခြင်းငှာ ထိုက်သည်ကို၊ (ချဉ်းကပ်ထိုက်အောင်)၊ ကတံ– အပ်ပြီ။ ဣဒါနိ– ၌။ ဥပဋ္ဌာတဗ္ဗေ– ပြုစုလုပ်ကျွေးထိုက်ကုန်သော။ ဘိက္ခူ ဝါ– တို့ကိုလည်းကောင်း။ ဘိက္ခုနိယော ဝါ– တို့ကိုလည်းကောင်း။ ပရိယေသမာနာပိ– သော် လည်း။ န လဘတိ၊ ဗုဒ္ဓါ နာမ– တို့မည်သည်။ အဟော အစ္ဆရိယဂုဏာ– ဩော် ...အံ့ဩထိုက်သော ဂုဏ်တော်ရှိပါပေကုန်စွ။” ဣတိ– ဤသို့ ဖြစ်စေကုန်ပြီ။ သတ္ထာ၊ အာဂန္တွာ– ၍။ “ဘိက္ခဝေ– တို့! ဧတရဟိ– ၌။ ကာယ– သော။ ကထာယ– ဖြင့်။ ဝါ– ကြောင့်။ သန္နိသိန္နာ– ကုန်သည်။ အတ္ထ နု– ကုန်သနည်း?” ဣတိ– သို့။ ပုစ္ဆိတွာ– ၍။ “ဣမာယ နာမ– ဖြင့်။ ဝါ– ကြောင့်၊ (သန္နိသိန္နာ– ကုန်သည်။ အမှ–ကုန်၏၊)” ဣတိ– သို့။ ဝုတ္တေ– သော်။ “ဘိက္ခဝေ– တို့! ဣဒါနေဝ– ၌သာ။ တေဟိ မဟလ္လကဘိက္ခူဟိ– ထိုကြီးရင့်သည်၏အဖြစ်ကို ယူတတ်သော ရဟန်းတို့သည်။ ဝါ– ထိုရဟန်းကြီးတို့သည်။ ကာဏာယ– ၏။ ဝိပ္ပဋိသာရော– ကို။ ကတော– ပြုအပ် သည်။ န– မဟုတ်သေး။ ပုဗ္ဗေပိ– ၌လည်း။ ကရိံသုယေဝ– ပြုခဲ့ကုန်သည်သာ။ ဣဒါ နေဝ– ၌သာ။ မယာ– သည်။ ကာဏာ– ကို။ မမ– ၏။ ဝစနကာရိကာ– စကားကို ပြုကျင့်လိုက်နာသူ၏အဖြစ်ကို၊ [ဘာဝပ္ပဓာန, ဘာဝလောပ၊] ကတာ– အပ်သည်၊ စွဲ၍ ကြံစည်ခြင်း၊ ဝိရူပံ+ပဋိသာရော ဝိပ္ပဋိသာရော– လွန်ကျူးမှုကို စွဲ၍ ဖောက်ပြန်စွာ ကြံစည်ခြင်း၊ (သာရတ္ထ၊ ၂၊ ၁၅၊ ပါရာဘာ-၂, ၂၄၄)၊ (တစ်နည်း) ဝိရူပေန+ပတိ ပုနပ္ပုနံ+သရတိ စိတ္တံ ဧတေနာတိ ဝိပ္ပဋိသာရော– ဖောက်ပြန်သဖြင့် အထပ်ထပ် ကြံစည်ကြောင်းတရား၊ (ဓာန်ဋီ-၁၆၉)၊ (တစ်နည်း) ဒုစ္စရိတသုစရိတဿ ပဋိ ပစ္ဆာ, ပုနပ္ပုနံ ဝါ သရဏံ စိန္တနံ, အဘိမုခံ ဝါ သရဏံ ဂမနံ ပဋိသာရော၊ ဝိရူပေါ ကုစ္ဆိတော ဝါ ပဋိသာရော ဝိပ္ပဋိသာရော- ပြုအပ်ပြီးသော မကောင်းမှု မပြုအပ်မိသော ကောင်းမှုကို ရှေးရှု၍ ဖောက်ပြန်သော (စက်ဆုပ်ဖွယ်သော) ဖြစ်ခြင်းသဘော၊ တရားကိုယ်မှာ ဒေါသမူစိတ္တုပ္ပာဒ်တည်း၊ (အဘိ၊ ဋ္ဌ၊ ၁၊ ၄၁၄၊ မဏိ-၁, ၄၁၃။ နီဘာ-၄, ၂၀၅)၊ ထိုနောင် “ဝိပ္ပဋိသာရော+ဧတိဿာ အတ္ထီတိ ဝိပ္ပဋိသာရိနီ– နှလုံးမသာ ယာခြင်းရှိသောကာဏာ- နောင်တတစ်ဖန် ပူပန်ခြင်းရှိသောကာဏာ”ဟု ဆက်ပါ။
...[စာမျက်နှာ- ၁၂၁]...
န– မဟုတ်သေး။ ပုဗ္ဗေပိ– ရှေး၌လည်း။ ဝါ– ရှေးတုန်းကလည်း။ ကတာယေဝ– အပ် သည်သာ။” ဣတိ– သို့။ ဝတွာ၊ တမတ္ထံ– ထိုအကြောင်းကို။ သောတုကာမေဟိ–နာယူခြင်းငှာ အလိုရှိကုန်သော။ ဘိက္ခူ– တို့သည်။ ယာစိတော– တောင်းပန်အပ် သည်၊ (ဟုတွာ– ၍၊) ယတ္ထေ’ကော လဘတေ ဗဗ္ဗု, ဒုတိယော တတ္ထ ဇာယတိ၊ တတိယော စ စတုတ္ထော စ, ဣဒံ တေ ဗဗ္ဗုကာ ဗိလံ
ယတ္ထ– အကြင်အရပ်၌။ ဧကော– တစ်ကောင်သော။ ဗဗ္ဗု– ကြောင်သည်၊ (မူသိကံ ဝါ– ကြွက်ကိုသော်လည်းကောင်း။ မံသံ ဝါ– အသားကိုသော်လည်းကောင်း၊) လဘတေ– ရ၏။ တတ္ထ– ထိုအရပ်၌။ ဒုတိယော– ၂ကောင်မြောက် ကြောင်သည် လည်းကောင်း။ တတိယော စ– ၃ကောင်မြောက်ကြောင်သည်လည်းကောင်း။ စတုတ္ထော စ– ၄ကောင်မြောက်ကြောင်သည်လည်းကောင်း။ ဇာယတိ– ဖြစ်လာ၏။ တေ ဗဗ္ဗုကာ– ထိုကြောင်၄ကောင်တို့သည်။ ဣဒံ ဗိလံ– ဤဖန်ဖြင့် ပြုအပ်သော တွင်း (လိုဏ်) ကို၊ (ဥရေန– ရင်ဖြင့်။ ပဟရိတွာ– ပုတ်ခတ်၍။ ဇီဝိတက္ခယံ– အသက်၏ ကုန်ခြင်းသို့။ ပတ္တာ– ရောက်ကုန်ပြီ။) ဣတိ– သို့။ ဣဒံ ဗဗ္ဗုဇာတကံ– ဤဗဗ္ဗုဇာတ်တော်ကို။ ဝိတ္ထာရေန– အကျယ် အားဖြင့်။ ကထေတွာ– မူ၍။ “တဒါ– ၌။ စတ္တာရော– ကုန်သော။ မဟလ္လကဘိက္ခူ– တို့သည်။ စတ္တာရော– ကုန်သော။ ဗိဠာရာ– ကြောင်တို့သည်။ အဟေသုံ– ကုန်ပြီ။ မူသိကာ– ကြွက်မသည်။ ကာဏာ– ကာဏာသည်၊ (အဟောသိ– ပြီ၊) မဏိကာရော– ကျောက်ဆစ်သမားသည်။ အဟမေဝ– ငါဘုရားသာတည်း။” ဣတိ– သို့။ ဇာတကံ– ကို။ သမောဓာနေတွာ– ပေါင်းတော်မူပြီး၍။ “ဘိက္ခဝေ– တို့! ဧဝံ– သို့။ အတီတေပိ– ၌လည်း။ ကာဏာ– သည်။ ဒုမ္မနာ– မကောင်းသောစိတ်ရှိသည်။ အာဝိလစိတ္တာ– နောက်ကျုသောစိတ်ရှိသည်။ ဝိက္ခိတ္တစိတ္တာ– ပျံ့လွင့်သော စိတ် ရှိသည်။ ဟုတွာ– ၍။ မမ– ၏။ ဝစနေန– ဖြင့်။ ပသန္နဥဒကရဟဒေါ ဝိယ– ကြည်လင် သော သမုဒြာကဲ့သို့။ ဝိပ္ပသန္နစိတ္တာ– အထူးသဖြင့် ကြည်လင်သောစိတ်ရှိသည်။ အဟောသိ– ပြီ။” ဣတိ– သို့။ ဝတွာ– ၍။ အနုသန္ဓိံ– ကို။ ဃဋေတွာ– ၍။ ဓမ္မံ– ကို။ ဒေသေန္တော၊ ဣမံ ဂါထံ– ကို။ အာဟ၊ (ကိံ)၊ ယထာပိ၊ ပေ၊ ပဏ္ဍိတာ”တိ– ၍၊
...[စာမျက်နှာ- ၁၂၂]...
(အာဟ)
ယထာပိ ရဟဒေါ ဂမ္ဘီရော, ဝိပ္ပသန္နော အနာဝိလော၊ ဧဝံ ဓမ္မာနိ သုတွာန, ဝိပ္ပသီဒန္တိ ပဏ္ဍိတာ
ဂမ္ဘီရော– နက်သော။ ရဟဒေါ– သမုဒြာသည်။ ဝိပ္ပသန္နော– အထူးသဖြင့် ကြည် လင်သည်။ အနာဝိလော– မနောက်ကျုသည်။ ဟောတိ ယထာပိ– ဖြစ်သကဲ့သို့။ ဧဝံ– တူ။ ပဏ္ဍိတာ– တို့သည်။ ဓမ္မာနိ– ဟောအပ်သောတရားတို့ကို။ သုတွာန–ကြားနာရ၍။ ဝိပ္ပသီဒန္တိ– အထူးသဖြင့် ကြည်လင်ကုန်၏။
တတ္ထ– ထိုဂါထာ၌။ ရဟဒေါတိ– ကား။ ယော– အကြင်သမုဒြာရေပြင်သည်။ စတုရင်္ဂိနိယာပိ– ၄-ပါးသော အင်္ဂါရှိသည်လည်းဖြစ်သော။ သေနာယ– စစ်တပ် သည်။ ဩဂါဟန္တိယာ– ကူးသွားလသော်။ ဝါ– ကူးသွားသောကြောင့်။ န ခုဘတိ– မလှုပ်ရှား။ ဧဝရူပေါ– သော။ ဥဒကဏ္ဏဝေါ– သမုဒြာရေသည်၊ (ပင်လယ်ပြင် သည်)၊ [ဝိပ္ပသန္နော၌ စပ်၊] ပန– ဆက်။ သဗ္ဗာကာရေန– ခပ်သိမ်းသော အခြင်း အရာအားဖြင့်။ စတုရာသီတိယောဇနသဟဿဂမ္ဘီရော– ယူဇနာ၈သောင်း၄ ထောင်အနက်ရှိသော၊ [ဂမ္ဘီရော၏အဖွင့်၊] နီလမဟာသမုဒ္ဒေါ– စိမ်းညိုပြာလဲ့သော
ဥဒကဏ္ဏဝေါ။ ။ “ဥဒကဏ္ဏဝေါ”ဖြင့် ရဟဒသဒ္ဒါ သမုဒြာကို ဟောသည်ဟု ပြသည်၊ “အဏ္ဏံ ဥဒကရာသိံ ဝါတိ ဗန္ဓတီတိ အဏ္ဏဝေါ၊ [အဏ္ဏ+ဝါ+အ၊ -နိဒီ- ၅၃၇၊] အဏ္ဏော (ဇလံ) ဝါတိ ဂစ္ဆတိ ယသ္မိန္တိ အဏ္ဏဝေါ၊ [အဏ္ဏ+ဝါ+အ၊] အဏ္ဏော+ယသ္မိံ ဝိဇ္ဇတီတိ ဝါ အဏ္ဏဝေါ၊ [အဏ္ဏ+ဝ၊- ဓာန်ဋီ- ၆၅၉၊]”ဟု ပြုပါ၊ ဆက်ဥုးအံ့- အဏ္ဏဝသဒ္ဒါသည် “ရေအိုင်, ရေရှိရာဌာန, သမုဒြာ”ဟူသော အနက် တို့ကို ဟောရာ ဤ၌ သမုဒြာကို ယူပါ၊ ရေပြင်က နက်သာနက်၍ မကျယ်, ကျယ်သာ ကျယ်၍ မနက်လျှင် အဏ္ဏဝဟု မခေါ်နိုင်၊ နက်လည်းနက်, ကျယ်လည်း ကျယ်မှ အဏ္ဏဝဟု ခေါ်ရသည်၊ နက်လည်းနက်, ကျယ်လည်းကျယ်သော ရေပြင်ကို အဏ္ဏဝ ဟု ဆိုရကား ဥဒကနှင့် အဏ္ဏဝတို့ အရတူ၏၊ ထိုကြောင့် ဇာ၊ဋ္ဌ၊၃, ၄၉၅၌ “ဥဒကဏ္ဏဝေ”ကို “အဏ္ဏဝသင်္ခါတာနိ+ဥဒကာနိ”ဟု ဖွင့်ပုံကို ကြည့်၍ “အဏ္ဏဝသင်္ခါတံ+ ဥဒကံ ဥဒကဏ္ဏဝေါ- ရေများစွာရှိသည့် သမုဒြာတည်းဟူသော ရေပြင်၊ [ဥဒက+ အဏ္ဏဝ၊ ရှေ့နောက်ပြန်၊ (တစ်နည်း) ဝိသေသနပရပဒကမ္မဓာရည်း၊]”ဟု ဆက်ပါ။
(မ၊ ဋ္ဌ၊ ၂၊ ၁၅၊ သံ၊ ဋ္ဌ၊ ၃, ၅၇၊ ဇာ၊ ဋ္ဌ၊ ၃, ၄၉၅)
...[စာမျက်နှာ- ၁၂၃]...
ရေရှိသော မဟာသမုဒြာသည်။ ရဟဒေါ နာမ– ရဟဒမည်၏။ ဟိ– မှန်၏။ တဿ– ထိုနီလမဟာသမုဒြာ၏။ ဟေဋ္ဌာ– အောက်၌၊ [သာမညာဓာရ၊] စတ္တာလီသယောဇနသဟဿမတ္တေ– ယူဇနာ၄သောင်းအတိုင်းအရှည်ရှိသော။ ဌာနေ–အရပ်၌၊ [ဝိသေသာဓာရ၊] ဥဒကံ– ရေသည်။ မစ္ဆေဟိ– ငါးတို့ကြောင့်။ စလတိ– လှုပ်ရှား၏။ ဥပရိ– အထက်၌။ တာဝတ္တကေယေဝ– ထိုယူဇနာ၄သောင်းအတိုင်း အရှည်ရှိသည်သာလျှင်ဖြစ်သော။ ဌာနေ– ၌။ ဝါတေန– လေကြောင့်။ စလတိ– ၏။ မဇ္ဈေ– အလယ်၌။ စတုယောဇနသဟဿမတ္တေ– ယူဇနာ၄ထောင်အတိုင်း အရှည်ရှိသော။ ဌာနေ– ၌။ ဥဒကံ– သည်။ နိစ္စလံ– မလှုပ်မရှား။ တိဋ္ဌတိ– တည်၏။ အယံ– ဤနီလမဟာသမုဒြာသည်။ ဂမ္ဘီရော– နက်သော။ ရဟဒေါ နာမ– မည်၏။
ဧဝံ ဓမ္မာနီတိ– ကား။ ဒေသနာဓမ္မာနိ– ဒေသနာဓမ္မတို့ကို။ ဣဒံ၊ ဝုတ္တံ– သည်။ ဟောတိ၊ ယထာ နာမ– ဥပမာမည်သည်ကား။ ရဟဒေါ– သမုဒြာသည်။ အနာကုလတာယ– မရှုပ်ထွေး, မနောက်ကျိသည်၏အဖြစ်ကြောင့်။ ဝိပ္ပသန္နော– အထူး သဖြင့် ကြည်လင်သည်။ အစလတာယ– မလှုပ်ရှားသည်၏ အဖြစ်ကြောင့်။ အနာဝိလော– မနောက်ကျိသည်၊ (ဟောတိ ယထာ– ကဲ့သို့၊) ဧဝံ– တူ။ မမ– ၏၊
ရဟဒေါ နာမ။ ။ “ဥဒကဏ္ဏဝေါ”ဟူသော အဖွင့်ဖြင့် ရဟဒသဒ္ဒါ သမုဒြာကို ဟောသည်ဟု ပြခဲ့၏၊ သမုဒြာတွင်လည်း စိမ်းညိုပြာလဲ့သောရေရှိသော မဟာသမုဒြာ ကို ယူပါဟု ပြလိုသောကြောင့် “သဗ္ဗာကာရေန ပန၊ ပေ ၊ ရဟဒေါ နာမ”ဟု နာမ သဒ္ဒါဖြင့် မိန့်သည်၊ [ဝုစ္စတိ နာမ, ပရိယာယ, ရှိလကလျှင် ဥပစာ၊ -ရှင်တိပိဋက- ၈၃၊] “ရဟဒန္တိ သဒ္ဒံ ကရောန္တိ သကုဏာဒယော ဧတ္ထာတိ ရဟဒေါ၊ [ရဟဒ+အ၊- ဓာတွတ္ထ၊] ဥဒကံ ဟရတီတိ ဝါ ရဟဒေါ၊ [ဟရ+ဒ၊ ရှေ့နောက်ပြန်၊] ရဟော စက္ခု- ရဟာဒိကံ+ဒဒါတီတိ ဝါ ရဟဒေါ၊ [ရဟော+ဒါ+အ၊- သီဋီသစ်၊၂၊၁၆၃၊]”ဟု ပြုပါ။
ဒေသနာဓမ္မာနိ။ ။ ဓမ္မာနိအရ “မနောပုဗ္ဗင်္ဂမာ ဓမ္မာ”၏ အဖွင့်၌ ပြခဲ့သော ဓမ္မ၄မျိုးတို့တွင် ဒေသနာဓမ္မကို ယူစေလို၍ “ဒေသနာဓမ္မာနိ” ဟု မိန့်သည်၊ သို့မဟုတ်, “ဒေသနာဓမ္မာနိ”ဟု ဆိုလိုလျက် ဒေသနာဟူသော ရှေ့ပုဒ်ကျေသည်ဟု ယူပါ၊ ဒေသီ- ယန္တေတိ ဒေသနာယော၊ ဒေသနာယော စ+တာ+ဓမ္မာနိ စာတိ ဒေသနာဓမ္မာနိ-ဟောအပ်သော တရားတို့၊ ပုံလိင်မှ နပုံလိင်ပြန်နေသော လိင်္ဂဝိပလ္လာသတည်း၊ (နီတိ သုတ္တ- ၁၇၄)၊ (တစ်နည်း) “ဗြဟ္မတ္တသခရာဇာဒိတော”ဟူသော ယောဂဝိဘာဂဖြင့် ယောဝိဘတ်ကို အာနိပြု။(ဝိဗော- ၇၅)။]
...[စာမျက်နှာ- ၁၂၄]...
ဒေသနာဓမ္မံ– ဟောတော်မူအပ်သောတရားကို။ သုတွာ– ၍။ သောတာပတ္တိမဂ္ဂါဒိဝသေန– သောတာပတ္တိမဂ်အစရှိသည်၏အစွမ်းဖြင့်။ နိရုပက္ကိလေသစိတ္တတံ–ဥပက္ကိလေသာစိတ်မရှိသည်၏အဖြစ်သို့။ ဝါ– ပူပန်ညစ်ငြူးစေတတ်သော စိတ် မရှိသည်၏အဖြစ်သို့။ အာပဇ္ဇန္တာ– ရောက်ကုန်လျက်။ ပဏ္ဍိတာ– တို့သည်။ ဝိပ္ပသီဒန္တိ– အထူးသဖြင့် ကြည်လင်ကုန်၏။ ပန– အထူးကား။ အရဟတ္တပ္ပတ္တာ–အရဟတ္တဖိုလ်သို့ ရောက်ကုန်သည်၊ (သမာနာ– ကုန်လသော်၊) ဧကန္တဝိပ္ပသန္နာဝ– စင်စစ်အထူးသဖြင့် ကြည်လင်ကုန်သည်။ ဟောန္တိ– ကုန်၏။ ဣတိ– ဤ ကားဂါထာဖွင့်အပြီးတည်။ ဒေသနာဝသာနေ– ၌။ ဗဟူ– တို့သည်။ သောတာပတ္တိဖလာဒီနိ– တို့သို့။ ပါပုဏိံသု– ကုန်ပြီ။ ဣတိ– ကာဏမာတုဝတ္ထုအပြီးတည်း။
ကာဏမာတုဝတ္ထုဘာသာဋီကာပြီးပြီ။
၈- ပဉ္စသတဘိက္ခုဝတ္ထုဘာသာဋီကာ
သဗ္ဗတ္ထ ဝေ သပ္ပုရိသာ စဇန္တီတိ– ဟူသော။ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော၊ ပဉ္စသတေ– ကုန်သော။ ဘိက္ခူ– တို့ကို။ အာရဗ္ဘ– ၍။ ကထေသိ၊ ဒေသနာ– သည်။ ဝေရဉ္ဇာယံ– ဝေရဉ္ဇာမြို့၌။ သမုဋ္ဌိတာ– ဖြစ်ပေါ်ပြီ။
ဟိ– ချဲ့ဥုးအံ့။ ဘဂဝါ– သည်။ ပဌမဗောဓိယံ ပဌမဗောဓိယံ ပဌမဗောဓိယံ– ပဌမဗောဓိ၌။ ဝေရဉ္ဇံ– ဝေရဉ္ဇာမြို့သို့၊
ပဌမဗောဓိယံ။ ။ ဗောဓေတိ ဧတ္ထာတိ ဗောဓိ၊ ဗုဇ္ဈန္တိ ဧတ္ထာတိ ဝါ ဗောဓိ၊ ပဌမာ+ ဗောဓိ ပဌမဗောဓိ- သာဝကတို့ကို သစ္စာ၄ပါးကို သိစေရာ ပဌမပိုင်းအခါ၊ ဝါ- သာဝက တို့၏ သစ္စာ၄ပါးကို သိကြရာပထမပိုင်းအခါ၊ (ပါရာဘာ- ၁, ၉၉၊ ပါရာဘာ- ၂,၁၃၀၊ ပါမြန်ဓာန်)၊ ဆက်ဥုးအံ့- ဝိ၊ဋ္ဌ၊၁၄၅၊ ၁၅၅တို့၌ ဘုရားရှင်၏ ရှေ့ပိုင်းဝါတော်၂၀ကို ပဌမဗောဓိဟု ဆို၍ သံဋီ၊၁၊၂၀၁၌ ၄၅၀ါတွင် ပထမ၁၅၀ါကို ပဌမဗောဓိ, ဒုတိယ ၁၅၀ါကို မဇ္ဈိမဗောဓိ, တတိယ၁၅၀ါကို ပစ္ဆိမဗောဓိဟု ဆို၏၊ ဤသို့ဆိုသော်လည်း ၁၅၀ါသည် ဝါတော်၂၀၌ အကျုံးဝင်သောကြောင့် အဋ္ဌကထာနှင့် ဋီကာတို့ ဆန့်ကျင် မှု မရှိပါ။ (သာရတ္ထ၊၁၊၄၄၄၊ သီဋီသစ်၊၁၊၃၁၅)
တစ်နည်း။ ။ သယံ ဗုဇ္ဈတိ, ဗုဇ္ဈန္တိ ဝါ တေန အရိယာတိ ဗောဓိ၊ (မဂ်)၊ သဗ္ဗဓမ္မေ သဗ္ဗာကာရတော ဗုဇ္ဈတိ ပဋိဝိဇ္ဈတီတိ ဗောဓိ၊ (သဗ္ဗညုတဉာဏ်)၊ (သာရတ္ထ၊၁၊၃၅၁)၊ ဗောဓိယာ+ပတ္တိ ဗောဓိ- အရဟတ္တမဂ်ဉာဏ်, သဗ္ဗညုတဉာဏ်သို့ ရောက်ခြင်း- ရောက်
...[စာမျက်နှာ- ၁၂၅]...
ဂန္တွာ– ကြွတော်မူ၍။ ဝေရေဉ္ဇန– ဝေရဉ္ဇမည်သော။ ဗြာဟ္မဏေန– ပုဏ္ဏားသည်။ နိမန္တိတော– ပင့်ဖိတ်အပ်သည်၊ (ဟုတွာ)၊ ပဉ္စဟိ– ကုန်သော။ ဘိက္ခုသတေဟိ– ရဟန်းအရာတို့နှင့်။ [ပဉ္စဟိ ဘိက္ခုသတေဟိ– ရဟန်းငါးရာတို့နှင့်၊] သဒ္ဓိံ၊ ဝဿံ–မိုးအခါ၌ နေခြင်းသို့။ ဝါ– ဝါသို့၊ [ဝဿတိ ဧတ္ထာတိ ဝဿော၊ [ဝဿ- သေစနေ+အ၊] ဝဿေ+ဝါသော ဝဿော၊ ဝါသချေ၊- သာရတ္ထ၊ ၂၊ ၁၁၄၊] ဥပဂဉ္ဆိ– ကပ်ရောက်ပြီ။ [ဝဿံ ဥပဂဉ္ဆိ– ဝါကပ်ပြီ၊] ဝေရေဉ္ဇာ– မည်သော။ ဗြာဟ္မဏော– သည်။ မာရာဝဋ္ဋနေန–မာရ်နတ်၏ လှည့်စားခြင်းဖြင့်။ ဝါ– မာရ်နတ်က စိတ်ကို လှည့်စားခြင်းဖြင့်။ အာဝဋ္ဋော– လှည့်စားအပ်သည်၊ (ဟုတွာ)၊ ဧကဒိဝသမ္ပိ– တစ်နေ့၌သော်မျှလည်း။ ဝါ–တစ်ရက်လေးမျှလည်း။ သတ္ထာရံ– ကို။ အာရဗ္ဘ– ၍။ သတိံ– ကို။ န ဥပ္ပာဒေသိ– မဖြစ်စေ။ ဝေရဉ္ဇာပိ– ဝေရဉ္ဇာမြို့သည်လည်း။ ဒုဗ္ဘိက္ခာ– မပြည့်စုံသောထမင်းရှိ သည်။ ဝါ– ငတ်မွတ်ခေါင်းပါး အစာရှားသည်၊ [အသမိဒ္ဓိ+ဘိက္ခာ ယတ္ထာတိ ဒုဗ္ဘိက္ခာ၊ ဒုသဒ္ဒါ အသမိဒ္ဓိအနက်ဟော၊ (ပါရာဘာ-၂, ၈၄၊) ဒုလ္လဘာ+ဘိက္ခာ ဧတ္ထာတိ ဒုဗ္ဘိက္ခာ၊ ရာကာလ၊ ပတ္တိချေ၊ သို့မဟုတ်, ဌာနူပစာရအားဖြင့် အရဟတ္တမဂ်ဉာဏ် သဗ္ဗညုတ ဉာဏ်သို့ ရောက်ခြင်းကို ယူပါ၊ ဗောဓိတော+ပဌမော ပဌမဗောဓိ– အရဟတ္တမဂ်ဉာဏ် သဗ္ဗညုတဉာဏ်သို့ ရောက်ခြင်းမှ (ရောက်ပြီးနောက်) ပဌမပိုင်းဖြစ်သော ဝါတော် ၂၀ကာလ၊ ဤနည်းကား “ပဌမဗောဓိယန္တိ ဗောဓိတော ဝီသတိဝဿပရိစ္ဆိန္နေ ကာလေ (ဝိမတိ၊ ၁၊ ၉၃) ”ဟူသောအဖွင့်နှင့်အညီ ဖြစ်သည်။
ဝေရေဉ္ဇန။ ။ ဝိဂတော+ရဇော အဿာတိ ဝိရဇာ၊ ဝိရဇာယေဝ ဝေရဉ္ဇာ- ကင်း သော အပြစ်ရှိရာမြို့၊ [ဝိရဇာ+ဏ၊ နိဂ္ဂဟိတ်လာ၊] ဝေရံ ဧတ္ထ ဇာတန္တိ ဝါ ဝေရဉ္ဇာ-ဘုရားအလောင်းနှင့် ဒေဝဒတ်အလောင်းတို့ ပထမဆုံးရန်ဖြစ်ရာမြို့၊ ဝိဝိဓေဟိ ရဉ္ဇ- ယတီတိ ဝေရဉ္ဇာ- အမျိုးမျိုးသော ခဲဖွယ်စားဖွယ်တန်ဆာစသည်တို့ဖြင့် နှစ်သက်စေ သောမြို့၊ ဝေရံ အဘိဘဝိတွာ ဇာတံ ဝါ ဝေရဉ္ဇာ- ရန်ကို လွှမ်းမိုး၍ ဖြစ်ရာမြို့၊ ဝေ- ရဉ္ဇဿ အဿမဋ္ဌာနေ ကတာ ဝေရဉ္ဇာ- ဝေရဉ္ဇရသေ့၏ ကျောင်းသင်္ခမ်းနေရာ၌ ပြု လုပ်အပ်သောမြို့၊ ဤကား ကေစိဆရာတို့၏ ဖွင့်ဆိုချက်ဟု သာရတ္ထ၊၁၊၂၀၁၌ ဆို ၏၊ ဝိ.ဋ္ဌ.၁, ၈၁အလို ဝိဂြိုဟ်ပြုဖွယ်မလိုသော ရုဠှီနာမ်တည်း၊ ထိုနောင် “ဝေရဉ္ဇာယံ ဇာတော, ဝေရဉ္ဇာယံ ဘဝေါ ဝါ, ဝေရဉ္ဇာ ဝါ အဿ နိဝါသောတိ ဝေရေဉ္ဇာ- ဝေ ရဉ္ဇာမြို့၌ မွေးဖွားသော- ဖြစ်သော- ဝေရဉ္ဇာမြို့ဟူသော နေရာရှိသော ပုဏ္ဏား၊ [ဝေရဉ္ဇာ +ဏ၊- ဝိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၈၃၊]”ဟု ဆက်ပါ။
...[စာမျက်နှာ- ၁၂၆]...
(သာရတ္ထ၊ ၁၊ ၄၃၂၊ မအူပါရာနိ-၂, ၄၁၁)။] အဟောသိ၊ ဘိက္ခူ– တို့သည်။ ဝေရဉ္ဇံ–ဝေရဉ္ဇာမြို့ကို။ ဝါ– ၌။ သန္တရဗာဟိရံ– မြို့တွင်းမြို့ပနှင့်တကွ။ ဝါ– မြို့တွင်းမြို့ပ မကျန်ရအောင်၊ (တစ်နည်း) သန္တရဗာဟိရံ– အတွင်းအပြင်နှင့် တကွဖြစ်သော။ ဝေရဉ္ဇံ– ကို။ ဝါ– ၌။ ပိဏ္ဍာယ– ငှာ။ စရိတွာ– လှည့်လည်၍။ ဝါ– ခြင်းကြောင့်။ ပိဏ္ဍပါတံ– ကို။ အလဘန္တာ– မရကုန်လသော်။ ကိလမိံသု– ပင်ပန်းကုန်ပြီ။ တေသံ– ထိုရဟန်းတို့ဖို့။ ဝါ– တို့အတွက်။ အဿဝါဏိဇကာ– မြင်းကုန်သည်တို့သည်၊
သန္တရဗာဟိရံ။ ။ ဤပုဒ်ကို သာကလ္လတ္ထအဗျယီဘောသမာသ်, ဗဟုဗ္ဗီဟိသမာသ် ဟု ၂မျိုးယူကြရာ ရှေ့နည်းအလို သာကလ္လတ္ထအဗျယီဘောသမာသ်, နောက်နည်းအလို ဗဟုဗ္ဗီဟိသမာသ်တည်း၊ သာကလ္လတ္ထအဗျယီဘောယူလျှင် “အန္တရံ စ+ဗာဟိရံ စ အန္တရဗာဟိရံ၊ သဟ+အန္တရဗာဟိရေန သန္တရဗာဟိရံ၊(ရူ- ၁၈၂)၊ အန္တရဗာဟိရဿ+ သာကလျံ ဝါ သန္တရဗာဟိရံ၊(မောဂ်ပံဋီ- ၃, ၂)၊ အန္တရဗာဟိရမ္ပိ အသေသေတွာ သန္တရ- ဗာဟိရံ၊(ပယောဂ- ၄, ၉)”ဟု ပြုပါ။
ဗဟုဗ္ဗီဟိယူလျှင်။ ။ ဗဟုဗ္ဗီဟိသမာသ်ယူလျှင် “အန္တရေ+ဇာတာနိ အန္တရာနိ၊ [အန္တရ+ဏ၊] ဗဟိ+ဇာတာနိ ဗာဟိရာနိ၊ [ဗဟိ+ဣရဏ်၊] အန္တရာနိ စ+ဗာဟိရာနိ စ အန္တရဗာဟိရံ၊ သဟ+အန္တရဗာဟိရေန ယာ ဝတ္တတီတိ သန္တရဗာဟိရာ- (တံခါး တံတိုင်းစသော) အတွင်းအဆောက်အဦး, (ပြအိုးကျုံးစသော) အပြင်အဆောက် အဦးနှင့် တကွဖြစ်သော ဝေရဉ္ဇာမြို့၊(မောဂ်၊ မောဂ်ပံ၊ မောဂ်နိ- ၃, ၂၊ ၇၉၊ ၈၀၊ ၈၁၊ သီဋီသစ်၊၂၊၁၃၇)၊ (တစ်နည်း) သမံ+အန္တရဗာဟိရံ ဧတိဿာတိ သန္တရဗာဟိရာ-ညီညာပြေပြစ်သော အတွင်းအပြင်ရှိသော ဝေရဉ္ဇာမြို့၊(မဋီ၊၂၊၂၃၇)”ဟု ပြုပါ။
ပိဏ္ဍာယ စရိတွာ။ ။ ပိဏ္ဍာယ စရိတွာတိ ပိဏ္ဍာယ စရဏဟေတု၊ ဟေတုအတ္ထေပိ ဟိ တွာသဒ္ဒမေကေ ဣစ္ဆန္တိ၊- သာရတ္ထ၊၁၊၄၂၇
အဿဝါဏိဇကာ။ ။ “ဝါဏာယ(တဏှာဖြင့်) ဣတောစိတော အဇန္တီတိ ဝါဏိဇာ၊ [ဝါဏ+အဇ+အ၊ -ဂဠုန်- ၆၃၊] ပဏန္တိ ဗျဝဟရန္တီတိ ဝဏိဇာ၊ [ပဏ+ဣဇ၊ ပကို ဝပြု၊- ကောတ္ထုဘ၊] ဝဏန္တိ သဒ္ဒါယန္တီတိ ဝဏိဇာ၊ [ဝဏ+ဣဇ၊] ဝဏိဇာယေဝ+ဝါဏိဇာ၊ [ဝဏိဇာ+ဏ၊- စလင်းဂံ- ၁, ၂၅၄၊] ကိဏာထ ကိဏာထာတိ ဝဏန္တိ သဒ္ဒံ ကရောန္တီတိ ဝါဏိဇာ၊ [ဝဏ+ဣဇ၊- စလင်းဂံ- ၁, ၂၅၄၊] အဿေ+ဝိက္ကိယိကာ+ဝါဏိဇာ အဿဝါဏိဇာ- မြင်းတို့ကို ရောင်းသော ကုန်သည်တို့၊ (မအူပါရာနိ- ၂, ၄၁၇)၊ အဿဝါဏိဇာ ဧဝ အဿဝါဏိဇကာ”ဟု ပြုပါ။
...[စာမျက်နှာ- ၁၂၇]...
ပတ္ထပတ္ထပုလကံ– တစ်ကွမ်းစား တစ်ကွမ်းစားအတိုင်းအရှည်ရှိသော မုယော ဆန်ဟူသော။ ဝါ– တစ်စလယ် တစ်စလယ်အတိုင်းအရှည်ရှိသော မုယောဆန် ဟူသော။ ဘိက္ခံ– ကို။ ပညာပေသုံ– နိစ္စဘတ်အနေအားဖြင့် ဝတ်တည်ထားကုန်ပြီ။ ဆက်ဥုးအံ့– ဇမ္ဗူဒိပ် (အိန္ဒိယပြည်) ၏ တောင်ပိုင်း, မြောက်ပိုင်း၂မျိုးတွင် တောင် ပိုင်းကို ဒက္ခိဏာပထ, မြောက်ပိုင်းကို ဥတ္တရာပထဟု ခေါ်သည်၊ ဒက္ခိဏာပထ (တောင် ပိုင်း) သည် နွားများမွေးမြူရာဒေသအဖြစ် ထင်ရှား၏၊ ဥတ္တရာပထ (မြောက်ပိုင်း) ကား မြင်းများမွေးမြူရာဒေသအဖြစ် ထင်ရှား၏၊ မြင်းကုန်သည်တို့သည် ဥတ္တရာပထ (မြောက်ပိုင်း) မှ လာကြပြီး အမြတ်၂ဆ,၃ဆယူ၍ မြင်းအရောင်းအဝယ် လုပ်ကြသည်၊ ဒက္ခိဏာပထ (တောင်ပိုင်း) သားများသည် သဒ္ဓါတရားမရှိကြ၊ ရတနာ၃-ပါး၌ မကြည် ညိုကြ၊ ဥတ္တရာပထ (မြောက်ပိုင်း) သားတို့သည် သဒ္ဓါတရားရှိကြ၏၊ ရတနာ၃-ပါး၌ ကြည်ညိုကြ၏၊ ရတနာ၃-ပါးကို မြတ်နိုးကြ၏၊ ထိုကြောင့် တစ်ကွမ်းစားချက်ဆွမ်းကို ဝတ်ထား၍ လှူဒါန်းကြသည်။ (ဝိ၊ ဋ္ဌ၊ ၁၊ ၁၄၄၊ ၁၄၅)
ပတ္ထပတ္ထပုလကံ။ ။ ပကာရေန ထာတိ ဧတ္ထာတိ ပတ္ထော၊ [ပ+ထာ+အ၊- ထောမ၊ ဝိဓာန်၊] (တစ်နည်း) ဧကသ္မိံ ဒိဝသေ ဧကပုရိသဿ ယာပနာယ ပတ္ထေတဗ္ဗော ဣစ္ဆိတဗ္ဗောတိ ပတ္ထော၊ [ပတ္ထ+အ၊- ဘုရားပါရာနိ- ၃၅၊] “ပတ္ထော တု နာဠိ နာရိယံ (ဓာန်- ၄၈၄)”နှင့်အညီ ယောကျ်ားတစ်ယောက် မျှတလောက်သော (ဝလောက်သော) တစ်စလယ်အတိုင်းအရှည်ကို “ပတ္ထ”ဟု ခေါ်သည်၊(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၄၅)၊ ပတ္ထော စ+ ပတ္ထော စ ပတ္ထပတ္ထော၊ (တစ်နည်း) ဝိစ္ဆာဘိက္ခညေသု ဒွေ(မောဂ်- ၁, ၅၄)သုတ်ဖြင့် ပတ္ထကို ပတ္ထ ပတ္ထဟု ၂ပုဒ်ပြု၊ ပတ္ထပတ္ထော+ပမာဏံ ဧတဿာတိ ပတ္ထပတ္ထပမာဏံ၊ [ပတ္ထပတ္ထ+ပမာဏ၊ -မအူပါရာနိ- ၂, ၄၁၉၊] ပတ္ထပတ္ထပမာဏံ+ပုလကံ ပတ္ထပတ္ထ- ပုလကံ- တစ်ကွမ်းစားတစ်ကွမ်းစားအတိုင်းအရှည်ရှိသော မုယောဆန် (ဂျုံဆန်)၊ [ပတ္ထ- ပတ္ထပမာဏ+ပုလက၊ ပမာဏချေ၊ -ပါရာဂံသစ်- ၂, ၃၄၁။]
ပုလက။ ။ ဖွဲမပါအောင် ပြုလုပ်၍ ပေါင်းအပ်, ပြုတ်အပ်သော မုယော(ဂျုံ)ဆန်ကို “ပုလက”ဟု ဆိုသည်၊(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၁၊)၊ သက္ကတ၌ ဂျုံ, ပူရီအနက်ဟော ပူရကသည် ပါဠိ၌ ရကို လပြု, ပူရ၌ ရဿပြု၍ “ပုလက”ဖြစ်သည်၊(ဝိဓာန်)၊ (တစ်နည်း) ထောမ၌ ဆန်အနက်ဟော နပုံလိင်ပုလကနှင့် ပုံလိင်ပုလာကကို ပရိယာယ်ဟု ဆိုပြီး ပုလာကကို “တဏ္ဍုလာ”ဟု ဖွင့်ဆို၏၊ ထိုအဆိုသည် “ပုလကံ နာမ...ယဝတဏ္ဍုလာ(ဝိ၊ဋ္ဌ၊ ၁, ၁၄၅)”ဟူသော အဖွင့်နှင့် ထပ်တူကျ၏၊ ပုလကကိုလည်း “ပုလ- မဟတ္တေ+က၊ သွတ္ထ၌က”ဟု ဆိုသည်။ (ပါရာဘာ- ၂, ၉၃)
...[စာမျက်နှာ- ၁၂၈]...
ကိလမန္တေ– ပင်ပန်းနေကုန်သော။ တေ– ထိုရဟန်းတို့ကို။ ဒိသွာ– ၍။ မဟာမောဂ္ဂလ္လာနတ္ထေရော– သည်။ ပထဝေါဇံ– မြေဆီမြေလွှာမြေဩဇာကို။ ဘောဇေတုကာမော– စားစေခြင်းငှာ အလိုရှိသည်လည်းကောင်း။ ဥတ္တရကုရုံ– မြောက်ကျွန်း သို့။ ပိဏ္ဍာယ– ငှာ။ ပဝေသေတုကာမော စ– ဝင်စေခြင်းငှာ အလိုရှိသည်လည်းကောင်း။ အဟောသိ၊ သတ္ထာ– သည်။ တံ– ထိုအရှင်မဟာမောဂ္ဂလ္လာန်၏ လျှောက် ထားချက်ကို။ ပဋိက္ခိပိ– ပယ်မြစ်တော်မူပြီ။ ဘိက္ခူနံ– တို့သည်။ ဧကဒိဝသမ္ပိ– တစ် နေ့မျှလည်း။ ပိဏ္ဍပါတံ– ကို။ အာရဗ္ဘ– ၍။ ပရိတ္တာသော– မွတ်သိပ်ဆာလောင်ခြင်း သည်။ နာအဟောသိ– မဖြစ်။ ဣစ္ဆာစာရံ– အလိုတဏှာ၏ ဖြစ်ခြင်းကို။ ဝါ– အလို တဏှာအားဖြင့် ဖြစ်ခြင်းကို၊ [စိတ္တဂဟပတိဝတ္ထုရှု၊] ဝဇ္ဇေတွာ ဧဝ– ကြဉ်၍သာလျှင်။ ဝိဟရိံသု– ကုန်ပြီ။ သတ္ထာ– သည်။ တတ္ထ– ထိုဝေရဉ္ဇာမြို့၌။ တေမာသံ– ဝါတွင်း၃လ ပတ်လုံး။ ဝသိတွာ– မူပြီး၍။ ဝေရဉ္ဇံ– သော။ ဗြာဟ္မဏံ– ကို။ အပလောကေတွာ– ပန်ပြော၍။ တေန– ထိုဝေရဉ္ဇပုဏ္ဏားသည်။ ကတသက္ကာရသမ္မာနော– ပြုအပ်သော ကောင်းမွန်စွာ ပြုစုပူဇော်မှု, မြတ်နိုးမှုရှိသည်၊ (ဟုတွာ)၊ တံ– ထိုဝေရဉ္ဇပုဏ္ဏားကို။ သရဏေသု– သရဏဂုံတို့၌။ ပတိဋ္ဌာပေတွာ– တည်စေ၍။ တတော– ထိုဝေရဉ္ဇာမြို့
ပရိတ္တာသော။ ။ ပရိတဿနံ ပရိတ္တာသော- မွတ်သိပ်ဆာလောင်ခြင်း၊ [ပရိ+တသပိပါသာယံ+ဏ၊ -အနုဋီ- ၂၀၃၊] တသဓာတ်သည် ဥဗ္ဘေဂ- ထိပ်လန့်ခြင်း, ပိပါသာ-မွတ်သိပ်ခြင်းတို့ကို ဟောရာ “ဣစ္ဆာစာရံ ဝဇ္ဇေတွာ ဧဝ ဝိဟရိံသု”ဟူသော အနွယ ဝါကျကို ထောက်၍ ဤ၌ ပိပါသာအနက်ဟောတည်း၊ ဆွမ်းကိုအကြောင်းပြု၍ မွတ် သိပ်ဆာလောင်မှုမဖြစ်- ဟူလို
တစ်နည်း။ ။ ဝန္တာသောကဲ့သို့ သမာသ်ပုဒ်ကြံ၍ “ပရိတ္တ+အာသာ”ဟု ပုဒ်ခွဲကာ “ဣစ္ဆတိ ဧတာယာတိ အာသာ၊ [ဣသု+အ+အာ၊- သူစိ၊] အာရမ္မဏေ အသ္နုတေ အဇ္ဈောတ္ထရတိ, အသတိ ပရိဘုဉ္ဇတိ ဝါတိ အာသာ၊ [အသ (ရှေ့ဗျာပနတ္ထ, နောက် အဒနတ္ထ)+ဏ+အာ၊- အဘိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၉၇၊] အာသီသနံ အာသာ၊ [အာသ- ပတ္ထနာယံ+ အ+အာ၊ -နိဒီ- ၅၅၅၊] ပရိတ္တာ+အာသာ ယဿာတိ ပရိတ္တာသော- အနည်းငယ်သော အလိုအာသာရှိသူ”ဟုပြု၊ ထိုနောင် ဘာဝပ္ပဓာန, ဘာဝလောပကြံ၍ “ပရိတ္တာသော-အနည်းငယ်သော အလိုအာသာရှိသူ၏ အဖြစ်သည်၊ ဝါ- အနည်းငယ်သော လိုချင် တောင့်တခြင်းသည်”ဟု ပေးပါ၊ ဆွမ်းကို အကြောင်းပြု၍ အနည်းငယ်သော လိုချင် တောင့်တမှုပင် မဖြစ်- ဟူလို
...[စာမျက်နှာ- ၁၂၉]...
မှ။ နိက္ခန္တော– ထွက်တော်မူလသော်။ အနုပုဗ္ဗေန– အစဉ်အားဖြင့်။ စာရိကံ– ခရီး ရှည်လှည့်လည်တော်မူခြင်းကို။ ဝါ– ခြင်းအားဖြင့်၊ [ဓမ္မဘာ-၁, ၁၉၁ရှု၊] စရမာနော–လှည့်လည်တော်မူလသော်။ ဧကသ္မိံ– တစ်ပါးသော။ သမယေ– အခါ၌။ သာဝတ္ထိံ– သို့။ ပတွာ– မူ၍။ ဇေတဝနေ– ၌။ ဝိဟာသိ– မူပြီ။ သာဝတ္ထိဝါသိနော– သာဝတ္ထိမြို့၌ နေသူတို့သည်။ သတ္ထု– ဘုရားရှင်ဖို့။ ဝါ– အတွက်၊ (တစ်နည်း) သတ္ထု– ၏၊ (အတ္ထာယ– ငှာ၊) အာဂန္တုကဘတ္တာနိ– အာဂန္တုကဘတ်တို့ကို။ ကရိံသု– ကုန်ပြီ။ ပန– ဆက်။ တဒါ– ၌။ ပဉ္စသတမတ္တာ– ငါးရာအတိုင်းအရှည်ရှိကုန်သော။ ဝိဃာသာဒါ– စား ကြွင်းစားတို့သည်။ ဘိက္ခူ– တို့ကို။ နိဿာယ– ၍။ အန္တောဝိဟာရေယေဝ– ကျောင်း တွင်း၌သာလျှင်။ ဝသန္တိ– ကုန်၏။ တေ– ထိုစားကြွင်းစားတို့သည်။ ဘိက္ခူနံ– တို့၏။ ဘုတ္တာဝသေသာနိ– စားအပ်ပြီးသည်မှ ကြွင်းကုန်သော။ ပဏီတဘောဇနာနိ–ကောင်းမွန်သော ဘောဇဉ်တို့ကို။ ဘုဉ္ဇိတွာ– ၍။ နိဒ္ဒါယိတွာ– ၍။ ဥဋ္ဌာယ– ၍။ နဒီတီရံ– မြစ်ကမ်းသို့။ ဂန္တွာ– ၍။ နဒန္တာ– အော်ဟစ်ကုန်လျက်။ ဝဂ္ဂန္တာ– အပေါင်း အစုအားဖြင့် ဖြစ်ကုန်လျက်။ ဝါ– အုပ်စုဖွဲ့ကုန်လျက်။ မလ္လမုဋ္ဌိယုဒ္ဓံ– လက်ဝှေ့ သမားတို့၏ လက်ဝှေ့ထိုးသတ်ခြင်းကို။ ဝါ– အားဖြင့်။ ယုဇ္ဈန္တာ– ထိုးသတ်ကုန် လျက်။ ကီဠန္တာ– ကစားကုန်လျက်။ အန္တောဝိဟာရေပိ– ကျောင်းတွင်း၌လည်းကောင်း။ ဗဟိဝိဟာရေပိ– ကျောင်းပြင်၌လည်းကောင်း။ အနာစာရမေဝ– မပြုကျင့် ထိုက်သည်ကိုသာ။ စရန္တာ– ပြုကျင့်ကုန်လျက်။ ဝိစရန္တိ– လှည့်လည်နေထိုင်ကုန်၏။ ဘိက္ခူ– တို့သည်။ ဓမ္မသဘာယံ– ၌။ ကထံ– ကို။ သမုဋ္ဌာပေသုံ– စေကုန်ပြီ၊ (ကိံ)၊
ဝဂ္ဂန္တာ။ ။ “ဝဂ္ဂ ဂတိယံ၊...သမုဒါယဝသေန ဝဂ္ဂနံ ပဝတ္တနံ ဝဂ္ဂေါ(နီတိဓာတု- ၂၇)”အရ ဝဂ္ဂဓာတ်သည် ဂတိအနက်ကို ဟော၏၊ ဂတိလည်း ပါပုဏနဂတိ, ဉာဏ ဂတိမဟုတ်၊ ပဝတ္တနဂတိတည်း။
မလ္လမုဋ္ဌိယုဒ္ဓံ။ ။ အညမညံ မထေန္တိ ဝိလောလေန္တီတိ မလ္လာ- သတ်ပုတ်လုံးထွေး တတ်သော လက်ဝှေ့သမားတို့၊(သီဋီသစ်၊၁၊၃၆၀)၊ ယုဇ္ဈနံ ယုဒ္ဓံ၊ မုဋ္ဌိနာ+ယုဒ္ဓံ မုဋ္ဌိယုဒ္ဓံ-လက်သီးဖြင့် ထိုးသတ်ခြင်း၊ ဝါ- လက်ဝှေ့ထိုးသတ်ခြင်း၊ မလ္လာနံ+မုဋ္ဌိယုဒ္ဓံ မလ္လမုဋ္ဌိယုဒ္ဓံ- လက်ဝှေ့သမားတို့၏ လက်ဝှေ့ထိုးသတ်ခြင်း၊ မလ္လမုဋ္ဌိယုဒ္ဓံနှင့် ယုဇ္ဈန္တာ၂ပုဒ်လုံးအရ လက်ဝှေ့ထိုးသတ်ခြင်းကို ရသောကြောင့် အဘေဒဘေဒူပစာရ(ကံနှင့်ကြိယာ မကွဲဘဲ ခွဲဆိုအပ်သော) စကားတည်း၊ နောက်နည်းအလို ကြိယာဝိသေသနတည်း။
...[စာမျက်နှာ- ၁၃၀]...
“အာဝုသော– တို့! ပဿထ– ကြည့်ကြလော။ ဣမေ ဝိဃာသာဒါ– ဤစားကြွင်း စားတို့သည်။ ဒုဗ္ဘိက္ခကာလေ– မပြည့်စုံသော ထမင်းရှိရာအခါ၌။ ဝါ– ငတ်မွတ် ခေါင်းပါး အစာရှားရာအခါ၌။ ဝေရဉ္ဇာယံ– ၌။ ကဉ္စိ– တစ်စုံတစ်ခုသော။ ဝိကာရံ–ဖောက်ပြန်သော အမူအရာကို။ န ဒဿေသုံ– မပြကြ။ ဣဒါနိ ပန– ၌ကား။ ဧဝရူပါနိ– ကုန်သော။ ပဏီတဘောဇနာနိ– တို့ကို။ ဘုဉ္ဇိတွာ– ၍။ အနေကပ္ပကာရံ–တစ်ပါးမကများသော အပြားရှိသော။ ဝိကာရံ– ကို။ ဒဿေန္တာ– ပြကုန်လျက်။ ဝိစရန္တိ– ကုန်၏။ ဘိက္ခူ ပန– တို့သည်ကား။ ဝေရဉ္ဇာယမ္ပိ– ၌လည်း။ ဥပသန္တရူပါ–ငြိမ်သက်သော သဘောရှိကုန်လျက်။ ဝိဟရိတွာ– ၍။ ဣဒါနိပိ– ၌လည်း။ ဥပသန္တုပသန္တာဝ– ငြိမ်သက်ကုန်, ငြိမ်သက်ကုန်လျက်သာ။ ဝါ– အလွန်ငြိမ်သက်ကုန် လျက်သာ။ ဝိဟရန္တိ– ကုန်၏။” ဣတိ– ဤသို့ ဖြစ်စေကုန်ပြီ။ သတ္ထာ– သည်။ ဓမ္မသဘံ– သို့။ ဂန္တွာ၊ “ဘိက္ခဝေ! ကိံ– ကို။ ကထေထ– ကြသနည်း?” ဣတိ ပုစ္ဆိတွာ– ၍။ “ဣဒံ နာမ– ဤမည်သော စကားကို၊ (ကထေမ)။” ဣတိ– သို့။ ဝုတ္တေ– သော်။ “ဧတေ– ဤစားကြွင်းစားတို့သည်။ ပုဗ္ဗေ– ၌။ ဂဒြဘယောနိယံ– မြည်းမျိုး၌။ နိဗ္ဗတ္တာ–ကုန်လျက်။ ပဉ္စသတာ– ကုန်သော။ ဂဒြဘာ– တို့သည်။ ဟုတွာ၊ ပဉ္စသတာနံ– ကုန်သော။ အာဇာနီယသိန္ဓဝါနံ– အာဇာနည်သိန္ဓောမြင်းတို့၏။ အလ္လရသမုဒ္ဒိကပါနကပီတာဝသေသံ– သောက်အပ်ပြီးသော ရွှမ်းစိုလတ်ဆတ်သည့်
အလ္လရသမုဒ္ဒိကပါနကပီတာဝသေသံ။ ။ အလတိ သမတ္ထေတီတိ အလ္လော၊ [အလ+လ၊- ကစ္စည်း- ၆၃၂၊] အလ္လတိ ဗန္ဓတီတိ အလ္လော၊ [အလိ+အ၊- ဓာတွတ္ထ၊] မုဒန္တိ ဧတာဟီတိ မုဒ္ဒိကာ၊ [မုဒ+ဏွု+အာ၊ -မောဂ်- ၇, ၂၂၊] အလ္လော+ရသော ဧတာသန္တိ အလ္လရသာ၊ အလ္လရသာ+မုဒ္ဒိကာ အလ္လရသမုဒ္ဒိကာ- ရွှမ်းစိုသောအရည်ရှိသော မုဒရက် သီးတို့၊ အလ္လရသမုဒ္ဒိကာဟိ+ကတံ+ပါနကံ အလ္လရသမုဒ္ဒိကပါနကံ- ရွှမ်းစိုသည့် အရည် ရှိသော မုဒရက်သီးတို့ဖြင့် ပြုလုပ်အပ်သော ဖျော်ရည်၊ ရသသဒ္ဒါ အရည်ကို ဟော၏။
(တစ်နည်း) မုဒ္ဒိကာဟိ+ကတံ+ပါနကံ မုဒ္ဒိကပါနကံ– မုဒရက်သီးတို့ဖြင့် ပြုလုပ်အပ် သော ဖျော်ရည်၊ အလ္လရသံ စ+တံ+မုဒ္ဒိကပါနကံ စာတိ အလ္လရသမုဒ္ဒိကပါနကံ– ရွှမ်းစိုလတ်ဆတ်သည့်အရသာရှိသော မုဒရက်သီးဖျော်ရည်၊ ဤအလို ရသသဒ္ဒါ အရ သာကို ဟော၏။
ထိုနောင် “အလ္လရသမုဒ္ဒိကပါနကံ စ+တံ+ပီတံ စာတိ အလ္လရသမုဒ္ဒိကပါနကပီတံ–သောက်အပ်ပြီးသော ရွှမ်းစိုသည့်အရည်ရှိသော မုဒရက်သီးဖျော်ရည်။ ဝါ– ရွှမ်းစိုလတ်
...[စာမျက်နှာ- ၁၃၁]...
အရည်ရှိသော မုဒရက်သီးဖျော်ရည်မှ အကြွင်းအကျန်ဖြစ်သော။ ဥစ္ဆိဋ္ဌကသဋံ–စားကြွင်းဖတ်ကို။ ဥဒကေန– ဖြင့်။ မဒ္ဒိတွာ– နယ်၍။ မကစိပိလောတိကာဟိ– သင် ပေါင်းမျှင်ဖြင့် ရက်ထားအပ်သော အဝတ်ကြမ်း (ဖျင်) ဖြင့်။ ပရိဿာဝိတတ္တာ–စစ်အပ်သည်၏အဖြစ်ကြောင့်။ “ဝါလောဒက”န္တိ– ဝါလောဒကဟူ၍။ သင်္ချံ– ခေါ် ဝေါ်အပ်သည်၏အဖြစ်သို့။ ဂတံ– ရောက်သော။ အပ္ပရသံ– အရသာမရှိသော။ နိဟီနံ– ညံ့ဖျင်းသောဖျော်ရည်ကို။ ပိဝိတွာ– သောက်၍။ မဓုမတ္တာ ဝိယ– အရက် မူးသူတို့ကဲ့သို့။ နဒန္တာ– အော်ဟစ်ကုန်လျက်။ ဝိစရိံသု– ကုန်ပြီ။ ဣတိ၊ ဝတွာ– ၍။ ဝါလောဒကံ အပ္ပရသံ နိဟီနံ, ပိတွာ မဒေါ ဇာယတိ ဂဒြဘာနံ၊ ဣမဉ္စ ပိတွာန ရသံ ပဏီတံ, မဒေါ န သဉ္ဇာယတိ သိန္ဓဝါနံ
အပ္ပရသံ– အရသာမရှိသော။ နိဟီနံ– ညံ့ဖျင်းသော။ ဝါလောဒကံ– သင်ပေါင်း လျှော်အဝတ်တို့ဖြင့် စစ်အပ်သော ဖျော်ရည်ကို၊ [ဝါရေန္တီတိ ဝါလာနိ၊ [ဝရ+ဏ၊ ရကို လပြု၊ -ဓာန်ဋီ-၅၉၁] ဝါလေဟိ+ပရိဿာဝိတံ+ဥဒကံ ဝါလောဒကံ (ဇာ၊ ဋ္ဌ၊ ၁, ၈၈)၊] ပိတွာ– သောက်၍။ ဝါ– သောက်ခြင်းကြောင့်။ ဂဒြဘာနံ– မြည်းတို့၏။ မဒေါ–ဆတ်သည့် အရသာရှိသော မုဒရက်သီးဖျော်ရည်၊ (ဝိသေသနပရပဒကမ္မဓာရည်း သမာသ်)၊ အလ္လရသမုဒ္ဒိကပါနကပီတတော+အဝသေသံ အလ္လရသမုဒ္ဒိကပါနကပီတာဝသေသံ– သောက်အပ်ပြီးသော ရွှမ်းစိုသည့်အရည်ရှိသော မုဒရက်သီးဖျော်ရည်မှ အကြွင်းအကျန်ဖြစ်သော စားကြွင်းအဖတ်။ ဝါ– ရွှမ်းစိုလတ်ဆတ်သည့် အရသာရှိသော မုဒရက်သီးဖျော်ရည်မှ အကြွင်းအကျန်ဖြစ်သော စားကြွင်းအဖတ်”ဟု ဆက်တွဲပါ၊ “သောက်အပ်ပြီးသည်မှ ကြွင်းသော ရွှမ်းစိုလတ်ဆတ်သည့် အရည်ဖြစ်သော မုဒရက် သီးဖျော်ရည်”ဟူသော အနက်ကား ဥစ္ဆိဋ္ဌကသဋံကို မရနိုင်သဖြင့် မကောင်းပါ။
မဓုမတ္တာ။ ။ “မဓု မဓွာသေဝ မတံ(ဓာန်- ၅၃၃)”နှင့်အညီ မဓုသဒ္ဒါ အရက်ကို ဟော၏၊ မဓုအရ အရက်သည် သစ်မည်စည်ပွင့်(မယ်ဇယ်ပွင့်)ဖြင့် ပြုအပ်သော အရက်, ပျားကောင်က ပြုအပ်သောအရက်(ပျားရည်ဖြင့် ပြုအပ်သောအရက်)အားဖြင့် ၂မျိုး ရှိ၏၊(ဓာန်ဋီ- ၅၃၃)၊ “မဓုနာ+ကတံ မဓု- သစ်မည်စည်ပွင့်ဖြင့် ပြုအပ်သော အရက်၊ ဝါ- ပျားသည် ပြုအပ်သောအရက်၊ (ပျားရည်ဖြင့် ပြုအပ်သောအရက်)၊ [ကတ ပုဒ်ချေ၊ (တစ်နည်း) ကတအနက်၌ ဏပစ္စည်းသက်၊] မဇ္ဇန္တီတိ မတ္တာ၊ [မဒ+တ၊] မဓုနာ+မတ္တာ မဓုမတ္တာ- အရက်ဖြင့် မူးသူတို့”ဟု ပြုပါ။
...[စာမျက်နှာ- ၁၃၂]...
မူးယစ်ခြင်းသည်။ ဇာယတိ– ဖြစ်၏။ စ– ဗျတိရိတ်ကား။ ပဏီတံ– မွန်မြတ်သော။ ဣမံ ရသံ– ဤဖျော်ရည်ကို။ ပိတွာန– ၍။ ဝါ– ကြောင့်။ သိန္ဓဝါနံ– သိန္ဓောမြင်းတို့၏။ မဒေါ– သည်။ န သဉ္ဇာယတိ– မဖြစ်၊ (ကာရဏံ– အကြောင်းသည်။ ကိံ နု ခေါ–အဘယ်သို့ပါနည်း?) အပ္ပံ ပိဝိတွာန နိဟီနဇစ္စော, သော မဇ္ဇတီ တေန ဇနိန္ဒ ပုဋ္ဌော၊ ဓောရယှသီလီ စ ကုလမှိ ဇာတော, န မဇ္ဇတီ အဂ္ဂရသံ ပိဝိတွာ
ဇနိန္ဒ– လူတို့သနင်း, မြတ်သောမင်း! (ယော– အကြင်မြည်းအပေါင်းသည်၊) နိဟီနဇစ္စော– ယုတ်နိမ့်သောအမျိုးဇာတ်ရှိ၏။ တေန (နိဟီနဇစ္စဘာဝေန)– ထို ယုတ်နိမ့်သောအမျိုးဇာတ်ရှိသည်၏အဖြစ်ဖြင့်။ ပုဋ္ဌော– မွေးမြူအပ်သော။ ဝါ–ကြီးပွားစေအပ်သော၊ (ကြီးလာရသော)၊ သော– ထိုမြည်းအပေါင်းသည်။ အပ္ပံ–အနည်းငယ်သော ဖျော်ရည်ကို။ ပိဝိတွာန– ၍။ ဝါ– သော်။ မဇ္ဇတိ– မူးယစ်၏။ စ–
နိဟီနဇစ္စော။ ။ နိဟီယတီတိ နိဟီနာ၊ [နိ+ဟာ+တ၊ တပစ္စည်းကို ဤဏပြု, ကွစိ ဓာတုဖြင့် ဏကို နပြု၊ -ရူ- ၃၈၅၊] ဇာယတိ ဧတာယ ခတ္တိယာဒိသမညာတိ ဇာတိ- မင်းစသောအမည်ဖြစ်ကြောင်းအမျိုးဇာတ်၊(ဝိသုဒ္ဓိ၊ဋီ၊၂၊၁၉၇)၊ နိဟီနာ+ဇာတိ ယဿာတိ နိဟီနဇာတိ- ယုတ်နိမ့်ကျသော အမျိုးဇာတ်ရှိသောမြည်းအပေါင်း၊ နိဟီနဇာတိယေဝ+နိဟီနဇစ္စော။ [နိဟီနဇာတိ+ယ၊- ဝိမတိ၊၁၊၁၂၇၊ ပါရာယော- ၁၃၈။]
တစ်နည်း။ ။ ဇာတိံ နိဗ္ဗတ္တိံ+ယာတိ ဥပဂစ္ဆတီတိ ဇာတိယော- ဖြစ်ခြင်းသို့ ကပ် ရောက်သော အမျိုးဇာတ်၊ [ဇာတိ+ယာ+အ- အံဋီ၊၂၊၁၂၉၊] နိဟီနော+ဇာတိယော ယဿာတိ နိဟီနဇစ္စော၊ [နိဟီန+ဇာတိယ၊ တိ၌ ဣကိုချေ, တျကို စ္စပြု၊ ဇာ၌ ရဿပြု၊ (နီတိသုတ္တ- ၂၉)၊ ဝိဗော- ၁၇အလို သရေအလိုက်ကို ကြဉ်သော “သဗ္ဗော စန္တိ”ဟူသော ဝိနာဓိကာရယောဂဝိဘာဂဖြင့် တိကို စပြု, စဒွေဘော်လာ, ဇာ၌ ရဿပြု၊] (တစ်နည်း) နိဟီနာ+ဇာတိ ယဿာတိ နိဟီနဇစ္စော၊ [နိဟီနာ+ဇာတိ+သိ၊ ဇာတိယာ ဇစ္စော ကွစိ ဗျဉ္စနေ(နီတိသုတ္တ- ၁၂၅)သုတ်ဖြင့် ဇာတိကို ဇစ္စပြု။ (နီတိသုတ္တ- ၃၁)
ပုဋ္ဌော။ ။ ပုဋ္ဌောသည် ပုစ္ဆဓာတ်, တပစ္စည်းဖြင့်လည်းကောင်း, ပုသဓာတ်, တ ပစ္စည်းဖြင့်လည်းကောင်း ပြီးနိုင်ရာ ဤ၌ ပုသဓာတ်, ပေါသနအနက်, တပစ္စည်းဖြင့် ပြီးသည်၊ “ပေါသီယိတ္ထာတိ ပုဋ္ဌော”ဟု ပြုပါ။ [ပုဋ္ဌောတိ ပေါသိတော အာပါဒိတော ဝဍ္ဎိတော၊ -မဟာနိ- ၁၃၃။]
...[စာမျက်နှာ- ၁၃၃]...
ဗျတိရိတ်ကား။ ဓောရယှသီလီ ဓောရယှသီလီ ဓောရယှသီလီ– ဝန်ကို ဆောင်တတ်သော အလေ့အကျင့်ရှိ သော။ ကုလမှိ– အမျိုးကောင်း၌။ ဇာတော– ပေါက်ဖွားသော သိန္ဓောမြင်းသည်။ အဂ္ဂရသံ– ရှေးဦးစွာ ညှစ်ယူအပ်သော မုဒရက်သီး (သပျစ်သီး) ဖျော်ရည်ကို။ ပိဝိတွာ– ၍လည်း။ ဝါ– သော်လည်း၊ [ပိသဒ္ဒါကျေသည်၊- ဇာ၊ ဋ္ဌ၊ ၂၊ ၈၈၊] န မဇ္ဇတိ– မမူးယစ်
ဣတိ– သို့။ ဣဒံ ဝါလောဒကဇာတကံ– ဤဝါလောဒကဇာတ်ကို။ ဝိတ္ထာရေန–ဖြင့်။ ကထေတွာ– ၍။ “ဘိက္ခဝေ– တို့! ဧဝံ– သို့လျှင်။ သပ္ပုရိသာ– သူတော်ကောင်း တို့သည်။ လောကဓမ္မံ– လောကဓံကို။ ဝိဝဇ္ဇေတွာ– ရှောင်ကြဉ်၍၊ (နှလုံးမသွင်း မူ၍)၊ သုခိတကာလေပိ– ချမ်းသာရာအခါ၌လည်းကောင်း။ ဒုက္ခိတကာလေပိ–ဆင်းရဲရာအခါ၌လည်းကောင်း။ နိဗ္ဗိကာရာဝ– ဖောက်ပြန်သော အမူအရာ မရှိကုန်သည်သာ။ ဟောန္တိ– ကုန်၏။” ဣတိ– သို့။ အနုသန္ဓိံ– ကို။ ဃဋေတွာ– ၍။ ဓမ္မံ– ကို။ ဒေသေန္တော– သော်။ ဣမံ ဂါထံ အာဟ– ပြီ။ (ကိံ)၊ “သဗ္ဗတ္ထ ဝေ၊ ပေ၊ ပဏ္ဍိတာ ဒဿယန္တီ”တိ– ၍၊ (အာဟ)
သဗ္ဗတ္ထ ဝေ သပ္ပုရိသာ စဇန္တိ, န ကာမကာမာ လပယန္တိ သန္တော၊ သုခေန ဖုဋ္ဌာ အထ ဝါ ဒုခေန, န ဥစ္စာဝစံ ပဏ္ဍိတာ ဒဿယန္တိ။
ဓောရယှသီလီ။ ။ ဓုရံ ဝဟတီတိ ဓောရယှံ၊ [ဓုရ+ယှဏ်၊- သံဋီ၊၁၊၂၇၃၊ မောဂ်- ၄, ၁၂၀၊] ဓုရာယ+နိယုတ္တံ ဓောရယှံ- ဝန်၌ ယှဉ်တတ်သော အလေ့အကျင့်၊ [ဓုရာ+ ယှဏ် -ဒီဋီ- ၃, ၈၀၊] ဓုရံ ဝဟိတုံ အရဟတီတိ ဓောရယှံ၊ [ဓုရ+ဝဟ+ဏ၊ ဝကို ယ ပြု၊- ဓာန်ဋီ- ၄၉၆၊] ဓောရယှံ စ+တံ+သီလံ စာတိ ဓောရယှသီလံ၊ ဓောရယှသီလံ+အဿ အတ္ထီတိ ဓောရယှသီလီ- ဝန်ကို ဆောင်တတ်သော အလေ့အကျင့်ရှိသောမြင်း၊ ဝါ-ဝန်၌ ယှဉ်တတ်သော အလေ့အကျင့်ရှိသောသိန္ဓောမြင်း
အဂ္ဂရသံ။ ။ အဂ္ဂံ (သဗ္ဗပဌမံ)+ဂဟိတော+ရသော အဂ္ဂရသော- ရှေးဦးစွာ ညှစ်ယူ အပ်သော မုဒရက်သီးဖျော်ရည်၊ အဂ္ဂ+ဂဟိတ+ရသ၊ အဂ္ဂသဒ္ဒါ အာဒိအနက်၊ (တစ် နည်း) “အဂ္ဂေါ စ+သော+ရသော စာတိ အဂ္ဂရသော- ကောင်းမြတ်သော မုဒရက်သီး ဖျော်ရည်၊ (တစ်နည်း) အဂ္ဂေါ+ရသော ယဿာတိ အဂ္ဂရသော- ကောင်းမြတ်သော အရသာရှိသော မုဒရက်သီးဖျော်ရည်၊ နောက်နည်းများ၌ အဂ္ဂသဒ္ဒါ ဝရ(အမြတ်) အနက်ဟောတည်း။ [အဂ္ဂရသန္တိ သဗ္ဗပဌမံ ဂဟိတံ မုဒ္ဒိကရသံ၊- ဇာ၊ဋ္ဌ၊၂၊၈၈။]
...[စာမျက်နှာ- ၁၃၄]...
သပ္ပုရိသာ– သူတော်ကောင်းတို့သည်။ ဝေ– စင်စစ်။ သဗ္ဗတ္ထ– ခန္ဓာ၅-ပါးစသော အလုံးစုံသောတရားတို့၌၊ (ဆန္ဒရာဂံ– ဆန္ဒရာဂကို။ အရဟတ္တမဂ္ဂဉာဏေန– အရ ဟတ္တမဂ်ဉာဏ်ဖြင့်၊) စဇန္တိ– ပယ်စွန့်ကုန်၏။ သန္တော– ဘုရားအစရှိသော သူတော် ကောင်းတို့သည်။ ကာမကာမာ– ကာမဂုဏ်၅-ပါးကို လိုလားကုန်သည်၊ (ဟုတွာ– ၍။ ဝါ– ခြင်းကြောင့်၊) န လပယန္တိ– မပြောဆိုကုန်။ ပဏ္ဍိတာ– တို့သည်။ သုခေန– သုခကိုမှတ်, ၄ရပ်သော ဣဋ္ဌလောကဓံသည်။ ဖုဋ္ဌာ– ထိရောက်အပ်ကုန်သော် လည်းကောင်း။ အထ– ထိုမှတစ်ပါး။ ဒုက္ခေန– ဒုက္ခကိုမှတ်, ၄ရပ်သော အနိဋ္ဌလောကဓံသည်။ ဖုဋ္ဌာ ဝါ– ကုန်သော်လည်းကောင်း။ ဥစ္စာဝစံ– မောက်ကြွညှိုးနွမ်း, ချီးမွမ်းရှုပ်ချ, တက်ကျ၂ဖြာ, အခြင်းအရာကို။ န ဒဿယန္တိ– မမြင်စေကုန်။ ဝါ– မပြကုန်။ ဣတိ– ဤသို့ မိန့်တော်မူပြီ။
တတ္ထ– ထိုဂါထာ၌။ သဗ္ဗတ္ထာတိ– ကား။ ပဉ္စက္ခန္ဓာဒိဘေဒေသု– ခန္ဓာ၅-ပါးအစ ရှိသော အပြားရှိကုန်သော။ သဗ္ဗဓမ္မေသု– အလုံးစုံသောတရားတို့၌။ သပ္ပုရိသာ တိ– ကား။ သုပုရိသာ– တင့်တယ်ကောင်းမြတ်သော ယောကျ်ားတို့သည်။ စဇန္တီတိ– ကား။ အရဟတ္တမဂ္ဂဉာဏေန– အရဟတ္တမဂ်ဉာဏ်ဖြင့်။ ဆန္ဒရာဂံ– လိုချင် တပ်မက်ခြင်းကို။ အပကဍ္ဎုန္တာ– ဖယ်ရှားကုန်လျက်။ ဝိဇဟန္တိ– ပယ်စွန့်ကုန်၏။
သုပုရိသာ။ ။ သပ္ပုရိသာကို “သုပုရိသာ”ဟု ပရိယာယ်ဖြင့် ဖွင့်သည်၊ သုကား “သုသောဘနေ သုခေ သမ္မာ, ဘုသသုဋ္ဌုသမိဒ္ဓိသု(ဓာန်- ၁၁၇၉)”ဂါထာလာ အနက်တို့ တွင် “သောဘနာ ပုရိသာတိ သပ္ပုရိသာ(မ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၂၊ အဘိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၈၄)”စသော အဖွင့်ကို ထောက်၍ သောဘနအနက်တည်း၊ “သောဘနာ+ပုရိသာ သုပုရိသာ”ဟု ပြုပါ၊ ထို့ပြင် “သန္တာ စ+တေ+ပုရိသာ စာတိ သပ္ပုရိသာ, သုပုရိသာ- ကိုယ်နှုတ်စ သည်ငြိမ်သက်သော ယောကျ်ားတို့၊ [သန္တ+ပုရိသ၊] သန္တေဟိ သီလာဒိဂုဏေဟိ+ သမန္နာဂတာ+ပုရိသာ သပ္ပုရိသာ, သုပုရိသာ- ငြိမ်သက်သော သီလစသောဂုဏ်တို့နှင့် ပြည့်စုံသော ယောကျ်ားတို့၊(ထေရ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၈၈)”ဟုလည်း ပြုနိုင်သေး၏။
ဆန္ဒရာဂံ။ ။ အားသေးသော လောဘသည် ဆန္ဒမည်၏၊ အားကြီးသော လောဘ သည် ရာဂမည်၊ ဤသို့ ဆန္ဒနှင့် ရာဂအထူးကို များစွာသော အဋ္ဌကထာဋီကာတို့၌ ဖွင့်ပြကြ၏၊ မဟာနိ၊ဋ္ဌ၊၁၄၊ ဝိသုဒ္ဓိ၊ဋီ၊၁၊၁၆၄၌ကား အားသေးသော လောဘသည် ဆန္ဒ, အားကြီးသော လောဘသည် ရာဂ, ရာဂထက် ပို၍အားကြီးသော လောဘသည်
...[စာမျက်နှာ- ၁၃၅]...
ကာမကာမာတိ– ကား။ ကာမေ– ဝတ္ထုအာရုံ, ကာမဂုဏ်တို့ကို။ ကာမယန္တာ– လို လားကုန်သည်ဖြစ်၍။ ကာမဟေတု ကာမကာရဏာ– ဝတ္ထုအာရုံ, ကာမဂုဏ် ဟူသော အကြောင်းကြောင့်။ န လပယန္တိ သန္တောတိ– ကား။ ဗုဒ္ဓါဒယော– ဘုရား အစရှိကုန်သော။ သန္တော– သူတော်ကောင်းတို့သည်။ ကာမဟေတု– ဝတ္ထုအာရုံ, ဆန္ဒရာဂဟု ၃မျိုးခွဲ၍ ဆို၏၊ အနက်တူသဒ္ဒါကို ဆင့်ဆိုထားသဖြင့် ရာဂထက် ပို၍ အားကြီးသော လောဘကို ဆန္ဒရာဂဟု ဆိုဟန်တူသည်၊ “ဆန္ဒနံ ဆန္ဒော၊ [ဆန္ဒ+အ၊- ဝိသုဒ္ဓိ၊ ဋီ၊ ၂၊ ၁၄၆၊] ရဉ္ဇနံ ရာဂေါ၊ ရဉ္ဇန္တိ ဧတေနာတိ ရာဂေါ၊ ရဉ္ဇတီတိ ရာဂေါ၊ (ကစ္စည်း- ၅၉၀)၊ ဆန္ဒော စ+ရာဂေါ စ ဆန္ဒရာဂေါ”ဟု ပြုပါ။
ကာမဟေတု ကာမကာရဏာ။ ။ “ကာမေန္တီတိ ကာမာ၊ ကာမေ+ကာမာ ကာမ ကာမာ”ဟု ပြုစေလို၍ “ကာမေ ကာမယန္တာ”ဟု ဖွင့်သည်၊ “ကာမဟေတု ကာမ ကာရဏာ”ကား “ကာမကာမာ”ဟူသော ဗဟုဝစနန္တပုဒ်ကို ဧကဝုစ်ဖြင့် ဖွင့်သော ကြောင့် “ကာမကာမာ”ပုဒ်၏ အဓိပ္ပာယ်ဖွင့်တည်း၊ ကာမဂုဏ်တို့ကို လိုလားကုန်လျက် မပြောခြင်းဟူသည် ကာမဂုဏ်ဟူသော အကြောင်းကြောင့် မပြောခြင်းတည်း- ဟူလို၊ “ကာမာနမေဝ ဟေတု(မ- ၁, ၁၂၀၊ စူဠနိ- ၁၆၂)”ကို ကြည့်၍ “ကာမာနံ+ဟေတု ကာမဟေတု၊ ကာမာနံ+ကာရဏံ ကာမကာရဏံ”ဟု ပြုပါ၊ “ကာမာနံ”ဟု ဆဋ္ဌီဖြင့် ဆိုသော်လည်း ဟေတု, ကာရဏတို့နှင့် ယှဉ်သောသောကြောင့် “ကာမာနံ- ကာမဂုဏ် ဟူကုန်သော”ဟု ဟိတ်အနက်(တုလျာဓိကရဏဝိသေသနအနက်) ပေးရသည်၊ (မောဂ်- ၁, ၂၂၊ မောဂ်နိ- ၁, ၂၀၀)၊ “ကာမော စ+သော+ဟေတု စာတိ ကာမဟေတု”ဟုလည်း ပြုကြ၏၊ (မအူပါရာနိ- ၄, ၅၅၃)၊ ကာမဟေတုနောင် ဟိတ်အနက်၌ ပထမာသက်၊ ကာမကာရဏာကား ကာရဏအနက်၌ ပဉ္စမီတည်း၊ ဟေတုနှင့် ကာရဏသည် အကြောင်းအနက်ဟောပရိယာယ် ဖြစ်သည်။
တစ်နည်း။ ။ ပါဠိအဋ္ဌကထာတို့၌ ကာမကာမာပုဒ်ကို ပဌမန္တ, ပဉ္စမျန္တအားဖြင့် ၂မျိုးတွေ့ရ၏၊ “န ကာမကာမာတိ န ဝတ္ထုကာမေနပိ ...မုသာ ဘဏန္တိ(ဇာ၊ဋ္ဌ၊ ၅, ၁၇၈)”အဖွင့်အလို “ကာမကာမာ”သည် ပဉ္စမျန္တတည်း၊ ဤအဖွင့်ကို ကြည့်၍ တစ်နည်းကြံလိုမူ “ကာမယန္တာ”ဟူသော အဖွင့်ကို ပဉ္စမျန္တဟု ယူ၍ “ကာမဟေတု ကာမကာရဏာ”ဖြင့် “ကာမကာမာ, ကာမယန္တာ”တို့၌ ပဉ္စမီဝိဘတ်၏ ကာရဏ အနက်၌ ဖြစ်ကြောင်းကို ပြသည်ဟု ယူပါ၊ ထိုသို့ယူလျှင် “ကာမကာမာ- ကာမဂုဏ် တို့ကို လိုလားကုန်သည်၏ အဖြစ်ကြောင့်၊ ကာမယန္တာ- လိုလားကုန်သည်၏ အဖြစ် ကြောင့်”ဟု ဘာဝပ္ပဓာန, ဘာဝလောပကြံ၍ ပေးပါ။
...[စာမျက်နှာ- ၁၃၆]...
ကာမဂုဏ်ဟူသော အကြောင်းကြောင့်။ အတ္တနာ– ကိုယ်တိုင်။ နေဝ လပယန္တိ– မပြောဆိုကုန်။ ပရံ– သူတစ်ပါးကို။ န လပါပေန္တိ– မပြောဆိုစေကုန်။ ဟိ– ချဲ့။ ယေ– အကြင်ရဟန်းတို့သည်။ ဘိက္ခာယ– ဆွမ်းအလိုငှာ။ ပဝိဋ္ဌာ– ဝင်ကုန်သည်၊ (သမာနာ– ကုန်လသော်၊) ဣစ္ဆာစာရေ– အလိုတဏှာ၏ ဖြစ်ခြင်း၌။ ဝါ– အလိုတဏှာ အားဖြင့် ဖြစ်ခြင်း၌။ ဌိတာ– ကုန်လျက်။ “ဥပါသက– ကာ! တေ– ၏။ ပုတ္တဒါရဿ– သားသမီးမယား၏။ ဝါ– အား။ သုခံ– ချမ်းသာခြင်းသည်၊ (ဟောတိ) ကိံ– ဖြစ်ပါ သလော? ရာဇစောရာဒီနံ– မင်း, သူခိုးအစရှိသူတို့၏။ ဝသေန– စပ်သဖြင့်။ ဒွိပဒစတုပ္ပဒေသု– ခြေ၂ချောင်းရှိသောသတ္တဝါ, ခြေ၄ချောင်းရှိသောသတ္တဝါတို့၌။ ကောစိ– တစ်စုံတစ်ခုသော။ ဥပဒ္ဒဝေါ– ဘေးရန်သည်။ နတ္ထိ (ကိံ)– မရှိဘူးလော?” ဣတိ အာဒီနိ– ဤသို့အစရှိသောစကားတို့ကို။ ဝဒန္တိ– ကုန်၏။ တေ– ထိုရဟန်း တို့သည်။ တာဝ– စွာ။ လပယန္တိ နာမ– လပယန္တိ မည်၏။ ဝါ– ပြောသူတို့ မည်၏၊ [န လပယန္တိ၏ အကျယ်မှတစ်ပါး န လပါပေန္တိ၏ အကျယ်ကို ပြလို၍ “တထာ ပန” စသည်ကို မိန့်သည်၊ န လပယန္တိအရ ဧကဒေသူပစာရအားဖြင့် န လပါပေန္တိကိုပါ ယူပါ၊] ပန– အဖို့တစ်ပါးကား။ တထာ– ထိုအခြင်းအရာအားဖြင့်။ ဝတွာ– ပြော လိုက်၍။ ”ဘန္တေ! အာမ– ပါ။ သဗ္ဗေသံ– ကုန်သော။ နော– တို့၏။ ဝါ– တို့အား။ သုခံ– သည်၊ (ဟောတိ– ပါ၏၊) ကောစိ– တစ်စုံတစ်ရာသော။ ဥပဒ္ဒဝေါ– ဘေးရန် သည်။ နတ္ထိ– မရှိပါ။ ဣဒါနိ– ၌။ နော– တို့၏။ ဂေဟံ– သည်။ ပဟူတအန္နပါနံ– များ သော စားဖွယ်သောက်ဖွယ် ရှိပါ၏၊ (အစာရေစာပေါများပါ၏) ဣဓေဝ– ဤ အရပ်၌သာ။ ဝသထ– နေတော်မူပါကုန်။” ဣတိ– သို့။ အတ္တာနံ– မိမိကို။ နိမန္တာပေန္တာ– ပင့်ဖိတ်စေကုန်လသော်။ လပါပေန္တိ နာမ– လပါပေန္တိ မည်၏။ ဝါ– ပြော စေသူတို့ မည်၏။ ပန– ဆက်။ သန္တော– သူတော်ကောင်းတို့သည်။ ဣဒံ ဥဘယမ္ပိ– ဤ၂မျိုးလုံးကိုလည်း၊ [ပိဖြင့် တစ်မျိုးမျိုးကို ဆည်းသည်၊ ၂မျိုးလုံးကိုလည်း မလုပ်ကြ၊ တစ်မျိုးမျိုးကိုလည်း မလုပ်ကြ- ဟူလို။] န ကရောန္တိ– ကုန်။ သုခေန ဖုဋ္ဌာ အထဝါ ဒုခေနာတိ ဧတံ– ဤသုခေန၊ ပေ။ ဒုခေနဟူသော ဤစကားသည်။ ဒေသနာမတ္တံ– ဒေသနာတော်မျှတည်း။ ပန– အဖို့တစ်ပါးကား။ အဋ္ဌဟိ– ၈-ပါးကုန်သော၊
သုခေန၊ ပေ ၊ ဒေသနာမတ္တမေတံ။ ။ “သုခေန ဒုခေန”ဟု လောကဓံ၂ပါးသာ ဆိုထားသော်လည်း သုခေနဖြင့် လာဘ, ယသ, ပသံသာ, သုခဟူသော ဣဋ္ဌလောကဓံ
...[စာမျက်နှာ- ၁၃၇]...
လောကဓမ္မေဟိ– လောကဓံတို့သည်။ ဖုဋ္ဌာ– တွေ့ထိအပ်ကုန်လသော်။ တုဋ္ဌိဘာဝမင်္ကုဘာဝဝသေန ဝါ– နှစ်သက်သည်၏အဖြစ်, မျက်နှာမသာယာသည် ၏ အဖြစ်၏ အစွမ်းဖြင့်လည်းကောင်း။ ဝဏ္ဏဘဏနအဝဏ္ဏဘဏနဝသေန ဝါ– ဂုဏ်ကိုပြောဆိုခြင်း အပြစ်ကိုပြောဆိုခြင်း၏ အစွမ်းဖြင့်လည်းကောင်း။ ဥစ္စာဝစံ ဥစ္စာဝစံ ဥစ္စာဝစံ– တက်ကြွ နိမ့်ကျသော။ အာကာရံ– အခြင်းအရာကို။ ပဏ္ဍိတာ– တို့ သည်။ န ဒဿယန္တိ– မမြင်စေကုန်။ ဝါ– မပြကုန်။ ဣတိ– ဂါထာဖွင့်အပြီးတည်း။
ဒေသနာဝသာနေ ဗဟူ သောတာပတ္တိဖလာဒီနိ ပါပုဏိံသု၊ ဣတိ– ပဉ္စသတ ဘိက္ခုဝတ္ထုအပြီးတည်း။
ပဉ္စသတဘိက္ခုဝတ္ထုဘာသာဋီကာပြီးပြီ။
၄-ပါးကိုလည်းကောင်း, ဒုခေနဖြင့် အလာဘ, အယသ, နိန္ဒာ, ဒုက္ခဟူသော အနိဋ္ဌ လောကဓံ ၄-ပါးကိုလည်းကောင်း ဥပလက္ခဏနည်း, ဧကဒေသူပစာရအားဖြင့် ယူနိုင် ရကား လောကဓံ၈-ပါးလုံးကိုပင် ရသည်၊ ထိုကြောင့် “သုခေန၊ ပေ။ ဒေသနာမတ္တမေတံ”ဟု မိန့်သည်။
ဒုခေန။ ။ “ဒုက္ခေန”ဟု ဆိုလိုလျက် သညုတ္တော ဗျဉ္ဇနော ဝိသညောဂေါ(နီတိ- ၁၃၅)သုတ်, “ဗျဉ္ဇနော စ ဝိသညောဂေါ”ဟူသော ဝိနာဓိကာရယောဂဝိဘာဂ (ကစ်ဘာ- ၁, ၉၁), ယင်းသုတ် စသဒ္ဒါ(ဝိဗော- ၃၂)ဖြင့် ဆန်းကြောင့် က္ခ၌ ကကိုချေ၊ မှန်၏- ဤဂါထာတွင် ပထမပါဒသည် ဣန္ဒဝဇိရဂါထာ, ဒုတိယပါဒ, တတိယပါဒသည် ဥပေန္ဒဝဇိရဂါထာ, စတုတ္ထပါဒသည် ဘုဇင်္ဂပယာတဂါထာအားဖြင့် ၃မျိုးရောထား သောကြောင့် ဤဂါထာသည် ဥပဇာတိဂါထာတည်း၊ တတိယပါဒ၌ “ဒုခေန”ဟု ရှိမှ ဇဂိုဏ်းကိုက်သောကြောင့် က္ခ၌ ကကို ချေရသည်။
ဥစ္စာဝစံ။ ။ ဥစ္စိနောတီတိ ဥစ္စော- တက်သောအခြင်းအရာ၊ (ဓာန်ဋီ- ၇၀၈)၊ ဥဒ္ဓံ စယတိ ဝဍ္ဎေတီတိ ဝါ ဥစ္စော၊ [ဥ+စိ+အ၊ -ပါစိယော- ၂၃၄] အဝစယတီတိ အဝစော၊ စယတော+အပဂတော ဝိယောဂေါတိ ဝါ အဝစော- တက်ခြင်းမှ ကင်းသော နိမ့်သော အခြင်းအရာ၊ [အဝ+စယ၊ ယချေ၊ အဝသဒ္ဒါ ဝိယောဂအနက်၊ -ပါစိယော- ၂၃၄၊] ဥ (ဗာဟုံ ဥက္ခိပ) စီယတေတိ ဥစ္စော၊ အဝ (ဗာဟုံ အဝက္ခိပ) စီယတေတိ အဝစော၊ (ထောမ၊ မဟာဘာ- ၁, ၁၄၈)၊ ဤနည်းအလို လက်ရုံးကို မြှောက်၍ စီစဉ်ပြုလုပ် အပ်သော အထက်အမြင့်အလုပ်ကို “ဥစ္စ”ဟု ခေါ်၏၊ လက်ရုံးကို အောက်ချ၍ အေး အေးသာသာ စီစဉ်ပြုလုပ်အပ်သော အလုပ်ငယ်ကို “အဝစ”ဟု ခေါ်၏၊ ဤ၌ သဒိသူ
...[စာမျက်နှာ- ၁၃၈]...
၉-ဓမ္မိကတ္ထေရဝတ္ထုဘာသာဋီကာ
န အတ္တဟေတူတိ– သော။ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော ဓမ္မိကတ္ထေရံ– ကို။ အာရဗ္ဘ– ၍။ ကထေသိ– ပြီ။ ကိရ– ချဲ့။ သာဝတ္ထိယံ– ၌။ ဧကော– သော။ ဥပါသကော– သည်။ ဓမ္မေန– တရားသဖြင့်။ သမေန– ညီညွတ်သဖြင့်၊ (မျှတသော သုစရိုက်ဖြင့်)၊ အဂါရံ– အိမ်၌။ အဇ္ဈာဝသတိ– နေ၏၊ (တစ်နည်း) အဂါရံ– ကို။ အဇ္ဈာဝသတိ– စိုးအုပ်၍ အပိုင်းအခြားအားဖြင့် နေ၏၊ [ဓမ္မဘာ-၁, ၂၁ရှု၊] သော– ထိုဥပါသကာသည်။ ပဗ္ဗဇိတုကာမော– ရှင်ရဟန်းအဖြစ်သို့ ကပ် ရောက်ခြင်းငှာ အလိုရှိသည်။ ဝါ– ရှင်ရဟန်းပြုလိုသည်။ ဟုတွာ၊ ဧကဒိဝသံ– ၌။ ဘရိယာယ– နှင့်။ သဒ္ဓိံ၊ နိသီဒိတွာ– ၍။ သုခကထံ– ချမ်းသာစေသော စကားကို။ ကထေန္တော– စဉ်။ အာဟ– ပြီ။ (ကိံ)၊ “ဘဒ္ဒေ– ရှင်မ! အဟံ– သည်။ ပဗ္ဗဇိတုံ– ငှာ။ ဣစ္ဆာမိ– ၏။” ဣတိ– ပြီ။ သာမိ– အရှင်! တေန ဟိ– ထိုသို့ ဖြစ်လျှင်။ ယာဝ– အကြင် မျှလောက်။ အဟံ၊ ကုစ္ဆိဂတံ– ဝမ်း၌ ရောက်နေသော။ ဒါရကံ– ကို။ ဝိဇာယာမိ–ဖွားမြင်လတ္တံ့။ တာဝ– ထိုမျှလောက်။ အာဂမေဟိ– ဆိုင်းငံ့ပါဥုး။ ဣတိ– ပြောပြီ။ သော– ထိုဥပါသကာသည်။ အာဂမတွာ– ဆိုင်းငံ့၍။ ဒါရကဿ– ၏။ ပဒသာ–ခြေဖြင့်။ ဂမနကာလေ– သွားရာအခါ၌။ ပုန၊ တံ– ထိုမယားကို။ အာပုစ္ဆိတွာ– ပန် ပစာရအားဖြင့် နှစ်သက်ခြင်း, ချီမွမ်းခံရခြင်းဟူသော တက်ကြွသောအခြင်းအရာကို “ဥစ္စ”ဟု ခေါ်၍ မျက်နှာမသာယာခြင်း, အပြစ်ပြောခံခြင်းဟူသော အခြင်းအရာကို “အဝစ”ဟု ခေါ်သည်၊ ထိုနောင် “ဥစ္စော စ+အဝစော စ ဥစ္စာဝစံ”ဟု ဆက်ပါ။
ဆက်ဥုးအံ့– “တုဋ္ဌိဘာဝမင်္ကုဘာဝဝသေန ဝါ ဝဏ္ဏဘဏနအဝဏ္ဏဘဏနဝသေန ဝါ”ဟူသော စကားအရ ဥစ္စ (တက်သော) အခြင်းအရာကား နှစ်သက်ခြင်း, ချီးမွမ်းခံ ခြင်းတည်း၊ အဝစ (နိမ့်သော) အခြင်းအရာကား မျက်နှာမသာယာခြင်း, အပြစ်ပြောခံ ခြင်းတည်း၊ ဤသို့ အရလည်းကွဲ, အချင်းချင်းဆန့်ကျင်ဘက်သဘောလည်း ရှိသော ကြောင့် အညောညပဋိပက္ခဒွန်တည်း၊ ကမ္မဓာရည်းမပြုသင့်ပါ။
ဓမ္မေန သမေန။ ။ ဣတ္ထမ္ဘူတလက္ခဏအနက်၌ တတိယာသက်၊ “ဓမ္မေန- တရား နှင့်၊ သမေန- ညီသဖြင့်”ဟုလည်းကောင်း, သမေန- ညီမျှသော၊ ဓမ္မေန- တရားဖြင့်”ဟု လည်းကောင်း ပေးကြသေး၏။ [သမေနာတိ ကာယဝစီဝင်္ကဒေါသရဟိတေန၊ သမေနာတိ ဣတ္ထမ္ဘူတတ္ထေ ကရဏဝစနံ၊ -ပဋိဂံ- ၃၉၆။]
...[စာမျက်နှာ- ၁၃၉]...
ပြော၍။ ဝါ– သော်။ “သာမိ– အရှင်! ယာဝ– လောက်။ အယံ– ဤကလေးသည်။ ဝယပ္ပတ္တော– အရွယ်သို့ ရောက်သည်။ ဟောတိ– ဖြစ်လတ္တံ့။ တာဝ– လောက်။ အာဂမေဟိ။” ဣတိ– သို့။ ဝုတ္တေ– သော်။ “ဣမာယ– ဤမယားအား။ အပလောကိတာယ ဝါ– ပန်ပြောခြင်းဖြင့်လည်းကောင်း။ အနပလောကိတာယ ဝါ– မပန်ပြော ခြင်းဖြင့်လည်းကောင်း။ မေ– အား။ ကိံ– ဘာအကျိုးရှိအံ့နည်း။ အတ္တနော– ၏။ ဒုက္ခနိဿရဏံ– ဒုက္ခမှ ထွက်မြောက်ကြောင်းကို။ ကရိဿာမိ– ပြုတော့မည်။” ဣတိ– ဤသို့ တွေး၍။ နိက္ခမိတွာ– အိမ်မှ ထွက်၍။ ပဗ္ဗဇိ– ပြီ။ သော– ထိုရဟန်း သည်။ ကမ္မဋ္ဌာနံ– ကို။ ဂဟေတွာ– ၍။ ဃဋေန္တော– စေ့ဆော်လသော်။ ဝါယမေန္တော– အားထုတ်လသော်။ အတ္တနော– ၏။ ပဗ္ဗဇိတကိစ္စံ– ရဟန်းကိစ္စကို။ နိဋ္ဌပေတွာ– ပြီးဆုံးစေ၍။ တေသံ– ထိုသား, မယားတို့အား။ ဒဿနတ္ထာယ– ကြည့်ရှုခြင်း အကျိုးငှာ။ ပုန၊ သာဝတ္ထိံ– သို့။ ဂန္တွာ၊ ပုတ္တဿ– အား။ ဓမ္မကထံ– ကို။ ကထေသိ– ပြီ။ သောပိ– ထိုသားသည်လည်း။ နိက္ခမိတွာ– ၍။ ပဗ္ဗဇိ၊ စ ပန– ဆက်။ ပဗ္ဗဇိတွာ– ၍။ န စိရဿေဝ– မကြာမြင့်မီပင်။ အရဟတ္တံ– သို့။ ပါပုဏိ၊ အဿ– ထိုရဟန်း၏။ ပုရာဏဒုတိယိကာပိ– ရှေး၌ဖြစ်သော ၂ယောက်မြောက်အဖော်မသည်လည်း။ ဝါ– ဇနီးဟောင်းသည်လည်း။ “ယေသံ– အကြင်လင်နှင့် သားတို့၏။ အတ္ထာယ– ငှာ၊ အဟံ၊ ဃရာဝါသေ– အိမ်ဟူသောနေရာ၌။ ဝသေယျံ– နေရာ၏။ ဥဘောပိ– ၂ယောက်လည်းဖြစ်ကုန်သော။ တေ– ထိုသားနှင့် လင်တို့သည်။ ပဗ္ဗဇိတာ– ကုန် ပြီ။ ဣဒါနိ– ၌။ မေ– အား။ ဃရာဝါသေန– အိမ်ဟူသောနေရာဖြင့်။ ဝါ– အိမ်၌ နေ ခြင်းဖြင့်။ ကိံ– ဘာအကျိုးရှိအံ့နည်း။ ပဗ္ဗဇိဿာမိ– မည်။” ဣတိ– ဤသို့ တွေး၍။ နိက္ခမိတွာ– ၍။ ပဗ္ဗဇိ– ပြီ။ စ ပန– ဆက်။ ပဗ္ဗဇိတွာ– ရဟန်းပြုပြီး၍။ န စိရဿေဝ– ပင်။ အရဟတ္တံ– သို့။ ပါပုဏိ– ပြီ။ အထ– ၌။ ဧကဒိဝသံ– ၌။ ဓမ္မသဘာယံ– ၌။ ကထံ– ကို။ သမုဋ္ဌာပေသုံ– ကုန်ပြီ၊ (ကိံ– နည်း၊) “အာဝုသော– တို့! ဓမ္မိကဥပါသကော–ကာသည်။ အတ္တနော– ၏။ ဓမ္မေ– ၌။ ပတိဋ္ဌိတတ္တာ– တည်သည်၏ အဖြစ်ကြောင့်၊
ပုရာဏဒုတိယိကာ။ ။ ပုရာ+ဘဝါ ပုရာဏာ၊ [ပုရာ+ဏ၊] ဒွိန္နံ+ပူရဏီ ဒုတိယာ၊ ဒုတိယာ ဧဝ ဒုတိယိကာ၊ ပုရာဏာ စ+သာ+ ဒုတိယိကာ စာတိ ပုရာဏဒုတိယိကာ-ရှေး၌ဖြစ်သော၂ယောက်မြောက်အဖော်မ၊ မိမိတည်းဟူသော တစ်ယောက်၏ နှစ် ယောက်မြောက်ဟူသည် စည်းစိမ်ခံစားဖက်ဇနီးပင်တည်း။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၇၈)
...[စာမျက်နှာ- ၁၄၀]...
နိက္ခမိတွာ– ၍။ ပဗ္ဗဇိတွာ– ၍။ အရဟတ္တံ– သို့။ ပတ္တော– ပြီ။ ပုတ္တဒါရဿာပိ– သား မယား၏လည်း။ ပတိဋ္ဌာ– တည်ရာသည်။ ဇာတော– ပြီ။” ဣတိ– ဤသို့ ဖြစ်စေ ကုန်ပြီ။ သတ္ထာ၊ အာဂန္တွာ၊ “ဘိက္ခေဝ ဧတရဟိ၊ ကာယ ကထာယ၊ သန္နိသိန္နာ၊ အတ္ထ နု?” ဣတိ– သို့။ ပုစ္ဆိတွာ၊ “ဣမာယ နာမ (သန္နိသိန္နာ၊ အမှ)” ဣတိ– သို့။ ဝုတ္တေ၊ ဘိက္ခဝေ! ပဏ္ဍိတေန နာမ– မည်သည်။ အတ္တဟေတု– မိမိဟူသော အကြောင်းကြောင့်၊ (အဓမ္မေန– မတရားသဖြင့်၊) သမိဒ္ဓိ– ပြည့်စုံခြင်းကို။ နေဝ ဣစ္ဆိတဗ္ဗာ– အလိုမရှိထိုက်။ ပရဟေတု– သူတစ်ပါးဟူသော အကြောင်းကြောင့်၊ (အဓမ္မေန– မတရားသဖြင့်၊) သမိဒ္ဓိ– ကို။ န ဣစ္ဆိတဗ္ဗာ– ထိုက်။ ပန– အနွယကား။ ဓမ္မိကေနေဝ– တရား၌ ယှဉ်သူသည်သာ။ ဝါ– တရားရှိသူသည်သာ။ ဓမ္မပဋိသရဏေန– တရားဟူသော မှီခိုလဲလျောင်းရာရှိသူသည်သာ၊ [ပဋိသရန္တိ ဧတ္ထာတိ ပဋိသရဏံ (အံဋီ၊ ၂၊ ၁၇၀)၊ ဓမ္မော+ပဋိသရဏံ ဧတဿာတိ ဓမ္မပဋိသရဏော (မ၊ ဋီ၊ ၃၊ ၂၆၁)၊] ဘဝိတဗ္ဗံ– ဖြစ်ရာ၏။” ဣတိ– သို့။ အနုသန္ဓိံ၊ ဃဋေတွာ၊ ဓမ္မံ ဒေသေန္တော၊ ဣမံ ဂါထံ အာဟ၊ (ကိံ)၊ “န အတ္တဟေတု၊ ပေ၊ သိယာ”တိ– ၍၊ (အာဟ)
န အတ္တဟေတု န ပရဿ ဟေတု, န ပုတ္တမိစ္ဆေ န ဓနံ န ရဋ္ဌံ၊ န ဣစ္ဆေယျ အဓမ္မေန သမိဒ္ဓိမတ္တနော, သ သီလဝါ ပညဝါ ဓမ္မိကော သိယာ
(ပဏ္ဍိတော နာမ– မည်သည်၊) အတ္တဟေတု အတ္တဟေတု အတ္တဟေတု– မိမိဟူသော အကြောင်း ကြောင့်၊ (ပါပံ– မကောင်းမှုကို၊) န (ကရောတိ)– မပြု။ ပရဿ– သူတစ်ပါးဟူသော။ ဟေတု– အကြောင်းကြောင့်၊ (ပါပံ– ကို၊) န (ကရောတိ)၊ (ပါပကမ္မေန– မကောင်း မှုဖြင့်။ ဝါ– စေတနာဆိုးဖြင့်၊) ပုတ္တံ– သားသမီးကို။ န ဣစ္ဆေ (ဣစ္ဆေယျ)– အလိုမရှိ ရာ။ ဓနံ– ဥစ္စာကို။ န ဣစ္ဆေ– ရာ။ ရဋ္ဌံ– တိုင်းပြည်ကို။ န ဣစ္ဆေ– ရာ။ အဓမ္မေန–
အတ္တဟေတု, ပရဿ ဟေတု။ ။ အတ္တဟေတု၌ ဟေတုမှိ(နီတိ- ၅၇၉)သုတ်, အာလပနေ စ၌ စသဒ္ဒါဖြင့် ဟိတ်အနက်၌ ပထမာသက်၊ ပရဿ၌ ဆဋ္ဌီ ဟေတွတ္ထေဟိ (မောဂ်- ၂, ၂၂)သုတ်ဖြင့် ဟိတ်အနက်ဟောသဒ္ဒါ၏ အယှဉ်ဝယ် ဟိတ်အနက်၌ ဆဋ္ဌီ သက်ရသည်၊ ထိုကြောင့် “ပရဿ- ဟူသော၊ ဟေတု- ကြောင့်”ဟု ပေးရသည်၊ “ပရဿ- ၏၊ ဟေတု- ကြောင့်”ဟုလည်း ပေးကြ၏။
...[စာမျက်နှာ- ၁၄၁]...
မတရားသဖြင့်။ အတ္တနော– မိမိ၏။ သမိဒ္ဓိံ– ပြည့်စုံခြင်းကို။ န ဣစ္ဆေယျ– ရာ။ သ (သော)– ထိုပုဂ္ဂိုလ်သည်သာ။ သီလဝါ– သီလရှိသူသည်လည်းကောင်း။ ပညဝါ–ပညာရှိသူသည်လည်းကောင်း။ ဓမ္မိကော– တရားရှိသူသည်လည်းကောင်း။ သိယာ– ဖြစ်ရာ၏။
တတ္ထ– ထိုဂါထာ၌။ န အတ္တဟေတူတိ– ကား။ ပဏ္ဍိတော နာမ– ပညာရှိ မည်သည်။ အတ္တဟေတု ဝါ– မိမိဟူသော အကြောင်းကြောင့်လည်းကောင်း။ ပရဟေတု ဝါ– သူတစ်ပါးဟူသော အကြောင်းကြောင့်လည်းကောင်း။ ပါပံ–
န အတ္တဟေတူတိ။ ။ “န အတ္တဟေတူတိ”ဟုမျှသာ တည်ပုဒ်အနေဖြင့် ဆိုထား သော်လည်း “န အတ္တဟေတု”ကိုသာ ဖွင့်သည်မဟုတ်၊ ဧကဒေသူပစာရ, ဥပလက္ခဏ နည်းအရ အစိတ်ဖြစ်သော “န အတ္တဟေတူတိ”ဖြင့် မှတ်သား၍ “န ပရဿဟေတု” ကိုပါ ပေါင်းဖွင့်သည်၊ ထိုကြောင့် “ အတ္တဟေတု ဝါ ပရဟေတု ဝါ”ဟု ဆိုသည်၊ ဤ သို့ ဥပလက္ခဏနည်းယူလျှင် “န အတ္တဟေတူတိ”၌ ဣတိသည် ပဒတ္ထဝိပလ္လာသ နိပါတ်တည်း၊ ဣတိသဒ္ဒါကြောင့် န အတ္တဟေတုကို မြန်မာလိုဖော်၍ အနက်မပေးရ တော့ဘဲ “န အတ္တဟေတူတိ- န အတ္တဟေတုဟူသည်ကား”ဟု နဂိုပုဒ်အတိုင်းသာ အနက်ပေးရတော့သည်၊ ဤပုဒ်မျိုးကို “သဒ္ဒပဒတ္ထက”ဟုလည်း ခေါ်သည်၊ “န အတ္တဟေတူတိ- ဟူသည်ကား”ဟု အလွယ်ပေးခဲ့သည်၊ “န အတ္တဟေတူတိ (ဧတ္ထ)- ဟူသော ဤပုဒ်၌၊ (အတ္ထော- ကို၊ ဧဝံ- သို့၊ ဝေဒိတဗ္ဗော- သိထိုက်၏)”ဟု ပေးမှ စပ်ပုဒ်ထင်ရှား သည်။
တစ်နည်း။ ။ “န အတ္တဟေတူတိ”၌ ဣတိတစ်လုံးအကျေကြံ၍ ထိုဣတိလည်း အာဒိအနက်ဟောဟု ယူပါ၊ ထိုအာဒိလည်း မရိယာဒ(အစအပိုင်းအခြား)အနက်, ပကာရအနက်, သမီပအနက်, အဝယဝအနက်ဟု ၄မျိုး ရှိ၏၊(နျာသ- ၁၁)၊ ထိုတွင် “ပကာရော တုလျဘေဒေသု(ဓာန်- ၁၀၄၉)”အရ ပကာရသည်လည်း တုလျအနက်, ဘေဒအနက်ဟု ၂မျိုးရှိ၏၊ ထိုကြောင့် “န အတ္တဟေတူတိ (ဧတ္ထ)- န အတ္တဟေတု ဟူသောစကားလျှင် အစအပိုင်းအခြားရှိသော ဤပုဒ်တို့၌၊ (မရိယာဒအနက်)၊ ဝါ-န အတ္တဟေတုဟူသောစကားလျှင် အတူရှိသော ဤပုဒ်တို့၌၊ (ပကာရ- တုလျအနက်)၊ ဝါ- န အတ္တဟေတုဟူသောစကားလျှင် အပြားရှိသော ဤပုဒ်တို့၌၊ (ပကာရ- ဘေဒ အနက်)၊ ဝါ- န အတ္တဟေတုဟူသော စကားလျှင် အနီးရှိသော ဤပုဒ်တို့၌၊ (သမီပ အနက်)၊ ဝါ- န အတ္တဟေတုဟူသောစကားလျှင် အစိတ်ရှိသော ဤပုဒ်တို့၌၊ (အဝယဝ
...[စာမျက်နှာ- ၁၄၂]...
မကောင်းမှုကို။ န ကရောတိ– မပြု။ [နနှင့် တွဲပေးရန် “ကရောတိ”ဟုလည်းကောင်း “န ကရောတိ”၏ ကံကို “ပါပံ”ဟုလည်း ပါဌသေသ ထည့်ဖွင့်သည်။] န ပုတ္တမိစ္ဆေတိ– ကား။ ပုတ္တံ ဝါ– သား,သမီးကိုလည်းကောင်း။ ဓနံ ဝါ– ဥစ္စာကိုလည်းကောင်း။ ရဋ္ဌံ ဝါ– တိုင်းပြည်ကိုလည်းကောင်း။ ပါပကမ္မေန– မကောင်းမှုဖြင့်၊ (မကောင်းမှုမျိုး, စေတနာဆိုးဖြင့်)၊ န ဣစ္ဆေယျ– အလိုမရှိရာ။ ဧတာနိပိ– ဤအလုံးစုံသော သား သမီး, ဥစ္စာ, တိုင်းပြည်တို့ကိုလည်း။ ဣစ္ဆန္တော– အလိုရှိလျက်။ ပါပကမ္မံ– ကို။ န ကရောတိယေဝ– မပြုသည်သာ။ ဣတိ အတ္ထော– ဤကား အနက်။ သမိဒ္ဓိမတ္တနောတိ– ကား။ အတ္တနော– ၏။ ယာ သမိဒ္ဓိ– အကြင်ပြည့်စုံခြင်းသည်၊ (အတ္ထိ)၊ တမ္ပိ– ထိုပြည့်စုံခြင်းကိုလည်း။ အဓမ္မေန– မတရားသဖြင့်။ န ဣစ္ဆေယျ– အလိုမရှိ ရာ။ သမိဒ္ဓိကာရဏာပိ– ပြည့်စုံခြင်းဟူသော အကြောင်းကြောင့်လည်း။ ပါပံ– ကို။ န ကရောတိ– မပြု။ ဣတိ အတ္ထော၊ သ သီလဝါတိ– ကား။ ဧဝရူပေါ– သော။ ယော ပုဂ္ဂလော– သည်၊ (အတ္ထိ၊) သော ဧဝ– ထိုပုဂ္ဂိုလ်သည်သာ။ သီလဝါ စ–သီလရှိသူသည်လည်းကောင်း။ ပညဝါ စ– ပညာရှိသူသည်လည်းကောင်း။ သိယာ– ဖြစ်ရာ၏။ အညော– အခြားသောသူသည်၊ (သီလဝါ စ– လည်းကောင်း။ ပညဝါ စ– လည်းကောင်း၊) န (သိယာ)– မဖြစ်ရာ၊ ဣတိ အတ္ထော၊ ဒေသနာဝသာနေ– ၌။ ဗဟူ– တို့သည်။ သောတာပတ္တိဖလာဒီနိ ပါပုဏိံသု– ကုန်ပြီ။ ဣတိ– ဓမ္မိကတ္ထေရဝတ္ထုအပြီးတည်း။
ဓမ္မိကတ္ထေရဝတ္ထုဘာသာဋီကာပြီးပြီ။
၁၀-ဓမ္မဿဝနဝတ္ထုဘာသာဋီကာ
အပ္ပကာ တေ မနုဿေသူတိ– ဟူသော။ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော ဓမ္မဿဝနံ– တရားနာခြင်းကို။ အာရဗ္ဘ– ၍။ ကထေသိ– ပြီ။ ကိရ– ချဲ့။ သာဝတ္ထိယံ– ၌။ ဧကဝီထိဝါသိနော– တစ်ခုသောလမ်း၌နေကုန်သော၊ (တစ်လမ်း တည်း၌ နေကုန်သော)၊ မနုဿာ– တို့သည်။ သမဂ္ဂါ– ညီညွတ်ကုန်သည်။ ဟုတွာ– အနက်)၊ (အတ္ထော ဧဝံ ဝေဒိတဗ္ဗော) ”ဟု ပေးပါ၊ ဆရာတို့ကား မရိယာဒအနက်ကို ယူတော်မူ၏။ (သီဋီသစ်၊ ၂၊ ၂၀၀၊ စလင်းဂံ- ၂၆၊ ၂၇၊ ၂၈၊ သီဘာ-၂, ၂၀၀)
...[စာမျက်နှာ- ၁၄၃]...
၍။ ဂဏဗန္ဓေန– အသင်းဖွဲ့ခြင်းဖြင့်။ ဒါနံ– ကို။ ဒတွာ– ၍။ သဗ္ဗရတ္တိံ– အလုံးစုံသော ညဉ့်ပတ်လုံး၊ (တစ်ညလုံး)၊ ဓမ္မဿဝနံ– တရားနာခြင်းကို။ ကာရေသုံ– ပြုစေကြ ကုန်ပြီ။ ပန– သို့သော်လည်း။ သဗ္ဗရတ္တိံ– ပတ်လုံး။ ဓမ္မံ– ကို။ သောတုံ– ငှာ။ နာသက္ခိံသု– မစွမ်းနိုင်ကုန်။ ဧကစ္စေ– အချို့သူတို့သည်။ ကာမရတိနိဿိတာ–ကာမဂုဏ်၌ မွေ့လျှော်ခြင်းကို မှီကုန်သည်။ ဟုတွာ– ၍။ ပုန– ဖန်။ ဂေဟမေဝ– သို့သာ။ ဂတာ– ပြန်သွားကုန်ပြီ။ ဧကစ္စေ– တို့သည်။ ဒေါသနိဿိတာ– ဒေါသကို မှီကုန်သည်။ ဟုတွာ၊ ဧကစ္စေ– တို့သည်။ မာနနိဿိတာ– မာနကို မှီကုန်သည်။ ဟုတွာ၊ ဧကစ္စေ– တို့သည်။ ထိနမိဒ္ဓသမင်္ဂိနော– ထိနမိဒ္ဓနှင့် ပြည့်စုံကုန်သည်။ ဟုတွာ၊ တတ္ထေဝ– ထိုတရားနာရာအရပ်၌ပင်။ နိသီဒိတွာ– ၍။ ပစလာယန္တာ–မျက်လွှာတလှုပ်လှုပ်ဖြစ်ကုန်လျက်။ ဝါ– အိပ်ငိုက်ကုန်လျက်။ သောတုံ– နာခြင်း ငှာ။ နာသက္ခိံသု– ကုန်။ သတ္ထာ– သည်။ အာဂန္တွာ– မူ၍။ “ဘိက္ခဝေ– တို့! ဧတရဟိ– ၌။ ကာယ ကထာယ သန္နိသိန္နာ အတ္ထ နု?” ဣတိ– သို့။ ပုစ္ဆိတွာ၊ “ဣမာယ နာမ (သန္နိသိန္နာ အမှ)၊” ဣတိ– သို့။ ဝုတ္တေ၊ “ဘိက္ခဝေ! ဣမေ သတ္တာ နာမ– တို့မည်သည်။ ယေဘုယျေန– များသောအားဖြင့်။ ဘဝနိဿိတာ– ဘဝကိုမှီကုန် ၏။ ဘဝေသု ဧဝ– တို့၌သာလျှင်။ လဂ္ဂါ– ငြိတွယ်ကုန်သည်၊ (ဟုတွာ)၊ ဝိဟရန္တိ– ကုန်၏။ ပါရဂါမိနော နာမ– နိဗ္ဗာန်တည်းဟူသော ဟိုဘက်ကမ်းသို့ သွားရောက်
ပစလာယန္တာ။ ။ ပစလာယန္တိ အပစလာ ပစလာ ဘဝန္တီတိ ပစလာယန္တာ၊ ပစလ နောင် စယ တ္ထေ(မောဂ်- ၅, ၉)သုတ်ဖြင့် အာယပစ္စည်းသက်၊ ထိုနောင် အန္တပစ္စည်းသက်၊ (မောဂ်ပံ- ၅, ၉၊ ပယောဂ- ၂၅၈၊ မောဂ်နိ- ၂, ၁၆၉၊ မောဂ်ပံနိ- ၁၇၃)၊ “ပစလာယန္တာ-မျက်လွှာတစ်လှုပ်လှုပ်ဖြစ်ကုန်လျက်၊ (သဒ္ဒတ္ထ)၊ ဝါ- အိပ်ငိုက်ကုန်လျက်၊ (ဝေါဟာရတ္ထ)” ဟု ပေးပါ။
တစ်နည်း။ ။ သဒ္ဒါဒီနိ ကရောတိ(မောဂ်- ၅, ၁၀)သုတ်ဖြင့် ပစလာယနောင် ကရောတိအနက်၌ အာယပစ္စည်းသက်၊ “ပစလာယန္တိ ပစလံ ကရောန္တီတိ ပစလာ- ယန္တာ- မျက်လွှာတို့ကို တစ်လှုပ်လှုပ်ပြုကုန်လျက်၊ (သဒ္ဒတ္ထ)၊ ဝါ- အိပ်ငိုက်ကုန်လျက်၊ (ဝေါဟာရတ္ထ)”ဟု ပြုပါ။
တစ်နည်း။ ။ ပပုဗ္ဗ စလဓာတ်နောင် ကာရိတ်ဏယပစ္စည်းသက်၊ ထိုနောင် အန္တ ပစ္စည်းသက်၊ “ပစလာယန္တီတိ ပစလာယန္တာ- မျက်လွှာတို့ကို လှုပ်ရှားစေကုန်လျက်၊ (သဒ္ဒတ္ထ)၊ ဝါ- အိပ်ငိုက်ကုန်လျက်၊ (ဝေါဟာရတ္ထ)” ဟု ပြုပါ။
...[စာမျက်နှာ- ၁၄၄]...
သူတို့မည်သည်။ အပ္ပကာ– နည်းကုန်၏၊ ” ဣတိ အနုသန္ဓိံ ဃဋေတွာ ဓမ္မံ ဒေသေန္တော ဣမာ ဂါထာ အာဟ၊ (ကိံ)၊ “အပ္ပကာ၊ ပေ၊ သုဒုတ္တရ”န္တိ– ၍၊ (အာဟ)
အပ္ပကာ တေ မနုဿေသု, ယေ ဇနာ ပါရဂါမိနော၊ အထာယံ ဣတရာ ပဇာ, တီရမေဝါနုဓာဝတိ။
မနုဿေသု– လူတို့တွင်။ ယေ ဇနာ– အကြင်လူတို့သည်။ ပါရဂါမိနော– နိဗ္ဗာန် တည်းဟူသော ဟိုဘက်ကမ်းသို့ သွားရောက်ကုန်၏။ တေ ဇနာ– ထိုလူတို့သည်။ အပ္ပကာ– နည်းကုန်၏။ အထ– ထို့ပြင်။ ဣတရာ– နိဗ္ဗာန်တည်းဟူသော ဟိုဘက် ကမ်းသို့ သွားရောက်သူတို့မှ တစ်ပါးသော။ (ယာ) ပဇာ– အကြင်လူအပေါင်း သည်။ တီရမေဝ– သက္ကာယဒိဋ္ဌိတည်းဟူသော ဤဘက်ကမ်းသို့သာ။ အနုဓာဝတိ– အစဉ်မပြတ် ပြေးသွားနေ၏။ အယံ ပဇာ ဧဝ– ဤလူအပေါင်းသည်သာ၊ (ဗဟုတရာ– သာ၍များ၏။) ယေ စ ခေါ သမ္မဒက္ခာတေ, ဓမ္မေ ဓမ္မာနုဝတ္တိနော၊ တေ ဇနာ ပါရမေဿန္တိ, မစ္စုဓေယျံ သုဒုတ္တရံ
ယေ စ ခေါ ဇနာ– အကြင်လူတို့သည်ကား။ ဓမ္မေ– တရားကို၊ (ဒေသနာဓမ္မ ကို)၊ သမ္မာ– ကောင်းစွာ။ အက္ခာတေ– ဟောကြားတော်မူအပ်သော်၊ [(တစ်နည်း) သမ္မာ– စွာ။ အက္ခာတေ– သော။ ဓမ္မေ– ၌၊] ဓမ္မာနုဝတ္တိနော– တရားသို့ အစဉ်လိုက်၍ ကျင့်ခြင်းရှိကုန်၏။ တေ ဇနာ– ထိုလူတို့သည်။ သုဒုတ္တရံ– အလွန်ခဲယဉ်းသဖြင့် ကူးမြောက်အပ်သော။ မစ္စုဓေယျံ မစ္စုဓေယျံ မစ္စုဓေယျံ– ကိလေသမာရ်, သေမင်းရန်၏ တည်ရာ တေဘူမကဝဋ်ကို၊ (တရိတွာ– ကူးမြောက်၍၊) ပါရံ– နိဗ္ဗာန်တည်းဟူသော ဟို ဘက်ကမ်းသို့။ ဧဿန္တိ– ရောက်ကုန်လတ္တံ့
တတ္ထ– ထိုဂါထာ၌။ အပ္ပကာတိ– ကား။ ထောကာ– နည်းကုန်၏။ န ဗဟူ–မများကုန်။ ပါရဂါမိနောတိ– ကား။ နိဗ္ဗာနပါရဂါမိနော– နိဗ္ဗာန်တည်းဟူသော ဟိုဘက်ကမ်းသို့ သွားရောက်ကုန်၏။ အထာယံ ဣတရာ ပဇာတိ– ကား။ ပန–
ပါရဂါမိနော။ ။ သံသရာရေအလျဉ်၏ တစ်ဖက်ကမ်းဖြစ်သောကြောင့် နိဗ္ဗာန်ကို ပါရအရ ယူပါ၊ ထိုကြောင့် “နိဗ္ဗာနပါရဂါမိနော”ဟု ဖွင့်သည်၊ ပါရသည် သမာသ်ပုဒ်, တဒ္ဓိတ်ပုဒ်, ကိတ်ပုဒ်အားဖြင့် ၃မျိုးဖြစ်နိုင်သည်။
...[စာမျက်နှာ- ၁၄၅]...
အဖို့တစ်ပါးကား။ အဝသေသာ– ကြွင်းသော။ ယာ အယံ ပဇာ– အကြင်သတ္တဝါ အပေါင်းသည်။ သက္ကာယဒိဋ္ဌိတီရမေဝ– သက္ကာယဒိဋ္ဌိတည်းဟူသော ဤဘက် ကမ်းသို့သာ။ အနုဓာဝတိ– အစဉ်မပြတ် ပြေးသွားနေ၏။ အယမေဝ– ဤသတ္တဝါ အပေါင်းသည်သည်။ ဗဟုတရာ– အထူးအားဖြင့် များ၏။ ဝါ– ပိုများ၏။ ဣတိ– ကား။ အတ္ထော– နက်။ သမ္မဒက္ခာတေတိ– ကား။ သမ္မာ– ကောင်းစွာ။ အက္ခာတေ–
သမာသ်ပါရ။ ။ သမာသ်ပုဒ်ယူလျှင် “အရတိ ဂစ္ဆတီတိ အရံ- အကန့်ဒေါက်ဆံ၊ အရန္တိ ဂစ္ဆန္တိ ပဝတ္တန္တိ ဧတေနာတိ ဝါ အရံ၊ (သူစိ)၊ အပဂတာ+သံသာရစက္ကဿ အရာ ဧတသ္မာတိ ပါရံ- ကင်းသော သံသရာစက်ဘီးအကန့်ဒေါက်ဆံရှိရာနိဗ္ဗာန်၊ [ပ+ အရ၊ ပဉ္စမီဗဟုဗ္ဗီဟိသမာသ်၊- ဓာန်ဋီ- ၉၊] သံသာရဒုက္ခတော ပါတိ, သန္တေန သုခေန ရမေတိ စာတိ ပါရံ- သံသရာဆင်းရဲမှ စောင့်ရှောက်တတ်, ငြိမ်းချမ်းသော ချမ်းသာဖြင့် မွေ့လျော်စေတတ်သော နိဗ္ဗာန်၊ [ပါ+ရမု+ကွိ၊ ကမ္မဓာရည်းသမာသ်၊ -နေတ္တိဋီ- ၇၇၊ သံဋီ၊၂၊၅၃၅၊]”ဟု ပြုပါ။
တဒ္ဓိတ်ပါရ။ ။ တဒ္ဓိတ်ပုဒ်ယူလျှင် “ပါရယတိ တရင်္ဂါဒယော ဝါရေတုန္တိ ပါရံ၊ ပါယတိ နာဝါဒီဟိ ပါပုဏီယတီတိ ပါရံ- ဟိုဘက်ကမ်း၊ [ပါ+ရ၊- သူစိ] ပါရံ ဝိယာတိ ပါရံ- ဟိုဘက်ကမ်းနှင့် တူသောနိဗ္ဗာန်၊ [ပါရ+ဏ၊- မ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၉၁၊]”ဟု ပြုပါ။
ကိတ်ပါရ။ ။ ကိတ်ပုဒ်ယူလျှင် “ပါရေတိ ဂမေတီတိ ပါရံ၊ (သံဋီ၊၂၊၄၀၈၊ အံဋီ- ၃, ၃၀၄)၊ ပါရေတိ သက္ကောတိ သံသာရဒုက္ခသန္တာပန္တိ ပါရံ၊ [ပါရ+အ၊- ဓာန်ဋီ- ၉၊] ဝဋ္ဋဒုက္ခတော ပါတိ ရက္ခတီတိ ပါရံ၊ [ပါ+ရ၊- သံဋီ၊၂၊၅၃၅၊]”ဟု ပြုပါ။
ပါရဂါမိနောအရ၃မျိုး။ ။ ဂါမိနော၌ ဏီပစ္စည်းသည် ကာလ၃ပါးကို ဟောနိုင်၏၊ ထိုကြောင့် ပါရဂါမိနောအရ နိဗ္ဗာန်သို့ ရောက်ပြီးသော အသေက္ခ(ရဟန္တာ)ပုဂ္ဂိုလ်များ, နိဗ္ဗာန်သို့ သွားရောက်ဆဲဖြစ်သော သေက္ခပုဂ္ဂိုလ်များ, နိဗ္ဗာန်သို့ သွားရောက်မည့် ကလျာဏပုထုဇဉ်များကို ယူပါ၊ “အဂမိံသူတိ ဂါမိနော၊ ပါရံ+ဂါမိနော ပါရဂါမိနော၊ (နိဗ္ဗာန်သို့ ရောက်ပြီးသောအသေက္ခများ)၊ ဂစ္ဆန္တီတိ ဂါမိနော၊ ပါရံ+ဂါမိနော ပါရ- ဂါမိနော၊ (နိဗ္ဗာန်သို့ ရောက်ဆဲဖြစ်သောသေက္ခများ)၊ ဂမိဿန္တီတိ ဂါမိနော၊ ပါရံ+ ဂါမိနော ပါရဂါမိနော၊ (နိဗ္ဗာန်သို့ရောက်မည့် ကလျာဏပုထုဇဉ်များ)၊ ထို၃မျိုးလုံး ရအောင် “ပါရဂါမိနော စ+ပါရဂါမိနော စ+ပါရဂါမိနော စ ပါရဂါမိနော”ဟု ဧက သေသ်ပြုပါ၊ “အဂမိံသူတိ ဂါမိနော၊ ဂစ္ဆန္တီတိ ဂါမိနော၊ ဂမိဿန္တီတိ ဂါမိနော၊ ဂါမိနော စ+ဂါမိနော စ ဂါမိနော စ ဂါမိနော”ဟု ပြုပြီးမှ “ပါရံ+ဂါမိနော ပါရဂါမိနော”ဟု လည်း တွဲနိုင်သည်။ (သံ၊ဋ္ဌ၊၃, ၁၆၈၊ သံဋီ၊၂၊၄၀၈)
...[စာမျက်နှာ- ၁၄၆]...
ဟောတော်မူအပ်သော။ ဝါ– သော်။ သုကထိတေ– ကောင်းစွာ ဟောအပ်သော။ ဝါ– သော်။ ဓမ္မေတိ– ကား။ ဒေသနာဓမ္မေ– ဒေသနာဓမ္မကို၊ (ဟောတော်မူအပ် သော တရားကို)၊ [အက္ခာတေ၌စပ်၊] ဝါ– ၌၊ [အနုဝတ္တိနော၌စပ်၊] ဓမ္မာနုဝတ္တိနောတိ– ကား။ တံ ဓမ္မံ– ထိုတရားကို။ သုတွာ– ကြားနာရ၍။ တဒနုစ္ဆဝိကံ– ထို တရားအား လျော်သော။ ပဋိပဒံ– အကျင့်ကို။ ပူရေတွာ– ပြည့်စေ၍။ ဝါ– ဖြည့် ကျင့်၍။ မဂ္ဂဖလသစ္ဆိကရဏေန– မဂ်ဖိုလ်ကို မျက်မှောက်ပြုခြင်းဖြင့်။ ဓမ္မာနု–
ဓမ္မာနုဝတ္တိနော။ ။ အနုဝတ္တနံ အနုဝတ္တိ၊ [အနု+ဝတ္တ+ဣ၊] ဓမ္မဿ+အနုဝတ္တိ ဧတေသန္တိ ဓမ္မာနုဝတ္တိနော၊ ဣကာရန္တဖြစ်၍ ဣတောညတ္ထေ ပုမေ(မောဂ်- ၂, ၁၈၂) သုတ်, “ယောနံ နော”ဟူသော ဝိနာဓိကာရယောဂဝိဘာဂဖြင့် ယောဝိဘတ်ကို နော ပြုပါ၊(နိဒီ- ၁၀၄)၊ (တစ်နည်း) ဓမ္မဿ+အနုဝတ္တိ ဓမ္မာနုဝတ္တိ၊ ဓမ္မာနုဝတ္တိ+ဧတေသံ အတ္ထီတိ ဓမ္မာနုဝတ္တိနော၊ [ဓမ္မာနုဝတ္တိ+ဤ၊] (တစ်နည်း) ဓမ္မံ+အနုဝတ္တန္တိ သီလေနာတိ ဓမ္မာနုဝတ္တိနော၊ [ဓမ္မ+အနု+ဝတ္တ+ဏီ၊] နောက်၂နည်းအလို ဒဏ္ဍိနောကဲ့သို့ ယောနံ နောသုတ်ဖြင့် ယောကို နောပြု။
အံ၊ဋ္ဌ၊၃၊၃၃၆။ ။ ထို၌ “ဓမ္မေ ဓမ္မာနုဝတ္တိနောတိ သမ္မာ အက္ခာတေ နဝဝိဓေ လောကုတ္တရဓမ္မေ အနုဓမ္မဝတ္တိနော၊ တဿ ဓမ္မဿာနုစ္ဆဝိကာယ သဟသီလာယ ပုဗ္ဗဘာဂပ္ပဋိပတ္တိယာ ပဝတ္တမာနာ”ဟု ဖွင့်၏၊ ထိုအလို ဓမ္မေအရ ဓမ္မဋ္ဌကဲ့သို့ ဒေသနာ ဓမ္မကို မယူဘဲ လောကုတ္တရာတရား၉ပါးကို ယူရ၏၊ “အနုစ္ဆဝိကာယ+ဝတ္တိနော အနုဝတ္တိနော- လျော်သောအကျင့်၌ ကျင့်လေ့ရှိသူများ၊ ဓမ္မဿ+အနုဝတ္တိနော ဓမ္မာနုဝတ္တိနော- လောကုတ္တရာတရားအား လျော်သောအကျင့်၌ ကျင့်လေ့ရှိသူတို့”ဟု ပြုပါ၊ “ဓမ္မဿ+အနုစ္ဆဝိကာ ဓမ္မာနုစ္ဆဝိကာ၊ ဓမ္မာနုစ္ဆဝိကာယ ဝတ္တန္တိ သီလေနာတိ ဓမ္မာနုဝတ္တိနော၊ (ဆဝိကာပုဒ်အကျေကြံ)”ဟုလည်း ပြုကြ၏၊ “ဓမ္မေ- လောကုတ္တရာတရား ၉ပါးကို၊ သမ္မာ- စွာ၊ အက္ခာတေ- အပ်သော်၊ ဓမ္မာနုဝတ္တိနော- ထိုလောကုတ္တရားအား လျော်သော သီလသမထဝိပဿနာဟူသော ရှေ့ပိုင်းအကျင့်၌ ကျင့်လေ့ရှိကုန်၏”ဟု ပေးပါ။
တစ်နည်းကြံဖွယ်။ ။ ဓမ္မာနုဝတ္တိနောကို “အနုဓမ္မဝတ္တိနော”ဟု ဖွင့်သဖြင့် “ဓမ္မဿ +အနုစ္ဆဝိကော အနုဓမ္မော၊ အနုဓမ္မေ+ဝတ္တိနော ဓမ္မာနုဝတ္တိနော- လောကုတ္တရား အားလျော်သော သီလသမထဝိပဿနာဟူသော ရှေ့ပိုင်းအကျင့်၌ ဖြစ်လေ့(ကျင့် လေ့)ရှိသူတို့”ဟု ပြုပါ၊ “အနုဓမ္မဝတ္တိနော”ဟု ဆိုလိုလျက် အနုနှင့် ဓမ္မကို ရှေ့နောက် ပြန်၍ “ဓမ္မာနုဝတ္တိနော”ဟု ဖြစ်သည်ဟု ကြံပါ။
...[စာမျက်နှာ- ၁၄၇]...
ဝတ္တိနော– တရားသို့ အစဉ်လိုက်၍ ကျင့်ခြင်းရှိကုန်သည်၊ (ဟောန္တိ)၊ ပါရမေဿန္တီတိ– ကား။ ဧဝရူပါ– ကုန်သော။ တေ ဇနာ– ထိုလူတို့သည်။ နိဗ္ဗာနပါရံ–နိဗ္ဗာန်တည်းဟူသော ဟိုဘက်ကမ်းသို့။ ဂမိဿန္တိ– ရောက်ကုန်လတ္တံ့။ မစ္စုဓေယျန္တိ– ကား။ ကိလေသမာရသင်္ခါတဿ– ကိလေသာမာရ်ဟု ဆိုအပ်သော။ မစ္စုဿ– သေခြင်း၏။ နိဝါသဋ္ဌာနဘူတံ– နေရာအရပ်ဖြစ်၍ ဖြစ်သော။ တေဘူမကဝဋ္ဋံ– တေဘူမကဝဋ်ကို။ သုဒုတ္တရန္တိ– ကား။ ယေ ဇနာ– အကြင်လူတို့သည်။ ဓမ္မာနုဝတ္တိနော– တရားသို့ အစဉ်လိုက်၍ ကျင့်ခြင်းရှိကုန်သည်၊ (ဟောန္တိ)၊ တေ (ဇနာ)– ထိုလူတို့သည်။ သုဒုတ္တရံ– အလွန်ခဲယဉ်းသဖြင့် ကူးမြောက်အပ်သော။ ဝါ– အလွန်ကူးမြောက်နိုင်ခဲသော၊ [ဒုက္ခေန+ဥတ္တရီယတေတိ ဒုတ္တရံ၊ [ဒု+ဥတ္တရ၊ ဒု+ ဥ+တရ+ခ၊- ဝိဋီ၊ ၂၊ ၄၆၆၊] သုဋ္ဌု+ဒုတ္တရံ သုဒုတ္တရံ၊- ထေရီ၊ ဋ္ဌ၊ ၁၄၊] ဒုရတိက္ကမံ– ခဲ ယဉ်းသဖြင့် လွန်မြောက်အပ်သော။ ဝါ– လွန်မြောက်နိုင်ခဲသော။ မစ္စုဓေယျံ– ကိ လေသမာရ်, သေမင်းရန်၏တည်ရာ တေဘူမကဝဋ်ကို။ တရိတွာ– ကူးမြောက် ၍။ နိဗ္ဗာနပါရံ– နိဗ္ဗာန်တည်းဟူသော ဟိုဘက်ကမ်းသို့။ ဂမိဿန္တိ– ရောက်ကုန် လတ္တံ့။ ဣတိ– ကား။ အတ္ထော– နက်။ ဣတိ– ဂါထာဖွင့်အပြီးတည်း။ ဒေသနာဝသာနေ– ၌။ ဗဟူ– တို့သည်။ သောတာပတ္တိဖလာဒီနိ– တို့သို့။ ပါပုဏိံသု– ကုန်ပြီ။ ဣတိ– ဤကား ဓမ္မဿဝနဝတ္ထုအပြီးတည်း။
ဓမ္မဿဝနဝတ္ထုဘာသာဋီကာ ပြီး၏။
မစ္စုဓေယျံ။ ။ “ဂုဏမာရဏဋ္ဌေန မစ္စု(ထေရ၊ဋ္ဌ၊၁၊၆၀)“ကို ကြည့်၍ ကိလေသမာရ၌ မာရကို “ဒါနာဒိပုညေ မာရေတိ နိဝါရေတီတိ မာရော”ဟု ပြုသကဲ့သို့ “ဂုဏေ (ဒါနာဒိပုညေ ဝါ) မာရေတိ နိဝါရေတီတိ မစ္စု၊ [မရ+တျု၊]”ဟု ပြု၍ ကိလေသမာရ် ကိုယူ၊ ထိုနောင် “ဓီယတိ ဧတ္ထာတိ ဓေယျံ၊ [ဓာ+ဏျ၊] မစ္စုနော+ဓေယျံ မစ္စုဓေယျ-ကိလေသမာရ်၏ တည်ရာဖြစ်သောဝဋ်”ဟု ဆက်ပါ၊ အဖွင့်များ၌ “မစ္စု ဓီယတိ ဧတ္ထာတိ မစ္စုဓေယျံ၊(ထေရ၊ဋ္ဌ၊၂၊၅၃၈၊ ထေရီ၊ဋ္ဌ၊၁၄၊ သံဋီ၊၁၊၁၀၆)”ဟု လဟုက ဝိဂြိုဟ်ပြု၏။ (တစ်နည်း) “မစ္စုနော+အာဏာ ဒဟတိ ဧတ္ထာတိ မစ္စုဓေယျံ- ကိလေ သာမာရ်၏ အာဏာထားရှိရာဝဋ်၊(နိဒီ- ၅၃၂)၊ (တစ်နည်း) ဓီယတိ ထပီယတီတိ ဓေယျံ၊ မစ္စုနာ+ဓေယျံ မစ္စုဓေယျံ- ကိလေသာမာရ်သည် ထားအပ်သောဝဋ်၊(ဋ္ဌ ပြု- ၂၆၂)” ဟုလည်း ပြုကြသေး၏။
...[စာမျက်နှာ- ၁၄၈]...
၁၁-ပဉ္စသတအာဂန္တုကဘိက္ခုဝတ္ထုဘာသာဋီကာ
ကဏှံ ဓမ္မံ ဝိပ္ပဟာယာတိ– ဟူသော။ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော ပဉ္စသတေ– ၅ရာအတိုင်းအရှည်ရှိကုန်သော။ အာဂန္တုကေ– အာဂန္တု ကဖြစ်ကုန်သော။ ဘိက္ခူ– တို့ကို။ အာရဗ္ဘ။ ကထေသိ၊ ကိရ– ချဲ့။ ကောသလရဋ္ဌေ– ကောသလတိုင်း၌။ ပဉ္စသတာ– ကုန်သော။ ဘိက္ခူ– တို့သည်။ ဝဿံ– မိုးလ ပတ်လုံး။ ဝသိတွာ– နေပြီး၍။ ဝုဋ္ဌဝဿာ– မိုးလပတ်လုံး နေပြီးကုန်သည်။ ဝါ–ဝါကျွတ်ပြီးကုန်သည်၊ [ဓမ္မဘာ-၁, ၂၃ရှု၊] (ဟုတွာ)၊ “သတ္ထာရံ– ကို။ ပဿိဿာမ–ဖူးမြင်ကြမည်။” ဣတိ– ဤသို့ ပြောဆို၍။ ဇေတဝနံ– သို့။ ဂန္တွာ– ၍။ သတ္ထာရံ– ကို။ ဝန္ဒိတွာ– ၍။ ဧကမန္တံ၊ နိသီဒိံသု– ကုန်ပြီ။ သတ္ထာ– သည်။ တေသံ– ထိုရဟန်းတို့အား၊ [ဒေသေန္တော, အဘာသိတို့၌စပ်၊] ဝါ– တို့၏၊ [စရိယပဋိပက္ခံ၌စပ်၊] စရိယပဋိပက္ခံ–စရိုက်၏ ဆန့်ကျင်ဖက်ကို။ နိသာမေတွာ– ကြည့်ရှုဆင်ခြင်တော်မူ၍။ ဣမာ ဂါထာ– တို့ကို။ အဘာသိ– ပြီ။ (ကိံ)၊ ကဏှံ၊ ပေ၊ ပရိနိဗ္ဗုတာ”တိ– ၍၊ (အဘာသိ)
ကဏှံ ဓမ္မံ ဝိပ္ပဟာယ, သုက္ကံ ဘာဝေထ ပဏ္ဍိတော၊ ဩကာ အနောကမာဂမ္မ, ဝိဝေကေ ယတ္ထ ဒူရမံ
ပဏ္ဍိတော– ပညာရှိရဟန်းတော်သည်။ ကဏှံ– မည်းညစ်သော။ ဓမ္မံ– ဒု စရိုက်အကုသိုလ်တရားကို။ ဝိပ္ပဟာယ– ပယ်စွန့်၍။ သုက္ကံ– ဖြူစင်သော။ ဓမ္မံ– သု စရိုက်ကုသိုလ်တရားကို။ ဘာဝေထ– (ရဟန်းအဖြစ်မှစ, အရဟတ္တမဂ်ကျ အောင်) ဖြစ်စေရာ၏၊ (ကထံ– အဘယ်သို့ ဖြစ်စေရမည်နည်း?) ဩကာ– ဝဋ် နှောင်အိမ်မှ၊ (နိက္ခမိတွာ– ထွက်၍၊) အနောကံ– ဝဋ်နှောင်အိမ်မဟုတ်သော နိဗ္ဗာန်ကို။ အာဂမ္မ– ရည်မှန်းသမှု, အာရုံပြု၍။ သုက္ကံ– ဖြူစင်သော။ ဓမ္မံ– သုစရိုက် ကုသိုလ်တရားကို။ ဘာဝေထ– ဖြစ်စေရာ၏၊) ယတ္ထ ဝိဝေကေ– ဥပဓိအားလုံး, ကင်းဆိတ်သုံးသော အကြင်နိဗ္ဗာန်၌။ ဝါ– အကြင်ကာယစိတ္တဥပဓိဝိဝေက၌၊ [ရှေ့ နည်းဓမ္မ.ဋ္ဌ၊ နောက်နည်း အံ၊ ဋ္ဌ၊ ၃၊ ၃၃၇၊] ဒူရမံ– သတ္တဝါခပင်း, ခဲယဉ်းသဖြင့် မွေ့လျော်အပ်၏။
တတြာဘိရတိမိစ္ဆေယျ, ဟိတွာ ကာမေ အကိဉ္စနော၊ ပရိယောဒပေယျ အတ္တာနံ, စိတ္တကေ’သေဟိ ပဏ္ဍိတော
...[စာမျက်နှာ- ၁၄၉]...
ကာမေ– ဝတ္ထုကိလေသာ, ၂ဖြာသောကာမတို့ကို။ ဟိတွာ– ပယ်စွန့်၍။ အကိဉ္စနော– ဖိစီးနှိပ်စက်နှောင့်ယှက်တတ်သော ကိလေသာမရှိသည်၊ (ဟုတွာ– ၍၊) တတြ– ထိုဥပဓိအားလုံး, ကင်းဆိတ်သုံးသော နိဗ္ဗာန်၌။ ဝါ– ထိုကာယစိတ္တ ဥပဓိဝိဝေက၌။ အဘိရတိံ– အလွန်မွေ့လျော်ခြင်းကို။ ဣစ္ဆေယျ– အလိုရှိရာ၏။ ပဏ္ဍိတော– ပညာရှိသည်။ စိတ္တကေ’သေဟိ– စိတ်ကိုညစ်နွမ်းစေတတ်သော နီ ဝရဏတရား၅-ပါးတို့မှ။ ဝါ– စိတ်၏ညစ်နွမ်းကြောင်း နီဝရဏတရား၅-ပါးတို့မှ။ အတ္တာနံ– မိမိကိုယ်ကို။ ပရိယောဒပေယျ– ထက်ဝန်းကျင် စင်ကြယ်စေရာ၏။
ယေသံ သမ္ဗောဓိယင်္ဂေသု, သမ္မာ စိတ္တံ သုဘာဝိတံ၊ အာဒါနပဋိနိဿဂ္ဂေ, အနုပါဒါယ ယေ ရတာ၊ ခီဏာသဝါ ဇုတိမန္တာ, တေ လောကေ ပရိနိဗ္ဗုတာ
ယေသံ– အကြင်ပုဂ္ဂိုလ်တို့သည်။ သမ္ဗောဓိယင်္ဂေသု– ဗောဇ္ဈင်၇-ပါး, မြတ် တရားတို့၌။ သမ္မာ– သင့်သောအကြောင်းအားဖြင့်။ စိတ္တံ– စိတ်ကို။ သုဘာဝိတံ–ကောင်းစွာ ဖြစ်စေအပ်ပြီ။ ဝါ– ကောင်းစွာ ပွားများအပ်ပြီ။ ယေ– အကြင်ပုဂ္ဂိုလ် တို့သည်။ အနုပါဒါယ– ဥပါဒါန်၄-ပါးတို့ဖြင့် တစ်စုံတစ်ခုသောတရားကို မစွဲယူ မူ၍။ အာဒါနပဋိနိဿဂ္ဂေ– စွဲလမ်းခြင်းကို စွန့်လွှတ်ရာဖြစ်သောနိဗ္ဗာန်၌။ ရတာ–မွေ့လျော်ကုန်ပြီ။ ခီဏာသဝါ– ကုန်ပြီးသော အာသဝေါရှိကုန်သော။ ဇုတိမန္တော–အရဟတ္တမဂ်ဉာဏ်တည်းဟူသော တန်ခိုးအာနုဘော်ရှိကုန်သော။ တေ– ထို ပုဂ္ဂိုလ်တို့သည်။ လောကေ– ခန္ဓာအစရှိသောလောက၌။ ပရိနိဗ္ဗုတာ– ဝဋ်ကိလေ သာ, ခန္ဓာရုပ်သိမ်း, ချုပ်ငြိမ်းတော်မူကုန်ပြီ။
သမ္ဗောဓိယင်္ဂေသု။ ။ ဗုဇ္ဈတိ ဧတာယာတိ ဗောဓိ- သိကြောင်းဓမ္မသာမဂ္ဂီ (သတိ စသော ဗောဇ္ဈင်၇ပါးတရားအပေါင်း)၊ အင်္ဂေန္တိ ဂမေန္တိ ဉာပေန္တီတိ အင်္ဂါ၊ (တစ်နည်း) အင်္ဂီယန္တေ ဉာယန္တေ ဧတေဟိ သမုဒါယော ဖလံ ဝါတိ အင်္ဂါ၊ ဗောဓိယာ+အင်္ဂါ ဗောဓိယင်္ဂါ- ဓမ္မသာမဂ္ဂီဟူသောဗောဓိ၏ အစိတ်အပိုင်းဖြစ်သော သတိစသော တရား များ)၊ (တစ်နည်း) ဗုဇ္ဈတီတိ ဗောဓိ၊ (အရိယသာဝက)၊ ဗောဓိဿ+အင်္ဂါ ဗောဓိယင်္ဂါ-အရိယသာဝကဟူသော ဗောဓိ၏ အစိတ်အပိုင်းဖြစ်သော သတိစသော တရားများ၊ (တစ်နည်း) ဗုဇ္ဈတီတိ ဗောဓိ၊ (အရိယာမဂ်)၊ ဗောဓိယာ+အင်္ဂါ ဗောဓိယင်္ဂါ- မဂ်ဟူသော ဗောဓိ၏ အကြောင်းဖြစ်သော သတိစသောတရားများ၊ (တစ်နည်း) ဗုဇ္ဈန္တီတိ ဗောဓိ-
...[စာမျက်နှာ- ၁၅၀]...
တတ္ထ– ထိုဂါထာ၌။ ကဏှံ ဓမ္မန္တိ– ကား။ ကာယဒုစ္စရိတာဒိဘေဒံ– ကာယ ဒုစရိုက်အစရှိသော အပြားရှိသော။ အကုသလံ– ဖြစ်သော။ ဓမ္မံ– ကို။ ဝိပ္ပဟာယ ဝိပ္ပဇဟိတွာ– ပယ်စွန့်၍။ သုက္ကံ ဘာဝေထာတိ– ကား။ ပဏ္ဍိတော– သော။ ဘိက္ခု– သည်။ အဘိနိက္ခမနတော– တောသို့ ရှေးရှုထွက်ရာအခါမှ။ ပဋ္ဌာယ– ၍၊ ယာဝ ယော၊ ဗောဓိယော ဧဝ+အင်္ဂါ ဗောဓိယင်္ဂါ– သိတတ်သော သတိစသော အကြောင်း တရားများ၊ ပသတ္ထာ, သုန္ဒရာ ဝါ+ဗောဓိယင်္ဂါ သမ္ဗောဓိယင်္ဂါ။ (အဘိ၊ ဋ္ဌ၊ ၁၊ ၂၆၂၊ မူလဋီ၊ ၁၊ ၁၁၃) [ဒီ၊ ဋ္ဌ၊ ၂၊ ၃၇၅၌ “သမ္ဗုဇ္ဈတီတိ သမ္ဗောဓိ၊ (ယောဂါဝစရပုဂ္ဂိုလ်)၊ သမ္ဗုဇ္ဈတိ ယာယာတိ သမ္ဗောဓိ၊ (ဓမ္မသာမဂ္ဂီ)၊ သမ္ဗောဓိဿ, သမ္ဗောဓိယာ ဝါ+အင်္ဂါ သမ္ဗောဓိယင်္ဂါ”ဟု ပြု၏။]
သမာသ်ယူမှကောင်း။ ။ ပြဆိုအပ်ခဲ့သော ဝိဂြိုဟ်များအရ ဗောဓိသည် ပုလ္လိင်, ဣတ္ထိလိင်ဟု ၂မျိုးရှိသဖြင့် “သမ္ဗောဓိယာ- အရဟတ္တမဂ်၏၊ အင်္ဂေသု- အကြောင်း ဖြစ်သော ဗောဇ္ဈင်တရားတို့၌”ဟု ပုဒ်ဖြတ်၍ပေးလျှင် ဣတ္ထိလိင်တစ်မျိုးသာ ရသော ကြောင့် သဒ္ဒါ, အနက်ပြည့်စုံမှု မရှိပါ၊ သမာသ်ပုဒ်ယူမှသာ သဒ္ဒါ, အနက် ပြည့်စုံသဖြင့် ကောင်းသည်။
ကဏှံ...ဓမ္မံ။ ။ အကုသိုလ်တရားသည် ဧကန်မည်းညစ်ရကား စိတ်ကို အရောင် မထွက်အာင် ပြုတတ်သောကြောင့်လည်းကောင်း, မည်းညစ်သော အမျိုးဇာတ် (အပါယ်ဘဝ)၏ အကြောင်းဖြစ်သောကြောင့်လည်းကောင်း ကဏှံ ဓမ္မံအရ အကုသိုလ် တရားကို ယူရသည်၊ ထိုကြောင့် “ကဏှံ ဓမ္မန္တိ အကုသလံ ဓမ္မံ”ဟု ဖွင့်သည်၊ “ကသတီတိ ကဏှော၊ ကဿတေတိ ကဏှော၊ [ကသ+ဟ၊ (တစ်နည်း) ဏှ၊ -မောဂ်- ၇, ၂၂၃၊ ဓာန်ဋီ- ၉၆၊] ကံ သုခံ ဟနတီတိ ဝါ ကဏှော၊ [က+ဟန+ကွိ၊- ဓာန်ဋီ- ၈၄၊] အပဘဿရ- ဘာဝကရဏတ္တာ ပဏ္ဍိတေဟိ ကုစ္ဆိတဗ္ဗော ဂရဟိတဗ္ဗောတိ ဝါ ကဏှော၊ [ကု+ဏှ၊- နီတိဓာတု- ၂၂၅၊]”ဟု ပြုပါ။ (သံဋီ၊၂၊၄၀၈)
သုက္ကံ ဘာဝေထ။ ။ ကုသိုလ်တရားသည် ဖြူစင်သည့်အတွက် စိတ်ကို အရောင် ထွက်အောင် ပြုတတ်သောကြောင့်လည်းကောင်း, ဖြူစင်သော အမျိုးဇာတ်(သုဂတိ ဘဝ)၏ အကြောင်းဖြစ်သောကြောင့်လည်းကောင်း သုက္ကံအရ တောထွက်သည်မှ စ၍ အရဟတ္တမဂ်တိုင်အောင် ကုသိုလ်တရားကို ယူရသည်၊ ထိုကြောင့် “အဘိနိက္ခမနတော”စသည်ကို ဖွင့်သည်၊ “သောစေန္တိ ဧတေနာတိ သုက္ကော၊ [သုစ+က၊- မောဂ်- ၇, ၁၅၊] သုခံ ကရောတီတိ ဝါ သုက္ကော၊ [သုခ+ကရ+ကွိ၊- ဓာန်ဋီ- ၈၅]”ဟုပြုပါ။
(သံဋီ၊ ၂၊ ၄၀၈)
...[စာမျက်နှာ- ၁၅၁]...
အရဟတ္တမဂ္ဂါ– အရဟတ္တမဂ်တိုင်အောင်။ ကာယသုစရိတာဒိဘေဒံ– ကာယသု စရိုက်အစရှိသော အပြားရှိသော။ သုက္ကံ– ဖြူစင်သော။ ဓမ္မံ– ကို။ ဘာဝေယျ– ဖြစ် ပွားစေရာ၏။ ကထံ– အဘယ်သို့လျှင်၊ (ဘာဝေယျ– ရာသနည်း?) ဩကာ အနောကမာဂမ္မာတိ– ကား။ အာလယော– ဝဋ်တည်းဟူသောအိမ်ကို။ ဩကံ–
ဘာဝေယျ။ ။ ဘာဝေထပုဒ်သည် ဝတ္တမာန်ထဝိဘတ်, သတ္တမီဧထဝိဘတ်ဟု ၂မျိုးရှိရာ ဤ၌ သတ္တမီဧထဝိဘတ်ဟု သိစေ၍ “ဘာဝေယျ”ဟု ဖွင့်သည်၊ တောထွက် သည်မှစ၍ အရဟတ္တမဂ်တိုင်အောင် ကုသိုလ်တရား(ဝိဝဋ္ဋနိဿိတကုသိုလ်)ကို ဖြစ်ပွား စေရမည်- ဟူလို
ဩကာ အနောကမာဂမ္မ။ ။ “ဩကာ အနောကမာဂမ္မ”ကား ဖြစ်ပွားစေပုံအခြင်း အရာကိုပြသော အာကာရဝါကျတည်း၊ ထိုကြောင့် “ကထံ”ဟု မိန့်သည်၊ ကုသိုလ်တရား ကို ဖြစ်ပွားစေရာ၌ (အရိယာအနေဖြင့်) နိဗ္ဗာန်ကို တိုက်ရိုက်အာရုံပြု၍လည်းကောင်း, (ပုထုဇဉ်အနေဖြင့်) အနုမာနအားဖြင့် မှန်းဆတောင့်တ၍လည်းကောင်း ဖြစ်ပွားစေ ရသည်၊ ထိုကြောင့် “ပဋိစ္စ အာရဗ္ဘ ပတ္ထယမာနော”ဟု ဖွင့်သည်။
ဩကာ။ ။ ဩကသဒ္ဒါ “ရေ, မှီရာ, တည်ရာအိမ်”ဟူသော အနက်တို့ကို ဟောရာ ဤ၌ အိမ်အနက်ဟော ယူပါ၊ ချဲ့ဥုးအံ့- “ဩကမောကတဥဗ္ဘတော”မှ နောက်ဩကကို “အာလယာ”ဟု ဖွင့်သဖြင့် အိမ်အနက်ဟောယူသကဲ့သို့ ဤ၌လည်း “ဩကံ ဝုစ္စတိ အာလယော”ဟု ဖွင့်သောကြောင့် အိမ်အနက်ဟော ယူရသည်။ (ဓမ္မ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၈၃၊ ဓာန်- ၁၀၆၁)၊ “အဝတိ ဧတ္ထ ဂစ္ဆတိ ပဝတ္တတီတိ ဩကံ၊ [အဝ+ဏွု၊ အဝကို ဩ ပြု၊] ဥဂစ္ဆတိ ဧတ္ထ ဝေဒနာဒီဟိ သဒ္ဓိံ သမဝေတီတိ ဩကော၊ [ဥ+ဂမု+ကွိ၊ ဥကို ဩ, ဂကို ကပြု၊- သံ၊ဋ္ဌ၊၃, ၁၆၈၊ သံဋီ၊၂၊၂၀၉၊ ၄၀၈၊ နီတိဓာတု- ၂၂၃၊] ဥစတီတိ ဩကော၊ [ဥစ+ဏွု၊ -ရူ- ၃၇၅၊]”ဟု ပြုပါ။
ဩကာ, အနောကအရ။ ။ ဤအဋ္ဌကထာ၌ ဩကာအရ အတိအကျ မဖွင့်သော် လည်း သံ၊ဋ္ဌ၊၃, ၁၆၈၊ သံဋီ၊၂၊၄၀၈၊ အံ၊ဋ္ဌ၊၃၊၃၃၇တို့၌ ဩကံအရ ဝဋ်တည်း ဟူသော တည်ရာအိမ်ကို ယူ၏၊ ကိလေသမာရ်, အဘိသင်္ခါရမာရ်, မစ္စုမာရ်တို့၏ ဖြစ်ရာဌာနဖြစ်သောကြောင့် ဝဋ်ကို “ဩက”ဟု ဆိုရသည်၊ ထိုဝဋ်၏ ဆန့်ကျင် ဘက်ဖြစ်သောကြောင့် နိဗ္ဗာန်ကို “အနောကံ”ဟု ဆိုရသည်၊ “န+ဩကံ အနောကံ-ဝဋ်နှောင်အိမ်မဟုတ်သော နိဗ္ဗာန်”ဟု ပြုပါ။ [ကိလေသမာရအဘိသင်္ခါရမာရမစ္စုမာရာနံ ပဝတ္တိဋ္ဌာနတာယ ဩကံ ဝုစ္စတိ ဝဋ္ဋံ၊ တဗ္ဗိဓုရတာယ အနောကန္တိ နိဗ္ဗာနန္တိ အာဟ “ဩကာ အနောကန္တိ ဝဋ္ဋတော နိဗ္ဗာန”န္တိ(သံဋီ၊၂၊၄၀၈)။]
...[စာမျက်နှာ- ၁၅၂]...
ဩကဟူ၍။ ဝုစ္စတိ– ဆိုအပ်၏။ အာလယတော– ဝဋ်တည်းဟူသောအိမ်မှ။ နိက္ခမိတွာ– ထွက်ခွာ၍။ အနာလယသင်္ခါတံ– ဝဋ်တည်းဟူသော အိမ်မဟုတ်ရာဟု ဆိုအပ်သော။ နိဗ္ဗာနံ– ကို။ ပဋိစ္စ– စွဲ၍။ အာရဗ္ဘ– အာရုံပြု၍။ တံ– ထိုနိဗ္ဗာန်ကို။ ပတ္ထယမာနော– တောင့်တလျက်။ ဘာဝေယျ– ရာ၏။ ဣတိ– ကား။ အတ္ထော–တည်း။ တတြာဘိရတိ မိစ္ဆေယျာတိ– ကား။ အနာလယသင်္ခါတေ– ဝဋ်တည်းဟူ သော အိမ်မဟုတ်ရာဟု ဆိုအပ်သော။ ဝိဝေကေ– ဥပဓိအားလုံး, ကင်းဆိတ်သုံး သော။ ယသ္မိံ နိဗ္ဗာနေ– အကြင်နိဗ္ဗာန်၌။ ဣမေဟိ သတ္တေဟိ– ဤသတ္တဝါတို့သည်။ ဒုရဘိရမံ– ခဲယဉ်းသဖြင့် မွေ့လျော်အပ်၏၊ (မွေ့လျော်နိုင်ခဲ၏)၊ တတြ– ထိုနိဗ္ဗာန် ၌။ အဘိရတိံ– မွေ့လျော်ခြင်းကို။ ဣစ္ဆေယျ– အလိုရှိရာ၏။ ဟိတွာ ကာမေတိ– ကား။ ဝတ္ထုကာမကိလေသကာမေ– ဝတ္ထုကာမ, ကိလေသာကာမတို့ကို။ ဟိတွာ– ပယ်စွန့်၍။ အကိဉ္စနော– ဖိစီးနှိပ်စက်နှောင့်ယှက်တတ်သော ကိလေ သာမရှိသည်။ ဟုတွာ၊ ဝိဝေကေ– ဥပဓိအားလုံး, ကင်းဆိတ်သုံးသော နိဗ္ဗာန်၌။ အဘိရတိံ– ကို။ ဣစ္ဆေယျ– ရာ၏။ ဣတိ– ကား။ အတ္ထော၊ စိတ္တကေ’သေဟီတိ– ကား။ ပဉ္စဟိ– ၅-ပါးကုန်သော။ နီဝရဏေဟိ– တို့မှ။ အတ္တာနံ– မိမိကိုယ်ကို။ ပရိစိတ္တကေ’
သေဟိ။ ။ စိတ္တကေ’သေဟီတိ စိတ္တံ ကိလိဿာပေန္တေဟိ နီဝရဏေဟိ၊ (သံ၊ဋ္ဌ၊၃, ၁၆၉)။ ဤအဖွင့်၌ “ပဉ္စဟိ နီဝရဏေဟိ”ဖြင့် စိတ္တကေ’သေဟိ၏အရ နီဝရဏတရား၅ပါးကို ယူရန် ပြသည်၊ “စိတ္တံ ကိလိဿာပေန္တေဟိ”ဖြင့် “စိတ္တံ ကိလေဿာပေန္တီတိ စိတ္တကေ’သာ- စိတ်ကို ညစ်ညူးစေတတ်သော နီဝရဏတရား၅ပါးတို့၊ (တစ်နည်း) ကိလိဿန္တိ ဧတေဟိ သတ္တာတိ ကိလေသာ၊ စိတ္တဿ+ကေ’သာ စိတ္တကေ’သာ- စိတ်၏ ညစ်ညူးကြောင်းနီဝရဏတရား၅ပါးတို့”ဟု ပြုရန် ပြသည်။
မှန်၏– “ဟေတုကတ္တုသာဓန, ပြုလတ်က, ကရဏသာဓ်ရမြဲမှတ်”နှင့်အညီ ဟေတု ကတ္တုသာဓနရကောင်းသောပုဒ်သည် ကရဏသာဓနဝိဂြိုဟ်လည်း ရသည်၊ “စိတ္တကိလေသေဟိ”ဟု ဆိုလိုလျက် နိဒီအလို တဒမိနာဒီနိ (မောဂ်-၁, ၄၇) သုတ်, နီတိအလို သရလောပေါ မယနရာဒီသု ဝါ (နီတိ– ၆၉) သုတ်, ကစ်ဘာအလို တေသု ဝုဒ္ဓိသုတ်, ဝိဗောအလို သရာ သရေ လောပံသုတ်၌ “သရာ လောပံ”ဟူသော ယောဂဝိဘာဂ တို့ဖြင့် ကိ၌ ဣကိုချေ၊ က်ကို နောက်လေသို့ ကပ်၍ “စိတ္တကေ’သေဟိ” ဟု ဖြစ်သည်၊ (နီတိသုတ္တ-၂၅၊ ၃၅၄၊ နိဒီ-၁၆၊ ကစ်ဘာ-၁, ၁၀၃၊ ဝိဗော-၁၀)
...[စာမျက်နှာ- ၁၅၃]...
ယောဒပေယျ– ထက်ဝန်းကျင် စင်ကြယ်စေရာ၏။ ဝေါဒါပေယျ– ဖြူစင်စေရာ၏။ ပရိသောဓေယျ– ထက်ဝန်းကျင် သုတ်သင်ရာ၏။ ဣတိ အတ္ထော၊ သမ္ဗောဓိယင်္ဂေသူတိ– ကား။ သမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂေသု– ကောင်းသော ဓမ္မသာမဂ္ဂီဟူသော ဗောဓိ၏ အစိတ်အပိုင်းဖြစ်သော သတိစသော တရားတို့၌။ သမ္မာ စိတ္တံ သုဘာဝိတန္တိ– ကား။ ဟေတုနာ– အကြောင်းဖြင့်။ နယေန– နည်းလမ်းဖြင့်။ စိတ္တံ– ကို။ သုဋ္ဌု–ကောင်းစွာ။ ဘာဝိတံ– ဖြစ်စေအပ်ပြီ။ ဝဍ္ဎိတံ– ပွားစေအပ်ပြီ။ အာဒါနပဋိနိဿဂ္ဂေ အာဒါနပဋိနိဿဂ္ဂေ အာဒါနပဋိနိဿဂ္ဂေ တိ– ကား။ ဂဟဏံ– စွဲယူခြင်းကို၊ (စွဲလန်းခြင်းကို)၊ အာဒါနံ– အာဒါနဟူ၍။ ဝုစ္စတိ– ဆိုအပ်၏။ တဿ– ထိုစွဲယူခြင်းကို။ ပဋိနိဿဂ္ဂသင်္ခါတေ– စွန့်လွှတ်ရာဟု ဆိုအပ် သော။ အဂ္ဂဟဏေ– တဏှာ, ဒိဋ္ဌိဖြင့် စွဲယူရာမဟုတ်သော နိဗ္ဗာန်၌။ ဝါ– တဏှာ ဒိဋ္ဌိဖြင့် မစွဲလန်းရာ နိဗ္ဗာန်၌။ စတူဟိ– ကုန်သော။ ဥပါဒါနေဟိ– ဥပါဒါန်တို့ဖြင့်။ ကိဉ္စိ– တစ်စုံတစ်ခုကို။ အနုပါဒိယိတွာ– မစွဲယူမူ၍။ ယေ– အကြင်ပုဂ္ဂိုလ်တို့သည်။ ရတာ– မွေ့လျော်ကုန်ပြီ။ ဣတိ အတ္ထော၊ ဇုတိမန္တောတိ– ကား။ အာနုဘာဝ–
အာဒါနပဋိနိဿဂ္ဂေ။ ။ ]အာဒါနံ ဝုစ္စတိ ဂဟဏံ”ကား အာဒါန၏ အဘိဓေယျတ္ထ (အရကောက်)အဖွင့်တည်း၊ အဘိဓေယျတ္ထကို ဖွင့်လျှင် ကတ္တုသာဓ်, ကမ္မသာဓ်, ဘာဝ သာဓ်အားဖြင့် ၃မျိုးတွင် တစ်မျိုးမျိုး ပြုရ၏၊ ဤ၌ “အာဒီယတေ အာဒါနံ- စွဲယူခြင်း၊ (ဘာဝသာဓ်)”ဟုသော်လည်းကောင်း, “အာဒိယတီတိ အာဒါနံ- စွဲယူတတ်သောတဏှာ၊ (ကတ္တုသာဓ်)”ဟုသော်လည်းကောင်း ပြုပါ၊ ထိုနောင် “ပဋိနိဿဇ္ဇိယတိ ဧတ္ထာတိ ပဋိနိဿဂ္ဂေါ- စွန့်လွှတ်ရာနိဗ္ဗာန်၊(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၀၆၊ မဟာဘာ- ၁, ၄၀)၊ အာဒါနဿ+ ပဋိနိဿဂ္ဂေါ အာဒါနပဋိနိဿဂ္ဂေါ”ဟု ဆက်ပါ၊ ဤအဋ္ဌကထာ၌ “အာဒါနပဋိနိဿဂ္ဂေ”အရ မဖွင့်သော်လည်း အံ၊ဋ္ဌ၊၃၊၃၃၇၌ “အာဒါနပဋိနိဿဂ္ဂေ အာဒါနပဋိနိဿဂ္ဂေ အာဒါနပဋိနိဿဂ္ဂေတိ ဂဟဏပဋိနိဿဂ္ဂသင်္ခါတေ နိဗ္ဗာနေ”ဟု နိဗ္ဗာန်ကို ယူရန် ဖွင့်သည်။
ဇုတိမန္တော။ ။ ဇုတိသဒ္ဒါ အာနုဘာဝ၏ ပရိယာယ်, (တစ်နည်း) အာနုဘာဝအနက် ဟု သိစေလို၍ “အာနုဘာဝဝန္တော”ဟု ဖွင့်သည်၊(သံဋီ၊၁၊၂၁၇)၊ ဇုတိအရ အရဟတ္တ မဂ်ဉာဏ်အစွမ်းကို ယူစေလို၍လည်းကောင်း, “ဇုတိမန္တော- အစွမ်းအာနုဘော်ရှိသူတို့” ဟူသည် အရဟတ္တမဂ်ဉာဏ်အစွမ်းဖြင့် ခန္ဓာစသောတရားတို့ကို ထွန်းပစေလျက် ရပ်တည်သူတို့တည်း”ဟု ပြလို၍လည်းကောင်း “အရဟတ္တမဂ္ဂဉာဏဇုတိယာ”စသည် ကို မိန့်သည်၊ “ဇောတယတီတိ ဇုတိ၊ [ဇုတ+ဣ၊- ဓာန် ဋီ- ၅၄၊] ဇဝနံ ဝါ ဇုတိ၊ [ဇု+တိ၊- နိဒီ- ၅၅၈၊] ဇုတိ+ယေသံ အတ္ထီတိ ဇုတိမန္တော”ဟု ပြုပါ။
...[စာမျက်နှာ- ၁၅၄]...
ဝန္တော– တန်ခိုးအာနုဘော်ရှိကုန်သော။ အရဟတ္တမဂ္ဂဉာဏဇုတိယာ– အရဟတ္တ မဂ်ဉာဏ်တည်းဟူသော အရောင်ဖြင့်။ ခန္ဓာဒိဘေဒေ– ခန္ဓာအစရှိသောအပြား ရှိကုန်သော။ ဓမ္မေ– တို့ကို။ ဇောတေတွာ– ထွန်းလင်းစေ၍။ ဌိတာ– တည်ကုန်သော။ ဣတိ အတ္ထော၊ တေ လောကေတိ– ကား။ ဣမသ္မိံ ခန္ဓာဒိလောကေ– ဤခန္ဓာ အစရှိသောလောက၌။ ပရိနိဗ္ဗုတာ နာမ– ပရိနိဗ္ဗာန်စံသူတို့မည်သည်။ အရဟတ္တပ္ပတ္တိတော– အရဟတ္တဖိုလ်သို့ ရောက်ခြင်းမှ။ ဝါ– ရောက်ရာအခါမှ။ ပဋ္ဌာယ– ၍။ ကိလေသဝဋ္ဋဿ– ကိလေသာဝဋ်၏။ ဝါ– ကို။ ခေပိတတ္တာ– ကုန်စေအပ်ပြီးသည် ၏ အဖြစ်ကြောင့်လည်းကောင်း။ သဥပါဒိသေသေန– ဝိပါက်နာမက္ခန္ဓာ ကဋတ္တာရုပ်အကြွင်းအကျန်ရှိသော ပရိနိဗ္ဗာန်လည်းကောင်း။ စရိမစိတ္တနိရောဓေန– နောက်ဆုံးဖြစ်သော ပရိနိဗ္ဗာနစုတိစိတ်၏ချုပ်ခြင်းကြောင့်။ ဝါ– နောက် ဆုံးဖြစ်သော ပရိနိဗ္ဗာနစုတိစိတ်ချုပ်သဖြင့်၊ [စရိမကစိတ္တနိရောဓေနာတိ ပရိနိဗ္ဗာနစိတ္တနိရောဓေန၊- သီဋီသစ်၊ ၂၊ ၁၆၁၊ ၄၁၉၊] ခန္ဓဝဋ္ဋဿ– ခန္ဓာဝဋ်၏။ ဝါ– ကို၊
သဥပါဒိသေသေန။ ။ အရဟတ္တမဂ်ဖြင့် ကိလေသာအားလုံးကို ကုန်ခန်းစေခဲ့ရ ကား အရဟတ္တဖိုလ်သို့ရောက်လျှင် ကိလေသာအားလုံး ငြိမ်းစေအပ်ပြီး(ငြိမ်းပြီး)ဖြစ် သောကြောင့် ရဟန္တာကို “ပရိနိဗ္ဗုတာ- ကိလေသာငြိမ်းပြီးသူတို့”ဟု ဆိုရသည်၊ ရဟန္တာ မှာ ကိလေသာအားလုံးငြိမ်းပြီးသော်လည်း ဝိပါက်နာမခန္ဓာ ကဋတ္တာရုပ်များကား ကျန်နေသေး၏၊ ထိုကျန်နေသော ဝိပါက်နာမက္ခန္ဓာ, ကမ္မဇရုပ်များကို “ဥပါဒိသေသ” ဟု ခေါ်သည်။ [သေသ- ကျန်နေသော၊ ဥပါဒိ- ဝိပါက်နာမက္ခန္ဓာ ကမ္မဇရုပ်။] “ဥပါဒီယတေ ကမ္မကိလေသေဟီတိ ဥပါဒိ- ကံကိလေသာတို့သည် (မိမိ၏ အကျိုး အဖြစ်ဖြင့်) ယူအပ်သော လောကီဝိပါက်စိတ်, စေတသိက်, ကမ္မဇရုပ်၊(သီဋီသစ်၊၁၊ ၃၈)၊ ဥပါဒီယတိ ကာမုပါဒါဒီဟီတိ ဥပါဒိ- ဥပါဒါန်တို့သည် (အာရုံပြုသောအားဖြင့်) စွဲယူအပ်သော လောကီခန္ဓာ၅ပါး၊(ဝိဘာ- ၂၁၆)၊ [ဥပ+အာ+ဒါ+ဣ၊] သိဿတိ အဝ- သိဿတီတိ သေသော- ကိလေသာတို့မှ ကြွင်းကျန်သော လောကီဝိပါက်နာမက္ခန္ဓာ, ကမ္မဇရုပ်၊ (ခန္ဓာ၅ပါး)၊ [သိသ+ဏ၊] ဥပါဒိယေဝ+သေသော ဥပါဒိသေသော- ကိလေ သာတို့မှ ကြွင်းကျန်သော ဝိပါက်နာမက္ခန္ဓာ, ကမ္မဇရုပ်၊ (လောကီခန္ဓာ၅ပါး)၊
တစ်နည်း။ ။ ဥပါဒိဿ+သေသော ဥပါဒိသေသော- ဝိပါက်နာမက္ခန္ဓာ, ကမ္မဇရုပ် ၏ အကြွင်းအကျန်၊(သီဋီသစ်၊၁၊၃၈၊ ဝိဘာ- ၂၁၆)၊ နေတ္တိဝိ- ၁၌ “ဥပါဒိယေဝ+ သေသံ ဥပါဒိသေသံ, ခန္ဓပဉ္စကံ”ဟု နပုံလိင်ဖြင့် ဆို၏၊ သဟ+ဥပါဒိသေသေန ယံ
...[စာမျက်နှာ- ၁၅၅]...
ခေပိတတ္တာ– ကုန်စေအပ်သည်၏အဖြစ်ကြောင့်။ အနုပါဒိသေသေန စ– ဝိပါက် နာမက္ခန္ဓာ, ကဋတ္တာရုပ်အကြွင်းအကျန်မရှိသော ပရိနိဗ္ဗာန်လည်းကောင်း။ ဣတိ– သို့။ ဒွီဟိ– ၂-ပါးကုန်သော။ ပရိနိဗ္ဗာနေဟိ– ပရိနိဗ္ဗာန်တို့ဖြင့်။ ပရိနိဗ္ဗုတာ–ပရိနိဗ္ဗာန်စံကုန်ပြီ။ အနုပါဒါနော– လောင်စာဆီမရှိသော။ ပဒီပေါ ဝိယ– ဆီမီး သည်ကဲ့သို့။ အပဏ္ဏတ္တိကဘာဝံ– နာမည်ပညတ်မျှမရှိတော့ကုန်သည်၏ အဖြစ် သို့။ ဂတာ– ရောက်ကုန်ပြီ။ ဣတိ အတ္တော။ (ဣတိ– ဂါထာဖွင့်အပြီးတည်း)
[“အနုပါဒါနော– သော။ ပဒီပေါ– သည်၊ (အပဏ္ဏတ္တိကဘာဝံ– သို့။ ဂတော) ဝိယ– ရောက်။ ဝတ္တတီတိ သဥပါဒိသေသံ– ဝိပါက်နာမက္ခန္ဓာ, ကမ္မဇရုပ်အကြွင်းအကျန်နှင့် တကွဖြစ် သော ပရိနိဗ္ဗာန်”ဟု ပြုပါ၊ ဤသဥပါဒိသေသပရိနိဗ္ဗာန်ကို “ကိလေသပရိနိဗ္ဗာန်”ဟု လည်း ခေါ်၏။
အနုပါဒိသေသေန။ ။ ပရိနိဗ္ဗာနစုတိချုပ်လျှင်(ပရိနိဗ္ဗာန်စံလျှင်) ခန္ဓာဝဋ်ကုန် ခန်းချုပ်ငြိမ်းသဖြင့် ဝိပါက်နာမက္ခန္ဓာကမ္မဇရုပ်များ မရှိတော့ရကား “နတ္ထိ ဥပါဒိသေသော ဧတ္ထာတိ အနုပါဒိသေသံ- ဝိပါက်နာမက္ခန္ဓာ, ကမ္မဇရုပ် အကြွင်းအကျန် မရှိရာ ပရိနိဗ္ဗာန်”ဟု ပြု၍ “စရိမစိတ္တနိရောဓေန”ဟူသော အဖွင့်အရ ခန္ဓာဝဋ် ဇာတ်သိမ်း၍ ချုပ်ငြိမ်းခြင်းဟူသော ပရိနိဗ္ဗာနစုတိစိတ်ကိုယူ၊ ဤအနုပါဒိသေသ နိဗ္ဗာန်ကို “ခန္ဓပရိနိဗ္ဗာန်”ဟုလည်း ခေါ်သည်။
ပရိနိဗ္ဗုတာ။ ။ ပရိနိဗ္ဗုတာအရ သဥပါဒိသေသပရိနိဗ္ဗာန်, အနုပါဒိသေသပရိ နိဗ္ဗာန် ၂မျိုးလုံးကို ယူစေလို၍ “ဒွီဟိ ပရိနိဗ္ဗာနေဟိ ပရိနိဗ္ဗုတာ”ဟု ဖွင့်သည်၊ “ဒွီဟိ ပရိနိဗ္ဗာနေဟိ”နှင့် “ပရိနိဗ္ဗုတာ”တို့အရ အရဟတ္တဖိုလ်နှင့် ပရိနိဗ္ဗာနစုတိကို ချည်းရသဖြင့် အရမကွဲသော်လည်း ခွဲဆိုသော အဘေဒဘေဒူပစာရ(မကွဲသော်လည်း ခွဲဆိုသောအသုံးအနှုန်း)အားဖြင့် “ဒွီဟိ ပရိနိဗ္ဗာနေဟိ ပရိနိဗ္ဗုတာ”ဟု ခွဲ ဆိုထားသည်၊ “ဒွီဟိ ပရိနိဗ္ဗာနေဟိ”၌ တတိယာဝိဘတ်ကား ဣတ္ထမ္ဘူတလက္ခဏအနက်တည်း၊ (သာရတ္ထ၊၁၊၂၈၊ နေတ္တိဝိ- ၁၊ သီဋီသစ်၊၁၊၃၈၊ ပါရာဘာ- ၁, ၄၂)၊ (တစ်နည်း) ကြိ ယာဝိသေသနအနက်တည်း၊ (တစ်နည်း) ကရိုဏ်းအနက်တည်း။ (မူလဋီကာ၊၂၊၄၇၊ ကထာဘာ- ၁, ၂၈၃၊ ၂၈၄)
အပဏ္ဏတ္တိကဘာဝံ။ ။ ပညာပီယတီတိ ပဏ္ဏတ္တိ၊ ပညာပေတီတိ ပဏ္ဏတ္တိ၊ (အဘိ. ဋ္ဌ- ၁, ၄၂၀)၊ ပကာရေန ပဘေဒတော ဝါ ဉာပီယန္တိ ဣမိနာ ဧတ္ထ ဝါ အတ္ထာတိ ပဏ္ဏတ္တိ၊(နေတ္တိ၊ဋ္ဌ၊၁၆)၊ [ပ+ဉာ+ဏာပေ+တိ၊ ပ+ဉပ+တိ၊ (ပညတ္တိ)၊ ညကို ဏ္ဏပြု၊ (နီတိသုတ္တ- ၂၇) (တစ်နည်း)“ပညာတ္တိ”မှ ပညာကို ပဏ္ဏပြု၊(သီဋီသစ်၊၂၊၄၇၀)၊]
...[စာမျက်နှာ- ၁၅၆]...
သကဲ့သို့၊ (ဧဝံ– တူ၊) အပဏ္ဏတ္တိကဘာဝံ– သို့။ ဂတာ– ကုန်ပြီ”ဟုလည်း ပေးပါ၊] ဒေသနာဝသာနေ ဗဟူ သောတာပတ္တိဖလာဒီနိ ပါပုဏိံသု၊ ဣတိ– ပဉ္စသတအာဂန္တုက ဘိက္ခုဝတ္ထုအပြီးတည်း။
ပဉ္စသတအာဂန္တုကဘိက္ခုဝတ္ထုဘာသာဋီကာပြီးပြီ။
ပဏ္ဍိတဝဂ်ဘာသာဋီကာပြီးပြီ။
ပဏ္ဏတ္တိ+ယေသံ အတ္ထီတိ ပဏ္ဏတ္တိကာ၊ န+ပဏ္ဏတ္တိကာ အပဏ္ဏတ္တိကာ၊ (သီဘာ-၂, ၁၈၅)၊ (တစ်နည်း) နတ္ထိ+ပဏ္ဏတ္တိ ယေသန္တိ အပဏ္ဏတ္တိကာ၊ အပဏ္ဏတ္တိကာနံ+ဘာဝေါ အပဏ္ဏတ္တိကဘာဝေါ– နာမည်ပညတ်မျှ မရှိတော့ကုန်သည်၏အဖြစ်၊ (သီဘာ-၃, ၂၁၇)၊ ဓမ္မဋီ၌ ဤနည်းအပြင် “ပညတ္တေ+နိယုတ္တော ပဏ္ဏတ္တိကော– နာမည်ပညတ်၌ ယှဉ်သူ၊ [ပညတ္တ+ဏိက၊] န+ပဏ္ဏတ္တိကော အပဏ္ဏတ္တိကော၊ အပဏ္ဏတ္တိကဿ+ဘာဝေါ အပဏ္ဏတ္တိကဘာဝေါ– နာမည်ပညတ်၌ မယှဉ်သူ၏အဖြစ်”ဟု ပြုသေး၏၊ ပညတ္တသဒ္ဒါ နာမည်ပညတ်ကို မဟောသဖြင့် ရှေ့နည်းလောက် မကောင်းပါ။
၇-အရဟန္တဝဂ်ဘာသာဋီကာ
၁-ဇီဝကပဥှဝတ္ထုဘာသာဋီကာ
ဂတဒ္ဓိနောတိ– ဟူသော။ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ သတ္ထာ၊ ဇီဝကမ္ဗဝနေ– ဇီဝက၏ သရက်ဥယျာဉ်၌။ ဝိဟရန္တော ဇီဝကေန– ဇီဝကသည်။ ပုဋ္ဌပဥှံ– မေးလျှောက်အပ် သော ပြဿနာကို။ အာရဗ္ဘ ကထေသိ၊ ဇီဝကဝတ္ထု– ဇီဝကဝတ္ထုကို၊ (ဇီဝက အကြောင်းအရာကို)၊ ခန္ဓကေ– မဟာဝါခန္ဓက၌။ ဝိတ္ထာရိတမေဝ– ချဲ့အပ်သည် သာ။ ပန– ဆက်။ ဧကသ္မိံ– တစ်ပါးသော။ သမယေ– အခါ၌။ ဒေဝဒတ္တော– ဒေဝ ဒတ်သည်။ အဇာတသတ္တုနာ– အဇာတသတ်မင်းနှင့်။ သဒ္ဓိံ၊ ဧကတော– တစ် ပေါင်းတည်း။ ဟုတွာ၊ ဂိဇ္ဈကူဋံ– ဂိဇ္ဈကုဋ်တောင်သို့။ အဘိရုဟိတွာ– တက်၍။ ပဒုဋ္ဌစိတ္တော– ဒေါသသည် ဖျက်ဆီးအပ်သောစိတ်ရှိသည်၊ (ဟုတွာ)၊ “သတ္ထာရံ– ကို။ ဝဓိဿာမိ– သတ်မည်။” ဣတိ– ဤသို့ ကြံ၍။ သိလံ– ကျောက်တုံးကို။ ပဝိဇ္ဈိ–လှိမ့်ချပြီ။ တံ– ထိုကျောက်တုံးကို။ ဒွေ– ၂ခုကုန်သော။ ပဗ္ဗတကူဋာနိ– တောင်ထွတ် တို့သည်။ သမ္ပဋိစ္ဆိံသု– ခံထားကုန်ပြီ။ တတော– ထိုကျောက်တုံးမှ။ ဘိဇ္ဇိတွာ– ကွဲ၍။ ဝါ– ပဲ့၍။ ဂတာ– သွားသော။ ပပဋိကာ– ကျောက်လွှာသည်။ ဘဂဝတော– ၏။ ပါဒံ–ခြေတော်ကို။ ပဟရိတွာ– ခိုက်မိ၍။ လောဟိတံ– သွေးကို။ ဥပ္ပာဒေသိ– ဖြစ်စေပြီ။ ဘုသာ– ပြင်းထန်ကုန်သော။ ဝေဒနာ– တို့သည်။ ပဝတ္တိံသု– ဖြစ်ကုန်ပြီ။ ဘိက္ခူ– တို့သည်။ သတ္ထာရံ– ကို။ မဒ္ဒကုစ္ဆိံ မဒ္ဒကုစ္ဆိံ မဒ္ဒကုစ္ဆိံ– မဒ္ဒကုစ္ဆိဥယျာဉ်သို့။ နယိံသု– ပင့်ဆောင်ကြပြီ။ သတ္ထာ– သည်။ တတောပိ– ထိုမဒ္ဒကုစ္ဆိဥယျာဉ်မှလည်း။ ဇီဝကမ္ဗဝနံ– ဇီဝက၏ သရက်ဥယျာဉ်သို့။ ဂန္တုကာမော– ကြွတော်မူခြင်းငှာ အလိုရှိသည်၊ (ဟုတွာ)၊ “တတ္ထ– ဇီဝက၏သရက်ဥယျာဉ်သို့။ မံ– ကို။ နေထ– ပို့ဆောင်ကြလော။” ဣတိ–
မဒ္ဒကုစ္ဆိံ။ ။ မဒ္ဒါပီယတေတိ မဒ္ဒါ၊ ကုစ္ဆိ+မဒ္ဒါ ဧတ္ထာတိ မဒ္ဒကုစ္ဆိ- နှိပ်နယ်စေအပ် သော ဝမ်းဗိုက်ရှိရာဥယျာဉ်၊ ဝါ- ဝမ်းဗိုက်ကို နှိပ်နယ်စေအပ်ရာ ဥယျာဉ်၊ ချဲ့ဥုးအံ့၊ အဇာတသတ်မင်းကို ကိုယ်ဝန်လွယ်ထားစဉ် မယ်တော်ဝေဒေဟီမိဖုရားသည် “ငါ့ဝမ်း ထဲရှိသော ကိုယ်ဝန်သည် ဗိမ္ဗိသာရမင်း၏ ရန်သူဖြစ်လိမ့်မည်၊ ဤကိုယ်ဝန်ဖြင့် အကျိုး မရှိ”ဟု တွေး၍ ဤဥယျာဉ်၌ ကိုယ်ဝန်ပျက်ကျစေရန် ဝမ်းဗိုက်ကို နှိပ်နယ်စေသည်၊ ထိုကြောင့် “မဒ္ဒကုစ္ဆိ”ဟု ခေါ်သည်။ (သံဋ္ဌ- ၁, ၇၃)
...[စာမျက်နှာ- ၁၅၈]...
သို့။ အာဟ၊ ဘိက္ခူ– တို့သည်။ ဘဂဝန္တံ– ကို။ အာဒါယ– ပင့်ခေါ်၍။ ဇီဝကမ္ဗဝနံ– သို့။ အဂမံသု– ကုန်ပြီ။ ဇီဝကော– သည်။ တံ ပဝတ္တိံ– ထိုဖြစ်ပုံကို။ သုတွာ၊ သတ္ထု– ၏။ သန္တိကံ– သို့။ ဂန္တွာ၊ ဝဏပဋိကမ္မတ္ထာယ– အနာကို ဆေးကုခြင်းအကျိုးငှာ။ တိခိဏဘေသဇ္ဇံ– အစွမ်းထက်သောဆေးကို။ ဒတွာ– ကပ်လှူ၍။ ဝဏံ– အနာကို။ ဗန္ဓိတွာ– ပတ်တီးစည်း၍။ သတ္ထာရံ– ကို။ ဧတံ– ကို။ အဝေါစ၊ (ကိံ)၊ “ဘန္တေ! မယာ– သည်။ အန္တောနဂရေ– မြို့တွင်း၌။ ဧကဿ– သော။ မနုဿဿ– ဖို့။ ဝါ– အတွက်၊ (တစ်နည်း) ဧကဿ– သော။ မနုဿဿ– ၏၊ (အတ္ထာယ– ငှာ၊) ဘေသဇ္ဇံ– ဆေးကို။ ကတံ– ပြုအပ်ပြီ၊ (ဖော်စပ်ထားအပ်ပြီ)၊ တဿ– ထိုလူ၏။ သန္တိကံ၊ ဂန္တွာ၊ ပုန၊ အာဂမိဿာမိ– ပြန်လာခဲ့ပါမည်။ ဣဒံ ဘေသဇ္ဇံ– ဤဆေးကို။ မမ– တပည့်တော်၏။ ယာဝ အာဂမနာ– ပြန်လာသည့်တိုင်အောင်။ ဗဒ္ဓနိယာမေနေဝ– ပတ်တီးစည်းအပ် သော နည်းဖြင့်သာ။ တိဋ္ဌတု– တည်ပါစေ။” ဣတိ– လျှောက်ပြီ။ သော– ထိုဇီဝက သည်။ ဂန္တွာ၊ တဿ ပုရိသဿ– ဖို့။ ဝါ– အတွက်။ ကတ္တဗ္ဗကိစ္စံ– ပြုထိုက်သော ကိစ္စကို။ ကတွာ၊ ဒွါရပိဒဟနဝေလာယ– မြို့တံခါးကို ပိတ်ချိန်၌။ အာဂစ္ဆန္တော– သော်။ ဒွါရံ– သို့။ န သမ္ပာပုဏိ– မရောက်။ အထ– ၌။ အဿ– ထိုဇီဝက၏။ ဧတံ– ဤသို့ တွေးတောပူပန်ခြင်းသည်။ အဟောသိ၊ (ကိံ)၊ “ယွာဟံ (ယော+အဟံ)– အကြင်ငါသည်။ အညတရဿ– သော။ ပုရိသဿ– ၏၊ (ဝဏံ– ကို။ ဗန္ဓတိ) ဝိယ– ပတ်တီးစည်းသကဲ့သို့၊ (ဧဝံ– တူ)၊ တထာဂတဿ– ၏။ ပါဒေ– ၌။ တိခိဏဘေသဇ္ဇံ–အစွမ်းထက်သော ဆေးကို။ ဒတွာ– ကပ်လှူ၍။ ဝဏံ– အနာကို။ ဗန္ဓိံ– ပတ်တီး စည်းခဲ့ပြီ။ အယံ– ဤအချိန်သည်။ တဿ– ထိုအနာကို။ မောစနဝေလာ– ပတ်တီး ဖြေရာအချိန်တည်း၊ (ပတ်တီးဖြေချိန်တည်း)၊ [နောက် “အယံ ဝဏဿ မောစနဝေလာ” ကို ကြည့်၍ “တဿ– ထိုအနာကို”ဟု ပေးသည်၊] တသ္မိံ– ထိုအနာကို။ အမုစ္စမာနေ– ပတ်တီးမဖြေအပ်သော်။ သဗ္ဗရတ္တိံ– အလုံးစုံသော ညဉ့်ပတ်လုံး၊ (တစ်ည လုံး)၊ ဘဂဝတော– ၏။ သရီရေ– ၌။ ပရိဠာဟော– ပူလောင်ခြင်းသည်။ ဥပ္ပဇ္ဇိဿတိ– ဖြစ်တော့မည်၊ (တေန) မယာ– ထိုငါသည်။ ဘာရိယံ– သော။ ကမ္မံ– ကို။ အဟော ကတံ– ဩော်...ပြုအပ်မိ လေစွ။” ဣတိ– ဤသို့ ဖြစ်ပြီ။ တသ္မိံ ခဏေ– ၌။ သတ္ထာ၊ အာနန္ဒတ္ထေရံ– ကို။ အာမန္တေသိ၊ (ကိံ)၊ “အာနန္ဒ– န္ဒာ! ဇီဝကော– သည်။ သာယံ–ညနေချမ်းအချိန်၌။ အာဂစ္ဆန္တော– သော်။ ဒွါရံ– သို့။ န သမ္ပာပုဏိ၊] အယံ– ဤ
...[စာမျက်နှာ- ၁၅၉]...
အချိန်သည်။ ဝဏဿ– ကို။ မောစနဝေလာ– ပတ်တီးဖြေရာအချိန်တည်း။’ ဣတိ– သို့၊ [ပနအနက်မဲ့၊] စိန္တေသိ– တွေးတောနေ၏။ နံ– ထိုအနာကို။ မောစေဟိ– (ပတ်တီး စည်းထားခြင်းမှ) လွတ်မြောက်စေလော၊ (သဒ္ဒတ္ထ)၊ ဝါ– ပတ်တီးဖြေလော၊ (ဝေါ– ဟာရတ္ထ)။” ဣတိ– ပြီ။ ထေရော– သည်။ မောစေသိ– (ပတ်တီး စည်းထားခြင်း မှ) လွတ်မြောက်စေပြီ။ ဝါ– ပတ်တီးဖြေပြီ။ ဝဏော– သည်။ ရုက္ခတော– မှ။ ဆလ္လိ ဝိယ– အပွေးကဲ့သို့။ အပဂတော– ကင်းသွားပြီ။ ဝါ– ပျောက်သွားပြီ။ ဇီဝကော– သည်။ အန္တောအရုဏေယေဝ– အရုဏ်အတွင်း၌သာလျှင်။ သတ္ထု– ၏။ သန္တိကံ။ ဝေဂေန–ဖြင့်။ အာဂန္တွာ– ၍။ ”ဘန္တေ! ဝေါ– အရှင်ဘုရားတို့၏။ သရီရေ– ၌။ ပရိဠာဟော–ပူလောင်ခြင်းသည်။ ဥပ္ပန္နော ကိံ နု ခေါ– ဖြစ်ပါသလော?” ဣတိ ပုစ္ဆိ၊ သတ္ထာ၊ “ဇီဝက– က! ခေါ– စင်စစ်။ တထာဂတဿ– ၏။ ဝါ– မှာ။ ဗောဓိမဏ္ဍေယေဝ– ၌ ပင်၊ [ဓမ္မဘာ-၃ရှု၊] သဗ္ဗပရိဠာဟော– အလုံးစုံသော ပူလောင်ခြင်းသည်။ ဝူပသန္တော– ငြိမ်းခဲ့ပြီ။” ဣတိ အနုသန္ဓိံ ဃဋေတွာ ဓမ္မံ ဒေသေန္တော ဣမံ ဂါထံ အာဟ၊ (ကိံ)၊ “ဂတဒ္ဓိနော၊ ပေ၊ န ဝိဇ္ဇတီ”တိ– ၍၊ (အာဟ)
ဂတဒ္ဓိနော ဝိသောကဿ, ဝိပ္ပမုတ္တဿ သဗ္ဗဓိ၊ သဗ္ဗဂန္ထပ္ပဟီနဿ, ပရိဠာဟော န ဝိဇ္ဇတိ။
ဂတဒ္ဓိနော– သွားအပ်ပြီးသော သံသရာဝဋ်ခရီးရှိသော။ ဝါ– သံသရာဝဋ်ခရီးကို သွားပြီးသော။ ဝိသောကဿ– ကင်းသော သောကရှိသော။ ဝါ– ဝမ်းနည်းပူဆွေး ခြင်းကင်းပြီးသော။ သဗ္ဗဓိ– ခန္ဓာစသော အလုံးစုံသော တရားတို့၌။ ဝါ– တို့မှ။ ဝိပ္ပ–
ဂတဒ္ဓိနော။ ။ အရန္တိ ဂစ္ဆန္တိ ဧတ္ထာတိ အဒ္ဓါ၊ [အရ+ဓ၊ -မောဂ်- ၇, ၉၉၊] အဒတိ ယတ္ထာတိ အဒ္ဓါ၊ [အဒ+ဓ၊- ဓာန်ဋီ- ၁၉၀၊] ဂတော+အဒ္ဓါ ယဿာတိ ဂတဒ္ဓိ၊ [ဂတ+အဒ္ဓ၊ ကွစိသမာသန္တသုတ်၌ ကာရသဒ္ဒါဖြင့် သမာသ်အဆုံးအ,ကို ဣပြု၊] တဒ္ဓိတ်ပုဒ်ကြံ၍ “ဂတော+အဒ္ဓါ ဂတဒ္ဓါ၊ အဒ္ဓါနံ+ဂတော ဝါ ဂတဒ္ဓါ၊ ဂတဒ္ဓါ+အဿ အတ္ထီတိ ဂတဒ္ဓီ” ဟုလည်း ပြုကြသေး၏၊ သို့သော် အဋ္ဌကထာ၌ “ဂတဒ္ဓိ နာမ”ဟုသာ ရှိ၍ “ဂတဒ္ဓီ နာမ”ဟု မရှိသောကြောင့် သမာသ်ပုဒ်ယူခြင်းသာ ကောင်းသည်။
သဗ္ဗဓိ။ ။ ဝိပ္ပမုတ္တောသိ သဗ္ဗဓီ ဝိပ္ပမုတ္တောသိ သဗ္ဗဓီ ဝိပ္ပမုတ္တောသိ သဗ္ဗဓီတိ သဗ္ဗေဟိ ကိလေသေဟိ သဗ္ဗသ္မိံ စ သင်္ခါရ- ဂတေ ဝိပ္ပမုတ္တော(ထေရ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၄၉)။ သဗ္ဗတောဂ္ဂဟဏေန ပဉ္စမျတ္ထေ ဝိဓိ၊ သဗ္ဗတော ဓီတိ ဝိနာဓိကာရေနပိ ယုဇ္ဇတိ(ဝိဗော- ၈၉)
...[စာမျက်နှာ- ၁၆၀]...
မုတ္တဿ– လွတ်မြောက်ပြီးသော။ သဗ္ဗဂန္ထပ္ပဟီနဿ– ပယ်အပ်ပြီးသော အလုံး စုံသော ဂန္ထရှိသော ရဟန္တာပုဂ္ဂိုလ်၏။ ဝါ– ဂန္ထအားလုံးတို့ကို ပယ်ပြီးသော ရဟန္တာ ပုဂ္ဂိုလ်မှာ။ ပရိဠာဟော– စိတ်ပူပန်ခြင်းသည်။ န ဝိဇ္ဇတိ– မရှိ
တတ္ထ– ထိုဂါထာ၌။ ဂတဒ္ဓိနောတိ– ကား။ ဂတမဂ္ဂဿ– သွားအပ်ပြီးသော ခရီးရှိသူ၏။ ဝါ– ခရီးကို သွားပြီးသူ၏။ အဒ္ဓါ နာမ– အဒ္ဓါ (အဓွန့်) တို့မည်သည်။ ကန္တာရဒ္ဓါ– ခရီးခဲဟူသော အဓွန့်လည်းကောင်း၊ (ခရီးခဲဟူသော ခရီးရှည်လည်းကောင်း)၊ ဝဋ္ဋဒ္ဓါ– ဝဋ်ဟူသော အဓွန့်လည်းကောင်း၊ (ဝဋ်တည်းဟူသော ခရီးရှည်လည်းကောင်း)၊ ဣတိ– သို့။ ဒွေ– ၂မျိုးတို့တည်း၊ [“ဂတဒ္ဓိနောတိ (ဧတ္ထ)– ဂတဒ္ဓိနောဟူသော ဤပါဌ်၌။ ဂတမဂ္ဂဿ– ၏၊ (အတ္ထုဒ္ဓါရဘာဝေန– အတ္ထုဒ္ဓါရ၏ အဖြစ်ဖြင့်။ လဗ္ဘမာနာ– ရထိုက်ကုန်သော၊) အဒ္ဓါ နာမ– တို့မည်သည်။ ကန္တာရဒ္ဓါ– လည်းကောင်း။ ဝဋ္ဋဒ္ဓါ– လည်းကောင်း)၊ ဣတိ– သို့။ ဒွေ– တို့တည်း”ဟုလည်း ထည့်ပါဌ်ထည့်၍ ပေးနိုင်သည်၊ -ဋ္ဌပြု- ၁၀၊ ၁၁။] တေသု– ထို၂မျိုးသော အဓွန့် (ခရီးရှည်) တို့တွင်။ ကန္တာရပဋိပန္နော– ခရီးခဲကို သွားသူသည်။ ယာဝ– အကြင်မျှလောက်ကာလပတ်လုံး။ ဣစ္ဆိတဋ္ဌာနံ– အလိုရှိအပ်သော အရပ်
ကန္တာရဒ္ဓါ။ ။ ကံ တာရေန္တိ ဧတ္ထာတိ ကန္တာရော- ရေကို ကျော်လွန်စေရာဖြစ်သော ခရီးခဲ၊ [က+တရ+ကွိ၊- သာရတ္ထ၊၁၊၂၉၃၊] ခရီးသွားလျှင် ရေပါမှ ခရီးခဲကို ကျော် ဖြတ်နိုင်ရကား ရေသည် ခရီးခဲကို ကျော်ဖြတ်စေနိုင်သော အဓိကအရာဖြစ်သည်၊ ဓာန်ဋီ- ၁၉၂၌ “ကေန တရန္တိ အတိက္ကမန္တိ ယန္တိ ကန္တာရော- ရေဖြင့် ကျော်ဖြတ်အပ် သော ခရီးခဲ၊ (အဝုတ္တကမ္မသာဓန)၊ ကန္တတိ နိစ္စဂမနာဂမနံ ဧတ္ထာတိ ကန္တာရော-အမြဲတမ်း သွားခြင်းလာခြင်းကို ဖြတ်ရာခရီးခဲ၊ [ကတိ- ဆေဒနေ+အာရ၊]”ဟု ပြု၏၊ ထိုနောင် “ကန္တာရောယေဝ+အဒ္ဓါ ကန္တာရဒ္ဓါ”ဟု ဆက်ပါ။
ဆက်ဥုးအံ့– ရေမရှိသည့်အတွက် သွားရခက်ခဲသောကြောင့် ကန္တာရကို “ခရီးခဲ”ဟု မြန်မာပြန်ကြသည်၊ ကန္တာရသည် (၁) စောရကန္တာရ– သူခိုးဓားပြထကြွသောင်းကျန်း အုပ်စိုးသော ခရီးခဲ, (၂) ဝါဠကန္တာရ– ခြင်္သေ့,သစ်,ကျားစသော သားရဲတိရစ္ဆာန်တို့ ထကြွဆိုးသွမ်းသော ခရီးခဲ, (၃) ဥဒကကန္တာရ– သောက်ရေသုံးရေမရှိသော ခရီးခဲ, (၄) အမနုဿကန္တာရ– ဘီလူးအုပ်စိုးသော ခရီးခဲ, (၅) အပ္ပဘက္ခကန္တာရ– အစာရေစာ ရှားပါးသော ခရီးခဲဟု ၅မျိုးရှိ၏၊ “ကံ တာရေန္တိ ဧတ္ထာတိ ကန္တာရော”အရ မုချအားဖြင့် ဥဒကကန္တာရကို ယူ၍ အခြားသော ကန္တာရများကိုကား အသွားအလာခက်ပုံခြင်း တူသောကြောင့် သဒိသူပစာရအားဖြင့် ယူရသည်။ (သာရတ္ထ၊ ၁၊ ၂၉၃)
...[စာမျက်နှာ- ၁၆၁]...
သို့။ န ပါပုဏာတိ– မရောက်သေး။ တာဝ– ထိုမရောက်သေးသမျှကာလပတ်လုံး။ အဒ္ဓိကောယေဝ– ခရီးသွားသူသာတည်း။ ဧတသ္မိံ– ဤအလိုရှိအပ်သော အရပ်သို့။ ပတ္တေ ပန– ရောက်ပြီးသော်ကား။ ဝါ– လျှင်ကား။ ဂတဒ္ဓိ နာမ– ဂတဒ္ဓိမည်သည်၊ (သွားအပ်ပြီးသော ခရီးရှိသူမည်သည်)၊ ဟောတိ၊ ဝဋ္ဋသန္နိဿိတာ– ဝဋ်၌ မှီ ကုန်သော။ သတ္တာပိ– တို့သည်လည်း။ ယာဝ– လုံး။ ဝဋ္ဋေ– ၌။ ဝသန္တိ– နေကုန်လတ္တံ့။ တာဝ– လုံး။ အဒ္ဓိကာ ဧဝ– တို့သာတည်း။ ကသ္မာ– နည်း? ဝဋ္ဋဿ– ၏။ ဝါ– ကို။ အခေပိတတ္တာ– မကုန်စေအပ်သေးသည်၏အဖြစ်ကြောင့်တည်း။ သောတာပန္နာဒယောပိ– သောတာပန်အစရှိသူတို့သည်လည်း။ အဒ္ဓိကာ ဧဝ– တို့သာတည်း။ ပန– အဖို့တစ်ပါးကား။ ဝဋ္ဋံ– ကို။ ခေပေတွာ– ကုန်စေ၍။ ဌိတော– တည်သော။ ခီဏာသဝေါ– ကုန်ပြီးသော အာသဝေါရှိသောရဟန္တာသည်။ ဂတဒ္ဓိ နာမ– သည်။ ဟောတိ၊ တဿ ဂတဒ္ဓိနော– ထိုသွားအပ်ပြီးသော သံသရာဝဋ်ခရီးရှိသော ရဟန္တာ၏။ ဝါ– ထိုသံသရာဝဋ်ခရီးကို သွားပြီးသော ရဟန္တာမှာ၊ [ပရိဠာဟော ၌စပ်၊] ဝိသောကဿာတိ– ကား။ ဝဋ္ဋမူလကဿ– ဝဋ်ဟူသော အကြောင်းရင်း ရှိသော။ သောကဿ– ဝမ်းနည်းပူဆွေးခြင်း၏။ ဝါ– သည်။ ဝိဂတတ္တာ– ကင်းသည် ၏ အဖြစ်ကြောင့်။ ဝိသောကဿ– ကင်းသောသောကရှိသော။ ဝိပ္ပမုတ္တဿ သဗ္ဗဓီတိ– ကား။ သဗ္ဗေသု– ကုန်သော။ ခန္ဓာဒိဓမ္မေသု– ခန္ဓာအစရှိသော တရား တို့၌။ ဝါ– တို့မှ။ ဝိပ္ပမုတ္တဿ– လွတ်မြောက်ပြီးသော။ သဗ္ဗဂန္ထပ္ပဟီနဿာတိ– ကား။ စတုန္နမ္ပိ– ၄-ပါးလည်းဖြစ်ကုန်သော။ ဂန္ထာနံ– ဂန္ထတို့၏။ ဝါ– တို့ကို။ ပဟီနတ္တာ– ပယ် အပ်ပြီးကုန်သည်၏အဖြစ်ကြောင့်။ သဗ္ဗဂန္ထပ္ပဟီနဿ– ပယ်အပ်ပြီးသော အလုံး စုံသော ဂန္ထရှိသော ရဟန္တာပုဂ္ဂိုလ်၏။ ဝါ– ဂန္ထအားလုံးတို့ကို ပယ်ပြီးသော ရဟန္တာ ပုဂ္ဂိုလ်မှာ။ ပရိဠာဟော န ဝိဇ္ဇတီတိ– ကား။ ပရိဠာဟော– ပူလောင်ခြင်းသည်။ ကာယိကော– ကိုယ်၌ဖြစ်သောပူလောင်ခြင်းလည်းကောင်း။ စေတသိကော စ–စိတ်၌ဖြစ်သော ပူလောင်ခြင်းလည်းကောင်း။ ဣတိ– သို့။ ဒုဝိဓော– ၂-ပါးအပြား ရှိ၏။ တေသု– ထို၂-ပါးသော ပူလောင်ခြင်းတို့တွင်။ ခီဏာသဝဿ– ၏။ ဝါ– မှာ။ သီတုဏှာဒိဝသေန– အအေးအပူအစရှိသည်၏အစွမ်းဖြင့်။ ဥပ္ပန္နတ္တာ– ဖြစ်သေး သည်၏အဖြစ်အကြောင့်။ ကာယိကပရိဠာဟော– ကိုယ်၌ဖြစ်သော ပူလောင် ခြင်းသည်။ အနိဗ္ဗုတောဝ– မငြိမ်းသေးသည်သာ။ တံ– ကိုယ်၌ဖြစ်သော
...[စာမျက်နှာ- ၁၆၂]...
ပူလောင်ခြင်းကို။ သန္ဓာယ– ရည်ရွယ်၍။ ဇီဝကော– သည်။ ပုစ္ဆတိ– ၏။ ပန– သို့ သော်လည်း။ သတ္ထာ– သည်။ ဓမ္မရာဇတာယ– တရားမင်းဖြစ်တော်မူသည်၏အဖြစ် ကြောင့်လည်းကောင်း။ ဒေသနာဝိဓိကုသလတာယ– ဒေသနာအစီအရင်၌ ကျွမ်း ကျင်တော်မူသည်၏ အဖြစ်ကြောင့်လည်းကောင်း။ စေတသိကပရိဠာဟဝသေန– စိတ်၌ဖြစ်သော ပူလောင်ခြင်း၏အစွမ်းဖြင့်။ ဒေသနံ– ကို။ ဝိနိဝတ္တေန္တော–ပြီးဆုံးစေတော်မူလိုသည်။ ဝါ– ရုပ်သိမ်းတော်မူလိုသည်၊ (ဟုတွာ)၊ [ဝိနိဝတ္တေန္တောတိ ပဋိသံဟရန္တော (သံဋီ၊ ၂၊ ၃၂၆)၊] “ဇီဝက– က! ပရမတ္ထေန– ပရမတ္ထအားဖြင့်၊ (စစ်မှန် သော သဘောအားဖြင့်)၊ ဧဝရူပဿ– သော။ ခီဏာသဝဿ– ၏။ ဝါ– မှာ။ ပရိဠာဟော– သည်။ န ဝိဇ္ဇတိ– မရှိ။’ ဣတိ– သို့။ အာဟ၊ ဒေသနာဝသာနေ ဗဟူ သောတာပတ္တိဖလာဒီနိ ပါပုဏိံသု၊ ဣတိ– ဇီဝကပဥှဝတ္ထု ပြီးပြီ။
ဇီဝကပဥှဝတ္ထုဘာသာဋီကာ ပြီး၏။
၂-မဟာကဿပတ္ထေရဝတ္ထု ဥယျုဉ္ဇန္တီတိ– ဟူသော။ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ သတ္ထာ ဝေဠုဝနေ ဝိဟရန္တော မဟာကဿပတ္ထေရံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ၊ ဟိ– ချဲ့။ ဧကသ္မိံ– သော။ သမယေ– ၌။ သတ္ထာ– သည်။ ရာဇဂဟေ– ၌။ ဝုဋ္ဌဝဿော– မိုးလပတ်လုံး နေပြီးသည်။ ဝါ– ဝါ ဆိုပြီးသည်၊ (ဟုတွာ)၊ [ဓမ္မဘာ-၂, ၄၈ရှု၊] “အဒ္ဓမာသစ္စယေန– တစ်လထက်ဝက်, ၁၅ရက်လွန်ရာအခါ၌။ စာရိကံ– ခရီးရှည်လှည့်လည်ခြင်းကို။ ဝါ– အားဖြင့်၊ [ဓမ္မဘာ-၁, ၁၉၁ရှု၊] ပက္ကမိဿာမိ– ကြွတော်မူမည်။” ဣတိ– သို့။ ဘိက္ခူနံ– တို့အား။ အာရောစာပေသိ– ပြောစေတော်မူပြီ။ “ဧဝံ– ဤသို့ ပြောစေအပ်သော်။ ဘိက္ခူ– တို့ သည်။ အတ္တနော– ၏။ ပတ္တပစနစီဝရရဇနာဒီနိ– သပိတ်ဖုတ်ခြင်း, သင်္ကန်းဆိုးခြင်း အစရှိသည်တို့ကို။ ကတွာ– ၍။ သုခံ– စွာ။ ဂမိဿန္တိ– သွားရကုန်လိမ့်မည်။” ဣတိ– ဤသို့ ကြံတော်မူ၍။ “ဣဒါနိ– ၌။ အဒ္ဓမာသစ္စယေန– ၌။ စာရိကံ– ကို။ ဝါ– ဖြင့်။ ပက္ကမိဿာမိ– မည်။” ဣတိ– သို့။ ဘိက္ခူနံ– တို့အား၊ (ယံ) အာရောစာပနံ– အကြင် ပြောစေတော်မူခြင်းသည်၊ (အတ္ထိ)၊ ဧတံ– ဤပြောစေတော်မူခြင်းသည်။ ဘိက္ခူဟိ– တို့နှင့်။ သဒ္ဓိံ၊ စာရိကံ– ကို။ ဝါ– ဖြင့်။ စရိတုကာမာနံ– လှည့်လည်ခြင်းငှာ အလိုရှိ
...[စာမျက်နှာ- ၁၆၃]...
တော်မူကုန်သော။ ဗုဒ္ဓါနံ– တို့၏။ ဝတ္တံ ကိရ– ကျင့်ဝတ်တဲ့။ ပန– ဆက်။ ဘိက္ခူသု– တို့သည်။ အတ္တနော– ၏။ ပတ္တပစနာဒီနိ– သပိတ်ဖုတ်ခြင်းအစရှိသည်တို့ကို။ ကရောန္တေသု– ကုန်လသော်။ မဟာကဿပတ္ထေရောပိ– သည်လည်း။ စီဝရာနိ– တို့ကို။ ဓောဝိ– ဖွတ်လျှော်ပြီ။ ဘိက္ခူ– တို့သည်။ ဥဇ္ဈာယိံသု– ကဲ့ရဲ့ကုန်ပြီ။ (ကိံ)၊ “ထေရော– သည်။ ကသ္မာ– ကြောင့်။ စီဝရာနိ– တို့ကို။ ဓောဝတိ– ဖွတ်လျှော်ရ သနည်း။ ဣမသ္မိံ နဂရေ– ၌။ အန္တော စ– အတွင်း၌လည်းကောင်း။ ဗဟိ စ– အပြင် ၌လည်းကောင်း။ အဋ္ဌာရသ မနုဿကောဋိယော– ၁၈ကုဋေသော လူတို့သည်။ ဝသန္တိ– ကုန်၏။ တတ္ထ– ထိုမြို့တွင်း မြို့ပ ၂ဌာန၌။ ယေ– အကြင်လူတို့သည်။ ထေရဿ– ၏။ န ဉာတကာ– ဆွေမျိုးမဟုတ်ကုန်။ တေ– ထိုလူတို့သည်။ ဥပဋ္ဌာကာ–အလုပ်အကျွေးတို့သည်၊ (ဟောန္တိ)၊ ယေ– တို့သည်။ န ဥပဋ္ဌာကာ– အလုပ် အကျွေးမဟုတ်ကုန်။ တေ– တို့သည်။ ဉာတကာ– တို့သည်၊ (ဟောန္တိ)၊ တေ– ထို လူတို့သည်။ ထေရဿ– ဖို့။ ဝါ– အတွက်။ စတူဟိ– ကုန်သော။ ပစ္စယေဟိ– တို့ဖြင့်။ သမ္မာနသက္ကာရံ– မြတ်နိုးခြင်း, ကောင်းစွာ ပြုစုခြင်းကို။ ကရောန္တိ၊ ဧတ္တကံ– ဤ မျှအတိုင်းအရှည်ရှိသော။ ဥပကာရံ– ကျေးဇူးကို။ ပဟာယ– ပယ်၍။ ဧသ (ဧသော)– ဤအရှင်မဟာကဿပထေရ်သည်။ ကဟံ– အဘယ်အရပ်သို့။ ဂမိဿတိ– ကြွနိုင်မည်နည်း။ သစေပိ ဂစ္ဆေယျ– အကယ်၍ ကြွဦးတော့၊ (ဧဝံ သတိပိ– ဤသို့ကြွသော်လည်း)၊ မာပမာဒကန္ဒရတော– မာပမာဒချောက်မှ။ ပရံ– အခြား သောအရပ်သို့။ န ဂမိဿတိ– ကြွနိုင်မည်မဟုတ်။” ဣတိ– ဤသို့ ကဲ့ရဲ့ကုန်ပြီ။ သတ္ထာ– သည်။ ယံ ကန္ဒရံ– အကြင်ချောက်သို့။ ပတွာ– သော်။ ဝါ– လျှင်။ နိဝတ္တေတဗ္ဗယုတ္တကေ– ပြန်နစ်စေထိုက်သည်အဖြစ်အကျိုးငှာ သင့်လျော်ကုန်သော။ ဝါ–ပြန်နစ်စေခြင်းငှာ သင့်လျော်ကုန်သော။ ဘိက္ခူ– တို့ကို။ “တုမှေ– တို့သည်။ ဣတော– ဤနေရာမှ။ နိဝတ္တထ– ပြန်နစ်ကြလော။ မာ ပမဇ္ဇိတ္ထ– မမေ့လျော့ကြနှင့်။” ဣတိ– သို့။ ဝဒတိ ကိရ– မိန့်တော်မူသတဲ့။ တံ– ထိုချောက်ကို။ “မာပမာဒကန္ဒရ”န္တိ– မာပမာဒချောက်ဟူ၍။ ဝုစ္စတိ ကိရ– ခေါ်ဆိုအပ်သတဲ့။ တံ– ထိုချောက်ကို။ သန္ဓာယ– ရည်ရွယ်၍။ ဧတံ– မာပမာဒကန္ဒရတော ပရံ န ဂမိဿတိဟူသော စကားကို။ ဝုတ္တံ
...[စာမျက်နှာ- ၁၆၄]...
သတ္ထာပိ– သည်လည်း။ စာရိကံ– ကို။ ဝါ– ဖြင့်။ ပက္ကမန္တော– သော်။ စိန္တေသိ– ပြီ။ (ကိံ)၊ “ဣမသ္မိံ နဂရေ– ၌။ အန္တော စ– ၌လည်းကောင်း။ ဗဟိ စ– ၌လည်းကောင်း။ အဋ္ဌာရသ မနုဿကောဋိယော– တို့သည်။ ဝသန္တိ၊ မနုဿာနံ– တို့၏။ မင်္ဂလာမင်္ဂလဋ္ဌာနေသ– မင်္ဂလာ,အမင်္ဂလာကို ပြုရာဌာနတို့၌။ ဘိက္ခူဟိ– တို့သည်။ ဂန္တဗ္ဗံ– ကြွသွားထိုက်သည်။ ဟောတိ၊ ဝိဟာရံ– ကို။ တုစ္ဆံ– အချည်းနှီး။ ကာတုံ–ငှာ။ န သက္ကာ– မကောင်းတတ်။ ကံ– အဘယ်ရဟန်းကို။ နိဝတ္တေဿာမိ နု ခေါ–ပြန်စေရမည်နည်း။” ဣတိ– ကြံတော်မူပြီ။ အထ– ထိုမှနောက်၌။ အဿ– ထိုဘုရား ရှင်၏။ ဝါ– မှာ။ ဧတံ– သည်။ အဟောသိ၊ (ကိံ)၊ “ဧတေ မနုဿာ– ဤ လူတို့သည်။ ကဿပဿ– ၏။ ဉာတကာ စ– တို့သည်လည်းကောင်း။ ဥပဋ္ဌာကာ စ– တို့သည် လည်းကောင်း၊ (ဟောန္တိ)၊ ကဿပံ– ကို။ နိဝတ္တေတုံ– ငှာ။ ဝဋ္ဋတိ– ၏။’ ဣတိ– ပြီ။ သော– ထိုဘုရားရှင်သည်။ ထေရံ– ကို။ အာဟ၊ (ကိံ)၊ “ကဿပ– ပ၊ ! ဝိဟာရံ– ကို။ တုစ္ဆံ– နှီး။ ကာတုံ– ငှာ၊ န သက္ကာ။ မနုဿာနံ– တို့၏။ မင်္ဂလာမင်္ဂလဋ္ဌာ နေသု– တို့၌။ ဘိက္ခူဟိ– တို့ဖြင့်။ အတ္ထော– အလိုသည်။ ဟောတိ– ရှိတတ်၏၊ တွံ။ အတ္တနော– ၏။ ပရိသာယ– နှင့်။ သဒ္ဓိံ၊ နိဝတ္တဿု– ပြန်နစ်လော။” ဣတိ– ပြီ။ “ဘန္တေ– ရား! သာဓု– ကောင်းပါပြီ။” ဣတိ– ဤသို့ လျှောက်၍။ ထေရော– သည်။ ပရိသံ– ကို။ အာဒါယ– ခေါ်ယူ၍။ နိဝတ္တိ– ပြန်နစ်ပြီ။ ဘိက္ခူ– တို့သည်။ ဥပဇ္ဈာယိံသု– ကုန်ပြီ။ (ကိံ)၊ “အာဝုသော– တို့! ဝေါ– တို့သည်။ ဒိဋ္ဌံ– မြင်အပ်ပြီလော။ ဣဒါနေဝ– ၌ပင်။ အမှေဟိ– တို့သည်၊] မဟာကဿပေါ– သည်။ ကသ္မာ– ကြောင့်။ စီဝရာနိ– တို့ကို၊
မင်္ဂလာမင်္ဂလဋ္ဌာနေသု။ ။ မင်္ဂန္တိ သတ္တာ ဧတေန ဝုဒ္ဓိံ ဂစ္ဆန္တီတိ မင်္ဂလံ၊ [မဂိ, မင်္ဂ+အလ၊ -မောဂ်- ၇, ၁၈၂၊] န+မင်္ဂလံ အမင်္ဂလံ၊ မင်္ဂလံ စ+အမင်္ဂလံ စ မင်္ဂလာမင်္ဂလံ၊ မင်္ဂလာမင်္ဂလံ ကရောန္တိ ဧတ္ထာတိ မင်္ဂလာမင်္ဂလကရဏံ၊ မင်္ဂလာမင်္ဂလကရဏံ စ+ တံ+ဌာနံ စာတိ မင်္ဂလာမင်္ဂလဋ္ဌာနံ၊ ကရဏပုဒ်အကျေကြံ၊ (တစ်နည်း) မင်္ဂလံ+ဧတ္ထ အတ္ထီတိ မင်္ဂလံ- မင်္ဂလာရှိရာဌာန၊ [မင်္ဂလ+ဏ၊] နတ္ထိ+မင်္ဂလံ ဧတ္ထာတိ အမင်္ဂလံ- မင်္ဂလာမရှိရာဌာန၊ မင်္ဂလံ စ+အမင်္ဂလံ စ မင်္ဂလာမင်္ဂလံ၊ မင်္ဂလာမင်္ဂလံ+စ+တံ+ဌာနံ စာတိ မင်္ဂလာမင်္ဂလဋ္ဌာနံ- မင်္ဂလာရှိရာဌာန, မင်္ဂလာမရှိရာဌာန၊ ဒါနစသောအလှူ မင်္ဂလာ, လက်ထပ်ထိမ်းမြားခြင်းမင်္ဂလာများကို မင်္ဂလဟု ခေါ်၍ သေဆုံးခြင်းကို အမင်္ဂလဟု ခေါ်သည်။ (ဝိနိစ္ဆယဋီ၊၁၊၄၄၃)
...[စာမျက်နှာ- ၁၆၅]...
ဓောဝတိ– နည်း။ ဧသော– ဤအရှင်မဟာကဿပသည်။ သတ္ထာရာ– နှင့်။ သဒ္ဓိံ၊ န ဂမိဿတိ– လိုက်နိုင်မည်မဟုတ်။’ ဣတိ– သို့။ ဝုတ္တံ နနု– ပြောဆိုအပ်ခဲ့သည် မဟုတ်လော။ ယံ– အကြင်စကားကို။ အမှေဟိ– တို့သည်။ ဝုတ္တံ– အပ်ပြီ။ တဒေဝ– ထိုစကားသည်ပင်။ ဇာတံ– ဖြစ်နေပြီ။” ဣတိ– ကဲ့ရဲ့ကုန်ပြီ။ သတ္ထာ၊ ဘိက္ခူနံ– တို့၏။ ကထံ– ကို။ သုတွာ– ၍။ နိဝတ္တိတွာ– ပြန်လှည့်၍။ ဌိတော– ရပ်တော်မူလျက်။ အာဟ၊ (ကိံ)၊ “ဘိက္ခဝေ– တို့! ကိံ နာမ– အဘယ်မည်သော။ ဧတံ– ဤစကားကို။ ကထေထ–ပြောနေကုန်သနည်း?” ဣတိ– ဤသို့ မေးတော်မူပြီ။ “ဘန္တေ! မဟာကဿပတ္ထေရံ– ကို။ အာရဗ္ဘ၊ ကထေမ– ကုန်၏။” ဣတိ– သို့။ အတ္တနာ– သည်။ ကထိတနိယာမေနေဝ– ပြောဆိုအပ်ခဲ့သောနည်းဖြင့်ပင်။ သဗ္ဗံ– အလုံးစုံသောစကားကို။ အာရောစေသုံ– လျှောက်ကုန်ပြီ။ တံ– ထိုစကားကို။ သုတွာ၊ သတ္ထာ၊ “ဘိက္ခဝေ! တုမှေ– တို့သည်။ ကဿပံ– ကို၊] ကုလေသု စ– အမျိုးတို့၌လည်းကောင်း။ ပစ္စယေသု စ– ပစ္စည်းတို့၌လည်းကောင်း။ လဂ္ဂေါ– ငြိတွယ်နေ၏။’ ဣတိ– သို့။ န ဝဒေထ–မပြောဆိုကုန်ရာ။ ဝါ– မပြောဆိုကုန်သင့်။ သော– ထိုကဿပသည်၊] မမ– ၏။ ဝစနံ– ကို။ ကရိဿာမိ– ပြုလုပ်အံ့၊ (လိုက်နာအံ့)’ ဣတိ– ဤသို့ နှလုံးသွင်း၍။ နိဝတ္တော–ပြန်နစ်သည်၊ (ဟောတိ)၊ ဟိ– မှန်။ ဧသော– ဤကဿပသည်။ ပုဗ္ဗေ– ရှေး၌။ ပတ္ထနံ–ဆုတောင်းမှုကို။ ကရောန္တောယေဝ– ပြုစဉ်ပင်၊] စတူသု– ကုန်သော။ ပစ္စယေသု– တို့၌။ အလဂ္ဂေါ– မငြိတွယ်သည်။ စန္ဒူပမော– လဟူသောဥပမာရှိသည်။ ဝါ– လနှင့်တူသည်။ ဟုတွာ၊ ကုလာနိ– တို့သို့။ ဥပသင်္ကမိတုံ– ငှာ။ သမတ္ထော– စွမ်းနိုင် သူသည်။ ဘဝေယျံ– ဖြစ်ရပါလို၏။’ ဣတိ– သို့။ ပတ္ထနံ– ကို။ အကာသိ– ခဲ့ပြီ။ ဧတဿ– ဤကဿပ၏။ ဝါ– မှာ။ ကုလေ ဝါ– ၌လည်းကောင်း။ ပစ္စယေ ဝါ– ၌လည်းကောင်း။ လဂ္ဂေါ– ငြိတွယ်ခြင်းသည်။ နတ္ထိ၊ အဟံ၊ စန္ဒောပမပ္ပဋိပဒေဉ္စဝ– လဟူ သော ဥပမာရှိသော အကျင့်ကိုလည်းကောင်း။ ဝါ– လနှင့်တူသောအကျင့်ကို စန္ဒောပမပ္ပဋိပဒံ စန္ဒောပမပ္ပဋိပဒံ စန္ဒောပမပ္ပဋိပဒံ။ စန္ဒော+ဥပမာ ဧတိဿာတိ စန္ဒောပမာ၊ စန္ဒောပမာ စ+သာ+ ပဋိပဒါ စာတိ စန္ဒောပမပ္ပဋိပဒါ– လဟူသောဥပမာရှိသောအကျင့်၊ ရဟန်းတို့! အမျိုး ၄-ပါးအိမ်သို့ ချဉ်းကပ်သောရဟန်းသည် လနှင့်တူစွာ အမြဲအသစ်အသစ်ဖြစ်စေလျက် ချဉ်းကပ်ရမည်၊ လသည် ကောင်းကင်၌ သွားနေစဉ် မည်သူနှင့်မျှ ပေါင်းသင်းခြင်း, ချစ်ခင်ခြင်း, တွယ်တာခြင်း, နှစ်သက်ခြင်း, တောင့်တခြင်း, ရာဂထကြွခြင်းကို မပြု၊
...[စာမျက်နှာ- ၁၆၆]...
လည်းကောင်း။ အရိယဝံသပ္ပဋိပဒဉ္စ– အရိယဝံသအကျင့်ကိုလည်းကောင်း။ ကထေန္တော– သော်။ မမ– ၏။ ပုတ္တံ– သားတော်ဖြစ်သော။ ကဿပံ– ကို။ အာဒိံ–အစကို။ ကတွာ၊ ကထေသိံ– ခဲ့ပြီ။” ဣတိ– သို့။ အာဟ
ဘိက္ခူ– တို့သည်။ သတ္ထာရံ– ကို။ ပုစ္ဆိံသု– မေးလျှောက်ကုန်ပြီ။ (ကိံ)၊ “ဘန္တေ! ကဒါ– အဘယ်အခါ၌။ ထေရေန– သည်။ ပတ္ထနာ– ကို။ ဌပိတာ ပန– ထားအပ်ခဲ့ပါ သနည်း?” ဣတိ– မေးလျှောက်ကုန်ပြီ။ “ဘိက္ခဝေ! သောတုကာမာ– ကြားနာခြင်း ငှာ အလိုရှိကုန်သည်။ အတ္ထ– ဖြစ်ကုန်သလော?” ဣတိ– မေးတော်မူပြီ။ “ဘန္တေ! အာမ– ပါ။” ဣတိ– လျှောက်ကုန်ပြီ။ သတ္ထာ၊ တေသံ– ထိုရဟန်းတို့အား။ “ဘိက္ခဝေ! ဣတော– ဤကမ္ဘာမှ။ ကပ္ပသတသဟဿမတ္ထကေ– ကမ္ဘာ တစ်သိန်း၏ အထက် ၌။ ပဒုမုတ္တရော နာမ– မည်သော။ ဗုဒ္ဓေါ– သည်။ လောကေ– ၌။ ဥဒပါဒိ– ပြီ။” ဣတိ– သို့။ ဝတွာ– ၍။ ပဒုမုတ္တရပါဒမူလေ– ပဒုမုတ္တိုရ်ဘုရားရှင်၏ ခြေတော်ရင်း၌။ တေန– ထိုအရှင်မဟာကဿပသည်။ ဌပိတပတ္ထနံ– ထားအပ်သော ဆုတောင်းကို။ အာဒိံ၊ ကတွာ၊ သဗ္ဗံ– သော။ ထေရဿ– ၏။ ပုဗ္ဗစရိတံ– ရှေးဘဝ၌ ဖြစ်သော ကောင်းမှုအကျင့်ကို၊ [ပုဗ္ဗစရိတန္တိ ပုရိမဇာတိသမ္ဘူတံ ဗောဓိသမ္ဘာရဘူတံ ပုညစရိယံ ထိုသို့မပြုသော်လည်း လူအများက ချစ်မြတ်နိုးကြသကဲ့သို့ ကဿပလည်း အမျိုး၄-ပါး တို့၌ ချစ်ခြင်း, တွယ်တာခြင်း, နှစ်သက်ခြင်း, တောင့်တခြင်း, ရာဂထကြွခြင်းကို မပြု၊ ထိုသို့မပြုသော်လည်း အမျိုး၄-ပါးတို့၏ ချစ်မြတ်နိုးမှုကို ခံယူရ၏၊ လသည် အမှောင်ကို ဖျောက်၍ အလင်းကို ဖြန့်သကဲ့သို့ ကဿပလည်း ကိလေသာ အမှောင်ကို ဖျောက်၍ ဉာဏ်အလင်းရောင်ကို ဖြန့်၏၊ ဤသို့အစရှိသည်ဖြင့် အရှင်မဟာကဿပကို သက်သေထား၍ ချီးမွမ်းတော်သည်။ (သံ– ၁, ၄၀၃၊ သံ၊ ဋ္ဌ၊ ၂၊ ၁၅၄)
အရိယဝံသပ္ပဋိပဒံ။ ။ အရိယာနံ+ဝံသော အရိယဝံသော- အရိယာတို့၏ အဆက် အနွယ်အကျင့်၊ နိဗ္ဗာနံ ပဋိပဇ္ဇန္တိ ဧတာယာတိ ပဋိပဒါ၊(ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၁၆၀)၊ (တစ်နည်း) ဝဋ္ဋဒုက္ခနိဿရဏတ္ထိကေဟိ ပဋိပဇ္ဇိတဗ္ဗာတိ ပဋိပဒါ(သာရတ္ထ၊၃၊၁၆၉)၊ အရိယဝံသောယေဝ+ပဋိပဒါ အရိယဝံသပ္ပဋိပဒါ- အရိယာတို့၏ အဆက်အနွယ်ဖြစ် သောအကျင့်၊ အရိယဝံသပ္ပဋိပဒါကား (၁) စီဝရသန္တောသ, (၂) ပိဏ္ဍပါတသန္တောသ, (၃) သေနာသနသန္တောသ, (၄) ဘာဝနာရာမတာတို့တည်း။ (ဒီ- ၃, ၁၈၈၊ အံ- ၁, ၃၃၆၊ ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၇၁)
...[စာမျက်နှာ- ၁၆၇]...
(ဒီ၊ဋီ-၁,၃၂၂၊ သီဋီသစ်၊ ၂၊ ၃၀၁)၊ ကထေသိ၊ တံ– ရှေးဘဝ၌ ဖြစ်သော ကောင်းမှု အကျင့်ကို။ ထေရပါဠိယံ– ထေရဂါထာပါဠိတော်၌။ ဝိတ္ထာရိတမေဝ– အကျယ်ချဲ့ အပ်သည်သာ။ ပန– ဆက်။ သတ္ထာ၊ ထေရဿ– ၏။ ဣမံ ပုဗ္ဗစရိတံ– ဤရှေးဘဝ၌ ဖြစ်သော ကောင်းမှုအကျင့်ကို။ ဝိတ္ထာရေတွာ– အကျယ်ဟောတော်မူပြီး၍။ “ဘိက္ခဝေ– တို့! ဣတိ ခေါ– ဤသို့လျှင်၊ အဟံ၊ စန္ဒောပမပ္ပဋိပဒေဉ္စဝ– လဟူသော ဥပမာရှိသောအကျင့်ကိုလည်းကောင်း။ ဝါ– လနှင့် တူသော အကျင့်ကိုလည်းကောင်း။ အရိယဝံသပ္ပဋိပဒဉ္စ– အရိယဝံသအကျင့်ကိုလည်းကောင်း။ မမ– ၏။ ပုတ္တံ– သော။ ကဿပံ– ကို။ အာဒိံ၊ ကတွာ၊ ကထေသိံ– ပြီ။ မမ– ၏။ ပုတ္တဿ– သော။ ကဿပဿ– ၏။ ပစ္စယေသု ဝါ– တို့၌လည်းကောင်း။ ကုလေသု ဝါ– တို့ ၌လည်းကောင်း။ ဝိဟာရေသု ဝါ– တို့၌လည်းကောင်း။ ပရိဝေဏေသု ဝါ– တို့၌ လည်းကောင်း။ လဂ္ဂေါ နာမ– သည်။ နတ္ထိ၊ မမ– ၏။ ပုတ္တော– သားတော်ကဿပ သည်။ ပလ္လလေ– ရွှံ့ညွန်အိုင်၌။ ဩတရိတွာ– သက်ဆင်း၍။ တတ္ထ– ထိုရွှံ့ညွန်အိုင်၌။ စရိတွာ– လည့်လည်၍။ ဂစ္ဆန္တော– သွားသော။ ရာဇဟံသော ဝိယ– ဟင်္သာမင်း ကဲ့သို့။ ကတ္ထစိ– တစ်စုံတစ်ခု၌။ အလဂ္ဂေါယေဝ– မငြိတွယ်သည်သာ၊” ဣတိ အနုသန္ဓိံ ဃဋေတွာ ဓမ္မံ ဒေသေန္တော ဣမံ ဂါထံ အာဟ၊ (ကိံ)၊ “ဥယျုဉ္ဇန္တိ၊ ပေ၊ ဇဟန္တိ တေ”တိ– ၍၊ (အာဟ)
ဥယျုဉ္ဇန္တိ သတီမန္တော, န နိကေတေ ရမန္တိ တေ၊ ဟံသာဝ ပလ္လလံ ဟိတွာ, ဩကမောကံ ဇဟန္တိ တေ
သတိမန္တော– လွန်စွာသတိရှိသော ရဟန္တာအရှင်မြတ်တို့သည်။ ဥယျုဉ္ဇန္တိ– ဈာန်ဝိပဿနာ, အစဖြာသည့်, ရရာဂုဏ်၌, ဝသိဘော်ဆိုက်အောင်, နှစ်ခြိုက် ရွှင်ပျ, အားထုတ်ကြလေ၏။ တေ– ထိုရဟန္တာအရှင်မြတ်တို့သည်။ နိကေတေ–အာရုံ၅ဖြာ, နေရာဌာန, ဟူသမျှ၌။ န ရမန္တိ– စွဲမြဲရွှင်ပျော်, မမွေ့လျော်ကြကုန်။ ဟံသာ– ဟင်္သာငှက်တို့သည်။ ဝါ– ရေတွင်ကျက်စား, ငှက်အများတို့သည်။ ပလ္လလံ– ရွှံ့ညွန်အိုင်ကို။ ဟိတွာ– စွန့်ခွာ၍။ (ဂစ္ဆန္တိ) ဣဝ– ကောင်းကင်စခန်း, မြူးရွှင်လန်း လျက်, ပျံသန်းသွားကုန်သကဲ့သို့၊ (ဧဝမေဝ– သာလျှင်၊) တေ– ထိုရဟန္တာအရှင် မြတ်တို့သည်။ ဩကမောကံ (ဩကံ+ဩကံ)– အာရုံ၅ဖြာ, နေရာဌာန, ဟူသမျှကို၊
...[စာမျက်နှာ- ၁၆၈]...
ဇဟန္တိ– မငဲ့မကွက်, ထည့်မတွက်ဘဲ, စိတ်စက်ကြည်စွာ, စွန့်ခွာတော်မူကြကုန်၏။
တတ္ထ– ထိုဂါထာ၌။ ဥယျုဉ္ဇန္တိ သတီမန္တောတိ– ကား၊ သတိဝေပုလ္လပ္ပတ္တာဿတိ၏ ပြန့်ပြောသည်၏အဖြစ်သို့ ရောက်ကုန်သည်၏အဖြစ်ကြောင့်။ ခီဏာသဝါ– ကုန်ပြီးသောအာသဝေါရှိသောရဟန္တာတို့သည်။ အတ္တနာ– သည်။ ပဋိဝိဒ္ဓဂုဏေသု– ရအပ်သောဂုဏ်ဖြစ်ကုန်သော။ ဈာနဝိပဿနာဒီသု– ဈာန် ဝိပဿနာ အစရှိသောတရားတို့၌။ အာဝဇ္ဇနသမာပဇ္ဇနဝုဋ္ဌာနာဓိဋ္ဌာနပစ္စဝေက္ခဏာဟိ–ဆင် ခြင်ခြင်း, ဝင်စားခြင်း, ထခြင်း, အဓိဋ္ဌာန်ခြင်း, တစ်ဖန်ဆင်ခြင်ခြင်းတို့ဖြင့်။ ယုဉ္ဇန္တိ ဃဋေန္တိ– အားထုတ်ကုန်၏။
အာဝဇ္ဇနသမာပဇ္ဇနဝုဋ္ဌာနာဓိဋ္ဌာနပစ္စဝေက္ခဏာဟိ။ ။ အားထုတ်ဖွယ်ကိစ္စ ပြီးဆုံး ပြီးသော ရဟန္တာများမှာ သီးခြားအားထုတ်စရာမရှိတော့ရကား ရရှိပြီးသော တရားတို့၌ ဆင်ခြင်ခြင်း, ဝင်စားခြင်းစသော ဝသီဘော် ၅ပါးတို့ဖြင့် အဝါးဝအောင် ကြိုးစား ခြင်းကိုပင် ဥယျုဉ္ဇန္တိဟု ဆိုရသည်၊ ထိုကြောင့် “အာဝဇ္ဇန”စသည်ကို မိန့်၏။
အာဝဇ္ဇန။ ။ ဈာန်ဝင်စား၍ ဈာန်မှထလျှင် ဈာန်အင်္ဂါတစ်ပါးတစ်ပါးကို ဆင်ခြင် သော ဝီထိဖြစ်၏၊ ဝိတက်ကို ဆင်ခြင်ဖို့ ဘဝင်္ဂစလန, ဘဝင်္ဂုပစ္ဆေဒဖြစ်ပြီးလျှင် ဝိတက် ကို ဆင်ခြင်သော မနောဒွါရာဝဇ္ဇန်းဖြစ်၏၊ ထိုနောင် ပစ္စဝေက္ခဏာဇော ၄- ၅ကြိမ်သာ စော၍ ဝိစာရ, ပီတိ, သုခ, ဧကဂ္ဂတာတို့ကို ဆင်ခြင်ဖို့ ရှေးနည်းအတိုင်း ဘဝင်္ဂစလန, ဘဝင်္ဂုပစ္ဆေဒ, မနောဒွါရာဝဇ္ဇန်း, ပစ္စဝေက္ခဏာဇော ၄- ၅ကြိမ် ဖြစ်ပြန်၏၊ ဤသို့ဆင် ခြင်ရာဝယ် တစ်ဝီထိနှင့် တစ်ဝီထိအကြား၌ ဘဝင်များစွာ မဖြစ်တော့ဘဲ ဘဝင်္ဂစလန, ဘဝင်္ဂုပစ္ဆေဒတို့လောက်သာ ဖြစ်၏၊ ဤမျှလောက် လျင်မြန်အောင် ဆင်ခြင်နိုင်လျှင် အာဝဇ္ဇနဝသီဘော်မြောက်ပြီဟု ဆိုရသည်၊ အချုပ်အားဖြင့် အမြန်ဆုံး ဆင်ခြင်နိုင် သော မနောဒွါရာဝဇ္ဇန်း၏ သတ္တိကို အာဝဇ္ဇနဝသီဘော်ဟု ဆိုလိုသည်။
သမာပဇ္ဇန။ ။ ဈာန်ဝင်စားလိုလျှင် ဘဝင်အပိုမကျတော့ဘဲ ဘဝင်္ဂစလန, ဘဝင်္ဂုပစ္ဆေဒ, မနောဒွါရာဝဇ္ဇန်း, ပရိကံ, ဥပစာ, အနုလုံ, ဂေါတြဘုဖြစ်၍ အလိုရှိသမျှ ဈာန်စိတ်များစွာ ဖြစ်စေနိုင်ခြင်းသည် သမာပဇ္ဇနဝသိဘော် မည်၏၊ “သမာပဇ္ဇတေ ပဝိသိယတေ အတ္တနော သန္တာနေ ဥပ္ပာဒိယတေ သမာပဇ္ဇနံ(မဏိ- ၂, ၅၀၆)၊ အဓိဂမေန သမံ သသမ္ပယုတ္တဿ ဈာနဿ သမ္မာ အာပဇ္ဇနံ သမာပဇ္ဇနံ(ဝိသုဒ္ဓိ၊ဋီ၊၁၊၁၇၉)”ဟု ပြုပါ။
ဝုဋ္ဌာန။ ။ ရည်မှန်းထားအပ်သော ကာလအပိုင်းအခြားထက် မပိုစေဘဲ ဈာန်မှ
...[စာမျက်နှာ- ၁၆၉]...
န နိကေတေ ရမန္တိ တေတိ– ကား။ တေသံ– ထိုရဟန္တာတို့၏။ ဝါ– မှာ။ အာလယေ– နေရာဌာန, မှန်သမျှ၌။ ရတိ နာမ– မွေ့လျော်ခြင်း (ငြိတွယ်ခြင်း) မည်သည်၊ ထစွမ်းနိုင်သော သတ္တိသည် ဝုဋ္ဌာနဝသိဘော်မည်၏၊ “ဝုဋ္ဌိယတေ ဝုဋ္ဌာနံ”ဟု ပြုပါ။
(မဏိ– ၂, ၅၀၇)
အဓိဋ္ဌာန။ ။ ဘဝင်ကို ဖြတ်၍ ရည်မှန်းထားအပ်သော ကာလအပိုင်းအခြား အတိုင်း ဈာန်အစဉ်ကို ထားနိုင်သောသတ္တိ (ဘဝင်ကို တားဆီးထားနိုင်သောသတ္တိ) သည် အဓိဋ္ဌာနဝသိဘော် မည်၏၊ “အဓိဋ္ဌိယတေ အဓိဋ္ဌာနံ- စိတ်ကို ခိုင်မြဲစွာ ထားခြင်း၊ အဓိဋ္ဌာနံ ဝိယာတိ အဓိဋ္ဌာနံ- ဤမျှလောက် ကာလပတ်လုံး ဈာန်အစဉ်ကို ထားမည်ဟု စိတ်ကို ထားခြင်း၊ (တစ်နည်း) အဘိဘုယျ+ဌပနံ အဓိဋ္ဌာနံ- ဘဝင်ကို လွှမ်းမိုး၍ ဈာန်အစဉ်ကို ထားခြင်း”ဟု ပြုပါ။ (မဏိ- ၂, ၅၀၇)
ပစ္စဝေက္ခဏ။ ။ ဈာန်အင်္ဂါကို ဆင်ခြင်သော ဝီထိတို့၏ တစ်ဝီထိနှင့် တစ်ဝီထိ အကြားဝယ် ဘဝင်များစွာ မခြားဘဲ ဆက်ကာဆက်ကာ ဆင်ခြင်နိုင်သောသတ္တိသည် ပစ္စဝေက္ခဏာဝသိဘော်မည်၏၊ အာဝဇ္ဇနဝသိဘော်မြောက်လျှင် ပစ္စဝေက္ခဏာဝသိ ဘော်လည်း ပြီးစီးတော့၏၊ “ပတိ ပုနပ္ပုနံ ဩဂါဟေတွာ ဣက္ခဏာ ပစ္စဝေက္ခဏာ၊ [ပတိ+အဝ+ဣက္ခ+ယု၊- ဝိလံဋီ၊၁၊၁၄၆၊ မဏိ- ၂, ၅၃၉၊]”ဟု ပြုပါ။
နိကေတေ။ ။ နိကေတန္တိ နိဝသန္တိ ဧတ္ထာတိ နိကေတော၊ နိကိတတိ နိဝသတိ ရမ္မတိ ဝါ ဧတ္ထာတိ နိကေတံ၊ [နိ+ကိတ+ဏ၊- နမက္ကာရဋီကာ၊] နိကေတ၏အနက်ကို “(၁) ဥယျာဉ် ဘုံ ဗိမာန် အိမ်စသော နေရာဌာန, (၂) ၅ဖြာအာရုံကာမဂုဏ်, (၃) လောကီအာရုံ ၆ပါး, (၄) ကာမတဏှာ”ဟု ၄မျိုးတွေ့ရ၏၊ ဤ၌ နေရာဌာနအနက် ဟောဟု ပြလို၍ “အာလယေ”ဟု ဖွင့်သည်။
ချဲ့ဥုးအံ့– “ဃရာပေက္ခာသု အာလယော (ဓာန်-၁၀၉၈) ”အရ အာလယသဒ္ဒါသည် “အိမ်, တဏှာ”ဟူသော အနက်၂မျိုးကိုဟောရာ နောက်နား၌ “ယတ္ထ ကတ္ထစိ ဝိ– ဟရန္တာ ကုလာဒီသု အလဂ္ဂါ”ဟူသော အဖွင့်အရ အိမ်ဟူသော အနက်ဖြစ်သင့်သည်၊ ဤ“ယတ္ထ ကတ္ထစိ”စသော အဖွင့်ကို ကြည့်၍ နိကေတ, အာလယအရ “ဝိဟာရ, ပရိဝေဏ”စသော နေရာဌာမှန်သမျှနှင့် ဥပဋ္ဌာကတို့ကို ယူပါ၊ ထိုဝိဟာရစသည် တို့သည် ပရမတ္ထအားဖြင့် အာရုံ၅-ပါးတည်း၊ ကိလေသာတို့၏ တည်ရာဖြစ်သောကြောင့် အာရုံ၅-ပါးကို “နိကေတ”ဟု ဆိုရသည်၊ ဝိဟာရစသည်တို့၌ မငြိတွယ်ခြင်းကို “န နိကေတေ ရမန္တိ”ဟု ဆိုလိုသည်။ (ဒီ၊ ဋ္ဌ၊ ၃, ၁၀၂၊ ဒီ၊ဋီ- ၃, ၁၀၁၊ သံ၊ ဋ္ဌ၊ ၂၊ ၂၄၀၊ သံဋီ၊ ၂၊ ၂၁၀၊ ထေရ၊ ဋ္ဌ၊ ၁၊ ၁၂၆။ ဇာဋီ- ၂၂၊ ၅၃၉)
...[စာမျက်နှာ- ၁၇၀]...
နတ္ထိ– မရှိ။ ဟံသာဝါတိ ဧတံ– ဟံသာဝဟူသော စကားသည်။ ဒေသနာသီသံ ဒေသနာသီသံ ဒေသနာသီဿံ–ဒေသနာ၏ အဦးပဓာနတည်း။ အယံ ပန– ဤဆိုအပ်လတ္တံ့သည်ကား။ ဧတ္ထ– ဤဟံသာဝဟူသော ဒေသနာ၌။ အတ္ထော– တည်း။ ဂေါစရသမ္ပန္နေ– စားကျက် နှင့် ပြည့်စုံသော။ ဝါ– အစာအာဟာရနှင့် ပြည့်စုံသော။ ပလ္လလေ– ရွှံ့ညွန်အိုင်၌။ သကုဏာ– ငှက်တို့သည်။ အတ္တနော– ၏။ ဂေါစရံ– စားကျက်ကို။ ဝါ– အစာအာ ဟာရကို။ ဂဟေတွာ– ယူပြီး၍။ ဂမနကာလေ– ပျံသွားရာအခါ၌။ “မမ– ငါ၏။ ဥဒကံ– ရေတည်း။ မမ– ငါ၏။ ပဒုမံ– ပဒုမ္မာကြာတည်း၊ (ကြာဖြူတည်း)၊ မမ– ၏၊
ဒေသနာသီသံ။ ။ ဒေသနာယ+သီသံ ဒေသနာသီသံ- ဒေသနာ၏ အဦးပဓာန၊ သီသသဒ္ဒါ ဦးခေါင်းအနက်ကို မဟော၊ ပဓာနအနက်ကို ဟော၏၊ “ဟံသာဝ”ဟု ဟင်္သာကို အဦးပဓာနထား၍ ဟောတော်မူသည်၊ ပဓာနနည်း, ဥပလက္ခဏနည်းအား ဖြင့် ဟံသာအရ ငှက်မှန်သမျှကို ယူရသည်၊ ထိုကြောင့် နောက်ဝါကျ၌ “သကုဏာ”ဟု ဖွင့်သည်။ [ဒေသနာသီသန္တိ ဒေသနာယ ဇေဋ္ဌကံ၊ (သီဋီသစ်၊၁၊၄၃၅)၊ ဒေသနာသီသန္တိ ဧတ္ထ သီသသဒ္ဒေါ န ဥတ္တမင်္ဂါဒိဝါစကော၊ အထ ခေါ ပဓာနဝါစကော၊(မဓုဋီ၊၁၊၁၃၆)။]
ဂေါစရသမ္ပန္နေ။ ။ “ဂါဝေါ စရန္တိ ဧတ္ထာတိ ဂေါစရော၊ [ဂေါ+စရ+အ၊]”ဟု ပြုလျှင် စားကျက်ကို ရ၏၊ “ဂန္တွာ+စရိတဗ္ဗော ဘက္ခိတဗ္ဗောတိ ဂေါစရော၊ [ဂန္တွာ+စရ (ဘက္ခဏ အနက်)+အ၊ န္တွာကိုချေ, ဂ၏ အ,ကို ဩပြု၊ -ဒီဋီ- ၃, ၉၊]”ဟု ပြုလျှင် အစာအာဟာရကို ရ၏၊ ထိုနောင် “ဂေါစရေန+သမ္ပန္နော ဂေါစရသမ္ပန္နော”ဟု ဆက်ပါ။
ပဒုမံ။ ။ အဋ္ဌကထာ ဋီကာတို့အလို ရွက်ချပ်(ပွင့်ချပ်)တစ်ရာနှင့် ထို့ထက် ရွက်ချပ် များစွာရှိသောကြာ, (တစ်နည်း) ကြာဖြူသည် ပဒုမကြာမည်၏၊ “ပုဏ္ဍရိကံ သိတံ ရတ္တံ, ကောကနဒံ ကောကာသကော (ဓာန်- ၆၈၆)”အလို ကြာနီသည် ပဒုမကြာမည်၏၊ “ပဒ္မံ ယထာ ကောကနဒံ သုဂန္ဓံ” ဂါထာကို ထောက်၍ ပဒုမနှင့် ကောကနဒတို့ တူ ကြောင်းကို သိပါ၊ “ပဇ္ဇတိ ဒေဝပူဇာဒိံ ယာတီတိ ပဒုမံ၊ [ပဒ+ကုမ၊ ပု+န၊ -မောဂ်- ၇, ၁၃၀၊] ပင်္ကေ ဒဝတိ ဂစ္ဆတိ ပဝတ္တတီတိ ပဒုမံ၊ [ပင်္က+ဒုမ၊ င်္ကချေ၊] ပဏီတံ ဥတ္တမာဒိကံ ဌာနံ ဒဝတိ ဂစ္ဆတိ ပါပုဏာတီတိ ပဒုမံ၊ [ပ+ဒု+မ၊ -မဏိ- ၁, ၈၁၊] ပကာရေန ဒဝတိ ဝိရုဟတီတိ ဝါ ပဒုမံ(သီဋီသစ်၊၂၊၁၄၀)၊ ပကဋ္ဌဘာေဝ ရမတီတိ ပဒုမံ၊ [ပ+ ရမု+အ၊ ရကို ဒ, အ- ကို ဥ ပြု၊] ကဒ္ဒမာဒီသု ပဒတိ ဂစ္ဆတီတိ ပဒုမံ၊ [ပဒ+ဥမ၊- ဓာဒီ] ဥဒကံ ပဋိစ္စ ဒဝတိ ဂစ္ဆတိ ပဝတ္တတီတိ ဝါ ပဒုမံ၊ [ပ+ဒု+မ၊ -ဂဠုန်- ၆၃၊]”ဟု ပြုပါ။
...[စာမျက်နှာ- ၁၇၁]...
ဥပ္ပလံ– ကြာနီ, ကြာညိုတည်း။ မမ– ၏။ ကဏ္ဏိကာ– ကြာအချက်တည်း။ ”ဣတိ– သို့။ တသ္မိံ ဌာနေ– ထိုရွှံ့ညွန်အိုင်အရပ်၌။ ကဉ္စိ– တစ်စုံတစ်ခုသော။ ဝါ– အနည်း ငယ်သော။ အာလယံ– ငြိတွယ်ခြင်းကို။ အကတွာ– မပြုမူ၍။ အနပေက္ခာဝ– ငဲ့ကွက် ခြင်းမရှိကုန်သည်သာ၊ (ဟုတွာ)၊ တံ ဌာနံ– ထိုရွှံ့ညွန်အိုင်အရပ်ကို။ ပဟာယ– စွန့်ခွာ၍။ ဥပ္ပတိတွာ– ပျံတက်၍။ အာကာသေ– ၌။ ကီဠမာနာ– ကစားကုန်လျက်။ ဂစ္ဆန္တိ ယထာ– သွားကုန်သကဲ့သို့။ ဧဝမေဝံ– သာလျှင်။ ခီဏာသဝါ– တို့သည်။ ယတ္ထ ကတ္ထစိ– အကြင်အမှတ်မရှိ တစ်စုံတစ်ခုသော အရပ်၌။ ဝိဟရန္တာပိ– နေပါကုန် သော်လည်း။ ကုလာဒီသု– အမျိုးအစရှိသည်တို့၌၊ [အာဒိဖြင့် ပစ္စည်း, ကျောင်း, ပရိဝုဏ်တို့ကိုယူပါ၊] အလဂ္ဂါ ဧဝ– မငြိတွယ်ကုန်သည်သာ၊ (ဟုတွာ)၊ ဝိဟရိတွာ– နေပြီး၍။ ဂမနသမယေပိ– သွားရာအခါ၌လည်း။ တံ ဌာနံ– ထိုအရပ်ကို။ ပဟာယ– စွန့်ခွာ၍။ ဂစ္ဆန္တာ– သွားကုန်လသော်။ “မမ– ၏။ ဝိဟာရော– ကျောင်းတည်း။ မမ– ၏။ ပရိဝေဏံ– ပရိဝုဏ်တည်း။ မမ– ၏။ ဥပဋ္ဌာကာ– အလုပ်အကျွေးတို့တည်း။” ဣတိ– သို့။ အနာလယာ (ဧဝ)– ငြိတွယ်ခြင်းမရှိကုန်သည်သာ။ အနပေက္ခာဝ– ငဲ့ ကွက်ခြင်းမရှိကုန်သည်သာ၊ (ဟုတွာ)၊ ဂစ္ဆန္တိ၊ ဩကမောကန္တိ– ကား။ အာလယာ–
ဥပ္ပလံ။ ။ ဥပ္ပလသဒ္ဒါကား ကြာဖြူ, ကြာနီ, ကြာညိုဟူသော ကြာအားလုံးကို ဟော နိုင်၏၊(မ၊ဋ္ဌ၊၂,၂၂၃)၊ သို့သော် ပဒုမအရ ကြာဖြူကို ယူပြီးဖြစ်၍ ဤ၌ ပါရိသေသ နည်းအားဖြင့် ကြာဖြူမှ ကြွင်းသော ကြာနီ ကြာညိုတို့ကိုသာ ဥပ္ပလအရ ယူရတော့ သည်၊ “ဥဒကံ ပိဝတီတိ ဥပ္ပလံ [ဥ+ပါ+ကလ၊ -မောဂ်- ၁၈၄၊] ဥဒကေ ပ ဝတီတိ ဥပ္ပလံ [ဥဒ+ ’ ပ ’ု+အ၊- ဓာန်ဋီ- ၆၈၈၊] ဥဒကံ ပဋိစ္စ ပလတိ ပဝတ္တတီတိ ဥပ္ပလံ၊ [ဥ+ပလ+ အ၊ -ဂဠုန်- ၆၃၊]”ဟု ပြုပါ။]
ကဏ္ဏိကာ။ ။ “ဗီဇကောသေ ဃရကူဋေ, ကဏ္ဏဘူသာယ ကဏ္ဏိကာ(ဓာန်- ၈၇၅)” ဟူသော ဂါထာအရ ကဏ္ဏိကာသဒ္ဒါသည် ကြာအုံ, (ကြာခွက်, ကြာအချက်, ကြာစေ့ အိမ်), အိမ်၏အထွတ်, နားတန်ဆာ”ဟူသော အနက်တို့ကို ဟောရာ ဤ၌ ကြာအုံ, (ကြာခွက်, ကြာအချက်, ကြာစေ့အိမ်)ကို ဟော၏၊ “ကဏ္ဏေ+ကရီယတီတိ ကဏ္ဏိကာနားတန်ဆာ၊ [ကဏ္ဏ+ဏိက+အာ၊] ကဏ္ဏိကာ ဝိယာတိ ကဏ္ဏိကာ- နားတန်ဆာနှင့် တူသော ကြာအုံ, ကြာခွက်, ကြာအချက်, ကြာစေ့အိမ်၊(သီဋီသစ်၊၁၊၁၉၅၊]”ဟု ပြုပါ။
ဩကမောကံ။ ။ “ဩကံ တု နိဿယေ ဂေဟေ(ဓာန်- ၁၀၆၁)”အရ ဩကသဒ္ဒါ
...[စာမျက်နှာ- ၁၇၂]...
လယံ– နေရာဌာနတိုင်း,နေရာဌာနတိုင်းကို။ သဗ္ဗာလယေ– အလုံးစုံသော နေရာ ဌာနတို့ကို။ ပရိစ္စဇန္တိ– စွန့်လွှတ်ကုန်၏။ ဣတိ– ကား။ အတ္ထော– တည်း။ ဒေသနာဝသာနေ ဗဟူ သောတာပတ္တိဖလာဒီနိ ပါပုဏိံသု၊ ဣတိ– မဟာကဿပတ္ထေရဝတ္ထု ပြီးပြီ။
မဟာကဿပတ္ထေရဝတ္ထုဘာသာဋီကာပြီးပြီ။
၃။ ဗေလဋ္ဌသီသတ္ထေရဝတ္ထုဘာသာဋီကာ
ယေသံ သန္နိစယော နတ္ထီတိ။ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော၊ အာယသ္မန္တံ ဗေလဋ္ဌသီသံ– အရှင်ဗေလဋ္ဌသီသကို။ အာရဗ္ဘ ကထေသိ
ကိရ– ချဲ့။ သော အာယသ္မာ– အရှင်ဗေလဋ္ဌသီသသည်။ အန္တောဂါမေ– ရွာ၏ အတွင်း၌။ ဧကံ– သော။ ဝီထိံ– လမ်း၌၊ [သတ္တမီအနက်၌ ဒုတိယာသက်၊] ပိဏ္ဍာယ– ငှာ။ စရိတွာ– ၍။ ဘတ္တကိစ္စံ– ဆွမ်းဘုဉ်းပေးခြင်းကိစ္စကို။ ကတွာ– ၍။ ပုန၊ အပရံ– အခြားသော။ ဝီထိံ– ၌။ စရိတွာ၊ သုက္ခံ– ခြောက်သော။ ကူရံ– ဆွမ်းကို။ အာဒါယ– သည် “မှီရာ, အိမ်”ဟူသော အနက်တို့ကို ဟောရာ ဤ၌ အိမ်အနက်ဟောဟု ပြလို၍ “အာလယာလယံ”ဟု ဖွင့်သည်၊ “တံ ဌာနံ ပဟာယ”ဟူသော အဖွင့်အရ အာလယသဒ္ဒါ လည်း အိမ်အနက်ဟောတည်း၊ “ဩကံ”ဟုတည်၊ ဝိစ္ဆာဘိက္ခညေသု ဒွေ (မောဂ်-၁, ၅၄) သုတ်ဖြင့် “ဩကံ ဩကံ”ဟု ဒွိရုပ် (၂ပုဒ်) ပြု၊ နိဂ္ဂဟိတ်ကို မ-ပြု၍ ရုပ်ပြီးစေရာ၏၊ “အဝတိ ဧတ္ထ ဂစ္ဆတိ ပဝတ္တတီတိ ဩကံ”ဟု ပြုပါ၊ အာလယာလယံလည်း နည်းတူ
ဗေလဋ္ဌသီသံ။ ။ ဤအရှင်မြတ်သည် အရှင်အာနန္ဒာ၏ ဥပဇ္ဈာယ်ဖြစ်သည်၊ အာဒိတ္တပရိယာယသုတ်တော်ကို နာကြားရသဖြင့် ဥရုဝေလကဿပအမှူးပြုသော ရသေ့တစ်ထောင်နှင့်အတူ ရဟန္တာဖြစ်ခဲ့သည်၊ ဝေဿဘူဘုရားရှင်အား လျှောက်သီး လှူခဲ့ဘူးသည်ကို အစွဲပြု၍ မာတုလုင်္ဂဖလဒါယကထေရ်ဟုလည်း အမည်တွင်သည်။
(ဝိ၊ ဋ္ဌ၊ ၃, ၄၀၄။ အပ– ၂, ၈၉၊ ထေရ၊ ဋ္ဌ၊ ၁၊ ၈၃)
ကူရံ။ ။ ကဝတိ သဒ္ဒံ ကရောတိ ဧတေနာတိ ကူရော၊ [ကု- သဒ္ဒေ+ဥုရ၊ -ရူ- ၄၁၉၊ ရူဘာ- ၂, ၅၈၈၊] ဓာန်- ၄၆၅၌ “ဩဒနော ဝါ ကုရံ ဘတ္တံ”ဟု နပုံလိင်, ရဿဖြင့် ရှိ၍ ဓာန်ဋီ- ၌ “ကရောတိ ဗလန္တိ ကုရံ၊ [ကရ+အ၊] ကိရတိ ဗုဘုက္ခန္တိ ကုရံ၊ [ကိရ+အ၊ ဣကို ဥပြု၊]”ဟု ပြု၏၊ မောဂ်- ၇, ၁၄၃၌လည်း နပုံလိင်, ရဿဖြင့်ပင် ရှိ၍ “ကဝတိ
...[စာမျက်နှာ- ၁၇၃]...
၍။ ဝိဟာရံ– သို့။ ဟရိတွာ– ဆောင်ယူ၍။ ပဋိသာမေတွာ– သိုမှီးသိမ်းဆည်း၍။ “နိဗဒ္ဓံ– မပြတ်။ ပိဏ္ဍပါတပရိယေသနံ နာမ– ဆွမ်းကို ရှာမှီးရခြင်းမည်သည်။ ဒုက္ခံ–ဆင်းရဲ၏။” ဣတိ– ဤသို့ တွေး၍။ ကတိပါဟံ– အနည်းငယ်သော ရက်ပတ်လုံး၊ [ဓမ္မဘာ-၁, ၅၅၇ရှု၊] ဈာနသုခေန– ဈာန်နှင့်ယှဉ်သော ချမ်းသာဖြင့်။ ဝါ– ဈာန်ချမ်း သာဖြင့်၊ [ဈာနေန+သမ္ပယုတ္တံ+သုခံ, ဈာနမေဝ ဝါ+သုခံ ဈာနသုခံ– ဈာန်နှင့်ယှဉ် သော ချမ်းသာ။ ဝါ– ဈာန်တည်းဟူသောချမ်းသာ၊ -မဏိ- ၂, ၅၇၂၊] ဝီတိနာမေတွာ– စေ၍။ အာဟာရေန– ဖြင့်။ အတ္ထေ– အလိုသည်။ သတိ– ရှိလသော်။ တံ– ထိုဆွမ်း ခြောက်ကို၊ (ထမင်းခြောက်ကို)၊ ပရိဘုဉ္ဇတိ– ၏။ ဘိက္ခူ– တို့သည်။ ဉတွာ– ၍။ ဥဇ္ဈာယိတွာ– ကဲ့ရဲ့၍။ တမတ္ထံ– ထိုအကြောင်းကို။ ဘဂဝတော– အား။ အာရောစေသုံ– ကုန်ပြီ။ သတ္ထာ၊ ဧတသ္မိံ နိဒါနေ– ဤအကြောင်းကြောင့်။ အာယတိံ– နောင် အခါ၌။ သန္နိဓိကာရပရိဝဇ္ဇနတ္ထာယ– သိုမှီးသိမ်းဆည်းမှုကို ပြုခြင်းကို ရှောင်ကြဉ် ခြင်း အကျိုးငှာ။ ဘိက္ခူနံ– တို့အား။ သိက္ခာပဒံ– ကို။ ပညပေတွာပိ– ပညတ်တော် မူ၍လည်း။ ဝါ– သော်လည်း။ ထေရေန ပန– သည်ကား။ သိက္ခာပဒေ– ကို။ အပညတ္တေ– ပညတ်တော်မမူအပ်သေးမီ။ အပ္ပိစ္ဆတံ– အလိုတဏှာမရှိသည်၏အဖြစ်ကို။ နိဿာယ– ၍။ ကတတ္တာ– ပြုအပ်သည်၏ အဖြစ်ကြောင့်။ တဿ– ထိုထေရ်၏။ ဒေါသာဘာဝံ– အပြစ်မရှိသည်၏အဖြစ်ကို။ ပကာသေန္တော– ထင်ရှားပြတော်မူ လိုသည်၊ (ဟုတွာ)၊ အနုသန္ဓိံ ဃဋေတွာ ဓမ္မံ ဒေသေန္တော ဣမံ ဂါထံ အာဟ၊ (ကိံ)၊ “ယေသံ၊ ပေ၊ ဒုရန္နယာ”တိ– ၍၊ (အာဟ)
ယေသံ သန္နိစယော နတ္ထိ, ယေ ပရိညာတဘောဇနာ၊ သုညတော အနိမိတ္တော စ, ဝိမောက္ခော ယေသံ ဂေါစရော၊ အာကာသေဝ သကုန္တာနံ, ဂတိ တေသံ ဒုရန္နယာ
အာကာသေ– ကောင်းကင်၌။ ဝါ– ဖြင့်၊ (ဂတာနံ– ပျံသွားကုန်သော၊) သကုန္တာနံ– ငှက်တို့၏။ ဂတိ– တည်ရာမှီရာကို။ ဒုရန္နယာ ဣဝ– ခဲယဉ်းသဖြင့် သိအပ်သကဲ့ သို့။ ဝါ– မသိအပ်, မသိနိုင်သကဲ့သို့၊ (ဧဝမေဝ– လျှင်၊) ယေသံ– အကြင်ပုဂ္ဂိုလ်တို့၏၊ နဒတီတိ ကုရံ၊ [ကု- သဒ္ဒေ+ရက်၊]”ဟု ပြု၏၊ စိန္တာမဏိ၌ကား “ကူရ”ဟု ဒီဃဖြင့် ရှိ၍ ပုံလိင်, နပုံလိင်ဟု ဆို၏။
...[စာမျက်နှာ- ၁၇၄]...
ဝါ– တို့မှာ။ သန္နိစယော– ကမ္မပစ္စယ, နှစ်ဝသိုမှီး, သိမ်းဆည်းခြင်းသည်။ နတ္ထိ– မရှိ။ ယေ– အကြင်ပုဂ္ဂိုလ်တို့သည်။ ပရိညာတဘောဇနာ– ပရိညာ၃-ပါးဖြင့် ပိုင်း ခြား၍ သိအပ်ပြီးသော ဘောဇဉ်ရှိကုန်၏။ သုညတော ဝိမောက္ခော– ရာဂဒေါသ, မောဟကင်းလွတ်, နိဗ္ဗာန်ဓာတ်သည်လည်းကောင်း။ အနိမိတ္တော ဝိမောက္ခော စ– ရာဂဒေါသ, မောဟနိမိတ်, ကင်းဆိတ်လွတ်လပ်, နိဗ္ဗာန်ဓာတ်သည်လည်းကောင်း၊ (အပ္ပဏိဟိတော ဝိမောက္ခော စ– ရာဂဒေါသ, မောဟပဏိဓိ, မရှိ လွတ်လပ်, နိဗ္ဗာန်ဓာတ်သည်လည်းကောင်း၊) ယေသံ– အကြင်ပုဂ္ဂိုလ်တို့၏။ ဂေါစရော– အာရုံသည်၊ (ဟောတိ– ၏၊) တေသံ– ထိုပုဂ္ဂိုလ်တို့၏။ ဂတိ– တည်ရာ မှီရာကို။ ဒုရန္နယာ– ခဲယဉ်းသဖြင့် သိစေအပ်၏။ ဝါ– မသိစေအပ်, မသိစေနိုင်
တတ္ထ– ထိုဂါထာ၌။ သန္နိစယောတိ (ဧတ္ထ)– သန္နိစယောဟူသော ဤပုဒ်၌။ သန္နိစယာ– သန္နိစယတို့သည်။ ဝါ– သိုမှီးသိမ်းဆည်းခြင်းတို့သည်။ ဝါ– သိုမှီးစု ဆောင်းအပ်သော အရာတို့သည်။ ကမ္မသန္နိစယော စ– ကမ္မသန္နိစယလည်းကောင်း။ ဝါ– ကံကို သိုမှီးသိမ်းဆည်းခြင်းလည်းကောင်း။ ဝါ– ကံဟူသော သိုမှီး စုဆောင်းအပ်သောအရာလည်းကောင်း။ ပစ္စယသန္နိစယော စ– ပစ္စယသန္နိစယ လည်းကောင်း။ ဝါ– ပစ္စည်းကို သိုမှီးသိမ်းဆည်းခြင်းလည်းကောင်း။ ဝါ– ပစ္စည်း ဟူသော သိုမှီးစုဆောင်းအပ်သောအရာလည်းကောင်း၊ (ဣတိ– သို့၊) ဒွေ– ၂မျိုး
ကမ္မသန္နိစယော။ ။ “သုတသန္နိစယော”မှ “သန္နိစယော”ကဲ့သို့ “သန္နိစီယတီတိ သန္နိစယော”ဟုကမ္မသာဓ်ပြုလျှင် “ကမ္မမေဝ+သန္နိစယော ကမ္မသန္နိစယော”ဟု ကမ္မ ဓာရည်းပြုပါ၊ “အာမိသသန္နိစယော, ဓမ္မသန္နိစယော”မှ “သန္နိစယော”ကဲ့သို “သန္နိစိနနံ သန္နိစယော”ဟု ဘာဝသာဓ်ပြုလျှင် “ကမ္မဿ+သန္နိစယော ကမ္မသန္နိစယော”ဟု ဆဋ္ဌီ တပ္ပုရိသ်ပြုပါ၊ ထိုတွင် “ကုသလာကုသလကမ္မံ ကမ္မသန္နိစယော”ဟူသော အဖွင့်၌ ကမ္မအတွက် ကုသိုလ်ကံ, အကုသိုလ်ကံကို ယူဖို့သာ ဖွင့်၍ သန္နိစယအတွက် မဖွင့်ပုံကို ထောက်လျှင် “ကမ္မမေဝ+သန္နိစယော ကမ္မသန္နိစယော”ဟု ကမ္မဓာရည်းပြုခြင်းက ပိုကောင်းသည်၊ မှန်၏- သမာသ်ပုဒ်တွင် တစ်ပုဒ်ကိုသာ ဖွင့်၍ ကျန်တစ်ပုဒ်ကို မဖွင့်လျှင် ၂ပုဒ်အရတူ၏၊ သို့မဟုတ်, မဖွင့်အပ်သောပုဒ် အနက်မဲ့ ဖြစ်တတ်၏၊ ပစ္စယသန္နိစယောလည်း နည်းတူပင်။ [သံဝဏ္ဏနာ, ဖွင့်ဆိုရာ၌, ပါဠိရင်းမှာ, ရှိတာမပြ, အနတ္ထ, သေသတုလျကြံ။]
...[စာမျက်နှာ- ၁၇၅]...
တို့တည်း။ တေသု– ထို၂မျိုးတို့တွင်။ ကုသလာကုသလကမ္မံ– ကုသိုလ်ကံ, အကု သိုလ်ကံသည်။ ကမ္မသန္နိစယော နာမ– ကမ္မသန္နိစယမည်၏။ စတ္တာရော– ကုန် သော။ ပစ္စယာ– ပစ္စည်းတို့သည်။ ပစ္စယသန္နိစယော နာမ– ပစ္စယသန္နိစယမည်၏။ တတ္ထ– ထိုပစ္စည်းတို့တွင်။ ဝိဟာရေ– ၌။ ဝသန္တဿ– နေသော။ ဘိက္ခုနော– သည်။ ဧကံ– တစ်ခဲသော။ ဂုဠပိဏ္ဍံ– တင်လဲခဲကိုလည်းကောင်း။ စတုဘာဂမတ္တံ– တင်လဲ ၏၄ခုမြောက်အဖို့အတိုင်းအရှည်ရှိသော။ ဝါ– တင်လဲခဲ၏ ၄ဖို့တစ်ဖို့မျှသော၊ [“စတုတ္ထဘာဂ”ဟု ဆိုလိုလျက် တ္ထကို ချေ (သီဘာ-၁, ၅၂၀)၊] သပ္ပိံ– ထောက်ပတ်ကို လည်းကောင်း။ ဧကံ– တစ်ခုသော။ တဏ္ဍုလနာဠိံ စ– ဆန်ကွမ်းစားကိုလည်းကောင်း။ [ဧကံ တဏ္ဍုလနာဠိံ စ– ဆန်တစ်စလယ်ကိုလည်းကောင်း၊] ဌပေန္တဿ–ထားလသော်။ ပစ္စယသန္နိစယော– သည်။ နတ္ထိ၊ တတော– ထိုထက်။ ဥတ္တရိ– အလွန်၊ (ဌပေန္တဿ– သော်။ ပစ္စယသန္နိစယော– သည်၊) ဟောတိ၊ ယေသံ– အကြင်ရဟန္တာ ပုဂ္ဂိုလ်တို့၏။ ဝါ– တို့မှာ။ ဒုဝိဓောပိ– ၂-ပါးအပြားရှိသည်လည်းဖြစ်သော။ အယံ သန္နိစယော– ဤသန္နိစယသည်။ နတ္ထိ၊ ပရိညာတဘောဇနာတိ– ကား။ တီဟိ– ၃-ပါးကုန်သော။ ပရိညာဟိ– ပရိညာတို့ဖြင့်။ ပရိညာတဘောဇနာ– ပိုင်းခြား၍ သိ အပ်သော ဘောဇဉ်ရှိကုန်၏။ ဟိ– ချဲ့။ ယာဂုအာဒီနံ– ယာဂုအစရှိသည်တို့ကို။ ယာဂုဘာဝါဒိဇာနနံ– ယာဂု၏အဖြစ်အစရှိသည်အားဖြင့် သိခြင်းသည်။ ဉာတပရိညာ– ဉာတပရိညာမည်၏။ ပန– အဖို့တစ်ပါးကား။ အာဟာရေ– ၌။ ပဋိကူလ–
ဉာတပရိညာ။ ။ ဉာတဗ္ဗန္တိ ဉာတံ- သိအပ်သိထိုက်သောတရား၊ ပရိဇာနာတိ ပရိစ္ဆိဇ္ဇ ဇာနာတီတိ ပရိညာ- ပိုင်းခြင်း၍ သိတတ်သောဉာဏ်ပညာ၊ (တစ်နည်း) ပရိဇာနာတိ ပရိစ္ဆိန္ဒတိ ယာယာတိ ပရိညာ- ဝိပဿနာဖြစ်ရာကို သိကြောင်းဉာဏ်၊ ဉာတံ+ပရိညာ ္ဒဉာတပရိညာ- သိသင့်သိထိုက်သော နာမ်ရုပ်နှင့် အကြောင်းတရားကို ပိုင်းခြား၍ သိ တတ်သောဉာဏ်ပညာ၊(မဟာနိ၊ဋ္ဌ၊၇၀၊ မဋီ၊၁၊၇၆စသည်)၊ ဝိသုဒ္ဓိအားဖြင့် ဒိဋ္ဌိ ဝိသုဒ္ဓိနှင့် ကင်္ခါဝိတရဏဝိသုဒ္ဓိတို့တည်း၊ ဒိဋ္ဌိဝိသုဒ္ဓိသည် ရုပ်နာမ်တို့ကို လက္ခဏ, ရသ, ပစ္စုပဋ္ဌာန်အားဖြင့် ပိုင်းခြား၍ သိ၏၊ ကင်္ခါဝိတရဏဝိသုဒ္ဓိကား နာမ်ရုပ်တို့၏ အကြောင်းဖြစ်သော အဝိဇ္ဇာ, တဏှာ, ကံစသည်တို့ကို ပိုင်းခြား၍ သိ၏၊ ဤသို့ သိသင့်သိထိုက်သော နာမ်ရုပ်နှင့် အကြောင်းတရားကို ပိုင်းခြား၍ သိတတ်သော ဉာဏ်ပညာသည် ဉာတပရိညာမည်၏၊ ဤ၌ ယာဂုစသည်ကို ယာဂုစသည်၏အဖြစ် အားဖြင့် သိခြင်းသည် ဉာတပရိညာဟု ဖွင့်၏။
...[စာမျက်နှာ- ၁၇၆]...
သညာဝသေန– စက်ဆုတ်ဖွယ်ဟု ဖြစ်သော အမှတ်သညာ၏အစွမ်းဖြင့်။ ဘောဇနဿ– ကို။ ပရိဇာနနံ– သိခြင်းသည်။ တီရဏပရိညာ– မည်၏။ ကဗဠီကာရာဟာရေ– အလုပ်အလွေး ပြုအပ်သော အစာအာဟာရ၌။ ဆန္ဒရာဂအပကဍ္ဎနဉာဏံ– ဆန္ဒရာဂကို ပယ်ခွာခြင်း၌ ဖြစ်သောဉာဏ်သည်။ ဝါ– ဆန္ဒရာဂကို ပယ်ခွာခြင်းကို သိသောဉာဏ်သည်။ ပဟာနပရိညာ– ပဟာနပရိညာမည်၏။
ချဲ့ပါဥုးမည်– ယာဂုသည် ကဗဠီကာရာဟာရတည်း၊ ကဗဠီကာရာဟာရ၏ တရား ကိုယ်မှာ ဩဇဋ္ဌမက (အဝိနိဗ္ဘောဂ) ရုပ်တည်း၊ ဩဇဋ္ဌမကရုပ်သည် ဇိဝှါပသာဒ၌ ထိခိုက်၏၊ ဇိဝှါပသာဒသည် မဟာဘုတ်၄-ပါး၌ မှီ၏၊ ဩဇဋ္ဌမကရုပ်, ဇိဝှါပသာဒ, မဟာဘုတ်တို့သည် ရူပက္ခန္ဓာတည်း၊ ထိုရုပ်ကို အာရုံယူသော ဖဿ, ဝေဒနာ, သညာ, စေတနာ, စိတ်ဟူသော ဖဿပဉ္စမကတရားတို့သည် နာမ်ခန္ဓာတို့တည်း၊ ဤသို့ ရုပ်နာမ် ကိုလည်းကောင်း, ရုပ်၏ ရုပ္ပနလက္ခဏာ, ကက္ခဠလက္ခဏာစသည်ကိုလည်းကောင်း, နာမ်၏ နမနလက္ခဏာ, ဖုသနလက္ခဏာစသည်ကိုလည်းကောင်း, နာမ်ရုပ်တို့၏ အကြောင်းတရားကိုလည်းကောင်း ပိုင်းခြား၍သိသည်။ (သံ၊ ဋ္ဌ၊ ၁၊ ၁၀၁စသည်)
တီရဏပရိညာ။ ။ တီရဏေန+ပရိညာ တီရဏပရိညာ- ဆုံးဖြတ်ခြင်းအားဖြင့် ပိုင်း ခြား၍ သိတတ်သောဉာဏ်၊(မဋီ၊၁၊၇၆) (တစ်နည်း) သဗ္ဗဓမ္မံ တီရေတိ “အနိစ္စတော ဒုက္ခတော အနတ္တတော”တိအာဒိနာတိ တီရဏံ၊ တီရဏံ စ+တံ+ပရိညာ စာတိ တီရဏပရိညာ- အလုံးစုံသော တေဘူမကတရားကို အနိစ္စ,ဒုက္ခ,အနတ္တစသည်အားဖြင့် ဆုံးဖြတ်လျက် ပိုင်းခြား၍ သိတတ်သောဉာဏ်၊(မဟာနိ၊ဋ္ဌ၊၇၁)၊ ဝိသုဒ္ဓိအားဖြင့် မဂ္ဂါမဂ္ဂဉာဏဒဿနဝိသုဒ္ဓိ, ပဋိပဒါဉာဏဒဿနဝိသုဒ္ဓိတို့တည်း၊ ရုပ်နာမ်သင်္ခါရတို့ကို “အနိစ္စ, ဒုက္ခ, အနတ္တ”ဟု ဆုံးဖြတ်သောအားဖြင့် ပိုင်းခြား၍သိသော သမ္မသနဉာဏ်မှ စ၍ ဥဒယဗ္ဗယဉာဏ်တိုင်အောင်သောဉာဏ်, (တစ်နည်း) သမ္မသနဉာဏ်မှ စ၍ အနု လောမဉာဏ်တိုင်အောင်သော ဉာဏ်သည် တီရဏပရိညာတည်း၊ ဤ၌ အာဟာရေ ပဋိကူလသညာ(အာဟာရ၌ စက်ဆုတ်ဖွယ်ဟုရှုမှတ်ခြင်း၏)အစွမ်းဖြင့် စားဖွယ်ကို “အနိစ္စ, ဒုက္ခ, အနတ္တ”ဟု ပိုင်းခြားသိခြင်းကို တီရဏပရိညာဟု ဖွင့်၏။[ဉာဏ်ကို ပိုင်းခြားပုံ၂မျိုးတွင် ရှေ့နည်းသည် ဣတိ၊ဋ္ဌ၊၅၀၊ စူဠနိ၊ဋ္ဌ၊၉၅၊ ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၂၊ ဝိသုဒ္ဓိ၊၂၊၂၄၁အလိုတည်း၊ နောက်နည်းသည် မ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၁၊ သာရတ္ထ၊၂၊၂၁၊ မူလ ဋီ၊၂၊၂၃၅၊ ဝိသုဒ္ဓိ၊၂၊၃၃၄အလိုတည်း။]
ပဟာနပရိညာ။ ။ ပဇဟနံ ပဟာနံ၊ ပဟာနေန+ပဝတ္တာ+ပရိညာ ပဟာနပရိညာ-
...[စာမျက်နှာ- ၁၇၇]...
ယေ– အကြင်ပုဂ္ဂိုလ်တို့သည်။ တီဟိ– ၃-ပါးကုန်သော။ ဣမာဟိ ပရိညာဟိ– ဤ ပရိညာတို့ဖြင့်။ ပရိညာတဘောဇနာ– ပိုင်းခြား၍ သိအပ်ပြီးသော ဘောဇဉ်ရှိ ကုန်၏။ သုညတော အနိမိတ္တော စာတိ ဧတ္ထ– သုညတော အနိမိတ္တော စ ဟူသော ဤပါဌ်၌။ အပ္ပဏိဟိတဝိမောက္ခောပိ– အပ္ပဏိဟိတဝိမောက္ခကိုလည်း။ ဂဟိတောယေဝ– ယူအပ်သည်သာ။ စ– ဆက်။ တီဏိပိ– ၃ပုဒ်လည်းဖြစ် ကုန် သော။ ဧတာနိ– ဤပုဒ်တို့သည်။ နိဗ္ဗာနဿေဝ– နိဗ္ဗာန်၏သာ။ နာမာနိ– အမည် တို့တည်း။ ဟိ– မှန်။ ဝါ– ချဲ့။ နိဗ္ဗာနံ– ကို။ ဝါ– သည်၊ [ရှေ့နည်း ဝုစ္စတိ၌စပ်၊ နောက်နည်း သုညတော, အနိမိတ္တံ, အပ္ပဏိဟိတံ, ဝိမုတ္တံတို့၌စပ်၊] ရာဂဒေါသမောဟာနံ– ရာဂ ဒေါသ မောဟတို့၏။ အဘာဝေန– မရှိခြင်းကြောင့်။ သုညတော– သုညတမည်၏။ တေဟိ– ထိုရာဂဒေါသမောဟတို့မှ။ ဝိမုတ္တံ စ– လွတ်မြောက်ပြီးသည်လည်း၊ (ဟောတိ)၊ [ထေရ၊ ဋ္ဌ၊ ၁၊ ၂၄၃အတိုင်း စကို ဝိမုတ ္တံနှင့် တွဲပေးသည်၊] ဣတိ– ထို ကြောင့်။ သုညတော ဝိမောက္ခောတိ– သုညတဝိမောက္ခ မည်၏ဟူ၍၊ (ဝုစ္စတိ– ဆိုအပ်၏)၊ [ဣတိ, ဝုစ္စတိတို့ကို လှမ်းယူပေးသည်၊] တထာ– ထိုမှ တစ်ပါး၊ ရာဂါဒိနိစ္စသညာစသည်ကို ပယ်ခြင်းဖြင့် ဖြစ်သော ပိုင်းခြားသိတတ်သောဉာဏ်၊ (စူဠနိ၊ ဋ္ဌ၊ ၉၅၊ ပဋိသံ၊ ဋ္ဌ၊ ၁၊ ၃၂)၊ (တစ်နည်း) ပဇဟတီတိ ပဟာနံ၊ (တစ်နည်း) ပဇဟတိ ဧတေနာတိ ပဟာနံ၊ ပဟာနံ+တံ+ပရိညာ စာတိ ပဟာနပရိညာ– ကိလေသာတို့ကို ပယ်လျက် ပိုင်းခြားသိတတ်သောဉာဏ်၊ (ပဋိသံ၊ ဋ္ဌ၊ ၁၊ ၃၃)၊ ဥဒယဗ္ဗယဉာဏ်ဖြစ် သောအခါ ဝိပဿနုပက္ကိလေသာတို့ကို ပယ်နိုင်၏၊ ဤသို့ ဥဒယဗ္ဗယဉာဏ်မှစ၍ ဘင်္ဂဉာဏ်, ဘယဉာဏ်စသည်ဖြင့် အဆင့်ဆင့်တက်သွား၍ ကိလေသာတို့ကို တဒင်္ဂ ပဟာန်ဖြင့် ပယ်ပြီးနောက် မဂ်သို့ဆိုက်ရောက်သောအခါ သမုစ္ဆေဒပဟာန်ဖြင့် ပယ် နိုင်၏၊ ထိုကြောင့် ဥဒယဗ္ဗယဉာဏ်မှ စ၍ မဂ်တိုင်အောင်သော ဉာဏ်သည် ပဟာန ပရိညာတည်း။ (မူလဋီ၊ ၂၊ ၂၃၅)
သုညတော။ ။ သုညသဒ္ဒါ ကင်းဆိတ်ခြင်း (မရှိခြင်း)အနက်ကို ဟော၏၊ နိဗ္ဗာန် သည် ရာဂဒေါသမောဟတို့၏ အာရုံလည်းမဟုတ်, ရာဂရာဂဒေါသမောဟတို့နှင့် လည်း မယှဉ်သည့်အတွက် ရာဂစသည်တို့မှ ကင်းဆိတ်၏၊ ထိုကြောင့် နိဗ္ဗာန်သည် သုညမည်၏၊ ကင်းဆိတ်ခြင်းဟူသည် ရာဂဒေါသမောဟတို့ မရှိခြင်းပင်ဟု ပြလို၍ “ရာဂဒေါသမောဟာနံ အဘာဝေန”ဟု ဖွင့်သည်၊ “သုနတိ ဂစ္ဆတိ သဒ္ဒါယတီတိ ဝါ သုနော၊(ခွေး)၊ [သုန+အ၊- ဓာတွတ္ထ၊] သုနဿ+ဟိတံ သုညံ၊ [သုန+ယ၊- ဓာန်ဋီ- ၆၉၈]
...[စာမျက်နှာ- ၁၇၈]...
