ဓမ္မပဒဘာသာဋီကာ-ဒုတိယတွဲ

ကျေးဇူးတင်လွှာ ဤကျမ်းစာအုပ်ဖြစ်မြောက်ရေးအတွက်

၁။ အရှင်ဂန္ဓသာရ (သီတဂူကမ္ဘာ့ဗုဒ္ဓတက္ကသိုလ်) ဦးဆောင်သော အလှူရှင်များက ၄,၁၈၃,ဝဝဝိ (လေးဆယ့်တစ်သိန်းရှစ်သောင်းသုံးထောင် ကျပ်) သော နဝကမ္မဝတ္ထုငွေများကို လှူဒါန်းခဲ့ကြသည်။

၂။ တပည့်များဖြစ်ကြသော ကိုဇော်ဝင်းထွန်း (ခ) ကိုသက်မှူနှင့် အရှင်သုဝီရ (သာသနဓဇဓမ္မာစရိယ၊ ဂဏဝါစကစာချ) တို့က ကွန်ပျူတာ ပညာဖြင့် ကူညီခဲ့ကြသည်။

၃။ တပည့်များဖြစ်ကြသော အရှင်အဂ္ဂဝံသ (သာသနဓဇဓမ္မာစရိယ၊ ဂဏဝါစကစာချ) က ကွန်ပျူတာစာစီပေးခဲ့ပြီး အရှင်အာစာရာလင်္ကာရ (ဂဏဝါစကစာချ) က ပရုဖတ်ပေးခဲ့သည်။

၄။ အရှင်ဣန္ဒာလောကာလင်္ကာရ (သာမဏေကျော်။ သာသနဓဇဓမ္မာ စရိယ၊ ဓမ္မကထိကဗဟုဇနဟိတဓရ၊ ဂန္ထဝါစကပဏ္ဍိတ) က အထွေထွေ ကိစ္စများကို ကူညီဆောင်ရွက်ပေးခဲ့သည်။

ထိုကြောင့် ဖော်ပြပါအားလုံးကို အထူးကျေးဇူးတင်ထိုက်သူများအဖြစ် မှတ်တမ်းတင်ပါသည်။

၃- စိတ္တဝဂ်ဘာသာဋီကာ
၁-မေဃိယတ္ထေရဝတ္ထုဘာသာဋီကာ
ဖန္ဒနံ စပလံ စိတ္တန္တိ– ဟူသော။ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ– ကို။ သတ္ထာ– သည်။ စာလိကာယ– စာလိကာမည်သော။ ပဗ္ဗတေ– တောင်၌။ ဝါ– တောင်ပေါ်ကျောင်း၌။ ဝိဟရန္တော– စဉ်။ အာယသ္မန္တံ မေဃိယံ– ကို။ အာရဗ္ဘ ကထေသိ+

တဿ– ထိုအရှင်မေဃိယ၏။ ဝတ္ထုံ– ဝတ္ထုကို။ ဝိဘာဝနတ္ထံ ဝိဘာဝနတ္ထံ ဝိဘာဝနတ္ထံ– ထင်ရှားပြခြင်းငှာ၊

စာလိကာယ။ ။ စလတိ စလမာနာ ဝိယ ဥပဋ္ဌာတီတိ စာလိကာ၊ [စလ+ဏွု+ အာ၊] စာလိကာတောင်သည် စာလိကာမြို့အနီး၌ ရှိ၏၊ မြို့တည်စဉ်က ပတ်ဝန်းကျင်၌ အနက်ရောင်ရွံ့ညွန်များ လှုပ်ရှားလျက်ရှိခြင်းကြောင့် ၎င်းင်းမြို့သည် “စာလိကာ” ဟု အမည်ရသည်၊ သာဝတ္ထိမြို့သွားသည့်လမ်း, ကောသမ္ဗီမြို့အနီးတွင် ရှိသည်၊ ယခုအခါ ဣန္ဒိယနိုင်ငံအလယ်ပိုင်း ဗာန်ဒါအရပ်၌ တည်ရှိသည်ဟု ဆို၏၊ ၎င်းင်းစာလိကာမြို့၏ အနီး၌ရှိသော တောင်ကိုလည်း တစ်တောင်လုံး ဖြူဖွေးနေသဖြင့် လဆုတ်ဥပုသ်နေ့မှာ ကြည့်သူတို့အား လှုပ်ရှားနေသလို ထင်ရသောကြောင့် “စာလိကာ”ဟု ခေါ်သည်၊ ဤ၌ ထိုတောင်ပေါ်ဝယ် ဆောက်လုပ်ထားအပ်သော ကျောင်းတိုက်ကြီးကို ဌာနူပစာရ အားဖြင့် ယူပါ၊ ဘုရားရှင်သည် ၁၃၀ါမြောက်, ၁၈၀ါမြောက်, ၁၉၀ါမြောက်အားဖြင့် ၃ကြိမ်တိုင် စာလိကာတောင်ပေါ်ကျောင်း၌ ကြွရောက်ဝါကပ်တော်မူခဲ့သည်၊

(အံ၊ဋ္ဌ၊ ၃၊ ၂၅၈၊ ဥဒါန၊ဋ္ဌ၊ ၁၉၆၊ ဗုသာ-၂၇၇- ၈၊ မဇ္ဈိမ-၇၇)

အာဝိဘာဝတ္ထံ။ ။ “တဒတ္ထငှာ, တုံငှာတစ်ထွေ, ဝိသေသန, ဟိတ်လည်းရ, ထွန်းပြတ္ထံနက်(ရွှေ- ၁၆၃)”ဟူသော နိယံအရ တ္ထံ၏အနက်သည် “ထင်ရှားပြခြင်း အကျိုးငှာ”ဟု ပေးရသော တဒတ္ထအနက်နှင့် တုမတ္ထအနက်, “ထင်ရှားပြလို၍”ဟု ပေးရသော ကြိယာဝိသေသနအနက်, “ထင်ရှားပြလိုသောကြောင့်”ဟုပေးရသော ဟိတ်အနက်, “ထင်ရှားပြလိုလသော်”ဟု ပေးရသော လက္ခဏအနက်”ဟု သဒ္ဒါကျမ်း သုံးအနက်အားဖြင့် ၅မျိုးရှိသည်၊ “ဟိတ်လည်းရ”ဖြင့် လက္ခဏအနက်ကို ဆည်းယူ သည်၊ သဒ္ဒါကျမ်းသုံးအားဖြင့် အနက်၅မျိုးဖြစ်သော်လည်း မြန်မာနက်အားဖြင့် “ကြောင့်- ၍ -သော်- ငှာ, နက်၄ဖြာ, ပေးပါ တ္ထံနက်”နှင့်အညီ ၄နက်သာတည်း၊ ဤ၌

...[စာမျက်နှာ- ၂]...

သဗ္ဗံ– သော။ မေဃိယသုတ္တန္တံ– မေဃိယသုတ်ကို။ ဝိတ္ထာရေတဗ္ဗံ– ကျယ်ပြန့်စေ ထိုက်၏။ ဝါ– အကျယ်ချဲ့ထိုက်၏။ [မေဃိယသုတ်ကို အံ-၃, ၁၆၆၊ ဥဒါန-၁၁၆၌ ရှု။] ပန– ဆက်ဥုးအံ့။ သတ္ထာ– သည်။ တီဟိ– (ကာမဝိတက်, ဗျာပါဒဝိတက်, ဝိ ဟိံသာဝိတက်အားဖြင့်) ၃-ပါးကုန်သော။ ဝိတက္ကေဟိ– တို့သည်။ အနွာသတ္တတာယ– အစဉ်ငြိကပ်အပ်သည်၏အဖြစ်ကြောင့်။ တသ္မိံ အမ္ဗဝနေ– ထိုသရက် ဥယျာဉ်၌။ ပဓာနံ– ကမ္မဋ္ဌာန်းတရားကို။ အနုယုဉ္ဇိတုံ– အားထုတ်ခြင်းငှာ။ အသက္ကုဏိတွာ– မစွမ်းနိုင်၍။ အာဂတံ– ပြန်လာသော။ မေဃိယတ္ထေရံ– ကို။ အာမန္တေတွာ– တဒတ္ထအနက်အပြင် “ထင်ရှားပြလိုလသော်။ (ထင်ရှင်းပြချင်လျှင်)”ဟူသော လက္ခဏ အနက်လည်း ရနိုင်သည်။

ဝိဘတ်နှင့် ဝိဂြိုဟ်။ ။ ကစ္စည်းအလို “ဝိဘာဝီယတေ ဝိဘာဝနံ၊ [ဝိ+ဘာ+ဏေ+ ယု၊]”ဟုပြု၊ အာယ စတုတ္ထေကဝစနဿ တု၌ တုသဒ္ဒါဖြင့် စတုတ္ထီသဝိဘတ်ကို တ္ထံပြု၍ “ဝိဘာဝနတ္ထံ”ဟု ပြီးသည်။

မောဂ်၊ နိသာဋီ။ ။ မောဂ်- ၂, ၄၄သုတ်အလို ဝိဘာဝနတ္ထနောင် တတိယာ သတ္တမီနဉ္စ၌ စသဒ္ဒါဖြင့် စတုတ္ထီအနက်၌ အံဝိဘတ်သက်၍ ပြီးသော ဒုတိယန္တတည်း၊ နိသာဋီ- ၁၂၆၊ ၂၅၁၌ အာလပနေ စ၌ စသဒ္ဒါဖြင့် စတုတ္ထီအနက်၌ ပထမာ သိဝိဘတ် သက်, သိကိုအံပြု၍ ပြီးသော ပထမန္တဟု ဆို၏၊ “ဝိဘာဝနဿ+အတ္ထော ဝိဘာဝနတ္ထော”ဟု ပြု၍ “ဝိဘာဝနတ္ထံ- ထင်ရှားစေခြင်းအကျိုးငှာ”ဟုပေး။

တစ်နည်း။ ။ ဆရာတို့ကား ဆဋ္ဌီတပ္ပုရိသ်အပြင် “ဝိဘာဝနံ စ+တံ+အတ္ထော စာတိ ဝိဘာဝနတ္ထော- ထင်ရှားပြခြင်းဟူသောအကျိုး”ဟု ကမ္မဓာရည်းပြုသေး၏(ရူဘာ- ၆၁၃)၊ ထို့ပြင် “ဝိဘာဝနံ+အတ္ထော ယဿာတိ ဝိဘာဝနတ္ထံ(မောဂ်- ၃, ၁၀၊ နိ သာဋီ- ၁၂၆၊ ၂၅၁၊)”ဟုလည်း ပြုကြသေး၏၊ ထိုအလို “ဝိဘာဝနတ္ထံ- ထင်ရှားပြခြင်း ဟူသော အကျိုးရှိသောကြောင့်၊ (ဟိတ်အနက်) ဝါ- ရှိအောင်(ကြိယာဝိသေသန အနက်)”ဟု ပေး။

သက္ကတ၊ ရူပသိဒ္ဓိ။ ။ သက္ကတနှင့် ရူ- ၁၉၅အလို “ဝိဘာဝနဿ+ဣဒံ ဝိဘာဝနတ္ထံ- ထင်ရှားပြခြင်း၏ ဥစ္စာ”ဟုပြု၊ “ထင်ရှားပြခြင်း၏ဥစ္စာ”ဟူသည် “ထင်ရှားပြခြင်း အကျိုးငှာ၊ ထင်ရှားပြဖို့”ပင်တည်း၊ ထိုကြောင့် သက္ကတအလို စတုတ္ထီအနက်၌ ပထမာ သက်၍ “ဝိဘာဝနတ္ထံ- ထင်ရှားပြခြင်းအကျိုးငှာ”ဟုပေး။(ဝါတ္တိက၊ သိဒ္ဓန္တ၊ မောဂ်နိ- ၁, ၃၉၈၊ ရူဘာ- ၁, ၆၁၀)

...[စာမျက်နှာ- ၃]...

ခေါ်တော်မူ၍။ “မေဃိယ– မေဃိယ! တေ– သည်။ အတိဘာရိယံ– အလွန်ဝန် လေးသောအမှုကို။ ကတံ– ပြုအပ်ပြီ။ မေဃိယ– ယ! ယာဝ– အကြင်မျှလောက် ကာလပတ်လုံး။ အညောပိ– အခြားလည်းဖြစ်သော။ ကောစိ– တစ်ပါးတစ်လေ သော။ ဘိက္ခု– သည်။ (မမ– ၏။ သန္တိကံ– အထံသို့၊) အာဂစ္ဆတိ– လာလိမ့်မည်။ [ယာဝနှင့်ယှဉ်သောကြောင့် အနာဂတ်အနက်ပေးသည်၊] တာဝ– ထိုမျှလောက် ကာလပတ်လုံး။ အာဂမေဟိ– ဆိုင်းငံ့ပါဥုး။ တာဝ– လုံး။ (အဟံ)၊ ဧကကော– တစ်ပါး တည်းသည်။ အမှိ– ဖြစ်နေ၏။ ဣတိ– ဤသို့။ ယာစန္တံ– တောင်းဆိုနေသော။ ဧကကံ– တစ်ပါးတည်းဖြစ်သော။ မံ– ငါ့ကို။ ပဟာယ– ၍။ ဂစ္ဆန္တေန– သော။ ဘိက္ခုနာ နာမ– မည်သည်။ ဧဝံ– သို့။ စိတ္တဝသိကေန– စိတ်၏ အလို၌ ဖြစ်သူသည်။ ဝါ– စိတ်အလိုလိုက်သူသည်။ ဘဝိတုံ– ငှာ။ န ဝဋ္ဋတိ– မသင့်။ ဧတံ စိတ္တံ နာမ– ဤ စိတ်မည်သည်။ လဟုကံ– လျှင်မြန်၏။ တံ– ထိုစိတ်ကို။ အတ္တနော– ၏။ ဝသေ– ၌။ ဝတ္တေတုံ– ဖြစ်စေခြင်းငှာ။ ဝဋ္ဋတိ– ၏။ ဣတိ– သို့။ ဝတွာ– မိန့်တော်မူ၍။ ဒွေ– ၂ပုဒ် ကုန်သော။ ဣမာ ဂါထာ– တို့ကို။ အဘာသိ– မိန့်တော်မူပြီ။ (ကိံ– နည်း?) ဖန္ဒနံ၊ ပေ။ ပဟာတဝေတိ– ဟူ၍။ အဘာသိ

အာဂမေဟိ တာဝ၊ပေ၊ အာဂစ္ဆတိ။ ။ အံ- ၃, ၁၆၆၊ ဥဒါန- ၁၁၇တို့၌ “အာဂမေဟိ တာဝ မေဃိယ၊ ဧကကမှိ တာဝ၊ ယာဝ အညောပိ ကောစိ ဘိက္ခု အာဂစ္ဆတိ”ဟု ရှိ၍ အံ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၅၉၊ ဥဒါန၊ဋ္ဌ၊၁၉၇တို့၌ “အာဂမေဟိ တာဝါတိ သတ္ထာ ထေရဿ ဝစနံ သုတွာ ဥပဓာရေန္တော “န တာဝဿ ဉာဏံ ပရိပက္က”န္တိ ဉတွာ ပဋိဗာဟေန္တော ဧဝမာဟ။ ဧကကမှိ တာဝါတိ ဣဒံ ပနဿ “ဧဝမယံ ဂန္တွာပိ ကမ္မေ အနိပ္ဖဇ္ဇမာနေ နိရာသင်္ကော ဟုတွာ ပေမဝသေန ပုန အာဂစ္ဆိဿတီ”တိ စိတ္တမဒ္ဒဝဇနနတ္ထံ အာဟ

ယာဝ အညောပိ ကောစိ ဘိက္ခု အာဂစ္ဆတီ ယာဝ အညောပိ ကောစိ ဘိက္ခု အာဂစ္ဆတီ ယာဝ အညောပိ ကောစိ ဘိက္ခု အာဂစ္ဆတီတိ အညော ကောစိ ဘိက္ခု မမ သန္တိကံ ယာဝ အာဂစ္ဆတိ၊ တာဝ အာဂမေဟိ”ဟု ဖွင့်၏။ ဓမ္မ.ဋ္ဌ၌ “ဧကကောမှိ ယာဝ အညောပိ ကောစိ ဘိက္ခု အာဂစ္ဆတိ”ဟု “ဧကကောမှိ”နှင့် “ယာဝ အညောပိ” စသော ဝါကျတို့ တစ်ဆက်တည်း ရှိနေသည်မှာ စာပျက်နေခြင်း ဖြစ်သည်။ အံ-၃, ၁၆၆၊ ဥဒါန- ၁၁၇တို့အတိုင်း “အာဂမေဟိ တာဝ မေဃိယ၊ ဧကကောမှိ တာဝ၊ ယာဝ အညောပိ ကောစိ ဘိက္ခု အာဂစ္ဆတိ”ဟုသော်လည်းကောင်း, ရှေ့မှ “တာဝ”ကို လိုက်စေ၍ “] အာဂမေဟိ တာဝ မေဃိယ၊ ဧကကောမှိ၊ ယာဝ အညောပိ ကောစိ ဘိက္ခု အာဂစ္ဆတိ”ဟုသော်လည်းကောင်း ရှိရမည်။

...[စာမျက်နှာ- ၄]...

ဖန္ဒနံ စပလံ စိတ္တံ, ဒူရက္ခံ ဒုန္နိဝါရယံ၊ ဥဇုံ ကရောတိ မေဓာဝီ, ဥသုကာရောဝ တေဇနံ

ဖန္ဒနံ– ရူပသဒ္ဒ, စသည့်အာရုံ, ကာမဂုဏ်တို့၌, တုန်လှုပ်တတ်ထသော။ စပလံ– တရားနှင့်စပ်, အာရုံမြတ်၌, မရပ်မတည်, လျှပ်ပေါ်လော်လည်ထသော။ ဒူရက္ခံ– ကောက်ပင်တွေကြား, နွားအလားသို့, တရားကိုဖောက်, မသွားရောက် အောင်, စောင့်ရှောက်နိုင်ခဲထသော။ ဒုန္နိဝါရယံ– ဝိသဘာဂ, ခေါ်ဆိုရသည့်, မိန်းမ ယောက်ျား, အာရုံများသို့, သွားမိတုံလစ်, မသွားဖြစ်အောင်, တားမြစ်နိုင်ခဲ ထသော။ စိတ္တံ– အာရုံသောင်းပြောင်း, အကြောင်းကြောင်းကြောင့်, ဆိုးကောင်း ၂သွယ်, ဆန်းကြယ်သော စိတ်ကို။ ဥသုကာရော– မြားလုပ်သမားသည်။ တေဇနံ–ကောက်သောမြားကို။ ဥဇုံ– ဖြောင့်မတ်အောင်။ ကရောတိဣဝ– ပြုသကဲ့သို့။ ဧဝံ–တူ။ မေဓာဝီ– အဆီအနှစ်, ပညာစစ်ရှိသော ပုဂ္ဂိုလ်သည်။ ဥဇုံ– ဖြောင့်မတ်အောင်။ ကရောတိ– ပြု၏။

ဝါရိဇောဝ ထလေ ခိတ္တော, ဩကမောကတ ဥဗ္ဘတော၊ ပရိပ္ဖန္ဒတိဒံ စိတ္တံ, မာရဓေယျံ ပဟာတဝေ

ဝါရိဇော– ရေ၌ ပေါက်ဖွားသော ငါးသည်။ ဩကမောကတော– ရေတည်း ဟူသော နေရာအိမ်မှ။ ဥဗ္ဘတော– ထုတ်ဆောင်အပ်သည်။ (ဟုတွာ)၊ ထလေ–ကြည်းကုန်း၌။ ခိတ္တော– ချထားအပ်သည်။ (သမာနော– သော်၊) ပရိပ္ဖန္ဒတိ ဣဝ– အဖန်ဖန် တုန်လှုပ်သကဲ့သို့။ ဝါ– တဖျတ်ဖျတ် တုန်လှုပ်သကဲ့သို့။ ဧဝံ– တူ။ ဣဒံ စိတ္တံ– ကာမဂုဏ်ကြား, အာရုံများသို့, လှည့်သွားလိုရိပ်, ဤကောက်သော စိတ် သည်။ မာရဓေယျံ– မာရ်မင်းသည် ထားအပ်သော ကိလေသဝဋ်ကို။ ပဟာတဝေ– ပယ်ခြင်းငှာ။ ဝိပဿနာကမ္မဋ္ဌာနေ– ဝိပဿနာကမ္မဋ္ဌာန်း ၌။ ခိတ္တံ– ချထားအပ် သည်။ (သမာနံ– သော်၊) ပရိပ္ဖန္ဒတိ– အဖန်ဖန်တုန်လှုပ်၏။ (ဧဝံ သန္တေပိ– ဤသို့ပင် ဖြစ်ပါသော်လည်း၊) မေဓာဝီ– ကြောင်းကျိုးမြင်သိ, ပညာရှိပုဂ္ဂိုလ်သည်။ ဥဇုံ–ကမ္မဋ္ဌာန်းဝိပသ်, အာရုံမြတ်၌, ဖြောင့်မတ်လေအောင်။ ကရောတိ– ဝီရိယ၂-ပါး, ရှေ့ဆောင်ထား၍, ကြိုးစားအားထုတ်, ပြုလုပ်လေသတည်း။

(တစ်နည်း) ဧဝံ– တူ။ ဣဒံ စိတ္တံ– ဤစိတ်သည်။ ပရိပ္ဖန္ဒတိ– မာရ်မင်းတည်။

...[စာမျက်နှာ- ၅]...

ထား, ဝဋ်တရားကြောင့်, မနားမနေ, တုန်လှုပ်လေ၏။ (တသ္မာ– ကြောင့်၊) မာရဓေယျံ– မာရ်မင်းတည်ထား, ကိလေသဝဋ်တရားကို။ ပဟာတဝေ– မချွတ်ဧကန်, အမှန်ပယ်ထိုက်သတည်း။

တတ္ထ– တို့၌။ ဖန္ဒနန္တိ– ကား။ ရူပါဒီသု– ရူပအစရှိကုန်သော။ အာရမဏေသု– အာရုံတို့၌။ ဝိပ္ဖန္ဒမာနံ– တုန်လှုပ်ထသော။ စပလန္တိ– ကား။ ဧကဣရိယာပထေန–တစ်ခုတည်းသော ဣရိယာပုတ်ဖြင့်။ အသဏ္ဌဟန္တော– မတည်နိုင်သော။ ဂါမဒါရကော ဝိယ– ရွာ၌ ကလေးငယ်သည်ကဲ့သို့။ ဝါ– ရွာသူသားငယ်သည်ကဲ့သို့။ ဧကသ္မိံ အာရမဏေ– တစ်ခုတည်းသောအာရုံ၌။ အသဏ္ဌဟနတော– မတည်နိုင် ခြင်းကြောင့်။ စပလံ– အလွန်လှုပ်ရှားထသော။ ဝါ– လျှပ်ပေါ်လော်လည်, မတည် ကြည်ထသော။ စိတ္တန္တိ– ကား။ ဝိညာဏံ– ဝိညာဉ်ကို။ [ဥဇုံ ကရောတိ၌ စပ်၊] ပန– ဆက်ဥုးအံ့။ ဘူမိဝတ္ထုအာရမဏကိရိယာဒိဝိစိတ္တတာယ– ဘုံ, ဝတ္ထု, အာရုံ, အမူ အရာအစရှိသည်တို့အားဖြင့် ဆန်းကြယ်သည်၏ အဖြစ်ကြောင့်။ ဧတံ– ဤ ဝိညာဉ်ကို။ စိတ္တန္တိ– စိတ္တဟူ၍။ ဝုစ္စတိ– ဟောတော်မူအပ်၏။ ဒူရက္ခန္တိ– ကား။ ကိဋ္ဌသမ္ဗာဓေ– ကောက်ပင်တို့ဖြင့် ကျဉ်းမြောင်းသော။ ဌာနေ– အရပ်၌။ ကိဋ္ဌခါဒကဂေါဏံ ဝိယ– ကောက်ကို စားသောနွားကိုကဲ့သို့။ ဧကေကသ္မိံ– တစ်ခုတစ်ခုသော။ သပ္ပာယာရမ္မဏေယေဝ– လျောက်ပတ်သော တရားအာရုံ၌သာလျှင်။ ဒုဋ္ဌပနတော– ခဲယဉ်းသဖြင့် ထားအပ်သည်၏အဖြစ်ကြောင့်။ ဝါ– ထားနိုင်ခဲ သည်၏အဖြစ်ကြောင့်။ ဒူရက္ခံ– ခဲယဉ်းသဖြင့် စောင့်ရှောက်အပ်ထသော။ ဝါ– စောင့်ရှောက်နိုင်ခဲထသော။ ဒုန္နိဝါရယန္တိ– ကား။ ဝိသဘာဂါရမဏံ– သဘော မတူသောအာရုံသို့။ [သမာနော+ဘာဂေါ ယဿာတိ သဘာဂံ၊ န+သဘာဂံ ဝိသဘာဂံ– တူသော အဖို့ရှိသည်မဟုတ်သော (သဘောမတူသော) အာရုံ၊ ဝိသဘာဂံ စ+တံ+အာရမဏံ စာတိ ဝိသဘာဂါရမဏံ။] ဂစ္ဆန္တံ– သွားသောစိတ်ကို။ ပဋိသေဓေတုံ– တားမြစ်ခြင်းငှာ။ ဒုက္ခတ္တာ– ခဲယဉ်းသည်၏အဖြစ်ကြောင့်။ ဒုန္နိဝါရယံ–ခဲယဉ်းသဖြင့် တားမြစ်အပ်ထသော။ ဝါ– တားမြစ်နိုင်ခဲထသော။ ဥသုကာရောဝ တေဇနန္တိ– ကား။ ယထာ နာမ– ဥပမာမည်သည်ကား။ ဥသုကာရော– မြား လုပ်သမားသည်။ အရညတော– တောမှ။ ဧကံ– တစ်ချောင်းသော။ ဝင်္ကဒဏ္ဍကံ–

...[စာမျက်နှာ- ၆]...

ကောက်သောတုတ်ငယ်ကို။ အာဟရိတွာ– ဆောင်ယူ၍။ နိတ္တစံ– အပေါ်ခွံမရှိ သည်ကို။ ကတွာ– ပြုပြီး၍။ ကဉ္ဇိယတေလေန– ပအုံးရည် (ပုန်းရည်) ရောအပ် သောဆီဖြင့်။ မက္ခေတွာ– သုတ်လိမ်းပြီး၍။ အင်္ဂါရကပလ္လေ– မီးအိုးကင်း၌။ တာပေတွာ– ပူစေပြီး၍။ ဝါ– မီးကင်ပြီး၍။ ရုက္ခာလကေ– သစ်သားညှပ်၌။ ဝါ– ဖြင့်။ ဥပ္ပီဠေတွာ– အပေါ်က ဖိနှိပ်၍။ နိဝင်္ကံ– အကောက်မရှိသည်ကို။ ဥဇုံ– ဖြောင့် မတ်သည်ကို။ ဝါလဝိဇ္ဈနယောဂ္ဂံ– သားမြီးကို ပစ်ခွင်းခြင်း၌ လျောက်ပတ်သည် ကို။ [ဝါလဿ+ဝိဇ္ဈနံ ဝါလဝိဇ္ဈနံ၊ ဝါလဝိဇ္ဈနေ+ယောဂ္ဂေါ ဝါလဝိဇ္ဈနယောဂ္ဂေါ၊] ကရောတိ ယထာ– ပြုသကဲ့သို့။ စ ပန– ထပ်၍ ဆက်ဥုးအံ့။ ကတွာ– ပြုပြီး၍၊

ကဉ္ဇိယတေလေန။ ။ ကဉ္ဇိတော+နိဗ္ဗတ္တံ ကိဉ္ဇိယံ- ဆန်ဆေးရည်မှ ဖြစ်သော ပုန်း ရည်၊ [ကဉ္ဇိ+ဣယ၊- မဋီ၊၂၊၄၃၊] ကေန ဇလေန+အဉ္ဇိယံ အဘိဗျတ္တံ အဿာတိ ကဉ္ဇိယံ၊ [က+အဉ္ဇိယ၊- ဓာန်ဋီ- ၄၆၀၊] ကဉ္ဇိယေန+သံသဋ္ဌံ+တေလံ ကဉ္ဇိယတေလံ၊ (တစ်နည်း) ကဉ္ဇိယဿ+တေလံ ကဉ္ဇိယတေလံ၊ ကဉ္ဇိယကို ပုန်းရည်, ပအုံးရည်ဟု ပေးကြ၏၊ ပုန်းရည်နှင့် ပအုံးရည်သည် အတူတူပင်၊ ပုန်းရည်(ပအုံးရည်)အမျိုးအစား, ပြုလုပ်ပုံ, အကျိုးဂုဏ်များကို ဥတု- ၁၅၅၊ ၁၅၆၊ ၁၅၇၊ ၁၅၈၊ ၁၅၉၊ အခြေပြု ဆေးဓာန်- ၃၁၂၊ ၃၁၃တို့၌ ရှုပါ။

ရုက္ခာလကေ။ ။ ဏ -ွှ- ှ စသော အဘိဓာန်တို့၌ အာလက, အာဠကသဒ္ဒါ၏ ဟောနက်ကို “နွားခြံ, မြားဖြောင့်သောကျည်, ဆင်ချည်တိုင်, ချုံအမျိုးအစား, ညှပ်” ဟူသော အနက်တို့ကို တွေ့ရ၏၊ ဤ၌ “မြားဖြောင့်သောကျည်နှင့် ညှပ်”ဟူသော အနက်၂မျိုးကို ယူပေးကြ၏၊ “အဘိမုခံ လာတိ ဂဏှာတိ ဧတေနာတိ အာလကော-ဖြောင့်အောင် ရှေးရှုလျက် ယူကြောင်းညှပ်၊ ဝါ- မြားဖြောင့်သောကျည်၊ [အာ+လာ+ ဏွု၊](တစ်နည်း) “အလံ ဝိဘူသနံ ကရောတိ ဧတေနာတိ အလကော၊ [အလံ+ကရ +ကွိ၊] အလကော ဧဝ အာလကော- တန်ဆာဆင်မှုကို ပြုကြောင်းညှပ်, ကျည်”ဟု ကြံ၊ ထိုနောက် “ရုက္ခေန+ကတော+အာလကော ရုက္ခာလကော- သစ်သားဖြင့် ပြုလုပ် အပ်သောညှပ်၊ ဝါ- သစ်သားဖြင့် ပြုလုပ်အပ်သော မြားဖြောင့်သောကျည်”ဟုဆက်ပါ၊ “ရုက္ခ+အလကေ”ဟုလည်း ဖြတ်ကြ၏၊ အလကသဒ္ဒါ “ဆံရစ်ခွေ, မာလာကျီကျူ, ခွေးရူး, မိန်းမပျို, ကုဝေရနတ်မင်း၏ မြို့တော်”တို့ကို ဟောသည်ဟု ထောမနိဓိ၌ ဆို ၏၊ “ညှပ်, ကျည်”ဟူသော အနက်များ မပါသဖြင့် ထိုသို့ ဖြတ်ခြင်းကို စဉ်းစားသင့် သည်၊ ဇာဋီသစ်- ၁, ၄၀၃၌ “ရုက္ခာဠကေန”ဟု ရှိခြင်းကို ထောက်၍ ကရိုဏ်းအနက် တစ်နည်း ပေးသည်။

...[စာမျက်နှာ- ၇]...

ရာဇရာဇမဟာမတ္တာနံ– မင်း, မင်း၏ အမတ်ကြီးတို့အား။ သိပ္ပံ– လေးအတတ်ကို။ ဒဿေတွာ– ပြပြီး၍။ မဟန္တံ– ကြီးစွာသော။ သက္ကာရသမ္မာနံ သက္ကာရသမ္မာနံ သက္ကာရသမ္မာနံ– ကောင်းစွာ ပြုအပ် သောလာဘ်, ကောင်းစွာ မြတ်နိုးခြင်းကို။ ဝါ– ကောင်းမွန်ရိုသေစွာ ပြုစုပူဇော်ခြင်း, ကောင်းစွာမြတ်နိုးခြင်းကို။ လဘတိ ယထာ– ရသကဲ့သို့။ ဧဝမေဝ– လျှင်။ မေဓာဝီ–အဆီအနှစ်, ပညာစစ်ရှိသော။ ပဏ္ဍိတော– ကြောင်းကျိုးမြင်သိ, သဘာဝပညာ ရှိသော။ ဝိညူ– အထူးသဖြင့် သိမြင်တတ်သော။ ပုရိသော– ယောက်ျားသည်။ ဖန္ဒနာဒိသဘာဝံ– တုန်လှုပ်ခြင်းအစရှိသော သဘောရှိသော။ ဧတံ စိတ္တံ– ဤ စိတ်ကို။ ဓုတင်္ဂါရညာဝါသဝသေန– ဓုတင်ဖြစ်သော တော၌ နေခြင်း၏ အစွမ်း အားဖြင့်။ ဝါ– ဓုတင်ဖြင့် တော၌ နေခြင်း၏ အစွမ်းအားဖြင့်။ (ဓုတင်ကျင့်၍ တော ၌ နေခြင်း၏ အစွမ်းအားဖြင့်)၊ နိတ္တစံ– (ကိလေသာဟူသော) အခွံမရှိသည်ကို။ အပဂတဩဠာရိကကိလေသံ– ကင်းသော ရုန့်ရင်းသော ကိလေသာရှိသည်ကို။ ဝါ– ရုန့် ရင်းသော ကိလေသာမှ ကင်းသည်ကို။ ကတွာ– ပြုပြီး၍။ သဒ္ဓါသိနေဟေန–သဒ္ဓါတည်းဟူသောအစိုအစေးဖြင့်။ တေမေတွာ– စိုစေ၍။ ဝါ– နှူး၍။ ကာယိကစေတသိကဝီရိယေန– ကိုယ်၌ဖြစ်သောဝီရိယ, စိတ်၌ဖြစ်သောဝီရိယဖြင့်။ တာပေတွာ– ပူစေပြီး၍။ ဝါ– မီးကင်ပြီး၍။ သမထဝိပဿနာလကေ– သမထ ဝိ ပဿနာတည်းဟူသော ညှပ်၌။ ဝါ– ဖြင့်။ ဥပ္ပီဠေတွာ– ဖြစ်ညှစ်၍။ ဝါ– ဖိနှိပ်၍။ ဥဇုံ– ဖြောင့်မတ်သည်ကို။ အကုဋိလံ– မကောက်သည်ကို။ နိဗ္ဗိသေဝနံ နိဗ္ဗိသေဝနံ နိဗ္ဗိသေဝနံ– (အာရုံသို့ ဖြောင့်မတ်စွာ သွားအောင်) ထိုးဆွရခြင်း မရှိသည်ကို။ ကရောတိ– ပြု၏။

သက္ကာရသမ္မာနံ။ ။ သမ္မာ+ကရီယတေတိ သက္ကာရော- ကောင်းစွာ ပြုအပ်, အထူးတလည် ပြုအပ်သောလာဘ်၊ (တစ်နည်း) သုဋ္ဌု+ကရဏံ သက္ကာရော- ကောင်း မွန်ရိုသေစွာ ပြုစုပူဇော်ခြင်း၊ သမ္မာ+မာနီယတေ သမ္မာနော- ကောင်းစွာ မြတ်နိုးခြင်း၊ သက္ကာရော စ+သမ္မာနော စ သက္ကာရသမ္မာနော- ကောင်းစွာပြုအပ်သော လာဘ်နှင့် ကောင်းစွာမြတ်နိုးခြင်း၊ ဝါ- ကောင်းမွန်ရိုသေစွာ ပြုစုပူဇော်ခြင်း ကောင်းစွာ မြတ် နိုးခြင်း၊၊

နိဗ္ဗိသေဝနံ။ ။ ဝိသေဝနံ တုဒနံ ဝိသေဝနံ၊ [ဝိ+သေဝ (တုဒန- ထိုးဆွခြင်းအနက်) +ယု၊- ဋ္ဌပြု၊] နတ္ထိ+ဝိသေဝနံ ယဿာတိ နိဗ္ဗိသေဝနံ- ထိုးဆွရခြင်းမရှိသောစိတ်၊ ဝါ– တုန်လှုပ်ခြင်းမရှိသောစိတ်၊ [နိဗ္ဗိသေဝနန္တိ ဝိဂတတုဒနံ၊ မာနဒဗ္ဗဝသေန အပဂတဝိပ္ဖန္ဒနံတိ အတ္ထော(ဒီဋီ၊၁၊၂၈၈၊ သီဋီသစ်၊၂၊၂၀၇)၊ နိဗ္ဗိသေဝနတ္ထာယာတိ ဝိ-

...[စာမျက်နှာ- ၈]...

စ ပန– ထပ်၍ ဆက်ဥုးအံ့။ ကတွာ– ပြုပြီး၍။ သင်္ခါရေ– တေဘူမကသင်္ခါရတို့ကို။ သမ္မသိတွာ– အနိစ္စ ဒုက္ခ အနတ္တဟု သုံးသပ်၍။ မဟန္တံ– ကြီးစွာသော။ အဝိဇ္ဇက္ခန္ဓံ– အဝိဇ္ဇာတည်းဟူသော အတုံးအခဲကို။ ပဒါလေတွာ– ဖောက်ခွဲ၍။ တိဿော– ၃-ပါးကုန်သော။ ဝိဇ္ဇာ– ဝိဇ္ဇာတို့လည်းကောင်း။ ဆ– ၆-ပါး ကုန်သော။ အဘိညာ–အဘိညာဉ်တို့လည်းကောင်း။ နဝ– ၉-ပါးကုန်သော။ လောကုတ္တရဓမ္မေ– လော ကုတ္တရာတရားတို့လည်းကောင်း။ ဣတိ– ဤသို့။ ဣမံဝိသေသံ– ဤတရားထူးကို။ ဟတ္ထဂတမေဝ– လက်၌ ရောက်သည်ကိုသာ။ ကတွာ– ၍။ အဂ္ဂဒက္ခိဏေယျဘာဝံ– မြတ်သည်ဖြစ်၍ အလှူခံထိုက်သူ၏ အဖြစ်ကို။ လဘတိ– ၏။

သေဝနဿ ဝိပ္ဖန္ဒိတဿ နိရောဓနာယ (သံ၊ဋီ၊၂၊ ၃၃၀)။]+

ပဋိဂံ- ၂၁၈၊၂၆၄။ ။ ထိုအလို “ဝိရူပံ+သေဝနံ(သေဝနာ) ဝိသေဝနံ (ဝိသေဝနာ)- ဖောက်ပြန်သောမှီဝဲခြင်း၊ နတ္ထိ+ဝိသေဝနံ ယဿ, ဝိသေဝနတော ဝါ နိဂ္ဂတံ နိဗ္ဗိသေဝနံ- ရာဂစသော ဖောက်ပြန်သောမှီဝဲခြင်းမရှိသောစိတ်၊ ဝါ- ရာဂစသော ဖောက် ပြန်သောမှီဝဲခြင်းမှ ထွက်မြောက်သောစိတ်”ဟုပြု။ [ရာဂါဒိဝိသေဝနတော နိဂ္ဂတတ္တာ နိဗ္ဗိသေဝနံ နိဗ္ဗိသေဝနံ နိဗ္ဗိသေဝနံ(ပဋိဂံ- ၂၁၀)၊ နိဗ္ဗိသေဝနတ္ထောတိ ဝိရူပသေဝနာနိဗ္ဗုတတ္ထော(ပဋိဂံ- ၂၆၄)။]

ဇာဋီ- ၂၁၊ ၅၇၃၊ ဇာဋီသစ်- ၂၈၀။ ။ ဝိသေဝနသဒ္ဒါ တေဇ၏ ပရိယာယ်ယူ၍ “နတ္ထိ+ဝိသေဝနံ ယဿာတိ နိဗ္ဗိသေဝနံ- တန်ခိုးအရှိန်အစော်မရှိသောစိတ်”ဟုပြု၊ (တစ်နည်း) ဝိသေသေန သေဝီယတေတိ ဝိသေဝနံ- ကိလေသာတို့သည် အထူးအားဖြင့် မှီဝဲအပ်သောစိတ်၊ ဝါ- တန်ခိုးအရှိန်အဝါမရှိသောစိတ်၊ န+ဝိသေဝနံ နိဗ္ဗိသေဝနံ-ကိလေသာတို့သည် အထူးအားဖြင့် မမှီဝဲအပ်သောစိတ်၊ ဝါ- တန်ခိုးအရှိန်အဝါရှိသော စိတ်၊ ချဲ့ဥုးအံ့- စိတ်သည် ကိလေသာတို့ မှီဝဲကပ်ရောက်လျှင် တန်ခိုးအရှိန် အဝါကင်းမဲ့ သွား၏၊ ဓုတင်အကျင့်, သမထဝိပဿနာအကျင့်ဖြင့် ဖိနှိပ်ထားလျှင် ကိလေသာ ဖြစ်ခွင့်မရသဖြင့် တန်ခိုးအရှိအဝါရှိလာ၏၊ ထိုကြောင့် ကိလေသာတို့ မှီဝဲကပ်ရောက် အပ်သောစိတ်ကို ဝိသေဝန- တန်ခိုးအရှိအဝါမရှိသောစိတ်, ကိလေသာတို့ မမှီဝဲ မကပ် ရောက်အပ်သောစိတ်ကို နိဗ္ဗိသေဝန- တန်ခိုးအရှိအဝါရှိသောစိတ်ဟု ဇာဋီအလို အဓိပ္ပာယ် မှတ်ရာ၏။

အဂ္ဂဒက္ခိဏေယျဘာဝံ။ ။ ဒက္ခန္တိ ဝဍ္ဎုန္တိ သတ္တာ ဧတာယာတိ ဒက္ခိဏာ၊ [ဒက္ခ+ ဣဏ+အာ၊] ဒက္ခိဏံ+အရဟတီတိ ဒက္ခိဏေယျော- သတ္တဝါတို့၏ တမလွန်ဘဝ၌ ကြီးပွားကြောင်းဖြစ်သော အလှူကို ခံထိုက်သောပုဂ္ဂိုလ်၊ (တစ်နည်း) ဒက္ခိဏာယ+

...[စာမျက်နှာ- ၉]...

ဝါရိဇောဝါတိ– ကား။ မစ္ဆော ဝိယ– ငါးကဲ့သို့။ ထလေ ခိတ္တောတိ– ကား။ ဟတ္ထေန ဝါ– လက်ဖြင့်သော်လည်းကောင်း။ ပါဒေန ဝါ– ခြေဖြင့်သော်လည်းကောင်း။ ဇာလာဒီနံ– ပိုက်ကွန်အစရှိသည်တို့တွင်။ အညတရေန ဝါ– တစ်မျိုးမျိုးဖြင့်သော် လည်းကောင်း။ ထလေ– ကုန်း၌။ ဆဍ္ဍိတော– ပစ်ချအပ်သော။ [ဝါရိဇော၌ စပ်၊] ဩကမောကတဥဗ္ဘတောတိ– ကား။ ဩကပုဏ္ဏေဟိ– ရေတို့ဖြင့် ပြည့်ကုန်သော။ စီဝရေဟိ– သင်္ကန်းတို့ဖြင့်။ (ဥပသင်္ကမိံသု– ချဉ်းကပ်ကြကုန်ပြီ၊) ဣတိ ဧတ္ထ– ဤ ပါဠိရပ်၌။ (မဟာဝဂ္ဂပါဠိ, ကထိနက္ခန္ဓက၌)၊ ဥဒကံ– သည်။ ဩကံ– ဩကမည်၏။ ဩကံ– ဝိညာဉ်၏တည်ရာ ရူပါရုံ စက္ခုဝတ္ထုအစရှိသော အရပ်ကို။ ပဟာယ– ပယ်စွန့်၍။ အနိကေတသာရီ– ရူပနိမိတ်စသောအိမ်ကို အမှတ်မရသော၊ (မုနိ- ဟိတော ဒက္ခိဏေယျော- သတ္တဝါတို့၏ တမလွန်ဘဝ၌ ကြီးပွားကြောင်းဖြစ်သော အလှူဒါန၏ အစီးအပွားဖြစ်သောပုဂ္ဂိုလ် (အံ၊ဋီ၊ ၂၊ ၁၉၅)၊ [ဒက္ခိဏာ+ဏေယျ၊] အဂ္ဂေါ စ+သော+ဒက္ခိဏေယျော စာတိ အဂ္ဂဒက္ခိဏေယျော– အမြတ်ဆုံးသော အလှူခံပုဂ္ဂိုလ်။ (ရဟန္တာ)၊ (တစ်နည်း) အဂ္ဂါ+ဒက္ခိဏာ အဂ္ဂဒက္ခိဏာ- မြတ်သောအလှူ၊ အဂ္ဂဒက္ခိဏံ+ အရဟတီတိ အဂ္ဂဒက္ခိဏေယျော- မြတ်သောအလှူကို ခံထိုက်သောပုဂ္ဂိုလ် (ဝိသုဒ္ဓိ၊ဋီ၊ ၁၊ ၁၇)၊ (တစ်နည်း) ဒက္ခိဏေယျေသု+အဂ္ဂေါ အဂ္ဂဒက္ခိဏေယျော အလှူခံပုဂ္ဂိုလ်တို့ တွင် အမြတ်ဆုံးဖြစ်သော ရဟန္တာပုဂ္ဂိုလ်။ [ဒက္ခိဏေယျ+အဂ္ဂ၊ ရှေ့နောက်ပြန်။ -မဏိ-၂, ၅၆၉၊] အဂ္ဂဒက္ခိဏေယျဿ+ဘာဝေါ အဂ္ဂဒက္ခိဏေယျဘာဝေါ– အဂ္ဂဒက္ခိဏေယျ ပုဂ္ဂိုလ်၏ ဖြစ်ကြောင်းဖြစ်ရာ ရဟန္တာအဖြစ်ဟူသောဂုဏ်

ဩကမောကတဥဗ္ဘတော။ ။ ဩကဩကတော+ဥဗ္ဘတော၊ ဆန်းကြောင့် ဩကိုချေ၊ ထိုကျေရာ၌ အ- လာ၊ သုခုစ္စာရအကျိုးငှာ မ- လာ၍ “ဩကမောကတ”ဟု ရှိ၏၊ ဩက သဒ္ဒါ “ရေ, မှီရာ, တည်ရာအိမ်”ဟူသော အနက်တို့ကို ဟောရာ “ဥဒကသင်္ခါတာ”ဟု ဖွင့်သဖြင့် ရှေ့ဩကသဒ္ဒါသည် “ရေ”ဟူသော အနက်ကို ဟော၏၊ “အာလယာ”ဟု ဖွင့်သဖြင့် နောက်ဩကသဒ္ဒါကား “တည်ရာ”ဟူသော အနက်ကို ဟော၏၊ “အဝတိ ဧတ္ထ ဂစ္ဆတိ ပဝတ္တတီတိ ဩကံ၊ [အဝ+ဏွု၊အဝကို ဩပြု၊] ဥဂစ္ဆတိ ဧတ္ထ ဝေဒနာ- ဒီဟိ သဒ္ဓိံ သမဝေတီတိ ဩကော၊ [ဥ+ဂမု+ကွိ၊ ဥကို ဩ, ဂကို ကပြု၊- သံ၊ဋ္ဌ၊၃, ၁၆၈၊ သံဋီ၊၂၊၂၀၉၊ ၄၀၈၊ နီတိဓာတု- ၂၂၃။] ဥစတီတိ ကြကော၊ [ဥစ+ဏွု၊ -ရူ- ၃၅၇၊] ဥစ္စတိ ဧတေနာတိ ဩကော- ကျဲနေ, ကွဲနေသောအရာဝတ္ထုကို ပေါင်းစု ကြောင်းရေ, တည်ရာအိမ်(ဋ္ဌပြု- ၂၆၁)၊ ဩကံ+စ+တံ+ဩကံ (ဩကော)စာ တိ ဩကမောကံ (ဩကမောကော)”ဟု ပြုပါ။

...[စာမျက်နှာ- ၁၀]...

ရဟန်းတော်သည်)၊ ဣတိ ဧတ္ထ– ဤပါဠိရပ်၌။ (သုတ္တနိပါတပါဠိ, အဋ္ဌကဝဂ်, မာဂဏ္ဍိယသုတ်၌)၊ အာလယော– ငြိကပ်တွယ်တာရာ အာရုံ ဝတ္ထုဟူသော အိမ် သည်။ (ဩကော– ဩကမည်၏၊) ဧတ္ထ– ဤဩကမောကတောဟူသောပါဌ်၌။ ဥဘယမ္ပိ– ၂-ပါးစုံကိုလည်း။ လဗ္ဘတိ– ရအပ် ရနိုင်၏။ ဟိ– မှန်၏။ ဩကမောကတဥဗ္ဘတောတိ ဧတ္ထ– ဩကမောကတဥဗ္ဘတောဟူသော ဤပါဌ်၌။ ဩကမောကတောတိ ပဒဿ– ဩကမောကတောဟူသော ပုဒ်၏။ ဥဒကသင်္ခါတာ– ရေဟု ဆိုအပ်သော။ အာလယာ– တည်ရာအိမ်မှ။ ဣတိ အယံ– ဤသည်ကား။ အတ္ထော– အနက်တည်း။ ဥဗ္ဘတောတိ– ကား။ ဥဒ္ဓဋော– ထုတ်ဆောင်အပ်သည်။ (ဟုတွာ– ၍၊) ပရိပ္ဖန္ဒတိဒံ စိတ္တန္တိ– ကား။ ဥဒကာလယတော– ရေတည်းဟူသော တည်ရာမှ။ ဝါ– ရေတည်းဟူသောအိမ်မှ။ ဥဗ္ဘတော– ထုတ်ဆောင်အပ်သည်။ (ဟုတွာ)၊ ထလေ– ကုန်း၌။ ခိတ္တော– ချထားအပ်သော။ သော မစ္ဆော– ထိုငါးသည်။ ဥဒကံ– ကို။ အလဘန္တော– မရသည်။ (ဟုတွာ)၊ ပရိပ္ဖန္ဒတိ ယထာ– ထက်ဝန်းကျင် တုန်လှုပ်သကဲ့သို့။ ဝါ– တဖျတ်ဖျတ်လူးနေသကဲ့သို့။ ဧဝံ– တူ။ ပဉ္စကာမဂုဏာလယာဘိရတံ– ၅-ပါးသော ကာမဂုဏ်တည်းဟူသောအိမ်၌ အလွန်မွေ့လျော်သော။ ဣဒံ စိတ္တံ– သည်။ ဝါ– ကို။ တတော– ထိုကာမဂုဏ်တည်းဟူသောအိမ်မှ။ ဥဒ္ဓရိတွာ– ထုတ်ဆောင်၍။ မာရဓေယျသင်္ခါတံ– ကိလေသမာရ်၏ တည်ရာဟု ဆိုအပ်သော။ ဝါ– ကိလေသမာရ်သည် ထားအပ်သည်ဟု ဆိုအပ်သော။ ဝဋ္ဋံ–ဝဋ်ဒုက္ခကို။ ပဟာတုံ– ပယ်ခြင်းငှာ။ ဝိပဿနာကမ္မဋ္ဌာနေ– ဝိပဿနာကမ္မဋ္ဌာန်း၌။ ခိတ္တံ– ချထားအပ်သည်။ (ဟုတွာ)၊ ကာယိကစေတသိကဝီရိယေန– ကိုယ်၌ဖြစ် သော ဝီရိယ, စိတ်၌ဖြစ်သော ဝီရိယဖြင့်။ သန္တာပိယမာနံ– ကောင်းစွာ ပူလောင်စေ အပ်သော်။ ပရိပ္ဖန္ဒတိ– ထက်ဝန်းကျင်တုန်လှုပ်၏။ သဏ္ဌာတုံ– ကောင်းစွာ တည် ခြင်းငှာ။ န သက္ကောတိ– မစွမ်းနိုင်။ ဧဝံ သန္တေပိ– ဤသို့ပင် ဖြစ်ပါသော်လည်း။ ဓုရံ– လုံ့လဝီရိယကို။ အနိက္ခိပိတွာ– မလျှော့ချမူ၍။ မေဓာဝီ– ကြောင်းကျိုးမြင်သိ, ပညာရှိသော။ ပုဂ္ဂလော– သည်။ တံ– ထိုစိတ်ကို။ ဝုတ္တနယေနေဝ– ဆိုအပ်ပြီးသော

ဓုရံ။ ။ ဓုရသဒ္ဒါသည် “ပဓာနေ စာန္တိကေ(ဓာန်- ၁၀၀၄)”ဂါထာလာ အနက်တို့တွင် ပဓာန(ဝီရိယ)အနက်ဟောတည်း၊ “ဓာရေတိ အနေနာတိ ဓုရော- အားထုတ်ကြောင်း ဝီရိယ၊ [ဓရ+အ၊ ဓ၏ အ- ကို ဥ ပြု”ဟုပြု။ (ဋ္ဌပြု- ၂၆၃)

...[စာမျက်နှာ- ၁၁]...

နည်းဖြင့်သာ။ ဥဇုံ– ဖြောင့်မတ်သည်ကို။ ကမ္မနိယံ– ကမ္မဋ္ဌာန်းအားထုတ်မှု၌ကောင်း သည်ကို။ ကရောတိ– ပြု၏။ ဣတိ အတ္ထော– ဤကားအနက်။ အပရော နယော–တစ်နည်းကား။ တစ်နည်း = (ပုဗ္ဗနယတော– ရှေးနည်းမှ၊) အပရော– တစ်ပါးသော။ နယော– နည်းကို။ (ဧဝံ– ဤဆိုအပ်လတ္တံ့သောနည်းဖြင့်။ ဝေဒိတဗ္ဗော– သိထိုက် ၏၊) တစ်နည်း = (ပုဗ္ဗနယတော– မှ၊) အပရော– သော။ နယော– ကို။ (မယာ– သည်။ ဝုစ္စတေ– ဆိုအပ်၏။ ဝါ– ဆိုဥုးအံ့၊) မာရဓေယျံ မာရဓေယျံ မာရဓေယျံ– မာရ်မင်း၏ တည်ရာဖြစ်သော။ ဝါ– မာရ်မင်းသည် ထားအပ်သော။ ကိလေသဝဋ္ဋံ– ကိလေသဝဋ်ကို။ အဝိဇဟိတွာ– မစွန့်မူ၍။ ဌိတံ– တည်သော။ ဣဒံ စိတ္တံ– သည်။ သော ဝါရိဇော ဝိယ– ထို ငါးကဲ့သို့။ ပရိပ္ဖန္ဒတိ– အဖန်ဖန် တုန်လှုပ်၏။ တသ္မာ– ကြောင့်။ မာရဓေယျံ– မာရ်မင်း သည် ထားအပ်သော ကိလေသဝဋ်ကို။ ပဟာတဝေ– ပယ်ထိုက်၏။ ကိလေသဝဋ္ဋသင်္ခါတေန– ကိလေသဝဋ်ဟု ဆိုအပ်သော။ ယေနမာရဓေယျေနေဝ– အကြင်

အပရော နယော။ ။ ရှေ့အနက်မှ ထူးသောအနက်ကို ပြလိုခြင်းကြောင့်လည်း ကောင်း, အကြောင်း(အနက်), အကျိုး(သဒ္ဒါ)ကို လဲလိုခြင်းကြောင့်လည်းကောင်း, “အပရော နယော”စသည်ကို မိန့်သည်၊ များသောအားဖြင့် အနက်ကို လဲလို၍ မိန့် သည်က များသည်၊ ဤ၌ ပဟာတဝေ၏ ကတ္တုသာဓ်, ဘာဝသာဓ်, သမ္ပဒါန်အနက်မှ ကမ္မသာဓ်, လိင်အနက်ကို လဲလို၍ “အပေရာ နယော”ကို မိန့်သည်။ [အပိစ အပရော နယော, တက်သောဝါကျ, ရှေးအတ္ထမှ, ထူးထအနက်, ဆိုလျက်တက်(တွင်းကြီး- ၆၀)

ကြောင်းကျိုး၂-ပါး, လဲလိုငြား, ထားကြ အပရောသာ (တောင်တွင်း- ၁၁၃)။]

မာရဓေယျံ။ ။ ဓိယတိ တိဋ္ဌတိ ပဝတ္တတိ ဧတ္ထာတိ ဓေယျံ၊ [ဓာ+ဏျ၊] မာရဿ+ ဓေယျံ မာရဓေယျံ- ကိလေသမာရ်၏ တည်ရာ ဖြစ်သောဝဋ်၊(သာရတ္ထ၊၂၊၁၈၀၊ အံဋီ၊၂၊၂၃၈)၊ (တစ်နည်း) “ဓီယတိ ထပီယတီတိ ဓေယျံ(မူလဋီ- ၃, ၄၄၊ နီတိဓာတု- ၃၇၇)၊ မာရေန+ဓေယျံ မာရဓေယျံ- မာရ်မင်းသည် ထားအပ်သောဝဋ်(ဋ္ဌပြု- ၂၆၂)

ပဟာတဝေ။ ။ “ပဟာတုံ”ဟုဖွင့်သော ရှေ့နည်းအလို ဟောရိုးဖြစ်သော ကတ္တု သာဓ်, ဘာဝသာဓ်, သမ္ပဒါန်အနက်၌ ဣစ္ဆတ္ထေသု သမာနကတ္တုကေသု တဝေတုံ ဝါ သုတ်ဖြင့် တဝေပစ္စည်းသက်၊ “ပဟာတဗ္ဗံ”ဟုဖွင့်သော နောက်နည်းအလို ၎င်းင်းသုတ် ဝါသဒ္ဒါဖြင့် တဗ္ဗပစ္စည်း၏အနက်(ကမ္မသာဓန)၌ တဝေပစ္စည်းသက်(ဓမ္မဋီ- ၇၀၊ သပြေ- ၃, ရ၉၊ မောဂ်နိ- ၂, ၂၃၃၊ စလင်းဂဏ္ဌိ- ၂, ၆၉၅)၊ “တဝေတုံတုနတွာနတွာ, ဘာဝေ ကတ္တရိ ကမ္မနိ”ဟူသော ဇာလိနီအလို တဝေပစ္စည်းသည် ကတ္တား, ကံ, ဘောအနက်၃မျိုး ၌ သက်နိုင်သောကြောင့် နောက်နည်းအလိုလည်း သုတ်ရင်းဖြင့်ပင် သက်ရမည်။

...[စာမျက်နှာ- ၁၂]...

မာရ်မင်း၏ တည်ရာဖြစ်သော တရားကြောင့်သာလျှင်။ ဝါ– အကြင်မာရ်မင်း သည ်ထားအပ်သော တရားကြောင့်သာလျှင်။ (စိတ္တံ– သည်၊) ပရိပ္ဖန္ဒတိ– ၏။ တံ (မာရဓေယျံ)– ထိုမာရ်မင်းသည် ထားအပ်သော ကိလေသဝဋ်ကို။ ပဟာတဗ္ဗံ–ပယ်ထိုက်၏။ ဣတိ– ဤကား အနက်။ ဣတိ– ဂါထာအဖွင့် အပြီးတည်း။ ဂါထာပရိယောသာနေ– ၌။ မေဃိယတ္ထေရော– သည်။ သောတာပတ္တိဖလေ– ၌။ ပတိဋ္ဌိတော– ပြီ။ အညေပိ– အခြားလည်းဖြစ်ကုန်သော။ ဗဟူ– များစွာသော သူတို့ သည်။ သောတာပန္နာဒယော– သောတာပန်အစရှိသူတို့သည်။ ဇာတာ– ဖြစ်ကုန် ပြီ။ ဣတိ– ဤကား မေဃိယတ္ထေရဝတ္ထု အပြီးတည်း။
မေဃိယတ္ထေရဝတ္ထုဘာသာဋီကာပြီးပြီ။

၂- အညတရဘိက္ခုဝတ္ထုဘာသာဋီကာ
ဒုန္နိဂ္ဂဟဿ လဟုနောတိ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ သတ္ထာ သာဝတ္ထိယံ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော အညတရံ– တစ်ပါးသော။ ဘိက္ခုံ– ကို။ အာရဗ္ဘ ကထေသိ၊ ကိရ– ချဲ့။ ကောသလရညော– ကောသလမင်း၏။ ဝိဇိတေ– နိုင်ငံ၌။ ပဗ္ဗတပါဒေ– တောင် ခြေ၌။ မာတိကဂါမော နာမ– မာတိကရွာမည်သော။ ဧကော– တစ်ခုသော။ ဃနဝါသော– ထူထပ်သော လူနေအိမ်ခြေရှိသော။ ဝါ– လူနေအိမ်ခြေထူထပ်သော။ ဂါမော– သည်။ အဟောသိ– ရှိခဲ့ပြီ။ အထ– ၌။ ဧကဒိဝသံ– ၌။ သဋ္ဌိမတ္တာ– ခြောက် ဆယ်အတိုင်းအရှည်ရှိကုန်သော။ ဘိက္ခူ– တို့သည်။ သတ္ထု– ၏။ သန္တိကေ– ၌။ ယာဝ အရဟတ္တာ– တိုင်အောင်။ ကမ္မဋ္ဌာနံ ကမ္မဋ္ဌာနံ ကမ္မဋ္ဌာနံ– ကို။ ကထာပေတွာ– ဟောစေ၍။ တံ ဂါမံ–

ကမ္မဋ္ဌာနံ။ ။ ကမ္မဋ္ဌာန်းသည် အာရုံကမ္မဋ္ဌာန်း, အရမ္မဏိကကမ္မဋ္ဌာန်းဟု ၂မျိုးရှိ၏၊ ထိုတွင် ပထဝီကသိုဏ်းစသောအာရုံ, တေဘူမကသင်္ခါရဟူသော အာရုံများသည် အာရုံကမ္မဋ္ဌာန်းတည်း၊ “ကရီယတေ, ကရဏံ ဝါ ကမ္မံ- ဘာဝနာအလုပ်၊ ဝါ- အားထုတ် မှု၊ တိဋ္ဌတိ ဧတ္ထာတိ ဌာနံ၊ ကမ္မဿ+ဌာနံ ကမ္မဋ္ဌာနံ- ဘာဝနာအားထုတ်မှု၏+တည်ရာ အာရုံ”ဟုပြု။

အာရမ္မဏိကကမ္မဋ္ဌာန်း။ ။ ပွားများအားထုတ်မှုသည် အာရမ္မဏိကကမ္မဋ္ဌာန်း မည်၏၊ ကမ္မအရ နောက်နောက်အားထုတ်မှု, ဌာနအရ ရှေးရှေးအားထုတ်မှုကိုယူ၊ “ကမ္မဿ+ဌာနံ ကမ္မဋ္ဌာနံ- နောက်နောက်အားထုတ်မှု၏+တည်ရာဖြစ်သော ရှေးရှေး

...[စာမျက်နှာ- ၁၃]...

သို့။ ဂန္တွာ– ၍။ ဝါ– သော်။ ပိဏ္ဍာယ– ငှာ။ ပဝိသိံသု– ကုန်ပြီ။ အထ– ၌။ နေ– ထိုရဟန်း တို့ကို။ တဿ ဂါမဿ– ထိုရွာ၏။ သာမိကော– အရှင်သခင်ဖြစ်သော။ ဝါ– အကြီး အကဲဖြစ်သော။ ယော မာတိကော နာမ– အကြင်မာတိကမည်သူသည်။ (အတ္ထိ)၊ တဿ– ထိုမာတိက၏။ မာတာ– အမေသည်။ ဒိသွာ– ၍။ ဂေဟေ– ၌။ နိသီဒါပေတွာ– ထိုင်စေပြီး၍။ နာနဂ္ဂရသေန– အထူးထူးပြားပြားသော မွန်မြတ်သော အရသာရှိသော။ ယာဂုဘတ္တေန– ယာဂု, ဆွမ်းဖြင့်။ ပရိဝိသိတွာ– ပြုစုလုပ်ကျွေး၍။ “ဘန္တေ– အရှင်ဘုရားတို့! ကတ္ထ– အဘယ်အရပ်သို့။ ဂန္တုကာမာ– သွားခြင်းငှာ အလို ရှိကုန်သနည်း? ဣတိ ပုစ္ဆိ၊ “မဟာဥပါသိကေ– ဥပါသိကာမကြီး! ယထာဖာသုကဋ္ဌာနံ– အကြင်အကြင်ချမ်းသာရာအရပ်သို့။ (ဂန္တုကာမာ– ကုန်၏၊) ဣတိ– ဤသို့ ပြောကုန်ပြီ။ သာ– ထို မာတိက၏အမေသည်။ “အယျာ– တို့သည်။ ဝဿာဝါသဋ္ဌာနံ– မိုးလပတ်လုံး နေရာအရပ်ကို။ ဝါ– ဝါဆိုရာအရပ်ကို။ ပရိယေသန္တိ မညေပရိယေသန္တိ မညေ– ရှာမှီးကြသည်ထင်၏။ ဣတိ– သို့။ ဉတွာ– ၍။ ပါဒမူလေ– ၌။ နိပဇ္ဇိတွာ– ပျပ်ဝပ်၍။ “အယျာ– တို့သည်။ ဣမံ တေမာသံ– ဤ၃လပတ်လုံး။ ဣဓ– ဤရွာ၌။ သစေ ဝသိဿန္တိ– အကယ်၍ နေကုန်အံ့။ (ဧဝံ သတိ– သော်၊) အဟံ– သည်။ တီဏိ– ၃-ပါးကုန်သော။ သရဏာနိ– သရဏဂုံတို့ကိုလည်းကောင်း။ အားထုတ်မှု”ဟု ရှေ့နည်းအတိုင်းပြု။ (တစ်နည်း) “ကမ္မမေဝ+ဌာနံ ကမ္မဋ္ဌာနံ– တရား ထူးကို ရခြင်း၏ တည်ရာအကြောင်းဖြစ်သော ကမ္မဋ္ဌာန်းနှလုံသွင်းမှု။ ဝါ– ယောဂီ၏ ချမ်းသာထူးကို ရခြင်း၏ တည်ရာအကြောင်းဖြစ်သော ကမ္မဋ္ဌာန်းနှလုံသွင်းမှု”ဟုပြု။ ပရမတ္ထ-၂, ၃၌ “အာရမ္မဏေ နိစ္စလဘာဝေန တိဋ္ဌတီတိ ဌာနံ၊ ကမ္မမေဝ+ဌာနံ ကမ္မဋ္ဌာနံ– အာရုံ၌ တုန်လှုပ်ခြင်းမရှိသည်၏အဖြစ်ဖြင့် တည်သော ကမ္မဋ္ဌာန်းနှလုံး သွင်းမှု”ဟု ပြု၏။ (မူလဋီ၊ ၂၊ ၁၅၅၊ ၁၅၆၊ မဏိ-၂, ၄၇၃၊ ၄၇၄၊ ဝိနိစ္ဆယဋီ၊ ၂၊ ၃၇၇၊ ပရမတ္ထ-၂, ၃၊ ပဒီ-၅၄၂၊ အဘိ၊ဝိ-၂၅၆၊ သမ္မောဘာ-၂, ၇၈၉၊ သင်္ဂြိုဟ်ဘာ-၆၂၈)]

ဝဿာဝါသဋ္ဌာန။ ။ အာဝသန္တိ ဧတ္ထာတိ အာဝါသော၊ ဝဿံ+အာဝါသော ဝဿာ- ံ ဝါသော- မိုးလပတ်လုံး+နေရာဌာန(ပါရာဘာ- ၂, ၈၁၊ ပါစိယော- ၃၈၃)၊ (တစ်နည်း) ဝဿေ+အာဝါသော ဝဿာဝါသော- မိုးအခါ၌+နေရာဌာန(မအူပါနိ- ၂, ၄၀၈)၊ ဝဿာဝါသော စ+သော+ဌာနဉ္စာတိ ဝဿာဝါသဋ္ဌာနံ- မိုးလပတ်လုံးနေရာဌာန၊ ဝါ– မိုးအခါ၌ နေရာဌာန

...[စာမျက်နှာ- ၁၄]...