နိမိတ္တာနံ– ရာဂအစရှိသောနိမိတ်တို့၏၊ [ရာဂါဒီနံ+နိမိတ္တာနိ, ရာဂါဒယော ဧဝ ဝါ+နိမိတ္တာနိ ရာဂါဒိနိမိတ္တာနိ၊ အာဒိဖြင့် ဒေါသစသည်တို့ကိုယူ၊ (ဒီ၊ဋီ-၃, ၂၅၄။ အံ ဋီ– ၃, ၉၆)] အဘာဝေန– ကြောင့်။ အနိမိတ္တံ– အနိမိတ္တ မည်၏။ တေဟိ– ရာဂအစ ရှိသောနိမိတ်တို့မှ။ ဝိမုတ္တံ စ– သည်လည်း၊ (ဟောတိ)၊ ဣတိ– ကြောင့်။ အနိမိတ္တော ဝိမောက္ခော– အနိမိတ္တဝိမောက္ခမည်၏၊။ ပန– အဖို့တစ်ပါးကား။ ရာဂါဒိပဏိဓီနံ– ရာဂအစရှိသော ရှေးရှုထားတတ် (တောင့်တတတ်) သော တရားတို့၏။ အဘာဝေန– ကြောင့်။ အပ္ပဏိဟိတံ– အပ္ပဏိဟိတမည်၏။ တေဟိ– ရာဂအစရှိသော တောင့်တတတ်သောတရားတို့မှ။ ဝိမုတ္တံ စ– သည်လည်း၊ (ဟောတိ)၊ ဣတိ– ကြောင့်။ အပ္ပဏိဟိတော ဝိမောက္ခောတိ– အပ္ပဏိဟိတ ဝိမောက္ခဟူ၍။ ဝုစ္စတိ
ဖလသမာပတ္တိဝသေန– ဖလသမာပတ်၏အစွမ်းဖြင့်။ တံ အာရမ္မဏံ– ထိုနိဗ•္ဗာန် အာရုံကို။ ကတွာ– ၍။ ဝိဟရန္တာနံ– နေကုန်သော။ ယေသံ– အကြင်ရဟန္တာပုဂ္ဂိုလ် (တစ်နည်း) သုနတိ တုစ္ဆဘာဝံ ဂစ္ဆတီတိ သုညံ၊ [သုန+ယ၊- သူစိ၊] (တစ်နည်း) သူနာယ ပါဏဝဓာယ+ဟိတံ သုညံ၊ [သူန+ယ၊- ထောမ၊] (တစ်နည်း) အတိသယေန+ဥုနံ သုညံ၊ [သု+ဥုန။ န,ကို ညပြု– ကပ္ပဒ္ဒုမ၊] သုညံယေဝ သုညတော၊ [သုည+တ၊ တပစ္စည်း သွတ္ထ၊- ပဋိ သံ၊ ဋ္ဌ၊ ၁၊ ၂၇၈၊ အဘိ၊ဝိ-၂၁၆၊]”ဟု ပြုပါ။
အနိမိတ္တော။ ။ နိမိတ္တသဒ္ဒါ အမှတ်အသား(အရိပ်နိမိတ်)အနက်ကို ဟော၏၊ နိဗ္ဗာန် သည် ရာဂဒေါသမောဟတို့၏ အာရုံလည်းမဟုတ်, ရာဂဒေါသမောဟတို့နှင့်လည်း မယှဉ်သည့်အတွက် ရာဂစေသော အမှတ်အသားမရှိသောကြောင့် အနိမိတ္တမည်၏၊ “အတ္တနော ဖလံ နိမိနာတီတိ နိမိတ္တံ၊ [နိ+မာ+တ၊- ဓာန်ဋီ- ၉၁] (တစ်နည်း) နိမီယတိ ပက္ခိပီယတိ ဧတ္ထ ဖလံ တဒါယတ္တဝုတ္တိတာယာတိ နိမိတ္တံ၊- သူစိ၊] နတ္ထိ+နိမိတ္တံ ဧတ္ထာတိ အနိမိတ္တော- ရာဂစသောနိမိတ်မရှိရာ နိဗ္ဗာန်”ဟု ပြုပါ။
အပ္ပဏိဟိတော။ ။ ပဏိဟိတနှင့် ပဏိဓိသည် အာရုံပေါ်၌ စိတ်ကို ရှေးရှုထား ခြင်း, တောင့်တခြင်းအနက်ကို ဟော၏၊ နိဗ္ဗာန်၌ ထိုကဲ့သို့ အာရုံပေါ်၌ စိတ်ကို ရှေး ရှုထားတတ်သော ရာဂဒေါသမောဟမရှိ၊ ထိုကြောင့် နိဗ္ဗာန်သည် အပ္ပဏိဟိတ မည်၏၊ “စိတ္တံ အာရမ္မဏေ ပဏိဒဟတိ ဌပေတီတိ ပဏိဟိတံ- စိတ်ကို အာရုံ၌ ရှေးရှုထား တတ်သော ရာဂ ဒေါသ မောဟ၊(မဏိ- ၂, ၂၂၄)၊ [ပ+နိ+ဓာ+တ၊ အာကို ဣ, ဓိကို ဟိပြု၊(ရူ- ၃၈၇)၊] နတ္ထိ+ပဏိဟိတံ ဧတ္ထာတိ အပ္ပဏိဟိတော- အာရုံပေါ်၌ စိတ်ကို ရှေးရှုထားတတ်သော ရာဂစသည်မရှိရာ နိဗ္ဗာန်”ဟု ပြုပါ။
...[စာမျက်နှာ- ၁၇၉]...
တို့၏။ တိဝိဓော– ၃-ပါးအပြားရှိသော။ အယံ ဝိမောက္ခော– ဝိမောက္ခသည်။ ဂေါစရော– အာရုံသည်၊ (ဟောတိ)၊ ဂတိ တေသံ ဒုရန္နယာတိ– ကား။ ယထာ နာမ– ဥပမာမည်သည်ကား။ အာကာသေန– ကောင်းကင်ဖြင့်။ ဂတာနံ– ပျံသွားကုန်သော။ သကုဏာနံ– ငှက်တို့၏။ ပဒနိက္ခေပဿ– ခြေချရာကို။ ဝါ– ခြေချခြင်းကို၊ (ခြေလှမ်းခြင်းကို)၊ အဒဿနေန– မမြင်ရခြင်းကြောင့်။ ဂတိ– တည်ရာမှီရာကို။ ဒုရန္နယာ– ခဲယဉ်းသဖြင့် သိမြင်အပ်၏။ ဝါ– မသိမြင်အပ် မသိမြင်နိုင်။ ဇာနိတုံ– သိမြင်ခြင်းငှာ။ န သက္ကာ– မစွမ်းနိုင်။ ဧဝမေဝ– ဤအတူသာလျှင်။ ယေသံ– အကြင်
အာကာသေန ဂတာနံ။ ။ အာကာသေကို “အာကာသေန ဂတာနံ”ဟု ဖွင့်သဖြင့် အာကာသေ၌ သတ္တမီဝိဘတ်ကို ကရိုဏ်းအနက်ပေးရကြောင်းနှင့် “ဂတာနံ”ဟု ထည့် ပါဌ်ထည့်ရကြောင်းကို သိစေသည်၊ “ဘုသံ ကာသန္တေ ဒိဗ္ဗန္တေ ပဒတ္ထာ ဧတေနာတိ အာကာသော၊ [အာ+ကာသု+အ၊] န ကဿတိ န ဝိလေခီယတီတိ ဝါ အာကာသော၊ [န+ကသ+ဏ၊- ဓာန်ဋီ- ၄၅- ၆၊] န ကာသတိ န ဒိဗ္ဗတီတိ အကာသံ၊ [န+ကာသု+အ၊] အကာသမေဝ အာကာသံ(ဝိသုဒ္ဓိ၊ဋီ၊၂၊၈၈)၊ န ကဿတီတိ အကာသော၊ အကာသောယေဝ အာကာသော(ဝိဘာ- ၁၉၉)”ဟု ပြုပါ။]
ဒုရန္နယာ။ ။ ဒုရန္နီယတေတိ ဒုရန္နယာ၊ “နသက္ကာ ဇာနိတုံ”ဟု ဖွင့်သော ဥပမာန ပက္ခအလို ဒု+အနု+ဣ+ခ၊ ဣကို ဧ, ဧကို အယပြု၊ ခအနုဗန်ချေ၊ ဒုနောင် ရလာ၊ နဒွေဘော်လာ၍ ပြီးစေရာ၏၊ “န သက္ကာ ပညာပေတုံ”ဟု ဖွင့်သော ဥပမေယျပက္ခ အလို ကာရိတ်ကျေသည်သာ ထူး၏၊ ငှက်တို့သည် ကောင်းကင်ဖြင့် သွားရာ၌ ခြေ လှမ်း၍ သွားသည်မဟုတ်၊ အတောင်ဖြင့် ပျံသွားသည်ဖြစ်ရကား ငှက်တို့၏ ခြေရာ (ခြေလှမ်းခြင်း)ကို မမြင်ရ၊ ထိုသို့မမြင်ရသောကြောင့် ကောင်းကင်ဖြင့် သွားသော ငှက်တို့၏ တည်ရာမှီရာကို မသိမြင်နိုင်၊ ဤနည်းတူ သန္နိစယ၂ပါးလည်းမရှိ, စားဖွယ်ကို ပရိညာ၃ပါးဖြင့် ပိုင်းခြား၍လည်းသိ, ဝိမောက္ခ ၃ပါးအာရုံလည်းရှိသော ရဟန္တာပုဂ္ဂိုလ် တို့မှာ ဘဝ၃ပါးစသော အစိတ်အပိုင်းတို့တွင် “ဤမည်သော အစိတ်အပိုင်းဖြင့် သွားကြ သည်”ဟု သွားခြင်းမထင်ရှားသောကြောင့် ရဟန္တာတို့၏ မှီခိုလဲလျောင်းရာကို မသိ မြင်စေနိုင်- ဟူလို
ဇာဋီသစ်၊၂၊၄၆။ ။ ထို၌ ဒုရသဒ္ဒါနောင် နိသဒ္ဒါ(နိဓာတ်)သည် သိခြင်းအနက် ဟောဟု ဆို၏၊ ထိုအလို ဒုရ+နိ+အ၊ ဣကို ဧ, ဧကို အယပြု၊ နဒွေဘော်လာ၍ ပြီး စေရမည်၊ သို့သော် ပါဠိတော်နှင့် အဘိဓာန်တို့၌ ဒုရပုဒ်မရှိခြင်း, ဓာတ်ကျမ်းတို့၌
...[စာမျက်နှာ- ၁၈၀]...
ရဟန္တာပုဂ္ဂိုလ်တို့၏။ ဝါ– တို့မှာ။ ဒုဝိဓော– ၂-ပါးအပြားရှိသော။ အယံ သန္နိစယော– ဤသန္နိစယသည်။ နတ္ထိ၊ တီဟိ– ၃-ပါးကုန်သော။ ဣမာဟိ ပရိညာဟိ– ဤပရိ ညာတို့ဖြင့်။ ပရိညာတဘောဇနာ စ– ပိုင်းခြား၍သိအပ်ပြီးသော ဘောဇဉ်ရှိကုန် သည်လည်း၊ (ဟောန္တိ)၊ ယေသံ– အကြင်ရဟန္တာပုဂ္ဂိုလ်တို့၏။ ဝါ– တို့မှာ။ အယံ ဝုတ္တပ္ပကာရော– ဆိုအပ်ပြီးသော အပြားရှိသော။ အယံ ဝိမောက္ခော– ဤဝိမောက္ခ သည်။ ဂေါစရော စ– အာရုံသည်လည်း၊ (ဟောတိ)၊ တေသံ– ထိုရဟန္တာပုဂ္ဂိုလ် တို့၏။ ဝါ– တို့မှာ။ တယော– ၃-ပါးကုန်သော။ ဘဝါ– ဘဝတို့လည်းကောင်း။ စတဿော– ၄-ပါးကုန်သော။ ယောနိယော– ယောနိတို့လည်းကောင်း။ ပဉ္စ– ၅မျိုးကုန် သော။ ဂတိယော– ဂတိတို့လည်းကောင်း။ သတ္တ– ၇-ပါးကုန်သော။ ဝိညာဏဋ္ဌိတိယော– ဝိညာဏဋ္ဌိတိတို့လည်းကောင်း။ နဝ– ၉-ပါးကုန်သော။ သတ္တာဝါသာ– သတ္တာ ဝါသတို့လည်းကောင်း။ ဣတိ– သို့။ ပဉ္စသု– ၅မျိုးကုန်သော။ ဣမေသု ကောဋ္ဌာသေသု– ဤအဖို့အစု (အစိတ်အပိုင်း) တို့တွင်။ ဣမိနာ နာမ– ဤမည်သော အဖို့အစုဖြင့်။ ဂတာ– သွားကုန်ပြီ။ ဣတိ– သို့။ ဂမနဿ– သွားခြင်း၏။ အပညာယနတော– မထင်ရှားခြင်းကြောင့်။ ဂတိ– တည်ရာမှီရာကို။ ဒုရန္နယာ– ခဲယဉ်းသဖြင့် သိစေအပ် (ဟောပြအပ်) ၏။ ဝါ– မသိစေအပ် မသိစေနိုင်။ ပညာပေတုံ– သိစေခြင်း ငှာ။ ဝါ– သိအောင် ဟောပြခြင်းငှာ။ န သက္ကာ– မစွမ်းနိုင်။ ဣတိ– ဂါထာဖွင့် အပြီး တည်း။ ဒေသနာဝသာနေ– ၌။ ဗဟူ သောတာပတ္တိဖလာဒီနိ ပါပုဏိံသု– ကုန်ပြီ။ ဣတိ– ဗေလဋ္ဌသီသတ္ထေရဝတ္ထုအပြီးတည်း။
ဗေလဋ္ဌသီသတ္ထေရဝတ္ထုဘာသာဋီကာပြီးပြီ။
နိဓာတ်ဟု မရှိခြင်းကြောင့် စဉ်းစားဖွယ်ပင်၊ “ဒုရနွယော (သံ- ၁, ၁၈၊ သံ၊ ဋ္ဌ၊ ၁, ၅၇) ”ဟု လည်း ပါဌ်ရှိ၏၊ “ဒု+အနု+ဣ+ခ”ဟု ခွဲ၊ ဝကို ဥပြု၊ အကြွင်းမှာ ဒုရန္နယော နှင့် တူ၏။
ဂတိ။ ။ “ဘဝဘေဒေ ပတိဋ္ဌာယံ, နိဋ္ဌာဇ္ဈာသယဗုဒ္ဓိသု၊ ဝါသဋ္ဌာနေ စ ဂမနေ, ဝိသဋတ္ထေ ဂတီရိတာ(ဓာန်- ၇၉၃)”ဂါထာလာ ဂတိသဒ္ဒါ၏ အနက်များစွာတို့တွင် “နိဗ္ဗာနံ အရဟတော ဂတိ(ဝိ- ၅, ၂၆၆)”၌ ဂတိသဒ္ဒါကဲ့သို့ ဤ၌ ဂတိသည် ပတိဋ္ဌာ (ပဋိသရဏ)- တည်ရာ မှီရာအနက်တည်း၊ “ဂစ္ဆတိ အဝစရတိ, အဝစရဏဝသေန ဝါ ပဝတ္တတိ ဧတ္ထာတိ ဂတိ(သီဋီသစ်၊၂၊၂၂၉)”ဟု ပြုပါ။
...[စာမျက်နှာ- ၁၈၁]...
၄-အနုရုဒ္ဓတ္ထေရဝတ္ထုဘာသာဋီကာ
ယဿာသဝါတိ– သော။ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ သတ္ထာ၊ ဝေဠုဝနေ– ဝေဠုဝန် ကျောင်း၌။ ဝိဟရန္တော အနုရုဒ္ဓတ္ထေရံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ ဟိ– ချဲ့။ ဧကသ္မိံ–တစ်ခုသော။ ဒိဝသေ– နေ့၌။ ထေရော– သည်။ ဇိဏ္ဏစီဝရော– ဆွေးမြေ့ဟောင်း နွမ်းသောသင်္ကန်းရှိသည်၊ (ဟုတွာ)၊ သင်္ကာရကူဋာဒီသု– အမှိုက်ပုံအစရှိသည် တို့၌။ စီဝရံ– ကို။ ပရိယေသတိ– ရှာဖွေနေ၏။ တဿ– ထိုထေရ်၏။ ဣတော– ဤ ဘဝမှ။ တတိယေ– ၃ခုမြောက်သော။ အတ္တဘာဝေ– အတ္တဘော၌။ ဝါ– ဘဝ၌။ ပုရာဏဒုတိယိကာ– ရှေး၌ဖြစ်သော ၂ယောက်မြောက်အဖော်မသည်။ ဝါ– ဇနီး ဟောင်းသည်။ တာဝတိံသဘဝနေ– တာဝတိံသာဘုံ၌။ နိဗ္ဗတ္တိတွာ– ဖြစ်၍။ ဇာလိနီ နာမ– ဇာလိနီမည်သော။ ဒေဝဓီတာ– နတ်သမီးသည်။ အဟောသိ– ပြီ။ သာ– ထို နတ်သမီးသည်။ ထေရံ– ကို။ စောဠကာနိ– အဝတ်တို့ကို။ ပရိယေသမာနံ– ရှာဖွေ နေသည်ကို။ ဒိသွာ၊ ထေရဿ– ၏။ အတ္ထာယ– ငှာ။ တေရသ ဟတ္ထာယတာနိ– ၁၃တောင်အလျားရှိကုန်သော။ ဝါ– အလျား၁၃တောင်ရှည်ကုန်သော။ စတုဟတ္ထဝိတ္ထတာနိ– ၄တောင်အနံရှိကုန်သော။ ဝါ– အနံ၄တောင်ရှိကုန်သော။ တီဏိ– ၃ထည်ကုန်သော။ ဒိဗ္ဗဒုဿာနိ– နတ်၌ဖြစ်သော အဝတ်တို့ကို။ ဂဟေတွာ– ၍။ “အဟံ– သည်။ ဣမာနိ– ဤအဝတ်တို့ကို။ ဣမိနာ နီဟာရေန– ဤနည်းဖြင့်။ သစေ ဒဿာမိ– အကယ်၍ လှူအံ့၊ (ဧဝံ သတိ)၊ ထေရော– သည်။ န ဂဏှိဿတိ– ယူ မည်မဟုတ်။’ ဣတိ– သို့။ စိန္တေတွာ– ၍။ စောဠကာနိ– တို့ကို။ ပရိယေသမာနဿ– ရှာဖွေနေသော။ တဿ– ထိုထေရ်၏။ ပုရတော– ရှေ့၌။ ဧကသ္မိံ– တစ်ပုံသော။ သင်္ကာရကူဋေ– အမှိုက်ပုံ၌။ ယထာ– အကြင်အခြင်းအရာအားဖြင့် ထားလသော်။ နေသံ– ထိုအဝတ်တို့၏။ ဒသန္တမတ္တမေဝ– အမြိတ်အဆာ၏ အစွန်းမျှသည်သာ လျှင်။ ဝါ– အမြိတ်အဆာဟူသော အစွန်းမျှသည်သာလျှင်၊ [ဓမ္မဘာ-၂, ၂၇၃၊] ပညာယတိ– ပေါ်နေ၏။ တထာ– ထိုအခြင်းအရာအားဖြင့်။ ဌပေသိ– ထားပြီ။ ထေရော– သည်။ တေန မဂ္ဂေန– ထိုလမ်းဖြင့်။ စောဠကပရိယေသမာနံ– အဝတ်ကို ရှာဖွေခြင်းငှာ။ စရန္တော– သော်။ နေသံ– ထိုအဝတ်တို့၏။ ဒသန္တံ– အမြိတ်အဆာ၏ အစွန်းကို။ ဝါ– အမြိတ်အဆာဟူသော အစွန်းကို။ ဒိသွာ– ၍။ တတ္ထေဝ– ထိုအရပ်
...[စာမျက်နှာ- ၁၈၂]...
၌ပင်။ ဂဟေတွာ– ၍။ အာကဍ္ဎမာနော– ဆွဲယူလသော်။ ဝုတ္တပ္ပမာဏာနိ– ဆိုအပ် ခဲ့သော အတိုင်းအတာရှိကုန်သော။ ဒိဗ္ဗဒုဿာနိ– နတ်၌ဖြစ်သော အဝတ်တို့ကို။ ဒိသွာ– ၍။ “ဣဒံ– ဤအဝတ်သည်။ ဥက္ကဋ္ဌပံသုကူလံ ဝတ– အမြတ်စားဖြစ်သော ပံသုကူအဝတ်ပါတကား၊ (အကောင်းစား ပံသုကူအဝတ်ပါတကား)။” ဣတိ– ဤသို့ တွေး၍။ အာဒါယ– ၍။ ပက္ကာမိ– ပြီ။ အထ– ၌။ အဿ– ထိုထေရ်၏။ စီဝရကရဏဒိဝသေ– သင်္ကန်းချုပ်ဆိုးမှုကို ပြုရာနေ့၌။ သတ္ထာ– သည်။ ပဉ္စသတဘိက္ခုပရိဝါရော– ၅ရာသော ရဟန်းအခြံအရံရှိသည်၊ (ဟုတွာ)၊ ဝိဟာရံ– သို့။ ဂန္တွာ– မူ၍။ နိသီဒိ– မူပြီ။ အသီတိမဟာထေရာပိ– ၈ကျိပ်သော မဟာထေရ်တို့သည် လည်း။ တတ္ထေဝ– ထိုကျောင်း၌ပင်။ နိသီဒိံသု၊ စီဝရံ– ကို။ သိဗ္ဗေတုံ– ချုပ်ခြင်းငှာ။ မဟာကဿပတ္ထေရော– သည်။ မူလေ– အရင်း၌။ နိသီဒိ၊ သာရိပုတ္တတ္ထေရော– သည်။ မဇ္ဈေ– အလယ်၌၊ (နိသီဒိ)၊ အာနန္ဒတ္ထေရော– သည်။ အဂ္ဂေ– အဖျား၌၊ (နိသီဒိ)၊ ဘိက္ခုသံဃော– သည်။ သုတ္တံ– ချည်ကို။ ဝဋ္ဋေသိ– လည်စေပြီ။ ဝါ– ယက် ဖောက်ရောက်ပြီ။ သတ္ထာ၊ သူစိပါသကေ– အပ်နဖား၌။ အာဝုဏိ– ဖွဲ့ချည်ပြီ။ ဝါ–လျှိုပြီ။ မဟာမောဂ္ဂလ္လာနတ္ထေရော– ည်။ ယေန ယေန– အကြင်အကြင်အရာဖြင့်။ အတ္ထော– အလိုရှိ၏။ တံ တံ– ထိုထိုအရာကို။ ဥပနေန္တော– အနီးသို့ ယူဆောင်
ဥက္ကဋ္ဌပံသုကူလံ။ ။ ဥပဂန္တွာ ကသတီတိ ဥက္ကဋ္ဌံ၊ [ဥ+ကသ+တ၊] ဥဒ္ဓံ ကရောတိ အဘိနိဗ္ဗတ္တတီတိ ဥက္ကဋ္ဌံ၊ [ဥ+ကရ+တ၊- ဓာဒီ၊] ပံသန္တိ သောဘာဝိသေသံ နာသေန္တီတိ ပံသူ၊ [ပံသ+ဥ၊ ပု၊ -မောဂ်- ၇, ၂၊] ကူလတိ အာဝရတိ ဥဒကံ ဗဟိ နိက္ခမိတုံ န ဒေတီတိ ကူလံ၊ (သူစိ)၊ ပံသူနံ+ကူလံ ပံသုကူလံ- မြူတို့၏ကမ်း၊ ပံသုကူလံ ဝိယာတိ ပံသုကူလံ- မြူကမ်းနှင့် တူသောအဝတ်၊ ကမ်းသည် ရေအထက်က နေသကဲ့သို့ လမ်း သုသာန်အမှိုက်ပုံစသည်တို့၌ စွန့်ထားအပ်သော အဝတ်သည်လည်း ပံသုကူကောက် စဉ်အခါဝယ် မြေအထက်၌ နေသောကြောင့် ကမ်းနှင့်တူသည်။
တစ်နည်း။ ။ ကုစ္ဆိတဘာဝံ ဥလတိ ဂစ္ဆတီတိ ကူလံ၊ [ကု+ဥလ+အ၊] ပံသု ဝိယ+ ကူလံ ပံသုကူလံ- မြေမှုန်ပမာ ရွံဖွယ်ရာသို့ ရောက်သောအဝတ်၊ ဝါ- မြေမှုန်ပမာ ရွံဖွယ် ရာဖြစ်သောအဝတ်၊ အဋ္ဌကထာ,ဋီကာတို့၌ “ပံသု ဝိယ ကုစ္ဆိတဘာဝံ ဥလတိ ဂစ္ဆတီတိ ပံသုကူလံ”ဟု လဟုကနည်းဖြင့် ပြုကြသည်၊ (ဝိသုဒ္ဓိ၊၁၊၅၇၊ ဝိသုဒ္ဓိ၊ဋီ၊၁၊၈၉)၊ ထိုနောင် “ဥက္ကဋ္ဌံ စ+တံ+ပံသုကူလံ စာတိ ဥက္ကဋ္ဌပံသုကူလံ- အမြတ်စားဖြစ်သော ပံသုကူ အဝတ်”ဟု တွဲပါ။
...[စာမျက်နှာ- ၁၈၃]...
လျက်။ ဝိစရိ– လှည့်လည်ပြီ။
ဒေဝဓီတာပိ– သည်လည်း။ အန္တောဂါမံ– ရွာ၏အတွင်းသို့။ ပဝိသိတွာ– ၍။ “ဘောန္တာ– အို...သူတော်ကောင်းတို့! (မိတ်ဆွေတို့!) နော– ကျွန်မတို့၏။ အယျဿ အနုရုဒ္ဓတ္ထေရဿ– အရှင်အနုရုဒ္ဓါထေရ်၏။ ဝါ– ဖို့၊ (တစ်နည်း) အယျဿ အနုရုဒ္ဓတ္ထေရဿ– ၏၊ (အတ္ထာယ– ငှာ၊) စီဝရံ– ကို။ ကရောန္တော– သော။ သတ္ထာ– သည်။ အသီတိမဟာသာဝကပရိဝုတော– ၈ကျိပ်သော မဟာသာဝကတို့ ခြံရံ အပ်သည်၊ (ဟုတွာ)၊ ပဉ္စဟိ ဘိက္ခုသတေဟိ– တို့နှင့်။ သဒ္ဓိံ၊ ဝိဟာရေ– ၌။ နိသီဒိ၊ ယာဂုအာဒီနိ– ယာဂုအစရှိသည်တို့ကို။ အာဒါယ– ၍။ ဝိဟာရံ– သို့။ ဂစ္ဆထ– သွားကြ လော။” ဣတိ– သို့။ ဘိက္ခံ– ဆွမ်းကို။ သမာဒပေသိ– ကောင်းစွာ ယူစေပြီ။ မဟာမောဂ္ဂလ္လာနတ္ထေရောပိ– သည်လည်း။ အန္တရာဘတ္တေ– ဆွမ်း၏အကြား၌။ ဝါ–ဆွမ်း မစားမီ။ မဟာဇမ္ဗုပေသိံ– ကြီးစွာသော သပြေသီးကို။ ဝါ– သပြေသီးကြီးကို။ အာဟရိ– ပြီ။ ပဉ္စသတာ– ကုန်သော။ ဘိက္ခူ– တို့သည်။ ပရိက္ခီဏံ– ကုန်အောင်။ ခါဒိတုံ– ခဲစားခြင်းငှာ။ နာသက္ခိံသု (န+အသက္ခိံသု)– မစွမ်းနိုင်ကုန်။ သက္ကော– သည်။ စီဝရကရဏဋ္ဌာနေ– သင်္ကန်းချုပ်ခြင်းကို ပြုရာအရပ်၌။ ဘူမိပရိဘဏ္ဍံ–မြေကို ထက်ဝန်းကျင် ကောင်းမွန်ပြေပြစ်အောင်။ ဝါ– မြေကို နွားချေးစသည်တို့ဖြင့် လိမ်းကျံခြင်းကို။ အကာသိ– ပြီ။ ဘူမိ– သည်။ အလတ္တကရသရဉ္ဇိတာ ဝိယ– ချိပ် ရည်ဖြင့် ဆိုးအပ်သကဲ့သို့။ အဟောသိ– ပြီ။ ဘိက္ခူဟိ– တို့သည်။ ပရိဘုတ္တာဝသေသာနံ– ဘုဉ်းပေးအပ်သည်မှ ကြွင်းကျန်ကုန်သော။ ယာဂုခဇ္ဇကဘတ္တာနံ– ယာဂုခဲဖွယ်ဆွမ်းတို့၏။ မဟာရာသိ– ကြီးစွာသောအပုံသည်။ အဟောသိ– ပြီ၊
အန္တရာဘတ္တေ။ ။ အန္တရာဘတ္တေတိ ဘတ္တဿ အန္တရေ၊ ယာဝ ဘတ္တံ န ဘုဉ္ဇတိ၊ တာဝါတိ အတ္ထော၊- သီဋီသစ်၊၂၊၈၆
ဘူမိပရိဘဏ္ဍံ။ ။ ပရိဘဏ္ဍနံ ပရိဘဏ္ဍော၊ ဘူမိယာ+ပရိဘဏ္ဍော ဘူမိပရိဘဏ္ဍော- မြေကို ထက်ဝန်းကျင် ကောင်းမွန်ပြေပြစ်အောင် ပြုခြင်း၊ ပရိဘဏ္ဍ၌ ပရိ ကား သမန္တအနက်၊ ဘဍိဓာတ်ကား မင်္ဂလ(ကလျာဏ)- မကောင်းသည်ကို ဖြတ်ခြင်း၊ ဝါ- ကောင်းအောင်ပြုခြင်းနက်၊ ကပစ္စည်းတည်း၊ မြေကို ပြေပြစ်အောင် နွားချေး စသည်ဖြင့် လိမ်းကျံမွမ်းမံပြုပြင်ခြင်းကို ဆိုလိုသည်။ (သာရတ္ထ၊၃၊၄၀၅၊ ဝိမတိ- ၂, ၂၄၈၊ ဝိနိစ္ဆယဋီ၊၁၊၃၃၈၊ ပါစိယော- ၅၀၀)
...[စာမျက်နှာ- ၁၈၄]...
ဘိက္ခူ– တို့သည်။ ဥဇ္ဈာယိံသု– ကုန်ပြီ။ (ကိံ)၊ “ဧတ္တကာနံ– ဤမျှအတိုင်းအရှည်ရှိ ကုန်သော။ ဘိက္ခူနံ– တို့အား။ ဧဝံဗဟုကေဟိ– ဤမျှလောက်များပြားကုန်သော။ ယာဂုအာဒီဟိ– ယာဂုအစရှိသည်တို့ဖြင့်။ ကိံ– ဘာအကျိုးရှိမည်နည်း။ ပမာဏံ–အတိုင်းအတာကို။ သလ္လက္ခေတွာ– သတ်မှတ်၍။ ဧတ္တကံ နာမ– ဤမျှအတိုင်း အရှည်ရှိသည်မည်သော ယာဂုအစရှိသည်ကို။ အာဟရထ– ဆောင်ခဲ့ကြလော။” ဣတိ– သို့။ ဉာတကာ စ– ဆွေမျိုးတို့ကိုလည်းကောင်း။ ဥပဋ္ဌာကာ စ– အလုပ် အကျွေးတို့ကိုလည်းကောင်း။ ဝတ္တဗ္ဗာ– ပြောဆိုထိုက်ကုန်သည်။ သိယုံ နနု နာမ– ဖြစ်ကုန်ရာသည် မဟုတ်လော။ အနုရုဒ္ဓတ္ထေရော– သည်။ အတ္တနော– ၏။ ဉာတိဥပဋ္ဌာကာနံ– ဆွေမျိုးအလုပ်အကျွေးတို့၏။ ဗဟုဘာဝံ– များကုန်သည်၏အဖြစ် ကို။ ဉာပေတုကာမော မညေ– သိစေခြင်းငှာ အလိုရှိသည်ဟု ထင်၏။” ဣတိ– ဤသို့ ကဲ့ရဲ့ကုန်ပြီ။ အထ– ၌။ နေ– ထိုရဟန်းတို့ကို။ သတ္ထာ– သည်။ “ဘိက္ခဝေ– တို့! ကိံ– အဘယ်စကားကို။ ကထေထ– ပြောနေကြသနည်း?” ဣတိ– သို့။ ပုစ္ဆိတွာ– ၍။ “ဘန္တေ– ရား! ဣဒံ နာမ– ဤမည်သောစကားကို၊ (ကထေမ– ပြောနေကြ ပါ၏၊)” ဣတိ– သို့။ ဝုတ္တေ၊ “ဘိက္ခဝေ– တို့! တုမှေ– တို့သည်၊] ဣဒံ– ဤယာဂု,ခဲ ဖွယ်,ဆွမ်းကို။ အနုရုဒ္ဓေန– သည်။ အာဟရာပိတံ– ဆောင်ပို့စေအပ်ပြီ။’ ဣတိ– သို့။ မညထ ကိံ ပန– မှတ်ထင်ကြသလော?” ဣတိ– မေးတော်မူပြီ။ “ဘန္တေ– ရား! အာမ– ပါ။” ဣတိ– လျှောက်ကုန်ပြီ။ “ဘိက္ခဝေ– တို့! မမ– ၏။ ပုတ္တော– သော။ အနုရုဒ္ဓေါ– သည်။ ဧဝရူပံ– ဤသို့သဘောရှိသော စကားကို။ န ဝဒေတိ– မပြော။ ဟိ– မှန်။ ခီဏာသဝါ– တို့သည်။ ပစ္စယပဋိသံယုတ္တံ– ပစ္စည်းနှင့် စပ်ယှဉ်သော။ ကထံ– ကို။ န ကထေန္တိ– မပြောကုန်။ ပန– ဆက်။ အယံ ပိဏ္ဍပါတော– ဤဆွမ်းသည်။ ဒေဝတာနုဘာဝေန– နတ်၏ တန်ခိုးအာနုဘော်ကြောင့်။ နိဗ္ဗတ္တော– ပြီ။” ဣတိ– သို့။ အနုသန္ဓိံ ဃဋေတွာ ဓမ္မံ ဒေသေန္တော ဣမံ ဂါထံ အာဟ၊ (ကိံ) “ယဿာသဝါ၊ ပေ၊ ဒုရန္နယ”န္တိ– ၍၊ (အာဟ)
ယဿာသဝါ ပရိက္ခီဏာ, အာဟာရေ စ အနိဿိတော၊ သုညတော အနိမိတ္တော စ, ဝိမောက္ခော ယဿ ဂေါစရော၊ အာကာသေဝ သကုန္တာနံ, ပဒံ တဿ ဒုရန္နယံ
...[စာမျက်နှာ- ၁၈၅]...
အာကာသေ– ၌။ ဝါ– ဖြင့်၊ (ဂစ္ဆန္တာနံ– ပျံသွားကုန်သော၊) သကုန္တာနံ– တို့၏။ ပဒံ– (ခြေ, ရင်, ဥုးခေါင်း, အတောင်တို့၏) တည်ရာဌာနကို၊) ဒုရန္နယံ ဣဝ– ခဲယဉ်းသဖြင့် သိအပ်သကဲ့သို့။ ဝါ– မသိအပ်, မသိနိုင်သကဲ့သို့၊ (ဧဝမေဝ– သာ လျှင်၊) ယဿ– အကြင်ပုဂ္ဂိုလ်၏။ ဝါ– မှာ။ အာသဝါ– အာသဝေါတရားတို့သည်။ ပရိက္ခီဏာ– ကုန်ခန်းကုန်ပြီ၊ (ယော– အကြင်ပုဂ္ဂိုလ်သည်၊) အာဟာရေ စ– အာ ဟာရ၌လည်း။ ဝါ– ပစ္စည်း၄-ပါး၌လည်း။ အနိဿိတော– တဏှာဒိဋ္ဌိတို့ဖြင့် မမှီ။ သုညတော ဝိမောက္ခော– သည်လည်းကောင်း။ အနိမိတ္တော ဝိမောက္ခော စ– သည်လည်းကောင်း၊ (အပ္ပဏိဟိတော ဝိမောက္ခော စ– သည်လည်းကောင်း၊) ယဿ– အကြင်ပုဂ္ဂိုလ်၏။ ဂေါစရော– အာရုံသည်၊ (ဟောတိ– ၏၊) တဿ– ထို ပုဂ္ဂိုလ်၏။ ပဒံ– တည်ရာကို။ ဒုရန္နယံ– ခဲယဉ်းသဖြင့် သိစေအပ်၏။ ဝါ– မသိစေအပ်, မသိစေနိုင်
တတ္ထ– ထိုဂါထာ၌။ ယဿာသဝါတိ– ကား။ ယဿ– အကြင်ပုဂ္ဂိုလ်၏။ ဝါ– မှာ။ စတ္တာရော– ကုန်သော။ အာသဝါ– တို့သည်။ ပရိက္ခီဏာ– ကုန်ခန်းကုန်ပြီ။
အာဟာရေ။ ။ “အာဟရီယတီတိ အာဟာရော(ကင်္ခါဋီသစ်- ၃၉၄)၊ အာဟရတိ ဗလာယူနီတိ အာဟာရော(ဓာန်ဋီ- ၄၆၅)”ဟူသော ဝစနတ္ထအရ အာဟာရသဒ္ဒါ စားဖွယ်ကို ရသော်လည်း ဤ၌ နိဒဿနနည်း, ဧကဒေသူပစာအားဖြင့် ပစ္စည်း ၄ပါးလုံးကို ယူရသည်၊ (တစ်နည်း) အာဟာရသဒ္ဒါ ပစ္စယ၏ပရိယာယ်ဟု ယူ၍ “အာဟရတိ အတ္တနော ဖလန္တိ အာဟာရော(မ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၁၀)”ဟု ပြုပါ၊ ဤသို့ ထေရ. ဋ္ဌ- ၁, ၂၄၃၌ ဖွင့်သည်၊ ထို့ပြင် စကိုလည်း “အာဟာရသ္မိဉ္စ”ဟု ဖွင့်သော ဤအဋ္ဌကထာ အတိုင်း ပေးခဲ့သည်၊ ထေရ.ဋ္ဌအလို အနိဿိတောနှင့် တွဲ၍ “ယော- သည်၊ အာ- ဟာရေ- ၌၊ အနိဿိတော စ- သည်လည်း၊ (ဟောတိ)”ဟု ပေးပါ။
ပရိက္ခီဏာ။ ။ “ပရိက္ခီဏာ”ကို ဤအဋ္ဌကထာ၌ အထူးမဖွင့်သော်လည်း ထေရ၊ဋ္ဌ၊ ၁, ၂၄၃၌မူ “သဗ္ဗသော ခီဏာ အရိယမဂ္ဂေန ခေပိတာ”ဟု ဖွင့်၏၊ ထိုတွင် “သဗ္ဗသော”ဖြင့် ပရိသ္ဒဒ္ဒါ သမန္တအနက်ဟောကြောင်းကို ပြသည်၊ “အရိယမဂ္ဂေန ခေပိတာ”ဖြင့် ခီဏာ၌ ခီဓာတ် ဝဓ(ညှဉ်းဆဲခြင်း)အနက်ကို မဟော၊ ခယ(ကုန်ခြင်း) အနက်ဟောကြောင်းနှင့် အပစ္စည်း ဟေတုကမ္မသာဓ်အနက်၌ သက်ကြောင်းကို ပြ သည်၊ ထိုကြောင့် “ပရိ သမန္တတော+ခေပီယိံသူတိ ပရိက္ခီဏာ”ဟု ပြု၍ “ယဿ-
...[စာမျက်နှာ- ၁၈၆]...
အာဟာရေ စ အနိဿိတောတိ– ကား။ အာဟာရသ္မိဉ္စ– အစာအာဟာရ၌လည်း။ ဝါ– ပစ္စည်း၄-ပါး၌လည်း။ တဏှာဒိဋ္ဌိနိဿယေဟိ– တဏှာဒိဋ္ဌိဟူသော မှီရာတို့ ဖြင့်။ အနိဿိတော– မမှီ။ ပဒံ တဿ ဒုရန္နယန္တိ– ကား။ အာကာသေ– ၌။ ဝါ– ဖြင့်။ ဂစ္ဆန္တာနံ– သွားကုန်သော။ သကုဏာနံ– ငှက်တို့၏။ “ဣမသ္မိံ ဌာနေ– ဤအရပ်၌။ ပါဒေဟိ– ခြေတို့ဖြင့်။ အက္ကမိတွာ– နင်း၍။ ဂတာ– သွားကုန်ပြီ။ ဣဒံ ဌာနံ– ဤ အရပ်ကို။ ဥရေန– ရင်ဖြင့်။ ပဟရိတွာ– တိုက်ခတ်၍။ ဂတာ– ကုန်ပြီ။ ဣဒံ– ဤ အရပ်ကို။ သီသေန– ဦးခေါင်းဖြင့်၊ (ပဟရိတွာ– ၍။ ဂတာ– ကုန်ပြီ၊) ဣဒံ– ဤအရပ်ကို။ ပက္ခေဟိ– အတောင်တို့ဖြင့်၊ (ပဟရိတွာ၊ ဂတာ)၊ ” ဣတိ– သို့။ ဉာတုံ– သိခြင်း ငှာ။ န သက္ကာ ယထာ– မစွမ်းနိုင်သကဲ့သို့။ ဧဝမေဝ– လျှင်။ ဧဝရူပဿ– သော။ ဘိက္ခုနော– ၏။ “နိရယပဒေန ဝါ– ငရဲဟူသော တည်ရာဌာနဖြင့်မူလည်း။ ဂတော– ပြီ။ တိရစ္ဆာနယောနိပဒေန ဝါ– တိရစ္ဆာန်ဘဝဟူသော တည်ရာဌာနဖြင့်မူ လည်း၊ (ဂတော)။” ဣတိအာဒိနာ– ဤသို့အစရှိသော။ နယေန– နည်းဖြင့်။ ပဒံ နာမ– တည်ရာမည်သည်ကို။ ပညာပေတုံ– သိစေခြင်းငှာ။ န သက္ကောတိ– မစွမ်းနိုင်
ဒေသနာဝသာနေ ဗဟူ သောတာပတ္တိဖလာဒီနိ ပါပုဏိံသု၊ ဣတိ– ပြီးပြီ။
အနုရုဒ္ဓတ္ထေရဝတ္ထုဘာသာဋီကာပြီးပြီ။
သည်။ အာသဝါ– တို့ကို။ ပရိက္ခီဏာ– အရိယာမဂ်ဖြင့် ထက်ဝန်းကျင် ကုန်ခန်းစေအပ် ကုန်ပြီ”ဟု ပေးပါ၊ အပ၊ ဋ္ဌ၊ ၁၊ ၃၃၃၌လည်း ဤနည်းတူ ဖွင့်သည်၊ အထက်၌ ကတ္တု သာဓ်ယူ၍ ပေးခဲ့သည်။
တဏှာဒိဋ္ဌိနိဿယေဟိ။ ။ တဏှာ စ+ဒိဋ္ဌိ စ တဏှာဒိဋ္ဌိယော၊ နိဿယိတဗ္ဗာတိ နိဿယာ- (တဏှာအဖြစ်များသူÕ, ဒိဋ္ဌိအဖြစ်များသူတို့) မှီအပ်သော တဏှာဒိဋ္ဌိတို့၊ တဏှာဒိဋ္ဌိယောဝ+နိဿယာ တဏှာဒိဋ္ဌိနိဿယာ- မှီအပ်သော တဏှာဒိဋ္ဌိတို့၊ ဝါ-တဏှာဒိဋ္ဌိဟူသော မှီရာတို့၊ ဝိသေသနပရပဒကမ္မဓာရည်းသမာသ်တည်း၊ [နိဿယ- နောက်နောက်တဏှာ၏ မှီရာဖြစ်သော+တဏှာဒိဋ္ဌိ- ရှေးရှေးတဏှာဒိဋ္ဌိ၊] တဏှာ နိဿယ, ဒိဋ္ဌိနိဿယ၂မျိုးကို ဆိုလိုသည်၊ နောက်နောက်တဏှာ၏ မှီရာဖြစ်သော ရှေးရှေးတဏှာကို တဏှာနိဿယ, နောက်နောက်ဒိဋ္ဌိ၏ မှီရာဖြစ်သော ရှေးရှေးဒိဋ္ဌိကို ဒိဋ္ဌိနိဿယဟု ခေါ်သည်။ (ဝိသုဒ္ဓိ၊ဋီ၊၁၊၃၃)
ပဒံ။ ။ “ပဒံ ဌာနေ ပရိတ္တဏေ, နိဗ္ဗာနမှိ စ ကာရဏေ၊ သဒ္ဒေ ဝတ္ထုမှိ ကောဋ္ဌာသေ,
...[စာမျက်နှာ- ၁၈၇]...
၅-မဟာကစ္စာယနတ္ထေရဝတ္ထုဘာသာဋီကာ
ယဿိန္ဒြိယာနီတိ– သော။ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ၊ သတ္ထာ၊ ပုဗ္ဗာရာမေ– ပုဗ္ဗာရုံ ကျောင်းတိုက်၌။ ဝိဟရန္တော မဟာကစ္စာယနတ္ထေရံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ ဟိ–ချဲ့။ ဧကသ္မိံ– သော။ သမယေ– ၌။ ဘဂဝါ– သည်။ မဟာပဝါရဏာယ– သီတင်း ကျွတ်လပြည့်မဟာပဝါရဏာနေ့၌။ မိဂါရမာတုယာ– မိဂါရသူဌေး၏ အမေ အရာ၌တည်သော ဝိသာခါ၏။ ပါသာဒဿ– ၏။ ဟေဋ္ဌာ– ၌။ မဟာသာဝကပရိဝုတော– မဟာသာဝကအပေါင်းခြံရံအပ်သည်၊ (ဟုတွာ)၊ နိသီဒိ။ တသ္မိံ သမယေ– ထိုအခါ၌။ မဟာကစ္စာယနတ္ထေရော– သည်။ အဝန္တီသု– အဝန္တီမည် သော ဇနပုဒ်၌။ ဝိဟရတိ၊ ပန– ဆက်။ သော အာယသ္မာ– ထိုအရှင်မဟာကစ္စာယနသည်။ ဒူရတောပိ– အဝေးမှလည်း။ အာဂန္တွာ– လာ၍၊ ဓမ္မဿဝနံပါဒေ တလ္လဉ္ဆနေ မတံ (ဓာန်-၈၁၉) ”ဟူသော ဂါထာလာ ပဒသဒ္ဒါ၏ အနက်တို့တွင် ဌာန (တည်ရာ) အနက်ကို ဟောသည်၊ ထိုကြောင့် “ဣမသ္မိံ ဌာနေ”စသည်ကို မိန့်သည်၊ ငှက်များ ကောင်းကင်၌ ပျံသွားစဉ် ခြေ, ရင်, ဦးခေါင်း, အတောင်တို့၏ တည်ရာကို မသိမြင်နိုင်သကဲ့သို့ အာသဝေါကုန်ခန်းပြီးသော ရဟန်းတော်၏ တည်ရာကို မသိမြင် စေနိုင်- ဟူလို၊ “ပဇ္ဇတိ ဧတ္ထာတိ ပဒံ”ဟု ပြုပါ။
မဟာပဝါရဏာယ။ ။ မဟီယတေ ပူဇီယတေတိ မဟန္တီ၊ မဟန္တသဒ္ဒါ ပူဇာအနက် ဟော၊ ပကာရေဟိ ဒိဋ္ဌာဒီဟိ ဝါရေတိ သံဃာဒိကေ ဘဇာပေတိ ဘတ္တေ ကရောတိ ဧတာယာတိ ပဝါရဏာ- ဒိဋ္ဌအစရှိသော အပြားတို့ဖြင့် သံဃာ,ဂိုဏ်း,ပုဂ္ဂိုလ်တို့သို့ ကပ် ရောက်စေကြောင်းဖြစ်သော မိမိကိုယ်ကို အပ်နှံခြင်း, ပြောခွင့်ပေးခြင်း၊ [ပ+ဝရ (ဘတ္တိအနက်)+ယု၊- သာရတ္ထ၊၃၊၅၉၊ မဋီ၊၁၊၁၈၅၊ သံဋီ၊၁၊၂၈၉)၊ မဟန္တီ စ+သာ +ပဝါရဏာ စာတိ မဟာပဝါရဏာ- ပူဇော်အပ်သောပဝါရဏာ၊ “အပြစ်ကို မြင်လျှင်, အပြစ်လုပ်သည်ဟု ကြားလျှင်, သံသယဖြစ်လျှင် တပည့်တော်ကို သနားစောင့်ရှောက် သောအားဖြင့် ပြောတော်မူကြပါ”ဟု သီတင်းကျွတ်လပြည့်နေ့၌ ရဟန်းအချင်းချင်း ဖိတ်ကြားခြင်းကို ပဝါရဏာပြုသည်ဟု ခေါ်သည်၊ ထိုသို့ဖိတ်ကြားရာဖြစ်သော သီတင်း ကျွတ်လပြည့်နေ့ကိုကား အဘေဒူပစာရအားဖြင့် “မဟာပဝါရဏာ”ဟု ခေါ်ရသည်။
(ဝိနိစ္ဆယဋီ၊ ၂၊ ၂၀၉) [မဟာပဝါရဏာယာတိ အဿယုဇပုဏ္ဏမိယံ (မြင်းရုပ်ပါသော အသဝဏီနက္ခတ်နှင့်ယှဉ်သော သီတင်းကျွတ်လပြည့်နေ့ ၌)၊ သာ ဟိ ပူဇိတပဝါရဏတ္တာ မဟာပဝါရဏာတိ ဝုစ္စတိ၊၊ -ပါစိယော-၁၀၉။]
...[စာမျက်နှာ- ၁၈၈]...
တရားနာခြင်းကို။ ဝါ– ခြင်းငှာ။ ပဂ္ဂဏှာတိယေဝ– ချီမြှောက်အားပေးသည်သာ။ တသ္မာ– ကြောင့်။ မဟာထေရာ– တို့သည်။ နိသီဒန္တာ– ကုန်လသော်။ မဟာကစ္စာယနတ္ထေရဿ– ဖို့။ ဝါ– ၏အတွက်။ အာသနံ– နေရာကို။ ဌပေတွာ– ချန်ထား၍။ နိသီဒိံသု၊ ဒေဝရာဇာ– နတ်တို့၏ မင်းဖြစ်သော။ သက္ကော– သည်။ ဒွီဟိ– ၂ထပ် ကုန်သော။ ဒေဝလောကေဟိ– နတ်ပြည်တို့မှ။ ဒေဝပရိသာယ– နတ်ပရိသတ်နှင့်။ သဒ္ဓိံ၊ အာဂန္တွာ၊ ဒိဗ္ဗဂန္ဓမာလာဒီဟိ– နတ်၌ဖြစ်သော နံ့သာ,ပန်းအစရှိသည်တို့ဖြင့်။ သတ္ထာရံ– ကို။ ပူဇေတွာ– ၍။ ဌိတော– ရပ်တည်နေသည်၊ (သမာနော)၊ မဟာကစ္စာယနတ္ထေရံ– ကို။ အဒိသွာ– ၍။ မမ– ၏။ အယျော– အရှင်ကို။ န ဒိဿတိ– မတွေ့မြင်အပ်။ ကိံ နု ခေါ– အဘယ်ကြောင့်နည်း။ သစေ အာဂစ္ဆေယျ– အကယ်၍ ကြွလာအံ့၊ (ဧဝံ သတိ)၊ သာဓု ခေါ ပန– ကောင်းသည်သာ။ အဿ– ဖြစ်ရာ၏။ ဣတိ– ကြံပြီ။ ထေရောပိ– သည်လည်း။ တံ ခဏညေဝ– ထိုခဏ၌ပင်၊ (ထိုအချိန်၌ ပင်)၊ အာဂန္တွာ– ၍။ အတ္တနော– ၏။ အာသနေ– ၌။ နိသိန္နမေဝ– ထိုင်နေသည်သာ ဖြစ်သော။ အတ္တာနံ– ကိုယ်ကို။ ဒဿေသိ– ပြီ။ သက္ကော– သည်။ ထေရံ– ကို။ ဒိသွာ– ၍။ ဂေါပ္ဖကေသု– ခြေဖမျက်တို့၌။ ဝါ– တို့ကို။ ဒဠှံ– စွာ။ ဂဟေတွာ– ၍။ “မေ– ၏။ အယျော– သည်။ အာဂတော– ကြွလာပြီ။ သာဓု ဝတ– ကောင်းပါပေစွ၊ [(တစ်နည်း) မေ– ၏။ အယျော– သည်၊ (ယံ) အာဂတော– အကြင်ကြွလာပြီ၊ (တံ– ထိုကြွလာ ခြင်းသည်၊) သာဓု ဝတ– စွ၊] အဟံ၊ အယျဿ– ၏။ အာဂမနမေဝ– ကြွလာခြင်း ကိုသာ။ ပစ္စာသီသာမိ– တောင့်တနေ၏၊ (မျှော်လင့်နေ၏)။” ဣတိ– သို့။ ဝတွာ– ၍။ ဥဘောဟိ– ၂ဖက်ကုန်သော။ ဟတ္ထေဟိ– လက်တို့ဖြင့်။ ပါဒေ– ခြေတို့ကို။ သမ္ဗာဟိတွာ– ဆုပ်နယ်၍။ ဂန္ဓမာလာဒီဟိ– နံသာ,ပန်းအစရှိသည်တို့ဖြင့်။ ပူဇေတွာ– ၍။ ဝန္ဒိတွာ– ၍။ ဧကမန္တံ၊ အဋ္ဌာသိ၊ ဘိက္ခူ၊ ဥဇ္ဈာယိံသု၊ (ကိံ)၊ “သက္ကော– သည်။ မုခံ– မျက်နှာကို။ ဩလောကေတွာ– ကြည့်၍။ [မုခံ ဩလောကေတွာ– မျက်နှာလိုက် ၍၊] သက္ကာရံ– ကောင်းစွာပြုစု, ပူဇော်မှုကို။ ကရောတိ– ၏။ အဝသေသမဟာဿာဝကာနံ– ကြွင်းသော မဟာသာဝကတို့ကို။ ဝါ– တို့အား။ ဧဝရူပံ– သော။ သက္ကာရံ– ကို။ အကရိတွာ– မပြုမူ၍။ မဟာကစ္စာယနံ– ကို။ ဒိသွာ– ၍။ ဝေဂေန–အဟုန်ဖြင့်။ ဝါ– လျင်မြန်စွာ။ ဂေါပ္ဖကေသု– တို့၌။ ဝါ– တို့ကို။ ဂဟေတွာ– ၍။ “မေ– ၏။ အယျော– သည်။ အာဂတော– ကြွလာပြီ။ သာဓု ဝတ– ကောင်းပါပေစွ၊ အဟံ၊
...[စာမျက်နှာ- ၁၈၉]...
အယျဿ– ၏။ အာဂမနမေဝ– ကြွလာခြင်းကိုသာ။ ပစ္စာသီသာမိ– မျှော်လင့် တောင့်တနေ၏။” ဣတိ– သို့။ ဝတွာ၊ ဥဘောဟိ– ၂ဖက်ကုန်သော။ ဟတ္ထေဟိ–လက်တို့ဖြင့်။ ပါဒေ– ခြေတို့ကို။ သမ္ဗာဟိတွာ– ဆုပ်နယ်၍။ ဂန္ဓမာလာဒီဟိ– နံသာ, ပန်းအစရှိသည်တို့ဖြင့်။ ပူဇေတွာ– ၍။ ဝန္ဒိတွာ– ၍။ ဧကမန္တံ၊ ဌိတော– ပြီ။” ဣတိ– ဤသို့ ကဲ့ရဲ့ကုန်ပြီ။ သတ္ထာ၊ တေသံ– ထိုရဟန်းတို့၏။ တံ ကထံ– ထိုစကားကို။ သုတွာ၊ “ဘိက္ခဝေ! မမ– ၏။ ပုတ္တေန– သော။ မဟာကစ္စာယနေန– နှင့်။ သဒိသာ–တူကုန်သော။ ဣန္ဒြိယေသု– တို့၌။ ဂုတ္တဒွါရာ– စောင့်ရှောက်အပ်သော ဒွါရရှိကုန် သော။ ဘိက္ခူ– တို့ကို။ ဒေဝါနမ္ပိ– နတ်တို့သည်လည်းကောင်း။ မနုဿာနမ္ပိ– တို့ သည်လည်းကောင်း။ ပိယာယေဝ– ချစ်အပ်ကုန်သည်သာ၊ ” ဣတိ ဝတွာ အနုသန္ဓိံ ဃဋေတွာ ဓမ္မံ ဒေသေန္တော ဣမံ ဂါထံ အာဟ၊ (ကိံ)၊ “ယဿိန္ဒြိယာနိ၊ ပေ၊ တာဒိနော”တိ– ၍၊ (အာဟ)
ယဿိန္ဒြိယာနိ သမထင်္ဂတာနိ, အဿာ ယထာ သာရထိနာ သုဒန္တာ၊ ပဟီနမာနဿ အနာသဝဿ, ဒေဝါပိ တဿ ပိဟယန္တိ တာဒိနော
သာရထိနာ– ရထားထိန်းသည်။ သုဒန္တာ– ကောင်းစွာ ဆုံးမအပ်ပြီးကုန်သော။ အဿာ ယထာ– မြင်းတို့ကဲ့သို့။ ယဿ– အကြင်ရဟန်း၏။ ဝါ– မှာ။ ဣန္ဒြိယာနိ–စက္ခုစသား, ၆-ပါးသော ဣန္ဒြေတို့သည်။ သမထံ– ငြိမ်သက်ခြင်းသို့။ ဂတာနိ–ရောက်ကုန်ပြီ။ ပဟီနမာနဿ– ပယ်အပ်ပြီးသော မာနရှိသော။ အနာသဝဿ–အာသဝေါတရားမရှိသော။ တာဒိနော– ဣဋ္ဌာနိဋ္ဌ, ထိုနှစ်ဝကို, တကွတူပြိုင်, ရှု မြင်နိုင်သော။ တဿ– ထိုရဟန်းအား။ ဒေဝါပိ– နတ်တို့သည်သော်မှလည်း။ ပိဟယန္တိ– လိုလားတောင့်တကုန်၏။
သမထင်္ဂတာနိ။ ။ “သမထံ+ဂတာနိ”ဟု ပုဒ်ဖြတ်ကာ ဝါကျယူ၍ ပေးခဲ့သည်၊ အလုတ္တ သမာသ်ကြံ၍ ဒီပကနည်းအရ ဥပမာနဘက်၌ပါ ယူကာ “သာရထိနာ- သည်၊ သု- ဒန္တာ- ကုန်သော၊ အဿာ- တို့သည်၊ သမထင်္ဂတာ ယထာ- ငြိမ်သက်ခြင်းသို့ ရောက်ကုန် သကဲ့သို့၊ (ဧဝံ- တူ၊) ပဟီနမာနဿ- သော၊ အနာသဝဿ- သော၊ ယဿ- ၏၊ ဣန္ဒြိ- ယာနိ- တို့သည်၊ သမထင်္ဂတာနိ- ငြိမ်သက်ခြင်းသို့ ရောက်ကုန်ပြီ၊ တာဒိနော- သော၊ တဿ- အား၊ ဒေဝါပိ- လည်း၊ ပိဟယန္တိ- ကုန်၏”ဟု ပေးနိုင်သည်။ (နေတ္တိဝိ- ၃၁၉)
...[စာမျက်နှာ- ၁၉၀]...
တဿာ– ထိုဂါထာ၏။ အတ္ထော– ကား။ ယဿ ဘိက္ခုနော– အကြင်ရဟန်း၏။ ဝါ– မှာ၊ [ဣန္ဒြိယာနိ၌စပ်၊] ဆေကေန– ကျွမ်းကျင်သော။ သာရထိနာ– ရထားထိန်း သည်၊ (ရထားမောင်းသူသည်)၊ သုဒန္တာ– ကောင်းစွာ ဆုံးမအပ်ပြီးကုန်သော။ အဿာ ဝိယ– မြင်းတို့သည်ကဲ့သို့။ ဆ– ၆-ပါးကုန်သော။ ဣန္ဒြိယာနိ– တို့သည်။ သမထံ– ငြိမ်သက်ခြင်းသို့။ ဒန္တဘာဝံ– ဆုံးမအပ်ကုန်သည်၏အဖြစ်သို့။ နိဗ္ဗိသေဝန ဘာဝံ– ထိုးဆွရခြင်း (တုံလှုပ်ခြင်း) မရှိကုန်သည်၏ အဖြစ်သို့၊ [ဓမ္မဘာ-၂, ၇ရှု၊] ဂတာနိ– ရောက်ကုန်ပြီ။ နဝဝိဓံ– ၉-ပါးအပြားရှိသော။ မာနံ– မာနကို၊ [မာန၉-ပါး ဗာလဝဂ်, စိတ္တဂဟပတိဝတ္ထု၌ ရေးခဲ့ပြီ၊] ပဟာယ– ၍။ ဌိတတ္တာ– တည်သည်၏ အဖြစ်ကြောင့်။ ပဟီနမာနဿ– ပယ်အပ်ပြီးသော မာနရှိသော။ စတုန္နံ– ကုန်သော။ အာသဝါနံ– တို့၏။ အဘာဝေန– မရှိခြင်းကြောင့်။ အနာသဝဿ– အာသဝေါမရှိ သော။ တဿ– ထိုရဟန်းအား။ တာဒိနောတိ– ကား။ တာဒိဘာဝသဏ္ဌိတဿ–တာဒိအဖြစ်၌ တည်သော၊ (တာဒိဂုဏ်၌တည်သော)၊ တထာရူပဿ– ထိုသို့ သဘောရှိသော ရဟန်းအား။ ဒေဝါပိ– တို့သည်လည်း။ ပိဟယန္တိ– လိုလား တောင့် တကုန်၏။ မနုဿာပိ– တို့သည်လည်း။ ဒဿနဉ္စ– ဖူးမြင်ရခြင်းကိုလည်းကောင်း။ အာဂမနဉ္စ– ကြွလာခြင်းကိုလည်းကောင်း။ ပတ္ထေန္တိယေဝ– တောင့်တကုန်သည် သာ။ ဣတိ– ဂါထာဖွင့်ပြီးပြီ။ ဒေသနာဝသာနေ ဗဟူ သောတာပတ္တိဖလာဒီနိ ပါပုဏိံသု၊ ဣတိ– မဟာကစ္စာယနတ္ထေရဝတ္ထု ပြီးပြီ။
မဟာကစ္စာယနတ္ထေရဝတ္ထုဘာသာဋီကာပြီးပြီ။
သမထံ။ ။ “ဒန္တဘာဝံ”ဖြင့် “သမီယတေ သမထော”ဟု ဘာဝသာဓ်ပြုရကြောင်းကို ပြသည်၊ မှန်၏- “သံဝဏ္ဏေတဗ္ဗ, ကိတ်ပဒကို, ယုပစ္စယ, အာကာရနှင့်, ဘာဝသဒ္ဒါ, ဖွင့်ပြရာ, ကြံပါမုချ, ကိတ်ဘာဝ”နှင့်အညီ ကိတ်ပုဒ်ကို ဘာဝသဒ္ဒါဖြင့် ဖွင့်ပြလျှင် ဘာဝသာဓ် ပြုရသည်၊ ဆက်ဦးအံ့- အနာဂါမ်မှာ ကာမရာဂဗျာပါဒတို့ကို ပယ်ပြီး သည့်အတွက် ဣန္ဒြေများ ငြိမ်သက်ကုန်ရကား “ယဿိနြ္ဒိယာနိ သမထင်္ဂတာနိ”ဖြင့် အနာဂါမ်ကို ယူနိုင်သည်၊ နောက်ဆုံး၂ပါဒအရကား ရဟန္တာကိုသာ ယူနိုင်သည်၊ အချုပ်အားဖြင့် ဤဂါထာ၌ အနာဂါမ်, ရဟန္တာတို့ကို ဟောတော်မူလိုရင်း ဖြစ်သည်။
(ထေရ၊ ဋ္ဌ၊ ၁၊ ၄၁၉)
...[စာမျက်နှာ- ၁၉၁]...
၆-သာရိပုတ္တတ္ထေရဝတ္ထုဘာသာဋီကာ
ပထဝိသမောတိ– သော။ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော သာရိပုတ္တတ္ထေရံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ ဟိ– ချဲ့။ ဧကသ္မိံ– သော။ သမယေ– ၌။ အာယသ္မာ သာရိပုတ္တော– သည်။ ဝုဋ္ဌဝဿော– မိုးလပတ်လုံး နေပြီးသည်။ ဝါ– ဝါဆိုပြီး သည်၊ [ဓမ္မဘာ-၂, ၄၈ရှု၊] စာရိကံ– ကို။ ဝါ– ဖြင့်။ ပက္ကမိတုကာမော– ကြွခြင်းငှာ အလိုရှိသည်၊ (ဟုတွာ)၊ ဘဂဝန္တံ– ကို။ အာပုစ္ဆိတွာ– ပန်ကြား၍။ ဝန္ဒိတွာ၊ အတ္တနော– ၏။ ပရိဝါရေန– အခြံအရံနှင့်။ သဒ္ဓိံ၊ နိက္ခမိ၊ အညေပိ– အခြားလည်း ဖြစ် ကုန်သော။ ဗဟူ– ကုန်သော။ ဘိက္ခူ– တို့သည်။ ထေရံ– သို့။ အနုဂစ္ဆိံသု– အစဉ် လိုက်ကုန်ပြီ။ စ– ဆက်။ ထေရော– သည်။ နာမဂေါတ္တဝသေန– နာမည်အနွယ်၏ အစွမ်းဖြင့်။ ပညာယမာနေ– ထင်ရှားကုန်သော။ ဘိက္ခူ– တို့ကို။ နာမဂေါတ္တဝသေန– ဖြင့်။ ကထေတွာ– ပြောဆို၍။ နိဝတ္တာပေသိ– ပြန်နစ်စေပြီ။ အညတရော– တစ်ပါး သော။ နာမဂေါတ္တဝသေန– ဖြင့်။ အပါကဋော– မထင်ရှားသော။ ဘိက္ခု– သည်။ စိန္တေသိ၊ (ကိံ)၊ “မမ္ပိ– ကိုလည်း။ နာမဂေါတ္တဝသေန– ဖြင့်။ ပဂ္ဂဏှန္တော– ချီးမြှောက် လျက်။ ကထေတွာ– ၍။ နိဝတ္တာပေယျ– ပြန်နစ်စေပါမူကား။ အဟော ဝတ– ဩော် ...ကောင်းလေစွ။” ဣတိ– ဤသို့ ကြံပြီ။ ထေရော– သည်။ မဟာဘိက္ခုသံဃဿ– များစွာသော ရဟန်းအပေါင်း၏။ အန္တရေ– အလယ်၌။ တံ– ထိုရဟန်းကို။ န သလ္လက္ခေသိ– မမှတ်မိ။ သော– ထိုရဟန်းသည်။ “အညေ– ကုန်သော။ ဘိက္ခူ ဝိယ– တို့ကိုကဲ့သို့။ မံ– ကို။ န ပဂ္ဂဏှာတိ– မချီးမြှောက်။” ဣတိ– ဤသို့ တွေး၍။ ထေရေ– ၌။ အာဃာတံ– ရန်ငြိုးကို။ ဗန္ဓိ– ဖွဲ့ပြီ။ ထေရဿ– ၏။ သံဃာဋိကဏ္ဏောပိ– ၂ထပ်သင်္ကန်း၏ အနားသည်လည်း၊ (သင်္ကန်းကြီး၏ အစွန်းသည်လည်း)၊ တဿ ဘိက္ခုနော– ထိုရဟန်း၏။ သရီရံ– ကိုယ်ကို။ ဖုသိ– ထိမိပြီ။ တေနာပိ– ထိုသို့ ထိမိခြင်းကြောင့်လည်း။ အာဃာတံ– ကို။ ဗန္ဓိယေဝ– သည်သာ။ သော– ထိုရဟန်း သည်။ “ဒါနိ– ၌။ ထေရော– သည်။ ဝိဟာရူပစာရံ– ကျောင်း၏ ဥပစာကို။ အတိက္ကန္တော– ကျော်လွန်သည်။ ဘဝိဿတိ– ဖြစ်လိမ့်မည်။” ဣတိ– သို့။ ဉတွာ– ၍။ သတ္ထာရံ– သို့။ ဥပသင်္ကမိတွာ– ၍။ “ဘန္တေ– ရား! အာယသ္မာ သာရိပုတ္တော– သည်။ တုမှာကံ– အရှင်ဘုရားတို့၏။ အဂ္ဂသာဝကော– အဂ္ဂသာဝကသည်။ အမှိ– ၏၊
...[စာမျက်နှာ- ၁၉၂]...
ဣတိ– ဤသို့ ကြံ၍။ ကဏ္ဏသက္ခလိံ– နားရွက်ကို။ ဘိန္ဒန္တော ဝိယ– ဖောက်ခွဲသကဲ့သို့။ မံ– တပည့်တော်ကို။ ပဟရိတွာ– တိုက်ခိုက်ပြီး၍။ အခမာပေတွာဝ– သည်းမခံစေ မူ၍သာလျှင်။ ဝါ– မတောင်းပန်ဘဲသာလျှင်။ စာရိကံ– ကို။ ဝါ– ဖြင့်။ ပက္ကန္တော–ပြီ။” ဣတိ၊ အာဟ၊ သတ္ထာ၊ ထေရံ– ကို။ ပက္ကောသာပေသိ– ခေါ်စေတော်မူပြီ။
တသ္မိံ ခဏေ– ၌။ မဟာမောဂ္ဂလ္လာနတ္ထေရော စ– သည်လည်းကောင်း။ အာနန္ဒတ္ထေရော စ– သည်လည်းကောင်း။ စိန္တေသုံ– စဉ်းစားကုန်ပြီ။ (ကိံ)၊ “အမှာကံ– တို့၏။ အဂ္ဂဇေဋ္ဌဘာတရာ– မြတ်သောနောင်တော်ကြီးသည်။ ဣမဿ ဘိက္ခုနော– ဤရဟန်းကို။ အပဟဋဘာဝံ– မတိုက်ခိုက်အပ်သည်၏အဖြစ်ကို။ သတ္ထာ– သည်။ နော န ဇာနာတိ– မသိသည်ကားမဟုတ် သိသည်သာ။ ပန– သို့သော် လည်း။ သီဟနာဒံ– မြတ်သော အသံကို။ ဝါ– မရွံ့မကြောက်, ခြင်္သေ့ဟောက်သို့, ရဲရဲတောက်အသံကို၊ [ဓမ္မဘာ-၁, ၆၅၃ရှု၊] နဒါပေတုကာမော– မိန့်မြွက်စေတော် မူလိုသည်။ ဘဝိဿတိ– ဖြစ်လိမ့်မည်။” ဣတိ– ဤသို့ စဉ်းစားကုန်ပြီ၊ (ဣတိ– ဤသို့စဉ်းစားကြပြီး၍၊) [ဣတိတစ်လုံးအကျေကြံ၊] “ပရိသံ– ကို။ သန္နိပါတာပေဿာမ– စည်းဝေးစေကြစို့။” ဣတိ– ဤသို့ ပြောကုန်ပြီ။ တေ– ထိုအရှင်မောဂ္ဂ လ္လာန်,အရှင်အာနန္ဒာတို့သည်။ ကုဉ္စိကဟတ္ထာ– လက်၌ သော့ရှိကုန်သည်၊ (ဟုတွာ)၊ ပရိဝေဏဒွါရာနိ– ပရိဝုဏ်တံခါးတို့ကို။ ဝိဝရိတွာ– ဖွင့်၍။ “အာယသ္မန္တော– အရှင်တို့! အဘိက္ကမထ– ကြွကြလော။ အာယသ္မန္တော– တို့! အဘိက္ကမထ–ကြလော။ ဣဒါနိ– ၌။ အာယသ္မာ သာရိပုတ္တော– သည်။ ဘဂဝတော– ၏။ သမ္မုခါ–မျက်မှောက်တော်၌။ သီဟနာဒံ– ကို။ နဒိဿတိ– မိန့်မြွက်တော်မူလိမ့်မည်။’ ဣတိ– သို့။ မဟာဘိက္ခုသံဃံ– များစွာသော ရဟန်းအပေါင်းကို။ သန္နိပါတေသုံ– စုဝေး စေကုန်ပြီ။ ထေရောပိ– အရှင်သာရိပုတြာထေရ်သည်လည်း။ အာဂန္တွာ– ၍။ သတ္ထာရံ– ကို။ ဝန္ဒိတွာ– ၍။ နိသီဒိ– ပြီ။ အထ– ၌။ နံ– အရှင်သာရိပုတြာထေရ်ကို။ သတ္ထာ– သည်။ တမတ္ထံ– ထိုအကြောင်းကို။ ပုစ္ဆိ– ပြီ။ ထေရော– သည်။ “အယံ ဘိက္ခု– ဤရဟန်းကို။ မယာ– သည်။ န ပဟဋော– မတိုက်ခတ်အပ်ပါ။ ”ဣတိ– သို့။ အဝတွာဝ– မလျှောက်မူ၍သာလျှင်။ အတ္တနော– ၏။ ဂုဏကထံ– ဂုဏ်ကို ပြောဆို ကြောင်းစကားကို။ ဝါ– ဂုဏ်နှင့်စပ်သော စကားကို။ ကထေန္တော– လျှောက်ထား
...[စာမျက်နှာ- ၁၉၃]...
လိုသည်၊ (ဟုတွာ)၊ “ဘန္တေ! နူန– စင်စစ်။ ယဿ– အကြင်ပုဂ္ဂိုလ်၏။ ကာယေ– ကိုယ်၌။ ကာယဂတာသတိ ကာယဂတာသတိ ကာယဂတာသတိ– ကာယဂတာသတိသည်။ ဝါ– ဆံပင်အစရှိသည်တို့ ၏ အစုအဝေး၌ အာရုံပြု၍ ဖြစ်သောသတိသည်။ အနုပဋ္ဌိတာ– စွဲကပ်၍ မတည် သည်။ အဿ– ဖြစ်ရာ၏။ ဝါ– ဖြစ်အံ့။ သော– ထိုပုဂ္ဂိုလ်သည်။ ဣဓ– ဤသာသနာ တော်၌။ အညတရံ– တစ်ပါးပါးသော။ သဗြဟ္မစာရိံ– သီတင်းသုံးဖော်ကို။ အာသဇ္ဇ–ထိခိုက်၍။ အပ္ပဋိနိဿဇ္ဇ– အပြစ်ကို မစွန့်လွှတ်မူ၍။ ဝါ– မတောင်းပန်မူ၍၊ [အပ္ပဋိနိဿဇ္ဇာတိ အက္ခမာပေတွာ အစ္စယံ အဒေသေတွာ၊- အံ၊ ဋ္ဌ၊ ၃၊ ၂၆၂၊] စာရိကံ– ကို။ ဝါ– ဖြင့်။ ပက္ကမေယျ– သွားရာ၏။” ဣတိ– သို့။ ဝတွာ– လျှောက်၍။ ”ဘန္တေ! သေယျထာပိ– ဥပမာမည်သည်ကား။ ဝါ– ဥပမာပြရလျှင်။ ပထဝိယံ– မြေကြီးပေါ်၌။ သုစိမ္ပိ–စင်ကြယ်သန့်ရှင်းသော ပစ္စည်းကိုလည်း။ နိက္ခိပန္တိ– ပစ်ချကုန်၏။ အသုစိမ္ပိ– မစင် မကြယ် ရွံရှာဖွယ်ပစ္စည်းကိုလည်း။ နိက္ခိပန္တိ– ကုန်၏။” ဣတိအာဒိနာ– ဤသို့ အစ ရှိသော။ နယေန– နည်းဖြင့်။ အတ္တနော– ၏။ ပထဝီသမစိတ္တတဉ္စ– မြေကြီးနှင့် တူ သောစိတ်ရှိသည်၏အဖြစ်ကိုလည်းကောင်း။ အာပေါတေဇောဝါယောရဇောဟရဏစဏ္ဍာလကုမာရကဥသဘဆိန္နဝိသာဏသမစိတ္တတဉ္စ– ရေ,မီး,လေ, ခြေသုပ်အဝတ်,ဒွန်းစဏ္ဍားအမျိုးသား, ဦးချိုကျိုးသော နွားလားဥသဘတို့နှင့် တူသောစိတ်ရှိသည်၏အဖြစ်ကိုလည်းကောင်း။ အဟိကုဏပါဒီဟိ ဝိယ– မြွေ
ကာယဂတာသတိ။ ။ ကေသာဒိဘေဒံ ရူပကာယံ ဂတာ, ကာယေ ဝါ ဂတာ (ပဝတ္တာ)တိ ကာယဂတာ- ကိုယ်သို့ (အာရုံပြု၍) ရောက်သောသတိ၊ ဝါ- ဆံပင်အစရှိ သည်တို့၏ အစုအဝေး၌ ဖြစ်သောသတိ၊ ဝါ- ထွက်သက် ဝင်သက်အပေါင်း၌ ဖြစ် သောသတိ၊ (အံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၆၈၊ မ၊ဋီ၊၃၊၃၁၅)၊ ကာယဂတာ စ+သာ+သတိ စာတိ ကာယဂတာသတိ၊ သဒ္ဒါထုံးစံအရ နောက်ပုဒ်က ဣတ္ထိလိင် ဖြစ်ခြင်း, ရှေ့ပုဒ်နှင့်လည်း အရတူခြင်း, ရှေ့ပုဒ်ကလည်း ပုံလိင်ဖြစ်ဖူးခြင်းဟူသော အင်္ဂါနှင့်ညီလျှင် ကမ္မဓာရယ သညေ စသုတ်ဖြင့် ရှေ့ပုဒ်ကို ပုမ္ဘောငဲ့ရ၏၊ ဤ၌ သတိဟူသော နောက်ပုဒ်သည် ဣတ္ထိလိင်ဖြစ်ခြင်း, ရှေ့ပုဒ်နှင့်လည်း အရတူခြင်း, ကာယဂတဟူသော ရှေ့ပုဒ်က လည်း အခြားနေရာ၌ “ကာယဂတော”ဟု ပုံလိင်ဖြစ်ဖူးခြင်းဟူသော အင်္ဂါနှင့်ညီရ ကား ရှေ့ကာယဂတ၌ ပုမ္ဘောငဲ့(ရဿပြု)၍ “ကာယဂတသတိ”ဟု ဆိုသင့်သော်လည်း ပုမ္ဘောမငဲ့(ရဿမပြု)ဘဲ “ကာယဂတာ သတိ”ဟု ရှိသည်။ (အံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၆၈)
...[စာမျက်နှာ- ၁၉၄]...
သေကောင်ပုပ်အစရှိသည်တို့သည်ကဲ့သို့။ အတ္တနော– ၏။ ကာယေန– သည်။ အဋ္ဋိယနဉ္စ– နှိပ်စက်အပ်သည်၏အဖြစ်ကိုလည်းကောင်း။ မေဒကထာလိကာ ဝိယ– အသားရည်အဆီဖြင့် ပြည့်သောအိုးကိုကဲ့သို့။ ဝါ– အသားရည်အဆီအိုး ကိုကဲ့သို့။ အတ္တနော– ၏။ ကာယပရိဟရဏဉ္စ– ကိုယ်ကို ဆောင်ထားရခြင်း (မွေး မြူရခြင်း) ကိုလည်းကောင်း။ ပကာသေသိ– ပြီ။ စ ပန– ဆက်။ ထေရေ– သည်။ နဝဟိ– ၉မျိုးကုန်သော။ ဣမာဟိ ဥပမာဟိ– ဤဥပမာတို့ဖြင့်။ အတ္တနော– ၏။ ဂုဏေ– တို့ကို။ ကထေန္တေ– လျှောက်လသော်။ နဝသုပိ– ၉ခုလည်းဖြစ်ကုန်သော။ ဌာနေသု– တို့၌။ ဥဒကပရိယန္တံ– ရေအဆုံးအပိုင်းအခြားရှိသည်ကို၊ [ဥဒကံ+ ပရိယန္တော ဧတိဿာတိ ဥဒကပရိယန္တာ၊ -မအူပါရာနိ-၁, ၂၂၃၊] ကတွာ၊ မဟာပထဝီ
–မြေကြီးသည်။ ကမ္ပိ– တုန်လှုပ်ပြီ။ ပန– ဆက်။ ရဇောဟရဏစဏ္ဍာလကုမာရကမေဒကထာလိကောပမာနံ– ခြေသုပ်အဝတ်, ဒွန်းစဏ္ဍားအမျိုးသား, အသား ရည်အဆီအိုးဟူသော ဥပမာကို။ အာဟရဏကာလေ– ဆောင်ပြရာအခါ၌။ ပုထုဇ္ဇနာ– ကုန်သော။ ဘိက္ခူ– တို့သည်။ အဿူနိ– မျက်ရည်တို့ကို။ သန္ဓာရေတုံ–ဆောင်ထားခြင်းငှာ။ နာသက္ခိံသု– မစွမ်းနိုင်တော့ကုန်။ ခီဏာသဝါနံ– တို့၏။ ဝါ– တို့မှာ။ ဓမ္မသံဝေဂေါ– တရားသဘောအားဖြင့် ဖြစ်သော ထိတ်လန့်ကြောင်း သဟောတ္တပ္ပဉာဏ်သည်။ ဥဒပါဒိ– ပြီ။
မေဒကထာလိကာ။ ။ “မေဒကေန+ဘရိတာ+ထာလိကာ မေဒကထာလိကာ-အသားရည်ဖြင့် ပြည့်သောအိုး” ဟု ပြုပါ၊ သားသတ်မုဆိုးတို့က အသားရည်အဆီများ ထွက်ဖို့ ထိုထိုနေရာ၌ အပေါက်ဖောက်ထားအပ်သောအိုးတည်း။
ဈ[မေဒကထာလိကာ မေဒဘရိတဘာဇနံ (ဝိသုဒ္ဓိ၊ ဋီ၊ ၁၊ ၂၁၆)၊ မေဒကထာလိကန္တိ မေဒကထာလိကာ ဝုစ္စတိ သူနကာရကေဟိ (သားသတ်မုဆိုးတို့သည်)၊ ယူသနိက္ခမနတ္ထာယ (အသားရည်အဆီ ထွက်ခြင်းငှာ)၊ တတ္ထ တတ္ထ ကတဆိဒ္ဒါ ထာလိကာ (အံ၊ ဋ္ဌ၊ ၃၊ ၂၆၂)။]
ဓမ္မသံဝေဂေါ။ ။ သံဝိဇ္ဇတီတိ သံဝေဂေါ၊ သံဝိဇ္ဇန္တိ သမ္ပယုတ္တဓမ္မာ ဧတေနာတိ သံဝေဂေါ၊ သံဝိဇ္ဇနံ သံဝေဂေါ(သံဒီ- ၁၀)၊ ဓမ္မေန+ဥပ္ပန္နော+သံဝေဂေါ ဓမ္မသံဝေဂေါ-တရားသဘောအားဖြင့်ဖြစ်သော ထိတ်လန့်ကြောင်းသဟောတ္တပ္ပဉာဏ်၊ (အံဋီ၊၁၊၁၀၆၊ ဇာဋီသစ်- ၁, ၂၄၄)၊ (တစ်နည်း) ဓမ္မံ+ဂါရဝနိဿိတော+သံဝေဂေါ ဓမ္မသံဝေဂေါ-တရားကို ရိုသေခြင်း၌ မှီသော ထိပ်လန့်ကြောင်း သဟောတ္တပ္ပဉာဏ်၊ ဂါရဝနိဿိတ
...[စာမျက်နှာ- ၁၉၅]...
ထေရေ– သည်။ အတ္တနော– ၏။ ဂုဏံ– ကို။ ကထေန္တေယေဝ– လျှောက်နေ စဉ်ပင်။ အဗ္ဘာစိက္ခနကဿ– စွပ်စွဲပြောဆိုသော။ ဘိက္ခုနော– ၏။ သကလသရီရေ– အလုံးစုံသောကိုယ်၌၊ (တစ်ကိုယ်လုံး၌)၊ ဍာဟော– ပူလောင်ခြင်းသည်။ ဥပ္ပဇ္ဇိ–ပြီ။ သော– ထိုစွပ်စွဲပြောဆိုသော ရဟန်းသည်။ တာဝဒေဝ– ထိုခဏ၌ပင်။ ဘဂဝတော– ၏။ ပါဒေသု– တို့၌။ ပတိတွာ– ပျပ်ဝပ်၍။ အတ္တနော– ၏။ အဗ္ဘာစိက္ခနဒေါသံ– စွပ်စွဲပြောဆိုမိသော အပြစ်ကို။ ပကာသေတွာ– ထင်ရှားပြ၍။ အစ္စယံ–အပြစ်ကို။ ဒေသေသိ– ပြောကြားပြီ။ သတ္ထာ– သည်။ ထေရံ– အရှင်သာရိပုတြာ ထေရ်ကို။ အာမန္တေတွာ– ၍။ “သာရိပုတ္တ– တြာ! ယာဝ– အကြင်မျှလောက်ကာလ ပတ်လုံး။ အဿ– ထိုဈာန်မဂ်ဖိုလ်မမှီး, အချည်းနှီးသော ယောကျ်ား၏။ မုဒ္ဓါ–ဦးခေါင်းသည်။ သတ္တဓာ– ၇စိတ်၇ဖြာ။ န ဖလတိ– မကွဲသေး၊ (တာဝ– ထိုမကွဲသေး မီကာလ၌)၊ ဣမဿ မောဃပုရိသဿ– ဤဈာန်မဂ်ဖိုလ်မမှီး, အချည်းနှီးသော ယောကျ်ားအား။ ခမ– သည်းခံလိုက်ပါလော။’ ဣတိ– သို့။ အာဟ– ပြီ။ ထေရော–အရှင်သာရိပုတြာထေရ်သည်။ ဥက္ကုဋိကံ– ဆောင့်ကြောင့်။ နိသီဒိတွာ– ၍။ အဉ္ဇလိံ–လက်အုပ်ကို။ ပဂ္ဂယှ– ချီ၍။ “ဘန္တေ– ရား! အဟံ– တပည့်တော်သည်။ တဿ အာယသ္မတော– ထိုအရှင်အား။ ခမာမိ– သည်းခံပါ၏။ မယှံ– တပည့်တော်၏။ ဝါ– မှာ။ ဒေါသော– အပြစ်သည်။ သစေ အတ္ထိ– အကယ်၍ ရှိအံ့၊ (ဧဝံ သတိ)၊ သော အာယသ္မာ စ– ထိုအရှင်သည်လည်း။ မေ– တပည့်တော်အား။ ခမတု– သည်းခံပါ လော။” ဣတိ– သို့။ အာဟ– ပြီ။ ဘိက္ခူ– တို့သည်။ ကထယိံသု– ကုန်ပြီ။ (ကိံ)၊ “အာဝုသော– တို့! ဒါနိ– ၌။ ထေရဿ– ၏။ အနောပမဂုဏံ– နှိုင်းယှဉ်ဖွယ်ရာ ဥပမာ မရှိသောဂုဏ်တော်ကို။ ဝါ– အနှိုင်းမဲ့ဂုဏ်တော်ကို။ ပဿထ– ရှုကြလော။ ဧဝရူပဿ– သော။ မုသာဝါဒေန– မဟုတ်မမှန်သော စကားဖြင့်။ ဝါ– မဟုတ်မမှန် ပြော ဆိုခြင်းဖြင့်။ အဗ္ဘာစိက္ခနကဿ– စွပ်စွဲပြောဆိုသော။ ဘိက္ခုနော– ၏။ ဥပရိ– အပေါ် ၌။ အပ္ပမတ္တကမ္ပိ– အနည်းငယ်မျှအတိုင်းအရှည်ရှိသည်လည်းဖြစ်သော၊ (အနည်း ပုဒ်ချေ၊ (ဒီဋီ၊ ၂၊ ၁၂) (တစ်နည်း) ဓမ္မေန+ယုတ္တော+သံဝေဂေါ ဓမ္မသံဝေဂေါ– တရား သဘောနှင့် ယှဉ်သော ထိတ်လန့်ကြောင်း သဟောတ္တပ္ပဉာဏ်၊ (ဇာဋီသစ်-၁, ၂၀၂)၊ သဟောတ္တပ္ပဉာဏ် (ဩတ္တပ္ပစေတသိက်နှင့် တကွဖြစ်သောဉာဏ်) ကို ဓမ္မသံဝေဂဟု ခေါ်သည်။
...[စာမျက်နှာ- ၁၉၆]...
ငယ်မျှလည်းဖြစ်သော)၊ ကောပံ ဝါ– အမျက်ကိုလည်းကောင်း။ ဒေါသံ ဝါ– ပြစ် မှားခြင်းဒေါသကိုလည်းကောင်း။ အကတွာ– မပြုမူ၍။ သယမေဝ– ကိုယ်တိုင်ပင်။ ဥက္ကုဋိကံ– ဆောင့်ကြောင့်။ နိသီဒိတွာ– ၍။ အဉ္ဇလိံ– ကို။ ပဂ္ဂယှ– ၏။ ခမာပေတိ နာမ– သည်းခံစေဘိ၏၊ (သည်းခံစေနိုင်တယ်နော်) ” [နာမသဒ္ဒါ ပသံသာအနက် ဟော၊] ဣတိ– ဤသို့ ပြောကုန်ပြီ။ “သတ္ထာ၊ တံ ကထံ– ကို။ သုတွာ– ၍။ ဘိက္ခဝေ– တို့! ကိံ– ကို။ ကထေထ– ကြသနည်း?” ဣတိ– သို့။ ပုစ္ဆိတွာ– ၍။ “ဘန္တေ– ရား! ဣဒံ နာမ– ကို၊ (ကထေမ)။” ဣတိ– သို့။ ဝုတ္တေ– သော်။ “ဘိက္ခဝေ– တို့! သာရိပုတ္တသဒိသာနံ– သာရိပုတြာနှင့်တူသော ရဟန်းတို့၏။ ကောပံ ဝါ– အမျက်ကိုလည်းကောင်း။ ဒေါသံ ဝါ– ပြစ်မှားခြင်းဒေါသကိုလည်းကောင်း။ ဥပ္ပာဒေတုံ– ဖြစ်စေ ခြင်းငှာ။ န သက္ကာ– မစွမ်းနိုင်။ ဘိက္ခဝေ– တို့! သာရိပုတ္တဿ– ၏။ စိတ္တံ– သည်။ မဟာပထဝီသဒိသံ– မြေကြီးနှင့် တူ၏။ ဣန္ဒခီလသဒိသံ စ– တံခါးတိုင်နှင့်လည်း တူ၏။ ပသန္နဥဒကရဟဒသဒိသဉ္စ– ကြည်လင်သော ရေရှိသော ရေအိုင်နှင့် လည်း တူ၏။” ဣတိ– သို့။ ဝတွာ– ၍။ အနုသန္ဓိံ ဃဋေတွာ ဓမ္မံ ဒေသေန္တော ဣမံ ဂါထံ အာဟ၊ (ကိံ)၊ “ပထဝိသမော၊ ပေ၊ တာဒိနော”တိ– ၍၊ (အာဟ)
ကောပံ ဝါ ဒေါသံ ဝါ။ ။ ကောပနှင့် ဒေါသသည် အနက်တူပရိယာယ်တည်း၊ ဒေါသကိုပင် စိတ်ပျက်ခြင်းအခြင်းအရာအားဖြင့်ဖြစ်သောကြောင့် “ကောပံ”ဟုလည်း ကောင်း, အာရုံ၌ ပြစ်မှားခြင်းအခြင်းအရာအားဖြင့် ဖြစ်သောကြောင့် “ဒေါသံ”ဟု လည်းကောင်း ဆိုသည်၊ အဋ္ဌကထာဋီကာတို့၌ ရှေးဦးစွာဖြစ်သော ဒေါသသည် ကောပ၊ ထိုထက် အားကြီးသော ဒေါသသည် ဗျာပါဒဟု ကောပနှင့် ဗျာပါဒအထူးကို ဖွင့်ကြ၏၊ (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃, ၁၁၆၊ အံဋီ၊၂၊၃၆၉)၊ ဤ၌လည်း ရှေးဦးစွာဖြစ်သော ဒေါသကို ကောပံအရ ယူလိုက်လျှင် ဒေါသံအရ ထိုထက် အားကြီးသော ဒေါသကို ပါရိသေသနည်းဖြင့် ယူ နိုင်၏၊ ထိုသို့ယူ၍ ကောပနှင့် ဒေါသအထူးကို မှတ်နိုင်သေးသည်၊ “ကုပ္ပနံ ကောပေါ၊ ဒုဿနံ ဒေါသော”ဟု ပြုပါ။ [ကုပ္ပနာကာရံ(စိတ်ပျက်ခြင်းအခြင်းအရာဟူသော) ကောပံ၊ ဒုဿနာကာရံ(အာရုံ၌ ပြစ်မှားခြင်းအခြင်းအရာဟူသော) ဒေါသံ(ဒီ၊ဋ္ဌ၊ ၃, ၈)၊ ကောပန္တိ ကောဓံ၊ သော ပန စိတ္တဿ ပကုပ္ပနဝသေန ပဝတ္တတီတိ အာဟ “ကုပ္ပနာကာရ”န္တိ၊ ဒေါသန္တိ အာဃာတံ၊ သော ပန အာရမ္မဏေ ဒုဿနဝသေန ပဝတ္တီတိ အာဟ “ဒုဿနာကာရ”န္တိ။ (ဒီဋီ- ၃, ၇)]
...[စာမျက်နှာ- ၁၉၇]...
ပထဝိသမော နော ဝိရုဇ္ဈတိ, ဣန္ဒခိလူပမော တာဒိ သုဗ္ဗတော၊ ရဟဒေါဝ အပေတကဒ္ဒမော, သံသာရာ န ဘဝန္တိ တာဒိနော
တာဒိ– ဣဋ္ဌာနိဋ္ဌ, ထိုနှစ်ဝကို, တကွတူပြိုင်, ရှုမြင်နိုင်သော။ သုဗ္ဗတော–ကောင်းသောအကျင့်ရှိသော ရဟန္တာအရှင်မြတ်သည်။ ပထဝိသမော– မြေဟူ သော ဥပမာရှိသည်လည်းကောင်း။ ဝါ– မြေနှင့်တူသည်လည်းကောင်း။ ဣန္ဒခိလူပမော– တံခါးတိုင်ဟူသော ဥပမာရှိသည်လည်းကောင်း။ ဝါ– တံခါးတိုင်နှင့် တူ သည်လည်းကောင်း၊ (ဟုတွာ– ၍၊) နော ဝိရုဇ္ဈတိ– (ကောင်းဆိုး၂-ပါး, ပြုသူများ၌,) မလိုလားမခင်မင်, မဆန့်ကျင်။ အပေတကဒ္ဒမော– ကင်းသော ရွှံ့ညွန်ရှိသော။ ရဟဒေါ– ရေအိုင်သည်၊ (ပသန္နောဒကော– ကြည်လင်သောရေရှိသည်။ ဟောတိ) ဣဝ– ဖြစ်သကဲ့သို့၊ (ဧဝံ– တူ၊) အပေတကဒ္ဒမော– ကင်းသော ရာဂစသောရွှံ့ညွန် ရှိသည်၊ (ဟုတွာ– ၍။ ဝိပ္ပသန္နောဝ– အထူးသဖြင့် ကြည်လင်သည်သာ။ ဟောတိ– ၏၊) တာဒိနော– ထိုကဲ့သို့ ရှုအပ်သော ရဟန္တာအရှင်မြတ်၏။ ဝါ– မှာ။ သံသာရာ– သုဂတိဒုဂ္ဂတိတို့၌ ကျင်လည်ရခြင်းတို့သည်။ န ဘဝန္တိ– မဖြစ်တော့ကုန်။ [အဖွင့် အတိုင်း နိယမ, အနိယမထည့်၍ “ (ယော ဘိက္ခု– အကြင်ရဟန္တာအရှင်မြတ်သည်၊) တာဒိ– ဣဋ္ဌာနိဋ္ဌ, ထိုနှစ်ဝကို, တကွတူပြိုင်, ရှုမြင်နိုင်၏။ သုဗ္ဗတော– ကောင်းသော အကျင့်ရှိ၏၊ (သော ဘိက္ခု– ထိုရဟန္တာအရှင်မြတ်သည်၊) နော ဝိရုဇ္ဈတိ၊ ပထဝိသမော–မြေနှင့်တူသည်သာလျှင်လည်းကောင်း။ ဣန္ဒခိလူပမော– သာလျှင်လည်းကောင်း၊ (ဟောတိ)၊ အပေတကဒ္ဒမော– သော။ ရဟဒေါ– သည်၊ (ပသန္နောဒကော– သည်။ ဟော တိ) ဣဝ– သို့၊ (ဧဝံ– တူ၊) အပေတကဒ္ဒမော– သည်။ ဟုတွာ– ၍။ ဝိပ္ပသန္နောဝ– သည်သာ၊ ဟောတိ)၊ တာဒိနော– ၏။ သံသာရာ– တို့သည်၊ န ဘဝန္တိ”ဟုလည်း ပေးနိုင်သည်။] တဿာ– ထိုဂါထာ၏။ အတ္ထော– ကား။ ဘိက္ခဝေ– တို့! ယထာ နာမ– ဥပမာ မည်သည်ကား။ ပထဝိယံ– ၌။ သုစီနိ– စင်ကြယ်သန့်ရှင်းကုန်သော။ ဂန္ဓမာလာဒီနိပိ– နံ့သာ,ပန်းအစရှိသည်တို့ကိုလည်း။ နိက္ခိပန္တိ– ပစ်ချကုန်၏။ အသုစီနိ– မစင် မကြယ် ရွံရှာဖွယ်ဖြစ်ကုန်သော။ မုတ္တကရီသာဒီနိပိ– ကျင်ငယ်,ကျင်ကြီးအစရှိ သည်တို့ကိုလည်း။ နိက္ခိပန္တိ– ကုန်၏။ ယထာ နာမ– ကား။ နဂရဒွါရေ– မြို့တံခါး၌။ နိခါတံ– စိုက်ထားအပ်သော။ ဣန္ဒခီလံ– တံခါးတိုင်ကို။ ဒါရကာဒယော– ကလေး အစရှိသည်တို့သည်။ ဩမုတ္တေန္တိပိ– ကျင်ငယ်လည်း စွန့်ကုန်၏။ ဝါ– သေးလည်း။
...[စာမျက်နှာ- ၁၉၈]...
ပန်းကုန်၏၊ [အဝ+မုတ္တ (ပသဝန– ယိုစီးခြင်းအနက်) +စုရာဒိဏေ+အန္တိ၊ -နီတိဓာတု- ၃၀၉၊] ဥုဟဒန္တိပိ ဥုဟဒန္တိပိ ဥုဟဒန္တိပိ– ကျင်ကြီးလည်း စွန့်ကုန်၏။ အပရေ ပန– အခြားသူတို့သည်ကား။ တံ– ထိုတံခါးတိုင်ကို။ ဂန္ဓမာလာဒီဟိ– နံ့သာ,ပန်းအစရှိသည်တို့ဖြင့်။ သက္ကရောန္တိ– ကောင်းစွာ ပြုကုန်၏။ တတ္ထ– ထိုသို့ ကျင်ငယ်ကျင်ကြီးကို စွန့်သူ, ကောင်းစွာ ပြုသူတို့၌၊ (တစ်နည်း) တတ္ထ– ထိုသို့ ကျင်ငယ်ကျင်ကြီးကို စွန့်ခြင်း, ကောင်းစွာ ပြုခြင်းကြောင့်၊ (တစ်နည်း) တတ္ထ– ထိုသို့ ကျင်ငယ်ကျင်ကြီးကို စွန့်ခြင်း, ကောင်းစွာ ပြုခြင်းသည်၊ (သတိ– ဖြစ်လသော်၊) [တတြအဖွင့် (ဒီ၊ ဋ္ဌ၊ ၁၊ ၅၂၊ သီဘာ-၁, ၃၂၉) ကို နည်းမှီပေးသည်၊] ပထဝိယာ– ၏လည်းကောင်း။ ဣန္ဒခီလဿ စ– တံခါးတိုင်၏ လည်းကောင်း။ အနုရောဓော– လိုလားနှစ်သက်တတ်သောလောဘသည်။ ဝါ–လိုလားနှစ်သက်ကြောင်းလောဘသည်။ နေဝ ဥပ္ပဇ္ဇတိ– မဖြစ်။ ဝိရောဓော– ဆန့် ကျင်ကြောင်း ဒေါသသည်။ ဝါ– ဒေါသဖြင့် ဆန်ကျင်ခြင်းသည်၊ (မုန်းခြင်းသည်)၊ န (ဥပ္ပဇ္ဇတိ)– မဖြစ်။ ဧဝမေဝ– သာလျှင်။ ခီဏာသဝေါ– သော။ ယွာယံ (ယော+ အယံ) ဘိက္ခု– အကြင်ရဟန်းသည်။ အဋ္ဌဟိ– ၈-ပါးကုန်သော။ လောကဓမ္မေဟိ–လောကဓံတို့သည်။ အကမ္ပိယဘာဝေန– မတုန်လှုပ်စေအပ်, မတုန်လှုပ်စေနိုင် သည်၏အဖြစ်ကြောင့်။ တာဒိ– တာဒိမည်၏။ ဝတာနံ– အကျင့်တို့၏။ ဝါ– တို့သည်။ သုန္ဒရတာယ– ကောင်းကုန်သည်၏အဖြစ်ကြောင့်။ သုဗ္ဗတော– သုဗ္ဗတမည်၏။
သော– ထိုရဟန္တာသည်။ “ဣမေ– ဤသူတို့သည်။ မံ– ငါ့ကို။ စတူဟိ– ၄-ပါးကုန်သော၊
ဥုဟဒန္တိ။ ။ အဝ+ဟဒ(ကရီသောဿဂ္ဂ- ကျင်ကြီးစွန့်ခြင်းအနက်)+အ+အန္တိ၊ အဝ ကို ဩပြု, တေသု ဝုဒ္ဓိဖြင့် ဩကို ဥု ပြု၊ “ဥဟဒန္တိ”ဟု ပါဌ်ရှိလျှင် ဩကို ဥပြုရုံသာ၊ “ဩဟဒိဿတိ( ဇာ၊ဋ္ဌ၊၃, ၃၇၇)၊ ဩဟဒေတိ(စရိယာ၊ဋ္ဌ၊၁၃၉)”ဟု ရှိသောကြောင့် ဥရှေးရှိသော ဟဒဓာတ်ဟု မဆိုသင့်။ (နီတိသုတ္တ- ၂၆၅)
အနုရောဓော။ ။ အနုရုဇ္ဈတီတိ အနုရောဓော၊ ကာမေတီတိ အတ္ထော(အဘိ၊ဋ္ဌ၊ ၁, ၃၉၅၊ မဟာနိ၊ဋ္ဌ၊၃၂)၊ အနုရုဇ္ဈတိ ဧတေနာတိ အနုရောဓော၊ ရာဂေါ(သံဋီ- ၁, ၂၁၀)၊ အနုရောဓနံ အနုရောဓော။ (ဓာန်ဋီ- ၃၄၅)
ဝိရောဓော။ ။ ဝိရုဇ္ဈတီတိ ဝိရောဓော၊(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၉၉)၊ ဝိရုဇ္ဈတိ ဧတေနာတိ ဝိရောဓော, ပဋိဃော(သံဋီ၊၁၊၂၁၀)၊ ဒေါသဝသေန ဝိရောဓော၊ (မူလဋီ၊၁၊၉၁)၊ ဝိရုဇ္ဈနံ ဝိရောဓော။ (မူလဋီ၊၁၊၁၂၂)
...[စာမျက်နှာ- ၁၉၉]...
ပစ္စယေဟိ– ပစ္စည်းတို့ဖြင့်။ သက္ကရောန္တိ– ကောင်းမွန်ရိုသေစွာ ပြုစုကုန်၏။ ဣမေ ပန– ဤသူတို့သည်ကား၊ (စတူဟိ– ကုန်သော။ ပစ္စယေဟိ– တို့ဖြင့်။ န သက္ကရောန္တိ– ကောင်းမွန်ရိုသေစွာ မပြုစုကုန်။’ ဣတိ– သို့။ သက္ကာရံ စ– ကောင်းမွန်ရိုသေစွာ ပြုစုခြင်းကိုလည်းကောင်း။ ဝါ– ကောင်းစွာ ပြုအပ်သော ရိုသေမှုကိုလည်းကောင်း။ အသက္ကာရံ– ကောင်းမွန်ရိုသေစွာ မပြုစုခြင်းကိုလည်းကောင်း။ ဝါ– အရိုအသေ မဲ့ခြင်းကိုလည်းကောင်း။ ကရောန္တေသု– ပြုသူတို့၌။ ဝါ– ပြုကုန်လသော်။ ဝါ–ပြုကုန်သည်၏အဖြစ်ကြောင့်။ နေဝ အနုရုဇ္ဈတိ– မလိုလားလည်း မလိုလား။ ဝါ– ချစ်ခင်ခြင်းလည်း မဖြစ်။ နော ဝိရုဇ္ဈတိ– မဆန့်ကျင်လည်း မဆန့်ကျင်။ ဝါ–မုန်းလည်းမမုန်း။ အထ ခေါ– စင်စစ်ကား။ ပထဝိသမော စ– မြေနှင့် တူသည် သာလည်းကောင်း။ ဣန္ဒခိလုပမော ဧဝ စ– တံခါးတိုင်နှင့် တူသည်သာလည်းကောင်း။ ဟောတိ– ၏။ အပဂတကဒ္ဒမော– ကင်းသောရွှံ့ညွန်ရှိသော။ ရဟဒေါ–
နေဝ အနုရုဇ္ဈတိ, နော ဝိရုဇ္ဈတိ။ ။ နော ဝိရုဇ္ဈတိကို “နေဝ အနုရုဇ္ဈတိ, နော ဝိရုဇ္ဈတိ”ဟု ဖွင့်ရကား ဧကဒေသူပစာရ, ဥပလက္ခဏနည်းအရ “နော ဝိရုဇ္ဈတိ”ဖြင့် နေဝ အနုရုဇ္ဈတိကိုပါ ယူရသည်၊ ဂါထာနိဿယ၌ ထိုအနက်ပါအောင် ပေးထားသည်၊ အနုရုဇ္ဈတိ၌ အနုရှေးရှိသော ရုဓဓာတ်သည် ဣစ္ဆာအနက်ကို ဟော၏၊ ဝိရုဇ္ဈတိ၌ ရုဓဓာတ်ကား ဝိရောဓ(ဆန့်ကျင်ခြင်း)အနက်ကို ဟော၏။ (နီတိဓာတု- ၂၃၂၊ ဓာတွတ္ထ)၊ ဆက်ဥုးအံ့- “သက္ကာရဉ္စ အသက္ကာရဉ္စ ကရောန္တေသု နေဝ အနုရုဇ္ဈတိ၊ နော ဝိရုဇ္ဈတိ”၌ ရသင့်သလို အနက်အဓိပ္ပာယ်ယူရသော ယထာလာဘယောဇနာနည်းဖြင့် “သက္ကာရဉ္စ ကရောန္တေသု နေဝ အနုရုဇ္ဈတိ၊ အသက္ကာရဉ္စ ကရောန္တေသု နော ဝိရုဇ္ဈတိ”ဟု အဓိပ္ပာယ်မှတ်ရသည်၊ “ရိုသေမှုကို ပြုသူတို့၌ လိုလားချစ်ခင်မှု မဖြစ်၊ အရိုအသေမဲ့ကို ပြုသူတို့၌ မမုန်း”ဟူလို
ဣန္ဒခိလုပမော။ ။ ဣံ ဂမနံ ဒဒါတီတိ ဣန္ဒော- သွားခြင်းကို ပေးတတ်သောတံခါး၊ [ဣ+ဒါ+အ၊] ဣန္ဒေ+ဌပိတော+ခီလော ကဏ္ဋကော ဣန္ဒခီလော၊ (တစ်နည်း) ဣန္ဒော ဧဝ(သိကြားမင်း, အစိုးရသူ, အိမ်ရှင်သည်သာ)၊ ပါဒံ ခိပတိ ဧတ္ထာတိ ဣန္ဒခီလော၊ [ဣန္ဒ+ခိပ+အ၊ ပကို လပြု, ခိ၌ ဒီဃပြု၊- ဓာန်ဋီ- ၂၂၀၊ ကင်္ခါမဟာဋီ၊၂၊၈။] (တစ်နည်း) ဣန္ဒဿ (သက္ကဿ)+ခီလော ကဏ္ဋကော ဣန္ဒခီလော၊ (ဓာန်ဋီ- ၂၀၄)၊ ဣန္ဒခီလော+ ဥပမာ ယဿာတိ ဣန္ဒခိလုပမော၊ “ဣန္ဒခီလုပမော”ဟု ရှိသင့်လျက် ဆန်းကြောင့် ခီ၌ ရဿပြု၍ “ဣန္ဒခိလုပမော”ဟု ရှိသည်၊ မှန်၏- ဤဂါထာသည် ဝေတာလီ
...[စာမျက်နှာ- ၂၀၀]...
ရေအိုင်သည်။ ပသန္နောဒကော– ကြည်လင်သောရေရှိသည်။ ဟောတိ ယထာ စ– ဖြစ်သကဲ့သို့။ ဧဝံ– တူ။ အပဂတကိလေသတာယ– ကင်းသော ကိလေသာရှိ သည်၏ အဖြစ်ကြောင့်။ ရာဂကဒ္ဒမာဒီဟိ– ရာဂညွန်အစရှိသည်တို့ဖြင့်။ အကဒ္ဒမော– ညွန်မရှိသည်၊ (ဟုတွာ)၊ ဝိပ္ပသန္နောဝ– အထူးသဖြင့် ကြည်လင်သည် သာ။ ဟောတိ၊ တာဒိနောတိ– ကား။ ဧဝရူပဿ– သော။ တဿ ပန– ထိုရဟန္တာ ၏ကား။ ဝါ– မှာကား။ သုဂတိဒုဂ္ဂတီသု– သုဂတိ, ဒုဂ္ဂတိတို့၌။ သံသရဏဝသေန– ကျင်လည်ခြင်း၏အစွမ်းဖြင့်။ သံသာရာ နာမ– ကျင်လည်ရခြင်းတို့ မည်သည်။ န ဟောန္တိ– မရှိတော့ကုန်။ ဣတိ– ဂါထာဖွင့် ပြီးပြီ။ ဒေသနာဝသာနေ– ၌။ နဝ– ၉လီကုန်သော။ ဘိက္ခုသဟဿာနိ– ရဟန်းအထောင်တို့သည်၊ [(တစ်နည်း) နဝ ဘိက္ခုသဟဿာနိ– ရဟန်း၉ထောင်တို့သည်၊] ပဋိသမ္ဘိဒါဟိ– တို့နှင့်။ သဟ၊ အရဟတ္တံ ပါပုဏိံသု၊ ဣတိ– သာရိပုတ္တတ္ထေရဝတ္ထု အပြီးတည်း။
သာရိပုတ္တတ္ထေရဝတ္ထုဘာသာဋီကာပြီးပြီ။
၇-ကောသမ္ဗိဝါသီတိဿတ္ထေရသာမဏေရဝတ္ထုဘာသာဋီကာ
သန္တံ တဿ မနံ ဟောတီတိ– သော။ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော၊ တိဿတ္ထေရဿ– ၏။ သာမဏေရံ– ကို။ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ ကိရ– ချဲ့။ ဧကော– သော။ ကောသမ္ဗိဝါသီ– ကောသမ္ဗီမြို့၌နေသော။ ကုလပုတ္တော–အမျိုးကောင်းသားသည်။ သတ္ထု– ၏။ သာသနေ– ၌။ ပဗ္ဗဇိတွာ၊ လဒ္ဓူပသမ္ပဒေါ– ရအပ်ပြီးသော ရဟန်းအဖြစ်ရှိသည်၊ (ဟုတွာ– ၍၊) “ကောသမ္ဗိဝါသီတိဿတ္ထေရော”တိ– ကောသမ္ဗိဝါသီတိဿထေရ်ဟူ၍။ ပညာယိ– ထင်ရှားပြီ။ ကောသမ္ဗိယံ– ၌။ ဝုဋ္ဌဝဿဿ– မိုးလပတ်လုံးနေပြီးသော။ ဝါ– ဝါဆိုပြီးသော၊ [ဓမ္မဘာ-ဂါထာတည်း၊ ဝေတာလိယဂါထာ၏ သမပါဒခေါ် ဒုတိယပါဒ, စတုတ္ဒ္ထပါဒတို့၌ “အစ၌ ၈မတြာရှိရခြင်း, ထို၈မတြာနောင် ရဂိုဏ်း, လဟု, ဂရုရှိရခြင်း”ဟု အင်္ဂါ၂မျိုးရှိ ၏၊ ဤ၌ “ဣန္ဒခိလုပမော”သည် ၈မတြာရှိ၏၊ “တာဒိ သုဗ္ဗတော”ကား ရဂိုဏ်း, လဟု, ဂရုတည်း၊ “ဣန္ဒခီလုပမော”ဟု ရှိလျှင် ၉မတြာဖြစ်၍ ဆန်းပျက်၏၊ ထိုကြောင့် ဆန်းစောင့်ခြင်းငှာ “ဣန္ဒခိလုပမော”ဟု ရှိရသည်။
...[စာမျက်နှာ- ၂၀၁]...
၂, ၄၈ရှု၊] တဿ– ထိုကောသမ္ဗိဝါသီတိဿထေရ်ဖို့။ ဝါ– အတွက်၊ [(တစ်နည်း) တဿ– ၏၊ (အတ္ထာယ– ငှာ၊) (တစ်နည်း) တဿ– သည်။ ကောသမ္ဗိယံ– ၌။ ဝုဋ္ဌဝဿဿ– သော်၊] ဥပဋ္ဌာကော– အလုပ်အကျွေးဒကာသည်။ တိစီဝရေဉ္စဝ– ၃ ထည်သော သင်္ကန်းကိုလည်းကောင်း။ သပ္ပိဖာဏိတဉ္စ– ထောပတ်,တင်လဲကို လည်းကောင်း။ အာဟရိတွာ– ဆောင်ယူ၍။ ပါဒမူလေ– ခြေရင်း၌။ ဌပေသိ– ထား ပြီ။ အထ– ၌။ နံ– အလုပ်အကျွေးဒကာကို။ ထေရော– သည်။ “ဥပါသက– ကာ! ဣဒံ– ဤဟာသည်။ ကိံ– ဘာနည်း?” ဣတိ– သို့။ အာဟ– ပြီ။ “ဘန္တေ– ရား! မယာ– သည်။ တုမှေ– တို့ကို။ ဝဿံ– မိုးလပတ်လုံး။ ဝါသိတာ နနု– နေစေအပ်ကုန်သည် မဟုတ်လော။ အမှာကံ– တို့၏။ ဝိဟာရေ စ– ၌ကား။ ဝုဋ္ဌဝဿာ– မိုးလပတ်လုံး နေပြီးသော ရဟန်းတို့သည်။ ဝါ– ဝါဆိုပြီးသော ရဟန်းတို့သည်။ ဣမံ လာဘံ– ဤလာဘ်ကို။ ဝါ– ဤတိစီဝရိက်,ထောပတ်, တင်လဲဟူသော ပစ္စည်းကို။ လဘန္တိ– ရကုန်၏။ ဂဏှထ– ခံယူတော်မူပါကုန်။” ဣတိ– လျှောက်ပြီ။ “ဥပါသက– ကာ! ဟောတု– ရှိပါစေ။ မယှံ– အား။ ဣမိနာ– ဤလာဘ်ဖြင့်။ ဝါ– တိစီဝရိက်,ထောပတ်, တင်လဲဖြင့်။ န အတ္ထော–အလိုမရှိ” ဣတိ– ပြောပြီ။ “ဘန္တေ– ရား! ကိံ ကာရဏာ–အဘယ်အကြောင်းကြောင့်ပါနည်း?” ဣတိ– မေးပြီ။ “အာဝုသော– ဒါယကာ! မမ– ၏။ သန္တိကေ– ၌။ ကပ္ပိယကာရကော– အပ်စပ်အောင် ပြုတတ်သော။ သာမဏေရောပိ– သည်လည်း။ နတ္ထိ၊” ဣတိ– ပြီ။ “ဘန္တေ– ရား! ကပ္ပိယကာရကော– သည်။ သစေ နတ္ထိ– အကယ်၍မရှိအံ့၊ (ဧဝံ သတိ)၊ မမ– ၏။ ပုတ္တော– သည်။ အယျဿ– အရှင်ဘုရား၏။ သန္တိကေ– ၌။ သာမဏေရော– သည်။ ဘဝိဿတိ– ဖြစ်ပါလိမ့်မည်။” ဣတိ– ပြီ။ ထေရော– သည်။ အဓိဝါသေသိ– ပြီ။ ဥပါသကော– သည်။ သတ္တဝဿိကံ– ၇နှစ်ရှိသော။ အတ္တနော– ၏။ ပုတ္တံ– ကို။ ထေရဿ– ၏။ သန္တိကံ– သို့။ နေတွာ– ပို့ဆောင်၍။ “ဣမံ– ဤသားကို။ ပဗ္ဗာဇေထ– ရှင်သာမဏေ အဖြစ်သို့ ရောက်စေတော်မူပါကုန်။ ဝါ– ကိုရင်ဝတ်ပေးတော်မူပါကုန်။” ဣတိ– ဤသို့ လျှောက်၍။ အဒါသိ– ပြီ။ အထ– ၌။ အဿ– ထိုသားအား၊ [ဒတွာ၌စပ်၊] ဝါ– ကို၊ [ပဗ္ဗာဇေသိ၌စပ်၊] ထေရော– သည်။ ကေသေ– တို့ကို။ တေမေတွာ– ရေစို စေ၍။ ဝါ– ရေဆွတ်၍။ တစပဉ္စကကမ္မဋ္ဌာနံ– တစပဉ္စကကမ္မဋ္ဌာန်းကို။ ဝါ– အရေ လျှင် ၅-ပါးအတိုင်းအရှည်ရှိသောကမ္မဋ္ဌာန်းကို၊ [ဓမ္မဘာ-၁, ၆၃၅ရှု၊] ဒတွာ– ၍၊
...[စာမျက်နှာ- ၂၀၂]...
ပဗ္ဗာဇေသိ– စေပြီ။ သော– ထိုသားသည်။ ခုရဂ္ဂေယေဝ– သင်တုန်းကိစ္စ၏ အဆုံး ၌သာလျှင်။ ပဋိသမ္ဘိဒါဟိ– တို့နှင့်။ သဟ၊ အရဟတ္တံ– သို့။ ပါပုဏိ– ပြီ။ ထေရော– သည်။ တံ– ထိုသားကို။ ပဗ္ဗာဇေတွာ– စေ၍။ အဍ္ဎမာသံ– တစ်လထက်ဝက်, ၁၅ ရက်ပတ်လုံး။ တတ္ထ– ထိုကျောင်း၌။ ဝသိတွာ– ၍။ “သတ္ထာရံ– ကို။ ပဿိဿာမိ–ဖူးမြင်အံ့။” ဣတိ– ဤသို့ ကြံ၍။ သာမဏေရံ– ကို။ ဘဏ္ဍကံ– ပရိက္ခရာပစ္စည်းကို။ ဂါဟာပေတွာ– ကိုင်ယူစေ၍။ ဂစ္ဆန္တော– လသော်။ အန္တရာမဂ္ဂေ– ၌။ ဧကံ– သော၊
ခုရဂ္ဂေယေဝ။ ။ ခုရဿ+အဂ္ဂံ ခုရဂ္ဂံ- သင်တုန်းကိစ္စ၏အဆုံး၊ ဌာနူပစာရအားဖြင့် ခုရအရ ခုရကမ္မ(သင်တုန်းကိစ္စ- ခေါင်းရိတ်မှု)ကို ယူပါ၊(သာရတ္ထ၊၁၊၁၂၈၊ ပါရာဘာ- ၁, ၂၂၅၊ ပါစိယော- ၂၀၈)၊ (တစ်နည်း) ခုရေန+ကတဿ+အဂ္ဂံ ခုရဂ္ဂံ- သင်တုန်းဖြင့် ပြုအပ်သောအမှု၏အဆုံး၊(မအူပါနိ- ၁, ၂၈၈) ဤနည်းများအလို “ခုရဂ္ဂေယေဝ- သင်တုန်းကိစ္စ၏ အဆုံး၌သာ၊ ဝါ- သင်တုန်းဖြင့် ပြုအပ်သောအမှု၏ အဆုံး၌သာ” ဟု ပေးပါ။
သံဋီ၊၂၊၂၃၉။ ။ ထိုအလို ခုရအရ သင်တုန်းသွားကို ယူ၍ “ခုရဂ္ဂေ- သင်တုန်း သွား၏ အဖျားကို၊ (သီသေ- ၌၊ ဌပိတေ) ဧဝ- ထားအပ်သော်သာ၊ ဝါ- ထားလျှင် ထား ချင်း”ဟု ပေးပါ။
ပဋိဂံ- ၃၇၄။ ။ ထိုအလို “ခုရဿ+အဂ္ဂံ ခုရဂ္ဂံ၊ ခုရဂ္ဂေန+ကတ္တဗ္ဗံ ခုရဂ္ဂံ၊ (ကတ္တဗ္ဗချေ၊)” ဟု ပြု၍ “ခုရဂ္ဂေ- သင်တုန်းဖျားဖြင့် ပြုထိုက်သော ခေါင်းရိတ်မှုသည်၊ (အနိဋ္ဌိတေ) ဧဝ- မပြီးဆုံးသေးမီပင်”ဟု ပေးပါ။
မ၊ဋီ၊၃၊၂၁၆။ ။ ထိုအလို “သီသဿ+အဂ္ဂမှိ ယဿာတိ သီသဂ္ဂေါ၊ ခုရော စ+ သော+သီသဂ္ဂေါ စာတိ ခုရဂ္ဂေါ- ဦးခေါင်း၏ ထိပ်ဖျား၌ရှိသော သင်တုန်းဓား၊ [သီသ ပုဒ်ချေ၊ ဝိသေသနပရပဒကမ္မဓာရည်း]”ဟု ပြု၍ “ခုရဂ္ဂေ- ဥုးခေါင်း၏ထိပ်ဖျား၌ရှိသော သင်တုန်းဓားကို၊ (အပနီတေ) ဧဝ- (ဥုးခေါင်းထိပ်မှ) ပယ်ရှားအပ်ပြီးသော်သာ၊ ဝါ-ပယ်ရှားအပ်ပြီးပြီးချင်း”ဟု ပေးပါ၊ ဆက်ဥုးအံ့ -မဋီ- ၃,၂၁၆၌ “ခုရဂ္ဂေယေဝါတိ ခုရေ သီသဂ္ဂေ ဧဝ၊ ခုရေ သီသဂ္ဂတော အပနီတေ ဧဝါတိ အဓိပ္ပာယော”ဟု ဖွင့်ရာ ခုရ နှင့် အဂ္ဂကို “ခုရေ+သီသဂ္ဂေ”ဟု ဝိဘတ်တူ ဖွင့်သဖြင့် ကမ္မဓာရည်းကို ပြသည်ဟုလည်း ကောင်း, အဂ္ဂေကို “သီသဂ္ဂေ” ဟု ဖွင့်သဖြင့် အဂ္ဂေ၌ သီသကျေသည်ဟုလည်းကောင်း ယူပါ။ [သမာန, ဝိဘတ္တိက, ဖွင့်၍ပြ, ကမ္မဓာရယကြံစရာ။ မရှိတာပြ, တဒ္ဓိတ, လောပ သော်လည်းကြံ။]
...[စာမျက်နှာ- ၂၀၃]...
ဝိဟာရံ– သို့။ ပါဝိသိ– ပြီ။ သာမဏေရော– သည်။ ဥပဇ္ဈာယဿ– ဖို့။ ဝါ– အတွက်၊ (တစ်နည်း) ဥပဇ္ဈာယဿ– ၏၊ (အတ္ထာယ– ငှာ၊) သေနာသနံ– အိပ်ရာနေရာကို။ ဂဟေတွာ– ၍။ ပဋိဇဂ္ဂိ– ရှင်းလင်းသုတ်သင်ပြီ။ တဿ– ထိုကိုရင်သည်။ တံ– ထို အိပ်ရာနေရာကို။ ပဋိဇဂ္ဂန္တဿေဝ– ရှင်းလင်းသုတ်သင်နေစဉ်ပင်။ ဝိကာလော–အချိန်မဲ့အခါမဲ့သည်။ ဝါ– နေဝင်ချိန်သည်၊ [ဓမ္မဘာ-၂, ၁၈၂ရှု၊] ဇာတော– ပြီ။ တေန– ထိုကြောင့်။ အတ္တနော– ၏။ သေနာသနံ– ကို။ ပဋိဇဂ္ဂိတုံ– ငှာ။ နာသက္ခိ–မစွမ်းနိုင်တော့ပြီ။ အထ– ၌။ ဥပဋ္ဌာနဝေလာယံ– ဆည်းကပ်ဝတ်ပြုရာအချိန်၌။ အာဂန္တွာ– ၍။ နိသိန္နံ– ထိုင်နေသော။ နံ– ထိုကိုရင်ကို။ ထေရော– သည်။ “သာမဏေရ– ရင်! အတ္တနော– ၏။ ဝသနဋ္ဌာနံ– နေရာအရပ်ကို။ ပဋိဇဂ္ဂိတံ– ရှင်းလင်းသုတ်သင်အပ်ပြီလော?” ဣတိ– သို့။ ပုစ္ဆိ– ပြီ။ “ဘန္တေ– ရား! ပဋိဇဂ္ဂိတုံ–ငှာ။ ဩကာသံ– အခွင့်ကို။ နာလတ္ထ– မရခဲ့ပါ။” ဣတိ– လျှောက်ပြီ။ “တေန ဟိ– ထိုသို့ ဖြစ်လျှင်။ မမ– ၏။ ဝသနဋ္ဌာနေယေဝ– နေရာအရပ်၌သာလျှင်။ ဝသ– နေ လော။ တေ– သင့်ဖို့။ ဝါ– အတွက်။ အာဂန္တုကဋ္ဌာနေ– အာဂန္တု၏အရပ်၌။ ဗဟိ–အပြင်ဘက်၌။ ဝသိတုံ– နေခြင်းငှာ။ ဝါ– နေရခြင်းသည်။ ဒုက္ခံ– ဆင်းရဲ၏။” ဣတိ– ဤသို့ ပြော၍။ တံ– ထိုကိုရင်ကို။ ဂဟေတွာဝ– ခေါ်ယူ၍သာလျှင်။ သေနာသနံ– သို့။ ပါဝိသိ– ပြီ။ ပန– ဆက်။ ထေရော– သည်။ ပုထုဇ္ဇနော– ပုထုဇဉ်သည်၊ (ဟုတွာ)၊ နိပန္နမတ္တော– လျောင်းကာမျှသည်။ (သမာနော) ဧဝ– ဖြစ်သော်သာ။ နိဒ္ဒံ– သို့။ ဩက္ကမိ– ပြီ။ သာမဏေရော– သည်။ စိန္တေသိ– ပြီ။ (ကိံ)၊ “အဇ္ဇ– ယနေ့။ ဥပဇ္ဈာယေန–နှင့်။ သဒ္ဓိံ၊ ဧကသေနာသနေ– တစ်ကျောင်းတည်း၌။ ဝသန္တဿ– သော။ မေ– ၏။ တတိယော– ၃ရက်မြောက်ဖြစ်သော။ ဒိဝသော– နေ့တည်း။ နိပဇ္ဇိတွာ– လျောင်း၍။ သစေ နိဒ္ဒါယိဿာမိ– အကယ်၍အိပ်အံ့၊ (ဧဝံ သတိ)၊ ထေရော– သည်။ သဟသေယျံ– သဟသေယျအာပတ်သို့။ အာပဇ္ဇေယျ– သင့်ရောက်ရာ၏။” ဣတိ– ဤ သို့ ကြံပြီ၊ (ဣတိ– ဤသို့ ကြံပြီး၍၊)၊ [ဣတိတစ်လုံးအကျေကြံ၊] နိသိန္နကောဝ– ထိုင်လျက်သာ။ ဝီတိနာမေဿာမိ– (ညဉ့်အချိန်ကို) ကုန်လွန်စေတော့မည်။” ဣတိ– ဤသို့ ဆုံးဖြတ်၍။ ဥပဇ္ဈာယဿ– ၏။ မဉ္စကသမီပေ– ညောင်စောင်း၏ အနီး၌။ ပလ္လင်္ကံ– ကို။ အာဘုဇိတွာ– ဖွဲ့ခွေ၍။ နိသိန္နကောဝ– လျက်သာ။ ရတ္တိံ– ကို။ ဝီတိနာမေသိ– စေပြီ။ ထေရော– သည်။ ပစ္စူသကာလေ– နံနက်မိုးသောက်
...[စာမျက်နှာ- ၂၀၄]...
ချိန်၌။ ပစ္စုဋ္ဌာယ– အိပ်ရာမှ ထ၍။ “သာမဏေရံ– ကို။ နိက္ခမာပေတုံ– ထွက်စေ ခြင်းငှာ။ ဝဋ္ဋတိ– ၏။” ဣတိ– ဤသို့ ကြံ၍။ မဉ္စကပဿေ– ညောင်စောင်း၏နံဘေး၌။ ဌပိတဗီဇနိံ– ထားအပ်သောယပ်တောင်ကို။ ဂဟေတွာ– ၍။ ဗီဇနိပတ္တဿ– ယပ် တောင်ရွက်၏။ အဂ္ဂေန– အဖျားဖြင့်။ သာမဏေရဿ– ၏။ ကဋသာရကံ– ဖျာကို။ ပဟရိတွာ– ပုတ်ခတ်၍။ ဗီဇနိံ– ယပ်တောင်ကို။ ဥဒ္ဓံ– အထက်သို့။ ဥက္ခိပန္တော–မြှောက်လျက်။ “သာမဏေရ– ကိုရင်! ဗဟိ– အပြင်ဘက်သို့။ နိက္ခမ– ထွက်လော” ဣတိ– သို့။ အာဟ– ပြီ။ ဗီဇနိပတ္တဒဏ္ဍကော– ယပ်တောင်ရွက်အရိုးသည်။ အက္ခိမှိ–မျက်လုံး၌။ ပဋိဟညိ– ထိခိုက်မိပြီ။ တာဝဒေဝ– ထိုခဏ၌ပင်။ အက္ခိ– မျက်လုံးသည်။ ဘိဇ္ဇိ– ကွဲပြီ။ သော– ထိုကိုရင်သည်။ “ဘန္တေ– ရား! ကိံ– ဘာပါနည်း?” ဣတိ– သို့။ ဝတွာ– ၍။ ဥဋ္ဌာယ– ထ၍။ “ဗဟိ– သို့။ နိက္ခမ– လော။” ဣတိ– သို့။ ဝုတ္တေ– သော်။ “ဘန္တေ– ရား! မေ– ၏။ အက္ခိ– သည်။ ဘိန္နံ– ကွဲပြီ။” ဣတိ– သို့။ အဝတွာ– ၍။ ဧကေန–တစ်ဖက်သော။ ဟတ္ထေန– ဖြင့်။ ပဋိစ္ဆာဒေတွာ– ဖုံးအုပ်၍။ နိက္ခမိ– ပြီ။ စ ပန– ဆက်။ ဝတ္တကရဏကာလေ– ဝတ်ကို ပြုရာအခါ၌။ “ ဘန္တေ– ရား! မေ– ၏။ အက္ခိ– သည်။ ဘိန္နံ– ပြီ။” ဣတိ– သို့။ တုဏှီ– ဆိတ်။ အနိသီဒိတွာ– ၍။ ဧကေန– သော။ ဟတ္ထေန–ဖြင့်။ အက္ခိံ– ကို။ ဂဟေတွာ– ၍။ ဧကေန– သော။ ဟတ္ထေန– ဖြင့်။ မုဋ္ဌိသမ္မုဉ္ဇနိံ–လက်ဆုပ်တံမြက်စည်းကို။ အာဒါယ– ၍။ ဝစ္စကုဋိဉ္စ– ကျင်ကြီးအိမ်ကိုလည်းကောင်း၊ [ဝစ္စတ္ထာယ+ကတာ+ကုဋိ ဝစ္စကုဋိ၊- ဝိလံဋီ၊ ၂၊ ၂၁၊] မုခဓောဝနဋ္ဌာနဉ္စ–မျက်နှာသစ်ရာအရပ်ကိုလည်းကောင်း။ သမ္မဇ္ဇိတွာ– တံမြက်လှည်း၍လည်းကောင်း။ မုခဓောဝနောဒကံ– မျက်နှာသစ်ရေကို။ ဌပေတွာ စ– ထား၍လည်းကောင်း။ ပရိဝေဏံ– ကို။ သမ္မဇ္ဇိ– တံမြက်လှည်းပြီ။ သော– ထိုကိုရင်သည်။ ဥပဇ္ဈာယဿ– အား။ ဒန္တကဋ္ဌံ– ဒန်ပူကို။ ဒဒမာနော– သော်။ ဧကေနေဝ– တစ်ဖက် သာလျှင်ဖြစ်သော။ ဟတ္ထေန– ဖြင့်။ အဒါသိ– ပြီ။
အထ– ၌။ နံ– ထိုကိုရင်ကို။ ဥပဇ္ဈာယော– သည်။ အာဟ၊ (ကိံ)၊ “အယံ သာမဏေရော– ဤကိုရင်သည်။ အသိက္ခိတော ဝတ– သင်အပ်ပြီးသော အကျင့် မရှိလေစွ။ ဝါ– အကျင့်ကို မကျင့်တတ်လေစွ၊ [သိက္ခိတဗ္ဗာတိ သိက္ခာ၊ သိက္ခာ+ သဉ္ဇာတာ ဧတဿာတိ သိက္ခိတော၊ (တစ်နည်း) သိက္ခတီတိ သိက္ခိတော၊ န+သိက္ခိတော
...[စာမျက်နှာ- ၂၀၅]...
အသိက္ခိတော။] အာစရိယုပဇ္ဈာယာနံ– ဆရာ,ဥပဇ္ဈာယ်တို့အား။ ဧကေန– သော။ ဟတ္ထေန– ဖြင့်။ ဒန္တကဋ္ဌံ– ကို။ ဒါတုံ– ငှာ။ န ဝဋ္ဋတိ– မသင့်။” ဣတိ– ပြောပြီ။ ဘန္တေ– ရား! အဟံ– သည်။ “ဧဝံ– ဤသို့ ပေးခြင်းငှာ။ န ဝဋ္ဋတီ”တိ– မသင့်ဟူ၍။ ဇာနာမိ– သိပါ၏။ ပန– သို့သော်လည်း။ မေ– ၏။ ဧကော– သော။ ဟတ္ထော– သည်။ န တုစ္ဆော–အချည်းနှီးမဟုတ်ပါ။ ဝါ– မအားပါ။ ဣတိ– လျှောက်ပြီ။ “သာမဏေရ– ကိုရင်! ကိံ– အဘယ်ကြောင့်နည်း?” ဣတိ– မေးပြီ။ သော– ထိုကိုရင်သည်။ အာဒိတော– မှ။ ပဋ္ဌာယ– ၍။ တံ ပဝတ္တိံ– ထိုဖြစ်ပုံကို။ အာရောစေသိ– လျှောက်ပြီ။ ထေရော၊ သုတွာဝ– ၍သာ။ ဝါ– ကြားလျှင်ကြားချင်း။ သံဝိဂ္ဂမာနသော– ထိတ်လန့်သော စိတ်ရှိသည်၊ (ဟုတွာ)၊ “မယာ– သည်။ ဘာရိယံ– ဝန်လေးသော၊ (ကြီးလေးသော)၊ ကမ္မံ– ကို။ အဟော ကတံ ဝတ– ဩော်...ပြုအပ်မိလေစွ။” ဣတိ– သို့။ ဝတွာ “သပ္ပုရိသ– သူတော်ကောင်း! မေ– အား။ ခမာဟိ– သည်းခံပါ။ အဟံ– သည်။ ဧတံ– ဤဖြစ်ပုံကို။ န ဇာနာမိ– မသိပါ။ မေ– ၏။ အဝဿယော– မှီခိုအားထားရာသည်။ ဟောဟိ– ဖြစ်ပါလော။” ဣတိ– ဤသို့ ပြော၍။ အဉ္ဇလိံ– ကို။ ပဂ္ဂယှ– ၍။ သတ္တဝဿိကဒါရကဿ– ၇နှစ်သာရှိသေးသော ကိုရင်၏။ ပါဒမူလေ– ၌။ ဥက္ကုဋိကံ–ဆောင့်ကြောင့်။ နိသီဒိ– ပြီ။ အထ– ၌။ နံ– ထိုထေရ်ကို။ သာမဏေရော– သည်။ အာဟ၊ (ကိံ)၊ “ဘန္တေ– ရား! အဟံ– သည်။ ဧတဒတ္ထာယ– ဤသို့တောင်းပန်ခြင်း အကျိုးငှာ။ န ကထေသိံ– လျှောက်ခဲ့သည်မဟုတ်ပါ။ မယာ– သည်။ တုမှာကံ– တို့၏။ စိတ္တံ– ကို။ အနုရက္ခန္တေန– စောင့်ရှောက်လိုလသော်။ ဝါ– စောင့်ရှောက်လို သည်၏အဖြစ်ကြောင့်။ ဧဝံ– သို့။ ဝုတ္တံ– လျှောက်အပ်ပါပြီ။ ဧတ္ထ– ဤသို့ဖြစ်ရာ၌။ တုမှာကံ– တို့၏။ ဒေါသော– အပြစ်သည်။ နေဝ အတ္ထိ– မရှိပါ။ မယှံ– ၏။ ဒေါသော–အပြစ်သည်။ န အတ္ထိ– မရှိပါ။ ဧသော– ဤအပြစ်သည်။ ဝဋ္ဋဿေဝ (ဝဋ္ဋဿ+ဧဝ)– ဝဋ်၏သာ။ ဒေါသော– သည်၊ (ဟောတိ)၊ မာ စိန္တယိတ္ထ– မတွေးမကြံ, မပူပန်ပါ ကုန်နှင့်။ မယာ– သည်။ တုမှာကံ– တို့၏။ ဝိပ္ပဋိသာရံ– နှလုံးမသာမယာဖြစ်ခြင်းကို။ ဝါ– နောင်တစ်ဖန် ပူပန်ခြင်းကို၊ [ဓမ္မဘာ-၃, ၃၈၈ရှု၊] ရက္ခန္တေနေဝ– စောင့်ရှောက် လိုသည်၏အဖြစ်ကြောင့်သာ။ နာရောစိတံ (န+အာရောစိတံ)– မလျှောက်ထား အပ်ခဲ့ပါ။” ဣတိ– ဤသို့ လျှောက်ပြီ။ ထေရော– သည်။ သာမဏေရေန– သည်။ အဿာသိယမာနောပိ– သက်သာရာရစေအပ်ပါသော်လည်း။ ဝါ– နှစ်သိမ့်အပ်ပါ။
...[စာမျက်နှာ- ၂၀၆]...
သော်လည်း။ အနဿာသိတွာ– သက်သာရာမရမူ၍၊ (မဖြေဆည်နိုင်မူ၍)၊ ဥပ္ပန္နသံဝေဂေါ– ဖြစ်သော ထိတ်လန့်ခြင်းရှိသည်၊ (ဟုတွာ)၊ သာမဏေရဿ– ၏။ ဘဏ္ဍကံ– ပရိက္ခရာပစ္စည်းကို။ ဂဟေတွာ– ၍။ သတ္ထု– ၏။ သန္တိကံ– သို့။ ပါယာသိ– သွားပြီ။ သတ္ထာပိ– သည်လည်း။ အဿ– ထိုထေရ်၏။ အာဂမနံ– လာခြင်းကို။ ဩလောကေန္တောဝ– ကြည့်တော်မူလျက်သာ။ နိသီဒိ– ပြီ။ သော– ထိုထေရ်သည်။ ဂန္တွာ– ၍။ သတ္ထာရံ– ကို။ ဝန္ဒိတွာ– ၍။ သတ္ထာရာ– နှင့်။ သဒ္ဓိံ၊ ပဋိသမ္မောဒနံ– ဝမ်း မြောက်စကား ပြောကြားခြင်းကို။ ကတွာ– ၍။ “ဘိက္ခု– ရဟန်း! တေ– သင့်အား။ ခမနီယံ– သည်းခံအပ် သည်းခံနိုင်၏လော? ဝါ– ကျန်းမာ၏လော? [ဓမ္မဘာ-၂, ၂၄ရှု၊] ကိဉ္စိ– တစ်စုံတစ်ရာသော။ အတိရေကံ– လွန်ကဲသော။ အဖာသုကံ–မချမ်းသာခြင်းသည်။ အတ္ထိ– ရှိသလော?” ဣတိ– သို့။ ပုစ္ဆိတော– မေးတော်မူအပ် သည်၊ (ဟုတွာ)၊ အာဟ၊ (ကိံ)၊ “ဘန္တေ– ရား! ခမနီယံ– သည်းခံအပ် သည်းခံနိုင် ပါ၏။ ဝါ– ကျန်းမာ၏။ မေ– အား။ ကိဉ္စိ– သော။ အတိရေကံ– သော။ အဖာသုကံ– သည်။ နတ္ထိ– မရှိပါ။ အပိစ– သို့သော်လည်း၊ [ခေါ ပနအနက်မဲ့၊] မေ– ၏။ အယံ ဒဟရသာမဏေရော ဝိယ– ဤကိုရင်လေးကဲ့သို့။ အညော– အခြားသော။ အတိရေကဂုဏော– လွန်ကဲသောဂုဏ်ရှိသူကို။ န ဒိဋ္ဌပုဗ္ဗော– ရှေး၌ မမြင်အပ်ဖူးပါ။” ဣတိ– လျှောက်ပြီ။ “ဘိက္ခု– ရဟန်း! ဣမိနာ– ဤကိုရင်လေးသည်။ ကိံ– အဘယ် အမှုကို။ ကတံ ပန– ပြုအပ်သနည်း?” ဣတိ– မေးတော်မူပြီ။ သော– ထိုထေရ် သည်။ အာဒိတော– မှ။ ပဋ္ဌာယ– ၍။ သဗ္ဗံ– သော။ တံ ပဝတ္တိံ– ထိုဖြစ်ပုံကို။ ဘဂဝတော– အား။ အာရောစေန္တော– လျှောက်လိုသည်။ (ဟုတွာ)၊ အာဟ၊ (ကိံ)၊ “ဘန္တေ– ရား! မယာ– သည်။ ဧဝံ– သို့။ ခမာပိယမာနော– သည်းခံစေအပ်သော်။ ဝါ– တောင်းပန်အပ်သော်။ မံ– ကို။ ဧဝံ– သို့။ ဝဒေသိ– ပြော၏၊ (ကိံ)၊] ဧတ္ထ– ဤသို့ ဖြစ်ရာ၌။ တုမှာကံ– တို့၏။ ဒေါသော– အပြစ်သည်။ နေဝ အတ္ထိ– မရှိပါ။ မယှံ– ၏။ ဒေါသော– အပြစ်သည်။ န အတ္ထိ– မရှိပါ။ ဧသော– ဤအပြစ်သည်။ ဝဋ္ဋဿေဝ (ဝဋ္ဋဿ+ဧဝ)– ဝဋ်၏သာ။ ဒေါသော– သည်။ (ဟောတိ)၊ တုမှေ– တို့သည်။ မာ စိန္တယိတ္ထ– မတွေးမကြံ, မပူပန်ပါကုန်နှင့်။’ ဣတိ– ဤသို့ ပြောပြီ။ ဣတိ– ဤသို့ ပြော၍။ မံ– ကို။ အဿာသေသိယေဝ– သက်သာရာရစေသည်သာ။ ဝါ– နှစ်သိမ့် ပေးသည်သာ။ မယိ– တပည့်တော်၌။ ကောပံ– အမျက်ကို။ နေဝ (အကာသိ)–
...[စာမျက်နှာ- ၂၀၇]...
မပြု။ ဒေါသံ– ဒေါသကို။ န အကာသိ– မပြု။ ဘန္တေ– ရား! မေ– သည်။ ဧဝရူပေါ– သော။ ဂုဏသမ္ပန္နော– ဂုဏ်နှင့် ပြည့်စုံသူကို။ န ဒိဋ္ဌပုဗ္ဗော– ရှေး၌ မမြင်အပ်ဖူးပါ။” ဣတိ– လျှောက်ပြီ။ အထ– ၌။ နံ– ထိုထေရ်ကို။ သတ္ထာ– သည်။ “ဘိက္ခု– ရဟန်း! ခီဏာသဝါ နာမ– တို့မည်သည်။ ကဿစိ– တစ်စုံတစ်ယောက်အား။ န ကုပ္ပန္တိ– အမျက်မထွက်ကုန်။ န ဒုဿန္တိ– စိတ်မဆိုးကုန်။ သန္တိန္ဒြိယာ (ဧဝ)– တည်ငြိမ်သော ဣန္ဒြေရှိကုန်သည်သာ။ သန္တမာနသာဝ– တည်ငြိမ်သော စိတ်ရှိကုန်သည်သာ၊ ဟောန္တိ။” ဣတိ– သို့။ ဝတွာ အနုသန္ဓိံ ဃဋေတွာ ဓမ္မံ ဒေသေန္တော ဣမံ ဂါထံ အာဟ၊ (ကိံ)၊ “သန္တံ၊ ပေ၊ တာဒိနော”တိ– ၍၊ (အာဟ)
သန္တံ တဿ မနံ ဟောတိ, သန္တာ ဝါစာ စ ကမ္မ စ၊ သမ္မဒညာ ဝိမုတ္တဿ, ဥပသန္တဿ တာဒိနော
သမ္မာ– သင့်သောအကြောင်းအားဖြင့်။ အညာ– သိ၍။ ဝိမုတ္တဿ– ဝိမုတ္တိ ၅-ပါး တို့ဖြင့် ကိလေသာတို့မှ လွတ်ပြီးသော။ ဥပသန္တဿ– ရာဂစသည် ငြိမ်းအေးပြီး သော။ တာဒိနော– ထိုကဲ့သို့ ရှုအပ်သော။ တဿ– ထိုရဟန္တာကိုရင်၏။ မနံ– စိတ် သည်။ သန္တံ– မနောဒုစ္စရိတ, မရှိကြသဖြင့်, အေးမြသည်။ ဟောတိ– ၏။ ဝါစာ စ– စကားသည်လည်း။ သန္တာ– ဝစီဒုစ္စရိတ, မရှိကြသဖြင့်, အေးမြသည်။ ဟောတိ– ၏။ ကမ္မံ စ– ကာယကံသည်လည်း။ သန္တံ– ကာယဒုစ္စရိတ, မရှိကြသဖြင့်, အေးမြ သည်။ ဟောတိ– ၏။
တတ္ထ– ထိုဂါထာ၌။ သန္တံ တဿာတိ– ကား။ တဿ ခီဏာသဝသာမဏေရ ဿ– ထိုကုန်ပြီးသောအာသဝေါရှိသောကိုရင်၏။ ဝါ– ရဟန္တာကိုရင်၏။ အဘိဇ္ဈာ ဒီနံ– အဘိဇ္ဈာအစရှိသော မနောဒုစရိုက်တို့၏၊ [အာဒိဖြင့် ဗျာပါဒ, မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိတို့ကို ယူပါ၊] အဘာဝေန– မရှိခြင်းကြောင့်။ မနံ– စိတ်သည်။ ဝါ– မနောကံသည်။ သန္တမေဝ– ငြိမ်းအေးသည်သာ။ ဥပသန္တံ ဧဝ– ငြိမ်သက်သည်သာ။ နိဗ္ဗုတံ ဧဝ– ငြိမ်းချမ်းသည် သာ။ ဟောတိ– ၏။ တထာ– ထို့အတူ။ မုသာဝါဒါဒီနံ– မုသာဝါဒအစရှိသော
သန္တံ။ ။ အသမီတိ သန္တံ၊ [သမု+တ၊ ပက္ကမာဒီဟိ န္တော စဖြင့် တကို န္တပြု, ဓာတွန်မ်ကို လည်းချေ၊ -ရူ- ၃၇၈] “သန္တော ဥပသန္တော ဝူပသန္တော နိဗ္ဗုတော ပဋိပဿဒ္ဓေါ(မဟာနိ- ၁၆၁)”ကို ထောက်၍ “ဥပသန•္တံ နိဗ္ဗုတံ”ဖြင့် သန္တသဒ္ဒါ၏ ပရိယာယ်ကို ပြသည်ဟု
...[စာမျက်နှာ- ၂၀၈]...
ဝစီဒုစရိုက်တို့၏၊ [အာဒိဖြင့် ပိသုဏဝါစာ, ဖရုသဝါစာ, သမ္ဖပ္ပလာပတို့ကို ယူပါ၊] အဘာဝေန– ကြောင့်။ ဝါစာ စ– ဝစီကံသည်လည်း၊ (သန္တာ ဧဝ– သည်သာ၊ ဟောတိ၊) ပါဏာတိပါတာဒီနံ– ပါဏာတိပါတအစရှိသော ကာယဒုစရိုက်တို့၏၊ [အာဒိဖြင့် အဒိန္နာဒါန, ကာမေသုမိစ္ဆာစာရတို့ကို ယူပါ၊] အဘာဝေန– ကြောင့်။ ကာယကမ္မဉ္စ– ကာယကံသည်လည်း။ သန္တမေဝ– သည်သာ။ ဟောတိ၊ သမ္မဒညာ ဝိမုတ္တဿာတိ– ကား။ နယေန– သင့်လျော်သော နည်းလမ်းဖြင့်။ ဝါ– နည်းလမ်းမှန်သော။ ဟေတုနာ– အကြောင်းဖြင့်။ ဇာနိတွာ– သိ၍။ ပဉ္စဟိ– ၅-ပါးကုန်သော။ ဝိမုတ္တီဟိ– တို့ဖြင့်။ ဝိမုတ္တဿ– လွတ်မြောက်ပြီးသော။ [ဝိမုတ္တိ၅-ပါးအကျယ် ဓမ္မဘာ-၂, ၃၈၀၇၊] ဥပသန္တဿာတိ– ကား။ အဗ္ဘန္တရေ– အတွင်း၌။ ရာဂါဒီနံ– ရာဂအစရှိသည်တို့၏၊ မှတ်ပါ၊ သန္တသဒ္ဒါသည် “သပ္ပုရိသ, ဝိဇ္ဇမာန, သမာန, ခေဒ (ပင်ပန်းခြင်း) , နိရောဓ” ဟူသော အနက်တို့ကို ဟောရာ ဤ၌ သန္တသဒ္ဒါ နိရောဓ (သမိတ)- ငြိမ်းအေးခြင်း အနက်တည်း။ (မဋီ၊ ၁၊ ၂၄၄၊ အံဋီ၊ ၂၊ ၇၉) ဆက်ဥုးအံ့– “သပ္ပုရိသ, သမာန, ဝိဇ္ဇမာနာ ဂစ္ဆန္တာ၊ ခေဒ, နိရောဓ, အနက်ပြ, မှတ်ကြ ပု-စိတ်-ညာ”ဟူသော လင်္ကာအရ သန္တသဒ္ဒါသည် “သပ္ပုရိသ, ဝိဇ္ဇမာန, သမာန”ဟူသော အနက်တို့ကို ဟောလျှင် ဂစ္ဆန္တာဒိဂိုဏ်းတည်း၊ “ခေဒ, နိရောဓ” ဟူသော အနက်တို့ကို ဟောလျှင် အဘိဓေယျ (အရကောက်) ၏ လိင်အားလျော်စွာ ပုရိသာဒိဂိုဏ်း, စိတ္တာဒိဂိုဏ်း, ကညာဒိဂိုဏ်းတည်း၊ (နိဒီ-၈၈)၊ ဤ၌ သန္တအရ မန, ကမ္မကို ယူလျှင် စိတ္တာဒိ, ဝါစာယူလျှင် ကညာဒိတည်း။
ကာယကမ္မဉ္စ။ ။ “ကမ္မံ စ”ဟု ဆိုလိုလျက် ဆန်းကြောင့် နိဂ္ဂဟိတ်ချေ၍ ဂါထာ၌ “ကမ္မ စ”ဟု ရှိရသည်၊ ကမ္မ စအရ ကာယကံ, ဝစီကံ, မနောကံဟူသော ကံအားလုံးကို ယူနိုင်သော်လည်း မနံ, ဝါစာတို့ဖြင့် မနောကံ, ဝစီကံတို့ကို ယူပြီးဖြစ်ရကား ထိုတို့မှ ကြွင်းသော ကာယကံကိုသာ ပါရိသေသနည်းဖြင့် ယူရတော့သည်၊ ထိုကြောင့် “ကာယ- ကမ္မဉ္စ”ဟု ဖွင့်သည်။
နယေန ဟေတုနာ။ ။ “နယေန”ဖြင့် သမ္မာနိပါတ်ပုဒ် ဉာယအနက်ဟောဟု သိစေ သည်၊ “နယေန- နည်းလမ်း”ဟူသည် အကြောင်းနှင့်ယှဉ်သော (အကြောင်းခိုင်မာမှု ရှိသော) နည်းလမ်းတည်းဟု ပြလို၍ “ဟေတုနာ” ဟု ဆက်ဖွင့်သည်၊ “နယေန”အစား “ဉာယေန”ဟုလည်း ရှိ၏၊ အတူတူပင်။( ဒီဋီ- ၃, ၂၈၀၊ ပါစိယော- ၃၃၅)
...[စာမျက်နှာ- ၂၀၉]...
ဥပသမေန– ငြိမ်းခြင်းဖြင့်။ ဥပသန္တဿ– ငြိမ်းအေးပြီးသော။ တာဒိနောတိ– ကား။ တထာရူပဿ– သော။ ဂုဏသမ္ပန္နဿ– ဂုဏ်နှင့် ပြည့်စုံသောပုဂ္ဂိုလ်အား။ ဣတိ– ဂါထာဖွင့်ပြီးပြီ။ ဒေသနာဝသာနေ– ၌။ ကောသမ္ဗိဝါသီတိဿတ္ထေရော– သည်။ ပဋိသမ္ဘိဒါဟိ– တို့နှင့်။ သဟ၊ အရဟတ္တံ ပါပုဏိ၊ မ္မဒေသနာ– သည်။ သေသမဟာဇနဿာပိ– အားလည်း။ သာတ္ထိကာ– သည်။ အဟောသိ၊ ဣတိ– ကောသမ္ဗိဝါသီ တိဿတ္ထေရသာမဏေရဝတ္ထုအပြီးတည်း။
ကောသမ္ဗိဝါသီတိဿတ္ထေရသာမဏေရဝတ္ထုပြီးပြီ။
၈- သာရိပုတ္တတ္ထေရဝတ္ထုဘာသာဋီကာ
အဿဒ္ဓေါတိ– သော။ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော သာရိပုတ္တတ္ထေရံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ ဟိ– ချဲ့။ ဧကသ္မိံ– သော။ သမယေ– ၌။ တိံသမတ္တာ– (၃၀) အတိုင်းအရှည်ရှိကုန်သော၊ (၃ကျိပ်အတိုင်းအရှည်ရှိကုန်သော)၊ အာရညကာ– တော၌ နေခြင်းအလေ့ရှိကုန်သော။ ဘိက္ခူ– တို့သည်။ သတ္ထု– ၏။ သန္တိကံ– သို့။ အာဂန္တွာ– ၍။ ဝန္ဒိတွာ– ၍။ နိသီဒိံသု– ကုန်ပြီ။ သတ္ထာ– သည်။ တေသံ– ထိုရဟန်းတို့၏။ ပဋိသမ္ဘိဒါဟိ– တို့နှင့်။ သဟ၊ အရဟတ္တဿူပနိဿယံ– အရဟတ္တ ဖိုလ်၏ အားကြီးသော မှီရာအကြောင်းကို၊ [ဓမ္မဘာ-၂, ၉၅ရှု၊] ဒိသွာ– ၍။ သာရိပုတ္တတ္ထေရံ– ကို။ အာမန္တေတွာ– ၍။ “သာရိပုတ္တ– တြာ! [သာရိပုတ္တနောင် ပုဒ်ထီး မရှိစေရ၊ မူရင်းဖြစ်သော သံ-၃, ၁၉၄၌ ပုဒ်ထီးမရှိ၊] တွံ– သည်။ သဒ္ဓိန္ဒြိယံ– သည်။ ဝါ– ကို။ ဘာဝိတံ– ဖြစ်ပွားစေအပ်သည်။ ဗဟုလီကတံ– ကြိမ်ဖန်များစွာ ပြုအပ် သည်။ ဝါ– မများသော်လည်း များသကဲ့သို့ ပြုအပ်သည်၊ (သမာနံ)၊ အမတောဂဓံ– အမြိုက်နိဗ္ဗာန်၌ သက်ဝင်သည်၊ [နတ္ထိ+ဧတဿ မရဏသင်္ခါတံ မတန္တိ အမတံ၊ အမတမှိ+ဩဂဓံ အမတောဂဓံ၊- မဟာနိ၊ ဋ္ဌ၊ ၂၉၉၊] အမတပရိယောသာနံ– အမြိုက် နိဗ္ဗာန်ဟူသော အဆုံးရှိသည်၊ [အမတံ+ပရိယောသာနံ အဿာတိ အမတပရိယောဿာနံ၊- မဟာနိ၊ ဋ္ဌ၊ ၂၉၉၊] ဟောတိ– ၏။ ဣတိ– သို့။ သဒ္ဒဟသိ– ယုံကြည်သလော?” ဣတိ ဧဝံ– ဤသို့၊ [ဣတိတစ်လုံးအကျေကြံ၊] ပဉ္စ– ကုန်သော။ ဣန္ဒြိယာနိ– တို့ကို။ အာရဗ္ဘ– ၍။ ပဥှံ– ကို။ ပုစ္ဆိ– ပြီ။ ထေရော– သည်။ “ဘန္တေ– ရား! အဟံ– သည်၊
...[စာမျက်နှာ- ၂၁၀]...
ဘဂဝတော– ၌။ သဒ္ဓါယ– ယုံကြည်၍။ ဝါ– ယုံကြည်ခြင်းကြောင့်။ ဧတ္ထ– ဤသဒ္ဓါ စသော ဣန္ဒြေ၅-ပါးအပေါင်း၌။ ဝါ– တွင်။ သဒ္ဓိန္ဒြိယံ– သည်။ ဝါ– ကို။ ဘာဝိတံ–အပ်သည်။ ဗဟုလီကတံ– အပ်သည်၊ (သမာနံ)၊ အမတောဂဓံ– သည်။ အမတပရိယောသာနံ– သည်။ ဟောတိ၊ ဣတိ– သို့။ န ခေါ ဂစ္ဆာမိ– သိသည်မဟုတ်ပါ။ ဘန္တေ– ရား! ဟိ– မှန်၏။ ယေသံ– အကြင်ပုဂ္ဂိုလ်တို့သည်။ ဧတံ– ဤသဒ္ဓါစသော ဣန္ဒြေ၅-ပါးအပေါင်းကို။ ပညာယ– ဖြင့်။ အညာတံ– မသိအပ်သည်။ အဒိဋ္ဌံ– မမြင် အပ်သည်။ အဝိဒိတံ– ထင်စွာ မသိအပ်သည်။ အသစ္ဆိကတံ– မျက်မှောက်မပြု အပ်သည်။ အဖဿိတံ– မထိရောက်အပ်သည်၊ (မရအပ်သည်)၊ အဿ– ဖြစ်ရာ ၏။ တေ– ပုဂ္ဂိုလ်တို့သည်။ ပရေသံ– သူတစ်ပါးတို့၌။ သဒ္ဓါယ– ၍။ ဝါ– ကြောင့်။ တတ္ထ– သဒ္ဓါစသော ဣန္ဒြေ၅-ပါးအပေါင်း၌။ ဝါ– တွင်။ သဒ္ဓိန္ဒြိယံ– သည်။ ဝါ– ကို။ ဘာဝိတံ– အပ်သည်။ ဗဟုလီကတံ– အပ်သည်၊ (သမာနံ)၊ အမတောဂဓံ– သည်။ အမတပရိယောသာနံ– သည်။ ဟောတိ– ၏။ ဣတိ– သို့။ ဂစ္ဆေယျုံ– သိကုန်ရာ၏၊
ဘဂဝတော သဒ္ဓါယ။ ။ “ဘဂဝတော”၌ ဆဋ္ဌီဝိဘတ်ကို သတ္တမီအနက်၌ သက်ပါ၊ သဒ္ဓါယကား ရှေ့နည်းအလို တွာပစ္စည်းကို ယပြုထားသည်၊ နောက်နည်းအလို နာ ဝိဘတ်ကို အာယပြုထားသည်၊ သဒ္ဓါယအရ သဒ္ဓါ၄မျိုးတွင် ဩကပ္ပနသဒ္ဓါတည်း၊ သဒ္ဓါ၄မျိုးအကျယ်ကို ဓမ္မဘာ- ၃, ၃၂၂၌ ရေးခဲ့ပြီ၊ နောက် “ပရေသံ သဒ္ဓါယ ဂစ္ဆေယျုံ၊ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ န သဒ္ဒဟတိယေဝ”တို့၌လည်း နည်းတူပင်။ [ ဘဂဝတော သဒ္ဓါယာတိ ဘဂဝတိ သဒ္ဓါယ၊ တသ္မိံ သဒ္ဒဟနာ ဩကပ္ပနာ တဿ သဒ္ဓါတိပိ ဝတ္တဗ္ဗတံ လဘတိ၊- သံဋီ၊၂၊၃၇၇။]
ဂစ္ဆာမိ။ ။ “ဂစ္ဆာမိ”၌ ဂမုဓာတ်သည် ဉာဏ(သိခြင်း)အနက်ဟောဟု ယူပါ၊ ဘုရား ရှင်အပေါ်၌ ဩကပ္ပနသဒ္ဓါဖြင့် ယုံကြည်၍ “သဒ္ဓိန္ဒြေစသော ဣန္ဒြေ၅ပါးကို ဖြစ်ပွား စေလျှင် နိဗ္ဗာန်၌ သက်ဝင်သူ, နိဗ္ဗာန်ဟူသော အဆုံးရှိသူ ဖြစ်နိုင်သည်ဟု သိသည် မဟုတ်ပါ၊ ကိုယ်တိုင် ဉာဏ်ဖြင့် သိမြင်အပ်, မျက်မှောက်ပြုအပ်, ရောက်အပ် ရအပ် သောကြောင့် (အဓိဂမသဒ္ဓါကြောင့်) ဣန္ဒြေ၅ပါးကို ဖြစ်ပွားစေလျှင် နိဗ္ဗာန်၌ သက် ဝင်သူ, နိဗ္ဗာန်ဟူသော အဆုံးရှိသူ ဖြစ်နိုင်သည်ဟု သိသည်- ဟူလို၊ “ဂစ္ဆာမိ” ၏ နောက်၌ ပုဒ်ထီးမရှိရ၊ သံ- ၃, ၁၉၄၌ ပုဒ်ထီးမရှိ၊ “သဒ္ဓိန္ဒြိယံ”စသည်နှင့် တစ်ဝါကျ တည်းဖြစ်၍ တစ်ဆက်တည်းရှိရမည်၊ “သဒ္ဓိန္ဒြိယံ”စသည်ကိုလည်း ပေယျာလဖော် ပေးရမည်။ [ဂစ္ဆာမီတိ အာဂစ္ဆာမိ ဗုဇ္ဈာမီတိ အတ္ထော၊- သံဋီ၊၂၊၃၇၇။]
...[စာမျက်နှာ- ၂၁၁]...
ဣတိ ဧဝံ– ဤသို့။ တံ ပဥှံ– ထို ပြဿနာကို။ ဗျာကာသိ– ဖြေဆိုပြီ။ တံ– ထိုစကား ကို။ သုတွာ– ၍။ ဘိက္ခူ– တို့သည်။ ကထံ– ကို။ သမုဋ္ဌာပေသုံ– ကုန်ပြီ။ (ကိံ)၊ “သာရိပုတ္တတ္ထေရော– သည်။ မိစ္ဆာဂဟဏံ– မိစ္ဆာအယူကို။ နေဝ ဝိဿဇ္ဇေသိ– မစွန့်သေး။ အဇ္ဇာပိ– ယနေ့၌လည်း၊ (ယခုအခါ၌လည်း)၊ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ– ၌။ န သဒ္ဒဟတိယေဝ– မယုံကြည်သည်သာ။” ဣတိ– ဤသို့ ဖြစ်စေကုန်ပြီ။ တံ– ထိုစကားကို။ သုတွာ– ၍။ သတ္ထာ– သည်။ “ဘိက္ခဝေ– တို့! ကိံ နာမ– အဘယ်မည်သော။ ဧတံ– ဤစကားကို။ ဝဒေထ– ပြောနေကုန်သနည်း? ဟိ– အကြင်ကြောင့်။ အဟံ– သည်၊] သာရိပုတ္တ– တြာ! တွံ– သည်။’ ပဉ္စ– ကုန်သော။ ဣန္ဒြိယာနိ– တို့ကို။ အဘာဝေတွာ– မဖြစ်ပွားစေမူ၍။ သမထဝိပဿနံ– ကို။ အဝဍ္ဎေတွာ– မပွားစေမူ၍။ မဂ္ဂဖလာနိ– တို့ကို။ သစ္ဆိကာတုံ– ငှာ။ သမတ္ထော နာမ– စွမ်းနိုင်သူမည်သည်။ အတ္ထိ– ၏။ ဣတိ– သို့။ သဒ္ဒဟသိ– သလော? ဣတိ– သို့။ ပုစ္ဆိံ– မူခဲ့ပြီ။ သော– ထိုသာရိပုတြာသည်၊] ဘန္တေ– ရား! ဧဝံ– ဤသို့။ သစ္ဆိကရောန္တော နာမ– မျက်မှောက်ပြုသူမည်သည်။ အတ္ထိ– ၏။ ဣတိ– သို့။ န သဒ္ဒဟာမိ– မယုံကြည်ပါ။’ ဣတိ– သို့။ ကထေသိ– လျှောက် ခဲ့ပြီ။ ဒိန္နဿ ဝါ– ပေးလှူကြောင်းဒါနစေတနာ၏လည်းကောင်း။ ကတဿ ဝါ–ပြုအပ်သော ကုသိုလ်ကံ, အကုသိုလ်ကံ၏လည်းကောင်း။ ဖလံ– အကျိုးရင်း, အကျိုးဆက်ကိုလည်းကောင်း။ ဝိပါကံ– တူသောအကျိုးကိုလည်းကောင်း၊ န န
ဒိန္နဿ။ ။ “ဒါတဗ္ဗန္တိ ဒိန္နံ”အရ ပေးလှူထိုက်သော လှူဖွယ်ဝတ္ထုကို မုချအားဖြင့် ရ၏၊ သို့သော် ဒိန္နဿကို “ဖလံ ဝိပါကံ”၌ စပ်ရသောကြောင့် လှူဖွယ်ဝတ္ထုသည် အကျိုးမပေးနိုင်၊ ပေးလှူကြောင်း ဒါနစေတနာကသာ အကျိုးပေးနိုင်ရကား ဒိန္နဿ အရ ဖလူပစာရအားဖြင့် ပေးလှူကြောင်းဒါနစေတနာကို ယူပါ။(သီဋီသစ်၊၂၊၄၅)
ဖလံ ဝိပါကံ။ ။ ဖလအရ အာနိသံသဖလ(အကျိုးရင်း), နိဿန္ဒဖလ(အကျိုးဆက်) ဟု ၂မျိုးရှိ၏၊ ထိုတွင် အလှူခံပုဂ္ဂိုလ်က အနာဂါမ်ဖြစ်ခြင်းစသော အင်္ဂါ၄ပါးနှင့် ပြည့်စုံသော ဒါန၏ ဒိဋ္ဌဓမ္မဝေဒနီယကအကျိုး(အကျိုးရင်း)စသည်ကား အာနိသံသ ဖလမည်၏၊ သင်္ခဇာတ်၌ သင်္ခပုဏ္ဏား၏ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါအရှင်မြတ်အား ဖိနပ်အလှူ၏ သမုဒြာ၌ ထောက်တည်ရာလှေကို ရခြင်းကဲ့သို့သော အကျိုးဆက်သည် နိဿန္ဒဖလ မည်၏၊ အကြောင်းကံနှင့် နာမ်ချင်းတူသော ပဋိသန္ဓေအကျိုးသည် ဝိပါကဖလမည်၏။
ဆက်ဥုးအံ့– အာနိသံသဖလ, နိဿန္ဒဖလများသည် မျက်မှောက်ဘဝ၌ ရရှိသော
...[စာမျက်နှာ- ၂၁၂]...
သဒ္ဒဟတိ– မယုံကြည်သည်မဟုတ်, ယုံကြည်သည်သာ။ ဗုဒ္ဓါဒီနံ– ဘုရားအစရှိ သော ရတနာမြတ်၃-ပါးတို့၏။ ဂုဏံ– ကို။ နာပိ န သဒ္ဒဟတိ– မယုံကြည်သည် လည်း မဟုတ်, ယုံကြည်သည်သာ။ ပန– စင်စစ်ကား။ ဧသော– ဤသာရိပုတြာ သည်။ အတ္တနာ– မိမိသည်။ ဝါ– ကိုယ်တိုင်။ ပဋိဝိဒ္ဓေသု– ထိုးထွင်း၍ သိအပ်ပြီးကုန် သော။ ဈာနဝိပဿနာမဂ္ဂဖလဓမ္မေသု– ဈာန်, ဝိပဿနာ, မဂ်,ဖိုလ်တရားတို့ကို။ ပရေသံ– တို့၌။ သဒ္ဓါယ– ၍။ ဝါ– ကြောင့်။ န ဂစ္ဆတိ– သိသည်မဟုတ်။ တသ္မာ–ကြောင့်။ အနုပဝဇ္ဇော– မစွပ်စွဲမကဲ့ရဲ့ထိုက်။” ဣတိ– သို့။ ဝတွာ အနုသန္ဓိံ ဃဋေတွာ ဓမ္မံ ဒေသေန္တော ဣမံ ဂါထံ အာဟ၊ (ကိံ)၊ “အဿဒ္ဓေါ၊ ပေ၊ ဥတ္တမပေါရိသော”တိ– ၍၊ (အာဟ)
အဿဒ္ဓေါ အကတညူ စ, သန္ဓိစ္ဆေဒေါ စ ယော နရော၊ ဟတာဝကာသော ဝန္တာသော, သ ဝေ ဥတ္တမပေါရိသော
ပဝတ္တိကျိုးများ ဖြစ်ကြသည်၊ တရားကိုယ်မှာ အဟိတ်ဝိပါက်၁၅-ပါးနှင့် ကမ္မဇရုပ်, ကမ္မပစ္စယဥတုဇရုပ်များတည်း။ ချဲ့ဥုးအံ့– အဟိတ်ကုသလဝိပါက်အရာ၌ မဟာဒုဂ် စသည်တို့ကဲ့သို့ ချက်ချင်းသူဌေးဖြစ်ခြင်းသည် အာနိသံသဖလမည်၏၊ နိဿန္ဒဖလ ကား ထိုသို့သူဌေးဖြစ်လျှင် ကောင်းသောအာရုံကို မြင်ရကြားရခြင်းစသော ကုသလ ဝိပါက်စက္ခုဝိညာဏ်နှင့် ခန္ဓာကိုယ်၌ ဖြစ်ပွားသော ကုသိုလ်ကမ္မဇရုပ်များ, ဖြစ်ပေါ် တိုးပွားလာသော ရွှေငွေစသော ဥစ္စာများတည်း၊ ရွှေငွေစသော ဥစ္စာများသည် ကမ္မ ပစ္စယဥတုဇရုပ် (ကံလျှင်အရင်းခံရှိသော ဥတုဇရုပ်) များတည်း၊ အကုသလဝိပါက် အရာ၌ ဥပ္ပလဝဏ်ထေရီမကို ပြစ်မှားသော နန္ဒလုလင်၏ ချက်ချင်းမြေမြိုခြင်းသည် အာနိသံသဖလမည်၏၊ ထိုသို့မြေမြိုစဉ် အကုသလဝိပါက် စက္ခုဝိညာဏ်, ဒုက္ခသဟ ဂုတ်ကာယဝိညာဏ်စသည်နှင့် အကုသိုလ်ကမ္မဇရုပ်, ကမ္မပစ္စယဥတုဇရုပ်များသည် နိဿန္ဒဖလမည်၏။ (မ၊ ဋ္ဌ၊ ၃, ၅၊ သီဋီသစ်၊ ၂၊ ၄၅၊ အဘိ၊ဝိ-၁၇၁၊ မဏိ-၂, ၃၁၊ သင်္ဂြိုဟ်ဘာ-၃၄၆)
ဈာနဝိပဿနာမဂ္ဂဖလဓမ္မေသု။ ။ “ပဋိဝိဒ္ဓဂုဏံ ပရေသံ ကထာယ န သဒ္ဒဟတိ (အဿဒ္ဓေါ၏အဖွင့်)”မှ “ပဋိဝိဒ္ဓဂုဏံ”ကို ကြည့်၍ ကံအနက်ပေးသည်၊ (တစ်နည်း) အတ္တနာ- သည်၊ ဝါ- တိုင်၊ ဈာနဝိပဿနာမဂ္ဂဖလဓမ္မေသု- တို့ကို၊ ပဋိဝိဒ္ဓေသု- ကုန်လ သော်၊ ဝါ- ကြောင့်၊ ပရေသံ- တို့၌၊ သဒ္ဓါယ၊ န ဂစ္ဆတိ”ဟုလည်း ပေးနိုင်သည်။
...[စာမျက်နှာ- ၂၁၃]...
ယော နရော– အကြင်လူသည်၊ (အကြင်ပုဂ္ဂိုလ်သည်)၊ အဿဒ္ဓေါ– မိမိသိအပ် သော ဂုဏ်ကို သူတစ်ပါးအပြောကြောင့် ယုံကြည်ခြင်းမရှိသည်လည်းကောင်း။ ဝါ– မိမိသိအပ်သောဂုဏ်ကို သူတစ်ပါးအပြောကြောင့် မယုံကြည်သည်လည်းကောင်း။ အကတညူ စ– အကြောင်းတရားတို့သည် မပြုပြင်အပ်သော နိဗ္ဗာန်ကို သိသည်လည်းကောင်း။ သန္ဓိစ္ဆေဒေါ စ– သံသရာဝဋ်အဆက်အစပ်ကို ဖြတ်ပြီး သည်လည်းကောင်း။ ဟတာဝကာသော– ဖျက်ဆီးအပ်သော ဖြစ်ရာဌာန ဘုံ ဘဝရှိသည်လည်းကောင်း။ ဝါ– ဖြစ်ရာဌာန ဘုံဘဝကို ဖျက်ဆီးပြီးသည်လည်းကောင်း။ ဝန္တာသော– မဂ်၄တန်ဖြင့် ထွေးအန်အပ်ပြီးသော အလိုအာသာရှိသည် လည်းကောင်း။ ဝါ– အလိုတဏှာကို မဂ်၄တန်ဖြင့် ထွေးအန်ပြီးသည်လည်းကောင်း၊ (ဟောတိ– ၏၊) သ (သော)– ထိုလူသည်။ ဝေ– စင်စစ်။ ဥတ္တမပေါရိသော–ယောကျ်ားတို့တွင် မြင့်မြတ်သူသည်။ ဝါ– ယောကျ်ားမြတ်သည်၊ (ဟောတိ)
တဿာ– ထိုဂါထာ၏။ အတ္ထော– ကား။ အတ္တနော– ၏။ ဝါ– သည်။ ပဋိဝိဒ္ဓ–
ဥတ္တမပေါရိသော။ ။ ပေါရိသသဒ္ဒါသည် “ယောကျ်ား၏အဖြစ်, ယောကျ်ား, လုံ့လ, အားအစွမ်း”ဟူသော အနက်တို့ကို ဟော၏(သိရီဓရ)၊ ဤ၌ “ယောကျ်ား”ဟူသော အနက်ကို ယူ၍ “ပုရိသာယေဝ ပေါရိသာ [ပုရိသ+ဏ၊]”ဟု ပြု၊ ထိုနောင် “ပေါရိသေသု +ဥတ္တမော ဥတ္တမပေါရိသော၊ (တစ်နည်း) ဥတ္တမော စ+သော+ပေါရိသော စာတိ ဥတ္တမပေါရိသော”ဟု တွဲပါ၊ ရှေ့နည်း၌ ပေါရိသနှင့် ဥတ္တမကို ရှေ့နောက်ပြန်။
ဝဉ္ဇိတာပဟေလီ။ ။ ဆက်ဥုးအံ့- ပဟေလီအမျိုးမျိုးတို့တွင် ဝဉ္ဇိတာပဟေလီလည်း ပါဝင်၏၊ သဒ္ဒါတစ်ပုဒ်သည် အနက်တစ်မျိုး၌ ထင်ရှား၏၊ ထိုထင်ရှားသောအနက်ကို မဆိုဘဲ မထင်ရှားသောအနက်ကို ဆိုလိုရာဝယ် အများသုံးအနက်၌ ထင်မှားအောင် လှည့်စားအပ်သော ပဟေလီကို ဝဉ္ဇိတာပဟေလီဟု ခေါ်၏၊ ဤဂါထာသည် ဝဉ္ဇိတာ-ပဟေလီတည်း၊ ပဟေလီကို အနက်ပေးရာ၌ မသိသူပေးအပ်သော အနက်မှားနှင့်, သိသူပေးအပ်သော အနက်မှန်ဟု အနက်၂မျိုးရှိ၏။
အနက်မှား။ ။ အဿဒ္ဓေါ- သဒ္ဓါတရားလည်းမရှိသော၊ အကတညူ စ- ကျေးဇူးကို လည်း မသိတတ်သော၊ သန္ဓိစ္ဆေဒေါ စ- တိုက်စပ်အိမ်စပ်ကိုလည်း ဖောက်ဖြတ်တတ် သော၊ ဟတာဝကာသော- ဖျက်ဆီးအပ်သော တည်ရာအိမ်လည်း ရှိထသော၊ ဝန္တာသော- သူတစ်ပါးတို့ ပျို့အန်အပ်သော အစာကိုလည်း စားတတ်သော၊ ယော နရော-အကြင်လူသည်၊ (အတ္ထိ- ၏၊) သ (သော)- ထိုလူသည်၊ ဝေ- စင်စစ်၊ ဥတ္တမပေါရိသော-
...[စာမျက်နှာ- ၂၁၄]...
ဂုဏံ– ထိုးထွင်း၍ သိအပ်သောဂုဏ်ကို။ ပရေသံ– တို့၏။ ကထာယ– ကြောင့်။ န သဒ္ဒဟတိ– မယုံကြည်တတ်။ ဣတိ– ထိုကြောင့်။ အဿဒ္ဓေါ– မည်၏။ အကတံ–အကြောင်းတရားတို့သည် မပြုပြင်အပ်သော။ နိဗ္ဗာနံ– ကို။ ဇာနာတိ– သိတတ်၏။ ဣတိ– ကြောင့်။ အကတညူ– မည်၏။ သစ္ဆိကတနိဗ္ဗာနော– မျက်မှောက်ပြုအပ် ပြီးသော နိဗ္ဗာန်ရှိသည်။ ဣတိ– ကား။ အတ္ထော– နက်။ ဝဋ္ဋသန္ဓိံ– ဝဋ်ဟူသော အဆက်အစပ်ကိုလည်းကောင်း။ သံသာရသန္ဓိံ– သံသရာဟူသော အဆက်အစပ် ကိုလည်းကောင်း။ ဆိန္ဒိတွာ– ဖြတ်၍။ ဌိတော– တည်၏။ ဣတိ– ကြောင့်။ သန္ဓိစ္ဆေဒေါ– မည်၏။ ကုသလာကုသလကမ္မဗီဇဿ– ကုသိုလ်ကံ, အကုသိုလ်ကံဟူ သော မျိုးစေ့၏။ ဝါ– သည်။ ခီဏတ္တာ– ကုန်ပြီးသည်၏အဖြစ်ကြောင့်။ အဿ– ထိုလူ၏။ ဟတော– ဖျက်ဆီးအပ်ပြီးသော။ နိဗ္ဗတ္တနာဝကာသော– ဖြစ်ရာဌာန, ဘုံဘဝသည်၊ (အတ္ထိ– ၏၊) ဣတိ– ကြောင့်။ ဟတာဝကာသော– မည်၏။ စတူဟိ– ကုန်သော။ မဂ္ဂေဟိ– တို့ဖြင့်။ ကတ္တဗ္ဗကိစ္စဿ– ပြုထိုက်သော ကိစ္စ၏။ ဝါ– ကို၊ ယောကျ်ားတို့တွင် မြင့်မြတ်သူတည်း။ ဝါ– ယောကျ်ားမြတ်တည်း။
အနက်မှန်။ ။ အထက်၌ ပေးအပ်သောအနက်မှာ အနက်မှန်တည်း၊ ဆရာတို့ကား အဿဒ္ဓေါစသော ပုဒ်တို့ကို ယော နရော၏ ဝိသေသနယူ၍ “အဿဒ္ဓေါ- သူတစ်ပါး၏ စကားကိုလည်း ယုံကြည်ခြင်းမရှိထသော၊ အကတညူ စ- အကြောင်းတရားတို့သည် မပြုမပြင် မစီရင်အပ်သော နိဗ္ဗာန်ကိုလည်း သိတတ်ထသော၊ သန္ဓိစ္ဆေဒေါ စ- သံသရာ ဝဋ်တို့၏ အဆက်အစပ်(ပဋိသန္ဓေ)ကိုလည်း ဖောက်ဖြတ်ဖျက်ဆီးတတ်ထသော၊ ဟတာဝကာသော- ဖျက်ဆီးအပ်သော ၃၁ဘုံတည်းဟူသော တည်ရာလည်းရှိထသော၊ ဝန္တာသော- ပျို့အန်အပ်ပြီးသော တဏှာလည်းရှိထသော၊ ယော နရော- အကြင်လူ သည်၊ (အတ္ထိ- ၏၊) သ (သော)- ထိုလူသည်၊ ဝေ- စင်စစ်၊ ဥတ္တမပေါရိသော- တည်း”ဟု ပေးတော်မူ၏။ (အလင်္ကာဘာ- ၁၈၈)
န သဒ္ဒဟတိ။ ။ “န သဒ္ဒဟတိ”ဖြင့် “နတ္ထိ+သဒ္ဓါ ဧတဿာတိ အဿဒ္ဓေါ- သူတစ် ပါး၏ ပြောစကားကြောင့် မိမိထိုးထွင်း၍ သိအပ်သော ဂုဏ်ကို ယုံကြည်ခြင်းမရှိသူ၊ (တစ်နည်း) သဒ္ဒဟတီတိ သဒ္ဓေါ၊ [သံ+ဓာ+အ၊] သဒ္ဓါ+ဧတဿ အတ္ထီတိ ဝါ သဒ္ဓေါ၊ [သဒ္ဓါ+ဏ၊] န+သဒ္ဓေါ အဿဒ္ဓေါ- သူတစ်ပါး၏ ပြောစကားကြောင့် မိမိထိုးထွင်း၍ သိအပ်သော ဂုဏ်ကို မယုံကြည်သူ(ယုံကြည်ခြင်းရှိသူမဟုတ်)”ဟု ပြုရန် ပြသည်။
(သာရတ္ထ၊ ၃၊ ၂၄၀)
...[စာမျက်နှာ- ၂၁၅]...
ကတတ္တာ– ပြုအပ်ပြီးသည်၏ အဖြစ်ကြောင့်။ ဣမိနာ– ဤလူသည်။ ဝန္တာ– ထွေး အန်အပ်ပြီးကုန်သော။ သဗ္ဗာ– ကုန်သော။ အာသာ– အလိုတဏှာ အာသာတို့ သည်၊ (အတ္ထိ– ကုန်၏၊) ဣတိ– ကြောင့်။ ဝန္တာသော– မည်၏။ ဧဝရူပေါ– သော။ သော နရော– ထိုလူသည်။ ပဋိဝိဒ္ဓလောကုတ္တရဓမ္မတာယ– ထိုးထွင်း၍ သိအပ်ပြီး သော လောကုတ္တရာတရားရှိသည်၏အဖြစ်ကြောင့်။ ဝါ– လောကုတ္တရာတရား ကို ထိုးထွင်း၍ သိအပ်ပြီးသည်၏အဖြစ်ကြောင့်။ ပုရိသေသု– တို့တွင်။ ဥတ္တမဘာဝံ– မြတ်သူ၏အဖြစ်သို့။ ပတ္တော– သည်၊ (ဟောတိ)၊ ဣတိ– ကြောင့်။ ပုရိသုတ္တမော– ၏။ ဣတိ– ဂါထာဖွင့်အပြီးတည်း။
ဂါထာဝသာနေ– ၌။ တိံသမတ္တာ– (၃၀) အတိုင်းအရှည်ရှိကုန်သော၊ (၃ကျိပ်အတိုင်းအရှည်ရှိကုန်သော)၊ အာရညကာ– တော၌ နေခြင်းအလေ့ရှိကုန်သော။ တေ ဘိက္ခူ– တို့သည်။ ပဋိသမ္ဘိဒါဟိ၊ သဟ၊ အရဟတ္တံ၊ ပါပုဏိံသု၊ ဓမ္မဒေသနာ– သည်။ သေသဇနဿာပိ– အားလည်း။ သတ္ထိကာ– သည်။ အဟောသိ၊ ဣတိ– သာရိပုတ္တတ္ထေရဝတ္ထုပြီးပြီ။
သာရိပုတ္တတ္ထေရဝတ္ထုဘာသာဋီကာပြီးပြီ။
၉-ခဒိရဝနိယရေဝတတ္ထေရဝတ္ထုဘာသာဋီကာ
ဂါမေ ဝါတိ– သော။ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော ခဒိရဝနိယရေဝတတ္ထေရံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ ဟိ– ချဲ့။ အာယသ္မာ သာရိပုတ္တော– သည်။ သတ္တာသီတိကောဋိဓနံ– (၈၇) ကုဋေသောဥစ္စာကို။ ပဟာယ– ပယ်စွန့်၍။ ပဗ္ဗဇိတွာ– ၍။ စာလာ– စာလာလည်းကောင်း။ ဥပစာလာ– ဥပစာလာလည်း။
ပုရိသုတ္တမော။ ။ ဂါထာ၌ “ဥတ္တမပေါရိသော”ဟု ရှိပါလျက် “ပုရိသုတ္တမော”ကို ဖွင့်ပြခြင်းမှာ “ဥတ္တမပေါရိသော”နှင့် “ပုရိသုတ္တမော”သည် ပရိယာယ်ပုဒ်များဖြစ် ကြောင်းကို သိစေလို၍ ဖြစ်သည်၊ “ပုရိသေသု ဥတ္တမဘာဝံ ပတ္တော”ဖြင့် “ပုရိသေသု+ ဥတ္တမော ပုရိသုတ္တမော”ဟု ပြု၍ ယောကျ်ားတို့တွင် မြတ်သူဟူသည် ယောကျ်ားတို့တွင် မြတ်သူ၏အဖြစ်သို့ ရောက်သူပင်ဟု သိစေသည်၊ (တစ်နည်း) “ပုရိသေသု+ဥတ္တမော ပုရိသုတ္တမော၊ ပုရိသုတ္တမံ (ပုရိသုတ္တမဘာဝံ) +ပတ္တော ပုရိသုတ္တမော- ယောကျ်ားတို့တွင် မြတ်သူ၏ အဖြစ်သို့ ရောက်သူ”ဟု ပြုရကြောင်းကို ပြသည်ဟု ကြံ၊ “ဥတ္တမပေါရိသော” လည်း နည်းတူပင်
...[စာမျက်နှာ- ၂၁၆]...
ကောင်း။ သီသူပစာလာ– သီသူပစာလာလည်းကောင်း။ ဣတိ– သို့။ တိဿော– ၃ယောက်ကုန်သော။ ဘဂိနိယော– နှမတော်တို့ကိုလည်းကောင်း။ စုန္ဒော– စုန္ဒ လည်းကောင်း။ ဥပသေနော– ဥပသေနလည်းကောင်း။ ဣတိ– သို့။ ဒွေ– ကုန်သော။ ဣမေ ဘာတရော– ဤညီတော်တို့ကိုလည်းကောင်း။ ပဗ္ဗာဇေသိ– စေပြီ။ ဧကောဝ– တစ်ယောက်တည်းသာလျှင်ဖြစ်သော။ ရေဝတကုမာရော– ရေဝတသတို့သား သည်။ [ရေဝတကုမာရော ဧကောဝ– ရေဝတသတို့သား တစ်ယောက်သာ၊] ဂေဟေ– ၌။ အဝသိဋ္ဌော– ကျန်တော့၏။ အထ– ၌။ အဿ– ထိုရေဝတသတို့သား ၏။ မာတာ– သည်။ စိန္တေသိ၊ (ကိံ)၊ “မမ– ၏။ ပုတ္တော– သော။ ဥပတိဿော–ဥပတိဿသည်။ ဧတ္တကံ– သော။ ဓနံ– ကို။ ပဟာယ– ၍။ ပဗ္ဗဇိတွာ– ၍။ တိဿော– ကုန်သော။ ဘဂိနိယော စ– နှမတော်တို့ကိုလည်းကောင်း။ ဒွေ– ကုန်သော။ ဘာတရော စ– ညီတော်တို့ကိုလည်းကောင်း။ ပဗ္ဗာဇေသိ– စေပြီ။ ဧကောဝ– သာလျှင် ဖြစ်သော။ ရေဝတော– သည်။ [ရေဝတော ဧကောဝ– ရေဝတတစ်ယောက်သာ၊] အဝသေသော– ကျန်တော့၏။ ဣမမ္ပိ– ဤရေဝတကိုလည်း။ သစေ ပဗ္ဗာဇေဿတိ– စေအံ့၊ (ဧဝံ သတိ)၊ ဧတ္တကံ– သော။ နော– ငါတို့၏။ ဓနံ– သည်။ နဿိဿတိ– ပျက်စီးတော့မည်။ ကုလဝံသော– အမျိုးအနွယ်သည်။ ပစ္ဆိဇ္ဇိဿတိ– ပြတ် တော့မည်။ ဒဟရကာလေယေဝ– ငယ်ရွယ်သူ၏အခါ၌ပင်။ ဝါ– ငယ်ရွယ်ရာ အခါ၌ပင်။ နံ– ထိုရေဝတကို။ ဃရာဝါသေန– အိမ်ဟူသောနေရာဖြင့်။ ဗန္ဓိဿာမိ–နှောင်ဖွဲ့တော့မည်။” ဣတိ– ဤသို့ ကြံပြီ။ သာရိပုတ္တတ္ထေရောပိ– သည်လည်း။ ပဋိကစ္စေဝ– ရှေးဥုးမဆွ အစကပင်လျှင်။ ဘိက္ခူ– တို့ကို။ အာဏာပေသိ– စေခိုင်း ထားပြီ။ ဝါ– အမိန့်ပေးထားပြီ။ (ကိံ)၊ “အာဝုသော– တို့! ရေဝတော– သည်။ ပဗ္ဗဇိတုကာမော– ရှင်ပြုခြင်းငှာ အလိုရှိသည်၊ (ဟုတွာ)၊ သစေ အာဂစ္ဆတိ– အံ့၊ (ဧဝံဿတိ)၊ အာဂတမတ္တမေဝ– ရောက်လာခါမျှသာဖြစ်သော။ ဝါ– ရောက်လာလာ ခြင်းသာ။ နံ– ထိုရေဝတကို။ ပဗ္ဗာဇေယျာထ– စေကုန်လော။ မမ– ၏။ မာတာပိတရော– တို့သည်။ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိကာ– မှားသောအယူရှိကုန်၏။ အာပုစ္ဆိတေဟိ– ပန် ပြောအပ်ကုန်သော။ တေဟိ– ထိုမိဘတို့ဖြင့်။ ကိံ– ဘာအကျိုးရှိအံ့နည်း။ အဟမေဝ– သည်သာ။ တဿ– ထိုရေဝတ၏။ မာတာ စ– အမေလည်း ဟုတ်၏။ ပိတာ စ– အဖေလည်း ဟုတ်၏။” ဣတိ– ဤသို့ စေခိုင်းထားပြီ။ အဿ– ထိုရေဝတ၏၊
...[စာမျက်နှာ- ၂၁၇]...
မာတာပိ– သည်လည်း။ သတ္တဝဿိကမေဝ– ၇နှစ်သာရှိသေးသော။ ရေဝတကုမာရံ– ကို။ ဃရဗန္ဓနေန– အိမ်ဟူသော အနှောင်အဖွဲ့ဖြင့်။ ဗန္ဓိတုကာမာ– နှောင် ဖွဲ့ခြင်းငှာ အလိုရှိသည်၊ (ဟုတွာ)၊ သမာနဇာတိကေ– တူသောဇာတ်ရှိသော။ ကုလေ– အမျိုး၌။ ဒါရိကံ– ကို။ ဝါရေတွာ– တောင်းရမ်း၍။ ဒိဝသံ– ကို။ ဝဝတ္ထပေတွာ– ပိုင်းခြားသတ်မှတ်၍။ ကုမာရံ– ရေဝတသတို့သားကို။ မဏ္ဍေတွာ– အဝတ် စသော ပြင်ပတန်ဆာတို့ဖြင့် ပြင်ဆင်၍။ ပသာဓေတွာ– အတွင်း၌ ဖြစ်သော ဆံပင်စသည်တို့ကို ပြင်ဆင်၍၊ [ဓမ္မဘာ-၂, ၃၁၉ရှု၊] မဟတာ– များစွာသော။ ပရိဝါရေန– အခြံအရံနှင့်။ သဒ္ဓိံ၊ အာဒါယ– ခေါ်ယူ၍။ ကုမာရိကာယ– သတို့သမီး ၏။ ဉာတိဃရံ– ဆွေမျိုးအိမ်သို့။ အဂမာသိ– ပြီ။ အထ– ၌။ ကတမင်္ဂလာနံ– ပြုအပ် ပြီးသော လက်ထပ်မင်္ဂလာရှိကုန်သော။ ဒွိန္နမ္ပိ– ၂ယောက်လုံးလည်းဖြစ်ကုန်သော။ နေသံ– ထိုသတို့သား,သတို့သမီးတို့၏၊ [ဉာတကေသု၌စပ်၊] ဝါ– တို့အား၊ [ဝတွာ, အာဟံသုတို့၌စပ်၊] ဉာတကေသု– တို့သည်။ သန္နိပတိတေသု– စုဝေးမိကုန်လသော်။ ဥဒကပါတိယံ– ရေခွက်၌။ ဟတ္ထေ– လက်တို့ကို။ ဩတာရေတွာ– သက်ဝင်စေ၍။ ဝါ– ချ၍။ မင်္ဂလာနိ– မင်္ဂလာရှိသောစကားတို့ကို။ ဝတွာ– ပြောဆို၍။ ကုမာရိကာယ– သတို့သမီး၏။ ဝုဍ္ဎိံ– ကြီးပွားခြင်းကို။ အာကင်္ခမာနာ– အလိုရှိကုန်သော။ ဉာတကာ– တို့သည်။ “အမ္မ– ချစ်သမီး! တဝ– သင်၏။ အယျိကာယ– အဖွားသည်။ ဒိဋ္ဌဓမ္မံ– မြင်အပ်သောတရားကို။ ပဿ– မြင်ပါစေ။ အယျိကာ ဝိယ– အဖွားသည် ကဲ့သို့။ စိရံ– ကြာမြင့်စွာ။ ဇီဝ– အသက်ရှင်ပါစေ။ [စိရံ ဇီဝ– အသက်ရှည်ပါစေ၊]။” ဣတိ– သို့။ အာဟံသု– ကုန်ပြီ။ ရေဝတကုမာရော– သည်။ “ဣမိဿာ– ဤသူမ၏။ အယျိကာယ– သည်။ ဒိဋ္ဌဓမ္မော– မြင်အပ်သောတရားသည်။ ကော နု ခေါ–အဘယ်နည်း။” ဣတိ– သို့။ စိန္တေတွာ– ၍။ “ဣမိဿာ– ဤသူမ၏။ အယျိကာ– သည်။ ကတရာ– အဘယ်နည်း?” ဣတိ ပုစ္ဆိ၊ အထ– ၌။ နံ– ထိုရေဝတသတို့သား ကို။ အာဟံသု– ကုန်ပြီ။ (ကိံ)၊ “တာတ– ချစ်သား! ဝီသဝဿသတိကံ– အသက် (၁၂၀) ရှိသော။ ခဏ္ဍဒန္တံ– ကျိုးသောသွားရှိသော။ ပလိတကေသံ– ဖြူသောဆံပင် ရှိသော။ ဝလိတ္တစံ– တွန့်သောအရေရှိသော။ တိလကာဟတဂတ္တံ– အမည်းကွက် အဖြူကွက်တို့သည် ဖျက်ဆီးအပ်သော ကိုယ်ရှိသော။ ဝါ– မှည့်ဖြူမှည့်မဲ စွဲရောက် အပ်သော ကိုယ်ရှိသော။ ဂေါပါနသိဝင်္ကံ– အခြင်ရနယ်ကဲ့သို့ ကောက်သော၊
...[စာမျက်နှာ- ၂၁၈]...
ဣမံ– ဤအဖွားကြီးကို။ န ပဿသိ ကိံ– မမြင်ဘူးလော? ဧသာ– ဤအဖွား ကြီးသည်။ ဧတိဿာ– ဤသူမ၏။ အယျိကာ– အဖွားတည်း။” ဣတိ– ဤသို့ ပြော ကုန်ပြီ။ “အယမ္ပိ– ဤသူမသည်လည်း။ ဧဝရူပါ– ဤသို့သဘောရှိသည်။ ဘဝိဿတိ ကိံ ပန– ဖြစ်မည်လော?” ဣတိ– မေးပြီ။ “တာတ– ချစ်သား! သစေ ဇီဝိဿတိ– အကယ်၍ အသက်ရှည်အံ့၊ (ဧဝံ သတိ)၊ ဘဝိဿတိ– ဖြစ်လိမ့်မည်။” ဣတိ– ဤသို့ ပြောကုန်ပြီ။ သော– ထို ရေဝတသည်။ စိန္တေသိ၊ (ကိံ)၊ “ဧဝရူပမ္ပိ– ဤသို့ သဘောရှိသည်လည်းဖြစ်သော။ သရီရံ– ခန္ဓာကိုယ်သည်။ ဇရာယ– ဇရာကြောင့်။ ဣမံ ဝိပ္ပကာရံ– ဤဖောက်ပြန်သော သဘောသို့။ ပါပုဏိဿတိ နာမ– ရောက် ရဘိ၏။ ဣမံ– ဤဖောက်ပြန်သော သဘောကို။ မေ– ၏။ ဘာတရာ– နောင်တော် ဖြစ်သော။ ဥပတိဿေန– သည်။ ဒိဋ္ဌံ– မြင်အပ်သည်။ ဘဝိဿတိ– ဖြစ်လိမ့်မည်။ အဇ္ဇေဝ– ၌ပင်။ မယာ– သည်။ ပလာယိတွာ– ပြေး၍။ ပဗ္ဗဇိတုံ– ငှာ။ ဝဋ္ဋတိ– ၏။” ဣတိ– ဤသို့ ကြံပြီ။ အထ– ၌။ နံ– ထိုရေဝတကို။ ဉာတကာ– တို့သည်။ ကုမာရိကာယ– နှင့်။ သဒ္ဓိံ၊ ဧကယာနံ– တစ်စီးတည်းသောယာဉ်သို့။ အာရောပေတွာ– တက်ရောက်စေ၍။ အာဒါယ– ခေါ်ယူ၍။ ပက္ကမိံသု– ကုန်ပြီ။
သော– ထိုရေဝတသည်။ ထောကံ– အနည်းငယ်။ ဂန္တွာ– ၍။ သရီရကိစ္စံ– ကျင် ကြီး, ကျယ်ငယ်စွန့်ခြင်းစသော ကိုယ်၌ ပြုထိုက်သောကိစ္စကို။ အပဒိသိတွာ– ညွှန်ပြ၍။ ဝါ– အကြောင်းပြ၍။ “ယာနံ– ယဉ်ကို။ တာဝ– ရှေးဥုးစွာ၊ (ခဏလောက်)၊ ဌပေထ– ရပ်ကြပါဥုး။ ဩတရိတွာ– သက်ဆင်းပြီး၍။ အာဂမိဿာမိ– လိုက်လာ ခဲ့ပါမည်။” ဣတိ– ဤသို့ ပြော၍။ ယာနာ– မှ။ ဩတရိတွာ– ၍။ ဧကသ္မိံ– တစ်ခု သော။ ဂုမ္ဗေ– ချုံ၌။ ထောကံ– ငယ်။ ပပဉ္စံ– ကြာမြင့်သည်ကို။ ဝါ– အောင်။ ကတွာ– ၍။ အဂမာသိ– လိုက်ခဲ့ပြီ။ ပုနပိ– လည်း။ ထောကံ– ငယ်။ ဂန္တွာ– ၍။ တေနေဝ အပဒေသေန– ထိုသို့သော ညွှန်ပြခြင်းဖြင့်ပင်။ ဩတရိတွာ– ၍။ အဘိရုဟိ– တက်စီးပြီ။ ပုနပိ– လည်း။ တထေဝ– ထို့အတူပင်။ အကာသိ– ပြီ။ အထ– ၌။ အဿ– ထိုရေဝတ ၏။ ဉာတကာ– တို့သည်။ “အဒ္ဓါ– မချွတ်ဧကန်။ ဣမဿ– ဤရေဝတ၏။ ဝါ– မှာ။ ဥဋ္ဌာနာနိ– ဝမ်းရောဂါထကြွခြင်းတို့သည်။ ဝါ– ဝမ်းသွားခြင်းတို့သည်။ ဝတ္တန္တိ– ဖြစ်နေကုန်၏။’ ဣတိ– သို့။ သလ္လက္ခေတွာ– မှတ်ထင်၍။ အတိဒဠှံ– အလွန်ခိုင်ခံ့
...[စာမျက်နှာ- ၂၁၉]...
တင်းကြတ်စွာ။ အာရက္ခံ– အစောင့်အရှောက်ကို။ န ကရိံသု– မပြုတော့ကုန်။ သော– ထိုရေဝတသည်။ ပုနပိ– လည်း။ ထောကံ၊ ဂန္တွာ၊ တေနေဝ အပဒေသေန– ဖြင့်ပင်။ ဩတရိတွာ၊ “တုမှေ– တို့သည်။ ပါဇေန္တော– မောင်းနှင်ကုန်လျက်။ ပုရတော– ၌။ ဝါ– က။ ဂစ္ဆထ– သွားနှင့်ကြပါ။ မယံ– တို့သည်။ ပစ္ဆတော– ၌။ ဝါ– က။ သဏိကံ–ဖြည်းဖြည်း။ အာဂမိဿာမ– လိုက်လာခဲ့ပါကုန်မည်။” ဣတိ– သို့။ ဝတွာ– ၍။ ဩတရိတွာ၊ ဂုမ္ဗာဘိမုခေါ– ချုံသို့ ရှေးရှုသည်။ အဟောသိ၊ အဿ– ထိုရေဝတ၏။ ဉာတကာပိ– တို့သည်လည်း။ “ပစ္ဆတော– ၌။ ဝါ– က။ အာဂမိဿတိ– လိုက်လာ လိမ့်မည်။” ဣတိ– သို့။ သညာယ– အမှတ်ဖြင့်။ ဝါ– မှတ်ထင်ခြင်းကြောင့်။ ယာနံ– ကို။ ပါဇေန္တာ– မောင်းနှင်ကုန်လျက်။ ဂမိံသု– ကုန်ပြီ။ သောပိ– ထိုရေဝတသည် လည်း။ တတော– ထိုအရပ်မှ။ ပလာယိတွာ– ပြေး၍။ ဧကသ္မိံ– သော။ ပဒေသေ–အရပ်၌။ တိံသမတ္တာ– (၃၀) အတိုင်းအရှည်ရှိကုန်သော။ ဘိက္ခူ– တို့သည်။ ဝသန္တိ– ကုန်၏။ တေသံ– ထိုရဟန်းတို့၏။ သန္တိကံ– သို့။ ဂန္တွာ၊ ဝန္ဒိတွာ၊ “ဘန္တေ– တို့! မံ– တပည့်တော်ကို။ ပဗ္ဗာဇေထ– ပါကုန်။” ဣတိ– သို့။ အာဟ၊ “အာဝုသော– ငါ့ရှင်! တွံ– သည်။ သဗ္ဗာလင်္ကာရပဋိမဏ္ဍိတော– အလုံးစုံသော တန်ဆာတို့ဖြင့် ဆင်ယင် အပ်ပြီ။ မယံ– တို့သည်။ တေ– ၏။ ရာဇပုတ္တဘာဝံ ဝါ– မင်းသား၏အဖြစ်ကိုလည်းကောင်း။ အမစ္စပုတ္တဘာဝံ ဝါ– အမတ်၏သား၏အဖြစ်ကိုလည်းကောင်း။ န ဇာနာမ– မသိကုန်။ ကထံ– အဘယ်သို့လျှင်။ ပဗ္ဗာဇေဿာမ– ရှင်ပြုပေးနိုင်ကုန် အံ့နည်း။” ဣတိ– ဤသို့ ပြောကုန်ပြီ။ “ဘန္တေ– တို့! တုမှေ– တို့သည်။ မံ– ကို။ န ဇာနာထ– မသိကြဘူးလော?” ဣတိ– မေးပြီ။ “အာဝုသော– င့ါရှင်! န ဇာနာမ– မသိပါကုန်။” ဣတိ– ပြောကုန်ပြီ။ “အဟံ– သည်။ ဥပတိဿဿ– ၏။ ကနိဋ္ဌဘာတိကော– အငယ်ဆုံးညီပါတည်း။” ဣတိ– လျှောက်ပြီ။ “ဧသ ဥပတိဿော နာမ– ဤဥပတိဿမည်သူသည်။ ကော– အဘယ်သူနည်း?” ဣတိ– မေးကုန်ပြီ။ “ဘန္တေ– တို့! ဘဒ္ဒန္တာ– အရှင်တို့သည်။ မမ– ၏။ ဘာတရံ– နောင်တော်ကို၊]သာရိပုတ္တော’တိ– ဟူ၍။ ဝဒန္တိ– ခေါ်ဆိုကုန်၏။ တသ္မာ– ကြောင့်။ မယာ– သည်။ ‘ဥပတိဿော’တိ– ဟူ၍။ ဝုတ္တေ– သော်။ န ဇာနန္တိ– မသိကုန်။” ဣတိ– လျှောက်ပြီ။ “တွံ– သည်။ သာရိပုတ္တတ္ထေရဿ– ၏။ ကနိဋ္ဌဘာတိကော ကိံ ပန– အငယ်ဆုံးညီ လော?” ဣတိ– မေးကုန်ပြီ။ “ဘန္တေ– တို့! အာမ– ပါ။” ဣတိ– လျှောက်ပြီ။ “တေန+
...[စာမျက်နှာ- ၂၂၀]...
ဟိ– ထိုသို့ဖြစ်လျှင်။ ဧဟိ– လာလော။ တေ– ၏။ ဘာတရာ– နောင်တော်သည်။ အနုညာတမေဝ– ခွင့်ပြုတော်မူအပ်ပြီးသည်သာ။” ဣတိ– သို့။ ဝတွာ၊ ဘိက္ခူ– တို့သည်။ တဿ– ထိုရေဝတ၏။ အာဘရဏာနိ– တန်ဆာတို့ကို။ ဩမုဉ္စာပေတွာ– ချွတ်စေ၍။ ဧကမန္တံ– ၌။ ဌပေတွာ– ထား၍။ တံ– ထိုရေဝတကို။ ပဗ္ဗာဇေတွာ– ရှင်ပြုပေးပြီး၍။ ထေရဿ– ၏၊ (သန္တိကံ– သို့၊) သာသနံ– သတင်းကို။ ပဟိဏိံသု– ပို့ကုန်ပြီ၊ (တစ်နည်း) ထေရဿ– အား။ သာသနံ– ကို။ ပဟိဏိံသု– ကုန်ပြီ။ ထေရော– သည်။ တံ– ထိုသတင်းကို။ သုတွာ– ၍။ ဘဂဝတော– အား။ အာရောစေသိ– ပြီ။ (ကိံ)၊ “ဘန္တေ– ရား!‘အာရညိကဘိက္ခူဟိ– တော၌နေခြင်းအလေ့ရှိသော ရဟန်း တို့သည်။ ရေဝတော– ကို။ ပဗ္ဗာဇိတော ကိရ– ရှင်ပြုစေအပ်ပြီတဲ့။’ ဣတိ– သို့။ သာသနံ– ကို။ ပဟိဏိံသု– ကုန်ပြီ။ ဂန္တွာ– သွား၍။ တံ– ထိုရေဝတကို။ ပဿိတွာ– ၍။ အာဂမိဿာမိ– ပြန်လာခဲ့ပါမည်။” ဣတိ– လျှောက်ပြီ။ သတ္ထာ– သည်။ “သာရိပုတ္တ– တြာ! တာဝ– စွာ၊ (ခဏလောက်)၊ အဓိဝါသေဟိ– သည်းခံလော။” ဣတိ– ဤသို့ မိန့်တော်မူ၍။ ဂန္တုံ– သွားခြင်းငှာ။ ဝါ– သွားခွင့်ကို။ န အဒါသိ– ပေးတော်မမူခဲ့။ ထေရော– သည်။ ပုန– ဖန်။ ကတိပါဟစ္စယေန– အနည်းငယ်ရက်လွန်ရာအခါ၌။ သတ္ထာရံ– ကို။ အာပုစ္ဆိ– ပန်ကြားပြီ။ ဝါ– ထပ်လျှောက်ပြီ။ သတ္ထာ– သည်။ “သာရိပုတ္တ– တြာ! တာဝ– စွာ။ အဓိဝါသေဟိ– လော။ မယမ္ပိ– တို့သည်လည်း။ အာဂမိဿာမ– လိုက်ကုန်အံ့။” ဣတိ– ဤသို့ မိန့်တော်မူ၍။ ဂန္တုံ– ငှာ။ ဝါ– ကို။ နေဝ အဒါသိ– ပေးတော်မမူခဲ့
သာမဏေရောပိ– သည်လည်း။ “အဟံ– သည်။ ဣဓ– ဤအရပ်၌။ သစေ ဝသိဿာမိ– အကယ်၍နေအံ့၊ (ဧဝံ သတိ)၊ ဉာတကာ– တို့သည်။ မံ– ကို။ အနုဗန္ဓိတွာ– အစဉ်လိုက်၍။ ပက္ကောသိဿန္တိ– ခေါ်ကြလိမ့်မည်။” ဣတိ– ဤသို့ တွေး၍။ တေသံ ဘိက္ခူနံ– တို့၏။ သန္တိကေ– ၌။ ယာဝ အရဟတ္တာ– အရဟတ္တဖိုလ်တိုင်အောင်။ ကမ္မဋ္ဌာနံ– ကို။ ဥဂ္ဂဏှိတွာ– သင်ယူ၍။ ပတ္တစီဝရံ– ကို။ အာဒါယ– ၍။ စာရိကံ– ကို။ ဝါ– ဖြင့်။ စရမာနော– သော်။ တတော– ထိုအရပ်မှ။ တိံသ ယောဇနိကေ– (၃၀) ယူဇနာရှိသော။ ဝါ– ယူဇနာ (၃၀) ဝေးသော။ ဌာနေ– ၌။ ခဒိရဝနံ– ရှားတောသို့။ ဂန္တွာ– ၍။ အန္တောဝဿေယေဝ– ဝါတွင်းသာလျှင်ဖြစ်သော။ ဝါ– ၌သာလျှင်၊
...[စာမျက်နှာ- ၂၂၁]...
တေမာသဗ္ဘန္တရေ– ၃လအတွင်း၌။ ပဋိသမ္ဘိဒါဟိ၊ သဟ၊ အရဟတ္တံ၊ ပါပုဏိ၊ ထေရောပိ– သည်။ ပဝါရေတွာ– ပဝါရဏာပြုပြီး၍၊ [ဓမ္မဘာ-၂, ၂၃ရှု၊] သတ္ထာရံ– ကို။ ပုန၊ တတ္ထ– ထိုရှားတောသို့။ ဂမနတ္ထာယ– ကြွခြင်းအကျိုးငှာ။ အာပုစ္ဆိ– ပြီ။ သတ္ထာ၊ “သာရိပုတ္တ! မယမ္ပိ– တို့သည်လည်း။ ဂမိဿာမ– လိုက်ကုန်အံ့။” ဣတိ– ဤသို့မိန့်တော်မူ၍။ ပဉ္စဟိ ဘိက္ခုသတေဟိ၊ သဒ္ဓိံ၊ နိက္ခမိ၊ ထောကံ– ငယ်။ ဂတကာလေ– သွားပြီးရာအခါ၌။ အာနန္ဒတ္ထေရော– သည်။ ဒွေဓာပထေ– ၂မျိုးအပြား အားဖြင့် ဖြစ်သောလမ်း၌။ ဝါ– လမ်း၂ခွ၌။ ဌတွာ– ရပ်၍။ သတ္ထာရံ– ကို။ အာဟ၊ (ကိံ)၊ “ဘန္တေ– ရား! ရေဝတဿ– ၏။ သန္တိကံ– သို့။ ဂမနမဂ္ဂေသု– သွားရာလမ်း တို့တွင်။ အယံ ပရိဟာရပထော– ဤလူတို့ အမြဲအသုံးပြုအပ်သောလမ်းသည်။ ဝါ– ဤရှောင်လွဲှထိုက်သောလမ်းသည်၊ (ဤကွေ့ကောက်သောလမ်းသည်)၊ သဋ္ဌိယောဇနိကော– (၆၀) ယူဇနာရှိ၏။ ဝါ– ယူဇနာ (၆၀) ရှည်၏။ မနုဿာဝါသော–လူတို့၏ နေရာဖြစ်၏။ အယံ ဥဇုမဂ္ဂေါ– ဤဖြောင့်သော လမ်းသည်။ ဝါ– ဤဖြတ် လမ်းသည်။ တိံသယောဇနိကော– (၃၀) ယူဇနာရှိ၏။ ဝါ– ယူဇနာ (၃၀) ရှည်၏။ အမနုဿပရိဂ္ဂဟိတော– ဘီလူးတို့သည် သိမ်းပိုက်အပ်၏။ ကတရေန– အဘယ် လမ်းဖြင့်။ ဂစ္ဆာမ– ကြွကုန်မည်နည်း?” ဣတိ– မေးလျှောက်ပြီ။ “အာနန္ဒ– န္ဒာ! သီဝလိ– သီဝလိသည်။ အမှေဟိ– တို့နှင့်။ သဒ္ဓိံ၊ အာဂတော ပန– ကြွလာသလော? ဝါ– လိုက်ပါလာသလော?” ဣတိ– မေးတော်မူပြီ။ “ဘန္တေ– ရား! အာမ– ပါ။” ဣတိ–
ပရိဟာရပထော။ ။ “ပရိဟာရပထန္တိ ဘူမိယံ နာနာပထမဏ္ဍလံ (အမျိုးမျိုးသော လမ်းအဝိုင်းကို)၊ ကတွာ တတ္ထ တတ္ထ ပရိဟရိတဗ္ဗံ ပထံ(ဒီ၊ဋ္ဌ၊၁၊၈၂)”အဖွင့်ကို ကြည့်၍ “ပရိဟရိတဗ္ဗောတိ ပရိဟာရော၊ ပရိဟာရော+ပထော ပရိဟာရပထော”ဟု ပြုပါ၊ “ရှောင်လွှဲထိုက်သောလမ်း”ဟု ပေးကြ၏၊ အချိုးအကွေ့, အဝေ့အဝိုက်တွေ များသဖြင့် ထိုအချိုးအကွေ့, အဝေ့အဝိုက်များကို ရှောင်လွဲှကာ သွားရသောလမ်း (ကွေ့ကောက်သောလမ်း)ကို ဆိုလိုသည်၊ ထိုသို့ရှောင်လွဲှကာ သွားရသဖြင့် ယူဇနာ(၆၀) တိုင်တိုင် လမ်းကြောရှည်သည်၊ ဆက်ဥုးအံ့- ဟရဓာတ်သည် ပရိရှေးရှိလျှင် နိစ္စဘောဂ (အမြဲသုံးဆောင်ခြင်း)အနက်ကို ဟော၏၊ ထိုကြောင့် “ပရိဟာရပထော- လူတို့ အမြဲ အသုံးပြုအပ်သောလမ်း”ဟု သဒ္ဒတ္ထပေးခြင်းသည် “မနုဿာဝါသော”ဟူသော စကား နှင့် ဆီလျော်၏။
...[စာမျက်နှာ- ၂၂၂]...
လျှောက်ပြီ။ “သီဝလိ– သည်။ သစေ အာဂတော– အကယ်၍ ကြွလာအံ့။ ဝါ–အကယ်၍ လိုက်ပါလာအံ့၊ (ဧဝံ သတိ)၊ ဥဇုမဂ္ဂမေဝ– ဖြောင့်သောလမ်းကိုသာ။ ဂဏှာဟိ– လော။ ဣတိ– မူပြီ။ သတ္ထာ၊ “အဟံ၊ တုမှာကံ– တို့ဖို့။ ဝါ– အတွက်။ ယာဂုဘတ္တံ– ယာဂု,ဆွမ်းကို။ ဥပ္ပာဒေဿာမိ– ဖြစ်စေတော်မူ၏။ ဥဇုမဂ္ဂံ– ကို။ ဂဏှာဟိ– လော။” ဣတိ– သို့။ အဝတွာ– ၍။ “ဧတံ– ဤအရာဌာနသည်။ တေသံ တေသံ ဇနာနံ– ထိုထိုလူတို့၏။ ပုညဿ– ကောင်းမှု၏။ ဝိပါကဒါနဋ္ဌာနံ– အကျိုးပေးရာ ဌာနတည်း။” ဣတိ– သို့။ ဉတွာ– ၍။ “သီဝလိ– သည်။ သစေ အာဂတော– အံ့၊ (ဧဝံ သတိ)၊ ဥဇုမဂ္ဂမေဝ– ကိုသာ။ ဂဏှာဟိ– ယူလော။” ဣတိ– သို့။ အာဟ ကိရ– မိန့်တော်မူသတဲ့။ ပန– ဆက်။ သတ္ထရိ– သည်။ တံ မဂ္ဂံ– ထိုလမ်းကို။ ပဋိပန္နေ– ကြွ တော်မူလသော်။ ဒေဝတာ– တို့သည်။ “အမှာကံ– တို့၏။ အယျဿ– အရှင်ဖြစ် သော။ သီဝလိတ္ထေရဿ– ကို။ သက္ကာရံ– ကောင်းမွန်ရိုသေစွာ ပြုစုခြင်းကို၊ (တစ်နည်း) သီဝလိတ္ထေရဿ– ဖို့။ ဝါ– အတွက်။ သက္ကာရံ– ကောင်းစွာ ပြုလုပ်အပ်သော လှူဖွယ်ပစ္စည်းကို။ ကရိဿာမ– ပြုကုန်အံ့။” ဣတိ– သို့။ စိန္တေတွာ– ၍။ ဧကေကယောဇနေ– တစ်ယူဇနာတစ်ယူဇနာ၌။ ဝိဟာရေ– တို့ကို။ ကာရေတွာ– ဆောက် လုပ်စေ၍။ ဧကယောဇနတော– တစ်ယူဇနာထက်။ ဝါ– မှ။ ဥဒ္ဓံ– အထက်သို့။ ဝါ–ပိုလွန်၍။ ဂန္တုံ– ကြွသွားတော်မူခြင်းငှာ။ အဒတွာ– မပေးမူ၍။ ပါတော– ၌။ ဝုဋ္ဌာယ– ထ၍။ ဒိဗ္ဗယာဂုအာဒီနိ– နတ်၌ဖြစ်သော ယာဂုအစရှိသည်တို့ကို။ ဂဟေတွာ– ယူ၍။ “နော– ငါတို့၏။ အယျော– အရှင်ဖြစ်သော။ သီဝလိတ္ထေရော– သည်။ ကဟံ–အဘယ်အရပ်၌။ နိသိန္နော– ထိုင်နေတော်မူသနည်း။” ဣတိ– ဤသို့ ပြော၍။ ဝိစရန္တိ– လှည့်လည်ကုန်၏။ ထေရော– သည်။ အတ္တနော– မိမိဖို့။ ဝါ– အတွက်။ အဘိဟဋံ– ရှေးရှုဆောင်ယူအပ်သော ယာဂုဆွမ်းကို။ ဗုဒ္ဓပ္ပမုခဿ– သော။ ဘိက္ခုသံဃဿ– အား။ ဒါပေသိ– ပေးလှူစေပြီ။ ဧဝံ– ဤသို့လျှင်။ သတ္ထာ– သည်။ သပရိဝါရော–အခြံအရံရဟန်းတော်တို့နှင့် တကွဖြစ်သည်၊ (ဟုတွာ)၊ တိံသယောဇနိကံ– သော။ ကန္တာရံ– ခရီးခဲကို။ သီဝလိတ္ထေရဿ– ၏။ ပုညံ– ဘုန်းကံကို။ အနုဘဝမာနောဝ– ခံစားတော်မူလျက်သာလျှင်။ အဂမာသိ– ကြွတော်မူပြီ။ ရေဝတတ္ထေရောပိ– သည် လည်း။ သတ္ထု– ၏။ အာဂမနံ– ကြွလာတော်မူခြင်းကို။ ဉတွာ– ၍။ ဘဂဝတော–ဖို့။ ဝါ– အတွက်၊ (တစ်နည်း) ဘဂတော– ၏၊ (အတ္ထာယ– ငှာ၊) ဂန္ဓကုဋိံ– ဂန္ဓကုဋိ
...[စာမျက်နှာ- ၂၂၃]...
ကျောင်းဆောင်ကို။ မာပေတွာ– ဖန်ဆင်း၍။ ပဉ္စ ကူဋာဂါရသတာနိ– ၅ရာသော အထွတ်ရှိသောကျောင်းတို့ကိုလည်းကောင်း။ ပဉ္စ စင်္ကမနသတာနိ– ၅ရာသော စင်္ကြံတို့ကိုလည်းကောင်း။ ပဉ္စရတ္တိဋ္ဌာနဒိဝါဋ္ဌာနသတာနိ စ– ၅ရာသော ညဉ့် နေရာ,နေ့နေရာတို့ကိုလည်းကောင်း။ မာပေသိ– ပြီ။ သတ္ထာ– သည်။ တဿ– ထို ရေဝတ၏။ သန္တိကေ– ၌။ မာသမတ္တမေဝ– တစ်လ အတိုင်းအရှည်ရှိသော ကာလ ပတ်လုံးသာလျှင်။ ဝါ– တစ်လမျှသာ။ ဝသိ– မူပြီ။ တသ္မိံ– ထိုရေဝတ၏အထံ၌။ ဝသမာနောပိ– မူသော်လည်း။ သီဝလိတ္ထေရဿေဝ– ၏သာ။ ပုညံ– ဘုန်းကံကို။ အနုဘဝိ– ခံစားတော်မူပြီ။
ပန– ဆက်။ တတ္ထ– ထိုရဟန်းအပေါင်းတို့တွင်။ ဒွေ– ကုန်သော။ မဟလ္လကဘိက္ခူ– ကြီးရင့်သည်၏အဖြစ်ကို ယူတတ်သော ရဟန်းတို့သည်။ ဝါ– ဦးဇင်းကြီး တို့သည်။ သတ္ထု– ၏။ ခဒိရဝနံ– ရှားတောသို့။ ပဝိသနကာလေ– ဝင်တော်မူရာအခါ ၌။ ဧဝံ– သို့။ စိန္တယိံသု– ကုန်ပြီ။ (ကိံ)၊ “အယံ ဘိက္ခု– သည်။ ဧတ္တကံ– ဤမျှအတိုင်း အရှည်ရှိသော။ နဝကမ္မံ– အမှုသစ်ကို။ ကရောန္တော– ပြုလသော်၊ (ပြုလုပ်နေလျှင်)၊ သမဏဓမ္မံ– ကို။ ကာတုံ– ငှာ။ ကိံ သက္ခိဿတိ– အဘယ်မှာ စွမ်းနိုင်မည်နည်း။ သတ္ထာ– သည်၊] သာရိပုတ္တဿ– ၏။ ကနိဋ္ဌော– ညီငယ်တည်း။’ ဣတိ– ဤသို့ တွေး တော်မူ၍။ မုခေါလောကနကိစ္စံ– မျက်နှာကို ကြည့်တော်မူခြင်းကိစ္စကို။ ဝါ– မျက်နှာ လိုက်မှုကို။ ကရောန္တော– လျက်။ ဧဝရူပဿ– သော။ နဝကမ္မိကဿ– အမှုသစ်၌ အားထုတ်သော။ ဘိက္ခုဿ– ၏။ သန္တိကံ– သို့။ အာဂတော– ကြွလာတော်မူ၏။” ဣတိ– ဤသို့ ကြံကုန်ပြီ။ သတ္ထာပိ– သည်လည်း။ တံ ဒိဝသံ– ထိုနေ့၌။ ပစ္စူသကာလေ– မိုးသောက်အခါ၌။ လောကံ– ကို။ ဝေါလောကေတွာ– ၍။ တေ ဘိက္ခူ– တို့ကို။ ဒိသွာ– ၍။ တေသံ– ထိုရဟန်းတို့၏။ စိတ္တာစာရံ– စိတ်ဖြစ်ပုံကို။ အညာသိ– ပြီ။ တသ္မာ– ကြောင့်။ တတ္ထ– ထိုရေဝတအထံ၌။ မာသမတ္တံ– လုံး။ ဝါ– မျှ။ ဝသိတွာ– မူ၍။ နိက္ခမနဒိဝသေ– ထွက်ခွာတော်မူရာနေ့၌။ ယထာ– အကြင်အခြင်းအရာ အားဖြင့် အဓိဋ္ဌာန်လသော်။ တေ ဘိက္ခူ– တို့သည်။ အတ္တနော– ၏။ တေလနာဠိဉ္စ–ဆီဘူးကိုလည်းကောင်း။ ဥဒကတုမ္ဗဉ္စ– ရေဘူးကိုလည်းကောင်း။ ဥပါဟနာနိ စ–ဖိနပ်တို့ကိုလည်းကောင်း။ ပမုဿန္တိ– မေ့ကျန်ကုန်၏။ တထာ– ထိုအခြင်းအရာ
...[စာမျက်နှာ- ၂၂၄]...
အားဖြင့်။ အဓိဋ္ဌဟိတွာ– အဓိဋ္ဌာန်တော်မူ၍။ နိက္ခမန္တော– ထွက်ခွာတော်မူလသော်။ ဝိဟာရူပစာရတော– ကျောင်းဥပစာမှ။ ဗဟိ– အပြင်ဘက်သို့။ နိက္ခန္တကာလေ–ထွက်ခွာပြီးရာအခါ၌။ ဣဒ္ဓိံ– တန်ခိုးကို။ ဝိဿဇ္ဇေသိ– စွန့်လွှတ်ပြီ။ အထ– ၌။ တေ ဘိက္ခူ– တို့သည်။ “မယာ– သည်။ ဣဒဉ္စိဒဉ္စ– ဤမည်သော ပစ္စည်းဝတ္ထု, ဤမည် သော ပစ္စည်းဝတ္ထုကိုလည်း။ ပမုဋ္ဌံ– မေ့ကျန်အပ်ခဲ့ပြီ။ မယာပိ– သည်လည်း။ ပမုဋ္ဌံ–ပြီ။’ ဣတိ– ဤသို့ ပြော၍။ ဥဘောပိ– ၂-ပါးလုံးတို့သည်လည်း။ နိဝတ္တိတွာ– ပြန်လှည့် ၍။ ဝါ– လသော်။ တံ ဌာနံ– ထိုအရပ်ကို။ အသလ္လက္ခေတွာ– မမှတ်မိမူ၍။ ခဒိရရုက္ခကဏ္ဋကေဟိ– ရှားပင်ဆူးတို့သည်။ ဝိဇ္ဈမာနာ– ထိုးအပ်ကုန်သည်။ ဝါ– စူးအပ်ကုန် သည်၊ (ဟုတွာ)၊ ဝိစရိတွာ– လှည့်လည်၍။ ဧကသ္မိံ– သော။ ခဒိရရုက္ခေ– ရှားပင်၌။ ဩလမ္ဗန္တံ– တွဲလျားကျနေသော။ အတ္တနော– ၏။ ဘဏ္ဍကံ– ပစ္စည်းကို။ ဒိသွာ– ၍။ အာဒါယ– ၍။ ပက္ကမိံသု– ကုန်ပြီ။ သတ္ထာပိ– သည်။ ဘိက္ခုသံဃံ– ကို။ အာဒါယ– ၍။ ပုန၊ မာသမတ္တေနေဝ– တစ်လမျှဖြင့်ပင်။ သီဝလိတ္ထေရဿ– ၏။ ပုညံ– ကို။ အနုဘဝမာနော– လျက်။ ပဋိဂန္တွာ– ပြန်ကြွတော်မူ၍။ ပုဗ္ဗာရာမံ– ပုဗ္ဗာရုံကျောင်းသို့။ ပါဝိသိ– ပြီ။
အထ– ၌။ တေ မဟလ္လကဘိက္ခူ– ထိုကြီးရင့်သည်၏အဖြစ်ကို ယူတတ်ကုန် သော ရဟန်းတို့သည်။ ဝါ– ထိုဦးဇင်းကြီးတို့သည်။ ပါတောဝ– ၌ပင်။ မုခံ– မျက်နှာကို။ ဓောဝိတွာ– ဆေးကြောသုတ်သင်ပြီး၍။ [မုခံ ဓောဝိတွာ– မျက်နှာသစ်ပြီး၍၊] “အာဂန္တုကဘတ္တဒါယိကာယ– အာဂန္တုတို့ဖို့ ဆွမ်းကို လှူဒါန်းသော။ ဝိသာခါယ– ၏။ ဃရံ– ၌။ ယာဂုံ– ကို။ ပိဝိဿာမ– သောက်ကြကုန်အံ့။” ဣတိ– ဤသို့ ကြံ၍။ ဂန္တွာ– ၍။ ယာဂုံ– ကို။ ပိဝိတွာ– ၍။ ခဇ္ဇကံ– ခဲဖွယ်ကို။ ခါဒိတွာ– ခဲစား၍။ နိသီဒိံသု၊ အထ– ၌။ နေ– ထိုဦးဇင်းကြီးတို့ကို။ ဝိသာခါ– သည်။ ပုစ္ဆိ၊ (ကိံ)၊ “ဘန္တေ– တို့! တုမှေပိ– တို့သည်လည်း။ သတ္ထာရာ– နှင့်။ သဒ္ဓိံ၊ ရေဝတတ္ထေရဿ– ၏။ ဝသနဋ္ဌာနံ– နေရာ အရပ်သို့။ အဂမိတ္ထ– ကြွသွားခဲ့ကုန်သလော?” ဣတိ– မေးပြီ။ “ဥပါသိကေ– ကာမ! အာမ– အိမ်း။ ဣတိ– ပြောပြီ။ ဘန္တေ– တို့! ထေရဿ– ၏။ ဝသနဋ္ဌာနံ– သည်။ ရမဏီယံ– မွေ့လျော်ဖွယ်ကောင်းပါသလော?” ဣတိ– မေးပြီ။ “ဥပါသိကေ– ကာမ! တဿ– ထိုနေရာအရပ်၏။ ရမဏီယတာ– မွေ့လျော်ဖွယ်ကောင်းသည်၏ အဖြစ်
...[စာမျက်နှာ- ၂၂၅]...
သည်။ ကုတော– အဘယ်မှာ ရှိအံ့နည်း။ သေတကဏ္ဋကခဒိရရုက္ခဂဟနံ– ဖြူ သောဆူးရှိသော ရှားပင်တို့ဖြင့် ရှုပ်ပွေနေ၏။ ဝါ– ဖြူသောဆူးရှိသော ရှားပင် တောသည်။ ပေတာနံ– ပြိတ္တာတို့၏။ နိဝါသနဋ္ဌာနသဒိသံ– နေရာအရပ် နှင့်တူ၏။” ဣတိ– ပြောကုန်ပြီ။ အထ– ထိုမှနောက်၌။ အညေ– ကုန်သော။ ဒွေ– ကုန်သော။ ဒဟရဘိက္ခူ– ငယ်သောရဟန်းတို့သည်၊ (ရဟန်းငယ်တို့သည်)၊ အာဂမိံသု– ကြွ လာကုန်ပြီ။ ဥပါသိကာ– သည်။ တေသမ္ပိ– ထိုရဟန်းငယ်တို့အားလည်း။ ယာဂုခဇ္ဇကံ– ယာဂု, ခဲဖွယ်ကို။ ဒတွာ– ၍။ တထေဝ– ပင်။ ပဋိပုစ္ဆိ– ပြန်မေးပြီ။ တေ– ထို ရဟန်းငယ်တို့သည်။ အာဟံသု၊ (ကိံ)၊ “ဥပါသိကေ– ကာမ! ဝဏ္ဏေတုံ– ချီးမွမ်း ခြင်းငှာ။ န သက္ကာ– မစွမ်းနိုင်။ ထေရဿ– ၏။ ဝသနဋ္ဌာနံ– သည်။ သုဓမ္မဒေဝသဘာသဒိသံ– သုဓမ္မာနတ်သဘင်နှင့်တူ၏။ ဣဒ္ဓိယာ– ဖြင့်။ အဘိသင်္ခတံ ဝိယ– ပြုစီမံအပ်သကဲ့သို့၊ (ဟောတိ)၊ ”ဣတိ– ပြောကုန်ပြီ။ ဥပါသိကာ– သည်။ စိန္တေသိ၊ (ကိံ)၊ “ပဌမံ– စွာ။ အာဂတာ– ကုန်သော။ ဘိက္ခူ– တို့သည်။ အညထာ– တစ်မျိုး တစ်ခြားသော အခြင်းအရာအားဖြင့်။ ဝဒိံသု– ပြောကုန်ပြီ။ ဣမေ– ဤရဟန်းငယ် တို့သည်။ အညထာ– ဖြင့်။ ဝဒန္တိ– ကုန်၏။ ပဌမံ– စွာ။ အာဂတာ– ကုန်သော။ ဘိက္ခူ– တို့သည်။ ကိဉ္စိဒေဝ– တစ်စုံတစ်ခုသာလျှင်ဖြစ်သော ပစ္စည်းဝတ္ထုကို။ ပမုဿိတွာ– မေ့ကျန်ခဲ့၍။ ဣဒ္ဓိယာ– ကို။ ဝိဿဋ္ဌကာလေ– စွန့်လွှတ်ပြီးရာအခါ၌။ ပဋိနိဝတ္တိတွာ– ပြန်လှည့်၍။ ဂတာ– သွားကုန်သည်။ ဘဝိဿန္တိ– ကုန်။ ဣမေ ပန– ဤရဟန်းငယ် တို့သည်ကား။ ဣဒ္ဓိယာ– ဖြင့်။ အဘိသင်္ခရိတွာ– ပြုစီမံ၍။ နိမ္မိတကာလေ– ဖန်ဆင်း ထားရာအခါ၌။ ဂတာ– ကုန်သည်။ ဘဝိဿန္တိ– ကုန်လိမ့်မည်။” ဣတိ– တွေးပြီ၊ (ဣတိ– ဤသို့ တွေး၍၊) [ဣတိတစ်လုံးအကျေကြံ၊] အတ္တနော– ၏။ ပဏ္ဍိတဘာဝေန– ပညာရှိသည်၏အဖြစ်ကြောင့်။ ဧတမတ္ထံ– ဤအကြောင်းကို။ ဉတွာ– ၍။ “သတ္ထာရံ– ကို။ အာဂတကာလေ– ကြွလာတော်မူရာအခါ၌။ ပုစ္ဆိဿာမိ– မေး တော့မည်။” ဣတိ– ဤသို့ ကြံ၍။ အဋ္ဌာသိ– ပြီ။ တတော– ထိုမှနောက်၌။ မုဟုတ္တံယေဝ– တစ်မုဟုတ်သောကာလ၌ပင်။ သတ္ထာ– သည်။ ဘိက္ခုသံဃပရိဝုတော– ရဟန်းအပေါင်းခြံရံအပ်သည်၊ (ဟုတွာ)၊ ဝိသာခါယ– ၏။ ဂေဟံ– သို့။ ဂန္တွာ– ၍။ ပညတ္တာသနေ– ၌။ နိသီဒိ– မူပြီ။ သာ– ထိုဝိသာခါသည်။ ဗုဒ္ဓပ္ပမုခံ– သော။ ဘိက္ခုသံဃံ– ကို။ သက္ကစ္စံ– စွာ။ ပရိဝိသိတွာ– ပြုစုလုပ်ကျွေး၍။ ဘတ္တကိစ္စာဝသာနေ–
...[စာမျက်နှာ- ၂၂၆]...
၌။ သတ္ထာရံ– ကို။ ဝန္ဒိတွာ– ၍။ ပဋိပုစ္ဆိ– ပြီ။ (ကိံ)၊ “ဘန္တေ– ရား! တုမှေဟိ– တို့နှင့်။ သဒ္ဓိံ၊ ဂတဘိက္ခူသု– ကြွသွားသော ရဟန်းတို့တွင်။ ဧကစ္စေ– အချို့သော ရဟန်း တို့သည်။ ရေဝတတ္ထေရဿ– ၏။ ဝသနဋ္ဌာနံ– ကို၊] ခဒိရဂဟနံ– ရှားပင်တို့ဖြင့် ရှုပ်ပွေနေသော။ အရညံ– တောတည်း။’ ဣတိ– သို့။ ဝဒန္တိ– ကုန်၏။ ဧကစ္စေ– တို့သည်၊] ရမဏီယံ– မွေ့လျော်ဖွယ်ကောင်း၏။’ ဣတိ– သို့။ ဝဒန္တိ– ကုန်၏။ ဧတံ– ဤသို့ ပြောခြင်းသည်။ ကိံ နု ခေါ– အဘယ်ကြောင့်ပါနည်း?” ဣတိ– မေးပြီ။ တံ– ထိုစကားကို။ သုတွာ– ၍။ သတ္ထာ– သည်။ “ဥပါသိကေ– ကာမ! ဂါမော ဝါ– ရွာ သည်မူလည်း။ ဟောတု– ဖြစ်ပါစေ။ အရညံ ဝါ– တောသည်မူလည်း၊ (ဟောတု–စေ)၊ ယသ္မိံ ဌာနေ– အကြင်အရပ်၌။ အရဟန္တော– ရဟန္တာတို့သည်။ ဝိဟရန္တိ– ကုန်၏။ တံ– ထိုအရပ်သည်။ ရမဏီယမေဝ– မွေ့လျော်ဖွယ်ကောင်းသည်သာ၊ ” ဣတိ ဝတွာ အနုသန္ဓိံ ဃဋေတွာ ဓမ္မံ ဒေသေန္တော ဣမံ ဂါထံ အာဟ၊ (ကိံ)၊ “ဂါမေ ဝါ၊ ပေ၊ ဘူမိရာမဏေယျက”န္တိ– ၍၊ (အာဟ)
ဂါမေ ဝါ ယဒိ ဝါရညေ, နိန္နေ ဝါ ယဒိ ဝါ ထလေ၊ ယတ္ထ အရဟန္တော ဝိဟရန္တိ, တံ ဘူမိရာမဏေယျကံ
ဂါမေ ဝါ– ရွာ၌သော်လည်းကောင်း။ ယဒိ– သို့မဟုတ်။ အရညေ ဝါ– တော၌ သော်လည်းကောင်း။ နိန္နေဝါ– မြေပြန့်အရပ်၌သော်လည်းကောင်း။ ယဒိ– သို့ မဟုတ်။ ထလေ ဝါ– တောင်ပေါ်အရပ်၌သော်လည်းကောင်း။ ယတ္ထ– အကြင် အရပ်၌။ အရဟန္တော– ရဟန္တာတို့သည်။ ဝိဟရန္တိ– နေကုန်၏။ တံ– ထိုအရပ်သည်။ ဘူမိရာမဏေယျက– ကမ္ဘာမြေ၏ မွေ့လျော်ထိုက်သည်၏ အဖြစ်ရှိရာအရပ်ံ တည်း။ ဝါ– မွေ့လျော်ထိုက်သော မြေရှိရာအရပ်တည်း။
ဘူမိရာမဏေယျကံ။ ။ အာရာမရာမဏေယျကန္တိ ပုပ္ဖာရာမဖလာရာမာနံ ရာမဏေယျကံ၊ ဘူမိရာမဏေယျကန္တိ သမံ ဘူမိဋ္ဌာနံ(အံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၇၇)။ ရာမဏေယျကန္တိ ရမဏီယဘာဝံ(အံဋီ၊၁၊၂၃၁)။ ဤ၌ “ရမဏီယဘာဝေါ”ဟု မဖွင့်ဘဲ အဋ္ဌကထာ၌ ပြအပ်သော “သမံ ဘူမိဋ္ဌာနံ”ဟူသော အဘိဓေယျလိင်သို့ လိုက်၍ “ရမဏီယဘာဝံ”ဟု ဖွင့်သဖြင့် ဘာဝတဒ္ဓိတ်ပေါ် အဿတ္ထိဆင့်ရသည်၊ ထိုကြောင့် “ရမိတဗ္ဗန္တိ ရမဏီယံ၊ ရမဏီယဿ+ဘာဝေါ ရာမဏေယျကံ၊ [ရမဏီယ+ကဏ်၊ တေသု ဝုဒ္ဓိဖြင့် ဏီ၌ ဝုဒ္ဓိပြု၊] ရာမဏေယျကံ+ဧတ္ထ အတ္ထီတိ ရာမဏေယျကံ၊ [ရာမဏေယျက+ဏ၊] ဘူမိယာ
...[စာမျက်နှာ- ၂၂၇]...
တတ္ထ– ထိုဂါထာ၌။ အရဟန္တော– တို့သည်။ ဂါမန္တေ– ရွာအတွင်း၌။ ဝါ– ရွာအနီး ၌။ ကာယဝိဝေကံ– ကာယဝိဝေကကို။ ကိဉ္စာပိ န လဘန္တိ– အကယ်၍ကား မရ ကုန်။ ပန– သို့သော်လည်း။ စိတ္တဝိဝေကံ– စိတ္တဝိဝေကကို။ လဘန္တေဝ– ရကုန်သည် သာ။ ဟိ– မှန်၏။ တေသံ– ထိုရဟန္တာတို့၏၊ [စိတ္တံ၌စပ်၊] ဒိဗ္ဗပဋိဘာဂါနိပိ– နတ်၌ ဖြစ်သော အာရုံနှင့် တူသည်လည်းဖြစ်ကုန်သော။ အာရမ္မဏာနိ– တို့သည်။ စိတ္တံ– ကို။ စာလေတုံ– လှုပ်ရှားစေခြင်းငှာ။ န သက္ကောန္တိ– မတတ်နိုင်ကုန်။ တသ္မာ–ကြောင့်။ ဂါမော ဝါ– သည်မူလည်း။ ဟောတု– စေ။ အရညာဒီနံ– တောအစရှိ သည်တို့တွင်။ အညတရံ ဝါ– တစ်မျိုးမျိုးသည်မူလည်း။ ဟောတု– စေ။ ယတ္ထ အရဟန္တော ဝိဟရန္တိ တံ ဘူမိရာမဏေယျကန္တိ– ကား။ သော ဘူမိပဒေသော– ထိုမြေအရပ်သည်။ ရမဏီယော ဧဝ– မွေ့လျော်ဖွယ်ကောင်းသည်သာ။ ဣတိ– ကား။ အတ္ထော– တည်း။ ဒေသနာဝသာနေ ဗဟူ သောတာပတ္တိဖလာဒီနိ ပါပုဏိံသု၊ ဣတိ– ပြီးပြီ။
+ရာမဏေယျကံ ဘူမိရာမဏေယျကံ– ကမ္ဘာမြေ၏ မွေ့လျော်ထိုက်သည်၏အဖြစ်ရှိ ရာအရပ်”ဟု ပြုပါ၊ “တံ ဘူမိရာမဏေယျကန္တိ သော ဘူမိပ္ပဒေသော ရမဏီယော ဧဝါတိ အတ္ထော (ဓမ္မ၊ ဋ္ဌ၊ ၁၊ ၄၀၀) ”အဖွင့်ကား အဓိပ္ပာယ်ဖွင့်သာ
နီတိသုတ္တ- ၂၄၂။ ။ ထို၌ “ရမိတဗ္ဗာတိ ရမဏီယာ၊ ရမဏီယာ ဧဝ ရာမဏေယျာ၊ [သွတ္ထ၌ ဏေယျ]၊ ဘူမိ+ရာမဏေယျာ ဧတ္ထာတိ ဘူမိရာမဏေယျကံ- မွေ့လျော်ထိုက် သော မြေရှိရာအရပ်၊ [သမာသန္တ ကပစ္စည်း]”ဟု ပြု၏၊ နောက်နည်းကို ဤအတိုင်း ပေးခဲ့သည်။
နိဒီ- ၃၁၆။ ။ ထို၌ “ရမိတဗ္ဗန္တိ ရမဏံ၊ ရမဏံ+ဧတ္ထ အတ္ထီတိ ရာမဏာ၊ ဘူမိ စ+ သာ+ရာမဏာ စာတိ ဘူမိရာမဏာ၊ ဘူမိရာမဏာယ+ဘာဝေါ ဘူမိရာမဏေယျံ၊ ဘူမိရာမဏေယျမေဝ ဘူမိရာမဏေယျကံ- မွေ့လျော်ဖွယ်ရှိသောမြေ၏အဖြစ်”ဟု ပြု သည်။
ဝိဗော- ၁၇၀။ ။ ထို၌ “ရမိတဗ္ဗန္တိ ရမဏံ၊ [ရမု+ယု၊] ရမဏဿ+ဘာဝေါ ရာမဏေယျံ၊ ရာမဏေယျမေဝ ရာမဏေယျကံ၊ (တစ်နည်း) ရမိတဗ္ဗန္တိ ရမဏီယံ၊ ရမဏီယမေဝ ရာမဏေယျကံ၊ ဘူမိယာ+ရာမဏေယျကံ ဧတ္ထာတိ ဘူမိရာမဏေယျကံ-ကမ္ဘာမြေ၏ မွေ့လျော်ထိုက်သည်၏အဖြစ်ရှိရာအရပ်”ဟု ပြုသည်၊ ဝိသုသုတ်နက်ဋီ- ၄၁၈၌လည်း ဤအတိုင်းပင် ပြု၏။
...[စာမျက်နှာ- ၂၂၈]...
အပရေန– သော။ သမယေန– ၌။ ဘိက္ခူ– တို့သည်။ ကထံ– ကို။ သမုဋ္ဌာပေသုံ–ကုန်ပြီ။ (ကိံ)၊ “အာဝုသော– တို့! ကေန ကာရဏေန– အဘယ်အကြောင်းကြောင့်။ အာယသ္မာ သီဝလိတ္ထေရော– သည်။ သတ္တဒိဝသသတ္တမာသာဓိကာနိ– ၇ရက် ၇လတို့ဖြင့် ပိုလွန်ကုန်သော။ သတ္တဝဿာနိ– ၇နှစ်တို့ပတ်လုံး၊ [သတ္တဒိဝသသတ္တမာသာဓိကာနိ သတ္တဝဿာနိ– ၇နှစ်၇လ၇ရက်တို့ပတ်လုံး၊] မာတု– ၏။ ကုစ္ဆိယံ– ၌။ ဝသိ နု ခေါ– နေရလေသနည်း? ကေန– ကြောင့်။ နိရယေ– ၌။ ပစ္စိ–ကျက်ခဲ့ရသနည်း? ကေန နိဿန္ဒေန– အဘယ်အကျိုးဆက်ကြောင့်။ လာဘဂ္ဂယသဂ္ဂပ္ပတ္တော– ကောင်းမြတ်သောလာဘ်, ကောင်းမြတ်သော အခြွေရံသို့ ရောက်သည်။ ဝါ– ကောင်းမြတ်သောလာဘ်, ကောင်းမြတ်သော အခြွေအရံကို ရရှိသည်။ ဇာတော– ဖြစ်သနည်း?” ဣတိ– ဖြစ်စေကုန်ပြီ။ သတ္ထာ– သည်။ တံ ကထံ– ကို။ သုတွာ– ၍။ “ဘိက္ခဝေ– တို့! ကိံ– ကို။ ကထေထ– ကုန်သနည်း?” ဣတိ– သို့။ ပုစ္ဆိတွာ၊ “ဘန္တေ! ဣဒံ နာမ– ကို၊ (ကထေမ)။” ဣတိ– သို့။ ဝုတ္တေ၊ တဿ အာယသ္မတော– ထိုအရှင်သီဝလိ၏။ ပုဗ္ဗကမ္မံ– ရှေးကံကို။ ကထေန္တော– မိန့်ကြား
လာဘဂ္ဂယသဂ္ဂပတ္တော။ ။ အဂ္ဂေါ+လာဘော လာဘဂ္ဂေါ၊ အဂ္ဂေါ+ယသော ယသဂ္ဂေါ၊ အဂ္ဂနှင့် လာဘ, ယသတို့ကို ရှေ့နောက်ပြန်၊ သို့မဟုတ်, “လာဘော+အဂ္ဂေါ လာဘဂ္ဂေါ၊ ယသော+အဂ္ဂေါ ယသဂ္ဂေါ”ဟု ဝိသေသနပရပဒကမ္မဓာရည်းကြံပါ၊ ထို နောင် “လာဘဂ္ဂေါ စ+ယသဂ္ဂေါ စ လာဘဂ္ဂယသဂ္ဂေါ၊ လာဘဂ္ဂယသဂ္ဂံ+ပတ္တော လာဘဂ္ဂယသဂ္ဂပတ္တော- ကောင်းမြတ်သောလာဘ်, ကောင်းမြတ်သောအခြွေအရံသို့ ရောက်သည်”ဟု ဆက်ပါ။ (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃, ၇၊ သုတ်ပါထေဘာ- ၁, ၃၉၉)
တစ်နည်း။ ။ လာဘဿ+အဂ္ဂေါ လာဘဂ္ဂေါ- လာဘ်၏ ကောင်းမြတ်သည်၏ အဖြစ်၊ ဘာဝပ္ပဓာန, ဘာဝလောပကြံ၊ ယသဿ+အဂ္ဂေါ ယသဂ္ဂေါ- အခြွေအရံ၏ ကောင်းမြတ်သည်၏အဖြစ်၊ လာဘဂ္ဂေါ စ+ယသဂ္ဂေါ စ လာဘဂ္ဂယသဂ္ဂေါ၊ လာဘဂ္ဂ- ယသဂ္ဂံ+ပတ္တော လာဘဂ္ဂယသဂ္ဂပ္ပတ္တော- လာဘ်၏ ကောင်းမြတ်သည်၏အဖြစ်, အခြွေရံ၏ ကောင်းမြတ်သည်၏အဖြစ်သို့ ရောက်သည်။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၆၁- ၂)
တစ်နည်း။ ။ လာဘေန+အဂ္ဂေါ လာဘဂ္ဂေါ- လာဘ်အားဖြင့် ကောင်းမြတ်သည်၏ အဖြစ်၊ ယသေန+အဂ္ဂေါ ယသဂ္ဂေါ၊ ထိုနောင် ဒုတိယနည်းအတိုင်း ဆက်တွဲ၍ “လာဘ- ဂ္ဂယသဂ္ဂပ္ပတ္တော- လာဘ်အားဖြင့် ကောင်းမြတ်သည်၏အဖြစ်, အခြွေရံအားဖြင့် ကောင်းမြတ်သည်၏အဖြစ်သို့ ရောက်သည်”ဟုပေး။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၆၁- ၂)
...[စာမျက်နှာ- ၂၂၉]...
လိုသည်၊ (ဟုတွာ)၊ အာဟ
ဘိက္ခဝေ– တို့! ဣတော– ဤကမ္ဘာမှ။ ဧကနဝုတိကပ္ပေ– ၉၁ကမ္ဘာ၌။ ဝိပဿီ–မည်သော။ ဘဂဝါ– သည်။ လောကေ– ၌။ ဥပ္ပဇ္ဇိတွာ– ၍။ ဧကသ္မိံ– သော။ သမယေ– ၌။ ဇနပဒစာရိကံ– ကို။ ဝါ– ဖြင့်။ စရိတွာ၊ ပိတု– ၏။ နဂရံ– သို့။ ပစ္စာဂမာသိ– တစ်ဖန် ပြန်ကြွလာတော်မူပြီ။ ရာဇာ– သည်။ ဗုဒ္ဓပ္ပမုခဿ– သော။ ဘိက္ခုသံဃဿ– အား။ အာဂန္တုကဒါနံ– အာဂန္တုဖို့ အလှူကို။ သဇ္ဇေတွာ– ပြင်ဆင်၍။ နာဂရာနံ– မြို့၌ နေသူ တို့၏၊ (မြို့သူမြို့သားတို့၏)၊ (သန္တိကံ– သို့၊) သာသနံ– ကို။ ပေသေသိ– ပို့စေပြီ၊ (တစ်နည်း) နာဂရာနံ– တို့အား။ သာသနံ– ကို။ ပေသေသိ– ပေးပို့ပြီ၊ [ဓမ္မ ဘာ-၁, ၆၁၈ရှု၊] (ကိံ)၊ “အာဂန္တွာ– ၍။ မယှံ– ၏။ ဒါနေ– ၌။ သဟာယကာ– အဖော်တို့သည်။ ဟောန္တု– ဖြစ်ကြလော။” ဣတိ– ဤသို့ ပို့စေပြီ။ တေ– ထိုမြို့နေသူတို့သည်။ တထာ– ထိုပို့စေသည့်အတိုင်း။ ကတွာ– ၍။ “ရညာ– သည်။ ဒိန္နဒါနတော– ပေးလှူအပ် သော အလှူထက်။ အတိရေကတရံ– သာ၍လွန်စွာ။ ဒဿာမ– ကုန်အံ့။” ဣတိ– ဤသို့ ကြံ၍။ သတ္ထာရံ– ကို။ နိမန္တေတွာ– ၍။ ပုနဒိဝသေ– နောက်နေ့၌။ ဒါနံ– ကို။ ပဋိယာဒေတွာ– စီရင်၍။ ရညော– ၏၊ (သန္တိကံ– သို့၊) သာသနံ– ကို။ ပဟိဏိံသု– ပို့ကုန်ပြီ။ ရာဇာ– သည်။ အာဂန္တွာ– ၍။ တေသံ– ထိုမြို့နေသူတို့၏။ ဒါနံ– ကို။ ဒိသွာ– ၍။ “ဣတော– ဤအလှူထက်။ အဓိကတရံ– သာ၍ ပိုလွန်သော အလှူကို။ ဒဿာမိ– အံ့။” ဣတိ– ဤသို့ ကြံ၍။ ပုနဒိဝသတ္ထာယ– နောက်နေ့အကျိုးငှာ။ သတ္ထာရံ– ကို။ နိမန္တေသိ– ပြီ။ ရာဇာ– သည်။ နာဂရေ– တို့ကို။ ပရာဇေတုံ– ရှုံးစေခြင်းငှာ။ နေဝ သက္ခိ– မတတ်နိုင်။ နာဂရာ– တို့သည်။ ရာဇာနံ– ကို။ ပရာဇေတုံ– ငှာ။ န သက္ခိ–မတတ်နိုင်။ နာဂရာ– တို့သည်။ ဆဋ္ဌေ– ၆ခုမြောက်ဖြစ်သော။ ဝါရေ– အကြိမ်၌။ “သွေ ဒါနိ သွေ ဒါနိ သွေ ဒါနိ– နက်ဖြန်၌။ ယထာ– အကြင်အခြင်းအရာအားဖြင့် လှူဒါန်းလသော်၊
သွေ ဒါနိ။ ။ ဒါနိနိပါတ် အနက်မဲ့တည်း၊ (တစ်နည်း) ကာလနက်ဟော သွေပုဒ်ရှိ နေသောကြောင့် ဒါနိနိပါတ် ပနအနက်တည်း၊ ပန၏အနက်တွင်လည်း ရှေးက လှူခဲ့ ဖူးသည်မှထူးသော နက်ဖြန်လှူမည့် အလှူကို ပြသောကြောင့် ဝိသေသအနက်တည်း၊ ဤအလို “သွေ ဒါနိ- နက်ဖြန်၌ကား”ဟု ပေး။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၁၈၂၊ ဝိမတိ၊၁၊၁၀၂၊ မအူနိ- ၃, ၆၄၊ ပါဂံသစ်- ၂, ၄၃၇)
...[စာမျက်နှာ- ၂၃၀]...
‘ဣမသ္မိံ ဒါနေ– ဤအလှူ၌။ ဣဒံ နာမ– ဤမည်သောပစ္စည်းဝတ္ထုသည်။ နတ္ထိ–မရှိ။’ ဣတိ– သို့။ ဝတ္တုံ– ပြောဆိုခြင်းငှာ။ န သက္ကာ– မစွမ်းနိုင်သည်။ ဟောတိ– ၏။ ဧဝံ– ဤသို့သော အခြင်းအရာအားဖြင့်။ ဒါနံ– ကို။ ဒဿာမ– ကုန်အံ့။” ဣတိ– သို့။ စိန္တေတွာ– ၍။ ပုနဒိဝသေ– နောက်နေ့၌။ ဒါနံ– လှူဖွယ်ပစ္စည်းဝတ္ထုကို။ ပဋိယာဒေတွာ– စီမံပြီး၍။ “ကိံ– အဘယ်ပစ္စည်းဝတ္ထုသည်။ ဧတ္ထ– ဤအလှူ၌။ နတ္ထိ နု ခေါ– မရှိသနည်း။” ဣတိ– သို့။ ဩလောကေန္တာ– ကြည့်ကုန်လသော်။ အလ္လမဓုမေဝ– စိုပြေလတ်ဆတ်သော ပျားရည်ကိုသာ။ န အဒ္ဒသံသု– မတွေ့ရကုန်။ ပက္ကမဓု ပန– ချက်အပ်ပြီးသော ပျားရည်သည်ကား။ ဗဟုံ– များစွာ။ အတ္ထိ– ၏။ တေ– ထို မြို့နေသူလူတို့သည်။ အလ္လမဓုဿ– ၏။ အတ္ထာယ– အငှာ။ စတူသု– ၄ခုကုန်သော။ နဂရဒွါရေသု– မြို့တံခါးတို့၌။ စတ္တာရိ– ၄လီကုန်သော။ ကဟာပဏသဟဿာနိ–အသပြာအထောင်တို့ကို။ [စတ္တာရိ ကဟာပဏသဟဿာနိ– ငွေကျပ်၄ထောင် တို့ကို၊] ဂါဟာပေတွာ– ယူစေ၍။ ပဟိဏိံသု– ပေးပို့ကုန်ပြီ။ အထ– ၌။ ဧကော– သော။ ဇနပဒမနုဿော– ဇနပုဒ်၌ နေသောလူသည်။ ဂါမဘောဇကံ– ရွာစားကို။ ပဿိတုံ– တွေ့ခြင်းငှာ။ အာဂစ္ဆန္တော– သော်။ အန္တရာမဂ္ဂေ– ၌။ မဓုပဋလံ– ပျားအုံကို။ ဒိသွာ– ၍။ မက္ခိကာ– ပျားကောင်တို့ကို။ ပလာပေတွာ– ပြေးစေ၍။ သာခံ– သစ် ခက်ကို။ ဆိန္ဒိတွာ– ဖြတ်၍။ သာခါဒဏ္ဍကေနေဝ– သစ်ခက်ရိုးတံနှင့်သာ။ သဒ္ဓိံ၊ မဓုပဋလံ– ပျားအုံကို၊ (ပျားလပို့ကို)၊ အာဒါယ– ၍။ “ဂါမဘောဇကဿ– အား။ ဒဿာမိ– အံ့။” ဣတိ– ဈဤသို့ ကြံ၍။ နဂရံ– သို့။ ပါဝိသိ– ပြီ။ မဓုအတ္ထာယ– ပျားရည် အကျိုးငှာ။ ဂတော– သွားသူသည်။ တံ– ထိုဇနပုဒ်၌ နေသောလူကို။ ဒိသွာ– ၍။ “အမ္ဘော– အမောင်! မဓုံ– ပျားရည်ကို၊ [“မဓု”ဟု ဆိုလိုလျက် ရွတ်လွယ်စေခြင်းငှာ နိဂ္ဂဟိတ်လာ၍ “မဓုံ”ဟု ရှိသည်၊] ဝိက္ကိဏိယံ– ရောင်းအပ်သလော?” ဣတိ– သို့။ ပုစ္ဆိ– ပြီ။ “သာမိ– အရှင်! န ဝိက္ကိဏိယံ– မရောင်းအပ်ပါ။” ဣတိ– ပြောပြီ။ “ဟန္ဒ– ရော့။ ဣမံ ကဟာပဏံ– ဤငွေတစ်ကျပ်ကို။ ဂဟေတွာ– ၍၊ (မဓုံ– ကို၊) ဒေဟိ–လော။” ဣတိ– ပြောပြီ။ သော– ထိုဇနပုဒ်၌ နေသောလူသည်။ စိန္တေသိ၊ (ကိံ)၊ “ဣမံ မဓုပဋလံ– ဤပျားအုံသည်၊ (ပျားလပို့သည်)၊ ပါဒမတ္တမ္ပိ– တစ်မတ်မျှကို လည်း။ န အဂ္ဃတိ– မထိုက်တန်။ အယံ ပန– ဤသူသည်ကား။ ကဟာပဏံ–တစ်ကျပ်ကို။ ဒေတိ– ၏။ ဗဟုကဟာပဏကော မညေ– များသော အသပြာ
...[စာမျက်နှာ- ၂၃၁]...
ရှိသည်ဟု ထင်၏။ ဝါ– ပိုက်ဆံပေါသည်ဟု ထင်၏။ မယာ– သည်။ ဝဍ္ဎေတုံ– တိုး စေခြင်းငှာ။ ဝဋ္ဋတိ– ၏။” ဣတိ– ကြံပြီ။ အထ– ၌။ နံ– ထိုသူ့ကို။ “န ဒေမီ”တိ– မပေး နိုင်ပါဟူ၍။ အာဟ၊ “တေန ဟိ– ထိုသို့ဖြစ်လျှင်။ ဒွေ ကဟာပဏေ– ၂ကျပ်တို့ကို။ ဂဏှာဟိ– ယူလော။” ဣတိ– ပြီ။ “ဒွီဟိပိ– ၂ကျပ်တို့ဖြင့်လည်း။ န ဒေမိ– ပါ။” ဣတိ– ပြီ။ ဧဝံ– ဤသို့လျှင်။ ယာဝ– အကြင်မျှလောက် ကာလပတ်လုံး။ သော– ထိုသူ သည်။ “တေန ဟိ– လျှင်။ ဣဒံ သဟဿံ– ဤတစ်ထောင်ကျပ်ကို။ ဂဏှာဟိ–လော။” ဣတိ– ဤသို့ ပြော၍။ ဘဏ္ဍိကံ– ငွေထုပ်ကို။ ဥပနေသိ– အနီးသို့ ဆောင်ပြီ။ ဝါ– ကပ်ဆောင်ပြီ။ တာဝ– ထိုမျှလောက်ကာလပတ်လုံး။ ဝဍ္ဎေသိ– တိုးစေပြီ။
အထ– ၌။ နံ– ထိုသူကို။ သော– ထိုဇနပုဒ်၌ နေသောလူသည်။ အာဟ၊ “တွံ– သည်။ ဥမ္မတ္တကော ကိံ နု ခေါ– ရူးနေသူလော? ဥဒါဟု– သို့မဟုတ်။ ကဟာပဏာနံ– အသပြာတို့၏။ ဌပနောကာသံ– ထားရာအရပ်ကို။ န လဘသိ ကိံ နု ခေါ– မရသလော? ပါဒမ္ပိ– တစ်မတ်ကိုလည်း။ န အဂ္ဃနကံ– မထိုက်တန်သော။ မဓုံ– ပျားရည်ကို၊] သဟဿံ– တစ်ထောင်ကျပ်ကို။ ဂဟေတွာ– ၍။ ဒေဟိ– လော။’ ဣတိ– သို့။ ဝဒသိ– ပြောနေ၏၊] ဧတံ– ဤသို့ ပြောဆိုခြင်းသည်။ ကိံ နာမ– အဘယ် မည်သော အကြောင်းကြောင့်နည်း?” ဣတိ– မေးပြီ၊] ဘော– အမောင်! အဟံ– သည်။ ဇာနာမိ– (တစ်မတ်မတန်ကြောင်းကို) သိပါ၏။ ပန– သို့သော်လည်း။ ဣမိနာ– ဤပျားရည်ဖြင့်။ မေ– ၏။ ဝါ– မှာ။ ကမ္မံ– ပြုဖွယ်အလုပ်သည်။ အတ္ထိ၊ တေန– ထိုကြောင့်။ ဧဝံ– သို့။ ဝဒါမိ– ပြောနေရပါ၏။’ ဣတိ– ပြောပြီ။ “သာမိ– အရှင်! ကိံ ကမ္မံ– အဘယ်သို့သော ပြုဖွယ်အလုပ်နည်း?’ ဣတိ– မေးပြီ။ “အမှေဟိ– တို့သည်။ အဋ္ဌသဋ္ဌိသမဏသဟဿပရိဝါရဿ– ၆သောင်း၈ထောင်သော ရဟန်းအခြံ အရံရှိသော။ ဝိပဿီဗုဒ္ဓဿ– ဖို့။ ဝါ– အတွက်၊ (တစ်နည်း) ဝိပဿီဗုဒ္ဓဿ– ၏၊ (အတ္ထာယ– ငှာ)၊ မဟာဒါနံ– ကြီးကျယ်သောအလှူကို။ သဇ္ဇိတံ– ပြင်ဆင်အပ်ပြီ။ တတြ– ထိုကြီးကျယ်သောအလှူ၌။ ဧကံ– တစ်မျိုးသော။ အလ္လမဓုမေဝ– စိုပြေ လတ်ဆတ်သော ပျားရည်သည်သာ။ နတ္ထိ၊ တသ္မာ– ကြောင့်။ ဧဝံ– သို့။ ဂဏှာမိ– ယူ၏။” ဣတိ– ပြောပြီ။ ဧဝံသန္တေ– ဤသို့ ဖြစ်လသော်။ အဟံ– သည်။ မူလေန–အဖိုးအခဖြင့်။ န ဒဿာမိ– မပေးနိုင်ပါ။ “အဟမ္ပိ– သည်။ ဒါနေ– ၌။ ပတ္တိံ– အဖို့ကို၊
...[စာမျက်နှာ- ၂၃၂]...
သစေ လဘိဿာမိ– အကယ်၍ ရအံ့၊ (ဧဝံ သတိ)၊ ဒဿာမိ– ပေးပါမည်။” ဣတိ– ပြောပြီ။ သော– ထိုသူသည်။ ဂန္တွာ– ၍။ နာဂရာနံ– တို့အား။ တမတ္ထံ– ကို။ အာရောစေသိ– ပြီ။ နာဂရာ– တို့သည်။ တဿ– ထိုဇနပုဒ်၌ နေသောလူ၏။ သဒ္ဓါယ– ၏။ ဗလဝဘာဝံ– အားရှိသည်၏အဖြစ်ကို၊ (အားကောင်းသည်၏ အဖြစ်ကို)၊ ဉတွာ– ၍။ “သာဓု– ကောင်းပါပြီ။ ပတ္တိကော– အဖို့ရှိသူသည်။ ဟောတု– ဖြစ်ပါလော။” ဣတိ– သို့။ ပဋိဇာနိံသု– အသိအမှတ်ပြုကုန်ပြီ။ ဝါ– လက်ခံခွင့်ပြုကုန်ပြီ။ တေ– ထိုမြို့၌ နေသူတို့သည်။ ဗုဒ္ဓပ္ပမုခံ– သော။ ဘိက္ခုသံဃံ– ကို။ နိသီဒါပေတွာ– စေ၍။ ယာဂုခဇ္ဇကံ– ယာဂု,ခဲဖွယ်ကို။ ဒတွာ– ၍။ မဟတိံ– ကြီးမားသော။ သုဝဏ္ဏပါတိံ– ရွှေခွက် ကို။ အာဟရာပေတွာ– ယူဆောင်စေ၍။ မဓုပဋလံ– ကို။ ပီဠာပေသုံ– ညှစ်စေကုန်ပြီ။ တေနေဝ မနုဿေန– ထိုဇနပုဒ်၌ နေသော လူသည်ပင်။ ပဏ္ဏာကာရတ္ထာယ– လက်ဆောင်အကျိုးငှာ။ အာဟဋော– ဆောင်ယူအပ်ခဲ့သော။ ဒဓိဝါရကောပိ–နို့ဓမ်းအိုးသည်လည်း။ အတ္ထိ– ၏။ သော– ထိုဇနပုဒ်၌ နေသော လူသည်။ တမ္ပိ ဒဓိံ– ထိုနို့ဓမ်းကိုလည်း။ ပါတိယံ– ခွက်၌။ အာကိရိတွာ– လောင်းထည့်၍။ တေန မဓုနာ– ထိုပျားရည်နှင့်။ သံသန္ဒိတွာ– ရောနှော၍။ ဗုဒ္ဓပ္ပမုခဿ– သော။ ဘိက္ခုသံဃဿ– အား။ အာဒိတော– မှ။ ပဋ္ဌာယ– ၍။ အဒါသိ– ပြီ။ တံ– ထိုပျားရည်,နို့ဓမ်း သည်။ ယာဝဒတ္ထံ– အလိုရှိသလောက်။ ဂဏှန္တာနံ– ခံယူကုန်သော။ သဗ္ဗေဿံ–အလုံးစုံသော ဘုရားအမှူးရှိသော သံဃာတော်၆သောင်း၈ထောင်တို့ဖို့။ ဝါ– တို့အား။ ပါပုဏိ– ရောက်ရှိ, ရရှိပြီ။ ဥတ္တရိမ္ပိ– အလွန်လည်း။ အဝသိဋ္ဌံ– ကြွင်းကျန် သည်။ အဟောသိယေဝ– ဖြစ်သည်သာ။ “ဧဝံ– သို့။ ထောကံ– အနည်းငယ်သော။ မဓု– သည်။ ကထံ– ဘယ်သို့လျှင်။ တာဝ– ထိုမျှလောက်။ ဗဟူနံ– များစွာသောဘုရား အမှူးရှိသော သံဃာတော်၆သောင်း၈ထောင်တို့ဖို့။ ဝါ– တို့အား။ ပါပုဏိ– ရောက် သနည်း။” ဣတိ– သို့။ န စိန္တေတဗ္ဗံ– မကြံစည်ထိုက်။ ဟိ– မှန်။ တံ– ထိုအနည်းငယ် သော ပျားရည်သည်။ ဗုဒ္ဓါနုဘာဝေန– ဘုရားရှင်၏ အာနုဘော်တော်ကြောင့်။ ဝါ– ဘုရားရှင်၏ အစွမ်းတော်ကြောင့်၊ (ဗဟူနံ– တို့ဖို့။ ဝါ– တို့အား၊) ပါပုဏိ– ပြီ။ ဗုဒ္ဓဝိသယော– ဘုရားရှင်အရာကို။ န စိန္တေတဗ္ဗော– မကြံစည်ထိုက်၊ (ကသ္မာ–ကြောင့်။ န စိန္တေတဗ္ဗော– မကြံစည်ထိုက်သနည်း?) ဟိ (ယသ္မာ)– အကြင် ကြောင့်၊) စတ္တာရိ– ၄မျိုးသောအရာတို့ကို။ “အစိန္တေယျာနီ”တိ– မကြံစည်ထိုက်
...[စာမျက်နှာ- ၂၃၃]...
ကုန်ဟူ၍။ ဝုတ္တာနိ– ဟောတော်မူအပ်ကုန်ပြီ။ တာနိ– ထို၄မျိုးသော အရာတို့ကို။ စိန္တေန္တော– ကြံစည်သူသည်။ ဝါ– သော်။ ဝါ– ကြောင့်။ ဥမ္မာဒဿေဝ– ရူးသွပ်ခြင်း ၏သာ။ ဘာဂီ– အဖို့ရှိသည်။ ဟောတိ၊ ဣတိ (တသ္မာ)– ထိုကြောင့်၊ (န စိန္တေ တဗ္ဗော– မကြံစည်ထိုက်၊) သော ပုရိသော– ထိုဇနပုဒ်၌နေသော ယောကျ်ားသည်။ ဧတ္တကံ– သော။ ကမ္မံ– ကုသိုလ်ကံကို။ ကတွာ– ၍။ အာယုပရိယောသာနေ–အသက်၏ အဆုံး၌။ ဒေဝလောကေ– ၌။ နိဗ္ဗတ္တိတွာ– ၍။ ဧတ္တကံ– သော။ ကာလံ– လုံး။ သံသရန္တော– သော်။ ဧကသ္မိံ– သော။ သမယေ– ၌။ ဒေဝလောကာ– မှ။ စဝိတွာ– ၍။ ဗာရာဏသိယံ– ၌။ ရာဇကုလေ– မင်းမျိုး၌။ နိဗ္ဗတ္တော– သည်၊ (ဟုတွာ)၊ ပိတု– ၏။ အစ္စယေန– ၌။ ရဇ္ဇံ– မင်း၏အဖြစ်သို့။ ပါပုဏိ၊ သော– ထိုမင်းသည်။ “ဧကံ– သော။ နဂရံ– ကို။ ဂဏှိဿာမိ– သိမ်းပိုက်အံ့။” ဣတိ– ဤသို့ ကြံ၍။ ဂန္တွာ၊ ပရိဝါရေသိ– ဝိုင်းပြီ။ “မေ– အား။ ရဇ္ဇံ ဝါ– တိုင်းပြည်ကိုသော်လည်းကောင်း။ ယုဒ္ဓံ ဝါ– စစ်ထိုးခြင်းကိုလည်းကောင်း။ ဒေန္တု– ပေးကြလော။” ဣတိ– သို့။ နာဂရာနဉ္စ– တို့၏လည်း၊ (သန္တိကံ– သို့၊) သာသနံ– ကို။ ပဟိဏိ– ပြီ။ တေ– ထိုမြို့၌နေသူတို့သည်။ “ရဇ္ဇံ– ကို။ နေဝ ဒဿာမ– မပေးနိုင်ကုန်။ ယုဒ္ဓံ– ကို။ န ဒဿာမ– ကုန်။” ဣတိ– သို့။ ဝတွာ– ၍။ စူဠဒွါရေဟိ– သေးငယ်သော တံခါးတို့မှ။ နိက္ခမိတွာ– ၍။ ဒါရူဒကာဒီနိ–ထင်း, ရေတို့ကို။ အာဟရန္တိ– ဆောင်ယူကုန်၏။ သဗ္ဗကိစ္စာနိ– အလုံးစုံသော ကိစ္စ တို့ကို။ ကရောန္တိ– ကုန်၏။
ဣတရောပိ– အခြားသောဗာရာဏသီမင်းသည်လည်း။ စတ္တာရိ– ကုန်သော။ မဟာဒွါရာနိ– ကြီးမားသော တံခါးပေါက်တို့ကို၊ (တံခါးမကြီးတို့ကို)၊ ရက္ခန္တော–စောင့်ရှောက်လျက်။ သတ္တမာသာဓိကာနိ– ၇လပိုလွန်ကုန်သော။ သတ္တ ဝဿာနိ– ၇နှစ်တို့ပတ်လုံး။ [သတ္တမာသာဓိကာနိ သတ္တ ဝဿာနိ– ၇နှစ် ၇လတို့ပတ်လုံး၊] နဂရံ– ကို။ ဥပရုန္ဓိ– ပိတ်ဆို့ထားပြီ။ အထ– ၌။ အဿ– ထိုဗာရာဏသီမင်း၏။ မာတာ–မယ်တော်သည်။ “မေ– ၏။ ပုတ္တော– သားတော်သည်။ ကိံ– ဘာကို။ ကရောတိ– ပြုနေသနည်း?” ဣတိ– သို့။ ပုစ္ဆိတွာ– ၍။ “ဒေဝီ– မိဖုရား! ဣဒံ နာမ– ဤမည် သော အမှုကို၊ (ကရောတိ– ၏၊)” ဣတိ– သို့။ တံ ပဝတ္တိံ– ထိုဖြစ်ပုံကို။ သုတွာ– ၍။ “မမ– ၏။ ပုတ္တော– သည်။ ဗာလော– မိုက်လေစွ။ ဂစ္ဆထ– သွားကြလော။ တဿ–
...[စာမျက်နှာ- ၂၃၄]...
ထိုသားတော်အား၊] စူဠဒွါရာနိပိ– သေးငယ်သောတံခါးတို့ကိုလည်း။ ပိဓာယ– ပိတ်၍။ နဂရံ– ကို။ ဥပရုန္ဓာတု– ပိတ်ဆို့လော။’ ဣတိ– သို့။ ဝဒေထ– လျှောက်တင် ချေကြလော။” ဣတိ– ဤသို့မိန့်ပြီ။ သော– ထိုဗာရာဏသီမင်းသည်။ မာတု– ၏။ သာသနံ– ကို။ သုတွာ– ၍။ တထာ– ထိုကြားသည့်အတိုင်း။ အကာသိ– ပြီ။ နာဂရာပိ– တို့သည်လည်း။ ဗဟိ– သို့။ နိက္ခမိတုံ– ငှာ။ အလဘန္တာ– မရကုန်လသော်။ သတ္တမေ– ၇ရက်မြောက်ဖြစ်သော။ ဒိဝသေ– ၌။ အတ္တနော– ၏။ ရာဇာနံ– ကို။ မာရေတွာ– သေစေ၍။ ဝါ– သတ်၍။ တဿ– ထိုဗာရာဏသီမင်းအား။ ရဇ္ဇံ– တိုင်းပြည်ကို။ အဒံသု– ကုန်ပြီ။ သော– ဗာရာဏသီမင်းသည်။ ဣမံ ကမ္မံ– ဤမကောင်းမှုကံကို။ ကတွာ– ၍။ အာယုပရိယောသာနေ– ၌။ အဝီစိမှိ– ၌။ နိဗ္ဗတ္တိတွာ– ၍။ ယာဝ– လောက်။ အယံ ပထဝီ– သည်။ ယောဇနမတ္တံ– တစ်ယူဇနာမျှ။ ဥဿန္နာ– မြင့် တက်၏။ တာဝ– လောက်။ နိရယေ– ၌။ ပစ္စိတွာ– ၍။ စတုန္နံ– ကုန်သော။ စူဠဒွါရာနံ–သေးငယ်သောတံခါးတို့၏။ ဝါ– တို့ကို။ ပိဒဟိတတ္တာ– ပိတ်အပ်ခဲ့ကုန်သည်၏ အဖြစ်ကြောင့်။ တတော– ထိုအဝီစိငရဲမှ။ စုတော– သည်၊ (သမာနော)၊ တဿာ ဧဝ မာတု– ထိုမယ်တော်၏ပင်။ ကုစ္ဆိသ္မိံ– ၌။ ပဋိသန္ဓိံ– ကို။ ဂဟေတွာ– ၍။ သတ္တမာသာဓိကာနိ– ၇လပိုလွန်ကုန်သော။ သတ္တ ဝဿာနိ– ၇နှစ်တို့ပတ်လုံး။ အန္တောကုစ္ဆိသ္မိံ– ဝမ်းအတွင်း၌။ ဝသိတွာ– ၍။ သတ္တ ဒိဝသာနိ– ၇ရက်တို့ပတ်လုံး။ ယောနိမုခေ– အင်္ဂါဇာတ်၏အဝ၌။ တိရိယံ– ကန့်လန့်။ နိပဇ္ဇိ– အိပ်နေရပြီ။ ဘိက္ခဝေ– တို့! ဧဝံ– ဤသို့လျှင်။ သီဝလိ– သည်။ တဒါ– ၌။ နဂရံ– ကို။ ဥပရုန္ဓိတွာ– ပိတ်ဆို့၍။ ဂဟိတကမ္မေန– ဖမ်းယူအပ်သောကံကြောင့်။ ဧတ္တကံ– သော။ ကာလံ– ပတ်လုံး။ နိရယေ– ၌။ ပစ္စိတွာ– ၍။ စတုန္နံ– ကုန်သော။ စူဠဒွါရာနံ– တို့၏။ ဝါ– တို့ကို။ ပိဒဟိတတ္တာ–ကြောင့်။ တတော– ထိုအဝီစိငရဲမှ။ စုတော– သည်၊ (သမာနော)၊ တဿာ ဧဝ မာတု– ၏ပင်။ ကုစ္ဆိယံ– ၌။ ပဋိသန္ဓိံ– ကို။ ဂဟေတွာ– ၍။ ဧတ္တကံ– သော။ ကာလံ– လုံး။ ကုစ္ဆိယံ– ၌။ ဝသိ– နေရပြီ။ နဝမဓုနော– စိုပြေလတ်ဆတ်သောပျားရည်၏။ ဝါ– ကို။ ဒိန္နတ္တာ– ပေးလှူအပ်ခဲ့သည်၏ အဖြစ်ကြောင့်။ လာဘဂ္ဂယသဂ္ဂပ္ပတ္တော–ကောင်းမြတ်သောလာဘ်, ကောင်းမြတ်သော အခြွေရံသို့ ရောက်သည်။ ဝါ–ကောင်းမြတ်သောလာဘ်, ကောင်းမြတ်သော အခြွေအရံကို ရရှိသည်။ ဇာတော– ဖြစ်ပြီ။ ဣတိ– ဤသို့ မိန့်တော်မူပြီ။
...[စာမျက်နှာ- ၂၃၅]...
ပုန၊ ဧကဒိဝသံ– ၌။ ဘိက္ခူ ကထံ သမုဋ္ဌာပေသုံ၊ (ကိံ)၊ “ယေန– အကြင် ကြောင့်။ ဧကကေန– တစ်ပါးတည်းသည်၊ (တစ်ပါးတည်းက)၊ ပဉ္စန္နံ ဘိက္ခုသတာနံ– တို့ဖို့။ ဝါ– အတွက်၊ (တစ်နည်း) ပဉ္စန္နံ ဘိက္ခုသတာနံ– တို့၏၊ (အတ္ထာယ– ငှာ၊) ပဉ္စကူဋာဂါရသတာဒီနိ– ၅ရာသောအထွတ်ရှိသောကျောင်းအစရှိသည် တို့ကို။ ကတာနိ– ပြုအပ်ကုန်ပြီ၊ (တေန– ထိုကြောင့်၊) သာမဏေရဿ– ၏။ လာဘော– လာဘ်သည်။ အဟော– ဩော်...အံ့ဩဖွယ်ကောင်းလေစွ။ ပုညံ–ကောင်းမှုသည်။ ဝါ– ဘုန်းကံသည်။ အဟော– စွ၊ (တစ်နည်း) ယေန– အကြင် ကိုရင်သည်။ ဧကကေန– တစ်ပါးတည်းသည်၊ (ဟုတွာ)၊ ပဉ္စန္နံ ဘိက္ခုသတာနံ– တို့ဖို့။ ဝါ– အတွက်၊ (တစ်နည်း) ပဉ္စန္နံ ဘိက္ခုသတာနံ– တို့၏၊ (အတ္ထာယ– ငှာ၊) ပဉ္စကူဋာဂါရသတာဒီနိ– တို့ကို။ ကတာနိ– အပ်ကုန်ပြီ၊ (တဿ) သာမဏေရဿ– ထိုကိုရင်၏။ လာဘော– သည်။ အဟော– စွ။ ပုညံ– သည်။ အဟော– စွ။” ဣတိ– ဖြစ်စေကုန်ပြီ။ သတ္ထာ၊ အာဂန္တွာ၊ “ဘိက္ခဝေ– တို့! ဧတရဟိ– ၌။ ကာယ– သော။ ကထာယ– ဖြင့်။ ဝါ– ကြောင့်။ သန္နိသိန္နာ– ကုန်သည်။ အတ္ထ နု– ကုန်သနည်း?” ဣတိ– သို့။ ပုစ္ဆိတွာ၊ “ဣမာယ နာမ– ဖြင့်။ ဝါ– ကြောင့်၊ (သန္နိသိန္နာ၊ အမှ)” ဣတိ– သို့။ ဝုတ္တေ၊ “ဘိက္ခဝေ– တို့! မယှံ– ၏။ ပုတ္တဿ– ၏။ ဝါ– မှာ။ ပုညံ– သည်။ နေဝ အတ္ထိ– မရှိတော့။ ပါပံ– သည်။ န အတ္ထိ– မရှိတော့။ အဿ– ထိုသားတော်သည်။ ဥဘယံ– ကောင်းမှု, မကောင်းမှု၂မျိုးလုံးကို။ ပဟီနံ– ပယ်အပ်ပြီ၊ (တစ်နည်း) ဥဘယံ– သည်။ အဿ– ၏၊ (စိတ္တသန္တာနတော– စိတ်အစဉ်မှ၊) ပဟီနံ– ကင်းပြီ။ ဣတိ– သို့။ ဝတွာ၊ ဗြာဟ္မဏဝဂ္ဂေ– ဗြာဟ္မဏဝဂ်၌။ ဝါ– က၊ ဣမံ ဂါထံ၊ အာဟ၊ (ကိံ)၊ “ယောဓ၊ ပေ၊ ဗြာဟ္မဏ”န္တိ– ၍၊ (အာဟ)
ပဟီနံ။ ။ ဟာဓာတ်သည် “ဂတိ, စာဂ, ဟာနိ”ဟု ၃နက်ရှိ၏၊ ထိုတွင် ရှေ့နည်းအလို ပဟီနံ၌ ဟာဓာတ် စာဂအနက်တည်း၊ “ပဟီယိတ္ထာတိ ပဟီနံ၊ [ပ+ဟာ+တ၊ တကို ဤဏပြု၊ ကွစိ ဓာတုဖြင့် ဏကို နပြု၊ -ရူ- ၃၈၅၊]”ဟု ပြုပါ၊ အဿ၌ ဆဋ္ဌီဝိဘတ်သည် အဝုတ္တကတ္တားအနက်၌ သက်၏၊ နောက်နည်းလို ဂတိအနက်(ပဥပသာရကြောင့် ကင်းခြင်းအနက်)တည်း၊ “ပဟာယီတိ ပဟီနံ”ဟု ပြု၊ အဿ၌ ဆဋ္ဌီဝိဘတ်သည် သာမီအနက်၌ သက်၏၊ ပဟီနံ၏ အပါဒါန်ကို “စိတ္တသန္တာနတော”ဟု ထည့်ရသည်၊ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၀၄၊ သာရတ္ထ၊၁၊၃၄၀၊ ပါရာဘာ- ၁, ၅၂၁)
...[စာမျက်နှာ- ၂၃၆]...
ယောဓ ပုညဉ္စ ပါပဉ္စ, ဥဘော သင်္ဂမုပစ္စဂါ၊ အသောကံ ဝိရဇံ သုဒ္ဓံ, တမဟံ ဗြူမိ ဗြဟ္မဏံ
ယော– အကြင်ပုဂ္ဂိုလ်သည်။ ဣဓ– ဤသာသနာတော်၌။ ပုညဉ္စ– ကောင်းမှု လည်းကောင်း။ ပါပဉ္စ– မကောင်းမှုလည်းကောင်း၊ (ဣတိ– ဤသို့၊) ဥဘော– ၂မျိုး လုံးတို့ကို၊ (ဆဍ္ဍေတွာ– ပယ်စွန့်၍၊) သင်္ဂံ– ရာဂဒေါသ, အစရှိ၇သွယ်, ငြိတွယ် တတ်သော တရားကို။ ဥပစ္စဂါ– လွန်မြောက်ပြီ။ အသောကံ– သောကမရှိသော။ ဝိရဇံ– ကင်းသော ရာဂစသောမြူရှိသော။ ဝါ– ရာဂစသောမြူမှ ကင်းသော။ သုဒ္ဓံ– ကိလေသာကင်း၍ သန့်ရှင်းစင်ကြယ်သော။ တံ– ထိုပုဂ္ဂိုလ်ကို။ အဟံ– ငါဘုရား သည်။ ဗြာဟ္မဏံ– ဗြာဟ္မဏဟူ၍။ ဝါ– မကောင်းမှုတို့ကို မြောစေပြီးသူဟူ၍။ ဗြူမိ–ဟောတော်မူ၏။
ခဒိရဝနိယရေဝတတ္ထေရဝတ္ထုဘာသာဋီကာပြီးပြီ။
၁၀-အညတရဣတ္ထိဝတ္ထုဘာသာဋီကာ
ရမဏီယာနီတိ– သော။ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော
ဥဘော သင်္ဂံ။ ။ “ဥဘောတိ ဒွေပိ ပုညာနိ စ ပါပါနိ စ ဆဍ္ဍေတွာ(ဓမ္မ၊ဋ္ဌ၊၂, ၄၂၃)”ဟူသော အဖွင့်အလို “ဥဘော- ကုန်သော၊ ပုညဉ္စ- ကိုလည်းကောင်း၊ ပါပဉ္စ– ကိုလည်းကောင်း၊ ဆဍ္ဍေတွာ- ၍”ဟု ဝုစ်မတူသည့် ဝိသေသန, ဝိသေသျကြံ၍ တစ် နည်းပေးပါ၊ အထက်၌ သရူပ, သရူပဝန္တကြံ၍ ပေးသည်၊ “သံသာရပင်္ကေ သဉ္ဇတီတိ သင်္ဂေါ၊ (သံဋီ၊၁၊၆၇- ၈)”ဟု ပြု၊ သင်္ဂသည် “ရာဂသင်္ဂ, ဒေါသသင်္ဂ, မောဟသင်္ဂ, မာနသင်္ဂ, ဒိဋ္ဌိသင်္ဂ, ကိလေသသင်္ဂ, ဒုစ္စရိတသင်္ဂ”ဟု ၇ပါးရှိ၏(မဟာနိ- ၃၄)၊ “တဏှာ, ဒိဋ္ဌိ, မာန, ကောဓ, အဝိဇ္ဇာ, ကိလေသ, ဒုစ္စရိတ”ဟုလည်း သုံး၏၊ ထို့ပြင် ကေစိဆရာ တို့က အနုသယ၇ပါးကို သင်္ဂဟု ဆို၏။ (ဣတိ၊ဋ္ဌ၊ ၂၈၇)
မ၊ဋ္ဌ၊၃, ၂၉၉။ ။ ထို၌ ကောင်းမှုသည် နတ်ပြည်၌ ငြိကပ်စေပြီး မကောင်းမှုက အပါယ်၄ပါး၌ ငြိကပ်စေတတ်သောကြောင့် ကောင်းမှု, မကောင်းမှုကို “ဥဘော သင်္ဂံ”ဟု ဖွင့်သေး၏၊ ထိုအလို “သဇ္ဇာပေတီတိ သင်္ဂံ”ဟု ပြု၍ “ဥဘော- ၂မျိုးကုန်သော၊ သင်္ဂံ- နတ်ပြည်အထပ်ထပ်, အပါယ်လေးရပ်၌ ငြိကပ်စေတတ်သော၊ ပုညဉ္စ- ကိုလည်း ကောင်း၊ ပါပဉ္စ- ကိုလည်းကောင်း၊ ဥပစ္စဂါ- ပြီ”ဟု ပေးပါ။
...[စာမျက်နှာ- ၂၃၇]...
အညတရံ– အမျိုးအမည်အားဖြင့် မထင်ရှားသော။ ဣတ္ထိံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ
ကိရ– ချဲ့။ ဧကော– တစ်ပါးသော။ ပိဏ္ဍပါတိကော– အပေါင်းအာမိသတို့၏ သပိတ် ၌ ကျခြင်းကို ရှာမှီးတတ်သော။ ဝါ– ဆွမ်းအကျိုးငှာ လှည့်လည်လေ့ရှိသော၊ (ပိဏ္ဍပါတ်ဓုတင်ဆောင်သော)၊ [ဓမ္မဘာ-၂, ၃၆၄။ ဓမ္မဂါနိ– ၂, ၄၁ရှု၊] ဘိက္ခု– သည်။ သတ္ထု– ၏။ သန္တိကေ– ၌။ ကမ္မဋ္ဌာနံ– ကို။ ဂဟေတွာ– ၍။ ဧကံ– တစ်ခုသော။ ဇိဏ္ဏဥယျာနံ– အိုမင်းဟောင်းနွမ်းသော ဥယျာဉ်သို့။ ဝါ– ဥယျာဉ်ဟောင်းသို့။ ပဝိသိတွာ– ၍။ သမဏဓမ္မံ– ကို။ ကရောတိ– ၏။ ဧကာ– သော။ နဂရသောဘိနီ– ပြည့်တန် ဆာမဖြစ်သော။ ဣတ္ထီ– သည်။ ပုရိသေန– နှင့်။ သဒ္ဓိံ၊ “အဟံ– သည်။ အသုကဋ္ဌာနံ နာမ– ဤမည်သောအရပ်သို့။ ဂမိဿာမိ– မည်။ တွံ– သည်။ တတ္ထ– ထိုအရပ်သို့။ အာဂစ္ဆေယျာသိ– လာခဲ့လော။” ဣတိ– သို့။ သင်္ကေတံ– အချိန်းအချက်ကို၊ (ချိန်း ဆိုခြင်းကို)၊ ကတွာ၊ အဂမာသိ– ပြီ။ သော ပုရိသော– သည်။ န အာဂစ္ဆိ– မလာ။ သာ– ထိုပြည့်တန်ဆာမသည်။ တဿ– ထိုယောကျ်ား၏။ အာဂမနမဂ္ဂံ– လာရာ လမ်းကို။ ဩလောကေန္တီ– ကြည့်လသော်။ တံ– ထိုယောကျ်ားကို။ အဒိသွာ– ၍။ ဥက္ကဏ္ဌိတွာ– ငြီးငွေ့ (ပျင်းရိ) ၍။ ဣတော စိတော စ– ဤမှလည်း ဤမှလည်း၊ (ဟိုဟိုဒီဒီ)၊ [ဓမ္မဘာ-၁, ၅၃၂ရှု၊] ဝိစရမာနာ– လှည့်လည်လသော်၊ (လှည့်လည် ရင်း)၊ တံ ဥယျာနံ– သို့။ ပဝိသိတွာ– ၍။ ပလ္လင်္ကံ– ကို၊ [ဓမ္မဘာ-၁, ၂၂၉ရှု၊] အာဘုဇိတွာ– ၍။ နိသိန္နံ– သော။ ထေရံ– ကို။ ဒိသွာ၊ ဣတော စိတော စ– မှလည်း။ ဩလောကယမာနာ– ကြည့်လသော်။ အညံ– အခြားသော။ ကဉ္စိ– တစ်စုံတစ် ယောက်ကို။ အဒိသွာ၊ “အယဉ္စ– ဤရဟန်းသည်လည်း။ ပုရိသော ဧဝ– ပင်တည်း။ ဣမဿ– ဤရဟန်း၏။ စိတ္တံ– ကို။ ပမောဟေဿာမိ– တွေဝေစေအံ့။” ဣတိ– ဤ သို့ ကြံ၍။ တဿ– ထိုရဟန်း၏။ ပုရတော– ၌။ ဌတွာ– ရပ်၍။ ပုနပ္ပုနံ၊ နိဝတ္ထသာဋကံ– ဝတ်အပ်သောအဝတ် (လုံချည်) ကို။ မောစေတွာ– ကျွတ်စေ၍။ ဝါ– ဖြေ ၍။ နိဝါသေတိ– ဝတ်၏။ ကေသေ– တို့ကို။ မုဉ္စိတွာ– လွှတ်ချ၍။ ဝါ– ဖြေ၍။ ဗန္ဓတိ– ထုံးဖွဲ့၏။ ပါဏိံ– လက်ကို။ ပဟရိတွာ– ပုတ်ခတ်၍။ [ပါဏိံ ပဟရိတွာ– လက်ခုပ် တီး၍၊] ဟသတိ– ရယ်၏။ ထေရဿ– ၏။ ဝါ– မှာ။ သံဝေဂေါ– ထိတ်လန့်ခြင်းသည်။ ဥပ္ပဇ္ဇိတွာ– ၍။ သကလသရီရံ– သို့။ ဖရိ– ပျံ့နှံ့ပြီ။ သော– ထိုထေရ်သည်။ “ဣဒံ– ဤဟာသည်။ ကိံ နု ခေါ– ဘာနည်း။ ”ဣတိ– သို့။ စိန္တေသိ– စဉ်းစားပြီ။ သတ္ထာပိ–
...[စာမျက်နှာ- ၂၃၈]...