ပဉ္စ– ကုန်သော။ သီလာနိ– တို့ကိုလည်းကောင်း။ ဂဟေတွာ– ယူ၍။ ဥပေါသထကမ္မံ– ဥပုသ်စောင့်သုံးမှုကို။ ကရိဿာမိ– ပြုအံ့။ ဣတိ– သို့။ အာဟ– လျှောက်ပြီ။ ဘိက္ခူ– တို့သည်။ “မယံ– တို့သည်။ ဣမံ– ဤဥပါသိကာမကြီးကို။ နိဿာယ– ၍။ ဘိက္ခာယ– ဆွမ်းဖြင့်။ အကိလမန္တာ– မပင်ပန်းကုန်သည်။ (ဟုတွာ)၊ ဘဝနိဿရဏံ– ဘဝမှထွက်မြောက်ကြောင်းအကျင့်ကို။ ဝါ– ဘဝမှထွက်မြောက်အောင်။ ကာတုံ– ငှာ။ သက္ခိဿာမ– စွမ်းနိုင်ကုန်လိမ့်မည်။” ဣတိ– ဤသို့ တွေး၍။ အဓိဝါသယိံသု– မိမိတို့၏ အထက်၌ ဝင်သက်တည်နေစေကုန်ပြီ။ ဝါ– လက်ခံကုန်ပြီ။ သာ– ထိုမာတိက၏အမေသည်။ တေသံ– ထိုရဟန်းတို့အား။ ဝါ– တို့၏။ ဝသနဋ္ဌာနံ– နေရာအရပ်ဖြစ်သော။ ဝိဟာရံ– ကျောင်းကို။ ပဋိဇဂ္ဂိတွာ– သုတ်သင် ရှင်း လင်း၍။ အဒါသိ– လှူဒါန်းပြီ။

တေ– ထိုရဟန်းတို့သည်။ တတ္ထေဝ– ထိုကျောင်း၌သာလျှင်။ ဝသန္တာ– နေကုန် လသော်။ ဧကဒိဝသံ– တစ်နေ့၌။ သန္နိပတိတွာ– စည်းဝေး၍။ အညမညံ– အချင်း ချင်း။ ဩဝဒိံသု– ဆုံးမကုန်ပြီ။ (ကိံ)၊ “အာဝုသော– တို့! အမှေဟိ– တို့သည်။ ပမာဒစာရံ– မေ့မေ့လျော့လျော့ လှည့်လည်နေထိုင်ခြင်းကို။ ဝါ– ဖြင့်။ စရိတုံ– လှည့်လည် နေထိုင်ခြင်းငှာ။ န ဝဋ္ဋတိ– မသင့်။ ဟိ– မှန်၏။ အမှာကံ– တပည့်တော်တို့ဖို့။ ဝါ– တို့အတွက်။ အဋ္ဌ– ၈မျိုးကုန်သော။ မဟာနိရယာ– ငရဲကြီးတို့သည်။ သကဂေဟံ ဝိယ– မိမိဥစ္စာဖြစ်သော အိမ်သည်ကဲ့သို့။ ဝိဝဋဒွါရာယေဝ– ဖွင့်ထားအပ်သော တံခါးရှိကုန်သည်သာ။ ဝါ– တံခါးဖွင့်ထားကုန်သည်သာ။ [ဥပမာနဘက်၌ ကြိယာ ထည့်၍ “သကဂေဟံ– သည်။ (ဝိဝဋဒွါရံ) ဝိယ– ဖွင့်ထားအပ်သော တံခါးရှိသကဲ့သို့။ ဝါ– တံခါးဖွင့်ထားသကဲ့သို့။ (ဧဝံ– တူ၊) အဋ္ဌ– ကုန်သော။ မဟာနိရယာ– တို့သည်။ ဝိဝဋဒွါရာယေဝ– ကုန်သည်သာ”ဟုလည်း ပေးနိုင်သည်။] ပန– စင်စစ်ကား။ [ခေါ– အနက်မဲ့၊]

ပမာဒစာရံ။ ။ “အပ္ပမာဒဝိဟာရိနံ, အပ္ပမာဒဝိဟာရော(ဓမ္မ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၇၄၊ ဋ္ဌပြု- ၃၆၃၊ နီဘာ- ၁, ၁၇၅)”ကဲ့သို့ “စရဏံ စာရော၊ ပမာဒေန+စာရော ပမာဒစာရော-မေ့လျော့ခြင်းဖြင့် လှည့်လည်နေထိုင်ခြင်း”ဟုပြု၊ “ပမာဒစာရံ- မေ့လျော့သော အကျင့် ကို”ဟုလည်း ပေးကြ၏၊ ထိုအလို “ပမာဒေါ+စာရော ပမာဒစာရော”ဟုပြု၊ ပမာဒ- စာရံနှင့် စရိတုံသည် အရတူသောကြောင့် အဘေဒဘေဒူပစာရ(အရမကွဲဘဲ ခွဲဆိုအပ် သောစကား)တည်း၊ နောက်နည်းအလို ကြိယာဝိသေသနအနက်တည်း။

...[စာမျက်နှာ- ၁၅]...

မယံ– တပည့်တော်တို့သည်။ ဓရမာနကဗုဒ္ဓဿ– သက်တော်ထင်ရှား, မြတ်စွာ ဘုရား၏။ သန္တိကေ– ၌။ ကမ္မဋ္ဌာနံ– ကို။ ဂဟေတွာ– ၍။ အာဂတာ– လာခဲ့ကုန်ပြီ။ စ– ဆက်။ ဗုဒ္ဓါ နာမ– ဘုရားရှင်တို့မည်သည်ကို။ ပဒါနုပဒိကံ ပဒါနုပဒိကံ ပဒါနုပဒိကံ– ရှေ့ခြေသို့ အစဉ် လိုက်သော နောက်ခြေရာရှိလျက်။ ဝါ– ဖဝါးခြေထပ် ထက်ကြပ်မကွာ လိုက် လျက်။ ဝိစရန္တေနာပိ– လှည့်လည်သူသည်လည်း။ ဝါ– သော်လည်း။ ဝါ– သည်၏ အဖြစ်ကြောင့်လည်း။ သဌေန– ကောက်ကျစ်စဉ်းလဲသူ၏ အဖြစ်ဖြင့်။ အာရာဓေတုံ– နှစ်သက်စေခြင်းငှာ။ န သက္ကာ– မစွမ်းနိုင်။ ယထာဇ္ဈာသယေနေဝ– အလို အား လျော်သဖြင့်သာ။ အာရာဓေတုံ– ငှာ။ သက္ကာ– စွမ်းနိုင်၏။ အပ္ပမတ္တာ– မမေ့

ပဒါနုပဒိကံ။ ။ ပဒံ စ+အနုပဒံ စ ပဒါနုပဒံ- ပထမခြေလှမ်း+ထိုခြေလှမ်းအား လျော်သော ဒုတိယခြေလှမ်း၊ ပဒါနုပဒံ+ဂစ္ဆတီတိ ပဒါနုပဒိကံ- ပထမခြေလှမ်း, ထိုခြေ လှမ်းအားလျော်သော ဒုတိယခြေလှမ်းသို့+အစဉ်လိုက်သည်(မ၊ဋီ၊၃၊၆၁၊ သံဋီ- ၂, ၈၈)။ (တစ်နည်း) ပဒသဒ္ဒါ ခြေရာအနက်ဟောယူ၊ “အနုဂတံ+ပဒံ အနုပဒံ- အစဉ် လိုက်သောခြေရာ၊ ပဒံ+အနုပဒံ ပဒါနုပဒံ- ရှေ့ကသွားသောခြေရာသို့+အစဉ်လိုက် သောခြေရာ၊ (နောက်က လိုက်သူ၏ခြေရာ)၊ ထိုနောင် ရှေ့နည်းအတိုင်း ဆက်ပါ။

(သီဋီသစ်၊ ၂၊ ၂၁၊ သီဘာ-၂, ၂၆၀)

သဌေန။ ။ သဌနံ အသန္တဂုဏသမ္ဘာဝနံ သဌော၊ သဌော+ဧတဿ အတ္ထီတိ သဌော- မိမိ၌ ထင်ရှားမရှိသော ဂုဏ်ကို ချီးမွမ်းခြင်းရှိသူ၊ ဝါ- ကောက်ကျစ်စဉ်းလဲသူ၊ [သဌ+ဏ၊] (တစ်နည်း) သဌယတီတိ (ကောင်းမွန်ဖြောင့်မတ်စွာ မပြောဆိုတတ်သော ကြောင့်)၊ သဌော- မည်၏၊ [သဌ (အသမ္မာဘာသနေ- ကောင်းမွန်စွာ မပြောဆိုခြင်း အနက်)+အ၊ -နီတိ ဓာတု- ၂၉၈။] ထိုနောင် ဘာဝပ္ပဓာန, ဘာဝလောပကြံ၊ (တစ်နည်း) “သဌဿ+ဘာဝေါ သဌော”ဟုဆက်၊ သဌ+တ္တ၊ “သဌတ္တေန”ဟု ဆိုလိုလျက် လောပေါ (မောဂ်- ၄, ၁၂၃)သုတ်ဖြင့် တ္တပစ္စည်းကို ချေ

ယထာဇ္ဈာသယေနေဝ။ ။ အဇ္ဈာသယဿ+အနုရူပံ ယထာဇ္ဈာသယံ(မအူပါနိ- ၂, ၅၃၁)၊ အဇ္ဈာသယအရ ဒိဋ္ဌိနှင့် ဉာဏ်ကို ယူ၍ “အာသယန္တိ ဧတ္ထ သတ္တာ နိဝသန္တီတိ အာသယော- သတ္တဝါတို့၏ နေထိုင်ရာ၊ [အာ+သိ+ဏ၊- သာရတ္ထ၊၁၊၇၅၊] စိတ္တံ အာဂမ္မ သေတိ ဧတ္ထာတိ အာသယော (သီဋီ သစ်- ၁, ၉၉)၊ အာသယန္တိ ဝသန္တိ ဧတ္ထာတိ အာသယော- သတ္တဝါတို့၏ နေထိုင်ရာ တွင်း, ချောက်စသောအရပ်၊ အာသယော ဝိယာတိ အာသယော- ဒိဋ္ဌိနှင့် ဉာဏ် (ပါရာဘာ- ၁, ၁၃၅)၊ အာသယောဝ အဇ္ဈာ-

...[စာမျက်နှာ- ၁၆]...

မလျော့သူတို့သည်။ ဟောထ– ဖြစ်ကြလော။ ဒွီဟိ– ၂-ပါးတို့သည်။ ဧကဋ္ဌာနေ–တစ်နေရာတည်း၌။ န ဌာတဗ္ဗံ– မတည်ရာ။ န နိသီဒိတဗ္ဗံ– မထိုင်ရာ။ သာယံ ခေါ ပန– ညနေချမ်းအခါ၌။ [ခေါ ပန အနက်မဲ့၊] ထေရူပဋ္ဌာနကာလေ ဧဝ– ထေရ်သို့ ဆည်းကပ်ရာအခါ၌သာလည်းကောင်း။ ဝါ– ထေရ်အား ပြုစုရာအခါ၌ သာလည်းကောင်း။ [ပါတောဝ၌ ဧဝကို ယူပေးသည်။] ပါတော– နံနက်စောစော၌။ ဘိက္ခာစာရကာလေ ဧဝ– ဆွမ်းအကျိုးငှာ လှည့်လည်ရာအခါ၌သာလည်းကောင်း။ ဝါ– ဆွမ်းခံကြွချိန်၌သာလည်းကောင်း။ ဧကတော– တစ်ပေါင်းတည်း။ ဘဝိဿာမ– ဖြစ်ကြမည်။ သေသကာလေ– ကြွင်းသောအခါ၌။ ဒွေ– တို့သည်။ ဧကတော– တည်း။ န ဘဝိဿာမ– မဖြစ်ကုန်အံ့။ အပိ စ– သို့သော်လည်း။ [ခေါ ပန အနက်မဲ့၊] အဖာသုကေန– မကျမ်းမာသော။ ဘိက္ခုနာ– သည်။ အာဂန္တွာ– ၍။ ဝိဟာရမဇ္ဈေ– ကျောင်း၏ အလယ်၌။ ဃဏ္ဍိယာ– ခေါင်းလောင်း (တုံး) ကို။ ပဟတာယ– တီး (ခေါက်) အပ်သော်။ [ဃဏ္ဍီတိ သေလဘေရီ (ကျောက်စည်)၊ လောဟ– မယာ ကိံကဏိကာ (ကြေးခေါင်းလောင်း- ကြေးစည်) ဝါ၊ ဓမ္မဋီ-၇၁။] ဃဏ္ဍိသညာယ– ခေါင်းလောင်းသံ (တုံးသံ) အမှတ်အသားဖြင့်။ အာဂန္တွာ– လာ၍။ တဿ-သယော၊ အဓိအနက်မရှိ”ဟုပြု။

ချဲ့ဥုးအံ့– ဒိဋ္ဌိသည် သဿတဒိဋ္ဌိ, ဥစ္ဆေဒဒိဋ္ဌိအားဖြင့် ၂-ပါးရှိ၏။ ဉာဏ်သည် “အနုလောမခန္တိ”ဟုခေါ်သော ဝိပဿနာဉာဏ်, “ယထာဘူတ”ဟုခေါ်သော ကမ္မဿကတာဉာဏ်အားဖြင့် ၂-ပါးပြား၏။ ထိုတွင် ဒိဋ္ဌိသည် ဝဋ္ဋနိဿိတ (ဝဋ်၌မှီသော- ဝဋ်မှ မထွက်မြောက်လိုသော) သတ္တဝါတို့၏ နေရာတည်း။ ဉာဏ် (ဝိပဿနာဉာဏ်, ကမ္မဿကတာဉာဏ်) သည် ဝိဝဋ္ဋနိဿိတ (နိဗ္ဗာန်၌မှီသော- နိဗ္ဗာန်ကို တောင့်တသော) သတ္တဝါတို့၏ နေရာတည်း။ (သာရတ္ထ၊ ၁၊ ၇၅၊ သီဋီသစ်၊ ၁၊ ၉၉၊ ပါရာဘာ- ၁, ၁၃၅)

မဏိ- ၁, ၄၉အလို။ ။ ထို၌ အဇ္ဈာသယအရ ကတ္တုကမျတာဆန္ဒကို ယူ၍ “တံ တံ ကမ္မံ ကာတုံ အာသယတိ ဣစ္ဆတီတိ အာသယော၊ အာသယော ဧဝ အဇ္ဈာသယော” ဟုလည်းကောင်း, ဥဠာရစ္ဆန္ဒ(မွန်မြတ်သောဆန္ဒ)ကို ယူ၍ “အဓိကော+အာသယော အဇ္ဈာသယော”ဟုလည်းကောင်း, ပသာဒ(ရတနာ၃ပါး၌ ကြည်ညိုမှုသဒ္ဓါ)ကို ယူ၍ “ရတနတ္တယဂုဏံ အဓိကိစ္စ တသ္မိံ အနာဝိလဘာဝေန အာသယတိ ပဝတ္တတီတိ အဇ္ဈာသယော”ဟုလည်းကောင်း ပြု၏၊ အချုပ်အားဖြင့် အဇ္ဈာသယအရ “ဒိဋ္ဌိ, ဉာဏ်, ဆန္ဒ, သဒ္ဓါ”တို့ကို ယူနိုင်သည်ဟု မှတ်ပါ။

...[စာမျက်နှာ- ၁၇]...

ထိုရဟန်းဖို့။ ဝါ– အတွက်။ ဘေသဇ္ဇံ– ကို။ ကရိဿာမ– ပြုကြမည်။ ဣတိ– ဤသို့ ဆုံးမပြီ။

တေသု– ထိုရဟန်းတို့သည်။ ဧဝံ– သို့။ ကတိကံ– ကတိကဝတ်ကို။ ကတွာ– ၍။ ဝိဟရန္တေသု– ကုန်လသော်။ ဧကဒိဝသံ– ၌။ သာ ဥပါသိကာ– သည်။ သပ္ပိတေလဖာဏိတာဒီနိ– ထောပတ်, ဆီ, တင်လဲအစရှိသည်တို့ကို။ ဂါဟာပေတွာ– ယူစေ၍။ ဒါသဒါသိကမ္မကရာဒီဟိ– ကျွန်ထီး, ကျွန်မ, အလုပ်သမားအစရှိသည် တို့သည်။ ပရိဝုတာ– ခြံရံအပ်သည်။ (ဟုတွာ)၊ သာယနှသမယေ– ၌။ တံ ဝိဟာရံ– သို့။ ဂန္တွာ– ၍။ ဝိဟာရမဇ္ဈေ– ၌။ ဘိက္ခူ– တို့ကို။ အဒိသွာ– မမြင်မူ၍။ ဝါ– မမြင်ခြင်း ကြောင့်။ “အယျာ– တို့သည်။ ကဟံ– သို့။ ဂတာ နု ခေါ– ကုန်သနည်း?” ဣတိ– သို့။ ပုရိသေ– တို့ကို။ ပုစ္ဆိတွာ– ၍။ “အယျေ– အရှင်မ! အတ္တနော အတ္တနော– မိမိ၏ မိမိ၏။ ရတ္တိဋ္ဌာနဒိဝါဋ္ဌာနေသု ရတ္တိဋ္ဌာနဒိဝါဋ္ဌာနေသု ရတ္တိဋ္ဌာနဒိဝါဋ္ဌာနေသု– ညဉ့်နေရာအရပ်, နေ့နေရာအရပ်တို့၌။ နိသိန္နာ–ကုန်သည်။ ဘဝိဿန္တိ– ဖြစ်ကြလိမ့်မည်။” ဣတိ– သို့။ ဝုတ္တေ– အပ်သော်။ “ကိံ–ဘာကို။ ကတွာ– ၍။ ဝါ– လသော်။ ဒဋ္ဌုံ– ဖူးမြင်ခြင်းငှာ။ သက္ခိဿာမိ နုခေါ– စွမ်း

ကတိကံ။ ။ ကတေန+နိဗ္ဗတ္တံ ကတိကံ- တမင်္ဂလာ ပြုခြင်းဖြင့် ဖြစ်စေအပ်သော ဝတ်၊ ဝါ- အချင်းချင်းသဘောတူညီမှု ပြုခြင်း၊ [ကတ+ဣက၊ -သီဘာ- ၁, ၇၂၊] (တစ် နည်း) ကရဏံ ကတံ၊ ကတေန+ပဝတ္တံ ကတိကံ(ပါစိယော- ၁၄၄)၊ (တစ်နည်း) ကာလနိယမာဒိဝသေန (အချိန်ကို သတ်မှတ်ခြင်းအစရှိသည်၏ အစွမ်းဖြင့်) နိယမေတွာ ကရဏံ ကတိ၊ ကတိယေဝ ကတိကာ- အချိန်စသည်ကို သတ်မှတ်၍ ပြုခြင်း။[ကတိ+ ဣက၊ -ဇာဋီသစ်- ၁, ၄၄၃။]

ရတ္တိဋ္ဌာနဒိဝါဋ္ဌာနေသု။ ။ တိဋ္ဌတိ ဧတ္ထာတိ ဌာနံ၊ ရတ္တိယာ+ဝသနံ+ဌာနံ ရတ္တိ- ဋ္ဌာနံ- ညဉ့်အခါ၌ နေရာအရပ်၊ ဒိဝါ+ဝသနံ+ဌာနံ ဒိဝါဋ္ဌာနံ- နေ့အခါ၌ နေရာအရပ် ်(သီဋီ သစ်- ၁, ၂၀၈)၊ (တစ်နည်း) ရတ္တိယံ+ဌာနံ ရတ္တိဋ္ဌာနံ- ညဉ့်အခါ၌ တည်ရာအရပ်၊ ဒိဝါ+ဌာနံ ဒိဝါဋ္ဌာနံ- နေ့အခါ၌ တည်ရာအရပ်၊ ရတ္တိဋ္ဌာနံ စ+ဒိဝါဋ္ဌာနံ စ ရတ္တိဋ္ဌာန- ဒိဝါဋ္ဌာနာနိ၊ စိတ်ကို သန့်စင်အောင် ကမ္မဋ္ဌာန်းဖြင့် နေရာဌာနဖြစ်သောကြောင့် “ညဉ့်သန့်ရာအရပ်, နေ့သန့်ရာအရပ်”ဟု ရှေးက ပေးကြသည်(ဋ္ဌပြု- ၂၃၉)၊ လေပြင်း မတိုက်ရာ(လေလုံရာ)ဌာနသည် ရတ္တိဋ္ဌာန, သစ်ပင်ရိပ်, ရေတို့နှင့် ပြည့်စုံရာဌာနသည် ဒိဝါဋ္ဌာနမည်၏။ (အံဋီ၊၂၊၈၈)

...[စာမျက်နှာ- ၁၈]...

နိုင်အံ့နည်း?” ဣတိ– သို့။ အာဟ– မေးပြီ။ အထ– ၌။ နံ– ထိုဥပါသိကာမကို။ ဘိက္ခုသံဃဿ– ၏။ ကတိကဝတ္တံ– ကို။ ဇာနနမနုဿာ– သိသောလူတို့သည်။ အာဟံသု– ကုန်ပြီ။ (ကိံ)၊ “အယျေ– အရှင်မ! ဃဏ္ဍိယာ– ခေါင်းလောင်းကို။ ပဟတာယ– တီးခေါက်အပ်သော်။ သန္နိပတိဿန္တိ– အတူတကွ ကြွရောက်လာကြလိမ့် မည်။ ဝါ– စုဝေးကြွရောက်လာကြလိမ့်မည်။” ဣတိ– ပြောပြီ။ သာ စ– ထိုဥပါသိ ကာမသည်လည်း။ ဃဏ္ဍိံ– ခေါင်းလောင်းကို။ ပဟရာပေသိ– တီးခေါက်စေပြီ။ ဘိက္ခူ– တို့သည်။ ဃဏ္ဍိသဒ္ဒံ– ကို။ သုတွာ– ၍။ “ကဿစိ– တစ်ပါးပါးသော ရဟန်း ၏။ ဝါ– အား။ အဖာသုကံ– မကျန်းမာခြင်းသည်။ ဘဝိဿတိ– ဖြစ်လိမ့်မည်။” ဣတိ– ဤသို့ မှတ်ထင်၍။ သကသကဋ္ဌာနေဟိ– မိမိဥစ္စာ မိမိဥစ္စာဖြစ်သော နေရာအရပ် တို့မှ။ နိက္ခမိတွာ– ၍။ ဝိဟာရမဇ္ဈေ– ၌။ သန္နိပတိံသု– ကုန်ပြီ။ ဒွေပိ– ၂-ပါးလည်းဖြစ် ကုန်သော။ ဇနာ– ရဟန်းတို့သည်။ ဧကမဂ္ဂေန– တစ်လမ်းတည်းဖြင့်။ အာဂတာ နာမ– ကြွလာသောရဟန်းတို့ မည်သည်။ နတ္ထိ– ကုန်။ ဥပါသိကာ– သည်။ ဧကေကဋ္ဌာနတော– တစ်ခုတစ်ခုသော အရပ်မှ။ ဧကေကမေဝ– တစ်ပါးတစ်ပါးကို သာလျှင်။ ဝါ– တစ်ပါးတစ်ပါးအားဖြင့်သာ။ ဝါ– တစ်ပါးစီ တစ်ပါးစီသာ။ အာဂစ္ဆန္တံ– ကြွလာသည်ကို။ ဒိသွာ– ၍။ “မမ– ၏။ ပုတ္တေဟိ– သားတော်တို့သည်။ အညမညံ–အချင်းချင်း။ ကလဟော– ခိုက်ရန်ကို။ ကတော– ပြုအပ်သည်။ ဘဝိဿတိ– လိမ့် မည်။” ဣတိ– သို့။ စိန္တေတွာ၊ ဘိက္ခုသံဃံ– ကို။ ဝန္ဒိတွာ– ၍။ ပုစ္ဆိ– ပြီ။ (ကိံ)၊ “ဘန္တေ– တို့! ကလဟံ– ကို။ ကရိတ္ထ နု ခေါ– ပြုခဲ့ကုန်သလော? ”ဣတိ– ဤသို့ မေးပြီ။ “မဟာဥပါသိကေ– ကြီး! န ကရောမ– မပြုခဲ့ပါကုန်။” ဣတိ– ဤသို့ေ ပြာကုန်ပြီ။ “ဘန္တေ– တို့! ဝေါ– တို့၏။ ဝါ– တို့မှာ။ ကလဟော– သည်။ သစေ နတ္ထိ– အကယ်၍ မရှိအံ့။ အထ– ထိုသို့ဖြစ်လျှင်။ ကသ္မာ– ကြောင့်။ အမှာကံ– တပည့်တော်တို့၏၊

ဧကေကမေဝ။ ။ ပထမနည်းအလို ပကတိကံ, ဒုတိယနည်းအလို တတိယာ အနက်၌ ဒုတိယာ, တတိယနည်းအလို ကြိယာ ဝိသေသနအနက်၌ ဒုတိယာတည်း၊ ဝိစ္ဆာဘိက္ခညေသု ဒွေ(မောဂ်- ၁, ၅၄)သုတ်ဖြင့် ဧကံကို “ဧကံ ဧကံ”ဟု ဒွိရုပ်ပြု, သျာဒိလောပေါ ပုဗ္ဗဿေကဿ (မောဂ်- ၁, ၅၅)သုတ်ဖြင့် ရှေ့ပုဒ်၏ အံဝိဘတ်ကိုချေ, ကခွင်း, ချေ, ကပ်။ [ဧကေကန္တိ ဧကေကတော, ဧကေကံ ဝါ ဟုတွာ ဧကေကဘာဝေနာတိ အတ္ထော၊ -မဏိ- ၂, ၁၉၉။]

...[စာမျက်နှာ- ၁၉]...

ဂေဟံ– သို့။ အာဂစ္ဆန္တာ– ကြွလာကုန်လသော်။ သဗ္ဗေ– ကုန်သော။ (တုမှေ– အရှင် ဘုရားတို့သည်၊) ဧကတောဝ– တပေါင်းတည်းသာလျှင်။ အာဂစ္ဆထ ယထာ– ကြွလာကုန်သကဲ့သို့။ ဧဝံ– သို့။ အနာဂန္တွာ– မကြွလာမူ၍။ ဧကေကဋ္ဌာနတော– မှ။ ဧကေကာဝ– တစ်ပါးစီတို့သည်သာ။ အာဂတာ– ကုန်သနည်း?” ဣတိ– ပြီ။ “မဟာဥပါသိကေ– ကြီး! ဧကေကသ္မိံ– သော။ ဌာနေ– ၌။ နိသီဒိတွာ– ၍။ သမဏဓမ္မံ– ရဟန်းတရားကို။ ကရိမှာ– ပြုခဲ့ကုန်ပြီ။” ဣတိ– ဤသို့ ပြောကုန်ပြီ။ “ဘန္တေ– တို့! ဧသ (ဧသော) သမဏဓမ္မော နာမ– ဤရဟန်းတရားမည်သည်။ ကော–အဘယ်နည်း? ”ဣတိ– ပြီ။ “မဟာဥပါသိကေ– ကြီး။ ဒွတ္တိံသာကာရေ– ၃၂စုရှိသော ကမ္မဋ္ဌာန်း၌။ ဝါ– ဒွတ္တိံသာကာရကမ္မဋ္ဌာန်း၌။ [ဓမ္မဘာ-၁, ၅၄၃၌ရှု။] သဇ္ဈာယံ–

ဧကေကာဝ။ ။ ဧကေကာသည် ဝိစ္ဆာသဗ္ဗနာမ်တည်း၊ ဝိစ္ဆာသဗ္ဗနာမ်သည် လိင် ၃ပါး, ဧကဝုစ်သာ ရှိ၏၊ ပါဠိတော်ပုံစံမရှိသောကြောင့် ဗဟုဝုစ်မရှိ၊ ဝိစ္ဆာပုဒ်တို့ကို ဝိဂြိုဟ်မပြုကောင်းသောကြောင့် သမာသ်လည်း မဖြစ်နိုင်ဟု နီတိပဒ- ၃၇၈ဆို၏၊ “ပါဠိတော်ပုံစံမရှိသောကြောင့် ဗဟုဝုစ်မရှိ”ဟူသော စကားနှင့် ရှေ့နား၌ “ဧကေကမေဝ အာဂစ္ဆန္တံ”ဟု ရှိခြင်းကို ထောက်၍ ဧကေကာဝကို “ဧကေကံ+ဧဝ”ဟု ဖြတ်၊ နိဂ္ဂဟိတ်ချေ, နောက်ဧကိုလည်းချေ, က၏ အ- ကို ဒီဃပြု၍ ပြီးစေရာ၏၊ အနက်ကို “ဧကေကံ ဧဝ- တစ်ပါးတစ်ပါးအားဖြင့်သာ၊ ဝါ- တစ်ပါးစီ တစ်ပါးစီသာ၊ အာဂတာ”ဟု ပေးရာ၏။

“ဧကကာ”ဟု ရှိသင့်။ ။ နီတိပဒ- ၃၇၆၌ သင်္ချာအနက်, အသဟာယအနက်ဟော ဧကသဒ္ဒါက အများကို ဆိုလိုလျှင် ဧကနောင် ကလာ၍ “ဧကကာ, ဧကကေ, ဧကကေဟိ”စသည် ဖြစ်ကြောင်းကို ဆို၏၊ ထိုအဆိုအရမူ “ဧကကာဝ(တစ်ပါးစီတို့သည် သာ)”ဟု ရှိသင့်သည်၊ က၏ အ- ကို ဧပြု၍ “ဧကေကာ”ဖြစ်သည်ဟုသော်လည်းကြံ၊ အထက်၌ ဤအတိုင်းပေးခဲ့သည်။ [ဒီ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၀၈၊ ဒီဋီ၊၂၊၆၄၊ မဋီ၊၂၊၁၃၆၊ ၂၀၁၊ မ၊ဋီ၊၃၊၃၀၀၊ သံဋီ၊၁၊၂၃၆၊ အံဋ္ဌ- ၁Õ ၂၆၉စသည်တို့၌ ဗဟုဝုစ်ဖြင့် ရှိ၏။]

သဇ္ဈာယံ။ ။ သဇ္ဈာယနံ သဇ္ဈာယော- ရွတ်ဆိုခြင်း၊ ဝါ- ကြံစည်စဉ်းစားခြင်း၊ သံ+ ဈေ (အဇ္ဈယန- ရွတ်ဆိုခြင်းအနက်၊ စိန္တန- ကြံစည်ခြင်းအနက်)+အ၊ တဒမိနာဒီနိ (မောဂ်- ၁, ၄၇)သုတ်ဖြင့် နိဂ္ဂဟိတ်ကို ဇပြု၊ ဧကို အာယပြု၊ ဝိဗော- ၂၅၌ စူဠနိရုတ္တိ ကျမ်းအလို ဝဂ္ဂန္တံ ဝါ ဝဂ္ဂေ၌ ဝါသဒ္ဒါဖြင့် နိဂ္ဂဟိတ်ကို ဇပြု၏၊ မိမိ(ဝိဗော)အလိုမူ နိဂ္ဂဟိတ်ကိုချေ, ဇဒွေဘော်လာ၍ ပြီးစေသည်။ (ဒီဋီ၊၂၊၁၂၇၊ အံ- ၃, ၁၆၅၊ နိဒီ-

...[စာမျက်နှာ- ၂၀]...

သရဇ္ဈာယ်ခြင်းကို။ ဝါ– ရွတ်ဆို, စဉ်းစားခြင်းကို။ ကရောမ– ပြုပါကုန်၏။ အတ္တဘာေဝ စ– အတ္တဘော၌လည်း။ ခယဝယံ– ကုန်ခြင်း, ပျက်ခြင်းဟူသော အာရုံ ရှိသော ဝိပဿနာဘာဝနာကို။ ပဋ္ဌပေမ– ဖြစ်စေပါကုန်၏။ [ဓမ္မဘာ-၁, ၂၅၊ ၆၄၅ ၌ရှု။] ”ဣတိ– ဤသို့ ပြောကုန်ပြီ။ “ဘန္တေ– တို့! ဒွတ္တိံသာကာရေ– ၌။ သဇ္ဈာယံ– ကို။ ကာတုံ– ငှာလည်းကောင်း။ ဝါ– သည်လည်းကောင်း။ အတ္တဘာဝေ– ၌။ ခယဝယံ– ကို။ ပဋ္ဌပေတုံ စ– ငှာလည်းကောင်း။ ဝါ– သည်လည်းကောင်း။ တုမှာကမေဝ– အရှင်ဘုရားတို့အားသာ။ ဝဋ္ဋတိ ကိံ ပန– သင့်ပါသလော? ဥဒါဟု– သို့မဟုတ်။ အမှာကမ္ပိ– တပည့်တော်တို့အားလည်း။ (ဝဋ္ဋတိ ကိံ ပန– လော?) ဣတိ– မေးပြီ။ မဟာဥပါသိကေ– ကြီး! ကဿစိပိ– တစ်စုံတစ်ယောက်၏အတွက်လည်း။ ဝါ– အားလည်း။ ဧသ ဓမ္မော– ဤရဟန်းတရားကို။ အဝါရိတော– မတားမြစ်အပ်။” ဣတိ– ပြောပြီ။ “ဘန္တေ– တို့! တေန ဟိ– ထိုသို့ဖြစ်လျှင်။ မယှမ္ပိ– အားလည်း။ ဒွတ္တိံဿာကာရံ– ကို။ ဒေထ– ပါကုန်။ အတ္တဘာဝေ– ၌။ ခယဝယပဋ္ဌပနံ စ– ကုန်ခြင်း, ပျက်ခြင်းလျှင်အာရုံရှိသော ဝိပဿနာဘာဝနာကို ဖြစ်စေခြင်း (ဖြစ်စေပုံ) ကို လည်း။ အာစိက္ခထ– ပြောပြပါကုန်။” ဣတိ– ပြီ။ “မဟာဥပါသိကေ– ကြီး! တေန ဟိ– လျှင်။ ဥဂ္ဂဏှ– သင်ယူလော။” ဣတိ– ဤသို့ပြော၍။ သဗ္ဗံ– အလုံးစုံကို။ ဥဂ္ဂဏှာပေသုံ– သင်ယူစေကုန်ပြီ။

သာ– ထိုဥပါသိကာမကြီးသည်။ တတော– မှ။ ပဋ္ဌာယ– ၍။ ဒွတ္တိံသာကာရေ– ၌။ သဇ္ဈာယံ– ကို။ ကတွာ– ၍လည်းကောင်း။ ဝါ– ကြောင့်လည်းကောင်း။ အတ္တနိ–ခန္ဓာကိုယ်၌။ ခယဝယံ– ကို။ ပဋ္ဌပေတွာ– ၍လည်းကောင်း။ ဝါ– ကြောင့်လည်းကောင်း။ တေဟိ ဘိက္ခူဟိ– ထိုရဟန်းတို့ထက်။ ပုရေတရမေဝ– အထူး အားဖြင့် ရှေးဖြစ်သောအခါ၌ပင်။ ဝါ– သာ၍ ရှေးကျသောအခါ၌ပင်။ (ရှေးဥုးစွာသာလျှင်)၊ ၄၀၂)၊ (တစ်နည်း) အဇ္ဈယနံ အဇ္ဈာယော၊ သမ္မဒေဝ+အဇ္ဈာယော သဇ္ဈာယော (ဝိသုဒ္ဓိ ဋီ၊ ၁၊ ၃၀၀)၊ သု+အဓိ+ဣ (နီတိဓာတုအလို အဇ္ဈယနအနက်, ဝိသုဒ္ဓိဋီအလို စိန္တန အနက်) +ဏ၊ အဓိကို အဇ္ဈ, ဣကို ဧ, ဧကို အာယပြု (နီတိဓာတု-၅၀)၊ သီဋီသစ်၊ ၂၊ ၂၂၀၌ “သု+အဓိ+အာ+ဣ+ဏ”ဟု ခွဲ၏။

ပုရေတရမေဝ။ ။ ပုရေသဒ္ဒါ ပုဗ္ဗ(ရှေး)အနက်ဟောနိပါတ်ပုဒ်တည်း၊ “ဝိသေသေန ပုရေတိ ပုရေတရော- အထူးအားဖြင့် ရှေးဖြစ်သောအခါ”ဟုပြု၊ သတ္တမီအနက်၌

...[စာမျက်နှာ- ၂၁]...