သည်လည်း။ “မမ– ၏။ သန္တိကေ– ၌။ ကမ္မဋ္ဌာနံ– ကို၊ ဂဟေတွာ၊] သမဏဓမ္မံ– ကို။ ကရိဿာမိ– အံ့။’ ဣတိ– ဤသို့ ကြံ၍။ ဂတဿ– သော။ ဘိက္ခုနော– ၏။ ပဝတ္တိ– ဖြစ်ပုံသည်၊ (အခြေအနေသည်)၊ ကာ နု ခေါ– အဘယ်နည်း၊ ” ဣတိ– သို့။ ဥပဓာရေန္တော– စူးစမ်းဆင်ခြင်တော်မူလသော်။ တံ ဣတ္ထိံ– ထိုမိန်းမကို။ ဒိသွာ– ၍။ တဿာ– ထိုမိန်းမ၏။ အနာစာရကိရိယံ– မပြုကျင့်ထိုက်သော အပြုအမူကိုလည်းကောင်း။ ထေရဿ– ၏။ သံဝေဂုပ္ပတ္တိံ စ– သံဝေဂဖြစ်ခြင်းကိုလည်းကောင်း။ ဉတွာ– မူ၍။ ဂန္ဓကုဋိယံ– ၌။ နိသိန္နောဝ– မူလျက်သာလျှင်။ တေန– ထိုထေရ်နှင့်။ သဒ္ဓိံ၊ ကထေသိ– ပြီ။ (ကိံ)၊ “ဘိက္ခု– ရဟန်း! ကာမဂဝေသကာနံ– ကာမဂုဏ်ကို ရှာဖွေသူတို့၏။ အရမဏဋ္ဌာနမေဝ– မပျော်မွေ့ရာအရပ်သည်သာလျှင်။ ဝီတရာဂါနံ– ကင်းသောရာရှိသော ရဟန္တာတို့၏။ ရမဏဋ္ဌာနံ– ပျော်မွေ့ရာအရပ်သည်။ ဟောတိ၊” ဣတိ ဧဝဉ္စ ပန– ဤသို့လျှင်။ ဝတွာ၊ ဩဘာသံ– ရောင်ခြည်တော်ကို။ ဖရိတွာ– ဖြန့်တော်မူ၍။ တဿ– ထိုထေရ်အား၊ ဓမ္မံ ဒေသေန္တော ဣမံ ဂါထံ၊ အာဟ၊ (ကိံ)၊ “ရမဏီယာနိ၊ ပေ၊ ကာမဂဝေသိနော”တိ– ၍၊ (အာဟ)
ရမဏီယာနိ အရညာနိ, ယတ္ထ န ရမတိ ဇနော၊ ဝီတရာဂါ ရမိဿန္တိ, န တေ ကာမဂဝေသိနော
အရညာနိ– တောတို့ကို။ ရမဏီယာနိ– မွေ့ လျော်အပ်ထိုက်ကုန်၏၊ (တစ်နည်း) အရညာနိ– တို့သည်။ ရမဏီယာနိ– စိတ်ကို မွေ့လျော်စေတတ်ကုန်၏၊ (မွေ့ လျော်ဖွယ်ကောင်းကုန်၏)၊ ယတ္ထ– ယင်းတောတို့၌။ ဇနော– ကာမဂုဏ်ကို ရှာဖွေသော လူအပေါင်းသည်။ န ရမတိ– မမွေ့လျော်။ ဝီတရာဂါ– ကင်းသော ရာဂရှိသော ရဟန္တာတို့သည်၊ (ရာဂကင်းကွာ, ရဟန္တာတို့သည်)၊ ရမိဿန္တိ– မွေ့ လျော်ကုန်လတ္တံ့၊ (ကသ္မာ– အဘယ်ကြောင့်နည်း? ယသ္မာ– အကြင်ကြောင့်၊) တေ– ထိုရဟန္တာတို့သည်။ ကာမဂဝေသိနော– ကာမဂုဏ်ကို ရှာဖွေသူတို့သည်။ န ဟောန္တိ– မဖြစ်ကုန်၊ (တသ္မာ– ထိုကြောင့်တည်း။) တတ္ထ– ထိုဂါထာ၌။ အရညာနီတိ အရညာနီတိ အရညာနီတိ– ကား။ သုပုပ္ဖိတတရုဝနသဏ္ဍပဋိမဏ္ဍိတာနိ–ကောင်းစွာပွင့်သော နုပျိုသောသစ်ပင်ရှိသော တောအုပ်တို့ဖြင့် တန်ဆာဆင်
အရညာနိ။ ။ “အရညာနိ”ကို “ရမဏီယာနိ”၌ တုလျတ်အဖြစ်ဖြင့် စပ်ရသည်၊
...[စာမျက်နှာ- ၂၃၉]...
အပ်ကုန်သော။ ဝိမလသလိလသမ္ပန္နာနိ– ကင်းသောအညစ်အကြေးရှိသော ရေ တို့နှင့် ပြည့်စုံကုန်သော။ အရညာနိ နာမ– တောတို့မည်သည်။ ဝါ– တို့ကို။ ရမဏီယာနိ– မွေ့လျော်ထိုက်ကုန်၏။ ဝါ– စိတ်ကို ပျော်မွေ့စေတတ်ကုန်၏၊ (မွေ့လျော် ဖွယ်ကောင်းကုန်၏)၊ ယတ္ထာတိ– ကား။ ဝိကသိတေသု– ပွင့်ကုန်သော။ ပဒုမဝနေသု– ပဒုမ္မာကြာတောတို့၌။ ဂါမမက္ခိကာ– ရွာ၌ ပေါက်ဖွားသော ယင်တို့သည်၊ [“အရညေ+ဇာတော+ကောကော အရညကောကော– တောခွေး (ပါစိယော- ၃၄၉)” ကို နည်းမှီ၍ “ဂါမေ+ဇာတာ+မက္ခိကာ ဂါမမက္ခိကာ– ရွာ၌ ပေါက်ဖွားသောယင်တို့”ဟု ပြုပါ၊] (န ရမန္တိ) ဝိယ– မမွေ့လျော်ကုန်သကဲ့သို့၊ (ဧဝံ– တူ၊) ယေသု အရညေသု– ယင်းတောတို့၌။ ကာမဂဝေသကော– ကာမဂုဏ်ကို ရှာဖွေသော။ ဇနော– လူ ထိုကြောင့် ဂါထာ၌ “ရမဏီယာနိ အရညာနိ”ဟု ရှိသော်လည်း “အရညာနိ နာမ ရမဏီယာနိ”ဟု ရှေ့နောက်ပြန်၍ ဖွင့်သည်၊ ထေရ၊ ဋ္ဌ၊ ၂၊ ၄၀၀၌ကား “အရညာနိ ရမဏီယာနီတိ သမ္ဗန္ဓော”ဟု ရှင်းလင်းစွာ ဖွင့်၏၊ ရမဏီယာနိကို “ရမိတဗ္ဗာနီတိ ရမဏီယာနိ၊ (အပ၊ ဋ္ဌ၊ ၂၊ ၂၀၀)၊ (တစ်နည်း) စိတ္တံ ရမေန္တီတိ ရမဏီယာနိ၊ (ဥဒါန.ဋ္ဌ-၁၉၆။ အံဋီ– ၃, ၂၆၇) ”ဟု ၂နည်း ပြုနိုင်သည်၊ ရှေ့နည်း၌ အနီယပစ္စည်းကို။ ဘာဝ– ကမ္မေသု တဗ္ဗာနီယာသုတ်ရင်းဖြင့် ကံအနက်၌ သက်၍ နောက်နည်း၌ “တဗ္ဗာနီယာ” ဟူသော ယောဂဝိဘာဂဖြင့် ကတ္တားအနက်၌ သက်ပါ၊ (ရူ-၃၃၇၊ ၃၄၁)၊ ရှေ့နည်းအလို “အရညာနိ– တို့ကို။ ရမဏီယာနိ– မွေ့လျော်ထိုက်ကုန်၏”ဟု ပေး၊ နောက် နည်းအလို “အရညာနိ– တို့သည်။ ရမဏီယာနိ– စိတ်ကို မွေ့လျော်စေနိုင်ကုန်၏”ဟု ပေးပါ။
အရညာနိ။ ။ ဝိလံဋီ၊၂၊၁၉၌ ဤဂါထာကို ကိုးကား၍“အရညာနိ”ကို “န ရမန္တိ ဇနာ ဧတ္ထာတိ အရညာနိ၊ [န+ရမု+အ၊ မ- ကို ဉပြု၊]”ဟု ဝိဂြိုဟ်ဆို၏၊ ဤအဆိုသည် “ယတ္ထ န ရမတိ ဇနော”ဟူသော ဂါထာပါဒနှင့် ထပ်တူကျ၏၊ “အရီယန္တေ ဂမျန္တေတိ အရညာနိ၊ [အရ+အည၊ -မောဂ်- ၇, ၅၁၊] အရတိ ဂစ္ဆတိ မိဂသမူဟော ဧတ္ထာတိ ဝါ အရညာနိ၊ သီဟဗျဂ္ဃာဒီနံ ဘယေန မနုဿာ ဧတ္ထ န ရဇ္ဇန္တိ န ရမန္တိ န အလီ’ယန္တီတိ ဝါ အရညာနိ၊ [န+ရန္ဇ+ဏျ၊] အာ သမန္တတော ရဇ္ဇန္တိ တတ္ထ သပ္ပုရိသာတိ ဝါ အရညာနိ၊ [အာ+ရန္ဇ+ဏျ၊- အပ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၀၄၊] နတ္ထိ+ရာဇာ ဧတ္ထာတိ အရညာနိ၊ [န+ရာဇ၊ ဇ– ကို ဉပြု၊- ဇာ၊ဋ္ဌ၊၅, ၇၅၊ ဓာန်ဋီနိ- ၅၃၆၊] ရာဇဿ+ဘာဝေါ ရညံ၊ နတ္ထိ+ရညံ ဧတ္ထာတိ အရညာနိ၊ [န+ရည၊ -ဂဠုန်- ၆၉၊]”ဟုလည်း ပြုနိုင်သေး၏။
ယေသု၊ ပေ။ န ရမတိ ယေသု၊ ပေ။ န ရမတိ ယေသု၊ ပေ။ န ရမတိ၊ “ဝိကသိတေသု ပဒုမဝနေသု ဂါမမက္ခိကာ ဝိယ”သည်။
...[စာမျက်နှာ- ၂၄၀]...
သည်။ န ရမတိ– မမွေ့လျော်။ ဝီတရာဂါတိ– ကား။ ပန– အဖို့တစ်ပါးကား။ ဘမရမဓုကရာ– ပျားရည်ကို ပြုလုပ်တတ်သော ပျားတို့သည်။ ပဒုမဝနေသု– တို့၌။ ရမန္တိ ဝိယ– မွေ့လျော်ကုန်သကဲ့သို့၊ (ဧဝံ– တူ၊) ဝိဂတရာဂါ– ကင်းသော ရာဂရှိကုန်သော၊ (ရာဂကင်းပြီးကုန်သော)၊ ခီဏာသဝါ နာမ– ကုန်ပြီးသော အာသဝေါရှိသော ရဟန္တာတို့မည်သည်။ တထာရူပေသု– ထိုသို့သဘောရှိကုန်သော။ အရညေသု– တောတို့၌။ ရမိဿန္တိ– ကုန်လိမ့်မည်။ ကိံ ကာရဏာ– အဘယ်အကြောင်းကြောင့် နည်း? န တေ ကာမဂဝေသိနော (တိ)– ကား။ ယသ္မာ– ကြောင့်။ တေ– ထိုရဟန္တာ ဥပမာနဝါကျ၊ “ယေသု အရညေသု ကာမဂဝေသကော”စသည်ကား ဥပမေယျဝါကျ တည်း၊ ပွင့်နေသော ပဒုမ္မာကြာတောတို့၌ ရွာထဲကယင်ကောင်များ မပျော်ကြသလို ကာမဂုဏ်ကိုရှာဖွေသူသည် (အရညာနိအဖွင့်၌ ပြအပ်ခဲ့သော) တောတို့၌ မပျော်နိုင်- ဟူလို၊ ဂါထာကို ပေးရာ၌လည်း ဥပမာနဝါကျထည့်၍ “ (ဝိကသိတေသု– ပွင့်ကုန်သော။ ပဒုမဝနေသု– ပဒုမ္မာကြာတောတို့၌။ ဂါမမက္ခိကာ– ရွာ၌ ပေါက်ဖွားသော ယင်တို့သည်၊ (န ရမန္တိ) ဝိယ– မမွေ့လျော်ကုန်သကဲ့သို့။ ဧဝံ– တူ၊) ယတ္ထ– ယင်းတောတို့၌။ ဇနော– သည်၊ န ရမတိ”ဟု ပေးနိုင်သည်။
တစ်နည်းပေးပုံ။ ။ “ယတ္ထ၌ ယကို “တံသဒ္ဒါနပေက္ခော ယံသဒ္ဒေါပိ အတ္ထိ(မဏိ ဒီပ)”နှင့်အညီ နိယမကို မငဲ့သော ယသဒ္ဒါဟု ယူ၍ ပေးခဲ့သည်၊ “ယတ္ထ န ရမတိ ဇနော”ကို အနိယမဝါကျ, “ဝီတရာဂါ ရမိဿန္တိ”ကို နိယမဝါကျဟု ယူ၍ “ယတ္ထ- အကြင်တောတို့၌၊ ဇနော- သည်၊ န ရမတိ၊ တ္ဒတ္ထ- ထိုတောတို့၌၊ ဝီတရာဂါ- တို့သည်၊ ရမိဿန္တိ”ဟုလည်း ပေးနိုင်သည်။
ဝိဂတရာဂါ၊ ပေ၊ ရမိဿန္တိ။ ။ “ဘမရမဓကရာ ဝိယ ပဒုမဝနေသု”သည် ဥပမာန ဝါကျ၊ ကြွင်းသော“ဝိဂတရာဂါ၊ ပေ ၊တထာရူပေသု အရညေသု ရမိဿန္တိ”ကား ဥပ မေယျဝါကျတည်း၊ ဂါထာကို ပေးရာ၌လည်း ဥပမာနဝါကျထည့်၍ “(ဘမရမဓုကရာ- ပျားရည်ကို ပြုလုပ်တတ်သော ပျားတို့သည်၊ ပဒုမဝနေသု- တို့၌၊ ရမန္တိ ဝိယ- မွေ့လျော်ကုန်သကဲ့သို့၊ ဧဝံ- တူ၊) ဝီတရာဂါ- တို့သည်၊ (တတ္ထ- ထိုတောတို့၌၊) ရမိဿန္တိ- ကုန်လိမ့်မည်”ဟု ပေးနိုင်သည်၊ ဤပါဒသည် ဖလဝါကျ၊ နောက်ပါဒသည် ကာရဏ ဝါကျတည်း၊ ထိုကြောင့် “ကိံကာရဏာ”ဟု မိန့်သည်။
န တေ ကာမဂဝေသိနော(တိ)။ ။ “န တေ ကာမဂဝေသိနော”သည် သံဝဏ္ဏေတဗ္ဗ ဖြစ်ရကား “န တေ ကာမဂဝေသိနောတိ”ဟု ဣတိပါသင့်၏၊ ထေရ၊ဋ္ဌ၊၂၊၄၀၁၌
...[စာမျက်နှာ- ၂၄၁]...
တို့သည်။ ကာမဂဝေသိနော– ကာမဂုဏ်ကို ရှာဖွေသူတို့သည်။ န ဟောန္တိ– မဟုတ် ကုန်၊ (တသ္မာ– ထိုကြောင့်တည်း၊) ဣတိ– ကား။ အတ္ထော– တည်း။ ဒေသနာဝသာနေ– ၌။ သော ထေရော– သည်။ ယထာနိသိန္နောဝ– အကြင်အကြင်ထိုင်လျက် သာလျှင်။ ဝါ– ထိုင်မြဲတိုင်းသာလျှင်။ ပဋိသမ္ဘိဒါဟိ– တို့နှင့်။ သဟ၊ အရဟတ္တံ– သို့။ ပါပုဏိတွာ– ၍။ အာကာသေန– ကောင်းကင်ဖြင့်။ ဝါ– မှ။ အာဂန္တွာ– ကြွလာ၍။ ထုတိံ– ချီးမွမ်းခြင်းကို။ ကရောန္တော– ပြုလိုသည်၊ (ဟုတွာ)၊ တထာဂတဿ– ၏။ ပါဒေ– တို့ကို။ ဝန္ဒိတွာ– ၍။ အဂမာသိ– ပြီ။ ဣတိ– အညတရဣတ္ထိဝတ္ထု ပြီးပြီ။
အညတရဣတ္ထိဝတ္ထုဘာသာဋီကာပြီးပြီ။
အရဟန္တဝဂ်ဘာသာဋီကာပြီးပြီ။
ဣတိသဒ္ဒါ ပါ၏၊ ဤ၌ မပါခြင်းမှာ သိလောက်သောကြောင့် ဖြစ်သည်၊ အနက်ပေး သောအခါ ဣတိသဒ္ဒါကို ထည့်ပေးရသည်၊ သိလောက်၍ မဆိုခြင်းကို ဂမျမာန (ဂမျ မာန်) ဟု သုံး၏။ ချဲ့ဥုးအံ့– (၁) ဂမျမာန (သိလောက်သောအနက်ရှိခြင်း) , (၂) အဓိ ကာရနည်းအားဖြင့် လိုက်ပေးနိုင်ခြင်း, (၃) လုတ္တနိဒ္ဒိဋ္ဌ (ခြေထားခြင်း) , (၄) ပါဌသေသ (ပါဌ်ကြွင်း) ”ဟူသော အကြောင်း၄မျိုးကြောင့် ပုဒ်ကို မဆိုဘဲ ထားတတ်၏၊ ထိုတွင် ဂမျမာန, လုတ္တနိဒ္ဒိဋ္ဌ, ပါဌသေသအရာ၌ ဆောင်ယူထည့်ပေးထိုက်သော ပုဒ်ကို ထည့် ပေးရ၏၊ ထို၃မျိုးကို “အဇ္ဈာဟရိတဗ္ဗ”ဟုလည်း သုံး၏။ [“ကတ္ထစိ– အချို့အရာ၌။ ရဝေါ–သဒ္ဒါကို။ န ယုတ္တော– မယှဉ်အပ် (မသုံးစွဲအပ်) ”ဟု အောက်ဂါထာ၌ ပေးပါ။] ဂမျမာနာဓိကာရတော, လောပတော သေသတော စာတိ၊ ကာရဏေဟိ စတူဟိပိ, ရဝေါ ယုတ္တော န ကတ္ထစိ။ (သီဋီသစ်၊ ၁၊ ၄၆၀)
အာကာသေန။ ။ ရှေ့နည်းကား ပေးရိုးအနက်တည်း၊ ကရိုဏ်းအနက်၌ တတိယာ သက်ပါ၊ နောက်နည်းကား “ဝေဟသာတိ ကရဏေ နိဿက္ကဝစနံ(ထေရ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၉၆)” ဟူသော အဖွင့်နှင့်အညီ ပေးသည်၊ ပဉ္စမီအနက်၌ တတိယာသက်ပါ။
...[စာမျက်နှာ- ၂၄၂]...
၈- သဟဿဝဂ်ဘာသာဋီကာ
၁-တမ္ဗဒါဌိကစောရဃာတကဝတ္ထုဘာသာဋီကာ
သဟဿမပိ စေ ဝါစာတိ– ဟူသော။ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ သတ္ထာ ဝေဠုဝနေ ဝိဟရန္တော– စဉ်။ တမ္ဗဒါဌိကစောရဃာတကံ– တမ္ဗဒါဌိကမည်သော ခိုးသူသတ် သမားကို။ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ ကိရ– ချဲ့။ ဧကူနပဉ္စသတာ– တစ်ယောက်ဖြင့် ယုတ်လျော့သော ငါးရာအရေအတွက်ရှိကုန်သော။ ဝါ– ၄၉၉ယောက်ကုန်သော။ စောရာ– တို့သည်။ ဂါမဃာတကာဒီနိ– ရွာနေသူလူတို့ကို လုယက်ဖျက်ဆီးခြင်း အစရှိသည်တို့ကို။ ကရောန္တာ– ကုန်လျက်။ ဇီဝိကံ– အသက်မွေးမှုကို။ ကပ္ပေသုံ–ပြုကုန်ပြီ။ အထ– ၌။ ဧကော– သော။ နိဗ္ဗိဒ္ဓပိင်္ဂလော– ထုတ်ချင်းပေါက် ကြောင် သော မျက်လုံးရှိသော။ ဝါ– တစ်ခဲနက် ကြောင်သောမျက်လုံးရှိသော။ တမ္ဗဒါဌိကော– နီသော ကျင်စွယ် (နှုတ်ခမ်းမွေး) ရှိသော။ ပုရိသော– သည်။ တေသံ– ထိုခိုး သူတို့၏။ သန္တိကံ– သို့။ ဂန္တွာ– ၍။ “အဟမ္ပိ– သည်လည်း။ တုမှေဟိ– တို့နှင့်။ သဒ္ဓိံ၊ ဇီဝိဿာမိ– အသက်မွေးပါမည်။” ဣတိ– သို့။ အာဟ၊ အထ– ၌။ နံ– ထိုယောကျ်ား ကို။ စောရဇေဋ္ဌကဿ– ခိုးသူကြီးကို။ ဒဿေတွာ– မြင်စေ၍။ ဝါ– ပြ၍။ “အယမ္ပိ– ဤယောကျ်ားသည်လည်း။ အမှာကံ– ကျွန်တော်တို့၏။ သန္တိကေ– ၌။ ဝသိတုံ–ငှာ။ ဣစ္ဆတိ– ၏။” ဣတိ– သို့။ အာဟံသု– ကုန်ပြီ။ အထ– ၌။ နံ– ထိုယောကျ်ားကို။ စောရဇေဋ္ဌကော– သည်။ ဩလောကေတွာ– ၍။ “အယံ– ဤယောကျ်ားသည်။ မာတု– ၏။ ထနံ– နို့ကို၊ (ရင်သားကို)၊ ဆိန္ဒိတွာ ဝါ– ဖြတ်၍သော်လည်းကောင်း။ ပိတု– ၏။ ဂလလောဟိတံ– လည်ချောင်းသွေးကို။ နီဟရိတွာ ဝါ– ထုတ် ဆောင်၍ သော်လည်းကောင်း။ ခါဒနသမတ္ထော– ခဲစားခြင်းငှာ (ခဲစားခြင်း၌) စွမ်းနိုင်၏၊
ဂါမဃာတကာဒီနိ။ ။ ဟနနံ ဃာတော၊ ဂါမာနံ ဂါမဝါသီနံ+ဃာတော ဂါမဃာတော၊ ဂါမဃာတောယေဝ ဂါမဃာတကော၊ ဂါမဃာတကော+အာဒိ ယေသန္တိ ဂါမဃာတကာဒီနိ၊ အာဒိဖြင့် ပန္ထဃာတစသည်ကို ယူပါ၊ ဂါမအရ ရွာနေသူလူတို့ကို ဌာနူပစာရ, အဘေဒူပစာရအားဖြင့် ယူပါ၊ ရွာနေသူလူတို့ကို လုယက်ဖျက်ဆီးမှုပြု လျှင် ရွာကိုဖျက်ဆီးမှုလည်း ပြုရာရောက်တော့၏။ (သီဋီသစ်၊၂၊၃၀၄၊ ဇာဋီသစ်- ၁, ၂၃၂)]
...[စာမျက်နှာ- ၂၄၃]...
အတိကက္ခဠော– အလွန်ကြမ်းတမ်း၏။” ဣတိ– သို့။ စိန္တေတွာ– ၍။ “အမှာကံ– တို့၏။ သန္တိကေ– ၌။ ဧတဿ– ဤယောကျ်ား၏။ ဝသနကိစ္စံ– နေခြင်းကိစ္စသည်။ နတ္ထိ– မရှိ။” ဣတိ– ဤသို့ ပြော၍။ ပဋိက္ခိပိ– ပယ်မြစ်ပြီ။ သော– ထိုယောကျ်ားသည်။ ဧဝံ– သို့။ ပဋိက္ခိတ္တော– ပယ်မြစ်အပ်သည်၊ (သမာနော) ပိ– သော်လည်း။ အာဂန္တွာ– ၍။ ဧကံ– သော။ တဿေဝ– ထိုခိုးသူကြီး၏ပင်။ အန္တေဝါသိကံ– အနီးနေတပည့်ကို။ ဥပဋ္ဌဟန္တော– ပြုစုလုပ်ကျွေးလျက်။ အာရာဓေသိ– နှစ်သက်စေပြီ။ သော– ထိုအနီး နေတပည့်သည်။ တံ– ထိုယောကျ်ားကို။ အာဒါယ– ၍။ စောရဇေဋ္ဌကံ– သို့။ ဥပသင်္ကမိတွာ– ၍။ “သာမိ– အရှင်! ဧသ– ဤယောကျ်ားသည်။ ဘဒ္ဒကော– ကောင်း ပါ၏၊ (တော်ပါ၏)၊ အမှာကံ– တို့၏။ ဥပကာရကော– လျော်သောအကျိုးကျေး ဇူးရှိကုန်သည်၏အဖြစ်ကို ပြုတတ်ပါ၏။ ဝါ– ကျေးဇူးကို ပြုတတ်ပါ၏၊ [ဓမ္မဘာ-၁, ၅၅၀ရှု၊] နံ– ယောကျ်ားကို။ သင်္ဂဏှထ– ချီးမြှောက်ပေးပါကုန်။ ”ဣတိ– သို့။ ယာစိတွာ– ၍။ စောရဇေဋ္ဌကံ– ကို။ ပဋိစ္ဆာပေသိ– လက်ခံစေပြီ။ အထ– ၌။ ဧကဒိဝသံ– ၌။ နာဂရာ– မြို့သူမြို့သားတို့သည်။ ရာဇပုရိသေဟိ– တို့နှင့်။ သဒ္ဓိံ– ကွ။ ဧကတော–တစ်ပေါင်းတည်း။ ဟုတွာ– ၍။ တေ စောရေ– တို့ကို။ ဂဟေတွာ– ဖမ်းယူပြီး၍။ ဝိနိစ္ဆယမဟာမစ္စာနံ– တရားစီရင်ဆုံးဖြတ်မှုတာဝန် (တရားသူကြီးရာထူး) ၌ ခန့်ထားအပ်သော အမတ်ကြီးတို့၏။ ဝါ– တရားစီရင်ဆုံးဖြတ်သော အမတ်ကြီး တို့၏။ သန္တိကံ– သို့။ နယိံသု– ကုန်ပြီ။ အမစ္စာ– တို့သည်။ ဖရသုနာ– ပုဆိန်ဖြင့်။ တေသံ– ခိုးသူတို့၏။ သီသစ္ဆေဒံ– ဦးခေါင်းဖြတ်ခြင်းကို။ အာဏာပေသုံ– စေခိုင်း ကုန်ပြီ။ တတော– ထိုမှနောက်၌။ “ကော– သည်။ ဣမေ– ဤခိုးသူတို့ကို။ မာရေဿတိ နု ခေါ– သေစေနိုင်မည်နည်း။ ဝါ– သတ်နိုင်မည်နည်း။” ဣတိ– ဤသို့ တွေး၍။ ပရိယေသန္တာ– ရှာကုန်လသော်။ တေ– ထိုခိုးသူတို့ကို။ မာရေတုံ– သေစေ
ဝိနိစ္ဆယမဟာမစ္စာနံ။ ။ ဝိနိစ္ဆယနံ ဝိနိစ္ဆယော၊ ဝိနိစ္ဆယေ+ဌပိတာ+မဟာမစ္စာ ဝိနိစ္ဆယမဟာမစ္စာ- တရားဆုံးဖြတ်ခြင်းတာဝန်၌ ခန့်ထားအပ်သော အမတ်ကြီးတို့၊ တရားစီရင်ဆုံးဖြတ်သည့်အမတ်ကြီးတို့သည် နီတိရာဇသတ်, ဓမ္မသတ်ကျမ်းတို့၌ စီရင် အပ်သော ဖြတ်ထုံးဥပဒေများအတိုင်း ဆုံးဖြတ်ကြရ၏၊(ဒီဋီ၊၂၊၁၀၉)၊ (တစ်နည်း) ဝိနိစ္ဆိနန္တီတိ ဝိနိစ္ဆယာ၊ ဝိနိစ္ဆယာ စ+တေ+မဟာမစ္စာ စာတိ ဝိနိစ္ဆယမဟာမစ္စာ-တရားစီရင်ဆုံးဖြတ်တတ်သော အမတ်ကြီးတို့(ပါရာမအူနိ- ၄, ၂၉၀)
...[စာမျက်နှာ- ၂၄၄]...
ခြင်းငှာ။ ဝါ– သတ်ခြင်းငှာ။ ဣစ္ဆန္တံ– အလိုရှိသော။ ကဉ္စိ– ကို။ အဒိသွာ– ၍။ စောရဇေဋ္ဌကံ– ကို။ အာဟံသု– ကုန်ပြီ။ (ကိံ) “တွံ– သည်။ ဣမေ– တို့ကို။ မာရေတွာ– ၍။ ဝါ– သော်။ ဇီဝိတေဉ္စဝ– အသက်ကိုလည်းကောင်း။ သမ္မာနဉ္စ– ကောင်းစွာ မြတ်နိုး မှုကိုလည်းကောင်း။ လဘိဿသိ– မည်။ နေ– တို့ကို။ မာရေဟိ– လော။” ဣတိ– ပြောကုန်ပြီ။ သောပိ– ထိုခိုးသူမှူးသည်လည်း။ အတ္တာနံ– ကို။ နိဿာယ၊ ဝသိတတ္တာ– နေကုန်သည်၏အဖြစ်ကြောင့်။ တေ– တို့ကို။ မာရေတုံ– ငှာ။ န ဣစ္ဆိ– အလို မရှိ။ ဧတေန ဥပါယေန– ဤနည်းအားဖြင့်။ ဧကူနပဉ္စသတေ– တစ်ခုယုတ်ငါး ရာသော ခိုးသူတို့ကို။ ဝါ– ၄၉၉ယောက်သော ခိုးသူတို့ကို။ ပုစ္ဆိံသု၊ သဗ္ဗေပိ– တို့ သည်။ န ဣစ္ဆိံသု– ကုန်။ သဗ္ဗပစ္ဆာ– အလုံးစုံသောခိုးသူတို့၏ နောက်၌။ နိဗ္ဗိဒ္ဓပိင်္ဂလံ– ထုတ်ချင်းပေါက် ကြောင်သောမျက်လုံးရှိသော။ ဝါ– တစ်ခဲနက် ကြောင် သော မျက်လုံးရှိသော။ တမ္ဗဒါဌိကံ– နီသောကျင်စွယ် (နှုတ်ခမ်းမွေး) ရှိသော။ တံ– ထိုယောကျ်ားကို။ [“တံ တမ္ဗဒါဌိကံ– ထိုတမ္ဗဒါဌိကကို”ဟုလည်း ပေးကြ၏၊] ပုစ္ဆိံသု– ကုန်ပြီ။ သော– သည်။ သာဓူတိ– ကောင်းပါပြီဟူ၍။ သမ္ပဋိစ္ဆိတွာ– ၍။ သဗ္ဗေပိ– ကုန်သော။ တေ– ထိုခိုးသူတို့ကို။ မာရေတွာ– ၍။ ဇီဝိတေဉ္စဝ– ကိုလည်းကောင်း။ သမ္မာနဉ္စ– ကိုလည်းကောင်း။ လဘိ– ပြီ။ ဧတေန ဥပါယေန– ဖြင့်။ နဂရဿ– ၏။ ဒက္ခိဏတောပိ– တောင်အရပ်မှလည်း။ ပဉ္စ စောရသတာနိ– တို့ကို။ အာနေတွာ– ၍။ အမစ္စာနံ– တို့ကို။ ဒဿေတွာ– စေ၍။ တေဟိ– ထိုအမတ်တို့သည်။ တေသမ္ပိ– ထိုခိုးသူတို့၏လည်း။ သီသစ္ဆေဒေ– ကို။ အာဏတ္တေ– စေခိုင်းအပ်သော်။ စောရဇေဋ္ဌကံ– ကို။ အာဒိံ– ကို။ ကတွာ– ၍။ ပုစ္ဆန္တာ– ကုန်လသော်။ ကဉ္စိ– ကို။ မာရေတုံ–ငှာ။ ဣစ္ဆန္တံ– ကို။ အဒိသွာ– ၍။ “ပုရိမဒိဝသေ– နောက်နေ့၌။ ဧကော– သော။ ပုရိသော– သည်။ ပဉ္စသတေ– ကုန်သော။ စောရေ– တို့ကို။ မာရေသိ– စေပြီ။ သော– သည်။ ကဟံ နု ခေါ– အဘယ်မှာနည်း?” ဣတိ– မေးကုန်ပြီ။ “အသုကဋ္ဌာနေ– ထိုမည်သောအရပ်၌။ အမှေတိ– တို့သည်။ ဒိဋ္ဌော– အပ်ပြီ။” ဣတိ– သို့။ ဝုတ္တေ– သော်။ တံ– ထိုယောကျ်ားကို။ ပက္ကောသာပေတွာ– ၍။ “ဣမေ– ဤခိုးသူတို့ကို။ မာရေဟိ– လော။ သမ္မာနံ– ကို။ လစ္ဆသိ– ရလိမ့်မည်။” ဣတိ– ဤသို့ ပြော၍။ အာဏာပေသုံ– ကုန်ပြီ။ သော– ထိုယောကျ်ားသည်။ “သာဓူ”တိ– ၍။ သမ္ပဋိစ္ဆိတွာ–
...[စာမျက်နှာ- ၂၄၅]...
၍။ သဗ္ဗေပိ– ကုန်သော။ တေ– ထိုခိုးသူတို့ကို။ မာရေတွာ– ၍။ သမ္မာနံ– ကို။ လဘိ–ပြီ။ အထ– ၌။ နံ– ထိုယောကျ်ားကို။ “အယံ ပုရိသော– သည်။ ဘဒ္ဒကော– ၏။ နိဗဒ္ဓံ–မပြတ်။ ဧတံ– ဤယောကျ်ားကို။ စောရဃာတကမေဝ– ခိုးသူတို့ကို သတ်တတ် သူ၏အဖြစ်ကိုသာ၊ [ဘာဝပ္ပဓာန, ဘာဝလောပကြံ၊] ကရိဿာမ– ကုန်စို့။” ဣတိ– သို့။ မန္တေတွာ– ၍။ တဿ– ထိုယောကျ်ားအား။ တံ ဌာနန္တရံ– ထိုရာထူးကို။ ဒတွာဝ– ၍သာလျှင်။ သမ္မာနံ– ကို။ ကရိံသု– ကုန်ပြီ။ သော– ထိုယောကျ်ားသည်။ ပစ္ဆိမဒိသတောပိ– အနောက်အရပ်မှလည်းကောင်း။ ဥတ္တရဒိသတောပိ– မြောက်အရပ် မှလည်းကောင်း။ အာနီတေ– ဆောင်အပ်ကုန်သော။ ပဉ္စသတေ ပဉ္စသတေ–ငါးရာငါးရာအတိုင်းအရှည်ရှိကုန်သော။ စောရေ– တို့ကို။ ဃာတေသိယေဝ– သတ်ဖြတ်သည်သာ။ ဧဝံ– သို့။ စတူဟိ– ကုန်သော။ ဒိသာဟိ– တို့မှ။ အာနီတာနိ– ကုန်သော။ ဒွေ သဟဿာနိ– ၂ထောင်သော ခိုးသူတို့ကို။ မာရေတွာ– ၍။ တတော– မှ။ ပဋ္ဌာယ– ၍။ ဒေဝသိကံ– နေ့တိုင်းနေ့တိုင်း၊ [ဓမ္မဘာ-၁, ၈၈ရှု] ဧကံ–တစ်ယောက်လည်းကောင်း။ ဒွေ– ၂ယောက်တို့လည်းကောင်း။ ဣတိ– သို့။ အာနီတေ– ကုန်သော။ တေ မနုဿေ– တို့ကို။ မာရေတွာ– ၍။ ပဉ္စပဏ္ဏာသ သံဝစ္ဆရာနိ– ၅၅နှစ်တို့ပတ်လုံး။ စောရဃာတကကမ္မံ– ခိုးသူသတ်သူ၏ အလုပ်ကို။ အကာသိ– ပြီ။ [အံ၊ ဋ္ဌ၊ ၁၊ ၁၀၉၌ “ပညာသ ဝဿာနိ”ဟု ရှိ၏၊ အမည်ကိုလည်း “ဝါတကာဠက” ဟု ဆို၏၊ ဤသို့ အဆိုကွဲလွဲရခြင်းမှာ ထိုထိုဘာဏကဆောင်တို့ ဆောင်ယူလာသည့်
ဃာတေသိ။ ။ ဟန+အ+ဏေ+ဤ၊ ဘူဝါဒိအပစ္စည်းသက်ပြီးသော်လည်း ဏ အနုဗန်ရှိသောပစ္စည်းနှောင်းမှ ဟနဿ ဃာတောသုတ်ဖြင့် ဟနဓာတ်ကို ဃာတပြု နိုင်သောကြောင့် စုရာဒိဏေပစ္စည်း သက်ရသည်၊ ဟနဓာတ်သည် စုရာဒိမဟုတ်ရကား စုရာဒိတော ဏေဏယာသုတ်၌ “ဏေဏယာ”ဟူသော ယောဂဝိဘာဂဖြင့် ဏေ ပစ္စည်းသက်ပါ၊ ဤအလို ကာရိတ်ရုပ်တည်း။
တစ်နည်း။ ။ “ယုမှိ ဟနဿ ဃာတော ဃာတနံ- ယုပစ္စည်းကြောင့် ဟနကို ဃာတပြု၍ “ဃာတနံ”ဟု ဖြစ်သည်(ဓာန်ဋီ- ၄၀၃)”ဟူသော စကားအလိုမူ အခြား ပစ္စည်းကြောင့်လည်း ဟနဓာတ်ကို ဃာတပြုနိုင်သည်ဟု သိရ၏၊ ထိုကြောင့် သုဒ္ဓရုပ် ယူကာ “ဟန+အ+ဤ”ဟု ခွဲ၍ ဟနဓာတ်ကို ဃာတပြု, အပစ္စည်းကို ဧပြု၍လည်း ပြီးနိုင်သည်သာ
...[စာမျက်နှာ- ၂၄၆]...
အတိုင်း ဆိုရခြင်းကြောင့် ဖြစ်သည်။] သော– ထိုတမ္ဗဒါဌိကသည်။ မဟလ္လကကာလေ– ကြီးရင့်သူ၏အခါ၌။ ဝါ–အသက်ကြီးရင့်ရာအခါ၌၊ [ဓမ္မဘာ-၁, ၇၂၁၊ ၇၂၂၊] ဧကပ္ပဟာရေနေဝ– တစ်ချက် သော ခုတ်ခြင်းဖြင့်သာလျှင်။ ဝါ– တစ်ချက်တည်းဖြင့်သာလျှင်၊ [ဧကော စ+သော +ပဟာရော စာတိ ဧကပ္ပဟာရော၊ (မအူပါရာနိ-၄,၂၁၀)၊] သီသံ– ကို။ ဆိန္ဒိတုံ– ငှာ။ န သက္ကောတိ– နိုင်။ ဒွေ တယော ဝါရေ– ၂ကြိမ် ၃ကြိမ်တို့တိုင်တိုင်။ ပဟရန္တော– သည်၊ (ဟုတွာ)၊ (တစ်နည်း) ပဟရန္တော– သော်။ ဝါ– ကြောင့်။ မနုဿေ– တို့ကို။ ကိလမေတိ– ပင်ပန်းစေ၏။ နာဂရာ– တို့သည်။ စိန္တယိံသု– စဉ်းစားကုန်ပြီ။ (ကိံ)၊ “အညောပိ– အခြားလည်းဖြစ်သော။ စောရဃာတကော– သည်။ ဥပ္ပဇ္ဇိဿတိ– ဖြစ်ရတော့မည်။ အယံ– ဤတမ္ဗဒါဌိကသည်။ အတိဝိယ– သာလျှင်။ မနုဿေ– တို့ကို။ ကိလမေတိ– စေ၏။ ဣမိနာ– ဤတမ္ဗဒါဌိကဖြင့်။ ကိံ– ဘာအကျိုးရှိမည် နည်း။” ဣတိ– ဤသို့ စဉ်းစားကုန်ပြီ။ ဣတိ– ဤသို့ စဉ်းစားပြီး၍၊ [ဣတိတစ်လုံး ကျေ၊] တဿ– ဤတမ္ဗဒါဌိက၏။ တံ ဌာနန္တရံ– ထိုရာထူးကို။ ဟရိံသု– ဖယ်ရှား ကုန်ပြီ။ သော– ဤတမ္ဗဒါဌိကသည်။ ပုဗ္ဗေ– ၌။ စောရဃာတကကမ္မံ– ကို။ ကရောန္တော– သည်၊ (ဟုတွာ)၊ (တစ်နည်း) ကရောန္တော– သော်။ ဝါ– ကြောင့်။ “အဟတဿာဋကေ– သုံးစွဲခြင်းဖြင့် ညှဉ်းဆဲဖျက်ဆီးအပ်ပြီးမဟုတ်သော အဝတ်သစ်တို့ကို။ ဝါ– ထုရိုက်ဖွတ်လျှော်အပ်ပြီးမဟုတ်သော အဝတ်သစ်တို့ကို။ နိဝါသေတုံ–ဝတ်ခြင်းလည်းကောင်း။ နဝသပ္ပိနာ– အသစ်ဖြစ်သော ထောပတ်ဖြင့်၊ (ထောပတ် သစ်ဖြင့်)၊ သင်္ခတံ– ပြုစီရင်အပ်သော။ ခီရယာဂုံ– နို့ရည်ဖြင့် ရောအပ်သော ယာဂု ကို။ ဝါ– နို့ယာဂုကို။ ပိဝိတုံ– သောက်ခြင်းလည်းကောင်း။ သုမနပုပ္ဖာနိ– မြတ်လေး ပန်းတို့ကို။ ပိလန္ဓိတုံ– ပန်ဆင်ခြင်းလည်းကောင်း။ ဂန္ဓေ– နံ့သာတို့ကို။ ဝိလိမ္ပိတုံ–
အဟတသာဋကေ။ ။ ပရိဘောဂဝသေန န ဟညန္တီတိ အဟတာ- သုံးစွဲသော အားဖြင့် ညှဉ်းဆဲဖျက်ဆီးအပ်ပြီးမဟုတ်သောအဝတ်တို့၊(မ၊ဋီ၊၃၊၄၀၆၊ ဓာန်ဋီ- ၂၉၃၊ ပါစိယော- ၃၆၆၊ မဟာဘာ- ၁, ၁၉၂)၊ (တစ်နည်း) ပရိဘောဂံ န ဟနိံသု န ဂစ္ဆိံသူတိ အဟတာ- သုံးစွဲခြင်းသို့ မရောက်သေးသော အဝတ်တို့၊ ဝါ- မသုံးစွဲရသေးသော အဝတ် သစ်တို့၊ (ပါစိယော- ၃၆၆)၊ အဟတာ စ+တေ+သာဋကာ စာတိ အဟတသာဋကာ
...[စာမျက်နှာ- ၂၄၇]...
လိမ်းကျံခြင်းလည်းကောင်း။” ဣတိ– ဤသို့သော။ ဣမာနိ စတ္တာရိ– ဤ၄မျိုးတို့ကို။ န လဘိ– မရခဲ့။ သော– ထိုတမ္ဗဒါဌိကသည်။ ဌာနာ– ခိုးသူသတ်ရာထူးမှ။ စာဝိတဒိဝသေ– ရွေ့လျောစေအပ်ရာနေ့၌။ ဝါ– အဖယ်ရှားခံရရာနေ့၌။ “မေ– ဖို့။ ဝါ–အတွက်။ ခီရယာဂုံ– ကို။ ပစထ– ကြလော။” ဣတိ– သို့။ ဝတွာ– ၍။ အဟတဝတ္ထသုမနမာလာဝိလေပနာနိ– သုံးစွဲခြင်းဖြင့် ညှဉ်းဆဲဖျက်ဆီးအပ်ပြီး (ဖွတ်လျှော် အပ်ပြီး) မဟုတ်သော အဝတ်သစ်, မြတ်လေးပန်း,နံ့သာမှုန့်တို့ကို။ ဂါဟာပေတွာ– စေ၍။ နဒိံ– သို့။ ဂန္တွာ– ၍။ နှတွာ– ၍။ အဟတဝတ္ထာနိ– တို့ကို။ နိဝါသေတွာ– ၍။ မာလာ– တို့ကို။ ပိလန္ဓိတွာ– ၍။ ဂန္ဓေဟိ– တို့ဖြင့်။ အနုလိတ္တဂတ္တော– လိမ်းကျံအပ် သောကိုယ်ရှိသည်၊ (ဟုတွာ)၊ ဂေဟံ– သို့။ အာဂန္တွာ– ၍။ နိသီဒိ– ပြီ။ အထ– ၌။ အဿ– ထိုတမ္ဗဒါဌိကဖို့။ ဝါ– ၏အတွက်။ နဝသပ္ပိနာ– ဖြင့်။ သင်္ခတံ– အပ်သော။ ခီရယာဂုံ– ကို။ ပုရတော– ၌။ ဌပေတွာ– ၍။ ဟတ္ထဓောဝနောဒကံ– လက်ကို ဆေး ကြောကြောင်းရေကို။ ဝါ– လက်ဆေးရေကို။ အာဟရိံသု– ကုန်ပြီ။ တသ္မိံ ခဏေ– ၌။ သာရိပုတ္တတ္ထေရော– သည်။ သမာပတ္တိတော– မှ။ ဝုဋ္ဌာယ– ၍။ ”အဇ္ဇ၊ မယာ– သည်။ ကတ္ထ– အဘယ်အရပ်သို့။ ဂန္တဗ္ဗံ နု ခေါ– နည်း။” ဣတိ– ဤသို့စဉ်းစား၍။ အတ္တနော– ၏။ ဘိက္ခာစာရံ– ဆွမ်းအကျိုးငှာ လှည့်လည်ရာအရပ်ကို။ ဝါ– ဆွမ်း ခံလှည့်လည်ရာအရပ်ကို၊ [ဓမ္မဘာ-၁, ၂၉၀ရှု၊] ဩလောကေန္တော– ကြည့်လသော်။ တဿ– ထိုတမ္ဗဒါဌိက၏။ ဂေဟေ– ၌။ ခီရယာဂုံ– ကို။ ဒိသွာ– ၍။ “ပုရိသော– သည်။ မေ– ကို။ သင်္ဂဟံ– ထောက်ပံ့လှူဒါန်းခြင်းကို။ ကရိဿတိ နု ခေါ– ပြုလိမ့်မည်လော။” ဣတိ– သို့။ ဥပဓာရေန္တော– သော်။ “မံ– ကို။ ဒိသွာ– ၍။ မမ– ကို။ သင်္ဂဟံ– ကို။ ကရိဿတိ– လိမ့်မည်။ စ ပန– သည်သာမကသေး။ ဝါ– ဆက်၍အထူး ပြဆိုဦးအံ့။ ကရိတွာ– ၍။ ဝါ– သော်။ ဝါ– ကြောင့်။ အယံ ကုလပုတ္တော– သည်။ မဟာသမ္ပတ္တိံ–ကြီးစွာသော စည်းစိမ်ကို။ လဘိဿတိ– မည်။” ဣတိ– သို့။ ဉတွာ– ၍။ စီဝရံ– ကို။ ပါရုပိတွာ– ရုံ၍။ ပတ္တံ– ကို။ အာဒါယ– ၍။ တဿ– ထိုတမ္ဗဒါဌိက၏။ ဂေဟဒွါရေ– ၌။ ဌိတမေဝ– ရပ်လျက်သာ။ ဝါ– ရပ်နေသည်သာဖြစ်သော။ အတ္တာနံ– ကို။ ဒဿေသိ– ပြီ။
သော– ထိုတမ္ဗဒါဌိကသည်။ ထေရံ– ကို။ ဒိသွာ– ၍။ ပသန္နစိတ္တော– သည်၊
...[စာမျက်နှာ- ၂၄၈]...
(ဟုတွာ)၊ စိန္တေသိ– ပြီ။ (ကိံ)၊ “မယာ– သည်။ စိရံ– စွာ။ စောရဃာတကကမ္မံ– ကို။ ကတံ– ပြီ။ ဗဟူ– ကုန်သော။ မနုဿာ– တို့ကို။ မာရိတာ– ကုန်ပြီ။ ဣဒါနိ– ၌။ မေ– ၏။ ဂေဟေ– ၌။ ခီရယာဂု– ကို။ ပဋိယတ္တာ– စီရင်အပ်ပြီ။ ထေရော– သည်။ အာဂန္တွာ– ၍။ မမ– ၏။ ဂေဟဒွါရေ– ၌။ ဌိတော– ၏။ ဣဒါနိ– ၌။ မယာ– သည်။ အယျဿ–အား။ ဒေယျဓမ္မံ– ပေးလှူထိုက်သော သဘောရှိသော ပစ္စည်းကို။ ဒါတုံ– ငှာ။ ဝဋ္ဋတိ– ၏။” ဣတိ– ကြံပြီ၊ (ဣတိ– ဤသို့ ကြံပြီး၍၊) [ဣတိတစ်လုံးကျေ၊] ပုရတော– ၌။ ဌပိတယာဂုံ– ထားအပ်သော ယာဂုကို။ အပနေတွာ– ယူဆောင်၍။ ထေရံ– သို့။ ဥပသင်္ကမိတွာ– ၍။ ဝန္ဒိတွာ– ၍။ အန္တောဂေဟေ– ၌။ နိသီဒါပေတွာ– ၍။ ပတ္တေ– ၌။ ခီရယာဂုံ– ကို။ အာကိရိတွာ– လောင်းထည့်၍။ နဝသပ္ပိံ– ကို။ အာသိဉ္စိတွာ– သွန်းလောင်း၍။ ထေရံ– ကို။ ဗီဇမာနော– ယပ်ခတ်ချက်။ အဋ္ဌာသိ– ပြီ။ စ– ဆက်။ အထ– ၌။ အဿ– ထိုတမ္ဗဒါဌိက၏။ ဝါ– သည်။ ဒီဃရတ္တံ– လုံး။ အလဒ္ဓပုဗ္ဗတာယ– ရှေးက မရခဲ့ဘူးသည်၏ အဖြစ်ကြောင့်။ ဝါ– ရှေးက ရခဲ့ဘူးခြင်းမရှိသည်၏ အဖြစ်ကြောင့်။ ခီရယာဂုံ– ကို။ ပါတုံ– ငှာ။ ဗလဝအဇ္ဈာသယော– အားကြီးသော အလိုဆန္ဒသည်။ အဟောသိ– ပြီ။ ထေရော– သည်။ တဿ– ထိုတမ္ဗဒါဌိက၏။ အဇ္ဈာသယံ– ကို။ ဉတွာ– ၍။ “ဥပါသက– က! တွံ– သည်။ အတ္တနော– ၏။ ယာဂုံ– ကို။ ပိဝ– လော။” ဣတိ– သို့။ အာဟ– ပြီ။ သော– ထိုတမ္ဗဒါဌိကသည်။ အညဿ– အခြားသူ၏။ ဟတ္ထေ– ၌။ ဗီဇနိံ– ကို။ ဒတွာ– ၍။ ယာဂုံ– ကို။ ပိဝိ– ပြီ။ ထေရော– သည်။ ဗီဇမာနံ– သော။ ပုရိသံ– ကို။ “ဂစ္ဆ– လော။ ဥပါသကမေဝ– ကိုသာ။ ဗီဇာဟိ–လော။” ဣတိ– သို။ အာဟ– ပြီ။ သော– ထိုတမ္ဗဒါဌိကသည်။ ဝါ– ကို။ ဗီဇိယမာနော– (အခြားသူက) ယပ်ခတ်အပ်သည်၊ (ဟုတွာ)၊ ကုစ္ဆိပူရံ– ဗိုက်ပြည့်အောင်။ ယာဂုံ– ၍။ ပိဝိတွာ– ၍။ အာဂန္တွာ– ၍။ ထေရံ– ကို။ ဗီဇမာနော– လျက်။ ဌတွာ– ၍။ ကတဟာရကိစ္စဿ– ပြုအပ်ပြီးသော ဆွမ်းဘုဉ်းပေးခြင်း ကိစ္စရှိတော်မူသော။ ထေရ ဿ– ၏၊ [ဓမ္မဘာ-၂, ၄၀၂ရှု၊] (တစ်နည်း) ထေရဿ– သည်။ ကတဟာရကိစ္စဿ–
အပနေတွာ။ ။ “အပနေတွာ”ကို “နေတွာ”ဟုလည်းကောင်း, “အပနေန္တိ”ကို “ဂဟေတွာ ဂစ္ဆန္တိ”ဟု လည်းကောင်း ဖွင့်သော အံ၊ဋ္ဌ၊၃၊၃၅ကို ကြည့်၍ “အပနေတွာ” ၌ အပဥပသာရကို အနက်မဲ့ကြံပါ။
...[စာမျက်နှာ- ၂၄၉]...
လသော်။ ပတ္တံ– ကို။ အဂ္ဂဟေသိ– ပြီ။ ထေရော– သည်။ တဿ– ထိုတမ္ဗဒါဌိကဖို့။ ဝါ– အတွက်။ အနုမောဒနံ– ကို၊ [ဓမ္မဘာ-၁, ၆၅၂ရှု၊] အာရဘိ– ပြီ။ သော– ထိုတမ္ဗ ဒါဌိကသည်။ အတ္တနော– ၏။ စိတ္တံ– ကို။ ထေရဿ– ၏။ ဓမ္မဒေသနာနုဂံ– တရား ဒေသနာသို့ အစဉ်လိုက်သည်ကို။ ဝါ– လိုက်အောင်။ ကာတုံ– ငှာ။ နာသက္ခိ– နိုင်။ ထေရော– သည်။ သလ္လက္ခေတွာ– ၍။ “ဥပါသက– က! ကသ္မာ– ကြောင့်။ စိတ္တံ– ကို။ ဒေသနာနုဂံ– ကို။ ဝါ– အောင်။ ကာတုံ– ငှာ။ န သက္ကောသိ– နည်း?” ဣတိ– သို့။ ပုစ္ဆိ– ပြီ။ “ဘန္တေ– ရား! မယာ– သည်။ ဒီဃရတ္တံ– ပတ်လုံး။ ကက္ခဠကမ္မံ– ကြမ်း တမ်းသော အလုပ်ကို။ ကတံ– ပြီ။ ဗဟူ– ကုန်သော။ မနုဿာ– တို့ကို။ မာရိတာ–သေစေအပ်ကုန်ပြီ။ အဟံ– သည်။ အတ္တနော– ၏။ တံ ကမ္မံ– ကို။ အနုဿရန္တော– သည်၊ (ဟုတွာ)၊ စိတ္တံ– ကို။ အယျဿ– ၏။ ဒေသနာနုဂံ– ကို။ ဝါ– အောင်။ ကာတုံ–ငှာ။ နာသက္ခိံ– ပါ။” ဣတိ– ပြီ။ ထေရော– သည်။ “နံ– ထိုတမ္ဗဒါဌိကကို။ ဝေဉ္စဿာမိ–လှည့်စားအံ့။” ဣတိ– သို့။ စိန္တေတွာ– ၍။ “တွံ– သည်။ အတ္တနော– ၏။ ရုစိယာ–အလိုအားဖြင့်။ အကာသိ ကိံ ပန– ပြုခဲ့သလော? အညေဟိ– တို့သည်။ ကာရိတော– ပြုစေအပ်သည်။ အသိ ကိံ ပန– ဖြစ်သလော?” ဣတိ– ပြီ။ “ဘန္တေ– ရား! ရာဇာ– သည်။ မံ– ကို။ ကာရေသိ– စေပြီ။” ဣတိ– ပြီ။ “ဥပါသက– က! ဧဝံ သန္တေ– သော်။ တေ– ၏။ ဝါ– မှာ။ အကုသလံ– သည်။ ဟောတိ ကိံ နု ခေါ– ဖြစ် သလော?” ဣတိ– ပြီ။ မန္ဒဓာတုကော– ထုံထိုင်းဖျင်းအသည်၏အဖြစ်ဟူသော သဘောရှိသော။ ဥပါသကော– သည်။ ထေရေန– သည်။ ဧဝံ– သို့။ ဝုတ္တေ– သော်။ “မယှံ– ၏။ ဝါ– မှာ။ အကုသလံ– သည်။ နတ္ထိ– မရှိ။” ဣတိ– သို့။ သညီ– မှတ်ထင် ခြင်းရှိသည်။ ဟုတွာ၊ တေန ဟိ– လျှင်။ “ဘန္တေ– ရား! ဓမ္မံ– ကို။ ကထေထ– ကုန်။” ဣတိ– ပြီ။ သော– သည်။ ထေရေ– သည်။ အနုမောဒနံ– ကို။ ကရောန္တေ– သော်။ ဧကဂ္ဂစိတ္တော– တစ်ခုတည်းသော အာရုံရှိသော စိတ်ရှိသည်၊ (တည်ကြည်သော စိတ်ရှိသည်)၊ ဟုတွာ၊ ဓမ္မံ– ကို။ သုဏန္တော– သော်။ သောတာပတ္တိမဂ္ဂဿ– ၏။ ဩရတော– ဤဘက်၌။ အနုလောမိကံ– လောကုတ္တရာတရားအားလျော်သော။ ခန္တိံ– ဝိပဿနာဉာဏ်ကို။ နိဗ္ဗတ္တေသိ– ပြီ။ ထေရောပိ– သည်လည်း။ အနုမောဒနံ– ကို။ ကတွာ– ၍။ ပက္ကာမိ– ပြီ။
...[စာမျက်နှာ- ၂၅၀]...
ထေရံ– သို့။ အနုဂန္တွာ– ၍။ နိဝတ္တမာနံ– ပြန်လာသော။ ဝါ– သော်။ ဥပါသကံ– ကို။ ဧကာ– သော။ ယက္ခိနီ– သည်။ ဓေနုဝေသေန– နွားမအသွင်ဖြင့်။ အာဂန္တွာ– ၍။ ဥရေ– ရင်၌။ ပဟရိတွာ– ၍။ မာရေသိ– ပြီ။ သော– ထိုတမ္ဗဒါဌိကသည်။ ကာလံ– ကို။ ကတွာ– ၍။ တုသိတပုရေ– ၌။ နိဗ္ဗတ္တိ– ပြီ။ ဘိက္ခူ– တို့သည်။ ဓမ္မသဘာယံ– ၌။ ကထံ– ကို။ သမုဋ္ဌာပေသုံ– ကုန်ပြီ။ (ကိံ)၊ “စောရဃာတကော– သည်။ ပဉ္စပဏ္ဏာသ ဝဿာနိ– ၅၅နှစ်တို့ပတ်လုံး။ ကက္ခဠကမ္မံ– ကြမ်းတမ်းသော ခိုးသူသတ်သမား အလုပ်ကို။ ကတွာ– ၍။ အဇ္ဇေဝ– ၌ပင်။ တတော– ထိုကြမ်းတမ်းသောခိုးသူသတ် သမားအလုပ်မှ။ မုတ္တော– ပြီ။ အဇ္ဇေဝ– ၌ပင်။ ထေရဿ– အား။ ဘိက္ခံ– ကို။ ဒတွာ– ၍။ အဇ္ဇေဝ– ၌ပင်။ ကာလံ– ကို။ ကတော– ပြီ။ ကဟံ– အဘယ်ဘုံဘဝ၌။ နိဗ္ဗတ္တော နု ခေါ– နည်း?” ဣတိ– ကုန်ပြီ။ သတ္ထာ– သည်။ အာဂန္တွာ– ၍။ ”ဘိက္ခဝေ! ဧတရဟိ– ၌။ ကာယ– သော။ ကထာယ– ဖြင့်။ ဝါ– ကြောင့်။ သန္နိသိန္နာ– ကုန်သည်။ အတ္ထ နု– ကုန်သနည်း?” [ဓမ္မဘာ-၁, ၆၅၉၊] ဣတိ– သို့။ ပုစ္ဆိတွာ– ၍။ “ဣမာယ နာမ– ဖြင့်။ ဝါ– ကြောင့်၊ (သန္နိသိန္နာ– ကုန်သည်။ အမှ– ကုန်၏၊)” ဣတိ– သို့။ ဝုတ္တေ– သော်။ “ဘိက္ခဝေ! တုသိတပုရေ– တုသိတာနတ်ပြည်၌။ နိဗ္ဗတ္တော– ပြီ။” ဣတိ– သို့။ အာဟ– ပြီ။ “ဘန္တေ! ကိံ– အဘယ်စကားကို။ ဝါ– အဘယ်သို့။ ဝဒေထ– ကုန် သနည်း? ဧတ္တကံ ကာလံ– လုံး။ ဧတ္တကေ– ကုန်သော။ မနုဿေ– တို့ကို။ ဃာတေတွာ– ၍။ တုသိတဝိမာနေ– တုသိတာနတ်ဘုံဗိမာန်၌။ နိဗ္ဗတ္တော– နည်း?” ဣတိ– ကုန်ပြီ။ “ဘိက္ခဝေ! အာမ– အိမ်း။ တေန– သည်။ မဟန္တော– မြတ်သော။ ကလျာဏမိတ္တော– ကောင်းသောမိတ်ဆွေကို။ လဒ္ဓေါ– ပြီ။ သော– သည်။ သာရိပုတ္တဿ– ၏။ ဓမ္မဒေသနံ– ကို။ သုတွာ– ၍။ အနုလောမဉာဏံ– လောကုတ္တရာ တရားအား လျော်သော ဝိပဿနာဉာဏ်ကို။ နိဗ္ဗတ္တေတွာ– စေ၍။ ဣတော– ဤဘဝမှ။ စုတော– သည်၊ (ဟုတွာ)၊ တုသိတဝိမာနေ– ၌။ နိဗ္ဗတ္တော– ပြီ။” ဣတိ– သို့။ ဝတွာ– ၍။ ဣမံ ဂါထံ– ကို။ အာဟ– ပြီ။ (ကိံ)၊ “သုဘာသိတံ၊ ပေ၊ ဂတော”တိ– ၍၊ (အာဟ)
သုဘာသိတံ သုဏိတွာန, နဂရေ စောရဃာတကော၊ အနုလောမခန္တိံ လဒ္ဓါန, မောဒတီ တိဒိဝံ ဂတော
...[စာမျက်နှာ- ၂၅၁]...
နဂရေ– ရာဇဂြိုဟ်မြို့၌။ စောရဃာတကော– တမ္ဗဒါဌိကအမည်ရှိသော ခိုးသူ သတ်သမားသည်။ သုဘာသိတံ– အရှင်သာရိပုတြာ ကောင်းစွာဟောကြားအပ် သော တရားကို။ သုဏိတွာန– ကြားနာရ၍။ ဝါ– ကြားနာရခြင်းကြောင့်။ အနုလောမခန္တိံ– လောကုတ္တရာတရားအားလျော်သော ဝိပဿနာဉာဏ်ကို။ လဒ္ဓါန– ရ၍။ တိဒိဝံ– တုသိတာနတ်ပြည်သို့၊ [အံ၊ ဋ္ဌ၊ ၂၊ ၁၁၀အလို “တာဝတိံသာနတ်ပြည် သို့”ဟုပေး၊ တယော+ဒေဝါ ဒိဗ္ဗန္တိ အတြာတိ တိဒိဝေါ၊ -ဓာန်ဋီ-၁၀၊] ဂတော– ရောက် သည်၊ (ဟုတွာ– ၍၊) မောဒတိ– ဝမ်းမြောက်ရ၏။
“ဘန္တေ! အနုမောဒနကထာ နာမ– အဖန်ဖန်ဝမ်းမြောက်ကြောင်းတရား စကား မည်သည်။ န ဗလဝါ– အားမရှိပါ။ တေန– ထိုတမ္ဗဒါဌိကသည်။ ကတံ–
အနုလောမခန္တိံ။ ။ လောကုတ္တရမဂ္ဂံ အနုလောမေတီတိ အနုလောမာ- လော ကုတ္တရာမဂ်ကို လျော်အောင်ပြုတတ်သော ဝိပဿနာဉာဏ်၊ အနုလောမဟူသော နာမဓာတ်နောင် အပစ္စည်းသက်၊(ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၅၀၊ အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၉၄)၊ (တစ်နည်း) လောမာနိ+အနုဂတာ အနုလောမာ၊(ခုဒ္ဒဋီသစ်- ၂၇၁)၊ ခမတိ သဟတိ ဒဋ္ဌုံ သက္ကော တီတိ ခန္တိ- မြင်စွမ်းနိုင်သော ဝိပဿနာဉာဏ်၊(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၉၄)၊ (တစ်နည်း) သဗ္ဗသင်္ခါရာ တဿ အနိစ္စတော ဒုက္ခတော အနတ္တတော ခမန္တိ ရုစ္စန္တီတိ ခန္တိ- အလုံးစုံသော သင်္ခါရတို့သည် အနိစ္စ, ဒုက္ခ, အနတ္တဟု နှစ်သက်ရာ ဝိပဿနာဉာဏ်၊(ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၂, ၆၊ ၃၁၅)၊ သမ္ပဒါနသာဓနတည်း၊ “အလုံးစုံသော သင်္ခါရတို့ကို အနိစ္စ, ဒုက္ခ, အနတ္တဟု နှစ်သက်ကျေနပ်သော ဝိပဿနာဉာဏ်”ဟု ဆိုလိုသည်၊ (တစ်နည်း) ခမနံ ခန္တိ၊ ခန္တိ ဧတိဿာ အတ္ထီတိ ခန္တိ- အလုံးစုံသော သင်္ခါရတို့ကို အနိစ္စ, ဒုက္ခ, အနတ္တဟု နှစ်သက် ကျေနပ်ခြင်းရှိသော ဝိပဿနာဉာဏ်၊ (မူလဋီ၂, ၂၀၂၊ သမ္မောဘာ- ၃, ၅၃၉)၊ ထို နောင် “အနုလောမာ စ+သာ+ခန္တိ စာတိ အနုလောမခန္တိ- လောကုတ္တရာမဂ်ကို လျော် အောင်ပြုတတ်သော ဝိပဿနာဉာဏ်”ဟု ဆက်တွဲပါ။
အနုလောမခန္တိ၃မျိုး။ ။ အနုလောမခန္တိသည် “(၁) သမ္မသနဉာဏ်, ဥဒယဗ္ဗယ ဉာဏ်ဟူသော မုဒုက(အနုစား)၊ (၂) ဘင်္ဂဉာဏ်မှ သင်္ခါရုပေက္ခာဉာဏ်အထိ ဝိပဿနာ ဉာဏ်၇ပါးဟူသော မဇ္ဈိမ(အလတ်စား)၊ (၃) အနုလောမဉာဏ်ဟူသော တိက္ခ (အထက်တန်းစား)”ဟု ၃မျိုးရှိသည်၊ “သောတာပတ္တိမဂ္ဂဿ ဩရတော...အနုလောမိကံ ခန္တိံ နိဗ္ဗတ္တေသိ(ဓမ္မ၊ဋ္ဌ၊၁၊၄၀၇)”ဟူသော စကားအရ ဤ၌ အနုလောမ ဉာဏ်ဟူသော အနုလောမခန္တိကို ယူပါ။ (ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၆၊ ၃၁၅၊ ဓမ္မဋီ- ၁၅၃)
...[စာမျက်နှာ- ၂၅၂]...
သော။ အကုသလကမ္မံ– သည်။ မဟန္တံ– ကြီးမား၏၊ (သော– ထိုတမ္ဗဒါဌိကသည်၊) ကထံ– အဘယ်သို့လျှင်။ ဧတ္တကေန– ဤမျှလောက်သော တရားစကားဖြင့်။ ဝါ–ကြောင့်။ ဝိသေသံ– ထူးခြားသောအကျိုးကို။ နိဗ္ဗတ္တေသိ– ဖြစ်စေနိုင်သနည်း?” ဣတိ– ကုန်ပြီ။ သတ္ထာ– သည်။ “ဘိက္ခဝေ!] မယာ– သည်။ ဒေသိတဓမ္မဿ– ဟော တော်မူအပ်သော တရား၏။ ဝါ– ကို။ အပ္ပံ– နည်း၏။ ဣတိ ဝါ– ဤသို့လည်းကောင်း။ ဗဟုံ– များ၏။ ဣတိ ဝါ– ဤသို့လည်းကောင်း။ ပမာဏံ– နှိုင်းယှဉ်တိုင်း တာခြင်းကို။ မာ ဂဏှထ– မယူကြနှင့်၊ (တစ်နည်း) ပမာဏံ– နှိုင်းယှဉ်တိုင်းတာ
ဧတ္တကေန။ ။ “ဧတ္တကေန- ဤမျှလောက်သော ဓမ္မဿဝနကုသိုလ်သည်”ဟုလည်း ပေးကြ၏၊ သို့သော် နောက်ဝတ္ထု၌ “သော”ဟု နိဗ္ဗတ္တေသိ၏ ကတ္တားပါပုံကို ထောက်၍ ဤ၌လည်း နိဗ္ဗတ္တေသိ၏ ကတ္တားကို “သော”ဟု ထည့်ပေးမည်၊ “ဧတ္တကေန”သည် ကတ္တားမဟုတ်၊ “အနုမောဒနကထာ နာမ န ဗလဝါ”ဟူသော ရှေ့စကားနှင့် “မယာ ဒေသိတဓမ္မဿ အပ္ပံ ဝါ ဗဟုံ ဝါ”စသော နောက်စကားကို ထောက်က “ဧတ္တကေန” ဖြင့် တရားစကားကို စွဲခြင်းသာ ကောင်း၏၊ “ဧတံ+ပရိမာဏံ ဧတဿာတိ ဧတ္တကော၊ (ဧတ္တကံ)”ဟု ပြု၍ ဧတနောင် ယဒနုသုတ်ကြီးဖြင့် တ္တကပစ္စည်းသက်၊ ဧတကိုလည်း ဧပြုပါ။ (ရူ- ၂၃၄၊ ရူဋီ- ၁၆၉)
ဒေသိတဓမ္မဿ။ ။ ပမာဏံ၌ စပ်ခိုက် သာမီအနက်, ဂဏှထ၌စပ်ခိုက် ကံအနက် ပေးသည်၊ နောက်ဝတ္ထုနှင့် ဥဒါန၊ဋ္ဌ၊၈၆၊ အပ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၃၈တို့၌ “မမ ဓမ္မံ ]အပ္ပံ ဝါ ဗဟုံ ဝါ}တိ မာ ပမာဏံ ဂဏှထ (မာ စိန္တယိတ္ထ)”ဟု ရှိ၏၊ ထို၌ “ဓမ္မံ”သည် ဂဏှထ၏ ကံပုဒ်ဖြစ်သကဲ့သို့ ဤ၌လည်း “ဒေသိတဓမ္မဿ”သည် ဂဏှထ၏ ကံပုဒ် ဖြစ်နိုင်သည်၊ မှန်၏- အာချာတ်ပုဒ်၏ ကံသည် တစ်ရံတစ်ခါ ဆဋ္ဌီဝိဘတ်ဖြင့်လည်း ရှိတတ်၏။
(ဘေဒ၊ ဘေဒဘာ-၃၆၈၊ ၃၇၀)
တစ်နည်း။ ။ “အတ္ထဝသေန ဝိဘတ္တိဝိပရိဏာမော- အနက်၏အစွမ်းဖြင့် ဝိဘတ် ပြောင်းနိုင်၏(အံဋီ- ၃, ၂၈၄၊ ရူ- ၈)”ဟူသော ပရိဘာသာနှင့်အညီ “ဒေသိတဓမ္မဿ” ကို “ဒေသိတဓမ္မံ”ဟု ဝိဘတ်ပြင်ကာ (ဒေသိတဓမ္မံ- ကို၊) အပ္ပံ- ၏၊ ဣတိ ဝါ- ကောင်း၊ ဗဟုံ- ၏၊ ဣတိ ဝါ- ကောင်း၊ ဒေသိတဓမ္မဿ- ၏၊ ပမာဏံ- ကို၊ မာ ဂဏှထ- ကြနှင့်”ဟု ပေးပါ။
အပ္ပံ ဝါ ဗဟုံ ဝါ။ ။ “အပ္ပံ ဝါ ဗဟုံ ဝါ”သည် “ဂဏှထ”၏ အာကာရတည်း၊ ထို ကြောင့် နောက်ဝတ္ထုနှင့် ဥဒါန၊ဋ္ဌ၊၈၆၊ အပ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၃၈တို့အတိုင်း “အပ္ပံ”၏ ရှေ့၌
...[စာမျက်နှာ- ၂၅၃]...
ကြောင်းစကားကို။ မာ ဂဏှထ– မပြောကြနှင့်၊ [“ဂဏှန္တိ ကထေန္တိ (သံဋီ၊ ၂၊ ၁၃၃) ” နှင့်အညီ ဂဟဓာတ် ကထနအနက်ယူ၍ နောက်နည်းပေးသည်၊] (တေန ပမာဏေန– ထိုသို့ နှိုင်းယှဉ်တိုင်းတာခြင်းဖြင့်၊) ကိံ– ဘာအကျိုးရှိမည်နည်း၊ [ကိံသဒ္ဒါ နိပ္ပယောဇနအနက်၊] ဟိ– မှန်၏။ ဧကဝါစာပိ– တစ်ခွန်းသော စကားသည်သော်လည်း။ အတ္ထနိဿိတာ– အကျိုးစီးပွားကို မှီသည်၊ (သမာနာ– သော်၊) သေယျာဝ– မြတ် သည်သာ။” ဣတိ– သို့။ ဝတွာ– ၍။ အနုသန္ဓိံ၊ ဃဋေတွာ၊ ဓမ္မံ၊ ဒေသေန္တော၊ ဣမံ ဂါထံ အာဟ၊ (ကိံ)၊ သဟဿမပိ၊ ပေ၊ ဥပသမ္မတီတိ– ၍၊ (အာဟ)
သဟဿမပိ စေ ဝါစာ, အနတ္ထပဒသံဟိတာ၊ ဧကံ အတ္ထပဒံ သေယျော, ယံ သုတွာ ဥပသမ္မတိ။
သဟဿံ– တစ်ထောင်ဖြင့်။ ဝါ– ထောင်ပေါင်းများစွာဖြင့်၊ (ပရိစ္ဆိန္နာ– ပိုင်းခြား သာ အထက်ကော်မာဖြင့်]အပ္ပံ ဝါ ဗဟုံ ဝါ’တိ- ဟု ရှိရမည်၊ “ဒေသိတဓမ္မဿ”၏ ရှေ့၌ မရှိစေရ၊ ဗဟုံ၌ “ဗဟု”ဟု ဆိုလိုလျက် ရွတ်လွယ်စေခြင်းအကျိုးငှာ နိဂ္ဂဟိတ်လာ ထားသည်။ “ဒေသိတဓမ္မဿ– ၏။ အပ္ပံ ဝါ– နည်းသည်မူလည်း ဖြစ်စေ။ ဗဟုံ ဝါ– များ သည်မူလည်းဖြစ်စေ၊ (ဝိသေသံ– ကို။ နိဗ္ဗတ္တေတိ– ၏၊) ဣတိ– ထိုကြောင့်။ ပမာဏံ– ကို၊ မာ ဂဏှထ”ဟုလည်း ပေးကြ၏၊ ကိံကို မပေးပဲချန်ထားခြင်း, ပြခဲ့သော အဆိုများနှင့် မညီခြင်းကြောင့် မကောင်းပါ။
သဟဿံ။ ။ “သဟဿေန ပရိစ္ဆိန္နဝါစာ (ပရိစ္ဆိန္နာ ဝါစာ၊- အံ ဋီ၊၁၊၁၈၁)”ဟူ သော အဖွင့်ကို ကြည့်၍ ကရိုဏ်းအနက်၌ ပဌမာဟု ယူပေးသည်၊ (တစ်နည်း) သဟဿနောင် ပရိစ္ဆိန္နာပုဒ်အကျေကြံ၍ “သဟဿံ- တစ်ထောင်ဖြင့် ပိုင်းခြားအပ် သော၊ ဝါ- ထောင်ပေါင်းများစွာဖြင့် ပိုင်းခြားအပ်သော”ဟု ပေးပါ၊ “သတံ စ ၊၈၊ သတံ စ သဟဿံ၊ ဧကသေသ်ပြုထားသော သတကို သဟဿပြု၊ (တစ်နည်း) သမာနံ ဟသတီတိ သဟဿံ၊ သမာန+ဟသ+ရ၊ သမာနကို သပြု၊(ကောတ္ထုဘ)
အဖွင့်နှင့်မညီ။ ။ “အနတ္ထပဒသံဟိတာ- သော၊ ဝါစာ- သည်၊ သဟဿံ- တစ် ထောင်သည်၊ (သမာနာပိ- သော်လည်း၊ ပါပိကာ ဧဝ- သာ)”ဟုလည်းကောင်း “အနတ္ထ- ပဒသံဟိတာ- သော၊ ဝါစာ- သည်၊ သဟဿံ အပိ- တစ်ထောင်သည်လည်း၊ (စေ ဟောတိ- အကယ်၍ ဖြစ်အံ့၊ ပါပိကာ ဧဝ- သာ)”ဟုလည်းကောင်း ပေးကြသေး၏၊ သို့သော် “ပရိစ္ဆိန္နဝါစာ (ပရိစ္ဆိန္နာ ဝါစာ) ဟောန္တိ၊ တာ စ ပန”ဟူသော အဖွင့်၌
...[စာမျက်နှာ- ၂၅၄]...
အပ်ကုန်သော၊) ဝါစာ– စကားတို့သည်။ စေပိ (ဟောန္တိ)– အကယ်၍ပင် ဖြစ်ကုန်ဥုး တော့၊ (ဧဝံ သတိပိ– ဤသို့ ဖြစ်သော်လည်း၊) အနတ္ထပဒသံဟိတာ– အကျိုးမရှိ သော ပုဒ်တို့နှင့် စပ်ယှဉ်ကုန်လသော်၊ (ပါပိကာ ဧဝ– ယုတ်ညံ့ကုန်သည်သာ၊) ဧကံ– တစ်ပုဒ်သော။ ယံ အတ္ထပဒံ– အကြင်ကာယဂတာသတိစသော အနက် ကို ပြတတ်သောပုဒ်ကို၊ [အတ္ထဿ+အဘိဗျဉ္ဇနကံ+ပဒံ အတ္ထပဒံ၊ (သာရတ္ထ- ၁, ၂၉၂)၊] သုတွာ– ကြားနာရ၍။ ဥပသမ္မတိ– ရာဂစသည် ငြိမ်းအေး၏၊ (တံ) အတ္ထပဒံ– ထိုကာယဂတာသတိစသော အနက်ကို ပြတတ်သောပုဒ်သည်။ ဧကံ– တစ် ပုဒ်တည်းသည်၊ [သိလေသစသောနည်းအရ ဧကံကို ၂ခါပေးသည်၊] (သမာနံပိ–ဖြစ်သော်လည်း၊) သေယျော– မြတ်သည်သာ
တတ္ထ– ထိုဂါထာ၌။ သဟဿမပီတိ– ကား။ ပရိစ္ဆေဒဝစနံ– ပိုင်းခြားအပ်သော စကားတည်း။ ဝါ– အပိုင်းအခြားကို ဟောသောသဒ္ဒါတည်း။ ဧကံ သဟဿံ–တစ်ထောင်။ ဒွေ သဟဿာနိ– ၂ထောင်တို့။ ဣတိ ဧဝံ– သို့။ သဟဿေန– ဖြင့်။ ပရိစ္ဆိန္နဝါစာ– ပိုင်းဖြတ်အပ်သောစကားတို့သည်။ စေပိ ဟောန္တိ– အကယ်၍ကား ဖြစ်ပါပေကုန်၏၊ [“ပရိစ္ဆိန္နဝါစာ”နေရာဝယ် အံဋီ၊ ၁၊ ၁၈၁၌ “ပရိစ္ဆိန္နာ ဝါစာ (ဂါထာ) ” ဟု ဝါကျဖြင့် ရှိ၏၊ ထိုအတိုင်းရှိလျှင် ပိုကောင်းသည်၊] စ ပန– ထိုသို့ပင် ဖြစ်ပါကုန် သော်လည်း။ တာ– ထိုစကားတို့သည်။ အနတ္ထပဒသံဟိတာ– အကျိုးမရှိသော ပုဒ် တို့နှင့် စပ်ယှဉ်ကုန်သည်။ အာကာသဝဏ္ဏနာပဗ္ဗတဝဏ္ဏနာဝနဝဏ္ဏနာဒီနိ–ကောင်းကင်ကို ချီးမွှမ်းခြင်း, တောင်ကို ချီးမွှမ်းခြင်း, တောကို ချီးမွှမ်းခြင်းအစ ရှိသည်တို့ကို၊ (ကောင်းကင်ကြိုး, တောင်ဖွဲ့, တောဖွဲ့အစရှိသည်တို့ကို)၊ “ဟောန္တိ၊ တာ”ဟု ဗဟုဝုစ်ဖြင့် ရှိရကား “ဝါစာ, အနတ္ထပဒသံဟိတာ”တို့သည် ဗဟု ဝုစ်သာ ဖြစ်သင့်သည်၊ ၎င်းင်းတို့ကို ဧကဝုစ်ပေးခြင်းမှာ အဖွင့်နှင့် မညီပါ။
စ ပန။ ။ “စ ပနဟု တကွဆက်ရာ, စနက်မှာဆက်, ပနနက်, ထူးချက်ဓိပ္ပာယ် စွဲ(ရွှေ)”အရ စ ပနဟု ရှိလျှင် စသည် ဝါကျာရမ္ဘအနက်, ပနသည် ဝိသေသအနက်ဟု ယူရိုးရှိသော်လည်း ဤ၌ ထိုအနက်များ မဖြစ်သင့်၊ ဂရဟာအနက်သာ ဖြစ်သင့်သည်၊ အံဋီ၊၁၊၁၈၁၌ စသဒ္ဒါသာ ပါ၍ ပနသဒ္ဒါမပါပုံကို ထောက်လျှင် ဤ၌လည်း ပနသဒ္ဒါ မပါသင့်၊ သို့မဟုတ် ပနကို အနက်မဲ့ကြံပါ။
...[စာမျက်နှာ- ၂၅၅]...
ပကာသကေဟိ– ထင်ရှားပြတတ်ကုန်သော။ အနိယျာနဒီပကေဟိ– ဒုဂ္ဂတိ, သံ သရာမှ ထွက်မြောက်ကြောင်းမဟုတ်သော အကျင့်တရားကို ပြတတ်ကုန်သော။ အနတ္ထကေဟိ အနတ္ထကေဟိ အနတ္ထကေဟိ– အကျိုးမရှိကုန်သော။ ပဒေဟိ– ပုဒ်တို့နှင့်။ သံဟိတာ– စပ်ယှဉ်သော စကားတို့သည်။ ယာဝ– မျှလောက်။ ဗဟုကာ– များကုန်သည်။ ဟောန္တိ၊ တာဝ– ထိုမျှလောက်။ ပါပိကာ ဧဝ– ယုတ်ညံ့ကုန်သည်သာ။ ဣတိ အတ္ထော–နက်။ ဧကံ အတ္ထပဒန္တိ– ကား။ ပန– အဖို့တစ်ပါးကား။ “အယံ– ဤသည်ကား။ ကာယော– ကာယတည်း။ အယံ– ကား။ ကာယဂတာသတိ– ကာယဂတာသတိ တည်း။ တိဿော– ကုန်သော။ ဝိဇ္ဇာ– တို့သို့။ အနုပ္ပတ္တော– ရောက်ပြီ။ ဗုဒ္ဓဿ– ၏။ သာသနံ– ကို။ ကတံ– ပြီ။” ဣတိ– သို့။ ဧဝရူပံ– သော။ ဧကံ– သော။ ယံ အတ္ထပဒံ–အကြင်အကျိုးနှင့် စပ်ယှဉ်သော ပုဒ်ကို။ သုတွာ– ၍။ ဝါ– ကြောင့်။ ရာဂါဒိဝူပ–
အနိယျာနဒီပကေဟိ။ ။ ဒုဂ္ဂတိတော သံသာရတော စ နိယျာတိ ဧတေနာတိ နိယျာနံ- ဒုဂ္ဂတိနှင့် သံသရာမှ ထွက်မြောက်ကြောင်း သဂ္ဂမဂ္ဂ(နတ်ပြည်လမ်း), မောက္ခ- မဂ္ဂ(နိဗ္ဗာန်လမ်း)၊(ဒီဋီ၊၁၊၁၂၈)၊ ကုသိုလ်တရားမှန်သမျှသည် သဂ္ဂမဂ္ဂ, မဂ္ဂင်၈ပါးသည် မောက္ခမဂ္ဂတည်း၊ န+နိယျာနံ အနိယျာနံ- ဒုဂ္ဂတိနှင့် သံသရာမှ ထွက်မြောက်ကြောင်း မဟုတ်သော အကျင့်တရား၊ အနိယျာနအရ သဂ္ဂမဂ္ဂ, မောက္ခမဂ္ဂ၏ ဆန့်ကျင်ဖက်ဖြစ် သော ကုမ္မဂ္ဂနှင့် မိစ္ဆာမဂ္ဂကို ယူပါ၊ ကုမ္မဂ္ဂဟူသည် အပါယ်ရောက်ကြောင်းလမ်းစဉ်ဖြစ် သော အကုသိုလ်တရားတည်း၊ မိစ္ဆာမဂ္ဂဟူသည် သမ္မာဒိဋ္ဌိစသော မဂ္ဂင်၈ပါးတို့၏ ဆန့်ကျင်ဖက်ဖြစ်သော မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိစသော မိစ္ဆတ္တတရား၈ပါးတို့တည်း။ (သီဋီသစ်၊၂၊ ၁၆၉၊ အံ- ၃, ၄၂၈)
ဗဟုကာ ဟောန္တိ (ဟောတိ)...သံဟိတာ။ ။ ရှေ့၌ “ပရိစ္ဆိန္နဝါစာ ဟောန္တိ၊ တာ”ဟု ဗဟုဝုစ်ဖြင့် ရှိရကား ဤ၌လည်း “ဗဟုကာ ဟောန္တိ”ဟု ဗဟုဝုစ်ဖြင့် ရှိသင့် သည်၊ အံဋီ၊၁၊၁၈၁၌ လည်း “ဗဟုကာ ဟောန္တိ”ဟု ဗဟုဝုစ်ဖြင့်ပင် ရှိသည်၊ “အနတ္ထ- ကေဟိ”စသည်ဖြင့် “အနတ္ထာနိ+ပဒါနိ အနတ္ထပဒါနိ၊ အနတ္ထပဒေဟိ+သံဟိတာ အနတ္ထပဒသံဟိတာ”ဟု ပြုရန် ပြသည်၊ “အာကာသဝဏ္ဏနာ ၊ပေ၊ ဒီပကေဟိ”ဖြင့် အနတ္ထ- ပဒ၏ သရုပ်ကို ပြသည်၊ “ယာဝ...ပါပိကာ ဧဝ”တို့ကို ပါဌသေသဟုယူ၍ “အနတ္ထ- ပဒသံဟိတာ- အကျိုးမရှိသော ပုဒ်တို့နှင့် စပ်ယှဉ်သောစကားတို့သည်၊ (ယာဝ- လောက်၊ ဗဟုကာ- များကုန်သည်၊ ဟောန္တိ၊ တာဝ- ထိုများသလောက်၊ ပါပိကာ ဧဝ- ယုတ်ညံ့ ကုန်သည်သာ”ဟုလည်း ပေးနိုင်သည်။
...[စာမျက်နှာ- ၂၅၆]...
သမေန– ရာဂအစရှိသည်တို့၏ ငြိမ်းအေးခြင်းဖြင့်။ ဥပသမ္မတိ– ငြိမ်းအေး၏။ အတ္ထသာဓကံ– အကျိုးကို ပြီးစေတတ်သော။ နိဗ္ဗာနပ္ပဋိသံယုတ္တံ– နိဗ္ဗာန်နှင့် စပ် ယှဉ်သော။ ခန္ဓဓာတုအာယတနဣန္ဒြိယဗလဗောဇ္ဈင်္ဂသတိပဋ္ဌာနပရိဒီပကံ– ခန္ဓာ, ဓာတ်, အာယတန, ဣန္ဒြေ, ဗိုလ်, ဗောဇ္ဈင်, သတိပဋ္ဌာန်တို့ကို ပြတတ်သော။ ဧကမ္ပိ– သော။ တံ ပဒံ– ထိုပုဒ်သည်။ သေယျောယေဝ– မြတ်သည်သာ။ ဣတိ အတ္ထော– နက်။ ဒေသနာဝသာနေ– ၌။ ဗဟူ– ကုန်သော။ သောတာပတ္တိဖလာဒီနိ– တို့သို့။ ပါပုဏိံသု– ကုန်ပြီ။ ဣတိ– တမ္ဗဒါဌိကစောရဃာတကဝတ္ထု ပြီးပြီ။
တမ္ဗဒါဌိကစောရဃာတကဝတ္ထုဘာသာဋီကာပြီးပြီ။
၂-ဗာဟိယဒါရုစီရိယတ္ထေရဝတ္ထုဘာသာဋီကာ
သဟဿမပိ စေ ဂါထာတိ– ဟူသော။ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော ဒါရုစီရိယတ္ထေရံ– ဒါရုစီရိယထေရ်ကို။ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ ဟိ– ချဲ့။ ဧကသ္မိံ– သော။ ကာလေ– ၌။ ဗဟူ– ကုန်သော။ မနုဿာ– တို့သည်။ နာဝါယ– ဖြင့်၊
သေယျောဝ။ ။ “သဗ္ဗပဒံ သာဝဓာရဏံ”နှင့်အညီ ပုဒ်အားလုံးသည် ဧဝအနက် ရှိသောကြောင့် ဧဝသဒ္ဒါမပါဘဲလည်း ဧဝအနက်ရနိုင်သည်၊ ထိုကြောင့် “သေယျောဝ” ဟု ဖွင့်သည်။ (သာရတ္ထ၊၂၊၁၂) ဆက်ဥုးအံ့ -“တဒ္ဓိတာဘိဓေယျလိင်္ဂ- ဝိဘတ္တိဝစနာ သိယုံ(ဗာ- ၁၉၆)၊ ဓမ္မေ စ မင်္ဂလေ သေယျော, သော ပသတ္ထတရေ တိသု(ဓာန်- ၉၁၈)”ဟူသော စကားများအရ သေယျသဒ္ဒါသည် အဘိဓေယျအားလျော်စွာ လိင်၃ပါး၌ ဖြစ်၏၊ ဣတ္ထိလိင်အတွက် “ဣတ္ထီပိ ဟိ ဧကစ္စိယာ, သေယျာ ပေါသ ဇနာဓိပ(သံ- ၁, ၈၆)၊ နပုံလိင်အတွက် “သေယျံ ဇိနေရိတနယေန ဗုဓာ လဘန္တိ (ကစ္စည်း- ၁)”လောက်သာ တွေ့ရ၏၊ အများ အားဖြင့် ပုံလိင်ဖြင့် ရှိ၏၊ ပုံလိင်အရာ၌ တည်သော်လည်း တစ်ခုတည်းသော အခြင်းအရာဖြင့်သာ တည်သောကြောင့် လိင်၃ပါးအား လျော်၏ ဟု နီတိပဒ- ၁၃၀၌ ဆို၏။
မှန်၏– အများနှင့် ဆက်ဆံသော သာမညကို ဆိုလိုရာ၌ လိင်သုံးပါးတွင် တစ်ပါး ပါးဖြင့် ညွှန်ပြရိုး ရှိသည်၊ (သီဋီသစ်၊ ၁၊ ၁၂၊ ဗာ။ ဗာဋီ– ၁၉၈)၊ (တစ်နည်း) နပုံလိင်မှ ပုံလိင်သို့ ပြန်နေသော လိင်္ဂဝိပလ္လာသဟု ယူပါ။ (မ၊ ဋီ၊ ၃၊ ၂၀၆)
...[စာမျက်နှာ- ၂၅၇]...
မဟာသမုဒ္ဒံ– သို့။ ပက္ခန္ဒိတွာ– သက်ဝင်၍။ အန္တောမဟာသမုဒ္ဒေ– မဟာသမုဒြာ၏ အတွင်း၌။ နာဝါယ– သည်။ ဘိန္နာယ– ကွဲလသော်။ မစ္ဆကစ္ဆပဘက္ခာ– ငါးလိပ်တို့၏ အစာတို့သည်။ အဟေသုံ– ကုန်ပြီ။ ဧတ္ထ– ဤသို့လှေကွဲရာ၌။ ဝါ– ဤလူတို့တွင်။ ဧကောဝ– တစ်ယောက်သည်သာ။ ဧကံ– သော။ ဖလကံ– ပျဉ်ချပ်ကို။ ဂဟေတွာ– ၍။ ဝါယမန္တော– အားထုတ်လသော်။ သုပ္ပာရကပဋ္ဋနတီရံ– သုပ္ပရကမည်သော ဆိပ်ကမ်းသို့။ ဩက္ကမိ– ရောက်ပြီ။ တဿ– ထိုသူ၏။ ဝါ– မှာ။ နိဝါသနပါရုပနံ–ခါးဝတ်, အပေါ်ခြုံအဝတ်သည်။ နတ္ထိ၊ သော– ထိုသူသည်။ အညံ– သော။ ကိဉ္စိ–တစ်စုံတစ်ရာအဝတ်ကို။ အပဿန္တော– လသော်။ ဝါ– ကြောင့်။ သုက္ခကဋ္ဌဒဏ္ဍကေ– သစ်သားခြောက်၏ တုတ်တံငယ်တို့ကို၊ (သစ်သားခြောက်အကိုင်းငယ် တို့ကို)၊ ဝါကေဟိ– လျော်တို့ဖြင့်။ ပလိဝေဌေတွာ– ရစ်ပတ်၍။ နိဝါသနပါရုပနံ– ကို။ ကတွာ– ၍။ ဒေဝကုလတော– နတ်စင်မှ။ ကပါလံ– ခွက်ကို။ ဂဟေတွာ– ၍။ သုပ္ပာရကပဋ္ဋနံ– သုပ္ပရကမည်သော ဆိပ်ကမ်းသို့။ အဂမာသိ– ပြီ။ မနုဿာ– တို့သည်။ တံ– ထိုသူကို။ ဒိသွာ– ၍။ ယာဂုဘတ္တာဒီနိ– တို့ကို။ ဒတွာ– ၍။ “အယံ– ဤသူကား။ ဧကော– သော။ အရဟာ– ရဟန္တာတည်း။” ဣတိ– သို့။ သမ္ဘာဝေသုံ–ချီးမွှမ်းကုန်ပြီ။ သော– သည်။ ဝတ္ထေသု– တို့ကို။ ဥပနီတေသု– ပို့ဆောင် (လှူဒါန်း) အပ်ကုန်လသော်။ “အဟံ၊ သစေ နိဝါသေဿာမိ ဝါ– အကယ်၍ ဝတ်မူလည်း။
သုပ္ပာရကပဋ္ဋနတီရံ။ ။ သုပ္ပော ဝိယ+အာရော တီရပ္ပဒေသော ယသ္မိံတိ သုပ္ပာရ- ကံ- ဆန်ပြာသော စကောနှင့်တူသော ကမ်းရှိရာအရပ်၊ [သုပ္ပ+အာရ၊ သမာသန္တ,က၊- ဗုသာဝီ- ၂၁၉၊] ပတန္တိ ဇနာ ယတြာတိ ပဋ္ဋနံ၊ [ပဋ(ပတ)+တန၊- ဗျာချာ၊ မောဂ်- ၇, ၁၀၈၊] ပဋ္ဋနမေဝ+တီရံ ပဋ္ဋနတီရံ၊ သုပ္ပာရကံ+ပဋ္ဋနတီရံ သုပ္ပာရကပဋ္ဋနတီရံ- သုပ္ပာ ရကမည်သောဆိပ်ကမ်း၊ သုပ္ပာရကပဋ္ဋနသည် သုနာပရန္တတိုင်းအတွင်း၌ တည်ရှိ၏၊ သာဝတ္ထိမြို့၏ အနောက်တောင်ဘက် ယူဇနာ(၁၂၀)အကွာနေရာ၌ တည်ရှိသည်၊ ဝါဏိဇဂါမ(ကုန်သည်ရွာ)အနီး နာမဒါ(ြောေိေ)မြစ်ကမ်းပေါ်တွင် တည်ရှိ၍ ဘရုကစ္ဆနှင့် သုဝဏ္ဏဘူမိအကြား ကုန်သွယ်ပေးသော ဆိပ်ကမ်းဖြစ်သည်၊ ယခုအခါ မဟာရဋ္ဌ(ြေ့မေေျ့အမေ)ပြည်နယ်, မုဗိုင်း(ကြဘငေ)မြို့၏ မြောက်ဘက် ၃၇မိုင် အကွာ ဌာနေ(ွှ့ညေန)ခရိုင်, ခေတ်သစ်ဆိုပါရ်(ှသစမေ)မြို့ဖြစ်သည်ဟု ဆို၏။(မဇ္ဈိမ- ၂၀၄၊ ၂၀၅)
...[စာမျက်နှာ- ၂၅၈]...
ဝတ်အံ့။ သစေ ပါရုပိဿာမိ ဝါ– အကယ်၍ ခြုံမူလည်း ခြုံအံ့၊ (ဧဝံ သတိ)၊ မေ– ၏။ လာဘသက္ကာရော– လာဘ်, ပူဇော်သက္ကာရသည်၊ [ဓမ္မဘာ-၃, ၁၁ရှု၊] ပရိဟာယိဿတိ– ယုတ်လျော့သွားလိမ့်မည်။” ဣတိ– ဤသို့ တွေး၍။ တာနိ ဝတ္ထာနိ– တို့ကို။ ပဋိက္ခိပိတွာ– ၍။ ဒါရုစီရာနေဝ– သစ်သားပျဉ်ချပ်ဖြင့် ပြုလုပ်အပ်သော အဝတ်တို့ကိုသာ။ ပရိဒဟိ– ဝတ်ရုံသုံးစွဲပြီ။ အထ– ၌။ အဿ– ထိုသူ၏။ ဝါ– ကို၊ [ရှေ့နည်း ပရိဝိတက္ကော၌စပ်၊ နောက်နည်း ဝုစ္စမာနဿ၌စပ်၊] ဗဟူဟိ– တို့သည်။ “အရဟာ အရဟာ– ရဟန္တာ ရဟန္တာတည်း။” ဣတိ– သို့။ ဝုစ္စမာနဿ– အပ်သော်။ ဧဝံ– သို့။ စေတသော– ၏။ ပရိဝိတက္ကော– သည်။ ဥဒပါဒိ– ပြီ။ (ကိံ)၊ “လောကေ–သတ္တလောက၌။ ယေ ကေစိ– အကြင်အမှတ်မထား တစ်ပါးပါးကုန်သော။ အရဟန္တော ဝါ– တို့သည်လည်းကောင်း။ အရဟတ္တမဂ္ဂံ– သို့။ သမာပန္နာ ဝါ– ရောက် သူတို့သည်လည်းကောင်း။ ခေါ– စင်စစ်၊ (သန္တိ)၊ အဟံ– သည်။ တေသံ– ထိုရဟန္တာ, အရဟတ္တမဂ်သို့ ရောက်သူတို့တွင်။ အညတရော– တစ်ပါးအပါအဝင်တည်း။” ဣတိ– ပြီ။ အထ– ၌။ အဿ– ၏။ ပုရာဏသာလောဟိတာ– ရှေးဘဝ၌ သွေးသား တော်စပ်ခဲ့ဘူးသူနှင့် တူသော။ ဒေဝတာ– ဗြဟ္မာသည်။ ဧဝံ– သို့။ စိန္တေသိ– ပြီ။
ပုရာဏသာလောဟိတာတိ– ဟူသည်ကား။ ပုဗ္ဗေ– ၌။ ဧကတော– တစ်ပေါင်း တည်း။ ကတသမဏဓမ္မာ– ပြုကျင့်အားထုတ်အပ်ခဲ့ဘူးသော ရဟန်းတရားရှိ သော ဗြဟ္မာတည်း၊ (ရဟန်းတရားကို ပြုကျင့်အားထုတ်ခဲ့ဘူးသော ဗြဟ္မာတည်း)၊
ပုရာဏသာလောဟိတာ ဒေဝတာ။ ။ လောဟိတေန+သမ္ဗန္ဓာ သာလောဟိတာ၊ [လောဟိတ+သမ္ဗန္ဓ၊ သမ္ဗန္ဓကို သာပြု, ရှေ့နောက်ပြန်၊ (ဓာန်ဋီ- ၂၄၃)၊] သာလောဟိတ သဒ္ဒါသည် သွေးသားတော်စပ်သူကို ဟော၏၊ ကဿပဘုရားရှင်လက်ထက်တော်က တရားကျင့်ဖော်ကျင့်ဖက်ဖြစ်ခဲ့သောဗြဟ္မာကို ရအောင်ကား “သာလောဟိတာ ဝိယာတိ သာလောဟိတာ”ဟု ဥပမာ တဒ္ဓိတ်ဆက်ပါ၊ ထိုကြောင့် “ဗန္ဓုသဒိသာ”ဟု ဥဒါန. ဋ္ဌ- ၇၂၌ ဖွင့်သည်၊ ထိုနောင် “ပုရာဏေ+သာလောဟိတာ ပုရာဏသာလောဟိတာ-ရှေးဘဝ၌ သွေးသားတော်စပ်ခဲ့ဘူးသူနှင့် တူသောဗြဟ္မာ”ဟု ဆက်ပါ၊ ဒေဝတာအရ လည်း နတ်ကို မယူရ၊ သုဒ္ဓါဝါသဗြဟ္မာကို ယူပါ၊ ကေစိဆရာများကမူ ရှေးဘဝ တစ်ပါးက အမေတော်စပ်ခဲ့သော နတ်တစ်ပါးဟု ဆိုကြ၏၊ သို့သော် သုဒ္ဓါဝါသဗြဟ္မာကို ယူခြင်းကသာ ကောင်းသည်ဟု ဥဒါန၊ဋ္ဌ၊၇၂ ၌ ဆို၏။
...[စာမျက်နှာ- ၂၅၉]...
ကိရ– ချဲ့။ ပုဗ္ဗေ– ၌။ ကဿပဒသဗလဿ– ကဿပဘုရားရှင်၏။ သာသနေ– သည်။ ဩသက္ကမာနေ– ဆုတ်ယုတ်လသော်။ သာမဏေရာဒီနံ– ကိုရင်အစရှိသူတို့၏။ ဝိပ္ပကာရံ– ဖောက်ပြန်သော အမူအရာကို။ ဒိသွာ– ၍။ သတ္တ– ကုန်သော။ ဘိက္ခူ– တို့သည်။ သံဝေဂပ္ပတ္တာ– ထိတ်လန့်ခြင်းသို့ ရောက်ကုန်သည်၊ (ဟုတွာ)၊ “ယာဝ– လောက်။ သာသနဿ– ၏။ အန္တရဓာနံ– ကွယ်ခြင်းသည်။ န ဟောတိ– မဖြစ်လတ္တံ့။ ဝါ– မဖြစ်သေး။ တာဝ– လောက်။ အတ္တနော– ၏။ ပတိဋ္ဌံ– ထောက်တည်ရာကို။ ကရိဿာမ– ကုန်စို့။” ဣတိ– ပြော၍။ သုဝဏ္ဏစေတိယံ– ရွှေစေတီကို။ ဝန္ဒိတွာ– ၍။ အရညံ– သို့။ ပဝိဋ္ဌာ– ဝင်ကုန်သည်၊ (သမာနာ– ကုန်လသော်၊) ဧကံ– သော။ ပဗ္ဗတံ– ကို။ ဒိသွာ– ၍။ “ဇီဝိတေ– ၌။ သာလယာ– ငြိတွယ်ခြင်းရှိသူတို့သည်။ နိဝတ္တန္တု– ပြန်လှည့်ကြလော။ နိရာလယာ– ငြိတွယ်ခြင်းမရှိသူတို့သည်။ ဣမံ ပဗ္ဗတံ– သို့။ အဘိရုဟန္တု– တက်ကြလော။” ဣတိ– သို့။ ဝတွာ– ၍။ နိဿေဏိံ– လှေခါးကို။ ဗန္ဓိတွာ– ချည်တုပ်၍။ သဗ္ဗေပိ– တို့သည်လည်း။ တံ– ထိုတောင်ကို။ အဘိရုယှ– ၍။ နိဿေဏိံ– ကို။ ပါတေတွာ– ကျစေ၍။ ဝါ– တွန်းချ၍။ သမဏဓမ္မံ– ကို။ ကရိံသု– ကုန်ပြီ။ တေသု– ထိုရဟန်းတို့တွင်။ သံဃတ္ထေရော– သံဃာ့ထေရ်သည်၊ [သံဃဿ +ထေရော သံဃတ္ထေရော၊ (ဝိမတိ၊ ၂၊ ၂၆၈၊ မအူပါရာနိ-၁, ၅၆)၊] ဧကရတ္တာတိက္ကမေနေဝ– တစ်ညဉ့်လွန်ရာအခါ၌ပင်။ အရဟတ္တံ– သို့။ ပါပုဏိ– ပြီ။ သော– ထိုသံ ဃာ့ထေရ်သည်။ အနောတတ္တဒဟေ– အနဝတတ်ရေအိုင်၌၊ [ဓမ္မဘာ-၁, ၁၃၈၊] နာဂလတာဒန္တကဋ္ဌံ– နာဂလတာဒန်ပူကို။ ဝါ– နွယ်ချိုဒန်ပူကို၊ (ကွမ်းရိုးဒန်ပူကို) ခါဒိတွာ– ၍။ ဥတ္တရကုရုတော– မြောက်ကျွန်းမှ။ ပိဏ္ဍပါတံ– ကို။ အာဟရိတွာ– ၍။ တေ ဘိက္ခူ– တို့ကို။ အာဟ– ပြီ။ (ကိံ)၊ “အာဝုသော– တို့! ဣမံ ဒန္တကဋ္ဌံ– ကို။ ခါဒိတွာ– ၍။ မုခံ– ပါးစပ်ကို။ ဓောဝိတွာ– ဆေး၍။ ဣမံ ပိဏ္ဍပါတံ– ကို။ ပရိဘုဉ္ဇထ–ကြပါ။” ဣတိ– ပြီ။ ဘန္တေ! အမှေဟိ– တို့သည်။ “ယော– သည်။ ပဌမံ– စွာ။ အရဟတ္တံ– သို့။ ပါပုဏာတိ– ၏။ တေန– သည်။ အာဘတံ– သော။ ပိဏ္ဍပါတံ– ကို။ အဝသေဿာ– ကြွင်းသော ရဟန်းတို့သည်။ ပရိဘုဉ္ဇိဿန္တိ– စားကြရလိမ့်မည်။” ဣတိ ဧဝံ– သို့။ ကတိကာ– ကတိကဝတ်ကို၊ [ဓမ္မဘာ-၂, ၁၇ရှု၊] ကတာ ကိံ ပန– ပြုအပ်ခဲ့ ကြသလော? ဣတိ– ဤသို့ မေးကုန်ပြီ။ “အာဝုသော– တို့! ဧတံ– ဤသို့ ကတိက ဝတ်ပြုခြင်းသည်။ နော ဟိ– မရှိသည်သာ။” ဣတိ– ပြီ။ “တေန ဟိ– လျှင်။ မယမ္ပိ–
...[စာမျက်နှာ- ၂၆၀]...
တို့သည်လည်း။ တုမှေ ဝိယ– တို့ကဲ့သို့။ ဝိသေသံ– တရားထူးကို။ သစေ နိဗ္ဗတ္တေဿာမ– အကယ်၍ ဖြစ်စေကုန်အံ၊ (ဧဝံ သတိ)၊ သယံ– ကိုယ်တိုင်။ အာဟရိတွာ– ၍။ ပရိဘုဉ္ဇိဿာမ– ကုန်အံ့။” ဣတိ– ဤသို့ လျှောက်၍။ န ဣစ္ဆိံသု– ကုန်။ ဒုတိယဒိဝသေ– ၌။ ဒုတိယတ္ထေရော– ဒုတိယထေရ်သည်။ အနာဂါမိဖလံ– သို့။ ပါပုဏိ–ပြီ။ သောပိ– ထိုဒုတိယထေရ်သည်လည်း။ တထေဝ– ပင်။ ပိဏ္ဍပါတံ– ကို။ အာဟရိတွာ– ၍။ ဣတရေ– အခြားသောရဟန်းတို့ကို။ နိမန္တေသိ– ပြီ။ တေ– ထိုရဟန်း တို့သည်။ ဧဝံ– သို့။ အာဟံသု– ကုန်ပြီ။ (ကိံ)၊ “ဘန္တေ! အမှေဟိ– တို့သည်၊] မဟာထေရေန– သည်။ အာဘတံ– သော။ ပိဏ္ဍပါတံ– ကို။ အဘုဉ္ဇိတွာ– ၍။ အနုထေရေန– အနုထေရ်သည်။ ဝါ– ထေရ်ငယ်သည်။ အာဘတံ– ဆောင်ယူအပ်သော
မဟာထေရေန။ ။ ထိရံ (ထိရဘာဝံ)+ပတ္တော ထေရော၊ [ထိရ+ဏ၊- သုတ္တနိ၊ဋ္ဌ၊ ၂, ၇၉၊] (တစ်နည်း) ထိရန္တိ ဒဠှီဘဝန္တီတိ ထိရာ- ခိုင်ခံ့သော သီလစသောဂုဏ်များ၊ ထိရာ+ဧတဿ အတ္ထီတိ ထေရော၊(တစ်နည်း)ဌန္တိ ပဝတ္တန္တိ သမ္ပယုတ္တဓမ္မာ ဧတေနာတိ ထိ- သီလစသောဂုဏ်၊ [ဌာ+ဣ၊] ထိ+ယဿ အတ္ထီတိ ထေရော၊(ကင်္ခါမဟာဋီ- ၁, ၁၆)၊ မဟီယတေ ပူဇီယတေတိ မဟန္တော၊ (တစ်နည်း) မဟတိ ဝဍ္ဎတီတိ မဟန္တော၊ မဟန္တော ပသတ္ထော ဝုဍ္ဎော ဝါ+ထေရော မဟာထေရော- ကြီးမြတ်သောထေရ်
“ပူဇုတ္တမပစုရေသု, သမ္ပတ္တိဿရိယေသု စ၊ ဝုဍ္ဎေ စေဝါတိ အတ္ထေသု, မဟန္တော ဆသု ဝတ္တတိ ဝုဍ္ဎေ စေဝါတိ အတ္ထေသု, မဟန္တော ဆသု ဝတ္တတိ ဝုဍ္ဎေ စေဝါတိ အတ္ထေသု, မဟန္တော ဆသု ဝတ္တတိ (နိသာဋီ– ၄၉) ”ဟူသော ဂါထာလာ မဟန္တသဒ္ဒါ၏ အနက်၆မျိုးတို့တွင် ရှေ့နည်းအလို ပူဇာအနက်ဟော, နောက်နည်းအလို ဝုဍ္ဎအနက်ဟောတည်း။
ဆက်ဥုးအံ့– ရဟန်းသည် (၁) နဝ– သီတင်းငယ်, (၂) မဇ္ဈိမ– သီတင်းလတ်, (၃) ထေရ– သီတင်းကြီးအားဖြင့် ၃မျိုးရှိ၏၊ ထိုတွင် ရဟန်းဖြစ်သည်မှစ၍ (၅) ဝါအတွင်းကို။ နဝ– သီတင်းငယ်, (၅) ဝါမှစ၍ (၉) ဝါတိုင်အောင် မဇ္ဈိမ– သီတင်းလတ်, (၁၀) ဝါမှစ၍ အထက်ကို ထေရ– သီတင်းကြီးဟု ခေါ်သည်၊ ထေရသည်လည်း (၁) အနုထေရ, (၂) မဟာထေရအားဖြင့် ၂မျိုးရှိ၏၊ ထိုတွင် (၁၀) ဝါမှစ၍ (၁၉) ဝါတိုင်အောင် ဗျတ္တ, ပဋိဗလဖြစ်သော ရဟန်းတော်ကို အနုထေရ, ဝါ (၂၀) နှင့်အထက် ဗျတ္တ, ပဋိဗလ ဖြစ်သော ရဟန်းတော်ကို မဟာထေရဟု ခေါ်သည်၊ (မဏိ- ၁, ၁၁၊ ၁၂)
အနုထေရေန။ ။ အနုဒဟရော+ထေရော အနုထေရော၊ (၁၀)ဝါမှစ၍ (၁၉)ဝါ တိုင်အောင် ဗျတ္တ, ပဋိဗလဖြစ်သော ရဟန်းတော်တည်း၊ နိပါတ်ပုဒ်တို့သည် အနက်
...[စာမျက်နှာ- ၂၆၁]...
ဆွမ်းကို။ ဘုဉ္ဇိဿာမ– ကုန်အံ့။” ဣတိ ဧဝံ– သို့။ ကတိကာ– ကို။ ကတာ ကိံ ပန– သလော? “အာဝုသော– တို့! ဧတံ– သည်။ နော ဟိ– သာ။” ဣတိ– ပြီ။ “ဧဝံ သန္တေ– သော်။ တုမှေ ဝိယ– တို့ကဲ့သို့။ မယမ္ပိ– တို့သည်လည်း။ ဝိသေသံ– ကို။ နိဗ္ဗတ္တေတွာ– ၍။ အတ္တနော– ၏။ ပုရိသကာရေန– ယောကျ်ားတို့ ပြုအပ်သော လုံ့လဖြင့်။ ဘုဉ္ဇိတုံ– ငှာ။ သက္ကောန္တာ– ကုန်လသော်။ ဘုဉ္ဇိဿာမ– ကုန်အံ့။” ဣတိ– ၍။ န ဣစ္ဆိံသု– ကုန်။ တေသု– ထိုရဟန်းတို့တွင်။ အရဟတ္တံ– သို့။ ပတ္တော– သော။ ဘိက္ခု– သည်။ ပရိနိဗ္ဗာယိ– ပြီ။ အနာဂါမီ– သည်။ ဗြဟ္မလောကေ– ၌။ နိဗ္ဗတ္တိ– ပြီ။ ဣတရေ– ကုန် သော။ ပဉ္စ– ကုန်သော။ ထေရာ– တို့သည်။ ဝိသေသံ– တရားထူးကို။ နိဗ္ဗတ္တေတုံ–ငှာ။ အသက္ကောန္တာ– ကုန်သည်၊ (ဟုတွာ)၊ သုဿိတွာ– ခြောက်ခန်း၍၊ (ပိန်ခြောက် ၍)၊ သတ္တမေ– သော။ ဒိဝသေ– ၌။ ကာလံ– ကို။ ကတွာ– ၍။ ဒေဝလောကေ– ၌။ နိဗ္ဗတ္တိတွာ– ၍။ ဣမသ္မိံ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒေ– ဤဘုရားပွင့်တော်မူရာအခါ၌။ တတော– ထိုနတ်ပြည်မှ။ စဝိတွာ– ၍။ တတ္ထ တတ္ထ ကုလဃရေသု– ထိုထိုအမျိုးအိမ်တို့၌။ နိဗ္ဗတ္တိံသု– ကုန်ပြီ။ တေသု– ထို၅ယောက်တို့တွင်။ ဧကော– တစ်ယောက်သည်။ ပုက္ကုသာတိ– မည်သော။ ရာဇာ– သည်။ အဟောသိ– ပြီ။ ဧကော– သည်။ ကုမာရကဿပေါ– သည်၊ (အဟောသိ)၊ ဧကော– သည်။ ဒါရုစီရိယော– သည်၊ (အဟောသိ)၊ ဧကော– သည်။ မလ္လပုတ္တော– မလ္လမင်း၏ သားဖြစ်သော။ ဒဗ္ဗော– သည်၊ (အဟောသိ)၊ ဧကော– သည်။ သဘိယော– မည်သော။ ပရိဗ္ဗာဇကော– သည်၊ (အဟောသိ)၊ ဣတိ– ဤကား အတိတ်ဇာတ်ကြောင်းတည်း။ တတ္ထ– ထို၅ ယောက်တို့တွင်။ ဗြဟ္မလောကေ– ၌။ နိဗ္ဗတ္တော– သော။ ယော ဘိက္ခု– သည်၊ (အတ္ထိ)၊ တံ– ထိုရဟန်းကို။ သန္ဓာယ– ၍။ “ပုရာဏသာလောဟိတာ ဒေဝတာ”တိ ဧတံ– “ပုရာဏသာ လောဟိတာ ဒေဝတာ”ဟူသော ဤစကားကို။ ဝုတ္တံ– ပြီ။
ဟိ– မှန်၏။ တဿ ဗြဟ္မုနော– ၏။ ဧတံ– သည်။ အဟောသိ– ပြီ။ (ကိံ)၊ “အယံ– ဤဗာဟိယဒါရုစီရိယသည်။ မယာ– နှင့်။ သဒ္ဓိံ– တူ။ နိဿေဏိံ– ကို။ ဗန္ဓိတွာ– ၍။ ပဗ္ဗတံ– သို့။ အဘိရုဟိတွာ– ၍။ သမဏဓမ္မံ– ကို။ အကာသိ– ပြီ။ ဣဒါနိ– ၌။ ဣမံ လဒ္ဓိံ– ဤအယူမှားကို။ ဂဟေတွာ– ၍။ ဝိစရန္တော– လှည့်လည်နေထိုင်လသော်၊ များစွာ ဟောနိုင်ရကား အနုသဒ္ဒါ ဒဟရအနက်ကို ဟောသည်။ (မဏိ– ၁, ၁၂)
...[စာမျက်နှာ- ၂၆၂]...
ဝိနဿေယျ– ပျက်စီးရာ၏။ နံ– ကို။ သံဝေဇေဿာမိ– ထိတ်လန့်စေအံ့။” ဣတိ– ပြီ။ အထ– ၌။ နံ– သို့။ ဥပသင်္ကမိတွာ– ၍။ ဧဝံ– သို့။ အာဟ၊ (ကိံ)၊ “ဗာဟိယ! တွံ– သည်။ နေဝ ခေါ အရဟာ– ရဟန္တာလည်းမဟုတ်။ အရဟတ္တမဂ္ဂံ– သို့။ န သမာပန္နော ဝါပိ– ရောက်သူလည်းမဟုတ်။ တွံ– သည်။ ယာယ– အကြင်ဝိသုဒ္ဓိ၆ရပ် အကျင့်မြတ်ကြောင့်။ အရဟာ ဝါ– သည်သော်လည်းကောင်း။ အရဟတ္တမဂ္ဂံ– သို့။ သမာပန္နော ဝါ– ရောက်သူသည်သော်လည်းကောင်း။ အဿ– ဖြစ်ရာ၏။ တေ– ၏။ ဝါ– မှာ။ သာပိ ပဋိပဒါ– ထိုဝိသုဒ္ဓိ၆ရပ်, အကျင့်မြတ်သည်လည်း။ နတ္ထိ၊” ဣတိ– ပြောပြီ။ ဗာဟိယော– သည်။ အာကာသေ– ၌။ ဌတွာ– ၍။ ကထေန္တံ– သော။ မဟာဗြဟ္မာနံ– ကို။ ဩလောကေတွာ– ၍။ စိန္တေသိ– ပြီ။ (ကိံ)၊ “အဟံ– သည်၊] အရဟန္တော– သည်။ အမှိ– ၏။’ ဣတိ– သို့၊ (ယံ) စိန္တေသိံ– အကြင်ကြံစည်ခဲ့ပြီ၊ (မေ– သည်၊) ဘာရိယံ– သော။ (တံ) ကမ္မံ– ထိုရဟန္တာဟု, ကြံစည်မှုကို၊ [ကရဏံ ကမ္မံ၊] အဟော ကတံ– ဩော်...ပြုအပ်ခဲ့မိလေစွ၊ (တစ်နည်း) (မေ– ၏။ ဝါ– သည်၊) ကတံ– သော။ (တံ) ကမ္မံ– ထိုရဟန္တာဟု, ကြံစည်မှုသည်။ အဟော ဘာရိယံ–ဩော်...ကြီးလေးလေစွ၊ (အပြစ်ကြီးလေစွ)၊ [ဥဒါန၊ ဋ္ဌ၊ ၇၅၌ “အဟံ] အရဟန္တောမှီ’တိ စိန္တေသိံ”ဟူသော နောက်ဝါကျကို အနိယမဝါကျဟု ယူ၏၊ ထိုအတိုင်း ပေးသည်၊] အယဉ္စ– ဤဗြဟ္မာသည်လည်း။ မံ– ကို၊] တွံ– သည်။ အရဟာပိ– သည် လည်း။ န အသိ– မဟုတ်။ အရဟတ္တမဂ္ဂံ– သို့။ သမာပန္နော ဝါပိ– သည်လည်း။ န အသိ– မဟုတ်။’ ဣတိ– သို့။ ဝဒတိ– ၏။ လောကေ– ၌။ အညော– သော။ အရဟာ– သည်။ အတ္ထိ နု ခေါ– သလော။” ဣတိ– ကြံပြီ။ အထ– ၌။ နံ– ကို။ ပုစ္ဆိ– ပြီ။ (ကိံ)၊ “ဒေဝတေ– အို...ဗြဟ္မာ! ဧတရဟိ– ၌။ လောကေ– ၌။ အရဟာ ဝါ– သည်လည်း။
နေဝ ၊ပေ၊ ပဋိပဒါ နတ္ထိ။ ။ နေဝ ၊ပေ၊ အရဟာ”ဖြင့် ဗာဟိယ၏ အသေက္ခ အဖြစ်ကို ပယ်မြစ်သည်၊ (ရဟန္တာမဟုတ်ကြောင်းကို ပြသည်)၊ “နပိ အရဟတ္တမဂ္ဂံ ဝါ သမာပန္နော”ဖြင့် ဗာဟိယ၏ သေက္ခအဖြစ်ကို ပယ်မြစ်သည်၊ (သေက္ခမဟုတ် ကြောင်းကို ပြသည်)၊ “သာပိ တေ၊ ပေ ၊သမာပန္နော”ဖြင့် ဗာဟိယ၏ ကလျာဏပုထုဇဉ် အဖြစ်ကို ပယ်မြစ်သည်၊ (ကလျာဏပုထုဇဉ်မဟုတ်ကြောင်းကို ပြသည်)၊ ပဋိပဒါအရ သီလဝိသုဒ္ဓိစသော ဝိသုဒ္ဓိ၆ပါး အကျင့်တရားကို ယူ၍ “ပဋိပဇ္ဇတိ ဧတာယ အရိယ- မဂ္ဂေတိ ပဋိပဒါ”ဟု ပြုပါ။ (ဥဒါန၊ဋ္ဌ၊၇၅)
...[စာမျက်နှာ- ၂၆၃]...
ကောင်း။ အရဟတ္တမဂ္ဂံ– သို့။ သမာပန္နော ဝါ– သည်လည်းကောင်း။ အတ္ထိ နု ခေါ– လော?” ဣတိ– ပြီ။ အထ– ၌။ အဿ– ထိုဗာဟိယဒါရုစီရိယအား။ ဒေဝတာ–ဗြဟ္မာသည်။ အာစိက္ခိ– ပြီ။ (ကိံ)၊ “ဗာဟိယ! ဥတ္တရေသု– သုပ္ပာရကဆိပ်ကမ်းမှ အရှေ့မြောက်ဘက်ဖြစ်ကုန်သော၊ [ဥတ္တရေသူတိ သုပ္ပာရကပဋ္ဋနတော ပုဗ္ဗုတ္တရဒိသာဘာဂံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ၊- ဥဒါန၊ ဋ္ဌ၊ ၇၅၊] ဇနပဒေသု– တို့၌။ သာဝတ္ထိ နာမ– သော။ နဂရံ– သည်။ အတ္ထိ– ၏။ အရဟံ– အပူဇော်ထူးကို ခံတော်မူထိုက်သော။ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေါ– အလုံးစုံသော တရားတို့ကို မဖောက်မပြန် မှန်ကန်စွာ ကိုယ်တော်တိုင် သိတော်မူသော။ သော ဘဂဝါ– သည်။ ဧတရဟိ– ၌။ တတ္ထ– ထိုသာဝတ္ထိမြို့၌။ ဝိဟရတိ– ၏။ ဟိ– မှန်၏။ ဗာဟိယ– ယ! သော ဘဂဝါ– သည်။ အရဟာ စေဝ– ရဟန္တာလည်းဟုတ်၏။ အရဟတ္တတ္ထာယ စ– အရဟတ္တဖိုလ်အကျိုးငှာလည်း။ ဓမ္မံ– သီလစသောအကျင့်တရားကို။ ဝါ– သမထဝိပဿနာတရားကို။ ဒေသေတိ– ၏။” ဣတိ– ပြီ။
ဗာဟိယော– သည်။ ရတ္တိဘာဂေ– ၌။ ဒေဝတာယ– ၏။ ကထံ– ကို။ သုတွာ– ၍။ သံဝိဂ္ဂမာနသော– ထိတ်လန့်သောစိတ်ရှိသည်၊ (ဟုတွာ)၊ တံ ခဏံယေဝ–
အရဟတ္တာယ။ ။ ပူဇာဝိသေသံ အရဟတီတိ အရဟာ၊ [အရဟ+အ၊ “အရဟော” ဟု ဆိုလိုလျက် သိကို အာပြု၊ (တစ်နည်း) သိချေ, ဟ၌ အ,ကို အာပြု၊] ကိလေသသင်္ခါတာ အရယော ဟတာ အနေနာတိ အရဟာ၊ [အရိ+ဟတ၊ ဣကို အ,ပြု, တ,ချေ, ဟ၌ ဒီဃပြု၊] (တစ်နည်း) သံသာရစက္ကဿ အရာ ကိလေသာ+ဟတာ အနေနာတိ အရဟာ၊ [အရ+ဟတ၊ တ,ချေ, ဟ၌ ဒီဃပြု၊] (တစ်နည်း) နတ္ထိ+ပါပကရဏေ ရဟော ဣမဿာတိ အရဟာ၊ [န+ရဟ၊ ပထမနည်းအတိုင်း ရုပ်ပြီးစေ၊] အရဟတော+ ဘာဝေါ အရဟတ္တံ၊ [အရဟန္တ+တ္တ၊ န္တချေ၊ (အဘိဝိ- ၉၈၊ မဏိ- ၁, ၂၇၆- ၇၊ အဘိဒီ- ၅၀)၊ ဤဝိဂြိုဟ်အလို အရဟတ္တအရ အရဟတ္တမဂ်, အရဟတ္တဖိုလ်၂မျိုးလုံးကို ရနိုင် သော်လည်း ဤ၌ အရဟတ္တဖိုလ်ကို ရသည်၊ ထိုကြောင့် ဥဒါန. ဋ္ဌ- ၇၆၌ “အရဟတ္တာ ယာတိ အဂ္ဂဖလပ္ပဋိလာဘာယ”ဟု ဖွင့်သည်။
ဓမ္မံ ဒေသေတိ။ ။ ဓမ္မံ ဒေသေတီတိ အာဒိကလျာဏာဒိဂုဏဝိသေသယုတ္တံ သီလာဒိပဋိပဒါဓမ္မံ သမထဝိပဿနာဓမ္မမေဝ ဝါ ဝေနေယျဇ္ဈာသယာနုရူပံ ဥပဒိသတိ ကထေတိ၊- ဥဒါန၊ဋ္ဌ၊၇၆
...[စာမျက်နှာ- ၂၆၄]...
ထိုခဏ၌သာလျှင်။ ဝါ– ချက်ချင်းပင်။ သုပ္ပာရကာ– သုပ္ပာရကဆိပ်ကမ်းမှ။ နိက္ခမိတွာ– ၍။ ဧကရတ္တိဝါသေန– တစ်ညဉ့်ပတ်လုံး နေခြင်းဖြင့်။ ဝါ– တစ်ညမျှနေပြီး ၍။ သာဝတ္ထိံ– သို့။ အဂမာသိ– ပြီ။ သဗ္ဗံ– သော။ ဝီသယောဇနသတိကံ– ယူဇနာ (၁၂၀) ရှိသော။ မဂ္ဂံ– လမ်းခရီးကို။ ဧကရတ္တိဝါသေနေဝ– ဖြင့်သာလျှင်။ ဝါ– ၍ သာလျှင်။ အဂမာသိ– ပြီ။ စ ပန– ထပ်၍ ဆက်ဥုးအံ့၊ (ဆက်၍အထူး ပြဆိုဥုး အံ့)၊ ဂစ္ဆန္တော– ရောက်လသော်။ ဒေဝတာနုဘာဝေန– နတ်၏ အစွမ်းအာနုဘော် ကြောင့်။ ဂတော– ရောက်ပြီ။ “ဗုဒ္ဓါနုဘာဝေနာ– ဘုရားရှင်၏အစွမ်းအာနုဘော် ကြောင့်၊ (ဂတော– ပြီ၊)” ဣတိပိ– သို့လည်း။ ဝဒန္တိယေဝ– ကုန်သည်သာ။ ပန– ဆက်။ တသ္မိံ ခဏေ– ၌။ သတ္ထာ– သည်။ သာဝတ္ထိံ– ကို။ ပိဏ္ဍာယ– ငှာ။ ပဝိဋ္ဌော– သည်။ ဟောတိ– ၏။ သော– ထိုဗာဟိယဒါရုစီရိယသည်။ ဘုတ္တပါတရာသေ–စားအပ်ပြီးသော နံနက်ဆွမ်းရှိကုန်သော။ ဝါ– နံနက်ဆွမ်းစားပြီးကုန်သော။ ကာယအာလသိယဝိမောစနတ္ထံ– ကိုယ်၏ ပျင်းရိပင်ပန်းခြင်းမှ လွတ်စေခြင်းငှာ။ အဗ္ဘောကာသေ– ၌။ စင်္ကမန္တေ– ကုန်သော။ သမ္ဗဟုလေ– ကုန်သော။ ဘိက္ခူ– တို့ကို။ “သတ္ထာ– သည်။ ဧတရဟိ– ၌။ ကဟံ– အဘယ်မှာနည်း?” ဣတိ– သို့။ ပုစ္ဆိ၊ ဘိက္ခူ– တို့သည်။ “ဘဂဝါ– သည်။ သာဝတ္ထိံ– သို့။ ပိဏ္ဍာယ– ငှာ။ ပဝိဋ္ဌော– ၏။ ”ဣတိ– သို့။ ဝတွာ– ၍။ တံ– ကို။ ပုစ္ဆိံသု– ကုန်ပြီ။ (ကိံ)၊ “တွံ၊ ကုတော– မှ။ အာဂတော– သည်။ အသိ ပန– နည်း?” ဣတိ– ကုန်ပြီ။ “သုပ္ပါရကာ– မှ။ အာဂတော– သည်။ အမှိ– ၏။” ဣတိ– လျှောက်ပြီ။ “ကဒါ– ဘယ်ချိန်၌။ ဝါ– က။ နိက္ခန္တော– ထွက်လာခဲ့သည်။ အသိ– နည်း?” ဣတိ– ကုန်ပြီ။ “ဟိယျော– က။ သာယံ– ၌။ နိက္ခန္တော– သည်။ အမှိ–
ဧကရတ္တိဝါသေနေဝ။ ။ “ဧကရတ္တိမတ္တံ ဝသိတွာ(ဥဒါန၊ဋ္ဌ၊၇၇)”ဟူသော အဖွင့် ကို ကြည့်၍ ဧကရတ္တိံ+ဝါသော ဧကရတ္တိဝါသော”ဟု ပြု၍ ကြိယာဝိသေသနအနက်, (တစ်နည်း) ကြိယာပဝဂ်အနက်၌ နာဝိဘတ်သက်ပါ၊ ဆက်ဥုးအံ့- ယူဇနာ(၁၂၀)လမ်း ခရီးအကြား၌ရှိသော ရွာ,နိဂုံး,မင်းနေပြည် တစ်မျိုးမျိုး၌ ညအိပ်ရပ်နားပြီး နောက်နေ့ အရုဏ်မတက်မီ သွားခြင်းမျိုးကိုလည်း “ဧကရတ္တိဝါသ”ဟု ဆိုရ၏၊ သို့သော် ဤနေရာ၌ ထိုအဓိပ္ပာယ်မျိုးကို မယူရ၊ ယူဇနာ(၁၂၀)လမ်းခရီးတစ်လျှောက်လုံး၌ တစ်ညဉ့်မျှ နေ၍ နောက်နေ့နံနက် သာဝတ္ထိမြို့သို့ ရောက်အောင် သွားခြင်းကို ဆိုလိုသည်။
(ဥဒါန၊ ဋ္ဌ၊ ၇၇)]
...[စာမျက်နှာ- ၂၆၅]...
၏။” ဣတိ– ပြီ။ “ဒူရတော– မှ။ အာဂတော– သည်။ အသိ– ၏။ နိသီဒ– လော။ တဝ– ၏။ ပါဒေ– တို့ကို။ ဓောဝိတွာ– ၍။ တေလေန– ဖြင့်။ မက္ခေတွာ– ၍။ ထောကံ–ငယ်။ ဝိဿမာဟိ– အပန်းဖြေဦးလော။ အာဂတကာလေ– ဆွမ်းခံပြန်ကြွလာတော် မူရာအခါ၌။ သတ္ထာရံ– ကို။ ဒက္ခိဿသိ– ဖူးရလိမ့်မည်။” ဣတိ– ကုန်ပြီ။ “ဘန္တေ! အဟံ– သည်။ သတ္ထု ဝါ– ၏လည်းကောင်း။ အတ္တနော ဝါ– ၏လည်းကောင်း။ ဇီဝိတန္တရာယံ– ကို။ န ဇာနာမိ– ပါ။ ကတ္ထစိ– တစ်စုံတစ်ခုသောအရပ်၌။ အဋ္ဌတွာ– မရပ်နားမူ၍။ အနိသီဒိတွာ– ၍။ ဧကရတ္တေနေဝ– ဖြင့်သာ။ ဝီသယောဇနသတိကံ– သော။ မဂ္ဂံ– ကို။ အာဂတော– သည်။ အမှိ– ၏။ သတ္ထာရံ– ကို။ ပဿိတွာဝ– ဖူးမြင် ပြီး၍သာလျှင်။ ဝါ– ဖူးမြင်ပြီးမှသာလျှင်။ ဝိဿမိဿာမိ– အပန်းဖြေပါတော့မည်၊ (နားပါတော့မည်)။” ဣတိ– ပြီ။ သော– ထိုဗာဟိယဒါရုစီရိယသည်။ ဧဝံ– သို့။ ဝတွာ– ၍။ တရမာနရူပေါ– လျင်မြန်သည်၏အဖြစ်ဟူသော သဘောရှိသည်၊ (ဟုတွာ)၊ သာဝတ္ထိံ– သို့။ ပဝိသိတွာ– ၍။ ဘဂဝန္တံ– ကို။ အနောပမာယ– နှိုင်းပြစရာ ဥပမာ မရှိသော။ ဗုဒ္ဓသိရိယာ– ဘုရားရှင်၏ အသရေတော်ဖြင့်။ ပိဏ္ဍာယ– ငှာ။ စရန္တံ–လှည့်လည်နေတော်မူသည်ကို၊ (တစ်နည်း) အနောပမာယ– သော။ ဗုဒ္ဓသိရိယာ–ဖြင့်။ ပိဏ္ဍာယ၊ စရန္တံ– သော။ ဘဂဝန္တံ– ကို။ ဒိသွာ– ၍။ “မေ– သည်။ စိရဿံ– မှ။ ဂေါတမော– ဂေါတမမည်တော်မူသော။ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေါ– ကို။ ဒိဋ္ဌော ဝတ– မြင် အပ်လေစွ။” ဣတိ– ဤသို့တွေး၍။ ဒိဋ္ဌဋ္ဌာနတော– မြင်အပ်ရာအရပ်မှ။ ပဋ္ဌာယ– ၍။ ဩနတသရီရော– ကိုင်းညွတ်သောကိုယ်ရှိသည်၊ (ဟုတွာ)၊ ဂန္တွာ– ၍။ အန္တရဝီထိယမေဝ– လမ်း၏အကြား၌သာလျှင်။ ပဉ္စပတိဋ္ဌိတေန– ၅-ပါးသော အင်္ဂါတို့ဖြင့် ရှေးရှုတည်ခြင်းဖြင့်။ ဝါ– တည်ခြင်း၅-ပါးဖြင့်၊ [ဓမ္မဘာ-၁, ၂၄၈၊ ဓမ္မဘာ-၂, ၂၃၈ရှု၊] ဝန္ဒိတွာ– ၍။ ဂေါပ္ဖကေသု– ခြေဖမျက်တို့၌။ ဒဠှံ– မြဲအောင်။ ဂဟေတွာ– ကိုင်၍။ ဧဝံ– သို့။ အာဟ– ပြီ။ (ကိံ)၊ “ဘန္တေ! ဘဂဝါ– သည်။ မေ– အား။ ဓမ္မံ– ကို။ ဒေသေတု–မူပါ။ သုဂတော– ကောင်းသောစကားကို ဆိုတော်မူတတ်သော မြတ်စွာဘုရား သည်၊ (မေ– အား၊) ဓမ္မံ– ကို။ ဒေသေတု– မူပါ။ ယံ– ယင်းသို့ တရားဓမ္မ, ဟောညွှန်ပြ တော်မူခြင်းသည်။ မမ– ၏။ ဒီဃရတ္တံ– လုံး။ ဟိတာယ– ဈာန်, ဝိမောက္ခစသော
ယံ ၊ပေ၊ သုခါယ။ ။ “တံသဒ္ဒါနပေက္ခော ယံသဒ္ဒေါပိ အတ္ထိ(မဏိဒီပ)”နှင့်အညီ
...[စာမျက်နှာ- ၂၆၆]...
စီးပွားအလို့ငှာလည်းကောင်း။ သုခါယ– ဈာန်, ဝိမောက္ခစသည်ကြောင့် ရအပ် သော ချမ်းသာအလို့ငှာလည်းကောင်း။ အဿ– ဖြစ်ရာပါ၏။” ဣတိ– လျှောက်ပြီ။ အထ– ၌။ နံ– ထိုဗာဟိယဒါရုစီရိယကို။ သတ္ထာ၊ “ဗာဟိယ! တာဝ– ရှေးဥုးစွာ။ အကာလော ခေါ– အခါမဟုတ်သေး။ ပိဏ္ဍာယ၊ အန္တရဃရံ– သို့။ ပဝိဋ္ဌာ– ကုန် သည်။ အမှာ– ကုန်၏။” ဣတိ– သို့။ ပဋိက္ခိပိ– ပြီ။ တံ– ထိုစကားတော်ကို။ သုတွာ၊ ဗာဟိယော– သည်။ ဘန္တေ! သံသာရေ– ၌။ သံသရန္တေန– သူသည်။ ကဗဠီကာရာဟာရော– အလုတ်အလွေးပြုအပ်သော အစာအာဟာရကို။ အလဒ္ဓပုဗ္ဗော– ရှေး ၌မရအပ်ဘူးသူသည်။ န– မရှိပါ။ တုမှာကံ ဝါ– တို့၏လည်းကောင်း။ မယှံ ဝါ– ၏လည်းကောင်း။ ဇီဝိတန္တရာယံ– ကို။ န ဇာနာမိ၊ မေ– အား၊ ဓမ္မံ။ ဒေသေတု– မူ ပါ။ ဣတိ– ပြီ။ သတ္ထာ၊ ဒုတိယမ္ပိ– လည်း။ ပဋိက္ခိပိယေဝ– သည်သာ။ အဿ– ထို ဘုရားရှင်၏။ ဧဝံ– ဤသို့ ကြံတော်မူခြင်းသည်။ အဟောသိ ကိရ– သတဲ့၊ [နောက်၌ “တသ္မာ”ရှိသဖြင့် “ကိရ (ယသ္မာ)– အကြင်ကြောင့်”ဟုလည်း ပေးနိုင်သည်၊] (ကိံ)၊ “ဣမဿ– ဤဗာဟိယဒါရုစီရိယ၏၊ [သကလသရီရံ၌စပ်၊] ဝါ– သည်၊ [“ဒိဋ္ဌကာလတော”မှ ဒိဋ္ဌ၌ စပ်၊] မံ– ကို။ ဒိဋ္ဌကာလတော– ဖူးမြင်အပ်ပြီးရာအခါမှ။ ပဋ္ဌာယ– ၍။ သကလသရီရံ– သည်၊ [ဟောတိ၌စပ်၊] ဝါ– ကို၊ [အဇ္ဈောတ္ထဋံ၌စပ်၊] ပီတိယာ– သည်။ နိရန္တရံ– မပြတ်။ အဇ္ဈောတ္ထဋံ– လွှမ်းမိုးအပ်သည်။ ဟောတိ၊ ဗလဝပီတိဝေဂေါ–အားကြီးသော ပီတိအဟုန်ရှိသူသည်။ ဓမ္မံ– ကို။ သုတွာပိ– ၍လည်း။ ဝါ– သော် လည်း။ ပဋိဝိဇ္ဈိတုံ– ထိုးထွင်း၍ သိခြင်းငှာ။ န သက္ခိဿတိ– စွမ်းနိုင်မည်မဟုတ်၊ ယံကို “ယင်း, ၎င်းင်း”ဟု အနက်ပေးရသော နိယမကိုမငဲ့သည့် နိယမတ္ထကြံ၍ ပေးခဲ့သည်၊ အနိယမကြံ၍ “ဘန္တေ! ယံ– အကြင်တရားဓမ္မ, ဟောညွှန်ပြခြင်းသည်။ မမ– ၏။ ဒီဃရတ္တံ– လုံး။ ဟိတာယ– ငှာ။ သုခါယ– ငှာ။ အဿ– ရာ၏။ ဘဂဝါ– သည်။ မေ– အား၊ (တံ) ဓမ္မံ– ကို။ ဒေသေတု– မူပါ။ သုဂတော– သည်၊ (မေ– အား၊) (တံ) ဓမ္မံ– ကို။ ဒေသေတု– မူ ပါ”ဟုလည်း ပေးနိုင်သည်။ [ယံ မမဿ ဒီဃရတ္တံ ဟိတာယ သုခါယာတိ ယံ ဓမ္မဿ ဥဒ္ဒိသနံ စိရကာလံ မမ ဈာနဝိမောက္ခာဒိဟိတာယ တဒဓိဂန္တဗ္ဗသုခါယ စ (ထိုဈာနဝိမောက္ခအစရှိသည်ကြောင့် ရအပ်သောချမ်းသာအလို့ငှာလည်းကောင်း) သိယာ၊- ဥဒါန၊ ဋ္ဌ၊ ၈၀။]
...[စာမျက်နှာ- ၂၆၇]...
မဇ္ဈတ္တုပေက္ခာယ– မဇ္ဈတ္တုပေက္ခာဖြင့်၊ (အလယ်၌တည်သော သဘောရှိသော ဥပေက္ခာဖြင့်)၊ တာဝ– စွာ။ တိဋ္ဌတု– တည်ပါစေဥုး။ ဧကရတ္တေနေဝ– တစ်ညဉ့်တည်း ဖြင့်သာလျှင်။ ဝီသယောဇနသတိကံ– သော။ မဂ္ဂံ– ကို။ အာဂတတ္တာ– လာခဲ့ရသည် ၏ အဖြစ်ကြောင့်။ အဿ– ထိုဗာဟိယဒါရုစီရိယ၏။ ဒရထောပိ– ပင်ပန်းခြင်း သည်လည်း။ ဗလဝါ– အားကြီးနေသေး၏။ သောပိ– ပင်ပန်ခြင်းသည်လည်း။ တာဝ– စွာ။ ပဋိပ္ပဿမ္ဘတု– ငြိမ်းပါစေဥုး။” ဣတိ– ဖြစ်သတဲ့။ တသ္မာ– ကြောင့်။ ဒွိက္ခတ္တုံ– ၂ကြိမ်။ ပဋိက္ခိပိတွာ– ၍။ တတိယံ– မြောက်။ ယာစိတော– တောင်းပန် အပ်သည်၊ (သမာနော)၊ အန္တရဝီထိယံ– ၌။ ဌိတောဝ– ရပ်လျက်ပင်။ “တသ္မာတိဟ၊ ပေ၊ ဘဝိဿတီ”တိ အာဒိနာ– “တသ္မာတိဟ၊ ပေ။ ဘဝိဿတိ”အစရှိ
မဇ္ဈတ္တုပေက္ခာယ။ ။ မဇ္ဈေ+ဌိတော+အတ္တာ သဘာဝေါ ဧတိဿာတိ မဇ္ဈတ္တာ-အလယ်၌ တည်သောသဘောရှိသော ဥပေက္ခာ၊ [မဇ္ဈ+ဌိတ+အတ္တ၊ ဌိတပုဒ်ကျေသည်၊- ပါစိယော- ၃၇၇၊] ဥပပတ္တိတော+ဣက္ခတီတိ ဥပေက္ခာ၊ [ဥပ+ဣက္ခ+အ+အာ၊] (တစ် နည်း) ဥပေတာ ယုတ္တာ သုခဒုက္ခာနံ အဝိရုဒ္ဓါ ဣက္ခာ အနုဘဝနံ ဥပေက္ခာ၊ [ဥပ+ ဣက္ခာ၊- မူလဋီ၊၁၊၄၀၊ အဘိဝိ- ၇၈၊] မဇ္ဈတ္တာ စ+သာ+ဥပေက္ခာ စာတိ မဇ္ဈတ္တုပေက္ခာ-အလယ်၌ တည်သောသဘောရှိသော တတြမဇ္ဈတ္တုပေက္ခာ၊ (တတြမဇ္ဈတ္တတာစေတ သိက်)
ဆက်ဥုးအံ့– ဥပေက္ခာသည် (၁) ဆဠင်္ဂုပေက္ခာ, (၂) ဗြဟ္မဝိဟာရုပေက္ခာ, (၃) ဗောဇ္ဈင်္ဂုပေက္ခာ, (၄) ဝီရိယုပေက္ခာ, (၅) သင်္ခါရုပေက္ခာ, (၆) ဝေဒနုပေက္ခာ, (၇) ဝိပဿနုပေက္ခာ, (၈) တတြမဇ္ဈတ္တုပေက္ခာ, (၉) ဈာနုပေက္ခာ, (၁၀) ပါရိသုဒ္ဓုပေက္ခာ အားဖြင့် (၁၀) ပါးရှိ၏၊ တရားကိုယ်အားဖြင့် “တတြမဇ္ဈတ္တတာစေတသိက်, ဝီရိယ, ပညာ, ဥပေက္ခာဝေဒနာ”ဟု ၄-ပါးသာတည်း၊ ထိုတွင် “ဆ.ဗြ.ဗောဇ္ဈ, ဈာ.ပါ.တ, ကောက်ကြတတြာ
သင်.ဝိပေက္ခ, ထိုနှစ်ဝ, အရမြတ်ပညာ
ဝီဝီရိယ, ဝေပေက္ခ, ကောက်ပြထင်ရှားစွာ”ဟူသော လင်္ကာအတိုင်း ဆဠင်္ဂုပေက္ခာ, ဗြဟ္မဝိဟာရုပေက္ခာ, ဗောဇ္ဈင်္ဂုပေက္ခာ, တတြမဇ္ဈတ္တုပေက္ခာ, ဈာနုပေက္ခာ, ပါရိသုဒ္ဓုပေက္ခာတို့အရ တတြမဇ္ဈတ္တတာစေတသိက်, ဝီရိယုပေက္ခာအရ ဝီရိယ, သင်္ခါရုပေက္ခာနှင့် ဝိပဿနုပေက္ခာတို့အရ ပညာ, ဝေဒနုပေက္ခာအရ ဥပေက္ခာ ဝေဒနာကို အသီးအသီး ကောက်ယူရ၏။ (အဘိ၊ ဋ္ဌ၊ ၁၊ ၂၁၇၊ မဏိ-၂, ၂၉၄)
...[စာမျက်နှာ- ၂၆၈]...
သော။ နယေန– ဖြင့်။ ဓမ္မံ– ကို။ ဒေသေသိ– ပြီ။ ‘ဗာဟိယ! တသ္မာ– ကြောင့်။ တေ– သည်။ ဧဝံ– သို့။ ဝါ– ဤဆိုအပ်လတ္တံ့သည့်အတိုင်း။ သိက္ခိတဗ္ဗံ– သိက္ခာသုံးတန်, ရဖို့ရန်ဟု, ကျင့်ကြံကြိုးကုတ်, အားထုတ်ထိုက်၏၊ (ကိံ)၊] ဒိဋ္ဌေ– စက္ခုဝိညာဉ်ဖြင့် မြင်အပ်သောရူပါရုံ၌။ ဒိဋ္ဌမတ္တံ– မြင်အပ်ခါမျှသည်။ ဝါ– မြင်ခြင်းမျှသည်။ ဘဝိဿတိ– တ္တံ့။” ဣတိ– သို့၊ (သိက္ခိတဗ္ဗံ)။]
တသ္မာ တိဟ။ ။ တိဟကား အနက်မရ နိပါတ်မျှသာတည်း၊ တသ္မာသည် နိယမ တည်း၊ နိယမရှိလျှင် အနိယမထည့်နိုင်၏၊ ထိုကြောင့် “ယသ္မာ- ကြောင့်၊ တွံ- သည်၊ ဥဿုက္ကဇာတော- ဖြစ်သောအားထုတ်ခြင်းရှိသည်၊ ဟုတွာ၊ အတိဝိယ- အလွန်အကဲ သာလျှင်၊ မံ- ကို၊ ယာစသိ- ၏၊ တသ္မာ- ထိုသို့ သင်က ငါ့ကို အလွန်အကဲ တောင်းဆို သည်၏အဖြစ်ကြောင့်”ဟုလည်းကောင်း, (တစ်နည်း) ယသ္မာ- ကြောင့်၊ ဇီဝိတန္တရာ- ယာနံ- အသက်အန္တရာယ်တို့၏၊ ဒုဇ္ဇာနတံ- မသိအပ်, မသိနိုင်ကုန်သည်၏ အဖြစ်ကို၊ ဝဒသိ- လျှောက်၏၊ တေ- ၏၊ ဣနြ္ဒိယာနိ စ- တို့သည်လည်း၊ ပရိပါကံ- ရင့်ကျက်ခြင်းသို့၊ ဂတာနိ- ရောက်ကုန်ပြီ၊ တသ္မာ- ထိုသို့ အသက်အန္တရာယ်တို့၏ မသိအပ်, မသိနိုင် ကုန်သည်၏အဖြစ်ကို လျှောက်သည်၏အဖြစ်, ဣန္ဒြေတို့၏ ရင့်ကျက်ခြင်းသို့ ရောက် ကုန်သည်၏အဖြစ်ကြောင့်”ဟုလည်းကောင်း အနိယမဝါကျထည့်၍ ပေးနိုင်သည်။
(ဥဒါန၊ ဋ္ဌ၊ ၈၁)
ဒိဋ္ဌေ ဒိဋ္ဌမတ္တံ။ ။ “ဒိဋ္ဌေ ဒိဋ္ဌမတ္တံ“ကို အဋ္ဌကထာဋီကာတို့၌ ၃နည်းဖွင့်ရာ ပထမ နည်းအလို “ပဿိတဗ္ဗန္တိ ဒိဋ္ဌံ- စက္ခုဝိညာဉ်ဖြင့် မြင်အပ်သောရူပါရုံ၊ (တစ်နည်း) ဒဿနံ ဒိဋ္ဌံ၊ မီယတေတိ မတ္တာ၊(သီဋီသစ်၊၁၊၂၃၁)၊ မီယတေ ဧတာယာတိ မတ္တာ၊ [မာ+တ၊- ထောမ၊ သီဘာ- ၁, ၃၅၃၊] မာနံ မတ္တာ- နှိုင်းယှဉ်ခြင်း၊ [မာ+အတ္တ၊ -မောဂ်- ၇, ၈၁၊] ဒိဋ္ဌမေဝ+မတ္တံ ဒိဋ္ဌမတ္တံ”ဟု ပြု၍ “ဒိဋ္ဌေ- စက္ခုဝိညာဉ်ဖြင့် မြင်အပ်သောရူပါရုံ၌၊ ဒိဋ္ဌ -မတ္တံ- မြင်အပ်သော ရူပါရုံမျှသည်၊ ဝါ- မြင်ခြင်းမျှသည်၊ ဘဝိဿတိ- လတ္တံ့”ဟု ပေးပါ၊ စက္ခုဝိညာဉ်သည် ရူပါရုံမျှကိုသာ မြင်သိ၏၊ နိစ္စ, သုခ, အတ္တစသော သဘောကို မမြင်၊ စက္ခုဝိညာဉ်မှ ကြွင်းသော ထိုဒွါရ၌ဖြစ်သော သမ္ပဋိစ္ဆိုန်း, သန္တီရဏ, ဝုဋ္ဌော, ဇောတို့လည်း နည်းတူပင်၊ ရူပါရုံ၌ မြင်ရုံသာ မြင်လိမ့်မည်၊ မြင်ခြင်းထက်ပို၍ နောက် ဝီထိများဖြင့် ရာဂဒေါသမောဟမဖြစ်စေရဟု အားထုတ်ထိုက်သည်- ဟူလို။ (သံ၊ဋ္ဌ၊ ၃, ၂၉၊ ဥဒါန၊ဋ္ဌ၊၈၁၊ သံဋီ၊၂၊၃၀၂၊ အနုဋီ၊၂၊၁၈၂၊ နီဘာ- ၂၅၆၊ သမ္မောဘာ- ၃, ၄၇၈)
ဒုတိယနည်း။ ။ “ပဿတီတိ ဒိဋ္ဌံ- မြင်တတ်သောစက္ခုဝိညာဉ်၊ ဒိဋ္ဌံ+မတ္တာ ပမာဏံ
...[စာမျက်နှာ- ၂၆၉]...
သော– ထိုဗာဟိယဒါရုစီရိယသည်။ သတ္ထု– ၏။ ဓမ္မံ– ကို။ သုဏန္တောယေဝ– စဉ်ပင်။ သဗ္ဗာသဝေ– အလုံးစုံသော အာသဝေါတရားတို့ကို။ ခေပေတွာ– ၍။ ပဋိသမ္ဘိဒါဟိ– တို့နှင့်။ သဟ– ကွ။ အရဟတ္တံ– သို့။ ပါပုဏိ– ပြီ။ စ ပန– ဆက်၊ (ဆက်၍အထူး ပြဆိုဦးအံ့)၊ တာဝဒေဝ– ထိုခဏ၌ပင်။ ဘဂဝန္တံ– ကို။ ပဗ္ဗဇ္ဇံ– ကို။ ယာစိ– ပြီ။ “တေ– ၏။ ဝါ– မှာ။ ပတ္တစီဝရံ– သည်။ ပရိပုဏ္ဏံ– ပြည့်စုံပြီလော?” ဣတိ– သို့။ ပုဋ္ဌော–အပ်သည်၊ (သမာနော)၊ “န ပရိပုဏ္ဏံ– မပြည့်စုံသေးပါ” ဣတိ– သို့။ အာဟ– ပြီ။ အထ– ၌။ နံ– ထိုဗာဟိယဒါရုစီရိယကို။ သတ္ထာ၊ “တေန ဟိ– လျှင်။ ပတ္တစီဝရံဧတဿာတိ ဒိဋ္ဌမတ္တံ– မြင်တတ်သောစက္ခုဝိညာဉ်ဟူသော အတိုင်းအရှည်ရှိသော ဇော စိတ်”ဟု ပြု၍ “ (မေ– ၏။ စိတ္တံ– ဇောစိတ်သည်၊) ဒိဋ္ဌေ– မြင်အပ်သောရူပါရုံ၌။ ဒိဋ္ဌမတ္တံ–မြင်တတ်သော စက္ခုဝိညာဉ်အတိုင်းအရှည်ရှိသည်။ ဝါ– စက္ခုဝိညာဉ်မြင်ခြင်းထက် မပိုလွန်သည်၊ ဘဝိဿတိ”ဟု ပေးပါ။
ဆက်ဥုးအံ့– ဤနည်းနှင့် နောက်နည်း၌ “ဒိဋ္ဌမတ္တံ”၌ ဒိဋ္ဌကို ကတ္တုသာဓ်ပြုခြင်း သည် “ရူပါယတနံ ပဿိတဗ္ဗဋ္ဌေန ဒိဋ္ဌံ နာမ။ စက္ခုဝိညာဏံ ပန သဒ္ဓိံ တံဒွါရိကဝိညာဏေဟိ ဒဿနဋ္ဌေန– မြင်တတ်သည်၏ အဖြစ်ဟူသောအနက်ကြောင့်၊ (ဒိဋ္ဌံ နာမ) ”ဟူသော ဥဒါန၊ ဋ္ဌ၊ ၈၂အဖွင့်နှင့်အညီ ဖြစ်သည်၊ “ဒိဋ္ဌေ”ကား ၃နည်းလုံး၌ ကမ္မသာဓ်သာတည်း၊ ဆရာတို့ကား “ဒိဋ္ဌံ နာမ စက္ခုဝိညာဏံ ရူပါယတနဿ ဒဿနန္တိ ကတွာ (သံဋီ၊ ၂၊ ၃၀၂) ”ဟူသော အဖွင့်ကို ကြည့်၍ “ဒဿနံ ဒိဋ္ဌံ”ဟု ပြု ကာ “ (မေ– ၏။ စိတ္တံ– ဇောစိတ်သည်၊) ဒိဋ္ဌေ– မြင်အပ်သောရူပါရုံ၌။ ဒိဋ္ဌမတ္တံ– စက္ခုဝိ ညာဉ်ဖြင့် သိမြင်ခြင်းဟူသော အတိုင်းအရှည်ရှိသည်၊ ဘဝိဿတိ”ဟု ပေးတော်မူ၏။
(သမ္မောဘာ-၃, ၄၇၈)
တတိယနည်း။ ။ ပဿတီတိ ဒိဋ္ဌံ- မြင်တတ်သောစက္ခုဝိညာဉ်၊ ဒိဋ္ဌံ ဝိယာတိ ဒိဋ္ဌံ-မြင်တတ်သောစက္ခုဝိညာဉ်နှင့်တူသော သမ္ပဋိစ္ဆိုန်း, သန္တီရဏ, ဝုဋ္ဌောစိတ်၊ ဒိဋ္ဌံ+မတ္တာ ပမာဏံ ဧတဿာတိ ဒိဋ္ဌမတ္တံ- (ရာဂစသည်ကင်းပုံအားဖြင့်) စက္ခုဝိညာဉ်နှင့်တူသော သမ္ပဋိစ္ဆိုန်း, သန္တီရဏ, ဝုဋ္ဌောစိတ်အတိုင်းအရှည်ရှိသော ဇောစိတ်”ဟု ပြု၍ “(မေ- ၏၊ စိတ္တံ- ဇောစိတ်သည်၊) ဒိဋ္ဌေ- ၌၊ ဒိဋ္ဌမတ္တံ- (ရာဂစသည်ကင်းပုံအားဖြင့်) စက္ခုဝိညာဉ် နှင့်တူသော သမ္ပဋိစ္ဆိုန်း, သန္တီရဏ, ဝုဋ္ဌောစိတ်အတိုင်းအရှည်ရှိသည်၊ ဝါ- စက္ခုဝိညာဉ် နှင့်တူသော သမ္ပဋိစ္ဆိုန်း, သန္တီရဏ, ဝုဋ္ဌောစိတ်သိခြင်းထက် မပိုလွန်သည်၊ ဘဝိဿတိ” ဟု ပေးပါ။
...[စာမျက်နှာ- ၂၇၀]...
ကို။ ပရိယေသာဟိ– ရှာချေဥုးလော” ဣတိ– သို့။ ဝတွာ– ၍။ ပက္ကာမိ– ပြီ။
“ကိရ– ချဲ့။ သော– ထိုဗာဟိယဒါရုစီရိယသည်။ ဝီသတိဝဿသဟဿာနိ–အနှစ်၂သောင်းတို့ပတ်လုံး။ သမဏဓမ္မံ– ကို။ ကရောန္တော– ပြုလသော်။ ဝါ– စဉ်၊] ဘိက္ခုနာ နာမ– မည်သည်။ အတ္တနာ– ကိုယ်တိုင်။ ပစ္စယေ– တို့ကို။ လဘိတွာ– ၍။ ဝါ– သော်။ အညံ– ကို။ အနောလောကေတွာ– ၍။ သယမေဝ– တိုင်သာ။ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ– ငှာ။ ဝဋ္ဋတိ– ၏။’ ဣတိ– တွေး၍။ ဧကဘိက္ခုဿာပိ– ကိုလည်း။ ပတ္တေန ဝါ– ဖြင့်သော်လည်းကောင်း။ စီဝရေန ဝါ– ဖြင့်သော်လည်းကောင်း။ သင်္ဂဟံ– ချီး မြောက်ခြင်းကို။ န အကာသိ– မပြုခဲ့။ တေန– ကြောင့်။ အဿ– ထိုဗာဟိယဒါရု စီရိယဖို့။ ဝါ– အတွက်၊ (တစ်နည်း) အဿ– ၏၊ (အတ္ထာယ– ငှာ၊) ဣဒ္ဓိမယပတ္တစီဝရံ– တန်ခိုးဖြင့်ပြီးသော သပိတ်သင်္ကန်းသည်၊ [ဓမ္မဘာ-၁, ၅၄၈ရှု၊] န ဥပဇ္ဇိဿတိ– ဖြစ်လိမ့်မည်မဟုတ်။” ဣတိ– သို့။ ဉတွာ– ၍။ ဧဟိဘိက္ခုဘာဝေန– ဧဟိ ဘိက္ခုအဖြစ်ဖြင့်။ ပဗ္ဗဇ္ဇံ– ကို။ န အဒါသိ– ပေးတော်မမူ။ ပတ္တစီဝရံ– ကို။ ပရိယေသမာနမေဝ– ရှာနေသည်သာဖြစ်သော။ တမ္ပိ– ထိုဗာဟိယဒါရုစီရိယကိုလည်း။ ဧကာ– သော။ ယက္ခိနီ– သည်။ ဓေနုရူပေန– နွားမ၏အသွင်ဖြင့်။ အာဂန္တွာ– ၍။ ဥရမှိ– ၌။ ပဟရိတွာ– ၍။ ဇီဝိတက္ခယံ– သို့။ ပါပေသိ– ပြီ။ သတ္ထာ– သည်။ ပိဏ္ဍာယ– ၍။ စရိတွာ– ၍။ ကတဘတ္တကိစ္စော– ပြုအပ်ပြီးသော ဆွမ်းဘုဉ်းပေးခြင်းကိစ္စရှိ တော်မူသည်။ ဝါ– ဆွမ်းဘုဉ်းပေးတော်မူပြီးသည်၊ (ဟုတွာ)၊ သမ္ဗဟုလေဟိ– ကုန်သော။ ဘိက္ခူဟိ– တို့နှင့်။ သဒ္ဓိံ၊ နိက္ခန္တော– သော်။ သင်္ကာရဋ္ဌာနေ– အမှိုက် ပုံအရပ်၌။ ပတိတံ– လဲကျနေသော။ ဗာဟိယဿ– ၏။ သရီရံ– ကိုယ်ကို၊ (ရုပ် အလောင်းကို)၊ ဒိသွာ– ၍။ ဘိက္ခူ– တို့ကို။ အာဏာပေသိ– ပြီ။ (ကိံ)၊ “ဘိက္ခဝေ! ဧကသ္မိံ– သော။ ဂေဟဒွါရေ– အိမ်တံခါး၌။ ဌတွာ– ၍။ မဉ္စကံ– ညောင်စောင်းငယ် ကို။ အာဟရာပေတွာ– ယူဆောင်စေ၍။ ဣမံ သရီရံ– ကို။ နဂရတော– မှ။ နီဟရိတွာ– အပြင်သို့ ထုတ်ဆောင်၍။ ဈာပေတွာ– မီးသင်္ဂြိုဟ်၍။ ထူပံ– စေတီကို။ ကရောထ– ကြလော။” ဣတိ– ပြီ။ ဘိက္ခူ– တို့သည်။ တထာ– ထိုမိန့်တော်မူသည့်
ထူပံ။ ။ ထူပိယတိ ရာသိကရီယတီတိ ထူပေါ၊ (တစ်နည်း) ထူပတိ ထိရဘာဝေန ဝုဒ္ဓိံ ဝိရုဠိှံ ဝေပုလ္လံ အာပဇ္ဇမာနော ပတိဋ္ဌာတီတိ ထူပေါ၊ [ထူပ+အ၊- အပ၊ဋ္ဌ၊၂,
...[စာမျက်နှာ- ၂၇၁]...
အတိုင်း။ ကရိံသု– ကုန်ပြီ။ စ ပန– ဆက်။ ကတွာ၊ ဝိဟာရံ– ကို။ ဂန္တွာ– ၍။ သတ္ထာရံ– ကို။ ဥပသင်္ကမိတွာ– ၍။ အတ္တနာ– သည်။ ကတကိစ္စံ– ကို။ အာရောစေတွာ– ၍။ တဿ– ထိုဗာဟိယဒါရုစီရိယ၏။ အဘိသမ္ပရာယံ– ကံကြောင့် ရှေးရှုဖြစ်ရာ တမလွန်ဘဝကို။ ဝါ– ရှေးရှုဖြစ်ရာနောက်ဘဝ၌ ဖြစ်နေပုံကို၊ (နောက်ဘဝ၌ ဘဝ ဆက်ဖြစ်နေပုံ, ဘဝချုပ်ငြိမ်းသွားပုံကို)၊ ပုစ္ဆိံသု– ကုန်ပြီ။ အထ– ၌။ နေသံ– တို့အား။ ဘဂဝါ– သည်။ တဿ– ဗာဟိယဒါရုစီရိယ၏။ ပရိနိဗ္ဗုတဘာဝံ– ပရိနိဗ္ဗာန်စံသွား သည်၏ အဖြစ်ကို။ အာစိက္ခိတွာ– မိန့်ကြားတော်မူပြီး၍။ ”ဧတဒဂ္ဂံ ဘိက္ခဝေ မမ သာဝကာနံ ဘိက္ခူနံ ခိပ္ပာဘိညာနံ ယဒိဒံ ဗာဟိယော ဒါရုစီရိယော”တိ- ၁၅၄၊] ထဝီယတီတိ ထူပေါ၊ [ထု- အဘိတ္ထဝေ+ပ၊ ထု၌ ဒီဃပြု၊ -မောဂ်-၇, ၁၁၅၊] ထူပကို “စေတီ, ပုထိုး”ဟု ဘာသာပြန်ကြ၏၊ ဓာန်ဋီ-၃၄၆၌ “စေတီကား မုခ်လိုဏ် မပါ၊ ပုထိုးကား မုခ်လိုဏ်ပါ, မပါ ၂မျိုးရှိသည်”ဟု စေတီနှင့် ပုထိုးအထူးကို ဆို၏၊ မဃဒေဝပိုဒ်- ၅၈၉၌လည်း “မုခ်လိုဏ်မထုတ်, သမုတ်ရုဠှီ, ပွတ်နှယ်ညီသား, စေတီ ဖြိုးမြိုင်, အဆိုင်ဆိုင်နှင့်, မုခ်လိုဏ်ရှိ- မဲ့, ထူးဘွဲ့သညာ, ဝေါဟာခေါ်ရိုး, ပုထိုးထူပ, များလှပည်းထူ, အဆူဆူဝယ်, ကြည်ဖြူကော်ရော်, ရှိပူဇော်၍”ဟု စပ်ဆိုတော်မူ၏။
စေတီနှင့် ပုထိုး တူသည်။ ။ “ထူပေါ တု စေတိယံ ဘဝေ(ဓာန်- ၄၃၆)”ဟု စေတိယနှင့် ထူပကို အနက်တူပရိယာယ်အဖြစ်ဖြင့် ဆိုသောစကားနှင့် “ထူပန္တိ စေတိယံ(နေတ္တိ၊ဋ္ဌ၊၂၅၈)၊ ထူပဉ္စဿ ကရောထာတိ အဿ ဗာဟိယဿ သရီရ- ဓာတုယော ဂဟေတွာ စေတိယဉ္စ ကရောထ(ဥဒါန၊ဋ္ဌ၊၈၆)”အဖွင့်တို့၌ ထူပကို စေတိယဟု ဖွင့်ခြင်းတို့ကို ထောက်လျှင် စေတီနှင့် ပုထိုးတို့ အတူတူဟု မှတ်ယူရမည်၊ အဘယာရာမဆရာတော်၏ ဓာန်နိသစ်- ၄၃၆၌လည်း “ဒေဝါလယေ စ ထူပသ္မိံ, စေတိယံ စေတိယဒ္ဒုမေ(ဓာန်- ၉၅၆)”ဂါထာတွင် စေတိယသဒ္ဒါ ထူပ(ပုထိုး)အနက် ဟောကြောင်းကို ဆိုရကား စေတီနှင့် ပုထိုး မထူးဟု မိန့်ဆိုတော်မူ၏။
အဘိသမ္ပရာယံ။ ။ ကမ္မဝသေန အဘိမုခေါ သမ္ပရေတိ ဂစ္ဆတိ ပဝတ္တတိ ဧတ္ထာတိ အဘိသမ္ပရာယော၊ [အဘိ+သံ+ပရ+ဏယ+အ၊- ဒီဋီ၊၁၊၁၄၉၊ သီဋီသစ်၊၁၊၄၀၅၊ မ၊ဋီ၊၃၊၄၄၊ (တစ်နည်း) အဘိ+သံ+ပရ+ဣ+ဏ၊- သာရတ္ထ၊၁၊၁၉၇၊ သီဘာ- ၂, ၆၀၊] သေပြီးနောက် ရှေးရှုဖြစ်ရာ နောက်ဘဝကို “အဘိသမ္ပရာယ”ဟု ခေါ်သည်၊ ဤ၌ နောက်ဘဝဝယ် ဘဝဆက်ဖြစ်နေပုံ, ဘဝချုပ်ငြိမ်းသွားပုံကို မေးသည်။[အဘိသမ္ပရာယောတိ ပေစ္စ ဘဝုပ္ပတ္တိ ဘဝနိရောဓော ဝါ၊- ဥဒါန၊ဋ္ဌ၊၈၆၊ မ၊ဋီ၊၃၊၄၄။]
...[စာမျက်နှာ- ၂၇၂]...
“ဧတဒဂ္ဂံ၊ ပေ။ ဒါရုစီရိယော”ဟူ၍။ ဧတဒဂ္ဂေ– ဧတဒဂ်အရာ၌၊ (ဤသူသည် အမြတ်ဆုံးဟု ချီးမွမ်းတော်မူအပ်သောရာထူး၌)၊ ဌပေသိ– ပြီ။
[ဘိက္ခဝေ! ယဒိဒံ (ယော အယံ) ဗာဟိယော ဒါရုစီရိယော– အကြင်ဗာဟိယ ဒါရုစီရိယသည်၊ (အတ္ထိ)၊ [ဗာဟိယေ+ဇာတော ဗာဟိယော– ဗာဟိယတိုင်း၌ ဖြစ်သူ၊ [ဗာဟိယ+ဏ၊] ဒါရုနာ+ကတံ+စီရံ ဒါရုစီရံ၊ ဒါရုစီရံ+ဓာရေတိ နိဝါသေတိ ဝါတိ ဒါရုစီရိယော– သစ်သားအဝတ်ကို ဆောင်သူ- ဝတ်သူ၊ -အံဋ္ဌ- ၁, ၂၁၇၊ ဥဒါန၊ ဋ္ဌ၊ ၇၀၊ ၇၁၊] ဧတံ (ဧသော)– ထိုဗာဟိယဒါရုစီရိယသည်။ မမ– ငါဘုရား၏။ ခိပ္ပာဘိညာနံ– လျင်မြန်သော ဥပစာ,အပ္ပနာပညာရှိကုန်သော။ ဝါ– လျင်မြန်စွာ ရအပ်သော ဥပစာအပ္ပနာပညာရှိကုန်သော။ သာဝကာနံ– တပည့်ဖြစ်ကုန်သော။ ဘိက္ခူနံ– တို့တွင်။ ဝါ– တို့ထက်။ အဂ္ဂံ (အဂ္ဂေါ)– အမြတ်ဆုံးပေတည်း၊ (တစ်နည်း) ဘိက္ခဝေ! ဗာဟိယော ဒါရုစီရိယော– ဟူသော။ ယဒိဒံ ခန္ဓပဉ္စကံ– အကြင်ခန္ဓာ၅-ပါးအပေါင်း သည်၊ (အတ္ထိ)၊ ဧတံ ခန္ဓပဉ္စကံ– သည်။ မမ– ၏။ ခိပ္ပာဘိညာနံ– ကုန်သော။ သာဝကာနံ– ကုန်သော။ ဘိက္ခူနံ– တို့တွင်။ ဝါ– ရဟန်းဟုခေါ်ဝေါ်အပ်သော ခန္ဓာ ၅-ပါးအပေါင်းတို့တွင်။ အဂ္ဂံ– တည်း။ (ရှေ့နည်း ယဒိဒံကို လိင်္ဂဝိပလ္လာသ ကြံပေးပုံ၊ နောက်နည်း လိင်္ဂဝိပလ္လာသ မကြံဘဲ ပေးပုံ၊ ဓမ္မဘာ-၁, ၅၅၄အကျယ်ရှု)။] အထ– ၌။ နံ– ထိုမြတ်စွာဘုရားကို။ ဘိက္ခူ– တို့သည်။ ပုစ္ဆိံသု– ကုန်ပြီ။ (ကိံ)၊ “ဘန္တေ! တုမှေ– တို့သည်၊] ဗာဟိယော– သည်။ အရဟတ္တံ– သို့။ ပတ္တော– ပြီ။’ ဣတိ–
ဧတဒဂ္ဂေ။ ။ ဧတဒဂ္ဂန္တိ ဝဏ္ဏိတံ ဧတဒဂ္ဂံ- ဤသူသည် အမြတ်ဆုံးဟူ၍ ချီးမွမ်းတော် မူအပ်သောရာထူး။ [ဧတဒဂ္ဂနောင် ဣတိ, ဝဏ္ဏိတချေ၊ -ဇာဋီသစ်- ၁, ၁၉၆။]
ခိပ္ပာဘိညာနံ။ ။ ဟေဋ္ဌိမပညတော အဓိကာ+ပညာ အဓိပညာ၊ [အဘိ+ပညာ၊ ပကိုချေ၊ -နေတ္တိဋီ- ၄၄၊] ပကတိပညာယ အဘိဝိသိဋ္ဌာ ဥတ္တမာ+ပညာ အဘိညာ၊(မဏိ- ၁, ၄၇၅၊ ၄၇၆)၊ အဘိဝိသေသတော ဇာနာတီတိ အဘိညာ၊ [အဘိ+ဉာ+အ+အာ၊- နီဘာ- ၃, ၁၁၊] အဘိညာအရ ဥပစာရပညာနှင့် အပ္ပနာပညာကို ယူပါ၊ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊ ၁, ၂၂၇)၊ ခိပ္ပာ သီဃာ+အဘိညာ ဧတေသန္တိ ခိပ္ပာဘိညာ- လျင်မြန်သော ဥပစာ ပညာ, အပ္ပနာပညာရှိကုန်သော ရဟန်းတို့၊ (မဏိ- ၁, ၄၇၅၊ ၄၇၆)၊ ခိပ္ပံ+အဓိဂတာ+ အဘိညာ ဧတေသန္တိ ခိပ္ပာဘိညာ- လျင်မြန်စွာ ရအပ်သော ဥပစာပညာ အပ္ပနာပညာ ရှိကုန်သောရဟန်းတို့။ (အံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၁၇၊ မ၊ဋီ၊၃၊၆၂)
...[စာမျက်နှာ- ၂၇၃]...
သို့။ ဝဒေထ– မိန့်တော်မူကုန်၏။ ကဒါ– ၌။ သော– သည်။ အရဟတ္တံ– သို့။ ပတ္တော–နည်း?” ဣတိ– ကုန်ပြီ။ “ဘိက္ခဝေ! မမ– ၏။ ဓမ္မံ– ကို။ သုတကာလေ– နာကြားပြီးရာ အခါ၌၊ (အရဟတ္တံ– သို့။ ပတ္တော– ပြီ၊)” ဣတိ– ပြီ။ “ဘန္တေ! တုမှေဟိ– တို့သည်။ ကဒါ– ၌။ အဿ– ထိုဗာဟိယအား။ ဓမ္မော– ကို။ ကထိတော ပန– သနည်း?” ဣတိ– ကုန်ပြီ။ “(မယာ– သည်၊) ပိဏ္ဍာယ– ငှာ။ စရန္တေန– လှည့်လည်တော်မူစဉ်၊ (တစ်နည်း) စရန္တေန– သော။ (မယာ)၊ အန္တရဝီထိယံ– ၌။ ဌတွာ– ၍၊ (ဓမ္မော– ကို။ ကထိတော– ပြီ၊)” ဣတိ– ပြီ။ “ဘန္တေ! တုမှေဟိ– တို့သည်။ အန္တရဝီထိယံ– ၌။ ဌတွာ– ၍။ ကထိတဓမ္မော– သည်။ အပ္ပမတ္တကော ဟိ (အပ္ပမတ္တကော ဧဝ)– နည်းသော အတိုင်းအရှည်ရှိသာတည်း။ ဝါ– အနည်းငယ်မျှသာတည်း။ သော– ထိုဗာဟိယ သည်။ ကထံ– သို့လျှင်။ တာဝတ္တကေန– ထိုမျှအတိုင်းအရှည်ရှိသော တရားမျှဖြင့်။ ဝါ– ကြောင့်။ ဝိသေသံ– တရားထူးကို။ နိဗ္ဗတ္တေသိ– ဖြစ်စေနိုင်သနည်း?” ဣတိ– ကုန်ပြီ။ အထ– ၌။ နေ– တို့ကို။ သတ္ထာ– သည်။ “ဘိက္ခဝေ! မမ– ၏။ ဓမ္မံ– ကို။ အပ္ပံ ဝါ– နည်း၏ဟူ၍လည်းကောင်း။ ဗဟုံ ဝါ– များ၏ဟူ၍လည်းကောင်း။ ပမာဏံ–နှိုင်းယှဉ်တိုင်းတာခြင်းကို။ မာ ဂဏှထ– မယူကြနှင့်၊ (တစ်နည်း) ပမာဏံ– နှိုင်း ယှဉ်တိုင်းတာကြောင်းစကားကို။ မာ ဂဏှထ– မပြောကြနှင့်၊ (တေန ပမာဏေန– ထိုသို့ နှိုင်းယှဉ်တိုင်းတာခြင်းဖြင့်၊) ကိံ– အဘယ်အကျိုးရှိအံ့နည်း။ ဟိ– မှန်၏။ အနေကာနိပိ– များစွာလည်းဖြစ်ကုန်သော။ ဂါထာသဟဿာနိ– ဂါထာအထောင် တို့သည်။ အနတ္ထနိဿိတာနိ– အကျိုးမဲ့ကို မှီကုန်သည်၊ (သမာနာနိ– ကုန်လ သော်၊) န သေယျော– မမြတ်။ ပန– အနွယကား။ အတ္ထနိဿိတံ– အကျိုးစီးပွားကို မှီသော။ ဧကမ္ပိ– တစ်ပုဒ်လည်းဖြစ်သော။ ဂါထာပဒံ– ဂါထာပုဒ်သည်။ သေယျော– ၏။” ဣတိ– သို့။ ဝတွာ– ၍။ အနုသန္ဓိံ၊ ဃဋေတွာ၊ ဓမ္မံ၊ ဒေသေန္တော– သော်။ ဣမံ ဂါထံ– ကို။ အာဟ၊ (ကိံ)၊ “သဟဿမပိ၊ ပေ၊ ဥပသမ္မတီ”တိ– ၍၊ (အာဟ)
သဟဿမပိ စေ ဂါထာ, အနတ္ထပဒသံဟိတာ၊ ဧကံ ဂါထာပဒံ သေယျော, ယံ သုတွာ ဥပသမ္မတိ။
သဟဿံ– ဖြင့်၊ (ပရိစ္ဆိန္နာ– ကုန်သော၊) ဂါထာ– တို့သည်။ စေပိ (ဟောန္တိ)–
သဟဿမပိ။ ။ သဟဿမပီတိ...သဟဿေန စေပိ ပရိစ္ဆိန္နာ ဂါထာ ဟောန္တိ၊
...[စာမျက်နှာ- ၂၇၄]...
ကုန်ဥုးတော့၊ (ဧဝံ သတိပိ– သော်လည်း၊) အနတ္ထပဒသံဟိတာ– ကုန်လသော်၊ (ပါပိကာ ဧဝ– ကုန်သည်သာ၊) ဧကံ– သော။ ယံ ဂါထာပဒံ– အကြင်ဂါထာပုဒ်ကို၊ (ဂါထာပါဒကို)၊ သုတွာ– ၍။ ဥပသမ္မတိ– ၏၊ (တံ) ဂါထာပဒံ– ထိုဂါထာပုဒ်သည်။ ဧကံ– သည်၊ (သမာနံ) ပိ– သော်လည်း။ သေယျော– သည်သာ
တတ္ထ– ထိုဂါထာ၌။ ဧကံ ဂါထာပဒံ သေယျောတိ– သည်ကား၊ “အပ္ပမာဒေါ အမတပဒံ၊ ပေ၊ ယထာ မတာ”တိ– “အပ္ပမာဒေါ၊ ပေ။ မတာ”ဟူသော။ ဧဝရူပါ– သော။ ဧကာ ဂါထာပိ– သည်လည်း။ သေယျော– မြတ်၏။ ဣတိ အတ္ထော– နက်
သေသံ– ကြွင်းသောပုဒ်အပေါင်းကို။ ပုရိမနယေနေဝ– ဖြင့်သာ။ ဝေဒိတဗ္ဗံ– အပ် ၏။ ဒေသနာဝသာနေ– ၌။ ဗဟူ– တို့သည်။ သောတာပတ္တိဖလာဒီနိ– တို့သို့။ ပါပုဏိံသု– ကုန်ပြီ။ ဣတိ– ဗာဟိယဒါရုစီရိယတ္ထေရဝတ္ထု ပြီးပြီ။
ဗာဟိယဒါရုစီရိယတ္ထေရဝတ္ထုဘာသာဋီကာပြီးပြီ။
၃-ကုဏ္ဍလကေသိတ္ထေရီဝတ္ထုဘာသာဋီကာ
ယော စ ဂါထာသတံ ဘာသေတိ– ဟူသော။ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော ကုဏ္ဍလကေသိံ– ကုဏ္ဍလကေသီ။ အာရဗ္ဘ၊ ကထေသိ
ကိရ– ချဲ့ဥုးအံ့။ ရာဇဂဟေ– ၌။ ဧကာ– သော။ သေဋ္ဌိဓီတာ– သည်။ သောဠသဝဿုဒ္ဒေသိကာ– ၁၆နှစ်ရှိပြီဟု ညွှန်ပြထိုက်သည်။ ဝါ– ၁၆နှစ်ရှိသည်၊ [ဓမ္မဘာ-၁, ၄၇၉ရှု၊] အဘိရူပါ– လွန်ကဲသော အဆင်းရှိသည်။ ဝါ– အလွန်အဆင်းလှသည်။ ဒဿနီယာ– ကြည့်ရှုသင့် ကြည့်ရှုထိုက်သည်။ ပါသာဒိကာ– စိတ်၏ ကြည်လင် ...အနတ္ထကေဟိ ပဒေဟိ သံဟိတာ ယာဝ ဗဟုကာ ဟောန္တိ တာဝ ပါပိကာ ဧဝ၊- အံဋီ၊ ၁၊ ၁၈၁
ဒဿနီယာ။ ။ ဒဋ္ဌဗ္ဗာတိ ဒဿနီယာ၊ [ဒိသ+အနီယ၊- ဒီ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၁၈၊] (တစ်နည်း) ဒဿနံ+အရဟတီတိ ဒဿနီယာ- ကြည့်ရှုခြင်းကို ထိုက်သည်၊ [ဒဿန+ဣယ၊ ဣကို ဒီဃပြု၊- ဒီဋီ၊၁၊၃၁၅၊] (တစ်နည်း) ဒဿနဿ စက္ခုဿ+ဟိတာ ဒဿနီယာ- မျက်စိ ၏ အစီးအပွားဖြစ်သည်၊(သံဋီ၊၂၊၁၉၆)၊ ပဿတိ ဧတာယ, ဧတိဿံ ဝါတိ ဒဿနီယာ- ကြည့်ရှုကြောင်း, ကြည့်ရှုရာ။(မောဂ်- ၄, ၆၉၊ မောဂ်နိ- ၂, ၁၁၀၊ နိဒီ- ၅၄၆)
...[စာမျက်နှာ- ၂၇၅]...
ခြင်းကို ဖြစ်စေနိုင်သည်။ ဝါ– စိတ်ကို ကြည်လင်စေနိုင်သည်၊ [ဓမ္မဘာ-၃, ၃၆၀ရှု၊] အဟောသိ– ပြီ။ စ– ဆက်။ တသ္မိံ ဝယေ– ၌။ ဌိတာ– ကုန်သော။ နာရိယော– အမျိုး သမီးတို့သည်။ ပုရိသဇ္ဈာသယာ– ယောကျ်ား၌ ဖြစ်သော အလိုရှိကုန်သည်။ ပုရိသလောလာ– ယောကျ်ား၌ လော်လည်ကုန်သည်။ ဟောန္တိ– ကုန်၏။ အထ– ၌။ နံ– ကို။ မာတာပိတရော– တို့သည်။ သတ္တဘူမိကဿ– ဘုံ၇ဆင့်ရှိသော။ ဝါ– ၇ ထပ်ရှိသော။ ပါသာဒဿ– ၏။ ဥပရိမတလေ– အထက်ပြင်၌၊ (အထက်ဆုံး အထပ်၌)၊ သိရိဂဗ္ဘေ– ကျက်သရေရှိသော တိုက်ခန်း၌၊ [ဓမ္မဘာ-၁, ၄၈၀ရှု၊] နိဝါသာပေသုံ– နေစေကုန်ပြီ။ အဿာ– ထိုသူဌေးသမီးအား။ ဧကမေဝ– တစ် ယောက်သာလျှင်ဖြစ်သော။ ပရိစာရိကံ– အလုပ်အကျွေးဖြစ်သော။ ဒါသိံ– ကို။ အဒံသု– ကုန်ပြီ။ အထ– ၌။ ဧကံ– သော။ ကုလပုတ္တံ– ကို။ စောရကမ္မံ– ခိုးသူ၏အမှု ကို၊ (ခိုးမှုကို)၊ ကရောန္တံ– သော။ ဝါ– သော်။ ဝါ– ကြောင့်၊ [ကံ- လက္ခဏ, ဟိတ်နက်ရ, မာနအန္တဒုတိယာ၊- ကစ်ဘာ-၂, ၄၈၉၊] ဧကံ– သော။ ကုလပုတ္တံ– ကို။ ဂဟေတွာ– ဖမ်းယူ၍။ ပစ္ဆာဗာဟံ– နောက်၌ လက်မောင်းရှိအောင်။ ဝါ– လက်နောက်ပြန်။ ဗန္ဓိတွာ– တုပ်နှောင်၍။ [ပစ္ဆာဗာဟံ ဗန္ဓိတွာ– လက်ပြန်ကြိုးတုပ်၍၊] စတုက္ကေ စတုက္ကေ– လမ်း၄ခုတို့၏ ပေါင်းဆုံရာအရပ်, လမ်း၄ခုတို့၏ ပေါင်းဆုံရာအရပ် ၌။ ဝါ– လမ်း၄ခွ လမ်း၄ခွ၌။ ကသာဟိ– ကြိမ်တို့ဖြင့်။ ပဟရိတွာ– ရိုက်ပုတ်၍၊
ပစ္ဆာဗာဟံ။ ။ ဇာဋီသစ်- ၁, ၂၇၁၌ “ဗာဟဿ (ဗာဟာယ)+ပစ္ဆာ ပစ္ဆာဗာဟံ”ဟု ပြု၏၊ ထိုအလို “ပစ္ဆာဗာဟံ- လက်မောင်း၏ နောက်ဖက်အားဖြင့်၊ ဝါ- လက်နောက် ပြန်ပြုလျက်”ဟု ပေးရမည်၊ ဗာဟကား ပါဠိ၌ ဣတ္ထိလိင်သာ အတွေ့များ၏၊ စိန္တာမဏိ ၌ ပုံလိင်ဟု ဆို၏၊ “ဗာဟာနိ(ဇာ၊ဋ္ဌ၊၇, ၃၁၉)”ဟု နပုံလိင်လည်း အနည်းငယ် တွေ့ရ၏၊ “ဗာဟတိ ပယတတိ ဧတာယာတိ ဗာဟာ၊ [ဗာဟ+အ+အာ၊] (တစ်နည်း) ဝဟန္တိ ဘာရံ ဧတာယာတိ ဗာဟာ၊ [ဝဟ+ဏ+အာ၊]”ဟု ပြုပါ၊(ဝိဓာန်)၊ ဆရာတို့ကား “ပစ္ဆာဗာဟံ- နောက်၌ လက်မောင်းရှိအောင်”ဟု ပေးတော်မူ၏၊ “ပစ္ဆာ+ဗာဟာ ယ- ဿာတိ ပစ္ဆာဗာဟံ- နောက်၌ လက်မောင်းရှိသော တုပ်နှောင်ခြင်း”ဟု ပြုပါ။
စတုက္ကေ စတုက္ကေ။ ။ စတုန္နံ+သမာဟာရော စတုက္ကံ- လမ်း၄ခုတို့၏ အပေါင်း၊ [စတု+က၊- အံဋီ၊၁၊၁၉၈၊] ဝိစ္ဆာဘိက္ခညေသု ဒွေ(မောဂ်- ၅၄)သုတ်ဖြင့် “စတုက္ကေ စတုက္ကေ”ဟု ၂ရုပ်ပြုပါ၊ လမ်း၄ခုတို့၏ အပေါင်းဟူသည် လမ်း၄ခုတို့ ပေါင်းဆုံရာ လမ်း၄ခွအရပ်ကို ဆိုလိုသည်။ (သာရတ္ထ၊၃၊၅၀)
...[စာမျက်နှာ- ၂၇၆]...
အာဃာတနံ အာဃာတနံ အာဃာတနံ– လူသတ်ကုန်းသို့။ ဝါ– သုသာန်သို့။ နယိံသု– ကုန်ပြီ။ သေဋ္ဌိဓီတာ– သည်။ မဟာဇနဿ– ၏။ သဒ္ဒံ– ကို။ သုတွာ– ၍။ “ဧတံ– ဤအသံသည်။ ကိံ နု ခေါ– အဘာအသံနည်း?” ဣတိ– ဤသို့ ပြောဆို၍။ ပါသာဒတလေ– ၌။ ဌတွာ– ၍။ ဩလောကေန္တီ– လသော်။ တံ– ထိုအမျိုးသားကို။ ဒိသွာ– ၍။ ပဋိဗဒ္ဓစိတ္တာ–တပ်မက်သောစိတ်ရှိသည်။ ဟုတွာ၊ တံ– ထိုအမျိုးသားကို။ ပတ္ထယမာနာ– လို လားတောင့်တလျက်။ အာဟာရံ– ကို။ ပဋိက္ခိပိတွာ– ပယ်၌။ မဉ္စကေ– ၌။ နိပဇ္ဇိ–ပြီ။ အထ– ၌။ နံ– ထိုသူဌေးသမီးကို။ မာတာ– သည်။ ပုစ္ဆိ– ပြီ။ (ကိံ)၊ “အမ္မ– ချစ်သမီး! ဣဒံ– ဤထမင်းမစားဘဲ အိပ်နေခြင်းသည်။ ကိံ– အဘယ်ကြောင့်နည်း?” ဣတိ– မေးပြီ။ “စောရော’တိ– ခိုးသူဟူ၍။ ဂဟေတွာ– ၍။ နိယျမာနံ– ထုတ်ဆောင်အပ် သော။ ဧတံ ပုရိသံ– ကို။ သစေ လဘိဿာမိ– အံ့၊ (ဧဝံ သတိ)၊ ဇီဝိဿာမိ– အသက် ရှင်လိမ့်မည်။ နော စေ လဘိဿာမိ– အံ့၊ (ဧဝံ သတိ)၊ မေ– ၏။ ဇီဝိတံ– သည်။ နတ္ထိ၊ ဣဓေဝ– ဤအိပ်ရာပေါ်၌ပင်။ မရိဿာမိ– သေတော့မည်၊ (အသေခံတော့ မည်)။” ဣတိ– ပြီ။ “အမ္မ! ဧဝံ– ဤသို့။ မာ ကရိ– နှင့်။ အမှာကံ– တို့၏။ ဝါ– တို့နှင့်။ ဇာတိယာ စ– ဇာတ်အားဖြင့်လည်းကောင်း။ ဂေါတ္တေန စ– ဖြင့်လည်းကောင်း။ ဘောဂေန စ– စည်းစိမ်ဥစ္စာအားဖြင့်လည်းကောင်း။ သဒိသံ– သော။ အညံ– သော။ သာမိကံ– ကို။ လဘိဿသိ– ရလိမ့်မည်။” ဣတိ– ပြီ။ “မယှံ– ၏။ ဝါ– မှာ။ အညေန– အခြားသော ယောကျ်ားဖြင့်။ ကိစ္စံ– သည်။ နတ္ထိ၊ ဣမံ– ဤအမျိုးသားကို။ အလဘမာနာ– သော်။ မရိဿာမိ– မည်။” ဣတိ– ပြီ။ မာတာ– သည်။ ဓီတရံ– ကို။ သညာပေတုံ– သိနားလည်စေခြင်းငှာ။ အသက္ကောန္တီ– သော်။ ပိတုနော– အား။ အာရောစေသိ– ပြီ။ သောပိ– ထိုအဖေသည်လည်း။ နံ– ထိုသမီးကို။ သညာပေတုံ–ငှာ။ အသက္ကောန္တော– သော်။ “ကိံ– အဘယ်ကို။ ဝါ– အဘယ်သို့လျှင်။ ကာတုံ– ငှာ၊
အာဃာတနံ။ ။ အာဂန္တွာ ဃာတေန္တိ ယသ္မိန္တိ အာဃာတနံ၊ (တစ်နည်း) အာ ကောဓဝသေန သတ္တေ ဃာတေတိ ဧတ္ထာတိ အာဃာတနံ၊ အာ+ဟန+ယု၊ ဟနကို ဃာတပြု၊ အာသဒ္ဒါသည် ရှေ့နည်းအလို အာဂန္တွာအနက်, နောက်နည်းအလို ကောဓ အနက်၊(သူစိ)၊ “အာဃာတနံ ဝဓဋ္ဌာနံ(ဓာန်- ၅၂၁)”ဂါထာအရ အာဃာတနသဒ္ဒါ လူသတ်ရာအရပ်, လူသတ်ကုန်းဟူသော အနက်ကို ဟော၏၊ ဇာဋီသစ်၌ သုသာန်ဟု ဖွင့်၏။[အာဃာတနန္တိ ဃာတိတဗ္ဗဋ္ဌာနံ၊ သုသာနန္တိ အတ္ထော၊- ဇာဋီသစ်၊၂၊၄၅၉။]
...[စာမျက်နှာ- ၂၇၇]...
သက္ကာ– နည်း?” ဣတိ– သို့။ စိန္တေတွာ၊ တံ စောရံ– ကို။ ဂဟေတွာ– ၍။ ဂစ္ဆန္တဿ– သော။ ရာဇပုရိသဿ– မင်းချင်းယောကျ်ားအား၊ (မင်းမှုထမ်းယောကျ်ားအား)၊ သဟဿဘဏ္ဍိကံ– တစ်ထောင်သော ဥစ္စာထုပ်ကို၊ (ငွေတစ်ထောင်ကို)၊ ပေသေသိ– ပေးပြီ၊ (တစ်နည်း) ရာဇပုရိသဿ– ၏၊ (သန္တိကံ– သို့၊) သဟဿဘဏ္ဍိကံ– ကို။ ပေသေသိ– ပို့စေပြီ၊ [ဓမ္မဘာ-၁, ၆၁၈ရှု၊] (ကိံ– အဘယ်သို့ ပြော၍ ပေးပို့သနည်း?) “ဣမံ– ဤတစ်ထောင်သော ဥစ္စာထုပ်ကို။ ဂဟေတွာ– ၍။ ဧတံ ပုရိသံ– ကို။ မယှံ– အား။ ဒေဟိ– လော။” ဣတိ– ဤသို့ ပြော၍ ပေးပို့ပြီ။ သော–မင်းချင်းယောကျ်ားသည်။ “သာဓု– ကောင်းပါပြီ။” ဣတိ– ဤသို့ ပြော၍။ ကဟာပဏေ– တို့ကို။ ဂဟေတွာ– ၍။ တံ– ထိုအမျိုးသားကို။ မုဉ္စိတွာ– လွှတ်၍။ အညံ– အခြားသောသူကို။ မာရေတွာ– ၍။ ”ဒေဝ! စောရော– ကို။ မာရိတော– သေစေ အပ်ပါပြီ။ ဝါ– သတ်အပ်ပါပြီ။” ဣတိ– သို့။ ရညော– အား။ အာရောစေသိ– ပြီ။ သေဋ္ဌိပိ– သည်လည်း။ တဿ– ထိုအမျိုးသားအား။ ဓီတရံ– ကို။ အဒါသိ– ပြီ။
သာ– ထိုသူဌေးသမီးသည်။ တတော– မှ။ ပဋ္ဌာယ– ၍။ “သာမိကံ– ကို။ အာရာဓေဿာမိ– နှစ်သက်စေမည်၊ (သဘောကျစေမည်)။” ဣတိ– ဤသို့ တွေး၍။ သဗ္ဗာဘရဏပဋိမဏ္ဍိတာ– အလုံးစုံသော တန်ဆာဖြင့် ဆင်ယင်အပ်သည်၊ (ဟုတွာ)၊ သယမေဝ– ကိုယ်တိုင်သာ။ တဿ– ထိုလင်ဖို့။ ဝါ– အတွက်၊ (တစ်နည်း) တဿ– ၏၊ (အတ္ထာယ– ငှာ၊) ယာဂုအာဒီနိ– ယာဂုအစရှိသည်တို့ကို။ သံဝိဒဟတိ– စီမံ၏။ စောရော– သည်။ ကတိပါဟစ္စယေန– ၌။ စိန္တေသိ– ပြီ။ (ကိံ)၊ “ကဒါ– ၌။ ဣမံ– သူမကို။ မာရေတွာ– သေစေ၍။ ဝါ– သတ်၍။ ဧတိဿာ– ဤသူမ၏။ အာဘရဏာနိ– တို့ကို။ ဂဟေတွာ– ၍။ ဧကသ္မိံ– သော။ သုရာဂေဟေ– အရက်ဆိုင်၌။ ဝိက္ကိဏိတွာ– ရောင်း၍။ ခါဒိတုံ– ငှာ။ လဘိဿာမိ နု ခေါ– ရမည်နည်း?” ဣတိ– ပြီ။ သော– ထိုခိုးသူသည်။ “ဧကော– သော။ ဥပါယော– နည်းလမ်းသည်၊ (အတ္ထိ)။” ဣတိ– သို့။ စိန္တေတွာ– ၍။ အာဟာရံ– ကို။ ပဋိက္ခိပိတွာ– ၍။ မဉ္စကေ– ၌။ နိပဇ္ဇိ– ပြီ၊
သုရာဂေဟေ။ ။ သုရာယ+သမ္ပာဒကံ+ဂေဟံ သုရာဂေဟံ- သေရည်အရက်ကို ပြည့်စုံစေရာအိမ်၊ ယနေ့ခေတ် အရက်ဆိုင်, ဘီယာဆိုင်မျိုးကို “သုရာဂေဟ”ဟု ခေါ်သည်။ [သုရာဃရေတိ သုရာသမ္ပာဒကဂေဟေ၊- မဋီ၊၂၊၂၀၃။] ၁၃၃၂ ီြဥၤၤ
...[စာမျက်နှာ- ၂၇၈]...
အထ– ၌။ နံ– ထိုခိုးသူကို။ သာ– ထိုသူဌေးသမီးသည်။ ဥပသင်္ကမိတွာ– ၍။ ”သာမိ! တေ– ၏။ ဝါ– မှာ။ ကိံ– အဘယ်နေရာသည်။ ရုဇ္ဇတိ– နာကျင်သနည်း?” ဣတိ– သို့။ ပုစ္ဆိ– ပြီ။ ဘဒ္ဒေ– ရှင်မ! မေ– ၏။ ဝါ– မှာ။ ကိဉ္စိ– တစုံတခုသောနေရာသည်။ န ရုဇ္ဇတိ– မနာကျင်ပါ။ ဣတိ– ပြီ။ ကစ္စိ– နည်း? မေ– ၏။ မာတာပိတရော– တို့သည်။ တုယှံ– အား။ ကုဒ္ဓါ ပန– အမျက်ထွက်ကုန်သလော?” ဣတိ– ပြီ။ “ဘဒ္ဒေ! န ကုဇ္ဈန္တိ– ကုန်။” ဣတိ– ပြီ။ အထ– ထိုသို့ဖြစ်လျှင်။ “ဧတံ– ဤသို့ အိပ်နေခြင်းသည်။ ကိံ နာမ– အဘယ်မည်သော အကြောင်းကြောင့်နည်း?” ဣတိ– ပြီ။ “ဘဒ္ဒေ! အဟံ– သည်။ တံ ဒိဝသံ– ထိုနေ့၌။ ဗန္ဓိတွာ– တုပ်နှောင်၍။ နိယျမာနော– ထုတ်ဆောင်အပ် စဉ်။ စောရပပါတေ– ခိုးသူတို့ကို ပစ်ချရာချောက်ရှိသောတောင်၌။ အဓိဝတ္ထာယ– စိုးအုပ်၍ နေသော။ ဒေဝတာယ– အား။ ဗလိကမ္မံ– ပူဇော် ပ,သမှုကို။ ဝါ– ဗလိ နတ်စာ ဆက်သမှုကို၊ [ဗလီယတေ ဒီယတေ ဗလိ၊ [ဗလ+ဣ၊- ဝိဓာန်၊] ဗလိ+ကမ္မံ ဗလိကမ္မံ၊ (မအူပါနိ-၃, ၅၁၅၊)] ပဋိဿုဏိတွာ– ဝန်ခံခဲ့၍။ ဇီဝိတံ– ကို။ လဘိံ– ပြီ။ တွမ္ပိ– ကိုလည်း။ မယာ– သည်။ တဿာ ဧဝ– ထိုနတ်၏ပင်။ အာနုဘာဝေန–ကြောင့်။ လဒ္ဓါ– ပြီ၊] မေ– သည်။ ဒေဝတာယ– ဖို့။ ဝါ– အတွက်။ တံ ဗလိကမ္မံ– ထို ပူဇော် ပ,သမှုကို။ ဝါ– ဗလိနတ်စာဆက်သမှုကို။ ဌပိတံ– (မပူဇော်ဘဲ) တန့်ထား အပ်မိလေပြီ။’ ဣတိ– သို့။ စိန္တေမိ– တွေးတောနေမိ၏။” ဣတိ– ပြီ။ “သာမိ! မာ စိန္တယိ– နှင့်။ ဗလိကမ္မံ– ကို။ ကရိဿာမိ– ပြုပေးမည်။ ဝဒေဟိ– လော။ ကေန– အဘယ် အရာဖြင့်။ အတ္ထော– အလိုရှိသနည်း?” ဣတိ– ပြီ။ “အပ္ပောဒကမဓုပါယသေန စ– ရေမပါသော ချိုမြိန်ကောင်းမွန်သော နို့ဃနာထမင်းဖြင့်လည်းကောင်း။ လာဇပဉ္စမကပုပ္ဖေဟိ စ– ပေါက်ပေါက်လျှင် ၅ခုမြောက်ရှိသော ပန်းတို့ဖြင့် လည်းကောင်း၊ [ဓမ္မဘာ-၂, ၂၃၇ရှု၊] (အတ္ထော– ၏၊)” ဣတိ– ပြီ။ “သာမိ! သာဓု–
စောရပပါတေ။ ။ “စောရာနံ+ပါတနော+ပပါတော ယတ္ထာတိ စောရပပါတော-ခိုးသူတို့ကို ကျစေရာ(ပစ်ချရာ)ချောက်ရှိသောတောင်၊ (ပါတနပုဒ်ချေ)၊”ဟု ပြု။ (ပဋိဂံ- ၃၇၉)၊ ဓမ္မဋီ- ၁၆၄၌ “ခဏ္ဍာခဏ္ဍံ ဟုတွာ စုဏ္ဏဝိစုဏ္ဏဘာဝေန ဘုသံ ပတန္တိ ဧတ္ထာတိ ပပါတော၊ စောရာနံ+ပပါတော စောရပပါတော- ခိုးသူတို့ကို လွန်ကဲစွာ ပစ်ချရာ တောင်”ဟု ပြု၏၊ ပပါတော၌ ပ+ပတ+ဏ၊ ပသဒ္ဒါ ဘုသအနက်ဟော၊ အပိုင်းငယ် အပိုင်းကြီးဖြစ်လျက် မှုန့်မှုန့်ညက်ညက်ဖြစ်သွားခြင်းကိုပင် “ဘုသံ”ဟု ဆိုသည်။
...[စာမျက်နှာ- ၂၇၉]...
ကောင်းပါပြီ။ အဟံ– သည်။ ပဋိယာဒေဿာမိ– စီရင်ပေးပါမည်။” ဣတိ– ပြီ။ သာ– ထိုသူဌေးသမီးသည်။ သဗ္ဗံ– သော။ ဗလိကမ္မံ– ကို။ ပဋိယာဒေတွာ– ၍။ ”သာမိ! ဧဟိ– လော။ ဂစ္ဆာမ– ကုန်စို့။” ဣတိ– သို့။ အာဟ– ပြီ။ “ဘဒ္ဒေ! တေန ဟိ– လျှင်။ တဝ– ၏။ ဉာတကေ– တို့ကို။ နိဝတ္တေတွာ– ပြန်စေ၍။ မဟဂ္ဃာနိ– များသောအဖိုး ကို ထိုက်ကုန်သော။ ဝါ– များစွာ အဖိုးတန်ကုန်သော၊ [မဟန္တံ ဝိပုလံ အရိမိတံ မူလံ အဂ္ဃန္တီတိ မဟဂ္ဃာနိ၊- ဒီဋီ၊ ၂၊ ၃၅၊] ဝတ္ထာဘရဏာနိ– အဝတ်, တန်ဆာတို့ကို။ ဂဟေတွာ– ၍။ အတ္တာနံ– ကို။ အလင်္ကရောဟိ– လော။ ဟသန္တာ– ကုန်လျက်။ ကီဠန္တာ– ကုန်လျက်။ သုခံ– စွာ။ ဂမိဿာမ– ကုန်အံ့။” ဣတိ– ပြီ။ သာ– ထိုသူဌေးသမီး သည်။ တထာ– ထိုပြောသည့်အတိုင်း။ အကာသိ– ပြီ။
အထ– ၌။ နံ– ထိုသူဌေးသမီးကို။ သော– ထိုခိုးသူသည်။ ပဗ္ဗတပါဒံ– တောင်ခြေ သို့။ ဂတကာလေ– ရောက်ရာ၌။ အာဟ– ပြီ။ (ကိံ)၊ “ဘဒ္ဒေ! ဣတော– ဤတောင် ခြေမှ။ ပရံ– ၌။ ဥဘောဝ– ၂ယောက်သာလျှင်ဖြစ်ကုန်သော။ ဇနာ– တို့သည်။ ဂမိဿာမ– ကုန်အံ့။ သေသဇနံ– ကို။ ယာနကေန– ယာဉ်နှင့်၊ [ယာနမေဝ ယာနကံ၊] သဒ္ဓိံ– တူ။ နိဝတ္တာပေတွာ– ပြန်စေ၍။ ဗလိကမ္မဘာဇနံ– ပူဇော် ပ,သမှုကို ပြုခြင်း အကျိုးငှာ ခွက်ကို၊ (ဗလိနတ်စာခွက်ကို)၊ [ဗလိကမ္မဿ+ကရဏံ ဗလိကမ္မကရဏံ၊ ဗလိကမ္မကရဏဿ (ဗလိကမ္မကရဏတ္ထာယ) +ဘာဇနံ ဗလိကမ္မဘာဇနံ၊ ကရဏ ပုဒ်ချေ၊] သယံ– တိုင်။ ဥက္ခိပိတွာ– မြှောက်ချီ၍။ ဝါ– ရွက်၍။ ဂဏှာဟိ– လော။” ဣတိ– ပြီ။ သာ– ထိုသူဌေးသမီးသည်။ တထာ– ထိုပြောသည့်အတိုင်း။ အကာသိ– ပြီ။ စောရော– သည်။ တံ– ကို။ ဂဟေတွာ– ၍။ စောရပပါတပဗ္ဗတံ– ခိုးသူတို့ကို ပစ်ချရာချောက်ရှိသောတောင်သို့။ အဘိရုဟိ– ပြီ။ ဟိ– မှန်။ တဿ– ထိုတောင် ၏။ ဧကေန– သော။ ပဿေန– နံပါးဖြင့်။ မနုဿာ– တို့သည်။ အဘိရုဟန္တိ– ကုန်၏။ ဧကံ– သော။ ပဿံ– သည်။ ဆိန္နပပါတံ– ပြတ်သောချောက်ကမ်းပါးရှိ၏။ ပဗ္ဗတမတ္ထကေ– ၌။ ဌိတာ– ကုန်လျက်။ တေန ပဿေန– ထို (ပြတ်သော ချောက်ကမ်း ပါးရှိရာ) နံပါးဖြင့်။ စောရေ– တို့ကို။ ပါတေန္တိ– ကျစေကုန်၏။ ဝါ– ပစ်ချကုန်၏။ တေ– ထိုခိုးသူတို့သည်။ ခဏ္ဍာခဏ္ဍံ– အပိုင်းငယ်, အပိုင်းကြီးသည်၊ [ဓမ္မဘာ-၁, ၁၈၈ရှု၊] ဟုတွာ– ၍။ ဘူမိယံ– ၌။ ပတန္တိ– ကုန်၏။ တသ္မာ– ကြောင့်။ “စောရပပါတော”တိ–
...[စာမျက်နှာ- ၂၈၀]...
စောရပပါတဟူ၍။ ဝုစ္စတိ– ၏။ သာ– ထိုသူဌေးသမီးသည်။ တဿ ပဗ္ဗတဿ– ၏။ မတ္ထကေ– ၌။ ဌတွာ– ၍။ ”သာမိ! တေ– ၏။ ဗလိကမ္မံ– ပူဇော် ပ,သမှုကို။ ဝါ–ဗလိနတ်စာဆက်သမှုကို။ ကရောဟိ– လော။” ဣတိ– သို့။ အာဟ– ပြီ။ သော– ထို ခိုးသူသည်။ တုဏှီ၊ အဟောသိ၊ ပုန၊ တာယ– ထိုသူဌေးသမီးသည်။ “သာမိ! ကသ္မာ– ကြောင့်။ တုဏှီဘူတော– ဆိတ်ဆိတ်နေသူ၏အဖြစ်သို့ ရောက်သည်။ ဝါ– ဆိတ်ဆိတ်ဖြစ်၍ ဖြစ်သည်။ အသိ– နည်း?” ဣတိ– သို့။ ဝုတ္တေ– သော်။ တံ– ထိုသူဌေးသမီးကို။ အာဟ– ပြီ။ (ကိံ)၊ “မယှံ– အား။ ဗလိကမ္မေန– ဖြင့်။ န အတ္ထော–အလိုမရှိ။ ပန– စင်စစ်ကား။ တံ– သင့်ကို။ ဝေဉ္စတွာ– လှည့်စား၍။ အာဒါယ– ခေါ် ယူ၍။ အာဂတော– သည်။ အမှိ– ၏။” ဣတိ– ပြီ။ “သာမိ! ကိံ ကာရဏာ– အဘယ် အကြောင်းကြောင့်၊ (မံ– ကို။ ဝေဉ္စတွာ– ၍။ အာဒါယ– ၍။ အာဂတော– သည်။ အသိ– နည်း?)” ဣတိ– မေးပြီ။ “တံ– သင့်ကို။ မာရေတွာ– သေစေ၍။ ဝါ– သတ်၍။ တဝ– ၏။ အာဘရဏာနိ– လက်ဝတ်တန်ဆာတို့ကို။ ဂဟေတွာ– ၍။ ပလာယနတ္ထာယ– ပြေးခြင်းအကျိုးငှာ၊ (ဝေဉ္စတွာ၊ အာဒါယ။ အာဂတော– သည်။ အမှိ– ၏၊)” ဣတိ– ပြီ။ သာ– ထိုသူဌေးသမီးသည်။ မရဏဘယတဇ္ဇိတာ– သေခြင်းဘေး
တုဏှီဘူတော။ ။ တုဏှီဘာဝံ+ဘူတော ပတ္တော တုဏှီဘူတော- ဆိတ်ဆိတ်နေသူ ၏အဖြစ်သို့ ရောက်သူ၊(ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃, ၂၅၊ အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၇၉)၊ ဤအလို တုဏှီ၌ ဘာဝ- လောပ, ဘာဝပဓာနတည်း၊ တုဏှီနိပါတ်နောင် အံဝိဘတ်ကျေသည်၊ ဘူဓာတ်သည် ပတ္တိ(ရောက်ခြင်း)အနက်ကို ဟော၏။
တစ်နည်း။ ။ “ဘူတပုဒ်သာရှိလေရာ, ဟုတွာပုဒ်ကျေမြဲ။ ဟုတွာကျေ, ထိုပုဒ်ပေ, သမ္ဘာဝနာနေမြဲ။(ဘုရား- ၁၉၅၊ ၁၉၆)”ဟူသော နိယံအလို “တုဏှီ+ဟုတွာ+ဘူတော တုဏှီဘူတော- ဆိတ်ဆိတ်ဖြစ်၍ ဖြစ်သူ”ဟု ပြုပါ၊(မအူပါရာနိ- ၄, ၄၆၂)၊ ထိုအလို ဟုတွာကျေသော သမ္ဘာဝနာကမ္မဓာရည်းတည်း။
တစ်နည်း။ ။ (အတုဏှီပိ) တုဏှီ ဝိယ ဘဝတီတိ တုဏှီဘူတော- (စကားမပြော တတ်သူ,ဆွံ့အသူမဟုတ်သော်လည်း) စကားမပြောတတ်သူ,ဆွံ့အသူကဲ့သို့ ဖြစ်သူ၊ (ပါတိပဒတ္ထ- ၁၇၆)၊ ဤအလို “အဘူတတဗ္ဘာေဝ ကရာသဘူယောဂေ ဝိကာရာ စီ (မောဂ်- ၄, ၁၁၉)”သုတ်ဖြင့် တုဏှီနောင် စီပစ္စည်း(စ်အနုဗန်ပါသော ဤပစ္စည်း) သက်၊ ရူဋီ- ၁၃၀၌ “ပစ္စယာဒနိဋ္ဌာ နိပါတနာ သိဇ္ဈန္တိသုတ်ကြီးဖြင့် ဤပစ္စည်းသက်၏။
...[စာမျက်နှာ- ၂၈၁]...
သည် ခြိမ်းခြောက်အပ်သည်။ (ဟုတွာ)၊ အာဟ၊ (ကိံ)၊ “သာမိ! အဟဉ္စ– သည် လည်းကောင်း။ အာဘရဏာနိ စ– တို့သည်လည်းကောင်း။ တဝ– ၏။ သန္တကာနေဝ– ဥစ္စာတို့သာတည်း။ ကသ္မာ– ကြောင့်။ ဧဝံ– သို့။ ဝဒေသိ– နည်း?” ဣတိ– ပြီ။ သော– ထိုခိုးသူသည်။ ဝါ– ကို။ “ဧဝံ– သို့။ မာ ကရောဟိ– နှင့်။” ဣတိ– သို့။ ပုနပ္ပုနံ၊ ယာစိယမာနောပိ– တောင်းပန်အပ်ပါသော်လည်း။ “မာရေမိ ဧဝ– သေစေမည် သာ။ ဝါ– သတ်မည်သာ။” ဣတိ– သို့။ အာဟ– ပြီ။ “ဧဝံ သန္တေ– သော်။ မမ– ၏။ မရဏေန– ဖြင့်။ ဝါ– ကြောင့်။ တေ– အား။ ကိံ– ဘာအကျိုးရှိအံ့နည်း? ဣမာနိ အာဘရဏာနိ– တို့ကို။ ဂဟေတွာ– ၍။ မယှံ– အား။ ဇီဝိတံ– ကို။ ဒေဟိ– လော။ ဣတော– ဤအချိန်မှ။ ပဋ္ဌာယ– ၍။ မံ– ကို၊] မတာ’တိ– သေပြီးသူဟူ၍။ ဓာရေဟိ– မှတ်လော၊ (သဘောထားလော)၊ တေ– ၏။ ဒါသီ ဝါ– သည်လည်း။ ဟုတွာ– ၍။ ကမ္မံ– ကို။ ကရိဿာမိ– အံ့။” ဣတိ– သို့။ ဝတွာ– ၍။ ဣမံ ဂါထံ– ကို။ အာဟ– ပြီ။ (ကိံ)၊ “ဣဒံ သုဝဏ္ဏကေယူရံ၊ ပေ၊ ဒါသီတိ သာဝယာတိ– ၍၊ (အာဟ)
ဣဒံ သုဝဏ္ဏကေယူရံ, မုတ္တာ ဝေဠုရိယာ ဗဟူ၊ သဗ္ဗံ ဟရဿု ဘဒ္ဒန္တေ, မံ စ ဒါသီတိ သာဝယ
ဘဒ္ဒန္တေ– နှမချစ်လင်, အို...အရှင်! ဣဒံ သုဝဏ္ဏကေယူရံ သုဝဏ္ဏကေယူရံ သုဝဏ္ဏကေယူရံ– ဤရွှေလက် ကြပ်တန်ဆာသည်လည်းကောင်း။ ဝါ– ဤရွှေလက်မောင်းဝတ်တန်ဆာသည် လည်းကောင်း။ ဗဟူ– များစွာကုန်သော။ (ဣမာ) မုတ္တာ– ဤပုလဲတို့သည်လည်းကောင်း၊ (ဣမေ) ဝေဠုရိယာ– ဤကြောင်မျက်ရွဲတို့သည်လည်းကောင်း၊ (သန္တိ– ရှိပါကုန်၏၊) (တံ) သဗ္ဗံ– ထိုအလုံးစုံသော တန်ဆာကို။ ဟရဿု– ဆောင်ယူပါ လော။ မံ စ– ကျွန်မကိုလည်း။ ဒါသီတိ– ကျွန်မဟူ၍။ သာဝယ– (လူအများ အလယ်၌) ကြားသိစေပါလော။ [သာဝယာတိ မဟာဇနမဇ္ဈေ သာဝေတွာ ဒါသိံ ကတွာ ဂဏှာဟိ၊- ဇာ၊ ဋ္ဌ၊ ၃, ၄၁၅။]
သုဝဏ္ဏကေယူရံ။ ။ ကေ ဗာဟုသိရသိ+ယာတီတိ ကေယူရံ၊ [က+ယာ+ဥုရ၊- ထောမ၊] ကေ ဗာဟုသိရသိ+ယောတိ (ယဝတီ)တိ ကေယူရံ၊ [က+ယု(မိဿနတ္ထ)+ ဥုရ၊- အမရဋီ၊] (တစ်နည်း) ကေတိ (ကာယတိ) သဒ္ဒံ ကရောတီတိ ကေယူရံ၊ [ကေ (သဒ္ဒ- အသံပြုခြင်းအနက်)+ဥရ(ဥုရ)၊ ယ,လာ၊- ဓာန်ဋီ- ၂၈၇၊ သူစိ၊] သုဝဏ္ဏေန+ကတံ
...[စာမျက်နှာ- ၂၈၂]...
မာ ဗာဠှံ ပရိဒေဝေသိ, ခိပ္ပံ ဗန္ဓာဟိ ဘဏ္ဍိကံ၊ န တုယှံ ဇီဝိတံ အတ္ထိ, သဗ္ဗံ ဂဏှာမိ ဘဏ္ဍကံ
ဗာဠှံ– ပြင်းထန်စွာ။ မာ ပရိဒေဝေသိ– မငိုပါနှင့်။ ခိပ္ပံ– လျင်မြန်စွာ။ ဘဏ္ဍိကံ–ပစ္စည်းဥစ္စာထုပ်ကို။ ဗန္ဓာဟိ– တုပ်နှောင်ပါလော။ ဝါ– ထုပ်ပါလော။ တုယှံ– သင်၏။ ဝါ– သင့်မှာ။ ဇီဝိတံ– အသက်သည်။ န အတ္ထိ– မရှိတော့။ သဗ္ဗံ– အလုံးစုံသော။ ဘဏ္ဍကံ– ပစ္စည်းဥစ္စာကို။ ဂဏှာမိ– ယူသွားမည်။
တံ– ထိုဂါထာကို။ သုတွာ– ၍။ စောရော– သည်။ “ဧဝံ– သို့။ ကတေ– အပ်သော်။ တွံ– သည်။ ဂန္တွာ– ၍။ မာတာပိတူနံ– တို့အား။ အာစိက္ခိဿသိ– လိမ့်မည်။ မာရေဿာမိယေဝ– သေစေမည်သာ။ ဝါ– သတ်မည်သာ။ တွံ– သည်။ ဗာဠှံ– ပြင်းထန်စွာ။ မာ ပရိဒေဝသိ– မငိုနှင့်။” ဣတိ– သို့။ ဝတွာ– ၍။ ဣမံ ဂါထံ– ကို။ အာဟ– ပြီ။ (ကိံ)၊ “မာ ဗာဠှံ၊ ပေ၊ ဘဏ္ဍက”န္တိ– ၍၊ (အာဟ)
သာ– ထိုသူဌေးသမီးသည်။ စိန္တေသိ– ပြီ။ (ကိံ)၊ “ဣဒံ ကမ္မံ– ဤအမှုသည်၊ +ကေယူရံ သုဝဏ္ဏကေယူရံ၊ [ကေယူရံ နာနာဝိဓရတနပရိသိဗ္ဗိတ သုဝဏ္ဏဇာလဝိနဒ္ဓံ ဘုဇာဘရဏံ၊- မဋီ၊ ၂၊ ၂၈။]
ကာယူရံ။ ။ ဇာ- ၂, ၃၇၅၌ “သုဝဏ္ဏကာယူရံ”ဟု ပါဌ်ရှိ၏၊ ဇာ၊ဋ္ဌ၊၃, ၄၁၅၌ “ကာယူရန္တိ ဂီဝါယံ ပိဠန္ဓနပသာဓနံ ကာယူရံ”ဟု ဖွင့်၏၊ ဇာဋီသစ်၊၂၊၄၆၀၌ “ကာယူရန္တိ ကာယေ ဥရိတဗ္ဗံ ဗန္ဓိတဗ္ဗန္တိ ကာယူရံ၊ ဂီဝါပိဠန္ဓနံ”ဟု ဖွင့်၏၊ ဇာဋီသစ်- ၃, ၃၀၆၌ “ကာယေ ဥရတိ အလင်္ကာရဝသေန ဂစ္ဆတီတိ ကာယူရန္တိ ဝုစ္စတိ၊ ကေယူရန္တိပိ တဿေဝ နာမံ”ဟု ဆို၏၊ ဤဇာ.ဋ္ဌ၊ ဇာဋီသစ်အဖွင့်နှင့် “ကာယူရီတိ ကေယူရဝါ(ပေတ၊ဋ္ဌ၊၁၉၆)”ဟူသော အဖွင့်များကို ကြည့်လျှင် ကေယူရနှင့် ကာယူရ သည် ပရိယာယ်တည်း။
ပရိဒေဝေသိ။ ။ ပရိ+ဒေဝ+အ+သိ၊ “ပရောက္ခာ ဝတ္တမာနာ အပ္ပကတရာ(နီတိ- ၈၉၀)”သုတ်, မာယောဂေ သဗ္ဗကာလေ စသုတ်၌ စသဒ္ဒါဖြင့် မာသဒ္ဒါ၏ အယှဉ်ဝယ် ဝတ္တမာန်သိဝိဘတ်သက်၊ အပစ္စည်းကို ဧပြု၊ မာနိပါတ်နှင့်ယှဉ်ရာ၌ ဟိယျတ္တနီ, အဇ္ဇတနီ, ဝတ္တမာန်, ပဉ္စမီ, သတ္တမီ, ပရောက္ခာဝိဘတ်များ သက်နိုင်သည်၊ ဇာ- ၁, ၁၇၇၌ “ပရိဒေဝသိ”ဟု ရှိသည်။ (နီတိသုတ္တ- ၁၇၃၊ ၁၇၄၊ ဝိဗော- ၂၁၆)
...[စာမျက်နှာ- ၂၈၃]...
အဟော ဘာရိယံ– ဩော်...ဝန်လေးလေစွ။ ပညာ နာမ– ပညာမည်သည်ကို။ ပစိတွာ– ၍။ ခါဒနတ္ထာယ– ခဲစားခြင်းငှာ။ န ကတာ– ပြုအပ်သည်မဟုတ်၊ (သင် ယူအပ်သည်မဟုတ်)၊ အထ ခေါ– စင်စစ်ကား။ ဝိစာရဏတ္ထာယ– စူးစမ်းဆင်ခြင် ခြင်းအကျိုးငှာ။ ကတာ– အပ်ပြီ။ အဿ– ထိုသူဖို့။ ဝါ– အတွက်။ ကတ္တဗ္ဗံ– ပြုထိုက် သည်ကို။ ဇာနိဿာမိ– သိရအံ့။” ဣတိ– ကြံပြီ။ အထ– ၌။ နံ– ထိုခိုးသူကို။ အာဟ– ပြီ။ (ကိံ)၊ “သာမိ! ယဒါ– ၌။ တွံ– ကို၊] ရော’တိ– ဟူ၍။ ဂဟေတွာ– ၍။ နီယသိ– ဆောင်အပ်၏။ တဒါ– ၌။ အဟံ– သည်။ မာတာပိတူနံ– တို့အား။ အာစိက္ခိံ– ပြီ။ တေ– ထိုအမေအဖေတို့သည်။ သဟဿံ– ကို။ ဝိဿဇ္ဇေတွာ– ၍။ တံ– သင့်ကို။ အာဟရာပေတွာ– ၍။ ဂေဟေ– ၌။ ကရိံသု– ကုန်ပြီ။ တတော– မှ။ ပဋ္ဌာယ– ၍။ အဟံ– သည်။ တုယှံ– အား။ ဝါ– ၏။ ဥပကာရိကာ– လျော်သောကျေးဇူးရှိသည်၏အဖြစ် ကို ပြုတတ်သူတည်း။ ဝါ– ကျေးဇူးကို ပြုတ်သူတည်း၊ [ဓမ္မဘာ-၁, ၅၅၀ရှု၊] အဇ္ဇ၊ မေ– အား။ ဝါ– ၏။ သုဒိဋ္ဌံ– ကောင်းစွာ မြင်အပ်သည်၏အဖြစ်ကို၊ [ဘာဝပ္ပဓာန, ဘာဝလောပကြံ၊] ကတွာ– ၍။ အတ္တာနံ– ကိုယ်ကို။ ဝန္ဒိတုံ– ရှိခိုးခြင်းငှာ။ ဝါ– ရှိခိုးခွင့် ကို။ ဒေဟိ– လော။” ဣတိ– ပြီ။ သော– ထိုခိုးသူသည်။ “ဘဒ္ဒေ– ရှင်မ! သာဓု– ပြီ။ သုဒိဋ္ဌံ– ကို။ ကတွာ– ၍။ ဝန္ဒာဟိ– လော။” ဣတိ– သို့။ ဝတွာ– ၍။ ပဗ္ဗတန္တေ– တောင် အစွန်း၌။ အဋ္ဌာသိ– ပြီ။ အထ– ၌။ နံ– ထိုခိုးသူကို။ သာ– ထိုသူဌေးသမီးသည်။ တိက္ခတ္တုံ– ၃ကြိမ်။ ပဒက္ခိဏံ– လက်ယာရစ်လှည့်လည်ခြင်းကို၊ [ဓမ္မဘာ-၁, ၄၉၄ရှု၊] ကတွာ– ၍။ စတူသု– ကုန်သော။ ဌာနေသု– တို့၌။ ဝန္ဒိတွာ– ၍။ ”သာမိ! တေ– ကို။ ဝါ– ၏။ ဣဒံ– ဤတွေ့မြင်ခြင်းသည်။ ပစ္ဆိမဒဿနံ– နောက်ဆုံးတွေ့မြင်ခြင်းတည်း။ ဣဒါနိ– ၌။ တုယှံ– ၏။ မမ– ကို။ ဒဿနံ ဝါ– သည်လည်းကောင်း။ မယှံ– ၏။ တဝ– ကို။ ဒဿနံ ဝါ– သည်လည်းကောင်း။ နတ္ထိ– မရှိ။” ဣတိ– ဤသို့ပြော၍။ ပုရတော စ– ရှေ့ဘက်၌လည်းကောင်း။ ပစ္ဆတော စ– နောက်ဘက်၌လည်းကောင်း။ အာလိင်္ဂိတွာ– ပွေ့ဖက်၍။ ပမတ္တံ– မေ့လျော့သည်။ ဟုတွာ– ၍။ ပဗ္ဗတန္တေ– ၌။ ဌိတံ–
ပမတ္တံ ဟုတွာ။ ။ ပမတ္တံသည် ဌိတံနှင့် အရတူပုဒ်တည်း၊ ဌိတံအရ ခိုးသူကို ရ ၍ ပမတ္တံအရလည်း ခိုးသူကိုပင် ရ၏၊ ထိုတွင် ဌိတံသည် ခိပိ၌ စပ်ရသောကြောင့် ပဓာနပုဒ်တည်း၊ တစ်ဝါကျတည်း၌ အရတူပုဒ်တို့သည် ဝိဘတ်တူမြဲဖြစ်သောကြောင့် “ဌိတံ”ဟူသော ပဓာနပုဒ်နှင့် အရတူအောင် “ပမတ္တံ”ဟု ဒုတိယန္တဖြင့် ထားသည်၊
...[စာမျက်နှာ- ၂၈၄]...
ရပ်နေသောခိုးသူ၏၊ [ပိဋ္ဌိပဿေ, ခန္ဓေတို့၌စပ်၊] ပိဋ္ဌိပဿေ– နောက်ဘက်၌။ ဌတွာ– ရပ်၍။ ဧကေန– သော။ ဟတ္ထေန– ဖြင့်။ ခန္ဓေ– ပခုံးကို။ ဂဟေတွာ– ကိုင်၍။ ဧကေန– သော၊ (ဟတ္ထေန– ဖြင့်၊) ပိဋ္ဌိကစ္ဆာယ– ချိုင်း၏ နောက်ကို။ ဂဟေတွာ– ၍။ ပဗ္ဗတပပါတေ– တောင်ချောက်ကမ်းပါး၌။ ခိပိ– တွန်းချပြီ၊ (တစ်နည်း) ပဗ္ဗတန္တေ– ၌။ ဌိတံ– ရပ်နေသောခိုးသူကို၊ [ဂဟေတွာ၌စပ်၊] ပိဋ္ဌိပဿေ– ၌။ ဌတွာ– ၍။ ဧကေန– သော။ ဟတ္ထေန– ဖြင့်။ ခန္ဓေ– ၌။ ဂဟေတွာ– ၍။ ဧကေန– သော၊ (ဟတ္ထေန– ဖြင့်၊) ပိဋ္ဌိကစ္ဆာယ– ၌။ ဂဟေတွာ– ၍။ ပဗ္ဗတပပါတေ– ၌။ ခိပိ– ပြီ၊ [“ဂဟရှေ့မှ, အာဓာရ ကို”စသော နိယံနှင့်အညီ ၂နည်းပေးသည်၊ ဓမ္မဘာ-၁, ၅၀၈ရှု၊] သော– ထိုခိုးသူသည်။ ပဗ္ဗတကုစ္ဆိယံ– တောင်ဝှမ်း၌။ ပဋိဟတော– ထိခိုက်လျက်။ ခဏ္ဍာခဏ္ဍိကံ– အပိုင်း ငယ် အပိုင်းကြီးသည်၊ (အပိုင်းပိုင်းပြတ်သည်)၊ [ဓမ္မဘာ-၁, ၁၈၈ရှု၊] ဟုတွာ– ၍။ ဘူမိယံ– ၌။ ပတိ– ပြီ၊ [မပစ်မှားထိုက်သော အသက်သခင် ကျေးဇူးရှင်အား ပစ်မှား မိသော ဒိဋ္ဌဓမ္မဝေဒနီယကံက ချက်ချင်းအကျိုးပေးသောကြောင့် ဤသို့ အပိုင်းပိုင်း ပြတ်၍ သေကျေပျက်စီးရသည်၊ -ဓမ္မဋီ-၁၆၄။] စောရပပါတမတ္ထကေ– ခိုးသူတို့ကို ပစ်ချရာချောက်ရှိသောတောင်ထိပ်၌။ အဓိဝတ္ထာ– သော။ ဒေဝတာ– သည်။ ဒွိန္နမ္ပိ–လည်းဖြစ်ကုန်သော။ တေသံ– တို့၏။ ကိရိယံ– အပြုအမူကို။ ဒိသွာ– ၍။ တဿာ ဣတ္ထိယာ– အား။ သာဓုကာရံ သာဓုကာရံ သာဓုကာရံ– သာဓုဟု ဆိုအပ်သော အသံကို။ ဝါ– သာဓုခေါ် ခြင်းကို။ ဒတွာ– ၍။ ဣမံ ဂါထံ– ကို။ အာဟ– ပြီ။ (ကိံ)၊ “န ဟိ၊ ပေ၊ ဝိစက္ခဏာ”တိ– ၍၊ (အာဟ)
ပဓာနပုဒ်နှင့် အရမတူပဲ “ပမတ္တော ဟုတွာ”ဟုလည်း နေနိုင်သေး၏၊ (တစ်နည်း) ဟုတွာ၌ ကာရိတ်အကျေကြံ၍ “ပမတ္တံ– မေ့လျော့သူ၏ အဖြစ်ကို။ ဝါ– မေ့လျော့ခြင်းကို။ ဟုတွာ– ဖြစ်စေ၍”ဟု ပေးပါ။
သာဓုကာရံ။ ။ အစ္စန္တံ သာဓေတဗ္ဗန္တိ သာဓု၊(နီတိဓာတု- ၂၃၁)၊ သာဓုသဒ္ဒါ သမ္ပဟံသနအနက်ဟော၊(မ၊ဋီ၊၃၊၃၆၉)၊ ကရီယတိ ဥစ္စာရီယတိ ကာရော၊ (တစ်နည်း) ကရဏံ ကာရော၊ သာဓု ဣတိ+ကာရော သာဓုကာရော- သာဓုဟု ဆိုအပ်သောအသံ၊ ဝါ- သာဓုဟု အသံပြုခြင်း၊ (သီဋီသစ်၊၂၊၁၆၅၊ သီဘာ- ၃,၂ ၂၂)၊ (တစ်နည်း) သာဓု စ+သော+ကာရော စာတိ သာဓုကာရော- သာဓုသံ။ (ရူဘာ- ၅၉၃)
တစ်နည်း။ ။ သ,ပရဟိတံ သာဓေန္တီတိ သာဓူ- မိမိ,သူတစ်ပါးတို့၏ စီးပွားကို
...[စာမျက်နှာ- ၂၈၅]...
န ဟိ သဗ္ဗေသု ဌာနေသု, ပုရိသော ဟောတိ ပဏ္ဍိတော၊ ဣတ္ထီပိ ပဏ္ဍိတာ ဟောတိ, တတ္ထ တတ္ထ ဝိစက္ခဏာ
သဗ္ဗေသု– အလုံးစုံကုန်သော။ ဌာနေသု– အရာဌာနတို့၌။ ပုရိသော ဟိ (ပုရိသော ဧဝ)– ယောကျ်ားသည်သာ။ ပဏ္ဍိတော– ပညာရှိသည်။ န ဟောတိ– ဖြစ် သည်မဟုတ်။ ဣတ္ထီပိ– မိန်းမသည်လည်း။ တတ္ထ တတ္ထ– ထိုထိုဌာန, အမှုကိစ္စတို့ ၌။ ဝိစက္ခဏာ– အထူးမြော်မြင်နိုင်သည်၊ (ဟုတွာ၊) (တစ်နည်း) ဝိစက္ခဏာ–နိုင်သော။ ပဏ္ဍိတာ– ပညာရှိသည်။ ဟောတိ– ဖြစ်နိုင်၏။ [ဓမ္မယော– ၅၂အလို နောက်နည်းပေးသည်။] ပြီးစေတတ်သော သူတော်ကောင်းတို့၊ သာဓုသဒ္ဒါ သဇ္ဇန (သူတော်ကောင်း) အနက် ဟော၊ သာဓူဟိ+ကာရော သာဓုကာရော– သူတော်ကောင်းတို့သည် ပြုအပ်သော အမူ အရာ။ (သီဋီသစ်၊ ၂၊ ၁၆၅၊ သီဘာ-၃,၂ ၂၂)
တစ်နည်း။ ။ “သာဓုကာရန္တိ သာဓု အာကာရံ(ဇာဋီသစ်၊၂၊၁၂၆)”ဟူသော အဖွင့်အလို “အာဒရံ ကရဏံ အာကာရော၊ သာဓု စ+သော+အာကာရော စာတိ သာဓုကာရော- ကောင်းသော အခြင်းအရာ၊ [သာဓု+အာကာရ၊ နောက်အာကိုချေ၊]” ဟု ပြု၊ (တစ်နည်း) သာဓူဟိ+ကတ္တဗ္ဗော+အာကာရော သာဓုကာရော- သူတော်ကောင်း တို့ ပြုထိုက်သော အခြင်းအရာ”ဟု ပြု။ (မအူပါနိ- ၂, ၃၉၈၊ ပါရာဂံသစ်- ၂, ၃၂၂၊ ပသန္နာကာရရှု)
တစ်နည်း။ ။ “ကာရောဂဘေဒေ သက္ကာရေ(ဓာန်- ၁၀၁၁)”ဂါထာလာ အနက် တို့တွင် ကာရသဒ္ဒါ သက္ကာရအနက်ဟောယူ၍ “သာဓူနံ+ကာရော သာဓုကာရော- သူ တော်ကောင်းတို့၏ အပြုအမူ”ဟု ပြုပါ။(ကူသီ.ဋ္ဌနိ- ၁, ၉၀၊ ဝိဓာန် ပသန္နကာရရှု)
ဣတ္ထီပိ...ဝိစက္ခဏာ။ ။ ဣတ္ထီပိ၌ ပိသဒ္ဒါ သမ္ပိဏ္ဍနအနက်ဟော ယူ၍ ပေးခဲ့ သည်၊ ဇာဋီသစ်၌ “တတ္ထ တတ္ထ ဝိစက္ခဏာ”ကို ရှေ့၂ပါဒ၌ပါ ယူ၍ ပုံလိင်ပြင်ပြီး “သဗ္ဗေသု- တို့၌၊ ပုရိသော ဟိ (ပုရိသော ဧဝ)- သည်သာ၊ (တတ္ထ တတ္ထ- ၌၊ ဝိစက္ခဏော- သည်၊ (တစ်နည်း) တတ္ထ တတ္ထ- ၌၊ ဝိစက္ခဏော- သော၊) ပဏ္ဍိတော- သည်၊ န ဟောတိ” ဟု ပေးစေ၏။
တစ်နည်း။ ။ ပိသဒ္ဒါသမုစ္စည်းအနက်ဟောယူကာ ပဏ္ဍိတာနှင့် ဝိစက္ခဏာ ၂ပုဒ် လုံး၌ ယှဉ်စေ၍ “ဣတ္ထီ- သည်၊ ပဏ္ဍိတာပိ- သည်လည်းကောင်း၊ တတ္ထ တတ္ထ- တို့၌၊
...[စာမျက်နှာ- ၂၈၆]...
သာပိ– ထိုသူဌေးသမီးသည်လည်း။ စောရံ– ကို။ ပပါတေ– ၌။ ခိပိတွာ– ၍။ စိန္တေသိ– ပြီ။ (ကိံ)၊ “အဟံ– သည်။ ဂေဟံ– သို့။ သစေ ဂမိဿာမိ– အံ့၊ (ဧဝံ သတိ)၊] တေ– ၏။ သာမိကော– သည်။ ကုဟိံ– နည်း?’ ဣတိ– သို့။ ပုစ္ဆိဿန္တိ– မေးကြ လိမ့်မည်။ အဟံ– သည်။ ဝါ– ကို။ ဧဝံ– သို့။ ပုဋ္ဌာ– အပ်သည်၊ (သမာနာ)၊] မေ– သည်။ မာရိတော– သေစေအပ်ပြီ။ ဝါ– သတ်အပ်ပြီ။’ ဣတိ– သို့။ သစေ ဝက္ခာမိ–အံ့၊ (ဧဝံ သတိ)၊] ဒုဗ္ဗိနီတေ– ခဲယဉ်းသဖြင့် ဆုံးမအပ်သူမ! သဟဿံ– ကို။ ဒတွာ– ၍။ တံ– ထိုခိုးသူကို။ အာဟရာပေတွာ– ဆောင်စေပြီး၍။ ဣဒါနိ– ၌။ နံ– ထိုခိုးသူ ကို။ မာရေသိ– သေစေ၏။ ဝါ– သတ်ပစ်၏။’ ဣတိ– သို့။ မံ– ကို။ မုခသတ္တီဟိ–စကားတည်းဟူသော လှံတို့ဖြင့်။ ဝိဇ္ဈိဿန္တိ– ထိုးဆွကြလိမ့်မည်၊] သော– ထိုခိုး သူသည်။ အာဘရဏတ္ထာယ– တန်ဆာအကျိုးငှာ။ မံ– ကို။ မာရေတုကာမော– သည်။ အဟောသိ။’ ဣတိ– သို့။ ဝုတ္တေပိ– သော်လည်း။ န သဒ္ဒဟိဿန္တိ– ယုံကြည် ကြလိမ့်မည်မဟုတ်။ မေ– အား။ ဂေဟေန– ဖြင့်။ အလံ– အကျိုးမရှိ။” ဣတိ– ဤ သို့ ကြံ၍။ တတ္ထေဝ– ထိုအရပ်၌ပင်။ အာဘရဏာနိ– တို့ကို။ ဆဍ္ဍေတွာ– ၍။ အရညံ– သို့။ ပဝိသိတွာ– ၍။ အနုပုဗ္ဗေန– ဖြင့်။ ဝိစရန္တီ– သော်။ ဧကံ– သော။ ပရိဗ္ဗာဇကာနံ– တို့၏။ အဿမံ– သို့။ ပတွာ– ၍။ ဝန္ဒိတွာ– ၍။ ”ဘန္တေ! မယှံ– အား။ တုမှာကံ– တို့၏။ သန္တိကေ– ၌။ ပဗ္ဗဇ္ဇံ– ကို။ ဒေထ– ကုန်။” ဣတိ– သို့။ အာဟ– ပြီ။ အထ– ၌။ နံ– ထိုသူဌေးသမီးကို။ ပဗ္ဗာဇေသုံ– စေကုန်ပြီ။ သာ– ထိုသူဌေးသမီးသည်။ ပဗ္ဗဇိတွာဝ– ပရိဗိုဇ်မအဖြစ်သို့ ရောက်ပြီး၍သာလျှင်၊ (ပရိဗိုဇ်မအဖြစ်သို့ ရောက်ပြီးပြီးခြင်း)၊ ဝိစက္ခဏာပိ– အထူးမြော်မြင်နိုင်သည်လည်းကောင်း၊ ဟောတိ”ဟု တစ်နည်းပေးပါ။
(ဇာ၊ ဋ္ဌ၊ ၃, ၄၁၆၊ ဇာဋီသစ်၊ ၂၊ ၄၆၀)။ [ဝိဝိဓံ အတ္ထံ စက္ခတိ ပဿတီတိ ဝိစက္ခဏာ၊ [ဝိ+စက္ခ+ယု၊၊ -ပါစိယော-၅၁၅၊] ဝိသေသေန အတ္ထံ စက္ခတိ ဝိဘာဝေတိ သီလေနာတိ ဝိစက္ခဏာ၊ (မဏိ– ၂, ၂၈၉)၊ ဝိစာရေတီတိ ဝိစက္ခဏာ၊ ဝိ+စရ+ယု၊ ရကို ခပြု၊ က်ဒွေဘော်လာ၊ -ဓာန်ဋီ-၂၂၈။]
မုခသတ္တီဟိ။ ။ မုခါနိယေဝ+သတ္တိယော မုခသတ္တိယော၊ (ဥဒါန၊ဋ္ဌ၊၃၀၉)၊ ဌာန (အကြောင်း)ဖြစ်သော နှုတ်၏အမည်ကို ဌာနီ(အကျိုး)ဖြစ်သော စကား၌ တင်စား သော ဌာနူပစာရ(ကာရဏူပစာရ)အားဖြင့် မုခအရ ကြမ်းတမ်းသောစကားကို ယူပါ။
(ဥဒါန၊ ဋ္ဌ၊ ၃၀၉၊ မ၊ ဋီ၊ ၃၊ ၃၀၅၊ အံဋီ၊ ၂၊ ၄၀)
...[စာမျက်နှာ- ၂၈၇]...
ပုစ္ဆိ– ပြီ။ (ကိံ) “ဘန္တေ– တို့! တုမှာကံ– တို့၏။ ပဗ္ဗဇ္ဇာယ– ပရိဗိုဇ်အဖြစ်၌။ ကိံ– အဘယ် အကျိုးသည်။ ဥတ္တမံ– အမြတ်ဆုံးနည်း?” ဣတိ– ပြီ။ “ဘဒ္ဒေ! ဒသသု– ကုန်သော။ ကသိဏေသု– တို့၌။ ပရိကမ္မံ– ကို။ ကတွာ– ၍။ ဈာနံ ဝါ– ကိုသော်လည်း။ နိဗ္ဗတ္တေတဗ္ဗံ– ဖြစ်စေထိုက်၏။ ဝါဒသဟဿံ ဝါ– ဝါဒတစ်ထောင်ကိုသော်လည်း။ ဥဂ္ဂဏှိတဗ္ဗံ– သင်ယူထိုက်၏။ အယံ– ဤဆိုအပ်ပြီးသည်ကား။ အမှာကံ– တို့၏။ ပဗ္ဗဇ္ဇာယ– ၌။ ဥတ္တမတ္ထော– မြတ်သောအကျိုးတည်း။” ဣတိ– ပြီ။ “အယျာ– အရှင်တို့! တာဝ– စွာ။ အဟံ– သည်။ ဈာနံ– ကို။ နိဗ္ဗတ္တေတုံ– ငှာ။ န သက္ခိဿာမိ– နိုင်ပါ။ ဝါဒသဟဿံ ပန– ကိုကား။ ဥဂ္ဂဏှိဿာမိ– ပါမည်။” ဣတိ– ပြီ။ အထ– ၌။ တေ– ထိုပရိဗိုဇ်တို့သည်။ နံ– ထိုပရိဗိုဇ်မကို။ ဝါဒသဟဿံ– ကို။ ဥဂ္ဂဏှာပေတွာ– စေပြီး၍။ “တေ– သည်။ သိပ္ပံ– ကို။ ဥဂ္ဂဟိတံ– အပ်ပြီ။ ဣဒါနိ– ၌။ တွံ– သည်။ ဇမ္ဗုဒီပတလေ– ဇမ္ဗူဒိပ်မြေ အပြင်၌။ ဝိစရိတွာ– ၍။ အတ္တနာ– နှင့်။ သဒ္ဓိံ၊ ပဥှံ– ကို။ ကထေတုံ– ငှာ။ သမတ္ထံ–စွမ်းနိုင်သောသူကို။ ဩလောကေဟိ– လော။” ဣတိ– ဤသို့ ပြော၍။ တဿာ– ထိုပရိဗိုဇ်မ၏။ ဟတ္ထေ– ၌။ ဇမ္ဗုသာခံ– သပြေခက်ကို။ ဒတွာ– ၍။ ဥယျောဇေသုံ–ကုန်ပြီ၊ (ကိံ– အဘယ်သို့ ပြော၍ စေလွှတ်ကုန်သနည်း?) “ဘဒ္ဒေ! ဂစ္ဆ– လော။ ကောစိ– သော။ ဂိဟိဘူတော– လူဖြစ်၍ ဖြစ်သူသည်။ ဝါ– လူတို့၌ ဖြစ်သူသည်။ တယာ– နှင့်။ သဒ္ဓိံ– တူ။ ပဥှံ– ကို။ ကထေတုံ– ငှာ။ သစေ သက္ကောတိ– အံ့၊ (ဧဝံ သတိ)၊ တဿေဝ– ထိုလူ၏သာလျှင်။ ပါဒပရိစာရိကာ– မယားသည်၊ [သာမိကဿ ပါဒေ ပရိစရတီတိ ပါဒပရိစာရိကာ၊ -ဓာန်ဋီ-၂၃၇၊] ဘဝါဟိ– လော။ ပဗ္ဗဇိတော– သည်၊ (ကထေတုံ– ငှာ၊) သစေ သက္ကောတိ– အံ့၊ (ဧဝံ သတိ)၊ တဿ– ထိုရဟန်း၏။ သန္တိကေ– ၌။ ပဗ္ဗဇာဟိ– လော။” ဣတိ– ဤသို့ ပြော၍ စေလွှတ်ကုန်ပြီ။
သာ– ထိုပရိဗိုဇ်မသည်။ နာမေန– အားဖြင့်။ ဇမ္ဗုပရိဗ္ဗာဇိကာ နာမ– ဇမ္ဗုပရိဗိုဇ် မ,မည်သည်။ ဟုတွာ– ၍။ တတော– ထိုအရပ်မှ။ နိက္ခမိတွာ– ၍။ ဒိဋ္ဌေ ဒိဋ္ဌေ– မြင် အပ်သူ မြင်အပ်သူတို့ကို။ ပဥှံ– ကို။ ပုစ္ဆန္တီ– လျက်။ ဝိစရတိ– ၏။ တာယ– ထိုဇမ္ဗု ပရိဗိုဇ်မနှင့်။ သဒ္ဓိံ၊ ကထေတုံ– ငှာ။ သမတ္ထော နာမ– မည်သည်။ နာဟောသိ– မရှိပြီ။ “ဣတော– ဤအရပ်မှ။ ဇမ္ဗုပရိဗ္ဗာဇိကာ– သည်။ အာဂစ္ဆတိ– ၏။” ဣတိ– သို့။ သုတွာဝ– ၍သာလျှင်။ မနုဿာ– တို့သည်။ ပလာယန္တိ– ကုန်၏။ သာ– ထိုဇမ္ဗု
...[စာမျက်နှာ- ၂၈၈]...
ပရိဗိုဇ်မသည်။ ဂါမံ ဝါ– သို့လည်းကောင်း။ နိဂမံ ဝါ– သို့လည်းကောင်း။ ဘိက္ခာယ– ငှာ။ ပဝိသန္တီ– သော်။ ဂါမဒွါရေ– ၌။ ဝါလုကရာသိံ– သဲပုံကို။ ကတွာ– ၍။ တတ္ထ– ထိုသဲပုံ၌။ ဇမ္ဗုသာခံ– သပြေခက်ကို။ ဌပေတွာ– ၍။ “မယာ– နှင့်။ သဒ္ဓိံ၊ ကထေတုံ–ငှာ။ သမတ္ထော– သည်။ ဇမ္ဗုသာခံ– ကို။ မဒ္ဒတု– နင်းချေဖျက်ဆီးလော။” ဣတိ– သို့။ ဝတွာ– ၍။ ဂါမံ– သို့။ ပါဝိသိ– ပြီ။ တံ ဌာနံ– သို့။ ဥပသင်္ကမိတုံ– ငှာ။ သမတ္ထော နာမ– မည်သည်။ နာဟောသိ၊ သာပိ– ထိုဇမ္ဗုပရိဗိုဇ်မသည်လည်း။ ဇမ္ဗုသာခါယ– သည်။ မိလာတာယ– ညှိုးနွမ်းလသော်။ အညံ– သော။ ဇမ္ဗုသာခံ– ကို။ ဂဏှာတိ– ၏။ ဣမိနာ နီဟာရေန– ဖြင့်။ ဝိစရန္တီ– သော်။ သာဝတ္ထိံ– သို့။ ပတွာ– ၍။ ဂါမဒွါရေ– ၌။ ဝါလုကရာသိံ– ကို။ ကတွာ၊ ဇမ္ဗုသာခံ– ကို။ ဌပေတွာ– ၍။ ဝုတ္တနယေနေဝ– ဖြင့်ပင်။ ဝတွာ၊ ဘိက္ခာယ– ငှာ။ ပါဝိသိ– ပြီ။ သမ္ဗဟုလာ– ကုန်သော။ ဂါမဒါရကာ– ရွာနေသူကလေးငယ်တို့သည်။ ဇမ္ဗုသာခံ– ကို။ ပရိဝါရေတွာ– ၍။ အဋ္ဌံသု– ကုန် ပြီ။ တဒါ– ၌။ သာရိပုတ္တတ္ထေရော– သည်။ ပိဏ္ဍာယ– ငှာ။ စရိတွာ– ၍။ ကတဘတ္တကိစ္စော– သည်၊ [ဓမ္မဘာ-၂, ၄၀၂ရှု၊] နဂရာ– မှ။ နိက္ခန္တော– လသော်။ တေ ဒါရကေ– တို့ကို။ ဇမ္ဗုသာခံ– တို့ကို။ ပရိဝါရေတွာ– ၍။ ဌိတေ– တို့ကို။ ဒိသွာ– ၍။ “ဣဒံ– ဤအရာသည်။ ကိံ– အဘယ်နည်း?” ဣတိ– သို့။ ပုစ္ဆိ၊ ဒါရကာ– တို့သည်။ ထေရဿ– အား။ တံ ပဝတ္တိံ– ကို။ အာစိက္ခိံသု– ကုန်ပြီ။ “ဒါရကာ– ကလေးတို့! တေန ဟိ– ထိုသို့ဖြစ်လျှင်။ ဣမံ သာခံ– ဤသပြေခက်ကို။ မဒ္ဒထ– ကုန်လော။” ဣတိ– ပြီ။ “ဘန္တေ! ဘာယာမ– ကုန်၏။” ဣတိ– ပြီ။ “အဟံ– သည်။ ပဥှံ– ကို။ ကထေဿာမိ–မည်။ တုမှေ– တို့သည်။ မဒ္ဒထ– ကြလော။” ဣတိ– ပြီ။ တေ– ထိုကလေးတို့သည်။ ထေရဿ– ၏။ ဝစနေန– ဖြင့်။ သဉ္ဇာတုဿာဟာ– ဖြစ်သော အားတက်ခြင်းရှိ ကုန်သည်၊ (ဟုတွာ)၊ တထာ– ထိုမိန့်သည့်အတိုင်း။ ကတွာ– ၍။ မဒ္ဒန္တာ– ကုန် လျက်။ ဇမ္ဗုသာခံ– ကို။ ဥက္ခိပိံသု– ပစ်လွှင့်ကုန်ပြီ။ ပရိဗ္ဗာဇိကာ– သည်။ အာဂန္တွာ၊ တေ– ထိုကလေးတို့ကို။ ပရိဘာသိတွာ– ခြိမ်းခြောက် (ငေါက်ငန်း) ၍။ “တုမှေဟိ– တို့နှင့်။ သဒ္ဓိံ၊ မမ– ၏။ ဝါ– မှာ။ ပေဥှန– ဖြင့်။ ကိစ္စံ– ပြုဖွယ်ကိစ္စသည်။ နတ္ထိ၊ ကသ္မာ–ကြောင့်။ မေ– ငါ၏။ သာခံ– ကို။ မဒ္ဒထ– ကုန်သနည်း?” ဣတိ– သို့။ အာဟ– ပြီ။ “အယျေန– သည်။ မဒ္ဒါပိတာ– နင်းချေဖျက်ဆီးစေအပ်ကုန်သည်။ အမှာ– ကုန်၏”
...[စာမျက်နှာ- ၂၈၉]...
ဣတိ– သို့။ အာဟံသု– ကုန်ပြီ။ “ဘန္တေ! တုမှေဟိ– တို့သည်။ မေ– ၏။ သာခါ– တို့ကို။ မဒ္ဒါပိတာ– နင်းချေဖျက်ဆီးစေအပ်ကုန်သလော?” ဣတိ– ပြီ။ “ဘဂိနိ! အာမ–အိမ်း။” ဣတိ– ပြီ။ “တေန ဟိ– လျှင်။ မယာ– နှင့်။ သဒ္ဓိံ၊ ပဥှံ– ကို။ ကထေထ–ပါကုန်။” ဣတိ– ပြီ။ “သာဓု– ကောင်းပြီ။ ကထေဿာမိ– မည်။” ဣတိ– ပြီ။
သာ– ထိုဇမ္ဗုပရိဗိုဇ်မသည်။ ဝဍ္ဎမာနကစ္ဆာယာယ– အရိပ်၏ တိုးပွားရာအခါ ၌။ ဝါ– တိုးပွားသော အရိပ်ရှိရာအခါ၌၊ (ညနေချမ်းအခါ၌)၊ [ဓမ္မဘာ-၁, ၂၅၆ရှု၊] ပဥှံ– ကို။ ပုစ္ဆိတုံ– ငှာ။ ထေရဿ– ၏။ သန္တိကံ– သို့။ အဂမာသိ– ပြီ။ သကလနဂရံ– သည်။ သင်္ခုဘိ– တုန်လှုပ်ချောက်ချားပြီ။ ဝါ– အုတ်အုတ်ကျက်ကျက်ဖြစ်ပြီ။ “ဒွိန္နံ– ကုန်သော။ ပဏ္ဍိတာနံ– တို့၏။ ကထံ– ကို။ သုဏိဿာမ– နားထောင်ကြမည်။” ဣတိ– ပြော၍။ နာဂရာ– တို့သည်။ တာယ– ထိုဇမ္ဗုပရိဗိုဇ်မနှင့်။ သဒ္ဓိံယေဝ– သာ လျှင်။ ဂန္တွာ– ၍။ ထေရံ– ကို။ ဝန္ဒိတွာ– ၍။ ဧကမန္တံ၊ နိသီဒိံသု၊ ပရိဗ္ဗာဇိကာ– သည်။ ထေရံ– ကို။ အာဟ– ပြီ။ (ကိံ)၊ “ဘန္တေ! တေ– အား။ ပဥှံ– ကို။ ပုစ္ဆာမိ– အံ့။” ဣတိ– ပြီ။ “ဘဂိနိ! ပုစ္ဆ– လော။” ဣတိ– ပြီ။ သာ– သည်။ ဝါဒသဟဿံ– ကို။ ပုစ္ဆိ– ပြီ။ ပုစ္ဆိတံ ပုစ္ဆိတံ– မေးအပ်တိုင်း မေးအပ်တိုင်းသော ပြဿနာကို။ ထေရော– သည်။ ဝိဿဇ္ဇေသိ– ပြီ။ အထ– ၌။ နံ– ကို။ ထေရော– သည်။ အာဟ၊ (ကိံ)၊ “တေ– ၏။ ပဥှာ– တို့ သည်။ ဧတ္တကာ ဧဝ– ဤမျှသာအတိုင်းအရှည်ရှိကုန်သလော? ဝါ– ဤမျှလောက် တို့သာလော? အညေပိ– အခြားသော ပြဿနာတို့သည်လည်း။ အတ္ထိ– ရှိကုန် သေးသလော?” ဣတိ– ပြီ။ “ဘန္တေ! ဧတ္တကာ ဧဝ– ဤ်မျှလောက်တို့သာတည်း။” ဣတိ– ပြီ။ “တယာ– သည်။ ဗဟူ– ကုန်သော။ ပဥှာ– တို့ကို။ ပုဋ္ဌာ– အပ်ကုန်ပြီ။ မယမ္ပိ– တို့သည်လည်း။ ဧကံ– တစ်ခုသော ပြဿနာကို။ ပုစ္ဆာမ– ကုန်အံ့။ ဝိဿဇ္ဇိဿသိ နော– ဖြေဆိုမည်လော?’ ဣတိ– ပြီ။ “ဘန္တေ! ဇာနမာနာ– သိလသော်။ ဝိဿဇ္ဇိဿာမိ– မည်။ ပုစ္ဆထ– ကုန်။” ဣတိ– ပြီ။ ထေရော– သည်။ “ဧကံ နာမ– တစ်ခု မည်သည်။ ကိံ– အဘယ်နည်း?” ဣတိ– သို့။ ပဥှံ၊ ပုစ္ဆိ၊ သာ– ထိုဇမ္ဗုပရိဗိုဇ်မသည်၊
နော။ ။ နောသဒ္ဒါသည် နုသဒ္ဒါကဲ့သို့ ပုစ္ဆာအနက်ဟော နိပါတ်တည်း၊ (သီဋီသစ်၊၂၊၃၅)၊ (တစ်နည်း) “နု”၏ ဥကို လောပဉ္စ တတြာကာရောဖြင့်ချေ, ထိုသုတ်စသဒ္ဒါဖြင့် ထိုကျေရာ၌ ဩလာ၍ “နော”ဟု ဖြစ်သည်။ (ဗာ- ၃၅၊ ကစ်ဘာ- ၁, ၆၆)
...[စာမျက်နှာ- ၂၉၀]...
“ဧသ (ဧသော) နာမ– ဤမည်သောပြဿနာကို။ ဧဝံ– ဤသို့။ ဝိဿဇ္ဇေတဗ္ဗော–ဖြေဆိုထိုက်၏။” ဣတိ– သို့။ အဇာနန္တီ– သော်။ “ဘန္တေ! ဧတံ– ဤတစ်ခုဟူသော ပြဿနာသည်။ ကိံ နာမ– အဘယ်မည်သနည်း?” ဣတိ– သို့။ ပုစ္ဆိ– ပြီ။ “ဘဂိနိ! ဗုဒ္ဓပေဥှာ နာမ– ဘုရားရှင်၏ အမေးပြဿနာ မည်၏။” ဣတိ– ပြီ။ “ဘန္တေ! မယှမ္ပိ–အားလည်း။ တံ– ထိုပြဿနာကို။ ဒေထ– ကုန်လော။” ဣတိ– ပြီ။ “မာဒိသာ– ငါကဲ့ သို့ ရှုအပ်သူမသည်။ သစေ ဘဝိဿသိ– အကယ်၍ ဖြစ်အံ့၊ (ဧဝံ သတိ– သော်၊) ဒဿာမိ– မည်။” ဣတိ– ပြီ။ “တေန ဟိ– လျှင်။ မံ– ကို။ ပဗ္ဗာဇေထ– ပါကုန်။” ဣတိ– ပြီ။ ထေရော– သည်။ ဘိက္ခုနီနံ– တို့အား။ အာစိက္ခိတွာ– ၍။ ပဗ္ဗာဇေသိ– ပြီ။ သာ– ထိုဇမ္ဗုပရိဗိုဇ်မသည်။ ပဗ္ဗဇိတွာ– ၍။ လဒ္ဓူပသမ္ပဒါ– ရအပ်ပြီးသော ရဟန်းမအဖြစ် ရှိသည်၊ (သမာနာ)၊ ကုဏ္ဍလကေသိတ္ထေရီ နာမ– ကုဏ္ဍလကေသီထေရီမ မည်သည်။ ဟုတွာ– ၍။ ကတိပါဟစ္စယေနေဝ– ၌သာလျှင်။ ပဋိသမ္ဘိဒါဟိ– တို့နှင့်။ သဟ– တူ။ အရဟတ္တံ– သို့။ ပါပုဏိ– ပြီ။
ဘိက္ခူ– တို့သည်။ ဓမ္မသဘာယံ– ၌။ ကထံ– ကို။ သမုဋ္ဌာပေသုံ– ကုန်ပြီ။ (ကိံ)၊ “ကုဏ္ဍလကေသိတ္ထေရိယာ– ၏။ ဝါ– မှာ။ ဓမ္မဿဝနဉ္စ– သည်လည်း။ ဗဟုံ– များစွာ၊ (တစ်နည်း) ဗဟုံ– သော။ ဓမ္မဿဝနဉ္စ– သည်လည်း။ နတ္ထိ၊ အဿာ– ထိုကုဏ္ဍလ ကေသီထေရီမ၏။ ပဗ္ဗဇိတကိစ္စဉ္စ– သည်လည်း။ မတ္ထကံ– သို့။ ပတ္တံ– ပြီ။ ဧကေန– သော။ စောရေန– နှင့်။ သဒ္ဓိံ၊ မဟာသင်္ဂါမံ– ကြီးစွာသော စစ်ထိုးခြင်းကို။ ကတွာ– ၍။ ဇိနိတွာ– ၍။ အာဂတာ ကိရ– သတဲ့။” ဣတိ– ကုန်ပြီ။ သတ္ထာ– သည်။ အာဂန္တွာ– ၍။ ”ဘိက္ခဝေ! ဧတရဟိ– ၌။ ကာယ ကထာယ– ဖြင့်။ ဝါ– ကြောင့်။ သန္နိသိန္နာ–ကြသည်။ အတ္ထ နု– ကုန်သနည်း?” ဣတိ– သို့။ ပုစ္ဆိတွာ– ၍။ “ဣမာယ နာမ– ဖြင့်။ ဝါ– ကြောင့်၊ (သန္နိသိန္နာ– ကုန်သည်။ အမှ– ကုန်၏၊)” ဣတိ– သို့။ ဝုတ္တေ၊ “ဘိက္ခဝေ! မယာ– သည်။ ဒေသိတဓမ္မံ– ကို။ ‘အပ္ပံ ဝါ– နည်း၏ဟူ၍လည်းကောင်း။ ဗဟုံ ဝါ– များ၏ဟူ၍လည်းကောင်း။’ ဣတိ– သို့။ ပမာဏံ– ကို။ မာ ဂဏှထ– ကြနှင့်။ အနတ္ထကံ– အကျိုးမရှိသော။ ပဒသတမ္ပိ– ပုဒ်တစ်ရာသည်လည်း။ သေယျော– သည်။ န ဟောတိ– မဖြစ်။ ပန– အနွယကား။ ဓမ္မပဒံ– အနဘိဇ္ဈာစသော တရား စုသည်။ ဧကံ– တစ်ပုဒ်တည်းသည်၊ (သမာနံ) ပိ– သော်လည်း။ သေယျောဝ–
...[စာမျက်နှာ- ၂၉၁]...
သည်သာ။ စ– ဆက်။ အဝသေသစောရေ– ကိုယ်တွင်းကိလေသာခိုးသူမှ ကြွင်း သော ခိုးသူတို့ကို။ ဇိနန္တဿ– အောင်သူ၏။ ဝါ– သော်။ ဝါ– ကြောင့်။ ဇယော နာမ– အောင်ခြင်းမည်သည်။ န ဟောတိ– မဖြစ်။ အဇ္ဈတ္တိကကိလေသစောရေ– ကိုယ်တွင်းကိလေသာခိုးသူတို့ကို။ ဇိနန္တဿေဝ– အောင်သူ၏သာလျှင်။ ဝါ– သော် သာ။ ဝါ– ကြောင့်သာ။ ဇယော နာမ– သည်။ ဟောတိ– ၏။” ဣတိ– သို့။ ဝတွာ– ၍။ အနုသန္ဓိံ၊ ဃဋေတွာ၊ ဓမ္မံဒေသေန္တော ဣမာ ဂါထာ– တို့ကို။ အဘာသိ– ပြီ။ (ကိံ)၊ “ယော စ၊ ပေ၊ သင်္ဂါမဇုတ္တမော”တိ– ၍၊ (အဘာသိ)
ယော စ ဂါထာသတံ ဘာသေ, အနတ္ထပဒသံဟိတာ၊ ဧကံ ဓမ္မပဒံ သေယျော, ယံ သုတွာ ဥပသမ္မတိ။
ယော စ– အကြင်ပုဂ္ဂိုလ်သည်ကား။ ဂါထာသတံ– ဂါထာအရာကို။ ဝါ– ဂါထာ ရာပေါင်းများစွာကို။ ဘာသေ (ဘာသေယျ)– ရွတ်ဆိုရာ၏၊ (တဿ– ထိုပုဂ္ဂိုလ်၏။ တာ– ထိုဂါထာတို့သည်၊) အနတ္ထပဒသံဟိတာ– ကုန်လသော်၊ (ပါပိကာ ဧဝ– ကုန်သည်သာ၊) ဧကံ– သော။ ယံ ဓမ္မပဒံ– အကြင်အနဘိဇ္ဈာစသော တရားစုကို။ သုတွာ– ရ၍။ ဥပသမ္မတိ– ၏၊ (တံ) ဓမ္မပဒံ– ထိုအနဘိဇ္ဈာစသော တရားစုသည်။ ဧကံ– သည်၊ (သမာနံပိ– သော်လည်း၊) သေယျော– သည်သာ
ယော သဟဿံ သဟဿေန, သင်္ဂါမေ မာနုသေ ဇိနေ၊ ဧကဉ္စ ဇေယျမတ္တာနံ, သ ဝေ သင်္ဂါမဇုတ္တမော
ယော– အကြင်စစ်သားသည်။ သဟဿေန– တစ်ထောင်ဖြင့်၊ (ဂုဏိတံ–မြှောက်အပ်သော၊) သဟဿံ– တစ်ထောင်သော၊ (တစ်နည်း) သဟဿေန သဟဿံ– တစ်သန်းသော။ မာနုသေ– လူတို့ကို။ သင်္ဂါမေ– စစ်မြေပြင်၌။ ဇိနေ (ဇိနေယျ)– အောင်နိုင်၏၊ (သော– ထိုစစ်သားသည်၊) သင်္ဂါမဇုတ္တမော– စစ်မြေပြင်၌ အောင်နိုင်သူတို့တွင် အမြတ်ဆုံးသည်၊ (န ဟောတိ– မဖြစ်၊) စ– အနွယကား။ ယော– အကြင်ပုဂ္ဂိုလ်သည်။ ဧကံ– တစ်ယောက်သော။ အတ္တာနံ– မိမိကိုယ်ကို။ ဇေယျ– အောင်နိုင်၏။ သ (သော)– ထိုပုဂ္ဂိုလ်သည်။ ဝေ– စင်စစ်။ သင်္ဂါမဇုတ္တမော–စစ်မြေပြင်၌ အောင်နိုင်သူတို့တွင် အမြတ်ဆုံးသည်၊ (ဟောတိ– ၏။)
...[စာမျက်နှာ- ၂၉၂]...
တတ္ထ– ထိုဂါထာ၌။ ဂါထာသတန္တိ– ကား။ ယော စ ပုဂ္ဂလော– သည်ကား။ သတပရိစ္ဆေဒါ– တစ်ရာအပိုင်းအခြားရှိကုန်သော။ ဗဟူပိ– ကုန်သော။ ဂါထာ– တို့ကို။ ဘာသေယျ– ရာ၏။ ဣတိ အတ္ထော၊ အနတ္ထပဒသံဟိတာတိ– ကား။ အာကာသဝဏ္ဏနာဒိဝသေန– ကောင်းကင်ကို ချီးမွှမ်းခြင်းအစရှိသည်တို့၏ အစွမ်း ဖြင့်။ အနတ္ထကေဟိ– ကုန်သော။ ပဒေဟိ– တို့နှင့်။ သံဟိတာ– စပ်ယှဉ်ကုန်လသော်
ဓမ္မပဒန္တိ– ကား။ အတ္ထသာဓကံ– အကျိုးကိုပြီးစေတတ်သော။ ခန္ဓာဒိပဋိသံယုတ္တံ–ခန္ဓာအစရှိသည်တို့နှင့် စပ်ယှဉ်သော။ “စတ္တာရိမာနိ၊ ပေ၊ ဓမ္မပဒ”န္တိ– “စတ္တာရိမာနိ၊ ပေ။ ဓမ္မပဒံ”ဟူ၍။ ဧဝံ– သို့။ ဝုတ္တေသု– အပ်ကုန်သော။ စတူသု– ကုန်သော။ ဓမ္မပဒေသု– အနဘိဇ္ဈာစသော တရားစုတို့တွင်။ ဧကမ္ပိ– သော။ ဓမ္မပဒံ– အနဘိဇ္ဈာ
ဂါထာသတံ။ ။ သတံသဒ္ဒါ အနေကသင်္ချာဖြစ်ကြောင်းနှင့် “သတံ စ+တံ+ဂါထာ စာတိ ဂါထာသတံ၊ [သတံ+ဂါထာ၊ ရှေ့နောက်ပြန်၊] (တစ်နည်း) ဂါထာ စ+တာ+သတံ စာတိ ဂါထာသတံ၊ (ဝိသေသနပရပဒ)”ဟု ပြုရကြောင်းကို သိစေလို၍“သတပရိစ္ဆေဒါ ဗဟူပိ ဂါထာ”ဟု မိန့်သည်၊ “အနတ္ထပဒသံဟိတာ- ကုန်သော၊ ဂါထာသတံ- အရာသော ဂါထာတို့ကို၊ ဝါ- ရာပေါင်းများစွာသောဂါထာတို့ကို၊ ဘာသေ”ဟု ပေးပါ၊ အထက်၌ ပေးခဲ့သောအနက်အလိုကား “ဂီယတီတိ ဂါထာ၊ [ဂေ+ထ+အာ၊- ထေရ၊ဋ္ဌ၊၁၊၈၊] ဂါယတီတိ ဂါထာ၊ [ဂါ+ထက်+အာ၊ -မောဂ်- ၇, ၈၈၊] အတ္ထေ ဂန္ဓေတိ သူစေတိ ပကာသေတီတိ ဂါထာ၊ [ဂန္ဓ+အ+အာ၊ -မဏိ- ၁, ၁၈၃၊] ဂမိတဗ္ဗာ ဗန္ဓိတဗ္ဗာတိ ဂါထာ၊ [ဂမု+ဏ+အာ၊ -ဂဠုန်- ၃၊ ၆၇၊]”ဟု ပြုပြီး “ဂါထာယ+သတံ ဂါထာသတံ”ဟု တွဲပါ။
တစ်နည်း။ ။ ရှေ့ဝတ္ထုများ၌ “သဟဿမပိ စေ ဝါစာ, သဟဿမပိ စေ ဂါထာ”ဟု ဝါကျဖြင့် ရှိပုံကို ထောက်၍ ဂါထာနှင့် ဝိဘတ်တူဖြစ်သော “အနတ္ထပဒ သံဟိတာ”နှင့် လျော်အောင် “ဂါထာ သတံ”ကို ဝါကျယူ၍ “ယော စ- ကား၊ သတံ-တစ်ရာသော၊ (တစ်နည်း) သတံ- ဖြင့်၊ (ပရိစ္ဆိန္နာ- ကုန်သော၊) အနတ္ထပဒသံဟိတာ- ကုန်သော၊ ဂါထာ- တို့ကို၊ ဘာသေ- ၏”ဟု ပေးပါ။
ဓမ္မပဒံ။ ။ ဈာနာဒိဘေဒေါ ဓမ္မော ပဇ္ဇတိ ပဋိပဇ္ဇီယတိ ဧတေနာတိ ဓမ္မပဒံ-ဈာန်စသောတရားသို့ ရောက်ကြောင်းတရား၊(ဒီဋီ- ၃, ၂၃၈၊ အံဋီ၊၂၊၂၇၇)၊ “ဓမ္မဿ +ပဒံ ဓမ္မပဒံ”ဟု ဂရုကဝိဂြိုဟ်ပြုပါ၊ ပဒသဒ္ဒါ ကောဋ္ဌာသအနက်ဟော၊ ဓမ္မပဒအရ အလောဘ, မေတ္တာ, သတိ, သမာဓိပြဋ္ဌာန်းသော ဈာန်, ဝိပဿနာ, မဂ်, ဖိုလ်, နိဗ္ဗာန်တို့ကို ယူပါ။ (အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၈၈၊ အံဋီ၊၂၊၂၇၇)
...[စာမျက်နှာ- ၂၉၃]...
စသော တရားစုသည်။ သေယျော– ၏။ [ပရိဗ္ဗာဇကာ– တို့! ဓမ္မပဒါနိ– တရားအစု တို့သည်။ ဝါ– ဈာန်စသောတရားသို့ ရောက်ကြောင်းတရားတို့သည်။ ဣမာနိ စတ္တာရိ– ဤ၄-ပါးတို့တည်း။ ကတမာနိ စတ္တာရိ– အဘယ်၄-ပါးတို့နည်း? ပရိဗ္ဗာဇကာ! အနဘိဇ္ဈာ– (အဘိဇ္ဈာ၏ ဆန့်ကျင်ဘက်) အနဘိဇ္ဈာဟူသော။ ဝါ– အလောဘပြဌာန်းသော ဈာန်ဝိပဿနာမဂ်ဖိုလ်နိဗ္ဗာန်ဟူသော။ ဓမ္မပဒံ– တရား အစုလည်းကောင်း။ ပရိဗ္ဗာဇကာ! အဗျာပါဒေါ– (ဗျာပါဒ၏ ဆန့်ကျင်ဘက်) အဗျာပါဒ (မေတ္တာ) ဟူသော။ ဝါ– မေတ္တာပြဌာန်းသော ဈာန်ဝိပဿနာမဂ်ဖိုလ် နိဗ္ဗာန်ဟူသော။ ဓမ္မပဒံ– ကောင်း။ ပရိဗ္ဗာဇကာ– တို့! သမ္မာသတိ– သမ္မာသတိဟူ သော။ ဝါ– သတိပြဌာန်းသော ဈာန် ဝိပဿနာမဂ်ဖိုလ်နိဗ္ဗာန်ဟူသော။ ဓမ္မပဒံ–ကောင်း။ ပရိဗ္ဗာဇကာ! သမ္မာသမာဓိ– သမ္မာသမာဓိဟူသော။ ဝါ– သမာဓိပြဌာန်း သော ဈာန်ဝိပဿနာမဂ်ဖိုလ်နိဗ္ဗာန်ဟူသော။ ဓမ္မပဒံ– လည်းကောင်းတည်း။] ယော သဟဿံ သဟဿေနာတိ– ကား။ ဧကော– သော။ ယော သင်္ဂါမယောဓော– အကြင်စစ်မြေပြင်၌ စစ်တိုက်သူသည်။ ဝါ– အကြင်စစ်သားသည်။ သဟဿေန– ဖြင့်။ ဂုဏိတံ– မြှောက်အပ်သော။ သဟဿံ– သော။ [သဟဿေန ဂုဏိတံ သဟဿံ– တစ်သန်းသော၊] မာနုသေ– လူတို့ကို။ ဧကသ္မိံ– သော။ သင်္ဂါမေ– စစ်မြေပြင်၌။ ဇိနေယျ– နိုင်ရာ၏။ ဒသမနုဿသတသဟဿံ– လူတစ်သန်းကို။ ဝါ– လူဆယ်သိန်းကို။ [“ဒသမနုဿသတသဟဿံ– တစ်ဆယ်တို့ဖြင့် မြှောက်အပ်သော လူအသိန်းကို”ဟု သဒ္ဒတ္ထပေး၊] ဇိနိတွာ– ၍။ ဇယံ– အောင်ခြင်းကို။ အာဟရေယျ–ဆောင်ယူရာ၏။ အယမ္ပိ– ဤစစ်သားသည်သော်မှလည်း။ ဝါ– ဤစစ်သားသည် ပင်လျှင်။ သင်္ဂါမဇိနတံ– စစ်မြေပြင်၌ အောင်နိုင်သူတို့တွင်။ ဥတ္တမော ပဝရော နာမ– မြတ်သူသည်။ န ဟောတိ– မဖြစ်။ ဧကဉ္စ ဇေယျမတ္တာနန္တိ– ကား။ ယော–အကြင်ပုဂ္ဂိုလ်သည်။ ရတ္တိဋ္ဌာနဒိဝါဋ္ဌာနေသု– ညဉ့်နေရာအရပ်, နေ့နေရာအရပ် တို့၌၊ [ဓမ္မဘာ-၁, ၁၇ရှု၊] အဇ္ဈတ္တိကကမ္မဋ္ဌာနံ– အဇ္ဈတ္တိကကမ္မဋ္ဌာန်းကို။ ဝါ– မိမိ သန္တာန်၌ဖြစ်သော ဘာဝနာအလုပ်၏ တည်ရာရုပ်နာမ်ကို၊ [ဓမ္မဘာ-၂, ၂၃၁ရှု၊] သမ္မသန္တော– အနိစ္စ ဒုက္ခ အနတ္တဟု ကောင်းစွာ သုံးသပ်လျက်။ အတ္တနော– ၏။ လောဘာဒိကိလေသဇယေန– လောဘအစရှိသော ကိလေသာတို့ကို အောင်နိုင်
...[စာမျက်နှာ- ၂၉၄]...
ခြင်းဖြင့်။ အတ္တာနံ– ကို။ ဇိနေယျ– ၏။ သ ဝေ သင်္ဂါမဇုတ္တမောတိ– ကား။ သော– ထိုပုဂ္ဂိုလ်သည်။ သင်္ဂါမဇိနာနံ– စစ်မြေပြင်၌ အောင်နိုင်သူတို့တွင်။ ဥတ္တမော ပဝရော– သော။ သင်္ဂါမသီသယောဓော– စစ်မြေပြင်ဦး၌ သူရဲကောင်းသည်၊ (ဟောတိ– ၏၊) ဣတိ– ဤကား ဂါထာနက်တည်း။ ဒေသနာဝသာနေ– ၌။ ဗဟူ– တို့သည်။ သောတာပတ္တိဖလာဒီနိ– တို့သို့။ ပါပုဏိံသု– ကုန်ပြီ။ ဣတိ– ကုဏ္ဍလကေသိတ္ထေရီဝတ္ထု ပြီးပြီ။
ကုဏ္ဍလကေသိတ္ထေရီဝတ္ထုဘာသာဋီကာပြီးပြီ။
၄-အနတ္ထပုစ္ဆကဗြာဟ္မဏဝတ္ထုဘာသာဋီကာ
အတ္တာ ဟဝေတိ– ဟူသော။ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ၊ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော အနတ္ထပုစ္ဆကံ– အနတ္ထပုစ္ဆကမည်သော။ ဝါ– အကျိုးမဲ့ကို မေးမြန်းတတ်သော။ ဗြာဟ္မဏံ– ကို။ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ ကိရ– ချဲ့။ သော ဗြာဟ္မဏော– သည်။ “သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေါ– သည်။ အတ္ထမေဝ– အကျိုးစီးပွားကိုသာလျှင်။ ဇာနာတိ ကိံ နု ခေါ–လော? ဥဒါဟု– သို့မဟုတ်။ အနတ္ထမ္ပိ– အကျိုးမဲ့ကိုလည်း။ ဇာနာတိ ကိံ နု ခေါ–လော? နံ– ထိုအကြောင်းကို။ ပုစ္ဆိဿာမိ– အံ့။” ဣတိ– ကြံ၍။ သတ္ထာရံ– သို့။ ဥပသင်္ကမိတွာ– ၍။ ပုစ္ဆိ– ပြီ။ (ကိံ)၊ “ဘန္တေ! တုမှေ– တို့သည်။ အတ္ထမေဝ– ကိုသာ။ ဇာနာထ မညေ– သိတော်မူကုန်၏ဟု ထင်၏။ အနတ္ထံ– ကို။ နော (ဇာနာထ မညေ)– မသိကုန်ဟု ထင်၏။” ဣတိ– မေးပြီ။ “ဗြာဟ္မဏ– ဏ္ဏား! အဟံ– သည်။ အတ္ထဉ္စ– ကိုလည်းကောင်း။ အနတ္ထဉ္စ– ကိုလည်းကောင်း။ ဇာနာမိ– ၏။” ဣတိ– ပြီ။ “တေန ဟိ– လျှင်။ မေ– အား။ အနတ္ထံ– ကို။ ကထေထ– ကုန်။” ဣတိ– ပြီ။ အထ– ၌။ အဿ– အား။ သတ္ထာ– သည်။ ဣမံ ဂါထံ– ကို။ အာဟ၊ (ကိံ)၊ “ဥဿူရသေယျံ၊ ပေ၊ ဘဝိဿတီတိ– ၍၊ (အာဟ)
သင်္ဂါမဇုတ္တမော။ ။ “သင်္ဂါမဇိနာနံ ဥတ္တမော”ကို ကြည့်၍ “သင်္ဂါမေ+ဇိနန္တီတိ သင်္ဂါမဇီ၊ [သင်္ဂါမ+ဇိ+ကွိ၊] သင်္ဂါမဇီနံ+ဥတ္တမော သင်္ဂါမဇုတ္တမော၊ [သင်္ဂါမဇိ+ဥတ္တမ၊]” ဟု ပြုပါ၊ (တစ်နည်း) “သင်္ဂါမဇိနာနံ+ဥတ္တမော သင်္ဂါမဇုတ္တမော”ဟု ပြု၍ “သင်္ဂါမဇိနုတ္တမော”ဟု ဆိုလိုလျက် န,ကျေသည်ဟု ကြံပါ။
...[စာမျက်နှာ- ၂၉၅]...
ဥဿူရသေယျံ အာလသျံ, စဏ္ဍိက္ကံ ဒီဃသောဏ္ဍိယံ၊ ဧကဿဒ္ဓါနဂမနံ, ပရဒါရူပသေဝနံ၊ ဧတံ ဗြာဟ္မဏ သေဝဿု, အနတ္ထံ တေ ဘဝိဿတိ။
ဗြာဟ္မဏ– ပုဏ္ဏား! (ယံ) ဥဿူရသေယျံ– အကြင်အထက်၌ ရောက်သော နေရှိရာအခါ၌ အိပ်ခြင်းသည်လည်းကောင်း။ ဝါ– အကြင်နေမြင့်ရာအခါ၌ အိပ် ခြင်းသည်လည်းကောင်း၊ (ယံ) အာလသျံ– အကြင်ပျင်းရိသူ၏အဖြစ်သည်လည်းကောင်း၊ (ယံ) စဏ္ဍိက္ကံ– အကြင်ကြမ်းတမ်းသူ၏အဖြစ်သည်လည်းကောင်း၊ (ယံ) ဒီဃသောဏ္ဍိယံ– အကြင်ရှည်ကြာသော ကာလပတ်လုံး သေသောက်ကြူးသူ ၏ အဖြစ်သည်လည်းကောင်း။ ဧကဿ– တစ်ယောက်တည်း၏၊ (ယံ) အဒ္ဓါနဂမနံ– အကြင်ခရီးရှည်သွားခြင်းသည်လည်းကောင်း၊ (ယံ) ပရဒါရူပသေဝနံ–အကြင်သူတစ်ပါး၏ မယားကို မှီဝဲခြင်းသည်လည်းကောင်း၊ (အတ္ထိ– ၏၊) ဧတံ– ဤအလုံးစုံကို။ သေဝဿု– မှီဝဲလော။ တေ– သင်၏။ ဝါ– အား။ အနတ္ထံ– အကျိုး မဲ့သည်။ ဘဝိဿတိ– ဖြစ်လိမ့်မည်။
ဥဿူရသေယျံ။ ။ ဥဿူရသေယျန္တိ အတိဒိဝါ သယနံ ဥဒ္ဓံ ဂတံ သုရံ (သူရံ) သူရိယံ ဧတဿ ကာလဿ အတ္ထိ, အသ္မိံ ဝါ ကာလေ သံဝိဇ္ဇတီတိ ဥဿူရံ၊ ဥဿူရေ သေယျံ, ဥဿူရံ ဝါ သေယျန္တိ ဥဿူရ- သေယျံ၊ (ဓမ္မဋီ)၊ ဝိသုဓာန်၌ “ဥဂ္ဂတော+သူရော ယတ္ထာတိ ဥဿူရော”ဟု ပြု၏၊ သေယျသဒ္ဒါ နပုံလိင်, ဣတ္ထိလိင်ဟု ၂မျိုးရှိရာ နပုံ လိင်ပဌမန္တဖြင့် ဖွင့်သော ဓမ္မဋီအတိုင်း ပေးခဲ့သည်၊ ဒုတိယန္တယူသော ဓမ္မယော- ၅၂အလို “ယံ ဥဿူရသေယျံ- အကြင်အထက်၌ ရောက်သော နေရှိရာအခါ၌ အိပ်ခြင်း လည်းကောင်း ၊ပေ၊ ပရဒါရူပသေဝနံ- ကောင်း၊ (ဣတိ- ဤသို့သော၊) ဧတံ- ဤအလုံးစုံ ကို၊ သေဝဿု- လော” ဟု ပေးပါ။
ဒီဃသောဏ္ဍိယံ။ ။ ကတ္တဗ္ဗာကတ္တဗ္ဗံ အဝိစာရေတွာ အတ္တနာ ဝတ္ထုကာရဏာ သဗ္ဗံ ဒေယျဓမ္မံ သနောတီတိ သောဏ္ဍော၊ [သန(ဒါနအနက်+ဍ၊ သ၏ အ,ကို ဩပြု၊ န,ကို ဏပြု၊- ဓာန်ဋီ- ၂၁၂၊] (တစ်နည်း) သုဏတိ ဟိံသတီတိ(သောက်သူကို ညှဉ်းဆဲ တတ်သောကြောင့်)၊ သုဏ္ဍာ- သေရည်, သေရည်ဆိုင်၊ သုဏ္ဍာယံ+အဘိရတော သောဏ္ဍော၊ [သုဏ္ဍာ+အဏ်၊ (ဏ)၊- ထောမ၊] (တစ်နည်း) သုဏ္ဍာယံ (သုရာယံ)+ကုသလော သောဏ္ဍော၊ (တစ်နည်း) သုဏ္ဍာယံ (ပါနာဂါရေ)+ဘဝေါ ဌိတော ဝါ သောဏ္ဍော၊ (ဓာန်ဋီ- ၇၃၀)
...[စာမျက်နှာ- ၂၉၆]...
တံ– ထိုဂါထာကို။ သုတွာ– ၍။ ဗြာဟ္မဏော– သည်။ သာဓုကာရံ– သာဓုဟု ပြုအပ်သော အသံကို။ ဝါ– ကောင်းချီးကို။ အဒါသိ– ပြီ။ “ဂဏဇေဋ္ဌက– ဂိုဏ်း၏ အကြီးအကဲဖြစ်တော်မူသော၊ (ဂိုဏ်းခေါင်းဆောင်ဖြစ်တော်မူသော)၊ ဂဏာစရိယ– ဂိုဏ်း၏ ဆရာဖြစ်တော်မူသော မြတ်စွာဘုရား! သာဓု သာဓု– ကောင်း ပေစွ ကောင်းပေစွ။ တုမှေ– တို့သည်။ အတ္ထဉ္စ– ကိုလည်းကောင်း။ အနတ္ထဉ္စ– ကို လည်းကောင်း။ ဇာနာထ– ကုန်၏။” ဣတိ– ပြီ။ “ဗြာဟ္မဏ! ဧဝံ ခေါ– ဤသို့လျှင်။ မယာ– နှင့်။ သဒိသော– တူသော။ အတ္ထာနတ္ထဇာနနကော– အကျိုးရှိ အကျိုးမဲ့ကို သိသူမည်သည်။ နတ္ထိ’ ဣတိ– ပြီ။ အထ– ၌။ သတ္ထာ– သည်။ အဿ– ထိုပုဏ္ဏား၏။ အဇ္ဈာသယံ– ကို။ ဥပဓာရေတွာ– စူးစမ်းတော်မူ၍။ ”ဗြာဟ္မဏ! ကေန ကမ္မေန–အဘယ်အလုပ်ဖြင့်။ ဇီဝသိ– အသက်မွေးသနည်း?” ဣတိ– သို့။ ပုစ္ဆိ– ပြီ။ “ဘော ဂေါတမ– မ! ဇူတကမ္မေန– ေကြွအန်ကစားခြင်းအလုပ်ဖြင့်၊ (ဇီဝါမိ– ၏၊)” ဣတိ– ပြီ။ “တေ– ၏။ ဇယော– နိုင်ခြင်းသည်။ ဟောတိ ကိံ ပန– လော။ ပရာဇယော– ရှုံးခြင်းသည်။ ဟောတိ ကိံ ပန– လော။” ဣတိ– ပြီ။ “ဇယောပိ– သည်လည်းကောင်း။ ပရာဇယောပိ– သည်လည်းကောင်း။ ဟောတိ– ၏။” ဣတိ ဝုတ္တေ၊ “ဗြာဟ္မဏ! ဧသ– ဤနိုင်ခြင်းသည်။ အပ္ပမတ္တကော– နည်းသော အတိုင်းအရှည်ရှိ၏။ ဝါ–အနည်းငယ်သာတည်း။ ပရံ– သူတစ်ပါးကို။ ဇိနန္တဿ– ၏။ ဇယော နာမ– အောင်ခြင်းမည်သည်။ ဝါ– နိုင်ခြင်းမည်သည်။ န သေယျော– မမြတ်။ ပန– အနွယ ကား။ ယော– အကြင်သူသည်။ ကိလေသဇယေန– ကိလေသာတို့ကို အောင်နိုင် ခြင်းဖြင့်။ အတ္တာနံ– မိမိကိုယ်ကို။ ဇိနာတိ– ၏။ တဿ– ထိုသူ၏။ ဇယော– သည်။ ဆက်ဥုးအံ့– သောဏ္ဍအရ ဝိဂြိုဟ်အခိုက် သေသောက်ကြူးသူကို ရသော်လည်း ပုဒ်ပြီးသောအခါ အပျော်အပါးလိုက်စားသူအားလုံးကို ရသည်၊ ထိုကြောင့် ဓမ္မဋီ၌ “စိရကာလံ ဒီဃမဒ္ဓါနံ ဣတ္ထိဓုတ္တအက္ခဓုတ္တသုရာဓုတ္တဘာဝေါ”ဟု ဖွင့်သည်၊ “တိလဿ+ ဣဒံ တေလံ”၌ ဝိဂြိုဟ်အခိုက် နှမ်းဆီကိုရသော်လည်း ပုဒ်ပြီးသောအခါ ဆီသာမန်ကို ရသကဲ့သို့တည်း၊ ဤအဖွင့်ကို ကြည့်၍ “သောဏ္ဍဿ+ဘာဝေါ သောဏ္ဍိယံ၊ ဒီဃံ+ သောဏ္ဍိယံ ဒီဃသောဏ္ဍိယံ”ဟု ဆက်ပါ၊ ဓမ္မဋီ၌ ဣတ္ထိဓုတ္တ, အက္ခဓုတ္တ, သုရာဓုတ္တ ၃မျိုးလုံးကို ဖွင့်သော်လည်း ဣတ္ထိ ဓုတ္တကို “ပရဒါရူပသေဝနံ”ဖြင့် ယူနိုင်သောကြောင့် သောဏ္ဍအရ ကျန်၂မျိုးကိုသာ ယူသင့်သည်။
...[စာမျက်နှာ- ၂၉၇]...