တယော– ကုန်သော။ မဂ္ဂေ– မဂ်တို့သို့လည်းကောင်း။ တီဏိ– ကုန်သော။ ဖလာနိ စ– တို့သို့လည်းကောင်း။ ပါပုဏိ– ပြီ။ စ– သည်သာမကသေး။ အဿာ– ထိုဥပါ သိကာမကြီး၏။ မဂ္ဂေနေဝ– မဂ်နှင့်အတူသာလျှင်။ စတဿော– ကုန်သော။ ပဋိသမ္ဘိဒါ– တို့သည်လည်းကောင်း။ လောကိယအဘိညာ စ– လောကီအဘိညာဉ် တို့သည်လည်းကောင်း။ အာဂမိံသု– ဖြစ်ပေါ်လာကုန်ပြီ။ သာ– ထိုဥပါသိကာမကြီး သည်။ မဂ္ဂဖလသုခတော– မဂ်ဖိုလ်ချမ်းသာမှ။ ဝုဋ္ဌာယ– ၍။ ဒိဗ္ဗစက္ခုနာ– နတ် မျက်စိနှင့် တူသော အဘိဉာဏ်မျက်စိဖြင့်။ ဝါ– ဒိဗ္ဗစက္ခုအဘိညာဉ်ဖြင့်။ ဩလောကေတွာ– ၍။ “မမ– ၏။ ပုတ္တေဟိ– တို့သည်။ ကဒါ– ၌။ အယံ ဓမ္မော– ဤ မဂ်ဖိုလ်တရားကို။ အဓိဂတော နုခေါ– ရအပ်လေသနည်း။” ဣတိ– သို့။ ဥပဓာရေန္တီ–စူးစမ်ဆင်ခြင်လသော်။ သဗ္ဗေပိ– ကုန်သော။ ဣမေ– ဤရဟန်းတို့သည်။ သရာဂါ– ရာဂနှင့် တကွဖြစ်ကုန်သည်။ သဒေါသာ– ဒေါသနှင့် တကွဖြစ်ကုန်သည်။ သမောဟာ– မောဟနှင့် တကွဖြစ်ကုန်သည်။ (ဟုတွာ)၊ တေသံ– ထိုရဟန်းတို့၏။ ဝါ– တို့မှာ။ ဈာနဝိပဿနာမတ္တမ္ပိ– ဈာန်ဝိပဿနာမျှသည်လည်း။ နတ္ထိ။ “မယှံ ပုတ္တာနံ– တို့၏။ ဝါ– တို့မှာ။ အရဟတ္တဿ– အရဟတ္တဖိုလ်၏။ ဥပနိဿယော– ဒုတိယာသက်ပါ။ (တစ်နည်း) ပဋိဂံ-၃၇၆အလို အညတရောကဲ့သို့ တရပစ္စည်း သကတ္ထ (အနက်မဲ့) ကြံ၍ “ပုရေ ဧဝ ပုရေတရော– ရှေးဖြစ်သောအခါ”ဟုပြု။ “တေဟိ– တို့မှ။ ပုရေတရမေဝ– ရှေး၌ပင်”ဟု ပေး။ [ပုရေတရန္တိ ဧတ္ထ ပုရေသဒ္ဒေါ ပုဗ္ဗတ္ထေ နိပါတော၊ အယဉ္စ ပုရေ အယဉ္စ ပုရေ၊ အယမိမေသံ ဝိသေသေန ပုရေတိ ပုရေတရော၊ ပုဗ္ဗတရောတိ အတ္ထော၊ ဘုမ္မတ္ထေ စေတံ ဥပယောဂဝစနံ (မဏိ- ၁, ၃၀၈၊ မဏိ-၂, ၂၁၆)။ ပုရေတရမေဝါတိ ဘတ္တကိစ္စတော ပုဗ္ဗေဝ (ပဋိဂံ-၃၇၆)။]

မဂ္ဂဖလသုခတော။ ။ မဂ္ဂဿ+ဖလံ မဂ္ဂဖလံ- မဂ်၏အကျိုးဖြစ်သောဖိုလ်၊ မဂ္ဂ- ဖလေ+သုခံ မဂ္ဂဖလသုခံ၊ (တစ်နည်း) မဂ္ဂဖလေန+သမ္ပယုတ္တံ+သုခံ မဂ္ဂဖလသုခံ၊ ဤအချိန်၌ မဂ်မဖြစ်နိုင်တော့ရကား ဝါစာသိလိဋ္ဌအကျိုးငှာ မဂ္ဂသဒ္ဒါကို ထည့်ဟန်တူ သည်ဟု ဆရာတို့ မိန့်တော်မူ၏(သီဘာ- ၂, ၂၁၈)၊ ထိုအလို မဂ္ဂဖလကို “မဂ္ဂေါ စ+ ဖလံ စ မဂ္ဂဖလံ”ဟု ဒွန်သမာသ်ဝိဂြိုဟ် ဆိုရာ၏။

ဒိဗ္ဗစက္ခုနာ။ ။ ဒိဗ္ဗဝိဟာရသန္နိဿယေန လဒ္ဓဗ္ဗတော ဒေဝါနံ ဒိဗ္ဗစက္ခု ဝိယာတိ တံ ဒိဗ္ဗစက္ခု၊ အဘိညာဝိသေသော၊- သံဋီ၊၁၊၂၈၁

...[စာမျက်နှာ- ၂၂]...

အားကြီးသောမှီရာသည်။ အတ္ထိ နု ခေါ– ရှိလေသလော။ နတ္ထိ နုခေါမရှိလေ သလော”ဣတိ– သို့။ အာဝဇ္ဇေတွာ– ဆင်ခြင်၍။ “အတ္ထီ”တိ– ရှိ၏ဟူ၍။ ဒိသွာ– မြင်သိ၍။ “သေနာသနသပ္ပာယံ– လျောက်ပတ်သော ကျောင်းသည်။ ဝါ– ကျောင်းအားဖြင့် လျောက်ပတ်ခြင်းသည်။ အတ္ထိ နု ခေါ– သလော။ နတ္ထိ နု ခေါ– လော။” ဣတိ– သို့။ အာဝဇ္ဇေတွာ– ၍။ တမ္ပိ– ထိုသေနာသနသပ္ပာယကိုလည်း။ ဒိသွာ– ၍။ “ပုဂ္ဂလသပ္ပာယံ– လျောက်ပတ်သောပုဂ္ဂိုလ်ကို။ ဝါ– ပုဂ္ဂိုလ်အားဖြင့် လျောက်ပတ်ခြင်းကို။ လဘန္တိ နု ခေါ– ရကုန်သလော။ န လဘန္တိ နု ခေါ– မရ ကုန်သလော။” ဣတိ– သို့။ အာဝဇ္ဇေသိ– ပြီ။ ပုဂ္ဂလသပ္ပာယမ္ပိ– ကိုလည်း။ ဒိသွာ– ၍။ “အာဟာရသပ္ပာယံ– လျောက်ပတ်သော အာဟာရကို။ ဝါ– အာဟာရအား ဖြင့် လျောက်ပတ်ခြင်းကို။ လဘန္တိ နု ခေါ၊ န လဘန္တိ နု ခေါ။” ဣတိ– သို့။ ဥပဓာရေန္တီ– သော်။ “နေသံ– ထိုရဟန်းတို့၏။ ဝါ–မှာ။ အာဟာရသပ္ပာယံ– သည်။ နတ္ထိ။ ”ဣတိ– သို့။ ဒိသွာ– ၍။ တတော– ထိုအခါမှ။ ပဋ္ဌာယ– ၍။ နာနာဝိဓံ– အထူးထူး အပြားပြားသော။ ယာဂုံ– ကိုလည်းကောင်း။ အနေကပ္ပကာရံ– တစ်ပါးမက များ သောအပြားရှိသော။ ခဇ္ဇကံ– ခဲဖွယ်ကိုလည်းကောင်း။ နာနဂ္ဂရသံ– အထူးထူး အပြားပြား ကောင်းမွန်သော အရသာရှိသော။ ဘောဇနံ စ– ကိုလည်းကောင်း။ သမ္ပာဒေတွာ– ပြည့်စုံစေပြီး၍။ ဂေဟေ– အိပ်၌။ ဘိက္ခူ– တို့ကို။ နိသီဒါပေတွာ– စေ၍။ ဒက္ခိဏောဒကံ– အလှူရေကို။ ဒတွာ– ၍။ “ဘန္တေ– တို့! တုမှာကံ– တို့အား၊

သေနာသနသပ္ပာယံ။ ။ သုန္ဒရော စ ပဏီတော စ (သံ သုန္ဒရဉ္စ ပဏီတဉ္စ) ဟုတွာ အယတိ ပဝတ္တတီတိ သပ္ပာယော၊ [သံ+ပ+ဣ+ဏ၊] သေတိ ဧတ္ထာတိ သေနံ၊ အာသတိ နိသီဒတိ ဧတ္ထာတိ အာသနံ၊ သေနဉ္စ+တံ+အာသနဉ္စာတိ သေနာသနံ၊ သေနာသနံ ဧဝ+သပ္ပာယော သေနာသနသပ္ပာယော- လျောက်ပတ်သောကျောင်း၊ ဝိသေသနပရပဒကမ္မဓာရည်းသမာသ်၊ (တစ်နည်း) သေနာသနေန+သပ္ပာယော သေနာသနသပ္ပာယော- ကျောင်းအားဖြင့် လျောက်ပတ်သည်၏အဖြစ်၊ ဝါ- ကျောင်း အားဖြင့် လျောက်ပတ်ခြင်း၊ နောက်နည်း၌ ဘာဝပ္ပဓာန, ဘာဝလောပကြံ၊ ပုဂ္ဂလသပ္ပာယံ, အာဟာရသပ္ပာယံတို့လည်း နည်းတူပင်။ (သံဋီ၊၁၊၂၉၉၊ မဏိ- ၁, ၂၁၄၊ မဏိ- ၂, ၄၃၅)။ [သပ္ပာယသဒ္ဒါ ၃လိင်ရှိရာ နောက်၌ “အာဟာရသပ္ပာယံ နေသံ နတ္ထိ”ကို ထောက်လျှင် ဤ၌ နပုံလိင်ကို ရှိစေလိုဟန် တူ၏၊]

...[စာမျက်နှာ- ၂၃]...

ယံ ယံ– အကြင်ကြင်စားဖွယ်သည်။ ရုစ္စတိ– နှစ်သက်၏။ တံ တံ– ထိုထိုစားဖွယ်ကို။ ဂဟေတွာ– ယူ၍။ ပရိဘုဉ္ဇထ– ဘုဉ်းပေးကြပါ။” ဣတိ– ဤသို့ လျှောက်၍။ နိယျာဒေသိ– ပေးလှူပြီ။ တေ– ထိုရဟန်းတို့သည်။ ယထာရုစိ– အလိုဆန္ဒအားလျော်စွာ။ (နှစ်သက်သလို)၊ ယာဂုအာဒီနိ– တို့ကို။ ဂဟေတွာ– ၍။ ပရိဘုဉ္ဇန္တိ– ကုန်၏။ တေသံ– ထိုရဟန်းတို့၏။ [စိတ္တံ၌စ ပ်၊] ဝါ– တို့သည်။ [လဘန္တာနံ၌ စပ်၊] သပ္ပာယာဟာရံ– ကို။ လဘန္တာနံ– ရကုန်လသော်။ စိတ္တံ– သည်။ ဧကဂ္ဂံ– တစ်ခုတည်းသော အာရုံရှိ သည်။ ဝါ– တည်ကြည်သည်။ အဟောသိ– ပြီ။

တေ– တို့သည်။ ဧကဂ္ဂေန– တစ်ခုတည်းသောအာရုံရှိသော။ ဝါ– တည်ကြည်သော။ စိတ္တေန– ဖြင့်။ ဝိပဿနံ– ကို။ ဝဍ္ဎေတွာ– တိုးပွားစေ၍။ န စိရဿေဝ– ပင်။ ပဋိသမ္ဘိဒါဟိ– တို့နှင့်။ သဟ– တကွ။ အရဟတ္တံ– သို့။ ပတွာ– ၍။ စိန္တယိံသု– ကုန်ပြီ။ (ကိံ) “မဟာဥပါသိကာ– သည်။ အမှာကံ– တို့၏။ ပတိဋ္ဌာ– မှီရာသည်။ အဟော ဇာတာ– ဩော်...ဖြစ်လေစွတကား။ မယံ– တို့သည်။ သပ္ပာယာဟာရံ– ကို။ သစေ န လဘိမှ– အကယ်၍ မရခဲ့ကုန်အံ့။ (ဧဝံ သတိ– သော်၊) နော– တို့၏။ ဝါ– တို့မှာ။ မဂ္ဂဖလပဋိဝေဓော– မဂ်ဖိုလ်ကို ထိုးထွင်း၍သိခြင်းသည်။ န အဘဝိဿ– မဖြစ်ခဲ့။ ရာ၊ ဣဒါနိ– ၌။ ဝုဋ္ဌဝဿာ– ကုန်သည်။ (သမာနာ– ကုန်လသော်၊) ပဝါရေတွာ– ပဝါရဏာပြုပြီး၍။ သတ္ထု– ၏။ သန္တိကံ– သို့။ ဂမိဿာမ– ကုန်အံ့။” ဣတိ– ဤသို့

ဧကဂ္ဂံ။ ။ ဧကံ+အဂ္ဂံ အာရမ္မဏံ အဿာတိ ဧကဂ္ဂံ- တစ်ခုတည်းသော အာရုံရှိ သောစိတ်၊ [ဧက+အဂ္ဂ၊ အဂ္ဂသဒ္ဒါ အာရမ္မဏအနက်ဟော၊ -အဘိဝိ- ၉၂၊ မဏိ- ၁, ၂၄၄၊ သင်္ဂြိုဟ်ဘာ- ၁၀၅၊] (တစ်နည်း) ဧကံ အာရမ္မဏံ အဇတိ ဂစ္ဆတီတိ ဧကဂ္ဂံ-တစ်ခုတည်းသောအာရုံသို့ ရောက်သောစိတ်၊[ဧက+အဇ+အ၊- ဓာန်ဋီ- ၁၅၅၊] (တစ် နည်း) ဧကော+အဂ္ဂေါ ကောဋိ ကောဋ္ဌာသော ဝါ အဿာတိ ဧကဂ္ဂံ- တစ်ခုတည်းသော အာရုံအဖို့အစုရှိသောစိတ်၊ အဂ္ဂသဒ္ဒါ ကောဋိအနက်, ကောဋ္ဌာသအနက် (ပဒီ- ၇၂၊ ၁၁၈)

ပဝါရေတွာ။ ။ ပ+ဝရ+ဏေ+တွာ၊ ပကား ပကာရအနက်, ဝရဓာတ်ကား ဘတ္တိ (ဆည်းကပ်ခြင်း)အနက်တည်း၊ “ပဝါရေတွာ- မြင်ခြင်းစသောအပြားတို့ဖြင့် သံဃာ စသည်တို့သို့ မိမိကိုယ်ကို ဆည်းကပ်စေပြီး၍၊ (သဒ္ဒတ္ထ)၊ ဝါ- အပြစ်ရှိလျှင် ပြောဆိုဖို့ မိမိကိုယ်ကို အပ်နှံပြီး၍၊ (အဓိပ္ပာယတ္ထ)၊ ဝါ- ပဝါရဏာပြုပြီး၍၊ (ဝေါဟာရတ္ထ)”ဟု

...[စာမျက်နှာ- ၂၄]...

ကြံကုန်ပြီ။ တေ– ထိုရဟန်းတို့သည်။ “သတ္ထာရံ– ကို။ ဒဋ္ဌုကာမာ– ကုန်သည်။ အမှ–ကုန်၏။” ဣတိ– သို့။ မဟာဥပါသိကံ– ကို။ အာပုစ္ဆိံသု– ပန်ပြောကုန်ပြီ။ မဟာဥပါသိကာ– သည်။ “အယျာ– တို့! သာဓု– ကောင်းပါ၏။” ဣတိ– ဤသို့ လျှောက်ပြီ။ တေ– ထိုရဟန်းတို့ကို။ အနုဂန္တွာ– အစဉ်လိုက်၍။ ဝါ– လိုက်ပို့၍။ ပုနပိ– တစ်ဖန် လည်း။ “ဘန္တေ– တို့! အမှေ– တို့ကို။ ဩလောကေယျာထ– ကြည့်ရှုတော်မူလှည့်ပါ ကုန်။” ဣတိ– သို့။ ဗဟူနိ– ကုန်သော။ ပိယဝစနာနိ– ချစ်နှစ်သက်ဖွယ်စကားတို့ကို။ ဝတွာ– ၍။ ပဋိနိဝတ္တိ– ပြန်လှည့်ပြီ။ တေပိ ဘိက္ခူ– တို့သည်လည်း။ သာဝတ္ထိံ– သို့။ ဂန္တွာ– ရောက်၍။ သတ္ထာရံ– ကို။ ဝန္ဒိတွာ– ၍။ ဧကမန္တံ– စွာ။ ဝါ– ၌။ နိသိန္နာ– ထိုင်နေ ကုန်သည်။ (သမာနာ)၊ “ဘိက္ခဝေ– တို့! ကစ္စိ– အဘယ်သို့နည်း? ခမနီယံ– သည်း ခံအပ်, သည်းခံနိုင်၏လော? ဝါ– ကျန်းမာ၏လော? ကစ္စိ– နည်း? ယာပနီယံ– ရှည်သောကာလသို့ ရောက်စေအပ်, ရောက်စေနိုင်၏လော? ဝါ– ထိုထိုကိစ္စ၌ ပါဝင်နိုင်၏လော? ဝါ– မျှတ၏လော? ”ဣတိ– သို့။ ဝုတ္တေ– မေးတော်မူအပ်သော်။ “ဘန္တေ– ရား! ခမနီယံ– သည်းခံအပ်, သည်းခံနိုင်ပါ၏။ ဝါ– ကျန်းမာပါ၏။ ယာပနီယံ– ရှည်သောကာလသို့ ရောက်စေအပ်, ရောက်စေနိုင်ပါ၏။ ဝါ– ထိုထိုကိစ္စ၌ ပါဝင်နိုင်ပါ၏။ ဝါ– မျှတပါ၏။ ဘန္တေ– ရား! ပိဏ္ဍကေန ပန– ဖြင့်လည်း။ [ပနသဒ္ဒါ ပေးပါ။ ဆက်ဥုးအံ့– ပဝါရဏာသည် ဝဿံဝုဋ္ဌပဝါရဏာ, ပစ္စယပဝါရဏာ, ပဋိက္ခေပပဝါရဏာ, ယာဝဒတ္ထပဝါရဏာအားဖြင့် ၄မျိုးရှိရာ ဤ၌ ဝဿံဝုဋ္ဌပဝါရဏာကိုယူ၊ ဝါကျွတ်ပြီးသော ရဟန်းတို့၏ အပြစ်ရှိလျှင် ပြောဆိုဖို့ အချင်းချင်းဖိတ်မန်ခြင်းကို “ဝဿံဝုဋ္ဌပဝါရဏာ”ဟု ခေါ်သည်။ ဝါရဏာ၄မျိုးအကျယ်ကို သာရတ္ထ၊ ၃၊ ၅၈၊ ၅၉၊ ပါစိတ်ဘာ-၁, ၂၂၉ရှု

ကစ္စိ ဘိက္ခေဝ ခမနီယံ။ ။ အထက်၌ ထည့်ပါဌ်များ မထည့်ဘဲ ပါဌ်ရှိအတိုင်း ပေးခဲ့သည်၊ ဝိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၇၄စသော ထိုထိုအဋ္ဌကထာဋီကာတို့၌ “ဘိက္ခဝေ- တို့! ကစ္စိ-နည်း? (တုမှာကံ- တို့၏၊ စတုစက္ကံ- ဣရိယာပုထ်၄ဖြာ, စက်ဘီးလည်း ပါရှိထသော၊ နဝဒွါရံ- ၉ပေါက်ဒွါရ, အနာဝလည်း ရှိထသော၊ ဣဒံ သရီရယန္တံ- ဤခန္ဓာကိုယ်ဟူသော ယန္တရားကို၊ ဝါ- ဤခန္ဓာကိုယ်ဟူသောရထားကို၊ ခမနီယံ- သည်းခံအပ်, သည်းခံနိုင် ၏လော? ဝါ- ကျန်းမာ၏လော? ကစ္စိ- နည်း? ယာပနီယံ- လော?”ဟု ထည့်ပါဌ်များ ထည့်၍ ပေးစေသည်။(ပါရာဘာ- ၁, ၄၉၉၊ ပါရာဘာ- ၃, ၆၅၄)။]

...[စာမျက်နှာ- ၂၅]...

အပိအနက် (သမုစ္စည်းအနက်) ဟော၊] နေဝ ကိလမိမှ– မပင်ပန်းခဲ့ပါကုန်။ ဟိ– မှန်၏။ မာတိကမာတာ နာမ– မာတိက၏ အမေဖြစ်သော။ ဧကာ– တစ်ယောက်သော။ ဥပါသိကာ– သည်။ အမှာကံ– တို့၏။ စိတ္တာစာရံ စိတ္တာစာရံ စိတ္တာစာရံ– စိတ်၏ ဖြစ်ပုံကို။ ဝါ– စိတ်အလို ကို။ ဉတွာ– ၍။] နော– ငါတို့ဖို့။ ဝါ– အတွက်။ ဧဝရူပံ နာမ– ဤသို့ သဘောရှိသည် မည်သော။ အာဟာရံ– ကို။ ပဋိယာဒေယျ– စီမံပေးပါမူကား။ အဟော ဝတ– ဩော်...ကောင်းလေစွ၊’ ဣတိ– သို့။ စိန္တိတေ– ကြံစည်အပ်သော်။ ယထာစိန္တိတံ–အကြင်အကြင်ကြံစည်အပ်သော။ ဝါ– ကြံစည်အပ်တိုင်းသော။ အာဟာရံ– ကို။ ပဋိယာဒေတွာ– စီမံ၍။ အဒါသိ– ပြီ။ ဣတိ– သို့။ တဿာ– ထိုဥပါသိကာမ၏။ ဂုဏကထံ– ဂုဏ်ကို ပြောဆိုကြောင်းစကားကို။ ကထယိံသု– ကုန်ပြီ။

အညတရော– သော။ ဘိက္ခု– သည်။ တဿာ– ၏။ ဂုဏကထံ– ကို။ သုတွာ– ၍။ တတ္ထ– ထိုရွာသို့။ ဂန္တုကာမော– သည်။ ဟုတွာ– ၍။ သတ္ထု– ၏။ သန္တိကေ– ၌။ ကမ္မဋ္ဌာနံ– ကို။ ဂဟေတွာ– သင်ယူ၍။ “ဘန္တေ! တံ ဂါမံ– သို့။ ဂမိဿာမိ– သွားပါ အံ့။” ဣတိ– သို့။ သတ္ထာရံ– ကို။ အာပုစ္ဆိတွာ– ပန်လျှောက်၍။ ဇေတဝနတော– မှ။ နိက္ခမိတွာ– ၍။ အနုပုဗ္ဗေန– ဖြင့်။ တံ ဂါမံ– သို့။ ပတွာ– ၍။ ဝိဟာရံ– သို့။ ပဝိသနဒိဝသေယေဝ– ဝင်ရာနေ့၌ပင်။ စိန္တေသိ– ပြီ။ (ကိံ)၊ “အယံ ဥပါသိကာ– သည်။ စိန္တိတစိန္တိတံ– ကြံစည်အပ်သမျှ ကြံစည်အပ်သမျှကို။ ဇာနာတိ ကိရ– သိသတဲ့။ အဟဉ္စ– သည်လည်း။ မဂ္ဂကိလန္တော– လမ်းခရီးကြောင့် ပင်ပန်းသည်။ ဝါ– ခရီး ပန်းသည်။ (ဟုတွာ)၊ ဝိဟာရံ– ကျောင်းကို။ ပဋိဇဂ္ဂိတုံ– သုတ်သင်ရှင်းလင်းခြင်းငှာ၊

စိတ္တာစာရံ။ ။ အာစရဏံ ပဝတ္တနံ အာစာရော၊ စိတ္တဿ+အာစာရော စိတ္တာစာရော- စိတ်၏ဖြစ်ခြင်း၊ စိတ္တာစာရံ ဉတွာတိ စိတ္တပ္ပဝတ္တိံ ဉတွာ၊- အံဋီ၊၁၊၁၁၇

မဂ္ဂကိလန္တော။ ။ ကိလမတိ ကိလန္တော၊ [ကိလမု(ခေဒ- ပင်ပန်းခြင်းအနက်)+တ (နိဒီ- ၄၈၈)၊ ပက္ကမာဒီဟိ န္တော စဖြင့် တပစ္စည်းကို န္တပြု, ဓာတွန် မ်ကိုလည်းချေ၊] မဂ္ဂေန+ကိလန္တော မဂ္ဂလိလန္တော- လမ်းခရီးကြောင့် ပင်ပန်းသူ

ဇာဋီသစ်- ၁, ၂၅၅၊ ၃၅၁။ ။ ထို၌ “မဂ္ဂံ ဂန္တွာ ကိလန္တော မဂ္ဂကိလန္တော- ခရီးသွား ခဲ့၍ ပင်ပန်းသူ”ဟု ပြု၏၊ ကိလန္တော၌လည်း အန္တပစ္စည်းဟု ယူကာ အချို့နေရာ၌ အန္တပစ္စယန္တပုဒ်နှင့် သမာသ်ဖြစ်နိုင်ကြောင်းကိုလည်း ဆို၏၊ ထို့ပြင် “သုတ္တန္တံ, ဝနန္တံ”

...[စာမျက်နှာ- ၂၆]...

န သက္ခိဿာမိ– စွမ်းနိုင်မည်မဟုတ်။ မေ– ငါဖို့။ ဝိဟာရပဋိဇဂ္ဂကံ– ကျောင်းကို သုတ်သင်ရှင်းလင်းတတ်သော။ မနုဿံ– ကို။ ပေသေယျ– စေလွတ်ပေးပါမူကား။ အဟော ဝတ– ဩော်... ကောင်းလေစွ။” ဣတိ– ဤသို့ ကြံပြီ။ ဥပါသိကာ– သည်။ ဂေဟေ– ၌။ နိသိန္နာဝ– ထိုင်လျက်သာလျှင်။ အာဝဇ္ဇေန္တီ– ဆင်ခြင်လသော်။ တမတ္ထံ– ထိုအကြောင်းကို။ ဉတွာ– ၍။ “ဂစ္ဆ– သွားလော။ ဝိဟာရံ– ကို။ ပဋိဇဂ္ဂိတွာ– ၍။ ဧဟိ– လာခဲ့လော။” ဣတိ– ဤသို့ ပြော၍။ မနုဿံ– ကို။ ပေသေသိ– စေလွတ်ပြီ။ ဣတရောပိ– အခြားသော ရဟန်းသည်လည်း။ ပါနီယံ– သောက်ဖွယ်ဖျော်ရည်ကို။ ပိဝိတုကာမော– သောက်ခြင်းငှာ အလိုရှိသည်။ (ဟုတွာ)၊ “မေ– ဖို့။ သက္ခရပါနကံ–သကြားဖြင့် ပြုအပ်သော ဖျော်ရည်ကို။ ဝါ– သကြားဖျော်ရည်ကို။ ကတွာ– ၍။ ပေသေယျ– ကား။ အဟော ဝတ– စွ။” ဣတိ– သို့။ စိန္တေသိ– ပြီ။ ဥပါသိကာ– သည်။ တမ္ပိ– ထိုသကြားဖျော်ရည်ကိုလည်း။ ပေသေသိ– ပြီ။ သော– ထိုရဟန်းသည်။ ပုနဒိဝသေ– နောက်တစ်နေ့၌။ “မေ– ငါ့ဖို့။ ဝါ– အတွက်။ ပါတောဝ– ၌သာလျှင်။ သဥတ္တရိဘင်္ဂံ ဥတ္တရိဘင်္ဂံ ဥတ္တရိဘင်္ဂံ– လက်သုတ်ဟင်းလျာနှင့် တကွဖြစ်သော။ သိနိဒ္ဓယာဂုံ– နူးနပ် ပျော့ စသည်တို့၌ကဲ့သို့ အန္တပုဒ် (အန္တပစ္စည်းမဟုတ်) ဟု တစ်နည်းဆို၏။ ထိုအလို “ခိလာနီတိ ကိလာနိ၊ အယမေဝ ပါဌော (ဇာ၊ဋ္ဌ၊ ၅, ၂၁၈)”ကို ထောက်၍ ကိလသဒ္ဒါ ပင်ပန်းခြင်း အနက်ဟော၊ အန္တသဒ္ဒါ အနက်မဲ့ဟု ယူ၍ “ကိလနံ ကိလံ– ပင်ပန်းခြင်း။ [ကိလ+အ၊] ကိလံ+အဿ အတ္ထီတိ ကိလော– ပင်ပန်းခြင်းရှိသူ။ [ကိလ+ဏ၊] ကိလောယေဝ ကိလန္တော၊ မဂ္ဂံ ဂန္တွာ ကိလန္တော မဂ္ဂကိလန္တော– ခရီးသွားခဲ့၍ ပင်ပန်းခြင်းရှိသူ”ဟု ပြုပါ

သဥတ္တရိဘင်္ဂံ။ ။ ဥတ္တရိ ဥတ္တရံ+ဘင်္ဂံ ဗျဉ္ဇနံ ဧတဿာတိ ဥတ္တရိဘင်္ဂံ(ဝိနိစ္ဆယဋီ၊၂၊၃၁၈)၊ ဥတ္တရိ ဘဇိတဗ္ဗန္တိ ဥတ္တရိဘင်္ဂံ(ဇာဋီသစ်- ၁, ၂၂၈)၊ သဟ+ဥတ္တရိဘင်္ဂေန ယာ ဝတ္တတီတိ သဥတ္တရိဘင်္ဂါ- လက်သုပ်ဟင်းလျာနှင့်တကွဖြစ်သော ပြစ်သောယာဂု

ကင်္ခါဘာ- ၂, ၂၇၁။ ။ ထို၌ “ဥတ္တရိ- အပေါ်အညွန့်အဖျား၌+ဘင်္ဂ- ချိုးယူအပ် သော ဟင်းရွက်နု၊ ထိုဟင်းရွက်နုများဖြင့် သုပ်ထားအပ်သည်ကို ဥတ္တရဘင်္ဂဟု ခေါ် သည်ဟု မိန့်ဆို၏၊ ထိုအလို “ဥတ္တရိ+ဘဉ္ဇိတဗ္ဗန္တိ ဥတ္တရိဘင်္ဂံ- အပေါ်အညွန့်အဖျား၌ ချိုးယူအပ်သော ဟင်းရွက်နု” ဟုပြု၍ ကာရဏူပစာရအားဖြင့် ထိုဟင်းရွက်နုများဖြင့် သုပ်ထားအပ်သော ဟင်းလျာကို ယူ၊ သို့မဟုတ် “ဥတ္တရိဘင်္ဂေန+ကတံ ဥတ္တရိဘင်္ဂံ-အပေါ်အညွန့်အဖျား၌ ချိုးယူအပ်သော ဟင်းရွက်နုဖြင့် ပြုအပ်သောသောဟင်းလျာ [ဥတ္တရိဘင်္ဂ+ဏ၊]”ဟု ကြံပါ။

...[စာမျက်နှာ- ၂၇]...

ပြောင်းသော ယာဂုကို။ ဝါ– ပြစ်သောယာဂုကို။ ပေသေတု– ပို့ပါစေ။” ဣတိ– သို့။ စိန္တေသိ– ပြီ။ ဥပါသိကာ– သည်။ တထာ– ထိုကြံသည့်အတိုင်း။ အကာသိ၊ သော– ထိုရဟန်းသည်။ ယာဂုံ– ကို။ ပိဝိတွာ– ၍။ “မေ– ဖို့။ ဝါ– အတွက်။ ဧဝရူပံ– သော။ ခဇ္ဇကံ– ခဲဖွယ်ကို။ ပေသေယျ– ပေးပို့ပါမူကား။ အဟော ဝတ– စွ။” ဣတိ၊ စိန္တေသိ၊ ဥပါသိကာ– သည်။ တမ္ပိ– ထိုခဲဖွယ်ကိုလည်း။ ပေသေသိ၊ သော– ထိုရဟန်းသည်။ စိန္တေသိ၊ (ကိံ)၊ “အယံ ဥပါသိကာ– သည်။ မယာ– သည်။ သဗ္ဗံ– သော။ စိန္တိတစိန္တိတံ– ကို။ ပေသေသိ– ပြီ။ အဟံ– သည်။ ဧတံ– ဤဥပါသိကာမကြီးကို။ ဒဋ္ဌုကာမော– ၏။ မေ– ဖို့။ ဝါ– အတွက်။ နာနဂ္ဂရသဘောဇနံ– ကို။ ဂါဟာပေတွာ– စေ၍။ သယမေဝ– သာ။ အာဂစ္ဆေယျ– လာခဲ့ပါမူကား။ အဟော ဝတ– စွ။” ဣတိ– ဤသို့ ကြံ စည်ပြီ။ ဥပါသိကာ– သည်။ “မမ– ၏။ ပုတ္တော– သည်။ မံ– ကို။ ဒဋ္ဌုကာမော– ၏။ မေ– ၏။ အာဂမနံ– လာခြင်းကို။ ပစ္စာသီသတိ– တောင့်တနေ၏။” ဣတိ– ဤသို့ သိ၍။ ဘောဇနံ– ကို။ ဂါဟာပေတွာ– ၍။ ဝိဟာရံ– သို့။ ဂန္တွာ– ၍။ တဿ– ထိုရဟန်း အား။ အဒါသိ၊ သော– ထိုရဟန်းသည်။ ကတဘတ္တကိစ္စော– ပြုအပ်ပြီးသော ဆွမ်း ဘုဉ်းပေးခြင်းကိစ္စရှိသည်။ (ဟုတွာ)၊ “မဟာဥပါသိကေ– ကြီး! တွံ– သည်။ မာတိကမာတာ နာမ– မာတိကအမေ မည်သူလော?” ဣတိ– သို့။ ပုစ္ဆိ– ပြီ။ “တာတ– သားတော်! အာမ– မှန်ပါ။” ဣတိ– ဤသို့ ဖြေပြီ။ “တွံ– သည်။ ပရစိတ္တံ– သူတစ်ပါး ၏ စိတ်ကို။ ဇာနာသိ– သိသလော?” ဣတိ– ဤသို့မေးပြီ။ “တာတ! ကိံ– အဘယ်

ဇာဋီသစ်- ၁, ၃၅၂။ ။ ထို၌ “ဥတ္တရိဘင်္ဂေနာတိ တမေဝ ပူတိမစ္ဆကံ ခါဒနီယ- ဘောဇနီယာဒီဟိ ဥတ္တရိ ဘဉ္ဇိတွာ ဘဉ္ဇိတွာ ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗတော ဥတ္တရိဘင်္ဂန္တိ ဝုစ္စတိ- ခဲဖွယ်ဘောဇဉ်စသည်တို့မှ နောက်၌ ချိုးဖဲ့၍ ချိုးဖဲ့၍ (လက်ဘက်ရည်ပွဲ၌) စားအပ် သော ငါးပိကောင်, ငါးခြောက်ကို “ဥတ္တရိဘင်္ဂ”ဟု ဆိုအပ်၏ဟူ၍ ဖွင့်၏၊ ထိုအလို “ဥတ္တရိ+ဘဉ္ဇိတွာ ဘဉ္ဇိတွာ ဥတ္တရိဘင်္ဂေါ၊ ဥတ္တရိဘင်္ဂံ+ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗန္တိ ဥတ္တရိဘင်္ဂံ- ခဲ ဖွယ်ဘောဇဉ်စသည်တို့မှ နောက်၌ ချိုးဖဲ့လျက် ချိုးဖဲ့လျက် စားအပ်သောဟင်းလျာ” ဟု ပြု၊ “ဘဉ္ဇိတွာ ဘဉ္ဇိတွာ”ဖြင့် ဘင်္ဂကို ဖွင့်သည်၊ “ဘဉ္ဇိတွာ ဘဉ္ဇိတွာ”သည် အာဘိက္ခပုဒ်တည်း၊ “ဥတ္တရိဘင်္ဂ”ဟု သမာသ်ပြီးသောအခါ သမာသ်သည်ပင် အာဘိက္ခ အနက်ကို ဟောသောကြောင့် “ဘင်္ဂဘင်္ဂ”ဟု ဒွိရုပ်မပြုရ(မောဂ်နိ- ၂, ၂၄၄၊ ပါစိတ် ဘာ- ၂, ၁၀၁)၊ တွာပစ္စည်းဖြင့် ဥတ္တရိဘင်္ဂ၏ ကြိယာဝိသေသနဖြစ်ကြောင်းကို ပြသည်။

...[စာမျက်နှာ- ၂၈]...

ကြောင့်။ မံ– ကို။ ပုစ္ဆသိ– မေးသနည်း?” ဣတိ– ဤသို့ မေးပြီ။ “မယာ– သည်။ စိန္တိတစိန္တိတံ– သော။ သဗ္ဗံ– ကို။ အကာသိ– ပြုပေးခဲ့ပြီ။ တေန– ကြောင့်။ တံ– ကို။ ပုစ္ဆာမိ– ၏။” ဣတိ– ဤသို့ ဖြေပြီ။ “တာတ! ပရစိတ္တဇာနနကဘိက္ခူ– သူတစ်ပါး၏ စိတ်ကို သိသောရဟန်းတို့သည်။ ဗဟူ– များပါကုန်၏။” ဣတိ– လျှောက်ပြီ။ “ဥပါသိကေ– ကြီး! အဟံ– သည်။ အညေ– အခြားသူတို့ကို။ န ပုစ္ဆာမိ– မေးသည်မဟုတ်။ တုဝံ– သင့်ကို။ ပုစ္ဆာမိ– မေးနေ၏။” ဣတိ– ဤသို့ပြောပြီ။ ဧဝံ သန္တေပိ– ဤသို့ ဖြစ် သော်လည်း။ ဥပါသိကာ– သည်။ “ပရစိတ္တံ– ကို။ ဇာနာမိ– ၏။” ဣတိ– သို့။ အဝတွာ– ၍။ “ပုတ္တ! ပရစိတ္တံ– ကို။ ဇာနန္တာ နာမ– သိသူတို့မည်သည်။ ဧဝံ– သို့။ ကရောန္တိ– ပြုကုန်၏။” ဣတိ– သို့။ အာဟ– ပြီ။ သော– ထိုရဟန်းသည်။ “ဣဒံ ကမ္မံ– ဤအမှု သည်။ ဘာရိယံ ဝတ– ဝန်လေးလေစွ။ ပုထုဇ္ဇနာ နာမ– တို့မည်သည်။ သောဘနမ္ပိ–ကောင်းသည်ကိုလည်းကောင်း။ အသောဘနမ္ပိ– မကောင်းသည်ကိုလည်းကောင်း။ စိန္တေန္တိ– ကြံစည်ကုန်၏။ အဟံ– သည်။ ကိဉ္စိ– သော။ အယုတ္တံ– မသင့်သည် ကို။ သစေ စိန္တယိဿာမိ– အံ့။ (ဧဝံ သတိ– သော်၊) ဘဏ္ဍကေန– ဥစ္စာနှင့်။ သဟ– တကွ။ စောရံ– ကို။ စူဠာယ– ရောင်ထုံး၌။ ဂဏှန္တီ ဝိယ– ဖမ်းကိုင်သကဲ့သို့။ မံ– ကို။ ဝိပ္ပကာရံ– ဖောက်ပြန်ခြင်းသို့။ ပါပေယျ– ရောက်စေရာ၏။ မယာ– သည်။ ဣတော– ဤအရပ်မှ။ ပလာယိတုံ– ပြေးခြင်းငှာ။ ဝဋ္ဋတိ– ၏။” ဣတိ– သို့။ စိန္တေတွာ– ၍။ “ဥပါသိကေ– ကြီး! အဟံ– သည်။ ဂမိဿာမိ– သွားတော့မည်။” ဣတိ– သို့။ အာဟ– ပြီ။ “အယျ– အရှင်ဘုရား! ကဟံ– အဘယ်အရပ်သို့။ (ဂမိဿသိ– မည်နည်း?)” ဣတိ– ဤသို့ မေးပြီ။ “ဥပါသိကေ– ကြီး! သတ္ထု– ၏။ သန္တိကံ– သို့။ (ဂမိဿာမိ– မည်၊)” ဣတိ– ဤသို့ ပြောပြီ။ “ဘန္တေ! တာဝ– ရှေးဥုးစွာ။ ဣဓ– ဤကျောင်း၌။ ဝသထ–နေတော်မူပါကုန်။” ဣတိ– ပြီ။ “ဥပါသိကေ– ကြီး! န ဝသိဿာမိ– မနေတော့ပါ။ ဂမိဿာမေဝ– သွားတော့မည်သာ။” ဣတိ– ဤသို့ ပြော၍။ နိက္ခမိတွာ– ထွက်၍။ သတ္ထု– ၏။ သန္တိကံ– သို့။ အဂမာသိ– ပြီ။ အထ– ၌။ နံ– ထိုရဟန်းကို။ သတ္ထာ– သည်။ “ဘိက္ခု– ရဟန်း! တွံ– သည်။ တတ္ထ– ထိုရွာ၌။ န ဝသသိ ကိံ– မနေဘူးလော?” ဣတိ– သို့။ ပုစ္ဆိ– ပြီ။ “ဘန္တေ! အာမ– ပါ။ တတ္ထ– ထိုရွာ၌။ ဝသိတုံ– ငှာ။ န သက္ကာ–မစွမ်းနိုင်ပါ။” ဣတိ– ဤသို့ လျှောက်ပြီ။ “ဘိက္ခု– ရဟန်း! ကိံ ကာရဏာ– အဘယ်

...[စာမျက်နှာ- ၂၉]...

အကြောင်းကြောင့်နည်း?” ဣတိ– ဤသို့ မေးပြီ။ “ဘန္တေ– ရား! သာ ဥပါသိကာ– သည်။ စိန္တိတစိန္တိတံ– သော။ သဗ္ဗံ– ကို။ ဇာနာတိ– ၏။ ပုထုဇ္ဇနာ စ နာမ– တို့မည် သည်လည်း။ သောဘနမ္ပိ– ကောင်း။ အသောဘနမ္ပိ– ကောင်း။ စိန္တေန္တိ– ကုန်၏။ အဟံ– သည်။ ကိဉ္စိ– သော။ အယုတ္တံ– ကို။ သစေ စိန္တေဿာမိ– အံ့။ (ဧဝံ သတိ)၊ ဘဏ္ဍကေန– နှင့်။ သဟ– ကွ။ စောရံ– ကို။ စူဠာယ– ၌။ ဂဏှန္တီ ဝိယ– သကဲ့သို့။ မံ– ကို။ ဝိပ္ပကာရံ– သို့။ ပါပေဿတိ– လိမ့်မည်။” ဣတိ– သို့။ စိန္တေတွာ– ၍။ အာဂတော–ပြန်လာသည်။ အမှိ– ၏။ ဣတိ– ဤသို့ လျှောက်ပြီ။ “ဘိက္ခု– ရဟန်း! တတ္ထေဝ– ထိုရွာ၌သာလျှင်။ တယာ– သည်။ ဝသိတုံ– ငှာ။ ဝဋ္ဋတိ– ၏။” ဣတိ– ဤသို့ မိန့်တော် ပြီ။ “ဘန္တေ– ရား! န သက္ကောမိ– ပါ။ အဟံ– သည်။ တတ္ထ– ထိုရွာ၌။ န ဝသိဿာမိ– မနေနိုင်ပါ။” ဣတိ– ဤသို့ လျှောက်ပြီ။ “ဘိက္ခု– ရဟန်း! တေန ဟိ– ထိုသို့ဖြစ်လျှင်။ တွံ– သည်။ ဧကမေဝ– တစ်ခုတည်းကိုသာလျှင်။ ရက္ခိတုံ– ငှာ။ သက္ခိဿသိ– စွမ်း နိုင်မည်လော?” ဣတိ– ဤသို့ မေးတော်မူပြီ။ “ဘန္တေ– ရား! ကိံ– အဘယ်ကိုပါ နည်း? ”ဣတိ– ဤသို့ မေးပြီ။ “တဝ– ၏။ စိတ္တမေဝ– ကိုသာလျှင်။ ရက္ခ– စောင့် လျှောက်လော။ ဧတံ စိတ္တံ နာမ– ဤစိတ်မည်သည်ကို။ ဒုရက္ခံ– ခဲယဉ်းသဖြင့် စောင့်လျှောက်အပ်၏။ တွံ– သည်။ အတ္တနော– ၏။ စိတ္တမေဝ– ကိုသာ။ နိဂ္ဂဏှ–နှိပ်ကွပ်လော။ အညံ– အခြားသော။ ကိဉ္စိ– တစ်စုံတရာကို။ မာ စိန္တယိ– မကြံနှင့်။ ဧတံ စိတ္တံ နာမ– ကို။ ဒုန္နိဂ္ဂဟံ– ခဲယဉ်းသဖြင့် နှိပ်ကွပ်အပ်၏။” ဣတိ ဝတွာ ဣမံ ဂါထံ အာဟ၊ (ကိံ) “ဒုန္နိဂ္ဂဟဿ၊ ပေ။ သုခါဝဟ”န္တိ– ဟူ၍။ (အာဟ)

ဒုန္နိဂ္ဂဟဿ လဟုနော, ယတ္ထကာမနိပါတိနော၊ စိတ္တဿ ဒမထော သာဓု, စိတ္တံ ဒန္တံ သုခါဝဟံ

ဒုန္နိဂ္ဂဟဿ– ဝိသဘာဂ, ခေါ်ဆိုရသည့်, မိန်းမယောကျ်ား, အာရုံများသို့, မသွားဖို့ရာ, ခဲယဉ်းစွာနှိပ်အပ်ထသော။ လဟုနော– မိုးကျရေပွက်, အမြန်ပျက် သို့, ဖြစ်ပျက်၂တန်, လျင်မြန်ထသော။ ယတ္ထကာမနိပါတိနော– အရွယ်မျိုးဇာတ်, မကြည့်တတ်ဘဲ, လိုအပ်ဘိတုံ, အာရုံဟူသမျှ၌ ကျရောက်လေ့ရှိထသော။ စိတ္တဿ– အာရုံသောင်းပြောင်း, အကြောင်းကြောင်းကြောင့်, ဆိုးကောင်း ၂သွယ်, ဆန်းကြယ်သောစိတ်ကို။ ဒမထော– သူတော်ဖြစ်ရေး, အမြဲတွေး၍, ယဉ်ကျေး

...[စာမျက်နှာ- ၃၀]...

အောင် ဆုံးမနိုင်ခြင်းသည်။ သာဓု– ခုဘေးမခ, နောင်အေးမြသဖြင့်, ဘဝတာရှည်, ကောင်းမြတ်လှပေ၏။ ဒန္တံ– သူတော်နှလုံး, အမြဲသုံးအောင်, ဆုံးမအပ်ပြီး, ယဉ် ကျေးပြီးသော။ စိတ္တံ– ဖြစ်ပျက်လျင်မြန်, ကိုယ့်သန္တာန်၌, ဖန်ဖန်ပေါ်ထင်, စိတ် အစဉ်သည်။ သုခါဝဟံ– လူနတ်၂တန်, စည်းစိမ်စံလျက်, နိဗ္ဗာန်တိုင်အောင်, ချမ်း သာကို ဆောင်နိုင်ပေသတည်း။

တတ္ထ– ထိုဂါထာ၌။ ဧတံ စိတ္တံ နာမ– ဤစိတ်မည်သည်။ ဒုက္ခေန– ခဲယဉ်း သဖြင့်။ နိဂ္ဂယှတိ– နှိပ်အပ်၏။ ဣတိ– ထိုသို့ ခဲယဉ်းသဖြင့် နှိပ်အပ်သည်၏ အဖြစ် ကြောင့်။ ဝါ– ထိုသို့ နှိပ်နိုင်ခဲသည်၏ အဖြစ်ကြောင့်။ ဒုန္နိဂ္ဂဟံ– ဒုန္နိဂ္ဂဟမည်၏။ လဟု– လျင်စွာ။ ဥပ္ပဇ္ဇတိ စ– ဖြစ်လည်း ဖြစ်တတ်၏။ နိရုဇ္ဈတိ စ– ချုပ်လည်း ချုပ် တတ်၏။ ဣတိ– ထိုကြောင့်။ လဟု– လဟုမည်၏။ ဒုန္နိဂ္ဂဟဿ– ခဲယဉ်းသဖြင့် နှိပ် အပ်ထသော။ ဝါ– နှိပ်နိုင်ခဲထသော။ လဟုနော– အဖြစ်အချုပ်အားဖြင့် လျင်ထ သော။ တဿ– ထိုစိတ်ကို။ [ဒမထော၌စပ်၊] ယတ္ထကာမနိပါတိနောတိ– ကား။ ယတ္ထကတ္ထစိ ဒေဝ– အမှတ်မထား တစ်ပါးပါးသော အာရုံ၌ပင်။ နိပတနသီလဿ– ကျရောက်ခြင်းအလေ့ရှိထသော။ [စိတ္တဿ၌စပ်၊] ဟိ– ချဲ့။ ဧတံ– ဤစိတ်ကို။ [ဝုစ္စတိ၌စပ်၊] ဝါ– သည်။ [န ဇာနာတိ စသည်၌စပ်၊] လဘိတဗ္ဗဋ္ဌာနံ ဝါ– ရထိုက်သော အရာဌာနကိုလည်းကောင်း။ အလဘိတဗ္ဗဋ္ဌာနံ ဝါ– မရထိုက်သော အရာဌာန ကိုလည်းကောင်း။ ယုတ္တဋ္ဌာနံ ဝါ– သင့်လျော်သော အရာဌာနကိုလည်းကောင်း။ အယုတ္တဋ္ဌာနံ ဝါ– မသင့်လျော်သော အရာဌာနကိုလည်းကောင်း။ န ဇာနာတိ– မသိတတ်။ ဇာတိံ– အမျိုးဇာတ်ကို။ နေဝ ဩလောကေတိ– မကြည့်တတ်။ ဂေါတ္တံ–

ယတ္ထကာမနိပါတိနော။ ။ “ယတ္ထ ယတ္ထ ဣစ္ဆတိ၊ တတ္ထ တတ္ထေဝ နိပတတိ”ကို ကြည့်၍ “ကာမီယတေတိ ကာမော- အလိုရှိအပ်သောအာရုံ၊ “ယတ္ထယတ္ထ+ကာမော ယတ္ထကာမော- အလိုရှိအပ်ရာ အကြင်အကြင်အာရုံ၊ (ဝိစ္ဆတ္ထအဗျယီဘော)၊ နိပတတိ သီလေနာတိ နိပါတိ၊ [နိ+ပတ+ဏီ၊ “စိတ္တံ”ကို ရသောကြောင့် ဤကို ရဿပြု၊] ယတ္ထကာမံ+နိပါတိ ယတ္ထကာမနိပါတိ”ဟုပြုပါ၊ ဆက်ဥုးအံ့- “ယတ္ထကာမ”ဟု သမာသ် ပြီးသောအခါ သမာသ်သည်ပင် ဝိစ္ဆာအနက်ကို ဟောသောကြောင့် “ယတ္ထ ယတ္ထ”ဟု ဒွိရုပ်မပြုရ။ [သမာသေနေဝ သဒ္ဒသတ္တိယာ ဝိစ္ဆာဘိက္ခညတ္ထာနံ ဝုတ္တတ္တာ န ဒွိဗ္ဗစနံ၊- ပါ- ၃, ၄, ၅၆၊ ကာ- ၁, ၂၆၉၊ မောဂ်နိ- ၂, ၂၄၄၊ ပါစိတ် ဘာ- ၂, ၁၀၁။]

...[စာမျက်နှာ- ၃၁]...

အနွယ်ကို။ န ဩလောကေတိ– တတ်။ ဝယံ– အရွယ်ကို။ န ဩလောကေတိ– တတ်။ ယတ္ထ ယတ္ထ– အကြင်အကြင်အာရုံ၌။ ဣစ္ဆတိ– အလိုရှိ၏။ တတ္ထ တတ္ထေဝ– အလိုရှိရာ ထိုထိုအာရုံ၌သာ။ နိပတတိ– ကျတတ်၏။ ဣတိ– ထိုကြောင့်။ ယတ္ထကာမနိပါတီတိ– ယတ္ထကာမနိပါတီဟူ၍။ ဝုစ္စတိ– ဆိုအပ်၏။ ဧဝရူပဿ– ဤသို့ သဘောရှိသော။ တဿ စိတ္တဿ– ထိုစိတ်ကို။ ဒမထော– ဆုံးမနိုင်ခြင်းသည်။ သာဓု– ကောင်း၏။ စတူဟိ– ၄-ပါးကုန်သော။ အရိယမဂ္ဂေဟိ– အရိယမဂ်တို့ဖြင့်။ ဒန္တဘာဝေါ– ဆုံးမအပ်သည်၏ အဖြစ်သည်။ [သာဓု၌စပ်၊] ယထာ– အကြင်အခြင်း အရာအားဖြင့်။ (ကရီယမာနံ– ပြုအပ်သော်။ ဝါ– ပြုအပ်သော။ စိတ္တံ– စိတ်သည်၊) နိဗ္ဗိသေဝနံ– ထိုးဆွရခြင်းမရှိသည်။ ဝါ– ယဉ်ကျေးသည်။ ဟောတိ– ၏။ တထာ– ထိုအခြင်းအရာအားဖြင့်။ ကတဘာဝေါ– ပြုအပ်သည်၏ အဖြစ်သည်။ သာဓု– ၏။ ကိံ ကာရဏာ– အဘယ်အကြောင်းကြောင့်။ (ယထာ– ဖြင့်။ ကရီယမာနံ– သော်။ ဝါ– သော။ စိတ္တံ– သည်။ နိဗ္ဗိသေဝနံ– သည်။ ဟောတိ– ၏။ တထာ– ဖြင့်။ ကတဘာဝေါ– သည်။ သာဓု– နည်း? ဣတိ– ဤကား အမေးတည်း၊) ဟိ– အဖြေ ကား။ (တစ်နည်း) ဟိ (ယသ္မာ)– အကြင်ကြောင့်။ ဣဒံ စိတ္တံ– ဤစိတ်သည်။ ဒန္တံ–ဆုံးမအပ်ပြီးသည်။ ဝါ– ယဉ်ကျေးပြီးသည်။ (သမာနံ– သော်၊) သုခါဝဟံ– ချမ်းသာကို ဆောင်နိုင်၏။ နိဗ္ဗိသေဝနံ– ထိုးဆွဆုံးမရခြင်းမရှိလောက်အောင်။ ကတံ– ပြုအပ်ပြီး သည်။ (သမာနံ)၊ မဂ္ဂဖလသုခံ– မဂ်ချမ်းသာ, ဖိုလ်ချမ်းသာကိုလည်းကောင်း။ ပရမတ္ထနိဗ္ဗာနသုခဉ္စ– ပရမတ္ထဖြစ်သော နိဗ္ဗာန်ချမ်းသာကိုလည်းကောင်း။ အာဝဟတိ– ဆောင်နိုင်၏။ ဣတိ– ထိုကြောင့်။ (ယထာ– ဖြင့်။ ကရီယမာနံ– သော်။ ဝါ– သော။ စိတ္တံ– သည်။ နိဗ္ဗိသေဝနံ– သည်။ ဟောတိ။ တထာ– ဖြင့်။ ကတဘာဝေါ– သည်။ သာဓု– ၏။ ဣတိ– ဤကား အဖြေတည်း။) ဒေသနာပရိယောသာနေ– ၌။ သမ္ပတ္တပရိသာယ– ရောက်လာသော ပရိသတ်၌။ ဝါ– တွင်။ ပေ။ ဇာတာ၊ ဣတိ– ဂါထာအဖွင့် အပြီးတည်း။

သတ္ထာ၊ တဿ ဘိက္ခုနော– အား။ ဣမံ ဩဝါဒံ– ကို။ ဒတွာ– ၍။ “ဘိက္ခု– ရဟန်း! ဂစ္ဆ– သွားလော။ အညံ– သော။ ကိဉ္စိ– တစ်စုံတစ်ခုကို။ အစိန္တယိတွာ– မကြံစည်မူ၍။ တတ္ထေဝ– ထိုရွာ၌သာလျှင်။ ဝသာဟိ– လော။” ဣတိ– မိန့်တော်မူ ၍။ ပဟိဏိ– စေလွတ်တော်မူပြီ။ သော ဘိက္ခု– သည်။ သတ္ထု– ၏။ သန္တိကာ– မှ၊

...[စာမျက်နှာ- ၃၂]...

ဩဝါဒံ– ကို။ လဘိတွာ– ၍။ တတ္ထ– ထိုရွာသို့။ အဂမာသိ– သွားပြီ။ ဗဟိဒ္ဓါ– အပ၌။ ကိဉ္စိ– တစ်စုံတစ်ခုသော။ စိန္တနံ နာမ– ကြံစည်ခြင်းမည်သည်ကို။ န စိန္တေသိ– မကြံ စည်။ မဟာဥပါသိကာပိ– သည်လည်း။ ဒိဗ္ဗေန– သော။ စက္ခုနာ– ဖြင့်။ ဩလောကေန္တီ– လသော်။ ထေရံ– ကို။ ဒိသွာ– ၍။ “ဣဒါနိ– ၌။ ဩဝါဒဒါယကံ– အဆုံးအမကို ပေးနိုင်သော။ အာစရိယံ– ကို။ လဘိတွာ– ၍။ မမ– ၏။ ပုတ္တော– သည်။ ပုန– ဖန်။ အာဂတော– ကြွလာပြီ။” ဣတိ– ဤသို့။ အတ္တနော– ၏။ ဉာဏေနေဝ– ဉာဏ်ဖြင့်သာ။ ပရိစ္ဆိန္ဒိတွာ– ပိုင်းဖြတ်၍။ တဿ– အား။ သပ္ပာယာဟာရံ– ကို။ ပဋိယာဒေတွာ– ၍။ အဒါသိ– ပြီ။ သော– ထိုရဟန်းသည်။ သပ္ပာယဘောဇနံ– ကို။ သေဝိတွာ– ၍။ ကတိပါဟေနေဝ– အနည်းငယ်သောရက်ဖြင့်သာလျှင်။ ဝါ– ၂ရက်၃ရက်ဖြင့် သာလျှင်။ [ဓမ္မဘာ-၁, ၅၅၇ရှု၊] အရဟတ္တံ– သို့။ ပတွာ– ၍။ မဂ္ဂဖလသုခေန– ဖြင့်။ ဝီတိနာမေန္တော– ကုန်လွန်စေလျက်။ “မဟာဥပါသိကာ– သည်။ မယှံ– ၏။ ပတိဋ္ဌာ– မှီခိုရာသည်။ အဟော ဇာတာ– ဩော်ဖြစ်လေပြီတကား။ အဟံ– သည်။ ဣမံ– ဤဥပါသိကာမကြီးကို။ နိဿာယ– ၍။ ဘဝနိဿရဏံ ဘဝနိဿရဏံ ဘဝနိဿရဏံ– ဘဝမှ ထွက်မြောက် ကြောင်း နိဗ္ဗာန်သို့။ ဝါ– ဘဝမှ ထွက်မြောက်သော နိဗ္ဗာန်သို့။ ပတ္တော– သည်။ အမှိ– ၏။” ဣတိ– သို့။ စိန္တေတွာ– ၍။ “တာဝ– ရှေးဥုးစွာ။ မေ– ၏။ ဣမသ္မိံ အတ္တဘာဝေ– ဤအတ္တဘော၌။ ဝါ– ဤဘဝ၌။ ပတိဋ္ဌာ– မှီခိုရာသည်။ ဇာတာ– ပြီ။ သံဿာရေ ပန– ၌ကား။ မေ– သည်။ သံသရန္တဿ– ကျင်လည်စဉ်။ အညေသုပိ– အခြား လည်းဖြစ်ကုန်သော။ အတ္တဘာဝေသု– တို့၌။ အယံ– ဤဥပါသိကာမကြီးသည်။ ပတိဋ္ဌာ– သည်။ ဘူတပုဗ္ဗာ– ဖြစ်ဖူးသလော။ နော ဘူတပုဗ္ဗာ– မဖြစ်ဖူးသလော။” ဣတိ– ဤသို့။ ဥပဓာရေန္တော– စူးစမ်းဆင်ခြင်လသော်။ ဧကူနအတ္တဘာဝသတံ–

ဘဝနိဿရဏံ။ ။ “ဘဝနိဿရဏဿ စာတိ ဝိဘဝူပနိဿယတာယ ဝိပဿနာပါဒကတ္တေန အာသဝက္ခယဉာဏေန အဓိဂန္တဗ္ဗဿ နိဗ္ဗာနဿ စ(ဝိနိစ္ဆယဋီ၊၂၊၃၈၃)”အဖွင့်ကို ထောက်၍ ဘဝနိဿရဏံအရ နိဗ္ဗာန်ကိုယူ၊ “သဗ္ဗကိလေသာ သဗ္ဗသင်္ခတာ ဝါ နိဿရန္တိ အပဂစ္ဆန္တိ ဧတေနာတိ နိဿရဏံ- အလုံးစုံသောကိလေသာ, သင်္ခတတရားမှ ကင်းလွတ်ထွက်မြောက်ကြောင်းနိဗ္ဗာန်(အံဋီ၊၁၊၈၃)၊ (တစ်နည်း) နိဿရတီတိ နိဿရဏံ- ထွက်မြောက်တတ်သောနိဗ္ဗာန်(နေတ္တိ၊ဋ္ဌ၊၂၀၊ နေတ္တိဝိ- ၂၈)၊ ဘဝတော+နိဿရဏံ ဘဝနိဿရဏံ”ဟုပြု။

...[စာမျက်နှာ- ၃၃]...

တစ်ခုဖြင့် ယုတ်လျော့သော အတ္တဘောအရာကို။ ဝါ– ၉၉ဘဝကို။ အနုဿရိ–အစဉ်လျှောက်၍ အောက်မေ့ပြီ။ သာပိ– ဥပါသိကာမကြီးသည်လည်း။ ဧကူနအတ္တဘာဝသတေ– ၌။ တဿ– ၏။ ပါဒပရိစာရိကာ– ခြေရင်းအလုပ်အကျွေး သည်။ (ဟုတွာ)၊ အညေသု– အခြားယောကျ်ားတို့၌။ ပဋိဗဒ္ဓစိတ္တာ– ရာဂဖြင့် ဖွဲ့စပ် အပ်သောစိတ်ရှိသည်။ ဟုတွာ၊ တံ– ထိုရဟန်းကို။ ဇီဝိတာ– မှ။ ဝေါရောပေသိ ဝေါရောပေသိ ဝေါရောပေသိ– ခွင်းခဲ့ပြီ။ ထေရော– သည်။ တဿာ– ထိုဥပါသိကာမကြီး၏။ ဧတ္တကံ– ဤမျှအတိုင်း အရှည်ရှိသော။ အဂုဏံ– ဂုဏ်၏ ဆန့်ကျင်ဘက်အပြစ်ကို။ ဒိသွာ၊ “အယံ မဟာဥပါသိကာ– သည်။ ဘာရိယံ– ကြီးလေးသော။ ကမ္မံ– ကို။ အဟော အကာသိ– ဩော်...ပြုခဲ့လေပြီတကား။” ဣတိ– သို့။ စိန္တေသိ– ပြီ။

မဟာဥပါသိကာပိ– သည်လည်း။ ဂေဟေ– ၌။ နိသိန္နာဝ– ထိုင်လျက်သာလျှင်။ “မယှံ– ၏။ ပုတ္တဿ– ၏။ ပဗ္ဗဇိတကိစ္စံ– ရဟန်းကိစ္စသည်။ မတ္တကံ– အပြီးအဆုံးသို့။ (အထွတ်အထိပ်သို့)၊ ပတ္တံ ကိံ နု ခေါ– ရောက်ပြီလော။ နော ပတ္တံ ကိံ နု ခေါ–မရောက်သေးဘူးလော။” ဣတိ– သို့။ ဥပဓာရယမာနာ– လသော်။ တဿ– ထိုသား ရဟန်း၏။ အရဟတ္တပတ္တိံ– အရဟတ္တဖိုလ်သို့ ရောက်ခြင်းကို။ ဉတွာ– ၍။ ဥတ္တရိ–အလွန်။ ဥပဓာရိယမာနာ– သော်။ “မမ– ၏။ ပုတ္တော– သည်။ အရဟတ္တံ– သို့။ ပတွာ– ၍။ အယံ ဥပါသိကာ– သည်။ မေ– ၏။ မဟတီ– ကြီးစွာသော။ ပတိဋ္ဌာ– မှီခိုရာသည်။ အဟော ဝတ ဇာတာ– ဩော်ဖြစ်လေပြီတကား။” ဣတိ– သို့။ စိန္တေတွာ– ၍။ “အတီတေပိ– ၌လည်း။ အယံ– ဤဥပါသိကာမကြီးသည်။ မေ– ၏။ ပတိဋ္ဌာ– သည်။ ဘူတပုဗ္ဗာ နု ခေါ– လော။ နော (ဘူတပုဗ္ဗာ နု ခေါ)– လော။” ဣတိ– ဤသို့။ ဥပဓာရေန္တော– သော်။ ဧကူနအတ္တဘာဝသတံ– သို့။ အနုဿရိ– ပြီ။ (ကိံ)၊ “အဟံ–

ပါဒပရိစာရိကာ။ ။ ပါဒဿ+မူလံ ပါဒေါ၊ မူလပုဒ်ကိုချေ၊ ပါဒေ+ပရိစရတီတိ ပါဒပရိစာရိကာ- ခြေရင်း၌ လုပ်ကျွေးသောမယား၊ [ပါဒ+ပရိ+စရ+ဏွု+အာ၊- ဓာန်ဋီ- ၂၃၇၊ ဓာန်ဋီနိ- ၁, ၃၇၅။]

ဝေါရောပေသိ။ ။ ဝိ+အဝ+ရုဟ+ဏေ+ဤ၊ ကွစိ ဓာတုဖြင့် ဟကို ပပြု, အဝကို ဩပြု, ရု၌ ဩဝုဒ္ဓိပြု(ပါ- ၇, ၃, ၄၃)၊ (တစ်နည်း) ဝိ+အဝ+ရုဟ+ဏာပေ+ဤ၊ ကွစိ ဓာတုဖြင့် ဟနှင့် အာကိုချေ၊ “ဝေါရောပေသိ- အထူးအားဖြင့် အောက်သို့ သက်ရောက် စေပြီ၊ (သဒ္ဒတ္ထ)၊ ဝါ- ကင်းစေပြီ၊ ဝါ- ခွင်းပြီ၊ (အဓိပ္ပာယတ္ထ)၊”ဟုပေး။(သီဘာ- ၃, ၂၆၅)

...[စာမျက်နှာ- ၃၄]...