သေယျော– ၏။ ဟိ– မှန်။ တံ ဇယံ– ထိုမိမိကိုယ်ကို အောင်ခြင်းကို။ ကောစိ– သည်။ အပဇယံ– ရှုံးခြင်းကို။ ဝါ– ရှုံးအောင်။ ကာတုံ– ငှာ။ န သက္ကောတိ– နိုင်။” ဣတိ– သို့။ ဝတွာ– ၍။ အနုသန္ဓိံ ဃဋေတွာ ဓမ္မံ ဒေသေန္တော၊ ဣမာ ဂါထာ– တို့ကို။ အဘာသိ– ပြီ။ (ကိံ)၊ “အတ္တာ ဟေဝ၊ ပေ၊ ဇန္တုနော”တိ– ၍၊ (အာဟ)
အတ္တာ ဟေဝ ဇိတံ သေယျော, ယာ စာယံ ဣတရာ ပဇာ၊ အတ္တဒန္တဿ ပေါသဿ, နိစ္စံ သညတစာရိနော
နေဝ ဒေဝေါ န ဂန္ဓဗ္ဗော, န မာရော သဟ ဗြဟ္မုနာ၊ ဇိတံ အပဇိတံ ကယိရာ, တထာရူပဿ ဇန္တုနော
အတ္တာ– မိမိကိုယ်ကို။ ဇိတံ (ဇိတော)– အောင်အပ်သော်၊ [(တစ်နည်း) ဇိတံ (ဇိတော)– ကိလေသာကို အောင်ပြီးသော။ အတ္တာ– မိမိသည်၊] ဟဝေ– စင်စစ်။ သေယျော– မြတ်၏။ ဣတရာ– မိမိကိုယ်ကို အောင်အပ်သူမှ တစ်ပါးသော၊ (ကိ လေသာကို အောင်ပြီးသော မိမိမှ တစ်ပါးသော)၊ ယာ စ အယံ ပဇာ– အကြင် သတ္တဝါအပေါင်းသည်ကား။ ဇိတံ (ဇိတာ)– လောင်းကစားခြင်းစသည်ဖြင့် အောင်နိုင်သည်၊ (ဘဝေယျ– ဖြစ်ရာ၏၊) [တစ်နည်း = ဣတရာ– သော။ ဇိတံ (ဇိတာ)– လောင်းကစားခြင်းစသည်ဖြင့် အောင်နိုင်သော။ ယာ စ အယံ ပဇာ–အကြင်သတ္တဝါအပေါင်းသည်လည်း။ ဘဝေယျ– ရှိရာ၏၊] (တဿာ– ထိုသတ္တဝါ အပေါင်း၏။ ဇိတံ– လောင်းကစားခြင်းစသည်ဖြင့် အောင်နိုင်ခြင်းသည်။ န သေယျော– မမြတ်။ ကသ္မာ– အဘယ်ကြောင့်နည်း? ယသ္မာ– အကြင်ကြောင့်၊) အတ္တဒန္တဿ– မဂ်၄-ပါးဖြင့် မိမိကိုယ်ကို ဆုံးမပြီးသော။ ပေါသဿ– ယောကျ်ား ဖြစ်သော။ နိစ္စံ– အမြဲ။ သညတစာရိနော– ကိုယ်နှုတ်တို့ဖြင့် စောင့်စည်းအပ်သော အကျင့်ရှိသော။ တထာရူပဿ– ထိုသို့သဘောရှိသော။ ဇန္တုနော– ပုဂ္ဂိုလ်၏။ ဇိတံ–အောင်နိုင်ခြင်းကို။ အပဇိတံ– ရှုံးအောင်။ ဒေဝေါ– နတ်သည်။ နေဝ ကယိရာ–မပြုစွမ်းနိုင်ရာ။ ဂန္ဓဗ္ဗော– ဂန္ဓဗ္ဗနတ်သည်။ န ကယိရာ– ရာ။ ဗြဟ္မုနာ– ဗြဟ္မာနှင့်။ သဟ– တကွ။ မာရော– မာရ်နတ်သည်။ န ကယိရာ– နိုင်၊ (တသ္မာ– ထိုကြောင့် တည်း။)
အတ္တဒန္တဿ။ ။ ယော ပန စတူဟိ အရိယမဂ္ဂေဟိ အတ္တနော ဒန္တတာယ အတ္တ-
...[စာမျက်နှာ- ၂၉၈]...
တတ္ထ– ထိုဂါထာတို့၌။ ဟဝေတိ– ကား။ နိပါတော– နိပါတ်တည်း။ ဇိတန္တိ– ကား။ လိင်္ဂဝိပလ္လာသော– လိင်္ဂဝိပလ္လာသတည်း၊ (ပုံလိင်၏ နပုံလိင်အဖြစ်ဖြင့် ဖောက်ပြန်နေခြင်းတည်း)၊ [လိင်္ဂဿ+ဝိပလ္လာသော လိင်္ဂဝိပလ္လာသော။ -မအူပါနိ- ၂, ၄၇၉၊] အတ္တနော– ၏။ ကိလေသဇယေန– ကိလေသာတို့ကို အောင်နိုင်ခြင်းဖြင့်။ အတ္တာ– မိမိကိုယ်ကို။ ဇိတော– အောင်နိုင်သည်၊ (သမာနော)၊ သေယျော– မြတ်၏။ ဣတိ အတ္ထော– နက်။ ယာ စာယံ ဣတရာ ပဇာတိ– ကား။ ပန– အဖို့တစ်ပါး ကား။ အဝသေသာ– မိမိကိုယ်ကို အောင်နိုင်သူမှ ကြွင်းသော။ ယာ အယံ ပဇာ–အကြင်သတ္တဝါအပေါင်းသည်။ ဇူတေန ဝါ– ေကြွအန်ကစားခြင်းဖြင့်လည်းကောင်း။ ဓနဟရဏေန ဝါ– ဥစ္စာကို ခိုးယူခြင်းဖြင့်လည်းကောင်း။ သင်္ဂါမေန ဝါ– စစ်တိုက်ခြင်းဖြင့်လည်းကောင်း။ ဗလာဘိဘဝေန ဝါ– ခွန်အားဖြင့် လွမ်းမိုး နှိပ်စက်ခြင်းဖြင့်လည်းကောင်း။ ဇိတာ– အောင်နိုင်သည်။ ဘဝေယျ– ၏။ တံ– ထို ေကြွအန်ကစားခြင်းစသည်ဖြင့် အောင်နိုင်ခြင်းကို။ ဇိနန္တေန– အောင်နိုင်သူသည်၊ ဒန္တော (ဓမ္မ၊ ဋ္ဌ၊ ၂၊ ၃၀၉)။ ဤအဖွင့်အလို “ယော”ဟု ကတ္တားရှိသောကြောင့် “အဒမီတိ ဒန္တော၊ အတ္တနော+ဒန္တော အတ္တဒန္တော– မဂ်၄-ပါးတို့ဖြင့် မိမိကို ဆုံးမပြီးသူ၊ (ရူဋီ- ၁၁၃) ” ဟုပြု၊ (တစ်နည်း) “ဒမနံ ဒန္တော၊ အတ္တနော+ဒန္တော ယဿာတိ အတ္တဒန္တော– မိမိကို ဆုံးမခြင်းရှိသူ”ဟု ပြု။ (နီတိသုတ္တနိ– ၁, ၃၂၂၊ ရူဘာ-၁, ၄၅၈)
မဟာနိ၊ဋ္ဌ၊၃၀၅။ ။ ယော ပန စတုမဂ္ဂသင်္ခါတေန အတ္တဒန္တေန ဒန္တတာယ အတ္တဒန္တော။ ဤအဖွင့်အလို “အတ္တနာ+ဒန္တော အတ္တဒန္တော- မဂ်စိတ်၄ပါးဖြင့် ဆုံးမပြီး သူ”ဟု ပြု၊ (တစ်နည်း) “အတ္တာ စ+သော+ဒန္တော စာတိ အတ္တဒန္တော- ယဉ်ကျေးပြီး သောမဂ်စိတ်၊ အတ္တဒန္တေန+ဒန္တော အတ္တဒန္တော- ယဉ်ကျေးပြီးသော မဂ်စိတ်၄ပါးဖြင့် ဆုံးမပြီးသူ၊ [“အတ္တဒန္တဒန္တော”ဟု ဆိုလိုလျက် ရှေ့ဒန္တကို ချေ၊]”ဟု ကြံ
အံ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၁၁။ ။ အတ္တဒန္တန္တိ အတ္တနာယေဝ ဒန္တံ၊ န အညေဟိ ဒမထံ ဥပနီတံ
ဤအဖွင့်အလို “အတ္တနာ+ဒန္တော အတ္တဒန္တော– ကိုယ်တိုင်သာလျှင် ဆုံးမပြီးသူ”ဟု ပြု။
ပေတ၊ဋ္ဌ၊၂၄၈။ ။ အတ္တဒန္တန္တိ ဥတ္တမေန ဒမထေန ဒမိတစိတ္တံ။ ဤအဖွင့်အလို “အတ္တာ+ဒန္တော ယဿာတိ အတ္တဒန္တော- အရဟတ္တမဂ်ဖြင့် ဆုံးမအပ်ပြီးသော စိတ်ရှိ သူ”ဟု ပြု။ [ဥတ္တမဒမထော နာမ အရဟတ္တမဂ္ဂေါ၊- အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၉၉။]
...[စာမျက်နှာ- ၂၉၉]...
ဝါ– ၏။ ယံ ဇိတံ ယံ ဇိတံ ယံ ဇိတံ– အကြင်အောင်နိုင်ခြင်းသည်၊ (အတ္ထိ)၊ တံ– ထိုအောင်နိုင်ခြင်း သည်။ န သေယျော– မမြတ်။ ဣတိ အတ္ထော– အနက်။ ကသ္မာ– ကြောင့်၊ [ပန အနက်မဲ့၊] တဒေဝ ဇိတံ– ထိုမိမိကိုယ်ကို အောင်နိုင်ခြင်းသည်ပင်။ သေယျော–သနည်း? ဣဒံ– ဤေကြွအန်ကစားခြင်းစသည်ဖြင့် သူတစ်ပါးကို အောင်နိုင် ခြင်းသည်။ န သေယျော– မမြတ်သနည်း? ဣတိ– ဤကား အမေးတည်း။ ယသ္မာ–ကြောင့်။ အတ္တဒန္တဿ– သော၊ ပေ။ တထာရူပဿ– ထိုသို့သဘောရှိသော။ ဇန္တုနော– ပုဂ္ဂိုလ်၏။ ဇိတံ– အောင်နိုင်ခြင်းကို။ အပဇိတံ– ရှုံးသည်ကို။ ဝါ– ရှုံးအောင်။ ဒေဝေါ– နတ်သည်။ နေဝ ကယိရာ– မပြုစွမ်းနိုင်ရာ။ ဂန္ဓဗ္ဗော– ဂန္ဓဗ္ဗနတ်သည်။ န ကယိရာ– ရာ။ ဗြဟ္မုနာ– နှင့်။ သဟ– တကွ။ မာရော– မာရ်နတ်သည်။ န ကယိရာ– ရာ။ ဣတိ (တသ္မာ)– ထိုကြောင့်တည်း။ ဣဒံ– ဤအနက်သည်။ ဝါ– ကို။ ဝုတ္တံ–ဆိုအပ်သည်၊ (ဆိုလိုသည်)၊ ဟောတိ၊ ဟိ– ချဲ့၊ [ဆရာတို့ကား ယသ္မာပါလျှင် ဟိ, မပါသင့်ဟု ယူတော်မူ၏၊] ယသ္မာ– ကြောင့်။ ယွာယံ (ယော+အယံ) ပေါသော–အကြင်ယောက်ျားသည်၊ (အကြင်ပုဂ္ဂိုလ်သည်)၊ နိက္ကိလေသတာယ– ကိလေသာ မရှိသည်၏ အဖြစ်ကြောင့်။ အတ္တဒန္တော– မဂ်၄-ပါးတို့ဖြင့် မိမိကိုယ်ကို ဆုံးမပြီး ဖြစ်၏။ အတ္တဒန္တဿ– မဂ်၄-ပါးတို့ဖြင့် မိမိကိုယ်ကို ဆုံးမပြီးသော။ ကာယာဒီဟိ– ကိုယ်အစရှိသည်တို့ဖြင့်။ နိစ္စံ– အမြဲ။ သညတစာရိနော– စောင့်စည်းအပ်သော အကျင့်ရှိသော။ ဧဝရူပဿ– သော။ ဣမေဟိ ကာယသညမာဒီဟိ– ဤကိုယ်ဖြင့် စောင့်စည်းခြင်းအစရှိသည်တို့ဖြင့်။ ဝါ– ဤကိုယ်ကို စောင့်စည်းခြင်းအစရှိသည် တို့ဖြင့်။ သညတဿ– စောင့်စည်းသော။ တဿ ဇန္တုနော– ထိုပုဂ္ဂိုလ်၏၊ (ဇိတံ–အောင်နိုင်ခြင်းကို၊) ဒေဝေါ ဝါ– နတ်သည်လည်းကောင်း။ ဂန္ဓဗ္ဗော ဝါ– ဂန္ဓဗ္ဗနတ် သည်လည်းကောင်း။ ဗြဟ္မုနာ– နှင့်။ သဟ– တူ။ မာရော ဝါ– သည်လည်းကောင်း၊
ဇိနန္တေန ယံ ဇိတံ။ ။ ဤဝါကျသည် ဘောဟောဝါကျတည်း၊ “ကတ္တားကံရော, အဝုတ္တော, ဘောဟောဝါကျပုဒ်”နှင့်အညီ ဘောဟောကြိယာ၏ ကတ္တားနှင့် ကံ၂မျိုးလုံး သည် အဝုတ္တချည်းဖြစ်ရကား ကတ္တားသည် တတိယာ, ကံသည် ဒုတိယာနှင့် ရှိရ၏၊ ထိုကြောင့် “ဇိနန္တေန”ကို ကတ္တားအနက် ပေးသည်၊ ဆဋ္ဌီအနက်ကြံ၍ နောက်နည်း ပေးသည်၊ နောက်ဝတ္ထုဂါထာဖွင့်၌ “ယံ ဣတရေန ဝဿသတံ ဟုတံ(နှာ- ၄၂၀)”လည်း နည်းတူပင်၊ ဇိတံကို “ဇယနံ ဇိတံ”ဟု ပြု။ (ဇာဋီသစ်- ၁, ၃၂၀)
...[စာမျက်နှာ- ၃၀၀]...
ဥဋ္ဌဟိတွာ– ထ၍။ “အဟံ– သည်။ အဿ– ထိုပုဂ္ဂိုလ်၏။ ဇိတံ– အောင်နိုင်ခြင်းကို။ အပဇိတံ– ရှုံးသည်ကို။ ဝါ– အောင်။ ကရိဿာမိ– အံ့။ မဂ္ဂဘာဝနာယ– မဂ်ကို ဖြစ် ပွားစေခြင်းဖြင့်။ ပဟီနေ– ပယ်အပ်ပြီးကုန်သော။ ကိလေသေ– တို့ကို။ ပုန၊ ဥပ္ပာဒေဿာမိ– ဖြစ်စေအံ့။” ဣတိ– ဤသို့ ကြံ၍။ ဃဋေန္တောပိ– စေ့ဆော်အားထုတ် သော်လည်းကောင်း။ ဝါယမန္တောပိ– ကြိုးစားပြုလုပ်သော်လည်းကောင်း။ ဓနာဒီဟိ– ဥစ္စာအစရှိသည်တို့ဖြင့်။ ဝါ– တို့မှ။ ပရာဇိတော– ရှုံးသူသည်။ ပက္ခန္တရော– အခြားသော မိတ်ဆွေ (ဘက်သား) ရှိသည်၊ [ဓမ္မဘာ-၂, ၁၅၈ရှု၊] ဟုတွာ– ၍။ ဝါ–ကြောင့်။ ဣတရေန– အခြားသူသည်။ ဇိတံ– အောင်နိုင်ခြင်းကို။ ဝါ– အောင်အပ် သောအရာကို။ ပုန၊ ဇိနန္တော– အောင်နိုင်လျက်။ ဝါ– အနိုင်ယူလျက်။ အပဇိတံ– (အခြားသူ) ရှုံးခြင်းကို။ ဝါ– ရှုံးအောင်။ ကရေယျ ယထာ– ပြုရာသကဲ့သို့။ ဧဝံ–တူ။ အပဇိတံ– ရှုံးခြင်းကို။ ဝါ– အောင်။ ကာတုံ– ငှာ။ နေဝ သက္ကုဏေယျ– မစွမ်း နိုင်ရာ။ ဣတိ– သို့၊ (ဝုတ္တံ ဟောတိ)၊ ဒေသနာဝသာနေ– ၌။ ဗဟူ– တို့သည်။ သောတာပတ္တိဖလာဒီနိ– တို့သို့။ ပါပုဏိံသု– ကုန်ပြီ။ ဣတိ– အနတ္ထပုစ္ဆကဗြာဟ္မဏ ဝတ္ထုပြီးပြီ။
အနတ္ထပုစ္ဆကဗြာဟ္မဏဝတ္ထုဘာသာဋီကာပြီးပြီ။
၅-သာရိပုတ္တတ္ထေရဿ မာတုလဗြာဟ္မဏဝတ္ထုဘာသာဋီကာ
မာသေ မာသေတိ– ဟူသော။ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ သတ္ထာ ဝေဠုဝနေ ဝိဟရန္တော သာရိပုတ္တတ္ထေရဿ– ၏။ မာတုလဗြာဟ္မဏံ– ဦးကြီးပုဏ္ဏားကို။ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ ကိရ– ချဲ့။ ထေရော– သည်။ တဿ– ဦးကြီးပုဏ္ဏား၏။ သန္တိကံ– သို့။ ဂန္တွာ– ၍။ အာဟ– ပြီ။ (ကိံ)၊ “ဗြာဟ္မဏ– ဏ္ဏား! ကိဉ္စိဒေဝ– တစ်စုံတစ်ခုသာလျှင်ဖြစ်သော။ ကုသလံ– ကို။ ကရောသိ ကိံ နု ခေါ– ပြုပါသလော?” ဣတိ– မေးပြီ။ “ဘန္တေ! ကရောမိ– ပြုပါ၏။” ဣတိ– လျှောက်ပြီ။ “ကိံ– အဘယ်ကုသိုလ်ကို။ ကရောသိ–
ကာတုံ နေဝ သက္ကုဏေယျ။ ။ ဤအဖွင့်ဖြင့် ကယိရာ၌ ဧယျဝိဘတ်ဖြစ်ကြောင်း နှင့် ထိုဧယျဝိဘတ်၏ သတ္တိ(စွမ်းနိုင်ခြင်း)အနက်ဟောကြောင်းကို ပြသည်၊ ထိုကြောင့် “န ကယိရာ- မပြုစွမ်းနိုင်ရာ”ဟု ပေးသည်။
...[စာမျက်နှာ- ၃၀၁]...
နည်း?” ဣတိ– ပြီ။ “မာသေ မာသေ– လတိုင်း လတိုင်း၌။ သဟဿပရိစ္စာဂေန–တစ်ထောင်သော ဥစ္စာကို စွန့်ကြဲခြင်းဖြင့်။ ဒါနံ– ကို။ ဒမ္မိ– ၏။” ဣတိ– ပြီ။ “ကဿ–အား။ ဒေသိ– နည်း?” ဣတိ– ပြီ။ “ဘန္တေ– ရား! နိဂဏ္ဌာနံ– တို့အား၊ (ဒေမိ– ၏၊)” ဣတိ– ပြီ။ “ကိံ– အဘယ်အကျိုးကို။ ပတ္ထယန္တော– တောင့်တလျက်။ ဒေသိ– နည်း?” ဣတိ– ပြီ။” ဘန္တေ! ဗြဟ္မလောကံ– ကို။ ပတ္ထယန္တော– လျက်၊ (ဒေမိ)။” ဣတိ– ပြီ။ “အယံ– ဤနိဂဏ္ဌတို့အား လှူခြင်းသည်။ ဗြဟ္မလောကဿ– ၏။ မဂ္ဂေါ ကိံ ပန– ကျင့်စဉ်လမ်းလော?” ဣတိ– ပြီ။ “ဘန္တေ! အာမ– ပါ” ဣတိ– ပြီ။ “ကော– သည်။ ဧဝံ– သို့။ အာဟ– နည်း?” ဣတိ– ပြီ။ “ဘန္တေ– ရား! အာစရိယေဟိ– တို့သည်။ မေ–အား။ ကထိတံ– အပ်ပြီ။” ဣတိ– ပြီ။ “တွံ– သည်။ ဗြဟ္မလောကဿ– ၏။ မဂ္ဂံ– ကျင့် စဉ်လမ်းကို။ နေဝ ဇာနာသိ– မသိ။ တေ– ၏။ အာစရိယာ အပိ– တို့သည်လည်း၊ (ဗြဟ္မလောကဿ– ၏။ မဂ္ဂံ– ကို၊) န (ဇာနန္တိ)– ကုန်။ ဧကော– သော။ သတ္ထာဝ– သည်သာ။ [သတ္ထာဝ ဧကော– မြတ်စွာဘုရားတစ်ပါးသာ၊] ဇာနာတိ– ၏။ ဗြာ– ဟ္မဏ! ဧဟိ– လော။ ဗြဟ္မလောကဿ– ၏။ မဂ္ဂံ– ကို။ တေ– အား။ ကထာပေဿာမိ– စေမည်။” ဣတိ– ဤသို့ ပြော၍။ တံ– ထိုပုဏ္ဏားကို။ အာဒါယ– ၍။ သတ္ထု– ၏။ သန္တိကံ– သို့။ နေတွာ– ၍။ “ဘန္တေ– ရား! အယံ ဗြာဟ္မဏော– သည်။ ဧဝံ– သို့။ အာဟ– ပြီ။” ဣတိ– သို့။ တံ ပဝတ္တိံ– ကို။ အာရောစေတွာ– ၍။ “သာဓု– တောင်းပန် ပါ၏။ ဝတ– စင်စစ်။ အဿ– ထိုပုဏ္ဏားအား။ ဗြဟ္မလောကဿ– ၏။ မဂ္ဂံ– ကို။ ကထေထ– မူပါကုန်။” ဣတိ– ပြီ။ သတ္ထာ– သည်။ “ဗြာဟ္မဏ! ဧဝံ ကိရ– ဤသို့ တဲ့လော? (ဤလျှောက်သည့်အတိုင်း မှန်သလော?)” ဣတိ– သို့။ ပုစ္ဆိတွာ– ၍။ “ဘော ဂေါတမ– မ! အာမ– မှန်ပါ။” ဣတိ– သို့။ ဝုတ္တေ၊ “ဗြာဟ္မဏ! ဧဝံ– သို့။ ဒဒမာနေန– သော။ တယာ– သည်။ ဝါ– ၏။ ဝဿသတံ– လုံး။ ဒိန္နဒါနတောပိ–ပေးလှူအပ်သော အလှူထက်လည်း။ မုဟုတ္တမတ္တံ– တစ်မုဟုတ်မျှ။ ပသန္နစိတ္တေန– ကြည်ညိုသောစိတ်ဖြင့်။ မမ– ၏။ သာဝကဿ– အား။ ဝါ– ကို။ ဩလောကနံ ဝါ– ဖူးမြင်ရခြင်းသည်လည်းကောင်း။ ကဋစ္ဆုဘိက္ခာမတ္တဒါနံ ဝါ– တစ်ဇွန်း သောဆွမ်းမျှ (ဆွမ်းသက်သက်) ကို လှူခြင်းသည်လည်းကောင်း။ မဟပ္ဖလတရံ–အထူးအားဖြင့် ကြီးသောအကျိုးရှိ၏။ ဝါ– သာ၍အကျိုးကြီး၏။” ဣတိ– သို့၊
...[စာမျက်နှာ- ၃၀၂]...
ဝတွာ– ၍။ အနုသန္ဓိံ၊ ဃဋေတွာ၊ ဓမ္မံ၊ ဒေသေန္တော၊ ဣမံ ဂါထံ– ကို။ အာဟ– ပြီ။ (ကိံ)၊ “မာသေ၊ ပေ၊ ဟုတ”န္တိ– ၍၊ (အာဟ)
မာသေ မာသေ သဟဿေန, ယော ယဇေထ သတံ သမံ၊ ဧကဉ္စ ဘာဝိတတ္တာနံ, မုဟုတ္တမပိ ပူဇယေ၊ သာယေဝ ပူဇနာ သေယျော, ယေဉ္စ ဝဿသတံ ဟုတံ
ယော– အကြင်သူသည်။ မာသေ မာသေ– လတိုင်း လတိုင်း၌။ သဟသေန– တစ်ထောင်ကို စွန့်ခြင်းဖြင့်။ သတံ– တစ်ရာသော။ သမံ– နှစ်ပတ်လုံး။ ယဇေထ–လောကီလူအများအား လှူဒါန်းရာ၏။ ယော စ– အကြင်သူသည်ကား။ ဧကံ–တစ်ပါးသော။ ဘာဝိတတ္တာနံ– သီလစသော ဂုဏ်အထူးဖြင့် တိုးပွားစေအပ်ပြီး သော စိတ်ရှိသော အရိယာသူတော်ကောင်းကို။ မုဟုတ္တံ အပိ– တမုဟုတ်မျှ လည်း၊ [အစ္စန္တသံယောဂ၌ ဒုတိယာ၊- မောဂ် နိ-၂, ၃၉၂၊] ပူဇယေ– ပူဇော်လှူဒါန်း ရာ၏၊ (တေသံ– ထိုသူတို့၏။ ပူဇနာသု– လှူဒါန်းပူဇော်ခြင်းတို့တွင်၊) ဝဿသတံ–အနှစ်တစ်ရာပတ်လုံး။ ယံ ဟုတံ– အကြင်လောကီလူအများအား လှူဒါန်းခြင်း သည်၊ (အတ္ထိ– ၏။ တတော– ထိုလောကီလူအများအား လှူဒါန်းခြင်းထက်၊) သာယေဝ ပူဇနာ– ထိုအရိယာသူတော်ကောင်းကို ပူဇော်လှူဒါန်းခြင်းသည်သာ။ သေယျော– မြတ်၏။
တတ္ထ– ထိုဂါထာ၌။ သဟဿေနာတိ– ကား။ သဟဿပရိစ္စာဂေန– တစ် ထောင်သော ဥစ္စာကို စွန့်ခြင်းဖြင့်။ ယော ယဇေထ သတံ သမန္တိ– ကား။ ယော–
သဟဿေန။ ။ “သဟဿဿ+ပရိစ္စာဂေါ သဟဿံ- တစ်ထောင်ကို စွန့်ခြင်း၊ သဟဿနောင် ပရိစ္စာဂပုဒ်ကျေသည်ဟု သိစေလို၍ “သဟဿပရိစ္စာဂေန”ဟု ဖွင့် သည်။ (တစ်နည်း) နောက်“ယော ယဇေထ သတံ သမံ”အဖွင့်၌ “သဟဿံ ပရိစ္စဇန္တော”ဟူသော အဖွင့်ကို ကြည့်၍ ဒုတိယာအနက်၌ တတိယာသက်သည်ဟု ကြံ၊ “သဟဿေန- တစ်ထောင်ကို၊ (ပရိစ္စဇန္တော- စွန့်လှူလျက်၊) သတံ- သော၊ သမံ- ပတ်လုံး၊ ယဇေထ- ၏”ဟု ပေးပါ။
သမံ။ ။ “သမာ ဝဿေ သမော ခေဒ- သန္တီသု သော နိဘေ တိသု(ဓာန်- ၉၂၂)” ဟူသော ဂါထာအရ ဣတ္ထိလိင်သမာသဒ္ဒါသည် ဝဿ(နှစ်)ဟူသော အနက်ကို ဟော၏၊
...[စာမျက်နှာ- ၃၀၃]...
သည်။ ဝဿသတံ– နှစ်တို့၏အရာပတ်လုံး။ ဝါ– နှစ်၁ရာပတ်လုံး။ မာသေ မာသေ–လတိုင်းလတိုင်း၌။ သဟဿံ– တစ်ထောင်ကို။ ပရိစ္စဇန္တော– စွန့်လှူလျက်။ လောကိယမဟာဇနဿ– လောက၌ အကျုံးဝင်သော များစွာသော လူအပေါင်းအား။ ဝါ– လောကီလူအများအား။ ဒါနံ– ကို။ ဒဒေယျ– ၏။ ဧကဉ္စ ဘာဝိတတ္တာနန္တိ– ကား။ ပန– အဖို့တစ်ပါးကား။ ယော– အကြင်သူသည်။ ဃရဒွါရံ– အိမ်၏တံခါးသို့၊ ထိုကြောင့် “ဝဿသတံ”ဟု ဖွင့်သည်၊ “သမယတိ ဝိကလယတိ ဘာဝေတီတိ သမာ”ဟု ပြုပါ။ (ထောမ၊ ဓာန်ဋီ-၈၁) [သမာတိ သံဝစ္ဆရော၊ “ယော ယဇေထ သတံ သမ”န္တိ ဧတ္ထ ဟိ သမာသဒ္ဒေါ ဣတ္ထိလိင်္ဂေါ၊ ဥပယောဂဝသေန ပန “သမ” န္တိ ဝုတ္တော၊- နီတိ ဓာတု- ၃၃၃။]
ဒါနံ ဒဒေယျ။ ။ ယဇဓာတ်သည် ဒေဝပူဇာ(နတ်ပူဇော်ခြင်း), သင်္ဂတိကရဏ (အပေါင်းအစုပြုခြင်း), ဒါန(ပေးလှူခြင်း)အနက်တို့ကို ဟောရာ “ဒါနံ ဒဒေယျ”ဖြင့် ယဇေထ၌ ယဇဓာတ် ဒါနအနက်ဟောကြောင်းနှင့် ဧထဝိဘတ်ဖြစ်ကြောင်းကို ပြသည်၊ “သဟဿံ ပရိစ္စဇန္တော”ဖြင့် သဟဿေန၌ တတိယာဝိဘတ်၏ ဒုတိယာအနက်၌ ဖြစ်ကြောင်းနှင့် “ပရိစ္စဇန္တော”ဟု ပါဌသေသ ထည့်စပ်ရကြောင်းကို ပြသည်၊ “လောကိ- ယမဟာဇနဿ”ဖြင့် ယဇေထ၏ သမ္ပဒါန်ကို ပြသည်။
ဘာဝိတတ္တာနံ။ ။ ဘာဝိတော+အတ္တာ ယေနာတိ ဘာဝိတတ္တာ၊ ကွစိ သမာသန္တ သုတ်ဖြင့် သမာသ်အဆုံးကို အ,ပြု(သမာသ်အဆုံး၌ အပစ္စည်းသက်)၍ ပုရိသာဒိဂိုဏ်း ဟု နီတိပဒ- ၂၁၁၌ ဆို၏၊ သို့သော် “ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တော ဝိဓိ တပ္ပုရိသေ ဧဝ(ကာတန္တ- ၃၇၈)”သုတ်အရ သမာသန္တအ,သည် တပ္ပုရိသ်သမာသ်၌သာ ဖြစ်၍ ဗဟုဗ္ဗီဟိသမာသ် ၌ မဖြစ်သောကြောင့်လည်းကောင်း “ရူပံ ဘိက္ခေဝ အနတ္တာ”ဟု ရာဇာဒိရုပ်ရှိသော ကြောင့်လည်းကောင်း ဤ၌လည်း ရာဇာဒိဒုတိယန္တတည်း။ (မောဂ်နိ- ၁, ၄၈၀)
အတ္တ၏အနက်။ ။ ဤအဋ္ဌကထာ၌ ဘူဓာတ် ဝုဒ္ဓိအနက်ဟောကြောင်းကိုသာ “ဝဍ္ဎိတအတ္တာနံ”ဟု ဖွင့်၏၊ အတ္တ၏အနက်ကို မဖွင့်၊ ထေရ၊ဋ္ဌ၊၁၊၈၌ အတ္တ၏ အနက်ကို “စိတ်, သဘာဝ, ခန္ဓာကိုယ်”ဟု ၃မျိုးဖွင့်၏၊ ထိုအလို “ဘာဝိတတ္တာနံ-သမထဝိပဿနာဖြင့် တိုးပွားစေအပ်ပြီးသောစိတ်ရှိသော အရိယာသူတော်ကောင်းကို၊ (စိတ်အနက်)၊ ဝါ- တိုးပွားစေအပ်ပြီးသော သီလစသောသဘောတရားရှိသော အရိ ယာ သူတော်ကောင်းကို၊ (သဘာဝအနက်)၊ ဝါ- အပ္ပမာဒဘာဝနာဖြင့် တိုးပွားစေအပ် (ထုံထားအပ်)ပြီးသော ခန္ဓာကိုယ်ရှိသော အရိယာသူတော်ကောင်းကို၊ (ခန္ဓာကိုယ်
...[စာမျက်နှာ- ၃၀၄]...
သမ္ပတ္တံ– သော။ ဧကံ– သော။ သီလာဒိဂုဏဝိသေသေန– သီလအစရှိသော ဂုဏ် အထူးဖြင့်။ ဝဍ္ဎိတအတ္တာနံ– ပွားစေအပ်ပြီးသောစိတ်ရှိသူကို။ ဝါ– ရှိသော။ ဟေဋ္ဌိမကောဋိယာ– အောက်၌ဖြစ်သော အစွန်းအပိုင်းအခြားအားဖြင့်။ ဝါ– အောက်ဆုံး အစွန်းအပိုင်းအခြားအားဖြင့်။ သောတာပန္နံ– ကို။ ဥပရိမကောဋိယာ– အထက်၌ ဖြစ်သော အစွန်းအပိုင်းအခြားအားဖြင့်။ ဝါ– အထက်ဆုံး (အမြင့်ဆုံး) အစွန်း အပိုင်းအခြားအားဖြင့်။ ခီဏာသဝံ– ကို။ ကဋစ္ဆုဘိက္ခာဒါနဝသေန ဝါ– ၁ဇွန်း သောဆွမ်းကို ပေးလှူခြင်း၏အစွမ်းဖြင့်လည်းကောင်း။ ယာပနမတ္တအာဟာရဒါနဝသေန ဝါ– မျှတလောက်ရုံသော အာဟာရကို လှူဒါန်းခြင်း၏အစွမ်းဖြင့် လည်းကောင်း။ ထူလသာဋကဒါနမတ္တေန ဝါ– ထူသောအဝတ်ကို ပေးလှူခြင်း ဖြင့်လည်းကောင်း။ ပူဇေယျ– ၏။ ဣတရေန– (သောတာပန်စသည်ကို လှူဒါန်း သူမှ) အခြားသောသူသည်။ ဝါ– ၏။ ဝဿသတံ– လုံး။ ယံ ဟုတံ– အကြင်ပူ ဇော်ခြင်းသည်၊ (အတ္ထိ)၊ တတော– ထိုလောကီလူအများကို ပေးလှူခြင်းထက်။ သာယေဝ ပူဇနာ– ထိုသောတာပန်စသော အရိယာသူတော်ကောင်းကို လှူ ဒါန်းပူဇော်ခြင်းသည်သာ။ သေယျော သေဋ္ဌော ဥတ္တမော– မြတ်၏။ ဣတိ အတ္ထော၊ ဣတိ– ဂါထာဖွင့် ပြီးပြီ။ ဒေသနာဝသာနေ– ၌။ သော ဗြာဟ္မဏော– သည်။ သောတာပတ္တိဖလံ ပတ္တော၊ အညေပိ– ကုန်သော။ ဗဟူ– တို့သည်။ သောတာပတ္တိဖလာဒီနိ ပါပုဏိံသု၊ ဣတိ– သာရိပုတ္တတ္ထေရဿ မာတုလဗြာဟ္မဏဝတ္ထု ပြီးပြီ။
သာရိပုတ္တတ္ထေရဿ မာတုလဗြာဟ္မဏဝတ္ထုဘာသာဋီကာပြီးပြီ။
အနက်) ”ဟု ပေးရမည်၊ “ဝဍ္ဎိတအတ္တာနံ”လည်း နည်းတူပင်၊ ဘာဝိတတ္တအရ သောတာ ပန်စသော ဖလဋ္ဌာန်ပုဂ္ဂိုလ်တို့ကို ယူရကြောင်းကို ပြလို၍ “ဟေဋ္ဌိမကောဋိယာ၊ ပေ။ ခီဏာသဝံ”ကို ဆိုသည်။
အပ္ပမာဒဘာဝနာ။ ။ နောက်ဆုံးနည်း၌ “အပ္ပမာဒဘာဝနာ”ဟူသည် သီးခြား ဘာဝနာတစ်မျိုးမဟုတ်၊ ကုသိုလ်တရားကို ဖြစ်ပွားစေခြင်း, အထူးအားဖြင့် ဝဋ်ကင်း ခြင်း၏ အကြောင်းဖြစ်သော သရဏဂုံနှင့် ကိုယ်နှုတ်စောင့်စည်းမှုမှ စ၍ သိက္ခာ၃ပါး ကုသိုလ်တရားဖြစ်ပွားစေခြင်းကို “အပ္ပမာဒဘာဝနာ”ဟု ဆိုရသည်။ (ဣတိ၊ဋ္ဌ၊၇၆၊ စရိယာ၊ဋ္ဌ၊၃၂၆)
...[စာမျက်နှာ- ၃၀၅]...
၆-သာရိပုတ္တတ္ထေရဿ ဘာဂိနေယျဝတ္ထုဘာသာဋီကာ
ယော စ ဝဿသတံ ဇန္တူတိ– ဟူသော။ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ သတ္ထာ ဝေဠုဝနေ ဝိဟရန္တော သာရိပုတ္တတ္ထေရဿ– ၏။ ဘာဂိနေယျံ– တူကို။ အာရဗ္ဘ ကထေသိ
ဟိ– ချဲ့။ ထေရော– သည်။ တမ္ပိ– ထိုတူသို့လည်း။ ဥပသင်္ကမိတွာ၊ အာဟ၊ (ကိံ)၊ “ဗြာဟ္မဏ! ကုသလံ– ကို။ ကရောသိ ကိံ– လော?” ဣတိ– ပြီ။ “ဘန္တေ! အာမ–ပါ။” ဣတိ– ပြီ။ “ကိံ– ကို။ ကရောသိ– နည်း?” ဣတိ– ပြီ။ “မာသေ မာသေ– ၌။ ဧကံ ဧကံ– တစ်ကောင် တစ်ကောင်သော။ ပသုံ– သားကောင်ကို။ ဃာတေတွာ– သတ်၍။ အဂ္ဂိံ– ကို။ ပရိစရာမိ– ပြုစုလုပ်ကျွေးပါ၏။” ဣတိ– ပြီ။ “ကိမတ္ထံ– အဘယ် အကျိုးငှာ။ ဧဝံ– သို့။ ကရောသိ– နည်း?” ဣတိ– ပြီ။ “ဧသော– ဤမီးကို လုပ်ကျွေး ခြင်းသည်။ ဗြဟ္မလောကမဂ္ဂေါ ကိရ– ဗြဟ္မာ့ဘုံ၏ ကျင့်စဉ်လမ်းတဲ့။ ဝါ– ဗြဟ္မာ့ဘုံ သို့ ရောက်ကြောင်းလမ်းစဉ်တဲ့။” ဣတိ– ပြီ။ “ကေန– သည်။ ဧဝံ– သို့။ ကထိတံ–နည်း?” ဣတိ– ပြီ။ “ဘန္တေ! မေ– ၏။ အာစရိယေဟိ– တို့သည်။ မေ– အား၊ (ကထိတံ)” ဣတိ– ပြီ။ “တွံ– သည်။ ဗြဟ္မလောကဿ– ၏။ မဂ္ဂံ– ကို။ နေဝ ဇာနာသိ– မသိ။ တေ– ၏။ အာစရိယာ အပိ– တို့သည်လည်း၊ (ဗြဟ္မလောကဿ– ၏။ မဂ္ဂံ– ကို၊) န (ဇာနန္တိ)– မသိကုန်။ ဧဟိ– လော။ သတ္ထု– ၏။ သန္တိကံ– သို့။ ဂမိဿာမ– ကုန်စို့။” ဣတိ– ဤသို့ ပြော၍။ တံ– ထိုတူကို။ သတ္ထု– ၏။ သန္တိကံ– သို့။ နေတွာ– ၍။ တံ ပဝတ္တိံ– ကို။ အာရောစေတွာ– ၍။ ”ဘန္တေ! ဣမဿ– အား။ ဗြဟ္မလောကဿ– ၏။ မဂ္ဂံ– ကို။ ကထေထ– ကုန်။” ဣတိ– သို့။ အာဟ– ပြီ။ သတ္ထာ– သည်။ “ဧဝံ ကိရ– လော။” ဣတိ– သို့။ ပုစ္ဆိတွာ၊ “ဘော ဂေါတမ– မ! ဧဝံ– ၏။” ဣတိ– သို့။ ဝုတ္တေ၊ “ဗြာဟ္မဏ! ဝဿသတမ္ပိ– လုံးလည်း။ ဧဝံ– သို့။ အဂ္ဂိံ– ကို။ ပရိစရန္တဿ– သော။ တဝ– ၏။ အဂ္ဂိပါရိစရိယာ– မီးကို ပြုစုလုပ်ကျွေးခြင်းသည်။ မမ– ၏။ သာဝကဿ– ကို။ ဝါ– အား။ တင်္ခဏမတ္တံ– ထိုခဏမျှ။ ပူဇမ္ပိ– ပူဇော်ခြင်းသို့လည်း။ န ပါပုဏာတိ– မရောက်။ ဝါ– မမီ။” ဣတိ– သို့။ ဝတွာ– ၍။ အနုသန္ဓိံ ဃဋေတွာ ဓမ္မံ ဒေသေန္တော ဣမံ ဂါထံ– ကို။ အာဟ၊ (ကိံ)၊ ယော စ၊ ပေ၊ ဟုတ”န္တိ– ၍၊ (အာဟ)
ယော စ ဝဿသတံ ဇန္တု, အဂ္ဂိံ ပရိစရေ ဝနေ၊ ဧကဉ္စ ဘာဝိတတ္တာနံ, မုဟုတ္တမပိ ပူဇယေ၊ သာယေဝ ပူဇနာ သေယျော, ယေဉ္စ ဝဿသတံ ဟုတံ
...[စာမျက်နှာ- ၃၀၆]...
ယော စ ဇန္တု– အကြင်သတ္တဝါသည်ကား။ ဝဿသတံ– အနှစ်တစ်ရာပတ်လုံး။ ဝနေ– တော၌။ အဂ္ဂိံ– မီးကို။ ပရိစရေ (ပရိစရေယျ)– ပြုစုလုပ်ကျွေးပူဇော်ရာ၏။ ယော စ– အကြင်သူသည်ကား။ ဧကံ– သော။ ဘာဝိတတ္တာနံ– ကို။ မုဟုတ္တံ အပိ–လည်း။ ပူဇယေ– ရာ၏၊ (တေသံ– တို့၏။ ပူဇနာသု– တို့တွင်၊) ဝဿသတံ– ပတ်လုံး။ ယံ ဟုတံ– သည်၊ (အတ္ထိ– ၏။ တတော– ထက်၊) သာယေဝ ပူဇနာ– ထိုဘာဝိတ္တ ပုဂ္ဂိုလ်ကို တစ်မုဟုတ်မျှ ပူဇော်ခြင်းသည်သာ။ သေယျော– ၏။
တတ္ထ– ၌။ ဇန္တူတိ ဧတံ– ဇန္တုဟူသော ဤသဒ္ဒါသည်။ သတ္တာဓိဝစနံ– သတ္တဝါ ကို ဟောသောသဒ္ဒါတည်း။ အဂ္ဂိံ ပရိစရေ ဝနေတိ– ကား။ နိပ္ပပဉ္စဘာဝပတ္ထနာယ– ပပဉ္စတရားမရှိသူ၏ အဖြစ်ကို လိုလားတောင့်တခြင်းဖြင့်။ ဝနံ– သို့၊
ယေဉ္စ။ ။ ယံကို အနိယမ, စေကို ပဒပူရဏယူ၍ အဖွင့်အတိုင်း ပေးခဲ့သည်၊ ယေဉ္စကို ပဋိသေဓတ္ထနိပါတ် ယူ၍ “သာယေဝ ပူဇနာ- ထိုအရိယာသူတော်ကောင်းကို ပူဇော်လှူဒါန်းခြင်းသည်သာ၊ သေယျော- ၏၊ ဝဿသတံ- ပတ်လုံး၊ ဟုတံ- လောကီ လူအများအား လှူဒါန်းခြင်းသည်၊ ယေဉ္စ သေယျော- မမြတ်”ဟူ၍လည်း ပေးနိုင်သည်။
(နီတိသုတ္တ-၃၉၀)
နိပ္ပပဉ္စဘာဝပတ္ထနာယ။ ။ ပပဉ္စသည် ပစိဓာတ်, အပစ္စည်းတည်း၊ “ပစိ ဝိတ္ထာရေ စု ဗျတ္တီကာရေ ဘူ(ဓာတွတ္ထ)”အရ ပစိဓာတ်သည် ဝိတ္ထာရ(ချဲ့ခြင်း), ဗျတ္တီကာရိယ (ထင်ရှားပြုခြင်း)”ဟူသော အနက်တို့ကို ဟော၏၊ ထိုတွင် ဝိတ္ထာရအနက်၌ “ချဲ့ခြင်း, ကြာမြင့်ခြင်း”ဟု အဓိပ္ပာယ်၂မျိုးရ၏၊ ချဲ့ဥုးအံ့- ပပဉ္စအရ တဏှာ, မာန, ဒိဋ္ဌိတို့တည်း၊ ထိုတရားတို့သည် မိမိမှီရာ သတ္တဝါ တို့၏ သံသရာကို ချဲ့တတ်ကြ၏၊ တစ်နည်းအားဖြင့် မိမိဖြစ်ရာကိန်းရာ ခန္ဓာအစဉ်ကို သံသရာ၌ ချဲ့ထွင်တတ်ကုန်၏၊ ထိုကြောင့် ချဲ့ခြင်း အဓိပ္ပာယ်ရအောင် “အတ္တနိဿိတာနံ သတ္တာနံ သံသာရံ ပပေဉ္စန္တိ ဝိတ္ထိဏ္ဏံ ကရောန္တီတိ ပပဉ္စာ၊(နီတိဓာတု- ၂၉၂)၊ သတ္တသန္တာနံ သံသာရေ ပပေဉ္စန္တိ ဝိတ္ထာရယန္တီတိ ပပဉ္စာ၊ (ဒီဋီ၊၂၊၂၅၈)”ဟု ပြုရသည်။
ကြာမြင့်ခြင်း။ ။ တဏှာ,မာန,ဒိဋ္ဌိတို့သည် မိမိဖြစ်ရာကိန်းရာသတ္တဝါ ခန္ဓာအစဉ် ကို သံသရာ၌ ကြာရှည်စေတတ်ကုန်၏၊ ထိုတရားတို့သည် သံသရာရှည်ကြောင်းများ ဖြစ်ကြ၏၊ ထိုကြောင့် ကြာမြင့်ခြင်းအဓိပ္ပာယ်ရအောင် “သတ္တသန္တာနံ သံသာရေ ပပေဉ္စန္တိ စိရံ ဌပေန္တီတိ ပပဉ္စာ၊(နီတိဓာတု- ၂၉၂၊ ဒီဋီ- ၃, ၂၈၇၊ အံဋီ- ၃, ၂၃၅)၊ ပပဉ္စန္တိ သတ္တာ သံသာရေ စိရာယန္တိ ဧတေဟီတိ ပပဉ္စာ၊(မဋီ၊၁၊၆၉)”ဟု ပြုရသည်။
...[စာမျက်နှာ- ၃၀၇]...
ပဝိသိတွာပိ– ၍လည်း။ ဝါ– သော်လည်း။ တတ္ထ– ထိုတော၌။ အဂ္ဂိံ– ကို။ ပရိစရေယျ– ရာ၏။ သေသံ– ကြွင်းသောစကားသည်။ ပုရိမသဒိသမေဝ– ရှေ့ဂါထာစကားနှင့် တူသည်သာတည်း။ ဣတိ– ဂါထာဖွင့်ပြီးပြီ။ ဒေသနာဝသာနေ– ၌။ သော ဗြာဟ္မဏော– သည်။ သောတာပတ္တိဖလံ– သို့။ ပါပုဏိ– ပြီ။ အညေပိ– လည်းဖြစ် ကုန်သော။ ဗဟူ– တို့သည်။ သောတာပတ္တိဖလာဒီနိ– တို့သို့။ ပါပုဏိံသု– ကုန်ပြီ။ ဣတိ– သာရိပုတ္တတ္ထေရဿ ဘာဂိနေယျဝတ္ထုပြီးပြီ။
သာရိပုတ္တတ္ထေရဿ ဘာဂိနေယျဝတ္ထုဘာသာဋီကာပြီးပြီ။
၇-သာရိပုတ္တတ္ထေရဿ သဟာယကဗြာဟ္မဏဝတ္ထု
ယံ ကိဉ္စိ ယိဋ္ဌံ ဝါတိ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ သတ္ထာ ဝေဠုဝနေ ဝိဟရန္တော သာရိပုတ္တတ္ထေရဿ သဟာယကဗြာဟ္မဏံ– သူငယ်ချင်းပုဏ္ဏားကို။ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ ဟိ– ချဲ့။ ထေရော– သည်။ တမ္ပိ– ထိုသူငယ်ချင်းပုဏ္ဏားသို့လည်း။ ဥပသင်္ကမိတွာ– ၍။ ”ဗြာဟ္မဏ! ကိဉ္စိ– သော။ ကုသလံ– ကို။ ကရောသိ ကိံ– လော?”
ဗျတ္တီကာရိယအနက်။ ။ တဏှာ,မာန,ဒိဋ္ဌိတို့သည် မိမိဖြစ်ရာကိန်းရာ ခန္ဓာအစဉ် ကို “တပ်မက်သူ, မာန်ယစ်သူ(မောက်မာသူ), မိစ္ဆာအယူရှိသူ”ဟု ထင်ရှားပြတတ်ကုန် ၏၊ ထိုကြောင့် ပစိဓာတ် ဗျတ္တီကာရိယ(ထင်ရှားပြုခြင်း)အနက်ရအောင် “ရတ္တောတိ ဝါ မတ္တောတိ ဝါ မိစ္ဆာဘိနိဝေသောတိ ဝါ ပပေဉ္စန္တိ ဗျေဉ္ဇန္တီတိ ပပဉ္စာ”ဟု ပြုရသည်။
(ဒီဋီ၊ ၂၊ ၂၅၈)၊ ဆက်ဥုးအံ့– ဒီဋီ၊ ၂၊ ၂၅၈၌ “မတ္တောတိ ဝါ”နေရာဝယ် “သတ္တောတိ ဝါ”ဟု ရှိနေသည်မှာ စာပျက်ခြင်းသာ ဖြစ်သည်၊ မာနအတွက် ဖွင့်ခြင်းဖြစ်ရကား ကင်္ခါဋီသစ်-၁၉၈အတိုင်း “မတ္တောတိ ဝါ”ဟု ရှိသင့်သည်။
ပတ္ထနာ၂မျိုး။ ။ ထိုနောင် “နတ္ထိ+ပပဉ္စာ ယဿာတိ နိပ္ပပေဉ္စာ- ပပဉ္စတရားမရှိ သော ဘုရားရှင်, ပစ္စေကဗုဒ္ဓ, ရဟန္တာ၊ နိပ္ပပဉ္စဿ+ဘာဝေါ နိပ္ပပဉ္စဘာဝေါ၊ နိပ္ပပဉ္စ ဘာဝဿ+ပတ္ထနာ နိပ္ပပဉ္စဘာဝပတ္ထနာ- ပပဉ္စတရားမရှိသူ၏အဖြစ်ကို လိုလား တောင့်တခြင်း”ဟု ဆက်ပါ၊ ဆက်ဥုးအံ့- တောင့်တခြင်းသည် “တဏှာပတ္ထနာ- တဏှာ ဖြင့် တောင့်တခြင်း, ဆန္ဒပတ္ထနာ- ကုသိုလ်ဆန္ဒဖြင့် တောင့်တခြင်း”ဟု ၂မျိုးရှိ၏၊ တဏှာပတ္ထနာအရ တဏှာကို ရ၍ ဆန္ဒပတ္ထနာအရ မဟာကုသိုလ်ရှိဆန္ဒကို ရ၏၊ ဤ၌ ဆန္ဒပတ္ထနာကို ယူပါ၊ ဆန္ဒပတ္ထနာကို “ကုသလစ္ဆန္ဒပတ္ထနာ, ကတ္တုကမျတာကုသလစ္ဆန္ဒပတ္ထနာ”ဟုလည်း သုံး၏။ (မ၊ဋ္ဌ၊၁၊၄၃၊ ဣတိ၊ဋ္ဌ၊၅၈)
...[စာမျက်နှာ- ၃၀၈]...
ဣတိ– သို့။ ပုစ္ဆိ– ပြီ။ “ဘန္တေ! အာမ– ပါ။” ဣတိ– ပြီ။ “ကိံ– ကို။ ကရောသိ– နည်း?” ဣတိ– ပြီ။ “ယိဋ္ဌယာဂံ– ယဇ်ပူဇော်ခြင်းကို။ ယဇာမိ– ပူဇော်ပါ၏။” ဣတိ– ပြီ။ “တဒါ– ၌။ တံ ယာဂံ– ထိုယဇ်ပူဇော်ခြင်းကို။ မဟာပရိစ္စာဂေန– ကြီးစွာသော စွန့်ကြဲခြင်း ဖြင့်။ ယဇန္တိ ကိရ– ကုန်သတဲ့။ ဣတော– ဤနေရာမှ။ ပရံ– နောက်ဖြစ်သောစကား ကို။ ထေရော– သည်။ ပုရိမနယေနေဝ– ရှေးနည်းဖြင့်သာလျှင်။ ပုစ္ဆိတွာ– ၍။ တံ– ထို သူငယ်ချင်းပုဏ္ဏားကို။ သတ္ထု– ၏။ သန္တိကံ– သို့။ နေတွာ– ၍။ တံ ပဝတ္တိံ– ကို။ အာရောစေတွာ၊ “ဘန္တေ! ဣမဿ– ထိုသူငယ်ချင်းပုဏ္ဏားအား။ ဗြဟ္မလောကဿ– ၏။ မဂ္ဂံ– ကို။ ကထေထ– ကုန်။” ဣတိ– သို့။ အာဟ– ပြီ။ သတ္ထာ၊ “ဗြာဟ္မဏ! ဧဝံ ကိရ– ဤသို့တဲ့လော။” ဣတိ– သို့။ ပုစ္ဆိတွာ– ၍။ ”ဘော ဂေါတမ! ဧဝံ– ၏။” ဣတိ– သို့။ ဝုတ္တေ၊ “ဗြာဟ္မဏ! သံဝစ္ဆရံ– ၁နှစ်ပတ်လုံး။ ယိဋ္ဌယာဂံ– ကို။ ယဇန္တေန– ပူဇော်သော။ တယာ– သည်။ လောကိယမဟာဇနဿ– အား။ ဒိန္နဒါနံ– သည်။ ပသန္နစိတ္တေန– ဖြင့်။ မမ– ၏။ သာဝကာနံ– တို့အား။ ဝန္ဒန္တာနံ– ရှိခိုးသူတို့၏။ ဝါ– ကုန် လသော်။ ဝါ– ကြောင့်။ ဥပ္ပန္နကုသလစေတနာယ– ဖြစ်သော ကုသိုလ်စေတနာ၏။ စတုဘာဂမတ္တမ္ပိ– ၄ခုမြောက်အဖို့မျှကိုလည်း။ ဝါ– လေးဖို့တစ်ဖို့မျှကိုလည်း။ န အဂ္ဃတိ– မထိုက်။” ဣတိ– သို့။ ဝတွာ– ၍။ အနုသန္ဓိံ ဃဋေတွာ ဓမ္မံ၊ ဒေသေန္တော၊ ဣမံ ဂါထံ– ကို။ အာဟ၊ (ကိံ)၊ “ယံကိဉ္စိ၊ ပေ၊ သေယျော”တိ– ၍၊ (အာဟ)
ယံကိဉ္စိ ယိဋ္ဌံ ဝ ဟုတံ ဝ လောကေ, သံဝစ္ဆရံ ယဇေထ ပုညပေက္ခော၊ သဗ္ဗမ္ပိ တံ န စတုဘာဂမေတိ, အဘိဝါဒနာ ဥဇ္ဇုဂတေသု သေယျော
လောကေ– လောက၌၊ (ယော– အကြင်သူသည်၊) ပုညပေက္ခော– ကောင်းမှု ကို ရှုငဲ့လိုလားသည်၊ (ဟုတွာ)၊ ယံကိဉ္စိ– ကြွင်းမဲ့ဥဿုံ, အလုံးစုံသော။ ယိဋ္ဌံ ဝါ–မင်္ဂလာရက်မြတ်, လှူဒါန်းအပ်သည့်, အမှတ်တရအလှူမျိုးကိုလည်းကောင်း။ ဟုတံဝါ– ဧည့်ဝတ်ပြုမှု,ကံအကျိုးစုယုံ,လှူဒါန်းပုံမျိုးကိုလည်းကောင်း။ သံဝစ္ဆရံ– ၁နှစ်ပတ်လုံး။ ယဇေထ– လောကီလူအများအား လှူဒါန်းရာ၏၊ (တဿ– ထို သူ၏၊) သဗ္ဗံ– အလုံးစုံသော။ တံ– ထိုယိဋ္ဌဟုတအလှူသည်။ ဥဇုဂတေသု– ဖြောင့် မတ်သည်၏အဖြစ်သို့ ရောက်သော အရိယာသူတော်ကောင်းတို့ကို။ ဝါ– ဖြောင့် မတ်စွာ ကျင့်သော အရိယာသူတော်ကောင်းတို့ကို။ အဘိဝါဒနာ– ရှိခိုးကြောင်း
...[စာမျက်နှာ- ၃၀၉]...
ကုသိုလ်စေတနာ၏။ ဝါ– ရှိခိုးကြောင်းကုသိုလ်စေတနာ၏အကျိုးမှ။ စတုဘာဂမ္ပိ– ၄ခုမြောက်အဖို့သို့သော်လည်း၊ (၄ဖို့၁ဖို့သို့သော်လည်း)၊ န ဧတိ– မရောက်။ ဝါ– မမီ၊ (တသ္မာ– ကြောင့်၊) ဥဇုဂတေသု– တို့ကို။ အဘိဝါဒနာ– ရှိခိုးကြောင်း ကု သိုလ်စေတနာသည်သာ။ ဝါ– ရှိခိုးကြောင်းကုသိုလ်စေတနာ၏ အကျိုးသည် သာ။ သေယျော– ၏။
တတ္ထ– ၌။ ယံ ကိဉ္စီတိ ဧတံ– ယံ ကိဉ္စိဟူသော ဤသဒ္ဒါသည်။ အနဝသေသပရိယာဒါနဝစနံ– အကြွင်းမဲ့ (အလုံးစုံ) သိမ်းယူသော သဒ္ဒါတည်း။
ယံကိဉ္စီတိ...ဝစန။ ။ “ယံကိဉ္စိ”သည် “ယံ+ကိံ+စိ”ဟူသော ၃ပုဒ်ကို ပေါင်းထား သော နိပါတပတိရူပက(နိပါတ်ပုဒ်နှင့်တူသော)ပုဒ်တည်း၊ “ယော ကောစိ, ယာ ကာစိ, ယံ ကိဉ္စိ”တို့သည် လိင်၃ပါး, ဝိဘတ်၇သွယ်တို့၌ ရုပ်သွင်တစ်မျိုးတည်းဖြင့် မတည်ရှိဘဲ လိင်၃ပါး, ဝိဘတ်၇သွယ်လုံး ရှိရကား နိပါတ်ပုဒ်မဟုတ်ကုန်၊(နီတိပဒ- ၃၇၅)၊ “ယံ+ကိံ+ စိ”ဟု ပုဒ်တွေများနေသော်လည်း စိနိပါတ်ဖြင့် ပိုင်းဖြတ်အပ်သောကြောင့်လည်း ကောင်း, ၃ပုဒ်လုံးပေါင်းမှ “အလုံးစုံ”ဟု တစ်နက်တည်းဖြစ်သောကြောင့်လည်းကောင်း “ယံ ကိဉ္စိ”ကို တစ်ပုဒ်ဟုသာ ဆိုရသည်၊ ၃ပုဒ်ဟု မဆိုရ။(ဘေဒ- ၉) ဆက်ဥုးအံ့- ကိံသဒ္ဒါသည် သူ့ချည်းသက်သက်ဖြစ်လျှင် ပုစ္ဆာအနက်ကို ဟော၏၊ နောက်၌ “စိ”နိပါတ်ရှိလျှင် အပ္ပ(အနည်းငယ်)အနက်ကို ဟော၏၊ ရှေ့၌ ယသဒ္ဒါ ပါရှိပြန်လျှင် သကလ(အလုံးစုံ)အနက်ကို ဟော၏၊ (နိဒီ- ၂၃၄၊ နိသာ- ၁၆)၊ ယံသဒ္ဒါ သက်သက် ကိဉ္စိသဒ္ဒါသက်သက်ဖြစ်လျှင် အနိယမအနက်ကို ဟော၏၊ ဤ၌ “ယံ ကိဉ္စိ”ဟု ပေါင်းထားသဖြင့် အနဝသေသပရိယာဒါနအနက်ကို ဟောသည်၊ အနိယမ အနက်ကို မဟောဟု ပြလို၍ “အနဝသေသပရိယာဒါနဝစနံ”ဟု ဖွင့်ဆိုသည်၊ (သကလ)အနက်ကိုပင် “အနဝသေသပရိယာဒါနဝစနံ”ဟု ဆိုသည်၊ (ဝိသုဒ္ဓိ၊ဋီ၊၁၊၅၆၊ ၂၄၉၊ ဝိသုဒ္ဓိ၊ဋီ၊၂၊၈၆၊ ၁၅၄)။ [ပရိယာဒိယတီတိ ပရိယာဒါနံ၊ အနဝသေသံ (အကြွင်းမဲ့- အလုံးစုံ)+ပရိယာဒါနံ အနဝသေသပရိယာဒါနံ၊ ဝုစ္စတိ အတ္ထော ဧတေနာ တိ ဝစနံ- ဟောကြောင်းသဒ္ဒါ၊ အနဝသေသပရိယာဒါနံ စ+တံ+ဝစနံ စာတိ အနဝ- သေသပရိယာဒါနဝစနံ- အကြွင်းမဲ့ (အလုံးစုံ) သိမ်းယူသောစကား”ဟု ပြုပါ၊ အနဝ- သေသကို “အသေသေတွာ”ဟု တွာပစ္စယန္တဖြင့် ဖွင့်သောကြောင့် “အကြွင်းမဲ့”ဟု ကြိယာဝိသေသနအနက်သာ ပေးပါ၊ “အကြွင်းမဲ့ကို”ဟု ကံအနက်မပေးရ။ (ဝိသုဒ္ဓိ၊ဋီ၊၁၊၃၆၆၊ ဝိသုဒ္ဓိ၊ဋီ၊၂၊၁၅၄၊ နီတိပဒနိ- ၂, ၇၅၇)]
...[စာမျက်နှာ- ၃၁၀]...
ယိဋ္ဌန္တိ– ကား။ ယေဘုယျေန– ဖြင့်။ မင်္ဂလကိရိယာဒိဝသေသု– မင်္ဂလာကို ပြုလုပ်ခြင်းရှိရာ နေ့အစရှိသော နေ့တို့၌။ ဝါ– မင်္ဂလာပြုလုပ်ရာနေ့အစရှိသော နေ့တို့၌။ ဒိန္နဒါနံ– ပေးအပ်သော အလှူတည်း။ ဟုတန္တိ– ကား။ အဘိသင်္ခရိတွာ– စီမံ၍။ ကတံ– သော။ ပါဟုနဒါနေဉ္စဝ– ဧည့်သည်တို့အား ပေးလှူအပ်သော အလှူလည်းကောင်း။ ကမ္မဉ္စ– ကံကိုလည်းကောင်း။ ဖလဉ္စ– ကံ၏အကျိုးကိုလည်းကောင်း။ သဒ္ဒဟိတွာ– ယုံကြည်၍။ ကတဒါနဉ္စ– ပြုအပ်သော အလှူလည်းကောင်းတည်း။ သံဝစ္ဆရံ ယဇေထာတိ– ကား။ ဧကသံဝစ္ဆရံ– ၁နှစ်ပတ်လုံး၊
မင်္ဂလကိရိယာဒိဒိဝသေသု။ ။ ကရဏံ ကိရိယာ၊ မင်္ဂလဿ+ကိရိယာ ဧတ္ထာတိ မင်္ဂလကိရိယော- မင်္ဂလာကို ပြုလုပ်ခြင်းရှိရာနေ့၊ (တစ်နည်း) မင်္ဂလတ္ထံ+ကိရိယာ ဧတ္ထာတိ မင်္ဂလကိရိယော- မင်္ဂလာအကျိုးငှာ ပြုလုပ်လှူဒါန်းခြင်းရှိရာနေ့၊ (တစ်နည်း) ကရီယတေတိ ကိရိယံ၊ မင်္ဂလံ+ကိရိယံ ဧတ္ထာတိ မင်္ဂလကိရိယော- ပြုလုပ်အပ်သော မင်္ဂလာရှိရာနေ့၊ မင်္ဂလကိရိယော+အာဒိ ဧတေသူတိ မင်္ဂလကိရိယာဒယော၊ မင်္ဂလကိရိယာအာဒယော စ+တေ+ဒိဝသာ စာတိ မင်္ဂလကိရိယာဒိဒိဝသာ- မင်္ဂလာကို ပြု လုပ်ခြင်းရှိရာနေ့အစရှိသောနေ့များ၊ ဝါ- မင်္ဂလာအကျိုးငှာ ပြုလုပ်လှူဒါန်းခြင်းရှိရာ နေ့အစရှိသောနေ့များ၊ ဝါ- ပြုလုပ်အပ်သော မင်္ဂလာရှိရာနေ့အစရှိသောနေ့များ
ယိဋ္ဌံ ဝ ဟုတံ ဝ။ ။ “ယိဋ္ဌံ ဝါ ဟုတံ ဝါ”ဟု ဆိုလိုလျက် ပထမပါဒသည် ဣန္ဒ- ဝဇိရဂါထာဖြစ်ရကား တ,ဂိုဏ်းရှိရမည်ဖြစ်သောကြောင့် ဆန်းစောင့်ခြင်းငှာ ရဿပြု ၍ “ယိဋ္ဌံ ဝ ဟုတံ ဝ”ဟု ဖြစ်သည်၊ ဝါသဒ္ဒါ သမုစ္စည်းအနက်တည်း၊ “ယဇိတဗ္ဗန္တိ ယိဋ္ဌံ၊ ဟုနိတဗ္ဗန္တိ ဟုတံ”ဟု ပြုပါ။
ဆက်ဥုးအံ့– အခြားနေရာ၌ ယဇ်ကြီးပူဇော်ခြင်း (အကြီးအကျယ် ပေးလှူပူဇော် ခြင်း) ကို ယိဋ္ဌ, ယဇ်ငယ်ပူဇော်ခြင်း (ဧည့်ဝတ်ပြုသောအားဖြင့် အနည်းငယ် ပေးလှူ ပူဇော်ခြင်း) ကို ဟုတဟု ဖွင့်၏၊ ယိဋ္ဌ, ဟုတ၏ သရုပ်ကို မဖော်ပြကြပါ၊ ဤ၌ “ယိဋ္ဌန္တိ၊ ပေ။ ကတဒါနဉ္စ”ဖြင့် မင်္ဂလာမှုပြုလုပ်ရာနေ့စသော နေ့ထူးနေ့မြတ်များ၌ လှူဒါန်း အပ်သော အမှတ်တရအလှူမျိုးကို “ယိဋ္ဌ”ဟုလည်းကောင်း, အထူးတလယ် စီမံ၍ မိတ်ဆွေတို့အား ဧည့်ခံကျွေးမွေးလှူဒါန်းအပ်သော အလှူနှင့် ကံနှင့် ကံအကျိုးကို ယုံကြည်၍ ပြုလုပ်အပ်သော အလှူမျိုးကို “ဟုတ”ဟုလည်းကောင်း ယိဋ္ဌ, ဟုတ၏ သရုပ်ကို ထင်ရှားစွာ ပြသည်။
ပါဟုနဒါနံ။ ။ ပကို ပဌမအနက်, အာကို အာနေတွာအနက်ယူ၍ “ပဌမံ
...[စာမျက်နှာ- ၃၁၁]...
နိရန္တရမေဝ– မပြတ်သာလျှင်။ ဝုတ္တပ္ပကာရံ– ဆိုအပ်ခဲ့သော အပြားရှိသော။ ဒါနံ– ကို။ သကလစက္ကဝါဠေပိ– အလုံးစုံသော စကြာဝဠာ၌လည်း။ လောကိယမဟာဇနဿ– လောက၌ အကျုံးဝင်သော များစွာသော လူအပေါင်းအား။ ဝါ– လောကီ လူအများအား။ ဒဒေယျ– ရာ၏။ ပုညပေက္ခောတိ– ကား။ ပုညံ– ကို။ ဣစ္ဆန္တော–လိုလားသည်၊ (ဟုတွာ)၊ ဥဇ္ဇုဂတေသူ ဥဇ္ဇုဂတေသူ ဥဇ္ဇုဂတေသူတိ– ကား။ ဟေဋ္ဌိမကောဋိယာ– အောက် ၌ဖြစ်သော အစွန်းအပိုင်းအခြားအားဖြင့်။ ဝါ– အောက်ဆုံးအစွန်းအပိုင်းအခြား အားဖြင့်။ သောတာပန္နေသု– တို့ကို။ ဝါ– တို့၌။ ဥပရိမကောဋိယာ– အထက်၌ ဖြစ် သော အစွန်းအပိုင်းအခြားအားဖြင့်။ ဝါ– အထက်ဆုံး (အမြင့်ဆုံး) အစွန်းအပိုင်း အခြားအားဖြင့်။ ခီဏာသဝေသု– တို့ကို။ ဝါ– တို့၌၊ [အဘိဝါဒနာ၌စပ်၊] ဣဒံ– သည်၊ (အိမ်သားတို့ မစားမီ ရှေးဦးစွာ) အာနေတွာ ဟုနိတဗ္ဗန္တိ ပါဟုနံ၊ [ပ+အာ+ဟု+ယု၊- သီဘာ-၂, ၃၄၆၊ သီဘာ-၃, ၄၁၀၊] အာဂန္တုကတ္ထာယ ပကာရေန ယူယတေတိ ပါ– ဟုနံ၊ [ပ+ဟု+ယု၊ ပ၌ ဒီဃပြု၊၊ -သီဘာ-၃, ၄၉၈၊] ပါဟုတဗ္ဗန္တိ ပါဟုနံ၊ [ပ+ဟု+တ၊ တ,ကို နပြု၊ -နိဒီ- ၃၂၊ ၅၀၁၊] ပါဟုနံ+အရဟန္တီတိ ပါဟုနာ၊ [ပါဟုန+ဏ၊] ပါဟုနာနံ +ဒါနံ ပါဟုနဒါနံ– ဧည့်သည်တို့အား ပေးလှူအပ်သောအလှူ၊ (တစ်နည်း) “ပါဟုနကသက္ကာရောတိ ပါဟုနဘာဝေန ကာတဗ္ဗသက္ကာရော (ဒီဋီ၊ ၁၊ ၂၂၅) ”အဖွင့်ကို မှီး၍ “ပါဟုနေန (ပါဟုနဘာဝေန) +ကာတဗ္ဗံ+ဒါနံ ပါဟုနဒါနံ– ရှေးဦးစွာ ဆောင်ယူ၍ ပေးလှူထိုက်သော အာဂန္တုကဒါနအဖြစ်ဖြင့် ပြုထိုက်သောအလှူ”ဟု ပြုပါ။
ဥဇ္ဇုဂတေသု။ ။ ဥဇုံ (ဥဇုဘာဝံ)+ဂတာ ဥဇ္ဇုဂတာ- ဖြောင့်မတ်သည်၏ အဖြစ်သို့ ရောက်သော အရိယာသူတော်ကောင်းတို့၊(ဝိသုဒ္ဓိ၊ဋီ၊၁၊၂၆၅)၊ (တစ်နည်း) ဥဇုံ (ဥဇုကမေဝ)+ဂတာ ဥဇ္ဇုဂတာ- ဖြောင့်မတ်စွာသာလျှင်ဖြစ်သော အရိယာသူတော် ကောင်းတို့၊ (တစ်နည်း) ဥဇုနာ (အဋ္ဌင်္ဂိကေန မဂ္ဂေန နိဗ္ဗာနံ)+ဂတာ ဥဇ္ဇုဂတာ-ဖြောင့်သောမဂ္ဂင်လမ်းဖြင့် နိဗ္ဗာန်သို့ ကြွရောက်တော်မူသော အရိယာသူတော်ကောင်း တို့၊ (ဇာ၊ဋ္ဌ၊၂၈၇)၊ “ဥဇုဂတေသု”ဟု ဆိုလိုလျက် စတုတ္ထပါဒသည် ကမလာဂါထာ ဖြစ်ရကား ယ,ဂိုဏ်းရှိရမည်ဖြစ်သောကြောင့် ဆန်းစောင့်ခြင်းငှာ ဒွေဘော်လာ၍ ဂါထာ၌ “ဥဇ္ဇုဂတေသု” ရှိရသည်၊ ထိုကြောင့် “ဥဇုဂတေသု”ဟု ဖွင့်သည်၊ ကာယ ဝင်္က(ကိုယ်အကောက်)ဟူသော ကာယဒုစရိုက်စသည်တို့မှ ကင်းသောကြောင့် အရိယာ သူတော်ကောင်းတို့ကို “ဥဇုဂတ- ဖြောင့်မတ်စွာ ဖြစ်သူ, ကျင့်သူတို့”ဟု ဆိုရသည်။
(အံ၊ ဋ္ဌ၊ ၂၊ ၃၁၁၊ သုတ္တနိ၊ ဋ္ဌ၊ ၂၊ ၁၃၇)
...[စာမျက်နှာ- ၃၁၂]...
ဝါ– ကို။ ဝုတ္တံ၊ ဟောတိ၊ “ဧဝရူပေသု– ဤသို့သဘောရှိသော အရိယာသူတော် ကောင်းတို့၌။ ပသန္နစိတ္တေန– ကြည်ညိုသောစိတ်ဖြင့်။ သရီရံ– ကို။ ဩနမိတွာ– ညွတ်၍။ ဝန္ဒန္တဿ– ရှိခိုးသူ၏။ ကုသလစေတနာယ– ၏။ ယံ ဖလံ– အကြင်အကျိုး သည်၊ (အတ္ထိ)၊ တတော– ထိုအကျိုးမှ။ စတုဘာဂမ္ပိ– ၄ခုမြောက်အဖို့ကိုသော် လည်း။ ဝါ– ၄ဖို့၁ဖို့ကိုသော်လည်း။ သဗ္ဗံ– သော။ တံ ဒါနံ– ထိုဒါနစေတနာသည်။ ဝါ– ထိုဒါနစေတနာ၏အကျိုးသည်။ န အဂ္ဃတိ– မထိုက်။ တသ္မာ– ကြောင့်။ ဥဇုဂတေသု– ဖြောင့်မတ်သည်၏အဖြစ်သို့ ရောက်သောအရိယာသူတော်ကောင်း တို့ကို။ ဝါ– ဖြောင့်မတ်စွာဖြစ်သော (ကျင့်သော) အရိယာသူတော်ကောင်းတို့ကို။ အဘိဝါဒနမေဝ– ရှိခိုးကြောင်းကုသိုလ်စေတနာသည်သာ။ ဝါ– ရှိခိုးကြောင်းကု သိုလ်စေတနာ၏ အကျိုးသည်သာ။ သေယျော– ၏။” ဣတိ– ဂါထာဖွင့်ပြီးပြီ။
ဆက်ဥုးအံ့– ဥဇ္ဇုဂတေသု၌ ကစ္စည်းနှင့် ရူအလို ကံအနက်၌ သတ္တမီသက်၍ မောဂ်အလို ဩကာသအနက်၌ သတ္တမီသက်ပါ၊ “ဥဇ္ဇုဂတေသု, အဘိဝါဒနာ”တို့ကို တတိယပါဒ, စတုတ္ထပါဒတို့၌ပါ ယူ၍ သိလေသစသောနည်းအရ ၂ခါပေးရသည်။ “ဥဇ္ဇုဂတေသု– တို့၏။ ဝါ– တို့အား။ အဘိဝါဒနာ (အဘိဝါဒနာယ)– ရှိခိုးခြင်းစေတနာ၏။ စတုဘာဂံ– ကို။ န ဧတိ– မမှီ။ တသ္မာ– ကြောင့်။ ဥဇ္ဇုဂတေသု– တို့၌။ ဝါ– တို့အား။ အဘိဝါဒနာ– သည်။ သေယျော– ၏”ဟု “ဥဇ္ဇုဂတေသု”ကို တတိယပါဒ၌ ဆဋ္ဌီအနက်, သမ္ပဒါန်အနက်, စတုတ္ထပါဒ၌ ဩကာသအနက်, သမ္ပဒါန်အနက် ပေးကြသေး၏။
စတုဘာဂမ္ပိ။ ။ သဗ္ဗမ္ပိ၌ ပိသဒ္ဒါကို စတုဘာဂံနှင့် တွဲပေးရသော အဋ္ဌာနပယုဂ်ဟု သိစေလို၍ “စတုဘာဂမ္ပိ”ဟု ဖွင့်သည်၊ [ဓမ္မဘာ- ၃, ၁၈၉ရှု၊] ပိသဒ္ဒါ ဂရဟာအနက် ဟောတည်း၊ ယိဋ္ဌဟုတအလှူအားလုံးသည် အရိယာသူတော်ကောင်းတို့ကို ရှိခိုးကြောင်း စေတနာအကျိုးအားလုံးကို မဆိုထားနှင့် ထိုအကျိုးမှ ၄ပုံပုံ တစ်ပုံစာအဆင့်ကိုပင် မမီ- ဟူလို၊ “စတုဏ္ဏံ+ပူရဏော စတုတ္ထော၊ စတုတ္ထော စ+သော+ဘာဂေါ စာတိ စတုဘာဂေါ”ဟု ပြုပါ၊ “စတုတ္ထဘာဂ”ဟု ဆိုလိုလျက် တ္ထကျေသည်။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၈၂၊ ပါရာဘာ- ၄, ၃၆၂၊ မအူပါရာနိ- ၄, ၇၈၀)
အဘိဝါဒနာ, အဘိဝါဒနံ။ ။ ပါဠိသက္ကတသဒ္ဒါကျမ်း, အဘိဓာန်ကျမ်းတို့၌ အဘိဝါဒနကို နပုံလိင်ဟုချည်း ဆို၏၊ ထိုသို့ဆိုခြင်းကို များရာလိုက်၍ ဆိုခြင်းဟု ယူပြီး ဤ၌ ဣတ္ထိလိင်ဟု ယူရာ၏၊ (တစ်နည်း) နပုံလိင်မှ ဣတ္ထိလိင်သို့ ပြန်နေသော
...[စာမျက်နှာ- ၃၁၃]...
ဒေသနာဝသာနေ။ သော ဗြာဟ္မဏော– သည်။ သောတာပတ္တိဖလံ၊ ပတ္တော–ပြီ။ အညေပိ– ကုန်သော။ ဗဟူ– တို့သည်။ သောတာပတ္တိဖလာဒီနိ– တို့သို့။ ပါပုဏိံသု၊ ဣတိ– သာရိပုတ္တတ္ထေရဿ သဟာယကဗြာဟ္မဏဝတ္ထု ပြီးပြီ။
သာရိပုတ္တတ္ထေရဿ သဟာယကဗြာဟ္မဏဝတ္ထုဘာသာဋီကာပြီးပြီ။
၈- အာယုဝဍ္ဎနကုမာရဝတ္ထုဘာသာဋီကာ
အဘိဝါဒနသီလိဿာတိ– သော။ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ၊ သတ္ထာ၊ ဒီဃလင်္ဃိကံ– ဒီဃလင်္ဃိကမြို့ကို။ နိဿာယ– ၍။ အရညကုဋိယံ– တောကျောင်း၌။ ဝိဟရန္တော–စဉ်။ ဒီဃာယုကုမာရံ– ဒီဃာယုသတို့သားကို။ အာရဗ္ဘ– ၍။ ကထေသိ– ပြီ။ ကိရ– ချဲ့။ ဒီဃလင်္ဃိကနဂရဝါသိနော– ဒီဃလင်္ဃိကမြို့၌ နေကုန်သော။ ဒွေ– ကုန်သော။ ဗြာဟ္မဏာ– တို့သည်။ ဗာဟိရကပဗ္ဗဇ္ဇံ– သာသနာပရဟန်းအဖြစ်သို့။ ပဗ္ဗဇိတွာ– ကပ်ရောက်ပြီး၍။ အဋ္ဌစတ္တာလီသ ဝဿာနိ– ၄၈နှစ်တို့ပတ်လုံး၊ တပစရဏံလိင်္ဂဝိပလ္လာသဟု ယူရာ၏။ (ကစ္စာဘာ-၄၅)။ “ကုသလစေတနာယ”ဟူသော အဖွင့်ကို ကြည့်၍ စတုဘာဂ၌စပ်ခိုက် ဆဋ္ဌီအနက်၌ ပထမာဟုကြံ၊ (တစ်နည်း) ဆဋ္ဌီဝိဘတ် ဖြင့် “အဘိဝါဒနာယ”ဟု ဆိုလိုလျက် ယကျေသည်ဟုလည်း ကြံကြ၏၊ “တတော” ဟူသော အဖွင့်ကို ကြည့်၍ ပဉ္စမီအနက်၌ ပထမာသက်သည်ဟု ယူပါ၊ “အဘိဝါဒနမေဝ သေယျော”ဟူသော အဖွင့်ဖြင့် သေယျော၌စပ်ခိုက် လိင် (ကတ္တား) အနက်၌ ပထမာ သက်ကြောင်းကို ပြသည်ဟု ယူရာ၏။
ဆက်ဥုးအံ့– အဘိဝါဒနအရ မုချအားဖြင့် ရှိခိုးကြောင်းစေတနာကို ရသော်လည်း အကြောင်းဖြစ်သော စေတနာ၏အမည်ကို အကျိုးဖြစ်သော ထိုစေတနာ၏အကျိုး၌ တင်စားသော ကာရဏူပစာရအားဖြင့် ရှိခိုးကြောင်းစေတနာ၏အကျိုးကို ယူရသည်၊ ထိုကြောင့် “ကုသလစေတနာယ ယံ ဖလံ၊ တတော စတုဘာဂမ္ပိ”ဟု ဖွင့်သည်။
“အဘိဝါဒေန္တိ ဧတေနာတိ အဘိဝါဒနံ– ရှိခိုးကြောင်းစေတနာ၊ [အဘိ+ဝဒီ+စုရာဒိ ဏေ+ယု၊၊ -မ၊ ဋီ၊ ၃၊ ၄၀၈၊] (တစ်နည်း) အဘိဝန္ဒီယတေ အဘိဝါဒနံ– ရှိခိုးခြင်း၊ (နိသာ ဋီ– ၃၅)၊ (တစ်နည်း) အာဒရံ ဝါဒနံ အဘိဝါဒနံ– ရိုသေစွာ ရှိခိုးခြင်း၊ (ပရိတ္တဋီ– ၉၄)၊ (တစ်နည်း) အဘိဝါဒါပနံ– ချမ်းသာ,ကျန်းပါမာစေဟု ဆိုစေခြင်း- ဆုပေးစေခြင်း၊ [အဘိ +ဝဒ+ကာရိတ်ဏေ+ယု၊- မ၊ ဋ္ဌ၊ ၁၊ ၁၈၅၊ မဋီ၊ ၁၊ ၂၈၃။ နီတိ ဓာတု– ၃၁၅၊]”ဟု ပြုပါ။
...[စာမျက်နှာ- ၃၁၄]...
ကိလေသာတို့ကို လောင်မြိုက် (နှိပ်ကွပ်) တတ်သော ကြိုးစားအားထုတ်မှု အကျင့်ကို။ ဝါ– ခြိုးခြံသော အကျင့်ကို၊ [ဓမ္မဘာ-၃, ၁၅၃ရှု၊] ကရိံသု၊ တေသု– ထို၂ယောက်တို့တွင်။ ဧကော– တစ်ယောက်သည်။ “မေ– ၏။ ပဝေဏိ– အဆက် အနွယ်သည်။ နဿိဿတိ– ပျက်လိမ့်မည်။ ဝိဗ္ဘမိဿာမိ– လူထွက်အံ့။” ဣတိ– သို့။ စိန္တေတွာ– ၍။ အတ္တနာ– သည်။ ကတံ– ပြုကျင့်အပ်သော။ တပံ– အကျင့်ကို။ ပရေသံ– သူတစ်ပါးတို့အား။ ဝိက္ကိဏိတွာ– ရောင်း၍။ ဂေါသတေန စေဝ– နွားတစ် ရာနှင့်လည်းကောင်း။ ကဟာပဏသတေန စ– ငွေကျပ်တစ်ထောင်နှင့်လည်းကောင်း။ သဒ္ဓိံ– တူ။ ဘရိယံ– ကို။ လဘိတွာ– ၍။ ကုဋုမ္ဗံ– ဥစ္စာကို၊ [ဓမ္မဘာ-၃, ၁၃၂ ရှု၊] သဏ္ဌပေသိ– တည်စေပြီ။ အထ– ၌။ အဿ– ထိုပုဏ္ဏား၏။ ဘရိယာ– သည်။ ပုတ္တံ– ကို။ ဝိဇာယိ– ပြီ။ ပန– ဆက်။ အဿ– ထိုပုဏ္ဏား၏။ ဣတရော– အခြားသော။ သဟာယကော– သည်။ ပဝါသံ– သားသမီးဇနီးနှင့် ကင်း၍နေရာအရပ်တစ်ပါး သို့။ ဂန္တွာ– ၍။ ပုနဒေဝ– သာလျှင်။ တံ နဂရံ– သို့။ ပစ္စာဂမိ– ပြန်လာပြီ။ သော– ထို ပုဏ္ဏားသည်။ တဿ– ထိုသူငယ်ချင်း၏။ အာဂတဘာဝံ– ပြန်လာသည်၏အဖြစ် ကို။ သုတွာ၊ ပုတ္တဒါရံ– ကို။ အာဒါယ– ၍။ သဟာယကဿ– ကို။ ဒဿနတ္ထာယ– တွေ့ခြင်းအကျိုးငှာ။ အဂမာသိ၊ ဂန္တွာ၊ ပုတ္တံ– ကို။ မာတု– ၏။ ဟတ္ထေ– ၌။ ဒတွာ– ၍။ တာဝ– ရှေးဦးစွာ။ သယံ– တိုင်။ ဝန္ဒိ– ပြီ။ မာတာပိ– သည်လည်း။ ပုတ္တံ– ကို။ ပိတု– ၏။ ဟတ္ထေ– ၌။ ဒတွာ– ၍။ ဝန္ဒိ– ပြီ။ သော– ထိုသူငယ်ချင်းသည်။ “ဒီဃာယုကာ– ရှည်သော အသက်ရှိသူတို့သည်။ ဟောထ– ဖြစ်ကြပါစေ။” ဣတိ– သို့။ အာဟ၊ ပန– သို့သော်လည်း။ ပုတ္တေ– ကို။ ဝန္ဒာပိတေ– ရှိခိုးစေအပ်သော်။ တုဏှီ၊ အဟောသိ၊ အထ– ၌။ နံ– ထိုသူငယ်ချင်းကို။ “ဘန္တေ! ကသ္မာ– ကြောင့်။ အမှေဟိ– တို့သည်။ ဝန္ဒိတေ– အပ်သော်။ “ဒီဃာယုကာ– တို့သည်။ ဟောထ– ကြပါစေ။’ ဣတိ– သို့။ ဝတွာ၊ ဣမဿ– ဤသား၏။ ဝန္ဒနကာလေ– ရှိခိုးရာအခါ၌။ ကိဉ္စိ– တစ်စုံတစ်ရာ သောစကားကို။ န ဝဒေထ– မဆိုကုန်သနည်း?” ဣတိ– သို့။ အာဟ– ပြီ။ “ဗြာဟ္မဏ! ဣမဿ– ဤကလေး၏။ ဝါ– မှာ။ ဧကော– သော။ အန္တရာယော– သည်၊
ပဝါသံ။ ။ ပဝသန္တိ ဧတ္ထာတိ ပဝါသော- သားသမီးဇနီးနှင့် ကင်း၍နေရာအရပ် တစ်ပါး၊ ပ+ဝသ+ဏ၊ ပဥသာရသည် ဝိယောဂအနက်ကို ဟော၏။ (သာရတ္ထ- ၁, ၃၂၉၊ နေတ္တိဋီ- ၃၅၊ နေတ္တိဝိ- ၄၆)
...[စာမျက်နှာ- ၃၁၅]...
အတ္ထိ– ၏။” ဣတိ– ပြီ။ “ဘန္တေ! ကိတ္တကံ– အဘယ်မျှလောက်။ ဇီဝိဿတိ– အသက် ရှည်မည်နည်း?” ဣတိ– ပြီ။ “ဗြာဟ္မဏ! သတ္တာဟံ– မျှ၊ (ဇီဝိဿတိ– လိမ့်မည်၊)” ဣတိ– ပြီ။ “ဘန္တေ! ပဋိဗာဟနကာရဏံ– တားဆီးနိုင်သော အကြောင်းသည်။ အတ္ထိ– သလော?” ဣတိ– ပြီ။ “အဟံ– သည်။ ပဋိဗာဟနကာရဏံ– ကို။ န ဇာနာမိ–ပါ။” ဣတိ– ပြီ။ “ဘန္တေ! ကော– သည်။ ဇာနေယျ ပန– သိနိုင်ပါသနည်း?” ဣတိ– ပြီ။ “သမဏော ဂေါတမော– သည်။ ဇာနေယျ– သိနိုင်၏။ တဿ– ထိုရဟန်းဂေါ တမ၏။ သန္တိကံ– သို့။ ဂန္တွာ– ၍။ ပုစ္ဆာဟိ– လော။” ဣတိ– ပြီ။ “တတ္ထ– ထိုရဟန်း ဂေါတမဆီသို့။ ဂစ္ဆန္တော– သော်။ တပပရိဟာနိတော– အကျင့်၏ ဆုတ်ယုတ်ခြင်း မှ။ ဘာယာမိ– ၏။” ဣတိ– ပြီ။ “တေ– ၏။ ဝါ– မှာ။ ပုတ္တသိနေဟော– သား၌ ချစ် ခြင်းသည်။ သစေ အတ္ထိ– အံ့၊ (ဧဝံ သတိ)၊ တပပရိဟာနိံ– ကို။ အစိန္တေတွာ– မစဉ်း စားမူ၍။ တဿ– ထိုရဟန်းဂေါတမ၏။ သန္တိကံ– သို့။ ဂန္တွာ– ၍။ ပုစ္ဆာဟိ– လော။” ဣတိ– ပြီ။
သော– သည်။ တာဝ– စွာ။ သယံ– တိုင်။ သတ္ထု– ၏။ သန္တိကံ– သို့။ ဂန္တွာ– ၍။ ဝန္ဒိ– ပြီ။ သတ္ထာ– သည်။ “ဒီဃာယုကော– သည်။ ဟောဟိ– လော။” ဣတိ– သို့။ အာဟ– ပြီ။ ပဇာပတိယာ– ၏။ ဝန္ဒနကာလေပိ– ၌လည်း။ တဿာ– ထိုမယားအား။ တထေဝ– သာလျှင်။ ဝတွာ– ၍။ ပုတ္တဿ– ကို။ ဝန္ဒာပနကာလေ– ရှိခိုးစေရာအခါ၌။ တုဏှီ၊ အဟောသိ– ပြီ။ သော– ထိုပုဏ္ဏားသည်။ ပုရိမနယေနေဝ– လျှင်။ သတ္ထာရံ– ကို။ ပုစ္ဆိ– ပြီ။ သတ္ထာပိ– သည်လည်း။ တထေဝ– ပင်။ ဗျာကာသိ– ဖြေဆိုတော်မူပြီ။ သော ဗြာဟ္မဏော– သည်။ သဗ္ဗညုတညာဏံ– ကို။ အပဋိဝိဇ္ဈိတွာဝ– ၍သာလျှင်။ အတ္တနော– ၏။ မန္တံ– ဗေဒင်ကို။ သဗ္ဗညုတညာဏေန– နှင့်။ သံသန္ဒေသိ ကိရ– ညီညွတ်စေနိုင်သတဲ့။ ဝါ– နှီးနှောစေနိုင်သတဲ့။ ပဋိဗာဟနူပါယံ ပန– အန္တရာယ်ကို တားဆီးနိုင်သော နည်းလမ်းကိုကား။ န ဇာနာတိ– မသိ။ ဗြာဟ္မဏော– သည်။ သတ္ထာရံ– ကို။ ပုစ္ဆိ၊ (ကိံ)၊ “ဘန္တေ! ပဋိဗာဟနူပါယော– အန္တရာယ်ကို တားဆီးနိုင် သော နည်းလမ်းသည်။ အတ္ထိ ပန– သလော။” ဣတိ– မေးလျှောက်ပြီ။ “ဗြာဟ္မဏ! ဘဝေယျ– ရှိနိုင် (ဖြစ်နိုင်) ၏။” ဣတိ– ပြီ။ “ကိံ– သို့လျှင်။ ဘဝေယျ– ရှိနိုင် (ဖြစ်နိုင်) သနည်း?” ဣတိ– ပြီ။ “တွံ– သည်။ အတ္တနော– ၏။ ဂေဟဒွါရေ– ၌။ မဏ္ဍပံ– ကို၊
...[စာမျက်နှာ- ၃၁၆]...
ကာရေတွာ– စေ၍။ တဿ– ထိုမဏ္ဍပ်၏။ မဇ္ဈေ– ၌။ ပီဌိကံ– အင်းပျဉ်ကို။ ကာရေတွာ– စေ၍။ တံ– အင်းပျဉ်ကို။ ပရိက္ခိပန္တော– ဝန်းရံလျက်။ အဋ္ဌ ဝါ– ၈ခုသော်လည်း ဖြစ်ကုန်သော။ သောဠသ ဝါ– ၁၆ခုသော်လည်းဖြစ်ကုန်သော။ အာသနာနိ– တို့ကို။ ပညာပေတွာ– ခင်းစေ၍။ တေသု– ထိုနေရာတို့၌။ မမ– ၏။ သာဝကေ– တို့ကို။ နိသီဒါပေတွာ– စေ၍။ သတ္တာဟံ– လုံး။ နိရန္တရံ– မပြတ်။ ပရိတ္တံ– ပရိတ်ကို။ ကာတုံ–ငှာ။ သစေ သက္ကုဏေယျာသိ– အံ့။ ဧဝံ– ဤသို့ စွမ်းနိုင်လသော်။ အဿ– ထို သား၏။ အန္တရာယော– သည်။ နဿေယျ– ပျောက်ပျက်ရာ၏။” ဣတိ– ပြီ။ “ဘော ဂေါတမ! မယာ– သည်။ မဏ္ဍပါဒီနိ– မဏ္ဍပ်အစရှိသည်တို့ကို။ ကာတုံ– ငှာ။ သက္ကာ–စွမ်းနိုင်ပါ၏။ တုမှာကံ– တို့၏။ သာဝကေ– တို့ကို။ ကထံ– သို့လျှင်။ လစ္ဆာမိ ပန– ရမည်နည်း?” ဣတိ– ပြီ။ “တယာ– သည်။ ဧတ္တကေ– ဤမျှအတိုင်းအရှည်ရှိသော ကိစ္စတို့ကို။ ကတေ– ပြုအပ်ပြီးလသော်။ အဟံ– သည်။ မမ– ၏။ သာဝကေ– တို့ကို။ ပဟိဏိဿာမိ ပဟိဏိဿာမိ ပဟိဏိဿာမိ– စေလွှတ်ပေးမည်။” ဣတိ– ပြီ။ “ဘော ဂေါတမ! သာဓု– ကောင်း ပါပြီ။” ဣတိ– ဤသို့ လျှောက်ပြီး၍။ သော– ထိုပုဏ္ဏားသည်။ အတ္တနော– ၏။ ဂေဟဒွါရေ– ၌။ သဗ္ဗံ– သော။ ကိစ္စံ– ကို။ နိဋ္ဌာပေတွာ– ပြီးစေ၍။ သတ္ထု– ၏။ သန္တိကံ– သို့။ အဂမာသိ– ပြီ။ သတ္ထာ– သည်။ ဘိက္ခူ– တို့ကို။ ပဟိဏိ– စေလွှတ်တော်မူပြီ။ တေ– ထိုရဟန်းတို့သည်။ ဂန္တွာ၊ တတ္ထ– ထိုနေရာတို့၌။ နိသီဒိံသု– ကုန်ပြီ။ ဒါရကမ္ပိ– ကိုလည်း။ ပီဌိကာယံ– ၌။ နိပဇ္ဇာပေသုံ– အိပ်စေကုန်ပြီ။ ဘိက္ခူ– တို့သည်။ သတ္တရတ္တိန္ဒိဝံ– ၇ညဉ့် ၇နေ့တို့ပတ်လုံး။ နိရန္တရံ– မပြတ်။ ပရိတ္တံ– ကို။ ဘဏိံသု– ကုန်ပြီ။ သတ္တမေ– သော။ ဒိဝသေ– ၌။ သာယံ– ၌။ သတ္ထာ– သည်။ အာဂစ္ဆိ– ပြီ။ တသ္မိံ– ထို ဘုရားရှင်သည်။ အာဂတေ– သော်။ သဗ္ဗစက္ကဝါဠဒေဝတာ– အလုံးစုံသော စကြာ ဝဠာ၌နေသော နတ်ဗြဟ္မာတို့သည်။ သန္နိပတိံသု– ကုန်ပြီ။ ပန– ဆက်။ ဧကော– သော။ အဝရုဒ္ဓကော နာမ– အဝရုဒ္ဓကမည်သော။ ယက္ခော– သည်။ ဒွါဒသ သံဝစ္ဆရာနိ– ၁၂တို့ပတ်လုံး။ ဝေဿဝဏံ– ကို။ ဥပဋ္ဌဟိတွာ၊ တဿ– ထိုဝေဿဝဏ်
ပဟိဏိဿာမိ။ ။ ရူပသိဒ္ဓိအလို ပရှေးရှိသော ဟိဓာတ်, ပေသနအနက်, ဏာ ပစ္စည်း, ဿာမိဝိဘတ်တည်း၊ (ရူ- ၃၁၂)၊ (တစ်နည်း) မောဂ်၌ ဟိဓာတ်ကို တနာဒိဟု ဆို၏၊ ထိုအလို ပ+ဟိ+ဩ+ဿာမိ၊ ဩပစ္စည်းကိုချေ၊ န,လာ၊ န,ကို ဏပြု၍ ပြီးစေ ရာ၏။ (မောဂ်- ၅, ၈၅)
...[စာမျက်နှာ- ၃၁၇]...
နတ်မင်း၏။ သန္တိကာ– မှ။ ဝရံ– ဆုကို။ လဘန္တော– သော်။ “ဣတော– ဤနေ့မှ။ သတ္တမေ– သော။ ဒိဝသေ– ၌။ ဣမံ ဒါရကံ– ကို။ ဂဏှေယျာသိ– ယူလော။” ဣတိ– ဤသို့သော ဆုကို။ လဘိ– ပြီ။ တသ္မာ– ကြောင့်။ သောပိ– အဝရုဒ္ဓကဘီလူးသည် လည်း။ အာဂန္တွာ– ၍။ အဋ္ဌာသိ– ပြီ။
ပန– ဆက်။ သတ္ထရိ– သည်။ တတ္ထ– ထိုနေရာမဏ္ဍပ်သို့။ ဂတေ– သော်။ မဟေသက္ခာသု– ကြီးသောအစိုးရသူဟု ဆိုအပ်ကုန်သော။ ဝါ– တန်ခိုးကြီးကုန်သော၊ [ဓမ္မဘာ-၁, ၈၊ ဓမ္မဘာ-၂, ၃၅၅ရှု၊] ဒေဝတာသု– တို့သည်။ သန္နိပတိတာသု– ကုန် လသော်။ အပ္ပေသက္ခာ– နည်းသော အစိုးရသူဟု ဆိုအပ်ကုန်သော။ ဝါ– တန်ခိုး သေးငယ်ကုန်သော၊ [ဓမ္မဘာ-၂, ၃၅၄ရှု၊] ဒေဝတာ– တို့သည်။ ဩသက္ကိတွာ ဩသက္ကိတွာ– နောက်ဆုတ်၍ နောက်ဆုတ်၍။ ဩကာသံ– ကို။ အလဘမာနာ–ကုန်လသော်။ ဒွါဒသ ယောဇနာနိ– ၁၂ယူဇနာတို့တိုင်တိုင်။ ပဋိက္ကမိံသု– ဖဲကုန်ပြီ။ အဝရုဒ္ဓကောပိ– သည်လည်း။ တထေဝ– ပင်။ ပဋိက္ကမိ– ပြီ။ သတ္ထာပိ– သည်လည်း။ သဗ္ဗရတ္တိံ– ကို။ ပရိတ္တံ– ကို။ အကာသိ– ပြီ။ သတ္တာဟေ– သည်။ ဝီတိဝတ္တေ– သည်။ အဝရုဒ္ဓကော– သည်။ ဒါရကံ– ကို။ န လဘိ– မရတော့ပြီ။ ပန– ဆက်။ အဋ္ဌမေ– သော။ ဒိဝသေ– ၌။ အရုဏေ– သည်။ ဥဂ္ဂတမတ္တေ– တက်ခါမျှဖြစ်လသော်။ ဒါရကံ– ကို။ အာနေတွာ– ၍။ သတ္ထာရံ– ကို။ ဝန္ဒာပေသုံ– ရှိခိုးစေကုန်ပြီ။ သတ္ထာ– သည်။ “ဒီဃာယုကော– သည်။ ဟောဟိ– လော။” ဣတိ– သို့။ အာဟ– ပြီ။ “ဘော ဂေါတမ! ဒါရကော– သည်။ ကီဝစိရံ– ဘယ်လောက်ကြာအောင်။ ဌဿတိ ပန– တည်နိုင် မည်နည်း?” ဣတိ– ပြီ။ “ဗြာဟ္မဏ! ဝီသဝဿသတံ– နှစ် (၁၂၀) တိုင်အောင်၊ (ဌဿ တိ– မည်၊)” ဣတိ– ပြီ။ အထ– ၌။ အဿ– ထိုကလေး၏။ နာမံ– ကို။ “အာယုဝဍ္ဎနကုမာရော”တိ– အာယုဝဍ္ဎနကုမာရဟူ၍။ ကရိံသု– ကုန်ပြီ။ သော– ထိုအာယုဝဍ္ဎန ကုမာရသည်။ ဝုဒ္ဓိံ– ကို။ အနွာယ– ၍။ ပဉ္စဟိ– ကုန်သော။ ဥပါသကသတေဟိ– တို့သည်။ ပရိဝုတော– ခြံရံအပ်သည်၊ (ဟုတွာ) ဝိစရိ– ပြီ။ အထ– ၌။ ဧကဒိဝသံ– ၌။ ဓမ္မသဘာယံ– ၌။ ဘိက္ခူ– တို့သည်။ ကထံ– ကို။ သမုဋ္ဌာပေသုံ– ကုန်ပြီ။ (ကိံ)၊ “အာဝုသော! ပဿထ– ကြည့်ကြလော။ အာယုဝဍ္ဎနကုမာရေန– သည်။ သတ္တမေ– သော။ ဒိဝသေ– ၌။ မရိတဗ္ဗံ– သေထိုက်သည်။ အဘဝိဿ ကိရ– ဖြစ်ရာ၏တဲ့၊
...[စာမျက်နှာ- ၃၁၈]...
သော– ထိုအာယုဝဍ္ဎနကုမာရသည်။ ဣဒါနိ– ၌။ ဝီသဝဿသတဋ္ဌာယီ– နှစ် (၁၂၀) ပတ်လုံး တည်သည်။ ဟုတွာ– ၍။ ပဉ္စဟိ– ကုန်သော။ ဥပါသကသတေဟိ– တို့ သည်။ ပရိဝုတော– အပ်လျက်။ ဝိစရတိ– ၏။ ဣမေသံ သတ္တာနံ– တို့၏။ အာယုဝဍ္ဎနကာရဏံ– အသက်ရှည်ခြင်း၏ အကြောင်းသည်။ အတ္ထိ မညေ– ရှိသည်ဟု ထင်၏။” ဣတိ– ကုန်ပြီ။ သတ္ထာ– သည်။ အာဂန္တွာ– ၍။ ”ဘိက္ခဝေ! ဧတရဟိ– ၌။ ကာယ ကထာယ၊ သန္နိသိန္နာ၊ အတ္ထ နု?” ဣတိ– သို့။ ပုစ္ဆိတွာ– ၍။ “ဣမာယ နာမ– ဖြင့်၊ (သန္နိသိန္နာ၊ အမှ)။” ဣတိ– သို့။ ဝုတ္တေ၊ “ဘိက္ခဝေ! ကေဝလံ– သက် သက်။ အာယုဝဍ္ဎနမေဝ– အသက်ရှည်ခြင်းသည်သာ။ န– မဟုတ်သေး။ ပန– စင် စစ်ကား။ ဣမေ သတ္တာ– တို့သည်။ ဂုဏဝန္တေ– ဂုဏ်ရှိသူတို့ကို။ ဝန္ဒန္တာ– ရှိခိုးကုန် လသော်။ အဘိဝါဒေန္တာ– ကန်တော့ကုန်လသော်၊ [“အဘိဝါဒနသီလဿ”၌ “အဘိိ ဝါဒန”ကို “ဝန္ဒန”ဟု ဖွင့်ပုံကို ထောက်၍ “ဝန္ဒန္တာ”နှင့် “အဘိဝါဒေန္တာ”သည် အနက်တူ ပရိယာယ်တည်း၊] စတူဟိ– ၄-ပါးကုန်သော။ ကာရဏေဟိ– အကြောင်းတို့ဖြင့်။ ဝဍ္ဎန္တိ– တိုးပွားကုန်၏။ ပရိဿယတော– ဘေးရန်မှ။ မုစ္စန္တိ– ကုန်၏။ ယာဝတာယုကမေဝ– အသက်၏ အပိုင်းအခြားကာလပတ်လုံး။ ဝါ– သက်တမ်းစေ့၊ [ဓမ္မဘာ-၁, ၄၅၄ရှု၊] တိဋ္ဌန္တိ– ကုန်၏။” ဣတိ– သို့။ ဝတွာ– ၍။ အနုသန္ဓိံ၊ ဃဋေတွာ၊ ဓမ္မံ၊ ဒေသေန္တော၊ ဣမံ ဂါထံ၊ အာဟ၊ (ကိံ)၊ “အဘိဝါဒနသီလိဿ၊ ပေ၊ ဗလ”န္တိ– ၍၊ (အာဟ)
အဘိဝါဒနသီလိဿ, နိစ္စံ ဝုဍ္ဎာပစာယိနော၊ စတ္တာရော ဓမ္မာ ဝဍ္ဎန္တိ, အာယု ဝဏ္ဏော သုခံ ဗလံ
အဘိဝါဒနသီလိဿ– ရှိခိုးခြင်းအလေ့ရှိသော။ နိစ္စံ– အမြဲ။ ဝုဍ္ဎာပစာယိနော–အသက်သိက္ခာ, ဂုဏ်ဝါကြီးရင့်သူတို့ကို လေးစားပူဇော်လေ့ရှိသူ၏။ အာယု–အသက်လည်းကောင်း။ ဝဏ္ဏော– ရုပ်အဆင်းလည်းကောင်း။ သုခံ– ကိုယ်စိတ် ချမ်းသာခြင်းလည်းကောင်း။ ဗလံ– ကိုယ်အား, ဉာဏ်အားလည်းကောင်း၊ (ဣတိ– ဤသို့၊) စတ္တာရော– ၄-ပါးကုန်သော။ ဓမ္မာ– အကျိုးတရားတို့သည်။ ဝုဍ္ဎန္တိ– တိုးပွား ကုန်၏။
တတ္ထ– ၌။ အဘိဝါဒနသီလိဿာတိ– ကား။ ဝန္ဒနသီလိဿ– ရှိခိုးခြင်းအလေ့
အဘိဝါဒနသီလိဿ။ ။ အခြားသူတို့ကို မိမိအား ရှိခိုးစေခြင်းသည် အဘိဝါဒန၊
...[စာမျက်နှာ- ၃၁၉]...
ရှိသူ၏။ အဘိဏှံ– အမြဲမပြတ်။ ဝန္ဒနကိစ္စပသုတဿ– ရှိခိုးခြင်းကိစ္စ၌ အား ရှိခိုးခြင်းသည် ဝန္ဒနဟု အဘိဝါဒနနှင့် ဝန္ဒနအထူးကို ဖွင့်ဆို၏၊ (ဗုဒ္ဓဝံ၊ ဋ္ဌ၊ ၆၂)၊ ဤ၌ ကား ထိုသို့ မထူးပါ၊ “နမဿာ တု နမက္ကာရော, ဝန္ဒနာ စာဘိဝါဒနံ (ဓာန်-၄၂၆) ”အရ အဘိဝါဒနနှင့် ဝန္ဒနသည် အနက်တူပရိယာယ်တည်း၊ ထိုကြောင့် “ဝန္ဒနသီလိဿ”ဟု ဖွင့်သည်၊ ရှိခိုးလေ့ရှိသူဟူသည် အမြဲမပြတ်ရှိခိုးမှုကို အားထုတ်သူတည်းဟု သိစေလို ၍ “အဘိဏှံ”စသည်ကို မိန့်သည်။
ဝိဂြိုဟ်, ကာရန်။ ။ “အဘိဝန္ဒတီတိ အဘိဝါဒနံ၊ အဘိဝန္ဒီယတေ ဝါ အဘိဝါဒနံ၊ အဘိဝါဒနံ+သီလံ အဘိဝါဒနသီလံ၊ အဘိဝါဒနသီလံ+အဿ အတ္ထီတိ အဘိဝါဒနသီလီ၊ [အဘိဝါဒနသီလ+ဤ၊ -နိသာဋီ- ၃၅၊]”ဟု ပြုလျှင် တဒ္ဓိတ်ပုဒ်, ဤကာရန္တတည်း၊ ပရိတ္တဋီ- ၉၄၌ “အာဒရံ+ဝါဒနံ+သီလံ ပကတိ ယဿာတိ အဘိဝါဒနသီလိ”ဟု ပြု၍ “အဘိဝါဒနသီလော”ဟု ဆိုလိုလျက် သုရဘိဂန္ဓိကဲ့သို့ ကွစိ သမာသန္တသုတ်၌ ကာရ သဒ္ဒါပိုဖြင့် လ၏အ,ကို ဣပြုကာ “အဘိဝါဒနသီလိ” ဖြစ်သည်ဟု ဆို၏၊ ဤဋီကာအလို သမာသ်ပုဒ်, ဣကာရန္တတည်း။
သက္ကတလာ အကျိုး၄ပါး။ ။ သက္ကတကပ္ပဒ္ဒုမ၌ အဘိဝါဒနှ $ီလသျ, နိတျံ ဝÂဒ္ဓေါပသေဝိနး၊ စတွာရိ သံပြဝဒ္ဓဈန္တေ, အာယု ဝÝဒျာ ယေ Ý $ါ ဗလမ်
အမြဲမပြတ်ရှိခိုးလေ့ရှိသူ, ကြီးသူကို မှီဝဲဆည်းကပ်သူမှာ အသက်, ပညာ, ကျော် စောခြင်း, ခွန်အားဟူသော အကျိုး၄-ပါး တိုးပွားကုန်၏- ဟု ဆိုသည်။
ဝန္ဒနကိစ္စပသုတဿ။ ။ ပသုတသဒ္ဒါ အနုယောဂ(အားထုတ်ခြင်း)အနက်ဟော တည်း၊ အားထုတ်ခြင်းအနက်ဟော ပသုတနှင့် သမာသ်တွဲရာ၌ စတုတ္ထီတပ္ပုရိသ်, သတ္တမီတပ္ပုရိသ် ၂မျိုးတွဲသည်ကို အဋ္ဌကထာများ၌ တွေ့ရ၏၊ ထိုကြောင့် “ဧသနာ ပသုတော(မ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၅၃)၊ ဂေါစရပသုတော(သံ၊ဋ္ဌ၊၃, ၇၃)”တို့ကဲ့သို့ “ဝန္ဒနကိစ္စတ္ထာယ+ပသုတော ဝန္ဒနကိစ္စပသုတော- ရှိခိုးခြင်းကိစ္စအကျိုးငှာ အားထုတ်သူ”ဟု လည်းကောင်း “ဈာနပသုတာ(ဓမ္မ၊ဋ္ဌ၊၂,၁၄၇)၊ သဘောဇနပသုတော(အပ၊ဋ္ဌ၊၂, ၄၅)”တို့ကဲ့သို့ “ဝန္ဒနကိစ္စေ+ပသုတော ဝန္ဒနကိစ္စပသုတော- ရှိခိုးခြင်းကိစ္စ၌ အားထုတ် သူ”ဟုလည်းကောင်း တွဲနိုင်သည်၊ “ပကာရေန+သဝတိ အဘိသဝတီတိ ပသုတော၊ သဒတ္ထံ+ပသုတော သဒတ္ထပသုတော- မိမိ၏ ဥစ္စာဖြစ်သော အကျိုးကို အပြားအားဖြင့် ဖြစ်ပွားစေသူ(ဂဠုန်ပျံ- ၃၅)”ကို ကြည့်၍ “ဝန္ဒနကိစ္စံ+ပသုတော ဝန္ဒနကိစ္စပသုတော- ရှိခိုးခြင်းကိစ္စကို ဖြစ်စေသူ(အားထုတ်သူ)”ဟုလည်း တွဲနိုင်သည်။
...[စာမျက်နှာ- ၃၂၀]...
ထုတ်သူ၏။ ဣတိ အတ္ထော၊ ဝုဍ္ဎာပစာယိနောတိ– ကား။ တဒဟုပဗ္ဗဇိတေ– ထိုနေ့၌ ရှင်အဖြစ်သို့ ရောက်ကုန်သော။ ဝါ– ရှင်ပြုပြီး၍ ၁ရက်သာရှိသေးကုန် သော။ ဒဟရသာမဏေရေပိ– ကိုရင်ငယ်တို့ကိုသော်လည်း၊ (အပစာယမာနဿ– ရိုသေလေးစားသော။ အဘိဝါဒနေန ဝါ– ရှိခိုးခြင်းဖြင့်မူလည်း။ နိစ္စံ– အမြဲ။ ပူဇေန္တဿ– ပူဇော်သော၊) ဂိဟိဿ ဝါ– လူဝတ်ကြောင်၏သော်လည်းကောင်း၊
ဝုဍ္ဎာပစာယိနော။ ။ နိသာဋီ- ၃၅၌ “အပစယနသီလော အပစာယီ၊ [အပပုဗ္ဗ စိ -စယေ, စယ- ပူဇာယံ+ဏီ၊] ဝုဍ္ဎေ+အပစာယီ ဝုဍ္ဎာပစာယီ၊ (တစ်နည်း) ဝုဍ္ဎေ+ အပစာယနသီလံ ယဿ သမ္ဘဝတီတိ ဝုဍ္ဎာပစာယီ”ဟု ပြု၍ ဓမ္မာ၌ ဇနက ဇည အဖြစ်ဖြင့် စပ်စေ၏၊ အပစာယီကို နီတိ, ဓာတွတ္ထတို့ စာယု(စာယ)ဓာတ်ဟု ဆို၍ နိဒီ- ၃၅၉၊ ၄၀၂၌ စေဓာတ်ဟု ဆို၏။
တဒဟုပဗ္ဗဇိတေ။ ။ ပဗ္ဗဇန္တီတိ ပဗ္ဗဇိတာ၊ တဒဟု+ပဗ္ဗဇိတာ တဒဟုပဗ္ဗဇိတာ၊ တဒဟု၌ သဿ စောသုတ် စသဒ္ဒါ (တေသု ဝုဒ္ဓိ)ဖြင့် သ္မိံဝိဘတ်ကို ဥပြုထားသည်၊ (ဝိဗော- ၇၃)၊ ထိုကြောင့် “တဒဟုပဗ္ဗဇိတေ”သည် ဝိဘတ်မကျေသော အလုတ္တသမာသ် တည်း၊ “တဒဟု- ထိုနေ့၌၊ ပဗ္ဗဇိတေ- ရှင်အဖြစ်သို့ ရောက်ကုန်သော”ဟု ဝါကျယူ၍ လည်း ပေးနိုင်သည်၊ “တဒဟုပဗ္ဗဇိတေ ဒဟရသာမဏေရေပိ”ဖြင့် လူဝတ်ကြောင်တို့ အရိုအသေပြုထိုက်သော အနိမ့်ဆုံးပုဂ္ဂိုလ်တို့ကို ပြသည်၊ ပိသဒ္ဒါ ဂရဟာတည်း။
အပစာယမာနဿ ပူဇေန္တဿ။ ။ “အပစာယမာနဿ”ဖြင့် “ဝုဍ္ဎာပစာယိနော”မှ အပစာယိနော၌ ဏီပစ္စည်း၏ ကတ္တုသာဓန၌ ဖြစ်ခြင်းကို ပြသည်၊ “ပူဇေန္တဿ”ဖြင့် အပပုဗ္ဗ စာယ(စာယု)ဓာတ် ပူဇာအနက်, နိသာမနအနက်၂မျိုးတွင် ပူဇာအနက်၌ ဖြစ်ခြင်းကို ပြသည်၊ “အဘိဝါဒနေန ဝါ”၌ ဝါသဒ္ဒါ ပိုနေသည်ဟု ထင်၏၊ သို့မဟုတ် ပဒပူရဏ(အနက်မဲ့)ကြံပါ၊ အဝုတ္တသမုစ္စည်းအနက်ဟုသော်လည်း ကြံပါ။
ချဲ့ဥုးအံ့– “အဘိဝါဒနေန”ကို ပူဇေန္တဿ၌ စပ်ရ၏၊ “ရှိခိုးခြင်းဖြင့် ပူဇော်သည်” ဟူလို၊ “ပူဇာတိ သက္ကာရဂရုကာရမာနနဝန္ဒနာ (ခုဒ္ဒက၊ ဋ္ဌ၊ ၁၀၄၊ သုတ္တနိ၊ ဋ္ဌ၊ ၂၊ ၅) ” ဟူသော အဖွင့်အရ “သက္ကာရ– ကောင်းမွန်စွာ ပြုစုခြင်း, ဂရုကာရ– အလေးအမြတ် ပြုခြင်း, မာနန– မြတ်နိုးခြင်း, ဝန္ဒနာ– ရှိခိုးခြင်း”ဟူသော ၄မျိုးတို့ကို ပူဇော်ခြင်းဟု ဆိုရသည်၊ ဤ၌ “အဘိဝါဒနေန ဝါ”ဟု ဆိုရကား ဝန္ဒနာတစ်မျိုးသာ ရသေး၏၊ ထို ကြောင့် ဝါသဒ္ဒါဖြင့် ကျန်၃မျိုးကိုပါ ဆည်းယူ၍ “အဘိဝါဒနေန ဝါ– ဖြင့်လည်းကောင်း။ သက္ကာရေန ဝါ– ကောင်းမွန်စွာ ပြုစုခြင်းဖြင့်လည်းကောင်း။ ဂရုကာရေန ဝါ– အလေး
...[စာမျက်နှာ- ၃၂၁]...
[ဓမ္မာ၌စပ်၊] ပန– အဖို့တစ်ပါးကား။ ပဗ္ဗဇ္ဇာယ ဝါ– ရှင်အဖြစ်သို့ ရောက်ခြင်းအား ဖြင့်လည်းကောင်း။ ဥပသမ္ပဒါယ ဝါ– မြင့်မြတ်သော ရဟန်းအဖြစ်သို့ ရောက် ခြင်းအားဖြင့်လည်းကောင်း။ ဝုဍ္ဎတရေ– အထူးအားဖြင့် ကြီးကုန်သော။ ဝါ– သာ ၍ ကြီးကုန်သော။ ဂုဏဝုဍ္ဎေ– ဂုဏ်အားဖြင့် ကြီးသူတို့ကို။ အပစာယမာနဿ– သော။ အဘိဝါဒနေန ဝါ– ဖြင့်မူလည်း။ နိစ္စံ– အမြဲ။ ပူဇေန္တဿ– သော။ ပဗ္ဗဇိတဿ ဝါ– ရှင်ရဟန်း၏လည်းကောင်း၊ [ဓမ္မာ၌စပ်၊] ဣတိ အတ္ထော– နက်
အမြတ်ပြုခြင်းဖြင့်လည်းကောင်း။ မာနနေန ဝါ– မြတ်နိုးခြင်းဖြင့်လည်းကောင်း”ဟု ပေးပါ၊ ဝါကို ပဒပူရဏကြံလျှင် ဧကဒေသူပစာရ, ဥပလက္ခဏနည်းဖြင့် ကျန်၃မျိုးကို ယူပါ။
ဂုဏဝုဍ္ဎေ။ ။ ဝုဍ္ဎ(ကြီးသူ)သည် ဇာတိဝုဍ္ဎ(အမျိုးဇာတ်ကြီးမြင့်သူ), ဝယောဝုဍ္ဎ (အသက်အရွယ်ကြီးရင့်သူ), ဂုဏဝုဍ္ဎ(ဂုဏ်သိက္ခာကြီးမြတ်သူ)အားဖြင့် ၃မျိုးရှိ၏၊ (ဇာ. ဋ္ဌ- ၁, ၂၃၆)၊ ဤနေရာ၌ ဂုဏဝုဍ္ဎကို ယူစေလို၍ “ဂုဏဝုဍ္ဎေ”ဟု ဖွင့်သည်၊ ဆက်ဥုးအံ့- “ကုလေ ဇေဋ္ဌာပစာယိနော(သံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၁၇)”အဖွင့်၌ကား ဘကြီး, ဘဒွေး, ဦးကြီး, ဦးလေးစသော အသက်အရွယ်ကြီးရင့်သူများကို ရိုသေမှုပြုထိုက်သူများအဖြစ် ဖွင့်ဆို ၏၊ ဂုဏ်မရှိသည့် အသက်အရွယ်ကြီးသူတို့ကို ရိုသေမှုပြုသူတို့အား အကျိုးမယုတ်ပါ၊ သို့သော် အရိုအသေပြုခံမည့် ကြီးသူများက သီလစသောဂုဏ်ရှိမှ အရိုအသေပြုသူ ငယ်ရွယ်သူများက ရိုသေလေးစားမှုပြုလိုကြပြီး ပို၍အကျိုးရမည်ဖြစ်ရကား အရို အသေခံထိုက်သော သီလစသောဂုဏ်များ ကြီးမားအောင် ကြိုးစားသင့်သည်။ [သုတ္တနိ ၊ဋ္ဌ၊၂၊၆၆၌ ပညာဝုဍ္ဎကို သီးခြားထည့်၍ ဝုဍ္ဎ၄ပါးဟု ဆို၏။]
ပဗ္ဗဇိတဿ ဝါ ပန။ ။ “ဂိဟိဿ ဝါ”စသည်ဖြင့် လူတို့အရိုအသေပြုထိုက်သော ပုဂ္ဂိုလ်တို့ကို ပြပြီး၍ သာမဏေနှင့် ရဟန်းတော်တို့ အရိုအသေပြုထိုက်သော ပုဂ္ဂိုလ် တို့ကို ပြခြင်းငှာ “ပဗ္ဗဇိတဿ ဝါ ပန”စသည်ကို မိန့်သည်၊ ထိုတွင် “ပဗ္ဗဇ္ဇာယ ဝါ ဝုဍ္ဎတရေ ဂုဏဝုဍ္ဎေ” ဖြင့် သာမဏေတို့ အရိုအသေပြုထိုက်သော ပုဂ္ဂိုလ်တို့ကိုလည်း ကောင်း, “ဥပသမ္ပဒါယ ဝါ ဝုဍ္ဎတရေ ဂုဏဝုဍ္ဎေ”ဖြင့် ရဟန်းတော်တို့ အရိုအသေပြု ထိုက်သော ပုဂ္ဂိုလ်တို့ကိုလည်းကောင်း ပြသည်၊ သာမဏေတို့သည် မိမိထက် စော၍ သာမဏေအဖြစ်သို့ ရောက်သော (သိက္ခာဝါကြီးသော) သာမဏေတို့ကို အရိုအသေ ပြုရမည်၊ ရဟန်းတော်တို့သည် မိမိထက် စော၍ ရဟန်းအဖြစ်သို့ ရောက်သော (သိက္ခာဝါကြီးသော) ရဟန်းတော်တို့ကို အရိုအသေပြုရမည်- ဟူလို
...[စာမျက်နှာ- ၃၂၂]...
စတ္တာရော ဓမ္မာ ဝဍ္ဎန္တီတိ– ကား။ အာယုမှိ– သည်။ ဝဍ္ဎမာနေ– သော်။ ယတ္တကံ– အကြင်မျှအတိုင်း အရှည်ရှိသော၊ (အကြင်မျှလောက်သော)၊ ကာလံ– အခါပတ်လုံး။ တံ– ထိုအသက်သည်။ ဝဍ္ဎတိ– တိုးပွားနေ၏၊ (ရှည်နေ၏)၊ တတ္တကံ– ထိုမျှလောက်ကာလပတ်လုံး။ ဣတရေပိ– အခြားသော ဝဏ္ဏ,ဗလ,သုခတို့ သည်လည်း။ ဝဍ္ဎန္တိယေဝ– ကုန်သည်သာ။ ဟိ– ချဲ့။ [“ဟိ– မှန်”ဟုလည်း ပေး၏၊] ယေန– အကြင်သူသည်။ ပညာသဝဿအာယုသံဝတ္တနိကံ– အနှစ် (၅၀) အသက် ရှည်ခြင်းကို ဖြစ်စေတတ်သော။ ကုသလံ– ကို။ ကတံ– အပ်ပြီ။ စ– သို့သော်လည်း။ အဿ– ထိုသူ၏။ ပဉ္စဝီသတိဝဿကာလေ– ၂၅နှစ်ရှိရာအခါ၌။ ဇီဝိတန္တရာယော–အသက်၏ အန္တရာယ်သည်။ ဥပ္ပဇ္ဇေယျ– ရာ၏။ သော– ထိုအသက်အန္တရာယ် သည်။ အဘိဝါဒနသီလတာယ– ရှိခိုးခြင်းအလေ့ရှိသည်၏အဖြစ်ကြောင့်။ ပဋိပ္ပဿမ္ဘတိ– ငြိမ်း၏။ သော– ထိုသူသည်။ ယာဝတာယုကမေဝ– အသက်၏ အပိုင်း အခြားပတ်လုံးသာလျှင်။ ဝါ– သက်တမ်းစေ့သာလျှင်။ တိဋ္ဌတိ– တည်၏။ အဿ– ထိုသူ၏။ ဝဏ္ဏာဒယောပိ– အဆင်းအစရှိသည်တို့သည်လည်း။ အာယုနာဝ– နှင့် သာလျှင်။ သဒ္ဓိံ– တူ။ ဝဍ္ဎန္တိ– ကုန်၏။ ဣတော– အနှစ် (၅၀) မှ။ ဥတ္တရိပိ– အထက် ၌လည်း။ ဧသေဝ နယော– ဤနည်းပင်တည်း။ အနန္တရာယေန– အန္တရာယ်မရှိ သဖြင့်။ ဝါ– အန္တရာယ်ကင်းလျက်။ ပဝတ္တဿ– ဖြစ်သော။ အာယုနော– ၏။ ဝဍ္ဎနံ နာမ– တိုးပွားခြင်းမည်သည်။ နတ္ထိ၊ ဒေသနာဝသာနေ။ အာယုဝဍ္ဎနကုမာရော– သည်။ ပဉ္စဟိ– ကုန်သော။ ဥပါသကသတေဟိ– တို့နှင့်။ သဒ္ဓိံ၊ သောတာပတ္တိဖလေ– ၌။ ပတိဋ္ဌဟိ– ပြီ။ အညေပိ– ကုန်သော။ ဗဟူ– တို့သည်။ သောတာပတ္တိဖလာဒီနိ– တို့သို့။ ပါပုဏိံသု– ကုန်ပြီ။ ဣတိ– အာယုဝဍ္ဎနကုမာရဝတ္ထု ပြီးပြီ။
အာယုဝဍ္ဎနကုမာရဝတ္ထုဘာသာဋီကာပြီးပြီ။
စတ္တာရော ဓမ္မာ ဝဍ္ဎန္တိ။ ။ ဓမ္မသဒ္ဒါသည် သဘာဝ, ပရိယတ္တိစသော အနက်များစွာ တို့ကို ဟောနိုင်ရာ ဤ၌ ဂုဏ(အကျိုးကျေးဇူး)အနက်ကို ဟော၏၊ “စတ္တာရော”သည် သင်္ချာ(သရူပဝန္တ), “အာယု...ဗလံ”သည် သင်္ချေယျ(သရူပ)တည်း၊ အာယုစသော အကျိုး၄မျိုးတို့တွင် သုခအရ ကာယိကသုခ စေတသိကသုခ, ဗလအရ ကိုယ်အား, ဉာဏ်အားကို ယူပါ၊ “အာယုမှိ...ဝဍ္ဎန္တိယေဝ”ဖြင့် အကျိုးတရားတိုးတက်ဖြစ်ထွန်းရာ
...[စာမျက်နှာ- ၃၂၃]...
၉-သံကိစ္စသာမဏေရဝတ္ထုဘာသာဋီကာ
ယော စ ဝဿသတံ ဇီဝေတိ– သော။ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော သံကိစ္စသာမဏေရံ– ကိုရင်သံကိစ္စကို။ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ ကိရ– ချဲ့။ သာဝတ္ထိယံ– ၌။ တိံသမတ္တာ– (၃၀) အတိုင်းအရှည်ရှိကုန်သော။ ကုလပုတ္တာ– တို့သည်။ သတ္ထု– ၏။ ဓမ္မကထံ၊ သုတွာ၊ သာသနေ– ၌။ ဝါ– အား။ ဥရံ– ရင်ကို။ ဒတွာ၊ [ဓမ္မဘာ-၂, ၉၃၊ ၉၄ရှု၊] ပဗ္ဗဇိံသု– ရဟန်းအဖြစ်သို့ ကပ်ကုန်ပြီ။ ဝါ– ရဟန်း ပြုကုန်ပြီ။ တေ– ထိုရဟန်းတို့သည်။ ဥပသမ္ပဒါယ– ရဟန်းအဖြစ်အားဖြင့်။ ပဉ္စဝဿာ– ၅၀ါရှိကုန်သည်။ ဟုတွာ၊ သတ္ထာရံ– သို့။ ဥပသင်္ကမိတွာ၊ ဂန္ထဓုရံ– ဂန္ထဓုရ လည်းကောင်း။ ဝိပဿနာဓုရံ– ဝိပဿနာဓုရလည်းကောင်း။ ဣတိ– သို့။ ဒွေ– ၂-ပါးကုန်သော။ ဓုရာနိ– ဓုရတို့သည်၊ (ဟောန္တိ)၊ ဣတိ– သို့။ သုတွာ– ၍။ “မယံ– တို့သည်။ မဟလ္လကကာလေ– ကြီးရင့်သူ၏အခါ၌။ ဝါ– ကြီးရင့်ရာအခါ၌။ ပဗ္ဗဇိတာ– ကုန်ပြီ။” ဣတိ– ဤသို့ လျှောက်ပြီး၍။ ဂန္ထဓုရေ– ၌။ ဥဿာဟံ– အားထုတ်ခြင်း ကို။ အကတွာ– ၍။ ဝိပဿနာဓုရံ– ကို။ ပူရေတုကာမာ– ပြည့်စေခြင်းငှာ အလိုရှိ ကုန်သည်၊ (ဟုတွာ)၊ ယာဝ အရဟတ္တာ– တိုင်အောင်။ ကမ္မဋ္ဌာနံ– ကို။ ကထာပေတွာ– ၍။ ”ဘန္တေ! ဧကံ– သော။ အရညာယတနံ အရညာယတနံ အရညာယတနံ– တောအုပ်သို့။ ဂမိဿာမ–ကာလကို ပြသည်၊ “အသက်ရှည်ခြင်းစသော အကျိုး၄မျိုးတို့သည် အသက်ထင်ရှားရှိ နေသမျှကာလပတ်လုံး တိုးတက်ဖြစ်ထွန်းနေကြသည်”ဟူလို။ [စတ္တာရော ဓမ္မာတိ စတုဗ္ဗိဓာ ဂုဏာ၊ (ပရိတ္တဋီ– ၉၄)၊ ဓမ္မာတိ ဂုဏာ၊ (နိသာဋီ- ၃၅)။]
ဥပသမ္ပဒါယ။ ။ ဥပရိဘူတာ+သမ္ပဒါ ဥပသမ္ပဒါ- မြင့်မြတ်သည် ဖြစ်၍ ဖြစ်သော ပြည့်စုံခြင်း၊(ဒီဋီ၊၁၊၃၀၆၊ သီဋီသစ်၊၂၊၂၆၈)၊ (တစ်နည်း) ဥပသမ္ပန္နဿ+ဘာဝေါ ဥပသမ္ပဒါ၊ ဥပသမ္ပန္န+ဏ၊ နတစ်လုံးချေ၊ န,ကို ဒ,ပြုဟု ကြံပါ၊၊(မအူပါရာနိ- ၁, ၂၉၇)
အရညာယတနံ။ ။ အရညမေဝ အရညာယတနံ၊ အာယတနသဒ္ဒါ အနက်မဲ့၊ (သီဋီသစ်၊၁၊၄၆၁)၊ (တစ်နည်း) ဇာဋီသစ်၌ အာယတနသဒ္ဒါ နိဝါသဋ္ဌာန(နေရာ အရပ်)အနက်ဟောဟု ယူ၏၊ နိဝါသဋ္ဌာနအနက်ဟော အာယတနသဒ္ဒါသည် အနိပ္ဖန္နပါဋိပဒိကရုဠှီပုဒ်, နိပ္ဖန္နပါဋိပဒိကပုဒ်အားဖြင့် ၂မျိုးယူနိုင်၏၊ အနိပ္ဖန္နပါဋိပဒိကပုဒ်ဟု ယူလျှင် ဝိဂြိုဟ်ပြုဖွယ်မလို၊ နိပ္ဖန္နပါဋိပဒိကပုဒ်ယူလျှင် “အာယတန္တိ နိဝသန္တိ ဧတ္ထာတိ
...[စာမျက်နှာ- ၃၂၄]...
သွားကြပါမည်။” ဣတိ– သို့။ သတ္ထာရံ– ကို။ အာပုစ္ဆိံသု– ကုန်ပြီ။ သတ္ထာ– သည်။ “ကတရံ– အဘယ်သို့သော။ ဌာနံ– သို့။ ဂမိဿထ– ကြမည်နည်း?” ဣတိ– သို့။ ပုစ္ဆိတွာ– ၍။ “အသုကံ နာမ– သို့၊ (ဂမိဿာမ)။” ဣတိ– သို့။ ဝုတ္တေ၊ “တတ္ထ– ထို အရပ်၌။ တေသံ– ထိုရဟန်းတို့၏။ ဧကံ– တစ်ယောက်သော။ ဝိဃာသာဒံ– စား ကြွင်းစားကို၊ [ဓမ္မဘာ-၂, ၂၂၆ရှု၊] နိဿာယ– ၍။ ဘယံ– သည်။ ဥပ္ပဇ္ဇိဿတိ– လိမ့်မည်။ ပန– ဆက်။ တဉ္စ– ထိုဘေးသည်လည်း။ သံကိစ္စသာမဏေရေ– သည်။ ဂတေ– လိုက်ပါသွားလသော်။ ဝူပသမိဿတိ– ငြိမ်းလိမ့်မည်။ အထ– ထိုမှနောက် ၌။ နေသံ– ထိုရဟန်းတို့၏။ ပဗ္ဗဇိတကိစ္စံ– သည်။ ပါရိပူရိံ– ပြည့်စုံခြင်းသို့။ ဂမိဿတိ– ရောက်လိမ့်မည်။” ဣတိ– သို့။ အညာသိ– ပြီ။
သံကိစ္စသာမဏေရော နာမ– မည်သည်။ ဇာတိယာ– မွေးဖွားခြင်းအားဖြင့်။ သတ္တဝဿိကော– ၇နှစ်ရှိသေးသော။ သာရိပုတ္တတ္ထေရဿ– ၏။ သာမဏေရော–တည်း။ ကိရ– ချဲ့။ တဿ– ထိုကိုရင်သံကိစ္စ၏။ မာတာ– သည်။ သာဝတ္ထိယံ– ၌။ အဍ္ဎကုလဿ– ကြွယ်ဝသောအမျိုး၏။ ဓီတာ– တည်း။ သာ– ထိုသူဌေးသမီးသည်။ တသ္မိံ– ထိုကိုရင်သံကိစ္စသည်။ ကုစ္ဆိဂတေ– ဝမ်းသို့ ရောက်လသော်။ ဝါ– ဝမ်း၌ ဖြစ်လသော်။ ဧကေန– သော။ ဗျာဓိနာ– အနာရောဂါကြောင့်။ တင်္ခဏညေဝ– ထိုရောဂါဖြစ်ရာခဏ၌ပင်၊ [တံခဏေ (ခဏံ) ယေဝါတိ ဗျာဓုပ္ပန္နဝေလာယမေဝ၊- ပဋိဂံ-၃၇၄။] ကာလံ– ကို။ အကာသိ– ပြီ။ တဿာ– ထိုသူဌေးသမီးကို။ ဈာပိယမာနာယ– မီးသင်္ဂြိုလ်အပ်သော်။ ဂဗ္ဘမံသံ– ဝမ်းဗိုက်သားကို။ ဌပေတွာ– ၍။ သေသံ–ဝမ်းဗိုက်သားမှ ကြွင်းသော ကိုယ်သည်။ ဈာယိ– မီးလောင်ကျွမ်းပြီ။ အထ– ၌။ အဿာ– ထိုသူဌေးသမီး၏။ ဂဗ္ဘမံသံ– ကို။ စိတကတော– ထင်းပုံမှ။ ဩတာရေတွာ– အာယတနံ၊ [အာ+ယတ+ယု၊ -မဏိ- ၂, ၃၀၇၊]”ဟု ပြုပါ၊ ထိုနောက် “အရညံ စ+တံ+ အာယတနံ စာတိ အရညာယတနံ– တောတည်းဟူသော နေရာအရပ်”ဟု တွဲပါ။ (ဇာ ဋီသစ်၊ ၂၊ ၉၈၊ ၅၀၇၊ ဇာဋီသစ်-၃, ၂၈၈)
ကုစ္ဆိဂတေ။ ။ ကုစ္ဆိဂတေတိ ကုစ္ဆိယံ ပရိဏတဂဗ္ဘဘာဝံ(ရင့်သော ကိုယ်ဝန်၏ အဖြစ်သို့) ဂတေ၊ (ပဋိဂံ- ၃၇၄)၊ ကုစ္ဆိံ+ဂတော ကုစ္ဆိဂတော, ကုစ္ဆိယံ ဝါ ဂတော ကုစ္ဆိဂတော။ (မအူပါနိ- ၄,၁၂၂)
...[စာမျက်နှာ- ၃၂၅]...
အောက်သို့ ရောက်စေ၍။ ဝါ– အောက်ချ၍။ ဒွီသု တီသု ဌာနေသု– ၂နေရာ ၃ နေရာတို့၌။ သူလေဟိ– တံစူးဝါးတို့ဖြင့်၊ (ဝါးချွန်တို့ဖြင့်)၊ ဝိဇ္ဈိံသု– ထိုးဆွကုန်ပြီ။ သူလကောဋိ– တံစူးဝါးအစွန်းသည်။ ဒါရကဿ– ၏။ အက္ခိကောဋိံ– မျက်စိအစွန်း ကို။ ပဟရိ– ထိခိုက်မိပြီ။ ဧဝံ– ဤသို့လျှင်။ ဂဗ္ဘမံသံ– ကို။ ဝိဇ္ဈိတွာ– ထိုးဆွ၍။ အင်္ဂါရရာသိမှိ– မီးကျီးပုံ၌။ ခိပိတွာ– ပစ်ချ၍။ အင်္ဂါရေဟေဝ– မီးကျီးတို့ဖြင့်ပင်။ ပဋိစ္ဆာဒေတွာ– ဖုံးလွှမ်း၍။ ပက္ကမိံသု– ကုန်ပြီ။ ဂဗ္ဘမံသံ– သည်။ ဈာယိ– မီးလောင်ကျွမ်းပြီ။ ပန– ဆက်။ အင်္ဂါရမတ္ထကေ– မီးကျီးပေါ်၌။ သုဝဏ္ဏဗိမ္ဗသဒိသော– ရွှေရုပ်နှင့် တူ သော။ ဒါရကော– သည်။ ပဒုမဂဗ္ဘေ– ပဒုမ္မာကြာတိုက်၌။ နိပန္နော ဝိယ– အိပ်နေ သူသည်ကဲ့သို့။ အဟောသိ– ပြီ။ ဟိ– မှန်။ ပစ္ဆိမဘဝိကဿ– နောက်ဆုံးဘဝ၌ ဖြစ်သော။ သတ္တဿ– ကို။ သိနေရုနာ– မြင့်မိုရ်တောင်ဖြင့်။ ဩတ္ထရိယမာနဿပိ–လွှမ်းဖိအပ်ပါသော်လည်း၊ [(တစ်နည်း) သိနေရုနာ– ဖြင့်။ ဩတ္ထရိယမာနဿပိ– သည်လည်းဖြစ်သော။ ပစ္ဆိမဘဝိကဿ– ဖြစ်သော။ သတ္တဿ– ၏၊] အရဟတ္တံ– သို့။ အပ္ပတွာ– ၍။ ဇီဝိတက္ခယော နာမ– သည်။ နတ္ထိ၊ ပုနဒိဝသေ– ၌။ “စိတကံ– ကို။ နိဗ္ဗာပေဿာမ– ကုန်အံ့။” ဣတိ– ဤသို့ ကြံ၍။ အာဂတာ– လာသူတို့သည်။ တထာနိပန္နံ– ထိုအခြင်းအရာအားဖြင့် အိပ်နေသော။ ဒါရကံ– ကို။ ဒိသွာ– ၍။ အစ္ဆရိယဗ္ဘုတစိတ္တဇာတာ– ဖြစ်သော လက်ဖျစ်ခတ်တီး အံ့ချီးခြင်း, မဖြစ်စဖူး
ပစ္ဆိမဘဝိကဿ။ ။ ဖြစ်ဆဲဘဝမှ စုတေလျှင် ဘဝတစ်ခုခု၌ ပဋိသန္ဓေမနေရ တော့ဘဲ ပရိနိဗ္ဗာန်ဝင်စံမည့်ပုဂ္ဂိုလ်ကို “ပစ္ဆိမဘဝိက”ဟု ခေါ်သည်၊ ယမိုက်အရ ကောက်ကျမ်း၌ ပစ္ဆိမဘဝိကကို အစစ်,အတုဟု ၂မျိုးခွဲ၏၊ ထိုတွင် ပြဆိုအပ်ခဲ့သော ပစ္ဆိမဘဝိကကို အစစ်ဟု ခေါ်၏၊ ဖြစ်ဆဲဘုံ၌ နောက်တစ်ဖန် ပဋိသန္ဓေမနေတော့ဘဲ အခြားဘုံသို့ ပြောင်းရွှေ့ကာ ပရိနိဗ္ဗာန်ဝင်စံမည့်ပုဂ္ဂိုလ်ကို ပစ္ဆိမဘဝိကအတုဟု ခေါ် သည်၊ ပစ္ဆိမဘဝိကအစစ်ကို ကာမသုဂတိ၇ဘုံ, အသညသတ်ကြဉ် ရူပ၁၅ဘုံ, အရူပ ၄ဘုံတို့၌သာ ရ၏၊ အပါယ်၄ဘုံ, အသညသတ်ဘုံတို့၌ မရ၊ ပစ္ဆိမဘဝိကအတုကို အကနိဋ္ဌဘုံမှတစ်ပါး ကျန်ဘုံ(၃၀)တို့၌ ရ၏။ (ယမိုက်ကောက်- ၇၇စသည်)၊ “ပစ္ဆာ+ ဇာတော ပစ္ဆိမော၊ ပစ္ဆိမော စ+သော+ဘဝေါ စာတိ ပစ္ဆိမဘဝေါ၊ ပစ္ဆိမဘဝေ+ နိဗ္ဗတ္တော ပစ္ဆိမဘဝိကော”ဟု ပြုပါ။ (မအူပါနိ- ၃, ၅၈)
အစ္ဆရိယဗ္ဘုတစိတ္တဇာတာ။ ။ (က) အစ္ဆရိယဗ္ဘုတစိတ္တဇာတာတိ အဟော
...[စာမျက်နှာ- ၃၂၆]...
အထူးအဆန်းဖြစ်ခြင်းဟူသော အံ့ဩသောအခြင်းအရာရှိကုန်, ဖြစ်သော နှစ်သက်ဝမ်းသာသောစိတ်ရှိကုန်သည်၊ (ဟုတွာ)၊ “ကထံ ဟိ– ကြောင့်။ ဧတ္တကေသု– ဤမျှအတိုင်းအရှည်ရှိကုန်သော။ ဒါရူသု– ထင်းတို့သည်။ ခီယမာနေသု– အစ္ဆရိယံ အဟော အဗ္ဘုတန္တိ ဧဝံ သဉ္ဇာတအစ္ဆရိယအဗ္ဘုတာ စေဝ သဉ္ဇာတတုဋ္ဌိနော စ (မ၊ ဋ္ဌ၊ ၂၊ ၂၀၄)။ ဤအဖွင့်၌ “သဉ္ဇာတအစ္ဆရိယအဗ္ဘုတာ စေဝ သဉ္ဇာတတုဋ္ဌိနော စ”ဟု ဝိဘတ်တူဖွင့်ခြင်း, စေဝသဒ္ဒါ စသဒ္ဒါတို့ဖြင့် ဖွင့်ခြင်းကြောင့် “သမာနဝိဘတ္တိက, စထည့်ပြ, ဒွန္ဒကြံစရာ”နှင့်အညီ “အစ္ဆရိယဗ္ဘုတံ စ+စိတ္တံ စ အစ္ဆရိယဗ္ဘုတစိတ္တာနိ–လက်ဖျစ်ခတ်တီး အံချီးခြင်း, မဖြစ်စဖူး အထူးအဆန်းဖြစ်ခြင်းဟူသော အံ့ဩသော အခြင်းအရာ, နှစ်သက်ဝမ်းသာသောစိတ်တို့”ဟု ဒွန်သမာသ်ဝိဂြိုဟ် ပြုရသည်၊ ထို့ပြင် “ဒွန်၏နောက်၌, ရှိသောပိုဒ်, ယှဉ်လိုက်ပုဒ်တိုင်းမှာ (တောင်တွင်း- ၄၅) ”နှင့်အညီ ဒွန်၏ နောက်၌ရှိသော ဇာတပုဒ်ကို ရှေ့ပုဒ်တို့၌ အနက်အားဖြင့် ယှဉ်စေ၍ “အစ္ဆရိယဗ္ဘုတဇာတာ– ဖြစ်သော လက်ဖျစ်ခတ်တီးအံချီးခြင်း, မဖြစ်စဖူး အထူးအဆန်းဖြစ်ခြင်းဟူ သော အံ့ဩသောအခြင်းအရာရှိသူ။ စိတ္တဇာတ– ဖြစ်သော နှစ်သက်ဝမ်းသာသောစိတ်ရှိ သူ”ဟု မှတ်ရသည်။
ဝိဂြိုဟ်၂နည်း။ ။ ဒွန်နောက်ပုဒ်ရှိလျှင် ဝိဂြိုဟ်၂နည်းပြုနိုင်ရကား “အစ္ဆရိယဗ္ဘုတံ +ဇာတံ ဧတေသန္တိ အစ္ဆရိယဗ္ဘုတဇာတာ- ဖြစ်သော လက်ဖျစ်ခတ်တီးအံ့ချီးခြင်း, မဖြစ် စဖူး အထူးအဆန်းဖြစ်ခြင်းဟူသော အံ့ဩသောအခြင်းအရာရှိသူတို့၊ စိတ္တံ+ဇာတံ ဧတေသန္တိ စိတ္တဇာတာ- ဖြစ်သော နှစ်သက်ဝမ်းသာသောစိတ်ရှိသူတို့၊ အစ္ဆရိယဗ္ဘုတဇာတာ စ+စိတ္တဇာတာ စ အစ္ဆရိယဗ္ဘုတစိတ္တဇာတာ- ဖြစ်သော လက်ဖျစ်ခတ်တီး အံ့ချီးခြင်း, မဖြစ်စဖူး အထူးအဆန်းဖြစ်ခြင်းဟူသော အံ့ဩသောအခြင်းအရာရှိကုန်, နှစ်သက် ဝမ်းသာသောစိတ်ရှိကုန်သည်”ဟု ပြုလျှင် “အစ္ဆရိယဗ္ဘုတဇာတစိတ္တဇာတာ” ဟု ဆိုလိုလျက် ရှေ့အစ္ဆရိယဗ္ဘုတ၌ ဇာတပုဒ်ကျေသည်။
တစ်နည်း။ ။ “အစ္ဆရိယဗ္ဘုတံ စ+စိတ္တံ စ အစ္ဆရိယဗ္ဘုတစိတ္တာနိ၊ ဇာယတီတိ ဇာတံ၊ ဇာတံ စ+ဇာတံ စ ဇာတာနိ၊ (တစ်နည်း) ဇာယန္တီတိ ဇာတာနိ၊ အစ္ဆရိယဗ္ဘုတစိတ္တာ+ ဇာတာ ဧတေသန္တိ ဖြစ်သောလက်ဖျစ်ခတ်တီး အံချီးခြင်း, မဖြစ်စဖူး အထူးအဆန်း ဖြစ်ခြင်းဟူသော အံ့ဩသောအခြင်းအရာ, နှစ်သက်ဝမ်းသာသောစိတ်ရှိသူတို့”ဟု ပြုလျှင် ဇာတကို ဧကသေသ်, သို့မဟုတ် ဗဟုဝုစ်ဝိဂြိုဟ် ပြုရသည်။ (မဏိ- ၁, ၉၀၊ ၉၁၊ နိယမဒီ- ၂၇၃၊ ၂၇၄၊ ၂၇၅ရှု) ဆက်ဥုးအံ့- “သဉ္ဇာတတုဋ္ဌိနော”ဟူသော အဖွင့်ဖြင့် စိတ္တအရ နှစ်သက်ဝမ်း
...[စာမျက်နှာ- ၃၂၇]...
ကုန်သွားကုန်လသော်။ သကလသရီရေ– ကို။ ဈာပိယမာနေ– မီးရှို့အပ်သော်။ ဒါရကော– သည်။ န ဈာယိ နာမ– မီးမလောင်ခဲ့ဘိသနည်း? ကိံ– အဘယ်သို့၊ မြောက်မှုပီတိသောမနဿစိတ်ကို ယူရကြောင်းကို ပြသည်၊ ထို့ပြင် စိတ္တသဒ္ဒါက တုဋ္ဌိ (နှစ်သက်ခြင်း) အနက်ကို မဟော၊ ဝိတ္တသဒ္ဒါကသာ တုဋ္ဌိအနက်ကို ဟောသောကြောင့် “အစ္ဆရိယဗ္ဘုတဝိတ္တဇာတာ”ဟူ၍ ရှိသင့်သည်ဟုလည်း ဆိုကြ၏၊ သို့မဟုတ် “အစ္ဆရိယဗ္ဘုတဝိတ္တဇာတာ”ဟု ဆိုလိုလျက် ဝ,ကို စ,ပြု၍ “အစ္ဆရိယဗ္ဘုတစိတ္တဇာတာ”ဟု ဖြစ် သည်ဟုသော်လည်း ကြံပါ။
(ခ) အစ္ဆရိယဗ္ဘုတန္တိ ပဒဒွယေနာပိ ဝိမှယနာကာရောဝ ဝုတ္တော၊ တသ္မာ သဉ္ဇာတံ အစ္ဆရိယဗ္ဘုတံ ဝိမှယနာကာရော ဧတေသန္တိ သဉ္ဇာတအစ္ဆရိယအဗ္ဘုတာ, တထာ ပဝတ္တစိတ္တုပ္ပာဒါ၊ အစ္ဆရိယဗ္ဘုတဟေတုကာ သဉ္ဇာတာ တုဋ္ဌိ ဧတေသန္တိ သဉ္ဇာတတုဋ္ဌိနော (မဋီ– ၃,၂၂၂)။ ဤအဖွင့်များ၌ အစ္ဆရိယနှင့် အဗ္ဘုတ၂ပုဒ်လုံးအရ အံ့ဩသောအခြင်းအရာဟူသော စိတ္တုပ္ပာဒ်ကို ရသည်ဟု ဆိုသောကြောင့် “အစ္ဆရိယံ+ တံ+အဗ္ဘုတံ စာတိ အစ္ဆရိယဗ္ဘုတံ”ဟု သီတုဏှံ”ကဲ့သို့ ဝိသေသနောဘယပဒကမ္မ ဓာရည်းသမာသ်ဝိဂြိုဟ် ဆိုရသည်။
(ဂ) အစ္ဆရိယဗ္ဘုတစိတ္တဇာတာတိ အစ္ဆရိယဇာတာ အဗ္ဘုတဇာတာ တုဋ္ဌိဇာတာ စ (မ၊ ဋ္ဌ၊ ၂၊ ၃၁၁)။ ဤအဖွင့်၌ အစ္ဆရိယ, အဗ္ဘုတ, စိတ္တတို့ကို သီးခြားစီ ဖွင့်သော ကြောင့် “အစ္ဆရိယံ+ဇာတံ ဧတေသန္တိ အစ္ဆရိယဇာတာ– ဖြစ်သော လက်ဖျစ်ခတ်တီး အံ့ချီးခြင်းအခြင်းအရာရှိသူတို့၊ အဗ္ဘုတံ+ဇာတံ ဧတေသန္တိ အဗ္ဘုတဇာတာ– မဖြစ်စဖူး အထူးအဆန်းဖြစ်ခြင်းဟူသော အံ့ဩသောအခြင်းအရာရှိသူတို့၊ စိတ္တံ+ဇာတံ ဧတေသန္တိ စိတ္တဇာတာ– ဖြစ်သော နှစ်သက်ဝမ်းသာသောစိတ်ရှိသူတို့၊ အစ္ဆရိယဇာတာ စ+အဗ္ဘုတဇာတာ စ+စိတ္တဇာတာ စ အစ္ဆရိယဗ္ဘုတစိတ္တဇာတာ– ဖြစ်သော လက်ဖျစ်ခတ်တီး အံ့ချီးခြင်းအခြင်းအရာရှိကုန်, မဖြစ်စဖူး အထူးအဆန်းဖြစ်ခြင်းဟူသော အံ့ဩသော အခြင်းအရာရှိကုန်, နှစ်သက်ဝမ်းသာသောစိတ်ရှိကုန်သည်”ဟု ပြုပါ၊ “အစ္ဆရိယဇာတအဗ္ဘုတဇာတစိတ္တဇာတာ”ဟု ဆိုလိုလျက် အစ္ဆရိယနှင့် အဗ္ဘုတ၌ ဇာတပုဒ်ကျေသည်။
တစ်နည်း။ ။ “အစ္ဆရိယံ စ+အဗ္ဘုတံ စ+စိတ္တံ စ အစ္ဆရိယဗ္ဘုတစိတ္တာနိ၊ ဇာတံ စ+ ဇာတံ စ+ဇာတံ စ ဇာတာနိ၊ (တစ်နည်း) ဇာယန္တီတိ ဇာတာနိ၊ အစ္ဆရိယဗ္ဘုတစိတ္တာနိ+ ဇာတာနိ ဧတေသန္တိ အစ္ဆရိယဗ္ဘုတစိတ္တဇာတာ- ဖြစ်သောလက်ဖျစ်ခတ်တီး အံ့ချီးခြင်း ဟူသောအခြင်းအရာ, မဖြစ်စဖူး အထူးအဆန်းဖြစ်ခြင်းဟူသော အခြင်းအရာ, နှစ် သက်ဝမ်းသာသောစိတ်ရှိကုန်သည်”ဟု ပြုပါ။
...[စာမျက်နှာ- ၃၂၈]...
ဘဝိဿတိ နု ခေါ– ဖြစ်လိမ့်မည်နည်း?” ဣတိ– ဤသို့ ပြော၍။ ဒါရကံ– ကို။ အာဒါယ– ၍။ အန္တောဂါမံ– သို့။ ဂန္တွာ– ၍။ နေမိတ္တကေ– နိမိတ်ကျမ်းကို ရွတ်ဖတ် တတ်သောဆရာတို့ကို။ ပုစ္ဆိံသု– ကုန်ပြီ။ နေမိတ္တကာ– တို့သည်။ “အယံ ဒါရကော–
နေမိတ္တကေ။ ။ “သုဘာသုဘနိမိတ္တံ(ကောင်းသောအရိပ်နိမိတ်, မကောင်းသော အရိပ်နိမိတ်ကို) ကထေန္တီတိ နေမိတ္တကာ”ဟု ပါစိယော- ၂၅၃၌ ပြု၏၊ “သုဘာသုဘနိမိတ္တံ ကထေန္တီတိ နေမိတ္တာ၊ [နိမိတ္တ+ဏ၊] နေမိတ္တာ ဧဝ နေမိတ္တကာ၊ [နေမိတ္တ+က၊]” ဟု ဂရုကဝိဂြိုဟ်ပြုပါ၊ ဆရာတို့ကား “နိမိတ္တံ အဓီယန္တေတိ(နိမိတ်ကျမ်းကို ရွတ်ဖတ်, တတ်သိကြသောကြောင့်) နေမိတ္တိကာ”ဟူသော ဝစနတ္ထအရ နိမိတ်ကျမ်းဖတ်တတ်သူ (နိမိတ်ဖတ်တတ်သူ)တို့ကို “နေမိတ္တိက”ခေါ်သည်ဟု ဆိုတော်မူ၍ “နေမိတ္တိကာ”ဟု ပါဌ်ရှိစေလို၏၊(သီဘာ- ၂, ၂၀၉)၊ ပဋိဂံ- ၃၇၄၌လည်း “နေမိတ္တိကေတိ နိမိတ္တဂန္ထိကေ” ဟု “နေမိတ္တိက”ကိုပင် ဖွင့်၏။
ဆက်ဥုးအံ့– ပါစိယောအလို နိမိတ္တသဒ္ဒသည် “နိမိတ္တံ ကာရဏေ ဝုတ္တံ, အင်္ဂဇာတေ စ လဉ္ဆနေ (ဓာန်-၉၇၉) ”ဂါထာလာအနက်တို့တွင် ကာရဏအနက်ကို ဟော၏၊ “နိမီယတိ အနုမီယတိ ဖလံ ဧတေနာတိ နိမိတ္တံ၊ (ဒီဋီ၊ ၂၊ ၇)၊ အတ္တနော ဖလံ နိမိနာတီတိ နိမိတ္တံ၊ [နိ+မာ+တ၊ -ဓာန်ဋီ-၉၁၊ ၆၉၈၊] နိမီယတိ ပက္ခိပီယတိ ဧတ္ထ ဖလံ တဒါ– ယတ္တဝုတ္တိတာယာတိ ဝါ နိမိတ္တံ၊ [နိ+မိ+တ၊- သူစိ၊]”ဟု ပြုပါ၊ ဆရာတို့အလို “နိမီယတိ သညာယတီတိ နိမိတ္တံ– သိအပ်သော အမှတ်အသား၊ (သာရတ္ထ၊ ၂၊ ၈)၊ နိမိနာတိ သဉ္ဇာနာတိ ဧတေနာတိ နိမိတ္တံ– သိကြောင်းအမှတ်အသား၊ (သီဘာ-၁, ၅၅၉) ”ဟု ပြု၍ လဉ္ဆန (အမှတ်အသား,အမှတ်လက္ခဏာ) အနက်ဟု ယူသင့်သည်၊ ဤ၌ အမှတ်အသား (အရိပ် နိမိတ်) ကို ပြရာကျမ်းကို ယူပါ။
ရှင်းပါဥုးမည်– မထုရာပြည်သည် တောင်ပိုင်း, မြောက်ပိုင်းအားဖြင့် ၂ပြည်ရှိရာ ဒက္ခိဏမထုရာပြည် (တောင်ပိုင်း မထုရာပြည်) ကို ပဏ္ဍုမင်းက အုပ်စိုးသည်၊ ထိုပဏ္ဍု မင်းသည် လက်ထဲ၌ ပုလဲ၃လုံးကို လက်ခုပ်ထဲ ထား၍ “ငါ့လက်ထဲကဟာ ဘာလဲ?”ဟု နေမိတ္တက (နိမိတ်ဖတ်ဆရာ) ကို မေးလေ၏၊ နေမိတ္တိက (နိမိတ်ဖတ်ဆရာ) သည် ပတ် ဝန်းကျင်ကို ကြည့်သောအခါ အိမ်မြှောင်က ယင်ကောင်ကို ဖမ်းစဉ် လွတ်သွားသည်ကို တွေ့လေ၏၊ လွှတ်သွားသည်ကို ပါဠိလို “မုတ္တာ”ဟု ဆိုရ၏၊ မုတ္တာသဒ္ဒါသည် “ပုလဲ” ဟူသော အနက်ကိုလည်း ဟော၏၊ “မုတ္တာ”ဟူသော နာမည် ချင်းတူသဖြင့် သညာကို အရိပ်နိမိတ်ပြု၍ “မုတ္တာ (ပုလဲ) ပါဘုရား”ဟု နိမိတ်ဖတ်ဆရာက လျှောက်တင်၏၊ “ဘယ်နှလုံးလဲ?”ဟု မေးပြန်၏၊ ထိုအခါ ကြက်ဖတစ်ကောင် ၃ကြိမ်တွန်လိုက်သည်ကို
...[စာမျက်နှာ- ၃၂၉]...
သည်။ အဂါရံ– ၌။ သစေ အဇ္ဈာဝဿိဿတိ– အံ့၊ [ဓမ္မဘာ-၁, ၂၁ရှု၊] သတ္တမာ– ၇ခုမြောက်သော။ ယာဝ ကုလပရိဝဋ္ဋာ– အမျိုးဆက်တိုင်အောင်။ [ယာဝ သတ္တမာ ကုလပရိဝဋ္ဋာ– ဆွေမျိုး၇ဆက်တိုင်အောင်၊] ဉာတကာ– တို့သည်။ ဒုဂ္ဂတာ–ဆင်းရဲကုန်သည်။ ဘဝိဿန္တိ– ဖြစ်ကြလိမ့်မည်။ သစေ ပဗ္ဗဇိဿတိ– အံ့၊ (ဧဝံ သတိ)၊ ပဉ္စဟိ– ကုန်သော။ သမဏသတေဟိ– ရဟန်းအရာတို့သည်။ ပရိဝုတော– အပ် သည်၊ (ဟုတွာ)၊ ဝိစရိဿတိ– လှည့်လည်ရလိမ့်မည်။” ဣတိ– သို့။ အာဟံသု– ကုန်ပြီ။ တဿ– ထိုကလေး၏၊ [အက္ခိကောဋိယာ, နာမံတို့၌စပ်၊] သင်္ကုနာ– တံစူးဖြင့်၊ (တုတ်ချွန်ဖြင့်)၊ အက္ခိကောဋိယာ– မျက်စိအစွန်း၏။ ဝါ– ကို။ ဘိန္နတ္တာ– ထိုးဖောက် အပ်သည်၏အဖြစ်ကြောင့်။ သံကိစ္စန္တိ– သံကိစ္စဟူ၍။ ဝါ– သော။ နာမံ– ကို။ ကရိံသု– ကုန်ပြီ။ သော– ထိုကလေးသည်။ အပရေန– သော။ သမယေန– ၌။ သံကိစ္စောတိ– သံကိစ္စဟူ၍။ ပညာယိ– ပြီ။ အထ– ၌။ နံ– ထိုသံကိစ္စကို။ ဉာတကာ– တို့သည်။ “ဟောတု– ရှိပါစေ။ ဝဍ္ဎိတကာလေ– ကြီးရာအခါ၌။ အမှာကံ– တို့၏။ အယျဿ–အရှင်ဖြစ်သော။ သာရိပုတ္တဿ– ၏။ သန္တိကေ– ၌။ ပဗ္ဗာဇေဿာမ– စေကြမည်၊ ” ကြားရသဖြင့် “၃လုံးပါဘုရား”ဟု လျှောက်တင်၏၊ ဤသို့ အရိပ်အရောင်နိမိတ်များ ကို ပြဆိုသောကျမ်းကို ဌာနျူပစာရ, သဟစရဏနည်း, အဝိနာဘာဝနည်းအားဖြင့် နိမိတ္တဟု ခေါ်ရသည်၊ ထိုကျမ်းကို တတ်သိသူကို “နိမိတ္တံ အဓီတေ”အရ “နေမိတ္တိက”ဟု ခေါ်သည်။ (ဒီ၊ ဋ္ဌ၊ ၁၊ ၈၇၊ သီဘာ-၁, ၅၉၉)]
သံကိစ္စံ။ ။ “တဿ သင်္ကုနာ အက္ခိကောဋိယာ ဘိန္နတ္တာ”ကို ကြည့်၍ “သင်္ကုနာ+ ဘိန္နာ+အက္ခိကောဋိ ဧတဿာတိ သံကိစ္စော”ဟု ပြုပါ၊ “သင်္ကုဘိန္နအက္ခိကောဋိ”ဟု ဆိုလိုလျက် နိရုတ္တိနည်းဖြင့် “ဘိ, အက္ခိကောဋိ”တို့ကိုချေ၊ သင်္ကုကို သံကိပြု, န္နကို စ္စ ပြု၍ “သံကိစ္စ”ပြီးသည်ဟု ကြံ၊ “သံကုနာ”ဟု ပါဌ်ရှိသော ဓမ္မဋီအလိုမူ “သံကုဘိန္နအက္ခိကောဋိ”ဟု ဆိုလိုလျက် နိရုတ္တိနည်းဖြင့် “ဘိ, အက္ခိကောဋိ”တို့ကိုချေ၊ ကု၏ဥကို ဣပြု, န္နကို စ္စပြု၍ “သံကိစ္စ”ပြီးသည်ဟု ကြံ။ (ဓမ္မဋီ- ၁၆၅)
တစ်နည်း။ ။ “သင်္ကု+ဣတ”ကို စပ်၍ “သကိတ”ဟု ဖြစ်ပြီးနောက် သွတ္ထ၌ ဏျ သက်”ဟုလည်း ကြံကြ၏၊ ထိုအလို “သင်္ကုနာ+ဣတာ ဘိန္နာ အက္ခိကောဋိ ဧတဿာတိ သကိတော၊ [င်- ဥတို့ကိုချေ၊] သကိတော ဧဝ သံကိစ္စော၊ [နိဂ္ဂဟိတ်လာ, တျကို စ,ပြု၊ စဒွေဘော်လာ၊]”ဟု ကြံပါ။
...[စာမျက်နှာ- ၃၃၀]...
ဣတိ– ဤသို့ကြံ၍။ ပေါသိံသု– မွေးမြူကြပြီ။ သော– သံကိစ္စသည်။ သတ္တဝဿိကကာလေ– ၌။ “တဝ– ၏။ မာတုကုစ္ဆိယံ– ၌။ ဝသနကာလေ– နေရာအခါ၌။ တေ– ၏။ မာတာ– သည်။ ကာလံ– ကို။ အကာသိ– ပြီ။ တဿာ– ထိုအမေ၏။ သရီရေ– ကို။ ဈာပိယမာနေပိ– မီးလောင်စေအပ်ပါသော်လည်း၊ (မီးရှို့အပ်ပါသော်လည်း)၊ တွံ– သည်။ န ဈာယိ– မီးမလောင်။” ဣတိ– သို့။ ကုမာရကာနံ– ကလေးသူငယ်တို့၏။ ကထံ– ကို။ သုတွာ– ၍။ “အဟံ– သည်။ ဧဝရူပါ– သော။ ဘယာ– မှ။ မုတ္တော ကိရ– လွတ်မြောက်ခဲ့သတဲ့။ မေ– အား။ ဃရာဝါသေန– ဖြင့်။ ကိံ– နည်း။ ပဗ္ဗဇိဿာမိ–တော့မည်။” ဣတိ– ဤသို့ ကြံ၍။ ဉာတကာနံ– တို့အား။ အာရောစေသိ– ပြီ။ တေ– ထိုဆွေမျိုးတို့သည်။ “တာတ– ချစ်သား! သာဓု– ပြီ။” ဣတိ– ဤသို့ ပြော၍။ သာရိပုတ္တတ္ထေရဿ– ၏။ သန္တိကံ– သို့။ နေတွာ– ၍။ ”ဘန္တေ! ဣမံ– ဤသံကိစ္စကို။ ပဗ္ဗာဇေထ– စေကုန်။” ဣတိ– ဤသို့ လျှောက်၍။ အဒံသု– ပေးကုန်ပြီ။ ထေရော– သည်။ တစပဉ္စကကမ္မဋ္ဌာနံ– ကို၊ [ဓမ္မဘာ-၁, ၆၃၅ရှု၊] ဒတွာ– ၍။ ပဗ္ဗာဇေသိ– ပြီ။ သော– ထိုသံကိစ္စသည်။ ခုရဂ္ဂေယေဝ– သင်တုန်းကိစ္စ၏ အဆုံး၌သာလျှင်။ ဝါ–ခေါင်းရိတ်ပြီးချိန်၌သာလျှင်၊ [ဓမ္မဘာ-၃, ၄၇၁ရှု၊] ပဋိသမ္ဘိဒါဟိ– တို့နှင့်။ သဟ– တူ။ အရဟတ္တံ– သို့။ ပါပုဏိ– ပြီ။ အယံ– ဤကိုရင်သည်။ သံကိစ္စသာမဏေရော နာမ– မည်၏။
သတ္ထာ– သည်။ “ဧတသ္မိံ– ဤသံကိစ္စသည်။ ဂတေ– သော်။ တံ ဘယံ– သည်။ ဝူပသမိဿတိ– ငြိမ်းအေးလိမ့်မည်။ အထ– ၌။ နေသံ– ထိုရဟန်းတို့၏။ ပဗ္ဗဇိတကိစ္စံ– သည်။ ပါရိပူရိံ– ပြည့်စုံခြင်းသို့။ ဂမိဿတိ– လိမ့်မည်။” ဣတိ– သို့။ ဉတွာ– ၍။ ”ဘိက္ခဝေ! တုမှာကံ– တို့၏။ ဇေဋ္ဌဘာတိကံ– နောင်တော်ကြီးဖြစ်သော။ သာရိပုတ္တတ္ထေရံ– ကို။ ဩလောကေတွာ– ဖူးမြင်ပြီး၍၊ (တွေ့ပြီးမှ)၊ ဂစ္ဆထ– သွားကြ လော။” ဣတိ– သို့။ အာဟ– ပြီ။ တေ– ထိုရဟန်းတို့သည်။ “သာဓူ”တိ– ကောင်းပါပြီ ဘုရားဟူ၍။ ဝတွာ– ၍။ ထေရဿ– ၏။ သန္တိကံ– သို့။ ဂန္တွာ– ၍။ ”အာဝုသော! ကိံ– ဘာနည်း?” ဣတိ– သို့။ ဝုတ္တေ– သော်။ မယံ– တို့သည်။ သတ္ထု– ၏။ သန္တိကေ– ၌။ ကမ္မဋ္ဌာနံ– ကို။ ဂဟေတွာ– ၍။ အရညံ– သို့။ ပဝိသိတုကာမာ– ကုန်သည်။ ဟုတွာ– ၍။ အာပုစ္ဆိမှာ– ခွင့်ပန်ခဲ့ပါကုန်ပြီ၊ (ခွင့်တောင်းခဲ့ပါကုန်ပြီ)၊ အထ– ၌။ နော– တို့ကို၊
...[စာမျက်နှာ- ၃၃၁]...
သတ္ထာ– သည်။ ဧဝံ– သို့။ အာဟ– ပြီ။ (ကိံ)၊ “တုမှာကံ– တို့၏။ ဇေဋ္ဌဘာတိကံ– ကို။ ဩလောကေတွာ– ၍။ ဂစ္ဆထ– ကုန်လော။” ဣတိ– ပြီ။ “တေန– ကြောင့်။ ဣဓ– သို့။ အာဂတာ– ကုန်သည်။ အမှာ– ကုန်၏။” ဣတိ– ကုန်ပြီ။ ထေရော– သည်။ “သတ္ထာရာ– သည်။ ဣမေ– ဤရဟန်းတို့ကို။ ဧကံ– သော။ ကာရဏံ– ကို။ ဒိသွာ– ၍။ ဣဓ– သို့။ ပဟိတာ– စေလွှတ်အပ်ကုန်သည်။ ဘဝိဿန္တိ– ကုန်လိမ့်မည်။ ဧတံ–အကြောင်းသည်။ ကိံ နု ခေါ– အဘယ်နည်း။” ဣတိ– သို့။ အာဝဇ္ဇေန္တော– သော်။ တမတ္ထံ– ကို။ ဉတွာ– ၍။ အာဟ– ပြီ။ (ကိံ)၊ “အာဝုသော! ဝေါ– တို့၏။ ဝါ– မှာ။ သာမဏေရော– သည်။ အတ္ထိ ပန– ရှိသလော?” ဣတိ– မေးပြီ။ “အာဝုသော! နတ္ထိ– ပါ။” ဣတိ– လျှောက်ကုန်ပြီ။ “သစေ နတ္ထိ– အံ့၊ (ဧဝံ သတိ)၊ ဣမံ သံကိစ္စဿာမဏေရံ– ဤကိုရင်သံကိစ္စကို။ ဂဟေတွာ– ခေါ်ယူ၍။ ဂစ္ဆထ– ကြလော။” ဣတိ– ပြီ။ “အာဝုသော! အလံ– တော်ပြီ။ သာမဏေရံ– ကို။ နိဿာယ– ၍။ နော– တို့၏။ ပလိဗောဓော– အနှောင့်အယှက်သည်၊ [ယထာဓိပ္ပေတံ အတ္ထံ, ကမ္မံ ဝါ ပရိဗုန္ဓေတိ ဥပရောဓေတိ ပဝတ္တိတုံ န ဒေတီတိ ပလိဗောဓော၊ (ပရိ+ဗုဓိ+ဏ၊ ရကို လပြု)၊- သီဋီသစ်၊ ၁၊ ၆၇။] ဘဝိဿတိ– မည်။ အရညေ– ၌။ ဝသန္တာနံ– နေသော တပည့်တော်တို့အား။ သာမဏေရေန– ဖြင့်။ ကိံ– ဘာအကျိုးရှိမည်နည်း။” ဣတိ– ကုန်ပြီ။ “အာဝုသော! ဣမံ– ဤကိုရင်သံကိစ္စကို။ နိဿာယ၊ တုမှာကံ– တို့၏။ ဝါ– မှာ။ ပလိဗောဓော– သည်။ န (ဘဝိဿတိ)– ဖြစ်မည်မဟုတ်။ အပိစ ခေါ ပန– စင်စစ်ကား။ တုမှေ– တို့ကို။ နိဿာယ– ၍။ ဣမဿ– ဤကိုရင်သံကိစ္စ၏။ ပလိဗောဓော– သည်။ ဘဝိဿတိ– မည်။ သတ္ထာပိ– လည်း။ တုမှေ– တို့ကို။ မမ– ၏။ သန္တိကံ– ကို။ ပဟိဏန္တော– စေလွှတ်တော်မူလသော်။ တုမှေဟိ– တို့နှင့်။ သဒ္ဓိံ၊ သာမဏေရဿ– ၏။ ပဟိဏနံ– စေလွှတ်ခြင်းကို။ ပစ္စာသီသန္တော– တောင့်တ တော်မူသည်၊ (ဟုတွာ)၊ ပဟိဏိ– ပြီ။ ဣမံ– ဤကိုရင်သံကိစ္စကို။ ဂဟေတွာ– ၍။ ဂစ္ဆထ– ကြလော။” ဣတိ– ပြီ။ တေ– ထိုရဟန်းတို့သည်။ “သာဓူ”တိ– ၍။ အဓိဝါသေတွာ– ၍။ သာမဏေရေန– နှင့်။ သဒ္ဓိံ– တူ။ ဧကတိံသ– ၃၁-ပါးသော။ ဇနာ– ရဟန်းတို့သည်။ ထေရံ– ကို။ အပလောကေတွာ– ခွင့်ပန်၍။ ဝိဟာရာ– မှ။ နိက္ခမ္မ– ၍။ စာရိကံ– ကို။ စရန္တာ– ကုန်လသော်။ ဝီသယောဇနသတမတ္ထကေ– ယူဇနာ
...[စာမျက်နှာ- ၃၃၂]...
(၁၂၀) ၏ အထက်၌။ ဧကံ– သော။ သဟဿကုလံ– အိမ်ခြေတစ်ထောင်ရှိသော။ ဂါမံ– သို့။ ပါပုဏိံသု– ကုန်ပြီ။
မနုဿာ– တို့သည်။ တေ– ထိုရဟန်းတို့ကို။ ဒိသွာ၊ ပသန္နစိတ္တာ– ကြည်ညို သော စိတ်ရှိကုန်သည်၊ (ဟုတွာ)၊ သက္ကစ္စံ– ရိုသေစွာ။ ဝါ– လေးလေးစားစား၊ [ဓမ္မ ဘာ-၂, ၂၅၃ရှု၊] ပရိဝိသိတွာ– ပြုစုလုပ်ကျွေးပြီး၍။ “ဘန္တေ– တို့! ကတ္ထ– အဘယ် အရပ်သို့။ ဂမိဿထ– ကြွကြမည်နည်း?” ဣတိ– သို့။ ပုစ္ဆိတွာ– ၍။ “အာဝုသော– ဒါယကာတို့! ယထာဖာသုကဋ္ဌာနံ– အကြင်အကြင်ချမ်းသာရာအရပ်သို့။ ဝါ– ချမ်း သာခြင်းအားလျော်သော အရပ်သို့၊ [ဓမ္မဘာ-၂, ၇၉ရှု၊] (ဂမိဿာမ– ကြမည်၊)” ဣတိ– သို့။ ဝုတ္တေ– သော်။ ပါဒမူလေ– ၌။ နိပဇ္ဇိတွာ– ၍။ ”ဘန္တေ! မယံ– တို့သည်။ အယျေသု– အရှင်တို့သည်။ ဣမံ ဌာနံ– ဤအရပ်ကို။ နိဿာယ၊ အန္တောဝဿံ–ဝါတွင်း၌၊ [အန္တောဝဿံ နာမေတန္တိ ဘုမ္မတ္ထေ ဥပယောဝစနံ၊ -ပါစိယော-၄၈၅၊] ဝသန္တေသု– ကုန်လသော်။ ပဉ္စသီလံ– ၅-ပါးသီလကို။ သမာဒါယ– ၍။ ဥပေါသထကမ္မံ– ဥပုသ်စောင့်သုံးမှုကို၊ [ဓမ္မဘာ-၃, ၂၃၇ရှု၊] ကရိဿာမ– ကုန်အံ့။” ဣတိ– သို့။ ယာစိံသု– ကုန်ပြီ။ ထေရာ– တို့သည်။ အဓိဝါသေသုံ– ကုန်ပြီ။ အထ– ၌။ နေသံ– ထိုရဟန်းတို့ဖို့။ ဝါ– တို့အတွက်၊ (တစ်နည်း) နေသံ– တို့၏၊ (အတ္ထာယ– ငှာ၊) [ဓမ္မ ဘာ-၃, ၁၆၃ရှု၊] မနုဿာ– တို့သည်။ ရတ္တိဋ္ဌာနဒိဝါဋ္ဌာနစင်္ကမနပဏ္ဏသာလာယော–ညဉ့်နေရာအရပ်, နေ့နေရာအရပ်, စင်္ကြံ, သစ်ရွက်မိုးကျောင်းတို့ကို၊ [ဓမ္မဘာ-၂, ၁၇ရှု၊] သံဝိဒဟိတွာ– စီမံပြီး၍။ “မယံ– တို့သည်။ အဇ္ဇ– ယနေ့၊ (ဥပဋ္ဌာနံ– ပြု စုလုပ်ကျွေးခြင်းကို။ ကရောမ– ပြုကြမည်၊) မယံ– တို့သည်။ သွေ– နက်ဖြန်၌၊ (ဥပဋ္ဌာနံ– ကို။ ကရောမ– ကြမည်၊)” ဣတိ– ဤသို့ ပြော၍။ ဥဿာဟပ္ပတ္တာ– အား ထုတ်ခြင်းသို့ ရောက်ကုန်သည်၊ (ဟုတွာ)၊ ဥပဋ္ဌာနံ– ကို။ အကံသု– ကုန်ပြီ။ ထေရာ– တို့သည်။ ဝဿူပနာယိကဒိဝသေ– ဝါကပ်ရာနေ့၌။ ကတိကဝတ္တံ– ကတိကဝတ် ကို၊ [ဓမ္မဘာ-၂, ၁၇ရှု၊] ကရိံသု၊ (ကိံ)၊ “အာဝုသော! အမှေဟိ– တို့သည်။ ဓရမာနကဗုဒ္ဓဿ– ၏။ သန္တိကေ– ၌။ ကမ္မဋ္ဌာနံ– ကို။ ဂဟိတံ– အပ်ပြီ။ ပဋိပတ္တိသမ္ပဒါယ–
အညတြ ပဋိပတ္တိသမ္ပဒါယ။ ။ အညတြနှင့်ယှဉ်ရာပုဒ်သည် ဒုတိယာဝိဘတ်, တတိယာဝိဘတ်, ပဉ္စမီဝိဘတ်အားဖြင့် ၃မျိုးရှိနိုင်ရာ ဤ၌ ပဉ္စမီဝိဘတ်တည်း၊
...[စာမျက်နှာ- ၃၃၃]...
အကျင့်၏ ပြည့်စုံခြင်းကို။ ဝါ– အကျင့်နှင့် ပြည့်စုံခြင်းကို။ အညတြ– ကြဉ်၍၊ (တစ်နည်း) ပဋိပတ္တိသမ္ပဒါယ– မှ။ အညတြ– ကင်း၍။ ဗုဒ္ဓေ– တို့ကို။ အာရာဓေတုံ–နှစ်သက်စေခြင်းငှာ။ န ခေါ ပန သက္ကာ– မစွမ်းနိုင်။ စ– သည်သာမကသေး။ အမှာကံ– တို့ဖို့။ ဝါ– တို့အတွက်။ အပါယဒွါရာနိ– အပါယ်တံခါးတို့သည်။ ဝိဝဋာနေဝ– ပွင့်နေကုန်သည်သာ။ တသ္မာ– ကြောင့်။ ပါတော– နံနက်စောစော၌။ ဘိက္ခာစာရဝေလံ စ– ဆွမ်းအကျိုးငှာ လှည့်လည်ရာအချိန်ကိုလည်းကောင်း။ ဝါ– ဆွမ်း ခံကြွချိန်ကိုလည်းကောင်း၊ [ဓမ္မဘာ-၁, ၃၀ရှု၊] သာယံ– ညနေ၌။ ထေရူပဋ္ဌာနဝေလံ– ထေရ်သို့ ဆည်းကပ်ရာအချိန်ကိုလည်းကောင်း။ အညတြ– ကြဉ်၍၊ (တစ်နည်း) ထေရူပဋ္ဌာနဝေလံ– မှလည်းကောင်း။ အညတြ– ကင်း၍။ သေသကာလေ– ကြွင်းသော အချိန်၌။ ဒွေ– ၂-ပါးတို့သည်။ ဧကဋ္ဌာနေ– တစ်နေရာတည်း၌။ န ဘဝိဿာမ– မဖြစ်ကုန်အံ့။ ယဿ– အကြင်ရဟန်းအား။ အဖာသုကံ– မကျန်းမာခြင်း သည်။ ဘဝိဿတိ– အံ့။ တေန– ထိုရဟန်းသည်။ ဃဏ္ဍိယာ– ခေါင်းလောင်း (တုန်း) ကို။ ပဟဋာယ– တီးခေါက်အပ်သော်။ တဿ– ထိုရဟန်း၏။ သန္တိကံ– သို့။ ဂန္တွာ၊ ဘေသဇ္ဇံ– ကို။ ကရိဿာမ– ပြုကုန်အံ့၊ (ကုကုန်အံ့)၊ ဣတော– ဤအချိန်မှ။ အညသ္မိံ– သော။ ရတ္တိဘာဂေ ဝါ– ညဉ့်အဖို့၌လည်းကောင်း၊ (ညဖက်၌လည်းကောင်း)၊ ဒိဝသဘာဂေ ဝါ– နေ့အဖို့၌လည်းကောင်း၊ (နေ့ဖက်၌လည်းကောင်း)၊ အပ္ပမတ္တာ–ကုန်သည်၊ (ဟုတွာ)၊ ကမ္မဋ္ဌာနံ– ကို။ အနုယုဉ္ဇိဿာမ– ကုန်စို့။” ဣတိ– ပြုကုန်ပြီ။
တေသု– ထိုရဟန်းတို့သည်။ ဧဝံ– သို့။ ကတိကံ ကတွာ၊ ဝိဟရန္တေသု– ကုန် လသော်။ ဧကော၊ ဒုဂ္ဂတပုရိသော– ဒုက္ခရောက်နေသော ယောက်ျားသည်၊ နိဒ္ဒေသအလို ဝိဘတ်၃မျိုးလုံးကို အပါဒါန်အနက် ပေးရသည်၊ ဗာဋီသစ်အလို ကံအနက် ပေးရသည်၊ အချုပ်အားဖြင့် အညတြနှင့်ယှဉ်ရာ ဝိဘတ်၃မျိုးလုံးကို အပါဒါန်အနက်, ကံအနက် အားဖြင့် ၂မျိုးပေးနိုင်သည်၊ ထိုတွင် အပါဒါန်အနက်ပေးလျှင် အညတြကို ဝိယောဂ (ကင်းခြင်း) အနက် ပေး၍ ကံအနက်ပေးလျှင် ဝဇ္ဇန (ကြဉ်ဖယ်ခြင်း) အနက် ပေးရသည်။ (နိဒ္ဒေ- ၉၆၊ ဗာဋီသစ်-၄၁၆၊ နိဒီ-၁၉၃၊ ကာပို့- ၁၂၀၊ ၁၂၁)၊ [ရိတေ ဝိနာ, အညတြာတို့, ယှဉ်ရာမှန်လှ, ယင်းပဒဝယ်, ဒု-တ-ပဉ္စမီသက်မြဲတည်း။ (ကစ် ဘာ-၁, ၃၀၃)]
...[စာမျက်နှာ- ၃၃၄]...
ဝါ– ဆင်းရဲသော ယောကျ်ားသည်၊ [ဓမ္မဘာ-၂, ၃၅၀ရှု၊] ဓီတရံ– ကို။ ဥပနိဿာယ– ၍။ ဇီဝန္တော– သော်။ တသ္မိံ ဌာနေ– ၌။ ဒုဗ္ဘိက္ခေ– ထမင်း၏ မရှိခြင်းသည်။ ဝါ–ငတ်မွတ်ခေါင်းပါး အစာရှားခြင်းသည်။ ဥပ္ပန္နေ– သော်။ အပရံ– အခြားသော။ ဓီတရံ– ကို။ ဥပနိဿာယ– ၍။ ဇီဝိတုကာမော– အသက်မွေးခြင်းငှာ အလိုရှိသည်၊ (ဟုတွာ)၊ မဂ္ဂံ– ခရီးကို။ ပဋိပဇ္ဇိ– သွားပြီ။ ထေရာပိ– တို့သည်လည်း။ ဂါမေ– ၌။ ပိဏ္ဍာယ– ငှာ။ စရိတွာ– ၍။ ဝသနဋ္ဌာနံ– နေရာအရပ်ကို။ အာဂစ္ဆန္တာ– ကြွလာကုန် လသော်။ အန္တရာမဂ္ဂေ– ၌။ ဧကိဿာ– သော။ နဒိယာ– ၌။ နှတွာ– ရေချိုးပြီး၍။ ဝါလုကပုလိနေ– သဲပုံပေါ်၌။ ဝါ– သဲသောင်ပြင်၌။ နိသီဒိတွာ– ၍။ ဘတ္တကိစ္စံ–
ဒုဗ္ဘိက္ခေ။ ။ ဤပုဒ်သည် အဗျယီဘောသမာသ်, ဗဟုဗ္ဗီဟိသမာသ်အားဖြင့် ၂မျိုး ဖြစ်နိုင်သည်၊ ထိုတွင် “တသ္မိံ ဌာနေ”ကို ဩကာသအနက်ပေးလျှင် အဗျယီဘော သမာသ်တည်း၊ “ဘိက္ခာယ+အဘာဝေါ ဒုဗ္ဘိက္ခံ- ထမင်း၏မရှိခြင်း၊ (တစ်နည်း) ဘိက္ခာယ +ဒုလ္လဘဘာဝေါ ဒုဗ္ဘိက္ခံ- ထမင်း၏ ရခဲခြင်း၊(သာရတ္ထ၊၁၊၁၇၂၊ ၁၇၃)၊ (တစ်နည်း) ဘိက္ခာနံ+အသမိဒ္ဓိ ဒုဗ္ဘိက္ခံ- ထမင်းတို့၏ မပြည့်စုံခြင်း(နီတိသုတ္တ- ၁၈၈)”ဟု ပြုပါ၊ “တသ္မိံ ဌာနေ” ကို လက္ခဏဝန္တယူပေးလျှင် ဗဟုဗ္ဗီသမာသ်တည်း၊ “ဒုလ္လဘာ+ဘိက္ခာ ဧတ္ထာတိ ဒုဗ္ဘိက္ခံ- ခဲယဉ်းသဖြင့် ရအပ်သောထမင်းရှိရာအရပ်”ဟု ပြု၍ “တသ္မိံ ဌာနေ- ထိုအရပ်သည်၊ ဒုဗ္ဘိက္ခေ- ခဲယဉ်းသဖြင့် ရအပ်သောထမင်းရှိသည်၊ ဥပ္ပန္နေ- သော်”ဟု ပေးပါ။
ဝါလုကပုလိနေ။ ။ ဝါလုကာနှင့် ပုလိန၂ပုဒ်လုံး သဲဟူသောအနက်ကို ဟော၏၊ သဒ္ဒါတစ်ပုဒ်ပိုလျှင် အနက်လည်း ပိုမြဲဖြစ်ရကား သဲဟောသဒ္ဒါ ၂ပုဒ်ဆင့်သဖြင့် “များစွာသောသဲ(သဲပုံ)”ဟူသော အနက်ထွက်သည်၊ “ဥပ္ပဏ္ဍုပဏ္ဍုက(စလင်း- ၂၀၆)” ကို မှီး၍“ဝါလုကာ စ+ပုလိနံ စ ဝါလုကပုလိနံ”ဟု ပြုပါ။ (တစ်နည်း) ပုလိနသဒ္ဒါ သမူဟအနက်ဟောယူ၍ “ဝါလုကာနံ+ပုလိနံ ဝါလုကပုလိနံ- သဲတို့၏ အပေါင်း- သဲပုံ”ဟု ပြုပါ။
ဆက်ဥုးအံ့– “ဝါလုကပုလိနေ, ဝါလုကာပုလိနေ”ဟု ပါဌ်၂မျိုးရှိ၏၊ “ဝါလုကာပုလိနေ”ဟု ရှိခြင်းမှာ “ကွစာဒိ မဇ္ဈုတ္တရာနံစသောသုတ်ဖြင့် သမာသ်အလယ်၌ ဤဥုတို့ကို ရဿပြုရသည်”ဟူသော (ရူ-၁၉၆) အဆိုနှင့် “သမာသ်အလယ်မှာ, ထီမြဲအာ, ရဿာမပြုရ”ဟူသော အဆိုများအလို ဖြစ်သည်၊ “ဗျဉ္ဇနေ ဒီဃရဿာ (မောဂ်-၁, ၃၃) အလိုမူ ကာ၌ ရဿပြုနိုင်ရကား “ဝါလုကပုလိနေ”ဟု ရှိသည်။ [ဝါလုကာ–
...[စာမျက်နှာ- ၃၃၅]...
ဆွမ်းဘုဉ်းပေးခြင်းကိစ္စကို။ ကရိံသု– ကုန်ပြီ။ တသ္မိံ ခဏေ– ၌။ သော ပုရိသော– သည်။ တံ ဌာနံ– သို့။ ပတွာ– ၍။ ဧကမန္တံ– ၌။ အဋ္ဌာသိ– ပြီ။ အထ– ၌။ နံ– ထို ယောကျ်ားကို။ ထေရာ– တို့သည်။ “ကဟံ– အဘယ်အရပ်သို့။ ဂစ္ဆသိ– သွားမည် နည်း?” ဣတိ– သို့။ ပုစ္ဆိံသု– ကုန်ပြီ။ သော– ထိုယောကျ်ားသည်။ တမတ္ထံ– ကို။ အာရောစေသိ– ပြီ။ ထေရာ– တို့သည်။ တသ္မိံ– ထိုယောကျ်ား၌။ ကာရုညံ– သနားခြင်းကို။ ဥပ္ပာဒေတွာ– ဖြစ်စေ၍။ ”ဥပါသက! အတိဝိယ– သာလျှင်။ ဆာတော– သည်။ အသိ– ဖြစ်၏။ ဂစ္ဆ– သွားလော။ ပဏ္ဏံ– သစ်ရွက်ကို။ အာဟရ– ဆောင်ယူခဲ့လော။ တေ– အား။ ဧကမေကံ– တစ်ခဲတစ်ခဲသော။ ဝါ– တစ်ဆုတ်တစ်ဆုတ်သော။ ဘတ္တပိဏ္ဍံ– ထမင်းခဲကို၊ (ဆွမ်းဆုပ်ကို)၊ ဒဿာမ– ကုန်အံ့။” ဣတိ– သို့။ ဝတွာ– ၍။ တေန– ထိုယောကျ်ားသည်။ ပဏ္ဏေ– ကို။ အာဟဋေ– ဆောင်ယူအပ်သော်။ အတ္တနာ အတ္တနာ– မိမိမိမိသည်။ ဘုဉ္ဇနနိယာမေနေဝ– စားအပ်သောဆွမ်း၏ အပိုင်း အခြားဖြင့်သာလျှင်။ ဝါ– စားသောနည်းဖြင့်သာလျှင်၊ [အဒံသု၌စပ်၊] သူပဗျဉ္ဇနေဟိ– ဟင်းရည်, ဟင်းလျာတို့ဖြင့်၊ [ဓမ္မဘာ-၂,၃၅၄ရှု၊] သန္နဟိတွာ– ရောစပ်၍။ ဧကမေကံ– သော။ ပိဏ္ဍံ– ကို။ အဒံသု– ကုန်ပြီ။ ဘောဇနကာလေ– ဆွမ်းစားရာ အခါ၌။ အာဂတဿ– ရောက်လာသူအား။ ဘတ္တံ– ကို။ ဒဒမာနေန– သော။ ဝါ– သော်။ ဘိက္ခုနာ– သည်။ အဂ္ဂဘတ္တံ– အဦးအဖျားကို။ အဒတွာ– ၍။ အတ္တနာ– သည်။ ဘုဉ္ဇနနိယာမေနေဝ– ဖြင့်သာလျှင်။ ထောကံ ဝါ– အနည်းငယ်ကိုလည်းကောင်း။ ဗဟုံ ဝါ– အများကိုလည်းကောင်း။ ယံ ဒါတဗ္ဗံ– အကြင်ပေးထိုက်၏။ ဧတဒေဝ– ထိုသို့ပေးခြင်းသည်သာ။ ဝတ္တံ ကိရ– ကျင့်ဝတ်တဲ့၊ (ထုံးစံတဲ့)၊ တသ္မာ–ပုလိနေတိ ဝါလုကာရာသိမှိ၊ သဒ္ဒါဓိကတ္တာ ဟိ အတ္ထာဓိကော ဟောတိ၊ အထ ဝါ ပုလိနသဒ္ဒေါ သမူဟဝါစကောပိ အတ္ထီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ၊ (ဇာဋီသစ်-၁, ၁၃၄)။ ဝါလုကပုလိနေတိ ဝါလုကာရာသိမှိ၊ မဟန္တဝါလုကေတိ အတ္ထော သဒ္ဒါဓိကဝသေန ဝေဒိတဗ္ဗော (ဇာဋီသစ်၊ ၂၊ ၂၁၆)။]
သန္နဟိတွာ။ ။ နဟဓာတ် ဗန္ဓန(ဖွဲ့စပ်ခြင်း) အနက်တည်း၊ သောစေယျ(စင်ကြယ် အောင် ပြုခြင်း- ရေချိုးခြင်း)အနက်ယူ၍ “သန္နဟိတွာ- စိုစေ၍” ဟုလည်း ပေးကြ၏၊ ဆွမ်းကို စိုစေ(စိုအောင်လုပ်)လိုက်လျှင် လက်ဖြင့် ဆုပ်၍မရတော့ရကား “ဧကမေကံ ပိဏ္ဍံ အဒံသု”ဟူသော စကားနှင့် မလျော်သောကြောင့် မကောင်းပါ။
...[စာမျက်နှာ- ၃၃၆]...
ကြောင့်။ တေပိ– ထိုရဟန်းတို့သည်လည်း။ တထာ– ထိုအခြင်းအရာအားဖြင့်၊ (ထိုထုံးစံအတိုင်း)၊ အဒံသု– ကုန်ပြီ။ သော– ထိုယောက်ျားသည်။ ကတဘတ္တကိစ္စော– ပြုအပ်ပြီးသော ထမင်းစားခြင်းကိစ္စရှိသည်၊ (ဟုတွာ)၊ ထေရေ– တို့ကို။ ဝန္ဒိတွာ– ၍။ ပုစ္ဆိ– ပြီ။ (ကိံ)၊ “ဘန္တေ– တို့! အယျာ– တို့ကို။ ကေနစိ– သည်။ နိမန္တိတာ ကိံ– ပင့်ဖိတ်အပ်ကုန်သလော?” ဣတိ– ပြီ။ “ဥပါသက– ကာ! နိမန္တနံ– ပင့်ဖိတ်ခြင်း သည်။ နတ္ထိ၊ မနုဿာ– တို့သည်။ ဒေဝသိကံ– တိုင်း၊ [ဓမ္မဘာ-၁, ၈၈၊ ဓမ္မဘာ-၃, ၂၀ရှု၊] ဧဝရူပမေဝ– ဤသို့သဘောရှိသည်သာလျှင်ဖြစ်သော။ အာဟာရံ– ကို။ ဒေန္တိ– ကုန်၏။” ဣတိ– ပြီ။ သော– ထိုယောကျ်ားသည်။ စိန္တေသိ– ပြီ။ (ကိံ)၊ “မယံ– တို့သည်။ နိစ္စကာလံ– လုံး။ ဥဋ္ဌာယ– ထ၍။ သမုဋ္ဌာယ– ကောင်းစွာ ထ၍။ ကမ္မံ– ကို။ ကရောန္တာပိ– ကုန်သော်လည်း။ ဧဝရူပံ– သော။ အာဟာရံ– ကို။ လဒ္ဓုံ– ရခြင်းငှာ။ န သက္ကောမ– ကုန်။ မေ– အား။ အညတ္ထ– အခြားအရပ်သို့။ ဂတေန– သွားခြင်းဖြင့်။ ကိံ– ဘာအကျိုးရှိမည်နည်း။ ဣမေသံ– ဤရဟန်းတို့၏။ သန္တိကေယေဝ– ၌သာ။ ဇီဝိဿာမိ– အသက်ရှင်တော့မည်။” ဣတိ– ကြံပြီ။ အထ– ၌။ နေ– ထိုရဟန်းတို့ကို။ အာဟ– ပြီ။ (ကိံ)၊ “အဟံ– သည်။ ဝတ္တပဋိဝတ္တံ– ဝတ်ကြီးဝတ်ငယ်ကို၊ [ဓမ္မဘာ-၂, ၆၀ရှု၊] ကတွာ– ၍။ အယျာနံ– တို့၏။ သန္တိကေ– ၌။ ဝသိတုံ– ငှာ။ ဣစ္ဆာမိ– ၏။” ဣတိ– ပြီ။ “ဥပါသက– ကာ! သာဓု– ပြီ။” ဣတိ– ပြီ။ သော– ထိုယောက်ျားသည်။ တေဟိ– ထို ရဟန်းတို့နှင့်။ သဒ္ဓိံ၊ တေသံ– ထိုရဟန်းတို့၏။ ဝသနဋ္ဌာနံ– သို့။ ဂန္တွာ– ၍။ သာဓုကံ– စွာ။ ဝတ္တပဋိဝတ္တံ– ကို။ ကရောန္တော– လျက်။ ဘိက္ခူ– တို့ကို။ အတိဝိယ– လျှင်။ အာရာဓေတွာ– နှစ်သက်စေ၍။ ဒွေမာသစ္စယေန– ၂လလွန်ရာအခါ၌။ ဓီတရံ– ကို။ ဒဋ္ဌုကာမော– သည်။ ဟုတွာ– ၍။ ”အယျေ– တို့ကို။ သစေ အာပုစ္ဆိဿာမိ– အံ့၊ (ဧဝံ သတိ)၊ မံ– ကို။ န ဝိဿဇ္ဇိဿန္တိ– လွှတ်ကြမည်မဟုတ်။ အနာပုစ္ဆာ– မပန်ပြောမူ၍။ ဝါ– မပန်ပြောဘဲ။ ဂမိဿာမိ– အံ့။” ဣတိ– ဤသို့ ကြံ၍။ တေသံ– ထိုရဟန်းတို့အား။ အနာစိက္ခိတွာဝ– မလျှောက်မူ၍သာလျှင်။ ဝါ– ဘဲသာ လျှင်။ နိက္ခမိ– ပြီ။ အဿ– ထို ယောကျ်ား၏။ ဘိက္ခူနံ– တို့အား။ အနာရောစေတွာ– ၍။ ယံ ပက္ကမိ– အကြင် ဖဲသွားခဲ့ပြီ။ ဧတ္တကမေဝ– ဤမလျှောက်ဘဲ ဖဲသွားခြင်းမျှ သာဖြစ်သော။ ဩဠာရိကံ– ရိုင်းပျသော။ ဝါ– ကြီးလေးသော။ ခလိတံ– ချွတ်ယွင်း
...[စာမျက်နှာ- ၃၃၇]...
ချက်သည်။ အဟောသိ ကိရ– ရှိခဲ့ဘူးသတဲ့
ပန– ဆက်။ တဿ– ထိုယောကျ်ား၏။ ဂမနမဂ္ဂေ– သွားရာလမ်း၌။ ဧကာ– သော။ အဋဝီ– တောအုပ်သည်။ အတ္ထိ၊ တတ္ထ– ထိုတောအုပ်၌။ “ယော– သည်။ ဣမံ အဋဝိံ– သို့။ ပဝိသတိ– ၏။ တံ– ထိုသူ့ကို။ မာရေတွာ– သေစေ၍။ ဝါ– သတ်၍။ တဿ– ထိုသူ၏။ မံသလောဟိတေန– အသားအသွေးဖြင့်။ တုယှံ– သင်နတ်မင်း အား။ ဗလိကမ္မံ– ပူဇော် ပ,သမှုကို။ ဝါ– ဗလိနတ်စာဆက်သမှုကို၊ [ဗလီယတေ ဒီယတေ ဗလိ၊ [ဗလ+ဣ၊- ဝိဓာန်၊] ဗလိ+ကမ္မံ ဗလိကမ္မံ၊ (မအူပါနိ-၃, ၅၁၅၊)] ကရိဿာမ– ကြပါမည်။” ဣတိ– သို့။ ဒေဝတာယ– အား။ အာယာစနံ– တောင်းပန်ခြင်း ကို။ ကတွာ– ၍။ ဝသန္တာနံ– နေကုန်သော။ ပဉ္စသတာနံ– ကုန်သော။ စောရာနံ– တို့၏။ သတ္တမော– ၇ရက်မြောက်ဖြစ်သော။ ဒိဝသော– သည်။ ဟောတိ၊ တသ္မာ–ကြောင့်။ သတ္တမေ– သော။ ဒိဝသေ– ၌။ စောရဇေဋ္ဌကော– ခိုးသူတို့၏ အကြီး အမှူးသည်။ ဝါ– ခိုးသူမှူးကြီးသည်။ ရုက္ခံ– သို့။ အာရုယှ– ၍။ ဩလောကေန္တော– သော်။ တံ– ထိုယောကျ်ားကို။ အာဂစ္ဆန္တံ– လာနေသည်ကို။ ဒိသွာ– ၍။ စောရာနံ– တို့အား။ သညံ– ကို။ အဒါသိ– ပြီ။ တေ– ထိုခိုးသူတို့သည်။ တဿ– ထိုယောကျ်ား၏။ အဋဝိမဇ္ဈံ– တောအုပ်၏ အလယ်သို့။ ပဝိဋ္ဌဘာဝံ– ဝင်လာနေသည်ကို။ ဉတွာ–
အဋဝီ။ ။ “အဋဝိ(ဣကာရန္တ), အဋဝီ(ဤကာရန္တ)”ဟု ကာရန် ၂မျိုးရှိ၏၊(ဓာန်ဋီ- ၅၃၆၊ ဇာဋီသစ်- ၁, ၂၅၈)၊ စိန္တာမဏိ၌ “အဋေ (ခရီးသွားတို့ကို) အဝတိ ရက္ခတီတိ အဋဝီ၊ [အဋ+အဝ+ဤ၊] (တစ်နည်း) အဋာ(ပျံထွက်ကုန်သော) ဝယော ပက္ခိနော အတြေတိ အဋဝီ၊ [အဋ+ဝိ+ဤ၊]”ဟုလည်းကောင်း, ဗျာချာသုဓာ၌ “အဋန္တိ ဂစ္ဆန္တိ အတြေတိ အဋဝီ၊ [အဋ+အဝိ+ဤ၊]”ဟုလည်းကောင်း, ထောမ၌ “အဋန္တိ ဂစ္ဆန္တိ စရိမေ ဝယသိ(နောက်ဆုံးအရွယ်၌) ယတြာတိ အဋဝီ”ဟုလည်းကောင်း, ဓာန်ဋီ- ၅၃၆၌ “အဋာ အဝယဝေါ သေလာ အတြေတိ အဋဝီ”ဟုလည်းကောင်း, သူစိ၌ “ဥဒ္ဓံ ဋဝတိ ဝိရုဟတီတိ အဋဝီ၊ [အာ+ဋု(ဂတိအနက်)+အ+ဤ၊ အာကို ရဿပြု, အာသဒ္ဒါ ဥဒ္ဓံဂမနအနက်၊]”ဟုလည်းကောင်း, ဇာဋီသစ်- ၁, ၂၅၈၌ “အဋာ အဝယဝေါ ပဗ္ဗတော ယဿာတိ အဋဝီ”ဟုလည်းကောင်း ဆို၏၊ ထို့ပြင် ပါစိယော- ၂၉၇၌ “အာဋဝိ”ဟူသော ပါဌ်ဖြင့် “စောရာဒယော မနုဿေ အာဘုသော ဋဝန္တိ ပီဠယန္တိ ဧတ္ထာတိ အာဋဝိ”ဟု ဆိုသေး၏။
...[စာမျက်နှာ- ၃၃၈]...
၍။ ပရိက္ခိပိတွာ– ဝိုင်း၍။ တံ– ထိုယောကျ်ားကို။ ဂဏှိတွာ– ဖမ်းယူ၍။ ဂါဠှဗန္ဓနံ–တင်းကြပ်စွာ ချည်နှောင်ခြင်းကို။ ကတွာ– ၍။ အရဏိသဟိတေန– တကွဖြစ် သော ပွတ်ခုံ, ပွတ်ကျည်ဖြင့်။ ဝါ– အစုံဖြစ်သော ပွတ်ခုံ, ပွတ်ကျည်ဖြင့်။ အဂ္ဂိံ–
အရဏိသဟိတေန။ ။ အရီယတိ ဂမီယတီတိ အရဏိ၊ [အရ+အဏိ၊ -မောဂ်- ၇, ၆၂၊] ဤပစ္စည်းသက်လျှင် “အရဏီ”ဟု ဤကာရန္တလည်း ရှိ၏၊(ဓာန်ဋီ- ၄၁၉)၊ ကစ္စည်းအလိုကား “အရီယတိ ဂမီယတီတိ အရဏော”ဟု ပြု၍ အရဓာတ်နောင် ယုပစ္စည်းဖြင့်ပြီးသော “အရဏ”ဟူသော ပါဋိပဒကနောင် မုနာဒီဟိ စိသုတ်ဖြင့် ဣပစ္စည်းသက်၍ “အရဏိ”ဟု ဖြစ်သည်၊ (ကစ်ဘာ- ၂, ၅၈၄)၊ မီးတောက်လာအောင် ပွတ်ရသည့် အောက်ခံသစ်သားနှင့် အထက်ကသစ်သားကို “အရဏိ(အရဏီ)- မီး ပွတ်ခုံ, မီးပွတ်ကျည်”ဟု ခေါ်သည်။ (ဓာန်၊ ဓာန်ဋီ- ၄၁၉)
သဟိတ။ ။ သဟိတသဒ္ဒါကား ယုဂဠ (အစုံ)ဟူသော အနက်ကို ဟော၏၊ “သဟ ဧတိ ပဝတ္တတီတိ သဟိတံ- တကွဖြစ်သော ပွတ်ခုံပွတ်ကျည်၊ [သဟ+ဣ+တ၊] (တစ် နည်း) သန္ဓာတိ, သန္ဓီယတေတိ သဟိတံ- စပ်ယှဉ်နေသော- စပ်ယှဉ်အပ်သော ပွတ်ခုံ, ပွတ်ကျည်၊ [သံ+ဓာ+တ၊ မောဂ်- ၅, ၁၀၈ သုတ်အလို ဓာကို ဟိပြု၊ ရူ- ၃၀၆၊ သီဘာ- ၁, ၅၅၄အလို ဓကို ဟပြု, ဣလာ၊ ရူ- ၃၈၇အလို ဣလာ, ဓိကို ဟိပြု၊ ထိုနောက် နိဂ္ဂဟိတ်ချေ၊] (တစ်နည်း) သမာနံ ဟိနောတိ ပဝတ္တတီတိ သဟိတံ- အညီအမျှဖြစ်သော ပွတ်ခုံပွတ်ကျည်၊ [သမာန+ဟိ+တ၊ သမာနကို သပြု၊- ဝိမာန၊ဋ္ဌ၊၂၅၈၊]”ဟု ပြု၊ ထို နောင် “အရဏီ စ+သာ+သဟိတံ စာတိ အရဏိသဟိတံ- တကွဖြစ်သော(စပ်ယှဉ်နေ သော- စပ်ယှဉ်အပ်သော- အညီအမျှဖြစ်သော) ပွတ်ခုံပွတ်ကျည်၊ (ဝိသေသနပရပဒ)” ဟုပြု။
ဆက်ဥုးအံ့– “သဟိတ– တကွဖြစ်ခြင်း, စပ်ယှဉ်ခြင်း, အညီအမျှဖြစ်ခြင်းဟူသည် အစုံပင်တည်း၊ ထိုကြောင့် “အရဏိသဟိတန္တိ အရဏိယုဂဠံ (ဒီ၊ ဋ္ဌ၊ ၂၊ ၄၀၀) ”ဟု ဖွင့်သည်၊ ထိုအစုံဟူသည် ဥတ္တရာရဏီ (အထက်ပွတ်ကျည်) , အဓရာရဏီ (အောက် ပွတ်ခုံ) တို့တည်း။ (ဒီဋီ၊ ၂၊ ၂၇၀၊ ကင်္ခါဋီသစ်-၄၂၇)၊
ပါစိယော- ၁၆။ ။ ထို၌ကား အရဏီအရ အောက်ပွတ်ခုံ, သဟိတအရ အထက် ပွတ်ကျည်ကို ယူ၍ “အရီယတိ အဂ္ဂိနိပ္ဖာဒနတ္ထံ ဃံသီယတိ ဧတ္ထာတိ အရဏီ၊ သဟ ဓနုနာ ဧတိ ပဝတ္တတီတိ သဟိတော၊ အရဏီ စ+သဟိတော စ အရဏိသဟိတော”ဟု ပြု၏။
...[စာမျက်နှာ- ၃၃၉]...
ကို။ နိဗ္ဗတ္တေတွာ– ဖြစ်စေ၍။ ဒါရူနိ– သစ်သားတို့ကို။ ဝါ– ထင်းတို့ကို။ သင်္ကဍ္ဎိတွာ– ဆွဲငင်စုဆောင်း၍။ မဟန္တံ– သော။ အဂ္ဂိက္ခန္ဓံ– မီးပုံကို။ ကတွာ– ၍။ သူလာနိ– တံ ကျင်တို့ကို။ တစ္ဆိံသု– ရွေကုန်ပြီ။ သော– ထိုယောကျ်ားသည်။ တေသံ– ထိုခိုးသူတို့ ၏။ တံ ကိရိယံ– ထိုအပြုအမူကို။ ဒိသွာ– ၍။ “သာမိ– အရှင်! ဣမသ္မိံ ဌာနေ– ၌။ သူကရာ– တို့ကို။ နေဝ ဒိဿန္တိ– မတွေ့မြင်အပ်ပါကုန်။ မိဂါဒယော– သမင်အစရှိ သော သားကောင်တို့ကို။ နေဝ ဒိဿန္တိ– ကုန်။ ကိံ ကာရဏာ– ကြောင့်။ ဣဒံ– ဤအပြုအမူကို။ ကရောထ– ပြုနေကြသနည်း?” ဣတိ– သို့။ ပုစ္ဆိ– ပြီ။ “တံ– သင့်ကို။ မာရေတွာ– ၍။ တဝ– ၏။ မံသလောဟိတေန– ဖြင့်။ ဒေဝတာယ– အား။ ဗလိကမ္မံ– ကို။ ကရိဿာမ– ကုန်အံ့။” ဣတိ– ပြီ။ သော– ထိုယောကျ်ားသည်။ မရဏဘယတဇ္ဇိတော– သေခြင်းဘေးသည် ခြိမ်းခြောက်အပ်သည်၊ (ဟုတွာ– ၍။ ဝါ– ကြောင့်)၊ ဘိက္ခူနံ– တို့၏။ တံ ဥပကာရံ– ထိုကျေးဇူးကို။ အစိန္တေတွာ– မစဉ်းစားမူ၍။ ကေဝလံ– သက်သက်။ အတ္တနော– ၏။ ဇီဝိတမေဝ– ကိုသာ။ ရက္ခမာနော– စောင့်ရှောက် လိုသည်၊ (ဟုတွာ– ၍၊) ဧဝံ– သို့။ အာဟ– ပြီ။ “သာမိ! အဟံ– သည်။ ဝိဃာသာဒေါ–စားကြွင်းစားတည်း။ ဥစ္ဆိဋ္ဌဘတ္တံ– စားကြွင်စားကျန်ထမင်းကို၊ [ဓမ္မဘာ-၃, ၂၂၁ရှု၊] ဘုဉ္ဇိတွာ– ၍။ ဝဍ္ဎိတော– ကြီးရင့်ခဲ့ရသော။ ဝိဃာသာဒေါ နာမ– စားကြွင်းစား မည်သည်။ ကာဠကဏ္ဏိကော– ယုတ်ညံ့သူတည်း၊ [ဓမ္မဘာ-၂, ၆၄ရှု၊] ပန– ဆက်။ အယျာ– တို့သည်။ ယတော တတော– ဟုတ်ဟုတ်ငြားငြားအရပ်မှ။ ဝါ– ဟိုဟိုဒီဒီ အရပ်ဆီမှ။ နိက္ခမိတွာ– ၍။ ပဗ္ဗဇိတာပိ– ကုန်သော်လည်း။ ခတ္တိယာဝ– မင်းမျိုးတို့ သာတည်း။ အသုကသ္မိံ– ထိုမည်သော။ ဌာနေ– ၌။ ဧကတိံသ– သော။ ဘိက္ခူ– တို့
ရက္ခမာနော။ ။ မာနပစ္စည်းသည် အနာဂတ်ကာလ, ကာမတ္ထကို ထွန်းပြ၏၊ ထို ကြောင့် “ရက္ခမာနော- စောင့်ရှောက်လိုသည်ဖြစ်၍၊ (ကြိယာဝိသေသနအနက်)၊ ဝါ-စောင့်ရှောက်လိုသည်၏ အဖြစ်ကြောင့်၊ (ဟိတ်အနက်)၊ ဝါ- စောင့်ရှောက်လိုသော၊ (သော- သည်၊) (တုလျာဓိကရဏဝိသေသနအနက်)၊ ဝါ- စောင့်ရှောက်လိုလသော်၊ (လက္ခဏအနက်)”ဟု အနက်၄မျိုး ပေးနိုင်သည်၊ အထက်၌ “ကတ္တားလွန်တို့, စပ် စေဖို့ရာ, ပုဒ်မပါ, ဟုတွာထည့်လေမင်း”နှင့်အညီ ကတ္တားလွန်ယူ၍ ပေးခဲ့သည်။
[နာဂတ်ကာလ, မာနန္တ, ထွန်းပြကာမတ္ထာ။ ကာမတ္ထမှာ, ကြိယာဝိသိသ်, ကြောင့်ဟိတ်ဝိသေ, လက္ခဏေ, ထွန်းလေ လေးအတ္ထာ၊ -ရွှေ- ၅၃၄-၅။]
...[စာမျက်နှာ- ၃၄၀]...
သည်။ ဝသန္တိ– နေကုန်၏။ တေ– ထိုရဟန်းတို့ကို။ မာရေတွာ– ၍။ ဗလိကမ္မံ– ကို။ ကရောထ– ကုန်လော။ ဒေဝတာ– သည်။ ဝေါ– တို့အား။ အတိဝိယ– သာလျှင်။ တုဿိဿတိ– နှစ်သက်လိမ့်မည်။” ဣတိ– ပြီ။ တံ– ထိုစကားကို။ သုတွာ– ၍။ စောရာ– တို့သည်။ “ဧသ– ဤသူသည်။ ဘဒ္ဒကံ– ကောင်းသောစကားကို။ ဝဒေတိ– ၏။ ဣမိနာ ကာဠကဏ္ဏိနာ– ဖြင့်။ ကိံ– ဘာအကျိုးရှိမည်နည်း။ ခတ္တိယေ– မင်း မျိုးဖြစ်သော ရဟန်းတို့ကို။ မာရေတွာ– ၍။ ဗလိကမ္မံ– ကို။ ကရိဿာမ– ကုန်စို့။” ဣတိ– သို့။ စိန္တေတွာ– ၍။ “ဧဟိ– လော။ နေသံ– ထိုရဟန်းတို့၏။ ဝသနဋ္ဌာနံ– ကို။ ဒဿေဟိ– လော။” ဣတိ– သို့။ တမေဝ– ထိုယောကျ်ားကိုသာ။ မဂ္ဂဒေသကံ– လမ်း ညွှန်ပြသူကို။ ဝါ– လမ်းပြကို။ ကတွာ– ၍။ တံ ဌာနံ– သို့။ ပတွာ– ၍။ ဝိဟာရမဇ္ဈေ– ၌။ ဘိက္ခူ– တို့ကို။ အဒိသွာ– ၍။ “ဘိက္ခူ– တို့သည်။ ကဟံ– အဘယ်မှာနည်း?” ဣတိ– သို့။ နံ– ထိုယောကျ်ားကို။ ပုစ္ဆိံသု– ကုန်ပြီ။ သော– ထိုယောကျ်ားသည်။ ဒွေ မာသေ– ၂လတို့ပတ်လုံး။ ဝသိတတ္တာ– နေခဲ့သည်၏အဖြစ်ကြောင့်။ တေသံ– တို့ ၏။ ကတိကဝတ္တံ– ကို။ ဇာနန္တော– သည်၊ (ဟုတွာ)၊ ဧဝံ– သို့။ အာဟ– ပြီ။ (ကိံ)၊ “အတ္တနော– ၏။ ဒိဝါဋ္ဌာနရတ္တိဋ္ဌာနေသု– တို့၌။ နိသိန္နာ– ကုန်၏။ ဧတံ ဃဏ္ဍိံ– ကို။ ပဟရထ– လော။ ဃဏ္ဍိသဒ္ဒေန– ဖြင့်။ သန္နိပတိဿန္တိ– ကြလိမ့်မည်။” ဣတိ– ပြီ။ စောရဇေဋ္ဌကော– သည်။ ဃဏ္ဍိံ– ကို။ ပဟရိ– ပြီ။ ဘိက္ခူ– တို့သည်။ ဃဏ္ဍိသဒ္ဒံ– ကို။ သုတွာ– ၍။ “အကာလေ– အချိန်မဲ့အခါမဲ့၌။ ဃဏ္ဍိ– ကို။ ပဟဋာ– အပ်ပြီ။ ကဿစိ– အမှတ်မထား, တစ်ပါးပါးသော ရဟန်းအား။ အဖာသုကံ– သည်။ ဘဝိဿတိ– မည်။” ဣတိ– ဤသို့တွေး၍။ အာဂန္တွာ– ၍။ ဝိဟာရမဇ္ဈေ– ၌။ ပဋိပါဋိယာ– အားဖြင့်။ ပညတ္တေသု– ကုန်သော။ ပါသာဏဖလကေသု– ကျောက်ဖျာ တို့၌။ နိသီဒိံသု၊ သံဃတ္ထေရော– သည်။ စောရေ– တို့ကို။ ဩလောကေတွာ– ၍။ ပုစ္ဆိ၊ (ကိံ)၊ “ဥပါသကာ– တို့! ကေန– သည်။ အယံ ဃဏ္ဍိ– ကို။ ပဟဋာ– နည်း?” ဣတိ– ပြီ။ စောရဇေဋ္ဌကော– သည်။ အာဟ၊ (ကိံ)၊ “ဘန္တေ! မယာ– သည်၊ (ပဟဋာ–ပြီ၊)” ဣတိ– ပြီ။ “ကိံ ကာရဏာ– ကြောင့်၊ (ပဟဋာ– နည်း?) ”ဣတိ– ပြီ။ “အမှေဟိ– တို့သည်။ အဋဝိဒေဝတာယ– တောအုပ်၌ အုပ်စိုးသော နတ်အား၊ (တောစောင့် နတ်ကို)၊ [အဋဝိယံ+အဓိဝတ္ထာ+ဒေဝတာ အဋဝိဒေဝတာ၊- မ၊ ဋ္ဌ၊ ၂၊ ၂၇၀။]
...[စာမျက်နှာ- ၃၄၁]...
အာယာစိတံ– တောင်းပန်ထားခြင်းသည်။ အတ္ထိ– ၏။ တဿာ– တောစောင့် နတ်အား။ ဗလိကမ္မကရဏတ္ထာယ– ပူဇော် ပ,သမှုကို ပြုခြင်းငှာ။ ဧကံ ဘိက္ခုံ– ကို။ ဂဟေတွာ– ခေါ်ယူ၍။ ဂမိဿာမ– သွားကြပါမည်။” ဣတိ– ပြီ။ တံ– ထိုစကား ကို။ သုတွာ၊ မဟာထေရော– သည်။ ဘိက္ခူ– တို့ကို။ အာဟ၊ (ကိံ)၊ “အာဝုသော– တို့! ဘာတိကာနံ– ညီအကိုတို့၏။ ဝါ– တို့၌။ ဥပ္ပန္နကိစ္စံ နာမ– ဖြစ်ပေါ်လာသော ပြုဖွယ်ကိစ္စမည်သည်ကို။ ဇေဋ္ဌဘာတိကေန– အကြီးဆုံးဖြစ်သော အကိုသည်။ ဝါ– အကိုကြီးသည်။ နိတ္ထရိတဗ္ဗံ– ထုတ်ဆောင်ထိုက်၏။ ဝါ– ဆောင်ရွက်ထိုက်၏။ အဟံ– သည်။ အတ္တနော– ၏။ ဇီဝိတံ– ကို။ တုမှာကံ– တို့အား။ ပရိစ္စဇိတွာ– ၍။ ဣမေဟိ– ဤခိုးသူတို့နှင့်။ သဒ္ဓိံ– တူ။ ဂမိဿာမိ– လိုက်သွားမည်။ သဗ္ဗေသံ– ညီ အကိုရဟန်းအားလုံးတို့အား။ အန္တရာယော– သည်။ မာ ဟောတု– မဖြစ်ပါစေနှင့်။ အပ္ပမတ္တာ– ကုန်သည်၊ (ဟုတွာ– ၍၊) သမဏဓမ္မံ– ကို။ ကရောထ– ကုန်လော။” ဣတိ– ပြီ။ အနုထေရော– အနုထေရ်သည်။ ဝါ– ထေရ်ငယ်သည်၊ [ဗာဟိယဒါရု စီရိယတ္ထေရဝတ္ထု၌ ရေးခဲ့ပြီ၊] အာဟ– ပြီ။ “ဘန္တေ! ဇေဋ္ဌဘာတု– ၏။ ကိစ္စံ နာမ– သည်။ ကနိဋ္ဌဿ– ညီငယ်၏။ ဘာရော– တာဝန်တည်း။ အဟံ– သည်။ ဂမိဿာမိ–မည်။ တုမှေ– တို့သည်။ အပ္ပမတ္တာ– တို့သည်။ ဟောထ– ကုန် လော။” ဣတိ– ပြီ။ ဣမိနာ ဥပါယေန– ဖြင့်။ “အဟမေဝ– တပည့်တော်သည်သာ၊ (ဂမိဿာမိ)၊ အဟမေဝ– သည်သာ၊ (ဂမိဿာမိ)။” ဣတိ– သို့။ ဝတွာ– ၍။ ပဋိပါဋိယာ– ဖြင့်။ တိံသပိ– ကုန်သော။ ဇနာ– တို့သည်။ ဥဋ္ဌဟိံသု– ထကုန်ပြီ။ ဧဝံ– လျှင်။ တေ– ထို ရဟန်းတို့သည်။ ဧကိဿာ– သော။ မာတုယာ– ၏။ ပုတ္တာ– သားတို့သည်။ နေဝ (ဟောန္တိ)– မဟုတ်ကုန်။ ဧကဿ– သော။ ပိတုနော– ၏၊ (ပုတ္တာ– တို့သည်)၊ န (ဟောန္တိ)– ကုန်။ ဝီတရာဂါပိ– ကင်းသော ရာဂရှိသူတို့သည်လည်း။ ဝါ– ရာဂကင်း သူတို့သည်လည်း။ န (ဟောန္တိ)– ကုန်။ အထ စ ပန– ထိုသို့ဖြစ်ပါလျက်။ အဝသေသာနံ– မိမိမှ ကြွင်းသော ရဟန်းတို့၏။ အတ္ထာယ– ငှာ။ ပဋိပါဋိယာ– ဖြင့်။ ဇီဝိတံ– ကို။ ပရိစ္စဇိံသု– ကုန်ပြီ။ တေသု– တို့တွင်။ ဧကောပိ– သည်လည်း။ “တွံ– သည်။ ယာဟိ– လိုက်သွားလော။” ဣတိ– သို့။ ဝတ္တုံ– ငှာ။ သမတ္ထော နာမ– သည်။ နာဟောသိ– မရှိ
...[စာမျက်နှာ- ၃၄၂]...
သံကိစ္စသာမဏေရော– သည်။ တေသံ– ထိုရဟန်းတို့၏။ ကထံ– ကို။ သုတွာ– ၍။ “ဘန္တေ– တို့! တုမှေ– တို့သည်။ တိဋ္ဌထ– တည်နေရစ်ပါကုန်။ အဟံ– သည်။ တုမှာကံ– အရှင်ဘုရားတို့အား။ ဇီဝိတံ– ကို။ ပရိစ္စဇိတွာ– ၍။ ဂမိဿာမိ– ပါမည်။” ဣတိ– သို့။ အာဟ– ပြီ။ တေ– ထိုရဟန်းတို့သည်။ အာဟံသု– ကုန်ပြီ။ (ကိံ)၊ “အာဝုသော– တို့! သဗ္ဗေ– ကုန်သော။ မယံ– တို့သည်။ ဧကတော– တစ်ပေါင်းတည်း။ မာရိယမာနာပိ– သေစေအပ်ပါကုန်သော်လည်း။ ဝါ– အသတ်ခံရပါကုန်သော် လည်း။ တံ– သင့်ကို။ ဧကကံ– တစ်ပါးတည်းကို။ န ဝိဿဇ္ဇေဿာမ– စေလွှတ်ကြ မည် မဟုတ်ကုန်။” ဣတိ– ကုန်ပြီ။ “ဘန္တေ! ကိံ ကာရဏာ– နည်း?” ဣတိ– ပြီ။ “အာဝုသော– ငါ့ရှင်! တွံ– သည်။ ဓမ္မသေနာပတိသာရိပုတ္တတ္ထေရဿ– တရားစစ် သူကြီးဖြစ်သော အရှင်သာရိပုတြာထေရ်၏။ သာမဏေရော– တည်း။ တံ– ကို။ သစေ ဝိဿဇ္ဇေဿာမ– အကယ်၍ စေလွှတ်ကုန်အံ့၊ (ဧဝံ သတိ– သော်၊) မေ– ၏။ သာမဏေရံ– ကို။ အာဒါယ– ခေါ်ယူပြီး၍။ ဂန္တွာ– ၍။ စောရာနံ– တို့အား။ နိယျာဒိံသု– အပ်နှင်းခဲ့ကုန်ပြီ။’ ဣတိ– သို့။ ထေရော– သည်။ နော– တို့ကို။ ဂရဟိဿတိ– လိမ့်မည်။ တံ နိန္ဒံ– ထိုကဲ့ရဲ့ခြင်းကို။ နိတ္ထရိတုံ– လွန်မြောက်ခြင်းငှာ။ န သက္ခိဿာမ– စွမ်းနိုင်ကြလိမ့်မည်မဟုတ်ကုန်။ တေန– ကြောင့်။ တံ– ကို။ န ဝိဿဇ္ဇေဿာမ– မလွှတ်နိုင်ကုန်။” ဣတိ– ကုန်ပြီ။ “ဘန္တေ– တို့! သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေါ– သည်။ တုမှေ– တို့ကို။ မမ– ၏။ ဥပဇ္ဈာယဿ– ၏။ သန္တိကံ– သို့။ ပဟိဏန္တောပိ– စေလွှတ် သော်လည်းကောင်း။ ဝါ– စေလွှတ်စဉ်ကလည်းကောင်း။ မမ– ၏။ ဥပဇ္ဈာယော– သည်။ မံ– ကို။ တုမှေဟိ– တို့နှင့်။ သဒ္ဓိံ၊ ပဟိဏန္တောပိ– လည်းကောင်း။ ဣဒမေဝ ကာရဏံ– ဤအကြောင်းကိုပင်။ ဒိသွာ– ၍။ ပဟိဏိ– ပြီ။ တုမှေ– တို့သည်။ တိဋ္ဌထ–ပါကုန်။ အဟမေဝ– သည်သာ။ ဂမိဿာမိ– မည်။” ဣတိ– သို့။ သော– ထိုကိုရင် သံကိစ္စသည်။ တိံသ– သော။ ဘိက္ခူ– တို့ကို။ ဝန္ဒိတွာ– ၍။ “ဘန္တေ– တို့! မေ– ၏၊ [ဒေါသော၌စပ်၊] ဝါ– အား၊ [ခမထ၌စပ်၊] ဒေါသော– အပြစ်သည်။ သစေ အတ္ထိ–အံ့၊ (ဧဝံ သတိ)၊ ခမထ– ပါကုန်။” ဣတိ– သို့။ ဝတွာ၊ နိက္ခမိ– ပြီ။ တဒါ– ၌။ ဘိက္ခူနံ– တို့၏။ မဟာသံဝေဂေါ– ကြီးစွာသော ထိတ်လန့်ခြင်းသည်။ ဥပ္ပဇ္ဇိ– ပြီ။ အက္ခီနိ–မျက်လုံးတို့သည်။ အဿုပုဏ္ဏာနိ– မျက်ရည်တို့ဖြင့် ပြည့်ကုန်သည်၊ (ဟုတွာ)၊
...[စာမျက်နှာ- ၃၄၃]...
ဟဒယမံသံ– သည်။ ပဝေဓိ– တုန်လှုပ်ပြီ။ မဟာထေရော– သည်။ စောရေ– တို့ကို။ အာဟ– ပြီ။ (ကိံ)၊ “ဥပါသကာ– တို့! အယံ ဒဟရကော– ဤကိုရင်လေးသည်။ တုမှေ– တို့ကို။ အဂ္ဂိံ– ကို။ ကရောန္တေ– ပြုလုပ်နေသည်တို့ကိုလည်းကောင်း။ သူလာနိ– တံကျင်တို့ကို။ တစ္ဆန္တေ– ရွေနေသည်တို့ကိုလည်းကောင်း။ ပဏ္ဏာနိ– သစ် ရွက်တို့ကို။ အတ္ထရန္တေ– ဖြန့်ခင်းနေသည်တို့ကိုလည်းကောင်း။ ဒိသွာ– ၍။ ဘာယိဿတိ– လိမ့်မည်။ ဣမံ– ဤကိုရင်လေးကို။ ဧကမန္တေ– ၌။ ဌပေတွာ– တည်စေ၍။ ဝါ– ထား၍။ တာနိ ကိစ္စာနိ– တို့ကို။ ကရေယျာထ– ကုန်လော။” ဣတိ– ကုန်ပြီ။ စောရာ– တို့သည်။ သာမဏေရံ– ကို။ အာဒါယ– ၍။ ဂန္တွာ– ၍။ ဧကမန္တေ– ၌။ ဌပေတွာ– ၍။ သဗ္ဗကိစ္စာနိ– တို့ကို။ ကရိံသု– ကုန်ပြီ။
ကိစ္စပရိယောသာနေ– ၌။ စောရဇေဋ္ဌကော– သည်။ အသိံ– ဓားကို။ အဗ္ဗာဟိတွာ– ဓားအိမ်မှ ထုတ်၍။ သာမဏေရံ– သို့။ ဥပသင်္ကမိ– ပြီ။ သာမဏေရော– သည်။ နိသီဒမာနော– သော်။ ဈာနံ– ကို။ သမာပဇ္ဇိတွာဝ– ၍သာလျှင်။ နိသီဒိ– ပြီ။ စောရဇေဋ္ဌကော– သည်။ အသိံ– ကို။ ပရိဝတ္တေတွာ– လည်စေ၍။ ဝါ– ဝင့်၍။ သာမဏေရဿ– ၏။ ခန္ဓေ– ၌။ ပါတေသိ– ကျစေပြီ။ အသိ– သည်။ နမိတွာ– ညွတ်၍။ ဓာရာယ– အသွားဖြင့်။ ဓာရံ– အသွားကို။ ပဟရိ– ပုတ်ခတ်မိပြီ။ ဝါ– ထိခိုက်မိပြီ။ သော– ထိုခိုးသူမှူးသည်။ “သမ္မာ– စွာ။ န ပဟရိံ– မပုတ်ခတ်မိ၊ (မခုတ်မိ)။” ဣတိ– သို့။ မညမာနော– မှတ်ထင်သည်၊ (ဟုတွာ)၊ ပုန၊ တံ– ထိုဓားကို။ ဥဇုကံ– ဖြောင့် အောင်။ ကတွာ– ၍။ ပဟရိ– ပြီ။ အသိ– သည်။ တာလပဏ္ဏံ ဝိယ– ထန်းရွက်ကဲ့သို့။ ဝေဌယမာနော– ရစ်ခွေလျက်။ ဝါ– လိမ်တွန့်ကောက်ကွေးလျက်။ ထရုမူလံ– ဓား ရိုးရင်းသို့။ အဂမာသိ– ရောက်ပြီ။ ဟိ– မှန်။ တသ္မိံ ကာလေ– ၌။ သာမဏေရံ– ကို။ သိနေရုနာ– မြင့်မိုရ်တောင်ဖြင့်။ အဝတ္ထရန္တောပိ– လွှမ်းဖိပါသော်လည်း။ မာရေတုံ–သေစေခြင်းငှာ။ သမတ္ထော နာမ– သည်။ နတ္ထိ၊ အသိနာ– ဖြင့်။ ပဂေဝ– အဘယ်မှာ ဆိုဖွယ်ရာရှိအံ့နည်း၊ (တစ်နည်း) ပဂေဝ– ရှေးဦးမဆွ အစကပင်။ အသိနာ– ဖြင့်၊ (မာရေတုံ– ငှာ။ သမတ္ထော နာမ– သည်၊ နတ္ထိ)၊ တံ ပါဋိဟာရိယံ– ထိုတန်ခိုးပြာ ဋိဟာကို၊ [ဓမ္မဘာ-၃, ၂၀၈ရှု၊] ဒိသွာ– ၍။ စောရဇေဋ္ဌကော– သည်။ စိန္တေသိ– ပြီ။ (ကိံ)၊ “ပုဗ္ဗေ– ၌။ မေ– ၏။ အသိ– သည်။ သိလာထမ္ဘံ ဝါ– ကျောက်တိုင်ကိုလည်း။
...[စာမျက်နှာ- ၃၄၄]...
ကောင်း။ ခဒိရခါဏုံ ဝါ– ရှားငုတ်ကိုလည်းကောင်း။ ကဠီရံ ဝိယ– အညွန့်ကိုကဲ့သို့။ ဆိန္ဒတိ– ၏။ ဣဒါနိ– ၌။ ဧကဝါရံ– ကြိမ်။ နမိ– ညွတ်ပြီ။ ဝါ– ကောက်ကွေးပြီ။ ဧကဝါရံ– ကြိမ်။ တာလပတ္တဝေဌကော ဝိယ– ရစ်ခွေသောထန်းရွက်ကဲ့သို့။ ဝါ– ထန်း ရွက်ခွေကဲ့သို့။ ဇာတော– ပြီ။ အယံ အသိ နာမ– မည်သည်။ အစေတနာ– စိတ် စေတနာမရှိသည်။ ဟုတွာပိ– ၍လည်း။ ဣမဿ– ဤကိုရင်လေး၏။ ဂုဏံ– ကို။ ဇာနာတိ– ၏။ အဟံ– သည်။ သစေတနောပိ– စိတ်စေတနာရှိပါသော်လည်း။ န ဇာနာမိ– မသိ။” ဣတိ– ပြီ။ သော– ခိုးသူမှူးသည်။ အသိံ– ကို။ ဘူမိယံ– ၌။ ခိပိတွာ– ၍။ တဿ– ထိုကိုရင်သံကိစ္စ၏။ ပါဒမူလေ– ၌။ ဥရေန– ဖြင့်။ နိပဇ္ဇိတွာ– ဝပ်တွား ၍။ ”ဘန္တေ! မယံ– တို့သည်။ ဓနကာရဏာ– ဥစ္စာဟူသော အကြောင်းကြောင့်။ အဋဝိံ– သို့။ ပဝိဋ္ဌာ– ကုန်သည်။ အမှာ– ကုန်၏။ အမှေ– တို့ကို။ ဒူရတောဝ– ၌။ ဝါ– ကပင်။ ဒိသွာ– ၍။ ဝါ– သော်။ သဟဿမတ္တာ– တစ်ထောင်အတိုင်းအရှည် ရှိကုန်သော။ မနုဿာပိ– တို့သည်သော်လည်း။ ပဝေဓန္တိ– တုန်လှုပ်ကုန်၏။ ဒွေ တိဿော– ၂ယောက်၃ယောက်သော လူတို့သည်။ ကထာ– တို့ကို။ ကထေတုံ–ငှာ။ န သက္ကောန္တိ– ကုန်။ ပန– သို့သော်လည်း။ တဝ– ၏။ ဝါ– မှာ။ သန္တာသမတ္တမ္ပိ–ထိတ်လန့်ခြင်းမျှသည်လည်း။ နတ္ထိ၊ ဥက္ကာမုခေ– ဖိုဝ၌။ သုဝဏ္ဏံ ဝိယ– သည်ကဲ့ သို့လည်းကောင်း။ သုပုပ္ဖိတကဏိကာရံ ဝိယ စ– ကောင်းစွာပွင့်သော မဟာ လှေခါးပန်းသည်ကဲ့သို့လည်းကောင်း။ တေ– ၏။ မုခံ– သည်။ ဝိရောစတိ– ၏။ ကာရဏံ– သည်။ ကိံ နု ခေါ– အဘယ်နည်း?” ဣတိ– သို့။ ပုစ္ဆန္တော– သည်။ ဣမံ ဂါထံ– ကို။ အာဟ– ပြီ။ (ကိံ)၊ “တဿ တေ၊ ပေ၊ မဟဗ္ဘယေ”တိ– ၍၊ (အာဟ)
တဿ တေ နတ္ထိ ဘီတတ္တံ, ဘိယျော ဝဏ္ဏော ပသီဒတိ၊ ကသ္မာ န ပရိဒေဝေသိ, ဧဝရူပေ မဟဗ္ဘယေ
တဿ တေ– ထိုအရှင်ဘုရား၏။ ဝါ– မှာ။ ဘီတတ္တံ– ကြောက်သည်၏ အဖြစ်
တဿ တေ။ ။ တဿ တေကား နိယမတည်း၊ နိယမရှိလျှင် အနိယမဝါကျ ထည့်နိုင်၏၊ ထိုကြောင့် ထေရ.ဋ္ဌ၌ “(ဗလိကမ္မတ္ထံ- ပူဇော်ပ,သမှုကို ပြုခြင်းအကျိုးငှာ၊ ဇီဝိတာ- ဇီဝိတိန္ဒြေမှ၊ ဝေါရောပေတုကာမေဟိ- ခွင်းခြင်းငှာ အလိုရှိကုန်သော၊ ဥက္ခိ- တ္တာသိကေဟိ- မြှောက်အပ်သော ဓားရှိကုန်သော၊ အမှေဟိ- တို့သည်၊ ယော တွံ-
...[စာမျက်နှာ- ၃၄၅]...
သည်၊ (ကြောက်ခြင်းသည်)၊ နတ္ထိ– မရှိ။ (တဿ တေ– ၏၊) ဝဏ္ဏော– မျက်နှာ အဆင်းသည်။ ဘိယျော– (ပင်ကိုအဆင်းထက်) လွန်စွာ။ ပသီဒတိ– ကြည်လင် ၏။ ကသ္မာ– အဘယ်ကြောင့်။ ဧဝရူပေ– ဤသို့ သဘောရှိသော။ မဟဗ္ဘယေ– ကြီးစွာသော သေခြင်းဘေးသည်၊ (ဥပဋ္ဌိတေ– ကပ်၍ တည်နေလသော်။ ဝါ–အနီးကပ်တည်နေပါလျက်၊) (တစ်နည်း) ဧဝရူပေ– သော။ မဟဗ္ဘယေ– ကြီးစွာ သော သေခြင်းဘေးကြောင့်။ န ပရိဒေဝေသိ– မငိုကြွေးပါသနည်း? [ပရိ+ဒေဝ+ အ+သိ၊ အပစ္စည်းကို ဧပြု။] သာမဏေရော– သည်။ ဈာနာ– မှ။ ဝုဋ္ဌာယ– ၍။ တဿ– ထိုခိုးသူမှုးကြီးအား၊ ဓမ္မံ။ ဒေသေန္တော– လိုသည်၊ (ဟုတွာ)၊ “အာဝုသော ဂါမဏိ– ငါ့ရှင်ခိုးသူမှုးကြီး! အကြင်သင့်ကို။ ဒေဝတာယ– အား။ ဝါ– ကို။ သန္တဇ္ဇိတော– ခြိမ်းခြောက်အပ်ပြီ၊) တဿ တေ– ထိုသင်၏၊ ”ဟု အနိယမဝါကျကို ထည့်စေသည်။ [တဿ တေတိ ယော တွံ အမှေဟိ ဒေဝတာယ ဗလိကမ္မတ္ထံ ဇီဝိတာ ဝေါရောပေတုကာမေဟိ ဥက္ခိတ္တာသိကေဟိ သန္တဇ္ဇိတော၊ တဿ တေ၊- ထေရ၊ ဋ္ဌ၊ ၂၊ ၂၆၅။]
ဘိယျော ဝဏ္ဏော ပသီဒတီ။ ။ “တဿ တေ”ကို ဤပါဒသို့ လိုက်ပေး၍ ဝဏ္ဏော၌ စပ်ပါ၊ “အကယ်၍ ငါ့ကို သတ်ကြမည်ဆိုလျှင် ပရိနိဗ္ဗာန်စံရတော့မည်၊ ဒုက္ခဝန် ထုပ်ကြီး ကင်းတော့မည်”ဟု တွေးကာ မွန်မြတ်သော ပီတိသောမနဿဖြစ်နေသည်၊ ထိုကြောင့် ထိုအချိန်၌ မျက်နှာတော်အဆင်းသည် ပို၍ကြည်လင်နေသည်။ [ဘိယျော ဝဏ္ဏော ပသီဒတီ ဝဏ္ဏော ပသီဒတီ ဝဏ္ဏော ပသီဒတီတိ ပကတိဝဏ္ဏတော ဥပရိပိ တေ မုခဝဏ္ဏော ဝိပ္ပသီဒတိ၊- ထေရ. ဋ္ဌ- ၂, ၂၆၅။]
မဟဗ္ဘယေ။ ။ “မဟဗ္ဘယေ”သည် လက္ခဏဝန္တပုဒ်တည်း၊ ထို၏ လက္ခဏကြိယာကို “ဥပဋ္ဌိတေ”ဟု ထည့်ရသည်၊ (တစ်နည်း) နိမိတ်(ဟိတ်)အနက်၌ သတ္တမီသက်ပါ၊ “မဟန္တံ+ဘယံ မဟဗ္ဘယံ၊ (နေတ္တိ၊ဋ္ဌ၊၆၅)”ဟု ပြု၊ မဟန္တ+ဘယ၊ “မဟတံ”ဟူသော ဗဟုဝုစ်သဒ္ဒါပိုဖြင့် မဟန္တကို မဟပြု၊(ရူ- ၁၈၄၀)၊ (တစ်နည်း) ၎င်းင်းသုတ်ရင်းဖြင့် မဟန္တ ကို မဟာပြု, ဗဒွေဘော်လာ, သံယုဂ်ကြောင့် ဟာ၌ ရဿပြု၊(ဝိဗော- ၁၅၈)၊ (တစ် နည်း) မဟာကို နိပါတ်ပုဒ်ယူကာ “မဟာ စ+တံ+ဘယံ စာတိ မဟဗ္ဘယံ”ဟု ပြု၊ ဗ ဒွေဘော်လာ, ဟာ၌ ရဿပြုပါ။ (နိဒီ- ၂၃၃၊ ဝိဗော- ၁၅၈) [ဧဝရူပေ မဟဗ္ဘယေတိ ဧဒိသေ မဟတိ မရဏဘယေ ဥပဋ္ဌိတေ၊ ဟေတုအတ္ထေ ဝါ ဧတံ ဘုမ္မဝစနံ၊- ထေရ၊ဋ္ဌ၊ ၂, ၂၆၅။]
...[စာမျက်နှာ- ၃၄၆]...
ခီဏာသဝဿ– ၏။ အတ္တဘာဝေါ နာမ– သည်။ သီသေ– ၌။ ဌပိတဘာရော ဝိယ– ထားအပ်သော ဝန်သည်ကဲ့သို့။ ဟောတိ– ၏။ သော– ထိုရဟန္တာသည်။ တသ္မိံ– ထိုအတ္တဘောသည်။ ဘိဇ္ဇန္တေ ဝါ– ကွဲသော်လည်းကောင်း။ နဿန္တေ ဝါ– ပျက်စီးသော်လည်းကောင်း။ တုဿတေဝ– နှစ်သက်သည်သာ။ န ဘာယတိ– မကြောက်။” ဣတိ– သို့။ ဝတွာ– ၍။ ဣမာ ဂါထာ– တို့ကို။ အဘာသိ– ပြီ။ (ကိံ)၊ “နတ္ထိ စေတသိကံ၊ ပေ၊ ဘာရနိက္ခေပနေ ယထာတိ– ၍၊ (အဘာသိ)
နတ္ထိ စေတသိကံ ဒုက္ခံ, အနပေက္ခဿ ဂါမဏိ၊ အတိက္ကန္တာ ဘယာ သဗ္ဗေ, ခီဏသံယောဇနဿ ဝေ
ဂါမဏိ– ခိုးသူမှူးကြီး! အနပေက္ခဿ– ငဲ့ကွက်တွယ်တာတတ်သော တဏှာ မရှိသောငါ၏။ ဝါ– မှာ။ စေတသိကံ– စိတ်၌ ဖြစ်သော။ ဒုက္ခံ– ဆင်းရဲသည်၊ (ဒေါမနဿဝေဒနာသည်)၊ နတ္ထိ– မရှိ။ ခီဏသံယောဇနဿ– ကုန်ပြီးသော သံယော ဇဉ်ရှိသော ရဟန္တာ၏။ ဝါ– မှာ။ သဗ္ဗေ– အလုံးစုံကုန်သော။ ဘယာ– ဘေးတို့သည်။ ဝေ– စင်စစ်။ အတိက္ကန္တာ– လွန်သွားကုန်ပြီ။ ဝါ– ကင်းကုန်ပြီ။
ခီဏာယ ဘဝနေတ္တိယာ, ဒိဋ္ဌေ ဓမ္မေ ယထာတထေ၊ န ဘယံ မရဏေ ဟောတိ, ဘာရနိက္ခေပနေ ယထာ
ဘဝနေတ္တိယာ– ဘဝသို့ ဆောင်ပို့ကြောင်းတဏှာသည်။ ခီဏာယ– ကုန်ပြီး လသော်။ ဓမ္မေ– သစ္စာ၄-ပါးတရားကို။ ယထာတထေ– မဖောက်မပြန်, ဟုတ်တိုင်း
အနပေက္ခဿ။ ။ “ဂါမဏိ- ကြီး! အနပေက္ခဿ- ၏၊ ဝါ- မှာ၊ “ပုဗ္ဗော- ပြည်သည်၊ နတ္ထိ ဝိယ- မရှိသကဲ့သို့၊ ဧဝံ- တူ၊) စေတသိကံ- သော၊ ဒုက္ခံ- သည်၊ နတ္ထိ”ဟု ဥပမာန ဝါကျထည့်၍ ပေးနိုင်သည်၊ စိတ်ဆင်းရဲမှုဒေါမနဿမရှိသဖြင့် ဘေးမရှိ- ဟူလို၊ “အပေက္ခတီတိ အပေက္ခာ၊(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၉၇၊ မဟာနိ၊ဋ္ဌ၊၃၃)၊ အပေက္ခတိ ဧတာယာတိ အပေက္ခာ၊(ဒီဋီ၊၂၊၂၀၂)၊ နတ္ထိ+အပေက္ခာ ယဿာတိ အနပေက္ခော”ဟု ပြုပါ။
[အနပေက္ခဿ ဂါမဏီ အနပေက္ခဿ ဂါမဏီ အနပေက္ခဿ ဂါမဏီတိ ဂါမဏိ အပေက္ခာယ တဏှာယ အဘာဝေန အနပေက္ခဿ မာဒိသဿ လောဟိတသဘာဝေါ ပုဗ္ဗော ဝိယ စေတသိကံ ဒုက္ခံ ဒေါမနဿံ နတ္ထိ၊- ထေရ၊ ဋ္ဌ၊ ၂၊ ၂၆၇။]
ယထာတထေ။ ။ တထာ- ထိုအခြင်းအရာ၌+သာဓု တထံ၊ [တထာ+ အ၊ -သီဘာ-
...[စာမျက်နှာ- ၃၄၇]...
မှန်စွာ။ ဒိဋ္ဌေ– မဂ်ပညာဖြင့် မြင်အပ်ပြီးသော်။ ဘာရနိက္ခေပနေ– ဆောင်ယူအပ် သော ဝန်ထုပ်ဝန်ပိုးကို ပစ်ချရခြင်းကြောင့်။ ဘယံ– ကြောက်ခြင်းသည်။ န ဟောတိ ယထာ– မဖြစ်သကဲ့သို့၊ (ဧဝံ– တူ၊) မရဏေ– သေရခြင်းကြောင့်၊ [မရဏေ တိ မရဏဟေတု၊- ထေရ၊ ဋ္ဌ၊ ၂၊ ၂၆၇။] ဘယံ– သည်။ န ဟောတိ– မဖြစ်
သော– ထိုခိုးသူမှူးသည်။ တဿ– ထိုကိုရင်သံကိစ္စ၏။ ကထံ– ကို။ သုတွာ– ၍။ ပဉ္စ စောရသတာနိ– တို့ကို။ ဩလောကေတွာ– ၍။ အာဟ– ပြီ။ (ကိံ)၊ “တုမှေ– တို့သည်။ ကိံ– ကို။ ကရိဿထ– ပြုကြမည်နည်း?” ဣတိ– မေးပြီ “သာမိ! တုမှေ ပန– တို့သည်ကား၊ (ကိံ– ကို။ ကရိဿထ– နည်း?)” ဣတိ– ပြီ။ ဘော– အမောင်တို့! တာဝ– ရှေးဦးစွာ။ မမ– ၏။ ဧဝရူပံ– သော။ ပါဋိဟာရိယံ– ကို။ ဒိသွာ– ၍။ ဝါ– ကြောင့်။ အဂါရမဇ္ဈေ– ၌။ ကမ္မံ– သည်။ နတ္ထိ၊ အယျဿ– ၏။ သန္တိကေ– ၌။ ပဗ္ဗဇိဿာမိ–မည်။ ဣတိ– ပြီ။ မယမ္ပိ– တို့သည်လည်း။ တထေဝ– ပင်။ ကရိဿာမ– ကြမည်။” ဣတိ– ပြီ။ “တာတာ– အမောင်တို့! သာဓု– ပြီ။” ဣတိ– ဤသို့ ပြော၍။ တတော– ထိုမှ နောက်၌။ ပဉ္စသတာပိ– ကုန်သော။ စောရာ– တို့သည်။ သာမဏေရံ– ကို။ ဝန္ဒိတွာ– ၍။ ပဗ္ဗဇ္ဇံ– ကို။ ယာစိံသု– ကုန်ပြီ။ သော– ထိုကိုရင်သံကိစ္စသည်။ တေသံ– ၁, ၄၀၃၊] တထံ+အနတိက္ကမ္မ ယထာတထံ၊ (ထောမ)၊ အဋ္ဌကထာ၌ “ယထာဘူတံ”ဟု ဖွင့်သောကြောင့် အဇ္ဇတဂ္ဂေကဲ့သို့ တေသု ဝုဒ္ဓိဖြင့် ဒုတိယာအံဝိဘတ်ကို ဧပြု၊ (တစ်နည်း) ဒုတိယာဝိဘတ်မှ သတ္တမီဝိဘတ်သို့ ပြန်နေသော ဝိဘတ္တိဝိပလ္လာသ၊ (တစ်နည်း) ဒုတိယာအနက်၌ သတ္တမီဝိဘတ်၊ (တစ်နည်း) ဒုတိယာဧကဝုစ်မှ ဗဟုဝုစ်သို့ ပြန် နေသော ဝစနဝိပလ္လာသ၊ (တစ်နည်း) “ဗဟုမှိ ဝိယ ဧကမှိပိ (နီတိ- ၆၆၇) သုတ်ဖြင့် ဒုတိယာဧကဝုစ်အနက်၌ ဗဟုဝုစ်ယောဝိဘတ်သက်, ဧပြု- ဟု ကြံပါ။ [ဒိဋ္ဌေ ဓမ္မေ ယထာတထေတိ စတုသစ္စဓမ္မေ...မဂ္ဂပညာယ ယထာဘူတံ ဒိဋ္ဌေ၊- ထေရ၊ ဋ္ဌ၊ ၂, ၂၆၇။]
ဘာရနိက္ခေပနေ ယထာ။ ။ “(ကောစိ- တစ်စုံတစ်ယောက်သော၊ ပုရိသော- သည်၊) ဘာရနိက္ခေပနေ- ကြောင့်၊ ဘယံ န ဟောတိ ယထာ- သို့၊ (ဧဝံ- တူ၊ ခီဏာသဝေါ- သည်၊) မရဏေ- ကြောင့်၊ ဘယံ န ဟောတိ”ဟု ကတ္တားအသီးအသီးထည့်၍ ပေးနိုင် သည်၊ အထက်၌ ကျက်မှတ်ရလွယ်ကူအောင် ပေးခဲ့သည်၊ “နိက္ခိပီယတေ နိက္ခေပနံ၊ ဘာရဿ+နိက္ခေပနံ ဘာရနိက္ခေပနံ”ဟု ပြုပါ၊
...[စာမျက်နှာ- ၃၄၈]...
ထိုခိုးသူတို့၏။ အသိဓာရာဟိ ဧဝ– ဓားသွားတို့ဖြင့်သာလျှင်။ ကေသေ စေဝ– တို့ကိုလည်းကောင်း။ ဝတ္ထဒသာ စ– အဝတ်မြိတ်ဆာတို့ကိုလည်းကောင်း။ ဆိန္ဒိတွာ– ၍။ တမ္ဗမတ္တိကာယ– မြေနီဖြင့်။ ရဇိတွာ– ၍။ တာနိ ကာသာယာနိ– ထိုဖန်ရည် ဆိုးအဝတ်တို့ကို။ အစ္ဆာဒါပေတွာ– ဖုံးလွှမ်းစေ၍။ ဝါ– ဝတ်စေ၍။ ဒသသု– ကုန် သော။ သီလေသု– တို့၌။ ပတိဋ္ဌာပေတွာ– တည်စေ၍။ တေ– ထိုကိုရင်တို့ကို။ အာဒါယ– ၍။ ဂစ္ဆန္တော– သော်။ စိန္တေသိ– ပြီ။ (ကိံ)၊ “အဟံ– သည်။ ထေရေ– တို့ကို။ အဒိသွာဝ– မတွေ့မူ၍သာလျှင်။ ဝါ– မတွေ့ဘဲသာလျှင်။ သစေ ဂမိဿာမိ– အံ့၊ (ဧဝံ သတိ)၊ တေ– တို့သည်။ သမဏဓမ္မံ– ကို။ ကာတုံ– ငှာ။ န သက္ခိဿန္တိ– စွမ်း နိုင်ကြမည်မဟုတ်ကုန်။ ဟိ– မှန်။ စောရာနံ– တို့၏။ မံ– ကို။ ဂဟေတွာ– ၍။ နိက္ခန္တကာလတော– ထွက်သွားရာအခါမှ။ ပဋ္ဌာယ– စ၍။ တေသု– ထိုရဟန်းတို့တွင်။ ဧကောပိ– သည်လည်း။ အဿူနိ– တို့ကို။ သန္ဓာရေတုံ– ငှာ။ နာသက္ခိ– ပြီ၊] သာမဏေရော– ကို။ မာရိတော နု ခေါ– သေစေအပ်လေသလား။ ဝါ– သတ်အပ်လေ သလား။ နော မာရိတော နု ခေါ– မသေစေအပ်လေသလား။ ဝါ– မသတ်အပ် လေသလား။’ ဣတိ– သို့။ စိန္တေန္တာနံ– တွေးတောကြံစည်သော ရဟန်းတို့၏။ ဝါ– တို့မှာ၊ (တစ်နည်း) စိန္တေန္တာနံ– တွေးတောကြံစည်ကုန်လသော်။ ကမ္မဋ္ဌာနံ– သို့။ အဘိမုခံ– ရှေးရှု။ န ဘဝိဿတိ– ဖြစ်လိမ့်မည်မဟုတ်။ တသ္မာ– ကြောင့်။ နေ– ထိုရဟန်းတို့ကို။ ဒိသွာဝ– ၍သာလျှင်။ ဂမိဿာမိ– မည်။” ဣတိ– ပြီ။ သော– ထို ကိုရင်သံကိစ္စသည်။ ပဉ္စသတဘိက္ခုပရိဝါရော– ရဟန်း၅ရာအခြံအရံရှိသည်၊ (ဟုတွာ)၊ တတ္ထ– ထိုအရပ်သို့။ ဂန္တွာ– ၍။ အတ္တနော– ကို။ ဒဿနေန– မြင်ခြင်း ကြောင့်။ ပဋိလဒ္ဓအဿာသေဟိ– ရအပ်သောသက်သာရာရှိကုန်သော။ တေဟိ– ထိုရဟန်းတို့သည်။ “သပ္ပုရိသ– သူတော်ကောင်းဖြစ်သော။ သံကိစ္စ– စ္စ! တေ– သည်။ ဝါ– ၏။ ဇီဝိတံ– ကို။ လဒ္ဓံ ကိံ– ရအပ်ပြီလော။” ဣတိ– သို့။ ဝုတ္တေ– သော်။ “ဘန္တေ! အာမ– ပါ။ ဣမေ– တို့သည်။ မံ– ကို။ မာရေတုကာမာ– ကုန်သည်။ ဟုတွာ– ၍။ မာရေတုံ– ငှာ။ အသက္ကောန္တာ– ကုန်လသော်။ မမ– ၏။ ဂုဏေ– ၌။ ပသီဒိတွာ– ၍။ ဓမ္မံ– ကို။ သုတွာ– ၍။ ပဗ္ဗဇိတာ– ကုန်ပြီ။ အဟံ– သည်၊] တုမှေ– တို့ကို။ ဒိသွာဝ– ၍သာလျှင်။ ဂမိဿာမိ– အံ့။’ ဣတိ– ၍။ အာဂတော– ပြီ။ အပ္ပမတ္တာ– ကုန်သည်၊
...[စာမျက်နှာ- ၃၄၉]...
(ဟုတွာ)၊ သမဏဓမ္မံ– ကို။ ကရောထ– ကုန်လော။ အဟံ၊ သတ္ထု– ၏။ သန္တိကံ– သို့။ ဂမိဿာမိ– သွားတော့မည်။” ဣတိ– သို့။ တေ ဘိက္ခူ– တို့ကို။ ဝန္ဒိတွာ– ၍။ ဣတရေ– အခြားသော ကိုရင်တို့ကို။ အာဒါယ– ၍။ ဥပဇ္ဈာယဿ– ၏။ သန္တိကံ– သို့။ ဂန္တွာ၊ “သံကိစ္စ! တေ– သည်။ အန္တေဝါသိကာ– တို့ကို။ လဒ္ဓါ– ကုန်သလော?” ဣတိ– သို့။ ဝုတ္တေ– သော်။ “ဘန္တေ! အာမ– ပါ။” ဣတိ– သို့။ တံ ပဝတ္တိံ– ကို။ အာရောစေသိ– ပြီ။ ထေရေန– သည်။ “သံကိစ္စ! ဂစ္ဆ– လော။ သတ္ထာရံ– ကို။ ပဿာဟိ–လော။” ဣတိ– သို့။ ဝုတ္တေ၊ “သာဓူ”တိ– ၍။ ထေရံ– ကို။ ဝန္ဒိတွာ– ၍။ တေ– ထို ကိုရင်တို့ကို။ အာဒါယ– ၍။ သတ္ထု– ၏။ သန္တိကံ– သို့။ ဂန္တွာ– ၍။ သတ္ထာရာပိ– သည် လည်း။ “သံကိစ္စ! ကိံ– အဘယ်သို့နည်း? တေ– သည်။ အန္တေဝါသိကာ– အနီး နေတပည့်တို့ကို။ လဒ္ဓါ– ကုန်သလော?” ဣတိ– သို့။ ဝုတ္တေ၊ “ဘန္တေ! အာမ– ပါ။” ဣတိ– ၍။ တံ ပဝတ္တိံ– ကို။ အာရောစေသိ– ပြီ။ သတ္ထာ– သည်။ “ဘိက္ခဝေ! ဧဝံ ကိရ– ဤသို့တဲ့လော?” ဣတိ– သို့။ ပုစ္ဆိတွာ– ၍။ ”ဘန္တေ! အာမ– ပါ။” ဣတိ– သို့။ ဝုတ္တေ၊ “ဘိက္ခဝေ! တုမှာကံ– တို့၏။ စောရကမ္မံ– ခိုးမှုကို၊ [စောရဿ+ကမ္မံ စောရကမ္မံ၊] ကတွာ– ၍။ ဒုဿီလေ– သီလမရှိသူ၏အဖြစ်၌။ ဝါ– သီလမရှိခြင်း၌။ ပတိဋ္ဌာယ– ၍။ ဝဿသတံ– လုံး။ ဇီဝနတော– အသက်ရှင်ခြင်းထက်၊ ဣဒါနိ။ သီလေ– ၌။ ပတိဋ္ဌာယ– ၍။ ဧကဒိဝသမ္ပိ– မျှလည်း။ ဇီဝိတံ– သည်။ သေယျော– မြတ်၏။” ဣတိ– သို့။ ဝတွာ– ၍။ အနုသန္ဓိံ ဃဋေတွာ ဓမ္မံ ဒေသေန္တော ဣမံ ဂါထံ အာဟ၊ (ကိံ)၊ “ယော စ၊ ပေ၊ ဈာယိနောတိ– ၍၊ (အာဟ)
ယော စ ဝဿသတံ ဇီဝေ, ဒုဿီလော အသမာဟိတော၊ ဧကာဟံ ဇီဝိတံ သေယျော, သီလဝန္တဿ ဈာယိနော
ယော စ– အကြင်သူသည်ကား။ ဒုဿီလော– သီလမရှိသည်။ အသမာဟိတော– ဥပစာအပ္ပနာ, သမာဓိ၂ဖြာဖြင့်, အာရုံ၌ ကောင်းစွာ ထားအပ်သော စိတ်ရှိသူမဟုတ်သည်။ ဝါ– ဥပစာအပ္ပနာ, သမာဓိ၂ဖြာဖြင့်, အာရုံ၌ ကောင်းစွာ
အသမာဟိတော။ ။ (အပ္ပနာသမာဓိနာ ဥပစာရသမာဓိနာ ဝါ အာရမ္မဏေ) သမံ, သမ္မာ ဝါ အာဟိတော ဌိတောတိ သမာဟိတော- ဥပစာအပ္ပနာ, သမာဓိ၂ဖြာ ဖြင့်, အာရုံ၌ အညီအမျှ ထားအပ်သော စိတ်ရှိသူ၊ (ဥပစာအပ္ပနာ, သမာဓိ ၂ဖြာဖြင့်
...[စာမျက်နှာ- ၃၅၀]...
မထားအပ်သည်၊ (မတည်ကြည်သည်)၊ (ဟုတွာ)၊ ဝဿသတံ– အနှစ်တစ်ရာ ပတ်လုံး။ ဇီဝေ– အသက်ရှင်ရာ၏၊ (တဿ– ထိုသီလမရှိသူ၏။ ဇီဝနတော–အသက်ရှင်ရခြင်းထက်။ သီလဝန္တဿ– သီလရှိသော။ ဈာယိနော– အာရမ္မဏူပ နိဇ္ဈာန်ဖြင့် ကသိုဏ်းအစရှိသောအာရုံ, လက္ခဏူပနိဇ္ဈာန်ဖြင့် အနိစ္စအစရှိသော လက္ခဏာ, နိဗ္ဗာန်၏ တထလက္ခဏာကို စူးစိုက်စွာ ရှုသူ၏။ ဧကာဟံ– ၁ရက် ပတ်လုံးလည်း။ ဝါ– မျှလည်း။ ဇီဝိတံ– အသက်ရှင်ခြင်းသည်။ သေယျော– ၏။
တတ္ထ– ၌။ ဒုဿီလောတိ– ကား။ နိဿီလော– သီလမရှိသူတည်း။ သီလဝန္တဿာတိ– ကား။ ဒုဿီလဿ– သီလမရှိသူ၏။ ဝဿသတံ– အနှစ်တစ်ရာ အာရုံ၌ အညီအမျှ ထားအပ်သူ)၊ ဝါ– ဥပစာအပ္ပနာ, သမာဓိ၂ဖြာဖြင့်, အာရုံ၌ ကောင်းစွာ ထားအပ်သောစိတ်ရှိသူ၊ (ဥပစာအပ္ပနာ, သမာဓိ၂ဖြာဖြင့် အာရုံ၌ ကောင်း စွာ ထားအပ်သူ)၊ [သံ+အာဟိတ၊ (တစ်နည်း) သမ+အာဟိတ၊- ပဋိသံ၊ ဋ္ဌ၊ ၂၊ ၂။]
တစ်နည်း။ ။ “သမာဟိတစိတ္တောတိ ဝါ သမာဟိတော(ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂)”ဟူ သော နောက်နည်းဖွင့်အလို “သမာဟိတံ+အဿ အတ္ထီတိ သမာဟိတော၊ [သမာဟိတ +ဏ၊]”ဟု ပြု၊ (တစ်နည်း) သမ္မာ+အာဟိတံ (ဌပိတံ ပဝတ္တိတံ)+စိတ္တံ ဧတဿာတိ သမာဟိတော၊ [“သမာဟိတစိတ္တော”ဟု ဆိုလိုလျက် စိတ္တကိုချေ]”ဟု ပြု၊ (ဝိနိစ္ဆဋီ၊၁၊၁၈)၊ ထိုနောက် “န+သမာဟိတော အသမာဟိတော”ဟု ဆက်ပါ။
တစ်နည်း။ ။ “သံ+အာဟိတ”ဟု ဖြတ်၍ ပေးခဲ့သည်၊ “သမ+အာဟိတ”ဟု ဖြတ်၍ “အသမာဟိတော- ဥပစာအပ္ပနာ, သမာဓိ၂ဖြာဖြင့်, အာရုံ၌ အညီအမျှ ထားအပ်သော စိတ်ရှိသူမဟုတ်သည်၊ ဝါ- ဥပစာအပ္ပနာ, သမာဓိ၂ဖြာဖြင့် အာရုံ၌ အညီအမျှ မထား အပ်သည်”ဟု တစ်နည်းပေးပါ။
တစ်နည်း။ ။ နမက္ကာရဋီကာ၌ “သံ သမံ အာဓိယတိ ဧကာရမ္မဏေ သမ္ပယုတ္တ- ဓမ္မေ ဌပေတိ ဧတေနာတိ သမာဓိ၊ သမာဓိ+အဿ အတ္ထီတိ သမာဟိတော- ဥပစာအပ္ပနာ, ၂ဖြာသောသမာဓိရှိသည်၊ [သမာဓိ+တ၊ ဓကို ဟပြု၊]”ဟု ဆို၏။
ဒုဿီလော။ ။ ဒုဿီလော၌ ဒုသဒ္ဒါ ဂရဟာအနက်ဟောယူ၍ “ဒုဋ္ဌု ဒူသိတံ+ သီလံ ယဿာတိ ဒုဿီလော၊(ဝိမတိ၊၁၊၁၀၅)၊ ကုစ္ဆိတံ+သီလံ အဿာတိ ဒုဿီလော၊ (ရူ- ၂၀၂)”ဟု မပြုရ၊ ဒုဿီလော၌ ဒုသဒ္ဒါ အဘာဝအနက်ဟော, (တစ်နည်း) ဝိရဟ အနက်ဟောယူ၍ “နတ္ထိ+သီလံ ယဿာတိ ဒုဿီလော”ဟု ပြုရသည်၊ ထိုကြောင့်
...[စာမျက်နှာ- ၃၅၁]...
ပတ်လုံး။ ဇီဝနတော– အသက်ရှင်ခြင်းထက်။ သီလဝန္တဿ– သော။ ဒွီဟိ– ကုန် သော။ ဈာနေဟိ– တို့ဖြင့်။ ဈာယိနော– အာရမ္မဏူပနိဇ္ဈာန်ဖြင့် ကသိုဏ်းအစ ရှိသောအာရုံ, လက္ခဏူပနိဇ္ဈာန်ဖြင့် အနိစ္စအစရှိသော လက္ခဏာ, နိဗ္ဗာန်၏ တထလက္ခဏာကို စူးစိုက်စွာ ရှုသူ၏။ ဧကဒိဝသမ္ပိ– တစ်ရက်ပတ်လုံးလည်း။ ဝါ– မျှလည်း။ ဧကမုဟုတ္တမ္ပိ– တစ်မုဟုတ်ပတ်လုံးလည်း။ ဝါ– မျှလည်း။ ဇီဝိတံ–အသက်ရှင်ခြင်းသည်။ သေယျော– ၏။ ဥတ္တမံ– ၏။ ဣတိ အတ္ထော၊ ဒေသနာဝသာနေ– ၌။ ပဉ္စသတာပိ– ကုန်သော။ တေ ဘိက္ခူ– တို့သည်။ ပဋိသမ္ဘိဒါဟိ– တို့ နှင့်။ သဟ၊ အရဟတ္တံ– သို့။ ပါပုဏိံသု၊ သမ္ပတ္တမဟာဇနဿာပိ– အားလည်း။ သာတ္ထိကာ– သော။ ဓမ္မဒေသနာ– သည်။ အဟောသိ၊ ဣတိ– သံကိစ္စသာမဏေရ ဝတ္ထုပြီးပြီ။
အပရေန– သော။ သမယေန– ၌။ သံကိစ္စော– သည်။ ဥပသမ္ပဒံ– ကို။ လဘိတွာ– ၍။ ဒသဝဿော– (၁၀) ဝါရှိသည်။ ဟုတွာ– ၍။ သာမဏေရံ– ကို။ ဂဏှိ– ယူပြီ၊ (လက်ခံပြီ)၊ ပန– ဆက်။ သော– ထိုသာမဏေသည်။ တဿေဝ– ထိုအရှင်သံကိစ္စ ထေရ်၏ပင်။ ဘာဂိနေယျော– တူဖြစ်သော။ အဓိမုတ္တသာမဏေရော နာမ– အဓိ ကိုရင်မုတ္တမည်၏။ အထ– ၌။ နံ– ထိုကိုရင်အဓိမုတ္တကို။ ထေရော– အရှင်သံကိစ္စ ထေရ်သည်။ ပရိပုဏ္ဏဝဿကာလေ– ပြည့်သော အသက်နှစ်ဆယ်ရှိရာအခါ၌၊ (အသက်နှစ်ဆယ်ပြည့်ရာအခါ၌)၊ အာမန္တေတွာ– ၍။ “တေ– သင့်ကို။ ဥပသမ္ပဒံ–မြင့်မြတ်သော ရဟန်းအဖြစ်သို့ ရောက်စေခြင်းကို။ ကရိဿာမိ– ပြုပေးမည်။ ဂစ္ဆ–လော။ ဉာတကာနံ– တို့၏။ သန္တိကေ– ၌။ ဝဿပရိမာဏံ– နှစ် (အသက်) အပိုင်း အခြားကို။ ပုစ္ဆိတွာ– ၍။ ဧဟိ– လော။” ဣတိ– သို့။ ဥယျောဇေသိ– ပြီ။ သော– ထို ကိုရင်အဓိမုတ္တသည်။ မာတာပိတူနံ– တို့၏၊ သန္တိကံ။ ဂစ္ဆန္တော– သော်။ အန္တရာမဂ္ဂေ– ၌။ ပဉ္စသတေဟိ– ကုန်သော။ စောရေဟိ– တို့သည်။ ဗလိကမ္မတ္ထာယ– ဗလိ နတ်စာ ပူဇော် ပ,သမှုကို ပြုခြင်းအကျိုးငှာ။ မာရိယမာနော– သေစေအပ်စဉ်၊ (အသတ်ခံရမည့်ဆဲဆဲ)၊ တေသံ– ထိုခိုးသူတို့အား။ ဓမ္မံ– ကို။ ဒေသေတွာ– ၍။” နိဿီလော”ဟု ဖွင့်သည်။ (ဒီဋီ၊ ၂၊ ၁၃၇။ အံဋီ– ၃, ၇၈၊ သာရတ္ထˇ၃, ၃၁၃၊ ၄၁၃၊ ဇာဋီသစ်၊ ၂၊ ၄၆၅)၊]
...[စာမျက်နှာ- ၃၅၂]...
ပသန္နစိတ္တေဟိ– ကြည်ညိုသောစိတ်ရှိကုန်သော။ တေဟိ– ထိုခိုးသူတို့သည်။ “တေ–အရှင်ဘုရားသည်။ ဣမသ္မိံ ဌာနေ– ၌။ အမှာကံ– တို့၏။ အတ္ထိဘာဝေါ– ရှိကုန် သည်၏ဖြစ်ကို။ ကဿစိ– တစ်စုံတစ်ယောက်အား။ န အာရောစေတဗ္ဗော– ထိုက်။” ဣတိ– ဤသို့ လျှောက်၍။ ဝိဿဋ္ဌော– လွှတ်အပ်သည်၊ (ဟုတွာ)၊ ပဋိပထေ– ရှေးရှုဖြစ်သောခရီး၌။ ဝါ– ခရီးရင်ဆိုင်၌၊ (မျက်နှာချင်းဆိုင်လမ်း၌) [ဓမ္မ ဘာ-၃, ၃၄၊ ၂၂၈ရှု၊] မာတာပိတရော– တို့ကို။ အာဂစ္ဆန္တေ– တို့ကို။ ဒိသွာ– ၍။ တမေဝ မဂ္ဂံ– ကိုပင်။ ပဋိပဇ္ဇန္တာနံ– သွားကုန်သော။ တေသမ္ပိ– ထိုမိဘတို့အားသော် မှလည်း။ သစ္စံ– ကို။ အနုရက္ခန္တော– စောင့်ရှောက်လိုသည်၊ (ဟုတွာ) န အာရောစေသိ– မပြော။ တေသံ– ထိုမိဘတို့ကို။ စောရေဟိ– တို့သည်။ ဝိဟေဌိယမာနာနံ– ညှဉ်းဆဲအပ်ကုန်လသော်။ “တွမ္ပိ– သည်လည်း။ စောရေဟိ– တို့နှင့်။ သဒ္ဓိံ၊ ဧကတော– တည်း။ ဟုတွာ– ၍။ အမှာကံ– တို့အား။ န အာရောစေသိ မညေ–မပြောခဲ့ဟု ထင်၏။” ဣတိ– သို့။ ပရိဒေဝန္တာနံ– ငိုကြွေးကုန်သော မိဘတို့၏။ သဒ္ဒံ– ကို။ သုတွာ– ၍။ တေ– ထိုခိုးသူတို့သည်။ မာတာပိတူနမ္ပိ– တို့အားလည်း။ အနာရောစိတဘာဝံ– မပြောသည်၏အဖြစ်ကို။ ဉတွာ– ၍။ ပသန္နစိတ္တာ– ကုန် သည်၊ (ဟုတွာ– ၍၊) ပဗ္ဗဇ္ဇံ– ကို။ ယာစိံသု– ကုန်ပြီ။ သောပိ– ထိုကိုရင်အဓိမုတ္တ သည်လည်း။ သံကိစ္စသာမဏေရော ဝိယ– သည်ကဲ့သို့။ သဗ္ဗေ– ကုန်သော။ တေ–
အတ္ထိဘာဝေါ။ ။ အတ္ထိယာ+ဘာဝေါ အတ္ထိဘာဝေါ၊ အတ္ထိသည် အာချာတ်အတ္ထိ, နိပါတ်အတ္ထိဟု ၂မျိုးရှိ၏၊ နိပါတ်အတ္ထိသည် ဧကဝုစ်, ဗဟုဝုစ်အားဖြင့် ၂မျိုးရှိ၏၊ ထို့ပြင် နိပါတ်အတ္ထိသည် အာချာတပဋိရူပက နိပါတ်(အာချာတ်ပုဒ်နှင့် တူသော နိ ပါတ်), နာမပဋိရူပကနိပါတ်(နာမ်ပုဒ်နှင့် တူသောနိပါတ်)ဟု ၂မျိုးခွဲနိုင်သေး၏၊ “တွံ အတ္ထိ ဧတရဟိ၊ အတ္ထိ အဟံ ဧတရဟိ၊ ပုတ္တာမတ္ထိ ဓနမ္မတ္ထိ၊ အတ္ထိ ဣမသ္မိံ ကာယေ” စသည်၌ အတ္ထိသည် အာချာတပတိရူပကနိပါတ်တည်း၊ “အတ္ထီတိ ခေါ ကစ္စာယန အယမေကော အန္တော(သံ- ၁, ၂၅၈)၊ အတ္ထိ ပစ္စယော”တို့၌ အတ္ထိသည် နာမပဋိရူပက နိပါတ်တည်း၊ ဤ၌ ဗဟုဝုစ်နိပါတ်, နာမပဋိရူပကနိပါတ်တည်း၊ ဗဟုဝုစ်နိပါတ်အတ္ထိ နောင် သဝိဘတ်ကို နီတိ- ၅၃၆သုတ်, ပတော ယာ၌ “ယာ”ဟူသော ယောဂဝိဘာဂ, ပသညဿ စ၌ စသဒ္ဒါတို့ဖြင့် သဝိဘတ်ကို ယာပြု၍ ပြီးသော “အတ္ထိယာ”ဖြင့် ဆို နိုင်သည်၊ “အတ္ထိယာ”သည် ဣတ္ထိလိင်ရုပ်နှင့် တူသော ပုံလိင်ရုပ်တည်း။ (နီတိပဒ- ၃၉၆၊ ၃၉၇၊ ၃၉၈၊ နိဒီ- ၄၀၈၊ ဝိဗော- ၅၅၊ ၅၆)
...[စာမျက်နှာ- ၃၅၃]...
ထိုခိုးသူတို့ကို။ ပဗ္ဗာဇေတွာ– စေ၍။ ဥပဇ္ဈာယဿ– ၏။ သန္တိကံ– သို့။ အာနေတွာ– ၍။ တေန– ဥပဇ္ဈာယ်သည်။ သတ္ထု– ၏။ သန္တိကံ၊ ပေသိတော– သည်။ (ဟုတွာ)၊ ဂန္တွာ၊ တံ ပဝတ္တိံ အာရောစေသိ၊ သတ္ထာ– သည်။ “ဘိက္ခဝေ! ဧဝံ ကိရ– လော။” ဣတိ– သို့။ ပုစ္ဆိတွာ၊ “ဘန္တေ! အာမ– ပါ။” ဣတိ– သို့။ ဝုတ္တေ၊ ပုရိမနယေနေဝ– ဖြင့်သာလျှင်၊ အနုသန္ဓိံ ဃဋေတွာ ဓမ္မံ ဒေသေန္တော၊ (ဟုတွာ)၊ ဣမမေဝ ဂါထံ– ကိုပင်။ အာဟ၊ (ကိံ)၊ “ယော စ၊ ပေ၊ ဈာယိနော”တိ– ၍၊ (အာဟ)၊ ဣဒမ္ပိ အဓိမုတ္တသာမဏေရဝတ္ထု– သည်လည်း။ ဝုတ္တနယမေဝ– ဆိုအပ်ပြီးသော နည်းရှိသည်သာလျှင်တည်း။ ဣတိ– အဓိမုတ္တသာမဏေရဝတ္ထု ပြီးပြီ။
သံကိစ္စသာမဏေရဝတ္ထုဘာသာဋီကာပြီးပြီ။
၁၀-ခါဏုကောဏ္ဍညတ္ထေရဝတ္ထုဘာသာဋီကာ
ယော စ ဝဿသတံ ဇီဝေတိ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော ခါဏုကောဏ္ဍညတ္ထေရံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ ကိရ– ချဲ့။ သော ထေရော– သည်။ သတ္ထု– ၏။ သန္တိကေ– ၌။ ကမ္မဋ္ဌာနံ– ကို။ ဂဟေတွာ– ၍။ အရညေ– ၌။ ဝိဟရန္တော– စဉ်။ အရဟတ္တံ– သို့။ ပတွာ– ၍။ “သတ္ထု– အား။ အာရောစေဿာမိ– အံ့။” ဣတိ– ဤသို့ကြံ၍။ တတော– မှ။ အာဂစ္ဆန္တော– သော်။ အန္တရာမဂ္ဂေ– ၌။ ကိလန္တော– ပင်ပန်းသည်၊ (ဟုတွာ)၊ မဂ္ဂါ– မှ။ ဩက္ကမ္မ– ဖဲ၍။ ဧကသ္မိံ– သော။ ပိဋ္ဌိပါသာဏေ– ကျောက်ဖျာပြင်၌။ နိသိန္နော– လျက်။ ဈာနံ– ကို။ သမာပဇ္ဇိ–ပြီ။ အထ– ၌။ ဧကံ– သော။ ဂါမံ– ကို။ ဝိလုမ္ပိတွာ– လုယက်၍။ ပဉ္စသတာ– ကုန်သော။ စောရာ– တို့သည်။ အတ္တနော– ၏။ ဗလာနုရူပေန– စွမ်းအားသတ္တိအား လျော် သဖြင့်။ ဝါ– စွမ်းအားရှိသလောက်။ ဘဏ္ဍိကံ– ဥစ္စာထုပ်ကို။ ဗန္ဓိတွာ– ၍။ သီသေန– ဖြင့်။ အာဒါယ– ၍။ ဂစ္ဆန္တာ– ကုန်လသော်။ ဒူရံ– ဝေးသောအရပ်သို့။ ဂန္တွာ၊ ကိလန္တရူပါ– ပင်ပန်းသော သဘောရှိကုန်သည်၊ (ဟုတွာ)၊ “ဒူရံ– ဝေးသောအရပ်မှ။ အာဂတာ– ကုန်သည်။ အမှ– ကုန်၏။ ဣမသ္မိံ ပိဋ္ဌိပါသာဏေ– ဤကျောက်ဖြာ
ဒူရံ အာဂတာ။ ။ ဒူရတ္ထပုဒ်(အဝေးအနက်ဟောပုဒ်), ဒူရတ္ထယောဂပုဒ်(အဝေး အနက်ဟော၏ ယှဉ်ရာပုဒ်)တို့၌ ဒုတိယာဝိဘတ်, တတိယာဝိဘတ်, ပဉ္စမီဝိဘတ်များ
...[စာမျက်နှာ- ၃၅၄]...
ပေါ်၌။ ဝိဿမိဿာမ– အပန်းဖြေကုန်အံ့။” ဣတိ– ဤသို့ ပြော၍။ မဂ္ဂါ– မှ။ ဩက္ကမ္မ– ၍။ ပိဋ္ဌိပါသာဏဿ– ၏။ သန္တိကံ– သို့။ ဂန္တွာ– ၍။ ထေရံ– ကို။ ဒိသွာပိ– ၍လည်း။ ဝါ– သော်လည်း။ “အယံ– ဤသည်ကား။ ခါဏုကော– သစ်ငုတ်တည်း။” ဣတိ– သို့။ သညိနော– မှတ်ထင်ခြင်းရှိကုန်သည်။ အဟေသုံ– ကုန်ပြီ။ အထ– ၌။ ဧကော– သော။ စောရော– သည်။ ထေရဿ– ၏။ သီသေ– ၌။ ဘဏ္ဍိကံ– ကို။ ဌပေသိ– ပြီ။ အပရောပိ– အခြားသော ခိုးသူသည်လည်း။ တံ– ထိုထေရ်ကို။ နိဿာယ– ၍။ ဘဏ္ဍိကံ– ကို။ ဌပေသိ– ပြီ။ ဧဝံ– လျှင်။ ပဉ္စသတာပိ– ကုန်သော။ စောရာ– တို့သည်။ ပဉ္စဟိ– ကုန်သော။ ဘဏ္ဍိကသတေဟိ– တို့ဖြင့်။ ထေရံ– ကို။ ပရိက္ခိပိတွာ– ထက်ဝန်း ကျင်မှ ဖိချ၍။ ဝါ– ဘေးပတ်လည်မှ ဖိ၍။ သယမ္ပိ– လည်း။ နိသိန္နာ– ကုန်သည်၊ (ဟုတွာ)၊ နိဒ္ဒါယိတွာ– အိပ်၍။ အရုဏုဂ္ဂမနကာလေ– အရုဏ်တက်ရာအခါ၌။ ပဗုဇ္ဈိတွာ– နိုး၍။ အတ္တနော အတ္တနော– မိမိ၏ မိမိ၏။ ဘဏ္ဍိကံ– ကို။ ဂဏှန္တာ–ကုန်လသော်။ ထေရံ– ကို။ ဒိသွာ၊ “အမနုဿော– ဘီလူးတည်း။” ဣတိ– သို့။ သညာယ– မှတ်ထင်ခြင်းကြောင့်။ ပလာယိတုံ– ပြေးခြင်းငှာ။ အာရဘိံသု– အား ထုတ်ကုန်ပြီ။ အထ– ၌။ နေ– ထိုခိုးသူတို့ကို။ ထေရော– သည်။ အာဟ၊ (ကိံ)၊ “ဥပါသကာ– တို့! မာ ဘာယိတ္ထ– မကြောက်ကြနှင့်။ အဟံ– သည်။ ပဗ္ဗဇိတော– တည်း။” ဣတိ– ပြီ။ တေ– ထိုခိုးသူတို့သည်။ ထေရဿ– ၏။ ပါဒမူလေ– ၌။ နိပဇ္ဇိတွာ– ၍။ ”ဘန္တေ! ခမထ– ပါကုန်။ မယံ– တို့သည်။ ခါဏုကသညိနော– သစ်ငုတ်ဟု မှတ် သက်နိုင်၏၊ ဤ၌ ဒူရတ္ထပုဒ်တည်း၊ ဒူရန္တိကသုတ်ဖြင့် အပါဒါန်မှည့်, ထိုသုတ်၌ စ သဒ္ဒါဖြင့် ဒုတိယာသက်၊ (တစ်နည်း) ဒုတိယာပဉ္စမီနဉ္စ၌ စသဒ္ဒါဖြင့် သက်ပါ၊ (နိဒ္ဒေသ၊ ကာပို့- ၁၂၄)
အမနုဿော။ ။ န+မနုဿော အမနုဿော၊ “အမနုဿ- လူမဟုတ်သူ”ဟူသည် လူနှင့်တူသော လူယောင်ဆောင်နိုင်သော ဘီလူးတည်း၊ ဆက်ဥုးအံ့- နသဒ္ဒါသည် “အဗြာဟ္မဏော”၌ သဒိသအနက်, “အသေက္ခာ”၌ ဝုဒ္ဓိအနက်, “အနဝဇ္ဇံ”၌ တဗ္ဘော, “အကတွာ”၌ ပဋိသေဓအနက်, “အကုသလာ”၌ ဝိရုဒ္ဓအနက်, “အဗျာကတာ”၌ အညအနက်, “အရာဇာ”၌ နိန္ဒာအနက်, “အနုဒရာ”၌ အပ္ပအနက်, “အပုတ္တကံ”၌ ဝိရဟအနက်တို့ကို ဟော၏၊ ဤ၌ သဒိသအနက်တည်း။ (နီတိသုတ္တ- ၃၇၄၊ ကင်္ခါ ယော- ၁, ၃၃၃၊ ပါတိပဒတ္ထ- ၇၃)
...[စာမျက်နှာ- ၃၅၅]...
ထင်ခြင်းရှိကုန်သည်။ အဟုမှ– ကုန်၏။” ဣတိ– သို့။ ထေရံ– ကို။ ခမာပေတွာ– စေ၍။ စောရဇေဋ္ဌကေန– သည်။ “အဟံ– သည်။ အယျဿ– ၏။ သန္တိကေ– ၌။ ပဗ္ဗဇိဿာမိ– အံ့။” ဣတိ– သို့။ ဝုတ္တေ၊ သေသာ– ကြွင်းသောခိုးသူတို့သည်။ “မယမ္ပိ– တို့သည်လည်း။ ပဗ္ဗဇိဿာမ– ကုန်အံ့။” ဣတိ– သို့။ ဝတွာ– ၍။ သဗ္ဗေပိ– ခိုးသူအား လုံးတို့သည်လည်း။ ဧကစ္ဆန္ဒာ– တူသောဆန္ဒရှိကုန်သည်။ ဟုတွာ၊ ထေရံ– ကို။ ပဗ္ဗဇ္ဇံ– ကို။ ယာစိံသု– ကုန်ပြီ။ ထေရော– သည်။ သံကိစ္စသာမဏေရော ဝိယ– ကဲ့သို့။ သဗ္ဗေပိ– ကုန်သော။ တေ– ထိုခိုးသူတို့ကို။ ပဗ္ဗာဇေသိ– စေပြီ။ တတော– ထိုအခါမှ။ ပဋ္ဌာယ၊ ခါဏုကောဏ္ဍညောတိ– ခါဏုကောဏ္ဍညဟူ၍။ ပညာယိ– ပြီ။ သော– ထိုခါဏုကောဏ္ဍညထေရ်သည်။ တေဟိ ဘိက္ခူဟိ– တို့နှင့်။ သဒ္ဓိံ– တူ။ သတ္ထု– ၏။ သန္တိကံ– သို့။ ဂန္တွာ– ၍။ သတ္ထာရာ– သည်။ “ကောဏ္ဍည! တေ– သည်။ အန္တေဝါသိကာ– တို့ကို။ လဒ္ဓါ ကိံ– ကုန်သလော?” ဣတိ– သို့။ ဝုတ္တေ၊ တံ ပဝတ္တိံ– ကို။ အာရောစေသိ– ပြီ။ သတ္ထာ– သည်။ “ဘိက္ခဝေ! ဧဝံ ကိရ– လော။” ဣတိ– သို့။ ပုစ္ဆိတွာ– ၍။ ”ဘန္တေ! အာမ– ပါ။ နော– တပည့်တော်တို့သည်။ အညဿ– အခြား သောပုဂ္ဂိုလ်၏။ ဧဝရူပေါ– သော။ အာနုဘာဝေါ– ကို။ န ဒိဋ္ဌပုဗ္ဗော– ရှေးက မမြင် အပ်ဘူးပါ။ တေန– ကြောင့်။ ပဗ္ဗဇိတာ– ကုန်သည်။ အမှာ– ကုန်၏။” ဣတိ– သို့။ ဝုတ္တေ၊ “ဘိက္ခဝေ! ဧဝရူပေ– သော။ ဒုပ္ပညကမ္မေ– ပညာမရှိသူတို့၏ အလုပ်၌။ ပတိဋ္ဌာယ– ၍။ ဝဿသတံ– လုံး။ ဇီဝနတော– ထက်။ ဣဒါနိ– ၌။ ပညာသမ္ပဒါယ– ပညာ၏ ပြည့်စုံခြင်းဖြင့်။ ဝတ္တမာနာနံ– ကုန်လသော်။ ဝေါ– တို့၏၊ [ဇီဝိတံ၌စပ်၊] ဝါ– တို့အား၊ [သေယျော၌စပ်၊] ဧကာဟမ္ပိ– လည်း။ ဇီဝိတံ– သည်။ သေယျော– ၏။” ဣတိ– သို့။ ဝတွာ၊ အနုသန္ဓိံ ဃဋေတွာ ဓမ္မံ ဒေသေန္တော ဣမံ ဂါထံ အာဟ၊ (ကိံ)၊ “ယော စ၊ ပေ၊ ဈာယိနော”တိ– ၍၊ (အာဟ)
ယော စ ဝဿသတံ ဇီဝေ, ဒုပ္ပညော အသမာဟိတော၊ ဧကာဟံ ဇီဝိတံ သေယျော, ပညဝန္တဿ ဈာယိနော
ယော စ– သည်ကား။ ဒုပ္ပညော– ပညာမရှိသည်။ အသမာဟိတော– သည်၊ (ဟုတွာ– ၍၊) ဝဿသတံ– ပတ်လုံး။ ဇီဝေ– ရာ၏၊ (တဿ– ထိုပညာမရှိသူ၏။ ဇီဝနတော– ထက်၊) ပညဝန္တဿ– ပညာရှိသော။ ဈာယိနော– ၏။ ဧကာဟံ– လည်း၊
...[စာမျက်နှာ- ၃၅၆]...
ဇီဝိတံ– သည်။ သေယျော– ၏။
တတ္ထ– ၌။ ဒုပ္ပညောတိ– ကား။ နိပ္ပညော– ပညာမရှိသူသည်။ ပညဝန္တဿာတိ– ကား။ သပ္ပညဿ– ပညာရှိသော။ သေသံ– သည်။ ပုရိမသဒိသမေဝ– သာ တည်း။ ဣတိ– တည်း။ ဒေသနာဝသာနေ– ၌။ ပဉ္စသတာပိ– ကုန်သော။ တေ ဘိက္ခူ– တို့သည်။ ပဋိသမ္ဘိဒါဟိ– တို့နှင့်။ သဟ– တူ။ အရဟတ္တံ– သို့။ ပါပုဏိံသု– ကုန်ပြီ။ သမ္ပတ္တမဟာဇနဿာပိ– အားလည်း။ သာတ္ထိကာ– သော။ ဓမ္မဒေသနာ– သည်။ အဟော သိ– ပြီ။ ဣတိ– ခါဏုကောဏ္ဍညတ္ထေရဝတ္ထု ပြီးပြီ။
ခါဏုကောဏ္ဍညတ္ထေရဝတ္ထုဘာသာဋီကာပြီးပြီ။
၁၁-သပ္ပဒါသတ္ထေရဝတ္ထုဘာသာဋီကာ
ယော စ ဝဿသတံ ဇီဝေတိ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော သပ္ပဒါသတ္ထေရံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ၊ ကိရ– ချဲ့။ သာဝတ္ထိယံ– ၌။ ဧကော– သော။ ကုလပုတ္တော– သည်။ သတ္ထု– ၏။ ဓမ္မဒေသနံ– ကို။ သုတွာ– ၍။ ပဗ္ဗဇိတွာ– ၍။ လဒ္ဓူပသမ္ပဒေါ– ရအပ်ပြီးသော ရဟန်းအဖြစ်ရှိသည်၊ (ဟုတွာ)၊ အပရေန– သော။ သမယေန– ၌။ ဥက္ကဏ္ဌိတွာ– ငြီးငွေ့၍။ “မာဒိသဿ– သော။ ကုလပုတ္တဿ–အား။ ဂိဟိဘာဝေါ နာမ– လူ့အဖြစ်မည်သည်။ အယုတ္တော– မသင့်။ ပဗ္ဗဇ္ဇာယ– ရှင်ရဟန်းအဖြစ်၌။ ဌတွာ၊ မေ– ၏။ ဝါ– အား။ မရဏမ္ပိ– သည်လည်း။ သေယျော– ၏။” ဣတိ– သို့။ စိန္တေတွာ၊ အတ္တနော– ၏။ မရဏူပါယံ– သေခြင်း၏ အကြောင်း ကို။ စိန္တေန္တော– လျက်။ ဝိစရတိ– ၏။ အထ– ၌။ ဧကဒိဝသံ– ၌။ ပါတောဝ– ၌ပင်။ ကတဘတ္တကိစ္စာ– ကုန်သော။ ဘိက္ခူ– တို့သည်။ ဝိဟာရံ– သို့။ ဂန္တွာ– ၍။ အဂ္ဂိဿာလာယ– မီးတင်းကုပ်၌။ သပ္ပံ– မြွေကို။ ဒိသွာ– ၍။ တံ– ထိုမြွေကို။ ဧကသ္မိံ– သော။ ကုဋေ– အိုး၌။ ပက္ခိပိတွာ– ၍။ ကုဋံ– ကို။ ပိဒဟိတွာ– ၍။ အာဒါယ– ၍။ ဝိဟာရာ–
ဒုပ္ပညော။ ။ “နတ္ထိ+ပညာ ယဿာတိ ဒုပ္ပညော”ဟု ပြုလျှင် ဒုသဒ္ဒါ အဘာဝ အနက်တည်း၊ “ဒုဋ္ဌာ+ပညာ ဧတဿာတိ ဒုပ္ပညော- ပျက်စီးသောပညာရှိသူ၊ (ပဋိသံ. ဋ္ဌ- ၂, ၂)”ဟု ပြုလျှင် ဒုသဒ္ဒါ ဂရဟာအနက်တည်း၊ ဤ၌ ဒုသဒ္ဒါ အဘာဝအနက်ဟု သိစေလို၍ “နိပ္ပညော”ဟု ဖွင့်သည်။ (မဋီ၊၁၊၂၁၇)
...[စာမျက်နှာ- ၃၅၇]...
မှ။ နိက္ခမိံသု– ကုန်ပြီ။ ဥက္ကဏ္ဌိတဘိက္ခုပိ– ငြီးငွေ့သော ရဟန်းသည်လည်း၊ [ဓမ္မ ဘာ-၁, ၃၃၁ရှု၊] ဘတ္တကိစ္စံ– ကို။ ကတွာ– ၍။ အာဂစ္ဆန္တော– လသော်။ တေ ဘိက္ခူ– တို့ကို။ ဒိသွာ၊ “အာဝုသော!– တို့။ ဣဒံ– ဤဟာသည်။ ကိံ– နည်း?။” ဣတိ– သို့။ ပုစ္ဆိတွာ၊ “အာဝုသော! သပ္ပော– တည်း။” ဣတိ– သို့။ ဝုတ္တေ၊ ဣမိနာ– ဤမြွေဖြင့်။ ကိံ– ကို။ ကရိဿထ– လုပ်ကြမည်နည်း?” ဣတိ– ပြီ။ နံ– ထိုမြွေကို။ ဆဍ္ဍေဿာမ–စွန့်ပစ်ကြမည်။” ဣတိ– ကုန်ပြီ။ တေသံ– ထိုရဟန်းတို့၏။ ဝစနံ– ကို။ သုတွာ– ၍။ “ဣမိနာ– ဤမြွေဖြင့်။ အတ္တာနံ– ကို။ ဍံသာပေတွာ– ကိုက်စေ၍။ မရိဿာမိ– သေ တော့အံ့။” ဣတိ– ဤသို့ ကြံ၍။ “အာဟရထ– ကုန်လော။ အဟံ– သည်။ တံ– ထိုမြွေကို။ ဆဍ္ဍေဿာမိ– ပါမည်။” ဣတိ– ၍။ တေသံ– ထိုရဟန်းတို့၏။ ဟတ္ထတော– မှ။ ကုဋံ– အိုးကို။ ဂဟေတွာ– ၍။ ဧကသ္မိံ– သော။ ဌာနေ– ၌။ နိသိန္နော– လျက်။ တေန သပ္ပေန– ဖြင့်။ အတ္တာနံ– ကို။ ဍံသာပေတိ– စေ၏။ သပ္ပေါ– သည်။ ဍံသိတုံ– ငှာ။ န ဣစ္ဆတိ– အလိုမရှိ။ သော– ထိုရဟန်းသည်။ ကုဋေ– ၌။ ဟတ္ထံ– ကို။ ဩတာရေတွာ– သက်ဝင်စေ၍။ ဝါ– သွင်း၍။ ဣတော စိတော စ– လည်း၊ [ဓမ္မ ဘာ-၁, ၅၃၂ရှု၊] အာလောလေတိ– မွှေနှောက်၏။ ဃောရသပ္ပဿ– ကြမ်းတမ်း သောမြွေ၏၊ (အဆိပ်ရှိသောမြွေ၏၊) မုခံ– ကို။ ဝိဝရိတွာ– ၍။ အင်္ဂုလိံ– ကို။ ပက္ခိပတိ– ၏။ နံ– ထိုရဟန်းကို။ သပ္ပော– သည်။ နေဝ ဍံသိ– မကိုက်။ သော– ထိုရဟန်း သည်။ “အယံ– ဤမြွေသည်။ န အာသီဝိသော– လျင်သော အဆိပ်ရှိသောမြွေ မဟုတ်၊ [ဓမ္မဘာ-၁, ၃၇၂ရှု၊] ဧသော– ဤမြွေသည်။ ဃရသပ္ပော– လင်းမြွေတည်း။” ဣတိ– ဤသို့ ပြော၍။ တံ– ထိုမြွေကို။ ပဟာယ– စွန့်၍။ ဝိဟာရံ– သို့။ အဂမာသိ– ပြီ။ အထ– ၌။ နံ– ကို။ ဘိက္ခူ– တို့သည်။ “အာဝုသော! တေ– သည်။ သပ္ပော– ကို။ ဆဍ္ဍိတော– စွန့်ပစ်အပ်ပြီလော။” ဣတိ– သို့။ အာဟံသု– ကုန်ပြီ။ “အာဝုသော! သော– ထိုမြွေသည်။ န ဃောရသပ္ပော– မဟုတ်။ ဧသော– ဤမြွေသည်။ ဃရသပ္ပော– တည်း။” ဣတိ– ပြီ။ “အာဝုသော– တို့! ဃောရသပ္ပေါယေဝ– သာတည်း။ မဟန္တံ– သော။ ဖဏံ– ပါးပျဉ်းကို။ ကတွာ၊ သုသုယန္တော– သုသုဟု အသံပြုလျက်။ ဝါ– ရှုးရှုးမြည်လျက်၊ (နှာမှုတ်လျက်)၊ ဒုက္ခေန– ခဲယဉ်းသဖြင့်၊ (ခက်ခက်ခဲခဲ)၊ အမှေဟိ– တို့သည်။ ဂဟိတော– ဖမ်းယူအပ်ပြီ။ တွံ– သည်။ ကိံကာရဏာ– ကြောင့်။ ဧဝံ– သို့။ ဝဒေသိ– နည်း?” ဣတိ– သို့။ အာဟံသု၊ “အာဝုသော! အဟံ– သည်၊
...[စာမျက်နှာ- ၃၅၈]...
တေန– ထိုမြွေကို။ အတ္တာနံ– ကို။ ဍံသာပေန္တောပိ– ကိုက်စေသော်လည်းကောင်း။ မုခေ– ၌။ အင်္ဂုလိံ– ကို။ ပက္ခိပေန္တောပိ– ထည့်သော်လည်းကောင်း။ တံ– ထိုမြွေကို။ ဍံသာပေတုံ– ကိုက်စေခြင်းငှာ။ နာသက္ခိံ– နိုင်ခဲ့။” ဣတိ– ပြီ။ တံ– ထိုစကားကို။ သုတွာ– ၍။ ဘိက္ခူ– တို့သည်။ တုဏှီ– ဆိတ်ဆိတ်တို့သည်။ အဟေသုံ– ကုန်ပြီ။
အထ– ၌။ ဧကဒိဝသံ– ၌။ နှာပိတော– ဆတ္တာသည်သည်။ ဒွေ တယော– ၂ ချောင်း ၃ချောင်းကုန်သော။ ခုရေ– သင်တုန်းဓားတို့ကို၊ (ခေါင်းရိတ်ဓားတို့ကို)၊ အာဒါယ– ၍။ ဝိဟာရံ– သို့။ ဂန္တွာ– ၍။ ဧကံ– တစ်ချောင်းသော သင်တုန်းဓားကို။ ဘူမိယံ– ၌။ ဌပေတွာ– ၍။ ဧကေန– တစ်ချောင်းသော သင်တုန်းဓားဖြင့်။ ဘိက္ခူနံ– တို့၏။ ကေသေ– တို့ကို။ ဩဟာရေတိ– ပယ်ရှား၏၊ (ရိတ်၏)၊ သော– ထိုရဟန်း သည်။ ဘူမိယံ– ၌။ ဌပိတံ– ထားအပ်သော။ ခုရံ– ကို။ ဂဟေတွာ– ၍။ “ဣမိနာ– ဤသင်တုန်းဓားဖြင့်။ ဂီဝံ– ကို။ ဆိန္ဒိတွာ– ၍။ မရိဿာမိ– အံ့။” ဣတိ– ဤသို့ ကြံ ၍။ ဧကသ္မိံ– တစ်ပင်သော။ ရုက္ခေ– သစ်ပင်၌။ ဂီဝံ– လည်ပင်းကို။ ဥပနိဓာယ– မှီကပ်ထား၍။ ခုရဓာရံ– သင်တုန်းသွားကို။ ဂလနာဠိယံ– လည်မျို၌။ ကတွာ– ပြု၍။ ဝါ– ထား၍။ ဌိတော– သည်၊ (သမာနော– သော်၊) ဥပသမ္ပဒါမာဠတော– မြင့် မြတ်သောရဟန်းအဖြစ်သို့ရောက်ရာ တန်ဆောင်းဝန်း (သိမ်) မှ။ ပဋ္ဌာယ– ၍၊
ဥပသမ္ပဒါမာဠတော။ ။ အထွတ်တစ်ခုပါရှိပြီး ထောင့်စွန်းများစွာပါရှိသော အဆောက်အဦးအထူးကို “ဥပသမ္ပဒါမာဠ”ဟု ခေါ်သည်၊(ပါစိယော- ၂၃၆) “ဥပသမ္ပဇ္ဇတိ ဧတ္ထာတိ ဥပသမ္ပဒါ- မြင့်မြတ်သောရဟန်းအဖြစ်သို့ ရောက်ရာတန်ဆောင်း၊ (တစ်နည်း) ဥပသမ္ပာဒေတိ ဧတ္ထာတိ ဥပသမ္ပဒါ- မြင့်မြတ်သောရဟန်းအဖြစ်သို့ ရောက် စေရာတန်ဆောင်း၊ မာတိ ဂဏှာတိ သမ္ပတ္တသမ္ပတ္တဇနာနံ စိတ္တန္တိ မာဠံ၊ [မာ+အလ၊- အပ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၇၆၊] (တစ်နည်း) မာနံ (သမ္ပတ္တယတိဂဏာနံ- ရောက်လာသော ရဟန်း အပေါင်းတို့၏၊ ဝါ- တို့အား) စိတ္တဿ ဝိဝေကကရဏေ+အလန္တိ မာဠံ၊ [မ+အလံ၊ မ သဒ္ဒါ ပရိသတ်အနက်ဟော၊ ရဟန်းပရိသတ်ကိုယူ၊- အပ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၇၆၊ ဧကဋီ- ၇၄၊] (တစ်နည်း) မာနိတဗ္ဗောတိ မာဠော၊ (တစ်နည်း) မိယတိ ပမိယတီတိ မာဠော၊ [မာ +ဠ၊- သီဋီသစ်၊၁၊၁၉၈၊] (တစ်နည်း) ဧကကူဋံ ကတွာ အနေကေဟိ ကောဏေဟိ မလီယတိ ဝိဘူသီယတီတိ မာဠော၊ [မလ+ဏ၊ -ပါစိယော- ၂၃၆၊] ဥပသမ္ပဒါ စ+သာ+ မာဠံ (မာဠော) စာတိ ဥပသမ္ပဒါမာဠံ (မာဠော)- မြင့်မြတ်သော ရဟန်းအဖြစ်သို့ ရောက်ရာ တန်ဆောင်း(သိမ်)”ဟု ပြုပါ။
...[စာမျက်နှာ- ၃၅၉]...
အတ္တနော– ၏။ သီလံ– ကို။ အာဝဇ္ဇေန္တော– သော်။ ဝိမလစန္ဒမဏ္ဍလံ ဝိယ– ကင်း သောအညစ်ကြေးရှိသော လဝန်းကဲ့သို့လည်းကောင်း။ သုဓောတမဏိခန္ဓမိဝ စ– ကောင်းစွာ သွေးအပ်သော ပတ္တမြားတုံးကဲ့သို့လည်းကောင်း။ နိမ္မလံ– အညစ် ကြေးမရှိသော။ သီလံ– ကို။ အဒ္ဒသ– ပြီ။ တဿ– ထိုရဟန်းသည်။ တံ– ထိုသီလကို။ ဩလောကေန္တဿ– ကြည့်ရှုဆင်ခြင်လသော်၊ [(တစ်နည်း) တံ– ကို။ ဩလောကေန္တဿ– သော။ တဿ– ၏၊] ပီတိ– သည်။ သကလသရီရံ– ကို။ ဖရန္တီ– ပြန့်နှံ့ လျက်။ ဥပ္ပဇ္ဇိ– ပြီ။ သော– ထိုရဟန်းသည်။ ပီတိံ– ကို။ ဝိက္ခမ္ဘေတွာ– ခွာ၍။ ဝိပဿနံ– ကို။ ဝဍ္ဎေန္တော– တိုးပွားစေလသော်။ ပဋိသမ္ဘိဒါဟိ– တို့နှင့်။ သဟ– တူ။ အရဟတ္တံ– သို့။ ပတွာ– ၍။ ခုရံ– ကို။ အာဒါယ– ၍။ ဝိဟာရမဇ္ဈံ– ကျောင်း၏အလယ်သို့။ ပါဝိသိ– ပြီ။ အထ– ၌။ နံ– ထိုရဟန်းကို။ ဘိက္ခူ– တို့သည်။ “အာဝုသော! ကဟံ– သို့။ ဂတော– သည်။ အသိ– နည်း?။” ဣတိ– သို့။ ပုစ္ဆိံသု– ကုန်ပြီ။ အာဝုသော– တို့! “ဣမိနာ ခုရေန– ဖြင့်။ ဂလနာဠိံ– လည်မျိုကို။ ဆိန္ဒိတွာ– ၍။ မရိဿာမိ– အံ့။’ ဣတိ– ကြံ၍။ ဂတော– သည်။ အမှိ– ၏။” ဣတိ– ပြီ။ အထ– ၌။ “ကသ္မာ– ကြောင့်။ မတော– သည်။ န အသိ– နည်း?” ဣတိ– ပြီ။ ဣဒါနိ– ၌။ သတ္ထံ– ကို။ အာဟရိတုံ– ငှာ။ အဘဗ္ဗော–မထိုက်သူသည်။ ဇာတော– သည်။ အမှိ၊ ဟိ– မှန်။ အဟံ– သည်။ “ဣမိနာ ခုရေန–ဖြင့်။ ဂလနာဠိံ– ကို။ ဆိန္ဒိဿာမိ– အံ့။” ဣတိ– ဤသို့ ကြံ၍။ ဉာဏခုရေန– ဉာဏ် တည်းဟူသောသင်တုန်းဖြင့်။ သဗ္ဗကိလေသေ– အလုံးစုံသောကိလေသာတို့ကို။ ဆိန္ဒိံ– ဖြတ်ခဲ့ပြီ။ ဣတိ– ပြီ။ ဘိက္ခူ– တို့သည်။ “အယံ– ဤရဟန်းသည်။ အဘူတေန– မဟုတ်မမှန်သဖြင့်။ အညံ– အရဟတ္တဖိုလ်ကို၊ [ဓမ္မဘာ-၂, ၆၅ရှု၊] ဗျာကရောတိ– ပြောဆို၏။” ဣတိ– သို့။ ဘဂဝတော– အား။ အာရောစေသုံ– ကုန်ပြီ။ ဘဂဝါ– သည်။ တေသံ– ထိုရဟန်းတို့၏။ ကထံ– ကို။ သုတွာ၊ အာဟ၊ (ကိံ)၊ “ဘိက္ခဝေ! ခီဏာသဝါ နာမ– တို့မည်သည်။ သဟတ္ထာ– မိမိလက်ဖြင့်။ အတ္တာနံ– ကို။ ဇီဝိတာ– မှ။ န ဝေါရောပေန္တိ– မခွင်းကုန်။” ဣတိ– ပြီ။ ဘန္တေ! တုမှေ– တို့သည်။ ဣမံ– ဤ ရဟန်းကို။ “ခီဏာသဝေါ”တိ– ရဟန္တာဟူ၍။ ဝဒထ– ကုန်၏။ ဧဝံ– သို့။ အရဟတ္တူပနိဿယသမ္ပန္နော– အရဟတ္တဖိုလ်၏ အားကြီးသောမှီရာအကြောင်းနှင့် ပြည့်စုံသော၊ [ဓမ္မဘာ-၂, ၉၅၊ ၁၀၁ရှု၊] အယံ– ဤရဟန်းသည်။ ကသ္မာ– ကြောင့်၊
...[စာမျက်နှာ- ၃၆၀]...
ဥက္ကဏ္ဌတိ ပန– နည်း? အဿ– ၏။ အရဟတ္တူပနိဿယကာရဏံ– အရဟတ္တဖိုလ်၏ အားကြီးသော မှီရာအကြောင်းသည်။ ကိံ– အဘယ်နည်း? “ကသ္မာ–ကြောင့်။ သော သပ္ပော– ထိုမြွေသည်။ ဧတံ– ဤရဟန်းကို။ န ဍံသတိ– မကိုက်သနည်း?” ဣတိ– ကုန်ပြီ။ “ဘိက္ခဝေ! တာဝ– စွာ။ သော သပ္ပော– သည်။ ဣမဿ– ဤရဟန်း၏။ ဣတော– ဤဘဝမှ။ တတိယေ– ၃ခုမြောက်သော။ အတ္တဘာဝေ– ၌။ ဒါသော– သည်။ အဟောသိ၊ သော– ထိုမြွေသည်။ အတ္တနော– ၏။ သာမိကဿ–အရှင်သခင်၏။ သရီရံ– ကို။ ဍံသိတုံ– ငှာ။ န ဝိသဟတိ– မဝံ့။” ဣတိ– ပြီ။ တာဝ– စွာ။ ဧဝံ– လျှင်။ နေသံ– တို့အား။ သတ္ထာ– သည်။ ဧကံ– သော။ ကာရဏံ– ကို။ အာစိက္ခိ– ပြီ။ စ– ဆက်။ တတော– ထိုအခါမှ။ ပဋ္ဌာယ– သာလျှင်။ သော ဘိက္ခု– သည်။ သပ္ပဒါသော နာမ– မည်သည်။ ဇာတော– ပြီ။
ကိရ– ချဲ့။ ကဿပသမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓကာလေ– ၌။ ဧကော– သော။ ကုလပုတ္တော– သည်။ သတ္ထု– ၏။ ဓမ္မကထံ– ကို။ သုတွာ– ၍။ ဥပ္ပန္နသံဝေဂေါ– ဖြစ်သော ထိတ် လန့်ကြောင်း သဟောတ္တပ္ပဉာဏ်ရှိသည်၊ (ဟုတွာ)၊ ပဗ္ဗဇိတွာ– ၍။ လဒ္ဓူပသမ္ပဒေါ– ရအပ်သောပြီးသော ရဟန်းအဖြစ်ရှိသည်၊ (ဟုတွာ)၊ အပရေန– သော။ သမယေန– ၌။ အနဘိရတိယာ– မမွေ့လျော်ခြင်းသည်။ ဥပ္ပန္နာယ– သော်။ ဧကဿ– သော။ သဟာယကဿ– သော။ ဘိက္ခုနော– အား။ အာရောစေသိ– ပြီ။ သော– ထိုသူငယ်ချင်းရဟန်းသည်။ တဿ– ထိုမမွေ့လျော်သော ရဟန်းအား။ အဘိဏှံ– မပြတ်။ ဂိဟိဘာဝေ– ၌။ အာဒီနဝံ– ကို။ ကထေသိ– ပြီ။ တံ– ကို။ သုတွာ– ၍။ ဣတရော– အခြားမမွေ့လျော်သော ရဟန်းသည်။ သာသနေ– ၌။ အဘိရမိတွာ– ၍။ ပုဗ္ဗေ– ၌။ အနဘိရတကာလေ– မမွေ့လျော်ရာအခါ၌။ မလဂ္ဂဟိတေ– ယူအပ်သော အညစ်အကြေးရှိကုန်သော။ ဝါ– အညစ်အကြေးစွဲကပ်နေကုန် သော၊ [မလံ+ဂဟိတံ ယေသန္တိ မလဂ္ဂဟိတာ၊- မဋီ၊ ၂၊ ၂၄၀။] သမဏပရိက္ခာရေ– ရဟန်းပရိက္ခရာတို့ကို။ ဧကသ္မိံ– သော။ သောဏ္ဍိတီရေ– ကျောက်ရေကန်ကမ်း နား၌၊ [ဓမ္မဘာ-၁, ၁၆၅ရှု၊] နိမ္မလေ– အညစ်ကြေးမရှိသည်တို့ကို။ ကရောန္တော– လျက်။ နိသီဒိ– ပြီ။ သဟာယကောပိ– သည်လည်း။ အဿ– ထိုမမွေ့လျော်သော ရဟန်း၏။ သန္တိကေယေဝ– အနီး၌ပင်။ နိသိန္နော– ပြီ။ အထ– ၌။ နံ– ထိုသူငယ်ချင်း
...[စာမျက်နှာ- ၃၆၁]...
ရဟန်းကို။ သော– ထိုမမွေ့လျော်သော ရဟန်းသည်။ ဧဝံ– သို့။ အာဟ၊ (ကိံ)၊ “အာဝုသော! အဟံ– သည်။ ဥပ္ပဗ္ဗဇန္တော– လူထွက်လသော်။ ဣမေ ပရိက္ခာရေ– တို့ကို။ တုယှံ– အား။ ဒါတုကာမော– သည်။ အဟောသိံ– ပြီ။” ဣတိ– ပြီ။ သော– ထိုသူငယ်ချင်းရဟန်းသည်။ လောဘံ– ကို။ ဥပ္ပာဒေတွာ– ၍။ စိန္တေသိ– ပြီ။ (ကိံ)၊ “ပဗ္ဗဇိတေနဝါ– ရဟန်းမူလည်းဖြစ်သော။ ဥပ္ပဗ္ဗဇိတေနဝါ– လူထွက်သည်မူလည်း ဖြစ်သော။ ဣမိနာ– ဤရဟန်းဖြင့်။ မယှံ– အား။ ကော အတ္ထော– နည်း။ ဣဒါနိ– ၌။ ပရိက္ခာရေ– တို့ကို။ ဂဏှိဿာမိ– အံ့။” ဣတိ– ပြီ။ သော– ထိုသူငယ်ချင်းရဟန်း သည်။ တတော– မှ။ ပဋ္ဌာယ၊ “အာဝုသော! ယေ မယံ– အကြင်တပည့်တော်တို့ သည်။ ကပါလဟတ္ထာ– လက်၌ ခွက်ရှိကုန်သည်၊ (ဟုတွာ)၊ ပရကုလေသု– သူ တစ်ပါးအိမ်တို့၌။ ဘိက္ခာယ၊ စရာမ– လှည့်လည်ရကုန်၏။ ပုတ္တဒါရေဟိ– သား သမီးမယားတို့နှင့်။ သဒ္ဓိံ၊ အာလာပသလ္လာပံ– စ၍ပြောဆိုခြင်း, ရှေ့စကားနှင့် လိုက်လျောညီထွေစွာ တုံ့ပြန်ပြောဆိုခြင်းကို။ န ကရောမ– ကုန်၊ ဒါနိ၊ (တေသံ) အမှာကံ– ထိုတပည့်တော်တို့အား။ ဇီဝိတေန– အသက်ရှင်ခြင်းဖြင့်။ ကိံ– ဘာ အကျိုးရှိမည်နည်း။” ဣတိအာဒီနိ– ဤသို့အစရှိသော စကားတို့ကို။ ဝဒန္တော– လျက်။ ဂိဟိဘာဝဿ– လူအဖြစ်၏။ ဂုဏံ– ကို။ ကထေသိ– ပြီ။ သော– ထိုမမွေ့ လျော်သောရဟန်းသည်။ တဿ– ထိုသူငယ်ချင်းရဟန်း၏။ ကထံ– ကို။ သုတွာ– ၍။ ပုန– ဖန်။ ဥက္ကဏ္ဌိတော– သည်။ ဟုတွာ– ၍။ စိန္တေသိ– ပြီ။ (ကိံ)၊ “အယံ– ဤ သူငယ်ချင်းရဟန်းသည်။ မယာ– သည်၊] ဥက္ကဏ္ဌိတော– သည်။ အမှိ။’ ဣတိ– သို့။ ဝုတ္တေ– သော်။ ပဌမံ– စွာ။ ဂိဟိဘာဝေ– ၌။ အာဒီနဝံ– ကို။ ကထေတွာ– ၍။ ဣဒါနိ– ၌။ အဘိဏှံ– မပြတ်။ ဂုဏံ– ကို။ ကထေတိ– ၏၊] ကာရဏံ– သည်။ ကိံ နု ခေါ–နည်း?” ဣတိ– သို့။ စိန္တေန္တော– လသော်။ “ဣမေသု သမဏပရိက္ခာရေသု– ဤ ရဟန်းပရိက္ခရာတို့၌။ လောဘေန– လိုချင်မှုကြောင့်၊ (ကထေတိ– ၏၊)” ဣတိ–
အာလာပသလ္လာပံ။ ။ အာဒိတော+လာပေါ အာလာပေါ၊ အာသဒ္ဒါ အာဒိကမ္မ အနက်ဟော၊ သမံ+လာပေါ သလ္လာပေါ- ရှေ့စကားနှင့် လိုက်လျောညီထွေစွာ တုံ့ပြန် ပြောဆိုခြင်း၊ သံသဒ္ဒါ သမအနက်ဟော၊ သံပဋိလာပေါ သလ္လာပေါ၊ သံသဒ္ဒါ ပတိ အနက်ဟော၊ အာလာပေါ စ+သလ္လာပေါ စ အာလာပသလ္လာပေါ။ (မဋီ၊၂၊၂၉၊ မအူပါရာနိ- ၃, ၁၇၊ ပါရာဘာ- ၂, ၂၀၁)
...[စာမျက်နှာ- ၃၆၂]...
သို့။ ဉတွာ– ၍။ သယမေဝ– သာလျှင်။ အတ္တနော– ၏။ စိတ္တံ– လူထွက်လိုစိတ်ကို။ နိဝတ္တေသိ– နစ်စေပြီ။ ဧဝံ– သို့။ အဿ– ထိုရဟန်း၏၊ [အနဘိရတိ၌စပ်၊] ဝါ– သည်၊ [ဥက္ကဏ္ဌာပိတ၌စပ်၊] ကဿပသမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓကာလေ– ၌။ ဧကဿ– သော။ ဘိက္ခုနော– ၏။ ဝါ– ကို။ ဥက္ကဏ္ဌာပိတတ္တာ– ငြီးငွေ့စေအပ်ခဲ့သည်၏ အဖြစ်ကြောင့်။ ဣဒါနိ– ၌။ အနဘိရတိ– သည်။ ဥပ္ပန္နာ– ပြီ။ ပန– ဆက်။ တေနေဝ– ထိုရဟန်း သည်ပင်။ တဒါ– ၌။ ဝီသတိဝဿသဟဿာနိ– အနှစ်၂သောင်းတို့ပတ်လုံး။ ယော သမဏဓမ္မော– အကြင်ရဟန်းတရားကို။ ကတော– ပြီ။ ဧတရဟိ– ၌။ သော (သမဏဓမ္မော)– သည်။ အဿ– ထိုရဟန်း၏။ အရဟတ္တူပနိဿယော– သည်။ ဇာတော– ပြီ။ ဣတိ– ဤသို့ မိန့်တော်မူပြီ။
တေ ဘိက္ခူ– တို့သည်။ ဣမံ အတ္ထံ– ဤအကြောင်းကို။ ဘဂဝတော– ၏။ သန္တိကာ– မှ။ သုတွာ– ၍။ ဥတ္တရိံ– အလွန်။ ပုစ္ဆိံသု– ကုန်ပြီ။ (ကိံ)၊ “ဘန္တေ! အယံ ဘိက္ခု– သည်။ ခုရဓာရံ– ကို။ ဂလနာဠိယံ– ၌။ ကတွာ– ၍။ ဌိတောဝ– လျက်သာ။ အရဟတ္တံ– သို့။ ပါပုဏာတိ ကိရ– သတဲ့။ ဧတ္တကေန– သော။ ခဏေန– ဖြင့်။ ဝါ– ၌။ အရဟတ္တမဂ္ဂေါ– သည်။ ဥပ္ပဇ္ဇိဿတိ နု ခေါ– ဖြစ်နိုင်မည်လော?” ဣတိ– မေး ကုန်ပြီ။ “ဘိက္ခဝေ! အာမ– အိမ်း။ အာရဒ္ဓဝီရိယဿ– သော။ ဘိက္ခုနော– သည်။ ပါဒံ– ကို။ ဥက္ခိပိတွာ– ၍။ ဘူမိယံ– ၌။ ဌပေန္တဿ– ထားလသော်၊ [(တစ်နည်း) ပါဒံ– ကို။ ဥက္ခိပိတွာ– ၍။ ဘူမိယံ– ၌။ ဌပေန္တဿ– သော။ ဘိက္ခုနော– ၏၊] ပါဒေ– သည်။ ဘူမိယံ– ၌။ အသမ္ပတ္တေယေဝ– မရောက်မီပင်။ အရဟတ္တမဂ္ဂေါ– သည်။ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ ဟိ– မှန်။ ကုသီတဿ– ပျင်းရိသော။ ပုဂ္ဂလဿ– ၏။ ဝဿသတံ– လုံး။ ဇီဝနတော–ထက်။ အာရဒ္ဓဝီရိယဿ– ၏။ ခဏမတ္တမ္ပိ– လည်း။ ဇီဝိတံ– သည်။ သေယျော– ၏။” ဣတိ– သို့။ ဝတွာ၊ အနုသန္ဓိံ၊ ဃဋေတွာ၊ ဣမံ ဂါထံ၊ အာဟ၊ (ကိံ)၊ “ယော စ၊ ပေ၊ ဒဠှ”န္တိ– ၍၊ (အာဟ)
ယော စ ဝဿသတံ ဇီဝေ, ကုသီတော ဟီနဝီရိယော၊ ဧကာဟံ ဇီဝိတံ သေယျော, ဝီရိယမာရဘတော ဒဠှံ
ယော စ– ကား။ ကုသီတော– စက်ဆုပ်အပ်စွာ, အခြင်းအရာဖြင့်, ဆုတ် နစ်သည်။ ဝါ– ပျင်းရိသည်။ ဟီနဝီရိယော– ယုတ်လျော့သောဝီရိယရှိသည်။ ဝါ–
...[စာမျက်နှာ- ၃၆၃]...
ဝီရိယမရှိသည်၊ (ဟုတွာ– ၍၊) ဝဿသတံ– ပတ်လုံး။ ဇီဝေ– ရာ၏၊ (တဿ– ထို ပျင်းရိသူ၏။ ဇီဝနတော– ထက်၊) ဒဠှံ– ခိုင်မြဲစွာ။ ဝီရိယံ– ဝီရိယကို။ အာရဘတော–အားထုတ်သူ၏၊ ဧကာဟံ ဇီဝိတံ သေယျော
တတ္ထ– ထိုဂါထာ၌။ ကုသီတောတိ– ကား။ ကာမဝိတက္ကာဒီဟိ– ကာမဝိတက် အစရှိကုန်သော။ တီဟိ– ကုန်သော။ ဝိတက္ကေဟိ– တို့ဖြင့်။ ဝီတိနာမေန္တော– ကုန် လွန်စေသော။ ပုဂ္ဂလော– သည်။ ဟီနဝီရိယောတိ– ကား။ နိဗ္ဗီရိယော– ဝီရိယ
ကုသီတော။ ။ ကုသီတောကို ကုတစ်ပုဒ်, သိတတစ်ပုဒ်ဟုခွဲ၊ ကုသဒ္ဒါ ကုစ္ဆိတ အနက်ဟော၊ ကုအရ ကာမဝိတက်စသည်ကို ယူစေလို၍ “ကာမဝိတက္ကာဒီဟိ တီဟိ ဝိတက္ကေဟိ”ဟု ဖွင့်သည်၊ အာဒိဖြင့် ဗျာပါဒဝိတက်, ဝိဟိံသာဝိတက်တို့ကို ယူပါ၊ “ကာမဗျာပါဒဝိဟိံသာဝိတက္ကသင်္ခါတေဟိ ကုစ္ဆိတေဟိ ပါပဓမ္မေဟိ+သိတော သမ္ဗန္ဓော ယုတ္တောတိ ကုသီတော- ကာမဝိတက်စသော စက်ဆုပ်ဖွယ်အကုသိုလ်တရား တို့နှင့် ငြိတွယ်ယှဉ်စပ်နေသူ၊ [ကု+သိတ၊ သိ၌ ဒီဃပြု၊- ဣတိ၊ဋ္ဌ၊၁၀၁၊]”ဟု ပြုပါ၊ ကာမဝိတက်စသော စက်ဆုပ်ဖွယ်အကုသိုလ်တရားတို့ဖြင့် အချိန်ကုန်လွန်စေသူကို “ကုသီတော”ဟု ဆိုလိုသည်။
အခြားဝိဂြိုဟ်များ။ ။ ကုသီယတိ အက္ကောသီယတီတိ ကုသိတော- ပျင်းရိသည့် အတွက် ဆဲရေးအပ်သူ၊ [ကုသ+တ၊ ဤ,လာ -မောဂ်- ၇, ၈၄၊] ကုစ္ဆိတံ သီဒတိ သမ္မာပဋိပတ္တိတော အဝသီဒတီတိ ကုသီတော- ကောင်းစွာကျင့်အပ်, အကျင့်မြတ်မှ, ဆုတ် နစ်သူ၊ [ကု+သဒ+အ၊ သဒကို သီဒပြု၊ ဒ,ကို တ,ပြု၊- ဣတိ၊ဋ္ဌ၊၁၀၁၊] ကုစ္ဆိတေန အာကာရေန သီဒတီတိ ကုသီဒေါ၊ ကုသီဒေါ ဧဝ ကုသီတော- စက်ဆုပ်ဖွယ်အခြင်း အရာဖြင့် ဆုတ်နစ်သူ၊ သယမ္ပိ ကုစ္ဆိတေနာကာရေန သီဒတိ အညေပိ သီဒါပေတီတိ ကုသီတော၊(နီတိဓာတု- ၉၆)၊ နောက်ဆုံးနည်း၌ “သယံ ကုစ္ဆိတေနာကာရေန သီဒတီတိ ကုသီတော၊ ကုစ္ဆိတေနာကာရေန အညေ သီဒါပေတီတိ ကုသီတော၊ ကုသီတော စ+ကုသီတော စ ကုသီတော- စက် ဆုပ်ဖွယ်အခြင်းအရာဖြင့် ဆုတ်နစ်သူ- ဆုတ်နစ် စေသူ”ဟု ဧကသေသ်ပြုပါ။
ဟီနဝီရိယော။ ။ ဟာယတီတိ ဟီနံ၊ [ဟာ+တ၊ -ရူ- ၃၈၅၊] ဟေသိ ဟီနတ္တံ အဂမီတိ ဟီနံ၊ [ဟိ+န၊ ဟိ၌ ဒီဃပြု၊ -မောဂ်- ၇, ၁၀၇၊] ဝီရဿ+ဘာဝေါ ကမ္မံ ဝါ ဝီရိယံ၊ [ဝီရ+ဏျ၊ တေသု ဝုဒ္ဓိဖြင့် ဣ,လာ၊ -ရူ- ၂၃၈၊ ၂၃၉၊] ဝိဓိနာ ဝါ+ဤရေတဗ္ဗံ ပဝတ္တေတဗ္ဗန္တိ ဝီရိယံ၊ [ဝိ+ဤရ+ဏျ၊ ဝိသဒ္ဒါ ဝိဓိအနက်ဟော၊] ဝီရိယေန+ဟီနော ဟီန-
...[စာမျက်နှာ- ၃၆၄]...
မရှိသော။ ဝီရိယမာရဘတော ဒဠှန္တိ– ကား။ ဒုဝိဓဇ္ဈာနနိဗ္ဗတ္တနသမတ္ထံ– ၂-ပါး အပြားရှိသော ဈာန်ကို ဖြစ်စေခြင်း၌ စွမ်းနိုင်သော။ ဝါ– ၂-ပါးအပြားရှိသော ဈာန်ကို ဖြစ်စေခြင်းငှာ စွမ်းနိုင်သော၊ [“ဒုဝိဓဇ္ဈာနအရ အာရမ္မဏူပနိဇ္ဈာန်, လက္ခဏူပနိဇ္ဈာန်တို့ကို ယူပါ၊] ထိရံ– ခိုင်မြဲသော။ ဝီရိယံ– ကို။ အာရဘန္တဿ– အား ထုတ်သူ၏။ သေသံ– သည်။ ပုရိမသဒိသမေဝ– သာတည်း။ ဒေသနာဝသာနေ– ၌။ ဗဟူ– တို့သည်။ သောတာပတ္တိဖလာဒီနိ– တို့သို။ ပါပုဏိံသု– ကုန်ပြီ။ ဣတိ– သပ္ပဒါသတ္ထေရဝတ္ထု ပြီးပြီ။
သပ္ပဒါသတ္ထေရဝတ္ထုဘာသာဋီကာပြီးပြီ။
၁၂-ပဋာစာရာထေရီဝတ္ထုဘာသာဋီကာ
ယော စ ဝဿသတံ ဇီဝေတိ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော ပဋာစာရံ– ပဋာစာရာမည်သော။ ထေရိံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ ကိရ– ချဲ့။ ဝီရိယော– ဝီရိယအားဖြင့် ယုတ်လျော့သူ၊ [ဝီရိယ+ဟီန၊ ရှေ့နောက်ပြန်၊- မ၊ ဋ္ဌ၊ ၁, ၁၂၁၊ မဋီ၊ ၁၊ ၂၁၆၊] ဆရာတို့ကား “ဟီနံ+ဝီရိယံ ယဿာတိ ဟီနဝီရိယော”ဟု ဆို တော်မူ၏၊ (ဋ္ဌပြု- ၁၀၂)၊ ဝီရိယအားဖြင့် ယုတ်လျော့သူ (ယုတ်လျော့သော ဝီရိယရှိ သူ) ဟူသည် ဝီရိယမရှိသူပင်တည်း၊ ထိုကြောင့် “နိဗ္ဗီရိယော”ဟု ဖွင့်သည်။
ဆက်ဥုးအံ့– “ကုသီတော”ဖြင့် ကာယိကဝီရိယမရှိသူ ပြ၍ “ဟီနဝီရိယော”ဖြင့် စေတသိကဝီရိယမရှိသူကို ပြသည်။ ချဲ့ဥုးအံ့– ဝတ်ကြီးဝတ်ငယ်ပြုရာအခါ, စင်္ကြံလျှောက် ရာအခါစသည်၌ ကာယဝိညတ် (ကိုယ်လှုပ်ရှားမှု) ကို ဖြစ်စေတတ်သော (ဝုဋ္ဌော, ကာမ ဇော, အဘိညာဉ်တို့တွင် တစ်ပါးပါးနှင့် ယှဉ်သော) ဝီရိယသည် ကာယိကဝီရိယ မည်၏၊ ကိုယ်လှုပ်ရှားမှုမပါဘဲ ထိုင်၍ အိပ်၍ ကမ္မဋ္ဌာန်းနှလုံး သွင်းခြင်း၏ အစွမ်းဖြင့် ဖြစ်သော (မဟာကုသိုလ်, သမာပတ်၈-ပါးတို့တွင် တစ်ပါးပါးနှင့်ယှဉ်သော) ဝီရိယ သည် စေတသိကဝီရိယမည်၏။ (မ၊ ဋ္ဌ၊ ၁၊ ၁၂၁၊ မဋီ၊ ၁၊ ၂၁၆၊ ဒီ၊ ဋ္ဌ၊ ၂၊ ၁၂၀၊ သံ၊ ဋ္ဌ၊ ၃, ၂၀၆၊ သံဋီ၊ ၂၊ ၄၄၄)
ဝီရိယမာရဘတော ဒဠှံ။ ။ “ထိရံ ဝီရိယံ”ဖြင့် ဒဠှံသည် “ဝီရိယံ”၏ တုလျာဓိကရဏဝိသေသနဖြစ်ကြောင်းကို ပြသည်၊ “ဒဠှံ- စွာ”ဟု ကြိယာဝိသေသနအနက်လည်း ပေးကြ၏၊ သင့်သည်ပင်
...[စာမျက်နှာ- ၃၆၅]...
သာ– ထိုပဋာစာရာသည်။ သာဝတ္ထိယံ– ၌။ စတ္တာလီသကောဋိဝိဘဝဿ– ကုဋေ (၄၀) စည်းစိမ်ဥစ္စာရှိသော။ သေဋ္ဌိနော– ၏။ အဘိရူပါ– သော။ ဓီတာ– သည်။ အဟောသိ– ပြီ။ တံ– ထိုပဋာစာရာကို။ သောဠသဝဿုဒ္ဒေသိကကာလေ– ၁၆နှစ်ရှိပြီ ဟု ညွှန်ပြထိုက်သော အခါ၌။ ဝါ– ၁၆နှစ်ရှိရာအခါ၌၊ [ဓမ္မဘာ-၁, ၄၇၉၊] သတ္တဘူမိကဿ– ဘုံ၇ဆင့်ရှိသော၊ (၇ထပ်ရှိသော)၊ ပါသာဒဿ– ၏။ ဥပရိမတလေ–အထက်ဆုံးဖြစ်သော အထပ်၌။ ရက္ခန္တာ– ကုန်လျက်။ ဝသာပေသုံ– နေစေကုန်ပြီ။ ဧဝံ သန္တေပိ– သော်လည်း။ သာ– ထိုပဋာစာရာသည်။ ဧကေန– သော။ အတ္တနော– ၏။ စူဠူပဋ္ဌာကေန– အလုပ်ကျွေးငယ်နှင့်။ သဒ္ဓိံ၊ ဝိပ္ပဋိပဇ္ဇိ– ဖောက်ပြန်စွာ ကျင့် ပြီ။ အထ– ၌။ အဿာ– ထိုပဋာစာရာ၏။ မာတာပိတရော– တို့သည်။ သမဇာတိကကုလေ– တူသော အမျိုးဇာတ်ရှိသောအိမ်၌။ ဧကဿ– သော။ ကုမာရဿ–အား။ ပဋိဿုဏိတွာ– ဝန်ခံ၍။ ဝိဝါဟဒိဝသံ– ဝိဝါဟမင်္ဂလာနေ့ကို၊ (သတိုးသမီး ကို သူတစ်ပါးအိမ်သို့ ပေးပို့ရာ (လက်ထပ်ထိမ်းမြားရာ) မင်္ဂလာနေ့ကို၊) [ဓမ္မ ဘာ-၂, ၂၉၄ရှု၊] ဌပေသုံ– ကုန်ပြီ။ တသ္မိံ– ထိုဝိဝါဟမင်္ဂလာနေ့သည်။ ဥပကဋ္ဌေ– နီးကပ်လသော်။ သာ– ထိုပဋာစာရာသည်။ တံ စူဠူပဋ္ဌာကံ– ထိုအလုပ်ကျွေးငယ် ကို။ အာဟ၊ (ကိံ)၊ “မံ– ကို။ အသုကကုလဿ နာမ– ထိုမည်သောအမျိုးအား။ ဒဿန္တိ ကိရ– ပေးကြမည်တဲ့။ မယိ– သည်။ ပတိကုလံ– သို့။ ဂတေ– သော်။ မမ– ဖို့။ ဝါ– အတွက်။ ပဏ္ဏာကာရံ– ကို။ ဂဟေတွာ– ၍။ အာဂတောပိ– သော်လည်း။ တတ္ထ– ထိုအိမ်သို့။ ပဝေသနံ– ဝင်ခြင်းကို၊ (ဝင်ခွင့်ကို)၊ န လဘိဿသိ– ရလိမ့်မည်မဟုတ်။ တေ– ၏။ ဝါ– မှာ။ မယိ– ၌။ သိနေဟော– ချစ်ခြင်းသည်။ သစေ အတ္ထိ– အံ့၊ (ဧဝံဿတိ)၊ ဣဒါနေဝ– ၌ပင်။ မံ– ကို။ ဂဟေတွာ– ၍။ ယေန ဝါ တေန ဝါ– ဟုတ်ဟုတ် ငြားငြားသော လမ်းဖြင့်၊ (အဆင်ပြေရာလမ်းဖြင့်)၊ ပလာယဿု– လော။” ဣတိ– ပြီ။ “သော– ထိုအလုပ်အကျွေးငယ်သည်။ ဘဒ္ဒေ– အရှင်မ! သာဓု– ပြီ။” ဣတိ– ပြီ။ “တေန ဟိ– လျှင်။ အဟံ– ၌။ သွေ– ၌။ ပါတောဝ– ၌ပင်။ နဂရဒွါရဿ– မြို့တံခါး၏။ အသုကဋ္ဌာနေ နာမ– ထိုမည်သော အရပ်၌။ ဌဿာမိ– ရပ်နေမည်။ တွံ– သည်။ ဧကေန– သော။ ဥပါယေန– နည်းလမ်းဖြင့်။ နိက္ခမိတွာ– ၍။ တတ္ထ– ထိုအရပ်သို့။ အာဂစ္ဆေယျာသိ– လာခဲ့လော။” ဣတိ– သို့။ ဝတွာ၊ ဒုတိယဒိဝသေ– ၌။ သင်္ကေတဋ္ဌာနေ– ချိန်းချက်ရာအရပ်၌။ အဋ္ဌာသိ– ပြီ။ သာပိ– ထိုပဋာစာရာသည်လည်း၊
...[စာမျက်နှာ- ၃၆၆]...
ပါတောဝ– ၌။ ကိလိဋ္ဌံ– ညစ်နွမ်းသော။ ဝတ္ထံ– ကို။ နိဝါသေတွာ– ၍။ ကေသေ– တို့ကို။ ဝိက္ကိရိတွာ– ဖြန့်၍။ ကုဏ္ဍကေန– ဖွဲနုဖြင့်။ သရီရံ– ကို။ မက္ခိတွာ– လိမ်းကျံ ၍။ ကုဋံ– အိုးကို။ အာဒါယ– ၍။ ဒါသီဟိ– တို့နှင့်။ သဒ္ဓိံ၊ ဂစ္ဆန္တီ ဝိယ– သွားသကဲ့သို့။ ဃရာ– မှ။ နိက္ခမိတွာ– ၍။ တံ ဌာနံ– သို့။ အဂမာသိ– ပြီ။ သော– ထိုအလုပ်အကျွေး ငယ်သည်။ တံ– ထိုပဋာစာရာကို။ အာဒါယ– ၍။ ဒူရံ– သို့။ ဂန္တွာ– ၍။ ဧကသ္မိံ– သော။ ဂါမေ– ၌။ နိဝါသံ– နေထိုင်ခြင်းကို။ ကပ္ပေတွာ– ပြု၍။ အရညေ– ၌။ ခေတ္တံ– ကို။ ကသိတွာ– ၍။ ဒါရုပဏ္ဏာဒီနိ– ထင်း, ဟင်းရွက်အစရှိသည်တို့ကို။ အာဟရတိ– ၏။ ဣတရာ– အခြားသောပဋာစာရာသည်။ ကုဋေန– အိုးဖြင့်။ ဥဒကံ– ကို။ အာဟရိတွာ– ၍။ သဟတ္ထာ– မိမိလက်ဖြင့်။ ကောဋ္ဋနပစနာဒီနိ– မောင်းထောင်းခြင်း, ထမင်းဟင်းချက်ခြင်းအစရှိသည်တို့ကို။ ကရောန္တီ– လျက်။ အတ္တနော– ၏။ ပါပဿ– မကောင်းမှု၏။ ဖလံ– ကို။ အနုဘောတိ– ခံစားရ၏။ အထ– ၌။ အဿာ– ထို ပဋာစာရာ၏။ ကုစ္ဆိယံ– ၌။ ဂဗ္ဘော– သည်။ ပတိဋ္ဌာသိ– ပြီ။ သာ– ထိုပဋာစာရာသည်။ ပရိပုဏ္ဏဂဗ္ဘာ– ပြည့်သောကိုယ်ဝန်ရှိသည်။ ဝါ– ရင့်သောကိုယ်ဝန်ရှိသည်၊ [ပရိပုဏ္ဏဂဗ္ဘာတိ ပရိပက္ကဂဗ္ဘာ၊- သာရတ္ထ၊ ၁၊ ၁၂၈၊] (သမာနာ)၊ “ဣဓ– ဤအရပ်၌။ မေ– ၏။ ဝါ– အား။ ကောစိ– သော။ ဥပကာရကော– လျော်သောအကျိုးကျေးဇူး ရှိသည်၏ အဖြစ်ကို ပြုတတ်သူသည်။ ဝါ– ကျေးဇူးကို ပြုတတ်သူသည်၊ [ဓမ္မဘာ-၁, ၅၅၀ရှု၊] နတ္ထိ၊ မာတာပိတရော နာမ– တို့မည်သည်။ ပုတ္တေသု– တို့သည်။ မုဒုဟဒယာ– နူးညံ့သောစိတ်နှလုံးရှိကုန်သည်။ ဟောန္တိ– ကုန်၏။ တေသံ– ထိုမိဘတို့ ၏။ သန္တိကံ– သို့။ မံ– ကို။ နေဟိ– ပို့ဆောင်လော။ တတ္ထ– ထိုအရပ်၌။ မေ– ၏။ ဂဗ္ဘဝုဋ္ဌာနံ– ကိုယ်ဝန်၏ ထကြွလှုပ်ရှားခြင်းသည်။ ဝါ– ကလေးမွေးဖွားခြင်းသည်၊ [ဓမ္မ ဘာ-၁, ၄၃၃ရှု၊] ဘဝိဿတိ– ဖြစ်တော့မည်။” ဣတိ– သို့။ သာမိကံ– ကို။ ယာစိ–ပြီ။ သော– ထိုလင်သည်။ “ဘဒ္ဒေ! ကိံ– အဘယ်စကားကို။ ကထေသိ– ပြောဘိ သနည်း။ မံ– ကို။ ဒိသွာ– ၍။ တဝ– ၏။ မာတာပိတရော– တို့သည်။ ဝိဝိဓာ– အထူး ထူးအပြားပြားကုန်သော။ ကမ္မကာရဏာ– ညှင်းပန်းနှိပ်စက်မှုတို့ကို၊ [ဓမ္မဘာ-၃, ၁၂၆ရှု၊] ကရေယျုံ– ကုန်ရာ၏။ မယာ– သည်။ တတ္ထ– ထိုအရပ်သို့။ ဂန္တုံ– ငှာ။ န သက္ကာ– မစွမ်းနိုင်။” ဣတိ– ဤသို့ ပြော၍။ ပဋိက္ခိပိ– ပြီ။ သာ– သည်။ ပုနပ္ပုနံ– ထပ်၊
...[စာမျက်နှာ- ၃၆၇]...
ယာစိတွာပိ– ၍လည်း။ ဂမနံ– ကို။ အလဘမာနာ– သော်။ တဿ– ထိုလင်၏။ အရညံ– သို့။ ဂတကာလေ– သွားရာအခါ၌။ ပဋိဝိဿကေ– အိမ်နီးချင်းတို့ကို၊ [ပဋိမုခံ အတ္တနော ဂေဟံ ဝိသန္တိ ပဝိသန္တီတိ ပဋိဝိဿကာ၊၊ -ပါစိယော-၆၉၊] အာမန္တေတွာ– ပြော၍။ “သော– ထိုလင်သည်။ အာဂန္တွာ– ၍။ မံ– ကို။ အပဿန္တော– သော်၊] ကဟံ– သို့။ ဂတာ– နည်း?’ ဣတိ– သို့။ သစေ ပုစ္ဆိဿတိ– အံ့၊ (ဧဝံ သတိ)၊ မမ– ၏။ အတ္တနော– ၏။ ကုလဃရံ– သို့။ ဂတဘာဝံ– ကို။ အာစိက္ခေယျာထ– ပြောလိုက်ပါကုန် လော။” ဣတိ– သို့။ ဝတွာ– ၍။ ဂေဟဒွါရံ– ကို။ ပိဒဟိတွာ– ၍။ ပက္ကာမိ– ပြီ။ သောပိ– ထိုလင်သည်လည်း။ အာဂန္တွာ– ၍။ တံ– ထိုပဋာစာရာကို။ အပဿန္တော– သော်။ ပဋိဝိဿကေ– တို့ကို။ ပုစ္ဆိတွာ၊ တံ ပဝတ္တိံ– ကို။ သုတွာ၊ “နံ– ထိုပဋာစာရာကို။ နိဝတ္တေဿာမိ– ပြန်နစ်စေမည်။” ဣတိ– ဤသို့ကြံ၍။ အနုဗန္ဓိတွာ– အစဉ်လိုက်၍၊ (နောက်မှလိုက်၍)၊ တံ– ထိုပဋာစာရာကို။ ဒိသွာ– ၍။ နာနပ္ပကာရံ– အထူးထူး အပြားပြား၊ (အမျိုးမျိုးအဖုံဖုံ)၊ ယာစိယမာနောပိ– တောင်းပန်ပါသော်လည်း။ နိဝတ္တေတုံ– ငှာ။ နာသက္ခိ– နိုင်။ အထ– ၌။ အဿာ– ထိုပဋာစာရာ၏။ ဧကသ္မိံ– သော။ ဌာနေ– ၌။ ကမ္မဇဝါတာ– ကံကြောင့် ဖြစ်သောလေတို့သည်။ ဝါ– ကမ္မဇလေတို့ သည်။ စလိံသု– လှုပ်ကုန်ပြီ။ သာ– ထိုပဋာစာရာသည်။ ဧကံ– သော။ ဂစ္ဆန္တရံ– ချုံ ကြားသို့။ ပဝိသိတွာ– ၍။ ”သာမိ! မေ– ၏။ ကမ္မဇဝါတာ– တို့သည်။ စလိတာ–ကုန်ပြီ။” ဣတိ– သို့။ ဝတွာ၊ ဘူမိယံ– ၌။ နိပဇ္ဇိတွာ– ၍။ သမ္ပရိဝတ္တမာနာ– တပြောင်း ပြန်ပြန်လည်လျက်၊ (လူးလှိမ့်လျက်၊) ကိစ္ဆေန– ဖြင့်။ ဒါရကံ– ကို။ ဝိဇာယိတွာ– ၍။ “ယဿ– အကြင်ကလေးမွေးဖွားခြင်း၏။ အတ္ထာယ– ငှာ။ အဟံ၊ ကုလဃရံ– သို့။ ဂစ္ဆေယျံ– သွားလို၏။ သော အတ္ထော– သည်။ နိပ္ဖန္နော– ပြီ။” ဣတိ– ၍။ ပုနဒေဝ– သာလျှင်။ တေန– ထိုလင်နှင့်။ သဒ္ဓိံ– တူ။ ဂေဟံ– သို။ အာဂန္တွာ– ၍။ ဝါသံ– ကို။ ကပ္ပေသိ– ပြီ။
တဿာ– ထိုပဋာစာရာ၏။ ဝါ– မှာ။ အပရေန– သော။ သမယေန– ၌။ ပုန–ဖန်။ ဂဗ္ဘော– သည်။ ပတိဋ္ဌဟိ– ပြီ။ သာ– သည်။ ပရိပုဏ္ဏဂဗ္ဘာ– သည်။ ဟုတွာ– ၍။ ပုရိမနယေနေဝ– ဖြင့်ပင်။ သာမိကံ– ကို။ ယာစိတွာ– ၍။ ဂမနံ– ကို။ အလဘမာနာ– သော်။ ပုတ္တံ– ကို။ အင်္ကေန– ရင်ခွင်ဖြင့်။ အာဒါယ– ၍။ တထေဝ– ပင်။ ပက္ကမိတွာ–
...[စာမျက်နှာ- ၃၆၈]...
၍။ တေန– ထိုလင်သည်။ အနုဗန္ဓိတွာ– ၍။ “တိဋ္ဌာဟိ– လော။” ဣတိ– သို့။ ဝုတ္တေ၊ နိဝတ္တိတုံ– ငှာ။ န ဣစ္ဆိ– ပြီ။ အထ– ၌။ နေသံ– ထိုလင်မယားတို့သည်။ ဂစ္ဆန္တာနံ–ကုန်စဉ်။ မဟာ– ကြီးစွာသော။ အကာလမေဃော– အခါမဲ့၌ ဖြစ်သော (ရွာ သော) မိုးသည်၊ (မိုးအခါမဟုတ်ဘဲ ရွာသောမိုးသည်)၊ [အကာလေ+ဥပ္ပန္နော+ မေဃော အကာလမေဃော၊၊ -ပါစိယော-၁၉၃၊] ဥဒပါဒိ– ပြီ။ ဥဒကဓာရာနိပါတနိရန္တရံ– ရေအလျဉ်ကျခြင်း၏ အကြားအလပ်မရှိသော။ ဝါ– အဆက်မပြတ် ရေ အလျဉ်ကျခြင်းရှိသော။ နဘံ– ကောင်းကင်သည်။ သမန္တာ– ပတ်ဝန်းကျင်၌။ ဝိဇ္ဇုလတာဟိ– လျှပ်စစ်နွယ်တို့သည်။ အာဒိတ္တံ ဝိယ– တောက်လောင်အပ်သကဲ့သို့ လည်းကောင်း။ မေဃတ္ထနိတေဟိ– မိုးချုန်းသံတို့သည်။ ဘိဇ္ဇမာနံ ဝိယ– ဖောက် ခွဲအပ်သကဲ့သို့လည်းကောင်း။ အဟောသိ– ပြီ။ တသ္မိံ ခဏေ– ၌။ တဿာ– ထို ပဋာစာရာ၏။ ကမ္မဇဝါတာ– တို့သည်။ စလိံသု– ကုန်ပြီ။ သာ– သည်။ သာမိကံ– ကို။ အာမန္တေတွာ– ၍။ ”သာမိ! မေ– ၏။ ကမ္မဇဝါတာ– တို့သည်။ စလိတာ– ကုန်ပြီ။ သန္ဓာရေတုံ– ကောင်းစွာ ဆောင်ထားခြင်းငှာ။ န သက္ကောမိ– ပါ။ မေ– ဖို့။ ဝါ–အတွက်။ အနောဝဿကဋ္ဌာနံ– မိုးမစွတ်အပ်သော နေရာဌာနကို၊ [ဩဝဿိယတီတိ ဩဝဿကံ၊ န+ဩဝဿကံ အနောဝဿကံ၊- သာရတ္ထ၊ ၂၊ ၁၁၇၊ ဝိမတိ၊ ၁၊ ၁၆၅၊] ဇာနာဟိ– စုံစမ်းရှာဖွေလော။” [ဉာဓာတ် ဝိစာရဏ (စုံစမ်း ရှာဖွေခြင်း) အနက်၊၊ -မ၊ ဋီ၊ ၃၊ ၄၊ သာရတ္ထ၊ ၂၊ ၄၂၅၊] ဣတိ– သို့။ အာဟ– ပြီ။ သော– သည်။ ဟတ္ထဂတာယ– လက်၌ ရောက်ရှိနေသော။ ဝါသိယာ– ဓား (ပဲကွပ်) ဖြင့်။ ဣတော စိတော စ–လည်း။ ဥပဓာရေန္တော– စုံစမ်းရှာဖွေလသော်။ ဧကသ္မိံ– သော။ ဝမ္မိကမတ္ထကေ–တောင်ပို့၏ထိပ်၌။ ဇာတံ– ပေါက်ရောက်နေသော။ ဂုမ္ဗံ– ချုံကို။ ဒိသွာ၊ ဆိန္ဒိတုံ–ငှာ။ အာရဘိ– ပြီ။ အထ– ၌။ နံ– ထိုလင်ဖြစ်သူကို။ ဝမ္မိကတော– မှ။ နိက္ခမိတွာ– ၍။ ဃောရဝိသော– ကြမ်းတမ်းသောအဆိပ်ရှိသော။ အာသီဝိသော– မြွေသည်။ ဍံသိ– ကိုက်ပြီ။ တင်္ခဏညေဝ– ၌ပင်။ အဿ– ၏။ သရီရံ– သည်။ အန္တောသမုဋ္ဌိတာဟိ–အတွင်းမှ ထကြွဖြစ်ပေါ်လာကုန်သော။ အဂ္ဂိဇာလာဟိ– မီးလျှံတို့ဖြင့်။ ဝါ– တို့ သည်။ ဍယှမာနံ ဝိယ– လောင်အပ်ကဲ့သို့။ နီလဝဏ္ဏံ– ပြာနှမ်း (ညိုမည်း) သော အဆင်းရှိသည်။ ဟုတွာ၊ တတ္ထေဝ– ၌ပင်။ ပတိ– လဲကျပြီ။ ဣတရာပိ– အခြားသော
...[စာမျက်နှာ- ၃၆၉]...
ပဋာစာရာသည်လည်း။ မဟာဒုက္ခံ– ကြီးမားသောဆင်းရဲကို။ အနုဘဝမာနာ– လျက်။ တဿ– ထိုလင်၏။ အာဂမနံ– ကို။ ဩလောကေန္တီပိ– သော်လည်း။ တံ– ထိုလင်ကို။ အဒိသွာဝ– ၍သာလျှင်။ အပရမ္ပိ– သော။ ပုတ္တံ– ကို။ ဝိဇာယိ– ပြီ။ ဒွေ– ကုန်သော။ ဒါရကာ– တို့သည်။ ဝါတဝုဋ္ဌိဝေဂံ– လေနှင့်တကွဖြစ်သောမိုး၏အရှိန် အဟုန်ကို၊ [ဝါတေန+သဟ ပဝတ္တာ+ဝုဋ္ဌိ ဝါတဝုဋ္ဌိ၊ ဝါတဝုဋ္ဌိယာ+ဝေဂေါ ဝါတဝုဋ္ဌိဝေဂေါ၊- ဇာဋီသစ်၊ ၂၊ ၁၈၁၊] အသဟမာနာ– သည်းမခံနိုင်ကုန်လသော်။ မဟာဝိရဝံ– ကျယ်စွာသော အသံကို။ ဝိရဝန္တိ– ကုန်၏။ သာ– ထိုပဋာစာရာသည်။ ဥဘောပိ– ကုန်သော။ တေ– ထိုကလေးတို့ကို။ ဥရန္တရေ– ရင်ခွင်အတွင်း၌။ ကတွာ– ၍။ ဝါ– ထား၍။ ဒွီဟိ– ကုန်သော။ ဇဏ္ဏုကေဟိ စေဝ– ပုဆစ်ဒူးဝန်းတို့ဖြင့်လည်းကောင်း။ ဟတ္ထေဟိ စ– တို့ဖြင့်လည်းကောင်း။ ဘူမိယံ– ၌။ ဥပ္ပီဠေတွာ– ထောက်၍။ တထာ– ထိုအခြင်းအရာအားဖြင့်။ ဌိတာဝ– လျက်သာ။ ရတ္တိံ– ကို။ ဝီတိနာမေသိ– ပြီ။ သကလသရီရံ– သည်။ နိလ္လောဟိတံ ဝိယ– သွေးမရှိသကဲ့သို့။ ပဏ္ဍုပလာသဝဏ္ဏံ– ဖက်ရွက်ရော်အဆင်းနှင့် တူသောအဆင်းရှိသည်။ အဟောသိ၊ သာ– ထို ပဋာစာရာသည်။ အရုဏေ– သည်။ ဥဋ္ဌိတေ– သော်။ မံသပေသိဝဏ္ဏံ– အသားတစ် အဆင်းနှင့် တူသောအဆင်းရှိသော။ ဧကံ– သော။ ပုတ္တံ– ကို။ အင်္ကေန– ဖြင့်။ အာဒါယ– ၍။ ဣတရံ– အခြားသော သားကြီးကို။ အင်္ဂုလိယာ– ဖြင့်။ ဂဟေတွာ– ၍။ ”တာတ! ဧဟိ– လော။ တေ– ၏။ ပိတာ– သည်။ ဣတော– မှ။ ဂတော– ပြီ။” ဣတိ– သို့။ ဝတွာ– ၍။ သာမိကဿ– သည်။ ဂတမဂ္ဂေန– သွားရာလမ်းဖြင့်။ ဂစ္ဆန္တီ– သော်။ ဝမ္မိကမတ္ထကေ– ၌။ ကာလံ– ကို။ ကတွာ၊ ပတိတံ– လဲကျနေသော။ နီလဝဏ္ဏံ– ပြာနှမ်း (ညိုမည်း) သောအဆင်းရှိသော။ ထဒ္ဓသရီရံ– တောင့်တင်းသော ကိုယ်ရှိသော။ တံ– ထိုလင်ကို။ ဒိသွာ၊ “မံ– ကို။ နိဿာယ၊ မမ– ၏။ သာမိကော– သည်။ ပန္ထေ– လမ်း၌။ မတော– ပြီ။” ဣတိ– ၍။ ရောဒန္တီ– လျက်။ ပရိဒေဝန္တီ– မြည် တမ်းလျက်။ ပါယာသိ– သွားပြီ။
သာ– ထိုပဋာစာရာသည်။ သကလရတ္တိံ– လုံး။ ဒေဝေန– သည်။ ဝုဋ္ဌတ္တာ– ရွာ အပ်သည်၏အဖြစ်ကြောင့်။ အစိရဝတိံ– မည်သော။ နဒိံ– ကို။ ဇဏ္ဏုပ္ပမာဏေန–ပုဆစ်အတိုင်းအရှည်ရှိသော။ ကဋိပ္ပမာဏေန– ခါးအတိုင်းအရှည်ရှိသော။ ထန–
...[စာမျက်နှာ- ၃၇၀]...
ပ္ပမာဏေန– သားမြတ် (ရင်သား) အတိုင်းအရှည်ရှိသော။ ဥဒကေန– ဖြင့်။ ပရိပုဏ္ဏံ– ကို။ ဒိသွာ– ၍။ အတ္တနော– ၏။ မန္ဒဗုဒ္ဓိတာယ– နုံသော ပညာရှိသည်၏ အဖြစ် ကြောင့်။ ဒွီဟိ– ကုန်သော။ ဒါရကေဟိ– တို့နှင့်။ သဒ္ဓိံ၊ ဥဒကံ– သို့။ ဩတရိတုံ–သက်ဆင်းခြင်းငှာ။ အဝိသဟန္တီ– မရဲဝံ့လသော်။ ဇေဋ္ဌပုတ္တံ– သားကြီးကို။ ဩရိမတီရေ– ဤဘက်ကမ်း၌။ ဌပေတွာ– ၍။ ဣတရံ– အခြားသော သားငယ်ကို။ အာဒါယ– ၍။ ပရတီရံ– ဟိုဘက်ကမ်းသို့။ ဂန္တွာ– ၍။ သာခါဘင်္ဂံ– ချိုးအပ်သော သစ် ခက်ကို။ ဝါ– သစ်ခက်ချိုးကို။ အတ္ထရိတွာ– ခင်း၍။ နိပဇ္ဇာပေတွာ– စေ၍။ “ဣတရဿ– အခြားသောသားကြီး၏။ သန္တိကံ– သို့။ ဂမိဿာမိ– အံ့။” ဣတိ– ကြံ၍။ ဗာလပုတ္တကံ– သားငယ်ကို။ ပဟာယ– ၍။ တရိတုံ– ငှာ။ အသက္ကောန္တီ– သော်။ ပုနပ္ပုနံ–ထပ်။ နိဝတ္တိတွာ– ၍။ ဩလောကယမာနာ– လျက်။ ပါယာသိ– သွားပြီ။ အထ– ၌။ အဿာ– ထိုပဋာစာရာ၏။ နဒီမဇ္ဈံ– သို့။ ဂတကာလေ– ရောက်ရာအခါ၌။ ဧကော– သော။ သေနော– စွန်သည်။ တံ ကုမာရံ– ထိုကလေးငယ်ကို။ ဒိသွာ– ၍။ “မံသပေသိ– အသားတစ်တည်း။” ဣတိ– သို့။ သညာယ– ကြောင့်။ အာကာသတော– မှ။ ဘဿိ– လျှောကျ (ထိုးဆင်း) လာပြီ။ သာ– ထိုပဋာစာရာသည်။ ပုတ္တဿ– သား ငယ်၏။ အတ္ထာယ– ငှာ။ ဘဿန္တံ– လျှောကျ (ထိုးဆင်း) လာသော။ တံ– ထိုစွန်ကို။ ဒိသွာ– ၍။ ဥဘော– ကုန်သော။ ဟတ္ထေ– တို့ကို။ ဥက္ခိပိတွာ– ၍။ “သူသူ”တိ– သူသူ ဟူ၍၊ (ရှုးရှုးဟူ၍၊) တိက္ခတ္တုံ– ၃ကြိမ်။ မဟာသဒ္ဒံ– ကျယ်စွာသောအသံကို။ နိစ္ဆာရေသိ– ထွက်ပေါ်စေပြီ။ သေနော– စွန်သည်။ ဒူရဘာဝေန– ဝေးသည်၏အဖြစ် ကြောင့်။ တံ– ထိုအသံကို။ အသုတွာဝ– ၍သာလျှင်။ ကုမာရကံ– ကလေးငယ်ကို။ ဂဟေတွာ– ၍။ ဝေဟာသံ– သို့။ ဥပ္ပတိတွာ– ပျံတက်၍။ ဂတော– ပြီ။ ဩရိမတီရေ– ဤဘက်ကမ်း၌။ ဌိတပုတ္တော– တည်နေသောသားကြီးသည်။ နဒီမဇ္ဈေ– ၌။ ဥဘော– ကုန်သော။ ဟတ္ထေ– ကို။ ဥက္ခိပိတွာ– မြှောက်၍။ မဟာသဒ္ဒံ– ကို။ နိစ္ဆာရယမာနံ– ထွက်ပေါ်စေနေသော။ မာတရံ– ကို။ ဒိသွာ၊ “မံ– ကို။ ပက္ကောသတိ– ၏။” ဣတိ– သို့။ သညာယ– ကြောင့်။ ဝေဂေန– ဖြင့်။ ဥဒကေ– ၌။ ပတိ– ပြီ။ ဣတိ– လျှင်။ အဿာ– ထိုပဋာစာရာ၏။ ဗာလပုတ္တံ– သားငယ်ကို။ သေနော– သည်။ ဟရိ–ဆောင်ပြီ၊ (ချီသွားပြီ)၊ ဇေဋ္ဌပုတ္တော– ကို။ ဥဒကေန– သည်။ ဝူဠှော– မျှောအပ်ပြီ။
...[စာမျက်နှာ- ၃၇၁]...
သာ– ထိုပဋာစာရာသည်။ “မေ– ၏။ ဧကော– သော။ ပုတ္တော– ကို။ သေနေန– သည်။ ဂဟိတော– အပ်ပြီ။ ဧကော– ကို။ ဥဒကေန– သည်။ ဝူဠှော– အပ်ပြီ။ ပန္ထေ– ၌။ မေ– ၏။ ပတိ– သည်။ မတော– ပြီ။ ”ဣတိ– ပြော၍။ ရောဒန္တီ– ငိုလျက်။ ပရိဒေဝန္တီ–မြည်တမ်းလျက်။ ဂစ္ဆမာနာ– လသော်။ သာဝတ္ထိတော– မှ။ အာဂစ္ဆန္တံ– သော။ ဧကံ– သော။ ပုရိသံ– ကို။ ဒိသွာ– ၍။ ပုစ္ဆိ– ပြီ။ (ကိံ)၊ “တာတ– အမောင်! ကတ္ထ– ၌။ ဝါသိကော– နေသူသည်။ အသိ– နည်း?” ဣတိ– ပြီ။ “အမ္မာ– အမိ! သာဝတ္ထိဝါသိကော– သာဝတ္ထိမြို့၌ နေသူသည်။ အမှိ– ၏။” ဣတိ– ပြီ။ “တာတ! သာဝတ္ထိနဂရေ– ၌။ အသုကဝီထိယံ– ထိုမည်သောလမ်း၌။ ဧဝရူပံ– သော။ အသုကကုလံ နာမ– သည်။ အတ္ထိ– ၏။ ဇာနာသိ– လော။” ဣတိ– ပြီ။ “အမ္မ! ဇာနာမိ– ၏။ ပန– သို့သော် လည်း။ တံ– ထိုအမျိုးကို။ မာ ပုစ္ဆိ– နှင့်။ အညံ– အခြားအမျိုးကို။ သစေ ဇာနာသိ–အံ့၊ (ဧဝံ သတိ)၊ ပုစ္ဆ– လော။” ဣတိ– ပြီ။ “မေ– ၏။ ဝါ– မှာ။ အညေန– အခြားသော အမျိုးဖြင့်။ ကမ္မံ– သည်။ နတ္ထိ၊ တာတ! တဒေဝ– ထိုအမျိုးကိုသာ။ ပုစ္ဆာမိ– ၏။” ဣတိ– ပြီ။ “အမ္မ! တွံ– သည်။ အတ္တနော– အား။ အနာစိက္ခိတုံ– မပြောပြခြင်းငှာ။ ဝါ– မပြောဘဲ နေခြင်းငှာ။ န ဒေသိ– မပေး။ အဇ္ဇ– ယနေ့။ တေ– သည်။ သဗ္ဗရတ္တိံ–လုံး။ ဒေဝေါ– ကို။ ဝဿန္တော– ရွာသည်ကို။ ဒိဋ္ဌော– သလော?” ဣတိ– ပြီ။ “တာတ! မေ– သည်။ ဒိဋ္ဌော– ပြီ။ ဧသော– ဤမိုးသည်။ မယှမေဝ– ဖို့သာ။ ဝါ– အတွက်သာ။ သဗ္ဗရတ္တိံ– လုံး။ ဝုဋ္ဌော– ပြီၤ။ အညဿ– ဖို့။ ဝါ– အတွက်။ န ဝုဋ္ဌော– ရွာသည်မဟုတ်။ မယှံ– ဖို့။ ဝါ– အတွက်။ ဝုဋ္ဌကာရဏံ ပန– မိုးရွာခြင်း၏အကြောင်းကိုကား။ ပစ္ဆာ– ၌။ ဝါ– မှ။ တေ– အား။ ကထေဿာမိ– ပြောမည်။ တာဝ– စွာ။ ဧတသ္မိံ သေဋ္ဌိဂေဟေ– ဤသူဌေး၏အိမ်၌။ ပဝတ္တိံ– ဖြစ်ပုံကို။ မေ– အား။ ကထေဟိ– လော။” ဣတိ– ပြီ။ “အမ္မ! အဇ္ဇ၊ ရတ္တိံ– ၌။ သေဋ္ဌိဉ္စ– လည်းကောင်း။ သေဋ္ဌိဘရိယဉ္စ– သူဌေးကတော် လည်းကောင်း။ သေဋ္ဌိပုတ္တဉ္စ– လည်းကောင်း။ ဣတိ– သို့။ တယောပိ– ကုန်သော။ ဇနေ– တို့ကို။ အဝတ္ထရမာနံ– လွမ်းဖိလျက်။ ဂေဟံ– သည်။ ပတိ– ပြိုကျပြီ။ တေ– ထို၃ယောက်သော လူတို့ကို။ ဧကစိတကသ္မိံ– တစ်ခုတည်းသော ထင်းပုံပေါ်၌။ ဈာယန္တိ– မီးသင်္ဂြိုလ်ကုန်၏။ အမ္မ! ဧသ ဓူမော– ထိုမီးခိုးသည်။ ပညာယတိ– ထင် ရှားနေသေး၏။” ဣတိ– ပြီ။ သာ– ထိုပဋာစာရာသည်။ တသ္မိံ ခဏေ– ၌။ နိဝတ္ထဝတ္ထံ–ဝတ်အပ်သော အဝတ်ကို။ ပတမာနံ– ကျွတ်ကျသည်ကို။ န သဉ္ဇာနိ– မသိတော့၊
...[စာမျက်နှာ- ၃၇၂]...
ဥမ္မတ္တိကဘာဝံ– အရူးမ၏အဖြစ်သို့။ ပတွာ၊ ယထာဇာတာဝ– မွေးဖွားသည့် အတိုင်းသာ၊ (မိမွေးတိုင်း ဖမွေးတိုင်းသာ)၊ (ဟုတွာ)၊ ရောဒန္တီ– ငိုလသော်။ ပရိဒေဝန္တီ– မြည်တမ်းလသော်။ “ဥဘော၊ ပေ၊ မတော”တိ– ၍။ ဝိလပန္တီ– ယောင် ယမ်းပြောဆိုလျက်၊ (ကယောင်ကတမ်းပြောလျက်)၊ ပရိဗ္ဘမိ– ချာချာလည်ပြီ၊ (ချာလပတ်ရမ်းပြီ)
ဥဘော ပုတ္တာ ကာလကတာ, ပန္ထေ မယှံ ပတီ မတော၊ မာတာ ပိတာ စ ဘာတာ စ, ဧကစိတမှိ ဍယှရေ
ပန္ထေ– လမ်းခရီး၌။ မယှံ– ငါ၏။ ဥဘော– ၂ယောက်ကုန်သော။ ပုတ္တာ– သား တို့သည်။ ကာလကတာ– ပြုအပ်ပြီးသောသေခြင်း (သေချိန်) ရှိပါကုန်ပြီ၊ (သေ ကုန်ပြီ)၊ ပတိ– လင်သည်၊ [ဂါထာ၌ ဆန်းကြောင့် ဒီဃပြု၍ “ပတီ”ဟု ရှိသည်။] မတော– သေပြီ။ မာတာ– အမေကိုလည်းကောင်း။ ပိတာ စ– အဖေကိုလည်းကောင်း။ ဘာတာ စ– မောင်ကိုလည်းကောင်း။ ဧကစိတမှိ ဧကစိတမှိ ဧကစိတမှိ– တစ်ခုတည်းသော ထင်းပုံ၌။ ဍယှရေ– မီးဩင်္ဂီုဟ်အပ်ကုန်ပြီ။
ကာလကတာ။ ။ တေသံ တေသံ သတ္တာနံ အာယုံ ကာလယတိ ခေပေတီတိ ကာလော၊ (အချိန်အခါ)၊ [ကလ+ဏ၊] ကာလယတိ သတ္တာနံ ဇီဝိတံ နာသေတီတိ ကာလော၊ (သေခြင်း)၊ (နီတိဓာတု- ၃၄၃၊ သာရတ္ထ၊၂၊၂၅၀)၊ ကတော+ကာလော ယေနာတိ ကာလကတာ- ပြုအပ်ပြီးသော သေခြင်းရှိကုန်၏၊(ပါရာဘာ- ၃, ၂၉၀)၊ (တစ်နည်း) ကလေတိ သတ္တေ ခေပေတီတိ ကာလော၊ ကာလံ+ကတာ ပတ္တာတိ ကာလကတာ- သေခြင်းကို ပြုကုန်ပြီ၊ ဝါ- သေခြင်းသို့ ရောက်ကုန်ပြီ၊ (တစ်နည်း) ကာလေန+ကတာ နဋ္ဌာတိ ကာလကတာ- သေခြင်းသည် ဖျက်ဆီးအပ်ကုန်ပြီ။ (ဥဒါန ၊ဋ္ဌ၊၁၀၅၊ နီတိဓာတု- ၃၄၃)
ဧကစိတမှိ ဍယှရေ။ ။ စီယတေ ယတ္ထာတိ စိတာ၊ ဧကာ+စိတာ ဧကစိတံ၊ နပုံငဲ့, သရော ရဿော နပုံသကေဖြင့် သမာသ်အဆုံးကို ရဿပြု၊ ရှေ့ပုဒ်ကို ပုမ္ဘော ငဲ့။ ဍယှရေကား ဒဟ+ယ+အန္တေ၊ ဒဟဿ ဒဿ ဍော(မောဂ်- ၅, ၁၂၆)သုတ်, ကွစိ ဓာတုသုတ်ဖြင့် ဒကို ဍပြု၊ ဟနှင့်ယ ရှေ့နောက်ပြန်၊ အန္တေကို ရေပြု၍ ပြီးသည်။
အင်္ဂါသိတသင်္ချာ။ ။ “မာတာ ပိတာ စ ဘာတာ စ”တို့သည် ဝါကျဒွန်တည်း၊ ဝါကျဒွန်၏ကြိယာ၌ ဧကဝုစ်, ဗဟုဝုစ် ၂မျိုးလုံး ရှိနိုင်သည်၊ အစိတ်ကို ငဲ့၍ ဗဟုဝုစ်ဖြင့်
...[စာမျက်နှာ- ၃၇၃]...
မနုဿာ– တို့သည်။ တံ– ထိုပဋာစာရာကို။ ဒိသွာ၊ “ဥမ္မတ္တိကာ ဥမ္မတ္တိကာ– အရူးမ အရူးမ” ဣတိ– ဤသို့ ပြော၍။ ကစဝရံ– အမှိုက်ကို။ ဂဟေတွာ– ၍။ ပံသုံ– မြေ မှုန်ကို။ ဂဟေတွာ၊ မတ္ထကေ– ၌။ ဩကိရန္တာ– ကြဲကုန်လျက်။ လေဍ္ဍူဟိ– ခဲတို့ဖြင့်။ ပဟရန္တိ– ပစ်ခတ်ကုန်၏။ သတ္ထာ၊ ဇေတဝနမဟာဝိဟာရေ– ဇေတဝန်ကျောင်း တိုက်ကြီး၌။ အဋ္ဌပရိသမဇ္ဈေ– ၈-ပါးသောပရိသတ်၏ အလယ်၌၊ နိသီဒိတွာ၊ ဓမ္မံ၊ ဒေသေန္တော– လျက်။ ကပ္ပသတသဟဿံ– ကမ္ဘာတစ်သိန်းပတ်လုံး။ ပူရိတပါရမိံ–ဖြည့်ဆည်းပူးအပ်ပြီးပါရမီရှိသော။ အဘိနီဟာရသမ္ပန္နံ– ရှေးဆုတောင်းကောင်း မှုအထူးနှင့် ပြည့်စုံသော၊ [ဓမ္မဘာ-၁, ၃၆၂ရှု၊] တံ– ထိုပဋာစာရာကို။ အာဂစ္ဆမာနံ–လာနေသည်ကို၊ (တစ်နည်း) အာဂစ္ဆမာနံ– သော။ တံ– ကို။ အဒ္ဒသ– ပြီ။
ကိရ– ချဲ့။ သာ– ထိုပဋာစာရာသည်။ ပဒုမုတ္တရဗုဒ္ဓကာလေ– ၌။ ပဒုမုတ္တရသတ္ထာရာ– သည်။ ဧကံ– တစ်ပါးသော။ ဝိနယဓရတ္ထေရိံ– ဝိနည်းဓိုရ်ထေရီမကို။ ဗာဟာယ– ၌။ ဂဟေတွာ– ၍၊ (တစ်နည်း) ဝိနယဓရတ္ထေရိံ– ၏။ ဗာဟာယ– ကို။ ဂဟေတွာ– ၍။ နန္ဒနဝနေ– နန္ဒဝန်ဥယျာဉ်၌၊ (နှစ်သက်စေတတ်သောဥယျာဉ်၌)၊ ရှိလျှင် “အင်္ဂါသိတသင်္ချာ”ဟုလည်းကောင်း အပေါင်းကို ငဲ့၍ ဧကဝုစ်ဖြင့်ရှိလျှင် “စယာသိတသင်္ချာ”ဟုလည်းကောင်း ဆိုရသည်၊ ကတ္တား,ကံက ဧကဝုစ်ရှိသော်လည်း ကြိယာက အစိတ်ကိုငဲ့၍ ဗဟုဝုစ်ဖြစ်နေလျှင် အင်္ဂါသိတသင်္ချာတည်း၊ ကတ္တား,ကံလည်း ဧကဝုစ်ဖြစ်၍, ကြိယာလည်း ကတ္တား,ကံအတိုင်း အပေါင်းကိုငဲ့၍ ဧကဝုစ်ဖြစ်လျှင် စယာသိတသင်္ချာတည်း၊ ဤ၌ ကတ္တားက “မာတာ ပိတာ စ ဘာတာ စ”ဟု ဧကဝုစ် ရှိသော်လည်း “အမေကို မီးသင်္ဂြိုဟ်ခြင်း, အဖေကို မီးသင်္ဂြိုဟ်ခြင်း, မောင်ကို မီးသင်္ဂြိုဟ် ခြင်း”ဟူသော အစိတ်ကြိယာ၃မျိုးကိုငဲ့သော အင်္ဂါသိတသင်္ချာဖြင့် “ဍယှရေ”ဟု ဗဟု ဝုစ်ဖြင့် ရှိရသည်။ (ဘုရားကြီး-၂၁၂၊ ၂၁၃၊ ကစ္စာ-ကစ္စာဘာ-၅၊ ဓမ္မဘာ-၁, ၄၀၃)
ဥမ္မတ္တိကာ ဥမ္မတ္တိကာ။ ။ “ဥမ္မတ္တိကာ ဥမ္မတ္တိကာ”သည် အာမေဍိတ်တည်း၊ “မဒနံ မဒေါ၊ ဥဂ္ဂတေဟိ ဝါတာဒိဒေါသေဟိ+မဒေါ ဥမ္မာဒေါ၊ [ဥ+မဒ၊ မ၌ ဒီဃပြု၊] ဥမ္မာဒေါ+ဧတိဿာ အတ္ထီတိ ဥမ္မတ္တာ၊ [ဥမ္မာဒ+ဏ၊ ဒ,ကို တပြု, တဒွေဘော်၊ မ္မာ၌ ရဿ ပြု၊] ဥမ္မတ္တာ ဧဝ ဥမ္မတ္တိကာ၊ [ဥမ္မတ္တာ+ဣက၊ -မအူပါနိ- ၃, ၂၀၀၊] (တစ်နည်း) ဥ- ဂ္ဂတေဟိ ပိတ္တာဒိဒေါသေဟိ မဒယတီတိ ဥမ္မတ္တော၊ (အရူးရောဂါ)၊ [ဥ+မဒ+တ၊] ဥမ္မတ္တော+ဧတိဿာ အတ္ထီတိ ဥမ္မတ္တိကာ၊ [ဥမ္မတ္တ+ဣက၊ -ကင်္ခါယော- ၁၀၃)”ဟု ပြုပါ။
နန္ဒနဝနေ။ ။ ပဝိဋ္ဌေ ပဝိဋ္ဌေ နန္ဒယတိ တောသေတီတိ နန္ဒနံ၊ နန္ဒနံ စ+တံ+ဝနံ
...[စာမျက်နှာ- ၃၇၄]...
ဌပေန္တံ ဝိယ– ထားသကဲ့သို့။ ဧတဒဂ္ဂဋ္ဌာနေ– ဧတဒဂ်အရာ၌။ ဌပိယမာနံ– ထား အပ်သည်ကို။ ဒိသွာ၊ “အဟမ္ပိ– သည်လည်း။ တုမှာဒိသဿ– အရှင်ဘုရားကဲ့သို့ ရှုအပ်သော။ ဗုဒ္ဓဿ– ၏။ သန္တိကေ– ၌။ ဝိနယဓရတ္ထေရီနံ– ဝိနည်းဓိုရ်ထေရီတို့၏။ ဝါ– တို့တွင်။ အဂ္ဂဋ္ဌာနံ– မြတ်သောရာထူးဌာနကို။ လဘေယျ– ရလိုပါ၏။” ဣတိ– သို့။ အဓိကာရံ– ထူးကဲသော ပြုစုပူဇော်ခြင်းကို၊ [ဓမ္မဘာ-၃, ၁၀၃၊ ၂၇၁ရှု၊] ကတွာ– ၍။ ပတ္ထနံ– ကို။ ဌပေသိ– ပြီ။ ပဒုမုတ္တရဗုဒ္ဓေါ– သည်။ အနာဂတံသဉာဏံ– ကို။ ပတ္ထရိတွာ– ဖြန့်တော်မူ၍။ ပတ္ထနာယ– ၏။ သမိဇ္ဈနဘာဝံ– ကို။ ဉတွာ– ၍။ “အနာဂတေ– ၌။ ဂေါတမဗုဒ္ဓဿ နာမ– ၏။ သာသနေ– ၌။ အယံ– ဤသူမသည်။ ပဋာစာရာ နာမေန– ပဋာစာရာအမည်ဖြင့်။ ဝိနယဓရတ္ထေရီနံ– တို့တွင်။ ဝါ– တို့ထက်။ အဂ္ဂါ– သည်။ ဘဝိဿတိ– လိမ့်မည်။” ဣတိ– သို့။ ဗျာကာသိ– ပြီ။ ဧဝံ– သို့။ ပတ္ထိတပတ္ထနံ–တောင်းတအပ်သော ဆုတောင်းရှိသော။ အဘိနီဟာရသမ္ပန္နံ– သော။ တံ– ကို။ သတ္ထာ– သည်။ ဒူရတောဝ– ၌ပင်။ ဝါ– ကပင်။ အာဂစ္ဆန္တိံ– ကို။ ဒိသွာ– ၍။ “မံ– ကို။ ဌပေတွာ– ၍။ အညော– သည်။ ဣမိဿာ– ၏။ အဝဿယော– မှီခိုအားထား ရာသည်။ ဘဝိတုံ– ငှာ။ သမတ္ထော နာမ– မည်သည်။ နတ္ထိ၊” ဣတိ– သို့။ စိန္တေတွာ– ၍။ တံ– ထိုပဋာစာရာကို။ ယထာ– အကြင်အခြင်းအရာအားဖြင့် ပြုလသော်။ ဝိဟာရာဘိမုခံ– ကျောင်းသို့ ရှေးရှု။ အာဂစ္ဆတိ– ၏။ ဧဝံ– ဤသို့သော အခြင်းအရာ အားဖြင့်။ အကာသိ၊ ပရိသာ– သည်။ တံ– ထိုပဋာစာရာကို။ ဒိသွာဝ– ၍သာလျှင်၊ စာတိ နန္ဒနဝနံ၊ နန္ဒဝန်ဥယျာဉ်သည် နတ်ပြည်တိုင်း၌ ရှိသည်၊ နတ်တို့သည် စုတေခါနီး တွင် စုတေတော့မည့် ရှေ့ပြေးနိမိတ်၅မျိုး ထင်လာ၏၊ ထိုအခါ “နတ်စည်းစိမ်ကို စွန့်ရတော့မယ်”ဟု တွေးကာ ငိုကြွေးသော နတ်သားနတ်သမီးကို “မငိုကြနှင့်၊ မပျက်စီး တဲ့ သင်္ခါရတရားဆိုတာ မရှိဘူး”ဟု သိကြားမင်းက ပြောဆိုဆုံးမကာ နန္ဒဝန်ဥယျာဉ် အတွင်း ဝင်ရောက်စေ၏၊ ထိုဥယျာဉ်၌ အခြားသော နတ်များ၏ စည်းစိမ်ကို ကြည့် ရှုရင်း သေရမည့်အရေး တွေးတောပူပန်မှု ငြိမ်းကာ နှစ်သက်ပျော်ရွှင်မှု ဖြစ်ပေါ် လာ၏၊ ထိုအခါ ထိုဥယျာဉ်၌ မြူးတူးပျော်ပါးကစားရင်းပင် နေပူနှင့်တွေ့သည့် ဆီးနှင်း ပေါက်ကဲ့သို့ ကျေမွကာ လေတိုက်ခတ်အပ်သော ဆီမီးအလျှံကဲ့သို့ ချုပ်ပျောက်လေ၏၊ ဤသို့ ဝင်လာသမျှ နတ်သားနတ်သမီးကို နှစ်သက်စေတတ်သောကြောင့် “နန္ဒန”ဟု ခေါ်သည်။ (သံ၊ ဋ္ဌ၊ ၁၊ ၂၈၊ ဒီ၊ ဋ္ဌ၊ ၂၊ ၂၃)၊]
...[စာမျက်နှာ- ၃၇၅]...
“ဣမိဿာ ဥမ္မတ္တိကာယ– ဤအရူးမအား။ ဣတော– ဤအရပ်သို့။ အာဂန္တုံ– ငှာ။ ဝါ– လာခွင့်ကို။ မာ ဒဒိတ္ထ– မပေးကြနှင့်။” ဣတိ– သို့။ အာဟ– ပြီ။ သတ္ထာ– သည်။ “အပေထ– ဖယ်ကြလော။ နံ– ထိုပဋာစာရာကို။ မာ ဝါရယိတ္ထ– မတားကြနှင့်။” ဣတိ– သို့။ ဝတွာ– ၍။ အဝိဒူရဋ္ဌာနံ– နီးသောရပ်သို့။ အာဂတကာလေ– ရောက် လာရာအခါ၌။ “ဘဂိနိ– နှမ! သတိံ– ကို။ ပဋိလဘ– ရလော။” ဣတိ– သို့။ အာဟ– ပြီ။ သာ– ထိုပဋာစာရာသည်။ တံ ခဏံယေဝ– ၌ပင်။ ဗုဒ္ဓါနုဘာဝေန– ကြောင့်။ သတိံ– ကို။ ပဋိလဘိ– ပြီ။ တသ္မိံ ကာလေ– ၌။ နိဝတ္ထဝတ္ထဿ– ဝတ်အပ်သော အဝတ်၏။ ပတိတဘာဝံ– လျှောကျနေသည်၏အဖြစ်ကို။ သလ္လက္ခေတွာ– မှတ် မိ၍၊ (သိ၍)၊ ဟိရောတ္တပ္ပံ– အရှက်အကြောက်ကို။ ပစ္စုပဋ္ဌာပေတွာ– ရှေးရှုဖြစ် စေ၍။ ဥက္ကုဋိကံ– ဆောင့်ကြောင့်။ နိသီဒိ– ပြီ။ အထ– ၌။ အဿာ– ထိုပဋာစာရာ အား။ ဧကော– သော။ ပုရိသော– သည်။ ဥတ္တရသာဋကံ– အပေါ်ခြုံအဝတ်ကို။ ခိပိ– ပစ်ပေးပြီ။ သာ– ထိုပဋာစာရာသည်။ တံ– ထိုအဝတ်ကို။ နိဝါသေတွာ– ဝတ်၍။ သတ္ထာရံ– သို့။ ဥပသင်္ကမိတွာ– ၍။ သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏေသု– ရွှေအဆင်းကဲ့သို့သော အဆင်းရှိကုန်သော။ ပါဒေသု– တို့၌။ ပဉ္စပတိဋ္ဌိတေန– ၅-ပါးသောတည်ခြင်းဖြင့်၊ [ဓမ္မဘာ-၁, ၂၄၈၊ ဓမ္မဘာ-၂, ၂၃၈ရှု၊] ဝန္ဒိတွာ– ၍။ ”ဘန္တေ! မေ– ၏။ အဝဿယော– မှီခိုအားထားရာသည်။ ဟောထ– ဖြစ်တော်မူပါကုန်။ မေ– ၏။ ပတိဋ္ဌာ– တည်ရာ သည်။ ဟောထ– ကုန်၊ (ကသ္မာ– နည်း?)၊ ဟိ (ယသ္မာ)– ကြောင့်။ မေ– ၏။ ဧကံ– သော။ ပုတ္တံ– ကို။ သေနော– သည်။ ဂဏှိ– ပြီ။ ဧကော– ကို။ ဥဒကေန– သည်။ ဝူဠှော–အပ်ပြီ။ ပန္ထေ– ၌။ မေ– ၏။ ပတိ– သည်။ မတော– ပြီ။ မေ– ၏။ မာတာပိတရော စေဝ– တို့သည်လည်းကောင်း။ ဝါ– တို့ကိုလည်းကောင်း။ ဘာတာ စ– မောင်သည် လည်းကောင်း။ ဝါ– ကိုလည်းကောင်း။ ဂေဟေန– သည်။ အဝတ္ထဋာ– လွှမ်းဖိအပ် ကုန်သည်၊ (ဟုတွာ– ၍၊) ဧကစိတကသ္မိံ– တစ်ခုသော ထင်းပုံ၌။ ဈာယန္တိ– မီး လောင်ကျွမ်းနေကုန်၏။” ဣတိ– ထိုကြောင့်ပါတည်း။ ဣတိ– ဤသို့ လျှောက်ပြီ။
[ဣတိတစ်လုံးကျေကြံ။] သတ္ထာ– သည်။ တဿာ– ထိုပဋာစာရာ၏။ ဝစနံ– ကို။ သုတွာ– ၍။ “ပဋာစာရေ– ရာ! မာ စိန္တယိ– နှင့်။ တဝ– ၏။ ဝါ– ကို။ တာဏံ– စောင့်ရှောက်တတ်သူသည်၊
...[စာမျက်နှာ- ၃၇၆]...
သရဏံ– ကိုးကွယ်ရာသည်။ အဝဿယော– မှီခိုရာသည်။ ဘဝိတုံ– ငှာ။ သမတ္ထဿေဝ– ၏သာလျှင်။ သန္တိကံ– သို့။ အာဂတာ– ရောက်လာသည်။ အသိ– ၏။ ဟိ– မှန်။ ဣဒါနိ– ၌။ တဝ– ၏။ ဧကော– သော။ ပုတ္တကော– သားငယ်ကို။ သေနေန– သည်။ ဂဟိတော ယထာ– ကဲ့သို့။ ဧကော– ကို။ ဥဒကေန– သည်။ ဝူဠှော ယထာ– ကဲ့သို့။ ပန္ထေ– ၌။ ပတိ– သည်။ မတော ယထာ– ကဲ့သို့။ မာတာပိတရော စေဝ– တို့ကိုလည်းကောင်း။ ဘာတာ စ– တို့ကိုလည်းကောင်း။ ဂေဟေန– သည်။ အဝတ္ထဋာ ယထာ– အပ်ကုန်သကဲ့သို့။ ဧဝမေဝ– သာလျှင်။ ဣမသ္မိံ သံသာရေ– ၌။ ပုတ္တာဒီနံ– သားအစရှိသူတို့၏။ မတကာလေ– သေရာအခါ၌။ တဝ– သည်။ ရောဒန္တိယာ– လသော်၊ (တစ်နည်း) ရောဒန္တိယာ– သော။ တဝ– ၏။ ပဂ္ဃရိတအဿု– ယိုစီးသော မျက်ရည်သည်။ စတုန္နံ– ၄စင်းကုန်သော။ မဟာသမုဒ္ဒါနံ– တို့၏။ ဥဒကတော– ထက်။ ဗဟုတရံ– သာ၍ များ၏။” ဣတိ– သို့။ ဝတွာ– ၍။ ဣမံ ဂါထံ– ကို။ အာဟ– ပြီ။ (ကိံ)၊ “စတူသု၊ ပေ၊ ပမဇ္ဇသီ”တိ– ၍၊ (အာဟ)
စတူသု သမုဒ္ဒေသု ဇလံ ပရိတ္တကံ, တတော ဗဟုံ အဿုဇလံ အနပ္ပကံ၊ ဒုက္ခေန ဖုဋ္ဌဿ နရဿ သောစနာ, ကိံ ကာရဏာ သမ္မ တုဝံ ပမဇ္ဇသိ။
စတူသု– ၄စင်းကုန်သော။ သမုဒ္ဒေသု– သမုဒြာတို့၌၊ (သမုဒြာတွေထဲက)၊ ဇလံ– ရေသည်။ ပရိတ္တကံ– နည်း၏။ ဒုက္ခေန– ဒုက္ခသည်။ ဖုဋ္ဌဿ– ထိရောက် အပ်သော။ နရဿ– သတ္တဝါ၏။ သောစနာ– ဝမ်းနည်းခြင်းကြောင့်၊ (ပဝတ္တံ– ဖြစ် သော၊) အဿုဇလံ– မျက်ရည်သည်။ တတော– ထိုသမုဒြာရေထက်။ ဗဟုံ– များ၏။ အနပ္ပကံ– မနည်း။ သမ္မ– မိတ်ဆွေ! ကိံ ကာရဏာ– အဘယ်အကြောင်းကြောင့်။ တုဝံ– သည်။ ပမဇ္ဇသိ– မေ့လျော့ဘိသနည်း? ဧဝံ– သို့။ သတ္ထရိ– သည်။ အနမတဂ္ဂပရိယာယံ– သိအပ်သော အစအပိုင်း အခြားမရှိသော သံသရာနှင့်စပ်သော တရားဒေသနာကို၊ [ဓမ္မဘာ-၁, ၅၈၀ရှု၊] ကထေန္တေ– သော်။ တဿာ– ထိုပဋာစာရာ၏။ သရီရေ– ၌။ သောကော– သည်။ တနုတ္တံ– နည်းပါးသည်၏အဖြစ်သို့။ အဂမာသိ– ပြီ။ အထ– ၌။ နံ– ထိုပဋာစာရာကို။ တနုဘူတသောကံ– နည်းပါးသည်ဖြစ်၍ဖြစ်သောသောကရှိသည်ကို။ ဝါ– နည်း ပါးသည်၏အဖြစ်သို့ ရောက်သော သောကရှိသည်ကို။ ဉတွာ– ၍။ ပုန၊ သတ္ထာ
–...[စာမျက်နှာ- ၃၇၇]...
သည်။ အာမန္တေတွာ– ၍။ “ပဋာစာရေ– ရာ! ပုတ္တာဒယော နာမ– သားသမီးအစ ရှိသူတို့မည်သည်။ ပရလောကံ– နောက်ဘဝသို့။ ဂစ္ဆန္တဿ– ၏။ ဝါ– ကို။ တာဏံ ဝါ– စောင့်ရှောက်တတ်သူသည်သည်လည်းကောင်း။ လေဏံ ဝါ– ပုန်းအောင်းရာ သည်လည်းကောင်း။ သရဏံ ဝါ– ကိုးကွယ်ရာသည်လည်းကောင်း။ ဘဝိတုံ–ငှာ။ န သက္ကောန္တိ– နိုင်ကုန်။ တသ္မာ– ကြောင့်။ တေ– ထိုသားသမီးအစရှိသူတို့သည်။ ဝိဇ္ဇမာနာပိ– ရှိနေပါကုန်သော်လည်း။ န သန္တိယေဝ– မရှိကုန်သည်သာ။ ပန– စင် စစ်ကား။ ပဏ္ဍိတေန– သည်။ သီလံ– ကို။ ဝိသောဓေတွာ– စေ၍။ အတ္တနော– ၏။ နိဗ္ဗာနဂါမိမဂ္ဂံ– နိဗ္ဗာန်သို့ ရောက်ကြောင်းလမ်းကိုသာလျှင်။ ခိပ္ပမေဝ– သာလျှင်။ သောဓေတုံ– ငှာ။ ဝဋ္ဋတိ– ၏။” ဣတိ– သို့။ ဝတွာ– ၍။ ဓမ္မံ၊ ဒေသေန္တော၊ ဣမာ ဂါထာ– တို့ကို။ အဘာသိ၊ (ကိံ)၊ “န သန္တိ၊ ပေ၊ ဝိသောဓယေ”တိ– ၍၊ (အဘာသိ)
န သန္တိ ပုတ္တာ တာဏာယ, န ပိတာ နာပိ ဗန္ဓဝါ၊ အန္တကေနာဓိပန္နဿ, နတ္ထိ ဉာတီသု တာဏတာ
အန္တကေန– တစ်ဘဝအဆုံးကို ပြုတတ်သော သေမင်းသည်။ အဓိပန္နဿ–လွှမ်းမိုးနှိပ်စက်အပ်သူ၏။ ဝါ– ကို။ တာဏာယ– သေခြင်းမှ စောင့်ရှောက်ခြင်းငှာ။ ပုတ္တာ– သားသမီးတို့သည်။ န သန္တိ– မရှိကုန်။ ပိတာ– မိဘတို့သည်။ န သန္တိ– ကုန်၊ (တစ်နည်း) ပိတာ– အဖေသည်။ န အတ္ထိ– မရှိ။ ဗန္ဓဝါပိ– (သားသမီးမိဘတို့မှ ကြွင်းသော) ဆွေမျိုးမိတ်ဆွေတို့သည်လည်း။ န သန္တိ– ကုန်။ ဉာတီသု– ဆွေမျိုး တို့၌။ ဝါ– တို့၏။ ဝါ– တို့ကို။ တာဏတာ– သေခြင်းမှ စောင့်ရှောက်နိုင်သူတို့၏။
ပိတာ။ ။ “ပိတာတိ ဇနကော၊ အညေ ဝါ ပိတုဋ္ဌာနိယာ(ဒီဋီ၊၂၊၂၈၂၊ မဋီ- ၁, ၃၃၃)”ဟူသော အဖွင့်တွင် “ပိတာတိ ဇနကော”ဟူသော ပထမနည်းအဖွင့်အလို ပိတာသည် ဧကဝုစ်တည်း၊ “အညေ ဝါ ပိတုဋ္ဌာနိယာ”ဟူသော ဒုတိယနည်းအဖွင့်နှင့် “မာတာပိတရော ဌပေတွာ(ဓမ္မ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၇၂၊ အံဋီ၊၁၊၁၉၄)”ဟူသော အဖွင့်အလို ဗဟုဝုစ်တည်း၊ ပိတုနောင် ယောဝိဘတ်ကို “သတ္ထုပိတာဒီနမာ သိယောသု တံလောပေါ စ(နီတိ- ၄၁၁)”သုတ်, သတ္ထုပိတာဒီနမာ သိသ္မိံ သိလောပေါ စသုတ်၌ စသဒ္ဒါဖြင့် ဥကို အာပြု, ယောဝိဘတ်ကိုလည်းချေ၊ (တစ်နည်း) “တဒမိနာဒီနိ(မောဂ်- ၁, ၄၇)”သုတ်ဖြင့် ယောဝိဘတ်ကို အာပြု။ (နီတိသုတ္တ- ၈၇၊ ဝိဗော- ၇၈၊ နိဒီ- ၁၁၂)
ဉာတီသု။ ။ အယံ အမှာကံ အဇ္ဈတ္တိကောတိ ဇာနန္တိ, ဉာယန္တီတိ ဝါ ဉာတီ(အဘိ၊ဋ္ဌ၊
...[စာမျက်နှာ- ၃၇၈]...
အဖြစ်သည်။ နတ္ထိ– မရှိ
ဧတမတ္ထဝသံ ဉတွာ, ပဏ္ဍိတော သီလသံဝုတော၊ နိဗ္ဗာနဂမနံ မဂ္ဂံ, ခိပ္ပမေဝ ဝိသောဓယေ
ဧတံ အတ္ထဝသံ– ဤအကြောင်းကို။ ဉတွာ– သိ၍။ ပဏ္ဍိတော– ပညာရှိသည်။ သီလသံဝုတော– စတုပါရိသုဒ္ဓိသီလဖြင့် စောင့်စည်းအပ်သော ကာယဒွါရ, ဝစီ ဒွါရရှိသည်။ ဝါ– စတုပါရိသုဒ္ဓိသီလဖြင့် စောင့်စည်းသည်။ (ဟုတွာ)၊ နိဗ္ဗာနဂမနံ–နိဗ္ဗာန်သို့ ရောက်ကြောင်းဖြစ်သော။ မဂ္ဂံ– အင်္ဂါ၈-ပါးရှိသောမဂ်ကို။ ခိပ္ပမေဝ– လျှင် မြန်စွာသာလျှင်။ ဝိသောဓယေ– စင်ကြယ်စေရာ၏။ ဝါ– ရှင်းလင်းသုတ်သင်ရာ၏။
၂, ၁၀၁၊ ပဋိသံ၊ ဋ္ဌ၊ ၁၊ ၁၄၅၊ သာရတ္ထ၊ ၂၊ ၃)၊ ရှေ့နည်း ကတ္တုသာဓန၊ နောက်နည်း ကမ္မသာဓနတည်း၊ “ဉာတီနံ (ဒီဋီ၊ ၂၊ ၂၈၂၊ မ ဋီ၊ ၁၊ ၃၃၃) ”ဟု ဖွင့်သဖြင့် ဆဋ္ဌီအနက် တစ်နည်းပေးသည်၊ စတုတ္ထပါဒကို ကာရဏဝါကျယူ၍ “အန္တကေန– သည်။ အဓိပန္နဿ– ၏။ ဝါ– ကို။ တာဏာယ– ငှာ။ ပုတ္တာ– တို့သည်။ န သန္တိ– ကုန်။ ပိတာ– တို့သည်။ န သန္တိ၊ (တစ်နည်း) ပိတာ– သည်။ န အတ္ထိ၊ ဗန္ဓဝါပိ– တို့သည်လည်း။ န သန္တိ၊ (ကသ္မာ–နည်း? ယသ္မာ– ကြောင့်၊) ဉာတီသု– တို့၌။ ဝါ– တို့၏။ ဝါ– တို့ကို။ တာဏတာ– သည်။ နတ္ထိ၊ (တသ္မာ– ထိုကြောင့်တည်း) ”ဟု ပေးနိုင်သည်။ (ဒီဋီ၊ ၂၊ ၂၈၂၊ မဋီ၊ ၁၊ ၃၃၃)
အတ္ထဝသံ။ ။ ဖလေန အရီယတေတိ အတ္ထော- အကျိုးသည် ကပ်ရောက်အပ်သော အကြောင်း၊ အတ္ထသဒ္ဒါ ကာရဏအနက်ဟော၊ (သံဋီ၊၁၊၂၈၁)၊ အတ္ထောယေဝ အတ္ထ- ဝသော- အကြောင်း၊ ဝသသဒ္ဒါအနက်သီးခြားမရှိ၊ သွတ္ထတည်း၊ (တစ်နည်း) အတ္ထော ဖလံ တဒဓီနဝုတ္တိတာယ(ထိုအကြောင်းနှင့် စပ်သောအကျိုးရှိသည်၏အဖြစ်ကြောင့်) ဝသော ဧတဿာတိ အတ္ထဝသော- မိမိနှင့်စပ်သော အကျိုးရှိသောအကြောင်း၊ အတ္ထ သဒ္ဒါ ပယောဇန(အကျိုး)အနက်ဟော၊ ဝသသဒ္ဒါ အာယတ္တ(စပ်ခြင်း)အနက်ဟော
(သာရတ္ထ၊ ၂၊ ၃၃၊ ၃၄)
နိဗ္ဗာနဂမနံ။ ။ ဘဝါဘဝံ ဝိနတိ သံသိဗ္ဗတီတိ ဝါနံ၊ ဝါနတော+နိက္ခန္တံ နိဗ္ဗာနံ၊ “ဝါနနိ”ဟု ဆိုလိုလျက် ရှေ့နောက်ပြန်၊ နိဗ္ဗာတိ ဧတေန ရာဂဂ္ဂိအာဒိကောတိ နိဗ္ဗာနံ (ဝိဘာဝိနီ- ၇၈၊ မဏိ- ၁, ၁၃၇)၊ ဝါယန္တိ ဘဝါဘဝံ ဂစ္ဆန္တိ ဧတေနာတိ ဝါနံ၊ နတ္ထိ+ဝါနံ ဧတ္ထာတိ နိဗ္ဗာနံ၊ နိဗ္ဗာယန္တိ ဧတ္ထာတိ နိဗ္ဗာနံ၊(နိဒီ- ၅၄၃၊ ပဒီ- ၂၄)၊ “နိဗ္ဗာနံ ဂစ္ဆတိ အဓိဂစ္ဆတိ ဧတေနာတိ နိဗ္ဗာနဂမနော(ဒီဋီ- ၂,၂၈၁၊ မဋီ၊၁၊၃၃၂)”ဟု ဆက်ပါ။
ဓမ္မဋီ- ၃၄- ၈၀ိဂြိုဟ်။ ။ သဗ္ဗဝဋ္ဋဒုက္ခေဟိ သဗ္ဗကိလေသေဟိ ဝါ နိက္ခန္တော ဟုတွာ
...[စာမျက်နှာ- ၃၇၉]...
ဒေသနာဝသာနေ– ၌။ ပဋာစာရာ– သည်။ မဟာပထဝိယံ– ၌။ ပံသုပရိမာဏေ–မြေမှုန့်အတိုင်းအရှည်ရှိကုန်သော။ ကိလေသေ– တို့ကို။ ဈာပေတွာ– လောင်ကျွမ်း စေ၍။ ဝါ– ပယ်သတ်၍။ သောတာပတ္တိဖလေ– ၌။ ပတိဋ္ဌဟိ– ပြီ။ အညေပိ– ကုန် သော။ ဗဟူ– တို့သည်။ သောတာပတ္တိဖလာဒီနိ– တို့သို့။ ပါပုဏိံသု– ကုန်ပြီ၊ [ဣတိ သဒ္ဒါ ပိုနေသည်၊ (တစ်နည်း) အနက်မဲ့ကြံ၊] ပန– ဆက်။ သာ– ထိုပဋာစာရာသည်။ သောတာပန္နာ– သည်။ ဟုတွာ၊ သတ္ထာရံ– ကို။ ပဗ္ဗဇ္ဇံ– ကို။ ယာစိ– ပြီ။ သတ္ထာ၊ တံ– ထိုပဋာစာရာကို။ ဘိက္ခုနီနံ– တို့၏။ သန္တိကံ– သို့။ ပဟိဏိတွာ– ၍။ ပဗ္ဗာဇေသိ–ဘိက္ခုနီအဖြစ်သို့ ရောက်စေပြီ။ သာ– ထိုပဋာစာရာသည်။ လဒ္ဓူပသမ္ပဒါ– ရအပ် ပြီးသော မြင့်မြတ်သော ရဟန်းမ,အဖြစ်ရှိသည်၊ (ဟုတွာ)၊ ပဋိတာစာရတ္တာ–သဗ္ဗဝဋ္ဋဒုက္ခေ သဗ္ဗကိလေသေ ဝါ ဗာဓတိ ဟိံသတီတိ နိဗ္ဗာနံ၊ [နိ+ဗာဓ+ယု၊ ဓကို ဗပြု၊] သဗ္ဗဝဋ္ဋဒုက္ခေ သဗ္ဗကိလေသေ ဝါ နိဝါရေတီတိ နိဗ္ဗာနံ၊ [“နိဝါရန”ဟု ဆိုလိုလျက် ဝ,ကို ဗပြု, ရ,ကို ဗပြု၊] သဗ္ဗဝဋ္ဋဒုက္ခေ သဗ္ဗကိလေသေ ဝါ နိဝုဏာတီတိ နိဗ္ဗာနံ၊ [“နိဝုဏန”ဟု ဆိုလိုလျက် ဝ,ကို ဗပြု, ဥကို အာပြု, ဏ,ကို ဗပြု။]
ဂမ္ဘီဒီ- ၁၇၁၀ိဂြိုဟ်။ ။ “ဝါနံ နိက္ခာပေတီတိ နိဗ္ဗာနံ၊ န ဝါနန္တိ န သိဗ္ဗန္တိ ဝါနာ ဝါနန္တာ ဧတ္ထာတိ နိဗ္ဗာနံ- အဝိဇ္ဇာသင်္ခါရတို့ မချုပ်လုပ်နိုင်ရာနိဗ္ဗာန်၊ ဝါနံ ဧတေသံ အတ္ထီတိ ဝါနာ၊ ဝါနာ န ဝါယန္တိ ဧတ္ထာတိ နိဗ္ဗာနံ- တဏှာရှိသူတို့ မလာနိုင်ရာနိဗ္ဗာန်၊ နိယတံ ဟုတွာ နိယမဝသေန ဝါနံ ပဝတ္တနန္တိ နိဗ္ဗာနံ- မြဲသည်ဖြစ်၍ မြဲသောအားဖြင့် ဖြစ်ခြင်းနိဗ္ဗာန်။
ပဋိတာစာရတာယ။ ။ ပဋိတကို “ပဋ+ဣတ”ဟုခွဲ၊ “ပကဋ္ဌသုခတော ဣတာ ဝိဂတာ ပေတာ”ကဲ့သို့ “ပဋတော+ဣတော ဝိဂတော ပဋိတော- အဝတ်မှ ကင်းသော အကျင့်”ဟုကြံ၊ ထိုနောင် “ပဋိတော+အာစာရော ဧတိဿာတိ ပဋိတာစာရာ- အဝတ်မှ ကင်းသော အကျင့်ရှိသူမ၊ ပဋိတာစာရာယ+ဘာဝေါ ပဋိတာစာရတာ”ဟု ဆက်ပါ၊ ဤဟိတ်ပါဌ်ကို ကြည့်၍ ပဋာစာရာကိုလည်း “ပဋတော+ဣတော ဝိဂတော+အာစာရော ဧတိဿာတိ ပဋာစာရာ- အဝတ်မှ ကင်းသောအကျင့်ရှိသူမ”ဟု ကြံပါ၊ (တစ်နည်း) “ပဋိတော+အာစာရော ဧတိဿာတိ ပဋာစာရာ၊ “ပဋိတာစာရာ”ဟု ဆိုလိုလျက် ဣ, တတို့ကိုချေဟု ကြံပါ။
အကြောင်းတစ်မျိုး။ ။ “တဿာ နိဝါသနမတ္တေနပိ ပဋေန အစရဏတော ပတိတာစာရတ္တာ ပဋာစာရာတွေဝ သမညာ အဟောသိ- ခါးဝတ်မျှဖြစ်သော အဝတ်ဖြင့်
...[စာမျက်နှာ- ၃၈၀]...
အဝတ်မှ ကင်းသောအကျင့်ရှိသည်၏အဖြစ်ကြောင့်။ ဝါ– အဝတ်ဖြင့် မလှည့် လည်တတ်သည်၏အဖြစ်ကြောင့်။ ပဋာစာရာတွေဝ– ၍သာ၊ ပညာယိ။ သာ– ထိုပဋာစာရာသည်။ ဧကဒိဝသံ– ၌။ ကုဋေန– ဖြင့်။ ဥဒကံ– ကို။ အာဒါယ– ၍။ ပါဒေ– တို့ကို။ ဓောဝန္တီ– သော်။ ဥဒကံ၊ အာသိဉ္စိ– လောင်းပြီ။ တံ– ထိုရေသည်။ ထောကံ–ငယ်။ ဂန္တွာ– ၍။ ပစ္ဆိဇ္ဇိ– ပြတ်ပြီ။ ဒုတိယဝါရေ– ၂ခုမြောက်အကြိမ်၌။ အာသိတ္တံ–သွန်းလောင်းအပ်သော ရေသည်။ တတော– ထိုပထမရေထက်။ ဒူရတရံ– သာ၍ ဝေးသော အရပ်သို့။ အဂမာသိ– ပြီ။ တတိယဝါရေ– ၌။ အာသိတ္တံ– သည်။ တတောပိ– ထိုဒုတိယရေထက်လည်း။ ဒူရတရံ– သို့၊ (အဂမာသိ– ပြီ)၊ [ထေရီ၊ ဋ္ဌ၊ ၁၁၅၌ ဣတိသဒ္ဒါမပါပုံကို ထောက်၍ ဣတိသဒ္ဒါ ပိုနေသည်၊ (တစ်နည်း) အနက်မဲ့ ကြံ၊] သာ– ထိုပဋာစာရာထေရီသည်။ တဒေဝ အာရမ္မဏံ– ထိုရေတည်းဟူသော အာရုံကိုပင်။ ဂဟေတွာ– ၍။ တယော– ကုန်သော။ ဝယေ– အရွယ်တို့ကို။ ပရိစ္ဆိန္ဒိတွာ– ပိုင်းခြား၍။ “မယာ– သည်။ ပဌမံ– စွာ။ အာသိတ္တံ– သော။ ဥဒကံ ဝိယ– ကဲ့သို့။ ဣမေ သတ္တာ– တို့သည်။ ပဌမဝယေပိ– ၌လည်း။ မရန္တိ– ကုန်၏။ တတော– ထိုရေထက်။ ဒူရတရံ– သို့။ ဂတံ– စီးသွားသော။ ဒုတိယဝါရေ– ၌။ အာသိတ္တံ– သော။ ဥဒကံ ဝိယ– ကဲ့သို့။ မဇ္ဈိမဝယေပိ– ၌လည်း။ မရန္တိ– ကုန်၏။ တတောပိ– ထိုဒုတိယ ရေထက်လည်း။ ဒူရတရံ– သို့။ ဂတံ– သော။ တတိယဝါရေ– ၌။ အာသိတ္တံ– သော။ ဥဒကံ ဝိယ– ကဲ့သို့။ ပစ္ဆိမဝယေပိ– ၌လည်း။ မရန္တိယေဝ– ကုန်သည်သာ။” ဣတိ– သို့။ စိန္တေသိ– ပြီ။ သတ္ထာ– သည်။ ဂန္ဓကုဋိယံ– ၌။ နိသိန္နောဝ– လျက်သာ။ ဩဘာသံ– ကို။ ဖရိတွာ– ၍။ တဿာ– ၏။ သမ္မုခေ– ၌။ ဌတွာ– ၍။ ကထေန္တော ဝိယ– ကဲ့သို့၊ မလှည့်လည်ရကား လျောကျသော အဝတ်ဝတ်ခြင်းအကျင့်ရှိသည်၏အဖြစ်ကြောင့် ပဋာစာရာဟုသာ အမည်ဖြစ်ပြီ (ထေရီ၊ ဋ္ဌ၊ ၁၁၄) ”ဟုလည်းကောင်း, “အယံ ပဋာစာရံ ပဋပရိဟရဏံ ဝိနာ စရတီတိ ပဋာစာရာ တွေဝ နာမံ အကံသု– ဤသူမသည် အဝတ် ဝတ်ခြင်းဟူသော အကျင့်, အဝတ်ကို ဆောင် (ဝတ်) ခြင်းကို ကြဉ်၍ လှည့်လည်တတ် သောကြောင့် ပဋာစာရာဟုသာ အမည်ကို ပြုကုန်ပြီ (အံ၊ ဋ္ဌ၊ ၁၊ ၂၇၇) ”လည်းကောင်း အမည်ရခြင်းအကြောင်းကို ဖွင့်သေး၏၊ ထိုအလို “ပတိတော+အာစာရော အဿာတိ ပဋာစာရာ– လျောကျသော အဝတ်ဝတ်ခြင်းအကျင့်ရှိသူမ”ဟု ပြုပါ၊ “ပတိတာစာရာ” ဟု ဆိုလိုလျက် တကို ဋပြု, ဣ, တတို့ကိုချေ။ (အံ၊ ဋ္ဌ၊ ၁၊ ၂၇၇)
...[စာမျက်နှာ- ၃၈၁]...
“ပဋာစာရေ! ဧတံ– ဤကြံစည်ခြင်းသည်။ ဧဝံ– ဤအတိုင်း မှန်၏။ ပဉ္စန္နံ– ကုန်သော။ ခန္ဓာနမ္ပိ– တို့၏လည်း။ ဥဒယဗ္ဗယံ– အဖြစ်အပျက်ကို။ အပဿန္တဿ– ၏။ ဝဿသတံ– လုံး။ ဇီဝနတော– ထက်။ တေသံ– ထိုခန္ဓာ၅-ပါးတို့၏။ ဥဒယဗ္ဗယံ– ကို။ ပဿန္တဿ– ၏။ ဧကာဟမ္ပိ– လည်း။ ဧကက္ခဏမ္ပိ– တစ်ခဏမျှပတ်လုံးလည်း။ ဇီဝိတံ– သည်။ သေယျော– ၏။” ဣတိ– သို့၊ ဝတွာ၊ အနုသန္ဓိံ၊ ဃဋေတွ၊ ဓမ္မံ ဒေသေန္တော၊ ဣမံ ဂါထံ အာဟ၊ (ကိံ)၊ “ယော စ၊ ပေ၊ ဥဒယဗ္ဗယ”န္တိ– ၍၊ (အာဟ)
ယော စ ဝဿသတံ ဇီဝေ, အပဿံ ဥဒယဗ္ဗယံ၊ ဧကာဟံ ဇီဝိတံ သေယျော, ပဿတော ဥဒယဗ္ဗယံ
ယော စ– ကား။ ဥဒယဗ္ဗယံ– ခန္ဓာ၅-ပါးတို့၏ ဖြစ်ခြင်း, ပျက်ခြင်းကို။ အပဿံ–မမြင်သည်။ ဟုတွာ ဝဿသတံ၊ ဇီဝေ၊ (တဿ– ထိုခန္ဓာ၅-ပါး၏ အဖြစ်အပျက်ကို မမြင်သူ၏။ ဇီဝနတော– ထက်၊) ဥဒယဗ္ဗယံ– ကို။ ပဿတော– မြင်သူ၏၊ ပေ။ သေယျော
တတ္ထ– ၌။ အပဿံ ဥဒယဗ္ဗယန္တိ– ကား။ ပဉ္စန္နံ– ကုန်သော။ ခန္ဓာနံ– တို့၏။ ပဉ္စဝီသတိယာ– ၂၅-ပါးသော။ လက္ခဏေဟိ လက္ခဏေဟိ လက္ခဏေဟိ– တို့ဖြင့်။ ဥဒယဉ္စ– ကိုလည်းကောင်း။ ဝယဉ္စ– ကိုလည်းကောင်း။ အပဿန္တော– သည်။ ပဿတော ဥဒယဗ္ဗယန္တိ– ကား၊
ပဉ္စဝီသတိယာ လက္ခဏေဟိ။ ။ ၂၅ပါးသောလက္ခဏာဟူသည် ဥဒယကို ရှုပုံ လက္ခဏာ၂၅ပါး, ဝယကို ရှုပုံ လက္ခဏာ ၂၅ပါးတည်း၊ ထိုတွင် ဥဒယကို ရှုပုံလက္ခဏာ ၂၅ပါးဟူသည် ရူပက္ခန္ဓာကို ရှုပုံလက္ခဏာ ၅ပါး, ဝေဒနာက္ခန္ဓာကို ရှုပုံလက္ခဏာ၅ပါး, သညာက္ခန္ဓာကို ရှုပုံလက္ခဏာ၅ပါး, သင်္ခါရက္ခန္ဓာကို ရှုပုံလက္ခဏာ၅ပါး, ဝိညာဏ က္ခန္ဓာကို ရှုပုံလက္ခဏာ၅ပါးအားဖြင့် ၂၅ပါးတည်း။
ထိုတွင် ရူပက္ခန္ဓာကို ရှုပုံလက္ခဏာ၅-ပါးမှာ (၁) အဝိဇ္ဇာ, (၂) တဏှာ, (၃) ကံ, (၄) အာဟာရဟူသော ရူပက္ခန္ဓာ၏ အကြောင်း၄-ပါးနှင့် (၅) ရူပက္ခန္ဓာ၏ ဖြစ်နေခြင်း သဘော (နိဗ္ဗတ္တိတာလက္ခဏာ) တို့တည်း၊ ဝေဒနာက္ခန္ဓာ, သညာက္ခန္ဓာ, သင်္ခါရက္ခန္ဓာတို့ကို ရှုပုံလက္ခဏာ၅-ပါးမှာ (၁) အဝိဇ္ဇာ, (၂) တဏှာ, (၃) ကံ, (၄) ဖဿဟူသော အကြောင်း၄-ပါးနှင့် (၅) နိဗ္ဗတ္တိတာလက္ခဏာတို့တည်း၊ ဝိညာဏက္ခန္ဓာကို ရှုပုံလက္ခဏာ ၅-ပါးမှာ (၁) အဝိဇ္ဇာ, (၂) တဏှာ, (၃) ကံ, (၄) နာမ်ရုပ် နာမ်ရုပ် နာမ်ရုပ်ဟူသော အကြောင်း၄-ပါးနှင့် (၅) နိဗ္ဗတ္တိတာလက္ခဏာတို့တည်း၊ ဝယ (ပျက်ခြင်း) သဘောကို ရှုပုံလက္ခဏာအတွက်
...[စာမျက်နှာ- ၃၈၂]...
တေသံ– ထိုခန္ဓာ ၅-ပါးတို့၏။ ဥဒယဉ္စ– ကိုလည်းကောင်း။ ဝယဉ္စ– ကိုလည်းကောင်း။ ပဿန္တဿ– ၏။ ဣတရဿ– ခန္ဓာ၅-ပါး၏ အဖြစ်အပျက်ကို ရှုသူမှ တစ်ပါးသော မရှုသူ၏။ ဇီဝနတော– ထက်။ ဧကာဟမ္ပိ– လည်း။ ဇီဝိတံ– သည်။ သေယျော– ၏။ ဣတိ– ဂါထာဖွင့်ပြီးပြီ။ ဒေသနာဝသာနေ– ၌။ ပဋာစာရာ– သည်။ ပဋိသမ္ဘိဒါဟိ– တို့နှင့်။ သဟ၊ အရဟတ္တံ– သို့။ ပါပုဏိ– ပြီ၊ (ဣတိ– ပဋာစာရာထေရီဝတ္ထုပြီးပြီ။)
ပဋာစာရာထေရီဝတ္ထုဘာသာဋီကာပြီးပြီ။
၁၃-ကိသာဂေါတမီဝတ္ထုဘာသာဋီကာ
ယော စ ဝဿသတံ ဇီဝေတိ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော ကိသာဂေါတမိံ– ကိသာဂေါတမီကို။ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ ကိရ– ချဲ့။ သာဝတ္ထိယံ– ၌။ ဧကဿ– သော။ သေဋ္ဌိဿ– ၏။ ဂေဟေ– ၌။ စတ္တာလီသကောဋိဓနံ– ကုဋေ (၄၀) သော ဥစ္စာသည်။ အင်္ဂါရာ ဧဝ– မီးသွေးခဲတို့သည်သာ။ ဟုတွာ၊ အဋ္ဌာသိ– ပြီ။ သေဋ္ဌိ– သည်။ တံ– ထိုမီးသွေးခဲကို။ ဒိသွာ– ၍။ ဥပ္ပန္နသောကော– ဖြစ်သော ဝမ်းနည်းခြင်းရှိသည်၊ (ဟုတွာ)၊ အာဟာရံ– ကို။ ပဋိက္ခိပိတွာ– ၍။ မဉ္စကေ– ၌။ နိပဇ္ဇိ– ပြီ။ တဿ– ထိုသူဌေး၏။ ဧကော– သော။ သဟာယကော– သည်။ ဂေဟံ– သို့။ ဂန္တွာ– ၍။ “သမ္မ– မိတ်ဆွေ! ကသ္မာ– ကြောင့်။ သောစသိ– နည်း?” ဣတိ– သို့။ ပုစ္ဆိတွာ– ၍။ တံ ပဝတ္တိံ– ကို။ သုတွာ– ၍။ ”သမ္မ! မာ သောစိ– နှင့်။ အဟံ– သည်။ ဧကံ– သော။ ဥပါယံ– နည်းလမ်းကို။ ဇာနာမိ– ၏။ တံ– ထိုနည်းလမ်းကို။ ကရောဟိ–လော။” ဣတိ– ပြောပြီ။ “သမ္မ! ကိံ– ကို။ ကရောမိ– နည်း?” ဣတိ– ပြီ။ အတ္တနော– ၏။ အာပဏေ– ဈေး၌။ ကိလဉ္ဇံ– ဖျာကို။ ပသာရေတွာ– ဖြန့်၍။ တတ္ထ– ထိုဖျာ၌။ တေ အင်္ဂါရေ– ထိုမီးသွေးတို့ကို။ ရာသိံ– ကို။ ကတွာ၊ ဝိက္ကိဏန္တော ဝိယ– ရောင်းသူ ကဲ့သို့။ နိသီဒ– လော။ အာဂတာဂတေသု– လာကုန်,လာကုန်သော။ မနုဿေသု– တို့တွင်။ ယေ– အကြင်သူတို့သည်။ “သေသဇနာ– သင်မှ ကြွင်းသော သူတို့ သည်။ ဝတ္ထတေလမဓုဖာဏိတာဒီနိ– အဝတ်,ဆီ, ပျားရည်,တင်လဲအစရှိသည် ကား နိဗ္ဗတ္တိတာလက္ခဏာနေရာ၌ ဝိပရိဏာမလက္ခဏာ (ဖောက်ပြန်ပျက်စီးခြင်း သဘော) ကို လဲလှယ်ရုံသာ ထူး၏။ (ပဋိသံ– ၅၃)
...[စာမျက်နှာ- ၃၈၃]...
တို့ကို။ ဝိက္ကိဏန္တိ– ရောင်းကုန်၏။ တွံ ပန– သည်ကား။ အင်္ဂါရေ– တို့ကို။ ဝိက္ကိဏန္တော– လျက်။ နိသိန္နော– ၏။” ဣတိ ဧဝံ– သို့။ ဝဒန္တိ– ကုန်၏။ တေ– တို့ကို။ “အတ္တနော– ၏။ သန္တကံ– ကို။ အဝိက္ကိဏန္တော– မရောင်းလသော်။ ဝါ– မရောင်းဘဲ။ ကိံ– ဘာကို။ ကရောမိ– လုပ်ရမည်နည်း?” ဣတိ– သို့။ ဝဒေယျာသိ– လော။ ယော ပန– သည် ကား။ တံ– သင့်ကို။ “သေသဇနာ– တို့သည်။ ဝတ္ထတေလမဓုဖာဏိတာဒီနိ– တို့ကို။ ဝိက္ကိဏန္တိ– ကုန်၏။ တွံ ပန– သည်ကား။ ဟိရညသုဝဏ္ဏံ– ကို။ ဝိက္ကိဏန္တော– လျက်။ နိသိန္နော– ၏။” ဣတိ ဧဝံ– သို့။ ဝဒတိ– ၏။ တံ– ထိုသူကို။ “ဟိရညသုဝဏ္ဏံ– သည်။ ကဟံ– နည်း?” ဣတိ– သို့။ ဝဒေယျာသိ– လော။ “ဣဒံ– ဤသည်ပင်တည်း။” ဣတိ စ– သို့လျှင်။ ဝုတ္တေ– သော်။ “တာဝ– စွာ။ နံ– ထိုရွှေငွေကို။ အာဟရ– ဆောင်ခဲ့လော။” ဣတိ– ဤသို့ပြော၍။ ဟတ္ထေဟိ– တို့ဖြင့်။ ပဋိစ္ဆေယျာသိ– လက်ခံလော။ ဧဝံ– သို့။ ဒိန္နံ– ပေးအပ်သော်။ ဝါ– ပေးအပ်သော ရွှေငွေသည်။ တဝ– ၏။ ဟတ္ထေ– ၌။ ဟိရညသုဝဏ္ဏံ– သည်။ ဘဝိဿတိ– လိမ့်မည်။ ပန– ဆက်။ သာ– ထိုသူမသည်။ ကုမာရိကာ– မိန်းမပျိုသည်။ သစေ ဟောတိ– အံ့၊ (ဧဝံ သတိ၊) တဝ– ၏။ ဂေဟေ– ၌။ ပုတ္တဿ– ဖို့။ ဝါ– အတွက်။ နံ– ထိုမိန်းမပျိုကို။ အာဟရိတွာ– ဆောင်၍။ စတ္တာလီသကောဋိဓနံ– ကို။ တဿာ– ထိုမိန်းမပျိုအား။ နိယျာဒေတွာ– အပ်နှင်း၍။ တာယ– ထိုသူမသည်။ ဒိန္နံ– ပေးအပ်သော ပစ္စည်းကို။ ဝလေဉ္ဇယျာသိ– သုံးစွဲလော။ ကုမာရကော– ယောကျ်ားပျိုသည်။ သစေ ဟောတိ– အံ့။ တဝ– ၏။ ဂေဟေ– ၌။ ဝယပ္ပတ္တံ– သော။ ဓီတရံ– ကို။ တဿ– ထိုယောကျ်ားပျိုအား။ ဒတွာ– ၍။ စတ္တာလီသကောဋိဓနံ– ကို။ နိယျာဒေတွာ– ၍။ တေန– ထိုယောကျ်ားပျိုသည်။ ဒိန္နံ– ကို။ ဝလေဉ္ဇယျာသိ– လော။ ဣတိ– ပြီ။ သော– ထိုသူဌေးသည်။ “ဥပါယော– သည်။ ဘဒ္ဒကော– ကောင်း၏။” ဣတိ– ပြော၍။ အတ္တနော– ၏။ အာပဏေ– ၌။ အင်္ဂါရေ– တို့ကို။ ရာသိံ– ကို။ ကတွာ– ၍။ ဝိက္ကိဏန္တော ဝိယ– ကဲ့သို့။ နိသီဒိ– ပြီ။ ယေ ပန– တို့သည်ကား။ နံ– ကို။ ဧဝံ– သို့။ အာဟံသု– ကုန်ပြီ။ (ကိံ)၊ “သေသဇနာ– တို့သည်။ ဝတ္ထတေလမဓုဖာဏိတာဒီနိ– တို့ကို။ ဝိက္ကိဏန္တိ၊ တွံ ပန– ကား။ ကိံ– ကြောင့်။ အင်္ဂါရေ– တို့ကို။ ဝိက္ကိဏန္တော– လျက်။ နိသိန္နော– နည်း?” ဣတိ– ကုန်ပြီ။ တေသံ– တို့အား။ “အတ္တနော– ၏။ သန္တကံ– ကို။ အဝိက္ကိဏန္တော– သော်။ ကိံ– ကို။ ကရောမိ–နည်း?” ဣတိ– သို့။ ပဋိဝစနံ– စကားတုန့်ကို။ အဒါသိ– ပြီ။ အထ– ၌။ ဧကာ– သော၊
...[စာမျက်နှာ- ၃၈၄]...
ဂေါတမီ နာမ– သော။ ကုမာရိကာ– မိန်းမပျိုဖြစ်သော။ ကိသသရီရတာယ– ကြုံ လှီသော ကိုယ်ရှိသည်၏ အဖြစ်ကြောင့်။ ကိသာဂေါတမီတိ– ဟူ၍။ ပညာယမာနာ– ထင်ရှားသော။ ပရိဇိဏ္ဏကုလဿ– ပျက်စီးသော သူဌေးမျိုး၏။ ဓီတာ– သည်။ အတ္တနော– ၏။ ဧကေန– သော။ ကိစ္စေန– ကြောင့်။ အာပဏဒွါရံ– ဈေး တံခါးသို့၊ (ဈေးပေါက်သို့)၊ ဂန္တွာ– ၍။ တံ သေဋ္ဌိံ– ကို။ ဒိသွာ– ၍။ ဧဝံ– သို့။ အာဟ– ပြီ။ (ကိံ)၊ “တာတ– ဦးကြီး! သေသဇနာ– တို့သည်။ ဝတ္ထတေလမဓုဖာဏိတာဒီနိ– တို့ကို။ ဝိက္ကိဏန္တိ– ကုန်၏။ တွံ– သည်။ ကိံ– ကြောင့်။ ဟိရညသုဝဏ္ဏံ– ကို။ ဝိက္ကိဏန္တော– လျက်။ နိသိန္နော– နည်း?” ဣတိ– ပြီ။ “အမ္မ! ဟိရညသုဝဏ္ဏံ– သည်။ ကဟံ– နည်း?” ဣတိ– ပြီ။ တွံ– သည်။ တဒေဝ– ထိုရွှေငွေကို။ ဂဟေတွာ– ကိုင်၍။ နိသိန္နော– သည်။ အသိ နနု– ဖြစ်သည်မဟုတ်လော? ဣတိ– ပြီ။ အမ္မ! တာဝ– စွာ။ နံ– ထိုရွှေငွေကို။ အာဟရ– လော။” ဣတိ– ပြီ။ သာ– သည်။ ဟတ္ထပူရံ– လက်၌ ပြည့်အောင်။ ဂဟေတွာ– ကိုင်၍။ တဿ– ထိုသူဌေး၏။ ဟတ္ထေသု– တို့၌။ ဌပေသိ– ပြီ။ တံ– ထိုရွှေငွေသည်။ ဟိရညသုဝဏ္ဏမေဝ– သည်သာ။ အဟောသိ– ပြီ။
အထ– ၌။ နံ– ထိုကိသာဂေါတမီကို။ သေဋ္ဌိ– သည်။ “အမ္မ! တေ– ၏။ ဂေဟံ– သည်။ ကတရံ– အဘယ်အိမ်နည်း?” ဣတိ– သို့။ ပုစ္ဆိတွာ– ၍။ “အသုကံ နာမ– ထိုမည်သော အိမ်ပါတည်း။” ဣတိ– သို့။ ဝုတ္တေ၊ တဿာ– ထိုကိသာဂေါတမီ၏။ အဿာမိကဘာဝံ– လင်မရှိသည်၏အဖြစ်ကို။ ဉတွာ– ၍။ ဓနံ– ကို။ ပဋိသာမေတွာ– သိမ်းဆည်း၍။ တံ– ထိုကိသာဂေါတမီကို။ အတ္တနော– ၏။ ပုတ္တဿ– ဖို့။ ဝါ–အတွက်။ အာနေတွာ– ၍။ စတ္တာလီသကောဋိဓနံ– ကို။ ပဋိစ္ဆာပေသိ– လက်ခံစေပြီ။ သဗ္ဗံ– အလုံးစုံသော ဥစ္စာသည်။ ဟိရညသုဝဏ္ဏမေဝ– သည်သာ။ အဟောသိ– ပြီ။ တဿာ– ထိုကိသာဂေါတမီ၏။ ဝါ– မှာ။ အပရေန– သော။ သမယေန– ၌။ ဂဗ္ဘော– သည်။ ပတိဋ္ဌဟိ– ပြီ။ သာ– ထိုကိသာဂေါတမီသည်။ ဒသမာသစ္စယေန– ၌။ ပုတ္တံ– ကို။ ဝိဇာယိ– ပြီ။ သော– ထိုသားသည်။ ပဒသာ– ဖြင့်။ ဂမနကာလေ–သွားနိုင်ရာအခါ၌။ ကာလံ– ကို။ အကာသိ– ပြီ။ သာ– ထိုကိသာဂေါတမီသည်။ အဒိဋ္ဌပုဗ္ဗမရဏတာယ– ရှေး၌ မမြင်အပ်ခဲ့ဘူးသော သေခြင်းရှိသည်၏အဖြစ် ကြောင့်။ ဝါ– သေခြင်းကို ရှေးကမမြင်ခဲ့ဘူးသည်၏အဖြစ်ကြောင့်။ တံ– ထိုသား
...[စာမျက်နှာ- ၃၈၅]...
ကို။ ဈာပေတုံ– မီးသင်္ဂြိုလ်ခြင်းငှာ။ နီဟရန္တေ– ထုတ်ဆောင်နေသူတို့ကို။ ဝါရေတွာ– တားမြစ်၍။ “မေ– ၏။ ပုတ္တဿ– ဖို့။ ဝါ– အတွက်၊ (တစ်နည်း) ပုတ္တဿ– ၏၊ (အတ္ထာယ– ငှာ၊) ဘေသဇ္ဇံ– ကို။ ပုစ္ဆိဿာမိ– အံ့။” ဣတိ– ဤသို့ ပြော၍။ မတကဠေဝရံ– သေသူ၏ ရုပ်အလောင်းကို။ အင်္ကေန– ရင်ခွင်ဖြင့်။ အာဒါယ၊ “မေ– ၏။ ပုတ္တဿ– ဖို့။ ဝါ– အတွက်။ ဘေသဇ္ဇံ– ကို။ ဇာနာထ အပိ နု– သိကြသလော?” ဣတိ– သို့။ ပုစ္ဆန္တီ– လျက်။ ဃရပဋိပါဋိယာ– အိမ်စဉ်အားဖြင့်။ ဝိစရတိ– ၏။ အထ– ၌။ နံ– ထိုကိသာဂေါတမီကို။ မနုဿာ– တို့သည်။ “အမ္မ! တွံ– သည်။ ဥမ္မတ္တိကာ–အရူးမသည်။ ဇာတာ– ပြီ။ မတကပုတ္တဿ– သေပြီးသောသားဖို့။ ဝါ– အတွက်။ ဘေသဇ္ဇံ– ကို။ ပုစ္ဆန္တီ– လျက်။ ဝိစရသိ– ၏။” ဣတိ– သို့။ ဝဒန္တိ– ကုန်၏။ သာ– ထို ကိသာဂေါတမီသည်။ “အဝဿံ– မချွတ်ဧကန်။ မမ– ၏။ ပုတ္တဿ– ဖို့။ ဝါ– အတွက်။ ဘေသဇ္ဇံ– ကို။ ဇာနနကံ– သိသူကို။ လဘိဿာမိ– မည်။” ဣတိ– သို့။ မညမာနာ– မှတ်ထင်လျက်။ ဝိစရတိ– ၏။ အထ– ၌။ နံ– ထိုကိသာဂေါတမီကို။ ဧကော– သော။ ပဏ္ဍိတပုရိသော– သည်။ ဒိသွာ၊ “မမ– ၏။ အယံ ဓီတာ– သည်။ ပဌမံ– စွာ။ ပုတ္တကံ– သားငယ်ကို။ ဝိဇာတာ– ဖွားမြင်သည်။ အဒိဋ္ဌပုဗ္ဗမရဏာ– ရှေး၌ မမြင်အပ်ခဲ့ဘူး သော သေခြင်းရှိသူမသည်။ ဝါ– သေခြင်းကို ရှေး၌မမြင်ဘူးသူမသည်။ ဘဝိဿတိ– မည်။ မယာ– သည်။ ဣမိဿာ– ဤသမီး၏။ အဝဿယေန– မှီခိုအား ထားရာသည်။ ဘဝိတုံ– ငှာ။ ဝဋ္ဋတိ– ၏။” ဣတိ– သို့။ စိန္တေတွာ– ၍။ အာဟ– ပြီ။ (ကိံ)၊ “အမ္မ– သမီး! အဟံ၊ ဘေသဇ္ဇံ။ န ဇာနာမိ– မသိ။ ဘေသဇ္ဇဇာနနကံ ပန–
မတကဠေဝရံ။ ။ ကဠေ သုက္ကေ(သုက်ကြောင့်) မဓုရာဗျတ္တဓနိမှိ(မထင်ရှား,ချို သာသောအသံကြောင့်) ဝါ+ဝရံ သေဋ္ဌံ ကဠေဝရံ၊ အလုတ္တသမာသ်တည်း၊ ကဠ(ကလ) သဒ္ဒါ သုက္ကအနက်ဟော၊ (တစ်နည်း) မထင်ရှား,ချိုသာသောအသံအနက်ဟော၊ (ကပ္ပဒ္ဒုမ၊ စိန္တာမဏိ၊ ဗျာချာသုဓာ၊ ထောမ)၊ ဓာန်ဋီ- ၁၅၁၌ “ကဠေ ရေတသိ ဝရံ ကဠေဝရံ”ဟု ဆို၏၊ ဓာန်နိ- ၁၅၁၌ “ရေတသိ”နေရာဝယ် “ဒေဝသိ”ဟု ရှိ၏၊ “ဒေဝသိ-ရှေးကံကြောင့်”ဟု ပေး၏၊ အမရ- ၁၆, ၆၂၌ ရေတသဒ္ဒါ သုက်အနက်ဟောဟု ဆို ရကား “ရေတသိ”သာ အမှန်ဖြစ်သည်၊ ပါစိယော- ၅၄၂၌ကား “ကဠေ အင်္ဂပစ္စင်္ဂါနံ အဝယေဝ သမ္ပိဏ္ဍေတွာ ဝရိယတိ ဣစ္ဆိယတီတိ ကဠေဝရံ”ဟု ပြု၏၊ ထိုနောင် “မတဿ +ကဠေဝရံ မတကဠေဝရံ- သေသူ၏ ကိုယ်ခန္ဓာ”ဟု ဆက်ပါ။
...[စာမျက်နှာ- ၃၈၆]...
ဆေးကို သိသူကိုကား။ ဇာနာမိ– ၏။” ဣတိ– ပြီ။ “တာတ! ကော– သည်။ ဇာနာတိ– နည်း?” ဣတိ– ပြီ။ “အမ္မ! သတ္ထာ၊ ဇာနာတိ– ၏။ ဂစ္ဆ– လော။ တံ– ထိုဘုရားရှင် ကို။ ပုစ္ဆာဟိ– လော။” ဣတိ– ပြီ။ သာ– ထိုကိသာဂေါတမီသည်။ “တာတ! ဂမိဿာမိ– မည်။ တာတ! ပုစ္ဆိဿာမိ– မည်။” ဣတိ– သို့။ ဝတွာ– ၍။ သတ္ထာရံ– သို့။ ဥပသင်္ကမိတွာ၊ ဝန္ဒိတွာ၊ ဧကမန္တံ၊ ဌိတာ– လျက်။ ပုစ္ဆိ– ပြီ။ (ကိံ)၊ “ဘန္တေ! တုမှေ– တို့သည်။ မေ– ၏။ ပုတ္တဿ– ဖို့။ ဝါ– အတွက်။ ဘေသဇ္ဇံ– ကို။ ဇာနာထ ကိရ– သိ တော်မူကုန်သတဲ့ဆို။” ဣတိ– ပြီ။ “အာမ– အိမ်း။ ဇာနာမိ– ၏။” ဣတိ– ပြီ။ “ကိံ– ကို။ လဒ္ဓုံ– ငှာ။ ဝဋ္ဋတိ– နည်း?” ဣတိ– ပြီ။ “အစ္ဆရဂ္ဂဟဏမတ္တေ– လက်တစ်ကော် အတိုင်းအရှည်ရှိကုန်သော။ သိဒ္ဓတ္ထကေ– မုန့်ညင်းစေ့တို့ကို၊ [သိဒ္ဓေါ+အတ္ထော ယတောတိ သိဒ္ဓတ္ထကာ၊ သိဒ္ဓ+အတ္ထ+က၊- ကပ္ပဒ္ဒုမ၊] လဒ္ဓုံ– ငှာ။ ဝဋ္ဋတိ– ၏။” ဣတိ– ပြီ။ “ဘန္တေ! လဘိဿာမိ– ရပါလိမ့်မည်။” ဣတိ– ပြီ။ “ကဿ– ၏။ ဂေဟေ– ၌ကား။ လဒ္ဓုံ– ငှာ။ ဝဋ္ဋတိ ပန– နည်း?” ဣတိ– ပြီ။ “ယဿ– ၏။ ဂေဟေ– ၌။ ကောစိ– သော။ ပုတ္တော ဝါ– သည်လည်းကောင်း။ ဓီတာ ဝါ– သည်လည်းကောင်း။ န မတပုဗ္ဗော– ရှေး၌ မသေဘူးခဲ့၊ (တဿ– ၏။ ဂေဟေ– ၌။ လဒ္ဓုံ– ငှာ။ ဝဋ္ဋတိ– ၏၊)” ဣတိ– ပြီ။ သာ– ထိုကိသာဂေါတမီသည်။ “ဘန္တေ! သာဓု– ကောင်းပါပြီ။” ဣတိ– ဤသို့ လျှောက်ပြီး၍။ သတ္ထာရံ– ကို။ ဝန္ဒိတွာ– ၍။ မတပုတ္တကံ– ကို။ အင်္ကေန–ဖြင့်။ အာဒါယ– ၍။ အန္တောဂါမံ– သို့။ ပဝိသိတွာ– ၍။ ပဌမဂေဟဿ– အဦးဆုံး အိမ်၏။ ဒွါရေ– ၌။ ဌတွာ၊ “ဣမသ္မိံ ဂေဟေ– ၌။ သိဒ္ဓတ္ထကော– သည်။ အတ္ထိ နု ခေါ– သလော။ ဧတံ– ဤမုန်ညင်းစေ့သည်။ မေ– ၏။ ပုတ္တဿ– ဖို့။ ဝါ– အတွက်။ ဘေသဇ္ဇံ– တည်း။” ဣတိ– သို့။ ဝတွာ၊ “အတ္ထိ– ၏။” ဣတိ– သို့။ ဝုတ္တေ၊ တေန ဟိ– လျှင်။ ဒေထ– ကြပါ။ ဣတိ– ပြီ။ တေဟိ– တို့သည်။ အာဟရိတွာ– ၍။ သိဒ္ဓတ္ထကေသု– တို့ကို။ ဒိယျမာနေသု– ပေးအပ်ကုန်လသော်။ “အမ္မာ– တို့! ဣမသ္မိံ ဂေဟေ– ၌။ ကောစိ– သော။ ပုတ္တော ဝါ– သည် လည်းကောင်း။ ဓီတာ ဝါ– သည် လည်းကောင်း။ မတပုဗ္ဗော– ရှေး၌ သေဘူးသူသည်။ နတ္ထိ– မရှိသလော။” ဣတိ– သို့။ ပုစ္ဆိတွာ– ၍။ ”အမ္မ! ကိံ– သို့။ ဝဒေသိ– နည်း။ ဟိ– မှန်။ ဇီဝမာနာ– အသက်ရှင် သူတို့သည်။ ကတိပယာ– အနည်းငယ်တို့သည်၊ (ဟောန္တိ– ကုန်၏၊) မတကာ ဧဝ–
...[စာမျက်နှာ- ၃၈၇]...
သေသူတို့သည်သာ။ ဗဟုကာ– ကုန်သည်၊ (ဟောန္တိ– ကုန်၏၊)” ဣတိ– သို့။ ဝုတ္တေ၊ “တေန ဟိ– လျှင်။ ဝေါ– တို့၏။ သိဒ္ဓတ္ထကေ– တို့ကို။ ဂဏှထ– ကုန်လော။ ဧတံ– ဤမုန်ညင်းစေ့သည်။ မမ– ၏။ ပုတ္တဿ– ဖို့။ ဝါ– အတွက်။ န ဘေသဇ္ဇံ– ဆေး မဟုတ်။” ဣတိ– ဤသို့ ပြော၍။ ပဋိအဒါသိ– ပြန်ပေးပြီ။
သာ– ထိုကိသာဂေါတမီသည်။ ဣမိနာ နိယာမေန– ဤနည်းအားဖြင့်။ အာဒိတော– မှ။ ပဋ္ဌာယ– ၍။ နံ– ထိုမုန်ညင်းစေ့ကို။ ပုစ္ဆန္တီ– လျက်။ ဝိစရိ– ပြီ။ သာ– ထိုကိသာ ဂေါတမီသည်။ ဧကဂေဟေပိ– တစ်အိမ်၌သော်လည်း။ သိဒ္ဓတ္ထကေ– တို့ကို။ အဂဟေတွာ– မယူမူ၍။ သာယနှသမယေ– ၌။ စိန္တေသိ– ပြီ။ (ကိံ)၊ “ကမ္မံ– ငါ၏ လုပ် ဆောင်မှုသည်၊ (ငါ့လုပ်ပုံသည်)၊ အဟော ဘာရိယံ– ဩော်...ဝန်လေးလေစွ၊ [ဓမ္မဘာ-၁, ၄၆၃ရှု၊] အဟံ– သည်၊] မမေဝ– ၏သာ။ ပုတ္တော– သည်။ မတော– ၏။’ ဣတိ– သို့။ သညံ– မှတ်ထင်ခြင်းကို။ အကာသိံ၊ ပန– စင်စစ်ကား။ သကလဂါမေပိ– ၌လည်း။ ဇီဝန္တေဟိ– အသက်ရှင်သူတို့ထက်။ မတကာဝ– တို့သည်သာ။ ဗဟုတရာ– ကုန်၏။” ဣတိ– ပြီ။ တဿာ– ထိုကိသာဂေါတမီသည်။ ဧဝံ– သို့။ စိန္တယမာနာယ– သော်။ ပုတ္တသိနေဟံ– သား၌ဖြစ်သော ချစ်ခြင်းဟူသော။ မုဒုကဟဒယံ– နူးညံ့သော စိတ်နှလုံးသည်။ ထဒ္ဓဘာဝံ– မာကျောသည်၏ အဖြစ်သို့။ အဂမာသိ– ပြီ။ သာ– ထိုကိသာဂေါတမီသည်။ ပုတ္တံ– ကို။ အရညေ– ၌။ ဆဍ္ဍေတွာ– ၍။ သတ္ထု– ၏။ သန္တိကံ– သို့။ ဂန္တွာ– ၍။ ဝန္ဒိတွာ– ၍။ ဧကမန္တံ– ၌။ အဋ္ဌာသိ– ပြီ။ အထ– ၌။ နံ– ထိုကိသာဂေါတမီကို။ သတ္ထာ– သည်။ “တေ– သည်။ ဧကစ္ဆရမတ္တာ–တစ်လက်ကော်အတိုင်းအရှည်ရှိကုန်သော။ သိဒ္ဓတ္ထကာ– တို့ကို။ လဒ္ဓါ– ရအပ်ခဲ့ ကုန်သလော?” ဣတိ– သို့။ အာဟ၊ “ဘန္တေ! န လဒ္ဓါ– မရအပ်ခဲ့ပါကုန်။ သကလဂါမေ– ၌။ ဇီဝန္တေဟိ– တို့ထက်။ မတကာဝ– တို့သည်သာ။ ဗဟုတရာ– ကုန်၏။” ဣတိ– ပြီ။ အထ– ၌။ နံ– ထိုကိသာဂေါတမီကို။ သတ္ထာ– သည်။ “တွံ– သည်၊] မမေဝ– ၏သာ။ ပုတ္တော– သည်။ မတော– ၏။’ ဣတိ– သို့။ သလ္လက္ခေသိ– မှတ်ထင်နေ၏။ ဧသ– ဤသေခြင်းသည်။ သတ္တာနံ– တို့၏။ ဓုဝဓမ္မော– မြဲသောသဘောတည်း။ ဟိ– မှန်။ မစ္စုရာဇာ– သည်။ အပရိပုဏ္ဏဇ္ဈာသယေ ဧဝ– မပြည့်သော အလိုရှိသည်သာ လျှင်ဖြစ်ကုန်သော၊ (အလိုမပြည့်သည်သာလျှင်ဖြစ်ကုန်သော၊) သဗ္ဗသတ္တေ–
...[စာမျက်နှာ- ၃၈၈]...
တို့ကို။ မဟောဃော ဝိယ– ကြီးစွာသောရေအလျဉ်ကဲ့သို့။ ပရိကဍ္ဎမာနောယေဝ– ထက်ဝန်းကျင် ဆွဲငင်လျက်သာလျှင်။ အပါယသမုဒ္ဒေ– အပါယ်တည်းဟူသော သမုဒြာ၌။ ပက္ခိပတိ– ပစ်ချ၏။” ဣတိ– သို့။ ဝတွာ၊ ဓမ္မံ၊ ဒေသေန္တော၊ ဣမံ ဂါထံ၊ အာဟ၊ (ကိံ)၊ “တံ၊ ပေ၊ ဂစ္ဆတီ”တိ– ၍၊ (အာဟ)
တံ ပုတ္တပသုသမ္မတ္တံ, ဗျာသတ္တမနသံ နရံ၊ သုတ္တံ ဂါမံ မဟောဃောဝ, မစ္စု အာဒါယ ဂစ္ဆတိ။
ပုတ္တပသုသမ္မတ္တံ– သားသမီးနွား, ဥစ္စာများဖြင့်, တအားယစ်မူးနေသော။ ဗျာသတ္တမနသံ– ရလတ္တံ့ရပြီး, သီးသီးအာရုံ, ကာမဂုဏ်၌, ဖုံဖုံမက်မော, ငြိကပ် သောစိတ်ရှိသော။ တံ နရံ– ပုထုဇဉ်ဟု, မြော်မြင်ညံ့စွာ, ထိုသတ္တဝါကို။ သုတ္တံ ဂါမံ– မေ့မေ့လျော့လျော့, ပေါ့ပေါ့ဆဆ, အိပ်မောကျသော တစ်ရွာလုံးကို။ မဟောဃော– ကြီးကျယ်နက်စွာ, လှိမ့်၍လာသော ရေအလျဉ်သည်။ အာဒါယ– ယူ၍။ ဂစ္ဆတိ ဣဝ– သွားသကဲ့သို့၊ (ဧဝံ– တူ၊) မစ္စု– ၃၁ဘုံ, အလုံးစုံကို, အကုန် မွှေနင်း, ရှင်သေမင်းသည်။ အာဒါယ– ဇီဝိတိန္ဒြေကို ဖြတ်ယူ၍။ ဂစ္ဆတိ– သွား၏။
ဂါထာပရိယောသာနေ– ၌။ ကိသာဂေါတမီ– သည်။ သောတာပတ္တိဖလေ– ၌။ ပတိဋ္ဌဟိ– ပြီ။ အညေပိ– ကုန်သော။ ဗဟူ– တို့သည်။ သောတာပတ္တိဖလာဒီနိ– တို့သို့။ ပါပုဏိံသု– ကုန်ပြီ၊ [ဣတိသဒ္ဒါ ပိုနေသည်၊ (တစ်နည်း) အနက်မဲ့ကြံ၊] ပန– ဆက်။ သာ– ထိုကိသာဂေါတမီသည်။ သတ္ထာရံ– ကို။ ပဗ္ဗဇ္ဇံ– ကို။ ယာစိ– ပြီ။ သတ္ထာ– သည်။ တံ– ထိုကိသာဂေါတမီကို။ ဘိက္ခုနီနံ– တို့၏။ သန္တိကံ– သို့။ ပေသေတွာ– ၍။ ပဗ္ဗာဇေသိ– ပြီ။ သာ– ထိုကိသာဂေါတမီသည်။ လဒ္ဓူပသမ္ပဒါ– ရအပ်ပြီးသော မြင့်မြတ်သောရဟန်းမအဖြစ်ရှိသည်၊ (ဟုတွာ)၊ ကိသာဂေါတမီ ထေရီတိ– ကိသာ ဂေါတမီ ထေရီဟူ၍။ ပညာယိ– ပြီ။ သာ– ထိုကိသာဂေါတမီထေရီသည်။ ဧကဒိဝသံ– ၌။ ဥပေါသထာဂါရေ– ဥပုသ်ကျောင်းဆောင်၌။ ဝါရံ– ဝတ်ပြုရန် အလှည့် သို့။ ပတွာ– ၍။ ဒီပံ– ဆီမီးကို။ ဇာလေတွာ– တောက်စေ၍၊ (ထွန်းညှိ၍၊) နိသိန္နာ– သည်၊ (သမာနာ)၊ ဒီပဇာလာ– မီးတောက်တို့ကို။ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိယော စ– ဖြစ်နေသည် တို့ကိုလည်းကောင်း။ ဘိဇ္ဇန္တိယော စ– ပျက် (ချုပ်ငြိမ်း) နေသည်တို့ကိုလည်းကောင်း။ ဒိသွာ– ၍။ “ဧဝမေဝ– သာလျှင်။ ဣမေ သတ္တာ– တို့သည်။ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ စေဝ– ဖြစ်လည်း။
...[စာမျက်နှာ- ၃၈၉]...
ဖြစ်ကုန်၏။ နိရုဇ္ဈန္တိ စ– ချုပ်လည်း ချုပ်ကုန်၏။ နိဗ္ဗာနပ္ပတ္တာ ဧဝ– နိဗ္ဗာန်သို့ ရောက် သူတို့သည်သာ။ န ပညာယန္တိ– မထင်ကုန်။” ဣတိ– သို့။ အာရမ္မဏံ– ကို။ အဂ္ဂဟေသိ– ပြီ။ သတ္ထာ– သည်။ ဂန္ဓကုဋိယံ– ၌။ နိသိန္နောဝ– လျက်သာ။ ဩဘာသံ– ကို။ ဖရိတွာ– ၍။ တဿာ– ထိုကိသာဂေါတမီထေရီ၏။ သမ္မုခေ– ၌။ နိသီဒိတွာ– ၍။ ကထေန္တော ဝိယ– ကဲ့သို့။ “ဂေါတမိ– မီ! ဧဝမေဝ– သာလျှင်။ ဣမေ သတ္တာ– တို့သည်။ ဒီပဇာလာ ဝိယ– တို့ကဲ့သို့။ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ စေဝ– ကုန်၏။ နိရုဇ္ဈန္တိ စ– ကုန်၏။ နိဗ္ဗာနပ္ပတ္တာ ဧဝ– တို့သည်သာ။ န ပညာယန္တိ– ကုန်။ ဧဝံ– သို့လျှင်။ နိဗ္ဗာနံ– ကို။ အပဿန္တာနံ– တို့၏။ ဝဿသတံ– ပတ်လုံး။ ဇီဝနတော– ထက်။ နိဗ္ဗာနံ– ကို။ ပဿန္တဿ– မြင်သူ၏။ ခဏမတ္တမ္ပိ– မျှလည်း။ ဇီဝိတံ– သည်။ သေယျော– ၏။” ဣတိ– သို့။ ဝတွာ အနုသန္ဓိံဃဋေတွာ ဓမ္မံ ဒေသေန္တော ဣမံ ဂါထံ အာဟ၊ (ကိံ)၊ “ယော စ၊ ပေ၊ ပဒ”န္တိ– ၍၊ (အာဟ)
ယော စ ဝဿသတံ ဇီဝေ, အပဿံ အမတံ ပဒံ၊ ဧကာဟံ ဇီဝိတံ သေယျော, ပဿတော အမတံ ပဒံ
ယော စ– ကား။ အမတံ– သေခြင်းမရှိရာဖြစ်သော။ ပဒံ– နိဗ္ဗာန်တရားစုကို။ အပဿံ၊ (ဟုတွာ)၊ ဝဿသတံ ဇီဝေ၊ (တဿ– ထိုနိဗ္ဗာန်ကို မမြင်သူ၏။ ဇီဝနတော– ထက်၊) အမတံ– သော။ ပဒံ– ကို။ ပဿတော– မြင်သူ၏၊ ဧကာဟံ ဇီဝိတံ သေယျော
တတ္ထ– ၌။ အမတံ ပဒန္တိ– ကား။ မရဏဝိရဟိတကောဋ္ဌာသံ– သေခြင်းမှ ကင်း သော နိဗ္ဗာန်တရားအဖို့အစုကို။ အမတမဟာနိဗ္ဗာနံ– မသေရာ မြတ်သော နိဗ္ဗာန် ကို။ ဣတိ အတ္ထော၊ သေသံ– သည်။ ပုရိမသဒိသမေဝ– သည်သာ။ ဒေသနာ–
အမတံပဒံ။ ။ “မရဏဝိရဟိတကောဋ္ဌာသံ”ဖြင့် အ(န)သဒ္ဒါ ဝိရဟအနက်ဟော, ပဒသဒ္ဒါ ကောဋ္ဌာသအနက်ဟောဟု ပြသည်၊ ဤအဖွင့်အရ အမတံပဒံသည် သမာသ် တည်း၊ “အမတပဒံ”ဟု ဆိုလိုလျက် ဆန်းကြောင့် နိဂ္ဂဟိတ်လာ၍ “အမတံပဒံ”ဟု ဖြစ်သည်၊ ဝါကျလည်း သင့်သည်သာ၊ “အမတမဟာနိဗ္ဗာနံ”ဖြင့် အမတံပဒံ”၏ အရကို ပြသည်၊ “မရဏံ မတံ၊ နတ္ထိ+မတံ ဧတ္ထာတိ အမတံ၊(ဓာန်ဋီ- ၇)၊ ပဇ္ဇတိ ဧတေနာတိ ပဒံ၊ အမတံ+ပဒံ အမတံပဒံ၊(အံဋီ၊၂၊၂၇၇)”ဟုပြု၊ မအူပါနိ- ၁, ၂၉၆၌ “အမတဿ +ပဒံ အမတံပဒံ၊ “အမတဿပဒံ”ဟု ဆိုလိုလျက် ဿချေ, နိဂ္ဂဟိတ်လာဟု ဆို၏။
...[စာမျက်နှာ- ၃၉၀]...
ဝသာနေ– ၌။ ကိသာဂေါတမီ– သည်။ ယထာနိသိန္နာဝ– ထိုင်မြဲတိုင်းသာလျှင်။ ပဋိသမ္ဘိဒါဟိ– တို့နှင့်။ သဟ– တူ။ အရဟတ္တေ– ၌။ ပတိဋ္ဌဟိ– ပြီ။ ဣတိ– ကိသာဂေါတမီ ဝတ္ထု ပြီးပြီ။
ကိသာဂေါတမီဝတ္ထုဘာသာဋီကာပြီးပြီ။
၁၄-ဗဟုပုတ္တိကတ္ထေရီဝတ္ထုဘာသာဋီကာ
ယော စ ဝဿသတံ ဇီဝေတိ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော ဗဟုပုတ္တိကံ– များသောသားသမီးရှိသော။ ထေရိံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ
ကိရ– ချဲ့။ သာဝတ္ထိယံ– ၌။ ဧကသ္မိံ– သော။ ကုလေ– ၌။ သတ္တ– ကုန်သော။ ပုတ္တာ စ– တို့သည်လည်းကောင်း၊ သတ္တ။ ဓီတရော စ– တို့သည်လည်းကောင်း။ အဟေသုံ– ကုန်ပြီ။ သဗ္ဗေပိ– ကုန်သော။ တေ– ထိုသားသမီးတို့သည်။ ဝယပ္ပတ္တာ– အရွယ် သို့ ရောက်ကုန်သည်၊ (သမာနာ)၊ ဂေဟေ– ၌။ ပတိဋ္ဌဟိတွာ– ၍။ အတ္တနော– ၏။ ဓမ္မတာယ– သဘောအားဖြင့်။ သုခပ္ပတ္တာ– ချမ်းသာခြင်းသို့ ရောက်ကုန်သည်။ အဟေသုံ၊ တေသံ– ထိုသားသမီးတို့၏။ အပရေန– သော။ သမယေန– ၌။ ပိတာ– သည်။ ကာလံ– ကို။ အကာသိ– ပြီ။ မဟာဥပါသိကာ– သည်။ သာမိကေ– သည်။ နဋ္ဌေပိ– ပျက်စီးသော်လည်း၊ (သေသော်လည်း)၊ ကုဋုမ္ဗံ– ဥစ္စာကို။ န တာဝ ဝိဘဇတိ– မခွဲဝေသေး။ အထ– ၌။ နံ– ထိုဥပါသိကာမကြီးကို။ ပုတ္တာ– တို့သည်။ အာဟံသု– ကုန်ပြီ။ (ကိံ)၊ “အမ္မ– အမေ! အမှာကံ– တို့၏။ ပိတရိ– သည်။ နဋ္ဌေ– သော်။ တုယှံ– အား။ ကုဋုမ္ဗေန– ဖြင့်။ ကော အတ္ထော– နည်း။ မယံ– တို့သည်။ တံ– ကို။ ဥပဋ္ဌာတုံ– ငှာ။ န သက္ကောမ ကိံ– မစွမ်းနိုင်ကုန်သလော?” ဣတိ– ကုန်ပြီ။ သာ– ထိုဥပါသိကာမကြီးသည်။ တေသံ– ထိုသားသမီးတို့၏။ ကထံ– ကို။ သုတွာ– ၍။ တုဏှီ– ဆိတ်။ ဟုတွာ၊ ပုနပ္ပုနံ၊ တေဟိ– ထိုသားသမီးတို့သည်။ ဝုစ္စမာနာ–အပ်သော်။ “ပုတ္တာ– တို့သည်။ မံ– ကို။ ပဋိဇဂ္ဂိဿန္တိ– ပြုစုစောင့်ရှောက်ကြလိမ့်မည်။ မေ– အား။ ဝိသုံ– သီးခြား။ ကုဋုမ္ဗေန– ဖြင့်။ ကိံ– ဘာအကျိုးရှိမည်နည်း။” ဣတိ– တွေး၍။ သဗ္ဗံ– သော။ သာပတေယျံ– ဥစ္စာကို၊ [ဓမ္မဘာ-၂, ၃၈ရှု၊] မဇ္ဈေ– ၌။ ဘိန္ဒိတွာ– ခွဲဝေ၍။ အဒါသိ– ပြီ။ အထ– ၌။ နံ– ကို။ ကတိပါဟစ္စယေန– ၌။ ဇေဋ္ဌပုတ္တဿ–
...[စာမျက်နှာ- ၃၉၁]...
အကြီးဆုံးသား၏။ ဘရိယာ– သည်။ “အမှာကံ– တို့၏။ အယျာ– ယောက္ခမအရှင် မသည်၊] မေ– ၏။ ဇေဋ္ဌပုတ္တော– တည်း။’ ဣတိ– ဤသို့ တွေး၍။ ဒွေ– ကုန်သော။ ကောဋ္ဌာသေ– အဖို့အစုတို့ကို။ ဒတွာ၊ (အာဂစ္ဆတိ) ဝိယ– သကဲ့သို့။ ဣမမေဝ ဂေဟံ– သို့သာ။ အဟော အာဂစ္ဆတိ– ဩော်...လာနေ၏။” ဣတိ– သို့။ အာဟ– ပြီ။ သေသပုတ္တာနံ– တို့၏။ ဘရိယာပိ– တို့သည်လည်း။ ဧဝမေဝ– သာလျှင်။ ဝဒိံသု– ကုန်ပြီ။ ဇေဋ္ဌဓီတရံ– အကြီးဆုံးသမီးကို။ အာဒိံ– ကို။ ကတွာ– ၍။ တာသံ– ထိုသမီး တို့၏။ ဂေဟံ– သို့။ ဂတကာလေပိ– သွားရောက်ရာအခါ၌လည်း။ နံ– ထိုဥပါသိ ကာမကြီးကို။ ဧဝမေဝ– သာလျှင်။ ဝဒိံသု– ကုန်ပြီ။ သာ– ထိုဥပါသိကာမကြီးသည်။ အဝမာနပ္ပတ္တာ– အောက်ချမှတ်ထင်ခြင်းသို့ ရောက်သည်။ ဝါ– မထေမဲ့မြင်ခံရခြင်း သို့ ရောက်သည်။ ဟုတွာ၊ “ဣမေသံ– ဤသားသမီးတို့၏။ သန္တိကေ– ၌။ ဝုဋ္ဌေန–နေခြင်းဖြင့်။ ကိံ– ဘာအကျိုးရှိမည်နည်း။ ဘိက္ခုနီ– သည်။ ဟုတွာ၊ ဇီဝိဿာမိ–အသက်ရှင်တော့မည်။” ဣတိ– ဤသို့ တွေး၍။ ဘိက္ခုနီဥပဿယံ– ဘိက္ခုနီမ ကျောင်းသို့။ ဂန္တွာ– ၍။ ပဗ္ဗဇ္ဇံ– ကို။ ယာစိ၊ တာ– ထိုရဟန်းမတို့သည်။ နံ– ထိုဥပါ သိကာမကြီးကို။ ပဗ္ဗာဇေသုံ– စေကုန်ပြီ။ သာ– ထိုဥပါသိကာမကြီးသည်။ လဒ္ဓူပသမ္ပဒါ– ရအပ်ပြီးသော မြင့်မြတ်သောရဟန်းမအဖြစ်ရှိသည်။ ဟုတွာ၊ ဗဟု ပုတ္တိကတ္ထေရီတိ– ဗဟုပုတ္တိကထေရီဟူ၍။ ပညာယိ– ပြီ။ သာ– ဗဟုပုတ္တိကထေရီ မသည်။ “အဟံ– သည်။ မဟလ္လကကာလေ– ၌။ ပဗ္ဗဇိတာ– သူမတည်း။ မေ– သည်။ အပ္ပမတ္တာယ– မမေ့မလျော့မသည်။ ဘဝိတဗ္ဗံ– ၏။” ဣတိ– ဤသို့ တွေး၍။ ဘိက္ခုနီနံ– တို့၏။ ဝတ္တပဋိဝတ္တံ– တ်ကြီးဝတ်ငယ်ကို၊ [ဓမ္မဘာ-၂, ၆၀ရှု၊] ကရောန္တီ– လျက်။ “သဗ္ဗရတ္တိံ– လုံး။ သမဏဓမ္မံ– ကို။ ကရိဿာမိ– အံ့။” ဣတိ– တွေး၍။ ဟေဋ္ဌာပါဿာဒေ– ပြာသာဒ်၏ အောက်၌။ ဧကံ– သော။ ထမ္ဘံ– တိုင်ကို။ ဟတ္ထေန– ဖြင့်။ ဂဟေတွာ– ကိုင်၍။ တံ– ထိုတိုင်ကို။ အာဝိဉ္ဆမာနာဝ– ဆွဲငင်လျက်သာ။ သမဏဓမ္မံ– ကို။ ကရောတိ– ၏။ စင်္ကမမာနာပိ– သော်လည်း။ “မေ– ၏။ သီသံ– သည်။ အန္ဓကာရဋ္ဌာနေ– မှောင်သောအရပ်၌။ ရုက္ခေ ဝါ– ၌သော်လည်းကောင်း။ ကတ္ထစိ ဝါ– တစ်စုံတရာ၌သော်လည်းကောင်း။ ပဋိဟညေယျ– ထိခိုက်မိရာ၏။” ဣတိ– ၍။ တံ ရုက္ခံ– ကို။ ဟတ္ထေန– ဖြင့်။ ဂဟေတွာ၊ တံ– ထိုသစ်ပင်ကို။ အာဝိဉ္ဆမာနာဝ– လျက်သာ။ သမဏဓမ္မံ– ကို။ ကရောတိ– ၏။ “သတ္ထာရာ– သည်။ ဒေသိတဓမ္မမေဝ–
...[စာမျက်နှာ- ၃၉၂]...
ကို။ ကရိဿာမိ– အံ့။” ဣတိ– ဤသို့ တွေး၍။ ဓမ္မံ– ကို။ အာဝဇ္ဇေတွာ– ၍။ ဓမ္မံ– ကို။ အနုဿရမာနာဝ– လျက်သာ။ သမဏဓမ္မံ– ကို။ ကရောတိ– ၏။ အထ– ၌။ သတ္ထာ– သည်။ ဂန္ဓကုဋိယံ– ၌။ နိသိန္နောဝ– လျက်သာ။ ဩဘာသံ– ကို။ ဖရိတွာ– ၍။ သမ္မုခေ– ၌။ နိသိန္နော ဝိယ– ကဲ့သို့။ တာယ– နှင့်။ သဒ္ဓိံ– တူ။ ကထေန္တော– သော်။ “ဗဟုပုတ္တိကေ– ဗဟုပုတ္တိကာ! မယာ– သည်။ ဒေသိတံ– သော။ ဓမ္မံ– ကို။ အနာဝဇ္ဇေန္တဿ– မဆင်ခြင်သောသူ၏။ အပဿန္တဿ– မမြင်သောသူ၏။ ဝဿသတံ– လုံး။ ဇီဝနတော– ထက်။ မယာ– သည်။ ဒေသိတံ– သော။ ဓမ္မံ– ကို။ ပဿန္တဿ– မြင်သောသူ၏။ မုဟုတ္တမ္ပိ– လည်း။ ဇီဝိတံ– သည်။ သေယျော– ၏။” ဣတိ– သို့။ ဝတွာ အနုသန္ဓိံ ဃဋေတွာ ဓမ္မံ ဒေသေန္တော ဣမံ ဂါထံ အာဟ၊ (ကိံ)၊ “ယော စ၊ ပေ၊ ဓမ္မမုတ္တမ”န္တိ– ၍၊ (အာဟ)
ယော စ ဝဿသတံ ဇီဝေ, အပဿံ ဓမ္မမုတ္တမံ၊ ဧကာဟံ ဇီဝိတံ သေယျော, ပဿတော ဓမ္မမုတ္တမံ
ယော စ– ကား။ ဥတ္တမံ– မြတ်သော။ ဓမ္မံ– လောကုတ္တရာတရား၉-ပါးကို။ အပဿံ (ဟုတွာ) ဝဿသတံ ဇီဝေ၊ (တဿ– ထိုလောကုတ္တရာတရား၉-ပါးကို မမြင်သူ၏။ ဇီဝနတော– ထက်၊) ဥတ္တမံ– သော။ ဓမ္မံ– ကို။ ပဿတော– ၏။ ဧကာဟံ ဇီဝိတံ သေယျော
တတ္ထ– ၌။ ဓမ္မမုတ္တမန္တိ– ကား။ နဝဝိဓံ– သော။ လောကုတ္တရဓမ္မံ– ကို။ ဟိ– မှန်၏။ သော– ထိုလောကုတ္တရာတရား ၉-ပါးသည်။ ဥတ္တမော– မြတ်သော။ ဓမ္မော နာမ– မည်၏။ ဟိ– ဆက်။ ယော– သည်။ တံ– ထိုလောကုတ္တရာတရား ၉-ပါးကို။ န
ယော ဟိ တံ န ပဿတိ။ ။ “သော ဟိ”စသော ဝါကျဖြင့် “အပဿံ ဓမ္မမုတ္တမံ”ကို ဒန္တစ္ဆေဒနနနည်းဖြင့် ဖွင့်ပြပြီး၍ ဒန္တသောဓနနည်းဖြင့် ဖွင့်ပြခြင်းငှာ “ယော ဟိ တံ န ပဿတိ”ကို မိန့်သည်၊ ဟိကို ပက္ခန္တရအနက်, ဝါကျာရမ္ဘအနက် ပေးနိုင်သည်၊ “န ပဿတိ”ဖြင့် “ပဿတီတိ ပဿံ၊ [ဒိသ+အ+အန္တ၊] န+ပဿံ အပဿံ”ဟု ပြုရ ကြောင်းကို ပြသည်၊ ပဋိဝိဇ္ဈန္တဿဖြင့် ပဿတော, ပဿန္တဿ၌ ဒိသဓာတ် ဗောဓန အနက်ဟောကြောင်းကို ပြသည်၊ “ဝဿသတမ္ပိ ဇီဝနတော”ဖြင့် “သေယျော”၏ အပါဒါန်ကို ပြသည်၊ “တဿ ပဿန္တဿ”ဖြင့် “ယော”၏ နိယမကို ပြသည်။
...[စာမျက်နှာ- ၃၉၃]...
ပဿတိ– မမြင်။ တဿ– ၏။ ဝဿသတမ္ပိ– လုံးလည်း။ ဇီဝနတော– ထက်။ တံဓမ္မံ– ထိုလောကုတ္တရာတရား၉-ပါးကို။ ပဿန္တဿ– မြင်သိသူ၏။ ပဋိဝိဇ္ဈန္တဿ– ထိုး ထွင်းသိသူ၏။ ဧကာဟမ္ပိ– မျှလည်း။ ဧကက္ခဏမ္ပိ– မျှလည်း။ ဇီဝိတံ– သည်။ သေယျော– ၏။ ဣတိ– ဂါထာဖွင့် ပြီးပြ။ ဂါထာပရိယောသာနေ– ၌။ ဗဟုပုတ္တိကီ တ္ထေရီ– သည်။ ပဋိသမ္ဘိဒါဟိ– တို့နှင့်။ သဟ၊ အရဟတ္တေ– ၌။ ပတိဋ္ဌဟိ– ပြီ။ ဣတိ– ဗဟုပုတ္တိကတ္ထေရီဝတ္ထု ပြီးပြီ။
ဗဟုပုတ္တိကတ္ထေရီဝတ္ထုဘာသာဋီကာပြီးပြီ။
သဟဿဝဂ်ဘာသာဋီကာပြီးပြီ။
၉-ပါပဝဂ်ဘာသာဋီကာ
၁-စူဠေကသာဋကဗြာဟ္မဏဝတ္ထုဘာသာဋီကာ
အဘိတ္ထရေထ ကလျာဏေတိ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော စူဠေကသာဋကဗြာဟ္မဏံ– စူဠေကသာဋကပုဏ္ဏားကို။ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ ဟိ– ချဲ့။ ဝိပဿိဒသဗလဿ– ဝီပဿီမြတ်စွာဘုရား၏။ ကာလသ္မိံ–ပွင့်တော်မူရာအခါ၌။ မဟာဧကသာဋကဗြာဟ္မဏော နာမ– မဟာဧကသာဋက ပုဏ္ဏားမည်သူသည်။ အဟောသိ– ပြီ။ ပန– ဆက်။ အယံ– ဤမဟာဧကသာဋက ပုဏ္ဏားသည်။ ဧတရဟိ– ၌။ သာဝတ္ထိယံ– ၌။ စူဠေကသာဋကော နာမ– မည်သည်၊ (ဟောတိ)၊ ဟိ– မှန်။ တဿ– ၏။ ဝါ– မှာ။ ဧကော– တစ်ထည်သော။ နိဝါသနဿာဋကော– ခါးဝတ်ပုဆိုးသည်၊ [နိဝသိတဗ္ဗန္တိ နိဝါသနံ၊ (သံဋီ၊ ၂၊ ၂၇၅)၊ နိဝါသနံ စ+တံ+သာဋကော စာတိ နိဝါသနသာဋကော– အောက်ပိုင်း၌ ဝတ်အပ်သောအဝတ်၊] အဟောသိ၊ ဗြာဟ္မဏိယာပိ– ၏လည်း။ ဝါ– မှာလည်း။ ဧကော– သော၊ (နိဝါသနသာဋကော အဟောသိ)၊ ဥဘိန္နမ္ပိ– ၂ယောက်လုံးတို့၏လည်း။ ဝါ– မှာလည်း။ ဧကမေဝ– တစ်ထည်သာလျှင်ဖြစ်သော။ ပါရုပနံ– အပေါ်ခြုံသည်၊ (အဟောသိ)၊ ဗဟိ– အပြင်သို့။ ဂမနကာလေ– ထွက်ရာအခါ၌။ ဗြာဟ္မဏော ဝါ– သည်လည်းကောင်း။ ဗြာဟ္မဏီ ဝါ– သည်လည်းကောင်း။ တံ– ထိုပေါ်ခြုံကို။ ပါရုပတိ– ခြုံ၏၊
...[စာမျက်နှာ- ၃၉၄]...
အထ– ၌။ ဧကဒိဝသံ– ၌။ ဝိဟာရေ– ၌။ ဓမ္မဿဝနေ– တရားတော်ကို နာယူခြင်းကို။ ဝါ– တရားနာရာအရပ်ကို၊ (တရားပွဲကို)၊ [ဓမ္မဘာ-၃, ၂၉၉ရှု၊] ဃောသိတေ– ကြွေး ကြော်အပ်သော်၊ (ကြော်ငြာအပ်သော်)၊ ဗြာဟ္မဏော– သည်။ အာဟ– ပြီ။ (ကိံ) “ဘောတိ– အရှင်မ! ဓမ္မဿဝနံ– တရားနာရာအရပ်ကို၊ (တရားပွဲကို)၊ ဝါ– တရား နာခြင်းငှာ။ ဃောသိတံ– အပ်ပြီ၊ (တွံ)၊ ဒိဝါ– နေ့အချိန်၌။ ဓမ္မဿဝနံ– တရား နာရာအရပ်သို့၊ (တရားပွဲသို့)၊ ဝါ– တရားနာခြင်းငှာ။ ဂမိဿသိ ကိံ– သွားမည် လော။ ဥဒါဟု– မဟုတ်။ ရတ္တိံ– ၌။ ဂမိဿသိ ကိံ– လော။ ဟိ– မေးသင့်၏။ ပါရုပနဿ– ၏။ အဘာဝေန– ကြောင့်။ အမှေဟိ– တို့သည်။ ဧကတော– တစ်ပြိုင်နက်။ ဂန္တုံ– ငှာ။ န သက္ကာ– မစွမ်းနိုင်၊ (မဖြစ်နိုင်)။” ဣတိ– ပြီ။ ဗြာဟ္မဏီ– သည်။ “သာမိ–အရှင်! အဟံ– သည်။ ဒိဝါ– ၌။ ဂမိဿာမိ– မည်။” ဣတိ– ဤသို့ ပြော၍။ သာဋကံ–အဝတ်ကို။ ပါရုပိတွာ– ခြုံ၍။ အဂမာသိ– ပြီ။ ဗြာဟ္မဏော– သည်။ ဒိဝသဘာဂံ–နေ့အဖို့ကို၊ (နေ့ပိုင်းကို)၊ ဂေဟေ– ၌။ ဝီတိနာမေတွာ– ကုန်လွန်စေ၍။ ရတ္တိံ– ၌။ ဂန္တွာ– ၍။ သတ္ထု– ၏။ ပုရတော– ၌။ နိသိန္နောဝ– လျက်သာ။ ဓမ္မံ– ကို။ အဿောသိ– ပြီ။ အထ– ၌။ အဿ– ထိုပုဏ္ဏား၏။ သရီရံ– ကို။ ဖရမာနာ– ဖြန့်လျက်။ ပဉ္စဝဏ္ဏာ– ၅-ပါးအပြားရှိသော။ ပီတိ– သည်၊ [ဓမ္မဘာ-၃, ၁၀၈ရှု၊] ဥပ္ပဇ္ဇိ– ပြီ။ သော– ထိုပုဏ္ဏား သည်။ သတ္ထာရံ– ကို။ ပူဇိတုကာမော– သည်။ ဟုတွာ။ “(အဟံ)၊ ဣမံ သာဋကံ– ဤအဝတ်ကို။ သစေ ဒဿာမိ– အံ့၊ (ဧဝံ သတိ)၊ ဗြာဟ္မဏိယာ– ဖို့။ ဝါ– အတွက်။ ပါရုပနံ– ခြုံစရာသည်။ နေဝ ဘဝိဿတိ– ရှိတော့မည်မဟုတ်။ မယှံ– ငါ့ဖို့။ ဝါ–အတွက်။ ပါရုပနံ– သည်။ န ဘဝိဿတိ– မဟုတ်။” ဣတိ– သို့။ စိန္တေသိ၊ အထ– ၌။ အဿ– ထိုပုဏ္ဏား၏။ မစ္ဆေရစိတ္တာနံ– မစ္ဆေရရှိသောစိတ်တို့၏။ ဝါ– မစ္ဆေရနှင့် ယှဉ် သော စိတ်တို့၏။ သဟဿံ– အထောင်သည်။ ဝါ– များစွာသည်။ ဥပ္ပဇ္ဇိ၊ ပုန၊ ဧကံ– သော။ သဒ္ဓါစိတ္တံ– သဒ္ဓါနှင့် ယှဉ်သော စိတ်သည်၊ [သဒ္ဓါယ+သမ္ပယုတ္တံ+စိတ္တံ သဒ္ဓါစိတ္တံ၊] ဥပ္ပဇ္ဇိ။ တံ– ထိုသဒ္ဓါစိတ်ကို။ အဘိဘဝိတွာ– လွှမ်းမိုး၍။ ပုန၊ မစ္ဆေရသဟဿံ– မစ္ဆေရစိတ်တို့၏ အထောင်သည်။ ဝါ– များစွာသော မစ္ဆေရစိတ်သည်၊
မစ္ဆေရသဟဿံ။ ။ တဏှာယ ပရာမသနံ မစ္ဆေရံ၊ [မသု+စ္ဆေရ၊] သတ္တသမ္ပတ္တီနံ မစ္ဆေရတိ နိဂူဟတီတိ မစ္ဆေရော၊(ဓာန်ဋီ- ၁၆၈)၊ မစ္ဆေရံ (မစ္ဆေရော)+ဧတေသံ အတ္ထီတိ မစ္ဆေရာနိ၊ မစ္ဆေရာနိ စ+တာနိ+စိတ္တာနိ စာတိ မစ္ဆေရစိတ္တာနိ- မစ္ဆေရရှိသောစိတ်တို့၊
...[စာမျက်နှာ- ၃၉၅]...
ဥပ္ပဇ္ဇိ။ ဣတိ– လျှင်။ အဿ– ထိုပုဏ္ဏား၏။ ဗလဝမစ္ဆေရံ– အားကြီးသော မစ္ဆရိယ စိတ်သည်။ ဗန္ဓိတွာ– ဖွ့ဲချည်၍။ ဂဏှန္တံ ဝိယ– ယူသကဲ့သို့။ သဒ္ဓါစိတ္တံ– ကို။ ပဋိဗာဟတိယေဝ– တားမြစ်သည်သာ။ တဿ– ထိုပုဏ္ဏားသည်။ “ဒဿာမိ– လှူအံ့။ န ဒဿာမိ– မလှူတော့အံ့။” ဣတိ– သို့။ စိန္တေန္တဿေဝ– ကြံစည်နေစဉ်ပင်။ ပဌမယာမော– ပထမယံသည်။ အပဂတော– ကင်းပြီ၊ (လွန်ပြီ၊) မဇ္ဈိမယာမော– သည်။ သမ္ပတ္တော– ရောက်လာပြီ။ တသ္မိမ္ပိ– ထိုမဇ္ဈိမယာမ်၌လည်း။ ဒါတုံ– ငှာ။ နာသက္ခိ–မတတ်နိုင်။ ပစ္ဆိမယာမေ– သည်။ သမ္ပတ္တေ– သော်။ သော– ထိုပုဏ္ဏားသည်။ စိန္တေသိ– ပြီ။ (ကိံ)၊ “မမ– သည်။ သဒ္ဓါစိတ္တေန– နှင့်လည်းကောင်း။ မစ္ဆေရစိတ္တေန စ–နှင့်လည်းကောင်း။ သဒ္ဓိံ– တူ။ ယုဇ္ဈန္တဿေဝ– စစ်တိုက်နေစဉ်ပင်။ ဒွေ– ကုန်သော။ ယာမာ– တို့သည်။ ဝီတိဝတ္တာ– လွန်ကုန်ပြီ။ မမ– ၏။ ဧတ္တကံ– ဤမျှအတိုင်းအရှည် ရှိသော။ ဣဒံ မစ္ဆေရစိတ္တံ– သည်။ ဝဍ္ဎမာနံ– တိုးပွားလသော်။ စတူဟိ– ကုန်သော။ အပါယေဟိ– တို့မှ။ သီသံ– ကို။ ဥက္ခိပိတုံ– မြှောက်ချီခြင်းငှာ။ ဝါ– မော်ခြင်းငှာ။ န ဒဿတိ– ပေးလိမ့်မည်မဟုတ်။ နံ– ထိုအပေါ်ခြုံအဝတ်ကို။ ဒဿာမိ– လှူတော့ မည်။” ဣတိ– ဤသို့ ကြံပြီ။ သော– ထိုပုဏ္ဏားသည်။ မစ္ဆေရသဟဿံ– ကို။ အဘိဘဝိတွာ– ၍။ သဒ္ဓါစိတ္တံ– ကို။ ပုရေစာရိကံ– ရှေ့၌ သွားခြင်းရှိသည်၏ အဖြစ်ကို။ ဝါ– ရှေ့သွားခေါင်းဆောင်ကို။ ကတွာ– ၍။ သာဋကံ– ကို။ အာဒါယ– ၍။ သတ္ထု– ၏။ ပါဒမူလေ– ခြေတော်ရင်း၌။ ဌပေတွာ– ထား၍။ “မေ– သည်။ ဇိတံ– အပ်ပြီ။ မေ– သည်။ ဇိတံ– ပြီ။” ဣတိ– သို့။ တိက္ခတ္တုံ– ၃ကြိမ်။ မဟာသဒ္ဒံ– ကျယ်သော အသံ ကို။ အကာသိ– ပြီ။
ပသေနဒိကောသလော– မည်သော။ ရာဇာ– သည်။ ဓမ္မံ– ကို။ သုဏန္တော– သော်။ တံ သဒ္ဒံ– ကို။ သုတွာ– ၍။ “နံ– ထိုပုဏ္ဏားကို။ ပုစ္ဆထ– မေးကြလော။ တေန– ထိုပုဏ္ဏားသည်။ ကိံ– ဘာကို။ ဇိတံ ကိရ– အောင်အပ်သတဲ့နည်း?” ဣတိ– သို့၊ (တစ်နည်း) မစ္ဆေရေန+သမ္ပယုတ္တာနိ+စိတ္တာနိ မစ္ဆေရစိတ္တာနိ၊ မစ္ဆေရစိတ္တာနံ+သဟဿံ မစ္ဆေရသဟဿံ၊ “မစ္ဆေရစိတ္တာနံ သဟဿံ”ကို ထောက်၍ စိတ္တပုဒ်အကျေကြံ၊ (တစ်နည်း) မစ္ဆေရစိတ္တံ စ+တံ+သဟဿံ စာတိ မစ္ဆေရသဟဿံ– များစွာသော မစ္ဆေရ စိတ်၊ (ဝိသေသနုတ္တရပဒကမ္မဓာရည်း)၊ သဟဿသဒ္ဒါ အနေကသင်္ချာ။ (ဓမ္မဋီ-၁၆၆)
...[စာမျက်နှာ- ၃၉၆]...
အာဟ– ပြီ။ သော– ထိုပုဏ္ဏားသည်။ ဝါ– ကို။ ရာဇပုရိသေဟိ– မင်းချင်းယောကျ်ား တို့သည်။ ပုစ္ဆိတော– အပ်သည်၊ (သမာနော)၊ တမတ္ထံ– ထိုအကြောင်းကို။ အာရောစေသိ– ပြီ။ တံ– ထိုအကြောင်းကို။ သုတွာ– ၍။ ရာဇာ– သည်။ “ဗြာဟ္မဏေန– သည်။ ဒုက္ကရံ– ခဲယဉ်းစွာ ပြုအပ်သော အမှုကို။ ကတံ– ပြီ။ အဿ– ထိုပုဏ္ဏား ကို။ သင်္ဂဟံ– ချီးမြှောက်ခြင်းကို။ ကရိဿာမိ– အံ့။” ဣတိ– ဤသို့ ပြော၍။ ဧကံ– သော။ သာဋကယုဂံ– အဝတ်အစုံကို။ ဒါပေသိ– ပြီ။ သော– ထိုပုဏ္ဏားသည်။ တမ္ပိ– ထိုအဝတ်တစ်စုံကိုလည်း။ တထာဂတဿေဝ– အားသာ။ အဒါသိ– ပြီ။ ပုန– ဖန်။ ရာဇာ– သည်။ ဒွေ– ၂စုံတို့လည်းကောင်း။ စတ္တာရိ– ၄စုံတို့လည်းကောင်း။ အဋ္ဌ– ၈စုံတို့လည်းကောင်း။ သောဠသ– ၁၆စုံတို့လည်းကောင်း။ ဣတိ– သို့။ ဒွိဂုဏံ– ၂ခုသော အဖို့အစုရှိသည်ကို။ ဝါ– ၂ဆကို၊ [ဓမ္မဘာ-၁, ၅၅၂ရှု၊] ကတွာ– ၍။ ဒါပေသိ– ပြီ။ သော– သည်။ တာနိပိ– ထိုဝတ်စုံတို့ကိုလည်း။ တထာဂတဿေဝ– အားသာ။ အဒါသိ– ပြီ။ အထ– ၌။ အဿ– ထိုပုဏ္ဏားအား။ ရာဇာ– သည်။ ဒွတ္တိံသ– ၃၂ခုသော။ ယုဂါနိ– အစုံတို့ကို။ ဒါပေသိ– ပြီ၊ ဗြာဟ္မဏော။ “အတ္တနော– ဖို့။ ဝါ–အတွက်။ အဂ္ဂဟေတွာ– မယူမူ၍။ လဒ္ဓံ လဒ္ဓံ– ရအပ်တိုင်း ရအပ်တိုင်းသော ဝတ် အစုံကို။ ဝိဿဇ္ဇေသိယေဝ– စွန့်လှူသည်သာ။” ဣတိ– သို့။ ဝါဒမောစနတ္ထံ– ပြော ဆိုကဲ့ရဲ့ခြင်းမှ လွတ်စေခြင်းအကျိုးငှာ။ တတော– ထို၃၂စုံမှ။ အတ္တနော– ဖို့။ ဝါ–အတွက်။ ဧကံ ယုဂံ– တစ်စုံလည်းကောင်း။ ဗြာဟ္မဏိယာ– ဖို့။ ဝါ– အတွက်။ ဧကံ–လည်းကောင်း။ ဣတိ– သို့။ ဒွေ ယုဂါနိ– ၂စုံတို့ကို။ ဂဟေတွာ– ၍။ တိံသ ယုဂါနိ–အစုံ (၃၀) တို့ကို။ တထာဂတဿေဝ– အားသာ။ အဒါသိ၊ ရာဇာ ပန– သည်ကား။ တသ္မိံ– ထိုပုဏ္ဏားသည်။ သတ္တက္ခတ္တုမ္ပိ– ၇ကြိမ်။ ဒဒန္တေပိ– သော်လည်း။ ပုန– ဖန်။ ဒါတုကာမောယေဝ– သည်သာ။ အဟောသိ– ပြီ။ ပုဗ္ဗေ– ၌။ မဟာဧကသာဋကော–မဟာဧကသာဋကပုဏ္ဏားသည်။ စတုသဋ္ဌိယာ– ၆၄စုံသော။ သာဋကယုဂေသု– အဝတ်အစုံတို့တွင်။ ဒွေ– ၂စုံတို့ကို။ အဂ္ဂဟေသိ– ပြီ။ အယံ ပန– ဤပုဏ္ဏားသည် ကား။ ဒွတ္တိံသာယ– ၃၂စုံကို။ လဒ္ဓကာလေ– ရအပ်ပြီးရာအခါ၌။ ဒွေ– ၂စုံတို့ကို။ အဂ္ဂဟေသိ– ပြီ။ ရာဇာ– သည်။ ပုရိသေ– တို့ကို။ အာဏာပေသိ– စေခိုင်းပြီ။ (ကိံ)၊ “ဘဏေ– မောင်မင်းတို့! ဗြာဟ္မဏေန– သည်။ ဒုက္ကရံ– ကို။ ကတံ– ပြီ။ အန္တေပုရေ– နန်းတော်၌။ မမ– ၏။ ဒွေ– ကုန်သော။ ကမ္ဗလာနိ– ကမ္ဗလာတို့ကို။ အာဟရာ–
...[စာမျက်နှာ- ၃၉၇]...
ပေယျာထ– ဆောင်ယူစေကြလော။” ဣတိ– ပြီ။ တေ– ထိုမင်းချင်းယောကျ်ားတို့ သည်။ တထာ– ထိုစေခိုင်းသည့်အတိုင်း။ ကရိံသု– ကုန်ပြီ။ ရာဇာ– သည်။ သတသဟဿဂ္ဃနကေ– အဖိုးတစ်သိန်းတန်ကုန်သော။ ဒွေ– ၂ထည်ကုန်သော။ ကမ္ဗလေ– တို့ကို။ ဒါပေသိ– ပြီ။ ဗြာဟ္မဏော– သည်။ “ဣမေ– ဤကမ္ဗလာတို့သည်။ မမ– ၏။ သရီရေ– ၌။ ဥပယောဂံ– သုံးစွဲခြင်းကို။ န အရဟန္တိ– မထိုက်ကုန်။ ဧတေ– ဤ ကမ္ဗလာတို့သည်။ ဗုဒ္ဓသာသနဿေဝ– ဘုရားသာသနာအားသာ။ အနုစ္ဆဝိကာ–သင့်လျော်ကုန်၏။” ဣတိ– ဤသို့ တွေး၍။ ဧကံ– သော။ ကမ္ဗလံ– ကို။ အန္တောဂန္ဓကုဋိယံ– ဂန္ဓကုဋိ၏အတွင်း၌။ သတ္ထု– ၏။ သယနဿ– အိပ်ရာ၏။ ဥပရိ– ၌။ ဝိတာနံ– မျက်နှာကြက်ကို။ ကတွာ– ၍။ ဗန္ဓိ– ဖွဲ့ပြီ။ ဧကံ– တစ်ထည်သော ကမ္ဗလာ ကို။ အတ္တနော– ၏။ ဃရေ– ၌။ နိဗဒ္ဓံ– အမြဲ။ ဘုဉ္ဇန္တဿ– သော။ ဘိက္ခုနော– ၏။ ဘတ္တကိစ္စဋ္ဌာနေ– ဆွမ်းဘုဉ်းပေးရာ နေရာဌာန၌။ ဝိတာနံ– ကို။ ကတွာ– ၍။ ဗန္ဓိ–ပြီ။ ရာဇာ– သည်။ သာယနှသမယေ– ၌။ သတ္ထု– ၏။ သန္တိကံ– သို့။ ဂန္တွာ– ၍။ တံ ကမ္ဗလံ– ကို။ သဉ္ဇာနိတွာ– မှတ်မိ၍။ “ဘန္တေ– ရား! ကေန– သည်။ ပူဇာ– ပူဇော်မှုကို။ ကတာ– သနည်း?” ဣတိ– သို့။ ပုစ္ဆိတွာ– ၍။ “ဧကသာဋကေန– ဧကသာဋက ပုဏ္ဏားသည်၊ (ပူဇာ– ကို။ ကတာ– ပြီ၊)” ဣတိ– သော်။ ဝုတ္တေ။ “ဗြာဟ္မဏော– သည်။ မမ– ၏။ ပသာဒဋ္ဌာနေယေဝ– ကြည်ညိုရာ နေရာဌာန၌ပင်။ ပသီဒတိ– ၏။” ဣတိ– သို့။ ဝတွာ၊ “စတ္တာရော– ကုန်သော။ ဟတ္ထီ– တို့လည်းကောင်း။ စတ္တာရော– ကုန်သော။ အဿေ– တို့လည်းကောင်း။ စတ္တာရိ– ၄ခုကုန်သော။ ကဟာပဏသဟဿာနိ– ငွေကျပ်အသိန်းတို့လည်းကောင်း။ [စတ္တာရိ ကဟာပဏသဟဿာနိ– ငွေကျပ်၄သိန်းတို့လည်းကောင်း၊] စတဿော– ကုန်သော။ ဣတ္ထိယော– တို့လည်းကောင်း။ စတဿော– ကုန်သော။ ဒါသိယော– တို့လည်းကောင်း။ စတ္တာရော– ကုန်သော။ ပုရိသေ– တို့လည်းကောင်း။ စတုရော– ကုန်သော။ ဂါမဝရေ– ကောင်းမြတ်သောရွာတို့လည်းကောင်း၊ (ရွာစားဆုတို့လည်းကောင်း)၊ [ဓမ္မ ဘာ- ၃, ၁၁၄ရှု၊]။” ဣတိ ဧဝံ– သို့။ ယာဝ သဗ္ဗသတာ– အလုံးစုံတစ်ရာတိုင်အောင်။ စတ္တာရိ စတ္တာရိ– ၄ခု ၄ခုတို့ကို။ ကတွာ– ၍။ သဗ္ဗစတုက္ကံ နာမ– အလုံးစုံသော
သဗ္ဗစတုက္ကံ။ ။ စတုန္နံ+သမူဟော စတုက္ကံ- ၄ခုတို့၏အပေါင်း- ၄ခုစီ၊ သဗ္ဗေသံ+
...[စာမျက်နှာ- ၃၉၈]...
ဆင်မြင်းစသည်တို့၏ ၄ခုစီကို ပေးကမ်းချီးမြှင့်ခြင်းမည်သည်ကို။ ဝါ– အလုံး စုံသော ဆင်မြင်းစသည်တို့၏ ၄ခုစီအတိုင်းအရှည်ရှိသော အဖို့အစုကို ပေး ကမ်းချီးမြှင့်ခြင်းမည်သည်ကို။ အဿ– ထိုပုဏ္ဏားအား။ ဒါပေသိ– ပြီ။
ဘိက္ခူ– တို့သည်။ ဓမ္မသဘာယံ– ၌။ ကထံ– ကို။ သမုဋ္ဌာပေသုံ– ကုန်ပြီ။ (ကိံ) “စူဠေကသာဋကဿ– ၏။ ကမ္မံ– လုပ်ဆောင်မှုသည်။ အဟော အစ္ဆရိယံ– ဩော် ...လက်ဖျောက်ခတ်တီး အံ့ချီးထိုက်ပါစွ! တံမုဟုတ္တမေဝ– ထိုခဏ၌ပင်။ ဝါ–ချက်ချင်းပင်။ သဗ္ဗစတုက္ကံ– ကို။ လဘိ– ပြီ။ ဣဒါနိ– ၌။ ကတေန– သော။ ကလျာဏကမ္မေန– ကောင်းမှုသည်။ အဇ္ဇမေဝ– ၌ပင်။ ဝိပါကော– အကျိုးကို။ ဒိန္နော– အပ် ပြီ။” ဣတိ– ကုန်ပြီ။ သတ္ထာ– သည်။ အာဂန္တွာ– ၍။ ”ဘိက္ခဝေ! ဧတရဟိ– ၌။ ကာယ ကထာယ၊ သန္နိသိန္နာ၊ အတ္ထ နု?” ဣတိ– သို့။ ပုစ္ဆိတွာ– ၍။ ”ဣမာယ နာမ၊ (သန္နိသိန္နာ၊ အမှ)၊” ဣတိ– သို့။ ဝုတ္တေ၊ “ဘိက္ခဝေ– တို့! အယံ ဧကသာဋကော– ဤဧကသာဋကပုဏ္ဏားသည်။ ပဌမယာမေ– ၌။ မယှံ– အား။ ဒါတုံ– ငှာ။ သစေ အသက္ခိဿ– အကယ်၍ စွမ်းနိုင်အံ့၊ (ဧဝံ သတိ)၊ သဗ္ဗသောဠသကံ– အလုံးစုံ သော ဆင်မြင်းစသည်တို့၏ ၁၆ခုစီအတိုင်းအရှည်ရှိသော အဖို့အစုကို ပေး ကမ်းချီးမြှင့်ခြင်းကို။ အလဘိဿ– ရရာ၏။ မဇ္ဈိမယာမေ– ၌။ သစေ အသက္ခိဿ–အံ့။ သဗ္ဗဋ္ဌကံ– အလုံးစုံသော ဆင်မြင်းစသည်တို့၏ ၈ခုစီအတိုင်းအရှည်ရှိသော။ စတုက္ကံ သဗ္ဗစတုက္ကံ– အလုံးစုံသော ဆင်မြင်းစသည်တို့၏ ၄ခုအပေါင်း၊ (၄ခုစီ)၊ (တစ်နည်း) စတ္တာရိ+ပရိမာဏာနိ အဿာတိ စတုက္ကံ– ၄ခု အတိုင်းအရှည်ရှိသော အဖို့အစု၊ (မဏိ– ၁, ၄၇၇၊ နိဒီ-၃၁၆၊ သာရတ္ထ၊ ၂၊ ၃၄၅၊ ဝိမတိ- ၂၈၁)၊ သဗ္ဗစတုက္ကဿ+ဒါနံ သဗ္ဗစတုက္ကံ– အလုံးစုံသော ဆင်မြင်းစသည်တို့၏ ၄ခုအပေါင်း (၄ခုစီ) ကို ပေးကမ်းခြင်း။ ဝါ– အလုံးစုံသော ဆင်မြင်းစသည်တို့၏ ၄ခုအတိုင်းအရှည်ရှိသော အဖို့အစုကို ပေး ကမ်းချီးမြှင့်ခြင်း၊ ဒါနပုဒ်အကျေကြံ။ (ပဋိဂံ-၃၈၀၊ ဇာဋီသစ်-၁, ၃၃၅၊ ဇာဋီသစ်၊ ၂၊ ၄၅၇)
တံမုဟုတ္တမေဝ။ ။ ကုဋိလယတိ ရတ္တိဒိဝသေ သုဘာသုဘဒဿနတောတိ မုဟုတ္တော၊ [ဟုစ္ဆ- ကောဋိလျေ+တ၊ ဓာတ်အစ၌ မုလာ, စ္ဆချေ, တဒွေဘော်၊- ဓာန်ဋီ- ၆၆၊] သောယေဝ+မုဟုတ္တော တံမုဟုတ္တော၊ “တင်္ခဏညေဝ, တံခဏံယေဝ”ကဲ့သို့ သတ္တမီ အနက်၌ ဒုတိယာသက်ပါ။(သာရတ္ထ၊၁၊၁၂၈၊ သီဋီသစ်၊၂၊၃၆၃၊ ပါစိယော- ၅၀၅)
...[စာမျက်နှာ- ၃၉၉]...
အဖို့အစုကို ပေးကမ်းချီးမြှင့်ခြင်းကို။ အလဘိဿ– ရာ၏။ ပန– သို့သော်လည်း။ ဗလဝပစ္ဆိမယာမေ– အားကြီးသော ပစ္ဆိမယံ၌။ ဒိန္နတ္တာ– ပေးလှူသည်၏အဖြစ် ကြောင့်။ ဧသ– ဤဧကသာဋကပုဏ္ဏားသည်။ သဗ္ဗစတုက္ကံ– ကို။ လဘိ– ပြီ။ ဟိ– မှန်။ ကလျာဏကမ္မံ– ကောင်းသောအမှုကို၊ (ကောင်းမှုကို၊) ကရောန္တေန– ပြုသူ သည်။ ဥပ္ပန္နံ– ဖြစ်ပေါ်လာသော။ စိတ္တံ– ကို။ အဟာပေတွာ– မယုတ်လျော့စေမူ၍။ တင်္ခဏညေဝ– ထိုခဏ၌ပင်။ ဝါ– ချက်ချင်းပင်။ ကာတဗ္ဗံ– ၏၊ (ကသ္မာ– ကြောင့်။ ကာတဗ္ဗံ– နည်း?)၊ ဟိ (ယသ္မာ)– ကြောင့်။ ဒန္ဓံ– ဖြည်းနှေးစွာ။ ကတံ– ပြုအပ်သော။ ကုသလံ– သည်။ သမ္ပတ္တိံ– စည်းစိမ်ချမ်းသာကို။ ဒဒမာနံ– ပေးလသော်။ ဒန္ဓမေဝ– စွာသာ။ ဒဒါတိ– ၏။ တသ္မာ– ကြောင့်။ စိတ္တုပ္ပာဒသမနန္တရမေဝ– စိတ်ဖြစ်ခြင်း၏ အခြားမဲ့၌ပင်။ ကလျာဏကမ္မံ– ကို။ ကာတဗ္ဗံ– ၏။” ဣတိ– သို့။ ဝတွာ– ၍။ အနုသန္ဓိံ– ကို။ ဃဋေတွာ– ၍။ ဓမ္မံ– ကို။ ဒေသေန္တော– သော်။ ဣမံ ဂါထံ– ကို။ အာဟ– ပြီ၊ (ကိံ) “အဘိတ္ထရေထ၊ ပေ၊ ရမတီ မနော”တိ– ၍၊ (အာဟ)
အဘိတ္ထရေထ ကလျာဏေ, ပါပါ စိတ္တံ နိဝါရယေ၊ ဒန္ဓဥှိ ကရောတော ပုညံ, ပါပသ္မိံ ရမတီ မနော
ကလျာဏေ– ကုသိုလ်ကောင်းမှုတို့ကို။ အဘိတ္ထရေထ– လျင်မြန်စွာ ပြုလုပ် ရာ၏။ ပါပါ– မကောင်းမှု, အကုသိုလ်စိတ္တုပ္ပာဒ်မှ။ စိတ္တံ– ကို။ နိဝါရယေ– တား မြစ်ရာ၏။ ဟိ– မှန်၏။ ပုညံ– ကုသိုလ်ကောင်းမှုကို။ ဒန္ဓံ– ဖြည်းနှေးစွာ။ ကရောတော– ပြုသူ၏။ မနော– စိတ်သည်။ ပါပသ္မိံ– မကောင်းမှု၌။ ရမတိ– မွေ့လျော် သွားတတ်၏။ [ဟိကို ကာရဏအနက်ယူ၍ “ကလျာဏေ– တို့ကို။ ပေ၊ နိဝါရယေ– ၏၊ (ကသ္မာ– နည်း?) ဟိ (ယသ္မာ)– အကြင်ကြောင့်။ ပုညံ– ကို။ ပေ၊ ရမတိ– ၏၊ (တသ္မာ– ထိုကြောင့်တည်း) ”ဟု တစ်နည်းပေးပါ။] တတ္ထ– ၌။ အဘိတ္ထရေထာတိ– ကား။ တုရိတတုရိတံ– မြန်သည်ထက် မြန်စွာ။ ဝါ– အလွန်လျင်မြန်စွာ။ သီဃသီဃံ– လျင်မြန်သည်ထက် လျင်မြန်စွာ။ ဝါ– အလွန်။
အဘိတ္ထရေထ။ ။ ထရဓာတ်သက်သက်သည် အစ္ဆာဒန(ဖုံးလွှမ်းခြင်း)အနက်ကို ဟော၏၊ ဒယာသဒ္ဒါသည် အနုရက္ခဏအနက် အတွင်းငုတ်လျက် မေတ္တာ,ကရုဏာ ၂မျိုးကို ဟောသကဲ့သို့ ဤ၌ အဘိဥပသာရကြောင့် ကရဏအနက်အတွင်းငုတ်သော
...[စာမျက်နှာ- ၄၀၀]...
လျင်မြန်စွာ။ ကရေယျ– ရာ၏။ ဣတိ အတ္ထော– နက်။ ဟိ– ချ့ဲ။ ဂိဟိနာ ဝါ– လူ ဝတ်ကြောင်သည်လည်း။ “သလာကဘတ္တဒါနာဒီသု– သလာကဘတ်အစရှိ သည်တို့ကို လှူဒါန်းခြင်းအစရှိသည်တို့တွင်။ ကိဉ္စိဒေဝ– သော။ ကုသလံ– သို့။ ကရိဿာမိ– အံ့။” ဣတိ– သို့။ စိတ္တေ– သည်။ ဥပ္ပန္နေ– သော်။ ယထာ– အကြင်အခြင်း အရာအားဖြင့် ပြုအပ်သော်။ အညေ– တို့သည်။ ဩကာသံ– အခွင့်ကို။ န လဘန္တိ– မရကုန်။ ဧဝံ– ဤအခြင်းအရာအားဖြင့်။ “အဟံ– သည်။ ပုရေ– ရှေ့၌။ ဝါ– ရှေ့ဆုံးက၊ (ကရိဿာမိ– ပြုအံ့၊) အဟံ– သည်။ ပုရေ– ၌၊ (ကရိဿာမိ– အံ့၊)” ဣတိ– ဤသို့ တွေး၍။ တုရိတတုရိတမေဝ– သာလျှင်။ ကာတဗ္ဗံ– ပြုထိုက်၏။ [လူဝတ်ကြောင် သီဃအနက်ကို ဟောကြောင်းနှင့် ဧယျာထဝိဘတ်မဟုတ်, ဧထဝိဘတ်ဖြစ်ကြောင်းကို ပြလို၍ “တုရိတတုရိတံ သီဃသီဃံ ကရေယျ”ဟု ဖွင့်သည်၊ နောက်ဝါကျ၌ “ကာတဗ္ဗံ” ဟူသော အဖွင့်အရ ဧထဝိဘတ်သည် အရဟအနက်ကို ဟော၏၊ ဓမ္မဋီ-၁၆၆၌ “အဘိတရေထ”ဟု ပါဌ်ရှိ၍ တရဓာတ်ဟု ဆို၏။
ဂိဟိနာ ဟိ။ ။ “အဓိပ္ပာယော, အတ္ထောနောက်တွင်, နိပါတ်မြင်, ချဲ့ -ထင်- ဟိတ်ဆက်- မြဲ(ရွှေ- ၅၅)”ဟူသော နိယံအရ အတ္ထောဆုံးသော ဝါကျ၏ နောက်ဝါကျ၌ “ဟိ -စ- ပန”နိပါတ် တစ်မျိုးမျိုးကို “ဝိတ္ထာရ, တပ္ပာကဋီကရဏ, ကာရဏ, ဝါကျာရမ္ဘ (ဥပနျာသ), ဒဠှီ”ဟူသော အနက်၅မျိုးတွင် တစ်မျိုးမျိုး ပေးနိုင်သည်၊ ဤ၌ လူဝတ် ကြောင်များ ကောင်းမှုကို အလွန်လျင်မြန်စွာပြုပုံနှင့် ရှင်ရဟန်းတို့ ကောင်းမှုကို အလွန်လျင်မြန်စွာ ပြုပုံ၂မျိုးကို အကျယ်ပြသော ဝိတ္ထာရတည်း။
တုရိတတုရိတံ။ ။ “တုရိတတော+တုရိတံ တုရိတတုရိတံ- မြန်သည်ထက် မြန်စွာ” ဟု ပြု၊ မအူပါနိ- ၁, ၄၅၈၌ “တုရိတံ စ+တုရိတံ စ တုရိတတုရိတံ- လျင်မြန်စွာ လျင် မြန်စွာ”ဟု ဒွန်သမာသ်ဝိဂြိုဟ်ပြု၏၊ (တစ်နည်း) “သမသမော, ဒုက္ခဒုက္ခံ, ရူပရူပံ” စသည်ကဲ့သို့ “တုရိတံ+ဟုတွာ+တုရိတံ တုရိတတုရိတံ- လျင်မြန်သည်ဖြစ်၍ လျင်မြန် စွာ၊(သီဋီသစ်၊၂၊၂၉၅)၊ တုရိတဘူတံ+တုရိတံ တုရိတတုရိတံ၊(မဏိ- ၂, ၂၈၁)”ဟု သမ္ဘာဝနာကမ္မဓာရည်းသမာသ်ဝိဂြိုဟ်ပြုပါ၊ “သဒ္ဒါတူ၂ချက်ဆင့်, အနက်မြင့်ထွက် စေ”နှင့်အညီ အနက်တူသဒ္ဒါ၂ချက်ဆင့်ထားသောသောကြောင့် “အလွန်လျင်မြန်စွာ” ဟု အတိသယအနက် ပေးရသည်၊ သီဃသီဃံလည်း နည်းတူပင်။(သီဋီသစ်၊၂၊၂၉၅၊ သီဘာ- ၃, ၅၀၈) [တုရိတတုရိတန္တိ တုရိတတော တုရိတံ တုရိတတုရိတံ၊ အတိသီဃန္တိ အတ္ထော၊ -ပါစိယော- ၂၅၀။]
...[စာမျက်နှာ- ၄၀၁]...
တို့ကောင်းမှုကို အလွန်လျင်မြန်စွာ ပြုပုံမှတစ်ပါး ရှင်ရဟန်းတို့ ကောင်းမှုကို အလွန် လျင်မြန်စွာ ပြုပုံကို ပြလို၍ “ပဗ္ဗဇိတေန ဝါ”စသည်ကို မိန့်သည်။] ပဗ္ဗဇိတေန ဝါ– သည်မူလည်း။ ဥပဇ္ဈာယဝတ္တာဒီနိ– ဥပဇ္ဈာယဝတ်အစရှိသည်တို့ကို။ ကရောန္တေန– သော်။ အညဿ– အား။ ဩကာသံ– ကို။ အဒတွာ– ၍။ “အဟံ– သည်။ ပုရေ– ၌၊ (ကရိဿာမိ– အံ့၊) အဟံ– သည်။ ပုရေ– ၌၊ (ကရိဿာမိ– အံ့၊)” ဣတိ– ၍။ တုရိတတုရိတမေဝ– သာလျှင်။ ကာတဗ္ဗံ– ၏။ ပါပါ စိတ္တန္တိ– ကား။ ကာယဒုစ္စရိတာဒိပါပကမ္မတော ဝါ– ကာယဒုစရိုက်အစရှိသော မကောင်းမှုမှလည်းကောင်း။ အကုသလစိတ္တုပ္ပာဒတော ဝါ– အကုသိုလ်စိတ္တုပ္ပာဒ်မှလည်းကောင်း။ သဗ္ဗထာမေန– အလုံးစုံသော အစွမ်းဖြင့်။ စိတ္တံ– ကို။ နိဝါရယေ– တားမြစ်ရာ၏။ ဒန္ဓံ+
အကုသလစိတ္တုပ္ပာဒတော။ ။ ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ ဥပ္ပာဒေါ၊ စိတ္တမေဝ+ဥပ္ပာဒေါ စိတ္တုပ္ပာဒေါ- ဖြစ်သောစိတ်၊ ဤဝိဂြိုဟ်အလို စိတ္တုပ္ပာဒအရ မုချအားဖြင့် စိတ်ကိုသာ ရ သော်လည်း ပဓာနနည်း, ဧကဒေသူပစာရအားဖြင့် စေတသိက်တို့ကိုပါ ယူရသည်၊ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၄၃၇)၊ ထိုနောင် “အကုသလော စ+သော+စိတ္တုပ္ပာဒေါ စာတိ အကုသလစိတ္တုပ္ပာဒေါ”ဟု ဆက်ပါ။ (ဝိသုဒ္ဓိ၊ဋီ၊၂၊၄၉၅)
တစ်နည်း။ ။ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဧတ္ထာတိ ဥပ္ပာဒေါ၊ စိတ္တဿ+ဥပ္ပာဒေါ စိတ္တုပ္ပာဒေါ- စိတ်၏ ဖြစ်ရာစေတသိက်အပေါင်း၊ ဤဝိဂြိုဟ်အလို စိတ္တုပ္ပာဒအရ မုချအားဖြင့် စေတသိက် ကိုသာ ရသော်လည်း ဥပလက္ခဏနည်း, ဧကဒေသူပစာရအားဖြင့် စိတ်, စေတသိက် တို့ကို ယူရသည်၊ ရှေ့နည်းအတိုင်း ဆက်တွဲပါ။ (မူလဋီ၊၁၊၁၉၀၊ ဝိသုဒ္ဓိ၊ဋီ၊၂၊၄၉၅)
တစ်နည်း။ ။ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဧတေန စိတ္တန္တိ ဥပ္ပာဒေါ၊ စိတ္တဿ+ဥပ္ပာဒေါ စိတ္တုပ္ပာဒေါ-စိတ်၏ဖြစ်ကြောင်းစေတသိက်အပေါင်း၊ စိတ္တဉ္စ+စိတ္တုပ္ပာဒေါ စ စိတ္တုပ္ပာဒေါ- စိတ်, စိတ်ဖြစ်ကြောင်းစေတသိက်၊ “စိတ္တစိတ္တုပ္ပာဒ”ဟု ဆိုလိုလျက် နောက်ပုဒ်၌ စိတ္တဟူသော ရှေ့ပုဒ်ကျေသည်၊(မဏိ- ၁, ၄၂၈)။ (တစ်နည်း) ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဧတေန စိတ္တန္တိ ဥပ္ပာဒေါ၊ စိတ္တဉ္စ+ဥပ္ပာဒေါ စ စိတ္တုပ္ပာဒေါ၊ ဤဝိဂြိုဟ်အလို စိတ္တအရစိတ်, ဥပ္ပာဒအရ စေတသိက် ကို ရသဖြင့် စိတ္တုပ္ပာဒအရ စိတ်, စေတသိက်၂မျိုးလုံးကို ရသည်။ (အဘိဝိ- ၁၁၃၊ သီဋီသစ်၊၂၊၁၇၇)၊
သဗ္ဗထာမေန။ ။ ပါပါအရ ဒုစရိုက်မှုနှင့် အကုသိုလ်စိတ္တုပ္ပာဒ်ကို ယူစေလို၍ “ကာယဒုစ္စရိတာဒိပါပကမ္မတော ဝါ အကုသလစိတ္တုပ္ပာဒတော ဝါ”ဟု ဖွင့်သည်၊ ထို ဒုစရိုက်, အကုသိုလ်မဖြစ်အောင် အစွမ်းကုန်တားဆီးစေလို၍ “သဗ္ဗထာမေန”ဟု
...[စာမျက်နှာ- ၄၀၂]...
ဟိ ကရောတောတိ– ကား။ ပန– အဖို့တစ်ပါးကား။ ယော– အကြင်သူသည်။ “ဒဿာမိ– လှူအံ့။ န ဒဿာမိ– မလှူအံ့။ မေ– ဖို့။ ဝါ– အတွက်။ သမ္ပဇ္ဇိဿတိ နု ခေါ– ပြည့်စုံမည်လား။ နော သမ္ပဇ္ဇိဿတိ နု ခေါ– မပြည့်စုံဘူးလား။” ဣတိ ဧဝံ– သို့။ စိက္ခလ္လမဂ္ဂေန– ရွှံ့ညွှန်ရှိသောလမ်းဖြင့်၊ (ဗွက်ထနေသောလမ်းဖြင့်)၊ [စိက္ခလ္လမဂ္ဂေတိ စိက္ခလ္လဝတိ ပထမှိ၊ (ပေတ၊ ဋ္ဌ၊ ၂၁၀)။] ဂစ္ဆန္တော ဝိယ– သွားသူကဲ့သို့။ ဒန္ဓံ– ဖြည်းနှေးစွာ။ ပုညံ– ကို။ ကရောတိ– ၏။ တဿ– ထိုပုဂ္ဂိုလ်၏။ ဧကသာဋကဿ– ဧကသာဋကပုဏ္ဏား၏၊ (မစ္ဆေရသဟဿံ– မစ္ဆေရစိတ်အထောင်ဟူ သော။ ဝါ– ထောင်ပေါင်း များစွာသော မစ္ဆေရစိတ်ဟူသော။ ပါပံ– သည်။ ဩကာသံ– ကို။ လဘတိ) ဝိယ– ရသကဲ့သို့၊ (ဧဝံ– တူ၊) မစ္ဆေရသဟဿံ– သော။ ပါပံ– သည်။ ဩကာသံ– ကို။ လဘတိ– ၏။ အထ– အခွင့်ရရာ ထိုအခါ၌။ အဿ– ထို သူ၏။ မနော– သည်။ ပါပသ္မိံ– ၌။ ရမတိ– ၏။ ဟိ– မှန်၏။ ကုသလကမ္မကရဏကာလေယေဝ– ကုသိုလ်ကံကို ပြုရာအခါ၌သာလျှင်။ စိတ္တံ– သည်။ ကုသလေ– ၌။ ရမတိ– ၏။ တတော– ထိုကုသိုလ်မှ။ မုစ္စိတွာ– ၍။ ဝါ– လသော်။ ပါပနိန္နမေဝ– မကောင်းမှု၌ ညွတ်သည်သာ။ ဟောတိ– ၏။ ဣတိ– ဂါထာဖွင့်ပြီးပြီ။ ဂါထာပရိယောသာနေ ဗဟူ သောတာပတ္တိဖလာဒီနိ ပါပုဏိံသု၊ ဣတိ– စူဠေကဿာဋကဗြာဟ္မဏဝတ္ထု ပြီးပြီ။
စူဠေကသာဋကဗြာဟ္မဏဝတ္ထုဘာသာဋီကာ ပြီးပြီ။
ဖွင့်သည်။ ချဲဥုးအံ့– ဣဋ္ဌာရုံကြောင့် လောဘဖြစ်သော် အသုဘဟု ရှုဆင်ခြင်လျှင် လောဘစိတ်သည် ဆုတ်နစ်ရပ်တံ့သွား၏၊ အနိဋ္ဌာရုံကြောင့် ဒေါသဖြစ်သော် မေတ္တာ ပွားလျှင် ဒေါသစိတ်သည် ဆုတ်နစ်ရပ်တံ့သွား၏၊ မဇ္ဈတ္တာရုံကြောင့် မောဟဖြစ်သော် ပါဠိတော်ကို သင်ယူခြင်း, အနက်အဓိပ္ပာယ်ကို မေးမြန်းခြင်း, လေးစားထိုက်သော ဆရာသမားစသူတို့ထံ ချဉ်းကပ်နေထိုင်ခြင်းကို ဆင်ခြင်လျှင် မောဟစိတ်သည် ဆုတ် နစ်ရပ်တံ့သွား၏၊ ဗုဒ္ဓမြတ်စွာ၏ ကြီးကျယ်မြင့်မြတ်သည်အဖြစ်, တရားတော်၏ ကောင်း စွာ ဟောကြားအပ်သည်အဖြစ်, အရိယာသံဃာတော်၏ ကောင်းစွာကျင့်ကြံပုံတို့ကို ဆင်ခြင်လျှင် မကောင်းမှုအကုသိုလ်တရားများ ဆုတ်နစ်ရပ်တံ့သွား၏၊ ဤသို့ အသုဘ စသည် ရှုဆင်ခြင်ခြင်းကို “သဗ္ဗထာမေန”ဟု ဆိုသည်။ (သံ၊ ဋ္ဌ၊ ၃, ၁၀၆)
...[စာမျက်နှာ- ၄၀၃]...
၂-သေယျသကတ္ထေရဝတ္ထုဘာသာဋီကာ
ပါပဉ္စ ပုရိသောတိ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော သေယျသကတ္ထေရံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ ဟိ– ချဲ့။ သော– ထိုသေယျသကထေရ် သည်။ လာဠုဒါယိတ္ထေရဿ– ၏။ သဒ္ဓိဝိဟာရိကော– အတူနေတပည့်တည်း။ အတ္တနော– ၏။ အနဘိရတိံ– မပျော်ခြင်းကို။ တဿ– ထိုလာဠုဒါယီထေရ်အား။ အာရောစေတွာ– ၍။ တေန– ထိုလာဠုဒါယီထေရ်သည်။ ပဌမသံဃာဒိသေသကမ္မေ– ပဌမသံဃာဒိသေသ်အာပတ်ကို ပြုတတ်သောအမှု၌။ သမာဒပိတော–ကောင်းစွာ ယူစေအပ်သည်။ ဝါ– ဆောက်တည်စေအပ်သည်၊ (ဟုတွာ)၊ အနဘိရတိယာ– မပျော်ခြင်းသည်။ ဥပ္ပန္နုပ္ပန္နာယ– ဖြစ်ပေါ်လာ ဖြစ်ပေါ်လာလသော်၊
ပဌမသံဃာဒိသေသကမ္မေ။ ။ သိဿတိ အဝသိဿတီတိ သေသော၊ အာဒိ စ+ သေသော စ အာဒိသေသာ- အစဖြစ်သော ပရိဝါသဒါန+ကြွင်းသော မာနတ္တဒါန, အဗ္ဘာနတို့၊ သံဃော+အာဒိသေသေသု ဣစ္ဆိတဗ္ဗော အဿာတိ သံဃာဒိသေသော၊ [သံဃ+အာဒိသေသ၊ ဒွိပဒဗဟုဗ္ဗီဟိ၊] (တစ်နည်း) သံဃော အာဒိမှိ စေဝ သေသေ စ ဣစ္ဆိတဗ္ဗော အဿာတိ သံဃာဒိသေသော၊ [သံဃာဒိသေသ+အ၊ ဣစ္ဆိတဗ္ဗေ အ (နီတိ- ၇၈၅)သုတ်ဖြင့် အပစ္စည်းသက်၊ ဣစ္ဆိတဗ္ဗတဒ္ဓိတ်၊ (တစ်နည်း) သံဃ+အာဒိ+ သေသ၊ တိပဒဗဟုဗ္ဗီဟိ၊- ကင်္ခါမဟာဋီ၊၂၊၁၆၈။] ပဌမော+သံဃာဒိသေသော ပဌမသံဃာဒိသေသော၊ ပဌမသံဃာဒိသေသဿ+ကာရကံ+ကမ္မံ ပဌမသံဃာဒိသေသကမ္မံ- ပဌမသံဃာဒိသေသ်အာပတ်ကို ပြုတတ်သော သုက္ကဝိဿဋ္ဌိအမှု၊ ကာရကပုဒ် အကျေကြံ
ဆက်ဥုးအံ့– အာပတ်မှ ထမြောက်ခြင်း (အာပတ်ကုစားခြင်း) ကိစ္စကို ပြုရာဝယ် အစ၌ သံဃာက ပရိဝါသ်ပေးရ၏၊ အလယ်၌ မာနတ်ပေးရ၏၊ မာနတ်ကျင့်နေစဉ် ထပ်သင့်ပြန်လျှင် မူလာယ ပဋိကဿနခေါ် ညဉ့်မဖုံးသော် မာနတ်ပြန်ပေး၍ ညဉ့်ဖုံး သော် ပရိဝါသ်နှင့်တကွ မာနတ်ပါ ပေးရ၏၊ အဆုံး၌ အဗ္ဘာန်သွင်းပေးရ၏၊ အာပတ်မှ ထမြောက်ခြင်း (အာပတ်ကုစားခြင်း) ကိစ္စ၌သာ သံဃာလို၏၊ အာပတ်မှာ သံဃာမလို၊ ထိုကြောင့် ဝိဂြိုဟ်အလို အာပတ်ကို မရ၊ အာပတ်မှထမြောက်ခြင်း (ကုစားခြင်း) အာပတ္တိဝုဋ္ဌာနကံကို ရ၏၊ အကျိုးဖြစ်သောအာပတ္တိဝုဋ္ဌာန၏ အမည်ကို အကြောင်း ဖြစ်သော အာပတ်၌ တင်စား၍ ဖလူပစာရအားဖြင့် အာပတ်ကိုလည်း “သံဃာဒိ သေသ”ဟု ခေါ်သည်။
...[စာမျက်နှာ- ၄၀၄]...
(ဖြစ်ပေါ်တိုင်း ဖြစ်ပေါ်တိုင်း၌)၊ တံ ကမ္မံ– ထိုပဌမသံဃာဒိသေသအမှုကို။ အကာသိ– ပြီ။ သတ္ထာ– သည်။ တဿ– ထိုသေယျသကထေရ်၏။ ကိရိယံ– အပြုအမူ ကို။ သုတွာ– ၍။ တံ– ထိုသေယျသကထေရ်ကို။ ပက္ကောသာပေတွာ– ၍။ “တွံ– သည်။ ဧဝံ– ဤသို့။ ကရောသိ ကိရ– ပြုသတဲ့ဆို။” ဣတိ– သို့။ ပုစ္ဆိတွာ– ၍။ “ဘန္တေ– ရား! အာမ– ပါ။” ဣတိ– သို့။ ဝုတ္တေ၊ “ကသ္မာ– ကြောင့်။ ဘာရိယံ– ကြီးလေးသော။ ကမ္မံ– အမှုကို။ အကာသိ– သနည်း? မောဃပုရိသ– မဂ်ဖိုလ်မမှီး, အချည်းနှီး ယောကျ်ား! (တဝ– ၏။ ကမ္မံ– အမှုသည်၊) အနနုစ္ဆဝိကံ– မလျောက်ပတ်၊ (ရဟန်း အဖြစ်ကိုပြုတတ်သော ဟိရီဩတ္တပ္ပအစရှိသောတရား, မဂ်ဖိုလ်နိဗ္ဗာန်သာသနာ တော်၏ အရိပ်အရောင်ဖြစ်သော သုန္ဒရတာဂုဏ်သို့ အစဉ်မလိုက်၊)” ဣတိ– ဤသို့ မိန့်တော်မူ၍။ နာနပ္ပကာရတော– အထူးထူးအပြားပြားအားဖြင့်။ ဂရဟိတွာ– ၍။ သိက္ခာပဒံ– ကို။ ပညာပေတွာ– ပညတ်တော်မူ၍။ “ဧဝရူပံ– သော။ ကမ္မံ– မကောင်းမှုသည်။ ဒိဋ္ဌဓမ္မေပိ– မျက်မှောက်ဘဝ၌လည်းကောင်း။ သမ္ပရာယေပိ– တမလွန်ဘဝ၌လည်းကောင်း။ ဒုက္ခသံဝတ္တနိကမေဝ– ဆင်းရဲကို ဖြစ်စေ တတ်သည်သာ။ ဟောတိ– ၏။” ဣတိ– သို့။ ဝတွာ၊ အနုသန္ဓိံ ဃဋေတွာ၊ ဓမ္မံ ဒေသေန္တော ဣမံ ဂါထံ အာဟ၊ (ကိံ) “ပါပေဉ္စ၊ ပေ၊ ဥစ္စယော”တိ– ၍၊ (အာဟ)
ပါပေဉ္စ ပုရိသော ကယိရာ, န နံ ကယိရာ ပုနပ္ပုနံ၊ န တမှိ ဆန္ဒံ ကယိရာထ, ဒုက္ခော ပါပဿ ဥစ္စယော
ပုရိသော– ယောကျ်ားသည်။ ပါပံ– မကောင်းမှုကို။ စေ ကယိရာ– အကယ်၍ (တစ်ကြိမ်တစ်ခါ) ပြုမိငြားအံ့၊ (ဧဝံ သတိ– ဤသို့ ပြုမိသည်ရှိသော်၊) နံ– ထို မကောင်းမှုကို။ ပုနပ္ပုနံ– ထပ်ခါထပ်ခါ။ န ကယိရာ– မပြုရာ။ တမှိ– ထိုမကောင်း မှု၌။ ဆန္ဒံ– ပြုလုပ်လိုခြင်းတဏှာကို။ န ကယိရာထ– မပြုရာ၊ (ကသ္မာ– နည်း? ယသ္မာ– ကြောင့်၊) ပါပဿ– ၏။ ဥစ္စယော– တိုးပွားခြင်းသည်။ ဒုက္ခော– ဆင်းရဲ သည်။ ဝါ– ဒုက္ခ၏ ဇနကကြောင်းသည်၊ (ဟောတိ– ၏။ တသ္မာ– တည်း။) [“ပါပ ဿ– ကို။ ဥစ္စယော– ပွားစေခြင်း (ဆည်းပူးခြင်း) အကုသိုလ်စေတနာသည်။ ဒုက္ခော– ဒုက္ခ ၏ ဇနကအကြောင်းဖြစ်၏”ဟု ပါပဿကို ကံအနက် ပေးသေး၏။ (ပြည် နီ.ဋ္ဌနိ- ၁, ၂၉၁)]
...[စာမျက်နှာ- ၄၀၅]...
တဿာ– ထိုဂါထာ၏။ အတ္ထော– ကား။ ပုရိသော– သည်။ သကိံ– တစ်ကြိမ်။ ပါပကမ္မံ– ကို။ သစေ ကရေယျ– ပြုမိအံ့၊ (ဧဝံ သတိ)၊ တင်္ခဏေယေဝ– ထိုခဏ၌ပင်။ “ဣဒံ– ဤအမှုသည်။ အပ္ပတိရူပံ– မသင့်တော်။ ဩဠာရိကံ– ယုတ်ညံ့၏။” ဣတိ– ဤသို့။ ပစ္စဝေက္ခိတွာ– ဆင်ခြင်၍။ နံ– ထိုမကောင်းမှုကို။ ပုနပ္ပုနံ– ထပ်ခါထပ်ခါ။ န ကယိရာ– မပြုရာ။ ယောပိ– အကြင်ပုဂ္ဂိုလ်သည်လည်း၊ [န ကယိရာထ၌စပ်၊] တမှိ– ထိုမကောင်းမှု၌။ ဆန္ဒော ဝါ– လိုချင်ခြင်းသည်လည်းကောင်း၊ (အလိုသည် လည်းကောင်း)၊ ရုစိ ဝါ– နှစ်သက်ခြင်းသည်လည်းကောင်း၊ (အကြိုက်သည် လည်းကောင်း)၊ ဥပ္ပဇ္ဇေယျ– ဖြစ်အံ့။ တမ္ပိ– ထိုလိုချင်, နှစ်သစ်ခြင်းကိုလည်း၊ (အလိုအကြိုက်ကိုလည်း)၊ ဝိနောဒေတွာ– ပယ်ဖျောက်၍။ န ကယိရာထေဝ– မပြုရာသည်သာ။ ကိံ ကာရဏာ– နည်း? ပါပဿ– ၏။ ဥစ္စယော– ပွားစီး ခြင်းသည်။ ဒုက္ခော– ဆင်းရဲသည်။ ဝါ– ဒုက္ခ၏ ဇနကအကြောင်းသည်။ (ဟောတိ၊ တသ္မာ– ထိုကြောင့်တည်း)၊ ဟိ– ချဲ့။ ပါပဿ– ၏။ ဥစ္စယော– ပွားစီးခြင်းသည်၊
ဆန္ဒော ဝါ ရုစိ ဝါ။ ။ “ရုစိ”သည် “ဆန္ဒော”၏ ပရိယာယ်တည်း၊ ချဲ့ဥုးအံ့- ဆန္ဒ သည် တဏှာဆန္ဒ, ဒိဋ္ဌိဆန္ဒ, ဝီရိယစ္ဆန္ဒ, ဓမ္မစ္ဆန္ဒ(ကတ္တုကမျတာဆန္ဒ)အားဖြင့် အမျိုးမျိုး ရှိ၏၊ ထိုတွင် ကတ္တုကမျတာဆန္ဒသည်လည်း လောဘနှင့်ယှဉ်ခိုက် တဏှာဆန္ဒ, ဒေါသ နှင့်ယှဉ်ခိုက် ပဋိဃစ္ဆန္ဒ, ကောသဇ္ဇ, ဥဒ္ဓစ္စ, ထိနမိဒ္ဓ, ကာမဝိတက်စသည်တို့နှင့်ယှဉ်ခိုက် အစဉ်အတိုင်း အတိလီနစ္ဆန္ဒ, အတိပ္ပဂ္ဂဟိတဆန္ဒ, သံခိတ္တဆန္ဒ, ဝိက္ခိတ္တဆန္ဒဟု ခေါ်၍ အလောဘ, အဒေါသ, အမောဟတို့နှင့်ယှဉ်ခိုက် အစဉ်အတိုင်း နေက္ခမ္မစ္ဆန္ဒ, အဗျာပါဒ- စ္ဆန္ဒ, အဝိဟိံသာဆန္ဒဟု ခေါ်သည်၊ ဤ၌ ကတ္တုကမျတာဆန္ဒ ဖြစ်သင့်သည်၊ ကတ္တု ကမျတာဆန္ဒအမျိုးမျိုးတွင်လည်း “ဆန္ဒော ဝါ ရုစိ ဝါ”ဟု တဏှာအနက်ဟောပရိ ယာယ်ဖြင့် ဖွင့်သောကြောင့် တဏှာဆန္ဒဖြစ်သင့်သည်။ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၇၆၊ သံဋီ၊၂၊၄၀၁၊ မ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၊ မဋီ၊၂၊၇၈)
ဒုက္ခော ပါပဿ ဥစ္စယော။ ။ ဒုက္ခသဒ္ဒါသည် ဒုက္ခဝေဒနာ, ဒုက္ခဝတ္ထု(ဒုက္ခ၏ တည်ရာ), အနိဋ္ဌာရုံ, ဒုက္ခပစ္စယ(ဒုက္ခ၏ ဇနကအကြောင်း), ဒုက္ခပစ္စယဋ္ဌာန(ဒုက္ခ၏ ဥပတ္ထမ္ဘကအကြောင်းဖြစ်သော အနိဋ္ဌာရုံစသည်တို့၏ တည်ရာဌာန)စသော အနက် တို့ကို ဟော၏၊ ဤ၌ ဒုက္ခပစ္စယ(ဒုက္ခ၏ ဇနကအကြောင်း)ဟူသော အနက်ကို ယူပါ၊ အကျိုးဒုက္ခအမည်ကို အကြောင်းမကောင်းမှု၌ တင်စား၍ ဖလူပစာရအားဖြင့် ကောင်းမှုကို “ဒုက္ခော”ဟု ဟောတော်မူသည်၊ ထိုကြောင့် “ပါပဿ ဟိ... ဣဓ-
...[စာမျက်နှာ- ၄၀၆]...
ဝုဍ္ဎိ– တိုးပွားခြင်းသည်။ ဣဓလောကေပိ– ၌လည်းကောင်း။ သမ္ပရာယေပိ– ၌ လည်းကောင်း။ ဒုက္ခမေဝ– ဆင်းရဲကိုသာ။ အာဝဟတိ– ရွက်ဆောင်၏။ ဣတိ– ဂါထာဖွင့်ပြီးပြီ။ ဒေသနာဝသာနေ ဗဟူ သောတာပတ္တိဖလာဒီနိ ပါပုဏိံသု၊ ဣတိ– သေယျသကတ္ထေရဝတ္ထု ပြီးပြီ။
သေယျသကတ္ထေရဝတ္ထုဘာသာဋီကာ ပြီးပြီ။
၃-လာဇဒေဝဓီတာဝတ္ထုဘာသာဋီကာ
ပုညေဉ္စတိ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော လာဇဒေဝဓီတရံ–လာဇာနတ်သမီးကို။ အာရဗ္ဘ ကထေသိ၊ [လဇတိ ဒိဗ္ဗတီတိ လာဇာ၊ လာဇာ စ + သာ+ဒေဝဓီတာ စာတိ လာဇဒေဝဓီတာ၊ လာဇာ၌ ပုမ္ဘောငဲ့၊ (ဓမ္မဋီ-၁၆၆)] ဝတ္ထု– ဝတ္ထု သည်။ ရာဇဂဟေ– ၌။ သမုဋ္ဌိတံ– ဖြစ်ခဲ့ပြီ။ ဟိ– ချ့ဲ။ အာယသ္မာ မဟာကဿပေါ– သည်။ ပိပ္ပလိဂုဟာယံ– ပိပ္ပလိလိုဏ်ဂူ၌။ ဝါ– ညောင်ကြပ်ပင်ရှိရာလိုဏ်ဂူ၌၊ [ဓမ္မ ဘာ-၁, ၆၇၉ရှု၊] ဝိဟရန္တော– သော်။ ဈာနံ– ကို။ သမာပဇ္ဇိတွာ– ၍။ သတ္တမေ– သော။ ဒိဝသေ– ၌။ ဝုဋ္ဌာယ– ၍။ ဒိဗ္ဗေန– နတ်ပြည်၌ ဖြစ်သော ပသာဒစက္ခုနှင့် တူသော။ [ဒိဗ္ဗေန– ဒိဗ္ဗဝိဟာရမည်သော ဈာန်လေးပါးကြောင့် ရအပ်သော။ ဝါ– ဒိဗ္ဗဝိဟာရတွင် အထက်ဆုံးစတုတ္ထဈာန်ကို မှီသော။ ဝါ– ထွန်းလင်းတောက်ပတတ်သော။ ဝါ– တိရော ကုဋ္ဋအစရှိသော အရပ်သို့ မငြိမကပ် သွားတတ်သော၊] စက္ခုနာ– အဘိညာဉ်မျက် စိဖြင့်။ ဘိက္ခာစာရဋ္ဌာနံ– ဆွမ်းအကျိုးငှာ လှည့်လည်ရာအရပ်ကို။ ဝါ– ဆွမ်း ခံအရပ်ကို၊ [ဓမ္မဘာ-၁, ၃၀ရှု၊] ဩလောကေန္တော– သော်။ ဧကံ– သော။ သာလိခေတ္တပါလိကံ– သလေးစပါးခင်းကို စောင့်သော။ ဣတ္ထိံ– ကို။ သာလိသီသာနိ–သလေးနှံတို့ကို။ ဂဟေတွာ– ၍။ လာဇေ– ပေါက်ပေါက်တို့ကို။ ကုရုမာနံ– ပြုလုပ် နေသည်ကို။ ဒိသွာ၊ “သဒ္ဓါ နု ခေါ– သဒ္ဓါတရားရှိသလား။ အဿဒ္ဓါ (နု ခေါ)– လောကေပိ သမ္ပရာယေပိ ဒုက္ခမေဝ အာဝဟတိ”ဟု ဖွင့်သည်၊ ဟိကား ဝိတ္ထာရ အနက်ဟောတည်း၊ ဝုဍ္ဎိဖြင့် ဥစ္စယော၌ စိဓာတ်သည် ဥရှေးရှိသောကြောင့် ဝဍ္ဎန အနက်ဟောကြောင်းကို ပြသည်။ (မ၊ ဋ္ဌ၊ ၁၊ ၂၂၃၊ အဘိ၊ ဋ္ဌ၊ ၁၊ ၈၄၊ ဣတိ၊ ဋ္ဌ၊ ၁၇၅၊ ဗုဒ္ဓ၊ ဋ္ဌ၊ ၈၄၊ သံ၊ ဋ္ဌ၊ ၂၊ ၁၃၊ မဋီ၊ ၁၊ ၃၁၈၊ ဓာတွတ္ထ)
...[စာမျက်နှာ- ၄၀၇]...
သဒ္ဓါတရားမရှိဘူးလား။” ဣတိ– သို့။ ဝီမံသိတွာ– စူးစမ်းဆင်ခြင်၍။ ဝါ– သော်။ “သဒ္ဓါ”တိ– သဒ္ဓါတရားရှိ၏ဟူ၍။ ဉတွာ၊ “မေ– ကို။ သင်္ဂဟံ– ထောက်ပံ့လှူဒါန်း ခြင်းကို။ ကာတုံ– ငှာ။ သက္ခိဿတိ နု ခေါ– စွမ်းနိုင်မည်လား။ နော သက္ခိဿတိ နု ခေါ– မစွမ်းနိုင်မည်လား။” ဣတိ– သို့။ ဥပဓာရေန္တော– သော်။ “ဝိသာရဒါ– ရွံ့ရှားခြင်းကင်း, ရဲတင်းခြင်းရှိသော။ ကုလဓီတာ– အမျိုးသမီးသည်။ မမ– ကို။ သင်္ဂဟံ– ကို။ ကရိဿတိ– မည်။ စ ပန– သည်သာမကသေး။ ဝါ– ထူးခြားချက်ကား၊ (သင်္ဂဟံ– ကို၊) ကတွာ– ၍။ ဝါ– ကြောင့်။ မဟာသမ္ပတ္တိံ– ကြီးစွာသော စည်းစိမ်ကို။ လဘိဿတိ– လိမ့်မည်။” ဣတိ– သို့။ ဉတွာ၊ စီဝရံ– ကို။ ပါရုပိတွာ– ၍။ ပတ္တံ– ကို။ အာဒါယ– ၍။ သာလိခေတ္တသမီပေယေဝ– သလေးခင်း၏အနီး၌သာ။ အဋ္ဌာသိ– ပြီ။ ကုလဓီတာ– သည်။ ထေရံ– ကို။ ဒိသွာဝ– ၍သာလျှင်။ ပသန္နစိတ္တာ– ကြည်ညို သော စိတ်ရှိသည်။ ပဉ္စဝဏ္ဏာယ– ၅-ပါးအပြားရှိသော။ ပီတိယာ– ဖြင့်။ ဝါ– သည်၊ [ဓမ္မဘာ-၃, ၁၀၈ရှု၊] ဖုဋ္ဌသရီရာ– တွေ့ထိအပ်သော ကိုယ်ရှိသည်၊ (ဟုတွာ– ၍၊) “ဘန္တေ– ရား! တိဋ္ဌထ– ရပ်တော်မူပါကုန်။” ဣတိ– သို့။ ဝတွာ– ၍။ လာဇေ– တို့ကို။ အာဒါယ– ၍။ ဝေဂေန– ဖြင့်။ ဝါ– စွာ။ ဂန္တွာ– ၍။ ထေရဿ– ၏။ ပတ္တေ– ၌။ အာကိရိတွာ– လောင်းလှူ၍။ ပဉ္စပတိဋ္ဌိတေန– ဖြင့်၊ [ဓမ္မဘာ-၂, ၂၃၈ရှု၊] ဝန္ဒိတွာ– ၍။ ”ဘန္တေ! တုမှေဟိ– တို့သည်။ ဒိဋ္ဌဓမ္မဿ– မြင်အပ်သောတရား၏။ ဘာဂိနီ– အဖို့ ရှိသူမသည်။ အဿံ– ဖြစ်ရပါလို၏။” ဣတိ– သို့။ ပတ္ထနံ– ဆုတောင်းခြင်းကို။ အကာသိ– ပြီ။ ထေရော– သည်။ “ဧဝံ– ဤတောင်းသည့်အတိုင်း။ ဟောတု– ဖြစ် ပါစေ။” ဣတိ– သို့။ အနုမောဒနံ– ကို။ အကာသိ– ပြီ။ သာပိ– ထိုအမျိုးသမီးသည် လည်း။ ထေရံ– ကို။ ဝန္ဒိတွာ– ၍။ အတ္တနာ– သည်။ ဒိန္နဒါနံ– လှူအပ်သောအလှူ ကို။ အာဝဇ္ဇမာနာ– ဆင်ခြင်လျက်။ နိဝတ္တိ– ပြန်လှည့်ပြီ။ စ ပန– ဆက်။ တာယ– ထိုအမျိုးသမီး၏။ ကေဒါရမရိယာဒါယ– လယ်အပိုင်းအခြားဖြင့်။ ဝါ– လယ်ကန် သင်းဖြင့်။ ဂမနမဂ္ဂေ– သွားရာလမ်းကြောင်း၌။ ဧကသ္မိံ– သော။ ဗိလေ– တွင်း၌။ ဃောရဝိသော– ပြင်းထန်သော အဆိပ်ရှိသော။ သပ္ပော– သည်။ နိပဇ္ဇိ– ပြီ။ သော– ထိုမြွေသည်။ ထေရဿ– ၏။ ကာသာယပဋိစ္ဆန္နံ– သင်္ကန်းဖြင့် ဖုံးထားအပ်သော။ ဇင်္ဃံ– ခြေသလုံးကို။ ဍံသိတုံ– ကိုက်ခြင်းငှာ။ နာသက္ခိ– မစွမ်းနိုင်ခဲ့။ ဣတရာ–
...[စာမျက်နှာ- ၄၀၈]...
အခြားသော အမျိုးသမီးသည်။ ဒါနံ– ကို။ အာဝဇ္ဇမာနာ– လျက်။ နိဝတ္တန္တီ– ပြန် လာလသော်။ တံ ပဒေသံ– ထိုအရပ်သို့။ ပါပုဏိ– ပြီ။ သပ္ပော– သည်။ ဗိလာ– မှ။ နိက္ခမိတွာ– ၍။ တံ– ထိုအမျုးသမီးကို။ ဍံသိတွာ– ကိုက်၍။ တတ္ထေဝ– ထိုအရပ်၌ပင်။ ပါတေသိ– လဲကျစေပြီ။ သာ– ထိုအမျိုးသမီးသည်။ ပသန္နစိတ္တေန– ဖြင့်။ ကာလံ– ကို။ ကတွာ– ၍။ တာဝတိံသဘဝနေ– ၌။ တိံသယောဇနိကေ– သော။ ကနကဝိမာနေ– ရွှေဗိမာန်၌။ သုတ္တပ္ပဗုဒ္ဓါ ဝိယ– အိပ်ပြီးသည်ဖြစ်၍ နိုးလာသူမကဲ့သို့။ ဝါ– အိပ်ပြီးသည်မှ နိုးလာသူမကဲ့သို့၊ [ဓမ္မဘာ-၁, ၈၁ရ၊ ှု] သဗ္ဗာလင်္ကာရပဋိမဏ္ဍိတေန– အလုံးစုံသော တန်ဆာတို့ဖြင့် ပြင်ဆင်အပ်သော။ တိဂါဝုတေန– ၃ဂါဝုတ် ရှိသော။ အတ္တဘာဝေန– ဖြင့်၊ [ဣတ္ထမ္ဘူတလက္ခဏအနက်၊] နိဗ္ဗတ္တိ– ပြီ။ သာ– သည်။ ဒွါဒသယောဇနိကံ– ၁၂ယူဇနာရှိသော။ ဧကံ– သော။ ဒိဗ္ဗဝတ္ထံ– နတ်၌ဖြစ်သော အဝတ်ကို၊ (နတ်အဝတ်ကို)၊ နိဝါသေတွာ– ဝတ်၍။ ဧကံ– တစ်ထည်ကို။ ပါရုပိတွာ– ခြုံ၍။ အစ္ဆရာသဟဿပရိဝုတာ– နတ်သမီးတစ်ထောင် ခြံရံအပ်သည်၊ (ဟုတွာ)၊ ပုဗ္ဗကမ္မပကာသနတ္ထာယ– ရှေးကောင်းမှုကို ထင်ရှားပြခြင်းအကျိုးငှာ။ သုဝဏ္ဏလာဇဘရိတေန– ရွှေပေါက်ပေါက်တို့ဖြင့် ပြည့်သော။ ဩလမ္ဗကေန–တွဲလျားကျသော။ သုဝဏ္ဏသရကေန– ရွှေခွက်ဖြင့်။ ပဋိမဏ္ဍိတေ– တန်ဆာဆင် အပ်သော။ ဝိမာနဒွါရေ– ဗိမာန်တံခါး၌။ ဌိတာ– ရပ်လျက်။ အတ္တနော– ၏။ သမ္ပတ္တိံ–စည်းစိမ်ကို။ ဩလောကေတွာ– ၍။ “မေ– သည်။ ကိံ– အဘယ်ကောင်းမှုကို။ ကတွာ– ၍။ အယံ သမ္ပတ္တိ– ဤစည်းစိမ်ကို။ လဒ္ဓါ နု ခေါ– နည်း?” ဣတိ– ဤသို့။ ဒိဗ္ဗေန– သော။ စက္ခုနာ– ဖြင့်။ ဥပဓာရေန္တီ– စူးစမ်းဆင်ခြင်လသော်။ “မေ– သည်။ အယျဿ မဟာကဿပတ္ထေရဿ– အရှင်မဟာကဿပထေရ်အား။ ဒိန္နလာဇနိဿန္ဒေန– လှူအပ်ခဲ့သော ပေါက်ပေါက်၏ အကျိုးဆက်အားဖြင့်။ ဝါ– ကြောင့်၊ [ဓမ္မဘာ-၁, ၄၄၅ရှု၊] သာ– ထိုစည်းစိမ်ကို။ လဒ္ဓါ– ပြီ။” ဣတိ– သို့။ အညာသိ– ပြီ။
သာ– ထိုနတ်သမီးသည်။ ဧဝံ– သို့။ ပရိတ္တကေန– အနည်းငယ်သော။ ကမ္မေန–ကောင်းမှုကြောင့်။ ဧဝရူပံ– သော။ သမ္ပတ္တိံ– ကို။ လဘိတွာ– ၍။ “ဒါနိ– ၌။ မယာ– သည်။ ပမဇ္ဇိတုံ– မေ့လျော့ခြင်းငှာ။ န ဝဋ္ဋတိ– မသင့်။ အယျဿ– ၏။ ဝတ္တပဋိဝတ္တံ–ဝတ်ကြီးဝတ်ငယ်ကို၊ [ဓမ္မဘာ-၂, ၆၀ရှု၊] ကတွာ– ၍။ ဣမံ သမ္ပတ္တိံ– ကို။ ထာဝရံ–
...[စာမျက်နှာ- ၄၀၉]...
ခိုင်မြဲသည်ကို။ ဝါ– အောင်။ ကရိဿာမိ– အံ့။” ဣတိ– သို့။ စိန္တေတွာ၊ ပါတောဝ– ၌ပင်။ ကနကမယံ– ရွှေဖြင့်ပြီးသော။ သမ္မဇ္ဇနိေဉ္စဝ– တံမြက်စည်းကိုလည်းကောင်း။ ကစဝရဆဍ္ဍနကံ– အမှိုက်ကို စွန့်ပစ်ကြောင်းဖြစ်သော၊ (အမှိုက်စွန့်စရာဖြစ်သော)၊ ပစ္ဆိံ စ– တောင်းကိုလည်းကောင်း။ အာဒါယ၊ ဂန္တွာ၊ ထေရဿ– ၏။ ပရိဝေဏံ–ကျောင်းပရိဝုဏ်ကို။ သမ္မဇ္ဇိတွာ– တံမြက်လှည်း၍။ ပါနီယပရိဘောဇနီယံ–သောက်ရေ, သုံးရေကို။ ဥပဋ္ဌာပေသိ– တည်ထားပြီ။ ထေရော၊ တံ– ထိုတံမြက် လှည်းထားခြင်း, သောက်ရေသုံးရေတည်ထားခြင်းကို။ ဒိသွာ၊ “ကေနစိ– သော။ ဒဟရေန ဝါ– ရဟန်းငယ်သည်သော်လည်းကောင်း။ သာမဏေရေန ဝါ– သည် သော်လည်းကောင်း။ ဝတ္တံ– ကို။ ကတံ– သည်။ ဘဝိဿတိ၊” ဣတိ– သို့။ သလ္လက္ခေသိ– မှတ်ထင်ပြီ။ သာ– ထိုနတ်သမီးသည်။ ဒုတိယဒိဝသေပိ– ဒုတိယနေ့၌ လည်း။ တထေဝ– သာလျှင်။ အကာသိ– ပြီ။ ထေရောပိ– လည်း။ တထေဝ– လျှင်။ သလ္လက္ခေသိ– ပြီ။ တတိယဒိဝသေ ပန– ၌ကား၊ ထေရော။ တဿာ– ၏။ သမ္မဇ္ဇနိသဒ္ဒံ– တံမြက်လှည်းသံကို။ သုတွာ– ၍လည်းကောင်း။ တာလစ္ဆိဒ္ဒါဒီဟိ– သံကောက် ပေါက် (သော့ပေါက်) အစရှိသည်တို့မှ။ ပဝိဋ္ဌံ– ဝင်လာသော။ သရီရောဘာသံ– ကိုယ်၏အရောင်ကို။ ဒိသွာ စ– ၍လည်းကောင်း။ ဒွါရံ– ကို။ ဝိဝရိတွာ– ဖွင့်၍။ “သမ္မဇ္ဇတိ သမ္မဇ္ဇတိ သမ္မဇ္ဇတိ– တံမြက်စည်းလှည်းနေသော။ ဧသ (ဧသော)– ဤသူကား။ ကော–
သမ္မဇ္ဇတိ။ ။ “သမ္မဇ္ဇတိ”ကို ကြိယာပုဒ်ဟု မယူဘဲ ဒြပ်ကိုဟောသော ရုဠှီနာမ်ပုဒ် ယူ၊ ထိုနောင် သိဝိဘတ်ချေ၊ ကြိယာပုဒ်ယူ၍ “ယော- အကြင်သူသည်၊ သမ္မဇ္ဇတိ- ၏၊ (သော- ထိုသူသည်၊) ကော- အဘယ်သူနည်း?”ဟုလည်း ပေးနိုင်သည်၊ (ပါရာဘာ- ၁, ၄၄၂၊ မအူပါနိ- ၁, ၁၁၈)၊ မည်သူမည်ဝါဟု မသိဘဲ မေးသောကြောင့် ပုံလိင်ဖြင့် ဆိုသည်၊ မှန်၏- အများဆိုင်သာမန်ကို ဆိုလိုရာ၌ ပုံလိင်,နပုံလိင်,ဣတ္ထိလိင် တစ်မျိုး မျိုးဖြင့် ညွှန်းဆိုနိုင်သည်။ [အာချာတ်ပုဒ်ကား, ရံခါငြား, ကတ္တားကံဖြစ်မြဲ(စာစပ်နိယံ- ၄၃)။ အာချာတ်ပုဒ်ပင်, ရံခါလျှင်, နာမ်တွင် ကံနှင့်ကတ္တားတည်း။(ဘုရားကြီး- ၂၂၄)] သာမညေဘိမတေ သဒ္ဒေါ, နိဒ္ဒိဿတိ ပုမေန ဝါ၊ နပုံသကေန ဝါပီတိ, သဒ္ဒသတ္ထဝိဒူ ဝဒုံ။(ဗာ၊ ဗာဋီသစ်- ၁၉၈- ၂၀၁) နပုံသကေန လိင်္ဂေန, သဒ္ဒေါဒါဟု ပုမေန ဝါ၊ နိဒ္ဒိဿတီတိ ဉာတဗ္ဗ- မဝိသေသဝိနိစ္ဆိတေ။(သီဋီသစ်၊၁၊၁၂)
...[စာမျက်နှာ- ၄၁၀]...
အဘယ်သူနည်း?” ဣတိ– သို့။ ပုစ္ဆိ၊ “ဘန္တေ– ရား! အဟံ– သည်။ တုမှာကံ– တို့၏။ ဥပဋ္ဌာယိကာ– အလုပ်အကျွေးမဖြစ်သော၊ (တစ်နည်း) တုမှာကံ– တို့ကို။ ဥပဋ္ဌာယိကာ– ပြုစုလုပ်ကျွေးခဲ့ဘူးသော။ လာဇဒေဝဓီတာ– လာဇာနတ်သမီးပါတည်း။” ဣတိ– ဤသို့ လျှောက်ပြီ။ “မယှံ– ၏။ ဝါ– မှာ။ ဧဝံနာမိကာ– ဤသို့ အမည်ရှိသော။ ဥပဋ္ဌာယိကာ နာမ– အလုပ်အကျွေးမမည်သည်။ နတ္ထိ နနု– မရှိသည်သာ၊ (တစ်နည်း) နနု– စင်စစ်အားဖြင့်။ နတ္ထိ၊ ” [ရှေ့နည်း အဝဓာရဏအနက်၊ နောက်နည်း ဧကန္တအနက်၊] ဣတိ– ဤသို့ မိန့်တော်မူပြီ။ “ဘန္တေ! အဟံ– သည်။ သာလိခေတ္တံ–သလေးစပါးခင်းကို။ ရက္ခမာနာ– စောင့်လျက်။ လာဇေ– တို့ကို။ ဒတွာ– ၍။ ပသန္နစိတ္တာ– ကြည်ညိုသောစိတ်ရှိသည်၊ (ဟုတွာ)၊ နိဝတ္တန္တီ– သော်။ သပ္ပေန– သည်။ ဒဋ္ဌာ– ကိုက်အပ်သည်၊ (ဟုတွာ– ၍။ ဝါ– ကြောင့်၊) ကာလံ– ကို။ ကတွာ၊ တာဝတိံသဒေဝလောကေ– ၌။ ဥပ္ပန္နာ– ပြီ။ မယာ– သည်။ အယျံ– အရှင်ဘုရားကို။ နိဿာယ– ၍။ အယံ သမ္ပတ္တိ– ကို။ လဒ္ဓါ– ပြီ။ ဘန္တေ! ဣဒါနိပိ– ၌လည်း။ တုမှာကံ– တို့၏။ ဝတ္တပဋိဝတ္တံ– ကို။ ကတွာ– ၍၊] သမ္ပတ္တိံ– စည်းစိမ်ကို။ ထာဝရံ– ကို။ ဝါ– အောင်။ ကရိဿာမိ– အံ့။” ဣတိ– ဤသို့ တွေး၍။ အာဂတာ– သည်။ အမှိ– ၏’ ဣတိ– ဤသို့ လျှောက်ပြီ။ “ဟိယျောပိ– မနေ့တုန်းကလည်းကောင်း။ ပရေပိ– ဟိုတနေ့ တုန်းကလည်းကောင်း။ တယာဝ– သင်သည်သာ။ ဧတံ ဌာနံ– ကို။ သမ္မဇ္ဇိတံ–တံမြက်လှည်းအပ်သလော? တယာဝ– သည်သာ။ ပါနီယဘောဇနီယံ– ကို။ ဥပဋ္ဌာပိတံ– တည်ထားအပ်သလော?” ဣတိ– ပြီ။ “ဘန္တေ! အာမ– ပါ” ဣတိ– ပြီ။ “ဒေဝဓီတေ– အို ...နတ်သမီး! အပေဟိ– ဖဲလော၊ (ပြန်သွားလော)၊ တယာ– သည်။ ကတံ– ပြုအပ်ခဲ့ပြီးသော။ ဝတ္တံ– ဝတ်သည်။ ကတံဝ– ပြအပ်ပြီးသည်သာ၊ (ပြုအပ်ပြီးအတိုင်းသာ)၊ ဟောတု– ရှိပါစေ။ ဣတော– ဤနေ့မှ။ ပဋ္ဌာယ– ၍။ ဣမံ ဌာနံ– သို့။ မာ အာဂမိ– မလာနှင့်။” ဣတိ– ပြီ။ “ဘန္တေ! မံ– ကို။ မာ နာသေထ–ဖျက်ဆီးတော်မမူကြပါနှင့်။ တုမှာကံ– တို့၏။ ဝတ္တံ– ကို။ ကတွာ၊ မေ– ၏။ သမ္ပတ္တိံ– ကို။ ထိရံ– ကို။ ဝါ– အောင်။ ကာတုံ– ငှာ။ ဝါ– ပြုခွင့်ကို။ ဒေထ– ပါကုန်။” ဣတိ– ပြီ။ “ဒေဝဓီတေ– နတ်သမီး! အပေဟိ– လော။ မံ– ကို။ အနာဂတေ– ၌။ စိတ္တဗီဇနိံ–ဆန်းကြယ်သောယပ်ကို၊ [ဓမ္မဘာ-၃, ၂၄၂ရှု၊] ဂဟေတွာ– ၍။ နိသိန္နေဟိ– ထိုင်နေ ကုန်သော။ ဓမ္မကထိကေဟိ– ဓမ္မကထိကတို့သည်၊] ဧကာ– သော။ ဒေဝဓီတာ–
...[စာမျက်နှာ- ၄၁၁]...
နတ်သမီးသည်။ အာဂန္တွာ– လာ၍။ မဟာကဿပတ္ထေရဿ– ၏။ ဝတ္တပဋိဝတ္တံ– ကို။ ကတွာ– ၍။ ပါနီယပရိဘောဇနီယံ– ကို။ ဥပဋ္ဌာပေသိ ကိရ– သတဲ့။’ ဣတိ– သို့။ ဝတ္တဗ္ဗတံ– ပြောဆိုထိုက်သည်၏အဖြစ်ကို။ မာ ကရိ၊ ဣတော– ဤနေ့မှ။ ပဋ္ဌာယ– ၍။ ဣဓ– ဤအရပ်သို့။ (ဤကျောင်းသို့)၊ မာ အာဂမိ– မလာနှင့်။ ပဋိက္ကမ–ပြန်သွားလော” ဣတိ– ဤသို့ မိန့်တော်မူပြီ။ သာ– ထိုနတ်သမီးသည်။ “ဘန္တေ! မံ– ကို။ မာ နာသေထ– မဖျက်ဆီးပါကုန်နှင့်။” ဣတိ– သို့။ ပုနပ္ပုနံ၊ ယာစိယေဝ– တောင်းပန်သည်သာ။ ထေရော– သည်။ “အယံ– ဤနတ်သမီးသည်။ မမ– ၏။ ဝစနံ– ကို။ န သုဏာတိ– နားမထောင်။” ဣတိ– ဤသို့။ စိန္တေတွာ– ၍။ “တုဝံ–သင်သည်။ ပမာဏံ– အတိုင်းအရှည်ကို။ န ဇာနာသိ– မသိ။” ဣတိ– သို့။ အစ္ဆရံ–လက်ချောင်းကို။ ဝါ– လက်ဝါးပြင်ကို။ ပဟရိ– ပုတ်ခတ်ပြီ၊ (အစ္ဆရံ ပဟရိ– လက် ဖျောက်တီးပြီ)၊ သာ– ထိုနတ်သမီးသည်။ တတ္ထ– ထိုနေရာ၌။ သဏ္ဌာတုံ– တည် နေခြင်းငှာ။ အသက္ကောန္တီ– မစွမ်းနိုင်တော့သည်၊ (ဟုတွာ)၊ (တစ်နည်း) အသက္ကောန္တီ– နိုင်လသော်။ ဝါ– ကြောင့်။ အာကာသေ– ၌။ ဥပ္ပတိတွာ– ပျက်တက်၍။ အဉ္ဇလိံ– လက်အုပ်ကို။ ပဂ္ဂယှ– ချီမိုး၍။ ”ဘန္တေ! မယာ– သည်။ လဒ္ဓသမ္ပတ္တိံ– ကို။ မာ နာသေထ– ကုန်နှင့်။ ထာဝရံ– ကို။ ဝါ– အောင်။ ကာတုံ– ငှာ။ ဝါ– ကို။ ဒေထ–ပါကုန်။” ဣတိ– ဤသို့ လျှောက်၍။ ရောဒန္တီ– ငိုလျက်။ အာကာသေ– ၌။ အဋ္ဌာသိ
သတ္ထာ– သည်။ ဇေတဝနေ– ၌။ ဂန္ဓကုဋိယံ– ၌။ နိသိန္နောဝ– လျက်သာ။ တဿာ– ထိုနတ်သမီး၏။ ရောဒိတသဒ္ဒံ– ငိုခြင်းကြောင့် ဖြစ်သောအသံကို။ ဝါ– ငိုသံကို။ သုတွာ၊ ဩဘာသံ– အရောင်အလင်းကို။ ဖရိတွာ– ဖြန့်တော်မူ၍။ ဒေဝဓီတာယ– ၏။ သမ္မုခေ– မျက်မှောက်၌။ နိသီဒိတွာ– ၍။ ကထေန္တော ဝိယ– သကဲ့သို့။ “ဒေဝဓီတေ– နတ်သမီး! မမ– ၏။ ပုတ္တဿ– သော။ ကဿပဿ– ၏။ သံဝရကရဏမေဝ– စောင့်စည်းမှုကို ပြုခြင်းသည်သာလျှင်။ ဘာရော– တာဝန်တည်း။ ပုညတ္ထိကာနံ ပန– ကောင်းမှုဖြင့် အလိုရှိသူတို့၏ကား။ ဝါ– ကောင်းမှုကို အလိုရှိသူတို့၏ကား၊
ပုညတ္ထိကာနံ။ ။ ပုညကရဏမေဝ, ဘာရောတို့၌စပ်၊ အရှင်မဟာကဿပထရ်၏ တာဝန်မှတစ်ပါး ကောင်းမှုလိုလားသူတို့၏ တာဝန်တစ်ပါးကို ပြသောကြောင့် ပနကား ပက္ခန္တရအနက်ဟောတည်း၊ “ပုညတ္ထိကာနံ”၌ ကောင်းမှုဖြင့် လိုလားခြင်း(ကောင်းမှုကို
...[စာမျက်နှာ- ၄၁၂]...
‘အယံ– ဤကောင်းမှုပြုခြင်းဖြင့်။ နော– ငါတို့အား။ အတ္ထော– အကျိုးသည်၊ (အတ္ထိ– ၏၊)’ ဣတိ– သို့။ သလ္လက္ခေတွာ– မှတ်သား၍။ ပုညကရဏမေဝ– ကောင်းမှုကို ပြုခြင်းသည်သာ။ ဘာရော– တာဝန်တည်း။ ဟိ– မှန်။ ပုညကရဏံ– သည်။ ဣဓ စေဝ– ၌လည်းကောင်း။ သမ္ပရာယေ စ– ၌လည်းကောင်း။ သုခမေဝ– ချမ်း သာ ကြောင်းသာတည်း။” ဣတိ– သို့။ ဝတွာ– ၍။ အနုသန္ဓိံ ဃဋေတွာ ဓမ္မံ၊ ဒေသေန္တော– သော်။ ဣမံ ဂါထံ၊ အာဟ၊ (ကိံ)၊ “ပုညေဉ္စ၊ ပေ၊ ပုညဿ ဥစ္စယော”တိ– ၍၊ (အာဟ)
ပုညေဉ္စ ပုရိသော ကယိရာ, ကယိရာ နံ ပုနပ္ပုနံ၊ တမှိ ဆန္ဒံ ကယိရာထ, သုခေါ ပုညဿ ဥစ္စယော
လိုလားခြင်း) ဟူသည် ကောင်းမှုပြုလိုသည့် ဓမ္မစ္ဆန္ဒယှဉ်တွဲဖြစ်နေခြင်းကို ဆိုလိုသည်၊ (စရိယာ၊ ဋ္ဌ၊ ၂၃၈၊) [ဆန္ဒအမျိုးမျိုးကို ရှေ့ဝတ္ထု ဂါထာဖွင့်၌ ရေးခဲ့ပြီ၊] “အတ္ထော+ ယေသံ အတ္ထီတိ အတ္ထိကာ၊ ပုညေန+အတ္ထိကာ ပုညတ္ထိကာ– ကောင်းမှုဖြင့် အလိုရှိသူတို့၊ (စရိယာ၊ ဋ္ဌ၊ ၂၃၈၊ ရူ-၁၉၄၊ နိဒီ-၃၀၈)၊ (တစ်နည်း) ပုညေန+အတ္ထော ပုညတ္ထော၊ ပုညတ္ထော+ယေသံ အတ္ထီတိ ပုညတ္ထိကာ၊ (ပါရာယော– ၄၊ ပါရာဘာ-၁, ၁၁)၊ (တစ်နည်း) ပုညံ+အတ္ထိကာ ပုညတ္ထိကာ– ကောင်းမှုကို အလိုရှိသူတို့”ဟု ပြုပါ။
ဆက်ဥုးအံ့– အတ္ထိကယှဉ်ရာဝယ် ပြအပ်ခဲ့သည့်အတိုင်း ဒုတိယာတပ္ပုရိသ်, တတိ ယာတပ္ပုရိသ်အားဖြင့် ၂မျိုးပြုကြရာတွင် ဒုတိယန္တကို “အတ္ထ”ဟူသော အန္တတ္ထတွင် စပ်၍ တတိယန္တကို “အတ္ထ”ဟူသော အန္တတ္ထနှင့် ဣက၏ အနက်ဖြစ်သော ဗာဟျတ္ထ၂-ပါးလုံး၌ စပ်ရသည်၊ ဆရာတို့ကား နှစ်သက်တော်မမူပါ၊ (ပါရာဘာ-၁, ၁၁)၊ [အတ္ထိက အယှဉ်, ရှေ့ပုဒ်စဉ်မှာ, ဒုတိယာဝိဘတ်, သက်တုံလတ်က, အန္တတ်တွင်သာ, စပ်လေပါ၊ တတိယာကား, ၂-ပါးအန္တတ်, စပ်ဗာဟျတ်။ (ဘုရား- ၁၂၆)]
အယံ နော အတ္ထော။ ။ ဥဒါန- ၁၁၁၌ “အမှာကမ္ပိ...ပုညေန အတ္ထော”ဟု ရှိ၏၊ အခြားပါဠိအဋ္ဌကထာဋီကာတို့၌လည်း အတ္ထသဒ္ဒါရှေ့တွင် “အတ္ထေနေဝ မေ အတ္ထော”စသည်ဖြင့် တတိယာဆုံးသောပုဒ်, စတုတ္ထီဆုံးသောပုဒ်များ ရှိလေ့ရှိ၏၊ ထိုကြောင့် အယံ၌ ပထမာဝိဘတ်ကို တတိယာအနက်ကြံပါ၊ အတ္ထသဒ္ဒါကား ပယောဇနအနက်ကို ဟော၏။ [အတ္ထောတိ ပယောဇနံ၊ အတ္ထီတိ ဝစနသေသော၊- ဥဒါန၊ဋ္ဌ၊၁၈၀။]
...[စာမျက်နှာ- ၄၁၃]...
ပုရိသော– သည်။ ပုညံ– ကောင်းမှုကို။ စေ ကယိရာ– အံ့၊ (ဧဝံ သတိ– သော်၊) နံ– ထိုကောင်းမှုကို။ ပုနပ္ပုနံ– ထပ်ခါထပ်ခါ။ ကယိရာ– ပြုရာ၏။ တမှိ– ထိုကောင်း မှု၌။ ဆန္ဒံ– အားထုတ်လိုခြင်းဝီရိယကို။ ကယိရာထ– ပြုရာ၏၊ (ကသ္မာ– နည်း? ယသ္မာ– ကြောင့်၊) ပုညဿ– ကောင်းမှု၏။ ဥစ္စယော– ပွားစီးခြင်းသည်။ သုခေါ–ချမ်းသာသည်။ ဝါ– သုခ၏ ဇနကအကြောင်းသည်၊ (ဟောတိ– ၏။ တသ္မာ–တည်း။) တဿာ– ထိုဂါထာ၏။ အတ္ထော– ကား။ ပုရိသော– သည်။ ပုညံ– ကို။ သစေ ကရေယျ– အံ့၊ (ဧဝံ သတိ)၊ “မေ– သည်။ ပုညံ– ကို။ ဧကဝါရံ– တစ်ကြိမ်။ ကတံ– ပြီ။ ဧတ္တာဝတာ– ဤမျှလောက်ဖြင့်။ အလံ– တော်ပြီ။” ဣတိ– သို့။ အနောရမိတွာ– မရှောင်ဖယ်မူ၍။ ပုနပ္ပုနံ၊ ကရောထေဝ– ပြုထိုက်သည်သာ။ တဿ– ထို ကောင်းမှုကို။ အကရဏက္ခဏေပိ– မပြုရာခဏ၌လည်း၊ (မပြုရာအခါ၌လည်း)၊ တမှိ ပုညေ– ထိုကောင်းမှု၌။ ဆန္ဒံ– ပြုလုပ်လိုခြင်းကို။ ရုစိံ– နှစ်သက်ခြင်းကို။ ဥဿာဟံ– အားထုတ်မှုလုံ့လကို။ ကရောထေဝ– သာ။ ကိံ ကာရဏာ– နည်း? ပုညဿ– ၏။ ဥစ္စယော– တိုးပွားခြင်းသည်။ သုခေါ– ချမ်းသာသည်။ ဝါ– သုခ၏။
ကရောထေဝ။ ။ “ကရောထ+ဧဝ”ဟု ဖြတ်၊ “ပုရိသော”ဟု ကတ္တားရှိသဖြင့် “ကရောထ”သည် ကရဓာတ်, ဩပစ္စည်း, ဧထဝိဘတ်တည်း၊ ကွစိ ဓာတုသုတ်ကြီးဖြင့် ဧကိုချေ၍ ပြီးစေရာ၏။
ဆန္ဒံ ရုစိံ ဥဿာဟံ။ ။ ဆန္ဒံအရ ကတ္တုကမျတာဆန္ဒနှင့် ဝီရိယဆန္ဒကို ယူစေ လို၍ “ဆန္ဒံ ရုစိံ ဥဿာဟံ”ဟု ဖွင့်သည်၊ ထိုတွင် ကတ္တုကမျတာဆန္ဒအရ မဟာကုသိုလ်ရှိ ဆန္ဒကို ယူ၍ ဝီရိယဆန္ဒအရ ဝီရိယကို ဖြစ်စေလိုမှုဆန္ဒ, (တစ်နည်း) ဆန္ဒသမ္ပယုတ် ဝီရိယကို ယူပါ။ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၇၆၊ သံဋီ၊၂၊၄၀၁)
သုခေါ ပုညဿ ဥစ္စယော။ ။ သုခသဒ္ဒါသည် သုခဝေဒနာ, သုခမူလ(သုခ၏ အကြောင်းရင်းအခြေခံ), ဣဋ္ဌာရုံ, သုခဟေတု(သုခ၏ဇနကအကြောင်း), သုခပစ္စယ- ဋ္ဌာန(သုခ၏ ဥပတ္ထမ္ဘကအကြောင်းဖြစ်သော ဣဋ္ဌာရုံစသည်တို့၏ တည်ရာဌာန), အဗျာဗဇ္ဈ(စိတ်ကို ညှဉ်းဆဲတတ်သော နီဝရဏစသည်မရှိသော ပဌမဈာန်စသော သုခဝိဟာရ), နိဗ္ဗာန်စသော အနက်တို့ကို ဟော၏၊ ဤ၌ သုခပစ္စယ(သုခ၏ ဇနက အကြောင်း)ဟူသော အနက်ကို ယူပါ၊ အကျိုးသုခအမည်ကို အကြောင်းကောင်းမှု၌
...[စာမျက်နှာ- ၄၁၄]...
ဇနကအကြောင်းသည်၊ (ဟောတိ၊ တသ္မာ– ထိုကြောင့်တည်း၊) ဟိ– ချဲ့။ ပုညဿ– ၏။ ဥစ္စယော– ပွားစီးခြင်းသည်။ ဝုဍ္ဎိ– ကြီးပွားခြင်းသည်။ ဣဓလောကပရလောကသုခါဝဟနတော– ဤလောကချမ်းသာ, တမလွန်လောကချမ်းသာကို ဆောင်တတ်သည်၏အဖြစ်ကြောင့်။ သုခေါ– ချမ်းသာ၏။ ဝါ– သုခ၏ ဇနက အကြောင်းသည်၊ (ဟောတိ)၊ ဣတိ– ဂါထာဖွင့်ပြီးပြီ။ ဒေသနာဝသာနေ– ၌။ ဒေဝဓီတာ– သည်။ ပဉ္စစတ္တာလီသယောဇနမတ္ထကေ– ၄၅ယူဇနာအထက်၌။ ဌိတာဝ– ရပ်လျက်သာ။ သောတာပတ္တိဖလံ– သို့။ ပါပုဏိ– ပြီ။ ဣတိ– လာဇဒေဝဓီတာဝတ္ထု ပြီးပြီ။
လာဇဒေဝဓီတာဝတ္ထုဘာသာဋီကာ ပြီးပြီ။
၄-အနာထပိဏ္ဍိကသေဋ္ဌိဝတ္ထုဘာသာဋီကာ
ပါပေါပိ ပဿတီ ဘဒြန္တိ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော အနာထပိဏ္ဍိကံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ ဟိ– ချဲ့။ အနာထပိဏ္ဍိကော– သည်။ ဝိဟာရမေဝ– ကိုသာ။ ဥဒ္ဒိဿ– ရည်မှန်း၍။ စတုပဏ္ဏာသကောဋိဓနံ– ၅၄ကုဋေသော ဥစ္စာကို။ ဗုဒ္ဓသာသနေ– ဘုရားရှင်၏ သာသနာတော်၌။ ဝိကိရိတွာ– ဖြန့်ကြဲလှူ ဒါန်း၍။ သတ္ထရိ– သည်။ ဇေတဝနေ– ၌။ ဝိဟရန္တေ– သော်။ ဒေဝသိကံ– နေ့တိုင်း နေ့တိုင်း၊ [ဓမ္မဘာ-၁, ၈၈၊ ဓမ္မဘာ-၃, ၂၀ရှု၊] တီဏိ– ကုန်သော။ မဟာဥပဋ္ဌာနာနိ–မြတ်သော ဆည်းကပ်ရာဌာနတို့သို့။ ဂစ္ဆတိ– သွား၏။ စ– ဆက်။ ဂစ္ဆန္တော– သော်။ “ကိံ– အဘယ်လှူဖွယ်ကို။ အာဒါယ– ၍။ အာဂတော နု ခေါ– လာသနည်း။ ဣတိ– ဤသို့ စူးစမ်း၍။ သာမဏေရာ ဝါ– တို့သည်လည်းကောင်း။ ဒဟရာ ဝါ– ရဟန်း တင်စား၍ ဖလူပစာရအားဖြင့် ကောင်းမှုကို “သုခေါ”ဟု ဟောတော်မူသည်၊ ထိုကြောင့် “ဣဓလောကပရလောကသုခါဝဟနတော”ဟု ဖွင့်သည်။ (အဘိ၊ ဋ္ဌ၊ ၁၊ ၈၃၊ ဣတိ.ဋ္ဌ-၇၁၊ သံ၊ ဋ္ဌ၊ ၂၊ ၁၃။ အံဋီ– ၁၈၁။ နီဘာ-၁, ၃၀၁)
သာမဏေရာ ဝါ ဒဟရာ ဝါ။ ။ များသောအားဖြင့် ကိုရင်နှင့် ရဟန်းငယ်များ မှာသာ ထိုထိုအာရုံတို့၌ လျပ်ပေါ်လော်လီခြင်းထင်ရှားသောကြောင့် “သာမဏေရာ ဝါ ဒဟရာ ဝါ”ဟု ဆိုသည်၊ ဧကဒေသူပစာရအားဖြင့် ရဟန်းလတ်, ရဟန်းကြီးများ ကိုလည်း ယူနိုင်သည်။ (ဇာဋီသစ်- ၁, ၂၄၈)
...[စာမျက်နှာ- ၄၁၅]...
ငယ်တို့သည်လည်းကောင်း။ မေ– ၏။ ဟတ္ထမ္ပိ– ကိုလည်း။ ဩလောကေယျုံ– ကြည့် ကုန်ရာ၏။” ဣတိ– ဤသို့ တွေး၍။ တုစ္ဆဟတ္ထော နာမ– အချည်းနှီးသော လက်ရှိ သည်မည်သည်၊ (ဟုတွာ)၊ န ဂတပုဗ္ဗော– မသွားခဲ့ဘူးချေ။ ပါတောဝ– ၌ပင်။ ဂစ္ဆန္တော– သော်။ ယာဂုံ– ကို။ ဂါဟာပေတွာဝ– ယူစေ၍သာလျှင်။ ဂစ္ဆတိ– ၏။ ကတပါတရာသော– ပြုအပ်ပြီးသော နံနက်ဆွမ်းရှိသည်။ ဝါ– နံနက်ဆွမ်းစားပြီးသည်၊ [ဓမ္မဘာ-၃, ၃၈၃ရှု၊] (သမာနော)၊ သပ္ပိနဝနီတာဒီနိ– ထောပတ်,ဆီဦးအစရှိကုန် သော။ ဘေသဇ္ဇာနိ– တို့ကို၊ (ဂါဟာပေတွာဝ– သာလျှင်။ ဂစ္ဆတိ– ၏၊) သာယနှသမယေ– ၌။ မာလာဂန္ဓဝိလေပနဝတ္ထာဒီနိ– ပန်း, နံ့သာ, နံ့သာပျောင်း, အဝတ် အစရှိသည်တို့ကို။ ဂါဟာပေတွာ၊ ဂစ္ဆတိ၊ ဧဝံ– ဤသို့လျှင်။ နိစ္စကာလမေဝ– မြဲသော ကာလပတ်လုံးသာလျှင်။ ဒိဝသေ ဒိဝသေ– နေ့တိုင်း နေ့တိုင်း၌။ ဒါနံ– ကို။ ဒတွာ– ၍။ သီလံ– ကို။ ရက္ခတိ– ၏။ အပရဘာဂေ– နောက်အဖို့၌။ ဓနံ– သည်။ ပရိက္ခယံ– သို့။ ဂစ္ဆတိ၊ ဝေါဟာရူပဇီဝိနောပိ– ကုန်သွယ်ခြင်းလုပ်ငန်းဖြင့် အသက် မွေးသူတို့သည်လည်း၊ [ဝေါဟာရူပဇီဝိနောပီတိ ဝါဏိဇကမ္မေန ဥပဇီဝန္တာ၊- ဇာဋီ သစ်-၁, ၂၄၈၊] အဿ– ထိုအနာထပိဏ်သူဌေး၏။ ဟတ္ထတော– မှ။ အဋ္ဌာရသကောဋိဓနံ– ၁၈ကုဋေသော ဥစ္စာဟူသော။ ဣဏံ–ကြွေးကို။ ဂဏှိံသု– ယူကုန်ပြီ။ အဿ– ထိုအနာထပိဏ်သူဌေး၏။ ကုလသန္တကာ– အမျိုးအဆက်ဆက်မှလာ သော ဥစ္စာဖြစ်ကုန်သော။ ဝါ– အမျိုး၏ ဥစ္စာဖြစ်ကုန်သော။ နဒီတီရေ– မြစ်ကမ်း ၌။ နိဒဟိတွာ– မြှုပ်၍။ ဌပိတာ– ထားအပ်ကုန်သော။ အဋ္ဌာရသဟိရညကောဋိယောပိ– ၁၈ကုဋေသော ငွေတို့သည်လည်း၊ [ဤပုဒ်နောင် ပုဒ်ထီးမရှိသင့်၊ ဇာ၊ ဋ္ဌ၊ ၁, ၂၄၃၌ မရှိ၊] ဥဒကေန– ကြောင့်။ ကူလေ– ကမ်းပါးသည်။ ဘိန္နေ– ပျက်စီးလ သော်။ ဝါ– ပြိုလသော်။ [“ဥဒကေန– ဖြင့်။ ဝါ– သည်။ ကူလေ– ကို။ ဘိန္နေ– ဖျက်ဆီးအပ် သော်”ဟုလည်း ပေးကြ၏၊] မဟာသမုဒ္ဒံ– သို့။ ပဝိသိံသု– ကုန်ပြီ။ ဧဝံ– လျှင်။ အဿ– ထိုအနာထပိဏ်သူဌေး၏။ အနုပုဗ္ဗေန– ဖြင့်။ ဓနံ– သည်။ ပရိက္ခယံ– သို့။ အဂမာသိ၊
ကုလသန္တကာ။ ။ ကုလတော (ကုလပရမ္ပရာယ)+အာဂတာ သန္တကာ ကုလသန္တကာ၊(ဇာဋီသစ်- ၁, ၂၄၈)၊ (တစ်နည်း) “ပိတုသန္တကံ, ဂိဟိသန္တကံ(ခုဒ္ဒဋီ- ၃၈၀၊ ဝိနိစ္ဆယဋီ၊၂၊၂၂၃)”တို့ကဲ့သို့ “ကုလဿ+သန္တကံ ကုလသန္တကံ”ဟုလည်း ပြုပါ။
...[စာမျက်နှာ- ၄၁၆]...