သည်။ ဧကူနအတ္တဘာဝသတေ– ၌။ အညေဟိ– အခြားသောယောက်ျားတို့နှင့်။ သဒ္ဓိံ– တူ။ ဧကတော– တစ်ပေါင်းတည်း။ ဟုတွာ– ၍။ ဧတံ– ဤရဟန်းကို။ ဇီဝိတာ– မှ။ ဝေါရောပေသိံ– ခဲ့ပြီ။ (ဣတိ– ဤသို့ အောက်မေ့ပြီ၊) [ဣတိအကျေကြံ၊] အယံ– ဤရဟန်းသည်။ မေ– ၏။ ဧတ္တကံ– သော။ အဂုဏံ– ကို။ ဒိသွာ– ၍။] ဥပါသိကာယ– သည်။ ဘာရိယံ– သော။ ကမ္မံ– ကို။ အဟော ကတံ– ဩော်...ပြုအပ်ခဲ့လေပြီ တကား။” ဣတိ– သို့။ စိန္တေသိ– တွေးနေပြီ။ “ဧဝံ– သို့။ သံသာရေ– ၌။ သံသရန္တိယာ– သော။ မမ– ၏။ (တစ်နည်း) မမ– သည်။ သံသရန္တိယာ– လသော်။ ပုတ္တဿ– ၏။ ကတပုဗ္ဗော– ရှေး၌ ပြုအပ်ခဲ့သော။ ဥပကာရော– လျော်သော အကျိုးကျေးဇူးရှိ သည်၏အဖြစ်ကို ပြုခြင်းသည်။ (တစ်နည်း) ပုတ္တဿ– အား။ ဥပကာရော– လျော် သောကျေးဇူးသည်။ [ဓမ္မဘာ-၁, ၅၅၀၇ှု၊] အတ္ထိ နု ခေါ– လော။” ဣတိ– သို့။ ဥပဓာရယမာနာ– လသော်။ တတော– ထို၉၉ဘဝထက်။ ဥတ္တရိံ– အလွန်ဖြစ်သော။ သတမံ– တစ်ရာမြောက်ဖြစ်သော။ အတ္တဘာဝံ– ကို။ အနုဿရိတွာ– ၍။ သတမေ– သော။ အတ္တဘာဝေ– ၌။ မယာ– သည်။ ဧတဿ– ဤရဟန်း၏။ ပါဒပရိစာရိကာယ– ခြေရင်းအလုပ်အကျွေးသည်။ ဝါ– မယားသည်။ ဟုတွာ– ၍။ ဧတသ္မိံ– ဤရဟန်းကို။ ဇီဝိတာ– ဇီဝိတိန္ဒြေမှ။ ဝေါရောပနဋ္ဌာနေ– ခွင်းရာအအရပ်၌။ ဇီဝိတဒါနံ– အသက်ကို ပေးလှူခြင်းကို။ ဝါ– အသက်အလှူကို။ ဒိန္နံ– ပေးလှူအပ်ခဲ့ပြီ။ မယာ– သည်။ မမ– ၏။ ပုတ္တဿ– အား။ မဟာဥပကာရော– ကြီးမားသော လျော် သောကျေးဇူးကို။ (ကြီးမားသင့်လျော်သောကျေးဇူးကို)၊ [ပုတ္တဿ– ၏။ မဟာဥပကာရော– ကြီးမားသော လျော်သောအကျိုးကျေးဇူးရှိသည်၏အဖြစ်ကို ပြုခြင်းကို”ဟု တစ်နည်းပေး။] အဟော ကတပုဗ္ဗော– ဩော်...ရှေး၌ ပြုအပ်ခဲ့လေပြီတကား။” ဣတိ– ဤသို့ ဆင်ခြင်ပြီး၍။ ဂေဟေ– ၌။ နိသိန္နာဝ– လျက်သာလျှင်။ “ဥတ္တရိံ– ထို့ ထက် အလွန်ဖြစ်သော တစ်ရာမြောက်ဘဝကို။ ဝိသေသေတွာ– အထူးပြု၍။ ဥပဓာရေထ– ပါကုန်လော။” ဣတိ– သို့။ အာဟ၊ သော– ထိုရဟန်းသည်။ ဒိဗ္ဗာယ– နတ်ပြည်၌ ဖြစ်သော ပသာဒသောတနှင့် တူသော။ (နတ်နားနှင့် တူသော)၊

ဒိဗ္ဗာယ။ ။ ဒိဝိ+ဘဝါ ဒိဗ္ဗာ- နတ်၌ ဖြစ်သော ပသာဒသောတဓာတ်၊ (တစ်နည်း) ဒေဝါနံ+အယံ ဒိဗ္ဗာ- နတ်တို့၏ ဥစ္စာဖြစ်သော ပသာဒသောတဓာတ်၊ ဒိဗ္ဗာ ဝိယာတိ ဒိဗ္ဗာ- နတ်၌ ဖြစ်သော ပသာဒသောတ ဓာတ်နှင့်တူသော အဘိညာဉ်သောတဓာတ်၊

...[စာမျက်နှာ- ၃၅]...

သောတဓာတုယာ– သောတဓာတ်ဖြင့်။ သဒ္ဒံ– ကို။ သုတွာ– ၍။ ဝိသေသေတွာ– ၍။ သတမံ– သော။ အတ္တဘာဝံ– ကို။ အနုဿရိတွာ– ၍။ တတ္ထ– ထိုတစ်ရာမြောက် ဘဝ၌။ တာယ– ထိုဥပါသိကာမကြီးသည်။ အတ္တနော– မိမိအား။ ဇီဝိတဿ– ၏။ ဝါ– ကို။ ဒိန္နဘာဝံ– ပေးအပ်ခဲ့သည်၏အဖြစ်ကို။ ဒိသွာ– ၍။ “မမ– အား။ ဝါ– ၏။ ဣမာယ မဟာဥပါသိကာယ– သည်။ ဥပကာရော– ကို။ အဟော ကတပုဗ္ဗောဝါ– နတ်တို့၏ဥစ္စာဖြစ်သော ပသာဒသောတဓာတ်နှင့်တူသော အဘိညာဉ်သောတ ဓာတ် (ဝိသုဒ္ဓိ၊ဋီ၊ ၂၊ ၃၇၊ မဏိ-၂, ၅၂၆)

အခြားနည်းများ။ ။ ဒိဗ္ဗေန+ပဋိလဒ္ဓါ ဒိဗ္ဗာ- ဒိဗ္ဗဝိဟာရမည်သော ဈာန်၄ပါး ကြောင့် ရအပ်သော အဘိညာဉ်သောတဓာတ်၊ ပဋိလဒ္ဓကိုချေ၊ သို့မဟုတ်, ပဋိလဒ္ဓ အနက်၌ ဏပစ္စည်းသက်၊ သို့မဟုတ်, အကြောင်းဖြစ်သော ဈာန်၄ပါး၏ အမည်ကို အကျိုးဖြစ်သော အဘိညာဉ်သောတဓာတ်၌ တင်စား၍ ကာရဏူပစာရအားဖြင့် အဘိညာဉ်သောတဓာတ်ကိုယူ၊ (တစ်နည်း) ဒိဗ္ဗံ+သန္နိဿိတာ ဒိဗ္ဗာ- ဒိဗ္ဗဝိဟာရတွင် အထက်ဆုံးစတုတ္ထဈာန်ကို မှီသော အဘိညာဉ်သောတဓာတ်၊ ဤနည်း၌ ကာရဏူပစာရအပြင် ဌာနဖြစ်သော စတုတ္ထဈာန်၏ အမည်ကို ဌာနီဖြစ်သော အဘိညာဉ် သောတဓာတ်၌ တင်စားသော ဌာနူပစာရပါ ရ၏၊ (တစ်နည်း) ဒိဗ္ဗတိ ဇောတယတီတိ ဒိဗ္ဗာ- ထွန်းလင်းတောက်ပတတ်သော အဘိညာဉ်သောတဓာတ်၊ (တစ်နည်း) ဒိဗ္ဗတိ ဂစ္ဆတိ အသဇ္ဇမာနာ ပဝတ္တတီတိ ဒိဗ္ဗာ- တိရောကုဋ္ဋစသော အရပ်သို့ မငြိမကပ် သွားတတ်သော၊ [ဒိဝု+ယ။] (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၃၂၊ သာရတ္ထ၊၁၊၃၉၆၊ မဏိ- ၂, ၅၂၆၊ ပါရာဘာ- ၂, ၃၃)

သောတဓာတုယာ။ ။ “သဝနတ္ထေန စ သဘာဝဓာရဏဋ္ဌေန စ သောတဓာတု သောတဓာတု သောတဓာတု (ဥဒါန၊ဋ္ဌ၊၁၈၁၊ ဝိသုဒ္ဓိ၊၂၊၃၇၊ ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၂)”အဖွင့်အလို “သုဏာတီတိ သောတံ၊ အတ္တနော သဘာဝံ ဓာရေတီတိ ဓာတု၊ သောတံ စ+တံ+ဓာတု စာတိ သောတဓာတု”ဟုပြု၊ (တစ်နည်း) “သောတဓာတုယာပိ ကိစ္စကရဏေန သောတဓာတု ဝိယာတိ သောတဓာတု သောတဓာတု သောတဓာတု(ဥဒါန၊ဋ္ဌ၊၁၈၁၊ ဝိသုဒ္ဓိ၊၂၊၃၇၊ ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၂)”အဖွင့် အလို “သောတဓာတု ဝိယာတိ သောတဓာတု- ပကတိသောတဓာတ်နှင့်တူသော အဘိညာဉ်သောတဓာတ်”ဟု ဥပမာတဒ္ဓိတ်ပြုပါ၊ “ပကတိသောတဓာတ်သည် ကြား ခြင်းကိစ္စကို ပြုနိုင်သကဲ့သို့ ဤအဘိညာဉ်သောတဓာတ်သည်လည်း ကြားခြင်းကိစ္စကို ပြုနိုင်သည်”ဟူလို။ (သီဘာ- ၃, ၅၄၃)

...[စာမျက်နှာ- ၃၆]...

ဩော်...ရှေး၌ပြုအပ်ခဲ့ဖူးလေပြီ။” ဣတိ– သို့။ အတ္တမနော– မိမိ၏စိတ်ရှိသည်။ ဝါ– ပီတိသုခတို့သည် ယူအပ်သော စိတ်ရှိသည်။ ဟုတွာ၊ တဿာ– ထိုဥပါသိကာ မကြီးအား။ တတ္ထေဝ– ထိုကျောင်း၌ပင်။ စတူသု– ကုန်သော။ မဂ္ဂဖလေသု– တို့၌။ ပဥှံ– ပြဿနာကို။ ကထေတွာ– ဖြေဆို၍။ အနုပါဒိသေသာယ– ဝိပါက်နာမက္ခန္ဓာ,

အတ္တမနော။ ။ အတ္တနော+မနော ယဿာတိ အတ္တမနော- မိမိ၏စိတ်ရှိသူ၊ အတ္တ သဒ္ဒါ “မိမိ”ဟူသော အနက်ဟောတည်း၊ အပြစ်ကင်းသောပီတိသောမနဿနှင့် ယှဉ်သော စိတ်ကိုသာသည် မိမိ၏ အကျိုးကို ဆောင်တတ်သောကြောင့် “အတ္တမန (မိမိစိတ်)”ဟု ဆိုထိုက်သည်၊ ပီတိသောမဿစိတ်၏ ဆန့်ကျင်ဘက်ဖြစ်သော ဒေါမနဿစိတ်ကိုကား အကျိုးမဲ့ကို ဆောင်တတ်သောကြောင့် အတ္တမနဟု မဆိုထိုက်၊ (တစ် နည်း) “အာဒီယတေတိ အတ္တံ၊ [အာ+ဒါ+တ၊] အတ္တံ+မနော ယဿာတိ အတ္တမနော-ပီတိသုခတို့သည် ယူအပ်သော စိတ်ရှိသူ”ဟုပြု၊ ပီတိသောမနဿတို့နှင့်ယှဉ်ခြင်းကိုပင် “ပီတိသုခတို့သည် ယူခြင်း”ဟု ဆိုလိုသည်။ (မဋီ၊၁၊၁၇၉)

အနုပါဒိသေသာယ။ ။ ဥပါဒီယတေ ကမ္မကိလေသေဟီတိ ဥပါဒိ- ကံလေသာ တို့သည် (မိမိ၏အကျိုးအဖြစ်ဖြင့်) ယူအပ်သော လောကီဝိပါက်စိတ်, စေတသိက်, ကမ္မဇရုပ်(သီဋီသစ်၊၁၊၃၈)၊ ဥပါဒီယတိ ကာမုပါဒါဒီဟီတိ ဥပါဒိ- ဥပါဒါန်တို့သည် (အာရုံပြုသောအားဖြင့်) စွဲယူအပ်သော လောကီခန္ဓာ၅ပါး(ဝိဘာ- ၂၁၆)၊ [ဥပ+အာ+ ဒါ+ဣ၊] သိဿတိ အဝသိဿတီတိ သေသော- ကိလေသာတို့မှ ကြွင်းကျန်သော လောကီဝိပါက်နာမက္ခန္ဓာ, ကမ္မဇရုပ်၊ (တစ်နည်း) ခန္ဓာ၅ပါး၊ [သိသ+ဏ၊] ဥပါဒိယေဝ+ သေသော ဥပါဒိသေသော- ကိလေသာတို့မှ ကြွင်းကျန်သော ဝိပါက်နာမက္ခန္ဓာ, ကမ္မဇရုပ်၊ (လောကီခန္ဓာ၅ပါး)၊ (တစ်နည်း) ဥပါဒိဿ+သေသော ဥပါဒိသေသော-ဝိပါက်နာမက္ခန္ဓာ, ကမ္မဇရုပ်၏ အကြွင်းအကျန်(သီဋီသစ်၊၁၊၃၈၊ ဝိဘာ- ၂၁၆)၊ နေတ္တိဝိ- ၁၌ “ဥပါဒိယေဝ+သေသံ ဥပါဒိသေသံ, ခန္ဓပဉ္စကံ”ဟု နပုံလိင်ဖြင့် ဆို၏၊ အရဟတ္တမဂ်အခိုက်၌ ကိလေသာများ ကုန်ခန်းသွားသော်လည်း ဝိပါက်နာမက္ခန္ဓာ ကမ္မဇရုပ်များကား ကျန်နေသေး၏၊ ထိုကျန်နေသော ဝိပါက်နာမက္ခန္ဓာ, ကမ္မဇရုပ်များ ကို “ဥပါဒိသေသ”ဟု ခေါ်သည်။ [သေသ- ကျန်နေသော၊ ဥပါဒိ- ဝိပါက်နာမက္ခန္ဓာ ကမ္မဇရုပ်။] ပရိနိဗ္ဗာန်စံသောအခါ ထိုဝိပါက်နာမက္ခန္ဓာ ကမ္မဇရုပ်များမရှိတော့ရကား “နတ္ထိ ဥပါဒိသေသော ဧတိဿာတိ အနုပါဒိသေသာ”ဟုပြု၍ ဝဋ်ဇာတ်သိမ်း၍ ချုပ်ငြိမ်းခြင်း ဟူသော ပရိနိဗ္ဗာနစုတိစိတ်ကိုယူ၊ (တစ်နည်း) နိရောဓသစ္စာဟူသော အသင်္ခတဓာတ်

...[စာမျက်နှာ- ၃၇]...

ကဋတ္တာရုပ်အကြွင်းအကျန်မရှိသော။ နိဗ္ဗာနဓာတုယာ– နိဗ္ဗာနဓာတ်ဖြင့်။ (ငြိမ်း အေးခြင်းဓာတ်သဘောဖြင့်)၊ ပရိနိဗ္ဗာယိ– ပရိနိဗ္ဗာန်စံပြီ။ ဝါ– သန္ဓေနောက်ထပ်, မဆက်စပ်ဘဲ, ဝဋ်ဇာတ်ရုပ် သိမ်း၍, ချုပ်ငြိမ်းလေပြီ။ ဣတိ– အညတရဘိက္ခု ဝတ္ထုအပြီးတည်း။
အညတရဘိက္ခုဝတ္ထုဘာသာဋီကာ ပြီး၏။

၃-အညတရဥက္ကဏ္ဌိတဘိက္ခုဝတ္ထုဘာသာဋီကာ
သုဒုဒ္ဒသန္တိ– သော။ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ– ကို။ သတ္ထာ– သည်။ သာဝတ္ထိယံ– ၌။ ဝိဟရန္တော– စဉ်။ အညတရံ– တစ်ပါးသော။ ဝါ– အမျိုးအနွယ်အားဖြင့် မထင် ရှားသော။ ဥက္ကဏ္ဌိတဘိက္ခုံ– ပျင်းရိသော ရဟန်းကို။ အာရဗ္ဘ ကထေသိ+

ကိရ– ချဲ့။ သတ္ထရိ– သည်။ သာဝတ္ထိယံ– ၌။ ဝိဟရန္တေ– သော်။ ဧကော– သော။ ကိုယူ၊ ဤအနုပါဒိသေသနိဗ္ဗာန်ကို “ခန္ဓပရိနိဗ္ဗာန်”ဟု ခေါ်၏။ အရဟတ္တမဂ်အခိုက်၌ ကိလေသာငြိမ်းခြင်းကို “ကိလေသပရိနိဗ္ဗာန်, သဥပါဒိသေသပရိ နိဗ္ဗာန်”ဟု ခေါ်၏။

နိဗ္ဗာနဓာတုယာ ပရိနိဗ္ဗာယိ။ ။ နိဗ္ဗာတီတိ နိဗ္ဗာနံ- ငြိမ်းအေးသောသဘော၊ (တစ်နည်း) နိဗ္ဗာယနံ နိဗ္ဗာနံ- ငြိမ်းအေးခြင်းသဘော၊ [နိ+ဝါ+ယု၊] သဘာဝံ ဓာရေတီတိ ဓာတု- ငြိမ်းအေးခြင်းကို ဆောင်တတ်သောသဘော၊ နိဗ္ဗာနဉ္စ+တံ+ဓာတု စာတိ နိဗ္ဗာနဓာတု- ငြိမ်းအေးသောဓာတ်သဘော၊ ဣတ္ထမ္ဘူတလက္ခဏအနက်၌ တတိယာ သက်(သာရတ္ထ၊၁၊၂၈၊ နေတ္တိဝိ- ၁၊ သီဋီသစ်၊၁၊၃၈၊ ပါရာဘာ- ၁, ၄၂)၊ (တစ်နည်း) ကြိယာဝိသေသနအနက်၌ တတိယာသက်၊ (တစ်နည်း) ကရိုဏ်းအနက်၌ တတိယာ သက်။ (မူလဋီကာ၊၂၊၄၇၊ ကထာဘာ- ၁, ၂၈၃၊ ၂၈၄) ဆက်ဥုးအံ့- ပရိနိဗ္ဗာနစုတိစိတ်ကို ယူသော နည်းအလို “အနုပါဒိသေသာယ နိဗ္ဗာနဓာတုယာ”နှင့် “ပရိနိဗ္ဗာယိ”တို့အရ ပရိနိဗ္ဗာနစုတိစိတ်ကို ရသဖြင့် အရမကွဲ သော်လည်း သဥပါဒိသေသပရိနိဗ္ဗာန်မှ အထူးပြုခြင်းငှာ အဘေဒဘေဒူပစာရအား ဖြင့် “အနုပါဒိသေသာယ နိဗ္ဗာနဓာတုယာ”ဟု ဝိသေသနပြုသည်၊ နိရောဓသစ္စာ ဟူသော အသင်္ခတဓာတ်ကို ယူသောနည်းအလိုကား “အနုပါဒိသေသာယ နိဗ္ဗာန- ဓာတုယာ”အရ နိရောဓသစ္စာဟူသော အသင်္ခတဓာတ်ကို ယူ၍ ပရိနိဗ္ဗာယိအရ ပရိနိဗ္ဗာနစုတိစိတ်ကို ယူရသည်။ (မူလဋီကာ၊၂၊၄၇၊ ကထာဘာ- ၁, ၇၊ ၈၊ ၂၈၃၊ ၂၈၄)

...[စာမျက်နှာ- ၃၈]...

သေဋ္ဌိပုတ္တော– သူဌေးသားသည်။ အတ္တနော– ၏။ ကုလူပဂတ္ထေရံ ကုလူပဂတ္ထေရံ ကုလူပဂတ္ထေရံ– အိမ်သို့ ကြွ ရောက်သောထေရ်သို့။ ဥပသင်္ကမိတွာ၊ “ဘန္တေ! အဟံ– သည်။ ဒုက္ခာ– မှ။ မုစ္စိတုကာမော– လွတ်မြောက်ခြင်းငှာ အလိုရှိပါ၏။ မေ– အား။ ဧကံ– တစ်မျိုးသော။ ဒုက္ခတော– မှ။ မုစ္စနကာရဏံ– လွတ်မြောက်ခြင်း၏ အကြောင်းကို။ ကထေထ–ဟောတော်မူပါကုန်။” ဣတိ– သို့။ အာဟ၊ (ကိံ)၊ “အာဝုသော– ဒါယကာ! သာဓု–ကောင်းပြီ။ ဒုက္ခာ– မှ။ မုစ္စိတုကာမော– သည်။ သစေ အသိ– အကယ်၍ ဖြစ်အံ့။ (ဧဝံ သတိ)၊ သလာကဘတ္တံ– စာရေးတံဆွမ်းကို။ ဒေဟိ– ပေးလှူလော။ ပက္ခိကဘတ္တံ– လဆန်းပက္ခ, လဆုတ်ပက္ခတို့၌ လှူထိုက်သော ဆွမ်းကို။ ဒေဟိ၊ ဝဿာဝါသိကံ– မိုးလပတ်လုံး နေခြင်းရှိသော ရဟန်းတို့အား လှူထိုက်သော ဆွမ်းကို။ ဝါ– ဝါဆိုရဟန်းတို့အား လှူဖွယ်ဆွမ်းကို။ ဒေဟိ၊ စီဝရာဒယော– သင်္ကန်းအစရှိ ကုန်သော။ ပစ္စယေ– တို့ကို။ ဒေဟိ၊ အတ္တနော– မိမိ၏။ သာပတေယျံ– ဥစ္စာကို၊

ကုလူပဂတ္ထေရံ။ ။ ကုလသဒ္ဒါ အမျိုးကိုဟောသော်လည်း ဌာနျူပစာရအားဖြင့် အမျိုး၏တည်ရာ အိမ်ကိုယူ၊ “ကုလံ ဂေဟံ+ဥပဂစ္ဆတီတိ ကုလူပဂေါ၊ [ကုလ+ဥပ+ ဂမု+ကွိ၊ ဂကို ကပြု၊- သံဋီ၊၂၊၁၅၉၊ ဇာဋီသစ်- ၁, ၂၅၅၊ ပါရာဘာ- ၃, ၅၇၆]”ဟုပြု၊ ကုလသည် အတ္တနောကို ငဲ့သည့်အတွက် သာပေက္ခဖြစ်သော်လည်း ကုလူပဂေါ”ဟု သမာသ်ဖြစ်သည့်အခါ “ကုလံ+ဥပဂစ္ဆတိ- (မိမိ၏) အိမ်သို့ ကြွရောက်တတ်”ဟူသော ဝိဂြိုဟ်ဝါကျ၏အနက်ကို သိစေနိုင်(ဟောနိုင်)သောကြောင့် “ဘဂဝတော သာဝကသံဃော”မှ သာဝကသံဃောကဲ့သို့ ဥပဂနှင့် သမာသ်စပ်နိုင်သည်၊ ထိုနောင် “ကုလူပဂေါ စ+သော+ထေရော စာတိ ကုလူပဂတ္ထေရော”ဟု ဆက်ပါ။(ရူ- ၁၉၇)

သာပတေယျံ။ ။ သဿ (ဓနဿ)+ပတိ သပတိ- ဥစ္စာ၏ အရှင်၊ [သံ+ပတိ၊ နိဂ္ဂဟိတ်ချေ၊ သံသဒ္ဒါ ဥစ္စာအနက်ဟော၊ (တစ်နည်း) သ+ပတိ၊ သသဒ္ဒါ ဥစ္စာအနက် ဟော၊ -သီဘာ- ၄, ၃၈၊] သပတိဿ+ဟိတံ သာပတေယျံ- ဥစ္စာရှင်၏ အစီးအပွား ဖြစ်သောဥစ္စာ၊ [သပတိ+ဏေယျ၊- သံဋီ၊၁၊၁၉၂၊ သာရတ္ထ၊၂၊၁၁၊ သီဋီသစ်၊၂၊ ၃၁၄၊ ပါရာဘာ- ၂, ၂၃၂၊] (တစ်နည်း) သပတိနော ဓနသာမိနော+ဣဒံ သာပတေ- ယျံ- ဥစ္စာရှင်၏ ဥစ္စာ(ဝိမတိ၊၁၊၁၀၁)၊ (တစ်နည်း) သပတိမှိ+သာဓု သာပတေယျံ-ဥစ္စာရှင်၌ ကောင်းသောဥစ္စာ၊ (တစ်နည်း) သဟ+ပတိနာ (ယာ) ဝတ္တတီတိ သပတိ- လင်ရှိသောမယား၊ [သဟ+ပတိ၊ တဂ္ဂုဏသံဝိညာဏဗဟုဗ္ဗိဟိသမာသ်၊] သပတိယာ ဘရိယာယ+ဣဒံ သာပတေယျံ- မယား၏ ဥစ္စာ(ဇာဋီသစ်- ၄၅၅) ]

...[စာမျက်နှာ- ၃၉]...

တယော– ၃ခုကုန်သော။ ကောဋ္ဌာသေ– အစုအပုံတို့ကို။ ကတွာ– ၍။ ဧကေန–တစ်ပုံဖြင့်။ ကမ္မန္တံ– လုပ်ငန်းကို။ ပယောဇေဟိ– ယှဉ်စေလော။ ဝါ– ပြုလုပ်လော။ ဧကေန– ဖြင့်။ ပုတ္တဒါရံ– သားသမီးမယားကို။ ပေါသေဟိ– ကျွေးမွေးလော။ ဧကံ– ကို။ ဗုဒ္ဓသာသနေ– ၌။ ဒေဟိ– လှူလော။” ဣတိ– သို့။ အာဟ၊ သော– ထိုသူဌေး သားသည်။ “ဘန္တေ– ရား! သာဓု– ကောင်းပါပြီ။” ဣတိ– ဤသို့ လျှောက်၍။ ဝုတ္တပဋိပါဋိယာ– ဆိုအပ်ပြီးသော အစဉ်အားဖြင့်။ သဗ္ဗံ– ကို။ ကတွာ– ၍။ ပုန– တစ်ဖန်။ ထေရံ– ကို။ ပုစ္ဆိ– ပြီ။ “ဘန္တေ– ရား! တတော– ထို့ထက်။ ဥတ္တရိံ– အလွန်ဖြစ်သော။ အညံ– သော။ ကိံ– အဘယ်ကောင်းမှုကို။ ကရောမိ– ပြုရမည်နည်း?” ဣတိ– ဤသို့ မေးပြီ။ “အာဝုသော– ဒါယကာ! တီဏိ– ကုန်သော။ သရဏာနိ– ကိုးကွယ်ရာတို့ကို။ ဝါ– သရဏဂုံတို့ကို။ ဂဏှ– ယူလော။ ပဉ္စ– ကုန်သော။ သီလာနိ– တို့ကို။ ဂဏှာဟိ–လော။” ဣတိ– ဤသို့ ပြောပြီ။ တာနိပိ– သရဏဂုံ၃-ပါးနှင့် ငါးပါးသီလတို့ကိုလည်း။ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ– ၍။ တတော– ထက်။ ဥတ္တရိံ– အလွန်ဖြစ်သော ကောင်းမှုကို။ ပုစ္ဆိ–ပြီ။ “တေန ဟိ– ထိုသို့ဖြစ်လျှင်။ ဒသ– ကုန်သော။ သီလာနိ– တို့ကို။ ဂဏှာဟိ–လော။” ဣတိ– ပြီ။ “ဘန္တေ! သာဓု– ပြီ။” ဣတိ– သို့ လျှောက်၍။ ဂဏှိ– ပြီ။ ဧဝံ– ဤ သို့လျှင်။ သော– ထိုသူဌေးသားသည်။ အနုပုဗ္ဗေန– အစဉ်အားဖြင့်။ ပုညကမ္မဿ–ကောင်းမှုကို။ ကတတ္တာ– ပြုတတ်သည်၏အဖြစ်ကြောင့်။ အနုပုဗ္ဗသေဋ္ဌိပုတ္တော+

ကတတ္တာ။ ။ “ကိံ မေ ကတာတိ ကိံ ဣမေ ကတာ၊ ကိံ ကရောန္တီတိ အတ္ထော (သံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၈၉)”၌ “ကတာ”ကဲ့သို့ ကတတ္တာ၌ ကတကို “ကရောတီတိ ကတော” ဟု ကတ္တုသာဓနပြု၊ ထိုနောင် “ကတဿ+ဘာဝေါ ကတတ္တံ”ဟု ဆက်ပါ၊ “ပုညကမ္မဿ”သည် ကတတ္တာ၏ သမ္ဗန်မဟုတ်၊ ကတတ္တာ၏ သမ္ဗန်ထည့်လိုမူ ကတ္တားဖြစ် သော “သော”ဟူသောပုဒ်ကို “တဿ”ဟု ပြင်၍ ထည့်ရမည်။

မှန်၏- ဟိတ်ပုဒ်၏ သမ္ဗန်ထည့်လိုလျှင် ထိုဟိတ်၏စပ်ရာ ကြိယာ၏ ပကတိကတ္တား, ပကတိကံကို သမ္ဗန်ပြင်ရ၏။ ကတ္တားဟောဝါကျဖြစ်လျှင် ပကတိကတ္တား, ကံဟော ဝါကျဖြစ်လျှင် ပကတိကံကို သမ္ဗန်ပြင်ရသည်။ ဤ၌ “ကတတ္တာ”၏ စပ်ရာကြိယာကား “ဇာတော”တည်း။ ထိုဇာတော၏ ကတ္တားကား “သော”တည်း။ ထိုကြောင့် “သော”ကို “တဿ”ဟု ပြင်ရသည်။ [ဟိတ်ဆိုက်လေရာ, ကြိယာ၏, ပကတိမှန်, ကတ္တား- ကံ, ဟိတ် သမ္ဗန်ခံမြဲတည်း (ရွှေ-၄၈၆)။]

...[စာမျက်နှာ- ၄၀]...

နာမ– အနုပုဗ္ဗသူဌေးသား မည်သည်။ ဇာတော– ပြီ။ တတော– ထိုမှ နောက်၌။ “ဘန္တေ! ဥတ္တရိမ္ပိ– ဖြစ်သော။ ကတ္တဗ္ဗံ– ပြုထိုက်သော ကောင်းမှုသည်။ အတ္ထိ– ရှိပါသေးသလော?” ဣတိ– သို့။ ပုန၊ ပုစ္ဆိတွာ– ၍။ “တေန ဟိ– လျှင်။ ပဗ္ဗဇာဟိ–လော။” ဣတိ– သို့။ ဝုတ္တော– ပြောအပ်သည်။ (သမာနော)၊ နိက္ခမိတွာ– အိမ်မှ ထွက်ခွာ၍။ ပဗ္ဗဇိ– ပြီ။

တဿ– ထိုရဟန်း၏။ ဝါ–မှာ။ ဧကော– သော။ အာဘိဓမ္မိကဘိက္ခု– အဘိ ဓမ္မာကို သင်ကြားပို့ချသော ရဟန်းသည်။ ဝါ– အဘိဓမ္မာကို တတ်သိကျွမ်းကျင် သော ရဟန်းသည်။ အာစရိယော– နိဿယည်းဆရာသည်။ အဟောသိ– ပြီ။ ဧကော– သော။ ဝိနယဓရော– ဝိနည်းကို ဆောင်သောရဟန်းသည်။ ဥပဇ္ဈာယော– သည်။ (အဟောသိ)၊ လဒ္ဓူပသမ္ပဒဿ– ရအပ်ပြီးသော ရဟန်းအဖြစ်ရှိသော။ တဿ– ထိုရဟန်းအား။ အာစရိယော– နိဿယည်းဆရာသည်။ အတ္တနော– ၏။ သန္တိကံ– သို့။ အာဂတကာလေ– လာရာအခါ၌။ အဘိဓမ္မေ– ၌။ ပဥှံ– ပြဿနာကို။ (သိလိုသောအရာကို)၊ ကထေသိ– ပြီ။ (ကိံ)၊ “ဗုဒ္ဓသာသနေ– ၌။ ဣဒံ နာမ– ဤမည်သော အမှုကို။ ကာတုံ– ငှာ။ ဝဋ္ဋတိ– သင့်၏။ ဣဒံ (နာမ)– ကို။ (ကာတုံ–ငှာ၊) န ဝဋ္ဋတိ။”ဣတိ– ဤသို့ ပြောပြီ။ ဥပဇ္ဈာယောပိ– သည်လည်း။ အဿ– ထိုရဟန်းအား။ အတ္တနော– ၏။ သန္တိကံ– သို့။ အာဂတကာလေ– ၌။ ဝိနယေ– ၌။ ပဥှံ– ကို။ ကထေသိ– ပြီ။ (ကိံ)၊ “ဗုဒ္ဓသာသနေ– ၌။ ဣဒံ နာမ– ကို။ ကာတုံ– ငှာ။ ဝဋ္ဋတိ– ၏။ ဣဒံ (နာမ)– ကို။ (ကာတုံ) န ဝဋ္ဋတိ၊ ဣဒံ (နာမ)– သည်။ ကပ္ပတိ– အပ်၏၊၊ ဣဒံ (နာမ) န ကပ္ပတိ– မအပ်။” ဣတိ– ပြီ။ သော– ထိုရဟန်းသည်။ စိန္တေသိ၊ (ကိံ)၊ “ဣဒံ ကမ္မံ– ဤရဟန်းအလုပ်သည်။ အဟော ဘာရိယံ– ဩော်...