ပြီ။ သော– ထိုအနာထပိဏ်သူဌေးသည်။ ဧဝံဘူတောပိ– ဤသို့ ဖြစ်ပါသော်လည်း။ သံဃဿ– အား။ ဒါနံ– ကို။ ဒေတိယေဝ– ပေးလှူသည်သာ၊ (ပေးလှူမြဲ ပေးလှူ သည်သာ)၊ ပန– သို့သော်လည်း။ ပဏီတံ– မွန်မြတ်သည်ကို၊ (မွန်မွန်မြတ်မြတ်၊) ကတွာ– ၍။ ဒါတုံ– ငှာ။ န သက္ကောတိ– မတတ်နိုင်
သော– ထိုအနာထပိဏ်သူဌေးသည်။ ဝါ– ကို။ ဧကဒိဝသံ– ၌။ သတ္ထာရာ– သည်။ “ဂဟပတိ– သူကြွယ်! တေ– ၏။ ကုလေ– အိမ်၌။ ဒါနံ– ကို။ ဒီယတိ ပန– ပေးလှူ အပ်သလော?” ဣတိ– သော်။ ဝုတ္တေ၊ “ဘန္တေ! ဒီယတိ– ၏။ စ ခေါ– သို့သော် လည်း။ တံ– ထိုအလှူကို။ ဗိလင်္ဂဒုတိယံ ဗိလင်္ဂဒုတိယံ ဗိလင်္ဂဒုတိယံ– ဆန်ပုန်းရည်ဟင်းလျှင် ၂ခုမြောက်ရှိ သော။ ကဏာဇကံ– ဆန်ကွဲထမင်းကို၊ (ဒီယတိ– ၏၊)” ဣတိ– သို့။ အာဟ– ပြီ၊
ဒီယတိ...ဒါနံ။ ။ “ဒီယတိ ပန တေ ဂဟပတိ ကုလေ ဒါနံ”ဟူသော စကား တော်သည် ရဟန်းသံဃာအား လှူအပ်သော အလှူကို ရည်ရွယ်၍ မေးတော်မူအပ် သော စကားတော်မဟုတ်၊ မှန်၏- အနာထပိဏ်သူဌေး၏ အိမ်၌ ရဟန်းသံဃာအား မွန်မြတ်သောအလှူကို အမြဲတမ်း ပေးလှူလျက် ရှိ၏၊ ထိုသို့ ပေးလှူသည်ကို ဘုရားရှင် လည်း သိတော်မူသည်သာ၊ စင်စစ်ကား လောကီလူသားအပေါင်းအား ပေးလှူအပ် သော အလှူသည် အညံ့စားဖြစ်နေသဖြင့် သူဌေး၏စိတ်ကို နှစ်သက်ဝမ်းသာမှုကို မဖြစ်စေနိုင်၊ ထိုလောကီလူသားအပေါင်းအား ပေးလှူအပ်သော အလှူကို ရည်ရွယ်၍ “ဒီယတိ ပန”စသော စကားကို မိန့်တော်မူခြင်းဖြစ်သည်။ (အံ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၆၇)
တဉ္စ ကဏာဇကံ ဗိလင်္ဂဒုတိယံ။ ။ “တံ”ကား ပကတိကံ, “ကဏာဇကံ ဗိလင်္ဂ- ဒုတိယံ”ကား ဝိကတိကံတည်း၊ ပရိစ္စတ္တဝိကတိကံ, အပရိစ္စတ္တဝိကတိကံ၂မျိုးတွင် ပုန်း ရည်ဟင်း ဆန်ကွဲထမင်းအလှူသည် အညံ့စားအလှူဖြစ်သည်မှ လွဲ၍ တံအရ အလှူ သဘောကို မစွန့်သောကြောင့် အပရိစ္စတ္တဝိကတိကံတည်း၊ ပကတိစ္ဆေဒဝိကတိကံ, ဂုဏန္တရုပ္ပတ္တိဝိကတိကံ၂မျိုးတွင် ဂုဏန္တရုပ္ပတ္တိဝိကတိကံဟုလည်း ခေါ်ရသည်၊ [အကျယ် ကို နီတိဓာတု- ၃၈၇၊ ပုဒ်စစ်တို့၌ ရှုပါ၊] (တစ်နည်း) “ကဏာဇကံ ဗိလင်္ဂဒုတိယံ”တို့၌ ဒုတိယာကို တတိယာအနက်ကြံ၍ “တံ- ကို၊ ဗိလင်္ဂဒုတိယံ- သော၊ ကဏာဇကံ- ဖြင့်၊ ဒီယတိ”ဟု ပေးပါ။
ကဏာဇကံ။ ။ ဆန်ကွဲနှင့်တကွဖြစ်သော ဆန်အနည်းငယ်တို့ဖြင့် ချက်အပ် သည်ဖြစ်၍ အကျက်မညီ,မနပ်သောထမင်းကို “ကဏာဇက”ဟု ခေါ်သည်၊ ထောမ၊ ဝိဓာန်၌ “ကဏဘာဝေန(ဆန်ကွဲအဖြစ်ဖြင့်)+အဇတိ ဂစ္ဆတိ ပဝတ္တတီတိ ကဏာဇကံ၊
...[စာမျက်နှာ- ၄၁၇]...
အထ– ၌။ နံ– ကို။ သတ္ထာ– သည်။ “ဂဟပတိ! လူခံ– ခေါင်းပါးသော၊ (ညံ့သော၊) ဒါနံ– လှူဖွယ်ကို။ ဒေမိ– ပေးလှူရ၏။ ဣတိ– သို့။ မာ စိန္တယိ– နှင့်။ ဟိ– မှန်။ စိတ္တသ္မိံ– သည်။ ပဏီတေ– မွန်မြတ်လသော်။ ဗုဒ္ဓါဒီနံ– ဘုရားအစရှိသော ပုဂ္ဂိုလ်တို့အား။ ဒိန္နဒါနံ– ပေးလှူအပ်သော အလှူမည်သည်။ လူခံ နာမ– ညံ့သည် မည်သည်။ နတ္ထိ၊ အပိစ– သော်လည်း။ တွံ၊ အဋ္ဌန္နံ– ကုန်သော။ အရိယပုဂ္ဂလာနံ– အရိယာ ပုဂ္ဂိုလ်တို့အား။ ဒါနံ– ကို။ ဒေသိ– ပေးလှူရ၏။ အဟံ ပန– သည်ကား။ ဝေလာမကာလေ– ဝေလာမပုဏ္ဏားဖြစ်ရာအခါ၌။ သကလဇမ္ဗုဒီပံ– အလုံးစုံသော ဇမ္ဗူ [ကဏ+အဇ+အ။ က– လာ၊]”ဟု ပြု၍ ဓမ္မဋီ-၁၆၆ “ကဏာယ+ဇာတံ ကဏာဇကံ၊ [ကဏာ+ဇာတ၊ ဇာ၌ ရဿ, တကို ကပြု၊]”ဟု ပြုသည်။
ဗိလင်္ဂဒုတိယံ။ ။ “ဝါတံ လင်္ကတိ ဟီနံ ကရောတီတိ ဗိလင်္ဂေါ၊ [ဝါတ+လင်္ကိ+အ၊ ဝါတကို ဗိ, ကကို ဂပြု၊] (တစ်နည်း) ဝိသေသေန လင်္ကတီတိ ဗိလင်္ဂေါ၊ [ဝိ+လင်္ကိ+အ၊- ဓာန်ဋီ- ၄၆၀၊] (တစ်နည်း) ဗိလံ အမ္ဗိလံ ကရောတီတိ ဗိလင်္ဂေါ၊ [ဗိလ+အင်္ကိ+အ၊- ဗိလသဒ္ဒါ အမ္ဗိလ၏ ပရိယာယ်၊ -ဓမ္မဋီ- ၁၆၆၊] ဗိလင်္ဂံ (ဗိလင်္ဂေါ)+ဒုတိယံ အဿာတိ ဗိလင်္ဂဒုတိယံ”ဟု ပြုပါ။
ဗိလင်္ဂသည် အဘိဓာန်အလို ပုံလိင်, ပါဠိအဋ္ဌကထာဋီကာများအလို နပုံလိင် တည်း၊ ဆန်ပုန်းရည်အနက်ဟောပုဒ်တို့သည် “သောဝီရ, ကဉ္ဇိယ, အာရနာလ, ထုသောဒက, ဓညမ္ဗိလ, ဗိလင်္ဂ”ဟု ၆ပုဒ်ရှိ၏၊ (ဓာန်-၄၆၀)၊ အဋ္ဌကထာတို့၌ “ဗိလင်္ဂဒုတိယံ”ကို ကဉ္ဇိယဒုတိယံ”ဟု ပရိယာယ်ဖြင့်သာ ဖွင့်ဆိုကြ၏၊ သို့သော် သောဝီရပုန်းရည်, အာရနာလပုန်းရည်, ဓညမ္ဗိလပုန်းရည်တို့ကား ပုန်းရည်နာမည်ချင်းသာ တူ၍ လုပ်ပုံ, အမျိုးအစားချင်း မတူပါ၊ ထိုတွင် မုယောဆန်အစိမ်း,အကျက် တစ်မျိုးမျိုးကို ကြာမြင့်စွာ စိမ်၍ ပြုလုပ်အပ်သော ပုန်းရည်သည် သောဝီရပုန်းရည် မည်၏၊ ဂျုံဆန်အစိမ်း, အကျက် တစ်မျိုးမျိုးဖြင့် ပြုလုပ်အပ်သော ပုန်းရည်သည် အာရနာလပုန်းရည် မည်၏၊ သလေးစပါး, လူး, ပြောင်းစသော စပါးမျိုးတစ်မျိုးမျိုးတို့၏ အမှုန့်ဖြင့် ပြုလုပ်အပ်သော ပုန်းရည်သည် ဓညမ္ဗိလပုန်းရည် မည်၏၊ ဤ၌ အာရနာလပုန်းရည်, ဓညမ္ဗိလပုန်းရည် ကို ယူစေလို၍ “ဗိလင်္ဂံ ဝုစ္စတိ ဓညမ္ဗိလံ၊ အာရနာလန္တိပိ ဝုစ္စတိ (သံဋီ၊ ၁၊ ၁၉၂၊ ဒီ ဋီ၊ ၂၊ ၃၅၇။ အံဋီ-၃, ၂၈၈) ”ဟု ဖွင့်သည်။ [ပုန်းရည်အမျိုးမျိုးနှင့် ပြုလုပ်ပုံကို ဥတု- ၁၅၅စသည်တို့၌ ရှုပါ။]
ဝေလာမကာလေ။ ။ ဝေလာ မရိယာဒါ+နတ္ထိ ဧတသ္မိန္တိ ဝေလာမော- အမျိုးအနွယ်,
...[စာမျက်နှာ- ၄၁၈]...
ဒိပ်ကို၊ (ဇမ္ဗူဒိပ်တစ်ကျွန်းလုံးကို)၊ ဥန္နင်္ဂလံ– ထွန်တုံး (ထွန်ယက်ခြင်း) ၏ ပြတ် စဲခြင်းကို။ ဝါ– ထွန်ယက်မှု မပြုရအောင်။ ကတွာ– ပြု၍။ မဟာဒါနံ– ကြီးကျယ် အဆင်း, စီပွားဥစ္စာ, သဒ္ဓါ, ပညာစသော ဂုဏ်တို့၏ အပိုင်းအခြားမရှိရာပုဏ္ဏား၊ [ဝေလာ+မာ၊ မာသဒ္ဒါ ပဋိသေဓအနက်ဟော၊] (တစ်နည်း) ဝေလာ မရိယာဒါ+အမတိ ဩသာနံ ဂစ္ဆတိ ဧတသ္မိန္တိ ဝေလာမော– အမျိုးအနွယ်,အဆင်း, စီပွားဥစ္စာ, သဒ္ဓါ, ပညာစသော ဂုဏ်တို့၏ အပိုင်းအခြားအဆုံးသို့ ရောက်ရာပုဏ္ဏား၊ [ဝေလာ+အမ+အ၊] (တစ်နည်း) ဝေလံ မရိယာဒံ+အမတိ ဂစ္ဆတိ အတိက္ကမတီတိ ဝေလာမော– စည်းကမ်း အပိုင်းခြားကို လွန်သောပုဏ္ဏား၊ [ဝေလာ+အမ+အ၊ -အံဋီ- ၃, ၂၈၈၊] ထိုနောင် “ဗုဒ္ဓဿ +ဥပ္ပန္နော+ကာလော ဗုဒ္ဓကာလော၊ စက္ကဝတ္တိနော+ဥပ္ပန္နော+ကာလော စက္ကဝတ္တိကာလော (မအူပါရာနိ-၃, ၂၉၀) ”ကို မှီး၍ “ဝေလာမဿ+ဥပ္ပန္နော+ကာလော ဝေလာမကာလော”ဟု ဆက်ပါ။
ဥန္နင်္ဂလံ။ ။ ဘူမီနင်္ဂံ(မြေတို့၏ အင်္ဂါကို) အနင်္ဂံ(အင်္ဂါမဟုတ်အောင်) ကရောန္တော လုနာတီတိ နင်္ဂလံ၊ [နင်္ဂ+လူ- ဆေဒနေ+အ၊- ဓာန်ဋီ- ၄၆၄၊ သူစိ၊] တိဏဉ္စ ကဋ္ဌဉ္စ နာသေတွာ ဂလန္တိ ပဝတ္တန္တိ ဧတေနာတိ နင်္ဂလံ၊ [န+ဂလ+အ၊ -ဂဠုန်- ၆၄၊] နင်္ဂလဿ+ ဥပစ္ဆေဒေါ ဥန္နင်္ဂလံ- ထွန်တုံး၏(ထွန်ယက်ခြင်း၏)+ပြတ်စဲခြင်း၊ [ဥ+နင်္ဂလ၊ ဥသဒ္ဒါ ဆေဒနအနက်၊] (တစ်နည်း) ဥဒ္ဓံ+နင်္ဂလံ ဥန္နင်္ဂလံ- အထက်၌ ထွန်သွား၊ ဤအလို အဘိဓာန်လာ ဥသဒ္ဒါ၏ အနက်တို့တွင် ဥဒ္ဓံကမ္မအနက်တည်း၊ “ဥန္နင်္ဂလံ- အထက်၌ ထွန်သွားကို၊ ကတွာ- ၍”ဟု ပေး၊ လယ်ယာလုပ်ငန်းလုပ်ကိုင်သူတို့သည် လယ်ယာ လုပ်ငန်းပြီးဆုံးသောအခါ ထွန်သွားကို အထက်၌ ပြု၍(ထွန်သွားကို အထက်သို့ လှန်၍) ထားကြသည်- ဟူလို။ [ဥန္နင်္ဂလံ ကတွာတိ နင်္ဂလုပစ္ဆေဒံ ကတွာ၊ ကသိကမ္မံ အကတွာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ၊ ဥသဒ္ဒေါ ပနေတ္ထ ဆေဒနတ္ထော၊ အထဝါ ဥဒ္ဓံ နင်္ဂလံ ကတွာတိ အတ္ထော၊ ကသိကမ္မဿ ဟိ နိဋ္ဌိတကာလေ မနုဿာ နင်္ဂလံ ဥဒ္ဓံ ကတွာ ဌပေန္တိ၊- ဇာဋီသစ်- ၁, ၂၄၉။]
ကြံကြပုံ။ ။ “ဥဒ္ဓံ+နင်္ဂလံ ယတ္ထာတိ ဥန္နင်္ဂလော- အထက်၌ ထွန်သွားရှိရာဇမ္ဗူဒိပ်၊ ဥဿာပိတံ+နင်္ဂလံ ယတ္ထာတိ ဥန္နင်္ဂလော- (ထွန်ယက်မှုမပြုဘဲ) ထောင်ထားအပ်သော ထွန်တုံးရှိရာဇမ္ဗူဒိပ်၊ ဥပစ္ဆိန္နံ+နင်္ဂလံ ယတ္ထာတိ ဥန္နင်္ဂလော- ပြတ်စဲသော ထွန်တုံးရှိ ရာဇမ္ဗူဒိပ်”ဟုလည်း ကြံကြ၏၊ ထိုအလို “ဥန္နင်္ဂလံ- အထက်၌ ထွန်သွားရှိသည်ကို၊ ဝါ- (ထွန်ယက်မှုမပြုဘဲ) ထောင်ထားအပ်သော ထွန်တုံးရှိသည်ကို၊ ဝါ- ပြတ်စဲသော ထွန်တုံးရှိသည်ကို၊ ကတွာ”ဟု ပေးပါ။
...[စာမျက်နှာ- ၄၁၉]...
သောအလှူကို။ ပဝတ္တယမာနောပိ– ဖြစ်စေပါသော်လည်း။ တိသရဏဂတံ– သရ ဏဂုံ၃-ပါးသို့ ကပ်ရောက်သော။ ဝါ– ရတနာ၃-ပါးသာ ကိုးကွယ်ရာဟူ၍ သိမှတ် ဆည်းကပ်သော၊ [တီဏိ+သရဏာနိ တိသရဏံ၊ တိသရဏံ+ဂတော တိသရဏဂတော– သရဏဂုံ၃-ပါးသို့ ကပ်ရောက်သူ၊ (ရူ-၁၉၃)၊ တိသရဏန္တိ+ဂတော တိသရဏဂတော– ရတနာ၃-ပါးသာ ကိုးကွယ်ရာဟူ၍ သိမှတ်ဆည်းကပ်သူ။ (နီတိသုတ္တ-၁၉၅)] ကဉ္စိပိ– တစ်စုံတစ်ယောက်ကိုလည်း။ န+အလတ္ထံ– မရခဲ့။ ဒက္ခိဏေယျာ နာမ– အလှူခံပုဂ္ဂိုလ်တို့မည်သည်ကို။ ဧဝံ– သို့။ ဒုလ္လဘာ– ခဲယဉ်းသဖြင့် ရအပ်ကုန်၏။ တသ္မာ– ကြောင့်၊] မေ– ၏။ ဒါနံ– သည်။ လူခံ– အညံစားတည်း။ ဝါ– ညံ့၏’ ဣတိ– သို့။ မာ စိန္တယိ– နှင့်။” ဣတိ– သို့။ ဝတွာ– မိန့်တော်မူ၍။ ဝေလာမသုတ္တံ– ဝေလာမ သုတ်ကို။ အဿ– ထိုအနာထပိဏ်သူဌေးအား။ ကထေသိ– ပြီ။ အထ– ၌။ အဿ– ထိုအနာထပိဏ်သူဌေး၏။ ဒွါရကောဋ္ဌကေ– တံခါးမုခ်၌။ အဓိဝတ္ထာ– နေသော၊ (တစ်နည်း) ဒွါရကောဋ္ဌကေ– ကို။ အဓိဝတ္ထာ– မှီ၍နေသော။ ဝါ– လွှမ်းမိုးအုပ်စိုး ၍ နေသော။ ဒေဝတာ– သည်။ သတ္ထရိ စေဝ– သည်လည်းကောင်း။ သတ္ထုဿာဝကေသု စ– မြတ်စွာဘုရား၏ တပည့်တို့သည်လည်းကောင်း။ ဂေဟံ– သို့။ ပဝိသန္တေသု– ကုန်လသော်။ တေသံ– ဘုရားရှင်နှင့်, တပည့်သာဝကတို့၏။ တေဇေန– တန်ခိုးရှိန်စော်, အာနုဘော်တော်ကြောင့်။ သဏ္ဌာတုံ– ငှာ။ အသက္ကောန္တီ– မစွမ်းနိုင်သည်၊ (ဟုတွာ)၊ “ယထာ– အကြင်အခြင်းအရာအားဖြင့် ခွဲလသော်။ ဣမေ– ဤရဟန်းတို့သည်။ ဣမံ ဂေဟံ– သို့။ န ပဝိသန္တိ– မဝင်နိုင်ကုန်။ တထာ–အားဖြင့်။ ဂဟပတိံ– ကို။ ပရိဘိန္ဒိဿာမိ– ခွဲအံ့။” ဣတိ– ဤသို့ ကြံ၍။ တံ– ထိုအနာ ထပိဏ်သူဌေးကို။ ဝတ္တုကာမာ– ပြောခြင်းငှာ အလိုရှိသည်၊ (သမာနာ) ပိ– သော်
အဓိဝတ္ထာ။ ။ ရှေ့နည်းအလို အဓိဥပသာရပုဒ် အနက်မဲ့၊ ဒွါရကောဋ္ဌကေ၌ သတ္တမီ ဝိဘတ်သည် ဩကာသအနက်တည်း၊ “အဇ္ဈာဝသတီတိ အဓိဝတ္ထာ”ဟု ပြုပါ၊ နောက် နည်းအလို အဓိဋ္ဌာန(စွဲမြဲစွာ တည်ခြင်း- မှီခြင်း)အနက်၊ (တစ်နည်း) အဓိဘဝနအနက် တည်း၊ ဒွါရကောဋ္ဌကေ၌ သတ္တမီဝိဘတ်သည် ဒုတိယာအနက်တည်း၊ “အဓိဋ္ဌာယ အဘိဘုယျ ဝါ ဝသတီတိ အဓိဝတ္ထာ”ဟုပြု၊ အဓိ+ဝသ+တ၊ ဝသတော ဥတ္ထသုတ်ဖြင့် တပစ္စည်းနှင့်တကွ ဓာတွန်သ်ကို ဥတ္ထပြု, ဝါ ပရော အသရူပါဖြင့် နောက်ဥကိုချေ
(ရူ-၃၇၆၊ ရူဘာ-၂, ၄၉၄)
...[စာမျက်နှာ- ၄၂၀]...
လည်း။ ဣဿရကာလေ– ကြွယ်ဝသူ၏ ဖြစ်ရာအခါ၌။ ဝါ– ကြွယ်ဝချိန်၌၊ [ဣဿရ- သဒ္ဒါ သူဌေးသူကြွယ်အနက်ဟော၊ ဓမ္မဘာ-၁, ၅၂၂ရှု၊] ကိဉ္စိ– ကို။ ဝတ္တုံ– ငှာ။ နာသက္ခိ– မစွမ်းနိုင်ခဲ့။ “ဣဒါနိ ပန– ၌ကား၊ [ဣဒါနိ “ပနာယံ”ဟု မရှိသင့်၊ “ဣဒါနိ ပနာယံ”ဟု ရှိရမည်၊ ဇာ၊ ဋ္ဌ၊ ၁၊ ၂၄၅၌လည်း “ဣဒါနိ”၏ ရှေ့၌ အထက်ကော်မာဖြင့် “ဣဒါနာယံ”ဟု ရှိသည်၊] အယံ– ဤသူဌေးသည်။ ဒုဂ္ဂတော– ဆင်းရဲ၏။ ဝါ– ဆင်းရဲ သည်၊ (ဟုတွာ– ၍။ ဝါ– ကြောင့်၊) မေ– ၏။ ဝစနံ– စကားကို။ ဂဏှိဿတိ– နာယူ လိမ့်မည်။” ဣတိ– ဤသို့ တွေး၍။ ရတ္တိဘာဂေ– ၌။ သေဋ္ဌိဿ– ၏။ သိရိဂဗ္ဘံ–ကျက်သရေရှိသော အခန်းသို့။ ဝါ– ကိုယ်ပိုင်အခန်းသို့၊ [ဓမ္မဘာ-၁, ၄၈၀ရှု၊] ပဝိသိတွာ– ၍။ အာကာသေ– ၌။ အဋ္ဌာသိ– ပြီ။ အထ– ၌။ သေဋ္ဌိ– သည်။ နံ– ထိုနတ်ကို။ ဒိသွာ၊ “ဧသော– ဤသူသည်။ ကော– အဘယ်သူနည်း?” ဣတိ– ဤသို့။ အာဟ၊ မဟာသေဋ္ဌိ– သူဌေးကြီး! အဟံ– သည်။ တေ– ၏။ စတုတ္ထဒွါရကောဋ္ဌကေ– ၄ခု မြောက်တံခါးမုခ်၌။ အဓိဝတ္ထာ– သော။ ဒေဝတာ– နတ်ပါတည်း။ တုယှံ– အား။ ဩဝါဒဒါနတ္ထာယ– ဩဝါဒပေးခြင်းငှာ။ အာဂတာ– လာခဲ့ပါ၏။ ဣတိ– ဤသို့ ပြောပြီ။ တေန ဟိ– လျှင်။ ဩဝဒေဟိ– ဆုံးမလော၊ (ဩဝါဒပေးလော)၊ ဣတိ– ပြီ။ မဟာသေဋ္ဌိ– ကြီး! တယာ– သည်။ ပစ္ဆိမကာလံ– နောက်ကာလကို။ အနောလောကေတွာဝ– မကြည့်မူ၍သာလျှင်။ သမဏဿ ဂေါတမဿ– ၏။ သာသနေ– ၌။ ဗဟုံ– သော။ ဓနံ– ကို။ ဝိပ္ပကိဏ္ဏံ– စွန့်ကြဲအပ်ပြီ။ ဣဒါနိ– ၌။ ဒုဂ္ဂတော– ဆင်း ရဲသည်။ ဟုတွာပိ– ၍လည်း။ တံ– ထိုစွန့်ကြဲမှုကို။ န မုဉ္စသိယေဝ– မစွန့်လွှတ်သည် သာ။ ဧဝံ– သို့။ ဝတ္တမာနော– ဖြစ်လသော်။ ကတိပါဟေနေဝ– ဖြင့်ပင်၊ [ဓမ္မဘာ-၁, ၅၅၇ရှု၊] ဃာသစ္ဆာဒနမတ္တမ္ပိ– အစား,အဝတ်မျှကိုလည်း၊ (စားစရာ,ဝတ်စရာ မျှကိုလည်း)၊ န လဘိဿသိ– ရလိမ့်မည်မဟုတ်။ တေ– အား။ သမဏေန ဂေါတမေန– ဖြင့်။ ကိံ– ဘာအကျိုးရှိအံ့နည်း။ အတိပရိစ္စာဂတော– အလွန်စွန့်ကြဲခြင်း မှ။ ဩရမိတွာ– ရှောင်၍။ ကမ္မန္တေ– လုပ်ငန်းတို့ကို။ ပယောဇေန္တော– ယှဉ်စေလျက်၊ (အားထုတ်လျက်)၊ ကုဋုမ္ဗံ– သက်ရှိ,သက်မဲ့ပစ္စည်းဥစ္စာကို၊ [ဓမ္မဘာ-၁, ၁၃၂ရှု၊] သဏ္ဌာပေဟိ– တည်စေလော။ ဣတိ– ပြီ။ အယံ– ဤဩဝါဒသည်။ မေ– အား။ တယာ– သည်။ ဒိန္နဩဝါဒေါ– ပေးအပ်သော ဩဝါဒလော? ဣတိ– ဤသို့ မေးပြီ။ သေဋ္ဌိ!အာမ– ဟုတ်ကဲ့။ ဣတိ– ပြီ။ ဂစ္ဆ– သွားလော! အဟံ– သည်။ တာဒိသီနံ–
...[စာမျက်နှာ- ၄၂၁]...
သင်ကဲ့သို့ ရှုအပ်သူတို့၏။ သတေနပိ– အရာသည်လည်းကောင်း။ ဝါ– ရာပေါင်း များစွာသည်လည်းကောင်း။ သဟဿေနပိ– အထောင်သည်လည်းကောင်း။ ဝါ–ထောင်ပေါင်းများစွာသည်လည်းကောင်း။ သတသဟဿေနပိ– အသိန်းသည် လည်းကောင်း။ ဝါ– သိန်းပေါင်းများစွာသည်လည်းကောင်း။ ကမ္ပေတုံ– တုန်လှုပ် စေခြင်းငှာ။ န သက္ကာ– မစွမ်းနိုင်။ တေ– သည်။ အယုတ္တံ– မသင့်သော စကားကို။ ဝုတ္တံ– အပ်ပြီ။ တယာ– သည်။ မမ– ၏။ ဂေဟေ– ၌။ ဝသမာနာယ– နေခြင်းဖြင့်။ ကိံ–ဘာအကျိုးရှိအံ့နည်း။ သီဃံ သီဃံ– လျင်မြန်စွာ လျင်မြန်စွာ။ မေ– ၏။ ဃရာ–အိမ်မှ။ နိက္ခမာဟိ– ထွက်သွားလော။ ဣတိ– ပြီ။ သာ– ထိုနတ်သည်။ သောတာပန္နဿ– သောတာပန်ဖြစ်သော။ အရိယသာဝကဿ– ၏။ ဝစနံ– ကို။ သုတွာ– ၍။ ဌာတုံ– ရပ်တည်ခြင်းငှာ။ အသက္ကောန္တီ အသက္ကောန္တီ အသက္ကောန္တီ– သော်။ ဒါရကေ– တို့ကို။ အာဒါယ– ၍။ နိက္ခမိ– ထွက်ပြီ။ စ ပန– ဆက်။ နိက္ခမိတွာ– ၍။ အညတ္ထ– အခြားအရပ်၌။ ဝသနဋ္ဌာနံ– နေရာအရပ်ကို၊ (နေစရာကို)၊ အလဘမာနာ– မရလသော်။ “သေဋ္ဌိံ– ကို။ ခမာပေတွာ– သည်းခံစေပြီး၍၊ (တောင်းပန်ပြီး၍)၊ တတ္ထေဝ– ထိုသူဌေးအိမ်၌ ပင်။ ဝသိဿာမိ– နေတော့မည်။” ဣတိ– ဤသို့ ကြံ၍။ နဂရပရိဂ္ဂါဟကံ– မြို့ကို သိမ်းပိုက်စောင့်ရှောက်သော။ ဒေဝပုတ္တံ– သို့။ ဥပသင်္ကမိတွာ– ၍။ အတ္တနာ– သည်။ ကတာပရာဓံ– ပြုအပ်ခဲ့သော အပြစ်ကို။ အာစိက္ခိတွာ– ၍။ “ဧဟိ– လော။ မံ– ကို။ သေဋ္ဌိဿ– ၏။ သန္တိကံ– သို့။ နေတွာ– ခေါ်ဆောင်၍။ ခမာပေတွာ– ၍။ ဝသနဋ္ဌာနံ– ကို။ ဒါပေဟိ– ပေးစေပါလော၊ (ပေးခိုင်းပေးပါလော)။” ဣတိ– သို့။ အာဟ– ပြီ။ သော– ထိုမြို့စောင့်နတ်သည်။ “တယာ– သည်။ အယုတ္တံ– ကို။ ဝုတ္တံ– ဆိုအပ်ခဲ့ပြီ၊
သာ သောတာပန္နဿ...နိက္ခမိ။ ။ အရိယာပုဂ္ဂိုလ်တို့မှာ ထူးမြတ်သောဂုဏ်ရှိ သောကြောင့် ၎င်းင်းတို့၏ စကားသည် အလေးပြုအပ်၏၊ (ဩဇာညောင်း၏)၊ ထိုကြောင့် ထိုနတ်သည် သောတာပန်အရိယာသာဝကဖြစ်သော အနာထပိဏ်သူဌေး၏ စကား ကို ကြားရလျှင် ရပ်တည်ခြင်းငှာ မစွမ်းနိုင်တော့ဘဲ ကလေးများကို ခေါ်၍ ထွက်သွားရ ရှာ၏၊ အရိယာပုဂ္ဂိုလ်(၈)ပါးလုံးတို့၏ စကားသည် အလေးပြုအပ်သည် မှန်သော်လည်း ဤ၌ အနာထပိဏ်သူဌေးသည် သောတာပန်ဖြစ်သောကြောင့် “သောတာပန္နဿ အရိယသာဝကဿ”ဆိုသည်။(ဇာဋီသစ်- ၁, ၂၅၀)
...[စာမျက်နှာ- ၄၂၂]...
အဟံ– သည်။ တဿ– ထိုအနာထပိဏ်သူဌေး၏။ သန္တိကံ– သို့။ ဂန္တုံ– ငှာ။ န ဥဿဟာမိ– မရဲဝံ့ပါ။” ဣတိ– ဤသို့ ပြော၍။ တံ– ထိုအကူညီတောင်းခံမှုကို၊ (ထို စကားကို၊) ပဋိက္ခိပိ– ပယ်ပြီ။ သာ– ထိုနတ်သည်။ စတုန္နံ– ၄-ပါးကုန်သော။ မဟာရာဇာနံ– နတ်မင်းကြီးတို့၏။ သန္တိကံ– သို့။ ဂန္တွာ– ၍။ တေဟိပိ– ထိုနတ်မင်းကြီး တို့သည်လည်း။ ပဋိက္ခိတ္တာ– ပယ်မြစ်အပ်ကုန်သည်၊ (သမာနာ– ကုန်လသော်၊) ဒေဝရာဇာနံ– နတ်တို့၏ မင်းဖြစ်သော။ သက္ကံ– သိကြားမင်းသို့။ ဥပသင်္ကမိတွာ– ၍။ တံ ပဝတ္တိံ– ကို။ အာစိက္ခိတွာ– ၍။ ”ဒေဝ! အဟံ– သည်။ ဝသနဋ္ဌာနံ– ကို။ အလဘမာနာ– သော်။ ဝါ– ကြောင့်။ ဒါရကေ– တို့ကို။ ဟတ္ထေန– ဖြင့်။ ဂဟေတွာ– ၍။ အနာထာ– မှီခိုစရာမရှိသည်၊ (ဟုတွာ)၊ ဝိစရာမိ– လှည့်လည်နေရပါ၏။ မေ–အား။ ဝသနဋ္ဌာနံ– ကို။ ဒါပေဟိ– စေပါလော။” ဣတိ– ဤသို့ ပြော၍။ သုဋ္ဌုတရံသာ၍ ကောင်းစွာ။ ဝါ– ထက်ထက်သန်သန်, အဖန်ဖန်။ ယာစိ– တောင်းပန်ပြီ။
[သုဋ္ဌုတရံ ယာစီ သုဋ္ဌုတရံ ယာစီ သုဋ္ဌုတရံ ယာစီတိ သာဓုကံ ယာစိ၊ ဒဠှံ ဝါ ပုနပ္ပုနံ ယာစိ၊ -ဇာဋီသစ်-၁, ၂၅၀။] အထ– ၌။ နံ– ထိုနတ်ကို။ သော– ထိုသကြားမင်းသည်။ “အဟမ္ပိ– သည်လည်း။ တဝ– ၏။ ဝါ– ဟူသော။ ကာရဏာ– ကြောင့်။ သေဋ္ဌိံ– ကို။ ဝတ္တုံ– ငှာ။ န သက္ခိဿာမိ–မတတ်နိုင်ပါ။ ပန– သို့သော်လည်း။ တေ– အား။ ဧကံ– သော။ ဥပါယံ– နည်းလမ်းကို။ ကထေဿာမိ– ပြောပြမည်။” ဣတိ– သို့။ အာဟ– ပြီ။ ဒေဝ– အရှင်သိကြားမင်း! သာဓု– ကောင်းပါပြီ။ ကထေဟိ– လော။ ဣတိ– ပြီ။ ဂစ္ဆ! သေဋ္ဌိနော– ၏။ အာယုတ္တကဝေသံ– ထိုထိုကိစ္စတို့၌ အားထုတ်ပြုလုပ်သော အမှုထမ်း၏ အသွင်ကို။ ဝါ– ဝန်ထမ်းအသွင်ကို၊ [ဇာဋီသစ်-၁, ၂၅၀၊ ဓမ္မဘာ-၁, ၄၇၅ရှု၊] ဂဟေတွာ– ၍။ သေဋ္ဌိဿ– ၏။ ဟတ္ထတော– လက်မှ။ ပဏ္ဏံ– စာရွက်ပေါ်သို့။ အာရောပေတွာ– တက်ရောက်စေ၍။ ဝါ– ရေးတင်၍။ ဝေါဟာရူပဇီဝီဟိ– ကုန်သွယ်ခြင်းလုပ်ငန်း ဖြင့် အသက်မွေးသူတို့သည်။ ဂဟိတံ– သော။ အဋ္ဌာရသကောဋိဓနံ– ၁၈ကုဋေ သော ဥစ္စာကို။ အတ္တနော– ၏။ အာနုဘာဝေန– အစွမ်းဖြင့်။ သောဓေတွာ– ရှင်း လင်းပြီး၍၊ (ဖြေရှင်း၍)၊ တုစ္ဆဂဗ္ဘေ– အချည်းနှီးသော ဘဏ္ဍာတိုက်ခန်းတို့ကို၊ (ဘဏ္ဍာမရှိသော ဂိုဒေါင်ခန်းတို့ကို)၊ ပူရေတွာ– ပြည့်စေ၍။ မဟာသမုဒ္ဒံ– သို့။ ပဝိဋ္ဌံ– ဝင်ရောက်သွားသော။ အဋ္ဌာရသကောဋိဓနံ– သည်။ အတ္ထိ– ၏။ အညမ္ပိ–
...[စာမျက်နှာ- ၄၂၃]...
သော။ အသုကဋ္ဌာနေ– ဤမည်သော အရပ်၌။ အဿာမိကံ– ပိုင်ရှင်မရှိသော။ အဋ္ဌာရသကောဋိဓနံ နာမ– မည်သည်။ အတ္ထိ– ၏။ တံ သဗ္ဗံ– ထိုအလုံးစုံသော ဥစ္စာကို။ သံဟရိတွာ– ကောင်းစွာ ဆောင်၍။ ဝါ– စုရုံး၍။ တဿ– ထိုသူဌေး၏။ တုစ္ဆဂဗ္ဘေ– တို့ကို။ ပူရေတွာ– ၍။ ဒဏ္ဍကမ္မံ– ဒဏ်အမှုကို။ ကတွာ– ၍။ ခမာပေဟိ–စေလော။ ဣတိ– ပြီ။ သာ– ထိုနတ်သည်။ “ဒေဝ– အရှင်သိကြားမင်း! သာဓု– ပါပြီ။” ဣတိ– ဤသို့ ပြော၍။ ဝုတ္တနယေနေဝ– ဆိုအပ်ပြီးသော နည်းဖြင့်သာလျှင်။ တံ သဗ္ဗံ– ကို။ ကတွာ– ၍။ ပုန၊ တဿ– ၏။ သိရိဂဗ္ဘံ– ကို။ ဩဘာသယမာနာ– ထိန် လင်းတောက်ပစေလျက်။ အာကာသေ– ၌။ ဌတွာ– ၍။ “ဧသော– ဤသူကား။ ကော– နည်း?” ဣတိ– သို့။ ဝုတ္တေ၊ အဟံ၊ တေ– ၏။ စတုတ္ထဒွါရကောဋ္ဌကေ– ၌။ အဓိဝတ္ထာ– သော။ အန္ဓဗာလဒေဝတာ– ကန်းမိုက်သော နတ်ပါတည်း။ မယာ– သည်။ အန္ဓဗာလတာယ– ကန်းမိုက်သည်၏ အဖြစ်ကြောင့်။ တုမှာကံ– တို့၏။ သန္တိကေ– ၌။ ယံ– အကြင်စကားကို။ ကထိတံ– ပြီ။ တံ– ကို။ မေ– အား။ ခမထ– သည်းခံပါကုန်။ ဟိ– မှန်။ သက္ကဿ– ၏။ ဝစနေန– စကားဖြင့်။ မေ– သည်။ စတုပဏ္ဏာသကောဋိဓနံ– ကို။ သံဟရိတွာ– ၍။ တုစ္ဆဂဗ္ဘပူရဏံ– အချည်းနှီးသော ဘဏ္ဍာတိုက်ခန်းကို ပြည့်စေလျက်။ ဒဏ္ဍကမ္မံ– ကို။ ကတံ– ပြီ။ ဝသနဋ္ဌာနံ– ကို။ အလဘမာနာ– သော်။ ကိလမာမိ– ပင်ပန်းလှပါ၏။ ဣတိ– ဤသို့ ပြောပြီ။ အနာထပိဏ္ဍိကော– သည်။ စိန္တေသိ– ပြီ။ (ကိံ)၊ “အယံ ဒေဝတာ– သည်၊] မေ– သည်။ ဒဏ္ဍကမ္မဉ္စ– ကိုလည်း။ ကတံ– ပြီ။’ ဣတိ– သို့။ ဝဒတိ– ၏။ အတ္တနော– ၏။ ဒေါသံ စ– အပြစ်ကိုလည်း။ ပဋိဇာနာတိ– ဝန်ခံ၏။ နံ– ထိုနတ်ကို။ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ– အား။ ဒဿေဿာမိ– မြင်စေအံ့၊ (ပြအံ့)။” ဣတိ– ပြီ။ သော– ထိုအနာထပိဏ်သူဌေး သည်။ တံ– ထိုနတ်ကို။ သတ္ထု– ၏။ သန္တိကံ– သို့။ နေတွာ– ၍။ တာယ– ထိုနတ်သည်။ သဗ္ဗံ– သော။ ကတကမ္မံ– ပြုအပ်ခဲ့သော အမှုကို။ အာရောစေသိ– ပြီ။ ဒေဝတာ– သည်။ သတ္ထု– ၏။ ပါဒေသု– တို့၌။ သိရသာ– ဖြင့်။ နိပတိတွာ– ဝပ်တွား၍၊ (ဦး တိုက်၍)၊ “ဘန္တေ– ရား! မယာ– သည်။ အန္ဓဗာလတာယ– ကြောင့်။ တုမှာကံ– တို့၏။ ဂုဏေ– တို့ကို။ အဇာနိတွာ– ၍။ ပါပကံ– ယုတ်ညံ့သော။ ယံ ဝစနံ– ကို။ ဝုတ္တံ– ပြီ။ မေ– ၏။ တံ– ကို။ ခမထ– ပါကုန်။” ဣတိ– ဤသို့ လျှောက်၍။ သတ္ထာရံ– ကို။ ခမာပေတွာ– စေ၍။ မဟာသေဋ္ဌိံ– ကို။ ခမာပေသိ– ပြီ။ သတ္ထာ– သည်၊
...[စာမျက်နှာ- ၄၂၄]...
ကလျာဏပါပကာနံ– ကောင်းကုန် မကောင်းကုန်သော၊ (ကုသိုလ်အကုသိုလ်ဖြစ် ကုန်သော။ ကမ္မာနံ– တို့၏။ ဝိပါကဝသေန– အကျိုး၏အစွမ်းဖြင့်။ သေဋ္ဌိေဉ္စဝ– ကိုလည်းကောင်း။ ဒေဝတဉ္စ– ကိုလည်းကောင်း။ ဩဝဒန္တော– သော်။ “ဂဟပတိ! ဣဓ– ဤလောက၌။ ပါပပုဂ္ဂလောပိ– ယုတ်မာသော ပုဂ္ဂိုလ်သည်လည်း။ ယာဝ– အကြင်မျှလောက် ကာလပတ်လုံး။ ပါပံ– မကောင်းမှုသည်။ န ပစ္စတိ– အကျိုး မပေးသေး။ တာဝ– လုံး။ ဘဒြမ္ပိ– ကောင်းကျိုးချမ်းသာကိုလည်း။ ပဿတိ– ၏။ ယဒါ ပန– ၌ကား။ အဿ– ထိုပုဂ္ဂိုလ်၏။ ပါပံ– သည်။ ပစ္စတိ– အကျိုးပေး၏။ တဒါ– ၌။ ပါပမေဝ– မကောင်းသော အကျိုးကိုသာ။ ပဿတိ– ၏။ ဘဒြပုဂ္ဂလောပိ–ကောင်းသော ပုဂ္ဂိုလ်သည်လည်း၊ (သူတော်ကောင်းသည်လည်း)၊ ယာဝ– လောက်။ ဘဒြံ– ကောင်းမှုသည်။ န ပစ္စတိ– သေး။ တာဝ– လုံး။ ပါပါနိ– မကောင်း ကျိုးတို့ကို။ ပဿတိ– ၏။ ယဒါ ပန– ၌ကား။ အဿ– ၏။ ဘဒြံ– သည်။ ပစ္စတိ– ၏။ တဒါ– ၌။ ဘဒြမေဝ– ကိုသာ။ ပဿတိ– ၏။” ဣတိ– သို့။ ဝတွာ– ၍။ အနုသန္ဓိံ၊ ဃဋေတွာ၊ ဓမ္မံ၊ ဒေသေန္တော၊ ဣမာ ဂါထာ– တို့ကို။ အဘာသိ– ပြီ။ (ကိံ)၊ “ပါပေါပိ ပဿတီ၊ ပေ၊ ဘဒြာနိ ပဿတီ”တိ– ဟူ၍၊ (အာဟ)
ပါပေါပိ ပဿတီ ဘဒြံ, ယာဝ ပါပံ န ပစ္စတိ၊ ယဒါ စ ပစ္စတီ ပါပံ, အထ ပါပေါ ပါပါနိ ပဿတိ။
ယာဝ– အကြင်မျှလောက်ကာလပတ်လုံး။ ပါပံ– မကောင်းမှုသည်။ န ပစ္စတိ– မရင့်ကျက်သေး။ ဝါ– အကျိုးမပေးသေး၊ (တာဝ– ထိုမျှလောက်ကာလပတ်လုံး၊) ပါပေါပိ– လူယုတ်မာသည်လည်း၊ [ပါပံ+အဿ အတ္ထီတိ ပါပေါ၊ (တစ်နည်း) အပါ– ယာဒိဒုက္ခံ ပါပေတီတိ ပါပေါ၊ -နမက္ကာရဋီ- ၁၆၆။] ဘဒြံ– ကောင်းကျိုးချမ်းသာကို။ ပဿတိ– တွေ့ကြုံရ၏။ ယဒါ စ– အကြင်အခါ၌ကား။ ပါပံ– မကောင်းမှုသည်။ ပစ္စတိ– ရင့်ကျက်၏။ ဝါ– အကျိုးပေး၏။ အထ– အကျိုးပေးရာ,ထိုအခါ၌။ ပါပေါ–လူယုတ်မာသည်။ ပါပါနိ– မကောင်းသော အကျိုးတို့ကို။ ပဿတိ– တွေ့ကြုံရ လေတော့၏။
ဘဒြောပိ ပဿတီ ပါပံ, ယာဝ ဘဒြံ န ပစ္စတိ၊ ယဒါ စ ပစ္စတီ ဘဒြံ, အထ ဘဒြော ဘဒြာနိ ပဿတိ။
...[စာမျက်နှာ- ၄၂၅]...
ယာဝ– လုံး။ ဘဒြံ– ကောင်းမှုသည်။ န ပစ္စတိ– သေး၊ (တာဝ– လုံး၊) ဘဒြောပိ–သူတော်ကောင်းသည်လည်း၊ [ဘဒ္ဒတိ သောဘတီတိ ဘဒြော၊] ပါပံ– မကောင်း သော အကျိုးကို။ ပဿတိ– ၏။ ယဒါ စ– ၌ကား။ ဘဒြံ– ကောင်းမှုသည်။ ပစ္စတိ– အကျိုးပေး၏။ အထ– ၌။ ဘဒြော– သူတော်ကောင်းသည်။ ဘဒြာနိ– ကောင်းကျိုး ချမ်းသာတို့ကို။ ပဿတိ– ၏။
တတ္ထ– တို့၌။ ပါပေါတိ– ကား။ ကာယဒုစ္စရိတာဒိနာ– ကာယဒုစရိုက်အစရှိ သော။ ပါပကမ္မေန– မကောင်းမှုနှင့်။ ယုတ္တပုဂ္ဂလော– ယှဉ်သောပုဂ္ဂိုလ်သည်။ ဟိ– မှန်။ သောပိ– ထိုပုဂ္ဂိုလ်သည်လည်း။ ပုရိမသုစရိတာနုဘာဝေန– ရှေး၌ ဖြစ်သော သုစရိုက်၏ အစွမ်းကြောင့်။ နိဗ္ဗတ္တံ– ဖြစ်သော။ သုခံ– ကို။ အနုဘဝမာနော– လ သော်၊ (ခံစားနေစဉ်)၊ ဘဒြမ္ပိ– ကောင်းကျိုးချမ်းသာကိုလည်း။ ပဿတိ– ၏။ ယာဝ ပါပံ န ပစ္စတီတိ ပါပံ န ပစ္စတီတိ ပါပံ န ပစ္စတီတိ– ကား။ ယာဝ– လုံး။ အဿ– ထိုပုဂ္ဂိုလ်၏။ တံ ပါပကမ္မံ– ထို မကောင်းမှုသည်။ ဒိဋ္ဌဓမ္မေ ဝါ– မျက်မှောက်ဘဝ၌လည်းကောင်း။ သမ္ပရာယေ ဝါ– တမလွန်ဘဝ၌လည်းကောင်း။ ဝိပါကံ– ကို။ န ဒေတိ– မပေးသေး။ ပန– အဖို့ တစ်ပါးကား။ ယဒါ– ၌။ အဿ– ထိုပုဂ္ဂိုလ်၏။ တံ– မကောင်းမှုသည်။ ဒိဋ္ဌဓမ္မေ ဝါ– ၌သော်လည်းကောင်း။ သမ္ပရာယေ ဝါ– ၌သော်လည်းကောင်း။ ဝိပါကံ– ကို။ ဒေတိ– ၏။ အထ– အကျိုးပေးရာ ထိုအခါ၌။ ဒိဋ္ဌဓမ္မေ– ၌။ ဝိဝိဓာ– အထူးထူးအပြား
ပါပေါတိ။ ။ “ပါပကမ္မေန ယုတ္တပုဂ္ဂလော”ဖြင့် “ပါပံ+အဿ အတ္ထီတိ ပါပေါ၊ (တစ်နည်း) ပါပေန+ယုတ္တော ပါပေါ၊ [ပါပ+ဏ၊]”ဟု ပြုရကြောင်းကို ပြသည်၊ (တစ် နည်း) “အပါယာဒိဒုက္ခံ ပါပေတီတိ ပါပေါ၊[ ပ+အပ+အ၊]”ဟုလည်း ပြု၏၊(နမက္ကာရဋီ- ၁၆၆)၊ “ကာယဒုစ္စရိတာဒိနာ”ဖြင့် ပါပဟူသော အန္တပုဒ်အရကို ပြသည်၊ အာဒိဖြင့် ဝစီဒုစရိုက်, မနောဒုစရိုက်ကို ယူပါ။
ပစ္စတိ။ ။ ပစ+ဒိဝါဒိယ+တိ၊ ကတ္တုရုပ်တည်း၊ “ပစ ပါကေ”အရ “န ပစ္စတိ- မရင့် ကျက်သေး”ဟု သဒ္ဒတ္ထပေးရသည်၊ မရင့်ကျင့်သေးခြင်းဟူသည် အကျိုးမပေးသေးခြင်း ပင်ဟု ပြလို၍ “ဝိပါကံ န ဒေတိ”ဟု ဖွင့်သည်၊ ထိုကြောင့် “အကျိုးမပေးသေး”ဟု အဓိပ္ပာယ်နက် ပေးရသည်၊ ဆက်ဥုးအံ့- ဘူဝါဒိကမ္မကတ္တုရုပ်ယူ၍ “(သယမေဝ- အလို လိုသာ၊) ပါပံ- သည်၊ ပစ္စတိ- ၏”ဟု အချို့ဆရာများပေးကြကြောင်းနှင့် ထိုသို့ပေးခြင်းမှာ မသင့်ကြောင်းကို နီတိဓာတု- ၃၄၊ ဇာဋီသစ်- ၁, ၂၅၁၌ ဆို၏။
...[စာမျက်နှာ- ၄၂၆]...
ပြားကုန်သော။ ကမ္မကာရဏာ– ညင်းဆဲနှိပ်စက်မှုတို့ကိုလည်းကောင်း၊ [ဓမ္မဘာ-၃, ၁၂၆ရှု၊] သမ္ပရာယေ– ၌။ အပါယဒုက္ခံ စ– အပါယ်ဆင်းရဲကိုလည်းကောင်း။ အနုဘောန္တော– ခံစားရလသော်။ ဝါ– စဉ်။ သော ပါပေါ– ထိုလူယုတ်မာသည်လည်း။ ပါပါနိယေဝ– မကောင်းကျိုးတို့ကိုသာ။ ပဿတိ၊ ဒုတိယဂါထာယပိ– ၌လည်း။ ကာယသုစရိတာဒိနာ– ကာယသုစရိုက်အစရှိသော။ ဘဒြကမ္မေန– ကောင်းသော ကံနှင့်။ ယုတ္တော– ယှဉ်သော။ ဘဒြော– သူတော်ကောင်းသည်။ [“ဘဒ္ဒတိ သောဘတီတိ ဘဒြော၊ [ဘဒိ+ရက်၊ -ပါရာဘာ-၂, ၃၅၅၊] (တစ်နည်း) ဘဒြေဟိ သီလာဒီဟိ သမန္နာဂတောတိ ဘဒြော၊ [ဘဒြ+ဏ၊ -ပါရာဂံ- ၄၁၅၊]”ဟုပြု၊] ဟိ– မှန်။ သောပိ– သည် လည်း။ ပုရိမဒုစ္စရိတာနုဘာဝေန– ရှေး၌ဖြစ်သော ဒုစရိုက်၏ အစွမ်းကြောင့်။ နိဗ္ဗတ္တံ– သော။ ဒုက္ခံ– ကို။ အနုဘဝမာနော– သော်။ ဝါ– စဉ်။ ပါပံ– မကောင်းကျိုးကို။ ပဿတိ– ၏။ ယာဝ ဘဒြံ န ပစ္စတီတိ– ကား။ ယာဝ– လုံး။ အဿ– ၏။ ဘဒြံ– သော။ တံ ကမ္မံ– သည်။ ဒိဋ္ဌဓမ္မေ ဝါ– ၌လည်းကောင်း။ သမ္ပရာယေ ဝါ– ၌လည်းကောင်း။ ဝိပါကံ– ကို။ န ဒေတိ– မပေးသေး။ ပန– အဖို့တစ်ပါးကား။ ယဒါ– အကြင် အခါ၌။ တံ ဝိပါကံ– ကို။ ဒေတိ– ၏။ အထ– ၌။ ဒိဋ္ဌဓမ္မေ– ၌။ လာဘသက္ကာရာဒိသုခံ– လာဘ,သက္ကာရအစရှိသည်တို့ကြောင့် ဖြစ်သော ချမ်းသာကိုလည်းကောင်း။ သမ္ပရာယေ– ၌။ ဒိဗ္ဗသမ္ပတ္တိသုခံ စ– နတ်၌ဖြစ်သော စည်းစိမ်ချမ်းသာ ကိုလည်းကောင်း။ အနုဘဝမာနော– သော်။ ဝါ– စဉ်။ သော ဘဒြော– သည်။ ဘဒြာနိယေဝ– ကောင်းကျိုးချမ်းသာတို့ကိုသာ။ ပဿတိ– ၏။ ဣတိ– ဂါထာဖွင့် ပြီးပြီ။ ဒေသနာဝသာနေ– ၌။ သာ ဒေဝတာ– သည်။ သောတာပတ္တိဖလေ– ၌။ ပတိဋ္ဌဟိ– ပြီ။ သမ္ပတ္တပရိသာယပိ– အားလည်း။ သာတ္ထိကာ– သော။ ဓမ္မဒေသနာ– သည်။ အဟောသိ– ပြီ။ ဣတိ– အနာထပိဏ္ဍိကသေဋ္ဌိဝတ္ထု ပြီးပြီ။
အနာထပိဏ္ဍိကသေဋ္ဌိဝတ္ထုဘာသာဋီကာ ပြီးပြီ။
၅-အသညတပရိက္ခာရဘိက္ခုဝတ္ထုဘာသာဋီကာ
မာဝမညေထ ပါပဿာတိ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော ဧကံ။ အသညတပရိက္ခာရံ– မစောင့်ရှောက်အပ်သော ပရိက္ခရာရှိသော။ ဝါ–
...[စာမျက်နှာ- ၄၂၇]...
ပရိက္ခရာကို မစောင့်ရှောက်သော။ ဘိက္ခုံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ ကိရ– ချဲ့။ သော– ထိုရဟန်းသည်။ ယံ ကိဉ္စိ– သော။ မဉ္စပီဌာဒိဘေဒံ– ညောင်စောင်း,အင်းပျဉ်အစ ရှိသော အပြားရှိသော။ ပရိက္ခာရံ– ကို။ ဗဟိ– ပြင်ဘက်၌။ ပရိဘုဉ္ဇိတွာ– သုံးစွဲပြီး၍။ တတ္ထေဝ– ထိုအပြင်ဘက်၌သာ။ ဆဍ္ဍေတိ– စွန့်ပစ်ထား၏။ ပရိက္ခာရော– သည်။ ဝဿေနပိ– မိုးရေကြောင့်လည်းကောင်း။ အာတပေနပိ– နေပူကြောင့်လည်းကောင်း။ ဥပစိကာဒီဟိပိ– ခြအစရှိသည်တို့ကြောင့်လည်းကောင်း။ ဝိနဿတိ– ပျက်စီး၏။ သော– ထိုရဟန်းသည်။ ဝါ– ကို။ ဘိက္ခူဟိ– အခြားရဟန်းတို့သည်။ “အာဝုသော! ပရိက္ခာရော နာမ– မည်သည်ကို။ ပဋိသာမိတဗ္ဗော နနု– သိုမှီးသိမ်း ဆည်းထိုက်သည်မဟုတ်လော။” ဣတိ– သို့။ ဝုတ္တေ– သော်။ “အာဝုသော– တို့! မယာ– သည်။ အပ္ပကံ– အနည်းငယ်သော။ ဧတံ– ဤအမှုကို။ ကတံ– ပြုအပ်ခဲ့ပါပြီ၊ [(တစ်နည်း) မယာ– သည်။ ကတံ– ပြုအပ်သော။ ဧတံ– ဤအမှုသည်။ အပ္ပကံ–သေးငယ်ပါ၏၊] ဧတဿ– ထိုညောင်စောင်းစသော ပရိက္ခရာ၏။ ဝါ– မှာ။ စိတ္တံ– သည်။ န အတ္ထိ– မရှိ။ ပိတ္တံ– သည်းခြေသည်။ န (အတ္ထိ)– မရှိ။” ဣတိ– သို့။ ဝတွာ– ၍။ တထေဝ– ထိုရှေးအတိုင်းသာ။ ကရောတိ– ၏။ ဘိက္ခူ– တို့သည်။ တဿ– ၏။ ကိရိယံ– အပြုအမူကို။ သတ္ထု– အား။ အာရောစေသုံ– ကုန်ပြီ။ သတ္ထာ– သည်။ တံ– ထိုရဟန်းကို။ ပက္ကောသာပေတွာ– ၍။ ”ဘိက္ခု! တွံ– သည်။ ဧဝံ– သို့။ ကရောသိ ကိရ– ပြုသတဲ့ဟု ကြားရသည်မှာ၊ (ပြုသတဲ့ဆို)၊ သစ္စံ– မှန်သလော?” ဣတိ– သို့။ ပုစ္ဆိ– ပြီ။ သော– သည်။ ဝါ– ကို။ သတ္ထာရာ– သည်။ ပုစ္ဆိတော– သည်၊ (သမာနော) ပိ– သော်လည်း။ “ဘဂဝါ– ရား! မယာ– သည်။ အပ္ပကံ– သော။ ဧတံ– ကို။ ကတံ ကိံ– ပြုအပ်သည်မဟုတ်ပါလော? [(တစ်နည်း) မယာ– သည်။ ကတံ– ပြုအပ်သော။ ဧတံ– ဤအမှုသည်။ အပ္ပကံ ကိံ– သေးငယ်သည်မဟုတ်လော?] တဿ– ထို ညောင်စောင်းစသောပရိက္ခရာ၏။ ဝါ– မှာ။ စိတ္တံ– သည်။ န အတ္ထိ ကိံ– မရှိသည် မဟုတ်ပါလော။ အဿ– ၏။ ဝါ– မှာ။ ပိတ္တံ– သည်။ န (အတ္ထိ ကိံ)– လော။” ဣတိ– ဤသို့ လျှောက်၍။ တထေဝ– ထိုရှေးအတိုင်းသာ။ အဝမညန္တော– အောက်ချ မှတ်ထင်လျက်။ ဝါ– အထင်မြင်သေးလျက်။ အာဟ– ပြီ။ အထ– ၌။ နံ– ကို။ သတ္ထာ– သည်။ “ဘိက္ခူဟိ– တို့သည်။ ဧဝံ– သို့။ ကာတုံ– ငှာ။ န ဝဋ္ဋတိ– မသင့်။ ပါပကမ္မံ နာမ– မကောင်းမှုမည်သည်ကို။ ‘အပ္ပက’န္တိ– နည်း၏ဟူ၍။ န အဝမညိတဗ္ဗံ–
...[စာမျက်နှာ- ၄၂၈]...
အောက်ချ၍ မမှတ်ထင်ထိုက်၊ (အထင်မသေးထိုက်)၊ ဟိ– မှန်။ အဇ္ဈောကာသေ–လွင်တီးခေါင်ဟင်းလင်းပြင်၌။ ဌပိတံ– ထားအပ်သော။ ဝိဝဋမုခံ– ဖွင့်အပ်သော မျက်နှာဝရှိသော။ ဝါ– အဖုံးဖွင့်ထားသော။ ဘာဇနံ– ခွက်သည်။ ဒေဝေ– မိုးသည်။ ဝဿန္တေ– ရွာလသော်။ ဧကဗိန္ဒုနာ– တစ်ပေါက်သော ရေဖြင့်။ ကိဉ္စာပိ န ပူရတိ– အကယ်၍ကား မပြည့်ပါပေ။ ပန– သို့သော်လည်း။ ပုနပ္ပုနံ၊ ဝဿန္တေ– သော်။ ပူရတေဝ– ပြည့်သည်သာ။ ဧဝမေဝံ– လျှင်။ ပါပံ– ကို။ ကရောန္တော– သော။ ပုဂ္ဂလော– သည်။ အနုပုဗ္ဗေန– ဖြင့်။ မဟန္တံ– သော။ ပါပရာသိံ– မကောင်းမှုအစုအပုံကို။ ကရောတိ၊” ဣတိ– သို့။ ဝတွာ၊ အနုသန္ဓိံ ဃဋေတွာ ဓမ္မံ ဒေသေန္တော ဣမံ ဂါထံ အာဟ၊ (ကိံ)၊ “မာဝမညေထ၊ ပေ၊ ထောကမ္ပိ အာစိန”န္တိ– ဟူ၍၊ (အာဟ)
မာဝမညေထ ပါပဿ, န မန္ဒံ အာဂမိဿတိ။
ဥဒဗိန္ဒုနိပါတေန, ဥဒကုမ္ဘောပိ ပူရတိ။
ဗာလော ပူရတိ ပါပဿ, ထောကံ ထောကမ္ပိ အာစိနံ
မန္ဒံ– အနည်းငယ်သောမကောင်းမှုသည်။ နအာဂမိဿတိ– အကျိုး၏အစွမ်း ဖြင့် ရောက်လာလိမ့်မည်မဟုတ်။ ဝါ– အကျိုးပေးလိမ့်မည်မဟုတ်၊ (ဣတိ– သို့၊) ပါပဿ– မကောင်းမှုကို။ မာ အဝမညေထ– အောက်ချ၍ မမှတ်ထင်ရာ။ ဝါ–အထင်မသေးရာ။ ဥဒဗိန္ဒုနိပါတေန– တစ်ပေါက်တစ်ပေါက်သော မိုးရေမိုး ပေါက်၏ ကျခြင်းကြောင့်။ ဥဒကုမ္ဘောပိ ဥဒကုမ္ဘောပိ ဥဒကုမ္ဘောပိ– ရေအိုးသည်သော်လည်း။ ပူရတိ (ယထာ)– ပြည့်သကဲ့သို့၊ (ဧဝံ– တူ၊) ဗာလော– လူမိုက်သည်။ ထောကံ ထောကမ္ပိ–အနည်းငယ် အနည်းငယ်သော မကောင်းမှုကိုသော်လည်း။ ဝါ– အနည်းငယ်မျှ အနည်းငယ်မျှလည်း။ အာစိနံ (အာစိနန္တော)– ဆည်းပူးလသော်။ ပါပဿ–မကောင်းမှုဖြင့်။ ပူရတိ– ပြည့်၏။ [မောဂ်-၂, ၃၉သုတ်၌ “ပါပဿ– ၏။ ပူရတိ– ၏”ဟု သာမီအနက်ပေး၏။] တတ္ထ– ၌။ မာဝမညေထာတိ– ကား။ န အဝဇာနေယျ– အောက်ချ၍ မမှတ်ထင်ရာ။ ဝါ– အထင်မသေးရာ။ ပါပဿာတိ– ကား။ ပါပံ– မကောင်းမှုကို
မာဝမညေထ ပါပဿ။ ။ အဝမညေထ၌ အဝပုဗ္ဗမနဓာတ်သည် ဉာဏအနက်, ဧထဝိဘတ်ဟု သိစေလို၍ “အဝဇာနေယျ”ဟု ဖွင့်သည်၊ “ပါပဿ”၌ ဆဋ္ဌီဝိဘတ်သည်
...[စာမျက်နှာ- ၄၂၉]...
န မန္ဒံ အာဂမိဿတီတိ– ကား။ “မေ– သည်။ အပ္ပမတ္တကံ– နည်းသော အတိုင်းအရှည်ရှိသော၊ (အနည်းငယ်မျှသော၊) ပါပကံ– မကောင်းမှုကို။ ကတံ–ပြီ။ ကဒါ– ၌။ ဧတံ– ဤမကောင်းမှုသည်။ ဝိပစ္စိဿတိ– အကျိုးပေးမည်နည်း။” ဣတိ ဧဝံ– ဤသို့။ ပါပံ– ကို။ နာဝဇာနေယျ– ရာ။ ဝါ– ရာ၊ ဣတိ အတ္ထော၊ ဥဒကုမ္ဘောပီတိ– ကား။ ဒေဝေ– သည်။ ဝဿန္တေ– ရွာသွန်းလသော်။ မုခံ– မျက်နှာဝကို။ ဝိဝရိတွာ– ဖွင့်၍။ ဌပိတံ– သော။ ယံ ကိဉ္စိ– သော။ ကုလာလဘာဇနံ– အိုးထိန်း သည်၏ အိုးခွက်သည်၊ (အတ္ထိ)၊ တံ– ထိုခွက်သည်။ ဧကေကဿာပိ– တစ်ပေါက် တစ်ပေါက်လည်းဖြစ်သော၊ [ဓမ္မဘာ-၁, ၅၀၄ရှု၊] ဥဒကဗိန္ဒုနော– ရေပေါက်၏။ နိပါတေန– ကျခြင်းကြောင့်။ အနုပုဗ္ဗေန– အစဉ်အားဖြင့်။ ပူရတိ ယထာ– ကဲ့သို့၊ ဒုတိယာအနက်၌ သက်သည်ဟု သိစေလို၍ “ပါပံ”ဟု ဖွင့်သည်၊ မာဝမညေထ၏ ကံတည်း၊ “ဒုဂ္ဂတိံ ပါပေတီတိ ပါပံ၊ [ပ+အပ- ပါပုဏနေ+အ၊] (တစ်နည်း) ပံ အပါယံ ပေတိ ဂစ္ဆတိ ဧတေနာတိ ပါပံ၊ [ပ+ပေ+ဏ၊] (တစ်နည်း) ပါန္တိ ရက္ခန္တိ သုဇနာ အတ္တာနမသ္မာတိ ပါပံ၊ [ပါ+ပ၊- သူစိ၊] (တစ်နည်း) အပါယံ ပါတိ ရက္ခတီတိ ပါပံ၊ [ပါ +ပ၊ -မောဂ်-၇, ၁၁၄၊]”ဟု ပြုပါ။
န မန္ဒံ အာဂမိဿတီတိ။ ။ ဤပါဒကား မာဝမညေထ၏ အာကာရတည်း၊ ထိုကြောင့် “အပ္ပမတ္တကံ၊ ပေ၊ ဝိပစ္စိဿတီ”တိ ဧဝံ ပါပံ နာဝဇာနေယျ”ဟု ဖွင့်သည်၊ မန္ဒသဒ္ဒါသည် “မန္ဒော ဘာဂျဝိဟီနေ စာ- ပ္ပကေ မူဠှာပဋူသွပိ(ဓာန်- ၈၉၂)”ဟူသော ဂါထာလာအနက်တို့တွင် အပ္ပကအနက်တည်း၊ ထိုကြောင့် “အပ္ပမတ္တကံ”ဟု ဖွင့်သည်၊ “မန္ဒတိ အပ္ပဘာဝေန ဂစ္ဆတိ ပဝတ္တတီတိ မန္ဒံ”ဟုပြု၊ အပ္ပတ္ထဝါစကအနိပ္ဖန္နပါဋိပဒိက ပုဒ်ဟုလည်း ဆို၏၊ (နီတိဓာတု- ၉၂)၊ နောက်ဝတ္ထုဂါထာဖွင့်၌ “ဝိပါကဝသေန အာ- ဂမိဿတိ”ဟူသော အဖွင့်ကို ကြည့်၍ “န အာဂမိဿတိ- အကျိုး၏အစွမ်းဖြင့် ရောက်လာလိမ့်မည်မဟုတ်”ဟု သဒ္ဒတ္ထပေးပါ၊ အကျိုး၏အစွမ်းဖြင့် ရောက်မလာခြင်း ဟူသည် အကျိုးမပေးခြင်းပင်တည်း၊ ထိုကြောင့် “န ဝိပစ္စိဿတိ”ဟု ဖွင့်သည်။
ဥဒကုမ္ဘောပီတိ။ ။ ဓာန်- ၄၅၇ဂါထာအရ ကုမ္ဘနှင့် ဘာဇနသည် အိုးအနက်ဟော ပရိယာယ်တည်း၊ ထိုကြောင့် “ကုလာလဘာဇနံ”ဟု ဖွင့်သည်၊ “ဥဒကဿ+ကုမ္ဘော ဥဒကုမ္ဘော၊ (တစ်နည်း) ဥဒကဿ+ဌပနကော ဥပဋ္ဌာပနော+ကုမ္ဘော ဥဒကုမ္ဘော-ရေကို ထားရာအိုး၊ [ဥဒက+ကုမ္ဘ၊ တေသုဝုဒ္ဓိဖြင့် ဥဒကကို ဥဒပြု၊ -မောဂ်- ၃, ၇၂၊ ရူ- ၃၇၀၊] (တစ်နည်း) ဥဒသဒ္ဒါသက်သက်က ရေကို ဟောသည်ဟု ယူလျှင် “ဥဒတိ
...[စာမျက်နှာ- ၄၃၀]...
ဧဝံ– တူ။ ဗာလပုဂ္ဂလော– မိုက်သောပုဂ္ဂိုလ်သည်။ ထောကံ ထောကမ္ပိ– အနည်း ငယ် အနည်းငယ်လည်းဖြစ်သော။ ဝါ– အနည်းငယ် အနည်းငယ်လည်း။ ပါပံ– ကို။ အာစိနန္တော– ဆည်းပူးလသော်။ ကရောန္တော– ပြုလသော်။ ဝဍ္ဎေန္တော– တိုးပွား စေလသော်။ ပါပဿ– ဖြင့်။ ပူရတိယေဝ– သည်သာ။ ဣတိ အတ္ထော၊ ဒေသနာဝသာနေ– ၌။ ဗဟူ သောတာပတ္တိဖလာဒီနိ ပါပုဏိံသု၊ သတ္ထာပိ– သည်လည်း။ “အဇ္ဈောကာသေ– လွင်တီးခေါင်ဟင်းလင်းပြင်၌။ သေယျံ– အိပ်ရာနေရာကို။ သန္ထရိတွာ– ခင်းပြီး၍။ ပဋိပါကတိကံ– တစ်ဖန် ပင်ကိုယ်အားဖြင့် ဖြစ်သည်ကို။ ဝါ– တစ်ဖန် ပင်ကိုယ်သဘောရှိသည်ကို၊ (တစ်ဖန် နဂိုမူလအတိုင်း)၊ [ဓမ္မဘာ-၃, ၃၅၃ရှု၊] အကရောန္တော– မပြုသောရဟန်းသည်။ ဣမံ နာမ အာပတ္တိံ– ဤ မည်သော အာပတ်သို့။ အာပဇ္ဇတိ– ၏။” ဣတိ– ဤသို့ မိန့်တော်မူ၍။ သိက္ခာပဒံ– ကို။ ပညာပေသိ– မူပြီ။ ဣတိ– အသညတပရိက္ခာရဘိက္ခုဝတ္ထု ပြီးပြီ။
အသညတပရိက္ခာရဘိက္ခုဝတ္ထုဘာသာဋီကာ ပြီးပြီ။
၆-ဗိဠာလပါဒကသေဋ္ဌိဝတ္ထုဘာသာဋီကာ
မာဝမညေထ ပုညဿာတိ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော ဗိဠာလပါဒကသေဋ္ဌိံ– ဗိဠာလပါဒကသူဌေးကို။ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ ဟိ– ချဲ့။ ဧကသ္မိံ– သော။ သမယေ– ၌။ သာဝတ္ထိဝါသိနော– တို့သည်။ ဝဂ္ဂဗန္ဓနေန– အုပ်စုဖွဲ့ခြင်း ဖြင့်၊ (အသင်းဖွဲ့ခြင်းဖြင့်)၊ ဗုဒ္ဓပ္ပမုခဿ– ရှိသော။ ဘိက္ခုသံဃဿ– အား။ ဒါနံ– ကို။ ဒေန္တိ– ကုန်၏။ အထ– ၌။ ဧကဒိဝသံ– ၌။ သတ္ထာ– သည်။ အနုမောဒနံ– ကို။ ကရောန္တော– သော်။ ဧဝံ– သို့။ အာဟ– ပြီ။ (ကိံ)၊ “ဥပါသကာ– တို့! ဣဓ– ဤလောက ၌။ ဧကစ္စော– အချို့ပုဂ္ဂိုလ်သည်။ အတ္တနာဝ– ကိုယ်တိုင်သာ။ ဒါနံ– ကို။ ဒေတိ– ၏။ ပရံ– သူတစ်ပါးကို။ န သမာဒပေတိ– ကောင်းစွာ မယူစေ။ ဝါ– မဆောက်တည် စေ၊ (မတိုက်တွန်း)၊ သော– သည်။ နိဗ္ဗတ္တနိဗ္ဗတ္တဋ္ဌာနေ– ဖြစ်လေရာ ဖြစ်လေရာ တိန္တိယတိ တေမေတီတိ ဥဒံ၊ (ဒီ၊ ဋ္ဌ၊ ၂၊ ၃၀၊ ဓမ္မဋီ-၁၆၇)၊ ဥဒဿ+ကုမ္ဘော ဥဒကုမ္ဘော၊ (တစ်နည်း) ဥဒဿ+ဌပနကော ဥပဋ္ဌာပနော+ကုမ္ဘော ဥဒကုမ္ဘော”ဟု ပြုပါ။ [ဥဒကပတ္တော (ဝိလံဋီ၊ ၂၊ ၃၄၀)၊ ဥဒကဘာဇနံ (မအူပါရာနိ-၄, ၄၂၄) ရှု။]
...[စာမျက်နှာ- ၄၃၁]...
ဘုံဌာန၌။ ဘောဂသမ္ပဒံ– စည်းစိမ်ဥစ္စာတို့၏ ပြည့်စုံခြင်းကို၊ (စည်းစိမ်ဥစ္စာနှင့် ပြည့်စုံခြင်းကို၊) [ဘောဂါနံ+သမ္ပဒါ ဘောဂသမ္ပဒါ၊- ဒီ၊ ဋ္ဌ၊ ၃, ၂၁၁] လဘတိ– ၏။ ပရိဝါရသမ္ပဒံ– အခြွေအရံတို့၏ ပြည့်စုံခြင်းကို၊ (အခြွေအရံနှင့် ပြည့်စုံခြင်းကို၊) နော လဘတိ– မရ။ ဧကစ္စော– သည်။ အတ္တနာ– တိုင်။ ဒါနံ– ကို။ န ဒေတိ– မလှူ။ ပရံ– ကို။ သမာဒပေတိ– ၏။ သော– သည်။ နိဗ္ဗတ္တနိဗ္ဗတ္တဋ္ဌာနေ– ၌။ ပရိဝါရသမ္ပဒံ– ကို။ လဘတိ– ၏။ ဘောဂသမ္ပဒံ– ကို။ နော (လဘတိ)– မရ။ ဧကစ္စော– သည်။ အတ္တနာ စ– လည်း။ န ဒေတိ၊ ပရဉ္စ– ကိုလည်း။ န သမာဒပေတိ– စေ။ သော– သည်။ နိဗ္ဗတ္တနိဗ္ဗတ္တဋ္ဌာနေ– ၌။ ဘောဂသမ္ပဒံ– ကို။ နေဝ လဘတိ– မရ။ ပရိဝါရသမ္ပဒံ– ကို။ န (လဘတိ)– မရ။ ဝိဃာသာဒေါ– စားကြွင်းစားသည်။ ဟုတွာ၊ ဝိစရတိ– ၏။ ဧကစ္စော– သည်။ အတ္တနာ စ– လည်း။ ဒေတိ– ၏။ ပရဉ္စ– ကိုလည်း။ သမာဒပေတိ– ၏။ သော– သည်။ နိဗ္ဗတ္တနိဗ္ဗတ္တဋ္ဌာနေ– ၌။ ဘောဂသမ္ပဒေဉ္စဝ– ကိုလည်း။ လဘတိ– ၏။ ပရိဝါရသမ္ပဒဉ္စ– ကိုလည်း။ လဘတိ၊” ဣတိ– ဤသို့ မိန့်တော်မူပြီ။
အထ– ၌။ ဧကော– သော။ ပဏ္ဍိတပုရိသော– သည်။ တံ ဓမ္မဒေသနံ– ကို။ သုတွာ– ၍။ “ဣဒံ ကာရဏံ– ဤအကြောင်းသည်။ အဟော အစ္ဆရိယံ– ဩော် ...လက်ဖျောက်ခတ်တီး, အံ့ချီးထိုက်ပါပေစွ။ အဟံ– သည်။ ဒါနိ– ၌။ ဥဘယသမ္ပတ္တိသံဝတ္တနိကံ– ပစ္စုပ္ပန်တမလွန် ၂တန်သော စည်းစိမ်းကို ဖြစ်စေနိုင်သော။ ကမ္မံ– ကောင်းမှုကို။ ကရိဿာမိ– အံ့။” ဣတိ– သို့။ စိန္တေတွာ– ၍။ ဥဋ္ဌာယ– ထတော် မူ၍။ ဂမနကာလေ– ကြွတော်မူရာအခါ၌။ သတ္ထာရံ– ကို။ အာဟ– လျှောက်ပြီ။ (ကိံ)၊ “ဘန္တေ– ရား! သွေ– ၌။ အမှာကံ– တို့၏။ ဘိက္ခံ– ကို။ ဂဏှထ– ကုန်။” ဣတိ– ပြီ။ တေ– အား။ ကိတ္တကေဟိ– အဘယ်မျှလောက်ကုန်သော။ ဘိက္ခူဟိ– တို့ဖြင့်။ အတ္ထော– အလိုသည်၊ (ဟောတိ) ပန– ရှိသနည်း? ဣတိ– ပြီ။ ဘန္တေ! (မေ– အား၊) သဗ္ဗဘိက္ခူဟိ– တို့ဖြင့်။ အတ္ထော– သည်၊ (ဟောတိ)၊ ဣတိ– ပြီ။ သတ္ထာ– သည်။ အဓိဝါသေသိ– ပြီ။ သောပိ– ထိုပညာရှိယောကျ်ားသည်လည်း။ ဂါမံ– သို့။ ပဝိသိတွာ– ၍။ “အမ္မတာတာ– အမိတို့ အမောင်တို့! (အမျိုးသား,အမျိုးသမီးများ ခင်ဗျား!) မယာ– သည်။ သွာတနာယ– ငှာ။ ဗုဒ္ဓပ္ပမုခေါ– သော။ ဘိက္ခုသံဃော– ကို။ နိမန္တိတော– အပ်ပြီ။ ယော– အကြင်သူသည်။ ယတ္တကာနံ– ကုန်သော။ ဘိက္ခူနံ–
...[စာမျက်နှာ- ၄၃၂]...
တို့အား၊ (ဒါတုံ– ငှာ၊) သက္ကောတိ– စွမ်းနိုင်၏။ သော– ထိုသူသည်။ တတ္တကာနံ– ထိုမျှအတိုင်း အရှည်ရှိကုန်သော ရဟန်းတို့ဖို့။ ယာဂုအာဒီနံ– ယာဂုအစရှိသည် တို့၏။ အတ္ထာယ– ငှာ။ တဏ္ဍုလာဒီနိ– ဆန်အစရှိသည်တို့ကို။ ဒေတု– လော။ ဧကသ္မိံ– သော။ ဌာနေ– ၌။ ပစာပေတွာ– စေ၍။ ဒါနံ– ကို။ ဒဿာမ– ကုန်အံ့။” ဣတိ– သို့။ ဥဂ္ဃေါသေန္တော– ကြွေးကြော်လျက်၊ (ဆော်ဩလျက်)၊ ဝိစရိ– လှည့်လည်ပြီ။
အထ– ၌။ နံ– ထိုပညာရှိယောကျ်ားကို။ ဧကော– သော။ သေဋ္ဌိ– သည်။ အတ္တနော– ၏။ အာပဏဒွါရံ– ဈေးတံခါးသို့။ သမ္ပတ္တံ– ရောက်လာသည်ကို။ ဒိသွာ– ၍။ “အယံ– ဤသူသည်။ အတ္တနော– မိမိအား။ ပဟောနကေ– လောက်ကုန်သော။ ဘိက္ခူ– တို့ကို။ အနိမန္တေတွာ– မပင့်ဖိတ်မူ၍၊ [ပန အနက်မဲ့၊] သကလဂါမံ– ကို။ သမာဒပေန္တော– စေလျက်။ ဝိစရတိ– ၏။ ”ဣတိ– ဤသို့ ပြော၍။ ကုဇ္ဈိတွာ– စိတ် ဆိုး၍။ “တယာ– သည်။ ဂဟိတဘာဇနံ– ယူအပ်ခဲ့သော ခွက် (တောင်း) ကို။ အာဟရ– ယူခဲ့လော။” ဣတိ– ၍။ တီဟိ– ကုန်သော။ အင်္ဂုလီဟိ– လက်ချောင်းတို့ဖြင့်။ ဂဟေတွာ– ၍။ ထောကေ– အနည်းငယ်ကုန်သော။ တဏ္ဍုလေ– တို့ကို။ အဒါသိ– ပြီ။ တထာ– တူ။ မုဂ္ဂေ– ပဲနောက်တို့ကို၊ (အဒါသိ– ပြီ၊) တထာ– တူ။ မာသေ– ပဲကြီး တို့ကို၊ (အဒါသိ– ပြီ၊) ဣတိ– ပြီ။ သော– ထိုသူဌေးသည်။ တတော– မှ။ ပဋ္ဌာယ– ၍။ ဗိဠာလပါဒကသေဋ္ဌိ နာမ– ဗိဠာလပါဒကသူဌေးမည်သည်။ ဇာတော– ပြီ၊
ဗိဠာလပါဒကသေဋ္ဌိ။ ။ ကြောင်ခြေရာပမာဏရှိသော ဆန်,ပဲတို့ကို လှူသော ကြောင့် “ဗိဠာလပါဒက”မည်သည်ဟု ဆိုကြ၏၊ “ဗိဠာလဿ+ပါဒေါ ဗိဠာလပါဒေါ၊ ဗိဠာလပါဒေါ+ပမာဏံ ဧတေသန္တိ ဗိဠာလပါဒပမာဏာ- ကြောင်ခြေရာအတိုင်း အရှည်ရှိသော ဆန်,ပဲကြီး,ပဲနောက်တို့၊ ဗိဠာလပါဒပမာဏေ+အဒါသီတိ ဗိဠာလပါဒကော- ကြောင်ခြေအတိုင်းအရှည်ရှိသော ဆန်,ပဲကြီး, ပဲနောက်တို့ကို လှူဒါန်း သောသူဌေး၊ [ဗိဠာလပါဒ ပမာဏ+က၊ ပမာဏပုဒ်ကျေ၊]”ဟု ကြံပါ။
တစ်နည်း။ ။ ဤပုဒ်နှင့် အလားတူဖြစ်သော “ဗိဠာရပဒ”ဟူသောပုဒ် ရှိ၏၊ ဗိဠာရ ပဒဟူသောပုဒ်သည် တစ်သုဝဏ်(တစ်ကျပ်သား)ကို ဟော၏၊ တစ်သုဝဏ်သည် “သုဝဏ္ဏော ပဉ္စဓရဏံ(ဓာန်- ၄၇၉)”ဂါထာအရ ၅ဓရဏ, ရွေး၂၀၀၇ှိ၏၊ ပမာဏ အားဖြင့် ရေသဖန်းသီးပမာဏရှိသည်ဟု ဆို၏၊ ဗိဠာလနှင့် ဗိဠာရ, ပါဒနှင့် ပဒသည် အနက်ချင်း တူ၏၊ ထိုကြောင့် “ဗိလာဠပါဒေါ+ပမာဏံ ဧတေသန္တိ ဗိဠာလပါဒ-
...[စာမျက်နှာ- ၄၃၃]...
သပ္ပိဖာဏိတာဒီနိ– ထောပတ်,တင်လဲအစရှိသည်တို့ကို။ ဒေန္တောပိ– သော်လည်း။ ကရဏ္ဍံ– ကြုတ်ကို၊ [ကရီယတီတိ ကရဏ္ဍော၊ [ကရ+အဏ္ဍ၊ (မောဂ်-၇, ၅၇)၊] (တစ်နည်း) ကရဍိတဗ္ဗော ဘာဇေတဗ္ဗောတိ ကရဏ္ဍော၊- ကရဍိ+က၊ (သီဋီသစ်၊ ၂၊ ၁၄၉၊ ကစ္စည်း- ၆၃၃)၊] ကုဋေ– အိုး၌။ ပက္ခိပိတွာ– ၍။ ဧကတော– တစ်ဖက်၌။ ကောဏံ–ထောင့်စွန်းကို။ ကတွာ၊ ဗိန္ဒုံ ဗိန္ဒုံ– အပေါက်အပေါက်ကို၊ (အစက်အစက်ကို)၊ ပဂ္ဃရာယန္တော– ယိုကျစေလျက်။ ထောကထောကမေဝ– အနည်းငယ် အနည်း ငယ်ကိုသာ။ ဝါ– အလွန်နည်းစွာသာ။ အဒါသိ– ပြီ။ ဥပါသကော– သည်။ အဝသေသေဟိ– ကြွင်းသော ပုဂ္ဂိုလ်တို့သည်။ ဒိန္နံ– ပေးအပ်သော ဆန်, ပဲ, ဆီအစ ရှိသော လှူဖွယ်ပစ္စည်းကို။ ဧကတော– တစ်ပေါင်းတည်း။ ကတွာ– ၍။ ဣမိနာ– ဤဗိဠာလပါဒကသူဌေးသည်။ ဒိန္နံ– ပေးလှူအပ်သောဆန်, ပဲ, ဆီအစရှိသော လှူဖွယ်ပစ္စည်းကို။ ဝိသုံယေဝ– သီးခြားသာ။ အဂ္ဂဟေသိ– ပြီ။ သော သေဋ္ဌိ– သည်။ တဿ– ထိုပညာရှိယောကျ်ား၏။ ကိရိယံ– ကို။ ဒိသွာ– ၍။ “ကိံ– ကြောင့်။ ဧသ– ဤသူသည်။ မယာ– သည်။ ဒိန္နံ– လှူအပ်သောဆန်, ပဲ, ဆီအစရှိသော လှူဖွယ် ပစ္စည်းကို။ ဝိသုံ– သီးခြား။ ဂဏှာတိ နု ခေါ– နည်း။” ဣတိ– သို့။ စိန္တေတွာ– ၍။ တဿ– ထိုပညာရှိယောကျ်ား၏။ ပစ္ဆတော ပစ္ဆတော– နောက်၌ နောက်၌။ ဧကံ– သော။ စူဠုပဋ္ဌာကံ– အလုပ်ကျွေးငယ်ကို။ ပဟိဏိ– စေလွတ်ပြီ၊ (ကိံ– အဘယ်သို့ ပြော၍ စေလွှတ်သနည်း?) “ဂစ္ဆ– လော။ ဧသ– သည်။ ယံ– အကြင်အရာကို။ ကရောတိ– ၏။ တံ– ထိုအရာကို။ ဇာနာဟိ– လော။” ဣတိ– ဤသို့ ပြော၍ စေ လွှတ်ပြီ။ သော– ထိုပညာရှိယောကျ်ားသည်။ ဂန္တွာ၊ “သေဋ္ဌိဿ– ၏။ ဝါ– မှာ။ မဟပ္ဖလံ– များသောအကျိုးသည်၊ (အကျိုးကြီးသည်၊) ဟောတု– စေ။” ဣတိ– ဤသို့ ကြံ၍။ ယာဂုဘတ္တပူဝါနံ– ယာဂု,ဆွမ်း,မုန့်တို့၏။ အတ္ထာယ– ငှာ။ ဧကံ– တစ်စေ့ သော၊ (တဏ္ဍုလံ– ဆန်ကိုလည်းကောင်း၊) ဒွေ– ကုန်သော။ တဏ္ဍုလေ– တို့ကို လည်းကောင်း။ ပက္ခိပိတွာ– ၍။ မုဂ္ဂမာသေပိ– ပဲနောက်, ပဲကြီးတို့ကိုလည်းကောင်း။ ပမာဏာ– တစ်သုဝဏ် (တစ်ကျပ်သား) အတိုင်းအရှည်ရှိသော ဆန်,ပဲကြီး,ပဲနောက်တို့၊ ဗိဠာလပါဒပမာဏေ+အဒါသီတိ ဗိဠာလပါဒကော– တစ်သုဝဏ် (တစ်ကျပ်သား) အတိုင်းအရှည်ရှိသော ဆန်,ပဲကြီး,ပဲနောက်တို့ကို လှူဒါန်းသောသူဌေး”ဟု တစ်နည်းကြံပါ။
...[စာမျက်နှာ- ၄၃၄]...
တေလဖာဏိတာဒိဗိန္ဒူနိပိ– ဆီ,တင်လဲစသော အပေါက် (အစက်) တို့ကိုလည်းကောင်း။ သဗ္ဗဘာဇနေသု– အလုံးစုံသောအိုးတို့၌။ ပက္ခိပိ– ပြီ။ စူဠုပဋ္ဌာကော– သည်။ ဂန္တွာ– ၍။ သေဋ္ဌိဿ– အား။ အာရောစေသိ– ပြီ။ တံ– ထိုစကားကို။ သုတွာ– ၍။ သေဋ္ဌိ– သည်။ စိန္တေသိ– ပြီ။ (ကိံ)၊ “သော– ထိုသူသည်။ ပရိသမဇ္ဈေ– ၌။ မေ– ၏။ အဝဏ္ဏံ– ဂုဏ်၏ ဆန့်ကျင်ဘက်ကို။ ဝါ– အပြစ်ကို။ သစေ ဘာသိဿတိ– အံ့၊ (ဧဝံ သတိ)၊ မမ– ၏။ နာမေ– အမည်ကို။ ဂဟိတမတ္တေယေဝ– ခေါ်ယူအပ် ကာမျှဖြစ်သော်သာ၊ (ခေါ်လျှင်ခေါ်ချင်း)၊ နံ– ထိုသူ့ကို။ ပဟရိတွာ– ပုတ်ခတ်၍။ မာရဿောမိ– သေစေအံ့။ ဝါ– သတ်အံ့။” ဣတိ– ဤသို့ ကြံ၍။ နိဝါသနန္တရေ– ခါးဝတ်ပုဆိုးအကြား၌။ ဆုရိကံ– ဓားငယ်ကို၊ (ဓားမြှောင်ကို)၊ ဗန္ဓိတွာ– ဖွဲ့၍။ ပုနဒိဝသေ– ၌။ ဂန္တွာ– ၍။ ဘတ္တဂ္ဂေ– ဆွမ်းစားဇရပ်၌၊ [ဓမ္မဘာ-၂, ၂၂၅ရှု၊] အဋ္ဌာသိ– ပြီ။ သော ပုရိသော– ထိုပညာရှိယောကျ်ားသည်။ ဗုဒ္ဓပ္ပမုခံ– သော။ ဘိက္ခုသံဃံ– ကို။ ပရိဝိသိတွာ– ပြုစုလုပ်ကျွေးပြီး၍။ ဘဂဝန္တံ– ကို။ အာဟ– ပြီ။ (ကိံ)၊ “ဘန္တေ– ရား! မယာ– သည်။ မဟာဇနံ– ကို။ သမာဒပေတွာ– ဆောက်တည်စေ၍၊ (တိုက် တွန်း၍၊) ဣမံ ဒါနံ– ကို။ ဒိန္နံ– ပြီ။ တတ္ထ– ထိုအလှူ၌။ သမာဒပိတမနုဿာ– ဆောက် တည်စေအပ်သော လူတို့သည်။ အတ္တနော အတ္တနော– မိမိ မိမိ၏။ ဗလေန–အားဖြင့်။ ဗဟူနိပိ– များစွာလည်းဖြစ်ကုန်သော။ ထောကာနိပိ– အနည်းငယ်လည်း ဖြစ်ကုန်သော။ တဏ္ဍုလာဒီနိ– ဆန်အစရှိသည်တို့ကို။ အဒံသု– ကုန်ပြီ။ သဗ္ဗေသံ– ကုန်သော။ တေသံ– တို့၏။ ဝါ– တို့မှာ။ မဟပ္ဖလံ– သည်။ ဟောတု– စေ။” ဣတိ– လျှောက်ပြီ။ တံ– ထိုစကားကို။ သုတွာ– ၍။ သော သေဋ္ဌိ– သည်။ စိန္တေသိ– ပြီ။ (ကိံ)၊ “အဟံ– သည်၊] အသုကေန နာမ– ဤမည်သူသည်။ အစ္ဆရာယ– လက် ချောင်းဖြင့်။ ဂဏှိတွာ– ၍။ တဏ္ဍုလာဒီနိ– ဆန်အစရှိသည်တို့ကို။ ဒိန္နာနိ– ကုန်ပြီ။ ဣတိ– ဤသို့။ မမ– ၏။ နာမေ– ကို။ ဂဟိတမတ္တေ– သော်။ ဣမံ– ကို။ မာရဿောမိ–အံ့။’ ဣတိ– ဤသို့ ကြံစည်၍။ အာဂတော– ပြီ။ ပန– သို့သော်လည်း။ အယံ– သည်။ သဗ္ဗသင်္ဂါဟိကံ– အလုံးစုံ သိမ်းယူနိုင်သောစကားကို၊ [သဗ္ဗံ သင်္ဂဏှာတီတိ သဗ္ဗသင်္ဂါဟိကံ၊ (ပါစိယော- ၃၂၇)၊ ဆရာတို့ကား “သဗ္ဗသင်္ဂါဟကံ”ဟု ရှိစေလို၏၊ (သီဘာ-၁,၅၆၈)၊] ကတွာ– ၍၊] ယေဟိပိ– အကြင်ပုဂ္ဂိုလ်တို့သည်လည်း။ နာဠိအာဒီဟိ–
...[စာမျက်နှာ- ၄၃၅]...
ကွမ်းစား (ပြည်တောင်း) အစရှိသည်တို့ဖြင့်။ မိနိတွာ– ချင့်၍။ ဒိန္နံ– ပြီ။ ယေဟိပိ– တို့သည်လည်း။ အစ္ဆရာယ– လက်ချောင်းဖြင့်။ ဂဟေတွာ– ၍။ ဒိန္နံ– ပြီ။ သဗ္ဗေသံ– ကုန်သော၊ (တေသံ– ထို ပုဂ္ဂိုလ်တို့၏။ ဝါ– တို့မှာ၊) မဟပ္ဖလံ– သည်။ ဟောတု–စေ။’ ဣတိ– သို့။ ဝဒတိ– ၏။ အဟံ၊ ဧဝရူပံ– ဤသို့သဘောရှိသော ပုဂ္ဂိုလ်ကို။ သစေ န ခမာပေဿာမိ– အကယ်၍ သည်းမခံစေအံ့။ ဝါ– အကယ်၍ မတောင်း ပန်အံ့၊ (ဧဝံ သတိ)၊ ဒေဝဒဏ္ဍော– ဒေဝဒဏ်သည်။ ဝါ– မိုးကြိုးသည်။ မမ– ၏။ မတ္ထကေ– ၌။ ပတိဿတိ– လိမ့်မည်။” ဣတိ– ပြီ။ သော– ထိုသူဌေးသည်။ တဿ– ၏။ ပါဒမူလေ– ခြေရင်း၌။ နိပဇ္ဇိတွာ– ပျပ်ဝတ်၍၊ (ဒူးတုပ်၍)၊ “သာမိ! မေ– အား။ ခမာဟိ– ပါလော။” ဣတိ– သို့။ အာဟ၊ “ဣဒံ– ဤသို့ တောင်းပန်ခြင်းအကြောင်း သည်။ ကိံ– နည်း?” ဣတိ စ– ဤသို့လည်း။ တေန– သည်။ ဝုတ္တေ၊ သဗ္ဗံ– သော။ တံ ပဝတ္တိံ– ကို။ အာရောစေသိ– ပြီ။ တံ ကိရိယံ– ကို။ ဒိသွာ၊ သတ္ထာ၊ “ဣဒံ– ဤ သို့ ပြုမူခြင်းသည်၊ (ဤဖြစ်ပုံသည်၊) ကိံ– နည်း?” ဣတိ– ၍။ ဒါနဝေယျာဝဋိကံ–အလှူ၌ ကြောင့်ကြစိုက်သူ၏ အဖြစ်ရှိသူကို။ ဝါ– အလှူ၌ ကြောင့်ကြစိုက်မှုရှိ သူကို၊ [ဓမ္မဘာ-၃, ၃၄၈ရှု၊] ပုစ္ဆိ၊ သော– သည်။ အတီတဒိဝသတော– လွန်ခဲ့သော နေ့မှ။ ပဋ္ဌာယ– ၍။ သဗ္ဗံ– သော။ တံ ပဝတ္တိံ– ကို။ အာရောစေသိ– ပြီ။ အထ– ၌။ နံ– ထိုသူဌေးကို။ သတ္ထာ– သည်။ “သေဋ္ဌိ! ဧဝံ ကိရ– ဤသို့တဲ့လား? (ဤအတိုင်း မှန်သလား?)” ဣတိ– သို့။ ပုစ္ဆိတွာ– ၍။ ”ဘန္တေ! အာမ– ပါ။” ဣတိ– သို့။ ဝုတ္တေ၊ “ဥပါသက– ကာ! ပုညံ နာမ– ကောင်းမှုမည်သည်ကို။ ‘အပ္ပက’န္တိ– နည်း၏ဟူ၍။ န အဝမညိတဗ္ဗံ– အောက်ချ၍ မမှတ်ထင်ထိုက်။ ဝါ– အထင်မသေးထိုက်။ မာဒိသဿ– သော။ ဗုဒ္ဓပ္ပမုခဿ– သော။ ဘိက္ခုသံဃဿ– အား။ ဒါနံ– ကို။ ဒတွာ– ၍။ ‘အပ္ပက’န္တိ– ၍။ န အဝမညိတဗ္ဗံ– ထိုက်။ ဟိ– ဥပမာဆောင်, ထင်အောင်ပြဥုးအံ့။ ဝိဝဋဘာဇနံ– ဖွင့်ထားအပ်သော အိုးခွက်သည်။ အနုက္ကမေန– အစဉ်အားဖြင့်။ ဥဒကေန– ဖြင့်၊ (ပူရတိ) ဝိယ– ပြည့်သကဲ့သို့၊ (ဧဝံ– တူ၊) ပဏ္ဍိတမနုဿာ– ပညာ ရှိသော လူတို့သည်။ ပုညံ– ကို။ ကရောန္တာ– ကုန်လသော်။ အနုက္ကမေန– ဖြင့်။ ပုညေန– ဖြင့်။ ပူရန္တိယေဝ– ကုန်သည်သာ။” ဣတိ– သို့။ ဝတွာ၊ အနုသန္ဓိံ ဃဋေတွာ၊ ဓမ္မံ ဒေသေန္တော ဣမံ ဂါထံ အာဟ၊ (ကိံ)၊ “မာဝမညေထ၊ ပေ၊ အာစိန”န္တိ– ဟူ၍၊ (အာဟ)
...[စာမျက်နှာ- ၄၃၆]...
မာဝမညေထ ပုညဿ, န မန္ဒံ အာဂမိဿတိ၊ ဥဒဗိန္ဒုနိပါတေန, ဥဒကုမ္ဘောပိ ပူရတိ၊ ဓီရော ပူရတိ ပုညဿ, ထောကံ ထောကမ္ပိ အာစိနံ ဓီရော ပူရတိ ပုညဿ, ထောကံ ထောကမ္ပိ အာစိနံ ဓီရော ပူရတိ ပုညဿ, ထောကံ ထောကမ္ပိ အာစိနံ
မန္ဒံ– အနည်းငယ်သောကောင်းမှုသည်။ န အာဂမိဿတိ– အကျိုး၏အစွမ်း ဖြင့် ရောက်လာလိမ့်မည်မဟုတ်။ ဝါ– အကျိုးပေးလိမ့်မည်မဟုတ်၊ (ဣတိ– သို့၊) ပုညဿ– ကောင်းမှုကို။ မာ အဝမညေထ– ရာ။ ဥဒဗိန္ဒုနိပါတေန– ကြောင့်။ ဥဒကုမ္ဘောပိ– သည်လည်း။ ပူရတိ (ယထာ)– သို့၊ (ဧဝံ– တူ၊) ဓီရော– ပညာရှိသည်။ ထောကံ ထောကမ္ပိ– အနည်းငယ် အနည်းငယ်သော ကောင်းမှုကိုသော်လည်း။ ဝါ– အနည်းငယ်မျှ အနည်းငယ်မျှလည်း။ အာစိနံ (အာစိနန္တော)– ဆည်းပူး လသော်။ ပုညဿ– ဖြင့်။ ပူရတိ– ပြည့်၏။
တဿာ– ထိုဂါထာ၏။ အတ္ထော– ကား။ ပဏ္ဍိတမနုဿော– ပညာရှိသော လူသည်။ ပုညံ– ကို။ ကတွာ– ၍။ “မယာ– သည်။ အပ္ပကမတ္တံ– နည်းသောအတိုင်း အရှည်ရှိသော ကုသိုလ်ကို။ ကတံ– ပြီ။ မန္ဒံ– နည်းသောကုသိုလ်ကံသည်။ ဝိပါကဝသေန– အကျိုး၏အစွမ်းဖြင့်။ န အာဂမိဿတိ– ရောက်လာလိမ့်မည်မဟုတ်။ ဧဝံ– ဤသို့သော။ ပရိတ္တကံ– နည်းသော။ ကမ္မံ– ကောင်းမှုသည်။ ကဟံ– အဘယ် အခါ၌။ မံ– ကို။ ဒက္ခိဿတိ– မြင်မည်နည်း။ အဟံ ဝါ– သည်လည်း။ တံ– ထိုကောင်းမှု ကို။ ကဟံ– ၌။ ဒက္ခိဿာမိ– နည်း။ ကဒါ– ၌။ ဧတံ– ဤကောင်းမှုသည်။ ဝိပစ္စိဿတိ– အကျိုးပေးမည်နည်း?” ဣတိ ဧဝံ– ဤသို့။ ပုညံ– ကို။ မာဝမညေထ န အဝဇာနေယျ– အောက်ချ၍ မမှတ်ထင်ရာ။ ဝါ– အထင်မသေးရာ။ ဟိ– ဥပမာဆောင်, ထင်အောင်ပြဥုးအံ့။ နိရန္တရံ– မပြတ်။ ဥဒဗိန္ဒုနိပါတေန– မိုးရေမိုးပေါက်၏ ကျ ခြင်းကြောင့်။ ဝိဝရိတွာ– ဖွင့်၍။ ဌပိတံ– ထားအပ်သော။ ကုလာလဘာဇနံ– သည်။ ပူရတိ ယထာ– ကဲ့သို့။ ဧဝံ– တူ။ ဓီရော– ပညာရှိသော။ ပဏ္ဍိတပုရိသော– ပညာရှိ ယောကျ်ားသည်။ ထောကံ ထောကမ္ပိ– အနည်းငယ် အနည်းငယ်လည်း ဖြစ် သော။ ပုညံ– ကို။ အာစိနန္တော– ဆည်းပူးလသော်။ ပုညဿ– ကောင်းမှုဖြင့်။ ပူရတိ– ၏။ ဣတိ– ဂါထာဖွင့် ပြီးပြီ။ ဒေသနာဝသာနေ သော သေဋ္ဌိ သောတာပတ္တိဖလံ ပါပုဏိ၊ သမ္ပတ္တပရိသာယပိ သာတ္ထိကာ ဓမ္မဒေသနာ အဟောသိ၊ ဣတိ–
...[စာမျက်နှာ- ၄၃၇]...
ဗိဠာလပါဒကသေဋ္ဌိဝတ္ထု ပြီးပြီ။
ဗိဠာလပါဒကသေဋ္ဌိဝတ္ထုဘာသာဋီကာ ပြီးပြီ။
၇-မဟာဓနဝါဏိဇဝတ္ထုဘာသာဋီကာ
ဝါဏိဇောဝါတိ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော မဟာဓနဝါဏိဇံ– မဟာဓနမည်သော ကုန်သည်ကို။ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ ကိရ– ချဲ့။ တဿ ဝါဏိဇဿ– ထိုကုန်သည်၏။ ဂေဟေ– ၌။ ပဉ္စသတာ– ၅ရာအတိုင်းအရှည် ရှိကုန်သော။ စောရာ– တို့သည်။ ဩတာရံ– သက်ဝင်ရာအခွင့်အလမ်းကို။ ဝါ–အပေါက်အကြားကို။ ဂဝေသမာနာ– ရှာကုန်လျက်။ ဩတာရံ– ကို။ န လဘိံသု– မရကုန်။ အပရေန– သော။ သမယေန– ၌။ ဝါဏိဇော– သည်။ ပဉ္စ သကဋသတာနိ– ၅ရာသော လှည်းတို့ကို။ ဘဏ္ဍဿ– ဥစ္စာဘဏ္ဍာဖြင့်။ ပူရေတွာ– ၍။ ဘိက္ခူနံ– တို့အား။ အာရောစာပေသိ– စေပြီ။ (ကိံ) “အဟံ– သည်။ အသုကဋ္ဌာနံ နာမ– ဤမည်သောအရပ်သို့။ ဝါဏိဇ္ဇတ္ထာယ– ကုန်ရောင်းခြင်းအကျိုးငှာ။ ဂစ္ဆာမိ– သွား ပါမည်။ ယေ အယျာ– အကြင်အရှင်တို့သည်။ တံ ဌာနံ– ထိုအရပ်သို့။ ဂန္တုကာမာ–ကုန်၏။ တေ– ထိုအရှင်တို့သည်။ နိက္ခမန္တု– ထွက်တော်မူကြပါ။ မဂ္ဂေ– လမ်းခရီး၌။ ဘိက္ခာယ– ဆွမ်းအလို့ငှာ။ န ကိလမိဿန္တိ– မပင်ပန်းကုန်လတ္တံ့။” ဣတိ– ဤသို့ လျှောက်စေပြီ။ တံ– ထိုစကားကို။ သုတွာ– ၍။ ပဉ္စသတာ– ကုန်သော။ ဘိက္ခူ– တို့သည်။ တေန– ထိုကုန်သည်နှင့်။ သဒ္ဓိံ– တူ။ မဂ္ဂံ– ကို။ ပဋိပဇ္ဇိံသု– ကြွကုန်ပြီ။ တေပိ စောရာ– တို့သည်လည်း။ “သော ဝါဏိဇော– သည်။ နိက္ခန္တော ကိရ– ထွက်လာ ပြီတဲ့။” ဣတိ– ဤသို့ ကြား၍။ ဂန္တွာ– ၍။ အဋဝိယံ– တောအုပ်၌။ အဋ္ဌံသု– တည် ကုန်ပြီ။ ဝါဏိဇောပိ– သည်လည်း။ ဂန္တွာ– ၍။ အဋဝိမုခေ– တောအဝင်ဝ၌၊ (တော စပ်၌)၊ ဧကသ္မိံ– သော။ ဂါမေ– ၌။ ဝါသံ– နေခြင်းကို။ ကတွာ– ၍။ ဒွေ တယောပိ– ၂ရက်၃ရက်လည်းဖြစ်ကုန်သော။ ဒိဝသေ– နေ့တို့ပတ်လုံး။ ဂေါဏသကဋာဒီနိ–နွား,လှည်းအစရှိသည်တို့ကို။ သံဝိဒဟိ– စီရင်၏။ ပန– ဆက်။ တေသံ ဘိက္ခူနံ– တို့အား။ နိဗဒ္ဓံ– မပြတ်။ ဘိက္ခံ– ကို။ ဒေတိယေဝ– သည်သာ။ စောရာ– တို့သည်။ တသ္မိံ– ထိုကုန်သည်သည်။ အတိစိရာယန္တေ– အလွန်ကြာမြင့်လသော်။ “ဂစ္ဆ– သွား
...[စာမျက်နှာ- ၄၃၈]...
လော။ တဿ– ထိုကုန်သည်၏။ နိက္ခမနဒိဝသံ– ထွက်ရာနေ့ကို၊ (ထွက်မည့်နေ့ ကို)၊ ဉတွာ– ၍။ ဧဟိ– လာခဲ့လော။” ဣတိ– သို့။ ဧကံ– သော။ ပုရိသံ– ကို။ ပဟိဏိံသု– ကုန်ပြီ။ သော– ထိုယောကျ်ားသည်။ တံ ဂါမံ– သို့။ ဂန္တွာ– ၍။ ဧကံ– သော။ သဟာယကံ– ကို။ ပုစ္ဆိ– ပြီ။ (ကိံ)၊ “ကဒါ– အဘယ်အခါ၌။ ဝါဏိဇော– သည်။ နိက္ခမိဿတိ– ထွက်မည်နည်း?” ဣတိ– ပြီ။ သော– ထိုသူငယ်ချင်းသည်။ “ဒွီဟတီဟစ္စယေန– ၂ရက် ၃ရက်လွန်ရာအခါ၌၊ (နိက္ခမိဿတိ– မည်၊)” ဣတိ– သို့။ ဝတွာ– ၍။ “ကိမတ္ထံ– အဘယ်အကျိုးငှာ။ ပုစ္ဆသိ ပန– နည်း?” ဣတိ– သို့။ အာဟ၊ အထ– ၌။ အဿ– ထိုသူငယ်ချင်းအား။ သော– ထိုယောကျ်ားသည်။ “ပဉ္စသတာ– ကုန်သော။ စောရာ– ဖြစ်ကုန်သော၊] မယံ– တို့သည်။ ဧတဿ– ထိုကုန်သည်၏။ အတ္ထာယ– အကြောင်းကြောင့်။ အဋဝိယံ– ၌။ ဌိတာ– တည်နေကုန်၏။” ဣတိ– သို့။ အာစိက္ခိ– ပြီ။ ဣတရော– အခြားသော သူငယ်ချင်းသည်။ “တေန ဟိ– လျှင်။ ဂစ္ဆ– လော။ သီဃံ– စွာ။ နိက္ခမိဿတိ– လိမ့်မည်။” ဣတိ– ဤသို့ပြော၍။ တံ– ထို ယောကျ်ားကို။ ဥယျောဇေတွာ– ပြန်လွှတ်၍။ “စောရေ– တို့ကို။ ဝါရေမိ ကိံ နု ခေါ– တားရမည်လော။ ဥဒါဟု– သို့မဟုတ်။ ဝါဏိဇံ– ကို၊ (ဝါရေမိ ကိံ နု ခေါ–မည်လော၊)” ဣတိ– သို့။ စိန္တေတွာ၊ “မေ– အား။ စောရေဟိ– တို့ဖြင့်။ ကိံ– ဘာ အကျိုးရှိအံ့နည်း။ ဝါဏိဇံ– ကို။ နိဿာယ၊ ပဉ္စသတာ– ကုန်သော။ ဘိက္ခူ– တို့ သည်။ ဇီဝန္တိ– အသက်ရှင်ရကုန်၏။ ဝါဏိဇဿ– အား။ သညံ– ကို။ ဒဿာမိ– အံ့။” ဣတိ– ဤသို့တွေး၍။ သော– သည်။ တဿ– ထိုကုန်သည်၏။ သန္တိကံ– သို့။ ဂန္တွာ– ၍။ “ကဒါ– ၌။ ဂမိဿထ– သွားကြမည်နည်း?” ဣတိ– သို့။ ပုစ္ဆိတွာ– ၍။ “တတိယဒိဝသေ– ၌၊ (ဂမိဿာမ– သွားကြမည်၊)” ဣတိ– သို့။ ဝုတ္တေ၊ မယှံ– ၏။ ဝစနံ– ကို။ ကရောထ– ပြုကြပါ၊ (လိုက်နာကြပါ)၊ အဋဝိယံ– ၌။ တုမှာကံ– တို့၏။ အတ္ထာယ–
ဧတဿ အတ္ထာယ။ ။ “ယဿ အတ္ထာယာတိ ယဿ ကာရဏာ(ပေတ၊ဋ္ဌ၊ ၁၀၆)”ဟူသော အဖွင့်အရ အတ္ထာယ၌ ပဉ္စမီ(ကာရဏ)အနက်၌ စတုတ္ထီဝိဘတ်တည်း၊ သိလာဃသုတ်၌ ဝါသဒ္ဒါဖြင့် ပဉ္စမျတ္ထသမ္ပဒါန်မှည့်၊ သမ္ပဒါနေ စတုတ္ထီဖြင့် ပဉ္စမျတ္ထ သမ္ပဒါန်အနက်၌ သဝိဘတ်သက်၊ (တစ်နည်း) သမ္ပဒါနေ စတုတ္ထီ၌ “စတုတ္ထီ”ဟူသော ယောဂဝိဘာဂဖြင့် သဝိဘတ်သက်၊ အာယပြုပါ။ (ကစ္စည်း၊ ဝဏ္ဏနာ၊ ဝိဗော၊ ကာပို့- ၁၁၆၊ ၁၁၇)၊
...[စာမျက်နှာ- ၄၃၉]...
အကြောင်းကြောင့်။ ပဉ္စသတာ– ကုန်သော။ စောရာ– တို့သည်။ ဌိတာ ကိရ– ကုန်သတဲ့။ တာဝ– ရှေးဦးစွာ၊ (အလျင်စလို)၊ မာ ဂမိတ္ထ– မသွားကြနှင့်။ ဣတိ– ဤသို့ ပြောပြီ။ တွံ– သည်။ ကထံ– သို့လျှင်။ ဇာနာသိ– နည်း? ဣတိ– ဤသို့ မေးပြီ။ တေသံ– ထိုခိုးသူတို့၏။ အန္တရေ– အတွင်း၌။ မမ– ၏။ သဟာယော– သည်။ အတ္ထိ၊ မေ– သည်။ တဿ– ထိုသူငယ်ချင်း၏။ ကထာယ– ကြောင့်။ ဉာတံ– သိအပ်ပါပြီ။ ဣတိ– ပြီ။ “တေန ဟိ– လျှင်၊] မေ– အား။ ဧတ္တော– ထိုအရပ်သို့။ ဂတေန– သွား ခြင်းဖြင့်။ ကိံ– ဘာအကျိုးရှိအံ့နည်း?’ ဣတိ– တွေး၍။ နိဝတ္တိတွာ၊ ဂေဟမေဝ– သို့သာ။ ဂမိဿာမိ– မည်။” ဣတိ– သို့။ အာဟ၊ တသ္မိံ– ထိုကုန်သည်သည်။ စိရာယန္တေ– လသော်။ ပုန၊ တေဟိ စောရေဟိ– တို့သည်။ ပေသိတော– စေလွှတ်အပ် သော။ ပုရိသော– သည်။ အာဂန္တွာ– ၍။ တံ သဟာယကံ– ကို။ ပုစ္ဆိတွာ– ၍။ တံ ပဝတ္တိံ– ကို။ သုတွာ– ၍။ “နိဝတ္တိတွာ– ၍။ ဂေဟမေဝ– သို့သာ။ ဂမိဿတိ ကိရ– သွားတော့မည်တဲ့။” ဣတိ– သို့။ ဂန္တွာ– ၍။ စောရာနံ– တို့အား။ အာရောစေသိ– ပြီ။ တံ– ထိုစကားကို။ သုတွာ– ၍။ စောရာ– တို့သည်။ တတော– ထိုတောအုပ်မှ။ နိက္ခမိတွာ– ၍။ ဣတရသ္မိံ– သော။ မဂ္ဂေ– ၌။ အဋ္ဌံသု– ကုန်ပြီ။ တသ္မိံ– သည်။ စိရာယန္တေ– သော်။ ပုနပိ– လည်း။ တေ စောရာ– တို့သည်။ တဿ– ထိုသူငယ်ချင်း၏။ သန္တိကံ– သို့။ ပုရိသံ– ကို။ ပေသေသုံ– ကုန်ပြီ။ သော– ထိုသူငယ်ချင်းသည်။ တေသံ– ထိုသူခိုးဓားပြတို့၏။ တတ္ထ– ထိုလမ်း၌။ ဌိတဘာဝံ– တည်ရှိကုန်သည်ကို။ ဉတွာ– ၍။ ပုန၊ ဝါဏိဇဿ– အား။ အာရောစေသိ– ပြီ။ ဝါဏိဇော– သည်။ “ဣဓာပိ– ဤ အရပ်၌လည်း။ မေ– ၏။ ဝေကလ္လံ– ချိုတဲ့သည်၏အဖြစ်သည်၊ (ချို့တဲ့ခြင်းသည်၊) နတ္ထိ၊ ဧဝံ သန္တေ– သော်။ ဧတ္တော– ထိုအရပ်သို့။ နေဝ ဂမိဿာမိ– အံ့။ ဣတော– ဤအရပ်မှ။ န ဂမိဿာမိ– (ထိုအခြားအရပ်သို့) မသွားတော့အံ့။ ဣဓေဝ– ၌သာ။ ဘဝိဿာမိ– ဖြစ်တော့အံ့။” ဣတိ– ဤသို့တွေး၍။ ဘိက္ခူနံ– တို့၏။ သန္တိကံ– သို့။ ဂန္တွာ– ၍။ အာဟ– ပြီ။ (ကိံ)၊ “ဘန္တေ! စောရာ– တို့သည်။ မံ– ကို။ ဝိလုမ္ပိတုကာမာ–လုယက်ခြင်းငှာ အလိုရှိကုန်သည်၊ (ဟုတွာ)၊ မဂ္ဂေ– ၌။ ဌိတာ ကိရ– ကြသတဲ့၊]ပုန၊ နိဝတ္တိဿတိ– ပြန်လှည့်လိမ့်မည်။’ ဣတိ– သို့။ သုတွာ– ၍။ ဣတရသ္မိံ– သော။ မဂ္ဂေ– ၌။ ဌိတာ ကိရ– သတဲ့။ အဟံ– သည်။ ဧတ္တော– ထိုအရပ်သို့၊ (အဂန္တွာ) ဝါ– ၍လည်းကောင်း။ ဣတော– ဤအရပ်မှ။ အဂန္တွာ ဝါ– ၍လည်းကောင်း။ ထောကံ–
...[စာမျက်နှာ- ၄၄၀]...
အနည်းငယ်သောရက်ပတ်လုံး။ ဣဓေဝ– ၌သာ။ ဘဝိဿာမိ– မည်။ ဣဓေဝ– ၌ သာ။ ဝသိတုကာမာ– နေခြင်းငှာ အလိုရှိကုန်သော။ ဘဒန္တာ– အရှင်တို့သည်။ ဝသန္တု– နေတော်မူကြပါ။ ဂန္တုကာမာ– ကြွခြင်းငှာ အလိုရှိကုန်သော။ ဘဒန္တာ– တို့သည်။ အတ္တနော– ၏။ ရုစိံ– အလိုကို။ ကရောန္တု– ပြုတော်မူကြပါ။” ဣတိ– ပြီ။ ဘိက္ခူ– တို့သည်။ “ဧဝံ သန္တေ– သော်။ မယံ– တို့သည်။ နိဝတ္တိဿာမ– ပြန်လှည့်ကြ တော့မည်။” ဣတိ– သို့။ ဝါဏိဇံ– ကို။ အာပုစ္ဆိတွာ– ပန်ပြော၍။ ပုနဒေဝ– သာလျှင်။ သာဝတ္ထိံ– သို့။ ဂန္တွာ– ၍။ သတ္ထာရံ– ကို။ ဝန္ဒိတွာ– ၍။ နိသီဒိံသု– ကုန်ပြီ။ သတ္ထာ– သည်။ “ဘိက္ခဝေ! မဟာဓနဝါဏိဇေန– နှင့်။ သဒ္ဓိံ– တူ။ န ဂမိတ္ထ ကိံ– မကြွကြ ဘူးလော?” ဣတိ– သို့။ ပုစ္ဆိတွာ၊ “ဘန္တေ! အာမ– ပါ။ မဟာဓနဝါဏိဇဿ– ကို။ ဝိလုမ္ပနတ္ထာယ– လုယက်ခြင်းအကျိုးငှာ။ ဒွီသုပိ– ကုန်သော။ မဂ္ဂေသု– တို့သည်။ စောရာ– တို့သည်။ ပရိယုဋ္ဌိံသု– ထကြွနေပါကုန်ပြီ။ တေန– ကြောင့်။ သော– ထို ကုန်သည်သည်။ တတ္ထေဝ– ၌သာ။ ဌိတော– ပြီ။ မယံ ပန– တို့သည်ကား။ တံ– ထို မဟာဓနကုန်သည်ကို။ အာပုစ္ဆိတွာ– ၍။ အာဂတာ– ပြန်လာခဲ့ပါကုန်ပြီ။” ဣတိ– သို့။ ဝုတ္တေ၊ “ဘိက္ခဝေ! မဟာဓနဝါဏိဇော– သည်။ စောရာနံ– တို့၏။ အတ္ထိတာယ– ရှိနေကုန်သည်၏ အဖြစ်ကြောင့်။ မဂ္ဂံ– ကို။ ပရိဝဇ္ဇတိ– ရှောင်ကြဉ်၏။ ဇီဝိတုကာမော– အသက်ရှင်လိုသော။ ပုရိသော၊ ဟလာဟလံ– လတ်တလော သေစေ တတ်သော။ ဝိသံ– အဆိပ်ကို။ ပရိဝဇ္ဇေတိ ဝိယ– ကဲ့သို့။ ဘိက္ခုနာပိ– သည်လည်း၊
ဟလာဟလံ။ ။ ဟလီယတေ ကသီယတေ အနေနာတိ ဟလံ- ထိရာအရပ်ကို စုတ်ပြတ်အောင် ခြစ်ကြောင်းအဆိပ်၊ [ဟလ+အ၊- ဓာတွတ္ထ၊] ဟနတီတိ ဟလော၊ [ဟန+ အ၊ န,ကို လပြု၊] ဟလာနံ+ဝိသေသော+ဟလော ဟလာဟလော- သေစေတတ်(သတ် တတ်)အဆိပ်တို့တွင် ထူးကဲသောအဆိပ်၊ [ဟလ+ဟလ ရှေ့လ၌ ဒီဃပြု၊- သီဋီသစ်၊၁၊၁၈၇။] (တစ်နည်း) ဟလေနေဝ+အာဟလတိ ဝိလေခတီတိ ဟလာဟလော-ထယ်သွားဖြင့် ခြစ်သကဲ့သို့ ထိရာအရပ်ကို စုတ်ပြတ်သွားအောင် ခြစ်တတ်သော အဆိပ်၊ [ဟလ+အာ+ဟလ၊- ထောမ၊] (တစ်နည်း) ဟလမိဝ အာ သမန္တတော သဗ္ဗင်္ဂေသု ဟလတိ ကဿတီတိ ဟလာဟလော- ထယ်သွားကဲ့သို့ ထက်ဝန်းကျန် အလုံးစုံ သော ကိုယ်အင်္ဂါတို့၌ ခြစ်တတ်သောအဆိပ်၊(ကပ္ပဒ္ဒုမ)၊ အဆိပ်တို့သည် ကာကောလ အဆိပ်, ကာဠကူဋအဆိပ်, ဟလာဟလအဆိပ်, သောရဋ္ဌိက(သရောတ္ထိက)အဆိပ်, သောက’ိကေယ(သောက္ကိကေယျ၊ သုင်္ကိကေယျ)အဆိပ်, ဗြဟ္မပုတ္တအဆိပ်, ပဒီပန
...[စာမျက်နှာ- ၄၄၁]...
‘တယော– ကုန်သော။ ဘဝါ– တို့သည်။ စောရေဟိ– တို့သည်။ ပရိယုဋ္ဌိတမဂ္ဂသဒိဿာ– လွှမ်းမိုးထကြွလုယက်အပ်သော လမ်းခရီးနှင့် တူကုန်၏။ ဝါ– နှိပ်စက်အပ် သော လမ်းခရီးနှင့် တူကုန်၏။’ ဣတိ– သို့။ ဉတွာ၊ ပါပံ– ကို။ ပရိဝဇ္ဇေတုံ– ရှောင် ကြဉ်ခြင်းငှာ။ ဝဋ္ဋတိ– ၏။” ဣတိ– သို့။ ဝတွာ အနုသန္ဓိံ ဃဋေတွာ ဓမ္မံ ဒေသေန္တော ဣမံ ဂါထံ အာဟ၊ (ကိံ)၊ “ဝါဏိဇောဝ၊ ပေ၊ ပရိဝဇ္ဇယေ”တိ– ဟူ၍၊ (အာဟ)
ဝါဏိဇောဝ ဘယံ မဂ္ဂံ, အပ္ပသတ္ထော မဟဒ္ဓနော၊ ဝိသံ ဇီဝိတုကာမောဝ, ပါပါနိ ပရိဝဇ္ဇယေ
အပ္ပသတ္ထော– နည်းသော အဖော်ကုန်သည်ရှိသော။ မဟဒ္ဓနော– များသော ဥစ္စာရှိသော။ ဝါဏိဇော– ကုန်သည်သည်။ ဘယံ– ကြောက်ထိုက်သော။ ဝါ– ကြောက် မက်ဖွယ်ကောင်းသော။ မဂ္ဂံ– လမ်းကို၊ (ပရိဝဇ္ဇေတိ) ဣဝ– ရှောင်ကြဉ်သကဲ့သို့ လည်းကောင်း။ ဇီဝိတုကာမော– အသက်ရှင်ခြင်းငှာ အလိုရှိသူသည်။ ဝိသံ–အဆိပ်ကို၊ (ပရိဝဇ္ဇေတိ) ဣဝ– ကောင်း၊ (ဧဝံ– တူ။ ပဏ္ဍိတော– ပညာရှိသည်၊) ပါပါနိ– မကောင်းမှုတို့ကို။ ပရိဝဇ္ဇယေ– ရှောင်ကြဉ်ရာ၏။
တတ္ထ– ၌။ ဘယန္တိ– ကား။ ဘာယိတဗ္ဗံ– ကြောက်ထိုက်သော။ စောရေဟိ– တို့ သည်။ ပရိယုဋ္ဌိတတ္တာ– လွှမ်းမိုးလုယူအပ်သည်၏အဖြစ်ကြောင့်။ ဝါ– နှိပ်စက် အပ်သည်၏အဖြစ်ကြောင့်။ သပ္ပဋိဘယံ– ဘေးရန်နှင့်တကွဖြစ်သော။ ဝါ– ဘေး ရန်ရှိသော။ ဣတိ အတ္ထော၊ ဣဒံ– သည်။ ဝါ– ကို။ ဝုတ္တံ– သည်။ ဟောတိ– ၏၊ အဆိပ်, ဒါရဒအဆိပ်, ဝစ္ဆနာဘအဆိပ်”အားဖြင့် ၉မျိုးရှိရာ “ဟလာဟလံ”ဖြင့် ကျန် ၈မျိုးကို တားမြစ်သည်။ (အမရ– ၈, ၁၀၊ ဓာန်ဋီ-၆၅၅၊ သီဋီသစ်၊ ၁၊ ၁၈၇၊ သီဘာ-၁, ၂၄၃)
ပရိယုဋ္ဌိတတ္တာ။ ။ ပရိယုဋ္ဌီယတေတိ ပရိယုဋ္ဌိတော- လွှမ်းမိုးထကြွလုယူအပ်သော လမ်း၊ ဝါ- နှိပ်စက်အပ်သောလမ်း၊ ပရိသဒ္ဒါ ပရိဘဝနအနက်၊ ဌာဓာတ်သည် (ဥ,ဥပ သာရကြောင့်) ဂဟဏ(ယူခြင်း)အနက်ကို ဟောသည်၊ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၉၈၊ မဟာနိ ၊ဋ္ဌ၊၃၅၊ ပါစိယော- ၉၇)၊ (တစ်နည်း) ဌာဓာတ် ဟိံသန(ညှဉ်းဆဲနှိပ်စက်ခြင်း)အနက်၊ “ပရိယုဋ္ဌိတဿ+ဘာဝေါ ပရိယုဋ္ဌိတတ္တာ”ဟု ဆက်ပါ။ [ပရိယုဋ္ဌိတာတိ အဘိဘူတာ ပလိဗုဒ္ဓါ ဝါ၊ ပလိဗောတ္ထော ဝါပိ ဟိ ပရိယုဋ္ဌာနသဒ္ဒေါ “စောရာ မဂ္ဂေ ပရိယုဋ္ဌိံသူ” တိအာဒီသု ဝိယ၊- ဣတိ၊ဋ္ဌ၊၁၆၉။]
...[စာမျက်နှာ- ၄၄၂]...
အပ္ပသတ္ထော– နည်းသော အဖော်ကုန်ရှိသော။ မဟာဓနဝါဏိဇော– သည်။ သပ္ပဋိဘယံ– သော။ မဂ္ဂံ– လမ်းခရီးကို၊ (ပရိဝဇ္ဇေတိ ယထာ– ရှောင်ကြဉ်သကဲ့သို့ လည်းကောင်း၊) ဇီဝိတုကာမော– အသက်ရှင်ခြင်းငှာ အလိုရှိသူသည်။ ဟလာဟလံ– လတ်တလော သေစေနိုင်သော။ ဝိသံ– အဆိပ်ကို။ ပရိဝဇ္ဇေတိ ယထာ စ– ကဲ့သို့လည်းကောင်း။ ဧဝံ– တူ။ ပဏ္ဍိတော– သော။ ဘိက္ခု– သည်။ အပ္ပမတ္တကာနိပိ– နည်းသော အတိုင်းအရှည်ရှိသည်လည်းဖြစ်ကုန်သော၊ (အနည်းငယ် မျှလည်းဖြစ်ကုန်သော)၊ ပါပါနိ– တို့ကို။ ပရိဝဇ္ဇေယျ– ရှောင်ကြဉ်ရာ၏။ ဣတိ– ဂါထာဖွင့်ပြီးပြီ။ ဒေသနာဝသာနေ– ၌။ တေ ဘိက္ခူ– တို့သည်။ ပဋိသမ္ဘိဒါဟိ– တို့နှင့်။ သဟ– တူ။ အရဟတ္တံ– သို့။ ပါပုဏိံသု– ကုန်ပြီ။ သမ္ပတ္တမဟာဇနဿာပိ–အားလည်း။ သာတ္ထိကာ– သော။ ဓမ္မဒေသနာ– သည်။ အဟောသိ– ပြီ။ ဣတိ– မဟာဓနဝါဏိဇဝတ္ထု ပြီးပြီ။
မဟာဓနဝါဏိဇဝတ္ထု ဘာသာဋီကာ ပြီးပြီ။
၈- ကုက္ကုဋမိတ္တနေသာဒဝတ္ထုဘာသာဋီကာ
ပါဏိမှိ စေတိ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ သတ္ထာ ဝေဠုဝနေ ဝိဟရန္တော ကုက္ကုဋမိတ္တံ နာမ– ကုက္ကုဋမိတ္တမည်သော။ နေသာဒံ– မုဆိုးကို။ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ ကိရ– ချဲ့။ ရာဇဂဟေ– ၌။ ဧကာ– သော။ သေဋ္ဌိဓီတာ– သည်။ ဝယပ္ပတ္တာ– အရွယ်သို့ ရောက် သည်၊ (သမာနာ)၊ သတ္တဘူမိကပါသာဒဿ– ဘုံ၇ဆင့်ရှိသော ပြာသာဒ်၏၊ (၇ ထပ်ရှိသောပြာသာဒ်၏) ဥပရိ– အထက်ထပ်၌။ သိရိဂဗ္ဘေ– ၌၊ [ဓမ္မဘာ-၁, ၄၈၀ရှု၊] အာရက္ခဏတ္ထာယ– စောင့်ရှောက်ခြင်းအကျိုးငှာ။ ဧကံ– သော။ ပရိစာရိကံ– အလုပ် အကျွေးမကို။ ဒတွာ– ၍။ မာတာပိတူဟိ– တို့သည်။ ဝါသိယမာနာ– နေစေအပ် သော်။ ဧကဒိဝသံ– ၌။ သာယနှသမယေ– ၌။ ဝါတပါနေန– လေသောက်ပြူတင်း ဖြင့်။ အန္တရဝီထိံ– လမ်းကြားကို။ ဩလောကေန္တီ– သော်။ ပဉ္စ ပါသသတာနိ– ၅ ရာသော ကျော့ကွင်းတို့ကိုလည်းကောင်း။ ပဉ္စ သူလသတာနိ– ၅ရာသော တံ ကျင်တို့ကိုလည်းကောင်း။ အာဒါယ– ၍။ မိဂေ– သားကောင်တို့ကို။ ဝဓိတွာ– သတ် ၍။ ဇီဝမာနံ– အသက်မွေးသော။ ဧကံ– သော။ ကုက္ကုဋမိတ္တံ နာမ– မည်သော၊
...[စာမျက်နှာ- ၄၄၃]...
နေသာဒံ– မုဆိုးကို။ ပဉ္စ မိဂသတာနိ– တို့ကို။ ဝဓိတွာ– ၍။ တေသံ– ထိုသားကောင် တို့၏။ မံသေန– ဖြင့်။ မဟာသကဋံ– ကြီးစွာသောလှည်းကို။ ပူရေတွာ– ၍။ သကဋဓုရေ– လှည်းဦး၌။ နိသီဒိတွာ– ၍။ မံသဝိက္ကိဏနတ္ထာယ– အသားကို ရောင်းခြင်း အကျိုးငှာ။ နဂရံ– သို့။ ပဝိသန္တံ– ဝင်လာသည်ကို။ ဒိသွာ၊ တသ္မိံ– ထိုမုဆိုး၌။ ပဋိဗဒ္ဓစိတ္တာ– ငြိတွယ်သောစိတ်ရှိသည်။ ဝါ– နှောင်ဖွဲ့အပ်သောစိတ်ရှိသည်၊ (ဟုတွာ)၊ ပရိစာရိကာယ– အလုပ်ကျွေးမ၏။ ဟတ္ထေ– ၌။ ပဏ္ဏာကာရံ– လက်ဆောင်ကို။ ဒတွာ– ၍။ “ဂစ္ဆ– လော။ ဧတဿ– ထိုမုဆိုးအား။ ပဏ္ဏာကာရံ– ကို။ ဒတွာ၊ ဂမနကာလံ– ပြန်သွားရာအချိန်ကို။ ဉတွာ– ၍။ ဧဟိ– လော။” ဣတိ– ဤသို့ ပြော၍။ ပေသေသိ– ပြီ။ သာ– ထိုအလုပ်အကျွေးမသည်။ ဂန္တွာ– ၍။ တဿ– ထိုမုဆိုးအား။ ပဏ္ဏာကာရံ– ကို။ ဒတွာ– ၍။ ပုစ္ဆိ– ပြီ။ (ကိံ)၊ “ကဒါ– အဘယ်အချိန်၌။ ဂမိဿသိ–နည်း?” ဣတိ– ပြီ။ သော– သည်။ “အဇ္ဇ၊ မံသံ– ကို။ ဝိက္ကိဏိတွာ– ရောင်းပြီး၍။ ပါတောဝ– ၌ပင်။ အသုကဒွါရေန နာမ– ဤမည်သော တံခါးဖြင့်။ နိက္ခမိတွာ– ထွက်၍။ ဂမိဿာမိ– မည်။” ဣတိ– သို့။ အာဟ၊ သာ– ထိုအလုပ်အကျွေးမသည်။ တေန– ထိုမုဆိုးသည်။ ကထိတကထံ– ပြောအပ်သော စကားကို။ သုတွာ– ၍။ အာဂန္တွာ– ၍။ တဿာ– ထိုသူဌေးသမီးအား။ အာရောစေသိ– ပြီ။ သေဋ္ဌိဓီတာ– သည်။ အတ္တနာ– သည်။ ဂဟေတဗ္ဗယုတ္တကံ– ယူခြင်းငှာ သင့်လျော်သော။ ဝါ– ယူအပ်သည်၏အဖြစ်အား လျော်သော၊ [ဓမ္မဘာ-၁, ၄၆၉၊ ကတ္တဗ္ဗယုတ္တကံရှု၊] ဝတ္ထာဘရဏဇာတံ– အဝတ်တန်ဆာအပေါင်းကို။ ဝါ– အဝတ်, တန်ဆာကို၊
ဝတ္ထာဘရဏဇာတံ။ ။ ဝသီယတေ အစ္ဆာဒီယတေတိ ဝတ္ထံ၊ [ဝသ+တ၊ ကွစိ ဓာတု ဖြင့် သ္တကို တ္ထပြု၊(ရူ- ၃၈၃)၊ (တစ်နည်း) ဝသ+ထ၊ ကွစိ ဓာတုဖြင့် ဓာတွန်သ်ချေ, တဒွေဘော်လာ၊(ရူ- ၄၁၄၊ ကစ္စည်း- ၆၆၀)၊] (တစ်နည်း) ဟိရောတ္တပ္ပံ ဝုဏောတိ သံဝရတိ ဧတေနာတိ ဝတ္ထံ၊ [ဝု+ထ၊ သူဝုသာနစသောသုတ်ဖြင့် ဥကို အတပြု, ထပစ္စည်း လည်းသက်၊(ရူ- ၄၁၄၊ ကစ္စည်း- ၆၆၀)၊] အာဘရီယတေတိ အာဘရဏံ၊ [အာ+ဘရ+ ယု၊- သူစိ၊] ဝတ္ထံ+အာဘရဏံ စ ဝတ္ထာဘရဏာနိ၊ ဝတ္ထာဘရဏာနံ+ဇာတံ ဝတ္ထာဘရဏဇာတံ- အဝတ်တန်ဆာတို့၏ အပေါင်း၊ ဇာတသဒ္ဒါသည် “မိဂဇာတာ(မ၊ဋ္ဌ၊ ၂, ၆၅)”ကဲ့သို့ စယ(အပေါင်း)အနက်ဟောတည်း၊ (တစ်နည်း) “ရုက္ခဇာတာနံ(အံ၊ဋ္ဌ၊ ၁, ၄၄၊အံဋီ၊၁၊၉၉)”ကဲ့သို့ ဇာတသဒ္ဒါ အနက်မဲ့ယူ၍ “ဝတ္ထာဘရဏမေဝ ဝတ္ထာဘရဏဇာတံ”ဟု တဗ္ဘာဝဝုတ္တိကမ္မဓာရည်းဝိဂြိုဟ်ပြုပါ။
...[စာမျက်နှာ- ၄၄၄]...
သံဝိဒဟိတွာ– စီစဉ်၍။ ပါတောဝ– ၌ပင်။ မလိနဝတ္ထံ– ညစ်နွမ်းသော အဝတ်ကို။ နိဝါသေတွာ– ၍။ ကုဋံ– အိုးကို။ အာဒါယ– ၍။ ဒါသီဟိ– တို့နှင့်။ သဒ္ဓိံ– တူ။ ဥဒကတိတ္ထံ– ရေချိုးဆိပ်သို့။ ဂစ္ဆန္တီ ဝိယ– ကဲ့သို့။ နိက္ခမိတွာ– ၍။ တံ ဌာနံ– သို့။ ဂန္တွာ– ၍။ တဿ– ထိုမုဆိုး၏။ အာဂမနံ– လာခြင်းကို။ ဩလောကေန္တီ– လျက်။ အဋ္ဌာသိ– ပြီ။ သောပိ– ထိုမုဆိုးသည်လည်း။ ပါတောဝ– သာလျှင်။ သကဋံ– လှည်းကို။ ပါဇေန္တော– မောင်းနှင်လျက်။ နိက္ခမိ– ပြီ။ သာ– ထိုသူဌေးသမီးသည်။ တဿ– ထိုမုဆိုး ၏။ ပစ္ဆတော ပစ္ဆတော– နောက်၌ နောက်၌၊ (နောက်က နောက်က)၊ ပါယာသိ–လိုက်ပြီ။ သော– ထိုမုဆိုးသည်။ တံ– ထိုသူဌေးသမီးကို။ ဒိသွာ– ၍။ “အမ္မာ– အမိ! အဟံ– သည်။ တံ– သင့်ကို၊] အသုကဿ နာမ– ဤမည်သူ၏။ ဓီတာ– တည်း။’ ဣတိ– သို့။ န ဇာနာမိ– မသိ။ မံ– သို့။ မာ အနုဗန္ဓိ– မလိုက်နှင့်။” ဣတိ– သို့။ အာဟ၊ တွံ– သည်။ မံ– ကို။ န ပက္ကောသသိ– မခေါ်။ အဟံ– သည်။ အတ္တနော– ၏။ ဓမ္မတာယ– သဘောဖြင့်။ အာဂစ္ဆာမိ– လာ၏။ တွံ– သည်။ တုဏှီ– ဆိတ်။ ဟုတွာ– ၍။ အတ္တနော– ၏။ သကဋံ– ကို။ ပါဇေဟိ– လော။ ဣတိ– ပြီ။ သော– ထိုမုဆိုးသည်။ ပုနပ္ပုနံ၊ တံ– ထိုသူဌေးသမီးကို။ နိဝါရေတိယေဝ– တားမြစ်သည်သာ။ အထ– ၌။ နံ– ထိုမုဆိုးကို။ သာ– ထိုသူဌေးသမီးသည်။ အာဟ၊ (ကိံ)၊ “သာမိ– အရှင်! သိရီ နာမ– ကြက်သရေမည်သည်။ အတ္တနော– ၏။ သန္တိကံ– သို့။ အာဂစ္ဆန္တီ– သော်၊ [(တစ်နည်း) အတ္တနော သန္တိကံ။ အာဂစ္ဆန္တီ– သော။ (ယာ) သိရီ နာမ– သည်၊ (အတ္ထိ)၊] (တံ– ထိုကြက်သရေကို) နိဝါရေတုံ– ငှာ၊ န ဝဋ္ဋတိ။” ဣတိ– ပြီ။ သော– ထိုမုဆိုးသည်။ တဿာ– ထိုသူဌေးသမီး၏။ နိဿံသယေန– ယုံမှားသံသယမရှိသောအားဖြင့်။ ဝါ–စင်စစ်ဧကန်, အမှန်အားဖြင့်၊ [ဓမ္မဘာ-၁, ၂၈၄၊] အာဂမနကာရဏံ– လာခြင်း၏ အကြောင်းကို။ ဉတွာ၊ တံ– ထိုသူဌေးသမီးကို။ သကဋံ– သို့။ အာရောပေတွာ–
မလိနဝတ္ထံ။ ။ မလတိ သံကိလိဿတိ ဧတေနာတိ မလံ၊ မလတိ ဓာရေတီတိ မလံ၊ (နမက္ကာရဋီ)၊ သတ္တာနံ စိတ္တသန္တာနေ မလတိ သံကိလိဿတိ ဝိဟေဌေတီတိ မလံ၊(ဂဠုန်ပျံ- ၇)၊ မဇ္ဇီယတေတိ မလံ၊ [မဇ္ဇ+ကလ၊- မဓု၊ နီဘာ- ၁, ၅၆၃၊] မလံ+အဿ အတ္ထီတိ မလိနံ၊ [မလ+ဣန၊(မောဂ်နိ- ၂, ၁၂၈၊ ဓာန်ဋီ- ၆၉၉)၊ မလ+ဣတ၊ တ,ကို န- ပြု၊(နိဒီ- ၃၃၅)၊] နီမဓု- ၉၃၌ “မလာတဗ္ဗန္တိ မလိနံ”ဟု ပြု၏၊ “မလိနံ စ+တံ+ဝတ္ထံ စာတိ မလိနဝတ္ထံ”ဟု ဆက်ပါ။
...[စာမျက်နှာ- ၄၄၅]...
တက်စေ၍။ ဝါ– တင်၍။ အဂမာသိ– ပြီ။ တဿာ– ထိုသူဌေးသမီး၏။ မာတာပိတရော– တို့သည်။ ဣတော စိတော– ဤမှလည်း ဤမှလည်း၊ (ဟိုဟိုဒီဒီ)၊ [ဓမ္မ ဘာ-၁, ၅၃၂ရှု၊] ပရိယေသာပေတွာ– ရှာစေ၍။ အပဿန္တာ– မတွေ့ကုန်လသော်။ “မတာ– သည်။ ဘဝိဿတိ– လိမ့်မည်။” ဣတိ– ဤသို့ တွေး၍။ မတကဘတ္တံ–သေသူဖို့ ထမင်းကို။ ဝါ– သေသူကို ရည်စူး၍ ပေးလှူအပ်သော ဆွမ်းကို၊ [ဓမ္မ ဘာ-၂, ၁၁၄ရှု၊] ကရိံသု– ကုန်ပြီ။ သာပိ– ထိုသူဌေးသမီးသည်လည်း။ တေန– ထို မုဆိုးနှင့်။ သဒ္ဓိံ၊ သံဝါသံ– ပေါင်းဖက်ခြင်းကို။ အနွာယ– စွဲ၍။ ပဋိပါဋိယာ– အစဉ် အားဖြင့်။ သတ္တ– ကုန်သော။ ပုတ္တေ– တို့ကို။ ဝိဇာယိတွာ– ၍။ ဝယပ္ပတ္တေ– သော။ တေ– တို့ကို။ ဃရဗန္ဓနေန– ဖြင့်။ ဗန္ဓိ– ပြီ။ [ဓမ္မဘာ-၁, ၉ရှု။] အထ– ၌။ ဧကဒိဝသံ– ၌။ သတ္ထာ– သည်။ ပစ္စူသသမယေ– ၌။ လောကံ– ကို။ ဝေါလောကေန္တော– လသော်။ သပုတ္တံ– သားတို့နှင့် တကွဖြစ်သော။ သသုဏိသံ–ချွေးမတို့နှင့် တကွဖြစ်သော။ ကုက္ကုဋမိတ္တံ– ကို။ အတ္တနော– ၏။ ဉာဏဇာလဿ–ဉာဏ်ကွန်ယက်၏၊ (အာသယာနုသယဉာဏ်တော်, ဣန္ဒြိယပရောပရိယတ္တ ဉာဏ်တော်တည်းဟူသော ကွန်ယက်၏)၊ အန္တော– အတွင်းသို့။ ပဝိဋ္ဌံ– ဝင်သည် ကို။ ဒိသွာ၊ “ဧတံ– ဤအကြောင်းအရာသည်။ ကိံ နု ခေါ– နည်း။” ဣတိ– သို့။ ဥပဓာရေန္တော– ဆင်ခြင်တော်မူလသော်။ တေသံ ပန္နရသန္နမ္ပိ– ထို၁၅ယောက်တို ့၏လည်း။ သောတာပတ္တိမဂ္ဂဿ– ၏။ ဥပနိဿယံ– အားကြီးသောမှီရာကို။ ဒိသွာ၊ ပါတောဝ– သာလျှင်။ ပတ္တစီဝရံ– ကို။ အာဒါယ– ၍။ တဿ– ၏။ ပါသဋ္ဌာနံ– ကျော့ ကွင်းထောင်ထားရာအရပ်သို့။ ဝါ– ကျော့ကွင်းရှိရာအရပ်သို့၊ [ပါသဿ+ဩဍ္ဍနံ +ဌာနံ ပါသဋ္ဌာနံ၊ (မအူပါနိ-၃, ၅၄၀)၊ ပါသော+ဧတ္ထ အတ္ထီတိ ပါသံ၊ ပါသံ စ+ဌာနံ စာတိ ပါသဋ္ဌာနံ၊ (ပါရာဘာ-၂, ၁၂၄)၊] အမာသိ– ပြီ။ တံ ဒိဝသံ– ထိုနေ့၌။ ပါသေ–ကျော့ကွင်း၌။ ဗဒ္ဓေါ– မိသော။ ဧကမိဂေါပိ– တစ်ကောင်သောသားကောင်သည် လည်း။ နာဟောသိ– မရှိပြီ။ သတ္ထာ– သည်။ တဿ– ထိုမုဆိုး၏။ ပါသမူလေ–ကျော့ကွင်း၏အနီး၌။ ပဒဝလဉ္ဇံ– ခြေတော်ရာကို။ ဒဿေတွာ– မြင်စေတော်မူ၍၊ (ပြထားတော်မူ၍၊) ပုရတော– ၌။ ဧကဿ– သော။ ဂုမ္ဗဿ– ချုံ၏။ ဟေဋ္ဌာ– ၌။ ဆာယာယံ– အရပ်၌။ နိသီဒိ– ပြီ။ ကုက္ကုဋမိတ္တော– သည်။ ပါတောဝ– သာလျှင်၊
...[စာမျက်နှာ- ၄၄၆]...
ဓနုံ– လေးကို။ အာဒါယ– ၍။ ပါသဋ္ဌာနံ– ကို။ ဂန္တွာ– ၍။ အာဒိတော– မှ။ ပဋ္ဌာယ– ၍။ ပါသေ– ကျော့ကွင်းတို့ကို။ ဩလောကယမာနော– သော်။ ပါသေ– ၌။ ဗဒ္ဓံ–မိသော။ ဧကမ္ပိ– တစ်ကောင်တလေမျှလည်းဖြစ်သော။ မိဂံ– သားကောင်ကို။ အဒိသွာ– ၍။ သတ္ထု– ၏။ ပဒဝလဉ္ဇံ– ကို။ အဒ္ဒသ– ပြီ။ အထ– ၌။ အဿ– ထိုမုဆိုး၏။ ဧတံ– ဤအကြံသည်။ အဟောသိ၊ (ကိံ)၊ “ကော– သည်။ မယှံ– ၏။ ဗဒ္ဓမိဂေ– မိ သောသားကောင်တို့ကို။ မောစေန္တော– လွတ်စေလျက်။ ဝိစရတိ– သွားသနည်း?” ဣတိ– ပြီ။ သော– သည်။ သတ္ထရိ– ၌။ အာဃာတံ– ရန်ငြိုးကို။ ဗန္ဓိတွာ– ၍။ ဂစ္ဆန္တော– သော်။ ဂုမ္ဗမူလေ– ၌။ နိသိန္နံ– သော။ သတ္ထာရံ– ကို။ ဒိသွာ– ၍။ “ဣမိနာ– ဤသူသည်။ မမ– ၏။ မိဂါ– တို့ကို။ မောစိတာ– လွတ်စေအပ်ကုန်သည်။ ဘဝိဿန္တိ– ဖြစ်ကုန် လိမ့်မည်။ နံ– ထိုသူကို။ မာရဿောမိ– အံ့။” ဣတိ– ဤသို့ ကြံ၍။ ဓနုံ– လေးကို၊ (လေးကြိုးကို)၊ အာကဍ္ဎိ– ဆွဲငင်ပြီ။ သတ္ထာ– သည်။ ဓနုံ– ကို။ အာကဍ္ဎိတုံ– ဆွဲငင် ခြင်းငှာ။ ဒတွာ– ၍။ ဝိဿဇ္ဇေတုံ– လွှတ်ခြင်းငှာ။ နာဒါသိ– ပေးတော်မမူ။ သော– ထိုမုဆိုးသည်။ သရံ– မြားကို။ ဝိဿဇ္ဇေတုမ္ပိ– ငှာလည်းကောင်း။ ဩရောပေတုမ္ပိ–အောက်သို့ ချခြင်းငှာလည်းကောင်း။ အသက္ကောန္တော– မစွမ်းနိုင်လသော်။ ဘိဇ္ဇန္တီဟိ– ကွဲကုန်သော။ ဖာသုကာဟိ– နံရိုးတို့ဖြင့်၊ [ဣတ္ထမ္ဘူတလက္ခဏအနက်၊] ကိလန္တရူပေါ– ပင်ပန်းသူ၏အဖြစ်ဟူသော သဘောရှိသည်၊ [ဘာဝပ္ပဓာန၊ ဘာဝ လောပ၊] (ဟုတွာ။ တိဋ္ဌတိ) ဝိယ– ရပ်တည်ရသကဲ့သို့၊ (ဧဝံ– တူ၊) မုခတော– ပါးစပ်မှ။ ပဂ္ဃရန္တေန– ယိုကျသော။ ခေဠေန– တံတွေးဖြင့်။ ကိလန္တရူပေါ– သည်၊ (ဟုတွာ)၊ အဋ္ဌာသိ– ပြီ။ အထ– ၌။ အဿ– ထိုမုဆိုး၏။ ပုတ္တာ– တို့သည်။ ဂေဟံ– သို့။ ဂန္တွာ– ၍။ “နော– တို့၏။ ပိတာ– သည်။ စိရာယတိ– ကြာမြင့်၏။ ဧတံ– ဤသို့ ကြာမြင့် ခြင်းသည်။ ကိံ နု ခေါ– အဘယ်ကြောင့်နည်း?” ဣတိ– သို့။ ဝတွာ– ၍။ “တာတာ–ချစ်သားတို့! ပိတု– ၏။ သန္တိကံ– သို့။ ဂစ္ဆထ– လိုက်သွားကြလော။” ဣတိ– ပြော၍။ မာတရာ– သည်။ ပေသိတာ– စေခိုင်းအပ်ကုန်သည်၊ (ဟုတွာ)၊ ဓနူနိ– လေးတို့ကို။ အာဒါယ– ၍။ ဂန္တွာ– ၍။ ပိတရံ– ကို။ တထာဌိတံ– ထိုအခြင်းအရာအားဖြင့် ရပ် တည်နေသည်ကို။ ဒိသွာ– ၍။ “အယံ– ဤသူသည်။ နော– တို့၏။ ပိတု– ၏။ ပစ္စာမိတ္တော– ရန်သူသည်၊ [ပဋိဝိရုဒ္ဓေါ+အမိတ္တော ပစ္စာမိတ္တော၊ ပတိ+အမိတ္တ၊ (ဒီ၊ဋီ-၃, ၁၀၅)၊ ပဋိပက္ခဘာဝေန အမတိ ဂစ္ဆတီတိ ပစ္စာမိတ္တော၊ ပဋိ+အမ+တ၊ (ဓာန်ဋီ-
...[စာမျက်နှာ- ၄၄၇]...
၃၄၅)၊] ဘဝိဿတိ– မည်။” ဣတိ– ၍။ သတ္တပိ– ကုန်သော။ ဇနာ– လူတို့သည်။ ဓနူနိ– တို့ကို။ အာကဍ္ဎိတွာ– ၍။ ဝါ– သော်။ ဗုဒ္ဓါနုဘာဝေန– ကြောင့်။ နေသံ– တို့၏။ ပိတာ– သည်။ ဌိတော ယထာ– ကဲ့သို့။ တထေဝ– ပင်။ အဋ္ဌံသု– ကုန်ပြီ။ အထ– ၌။ နေသံ– ထိုသားတို့၏။ မာတာ– သည်။ “မေ– ၏။ ပုတ္တာပိ– တို့သည်လည်း။ စိရာယန္တိ– ကြာမြင့်ကုန်၏။ ကိံ နု ခေါ– ကြောင့်နည်း?” ဣတိ– သို့။ ဝတွာ– ၍။ သတ္တဟိ– ကုန်သော။ သုဏိသာဟိ– တို့နှင့်။ သဒ္ဓိံ– တူ။ ဂန္တွာ– ၍။ တေ– တို့သည်။ တထာဌိတေ– ထိုအခြင်းအရာအားဖြင့် ရပ်တည်နေသည်တို့ကို။ ဒိသွာ– ၍။ “ကဿ–အဘယ်သူဖို့။ ဝါ– အတွက်။ ဣမေ– တို့သည်။ ဓနူနိ– တို့ကို။ အာကဍ္ဎိတွာ၊ ဌိတာ နု ခေါ– ကုန်သနည်း?” ဣတိ– ဤသို့ ကြံ၍။ ဩလောကေန္တီ– သော်။ သတ္ထာရံ– ကို။ ဒိသွာ– ၍။ ဗာဟာ– လက်တို့ကို။ ပဂ္ဂယှ– ချီမြှောက်၍။ “မေ– ၏။ ပိတရံ– ကို။ မာ နာသေထ– မဖျက်ဆီးကြနှင့်။ မေ– ၏။ ပိတရံ– ကို။ မာ နာသေထ– ကြနှင့်။” ဣတိ– ၍။ မဟာသဒ္ဒံ– ကျယ်စွာသော အသံကို။ အကာသိ– ပြီ။ ကုက္ကုဋမိတ္တော– သည်။ တံ သဒ္ဒံ– ကို။ သုတွာ– ၍။ စိန္တေသိ– ပြီ။ (ကိံ)၊ “နဋ္ဌော– ပျက်စီးသည်။ အမှိ ဝတ– ဖြစ်လေပြီတကား။ ဧသ (ဧသော)– ဤသူသည်။ မေ– ၏။ သသုရော ကိရ– ယောက္ခမတဲ့။ မယာ– သည်။ ဘာရိယံ– သော။ ကမ္မံ– ကို။ အဟော ကတံ– ဩော် ...ပြုအပ်မိလေစွ။” ဣတိ– ပြီ၊ [ဓမ္မဘာ-၁, ၄၆၃ရှု၊] အဿ– ၏။ ပုတ္တာပိ– တို့ သည်လည်း။ “ဧသ– သည်။ နော– တို့၏။ အယျကော ကိရ– အဖိုးတဲ့။ ဘာရိယံ– သော။ ကမ္မံ– ကို။ အဟော ကတံ– စွ။” ဣတိ– သို့။ စိန္တယိံသု– ကုန်ပြီ။ ကုက္ကုဋမိတ္တော– သည်။ “အယံ– သည်။ မေ– ၏။ သသုရော– တည်း။” ဣတိ– ၍။ မေတ္တစိတ္တံ–မေတ္တာနှင့်တကွဖြစ်သောစိတ်ကို။ ဝါ– မေတ္တာရှိသောစိတ်ကို။ ဝါ– မေတ္တာနှင့် ယှဉ် သော စိတ်ကို၊ [မေတ္တာယ+သဟဂတံ+စိတ္တံ မေတ္တစိတ္တံ၊ (ပေတ၊ ဋ္ဌ၊ ၁၅၅၊ အပ၊ ဋ္ဌ၊ ၂, ၆၉။ အံဋီ– ၃, ၁၈၂)၊ မေတ္တာ+ဧတဿ အတ္ထီတိ မေတ္တံ၊ မေတ္တံ+စိတ္တံ မေတ္တစိတ္တံ၊ မေတ္တာယ+သမ္ပယုတ္တံ+စိတ္တံ ဝါ မေတ္တစိတ္တံ၊ (ဣတိ၊ ဋ္ဌ၊ ၇၂၊ သီဋီသစ်၊ ၁၊ ၃၂၈)၊] ဥပဋ္ဌပေသိ– ဖြစ်စေပြီ။ အဿ– ၏။ ပုတ္တာပိ– တို့သည်လည်း။ “နော– တို့၏။ အယျကော– တည်း။” ဣတိ– သို့။ မေတ္တစိတ္တံ– ကို။ ဥပဋ္ဌပေသုံ– ကုန်ပြီ။ အထ– ၌။ တေ– ထိုသားတို့ကို။ နေသံ– တို့၏။ သေဋ္ဌိဓီတာ– သော။ မာတာ– သည်။ “ခိပ္ပံ– စွာ။ ဓနူနိ– တို့ကို။ ဆဍ္ဍေတွာ– စွန့်ချ၍။ မေ– ၏။ ပိတရံ– ကို။ ခမာပေထ– သည်းခံစေကြလော၊
...[စာမျက်နှာ- ၄၄၈]...
(တောင်းပန်ကြလော)။” ဣတိ– သို့။ အာဟ– ပြီ။
သတ္ထာ၊ တေသံ– ထိုသားအဖတို့၏။ မုဒုစိတ္တတံ– နူးညံ့သောစိတ်ရှိကုန်သည် ၏ အဖြစ်ကို။ ဉတွာ– ၍။ ဓနုံ– ကို။ ဩတာရေတုံ– အောက်သို့ ချခြင်းငှာ။ အဒါသိ– ပြီ။ သဗ္ဗေ– ကုန်သော။ တေ– ထိုသားအဖတို့သည်။ သတ္ထာရံ– ကို။ ဝန္ဒိတွာ– ၍။ “ဘန္တေ– ရား! နော– တို့အား။ ခမထ– သည်းခံပါကုန်၊ (ခွင့်လွတ်ပါကုန်)။” ဣတိ– ၍။ ခမာပေတွာ– ၍။ ဧကမန္တံ၊ နိသီဒိံသု၊ အထ– ၌။ နေသံ– ထိုသားအဖတို့အား၊ သတ္ထာ အနုပုဗ္ဗိံ ကထံ ကထေသိ၊ ဒေသနာဝသာနေ– ၌။ ကုက္ကုဋမိတ္တော– သည်။ ပုတ္တေဟိ စေဝ– တို့နှင့်လည်းကောင်း။ သုဏိသာဟိ စ– တို့နှင့်လည်းကောင်း၊ သဒ္ဓိံ၊ အတ္တပဉ္စဒသမော– မိမိလျှင် ၁၅ယောက်မြောက်ရှိသည်၊ (ဟုတွာ)၊ သောတာပတ္တိဖလေ– ၌။ ပတိဋ္ဌဟိ– ပြီ။ သတ္ထာ၊ ပိဏ္ဍာယ– ငှာ။ စရိတွာ– ၍။ ပစ္ဆာဘတ္တံ– ၌။ ဝိဟာရံ– သို့။ အဂမာသိ– ပြီ။ အထ– ၌။ နံ– ထိုဘုရားရှင်ကို။ အာနန္ဒတ္ထေရော– သည်။ ပုစ္ဆိ– ပြီ။ (ကိံ)၊ “ဘန္တေ! ကဟံ– သို့။ ဂမိတ္ထ– ကြွတော်မူပါခဲ့ကုန်သနည်း?” ဣတိ– ပြီ။ အာနန္ဒာ– န္ဒာ! ကုက္ကုဋမိတ္တဿ– ၏။ သန္တိကံ– သို့၊ (အဂမိမှာ– ခဲ့ကုန်ပြီ၊) ဣတိ– ပြီ။ ဘန္တေ! ဝေါ– တို့သည်။ ပါဏာတိပါတကမ္မဿ– သူ့အသက်ကို လျင်စွာ ကျစေ ခြင်းဟူသော မကောင်းမှုကို။ ဝါ– သူ့အသက်သတ်မှုကို။ အကာရကော– မပြု တတ်သူ၏ အဖြစ်ကို၊ [ဘာဝပ္ပဓာန၊ ဘာဝလောပ၊] ကတော– ပြုတော်မူအပ်ခဲ့ ပါသလော? ဣတိ– ပြီ။ အာနန္ဒ! အာမ– အိမ်း။ သော– ထိုကုက္ကုဋမိတ္တသည်။ အတ္တပဉ္စဒသမော– သည်၊ (ဟုတွာ)၊ အစလသဒ္ဓါယ– (ဘာသာခြားတို့၏ ဝါဒ အမျိုးမျိုးတို့ကြောင့်) မတုန်လှုပ်သော သဒ္ဓါတရား၌၊ [ဓမ္မဘာ-၃, ၃၂၂ရှု၊] ပတိဋ္ဌာယ– တည်၍။ တီသု– ကုန်သော။ ရတနေသု– တို့၌။ နိက္ကင်္ခေါ– ယုံမှားခြင်းမရှိ သည်။ ဟုတွာ၊ ပါဏာတိပါတကမ္မဿ– ကို။ အကာရကော– သည်။ ဇာတော–ပြီ။ ဣတိ– ပြီ။ ဘိက္ခူ– တို့သည်။ အာဟံသု– ကုန်ပြီ။ (ကိံ)၊ “ဘန္တေ! အဿ– ထို ကုက္ကုဋမိတ္တ၏။ ဘရိယာပိ– သည်လည်း။ အတ္ထိ နနု– ရှိသည်မဟုတ်လော?” ဣတိ– ကုန်ပြီ။ ဘိက္ခဝေ! အာမ– အိမ်း။ သာ– ထိုဇနီးသည်။ ကုလဂေဟေ– အမျိုး အိမ်၌။ ကုမာရိကာ– အပျိုစင်သည်။ ဟုတွာ– ၍။ သောတာပတ္တိဖလံ– သို့။ ပတ္တာ–ပြီ။ ဣတိ– ပြီ။ ဘိက္ခူ– တို့သည်။ ကထံ– ကို။ သမုဋ္ဌာပေသုံ– ကုန်ပြီ။ (ကိံ)၊ “ကုက္ကုဋ–
...[စာမျက်နှာ- ၄၄၉]...
မိတ္တဿ– ၏။ ဘရိယာ– သည်။ ကုမာရိကကာလေ ဧဝ– ၌သာ။ သောတာပတ္တိဖလံ– သို့။ ပတွာ– ၍။ တဿ– ထိုမုဆိုး၏။ ဂေဟံ– သို့။ ဂန္တွာ– ၍။ သတ္တ– ကုန်သော။ ပုတ္တေ– တို့ကို။ လဘိ ကိရ– ရခဲ့သတဲ့။ သာ– သည်။ ဧတ္တကံ– သော။ ကာလံ– လုံး။ သာမိကေန– သည်၊] ဓနုံ– ကို။ အာဟရ– ယူခဲ့လော။ သရေ– တို့ကို။ အာဟရ– လော။ သတ္တိံ– လှံကို။ အာဟရ– လော။ သူလံ– တံကျင်ကို။ အာဟရ– လော။ ဇာလံ– ပိုက် ကွန်ကို။ အာဟရ– လော။’ ဣတိ– သို့။ ဝုစ္စမာနာ– သော်။ တာနိ– ထိုလေးအစ ရှိသည်တို့ကို။ အဒါသိ၊ သောပိ– ထိုကုက္ကုဋမိတ္တသည်လည်း။ တာယ– ထိုမယား သည်။ ဒိန္နာနိ– ပေးအပ်သော လေးအစရှိသည်တို့ကို။ အာဒါယ– ၍။ ဂန္တွာ– ၍။ ပါဏာတိပါတံ– ကို။ ကရောတိ– ၏။ သောတာပန္နာပိ– တို့သည်လည်း။ ပါဏာတိပါတံ– ကို။ ကရောန္တိ ကိံ နု ခေါ– ကုန်သလော။” ဣတိ– ဤသို့ ဖြစ်စေကုန်ပြီ။ သတ္ထာ– သည်။ အာဂန္တွာ– ၍။ ”ဘိက္ခဝေ! ဧတရဟိ၊ ကာယ ကထာယ၊ သန္နိသိန္နာ၊ အတ္ထ နု– နည်း?” ဣတိ– သို့။ ပုစ္ဆိတွာ– ၍။ “ဣမာယ နာမ– ဖြင့်၊ (သန္နိသိန္နာ၊ အမှ)။” ဣတိ– သို့။ ဝုတ္တေ၊ “ဘိက္ခဝေ! သောတာပန္နာ– တို့သည်။ ပါဏာတိပါတံ– ကို။ န ကရောန္တိ– ကုန်။ ပန– စင်စစ်ကား။ သာ– သည်၊] သာမိကဿ– ၏။ ဝစနံ– ကို။ ကရောမိ– အံ့။’ ဣတိ– ဤသို့ ကြံ၍။ တထာ– ထိုလင်ပြောသည့်တိုင်း။ အကာသိ၊ တဿာ– ထိုဇနီး၏။ ဝါ– မှာ၊] ဣဒံ– ဤလေးအစရှိသည်ကို။ ဂဟေတွာ– ၍။ ဧသ (ဧသော)– ဤလင်သည်။ ဂန္တွာ– ၍။ ပါဏာတိပါတံ– ကို။ ကရောတူတိ– ပြုပါစေဟူ၍။ ဝါ– ဟူသော။ စိတ္တံ– သည်။ နတ္ထိ၊ ဟိ– မှန်။ ပါဏိတလသ္မိံ– လက် ဝါးပြင်၌။ ဝဏေ– အနာသည်။ အသတိ– မရှိလသော်။ ဝိသံ– အဆိပ်ကို။ ဂဏှန္တဿ– ကိုင်ယူသူ၏၊ (ပါဏိံ– လက်ကို၊) တံ ဝိသံ– ထိုအဆိပ်သည်။ အနုဍဟိတုံ– လောင် ခြင်းငှာ။ န သက္ကောတိ– မတတ်နိုင်။ ဧဝမေဝံ– လျှင်။ အကုသလစေတနာယ– အကုသိုလ်စေတနာ၏။ အဘာဝေန– ကြောင့်။ ပါပံ– ကို။ အကရောန္တဿ– မပြု သူသည်။ ဓနုအာဒီနိ– လေးအစရှိသည်တို့ကို။ နီဟရိတွာ– ထုတ်ဆောင်၍။ ဒဒတောပိ– ပေးသော်လည်း။ ပါပံ နာမ– မည်သည်။ န ဟောတိ– မဖြစ်။” ဣတိ– သို့။ ဝတွာ– ၍။ အနုသန္ဓိံ ဃဋေတွာ ဓမ္မံ ဒေသေန္တော ဣမံ ဂါထံ အာဟ၊ (ကိံ)၊ “ပါဏိမှိ စေ၊ ပေ၊ အကုဗ္ဗတော”တိ– ၍၊ (အာဟ)
...[စာမျက်နှာ- ၄၅၀]...
ပါဏိမှိ စေ ဝဏော နာဿ, ဟရေယျ ပါဏိနာ ဝိသံ
နာဗ္ဗဏံ ဝိသမနွေတိ, နတ္ထိ ပါပံ အကုဗ္ဗတော
ပါဏိမှိ– လက်၌။ ဝဏော– အနာသည်။ စေ န အဿ– အကယ်၍ မရှိအံ့၊ (ဧဝံ သတိ– ဤသို့ မရှိလသော်၊) ပါဏိနာ– လက်ဖြင့်။ ဝိသံ– အဆိပ်ကို။ ဟရေယျ–ဆောင်နိုင်ရာ၏။ အဗ္ဗဏံ– အနာမရှိသောလက်သို့။ ဝိသံ– အဆိပ်သည်။ န အနွေတိ– အစဉ်မလိုက်နိုင်၊ (ဧဝမေဝ– လျှင်၊) အကုဗ္ဗတော– မကောင်းမှုကို မပြု သူ၏။ ဝါ– မှာ။ ပါပံ– မကောင်းမှုသည်။ နတ္ထိ– မရှိ
တတ္ထ– ကား။ နာဿာတိ– ကား။ န ဘဝေယျ– မဖြစ်ရာ။ ဟရေယျာတိ– ကား။ ဟရိတုံ– ဆောင်ခြင်းငှာ။ သက္ကုဏေယျ– တတ်နိုင်ရာ၏။ ကိံ ကာရဏာ– နည်း? ယသ္မာ– ကြောင့်။ အဗ္ဗဏံ– အနာမရှိသောလက်သို့။ ဝိသံ– အဆိပ်သည်။ န အနွေတိ– အစဉ်မလိုက်၊ (တသ္မာ– ထိုကြောင့်တည်း၊) အဝဏံ– အနာမရှိသော။ ပါဏိံ– လက်ကို။ ဝိသံ– အဆိပ်သည်။ အနွေတုံ– အစဉ်လိုက်ခြင်းငှာ။ န သက္ကောတိ ဟိ (န သက္ကောတိ ယထာ)– မစွမ်းနိုင်သကဲ့သို့။ ဧဝမေဝ– သာလျှင်။ ဓနုအာဒီနိ–လေးအစရှိသည်တို့ကို။ နီဟရိတွာ– ထုတ်ဆောင်၍။ ဒေန္တဿာပိ– ပေးသူ၏ လည်း။ ဝါ– သော်လည်း။ အကုသလစေတနာယ– အကုသိုလ်စေတနာ၏။ အဘာဝေန– မရှိခြင်းကြောင့်။ ပါပံ– ကို။ အကုဗ္ဗတော– မပြုသူ၏။ ပါပံ နာမ– မည် သည်။ နတ္ထိ၊ အဝဏံ– အနာမရှိသော။ ပါဏိံ– ကို။ ဝိသံ– သည်။ န အနုဂစ္ဆတိ ဝိယ– အစဉ်မလိုက်သကဲ့သို့။ အဿ– ၏။ စိတ္တံ– သို့။ ပါပံ– သည်။ န အနုဂစ္ဆတိ အနုဂစ္ဆတိ အနုဂစ္ဆတိ– အစဉ်မလိုက်။ ဣတိ– ဂါထာဖွင့် ပြီးပြီ။ ဒေသနာဝသာနေ– ၌။ ဗဟူ– တို့သည်။ သောတာပတ္တိဖလာဒီနိ– တို့သို့။ ပါပုဏိံသု– ကုန်ပြီ။ ဣတိ– ကုက္ကုဋမိတ္တနေသာဒ ဝတ္ထုရှေ့ပိုင်း ပြီးပြီ။
ဟရေယျာတိ၊ ပေ၊ အနုဂစ္ဆတိ။ ။ “ဟရေယျ”၌ ဧယျဝိဘတ် သတ္တိအနက်ဟော ဟု ပြလို၍ “သက္ကုဏေယျ”ဟု ဖွင့်သည်၊ “ကိံ ကာရဏာ? ယသ္မာ”ဟူသော အဖွင့်အရ “နာဗ္ဗဏံ ဝိသမနွေတိ”ဟူသော ဂါထာပါဒသည် ရှေ့၂ပါဒ၏ အကြောင်းပြ ကာရဏဝါကျဟု ယူပါ၊ “ဧဝမေဝ”ဟူသော အဖွင့်အရ “နတ္ထိ ပါပံ အကုဗ္ဗတော” ဟူသော နောက်ပါဒ၏ ဥပမာနဝါကျဟု ယူပါ၊ ဥပမာနဝါကျယူလျှင် “အဝဏံ ဟိ” စသော အဖွင့်၌ ဟိကို ပဋိဂံ- ၆၂အဆိုအတိုင်း ဥပမာအနက်ဟော ယူပါ၊ “အဝဏံ၊
...[စာမျက်နှာ- ၄၅၁]...
အပရေန– သော။ သမယေန– ၌။ ဘိက္ခူ– တို့သည်။ ကထံ– ကို။ သမုဋ္ဌာပေသုံ၊ (ကိံ)၊ “သပုတ္တဿ– သားတို့နှင့် တကွဖြစ်သော။ သသုဏိသဿ– ချွေးမတို့နှင့် တကွဖြစ်သော။ ကုက္ကုဋမိတ္တဿ– ၏။ သောတာပတ္တိမဂ္ဂဿူပနိဿယော– သော တာပတ္တိမဂ်၏ အားကြီးသော မှီရာအကြောင်းသည်။ ကော နု ခေါ– အဘယ် နည်း? ကေန ကာရဏေန– ကြောင့်။ နေသာဒကုလေ– မုဆိုးမျိုး၌။ နိဗ္ဗတ္တော–ဖြစ်ရသနည်း?” ဣတိ– ကုန်ပြီ။ သတ္ထာ– သည်။ အာဂန္တွာ– ၍။ ”ဘိက္ခဝေ! ဧတရဟိ၊ ကာယ ကထာယ၊ သန္နိသိန္နာ၊ အတ္ထ နု?” ဣတိ– သို့။ ပုစ္ဆိတွာ၊ “ဣမာယ နာမ (သန္နိသိန္နာ၊ အမှ)၊” ဣတိ– သို့။ ဝုတ္တေ၊ ဘိက္ခဝေ! အတီတေ– ၌။ ကဿပဒသဗလဿ– ၏။ ဓာတုစေတိယံ– ဓာတုစေတီတော်ကို၊ (ဓာတ်တော်တို့ကို ထည့် သွင်း၍ ပြုလုပ်အပ်သော စေတီတော်ကို)၊ [ဓာတုစေတိယံ ပန ဓာတုယော နိဒဟိတွာ ကတံ၊- သာရတ္ထ၊ ၁၊ ၁၇၂၊] သံဝိဒဟန္တာ– စဉ်စီကုန်လသော်။ ဧဝံ– သို့။ အာ– ဟံသု၊ (ကိံ)၊ “ဣမဿ စေတိယဿ– ၏။ မတ္တိကာ– မြေညက်သည်။ ကိံ– အဘယ် အရာသည်။ ဘဝိဿတိ နု ခေါ– ဖြစ်လိမ့်မည်နည်း? ဣမဿ စေတိယဿ– ၏။ ဥဒကံ– သည်။ ကိံ– သည်။ ဘဝိဿတိ နု ခေါ– နည်း?” ဣတိ– ကုန်ပြီ။ အထ– ၌။ နေသံ– ထိုသူတို့၏။ ဧတံ– သည်။ အဟောသိ၊ (ကိံ)၊ “ဟရိတာလမနောသိလာ– ဆေးဒန်း, မြင်းသီလာသည်။ ဝါ– ဆေးဒန်းဝါ, ဆေးဒန်းနီသည်။ မတ္တိကာ–ပေ၊ အနုဂစ္ဆတိ”ကား “နာဗ္ဗဏံ ဝိသ မနွေတိ၊ နတ္ထိ ပါပံ အကုဗ္ဗတော”၏ အကျယ်ဖွင့် တည်း၊ ဤအကျယ်ဖွင့်ကို ကြည့်လျှင်လည်း “နာဗ္ဗဏံ ဝိသမနွေတိ”ဟူသော ပါဒသည် “နတ္ထိ ပါပံ အကုဗ္ဗတော”၏ ဥပမာနဝါကျဖြစ်ကြောင်း ထင်ရှား၏။
ထိုကြောင့် ကာကောလောကနနည်း, ဒီပကနည်းစသော နည်းများအရ “နာဗ္ဗဏံ ဝိသ မနွေတိ”ကို ကာရဏဝါကျ, ဥပမာနဝါကျအားဖြင့် ၂မျိုးယူ၍ “ပါဏိမှိ... ဝိသံ ဟရေယျ– ၏၊ (ကသ္မာ– နည်း? ယသ္မာ– ကြောင့်၊) အဗ္ဗဏံ– သို့။ ဝိသံ– သည်။ န အနွေတိ– နိုင်၊ (တသ္မာ– ထိုကြောင့်တည်း၊) အဗ္ဗဏံ– သို့။ ဝိသံ– သည်။ န အနွေတိ (ဝိယ)– အစဉ်မလိုက်နိုင်သကဲ့သို့၊ (ဧဝမေဝ– လျှင်၊) အကုဗ္ဗတော ပါပံ နတ္ထိ”ဟု ၂ခါ ပေးရာ၏၊ အထက်၌ ကျက်မှတ်ရလွယ်ကူအောင် ပါဌ်ရှိအတိုင်း ပေးခဲ့သည်။
ဟရိတာလမနောသိလာ။ ။ ဟရိတံ ဟရိတဝဏ္ဏံ(ဝါသောအဆင်းကို)+အလံ (ထိုက်၏) ဟရိတာလံ၊ [ဟရိတ+အလ၊- ဓာန်ဋီ- ၄၉၃၊] ဟရိတံ တဗ္ဗဏ္ဏံ+အာလာတိ
...[စာမျက်နှာ- ၄၅၂]...
သည်။ ဘဝိဿတိ– မည်။ တိလတေလံ– နှမ်းဆီသည်။ ဥဒကံ– သည်။ ဘဝိဿတိ– မည်။” ဣတိ– ပြီ။ တေ– တို့သည်။ ဟရိတာလမနောသိလာ– တို့ကို။ ကောဋ္ဋေတွာ– ထုထောင်း၍။ တိလတေလေန– နှင့်။ သံသန္ဒိတွာ– ရောစပ်၍။ ဣဋ္ဌကာယ– အုတ် ဖြင့်။ ဃဋေတွာ– ပေါင်းစပ်၍။ သုဝဏ္ဏေန– ရွှေဖြင့်။ ခစိတွာ– စီ၍။ အန္တော– အတွင်း ၌။ စိနိံသု– စီကုန်ပြီ။ ဗဟိမုခေ ပန– မုခ်အပြင်ဖက်၌ကား။ ဧကဂ္ဃနသုဝဏ္ဏဣဋ္ဌကာဝ– တစ်ခဲနက်သော ရွှေအုတ်တို့သည်သာ၊ (အကြားအလပ်မရှိ ရွှေအုတ် တို့သည်သာ) အဟေသုံ။ ဧကေကာ– တစ်ချပ်တစ်ချပ်သော အုတ်သည်။ သတသဟဿဂ္ဃနိကာ– တစ်သိန်းကို ထိုက်တန်သည်၊ (တစ်သိန်းတန်သည်)၊ [သတသဟဿံ+အဂ္ဃတီတိ သတသဟဿဂ္ဃနာ။ သတသဟဿဂ္ဃနာ ဧဝ သတသဟဿ– ဂဏှာတီတိ ဟရိတာလံ၊ [ဟရိတ+အာ+လာ+အ၊- ကပ္ပဒ္ဒုမ၊] ဤဝိဂြိုဟ်များအလို ဟရိတာလအရ ဆေးဒန်းရွှေဝါ, ဆေးဒန်းနီ၂မျိုးတွင် ဆေးဒန်းရွှေဝါကိုသာ ရသည်၊ “ယထာကထဉ္စိ ဗျုပ္ပတ္တိ, ရုဠှိယာ အတ္ထနိစ္ဆယော (ဘေဒ၊ ဘေဒဘာ-၁၇၁) ”ဟူသော ပရိဘာသာအရ အကြောင်းတစ်မျိုးမျိုးကြောင့် ဝိဂြိုဟ်ပြုရသော်လည်း အနက်ကိုကား အများသုံးအဖြစ်ထင်ရှားရာ လိုက်၍ အထင်ရုဠှီအားဖြင့် သတ်မှတ်ဆုံးဖြတ်ရသော ကြောင့် ဟရိတာလသဒ္ဒါသည် ဆေးဒန်းရွှေဝါ, ဆေးဒန်းနီ၂မျိုးလုံးကို ဟောနိုင်သည်။ ဥပမာ– မြင်းနားရွက်နှင့် တူသောကြောင့် “အဿဿ+ကဏ္ဏော အဿကဏ္ဏော”ဟု ဝိဂြိုဟ်ပြုရသော်လည်း အနက်ကို သတ်မှတ်ဆုံးဖြတ်သောအခါ မြင်းနားရွက်ကို မရ၊ အများသုံးအဖြစ်ထင်ရှားပြီးဖြစ်သော “အင်ကြင်းပင်”ဟူသော အနက်ကိုသာ သတ် မှတ်ဆုံးဖြတ်ရသကဲ့သို့တည်း။
ဆေးဒန်းရွှေဝါဟော။ ။ ဤသို့ ဟရိတာလသဒ္ဒါက ဆေးဒန်းရွှေဝါ, ဆေးဒန်းနီ၂ မျိုးလုံးကို ဟောနိုင်သော်လည်း မနောသိလာသဒ္ဒါက ဆေးဒန်းနီ(မြင်းသီလာ)ကို ဟော သောကြောင့် အကြွင်းကိုယူရသော ပါရိသေသနည်းအရ ဤ၌ ဆေးဒန်းရွှေဝါကိုသာ ဟောရတော့သည်။ မှန်၏- မနောသိလာကို “ဆေးဒန်း, မြင်းသီလာ, ဆေဒန်းမြင်း သီလာ”ဟု မြန်မာပြန်ကြ၏၊ အမရနိ- ၁၉, ၁၀၈၌ “ဆေးဒန်းနီ”ဟု ပြန်၍ ဏ -ှ- နီနှင့် ဏ -ွှ- ှတို့၌ “ျွနိ မျေနညငခ- စိန်နီ”ဟု ဆို၏၊ မြင်းသီလာသည် ဆေးဒန်း၄မျိုးတွင် ပါဝင်သော ဆေးဒန်းကျောက်တစ်မျိုးဖြစ်၏၊ ဆေးဒန်း၄မျိုးတွင် အမရနိ- ၁၉, ၁၀၈ နှင့် ဏ -ှ -န -ီ, ဏ -ွှ- ှတို့အဆိုအရ ဤ၌ ဆေးဒန်းနီကို ယူကာ “ဟရိတာလံ စ+ မနောသိလာ စ ဟရိတာလမနောသိလာ”ဟု ပြုပါ။ [မနောသိလာအကျယ်ကို ဓမ္မဘာ- ၃, ၁၀၈၊ ၃၁၃ရှု၊]
...[စာမျက်နှာ- ၄၅၃]...
ဂ္ဃနိကာ၊] အဟောသိ– ပြီ။ တေ– တို့သည်။ ယာဝ ဓာတုနိဓာနာ– ဓာတ်တော်တို့ကို သိုမှီးသိမ်းထားနိုင်ရာကာလတိုင်အောင်။ ဝါ– ဓာတ်တော်တို့ကို ဌာပနာနိုင်သည့် အခြေအနေထိအောင်။ စေတိယေ– သည်။ နိဋ္ဌိတေ– ပြီးစီးလသော်၊ [“ဓာတုနိ- ဓာနာ”ကို “နိဋ္ဌိတေ”၌ စပ်၊ “ဓာတ်တော်ဌာပနာ၍ဖြစ်သည့် အခြေအနေထိ ပြီးစီး ချိန်၌ ကြံစည်ကြသည်”ဟူလို၊] စိန္တယိံသု– ကုန်ပြီ။ (ကိံ)၊ “ဓာတုနိဓာနကာလေ– ဓာတ်တော်တို့ကို သိုမှီးသိမ်းထားရာအခါ၌။ ဝါ– ဓာတ်တော်တို့ကို ဌာပနာရာ အခါ၌။ ဗဟုနာ– သော။ ဓနေန– ဥစ္စာဖြင့်။ အတ္ထော– အလိုသည်၊ (ဟောတိ– ရှိ၏၊) [ဓမ္မဘာ-၃, ၃၃၅ရှု၊] ကံ– အဘယ်သူကို။ ဇေဋ္ဌကံ– အကြီးအကဲအဖြစ်ကို။ ကရောမ နု ခေါ– ပြုကြမည်နည်း?” ဣတိ– ကုန်ပြီ။
အထ– ၌။ ဧကော– သော။ ဂါမဝါသိကော– ရွာ၌နေသော၊ (တောသားဖြစ် သော)၊ သေဋ္ဌိ– သည်။ “အဟံ– သည်။ ဇေဋ္ဌကော– သည်။ ဘဝိဿာမိ– မည်။” ဣတိ– ဤသို့ ပြော၍။ ဓာတုနိဓာနေ– ဓာတ်တော်တို့ကို သိုမှီးသိမ်းထားရာ၌။ ဝါ– ဓာတ်တော်တို့ကို ဌပနာရာ၌။ ဧကံ– တစ်ခုသော။ ဟိရညကောဋိံ– ငွေကုဋေကို။ [ဧကံ ဟိရညကောဋိံ– ငွေတစ်ကုဋေကို၊] ပက္ခိပိ– ထည့်ပြီ။ တံ– ထိုသို့ ငွေတစ်ကုဋေ ထည့်သည်ကို။ ဒိသွာ– ၍။ ရဋ္ဌဝါသိနော– မြို့၌ နေသူတို့သည်၊ (မြို့သူမြို့သား တို့သည်၊) “အယံ နဂရသေဋ္ဌိ– ဤမြို့၌ နေသောသူဌေးသည်၊ (မြို့သူဌေးသည်)၊ ဓနမေဝ– ကိုသာ။ သံဟရတိ– စုဆောင်း၏။ ဧဝရူပေ– သော။ စေတိယေ– ၌။ ဇေဋ္ဌကော– သည်။ ဘဝိတုံ– ငှာ။ န သက္ကောတိ၊ ဂါမဝါသီ ပန– သည်ကား။ ကောဋိဓနံ–တစ်ကုဋေသော ဥစ္စာကို။ ပက္ခိပိတွာ– ထည့်၍။ ဇေဋ္ဌကော– ည်။ ဇာတော– ပြီ။” ဣတိ– သို့။ ဥဇ္ဈာယိံသု– ကုန်ပြီ။ သော– ထိုမြို့သူဌေးသည်။ တေသံ– ထိုမြို့သူမြို့ သားတို့၏။ ကထံ– ကို။ သုတွာ– ၍။ “အဟံ– သည်။ ဒွေ ကောဋိယော– ၂ကုဋေ တို့ကို။ ဒတွာ– ၍။ ဇေဋ္ဌကော– သည်။ ဘဝိဿာမိ– အံ့။” ဣတိ– ပြော၍။ ဒွေ ကောဋိယော– တို့ကို။ အဒါသိ– ပြီ။ ဣတရော– အခြားသော ရွာနေသူဌေး (တော သူဌေး) သည်။ “အဟမေဝ– သည်သာ။ ဇေဋ္ဌကော– သည်။ ဘဝိဿာမိ– အံ့။” ဣတိ– ၍။ တိဿော ကောဋိယော– တို့ကို။ အဒါသိ– ပြီ။ ဧဝံ– သို့။ ဝဍ္ဎေတွာ ဝဍ္ဎေတွာ– တိုးစေ၍ တိုးစေ၍။ နဂရဝါသီ– မြို့၌ နေသော သူဌေးသည်၊ အဋ္ဌ
...[စာမျက်နှာ- ၄၅၄]...
ကောဋိယော– တို့ကို။ အဒါသိ– ပြီ။ ပန– ဆက်။ ဂါမဝါသိနော– တော၌ နေသော သူဌေး၏။ ဂေဟေ– ၌။ နဝကောဋိဓနမေဝ– ၉ကုဋေသော ဥစ္စာသည်သာလျှင်။ အတ္ထိ၊ နဂရဝါသိနော– မြို့၌ နေသောသူဌေး၏၊ (ဂေဟေ– ၌၊) စတ္တာလီသကောဋိဓနံ– ကုဋေ (၄၀) သော ဥစ္စာသည်၊ (အတ္ထိ)၊ တသ္မာ– ကြောင့်။ ဂါမဝါသီ– သည်။ စိန္တေသိ– ပြီ။ (ကိံ)၊ “အဟံ၊ နဝ ကောဋိယော– တို့ကို။ သစေ ဒဿာမိ– အံ့။ အယံ– ဤမြို့သူဌေးသည်၊] ဒသ ကောဋိယော– တို့ကို။ ဒဿာမိ– မည်။’ ဣတိ– သို့။ ဝက္ခတိ– ပြောလိမ့်မည်။ အထ– ၌။ မေ– ၏။ နိဒ္ဓနဘာဝေါ– ဥစ္စာမရှိသည်၏ အဖြစ်သည်။ ပညာယိဿတိ– ထင်ရှားလိမ့်မည်၊ (ပေါ်သွားလိမ့်မည်၊)” ဣတိ– ပြီ။ သော– ထိုတောသူဌေးသည်။ ဧဝံ– သို့။ အာဟ– ပြီ။ (ကိံ)၊ “အဟံ– သည်။ ဧတ္တကံ– ဤမျှအတိုင်းအရှည်ရှိသော။ ဓနံ စ– ကိုလည်း။ ဒဿာမိ– မည်။ သပုတ္တဒါရော စ– သားမယားနှင့် တကွဖြစ်သည်လည်း၊ (ဟုတွာ)၊ စေတိယဿ– ၏။ ဒါသော– သည်။ ဘဝိဿာမိ– အံ့။” ဣတိ– ၍။ သတ္တ ပုတ္တေ– တို့ကိုလည်းကောင်း။ သတ္တ သုဏိသာယော– တို့ကိုလည်းကောင်း။ ဘရိယဉ္စ– ကိုလည်းကောင်း။ ဂဟေတွာ– ၍။ အတ္တနာ– နှင့်။ သဒ္ဓိံ၊ စေတိယဿ– အား။ နိယျာဒေသိ– အပ်နှင်းပြီ။ ရဋ္ဌဝါသိနော– တို့သည်။ “ဓနံ နာမ– ဥစ္စာမည်သည်ကို။ ဥပ္ပာဒေတုံ– ဖြစ်စေခြင်းငှာ။ သက္ကာ–တတ်နိုင်၏။ အယံ ပန– သည်ကား။ သပုတ္တဒါရော– သည်၊ (ဟုတွာ)၊ အတ္တာနံ– ကို။ နိယျာဒေသိ– ပြီ။ အယမေဝ– ဤတောသူဌေးသည်သာ။ ဇေဋ္ဌကော– သည်။ ဟောတု– ပါစေ။” ဣတိ– ၍။ တံ– ထိုတောသူဌေးကို။ ဇေဋ္ဌကံ– အကြီးအကဲ၏ အဖြစ်ကို။ ကရိံသု– ကုန်ပြီ။ ဣတိ– လျှင်။ သောဠသပိ– ၁၆ယောက်လည်းဖြစ်ကုန် သော။ တေ ဇနာ– တို့သည်။ စေတိယဿ– ၏။ ဒါသာ– တို့သည်။ အဟေသုံ–ကုန်ပြီ။ ပန– သို့သော်လည်း။ ရဋ္ဌဝါသိနော– တို့သည်။ တေ– ထိုလူတို့ကို။ ဘုဇိဿေ–ကျွန်မဟုတ်သည်တို့ကို၊ [ဓမ္မဘာ-၁, ၅၅ရှု၊] အကံသု– ကုန်ပြီ။ ဧဝံသန္တေပိ– သော် လည်း။ စေတိယမေဝ– ကိုသာ။ ပဋိဇဂ္ဂိတွာ– စောင့်ရှောက်၍။ ယာဝတာယုကံ–အသက်၏ အပိုင်းအခြားကာလပတ်လုံး။ ဝါ– အသက်ရှည်သမျှ၊ [ဓမ္မဘာ-၁, ၄၅၄ရှု၊] ဌတွာ၊ တတော– မှ။ စုတာ– ကုန်သည်၊ (သမာနာ)၊ ဒေဝလောကေ– ၌။ နိဗ္ဗတ္တိံသု– ကုန်ပြီ။ တေသု– တို့သည်။ ဧကံ– သော။ ဗုဒ္ဓန္တရံ– ဘုရား၂ဆူတို့၏ ပွင့်တော်မူရာကာလတို့၏ အကြားကာလပတ်လုံး၊ [ဓမ္မဘာ-၁, ၂၇၅။ ဓမ္မဘာ-
...[စာမျက်နှာ- ၄၅၅]...
၃, ၁၃၅၊ ၃၅၆ရှု၊] ဒေဝလောကေ– ၌။ ဝသန္တေသု– ကုန်လသော်။ ဣမသ္မိံ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒေ– ၌။ ဘရိယာ– သည်။ တတော– မှ။ စဝိတွာ– ၍။ ရာဇဂဟေ– ၌။ သေဋ္ဌိနော– ၏။ ဓီတာ– သည်။ ဟုတွာ– ၍။ နိဗ္ဗတ္တိ– ပြီ။ သာ– သည်။ ကုမာရိကာဝ– အပျိုစင်သည် သာလျှင်။ ဟုတွာ– ၍။ သောတာပတ္တိဖလံ– သို့။ ပါပုဏိ၊ ပန (ယသ္မာ)– အကြင် ကြောင့်။ အဒိဋ္ဌသစ္စဿ– မမြင်အပ်သောသစ္စာရှိသူ၏။ ပဋိသန္ဓိ နာမ– ပဋိသန္ဓေ နေရခြင်းမည်သည်။ ဘာရိယာ– ဝန်လေး၏။ ဣတိ– ထိုကြောင့်။ တဿာ– ထို မယား၏။ သာမိကော– သည်။ သမ္ပရိဝတ္တမာနော– တပြောင်းပြန်ပြန် လည်လ သော်။ ဂန္တွာ– ၍။ နေသာဒကုလေ– မုဆိုးမျိုး၌၊ [မိဂမစ္ဆာဒီနိ နိသာဒေတိ မာရေတီတိ နိသာဒေါ၊ [နိ+သဒ+ဏ၊- သံဋီ၊ ၁၊ ၁၉၄၊ အံဋီ၊ ၂၊ ၇၉၊ ၃၁၆၊] နိသံ မံသဘက္ခံ +အဒတိ ဘက္ခတီတိ နိသာဒေါ၊ [နိသ+အဒ+ဏ၊ -ဇာဋီ- ၁၅၊ ၅၀၁၊] နေသာဒဿ+ ကုလံ နေသာဒကုလံ၊] နိဗ္ဗတ္တိ– ပြီ။ တဿ– ထိုမုဆိုးကို။ ဒဿနေနေဝ– မြင်ခြင်းနှင့် သာလျှင်၊ သဟ။ [ဒဿနေနေဝ သဟ– မြင်သည်နှင့် တပြိုင်နက်။ ဝါ– မြင်လျှင် မြင်ခြင်း၊] သေဋ္ဌိဓီတရံ– ကို။ ပုဗ္ဗသိနေဟော– ရှေး၌ဖြစ်သော ချစ်ခြင်းသည်။ ဝါ–ရှေးလူ့ဘဝက ဖြစ်စေအပ်ခဲ့သော ချစ်ခြင်းသည်၊ [ပုဗ္ဗေ မနုဿဘေဝ ဘာဝိတော+ သိနေဟော ပုဗ္ဗသိနေဟော၊ (ပါစိယော- ၁၅၉)] အဇ္ဈောတ္ထရိ– လွှမ်းမိုးပြီ။ စ– သာဓက ကား၊ “ပုဗ္ဗေဝ သန္နိဝါသေန၊ ပေ၊ ယထောဒကေ”တိ– ဟူသော။ ဧတံ– ဤစကား ကို။ ဝုတ္တံပိ (ဝုတ္တံ ဧဝ)– ဟောတော်မူအပ်ပြီးသည်သာ
ပုဗ္ဗေဝ သန္နိဝါသေန, ပစ္စုပ္ပန္နဟိတေန ဝါ၊ ဧဝံ တံ ဇာယတေ ပေမံ, ဥပ္ပလံဝ ယထောဒကေ
ဥပ္ပလံ ဝါ– ကြာညို, ကြာဖြူ, ကြာနီသည်လည်းကောင်း၊ (အညံ ဝါ– ရေ၌ ပေါက်ရိုး, အခြားသော ပန်းမျိုးသည်လည်းကောင်း။ ဝါ– အခြားသော ပဒုမ္မာ စသော ကြာသည်လည်းကောင်း၊) ဥဒကေ– ရေ၌၊ (ဇာယမာနံ– ဖြစ်ပေါ်လာ သည်ရှိသော်။ ဒွီဟိ ကာရဏေဟိ– ရေနှင့်ညွန်ပျောင်း, ၂-ပါးသောအကြောင်း တို့ကြောင့်၊) ဇာယတေ ယထာ– ဖြစ်ပေါ်လာရသကဲ့သို့၊ (တထာ– ထို့အတူ၊) တံ ပေမံ– ထိုချစ်ခြင်းသည်။ ပုဗ္ဗေ– ရှေးဘဝ၌။ သန္နိဝါသေန– အတူတကွ နေခဲ့ရခြင်း ကြောင့်သော်လည်းကောင်း။ ပစ္စုပ္ပန္နဟိတေန ဝါ– ပစ္စုပ္ပန်ဘဝ၌ အစီးအပွားကို
...[စာမျက်နှာ- ၄၅၆]...
ပြုခြင်းကြောင့်သော်လည်းကောင်း။ ဧဝံ– ဤ၂-ပါးသောအကြောင်းတို့ကြောင့်။ ဇာယတေ– ဖြစ်၏။ [ဓမ္မဘာ-၁, ၄၈၂ရှု၊] သာ– သည်။ ပုဗ္ဗသိနေဟေနေဝ– ကြောင့်သာလျှင်။ နေသာဒကုလံ– သို့။ အဂမာသိ– ပြီ။ အဿာ– ၏။ ပုတ္တာပိ– တို့သည်လည်း။ ဒေဝလောကာ– မှ။ စဝိတွာ– ၍။ တဿာ ဧဝ– ၏သာလျှင်။ ကုစ္ဆိသ္မိံ– ၌။ ပဋိသန္ဓိံ– ကို။ ဂဏှိံသု၊ အဿာ– ၏။ သုဏိသာယောပိ– တို့သည်လည်း။ တတ္ထ တတ္ထ– ထိုထိုအရပ်တို့၌။ နိဗ္ဗတ္တိတွာ– ၍။ ဝယပ္ပတ္တာ– အရွယ်သို့ ရောက်ကုန်သည်၊ (သမာနာ)၊ တေသံယေဝ– တို့၏ သာလျှင်။ ဂေဟံ– သို့။ အဂမံသု– ကုန်ပြီ။ ဧဝံ– လျှင်။ သဗ္ဗေပိ– ကုန်သော။ တေ– တို့သည်။ တဒါ– ၌။ စေတိယံ– ကို။ ပဋိဇဂ္ဂိတွာ– ၍။ တဿ ကမ္မဿ– ၏။ အာနု ဘာဝေန– ကြောင့်။ သောတာပတ္တိဖလံ– သို့။ ပတ္တာ– ကုန်ပြီ။ ဣတိ– ကုက္ကုဋမိတ္တ နေသာဒဝတ္ထု ပြီးပြီ။
ကုက္ကုဋမိတ္တနေသာဒဝတ္ထုဘာသာဋီကာ ပြီးပြီ။
၉-ကောကသုနခလုဒ္ဒကဝတ္ထုဘာသာဋီကာ
ယော အပ္ပဒုဋ္ဌဿာတိ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော ကောကံ နာမ– သော။ သုနခလုဒ္ဒကံ– ခွေးမုဆိုးကို။ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ ကိရ– ချဲ့။ သော– ထိုမုဆိုးသည်။ ဧကဒိဝသံ– ၌။ ပုဗ္ဗဏှသမယေ– ၌။ ဓနုံ– ကို။ အာဒါယ– ၍။ သုနခပရိဝုတော– ခွေးများ ခြံရံအပ်သည်၊ (ဟုတွာ)၊ အရညံ– သို့။ ဂစ္ဆန္တော– သော်။ အန္တရာမဂ္ဂေ– လမ်း၏အကြား၌။ ဧကံ– သော။ ပိဏ္ဍာယ– ငှာ။ ပဝိသန္တံ–ဝင်နေသော။ ဘိက္ခုံ– ကို။ ဒိသွာ– ၍။ ကုဇ္ဈိတွာ– ၍။ “မေ– သည်။ ကာဠကဏ္ဏိ–သူယုတ်မာကို၊ [ဓမ္မဘာ-၂, ၆၄ရှု၊] ဒိဋ္ဌော– ပြီ။ အဇ္ဇ၊ ကိဉ္စိ– ဘာကိုမျှ။ န လဘိဿာမိ– ရတော့မည်မဟုတ်။” ဣတိ– သို့။ စိန္တေတွာ– ၍။ ပက္ကာမိ– ပြီ။ ထေရောပိ– သည်လည်း။ ဂါမေ– ၌။ ပိဏ္ဍာယ၊ စရိတွာ၊ ကတဘတ္တကိစ္စော– ပြုအပ်ပြီးသော ဆွမ်းဘုဉ်းပေးခြင်းကိစ္စရှိသည်၊ [ဓမ္မဘာ-၂, ၂၃၉ရှု၊] (ဟုတွာ)၊ ပုန၊ ဝိဟာရံ– သို့။ ပါယာသိ– ပြီ။ ဣတရောပိ– အခြားသော မုဆိုးသည်လည်း။ အရညေ– ၌။ ဝိစရိတွာ– ၍။ ကိဉ္စိ– တစ်စုံတစ်ခုကို။ အလဘိတွာ– ၍။ ပစ္စာဂစ္ဆန္တော– ပြန်လာလ
...[စာမျက်နှာ- ၄၅၇]...
သော်။ ပုန၊ ထေရံ– ကို။ ဒိသွာ– ၍။ ”အဇ္ဇ၊ အဟံ၊ ဣမံ ကာဠကဏ္ဏိံ– ကို။ ဒိသွာ၊ အရညံ– သို့။ ဂတော– သည်၊ (သမာနော)၊ ကိဉ္စိ– ကို။ န လဘိံ– မရခဲ့။ ဣဒါနိ– ၌။ မေ– ၏။ ပုနပိ– လည်း။ အဘိမုခေါ– ရှေးရှုသည်၊ (မျက်နှာချင်းဆိုင်) ဇာတော– ပြီ။ သုနခေဟိ– တို့ကို။ နံ– ကို။ ခါဒါပေဿာမိ– ကိုက်ခဲစေအံ့။” ဣတိ– ကြံ၍။ သညံ–အမှတ်အသားကို။ ဒတွာ– ၍။ သုနခေ– တို့ကို။ ဝိဿဇ္ဇေသိ– လွှတ်ပြီ။ ထေရောပိ– သည်လည်း။ “ဥပါကသက– ကာ! ဧဝံ– သို့။ မာ ကရိ– နှင့်။” ဣတိ– သို့။ ယာစိ–တောင်းပန်ပြီ။ သော– ထိုမုဆိုးသည်။ “အဇ္ဇ၊ အဟံ၊ တဝ– ၏။ သမ္မုခီဘူတတ္တာ–မျက်မှောက်ဖြစ်သည်၏အဖြစ်ကြောင့်။ ကိဉ္စိ– ကို။ နာလတ္ထံ– မရခဲ့။ ပုနပိ– လည်း။ မေ– ၏။ သမ္မုခီဘာဝံ– မျက်မှောက်အဖြစ်သို့။ အာဂတော– ရောက်လာသည်။ အသိ– ၏။ တံ– သင့်ကို။ ခါဒါပေဿာမေဝ– စေမည်သာ။” ဣတိ– သို့။ ဝတွာ၊ သုနခေ– တို့ကို။ ဥယျောဇေသိ– စေလွှတ်ပြီ။ ထေရော– သည်။ ဝေဂေန၊ ဧကံ– သော။ ရုက္ခံ– သို့။ အဘိရုဟိတွာ– တက်၍။ ပုရိသပ္ပမာဏေ– ယောကျ်ားတစ်ရပ်အတိုင်း အရှည်ရှိသော။ ဌာနေ– ၌။ နိသီဒိ၊ သုနခါ– တို့သည်။ ရုက္ခံ– ကို။ ပရိဝါရေသုံ–ဝိုင်းရံထားကုန်ပြီ။ လုဒ္ဒကော– မုဆိုးသည်။ ဂန္တွာ– ၍။ “တေ– သင်၏။ ဝါ– သည်။ ရုက္ခံ– ကို။ အဘိရုဟတောပိ– တက်သော်လည်း။ မောက္ခော– လွတ်မြောက်ခြင်း သည်။ နတ္ထိ– မရှိနိုင်။” ဣတိ– ဤသို့ ပြော၍။ တံ– ထိုရဟန်းကို။ သရတုဏ္ဍေန–မြားဦးဖြင့်၊ [သရန္တိ အနေနာတိ သရော၊ (သရ ဟိံသာယံ+ဏ၊ -ဓာန်ဋီ-၃၈၈)၊ တုဍတိ ဝိတုဍတိ တာဠေတိ ဧတေနာတိ တုဏ္ဍံ၊ (တုဍ+အ၊- ဇာဋီပေ)၊ သရဿ+တုဏ္ဍံ သရတုဏ္ဍံ၊] ပါဒတလေ– ခြေဖဝါးပြင်၌။ ဝိဇ္ဈိ– ထိုးပြီ။ ထေရော– သည်။ “ဧဝံ– သို့။ မာ ကရောဟိ– နှင့်။” ဣတိ– သို့။ တံ– ထိုမုဆိုးကို။ ယာစိယေဝ– တောင်းပန်သည်သာ။ ဣတရော– အခြားသော မုဆိုးသည်။ တဿ– ထိုရဟန်း၏။ ယာစနံ– တောင်း ပန်မှုကို။ အနာဒိယိတွာ– မနာယူမူ၍။ ပုနပ္ပုနံ၊ ဝိဇ္ဈိယေဝ– သည်သာ။ ထေရော–
ပုရိသပ္ပမာဏေ။ ။ “ဥဒ္ဓန္တတဘုဇပေါသ- ပ္ပမာဏေ ပေါရိသံ တိသု(အဘိဓာန် (၂၆၉)”နှင့်အညီ လက်မောင်း၂ဖက်ကို အထက်သို့ ဆန့်၍ထားသော ယောကျ်ား တစ်ယောက်၏ ခြေမှစ၍ လက်ဖျားအဆုံးပမာဏကို “ပုရိသပ္ပမာဏ”ဟု မှတ်ပါ၊ “ပုရိသဿ ပုရိသော ဝါ+ပမာဏံ ဧတ္ထာတိ ပုရိသပ္ပမာဏံ”ဟု ပြုပါ၊ (ဝိလံဋီ- ၂, ၃၆၀၊ ပါစိယော- ၄၆၅၊ စူဘာ- ၁၇၈)
...[စာမျက်နှာ- ၄၅၈]...
သည်။ ဧကသ္မိံ– သော။ ပါဒတလေ– ခြေဖဝါးပြင်ကို။ ဝိဇ္ဈိယမာနေ– ထိုးအပ်သော်။ တံ– ထိုခြေဖဝါးပြင်ကို။ ဥက္ခိပိတွာ– မြှောက်၍။ ဒုတိယံ– သော။ ပါဒံ– ခြေကို။ ဩလမ္ဗိတွာ– တွဲလျားချ၍။ တသ္မိံ– ထိုခြေကို။ ဝိဇ္ဈိယမာနေ– သော်။ တမ္ပိ– ထိုခြေကို လည်း။ ဥက္ခိပတိ– မြှောက်၏။ ဧဝံ– သို့။ အဿ– ထိုရဟန်း၏။ ယာစနံ– တောင်း ပန်မှုကို။ သော– ထိုမုဆိုးသည်။ အနာဒိယိတွာဝ– မနာယူမူ၍သာလျှင်။ ဒွေပိ– ကုန်သော။ ပါဒတလာနိ– ခြေဖဝါးပြင်တို့ကို။ ဝိဇ္ဈိယေဝ– သည်သာ။ ထေရဿ– ၏။ သရီရံ– သည်။ ဥက္ကာဟိ– မီးရှုးတို့သည်။ အာဒိတ္တံ ဝိယ– လောင်အပ်သကဲ့ သို့။ အဟောသိ၊ သော– ထိုထေရ်သည်။ ဝေဒနာနုဝတ္တိကော– ဝေဒနာသို့ အစဉ် လိုက်သည်။ ဟုတွာ၊ သတိံ– ကို။ ပစ္စုပဋ္ဌာပေတုံ– ရှေးရှုတည်စေခြင်းငှာ၊ (ရှေးရှု ဖြစ်စေခြင်းငှာ၊) နာသက္ခိ– မစွမ်းနိုင်တော့။ ပါရုတစီဝရံ– ရုံအပ်သော သင်္ကန်းကို။ ဘဿန္တမ္ပိ– လျှောကျသည်ကိုလည်း။ န သလ္လက္ခေသိ– မမှတ်နိုင်တော့။ တံ– ထို သင်္ကန်းသည်။ ပတမာနံ– ကျလသော်၊ (တစ်နည်း) ပတမာနံ– ကျသော။ တံ– သည်။ ကောကံ– ကောကမုဆိုးကို။ သီသတော– မှ။ ပဋ္ဌာယ– ၍။ ပရိက္ခိပန္တမေဝ– ထက်ဝန်းကျင် လွှင့်လျက်သာ။ ဝါ– ထက်ဝန်းကျင် ဝန်းရံဖုံးလွှမ်းလျက်သာ။ ပတိ– ကျပြီ။ သုနခါ– တို့သည်။ “ထေရော– သည်။ ပတိတော– ကျလာပြီ။” ဣတိ– သို့။ သညာယ– အမှတ်ဖြင့်။ ဝါ– မှတ်ထင်ခြင်းကြောင့်။ စီဝရန္တရံ– သင်္ကန်းတွင်းသို့။ ပဝိသိတွာ– ဝင်၍။ အတ္တနော– ၏။ သာမိကံ– ကို။ လုဉ္ဇိတွာ– ကိုက်ဖြတ်၍။ ခါဒန္တာ–စားကုန်လသော်။ အဋ္ဌိမတ္တာဝသေသံ– အရိုးမျှသာ ကြွင်းကျန်သည်၏အဖြစ်ကို။ ကရိံသု– ကုန်ပြီ။ သုနခါ– တို့သည်။ စီဝရန္တရတော– သင်္ကန်းကြားမှ။ နိက္ခမိတွာ– ထွက်၍။ ဗဟိ– ၌။ အဋ္ဌံသု– တည်ကုန်ပြီ။
အထ– ၌။ ထေရော– သည်။ ဧကံ– သော။ သုက္ခဒဏ္ဍကံ– ခြောက်သော သစ် သားချောင်းငယ်ကို၊ (သစ်သားကိုင်းခြောက်ငယ်ကို)၊ ဘဉ္ဇိတွာ– ချိုး၍။ နေသံ– ထိုခွေးတို့၏၊ (ဥပရိ– အပေါ်၌၊) ခိပိ– ပစ်ချပြီ။ သုနခါ– တို့သည်။ ထေရံ– ကို။ ဒိသွာ၊
နေသံ...ခိပိ။ ။ “တဿူပရိ ဒါမံ ခိပိ(ဒီ၊ဋ္ဌ၊၂,၃၁၀)၊ “တထာဂတဿ ဥပရိ ခိပိ(ဓမ္မ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၀၇)”ကို ကြည့်၍ နေသံ၏ စပ်ရာပုဒ်ကို “ဥပရိ”ဟု ထည့်သည်၊ ခိပဓာတ်၏ ရှေ့၌ များသောအားဖြင့် အာဓာရပုဒ်ပါရိုးထုံးစံရှိသောကြောင့် နေသံ၌ ဆဋ္ဌီဝိဘတ်ကို သတ္တမီအနက်ကြံ၍ “နေသံ- ထိုခွေးတို့၌”ဟုသော်လည်း ပေးပါ။
...[စာမျက်နှာ- ၄၅၉]...
“သာမိကောဝ– ကိုသာလျှင်။ အမှေဟိ– တို့သည်။ ခါဒိတော– ခဲစားအပ်ပြီ။” ဣတိ– သို့။ ဉတွာ၊ အရညံ– သို့။ ပဝိသိံသု– ကုန်ပြီ။ ထေရော– သည်။ ကုက္ကုစ္စံ– ဝိနယ ကုက္ကုစ္စကို၊ (အပ်, မအပ်ဟု စဉ်းစားခြင်းကို)၊ [ဓမ္မဘာ-၁, ၁၁၄ရှု၊] ဥပ္ပာဒေသိ–ဖြစ်စေပြီ။ (ကိံ)၊ “မမ– ၏။ စီဝရန္တရံ– သင်္ကန်းကြားသို့။ ပဝိသိတွာ– ၍။ ဧသ– ဤ မုဆိုးသည်။ နဋ္ဌော– ပျက်စီးရပြီ။ မေ– ၏။ သီလံ– သီလသည်။ အရောဂံ နု ခေါ– ပျက်စီးခြင်းမရှိသလော။ ဝါ– တည်မြဲနေသေးသလော။ ”ဣတိ– ဤသို့ ဖြစ်စေပြီ။ သော– ထိုရဟန်းသည်။ ရုက္ခာ– မှ။ ဩတရိတွာ– သက်ဆင်း၍။ သတ္ထု– ၏။ သန္တိကံ– သို့။ ဂန္တွာ– ၍။ အာဒိတော– မှ။ ပဋ္ဌာယ– ၍။ သဗ္ဗံ– သော။ တံ ပဝတ္တိံ– ကို။ အာရောစေတွာ– ၍။ “ဘန္တေ– ရား! မမ– ၏။ စီဝရံ– ကို။ နိဿာယ– မှီ၍။ သော ဥပါသကော– သည်။ နဋ္ဌော– ပြီ။ ကစ္စိ– နည်း? မေ– ၏။ သီလံ– သည်။ အရောဂံ– ပျက် စီးခြင်းမရှိပါသလော? ဝါ– တည်မြဲပါသေးသလော? မေ– ၏။ သမဏဘာဝေါ– သည်။ အတ္ထိ– ရှိပါသေးသလော?” ဣတိ– သို့။ ပုစ္ဆိ– ပြီ။ သတ္ထာ– သည်။ တဿ– ၏။ ဝစနံ– ကို။ သုတွာ၊ “ဘိက္ခု– ရဟန်း! တေ– ၏။ သီလံ– သည်။ အရောဂံ– ပျက် စီးခြင်းမရှိ။ (တည်မြဲနေ၏)၊ တေ– ၏။ သမဏဘာဝေါ– သည်။ အတ္ထိ၊ သော– ထို မုဆိုးသည်။ အပ္ပဒုဋ္ဌဿ– မည်သူ့ကိုမျှ မဖျက်ဆီး, မပြစ်မှားတတ်သူအား။ ဝါ–မပြစ်မှားထိုက်သူအား။ ပဒုဿိတွာ– ဖျက်ဆီးပြစ်မှား၍။ ဝိနာသံ– ပျက်စီးခြင်းသို့။ ပတ္တော– ရောက်ပြီ။ စ– ဆက်။ ကေဝလံ– သက်သက်။ ဣဒါနေဝ– ၌သာ၊ (ဝိနာသံ– သို့။ ပတ္တော– သည်၊) န– မဟုတ်သေး။ အတီတေပိ– ၌လည်း။ အပ္ပဒုဋ္ဌာနံ– တို့အား။ ပဒုဿိတွာ– ၍။ ဝိနာသံ– သို့။ ပတ္တောယေဝ– သည်သာ။” ဣတိ– သို့။ ဝတွာ၊ တမတ္ထံ– ထိုအကြောင်းကို။ ပကာသေန္တော– သော်။ အတီတံ– ကို။ အာဟရိ– ပြီ။
ကိရ– ချဲ့၊ အတီတေ၊ ဧကော။ ဝေဇ္ဇော– ဆေးဆရာသည်။ ဝေဇ္ဇကမ္မတ္ထာယ–
အရောဂံ။ ။ နတ္ထိ+ရောဂေါ ဧတဿာတိ အရောဂံ၊ ရောဂသဒ္ဒါသည် ဘင်္ဂ၏ ပရိယာယ်တည်း၊ ပျက်ခြင်းမရှိလျှင် မြဲခြင်းပင်ဖြစ်သောကြောင့် အရောဂသဒ္ဒါသည် နိစ္စ၏ပရိယာယ် ဖြစ်နိုင်၏၊ (တစ်နည်း) ရောဂသဒ္ဒါသည် အနာရောဂါအနက်ဟော တည်း၊ ရောဂါမရှိခြင်းကို ခေါင်းတတ်ထား၏၊ ရောဂါမရှိလျှင် ဖောက်ပြန်ပျက်စီးခြင်း မရှိသောကြောင့် “မြဲ၏”ဟု အဓိပ္ပာယ်ရသည်။ (ဒီဋီ- ၁၇၁၊ မ၊ဋီ၊၃၊၂၁၉၊ သီဋီသစ်၊၁၊၄၄၁၊ သီဘာ- ၂, ၁၃၁)
...[စာမျက်နှာ- ၄၆၀]...
ဆေးကုသခြင်းအကျိုးငှာ။ ဂါမံ– သို့။ ဝိစရိတွာ– ၍။ ကိဉ္စိ– သော။ ကမ္မံ– ဆေးကု သမှုကို။ အလဘိတွာ– ၍။ ဆာတဇ္ဈတ္တော– ဆာလောင်ခြင်းသည် နှိပ်စက်အပ် သော စိတ်ရှိသည်။ ဝါ– ဆာခြင်းကြောင့် ဝမ်းမီးသည် လောင်အပ်သည်၊ (ဆာ လောင်နေသည်၊) [ဓမ္မဘာ-၂, ၂၀၉ရှု၊] (ဟုတွာ)၊ နိက္ခမိတွာ– ၍။ ဂါမဒွါရေ– ၌။ သမ္ဗဟုလေ– များစွာကုန်သော။ ကုမာရကေ– သူငယ်တို့ကို။ ကီဠန္တေ– ကစားနေ သည်တို့ကို။ ဒိသွာ၊ “ဣမေ– ဤသူငယ်တို့ကို။ သပ္ပေန– ကို။ ဍံသာပေတွာ– ကိုက် စေ၍။ တိကိစ္ဆိတွာ– ဆေးကု၍။ အာဟာရံ– ကို။ လဘိဿာမိ– ရမည်။” ဣတိ– ကြံ၍။ ဧကသ္မိံ– သော။ ရုက္ခဗိလေ– သစ်ခေါင်း၌။ သီသံ– ကို။ နီဟရိတွာ– ထုတ် ဆောင်၍။ ဝါ– ဖော်၍။ နိပန္နံ– အိပ်နေသော။ သပ္ပံ– ကို။ ဒဿေတွာ– ၍။ “အမ္ဘော ကုမာရကာ– အ...ို သူငယ်တို့! ဧသော– ထိုငှက်သည်၊ သာဠိကပေါတကောဿာလိကာကလေးတည်း၊ (သာလိကာပေါက်စတည်း)၊ နံ– သာလိကာကလေး ကို။ ဂဏှထ– ဖမ်းယူကြလော။” ဣတိ– သို့။ အာဟ– ပြီ။ အထ– ၌။ ဧကော– သော။ ကုမာရကော– သည်။ သပ္ပံ– ကို။ ဂီဝါယံ– ၌၊ (တစ်နည်း) သပ္ပံ– ၏။ ဂီဝါယံ– ကို။ ဒဠှံ– မြဲစွာ။ ဂဟေတွာ– ကိုင်၍။ နီဟရိတွာ– ထုတ်ဆောင်၍။ တဿ– ထိုသတ္တဝါ၏။ သပ္ပဘာဝံ– မြွေ၏အဖြစ်ကို။ ဉတွာ– ၍။ ဝိရဝန္တော– အော်လျက်။ အဝိဒူရေ– ၌။ ဌိတဿ– တည်သော။ ဝေဇ္ဇဿ– ဆေးဆရာ၏။ မတ္ထကေ– ဦးထိပ်၌။ ခိပိ– ပစ်ချပြီ။ သပ္ပော– သည်။ ဝေဇ္ဇဿ– ၏။ ခန္ဓဋ္ဌိကံ– ပခုံးရိုးကို။ ပရိက္ခိပိတွာ– ထက်ဝန်းကျင် ရစ်ပတ်၍။ ဒဠှံ– မြဲစွာ။ ဍံသိတွာ– ကိုက်၍။ တတ္ထေဝ– ထိုနေရာ၌ပင်။ ဇီဝိတက္ခယံ–အသက်၏ ကုန်ခြင်းသို့။ ပါပေသိ– ရောက်စေပြီ။ ဧဝံ– သို့။ ကောကော– ကောက မည်သော။ ဧသ သုနခလုဒ္ဒကော– ဤခွေးမုဆိုးသည်။ ပုဗ္ဗေပိ– ၌လည်း။ အပ္ပဒုဋ္ဌဿ– အား။ ပဒုဿိတွာ– ၍။ ဝိနာသံ– သို့။ ပတ္တောယေဝ– သည်သာ။ ဣတိ– ပြီ။ သတ္ထာ ဣမံ အတီတံ– ကို။ အာဟရိတွာ၊ အနုသန္ဓိံ ဃဋေတွာ ဓမ္မံ ဒေသေန္တော ဣမံ ဂါထံ အာဟ၊ (ကိံ)၊ “ယော အပ္ပဒုဋ္ဌဿ၊ ပေ၊ ခိတ္တော”တိ– ၍၊ (အာဟ)
ယော အပ္ပဒုဋ္ဌဿ နရဿ ဒုဿတိ, သုဒ္ဓဿ ပေါသဿ အနင်္ဂဏဿ
တမေဝ ဗာလံ ပစ္စေတိ ပါပံ, သုခုမော ရဇော ပဋိဝါတံဝ ခိတ္တော
...[စာမျက်နှာ- ၄၆၁]...
ယော– အကြင်သူသည်။ အပ္ပဒုဋ္ဌဿ– မည်သူ့ကိုမျှ မဖျက်ဆီး, မပြစ်မှား တတ်သော။ နရဿ– ပုဂ္ဂိုလ်အား။ ဒုဿတိ– ဖျက်ဆီး ပြစ်မှား၏၊ [မောဂ်-၂, ၂၅ သုတ်၌ “နရဿ– ၏။ ဒုဿတိ– ၏”ဟု သာမီအနက် ပေး၏။] သုဒ္ဓဿ– အပြစ်ကင်းစင် သော။ အနင်္ဂဏဿ– ယုတ်နိမ့်သည်၏အဖြစ်သို့ ရောက်ကြောင်း ကိလေသာ မရှိသော။ ပေါသဿ– ပုဂ္ဂိုလ်အား။ ဒုဿတိ– ၏။ ပဋိဝါတံ– လေညာအရပ်သို့၊ (တစ်နည်း) ပဋိဝါတံ– ၌၊ (ဌိတံ– တည်သူသို့၊) ခိတ္တော– ပစ်လွှတ်အပ်သော။ သုခုမော– သေးငယ်သိမ်မွေ့သော။ ရဇော– မြူမှုန်သည်။ ပစ္စေတိဣဝ– ပစ်သူထံသာ, ပြန်ရောက်လာသကဲ့သို့။ ဝါ– ပစ်သူအပေါ်သာ,ကျလာသကဲ့သို့၊ (ဧဝမေဝ– လျှင်၊) ပါပံ– မကောင်းမှုသည်။ တမေဝ ဗာလံ– ထိုလူမိုက်သို့သာ။ ပစ္စေတိ– (မကောင်း ကျိုး၏အစွမ်းဖြင့်) ပြန်ရောက်လာ၏၊ (တစ်နည်း) ပါပံ– မကောင်းသောကံ, မကောင်းသော အကျိုးသည်။ တမေဝ ဗာလံ– သို့သာ။ ပစ္စေတိ– ပြန်ရောက် လာ၏။
ပစ္စေတိ ပါပံ။ ။ ရှေ့နည်း ဤဓမ္မဋ္ဌနည်း၊ နောက်နည်းကား “ ပစ္စေတိ ဥပဂစ္ဆတိ အနုဗန္ဓတိ၊ ပါပန္တိ ပါပကံ ကမ္မံ ဖလဉ္စ(သံဋီ၊၁၊၉၁)”နှင့်အညီပေးသည်။ နရဿနှင့် ပေါသဿသည် သတ္တဝါအနက်ဟောချည်းဖြစ်၍ ပထမပါဒနှင့် ဒုတိယပါဒကို တစ် ဝါကျစီ ခွဲပေးခဲ့သည်။ (ဝိမြန်- ၂, ၄၇၃လည်းရှု)၊
သုတ္တနိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၉၈။ ။ ထို၌ ၂နည်းဖွင့်ရာ ပထမနည်းအလို “အပ္ပဒုဋ္ဌဿ-စိတ်ကို ဖျက်ဆီးတတ်သော ဒေါသမရှိသော၊ သုဒ္ဓဿ- အဝိဇ္ဇာအညစ်အကြေးမှ ကင်း စင်သော၊ အနင်္ဂဏဿ- ယုတ်နိမ့်သည်၏အဖြစ်သို့ရောက်ကြောင်း အလိုဆိုးမရှိသော၊ ပေါသဿ- အတ္တဘောကို မွေးမြူတတ်သူဖြစ်သော၊ [အတ္တဘာဝဿ ပေါသနတော ပေါသော၊ -ဒီဋီ- ၃, ၇၃၊] နရဿ- အား၊ ဒုဿတိ- ၏”ဟု ပေးပါ။
ဒုတိယနည်း။ ။ ဒုတိယနည်းအလို “အပ္ပဒုဋ္ဌဿ”စသော ရှေးရှေးပုဒ်ကို နောက် နောက်ပုဒ်၏ အကြောင်းဟု ယူ၍ “အပ္ပဒုဋ္ဌဿ- သော၊ (အပ္ပဒုဋ္ဌတ္တာ- ကြောင့်၊) သုဒ္ဓ- ဿ- သော၊ (သုဒ္ဓတ္တာ- ကြောင့်၊) အနင်္ဂဏဿ- သော၊ ပေါသဿ- သော၊ နရဿ- အား၊ ဒုဿတိ- ၏”ဟု ပေးပါ၊ ဝိသေသနများစွာရှိရာ၌ ရှေးရှေးဝိသေသနသည် နောက် နောက်ဝိသေသန၏ ဟိတ်ဖြစ်နိုင်သည်။ [ဝိသေသနများစွာ, ဆင့်လျက်ပါသော်, မှန်စွာ မယုတ်, ရှေးရှေးပုဒ်သည်, နောက်နောက်ပုဒ်၏ ဟိတ်ဖြစ်မြဲ။(ဘုရားကြီး- ၈၁)]
...[စာမျက်နှာ- ၄၆၂]...
တတ္ထ– ထိုဂါထာ၌။ အပ္ပဒုဋ္ဌဿာတိ– ကား။ အတ္တနော ဝါ– မိမိအားလည်းကောင်း။ သဗ္ဗသတ္တာနံ ဝါ– အလုံးစုံသော သတ္တဝါတို့အားလည်းကောင်း။ အဒုဋ္ဌဿ– ဒေါသသည် မဖျက်ဆီးအပ်သောစိတ်ရှိသော။ ဝါ– ဒေါသဖြင့် မဖျက်ဆီး တတ် (မပြစ်မှား) တတ်သော။ နရဿာတိ– ကား။ သတ္တဿ– သတ္တဝါအား။ ဒုဿတီတိ– ကား။ အပရဇ္ဈတိ အပရဇ္ဈတိ အပရဇ္ဈတိ– ပြစ်မှား၏။ သုဒ္ဓဿာတိ– ကား။ နိရပရာဓဿေဝ– အပြစ်မရှိသည်သာလျှင်ဖြစ်သော။ ပေါသဿာတိ ဣဒမ္ပိ– ပေါသဿဟူသော ဤသဒ္ဒါသည်လည်း။ အပရေန– တစ်ပါးသော။ အာကာရေန– အခြင်းအရာအား ဖြင့်။ သတ္တာဓိဝစနမေဝ– သတ္တဝါကို ဟောသော သဒ္ဒါတည်း။ အနင်္ဂဏဿာတိ– ကား။ နိက္ကိလေသဿ– ကိလေသာမရှိသော။ ပစ္စေတီတိ– ကား။ ပတိဧတိ– တဖန် ရောက်၏။ ပဋိဝါတန္တိ– ကား။ ဧကေန– သော။ ပုရိသေန– သည်။ ပဋိဝါတေ– လေညာ၌၊ (လေဆန်၌)၊ ဌိတံ– တည်နေသူကို။ ပဟရိတုကာမတာယ–
အပ္ပဒုဋ္ဌဿ။ ။ “အဒုဋ္ဌဿ”ဖြင့် “အပ္ပဒုဋ္ဌဿ”၏ ပရိယာယ်နှင့် ပသဒ္ဒါ အနက်မဲ့ ဖြစ်ကြောင်းကို ပြသည်၊ “ပဒူသီယတေတိ ပဒုဋ္ဌံ- ဒေါသသည် ဖျက်ဆီးအပ်သောစိတ်၊ နတ္ထိ+ပဒုဋ္ဌံ ယဿာတိ အပ္ပဒုဋ္ဌော- ဒေါသသည် ဖျက်ဆီးအပ်သောစိတ်မရှိသူ၊ (တစ် နည်း) ပဒုဿတီတိ ပဒုဋ္ဌော- ဒေါသဖြင့် ဖျက်ဆီး(ပစ်မှား)သူ၊ န+ပဒုဋ္ဌော အပ္ပဒုဋ္ဌော-ဒေါသဖြင့် မဖျက်ဆီး(မပစ်မှား)သူ”ဟု ပြုပါ။
ဒုဿတီတိ အပရဇ္ဈတိ။ ။ ဒိဝါဒိ ဒုသဓာတ်သည် အပ္ပီတိ(မုန်းခြင်း), ဝိကတ (ပျက်စီးခြင်း- ဖျက်ဆီးခြင်း)အနက်တို့ကို ဟောရာ ဤ၌ ဝိကတအနက်ဟောဟု သိစေ လို၍ “အပရဇ္ဈတိ”ဟု ဖွင့်သည်။
အနင်္ဂဏဿ။ ။ “ဘူမိဘာဂေ ကိလေသေ စ, မလေ စာင်္ဂဏမုစ္စတေ(ဓာန်- ၈၅၉)”ဟူသော ဂါထာလာ အင်္ဂဏသဒ္ဒါ၏ အနက်တို့တွင် ဤ၌ အင်္ဂဏသဒ္ဒါသည် ကိလေသာအနက်ဟောတည်း၊ ထိုကြောင့် “နိက္ကိလေသဿ”ဟု ဖွင့်သည်၊ “အင်္ဂန္တိ ဧတေဟိ တံသမင်္ဂီပုဂ္ဂလာ နိဟီနဘာဝံ ဂစ္ဆန္တီတိ အင်္ဂဏာနိ- ယုတ်နိမ့်သည်၏အဖြစ်သို့ ရောက်ကြောင်း ကိလေသာတို့၊ [အဂိ+ယု၊] နတ္ထိ+အင်္ဂဏာနိ ယဿာတိ အနင်္ဂဏော” ဟု ပြုပါ။ (ဗုဒ္ဓဝံ၊ဋ္ဌ၊၂၀၉၊ မ၊ဋီ၊၃၊၂၄၅)
ပဋိဝါတန္တိ...ခိတ္တော။ ။ “ပဋိဝါတေ ဌိတံ”ဖြင့် ပဋိဝါတံ၌ အံဝိဘတ်ကို သတ္တမီ အနက်၌ သက်ကြောင်း, (တစ်နည်း) အံဝိဘတ္တီန စသောသုတ်ဖြင့် သ္မိံကို အံပြုထား ကြောင်းနှင့် “ဌိတံ”ဟု စပ်ပုဒ်ထည့်ရကြောင်းကို ပြသည်၊ (တစ်နည်း) “ပဋိဝါတေ+ဌိတံ ၊
...[စာမျက်နှာ- ၄၆၃]...
ပစ်ခတ်လိုသည်၏ အဖြစ်ကြောင့်။ ခိတ္တော– ပစ်အပ်သော။ သုခုမော– သိမ်မွေ့ သေးငယ်သော။ ရဇော– မြူမှုန်သည်။ တမေဝ ပုရိသံ– ထိုယောကျ်ားသို့သာ။ ပစ္စေတိ ယထာ– ပြန်ရောက်လာသကဲ့သို့။ တဿေဝ– ၏သာ။ ဥပရိ– အပေါ်၌။ ပတတိ ယထာ– ကျလာကဲ့သို့။ ဧဝမေဝ– လျှင်။ ယော ပုဂ္ဂလော– သည်။ အပဒုဋ္ဌဿ– သော။ ပုရိသဿ– ကို။ ဝါ– အား၊ [ရှေ့နည်း “ဒဒန္တော”၌စပ်၊ နောက်နည်း “ပါဏိပ္ပဟာရာဒီနိ”၌စပ်၊ (တစ်နည်း) “ပုရိသဿ– ၏၊ (ကာယေ– ၌၊) ”ဟုပေး၊ ဓမ္မဘာ-၂, ၅၂ရှု၊] ပါဏိပ္ပဟာရာဒီနိ– လက်ဖြင့် ပုတ်ခတ်ခြင်းအစရှိသည်တို့ကို။ ဒဒန္တော– လျက်။ ပဒုဿတိ– ဖျက်ဆီး၏၊ (ပြစ်မှား၏)၊ တမေဝ ဗာလံ– သို့သာ။ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ– ၌သော်လည်းကောင်း။ သမ္ပရာယေ ဝါ– ၌သော်လည်းကောင်း။ နိရယာဒီသု– ငရဲအစရှိသည်တို့၌။ ဝိပစ္စမာနံ– ကျက်လျက်။ တံ ပါပံ– သည်။ ဝိပါကဒုက္ခဝသေန– အကျိုးဖြစ်သော ဆင်းရဲ၏ အစွမ်းဖြင့်။ ဝါ– ဆင်းရဲသော အကျိုး၏ အစွမ်းဖြင့်။ ပစ္စေတိ– ရောက်လာ၏။ ဣတိ အတ္ထော၊ ဒေသနာဝသာနေ– ၌။ သော ဘိက္ခု– သည်။ အရဟတ္တေ– ၌။ ပတိဋ္ဌဟိ– ပြီ။ သမ္ပတ္တပရိသာယပိ– အား လည်း။ သာတ္ထိကာ– သော။ ဓမ္မဒေသနာ– သည်။ အဟောသိ– ပြီ။ ဣတိ– ကောက သုနခလုဒ္ဒကဝတ္ထု ပြီးပြီ။
ကောကသုနခလုဒ္ဒကဝတ္ထု ဘာသာဋီကာ ပြီးပြီ။
၁၀-မဏိကာရကုလူပကတိဿတ္ထေရဝတ္ထုဘာသာဋီကာ
ဂဗ္ဘမေကေတိ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော မဏိကာရ– ပဋိဝါတံ”ဟု ပြု၍ ဌိတပုဒ်ကျေကြောင်းကို ပြသည်, သို့မဟုတ် ဌာနူပစာရအားဖြင့် ဌာနလေညာအရပ်၏ အမည်ကို ဌာနီလေညာအရပ်၌ တည်သူကို ယူရကြောင်းကို ပြသည်ဟုသော်လည်းကောင်း ကြံပါ၊ “ဝါယတိ ဂစ္ဆတိ, ဝါယတိ ပုပ္ဖာဒီနံ ဂန္ဓော ယေနာတိ ဝါ ဝါတော၊ [ဝါ+တ၊ -ဓာန်ဋီ-၃၇၊] ဝါတယတိ ဂစ္ဆတိ, သုခါပေတိ ဝါတိ ဝါတော၊ [ဝါတ+အ၊- ဓာတွတ္ထ၊] ဝါတဿ+ပဋိလောမံ ပဋိဝါတံ၊ (ရူ-၁၈၁) ”ဟု ပြုပါ။
“ခိတ္တော”၏ ကတ္တားကို“ပုရိသေန”ဟု အဝုတ္တကတ္တားဖြင့် ဖွင့်သောကြောင့် “သံဝဏ္ဏေတဗ္ဗ, ကိတ်ပဒ, ကတ္တားအဝုတ္တ, တတိယန္တနှင့်ဖွင့်၍ပြ, ကမ္မသာဓနကြံစရာ”နှင့်အညီ “ခိပီယတေတိ ခိတ္တော”ဟု ကမ္မသာဓ်ပြုရသည်။
...[စာမျက်နှာ- ၄၆၄]...
ကုလူပကံ– ကျောက်ဆစ်သမား၏ အိမ်သို့ ကပ်ရောက်တတ်သော၊ (ကျောက် သွေးသမားအိမ်သို့ ကပ်ရောက်တတ်သော)၊ တိဿတ္ထေရံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ
ကိရ– ချဲ့။ သော ထေရော– သည်။ ဧကဿ– သော။ မဏိကာရဿ– ကျောက် ဆစ်သမား၏။ ကုလေ– အိမ်၌။ ဒွါဒသ ဝဿာနိ– ၁၂တို့ပတ်လုံး။ ဘုဉ္ဇိ– ဆွမ်းဘုဉ်း ပေးပြီ။ တသ္မိံ ကုလေ– ၌။ ဇယမ္ပတိကာ– ဇနီးခင်ပွန်းတို့သည်၊ (ဇနီးမောင်နှံတို့ သည်၊) မာတာပိတုဋ္ဌာနေ– မိဘအရာ၌။ ဌတွာ– ၍။ ထေရံ– ကို။ ပဋိဇဂ္ဂိံသု– ပြုစု စောင့်ရှောက်ကုန်ပြီ။ အထ– ၌။ ဧကဒိဝသံ– ၌။ သော မဏိကာရော– သည်။ ထေရဿ– ၏။ ပုရတော– ၌။ မံသံ– အသားကို။ ဆိန္ဒန္တော– ဖြတ်လျက်။ နိသိန္နော– သည်။ ဟောတိ– ၏။ တသ္မိံ ခဏေ– ၌။ ပသေနဒိ– ပသေနဒိမည်သော။ ကောသလော–ကောသလတိုင်း၏ အရှင်ဖြစ်သော၊ [ဓမ္မဘာ-၂, ၁၄၂ရှု၊] ရာဇာ– သည်။ ဧကံ၊ မဏိရတနံ– ပတ္တမြားရတနာကို။ “ဣမံ– ဤပတ္တမြားကို။ ဓောဝိတွာ– ဆေး၍။ ဝိဇ္ဈိတွာ– ထွင်းဖောက်၍။ ပဟိဏတု– ပို့လော။” ဣတိ– ဤသို့ ပြော၍။ ပေသေသိ–ပို့စေပြီ။ မဏိကာရော– သည်။ သလောဟိတေနေဝ– သွေးနှင့် တကွဖြစ်သာလျှင် ဖြစ်သော။ ဟတ္ထေန– ဖြင့်။ တံ– ထိုပတ္တမြားကို။ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ– ယူ၍။ ပေဠာယ– ပခြုတ်၏၊ [ဓမ္မဘာ-၁, ၅၉၄ရှု၊] ဥပရိ– ၌။ ဌပေတွာ– ထား၍။ ဟတ္ထဓောဝနတ္ထံ–လက်ဆေးခြင်းအကျိုးငှာ။ အန္တော– သို့။ ပါဝိသိ– ပြီ။ ပန– ဆက်။ တသ္မိံ ဂေဟေ–
ဇယမ္ပတိကာ။ ။ ဇနေတီတိ ဇာယာ၊ [ဇန+ယ+အာ၊ ဇနကို ဇာပြု၊ -မောဂ်- ၇, ၁၄၁၊] ဇာယတိ ပုတ္တော ဣမာယာတိ ဇာယာ၊ [ဇန+ယ၊- ဓာန်ဋီ- ၂၃၇၊] ဇယတီတိ ဇာယာ၊ [ဇိ+ယ၊ ဇိကို ဇာပြု၊- သူစိ၊] ပတတိ သေဋ္ဌော ဟုတွာ ပုရတော ဂစ္ဆတီတိ ပတိ၊ [ပတ+ဣ၊- ကစ္စည်း- ၆၆၉၊] ပတျတိ ဣဿရော ဘဝတီတိ ပတိ၊ (ဓာတွတ္ထ)၊ ပါတိ ရက္ခတီတိ ပတိ၊ [ပါ+အတိ၊ အာချေ၊ -မောဂ်- ၇, ၆၉၊] ဇာယာ စ+ပတိ စ ဇယ- မ္ပတိကာ၊ ဇာယာပုဒ်, ပတိပုဒ်, သမာသန္တကပစ္စည်း၊ ကွစာဒိစသော သုတ်ဖြင့် ဇာ၌ ရဿပြု၊ နိဂ္ဂဟိတ်လာ၊ အပြန်အလှန်ငဲ့သော ဣတရီတရယောဂ(အသမာဟာရ)ဒွန် တည်း၊(သံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၉၅၊ သံဋီ၊၂၊၁၁၀)၊ မောဂ်၌ “ဇာယာယ ဇယံ ပတိမှိ(၃, ၇၀)” သုတ်ဖြင့် ဇာယာကို ဇယံပြု၏၊ ရူ- ၂၀၉၌လည်း မောဂ်နည်းတူ “ဇယမ္ပတိကာ”ဟုပင် ရှိသည်၊ နိဒီ- ၂၇၇၌ကား “ဇာယာယ ဇာယံ ပတိမှိ”သုတ်ဖြင့် ဇာယာကို ဇာယံပြု၍ “ဇာယမ္ပတိကာ”ဟု ရှိ၏။
...[စာမျက်နှာ- ၄၆၅]...
၌။ ပေါသာဝနိယကောဉ္စသကုဏော– မွေးမြူအပ်သော ကြိုးကြာငှက်သည်။ အတ္ထိ– ၏။ သော– ထိုကြိုးကြာငှက်သည်။ လောဟိတဂန္ဓေန– သွေးအနံ့ကြောင့်။ မံသသညာယ– အသားဟူသောအမှတ်ဖြင့်။ တံ မဏိံ– ကို။ ထေရဿ– သည်။ ပဿန္တဿေဝ– ကြည့်နေစဉ်ပင်။ ဂိလိ– မျိုချပြီ။ မဏိကာရော– သည်။ အာဂန္တွာ– ၍။ မဏိံ– ကို။ အပဿန္တော– သော်။ “မဏိ– ကို။ ကေန– သည်။ ဂဟိတော– နည်း?” ဣတိ– ၍။ ဘရိယဉ္စ– ကိုလည်းကောင်း။ ပုတ္တကေ စ– တို့ကိုလည်းကောင်း။ ပဋိပါဋိယာ– အစဉ်အားဖြင့်။ ပုစ္ဆိတွာ– ၍။ တေဟိ– ထိုဇနီးသားသမီးတို့သည်။ “န ဂဏှာမ– ကြပါ။” ဣတိ– သို့။ ဝုတ္တေ၊ “ထေရေန– သည်။ ဂဟိတော– အပ်သည်။ ဘဝိဿတိ– မည်။” ဣတိ– သို့။ စိန္တေတွာ၊ ဘရိယာယ– နှင့်။ သဒ္ဓိံ– တူ။ မန္တေသိ–တိုင်ပင်ပြီ။ (ကိံ)၊ “ထေရေန– သည်။ မဏိ– ကို။ ဂဟိတော– သည်။ ဘဝိဿတိ– မည်။” ဣတိ– ပြီ။ သာ– ထိုဇနီးသည်။ သာမိ– အရှင်! ဧဝံ– သို့။ မာ အဝစ– နှင့်။ ဧတ္တကံ– သော။ ကာလံ– ပတ်လုံး။ မယာ– သည်။ ထေရဿ– ၏။ ကိဉ္စိ– သော။ ဝဇ္ဇံ–အပြစ်ကို။ န ဒိဋ္ဌပုဗ္ဗံ– ရှေး၌ မမြင်အပ်ခဲ့ဖူးပါ။ သော– ထိုထေရ်သည်။ မဏိံ– ကို။ န ဂဏှာတိ– မယူ။ ဣတိ– ပြောပြီ။ မဏိကာရော– သည်။ ထေရံ– ကို။ ပုစ္ဆိ– ပြီ။ (ကိံ)၊ “ဘန္တေ! ဣမသ္မိံ ဌာနေ– ၌။ မဏိရတနံ– ကို။ တုမှေဟိ– တို့သည်။ ဂဟိတံ–သလော?” ဣတိ– ပြီ။ ဥပါသကာ– ကာ! န ဂဏှာမိ– မယူပါ။ ဣတိ– ပြီ။ ဘန္တေ! ဣဓ– ဤနေရာ၌။ အညော– အခြားသူသည်။ န အတ္ထိ– မရှိ။ တုမှေဟိယေဝ– တို့သည်သာ။ ဂဟိတော– သည်။ ဘဝိဿတိ– မည်။ မေ– အား။ မဏိရတနံ– ကို၊
ပေါသာဝနိယကောဉ္စသကုဏော။ ။ အရညာဒီသု ဂဟေတွာ ပေါသေတဗ္ဗောတိ ပေါသာဝနိယော၊ [ပုသ+ဏာပေ+အနီယ၊ ပ,ကို ဝပြု, နီ၌ ရဿပြု၊- သီဋီသစ်၊၂၊ ၂၁၃၊ သီဘာ- ၃, ၃၀၅၊ ပါစိယော- ၂၆၄၊ မဟာဘာ- ၁, ၂၃၈၊] ကုဉ္စတိ ဂစ္ဆတီတိ ကုဉ္စော၊ [ကုဉ္စ+အ၊] ကုဉ္စော ဧဝ ကောဉ္စော၊ [ကုဉ္စ+ဏ၊- ထောမ၊ ဝိဓာန်၊] ဧကတော ကုဏတိ သဒ္ဒံ ကရောတီတိ သကုဏော၊ [သံ+ကုဏ+အ၊- အပ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၀၂၊] သက္ကောတိ ဥဒ္ဓံ ဂန္တုံ ပဋင်္ဂါဒယော စ မာရေတုန္တိ သကုဏော၊ [သက+ကုန၊ နကို ဏပြု၊ -မောဂ်- ၇, ၁၀၁၊ ဓာန်ဋီ- ၆၂၆၊] ကောဉ္စော စ+သော+သကုဏော စာတိ ကောဉ္စသကုဏော၊ ပေါသာဝနိယော စ+သော+ကောဉ္စသကုဏော စာတိ ပေါသာဝနိယကောဉ္စသကုဏော- မွေးမြူအပ်သော ကြိုးကြာငှက်
...[စာမျက်နှာ- ၄၆၆]...
ဒေထ– ပါကုန်။ ဣတိ– ပြီ။ သော– ထိုကျောက်ဆစ်သမားသည်။ တသ္မိံ– ထိုထေရ် သည်။ အသမ္ပဋိစ္ဆန္တေ– လက်မခံလသော်၊ (ဝန်မခံလသော်)၊ ပုန၊ ဘရိယံ– ကို။ အာဟ– ပြီ။ (ကိံ)၊ “ထေရေနေဝ– သည်။ မဏိ– ကို။ ဂဟိတော– ပြီ။ ပီဠေတွာ– နှိပ် စက်၍။ နံ– ကို။ ပုစ္ဆိဿာမိ– အံ့။” ဣတိ– ပြီ။ သာ– သည်။ သာမိ– အရှင်! နော– တို့ကို။ မာ နာသယိ– မဖျက်ဆီးပါနှင့်။ အမှေဟိ– တို့သည်။ ဒါသဗျံ– ကျွန်၏အဖြစ် သို့။ ဥပဂန္တုံ– ကပ်ရောက်ခြင်းငှာ။ ဝါ– ရောက်ရခြင်းသည်။ ဝရံ– မြတ်ပါသေး၏။ ဝါ– ကောင်းပါသေး၏။ စ– ဗျတိရိက်ကား။ ဧဝရူပံ– သော။ ထေရံ– ကို။ ဝတ္တုံ– ငှာ။ ဝါ– သည်။ န ဝရံ– မမြတ်ပါ။ ဝါ– မကောင်းပါ။ ဣတိ– ပြီ။ သော– သည်။ “သဗ္ဗေဝ– ကုန်သော။ မယံ– တို့သည်။ ဒါသတ္တံ– ကျွန်၏အဖြစ်သို့။ ဥပဂစ္ဆန္တာ– ကပ်ရောက် ကုန်လသော်။ မဏိမူလံ– ပတ္တမြားဖိုးကို။ န အဂ္ဃာမ– မထိုက်ကုန်။” ဣတိ– ဤသို့ ပြော၍။ ရဇ္ဇုံ– ကြိုးကို။ ဂဟေတွာ၊ ထေရဿ– ၏။ သီသံ– ဦးခေါင်းကို။ ဝေဌေတွာ– ရစ်ပတ်၍။ ဒဏ္ဍေန– ဒုတ်ဖြင့်။ ဃဋ္ဋေသိ– ရိုက်နှက်ပြီ။ ထေရဿ– ၏။ သီသတော စ– မှလည်းကောင်း။ ကဏ္ဏနာသာဟိ စ– နား,နှာခေါင်းတို့မှလည်းကောင်း။ လောဟိတံ– သွေးသည်။ ပဂ္ဃရိ– ယိုစီးပြီ။ အက္ခီနိ– မျက်လုံးတို့သည်။ နိက္ခမနာကာရပ္ပတ္တာနိ– ထွက်ခြင်းဟူသော အခြင်းအရာသို့ ရောက်ကုန်သည်။ ဝါ– ထွက် တော့မည့်ပုံသို့ ရောက်ကုန်သည်။ အဟေသုံ– ကုန်ပြီ။ သော– ထိုထေရ်သည်။ ဝေဒနာပမတ္တော– ဝေဒနာကြောင့် မူးမေ့သည်၊ (ဟုတွာ)၊ ဘူမိယံ– ၌။ ပတိ– ကျပြီ။ ကောဉ္စော– သည်။ လောဟိတဂန္ဓေန– ကြောင့်။ အာဂန္တွာ– ၍။ လောဟိတံ– ကို။ ပိဝိ– သောက်ပြီ။ အထ– ၌။ နံ– ထိုကြိုးကြာကို။ မဏိကာရော– သည်။ ထေရေ– ၌။ ဥပ္ပန္နကောဓဝေဂေန– ဖြစ်သောဒေါသ၏ အရှိန်ကြောင့်။ “တွံ– သည်။ ကိံ– ဘာကို။ ကရောသိ– နည်း။” ဣတိ– ပြော၍။ ပါဒေန– ဖြင့်။ ပဟရိတွာ– ခတ်၍။ ခိပိ– ပစ်ပြီ။ သော– သည်။ ဧကပ္ပဟာရေနေဝ– တစ်ချက်တည်းဖြင့်သာလျှင်၊ [ဓမ္မဘာ-၁, ၆၆၈၊ ဓမ္မဘာ-၂, ၂၉၆ရှု၊] မရိတွာ– ၍။ ဥတ္တာနော– ပက်လက်သည်။ အဟောသိ– ပြီ။
ဒါသဗျံ။ ။ ဒါသဿ+ဘာဝေါ ကမ္မံ ဝါ ဒါသဗျံ၊ [ဏျတ္တတာ ဘာေဝ တု၌ တုသဒ္ဒါ, ဗျဝဒ္ဓဒါသာ ဝါ(မောဂ်- ၄, ၆၀)သုတ်တို့ဖြင့် ဒါသနောင် ဗျပစ္စည်းသက်၊(မောဂ်- ၄, ၆၀၊ မောဂ်နိ- ၂, ၁၄၄၊ ကစ်ဘာ- ၂, ၁၄၉)၊ (တစ်နည်း) ဒါသနောင် ဏိယပစ္စည်းသက်၊ ဝ- လာ, (ဒါသဝိယ), ဣချေ, ဝ,ကို ဗပြု။ (နီတိသုတ္တ- ၂၄၁)
...[စာမျက်နှာ- ၄၆၇]...
ထေရော– သည်။ တံ– ထိုကြိုးကြာကို။ ဒိသွာ– ၍။ ဥပါသက– ကာ! တာဝ– ရှေးဦးစွာ။ မေ– ၏။ သီသေ– ၌။ ဝေဌနံ– ရစ်ပတ်ချည်နှောင်ထားခြင်းကို။ ဝါ– ရစ်ပတ် ချည်နှောင်ကြောင်းကြိုးကို၊ [ဝေဌိယတိ ယေနာတိ ဝေဌနံ၊ -ပါစိယော-၃၈၇၊] သိထိလံ– လျော့သည်ကို။ ဝါ– အောင်။ ကတွာ၊ ဣမံ ကောဉ္စံ– ကို။ “မတော ဣတိ ဝါ–သေပြီဟူ၍လည်းကောင်း၊ (သေသွားပြီလားဟူ၍လည်းကောင်း)၊ နော မတော ဣတိ ဝါ– မသေဟူ၍လည်းကောင်း၊ (မသေဘူးလားဟူ၍လည်းကောင်း)။” ဩလောကေဟိ– ကြည့်ဦးလော။ ဣတိ– ပြောပြီ၊ [ဣတိတစ်လုံး အကျေကြံ။ “မတော ဝါ– သေသော်လည်း သေပြီ။ နော မတော ဝါ– မသေသော်လည်း မသေ။ ဣတိ– ဤသို့ သိခြင်းငှာ။ ဩလောကေဟိ– လော”ဟု တစ်နည်းပေးပါ၊] အထ– ၌။ နံ– ထိုထေရ်ကို။ သော– ထိုကျောက်ဆစ်သမားသည်။ အာဟ– ပြီ။ (ကိံ)၊ “ဧသော ဝိယ– ဤကြိုး ကြာကဲ့သို့။ တွမ္ပိ– သည်လည်း။ မရိဿသိ– သေရလိမ့်မည်။” ဣတိ– ပြီ။ ဥပါသက! ဣမိနာ– ဤကြိုးကြာသည်။ သော မဏိ– ကို။ ဂိလိတော– မျိုချအပ်ပြီ။ အယံ– ဤ ကြိုးကြာသည်။ သစေ န အမရိဿာ– အကယ်၍ မသေသေးအံ့။ အဟံ– သည်။ မရန္တောပိ– သေပါသော်လည်း။ တေ– အား။ မဏိံ– ကို။ န အာစိက္ခိဿံ– ပြောပြ လိမ့်မည်မဟုတ်။ ဣတိ– ဤသို့ ပြောပြီ။ သော– ထိုကျောက်ဆစ်သမားသည်။ တဿ– ဤကြိုးကြာ၏။ ဥဒရံ– ရင်ကို။ ဖာလေတွာ– ခွဲ၍။ ဝါ– သော်။ မဏိံ– ကို။ ဒိသွာ၊ ပဝေဓေန္တော– တုန်လှုပ်လျက်။ သံဝိဂ္ဂမာနသော– ထိတ်လန့်သော စိတ် ရှိသည်၊ (ဟုတွာ)၊ ထေရဿ– ၏။ ပါဒမူလေ– ခြေရင်း၌။ နိပဇ္ဇိတွာ– ပျပ်ဝပ်၍၊ (ဒူးတုပ်၍)၊ “ဘန္တေ! ခမထ– သည်းခံတော်မူပါကုန်။ မယာ– သည်။ အဇာနန္တေန– မသိလသော်။ ဝါ– ကြောင့်။ ကတံ– ပြီ။” ဣတိ– သို့။ အာဟ၊ ဥပါသက! တုယှံ– ၏။ ဝါ– မှာ။ ဒေါသော– အပြစ်သည်။ နေဝ အတ္ထိ– မရှိ။ မယှံ– ၏။ ဒေါသော– သည်။ န အတ္ထိ၊ ဧသ– ဤသို့ ဖြစ်ရခြင်းသည်။ ဝါ– ဤအပြစ်သည်။ ဝဋ္ဋဿေဝ– ဝဋ်၏သာ။ ဒေါသော– တည်း။ တေ– အား။ ခမာမိ– သည်းခံပါ၏၊ (ခွင့်လွတ်ပါ၏၊) ဣတိ– ပြီ။ ဘန္တေ! မေ– အား။ သစေ ခမထ– ကုန်အံ့။ ပကတိနိယာမေနေဝ– ပင် ကိုယ်အားဖြင့် ကြွမြဲနည်းဖြင့်သာလျှင်။ ဝါ– နဂိုကြွမြဲနည်းဖြင့်သာလျှင်၊ [ပကတိယာ +အာဂတော+နိယာမော ပကတိနိယာမော၊၊ -မ၊ ဋီ၊ ၃၊ ၁၄၇၊] မေ– ၏။ ဂေဟေ– ၌။ နိသီဒိတွာ– ၍။ ဘိက္ခံ– ဆွမ်းကို။ ဂဏှထ– ပါကုန်။ ဣတိ– ပြီ။ “ဥပါသက! ဒါနိ– ၌၊
...[စာမျက်နှာ- ၄၆၈]...
အဟံ– သည်။ ဣတော– မှ။ ပဋ္ဌာယ– ၍။ ပရေသံ– တို့၏။ ဂေဟဿ– ၏။ အန္တောဆဒနံ– အမိုး၏ အတွင်းသို့။ န ပဝိသိဿာမိ– မဝင်တော့အံ့။ ဟိ– မှန်။ အယံ– ဤသို့ ဖြစ်ရခြင်းသည်။ ဝါ– ဤအပြစ်သည်။ အန္တောဂေဟပဝေသနဿေဝ– အိမ် အတွင်းသို့ ဝင်ခြင်း၏သာလျှင်။ ဒေါသော– တည်း။ ဣတော– မှ။ ပဋ္ဌာယ– ၍။ ပါဒေသု– ခြေတို့သည်။ အာဝဟန္တေသု– ဆောင်နိုင်ကုန်လသော်။ ဂေဟဒွါရေ– အိမ်တံခါး၌။ ဌိတောဝ– ရပ်လျက်သာ။ ဘိက္ခံ– ကို။ ဂဏှိဿာမိ– ခံယူတော့မည်။” ဣတိ– သို့။ ဝတွာ– ၍။ ဓုတင်္ဂံ– ဓုတင်ကို၊ [ဓမ္မဘာ-၃, ၈၁ရှု၊] သမာဒါယ– ကောင်းစွာ ယူ၍။ ဝါ– ဆောက်တည်၍။ ဣမံ ဂါထံ– ကို။ အာဟ၊ (ကိံ)၊ “ပစ္စတိ၊ ပေ၊ မမာ”တိ– ၍၊ (အာဟ)
ပစ္စတိ မုနိနော ဘတ္တံ, ထောကံ ထောကံ ကုလေ ကုလေ၊ ပိဏ္ဍိကာယ စရိဿာမိ, အတ္ထိ ဇင်္ဃဗလံ မမ
မုနိနော– ရဟန်းဖို့။ ဝါ– ၏အတွက်။ ဘတ္တံ– ဆွမ်းကို။ ကုလေ ကုလေ– အမျိုး တိုင်း အမျိုးတိုင်း၌။ ဝါ– အိမ်တိုင်း အိမ်တိုင်း၌။ ထောကံ ထောကံ– အနည်းငယ် အနည်းငယ်၊ (နည်းနည်းစီ နည်းနည်းစီ)၊ ပစ္စတိ– ချက်ထားအပ်၏။ မမ– ငါ၏။ ဇင်္ဃဗလံ– ခြေသလုံးအားသည်။ အတ္ထိ– ရှိသေး၏၊ (တသ္မာ– ထိုကြောင့်၊) ပိဏ္ဍိကာယ– ကောင်းဆိုး၂ဖြာ, ရရာစုပြွမ်း, ဆွမ်းအလို့ငှာ။ စရိဿာမိ– လှည့်လည် တော့မည်။ [ထေရ၊ ဋ္ဌ၊ ၁၊ ၄၆၂အတိုင်း ပေးသည်။] စ ပန– ဆက်။ ဣဒံ– ဤစကားကို။ ဝတွာ၊ ထေရော၊ တေနေဝ ဗျာဓိနာ– ထိုအနာ (ဒဏ်ရာ) ကြောင့်ပင်။ န စိရဿေဝ– ပင်။ ပရိနိဗ္ဗာယိ– ပြီ။ ကောဉ္စော–ကြိုးကြာသည်။ မဏိကာရဿ– ၏။ ဘရိယာယ– ၏။ ကုစ္ဆိသ္မိံ– ၌။ ပဋိသန္ဓိံ– ကို။ ဂဏှိ– ပြီ။ မဏိကာရော– သည်။ ကာလံ– ကို။ ကတွာ– ၍။ နိရယေ– ၌။ နိဗ္ဗတ္တိ– ပြီ။ မဏိကာရဿ– ၏။ ဘရိယာ– သည်။ ထေရေ– ၌။ မုဒုစိတ္တတာယ– နူးညံ့ (ပျော့ ပျောင်း) သော စိတ်ရှိသည်၏ အဖြစ်ကြောင့်။ ကာလံ– ကို။ ကတွာ– ၍။ ဒေဝလောကေ– ၌။ နိဗ္ဗတ္တိ– ပြီ။ ဘိက္ခူ– တို့သည်။ သတ္ထာရံ– ကို။ တေသံ– ထိုသူတို့၏၊
မုဒုစိတ္တတာယ။ ။ မုဒုစိတ္တ မုဒုစိတ္တ မုဒုစိတ္တန္တိ ဗျာပါဒဝိဂမေန မေတ္တာဝသေန အကထိနစိတ္တံ (ဥဒါန၊ဋ္ဌ၊၂၅၇)၊ ဗျာပါဒဝိဂမေန မေတ္တာဝသေန မုဒုစိတ္တတာ(ဒီဋီ၊၁၊၃၃၆၊ သီဋီ-
...[စာမျက်နှာ- ၄၆၉]...
အဘိသမ္ပရာယံ– တမလွန်ဘဝကို၊ [ကမ္မဝသေန အဘိမုခေါ သမ္ပရေတိ ဂစ္ဆတိ ပဝတ္တတိ ဧတ္ထာတိ အဘိသမ္ပရာယော– ကံ၏အစွမ်းကြောင့် ရှေးရှုဖြစ်ရာနောက်ဘဝ၊- အဘိ+သံ+ပရ (ဂတိအနက်) +ဏ၊- သီဋီသစ်၊ ၁၊ ၄၀၅၊] ပုစ္ဆိံသု၊ သတ္ထာ၊ “ဘိက္ခဝေ! ဣဓ– လောက၌။ ဧကစ္စေ– အချို့ပုဂ္ဂိုလ်တို့သည်။ ဂဗ္ဘေ– လူ့ဝမ်းတိုက်၌။ နိဗ္ဗတ္တန္တိ– ဖြစ်ရကုန်၏။ ဧကစ္စေ– ကုန်သော။ ပါပကာရိနော– မကောင်းမှုကို ပြုလေ့ရှိသူ တို့သည်။ နိရယေ– ၌။ နိဗ္ဗတ္တန္တိ၊ ဧကစ္စေ– ကုန်သော။ ကတကလျာဏာ– ပြုအပ် ပြီးသော ကောင်းမှုရှိသူတို့သည်။ ဒေဝလောကေ– ၌။ နိဗ္ဗတ္တန္တိ၊ အနာသဝါ ပန– အာသဝေါမရှိသော ရဟန္တာတို့သည်ကား။ ပရိနိဗ္ဗာယန္တိ– ကုန်၏။” ဣတိ– သို့။ ဝတွာ– ၍။ အနုသန္ဓိံ ဃဋေတွာ ဓမ္မံ ဒေသေန္တော ဣမံ ဂါထံ အာဟ၊ (ကိံ)၊ “ဂဗ္ဘမေကေ၊ ပေ၊ အနာသဝါ”တိ– ၍၊ (အာဟ)
ဂဗ္ဘမေကေ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ, နိရယံ ပါပကမ္မိနော
သဂ္ဂံ သုဂတိနော ယန္တိ, ပရိနိဗ္ဗန္တိ အနာသဝါ
ဧကေ– အချို့သူတို့သည်။ ဂဗ္ဘံ– လူ့အမိဝမ်းတိုက်၌။ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ– ဖြစ်ကုန်၏။ ပါပကမ္မိနော– မကောင်းမှုရှိသူတို့သည်။ ဝါ– အကုသိုလ်ကံအားကြီးသူတို့သည်။ နိရယံ– ငရဲ၌။ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ– ဖြစ်ကုန်၏။ [ဂဗ္ဘံ– သို့။ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ– ကပ်ရောက်ကုန်၏။ ...နိရယံ– သို့။ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ– ကုန်၏”ဟု တစ်နည်းပေး၊] သုဂတိနော– ကောင်းသော အလိုအဇ္ဈာသယ ရှိသူတို့သည်။ ဝါ– ကောင်းသောအသိအလိမ္မာ,ဉာဏ်ပညာရှိသူတို့သည်။ သဂ္ဂံ– ရူပါရုံစသည်တို့ဖြင့် ကောင်းမြတ်သော နတ်ပြည်သို့။ ယန္တိ– ရောက်ကုန်၏။ အနာသဝါ– အာသဝေါမရှိသော ရဟန္တာတို့သည်။ ပရိနိဗ္ဗန္တိ– ပရိနိဗ္ဗာန်စံကုန်၏။
သစ်-၂, ၃၂၇) ”စသော အဖွင့်များကို ကြည့်၍ မုဒုစိတ္တအရ မေတ္တာနှင့် ယှဉ်သော မဟာကုသိုလ်စိတ်ကို ယူပါ၊ “မုဒု စ+တံ+စိတ္တံ စာတိ မုဒုစိတ္တံ၊ မုဒုစိတ္တံ+ဧတိဿာတိ မုဒုစိတ္တာ၊ (တစ်နည်း) မုဒု+စိတ္တံ ဧတိဿာတိ မုဒုစိတ္တာ၊ မုဒုစိတ္တာယ+ဘာဝေါ မုဒုစိတ္တတာ”ဟု ပြုပါ။
သုဂတိနော။ ။ ဤဂါထာဖွင့်၏ အထက်နား၌ “မဏိကာရဿ ဘရိယာ ထေရေ မုဒုစိတ္တတာယ...ဒေဝလောကေ နိဗ္ဗတ္တိ၊ ဧကစ္စေ ကတကလျာဏာ ဒေဝလောကေ နိဗ္ဗတ္တန္တိ”ဟူသော စကားတို့တွင် “မုဒုစိတ္တတာယ, ကတကလျာဏာ”ဟူသော ပုဒ်ကို ကြည့်၍ “ဘဝဘေဒေ ပတိဋ္ဌာယံ, နိဋ္ဌာဇ္ဈာသယဗုဒ္ဓိသု(ဓာန်- ၇၉၃)”ဂါထာလာ
...[စာမျက်နှာ- ၄၇၀]...
တတ္ထ– ၌။ ဂဗ္ဘန္တိ– ကား။ ဣဓ– ဤနေရာ၌။ မနုဿဂဗ္ဘောဝ– လူဝမ်းတိုက်ကို သာလျှင်။ အဓိပ္ပေတော– အလိုရှိအပ်၏။ ဧတ္ထ– ဤဂါထာ၌။ သေသံ– ကြွင်းသော ပုဒ်သည်။ ဥတ္တာနတ္ထမေဝ– ပေါ်လွင်သော အနက်ရှိသည်သာ။ ဒေသနာဝသာနေ– ၌။ ဗဟူ– တို့သည်။ သောတာပတ္တိဖလာဒီနိ– တို့သို့။ ပါပုဏိံသု– ကုန်ပြီ။ ဣတိ– မဏိကာရကုလူပကတိဿတ္ထေရဝတ္ထု ပြီးပြီ။
မဏိကာရကုလူပကတိဿတ္ထေရဝတ္ထုဘာသာဋီကာ ပြီးပြီ။
အနက်တို့တွင် အဇ္ဈာသယအနက်ယူ၍ ပေးသည်၊ ဗုဒ္ဓိအနက်လည်း ဖြစ်သင့်၍ နောက် နည်းပေးသည်။ မှန်၏– ကောင်းသောအလိုဆန္ဒရှိသူ, အသိဉာဏ်ရှိသူတို့သာ ကောင်းမှု များ ပြု၍ နတ်ပြည်သို့ ရောက်နိုင်ကြသည်၊ “ဂစ္ဆတိ ယထာရုစိ ပဝတ္တတီတိ ဂတိ၊ (အဇ္ဈာသယ)၊ ဂမတိ ယထာသဘာဝံ ဇာနာတီတိ ဂတိ၊ (ပညာ)၊ (သီဋီသစ်၊ ၂၊ ၂၂၉)၊ သောဘနာ+ဂတိ ယေသန္တိ သုဂတိနော (ကပ္ပဒ္ဒုမ) ”ဟု ပြု၍ ဣတောညတ္ထေ ပုမေ (မောဂ်-၂, ၁၈၂) သုတ်, ရူအလို “ယောနံ နော”ဟူသော ဝိနာဓိကာရယောဂဝိဘာဂ ဖြင့် ယောဝိဘတ်ကို နောပြု၍ ပြီးစေရာ၏။ (နိဒီ-၁၀၄၊ ရူ-၇၀)
သဂ္ဂံ။ ။ သဂ္ဂံကို “သု+အဂ္ဂံ၊ (တစ်နည်း) သဟ+အဂ္ဂံ”ဟု ၂နည်းဖြတ်နိုင်၏၊ ထိုတွင် “သု+အဂ္ဂံ”ဟု ဖြတ်လျှင် “(ရူပါဒီဟိ ဝိသယေဟိ) သုဋ္ဌု+အဂ္ဂေါတိ သဂ္ဂေါ၊ (ဝိသုဒ္ဓိ၊ဋီ၊၁၊၃၀)၊ သောဘနာ+အဂ္ဂဘူတာ ရူပါဒယော ဧတ္ထာတိ သဂ္ဂေါ၊(သံဋီ၊၁၊၄၇)၊ စိရံ ဌီယတေ အသ္မိန္တိ အဂ္ဂေါ၊ [အဇ (ဂတိယံ, အနေကတ္ထတ္တာ ဌိတိယံ ဝါ)+ဏ၊- ဓာန်ဋီ- ၁၀၊] သောဘနော+အဂ္ဂေါ သဂ္ဂေါ, ပုညေန သုဋ္ဌု ဝါ အဇီယတေတိ သဂ္ဂေါ၊ (ဓာန်ဋီ- ၁၀)၊ သောဘနေန ကမ္မေန+အဇီယတီတိ သဂ္ဂေါ၊(ပရိတ္တဋီ- ၄၇)၊ သုန္ဒရာနိ+အဂ္ဂါနိ ရူပါဒီနိ ဧတ္ထာတိ သဂ္ဂေါ၊ (ပါစိယော- ၃၈၁)၊ သုဋ္ဌု သောဘနော+အဂ္ဂေါ ကောဋ္ဌာသော ဧတဿ ဘဝဿာတိ သဂ္ဂေါ၊(ကင်္ခါယော- ၄, ၁၉၂)”ဟု ပြုပါ၊ “သဟ+အဂ္ဂံ”ဟု ဖြတ် လျှင် “(မနာပိယရူပါဒိတာယ) သဟ အဂ္ဂေဟိ ယော ဝတ္တတီတိ သဂ္ဂေါ- ကောင်းမြတ် သော ရူပါရုံစသည်တို့နှင့် တကွဖြစ်သောနတ်ပြည်(အံဋီ၊၁၊၉၇)”ဟု ပြုပါ။
ဂဗ္ဘန္တိ...အဓိပ္ပေတော။ ။ ဂဗ္ဘံအရ ဝမ်းဗိုက်အမျိုးမျိုးကို ရနိုင်ရာ ဤ၌ လူ့အမိ ဝမ်းဗိုက်ကို ယူစေလို၍ “မနုဿဂဗ္ဘော အဓိပ္ပေတော”ဟု ဖွင့်သည်၊ မှန်၏- အများနှင့် ဆက်ဆံသော သာမညမှ ဝိသေသကို ခွဲထုတ်၍ ပြလိုလျှင် အဓိပ္ပေတ, ဂဟေတဗ္ဗ, ဝတ္တဗ္ဗ, ဥပပန္န, ဝတ္တုံ ယုဇ္ဇတိ, သက္ကာသဒ္ဒါတို့ကို ဆိုလေ့ရှိ၏။ [ဂဟေတဗ္ဗာ, ဝတ္တဗ္ဗာနှင့်, ပန္နာတစ်ဖုံ, ဝတ္တုံ ယုဇ္ဇတိ, သက္ကာရှိက, သာမညမှ, အတ္ထဝိသေ, လျော်စွာပေ, စမ်း လေအတ္ထမှာ။ အဓိပ္ပေတံ, နည်းတူကြံ, လုရန်စကားမှာ။(ရွှေ- ၃၁၈၊ ၃၁၉)]
...[စာမျက်နှာ- ၄၇၁]...
၁၁-တယောဇနဝတ္ထုဘာသာဋီကာ
န အန္တလိက္ခေတိ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော တယော– ကုန်သော။ ဇနေ– လူတို့ကို။ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ ကိရ– ချဲ့။ သတ္ထရိ– သည်။ ဇေတဝနေ– ၌။ ဝိဟရန္တေ– စဉ်။ သမ္ဗဟုလာ– ကုန်သော။ ဘိက္ခူ– တို့သည်။ သတ္ထု– ကို။ ဒဿနတ္ထာယ– ဖူးမြင်ခြင်းအကျိုးငှာ။ အာဂစ္ဆန္တာ– ကုန်လသော်။ ဧကံ၊ ဂါမံ– သို့။ ပိဏ္ဍာယ၊ ပဝိသိံသု၊ ဂါမဝါသိနော– တို့သည်။ သမ္ပတ္တေ– ကောင်းစွာ ရောက်လာ ကုန်သော။ တေ– ထိုရဟန်းတော်တို့ကို။ အာဒါယ– ပင့်၍။ အာသနသာလာယ– နားနေရာဇရပ်၌၊ (ဆွမ်းစားဇရပ်၌)၊ နိသီဒါပေတွာ– စေ၍။ ယာဂုခဇ္ဇကံ– ယာဂု, ခဲဖွယ်ကို။ ဒတွာ– ၍။ ပိဏ္ဍပါတဝေလံ– ဆွမ်းကို ရှာမှီးရာအချိန်ကို။ ဝါ– ဆွမ်းခံ ချိန်ကို။ အာဂမယမာနာ– စောင့်ကုန်လျက်။ ဓမ္မံ– ကို။ သုဏန္တာ– ကုန်လျက်။ နိသီဒိံသု– ကုန်ပြီ။ တသ္မိံ ခဏေ– ၌။ ဘတ္တံ– ကို။ ပစိတွာ– ၍။ သူပဗျဉ္ဇနံ– ဟင်းရည်, ဟင်းလျာကို။ ဓူပယမာနာယ– ပူစေသော။ ဝါ– ချက်နေသော။ ဧကိဿာ– သော။ ဣတ္ထိယာ– ၏။ ဘာဇနတော– အိုးမှ။ အဂ္ဂိဇာလာ– မီးအလျှံသည်။ ဥဋ္ဌဟိတွာ– တက်၍။ ဆဒနံ– အမိုးကို။ ဂဏှိ– ယူပြီ။ ဝါ– ကူးပြီ။ တတော– ထိုအမိုးမှ။ ဧကံ– သော။ တိဏကရဠံ– မြက်ကရွတ်ခွေသည်၊ (မြက်စည်းသည်၊ သက်ကယ်ပျစ် သည်)၊ ဥဋ္ဌဟိတွာ– ၍။ ဇလမာနံ– တောက်လောင်လျက်။ အာကာသံ– ကောင်း ကင်သို့။ ပက္ခန္ဒိ– ပျံတက်ပြီ။ တသ္မိံ ခဏေ– ၌။ ဧကော– သော။ ကာကော– ကျီး သည်။ အာကာသေန– ဖြင့်။ ဂစ္ဆန္တော– ပျံသွားလသော်။ တတ္ထ– ထိုမြက်ကရွတ်ခွေ ၌။ ဂီဝံ– လည်ပင်းကို။ ပဝေသေတွာ– ဝင်စေ၍။ ဝါ– စွပ်မိ၍။ တိဏဝလ္လိဝေဌိတော–မြက်နွယ်သည် ရစ်ပတ်အပ်သည်၊ (ဟုတွာ)၊ ဈာယိတွာ– မီးလောင်၍။ ဂါမမဇ္ဈေ– ရွာ၏အလယ်၌။ ပတိ– ကျပြီ။ ဘိက္ခူ– တို့သည်။ တံ– ထိုအခြင်းအရာကို၊ (ထိုအဖြစ် အပျက်ကို)၊ ဒိသွာ။ “ကမ္မံ– အကုသိုလ်ကံသည်။ အဟော ဘာရိယံ– ဩော်... ကြီးလေးလေစွ။ အာဝုသော– တို့! ကာကေန– သည်။ ပတ္တံ– ရောက်အပ်သော။ ဝိပ္ပကာရံ– ဖောက်ပြန်သော အခြင်းအရာကို။ ပဿထ– ကုန်လော။ ဣမိနာ– ဤကျီးသည်။ ကတကမ္မံ– ပြုအပ်ခဲ့သော အကုသိုလ်ကံကို။ သတ္ထာရာ– ဘုရား ရှင်ကို။ အညတြ– ကြဉ်၍။ ကော– သည်။ ဇာနိဿတိ– လိမ့်မည်နည်း။ သတ္ထာရံ–
...[စာမျက်နှာ- ၄၇၂]...
ကို။ အဿ– ထိုကျီး၏။ ကမ္မံ– ကို။ ပုစ္ဆိဿာမ– ကုန်စို့။” ဣတိ– သို့။ စိန္တေတွာ– ၍။ ပက္ကမိံသု– ကုန်ပြီ။
အပရေသမ္ပိ– အခြားလည်းဖြစ်ကုန်သော။ ဘိက္ခူနံ– တို့သည်။ သတ္ထု– ကို။ ဒဿနတ္ထာယ– ငှာ။ နာဝံ– လှေသို့။ အဘိရုယှ– တက်ရောက်၍။ ဂစ္ဆန္တာနံ– ကုန် လသော်။ နာဝါ– လှေသည်။ သမုဒ္ဒေ– ၌။ နိစ္စလာ– မလှုပ်သည်၊ (ဟုတွာ)၊ အဋ္ဌာသိ–တည်ပြီ။ မနုဿာ– တို့သည်။ “ကာဠကဏ္ဏိနာ– သူယုတ်မာသည်။ ဧတ္ထ– ဤလှေ၌။ ဝါ– ဤလူအပေါင်းတွင်။ ဘဝိတဗ္ဗံ– ရှိရာ၏၊ ” [ဓမ္မဘာ-၂, ၆၄] ဣတိ– ပြော၍။ သလာကံ– စာရေးတံကို။ ဝိစာရေသုံ– လှည့်လည်စေကုန်ပြီ။ ဝါ– စီစဉ်ကုန်ပြီ၊ [ရှေ့ သဒ္ဒတ္ထ, နောက်အဓိပ္ပာယတ္ထ၊] စ– ဆက်။ နာဝိကဿ– လှေသူကြီး၏။ ဘရိယာ– သည်။ ပဌမဝယေ– ပထမအရွယ်၌။ ဌိတာ– တည်သည်၊ (ဟုတွာ)၊ ဒဿနီယာ–ကြည့်ရှုသင့် ကြည့်ရှုထိုက်သည်။ ပါသာဒိကာ– စိတ်၏ ကြည်လင်ခြင်းကို ဖြစ် စေနိုင်၏၊ [ဓမ္မဘာ-၁, ၃၂၁ရှု၊] သလာကာ– စာရေးတံသည်။ တဿာ– ထိုမယား ၏၊ (ဟတ္ထံ– လက်သို့၊) ပါပုဏိ– ပြီ။ “သလာကံ– ကို။ ပုန၊ ဝိစာရေထ– ကြလော။” ဣတိ– သို့။ ဝတွာ– ၍။ ယာဝတတိယံ– ၃ကြိမ်တိုင်အောင်။ ဝိစာရေသုံ– ကုန်ပြီ။ တိက္ခတ္တုမ္ပိ– တိုင်တိုင်လည်း။ တဿာ– ၏၊ (ဟတ္ထံ) ဧဝ– လက်သို့သာ။
ပါပုဏိ။ မနုဿာ– တို့သည်။ “သာမိ! ကိံ– အဘယ်သို့နည်း?” ဣတိ– ဤသို့ မေး၍။ နာဝိကဿ– ၏။ မုခံ– မျက်နှာကို။ ဩလောကေသုံ– ကုန်ပြီ။ နာဝိကော– သည်။ “ဧကိဿာ– တစ်ယောက်သောမယား၏။ အတ္ထာယ– အကျိုးငှာ။ မဟာဇနံ– ကို။ နာသေတုံ– ပျက်စီးစေခြင်းငှာ။ န သက္ကာ– မတတ်ကောင်း၊ (မဖြစ်နိုင်)၊ ဥဒကေ– ၌။ နံ– ကို။ ခိပထ– ပစ်ချကြလော။” ဣတိ– သို့။ အာဟ– ပြီ။ သာ– ထိုမယားသည်၊တဿာ ပါပုဏိ။ ။ ပါဠိအဋ္ဌကထာဋီကာများ၌ “ပါပုဏိ, ပါပုဏိံသု”စသည်၏ ရှေ့တွင် ဒုတိယန္တ, ဆဋ္ဌီယန္တ, သတ္တမျန္တအားဖြင့် ၃မျိုးရှိသည်ကို တွေ့ရ၏၊ တဿာကို ဆဋ္ဌီဝိဘတ်ယူ၍ ပေးခဲ့သည်၊ အဘိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၁၃၌ “ဥပါသိကာယ ဟတ္ထေ ပတိ”ဟု ရှိပုံကို ကြည့်၍ တဿာ၏ စပ်ရာကို “ဟတ္ထံ”ဟု ထည့်သည်၊ ဆဋ္ဌီဝိဘတ်ကို ဒုတိယာအနက်ဟောယူ၍ “တဿာ- ထိုမယားသို့၊ (မယားလက်သို့)၊ ပါပုဏိ”ဟု တစ်နည်းပေးပါ၊ (တစ်နည်း) တေသု ဝုဒ္ဓိသုတ်ကြီးဖြင့် တာနောင် သ္မိံဝိဘတ်ကို သာပြု, သ်,လာဟု ကြံ၍ “တဿာ- ထိုမယား၌၊ ပါပုဏိ”ဟုလည်း ပေးပါ။
...[စာမျက်နှာ- ၄၇၃]...
ဝါ– ကို၊ [ရှေ့နည်း အကာသိ၌စပ်၊ နောက်နည်း ခိပိယမာနာ၌စပ်၊] ဂဟေတွာ– ၍။ ဥဒကေ– ၌။ ခိပိယမာနာ– ပစ်ချအပ်သော်။ မရဏဘယတဇ္ဇိတာ– သေခြင်းဘေး သည် ခြိမ်းခြောက်အပ်သည်၊ (ဟုတွာ)၊ ဝိရဝံ– ဖောက်ပြန်သော အသံကို။ ဝါ–အော်ဟစ်ငိုကြွေးသံကို။ အကာသိ– ပြီ။ တံ– ထုဖောက်ပြန်သော အသံကို။ ဝါ– ထိုအော်ဟစ်ငိုကြွေးသံကို။ သုတွာ၊ နာဝိကော– သည်။ ဣမိဿာ– ဤမယားအား။ နဋ္ဌေဟိ– ပျက်စီးကုန်သော။ အာဘရဏေဟိ– တန်ဆာတို့ဖြင့်။ ကော အတ္ထော–အဘယ်အကျိုးရှိအံ့နည်း။ သဗ္ဗာဘရဏာနိ– အလုံးစုံသော တန်ဆာတို့ကို။ ဩမုဉ္စိတွာ– ချွတ်၍။ ဧကံ– သော။ ပိလောတိကံ– အဝတ်နွမ်းကို။ နိဝါသာပေတွာ– ဝတ်စေ၍။ နံ– ထိုမယားကို။ ဆဍ္ဍေထ– ပစ်ချကြလော။ ပန– သို့သော်လည်း။ အဟံ– သည်။ ဧတံ– ဤမိန်းမကို။ ဥဒကပိဋ္ဌေ– ရေပြင်၌။ ပ ’ဝမာနံ– မျောသွားနေသည် ကို။ ဝါ– ပေါလောပေါ်နေသည်ကို။ ဒဋ္ဌုံ– ကြည့်ခြင်းငှာ။ န သက္ခိဿာမိ– မစွမ်းနိုင်ပါ။ တသ္မာ– ကြောင့်။ ယထာ– အကြင်အခြင်းအရာအားဖြင့် ပစ်ချအပ်သော်။ နံ– ထို မယားကို။ အဟံ– သည်။ န ပဿာမိ– မမြင်ရ။ တထာ– အားဖြင့်။ ဧကံ– သော။ ဝါလုကကုဋံ– သဲအိုးကို။ ဂီဝါယ– လည်ပင်း၌။ ဗန္ဓိတွာ– ဖွဲ့ချည်၍။ သမုဒ္ဒေ– ၌။ ခိပထ– ပစ်ချကြလော။ ဣတိ– ပြောပြီ။ တေ– ထိုလူတို့သည်။ တထာ– ထိုပြောသည့် အတိုင်း။ ကရိံသု– ကုန်ပြီ။ တမ္ပိ– ထိုမယားကိုလည်း။ ပတိတဋ္ဌာနေယေဝ– ကျရာ နေရာ၌ပင်။ မစ္ဆကစ္ဆပါ– ငါးလိပ်တို့သည်။ ဝိလုမ္ပိံသု– လုယက်ကုန်ပြီ။ ဘိက္ခူ– တို့ သည်။ တံ ပဝတ္တိံ– ကို။ ဉတွာ၊ “သတ္ထာရံ– ကို။ ဌပေတွာ– ချန်ထား၍။ အညော– သော။ ကော– သည်။ ဧတိဿာ ဣတ္ထိယာ– ၏။ ကတကမ္မံ– ကို။ ဇာနိဿတိ
ဝိရဝံ။ ။ ရုယတေ သဒ္ဒါယတေတိ ရဝေါ၊ [ရု- သဒ္ဒေ+အ၊- ဓာန်ဋီ- ၁၂၈၊] ဝိရူပေါ+ ရဝေါ ဝိရဝေါ- ဖောက်ပြန်သောအသံ၊ “ဝိဿရံ”ကဲ့သို့ ဝိသဒ္ဒါ ဝိရူပအနက်ဟော၊ ရဝသဒ္ဒါ သဒ္ဒ(အသံ)အနက်ဟောတည်း။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃, ၄၈၊ ပါစိယော- ၂၆၃) ပ ’
ဝမာနံ။ ။ ပ ’ဝတီတိ ပ’ဝမာနံ၊ ပ’ုဓာတ်, ပ’ဝဓာတ်, ပိလုဓာတ်နောင် မာနပစ္စည်း သက်၊ ဓာတ်၃မျိုးလုံး ဂတိအနက်ဟောချည်း ဖြစ်သည်၊ ပိလုဓာတ်၌ “ပိလဝမာန”ဟု ဖြစ်သောအခါ တေသု ဝုဒ္ဓိသုတ်ကြီး, သရာ သရေ လောပံသုတ်၌ “သရာ လောပံ” ဟူသော ယောဂဝိဘာဂတို့ဖြင့် နောက်လ,ဗျဉ်းကြောင့် ပိ၏ ဣကို ချေပါ။ (နိဒီ- ၁၆၊ ဝိဗော- ၁၀၊ ကစ်ဘာ- ၁, ၁၀၃)]
...[စာမျက်နှာ- ၄၇၄]...
နည်း။ သတ္ထာရံ– ကို။ တဿာ– ၏။ ကမ္မံ– ကို။ ပုစ္ဆိဿာမ– ကုန်စို့။” ဣတိ– ပြော၍။ ဣစ္ဆိတဋ္ဌာနံ– အလိုရှိအပ်သော နေရာသို့။ ပတွာ– ၍။ ဝါ– သော်။ နာဝါတော– မှ။ ဩရုယှ– သင်ဆင်း၍။ ပက္ကမိံသု– ကုန်ပြီ။
အပရေပိ– ကုန်သော။ သတ္တ– ကုန်သော။ ဘိက္ခူ– တို့သည်။ သတ္ထု– ကို။ ဒဿနတ္ထာယ– ငှာ။ ဂစ္ဆန္တာ– ကုန်လသော်။ သာယံ– ညနေချမ်းအခါ၌။ ဧကံ– သော။ ဝိဟာရံ– သို့။ ပဝိသိတွာ– ၍။ ဝသနဋ္ဌာနံ– နေရာအရပ်ကို။ ပုစ္ဆိံသု– ကုန်ပြီ။ စ– ဆက်။ ဧကသ္မိံ– ဖြစ်သော။ လေဏေ– လိုဏ်ဂူ၌။ သတ္တ– ကုန်သော။ မဉ္စာ– ညောင်စောင်း တို့သည်။ ဟောန္တိ– ရှိကုန်၏။ တေသံ– ထိုရဟန်းတို့သည်။ တဒေဝ– ထိုလိုဏ်ဂူ ကိုသာ။ လဘိတွာ– ၍။ တတ္ထ– ထိုလိုဏ်ဂူ၌။ နိပန္နာနံ– အိပ်နေကုန်စဉ်။ ရတ္တိဘာဂေ– ညဉ့်အဖို့၌။ ကူဋာဂါရမတ္တော– အိမ်အထွတ်အတိုင်းအရှည်ရှိသော။ ပါသာဏော– ကျောက်တုံးသည်။ ပဝဋ္ဋမာနော– လိမ့်လျက်။ အာဂန္တွာ– ၍။ လေဏဒွါရံ– လိုဏ်တံခါးပေါက်ကို။ ပိဒဟိ– ပိတ်မိပြီ။ နေဝါသိကာ– ကျောင်းနေဖြစ်ကုန် သော။ ဝါ– အမြဲနေဖြစ်ကုန်သော၊ [ဓမ္မဘာ-၃, ၁၃၁ရှု၊] ဘိက္ခူ– တို့သည်။ “မယံ– တို့သည်။ ဣမံ လေဏံ– ကို။ အာဂန္တုကဘိက္ခူနံ– တို့သို့။ ပါပယိမှာ– ရောက်စေမိခဲ့ ကုန်ပြီ။ အယဉ္စ မဟာပါသာဏော– ဤကျောက်တုံးကြီးသည်လည်း။ လေဏဒွါရံ– ကို။ ပိဒဟန္တော– ပိတ်လျက်။ အဋ္ဌာသိ– တည်ပြီ။ နံ– ထိုကျောက်တုံးကြီးကို။ အပနေဿာမ– ဖယ်ရှားကြစို့။” ဣတိ– ပြော၍။ သမန္တာ– ပတ်ဝန်းကျင်၌။ သတ္တဟိ– ကုန်သော။ ဂါမေဟိ– တို့မှ။ မနုဿေ– တို့ကို။ သန္နိပါတေတွာ– စုဝေးစေ၍။ ဝါယမန္တာပိ– (ဖယ်ရှားဖို့) ကြိုးစားပါကုန်သော်လည်း။ ဌာနာ– တည်ရာမှ။ စာလေတုံ–လှုပ်စေခြင်းငှာ။ ဝါ– ရွေ့စေခြင်းငှာ။ နာသက္ခိံသု– ကုန်။ အန္တော– အတွင်း၌။ ပဝိဋ္ဌဘိက္ခူပိ– ဝင်ရောက်နေသော ရဟန်းတို့သည်လည်း။ ဝါယမိံသုယေဝ– (ဖယ်ရှား ဖို့) ကြိုးစားကုန်သည်သာ။ ဧဝံ သန္တေပိ– ဤသို့ ဖြစ်ပါသော်လည်း။ သတ္တာဟံ–လုံး။ ပါသာဏံ– ကို။ စာလေတုံ– ငှာ။ နာသက္ခိံသု– နိုင်ကုန်။ အာဂန္တုကာ– တို့သည်။ သတ္တာဟံ– လုံး။ ဆာတဇ္ဈတ္တာ– ဆာလောင်ခြင်းသည် နှိပ်စက်အပ်သော စိတ်ရှိ ကုန်သည်။ ဝါ– ဆာခြင်းကြောင့် ဝမ်းမီးသည် လောင်အပ်ကုန်သည်၊ (ဆာလောင် နေကုန်သည်၊) [ဓမ္မဘာ-၁, ၂၀၉ရှု၊] (ဟုတွာ)၊ မဟာဒုက္ခံ– ကြီးစွာသော ဆင်းရဲကို၊
...[စာမျက်နှာ- ၄၇၅]...
အနုဘဝိံသု– ကုန်ပြီ။ သတ္တမေ– သော။ ဒိဝသေ– နေ့၌။ ပါသာဏော– သည်။ သယမေဝ– အလိုလိုသာ။ ပဝဋ္ဋိတွာ– လိမ့်၍။ အပဂတော– ဖဲသွားပြီ။ ဘိက္ခူ– တို့သည်။ နိက္ခမိတွာ– ၍။ “အမှာကံ– တို့၏။ ဣမံ ပါပံ– ဤမကောင်းမှုကို။ သတ္ထာရာ– ကို။ အညတြ– ကြဉ်၍။ ကော– သည်။ ဇာနိဿတိ– နည်း။ သတ္ထာရံ– ကို။ ပုစ္ဆိဿာမ–ကုန်စို့။” ဣတိ– သို့။ စိန္တေတွာ– ၍။ ပက္ကမိံသု– ကုန်ပြီ။ တေ– တို့သည်။ ပုရိမေဟိ–ရှေးရဟန်းတို့နှင့်။ သဒ္ဓိံ၊ အန္တရာမဂ္ဂေ– လမ်းခရီးကြား၌။ သမာဂန္တွာ– ပေါင်းဆုံ မိကြ၍။ သဗ္ဗေ– အလုံးစုံသော ရဟန်းတို့သည်။ ဧကတောဝ– တစ်ပေါင်းတည်း သာလျှင်။ သတ္ထာရံ– သို့။ ဥပသင်္ကမိတွာ– ၍။ ဝန္ဒိတွာ– ၍။ ဧကမန္တံ၊ နိသိန္နာ– ကုန် လျက်။ သတ္ထာရာ– နှင့်။ ကတပဋိသန္ထာရာ– ပြုအပ်ပြီးသော ပဋိသန္ထာရရှိကုန် သည်။ ဝါ– လောကွတ်ပျူငှာ နှုတ်ဆက်စကားပြောကြားမှု ပြုပြီးကုန်သည်၊ (ဟုတွာ)၊ အတ္တနာ အတ္တနာ– မိမိ မိမိသည်။ ဒိဋ္ဌာနုဘူတာနိ– မြင်အပ် ခံစားအပ် ကုန်သော။ ကာရဏာနိ– အကြောင်းအရာတို့ကို။ ပဋိပါဋိယာ– အစဉ်အားဖြင့်။ ပုစ္ဆိံသု– ကုန်ပြီ။
သတ္ထာပိ– သည်လည်း။ တေသံ– တို့အား။ ပဋိပါဋိယာ– အားဖြင့်။ ဧဝံ– သို့။ ဗျာကာသိ– ဖြေဆိုပြီ။ (ကိံ) “ဘိက္ခဝေ! တာဝ– ရှေးဦးစွာ။ သော ကာကော– သည်။ အတ္တနာ– သည်။ ကတကမ္မမေဝ– ပြုအပ်ခဲ့သော ကံကိုသာ၊ (ပြုအပ်ခဲ့သောကံ၏ အကျိုးကိုသာ၊) အနုဘောသိ– ခံစားရပြီ။ ဟိ– ချဲ့။ အတီတကာလေ– ၌။ ဗာရာဏသိယံ– ၌။ ဧကော၊ ကဿကော– လယ်သမားသည်။ အတ္တနော– ၏။ ဂေါဏံ–နွားကို။ ဒမေန္တော– ဆုံးမလသော်။ ဒမေတုံ– ဆုံးမခြင်းငှာ။ နာသက္ခိ– မစွမ်းနိုင်။ ဟိ– မှန်။ အဿ– ထိုလယ်သမား၏။ သော ဂေါဏော– သည်။ ထောကံ– ငယ်။ ဂန္တွာ– ၍။ နိပဇ္ဇိ– အိပ်ပြီ။ ပေါထေတွာ– ထုရိုက်၍။ ဥဋ္ဌာပိတောပိ– ထစေအပ်ပါသော် လည်း။ ထောကံ– ငယ်။ ဂန္တွာ– ၍။ ပုနပိ– လည်း။ တထေဝ– တူသာ၊ နိပဇ္ဇိ။ သော– ထိုလယ်သမားသည်။ ဝါယမိတွာ– ကြိုးစား၍။ တံ– ထိုနွားကို။ ဒမေတုံ– ငှာ။ အသက္ကောန္တော– လသော်။ ကောဓာဘိဘူတော– အမျက်ဒေါသသည် လွှမ်းမိုးအပ် သည်။ ဟုတွာ၊] ဒါနိ– ၌။ ဣတော– ဤအချိန်မှ။ ပဋ္ဌာယ– ၍။ သုခံ– စွာ။ နိပဇ္ဇိဿသိ– အိပ်ရတော့မည်။’ ဣတိ– ဤသို့ ပြော၍။ ပလာလပိဏ္ဍံ ဝိယ– ကောက်ရိုး
...[စာမျက်နှာ- ၄၇၆]...
ပုံကိုကဲ့သို့။ ကရောန္တော– လျက်။ ပလာလေန– ကောက်ရိုးဖြင့်။ တဿ– ထိုနွား၏။ ဂီဝံ– လည်ပင်းကို။ ပလိဝေဌေတွာ– ရစ်ပတ်၍။ အဂ္ဂိံ– ကို။ အဒါသိ– ပြီ။ ဂေါဏော– သည်။ တတ္ထေဝ– ၌ပင်။ ဈာယိတွာ– မီးလောင်၍။ မတော– သေပြီ။ ဘိက္ခဝေ! တဒါ– ထိုအခါ၌၊ (လက်သမားဘဝတုန်းက)၊ တေန ကာကေန– သည်။ တံ ပါပကမ္မံ– ထိုမကောင်းမှုကို။ ကတံ– ပြီ။ သော– ထိုကျီးသည်။ တဿ– ထို မကောင်းမှု ၏။ ဝိပါကေန– အကျိုးအားဖြင့်၊ (အကျိုး၏အဖြစ်ဖြင့်)၊ [ဓမ္မဘာ-၁, ၂၉၄၊ ၄၄၅ရှု၊] ဒီဃရတ္တံ– လုံး။ နိရယေ– ၌။ ပစ္စိတွာ– ကျက်၍။ ဝိပါကာဝသေသေန– အကျိုး၏ အကြွင်းအကျန်အားဖြင့်။ ဝါ– ကြွင်းကျန်သောအကျိုးအားဖြင့်၊ [ဓမ္မဘာ-၁, ၅၉၁ ရှု၊] သတ္တက္ခတ္တုံ– ၇ကြိမ်။ ကာကယောနိယံ– ကျီးမျိုး၌။ နိဗ္ဗတ္တိတွာ၊ ဧဝမေဝ– သာ လျှင်။ အာကာသေ– ၌။ ဈာယိတွာဝ– သာလျှင်။ မတော– ပြီ။” ဣတိ– ဤသို့ မိန့် တော်မူပြီ။
ဘိက္ခဝေ! သာပိ ဣတ္ထီ– သည်လည်း။ အတ္တနာ– သည်။ ကတကမ္မမေဝ– ကို သာ။ အနုဘောသိ– ပြီ။ ဟိ– ချဲ့။ သာ– ထိုမိန်းမသည်။ အတီတေ၊ ဗာရာဏသိယံ– ၌။ ဧကဿ၊ ဂဟပတိကဿ– သူကြွယ်၏။ ဘရိယာ– မယားသည်၊ (ဟုတွာ)၊ ဥဒကဟရဏကောဋ္ဋနပစနာဒီနိ– ရေခတ်ခြင်း, မောင်းထောင်းခြင်း, ချက်ပြုတ် ခြင်းအစရှိကုန်သော။ သဗ္ဗကိစ္စာနိ– အလုံးစုံသော ပြုဖွယ်ကိစ္စတို့ကို။ သဟတ္ထေနေဝ– မိမိလက်ဖြင့်သာ။ အကာသိ– ပြီ။ တဿာ– ထိုမိန်းမ၏။ ဧကော– သော။ သုနခေါ– သည်။ တံ– ထိုမိန်းမကို။ ဂေဟေ– ၌။ သဗ္ဗကိစ္စာနိ– တို့ကို။ ကုရုမာနံ– သည် ကို။ ဩလောကေန္တောဝ– ကြည့်လျက်သာ။ နိသီဒတိ– ၏။ တာယ– ထိုမိန်းမသည်။ ခေတ္တေ– ၌။ ဘတ္တံ– ကို။ ဟရန္တိယာ– ဆောင်သော်လည်းကောင်း။ ဒါရုပဏ္ဏာဒီနံ–ထင်း,ဟင်းရွက်အစရှိသည်တို့၏။ အတ္ထာယ– အကျိုးငှာ။ အရညံ– သို့။ ဂစ္ဆန္တိယာ ဝါ– သွားသော်လည်းကောင်း။ တာယ– ထိုမိန်းမနှင့်၊ [“တာယ”ကို ပဒီပနည်း, တန္တ နည်းစသော နည်းအရ ၂ခါပေးသည်၊] သဒ္ဓိံယေဝ– သာလျှင်။ ဂစ္ဆတိ– ၏။ တံ– ထို မယားကို။ ဒိသွာ– ၍။ ဒဟရမနုဿာ– ငယ်ရွယ်သော လူတို့သည်၊ (လူငယ်တို့ သည်)၊ “အမ္ဘော– အမောင်တို့! သုနခလုဒ္ဒကော– ခွေးမုဆိုးသည်။ နိက္ခန္တော–ထွက်လာပြီ။ အဇ္ဇ၊ မယံ– တို့သည်။ မံသေန– ဖြင့်။ ဘုဉ္ဇိဿာမ– စားကြရတော့
...[စာမျက်နှာ- ၄၇၇]...
မည်။” ဣတိ– သို့။ ဥပ္ပဏ္ဍေန္တိ– ပြောင်လှောင်ကုန်၏။ သာ– ထိုမိန်းမသည်။ တေသံ– ထိုလူငယ်တို့၏။ ကထာယ– ကြောင့်။ မင်္ကု– မျက်နှာမသာယာသည်။ ဟုတွာ၊ သုနခံ– ကို။ လေဍ္ဍုဒဏ္ဍာဒီဟိ– ခဲ, ဒုတ်အစရှိသည်တို့ဖြင့်။ ပဟရိတွာ– ပုတ်ခတ် ၍။ ပလာပေတိ– ပြေးစေ၏။ ပန– သို့သော်လည်း။ သုနခေါ– သည်။ နိဝတ္တိတွာ– ပြန်လာ၍။ ပုန၊ အနုဗန္ဓတိ– အစဉ်လိုက်၏။ ကိရ– ချဲ့။ သော– ထိုခွေးသည်။ အဿာ– ထိုမိန်းမ၏။ တတိယေ– သော။ အတ္တဘာဝေ– ၌။ ဘတ္တာ– လင်သည်။ အဟောသိ– ပြီ။ တသ္မာ– ကြောင့်။ သိနေဟံ– ချစ်ခြင်းကို။ ဆိန္ဒိတုံ– ဖြတ်ခြင်းငှာ။ န သက္ကောတိ– နိုင်။ ဟိ– မှန်။ အနမတဂ္ဂေ– သိအပ်သော အစအပိုင်းအခြားမရှိသော။ ဝါ– မသိအပ်သော အစအပိုင်းအခြားရှိသော၊ [ဓမ္မဘာ-၁, ၅၈၀ရှု၊] သံသာရေ– ၌။ ဇာယာ ဝါ– မယားသည်လည်းကောင်း။ ပတိ ဝါ– လင်သည်လည်းကောင်း။ အဘူတပုဗ္ဗာ နာမ– ရှေး၌ မဖြစ်ခဲ့ဘူးသူတို့မည်သည်။ ကိဉ္စာပိ နတ္ထိ– အကယ် ၍ကား မရှိပါပေ။ ပန– သော်လည်း။ အဝိဒူရေ– နီးသော။ အတ္တဘာဝေ– ၌။ ဉာတကေသု– ဆွေးမျိုးတို့၌။ အဓိမတ္တော– လွန်ကဲသောအတိုင်းအရှည်ရှိသော။ သိနေဟော– ချစ်ခြင်းသည်။ ဟောတိ– ၏။ တသ္မာ– ကြောင့်။ သော သုနခေါ– သည်။ တံ– ထိုမိန်းမကို။ ဝိဇဟိတုံ– စွန့်ခြင်းငှာ။ န သက္ကောတိ– နိုင်။ သာ– ထိုမိန်းမသည်။ တဿ– ထိုခွေးအား။ ကုဇ္ဈိတွာ– စိတ်ဆိုး၍။ ခေတ္တံ– သို့။ သာမိကဿ– အား။ ယာဂုံ– ကို။ ဟရမာနာ– ဆောင်စဉ်။ ရဇ္ဇုံ– ကြိုးကို။ ဥစ္ဆင်္ဂေ– ရင်ခွင်၌။ ဌပေတွာ– ထား၍။ အဂမာသိ– ပြီ။ သုနခေါ– သည်။ တာယေဝ– ထိုမိန်းမနှင့်သာ။ သဒ္ဓိံ– တူ။ ဂတော–ပြီ။ သာ– ထိုမိန်းမသည်။ သာမိကဿ– အား။ ယာဂုံ– ကို။ ဒတွာ– ၍။ တုစ္ဆကုဋံ–အချည်းနှီးသော အိုးကို။ အာဒါယ– ၍။ ဧကံ– သော။ ဥဒကဋ္ဌာနံ– ရေ၏ တည် ရှိရာအရပ်သို့။ ဂန္တွာ၊ ကုဋံ– အိုးကို။ ဝါလုကာယ– သဲဖြင့်။ ပူရေတွာ– ၍။ သမီပေ– ၌။ ဩလောကေတွာ– ၍။ ဌိတဿ– သော။ သုနခဿ– ဖို့။ သဒ္ဒံ– အသံကို။ အကာသိ– ပြီ။ သုနခေါ– သည်။ “စိရဿံ– ကြာမြင့်မှ။ အဇ္ဇ၊ မေ– သည်။ မဓုရကထာ–ချိုမြိန်သော စကားသံကို။ လဒ္ဓါ ဝတ– ရအပ်လေစွ။” ဣတိ– တွေး၍။ နင်္ဂုဋ္ဌံ–အမြီးကို။ စာလေန္တော– လှုပ်လျက်။ တံ– ထိုမိန်းမသို့။ ဥပသင်္ကမိ– ပြီ။ သာ– ထို မိန်းမသည်။ တံ– ထိုခွေး၏။ ဂီဝါယံ– ကို၊ (တစ်နည်း) တံ– ကို။ ဂီဝါယံ– ၌။ ဒဠှံ– မြဲ စွာ။ ဂဟေတွာ– ကိုင်၍။ ဧကာယ– သော။ ရဇ္ဇုကောဋိယာ– ကြိုးအစွန်ဖြင့်။ ကုဋံ–
...[စာမျက်နှာ- ၄၇၈]...
အိုးကို။ ဗန္ဓိတွာ– ဖွဲ့ချည်၍။ ဧကံ– သော။ ရဇ္ဇုကောဋိံ– ကို။ သုနခဿ– ၏။ ဂီဝါယံ– ၌။ ဗန္ဓိတွာ– ချည်၍။ ကုဋံ– ကို။ ဥဒကာဘိမုခံ– ရေထဲသို့ ရှေးရှု။ ပဝဋ္ဋေသိ– လိမ့်စေပြီ။ သုနခေါ– သည်။ ကုဋံ– ကို။ အနုဗန္ဓန္တော– အစဉ်လိုက်လျက်။ ဥဒကေ– ၌။ ပတိတွာ– ကျ၍။ တတ္ထေဝ– ရေထဲ၌လျှင်။ ကာလံ– ကို။ အကာသိ– ပြီ။ သာ– ထိုမိန်းမသည်။ တဿ ကမ္မဿ– ထိုမကောင်းမှု၏။ ဝိပါကေန– ဖြင့်။ ဒီဃရတ္တံ– လုံး။ နိရယေ– ၌။ ပစ္စိတွာ– ကျက်၍။ ဝိပါကာဝသေသေန– အားဖြင့်။ အတ္တဘာဝသတေ– အတ္တ ဘောတစ်ရာ၌။ ဝါလုကကုဋံ– သဲအိုးကို။ ဂီဝါယံ– ၌။ ဗန္ဓိတွာ– ၍။ ဥဒကေ– ၌။ ပက္ခိတ္တာ– ပစ်ချအပ်သည်၊ (ဟုတွာ)၊ ကာလံ– ကို။ အကာသိ– ပြီ။ ဣတိ– ပြီ။
ဘိက္ခဝေ! တုမှေဟိပိ– တို့သည်လည်း။ အတ္တနာ– သည်။ ကတကမ္မမေဝ– ကိုသာ။ အနုဘူတံ– ခံစားအပ်ပြီ။ ဟိ– ချဲ့။ အတီတသ္မိံ– ၌။ ဗာရာဏသိဝါသိနော– တို့သည်။ သတ္တ– ကုန်သော။ ဂေါပါလကဒါရကာ– နွားကျောင်းသော ကလေးတို့ သည်။ ဝါ– နွားကျောင်းသားငယ်တို့သည်။ ဧကသ္မိံ– သော။ အဋဝိပဒေသေ– တော အုပ်အရပ်၌။ သတ္တာဟဝါရေန– ၇ရက်၌ တစ်ကြိမ်အားဖြင့်၊ [သတ္တာဟေ+ဧကဝါရော သတ္တာဟဝါရော၊ (ပါစိယော- ၃၁၉)၊] ဂါဝိယော– နွားတို့ကို။ ဝိစရန္တာ– စီမံ ထိန်းကျောင်းကုန်လသော်။ ဧကဒိဝသံ– ၌။ ဂါဝိယော– တို့ကို။ ဝိစာရေတွာ–
ဂါဝိယော။ ။ ဤဂါဝိယောပုဒ်ကား ဧကန်ဣတ္ထိလိင်တည်း(နီတိပဒ- ၂၈၀- ၁)၊ ဤသို့ ဣတ္ထိလိင်ဖြင့် ဆိုသော်လည်း နွားမကိုချည်း ယူရမည်မဟုတ်၊ ဧကဒေသူပစာရ, ဥပလက္ခဏနည်းအားဖြင့် ဂါဝိယောအရ နွားထီးများကိုလည်း ယူရသည်၊ မှန်၏- အထီးအမ အားလုံးနှင့် ဆက်ဆံသော သာမညကို ရရာ၌ လိင်၃ပါးတွင် တစ်ပါးပါးဖြင့် ညွှန်းဆိုရိုး ထုံးစံရှိသည်၊ (ဗာ၊ ဗာဋီ- ၁၉၈၊ သီဋီသစ်၊၁၊၁၂)၊ (တစ်နည်း)“မာတာ စ ပိတာ စ မာတရော”ကဲ့သို့ “ဂါဝီ စ+ဂေါ စ ဂါဝိယော- နွားမ,နွားထီးတို့”ဟု ဝိရူပေက သေသ်ကြံ၊ (ဘေဒ၊ ဘေဒဘာ- ၂၈၁)၊
ဝိစရန္တာ။ ။ ဘူဝါဒိစရဓာတ်သည် ဂတိ, အာစာရ, ဘက္ခဏတို့ကို ဟော၏၊ ထင်ရှား သော အနက်တို့ကို ပြထားခြင်းဖြစ်သည်၊ မှန်၏- “ကြိယံ ဝါ စိတ္တမာချာတုံ, ပသိဒ္ဓေါတ္ထော ပဒဿိတော၊ ပယောဂတောညေ ဝိညေယျာ, အနေကတ္ထာ ဟိ ဓာတဝေါ(ဓာတွတ္ထ)”နှင့်အညီ ဓာတ်တို့သည် အနက်များစွာဟောနိုင်ရကား ပြရုပ်အားလျော်စွာ အခြားအနက်များ
...[စာမျက်နှာ- ၄၇၉]...
စစ်ဆေးထိန်းကျောင်းပြီး၍။ အာဂစ္ဆန္တာ– ပြန်လာကုန်လသော်။ ဧကံ– သော။ မဟာဂေါဓံ– ဖွတ်ကြီးကို။ ဒိသွာ– ၍။ အနုဗန္ဓိံသု– အစဉ်လိုက်ကုန်ပြီ၊ (နောက်က လိုက်ကုန်ပြီ)၊ ဂေါဓာ– ဖွတ်သည်။ ပလာယိတွာ– ပြေး၍။ ဧကံ– သော။ ဝမ္မိကံ–တောင်ပို့သို့။ ပါဝိသိ– ဝင်ပြီ။ ပန– ဆက်။ တဿ ဝမ္မိကဿ– ၏။ သတ္တ– ကုန်သော။ ဆိဒ္ဒါနိ– အပေါက်တို့သည်၊ (ဟောန္တိ)၊ ဒါရကာ– တို့သည်။ “ဒါနိ– ၌။ မယံ– တို့သည်။ ဂဟေတုံ– ငှာ။ န သက္ခိဿာမ– မစွမ်းနိုင်တော့ကုန်။ သွေ– ၌။ အာဂန္တွာ– ၍။ ဂဏှိဿာမ– ကုန်စို့။” ဣတိ– ပြော၍။ ဧကေကော– တစ်ယောက် တစ်ယောက်သည်၊ [ဓမ္မဘာ-၁, ၅၀၄ရှု၊] ဧကေကံ– တစ်ခုတစ်ခုသော။ သာခဘင်္ဂမုဋ္ဌိံ– ချိုးအပ်သော သစ်ခက်ဆုပ်ကို။ အာဒါယ– ၍။ သတ္တပိ– ကုန်သော။ ဇနာ– လူတို့သည်။ သတ္တ– ကုန်သော။ ဆိဒ္ဒါနိ– အပေါက်တို့ကို။ ပိဒဟိတွာ– ပိတ်၍။ ပက္ကမိံသု– ဖဲသွားကုန်ပြီ။ တေ– ထိုနွားကျောင်းသားတို့သည်။ ပုနဒိဝသေ– ၌။ တံ ဂေါဓံ– ကို။ အမနသိကတွာ– စိတ်၌ မပြုမူ၍၊ (နှလုံးမသွင်းမိမူ၍၊ သတိမထားမိမူ၍၊) အညသ္မိံ– သော။ ပဒေသေ– အရပ်၌။ ဂါဝိယော– တို့ကို။ ဝိစာရေတွာ– ၍။ သတ္တမေ– သော။ ဒိဝသေ– ၌။ ဂါဝိယော– တို့ကို။ အာဒါယ– ၍။ ဂစ္ဆန္တာ– ကုန်လသော်။ တံ ဝမ္မိကံ– ကို။ ဒိသွာ၊ သတိံ– ကို။ ပဋိလဘိတွာ– ၍။ “တဿာ ဂေါဓာယ– ထိုဖွတ်၏။ ပဝတ္တိ– ဖြစ်ပုံသည်။ ကာ နု ခေါ– နည်း?” ဣတိ– ၍။ အတ္တနာ အတ္တနာ– မိမိ မိမိသည်။ ပိဒဟိတာနိ–ပိတ်ထားအပ်ကုန်သော။ ဆိဒ္ဒါနိ– တို့ကို။ ဝိဝရိံသု– ဖွင့်ကုန်ပြီ။ ဂေါဓာ– သည်။ ဇီဝိတေ– ၌။ နိရာလယာ– ငဲ့ကွက်ခြင်းမရှိသည်။ ဟုတွာ– ၍။ အဋ္ဌိစမ္မာဝသေသာ– ကြွင်းကျန်သော အရိုးအရေရှိသည်။ ဝါ– အရိုးအရေမျှသာ ကြွင်းကျန်တော့ သည်၊ (သမာနာ)၊ ပဝေဓမာနာ– တုန်လှုပ်လျက်။ နိက္ခမိ– ထွက်လာပြီ။ တေ– ထို နွားကျောင်းသားတို့သည်။ တံ– ထိုဖွတ်ကို။ ဒိသွာ၊ အနုကမ္ပံ– လျော်စွာ တုန်လှုပ် တတ်သော ကရုဏာကို။ ဝါ– သနားစောင့်ရှောက်ခြင်းကို။ ကတွာ– ၍။ “နံ– ကို။ မာ မာရေထ– မသတ်ကြနှင့်။ သတ္တာဟံ– လုံး။ ဆိန္နဘတ္တာ– ပြတ်သော အစာ ရှိသည်။ ဇာတာ– ဖြစ်ပြီ။” ဣတိ– ပြော၍။ တဿာ– ၏။ ပိဋ္ဌိံ– ကျောကုန်းကို။ ပရိမဇ္ဇိတွာ– ပွတ်သတ်၍။ “သုခေန– ချမ်းသာသဖြင့်။ ဝါ– စွာ။ ဂစ္ဆာဟိ– လော၊ ” ကိုလည်း ဟောနိုင်၏၊ ထိုကြောင့် “ဂါဝိယော ဝိစာရေတွာ”ကို ကြည့်၍ ဤ၌ စီမံခြင်း အနက်ဟောဟု ယူပါ၊ စီမံခြင်းဟူသည် ထိန်းကျောင်းခြင်းပင်တည်း။
...[စာမျက်နှာ- ၄၈၀]...
ဣတိ– ပြော၍။ ဝိဿဇ္ဇေသုံ– လွတ်ပေးကြပြီ။ တေ– ထိုနွားကျောင်းသားတို့သည်။ ဂေါဓာယ– ၏။ ဝါ– ကို။ အမာရိတတ္တာ– မသေစေအပ်သည်၏ အဖြစ်ကြောင့်။ ဝါ– မသတ်အပ်သည်၏ အဖြစ်ကြောင့်။ နိရယေ– ၌။ န တာဝ ပစ္စိံသု– မကျက် ရကုန်။ ပန– သို့သော်လည်း။ သတ္တ– ကုန်သော။ တေ ဇနာ– တို့သည်။ ဧကတော–တည်း။ ဟုတွာ– ၍။ စုဒ္ဒသသု– ၁၄ခုကုန်သော။ အတ္တဘာဝေသု– တို့၌။ သတ္တ သတ္တ ဒိဝသာနိ– ၇ရက် ၇ရက်တို့ပတ်လုံး။ ဆိန္နဘတ္တာ– ပြတ်သောထမင်း (အစာ) ရှိကုန်သည်။ ဝါ– အစာပြတ်ကုန်သည်။ အဟေသုံ– ကုန်ပြီ။ ဘိက္ခဝေ! တဒါ– ၌။ တုမှေဟိ– တို့သည်။ သတ္တဟိ– ကုန်သော။ ဂေါပါလကေဟိ– နွားကျောင်းသားတို့ သည်။ ဟုတွာ၊ တံ ကမ္မံ– ကို။ ကတံ– ပြီ။ ဧဝံ– လျှင်။ သတ္ထာ– သည်။ တေဟိ– ထို ရဟန်းတို့သည်။ ပုဋ္ဌပုဋ္ဌံ– မေးအပ်မေးအပ်သော။ ပဥှံ– ကို။ ဗျာကာသိ– ပြီ။
အထ– ၌။ ဧကော– သော။ ဘိက္ခု– သည်။ သတ္ထာရံ– ကို။ အာဟ– ပြီ။ (ကိံ)၊ “ဘန္တေ! ပါပကမ္မံ– ကို။ ကတွာ– ၍။ အာကာသေ– ၌။ ဥပ္ပတိတဿပိ– ပျံတက်သူ ၏လည်းကောင်း။ သမုဒ္ဒံ– သို့။ ပက္ခန္ဒဿာပိ– ပြေးဝင်သူ၏လည်းကောင်း။ ပဗ္ဗတန္တရံ– တောင်ကြားသို့။ ပဝိဋ္ဌဿာပိ– ဝင်သူ၏လည်းကောင်း။ မောက္ခော– လွတ် မြောက်ခြင်းသည်။ နတ္ထိ ကိံ ပန– မရှိနိုင်ပါသလော?” ဣတိ– ပြီ။ သတ္ထာ– သည်။ “ဘိက္ခဝေ! ဧတံ– ဤစကားသည်။ ဧဝံ– ဤသင်လျှောက်သည့်အတိုင်း မှန်၏။ ယတ္ထ– အကြင်အရပ်၌။ ဌိတော– တည်သူသည်။ ပါပကမ္မတော– မှ။ မုစ္စေယျ– ရာ၏။ အာကာသာဒီသုပိ– တို့တွင်၊ (သော) ဧကပဒေသောပိ– ထိုတစ်ခုသော အရပ် သည်လည်း။ နတ္ထိ” ဣတိ– သို့။ ဝတွာ– ၍။ အနုသန္ဓိံ၊ ဃဋေတွာ၊ ဓမ္မံ၊ ဒေသေန္တော၊ ဣမံ ဂါထံ၊ အာဟ၊ (ကိံ)၊ “န အန္တလိက္ခေ၊ ပေ၊ ပါပကမ္မာ”တိ– ၍၊ (အာဟ)
န အန္တလိက္ခေ န သမုဒ္ဒမဇ္ဈေ, န ပဗ္ဗတာနံ ဝိဝရံ ပဝိဿ၊ န ဝိဇ္ဇတီ သော ဇဂတိပ္ပဒေသော, ယတ္ထဋ္ဌိတော မုစ္စေယျ ပါပကမ္မာ
အန္တလိက္ခေ– ကောင်းကင်၌၊ (ဌိတော– တည်နေသည်။ သမာနောပိ– ဖြစ်ပါ သော်လည်း။ ပါပကမ္မာ– မကောင်းမှုမှ။ န မုစ္စေယျ– မလွတ်နိုင်ရာ၊) သမုဒ္ဒမဇ္ဈေ–သမုဒြာအလယ်၌၊ (ဌိတော– သည်။ သမာနောပိ– လည်း။ ပါပကမ္မာ– မှ။ န မုစ္စေယျ– ရာ၊) ပဗ္ဗတာနံ– တောင်တို့၏။ ဝိဝရံ– အခေါင်းသို့။ ပဝိဿ– ဝင်၍၊ (ဌိတော–
...[စာမျက်နှာ- ၄၈၁]...
သည်။ သမာနောပိ– လည်း။ ပါပကမ္မာ– မှ။ န မုစ္စေယျ– ရာ၊) ယတ္ထ– အကြင်အရပ်၌။ ဌိတော– တည်သူသည်။ ပါပကမ္မာ– မကောင်းမှုမှ။ မုစ္စေယျ– လွတ်ရာ၏။ သော ဇဂတိပ္ပဒေသော– ထိုကမ္ဘာလောကအရပ်သည်။ န ဝိဇ္ဇတိ– မရှိ
တဿာ– ၏။ အတ္ထော– ကား။ ဟိ– ချဲ့။ ကောစိ– တစ်စုံတစ်ယောက်သည်။ “ဣမိနာ ဥပါယေန– ဤမည်သော နည်းလမ်းဖြင့်။ ပါပကမ္မတော– မှ။ မုစ္စိဿာမိ–လွတ်မြောက်နိုင်လိမ့်မည်။” ဣတိ– ဤသို့ တွေး၍။ အန္တလိက္ခေ ဝါ– ကောင်းကင် ၌လည်း။ သစေ နိသီဒေယျ– အကယ်၍မူလည်း ထိုင်အံ့။ စတုရာသီတိယောဇနသဟဿဂမ္ဘီရံ– ယူဇနာ၈သောင်း၄ထောင်အနက်ရှိသော။ မဟာသမုဒ္ဒံ ဝါ– မဟာ သမုဒြာထဲသို့မူလည်း။ သစေ ပဝိသေယျ– အံ့။ ပဗ္ဗတန္တရေ ဝါ– တောင်ကြား၌ မူလည်း။ သစေ နိသီဒေယျ– အံ့၊ (ဧဝံ သတိပိ– သော်လည်း၊) ပါပကမ္မတော– မှ။ နေဝ မုစ္စေယျ– ရာ။ ယတ္ထ– အကြင်အရပ်၌။ ဌိတော– တည်သူသည်။ ပါပကမ္မတော– မှ။ မုစ္စိတုံ– ငှာ။ သက္ကုဏေယျ– စွမ်းနိုင်ရာ၏။ ပုရတ္ထိမာဒီသု– အရှေ့အရပ် အစရှိကုန်သော။ ဇဂတိပဒေသေသု– မြေအရပ်ဖြစ်ကုန်သော။ ပထဝီဘာဂေသု–
မဟာသမုဒ္ဒံ၊ ပေ၊ ပဗ္ဗတန္တရေ။ ။ “မဟာသမုဒ္ဒံ”ဖြင့် “သမုဒ္ဒမဇ္ဈေ”၌ သတ္တမီ ဝိဘတ်သည် ကံအနက်ကို ဟောသည်ဟု ပြသည်၊ “ပဝိသေယျ”ဖြင့် “သမုဒ္ဒမဇ္ဈေ”၏ စပ်ရာကြိယာပုဒ်ကို ပြသည်၊ “ပဗ္ဗတန္တရေ”ဖြင့် “ပဗ္ဗတာနံ ဝိဝရံ”၌ ဝိဝရသဒ္ဒါ သုသိရ (အခေါင်းပေါက်), ဒူသန(အပြစ်)အနက်၂မျိုးတွင် ဝိဝရအနက်ဟောကြောင်းနှင့် အံ ဝိဘတ် သတ္တမီအနက်ဟောကြောင်းကို ပြသည်၊ နိသီဒေယျဖြင့် “ဝိဝရံ”၏ စပ်ရာ ကြိယာပုဒ်ကို ပြသည်၊ ဤအဖွင့်များကို ကြည့်၍ “အန္တလိက္ခေ- ၌၊ (နိသီဒေယျ- ထိုင်နေအံ့၊ ပါပကမ္မာ- မှ၊) န (မုစ္စေယျ)- ရာ၊ သမုဒ္ဒမဇ္ဈေ- သမုဒြာအလယ်သို့၊ (ပဝိသေယျ- ဝင်နေအံ့၊ ပါပကမ္မာ- မှ၊) န (မုစ္စေယျ)- ရာ၊ ပဗ္ဗတာနံ- တို့၏၊ ဝိဝရံ- အခေါင်း ထဲ၌၊ ပဝိဿ- ဝင်၍၊ (နိသီဒေယျ- ထိုင်နေအံ့၊ ပါပကမ္မာ- မှ၊) န (မုစ္စေယျ)- ရာ)”ဟု ပေးပါ၊ အထက်၌ “အန္တလိက္ခေ, သမုဒ္ဒမဇ္ဈေ”တို့၌ ဩကာသအနက်, “ဝိဝရံ”၌ ကံ အနက်ယူ၍လည်းကောင်း, စတုတ္ထပါဒမှ “ဌိတော ပါပကမ္မာ”တို့ကို ရှေ့၃ပါဒတို့၌ ယူ၍လည်းကောင်း အများပေးရိုးအတိုင်း ပေးခဲ့သည်။
ဇဂတိပဒေသေသု။ ။ “ဇဂတိပ္ပဒေသော”၌ ဇဂတီသဒ္ဒါသည် “မဟိယံ ဇဂတီ ဝုတ္တာ, မန္ဒိရာလိန္ဒဝတ္ထူသု(ဓာန်- ၉၉၇)”ဂါထာလာ ဇဂတီသဒ္ဒါ၏ အနက်တို့တွင် မဟီ အနက်ကို ဟော၏၊ (တစ်နည်း) ပထဝီ၏ ပရိယာယ်တည်း၊ ထိုကြောင့် “ပထဝီ-
...[စာမျက်နှာ- ၄၈၂]...
မြေအဖို့တို့၌။ ဝါလဂ္ဂမတ္တောပိ– သားမြီးဖျားပမာဏရှိသည်လည်းဖြစ်သော။ သော ဩကာသော– ထိုအရပ်သည်။ ဣတိ– ဂါထာဖွင့်ပြီးပြီ။ ဒေသနာဝသာနေ– ၌။ တေ ဘိက္ခူ– တို့သည်။ သောတာပတ္တိဖလာဒီနိ– တို့သို့။ ပါပုဏိံသု– ကုန်ပြီ။ သမ္ပတ္တမဟာဇနဿာပိ– အားလည်း။ သာတ္ထိကာ– သော။ ဓမ္မဒေသနာ– သည်။ အဟောသိ– ပြီ။ ဣတိ– တယောဇနဝတ္ထုပြီးပြီ။
တယောဇနဝတ္ထုဘာသာဋီကာ ပြီးပြီ။
၁၂-သုပ္ပဗုဒ္ဓသကျဝတ္ထုဘာသာဋီကာ
န အန္တလိက္ခေတိ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ သတ္ထာ နိဂြောဓာရာမေ ဝိဟရန္တော သက္ကံ– သာကီဝင်မင်းဖြစ်သော။ သုပ္ပဗုဒ္ဓံ– ကို။ အာရဗ္ဘ ကထေသိ၊ ကိရ– ချဲ့။ သော– ထိုသုပ္ပဗုဒ္ဓသည်။ “အယံ– ဤတူဖြစ်သူသည်၊ [နောက်၌ “ဘာဂိနေယျေန”ဟု သုံး နှုန်းလိမ့်မည်၊] မမ– ၏။ ဓီတရံ– ကို။ ဆဍ္ဍေတွာ– စွန့်၍။ နိက္ခန္တော စ– တောလည်း ထွက်သွားပြီ။ မမ– ၏။ ပုတ္တံ– ကို။ ပဗ္ဗာဇေတွာ– စေ၍။ တဿ– ထိုတူဖြစ်သူ၏။ ဝေရိဋ္ဌာနေ– ရန်သူအရာ၌။ ဌိတော စ– တည်လည်း တည်၏။” ဣတိ– သို့။ ဒွီဟိ– ကုန်သော။ ဣမေဟိ ကာရဏေဟိ– ဤအကြောင်းတို့ကြောင့်။ သတ္ထရိ– ၌။ အာဃာတံ– ရန်ငြိုးကို။ ဗန္ဓိတွာ– ဖွဲ့၍။ ဧကဒိဝသံ– ၌။ “ဒါနိ– ၌။ အဿ– ထိုတူဖြစ်သူ အား။ နိမန္တနဋ္ဌာနံ– ပင့်ဖိတ်ရာအရပ်သို့။ ဂန္တွာ၊ ဘုဉ္ဇိတုံ– ငှာ။ ဝါ– ကို။ န ဒဿာမိ–အံ့။” ဣတိ– ကြံ၍။ ဂမနမဂ္ဂံ– သွားရာလမ်းကို။ ပိဒဟိတွာ– ပိတ်၍။ အန္တရဝီထိယံ–လမ်းအလယ်၌။ သုရံ– သေရည်ကို။ ပိဝန္တော– လျက်။ နိသီဒိ– ပြီ။ အထ– ၌။ အဿ– ထိုသုပ္ပဗုဒ္ဓအား။ ဘိက္ခုသံဃပရိဝုတေ– ရဟန်းသံဃာခြံရံအပ်သော။ သတ္ထရိ– သည်။ တံ ဌာနံ– သို့။ အာဂတေ– သော်။ “သတ္ထာ– သည်။ အာဂတော– ပြီ။” ဣတိ– ဘာဂေသု”စသည်ဖြင့် ဖွင့်သည်၊ မူလဋီ၊ ၁၊ ၁၃၁၌ လောက၏ ပရိယာယ်ဟု ဖွင့်၏၊ “ဂစ္ဆန္တိ အဿန္တိ ဇဂတီ၊ [ဂမု+အန္တ+ဤ၊ ဂဒွေဘော်လာ၊ ရှေ့ဂကို ဇပြု၊ မ,ကိုချေ၊ (ဓာန်ဋီ-၁၈၁)၊] ပဒိဿတီတိ ပဒေသော၊ ဇဂတိယာ+ပဒေသော ဇဂတိပ္ပဒေသော” ဟု ပြုပါ။ ဆက်ဥုးအံ့– ဤဂါထာ၌ ပထမပါဒ, ဒုတိယပါဒ, တတိယပါဒတို့သည် ဥပေန္ဒဝဇိရာဂါထာ, စတုတ္ထပါဒသည် သာမညဂါထာတည်း၊ ထိုကြောင့် တတိယပါဒ “ဇဂတိပ္ပဒေသော”၌ ဇ,ဂိုဏ်းဖြစ်စေရန် ပ၌ ဒွေဘော်လာရသည်။
...[စာမျက်နှာ- ၄၈၃]...
သို့။ အာရောစေသုံ– ကုန်ပြီ။ သော– ထိုသုပ္ပဗုဒ္ဓသည်။ အာဟ၊ (ကိံ)၊ “ပုရတော–ရှေ့၌။ ဝါ– က။ ဂစ္ဆ– လော။ ဣတိ– သို့။ တဿ– ထိုတူဖြစ်သူအား။ ဝဒေထ– ကုန် လော။ အယံ– ဤတူဖြစ်သူသည်။ မယာ– ထက်။ န မဟလ္လကတရော– ပို၍မကြီး။ အဿ– ထိုတူဖြစ်သူအား။ မဂ္ဂံ– ကို။ န ဒဿာမိ– နိုင်။” ဣတိ– သို့။ ပုနပ္ပုနံ၊ ဝုစ္စမာနောပိ– သော်လည်း။ တထေဝ– ထိုရှေ့နည်းအတိုင်းသာလျှင်၊ ဝတွာ၊ နိသီဒိ။ သတ္ထာ– သည်။ မာတုလဿ– ဦးကြီး၏။ သန္တိကာ– မှ။ မဂ္ဂံ– ကို။ အလဘိတွာ– ၍။ တတော– ထိုအရပ်မှ။ နိဝတ္တိ– ပြန်လှည့်ပြီ။ သောပိ– ထိုသုပ္ပဗုဒ္ဓသည်လည်း။ ဧကံ– သော။ စရပုရိသံ– သူလျိုယောကျ်ားကို။ ပေသေသိ– စေလွှတ်ပြီ၊ (ကိံ– အဘယ်သို့ ပြော၍စေလွှတ်သနည်း?)၊ “ဂစ္ဆ– လော။ တဿ– ထိုတူဖြစ်သူ၏။ ကထံ– ကို။ သုတွာ– ၍။ ဧဟိ– လော။” ဣတိ– ဤသို့ ပြော၍စေလွှတ်ပြီ။ သတ္ထာပိ– သည်လည်း။ နိဝတ္တန္တော– သော်။ သိတံ– ကို၊ [ဓမ္မဘာ-၃, ၁၆၀ရှု၊] ကတွာ– ၍။ အာနန္ဒတ္ထေရေန– သည်။ “ဘန္တေ! သိတဿ– ကို။ ပါတုကမ္မဿ– ထင်ရှား ပြုခြင်း၏။ ပစ္စယော–အကြောင်းကား။ ကော နု ခေါ– နည်း?” ဣတိ– သို့။ ပုဋ္ဌော– အပ်သည်၊ (သမာနော)၊ အာဟ– ပြီ။ (ကိံ)၊ “အာနန္ဒ! သုပ္ပဗုဒ္ဓံ– ကို။ ပဿသိ– မြင်သလော?” ဣတိ– ပြီ။ ဘန္တေ! ပဿာမိ– ပါ၏။ ဣတိ– ပြီ။ မာဒိသဿ– အပ်သော။ ဗုဒ္ဓဿ–အား။ မဂ္ဂံ– ကို။ အဒေန္တေန– မပေးသော။ တေန– ထိုသုပ္ပဗုဒ္ဓသည်၊ (တစ်နည်း) တေန– သည်။ မာဒိသဿ– အပ်သော။ ဗုဒ္ဓဿ– အား။ မဂ္ဂံ– ကို။ အဒေန္တေန– မပေး လသော်။ ဝါ– သည်၏အဖြစ်ကြောင့်။ ဘာရိယံ– သော။ ကမ္မံ– ကို။ ကတံ၊ ဣတော– ဤနေ့မှ။ သတ္တမေ– သော။ ဒိဝသေ– ၌။ ဟေဋ္ဌာပါသာဒေ– ပြာသာဒ်၏အောက်၌။ သောပါနပါဒမူလေ– စောင်းတန်းခြေရင်း၌။ ပထဝိံ– သို့။ ပဝိသိဿတိ– လိမ့်မည်။ ဣတိ– ပြီ။ စရပုရိသော– သည်။ တံ ကထံ– ကို။ သုတွာ၊ သုပ္ပဗုဒ္ဓဿ– ၏။ သန္တိကံ– သို့။ ဂန္တွာ၊ “မမ– ၏။ နိဝတ္တန္တေန– ပြန်လှည့်သွားသော။ ဘာဂိနေယျေန– တူသည်။ ကိံ– အဘယ်စကားကို။ ဝုတ္တံ– နည်း?” ဣတိ– သို့။ ပုဋ္ဌော– သည်၊ (သမာနော)၊ ယထာသုတံ– အကြင်အကြင်ကြားသည့်အတိုင်း။ အာရောစေသိ– ပြီ။ သော– ထို သုပ္ပဗုဒ္ဓသည်။ တဿ– ထိုသူလျှိုယောကျ်ား၏။ ဝစနံ– ကို။ သုတွာ– ၍။ “ဒါနိ– ၌။ မမ– ၏။ ဘာဂိနေယျဿ– ၏။ ကထာယ– ၏။ ဒေါသော– အပြစ်သည်။ န အတ္ထိ–မရှိ။ အဒ္ဓါ– မချွတ်ဧကန်။ ယံ– အကြင်စကားကို။ သော– ထိုတူသည်။ ဝဒတိ– ၏၊
...[စာမျက်နှာ- ၄၈၄]...
တံ– ထိုစကားသည်။ တထေဝ– ထိုပြောသည့်အတိုင်းသာ။ ဟောတိ– ဖြစ်တတ်၏။ ဧဝံ သန္တေပိ– ဤသို့ ဖြစ်သော်လည်း။ နံ– ထိုတူဖြစ်သူကို။ ဣဒါနိ– ၌။ မုသာဝါဒေန–ဖြင့်။ နိဂ္ဂဏှိဿာမိ– နှိပ်ကွက်အံ့။ ဟိ– မှန်။ သော– ထိုတူဖြစ်သူသည်။ မံ– ငါ့ကို၊] သတ္တမေ– သော။ ဒိဝသေ– ၌။ ပထဝိံ– သို့။ ပဝိသိဿတိ– မည်။’ ဣတိ– သို့။ အနိယမေန– သတ်မှတ်ခြင်းမရှိသော စကားဖြင့်။ အဝတွာ– ၍၊] ဟေဋ္ဌာပါသာဒေ– ၌။ သောပါနပါဒမူလေ– ၌။ ပထဝိံ– သို့။ ပဝိသိဿတိ– မည်။” ဣတိ– သို့။ အာဟ– ပြီ။ “ဒါနိ– ၌။ ဣတော– မှ။ ပဋ္ဌာယ– ၍။ အဟံ– သည်။ တံ ဌာနံ– သို့။ န ဂမိဿာမိ–အံ့။ အထ– ၌။ နံ– ထိုတူဖြစ်သူကို။ တသ္မိံ ဌာနေ– ၌။ ပထဝိံ– သို့။ အပဝိသိတွာ– ၍။ မုသာဝါဒေန– ဖြင့်။ နိဂ္ဂဏှိဿာမိ– အံ့။” ဣတိ– ၍။ အတ္တနော– ၏။ သဗ္ဗံ– သော။ ဥပဘောဂဇာတံ– အသုံးအဆောင်အပေါင်းကို။ ဝါ– အသုံးအဆောင်ကို၊ [ဥပဘောဂဿ+ဇာတံ ဥပဘောဂဇာတံ၊ ဇာတသဒ္ဒါ စယ (အပေါင်း) အနက်၊ (တစ်နည်း) ဥပဘောဂေါ ဧဝ ဥပဘောဂဇာတံ၊ ဇာတသဒ္ဒါအနက်မဲ့၊ တဗ္ဘာဝဝုတ္တိကမ္မဓာရည်း၊] သတ္တဘူမိကပါသာဒဿ– ဘုံ၇ဆင့်ရှိသော ပြာသာဒ်၏။ ဥပရိ– သို့။ အာရောပေတွာ– ရောက်စေ၍။ ဝါ– တင်၍။ သောပါနံ– စောင်းတန်းကို။ ဟရာပေတွာ– ဖယ်ရှားစေ၍။ ဒွါရံ– ကို။ ပိဒဟာပေတွာ– ပိတ်ထားစေ၍။ ဧကေကသ္မိံ– တစ်ခု တစ်ခုသော။ ဒွါရေ– ၌။ ဒွေ ဒွေ– ၂ယောက် ၂ယောက်ကုန်သော။ မလ္လေ– လက် ဝှေ့သမားတို့ကို။ ဌပေတွာ– ထား၍။ ”အဟံ၊ ပမာဒေန– မေ့လျော့သဖြင့်။ ဟေဋ္ဌာ–အောက်သို့။ ဩရောဟိတုကာမော– သက်ဆင်းလိုသည်။ သစေ ဟောမိ– အံ့၊ (ဧဝံ သတိ၊) မံ– ကို။ နိဝါရေယျာထ– တားမြစ်ကြလော။” ဣတိ– သို့။ ဝတွာ– ၍။ သတ္တမေ– သော။ ပါသာဒတလေ– ပြာသာဒ်အပြင်၌။ သိရိဂဗ္ဘေ– ကျက်သရေရှိ သော အခန်း၌၊ [ဓမ္မဘာ-၁, ၄၈၀ရှု၊] နိသီဒိ– ပြီ။ သတ္ထာ– သည်။ တံ ပဝတ္တိံ– ကို။ သုတွာ– ၍။ ”ဘိက္ခဝေ! သုပ္ပဗုဒ္ဓေါ– သည်။ ကေဝလံ– သက်သက်။ ပါသာဒတလေ– ၌။ န (နိသီဒိ)– ထိုင်နေသည်မဟုတ်သေး။ ဝေဟာသံ– သို့။ ဥပ္ပတိတွာ– ပျံတက်၍။ အာကာသေ ဝါ– ၌မူလည်း။ နိသီဒတု– ထိုင်ပါစေ။ နာဝါယ ဝါ– ဖြင့် မူလည်း။ သမုဒ္ဒံ– သို့။ ပက္ခန္ဒတု– ပြေးပါစေ။ ပဗ္ဗတန္တရံ ဝါ– တောင်ခေါင်းသို့လည်း။ ပဝိသတု– ဝင်နေပါစေ။ ဗုဒ္ဓါနံ– တို့၏။ ကထာယ– ၏။ ဒွိဓာဘာဝေါ နာမ– ၂မျိုး အားဖြင့် ဖြစ်ခြင်းမည်သည်။ နတ္ထိ၊ မယာ– သည်။ ဝုတ္တဋ္ဌာနေယေဝ– မိန့်တော်မူ
...[စာမျက်နှာ- ၄၈၅]...
အပ်သော နေရာ၌သာလျှင်။ သော– ထိုသုပ္ပဗုဒ္ဓသည်။ ပထဝိံ– သို့။ ပဝိသိဿတိ– လိမ့်မည်။” ဣတိ– သို့။ ဝတွာ– ၍။ အနုသန္ဓိံ၊ ဃဋေတွာ၊ ဓမ္မံ၊ ဒေသေန္တော၊ ဣမံ ဂါထံ၊ အာဟ၊ (ကိံ)၊ “န အန္တလိက္ခေ၊ ပေ၊ နပ္ပသဟေယျ မစ္စူ”တိ– ၍၊ (အာဟ)
အန္တလိက္ခေ န သမုဒ္ဒမဇ္ဈေ, န ပဗ္ဗတာနံ ဝိဝရံ ပဝိဿ၊ န ဝိဇ္ဇတီ သော ဇဂတိပ္ပဒေသော, ယတ္ထဋ္ဌိတံ နပ္ပသဟေယျ မစ္စု
အန္တလိက္ခေ– ၌၊ (ဌိတံ– တည်နေသူကို၊) မစ္စု– သေခြင်းသည်။ န နပ္ပသဟေယျ– လွှမ်းမိုးနိုင်၏။ သမုဒ္ဒမဇ္ဈေ– သမုဒြာအလယ်၌၊ (ဌိတံ– ကို၊) မစ္စု– သေ ခြင်းသည်။ န နပ္ပသဟေယျ– ၏။ ပဗ္ဗတာနံ– တောင်တို့၏။ ဝိဝရံ– အခေါင်းသို့။ ပဝိဿ– ဝင်၍၊ (ဌိတံ– ကို၊) မစ္စု– သေခြင်းသည်။ န နပ္ပသဟေယျ– ၏။ ယတ္ထ– အကြင်အရပ်၌။ ဌိတံ– ကို။ မစ္စု– သည်။ နပ္ပသဟေယျ– မလွှမ်းမိုးနိုင်။ သော ဇဂတိပ္ပဒေသော– သည်။ န ဝိဇ္ဇတိ– မရှိ
တတ္ထ– ၌။ ယတ္ထ ဌိတံ နပ္ပသဟေယျ မစ္စူတိ– ကား။ ယသ္မိံ ပဒေသေ– ၌။ ဌိတံ– တည်သူကို။ မရဏံ– သည်။ နပ္ပသဟေယျ နာဘိဘဝေယျ– မလွှမ်းမိုးနိုင်ရာ။ ကေသဂ္ဂမတ္တောပိ– ဆံပင်ဖျားအတိုင်းအရှည်ရှိသည်လည်းဖြစ်သော။ ပထဝိပ္ပဒေသော– မြေအရပ်သည်။ နတ္ထိ၊ သေသံ– သည်။ ပုရိမသဒိသမေဝ– ရှေးနှင့် တူသည်သာတည်း။ ဣတိ– ပြီ။ ဒေသနာဝသာနေ– ၌။ ဗဟူ– တို့သည်။ သောတာပတ္တိဖလာဒီနိ– တို့သို့။ ပါပုဏိံသု– ကုန်ပြီ။ ဣတိ– သုပ္ပဗုဒ္ဓရှေ့ပိုင်းပြီးပြီ။
န နပ္ပသဟေယျ။ ။ ပဋိသေဓ၂ပုဒ်ရှိရာ၌ ပဋိသေဓ၂ပုဒ်တွဲပေးလျှင် “၂ခုပဋိ သေ, ခွဲဝေမရှိ, နက်ပေးဘိမူ, ပကတိအနက်, ထွက်အောင်သမ္ဗန်မြဲ(ဘုရားကြီး- ၁၁၃)”နှင့်အညီ “ပသဟေယျ”ဟူသော ပကတိကြိယာ၏ အနက်ပေါ်အောင် ပေးရ သည်၊ ဤအတိုင်းပေးခဲ့သည်။
ခွဲပေးပုံ။ ။ “မပေါင်းရောဘဲ, ခွဲ၍တစ်ခါ, သမ္ဗန်ပါမူ, ကြိယာနောင်, ဧဝဆောင်မြဲ (ဘုရားကြီး- ၁၁၄)”နှင့်အညီ ပဋိသေဓ၂ပုဒ်ကို ခွဲပေးလျှင် ပကတိကြိယာနောင် ဧဝ သဒ္ဒါထည့်၍ “နပ္ပသဟေယျ- မလွှမ်းမိုးနိုင်သည်ကား၊ န- မဟုတ်၊ (ပသဟေယျ ဧဝ- လွှမ်းမိုးနိုင်သည်သာ၊)”ဟု ပေးရသည်။ [“အန္တလိက္ခေ- ၌၊ (ဌိတော- သည်၊ သမာနောပိ- သော်လည်း၊ မစ္စုနာ- သေခြင်းမှ၊ န မုစ္စေယျ- ရာ၊)”စသည်ဖြင့်လည်း ပေးကြ သေး၏။]
...[စာမျက်နှာ- ၄၈၆]...
သတ္တမေ– သော။ ဒိဝသေ– ၌။ သတ္ထု– ၏။ ဘိက္ခာစာရမဂ္ဂဿ– ဆွမ်းခံကြွတော် မူရာလမ်းကို။ နိရုဒ္ဓဝေလာယ– ပိတ်ဆို့ထားချိန်၌။ ဟေဋ္ဌာပါသာဒေ– ၌။ သုပ္ပဗုဒ္ဓဿ– ၏။ မင်္ဂလဿော– မင်္ဂလာစီးတော်မြင်းသည်။ ဥဒ္ဒါမော– ကင်းလွတ် သော နှောင်ကြိုးရှိသည်။ ဝါ– နှောင်ကြိုးမှ လွတ်သည်။ ဟုတွာ၊ တံ တံ ဘိတ္တိံ– ထိုထိုနံရံကို။ ပဟရိ– ပုတ်ခတ်ပြီ၊ (ကန်ပြီ)၊ သော– ထိုသုပ္ပဗုဒ္ဓသည်။ ဥပရိ– ၌။ နိသိန္နောဝ– ထိုင်လျက်သာ။ အဿ– ထိုမြင်း၏။ သဒ္ဒံ– ကို။ သုတွာ၊ “ဧတံ– ဤ အသံသည်။ ကိံ– နည်း?” ဣတိ– သို့။ ပုစ္ဆိ၊ “မင်္ဂလဿော– သည်။ ဥဒ္ဒါမော– သည်၊ (ဟောတိ)။” ဣတိ– ပြီ။ ပန– ဆက်။ သော အဿော– သည်။ သုပ္ပဗုဒ္ဓံ– ကို။ ဒိသွာဝ– သာလျှင်။ သန္နိသီဒတိ– ကောင်းစွာ ဆုတ်နစ်၏၊ (ငြိမ်ဝပ်၏)၊ အထ– ၌။ နံ– ထို မင်္ဂလာမြင်းကို။ သော– ထိုသုပ္ပဗုဒ္ဓသည်။ ဂဏှိတုကာမော– ဖမ်းယူခြင်းငှာ အလို ရှိသည်။ ဟုတွာ– ၍။ နိသိန္နဋ္ဌာနာ– ထိုင်နေရာမှ။ ဥဋ္ဌာယ– ၍။ ဒွါရာဘိမုခေါ–တံခါးသို့ ရှေးရှုသည်။ အဟောသိ၊ ဒွါရာနိ– တို့သည်။ သယမေဝ– အလိုလိုသာ။ ဝိဝဋာနိ– ပွင့်ကုန်ပြီ။ သောပါနံ– စောင်းတန်းသည်။ သကဋ္ဌာနေယေဝ– မိမိတည် ရာ၌သာလျှင်။ ဌိတံ– ပြီ။ ဒွါရေ– ၌။ ဌိတာ– ကုန်သော။ မလ္လာ– တို့သည်။ တံ– ထို သုပ္ပဗုဒ္ဓ၏။ ဂီဝါယံ– ကို၊ (တစ်နည်း) တံ– ကို။ ဂီဝါယံ– ၌။ ဂဟေတွာ– ၍။ ဟေဋ္ဌာဘိမုခံ– အောက်သို့ ရှေးရှုလျက်။ ခိပိံသု– ပစ်ချကုန်ပြီ။ ဧတေန ဥပါယေန– ဤနည်းအားဖြင့်။ သတ္တသုပိ– ကုန်သော။ တလေသု– ပြာသာဒ်ပြင်တို့၌။ ဒွါရာနိ– တို့သည်။ သယမေဝ– သာ။ ဝိဝဋာနိ– ကုန်ပြီ။ သောပါနာနိ– တို့သည်။ ယထာဌာနေ– တည်မြဲတိုင်းသောနေရာ၌။ ဌိတာနိ– ကုန်ပြီ။ တတ္ထ တတ္ထ– ထိုထိုအရပ်၌၊
ဥဒ္ဒါမော။ ။ သတ္တေ ဒန္တိ ခဏ္ဍေန္တိ နိဝါရေန္တိ ဧတေနာတိ ဒါမော၊ (တစ်နည်း) မူသိကာဒီဟိ ဒီယတိ ခါဒီယတိ အဝခဏ္ဍီယတီတိ ဒါမော၊ [ဒါ- အဝခဏ္ဍနေ+မ၊- ကစ်- ၆၂၈၊] သက္ကတအဘိဓာန်တို့၌ ဒါမသဒ္ဒါ ပုံလိင်, ဣတ္ထိလိင်ဟု ဆို၍ “ဒေါဟနကာလေ ပသုဗန္ဓနရဇ္ဇု- နို့ညှစ်သည့်အခါ နွားမစသည်ကို ချည်နှောင်ကြောင်းကြိုး, ရဇ္ဇုမတ္တ- ကြိုးသာမန်, မာလာ- ပန်းကုံး” ဟူသော အနက်များကို ဟောသည်ဟု ဆို၏၊ (ထောမ၊ စိန္တာ၊ အမရဗျာချာ)၊ ဥသဒ္ဒါ ဝိယောဂအနက်ဟောယူ၍ “ဝိယောဂေါ+ဒါမော ယဿ, ယသ္မာတိ ဝါ ဥဒ္ဒါမော- ကင်းသော နှောင်ကြိုးရှိသော မင်္ဂလာမြင်း၊ (တစ်နည်း) ဒါမတော+ဝိယောဂေါ ဥဒ္ဒါမော- နှောင်ကြိုးမှ ကင်းသော မင်္ဂလာမြင်း”ဟု ပြုပါ။
...[စာမျက်နှာ- ၄၈၇]...
မလ္လာ– တို့သည်။ တံ– ၏။ ဂီဝါယံ– ကို၊ (တစ်နည်း) တံ– ကို။ ဂီဝါယံ– ၌။ ဂဟေတွာ– ၍။ ဟေဋ္ဌာဘိမုခံ– လျက်။ ခိပိံသု– ကုန်ပြီ။ အထ– ၌။ ဟေဋ္ဌာပါသာဒေ– ပြာသာဒ် အောက်၌။ ဝါ– က။ သောပါနပါဒမူလံ– စောင်းတန်းခြေရင်းသို့။ သမ္ပတ္တမေဝ– ရောက်သည်သာလျှင်ဖြစ်သော။ နံ– ထိုသုပ္ပဗုဒ္ဓကို။ မဟာပထဝီ– သည်။ ဝိဝရမာနာ– ဖွင့်လျက်။ ဘိဇ္ဇိတွာ– ကွဲအက်၍။ သမ္ပဋိစ္ဆိ– လက်ခံပြီ။ သော– ထိုသုပ္ပဗုဒ္ဓ သည်။ ဂန္တွာ၊ အဝီစိမှိ– ၌။ နိဗ္ဗတ္တိ– ပြီ။ ဣတိ– သုပ္ပဗုဒ္ဓသကျဝတ္ထုနောက်ပိုင်းပြီးပြီ။
သုပ္ပဗုဒ္ဓသကျဝတ္ထုဘာသာဋီကာပြီးပြီ။
ပါပဝဂ်ဘာသာဋီကာပြီးပြီ။
၁၀-ဒဏ္ဍဝဂ်ဘာသာဋီကာ
၁-ဆဗ္ဗဂ္ဂိယဘိက္ခုဝတ္ထုဘာသာဋီကာ
သဗ္ဗေ တသန္တီတိ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော ဆဗ္ဗဂ္ဂိယေ– ဆဗ္ဗဂ္ဂီမည်ကုန်သော၊ (၆ယောက်အစု၌ ဖြစ်ကုန်သော)၊ ဘိက္ခူ အာရဗ္ဘ ကထေသိ၊ ဟိ– ချဲ့။ ဧကသ္မိံ– သော။ သမယေ– ၌။ သတ္တရသဝဂ္ဂိယေဟိ– သတ္တ ရသဝဂ္ဂီရဟန်းတို့သည်၊ (၁၇ယောက်အစု၌ ဖြစ်သော ရဟန်းတို့သည်)၊ သေနာသနေ– ကို။ ပဋိဇဂ္ဂိတေ– သုတ်သင်ရှင်းလင်းအပ်သော်။ ဆဗ္ဗဂ္ဂိယာ– ကုန်သော။ ဘိက္ခူ– တို့သည်။ “နိက္ခမထ– ထွက်ကြလော။ မယံ– တို့သည်။ မဟလ္လကတရာ သာ၍ ကြီးကုန်၏။ ဧတံ– ဤကျောင်းသည်။ အမှာကံ– တို့၏၊ (သန္တိကံ– အထံ သို့၊) ပါပုဏာတိ ပါပုဏာတိ ပါပုဏာတိ– ၏။” ဣတိ– သို့။ ဝတွာ– ၍။ တေဟိ– သတ္တရသဝဂ္ဂီရဟန်းတို့
အမှာကံ ဧတံ ပါပုဏာတိ။ ။ ဆရာတို့ကား “အမှာကံ- ငါတို့၏ (အထံသို့)၊ ပါပုဏာတိ”ဟု ပေးတော်မူ၏၊ အထက်၌ ထိုအတိုင်း အမှာကံ၏ စပ်ပုဒ်ကို “သန္တိကံ”ဟု ထည့်ပေးခဲ့သည်၊ (တစ်နည်း) အမှာကံ- ငါတို့ဖို့၊ (တဒတ္ထသမ္ပဒါန်အနက်)၊ ပါပုဏာတိ- ၏၊ (တစ်နည်း) အမှာကံ- တို့၏၊ (အတ္ထာယ- ငှာ၊) ပါပုဏာတိ- ၏၊ (တစ်နည်း) အမှာကံ- တို့သို့၊ (ဒုတိယာအနက်၌ ဆဋ္ဌီ)၊ ပါပုဏာတိ- ၏”ဟုလည်း ပေးနိုင်သည်၊ “အမှာကံ- တို့အား၊ ပါပုဏာတိ”ဟု ပေးကြ၏၊ အပဓာတ် သမ္ပဒါန်မငဲ့သောကြောင်း စဉ်းစား သင့်သည်။
...[စာမျက်နှာ- ၄၈၈]...
သည်။ “မယံ– တို့သည်။ န ဒဿာမ– ပေးကြလိမ့်မည် မဟုတ်ကုန်။ ဝါ– မပေး နိုင်ကုန်။ အမှေဟိ– တို့သည်။ ပဌမံ– စွာ။ ပဋိဇဂ္ဂိတံ– သုတ်သင်ရှင်းလင်းအပ်ပြီ။” ဣတိ– သို့။ ဝုတ္တေ၊ တေ ဘိက္ခု– ထိုသတ္တရသဝဂ္ဂီရဟန်းတို့ကို။ ပဟရိံသု– ပုတ် ခတ်ကုန်ပြီ။ သတ္တရသဝဂ္ဂိယာ– တို့သည်။ မရဏဘယတဇ္ဇိတာ– သေခြင်းဘေး သည် ခြိမ်းခြောက်အပ်ကုန်သည်၊ (ဟုတွာ)၊ မဟာဝိရဝံ– ကျယ်သော ငိုကြွေး မြည်တမ်းသံကို။ ဝါ– ကျယ်သော ငိုကြွေးမြည်တမ်းသံဖြင့်။ ဝိရဝိံသု– ငိုကြွေးမြည် တမ်းကုန်ပြီ။ သတ္ထာ– သည်။ တေသံ– ထိုသတ္တရသဝဂ္ဂိရဟန်းတို့၏။ သဒ္ဒံ– ကို။ သုတွာ၊ “ဣဒံ– ဤအသံသည်။ ကိံ– ဘာသံနည်း?” ဣတိ– သို့။ ပုစ္ဆိတွာ– ၍။ “ဣဒံ နာမ– ဤမည်သော အသံပါတည်း။” ဣတိ– သို့။ အာရောစိတေ– လျှောက် အပ်သော်။ “ဘိက္ခဝေ! ဣတော– မှ။ ပဋ္ဌာယ– ၍။ ဘိက္ခုနာ နာမ– သည်။ ဧဝံ– သို့။ န ကတ္တဗ္ဗံ– ထိုက်။ ယော– အကြင်ရဟန်းသည်။ ကရောတိ– အံ့။ သော– ထို ရဟန်းသည်။ ဣမံ နာမ အာပတ္တိံ– ဤမည်သော အာပတ်သို့။ အာပဇ္ဇတိ– သင့်ရောက်၏။” ဣတိ– ဤသို့ မိန့်တော်မူပြီး၍။ ပဟာရဒါနသိက္ခာပဒံ– ပဟာရ ဒါနသိက္ခာပုဒ်ကို။ ပညာပေတွာ– ၍။ ”ဘိက္ခဝေ! ဘိက္ခုနာ နာမ– သည်၊] အဟံ– သည်၊ (ဒဏ္ဍဿ– မှ။ တသာမိ) ယထာ– ထိတ်လန့်သကဲ့သို့၊ (မစ္စုနော– သေခြင်း မှ။ ဘာယာမိ) ယထာ– ကြောက်သကဲ့သို့။ တထေဝ– သာလျှင်။ အညေပိ– ငါမှ တစ်ပါး အခြားသူတို့သည်လည်း။ ဒဏ္ဍဿ– မှ။ တသန္တိ– ကုန်၏။ မစ္စုနော– မှ။ ဘာယန္တိ– ကုန်၏။’ ဣတိ– သို့။ ဉတွာ– ၍။ ပရော– အခြားသူကို။ န ပဟရိတဗ္ဗော–မပုတ်ခတ်ထိုက်။ န ဃာတေတဗ္ဗော– မညှဉ်းဆဲ မပုတ်ခတ်စေထိုက်။’ ဣတိ– သို့။ ဝတွာ၊ အနုသန္ဓိံ၊ ဃဋေတွာ၊ ဓမ္မံ ဒေသေန္တော ဣမံ ဂါထံ အာဟ၊ (ကိံ)၊ “သဗ္ဗေ၊ ပေ၊ န ဃာတယေ”တိ– ၍၊ (အာဟ)
သဗ္ဗေ တသန္တိ ဒဏ္ဍဿ, သဗ္ဗေ ဘာယန္တိ မစ္စုနော၊ အတ္တာနံ ဥပမံ ကတွာ, န ဟနေယျ န ဃာတယေ
သဗ္ဗေ– (ဆင်မြင်းစသည်, အာဇာနည်နှင့်, ဂုဏ်ရည်လျှမ်းဖြာ, ရဟန္တာချန်) , သတ္တဝါမှန်သမျှတို့သည်။ ဒဏ္ဍဿ– ဒဏ်မှ။ တသန္တိ– ထိတ်လန့်ကုန်၏၊ [မောဂ်နိ-၁, ၂၂၃၌ “ဒဏ္ဍဿ– ဒဏ်၏ (ဝိသယဖြစ်သောဘေးကို)၊ တသန္တိ– ကုန်၏”ဟု ပေး၏၊]
...[စာမျက်နှာ- ၄၈၉]...
သဗ္ဗေ– တို့သည်။ မစ္စုနော– သေခြင်းမှ။ ဘာယန္တိ– ကြောက်ကုန်၏။ အတ္တာနံ– မိမိ ကိုယ်ကို။ ဥပမံ– နှိုင်းယှဉ်စရာ, ဥပမာကို။ ကတွာ– ပြု၍၊ (တစ်နည်း) အတ္တာနံ ဥပမံ ကတွာ– ကိုယ်ချင်းစာ၍။ န ဟနေယျ– မညှဉ်းဆဲမသတ်ဖြတ်ရာ။ န ဃာတယေ– မညှင်းဆဲ မသတ်ဖြတ်စေရာ
တတ္ထ– ၌။ သဗ္ဗေ တသန္တီတိ– ကား။ သဗ္ဗေပိ– ကုန်သော။ သတ္တာ– တို့သည်။ အတ္တနိ– ၌။ ဒဏ္ဍေ– သည်။ ပတန္တေ– ကျရောက်လသော်။ တဿ ဒဏ္ဍဿ– ထို ဒဏ်မှ။ တသန္တိ– ထိတ်လန့်ကုန်၏။ မစ္စုနောတိ– ကား။ မရဏဿာပိ– သေခြင်း မှလည်း။ ဘာယန္တိယေဝ– ကုန်သည်သာ။ စ– ဆက်။ ဣမိဿာ ဒေသနာယ– ၌။ ဗျဉ္ဇနံ– သဒ္ဒါသည်။ နိရဝသေသံ– အကြွင်းအကျန်မရှိသည်၊ (ဟောတိ)၊ အတ္ထော ပန– အနက်သည်ကား။ သာဝသေသော– အကြွင်းအကျန်နှင့်တကွဖြစ်၏။ ဝါ–အကြွင်းအကျန်ရှိ၏။ [အနဝသေသသဗ္ဗ (နိပ္ပဒေသသဗ္ဗ) , သာဝသေသသဗ္ဗ (သပ္ပဒေသသဗ္ဗ) ၂မျိုးတွင် သာဝသေသသဗ္ဗ (သပ္ပဒေသသဗ္ဗ) ဟု သိစေလို၍ “ဣမိဿာ စ ဒေသနာယ၊ ပေ။ အတ္ထော ပန သာဝသေသော”ဟု ဖွင့်သည်၊] ဟိ– ဥပမာဆောင် ထင်အောင် ပြဥုးအံ့။ ရညာ– သည်။ “သဗ္ဗေ– တို့သည်။ သန္နိပတန္တု– စုဝေးကြ လော။” ဣတိ– သို့။ ဘေရိယာ– စည်ကို၊ (စည်သမားကို)၊ စရာပိတာယပိ– လှည့် လည်စေအပ်သော်လည်း၊ [ဓမ္မဘာ-၂, ၂၉၀ရှု၊] ရာဇမဟာမတ္တေ– မင်း, အမတ် ကြီးတို့ကို။ ဌပေတွာ– ၍။ သေသာ– (မင်းအမတ်ကြီးတို့မှ) ကြွင်းသောသူတို့သည်။ သန္နိပတန္တိ ယထာ– ကုန်သကဲ့သို့။ ဧဝံ– တူ။ ဣဓ– ဤဒေသနာတော်၌။ “သဗ္ဗေ တသန္တီ”တိ– သဗ္ဗေ တသန္တိဟူ၍။ ဝုတ္တေပိ– သော်လည်း။ ဟတ္ထာဇာနေယျော–ဆင်အာဇာနည်လည်းကောင်း။ အဿာဇာနေယျော– မြင်းအာဇာနည်လည်းကောင်း။ ဥသဘာဇာနေယျော– နွားလားဥသဘအာဇာနည်လည်းကောင်း။ ခီဏာသဝေါ– ကုန်ပြီးသော အာသဝေါရှိသော ရဟန္တာလည်းကောင်း။ ဣတိ– သို့။ ဣမေ စတ္တာရော– ဤ၄မျိုးသော ပုဂ္ဂိုလ်တို့ကို။ ဌပေတွာ၊ အဝသေသာဝ– (ဤ၄မျိုးသော ပုဂ္ဂိုလ်တို့မှ) ကြွင်းသော သတ္တဝါတို့သည်။ တသန္တိ၊ ဣတိ– သို့။ ဝေဒိတဗ္ဗာ၊ ဟိ– ဆက်။ ဣမေသု– ဤ၄မျိုးသော ပုဂ္ဂိုလ်တို့တွင်။ ခီဏာသဝေါ–
ဣမေသု ဟိ။ ။ ရဟန္တာစသော ပုဂ္ဂိုလ်၄မျိုးတို့သည် သတ္တဝါတို့ပင် မဟုတ်လော?
...[စာမျက်နှာ- ၄၉၀]...
သည်။ သက္ကာယဒိဋ္ဌိယာ– သက္ကာယဒိဋ္ဌိ၏။ ဝါ– ကို။ ပဟီနတ္တာ– ပယ်အပ်ပြီးသည် ၏ အဖြစ်ကြောင့်။ မရဏကသတ္တံ– သေသောသတ္တဝါကို။ အပဿန္တော– မမြင် သည်၊ (ဟုတွာ)၊ န ဘာယတိ– မကြောက်။ ဣတရေ– ရဟန္တာမှ အခြားကုန်သော။ တယော– ၃မျိုးသောပုဂ္ဂိုလ်တို့သည်။ သက္ကာယဒိဋ္ဌိယာ– ၏။ ဗလဝတ္တာ– အားကြီး သည်၏အဖြစ်ကြောင့်။ အတ္တနော– ၏။ ပဋိပက္ခဘူတံ– ဆန့်ကျင်ဖက်ဖြစ်၍ ဖြစ် သော၊ (ရန်သူဖြစ်သော၊) သတ္တံ– ကို။ အပဿန္တာ– ကုန်သည်၊ (ဟုတွာ)၊ န ဘာယန္တိ– ကုန်။ ဣတိ– ဤကား သာဝသေသအနက်တည်း၊ (အနက်ကြွင်းတည်း)
န ဟနေယျ န ဃာတယေတိ– ကား။ အဟံ၊ (ဒဏ္ဍဿ– မှ။ တသာမိ ယထာ– သို့။ မစ္စုနော– မှ၊ ဘာယာမိ ယထာ၊) တထေဝ– လျှင်။ အညေပိ– တို့သည်လည်း၊ (ဒဏ္ဍဿ– မှ။ တသန္တိ– ကုန်၏။ မစ္စုနော– မှ။ ဘာယန္တိ– ကုန်၏၊)’ ဣတိ– ဤသို့ သိ၍။ ပရံ– ကို။ နေဝ ပဟရေယျ– မပုတ်ခတ်ရာ။ န ပဟရာပေယျ– မပုတ်ခတ် စေရာ။ ဣတိ အတ္ထော– နက်။ ဒေသနာဝသာနေ– ၌။ ဗဟူ– တို့သည်။ သောတာပတ္တိဖလာဒီနိ ပါပုဏိံသု၊ ဣတိ– ဆဗ္ဗဂ္ဂိယဘိက္ခုဝတ္ထုပြီးပြီ။
ဆဗ္ဗဂ္ဂိယဘိက္ခုဝတ္ထုဘာသာဋီကာ ပြီးပြီ။
အဘယ်ကြောင့် မထိတ်လန့်ပါသနည်း?ဟု မေးဖွယ်ရှိ၍ “ဣမေသု ဟိ”စသည်ကို ဆက်ဖွင့်သည်၊ ရဟန္တာသည် သက္ကာယဒိဋ္ဌိကို ပယ်ပြီးဖြစ်ရကား သူငါပုဂ္ဂိုလ်သတ္တဝါ ဟူ၍ မရှိသည်၏အဖြစ်ကို ကောင်းစွာမြင်ပြီးဖြစ်သောကြောင့် သေသောသတ္တဝါကို မမြင်တော့၊ (ချုပ်ဆုံးပျက်စီးသော ရုပ်နာမ်သဘောကိုသာ မြင်တော့သည်)၊ ထိုကြောင့် မကြောက်၊ ကြွင်းပုဂ္ဂိုလ်၃မျိုးကား သက္ကာယဒိဋ္ဌိစွဲ အားကြီးသောကြောင့် ရန်သူကို မမြင်နိုင်၊ ထိုကြောင့် မကြောက်- ဟူလို၊ ဣတိကား နိဂမနအနက်တည်း၊ “အတ္ထော ပန သာဝသေသော”ကို နိဂုံးအုပ်သည်။
န ဟနေယျ န ဃာတယေ။ ။ ဘူဝါဒိ ဟနဓာတ်သည် ဟိံသာအနက်, ဂတိအနက် တို့ကို ဟောရာ “ဟနေယျ, ဃာတယေ”၌ ဟိံသာ(ညှဉ်းဆဲသတ်ပုတ်ခြင်း)အနက် ဟောဟု သိစေလို၍ “နေဝ ပဟရေယျ န ပဟရာပေယျ”ဟု ဖွင့်သည်၊ ထိုတွင် “ဃာတယေ”သည် သုဒ္ဓရုပ်, ကာရိတ်ရုပ်အားဖြင့် ၂မျိုးဖြစ်နိုင်ရာ “ပဟရာပေယျ”ဟု ဖွင့်သဖြင့် ဟနဓာတ်, ဏယပစ္စည်း, ဧယျဝိဘတ်၊ ဟနကို ဃာတပြု, ဧယျကို ဧပြု၍ ပြီးသော ကာရိတ်ရုပ်တည်း။
...[စာမျက်နှာ- ၄၉၁]...
၂-ဆဗ္ဗဂ္ဂိယဘိက္ခုဝတ္ထုဘာသာဋီကာ
သဗ္ဗေ တသန္တီတိ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော ဆဗ္ဗဂ္ဂိယေ– ဆဗ္ဗဂ္ဂီမည်ကုန်သော၊ (၆ယောက်အစု၌ ဖြစ်ကုန်သော)၊ ဘိက္ခူ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ ဟိ– ချဲ့။ တေယေဝ– ထိုဆဗ္ဗဂ္ဂီရဟန်းတို့သည်ပင်။ ဧကသ္မိံ– သော။ သမယေ– ၌။ တေနေဝ ကာရဏေန– ထိုသို့ (တပည့်တော်တို့ မပေးနိုင်ကုန်၊ တပည့်တော်တို့ ရှေးဦးစွာ သုတ်သင်ရှင်းလင်းအပ်ပြီဟု) ပြောခြင်းဟူသော အကြောင်းကြောင့်ပင်။ ပုရိမသိက္ခာပဒေ– ရှေ့ဖြစ်သော သိက္ခာပုဒ်၌။ သတ္တရသဝဂ္ဂိယေ– တို့ကို။ ပဟရိံသု– ကုန်ပြီ။ တေနေဝ ကာရဏေန– ကြောင့်ပင်။ တေသံ– ထိုသတ္တရသဝဂ္ဂီရဟန်းတို့၏၊ (ဥပရိ– ၌၊) တလသတ္တိကံ– လှံ၏အလား လက်ဝါး ပြင်ကို။ ဥဂ္ဂိရိံသု– မြှောက်ချီကုန်ပြီ။ ဝါ– မိုးကုန်ပြီ။ ဣဓာပိ– ဤဝတ္ထု၌လည်း။ သတ္ထာ၊ တေသံ– ထိုသတ္တရသဝဂ္ဂီရဟန်းတို့၏။ သဒ္ဒံ– ကို။ သုတွာ၊ “ဣဒံ– ဤအသံသည်။ ကိံ– ဘာသံနည်း?” ဣတိ– သို့။ ပုစ္ဆိတွာ– ၍။ “ဣဒံ နာမ– ဤမည်သော အသံပါ တည်း။” ဣတိ– သို့။ အာရောစိတေ– သော်။ “ဘိက္ခဝေ! ဣတော– ဤအခါမှ။ ပဋ္ဌာယ– ၍။ ဘိက္ခုနာ နာမ– သည်။ ဧဝံ– သို့။ န ကတ္တဗ္ဗံ– ထိုက်။ ယော– အကြင် ရဟန်းသည်။ ကရောတိ– အံ့။ သော– ထိုရဟန်းသည်။ ဣမံ နာမ အာပတ္တိံ– သို့၊
တလသတ္တိကံ။ ။ [သတ္တိ- လှံ+က- တူသည်၊ သတ္တိက- လှံနှင့်တူသော+တလ- လက် ဝါးပြင်၊] လှံသည် ထိုးဆွစရာဖြစ်သကဲ့သို့ လက်ဝါးပြင်လည်း ရိုက်ပုတ်စရာဖြစ်သည်၊ လက်ဝါးသာမက ခြေဖြင့်ကန်ခြင်း, ဒူးဖြင့်တိုက်ခြင်းစသည်၌ ခြေ,ဒူးစသော ကိုယ် အင်္ဂါအစိတ်များကိုပါ ဥပလက္ခဏနည်းဖြင့် ယူရမည်၊ (ပါစိတ်ဘာ- ၆၃)၊ “တလတိ ယံကိဉ္စိ ဂဟိတဝတ္ထု ပတိဋ္ဌာတိ ဧတ္ထာတိ တလံ၊ (တစ်နည်း) တလိတဗ္ဗံ ဥစ္စာရိတဗ္ဗန္တိ တလံ၊ သကတိ ဝိဇ္ဈိတုံ သမတ္ထေတီတိ သတ္တိ၊ [သက+တိ၊] (တစ်နည်း) သသန္တိ ဟိံသန္တိ ဧတာယာတိ သတ္တိ၊ သတ္တိ ဝိယာတိ သတ္တိကံ- လှံနှင့်တူသော လက်ဝါးပြင်၊ တလမေဝ +သတ္တိကံ တလသတ္တိကံ၊(ကင်္ခါ မဟာဋီ- ၄, ၂၁၄၊ ပါစိယော- ၁၁၉)”ဟု ပြုပါ။
တစ်နည်း။ ။ တလအရ လက်ဝါးပြင်စသော ကိုယ်အင်္ဂါ, သတ္တိကအရ လှံစသော လက်နက်ကို ယူ၍ “တလံ စ+သတ္တိ စ တလသတ္တိ- လက်ဝါးပြင်စသော ကိုယ်အင်္ဂါ, လှံစသော လက်နက်၊ တလသတ္တိ ဧဝ တလသတ္တိကံ”ဟု ပြု၍ “တလသတ္တိကံ- လက်ဝါး ပြင်စသော ကိုယ်အင်္ဂါ, လှံစသော လက်နက်ကို”ဟု ပေးပါ။ (ခုဒ္ဒဋီသစ်- ၁၂၂)
...[စာမျက်နှာ- ၄၉၂]...
အာပဇ္ဇတိ– ၏။” ဣတိ– သို့။ တလသတ္တိကသိက္ခာပဒံ– တလသတ္တိကသိက္ခာပုဒ်ကို။ ပညာပေတွာ– ၍။ ”ဘိက္ခဝေ! ဘိက္ခုနာ နာမ– သည်။ အဟံ၊ (ဒဏ္ဍဿ– မှ။ တသာမိ) ယထာ– ကဲ့သို့။ အညေပိ– တို့သည်လည်း။ ဒဏ္ဍဿ– မှ။ တသန္တိ– ကုန်၏။ မယှံ– သည်၊ (ဇီဝိတံ– ကို။ ပိယံ) ယထာ– ချစ်အပ်သကဲ့သို့။ တထေဝ– ပင်။ နေသံ– ထိုအခြားသူတို့သည်။ ဇီဝိတံ– ကို။ ပိယံ– အပ်၏။’ ဣတိ– သို့။ ဉတွာ– ၍။ ပရော– ကို။ န ပဟရိတဗ္ဗော– မပုတ်ခတ်ထိုက်။ န ဃာဋေတဗ္ဗော– မညှဉ်းဆဲ, မပုတ်ခတ် စေထိုက်။” ဣတိ– သို့။ ဝတွာ၊ ပေ။ “သဗ္ဗေ၊ ပေ၊ န ဃာတယေ”တိ– ၍၊ (အာဟ)
သဗ္ဗေ တသန္တိ ဒဏ္ဍဿ, သဗ္ဗေသံ ဇီဝိတံ ပိယံ၊ အတ္တာနံ ဥပမံ ကတွာ, န ဟနေယျ န ဃာတယေ
သဗ္ဗေ– တို့သည်။ ဒဏ္ဍဿ– မှ။ တသန္တိ– ကုန်၏။ သဗ္ဗေသံ– ရဟန္တာချန်, သတ္တ ဝါမှန်သမျှတို့သည်။ ဇီဝိတံ– အသက်ကို။ ပိယံ– ချစ်အပ်၏။ အတ္တာနံ– ကို။ ဥပမံ– ကို။ ကတွာ– ပြု၍။ န ဟနေယျ– ရာ။ န ဃာတယေ– စေရာ
တတ္ထ– ၌။ သဗ္ဗေသံ ဇီဝိတံ ပိယန္တိ– ကား။ ခီဏာသဝံ– ကို။ ဌပေတွာ၊ သေသသတ္တာနံ– ရဟန္တာမှ ကြွင်းသော သတ္တဝါတို့သည်။ ဇီဝိတံ– ကို။ ပိယံ– ချစ်အပ်၏၊ (သေသသတ္တာနံ– တို့၏။ ဇီဝိတံ– သည်၊) မဓုရံ– ချိုမြိန်နှစ်လိုဖွယ်ရှိ၏။ ပန– ဆက်။ ခီဏာသဝေါ– သည်။ ဇီဝိတေ ဝါ– အသက်ရှင်ခြင်း၌လည်းကောင်း။ မရဏေ ဝါ–သေခြင်း၌လည်းကောင်း။ ဥပေက္ခကောဝ– အသင့်အားဖြင့် ရှုမြင်တတ်သည် သာ။ ဝါ– အညီအမျှ ရှုမြင်တတ်သည်သာ။ ဝါ– လျစ်လျူရှုတတ်သည်သာ။ ဟောတိ၊ သေသံ– သည်။ ပုရိမသဒိသမေဝ– သည်သာ။ ဣတိ– ဂါထာဖွင့် ပြီးပြီ။ ဒေသနာဝသာနေ– ၌။ ဗဟူ– တို့သည်။ သောတာပတ္တိဖလာဒီနိ ပါပုဏိံသု၊ ဣတိ– ဆဗ္ဗဂ္ဂိယဘိက္ခုဝတ္ထု ပြီးပြီ။
ဆဗ္ဗဂ္ဂိယဘိက္ခုဝတ္ထု ဘာသာဋီကာပြီးပြီ။
သဗ္ဗေသံ ဇီဝိတံ ပိယံ။ ။ သာဝသေသသဗ္ဗဖြစ်ကြောင်းကို ပြလို၍ “ခီဏာသဝံ ဌပေတွာ သေသသတ္တာနံ”ဟု ဖွင့်သည်၊ “သာဒုမှိ မဓုရော ပိယေ(ဓာန်- ၁၀၆၈)” ဂါထာအရ “ပိယံ”နှင့် “မဓုရံ”သည် အချင်းချင်းပရိယာယ်တည်း၊ ထိုကြောင့် “ပိယံ”ကို “မဓုရံ”ဟု ဖွင့်သည်၊ “သေသသတ္တာနံ ဇီဝိတံ”တို့ကို မဓုရံသို့ လိုက်ပေးရသည်။
...[စာမျက်နှာ- ၄၉၃]...
၃-သဗ္ဗဟုလကုမာရကဝတ္ထုဘာသာဋီကာ
သုခကာမာနိ ဘူတာနီတိ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော သမ္ဗဟုလေ– ကုန်သော။ ကုမာရကေ– ကလေးတို့ကို။ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ ဟိ–ချဲ့။ ဧကသ္မိံ– သော။ သမယေ– ၌။ သတ္ထာ– သည်။ သာဝတ္ထိယံ– ၌။ ပိဏ္ဍာယ– ငှာ။ ပဝိသန္တော– သော်။ အန္တရာမဂ္ဂေ– ၌။ သမ္ဗဟုလေ– ကုန်သော။ ကုမာရကေ– တို့ကို။ ဧကံ၊ ဃရသပ္ပဇာတိကံ– လင်းမြွေမျိုးဖြစ်သော။ အဟိံ– မြွေကို။ ဒဏ္ဍကေန– ဒုတ် ငယ်ဖြင့်။ ပဟရန္တေ– ပုတ်ခတ်နေသည်တို့ကို။ ဒိသွာ၊ “ကုမာရကာ– ကလေးတို့! ကိံ– ဘာကို။ ကရောထ– လုပ်နေကြသနည်း?” ဣတိ– သို့။ ပုစ္ဆိတွာ၊ “ဘန္တေ! အဟိံ– ကို။ ဒဏ္ဍကေန– ဖြင့်။ ပဟရာမ– ကုန်၏။” ဣတိ– သို့။ ဝုတ္တေ၊ “ကိံ ကာရဏာ–ကြောင့်၊ (ပဟရထ– ပုတ်ခတ်ကုန်သနည်း?)” ဣတိ– သို့။ ပုန၊ ပုစ္ဆိတွာ၊ “ဘန္တေ! ဍံသနဘယေန– ကိုက်ခြင်းမှ ကြောက်ခြင်းကြောင့်၊ (ပဟရာမ– ကုန်၏၊)” ဣတိ– သို့။ ဝုတ္တေ၊ “တုမှေ– တို့သည်၊] အတ္တနော– ၏။ သုခံ– ကို။ ကရိဿာမ– ကုန်အံ့။’ ဣတိ– ဤသို့ ကြံ၍။ ဣမံ– ဤမြွေကို။ ပဟရန္တာ– ကုန်လသော်။ နိဗ္ဗတ္တနိဗ္ဗတ္တဋ္ဌာနေ–ဖြစ်ရာဖြစ်ရာဌာန၌။ သုခလာဘိနော– ချမ်းသာကို ရလေ့ရှိသူတို့သည်။ န ဘဝိဿထ– ဖြစ်ကြလိမ့်မည် မဟုတ်ကုန်။ ဟိ– မှန်။ အတ္တနော– ၏။ သုခံ– ကို။ ပတ္ထေန္တေန– တောင့်တသူသည်။ ပရံ– ကို။ ပဟရိတုံ– ငှာ။ န ဝဋ္ဋတိ– မသင့်။” ဣတိ– သို့။ ဝတွာ အနုသန္ဓိံ ဃဋေတွာ ဓမ္မံ ဒေသေန္တော ဣမာ ဂါထာ– တို့ကို။ အဘာသိ– ပြီ။ (ကိံ)၊ “သုခကာမာနိ၊ ပေ၊ န လဘတေ သုခ”န္တိ– ၍၊ (အဘာသိ)
သုခကာမာနိ ဘူတာနိ, ယော ဒဏ္ဍေန ဝိဟိံသတိ၊ အတ္တနော သုခမေသာနော, ပေစ္စ သော န လဘတေ သုခံ
ယော– အကြင်ပုဂ္ဂိုလ်သည်။ သုခကာမာနိ– ချမ်းသာကို အလိုရှိကုန်သော။ ဘူတာနိ– (မိမိမှတစ်ပါး အခြားသော) သတ္တဝါတို့ကို။ ဒဏ္ဍေန– တုတ်ခဲစသော လက်နက်ဖြင့်။ ဝါ– ဝစီဒဏ်, သရီရဒဏ်, ဓနဒဏ်ဖြင့်။ ဝိဟိံသတိ– ညှဉ်းဆဲ၏။ သော– ထိုပုဂ္ဂိုလ်သည်။ အတ္တနော– မိမိ၏။ သုခံ– ချမ်းသာကို။ ဧသာနော– ရှာမှီး တောင်းတလသော်။ ပေစ္စ– နောက်ဘဝ၌။ သုခံ– လူနတ်နိဗ္ဗာန်, ၃တန်သော
ဧသာနော။ ။ ဧသတီတိ ဧသာနော၊ ဧသဓာတ်, မာနပစ္စည်း၊ ကွစိ ဓာတုသုတ်ဖြင့်
...[စာမျက်နှာ- ၄၉၄]...
ချမ်းသာကို။ န လဘတေ– မရလတ္တံ့
သုခကာမာနိ ဘူတာနိ, ယော ဒဏ္ဍေန န ဟိံသတိ၊ အတ္တနော သုခမေသာနော, ပေစ္စ သော လဘတေ သုခံ
ယော– သည်။ သုခကာမာနိ– ကုန်သော။ ဘူတာနိ– တို့ကို။ ဒဏ္ဍေန– ဖြင့်။ န ဟိံသတိ– မညှဉ်းဆဲ။ သော– ထိုပုဂ္ဂိုလ်သည်။ အတ္တနော– မိမိ၏။ သုခံ– ကို။ ဧသာနော– သော်။ ပေစ္စ– ၌။ သုခံ– ကို။ လဘတေ– ရလတ္တံ့
တတ္ထ– တို့၌။ ယော ဒဏ္ဍေနာတိ– ကား။ ယော ပုဂ္ဂလော– သည်။ ဒဏ္ဍေန ဝါ– ဖြင့်လည်းကောင်း။ လေဍ္ဍုအာဒီဟိ ဝါ– ခဲအစရှိသည်တို့ဖြင့်လည်းကောင်း၊ မာနကို အာနပြု (ရူ-၃၉၉)၊ မောဂ်၌ မာနဿ မဿ (၅, ၁၆၂) သုတ်ဖြင့် မ,ကို ချေ၏။
[အတ္တနော...သုခန္တိ သော ပုဂ္ဂလော အတ္တနော သုခံ ဧသန္တော ဂဝေသန္တော ပတ္ထေ– န္တော ပေစ္စ ပရလောကေ မနုဿသုခံ ဒိဗ္ဗသုခံ နိဗ္ဗာနသုခန္တိ တိဝိဓံ သုခံ န လဘတိ။
- ဥဒါန၊ ဋ္ဌ၊ ၉၈။]
နေတ္တိဝိ- ၂၈၅။ ။ ထို၌ ဧသာနောကို ယော၏ ဝိသေသနဟု ယူ၍ “အတ္တနော- ၏၊ သုခံ- ကို၊ ဧသာနော- ရှာမှီးသော၊ ယော- သည်...ဝိဟိံသတိ- ၏”ဟု ပေးစေ၏၊ အထက်၌ ဥဒါန၊ဋ္ဌ၊၉၈အတိုင်း လက္ခဏအနက်ပေးခဲ့သည်။
လဘတေ။ ။ လဘဓာတ်နောင် အဝဿံဘာဝိယတ္ထ(မချွတ်ဖြစ်လတ္တံ့အနက်)ဝယ် အနာဂတ်ကာလ၌ ဧကံသာဝဿမ္ဘာဝိယာနိယမတ္ထေသု(နီတိ- ၈၅၇)သုတ်, “ဝတ္တမာနာ” ဟူသော ယောဂဝိဘာဂဖြင့် တေဝိဘတ်သက်။ (နီတိသုတ္တ- ၂၆၉၊ နိဒ္ဒေ- ၂၂၂၊ ဝဏ္ဏနာ- ၂၈၅၊ ဝိဗော- ၂၀၉) [ဧတ္ထ စ တာဒိသဿ ပုဂ္ဂလဿ အဝဿံဘာဝိတာယ တံ သုခံ ပစ္စုပ္ပန္နံ ဝိယ ဟောတီတိ ဒဿနတ္ထံ “လဘတေ” တိ ဝုတ္တံ၊- ဥဒါန၊ဋ္ဌ၊၉၈။]
ဒဏ္ဍေန။ ။ ဒဏ္ဍေနအရ တုတ်သာမက ခဲစသော လက်နက်တို့ကို ဥပလက္ခဏ နည်းဖြင့် ယူစေလို၍ “ဒဏ္ဍေန ဝါ လေဍ္ဍုအာဒီဟိ ဝါ”ဟု ဖွင့်သည်၊ “ဒဏ္ဍတိ အာဏံ ကရောတိ ဧတေနာတိ ဒဏ္ဍော၊ [ဒဍိ- အာဏာယံ+က၊- ကစ္စည်း- ၆၆၃၊] ဒမန္တိ အနေနာတိ ဒဏ္ဍော၊ [ဒမု+ဍ၊ -မောဂ်- ၇, ၅၈၊]”ဟု ပြုပါ၊ (တစ်နည်း) ဒဏ္ဍေနအရ အမျိုးဇာတ် အားဖြင့် ဆဲဆိုထိပါးပုတ်ခတ်ခြင်းညှဉ်းဆဲခြင်းဟူသော ဝစီဒဏ်, လက်,တင်းပုတ်, ဓားစသည်တို့ဖြင့် ရိုက်နှက်ပုတ်ခတ်ဖြတ်တောက်ခြင်းဟူသော သရီရဒဏ်, ငွေဒဏ် တပ်ခြင်းဟူသော ဓနဒဏ်ကို ယူပါ၊ “ဒဏ္ဍနံ ဒဏ္ဍော- ညှဉ်းဆဲခြင်း”ဟု ပြုပါ။ (ဥဒါန ၊ဋ္ဌ၊၉၈)
...[စာမျက်နှာ- ၄၉၅]...
ဝိဟေဌေတိ– ညှင်းဆဲ၏။ ပေစ္စ သော န လဘတေ သုခန္တိ– ကား။ သော ပုဂ္ဂလော– သည်။ ပရလောကေ– ၌။ မနုဿသုခံ ဝါ– လူ၌ဖြစ်သော ချမ်းသာကိုသော် လည်းကောင်း၊ (လူ့ချမ်းသာကိုသော်လည်းကောင်း)၊ ဒိဗ္ဗသုခံ ဝါ– နတ်၌ ဖြစ် သော ချမ်းသာကိုသော်လည်းကောင်း၊ (နတ်ချမ်းသာကိုသော်လည်းကောင်း)၊ ပရမတ္ထဘူတံ– ပရမတ္ထဖြစ်၍ ဖြစ်သော။ နိဗ္ဗာနသုခံ ဝါ– နိဗ္ဗာန်ချမ်းသာကိုသော် လည်းကောင်း။ န လဘတိ– မရလတ္တံ့။ ဒုတိယဂါထာယ– ၌။ ပေစ္စ သော လဘတေတိ– ကား။ သော ပုဂ္ဂလော– သည်။ ပရလောကေ– ၌။ ဝုတ္တပ္ပကာရံ– ဆိုအပ်ပြီး သောအပြားရှိသော။ တိဝိဓမ္ပိ– ၃-ပါးအပြားရှိသည်လည်းဖြစ်သော။ သုခံ– ကို။ လဘတိ– ရလတ္တံ့၊ ဣတိ အတ္ထော၊ ဒေသနာဝသာနေ– ၌။ ပဉ္စသတာပိ– ကုန် သော။ တေ ကုမာရကာ– တို့သည်။ သောတာပတ္တိဖလေ– ၌။ ပတိဋ္ဌဟိံသု– ကုန်ပြီ။ ဣတိ– သမ္ဗဟုလကုမာရကဝတ္ထု ပြီးပြီ။
သမ္ဗဟုလကုမာရကဝတ္ထုဘာသာဋီကာပြီးပြီ။
၄-ကောဏ္ဍဓာနတ္ထေရဝတ္ထုဘာသာဋီကာ
မာဝေါစ ဖရုသံ ကဉ္စီတိ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော ကောဏ္ဍဓာနတ္ထေရံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ ကိရ– ချဲ့။ တဿ– ထိုကောဏ္ဍဓာနထေရ် ၏။ ပဗ္ဗဇိတဒိဝသတော– ရဟန်းအဖြစ်သို့ ရောက်ရာနေ့မှ။ ပဋ္ဌာယ– ၍။ ဧကံ– သော။ ဣတ္ထိရူပံ– မိန်းမရုပ်သည်။ ထေရေန– နှင့်။ သဒ္ဓိံယေဝ– သာ။ ဝိစရတိ– ၏။ တံ– ထိုမိန်းမရုပ်ကို။ ထေရော– သည်။ န ပဿတိ– မမြင်။ မဟာဇနော ပန– သည် ကား။ ပဿတိ၊ အန္တောဂါမံ– သို့။ ပိဏ္ဍာယ၊ စရတောပိ– လှည့်လည်သည်လည်း။
ပရမတ္ထဘူတံ။ ။ ပရမော ဥတ္တမော အဝိရီတော+အတ္ထော, ပရမဿ ဝါ ဥတ္တမဿ ဉာဏဿ အတ္ထော ဂေါစရော ပရမတ္ထော- (မဖောက်မပြန် မှန်ကန်သောကြောင့်) မြတ်သောသဘော၊ ဝါ- မြတ်သောဉာဏ်၏အာရုံ၊(အဘိဝိ- ၇၄)၊ အရီယတေတိ အတ္ထော၊ ပရမေန အဝိပရီတေန ဉာဏေန+အတ္ထော- မှန်ကန်သောဉာဏ်ဖြင့် ကပ်ရောက်အပ် သောသဘော(ပဒီ- ၂၄)”ဟူသော ဝိဂြိုဟ်များအရ နိဗ္ဗာန်သည် ပရမတ္ထမည်၏၊ ထို နောင် “ပရမတ္ထော+ဟုတွာ+ဘူတံ ပရမတ္ထဘူတံ”ဟု ဆက်ပါ။
...[စာမျက်နှာ- ၄၉၆]...
ဖြစ်သော။ အဿ– ထိုကောဏ္ဍဓာနထေရ်အား။ မနုဿာ– တို့သည်။ ဧကံ– သော။ ဘိက္ခံ– ကို။ ဒတွာ– ၍။ “ဘန္တေ– ရား! အယံ– ဤဆွမ်းသည်။ တုမှာကံ– တို့ဖို့။ ဝါ–အတွက်။ ဟောတု– စေ။ အယံ ပန– သည်ကား။ တုမှာကံ– တို့၏။ သဟာယိကာယ– အဖော်မဖို့။ ဝါ– အတွက်၊ (ဟောတု)။” ဣတိ– သို့။ ဝတွာ၊ ဒုတိယမ္ပိ– ၂ ကြိမ်မြောက်လည်း၊ (၂ကြိမ်လည်း)၊ ဒဒန္တိ
တဿ– ကောဏ္ဍဓာနထေရ်၏။ ပုဗ္ဗကမ္မံ– ရှေးကံသည်။ ကိံ– နည်း? ဣတိ– ဤကား အမေးတည်း။ ကိရ– ချဲ့။ ကဿပသမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓကာလေ– ၌။ ဒွေ– ကုန် သော။ သဟာယကာ– ဖြစ်ကုန်သော။ ဘိက္ခူ– တို့သည်။ ဧကမာတုကုစ္ဆိတော–တစ်ဦးတည်းသောအမေ၏ ဝမ်းမှ၊ (တစ်မအေတည်း၏ ဝမ်းမှ)၊ နိက္ခန္တသဒိသာ–မွေးဖွားလာသူများနှင့် တူကုန်သည်၊ (ဟုတွာ)၊ အတိဝိယ– သာလျှင်။ သမဂ္ဂါ–ကုန်သည်။ အဟေသုံ– ကုန်ပြီ။ စ– ဆက်။ ဒီဃာယုကဗုဒ္ဓကာလေ– ရှည်သော သက်တော်ရှိတော်မူသော ဘုရားရှင်တို့၏ လက်ထက်တော်အခါ၌။ အနုသံဝစ္ဆရံ ဝါ– နှစ်စဉ်နှစ်တိုင်း၌သော်လည်းကောင်း။ ဝါ– ၁နှစ်တစ်ကြိမ်သော်လည်းကောင်း။ အနုဆမာသံ ဝါ– ၆လတိုင်း ၆လတိုင်း၌သော်လည်းကောင်း။ ဝါ– ၆လ တစ်ကြိမ်သော်လည်းကောင်း။ ဘိက္ခူ– တို့သည်။ ဥပေါသထတ္ထာယ– ဥပုသ်ပြုခြင်း အကျိုးငှာ။ သန္နိပတန္တိ– စည်းဝေးကုန်၏။ တသ္မာ– ကြောင့်။ တေပိ– ထိုရဟန်း၂-ပါး တို့သည်လည်း။ “ဥပေါသထဂ္ဂံ– ဥပုသ်ကျောင်းဆောင်သို့။ ဂမိဿာမ– ကုန်အံ့၊ [ဥပေါသထံ ဂဏှန္တိ, ဥပေါသထော ဝါ ဂယှတိ အသ္မိန္တိ ဥပေါသထဂ္ဂံ– ဥပုသ်ယူရာ ကျောင်း၊ ဥပေါသထ+ဂဟ+ကွိ၊၊ -ပါစိယော-၄၉၊]။” ဣတိ– ဤသို့ ပြော၍။ ဝသနဋ္ဌာနာ– နေရာအရပ်မှ။ နိက္ခမိံသု– ကုန်ပြီ။ တေ– ထိုရဟန်းတို့ကို။ ဧကာ– သော။ တာဝတိံသဘဝနေ– ၌။ နိဗ္ဗတ္တဒေဝတာ– ဖြစ်သောနတ်သည်။ ဒိသွာ– ၍။ “ဣမေ ဘိက္ခူ– တို့သည်။ အတိဝိယ– လျှင်။ သမဂ္ဂါ– ညီညွတ်ကုန်၏။ ဣမေ– ဤရဟန်း တို့ကို။ ဘိန္ဒိတုံ– ငှာ။ သက္ကာ နု ခေါ– လော။” ဣတိ– သို့။ စိန္တေတွာ၊ အတ္တနော–
အနုသံဝစ္ဆရံ။ ။ အံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၀၄၊ အပ၊ဋ္ဌ၊၂၊၄၈၊ ထေရ၊ဋ္ဌ၊၁၊၇၃တို့၌ “ဆဋ္ဌေ ဆဋ္ဌေ မာသေ”ဟု ရှိပုံကို ကြည့်၍ “အနုသံဝစ္ဆရံ, အနုဆမာသံ”တို့၌ သ္မိံကို အံပြု၊ (တစ်နည်း) သတ္တမီအနက်၌ ဒုတိယာသက်၊ သံဝစ္ဆရံ သံဝစ္ဆရံ+အနု အနုသံဝစ္ဆရံ၊ ဝိစ္ဆတ္ထ အဗျယီဘောသမာသ်၊ “အနုဆမာသံ”လည်း နည်းတူ၊ အနွဒ္ဓမာသံ၊ ဓမ္မဘာ- ၃, ၅၉ရှု
...[စာမျက်နှာ- ၄၉၇]...
၏။ ဝါ– သည်။ ဗာလတာယ– မိုက်မဲသည်၏အဖြစ်ကြောင့်။ စိန္တိတသမနန္တရမေဝ– ကြံပြီးသည်၏ အခြားမဲ့၌သာလျှင်။ ဝါ– ကြံပြီးလျှင်ပြီးချင်း။ အာဂန္တွာ၊ တေသု– ထိုရဟန်းတို့တွင်။ ဧကေန– သည်။ “အာဝုသော! မုဟုတ္တံ– မျှ။ အာဂမေဟိ– လော။ သရီရကိစ္စေန– ကိုယ်၌ ပြုထိုက်သောကိစ္စဖြင့်။ ဝါ– ကိုယ်လက်သုတ်သင်ခြင်း ကိစ္စဖြင့်၊ [ဓမ္မဘာ-၂, ၁၈၃ရှု၊] အတ္ထိကော– သည်။ အမှိ– ၏။” ဣတိ– သို့။ ဝုတ္တေ၊ သာ ဒေဝတာ– သည်။ ဧကံ– သော။ မနုဿိတ္ထိဝဏ္ဏံ– လူမိန်းမ၏အသွင်ကို။ မာပေတွာ– ၍။ ထေရဿ– ၏။ ဂစ္ဆန္တရံ– ချုံကြားသို့။ ပဝိသိတွာ၊ နိက္ခမနကာလေ–ထွက်လာရာအခါ၌။ ဧကေန– တစ်ဖက်သော။ ဟတ္ထေန– ဖြင့်။ ကေသကလာပံ–ဆံထုံးကိုလည်းကောင်း။ ဧကေန– သော။ ဟတ္ထေန– ဖြင့်။ နိဝါသနံ– ခါးဝတ်လုံ ချည်ကိုလည်းကောင်း။ ဝါ– ထဘီကိုလည်းကောင်း။ သဏ္ဌာပယမာနာ– တည် စေလျက်။ ဝါ– ကိုင်လျက်။ တဿ– ထိုရဟန်း၏။ ပိဋ္ဌိတော– နောက်ကျောဖက်မှ။ နိက္ခမိ– ထွက်လာပြီ။ သော– ထိုရဟန်းသည်။ တံ– ထိုမိန်းမရုပ်ကို။ န ပဿတိ– မမြင်။ ပန– အနွယကား။ တံ– ထိုရဟန်းကို။ အာဂမယမာနော– စောင့်ဆိုင်းလျက်။ ပုရတော– ၌။ ဌိတဘိက္ခု– ရပ်နေသော ရဟန်းသည်။ နိဝတ္တိတွာ– ၍။ ဩလောကယမာနော– သော်။ တံ– ထိုမိန်းမရုပ်ကို။ တထာ– ထိုအခြင်းအရာအားဖြင့်။ ကတွာ– ၍။ နိက္ခမန္တံ– ကို။ ပဿိ– ပြီ။ သာ– ထိုနတ်သည်။ တေန– ထိုရဟန်းသည်။ ဒိဋ္ဌဘာဝံ– မြင်အပ်သည်၏အဖြစ်ကို။ ဉတွာ– ၍။ အန္တရဓာယိ– ပြီ။ ဣတရော– အခြားစောင့်ဆိုင်းနေသော ရဟန်းသည်။ တံ ဘိက္ခုံ– ကို။ အတ္တနော– ၏။ သန္တိကံ– သို့။ အာဂတကာလေ– ၌။ အာဟ– ပြီ။ (ကိံ)၊ “အာဝုသော! တေ– ၏။ သီလံ– သည်။ ဘိန္နံ– ပျက်ပြီ။” ဣတိ– ပြီ။ “အာဝုသော! မယှံ– ၏။ ဝါ– မှာ။ ဧဝရူပံ– ဤသို့ သဘောရှိသော သီလပျက်စီးခြင်းသည်။ နတ္ထိ၊” ဣတိ– ပြောပြီ။ ဣဒါနေဝ– ၌ပင်။ မယာ– သည်။ တေ– ၏။ ပစ္ဆတော– မှ။ နိက္ခမမာနာ– ထွက်လာသော။ ဣဒံ နာမ– ဤမည်သော အမူအရာကို။ ကရောန္တီ– ပြုနေသော။ တရုဏဣတ္ထီ– မိန်းမပျိုကို။ ဒိဋ္ဌာ– အပ်ပြီ။ တွံ– သည်။ “မယှံ– ၏။ ဝါ– မှာ။ ဧဝရူပံ– ဤသို့သဘောရှိသော သီလ ပျက်စီးခြင်းသည်။ နတ္ထိ” ဣတိ– သို့။ ကိံ– အဘယ်ကြောင့်။ ဝဒေသိ– ပြောရ သနည်း? ဣတိ– ပြီ။ သော– ထိုရဟန်းသည်။ အသနိယာ– မိုးကြိုးသည်၊ [အသီယတေ ခိပီယတေတိ အသနိ၊ [အသ+အနိ။ ပု– ထီ၊ -မောဂ်-၇, ၁၁၂၊] အဿတေ
...[စာမျက်နှာ- ၄၉၈]...
ဘုဇ္ဇတေ လောကဓာတု’မနေနာယုဓေနာတိ အသနိ၊ (ဓာန်ဋီ-၂၄)၊ အာ သမန္တတော သနန္တော ဂဇ္ဇန္တော ပတတီတိ အသနိ၊ အာ+သန+ဣ၊- အပ၊ ဋ္ဌ၊ ၂၊ ၁၀၄၊] မတ္ထကေ– ၌။ အဝတ္ထဋော ဝိယ– လွှမ်းဖိအပ်သူကဲ့သို့။ ဝါ– အပစ်ခံရသူကဲ့သို့၊ (ဟုတွာ)၊ အာဝုသော! မံ– ကို။ မာ နာသေဟိ– နှင့်။ မယှံ– ၏။ ဝါ– မှာ။ ဧဝရူပံ– သည်။ နတ္ထိ၊ ဣတရော– အခြားသောရဟန်းသည်။ “မယာ– သည်။ သာမံ– တိုင်။ အက္ခီဟိ–မျက်စိတို့ဖြင့်။ ဒိဋ္ဌံ– အပ်ပြီ။ ကိံ– အဘယ်သို့လျှင်။ တဝ– အရှင်ဘုရားကို။ သဒ္ဒဟိဿာမိ– ယုံကြည်နိုင်မည်နည်း?” ဣတိ– ဤသို့ ပြော၍။ ဒဏ္ဍကော ဝိယ– ဒုတ် ကဲ့သို့။ ဘိဇ္ဇိတွာ– ကွဲ၍။ ပက္ကာမိ– ပြီ။ ဥပေါသထဂ္ဂေပိ– ၌လည်း။ “အဟံ– သည်။ ဣမိနာ– ဤရဟန်းနှင့်။ သဒ္ဓိံ၊ ဥပေါသထံ– ကို။ န ကရိဿာမိ– မပြုအံ့။” ဣတိ– ဤသို့ ကြံ၍။ နိသီဒိ– ပြီ။ ဣတရော– အခြားသောရဟန်းသည်။ “ဘန္တေ! မယှံ– ၏။ သီလေ– ၌။ အဏုမတ္တမ္ပိ– အဏုမြူမျှလည်း။ ကာဠံ– အမည်းစက်သည်။ နတ္ထိ၊” ဣတိ– သို့။ ဘိက္ခူနံ– တို့အား။ ကထေသိ၊ သောပိ– ထိုရဟန်းသည်လည်း။ “မယာ– သည်။ သာမံ– တိုင်။ ဒိဋ္ဌံ– ပြီ။” ဣတိ– သို့။ အာဟ– ပြီ။ ဒေဝတာ– သည်။ တံ– ထို စောင့်ဆိုင်းနေသော ရဟန်းကို။ တေန– ထိုရဟန်းနှင့်။ သဒ္ဓိံ၊ ဥပေါသထံ– ကို။ ကာတုံ– ငှာ။ အနိစ္ဆန္တံ– အလိုမရှိသည်ကို။ ဒိသွာ– ၍။ “မယာ– သည်။ ဘာရိယံ– သော။ ကမ္မံ– ကို။ ကတံ– ပြီ၊ [ဓမ္မဘာ-၁, ၄၆၃ရ၊ ှု]။” ဣတိ– သို့။ စိန္တေတွာ– ၍။ ”ဘန္တေ! မယှံ– ၏။ အယျဿ– အရှင်၏။ ဝါ– မှာ။ သီလဘေဒေါ– သည်။ နတ္ထိ၊ ပန– စင်စစ် ကား။ မယာ– သည်။ ဝီမံသနဝသေန– စူးစမ်းခြင်း၏ အစွမ်းဖြင့်။ ဧတံ– ဤအမှုကို။ ကတံ– ပြီ။ တေန– ထိုရဟန်းနှင့်။ သဒ္ဓိံ၊ ဥပေါသထံ– ကို။ ကရောထ– ပါကုန်။” ဣတိ– သို့။ အာဟ၊ သော– ထိုရဟန်းသည်။ တဿာ– ထိုနတ်သည်။ အာကာသေ– ၌။ ဌတွာ– ၍။ ကထေန္တိယာ– သော်။ သဒ္ဒဟိတွာ– ၍။ ဥပေါသထံ– ကို။ အကာသိ၊ ပန– သို့သော်လည်း။ ထေရေ– ၌။ ပုဗ္ဗေ ဝိယ– ရှေး၌ကဲ့သို့။ မုဒုစိတ္တော– နူးညံ့သော စိတ်ရှိသည်။ န အဟောသိ၊ ဒေဝတာယ– ၏။ ပုဗ္ဗကမ္မံ– သည်။ ဧတ္တကံ– ဤမျှ အတိုင်းအရှည်ရှိ၏။ ဝါ– ဤမျှသာတည်း၊ (ဣတိ– ဤကား အဖြေတည်း။) ပန– ဆက်။ အာယုပရိယောသာနေ– ၌။ တေ ထေရာ– တို့သည်။ ယထာသုခံ–စွာ။ ဒေဝလောကေ– ၌။ နိဗ္ဗတ္တိံသု– ကုန်ပြီ။ ဒေဝတာ– သည်။ အဝီစိမှိ– ၌။ နိဗ္ဗတ္တိတွာ–
...[စာမျက်နှာ- ၄၉၉]...
၍။ ဧကံ– သော။ ဗုဒ္ဓန္တရံ– ဘုရား၂ဆူတို့ပွင့်တော်မူရာကာလ၏ အကြားကာလ ပတ်လုံး၊ [ဓမ္မဘာ-၁, ၂၇၅၊ ဓမ္မဘာ-၃, ၁၃၅၊ ၃၅၆ရှု၊] တတ္ထ– ထိုအဝီစိငရဲ၌။ ပစ္စိတွာ– ၍။ ဣမသ္မိံ ဗုဒ္ဓုပ္ပါဒေ– ဤဂေါတမဘုရားရှင်ပွင့်တော်မူရာအခါ၌။ သာဝတ္ထိယံ– ၌။ နိဗ္ဗတ္တိတွာ– ၍။ ဝုဒ္ဓိံ– ကြီးရင့်ခြင်းကို။ အနွာယ– စွဲ၍။ သာသနေ– ၌။ ပဗ္ဗဇိတွာ– ၍။ ဥပသမ္ပဒံ– ကို။ လဘိ– ပြီ။ တဿ– ထိုသူ၏။ ပဗ္ဗဇိတဒိဝသတော– ရဟန်းအဖြစ်သို့ ကပ်ရောက်ရာနေ့မှ၊ (ရဟန်းဖြစ်ရာနေ့မှ)၊ ပဋ္ဌာယ၊ တံ ဣတ္ထိရူပံ– ထိုမိန်းမရုပ်သည်။ တထေဝ– တူပင်။ ပညာယိ– ပြီ။ တေနေဝ– ကြောင့်ပင်။ အဿ– ထိုရဟန်း၏။ နာမံ– ကို။ ကောဏ္ဍဓာနတ္ထေရောတိ– ဟူ၍။ ကရိံသု– ကုန်ပြီ။ တံ– ထိုကောဏ္ဍဓာနထေရ်ကို။ တထာ– ထိုအခြင်းအရာအားဖြင့်။ ဝိစရန္တံ ဝိစရန္တံ ဝိစရန္တံ– လှည့် လည်နေထိုင်နေသည်ကို။ ဒိသွာ– ၍။ ဘိက္ခူ– တို့သည်။ အနာထပိဏ္ဍိကံ– ကို။ အာဟံသု– ကုန်ပြီ။ (ကိံ)၊ “မဟာသေဋ္ဌိ– သူဌေးကြီး! ဣမံ ဒုဿီလံ– ဤသီလ မရှိသော ရဟန်းကို။ တဝ– ၏။ ဝိဟာရာ– မှ။ နီဟရ– နှင်ထုတ်လော။ ဟိ– မှန်၏။ ဣမံ– ဤသီလမရှိသော ရဟန်းကို။ နိဿာယ– ၍။ သေသဘိက္ခူနံ– ကြွင်းသော ရဟန်းတို့၏။ အယသော– အကျော်အစောမဲ့သည်၊ (မကောင်းသတင်းသည်)၊ ဥပ္ပဇ္ဇိဿတိ– ဖြစ်လိမ့်မည်။” ဣတိ– ကုန်ပြီ။ ဘန္တေ– တို့! သတ္ထာ– သည်။ ဝိဟာရေ– ၌။ နတ္ထိ ကိံ ပန– မရှိဘူးလော? ဣတိ– မေးပြီ။ ဥပါသက! အတ္ထိ– ၏။ ဣတိ– ပြီ။ ဘန္တေ! တေန ဟိ– လျှင်။ သတ္ထာဝ– သည်သာ။ ဇာနိဿတိ– လိမ့်မည်။ ဣတိ– ပြီ။ ဘိက္ခူ– တို့သည်။ ဂန္တွာ– ၍။ ဝိသာခါယပိ– အားလည်း။ တထေဝ– ပင်။ ကထေသုံ–ကုန်ပြီ။ သာပိ– ထိုဝိသာခါသည်လည်း။ နေသံ– ထိုရဟန်းတို့အား။ တထေဝ– သာ လျှင်။ ပဋိဝစနံ– စကားတုံ့ကို။ အဒါသိ– ပြီ။
ဘိက္ခူပိ– ရဟန်းတို့သည်လည်း။ တေဟိ– ထိုအနာထပိဏ်, ဝိသာခါတို့သည်၊
တထာ ဝိစရန္တံ။ ။ အန္တပစ္စယန္တပုဒ်ဖြင့် သမာသ်စပ်ခွင့်မရှိသောကြောင့် “တထာဝိစရန္တံ”ဟု သမာသ်အနေဖြင့် ရှိနေသည်မှာ ပါဌ်ပျက်တည်း၊ “တထာ+ဝိစရန္တံ”ဟု ဝါကျအနေဖြင့် ရှိရမည်။ (ရူ- ၁၉၃)
ပဋိဝစနံ။ ။ ဝစနဿ+အဘိမုခံ ပဋိဝစနံ- ပြောဆိုအပ်သောစကား၏ ရှေးရှုဖြစ် သောစကား၊ ပဋိသဒ္ဒါ အဘိမုခအနက်၊ (တစ်နည်း) ပစ္ဆာ+ဝစနံ ပဋိဝစနံ- နောက်၌ ပြောဆိုအပ်သောစကား၊ ပဋိသဒ္ဒါ ပစ္ဆာအနက်။ (ပဋိဂံ- ၂၈၉)
...[စာမျက်နှာ- ၅၀၀]...
အသမ္ပဋိစ္ဆိတဝစနာ– လက်မခံအပ်သောစကားရှိကုန်သည်။ ဝါ– စကားကို လက် မခံကုန်သည်၊ (ဟုတွာ)၊ ရညော– အား။ အာရောစေသုံ– ကုန်ပြီ။ (ကိံ)၊ “မဟာရာဇ! ကောဏ္ဍဓာနတ္ထေရော– သည်။ ဧကံ– သော။ ဣတ္ထိံ– ကို။ ဂဟေတွာ– ၍။ ဝိစရန္တော– လျက်။ သဗ္ဗေသံ– အလုံးစုံသောရဟန်းတို့၏။ အယသံ– အကျော်အစောမဲ့ကို။ ဥပ္ပါဒေသိ– ပြီ။ တံ– ထိုကောဏ္ဍဓာနထေရ်ကို။ တုမှာကံ– တို့၏။ ဝိဇိတာ– နိုင်ငံမှ။ နီဟရထ– ကုန်။” ဣတိ– ကုန်ပြီ။ “ဘန္တေ! သော– ထိုကောဏ္ဍဓာနထေရ်သည်။ ကဟံ ပန– အဘယ်မှာပါနည်း?” ဣတိ– ပြီ။ “မဟာရာဇ! ဝိဟာရေ– ၌ပါတည်း။” ဣတိ– ကုန်ပြီ။ “ကတရသ္မိံ– သော။ သေနာသနေ– ၌။ ဝိဟရတိ– နည်း?” ဣတိ– ပြီ။ “အသုကသ္မိံ နာမ– ထိုမည်သော ကျောင်း၌၊ (ဝိဟရတိ– ၏၊)” ဣတိ– ကုန်ပြီ။ “တေန ဟိ– လျှင်။ ဂစ္ဆထ– ပါကုန်။ အဟံ– သည်။ တံ– ထိုကောဏ္ဍဓာနထေရ်ကို။ ဂဏှိဿာမိ– ဖမ်းယူပေးပါမည်။ ဝါ– စုံစမ်းပါမည်။” ဣတိ– ဤသို့ လျှောက်၍။ သော– ထိုမင်းသည်။ သာယနှသမယေ– ၌။ ဝိဟာရံ– သို့။ ဂန္တွာ၊ တံ သေနာသနံ– ကို။ ပုရိသေဟိ– မင်းချင်းယောကျ်ားတို့ကို။ ပရိက္ခိပါပေတွာ– ထက်ဝန်းကျင် ဝန်း ရံစေပြီး၍။ ထေရဿ– ၏။ ဝသနဋ္ဌာနာဘိမုခေါ– နေရာအရပ်သို့ ရှေးရှုသည်၊ (ဟုတွာ)၊ အဂမာသိ– ပြီ။ ထေရော– သည်။ မဟာသဒ္ဒံ– ကျယ်စွာသောအသံကို။ သုတွာ– ၍။ ဝိဟာရာ– မှ။ နိက္ခမိတွာ– ၍။ ပမုခေ– မုခ်ဦး၌။ အဋ္ဌာသိ– ပြီ။ အဿ– ထိုထေရ်၏။ တမ္ပိ ဣတ္ထိရူပံ– ကိုလည်း။ ပိဋ္ဌိပဿေ– နောက်ကျောဖက်၌။ ဌိတံ– ကို။ ရာဇာ– သည်။ အဒ္ဒသ– ပြီ။ ထေရော– သည်။ ရညော– ၏။ အာဂမနံ– လာနေ ခြင်းကို။ ဉတွာ၊ ဝိဟာရံ– သို့။ အဘိရုဟိတွာ– ၍။ နိသီဒိ– ပြီ။ ရာဇာ– သည်။ ထေရံ– ကို။ န ဝန္ဒိ– ရှိမခိုး။ တမ္ပိ ဣတ္ထိံ– ကိုလည်း။ နာဒ္ဒသ– မမြင်။ သော– ထိုမင်းသည်။ ဒွါရန္တရေပိ– တံခါး၏အကြား၌လည်းကောင်း။ ဟေဋ္ဌာမေဉ္စပိ– ညောင်စောင်း၏ အောက်၌လည်းကောင်း။ ဩလောကေန္တော– သော်။ အဒိသွာဝ– လျှင်။ ထေရံ– ကို။ အာဟ– ပြီ။ (ကိံ)၊ “ဘန္တေ! ဣမသ္မိံ ဌာနေ– ၌။ ဧကံ– သော။ ဣတ္ထိံ– ကို။ အဒ္ဒသံ–ပြီ။ သာ– သည်။ ကဟံ– နည်း?” ဣတိ– ပြီ။ “မဟာရာဇ! န ပဿာမိ– ပါ။” ဣတိ– ပြီ။ “ဣဒါနိ– ၌။ မယာ– သည်။ တုမှာကံ– တို့၏။ ပိဋ္ဌိပဿေ– ၌။ ဌိတာ– ရပ်နေသော မိန်းမကို။ ဒိဋ္ဌာ– ပြီ။” ဣတိ– သို့။ ဝုတ္တေပိ– သော်လည်း။ “အဟံ– သည်။ န ပဿာမိ–
...[စာမျက်နှာ- ၅၀၁]...
ပါ။” ဣတိ ဧဝ– သို့သာ။ အာဟ– ပြီ။ ရာဇာ– သည်။ “ဧတံ– ဤမိန်းမရုပ်သည်။ ကိံ နု ခေါ– အဘယ်နည်း။” ဣတိ– သို့။ စိန္တေတွာ– ၍။ ”ဘန္တေ! ဣတော– ဤနေ ရာမှ။ တာဝ– စွာ။ နိက္ခမထ– ထွက်ပါကုန်။” ဣတိ– သို့။ အာဟ– ပြီ။ ထေရေ– သည်။ နိက္ခမိတွာ– ၍။ ပမုခေ– ၌။ ဌိတေ– သော်။ ပုန၊ သာ– ထိုမိန်းမသည်။ ထေရဿ– ၏။ ပိဋ္ဌိပဿေ– ၌။ အဋ္ဌာသိ– ပြီ။ ရာဇာ– သည်။ တံ– ထိုမိန်းမကို။ ဒိသွာ– ၍။ ပုန၊ ဥပရိတလံ– အထက်ပြင်သို့၊ (အထက်ထပ်သို့)၊ အဘိရုဟိ– တက်ပြီ။ တဿ– ထိုမင်း၏။ အာဂတဘာဝံ– လာသည်၏အဖြစ်ကို။ ဉတွာ– ၍။ ထေရော– သည်။ နိသီဒိ– ပြီ။ ပုန၊ ရာဇာ– သည်။ တံ– ထိုမိန်းမကို။ သဗ္ဗဋ္ဌာနေသု– အလုံးစုံသော နေ ရာတို့၌။ ဩလောကေန္တောပိ– သော်လည်း။ အဒိသွာ– ၍။ ”ဘန္တေ! သာ ဣတ္ထီ– သည်။ ကဟံ– နည်း?” ဣတိ– သို့။ ပုန၊ ထေရံ– ကို။ ပုစ္ဆိ– ပြီ။ မဟာရာဇ! အဟံ– သည်။ န ပဿာမိ– ပါ။ ဣတိ– ပြီ။ “ဘန္တေ! ကိံ– သို့။ ကထေထ– ကုန်သနည်း?။ မယာ– သည်။ ဣဒါနေဝ– ၌ပင်လျှင်။ တုမှာကံ– တို့၏။ ပိဋ္ဌိပဿေ– ၌။ ဌိတာ– ကို။ ဒိဋ္ဌာ– ပြီ။” ဣတိ– သို့။ အာဟ– ပြီ။ မဟာရာဇ! အာမ– အိမ်း! မဟာဇနောပိ– သည်လည်း။ “မေ– ၏။ ပစ္ဆတော ပစ္ဆတော– ၌။ ဝါ– က။ ဣတ္ထီ– သည်။ ဝိစရတိ– ၏။” ဣတိ– သို့။ ဝဒတိ– ၏။ အဟံ ပန– သည်ကား။ န ပဿာမိ– ပါ။ ဣတိ– ပြီ။ ရာဇာ– သည်။ “ပဋိရူပကေန– အတုဖြစ်သော မိန်းမရုပ်သည်။ ဘဝိတဗ္ဗံ– ဖြစ်ရာ၏။” ဣတိ– သို့။ သလ္လက္ခေတွာ– ၍။ ပုန၊ ထေရံ– ကို။ “ဘန္တေ! ဣတော– ဤနေရာမှ။ တာဝ– စွာ။ ဩတရထ– ဆင်းပါကုန်။” ဣတိ– သို့။ ဝတွာ– ၍။ ထေရေ– သည်။ ဩတရိတွာ– ၍။ ပမုခေ– ၌။ ဌိတေ– သော်။ ပုန၊ တံ– ကို။ တဿ– ၏။ ပိဋ္ဌိပဿေ– ၌။ ဌိတံ– ကို။ ဒိသွာ– ၍။ ဥပရိတလံ– သို့။ အဘိရုဟိ– ပြီ။ ပုန၊ နာဒ္ဒသ– မမြင်တော့ပြီ။ သော– သည်။ ပုန၊ ထေရံ– ကို။ ပုစ္ဆိတွာ– ၍။ တေန– ထိုထေရ်သည်။ “န ပဿာမိ–ပါ။” ဣတိ ဧဝ– သို့သာ၊ ဝုတ္တေ။ “ဧတံ– ဤမိန်းမသည်။ ပဋိရူပကမေဝ– အတု သာတည်း။” ဣတိ– သို့။ နိဋ္ဌံ– ဆုံးဖြတ်ခြင်းသို့။ ဂန္တွာ– ၍။ ထေရံ– ကို။ အာဟ၊ (ကိံ)၊ “ဘန္တေ! ဧဝရူပေ– သော။ သံကိလေသေ– ညစ်နွမ်းစေတတ်သော မိန်းမရုပ်သည်။ တုမှာကံ– တို့၏။ ပိဋ္ဌိတော– ၌။ ဝိစရန္တေ– သော်။ အညော– သော။ ကောစိ– သည်။ တုမှာကံ– တို့အား။ ဘိက္ခံ– ကို။ န ဒဿတိ– ပေးလှူလိမ့်မည်မဟုတ်။ နိဗဒ္ဓံ– မပြတ်၊
...[စာမျက်နှာ- ၅၀၂]...
မမ– ၏။ ဂေဟံ– နန်းတော်သို့။ ပဝိသထ– ပါကုန်။ အဟမေဝ– သည်သာ။ စတူဟိ– ကုန်သော။ ပစ္စယေဟိ– တို့ဖြင့်။ ဥပဋ္ဌဟိဿာမိ– ပြုစုပါမည်။” ဣတိ– သို့။ ထေရံ– ကို။ နိမန္တေတွာ– ၍။ ပက္ကာမိ– ပြီ။
ဘိက္ခူ– တို့သည်။ “အာဝုသော– တို့! ရညော– ၏။ ပါပကိရိယံ– ယုတ်မာသော အပြုအမူကို။ ပဿထ– ကုန်လော၊] ဧတံ– ဤကောဏ္ဍဓာနထေရ်ကို။ ဝိဟာရတော– မှ။ နီဟရ– လော။’ ဣတိ– သို့။ ဝုတ္တေ၊ အာဂန္တွာ– ၍။ စတူဟိ– ကုန်သော။ ပစ္စယေဟိ– တို့ဖြင့်။ နိမန္တေတွာ– ၍။ ဂတော– ပြီ။” ဣတိ– ၍။ ဥဇ္ဈာယိံသု– ကုန်ပြီ။ တမ္ပိ ထေရံ– ကိုလည်း။ အာဟံသု– ကုန်ပြီ။ (ကိံ)၊ “အမ္ဘော ဒုဿီလ– အိုသီလ မရှိသူ! ဣဒါနိ– ၌။ ရာဇကောဏ္ဍော– မင်း၏ လူလိမ်လူဆိုးသည်။ ဇာတော–
ရာဇကောဏ္ဍော။ ။ ဓမ္မဋီ- ၁၉၆၌ “ကုစ္ဆိတေန အာကာရေန ဍေတိ ပဝတ္တတီတိ ကောဏ္ဍော- စက်ဆုပ်ဖွယ်အခြင်းအရာအားဖြင့် ဖြစ်သူ”ဟု ပြု၍ ဒုဿီလကို ယူ၏၊ (တစ်နည်း) “ကောဏ္ဍညော(အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၇၂)”မှ ကောဏ္ဍကို “ကုစ္ဆိတော ဟုတွာ ဍေတိ ပဝတ္တတီတိ ကောဏ္ဍော- စက်ဆုပ်ဖွယ်ဖြစ်၍ ဖြစ်သူ၊ [ကု+ဍိ+အ၊]”ဟု ပြု၍ လာမကသတ္တ(မကောင်းသူ- ဆိုးညံ့သူ)ကို ယူ၏၊ ထိုနောင် “ရညော+ကောဏ္ဍော ရာဇကောဏ္ဍော”ဟု တွဲပါ၊ အံဋီ၊၁၊၁၇၆၌ “ကောဏ္ဍော”ကို “ဓုတ္တော”ဟု ဖွင့်၏၊ ထိုအလို “စတုက္ကောဏ္ဍော (ဒီဋီ- ၃, ၄)”၏ အဖွင့်ကို မှီး၍ “ကုဏ္ဍတိ ဂစ္ဆတီတိ ကောဏ္ဍော- အပျော်အပါးလိုက်စားသူ၊ (တစ်နည်း) ကုဏ္ဍနံ ဂမနံ ကုဏ္ဍော၊ ကုဏ္ဍော+ အဿ အတ္ထီတိ ကောဏ္ဍော- အပျော်အပါး လိုက်စားခြင်းရှိသူ”ဟု ကြံပါ၊ “ဓုတ္တော”ကို ဝဉ္စက(သဌ)- လိမ်လည် ကောက်ကျစ်သူ”အနက်ဟောယူမှ ကောင်းသည်။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊ ၁, ၂၃၂၊ ပါရာဘာ- ၂, ၄၄၀) မှန်၏ -ဏ -ွှ- ှ၌ “ကောဏ္ဍ”၏အနက်ကို “ဘနညအ- အကျင့်ပျက်, ခမသသု- လူ လိမ်,လူညစ်,လူဆိုး”ဟု ၂မျိုးဆို၍ “ရာဇကောဏ္ဍ”ကို “ေ ခမသသု သ် ေုငညါ- မင်း ၏ လူလိမ်လူဆိုး”ဟု ဆို၏၊ “ကောဏ္ဍော ဇာတောတိ ဓုတ္တော ဇာတော(အံဋီ- ၁, ၁၇၆)”ဟူသော အဖွင့်၌ ဓုတ္တောအရ “ဣတ္ထိဓုတ္တ- မိန်းမကြူးသူ”ဟူသော အနက်ကို ယူ၍ “ရာဇကောဏ္ဍော- မင်း၏ မိန်းမကြူးသူ”ဟု ပေးခြင်းကား မလိုရာအဓိပ္ပာယ် ထွက်သဖြင့် မကောင်းပါ။
ဆက်ဥုးအံ့– ဤထေရ်၏ မူလနာမည်သည် “ဓာန”တည်း၊ ရဟန်းတော်များ၏ “ကောဏ္ဍော”ဟူသော ကဲ့ရဲ့စကားကြောင့် “ကောဏ္ဍဓာန”ဟု အမည်တွင်သွားသည်၊
...[စာမျက်နှာ- ၅၀၃]...
ဖြစ်သည်။ အသိ– ၏။” ဣတိ– ပြီ။ သော– ထိုကောဏ္ဍဓာနထေရ်သည်။ ပုဗ္ဗေ– ၌။ ဘိက္ခူ– တို့ကို။ ကိဉ္စိ– တစ်စုံတစ်ရာကို။ ဝတ္တုံ– ပြောခြင်းငှာ။ အသက္ကောန္တောပိ– သော်လည်း၊ (ဣဒါနိ– ၌၊) “တုမှေ– တို့သည်။ ဒုဿီလာ– သီလမရှိသူတို့တည်း။ တုမှေ– တို့သည်။ ကောဏ္ဍာ– လူလိမ်လူဆိုးတို့တည်း။ ဝါ– မိန်းမကျူးသူတို့တည်း။ တုမှေ၊ ဣတ္ထိံ– ကို။ ဂဟေတွာ– ခေါ်ယူ၍။ ဝိစရထ– ကုန်၏။” ဣတိ– သို့။ အာဟ– ၏။ တေ– ထိုရဟန်းတို့သည်။ ဂန္တွာ၊ သတ္ထု– အား။ အာရောစေသုံ– ကုန်ပြီ။ (ကိံ)၊ “ဘန္တေ! ကောဏ္ဍဓာနတ္ထေရော– သည်။ ဝါ– ကို။ အမှေဟိ– တို့သည်။ ဝုတ္တော– သည်၊ (သမာနော– သော်၊) အမှေ– တို့ကို။ ‘ဒုဿီလာ’တိ အာဒီနိ– ဒုဿီလအစ ရှိသော စကားတို့ကို။ ဝတွာ– ၍။ အက္ကောသတိ– ၏။” ဣတိ– ပြီ။ သတ္ထာ– သည်။ တံ– ထိုကောဏ္ဍဓာနထေရ်ကို။ ပက္ကောသာပေတွာ– ၍။ ပုစ္ဆိ– ပြီ။ (ကိံ) “ဘိက္ခု– ရဟန်း! တွံ– သည်။ ဧဝံ– သို့။ ဝဒေသိ ကိရ– ပြောသတဲ့ဟု ကြားရသည်မှာ၊ (ပြော သတဲ့ဆို)၊ သစ္စံ– မှန်သလော?” ဣတိ– ပြီ။ “ဘန္တေ! သစ္စံ– ၏။” ဣတိ– ပြီ။ “ကိံ ကာရဏာ– ကြောင့်နည်း?” ဣတိ– ပြီ။ “မယာ– နှင့်။ သဒ္ဓိံ၊ ကထိတကာရဏာ–ပြောခြင်းဟူသော အကြောင်းကြောင့်ပါတည်း။” ဣတိ– ပြီ။ “ဘိက္ခဝေ! တုမှေ– တို့သည်။ ဣမိနာ– ဤကောဏ္ဍဓာနနှင့်။ သဒ္ဓိံ၊ ကသ္မာ– ကြောင့်။ ကထေထ– ကုန် သနည်း?” ဣတိ– ပြီ။ “ဘန္တေ! ဣမဿ– ၏။ ပစ္ဆတော– ၌။ ဣတ္ထိံ– ကို။ ဝိစရန္တိံ– ကို။ ဒိသွာ– ၍။ ဝါ– ကြောင့်၊ (ကထေမ– ကုန်၏၊)” ဣတိ– ကုန်ပြီ။ “ဣမေ– ဤ ရဟန်းတို့သည်။ တယာ– နှင့်။ သဒ္ဓိံ– တူ။ ဣတ္ထိံ– ကို။ ဝိစရန္တိံ– ကို။ ဒိသွာ– ၍။ ဝဒန္တိ ကိရ– ပြောကုန်သတဲ့။ တွံ– သည်။ ကသ္မာ– ကြောင့်။ ကထေသိ– နည်း? ဧတေ– ဤရဟန်းတို့သည်။ တာဝ– စွာ။ ဒိသွာ– ၍။ ကထေန္တိ– ကုန်၏။ တွံ– သည်။ အဒိသွာဝ– သာလျှင်။ ဣမေဟိ– ဤရဟန်းတို့နှင့်။ သဒ္ဓိံ၊ ကသ္မာ– ကြောင့်။ ကထေသိ–နည်း? ပုဗ္ဗေ– ၌။ တေဝဝ– သည်သာ။ ပါပိကံ– ယုတ်မာသော။ ဒိဋ္ဌိံ– အယူကို။ နိဿာယ– ၍။ ဣဒံ– ဤ မိန်းမရုပ်သည်။ ဇာတံ နနု– ဖြစ်ပေါ်သည်မဟုတ်လော? ကောဏ္ဍော စ+သော+ဓာနော စာတိ ကောဏ္ဍဓာနော”ဟု ပြုပါ၊ (ဓမ္မဋီ-၁၉၆)၊ အံ၊ ဋ္ဌ၊ ၁, ၂၀၆၊ အပ၊ ဋ္ဌ၊ ၂၊ ၅၀၊ ထေရ၊ ဋ္ဌ၊ ၁၊ ၇၉တို့၌ “ကုဏ္ဍဓာနော”ဟု ရှိ၏၊ ဝိဓာန်၌ “ဓာနာ ဝိယာတိ ဓာနော– အညွန့်အညှောက်နှင့်တူသူ၊ ကုဏ္ဌော+ဓာနော ကုဏ္ဌဓာနော– သီလကျိုးပျက်သော တုံးသော ဓာန”ဟု ပြု၍ “ကုဏ္ဌဓာန”ဟု ရှိစေလို၏။
...[စာမျက်နှာ- ၅၀၄]...
ဣဒါနိ– ၌။ ကသ္မာ– ကြောင့်။ ပုန၊ ပါပိကံ– သော။ ဒိဋ္ဌိံ– ကို။ ဂဏှာသိ– နည်း?” ဣတိ– ပြီ။ ဘိက္ခူ– တို့သည်။ “ဘန္တေ! ဣမိနာ– ဤကေဏ္ဍဓာနထေရ်သည်။ ပုဗ္ဗေ– ၌။ ကိံ– အဘယ်မကောင်းမှုကံကို။ ကတံ ပန– ပြုအပ်ခဲ့ပါသနည်း?” ဣတိ– သို့။ ပုစ္ဆိံသု– ကုန်ပြီ။ အထ– ၌။ နေသံ– တို့အား။ သတ္ထာ– သည်။ တဿ– ၏။ ပုဗ္ဗကမ္မံ– ရှေးမကောင်းမှုကို။ ကထေတွာ– ၍။ ”ဘိက္ခု! ဣဒံ ပါပကမ္မံ– ကို။ နိဿာယ– ၍။ တွံ– သည်။ ဣမံ ဝိပ္ပကာရံ– ဤဖောက်ပြန်သော အခြင်းအရာသို့။ ပတ္တော– ပြီ။ ဣဒါနိ– ၌။ တေ– အား။ ပုန၊ တထာရူပံ– သော။ ပါပိကံ– သော။ ဒိဋ္ဌိံ– ကို။ ဂဟေတုံ–ငှာ။ န ယုတ္တံ– မသင့်။ ပုန၊ ဘိက္ခူဟိ– တို့နှင့်။ သဒ္ဓိံ၊ ကိဉ္စိ– ကို။ မာ ကထေဟိ– နှင့်။ နိဿဒ္ဒေါ– အသံမရှိသော။ မုခဝဋ္ဋိယံ– နှုတ်ခမ်းဝ၌။ ဆိန္နကံသထာလသဒိသော–ပြတ်သော ကြေးခွက်နှင့်တူသူသည်။ ဟောဟိ– လော။ ဧဝံ– သို့။ ကရောန္တော– သော်။ ဝါ– သူသည်။ နိဗ္ဗာနပ္ပတ္တော နာမ– သည်။ ဘဝိဿတိ– မည်။” ဣတိ– သို့။ ဝတွာ၊ အနုသန္ဓိံ ဃဋေတွာ ဓမ္မံ ဒေသေန္တော၊ ဣမာ ဂါထာ– တို့ကို။ အဘာသိ– ပြီ။ (ကိံ)၊ “မာဝေါစ၊ ပေ၊ ဖုသေယျု တ”န္တိ– ဟူ၍၊ (အဘာသိ)
မာ ဝေါစ ဖရုသံ ကဉ္စိ, ဝုတ္တာ ပဋိဝဒေယျု တံ၊ ဒုက္ခာ ဟိ သာရမ္ဘကထာ, ပဋိဒဏ္ဍာ ဖုသေယျု တံ
ကဉ္စိ– တစ်စုံတစ်ယောက်သော ပုဂ္ဂိုလ်ကိုမျှလည်း။ ဖရုသံ– ကြမ်းတမ်းသော စကားကို။ မာ အဝေါစ– မပြောဆိုနှင့်။ ဝုတ္တာ– ပြောဆိုအပ်သူတို့သည်။ ဝါ– အပြော ခံရသူတို့သည်။ တံ– သင့်ကို။ ပဋိဝဒေယျုံ– ပြန်ပြောဆိုကုန်ရာ၏။ ဟိ– မှန်၏။ သာရမ္ဘကထာ– လွန်ကဲစွာ ပြုမူပြောဆိုအပ်သော ဂုဏ်တုဂုဏ်ပြိုင်စကားသည်။ ဒုက္ခာ– ဆင်းရဲကြောင်းတည်း။ ပဋိဒဏ္ဍာ– အတုံ့ဖြစ်သောဒဏ်တို့သည်၊ (ဒဏ်တုံ့ ဒဏ်ပြန်တို့သည်)၊ တံ– သင့်ကို၊ (တစ်နည်း) တံ– ၏၊ (မတ္ထကေ– ဦးထိပ်၌၊) ဖုသေယျုံ– ထိရောက်ကုန်ရာ၏။
သစေ နေရေသိ အတ္တာနံ, ကံသော ဥပဟတော ယထာ၊ ဧသ ပတ္တောသိ နိဗ္ဗာနံ, သာရမ္ဘော တေ န ဝိဇ္ဇတိ။
ဥပဟတော– အနားရေး (အနားရစ်) ဖြတ်အပ်ပြီးသော။ ကံသော ယထာ–ကြေးခွက်ကဲ့သို့။ အတ္တာနံ– မိမိကိုယ်ကို။ သစေ န ဤရေသိ– အကယ်၍ မတုန်။
...[စာမျက်နှာ- ၅၀၅]...
လှုပ်စေအံ့၊ (ဧဝံ သတိ– သော်၊) ဧသ (ဧသော တွံ)– ဤသင်သည်။ နိဗ္ဗာနံ– နိဗ္ဗာန် သို့။ ပတ္တော– ရောက်သည်။ အသိ– ဖြစ်၏။ တေ– သင်၏။ သာရမ္ဘော– လွန်ကဲစွာ ပြုမူပြောဆိုခြင်းသည်။ န ဝိဇ္ဇတိ– ရှိလိမ့်မည်မဟုတ်သည်သာတည်း။
တတ္ထ– ထိုဂါထာတို့၌။ မာဝေါစ ဖရုသံ ကဉ္စီတိ– ကား။ ကဉ္စိ– သော။ ဧကပုဂ္ဂလမ္ပိ– တစ်ယောက်သော ပုဂ္ဂိုလ်ကိုသော်လည်း။ ဖရုသံ– ကြမ်းတမ်းသော စကားကို။ မာ အဝစ– နှင့်။ ဝုတ္တာတိ– ကား။ တယာ– သည်။ ပရေ– အခြားသူတို့ကို။ “ဒုဿီလာ”တိ– သီလမရှိသူတို့ဟူ၍။ ဝုတ္တာ– ပြောဆိုအပ်ကုန်သည်၊ (သမာနာ–ကုန်လသော်၊) [အံဋီ- ၁၇၆အတိုင်း “ဝုတ္တာ”၏နောက်၌ ပုဒ်ထီးမရှိခြင်းသာ ကောင်း သည်၊] တမ္ပိ– သင့်ကိုလည်း။ တထေဝ– ထို့အတူပင်။ ပဋိဝဒေယျုံ– ပြန်ပြောဆိုကုန် ရာ၏။ သာရမ္ဘကထာတိ– ကား။ ကရဏုတ္တရာ– ပြုသင့်သည်ထက် လွန်ကဲ သော။ ဝါ– ပြုခြင်းအားဖြင့် သာလွန်သော၊ (ချုပ်ချယ်စော်ကားသော၊) ဧသာ
သာရမ္ဘကထာ။ ။ “သာရမ္ဘီယတေတိ သာရမ္ဘာ၊ သာရမ္ဘာ စ+သာ+ကထာ စာတိ သာရမ္ဘကထာ- လွန်ကဲစွာ ပြုမူပြောဆိုအပ်သောစကား”ဟုပြု၊ သာရမ္ဘသည် သံ+ အာရှေးရှိသော ရဘဓာတ်, အပစ္စည်းတည်း၊ အာရှေးရှိသော ရဘဓာတ်သည် ဟိံသာ (ညှဉ်းဆဲခြင်း)အနက်, ကရဏ(ပြုခြင်း)အနက်, ဝါယမန(အားထုတ်ခြင်း)အနက်တို့ကို ဟောရာ ဤ၌ “ရဘသာ(ဒီ- ၃, ၁၆၄)၊ မဟာရမ္ဘာ(သံ- ၁, ၇၆)”တို့၌ကဲ့သို့ ကရဏ အနက်ကို ဟော၏၊ ထိုကြောင့် “ကရဏုတ္တရာ”ဟု မိန့်သည်။
ချဲ့ဥုးအံ့– “ရဘသာတိ ကရဏုတ္တရိယာ (ဒီ၊ ဋ္ဌ၊ ၃, ၁၅၀)၊ မဟာရမ္ဘာတိ မဟာကိစ္စာ မဟာကရဏီယာ (သံ၊ ဋ္ဌ၊ ၁၊ ၁၃၄) ”ဟူသော စကားနှင့် “သာရမ္ဘကထာတိ ကရဏုတ္တရာ”ဟူသော စကားသည် ထပ်တူကျ၏၊ ထိုကြောင့် သာရမ္ဘ၌ သံ+အာ ရှေးရှိသော ရဘဓာတ်ကို ကရဏအနက်ဟောဟု ယူနိုင်သည်၊ ဆရာတို့ကား ဟိံသာ အနက်ယူ၍ “သာရမ္ဘကထာ– ပြင်းစွာ နှိပ်စက်ကြောင်းဖြစ်သောစကား”ဟု ပေးတော်မူ သည်။ (နီတိဓာတု-၁၂၈၊ သီဘာ-၁, ၅၅၄)
ကရဏုတ္တရာ။ ။ “ကရဏုတ္တရာ”ဖြင့် ရဘဓာတ်၏ ကရဏအနက်ဟောကြောင်း ကို ပြသည့်အပြင် သာရမ္ဘကထာ၏ သဘောလက္ခဏာကိုလည်း ပြသည်၊ ကရဏဿ+ ဥတ္တရာ ကရဏုတ္တရာ- ပြုသင့်သည်ထက် လွန်ကဲသောစကား၊ (မဋီ၊၁၊၂၀၀၊ အံဋီ၊၂၊၃၆၄၊ မူလဋီ၊၂၊၂၁၇)၊ ကရဏေန+ဥတ္တရာ ကရဏုတ္တရာ- ပြုခြင်းအားဖြင့် သာ လွန်သောစကား၊(အနုဋီ၊၂၊၂၁၅)၊ (အညေဟိ ကတကမ္မတော) ဥတ္တရိ+ကရဏံ
...[စာမျက်နှာ- ၅၀၆]...
ယုဂဂ္ဂါဟကထာ နာမ– ဤအစုံပြု၍ ယူကြောင်းစကားမည်သည်။ ဝါ– ဤယှဉ် ပြိုင်မှုကို ယူကြောင်းစကားမည်သည်။ ဒုက္ခာ– ဆင်းရဲကြောင်းတည်း။ ပဋိဒဏ္ဍာတိ– ကား။ ကာယဒဏ္ဍာဒီဟိ– ကာယဒုစရိုက်ဟူသော ကာယဒဏ်အစရှိသည် တို့ဖြင့်။ ပရံ– ကို။ ပဟရန္တဿ– ပုတ်ခတ်သောသူ၏။ ဝါ– သော်။ တာဒိသာ– ကုန် သော။ ပဋိဒဏ္ဍာ စ– အတုံ့ဖြစ်သော ဒဏ်တို့သည်လည်း၊ (ဒဏ်တုံ့ဒဏ်ပြန်တို့။ ကရဏုတ္တရာ– အခြားသူတို့ ပြုအပ်သောအမှုထက် လွန်လွန်ကဲကဲ ပြုအပ်သောစကား၊ (ဇာဋီသစ်၊ ၂၊ ၃၆၂) အခြားသူက “သင်ဟာ ဒုဿီလပဲ”ဟု တစ်ခွန်းပြောလျှင် “သင် လည်း ဒုဿီလပဲ, သင့်ဆရာလည်း ဒုဿီလပဲ”ဟု ၂ခွန်း ၃ခွန်းစသည်ဖြင့် လွန်လွန် ကဲကဲပြုမူပြောဆိုခြင်းကို “ကရဏုတ္တရာ”ဟု ဆိုလိုသည်။
ယုဂဂ္ဂါဟကထာ။ ။ “ယုဂဂ္ဂါဟကထာ နာမ”ဖြင့် သာရမ္ဘကထာ၏ အရကို ပြ သည်၊ မိမိနှင့် ဂုဏ်ရည်မတူသူကို မိမိနှင့် တန်းတူပြု၍ ယူခြင်းကို ယုဂဂ္ဂါဟဟု ခေါ်သည်၊ ခဲျ့ဦးအံ့- မိမိထက် ဗဟုသုတရှိသော ပုဂ္ဂိုလ်တို့ကိုလည်း “အကြားအမြင်များ သူလည်း ဂတိမမြဲပါဘူး၊ သင်နှင့် ငါနှင့် ဘာမှ မထူးပါဘူး”ဟုလည်းကောင်း, မိမိထက် အသက်သိက္ခာကြီးသူများကိုလည်း “သင်လည်း သာသနာတွင်းက ရဟန်း, ငါလည်း သာသနာတွင်းက ရဟန်းပါပဲ၊ သင်လည်း သီလမျှ၌ တည်သူ, ငါလည်း သီလမျှ၌ တည်သူပါပဲ”ဟု လွှမ်းမိုးပြောသောစကားကို ဆိုလိုသည်၊ “ဂယှတိ ဧတေနာတိ ဂါဟော၊ ယုဂံ (ယုဂဠံ သမာနံ)+ကတွာ+ဂါဟော ယုဂဂ္ဂါဟော၊ (သာရတ္ထ၊၁၊၄၃၆)၊ (တစ်နည်း) ယုဂဿ+ဂါဟော ယုဂဂ္ဂါဟော၊ (ပါစိယော- ၅၇၈)၊ (တစ်နည်း) ယုဂေန+ဂါဟော ယုဂဂ္ဂါဟော- အစုံအားဖြင့် ယူကြောင်းစကား၊ (ဇာဋီသစ်၊၂၊၃၆၂)၊ ယုဂဂ္ဂါဟော စ+သော+ကထာ စာတိ ယုဂဂ္ဂါဟကထာ- အစုံ(အတူ)ပြု၍ ယူကြောင်းစကား၊ ဝါ-အစုံကို ယူကြောင်းစကား”ဟု ပြုပါ။ (သာရတ္ထ၊၁၊၃၀၁၊ ၄၃၆၊ ပါစိယော- ၅၇၈)
ကာယဒဏ္ဍာဒီဟိ။ ။ ကာယဒဏ္ဍအရ ကာယဒုစရိုက်ကို ရ၏၊ “ဒဏ္ဍယတိ (ဗာဓေတိ အနယဗျသနံ ပါပေတီ)တိ ဒဏ္ဍော- နှိပ်စက်ဖျက်ဆီးတတ်သော ဒုစရိုက်” ဟူသော ဝိဂြိုဟ်အရ ဒုစရိုက်သည် ဒဏ္ဍမည်၏၊ (သုတ္တနိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၅၇)၊ “ကာယတော+ ပဝတ္တော+ဒဏ္ဍော ကာယဒဏ္ဍော- ကာယဒွါရကြောင့် ဖြစ်သော ဒုစရိုက်”ဟု ဆက် တွဲပါ၊ အာဒိဖြင့် ဝစီဒုစရိုက်ဟူသော ဝစီဒဏ္ဍ, မနောဒုစရိုက်ဟူသော မနောဒဏ္ဍတို့ကို ယူပါ။ (မဟာနိ- ၃၁၅၊ မဟာနိ ဋ္ဌ- ၃၇၃)
ပဋိဒဏ္ဍာ။ ။ ပဋိဝစနံကဲ့သို့ “ဒဏ္ဍဿ+အဘိမုခါ ပဋိဒဏ္ဍာ- ဒဏ်၏ ရှေးရှုဖြစ်
...[စာမျက်နှာ- ၅၀၇]...
သည်လည်း၊) တဝ– ၏။ မတ္ထကေ– ဦးထိပ်၌။ ပတေယျုံ– ကုန်ရာ၏။ သစေ နေရေသီတိ– ကား။ အတ္တာနံ– ကို။ နိစ္စလံ– လှုပ်ရှားခြင်းမရှိသည်ကို။ ဝါ– လှုပ်ရှားခြင်း မရှိအောင်။ ကာတုံ– ငှာ။ သစေ သက္ခိဿသိ– အံ့၊ (ဧဝံ သတိ– သော်)၊ ကံသော ဥပဟတော ယထာတိ– ကား။ မုခဝဋ္ဋိယံ– အနားရစ်၌။ ဆိန္ဒိတွာ– ဖြတ်၍။ တလမတ္တံ– အပြင်မျှကို။ ကတွာ– ၍။ ဌပိတကံသထာလံ ဝိယ– ထားအပ်သော ကြေး ခွက်ကဲ့သို့။ ဟိ– မှန်၏။ တံ– ထိုကြေးခွက်သည်။ ဝါ– ကို။ ဟတ္ထပါဒေဟိ ဝါ– လက် ခြေတို့ဖြင့်သော်လည်းကောင်း။ ဒဏ္ဍကေန ဝါ– ဒုတ်ငယ်ဖြင့်သော်လည်းကောင်း။ ပဟဋံ– ပုတ်ခတ်အပ်သည်၊ (သမာနံ) ပိ– သော်လည်း။ သဒ္ဒံ– ကို။ န ကရောတိ– မပြု။ ဧသ ပတ္တောသီတိ– ကား။ ဧဝရူပေါ– သည်။ ဘဝိတုံ– ငှာ။ သစေ သက္ခိဿသိ–အံ့၊ (ဧဝံ သတိ)၊ ဣမံ ပဋိပဒံ– ဤအကျင့်ကို။ ပူရယမာနော– သော်။ ဝါ– သူသည်။ ဣဒါနိ– ၌။ အပ္ပတ္တောပိ– သော်လည်း။ ဧသော– သည်။ နိဗ္ဗာနပ္ပတ္တော နာမ– မည် ၏။ သာရမ္ဘော တေ န ဝိဇ္ဇတီတိ– ကား။ စ ပန– ဆက်။ ဧဝံ သန္တေ– သော်။ တေ– ၏။ ဝါ– မှာ။ “တွံ– သည်။ ဒုဿီလော– သီလမရှိသူတည်း။ တုမှေ– တို့သည်။ ဒုဿီလာ– တို့တည်း။” ဣတိ ဧဝမာဒိကော– ဤသို့အစရှိသော။ ဥတ္တရကရဏဝါစာလက္ခဏော– ပြုထိုက်သည်ထက် လွန်ကဲသောစကားဟူသော မှတ်သား ကြောင်းလက္ခဏာရှိသော။ သာရမ္ဘောပိ– လွန်ကဲစွာ ပြုမူပြောဆိုခြင်းသည်၊ (ချုပ် ချယ်စော်ကားခြင်းသည်၊) န ဝိဇ္ဇတိ– ရှိလိမ့်မည်မဟုတ်။ န ဘဝိဿတိယေဝ– ဖြစ်လိမ့်မည်မဟုတ်သည်သာတည်း။ ဣတိ အတ္ထော– နက်။ ဒေသနာဝသာနေ–သော ဒဏ်တို့၊ ပဋိသဒ္ဒါ အဘိမုခအနက်၊ (တစ်နည်း) ပစ္ဆာ+ဒဏ္ဍာ ပဋိဒဏ္ဍာ–နောက်၌ ဖြစ်သော ဒဏ်တို့၊ ပဋိသဒ္ဒါ ပစ္ဆာအနက်”ဟု ပြုပါ။
မတ္ထကေ ပတေယျုံ။ ။ “တဝ မတ္ထကေ”ဖြင့် တံ၌ ဒုတိယာဝိဘတ်၏ ဆဋ္ဌီအနက်၌ ဖြစ်ကြောင်းနှင့် တံကို “မတ္ထကေ”ဟူသော ပါဌသေသ၌ စပ်ရကြောင်းကို ပြသည်၊ ပတေယျုံကား ဖုသေယျုံ၏ အဓိပ္ပာယ်တည်း၊ ထိခြင်းဟူသည် ကျရောက်ခြင်းပင်- ဟူလို
န ဘဝိဿတိယေဝ။ ။ “န ဝိဇ္ဇတိ”၌ ဝိဒဓာတ်၏ ဘာဝ(ဖြစ်ခြင်း- ရှိခြင်း)အနက် ဟောကြောင်းနှင့် ဝတ္တမာန်အနက်၏ အနာဂတ်အနက်၌ဖြစ်ကြောင်း, “သဗ္ဗပဒံ သာဝဓာရဏံ”နှင့်အညီ “န ဝိဇ္ဇတိ”၌ ဧဝမပါသော်လည်း ဧဝအနက်ရကြောင်းတို့ကို
...[စာမျက်နှာ- ၅၀၈]...
၌။ ဗဟူ– တို့သည်။ သောတာပတ္တိဖလာဒီနိ– တို့သို့။ ပါပုဏိံသု– ကုန်ပြီ။ ကောဏ္ဍဓာနတ္ထေရောပိ– သည်လည်း။ သတ္ထာရာ– သည်။ ဒိန္နဩဝါဒေ– ပေးတော်မူ အပ်သော ဩဝါဒ၌။ ဌတွာ– ၍။ အရဟတ္တံ– သို့။ ပါပုဏိ– ပြီ။ န စိရဿေဝ– ပင်။ အာကာသေ– ၌။ ဥပ္ပတိတွာ– ၍။ ပဌမံ– စွာ။ သလာကံ– စာရေးတံမဲကို။ ဂဏှိ– ပြီ။ ဣတိ– ကောဏ္ဍဓာနတ္ထေရဝတ္ထု ပြီးပြီ။
ကောဏ္ဍဓာနတ္ထေရဝတ္ထုဘာသာဋီကာပြီးပြီ။
၅-ဥပေါသထိကဣတ္ထီနံ ဝတ္ထုဘာသာဋီကာ
ယထာ ဒဏ္ဍေနာတိ– သော။ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ သတ္ထာ ပုဗ္ဗာရာမေ ဝိဟရန္တော ဝိသာခါဒီနံ– ဝိသာခါအစရှိကုန်သော။ ဥပါသိကာနံ– ဥပါသိကာမတို့၏။ ဥပေါသထကမ္မံ– ဥပုသ်စောင့်သုံးမှုကို။ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ ကိရ– ချဲ့။ သာဝတ္ထိယံ– ၌။ ဧကသ္မိံ– သော။ မဟာဥပေါသထဒိဝသေ– မြတ်သော ဥပုသ်နေ့၌။ ပဉ္စသတမတ္တာ– ကုန်သော။ ဣတ္ထိယော– တို့သည်။ ဥပေါသထိကာ– ဆောက်တည်အပ် သော ဥပုသ်သီလရှိကုန်သည်။ ဝါ– ဥပုသ်စောင့်သုံးကုန်သည်၊ [ဓမ္မဘာ-၂, ၂၄၅] ဟုတွာ၊ ဝိဟာရံ– သို့။ အဂမိံသု– ကုန်ပြီ။ ဝိသာခါ– သည်။ တာသု– ထိုဥပါသိကာမ တို့တွင်။ မဟလ္လကိတ္ထိယော– အရွယ်ကြီးသော မိန်းမတို့သို့။ ဝါ– မိန်းမကြီးတို့သို့။ ဥပသင်္ကမိတွာ၊ ပုစ္ဆိ၊ (ကိံ)၊ “အမ္မာ– အမိတို့! ကိမတ္ထံ– အဘယ်အကျိုးငှာ။ ဥပေါသထိကာ– တို့သည်။ ဇာတာ– ကုန်သည်။ အတ္ထ– ကုန်သနည်း?” ဣတိ– မေးပြီ။ တာဟိ– ထိုမိန်းမကြီးတို့သည်။ “ဒိဗ္ဗသမ္ပတ္တိံ– နတ်၌ဖြစ်သော စည်းစိမ်ကို၊ (နတ် စည်းစိမ်ကို)၊ ပတ္ထေတွာ– ၍၊ (ဥပေါသထိကာ– တို့သည်။ အမှ– ကုန်၏၊)” ဣတိ– သို့။ ဝုတ္တေ၊ မဇ္ဈိမိတ္ထိယော– အရွယ်အလယ်အလတ်ဖြစ်သော မိန်းမတို့ကို။ ပုစ္ဆိ၊ တာဟိ– တို့သည်။ “သပတ္တိဝါသာ– တူသော လင်ရှိသူမနှင့် အတူနေခြင်းမှ၊ ပြလို၍ “န ဘဝိဿတိယေဝ”ဟု ဖွင့်သည်၊ ထိုကြောင့် “န ဝိဇ္ဇတိ– ရှိလိမ့်မည်မဟုတ် သည်သာတည်း”ဟု ပေးပါ။
သပတ္တိဝါသာ။ ။ သမာနော+ပတိ ဧတိဿာတိ သပတ္တီ- တူသောလင်ရှိသော မိန်းမ၊ သမာန+ပတိ၊ သမာနဿ ပက္ခာဒီသု(မောဂ်- ၃, ၈၃)သုတ်ဖြင့် သမာနကို သ,ပြု, ဤပစ္စည်းသက်၊ တဒွေဘော်လာ၊(မောဂ်နိ- ၁, နိဒီ- ၂၇၀)၊ သပတ္တိယာ+ဝါသော
...[စာမျက်နှာ- ၅၀၉]...
(လင်တူနေရခြင်းမှ၊) မုစ္စနတ္ထာယ– လွတ်မြောက်ခြင်းအကျိုးငှာ၊ (ဥပေါသထိကာ– တို့သည်။ အမှ– ကုန်၏၊)” ဣတိ– သို့။ ဝုတ္တေ၊ တရုဏိတ္ထိယော– ငယ်ရွယ် သော မိန်းမတို့ကို။ ပုစ္ဆိ၊ တာဟိ– တို့သည်။ “ပဌမဂဗ္ဘေ– ပထမကိုယ်ဝန်၌၊ (ပထမ ကိုယ်ဝန်ယူရာအခါ၌)၊ ပုတ္တပဋိလာဘတ္ထာယ– သားရခြင်းအကျိုးငှာ၊ (ဥပေါသထိကာ၊ အမှ)။” ဣတိ– သို့။ ဝုတ္တေ၊ ကုမာရိကာယော– အပျိုစင်အမျိုးသမီး တို့ကို။ ပုစ္ဆိ၊ တာဟိ– တို့သည်။ “တရုဏဘာဝေယေဝ– ငယ်ရွယ်သူ၏အဖြစ်၌ပင်၊ (ငယ်ရွယ်ရာအခါ၌ပင်၊) ပတိကုလဂမနတ္ထာယ– လင့်အိမ်သို့ လိုက်သွားနိုင်ခြင်း ငှာ၊ (ဥပေါသထိကာ၊ အမှ)။” ဣတိ– သို့။ ဝုတ္တေ၊ တာသံ– ထိုငါးရာသော မိန်း မတို့၏။ သဗ္ဗမ္ပိ– အလုံးစုံလည်းဖြစ်သော။ တံ ကထံ– ကို။ သုတွာ– ၍။ တာ– ထို မိန်းမတို့ကို။ အာဒါယ– ၍။ သတ္ထု– ၏။ သန္တိကံ– သို့။ ဂန္တွာ– ၍။ ပဋိပါဋိယာ– အစဉ် အားဖြင့်။ အာရောစေသိ– ပြီ။ တံ– ထိုစကားကို။ သုတွာ– ၍။ သတ္ထာ– သည်။ “ဝိသာခေ– ခါ! ဣမေသံ သတ္တာနံ– တို့၏။ ဇာတိအာဒယော နာမ– ဇာတိအစရှိ သည်တို့မည်သည်။ ဒဏ္ဍဟတ္ထကဂေါပါလကသဒိသာ– လက်၌ဒုတ်ငယ်ရှိသော နွားကျောင်းသားနှင့် တူကုန်၏။ ဇာတိ– ပဋိသန္ဓေနေခြင်းသည်။ ဇရာယ– အို ခြင်း၏။ သန္တိကံ– သို့။ ဇရာ– သည်။ ဗျာဓိနော– နာခြင်း၏။ သန္တိကံ– သို့။ ဗျာဓိ– သည်။ မရဏဿ– သေခြင်း၏။ သန္တိကံ– သို့။ ပေသေတွာ– ပို့၍။ မရဏံ– သည်။ ကုဌာရိယာ– ဓားမဖြင့်။ ဆိန္ဒန္တာ ဝိယ– ဖြတ်သူတို့ကဲ့သို့။ ဇီဝိတံ– ကို။ ဆိန္ဒတိ– ၏။ [“ကုဌာရိယာ– ဖြင့်။ ဆိန္ဒန္တာ– ဖြတ်သူတို့သည်။ ဇီဝိတံ– ကို။ ဆိန္ဒတိ ဝိယ– ဖြတ်သကဲ့သို့၊ (ဧဝံ– တူ၊) မရဏံ– သည်။ ဇီဝိတံ– ကို။ ဆိန္ဒတိ– ၏”ဟုလည်း ပေးနိုင်သည်၊] ဧဝံ သန္တေပိ– သော်လည်း။ ဝိဝဋ္ဋံ– ဝဋ်မှကင်းသော နိဗ္ဗာန်ကို၊ [ဝဋ္ဋတော+ဝိဂတံ ဝိဝဋ္ဋံ၊- သီဋီသစ်၊ ၁၊ ၃၀၉၊ ၄၆၈၊] ပတ္ထေန္တာ နာမ– တို့မည်သည်။ နတ္ထိ– ကုန်။ ပန– အဟုတ်ကား။ ဝဋ္ဋမေဝ– ကိုသာ။ ပတ္ထေန္တိ– ကုန်၏။” ဣတိ– သို့။ ဝတွာ– ၍။ အနုသန္ဓိံ ဃဋေတွာ ဓမ္မံ ဒေသေန္တော ဣမံ ဂါထံ အာဟ၊ (ကိံ)၊ “ယထာ၊ ပေ၊ ပါဏိန”န္တိ– ၍၊ (အာဟ)
သပတ္တိဝါသော– တူသောလင်ရှိသူမနှင့် နေရခြင်း၊ (တစ်နည်း) သမာနော+ပတိ သာမိကော ဧတာသန္တိ သပတ္တိယော၊ သပတ္တီနံ+သန္တိကေ+ဝါသော သပတ္တိဝါသော– တူ သော လင်ရှိသူမတို့၏ အထံ၌ နေရခြင်း။ (ဇာဋီသစ်-၃, ၂၁၉)
...[စာမျက်နှာ- ၅၁၀]...
ယထာ ဒဏ္ဍေန ဂေါပါလော, ဂါဝေါ ပါဇေန္တိ ဂေါစရံ၊ ဧဝံ ဇရာစ မစ္စု စ, အာယုံ ပါဇေန္တိ ပါဏိနံ
ဂေါပါလော– နွားကျောင်းသားသည်။ ဒဏ္ဍေန– နှင်တံဖြင့်။ ဂါဝေါ– နွားတို့ကို။ ဂေါစရံ– နွားတို့၏ လှည့်လည်ကျက်စားရာအရပ်သို့။ ဝါ– နွားစားကျက်သို့။ ပါဇေတိ ယထာ– သွားစေသကဲ့သို့။ ဝါ– မောင်းနှင်သကဲ့သို့။ ဧဝံ– ဤအတူ။ ဇရာ စ– အိုခြင်းသည်လည်းကောင်း။ မစ္စု စ– သေခြင်းသည်လည်းကောင်း။ ပါဏီနံ–သတ္တဝါတို့၏၊ [ဂါထာ၌ ဆန်းကြောင့် ရဿပြု၍ “ပါဏိနံ”ဟု ရှိသည်၊] အာယုံ–အသက်ကို။ ပါဇေန္တိ– ဇရာ, ဗျာဓိ, မရဏသို့ သွားရောက်စေကုန်၏။
တတ္ထ– ၌။ ပါဇေတီတိ– ကား။ ဆေကော– ကျွမ်းကျင်သော။ ဂေါပါလော– သည်။ ကေဒါရန္တရံ– လယ်ကန်သင်း၏ အတွင်းသို့။ ပဝိသန္တိယော– ကုန်သော။ ဂါဝေါ– တို့ကို။ ဒဏ္ဍေန– ဖြင့်။ နိဝါရေတွာ– တား၍။ တေနေဝ– ထိုတုတ်ဖြင့်ပင်။ ပေါထေန္တော– ရိုက်နှက်လျက်။ သုလဘတိဏောဒကံ– လွယ်ကူစွာ ရအပ်သော မြက်ရေ ရှိသော။ ဂေါစရံ– ကျက်စားရာနေရာသို့၊ (စားကျက်သို့)၊ နေတိ– ၏။ အာယုံ ပါဇေန္တီတိ– ကား။ ဇီဝိတိန္ဒြိယံ– ကို။ ဆိန္ဒန္တိ– ဖြတ်ကုန်၏။ ခေပေန္တိ– ကုန်စေကုန်၏။
ဟိ– ဥပမာဆောင် ထင်အောင် ပြဦးအံ့။ ဇရာ စ– သည်လည်းကောင်း။ မစ္စု စ– သည်လည်းကောင်း။ ဂေါပါလကော ဝိယ– နွားကျောင်းသားကဲ့သို့။ ဝါ– နွား ကျောင်းသားနှင့် တူသည်၊ (ဟောတိ)၊ ဇီဝိတိန္ဒြိယံ– သည်။ ဂေါဂဏော ဝိယ– နွားအပေါင်းကဲ့သို့။ ဝါ– တူသည်၊ (ဟောတိ)၊ မရဏံ– သည်။ ဂေါစရဘူမိ ဝိယ– နွား၏ကျက်စားရာမြေကဲ့သို့။ ဝါ– နွားစားကျက်မြေနှင့် တူသည်၊ (ဟောတိ)
တတ္ထ– ထို“ဂေါပါလကော ဝိယ”အစရှိသော စကားရပ်၌။ တာဝ– စွာ။ ဇာတိ– သည်။ သတ္တာနံ– တို့၏။ ဇီဝိတိန္ဒြိယံ– ကို။ ဇရာယ– ၏။ သန္တိကံ– သို့။ ပေသေသိ– ပြီ။ ဇရာ– သည်။ ဗျာဓိနော– ၏။ သန္တိကံ– သို့၊ (ပေသေသိ)၊ ဗျာဓိ– သည်။ မရဏဿ– ၏။ သန္တိကံ– သို့၊ (ပေသေသိ)၊ တမေဝ မရဏံ– သည်ပင်။ ကုဌာရိယာ– ဖြင့်။ ဆေဒံ ဝိယ– ဖြတ်ခြင်းကဲ့သို့။ ဆိန္ဒိတွာ၊ ဂစ္ဆတိ– ၏။ ဣတိ ဣဒံ– ဤဆိုအပ်ခဲ့သည်ကား။ ဧတ္ထ– ဤဂါထာ၌။ ဩပမ္မသမ္ပဋိပါဒနံ– ဥပမာနကို ဥပမေယျနှင့် ကောင်းစွာ ပြီးစေခြင်းတည်း။ ဝါ– ဥပမာနကို ဥပမေယျနှင့် နှီးနှောတိုက်ဆိုင်ခြင်းတည်း။ ဝါ–
...[စာမျက်နှာ- ၅၁၁]...
ဥပမာ၏အဖြစ်ကို ပြီးစေခြင်းတည်း။ [ဩပမ္မသမ္ပဋိပါဒနန္တိ ဩပမ္မတ္ထဿ ဥပမေယျေန သမ္မဒေဝ ပဋိပါဒနံ၊- သာရတ္ထ၊ ၁၊ ၃၅၂၊ ပါရာဘာ-၂, ၁၃၃၊] ဒေသနာဝသာနေ– ၌။ ဗဟူ– တို့သည်။ သောတာပတ္တိဖလာဒီနိ– တို့သို။ ပါပုဏိံသု– ကုန်ပြီ။ ဣတိ– ဥပေါသထိကဣတ္ထီနံ ဝတ္ထု ပြီးပြီ။
ဥပေါသထိကဣတ္ထီနံ ဝတ္ထုဘာသာဋီကာပြီးပြီ။
၆-အဇဂရပေတဝတ္ထုဘာသာဋီကာ
အထ ပါပါနိ ကမ္မာနီတိ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ သတ္ထာ ဝေဠုဝနေ ဝိဟရန္တော အဇဂရပေတံ– စပါးကြီးမြွေပြိတ္တာကို။ အာရဗ္ဘ။ ကထေသိ။ ဟိ– ချဲ့။ ဧကသ္မိံ– သော။ သမယေ– ၌။ မဟာမောဂ္ဂလ္လာနတ္ထေရော– သည်။ လက္ခဏတ္ထေရေန– နှင့်။ သဒ္ဓိံ၊ ဂိဇ္ဈကူဋတော– မှ။ ဩတရန္တော– သက်ဆင်းလသော်။ ဒိဗ္ဗေန– နတ်ပြည်၌ ဖြစ်သော ပသာဒစက္ခုနှင့် တူသော။ စက္ခုနာ– အဘိညာဉ်မျက်စိဖြင့်။ ပဉ္စဝီသတိယောဇနိကံ– ၂၅ယူဇနာရှိသော၊ (၂၅ယူဇနာရှည်သော)၊ အဇဂရပေတံ နာမ– ကို။ အဒ္ဒသ– ပြီ။ တဿ– ထိုစပါးကြီးမြွေပြိတ္တာ၏။ သီသတော– မှ။ အဂ္ဂိဇာလာ– မီးအလျှံတို့သည်။ ဥဋ္ဌဟိတွာ– ထွက်ပေါ်လာ၍။ ပရိယန္တံ– အမြီးအစွန် သို့၊ (အမြီးဖျားသို့၊) ဂစ္ဆန္တိ– သွားကုန်၏။ ပရိယန္တတော– မှ။ ဥဋ္ဌဟိတွာ– ၍။ သီသံ– သို့။ ဂစ္ဆန္တိ– ကုန်၏။ ဥဘယတော– ဦးခေါင်း,အမြီးဖျား ၂-ပါးစုံမှ။ ဥဋ္ဌဟိတွာ– ၍။ မဇ္ဈေ– ၌။ ဩတရန္တိ– သက်ရောက်ကုန်၏။ ဝါ– ပေါင်းဆုံကုန်၏။ ထေရော– သည်။ တံ– ထိုစပါးကြီးမြွေပြိတ္တာကို။ ဒိသွာ၊ သိတံ– ပြုံးခြင်းကို။ ပါတွာကာသိ (ပါတု+ အကာသိ)– ထင်ရှားစွာ ပြုပြီ၊ [ဓမ္မဘာ-၃, ၁၆၀ရှု၊] လက္ခဏတ္ထေရေန– သည်။ သိတကာရဏံ– ပြုံးခြင်း၏အကြောင်းကို။ ပုဋ္ဌော– သည်၊ (သမာနော)၊ “အာဝုသော– ငါ့ရှင်! ဣမဿ ပဥှဿ– ၏။ ဝါ– ကို။ ဝေယျာကရဏာယ– ဖြေဆိုခြင်း ငှာ။ ဝါ– ၏။ အကာလော– အခါမဟုတ်သေး။ သတ္ထု– ၏။ သန္တိကေ– ၌။ မံ– ကို။ ပုစ္ဆေယျာသိ– လော။” ဣတိ– သို့။ ဝတွာ၊ ရာဇဂဟေ– ၌။ ပိဏ္ဍာယ– ငှာ။ စရိတွာ– ၍။ သတ္ထု– ၏။ သန္တိကံ– သို့။ ဂတကာလေ– ၌။ လက္ခဏတ္ထေရေန– သည်။ ပုဋ္ဌော– သည်၊ (ဟုတွာ)၊ အာဟ၊ (ကိံ)၊ “အာဝုသော! တတြ– ထိုဂိဇ္ဈကုဋ်တောင်၌။ အဟံ၊
...[စာမျက်နှာ- ၅၁၂]...
ဧကံ– သော။ ပေတံ– ကို။ အဒ္ဒသံ၊ တဿ– ထိုပြိတ္တာ၏။ ဧဝရူပေါ နာမ– သော။ အတ္တဘာဝေါ– သည်၊ (ဟောတိ)၊ အဟံ၊ တံ– ကို။ ဒိသွာ– ၍၊] ဝတ– စင်စစ်။ မေ– သည်။ ဧဝရူပေါ– သော။ အတ္တဘာဝေါ– ကို။ န ဒိဋ္ဌပုဗ္ဗော– ရှေး၌မမြင်အပ်ခဲ့ဘူး။’ ဣတိ– တွေး၍။ သိတံ– ကို။ ပါတွာကာသိံ– ပြီ။” ဣတိ– ပြီ။ သတ္ထာ– သည်။ “ဘိက္ခဝေ! ဝတ– စင်စစ်။ သာဝကာ– တို့သည်။ စက္ခုဘူတာ– ဖြစ်သော ပညာမျက်စိရှိကုန် သည်၊ (ဟုတွာ)၊ ဝိဟရန္တိ– ကုန်၏။” ဣတိအာဒီနိ– ဤသို့အစရှိသော စကားတော် တို့ကို။ ဝဒန္တော– မူလျက်။ ထေရဿ– ၏။ ကထံ– ကို။ ပတိဋ္ဌာပေတွာ– တည်စေ၍။ ”ဘိက္ခဝေ! မယာပိ– သည်လည်း။ ဧသော ပေတော– ကို။ ဗောဓိမဏ္ဍေယေဝ– ၌ပင်။ ဒိဋ္ဌော– ပြီ၊ [ဓမ္မဘာ-၃, ၁၇၇ရှု၊]] စ ပန– သို့သော်လည်း။ ယေ– အကြင်သူ တို့သည်။ မေ– ၏။ ဝစနံ– ကို။ န သဒ္ဒဟေယျုံ– ကုန်ရာ။ တေသံ– တို့၏။ တံ– ထို မယုံကြည်ခြင်းသည်။ အဟိတာယ– ငှာ။ အဿ– ဖြစ်ရာ၏။’ ဣတိ– ဤသို့ ကြံ တော်မူ၍။ န ကထေသိံ– မိန့်တော်မမူခဲ့။ ဣဒါနိ– ၌။ မောဂ္ဂလ္လာနံ– ကို။ သက္ခိံ–သက်သေကို။ လဘိတွာ– ၍။ ကထေမိ– ၏။” ဣတိ– သို့။ ဝတွာ– ၍။ ဘိက္ခူဟိ– တို့သည်။ တဿ– ထိုပြိတ္တာ၏။ ပုဗ္ဗကမ္မံ– ရှေးကံကို။ ပုဋ္ဌော– သည်။ ဗျာကာသိ–ကုန်ပြီ။
ကိရ– ချဲ့။ ကဿပဗုဒ္ဓကာလေ– ၌။ သုမင်္ဂလသေဋ္ဌိ နာမ– သည်။ သုဝဏ္ဏိဋ္ဌကာဟိ– ရွှေအုတ်တို့ဖြင့်။ ဘူမိံ– ကို။ သန္ထရိတွာ– ခင်း၍။ ဝီသတိဥသဘဋ္ဌာနေ–ဥသဘ (၂၀) ရှိသော အရပ်၌။ တတ္တကေနေဝ– ထိုဥသဘ (၂၀) အတိုင်းအရှည်ရှိ သည်သာလျှင်ဖြစ်သော။ ဓနေန– ဖြင့်။ ဝိဟာရံ– ကို။ ကာရေတွာ– ၍။ တာဝတ္တကေနေဝ– ထိုဥသဘ (၂၀) အတိုင်းအရှည်ရှိသည်သာလျှင်ဖြစ်သော ဥစ္စာဖြင့်။ ဝိဟာရမဟံ– ကျောင်းပူဇော်ပွဲကို၊ [ဓမ္မဘာ-၃, ၃၀၁ရှု၊] ကာရေသိ– ပြီ။ သော– ထိုသုမင်္ဂလသူဌေးသည်။ ဧကဒိဝသံ– ၌။ ပါတောဝ– ၌ပင်။ သတ္ထု– ၏။ သန္တိကံ– သို့။ ဂစ္ဆန္တော– သော်။ နဂရဒွါရေ– ၌။ ဧကိဿာ– သော။ သာလာယ– ဇရပ်၌။ ကာသာဝံ– ဖန်ရည်ဆိုးအဝတ်ကို။ သသီသံ– ဦးခေါင်းနှင့်တကွ။ ပါရုပိတွာ– ခြုံ၍။ ကလလမက္ခိတေဟိ– ရွှံတို့ဖြင့် လိမ်းကျံအပ်ကုန်သော။ ဝါ– ရွှံပေနေကုန်သော။ ပါဒေဟိ– တို့ဖြင့်။ နိပန္နံ– သော။ ဧကံ– သော။ စောရံ– ကို။ ဒိသွာ– ၍။ ”အယံ+
...[စာမျက်နှာ- ၅၁၃]...
ကလလမက္ခိတပါဒေါ– ဤရွှံတို့ဖြင့် လိမ်းကျံအပ်သော ခြေရှိသူသည်။ ရတ္တိံ– ၌။ ဝိစရိတွာ– ၍။ ဒိဝါ– ၌။ နိပန္နမနုဿော– အိပ်သောသူသည်။ ဘဝိဿတိ– မည်။” ဣတိ– သို့။ အာဟ– ပြီ။ စောရော– သည်။ မုခံ– မျက်နှာကို။ ဝိဝရိတွာ– ၍။ သေဋ္ဌိံ– ကို။ ဒိသွာ၊ “ဟောတု– ရှိပါစေ။ တေ– သင့်ဖို့။ ဝါ– ၏အတွက်။ ဝါ– ၌။ ကတ္တဗ္ဗံ– ပြု ထိုက်သည်ကို။ ဇာနိဿာမိ– လိမ့်မည်။” ဣတိ– သို့။ အာဃာတံ– ကို။ ဗန္ဓိတွာ– ၍။ သတ္တက္ခတ္တုံ– ၇ကြိမ်။ ခေတ္တံ– ကို။ ဈာပေသိ– လောင်စေပြီ၊ (မီးရှို့ပြီ၊) သတ္တက္ခတ္တုံ၊ ဝဇေ– နွားခြံ၌။ ဂုန္နံ– တို့၏။ ပါဒေ– တို့ကို။ ဆိန္ဒိ– ပြီ။ သတ္တက္ခတ္တုံ၊ ဂေဟံ– ကို။ ဈာပေသိ– ပြီ။ သော– ထိုခိုးသူသည်။ ဧတ္တကေနာပိ– ဤမျှလောက်ဖြင့်လည်း။ ကောပံ– အမျက်ကို။ နိဗ္ဗာပေတုံ– ငြိမ်းစေခြင်းငှာ။ အသက္ကောန္တော– သော်။ တဿ– ထိုသူဌေး၏။ စူဠူပဋ္ဌာကေန– အလုပ်ကျွေးငယ်နှင့်။ သဒ္ဓိံ၊ မိတ္တသန္ထဝံ– မိတ် ဖွဲ့ခြင်းကို။ ကတွာ– ၍။ “တေ– ၏။ သေဋ္ဌိနော– အား။ ကိံ– အဘယ်အရာကို။ ပိယံ–ချစ်မြတ်နိုးအပ်သနည်း?” ဣတိ– သို့။ ပုဋ္ဌော– သည်၊ (သမာနော)၊ “တဿ– ၏။ ဝါ– မှာ။ ဂန္ဓကုဋိတော– ဂန္ဓကုဋိကျောင်းတော်ထက်။ ဝါ– မှ။ အညံ– သည်။ ပိယတရံ– သာ၍ ချစ်မြတ်နိုးအပ်သော အရာသည်။ နတ္ထိ၊” ဣတိ– သို့။ သုတွာ– ၍။ “ဟောတု– စေ။ ဂန္ဓကုဋိံ– ကို။ ဈာပေတွာ– ၍။ ကောပံ– ကို။ နိဗ္ဗာပေဿာမိ– အံ့။” ဣတိ– ၍။ သတ္ထရိ– သည်။ ပိဏ္ဍာယ– ငှာ။ ပဝိဋ္ဌေ– သော်။ ပါနီယပရိဘောဇနီယဃဋေ– သောက်ရေအိုး,သုံးရေအိုးတို့ကို။ ဘိန္ဒိတွာ– ၍။ ဂန္ဓကုဋိယံ– ၌။ အဂ္ဂိံ– ကို။ အဒါသိ– ပြီ။ သေဋ္ဌိ– သည်။ “ဂန္ဓကုဋိ– သည်။ ဈာယတိ ကိရ– သတဲ့။” ဣတိ– သို့။ သုတွာ– ၍။ အာဂစ္ဆန္တော– သော်။ ဈာမကာလေ– မီးလောင်ရာအခါ၌။ အာဂန္တွာ– ၍။ ဈာမံ– မီးလောင်အပ်သော။ ဂန္ဓကုဋိံ– ကို။ ဩလောကေန္တော– သော်။ ဝါလဂ္ဂမတ္တမ္ပိ– သားမြီးဖျားမျှလည်း။ ဒေါမနဿံ– ကို။ အကတွာ– ၍။ ဝါမဗာဟုံ– လက် ဝဲလက်မောင်းကို။ သမဉ္ဇိတွာ– ကွေး၍။ ဒက္ခိဏေန– လက်ယာဖြစ်သော။ ဟတ္ထေန– ဖြင့်။ မဟာအပ္ဖောဋနံ– ကြီးစွာသော လက်ခမောင်းခတ်ခြင်းကို။ အပ္ဖောဋေသိ– ခတ်ပြီ။ အထ– ၌။ နံ– ထိုသူဌေးကို။ သမီပေ– ၌။ ဌိတာ– တို့သည်။ ပုစ္ဆိံသု– ကုန်ပြီ။ (ကိံ)၊ “သာမိ– အရှင်သူဌေး! ကသ္မာ– ကြောင့်။ ဧတ္တကံ– ရှိသော။ ဓနံ– ကို။ ဝိဿဇ္ဇေတွာ– ၍။ ကတဂန္ဓကုဋိယာ– ဆောက်လုပ်အပ်သော ဂန္ဓကုဋိသည်။ ဈာမကာလေ– ၌။ အပ္ဖောဋေသိ– နည်း?” ဣတိ– ကုန်ပြီ။ သော– ထိုသူဌေးသည်၊
...[စာမျက်နှာ- ၅၁၄]...
အာဟ၊ (ကိံ)၊ “တာတာ– အမောင်တို့! မေ– သည်။ အဂ္ဂိအာဒီဟိ– တို့ဖြင့်။ အသာဓာရဏေ– မဆက်ဆံသော။ ဗုဒ္ဓဿ– ၏။ သာသနေ– ၌။ ဧတ္တကံ– သော။ ဓနံ– ကို။ နိဒဟိတုံ– မြှုပ်နှံခြင်းငှာ။ ဝါ– မြှုပ်နှံခွင့်ကို။ လဒ္ဓံ၊] ပုနပိ– လည်း။ ဧတ္တကံ– သော။ ဓနံ– ကို။ ဝိဿဇ္ဇေတွာ– ၍။ သတ္ထု– ၏။ ဂန္ဓကုဋိံ– ကို။ ကာတုံ– ငှာ။ ဝါ– ပြုခွင့်ကို။ လဘိဿာမိ– ရတော့မည်။’ ဣတိ– ဤသို့ တွေး၍။ တုဋ္ဌမာနသော– နှစ်သက် သော စိတ်ရှိသည်၊ (ဟုတွာ– ၍။ ဝါ– ကြောင့်၊) အပ္ဖောဋေသိံ– ပြီ။” ဣတိ– ပြီ။ သော– ထိုသူဌေးသည်။ ပုန၊ တတ္တကံ– သော။ ဓနံ– ကို။ ဝိဿဇ္ဇေတွာ– ၍။ ဂန္ဓကုဋိံ– ၍။ ကာရေတွာ– ၍။ ဝီသတိသဟဿဘိက္ခုပရိဝါရဿ– ၂သောင်းသော ရဟန်း အခြံအရံရှိတော်မူသော။ သတ္ထုနော– အား။ ဒါနံ– ကို။ အဒါသိ၊ တံ– ထိုသူဌေးကို။ ဒိသွာ– ၍။ စောရော– သည်။ စိန္တေသိ၊ (ကိံ)၊ “အဟံ– သည်။ ဣမံ– ဤသူဌေးကို။ အမာရေတွာ– မသေစေမူ၍။ ဝါ– မသတ်မူ၍။ မင်္ကုကာတုံ– မျက်နှာမသာမယာသူ ဖြစ်အောင် ပြုခြင်းငှာ။ န သက္ခိဿာမိ– မဟုတ်။ ဟောတု– စေ။ နံ– ကို။ မာရေဿာမိ– အံ့။” ဣတိ– ၍။ နိဝါသနန္တရေ– ခါးဝတ်ပုဆိုးကြား၌။ ဆုရိကံ– ဓားငယ်ကို၊ (ဓားမြှောင်ကို၊) ဗန္ဓိတွာ– ၍။ သတ္တာဟံ– လုံး။ ဝိဟာရေ– ၌။ ဝိစရန္တောပိ– သော် လည်း။ ဩကာသံ– ကို။ န လဘိ– မရ။ မဟာသေဋ္ဌိပိ– သည်လည်း။ သတ္တ– ကုန် သော။ ဒိဝသာနိ– တို့ပတ်လုံး။ ဗုဒ္ဓပ္ပမုခဿ– သော။ ဘိက္ခုသံဃဿ– အား။ ဒါနံ– ကို။ ဒတွာ– ၍။ သတ္ထာရံ– ကို။ ဝန္ဒိတွာ– ၍။ အာဟ၊ (ကိံ)၊ “ဘန္တေ– ရား! ဧကေန– သော။ ပုရိသေန– သည်။ မမ– ၏။ ခေတ္တံ– ကို။ သတ္တက္ခတ္တုံ– ကြိမ်။ ဈာပိတံ– အပ်ပြီ။ ဝဇေ– ၌။ ဂုန္နံ– တို့၏။ ပါဒါ– တို့ကို။ သတ္တက္ခတ္တုံ– ကြိမ်။ ဆိန္နာ– ကုန်ပြီ။ ဂေဟံ– ကို။ သတ္တက္ခတ္တုံ– ကြိမ်။ ဈာပိတံ– ပြီ။ ဣဒါနိ– ၌။ ဂန္ဓကုဋိပိ– ကိုလည်း။ တေနေဝ– ထို ယောကျ်ားသည်ပင်။ ဈာပိတာ– အပ်သည်။ ဘဝိဿတိ– မည်။ အဟံ– သည်။ ဣမသ္မိံ ဒါနေ– ၌။ ပဌမံ– စွာ။ ပတ္တိံ– အဖို့ကို။ တဿ– ထိုယောကျ်ားအား။ ဒမ္မိ– ၏။” ဣတိ– လျှောက်ပြီ။
တံ– ထိုစကားကို။ သုတွာ၊ စောရော– သည်။ “မေ– သည်။ ဘာရိယံ– သော။ ကမ္မံ– ကို။ ကတံ ဝတ– ပြုအပ်မိလေစွ၊ [ဓမ္မဘာ-၁, ၄၆၃ရှု] ဧဝံ– သို့။ အပရာဓကာရကေ– ပြစ်မှားမှုကို ပြုသော။ ဝါ– အပြစ်ကို ပြုသော။ မယိ– ၌။ ဣမဿ–
...[စာမျက်နှာ- ၅၁၅]...
ဤသူဌေး၏။ ဝါ– မှာ။ ကောပမတ္တမ္ပိ– စိတ်ဆိုးခြင်းမျှသည်လည်း။ နတ္ထိ၊ ဣမသ္မိမ္ပိ ဒါနေ– ၌လည်း။ မယှမေဝ– အားသာ။ ပဌမံ– စွာ။ ပတ္တိံ– ကို။ ဒေတိ၊ အဟံ၊ ဣမသ္မိံ– ဤသူဌေး၌။ ဒုဗ္ဘာမိ– ပြစ်မှားမိ၏။ မေ– သည်။ ဧဝရူပံ– သော။ ပုရိသံ– ကို။ အခမာပေန္တဿ– သည်းမခံစေလသော်။ ဝါ– မတောင်းပန်လသော်။ ဒေဝဒဏ္ဍောပိ–ဒေဝဒဏ်သည်လည်း။ ဝါ– မိုးကြိုးသည်လည်း၊ [ဒေဝဒဏ္ဍောတိ အသနိ၊ -ဓမ္မဋီ-၁၉၇၊] မေ– ၏။ မတ္ထကေ– ၌။ ပတေယျ– ရာ၏။’ ဣတိ– ၍။ ဂန္တွာ– ၍။ သေဋ္ဌိဿ– ၏။ ပါဒမူလေ– ၌။ နိပဇ္ဇိတွာ– ဝပ်၍။ ”သာမိ! မေ– အား။ ခမာဟိ– လော။” ဣတိ– သို့။ ဝတွာ၊ “ဣဒံ– ဤသို့ ပြုခြင်းသည်။ ကိံ– အဘယ်ကြောင့်နည်း?” ဣတိ– သို့။ ဝုတ္တေ၊ “သာမိ! ဧဝံ– သို့။ အယုတ္တကံ– မသင့်သော။ ကမ္မံ– အမှုကို။ မယာ– သည်။ ကတံ– ပြီ။ တဿ မေ– အား။ ခမာဟိ– လော။” ဣတိ– သို့။ အာဟ– ပြီ။ အထ– ၌။ နံ– ကို။ သေဋ္ဌိ– သည်။ “တယာ– သည်။ မေ– ၏။ ဣဒဉ္စိဒဉ္စ– ဤမည်သောအမှု ဤမည်သောအမှုကိုလည်း။ ကတံ– ပြုအပ်ခဲ့သလော။” ဣတိ– သို့။ သဗ္ဗံ– ကို။ ပုစ္ဆိတွာ၊ “အာမ– ဟုတ်ကဲ့။ မယာ– သည်။ ကတံ– ပြီ။” ဣတိ– သို့။ ဝုတ္တေ၊ “တွံ– ကို။ မယာ– သည်။ န ဒိဋ္ဌပုဗ္ဗော– ရှေး၌ မမြင်အပ်ခဲ့ဘူးပါ။ ကသ္မာ– ကြောင့်။ မေ– အား။ ကုဇ္ဈိတွာ– စိတ်ဆိုး၍။ ဧဝံ– သို့။ အကာသိ– ပြုခဲ့သနည်း။” ဣတိ– သို့။ ပုစ္ဆိ၊ သော– ထိုခိုးသူသည်။ ဧကဒိဝသံ– ၌။ နဂရာ– မှ။ နိက္ခန္တေန– သော။ တေန– ထိုသူဌေးသည်။ ဝုတ္တဝစနံ– ပြောဆိုအပ်သော စကားကို။ သာရေတွာ– အမှတ်ရစေ၍။ “ဣမိနာ ကာရဏေန– ကြောင့်။ မေ– သည်။ ကောပေါ– ကို။ ဥပ္ပာဒိတော– ဖြစ်စေအပ်ခဲ့ပါပြီ။” ဣတိ– သို့။ အာဟ၊ သေဋ္ဌိ– သည်။ အတ္တနာ– သည်။ ဝုတ္တံ– ပြောအပ်ခဲ့သော စကားကို။ သရိတွာ– ၍။ ”တာတ! အာမ– အိမ်း။ မယာ– သည်။ ဝုတ္တံ– ပြီ။ မေ– ၏။ တံ– ထိုစကားကို။ ခမာဟိ– လော။” ဣတိ– သို့။ စောရံ– ကို။ ခမာပေတွာ– စေ၍။ ”တာတ! ဥဋ္ဌေဟိ– လော။ တေ– အား။ ခမာမိ– ၏။ တာတ! ဂစ္ဆ– လော။” ဣတိ– သို့။ အာဟ၊ သာမိ! မေ– အား။ သစေ ခမသိ– အံ့။ သပုတ္တဒါရံ– သားသမီးမယား နှင့်တကွ ဖြစ်သော။ မံ– ကို။ ဂေဟေ– ၌။ ဒါသံ– ကို။ ကရောဟိ– လော။ ဣတိ– ပြီ။ တာတ! တွံ– သည်။ မယာ– သည်။ ဧတ္တကေ– ဤမျှလောက်သော စကားကို။ ကထိတေ– ပြောအပ်သော်။ ဝါ– ပြောအပ်သည်၏အဖြစ်ကြောင့်။ ဧဝရူပံ– သော၊
...[စာမျက်နှာ- ၅၁၆]...
ဆေဒနံ– ဖြတ်တောက်ခြင်းကို။ ဝါ– ဖျက်ဆီးခြင်းကို။ အကာသိ– ပြီ။ ပန– စင်စစ် ကား။ ဂေဟေ– ၌။ ဝသန္တေန– နေသောသင်နှင့်။ သဒ္ဓိံ– တူ။ ကိဉ္စိ– ကို။ ကထေတုံ–ငှာ။ န သက္ကာ– မတတ်ကောင်း၊ (မဖြစ်နိုင်)၊ မေ– ၏။ ဂေဟေ– ၌။ ဝသန္တေန– နေသော။ တယာ– သင်ဖြင့်။ ကိစ္စံ– ပြုဖွယ်သည်။ န အတ္ထိ၊ တေ– အား။ ခမာမိ– ၏။ တာတ– အမောင်! ဂစ္ဆ– လော။ ဣတိ– ပြီ။ စောရော– သည်။ တံ ကမ္မံ– ကို။ ကတွာ– ၍။ ဝါ– ကြောင့်။ အာယုပရိယောသာနေ– ၌။ အဝီစိမှိ– ၌။ နိဗ္ဗတ္တော– သည်၊ (ဟုတွာ)၊ ဒီဃရတ္တံ– လုံး။ တတ္ထ– ၌။ ပစ္စိတွာ– ၍။ ဝိပါကာဝသေသေန– အကျိုး၏ အကြွင်းအကျန်အားဖြင့်။ ဝါ– ကြွင်းကျန်သောအကျိုးအားဖြင့်။ ဝါ– ကြောင့်၊ [ဓမ္မ ဘာ-၁, ၅၉၁ရှု၊] ဣဒါနိ– ၌။ ဂိဇ္ဈကူဋေ– သော။ ပဗ္ဗတေ– ၌။ ပစ္စတိ– ၏။ ဣတိ– ဤကား ရှေးကံတည်း၊ (ရှေးမကောင်းမှုတည်း)
ဧဝံ– လျှင်။ သတ္ထာ– သည်။ တဿ– ထိုစပါးကြီးမြွေပိတ္တာ၏။ ပုဗ္ဗကမ္မံ– ကို။ ကထေတွာ– ၍။ ”ဘိက္ခဝေ! ဗာလာ နာမ– တို့မည်သည်။ ပါပါနိ– မိမိကိန်းရာ သတ္တဝါကို, အပယ်၄ရွာသို့ ရောက်စေတတ်ကုန်သော။ ဝါ– ယုတ်မာကုန်သော။ ကမ္မာနိ– တို့ကို။ ကရောန္တာ– ကုန်စဉ်။ န ဗုဇ္ဈန္တိ– မသိကုန်။ ပစ္ဆာ ပန– နောက်၌ကား။ အတ္တနာ– သည်။ ဝါ– ကိုယ်တိုင်။ ကတကမ္မေဟိ– ပြုအပ်ခဲ့သော အကုသိုလ်ကံ တို့သည်။ ဍယှမာနာ– လောင်အပ်ကုန်လသော်။ အတ္တနာဝ– သည်ပင်။ ဝါ– တိုင် ပင်။ အတ္တနော– ၏။ ဒါဝဂ္ဂိသဒိသာဝ– တောမီးနှင့်တူကုန်သည်သာ၊ [ဒုဋ္ဌော+အဂ္ဂိ ဒဝဂ္ဂိ၊ [ဒု+အဂ္ဂိ၊ ဥကို အဝပြု၊] ဒဝဂ္ဂိယေဝ ဒါဝဂ္ဂိ၊ [ဒဝဂ္ဂိ+ဏ၊ -ဇာဋီသစ်-၁, ၂၄၁၊] ဒါဝဂ္ဂိနာ+သဒိသာ ဒါဝဂ္ဂိသဒိသာ၊] ဟောန္တိ– ကုန်၏။” ဣတိ– သို့။ ဝတွာ– ၍။ အနုသန္ဓိံ ဃဋေတွာ ဓမ္မံ ဒေသေန္တော ဣမံ ဂါထံ– ကို။ အာဟ– ပြီ။ (ကိံ)၊ အထ ပါပါနိ၊ ပေ၊ တပ္ပတီ”တိ– ၍၊ (အာဟ)
အထ ပါပါနိ ကမ္မာနိ, ကရံ ဗာလော န ဗုဇ္ဈတိ၊ သေဟိ ကမ္မေဟိ ဒုမ္မေဓော, အဂ္ဂိဍဍ္ဎောဝ တပ္ပတိ။
ဗာလော– လူမိုက်သည်။ ပါပါနိ– မိမိကိန်းရာ, သတ္တဝါကို, အပါယ် ၄ရွာသို့ ရောက်စေတတ်ကုန်သော။ ကမ္မာနိ– မကောင်းမှုတို့ကို။ ကရံ (ကရောန္တော)– ပြု လသော်။ အထ– မကောင်းမှုပြုရာ, ထိုအခါ၌၊ (မကောင်းမှုပြုစဉ်၌)၊ န ဗုဇ္ဈတိ–
...[စာမျက်နှာ- ၅၁၇]...
(မကောင်းကျိုးဖြစ်တတ်၏ဟု) မသိ။ ဒုမ္မေဓော– ပညာမရှိသူသည်။ သေဟိ– မိမိ ဥစ္စာဖြစ်ကုန်သော။ ကမ္မေဟိ– အကုသိုလ်ကံတို့ကြောင့်။ အဂ္ဂိဍဍ္ဎော ဣဝ– မီး လောင်အပ်သူကဲ့သို့။ ဝါ– မီးအလောင်ခံရသူကဲ့သို့။ တပ္ပတိ– ငရဲရောက်က, ပူ ပန်ရ၏။
တတ္ထ– ၌။ အထ ပါပါနီ အထ ပါပါနီ အထ ပါပါနီတိ– ကား။ ကေဝလံ– သက်သက်။ ဗာလော– သည်။ ကောဓဝသေန– အမျက်ဒေါသ၏အစွမ်းဖြင့်၊ (စိတ်ဆိုးခြင်း၏အစွမ်းဖြင့်)၊ ပါပါနိ–မကောင်းမှုတို့ကို။ ကရောတိ– ပြုသည်သာ၊ [ကေဝလံသဒ္ဒါ, ရှိလေရာ, မှန်စွာဧဝတ္ထ၊- မာန်လည်- ၁၇၈၊] န– မဟုတ်သေး။ ပန– အဟုတ်ကား။ ကရောန္တောပိ– သော်လည်း၊
အဂ္ဂိဍဍ္ဎောဝ တပ္ပတိ။ ။ “အဂ္ဂိဍဍ္ဎော+အဝတပ္ပတိ”ဟု ဖြတ်၍ “အဂ္ဂိဍဍ္ဎော-ငရဲမီးလောင်အပ်သည်ဖြစ်၍၊ အဝတပ္ပတိ- ပူပန်ရ၏”ဟုလည်းကောင်း “အဂ္ဂိဍဍ္ဎော+ ဧဝ”ဟု ဖြတ်၍ “အဂ္ဂိဍဍ္ဎောဝ- ငရဲမီးအလောင်ခံရသည်ဖြစ်၍သာလျှင်”ဟုလည်း ကောင်း ပေးကြသေး၏၊ “ဒါဝဂ္ဂိသဒိသာဝ(ဓမ္မ၊ဋ္ဌ၊၂၊၄၁)၊ အဂ္ဂိဍဍ္ဎာဝ အာတပေ(ခု- ၂, ၁၃၁)။ အဂ္ဂိနာ ဍဍ္ဎာ ဝိယ(ပေတ၊ဋ္ဌ၊၁၆၁)”စကားတို့ကို ထောက်၍ “အဂ္ဂိဍဍ္ဎော+ ဣဝ”ဟု ဖြတ်၍ ပေးခြင်းကသာ ကောင်း၏။
အထ ပါပါနိ။ ။ အထကို အဓိကာရ(အရာဌာန)အနက်ဟော ယူ၍ ပေးခဲ့သည်၊ ဂရဟာအနက်ယူ၍ “ဗာလော- သည်၊ ပါပါနိ- ကုန်သော၊ ကမ္မာနိ ကရောန္တော- သော်၊ န ဗုဇ္ဈတိ၊ အထ- ထိုသို့မသိပါသော်လည်း၊ ဒုမ္မေဓော- သည်၊ သေဟိ ကမ္မေဟိ အဂ္ဂိ- ဍဍ္ဎောဝ- သို့၊ တပ္ပတိ”ဟုလည်း ပေးကြ၏၊ “န ကေဝလံ”စသော အဖွင့်ကို ကြည့်၍ အထနိပါတ် သမုစ္စည်းအနက်ဟောဟုလည်း ဆို၏၊ ထိုအလို “ဗာလော- သည်၊ ပါပါနိ ကမ္မာနိ အထ (ကရောတိ)- ပြုလည်း ပြု၏၊ ကရံ (ကရောန္တော)- သော်၊ ဝါ- စဉ်၊ အထ န ဗုဇ္ဈတိ- (မကောင်းကျိုးဖြစ်တတ်၏ဟု) သိလည်း မသိ”ဟု ပေးရဖွယ် ရှိ၏။
မင်္ဂလအနက်ကောင်း။ ။ အထ၏အနက်တို့တွင် မင်္ဂလအနက်ပါ၏၊ မင်္ဂလ အနက်ဟော အထသည် ပဒါလင်္ကာရမျှသာ ဖြစ်၏၊ အနက်ပေးဖွယ်မလို၊ ဤ၌လည်း အထအတွက် မည်သို့မျှ မဖွင့်သဖြင့် “ရှိတာမပြ, အနတ္ထ”အရ မင်္ဂလအနက် (ပဒါလင်္ကာရ- အနက်မဲ့)ယူ၍ “ဗာလော- သည်၊ ပါပါနိ ကမ္မာနိ ကရံ- သော်၊ ဝါ- စဉ်၊ န ဗုဇ္ဈတိ”ဟု ပေးခြင်းသာ ပို၍ ကောင်း၏။ [အထာတိ မင်္ဂလတ္ထော၊ မင်္ဂလံ နာမ ပဒဿ အလင်္ကာရဘာဝေါ၊ -မဏိ- ၁, ၂၄၈၊ ၂၅၂။]
...[စာမျက်နှာ- ၅၁၈]...
န ဗုဇ္ဈတိ– မသိ။ ဣတိ အတ္ထော၊ စ– ဆက်။ ပါပံ– ကို။ ကရောန္တော– သော်။ ဝါ– သူ သည်။ “ပါပံ– ကို။ ကရောမိ– ၏။” ဣတိ– သို့။ အဗုဇ္ဈနကော နာမ– မသိသူမည် သည်။ နတ္ထိ၊ “ဣမဿ ကမ္မဿ– ဤမကောင်းမှု၏။ ဧဝရူပေါ နာမ– သော။ ဝိပါကော– သည်၊ (ဟောတိ)။” ဣတိ– သို့။ အဇာနနတာယ– မသိသည်၏အဖြစ် ကြောင့်။ “န ဗုဇ္ဈတီ”တိ– န ဗုဇ္ဈတိဟူ၍။ ဝုတ္တံ၊ သေဟီတိ– ကား။ အတ္တနော– ၏။ သန္တကေဟိ– ကုန်သော။ တေဟိ ကမ္မေဟိ– ထိုကံတို့ကြောင့်။ ဒုမ္မေဓော နိပ္ပညော–ပညာမရှိသော။ သော ပုဂ္ဂလော– သည်။ နိရယေ– ၍။ နိဗ္ဗတ္တိတွာ၊ အဂ္ဂိဍဍ္ဎောဝ– မီးလောင်အပ်သကဲ့သို့။ တပ္ပတိ– ၏။ ဣတိ အတ္ထော။ ဒေသနာဝသာနေ ဗဟူ သောတာပတ္တိဖလာဒီနိ ပါပုဏိံသု၊ ဣတိ– အဇဂရပေတဝတ္ထု ပြီးပြီ။
အဇဂရပေတဝတ္ထုဘာသာဋီကာပြီးပြီ။
၇-မဟာမောဂ္ဂလ္လာနတ္ထေရဝတ္ထုဘာသာဋီကာ
ယော ဒဏ္ဍေနာတိ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ သတ္ထာ ဝေဠုဝနေ ဝိဟရန္တော မဟာမောဂ္ဂလ္လာနတ္ထေရံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ ဟိ– ချဲ့။ ဧကသ္မိံ– သော။ သမယေ– ၌။ တိတ္ထိယာ– တို့သည်။ သန္နိပတိတွာ– ၍။ မန္တေသုံ– တိုင်ပင်ကြပြီ။ (ကိံ)၊ “အာဝုသော– တို့!] ကေန ကာရဏေန– ကြောင့်။ သမဏဿ ဂေါတမဿ– ၏။ ဝါ– မှာ။ လာဘသက္ကာရော– သည်။ မဟာ– ပေါများသည်။ ဟုတွာ– ၍။ နိဗ္ဗတ္တော–နည်း?’ ဣတိ– သို့။ ဇာနာထ– သိကြသလော? ဣတိ– မေးပြီ။ မယံ– တို့သည်။ န ဇာနာမ– ပါကုန်။ တုမှေ ပန– တို့သည်ကား။ ဇာနာထ– သလော?။ ဣတိ– ကုန်ပြီ။ အာမ– အိမ်း။ ဇာနာမ– ကြ၏။ ဧကံ– သော။ မဟာမောဂ္ဂလ္လာနံ နာမ– မည်သူကို။ နိဿာယ– ၍။ ဥပ္ပန္နော– ပြီ။ ဟိ– မှန်။ သော– သည်။ ဒေဝလောကံ– သို့။ ဂန္တွာ– ၍။ ဒေဝတာဟိ– တို့သည်။ ကတကမ္မံ– ပြုအပ်ခဲ့သော ကုသိုလ်ကံကို။ ပုစ္ဆိတွာ– ၍။ အာဂန္တွာ– ၍။ မနုဿာနံ– တို့အား။ ကထေတိ– ၏၊ (ကိံ)၊] ဣဒံ နာမ– ဤမည်သော
သေဟိ။ ။ သသဒ္ဒါ အတ္တအနက်ဟောကြောင်းနှင့် “သဿ+ဣမာနိ သာနိ- မိမိ ဥစ္စာဖြစ်သော မကောင်းမှုတို့၊ [သ+ဏ၊]”ဟု ပြုရကြောင်းကို သိစေ၍ “အတ္တနော သန္တကေဟိ”ဟု ဖွင့်သည်။
...[စာမျက်နှာ- ၅၁၉]...
ကုသိုလ်ကံကို။ ကတွာ– ပြု၍။ ဝါ– ပြုသောကြောင့်။ ဧဝရူပံ– သော။ သမ္ပတ္တိံ– ကို။ လဘန္တိ– ကုန်၏။’ ဣတိ– ဤသို့ ပြောပြ၏။ နိရယေ– ၌။ နိဗ္ဗတ္တာနမ္ပိ– ဖြစ်သူတို့၏ လည်း။ ကမ္မံ– အကုသိုလ်ကံကို။ ပုစ္ဆိတွာ– ၍။ အာဂန္တွာ– ၍။ မနုဿာနံ– တို့အား။ ကထေတိ– ၏၊ (ကိံ)၊] ဣဒံ နာမ– ဤမည်သော အကုသိုလ်ကံကို။ ကတွာ– ၍။ ဧဝရူပံ– သော။ ဒုက္ခံ– ကို။ အနုဘဝန္တိ– ကုန်၏။’ ဣတိ– ၏။ မနုဿာ– တို့သည်။ တဿ– ထိုမဟာမောဂ္ဂလ္လာန်၏။ ကထံ– ကို။ သုတွာ– ၍။ မဟန္တံ– သော။ လာဘသက္ကာရံ– ကို။ အဘိဟရန္တိ– ရှေးရှုဆောင်ကုန်၏။ တံ– မဟာမောဂ္ဂလ္လာန်ကို။ မာရေတုံ– ငှာ။ သစေ သက္ခိဿာမ– ကုန်အံ့၊ (ဧဝံ သတိ)၊ သော လာဘသက္ကာရော– သည်။ အမှာကံ– တို့ဖို့။ ဝါ– အတွက်၊ (တစ်နည်း) အမှာကံ– တို့၏၊ (အတ္ထာယ– ငှာ၊) နိဗ္ဗတ္တိဿတိ– လိမ့်မည်။” ဣတိ– ဤသို့ တိုင်ပင်ကြပြီ။ တေ– ထိုတိတ္ထိတို့သည်။ “ဧကော– သော။ ဥပါယော– နည်းလမ်းသည်။ အတ္ထိ၊” ဣတိ– ဤသို့ ပြော၍။ သဗ္ဗေ– တို့သည်။ ဧကစ္ဆန္ဒာ– တူသော ဆန္ဒရှိကုန်သည်။ ဟုတွာ၊ “ယံကိဉ္စိ– တစ်စုံ တစ်ခုကို။ ကတွာ– ၍။ တံ– မဟာမောဂ္ဂလ္လာန်ကို။ မာရာပေဿာမ– သေစေကြ မည်။ ဝါ– သတ်ကြမည်။” ဣတိ– သို့။ အတ္တနော– ၏။ ဥပဋ္ဌာကေ– အလုပ်အကျွေး တို့ကို။ သမာဒပေတွာ– ကောင်းစွာ ယူစေ၍။ ဝါ– ဆောက်တည်တိုက်တွန်း၍။ ကဟာပဏသဟဿံ– ငွေကျပ်တစ်ထောင်ကို။ လဘိတွာ– ၍။ ပုရိသဃာတကမ္မံ– လူသတ်ခြင်းအမှုကို။ ကတွာ၊ စရန္တေ– ကုန်သော။ စောရေ– တို့ကို။ ပက္ကောဿာပေတွာ– စေ၍။ “မဟာမောဂ္ဂလ္လာနတ္ထေရော နာမ– သည်။ ကာဠသိလာယံ–ကာဠသိလာကျောင်း၌၊ (မည်းနက်သော အဆင်းရှိသော ကျောက်ဖျာအနီး ဆောက်လုပ်အပ်သော ကျောင်း၌)၊ ဝသတိ– ၏။ တတ္ထ– ကာဠသိလာကျောင်း သို့။ ဂန္တွာ– ၍။ တံ– ထိုမဟာမောဂ္ဂလ္လာန်ထေရ်ကို။ မာရေထ– သေစေကြလော။ ဝါ– သတ်ကြလော။” ဣတိ– ဤသို့ ပြော၍။ တေသံ– ထိုခိုးသားတို့အား။ ကဟာပဏေ– တို့ကို။ အဒံသု– ကုန်ပြီ။ စောရာ– တို့သည်။ ဓနလောဘေန– ဥစ္စာကို လို ချင်ခြင်းကြောင့်။ သမ္ပဋိစ္ဆိတွာ– လက်ခံ၍။ “ထေရံ– ကို။ မာရဿောမ– ကြပါမည်။” ဣတိ– ဤသို့ ပြော၍။ ဂန္တွာ– ၍။ တဿ– ထိုမဟာမောဂ္ဂလ္လာန်ထေရ်၏။ ဝသနဋ္ဌာနံ– ကို။ ပရိဝါရေသုံ– ဝိုင်းကုန်ပြီ။ ထေရော– သည်။ တေဟိ– ထိုခိုးသားတို့သည်၊
...[စာမျက်နှာ- ၅၂၀]...
ပရိက္ခိတ္တဘာဝံ– ဝိုင်းအပ်သည်၏အဖြစ်ကို။ ဉတွာ– ၍။ ကုဉ္စိကစ္ဆိဒ္ဒေန– သံကောက် ပေါက်ဖြင့်၊ (သော့ပေါက်ဖြင့်)၊ နိက္ခမိတွာ– ၍။ ပက္ကာမိ– ပြီ။ တေ စောရာ– တို့သည်။ တံ ဒိဝသံ– ၌။ ဝါ– ပတ်လုံး။ ထေရံ– ကို။ အဒိသွာ– ၍။ ပုန၊ ဧကဒိဝသံ– ၌။ ဂန္တွာ– ၍။ ပရိက္ခိပိံသု– ကုန်ပြီ။ ထေရော– သည်။ ဉတွာ– ၍။ ကဏ္ဏိကာမဏ္ဍလံ– (ကျောင်း ၏) ချက်ဝန်းကို၊ (အထွတ်ဝန်းကို)၊ ဘိန္ဒိတွာ– ၍။ အာကာသံ– သို့။ ပက္ခန္ဒိ– ပြီ။ ဧဝံ– လျှင်။ တေ– ထိုခိုးသားတို့သည်။ ပဌမမာသေပိ– ရှေးဦးလ၌လည်းကောင်း။ မဇ္ဈိမမာသေပိ– အလယ်လ၌လည်းကောင်း။ ထေရံ– ကို။ ဂဟေတုံ– ငှာ။ နာသက္ခိံသု– ကုန်ပြီ။ ပန– သို့သော်လည်း။ ပစ္ဆိမမာသေ– နောက်ဆုံးလသည်။ သမ္ပတ္တေ– သော်။ ထေရော– သည်။ အတ္တနာ– သည်။ ကတကမ္မဿ– ပြုအပ်ခဲ့ဘူးသော အကုသိုလ်ကံ၏။ အာကဍ္ဎနဘာဝံ– ရှေးရှုငင်အပ်သည်၏ အဖြစ်ကို။ ဉတွာ– ၍။ န အပဂစ္ဆိ– ဖဲမသွားတော့။ စောရာ– တို့သည်။ ဂန္တွာ၊ ထေရံ– ကို။ ဂဟေတွာ– ၍။ အဿ– ထိုထိုမဟာမောဂ္ဂလ္လာန်ထေရ်၏။ အဋ္ဌီနိ– တို့ကို။ တဏ္ဍုလကဏမတ္တာနိ– ဆန်ကွဲအတိုင်းအရှည်ရှိသည်တို့ကို။ ကရောန္တာ– ကုန်လျက်။ ဘိန္ဒိံသု– ခွဲကုန်ပြီ။ အထ– ၌။ နံ– ထိုမဟာမောဂ္ဂလ္လာန်ထေရ်ကို။ မတော– ပြီ။ ဣတိ– သို့။ သညာယ– ဖြင့်။ ဝါ– ကြောင့်။ ဧကသ္မိံ– သော။ ဂုမ္ဗပိဋ္ဌေ– ချုံပေါ်၌။ ခိပိတွာ– ၍။ ပက္ကမိံသု– ကုန်ပြီ။ [ဇာ၊ ဋ္ဌ၊ ၅, ၁၃၃၊ ၁၃၄၌ ၆ရက်ပတ်လုံး သတ်ခွင့်မရပဲ ၇ရက် မြောက်မှ သတ်ခွင့်ရ၍ သေစေသည်ဟု ဆို၏။] ထေရော။ “သတ္ထာရံ– ကို။ ပဿိတွာဝ– ဖူးမြင်ပြီး၍သာလျှင်။ ပရိနိဗ္ဗာယိဿာမိ– တော့မည်။” ဣတိ– ကြံ၍။ အတ္တဘာဝံ– ကို။ ဈာနဝေဌနေန– ဈာန်တည်း ဟူသော ရစ်ပတ်ကြောင်းကြိုးဖြင့်။ ဝါ– ကြိုးနှင့်တူသော ဈာန်ဖြင့်။ ဝေဌေတွာ– ရစ်ပတ်၍။ ထိရံ– ခိုင်မြဲအောင်။ ကတွာ၊ အာကာသေန– ဖြင့်။ သတ္ထု– ၏။ သန္တိကံ– သို့။ ဂန္တွာ– ၍။ သတ္ထာရံ– ကို။ ဝန္ဒိတွာ– ၍။ “ဘန္တေ– ရား! ပရိနိဗ္ဗာယိဿာမိ– မည်။” ဣတိ– သို့။ အာဟ– ပြီ။ “မောဂ္ဂလ္လာန! ပရိနိဗ္ဗာယိဿသိ– တော့မည်လော?” ဣတိ– ပြီ။ “ဘန္တေ! အာမ– ပါ။” ဣတိ– ပြီ။ “ကတ္ထ– သို့။ ဂန္တွာ– ၍။ ပရိနိဗ္ဗာယိဿသိ– မည်နည်း?” ဣတိ– ပြီ။ “ဘန္တေ! ကာဠသိလာပဒေသံ– ကာဠသိလာကျောင်း အရပ်သို့၊ (မည်းနက်သောအဆင်းရှိသော ကျောက်ဖျာရှိရာအရပ်သို့)၊ ” (ဂန္တွာ–
...[စာမျက်နှာ- ၅၂၁]...
၍။ ပရိနိဗ္ဗာယိဿာမိ– မည်၊) ဣတိ– ပြီ။ မောဂ္ဂလ္လာန! တေန ဟိ– လျှင်။ မယှံ–အား။ ဓမ္မံ– ကို။ ကထေတွာ– ၍။ ယာဟိ– သွားလော။ ဟိ– မှန်။ ဣဒါနိ– ၌။ မေ– ၏။ တာဒိသဿ– ထိုသင်ကဲ့သို့ ရှုအပ်သော။ သာဝကဿ– ကို။ ဒဿနံ– သည်။ နတ္ထိ–မရှိတော့။ ဣတိ– ပြီ။ သော– သည်။ “ဘန္တေ! ဧဝံ– ဤမိန့်တော်မူသည့်အတိုင်း။ ကရိဿာမိ– မည်။” ဣတိ– သို့။ သတ္ထာရံ– ကို။ ဝန္ဒိတွာ– ၍။ အာကာသံ– သို့။ ဥပ္ပတိတွာ– ပျံတက်၍။ ပရိနိဗ္ဗာနဒိဝသေ– ၌။ သာရိပုတ္တတ္ထေရော ဝိယ– ကဲ့သို့။ နာနပ္ပကာရာ– အထူးထူးအပြားပြားကုန်သော။ ဣဒ္ဓိယော– တို့ကို။ ကတွာ– ၍။ ဓမ္မံ– ကို။ ကထေတွာ– ၍။ သတ္ထာရံ– ကို။ ဝန္ဒိတွာ– ၍။ ကာဠသိလာဋဝိံ– ကာဠသိလာ တောအုပ်သို့၊ (မည်းနက်သောကျောက်ဖျာရှိသော တောအုပ်သို့)၊ ဂန္တွာ– ၍။ ပရိနိဗ္ဗာယိ– ပြီ။ “ထေရံ– ကို။ စောရာ– တို့သည်။ မာရေသုံ ကိရ– ကုန်သတဲ့။” ဣတိ အယမ္ပိ ကထာ– ဤစကားသည်လည်း။ သကလဇမ္ဗုဒီပေ– ၌။ ပတ္ထရိ– ပြန့်ပြီ။ အဇာတသတ္တု– သော။ ရာဇာ– သည်။ စောရေ– တို့ကို။ ပရိယေသနတ္ထာယ– ငှာ။ စရပုရိသေ– သူလျှိုယောကျ်ားတို့ကို။ ပယောဇေသိ– စေလွတ်ပြီ။ တေသုပိ စောရေသု– တို့သည်လည်း။ သုရာပါနေ– အရက်ဆိုင်၌။ သုရံ– ကို။ ပိဝန္တေသု– ကုန်လသော်။ ဧကော– သည်။ ဧကဿ– ၏။ ပိဋ္ဌိံ– ကျောကုန်းကို။ ပဟရိတွာ– ပုတ်ခတ်၍။ ဝါ–ထု၍။ ပါတေသိ– လဲကျစေပြီ။ သော– သည်။ တံ– ကို။ သန္တေဇ္ဇေတွာ– ခြိမ်းခြောက် ၍။ “အမ္ဘော ဒုဗ္ဗိနီတ– အမောင် ခဲယဉ်းသဖြင့် ဆုံးမအပ်သူ! တွံ– သည်။ ကသ္မာ–ကြောင့်။ မေ– ၏။ ပိဋ္ဌိံ– ကို။ ပါတေသိ– ကျစေသနည်း?” ဣတိ– သို့။ အာဟ– ပြီ။ ဟရေ ဒုဋ္ဌစောရ– ဟယ်...ပျက်စီးသော သူခိုး! (ဟေ့...သူခိုးစုတ်!) တယာ– သည်။ မဟာမောဂ္ဂလ္လာနတ္ထေရော– ကို။ ပဌမံ– စွာ။ ပဟဋော ကိံ ပန– ပုတ်ခတ် အပ်သလော? ဣတိ– ပြီ။ မယာ– သည်။ ပဟဋဘာဝံ– ပုတ်ခတ်အပ်သည်၏ အဖြစ်ကို။ တွံ– သည်။ န ဇာနာသိ ကိံ ပန– မသိဘူးလော?။ ဣတိ– ပြီ။ ဣတိ– ဤသို့လျှင်။ “မယာ– သည်။ ပဟဋော– အပ်ပြီ။ မယာ– သည်။ ပဟဋော– ပြီ။” ဣတိ– သို့။ ဝဒန္တာနံ– ပြောဆိုနေကြသော။ နေသံ– ထိုခိုးသားတို့၏။ ဝစနံ– ကို။ သုတွာ– ၍။ တေ စရပုရိသာ– ထိုသူလျှိုယောကျ်ားတို့သည်။ သဗ္ဗေ– ကုန်သော။ တေ စောရေ– တို့ကို။ ဂဟေတွာ– ၍။ ရညော– အား။ အာရောစေသုံ– ကုန်ပြီ။ ရာဇာ– သည်။ စောရေ– တို့ကို။ ပက္ကောသာပေတွာ– ၍။ ပုစ္ဆိ– ပြီ။ (ကိံ)၊ “တုမှေဟိ– တို့သည်၊
...[စာမျက်နှာ- ၅၂၂]...
ထေရော– ကို။ မာရိတော– သေစေအပ်သလော? ဝါ– သတ်အပ်သလော?” ဣတိ– ပြီ။ “ဒေဝ! အာမ– ပါ။” ဣတိ– ကုန်ပြီ။ “ကေန– သည်။ တုမှေ– တို့ကို။ ဥယျောဇိတာ– စေခိုင်းအပ်ကုန်သနည်း?” ဣတိ– ပြီ။ “ဒေဝ! နဂ္ဂသမဏကေဟိ–အဝတ်မဝတ်သောရဟန်းတို့သည်၊ (တိတ္ထိတက္ကတွန်းတို့သည်၊) (ဥယောဇိတာ–အပ်ပါကုန်ပြီ၊)” ဣတိ– ကုန်ပြီ။ ရာဇာ– သည်။ ပဉ္စသတေ– ကုန်သော။ နဂ္ဂသမဏကေ– တို့ကို။ ဂါဟာပေတွာ– ဖမ်းယူစေ၍။ ပဉ္စသတေဟိ– ကုန်သော။ စောရေဟိ– တို့နှင့်။ သဒ္ဓိံ– တူ။ ရာဇင်္ဂဏေ– ၌။ နာဘိပ္ပမာဏေသု– ချက်ပမာဏရှိကုန်သော။ အာဝါဋေသု– တွင်းတို့၌။ နိခဏာပေတွာ– မြှုပ်စေ၍။ ပလာလေဟိ– ကောက်ရိုး တို့ဖြင့်။ ပဋိစ္ဆာဒါပေတွာ– ဖုံးစေ၍။ အဂ္ဂိံ– ကို။ ဒါပေသိ– စေပြီ။ [အဂ္ဂိံ ဒါပေသိ– မီးရှို့စေပြီ၊] အထ– ၌။ နေသံ– ခိုးသားနှင့် တိတ္ထိတက္ကတွန်းတို့၏။ ဈာမဘာဝံ–မီးလောင်ကျွမ်းအပ်ကုန်ပြီးသည်၏အဖြစ်ကို။ ဉတွာ– ၍။ အယနင်္ဂလေဟိ– သံထွန်တုံးတို့ဖြင့်။ ကသာပေတွာ– ထွန်စေ၍။ သဗ္ဗေ– တို့ကို။ ခဏ္ဍာခဏ္ဍိကံ– အပိုင်းငယ် အပိုင်းကြီးဖြစ်အောင်၊ (အပိုင်းပိုင်းပြတ်အောင်) [ဓမ္မဘာ-၁, ၁၈၈ရှု၊] ကာရာပေသိ– ပြီ။
ဘိက္ခူ– တို့သည်။ ဓမ္မသဘာယံ– ၌။ ကထံ– ကို။ သမုဋ္ဌာပေသုံ၊ (ကိံ)၊ “မဟာမောဂ္ဂလ္လာနတ္ထေရော– သည်။ အတ္တနော– အား။ အနနုရူပမေဝ– မသင့်လျော်သည် သာဖြစ်သော။ မရဏံ– သို့။ ပတ္တော– ပြီ။” ဣတိ– ကုန်ပြီ။ သတ္ထာ– သည်။ အာဂန္တွာ– ၍။ ”ဘိက္ခဝေ! (တုမှေ)၊ ဧတရဟိ။ ကာယ ကထာယ– ဖြင့်။ ဝါ– ၌။ ဝါ– ကြောင့်၊ [ဓမ္မဘာ-၁, ၆၆၀ရှု၊] သန္နိသိန္နာ– ကုန်သည်။ အတ္ထ နု?” ဣတိ– သို့။ ပုစ္ဆိတွာ– ၍။ “ဣမာယ နာမ– ဖြင့်။ ဝါ– ၌။ ဝါ– ကြောင့်၊ (သန္နိသိန္နာ၊ အမှ)” ဣတိ– သို့။ ဝုတ္တေ၊ “ဘိက္ခဝေ! မောဂ္ဂလ္လာနော– သည်။ ဣမဿေဝ အတ္တဘာဝဿ– အားသာ။ အနနုရူပံ– သော။ မရဏံ– သို့။ ပတ္တော– ပြီ။ ပန– အနွယကား။ ပုဗ္ဗေ– ၌။ တေန–ထိုမောဂ္ဂလ္လာန်သည်။ ကတဿ– သော။ ကမ္မဿ– အား။ အနုရူပမေဝ– သော။ မရဏံ– သို့။ ပတ္တော– ပြီ။” ဣတိ– သို့။ ဝတွာ– ၍။ ”ဘန္တေ! အဿ– မဟာမောဂ္ဂလ္လာန်ထေရ်၏။ ပုဗ္ဗကမ္မံ– သည်။ ကိံ– နည်း?။” ဣတိ– သို့။ ပုဋ္ဌော၊ (သမာနော)၊ ဝိတ္ထာရေတွာ– ၍။ ကထေသိ– ပြီ။
...[စာမျက်နှာ- ၅၂၃]...
ကိရ– ချဲ့၊ အတီတေ။ ဗာရာဏသိဝါသီ– ဗာရာဏသီမြို့၌ နေသော။ ဧကော– သော။ ကုလပုတ္တော– သည်။ သယမေဝ– သာ။ ကောဋ္ဋနပစနာဒီနိ– စပါးထောင်း ခြင်း, ချက်ခြင်းအစရှိကုန်သော။ ကမ္မာနိ– တို့ကို။ ကရောန္တော– လျက်။ မာတာပိတရော– တို့ကို။ ပဋိဇဂ္ဂိ– ပြုစုလုပ်ကျွေးပြီ။ အထ– ၌။ အဿ– ထိုအမျိုးကောင်း သား၏။ မာတာပိတရော– တို့သည်။ နံ– ထိုအမျိုးကောင်းသားကို။ “တာတ! တွံ– သည်။ ဧကကောဝ– သာ။ ဂေဟေ စ– ၌လည်းကောင်း။ အရညေ စ– ၌လည်းကောင်း။ ကမ္မံ– ကို။ ကရောန္တော– သော်။ ဝါ– ကြောင့်။ ကိလမသိ– ၏။ တေ– ဖို့။ ဝါ– အတွက်။ ဧကံ– သော။ ကုမာရိကံ– သတို့သမီးကို။ အာနေဿာမ– ကြမည်။” ဣတိ– သို့။ ဝတွာ– ၍။ “အမ္မတာတာ– အမေ အဖေတို့! မယှံ– အား။ ဧဝရူပါယ– ဤသို့သဘောရှိသော သတို့သမီးဖြင့်။ န အတ္ထော– အလိုမရှိပါ။ အဟံ– သည်။ ယာဝ– လောက်။ တုမှေ– တို့သည်။ ဇီဝထ– အသက်ရှင်ကုန်လိမ့်မည်။ တာဝ– ထို အသက်ရှင်သမျှကာလပတ်လုံး။ ဝေါ– တို့ကို။ သဟတ္ထာ– ဖြင့်။ ဥပဋ္ဌဟိဿာမိ–မည်။” ဣတိ– သို့။ တေန– ထိုအမျိုးကောင်းသားသည်။ ပဋိက္ခိတ္တာ– ပယ်ပြစ်အပ် ကုန်သည်၊ (သမာနာ)၊ ပုနပ္ပုနံ၊ တံ– ထိုအမျိုးကောင်းသားကို။ ယာစိတွာ– ၍။ ကုမာရိကံ– ကို။ အာနယိံသု– ကုန်ပြီ။ သာ– သည်။ ကတိပါဟမေဝ– အနည်းငယ် သောရက်ပတ်လုံးသာ။ ဝါ– ၂ရက် ၃ရက်လောက်သာလျှင်။ တေ– ထိုမိဘတို့ကို။ ဥပဋ္ဌဟိတွာ– ပြုစု၍။ ပစ္ဆာ– ၌။ တေသံ– ထိုမိဘတို့ကို။ ဒဿနမ္ပိ– မြင်ခြင်းကိုလည်း။ ဝါ– ငှာလည်း။ အနိစ္ဆန္တီ– အလိုမရှိလသော်။ “တဝ– ၏။ မာတာပိတူဟိ– တို့နှင့်။ သဒ္ဓိံ၊ ဧကဋ္ဌာနေ– တစ်ခုတည်းသောအရပ်၌။ ဝါ– တစ်နေရာတည်း ၌။ ဝသိတုံ– ငှာ။ န သက္ကာ– မစွမ်းနိုင်ပါ။” ဣတိ– သို့။ ဥဇ္ဈာယိတွာ– ကဲ့ရဲ့၍။ တသ္မိံ– ထိုလင်သည်။ အတ္တနော– ၏။ ကထံ– ကို။ အဂ္ဂဏှန္တေ– လသော်။ တဿ– ၏။ ဗဟိဂတကာလေ–အပြင်သွားရာအခါ၌။ မကစိဝါကခဏ္ဍာနိ စ– သင်ပေါင်းလျှော်ပိုင်းတို့ကို လည်းကောင်း။ ယာဂုဖေဏဉ္စ– ယာဂုအမြှုပ်ကိုလည်းကောင်း။ ဂဟေတွာ– ၍။ တတ္ထ တတ္ထ– ထိုထိုအရပ်၌။ အာကိရိတွာ– ဖြန့်ကျဲ၍။ တေန– ထိုလင်သည်။ အာဂန္တွာ– ၍။ “ဣဒံ– ဤဟာသည်။ ကိံ– အဘယ်နည်း? (ဘယ်လိုလဲ) ?” ဣတိ– သို့။ ပုဋ္ဌာ– သည်၊ (သမာနာ)၊ အာဟ– ပြီ။ (ကိံ)၊ “ဧတံ– ဤအမှုသည်။ ဣမေသံ အန္ဓမဟလ္လကာနံ– မျက်စိကန်းသော အဖိုးကြီး, အဖွားကြီးတို့၏။ ကမ္မံ– အမှု
...[စာမျက်နှာ- ၅၂၄]...
တည်း။ သဗ္ဗံ– သော။ ဂေဟံ– ကို။ ကိလိဋ္ဌံ– ညစ်ပေသည်ကို။ ဝါ– ညစ်ပတ်အောင်။ ကရောန္တာ– ကုန်လျက်။ ဝိစရန္တိ– ကုန်၏။ ဧတေဟိ– ဤမျက်စိကန်းသောအဖိုးကြီး အဖွားကြီးတို့နှင့်၊ သဒ္ဓိံ၊ ဧကဋ္ဌာနေ ၌။ ဝသိတုံ– ငှာ။ န သက္ကာ– ပါ။” ဣတိ– ပြီ။ ဧဝံ– သို့။ တာယ– ထိုမယားသည်။ နံ– ထိုလင်ကို။ ပုနပ္ပုနံ၊ ကထယမာနာယ– လ သော်။ ဧဝရူပေါ– သော။ ပူရိတပါရမီ– ပြည့်စေအပ်သောပါရမီရှိသော၊ (ဆည်းပူး အပ်ခဲ့သောပါရမီရှိသော၊) သတ္တော အပိ– သည်လည်း။ မာတာပိတူဟိ– တို့နှင့်။ သဒ္ဓိံ၊ ဘိဇ္ဇိ– ကွဲပြီ။ သော– ထိုအမျိုးကောင်းသားသည်။ “ဟောတု– စေ။ နေသံ– ထိုမိဘတို့၏။ ဝါ– တို့ဖို့။ ကတ္တဗ္ဗံ– ပြုထိုက်သောအမှုကို၊ (လုပ်ဆောင်ဖွယ်ကို)၊ ဇာနိဿာမိ– လိမ့်မည်။” ဣတိ– ဤသို့ ပြော၍။ တေ– ထိုမိဘကို။ ဘောဇေတွာ– စားစေပြီး၍။ ဝါ– ထမင်းကျွေးပြီး၍။ “အမ္မတာတာ– အမေအဖေတို့! အသုကဋ္ဌာနေ နာမ– ထိုမည်သောအရပ်၌။ တုမှာကံ– တို့၏။ ဉာတကာ– တို့သည်။ အာဂမနံ– ကို။ ပစ္စာသီသန္တိ– တောင့်တနေကုန်၏။ တတ္ထ– ထိုအရပ်သို့။ ဂမိဿာမ–ကုန်စို့။” ဣတိ– ဤသို့ ပြော၍။ တေ– ထိုမိဘတို့ကို။ ယာနကံ– ယာဉ်သို့။ အာရောပေတွာ– တက်ရောက်စေ၍။ အာဒါယ– ၍။ ဂစ္ဆန္တော– သော်။ အဋဝိမဇ္ဈံ– တော အုပ်အလယ်သို့။ ပတ္တကာလေ– ၌။ “တာတ– အဖေ! ရသ္မိယော– ကြိုးတို့ကို။ ဂဏှာထ– ကိုင်ထားပါကုန်။ ဂါဝေါ– တို့သည်။ ပတောဒသညာယ– နှင်တံအမှတ်ဖြင့်။ ဂမိဿန္တိ– ကြလိမ့်မည်။ ဣမသ္မိံ ဌာနေ– ၌။ စောရာ– တို့သည်။ ဝသန္တိ– ကုန်၏။ အဟံ– သည်။ ဩတရာမိ– သက်ဆင်းဦးမည်။” ဣတိ– ဤသို့ ပြော၍။ ပိတု– ၏။ ဟတ္ထေ– ၌။ ရသ္မိယော– တို့ကို။ ဒတွာ– ၍။ ဩတရိတွာ– ၍။ ဂစ္ဆန္တော– သော်။ သဒ္ဒံ– ကို။ ပရိဝတ္တေတွာ– ပြောင်းစေ၍။ စောရာနံ– တို့၏။ ဥဋ္ဌိတသဒ္ဒံ– ထကြွသောအသံ ကို။ အကာသိ– ပြီ။ မာတာပိတရော– တို့သည်။ သဒ္ဒံ– ကို။ သုတွာ– ၍။ “စောရာ– တို့သည်။ ဥဋ္ဌိတာ– ထကြွကုန်ပြီ။” ဣတိ– သို့။ သညာယ– အမှတ်ဖြင့်။ ဝါ– မှတ် ထင်ခြင်းကြောင့်။ “တာတ– ချစ်သား! မယံ– တို့သည်။ မဟလ္လကာ– ကြီးကုန်ပြီ။ တွံ– သည်။ အတ္တာနမေဝ– ကိုသာ။ ရက္ခာဟိ– လော။” ဣတိ– သို့။ အာဟံသု– ကုန် ပြီ။ သော– ထိုအမျိုးသားသည်။ တထာဝိရဝန္တေပိ– ထိုအခြင်းအရာအားဖြင့် မြည် တမ်းပြောဆိုနေသည်လည်းဖြစ်ကုန်သော။ မာတာပိတရော– တို့ကို။ စောရသဒ္ဒံ– ကို။ ကရောန္တော– လျက်။ ကောဋ္ဋေတွာ– ထိုရိုက်၍။ မာရေတွာ– ၍။ အဋဝိယံ– ၌၊
...[စာမျက်နှာ- ၅၂၅]...
ခိပိတွာ– ပစ်၍။ ပစ္စာဂမိ– ပြီ။ [ဇာ၊ ဋ္ဌ၊ ၅, ၁၃၃၊ ၁၃၄၌ ရိုက်ပုတ်ခြင်းမျှကိုသာ ပြု သည်ဟု ဆို၏၊ သေစေသည်ဟု မဆို။] သတ္ထာ– သည်။ တဿ– ထိုအရှင်မောဂ္ဂလ္လာန်၏။ ဣဒံ ပုဗ္ဗကမ္မံ– ကို။ ကထေတွာ– ၍။ ”ဘိက္ခဝေ! မောဂ္ဂလ္လာနော– သည်။ ဧတ္တကံ– ရှိသော။ ကမ္မံ– မိဘသတ်ခြင်း ကံကို။ ကတွာ၊ အနေကဝဿသတသဟဿာနိ– များစွာကုန်သော နှစ်အသိန်း တို့ပတ်လုံး။ နိရယေ– ၌။ ပစ္စိတွာ– ၍။ ဝိပါကာဝသေသေန– ဖြင့်။ အတ္တဘာဝသတေ– အတ္တဘောအရာ၌။ ဝါ– ရာပေါင်းများစွာသော ဘဝ၌။ ဧဝမေဝ– လျှင်။ ကောဋ္ဋေတွာ– ၍။ သံစုဏ္ဏိတော– မှုန့်မှုန့်ညက်ညက် ပြုအပ်သည်၊ (ဟုတွာ)၊ မရဏံ– သို့။ ပတ္တော– ပြီ။ ဧဝံ– လျှင်။ မောဂ္ဂလ္လာနေန– သည်။ အတ္တနော– ၏။ ကမ္မာနုရူပမေဝ– ကံအား လျောက်ပတ်သည်သာလျှင်ဖြစ်သော။ မရဏံ– ကို။ လဒ္ဓံ– ပြီ။ ပဉ္စဟိ– ကုန်သော။ စောရသတေဟိ– တို့နှင့်။ သဒ္ဓိံ ပဉ္စတိတ္ထိယသတာနိပိ– တို့ သည်လည်း။ မမ– ၏။ အပ္ပဒုဋ္ဌေ– မပြစ်မှားထိုက်သော။ ပုတ္တေ– ၌။ ပဒုဿိတွာ– ၍။ အနုရူပမေဝ– သော။ မရဏံ– ကို။ လဘိံသု– ကုန်ပြီ။ ဟိ– မှန်။ အပ္ပဒုဋ္ဌေသု– မပြစ်မှားတတ်သူတို့၌။ ဝါ– ဒဏ်မရှိသူတို့၌။ ပဒုဿန္တော– ဖျက်ဆီးသူသည်။ ဝါ–ပြစ်မှားသူသည်။ ဒသဟိ– ကုန်သော။ ကာရဏေဟိ– အကြောင်းတို့ဖြင့်။ အနယဗျသနံ– ကိုယ်စိတ်၂ဖြာ, ချမ်းသာမှုကို ဖျက်ဆီးတတ်သော ဆုတ်ယုတ်ပျက်စီး ခြင်းသို့။ ဝါ– ကြီးပွားမဲ့ ပျက်စီးခြင်းသို့၊ [ဓမ္မဘာ ၂-၄၅ရှု၊] ပါပုဏာတိယေဝ– သည် သာ။” ဣတိ– သို့။ ဝတွာ– ၍။ အနုသန္ဓိံ ဃဋေတွာ ဓမ္မံ ဒေသေန္တော ဣမာ ဂါထာ– တို့ကို။ အဘာသိ– ပြီ။ (ကိံ)၊ “ယော ဒဏ္ဍေန၊ ပေ၊ သောပပဇ္ဇတီ”တိ– ၍၊ (အဘာသိ)
ယော ဒဏ္ဍေန အဒဏ္ဍေသု, အပ္ပဒုဋ္ဌေသု ဒုဿတိ၊ ဒသန္န မညတရံ ဌာနံ, ခိပ္ပမေဝ နိဂစ္ဆတိ။
ယော– အကြင်သူသည်။ အဒဏ္ဍေသု– ဒုစရိုက်မှန်ဘိ, ဒဏ်မရှိသူတို့၌လည်းကောင်း။ အပ္ပဒုဋ္ဌေသု– မိမိသူတစ်ပါး, နှစ်ဥုးသားဝယ်, မပြစ်မှားတတ်သူတို့၌ လည်ကောင်း။ ဒဏ္ဍေန– ဒဏ်ဖြင့်။ ဝါ– ကိုယ်နှုတ်စိတ်ဆိုး, ဒဏ်တစ်မျိုးမျိုးဖြင့်။ ဒုဿတိ– ပြစ်မှားအံ့။ သော– ထိုသူသည်၊) ဒသန္နံ– ဆယ်မျိုးသော ဒုက္ခ၏။
...[စာမျက်နှာ- ၅၂၆]...
အကြောင်းတို့တွင်။ အညတရံ– တစ်မျိုးမျိုးသော။ ဌာနံ– ဒုက္ခ၏ အကြောင်းသို့။ ခိပ္ပမေဝ– လျင်မြန်စွာသာလျှင်။ နိဂစ္ဆတိ– ရောက်ရ၏။
ဝေဒနံ ဖရုသံ ဇာနိံ, သရီရဿ ဝ ဘေဒနံ၊ ဂရုကံ ဝါပိ အာဗာဓံ, စိတ္တက္ခေပံ ဝ ပါပုဏေ
ဖရုသံ– ကြမ်းတမ်းသော။ ဝေဒနံ– ခေါင်းမူးဇက်ထိုး, ဝေဒနာဆိုးသို့လည်းကောင်း။ ဇာနိံ– ဥစ္စာပျက်ယွင်း, ဆုံးရှုံးခြင်းသို့လည်းကောင်း။ သရီရဿ– ခန္ဓာ ကိုယ်၏။ ဘေဒနံ ဝါ– လက်ခြေပြတ်ယွင်း, ပျက်စီးခြင်းသို့လည်းကောင်း။ ဂရုကံ–ကြီးမားထန်သည်း, သေလုနီးပါးဖြစ်သော။ အာဗာဓံ ဝါပိ– လေဖြတ်ဆွံ့အ, နူ နာစသည့်, ခံရလွန်ဆိုး, ရောဂါမျိုးသို့လည်းကောင်း။ စိတ္တက္ခေပံ ဝါ– စိတ်ဓာတ် ဖောက်ပြန်, အသိဉာဏ်ကင်း, ရူးသွပ်ခြင်းသို့လည်းကောင်း။ ပါပုဏေ– ရောက် ရ၏။
ရာဇတော ဝါ ဥပသဂ္ဂံ, အဗ္ဘက္ခာနံ ဝ ဒါရုဏံ၊ ပရိက္ခယံ ဝ ဉာတီနံ, ဘောဂါနံ ဝ ပဘင်္ဂုရံ
ရာဇတော– မင်းမှ။ ဥပသဂ္ဂံ ဝါ– ဘေးရန်သို့လည်းကောင်း၊ (တနည်း) ရာဇတော– မင်းကြောင့်၊ (ဥပ္ပန္နံ– ဖြစ်သော၊) ဥပသဂ္ဂံ ဝါ– ဘေးရန်သို့လည်းကောင်း။ ဒါရုဏံ– ပြင်းထန်သော။ အဗ္ဘက္ခာနံ ဝါ– မဟုတ်မမှန် လုပ်ကြံစွပ်စွဲခံရ ခြင်းသို့လည်းကောင်း။ ဉာတီနံ– ဆွေမျိုးတို့၏။ ပရိက္ခယံ ဝါ– ပျက်စီးခြင်းသို့လည်းကောင်း။ ဘောဂါနံ– စည်းစိမ်တို့၏။ ပဘင်္ဂုရံ ပဘင်္ဂုရံ ပဘင်္ဂုရံ ဝါ– သူတို့ကိုယ်တိုင် ဖျက်ဆီးလေ့ရှိ ကုန်သည်၏အဖြစ်သို့လည်းကောင်း။ ဝါ– မိမိကိုယ်ကို ဖျက်ဆီးလေ့ရှိကုန်သည် ၏ အဖြစ်သို့လည်းကောင်း၊ (ပါပုဏေ– ၏။) အထ ဝါဿ အဂါရာနိ, အဂ္ဂိ ဍဟတိ ပါဝကော၊ ကာယဿ ဘေဒါ ဒုပ္ပညော, နိရယံ သောပပဇ္ဇတိ။
အထ– ထိုမှတစ်ပါး။ အဿ– ထိုသူ၏။ အဂါရာနိ– အိမ်တို့ကို။ အဂ္ဂိ ဝါ– မိုးကြိုး မီးသည်သော်လည်းကောင်း။ ပါဝကော ဝါ– (သူ့အလိုအလျောက်ဖြစ်ပေါ်လာ သော) သဘာဝလောင်မီးသည်သော်လည်းကောင်း။ ဍဟတိ– လောင်၏။ ဒု–
...[စာမျက်နှာ- ၅၂၇]...
ပ္ပညော– ပညာမရှိသော။ သော– ထိုသူသည်။ ကာယဿ– ခန္ဓာကိုယ်၏။ ဘေဒါ– ပျက်စီးခြင်းကြောင့်။ နိရယံ– ငရဲ၌။ ဥပပဇ္ဇတိ– ဖြစ်ရ၏၊ (တစ်နည်း) နိရယံ– သို့။ ဥပပဇ္ဇတိ– ကပ်ရောက်ရ၏။ [ဓမ္မဘာ-၁, ၄၇၃၌ အကျယ်ရှု၊ ဤ၌ “သရီရဿဝ, အဗ္ဘက္ခာနံဝ, ပရိက္ခယံ ဝ”ဟု ရှိခြင်းသာ ထူး၏၊ “သရီရဿ ဝါ”စသည်ဖြတ်၍ ဆန်း ကြောင့် ရဿပြု။] တတ္ထ– တို့၌။ အဒဏ္ဍေသူတိ– ကား။ ကာယဒဏ္ဍာဒိရဟိတေသု– ကာယဒု စရိုက်ဟူသော ကာယဒဏ်အစရှိသည်တို့မှ ကင်းကုန်သော။ ခီဏာသဝေသု– ရဟန္တာပုဂ္ဂိုလ်တို့၌။ အပ္ပဒုဋ္ဌေသူတိ– ကား။ ပရေသု ဝါ– သူတစ်ပါးတို့၌လည်းကောင်း။ အတ္တနိ ဝါ– မိမိ၌လည်းကောင်း။ နိရပရာဓေသု– ပြစ်မှားကြောင်း အ ကုသိုလ်အပြစ်မရှိကုန်သော။ ဝါ– ပြစ်မှားခြင်းမရှိကုန်သော။ [အပရဇ္ဈတိ ဧတေနာတိ အပရာဓော၊ (အံဋီ၊ ၂၊ ၁၉၂)၊ နတ္ထိ+အပရာဓော ယေသန္တိ နိရပရာဓာ၊] ဒသန္နမညတရံ ဌာနန္တိ– ကား။ ဒသသု– ကုန်သော။ ဒုက္ခကာရဏေသု– ဒုက္ခ၏အကြောင်း တို့တွင်။ အညတရံ– သော။ ကာရဏံ– အကြောင်းသို့။ ဝေဒနန္တိ– ကား။ သီသရောဂါဒိဘေဒံ– ဦးခေါင်းရောဂါအစရှိသော အပြားရှိသော။ ဖရုသံ– ကြမ်းတမ်း သော။ ဝေဒနံ– သို့။ ဇာနိန္တိ– ကား။ ကိစ္ဆာဓိဂတဿ– ခဲယဉ်းသဖြင့် ရအပ်သော။ ဓနဿ– ဥစ္စာ၏။ ဇာနိံ– ဆုံးရှုံးခြင်းသို့။ ဘေဒနန္တိ– ကား။ ဟတ္ထစ္ဆေဒါဒိကံ– လက် ပြတ်ခြင်းအစရှိသော။ သရီရဘေဒနံ– ကိုယ်၏ ပေါက်ကွဲပျက်စီးခြင်းသို့။ ဂရုကန္တိ– ကား။ ပက္ခဟတဧကစက္ခုကပီဌသပ္ပ ကုဏီဘာဝကုဋ္ဌရောဂါဒိဘေဒံ– ပျက်စီး
အဒဏ္ဍေသု။ ။ ဒဏ္ဍအရ ကာယဒဏ္ဍစသည်ကို ယူရကြောင်း, နသဒ္ဒါ ဝိရဟ အနက်ဟောကြောင်း, အဒဏ္ဍေသုအရ ရဟန္တာကို ယူရကြောင်းကို ပြလို၍ “ကာယ- ခဏ္ဍာဒိရဟိတေသု ခီဏာသဝေသု”ဟု ဖွင့်သည်၊ ကာယဒဏ္ဍအရ ကာယဒုစရိုက်ကို ရ၏၊ အာဒိဖြင့် ဝစီဒုစရိုက်ဟူသော ဝစီဒဏ္ဍ, မနောဒုစရိုက်ဟူသော မနောဒဏ္ဍတို့ကို ယူပါ၊ “ဒဏ္ဍယတိ (ဗာဓေတိ အနယဗျသနံ ပါပေတီ)တိ ဒဏ္ဍော- နှိပ်စက်ဖျက်ဆီး တတ်သော ဒုစရိုက်၊ နတ္ထိ+ဒဏ္ဍော ယေသန္တိ အဒဏ္ဍာ”ဟု ပြုပါ။ (သုတ္တနိ၊ဋ္ဌ၊၁, ၅၇၊ မဟာနိ- ၃၁၅၊ မဟာနိ ဋ္ဌ- ၃၇၃)
ပက္ခဟတ။ ။ (ဟေဋ္ဌိမကာယသင်္ခါတော သရီရဿ) ပက္ခော ပဒေသော+ဟတော အဿာတိ ပက္ခဟတော- သွေးလေစသည်ဖျက်ဆီးအပ်သော (သွေးလေစသည်ကြောင့်
...[စာမျက်နှာ- ၅၂၈]...
သော ကိုယ်တစ်ပိုင်းရှိသူ၏ (ကိုယ်တစ်ပိုင်းသေသူ၏) အဖြစ်, မျက်စိတစ်ဖက် သာရှိသူ၏အဖြစ်, ဆွံ့သူ (မသန်စွမ်းသူ) ၏အဖြစ်, လက်ခြေစသည်ကောက်သူ ၏အဖြစ်, နူနာရောဂါအစရှိသော အပြားရှိသော။ ဝါ– ပျက်စီးသော ကိုယ်တစ် ပိုင်းရှိခြင်း (ကိုယ်တစ်ပိုင်းသေခြင်း) , မျက်စိတစ်ဖက်သာရှိခြင်း, ဆွံ့ခြင်း (မသန် စွမ်းခြင်း) , လက်ခြေစသည်ကောက်ခြင်း, နူနာရောဂါအစရှိသော အပြားရှိသော။ ဂရုကာဗာဓံ ဝါ– သေလုနီးပါး, ကြီးမားပြင်းထန်သော အနာရောဂါသို့လည်းကောင်း။ [ဂရုကာဗာဓန္တိ ဂရုကံ ဗာဠှံ အာဗာဓံ၊ မရဏန္တိကံ ဒုက္ခန္တိ အတ္ထော၊- ဝိမာန၊ ဋ္ဌ၊ ၂၉၈၊] စိတ္တက္ခေပန္တိ– ကား။ ဥမ္မာဒံ– ရူးသွပ်ခြင်းသို့။ ဥပသဂ္ဂန္တိ– ကား၊ ပျက်စီးသော) ကိုယ်အစိတ်အပိုင်းရှိသူ၊ (ဝိ၊ ဋ္ဌ၊ ၃, ၃၁၃၊ သံဋီ၊ ၁၊ ၁၉၅၊ အံဋီ၊ ၂၊ ၇၉၊ ၃၁၇)။ [ပက္ခ– တစ်ဖို့- တစ်ပိုင်း+ဟတ– ပျက်သူ၊] ကိုယ်၏ ဝဲယာထက်အောက် တစ်ဖက် ဖက်ပျက်သူ, ကိုယ်တစ်ပိုင်းသေသူတည်း။
ပီဌသပ္ပိ။ ။ ခြေဖြင့် မသွားနိုင်လောက်အောင် ဆွံ့နေသူဖြစ်၍ အင်းပျဉ်ငယ်ကို အောက်၌ ဘီးတပ်လျက် ထိုအင်းပျဉ်ပေါ်၌ ထိုင်ပြီး တုတ်ဖြင့် တွန်းထိုးကာ (လက်ဖြင့် လှည့်ကာ) သွားရသူတည်း၊ (ယခုခေတ်၌ ဝှီးချဲခေါ် ယာဉ်ငယ်မျိုးဖြင့် သွားရသူတည်း)၊ “ပီဌီယတေတိ(ညှဉ်းဆဲအပ်သောကြောင့်) ပီဌံ၊ သပ္ပတီတိ သပ္ပိ၊ ပီဌေန+သပ္ပိ ပီဌသပ္ပိ-ဘီးတပ်အင်းပျဉ်ငယ်ဖြင့် သွားရသူ, ဆွံ့သူ၊ (နီဘာ- ၃, ၃၂၅၊ မဟာဘာ- ၁, ၂၆၁)၊ ပီဌေန+သပ္ပော ပီဌသပ္ပော၊ ပီဌသပ္ပော+ယဿ အတ္ထီတိ ပီဌသပ္ပီ- ဘီးတပ်အင်းပျဉ် ငယ်ဖြင့် သွားရခြင်းရှိသူ၊ [ပီဌသပ္ပ+ဤ၊ -ဓာတုဘာ- ၂၄၄၊] ပီဌေန သပ္ပတိ သီလေနာတိ ပီဌသပ္ပီ- ဘီးတပ်အင်းပျဉ်ငယ်ဖြင့် သွားလေ့ရှိသူ၊(သူစိ)”ဟု ပြုပါ၊ ရှေဆုံးနည်းအလို ဣကာရန္တ, နောက်၂နည်းအလို ဤကာရန္တတည်း။
စိတ္တက္ခေပံ။ ။ ခေပနံ ခေပေါ၊ စိတဿ+ခေပေါ စိတ္တက္ခေပေါ- စိတ်ကို အမျိုးမျိုး ္တ သော အာရုံ၌ ပစ်ချထားခြင်း၊ စိတ္တက္ခေပအရ ဥဒ္ဓစ္စကုက္ကုစ္စတို့ကိုလည်း ယူနိုင်ရာ ဤ၌ ရူးသွပ်ခြင်းကို ယူစေလို၍ “ဥမ္မာဒံ”ဟု ဖွင့်သည်။
ဥပသဂ္ဂံ။ ။ ထောမနိဓိ၌ ဥပသဂ္ဂ၏ အနက်ကို (၁) ဘေးရန်ဥပဒ်, (၂) ဥက္ကာ ပျံခြင်း, (၃) ဥပသာရပုဒ်, (၄) အစွဲ(စုန်းနတ်ပယောဂ)”ဟု ၄နက်ပြ၏၊ ဤ၌ ဘေးရန် ဥပဒ်အနက် ယူပါ၊ ဘေးရန်ဟူသည်လည်း အခြံအရံနှင့် ရာထူးရုတ်သိမ်းခြင်းစသော ဘေးရန်တည်းဟု သိစေလို၍ “ယသဝိလောပ”စသည်ကို မိန့်သည်၊ “ဥပဂန္တွာ သဇ္ဇတိ ပကာသေတီတိ ဥပသဂ္ဂေါ၊ [ဥပ+သဇ္ဇ+ဏ၊- ဓာန်ဋီ- ၄၀၁၊]”ဟု ပြုပါ၊ မ၊ဋီ၊၃၊၂၂၉၊
...[စာမျက်နှာ- ၅၂၉]...
ယသဝိလောပသေနာပတိဋ္ဌာနာဒိအစ္ဆိန္ဒနာဒိကံ– အခြံအရံတို့ကို ဖျက်ဆီးရုတ် သိမ်းခြင်း, စစ်သူကြီးရာထူးအစရှိသည်တို့ကို ပယ်ဖြတ်ရုတ်သိမ်းခြင်းအစရှိ သော အပြားရှိသော။ ရာဇတော– မင်းမှ။ ဥပသဂ္ဂံ ဝါ– ဘေးရန်သို့လည်းကောင်း၊ (တစ်နည်း) ရာဇတော– ကြောင့်၊ (ဥပ္ပန္နံ– ဖြစ်သော၊) ဥပသဂ္ဂံ ဝါ– ဘေးရန်သို့လည်းကောင်း။ အဗ္ဘက္ခာနန္တိ– ကား။ အဒိဋ္ဌအသုတအစိန္တိတပုဗ္ဗံ– ရှေး၌ မမြင်အပ်ဘူး မကြားအပ်ဘူး မကြံစည်အပ်ဘူးသော။ “ဣဒံ သန္ဓိစ္ဆေဒါဒိကမ္မံ– ဤအိမ်အစပ်ကို ဖောက်ဖျက်ခြင်းအစရှိသောအမှုကိုလည်းကောင်း၊ (ဤအိမ်ဖောက်၍ အတွင်း သို့ ဝင်ရောက်ခိုးယူခြင်းအစရှိသော အမှုကိုလည်းကောင်း၊) ဣဒံ ရာဇာပရာဓိတကမ္မံ ရာဓိတကမ္မံ ရာဓိတကမ္မံ ဝါ– ဤမင်းအား ပြစ်မှားခြင်းရှိသူ၏အမှုကိုလည်းကောင်း။ ဝါ– ဤ မင်းပြစ်သင့်သူ၏ အမှုကိုလည်းကောင်း။ တယာ– သည်။ ကတံ– ပြီ။” ဣတိ– သို့။ ဧဝရူပံ– သော။ ဒါရုဏံ– ကြမ်းတမ်းပြင်းထန်သော။ အဗ္ဘက္ခာနံ ဝါ– လုပ်ကြံစွပ်စွဲ ခံရခြင်းသို့လည်းကောင်း။ ပရိက္ခယံ ဝ ဉာတီနန္တိ– ကား။ အတ္တနော– ၏။ အဝဿယော– သည်။ ဘဝိတုံ– ငှာ။ သမတ္ထာနံ– စွမ်းနိုင်ကုန်သော။ ဉာတီနံ– တို့၏။ ပရိက္ခယံ ဝါ– ပျက်စီးခြင်းသို့လည်းကောင်း။ ပဘင်္ဂုရန္တိ– ကား၊ ပဘင်္ဂုဘာဝံ အံဋီ၊ ၂၊ ၇၅၊ စိန္တာမဏိတို့၌ “ဥပသဇ္ဇနံ ဥပသဂ္ဂေါ– ကပ်၍ စီရင်ခြင်း- ဒဏ်သင့်ခြင်း”ဟု ဘာဝသာဓနလည်း ပြု၏။ ထိုအလို “ရာဇတော– မှ။ ဥပသဂ္ဂံ– ကပ်၍ စီရင်ခြင်းသို့။ ဝါ– ဒဏ်သင့်ခြင်းသို့”ဟုလည်း ပေးနိုင်သည်။
ရာဇာပရာဓိတကမ္မံ။ ။ ရညော+အပရာဓော ယဿာတိ ရာဇာပရာဓော- မင်း အား ပြစ်မှားခြင်းရှိသူ၊ ရာဇာပရာဓောယေဝ ရာဇာပရာဓိတော၊ [ရာဇာပရာဓ+ ဣတ၊- ဇာဋီသစ်၊၂၊၆၆၊] (တစ်နည်း) ရညော+အပရာဓော ရာဇာပရာဓော- မင်းအား ပြစ်မှားခြင်း၊ ရာဇာပရာဓေ+နိယုတ္တော ရာဇာပရာဓိတော- မင်းအား ပြစ်မှားခြင်း၌ ယှဉ်သူ၊ ရာဇာပရာဓိတဿ+ကမ္မံ ရာဇာပရာဓိတကမ္မံ- မင်းအား ပြစ်မှားခြင်းရှိသူ၏ အမှု၊ ဝါ- မင်းအား ပြစ်မှားခြင်း၌ ယှဉ်သူ၏ အမှု
ပဘင်္ဂုရံ။ ။ ထာဝရိတ္တရဘင်္ဂုရဘိဒုရဘာသုရဘဿရာ၊ ဧတေ သဒ္ဒါ နိပစ္စန္တေ သီလေ ဂမျမာနေ၊ -မောဂ်- ၅, ၅၄
မောဂ်ပံ- ၃၂၇။ ။ ဘဉ္ဇ ဩမဒ္ဒနေ၊ ဘဇ္ဇတေ သယမေဝ, ဘဉ္ဇတိ ဝါ အတ္တာနန္တိ ဘင်္ဂုရော, ကမ္မကတ္တရိ ဃုရော နိပစ္စတေ, နိပါတနဿ ဣဋ္ဌဝိသယတ္တာ ယော ပရံ
...[စာမျက်နှာ- ၅၃၀]...
သူတို့ကိုယ်တိုင် ဖျက်ဆီးလေ့ရှိသူတို့၏ အဖြစ်သို့။ ဝါ– မိမိကိုယ်ကို ဖျက်ဆီး လေ့ရှိကုန်သည်၏ အဖြစ်သို့။ ပူတိဘာဝံ– ပုပ်ဆွေးကုန်သည်၏အဖြစ်သို့။ ဟိ–ချဲ့။ အဿ– ထိုသူ၏။ ဂေဟေ– ၌။ ယံ ဓညံ– စပါးသည်၊ (အတ္ထိ)၊ တံ– သည်။ ပူတိဘာဝံ– သို့။ အာပဇ္ဇတိ– ၏။ သုဝဏ္ဏံ– သည်။ အင်္ဂါရဘာဝံ– မီးသွေးခဲအဖြစ်သို့၊ (အာပဇ္ဇတိ)၊ မုတ္တာ– ပုလဲတို့သည်။ ကပ္ပာသဋ္ဌိဘာဝံ– ဝါစေ့တို့၏အဖြစ်သို့၊ (အာပဇ္ဇန္တိ– ကုန်၏၊) ကဟာပဏံ– သည်။ ကပါလခဏ္ဍာဒိဘာဝံ– အိုးခြမ်းကွဲအစရှိ သည်၏အဖြစ်သို့၊ (အာပဇ္ဇတိ)၊ ဒွိပဒစတုပ္ပဒါ– ခြေ၂ချောင်း,ခြေ၄ချောင်းရှိသော သတ္တဝါတို့သည်။ ကာဏကုဏာဒိဘာဝံ– ကန်းကုန်သည်အဖြစ်, ကောက်ကုန် သည်၏ အဖြစ်သို့။ (အာပဇ္ဇန္တိ)၊ ဣတိ အတ္ထော၊ အဂ္ဂိ ဍဟတီတိ– ကား။ ဘဉ္ဇတိ တသ္မိံ န ဟောတိ
မောဂ်ပံဆိုလိုချက်။ ။ နိပါတနသုတ်ဟူသည် အလိုရှိသလို ပြီးအောင်စီရင်နိုင် သောကြောင့် ဘဉ္ဇဓာတ်နောင် ကမ္မကတ္တားအနက်၌ ဃုရပစ္စည်းသက်၊ အမှန်အားဖြင့် ဖျက်နေဖွယ်မလိုဘဲ ဖျက်ရလွယ်ကူသည့်အတွက် သူ့အလိုလို (သူ့ကိုယ်သူ) ဖျက်သကဲ့သို့ ဖြစ်သောကြောင့် ကံကိုပင် ကတ္တားဟု တင်စားခေါ်ဆိုထားသော ကမ္မကတ္တုသာဓန ဖြစ်ရသည်၊ ထိုကြောင့် “ပဘင်္ဂုရ- အလိုလို ဖျက်တတ်၊ ဝါ- မိမိကိုယ်ကို ဖျက်တတ်”ဟု အနက်ဖြစ်၏၊ ပကား အနက်မဲ့တည်း။
သီလအနက်လည်းပါ။ ။ ကမ္မကတ္တားဆိုသော်လည်း သူ့ချည်းသက်သက် မဟုတ်၊ “ဧတေ သဒ္ဒါ နိပစ္စန္တေ သီလေ ဂမျမာနေ(မောဂ်- ၅, ၅၄)၊ သရသတော ဥပက္ကမတော စ ပဘင်္ဂုပရမသီလတာယ ပဘင်္ဂုရံ(ဣတိ၊ဋ္ဌ၊၁၅၆)”ဟူသော စကားအရ သီလအနက် လည်း ပါ၏၊ “ပဘဇ္ဇတေ သယမေဝ, ပဘဉ္ဇတိ ဝါ အတ္တာနန္တိ ပဘင်္ဂုရံ”ဟု ပြု၊ ထို နောင် “ပဘင်္ဂုဘာဝံ”ဟူသော အဖွင့်ကို ကြည့်၍ ပဘင်္ဂုနှင့် ပဘင်္ဂုရကို အနက်တူ ပရိယာယ်ဟု ယူ၍ “ပဘင်္ဂုရာနံ+ဘာဝေါ ပဘင်္ဂုရံ”ဟု ပြု၍ ဘာဝပုဒ်ကျေသော ဘာဝလောပသော်လည်းကောင်း, ဘာဝပ္ပဓာနသော်လည်းကောင်း, “ပဘင်္ဂုရတ္တံ”ဟု ဆိုလိုလျက် လောပေါ(မောဂ်- ၄, ၁၂၃)သုတ်ဖြင့် တ္တပစ္စည်းကို ချေထားသည်ဟု သော် လည်းကောင်း မှတ်ရာ၏။
တစ်နည်း။ ။ “ပဘင်္ဂုဘာဝံ”ဖြင့် ပဘင်္ဂုနောင် ဘာဝအနက်၌ ရပစ္စည်းသက်သည် ဟု ကြံ၍ “ပဘဉ္ဇန္တိ ဝိသေသေနာတိ ပဘင်္ဂူ၊ [ပ+ဘန္ဇ+ဏု၊ -မောဂ်- ၇, ၆၊] ပဘင်္ဂူနံ+ ဘာဝေါ ပဘင်္ဂုရံ”ဟု ပြုပါ။
...[စာမျက်နှာ- ၅၃၁]...
အညသ္မိံ– သော။ ဍာဟကေ– မီးရှို့သူသည်။ အဝိဇ္ဇမာနေပိ– မရှိပါသော်လည်း။ ဧကသံဝစ္ဆရေ– ၁နှစ်၌။ ဒွတ္တိက္ခတ္တုံ– ၂ကြိမ်၃ကြိမ်။ အသနိအဂ္ဂိ ဝါ– မိုးကြိုးမီးသည် သော်လည်း။ ပတိတွာ– ကျ၍။ ဍဟတိ– ၏။ အတ္တနောဝ– ၏သာလျှင်။ ဓမ္မတာယ– သဘောအားဖြင့်။ ဝါ– အလိုအလျောက်အားဖြင့်။ ဥဋ္ဌိတော– ဖြစ်ပေါ်လာသော။ ပါဝကော ဝါ– မီးသည်သော်လည်း။ ဍဟတိယေဝ– သည်သာ။ နိရယန္တိ– ကား။ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ– ၌ပင်။ ဒသန္နံ– ကုန်သော။ ဣမေသံ ဌာနာနံ– ဤ အကြောင်းတို့ တွင်။ အညတရံ– တစ်မျိုးမျိုးသို့။ ပတွာပိ– ရောက်ပြီး၍လည်း။ ဧကံသေန– စင် စစ်အားဖြင့်။ သမ္ပရာယေ– ၌။ ပတ္တဗ္ဗံ– ရောက်ထိုက်သော ဌာနကို။ ဒဿေတုံ–ငှာ။ “နိရယံ သောပပဇ္ဇတီ”တိ– နိရယံ သောပပဇ္ဇတိဟူ၍။ ဝုတ္တံ၊ ဒေသနာဝသာနေ– ၌။ ဗဟူ– တို့သည်။ သောတာပတ္တိဖလာဒီနိ– တို့သို။ ပါပုဏိံသု– ကုန်ပြီ။ ဣတိ– မဟာမောဂ္ဂလ္လာနတ္ထေရဝတ္ထု ပြီးပြီ။
မဟာမောဂ္ဂလ္လာနတ္ထေရဝတ္ထုဘာသာဋီကာပြီးပြီ။
၈- ဗဟုဘဏ္ဍိကဘိက္ခုဝတ္ထုဘာသာဋီကာ
န နဂ္ဂစရိယာတိ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော ဗဟုဘဏ္ဍိကံ– များသောဘဏ္ဍာရှိသော၊ [ဗဟု+ဘဏ္ဍံ ယဿာတိ ဗဟုဘဏ္ဍိကော၊ သမာသန္တေ ကပစ္စယဝသေန၊ ဗဟုနဒိကောတိအာဒီသု ဝိယ၊ -ဇာဋီသစ်-၁, ၁၇၃၊] ဘိက္ခုံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ ကိရ– ချဲ့။ သာဝတ္ထိဝါသီ– သာဝတ္ထိမြို့၌ နေသော။ ဧကော– သော။ ကုဋုမ္ဗိကော– သည်။ ဘရိယာယ– သည်။ ကာလကတာယ– ပြု အပ်ပြီးသောသေခြင်းရှိလသော်။ ဝါ– သေလသော်၊ [ဓမ္မဘာ-၁, ၄၂၅ရှု၊] ပဗ္ဗဇိ–
အသနိအဂ္ဂိ ဝါ။ ။ အဂ္ဂိနှင့် ပါဝကော ၂ပုဒ်လုံးသည် မီးဟောသဒ္ဒါချည်းဖြစ်သော် လည်း ဤ၌ အဂ္ဂိအရ မိုးကြိုးမီး, ပါဝကောအရ အလိုအလျောက်လောင်သော သဘာဝလောင်မီးဟု အထူးကို ပြလို၍ “အသနိအဂ္ဂိ ဝါ, အတ္တနောဝ ဓမ္မတာယ ဥဋ္ဌိတော ပါဝကော ဝါ”ဟု ဆိုသည်၊ “အသီယတေ ခိပီယတေတိ အသနိ၊ [အသ+အနိ
-မောဂ်-၇, ၁၁၂၊] အဿတေ လောကဓာတု’မနေနာယုဓေနာတိ အသနိ၊ (ဓာန်ဋီ-၂၄)၊ အာ သမန္တတော သနန္တော ဂဇ္ဇန္တော ပတတီတိ အသနိ၊ [အာ+သန+ဣ၊- အပ၊ ဋ္ဌ၊ ၂၊ ၁၀၄၊]၊ ပုနာတီတိ ပါဝကော၊ [ပူ+ဏွု၊ -ဓာန်ဋီ-၃၃၊]”ဟု ပြု။
...[စာမျက်နှာ- ၅၃၂]...
ပြီ၊ [“ကာလကတာ ပဗ္ဗဇိ”ဟူသော စကားအရ ဤသူကြွယ်သည် ချစ်သူနှင့် ကွေကွင်း ရခြင်းဒုက္ခနှိပ်စပ်အပ်သောကြောင့် ရဟန်းပြုသည်၊ ဝဋ်ဆင်းရဲ၌ ငြီးငွေ့သောကြောင့် ရဟန်းပြုသည်မဟုတ်၊ ထိုကြောင့် ဘဏ္ဍာများစွာကို စုဆောင်းထားခြင်းဖြစ်သည်ဟု မှတ်ရာ၏၊ -ဇာဋီသစ်-၁, ၁၇၃။] သော– ထိုသူကြွယ်သည်။ ပဗ္ဗဇန္တော– သော်။ အတ္တနော– ဖို့။ ဝါ– အတွက်၊ (တစ်နည်း) အတ္တနော– ၏၊ (အတ္ထာယ– ငှာ၊) ပရိဝေဏဉ္စ–ပရိဝုဏ်ကိုလည်းကောင်း။ အဂ္ဂိသာလဉ္စ– မီးတင်းကုတ်ကိုလည်းကောင်း။ ဘဏ္ဍဂဗ္ဘဉ္စ– ဘဏ္ဍာတိုက်ကိုလည်းကောင်း။ ကာရေတွာ– စေ၍။ သဗ္ဗမ္ပိ– သော။ ဘဏ္ဍဂဗ္ဘံ– ကို။ သပ္ပိမဓုတေလာဒီဟိ– ထောပတ်,ပျားရည်,ဆီအစရှိသည်တို့ဖြင့်။ ပူရေတွာ– စေ၍။ ပဗ္ဗဇိ– ပြီ။ စ ပန– ဆက်။ ပဗ္ဗဇိတွာ– ၍။ အတ္တနော– ၏။ ဒါသေ– တို့ကို။ ပက္ကောသာပေတွာ– ၍။ ယထာရုစိကံ– အကြင်အကြင်အလိုရှိအပ်သော။ ဝါ–အလိုရှိတိုင်း။ အာဟာရံ– ကို။ ပစာပေတွာ– စေ၍။ ဘုဉ္ဇတိ– ၏။ ဗဟုဘဏ္ဍော စ– များသောဘဏ္ဍာရှိသည်လည်းကောင်း။ ဗဟုပရိက္ခာရော စ– များသောပရိ က္ခရာရှိသည်လည်းကောင်း။ အဟောသိ– ပြီ။ ရတ္တိံ– ၌။ အညံ– (နေ့ဝတ်သင်းပိုင် ကိုယ်ရုံမှတစ်ပါး) အခြားသော။ နိဝါသနပါရုပနံ– သင်းပိုင်,ကိုယ်ရုံသည်။ ဟောတိ၊ ဒိဝါ– ၌။ အညံ– (ညဝတ်သင်းပိုင် ကိုယ်ရုံမှတစ်ပါး) အခြားသော။ နိဝါသနပါရုပနံ– သည်။ ဟောတိ၊ ဝိဟာရပစ္စန္တေ– ကျောင်းအစွန်၌။ ဝသတိ– ၏။ တဿ– ထိုရဟန်းသည်။ ဧကဒိဝသံ– ၌။ စီဝရပစ္စတ္ထရဏာနိ– သင်္ကန်း,အခင်းတို့ကို။ သုက္ခာပေန္တဿ– ခြောက်စေစဉ်။ ဝါ– နေပူလှန်းစဉ်။ သေနာသနစာရိကံ– ကျောင်းတို့၌ လှည့်လည်ခြင်းကို၊ (ကျောင်းစဉ်လှည့်လည်ခြင်းကို)၊ ဝါ– ဖြင့်၊ [ဓမ္မဘာ-၁, ၅၆ရှု၊] အာဟိဏ္ဍန္တာ– လှည့်လည်ကုန်သော။ ဘိက္ခူ– တို့သည်။ ပဿိတွာ– ၍။ ”အာဝုသော! ဣမာနိ– ဤသင်္ကန်းအခင်းတို့သည်။ ကဿ– ၏၊ (စီဝရပစ္စတ္ထရဏာနိ– တို့နည်း?)” ဣတိ– သို့။ ပုစ္ဆိတွာ– ၍။ “မယှံ– ၏။ စီဝရပစ္စတ္ထရဏာနိ– တို့ပါတည်း၊ ”
ရတ္တိံ အညံ...ဟောတိ။ ။ ဤဝါကျဖြင့် ဗဟုပရိက္ခာရဖြစ်ပုံ ထင်ရှားပြသည်၊ (ဇာဋီသစ်- ၁, ၁၇၃)၊ ဆက်ဥုးအံ့- ဤအဋ္ဌကထာ၌ “ဒိဝါ အညံ ဝိဟာရပစ္စန္တေ ဝသတိ”ဟု “ဝိဟာရပစ္စန္တေ”၏ ရှေ့၌ “ဒိဝါ အညံ”ဟု ရှိနေခြင်းမှာ ပို၏၊ ဇာ၊ဋ္ဌ၊၁, ၁၃၄၌လည်း မပါပါ၊ ပြာသာဒ်နိ- ၃, ၁၂၂၌လည်း ]ဒိဝါ အညံ}ပါသင့်မည်မထင်” ဟု ဆို၏။
...[စာမျက်နှာ- ၅၃၃]...
ဣတိ– သို့။ ဝုတ္တေ၊ “အာဝုသော! ဘဂဝတာ– သည်။ တိစီဝရာနိ– ၃ထည်သော သင်္ကန်းတို့ကို။ အနုညာတာနိ– ခွင့်ပြုတော်မူအပ်ကုန်ပြီ။ ပန– သို့သော်လည်း။ တွဉ္စ– သည်ကား။ ဧဝံ– သို့။ အပ္ပိစ္ဆဿ– အလိုတဏှာရှိတော်မမူသော။ ဗုဒ္ဓဿ– ၏။ သာသနေ– ၌။ ပဗ္ဗဇိတွာ– ၍။ ဧဝံ– သို့။ ဗဟုပရိက္ခာရော– သည်။ ဇာတော– ပြီ။” ဣတိ– ၍။ တံ– ကို။ သတ္ထု– ၏။ သန္တိကံ– သို့။ နေတွာ– ၍။ ”ဘန္တေ! အယံ ဘိက္ခု– သည်။ အတိဗဟုဘဏ္ဍော– အလွန်များသောဘဏ္ဍာရှိသူပါတည်း။” ဣတိ– သို့။ အာရောစေသုံ– ကုန်ပြီ။ သတ္ထာ– သည်။ “ဘိက္ခု! တံ– ထိုစကားသည်။ သစ္စံ ကိရ– သလော?” ဣတိ– သို့။ ပုစ္ဆိတွာ– ၍။ ”ဘန္တေ! သစ္စံ– မှန်ပါ၏။” ဣတိ– သို့။ ဝုတ္တေ၊ အာဟ– ပြီ။ (ကိံ)၊ “ဘိက္ခု! မယာ– သည်။ အပ္ပိစ္ဆတာယ– အလိုတဏှာမရှိသည်၏ အဖြစ်အကျိုးငှာ။ ဓမ္မေ– ကို။ ဒေသိတေ– မူအပ်ပါလျက်။ ကသ္မာ– ကြောင့်။ တွံ– သည်။ ဧဝံ– သို့။ ဗဟုဘဏ္ဍော– သည်။ ဇာတော ပန– ဖြစ်ရသနည်း?” ဣတိ– ပြီ။ သော– ထိုရဟန်းသည်။ တာဝတ္တကေနေဝ– ထိုမျှအတိုင်းအရှည်ရှိသော စကား ဖြင့်ပင်။ ဝါ– ကြောင့်ပင်။ ကုပိတော– စိတ်ဆိုးသည်၊ (ဟုတွာ)၊ “ဒါနိ– ၌။ ဣမိနာ နီဟာရေန– ဤနည်းဖြင့်။ စရိဿာမိ– လည့်လည်နေထိုင်တော့မည်။” ဣတိ– ဤ သို့ ပြော၍။ ပါရုပနံ– ကိုယ်ရုံကို။ ဆဍ္ဍေတွာ– စွန့်၍။ ပရိသမဇ္ဈေ– ၌။ ဧကစီဝရော–တစ်ထည်သော သင်္ကန်းရှိသည်၊ (ဟုတွာ)၊ အဋ္ဌာသိ– ပြီ။ အထ– ၌။ သတ္ထာ– သည်။ နံ– ထိုရဟန်းကို။ ဥပတ္ထမ္ဘယမာနော– ထောက်ပံ့ချီးမြှောက်တော်မူသည်၊ (ဟုတွာ)၊ [ဥပတ္ထမ္ဘိယမာနောတိ တဿ ဘိက္ခုနော ကုပိတဘာဝံ ဝူပသမေတုံ အနုဂ္ဂဟိယမာနော၊ -ဇာဋီသစ်-၁, ၁၇၃၊] “ဘိက္ခု! တွံ– သည်။ ပုဗ္ဗေ– ၌။ ဟိရောတ္တပ္ပဂဝေသကော– ဟိရီဩတ္တပ္ပကို ရှာမှီးသည်၊ (ဟုတွာ)၊ ဒကရက္ခသကာလေပိ–ရေ၌ စောင့်သော ဘီလူးဖြစ်ရာအခါ၌လည်း။ ဟိရောတ္တပ္ပံ– ကို။ ဂဝေသမာနော– လျက်။ ဒွါဒသ ဝဿာနိ– ၁၂တို့ပတ်လုံး။ ဝိဟာသိ နနု– နေခဲ့သည်မဟုတ်လော?။ ကသ္မာ– ကြောင့်။ ဣဒါနိ၊ ဧဝံ– သို့။ ဂရုကေ– အလေးပြုအပ်သော။ ဗုဒ္ဓသာသနေ– ၌။ ပဗ္ဗဇိတွာ– ၍။ စတုပရိသမဇ္ဈေ– ၄-ပါးသော ပရိသတ်၏အလယ်၌။ ပါရုပနံ– ကိုယ်ရုံကို။ ဆဍ္ဍေတွာ– ၍။ ဟိရောတ္တပ္ပံ– ကို။ ပဟာယ– ၍။ ဌိတော– သည်။ အသိ–နည်း?။ ဣတိ– မူပြီ။ သော– ထိုရဟန်းသည်။ သတ္ထု– ၏။ ဝစနံ– ကို။ သုတွာ– ၍။ ဟိရောတ္တပ္ပံ– ကို။ ပစ္စုပဋ္ဌာပေတွာ– ရှေးရှုတည်စေ၍၊ (ရှေးရှုဖြစ်စေ၍)၊ တံ စီဝရံ–
...[စာမျက်နှာ- ၅၃၄]...
ကို။ ပါရုပိတွာ– ၍။ သတ္ထာရံ– ကို။ ဝန္ဒိတွာ– ၍။ ဧကမန္တံ– ၌။ နိသီဒိ– ပြီ။ ဘိက္ခူ– တို့ သည်။ တဿ အတ္ထဿ– ထိုအကြောင်းအရာကို။ အာဝိဘာဝတ္ထံ– ထင်စွာ ဖြစ် စေခြင်းငှာ။ ဘဂဝန္တံ– ကို။ ယာစိံသု– ကုန်ပြီ။ ဘဂဝါ– သည်။ အတီတံ– ကို။ အာဟရိတွာ– ၍။ ကထေသိ– ပြီ။
ကိရ– ချဲ့။ အတီတေ– ၌။ ဗာရာဏသိရညော– ၏။ အဂ္ဂမဟေသိယာ– မိဖုရား ခေါင်ကြီး၏၊ [ဓမ္မဘာ-၁, ၅၁၀ရှု၊] ကုစ္ဆိသ္မိံ– ၌။ ဗောဓိသတ္တော– သည်။ ပဋိသန္ဓိံ– ကို။ ဂဏှိ– ပြီ။ တဿ– ထိုဘုရားအလောင်းတော်၏။ နာမဂ္ဂဟဏဒိဝသေ– နာ မည်ယူရာနေ့၌။ နာမံ– ကို။ မဟိံသကုမာရောတိ– မဟိံသကုမာရ (မဟိံသမင်း သား) ဟူ၍။ ကရိံသု– ကုန်ပြီ။ တဿ– မဟိံသကုမာရ၏။ ကနိဋ္ဌဘာတာ– ညီ ငယ်သည်။ စန္ဒကုမာရော နာမ– သည်။ အဟောသိ– ပြီ။ တေသံ– ထိုမင်းသားတို့၏။ မာတရိ– မယ်တော်သည်။ ကာလကတာယ– သော်။ ရာဇာ– သည်။ အညံ– အခြား သော မင်းသမီးကို။ အဂ္ဂမဟေသိဋ္ဌာနေ– ၌။ ဌပေသိ– ပြီ။ သာပိ– မိဖုရားခေါင် ကြီးသည်လည်း။ ပုတ္တံ– ကို။ ဝိဇာယိ– ပြီ။ အဿ– ထိုသား၏။ နာမံ– ကို။ သူရိယကုမာရောတိ– ဟူ၍။ ကရိံသု– ကုန်ပြီ။ တံ– ထိုသူရိယကုမာရကို။ ဒိသွာ– ၍။ ရာဇာ– သည်။ တုဋ္ဌော– သည်၊ (ဟုတွာ)၊ “တေ– ၏။ ပုတ္တဿ– အား။ ဝရံ– ဆုကို။ ဒမ္မိ–ပေးမည်။” ဣတိ– သို့။ အာဟ– ပြီ။ သာပိ ခေါ– ထိုမိဖုရားခေါင်ကြီးသည်လည်း။ “ဒေဝ! ဣစ္ဆိတကာလေ– အလိုရှိရာအခါ၌။ ဂဏှိဿာမိ– ပါမည်။” ဣတိ– သို့။ ဝတွာ– ၍။ ပုတ္တဿ– ၏။ ဝယပ္ပတ္တကာလေ– ၌။ ရာဇာနံ– ကို။ အာဟ– ပြီ။ (ကိံ)၊ “ဒေဝေန– သည်။ မယှံ– ၏။ ပုတ္တဿ– အား။ ဇာတကာလေ– ၌။ ဝရော– ကို။ ဒိန္နော–ပြီ။ ဣဒါနိ– ၌။ မေ– ၏။ ပုတ္တဿ– အား။ ရဇ္ဇံ– ကို။ ဒေဟိ– လော။” ဣတိ– ပြီ။ ရာဇာ– သည်။ “မမ– ၏။ ဒွေ– ကုန်သော။ ပုတ္တာ– တို့သည်။ အဂ္ဂိက္ခန္ဓာ ဝိယ– မီးပုံတို့ကဲ့သို့။ ဇလန္တာ– တောက်ပကုန်လျက်။ ဝိစရန္တိ– ကုန်၏။ တဿ– ထိုသူရိယကုမာရအား။ ရဇ္ဇံ– ကို။ ဒါတုံ– ငှာ။ န သက္ကာ– ကောင်း။” ဣတိ– သို့။ ပဋိက္ခိပိတွာပိ– ၍လည်း။ ပုနပ္ပုနံ၊ ယာစမာနမေဝ– တောင်းသည်သာဖြစ်သော။ တံ– ထိုမိဖုရားခေါင်ကြီး ကို။ ဒိသွာ– ကြည့်၍။ “အယံ– ထိုမိဖုရားခေါင်ကြီးသည်။ မေ– ၏။ ပုတ္တာနံ– တို့၏။ အနတ္ထမ္ပိ– အကျိုးမဲ့ကိုလည်း။ ကရေယျ– ရာ၏။” ဣတိ– တွေး၍။ ပုတ္တေ– တို့ကို၊
...[စာမျက်နှာ- ၅၃၅]...