အာဘိဓမ္မိကော။ ။ အဘိဓမ္မံ အဓီတေ ဇာနာတိ ဝါ အာဘိဓမ္မိကော- အဘိဓမ္မာကို သင်ကြားသော, တတ်သိကျွမ်းကျင်သော ရဟန်း(နိဒီ- ၂၉၆၊ မောဂ်နိ- ၂, ၅၄)၊ အဘိ- ဓမ္မေ+(သဝနုဂ္ဂဟဏဓာရဏာဒိနာ) နိယုတ္တော, တံ ဝါ သိက္ခတီတိ အာဘိဓမ္မိကော-အဘိဓမ္မာ၌ (ကြားနာခြင်း, သင်ယူခြင်း, ဆောင်ခြင်းအစရှိသည်ဖြင့်) ယှဉ်သောရဟန်း၊ ဝါ- အဘိဓမ္မာကို သင်ကြားသောရဟန်း(မဏိ- ၁, ၁၇)၊ အဘိဓမ္မံ+ဓာရေတီတိ အာဘိ- ဓမ္မိကော- အဘိဓမ္မာကို ဆောင်သောရရဟန်း(ဇာဋီသစ်- ၁, ၁၄၇)၊ အာဘိဓမ္မိကော စ+သော+ဘိက္ခု စာတိ အာဘိဓမ္မိကဘိက္ခု

...[စာမျက်နှာ- ၄၁]...

ဝန်လေးလေစွ။ အဟံ– သည်။ ဒုက္ခာ– မှ။ မုစ္စိတုကာမော– လွတ်မြောက်ခြင်းငှာ အလိုရှိသည်။ (ဟုတွာ)၊ ပဗ္ဗဇိတော– ပြီ။ စ– သို့သော်လည်း။ ဣဓ– ဤသာသနာ တော်၌။ မမ– အား။ ဝါ– ၏။ ဟတ္ထပသာရဏဋ္ဌာနမ္ပိ– လက်ကို ဆန့်တန်းရာအရပ် သည်လည်း။ န ပညာယတိ– မထင်ရှား။ ဂေဟေ– ၌။ ဌတွာဝ– တည်နေ၍သာ။ ဒုက္ခာ– မှ။ မုစ္စိတုံ– ငှာ။ သက္ကာ– စွမ်းနိုင်၏။ မယာ– သည်။ ဂိဟိနာ– လူဝတ်ကြောင် သည်။ ဘဝိတုံ– ငှာ။ ဝဋ္ဋတိ– ၏။” ဣတိ– ဤသို့ ကြံပြီ။ သော– ထိုရဟန်းသည်။ တတော– ထိုအခါမှ။ ပဋ္ဌာယ– ၍။ ဥက္ကဏ္ဌိတော– ဆင်းရဲစွာ အသက်ရှင်ရခြင်းသို့ ရောက်သည်။ ဝါ– ပျင်းရိသည်။ [ဓမ္မဘာ-၁, ၃၃၁ရှု၊] အနဘိရတော– မမွေ့လျော် သည်။ (ဟုတွာ)၊ ဒွတ္တိံသာကာရေ– ၃၂စုရှိသော ကမ္မဋ္ဌာန်း၌။ ဝါ– ဒွတ္တိံသာကာရ ကမ္မဋ္ဌာန်း၌။ သဇ္ဈာယံ– သရဇ္ဈာယ်ခြင်းကို။ န ကရောတိ– မပြုတော့။ ဥဒ္ဒေသံ– ရွတ်ပြအပ်သောပါဠိတော်ကို။ ဂဏှာတိ– မသင်ယူတော့။ ကိသော– ကြုံလှီပိန်ချုံး သည်။ လူခေါ– အသားအရေ ခြောက်ကပ်သည်။ (အသားအရေပါးလှပ်သည်)၊ ဓမနိသန္ထတဂတ္တော– အကြောတည်းဟူသော ကွန်ရက်သည် ဖြန့်ခင်းအပ်သော ကိုယ်ရှိသည်။ ဝါ– အကြောပြိုင်းရရိုင်းထနေသော ကိုယ်ရှိသည်။ (အသွေးအသား ကုန်ခန်း၍ အကြောပေါ်နေသည်)၊ အာလဿိယာဘိဘူတော– ပျင်းရိသည်၏ အဖြစ်သည် လွှမ်းမိုးအပ်သည်။ (ဟုတွာ)၊ ကစ္ဆုပရိကိဏ္ဏော– ဝဲနာတို့ဖြင့် ရောပြွန်း နေသည်။ ဝါ– ဝဲနာတို့ဖြင့် ပြည့်နေသည်။ အဟောသိ+

ဥဒ္ဒေသံ။ ။ ဥဒ္ဒိသီယတီတိ ဥဒ္ဒေသော၊ ပါတိမောက္ခော(ကင်္ခါဋီ သစ်- ၂၅၄)၊ ဥဒ္ဒိသီယတိ ကထီယတိ ဧတ္ထ ဧတေနာတိ ဝါတိ ဥဒ္ဒေသော- သရုပ်အားဖြင့် ရွတ်ဆိုရာ ရွတ်ဆိုကြောင်းပါဠိ(ကင်္ခါဋီသစ်- ၁၂၇)၊၊

အာလဿိယာဘိဘူတော။ ။ ပါပကရဏေ အလတိ သမတ္ထေတီတိ အလသော၊ [အလ+ဣသ၊ ဣကို အ- ပြု၊- ကစ္စည်း- ၃၁၅။] အလီယတိ ဗန္ဓီယတိတိ အလသော၊ [အလ+အသ၊ -မောဂ်- ၇, ၂၁၇။] န လသတိ န ကီဠတီတိ အလသော၊ [န+လသ+အ၊- ဓာန်ဋီ- ၅၁၆။] အလံ နိရတ္ထကံ ပဝတ္တေတီတိ အလသော၊ [အလ+အသ+အ၊ -ဂဠုန်- ၈၅။] အလသဿ+ဘာဝေါ အာလဿံ၊ [အလသ+ဏျ၊ သျကို သပြု, သဒွေဘော်လာ၊] အာလဿမေဝ အာလဿိယံ၊ [အာလဿ+သွတ္ထ၌ ဏျ၊ တေသုဝုဒ္ဓိဖြင့် ဣလာ၊] အာလဿိယေန+အဘိဘူတော အာလဿိယာဘိဘူတော

...[စာမျက်နှာ- ၄၂]...

အထ– ၌။ နံ– ထိုရဟန်းကို။ ဒဟရသာမဏေရာ– ကိုရင်ငယ်တို့သည်။ ဝါ– ရဟန်း ငယ်, ကိုရင်တို့သည်။ “အာဝုသော– ငါ့ရှင်! တွံ– သည်။ ကိံ– အဘယ်ကြောင့်။ ဌိတဋ္ဌာနေ– ရပ်နေရာအရပ်၌။ ဌိတောဝ– ရပ်နေသည်သာ။ ဝါ– ရပ်မြဲတိုင်းသာ။ နိသိန္နဋ္ဌာနေ– ထိုင်နေရာအရပ်၌။ နိသိန္နောဝ– ထိုင်နေသည်သာ။ ဝါ– ထိုင်မြဲတိုင်းသာ။ အဟောသိ– နည်း? ပဏ္ဍုရောဂါဘိဘူတော– ဖြူဖတ်ဖြူရော်အဆင်းရှိ သော ရောဂါသည် လွှမ်းမိုးနှိပ်စက်အပ်သည်။ ဝါ– သွေးအားနည်းရောဂါသည် လွှမ်းမိုးနှိပ်စက်အပ်သည်။ ဝါ– အသားဝါရောဂါသည် လွှမ်းမိုးနှိပ်စက်အပ်သည်။ (ဟုတွာ)၊ ကိသော– ကြုံလှီပိန်ချုံးသလော? လူခေါ– အသားအရေ ခြောက်ကပ် သလော။ (အသားအရေပါးလှပ်သလော?)၊ ဓမနိသန္ထတဂတ္တော– အကြော တည်းဟူသော ကွန်ရက်သည် ဖြန့်ခင်းအပ်သော ကိုယ်ရှိသလော? အာလဿိယာဘိဘူတော– ပျင်းရိသည်၏အဖြစ်သည် လွှမ်းမိုးအပ်သလော? ကစ္ဆုပရိကိဏ္ဏော– ဝဲနာတို့ဖြင့် ရောပြွန်းနေသလော? တေ– သည်။ ကိံ– အဘယ်အမှုကို။ ကတံ– ပြုအပ်ခဲ့သနည်း?” ဣတိ– ဤသို့။ ပုစ္ဆိံသု– ကုန်ပြီ။ “အာဝုသော– တို့! ဥက္ကဏ္ဌိတော– သည်။ အမှိ– ဖြစ်၏။” ဣတိ– ဤသို့ ပြောပြီ။ “ကိံ ကာရဏာ– အဘယ်အကြောင်းကြောင့်နည်း? ”ဣတိ– ဤသို့ မေးကုန်ပြီ။ သော– ထိုရဟန်းသည်။ တံ ပဝတ္တိံ– ထိုဖြစ်ပုံကို။ အာရောစေသိ– ပြောပြပြီ။ တေ– ထိုကိုရင်ငယ်တို့သည်၊

ဒဟရသာမဏေရာ။ ။ “ဒဟရသာမဏေရေဟီ ဒဟရသာမဏေရေဟီ ဒဟရသာမဏေရေဟီတိ ဒဟရေဟိ သာမဏေရေဟိ (ပါစိယော- ၅၀၄)”အဖွင့်အလို “ဒဟရာ စ+တေ+သာမဏေရာ စာတိ ဒဟရသာမဏေရာ- ငယ်သောကိုရင်တို့”ဟု ပြုပါ၊ (တစ်နည်း) ဒဟရအရ ရဟန်းငယ်, သာ မဏေရအရ ကိုရင်ကို ယူ၍ “ဒဟရသာမဏေရာ- ရဟန်းငယ်, ကိုရင်တို့သည်”ဟု လည်း ပေးကြ၏၊ ထိုအလို “ဒဟရာ စ+သာမဏေရာ စ ဒဟရသာမဏေရာ”ဟု ဒွန်သမာသ်ပြု၊ နောက်ဝတ္ထု ၌ “ဒဟရာ စ သာမဏေရာ စ အနုဗန္ဓိတွာ(ဓမ္မ၊ဋ္ဌ၊၁, ၁၉၃)”ဟု ဒဟရနှင့် သာမဏေရကို ခွဲဆိုထားသောကြောင့် သင့်သည်သာ၊ သို့သော် သမာသ်အရာ၌ “ဒဟရဘိက္ခူ(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၈), ဒဟရဘိက္ခုနီ(ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃, ၁၇၆)”စသည် ဖြင့် ရှိပုံကို ထောက်လျှင် ကမ္မဓာရည်း သမာသ်ယူခြင်းက ပိုကောင်းသည်။

ပဏ္ဍုရောဂါဘိဘူတော။ ။ ပဏ္ဍတိ ဧကဂဏနံ ဂစ္ဆတီတိ ပဏ္ဍု၊ [ပဍိ+ဥ၊] ရုဇ္ဇတီတိ ရောဂေါ၊ ရုဇ္ဇန္တိ သတ္တာ ဧတေနာတိ ဝါ ရောဂေါ၊ ရုဇ္ဇနံ ဝါ ရောဂေါ(မဏိ- ၁, ၆၅)၊ [ရုဇ+ဏ၊] ပဏ္ဍု စ+သော+ရောဂေါ စာတိ ပဏ္ဍုရောဂေါ- ဖြူဖတ်ဖြူရော်အဆင်းရှိ

...[စာမျက်နှာ- ၄၃]...

တဿ– ထိုရဟန်း၏။ အာစရိယုပဇ္ဈာယာနံ– နိဿယည်းဆရာ, ဥပဇ္ဈာယ်ဆရာတို့အား။ အာစိက္ခိံသု– လျှောက်ကုန်ပြီ။ အာစရိယုပဇ္ဈာယာ– တို့သည်။ တံ– ထို ရဟန်းကို။ အာဒါယ– ခေါ်ယူ၍။ သတ္ထု– ၏။ သန္တိကံ– သို့။ အဂမံသု– ကုန်ပြီ။ သတ္ထာ– သည်။ “ဘိက္ခဝေ– တို့! ကိံ– ကြောင့်။ အာဂတာ– ကုန်သည်။ အတ္ထ– နည်း? ”ဣတိ– သို့။ အာဟ– မေးတော်မူပြီ။ “ဘန္တေ– ရား! အယံ ဘိက္ခု– သည်။ တုမှာကံ– တို့၏။ သာသနေ– ၌။ ဥက္ကဏ္ဌိတော– ၏။” ဣတိ– ဤသို့လျှောက်ပြီ။ “ဘိက္ခု– ရဟန်း! ဧဝံ ကိရ– ဤသို့တဲ့လား? ”ဣတိ– ဤသို့ မေးတော်မူပြီ။ “ဘန္တေ! အာမ– ပါ။” ဣတိ– ပြီ။ “ကိံ ကာရဏာ– ကြောင့်နည်း? ”ဣတိ– ပြီ။ “ဘန္တေ! အဟံ– သည်။ ဒုက္ခာ– မှ။ မုစ္စိတုကာမောဝ– လွတ်မြောက်ခြင်းငှာ အလိုရှိသည်သာ။ ပဗ္ဗဇိတော– ခဲ့ပြီ။ တဿ မေ– ထိုတပည့်တော်အား။ ဝါ– ၏။ အာစရိယော– သည်။ အဘိဓမ္မကထံ အဘိဓမ္မကထံ အဘိဓမ္မကထံ–အဘိဓမ္မာတရားစကားကို။ ကထေသိ၊ ဥပဇ္ဈာယော– သည်။ ဝိနယကထံ– ဝိနည်း နှင့် စပ်ယှဉ်သော စကားကို။ ကထေသိ– ပြီ။ ဘန္တေ! သွာဟံ (သော+အဟံ)– ထို သောရောဂါ၊ အဘိဘူယတေတိ အဘိဘူတော၊ ပဏ္ဍုရောဂေန+အဘိဘူတော ပဏ္ဍုရောဂါဘိဘူတော– ဖြူဖတ်ဖြူရော်အဆင်းရှိသော ရောဂါသည် လွှမ်းမိုးနှိပ်စက်အပ်သူ၊ ပျက်စီးသော ကိုယ်အထိအတွေ့ရှိသော (ကိုယ်အထိအတွေ့ပျက်သော) ရောဂါသည် “ပဏ္ဍုရောဂ”မည်၏။ ထိုရောဂါဖိစီးနှိပ်စက် ခံရသူတို့၏ ခန္ဓာကိုယ်သည် သစ်ရွက်ရော် ကဲ့သို့ ဖြူဖတ်ဖြူရော်အဆင်းဖြစ်လာသည်ဟု ဇာဋီသစ်-၁, ၄၂၉၌ ဆို၏။ အခြားသော မှတ်ဖွယ်ကို ဓမ္မဘာ-၁, ၈၀၌ ရှုပါ။

အဘိဓမ္မကထံ။ ။ အတ္ထော ကထီယတိ ဧတာယာတိ ကထာ၊ အဘိဓမ္မော ဧဝ +ကထာ အဘိဓမ္မကထာ- အဘိဓမ္မာတရားစကား၊ (တစ်နည်း) အဘိ ဝိသိဋ္ဌော ဓမ္မော ကုသလာဒိဓမ္မော ကထီယတိ ဧတာယာတိ အဘိဓမ္မကထာ- ထူးကဲသော ကုသိုလ်စ သော တရားကို ဟောကြောင်းတရားစကား(နီယော- ၄၊ မဏိဒီပ- ၂၁၁)၊ (တစ်နည်း) ကထီယတိ ဧတ္ထ, ဧတာယ ဝါတိ ကထာ၊ အဘိဓမ္မဿ+ကထာ အဘိဓမ္မကထာ-အဘိဓမ္မာကို ဟောရာ, ဟောကြောင်းတရားစကား(နီဘာ- ၁, ၄၃၀)၊ (တစ်နည်း) “ဝိနယကထာ(ဝိဋ္ဌ- ၃, ၁၄၁)”အဖွင့်ကို မှီး၍ “အဘိဓမ္မေန+ပဋိသံယုတ္တာ+ကထာ အဘိဓမ္မကထာ- အဘိဓမ္မာနှင့် စပ်ယှဉ်သောစကား(ပါစိတ်ဘာ- ၂, ၄၅)၊ အဘိဓမ္မေ+ ပဋိသံယုတ္တာ+ကထာ အဘိဓမ္မကထာ- အဘိဓမ္မာ၌ စပ်ယှဉ်သော စကား(ပါစိယော- ၁၁၄)”ဟု ပြုပါ။

...[စာမျက်နှာ- ၄၄]...

တပည့်တော်သည်။] ဣဓ– ဤသာသနာတော်၌။ မေ– ၏။ ဟတ္ထပသာရဏဋ္ဌာနမ္ပိ– သည်လည်း။ နတ္ထိ။ ဂိဟိနာ– လူဝတ်ကြောင်သည်။ ဝါ– လူဝတ်ကြောင်အားဖြင့်။ [ဂိဟိနာတိ ဂိဟီ၊ ပစ္စတ္တေ ကရဏဝစနံ၊ ဝိသေသနတ္ထေ ဝါ၊ ဓမ္မဋီ-၇၂။] ဟုတွာ– ၍။ ဒုက္ခာ– မှ။ မုစ္စိတုံ– ငှာ။ သက္ကာ– စွမ်းနိုင်ပါ၏။ [သက္ကာတိ ကတ္တုဝါစကော ပထမန္တနိပါတော၊ ဓမ္မဋီ-၇၂။] ဂိဟိ– သည်။ ဘဝိဿာမိ– တော့မည်၊’ ဣတိ– သို့။ သန္နိဋ္ဌာနံ–ဆုံးဖြတ်မှုကို။ အကာသိံ– ပြုခဲ့ပါပြီ။” ဣတိ– လျှောက်ပြီ။ “ဘိက္ခု– ရဟန်း! တွံ– သည်။ ဧကမေဝ– တစ်ခုတည်းကိုသာ။ ရက္ခိတုံ– ငှာ။ သစေ သက္ခိဿသိ– အံ့။ (ဧဝံ သတိ) အဝသေသာနံ– ကြွင်းသောအရာတို့ကို။ ရက္ခနကိစ္စံ– စောင့်ရှောက် ခြင်းကိစ္စသည်။ နတ္ထိ။” ဣတိ– ဤသို့ မိန့်တော်မူပြီ။ “ဘန္တေ! ကိံ– ဘာပါနည်း?” ဣတိ– ဤသို့ မေးလျှောက်ပြီ။ “တဝ– သင်၏။ စိတ္တမေဝ– ကိုသာ။ ရက္ခိတုံ– ငှာ။ သက္ခိဿသိ– စွမ်းနိုင်မည်လော?” ဣတိ– ဤသို့ မေးတော်မူပြီ။ “ဘန္တေ! သက္ခိဿာမိ– စွမ်းနိုင်ပါလိမ့်မည်။” ဣတိ– ဤသို့ လျှောက်ပြီ။ “တေန ဟိ– လျှင်။ အတ္တနော– ၏။ စိတ္တမေဝ– ကိုသာလျှင်။ ရက္ခာဟိ– စောင့်ရှောက်လော။ ဒုက္ခာ– မှ။ မုစ္စိတုံ–ငှာ။ သက္ကာ– စွမ်းနိုင်ပါ၏။” ဣတိ– ဤသို့သော။ ဣမံ ဩဝါဒံ– ဤအဆုံးအမကို။ ဒတွာ– ၍။ ဣမံ ဂါထံ– ကို။ အာဟ၊ (ကိံ)၊ “သုဒုဒ္ဒသံ၊ ပေ။ သုခါဝဟ”န္တိ– ၍။ (အာဟ)

သုဒုဒ္ဒသံ သုနိပုဏံ, ယတ္ထကာမနိပါတိနံ၊ စိတ္တံ ရက္ခေထ မေဓာဝီ, စိတ္တံ ဂုတ္တံ သုခါဝဟံ

သုဒုဒ္ဒသံ– ဉာဏ်စက္ခုဖြင့်, ကြည့်ရှုသောခါ, လွန်စွာ မြင်နိုင်ခဲထသော။ သုနိပုဏံ– လူသူသာမန်, မမြင်တန်အောင်, အလွန်သိမ်မွေ့ထသော။ ယတ္ထကာမနိပါတိနံ– အနွယ်မျိုးဇာတ်, မကြည့်တတ်ဘဲ, လိုအပ်ဘိတုံ, အာရုံဟူသမျှ၌, ကျရောက်လေ့ရှိထသော။ စိတ္တံ– အာရုံသောင်းပြောင်း, အကြောင်းကြောင်း ကြောင့်, ဆိုးကောင်း၂သွယ်, ဆန်းကြယ်သော စိတ်ကို။ မေဓာဝီ– အဆီအနှစ်, ပညာစစ်ရှိသော ပုဂ္ဂိုလ်သည်။ ရက္ခေထ– သတိတရား, အမြဲထားလျက်, ကြိုးစား ပုံသေ, စောင့်ရှောက်၍ နေရာ၏။ ဂုတ္တံ– အမြဲမပြတ်, စောင့်ရှောက်အပ်သော။ စိတ္တံ– ဖြစ်ပျက်လျင်မြန်, ကိုယ့်သန္တာန်ဝယ်, ဖန်ဖန်ပေါ်ထင်, စိတ်အစဉ်သည်၊

...[စာမျက်နှာ- ၄၅]...

သုခါဝဟံ– လူနတ်၂တန်, စည်းစိမ်စံလျက်, နိဗ္ဗာန်တိုင်အောင်, ချမ်းသာကို ဆောင်နိုင်ပေသတည်း။

တတ္ထ– ၌။ သုဒုဒ္ဒသန္တိ– ကား။ သုဋ္ဌု– လွန်စွာ။ ဒုဒ္ဒသံ– ခဲယဉ်းသဖြင့် မြင်အပ် ထသော။ ဝါ– မြင်နိုင်ခဲထသော။ [ဒုက္ခေန+ပဿီယတေတိ ဒုဒ္ဒသံ၊ [ဒု+ဒိသ+ခ၊ မောဂ်အလို ဒိသကို ဒသ်ပြု။ ကစ္စည်းအလို ဒိ၏။ ဣကို ကွစိဓာတုဖြင့် အ- ပြု၊] သုဋ္ဌု+ ဒုဒ္ဒသံ သုဒုဒ္ဒသံ။] သုနိပုဏန္တိ– ကား။ သုဋ္ဌု– လွန်စွာ။ နိပုဏံ– သိမ်မွေ့ထသော။ ပရမသဏှံ– အလွန်သိမ်မွေ့ထသော။ ယတ္ထကာမနိပါတိနန္တိ– ကား။ ဇာတိအာဒီနိ– ဇာတ်အစရှိသည်တို့ကို။ အနောလောကေတွာ– မကြည့်တတ်မူ၍။ လဘိတဗ္ဗာလဘိတဗ္ဗယုတ္တာယုတ္တဋ္ဌာနေသု– ရထိုက်သော အရာဌာန, မရ ထိုက်သောအရာဌာန, သင့်လျော်သော အရာဌာန, မသင့်လျော်သော အရာ ဌာနတို့တွင်။ ယတ္ထ ကတ္ထစိ– အမှတ်မထား, တစ်ပါးပါးသော အရာဌာန၌။ နိပတနသီလံ– ကျရောက်လေ့ရှိထသော။ [စိတ္တံ၌ စပ်၊] စိတ္တံ ရက္ခေထ မေဓာဝီတိ– ကား။ အန္ဓဗာလော– ကန်းမိုက်သော။ ဒုမ္မေဓော– ပညာမရှိသော ပုဂ္ဂိုလ် သည်။ အတ္တနော– ၏။ စိတ္တံ– ကို။ ရက္ခိတုံ– စောင့်ရှောက်ခြင်းငှာ။ သမတ္ထော နာမ– စွမ်းနိုင်သူမည်သည်။ နတ္ထိ။ စိတ္တဝသိကော– စိတ်၏အလို၌ဖြစ်သည်။ ဝါ– စိတ်၏ အလိုသို့ လိုက်သည်။ ဟုတွာ၊ အနယဗျသနံ အနယဗျသနံ အနယဗျသနံ– ကိုယ်စိတ်နှစ်ဖြာ, ချမ်းသာမှုကို

သုနိပုဏံ။ ။ နိပုဗ္ဗ ပုဏဓာတ်သည် “ဓမ္မကိစ္စကရဏ(တရားသဖြင့်ကိစ္စကို ပြုလုပ် ခြင်း)အနက်ဟော”ဟု ထောမနိဓိ ဆို၏၊ “နိသေသံ- အကြွင်းမရှိအောင်၊ ပုဏတိ- ဓမ္မကိစ္စကို ပြုတတ်၏၊ ဣတိ နိပုဏော”ဟု ပြု၍ လူကြီး လူကောင်း လူလိမ္မာအနက်ကို ဟော၏၊ ထိုလူကြီးလူကောင်းသည် သိမ်မွေ့သကဲ့သို့ သိမ်မွေ့သော တရားများကို “နိပုဏ”ဟု ခေါ်ရ၏၊ သဏှဋ္ဌဝါစီ ရုဠှီအနိပ္ဖန္နပါတိပဒိကလည်း ကြံကြသေး၏၊(ဋ္ဌပြု)

နီယော-၅လို “နိပုဏာတိ ဆေကံ ဘဝတီတိ နိပုဏံ၊ [နိ+ပူ+နာ+အ၊]”ဟု ပြု။ သုဋ္ဌု+ နိပုဏံ သုနိပုဏံ

စိတ္တဝသိကော။ ။ စိတ္တဿ+ဝသော စိတ္တဝသော- စိတ်၏အလို၊ စိတ္တဝသေ+ ဝတ္တတီတိ စိတ္တဝသိကော- စိတ်အလို၌ ဖြစ်သူ(ဋ္ဌပြု)၊ (တစ်နည်း) စိတ္တဝသံ+အနုဝတ္တတီတိ စိတ္တဝသိကော- စိတ်အလိုသို့ လိုက်သူ(မအူပါရာနိ- ၃, ၅၁၇)

အနယဗျသနံ။ ။ ပုညကမ္မတော ဧတိ ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ အယော- ကောင်းမှုကြောင့်။

...[စာမျက်နှာ- ၄၆]...

ဖျက်ဆီးတတ်သော ဆုတ်ယုတ်ပျက်စီးခြင်းသို့။ ဝါ– ကြီးပွားမဲ့ပျက်စီးခြင်းသို့။ ပါပုဏာတိ– ရောက်ရ၏။ ပန– အနွယကား။ မေဓာဝီ– အဆီအနှစ်, ပညာစစ် ရှိသော။ ပဏ္ဍိတောဝ– ကြောင်းကျိုးမြင်သိ, ပညာရှိသည်သာ။ စိတ္တံ– ကို။ ရက္ခိတုံ–ငှာ။ သက္ကောတိ– စွမ်းနိုင်၏။ တသ္မာ– ကြောင့်။ တွမ္ပိ– သည်လည်း။ စိတ္တမေဝ– ကိုသာ။ ဂေါပေဟိ– လုံခြုံစေလော။ ဝါ– စောင့်ရှောက်လော။ ဟိ– တိုက်တွန်းသင့်၏။ ဣဒံ စိတ္တံ– သည်။ ဂုတ္တံ– စောင့်ရှောက်အပ်သည်။ (သမာနံ– သော်၊) သုခါဝဟံ–ချမ်းသာကို ဆောင်နိုင်၏။ မဂ္ဂဖလနိဗ္ဗာနသုခါနိ– မဂ်ချမ်းသာ ဖိုလ်ချမ်းသာ နိဗ္ဗာန် ချမ်းသာတို့ကို။ အာဝဟတိ– ဆောင်နိုင်၏။ ဣတိ– ဂါထာအဖွင့်အပြီးတည်း။ [ဟိကို ဒဠှီကရဏယူပေးသည်။ ကာရဏအနက်ယူ၍ “ကသ္မာ– ကြောင့်။ စိတ္တမေဝ– ကိုသာ။ ဂေါပေဟိ– လော။ ဣတိ– သို့။ ဥယျောဇေတိ– တိုက်တွန်းတော်မူသနည်း? ဟိ ယသ္မာ–အကြင့်ကြောင့်။ ဣဒံ စိတ္တံ– သည်။ ဂုတ္တံ– သည်။ (သမာနံ– သော်၊) သုခါဝဟံ– ၏။ မဂ္ဂဖလနိဗ္ဗာနသုခါနိ– တို့ကို။ အာဝဟတိ၊ ဣတိ– ကြောင့်။ စိတ္တမေဝ– ကိုသာ။ ဂေါပေဟိ– လော။ ဣတိ– သို့။ ဥယျောဇေတိ– ၏”ဟုလည်း ပေးပါ။] ဒေသနာပရိယောသာနေ– ၌။ သော ဖြစ်သော ကြီးပွားခြင်း (အံ၊ဋီ၊ ၂၊ ၁၇၁)၊ အယနံ ဝဍ္ဎနံ အယော (အံ၊ဋီ- ၃, ၁၆၁)၊ န+ အယော အနယော (ဒီ၊ဋ္ဌ၊ ၂၊ ၁၀၆)၊ ဟိတဉ္စ သုခဉ္စ ဝိယဿတိ ဝိက္ခိပတီတိ ဗျသနံ– စီးပွာချမ်းသာကို ဖျက်ဆီးတတ်သော ဆုတ်ယုတ်ပျက်စီးခြင်း။ [ဝိ+အသု+ယု၊] အနယော စ+ဗျသနံ စ အနယဗျသနံ– မကြီးပွားခြင်း, ပျက်စီးခြင်း

တစ်နည်း။ ။ “အယောတိ သုခံ, န အယော အနယော, ဒုက္ခံ(ဒီ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၉၉)” အလို “ပုညကမ္မတော ဧတိ ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ အယော- ကောင်းမှုကြောင့် ဖြစ်သော ချမ်းသာ (ဒီဋီ၊၂၊၃၅၃)၊ ပုညကာရီဟိ အယိတဗ္ဗော ဧတဗ္ဗော ပတ္တဗ္ဗော အနုဘဝနဝသေနာတိ အယော(မဏိ- ၂, ၂)၊ န+အယော အနယော- ဆင်းရဲဒုက္ခ၊ သဗ္ဗသော သုခံ ဗျသတိ ဝိက္ခိပတီတိ ဗျသနံ- ချမ်းသာကို ဖျက်ဆီးတတ်သော ဆင်းရဲဒုက္ခ၊ အနယောဝ+ဗျသနံ အနယဗျသနံ- ချမ်းသာကို ဖျက်ဆီးတတ်သော ဆင်းရဲဒုက္ခ၊ ဝါ- ကြီးမားသော ဆင်းရဲဒုက္ခ၊ (ဝိသေသနပရပဒကမ္မဓာရည်း)”ဟုပြု။ (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၉၉)

တစ်နည်း။ ။ ဝိသေသေန+အသနံ ဝိက္ခိပနံ ဝိနဿနံ ဗျသနံ- ချမ်းသာကို အထူး သဖြင့် ပစ်ပယ်ခြင်း၊ (ပျက်စီးခြင်း)၊ [ဝိ+အသ+ယု၊] န+အယော အနယော- မကြီး ပွားခြင်း၊ ဝါ- စီးပွားမဲ့ခြင်း၊ အနယော+ဟုတွာ+ဗျသနံ အနယဗျသနံ- ကြီးပွားမဲ့ (စီး ပွားမဲ့) ပျက်စီးခြင်း။ (ဋ္ဌပြု)

...[စာမျက်နှာ- ၄၇]...

ဘိက္ခု– သည်။ သောတာပတ္တိဖလံ– သို့။ ပါပုဏိ– ပြီ။ ပေ။ သာတ္ထိကာ– သည်။ အဟောသိ– ပြီ။ ဣတိ– အညတရဥက္ကဏ္ဌိတဘိက္ခုဝတ္ထု အပြီးတည်း။
အညတရဥက္ကဏ္ဌိတဘိက္ခုဝတ္ထုဘာသာဋီကာ ပြီး၏။

၄-သံဃရက္ခိတဘာဂိနေယျတ္ထေရဝတ္ထုဘာသာဋီကာ
ဒူရင်္ဂမန္တိ– ဟူသော။ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ– ကို။ သတ္ထာ– သည်။ သာဝတ္ထိယံ– ၌။ ဝိဟရန္တော– စဉ်။ သံဃရက္ခိတံ နာမ– သော။ ဘိက္ခုံ– ကို။ အာရဗ္ဘ ကထေသိ၊ ကိရ– ချဲ့။ သာဝတ္ထိယံ– ၌။ ဧကော– သော။ ကုလပုတ္တော– သည်။ သတ္ထု– ၏။ ဓမ္မဒေသနံ– ကို။ သုတွာ၊ နိက္ခမိတွာ– အိမ်မှ ထွက်ခွာ၍။ ပဗ္ဗဇိတော– သည်။ လဒ္ဓူပသမ္ပဒေါ– ရအပ်ပြီးသော ရဟန်းအဖြစ်ရှိသည်။ ဝါ– ရဟန်းအဖြစ်ကို ရပြီးသည်။ (သမာနော)၊ သံဃရက္ခိတတ္ထေရော နာမ– သံဃရက္ခတထေရ်မည်သည်။ ဟုတွာ၊ ကတိပါဟေနေဝ– အနည်းငယ်သော ရက်ဖြင့်သာလျှင်။ ဝါ– ၂ရက်၃ရက်ဖြင့်သာလျှင်။ အရဟတ္တံ– သို့။ ပါပုဏိ၊ တဿ– ထိုသံဃရက္ခတထေရ်၏။ ကနိဋ္ဌဘဂိနီ–နှမငယ်သည်။ ပုတ္တံ– ကို။ လဘိတွာ– ၍။ ထေရဿ– ၏။ နာမံ– ကို။ အကာသိ၊ သော– ထိုကလေးသည်။ ဘာဂိနေယျသံဃရက္ခိတော နာမ– ဘာဂိနေယျသံဃ ရက္ခိတမည်သည်။ (တူဖြစ်သော သံဃရက္ခိတမည်သည်)၊ [ဘဂိနိယာ+အပစ္စံ ဘာဂိနေယျော၊ [ဘဂိနီ+ဏေယျ၊-ဓာန်ဋီ- ၂၄၆၊ သုတ္တနိ၊ဋ္ဌ၊ ၂၊ ၂၀၈၊] ဘာဂိနေယျော စ+သော+သံဃရက္ခိတော စာတိ ဘာဂိနေယျသံဃရက္ခိတော၊] ဟုတွာ၊ ဝယပ္ပတ္တော–အရွယ်သို့ ရောက်သည်။ (သမာနော)၊ ထေရဿေဝ– သံဃရက္ခိတထေရ်၏သာလျှင်။ သန္တိကေ– ၌။ ပဗ္ဗဇိတွာ– ရှင်ပြု၍။ လဒ္ဓူပသမ္ပဒေါ– သည်။ (ဟုတွာ)၊ အညတရသ္မိံ– သော။ ဂါမကာရာမေ– ရွာငယ်ကျောင်း၌။ ဝဿံ– မိုးအခါ၌ နေခြင်း သို့။ ဝါ– ဝါသို့။ ဥပဂန္တွာ– ကပ်ရောက်ပြီး၍။ “သတ္တဟတ္ထံ– ၇တောင်ရှိသော။ ဧကံ–

ဂါမကာရာမေ။ ။ ခုဒ္ဒကော+ဂါမော ဂါမကော၊ [ကပစ္စည်း ခုဒ္ဒကအနက်၊- နီတိ သုတ္တ- ၂၅၇၊ နိဒီ- ၃၃၆၊] ဂါမကေ+ကာရိတော+အာရာမော ဂါမကာရာမော- ရွာငယ်၌ ဆောက်လုပ်စေအပ်သောကျောင်း။ (ပါစိယော- ၄၂၀၊ စူဘာ- ၃၀)

ဝဿံ။ ။ ဝဿသဒ္ဒါ မိုးလကို ဟော၏၊ ဤ၌ ဌာနမိုးကာလ၏အမည်ကို ဌာနီ

...[စာမျက်နှာ- ၄၈]...