ပက္ကောသာပေတွာ– စေ၍။ “တာတာ– ချစ်သားတို့! အဟံ၊ သူရိယကုမာရဿ–အား။ ဝါ– ၏။ ဇာတကာလေ– ၌။ ဝရံ– ကို။ အဒါသိံ– ပြီ။ ဣဒါနိ– ၌။ အဿ– ထို သူရိယကုမာရ၏။ မာတာ– သည်။ ရဇ္ဇံ– ကို။ ယာစတိ– ၏။ အဟံ– သည်။ တဿ– ထိုသူရိယကုမာရအား။ န ဒါတုကာမော– ပေးခြင်းငှာ အလိုမရှိ။ တဿ– ထိုသူ ရိယကုမာရ၏။ မာတာ– သည်။ တုမှာကံ– တို့၏။ အနတ္ထမ္ပိ– ကိုလည်း။ ကရေယျ– ၏။ တုမှေ– တို့သည်။ ဂစ္ဆထ– ကြလော။ အရညေ– ၌။ ဝသိတွာ– ၍။ မမ– ၏။ အစ္စယေန– ၌။ အာဂန္တွာ– ၍။ ရဇ္ဇံ– ကို။ ဂဏှထ– ကုန်လော။” ဣတိ– သို့။ ဥယျောဇေသိ– ပြီ။ တေ– ထိုမင်းသားတို့သည်။ ပိတရံ– ကို။ ဝန္ဒိတွာ– ၍။ ပါသာဒါ– မှ။ ဩတရန္တေ–သက်ဆင်းကုန်လသော်၊ (တစ်နည်း) ဩတရန္တေ– ကုန်သော။ တေ– တို့ကို။ ရာဇင်္ဂဏေ– ၌။ ကီဠမာနော– ကစားနေသော။ သူရိယကုမာရော– သည်။ ဒိသွာ– ၍။ တံ ကာရဏံ– ကို။ ဉတွာ၊ တေဟိ– ထိုမင်းသားတို့နှင့်။ သဒ္ဓိံ၊ နိက္ခမိ– ပြီ။ တေသံ– ထိုမင်းသားတို့၏။ ဟိမဝန္တံ– သို့။ ပဝိဋ္ဌကာလေ– ၌။ ဗောဓိသတ္တော– သည်။ မဂ္ဂါ– မှ။ ဩက္ကမ္မ– ဖဲ၍။ အညတရသ္မိံ– သော။ ရုက္ခမူလေ– ၌။ နိသီဒိတွာ– ၍။ သူရိယကုမာရံ– ကို။ အာဟ၊ (ကိံ)၊ “တာတ– ညီတော်! ဧတံ သရံ– ဤရေအိုင်သို့၊ (ရေ ကန်သို့)၊ ဂန္တွာ– ၍။ နှတွာ စ– ရေချိုး၍လည်းကောင်း။ ပိဝိတွာ စ– သောက်၍ လည်းကောင်း။ အမှာကမ္ပိ– တို့ဖို့လည်း။ ဝါ– တို့အတွက်လည်း။ ပဒုမိနိပဏ္ဏေဟိ–ပဒုမ္မာကြာရွက်တို့ဖြင့်။ ဥဒကံ– ကို။ အာဟရ– လော။” ဣတိ– ပြီ။ ပန– ဆက်။ သော သရော– ထိုရေအိုင်ကို။ ဝေဿဝဏဿ– ဝေဿဝဏ်နတ်မင်း၏။ သန္တိကာ– မှ၊
ဝေဿဝဏဿ။ ။ ဝေဿဝဏ်နတ်မင်း၏ မူလအမည်မှာ ကုဝေရတည်း၊ ဝိသာဏာမည်သော နေပြည်တော်(မြို့တော်)၌ နတ်မင်းအဖြစ်ကို ပြုလုပ်အုပ်ချုပ်ရသော ကြောင့် “ဝေဿဝဏ”ဟု တွင်သည်၊ “ဝိသာဏာယ ရာဇဓာနိယာ ရဇ္ဇံ ကာရေတီတိ ဝေဿဝဏော၊ [ဝိသာဏာ+ဏဝ၊ ဝိ၌ ဧဝုဒ္ဓိ, သဒွေဘော်လာ, (ဝေဿာဏဝ), ဿာ၌ ရဿပြု, ဏနှင့်ဝကို ရှေ့နောက်ပြန်၊- သုတ္တနိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၀၁၊ ဇာဋီသစ်- ၁, ၃၂၉၊]”ဟု ပြုပါ။
မောဂ်နိ- ၂, ၁၂၄။ ။ ထို၌ကား “ကုဝေရဿ ခေါ မာရိသ မဟာရာဇဿ ဝိသာဏာ နာမ ရာဇဓာနီ၊ တသ္မာ ကုဝေရော မဟာရာဇာ “ဝေဿဝဏော}တိ ပဝုစ္စတိ(ဒီ- ၃, ၂၉၁)”ကို ကြည့်၍ “ဝိသာဏာ နာမ ရာဇဓာနီ+အဿ အတ္ထီတိ
...[စာမျက်နှာ- ၅၃၆]...
ဧကေန– သော။ ဒကရက္ခသေန– ရေစောင့်ဘီလူးသည်။ လဒ္ဓေါ– သည်။ ဟောတိ၊ ဝေဿဝဏော စ– သည်လည်း။ တံ– ထိုရေစောင့်ဘီလူးကို။ အာဟ၊ (ကိံ)၊ “ဒေဝဓမ္မဇာနနကေ– ဒေဝဓမ္မကို သိသူတို့ကို။ ဌပေတွာ– ၍။ အညေ– (ဒေဝဓမ္မကို သိသူ တို့မှ) အခြားကုန်သော။ ယေ စ– အကြင်သူတို့သည်ကား။ ဣမံ သရံ– ကို။ ဩတရန္တိ– ကုန်၏။ တေ– တို့ကို။ ခါဒိတုံ– ငှာ။ လဘသိ– ၏။” ဣတိ– ပြောပြီ။ တတော– မှ။ ပဋ္ဌာယ– ၍။ သော– ထိုရေစောင့်ဘီလူးသည်။ တံ သရံ– သို့။ ဩတိဏ္ဏောတိဏ္ဏေ– သက်ဆင်းကုန်, သက်ဆင်းကုန်သောသူတို့ကို။ ဒေဝဓမ္မေ– တို့ကို။ ပုစ္ဆိ တွာ– ၍။ အဇာနန္တေ– မသိသူတို့ကို။ ခါဒတိ– ၏။ သူရိယကုမာရောပိ– သည်လည်း။ တံ သရံ– ကို။ အဝီမံသိတွာဝ– မစူးစမ်းမူ၍သာ။ ဩတရိ– ပြီ။ တေန စ– ထိုရေစောင့် ဝေဿဝဏော”ဟု ပြုကာ ဝိသာဏာနောင် ဏပစ္စည်းသက်၊ တဒမိနာဒီနိဖြင့် အလယ် ၌ အဝ,လာ၍ ပြီးစေသည်။
ဇာ၊ဋ္ဌ၊၇, ၁၆၈။ ။ ထို၌ “ဝေဿဝဏန္တိ ဝိသာဏာယ ရာဇဓာနိယာ ဣဿရ- ရာဇာနံ”ဟု ဖွင့်၏၊ ထိုအလို “ဝိသာဏာယ ရာဇဓာနိယာ ဣဿရော ဝေဿဝဏော-ဝိသာဏာမြို့တော်၏ အစိုးရဖြစ်သော နတ်မင်း”ဟု ပြု၍ ရှေ့နည်းများအတိုင်း ရုပ်ပြီး စေရာ၏။
ဓာန်ဋီ၊ ထောမ။ ။ ဓာန်ဋီ- ၃၂၌ “ဝိဿဝဏဿ(ဝိဿဝဏ်ရသေ့၏)+အပစ္စံ ဝေဿဝဏော၊ [ဝိဿဝဏ+ဏ၊]”ဟုလည်းကောင်း ထောမနိဓိ၌ “ဝိဿဝသုနော အပစ္စံ ဝေဿဝဏော၊ [ဝိဿဝသု+ဏ၊ “ဝေဿဝသဝ”ဟု ဆိုလိုလျက် သ,ကို ဏပြု, ဝကိုချေ၊]”ဟုလည်းကောင်း ဆို၏။
ဒကရက္ခသေန။ ။ ပိပါသစ္ဆေဒံ ကရောတီတိ ဒကံ၊[ဒါ+ဏွု၊] ဥန္ဒတိ ဒြဝံ ကရောတီတိ ဒကံ၊ [ဥန္ဒ+က၊ ဥ- နတို့ကိုချေ၊- ဓာန်ဋီ- ၆၆၁၊] ဒကီယတေတိ ဒကံ၊ [ဒက- အဿာဒေ +အ၊ -မောဂ်- ၇, ၁၅၊] ရက္ခန္တိ အတ္တာနံ ဧတသ္မာတိ ရက္ခသော၊ [ရက္ခ+အသ၊- ဓာန်ဋီ- ၁၃၊ ကပ္ပဒ္ဒုမ၊] ရက္ခိတွာ+အသတိ ဘက္ခတီတိ ရက္ခသော၊(ပဒီ- ၂၅၄၊ သင်္ဂြိုဟ်ဘာ- ၂၉၅၊ သီဘာ- ၃, ၁၅)၊ ဒကေ+ရက္ခသော ဒကရက္ခသော(ရေ၌ စောင့်သောဘီလူး- ရေစောင့်ဘီလူး- ရေသူရဲ)၊ ဤအလို ဒကပုဒ်, ရက္ခသပုဒ်တည်း၊(မောဂ်နိ- ၁, ၃၉၅)၊ ဥဒကပုဒ်, ရက္ခသပုဒ်ဟု ယူ၍ “ဥဒကေ+ရက္ခသော ဒကရက္ခသော၊ [ဥဒက+ရက္ခသ၊ သောတာဒီသု(မောဂ်- ၃, ၇၃)သုတ်, တေသုဝုဒ္ဓိဖြင့် ဥကိုချေ၊]”ဟုလည်း ပြုကြသည်။
(နိဒီ-၂၇၈)
...[စာမျက်နှာ- ၅၃၇]...
ဘီလူးသည်လည်း။ “ဒေဝဓမ္မေ– တို့ကို။ ဇာနာသိ– လော?။” ဣတိ– သို့။ ပုစ္ဆိတော– သည်၊ (သမာနော)၊ “ဒေဝဓမ္မာ နာမ– တို့မည်သည်။ စန္ဒိမသူရိယာ– လနေတို့တည်း။” ဣတိ– သို့။ အာဟ– ပြီ။ အထ– ၌။ နံ– ထိုသူရိယကုမာရကို။ “တွံ– သည်။ ဒေဝဓမ္မေ– တို့ကို။ န ဇာနာသိ– မသိ။” ဣတိ– ဤသို့ ပြော၍။ ဥဒကံ– သို့။ ပဝေသေတွာ– ဝင်စေ၍။ ဝါ– သွင်း၍။ အတ္တနော– ၏။ ဘဝနေ– ဗိမာန်၌၊ [ဘဝန္တိ နိဗ္ဗတ္တန္တိ နိဝသန္တိ စတူဟိ ဣရိယာပထေဟိ ဝါသံ ကပ္ပေန္တိ ဧတ္ထာတိ ဘဝနံ၊- အပ၊ ဋ္ဌ၊ ၂၊ ၂၇၄၊] ဌပေသိ– ထားပြီ။ ဗောဓိသတ္တောပိ– သည်လည်း။ တံ– ထိုသူရိယကုမာရ၏။ အတိစိရာယန္တံ– အလွန်ကြာမြင့်သည်၏အဖြစ်ကို။ ဝါ– အလွန်ကြာမြင့်ခြင်းကို။ ဒိသွာ– သိ၍၊ (တစ်နည်း) တံ– ထိုသူရိယကုမာရကို။ အတိစိရာယန္တံ– အလွန်ကြာ မြင့်နေသည်ကို၊ (တစ်နည်း) အတိစိရာယန္တံ– သော။ တံ– ကို၊ (ဉာဏေန– ဖြင့်၊) ဒိသွာ။ စန္ဒကုမာရံ– ကို။ ပေသေသိ– ပြီ။ သောပိ– ထိုစန္ဒကုမာရသည်လည်း။ တေန– ထိုရေစောင့်ဘီလူးသည်။ “ဒေဝဓမ္မေ– တို့ကို။ ဇာနာသိ– လော?” ဣတိ–
ဗောဓိသတ္တော။ ။ ဗုဇ္ဈတိ ဧတေနာတိ ဗောဓိ- သိကြောင်းဉာဏ်၊ ဗောဓိ+အဿ အတ္ထီတိ ဗောဓိမာ၊ ဗောဓိမာ+သတ္တော ဗောဓိသတ္တော- ဉာဏ်ရှိသောပုဂ္ဂိုလ်- ပညာရှိ ပုဂ္ဂိုလ်၊ [ဗောဓိမန္တု+သတ္တော၊ တေသု ဝုဒ္ဓိသုတ်ကြီးဖြင့် မန္တုချေ၊] (တစ်နည်း) မဟာဗောဓိယာနပဋိပဒါယ(မြတ်သော ဗောဓိသို့ သွားကြောင်းအကျင့်ဖြင့်) ဗုဇ္ဈတီတိ ဗောဓိ၊ ဗောဓိ စ+သော+သတ္တော စာတိ ဗောဓိသတ္တော- သိတတ်သောပုဂ္ဂိုလ်၊ (တစ်နည်း) သယံ ဗုဇ္ဈတိ, ဗုဇ္ဈန္တိ တေန အရိယာတိ ဝါ ဗောဓိ၊ (မဂ်ဉာဏ်)၊ ဗောဓိအရ မုချအားဖြင့် မဂ်ဉာဏ်ကို ရသော်လည်း ကာရဏူပစာရအားဖြင့် သဗ္ဗညုတဉာဏ်ကိုပါ ယူပါ၊(ဒီဋီ၊၂၊၁၉)၊ ဗောဓိယံ+သတ္တော ဗောဓိသတ္တော- မဂ်ဉာဏ်, သဗ္ဗညုတဉာဏ်၌ ကပ်ငြိသော ပုဂ္ဂိုလ်၊ ထိုဉာဏ်တို့ကို ရလိုသော ဆန္ဒဖြစ်နေခြင်းကိုပင် “မဂ်ဉာဏ်၌ ကပ်ငြိသူ”ဟု ဆိုလိုသည်။ ဆန္ဒအမျိုးမျိုးတွင် ဓမ္မစ္ဆန္ဒခေါ် ကတ္တုကမျတာဆန္ဒ(မဟာကုသိုလ်ရှိဆန္ဒ) တည်း။ (သံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၀၊ သံဋီ- ၂, ၂၃)
တံ အတိစိရာယန္တံ ဒိသွာ။ ။ ပထမနည်းအလို တံဝယ် ဆဋ္ဌီအနက်၌ ဒုတိယာ တည်း၊ အတိစိရာယန္တံ၌ ဘာဝပုဒ်ကျေသည်၊ (တစ်နည်း) တ္တပစ္စည်းကျေသည်, (တစ် နည်း) ဘောအနက်၌ မာနပစ္စည်းသက်၊ အတ္တနော ပဒါနိ ပရဿပဒတ္တံဖြင့် မာနကို အန္တပြန်၊ ဒိသွာ၌ ဒိသဓာတ် ဗောဓနအနက်ဟောတည်း၊ နောက်နည်းများအလို တံ ကား ပကတိကံ၊ အတိစိရာယန္တံကား ဝိကတိကံ, ဝိသေသနတည်း။(ဇာဋီသစ်- ၁, ၁၇၃)
...[စာမျက်နှာ- ၅၃၈]...
သို့။ ပုစ္ဆိတော– သည်၊ (သမာနော)၊ “ဒေဝဓမ္မာ နာမ– တို့မည်သည်။ စတဿော– ကုန်သော။ ဒိသာ– အရပ်မျက်နှာတို့တည်း။” ဣတိ– သို့။ အာဟ၊ ဒကရက္ခသော– သည်။ တမ္ပိ– ထိုစန္ဒကုမာရကိုလည်း။ ဥဒကံ– သို့။ ပဝေသေတွာ– ၍။ တတ္ထေဝ– ထိုမိမိ၏ ဗိမာန်၌ပင်။ ဌပေသိ– ပြီ။
ဗောဓိသတ္တော– သည်။ တသ္မိမ္ပိ– ထိုစန္ဒကုမာရသည်လည်း။ စိရာယန္တေ– သော်။ “အန္တရာယေန– သည်။ ဘဝိတဗ္ဗံ– ဖြစ်ရာ၏။” ဣတိ– ဤသို့ တွေး၍။ သယံ– တိုင်။ ဂန္တွာ၊ ဒွိန္နမ္ပိ– တို့၏လည်း။ ဩတရဏပဒံယေဝ– သက်ဆင်းသောခြေရာကိုသာ၊ ဒိသွာ။ “အယံ သရော– ကို။ ရက္ခသပရိဂ္ဂဟိတော– ရေစောင့်ဘီလူးသည် သိမ်း ပိုက်အပ်၏။” ဣတိ– သို့။ ဉတွာ– ၍။ ခဂ္ဂံ– သန်လျက်ကို။ သန္နယှိတွာ– ကောင်းစွာ ဖွဲ့၍။ ဓနုံ– လေးကို။ ဂဟေတွာ– ၍။ အဋ္ဌာသိ– ပြီ။ ရက္ခသော– သည်။ တံ– ထိုဘုရား အလောင်းတော်ကို။ အနောတရန္တံ– မသက်ဆင်းသည်ကို။ ဒိသွာ၊ ဝနကမ္မိကပုရိသဝေသေန– တောအလုပ်၌ ယှဉ်သောယောကျ်ား၏ အသွင်ဖြင့်။ ဝါ– တော လုပ်ငန်းကို မှီ၍ အသက်မွေးသော ယောကျ်ား၏ အသွင်ဖြင့်။ အာဂန္တွာ– ၍။ အာဟ– ပြီ။ “ဘော ပုရိသ! တွံ– သည်။ မဂ္ဂကိလန္တော– လမ်းခရီးကြောင့် ပင်ပန်း သည်။ ဝါ– ခရီးပန်းသည်၊ [ဓမ္မဘာ-၂, ၂၅ရှု၊] (အသိ– ၏၊) ကသ္မာ– ကြောင့်။ ဣမံ သရံ– သို့။ ဩတရိတွာ– ၍။ နှတွာ စ– ၍လည်းကောင်း။ ပိဝိတွာ စ– ၍လည်းကောင်း၊
ဝနကမ္မိကပုရိသဝေသေန။ ။ ဝနေ+ကမ္မံ ဝနကမ္မံ- တော၌ လုပ်ဆောင်ဖွယ်ဖြစ် သော လယ်ထွန်ခြင်း, စပါးရိတ်ခြင်း, သစ်သားကို ဆောင်ယူခြင်း, နွားကျောင်းခြင်း စသော လုပ်ငန်း- တောလုပ်ငန်း၊ ဝနကမ္မေ+နိယုတ္တော ဝနကမ္မိကော- တောလုပ်ငန်း၌ ယှဉ်သူ၊ (တစ်နည်း) ဝနကမ္မံ+ဧတဿ အတ္ထီတိ ဝနကမ္မိကော- တောလုပ်ငန်းရှိသူ၊ [ဝနကမ္မ+ဣက၊- သံဋီ၊၁၊၂၇၈၊ ရူ- ၂၂၄၊] (တစ်နည်း) ဝနကမ္မေန+စရတိ ဝိစရတီတိ ဝနကမ္မိကော- တောလုပ်ငန်းဖြင့် လှည့်လည်သောယောကျ်ား၊ (မ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၇၀)၊ (တစ် နည်း) ဝနကမ္မံ နိဿာယ ဇီဝတီတိ ဝနကမ္မိကော- တောလုပ်ငန်းကို မှီ၍ အသက် မွေးသောယောကျ်ား၊ (သံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၄၃)၊ (တစ်နည်း) ကမ္မံ ကရောတီတိ ကမ္မိကော၊ ဝနေ+ကမ္မိကော ဝနကမ္မိကော- တော၌ လုပ်ငန်းလုပ်သောယောက်ျား၊ (မအူပါရာနိ- ၄, ၂၀၉)၊ ဝနကမ္မိကော စ+သော+ပုရိသော စာတိ ဝနကမ္မိကပုရိသော၊ ဝနကမ္မိကပုရိသဿ+ဝေသော ဝနကမ္မိကပုရိသဝေသော
...[စာမျက်နှာ- ၅၃၉]...
ဘိသမုလာလံ– ကြာဥ, ကြာရင်းကို။ ခါဒိတွာ– ၍။ ပုပ္ဖာနိ– တို့ကို။ ပိလန္ဓိတွာ– ပန် ဆင်၍။ န ဂစ္ဆသိ– မသွားသနည်း?။” ဣတိ– မေးပြီ။ ဗောဓိသတ္တော– သည်။ တံ– ထိုသူကို။ ဒိသွာဝ– ၍သာလျှင်။ “ဧသ– ဤသူသည်။ သော ယက္ခော– ထိုဘီလူး တည်း။” ဣတိ– သို့။ ဉတွာ– ၍။ “တယာ– သည်။ မေ– ၏။ ဘာတရော– ညီတို့ကို။ ဂဟိတာ– ဖမ်းယူထားအပ်ကုန်သလော?။” ဣတိ– သို့။ အာဟ– ပြီ။ အာမ– အိမ်း! မယာ– သည်။ ဂဟိတာ– ကုန်ပြီ။ ဣတိ– ပြီ။ ကိံ ကာရဏာ– အဘယ်အကြောင်း ကြောင့်၊ (ဂဟိတာ– ကုန်သနည်း?)၊ ဣတိ– ပြီ။ အဟံ– သည်။ ဣမံ သရံ– သို့။ ဩတိဏ္ဏောတိဏ္ဏေ– သက်ဆင်းကုန် သက်ဆင်းကုန်သော သူတို့ကို။ လဘာမိ– ၏။ ဣတိ– ပြီ။ သဗ္ဗေဝ– အလုံးစုံသောသူတို့ကိုပင်။ လဘသိ ကိံ ပန– ရသလော?။ ဣတိ– ပြီ။ ဒေဝဓမ္မဇာနနကေ– ဒေဝဓမ္မတို့ကို သိသူတို့ကို။ ဌပေတွာ– ချန်ထား၍။ အဝသေသေ– ကြွင်းသော သူတို့ကို။ လဘာမိ– ၏။ ဣတိ– ပြီ။ တေ– အား။ ဒေဝဓမ္မေဟိ– တို့ဖြင့်။ အတ္ထော– အလိုသည်။ အတ္ထိ ပန– ရှိသလော? ဣတိ– ပြီ။ အာမ–
ဘိသမုဠာ(လာ)လံ ဘိသမုဠာ(လာ)လံ ဘိသမုဠာ(လာ)လံ။ ။ ဒွိပဒစတုပ္ပဒါနံ ဆာတကံ ဘိသတိ ဟိံသတိ ဝိနာသေတီတိ ဘိသံ၊ [ဘိသ+အ၊- အပ၊ဋ္ဌ၊၂၊၉၂၊ (တစ်နည်း) ဝိသ- ပေရဏေ+အ၊ ပ,ကို ဘပြု၊ (တစ်နည်း) ဘာသ- ဒိတ္တိယံ+အ၊ အာကို ဣပြု၊ ပု- န၊- ဓာန်ဋီ- ၆၈၇၊] မူလေ အလတိ ပဝတ္တတီတိ မုဠာလော၊ [မူလ+အလ+အ၊ -ပါစိယော- ၈၀၊] (တစ်နည်း) မူလေ+ဇာယ- တီတိ မုဠာလံ၊ [မူလနောင် အညအနက်၌ အလပစ္စည်း၊ မူ၌ ရဿပြု, လ,ကို ဠပြု၊- ဓာန်ဋီ- ၆၈၇၊] (တစ်နည်း) ဥဒကတော ဥဒ္ဓတမတ္တေ မီလတိ နိမီလတီတိ (မှိတ်တတ်ညှိုးတတ်သောကြောင့်) မုဠာလံ၊ [မီလ+ကာလ၊ ဤ,ကို ဥပြု, လ,ကို ဠပြု၊ -မောဂ်- ၇, ၁၈၆၊ ပါစိယော- ၈၀။] ဤအဆိုများ၌ “မုဠာလံ”ဟုချည်း ရှိ၏၊ “လဠာနမဝိသေသော(ရူ- ၂၁)”စကား အရ လနှင့် ဠတို့ မထူးသောကြောင့် “မုလာလံ”လည်း သင့်သည်ဟု ယူပါ၊ ထိုနောင် “ဘိသဉ္စ+မုဠာ(လာ)လဉ္စ ဘိသမုဠာ(လာ)လံ”ဟု တွဲပါ၊ (အပ၊ဋ္ဌ၊၂၊၉၂၊ သံ၊ဋ္ဌ၊၂, ၂၁၂)၊ ဆက်ဥုးအံ့- “ဘိသံ မုဠာလော နိတ္ထီ စ(ဓာန်- ၆၈၇)”ဂါထာအလို ဘိသနှင့် မုဠာလ၂ပုဒ်လုံး ကြာစွယ်ကို ဟောသော်လည်း ဤ၌ “ဘိသမုဠာလံ”ဟု တွဲဖက်၍ ရှိနေရကား “မုဠာလန္တိ သေတပဒုမာနံ မူလံ၊ ဘိသန္တိ တေသံယေဝ ကန္ဒံ(သံဋီ- ၁, ၂၉၃)”ဟူသော အဖွင့်ကို ကြည့်၍ ဘိသအရ ကြာဥ(ကြာစွယ်), မုလာ(ဠာ)လအရ ကြာရင်းကို ယူရသည်။ (ဓာန်နိသစ်- ၆၈၇)
...[စာမျက်နှာ- ၅၄၀]...
အိမ်း! (မေ– အား။ ဒေဝဓမ္မေဟိ– တို့ဖြင့်။ အတ္ထော– သည်၊) အတ္ထိ– ၏။ ဣတိ– ပြီ။ အဟံ– သည်။ ကထေဿာမိ– မည်။ ဣတိ– ပြီ။ တေန ဟိ– လျှင်။ ကထေဟိ– လော။ ဣတိ– ပြီ။ ကိလိဋ္ဌေန– ညစ်ပေနေသော။ ဂတ္တေန– ကိုယ်ဖြင့်။ ကထေတုံ– ငှာ။ န သက္ကာ– ကောင်း။ ဣတိ– ပြီ။ ယက္ခော– သည်။ ဗောဓိသတ္တံ– ကို။ နှာပေတွာ– ရေ ချိုးစေ၍။ ပါနီယံ– ကို။ ပါယေတွာ– သောက်စေ၍။ အလင်္ကရိတွာ– တန်ဆာဆင် ၍။ အလင်္ကတမဏ္ဍပမဇ္ဈေ– တန်ဆာဆင်အပ်သော မဏ္ဍပ်၏ အလယ်၌။ ပလ္လင်္ကံ– သို့။ အာရောပေတွာ– ၍။ သယံ– ကိုယ်တိုင်။ အဿ– ထိုဘုရားအလောင်း တော်၏။ ပါဒမူလေ– ၌။ နိသီဒိ– ပြီ။ အထ– ၌။ နံ– ထိုဘီလူးကို။ ဗောဓိသတ္တော– သည်။ “သက္ကစ္စံ– ကောင်းစွာပြု၍။ ဝါ– လေးလေးစားစား၊ [ဓမ္မဘာ-၂, ၂၅၃] သုဏာဟိ– လော။” ဣတိ– သို့။ ဝတွာ– ၍။ ဣမံ ဂါထံ– ကို။ အာဟ– ပြီ။ (ကိံ) “ဟိရိဩတ္တပ္ပသမ္ပန္နာ၊ ပေ၊ ဝုစ္စရေ”တိ– ဟူ၍၊ (အာဟ)
ဟိရိဩတ္တပ္ပသမ္ပန္နာ, သုက္ကဓမ္မသမာဟိတာ၊ သန္တော သပ္ပုရိသာ လောကေ, ဒေဝဓမ္မာတိ ဝုစ္စရေ
လောကေ– သတ္တလောက၌။ ဟိရိဩတ္တပ္ပသမ္ပန္နာ– ဟိရီဩတ္တပ္ပနှင့် ပြည့်စုံ ကုန်သော၊ (အရှက်အကြောက်နှင့် ပြည့်စုံကုန်သော)၊ သုက္ကဓမ္မသမာဟိတာ–ဖြူစင်သော ဟိရီဩတ္တပ္ပစသော လောကီလောကုတ္တရာကုသိုလ်တရားတို့ဖြင့် ကောင်းစွာထားအပ်သော စိတ်ရှိကုန်သော။ ဝါ– ဖြူစင်သော ဟိရီဩတ္တပ္ပစသော
သုက္ကဓမ္မသမာဟိတာ။ ။ ဟိရီဩတ္တပ္ပတရား၂ပါးကို အစပြု၍ ပြုထိုက်သော ကုသိုလ်တရားတို့သည် မုချအားဖြင့် သုက္ကဓမ္မမည်၏၊ ဟိရီဩတ္တပ္ပကို အခြေမခံသော အခြားသော စတုဘူမကလောကီ,လောကုတ္တရာကုသိုလ်တရားများလည်း အလုံးစုံကို သိမ်းယူသော သဗ္ဗသင်္ဂါဟကနည်း(ဧကဒေသူပစာရ, ပဓာနနည်း, ဥပလက္ခဏနည်း, နိဒဿနနည်း)ဖြင့် သုက္ကဓမ္မမည်၏၊ “သောစန္တိ ဧတေဟိ တဒတ္ထိကာတိ သုက္ကာ၊ [သုစ+အ၊- ဓာန်ဋီ- ၉၅၊] သုက္ကာ+ဓမ္မာ သုက္ကဓမ္မာ၊ အာဓီယန္တီတိ အာဟိတာ၊ [အာ+ဓာ+ တ၊ ဣလာ, ကွစိ ဓာတုဖြင့် ဓိကို ဟိပြု၊ -ရူ- ၃၈၇၊] သမ္မာ+အာဟိတာ သမာဟိတာ-ကောင်းစွာ ထားအပ်ကုန်သော၊ (တစ်နည်း) သမာဓီယတေတိ သမာဟိတံ၊ သမာဟိတံ+ယေသံ အတ္ထီတိ သမာဟိတာ- ကောင်းစွာ ထားအပ်သော စိတ်ရှိသူတို့၊(ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊ ၂, ၂)၊ သုက္ကဓမ္မေဟိ+သမာဟိတာ သုက္ကဓမ္မသမာဟိတာ- ဖြူစင်သော ကုသိုလ်တရား
...[စာမျက်နှာ- ၅၄၁]...
လောကီလောကုတ္တရာကုသိုလ်တရားတို့နှင့် ပြည့်စုံကုန်သော။ သန္တော– ကာယ ကံစသည်တို့ ငြိမ်သက်အေးချမ်းကုန်သော။ သပ္ပုရိသာ– သူတော်ကောင်းတို့ကို၊ [သောဘနာ+ပုရိသာ သပ္ပုရိသာ၊] ဒေဝဓမ္မာတိ– ဒေဝဓမ္မတို့ဟူ၍၊ (သမ္မုတိ, ဥပ ပတ္တိ, ဝိသုဒ္ဓိဟူသော နတ်တို့၏ ဖြစ်ကြောင်း ကုသိုလ်ရှိသူတို့ဟူ၍။ ဝါ– သမ္မုတိ, ဥပပတ္တိ, ဝိသုဒ္ဓိဟူသော နတ်တို့၏ ဖြစ်ကြောင်းကုသိုလ်တို့နှင့် ပြည့်စုံသူတို့ ဟူ၍၊) ဝုစ္စရေ– ဆိုအပ်ကုန်၏။
တို့ဖြင့် ကောင်းစွာ ထားအပ်သူတို့။ ဝါ– ကောင်းစွာထားအပ်သော စိတ်ရှိသူတို့၊ (သဒ္ဒတ္ထ)၊ ဝါ– ဖြူစင်သော ကုသိုလ်တရားတို့နှင့် ပြည့်စုံသူတို့၊ (ဝေါဟာရတ္ထ) ”ဟု ပြုပါ။ (ဇာဋီသစ်-၁, ၁၇၅)
တစ်နည်း။ ။ သုခံ+ကရောတီတိ သုက္ကံ- ချမ်းသာကို ပြုတတ်သော ဟိရီဩတ္တပ္ပ၊ [သုခ+ကရ+ကွိ၊ ခ,ကို က,ပြု၊- ဓာန်ဋီ- ၈၅] သုက္ကေန+ဥပ္ပန္နာ+ဓမ္မာ သုက္ကဓမ္မာ- ဟိရီ ဩတ္တပ္ပကြောင့် ဖြစ်သော ကုသိုလ်တရားတို့၊ သုက္ကဓမ္မေဟိ+သမာဟိတာ သုက္ကဓမ္မ- သမာဟိတာ- ဟိရီ ဩတ္တပ္ပကြောင့် ဖြစ်သော ကုသိုလ်တရားတို့ဖြင့် ကောင်းစွာထားအပ် သူတို့၊ (ကောင်းစွာထားအပ်သော စိတ်ရှိသူတို့)
ဒေဝဓမ္မာ။ ။ အတ္တနော ဖလံ ဒဟန္တိ ဝိဒဟန္တီတိ ဓမ္မာ၊ ဓမ္မသဒ္ဒါ ကာရဏအနက် ဟော၊ ဒေဝါနံ+ဓမ္မာ ဒေဝဓမ္မာ၊ ဤဝိဂြိုဟ်အရဟိရီ ဩတ္တပ္ပတရား၂ပါးကို ရ၏၊ ထို တရား၂ပါးနှင့် ပြည့်စုံသောပုဂ္ဂိုလ်တို့ကို ဌာနျူပစာရအားဖြင့် ယူပါ၊ (တစ်နည်း)ထို တရား၂ပါးနှင့် ပြည့်စုံသောပုဂ္ဂိုလ်တို့ကို ရအောင် “ဒေဝဓမ္မာ+ယေသံ အတ္ထီတိ ဒေဝ- ဓမ္မာ၊ [ဒေဝဓမ္မ+ဏ၊]”ဟု ဆက်ပါ၊(ဇာ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၄၉)၊ “ဒေဝံ (ဒေဝဘာဝံ)+အာဝဟာ +ဓမ္မာ ဒေဝဓမ္မာ၊(မဋီ၊၂၊၂၃၂)၊ ဒေဝါနံ+ကာရဏဘူတာ+ဓမ္မာ ဒေဝဓမ္မာ၊(ဇာဋီ သစ်- ၁, ၁၈၃)၊ ဒေဝေဟိ+စရိတပုဗ္ဗာ+ဓမ္မာ ဒေဝဓမ္မာ၊ ဒေဝေဟိ+စရိယမာနာ+ ဓမ္မာ ဒေဝဓမ္မာ၊ ဒေဝေဟိ+စရိတဗ္ဗာ+ဓမ္မာ ဒေဝဓမ္မာ၊(ဓမ္မဋီ- ၂၁၀)”ဟုလည်း ပြုနိုင် သေး၏၊ ထိုနောင် ရှေ့နည်းအတိုင်း ဌာနျူပစာရ, အဿတ္ထိဆက်ပါ။
ဒေဝအရ။ ။ “ဒေဝဓမ္မာ”၌ ဒေဝအရ သမ္မုတိနတ်, ဥပပတ္တိနတ်, ဝိသုဒ္ဓိနတ်တို့ကို ယူပါ၊ ထိုတွင် သမ္မုတိနတ်ဟူသည် လူ့ပြည်ရှိ ပဒေသရာဇ်, ဧကရာဇ်, စကြာဝတေး စသော မင်းများနှင့် မင်းသားစသည်များတည်း၊ ဥပပတ္တိနတ်ဟူသည် နတ်ပြည်, ဗြဟ္မာ့ပြည်ရှိ နတ်ဗြဟ္မာများတည်း၊ ဝိသုဒ္ဓိနတ်ဟူသည် ရဟန္တာ, ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ, သဗ္ဗညု ဘုရားရှင်တို့တည်း။ (ဇာ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၄၉၊ ဓမ္မဋီ- ၂၁၀) ါ်
...[စာမျက်နှာ- ၅၄၂]...
ယက္ခော– သည်။ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ– ကို။ သုတွာ– ၍။ ပသန္နော– ကြည်ညိုသည်၊ (ဟုတွာ)၊ ဗောဓိသတ္တံ– ကို။ အာဟ၊ (ကိံ)၊ “ပဏ္ဍိတ– ပညာရှိ! အဟံ– သည်။ တေ–သင်၌၊ [ပသီဒနတ္ထယောဂေ ဘုမ္မတ္ထေ ဆဋ္ဌီဝစနံ၊ -ဇာဋီသစ်-၁, ၁၈၃။] ပသန္နော– ၏။ ဧကံ– သော။ ဘာတရံ– ညီကို။ ဒမ္မိ– ၏။ ကတရံ– အဘယ်ညီကို။ အာနေမိ–ဆောင်ပေးရမည်နည်း?” ဣတိ– ပြီ။ “ကနိဋ္ဌံ– ညီအငယ်ဆုံး သူရိယကုမာရကို။ အာနေဟိ– လော။” ဣတိ– ပြီ။ ပဏ္ဍိတ! တွံ– သည်။ ကေဝလံ– သက်။ ဒေဝဓမ္မေ– တို့ကို။ ဇာနာသိယေဝ– သည်သာ။ ပန– သော်လည်း။ တေသု– ထိုဒေဝဓမ္မ၌။ န ဝတ္တသိ– မကျင့်။ ဣတိ– ပြီ။ ကိံ ကာရဏာ– ကြောင့်နည်း? ဣတိ– မေးပြီ။ ယသ္မာ–ကြောင့်။ ဇေဋ္ဌံ– အကြီးဖြစ်သော ညီငယ်စန္ဒကုမာရကို။ ဌပေတွာ– ၍။ ကနိဋ္ဌံ–အငယ်ဆုံးဖြစ်သော ညီငယ်သူရိယကုမာရကို။ အာဟရာပေန္တော– ဆောင်ယူ စေသော၊ (တွံ– သည်၊) (တစ်နည်း) အာဟရာပေန္တော– ဆောင်ယူစေလသော်။ ဝါ– သည်၏အဖြစ်ကြောင့်။ ဇေဋ္ဌာပစာယိကကမ္မံ– ကြီးသူတို့အား ရိုသေလေး စားလေ့ရှိသူ၏ အမှုကို။ န ကရောသိ– မပြု။ ဣတိ– ထိုကြောင့်တည်း၊ (ဣတိ– ဤသို့ ပြောပြီ၊) [ဣတိတစ်လုံးအကျေကြံ၊] ယက္ခ– ဘီလူး! အဟံ– သည်။ ဒေဝဓမ္မေ စ– တို့ကိုလည်း။ ဇာနာမိ– ၏။ တေသု စ– ထိုဒေဝဓမ္မတို့၌လည်း။ ဝတ္တာမိ– ကျင့်၏။ ဟိ– မှန်။ မယံ– တို့သည်။ ဧတံ– ဤသူရိယကုမာရကို။ နိဿာယ– ၍။ ဣမံ အရညံ– သို့။ ပဝိဋ္ဌာ– ကုန်ပြီ။ ဟိ– ချဲ့။ ဧတဿ– ဤသူရိယကုမာရ၏။ အတ္ထာယ– ငှာ။ အမှာကံ– တို့၏။ ပိတရံ– ကို။ ဧတဿ– ဤသူရိယကုမာရ၏။ မာတာ– သည်။ ရဇ္ဇံ– ကို။ ယာစိ– ပြီ။ ပန– သို့သော်လည်း။ အမှာကံ– တို့၏။ ပိတာ– သည်။ တံ ဝရံ– ကို။ အဒတွာ– ၍။ အမှာကံ– တို့ကို။ အနုရက္ခဏတ္ထာယ– အစဉ်စောင့်ရှောက်ခြင်းငှာ၊
အာနေမိ။ ။ ဆောင်ဆဲကို ဆိုလိုသည်မဟုတ်၊ မကြာမီ ဆောင်ပေးမည်ကို ဆိုလိုရ ကား အာနေမိသည် ဝတ္တမာန်၄မျိုးတွင် သမီပဝတ္တမာန်တည်း၊ အတိတ်သမီပဝတ္တ မာန်, အနာဂတ်သမီပဝတ္တမာန် ၂မျိုးတွင် အနာဂတ်သမီပဝတ္တမာန်တည်း၊ ဝတ္တမာနာ ပစ္စုပ္ပန္နေသုတ်ဖြင့်ပင် မိဝိဘတ်သက်၊(ရူ- ၂၅၉၊ ကစ္စည်းဘာ- ၂၈၆)၊ (တစ်နည်း) “ဝတ္တမာနာ”ဟူသော ယောဂဝိဘာဂဖြင့် အနာဂတ်အနက်၌ ဝတ္တမာန်မိဝိဘတ်သက် (ဝဏ္ဏနာ- ၂၈၅၊ ဝိဗော- ၂၀၉)။ [ကတရံ အာနေမိ ကတရံ အာနေမိ ကတရံ အာနေမိတိ ကတရံ ဘာတရံ အာနေဿာမိ၊ အနာဂတတ္ထေ ဟိ ဝတ္တမာနဝစနံ၊ သမီပတ္ထေ ဝါ၊ -ဇာဋီသစ်- ၁, ၁၈၃)]
...[စာမျက်နှာ- ၅၄၃]...
အရညေ– ၌။ ဝါသံ– နေခြင်းကို။ အနုဇာနိ– ပြီ။ သော ကုမာရော– သည်။ အနိဝတ္တိတွာ– ၍။ အမှေဟိ– တို့နှင့်။ သဒ္ဓိံ၊ အာဂတော– ပြီ။ “တံ– ထိုသူရိယကုမာရကို။ အရညေ– ၌။ ဧကော– သော။ ယက္ခော– သည်။ ခါဒိ– ပြီ။” ဣတိ– သို့။ ဝုတ္တေပိ– သော်လည်း။ ကောစိ– သည်။ န သဒ္ဒဟိဿတိ– ယုံလိမ့်မည်မဟုတ်။ တေန– ကြောင့်။ အဟံ– သည်။ ဂရဟဘယဘီတော– ကဲ့ရဲ့ခြင်းဘေးမှ ကြောက်သည်၊ (ဟုတွာ)၊ တမေဝ– ထိုသူရိယကုမာရကိုသာ။ အာဟရာပေမိ– ဆောင်စေပါ၏။ ဣတိ– ပြီ။ ယက္ခော– သည်။ ဗောဓိသတ္တဿ– ၌။ ပသီဒိတွာ– ၍။ ”ပဏ္ဍိတ! သာဓု–ကောင်း၏။ တွမေဝ– သည်သာ။ ဒေဝဓမ္မေ (စ)– တို့ကိုလည်း။ ဇာနာသိ– ၏။ ဒေဝဓမ္မေသု စ– တို့၌လည်း။ ဝတ္တသိ– ၏။” ဣတိ– ပြော၍။ ဒွေ– ကုန်သော။ ဘာတရော–ညီတော်တို့ကို။ အာနေတွာ– ဆောင်ယူ၍။ အဒါသိ– ပြီ။ အထ– ၌။ ဗောဓိသတ္တော– သည်။ နံ– ထိုဘီလူးကို။ ယက္ခဘာဝေ– ဘီလူးအဖြစ်၌။ အာဒီနဝံ– ကို။ ကထေတွာ– ၍။ ပဉ္စသု– ကုန်သော။ သီလေသု– တို့၌။ ပတိဋ္ဌာပေသိ– စေပြီ။ သော– ထိုဘုရား အလောင်းသည်။ တေန– ထိုဘီလူးသည်။ သုသံဝိဟိတာရက္ခော– ကောင်းစွာ စီ ရင်အပ်သော အစောင့်အရှောက်ရှိသည်၊ (ဟုတွာ)၊ တသ္မိံ အရညေ– ၌။ ဝသိတွာ– ၍။ ပိတရိ– သည်။ ကာလကတေ– သော်။ ယက္ခံ– ကို။ အာဒါယ– ၍။ ဗာရာဏသိံ– ကို။ ဂန္တွာ– ၍။ ရဇ္ဇံ– ကို။ ဂဟေတွာ– ၍။ စန္ဒကုမာရဿ– အား။ ဥပရဇ္ဇံ–အိမ်ရှေ့မင်း၏အဖြစ်ကို။ သူရိယကုမာရဿ– အား။ သေနာပတိဋ္ဌာနံ– စစ်သူကြီး ရာထူးကို။ ဒတွာ– ၍။ ယက္ခဿ– ဖို့။ ဝါ– အတွက်၊ (တစ်နည်း) ယက္ခဿ– ၏၊ (အတ္ထာယ– ငှာ၊) ရမဏီယေ– သော။ ဌာနေ– ၌။ အာယတနံ– နေရာဌာနကို၊ (နတ် ကွန်းကို၊) ကာရာပေတွာ– ဆောက်လုပ်စေ၍။ ယထာ– အကြင်အခြင်းအရာ အားဖြင့် ပြုလသော်။ သော– ထိုဘီလူးသည်။ လာဘဂ္ဂပ္ပတ္တော– လာဘ်၏ ကောင်း မြတ်သည်၏အဖြစ်သို့ ရောက်သည်။ ဝါ– ကောင်းမြတ်သော လာဘ်သို့ ရောက် သည်၊ (ကောင်းမွန်သော လာဘ်ကို ရသည်၊) [ဓမ္မဘာ-၁, ၁၄၉၊ ဓမ္မဘာ-၃, ၄၉၇ရှု၊] ဟောတိ– ၏။ တထာ– ထိုအခြင်းအရာအားဖြင့်။ အကာသိ– ပြီ။
သတ္ထာ– သည်။ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ– ကို။ အာဟရိတွာ– ၍။ ဇာတကံ– ကို။ သမောဓာနေသိ– ပြီ၊ [ဓမ္မဘာ-၃, ၄၄ရှု၊] “ဗဟုဘဏ္ဍိကဘိက္ခု– များသောဘဏ္ဍာ
...[စာမျက်နှာ- ၅၄၄]...
ရှိသော ရဟန်းသည်။ တဒါ– ၌။ ဝါ– က။ ရက္ခသော– ရေစောင့်ဘီလူးသည်။ အဟောသိ– ဖြစ်ခဲ့ပြီ။ အာနန္ဒော– သည်။ သူရိယကုမာရော– သည်၊ (အဟောသိ)၊ သာရိပုတ္တော– သည်။ စန္ဒကုမာရော– သည်၊ (အဟောသိ)၊ ပန– ထိုမှတစ်ပါး။ အဟမေဝ– သည်ပင်။ မဟိံသကုမာရော– သည်၊ (အဟောသိံ– ပြီ၊)” ဣတိ– ပြီ။ ဧဝံ– လျှင်။ သတ္ထာ– သည်။ ဇာတကံ– ကို။ ကထေတွာ– ၍။ ”ဘိက္ခု! ဧဝံ– လျှင်။ တွံ– သည်။ ပုဗ္ဗေ– ၌။ ဒေဝဓမ္မေ– တို့ကို။ ဂဝေသမာနော– ရှာလျက်။ ဟိရိဩတ္တပ္ပသမ္ပန္နော– ဟိရိဩတ္တပ္ပနှင့် ပြည့်စုံသည်၊ (အရှက်အကြောက်နှင့် ပြည့်စုံသည်)၊ (ဟုတွာ)၊ ဝိစရိတွာ– ၍။ ဣဒါနိ– ၌။ စတုပရိသမဇ္ဈေ– ၌။ ဣမိနာ နီဟာရေန– ဤနည်းဖြင့်။ ဌတွာ– ၍။ မမ– ၏။ ပုရတော– ၌၊] အပ္ပိစ္ဆော– အလိုတဏှာမရှိသည်၊ (အလိုနည်းသည်)၊ အမှိ– ၏။’ ဣတိ– သို့။ ဝဒန္တော– လျက်။ အယုတ္တံ– မသင့်လျော် သော အမှုကို။ အကာသိ– ပြီ။ ဟိ– မှန်။ သာဋကပဋိက္ခေပါဒိမတ္တေန– အဝတ် သင်္ကန်းကို ပယ်ခြင်းအစရှိသည်မျှဖြင့်။ သမဏော နာမ– မည်သည်။ န ဟောတိ– မဖြစ်နိုင်။” ဣတိ– သို့။ ဝတွာ အနုသန္ဓိံ ဃဋေတွာ ဓမ္မံ ဒေသေန္တော ဣမံ ဂါထံ အာဟ၊ (ကိံ) “န နဂ္ဂစရိယာ၊ ပေ၊ အဝိတိဏ္ဏကင်္ခ”န္တိ– ၍၊ (အာဟ)
န နဂ္ဂစရိယာ န ဇဋာ န ပင်္ကာ, နာနာသကာ ထဏ္ဍိလသာယိကာ ဝါ၊ ရဇောဇလံ’ ဥက္ကုဋိကပ္ပဓာနံ, သောဓေန္တိ မစ္စံ အဝိတိဏ္ဏကင်္ခံ
အဝိတိဏ္ဏကင်္ခံ– မလွန်မြောက်အပ်သေးသော ယုံမှားခြင်းရှိသော။ ဝါ– ယုံမှား ခြင်းကို မလွန်မြောက်သေးသော။ မစ္စံ– သတ္တဝါကို။ နဂ္ဂစရိယာ– အဝတ်မဆီး,
တဒါ ရက္ခသော...အဟမေဝ။ ။ “သူရိယကုမာရော, စန္ဒကုမာရော, မဟိံသကုမာရော”တို့ကို ပကတိကတ္တား, “အာနန္ဒော, သာရိပုတ္တော, အဟံ”တို့ကို ဝိကတိ ကတ္တားဟု ယူ၍ “သူရိယကုမာရော- သည်၊ အာနန္ဒော- သည်၊ (အဟောသိ- ပြီ၊)”စ သည်ဖြင့်လည်း ပေးကြ၏၊ သို့သော် “ဆတ္တိံသက္ခတ္တုံ ခေါ ပနာဟံ ဘိက္ခေဝ သက္ကော အဟောသိံ ဒေဝါနမိန္ဒော(အံ- ၂, ၄၆၅)၊ အဟံ တေန သမယေန ဝေလာမော ဗြာ- ဟ္မဏော အဟောသိံ(အံ- ၃, ၁၉၆)”စသည်၌ အဟံနှင့်လျော်အောင် “အဟောသိံ” ဟု ရှိပုံကို ထောက်လျှင် ပစ္စုပ္ပန်ဘဝဖြစ်သော “အာနန္ဒော, သာရိပုတ္တော, အဟံ”တို့ကို ပကတိကတ္တား, အတိတ်ဘဝဖြစ်သော“သူရိယကုမာရော, စန္ဒကုမာရော, မဟိံသကုမာရော”တို့ကို ဝိကတိကတ္တားဟု ယူ၍ ပေးမှ သင့်မည်။
...[စာမျက်နှာ- ၅၄၅]...
အချည်းနှီးသောအကျင့်တို့သည်။ န သောဓေန္တိ– မစင်ကြယ်စေနိုင်ကုန်။ ဇဋာ–ဆံကျစ်တို့သည်၊ [ဇဋန္တိ ပရမ္ပရံ အညမညံ သံသဂ္ဂါ ဘဝန္တီတိ ဇဋာ၊- ကပ္ပဒ္ဒုမ၊] န သောဓေန္တိ– ကုန်။ ပင်္ကာ– သွား၏ အညစ်အကြေးတို့သည်၊ (သွားချေးတို့သည်)၊ န သောဓေန္တိ– ကုန်။ အနာသကာ– ကောင်းစွာ လိုအပ်သလောက် အစာမစား ခြင်းတို့သည်။ ဝါ– အစာကိုဖြတ်, အငတ်ခံခြင်းတို့သည်။ န သောဓေန္တိ– ကုန်။ ထဏ္ဍိလသာယိကာ ဝါ– (သမန်းမြက်ခင်းစိမ်းထားအပ်သော) ယဇ်မြေ၌ အိပ် ခြင်းတို့ သည်လည်း။ န သောဓေန္တိ– ကုန်။ ရဇောဇလံ’ ဝါ– မြူမှုန်တည်းဟူသော အညစ်အကြေးသည်လည်း၊ (န သောဓေတိ– နိုင်၊) ဥက္ကုဋိကပ္ပဓာနံ ဝါ– ဆောင့် ကြောင့်ထိုင်ခြင်းရှိသူ၏အဖြစ်ဖြင့် အားထုတ်အပ်သော ဝီရိယသည်လည်း၊ (န သောဓေတိ– နိုင်။) တတ္ထ– ၌။ နာနာသကာတိ– ကား။ အနသကာ (အနာသကာ)– ကောင်းစွာ လိုအပ်သလောက် အစာမစားခြင်းတို့သည်။ ဝါ– အစာကိုဖြတ် အငတ်ခံခြင်း တို့သည်။ န (သောဓေန္တိ)– မစင်ကြယ်စေနိုင်ကုန်။ ဘတ္တပဋိက္ခေပကာ– ထမင်း (အစာ) ကို ပယ်ခြင်းတို့သည်။ ဝါ– အစာငတ်ခံခြင်းတို့သည်။ ဣတိ အတ္ထော
ပင်္ကာ။ ။ ပစီယန္တိ ဝိတ္ထာရီယန္တီတိ ပင်္ကာ၊ [ပစိ+ဏ၊- ဇာဋီသစ်၊] ကမ္ပန္တိ စလန္တီတိ ပင်္ကာ၊ [ကမ္ပ+က၊ ကမ္ပကို ပံပြု၊ -မောဂ်- ၇, ၁၅၊] ဤ၌ သွား၏အညစ်အကြေးကို ရသဖြင့် “ပင်္ကာ ဝိယာတိ ပင်္ကာ၊ ဒန္တဿ+ပင်္ကာ ပင်္ကာ”ဟု ပြု၊ “ဒန္တပင်္ကာ”ဟု ဆို လိုလျက် ဒန္တကိုချေ။ (သံ၊ဋ္ဌ၊၃, ၄၃၊ သံဋီ၊၂၊၃၁၃)
အနသကာ, အနာသကာ။ ။ အာ သမ္မာ ယထိစ္ဆံ အာသာ အသနာနိ အာသကာ၊ [အာ+အသ+ဏ၊ ကလာ၊ (တစ်နည်း) သမာသန္တ ကပစ္စည်း၊] န+အာသကာ အနာ သကာ၊ [န+အာသက၊- ထောမ၊ ဝါစပ္ပတိ၊] ဤအဆိုများအရ “န+အာသက”ကို စပ် ထားသောကြောင့် “အနာသကာ”ဟုသာ ရှိသင့်သည်၊ “အနသကာ”ဟု မရှိသင့်၊ သံ- ၂, ၃၃၅၊ ဇာ- ၁, ၃၆၄၊ ဇာ- ၂, ၅၀တို့၌လည်း “အနာသကာ”ဟုပင် ရှိသည်။
ဆက်ဥုးအံ့– အာသကာသည် ဘာဝသာဓနတည်း၊ ဘာဝဟူသည် ကြိယာတည်း၊ ကြိယာသည် ဒြပ်နှင့်မစပ်ဘဲ သူ့ချည်းသက်သက်ဆိုလျှင် ကြိယာတစ်မျိုးတည်းဖြစ်၍ ဧကဝုစ်သာတည်း၊ သို့သော်လည်း စပ်ဆိုက်လာသော ဒြပ်တို့၏ နည်းခြင်းများခြင်း ကြောင့် ဧကဝုစ်, ဗဟုဝုစ် ကွဲပြားရသည်။ (ဘေဒ၊ ဘေဒဘာ-၃၄၀)
...[စာမျက်နှာ- ၅၄၆]...
ထဏ္ဍိလသာယိကာတိ– ကား။ ဘူမိသယနာ– မြေပေါ်၌ အိပ်ခြင်းတို့သည်။
ရဇောဇလ္လ ရဇောဇလ္လ ရဇောဇလ္လန္တိ– ကား။ ကဒ္ဒမလေပနာကာရေန– ရွှံ့ညွှန်ဖြင့် လိမ်းကျံသောအခြင်း အရာအားဖြင့်။ ဝါ– ရွှံ့ညွှန်ဖြင့် အလိမ်းလိမ်းပေနေသော အခြင်းအရာအားဖြင့်။ သရီရေ– ၌။ သန္နိဟိတရဇော– စုဝေးတည်နေသောမြူသည်။ ဥက္ကုဋိကပ္ပဓာနန္တိ–
ထဏ္ဍိလသာယိကာ။ ။ ထဏ္ဍိလသဒ္ဒါ ဘူမိ၏ ပရိယာယ်ဖြစ်ကြောင်းနှင့် “သယနံ သာယိကာ”ဟု ဘာဝသာဓနပြုရကြောင်းကို သိစေလို၍ “ဘူမိသယနာ”ဟု ဖွင့်သည်၊ (ဝေဿန္တရဇာဋီ)၊ ထဏ္ဍိလ(ဘူမိ)အရ မြေဟူသည် စိမ်းစိုသောသမန်းမြက်ခင်းထား အပ်သော မြေတည်း၊ “ထလတိ ဧတ္ထာတိ ထဏ္ဍိလံ၊ [ထလ+ဣလ၊ ထ,ထက် နိဂ္ဂဟိတ် လာ၊ လ,ကို ဍပြု၊ ပု- န၊- ကောတ္ထုဘ၊] (တစ်နည်း) ထဏ္ဍာနိ ဝသူနိ ရတနာနိ+ဧတ္ထ အတ္ထီတိ ထဏ္ဍိလံ၊ [ထဏ္ဍ+ဣလ၊- ဇာဋီ၊] သယနံ သာယိကာ၊ [သီ+ဏွု+အာ၊] ထဏ္ဍိလေ+သာယိကာ ထဏ္ဍိလသာယိကာ”ဟု ပြုပါ။
ဆက်ဥုးအံ့– “ထဏ္ဍိလသေယျံ (ဒီ– ၁, ၁၅၈) ”၌ ထဏ္ဍိလကို “ဥစ္စဘူမိ– မြင့်သော နေရာ, ကုန်းမြေ, (တစ်နည်း) ပကတိဘူမိ– ညီညာပြေပြစ်၍ အခင်းမရှိသောမြေ” တို့ကို ဟောသော ရုဠှီသဒ္ဒါဟုလည်း ဖွင့်သည်၊ ဤ၌လည်း ထိုအနက်များကို ယူ၍ “ထဏ္ဍိလသာယိကာ– မြင့်သောနေရာ (ကုန်းမြေ) ၌ အိပ်ခြင်းတို့သည်။ ဝါ– ညီညာပြေ ပြစ်၍ အခင်းမရှိသော မြေ၌ အိပ်ခြင်းတို့သည်”ဟု ပေးနိုင်သည်။ (ဒီ၊ ဋ္ဌ၊ ၁၊ ၂၉၄၊ သီဋီသစ်၊ ၂၊ ၂၅၇။ အမရ- ၁၇, ၄၄) [ထဏ္ဍိလသာယိကာ စာတိ ဟရိတကုသသန္ထတေ ဘူမိဘာဂေ သယနံ၊- သံ၊ ဋ္ဌ၊ ၃, ၄၃။]
ရဇောဇလ္လံ။ ။ ကဒ္ဒမ၊ ပေ၊ သန္နိဟိတရဇော”ဖြင့် ရဇောကို ဖွင့်သည်၊ ရဇောကိုသာ ဖွင့်၍ ဇလ္လကို မဖွင့်သဖြင့် ရဇောနှင့် ဇလ္လအရတူဟု ပြသည်၊ ထိုကြောင့် “ဇလဿ+ ဟိတံ ဇလ္လံ၊ ရဇော ဧဝ+ဇလံ’ ရဇောဇလံ’၊ (သီဋီသစ်၊၂၊၃၅၇)”ဟု ပြုပါ၊ “ရဇသော+ ဇလ္လံ ရဇောဇလ္လံ- မြူ၏+အညစ်အကြေး၊(မောဂ်ပံ- ၃, ၅၉)”ဟု ပြုလျှင် ရဇောအရ မြူနှင့် ဇလ္လအရ အညစ်အကြေးသည် အတူတူပင်ဖြစ်ရကား အရမကွဲဘဲ ခွဲဆိုသော အဘေဒဘေဒူပစာရဟု မှတ်ပါ၊ ထို့ပြင် ရဇောအရ မြူနု, အာဂန္တုကမြူ, ဇလ္လအရ မြူကြမ်း, ချွေးစသော ကိုယ်အညစ်အကြေးဟုလည်း ဖွင့်သေး၏၊ “ရဇော စ+ဇလ္လံ စ ရဇောဇလ္လံ- မြူနု,မြူကြမ်း၊ ဝါ- အာဂန္တုကမြူ, ချွေးစသော ကိုယ်အညစ်အကြေး”ဟု ပြုပါ။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၀၊ ထေရ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၄၊ ဒီဋီ၊၂၊၂၉၊ မ၊ဋီ၊၃၊၁၇၄)
ဥက္ကုဋိကပ္ပဓာနံ။ ။ “ဥဒ္ဓံ+ဧကာ ကောဋိ ဣမိဿာ ဂမနာယာတိ ဥက္ကုဋိကာ၊
...[စာမျက်နှာ- ၅၄၇]...
ကား။ ဥက္ကုဋိကဘာဝေန– ဆောင့်ကြောင့်ထိုင်ခြင်းရှိသူ၏ အဖြစ်ဖြင့်။ အာရဒ္ဓဝီရိယံ– အားထုတ်အပ်သော ဝီရိယသည်။ ဣဒံ– သည်။ ဝါ– ကို။ ဝုတ္တံ– သည်။ ဝါ– သည်။ ဟောတိ– ၏။ ဟိ– ချဲ့ဥုးအံ့။ ယော မစ္စော– အကြင်သတ္တဝါသည်။ “ဧဝံ– [“ဥ+ကောဋိ+သမာသန္တ,က၊ ဩကို ဥပြု၊ ကဒွေဘော်လာ၊၊ -ပါစိယော-၁၃၄၊] ဤ ဝိဂြိုဟ်အရ အထက်၌ အစွန်းတစ်ဖက်ရှိသောသွားခြင်း (ဖဝါးစွန်းနင်း၍ သွားခြင်း) ကို “ဥက္ကုဋိကာ”ဟု ခေါ်၏၊ တိတ္ထိတို့၏ အကျင့်ကိုပြသော ဤနေရာ၌ကား ဆောင့် ကြောင့်ထိုင်ခြင်းနှင့် ဆောင့်ကြောင့်အနေအထားဖြင့် ခုန်၍ခုန်၍ သွားခြင်းကို “ဥက္ကုဋိကပ္ပဓာန”ဟု ဆိုသည်၊ (သီဋီသစ်၊ ၂၊ ၃၅၇)၊ မှန်၏– ဆောင့်ကြောင့်ထိုင်လျှင် ဒူးအစွန်းက အထက်၌ရှိရကား ဆောင့်ကြောင့်ထိုင်ခြင်းကိုလည်း “ဥဒ္ဓံ+ဧကာ ကောဋိ ဣမိဿာတိ ဥက္ကုဋိကာ”ဟု ဆိုနိုင်သည်၊ “ဥက္ခိပိတွာ ကုဋနံ ဂမနံ ဥက္ကုဋိကာ (ကင်္ခါမဟာဋီ- ၄, ၃၃၆)၊ (တစ်နည်း) ဥဒ္ဓံ ကုဋတိ သင်္ကုစတိ ဧတာယာတိ ဥက္ကုဋိကာ၊ [ဥ+ကုဋ+ဏွု၊- ဝိဓာန်]”ဟုလည်း ပြု၏။
ထိုနောက် “ဥက္ကုဋိကဘာဝေန အာရဒ္ဓဝီရိယံ”အဖွင့်ကို ကြည့်၍ “ဥက္ကုဋိကာ +အဿ အတ္ထီတိ ဥက္ကုဋိကော၊ (တစ်နည်း) “ဇာနုဥုရုမူလာနံ ဥက္ကုဋေတိ ကောဋိလျံ ကရောတီတိ ဥက္ကုဋိကော၊ [ဥ+ကုဋ+ ကိက၊၊ -သာဓာန်-၁, ၄၁၂၊] ပဒဟတိ အနေနာတိ ပဓာနံ၊ ပဓာနသဒ္ဒါ ဝီရိယအနက်ဟော၊ ဥက္ကုဋိကေန (ဥက္ကုဋိကဘာဝေန) +အာရဒ္ဓံ+ ပဓာနံ ဥက္ကုဋိကပ္ပဓာနံ– ဆောင့်ကြောင့်ထိုင်ခြင်းရှိသူ၏ အဖြစ်ဖြင့်+အားထုတ်အပ်သော ဝီရိယ”ဟု တွဲပါ၊ “ဥက္ကုဋိကဘာဝေန”ဟု ဖွင့်သဖြင့် ဥက္ကုဋိက၌ ဘာဝပ္ပဓာန, ဘာဝလောပကြံပါ။
တစ်နည်း။ ။ “ဥက္ကုဋိကံ ဝီရိယံ(မဟာနိ၊ဋ္ဌ၊၃၈၁)”အလိုမူ “ဥက္ကုဋိကေန (ဥက္ကုဋိကဘာဝေန)+အာရဒ္ဓံ ဥက္ကုဋိကံ၊ [ဥက္ကုဋိက+ဏ၊]”ဟု ပြုပြီး ၂ပုဒ်ကို ဝိဘတ်တူ ဖွင့် သဖြင့် “ဥက္ကုဋိကံ စ+တံ+ပဓာနံ စာတိ ဥက္ကုဋိကပ္ပဓာနံ”ဟု ကမ္မဓာရည်းတွဲပါ။
[သမာနဝိဘတ္တိက, ဖွင့်၍ပြ, ကမ္မဓာရယကြံစရာ။]
တစ်နည်း။ ။ ဇာဋီသစ်- ၄၇၁အလို “ဥက္ကုဋိကံ+နိသီဒိတွာ ကတ္တဗ္ဗံ+ပဓာနံ ဥက္ကု- ဋိကပ္ပဓာနံ- ဆောင့်ကြောင့်ထိုင်၍ ပြုအပ်သော ဝီရိယ”ဟု ပြုပါ၊ ကာရဏူပစာရ အားဖြင့် ထိုဝီရီယဖြင့် ပြုကျင့်အပ်သော အကျင့်မှားကိုလည်း ဥက္ကုဋိကပ္ပဓာနဟု ဆိုရသည်၊ သို့မဟုတ် “ဥက္ကုဋိကပ္ပဓာနေန+စရိတဗ္ဗော ဥက္ကုဋိကပ္ပဓာနံ- ဆောင့် ကြောင့်ထိုင်၍ ပြုအပ်သော ဝီရိယဖြင့် ပြုကျင့်အပ်သော မိစ္ဆာစာရ(အကျင့်မှား)၊ [စရိတဗ္ဗပုဒ်ကျေသည်၊]”ဟုကြံ
...[စာမျက်နှာ- ၅၄၈]...
ဤသို့လျှင်။ အဟံ– သည်။ လောကနိဿရဏသင်္ခါတံ– လောကမှ ထွက်မြောက် ရာဟု ဆိုအပ်သော။ သုဒ္ဓိံ– ကိလေသာမှ စင်ကြယ်ရာနိဗ္ဗာန်သို့။ ပါပုဏိဿာမိ–အံ့။” ဣတိ– ဤသို့ ကြံ၍။ ဣမေသု နဂ္ဂစရိယာဒီသု– ဤအဝတ်မဆီး, အချည်း နှီးသော တိတ္ထိတို့၏ အကျင့်အစရှိသည်တို့တွင်။ ဝါ– အဝတ်မဝတ်သော အကျင့် အစရှိသည်တို့တွင်။ ယံ ကိဉ္စိ– တစ်စုံတစ်ခုသောအကျင့်ကို။ သမာဒါယ– ယူ၍။ ဝတ္တေယျ– ကျင့်ရာ၏။ သော– သည်။ ကေဝလံ– သက်သက်။ မိစ္ဆာဒဿနေဉ္စဝ– မှားယွင်းသောအယူကိုလည်း၊ (အမြင်မှားကိုလည်း)၊ ဝဍ္ဎေယျ– တိုးပွားစေရာ၏။ ကိလမထဿ စ– ပင်ပန်းခြင်း၏လည်း။ ဘာဂီ– အဖို့ရှိသည်။ အဿ– ၏။ ဟိ– မှန်၏။ ဧတာနိ– ဤအဝတ်မဆီး, အချည်းနှီးသော တိတ္ထိတို့၏ အကျင့်အစရှိ သည်တို့ကို။ သုသမာဒိန္နာနိ– ကောင်းစွာ ယူအပ်ကုန်သည်။ ဝါ– ဆောက်တည် အပ်ကုန်သည်၊ (သမာနာ) ပိ– ကုန်သော်လည်း။ အဋ္ဌဝတ္ထုကာယ– (ဘုရား,တရား, သံဃာ၌ ယုံမှားခြင်းစသော) ရှစ်ပါးသော တည်ရာဝတ္ထုရှိသော။ ကင်္ခါယ– ယုံ မှားခြင်း၏။ ဝါ– ကို။ အဝိတိဏ္ဏဘာဝေန– မလွန်မြောက်သည်၏ အဖြစ်ကြောင့်။ အဝိတိဏ္ဏကင်္ခံ– မလွန်မြောက်သေးသော ယုံမှားခြင်းရှိသော။ ဝါ– ယုံမှားခြင်းကို မလွန်မြောက်နိုင်သေးသော။ မစ္စံ– ကို။ န သောဓေန္တိ– ကုန်၊ (ဣဒံ– သည်။ ဝါ– ကို။ ဝုတ္တံ– သည်။ ဝါ– သည်။ ဟောတိ– ၏၊) ဣတိ– ဂါထာဖွင့် ပြီးပြီ။ ဒေသနာဝသာနေ– ၌။ ဗဟူ– တို့သည်။ သောတာပတ္တိဖလာဒီနိ– တို့သို့။ ပါပုဏိံသု– ကုန်ပြီ။ ဣတိ– ဗဟုဘဏ္ဍိကဘိက္ခုဝတ္ထု ပြီးပြီ။
ဗဟုဘဏ္ဍိကဘိက္ခုဝတ္ထု ဘာသာဋီကာပြီးပြီ။
အဋ္ဌဝတ္ထုကာယ။ ။ အဋ္ဌ+ဝတ္ထူနိ ဧတိဿာတိ အဋ္ဌဝတ္ထုကာ- ရှစ်ပါးသော တည် ရာဝတ္ထုရှိသော ယုံမှားခြင်း၊ အဋ္ဌဝတ္ထုဟူသည် “(၁) ဗုဒ္ဓ(သတ္ထု), (၂) ဓမ္မ, (၃) သံဃ, (၄) သိက္ခာ, (၅) ပုဗ္ဗန္တ- ရှေးဘဝ, (၆) အပရန္တ- နောက်ဘဝ, (၇) ပုဗ္ဗန္တာပရန္တ-ရှေးဘဝ,နောက်ဘဝ၂မျိုးလုံး, (၈) ဣဒပစ္စယတာပဋိစ္စသမုပ္ပန္န- အကြောင်းအကျိုး တရား”တို့တည်း၊ ဝိစိကိစ္ဆာ(ကင်္ခါ)သည် ထို၈မျိုးတို့၌ ယုံမှား၏၊ ထို၈မျိုးတို့ကို ဝိစိကိစ္ဆာ(ကင်္ခါ)၏ တည်ရာအကြောင်းဖြစ်သောကြောင့် အဋ္ဌဝတ္ထုကဟု ဆိုသည်။
(အဘိ– ၁, ၂၀၈)
...[စာမျက်နှာ- ၅၄၉]...
၉-သန္တတိမဟာမတ္တဝတ္ထုဘာသာဋီကာ
အလင်္ကတော စေပီတိ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော သန္တတိမဟာမတ္တံ– သန္တတိအမတ်ကြီးကို။ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ ဟိ– ချဲ့။ သော– ထိုသန္တတိအမတ်ကြီးသည်။ ဧကသ္မိံ၊ ကာလေ– ၌။ ပသေနဒိကောသလဿ–မည်သော။ ရညော– ၏။ ပစ္စန္တံ– အစွန်အဖျားဖြစ်သောအရပ်ကို၊ (နေစပ်ဒေသ ကို)၊ ကုပိတံ– ပျက်စီးနေသည်ကို၊ (တစ်နည်း) ကုပိတံ– ပျက်စီးနေသော။ ပစ္စန္တံ– ကို။ ဝူပသမေတွာ– ငြိမ်းစေပြီး၍။ အာဂတော– ပြီ။ အထ– ၌။ အဿ– ထိုသန္တတိ အမတ်ကြီးအား။ ရာဇာ– သည်။ တုဋ္ဌော– နှစ်သက်သည်၊ (ဟုတွာ)၊ သတ္တ ဒိဝသာနိ– ၇ရက်တို့ပတ်လုံး။ ရဇ္ဇံ– ကို။ ဒတွာ– ၍။ ဧကံ– သော။ နစ္စဂီတကုသလံ– ကခြင်း,သီဆိုခြင်း၌ ကျွမ်းကျင်သော။ ဣတ္ထိံ– ကို။ အဒါသိ– ပြီ။ သော– ထိုသန္တတိ အမတ်ကြီးသည်။ သတ္တ ဒိဝသာနိ– ပတ်လုံး။ သုရာမဒမတ္တော– သေရည်မူးယစ် ခြင်းဖြင့် ယစ်မူးသည်။ ဟုတွာ၊ သတ္တမေ– သော။ ဒိဝသေ– ၌။ သဗ္ဗာလင်္ကာရပဋိမဏ္ဍိတော– အလုံးစုံသော တန်ဆာတို့ဖြင့် ပြင်ဆင်အပ်သည်။ ဟတ္ထိက္ခန္ဓဝရဂတော– မြတ်သော ဆင်ကျောကုန်းပေါ်၌ ရောက်သည်၊ (ဟုတွာ)၊ နှာနတိတ္ထံ– ရေချိုးဆိပ်သို့။ ဂစ္ဆန္တော– သော်။ သတ္ထာရံ– ကို။ ပိဏ္ဍာယ– ငှာ။ ပဝိသန္တံ– ဝင် တော်မူနေသည်ကို။ ဒွါရန္တရေ– တံခါးကြား၌။ ဒိသွာ– ၍။ ဟတ္ထိက္ခန္ဓဝရဂတော– သည်၊ (ဟုတွာ ဧဝ– ၍သာ။ ဝါ– ကြောင့်သာ၊) သီသံ– ကို။ စာလေတွာ– လှုပ်စေ၍။ ဝန္ဒိတွာ– ၍။ ပက္ကာမိ– ပြီ။ သတ္ထာ– သည်။ သိတံ– ကို။ ကတွာ– ၍။ ”ဘန္တေ! သိတပါတုကရဏေ– ပြုံးတော်မူခြင်းကို ထင်ရှားပြုခြင်း၌။ ဝါ– ၏။ ဟေတု– အကြောင်း သည်။ ကော နု ခေါ– အဘယ်ပါနည်း?” ဣတိ– သို့။ အာနန္ဒတ္ထေရေန– သည်။ ပုဋ္ဌော– အပ်သည်၊ (သမာနော)၊ သိတကာရဏံ– ကို။ အာစိက္ခန္တော– မိန့်တော် မူလိုသည်။ (ဟုတွာ)၊ အာဟ၊ (ကိံ)၊ “အာနန္ဒ! သန္တတိမဟာမတ္တံ– ကို။ ပဿ–လော။ အဇ္ဇ– နေ့။ သဗ္ဗာဘရဏပဋိမဏ္ဍိတောဝ– အလုံးစုံသောတန်ဆာတို့ဖြင့် ပြင်ဆင်အပ်သည်သာ၊ (ဟုတွာ)၊ မမ– ၏။ သန္တိကံ– သို့။ အာဂန္တွာ– ၍။ စတုပ္ပဒိကဂါထာဝသာနေ– ၄ပါဒရှိသော ဂါထာ၏ အဆုံး၌။ အရဟတ္တံ– သို့။ ပတွာ– ၍။ သတ္တတာလမတ္တေ– ထန်း၇ဆင့်အတိုင်းအရှည်ရှိသော။ အာကာသေ– ၌၊
...[စာမျက်နှာ- ၅၅၀]...
နိသီဒိတွာ– ၍။ ပရိနိဗ္ဗာယိဿတိ– လိမ့်မည်။” ဣတိ– မိန့်ပြီ။ မဟာဇနော– သည်။ ထေရေန– နှင့်။ သဒ္ဓိံ၊ ကထေန္တဿ– သော။ သတ္ထု– ၏။ ဝစနံ– ကို။ အဿောသိ– ပြီ။ တတ္ထ– ထိုလူအပေါင်းတွင်။ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိကာ– တို့သည်။ စိန္တယိံသု– ကုန်ပြီ။ (ကိံ)၊ “သမဏဿ ဂေါတမဿ– ၏။ ကိရိယံ– အပြုအမူကို။ ပဿထ– ကုန်လော။ မုခပ္ပတ္တမေဝ– နှုတ်၌ ရောက်သော စကားကိုသာ။ ဘာသတိ– ၏။ အဇ္ဇ၊ ဧသ– ဤ သန္တတိအမတ်ကြီးသည်။ ဧဝံ– သို့။ သုရာမဒမတ္တော– သည်၊ (သမာနော– လျက်၊) ယထာလင်္ကတောဝ– အကြင်အကြင်တန်ဆာဆင်အပ်သည်သာ၊ (တန်ဆာဆင် မြဲတိုင်းသည်သာ)၊ (ဟုတွာ)၊ ဧတဿ– ဤရဟန်းဂေါတမ၏။ သန္တိကေ– ၌။ ဓမ္မံ– ကို။ သုတွာ– ၍။ ပရိနိဗ္ဗာယိဿတိ ကိရ– မည်တဲ့။ အဇ္ဇေဝ– ၌ပင်။ တံ– ထိုရဟန်း ဂေါတမကို။ မုသာဝါဒေန– ဖြင့်။ နိဂ္ဂဏှိဿာမ– နှိပ်ကွပ်ကုန်အံ့။” ဣတိ– ကုန်ပြီ။ သမ္မာဒိဋ္ဌိကာ– တို့သည်။ စိန္တေသုံ– ကုန်ပြီ။ (ကိံ)၊ “ဗုဒ္ဓါနံ– တို့၏။ မဟာနုဘာဝတာ–ကြီးသော တန်ခိုးအာနုဘော်ရှိကုန်သည်၏အဖြစ်သည်။ အဟော– ဩော်.. .အံ့ဖွယ်ကောင်းပေစွ။ အဇ္ဇ၊ ဗုဒ္ဓလီဠေဉ္စဝ– ဘုရားရှင်၏ တင့်တယ်စမ္ပယ်တော် မူပုံကိုလည်းကောင်း။ သန္တတိမဟာမတ္တလီဠဉ္စ– သန္တတိအမတ်ကြီး၏ တင့်တယ် စမ္ပယ်ပုံကိုလည်းကောင်း။ ဒဋ္ဌုံ– ငှာ။ ဝါ– တွေ့မြင်ခွင့်ကို။ လဘိဿာမ– ရကြတော့ မည်။” ဣတိ– ကုန်ပြီ။
သန္တတိမဟာမတ္တောပိ– သည်လည်း။ နှာနတိတ္ထေ– ၌။ ဒိဝသဘာဂံ– နေ့အဖို့ ပတ်လုံး။ ဝါ– နေ့ပိုင်း၌။ ဥဒကကီဠံ– ရေကစားခြင်းကို။ ကီဠိတွာ– ၍။ ဥယျာနံ– သို့။ ဂန္တွာ– ၍။ အာပါနဘူမိယံ– သေရည်သောက်ရာဌာန၌။ ဝါ– စားသောက်ပွဲ ပြုလုပ်ရာဌာန၌၊ [အာပိဝန္တိ သံဘူယ ပိဝန္တိ အသ္မိန္တိ အာပါနံ၊ (ဓာန်ဋီ-၅၃၄)၊ အာပါနံ စ+တံ+ဘူမိ စာတိ အာပါနဘူမိ၊] နိသီဒိ– ပြီ။ သာပိ ဣတ္ထီ– သည်လည်း။ ရင်္ဂမဇ္ဈံ–ပွဲသဘင်၏ အလယ်သို့။ ဩတရိတွာ– သက်ရောက်၍။ နစ္စဂီတံ– ကခြင်း, သီဆို ခြင်းကို။ ဒဿေတုံ– မြင်စေခြင်း, ကြားစေခြင်းငှာ။ အာရဘိ– ပြီ။ တဿာ– ထို
နစ္စဂီတံ ဒဿေတုံ။ ။ “နစ္စဂီတံ”နှင့်လျော်အောင် “ဒဿေတုံ စ+သာဝေတုံ စ ဒဿေတုံ”ဟု ဝိရူပေကသေသ်ပြုပါ၊ “ကခြင်းကို မြင်စေခြင်း, သီချင်းကို ကြား စေခြင်းငှာ”ဟူလို၊ (တစ်နည်း) ဧကဒေသူပစာရ, ဥပလက္ခဏနည်းအားဖြင့် ဒဿေတုံ အရ ကြားစေခြင်းကိုပါ ယူပါ၊ နောက် “ဒဿယမာနာယ”၌လည်း နည်းတူပင်
...[စာမျက်နှာ- ၅၅၁]...
မိန်းမသည်။ သရီရလီဠာယ– ကိုယ်၏ တင့်တယ်လှပခြင်းကို။ ဒဿနတ္ထံ– ပြခြင်း ငှာ။ သတ္တာဟံ– လုံး။ အပ္ပာဟာရတာယ– နည်းသော အာဟာရရှိသည်၏ အဖြစ် ကြောင့်။ တံ ဒိဝသံ– လုံး။ ဝါ– ၌။ နစ္စဂီတံ– ကို။ ဒဿယမာနာယ– မြင်စေ, ကြားစေ လသော်။ အန္တောကုစ္ဆိယံ– ဝမ်းဗိုက်၏အတွင်း၌။ သတ္ထကဝါတာ– ဓားကဲ့သို့ အင်္ဂါ ကြီးငယ်တို့ကို ဖြတ်တောက်တတ်သော လေတို့သည်။ ဝါ– ဓားကဲ့သို့ အဆက် အစပ်တို့ကို ဖြတ်တတ်သော လေတို့သည်။ သမုဋ္ဌာယ– ဖြစ်ပေါ်လာ၍။ ဟဒယမံသံ– နှလုံးသားကို။ ကန္တိတွာ– ဖြတ်တောက်၍။ အဂမံသု– ကုန်ပြီ။ သာ– ထိုမိန်း မသည်။ တင်္ခဏညေဝ– ၌ပင်။ ဝိဝဋေန– ပွင့်သော။ မုခေန စေဝ– ပါးစပ်ဖြင့်လည်းကောင်း။ ဝိဝဋေဟိ– ပွင့်ကုန်သော။ အက္ခီဟိ စ– မျက်လုံးတို့ဖြင့်လည်းကောင်း။ ကာလံ– ကို။ အကာသိ– ပြီ။ သန္တတိမဟာမတ္တော– သည်။ “နံ– ထိုမိန်းမကို။ ဥပဓာရေထ– စူးစမ်းကြလော။” ဣတိ– သို့။ ဝတွာ– ၍။ ”သာမိ! နိရုဒ္ဓါ– ချုပ်လေပြီ။” ဣတိ စ– သို့လည်း။ ဝုတ္တမတ္တေယေဝ– ပြောဆိုအပ်ခါမျှသော်သာ။ ဝါ– ပြောလျှင် ပြောချင်းသာလျှင်။ ဗလဝသောကေန– အားကြီးသော ဝမ်းနည်းခြင်းသည်။ အဘိဘူတော– လွှမ်းမိုးအပ်သည်၊ (ဟုတွာ)၊ တင်္ခဏညေဝ– ၌ပင်။ အဿ– ထိုသန္တတိ အမတ်ကြီး၏။ သတ္တာဟံ၊ ပီတသုရာ– သောက်ထားအပ်သော သေရည်သည်၊
သတ္ထကဝါတာ။ ။ သတ္ထံ ဝိယ အင်္ဂမင်္ဂါနိ ကန္တန္တီတိ သတ္ထကာ၊ [သတ္ထ+ကတိ (ဆေဒန အနက်)+ကွိ၊- အံ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၅၂၊] သတ္ထကာ စ+တေ+ဝါတာ စာတိ သတ္ထကဝါတာ- ဓားကဲ့သို့ အင်္ဂါကြီးငယ်တို့ကို ဖြတ်တောက်တတ်သောလေတို့၊ (တစ်နည်း) သတ္ထာယေဝ သတ္ထကာ၊ သတ္ထကာ ဝိယ+ကန္တနကာ+ဝါတာ သတ္ထကဝါတာ- ဓားတို့ကဲ့သို့ အဆက် အစပ်တို့ကို ဖြတ်တတ်သောလေတို့။ (သံဋီ၊၁၊၁၂၂) ဆက်ဥုးအံ့- လေသည် အဇ္ဈတ္တိလေ, ဗာဟိရလေဟု ၂မျိုးရှိရာ သတ္ထကဝါတလေ သည် အဇ္ဈတ္တိလေတည်း၊ ချဲ့ဥုးအံ့- အဇ္ဈတ္တိလေသည် ဥဒ္ဓင်္ဂမဝါတ- အထက်ဆန်လေ, အဓောဂမဝါတ- အောက်စုန်လေ, ကုစ္ဆိသယဝါတ- အူပြင်ပဝမ်းတွင်းလေ, ကောဋ္ဌာသယဝါတ- အူတွင်းလေ, အင်္ဂမင်္ဂါနုသာရီ- အင်္ဂါကြီးငယ်သွားနေသောလေ, သတ္ထကဝါတ, ခုရကဝါတ- နှလုံးကို ကွဲစေသော လေသင်ဓုန်း, ဥပ္ပလကဝါတ- နှလုံးကို ခွာ ထုတ်သောလေ, အဿာသ -ဝင်လေ, ပဿာသ- ထွက်လေအားဖြင့် အမျိုးမျိုးရှိ၏၊ (အဘိ- ၂, ၈၆)၊ ထိုတွင် သတ္ထကဝါတလေသည် ဓားဖြင့် အင်္ဂါကြီးငယ်ကို ဖြတ်သကဲ့သို့ ခန္ဓာကိုယ်၌ အဆက်အစပ်ကို ဖြတ်တတ်ကုန်၏။ (အံဋီ၊၂၊၉၉)
...[စာမျက်နှာ- ၅၅၂]...
တတ္တကပါလေ– ပူသောအိုးကင်း၌။ ဥဒကဗိန္ဒု ဝိယ– ရေပေါက်ကဲ့သို့။ ပရိက္ခယံ–ကုန်ခမ်းခြင်းသို့။ အဂမာသိ– ပြီ။ သော– ထိုသန္တတိအမတ်ကြီးသည်။ “မေ– ၏။ ဣမံ သောကံ– ကို။ တထာဂတေန– ကို။ အညတြ– ကြဉ်၍၊ (တစ်နည်း) တထာဂတေန– မှ။ အညတြ– ကင်း၍၊ [ရှေ့နည်း ဗာဋီ၊ နောက်နည်း နိဒ္ဒေသ၊ ကာပို့- ၁၂၀၊ ၁၂၁ရှု၊] အညေ– (ဘုရားရှင်မှ) အခြားသူတို့သည်။ နိဗ္ဗာပေတုံ– ငြိမ်းစေခြင်းငှာ။ န သက္ခိဿန္တိ– စွမ်းနိုင်ကြလိမ့်မည်မဟုတ်ကုန်။” ဣတိ– ကြံ၍။ ဗလကာယပရိဝုတော–စစ်သည်အပေါင်းသည် ခြံရံအပ်သည်၊ (ဟုတွာ)၊ သာယနှသမယေ– ၌။ သတ္ထု– ၏။ သန္တိကံ– သို့။ ဂန္တွာ၊ ဝန္ဒိတွာ– ၍။ ဧဝံ– သို့။ အာဟ၊ (ကိံ)၊ “ဘန္တေ! မေ– ၏။ ဝါ– မှာ။ ဧဝရူပေါ– သော။ သောကော– သည်။ ဥပ္ပန္နော– ပြီ။ မေ– ၏။ တံ– ထိုသောကကို။ တုမှေ– တို့သည်။ နိဗ္ဗာပေတုံ– ငှာ။ သက္ခိဿထ– ကုန်လိမ့်မည်။’ ဣတိ– ဤသို့ ကြံ၍။ အာဂတော– ၏။ အမှိ– ၏။ မေ– ၏။ ပဋိသရဏံ– အားကိုးရာသည်။ ဟောထ–ပါကုန်။” ဣတိ– ပြီ။ အထ– ၌။ နံ– ထိုသန္တတိအမတ်ကြီးကို။ သတ္ထာ၊ “သောကံ– ကို။ နိဗ္ဗာပေတုံ– ငှာ။ သမတ္ထဿေဝ– စွမ်းနိုင်သူ၏သာ။ သန္တိကံ– သို့။ အာဂတော– သည်။ အသိ– ၏။ ဟိ– မှန်။ ဣမိဿာ ဣတ္ထိယာ– ၏။ ဣမိနာဝ အာကာရေန–ဖြင့်ပင်။ မတကာလေ– ၌။ ရောဒန္တဿ– သော။ တဝ– ၏။ ပဂ္ဃရိတအဿူနိ– ယိုစီးခဲ့သော မျက်ရည်တို့သည်။ စတုန္နံ– ကုန်သော။ မဟာသမုဒ္ဒါနံ– တို့၏။ ဥဒကတော–ထက်။ အတိရေကတရာနိ– အထူးအားဖြင့် ပိုလွန်ကုန်သေး၏။” ဣတိ– ၍။ ဝတွာ၊ ဣမံ ဂါထံ အာဟ– ပြီ။ (ကိံ)၊ “ယံ ပုဗ္ဗေ၊ ပေ၊ စရိဿသီ”တိ– ဟူ၍၊ (အာဟ)
ယံ ပုဗ္ဗေ တံ ဝိသောသေဟိ, ပစ္ဆာ တေ မာဟု ကိဉ္စနံ၊ မဇ္ဈေ စေ နော ဂဟေဿသိ, ဥပသန္တော စရိဿသိ။
ပုဗ္ဗေ– ရှေးအတိတ်သင်္ခါရတို့ကို၊ (အာရဗ္ဘ– အကြောင်းပြု၍။ ဥပ္ပဇ္ဇနဓမ္မံ– ဖြစ် ခြင်းသဘောရှိသော၊) ယံ– အကြင်ကိလေသာအပေါင်းနှင့် အတိတ်ကံသည်၊ (အတ္ထိ– ၏၊) တံ– ထိုကိလေသာအပေါင်းနှင့် အတိတ်ကံကို။ ဝိသောသေဟိ–ခြောက်ခန်းစေလော။ ဝါ– ပယ်စွန့်လော။ တေ– သင်၏။ ဝါ– သင့်မှာ။ ပစ္ဆာ– နောင် အနာဂတ်သင်္ခါရတို့ကို၊ (အာရဗ္ဘ– ၍။ ဥပ္ပဇ္ဇနဓမ္မံ– သော၊) ကိဉ္စနံ– ဖိစီးနှိပ်စက်
ကိဉ္စနံ။ ။ သတ္တေ ကိေဉ္စတိ မဒ္ဒတိ ပလိဗုန္ဓတီတိ ကိဉ္စနံ(သာရတ္ထ၊၁၊၂၁၃)၊
...[စာမျက်နှာ- ၅၅၃]...
တတ်သော ရာဂစသောတရားသည်။ မာ အဟု– မဖြစ်ပါစေနှင့်။ မဇ္ဈေ– အလယ် ပစ္စုပ္ပန်ခန္ဓာ၅-ပါး, သင်္ခါရတရားတို့ကို။ စေ နော ဂဟေဿသိ– အကယ်၍တဏှာ ဒိဋ္ဌိဖြင့် မစွဲယူအံ့၊ (ဧဝံ သတိ– သော်၊) ဥပသန္တော– ကိလေသာအပူဝေး၍ ငြိမ်း အေးသည်၊ (ဟုတွာ)၊ စရိဿသိ– လှည့်လည်နေထိုင်ရလတ္တံ့။ [မဟာနိ၊ ဋ္ဌ၊ ၃၈၄၊ သုတ္တနိ၊ ဋ္ဌ၊ ၂၊ ၂၈၄အတိုင်း ပေးခဲ့သည်၊ ဒီ၊ဋီ- ၂,၂၈၂၊ မဋီ၊ ၁၊ ၃၃၂အလို “ပုဗ္ဗေ– ရှေး အတိတ်ခန္ဓာ၌။ ယံ– အကြင်တဏှာသံကိလေသသည်၊ (အတ္ထိ)၊ တံ– ထိုတဏှာသံကိလေသ ကို။ ဝိသောသေဟိ– လော။ ပစ္ဆာ– နောင်အနာဂတ်ခန္ဓာ၌။ တေ– ၏။ ကိဉ္စနံ– သည်။ မာ အဟု– နှင့်။ မဇ္ဈေ– အလယ်ပစ္စုပ္ပန်ခန္ဓာ၌။ စေ နော ဂဟေဿသိ– အံ့”ဟု ပေး။] ဂါထာပရိယောသာနေ– ၌။ သန္တတိမဟာမတ္တော– သည်။ အရဟတ္တံ၊ ပတွာ၊ အတ္တနော– ၏။ အာယုသင်္ခါရံ– အတူဖြစ်ဖက်တရားတို့ကို ပြုစီမံတတ်သော ဇီဝိ တိန္ဒြေကို။ ဝါ– ကံသည် ပြုစီမံအပ်သော ဇီဝိတိန္ဒြေကို၊ [ဓမ္မဘာ-၃, ၂၅၄ရှု၊] ဩလောကေန္တော– သော်။ တဿ– အာယုသင်္ခါရ၏။ အပ္ပဝတ္တနဘာဝံ– ဖြစ်ခြင်းမရှိ တော့သည်၏အဖြစ်ကို။ ဝါ– မဖြစ်နိုင်တော့သည်၏အဖြစ်ကို။ ဉတွာ၊ သတ္ထာရံ– ကို။ အာဟ၊ “ဘန္တေ! မေ– အား။ ဝါ– ၏။ ပရိနိဗ္ဗာနံ– ကို။ အနုဇာနာထ– ကုန်။” ဣတိ– ပြီ။ သတ္ထာ၊ တေန– ထိုသန္တတိအမတ်ကြီးသည်။ ကတကမ္မံ– ပြုအပ်ခဲ့သော ရှေးကောင်းမှုကံကို။ ဇာနန္တောပိ– သော်လည်း။ “မုသာဝါဒေန– ဖြင့်။ နိဂ္ဂဏှနတ္ထံ– နှိပ်ဖို့ငှာ။ သန္နိပတိတာ– ကုန်သော။ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိကာ– တို့သည်။ ဩကာသံ– ကို။ န လဘိဿန္တိ– ရကြလိမ့်မည်မဟုတ်၊] ဗုဒ္ဓလီဠေဉ္စဝ– ကိုလည်းကောင်း။ သန္တတိမဟာမတ္တလီဠဉ္စ– ကိုလည်းကောင်း။ ပဿိဿာမ– ကုန်အံ့။’ ဣတိ– ဤသို့ ကြံ၍။ သန္နိပတိတာ– ကုန်သော။ သမ္မာဒိဋ္ဌိကာ– တို့သည်။ ဣမိနာ– ဤသန္တတိ အမတ် ကြီးသည်။ ကတကမ္မံ– ကို။ သုတွာ၊ ပုညေသု– တို့၌။ အာဒရံ– လေးစားခြင်းကို။ ကရိဿန္တိ– ကုန်လိမ့်မည်။” ဣတိ– သို့။ သလ္လက္ခေတွာ၊ “တေန ဟိ– လျှင်။ တယာ– သည်။ ကတကမ္မံ– ကို။ မယှံ– အား။ ကထေဟိ– ပြောပြလော။ ကထေန္တော စ– သော်လည်း။ ဝါ– လျှင်လည်း။ ဘူမိယံ– ၌။ ဌိတော– လျက်။ အကထေတွာ– ၍။ သတ္တတာလမတ္တေ– သော။ အာကာသေ– ၌။ ဌိတော– လျက်။ ကထေဟိ– လော၊ ” ကိဉ္စနသည် ရာဂကိဉ္စန, ဒေါသကိဉ္စန, မောဟကိဉ္စန, မာနကိဉ္စန, ဒိဋ္ဌိကိဉ္စန, ကိလေသ ကိဉ္စန, ဒုစ္စရိတကိဉ္စနဟု ၇မျိုးရှိ၏။ (ခု– ၇, ၃၄၃။ ခု– ၈, ၁၄၆)
...[စာမျက်နှာ- ၅၅၄]...
ဣတိ– သို့။ အာဟ၊ သော– ထိုသန္တတိအမတ်ကြီးသည်။ “ဘန္တေ! သာဓု– ပါပြီ။” ဣတိ– လျှောက်၍။ သတ္ထာရံ– ကို။ ဝန္ဒိတွာ၊ ဧကတာလပ္ပမာဏံ– ထန်းတစ်ဆင့် အတိုင်းအရှည်ရှိသော အရပ်သို့။ ဥဂ္ဂမ္မ– ပျံတက်၍။ ဩရောဟိတွာ– ပြန်ဆင်း၍။ ပုန၊ သတ္ထာရံ– ကို။ ဝန္ဒိတွာ– ၍။ ဥဂ္ဂစ္ဆန္တော– သော်။ ပဋိပါဋိယာ– အားဖြင့်။ သတ္တတာလပ္ပမာဏေ– ထန်း၇အတိုင်းအရှည်ရှိသော။ အာကာသေ– ၌။ ပလ္လင်္ကေန–ဖြင့်။ နိသီဒိတွာ– ၍။ ”ဘန္တေ! မေ– ၏။ ပုဗ္ဗကမ္မံ– ကို။ သုဏာထ– ကုန်လော။” ဣတိ– သို့။ ဝတွာ– ၍၊ အာဟ
ဣတော– ဤကမ္ဘာမှ။ ဧကနဝုတိကပ္ပေ– ၉၁ကမ္ဘာ၌။ ဝိပဿီသမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓကာလေ– ၌။ အဟံ– သည်။ ဗန္ဓုမတိနဂရေ– ဗန္ဓုမတီမြို့၌။ ဧကသ္မိံ– သော။ ကုလေ– ၌။ နိဗ္ဗတ္တိတွာ– ၍။ စိန္တေသိံ– ပြီ။ (ကိံ)၊ “ပရေသံ– တို့ကို။ ဆေဒံ ဝါ– ဖြတ်ခြင်းကို လည်းကောင်း။ ဝါ– ဖျက်ဆီးခြင်းကိုလည်းကောင်း။ ပီဠံ ဝါ– နှိပ်စက်ခြင်းကိုလည်းကောင်း။ အကရဏကမ္မံ– ပြုရခြင်းမရှိသောအလုပ်သည်။ ဝါ– မပြုရသောအလုပ် သည်။ ကိံ နု ခေါ– နည်း။” ဣတိ– သို့။ ဥပဓာရေန္တော– သော်။ ဓမ္မဃောသကကမ္မံ– တရားတော်ကို ကြွေးကြော်သူ၏ အလုပ်ကို။ ဝါ– တရားနာရန် နှိုးဆော်ခြင်း အလုပ်ကို။ ဒိသွာ– ၍။ တတော– မှ။ ပဋ္ဌာယ– ၍။ တံ ကမ္မံ– ကို။ ကရောန္တော– လျက်။ မဟာဇနံ– ကို။ သမာဒပေတွာ– စေ၍။ “ပုညာနိ– တို့ကို။ ကရောထ– ကုန် လော။ ဥပေါသထဒိဝသေသု– တို့၌။ ဥပေါသထံ– ကို။ သမာဒိယထ– ကုန်လော။ ဒါနံ– ကို။ ဒေထ– ကုန်လော။ ဓမ္မံ– ကို။ သုဏာထ– ကုန်လော။ ဗုဒ္ဓရတနာဒီဟိ–ဘုရားရတနာအစရှိသည်တို့နှင့်။ သဒိသံ– တူသော။ အညံ နာမ– အခြားသော ရတနာမည်သည်။ နတ္ထိ၊ တိဏ္ဏံ– ကုန်သော။ ရတနာနံ– တို့ကို။ ဝါ– တို့အား။ သက္ကာရံ– ကောင်းစွာပြုစု, ပူဇော်မှုကို။ ကရောထ၊” ဣတိ– သို့။ ဥဂ္ဃေါသေန္တော–
ဗန္ဓုမတိနဂရေ။ ။ မြို့နေသူအားလုံးတို့သည် ဆွေမျိုးအနွယ်စသည်ဖြင့် တော် စပ်သူများချည်းဖြစ်သောကြောင့် ဗန္ဓုမည်၏၊ ထိုဆွေမျိုးတော်စပ်သူများ ရှိရာ, နေရာ ဖြစ်သောကြောင့် ထိုမြို့ကို “ဗန္ဓုမတီ”ဟု ခေါ်သည်၊ “ဗန္ဓန္တိ ဉာတိဂေါတ္တာဒိဝသေန ဧကသမ္ဗန္ဓာ ဟောန္တိ သကလနဂရဝါသိနောတိ ဗန္ဓူ၊ ဗန္ဓူ+ဧတသ္မိံ ဝိဇ္ဇန္တီတိ ဗန္ဓုမတီ၊ ဗန္ဓူ+ယသ္မိံ နဂရေ အညမညံ သံဃဋိတာ ဝသန္တီတိ ဗန္ဓုမတီ၊ ဗန္ဓုမတီ စ+သာ+နဂရံ စာတိ ဗန္ဓုမတိနဂရံ”ဟု ပြုပါ။ (အပ၊ဋ္ဌ၊၂၊၄၇၊ ၁၇၆)
...[စာမျက်နှာ- ၅၅၅]...
ကြွေးကြော်လျက်။ ဝါ– နှိုးဆော်လျက်။ ဝိစရာမိ– ၏။ တဿ မယှံ– ၏။ သဒ္ဒံ– ကို။ သုတွာ၊ ဗုဒ္ဓပိတာ– ဘုရားရှင်၏ ခမည်းတော်ဖြစ်သော။ ဗန္ဓုမတိမဟာရာဇာ–ဗန္ဓုမတီမင်းကြီးသည်။ မံ– ကို။ ပက္ကောသာပေတွာ– စေ၍။ ”တာတ! ကိံ– ကို။ ကရောန္တော– လျက်။ ဝိစရသိ– နည်း?။” ဣတိ– သို့။ ပုစ္ဆိတွာ– ၍။ ”ဒေဝ! တိဏ္ဏံ– ကုန်သော။ ရတနာနံ– တို့၏။ ဂုဏံ– ကို။ ပကာသေတွာ– ၍။ မဟာဇနံ– ကို။ ပုညကမ္မေသု– တို့၌။ သမာဒပေန္တော– လျက်။ ဝိစရာမိ– ၏။” ဣတိ– သို့။ ဝုတ္တေ၊ “ကတ္ထ– အဘယ်ယာဉ်၌။ နိသိန္နော– လျက်။ ဝိစရသိ– နည်း။” ဣတိ– သို့။ မံ– ကို။ ပုစ္ဆိတွာ– ၍။ ”ဒေဝ! ပဒသာဝ– ခြေဖြင့်သာလျှင်၊ (ခြေလျင်)၊ (ဝိစရာမိ– ၏၊)” ဣတိ– သို့။ မယာ– သည်။ ဝုတ္တေ၊ “တာတ! တွံ– သည်။ ဧဝံ– သို့။ ဝိစရိတုံ– ငှာ။ န အရဟသိ– မထိုက်။ ဣမံ ပုပ္ဖဒါမံ– ဤပန်းဆိုင်းကို၊ (ဤပန်းကုံးကို)၊ [ပုပ္ဖဉ္စ+တံ+ဒါမဉ္စာတိ ပုပ္ဖဒါမံ၊] ပိလန္ဓိတွာ– ပန်ဆင်၍။ အဿပိဋ္ဌေ– မြင်း၏ ကျောကုန်းပေါ်၌။ နိသိန္နောဝ– လျက်သာ။ ဝိစရ– လော။” ဣတိ– ဤသို့ ပြော၍။ မယှံ– အား။ မုတ္တာဒါမသဒိသံ–ပုလဲကုံးနှင့် တူသော။ ပုပ္ဖဒါမံ– ကို။ ဒတွာ– ၍။ ဒန္တံ– ယဉ်ကျေးသော။ အဿံ– ကို။ အဒါသိ– ပြီ။ အထ– ၌။ ရညာ– သည်။ ဒိန္နပရိဟာရေန– ပေးအပ်သော အသုံး ဆောင်ဖြင့်၊ (ပေးအပ်သော အဆောင်အယောင်ဖြင့်)၊ တထေဝ– ပင်။ ဥဂ္ဃေါသေတွာ– ၍။ ဝိစရန္တံ– သော။ ဝါ– သော်။ မံ– ကို။ ပုန၊ ရာဇာ– သည်။ ပက္ကောသာပေတွာ– ၍။ ”တာတ! ကိံ– ကို။ ကရောန္တော– လျက်။ ဝိစရသိ– နည်း?။” ဣတိ– သို့။ ပုစ္ဆိတွာ၊ “ဒေဝ! တဒေဝ– ထိုတရားတော်ကို ကြွေးကြော်သူ၏ အလုပ်ကိုပင်။ ဝါ– တရား နာရန် နှိုးဆော်ခြင်းအလုပ်ကိုပင်၊ (ကရောန္တော– လျက်၊ ဝိစရာမိ)။” ဣတိ– သို့။ ဝုတ္တေ၊ “တာတ! အဿောပိ– သည်လည်း။ တေ– အား။ နာနုစ္ဆဝိကော– မလျော်။ ဣဓ– ဤသိန္ဓောမြင်းရထား၌။ နိသီဒိတွာ– ၍။ ဝိစရ– လော။” ဣတိ– ၍။ စတုသိန္ဓဝယုတ္တရထံ– သိန္ဓောမြင်း၄ကောင် ကပ်ယှဉ်အပ်သော ရထားကို။ အဒါသိ– ပြီ။ တတိယဝါရေပိ– ၌လည်း။ ရာဇာ– သည်။ မေ– ၏။ သဒ္ဒံ– ကို။ သုတွာ၊ ပက္ကောဿာပေတွာ– ၍။ ”တာတ! ကိံ– ကို။ ကရောန္တော– လျက်။ ဝိစရသိ– နည်း?” ဣတိ– သို့။ ပုစ္ဆိတွာ၊ “ဒေဝ! တဒေဝ– ထိုတရားတော်ကို ကြွေးကြော်သူ၏ အလုပ်ကိုပင်။ ဝါ– တရားနာရန် နှိုးဆော်ခြင်း အလုပ်ကိုပင်၊ (ကရောန္တော– လျက်၊ ဝိစရာမိ)။” ဣတိ– သို့။ ဝုတ္တေ၊ “တာတ! ရထောပိ– သည်လည်း။ တေ– အား။ နာနုစ္ဆဝိကော–
...[စာမျက်နှာ- ၅၅၆]...
မလျော်။” ဣတိ– သို့။ မယှံ– အား။ မဟန္တံ– သော။ ဘောဂက္ခန္ဓံ– စည်းစိမ်ဥစ္စာအစု ကိုလည်းကောင်း။ မဟာပသာဓနဉ္စ– ကောင်းမြတ်သော တန်ဆာကိုလည်းကောင်း။ ဒတွာ– ၍။ ဧကံ– သော။ ဟတ္ထိံ စ– ကိုလည်းကောင်း။ အဒါသိ– ပြီ။ သွာဟံ (သော+အဟံ)– သည်။ သဗ္ဗာဘရဏပဋိမဏ္ဍိတော– အလုံးစုံသော တန်ဆာတို့ ဖြင့် ဆင်ယင်အပ်သည်၊ (ဟုတွာ)၊ ဟတ္ထိက္ခန္ဓေ– ဆင်ကျောကုန်းပေါ်၌။ နိသိန္နော– လျက်။ အသီတိဝဿသဟဿာနိ– အနှစ်၈သောင်းတို့ပတ်လုံး။ ဓမ္မဃောသကကမ္မံ– တရားတော်ကို ကြွေးကြော်သူ၏ အလုပ်ကို။ ဝါ– တရားနာရန် နှိုးဆော်ခြင်း အလုပ်ကို။ အကာသိံ၊ တဿ မေ– ၏။ ဧတ္တကံ– သော။ ကာလံ– ပတ်လုံး။ ကာယတော– မှ။ စန္ဒနဂန္ဓော– စန္ဒကူးနံ့သည်။ ဝါယတိ– လှိုင်၏။ မုခတော– မှ။ ဥပ္ပလဂန္ဓော–ကြာညိုပန်းနံ့သည်။ ဝါယတိ– ၏။ ဣဒံ– ဤကံသည်ကား။ မယာ– သည်။ ကတကမ္မံ– ပြုအပ်ခဲ့သော ကံပါတည်း။ ဣတိ– ဤသို့လျှောက်ပြီ။
ဧဝံ– သို့။ သော– သည်။ အတ္တနော– ၏။ ပုဗ္ဗကမ္မံ– ကို။ ကထေတွာ– ၍။ အာကာသေ– ၌။ နိသိန္နောဝ– လျက်သာ။ တေဇောဓာတုံ– တေဇောဓာတ်ဟူသော ကသိုဏ်းလျှင်အာရုံရှိသော စတုတ္ထဈာန်သမာပတ်ကို၊ [ဓမ္မဘာ-၃,၂၅၇ရှု၊] သမာပဇ္ဇိတွာ– ၍။ ပရိနိဗ္ဗာယိ– ပြီ။ သရီရေ– ၌။ အဂ္ဂိဇာလာ– မီးလျှံတို့သည်။ ဥဋ္ဌဟိတွာ– ထွက်ပေါ်လာ၍။ မံသလောဟိတံ– အသားအသွေးကို။ ဈာပေသိ– ပြီ။ သုမနပုပ္ဖာနိ ဝိယ– မြတ်လေးပန်းတို့ကဲ့သို့။ ဓာတုယော– တို့သည်။ အဝသိဿိံသု– ကြွင်းကျန်ကုန်ပြီ။ သတ္ထာ– သည်။ သုဒ္ဓဝတ္ထံ– ဖြူစင်သောအဝတ်ကို။ ပသာရေသိ–ဖြန့်ပြီ။ ဓာတုယော– တို့သည်။ တတ္ထ– ထိုဖြူစင်သောအဝတ်၌။ ပတိံသု– ကုန်ပြီ။ တာ– ထိုဓာတ်တော်တို့ကို။ ပတ္တေ– ၌။ ပက္ခိပိတွာ– ၍။ စတုမဟာပထေ– လမ်းဆုံ လမ်းမ လမ်း၄ခွ၌။ ထူပံ– စေတီကို၊ [ဗာဟိယဒါရုစီရိယဝတ္ထုဓမ္မဘာရှု၊] ကာရေသိ– ပြီ။ “မဟာဇနော– သည်။ ဝန္ဒိတွာ– ၍။ ပုညဘာဂီ– ကောင်းမှု၏ အဖို့ရှိသည်၊
စတုမဟာပထေ။ ။ စတ္တာရော+မဟာပထာ စတုမဟာပထံ- ၄ခုသောလမ်း၊ ၄ခု သောလမ်းတို့သည် အရပ်မျက်နှာအသီးအသီးမှ လာ၍ လမ်း၄ခုဆုံရာ အလယ်အရပ် ၌ ပေါင်းဆုံသကဲ့သို့ဖြစ်ရကား လမ်း၄ခုဆုံရာ အလယ်အရပ်ကို “စတုမဟာပထ”ဟု ဆိုရသည်။ (ဒီဋီ၊၂၊၃၀၈)
...[စာမျက်နှာ- ၅၅၇]...
[ဘာဂေါ+အဿ အတ္ထီတိ ဘာဂီ၊ ဘာဂသဒ္ဒါ ကောဋ္ဌာသအနက်ဟော၊ ပုညဿ+ ဘာဂီ ပုညဘာဂီ– ကောင်းမှု၏ အဖို့ရှိသော လူအပေါင်း၊ (ပုည+ဘာဂီ၊- သံဋီ၊ ၁၊ ၂၅၀)၊ (တစ်နည်း) ပုညဿ+ဘာဂေါ ပုညဘာဂေါ၊ ပုညဘာဂေါ+ဧတဿ အတ္ထီတိ ပုညဘာဂီ၊ (ပုညဘာဂ+ဤ၊- ဒီဋီ၊ ၂၊ ၂၁၇)၊] ဘဝိဿတိ။” ဣတိ– မိန့်တော်မူပြီ။ ဘိက္ခူ– တို့သည်။ ဓမ္မသဘာယံ ကထံ သမုဋ္ဌာပေသုံ၊ (ကိံ)၊ “အာဝုသော! သန္တတိမဟာမတ္တော– သည်။ ဂါထာဝသာနေ၊ အရဟတ္တံ၊ ပတွာ၊ အလင်္ကတပဋိယတ္တော–တန်ဆာဆင်ခြင်းဖြင့် ပြင်ဆင်အပ်သည်သာ၊ (ဟုတွာ)၊ အာကာသေ– ၌။ နိသီဒိတွာ– ၍။ ပရိနိဗ္ဗုတော၊ ကိံ နု ခေါ– နည်း? ဧတံ– ဤအမတ်ကို။ ‘သမဏော’တိ– သမဏဟူ၍။ ဝတ္တုံ– ငှာ။ ဝဋ္ဋတိ– သင့်သလော?။ ဥဒါဟု– သို့မဟုတ်။ ဗြာဟ္မဏောတိ– ဗြဟ္မဏဟူ၍။ ဝတ္တုံ– ငှာ။ ဝဋ္ဋတိ– လော?” ဣတိ– ကုန်ပြီ။ သတ္ထာ၊ အာဂန္တွာ– ၍။ ”ဘိက္ခဝေ? ဧတရဟိ၊ ကာယ ကထာယ၊ သန္နိသိန္နာ၊ အတ္ထ နု?” ဣတိ– သို့။ ပုစ္ဆိတွာ၊ “ဣမာယ နာမ– ဖြင့်။ သန္နိသိန္နာ၊ အမှ၊” ဣတိ– သို့။ ဝုတ္တေ၊ “ဘိက္ခဝေ! မမ– ၏။ ပုတ္တံ– ကို။ ‘သမဏော’တိပိ– ဟူ၍လည်း။ ဝတ္တုံ– ငှာ။ ဝဋ္ဋတိ– ၏။ ‘ဗြာဟ္မဏော’တိပိ– ဟူ၍လည်း။ ဝတ္တုံ– ငှာ။ ဝဋ္ဋတိယေဝ– သည်သာ။” ဣတိ– သို့။ ဝတွာ ဓမ္မံ ဒေသေန္တော၊ ဣမံ ဂါထံ၊ အာဟ၊ (ကိံ)၊ အလင်္ကတော၊ ပေ၊ သ ဘိက္ခူ”တိ– ဟူ၍၊ (အာဟ)
အလင်္ကတော စေပိ သမံ စရေယျ, သန္တော ဒန္တော နိယတော ဗြဟ္မစာရီ၊ သဗ္ဗေသု ဘူတေသု နိဓာယ ဒဏ္ဍံ, သော ဗြာဟ္မဏော သော သမဏော သ ဘိက္ခု
(ယော– အကြင်ပုဂ္ဂိုလ်သည်၊) အလင်္ကတော– အဝတ်အစားတန်ဆာတို့ဖြင့် ဆင်ယင်အပ်သည်၊ (သမာနော) ပိ– ဖြစ်ပါသော်လည်း။ သန္တော– ရာဂစသည်တို့ ငြိမ်းအေးပြီးသည်။ ဒန္တော– ဣန္ဒြေတို့ကို ဆုံးမခြင်းအားဖြင့် ဆုံးမအပ်ပြီးသည်။ ဝါ– ယဉ်ကျေးပြီးသည်။ နိယတော– အခြားမဲ့၌ အကျိုးပေးခြင်းမြဲသော မဂ်အားဖြင့် မြဲသည်။ ဝါ– မဂ္ဂနိယာမအားဖြင့် မြဲသည်။ ဗြဟ္မစာရီ ဗြဟ္မစာရီ ဗြဟ္မစာရီ– မြတ်သော အကျင့်ကို
ဗြဟ္မစာရီ။ ။ ဗြဟ္မံ သေဋ္ဌံ အာစာရံ စရတီတိ ဗြဟ္မစာရီ(ဒီ၊ဋ္ဌ၊၁၊၇၁၊ အဘိ၊ဋ္ဌ၊
...[စာမျက်နှာ- ၅၅၈]...
ကျင့်လေ့ရှိသည်၊ (ဟုတွာ)၊ သဗ္ဗေသု– အလုံးစုံကုန်သော။ ဘူတေသု– သတ္တဝါ တို့အပေါ်၌။ ဒဏ္ဍံ– ကာယဒဏ်စသည်ကို။ နိဓာယ– ချထား၍။ သမံ– ကိုယ်နှုတ် စိတ်တို့ဖြင့် ညီမျှသော အကျင့်ကို။ ဝါ– မျှတစွာ။ စေ စရေယျ– အကယ်၍ ကျင့်အံ့၊ (ဧဝံ သတိ)၊ သော– ထိုပုဂ္ဂိုလ်သည်။ ဗြာဟ္မဏော– မကောင်းမှုတို့ကို မျှောပြီး၏ အဖြစ်ကြောင့် ဗြာဟ္မဏလည်း မည်၏။ သော– သည်။ သမဏော– မကောင်းမှု တို့ကို ငြိမ်းစေပြီး၏အဖြစ်ကြောင့် သမဏလည်း မည်၏။ သ (သော)– သည်။ ဘိက္ခု– ကိလေသာတို့ကို ဖျက်ဆီးပြီး၏ အဖြစ်ကြောင့် ဘိက္ခုလည်း မည်၏။
တတ္ထ– ၌။ အလင်္ကတောတိ– ကား။ ဝတ္ထာဘရဏေဟိ– အဝတ်တန်ဆာတို့ ဖြင့်။ ပဋိမဏ္ဍိတော– ဆင်ယင်အပ်သည်။ တဿာ– ထိုဂါထာ၏။ အတ္ထော– အနက် ကား။ ဝတ္ထာလင်္ကာရာဒီဟိ– အဝတ်တန်ဆာအစရှိသည်တို့ဖြင့်။ အလင်္ကတော–တန်ဆာဆင်အပ်သည်၊ (သမာနော) ပိ– သော်လည်း။ (ယော) ပုဂ္ဂလော– သည်။ ကာယာဒီဟိ– တို့ဖြင့်။ သမံ– ညီမျှသော အကျင့်ကို။ ဝါ– မျှတစွာ။ စေ စရေယျ–အကယ်၍ ကျင့်အံ့၊ (ဧဝံ သတိ)၊ ရာဂါဒိဝူပသမေန– ရာဂစသည်တို့၏ ငြိမ်းအေး ခြင်းအားဖြင့်။ ဝါ– ခြင်းကြောင့်။ သန္တော– ငြိမ်းအေးပြီးသည်။ ဣန္ဒြိယဒမနေန– ဣန္ဒြေတို့ကို ဆုံးမခြင်းအားဖြင့်။ ဒန္တော– ဆုံးမအပ်ပြီးသည်။ ဝါ– ယဉ်ကျေးပြီးသည်။ စတုမဂ္ဂနိယမေန– ပိုင်းခြားသတ်မှတ်, ဆုံးဖြတ်တတ်သော မဂ်တရားသည်။ နိယတော– ပိုင်းခြားသတ်မှတ် ဆုံးဖြတ်အပ်သည်၊ (တစ်နည်း) စတုမဂ္ဂနိယမေန– ၃, ၈၇)၊ ဗြဟ္မံ စရတိ သီလေနာတိ ဗြဟ္မစာရီ (ရူ-၃၆၄)၊ ဗြဟ္မာ+စာရော ဗြဟ္မစာရော၊ ဗြဟ္မစာရော+ဧတဿ အတ္ထီတိ ဗြဟ္မစာရီ၊ (ဣတိ၊ ဋ္ဌ၊ ၁၆၈)၊ ဗြဟ္မာနံ သေဋ္ဌာနံ အရိ– ယပုဂ္ဂလာနံ စာရော ဗြဟ္မစာရော၊ ဗြဟ္မစာရော+အဿ အတ္ထီတိ ဗြဟ္မစာရီ– မြတ်သော အရိယာပုဂ္ဂိုလ်တို့၏ အကျင့်ရှိသည်၊ (ကင်္ခါမဟာဋီ၊ ၂၊ ၂၁၀။ ပါတိပဒတ္ထ– ၁၂၀)
စေပိ။ ။ စေပိ၌ အပိသဒ္ဒါ ဂရဟာအနက်၊ အဝတ်တန်ဆာစသည်တို့ဖြင့် တန်ဆာ ဆင်ထားသူသည်သော်မှ သန္တ, ဒန္တ, နိယတ, ဗြဟ္မစာရီဖြစ်၍ သတ္တဝါအားလုံးတို့၌ ဒဏ်ကို ချထားပြီး မျှတသော သုစရိုက်အကျင့်ကို ကျင့်လျှင် ဗြာဟ္မဏ, သမဏ, ဘိက္ခုဟူသော အမည်များ ရနိုင်၏၊ အဝတ်တန်ဆာစသည်တို့ဖြင့် တန်ဆာမဆင်သူ ကား ဘာပြောဖွယ်ရှိမည်နည်း- ဟူလို
စတုမဂ္ဂနိယာမေန နိယတော။ ။ နိယတောသည် ကမ္မသာဓန, ကတ္တုသာဓန
...[စာမျက်နှာ- ၅၅၉]...
အခြားမဲ့၌ အကျိုးပေးမြဲသောမဂ်ဖြင့်။ ဝါ– မဂ်၄-ပါးဟူသော နိယာမဖြင့်။ နိယတော– မြဲသည်။ သေဋ္ဌစရိယာယ– မြတ်သော အကျင့်ကြောင့်။ ဝါ– မြတ်သူတို့၏ အကျင့်ကြောင့်။ [သေဋ္ဌံ+စရိယံ, သေဋ္ဌာနံ ဝါ စရိယံ သေဋ္ဌစရိယံ၊ ဟိတ်အနက်၌ တတိယာသက်၊- နေတ္တိ၊ ဋ္ဌ၊ ၁၁၁၊] ဗြဟ္မစာရီ– မြတ်သော အကျင့်ကို ကျင့်လေ့ရှိ သည်၊ (ဟုတွာ)၊ [စရေယျ၌စပ်၊] ကာယဒဏ္ဍာဒီနံ– ကာယဒုစရိုက်ဟူသော ကာ ယဒဏ်အစရှိသည်တို့ကို၊ [ကောဏ္ဍဓာနဝတ္ထု၌ရှု၊] ဩရောပိတတာယ– ချထား အပ်ပြီးသည်၏ အဖြစ်ကြောင့်။ သဗ္ဗေသု– ကုန်သော။ ဘူတေသု– သတ္တဝါတို့၌။ ဒဏ္ဍံ– ကာယဒဏ်စသည်ကို။ နိဓာယ– ချထား၍။ [စရေယျ၌စပ်၊] ဧဝရူပေါ– ၂မျိုးဖြစ်နိုင်၏၊ ပိုင်းခြားသတ်မှတ်ဆုံးဖြတ်ခြင်းအနက်ကို ဟောလျှင် “နိယမီယတေတိ နိယတော– ပိုင်းခြားသတ်မှတ်, ဆုံးဖြတ်အပ်သူ”ဟု ကမ္မသာဓနပြုပါ၊ “စတုမဂ္ဂနိယာမေန”ကား နိယတော၏ အဝုတ္တကတ္တားတည်း၊ ပိုင်းခြားသတ်မှတ် ဆုံးဖြတ်တတ်သော မဂ်၄-ပါးသည် မိမိ၏အခြားမဲ့၌ အကျိုးပေးခြင်းငှာ ပိုင်းခြားသတ်မှတ်အပ်သည်- ဟူလို၊ မြဲခြင်းအနက်ဟောလျှင် “နိယစ္ဆတီတိ နိယတော”ဟု ကတ္တုသာဓနပြုပါ။ “စတူမဂ္ဂနိ– ယာမေန”ကား နိယတော၏ ဝိသေသနတည်း၊ မိမိ၏အခြားမဲ့၌ အကျိုးပေးမြဲသော မဂ်၄-ပါးအားဖြင့် မြဲသည်- ဟူလို။ (ပဋိသံ၊ ဋ္ဌ၊ ၂၊ ၃၁၅၊ ဒီ၊ဋီ- ၃, ၁၉၆) ဆက်ဥုးအံ့– “နိယာမော ဝုစ္စတိ မဂ္ဂေါ (အဘိ၊ ဋ္ဌ၊ ၃, ၁၈၅)၊ အရိယမဂ္ဂေါ ဟိ၊ ပေ။ အနန္တရဖလဒါနေ, သယမေဝ ဝါ အစလဘာဝတော နိယာမော (ပဋိသံ၊ ဋ္ဌ၊ ၂၊ ၁၁)၊ အနန္တရဖလဒါနာယ အရဟတ္တုပတ္တိယာ စ နိယာမဘူတတ္တာ နိယာမော၊ နိစ္ဆယောတိ အတ္ထော (ပဋိသံ၊ ဋ္ဌ၊ ၂၊ ၃၁၅) ”ဟူသော အဖွင့်အရ “စတူမဂ္ဂနိယမေန”အစား “စတုမဂ္ဂနိယာမေန”ဟုရှိလျှင် ပိုကောင်းသည်၊ ဒီဋီ၊ ၂၊ ၂၉၁၊ မဋီ၊ ၁၊ ၃၄၁တို့၌ “စတုမဂ္ဂနိယာမေန”ဟုပင် ရှိ၏။
ဗြဟ္မစာရီ။ ။ ဗြဟ္မစာရီသည် ကတ္တုသာဓ်ဝိဂြိုဟ်ပြုလျှင် ဣကာရန္တ, တဿီလ ဝိဂြိုဟ်ပြုလျှင် ဤကာရန္တဟု နီတိပဒ- ၂၅၄- ၅၌ ဆို၏၊ “ဗြဟ္မံ သေဋ္ဌံ အာစာရံ (နိဗ္ဗာနံ ဓမ္မံ ဝါ တေပိဋကံ) စရတီတိ ဗြဟ္မစာရီ၊(ဒီ၊ဋ္ဌ၊၁၊၇၁၊ အဘိ၊ဋ္ဌ၊၃, ၈၇၊ မောဂ်ပံဋီ- ၄, ၈၀)၊ ဗြဟ္မံ စရိတုံ သီလံ ယဿာတိ ဝါ ဗြဟ္မစာရီ၊ ဗြဟ္မံ စရတိ သီလေနာတိ ဝါ ဗြဟ္မစာရီ၊ ဗြဟ္မံ စရဏသီလောတိ ဝါ ဗြဟ္မစာရီ၊ [ဗြဟ္မ+စရ+ဏီ၊ -ရူ- ၃၆၄၊] (တစ်နည်း) ဗြဟ္မာ+အာစာရော ဗြဟ္မစာရော၊ [ဗြဟ္မ+အာစာရ၊ အာကို ရဿပြု၊] ဗြဟ္မစာရော+ ဧတဿ အတ္ထီတိ ဗြဟ္မစာရီ၊ [ဗြဟ္မစာရ+ဤ၊- ဣတိ၊ဋ္ဌ၊၁၆၈၊]”ဟု ပြုပါ၊ ဤနောက် ဆုံးနည်းအလို တဒ္ဓိတ်ပုဒ်, ရှေ့နည်းများအလို သမာသ်ပုဒ်တည်း။
...[စာမျက်နှာ- ၅၆၀]...
သော။ သော– ထိုပုဂ္ဂိုလ်ကို။ ဗာဟိတပါပတ္တာ– မျှောအပ်ပြီးသော မကောင်းမှုရှိ သည်၏ အဖြစ်ကြောင့်။ ဗြာဟ္မဏောတိပိ– ဗြာဟ္မဏဟူ၍လည်းကောင်း၊
ဗာဟိတပါပတ္တာ ဗြာဟ္မဏော။ ။ “ဗာဟိတပါပတ္တာ”ဟူသော ဟိတ်ပါဌ်ကို “ဗြာ- ဟ္မဏော”၏ အဓိပ္ပာယ်ဖွင့်ဟုလည်းကောင်း, “ဗြာဟ္မဏော”၏ ဝိဂြိုဟ်ပြဟုလည်း ကောင်း ယူကြ၏၊ ထိုတွင် ဥဒါန၊ဋ္ဌ၊၅၃အလို “ဗြဟ္မာယေဝ ဗြာဟ္မဏော၊ [ဗြဟ္မ (သေဋ္ဌအနက်)+ဏ၊ န,လာ၊ ဏ,ပြု, ဗြ၌ ဒီဃပြု၊] ဗြာဟ္မဏေ+(အရိယာယ ဇာတိယာ) ဇာတော ဗြာဟ္မဏော- မြတ်သောတရား၌ အရိယာဇာတ်အားဖြင့် ဖြစ်သောရဟန္တာ၊ (တစ်နည်း) ဗြာဟ္မဏဿ (ဘဂဝတော)+ပုတ္တော ဗြာဟ္မဏော- မြတ်သောဘုရားရှင်၏ သားတော်ဖြစ်သောရဟန္တာ၊ [ဗြာဟ္မဏ+ဏ၊]”ဟု ပြု၍ “ဗာဟိတပါပတ္တာ”ကို အဓိပ္ပာယ်ဖွင့်ဟု ယူသည်၊ မကောင်းမှုတို့ကို မျှောပြီးသောကြောင့် မြတ်သောတရား၌ အရိယာဇာတ်အားဖြင့် ဖြစ်သောရဟန္တာဖြစ်သည်, မြတ်သော ဘုရားရှင်၏ သားတော် ရဟန္တာဖြစ်သည်- ဟူလို
ဣတိ၊ဋ္ဌ၊၃၀၃၊ မဋီ၊၂၊၂၃၉၊ သံဋီ၊၁၊၅၄။ ။ ထိုတို့၌ “ဗြဟ္မတော+အာဂတော ဗြဟ္မာ- မြတ်သောဘုရားရှင်မှ ဖြစ်ပေါ်လာသောမဂ်၊ [ဗြဟ္မ(သေဋ္ဌအနက်)+ဏ၊] ဗြဟ္မံ +အသမ္မောဟပဋိဝေဓဝသေန အဏိ အညာသီတိ ဗြာဟ္မဏော- အရိယာမဂ်ကို မတွေ မဝေထိုးထွင်းသိသည်၏အစွမ်းဖြင့် သိပြီးသော ရဟန္တာ၊ [ဗြဟ္မ+အဏဓာတ်(သိခြင်း အနက်)+အ၊- မဋီ၊၂၊၂၃၉၊ သံဋီ၊၁၊၅၄၊] ဗြဟ္မံ+အဏတိ ကထေတီတိ ဗြာဟ္မဏော-အရိယာမဂ်ကို ဟောပြတတ်သော ရဟန္တာ၊ [ဗြဟ္မ+အဏဓာတ်(သဒ္ဒအနက်)+အ၊- ဣတိ၊ဋ္ဌ၊၃၀၃၊]”ဟု ပြု၍ “ဗာဟိတပါပတ္တာ” ကို အဓိပ္ပာယ်ဖွင့်ဟု ယူသည်၊ မကောင်းမှု တို့ကို မျှောပြီးသောကြောင့် အရိယာမဂ်ကို မတွေမဝေထိုးထွင်း သိသည်၏အစွမ်းဖြင့် သိပြီးသော ရဟန္တာဖြစ်သည်, အရိယာမဂ်ကို ဟောပြတတ်သော ရဟန္တာဖြစ်သည်- ဟူလို။ [ဂဠုန်ပျံ- ၃၄၌ “ဗြဟ္မံ နိဗ္ဗာနံ အဏတိ ဂစ္ဆတိ, ဗြဟ္မံ သေဋ္ဌံ စရိယံ အဏတိ စရတီတိ ဝါ ဗြာဟ္မဏော”ဟု ပြုသေး၏။]
သီဋီသစ်၊၂၊၁၄၊၂၀၈။ ။ ထို၌ “ဗာဟိတပါပတ္တာ”ကို “ဗြာဟ္မဏော”၏ ဝိဂြိုဟ်ပြဟု ယူ၍ “ဗဟတိ ပါပေ ဗဟိ ကရောတီတိ ဗြာဟ္မဏော- မကောင်းမှုတို့ကို အပပြုသော ရဟန္တာ၊ [ဗဟ+ယု၊ ဗဟကို ဗြဟ္မ, ဗြ၌ဒီဃ, ယုကို အန, နကို ဏပြု၊ သို့မဟုတ် ဗကို ဗြပြု, မ- လာ, ဗြ၌ ဒီဃပြု၊]”ဟု ပြုသည်။
ပါစိယော- ၁၈၉၊ စလင်းဂံ- ၁, ၂၃။ ။ ထိုတို့၌လည်း “ဗာဟိတပါပတ္တာ”ကို “ဗြာဟ္မဏော”၏ ဝိဂြိုဟ်ပြဟုပင် ယူ၍ “ဗာဓေတဗ္ဗော ဝိဠောလေတဗ္ဗော ဟိံသိ-
...[စာမျက်နှာ- ၅၆၁]...
သမိတပါပတ္တာ– ငြိမ်းစေအပ်ပြီးသော မကောင်းမှုရှိသည်၏ အဖြစ်ကြောင့်။ သမဏောတိပိ– သမဏဟူ၍လည်းကောင်း။ ဘိန္နကိလေသတ္တာ– ဖျက်ဆီးအပ် တဗ္ဗောတိ ဗာဟိတော၊ အဏတိ ဧတေနာတိ အဏော၊ [အဏ- သဒ္ဒေ+အ၊ အဏသဒ္ဒါ ပါပအနက်ဟော၊] ဗာဟိတော+အဏော (ပါပေါ) အနေနာတိ ဗြာဟ္မဏော– မွှေနှောက် ဖျက်ဆီးပြီးသော မကောင်းရှိသောရဟန္တာ၊ [ဗာဟိတ+အဏ၊ ဗာဟိတကို ဗြာဟ္မပြု၊]” ဟု ပြုသည်။
ပါဂံသစ်- ၁, ၃၆၅၊ စလင်းဂံ- ၁, ၂၃။ ။ ထိုတို့၌လည်း “ဗာဟိတပါပတ္တာ”ကို “ဗြာဟ္မဏော”၏ ဝိဂြိုဟ်ပြဟုပင် ယူ၍ “ရာဂါဒယော ပါပေ ဗာဓေတိ ဝိလောဠေတိ ဟိံသတီတိ ဗြာဟ္မဏော- မကောင်းမှုတို့ကို မွှေနှောက်ဖျက်ဆီးပြီးသော ရဟန္တာ
[ဗာဓ+ယု၊ ဗာဓကို ဗြာဟ္မပြု၊]”ဟု ပြုသည်။
ပါရာဘာ- ၁, ၃၈၉၊ ဓမ္မဋီ- ၄၁။ ။ ထိုတို့၌လည်း “ဗာဟိတပါပတ္တာ”ကို “ဗြာဟ္မဏော”၏ ဝိဂြိုဟ်ပြဟုပင် ယူ၍ “ပါပေ ဝါဟယတီတိ ဗြာဟ္မဏော- မကောင်းမှု တို့ကို မျောစေသော ရဟန္တာ၊ [ဝဟ+ဏေ+ယု၊ ကာရိတ်ကျေ, ဝုဒ္ဓိပြု, ဗာဟကို ဗြာဟ္မ ပြု၊]”ဟု ပြုသည်။
ဓမ္မဋီ- ၄၁၊ ၂၁၅။ ။ ထို၌လည်း “ဗာဟိတပါပတ္တာ”ကို “ဗြာဟ္မဏော”၏ ဝိဂြိုဟ် ပြဟုပင် ယူ၍ “ဗာဟိတော+ပါပေါ ယေနာတိ ဗြာဟ္မဏော၊ [ဗာဟိတ+ပါပ၊ ဗနောင် ရလာ, (ဗြာ)၊ ဟိ၌ ဣကိုချေ, တကို မ,ပြု၊ (ဗြာဟ္မပါပ)၊ ပါကိုချေ, နောက်ပကို ဏပြု၊]” ဟု ပြုသည်၊ “ဒွေ ဝဋ္ဋမူလေ ဟနတိ ဟိံသတိ ဝိဒ္ဓံသေတီတိ ဗြာဟ္မဏော၊ [ဒွိ+ဟန+အ၊ ဒွိကို ဗာပြု, ရ -လာ, မ -လာ, န- ကို ဏပြု၊] (တစ်နည်း) ဒိဋ္ဌဓမ္မိကသမ္ပရာယိကသင်္ခါတေ ဒွေ အတ္ထေ ဟရတီတိ ဗြာဟ္မဏော၊ [ဒွိ+ဟရ+အ၊ ဒွိကို ဗာပြု, ရလာ, မလာ, ရကို ဏ ပြု၊]”ဟူသော ဝိဂြိုဟ်များကိုလည်း ပြသေး၏။
သမိတပါပတ္တာ သမဏော။ ။ “သမိတပါပတ္တာ”၌ “သမိတပါပ”ကား ဗဟုဗ္ဗီဟိ သမာသ်ပုဒ်တည်း၊ ထိုသို့ ဗဟုဗ္ဗီဟိသမာသ်ပုဒ်ဖြင့် ဖွင့်သောကြောင့် “သမဏော”ကို “အရိယမဂ္ဂေန သဗ္ဗသော ပါပါနံ သမိတာဝီတိ သမဏော၊(မဋီ၊၂၊၂၃၄)၊ ပါပါနိ သဗ္ဗသော သမေတီတိ သမဏော၊(ဓမ္မဋီ- ၃၃၉)”ဟု ကတ္တုသာဓန ပြုရသည်၊ မှန်၏- “သံဝဏ္ဏေတဗ္ဗ, ကိတ်ပဒ, ဗဟုဗ္ဗီဟိနှင့် ဖွင့်၍ပြ, ကတ္တုသာဓနကြံစရာ”နှင့်အညီ ကိတ်ပုဒ်ကို ဗဟုဗ္ဗီဟိသမာသ်ပုဒ်ဖြင့် ဖွင့်လျှင် ကတ္တုသာဓနပြုရိုးထုံစံရှိသည်။
တစ်နည်း။ ။ “သမဏော”ကို “သမ+အဏော”ဟု ပုဒ်ခွဲ၍ သမိတဖြင့် သမကို
...[စာမျက်နှာ- ၅၆၂]...
ပြီးသော ကိလေသာရှိသည်၏အဖြစ်ကြောင့်။ ဘိက္ခူတိပိ– ဘိက္ခုဟူ၍လည်းကောင်း။ ဝတ္တဗ္ဗောယေဝ– ဆိုထိုက်သည်သာ။ ဣတိ– ဂါထာဖွင့်ပြီးပြီ။ ဒေသနာဝသာနေ– ၌။ ဗဟူ– တို့သည်။ သောတာပတ္တိဖလာဒီနိ– တို့သို့။ ပါပုဏိံသု– ကုန်ပြီ။ ဣတိ– သန္တတိမဟာမတ္တဝတ္ထု ပြီးပြီ။
သန္တတိမဟာမတ္တဝတ္ထု ဘာသာဋီကာပြီးပြီ။
၁၀-ပိလောတိကတိဿတ္ထေရဝတ္ထုဘာသာဋီကာ
ဟိရီနိသေဓေါတိ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော ပိလောတိကတ္ထေရံ– ပိလောတိကထေရ်ကို။ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ ဟိ– ချဲ့ဥုးအံ့။ ဧကသ္မိံ– သော။ သမယေ– ၌။ အာနန္ဒတ္ထေရော– သည်။ ဧကံ– သော။ ပိလောတိက–လည်းကောင်း ပါပဖြင့် အဏကိုလည်းကောင်း ဖွင့်သည်ဟု ယူ၍ “သမေတဗ္ဗာ ဥပသမေတဗ္ဗာတိ သမာ။ အဏန္တိ ဧတေဟီတိ အဏာ– ငိုမြည်ကြောင်းအကုသိုလ်များ၊ သမာ +အဏာ ရာဂါဒယော ပါပါ ဧတေနာတိ သမဏော၊ (ကင်္ခါမဟာဋီ- ၄, ၄၁၊ စလင်းဂဏ္ဌိ- ၁, ၂၃) ”ဟုလည်း ပြုကြသေး၏။
အခြားဝိဂြိုဟ်များ။ ။ သမီယတိ ပါပံ အနေနာတိ သမဏော၊ [အဝုတ္တကတ္တု သာဓန(ရူ- ၃၆၉)၊] (တစ်နည်း) သမ္မတိ သန္တစိတ္တော ဘဝတီတိ သမဏော၊ [သမု+ယု၊ (နီတိဓာတု- ၂၃၆)၊] (တစ်နည်း) သုန္ဒရံ+မနော ဧတဿာတိ သမဏော၊ [သု+မန၊ ဥ ကို အ- ပြု၊ နကို ဏပြု၊] (တစ်နည်း) ဗဟုဇနေဟိ ဒေဝမနုဿေဟိ သမ္မာနိတော ပူဇိတောတိ သမဏော၊ [သံ+မာန+အ၊ နိဂ္ဂဟိတ်ချေ, အာကို ရဿ, န- ကို ဏပြု၊] (တစ်နည်း) ဉတ္တိစတုတ္ထကမ္မဝါစာယ “အယံ ဥပသမ္ပန္နော”တိ သမနီယတီတိ သမဏော၊ [သံ+အနု+ဣ+ဏျ၊ “သမနိယ”ဟု ဆိုလိုလျက် ဣယချေ၊ -ဓမ္မဋီ- ၃၃၉။]
ဘိန္နကိလေသတ္တာ ဘိက္ခု။ ။ “ဘိန္နကိလေသတ္တာ”ဖြင့် “ပါပကေ အကုသလေ ဓမ္မေ ဘိန္ဒတီတိ ဘိက္ခု၊ [ဘိဒိ+ရူ၊]”ဟု ဝိဂြိုဟ်ပြုရန် ပြသည်၊ “ဘိက္ခတီတိ ဘိက္ခု၊ ဘိက္ခတိ သီလေနာတိ ဘိက္ခု၊ [ဘိက္ခ+ရူ၊(ရူ- ၃၆၆)၊] သံသာရေ ဘယံ ဣက္ခတီတိ ဘိက္ခု၊ [ဘီ+ဣက္ခ+ရူ၊(နီတိဓာတု- ၃၆၉၊ ရူ- ၃၆၆)၊] အမတရသံ ဝိမုတ္တိရသံ ဝါ အတ္ထရသံ ဝါ ဓမ္မရသံ ဝါ ဘက္ခတိ ဘုဉ္ဇတီတိ ဝါ ဘိက္ခု [ဘက္ခ+ရူ၊(ဓမ္မဋီ- ၃၄၀)၊]”ဟူသော ဝိဂြိုဟ်များ လည်း ရှိသေး၏။
...[စာမျက်နှာ- ၅၆၃]...
ခဏ္ဍနိဝတ္ထံ– ဟောင်းနွမ်းသော အဝတ်ပိုင်းကို ဝတ်သော၊ [ပိလောတိကခဏ္ဍန္တိ ဇိဏ္ဏစောဠခဏ္ဍံ၊- သီဋီသစ်၊ ၁၊ ၃၅၉၊] ကပါလံ– ခွက်ကို။ အာဒါယ– ကိုင်၍။ ဘိက္ခာယ– ထမင်းအလို့ငှာ။ စရန္တံ– သော။ ဒါရကံ– ကို။ ဒိသွာ– ၍။ “တေ– ၏။ ဧဝံ– သို့။ ဝိစရိတွာ– ၍။ ဇီဝနတော– အသက်ရှင်ခြင်းထက်။ ပဗ္ဗဇ္ဇာ– ရှင်ရဟန်းအဖြစ်သည်။ န ဥတ္တရိတရာ ကိံ– သာ၍မမြတ်ဘူးလော?” ဣတိ– သို့။ ဝတွာ– ၍။ ”ဘန္တေ! ကော– သည်။ မံ– ကို။ ပဗ္ဗာဇေဿတိ– မည်နည်း?။” ဣတိ– သို့။ ဝုတ္တေ၊ “အဟံ၊ ပဗ္ဗာဇေဿာမိ– မည်။” ဣတိ– ၍။ တံ– ကို။ အာဒါယ– ၍။ ဂန္တွာ– ၍။ သဟတ္ထာ–ဖြင့်။ နှာပေတွာ– ၍။ ကမ္မဋ္ဌာနံ– ကို။ ဒတွာ– ၍။ ပဗ္ဗာဇေသိ– ပြီ။ စ ပန– ဆက်။ တံ နိဝတ္ထပိလောတိကခဏ္ဍံ– ထိုဝတ်အပ်သော ဟောင်းနွမ်းသော အဝတ်ပိုင်းကို။ ပသာရေတွာ– ဖြန့်၍။ ဩလောကေန္တော– သော်။ ပရိဿာဝနကရဏမတ္တမ္ပိ– ရေ စစ်ကို ပြုလုပ်ခြင်းအတိုင်းအရှည်ရှိသည်လည်းဖြစ်သော။ ဝါ– ရေစစ်ပြုလောက် ရုံမျှကိုလည်း။ ဂယှူပဂံ– ယူအပ်သည်၏ အဖြစ်သို့ ရောက်သော၊ (ယူလောက် သော၊) [ဂယှတေတိ ဂယှံ၊ ဂယှံ+ဥပဂစ္ဆတီတိ ဂယှူပဂံ၊ ဂယှ၌ ဘာဝလောပ, ဘာဝ ပ္ပဓာန၊၊ -ပါစိယော-၅၇၉။ ပရိဘာ-၁၀၇၊] ကဉ္စိ– သော။ ပဒေသံ– အရပ်ကို။ အဒိသွာ– ၍။ ကပါလေန– နှင့်။ သဒ္ဓိံ– တူ။ ဧကိဿာ– သော။ ရုက္ခသာခါယ– သစ်ကိုင်း၌။ ဌပေသိ– ပြီ။ သော– ထိုကလေးသည်။ ပဗ္ဗဇိတွာ– ၍။ လဒ္ဓူပသမ္ပဒေါ– ရှိသည်၊ (သမာနော)၊ ဗုဒ္ဓါနံ– တို့၏။ ဥပ္ပန္နလာဘသက္ကာရံ– ဖြစ်ပေါ်သော သာမညလာဘ်, ကောင်းစွာပြုအပ် ဝိသေသလာဘ်ကို။ ပရိဘုဉ္ဇမာနော– သော်။ မဟဂ္ဃာနိ– များ စွာသောအဖိုးကို ထိုက်ကုန်သော၊ (များစွာအဖိုးတန်ကုန်သော)၊ [မဟန္တံ ဝိပုလံ အပရိမိတံ မူလံ အဂ္ဃန္တီတိ မဟဂ္ဃာနိ၊- ဒီဋီ၊ ၂၊ ၃၅၊ သီဋီသစ်၊ ၂၊ ၂၃၆၊] စီဝရာနိ– တို့ကို။ အစ္ဆာဒေတွာ– ဖုံးလွှမ်းဝတ်ရုံ၍။ ဝိစရန္တော– သော်။ ထူလသရီရော– ဝဖြိုးသော ကိုယ်ရှိသည်။ ဟုတွာ၊ ဥက္ကဏ္ဌိတွာ– ၍။ “မေ– အား။ ဇနဿ– လူအပေါင်းသည်။ သဒ္ဓါဒေယျံ သဒ္ဓါဒေယျံ သဒ္ဓါဒေယျံ– ရတနာ၃တန်, ကံနှင့်ကံအကျိုးကိုယုံကြည်၍ပေးလှူအပ်သော သင်္ကန်းကို။ ဝါ– သဒ္ဓါတရားဖြင့် ပေးလှူအပ်သော သင်္ကန်းကို။ နိဝါသေတွာ–
သဒ္ဓါဒေယျံ။ ။ ဒါတဗ္ဗန္တိ ဒိန္နံ၊ သဒ္ဓါယ+ဒေယျံ သဒ္ဓါဒေယျံ- ရတနာ၃တန်, ကံနှင့် ကံကျိုးကို ယုံကြည်၍ လှူဒါန်းအပ်သောသင်္ကန်း၊ ဝါ- သဒ္ဓါတရားဖြင့် လှူဒါန်းအပ်သော သင်္ကန်း၊ သဒ္ဓါယ၌ ယသည် တွာပစ္စည်း၏ အာဒေသ, နာဝိဘတ်၏ အာဒေသ
...[စာမျက်နှာ- ၅၆၄]...
၍။ ဝိစရဏေန– လှည့်လည်ခြင်းဖြင့်။ ကိံ– ဘာအကျိုးရှိအံ့နည်း။ အတ္တနော– ၏။ ပိလောတိကမေဝ– ကိုသာ။ နိဝါသေဿာမိ– အံ့။” ဣတိ– ကြံ၍။ တံ ဌာနံ– သို့။ ဂန္တွာ– ၍။ ပိလောတိကံ– ကို။ ဂဟေတွာ– ၍။ “အဟိရိက– အို...မရှက်တတ်သူ! နိလ္လဇ္ဇ– အို...ရှက်ခြင်းမရှိသူ! ဧဝရူပါနံ– ကုန်သော။ ဝတ္ထာနံ– တို့ကို။ အစ္ဆာဒနဋ္ဌာနံ– ဖုံးလွှမ်းဝတ်ရုံရာဌာနကို။ ပဟာယ– ၍။ ဣမံ ပိလောတိကခဏ္ဍံ– ကို။ နိဝါသေတွာ၊ ကပါလဟတ္ထော– လက်၌ ခွက်ရှိလျက်။ ဝါ– ခွက်လက်စွဲလျက်။ ဘိက္ခာယ– ငှာ။ စရိတုံ– ငှာ။ ဂစ္ဆသိ– ၏။” ဣတိ– ၍။ တံ– ထိုဟောင်းနွမ်းသော အဝတ် ပိုင်းကို။ အာရမ္မဏံ– ကို။ ကတွာ– ၍။ အတ္တနာဝ– မိမိသည်ပင်။ ဝါ– ကိုယ်တိုင်ပင်။ အတ္တာနံ– ကို။ ဩဝဒိ၊ ပန– ဆက်။ ဩဝဒန္တဿေဝ– စဉ်ပင်။ အဿ– ၏။ စိတ္တံ– သည်။ သန္နိသီဒိ– ကောင်းစွာ ဆုတ်နစ်ပြီ၊ (ငြိမ်းသွားပြီ)၊ သော– သည်။ တံ ပိလောတိကံ– ကို။ တတ္ထေဝ– ထိုအရပ်၌ပင်။ ပဋိသာမေတွာ– သိုမှီးသိမ်းဆည်း၍။ နိဝတ္တိတွာ– ပြန်လှည့်၍။ ဝိဟာရမေဝ– သို့သာ။ ဂတော– ပြီ။ သော– ထိုပိလောတိကထေရ် သည်။ ကတိပါဟစ္စယေန– ၌။ ပုနပိ– လည်း။ ဥက္ကဏ္ဌိတွာ– ၍။ တထေဝ– ပင်။ ဝတွာ– ၍။ နိဝတ္တိ– ပြီ။ ပုနပိ– လည်း။ တထေဝ– ပင်၊ (ဝတွာ– ၍။ နိဝတ္တိ– ပြီ၊) ဣတိ ဧဝံ– သို့။ တံ– ထိုပိလောတိကထေရ်ကို။ အပရာပရံ အပရာပရံ အပရာပရံ– အခြားသောအရပ် အခြား သော အရပ်သို့။ ဝါ– တပြောင်းပြန်ပြန်။ ဝိစရန္တံ– ကို။ ဒိသွာ– ၍။ ဘိက္ခူ– တို့သည်။ “အာဝုသော! ကဟံ– သို့။ ဂစ္ဆသိ– နည်း?” ဣတိ– သို့။ ပုစ္ဆန္တိ– ကုန်၏။ သော– ထိုပိ လောတိကထေရ်သည်။ “အာဝုသော! အာစရိယဿ– ၏။ သန္တိကံ– သို့။ ဂစ္ဆာမိ– ၏။” ဣတိ– သို့။ ဝတွာ– ၍။ ဧတေနေဝ နီဟာရေန– ဤနည်းအားဖြင့်သာလျှင်။ အတ္တနော– ၏။ ပိလောတိကခဏ္ဍမေဝ– ကိုသာ။ အာရမ္မဏံ– ကို။ ကတွာ– ၍၊ ဟု၂မျိုးဖြစ်နိုင်သည်၊ သမာသ်အတွင်း၌ ယကျေနေသည်။ (ဒီ၊ ဋ္ဌ၊ ၁၊ ၇၉၊ ထေရ၊ ဋ္ဌ၊ ၁, ၁၆၇၊ သီဘာ-၁, ၅၀၉)
အပရာပရံ။ ။ အပရံ စ+အပရံ စ အပရာပရံ၊(မဏိ- ၂, ၂၈)၊ ဝိစ္ဆာပုဒ်ဟု ယူလျှင် ဤသို့ ပြုစရာမလို၊ ဝိစ္ဆာဘိက္ခညေသု ဒွေ(မောဂ်- ၁, ၅၄)သုတ်ဖြင့် အပရံကို “အပရံ အပရံ”ဟု ဒွိရုပ်ပြု, သျာဒိလောပေါ ပုဗ္ဗဿေကဿ(မောဂ်- ၁, ၅၅)သုတ်ဖြင့် ရှေ့ပုဒ်၌ အံဝိဘတ်ကိုချေ၊ နောက်အ,ကို ဒီဃပြု၊ ဇာဋီသစ်၊၂၊၈၁၌ အပရာတစ်ပုဒ်, အပရံ တစ်ပုဒ်ယူ၍ “အပရာ- အခြားအရပ်မှ၊ အပရံ- အခြားအရပ်သို့”ဟု ပေးစေ၏။
...[စာမျက်နှာ- ၅၆၅]...
အတ္တာနံ– ကို။ နိသေဓေတွာ– တားမြစ်၍။ ကတိပါဟေနေဝ– အနည်းငယ်သော ရက်ဖြင့်သာလျှင်။ ဝါ– ၂ရက် ၃ရက်ဖြင့်သာလျှင်၊ [ဓမ္မဘာ-၁, ၅၅၇ရှု၊] အရဟတ္တံ– သို့။ ပါပုဏိ– ပြီ။ ဘိက္ခူ– တို့သည်။ အာဟံသု– ကုန်ပြီ။ (ကိံ)၊ “အာဝုသော! ကိံ–ကြောင့်။ ဒါနိ– ၌။ အာစရိယဿ– ၏။ သန္တိကံ– သို့။ န ဂစ္ဆသိ– နည်း? အယံ– ဤ လမ်းခရီးသည်။ တေ– ၏။ ဝိစရဏမဂ္ဂေါ နနု– လှည့်လည်သွားလာရာ လမ်းခရီး မဟုတ်လော?” ဣတိ– ကုန်ပြီ။ အာဝုသော– တို့! အာစရိယေန– နှင့်။ သဒ္ဓိံ– တူ။ သံသဂ္ဂေ– ငြိတွယ်ခြင်းသည်။ သတိ– ရှိလသော်။ ဝါ– စဉ်က။ ဂတော– သွားခဲ့သည်။ အမှိ– ၏။ ဣဒါနိ ပန– ၌ကား။ မေ– ၏။ ဝါ– မှာ။ သံသဂ္ဂေါ– သည်။ ဆိန္နော– ပြတ် ပြီ၊ [နောက် “ဣဒါနိ ပနဿ သံသဂ္ဂေါ ဆိန္နော”၌ “အဿ”ကို ထောက်၍ မေကား ဆဋ္ဌီတည်း၊ ဆဋ္ဌီကတ္တားယူ၍ “မေ– သည်။ သံသဂ္ဂေါ– ကို။ ဆိန္နော– ဖြတ်အပ်ပြီ”ဟုလည်း ပေးနိုင်သည်၊] တေန– ကြောင့်။ အဿ– ထိုဆရာ၏။ သန္တိကံ– သို့။ န ဂစ္ဆာမိ– တော့ ပါ။ ဣတိ– ပြီ။ ဘိက္ခူ– တို့သည်။ တထာဂတဿ– အား။ အာရောစေသုံ– ကုန်ပြီ။ (ကိံ)၊ “ဘန္တေ! ပိလောတိကတ္ထေရော– သည်။ အညံ– ကို။ ဗျာကရောတိ– ၏။” ဣတိ– ကုန်ပြီ။ ဘိက္ခဝေ! ကိံ– အဘယ်သို့။ အာဟ– နည်း? ဣတိ– ပြီ။ ဘန္တေ! ဣဒံ နာမ– ဤမည်သော စကားကို၊ (အာဟ)၊ ဣတိ– လျှောက်ပြီ။ တံ– ထိုစကား ကို။ သုတွာ၊ သတ္ထာ၊ “ဘိက္ခဝေ! အာမ– အိမ်း။ မမ– ၏။ ပုတ္တော– သည်။ သံသဂ္ဂေ– သည်။ သတိ– သော်။ အာစရိယဿ– ၏။ သန္တိကံ– သို့။ ဂတော– ပြီ။ ဣဒါနိ ပန– ၌ကား။ အဿ– ၏။ ဝါ– မှာ။ သံသဂ္ဂေါ– သည်။ ဆိန္နော– ပြီ။ အတ္တနာဝ– သည်လျှင်။ အတ္တာနံ– ကို။ နိသေဓေတွာ– ၍။ အရဟတ္တံ– သို့။ ပတ္တော– ပြီ” ဣတိ– သို့။ ဝတွာ– ၍။ ဣမာ ဂါထာ– တို့ကို။ အဘာသိ– ပြီ။ (ကိံ)၊ “ဟိရီနိသေဓေါ ပုရိသော၊ ပေ၊ အနပ္ပက”န္တိ– ၍၊ (အဘာသိ)
ဟိရီနိသေဓော ပုရိသော, ကောစိ လောကသ္မိံ ဝိဇ္ဇတိ၊ ယော နိဒ္ဒံ အပဗောဓေတိ, အဿော ဘဒြော ကသာမိဝ
ဘဒြော– ကောင်းသော။ အဿော– မြင်းသည်။ ကသံ– ကြာပွတ်ကို၊ (နှင်တံ
ကသာမိဝ။ ။ ဓမ္မဋ္ဌနှင့် သံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၆၌ “ယထာ...ကသံ”ဟု ဖွင့်ခြင်း, ဥပမာန ဘက်၌ “နိဒ္ဒံ”ဟု ရှိခြင်းတို့ကြောင့် “ကသံ+ဣဝ”ဟု ဖြတ်၊ နိဂ္ဂဟိတ်ကို မ- ပြု, လောပေ
...[စာမျက်နှာ- ၅၆၆]...
ကို)၊ အပဗောဓေတိ ဣဝ– ပယ်ရှားလျက် (ရထားထိန်း၏ ထိုးဆွခြင်းကို) သိ သကဲ့သို့။ ဝါ– ပယ်ရင်း သိသကဲ့သို့၊ (ဧဝံ– တူ၊) ယော– အကြင်ပုဂ္ဂိုလ်သည်။ နိဒ္ဒံ–အိပ်ခြင်းကို၊ [“နိန္ဒံ (သံ– ၁, ၈၊ နီတိဓာတု-၁၁၀၊ ဓာတွတ္ထ) ”ဟုလည်း ရှိ၏။ “နိန္ဒံ– ကဲ့ရဲ့ ခြင်းကို”ဟု ပေး၊] အပဗောဓေတိ အပဗောဓေတိ အပဗောဓေတိ– ပယ်လျက် သိ၏။ ဝါ– ပယ်ရင်း သိ၏။ ဟိရီနိသေဓော– အကုသိုလ်ဝိတက်ကိုဟိရီဖြင့်တားမြစ်နိုင်သော။ (သော) ပုရိသော– ထိုပုဂ္ဂိလ်သည်။ လောကသ္မိံ– လောက၌။ ကောစိ– အနည်းငယ်သာ။ ဝိဇ္ဇတိ– ရှိ၏။
မေ စ ဒီဃော (သဒ္ဒသင်္ဂဟ– ၁, ၁၂၃) သုတ်ဖြင့် သ၏အ,ကို ဒီဃပြု၊ (တစ်နည်း) ကစ္စည်း, ရူတို့၌ ယဝမဒစသောသုတ်၏ ပြရုပ်အဖြစ်ဖြင့် ပြသောကြောင့် နိဂ္ဂဟိတ်ချေ, မ,လာ, သ၌ ဒီဃပြု၊ ဝိသုတ်ဋီ- ၅၁၌ကား နိဂ္ဂဟိတ်ကို မ်,ပြု, သ၌ ဒီဃပြု၍ ပြီးစေသည်။
တစ်နည်း။ ။ “ကသာ+ဣဝ”ဟုဖြတ်၊ “အပ သာလာယ”၌ “သာလာယ”ကဲ့သို့ ကသာသည် သဒ္ဒအပါဒါန်တည်း၊ ဓာတု နာမာနသုတ်ဖြင့် အပါဒါန်မှည့်, အပါဒါနေ ပဉ္စမီသုတ်ဖြင့် ပဉ္စမီသက်၊ (တစ်နည်း) ဒူရန္တိကသုတ်၌ စသဒ္ဒါဖြင့်သော်လည်းကောင်း ကာရဏတ္ထေ စ၌ စသဒ္ဒါဖြင့်သော်လည်းကောင်း ဒုတိယာအနက်၌ ပဉ္စမီသက်၊ (ဝဏ္ဏ နာ၊ ဝိဗော)၊ “ကသာ- ကြာပွတ်ကို၊ အပဗောဓေတိ ဣဝ- သကဲ့သို့”ဟု ပေး၊ ကစ္စည်း, နျာသ, ရူပသိဒ္ဓိတို့၌လည်း “ကသာ+ဣဝ”ဟုပင် ဖြတ်၏၊ ၎င်းင်းနိဿယများ၌ “ကသာ- မှ၊ အပဗောဓေတိ ဣဝ- သို့”ဟု ပေးခြင်းမှာ အဖွင့်များနှင့် မညီပါ။
အပဗောဓေတိ။ ။ အပ+ဗုဓ+အ+တိ၊ အပစ္စည်းကို ဧပြု၊(ဓာတွတ္ထ)၊ သံ- ၁, ၈၌ “အပဗောဓတိ”ဟု ရှိသည်၊ “အပဟရတိ”အဖွင့်ကို ထည့်ပါဌ်ဟု ယူ၍ “ကသာ- ကို၊ (အပဟရတိ) ဣဝ- ရှောင်လွဲှသကဲ့သို့”ဟုလည်း ပေးကြ၏၊ သို့သော် သံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၆၌ ဥပမာန, ဥပမေယျ၂ဖက်လုံးအတွက် “အပဟရန္တော ဗုဇ္ဈတိ”ဟုချည်း ဖွင့်သောကြောင့် ဧကပက္ခဒဿန(တစ်ဖက်ပြ)နည်း, ဒီပကနည်းအရ “အပဗောဓေတိ“ကို ဥပမာန ဘက်၌ပါ ယူပေးခြင်းသာ ကောင်းသည်။
နီဓာနိ- ၁, ၂၆၈။ ။ ထို၌ “နိန္ဒံ- ကဲ့ရဲ့ဖွယ်ကို၊ အပ- ပယ်၍၊ ဗောဓတိ- မဂ်ဉာဏ်ဖိုလ် ဉာဏ်ဖြင့် သိ၏”ဟု ပေး၏၊ သံ.ဋီ၊၁၊၈၁၌ ဗောဓေတိကို “ဗုဇ္ဈတိ”ဟု ဖွင့်၍ ထို၏ ကံကို “သာရထိဝိဓံ(ရထားထိန်း၏ ထိုးဆွခြင်းကို)”ဟု ဖွင့်ရကား “နိန္ဒံ- ကဲ့ရဲ့ဖွယ်ကို၊ အပဟရိတွာ- ရှောင်ကြဉ်၍၊ နိပ္ပရာဓဘာဝံ- အပြစ်ကင်းသည်၏အဖြစ်ကို၊ ဗောဓေတိ- သိစေ၏”ဟု ကာရိတ်ယူ၍ ပေးခြင်းမှာ မကောင်းပါ။
တစ်နည်းအနက်။ ။ ဤဂါထာသည် သံ- ၁, ၈၌လည်း ပါ၏၊ ဤ၌ “နိဒ္ဒံ”ဟု ရှိ၍
...[စာမျက်နှာ- ၅၆၇]...
အဿော ယထာ ဘဒြော ကသာနိဝိဋ္ဌော, အာတာပိနော သံဝေဂိနော ဘဝါထ၊ သဒ္ဓါယ သီလေန စ ဝီရိယေန စ, သမာဓိနာ ဓမ္မဝိနိစ္ဆယေန စ၊ သမ္ပန္နဝိဇ္ဇာစရဏာ ပတိဿတာ, ဇဟိဿထ ဒုက္ခမိဒံ အနပ္ပကံ
ဘဒြော– ကောင်းသော။ အဿော– မြင်းသည်။ ကသာနိဝိဋ္ဌော– ကြာပွတ် (နှင် တံ) ဖြင့် ထိုးရိုက်အပ်သည်။ ဝါ– ကြာပွတ် (နှင်တံ) ဖြင့် ထိုးရိုက်ခံရသည်၊ (သမာနော– သော်။ အာတာပီ– လုံ့လဝီရိယရှိသည်။ ဘဝတိ) ယထာ– ဖြစ်သကဲ့သို့၊ (ဧဝံ သံ- ၁, ၈၌ “နိန္ဒံ”ဟု ရှိခြင်းသာ ကွာခြား၏၊ “ဟိရီဖြင့် အကုသိုလ်တရားတို့ကို တားမြစ် နိုင်သော တစ်စုံတစ်ယောက်သော ပုဂ္ဂိုလ်သည် လောက၌ ရှိသလော? ကောင်းသော မြင်းသည် နှင်တံကို ပယ်ရှားလျက် သိသကဲ့သို့ ကဲ့ရဲ့ခြင်းကို ပယ်လျက် သိသော ရဟန္တာပုဂ္ဂိုလ်အချို့သည် လောက၌ ရှိသလော?ဟု နတ်သားတစ်ပါးက မေးလျှောက် သည်ဟု သံ၊ ဋ္ဌ၊ ၁၊ ၃၆၌ ဖွင့်ဆို၏၊ ဤဓမ္မ.ဋ္ဌတွင်လည်း ဟိရီနိသေဓော၏ အဖွင့်၌ “ဧဝရူပေါ ဒုလ္လဘော”ဟုလည်းကောင်း, “ယော နိဒ္ဒံ အပဗောဓေတိ”၏အဖွင့်၌ “သော ဒုလ္လဘော”ဟုလည်းကောင်း ဖွင့်၏။
ထိုကြောင့် “ကောစိ လောကသ္မိံ ဝိဇ္ဇတိ”ကို “ဟိရီနိသေဓော”၌လည်းကောင်း, “ယော နိဒ္ဒံ အပဗောဓေတိ”၌လည်းကောင်း ဒီပကနည်းအရ ယူ၍ “ဟိရီနိသေဓော– သော။ ပုရိသော– သည်။ လောကသ္မိံ– ၌။ ကောစိ– သာ။ ဝိဇ္ဇတိ၊ ဘဒြော– သော။ အဿော– သည်။ ကသံ– ကို။ အပဗောဓေတိ ဣဝ– သကဲ့သို့၊ (ဧဝံ– တူ၊) ယော– သည်။ နိဒ္ဒံ– ကို။ အပဗောဓေတိ– ၏၊ (သော) ပုရိသော– ထိုပုဂ္ဂိလ်သည်။ လောကသ္မိံ– ၌။ ကောစိ– အနည်း ငယ်သာ။ ဝိဇ္ဇတိ– ၏”ဟုလည်း ပေးကြ၏၊ “ဟိရီဖြင့် အကုသိုလ်တရားတို့ကို တားမြစ် နိုင်သော ပုဂ္ဂိုလ်သည် လောက၌ အနည်းငယ်သာ ရှိသည်၊ အိပ်ခြင်းကို ပယ်လျက် သိသော ပုဂ္ဂိုလ်သည် လောက၌ အနည်းငယ်သာ ရှိသည်- ဟူလို
ပေးခဲ့ပုံ။ ။ ရှေ့၂ပါဒကို နိယမဝါကျ, နောက်၂ပါဒကို အနိယမဝါကျယူ၍ အထက် ၌ ပေးခဲ့သည်၊ ထိုပေးပုံသည် နတ်သားအမေး၂မျိုးကို “ဟိရီဖြင့် အကုသိုလ်တရားတို့ကို တားမြစ်နိုင်သော ရဟန္တာသည် အနည်းငယ်သာ ရှိ၏”ဟု ဘုရားရှင်က တစ်ချက်တည်း ဖြေတော်မူပုံနှင့် ကိုက်ညီသည်။ (သံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၆)
...[စာမျက်နှာ- ၅၆၈]...
- တူ။ တုမှေပိ– သင်တို့သည်လည်း၊) အာတာပိနော– ကိလေသာတို့ကို လွန်စွာ လောင်မြိုက်တတ်သော သမ္မပ္ပဓာနဝီရိယရှိကုန်သည်၊ [တီသုဘဝေသု ကိလေသေ အာတာပေတီတိ အာတာပေါ၊ အာတာပေါ ယေသံ အတ္ထီတိ အာတာပိနော၊- ဒီ၊ ဋ္ဌ၊ ၂, ၃၄၉။] သံဝေဂိနော– ထိတ်လန့်ကြောင်းသဟောတ္တပ္ပဉာဏ်ရှိကုန်သည်။ ဝါ– ထိတ်လန့်ကြောင်းဩတ္တပ္ပရှိကုန်သည်။ ဘဝထ– ဖြစ်ကြလော၊ [ဂါထာ၌ ဒီဃ ပြု၍ “ဘဝါထ”ဟု ဖြစ်သည်၊] သဒ္ဓါယ– လောကီလောကုတ္တရာ, ၂ဖြာသောသဒ္ဓါ နှင့်လည်းကောင်း။ သီလေန စ– စတုပါရိသုဒ္ဓိသီလနှင့်လည်းကောင်း။ ဝီရိယေန စ– ကာယိကဝီရိယ စေတသိကဝီရိယနှင့်လည်းကောင်း။ သမာဓိနာ– သမာပတ် ၈-ပါးသမာဓိနှင့်လည်းကောင်း။ ဓမ္မဝိနိစ္ဆယေန စ– တရားကို အထူးအားဖြင့် ဆုံး ဖြတ်နိုင်သော ပညာနှင့်လည်းကောင်း၊ [ဓမ္မံ ဝိသေသတော နိစ္ဆိနောတီတိ ဓမ္မဝိနိစ္ဆယော၊ -အံဋီ-၃, ၂၉၂၊] (သမန္နာဂတာ– ပြည့်စုံကုန်သည်၊ ဟုတွာ၊) သမ္ပန္နဝိဇ္ဇာစရဏာ– ပြည့်စုံသော ဝိဇ္ဇာ၃-ပါး၈-ပါး, စရဏ၁၅-ပါးရှိကုန်သည်။ ပတိဿတာ– အသီးအသီး မှတ်သိနိုင်ကုန်သည်၊ (ဟုတွာ– ၍၊) အနပ္ပကံ– အနည်း ငယ်မဟုတ်သော။ ဝါ– များလှစွာသော။ ဣဒံ ဒုက္ခံ– ဤဝဋ်ဆင်းရဲကို။ ဇဟိဿထ–ပယ်စွန့်နိုင်ကုန်လိမ့်မည်။
တတ္ထ– ၌။ အန္တော– အတွင်း၌။ ဥပ္ပန္နံ– သော။ အကုသလဝိတက္ကံ– အကုသိုလ် ဝိတက်ကို။ ဟိရိယာ– ဖြင့်။ နိသေဓေတိ– တားမြစ်တတ်၏။ ဣတိ– ကြောင့်။ ဟိရီနိသေဓော– မည်၏။ ကောစိ လောကသ္မိန္တိ– ကား။ ဧဝရူပေါ– သော။ ပုဂ္ဂလော– ကို။ ဒုလ္လဘော– ခဲယဉ်းသဖြင့် ရအပ်၏။ ဝါ– ရနိုင်ခဲ၏။ ကောစိဒေဝ– အနည်း ငယ်သာလျှင်။ လောကသ္မိံ– ၌။ ဝိဇ္ဇတိ– ရှိ၏။ ယော နိဒ္ဒန္တိ– ကား။ အပ္ပမတ္တော–
သံဝေဂိနော။ ။ အဘိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၉၆၌ “သံဝိဇ္ဇနံ”ဟု ဖွင့်သော်လည်း ဘာဝသာဓန မကြံရ၊ ထိတ်လန့်ကြောင်းဖြစ်သော ဩတ္တပ္ပနှင့်တကွ ဉာဏ်ကို ရသောကြောင့် “သံဝိဇ္ဇတိ ဧတေနာတိ သံဝေဂေါ၊ [သံ+ ဝိဇီ+ဏ၊]”ဟု ပြု၊ ဉာဏဝိပ္ပယုတ်ဩတ္တပ္ပလည်း ရှိသေးသောကြောင့် “ဩတ္တပ္ပမေဝ”ဟု မူလဋီ၊၁၊၅၇၌ တစ်နည်းကောက်ပြသည်၊ “သံဝေဂေါ+ယေသံ အတ္ထီ သံဝေဂိနော”ဟု ဆက်ပြု၊(နီဘာ- ၁, ၃၈၂)။ [သံဒီ- ၁၀၌ “သံဝိဇ္ဇတီတိ သံဝေဂေါ၊ သံဝိဇ္ဇန္တိ သမ္ပယုတ္တဓမ္မာ ဧတေနာတိ သံဝေဂေါ၊ သံဝိဇ္ဇနံ သံဝေဂေါ”ဟု ပြု၏။]
...[စာမျက်နှာ- ၅၆၉]...
မမေ့လျော့သူသည်။ သမဏဓမ္မံ– ကို။ ကရောန္တော– သော်။ အတ္တနော– ၏၊ [နိဒ္ဒံ၌ စပ်၊] ဝါ– ၌၊ [ဥပ္ပန္နံ၌စပ်၊] ဥပ္ပန္နံ– သော။ နိဒ္ဒံ– အိပ်ခြင်းကို။ အပဟရန္တော– ပယ်လျက်။ ဗုဇ္ဈတိ– သိ၏။ ဣတိ– ကြောင့်။ အပဗောဓေတိ– မည်၏။ ကသာမိဝါတိ– ကား။ ဘဒြော– သော။ အဿော– သည်။ အတ္တနိ– မိမိ၌။ ပတမာနံ– ကျရောက်လာသော။ ကသံ– ကြာပွတ်ကို၊ (နှင်တံကို၊) အပဟရတိ ယထာ– ပယ်ရှားသကဲ့သို့။ အတ္တနိ– ၌။ ပတိတုံ– ကျရောက်ခြင်းငှာ။ ဝါ– ကို။ န ဒေတိ ယထာ– မပေးသကဲ့သို့။ ဧဝံ–တူ။ ယော– အကြင်ပုဂ္ဂိုလ်သည်။ နိဒ္ဒံ– ကို။ အပဗောဓေတိ– ပယ်လျက် သိ၏။ သော– ကို။ ဒုလ္လဘော– အပ်၏။ ဣတိ အတ္ထော– နက်
ဒုတိယဂါထာယ– ၌။ အယံ– ဤဆိုအပ်လတ္တံ့ကား။ သင်္ခေပတ္ထော– အကျဉ်း ချုပ်အနက်တည်း။ “ဘိက္ခဝေ! ဘဒြော– သော။ အဿော– သည်။ ပမာဒံ– သို့။ အာဂမ္မ– ရောက်၍။ ကသာယ– နှင်တံဖြင့်။ နိဝိဋ္ဌော– ထိုးရိုက်အပ်သည်၊ (သမာနော)၊ အဟမ္ပိ– ကိုသော်လည်း။ ကသာယ– ဖြင့်။ ပဟဋော နာမ– ရိုက်အပ်လေစွ။” ဣတိ– တွေး၍။ အပရဘာဂေ– ၌။ အာတပ္ပံ– လုံ့လဝီရိယကို။ ကရောတိ ယထာ–ကဲ့သို့။ ဧဝံ– တူ။ တုမှေပိ– တို့သည်လည်း။ အာတာပိနော– ကိလေသာတို့ကို လွန် စွာ လောင်မြိုက်တတ်သော သမ္မပ္ပဓာနဝီရိယရှိကုန်သည်။ သံဝေဂိနော– ထိတ် လန့်ကြောင်း သဟောတ္တပ္ပဉာဏ်ရှိကုန်သည်။ ဝါ– ထိတ်လန့်ကြောင်း ဩတ္တပ္ပရှိ ကုန်သည်။ ဘဝထ– ကုန်လော။ ဧဝံဘူတာ– ဤသို့ဖြစ်ကုန်သည်၊ (သမာနာ– ကုန် လသော်၊) လောကိယလောကုတ္တရာယ– လောကီလောကုတ္တရာဖြစ်သော။ ဒုဝိဓာယ– သော။ သဒ္ဓါယ စ– နှင့်လည်းကောင်း။ စတုပါရိသုဒ္ဓိသီလေန စ– နှင့် လည်းကောင်း။ ကာယိကစေတသိကဝီရိယေန စ– ကာယိကဝီရိယ စေတသိက ဝီရိယနှင့်လည်းကောင်း။ အဋ္ဌသမာပတ္တိသမာဓိနာ စ– ၈-ပါးသော သမာပတ် သမာဓိနှင့်လည်းကောင်း။ ကာရဏာကာရဏဇာနနလက္ခဏေန– အကြောင်း ဟုတ်သည်, အကြောင်းမဟုတ်သည်ကို သိခြင်းလက္ခဏာရှိသော။ ဓမ္မဝိနိစ္ဆယေန စ– တရားကို အထူးအားဖြင့် ဆုံးဖြတ်နိုင်သော ပညာနှင့်လည်းကောင်း။ သမန္နာဂတာ– ပြည့်စုံကုန်သည်။ ဟုတွာ၊ တိဿန္နံ ဝါ– ၃-ပါးသော်လည်း ဖြစ်ကုန် သော။ အဋ္ဌန္နံ ဝါ– ၈-ပါးသော်လည်းဖြစ်ကုန်သော။ ဝိဇ္ဇာနံ– တို့၏လည်းကောင်း၊
...[စာမျက်နှာ- ၅၇၀]...
ပဉ္စဒသန္နံ– ၁၅-ပါးကုန်သော။ စရဏာနံ စ– တို့၏လည်းကောင်း။ သမ္ပတ္တိယာ– ပြည့် စုံခြင်းကြောင့်။ သမ္ပန္နဝိဇ္ဇာစရဏာ– ပြည့်သော ဝိဇ္ဇာ၃-ပါး၈-ပါး, စရဏ၁၅-ပါး ရှိကုန်သည်။ ဥပဋ္ဌိတသတိတာယ– ကပ်၍တည်သော သတိရှိကုန်သည်၏ အဖြစ်ကြောင့်။ ပတိဿတာ– အသီးအသီး (အဖန်ဖန်) မှတ်သိနိုင်ကုန်သည်။ ဟုတွာ– ၍။ အနပ္ပကံ– အနည်းငယ်မဟုတ်သော။ ဝါ– များလှစွာသော။ ဣဒံ ဝဋ္ဋဒုက္ခံ– ကို။ ပဇဟိဿထ– လတ္တံ့။ ဣတိ– ဂါထာဖွင့် ပြီးပြီ။ ဒေသနာဝသာနေ– ၌။ ဗဟူ– တို့သည်။ သောတာပတ္တိဖလာဒီနိ– တို့သို။ ပါပုဏိံသု– ကုန်ပြီ။ ဣတိ– ပိလောတိကတိဿတ္ထေရဝတ္ထု ပြီးပြီ။
ပိလောတိကတိဿတ္ထေရဝတ္ထုဘာသာဋီကာပြီးပြီ။
၁၁-သုခသာမဏေရဝတ္ထုဘာသာဋီကာ
ဥဒကဥှိ နယန္တီတိ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော သုခသာမဏေရံ– ကို။ အာရဗ္ဘ ကထေသိ။ ဟိ– ချဲ့။ အတီတသ္မိံ– ၌။ ဗာရာဏသိသေဋ္ဌိနော– ၏။ ဂန္ဓကုမာရော နာမ– ဂန္ဓသတို့သားမည်ေသော။ ပုတ္တော– သည်။ အဟောသိ၊ ရာဇာ– သည်။ တဿ– ထိုဂန္ဓသတို့သား၏။ ပိတရိ– သည်။ ကာလကတေ– သော်။ တံ– ထိုဂန္ဓသတို့သားကို။ ပက္ကောသာပေတွာ– ခေါ်စေ၍။ သမဿာသေတွာ– သက်သာရာရစေ၍၊ [သံ+အာ+သသ+ဏေ+တွာ၊ “ကောင်းစွာ ရှုနိုင်, ရှိုက်နိုင်စေ၍”ဟု သဒ္ဒတ္ထပေး၊ (သီဘာ-၁, ၂၁၉)၊] မဟန္တေန– သော။ သက္ကာရေန–ကောင်းမွန်စွာ ပြုခြင်းဖြင့်၊ (သူကောင်းပြုသောအားဖြင့်)၊ တဿေဝ– ထိုဂန္ဓ သတို့သားအားပင်။ သေဋ္ဌိဋ္ဌာနံ– သူဌေးရာထူးကို။ အဒါသိ– ပြီ။ သော– ထိုဂန္ဓ သတို့သားသည်။ တတော– မှ။ ပဋ္ဌာယ– ၍။ ဂန္ဓသေဋ္ဌီတိ– ဂန္ဓသူဌေးဟူ၍။ ပညာယိ– ပြီ။ အထ– ၌။ အဿ– ထိုဂန္ဓသူဌေး၏။ ဘဏ္ဍာဂါရိကော– ဘဏ္ဍာစိုးသည်။ ဓနဂဗ္ဘဒွါရံ– ဥစ္စာထားရာ တိုက်ခန်းတံခါးကို၊ (ဂိုဒေါင်တံခါးကို)၊ ဝိဝရိတွာ–
ပတိဿတာ။ ။ “ဥပဋ္ဌိတသတိတာယ”ဟု ဗဟုဗ္ဗီဟိသမာသ်ဖြင့် ဖွင့်သောကြောင့် “သရန္တီတိ သတာ”ဟု ကတ္တုသာဓန, သို့မဟုတ်, “သတိ+ယေသံ အတ္ထီတိ သတာ”ဟု အဿတ္ထိ ပြုပါ၊ ထိုနောင် “ပတိ ပတိ သတာ- အသီးအသီး(အဖန်ဖန်) မှတ်သိနိုင်သူတို့၊ ဝါ- အသီးအသီး(အဖန်ဖန်) သတိရှိသူတို့”ဟု ဆက်တွဲပါ။(မဋီ၊၂၊၁၀၀၊ နိဒီ- ၃၁၀၊ ၄၈၀)
...[စာမျက်နှာ- ၅၇၁]...
၍။ ”သာမိ! ဧတ္တကံ– သော။ ဣဒံ– ဤဥစ္စာတွေသည်။ တေ– ၏။ ပိတု– ၏။ ဓနံ–တည်း။ ဧတ္တကံ– သော၊ (ဣဒံ ဓနံ– သည်၊) ပိတာမဟာဒီနံ– အဖိုးအစရှိသူတို့၏၊ (ဓနံ– တည်း၊)” ဣတိ– ပြော၍။ နီဟရိတွာ– ထုတ်၍။ ဒဿေသိ– ပြီ။ သော– ထိုဂန္ဓ သူဌေးသည်။ တံ ဓနရာသိံ– ထိုဥစ္စာပုံကို။ ဩလောကေတွာ– ၍။ အာဟ၊ (ကိံ)၊ “တေ– အဖေ, အဖိုးတို့သည်။ ဣမံ ဓနံ– ကို။ ဂဟေတွာ– ၍။ န ဂမိံသု ကိံ ပန– မသွားကြဘူးလော?” ဣတိ– မေးပြီ။ “သာမိ! ဓနံ– ကို။ ဂဟေတွာ– ၍။ ဂတာ နာမ– တို့မည်သည်။ နတ္ထိ– ကုန်။ ဟိ– မှန်။ အတ္တနာ– သည်။ ကတံ– သော။ ကုသလာကုသလမေဝ– ကိုသာ။ အာဒါယ– ၍။ သတ္တာ– တို့သည်။ ဂစ္ဆန္တိ– ကုန်၏။” ဣတိ– ပြီ။ သော– ထိုဂန္ဓသူဌေးသည်။ စိန္တေသိ၊ (ကိံ)၊ “တေ– ထိုအဖေအဖိုးတို့သည်။ ဗာလတာယ– မိုက်မဲကုန်သည်၏ အဖြစ်ကြောင့်။ ဓနံ– ကို။ သဏ္ဌာပေတွာ– ကောင်းစွာ တည်စေပြီး၍။ ပဟာယ– စွန့်ပယ်၍။ ဂတာ– ကုန်ပြီ။ အဟံ ပန– သည်ကား။ ဧတံ– ဤဥစ္စာကို။ ဂဟေတွာဝ– ၍သာ။ ဂမိဿာမိ– မည်။” ဣတိ– ပြီ။ ပန– ဆက်။ ဧဝံ– သို့။ စိန္တေန္တော– သော်။ “ဒါနံ ဝါ– ကိုလည်း။ ဒဿာမိ– အံ့။ ပူဇံ ဝါ– ကိုလည်း။ ကရိဿာမိ– အံ့။” ဣတိ– သို့။ အစိန္တေတွာ– ၍။ “ဣဒံ သဗ္ဗံ– ဤအလုံး စုံသော ဥစ္စာကို။ ခါဒိတွာဝ– ၍သာလျှင်။ ဂမိဿာမိ– မည်။” ဣတိ– သို့။ စိန္တေသိ– ပြီ။ သော– ထိုဂန္ဓသူဌေးသည်။ သတသဟဿံ– ၁သိန်းကို။ ဝိဿဇ္ဇေတွာ– ၍။ ဖလိကမယံ– ဖန်ဖြင့် ပြီးသော။ ဝါ– ဖန်ဖြင့် ပြုလုပ်အပ်သော။ နှာနကောဋ္ဌကံ–ရေချိုးအိမ်ကို၊ (ရေချိုးခန်းကို)၊ ကာရေသိ– ပြီ။ သတသဟဿံ– ကို။ ဒတွာ– ၍။ ဖလိကမယမေဝ– သော။ နှာနဖလကံ– ရေချိုးရာပျဉ်ချပ်ကို၊ (ကာရေသိ)၊ သတသဟဿံ– ကို။ ဒတွာ၊ နိသီဒနပလ္လင်္ကံ– ထိုင်စရာပလ္လင်ကို၊ (ကာရေသိ)၊ သတသဟဿံ– ကို။ ဒတွာ၊ ဘောဇနပါတိံ– ထမင်းခွက်ကို။ ဝါ– ထမင်းပန်းကန်ကို၊ (ကာရေသိ)၊ သတသဟဿမေဝ– ကိုသာလျှင်။ ဒတွာ၊ ဘောဇနဋ္ဌာနေ– ထမင်းစားရာ နေရာ၌၊ (စားသောက်ခန်း၌)၊ မဏ္ဍပံ– ကို။ ကာရာပေသိ၊ သတသဟဿံ၊ ဒတွာ၊ ဘောဇနပါတိယာ– ထမင်းခွက်၏။ အာသိတ္တကူပဓာနံ– ပခြုပ်ကို၊ (ပအုပ်ကို)
အာသိတ္တကူပဓာနံ။ ။ အာသဉ္ဇီယတိ ဧတ္ထာတိ အာသိတ္တံ- နို့ဃနာစသည်ကို သွန်း လောင်းအပ်ရာတောင်း- ပခြုပ်၊ အာသိတ္တံယေဝ အာသိတ္တကံ၊ ဥပရိ ဓီယတိ ထပီယတိ ဧတ္ထာတိ ဥပဓာနံ- အပေါ်၌ ဆင့်၍ထားအပ်ရာတောင်း၊(စူဘာ- ၁၅၇၊ ၁၅၈)၊ ဥဏှ-
...[စာမျက်နှာ- ၅၇၂]...
ကာရေသိ၊ သတသဟဿေနေဝ– ဖြင့်သာလျှင်။ ဂေဟေ– ၌။ သီဟပဉ္ဇရံ– ခြင်္သေ့ ရုပ်ခံသော လေသာတံခါး (လေသာပြူတင်း) ကို။ သဏ္ဌာပေသိ– စေပြီ။ အတ္တနော– ၏။ ပါတရာသတ္ထာယ– နံနက်စားအကျိုးငှာ။ သဟဿံ– ကို။ အဒါသိ၊ သာယမာသတ္ထာယပိ– ညနေစာအကျိုးငှာလည်း။ သဟဿမေဝ– ကိုသာ၊ (အဒါသိ)၊ ပန– ဆက်။ ပုဏ္ဏမဒိဝသေ– လပြည့်နေ့၌ကား။ ဘောဇနတ္ထာယ– ငှာ။ သတသဟဿံ– ကို။ ဒါပေသိ– ပြီ။ တံ ဘတ္တံ– ကို။ ဘုဉ္ဇနဒိဝသေ– ၌။ သတသဟဿံ– ကို။ ဝိဿဇ္ဇေတွာ– ၍။ နဂရံ– ကို။ အလင်္ကရိတွာ– ၍။ ဘေရိံ– စည်ကို။ စရာပေသိ– ပြီ၊ (ကိံ– အဘယ်သို့ ပြော၍ လည့်လည်စေသနည်း?) “ဂန္ဓသေဋ္ဌိဿ– ၏။ ဘတ္တဘုဉ္ဇနာကာရံ– ထမင်းစားပုံအခြင်းအရာကို။ ဩလောကေန္တူ ကိရ– ကြည့်ကြ ကုန်တဲ့။” ဣတိ– ဤသို့ ပြော၍ လှည့်လည်စေပြီ။
မဟာဇနော– သည်။ မဉ္စာတိမေဉ္စ– ညောင်စောင်း၏ အထက်၌ ပြုလုပ် အပ်သော ညောင်စောင်းတို့ကို။ ဝါ– ညောင်စောင်းအဆင့်ဆင့်တို့ကို။ ဝါ– ထိုင်ခုံ အဆင့်ဆင့်တို့ကို။ ဗန္ဓိတွာ– ၍။ သန္နိပတိ– ပြီ။ သောပိ– ထိုဂန္ဓသူဌေးသည်လည်း၊ ပါယာသာဒိ အာသိဉ္ဇတိ ဧတ္ထာတိ အာသိတ္တကံ၊ ဥပဓာတိ သီသံ ဓာရေတီတိ ဥပဓာနံ၊ (ခေါင်းအုံး)၊ (အာဓာရဘာဝေန သဒိသတ္တာ) ဥပဓာနံ ဝိယာတိ ဥပဓာနံ– ပခြုပ်၊ (စလင်း ဂံ- ၃, ၁၁၄)၊ အာသိတ္တကဉ္စ+တံ+ဥပဓာနဉ္စာတိ အာသိတ္တကူပဓာနံ
ဆက်ဥုးအံ့– အာသိတ္တကူပဓာနဟူသည် ကြေးနီဖြင့်သော်လည်းကောင်း ငွေဖြင့် သော်လည်းကောင်း ၈မြှောင်,၁၆မြှောင့်စသည့်ပုံသဏ္ဌာန် ပြုလုပ်အပ်သော ထည့်စရာ ခွက်ပုံသဏ္ဌာန်ရှိသော တောင်း (သေတ္တာ) တည်း၊ “ပခြုပ်, ပအုပ်”ဟု ဘာသာပြန်ကြ သည်။ ချဲ့ဦးအံ့– ထိုပခြုပ်၌ ပူသောနို့ဃနာစသည်ကို ထည့်ပြီးနောက် ဆွမ်းအပူကင်း ပျောက်မသွားစေရန် (ဆွမ်းမအေးစေရန်) ထိုပခြုပ်၏ အပေါ်ဝယ် ဆွမ်းခွက်ကို ထားကြသည်၊ ထိုသို့ဆွမ်းခွက်ကို ထားရာခွက်ပုံသဏ္ဌာန်ရှိသော တည်ရာတစ်မျိုးကို “အာသိတ္တကူပဓာန”ဟု ခေါ်သည်။ (ဝိ၊ ဋ္ဌ၊ ၄, ၅၁၊ ဝိမတိ၊ ၂၊ ၂၃၄)
မဉ္စာတိမေဉ္စ။ ။ ဥပရိ+ကတံ+မဉ္စံ အတိမဉ္စံ- အထက်၌ ပြုအပ်သော ညောင် စောင်း၊ မဉ္စဿ+အတိမဉ္စံ မဉ္စာတိမဉ္စံ- ညောင်စောင်း၏ အထက်၌ ပြုအပ်သော ညောင်စောင်း၊ ယခုကာလ ပွဲကြည့်စင် အနိမ့်အမြင့် အဆင့်ဆင့်မျိုးတည်း။ [ဆတ္တာတိ ဆတ္တံ(အပ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၅၄)အဖွင့်ရှု။]
...[စာမျက်နှာ- ၅၇၃]...
သတသဟဿဂ္ဃနကေ– ၁သိန်းထိုက်တန်သော။ နှာနကောဋ္ဌကေ– ၌။ သတသဟဿဂ္ဃနကေ– သော။ ဖလကေ– ၌။ နိသီဒိတွာ– ၍။ သောဠသဟိ– ၁၆လုံး ကုန်သော။ ဂန္ဓောဒကဃဋေဟိ– နံ့သာရေအိုးတို့ဖြင့်။ နှတွာ– ၍။ တံ သီဟပဉ္ဇရံ– ကို။ ဝိဝရိတွာ– ၍။ တသ္မိံ ပလ္လင်္ကေ– ၌။ နိသီဒိ– ပြီ။ အထ– ၌။ အဿ– ထိုဂန္ဓသူဌေး ၏။ ဝါ– ဖို့။ တသ္မိံ အာသိတ္တကူပဓာနေ– ထိုပခြုပ်၌။ တံ ပါတိံ– ထိုထမင်းခွက်ကို။ ဌပေတွာ– ၍။ သတသဟဿဂ္ဃနကံ– သော။ ဘောဇနံ– ကို။ ဝဍ္ဎေသုံ– (ယောက်မ ဖြင့် ကော်ကာဆွကာ) ပွားစေကုန်ပြီ။ ဝါ– ခူးကြကုန်ပြီ။ သော– ထိုဂန္ဓသူဌေးသည်။ နာဋကပရိဝုတော– ကချေသည် ခြံရံအပ်သည်၊ (ဟုတွာ)၊ ဧဝရူပါယ– သော။ သမ္ပတ္တိယာ– ဖြင့်။ တံ ဘောဇနံ– ကို။ ဘုဉ္ဇတိ– ၏။ အပရေန– သော။ သမယေန– ၌။ ဧကော– သော။ ဂါမိကမနုဿော– ရွာ၌ နေသောလူသည်၊ (တောသားသည်၊) အတ္တနော– ၏။ ပရိဗ္ဗယာဟရဏတ္ထံ– ရိက္ခာကို ဆောင်ခြင်းအကျိုးငှာ။ ဒါရုအာဒီနိ–သစ်သားအစရှိသည်တို့ကို။ ယာနကေ– ယာဉ်ငယ်၌။ ပက္ခိပိတွာ– ထည့်၍။ နဂရံ– သို့။ ဂန္တွာ– ၍။ သဟာယကဿ– ၏။ ဂေဟေ– ၌။ နိဝါသံ– နေရာကို။ ဂဏှိ– ပြီ။ ပန– ဆက်။ တဒါ– ၌။ ပုဏ္ဏမဒိဝသော– လပြည့်နေ့သည်။ ဟောတိ၊ “ဂန္ဓသေဋ္ဌိနော– ၏။ ဘုဉ္ဇနလီဠံ– စားခြင်း၏ တင့်တယ်စံပယ်ခြင်းကို။ ဝါ– တင့်တယ်သော စား သောက်ခြင်းကို။ ဩလောကေန္တု– ကုန်လော။” ဣတိ– သို့။ နဂရေ– ၌။ ဘေရိံ– ကို။ စရာပေသိ– စေပြီ။ အထ– ၌။ နံ– ကို။ သဟာယကော– သည်။ အာဟ၊ (ကိံ)၊ “သမ္မ! တေ– သည်။ ဂန္ဓသေဋ္ဌိနော– ၏။ ဘုဉ္ဇနလီဠံ– ကို။ ဒိဋ္ဌပုဗ္ဗံ– သလော။” ဣတိ– ပြီ။ “သမ္မ! န ဒိဋ္ဌပုဗ္ဗံ– ပါ။” ဣတိ– ပြီ။ “တေန ဟိ– လျှင်။ ဧဟိ– လော။ ဂစ္ဆာမ– ကြစို့။ နဂရေ– ၌။ အယံ ဘေရီ– သည်။ စရတိ– ၏။ ဧတဿ– ထိုဂန္ဓသူဌေး၏။ မဟာဝသမ္ပတ္တိံ– ကြီးစွာသောစည်းစိမ်ကို။ ပဿာမ– ကြစို့။” ဣတိ– ပြော၍။ နဂရဝါသီ–မြို့၌နေသော သူငယ်ချင်းသည်။ ဇနပဒဝါသိံ– ဇနပုဒ်၌ နေသူကို။ ဂဟေတွာ– ၍။ အဂမာသိ၊ မဟာဇနောပိ– သည်လည်း။ မဉ္စာတိမေဉ္စ– တို့သို့။ အဘိရုဟိတွာ–
ဝဍ္ဎေသုံ။ ။ ဝဍ္ဎဓာတ် ဝဍ္ဎနအနက်ယူ၍ ပေးခဲ့သည်၊ ဝဍ္ဎဓာတ် အာကိရအနက် ဟော, စုရာဒိဏေပစ္စည်းဟု ယူ၍ “ဘောဇနံ- ကို၊ (နီဟရိတွာ- အိုးမှ ထုတ်ဆောင်၍၊ ပါတိယံ- ၌၊) ဝဍ္ဎေသုံ- လောင်းထည့်ကုန်ပြီ”ဟု တစ်နည်းပေး။ (နီတိဓာတု- ၂၉၉၊ ဓာတွတ္ထ)
...[စာမျက်နှာ- ၅၇၄]...
၍။ ပဿတိ– ၏။ ဂါမဝါသီ– ရွာ၌နေသူလူသည်။ ဘတ္တဂန္ဓံ– ထမင်းနံ့ကို။ ဃာယိတွာဝ– နမ်းရှူပြီး၍သာလျှင်။ နဂရဝါသိံ– ကို။ အာဟ၊ (ကိံ)၊] မယှံ– အား။ ဧတာယ ပါတိယာ– ထိုထမင်းခွက်၌၊ (ထိုထမင်းခွက်ထဲက)၊ ဘတ္တပိဏ္ဍေ– ထမင်းခဲ၌။ ပိပါသာ– စားသောက်လိုခြင်းသည်။ ဇာတာ– ပြီ။” ဣတိ– ပြောပြီ။ သမ္မ! ဧတံ– ထိုထမင်းကို။ မာ ပတ္ထယိ– မတောင့်တနှင့်။ လဒ္ဓုံ– ငှာ။ န သက္ကာ– နိုင်။ ဣတိ– ပြီ။ သမ္မ! အလဘန္တော– သော။ န ဇီဝိဿာမိ– အသက်ရှင်တော့မည်မဟုတ်။ ဣတိ– ပြီ။ သော– ထိုမြို့နေသူငယ်ချင်းသည်။ တံ– ထိုရွာနေသူလူကို။ ပဋိဗာဟိတုံ– တား မြစ်ခြင်းငှာ။ အသက္ကောန္တော– သော်။ ပရိသပရိယန္တေ– ပရိတ်သတ်အစွန်၌။ ဌတွာ– ၍။ ”သာမိ! တေ– အား။ ပဏမာမိ– ဦးညွတ်ပါ၏။” ဣတိ– သို့။ တိက္ခတ္တုံ– ကြိမ်။ မဟာသဒ္ဒံ– ကျယ်စွာသော အသံကို။ နိစ္ဆာရေတွာ– ၍။ “ဧသော– သည်။ ကော–နည်း?” ဣတိ– သို့။ ဝုတ္တေ၊ သာမိ! အဟံ– ပါတည်း။ ဣတိ– ပြီ။ “ဧတံ– ဤကျယ် စွာသော အသံကို မြွက်ဆိုခြင်းသည်။ ကိံ– ဘာကြောင့်နည်း?” ဣတိ– ပြီ။ “ဧကော– သော။ အယံ ဂါမဝါသီ– သည်။ တုမှာကံ– တို့၏။ ပါတိယံ– ၌။ ဘတ္တပိဏ္ဍေ– ၌။ ပိပါသံ– ကို။ ဥပါဒေသိ– စေပြီ။ ဧကံ– သော။ ဘတ္တပိဏ္ဍံ– ကို။ ဒါပေထ– ပေးစေ ပါကုန်။” ဣတိ– ပြီ။ “လဒ္ဓုံ– ငှာ။ န သက္ကာ– နိုင်။” ဣတိ– ပြီ။ “သမ္မ! တေ– သည်။ သုတံ ကိံ– ကြားအပ်ပြီသလော။” ဣတိ– ပြီ။ “မေ– သည်။ သုတံ– ပြီ။ အပိစ– သော် လည်း။ လဘန္တော– သော်။ ဇီဝိဿာမိ– အံ့။ မေ– သည်။ အလဘန္တဿ– သော်။ မရဏံ– သည်။ ဘဝိဿတိ– တ္တံ့။” ဣတိ– ပြီ။ သော– ထိုမြို့သားသည်။ ပုနပိ– လည်း။ ဝိရဝိ– အော်ပြောပြီ။ (ကိံ)၊ “သာမိ! အယံ– ဤသူသည်။ အလဘန္တော– သော်။ မရိဿတိ ကိရ– သေလိမ့်မည်တဲ့။ အဿ– ထိုသူအား။ ဇီဝိတံ– ကို။ ဒေထ– ကုန်။” ဣတိ– ပြီ။ အမ္ဘော! ဘတ္တပိဏ္ဍော နာမ– သည်။ သတမ္ပိ– ကိုလည်း။ အဂ္ဃတိ– ထိုက်တန်၏။ သတဒွယမ္ပိ– တစ်ရာ၂ခုအပေါင်းကိုလည်း။ ဝါ– နှစ်ရာကိုလည်း။ အဂ္ဃတိ– ၏။ ယော ယော– အကြင်အကြင်သူသည်။ ယာစတိ– ၏။ တဿ တဿ–အား။ ဒဒမာနော– သော်။ အဟံ၊ ကိံ– ကို။ ဝါ– လျှင်။ ဘုဉ္ဇိဿာမိ– နည်း။ ဣတိ– ပြီ။ သာမိ! အယံ– သည်။ အလဘန္တော– သော်။ မရိဿတိ– လိမ့်မည်။ အဿ– အား။ ဇီဝိတံ– ကို။ ဒေထ– ကုန်။ ဣတိ– ပြီ။ မုဓာ– အချည်းနှီး၊ (အလကား)၊ လဒ္ဓုံ– ငှာ။ န သက္ကာဝ– သည်သာ။ အလဘန္တော– သော်။ ယဒိ န ဇီဝတိ– အံ့၊ (ဧဝံ သတိ)၊ တီဏိ–
...[စာမျက်နှာ- ၅၇၅]...
ကုန်သော။ သံဝစ္ဆရာနိ– တို့ပတ်လုံး။ မမ– ၏။ ဂေဟေ– ၌။ ဘတိံ– အခစားကို။ ကရောတု– လော။ ဧဝံ– ဤသို့ ပြုလုပ်လသော်။ အဿ– အား။ ဘတ္တပါတိံ– ကို။ ဒါပေဿာမိ– စားစေမည်။ ဣတိ– ပြီ။ ဂါမဝါသီ– သည်။ တံ– ထိုစကားကို။ သုတွာ– ၍။ ”သမ္မ! ဧဝံ– သို့။ ဟောတု– စေ။” ဣတိ– သို့။ သဟာယကံ– ကို။ ဝတွာ– ၍။ ပုတ္တဒါရံ– ကို။ ပဟာယ– ၍။ “ဘတ္တပါတိအတ္ထာယ– ထမင်းခွက်အကျိုးငှာ၊ တီဏိ သံဝစ္ဆရာနိ။ ဘတိံ– ကို။ ကရိဿာမိ– မည်။” ဣတိ– ပြော၍။ သေဋ္ဌိဿ– ၏။ ဂေဟံ– သို့။ ပါဝိသိ– ပြီ။ သော– သည်။ ဘတိံ– ကို။ ကရောန္တော– သော်။ သဗ္ဗကိစ္စာနိ– တို့ကို။ သက္ကစ္စံ– စွာ။ အကာသိ– ပြီ။ ဂေဟေ ဝါ– ၌လည်းကောင်း။ အရညေ ဝါ– ၌လည်းကောင်း။ ရတ္တိံ ဝါ– ၌လလည်းကောင်း။ ဒိဝါ ဝါ– ၌လည်းကောင်း။ သဗ္ဗာနိ– ကုန် သော။ ကတာနေဝ– ပြုအပ်ပြီးသည်သာဖြစ်ကုန်သော။ ကတ္တဗ္ဗကမ္မာနိ– ပြုထိုက် သော အလုပ်တို့သည်။ ပညာယိံသု– ထင်ရှားကုန်ပြီ။ စ– ဆက်။ “ဘတ္တဘတိကော”တိ– ဘတ္တဘတိကဟူ၍။ ဝုတ္တေ၊ သကလနဂရေပိ– ၌လည်း။ ပညာယိ–ပြီ။ အထ– ၌။ အဿ– ၏။ ဒိဝသေ– နေ့သည်။ ပရိပုဏ္ဏေ– ပြည့်လသော်။ ဘတ္တဝေယျာဝဋိကော– ထမင်း၌ ကြောင့်ကြစိုက်သူ၏အဖြစ်ရှိသူသည်၊ [ဓမ္မဘာ-၃, ၃၄၈ရှု၊] “သာမိ! ဘတ္တဘတိကဿ– ၏။ ဒိဝသော– သည်။ ပုဏ္ဏော– ပြီ။ တီဏိ သံဝစ္ဆရာနိ– လုံး။ ဘတိံ– ကို။ ကရောန္တေန– သော။ တေန– ထိုဘတ္တဘတိကသည်၊ (တစ်နည်း) တေန– သည်။ တီဏိ သံဝစ္ဆရာနိ၊ ဘတိံ– ကို။ ကရောန္တေန– လသော်။ ဝါ– ကြောင့်။ ဒုက္ကရံ– ခဲယဉ်းသဖြင့် ပြုအပ်သော အလုပ်ကို။ ကတံ– အပ်ပြီ။ ဧကံ– သော။ ကမ္မံမ္ပိ– ကိုသော်လည်း။ န ကောပိတပုဗ္ဗံ– ရှေး၌ မပျက်စီးစေအပ်ခဲ့ဘူး ပါ။” ဣတိ– သို့။ အာဟ– ပြီ။
အထ– ၌။ အဿ– ထိုထမင်း၌ ကြောင့်ကြစိုက်သူ၏အဖြစ်ရှိသူအား။ သေဋ္ဌိ– သည်။ အတ္တနော– ၏။ သာယပါတရာသတ္ထာယ– ညနေစာ,မနက်စာအကျိုးငှာ။ ဒွေ သဟဿာနိ– နှစ်ထောင်တို့လည်းကောင်း။ တဿ– ထိုဘတ္တဘဋိက၏။ ပါတရာသတ္ထာယ– နံနက်စာအကျိုးငှာ။ သဟဿံ– လည်းကောင်း။ ဣတိ– သို့။ တီဏိ သဟဿာနိ– ၃ထောင်တို့ကို။ ဒါပေတွာ– စေ၍။ အာဟ– ပြီ။ (ကိံ)၊ “အဇ္ဇ–နေ့။ မယှံ– ဖို့။ ဝါ– အတွက်။ ကတ္တဗ္ဗံ– သော။ ပရိဟာရံ– အစောင့်အရှောက်ကို၊
...[စာမျက်နှာ- ၅၇၆]...
တဿေဝ– ထိုဘတ္တဘတိကဖို့သာ။ ဝါ– အတွက်သာ။ ကရောထ– ကုန်။” ဣတိ– ပြီ။ စ ပန– ဆက်။ ဝတွာ– ၍။ ဧကံ– သော။ စိန္တာမဏိံ နာမ– စိန္တာမဏိမည်သော။ ပိယဘရိယံ– ချစ်အပ်သော မယားကို။ ဌပေတွာ– ၍။ အဝသေသဇနမ္ပိ– ကြွင်း သော လူအပေါင်းကိုလည်း။ “အဇ္ဇ၊ တမေဝ– ထိုဘတ္တဘတိကကိုသာ။ ပရိဝါရေထ– ကုန်လော။” ဣတိ– သို့။ ဝတွာ၊ သဗ္ဗသမ္ပတ္တိံ– ကို။ တဿ– ထိုဘတ္တဘတိက အား။ နိယျာဒေသိ– အပ်နှင်းပြီ။ သော– ထိုဘတ္တဘတိကသည်။ သေဋ္ဌိနော– ၏။ နှာနောဒကေန– ရေချိုးရေခြင့်။ တဿေဝ– ထိုသူဌေး၏သာလျှင်။ ကောဋ္ဌကေ–ရေချိုးအိမ်။ တသ္မိံ ဖလကေ– ၌။ နိသိန္နော– လျက်။ နှတွာ– ၍။ တဿေဝ– ၏ သာလျှင်။ နိဝါသနသာဋကေ– ဝတ်အပ်သော အဝတ်တို့ကို။ နိဝါသေတွာ– ၍။ တဿေဝ– ၏သာလျှင်။ ပလ္လင်္ကေ– ၌။ နိသီဒိ– ပြီ။ သေဋ္ဌိပိ– သည်လည်း။ နဂရေ– ၌။ ဘေရိံ– ကို။ စရာပေသိ– ပြီ။ (ကိံ)၊ “ဘတ္တဘတိကော– သည်။ ဂန္ဓသေဋ္ဌိဿ– ၏။ ဂေဟေ– ၌၊ တီဏိ သံဝစ္ဆရာနိ။ ဘတိံ– ကို။ ကတွာ– ၍။ ပါတိံ– ကို။ လဘိ– ပြီ။ တဿ– ၏။ ဘုဉ္ဇနသမ္ပတ္တိံ– စားခြင်း၏ ပြည့်စုံခြင်းကို။ ဝါ– ပြည့်စုံသောစားခြင်းကို။ ဩလောကေန္တု– ကုန်လော။” ဣတိ– ပြီ။ မဟာဇနော– သည်။ မဉ္စာတိမေဉ္စ– တို့သို့။ အဘိရုဟိတွာ– ၍။ ပဿတိ၊ ဂါမဝါသိဿ– ၏။ ဩလောကိတောလောကိတဋ္ဌာနံ– ကြည့်အပ်ရာ ကြည့်အပ်ရာ အရပ်သည်။ ကမ္ပနာကာရပ္ပတ္တံ– လှုပ်ရှားသော အခြင်းအရာသို့ ရောက်သည်။ အဟောသိ– ပြီ။ နာဋကာ– ကချေသည်တို့သည်။ ပရိဝါရေတွာ– ၍။ အဋ္ဌသုံ– ကုန်ပြီ။ တဿ– ထိုဘတ္တဘတိက၏။ ပုရတော– ၌။ ဘတ္တပါတိံ– ကို။ ဝဍ္ဎေတွာ– ၍။ ဌပယိံသု– ကုန်ပြီ။ အထ– ၌။ အဿ– ထိုဘတ္တဘတိ က၏။ ဟတ္ထဓောဝနဝေလာယ– လက်ဆေးရာအချိန်၌။ ဂန္ဓမာဒနေ– ၌။ ဧကော– သော။ ပစ္စေကဗုဒ္ဓေါ– သည်။ သတ္တမေ– သော။ ဒိဝသေ– ၌။ သမာပတ္တိတော– နိ ရောဓသမာပတ်မှ။ ဝုဋ္ဌာယ– ၍။ ”အဇ္ဇ၊ ကတ္ထ– သို့။ ဘိက္ခာစာရတ္ထာယ– ငှာ။ ဂစ္ဆာမိ နု ခေါ– နည်း။” ဣတိ– သို့။ ဥပဓာရေန္တော– လသော်။ ဘတ္တဘတိကံ– ကို။ အဒ္ဒသ–ပြီ။ အထ– ၌။ သော– ထိုပစ္စေကဗုဒ္ဓါသည်။ “အယံ– ဤဘတ္တဘတိကသည်။ တီဏိ သံဝစ္ဆရာနိ၊ ဘတိံ– ကို။ ကတွာ– ၍။ ဘတ္တပါတိံ– ကို။ လဘိ– ပြီ။ ဧတဿ– ဤဘတ္တ ဘတိက၏။ ဝါ– မှာ။ သဒ္ဓါ– သည်။ အတ္ထိ နု ခေါ– သလော။ နတ္ထိ နု ခေါ– သလော၊ ”
...[စာမျက်နှာ- ၅၇၇]...
ဣတိ– သို့။ ဥပဓာရေန္တော– သော်။ “အတ္ထီ”တိ– ရှိ၏ဟူ၍။ ဉတွာ၊ “သဒ္ဓါ– သဒ္ဓါ တရားရှိကုန်သည်၊ (သမာနာ) ပိ– ကုန်သော်လည်း။ ဧကစ္စေ– တို့သည်။ သင်္ဂဟံ–ချီးမြှောက်ခြင်းကို။ ကာတုံ– ငှာ။ န သက္ကောန္တိ– ကုန်။ မေ– ကို။ သင်္ဂဟံ– ကို။ ကာတုံ–ငှာ။ သက္ခိဿတိ နု ခေါ– မည်လော။ ”ဣတိ– သို့။ စိန္တေတွာ– ၍။ “(မေ– ကို။ သင်္ဂဟံ– ကို။ ကာတုံ– ငှာ၊) သက္ခိဿတိ စေဝ– စွမ်းနိုင်လည်း စွမ်းနိုင်လိမ့်မည်။ မမ– ကို။ သင်္ဂဟကရဏံ– ချီးမြှောက်မှုပြုခြင်းကို။ နိဿာယ– ၍။ မဟာသမ္ပတ္တိံ– ကို။ လဘိဿတိ စ– ရလည်း ရလိမ့်မည်။” ဣတိ– သို့။ ဉတွာ– ၍။ စီဝရံ– ကို။ ပါရုပိတွာ– ၍။ ပတ္တံ– ကို။ အာဒါယ၊ ဝေဟာသံ– သို့။ အဗ္ဘုဂ္ဂန္တွာ– ၍။ ပရိသန္တရေန– ပရိသတ် အကြားဖြင့်။ ဝါ– ၌။ ဂန္တွာ၊ တဿ– ထိုဘတ္တဘတိက၏။ ပုရတော– ၌။ ဌိတမေဝ– ရပ်နေသည်သာ ဖြစ်သော၊ (ရပ်လျက်သာ၊) အတ္တာနံ– ကို။ ဒဿေသိ– ပြီ။
သော– ထိုဘတ္တဘတိကသည်။ ပစ္စေကဗုဒ္ဓံ– ကို။ ဒိသွာ၊ စိန္တေသိ၊ (ကိံ)၊ “အဟံ၊ ပုဗ္ဗေ– ၌။ အဒိန္နဘာဝေန– မပေးလှူခဲ့သည်၏အဖြစ်ကြောင့်။ ဧကိဿာ– သော။ ဘတ္တပါတိယာ– ၏။ အတ္ထာယ– ငှာ၊ တီဏိ သံဝစ္ဆရာနိ။ ပရဂေဟေ– ၌။ ဘတိံ– ကို။ အကာသိံ– ပြီ။ ဣဒါနိ– ၌။ မေ– ၏။ ဣဒံ ဘတ္တံ– သည်။ ဧကံ– သော။ ရတ္တိန္ဒိဝံ– ကို။ ရက္ခေယျ– ၏။ ပန– သို့သော်လည်း။ နံ– ထိုထမင်းကို။ အယျဿ– အား။ သစေ ဒဿာမိ– အံ့။ အနေကာနိပိ– ဖြစ်ကုန်သော။ ကပ္ပကောဋိသဟဿာနိ– ကမ္ဘာတို့၏ ကုဋေအထောင်တို့ပတ်လုံး။ ဝါ– ထောင်ပေါင်းများစွာသော ကမ္ဘာတို့ပတ်လုံး။ ရက္ခိဿတိ– လိမ့်မည်။ အယျဿေဝ– အားသာ။ နံ– ထိုထမင်းကို။ ဒဿာမိ– မည်။” ဣတိ– ပြီ။ သော– သည်။ တီဏိ သံဝစ္ဆရာနိ၊ ဘတိံ– ကို။ ကတွာ– ၍။ လဒ္ဓဘတ္တပါတိတော– ရအပ်သော ထမင်းခွက်မှ။ ဧကပိဏ္ဍမ္ပိ– တစ်ခဲသော ထမင်းကိုသော် လည်း၊ (ထမင်းတစ်ခဲမျှကိုလည်း)၊ မုခေ– ၌။ အဋ္ဌပေတွာ– မတည်စေမူ၍။ တဏှံ–တဏှာကို။ ဝိနောဒေတွာ– ပယ်ဖျောက်၍။ သယမေဝ– တိုင်သာ။ ပါတိံ– ကို။ ဥက္ခိပိတွာ– မြှောက်ချီ၍။ ပစ္စေကဗုဒ္ဓဿ– ၏။ သန္တိကံ– သို့။ ဂန္တွာ– ၍။ ပါတိံ– ကို။ အညဿ– ၏။ ဟတ္ထေ– ၌။ ဒတွာ– ၍။ ပဉ္စပတိဋ္ဌိတေန– ဖြင့်၊ [ဓမ္မဘာ-၂, ၂၃ ၈ရှု၊] ဝန္ဒိတွာ၊ ပါတိံ– ကို။ ဝါမဟတ္ထေန– လက်ဝဲလက်ဖြင့်။ ဂဟေတွာ– ကိုင်၍။ ဒက္ခိဏဟတ္ထေန– လက်ယာလက်ဖြင့်။ တဿ– ထိုပစ္စေကဗုဒ္ဓါ၏။ ပတ္တေ– ၌။ ဘတ္တံ– ကို၊
...[စာမျက်နှာ- ၅၇၈]...
အာကိရိ– လောင်းလှူပြီ။ ပစ္စေကဗုဒ္ဓေါ– သည်။ ဘတ္တဿ– ၏။ ဥပဍ္ဎသေသကာလေ– ထက်ဝက်ကျန်သော အခါ၌။ ပတ္တံ– ကို။ ဟတ္ထေန– ဖြင့်။ ပိဒဟိ– ပိတ်ပြီ။ အထ– ၌။ နံ– ထိုပစ္စေကဗုဒ္ဓါကို။ သော– ထိုဘတ္တဘတိကသည်။ အာဟ၊ (ကိံ)၊ “ဘန္တေ! ဧကောဝ– တစ်ခုတည်းသာဖြစ်သော။ ပဋိဝီသော– အဖို့သည်။ ဝါ– ကို၊ (တစ်နည်း) ဧကောဝ– တစ်ယောက်တည်း၏သာ။ ပဋိဝီသော– အဖို့သည်။ ဝါ– ကို။ [ဧကောဝ ပဋိဝီသော– တစ်ယောက်စာသည်။ ဝါ– ကို၊] ဒွိဓာ– ၂ခုသောအဖို့ အားဖြင့်။ ဝါ– ၂စု၂ပုံအားဖြင့်။ ကာတုံ– ငှာ။ န သက္ကာ– မစွမ်းနိုင်။ မံ– ကို။ ဣဓလောကေန– ဤပစ္စုပ္ပန်လောကဖြင့်။ မာ သင်္ဂဏှထ– မချီးမြှောက်ပါကုန်နှင့်။ ပရလောကေန– ဖြင့်။ သင်္ဂဟမေဝ– ကိုသာ။ ကရောထ– ပါကုန်။ သာဝသေသံ– အကြွင်း အကျန်ရှိသည်ကို။ ဝါ– ရှိအောင်။ အကတွာ– ၍။ နိရဝသေသမေဝ– အကြွင်းမရှိ သည်ကိုသာ။ ဒဿာမိ– အံ့။” ဣတိ– ပြီ။ ဟိ– မှန်။ အတ္တနော– မိမိဖို့။ ဝါ– အတွက်။ ထောကမ္ပိ– ကိုလည်း။ အနဝသေသေတွာ– မချန်မူ၍။ ဒိန္နံ– လှူအပ်သော ဒါန သည်။ နိရဝသေသဒါနံ နာမ– မည်၏။ တံ– ထိုနိရဝသေသဒါနသည်။ မဟပ္ဖလံ– သည်။ ဟောတိ– ၏။ သော– ထိုဘတ္တဘတိကသည်။ တထာ– ထိုလျှောက်ထား
ဧကောဝ ပဋိဝီသော။ ။ နောက်နည်းအလို “သကံ သကံ ပဋိဝီသန္တိ အတ္တနော အတ္တနော ကောဋ္ဌာသံ(သာရတ္ထ၊၁၊၄၂၈)”ဟူသော အဖွင့်၌ “သကံ သကံ”ကို “အတ္တနော အတ္တနော”ဟု ဖွင့်ခြင်းနှင့် “ဧကဿေဝ ပဋိဝီသော(အံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၉၇)၊ ဘိက္ခုနော ပဋိဝီသော(ဝိ- ၁, ၇၆၊ ၈၁၊ ၃၄၄)”စသည်၌ ပဋိဝီသော၏ ရှေ့၌ ဆဋ္ဌီယန္တပုဒ်ရှိခြင်း တို့ကို ကြည့်၍ ပဋိဝီသသဒ္ဒါ သမ္ဗန်ငဲ့ရကား ဧကောဝ၌ ပဌမာဝိဘတ်ကို ဆဋ္ဌီအနက် ပေးသည်။
ဆက်ဥုးအံ့– သက္ကာသည် ကိတန္တပတိရူပက (ကိတ်ပုဒ်နှင့် အလားတူသော) ကတ္တားဟော နိပါတ်တည်း၊ ထိုကတ္တားဟောကြိယာကို ငဲ့၍ “ပဋိဝီသော”ဟု ပဌမန္တဖြင့် ထားသည်၊ ထိုပဓာနကြိယာကို ငဲ့၍ ကတ္တားပုဒ်ထားပြီးမှ “ကာတုံ”ဟူသော အပဓာန ကြိယာကို ငဲ့ပြန်သော်လည်း ပဌမန္တကတ္တားရုပ်သည် မပြောင်းလွဲမပျက်စီးတော့။ ဥပမာ– ညအမှောင်ထဲ၌ သားကို ခွေးထင်၍ သတ်ပြီးနောက် သားမှန်းသိသော အခါလည်း အသေအဖြစ်မှ မပြောင်းလွဲ (ပြန်၍မရှင်နိုင်) တော့သကဲ့သို့တည်း၊ ထို ကြောင့် ကာတုံကို ငဲ့၍ အနက်သာလျှင် “ကို”ဟု ပေးရတော့သည်။ (ဘေဒ၊ ဘေဒဘာ-၃၈၆၊ ပါရာဘာ-၁, ၆၁)
...[စာမျက်နှာ- ၅၇၉]...
သည့်အတိုင်း။ ကရောန္တော– လျက်။ သဗ္ဗံ– ကို။ ဒတွာ– ၍။ ပုန၊ ဝန္ဒိတွာ၊ အာဟ၊ (ကိံ) “ဘန္တေ! ဧကံ– သော။ ဘတ္တပါတိံ– ကို။ နိဿာယ– ၍။ တီဏိ သံဝစ္ဆရာနိ၊ ပရဂေဟေ– ၌။ ဘတိံ– ကို။ ကရောန္တေန– သော။ မေ– သည်၊ (တစ်နည်း) မေ– သည်။ ပရဂေဟေ– ၌။ ဘတိံ– ကို။ ကရောန္တေန– သော်။ ဝါ– ကြောင့်။ ဒုက္ခံ– ကို။ အနုဘူတံ– ခံစားအပ်ခဲ့ပါပြီ။ ဣဒါနိ– ၌။ မေ– ၏။ ဝါ– အား။ နိဗ္ဗတ္တနိဗ္ဗတ္တဋ္ဌာနေ–ဖြစ်လေရာဖြစ်လေရာဘဝ၌။ သုခမေဝ– ချမ်းသာသည်။ ဟောတု– ဖြစ်ရပါစေ။ တုမှေဟိ– တို့သည်။ ဒိဋ္ဌဓမ္မဿေဝ– ၏သာလျှင်။ ဘာဂီ– အဖို့ရှိသည်။ အဿံ–ဖြစ်ရပါလို၏။” ဣတိ– ပြီ။ ပစ္စေကဗုဒ္ဓေါ– သည်။ “ဧဝံ– ဤအတိုင်း၊ (ဤဆုတောင်း သည့်အတိုင်း) ဟောတု– စေသတည်း။ သဗ္ဗကာမဒဒေါ– အလုံးစုံသော အလိုကို ပေးစွမ်းနိုင်သော။ စိန္တာမဏိ ဝိယ– စိန္တာမဏိပတ္တမြားကဲ့သို့၊ (ကြံစည်ရုံမျှဖြင့် ကြံစည်အပ်သော အရာဝတ္ထုကို ပေးစွမ်းနိုင်သော ပတ္တမြားကဲ့သို့)၊ [စိန္တာယ+ စိန္တိတဝတ္ထုဒါယကော+မဏိ စိန္တာမဏိ၊- ထောမ၊] တေ– ၏။ မနောသင်္ကပ္ပာ– စိတ်အကြံ တို့သည်၊ [မနမှိ+ဥပ္ပန္နာ+သင်္ကပ္ပာ မနောသင်္ကပ္ပာ၊- သံ၊ ဋ္ဌ၊ ၁၊ ၃၅၊] ပုဏ္ဏစန္ဒော ဝိယ– လပြည့်ဝန်းကဲ့သို့။ ပူရေန္တု– ကုန်သတည်း။” ဣတိ– သို့။ အနုမောဒနံ– ကို။ ကရောန္တော– ပြုတော်မူလိုသည်၊ (ဟုတွာ)၊ ဣစ္ဆိတံ ပတ္ထိတံ တုယှံ, သဗ္ဗမေဝ သမိဇ္ဈတု၊ သဗ္ဗေ ပူရေန္တု သင်္ကပ္ပာ, စန္ဒော ပန္နရသော ယထာ
တုယှံ– သင်၏။ ဝါ– သည်။ ဣစ္ဆိတံ– အလိုရှိအပ်သော။ ပတ္ထိတံ– တောင့်တ အပ်သော။ သဗ္ဗမေဝ– ကြွင်းမဲ့ဥဿုံ, အလုံးစုံသည်ပင်။ သမိဇ္ဈတု– ပြည့်စုံစေ သတည်း။ ပန္နရသော– ၁၅ရက်မြောက်နေ့၌ ထွက်ပေါ်လာသော။ စန္ဒော ယထာ–ရောင်ဝါတင့်ရွှန်း, လပြည့်ဝန်းကဲ့သို့။ သဗ္ဗေ– ကြွင်းမဲ့ဥဿုံ, အလုံးစုံကုန်သော။ သင်္ကပ္ပာ– စိတ်ဝယ်ကြံဆ, မှန်သမျှတို့သည်။ ပူရေန္တု– ပြည့်စုံပါစေကုန်သတည်း။
ဣစ္ဆိတံ ပတ္ထိတံ တုယှံ, ခိပ္ပမေဝ သမိဇ္ဈတု၊ သဗ္ဗေ ပူရေန္တု သင်္ကပ္ပာ, မဏိ ဇောတိရသော ယထာ
တုယှံ– ၏။ ပေ။ သမိဇ္ဈတု။ ဇောတိရသော– ဇောတိရသမည်သော၊ [ဇောတိ+ ရသော ယဿာတိ ဇောတိရသော– တောက်ပသောအရောင်ရှိသော ပတ္တမြား၊] မဏိ
...[စာမျက်နှာ- ၅၈၀]...
ယထာ– ပတ္တမြားကဲ့သို့။ သဗ္ဗေ– ကုန်သော။ သင်္ကပ္ပာ– တို့သည်။ ပူရေန္တု– စေ ကုန်သတည်း။
ဣတိ– သို့။ ဝတွာ– ၍။ “အယံ မဟာဇနော– သည်။ ယာဝ ဂန္ဓမာဒနပဗ္ဗတဂမနာ– ဂန္ဓမာဒနတောင်သို့ ကြွရောက်သည့်တိုင်အောင်။ မံ– ကို။ ပဿန္တော– လျက်။ တိဋ္ဌတု– သတည်း။” ဣတိ– သို့။ အဓိဋ္ဌာယ– အဓိဋ္ဌာန်၍။ အာကာသေန– ဖြင့်။ ဂန္ဓမာဒနံ– သို့။ အဂမာသိ– ပြီ။
မဟာဇနောပိ– သည်လည်း။ နံ– ကို။ ပဿန္တောဝ– လျက်သာ။ အဋ္ဌာသိ– ပြီ။ သော– ထိုပစ္စေကဗုဒ္ဓါသည်။ တတ္ထ– ဂန္ဓမာဒနတောင်သို့။ ဂန္တွာ– ၍။ တံ ပိဏ္ဍပါတံ– ကို။ ပဉ္စသတာနံ– ကုန်သော။ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါနံ– တို့အား။ ဝိဘဇိတွာ– ခွဲခြားဝေဖန်၍။ အဒါသိ၊ သဗ္ဗေ– အလုံးစုံသော ပစ္စေကဗုဒ္ဓါတို့သည်။ အတ္တနော– အား။ ပဟောနကံ– လောက်ရုံမျှသောဆွမ်းကို။ ဂဏှိံသု– ကုန်ပြီ။ “အပ္ပော– အနည်းငယ်သော။ ပိဏ္ဍပါတော– သည်။ ကထံ– သို့လျှင်။ ပဟောသိ– နည်း?” ဣတိ– သို့။ န စိန္တေတဗ္ဗံ– ထိုက်၊ (ကသ္မာ– ကြောင့်။ န စိန္တေတဗ္ဗံ– နည်း?) ဟိ (ယသ္မာ)– ကြောင့်။ စတ္တာရိ– ကုန်သော။ အစိန္တေယျာနိ– မကြံစည်အပ်သော အရာတို့ကို။ ဝုတ္တာနိ– ကုန်ပြီ။ တတြ– ထို၄မျိုးတို့တွင်။ အယံ– ဤဆိုအပ်ခဲ့သောအရာသည်ကား။ ပစ္စေကဗုဒ္ဓဝိသယော– ပစ္စေကဗုဒ္ဓါတို့၏ အရာတည်း။ ဣတိ (တသ္မာ)– ကြောင့်၊ (န စိန္တေတဗ္ဗံ)၊ မဟာဇနော– သည်။ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါနံ– တို့အား။ ပိဏ္ဍပါတံ– ကို။ ဝိဘဇိတွာ– ၍။ ဒိယျမာနံ– ပေးလှူအပ်သည်ကို။ ဒိသွာ– ၍။ သာဓုကာရသဟဿာနိ– သာဓု ဟု ပြုအပ်သော အသံတို့၏ အထောင်တို့ကို။ ဝါ– ထောင်ပေါင်းများစွာသော သာဓုခေါ်သံတို့ကို၊ [ဓမ္မဘာ-၃, ၂၁၀ရှု၊] ပဝတ္တေသိ– ဖြစ်စေပြီ။ အသနိသတနိပါတသဒ္ဒေါ ဝိယ– မိုးကြိုးအရာ၏ ကျခြင်းကြောင့်ဖြစ်သော အသံသည်ကဲ့သို့။ ဝါ– အကြိမ်များစွာသော မိုးကြိုးပစ်သံသည်ကဲ့သို့။ အဟောသိ၊ တံ– ထိုအသံကို။ သုတွာ၊ ဂန္ဓသေဋ္ဌိ– သည်။ စိန္တေသိ၊ (ကိံ)၊ “ဘတ္တဘတိကော– သည်။ မယာ၊ ဒိန္နသမ္ပတ္တိံ– ပေးအပ်သောစည်းစိမ်ကို။ ဓာရေတုံ– ငှာ။ နာသက္ခိ မညေ– မစွမ်းနိုင် ဟု ထင်၏။ တေန– ထိုကြောင့်။ သန္နိပတိတော– စုဝေးရောက်ရှိလာသော။ အယံ မဟာဇနော– သည်။ ပရိဟာသံ– ပျက်ရယ်ပြောင်လှောင်မှုကို။ ကရောန္တော– လျက်၊
...[စာမျက်နှာ- ၅၈၁]...
နဒတိ (မညေ)– အော်ဟစ်သည်ဟု ထင်၏။” ဣတိ– ပြီ။ သော– ထိုဂန္ဓသူဌေးသည်။ တပ္ပဝတ္တိဇာနနတ္ထံ– ထိုဖြစ်ပုံကို သိခြင်းအကျိုးငှာ။ မနုဿေ– တို့ကို။ ပေသေသိ– ပြီ။ တေ– ထိုလူတို့သည်။ အာဂန္တွာ– ၍။ ”သာမိ! သမ္ပတ္တိဓာရကာ နာမ– စည်းစိမ် ဥစ္စာကို ဆောင်သူတို့မည်သည်။ ဧဝံ– သို့၊ (ဘတ္တဘတိကလို)၊ ဟောန္တု– ဖြစ်ကြ ပါစေ။” ဣတိ– သို့။ ဝတွာ– ၍။ တံ ပဝတ္တိံ– ကို။ အာရောစေသုံ– ကုန်ပြီ။ သေဋ္ဌိ– သည်။ တံ– ကို။ သုတွာဝ– ၍သာလျှင်။ ပဉ္စဝဏ္ဏာယ– သော။ ပီတိယာ– ဖြင့်။ ဖုဋ္ဌသရီရော– ထိရောက်အပ်သော ကိုယ်ရှိသည်။ ဟုတွာ၊ “တေန– ထိုဘတ္တဘတိက သည်။ ဒုက္ကရံ– ခဲယဉ်းသဖြင့် ပြုအပ်သော အလုပ်ကို။ အဟော ကတံ– ဩော်.. .ပြုအပ်ခဲ့လေစွ။ အဟံ၊ ဧတ္တကံ– သော။ ကာလံ– ပတ်လုံး။ ဧဝရူပါယ– သော။ သမ္ပတ္တိယာ– ၌။ ဌိတော– လျက်။ ကိဉ္စိ– ကို။ ဒါတုံ– ငှာ။ နာသက္ခိံ– နိုင်ခဲ့။” ဣတိ– ဤသို့ တွေး၍။ တံ– ထိုဘတ္တဘတိကကို။ ပက္ကောသာပေတွာ– ၍။ “တယာ– သည်။ ဣဒံ နာမ– ဤမည်သောအလုပ်ကို။ ကတံ ကိရ– ပြုလုပ်အပ်သတဲ့ဆို။ ဝါ– ပြု အပ်ပြီဟု ကြားရသည်မှာ။ သစ္စံ– လော?” ဣတိ– သို့။ ပုစ္ဆိတွာ၊ “သာမိ! အာမ– ဟုတ်ကဲ့၊ (မှန်ပါ၏)။” ဣတိ– သို့။ ဝုတ္တေ၊ “ဟန္ဒ– ရော့။ သဟဿံ– ကို။ ဂဟေတွာ– ၍။ တဝ– ၏။ ဒါနေ– ၌။ မယှမ္ပိ– အားလည်း။ ပတ္တိံ– အဖို့ကို။ ဒေဟိ– လော။” ဣတိ– သို့။ အာဟ၊ သော– ထိုဘတ္တဘတိကသည်။ တထာ– ထိုပြောသည့်အတိုင်း။ အကာသိ– ပြီ။ သေဋ္ဌိပိ– သည်လည်း။ အဿ– ထိုဘတ္တဘတိကအား။ သဗ္ဗံ– သော။ အတ္တနော– ၏။ သန္တကံ– ကို။ မဇ္ဈေ– ၌။ ဘိန္ဒိတွာ– ၍။ အဒါသိ– ပြီ။
(ကသ္မာ– ကြောင့်။ သဗ္ဗံ– သော။ အတ္တနော– ၏။ သန္တကံ– ကို။ မဇ္ဈေ– ၌။ ဘိန္ဒိတွာ– ၍။ အဒါသိ– နည်း?) ဟိ (ယသ္မာ)– အကြင်ကြောင့်၊ [နောက်၌ တသ္မာ ရှိ သည်၊] သမ္ပဒါ နာမ– ပြည့်စုံခြင်းတို့ မည်သည်၊ [သမ္ပဇ္ဇတိ ဧတာယ ဂုဏဝိဘူတိံ ပါပုဏာတီတိ သမ္ပဒါ– ဂုဏ်၏တင့်တယ်ခြင်းသို့ ရောက်ကြောင်း၊ (ခုဒ္ဒက၊ ဋ္ဌ၊ ၁၉၅) သမ္ပဇ္ဇနံ သမ္ပဒါ၊ (သာရတ္ထ၊ ၁၊ ၄၀၅)] ဝတ္ထုသမ္ပဒါ– အလှူခံပုဂ္ဂိုလ်ဟူသော ဝတ္ထု၏ ပြည့်စုံခြင်းလည်းကောင်း။ ပစ္စယသမ္ပဒါ– တရားသဖြင့် ဖြစ်ပေါ်ရရှိသော ပစ္စည်း ၏ ပြည့်စုံခြင်းလည်းကောင်း။ စေတနာသမ္ပဒါ– စေတနာ၏ ပြည့်စုံခြင်းလည်းကောင်း။ ဂုဏာတိရေကသမ္ပဒါ– အလှူခံပုဂ္ဂိုလ်၏ ဂုဏ်တို့ဖြင့် လွန်ကဲသူ၏။
...[စာမျက်နှာ- ၅၈၂]...
အဖြစ်နှင့် ပြည့်စုံခြင်းလည်းကောင်း။ ဣတိ– ဤသို့။ စတဿော– ၄မျိုးတို့တည်း။ တတ္ထ– ထို၄မျိုးတို့တွင်။ နိရောဓသမာပတ္တိရဟော– နိရောဓသမာပတ်ကို ထိုက် သော။ ဝါ– နိရောဓသမာပတ်ဝင်စားနိုင်သော။ အရဟာ ဝါ– သော်လည်းဖြစ်သော။ အနာဂါမီ ဝါ– သော်လည်းဖြစ်သော။ ဒက္ခိဏေယျော– အလှူခံပုဂ္ဂိုလ်သည်။ ဝတ္ထုသမ္ပဒါ နာမ– မည်၏။ ပစ္စယာနံ– လှူဖွယ်ပစ္စည်းတို့၏။ ဓမ္မေန– တရားသဖြင့်၊ (မှန် ကန်သောနည်းလမ်းဖြင့်)၊ သမေန– မျှတငြိမ်းအေးသော အကျင့်ဖြင့်။ ဥပ္ပတ္တိ– ဖြစ်ပေါ်လာခြင်းသည်။ ပစ္စယသမ္ပဒါ နာမ– မည်၏။ ဒါနတော– လှူရာအခါမှ။ ပုဗ္ဗေ– ရှေးအခါလည်းကောင်း။ ဒါနကာလေ– ပေးလှူဆဲအခါလည်းကောင်း။ ပစ္ဆာဘာဂေ– နောက်အဖို့အခါလည်းကောင်း။ ဣတိ– သို့။ တီသု– ကုန်သော။ ကာလေသု– တို့၌။ စေတနာယ– ၏။ သောမနဿသဟဂတဉာဏသမ္ပယုတ္တဘာဝေါ–သောမနဿသဟဂုတ်ဉာဏသမ္ပယုတ်၏ အဖြစ်သည်။ စေတနာသမ္ပဒါ နာမ– မည်၏။ ဒက္ခိဏေယျဿ– ၏။ သမာပတ္တိတော– မှ။ ဝုဋ္ဌိတဘာဝေါ– ထသည်၏ အဖြစ်သည်။ ဂုဏာတိရေကသမ္ပဒါ နာမ– မည်၏။ ဣတိ– ဤသို့၊ (သမ္ပဒါ– တို့ သည်။ စတဿော– ၄မျိုးတို့တည်း၊) စ– ဆက်။ ဣမဿ– ဤဘတ္တဘတိက၏၊ [သမ္ပဒါ၌စပ်၊] ခီဏာသဝေါ– သော။ ပစ္စေကဗုဒ္ဓေါ– သည်။ ဝါ– ဟူသော။ ဒက္ခိဏေယျော– အလှူခံပုဂ္ဂိုလ်သည်၊ (ဟောတိ)၊ [(တစ်နည်း) ဒက္ခိဏေယျော– သည်။ ခီဏာသဝေါ– သော။ ပစ္စေကဗုဒ္ဓေါ– သည်၊ (ဟောတိ)၊] ဘတိံ– ကို။ ကတွာ– ၍။ လဒ္ဓဘာဝေန– ရအပ်သည်၏အဖြစ်ကြောင့်။ ပစ္စယော– သည်။ ဓမ္မတော– တရားအား ဖြင့်။ ဥပ္ပန္နော– ပြီ။ တီသု– ကုန်သော။ ကာလေသု– တို့၌။ စေတနာ– သည်။ ပရိသုဒ္ဓါ–စင်ကြယ်၏။ သမာပတ္တိတော– နိရောဓသမာပတ်မှ။ ဝုဋ္ဌိတမတ္တော– ထပြီးခါမျှ ဖြစ် သော။ ပစ္စေကဗုဒ္ဓေါ– သည်၊ (တစ်နည်း) ပစ္စေကဗုဒ္ဓေါ– သည်။ သမာပတ္တိတော–
ဓမ္မေန သမေန။ ။ ဣတ္ထမ္ဘူတလက္ခဏအနက်၌ တတိယာသက်၊ ဓာန်- ၇၈၄လာ အနက်တို့တွင် ဓမ္မသဒ္ဒါ သစ္စအနက်တည်း၊ သမသဒ္ဒါ သန္တိအနက်တည်း၊ ဓမ္မေန၌ သဟာဒိယောဂ(သမ၏အယှဉ်)၌ တတိယာ၊ သမေန၌ ဝိသေသနအနက်၌ တတိယာ ဟု ယူ၍ “ဓမ္မေန- တရားနှင့်၊ သမေန- ညီသဖြင့်”ဟုလည်း ပေးနိုင်၏၊ သမေန၌ ဝိသေသနေ စ၌ စသဒ္ဒါဖြင့် တတိယာသက်ပါ။ (ဇာဋီသစ်၊၂၊၃၆၇၊ ပဋိဂံ- ၃၉၆၊ သီဋီသစ်၊၂၊၃၁၃၊ သီဘာ- ၄, ၃၄၊ ဓမ္မဘာ- ၁, ၆၂၇၊ ကာပို့- ၁၁၃)
...[စာမျက်နှာ- ၅၈၃]...
မှ။ ဝုဋ္ဌိတမတ္တော– သည်၊ (ဟုတွာ)၊ ဂုဏာတိရေကော– ဂုဏ်တို့ဖြင့် လွန်ကဲသည်၊ (ဟောတိ)၊ ဣတိ– သို့လျှင်။ စတဿောပိ– ကုန်သော။ သမ္ပဒါ– တို့သည်။ နိပ္ဖန္နာ–ပြီးပြည့်စုံကုန်ပြီ။ ဧတာသံ– ဤသမ္ပဒါတို့၏။ အာနုဘာဝေန– ကြောင့်။ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ– ၌ပင်။ မဟာသမ္ပတ္တိံ– ကြီးစွာသော စည်းစိမ်းချမ်းသာသို့။ ပါပုဏန္တိ– ကုန်၏၊ (တသ္မာ– ကြောင့်။ သဗ္ဗံ– သော။ အတ္တနော– ၏။ သန္တကံ– ကို။ မဇ္ဈေ– ၌။ ဘိန္ဒိတွာ– ၍။ အဒါသိ– ပြီ၊) တသ္မာ– ထိုသို့ ပေးသည်၏ အဖြစ်ကြောင့်။ သော– ထိုဘတ္တဘတိက သည်။ သေဋ္ဌိနော– ၏။ သန္တိကာ– မှ။ သမ္ပတ္တိံ– ကို။ လဘိ– ပြီ။ စ– ဆက်။ အပရဘာဂေ– ၌။ ရာဇာပိ– သည်လည်း။ ဣမိနာ– ဤဘတ္တဘတိကသည်။ ကတကမ္မံ– ပြုအပ်ခဲ့သော ကောင်းမှုကို။ သုတွာ– ၍။ တံ– ထိုဘတ္တဘတိကကို။ ပက္ကောသာပေတွာ– ၍။ သဟဿံ– ကို။ ဒတွာ– ၍။ ပတ္တိံ– ကို။ ဂဟေတွာ– ၍။ တုဋ္ဌမာနသော–နှစ်သက်သောစိတ်ရှိသည်၊ (ဟုတွာ)၊ မဟန္တံ– သော။ ဘောဂက္ခန္ဓံ– စည်းစိမ်ဥစ္စာ အစုကို။ ဒတွာ၊ သေဋ္ဌိဋ္ဌာနံ– ကို။ အဒါသိ၊ အဿ– ၏။ နာမံ– ကို။ ဘတ္တဘတိကသေဋ္ဌီတိ– ဘတ္တဘတိကသူဌေးဟူ၍လည်း။ အကာသိ၊ သော– ထိုဘတ္တဘတိက သူဌေးသည်။ ဂန္ဓသေဋ္ဌိနာ– နှင့်။ သဒ္ဓိံ၊ သဟာယော– သည်။ ဟုတွာ၊ ဧကတော–တည်း။ ခါဒန္တော– လျက်။ ပိဝန္တော– လျက်။ ယာဝတာယုကံ– အသက်၏ အပိုင်း အခြားကာလပတ်လုံး။ ဝါ– အသက်ရှည်သမျှ၊ [ဓမ္မဘာ-၁, ၄၅၄ရှု၊] ဌတွာ– ၍။ တတော– ထိုဘဝမှ။ စုတော– သည်၊ (သမာနော)၊ ဒေဝလောကေ– ၌။ နိဗ္ဗတ္တိတွာ– ၍။ ဧကံ– သော။ ဗုဒ္ဓန္တရံ– ဘုရား၂ဆူတို့ပွင့်တော်မူရာကာလတို့၏ အကြားကာလ ပတ်လုံး၊ [ဓမ္မဘာ ၁, ၂၇၅၊ ဓမ္မဘာ-၃, ၁၃၅၊ ၃၅၆ရှု] ဒိဗ္ဗသမ္ပတ္တိံ– ကို။ အနုဘဝိတွာ– ၍။ ဣမသ္မိံ ဗုဒ္ဓုပ္ပါဒေ– ၌။ သာဝတ္ထိယံ– ၌။ သာရိပုတ္တတ္ထေရဿူပဋ္ဌာကကုလေ– သာရိပုတြာထေရ်၏ အလုပ်အကျွေးဖြစ်သော အမျိုး၌။ ပဋိသန္ဓိံ– ကို။ ဂဏှိ– ပြီ။ အထ– ၌။ အဿ– ထိုကလေး၏။ မာတာ– သည်။ လဒ္ဓဂဗ္ဘပရိဟာရာ– ရအပ်သော ကိုယ်ဝန်အစောင့်အရှောက်ရှိသည်၊ (ဟုတွာ)၊ ကတိပါဟစ္စယေန– ၌။ “အဟံ၊ ပဉ္စသတေဟိ– ကုန်သော။ ဘိက္ခူဟိ– တို့နှင့်။ သဒ္ဓိံ၊ သာရိပုတ္တတ္ထေရဿ– အား။ သတရသဘောဇနံ– များစွာသော အရသာရှိသော ဘောဇဉ်ကို။ ဒတွာ– ၍။ ကာသာယဝတ္ထနိဝတ္ထာ– ဖန်ရည်ဆိုးအဝတ်ကို ဝတ်လျက်။ သုဝဏ္ဏသရကံ– ရွှေ ခွက်ကို။ အာဒါယ– ၍။ အာသနပရိယန္တေ– ၌။ နိသိန္နာ– လျက်။ တေသံ ဘိက္ခူနံ–
...[စာမျက်နှာ- ၅၈၄]...
တို့၏။ ဥစ္ဆိဋ္ဌာဝသေသကံ– ပိုလျှံသော စားကြွင်းစားကျန်ကို။ [ဥစ္ဆိဋ္ဌ– စားကြွင်းစား ကျန်+အဝသေသက- ပိုလျှံသော၊ ဓမ္မဘာ-၃, ၂၂၁ရှု၊] ပရိဘုေဉ္ဇယျံ– စားရပါမူကား။ အဟော ဝတ– ဩော်...ကောင်းလေစွ။” ဣတိ– သို့။ ဒေါဟဠိနီ– ချင်ခြင်းရှိ သည်၊ (ချင်ခြင်းတပ်သည်)၊ ဟုတွာ၊ တထေဝ– ထိုချင်ခြင်းဖြစ်သည့်အတိုင်းပင်။ ကတွာ– ၍။ ဒေါဟဠံ– ချင်ခြင်းကို။ ပဋိဝိနောဒေသိ– ပယ်ဖျောက်ပြီ။ သာ– ထိုအမျိုး သမီးသည်။ သေသမင်္ဂလေသုပိ– ကြွင်းသောမင်္ဂလာတို့၌လည်း။ တထာရူပမေဝ– ထိုသို့သဘောရှိသည်သာလျှင် ဖြစ်သော။ ဒါနံ– ကို။ ဒတွာ၊ ပုတ္တံ– ကို။ ဝိဇာယိတွာ– ၍။ နာမဂ္ဂဟဏဒိဝသေ– ၌။ “ဘန္တေ! မေ– ၏။ ပုတ္တဿ– အား။ သိက္ခာပဒါနိ–
ဒေါဟဠိနီ။ ။ ဒွေ+ဟဒယာ အဿာ ဂဗ္ဘေနာတိ ဒေါဟဠိနီ- ကိုယ်ဝန်သူငယ်နှင့် တကွ စိတ်နှလုံး၂မျိုးရှိသော ကိုယ်ဝန်ဆောင်အမျိုးသမီး၊ [ဒွိ+ဟဒယ+ဣနီ၊ ဒွိကို ဒု, ပြု, ဒု၏ ဥကို ဩပြု, (တစ်နည်း) ဒွိကို ဒေါပြု, ဟဒယကို ဟဠပြု၊- မောဂ်ပံ- ၃, ၉၁၊ မောဂ်နိ- ၁, ၅၀၇၊] သက္ကတ၌ “ဒွိန္နံ(ကိုယ်ဝန်ဆောင်အမျိုးသမီးနှင့် ကိုယ်ဝန်သူငယ် တို့၏)+ဟဒယံ ဧတ္ထာတိ ဒေါဟဒေါ”ဟု ပြု၍ ကိုယ်ဝန်သူငယ်, မိခင်ဝမ်းတိုက်ကို လည်းကောင်း “ဒေါဟံ အာကဿံ ဒဒါတီတိ ဒေါဟဒေါ၊ [ဒေါဟ+ဒါ+အ၊]”ဟု ပြု၍ အဘိလာသ(ချင်ခြင်း)ကိုလည်းကောင်း ရသည်ဟု ဆို၏၊ ထိုနောင် “ဒေါဟဒေါ (ကိုယ် ဝန်, ချင်ခြင်း)+ဧတိဿာ အတ္ထီတိ ဒေါဟဠိနီ၊ [ဒေါဟဒ+ဏ+ဣနီ၊ ဒကို ဠပြု၊]”ဟု ပြုလျှင် ကိုယ်ဝန်ဆောင်အမျိုးသမီးကို ရ၏။ (ဝိသုတ်ဋီ- ၄၃၀)၊ [ဒေါဟဠပုဒ်၏ ဝိဂြိုဟ် အမျိုးမျိုးကို ဓမ္မဘာ- ၂, ၁၆၉၊ ၁၇၀၌ ရေးခဲ့ပြီ။] ဆက်ဥုးအံ့- ဝမ်းတွင်းရှိကိုယ်ဝန်သူငယ်၏ စိတ်နှလုံးသည် မိခင်၏ စိတ်နှလုံးနှင့် ဆက်နေသည်၊ ထိုကြောင့် ကိုယ်ဝန်ဆောင်အမျိုးသမီး စိတ်ညစ်ညူးခြင်းဖြစ်မှာကို မလိုလားအပ်၊ မိခင်စိတ်ညစ်နွမ်းလျှင် ဖွားမြင်လာသောကလေး၏ စိတ်ဓာတ် ညစ်ညူး တတ်သည်။
ကုစ္ဆိဋ္ဌဿ ဟိ ဟဒယံ, မာတု စ ဟဒယေန ယံ၊ သမ္ဗန္ဓံ တေန ဂဗ္ဘိနျာ, နိဋ္ဌံ သဒ္ဓါဝိမာနနံ သမ္ဗန္ဓံ တေန ဂဗ္ဘိနျာ, နိဋ္ဌံ သဒ္ဓါဝိမာနနံ သမ္ဗန္ဓံ တေန ဂဗ္ဘိနျာ, နိဋ္ဌံ သဒ္ဓါဝိမာနနံ
ကုစ္ဆိဋ္ဌဿ– ဝမ်းတွင်း၌ တည်သော ကိုယ်ဝန်သူငယ်၏။ ဟဒယံ– စိတ်နှလုံးသည်။ မာတု– မိခင်၏။ ဟဒယေန– စိတ်နှလုံးနှင့်။ ယံ သမ္ဗန္ဓံ– အကြင်ကြောင့် စပ်၏။ တေန– ထိုကြောင့်။ ဂဗ္ဘိနျာ– ကိုယ်ဝန်ရှိသောအမျိုးသမီး၏။ သဒ္ဓါဝိမာနနံ– စိတ်ညစ်ညူးခြင်းကို။ နိဋ္ဌံ– အလိုမရှိအပ်။ (မောဂ်နိ-၁, ၅၀၇)
...[စာမျက်နှာ- ၅၈၅]...
တို့ကို။ ဒေထ– ကုန်။” ဣတိ– သို့။ ထေရံ– ကို။ အာဟ၊ ထေရော– သည်။ “အဿ– ထိုသား၏။ နာမံ– သည်။ ကိံ– နည်း?” ဣတိ– သို့။ ပုစ္ဆိ၊ “ဘန္တေ! မေ– ၏။ ပုတ္တဿ– ၏။ ပဋိသန္ဓိဂ္ဂဟဏတော– မှ။ ပဋ္ဌာယ– ၍။ ဣမသ္မိံ ဂေဟေ– ၌။ ကဿစိ– ၏။ ဒုက္ခံ နာမ– သည်။ န ဘူတပုဗ္ဗံ– မဖြစ်ခဲ့ဘူးပါ။ တေနေဝ– ကြောင့်ပင်။ အဿ– ၏။ နာမံ– သည်။ သုခကုမာရောတိ– သုခကုမာရဟူ၍။ ဘဝိဿတိ– ဖြစ်ပါလိမ့်မည်။” ဣတိ– သို့။ ဝုတ္တေ၊ အဿ– ထိုသား၏။ တဒေဝ နာမံ– ထိုသုခကုမာရဟူသော အမည်ကိုပင်။ ဂဟေတွာ– ၍။ သိက္ခာပဒါနိ– တို့ကို။ အဒါသိ– ပြီ။
တဒါ– ၌။ အဿ– ထိုသုခကုမာရ၏။ မာတု– ၏။ ဝါ– မှာ၊ [စိတ္တံ၌စပ်၊] “အဟံ၊ မမ– ၏။ ပုတ္တဿ– ၏။ အဇ္ဈာသယံ– အလိုဆန္ဒကို။ န ဘိန္ဒိဿာမိ– မဖျက်အံ့။” ဣတိ ဧဝံ စ– ဤသို့လည်း။ စိတ္တံ– သည်။ ဥပ္ပဇ္ဇိ– ပြီ။ သာ– ထိုမိခင်သည်။ တဿ– ထိုသုခကုမာရ၏။ ကဏ္ဏဝိဇ္ဈနမင်္ဂလာဒီသုပိ– နားထွင်းမင်္ဂလာအစရှိသည်တို့၌ လည်း။ တထေဝ– သာ။ ဒါနံ– ကို။ အဒါသိ– ပြီ။ ကုမာရောပိ– သည်လည်း။ သတ္တဝဿိကကာလေ– ၌။ “အမ္မ! အဟံ– သည်။ ထေရဿ– ၏။ သန္တိကေ– ၌။ ပဗ္ဗဇိတုံ–ငှာ။ ဣစ္ဆာမိ– ၏။” ဣတိ– သို့။ အာဟ– ပြီ။ သာ– ထိုမိခင်သည်။ “တာတ! သာဓု–ပါပြီ။ အဟံ– သည်။ တဝ– ၏။ အဇ္ဈာသယံ– ကို။ န ဘိန္ဒိဿာမိ– အံ့။” ဣတိ– ပြော၍။ ထေရံ– ကို။ နိမန္တေတွာ– ၍။ ဘောဇေတွာ– ၍။ ”ဘန္တေ! မေ– ၏။ ပုတ္တော– သည်။ ပဗ္ဗဇိတုံ– ငှာ။ ဣစ္ဆတိ– ၏။ အဟံ၊ ဣမံ– ဤသားကို။ သာယနှသမယေ– ၌။ ဝိဟာရံ– သို့။ အာနေဿာမိ– ခေါ်ဆောင်ခဲ့ပါမည်။” ဣတိ– လျှောက်၍။ ထေရံ– ကို။ ဥယျောဇေတွာ– ပြန်လွှတ်၍။ ဉာတကေ– တို့ကို။ သန္နိပါတေတွာ– ၍။ “မေ– ၏။ ပုတ္တဿ– ၏။ ဂိဟိကာလေ– ၌။ ကတ္တဗ္ဗံ– သော။ ကိစ္စံ– ကို။ အဇ္ဇေဝ– ၌ပင်။ ကရိဿာမ– ပြုကြမည်။” ဣတိ– သို့။ ဝတွာ– ၍။ ပုတ္တံ– ကို။ အလင်္ကရိတွာ– ၍။ မဟန္တေန– ကြီးကျယ်သော။ သိရိသောဘဂ္ဂေန– အသရေ၏ တင့်တယ်သည်၏ အဖြစ်ဖြင့်။ ဝိဟာရံ– သို့။ နေတွာ– ၍။ ထေရဿ– အား။ နိယျာဒေသိ– အပ်နှင်းပြီ။ ထေရောပိ– သည်လည်း။ တံ– ထိုသားကို။ “တာတ– ချစ်သား! ပဗ္ဗဇ္ဇာ နာမ– ကို။ ဒုက္ကရာ– အပ်၏။ အဘိရမိတုံ– ငှာ။ သက္ခိဿသိ– စွမ်းနိုင်မည်လော?” ဣတိ– သို့။ ဝတွာ– ၍။ ”ဘန္တေ! ဝေါ– တို့၏။ ဩဝါဒံ– ကို။ ကရိဿာမိ– မည်။” ဣတိ– သို့။ ဝုတ္တေ၊
...[စာမျက်နှာ- ၅၈၆]...
ကမ္မဋ္ဌာနံ– ကို။ ဒတွာ– ၍။ ပဗ္ဗာဇေသိ– ပြီ။ အဿ– ထိုသား၏။ မာတာပိတရောပိ– တို့သည်လည်း။ ပဗ္ဗဇ္ဇာယ– ၌။ သက္ကာရံ– ကောင်းစွာပြုစု, ပူဇော်မှုကို။ ကရောန္တာ–ပြုလိုကုန်သည်၊ (ဟုတွာ)၊ (တစ်နည်း) ကရောန္တာ– ကုန်လသော်။ ဝါ– ကြောင့်။ အန္တောဝိဟာရေယေဝ– ၌သာ။ သတ္တာဟံ– လုံး။ ဗုဒ္ဓပ္ပမုခဿ– သော။ ဘိက္ခုသံဃဿ– အား။ သတရသဘောဇနံ– ကို။ ဒတွာ၊ သာယံ– ညနေအချိန်၌။ အတ္တနော– ၏။ ဂေဟံ– သို့။ အဂမံသု– ကုန်ပြီ။ အဋ္ဌမေ– သော။ ဒိဝသေ– ၌။ သာရိပုတ္တတ္ထေရော– သည်။ ဘိက္ခုသံဃေ– သည်။ ဂါမံ– သို့။ ပဝိဋ္ဌေ– သော်။ ဝိဟာရေ– ၌။ ကတ္တဗ္ဗကိစ္စံ–ပြုဖွယ်ကိစ္စကို။ ကတွာ– ၍။ သာမဏေရံ– ကို။ ပတ္တစီဝရံ– ကို။ ဂါဟာပေတွာ– စေ၍။ ဂါမံ– သို့။ ပိဏ္ဍာယ– ငှာ။ ပါဝိသိ– ပြီ။ သာမဏေရော– သည်။ အန္တရာမဂ္ဂေ– ၌။ မာတိကာဒီနိ– ရေမြောင်းအစရှိသည်တို့ကို။ ဒိသွာ– ၍။ ပဏ္ဍိတသာမဏေရော ဝိယ– ကဲ့သို့။ ပုစ္ဆိ– ပြီ။ ထေရောပိ– သည်လည်း။ တဿ– ထိုကိုရင်အား။ တထေဝ– ထိုကိုရင်ပဏ္ဍိတအား ဖြေဆိုသည့်အတိုင်းသာ။ ဗျာကာသိ– ဖြေဆိုပြီ။ သာမဏေရော– သည်။ တာနိ ကာရဏာနိ– ထိုအကြောင်းအရာတို့ကို။ သုတွာ– ၍။ “တုမှေ– တို့သည်။ အတ္တနော– ၏။ ပတ္တစီဝရံ– ကို။ သစေ ဂဏှေယျာထ– ကုန်အံ့၊ (ဧဝံ သတိ)၊ အဟံ– သည်။ နိဝတ္တေယျံ– ပြန်လိုပါ၏။” ဣတိ– သို့။ ဝတွာ၊ ထေရေန– သည်။ တဿ– ထိုကိုရင်၏။ အဇ္ဈာသယံ– ကို။ အဘိန္ဒိတွာ– ၍။ ”သာမဏေရ! မမ– အား။ ပတ္တစီဝရံ– ကို။ ဒေဟိ– လော။” ဣတိ– ၍။ ပတ္တစီဝရေ– ကို။ ဂဟိတေ–အပ်သော်။ ထေရံ– ကို။ ဝန္ဒိတွာ– ၍။ နိဝတ္တမာနော– သော်။ “ဘန္တေ! မယှံ– ဖို့။ ဝါ–အတွက်။ အာဟာရံ– ကို။ အာဟရမာနော– သော်။ သတရသဘောဇနံ– ကို။ အာဟရေယျာထ– ယူဆောင်တော်မူခဲ့ပါကုန်။” ဣတိ– သို့။ အာဟ၊ ကုတော– မှ။ တံ–များစွာသော အရသာရှိသောဘောဇဉ်ကို။ လဘိဿာမိ– ရမည်နည်း? ဣတိ– မေးပြီ။ ဘန္တေ! အတ္တနော– ၏။ ပုညေန– ဖြင့်။ အလဘန္တော– သော်။ မမ– ၏။ ပုညေန– ကြောင့်။ လဘိဿထ– ရပါကုန်လိမ့်မည်။ ဣတိ– လျှောက်ပြီ။ အထ– ၌။ အဿ– ထိုကိုရင်အား။ ထေရော၊ ကုဉ္စိကံ– ကို။ ဒတွာ၊ ဂါမံ– ကို။ ပိဏ္ဍာယ– ငှာ။ ပါဝိသိ– ပြီ။ သောပိ– ထိုကိုရင်သည်လည်း။ ဝိဟာရံ– သို့။ အာဂန္တွာ– ၍။ ထေရဿ– ၏။ ဂဗ္ဘံ– ကို။ ဝိဝရိတွာ– ၍။ ပဝိသိတွာ– ၍။ ဒွါရံ– ကို။ ပိဓာယ– ၍။ အတ္တနော– ၏။ ကာယေ– ၌။ ဉာဏံ– ကို။ ဩတာရေတွာ– သက်ရောက်စေ၍။ ဝါ– သွင်း၍။ နိသီဒိ
...[စာမျက်နှာ- ၅၈၇]...
တဿ– ထိုကိုရင်၏။ ဂုဏတေဇေန– ဂုဏ်တည်းဟူသော တန်ခိုးအာနုဘော် ကြောင့်၊ [ဓမ္မဘာ-၃, ၃၆၇ရှု၊] သက္ကဿ– ၏။ အာသနံ– သည်။ ဥဏှာကာရံ– ကို။ ဒဿေသိ– ပြီ။ သက္ကော– သည်။ “ဧတံ– ဤအကြောင်းသည်။ ကိံ နု ခေါ– နည်း?။” ဣတိ– သို့။ ဩလောကေန္တော– သော်။ သာမဏေရံ– ကို။ ဒိသွာ၊ “သုခသာမဏေရော– ကိုရင်သုခသည်။ အတ္တနော– ၏။ ဥပဇ္ဈာယဿ– အား။ ပတ္တစီဝရံ– ကို။ ဒတွာ– ၍၊] သမဏဓမ္မံ– ကို။ ကရိဿာမိ– အံ့။’ ဣတိ– ကြံ၍။ နိဝတ္တော– ပြီ။ မယာ– သည်။ တတ္ထ– ထိုအရပ်သို့။ ဂန္တုံ– ငှာ။ ဝဋ္ဋတိ– ၏။” ဣတိ– သို့။ စိန္တေတွာ– ၍။ စတ္တာရော– ကုန်သော။ မဟာရာဇေ– တို့ကို။ ပက္ကောသာပေတွာ– ၍။ “တာတာ– အမောင် နတ်မင်းတို့! ဂစ္ဆထ– ကုန်လော။ ဝိဟာရဿ– ၏။ ဥပဝနေ– ဥယျာဉ်၌၊ [ဓမ္မဘာ-၃, ၃၆၈ရှု၊] ဒုဿဒ္ဒကေ– မကောင်းသောအသံရှိကုန်သော။ သကုဏေ– တို့ကို။ ပလာပေထ– ကုန်လော။” ဣတိ– ဤသို့။ ဥယျောဇေသိ– ပြီ။ တေ– ထိုနတ်မင်းကြီး ၄-ပါးတို့သည်။ တထာ– ထိုသိကြားမင်းပြောသည့်အတိုင်း။ ကတွာ– ၍။ သာမန္တာ– ၌။ အာရက္ခံ– ကို။ ဂဏှိံသု– ကုန်ပြီ။ စန္ဒိမသူရိယေ– လနတ်သား, နေနတ်သားတို့ကို။ “အတ္တနော– ၏။ ဝိမာနာနိ– လဗိမာန် နေဗိမာန်တို့ကို။ ဂဟေတွာ– ၍။ တိဋ္ဌထ–ကုန်လော။” ဣတိ– သို့။ အာဏာပေသိ– ပြီ။ တေပိ– ထိုလနတ်သား, နေနတ်သား တို့သည်လည်း။ တထာ– ထိုခိုင်းသည့်အတိုင်း။ ကရိံသု– ကုန်ပြီ။ သယမ္ပိ– လည်း၊
စန္ဒိမသူရိယေ။ ။ စန္ဒိမာအရ လနတ်သား, သူရိယအရ နေနတ်သားကို ယူ၍ “စန္ဒဝိမာနသင်္ခါတော စန္ဒော+အဿ အတ္ထီတိ စန္ဒိမာ- လဗိမာန်ရှိသောနတ်သား, လနတ်သား၊ သူရိယဝိမာနသင်္ခါတော သူရိယော+အဿ အတ္ထီတိ သူရိယော- နေ ဗိမာန်ရှိသောနတ်သား, နေနတ်သား၊ [သူရိယ+ဏ၊]”ဟု ပြု၍ “စန္ဒိမာ စ+သူရိယော စ စန္ဒိမသူရိယာ”ဟု တွဲပါ။ (နီတိသုတ္တ- ၂၄၄၊ နီတိပဒ- ၁၉၆၊ နိဒီ- ၃၀၆) ဆက်ဥုးအံ့- စန္ဒိမာ၌ စန္ဒပုဒ်နောင် သတျာဒီဟိ မန္တုသုတ်, သို့မဟုတ်, “သတျာဒီဟိ” ဟူသော ဗဟုဝုစ်သဒ္ဒါပို(ယောဂဝိဘာဂ)ဖြင့် ဣမန္တုပစ္စည်း၊ ဤအလို ဂုဏဝါဒိတည်း၊ (နီတိပဒ- ၁၉၆၊ ဝိဗော- ၁၈၀)၊ စန္ဒီပုဒ်, မန္တုပစ္စည်းဟု ယူ၍ “စန္ဒီသင်္ခါတာ ဒေဝဓီတာ တသ္မိံ အတ္ထီတိ စန္ဒိမာ- စန္ဒီနတ်သမီးရှိသော နတ်သား”ဟုလည်း ပြု၏၊ စန္ဒပုဒ်, ဣမ ပစ္စည်းဖြင့်ပြီးသော ရာဇာဒိဟုလည်း ဆိုသေး၏။(မောဂ်နိ- ၂, ၁၂၈၊ နိဒီ- ၃၀၇၊ ကစ်ဘာ- ၂, ၁၆၆) [စန္ဒိမာတိ စန္ဒဝိမာနဝါသီ ဒေဝပုတ္တော၊ သူရိယောတိ သူရိယ- ဝိမာနဝါသီ ဒေဝပုတ္တော၊- သံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၀၀။]
...[စာမျက်နှာ- ၅၈၈]...
အာဝိဉ္ဆနဋ္ဌာနေ– တံခါးရွက်စသည်ကို ဆွဲငင်ရာအရပ်၌၊ [ပဏ္ဍိတသာမဏေရဝတ္ထု ၌ “အာဝိဉ္ဆနရဇ္ဇုဋ္ဌာနေ– တံခါးရွက်အစရှိသည်ကို ဆွဲငင်ကြောင်းကြိုး၏ တည်ရှိရာ အရပ်၌”ဟု ပါဌ်ရှိ၏၊] အာရက္ခံ– ကို။ ဂဏှိ– ပြီ။ ဝိဟာရော– သည်။ သန္နိသိန္နော–တိတ်ဆိတ်ငြိမ်သက်သည်။ နိရဝေါ– အသံမရှိသည်။ အဟောသိ၊ သာမဏေရော– သည်။ ဧကဂ္ဂစိတ္တေန– တခုတည်းသော အာရုံရှိသော စိတ်ဖြင့်။ ဝါ– တည် ကြည်သော စိတ်ဖြင့်၊ [ဓမ္မဘာ ၂, ၂၃ရှု၊] ဝိပဿနံ– ကို။ ဝဍ္ဎေတွာ– တိုးပွားစေ၍။ တီဏိ– ကုန်သော။ မဂ္ဂဖလာနိ– တို့သို့။ ပါပုဏိ– ပြီ။ ထေရော– ကို၊ [ယာစိတော၌ စပ်၊] ဝါ– သည်၊ [နိဋ္ဌာပေသိ၌စပ်၊] “သာမဏေရေန– သည်၊] သတရသဘောဇနံ– ကို။ အာဟရေယျာထ– ကုန်။’ ဣတိ– သို့။ ဝုတ္တံ– ပြီ။ ကဿ– ၏။ ဃရေ– ၌။ လဒ္ဓုံ–ငှာ။ သက္ကာ နု ခေါ– နည်း။” ဣတိ– သို့။ ဩလောကေန္တော– သော်။ ဧကံ– သော။ အဇ္ဈာသယသမ္ပန္နံ– သဒ္ဓါတရားနှင့် ပြည့်စုံသော။ ဥပဋ္ဌာကကုလံ– အလုပ်အကျွေးအမျိုးကို။ ဒိသွာ– ၍။ တတ္ထ– ထိုအလုပ်အကျွေးအမျိုးသို့။ ဝါ– ထိုအလုပ်အကျွေး အိမ်သို့။ ဂန္တွာ၊ “ဘန္တေ! အဇ္ဇ၊ ဣဓ– ဤအိမ်သို့။ အာဂစ္ဆန္တေဟိ– ကြွလာတော်မူ ကုန်သော။ ဝေါ– တို့သည်။ သာဓု– ကောင်းသည်ကို။ ကတံ– ပြီ။” ဣတိ– ဤသို့ လျှောက်၍။ တုဋ္ဌမာနသေဟိ– နှစ်သက်သော စိတ်ရှိကုန်သော။ တေဟိ– ထိုလူ တို့သည်။ ပတ္တံ– ကို။ ဂဟေတွာ– ၍။ နိသီဒါပေတွာ– ၍။ ယာဂုခဇ္ဇကံ– ယာဂု, ခဲ ဖွယ်ကို။ ဒတွာ– ၍။ ယာဝဘတ္တကာလံ– ဆွမ်းစားချိန်တိုင်အောင်။ ဓမ္မကထံ– ကို။ ယာစိတော– အပ်သည်၊ (ဟုတွာ)၊ တေသံ– ထိုလူတို့အား။ သာရဏီယဓမ္မကထံ–အမြဲမပြတ်, အမှတ်ရထိုက်သော တရားစကားကို၊ [ဓမ္မဘာ-၁, ၂၈၆ရှု၊] ကထေတွာ– ၍။ ကာလံ– ကို။ သလ္လက္ခေတွာ– ၍။ ဒေသနံ– ကို။ နိဋ္ဌာပေသိ– ပြီးဆုံးစေပြီ၊
အဇ္ဈာသယသမ္ပန္နံ။ ။ အဇ္ဈာသယအရ “ဒိဋ္ဌိ, ဉာဏ်, ဆန္ဒ, သဒ္ဓါ”တို့ကို ယူနိုင်ရာ ဤ၌ ပသာဒ(ရတနာ၃ပါး၌ ကြည်ညိုမှုသဒ္ဓါ)ကို ယူ၍ “ရတနတ္တယဂုဏံ အဓိကိစ္စ တသ္မိံ အနာဝိလဘာဝေန အာသယတိ ပဝတ္တတီတိ အဇ္ဈာသယော”ဟု ပြုပါ၊ (တစ် နည်း) အဇ္ဈာသယအရ ကတ္တုကမျတာဆန္ဒကို ယူ၍ “တံ တံ ကမ္မံ ကာတုံ အာသယတိ ဣစ္ဆတီတိ အာသယော၊ အာသယော ဧဝ အဇ္ဈာသယော- ကုသိုလ်ပြုလိုသောဆန္ဒ, မွန်မြတ်သောဆန္ဒ”ဟု ပြုပါ၊ ထိုနောင် “အဇ္ဈာသယေန+သမ္ပန္နံ အဇ္ဈာသယသမ္ပန္နံ”ဟု ဆက်ပါ၊ အကျယ်ကို ဓမ္မဘာ- ၂, ၁၅၊ ၁၆ရှု
...[စာမျက်နှာ- ၅၈၉]...
အထ– ၌။ အဿ– ထိုထေရ်အား။ သတရသဘောဇနံ– ကို။ ဒတွာ– ၍။ တံ– ထိုဆွမ်း ကို။ အာဒါယ– ၍။ ဂန္တုကာမံ– ကြွခြင်းငှာ အလိုရှိသော။ ထေရံ– ကို။ ဒိသွာ– ၍။ ”ဘန္တေ! ဘုဉ္ဇထ– ပါကုန်။ အပရမ္ပိ– အခြားသော များသောအရသာရှိသော ဆွမ်း ကိုလည်း။ တေ– အား။ ဒဿာမ– လှူဒါန်းကြပါမည်။” ဣတိ– ဤသို့လျှောက်၍။ ထေရံ– ကို။ ဘောဇေတွာ– ၍။ ပုန၊ ပတ္တပူရံ ပတ္တပူရံ ပတ္တပူရံ– သပိတ်၌ ပြည့်အောင်။ ဝါ– ဆွမ်းဖြင့် ပြည့်သော သပိတ်ကို။ အဒံသု– ကုန်ပြီ။ ထေရော– သည်။ တံ– ထိုဆွမ်းကို။ အာဒါယ၊ “မေ– ၏။ သာမဏေရော– သည်။ ဆာတော– ဆာနေတော့မည်။” ဣတိ– ဤသို့ တွေး၍။ တုရိတတုရိတော– လျင်မြန်သည်ထက် လျင်မြန်စွာ။ ဝါ– အလွန် လျင်မြန်စွာ၊ [စူဠေကသာဋကဗြာဟ္မဏဝတ္ထုဘာဋီရှု၊] ဝိဟာရံ– သို့။ ပါယာသိ– ကြွ တော်မူပြီ။ တံ ဒိဝသံ– ၌။ သတ္ထာ– သည်။ ပါတောဝ– ၌ပင်။ နိက္ခမိတွာ– ၍။ ဂန္ဓကုဋိယံ– ၌။ နိသိန္နောဝ– လျက်သာ။ အာဝဇ္ဇေသိ– ဆင်ခြင်တော်မူပြီ။ (ကိံ)၊ “အဇ္ဇ၊ သုခသာမဏေရော– သည်။ ဥပဇ္ဈာယဿ– အား။ ပတ္တစီဝရံ– ကို။ ဒတွာ၊] သမဏဓမ္မံ– ကို။ ကရိဿာမိ– အံ့။’ ဣတိ– ၍။ နိဝတ္တော– ပြန်သွားပြီ။ တဿ– ထိုကိုရင်သုခ ၏။ ကိစ္စံ– ရဟန်းကိစ္စသည်။ နိပ္ဖန္နံ နု ခေါ– ပြီးစီးပြီလော။” ဣတိ– ဆင်ခြင်တော်မူပြီ။ သော– ထိုကိုရင်သုခသည်။ တိဏ္ဏံယေဝ– ကုန်သော။ မဂ္ဂဖလာနံ– တို့သို့။ ပတ္တဘာဝံ– ရောက်မည်၏အဖြစ်ကို။ ဒိသွာ– ၍။ ဥတ္တရိပိ– အလွန်လည်း။ ဥပဓာရေန္တော– သော်။ “အဇ္ဇ၊ အယံ– ဤကိုရင်သုခသည်။ အရဟတ္တံ– သို့။ ပါပုဏိတုံ– ငှာ။ သက္ခိဿတိ– မည်။ ပန– သို့သော်လည်း။ သာရိပုတ္တော– သည်၊] မေ– ၏။ သာမဏေရော– သည်။ ဆာတော– မည်။’ ဣတိ– ၍။ ဝေဂေန– အဟုန်ဖြင့်။ ဝါ– လျင်မြန်စွာ။ ဘတ္တံ– ကို။ အာဒါယ– ၍။ နိက္ခမတိ– ထွက်လာ၏။ ဣမသ္မိံ– ဤကိုရင်သုခသည်။ အရဟတ္တံ– သို့။ အပ္ပတ္တေ– မရောက်သေးမီ။ ဘတ္တံ– ကို။ သစေ အာဟရိဿတိ– အံ့၊ (ဧဝံ သတိ)၊ ဣမဿ– ကိုရင်သုခ၏။ အန္တရာယော– (အရဟတ္တမဂ်, အရ ဟတ္တဖိုလ်၏) အန္တရာယ်သည်။ ဘဝိဿတိ– လိမ့်မည်။ မယာ– သည်။ ဂန္တွာ– ၍၊
ပတ္တပူရံ။ ။ ပတ္တသ္မိံ+ပူရံ ပတ္တပူရံ- သပိတ်၌ ပြည့်သောဆွမ်း၊(ကင်္ခါဘာ- ၂, ၉၇)၊ (တစ်နည်း) ပတ္တော စ+သော+ပူရော စာတိ ပတ္တပူရော- ဆွမ်းဖြင့် ပြည့်သောသပိတ်၊ ဝိသေသနပရပဒကမ္မဓာရည်း။(ပါစိယော- ၆၈၊ ကင်္ခါမဟာဋီ- ၃, ၄၇၊ ကင်္ခါယော- ၃၄၈၊ ပါတိပဒတ္ထ- ၂၂၉)
...[စာမျက်နှာ- ၅၉၀]...
ဒွါရကောဋ္ဌကေ– တံခါးမုခ်၌။ အာရက္ခံ– ကို။ ဂဏှိတုံ– ငှာ။ ဝဋ္ဋတိ– ၏။” ဣတိ– သို့။ စိန္တေတွာ– ၍။ ဂန္ဓကုဋိတော– မှ။ နိက္ခမိတွာ– ၍။ ဒွါရကောဋ္ဌကေ– ၌။ ဌတွာ– ၍။ အာရက္ခံ– ကို။ ဂဏှိ– ပြီ။
ထေရောပိ– သည်လည်း။ ဘတ္တံ– ကို။ အာဟရိ– ဆောင်ယူလာပြီ။ အထ– ၌။ နံ– ကို။ ဟေဋ္ဌာ– အောက်ပဏ္ဍိတသာမဏေရဝတ္ထု၌။ ဝုတ္တနယေနေဝ– ဆိုအပ်ပြီး သော နည်းဖြင့်သာလျှင်။ စတ္တာရော– ကုန်သော။ ပေဥှ၊ ပုစ္ဆိ၊ ပဥှဝိဿဇ္ဇနာဝသာနေ– အမေးပြဿနာကို ဖြေဆိုခြင်း၏ အဆုံး၌။ ဝါ– အမေးအဖြေအဆုံး၌။ သာမဏေရော– သည်။ အရဟတ္တံ– သို့။ ပါပုဏိ– ပြီ။ သတ္ထာ– သည်။ ထေရံ– ကို။ အာမန္တေတွာ– ၍။ ”သာရိပုတ္တ! ဂစ္ဆ– လော။ တေ– ၏။ သာမဏေရဿ– အား။ ဘတ္တံ– ကို။ ဒေဟိ– လော။” ဣတိ– သို့။ အာဟ၊ ထေရော– သည်။ ဂန္တွာ– ၍။ ဒွါရံ– ကို။ အာကောဋေသိ– ခေါက်ပြီ။ သာမဏေရောပိ– သည်လည်း။ နိက္ခမိတွာ– ၍။ ဥပဇ္ဈာယဿ– ၏။ ဝတ္တံ– ကို။ ကတွာ– ၍။ “ဘတ္တကိစ္စံ– ဆွမ်းဘုဉ်းပေးခြင်းကိစ္စကို။ ကရောဟိ– လော။” ဣတိ– သို့။ ဝုတ္တေ၊ ထေရဿ– ၏။ ဘတ္တေန– ဖြင့်။ အနတ္ထိကဘာဝံ– အလိုမရှိသည်၏အဖြစ်ကို။ ဉတွာ၊ သတ္တဝဿိကကုမာရော– ၇နှစ်သာ ရှိသော ကိုရင်လေးသည်။ တင်္ခဏညေဝ– ၌ပင်။ အရဟတ္တံ– သို့။ ပတ္တော– သည်၊ (ဟုတွာ)၊ နီစာသနဋ္ဌာနံ– နိမ့်သောနေရာအရပ်၌။ ပစ္စဝေက္ခန္တော– ဆင်ခြင်လျက်။ ဘတ္တကိစ္စံ၊ ကတွာ၊ ပတ္တံ– ကို။ ဓောဝိ– ပြီ။ တသ္မိံ ကာလေ– ၌။ စတ္တာရော– ကုန်သော။ မဟာရာဇာနော– တို့သည်။ အာရက္ခံ– ကို။ ဝိဿဇ္ဇေသုံ– ကုန်ပြီ။ စန္ဒိမသူရိယာပိ– တို့သည်လည်း။ ဝိမာနာနိ– တို့ကို။ မုဉ္စိံသု– ကုန်ပြီ။ သက္ကောပိ– သည်လည်း။ အာဝိဉ္ဆနဋ္ဌာနေ– ၌။ အာရက္ခံ– ကို။ ဝိဿဇ္ဇေသိ– ပြီ။ သူရိယော– သည်။ နဘမဇ္ဈံ– ကောင်း ကင်အလယ်ကို။ အတိက္ကန္တော– လွန်သည်၊ (ဟုတွာ) ဧဝ– ၍သာလျှင်။ ပညာယိ–ပြီ။ ဘိက္ခူ– တို့သည်။ “သာယနှော– ညနေအချိန်သည်။ ပညာယတိ– ထင်ရှား၏။ သာမဏေရေန စ– သည်လည်း။ ဣဒါနေဝ– ၌ပင်။ ဘတ္တကိစ္စံ– ကို။ ကတံ– ပြီ။ အဇ္ဇ၊ ပုဗ္ဗဏှော– နံနက်အချိန်သည်။ ဗလဝါ– အားကြီးသည်၊ (ရှည်ကြာသည်)၊ ဇာတော ကိံ နု– ဖြစ်လေသလော။ သာယနှော– သည်။ မန္ဒော– နည်းသည်။ ဝါ– တိုသည်၊ (ဇာတော) ကိံ နု ခေါ– သလော။” ဣတိ– သို့။ ဝဒိံသု– ကုန်ပြီ။ သတ္ထာ၊ အာဂန္တွာ၊
...[စာမျက်နှာ- ၅၉၁]...
“ဘိက္ခဝေ! ဧတရဟိ ကာယ ကထာယ၊ သန္နိသိန္နာ၊ အတ္ထ နု?၊ ” [ဓမ္မဘာ-၁, ၆၆၀ရှု၊] ဣတိ– သို့။ ပုစ္ဆိတွာ၊ “ဘန္တေ! အဇ္ဇ၊ ပုဗ္ဗဏှော– သည်။ ဗလဝါ– သည်။ ဇာတော– ပြီ။ သာယနှော– သည်။ မန္ဒော– သည်၊ (ဇာတော)၊ သာမဏေရေန စ– သည်လည်း။ ဣဒါနေဝ– ၌ပင်။ ဘတ္တကိစ္စံ– ကို။ ကတံ၊ အထ စ ပန– ထိုသို့ ဖြစ်ပါလျက်။ သူရိယော– သည်။ နဘမဇ္ဈံ– ကို။ အတိက္ကန္တော– သည်၊ (ဟုတွာ) ဧဝ– သာလျှင်။ ပညာယတိ– ၏။” ဣတိ– သို့။ ဝုတ္တေ၊ “ဘိက္ခဝေ! ပုညဝန္တာနံ–ဘုန်းကံရှိသူတို့၏။ သမဏဓမ္မကရဏကာလေ– ရဟန်းတရားပြုကျင့်ရာအခါ၌။ ဧဝမေဝံ– သာလျှင်။ ဟောတိ– ဖြစ်တတ်၏။ ဟိ– မှန်။ အဇ္ဇ၊ စတ္တာရော– ကုန်သော။ မဟာရာဇာနော– တို့သည်။ သာမန္တာ– ၌။ အာရက္ခံ– ကို။ ဂဏှိံသု– ကုန်ပြီ။ စန္ဒိမသူရိယာ– တို့သည်။ ဝိမာနာနိ– တို့ကို။ ဂဟေတွာ– ၍။ အဋ္ဌံသု– ကုန်ပြီ။ သက္ကော– သည်။ အာဝိဉ္ဆနကေ– ၌။ အာရက္ခံ– ကို။ ဂဏှိ– ပြီ။ အဟမ္ပိ– သည်လည်း။ ဒွါရကောဋ္ဌကေ– ၌။ အာရက္ခံ– ကို။ ဂဏှိံ– ပြီ။ အဇ္ဇ– ယနေ့။ သုခသာမဏေရော– သည်။ မာတိကာယ– ရေမြောင်းဖြင့်။ ဥဒကံ– ကို။ ဟရန္တေ– ဆောင်နေသည်တို့ကိုလည်းကောင်း။ ဥသုကာရေ– မြားလုပ်သမားတို့ကို။ ဥသုံ– ကို။ ဥဇုံ– အောင်။ ကရောန္တေ–ပြုလုပ်နေသည်တို့ကိုလည်းကောင်း။ တစ္ဆကေ– လက်သမားတို့ကို။ စက္ကာဒီနိ–လှည်းဘီးအစရှိသည်တို့ကို။ ကရောန္တေ– တို့ကိုလည်းကောင်း။ ဒိသွာ။ အတ္တာနံ– ကို။ ဒမေတွာ– ၍။ အရဟတ္တံ– သို့။ ပတ္တော– ပြီ။” ဣတိ– သို့။ ဝတွာ– ၍။ ဣမံ ဂါထံ– ကို။ အာဟ– ပြီ။ (ကိံ) “ဥဒကဥှိ နယန္တိ၊ ပေ၊ သုဗ္ဗတာ”တိ– ဟူ၍၊ (အာဟ။) ဥဒကံ ဟိ နယန္တိ နေတ္တိကာ, ဥသုကာရာ နမယန္တိ တေဇနံ၊ ဒါရုံ နမယန္တိ တစ္ဆကာ, အတ္တာနံ ဒမယန္တိ သုဗ္ဗတာ
နေတ္တိကာ– ရေကိုဆောင်ငြား, လယ်သမားတို့သည်။ ဥဒကံ– ရေကို၊ (ဣစ္ဆိတိစ္ဆိတဋ္ဌာနံ– အလိုရှိရာ အလိုရှိရာ အရပ်သို့၊) နယန္တိ– ဆောင်ကုန်၏။ ဥသုကာရာ– မြားကို ပြုလုပ်သူတို့သည်။ တေဇနံ– ကောက်သောမြားကို။ နမယန္တိ– ဖြောင့်အောင် ညွတ်စေကုန်၏၊ (ဖြောင့်အောင် ပြုလုပ်ကုန်၏)၊ တစ္ဆကာ–လက်သမားတို့သည်။ ဒါရုံ– သစ်သားကို။ နမယန္တိ– ဖြောင့်အောင် ကွေးအောင် ညွတ်စေကုန်၏၊ (ဖြောင့်အောင် ကွေးအောင် ပြုလုပ်ကုန်၏)၊ သုဗ္ဗတာ– ချမ်းသာ
...[စာမျက်နှာ- ၅၉၂]...
လွယ်ကူသော စကားရှိသူတို့သည်။ ဝါ– ချမ်းသာလွယ်ကူသဖြင့် ပြောဆိုအပ်သူ တို့သည်၊ (ဆိုဆုံးမရလွယ်ကူသူတို့သည်)၊ အတ္တာနံ– မိမိစိတ်ကို။ ဒမယန္တိ– (မဂ် ဖိုလ်၈ထွေ, ဖြစ်ပေါ်စေလျက်) ယဉ်ကျေးစေကုန်၏။ ဝါ– ဆုံးမကုန်၏။
တတ္ထ– ၌။ သုဗ္ဗတာတိ– ကား။ သုဝဒါ– ချမ်းသာလွယ်ကူသဖြင့် ပြောဆိုအပ် သူတို့သည်။ ဝါ– ပြောဆိုရ လွယ်ကူသူတို့သည်။ သုခေန– ချမ်းသာလွယ်ကူသဖြင့်။ ဩဝဒိတဗ္ဗာ– ဆုံးမအပ်သူတို့သည်။ အနုသာသိတဗ္ဗာ– သွန်သင်အပ်သူတို့သည်။ ဣတိ အတ္ထော၊ သေသံ– သည်။ ဟေဋ္ဌာ– အောက်ပဏ္ဍိတသာမဏေရဝတ္ထု၌။ ဝုတ္တနယမေဝ– ဆိုအပ်ပြီးသော နည်းရှိသည်သာ၊ (ဟောတိ)၊ ဒေသနာဝသာနေ– ၌။ ဗဟူ– တို့သည်။ သောတာပတ္တိဖလာဒီနိ– တို့သို့။ ပါပုဏိံသု– ကုန်ပြီ။ ဣတိ– သုခသာမဏေရဝတ္ထုပြီးပြီ။
သုခသာမဏေရဝတ္ထုဘာသာဋီကာပြီးပြီ။
ဒဏ္ဍဝဂ်ဘာသာဋီကာပြီးပြီ။
သုဗ္ဗတာ။ ။ “သုဝဒါ”ဟု ဆိုလိုလျက် ဝဒွေဘော်လာ, ဝနှစ်လုံးကို ဗနှစ်လုံးပြု, ဒ,ကို တပြု၍ “သုဗ္ဗတာ”ဟု ပြီးကြောင်းကို ပြလို၍ “သုဝဒါ”ဟု ဖွင့်သည်၊ “သုခေန ဩဝဒိတဗ္ဗာ အနုသာသိတဗ္ဗာ”ဖြင့် “ဝဇ္ဇတီတိ ဝဒံ- ပြောဆိုအပ်သောစကား၊(သံဋီ၊၂၊၄၇၀)၊ သုခံ+ဝဒံ (ဝစနံ) ဧတေသူတိ သုဗ္ဗတာ- ချမ်းသာလွယ်ကူသော စကားရှိ သူတို့”ဟု ပြုရကြောင်းကို ပြသည်။
ချဲ့ဥုးအံ့– “သုဝစော, သုဗ္ဗစော”ကို “သုခေန ဝတ္တဗ္ဗော”ဟု ဖွင့်ရာ ထိုအဖွင့်ဖြင့် “သုခံ+ဝစော ဧတသ္မိန္တိ သုဝစော, သုဗ္ဗစော”ဟုလည်းကောင်း, “ဒုဗ္ဗစော”ကို “ဒုက္ခေန ဝတ္တဗ္ဗော”ဟု ဖွင့်ရာ ထိုအဖွင့်ဖြင့် “ဒုက္ခံ+ဝစော ဧတသ္မိန္တိ ဒုဗ္ဗစော”ဟုလည်းကောင်း ပြုရကြောင်းကို ပြသည်ဟု ဋီကာတို့၌ ဆို၏၊ “သုခေန ဝတ္တဗ္ဗော၊ ဒုက္ခေန ဝတ္တဗ္ဗော” ဟူသော အဖွင့်နှင့် ဤ၌ “သုခေန ဩဝဒိတဗ္ဗာ အနုသာသိတဗ္ဗာ”ဟူသော အဖွင့်သည် တူ၏၊ (တစ်နည်း) “သုခေန ဩဝဒိတဗ္ဗာ”ဖြင့် “သုခေန+ဝဒိတဗ္ဗာတိ သုဗ္ဗတာ၊ [သု +ဝဒ+ခ၊]”ဟု ပြုရကြောင်းကို ပြသည်ဟုလည်း ဆိုကြ၏။ ထေရ၊ ဋ္ဌ၊ ၁၊ ၉၀၌ကား “သုန္ဒရဝတာ”ဟု ဖွင့်၏၊ ထိုအလို “သုန္ဒရာနိ+ဝတာနိ ဧတေသန္တိ သုဗ္ဗတာ– ကောင်း သော အကျင့်ရှိသူတို့၊ [သု+ဝတ၊- သုတ္တနိ၊ ဋ္ဌ၊ ၁၄၇၊]”ဟု ပြုပါ။
Comments
Post a Comment