တစ်ထည်သောသင်္ကန်းလျာအဝတ်လည်းကောင်း။ အဋ္ဌဟတ္ထံ– ၈တောင်ရှိသော။ ဧကံ– လည်းကောင်း။” ဣတိ– သို့။ ဒွေ– ၂ထည်ကုန်သော။ ဝဿာဝါသိကသာဋကေ– ဝါဆိုသင်္ကန်းလျာအဝတ်တို့ကို။ လဘိတွာ– ၍။ အဋ္ဌဟတ္ထံ– ၈တောင်ရှိသော သင်္ကန်းလျာအဝတ်ကို။ [သလ္လက္ခေတွာ၌စပ်၊] ဝါ– သည်။ [ဘဝိဿတိ၌စပ်၊] “မေ– ၏။ ဥပဇ္ဈာယဿ– ဖို့။ ဝါ– အတွက်။ ဘဝိဿတိ– လိမ့်မည်။” ဣတိ– သို့။ သလ္လက္ခေတွာ– မှတ်သား၍။ (သတ်မှတ်၍)၊ သတ္တဟတ္ထံ– ၇တောင်ရှိသောသင်္ကန်းလျာ အဝတ်ကို။ ဝါ– သည်။ မယှံ– ဖို့။ ဝါ– အတွက်။ ဘဝိဿတိ– လိမ့်မည်။” ဣတိ– သို့။ စိန္တေတွာ– ၍။ ဝုဋ္ဌဝဿော– မိုးလပတ်လုံးနေပြီးသည်။ ဝါ– ဝါဆိုပြီးသည်။ (ဟုတွာ)၊ “ဥပဇ္ဈာယံ– ကို။ ပဿိဿာမိ– ဖူးတွေ့ချေဥုးမည်။” ဣတိ– ကြံ၍။ အာဂစ္ဆန္တော– ကြွလာလသော်။ အန္တရာမဂ္ဂေ– ၌။ ပိဏ္ဍာယ– ငှာ။ စရန္တော– စဉ်။ အာဂန္တွာ– လာ၍။ ထေရေ– သံဃရက္ခိတထေရ်သည်။ ဝိဟာရံ– သို့။ အနာဂတေယေဝ– မကြွရောက် လာသေးသော်သာ။ ဝါ– မီပင်။ ဝိဟာရံ– သို့။ ပဝိသိတွာ– ၍။ ထေရဿ– ၏။ ဒိဝါဋ္ဌာနံ– ကို။ သမ္မဇ္ဇိတွာ– ၍။ ပါဒေါဒကံ– ခြေဆေးရေကို။ [ပါဒဿ+ဓောဝနံ+ဥဒကံ ပါဒေါဒကံ၊- ဝိ၊ဋ္ဌ၊ ၄, ၆၊ ပါစိယော-၄၁၆။] ဥပဋ္ဌပေတွာ– အနီး၌ တည်စေ၍။ ဝါ– အနီး၌ ထား၍။ အာသနံ– ကို။ ပညပေတွာ– ခင်း၍။ အာဂမနမဂ္ဂံ– လာရာလမ်းကို။ နေခြင်း၌ တင်စား၍ ဌာနူပစာရအားဖြင့် မိုးအခါ၌ နေခြင်းကို။ ယူပါ၊ (တစ်နည်း) “ဝဿေ+ဝါသော (အာဝါသော) ဝဿံ”ဟု ပြု၍ “ဝဿဝါသ (ဝဿာဝါသ)”ဟု ဆိုလို လျက် ဝါသပုဒ်ကိုချေ။ (သာရတ္ထ၊ ၂၊ ၁၁၄၊ ပါရာဘာ- ၂, ၄၈၉)၊ (တစ်နည်း) ဝသနံ ဝဿံ– မိုးအခါ၌ နေခြင်း။ [ဝသ+ဏျ၊ ဝိလံဋီ၊ ၁၊ ၄၀၄၊ သီဋီသစ်၊ ၂၊ ၂၀၅]”ဟုပြု။

ဝုဋ္ဌဝဿော။ ။ အဝသီတိ ဝုဋ္ဌော၊ ဝဿံ+ဝုဋ္ဌော ဝုဋ္ဌဝဿော- မိုးလပတ်လုံး နေပြီးသည်၊ ဝဿနှင့် ဝုဋ္ဌကို ရှေ့နောက်ပြန်၊ (တစ်နည်း) အဝသိံသု ဧတ္ထာတိ ဝုဋ္ဌော၊ (မောဂ်- ၅, ၁၁၀)၊ ဝုဋ္ဌော+ဝဿော အဿာတိ ဝုဋ္ဌဝဿော- နေခဲ့ပြီးရာမိုးလရှိသည် (သီဘာ- ၃, ၂၈၈)၊ ဝုဿိတ္ထာတိ ဝုဋ္ဌံ၊ ဝုဋ္ဌံ+ဝဿံ ဧတေနာတိ ဝုဋ္ဌဝဿော- နေအပ် ပြီးသောမိုးလရှိသည်(မအူပါရာနိ- ၁, ၄၃၀)၊ (တစ်နည်း) ဝသနံ ဝဿံ- နေခြင်း၊ [ဝသ +ဏျ၊] ဝုဋ္ဌံ (ဝုတ္ထံ ဝသိတံ)+ဝဿံ အဿာတိ ဝုဋ္ဌ(ဝုတ္ထ)ဝဿော- နေအပ်ပြီးသော နေခြင်းရှိသည်(သီဋီသစ်၊၂၊၂၀၅)၊ ဆက်ဥုးအံ့ -ဝုဋ္ဌကို မောဂ်- ၅, ၁၁၀၌ ဘာဝ သာဓန, ကတ္တုသာဓန, အဓိကရဏသာဓန ၃မျိုးသာ ပြု၏၊ နေခြင်းအနက်ဟော ဝသဓာတ်သည် အကမ္မကဓာတ်ဖြစ်ရကား ကမ္မသာဓနပြုခြင်းကို စဉ်းစားသင့်သည်။

...[စာမျက်နှာ- ၄၉]...

ဩလောကေန္တော– လျက်။ နိသီဒိ၊ အထ– ၌။ အဿ– ထိုသံဃရက္ခိတထေရ်၏။ အာဂမနဘာဝံ– ကြွလာသည်၏အဖြစ်ကို။ ဒိသွာ– ၍။ ပစ္စုဂ္ဂမနံ– ကို။ ကတွာ– ၍။ ပတ္တစီဝရံ– ကို။ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ– ၍။ “ဘန္တေ! နိသီဒထ– ကုန်။” ဣတိ– သို့။ ထေရံ– ကို။ နိသီဒါပေတွာ– ထိုင်စေ၍။ တာလဝဏ္ဋံ တာလဝဏ္ဋံ တာလဝဏ္ဋံ– ထန်းရွက်ယပ်ကို။ အာဒါယ– ၍။ ဗီဇိတွာ– ယပ်ခတ်၍။ ပါနီယံ– သောက်ရေကို။ ဒတွာ– ကပ်လှူ၍။ ပါဒေ– တို့ကို။ ဓောဝိတွာ– ဆေးပေး၍။ တံ သာဋကံ– ထိုသင်္ကန်းလျာအဝတ်ကို။ အာနေတွာ– ဆောင်ယူ၍။ ပါဒမူလေ– ခြေရင်း၌။ ဌပေတွာ– ထား၍။ “ဘန္တေ! ဣမံ– ဤသင်္ကန်း လျာအဝတ်ကို။ ပရိဘုဉ္ဇထ– သုံးဆောင်တော်မူပါကုန်။” ဣတိ– ဤသို့။ ဝတွာ– လျှောက်၍။ ဗီဇယမာနော– ယပ်ခတ်လျက်။ အဋ္ဌာသိ– ပြီ။

အထ– ၌။ နံ– ဘာဂိနေယျသံဃရက္ခိတကို။ ထေရော– သည်။ အာဟ၊ (ကိံ)၊ “သံဃရက္ခိတ– တ! မယှံ– ငါ၏။ ဝါ–မှာ။ စီဝရံ– သည်။ ပရိပုဏ္ဏံ– ပြည့်စုံပြီ။ တွမေဝ– သင်သည်သာ။ ပရိဘုဉ္ဇ– သုံးဆောင်ပါလော။” ဣတိ– ပြီ။ “ဘန္တေ! မယာ– သည်။ လဒ္ဓကာလတော– ရအပ်ရာအခါမှ။ ပဋ္ဌာယ– ၍။ အယံ– ဤသင်္ကန်းလျာအဝတ်

တာလဝဏ္ဋံ။ ။ ဝဏ္ဋတီတိ ဝဏ္ဋံ၊ [ဝဋိ(အာဝဋ္ဋန- လည်ပတ်ဝန်းဝိုင်းခြင်းအနက်)+ က၊] တာလဿ+ဝဏ္ဋံ တာလဝဏ္ဋံ- ထန်းရွက်၏ အဝန်းအဝိုင်း(ထန်းရွက်ယပ်ဝန်း)၊ ဤဝိဂြိုဟ်အရ ထန်းရွက်ယပ်ဝန်းကိုသာ ရသော်လည်း ဆင်စွယ်, နှီးဝါး, ဥဒေါင်းမြီး စသည်တို့ဖြင့် ပြုအပ်သော အခြားယပ်များကိုလည်း သဒိသူပစာရ, ရုဠှီနည်းအားဖြင့် “တာလဝဏ္ဋ”ဟု ခေါ်နိုင်သည်(စူဘာ- ၁၆၃၊ ဝိနိစ္ဆယဋီ၊၂၊၃၁၁)

ဓာန်ဋီ- ၃၁၆။ ။ ထိုအလို “တာလဝဏ္ဋေဟိ+ကတံ တာလဝဏ္ဋံ- ထန်းရွက်တို့ဖြင့် ပြုအပ်သောယပ်၊ [တာလဝဏ္ဋ+ဏ၊]”ဟုပြု၊ ဤဝိဂြိုဟ်အရ ထန်းရွက်ယပ်ကိုသာ ရ သော်လည်း နာမည်ဟောသဒ္ဒါဖြစ်သောကြောင့် ယပ်သာမန်(ယပ်အားလုံး)ကို ရ၏၊ ထန်းရွက်ယပ်ကို ယူလိုမူ “တာလတာလဝဏ္ဋံ”ဟု ဆိုထိုက်သည်ဟု ဆို၏။(ဓာန်ဋီ- ၃၁၆၊ ဝိမာန၊ဋ္ဌ၊၁၃၄၊ သာရတ္ထ၊၃၊၃၉၀၊ မဋီ၊၂၊၁၄)

ပါစိယော- ၄၆၀။ ။ ထို၌ “သဟ+ဝဏ္ဋေန+ကတံ+တာလံ တာလဝဏ္ဋံ- အညှာနှင့် တကွ ပြုအပ်သော ထန်းရွက်ယပ်ဝန်း”ဟု ပြု၍ ထန်းရွက်နှင့် ထန်းရွက်ယပ်ဝန်းသည် ဝိကာရီ+ဝိကာရအဖြစ်ဖြင့် စပ်အပ်သောကြောင့် တာလအရ ထန်းရွက်ဖြင့် ပြုအပ် သော ယပ်ဝန်းကို ယူ၏။[ ဓာန်နိသစ်၌ “တာလဝန္တ”ဟု ရှိ၏၊ တောင်ပေါက်ဓာန်နိ- ၁၈၈၊ ၁၈၉၌ “တာလဝေဏ္ဋ” ဟု ရှိသင့်ကြောင်းကို ဆို၏။]

...[စာမျက်နှာ- ၅၀]...

ကို။ တုမှာကမေဝ– အရှင်ဘုရားတို့ဖို့သာ။ ဝါ– တို့အတွက်သာ။ သလ္လက္ခိတော– မှတ်သားအပ်ပါပြီ။ (သတ်မှတ်အပ်ပါပြီ)၊ ပရိဘောဂံ– သုံးဆောင်ခြင်းကို။ ကရောထ– ပြုတော်မူပါကုန်။” ဣတိ– ပြီ။ “သံဃရက္ခိတ– တ! ဟောတု– ရှိပါစေ။ မေ– ၏။ ဝါ–မှာ။ စီဝရံ– သည်။ ပရိပုဏ္ဏံ– ပြီ။ တွမေဝ– သာ။ ပရိဘုဉ္ဇ– လော။” ဣတိ– ပြီ။ “ဘန္တေ– ရား! ဧဝံ– သို့။ မာ ကရောထ– ကုန်နှင့်။ တုမှေဟိ– တို့သည်။ ပရိဘုတ္တေ– သုံးဆောင် အပ်သော်။ မယှံ– ၏။ ဝါ–မှာ။ မဟပ္ဖလံ– များသောအကျိုးရှိသည်။ ဝါ– အကျိုး ကြီးသည်။ ဘဝိဿတိ– ဖြစ်လိမ့်မည်။” ဣတိ– ပြီ။ အထ– ၌။ နံ– ထိုသင်္ကန်းကို။ တဿ– ထိုဘာဂိနေယျသံဃရက္ခတသည်။ ပုနပ္ပုနံ– ထပ်။ ကထေန္တဿပိ– ပြောပါ သော်လည်း။ ထေရော– သည်။ န ဣစ္ဆိယေဝ– အလိုမရှိသည်သာ

ဧဝံ– သို့လျှင်။ သော– သည်။ ဗီဇယမာနော– ယပ်ခပ်လျက်။ ဌိတော– တည် သည်။ (သမာနော) ဝ– ဖြစ်စဉ်ပင်။ စိန္တေသိ– ပြီ။ (ကိံ) “အဟံ– သည်။ ထေရဿ– ၏။ ဂိဟိကာလေ– လူဖြစ်စဉ်အခါ၌။ [ဂိဟိနော+ဥပ္ပန္နော+ကာလော ဂိဟိကာလော၊- မအူပါရာနိ-၃, ၃၀။] ဘာဂိနေယျော– တူတည်း။ ပဗ္ဗဇိတကာလေ– ရဟန်းဖြစ်ရာ အခါ၌။ [ပဗ္ဗဇတိ ဧတ္ထာတိ ပဗ္ဗဇိတော– ရှင်ရဟန်းဖြစ်ရာအခါ။ ပဗ္ဗဇိတော+ကာလော ပဗ္ဗဇိတကာလော၊ -မအူပါရာနိ-၁, ၃၁၂။] သဒ္ဓိဝိဟာရိကော– အတူနေတပည့် တည်း။ ဧဝမ္ပိ– ဤသို့ဖြစ်သော်လည်း။ မယာ– နှင့်။ သဒ္ဓိံ– တူ။ ဥပဇ္ဈာယော– သည်။ ပရိဘောဂံ– ကို။ ကတ္တုကာမော– ပြုခြင်းငှာ အလိုရှိသည်။ န– မဟုတ်။ ဣမသ္မိံ– ဤဥပဇ္ဈာယ်သည်။ မယာ– နှင့်။ သဒ္ဓိံ၊ ပရိဘောဂံ– ကို။ အကရောန္တေ– မပြုလသော်။ မေ– အား။ သမဏဘာဝေန– ရဟန်း၏အဖြစ်ဖြင့်။ ကိံ– ဘာအကျိုးရှိမည်နည်း။ ဂိဟိ– လူသည်။ ဘဝိဿာမိ– ဖြစ်တော့မည်။ [ဂိဟိ ဘဝိဿာမိ– လူထွက်တော့မည်၊]” ဣတိ– ပြီ။ အထ– ၌။ အဿ– ထိုဘာဂိနေယျသံဃရက္ခိတ၏။ ဧတံ– ဤအကြံ သည်။ အဟောသိ၊ (ကိံ)၊ “ဃရာဝါသော– ကို။ ဒုဿဏ္ဌာပိတော– ခဲယဉ်းသဖြင့်။

သဒ္ဓိဝိဟာရိကော။ ။ ဥပဇ္ဈာယေန သဒ္ဓိံ+ဝိဟာရော သဒ္ဓိဝိဟာရော၊ [သဒ္ဓိံ+ ဝိဟာရ၊ နိဂ္ဂဟိတ်ချေ၊] သဒ္ဓိဝိဟာရော+ဧတဿ အတ္ထီတိ သဒ္ဓိဝိဟာရိကော- အတူ နေခြင်းရှိသောတပည့်၊ [သဒ္ဓိဝိဟာရ+ဣက၊- ဝိလံဋီ၊၂၊၈၊] (တစ်နည်း) သဒ္ဓိံ+ဝိဟာရော ဧတဿာတိ သဒ္ဓိဝိဟာရိကော၊ [သဒ္ဓိံ+ဝိဟာရ၊ သမာသန္တကပစ္စည်း၊ တေသု ဝုဒ္ဓိသုတ်ကြီးဖြင့် ရ၏ အ- ကို ဣပြု၊ နိဂ္ဂဟိတ်ချေ၊ -ဇာဋီသစ်- ၁, ၂၄၇။]

...[စာမျက်နှာ- ၅၁]...

တည်စေအပ်၏။ ဝါ– ရပ်တည်ဖို့ ခဲယဉ်း၏။ ဂိဟိဘူတော– လူဖြစ်၍ ဖြစ်သည်။ (သမာနော)၊ ကိံ– အဘယ်အလုပ်ကို။ ကတွာ– ၍။ ဇီဝိဿာမိ– အသက်မွေးရမည် နည်း။” ဣတိ– ပြီ။ တတော– ထိုမှနောက်၌။ စိန္တေသိ– ပြီ။ “အဋ္ဌဟတ္ထသာဋကံ– ကို။ ဝိက္ကိဏိတွာ– ရောင်း၍။ ဧကံ– တစ်ကောင်သော။ ဧဠိကံ– သိုးမကို။ ဂဏှိဿာမိ– ဝယ်ယူမည်။ ဧဠိကာ နာမ– သိုးမမည်သည်။ ခိပ္ပံ– စွာ။ ဝိဇာယတိ– မွေးဖွား၏။ သွာ-ဟံ (သော+အဟံ)– သည်။ ဝိဇာတံ ဝိဇာတံ– မွေးဖွားလာတိုင်း, မွေးဖွားလာ တိုင်းသော သိုးငယ်ကို။ ဝိက္ကိဏိတွာ– ရောင်း၍။ မူလံ– အရင်းအနှီးကို။ ကရိဿာမိ– မည်။ မူလေ– တို့ကို။ ဗဟူ– များသည်တို့ကို။ ကတွာ– ၍။ ဧကံ– သော။ ပဇာပတိံ–ဇနီးကို။ အာနေဿာမိ– ဆောင်ယူမည်။ သာ– ထိုဇနီးသည်။ ဧကံ– သော။ ပုတ္တံ– ကို။ ဝိဇာယိဿတိ– မွေးဖွားလိမ့်မည်။ အထ– ၌။ အဿ– ထိုကလေး၏။ နာမံ– ကို။ မမ– ၏။ မာတုလဿ– ၏။ နာမံ– ကို။ [တန္တနည်းစသည်အရ နာမံကို ၂ခါပေး သည်၊] ကတွာ– ပြု၍။ ဝါ– မှည့်၍။ စူဠယာနကေ– ငယ်သော လှည်းယဉ်၌။ (လှည်း ယဉ်ငယ်၌)၊ [ယာနမေဝ ယာနကံ၊ စူဠံ+ယာနကံ စူဠယာနကံ၊] နိသီဒါပေတွာ– ထိုင်စေ၍။ မမ– ၏။ ပုတ္တဉ္စ– ကိုလည်းကောင်း။ ဘရိယဉ္စ– ဇနီးကိုကောင်း။ အာဒါယ– ခေါ်၍။ မာတုလံ– ဥုးကြီးကို။ ဝန္ဒိတုံ– ကန်တော့ခြင်းငှာ။ အာဂမိဿာမိ– လာမည်။ အာဂစ္ဆန္တေ– လာလသော်။ အန္တရာမဂ္ဂေ– ၌။ မမ– ၏။ ဘရိယံ– ကို။] တာဝ– စွာ။ မေ– ၏။ ပုတ္တံ– ကို။ အာနေဟိ– ခေါ်ဆောင်ခဲ့လော။ နံ– ထိုသားကို။ ဝဟိဿာမိ– ဆောင်မည်။ ဝါ– ချီမည်။’ ဣတိ ဧဝံ– သို့။ ဝက္ခာမိ– ပြောဆိုမည်။ သာ– ထိုဇနီးသည်။] တေ– သင့်အား။ ပုတ္တေန– ဖြင့်။ ကိံ– အဘယ်အကျိုးရှိအံ့နည်း။ ဧဟိ– လော။ ဣမံ ယာနကံ– ဤလှည်းယာဉ်ငယ်ကို။ [ခုဒ္ဒကံ+ယာနံ ယာနကံ၊] ပါဇေဟိ– မောင်းနှင် လော၊’ ဣတိ– သို့။ ဝတွာ– ၍။ ပုတ္တံ– ကို။ ဂဟေတွာ– ၍။] နံ– ထိုသားကို။ အဟံ– သည်။ နေဿာမိ– ဆောင်ထားမည်။ ဝါ– ချီထားမည်။’ ဣတိ– ဤသို့ ပြော၍။ နေတွာ– ဆောင်၍။ ဝါ– ချီ၍။ သန္ဓာရေတုံ– ကောင်းစွာ ဆောင်ထားခြင်းငှာ။ အသက္ကောန္တီ– မစွမ်းနိုင်လသော်။ စက္ကပထေ– လှည်းလမ်း၌။ ဆဍ္ဍေဿတိ– စွန့်ပစ် လိမ့်မည်။ ဝါ– လွတ်ကျသွားလိမ့်မည်။ အထ– ၌။ စက္ကံ– လှည်းဘီးသည်။ အဿ– ထိုကလေး၏။ သရီရံ– ကိုယ်ပေါ်သို့။ အဘိရုဟိတွာ– တက်နင်း၍။ ဂမိဿတိ– သွားလိမ့်မည်။ အထ– ၌။ နံ– ထိုဇနီးကို။] တွံ– သည်။ မမ– ၏။ ပုတ္တံ– ကို။ မယှံ–

...[စာမျက်နှာ- ၅၂]...

အား။ နေဝ အဒါသိ– မပေးခဲ့။ နံ– ထိုသားကို။ သန္ဓာရေတုံ– ငှာ။ နာသက္ခိ– မစွမ်းနိုင် ခဲ့။ တယာ– သည်။ (အဟံ– သည်။ ဝါ– ကို၊) နာသိတော– ဖျက်ဆီးအပ်သည်။ အသ္မိ– ၏၊’ ဣတိ– သို့။ ဝတွာ– ၍။ ပတောဒယဋ္ဌိယာ– နှင်တံဖြင့်။ ပိဋ္ဌိယံ– ကျောကုန်း၌။ ပဟရိဿာမိ– ရိုက်ပုတ်မည်။” ဣတိ– ဤသို့ ကြံပြီ။

သော– ထိုဘာဂိနေယျသံဃရက္ခတသည်။ ဧဝံ– သို့။ စိန္တေန္တောဝ– ကြံလျက်သာလျှင်။ ဌတွာ– ရပ်၍။ ဗီဇယမာနော– ယပ်ခတ်လသော်။ ထေရဿ– ၏။ သီသေ–ဥုးခေါင်း၌။ တာလဝဏ္ဋေန– ထန်းရွက်ယပ်ဝန်းဖြင့်။ ပဟရိ– ပုတ်ခတ်မိပြီ။ ထေရော– သည်။ “သံဃရက္ခိတေန– သည်။ ကိံ– အဘယ်ကြောင့်။ အဟံ– ကို။ သီသေ– ၌။ ပဟတော နုခေါ– ပုတ်ခတ်အပ်သနည်း။” ဣတိ– သို့။ ဥပဓာရေန္တော–ဆင်ခြင်လသော်။ တေန– ထိုသံဃရက္ခိတသည်။ စိန္တိတစိန္တိတံ– ကြံစည်အပ် ကြံ စည်အပ်သော။ သဗ္ဗံ– ကို။ ဉတွာ– ၍။ “သံဃရက္ခိတ– တ! မာတုဂါမဿ– ကို။ ဝါ– အား။ ပဟာရံ– ပုတ်ခတ်ခြင်းကို။ ဒါတုံ– ငှာ။ နာသက္ခိ– မစွမ်းနိုင်ခဲ့။ ဧတ္ထ– ဤ

မာတုဂါမဿ ပဟာရံ ဒါတုံ။ ။ ပုတ်ခတ်ခြင်းအနက်ဟော သဒ္ဒါနှင့်ယှဉ်လျှင် ဒုတိယာအနက်၌ စတုတ္ထီသက်ရသည်၊ မာတုဂါမဿသည် ပဟာရံ၌ စပ်ရသော ကြောင့် ဒုတိယာအနက်၌ စတုတ္ထီတည်း။ [အက္ကောသပဟာရတ္ထသမ္ဗန္ဓေန ဟိ “ကုဒ္ဓ- ဿာ”တိ ဥပယောဂတ္ထေ သမ္ပဒါနဝစနံ၊- သံဋီ၊၁၊၁၃၅။]

တစ်နည်း။ ။ “သမ္မာ ပဒီယတေ ယဿာတိ သမ္ပဒါနံ”ဟူသော ဝိဂြိုဟ်အရ (၁) ပူဇော်လို, ချီမြှောက်လို၍ ပေးခြင်း, (၂) ပေးရာပုဂ္ဂိုလ်က အပိုင်ရခြင်းဟူသော အင်္ဂါနှင့် ညီမှ သမ္ပဒါန်ဖြစ်သည်၊ ဤ၌ ပူဇော်လို, ချီမြှောက်လိုသည့်သဘော မရှိသောကြောင့် သမ္ပဒါန်မဖြစ်၊ ထိုကြောင့် “မာတုဂါမဿ- ၏၊ (ကာယေ- ၌၊) ပဟာရံ ဒါတုံ”ဟုပေး။

တနည်း။ ။ သက္ကတသဒ္ဒါကျမ်းတို့အလို သမ္မာအပေးမဟုတ်ရာ၌ သမ္ပဒါန်မဖြစ်ဟု ဆိုသော်လည်း ပါဠိအဋ္ဌကထာတို့အလိုမှာ “ဘိက္ခုဿ ပဟာရံ ဒဒေယျ(ဝိ- ၂, ၁၉၂)” စသည်၌ သမ္ပဒါဖြစ်သည်ပင်၊ ထိုကဲ့သို့ သမ္မာအပေးမဟုတ်ရာ၌ “သမ္မာ ပဒီယတေ ယဿ”ဟူသော ဝိဂြိုဟ်နှင့် မလျော်ရကား စတုတ္ထီဝိဘတ် သက်ရခြင်းတူသောကြောင့် သဒိသူပစာရသမ္ပဒါန်ဟု မှတ်(မုဒ္ဓဗောဓဋီကာ)၊ “သမ္ပဇ္ဇ အဿ ဒဒါတီတိ သမ္ပဒါနံ” ဟု ပြုသော နျာသအလို ကောင်းစွာ ပေးပေး, မကောင်းသဖြင့် ပေးပေး, အပိုင်ရရ, မရရ ပေးရာမှန်လျှင် သမ္ပဒါန်ဖြစ်သည်ချည်းသာ၊ ထိုကြောင့် သမ္ပဒါန်အနက်တစ်နည်း ပေးရသည်။(ဘေဒ.ဘာ- ၉၅၊ ကစ္စည်း.ဘာ, ၁၊ ၃၂၈၊ မောဂ်.နိ,၁၊ ၂၇၂။)

...[စာမျက်နှာ- ၅၃]...

သို့ မစွမ်းနိုင်ရာ၌။ မဟလ္လကတ္ထေရဿ– မထေရ်ကြီး၏။ ဒေါသော– သည်။ ကော–အဘယ်မှာ ရှိအံ့နည်း။” ဣတိ အာဟ– ပြီ။ သော– ဘာဂိနေယျသံဃရက္ခိတသည် “နဋ္ဌော– ပျက်စီးသည်။ အဟော အမှိ– ဩော် ဖြစ်လေပြီတကား။ မေ– ၏။ ဥပဇ္ဈာယေန– သည်။ စိန္တိတစိန္တိတံ– ကြံစည်အပ် ကြံစည်အပ်သော အရာကို။ ဉာတံ ကိရ– သိအပ်သတဲ့။ မေ– အား။ သမဏဘာဝေန– ရဟန်း၏အဖြစ်ဖြင့်။ ကိံ– ဘာ အကျိုးရှိအံ့နည်း။” ဣတိ– ဤသို့ ကြံ၍။ တာလဝဏ္ဋံ– ကို။ ဆဍ္ဍေတွာ– စွန့်၍။ ပလာယိတုံ– ငှာ။ အာရဒ္ဓေါ– အားထုတ်ပြီ။

အထ– ၌။ နံ– ထိုဘာဂိနေယျသံဃရက္ခိတသို့။ ဝါ– ကို။ ဒဟရာ စ– ရဟန်းငယ် တို့သည်လည်းကောင်း။ သာမဏေရာ စ– တို့သည်လည်း။ အနုဗန္ဓိတွာ– အစဉ် လိုက်၍။ အာဒါယ– ဖမ်းယူ၍။ သတ္ထု– ၏။ သန္တိကံ– သို့။ အဂမံသု– ကုန်ပြီ။ သတ္ထာ– သည်။ တေ ဘိက္ခူ– ထိုရဟန်းငယ်, ကိုရင်တို့ကို။ ဒိသွာဝ– သာလျှင်။ “ဘိက္ခဝေ– တို့! ကိံ– ကြောင့်။ အာဂတာ– ကုန်သည်။ အတ္ထ– ကုန်သနည်း? ဝေါ– သင်တို့သည်။ ဧကော– သော။ ဘိက္ခု– ကို။ လဒ္ဓေါ– ရအပ်သလော?” ဣတိ– သို့။ ပုစ္ဆိ– ပြီ။ “ဘန္တေ! အာမ– ပါ။ ဥက္ကဏ္ဌိတွာ– ၍။ ပလာယန္တံ– သော။ ဣမံ ဒဟရံ– ဤရဟန်းငယ်ကို။ ဂဟေတွာ– ဖမ်းယူ၍။ တုမှာကံ– တို့၏။ သန္တိကံ– သို့။ အာဂတာ– ကုန်သည်။ အမှ–ကုန်၏။” ဣတိ– ပြီ။ “ဘိက္ခု– ရဟန်း! ဧဝံ ကိရ– ဤသို့တဲ့လား? (ဒီလိုလား?)” ဣတိ– မေးတော်မူပြီ။ “ဘန္တေ! အာမ– ပါ။” ဣတိ– လျှောက်ပြီ။ “ဘိက္ခု– ရဟန်း! တေ– သည်။ ကိမတ္ထံ– အဘယ်အကျိုးငှာ။ ဝါ– အဘယ်အကြောင်းကြောင့်။ ဧဝံ– သို့။ ဘာရိယံ– ဝန်လေးသော။ (ကြီးလေးသော) ကမ္မံ– အမှုကို။ ကတံ– နည်း? တွံ– သည်။ အာရဒ္ဓဝီရိယဿ– အားထုတ်အပ်သော ဝီရိယရှိသော။ ဧကဿ–တစ်ဆူသော။ ဗုဒ္ဓဿ– ၏။ ပုတ္တော နနု– သားမဟုတ်လော?

မာဒိသဿ နာမ ဘိက္ခူ။ ။ ရှေ့“ဒဟရာ စ သာမဏေရာ စ”ကို ထောက်၍ “ဘိက္ခူ”အရ သာမဏေ များကိုပါ ယူပါ၊ မှန်၏- ပဗ္ဗဇိတဝေါဟာရ(ရဟန်းတို့၏ အသုံးအနှုန်းစကား)ဖြင့် သာ မဏေတို့ကို “ဘိက္ခူ”ဟု သုံးနှုန်းနိုင်သည်၊ (တစ်နည်း) ဘုရားဖြစ်မည့် အလောင်းတော် ကို “ဘုရား ရှင်သည် ရာဇဂြိုဟ်သို့ ကြွတော်မူလာသည်”ဟု ဆိုသကဲ့သို့ နောင်ဖြစ်မည့် ရဟန်းအဖြစ်ကို စွဲ၍ “ဘိက္ခူ”ဟု သုံးနှုန်းနိုင်သည်(ဝိသုဒ္ဓိ၊ဋီ၊၂၊၂၂)၊ (တစ်နည်း) “ဘိက္ခူ စ+သာမဏေရာ စ ဘိက္ခူ”ဟု ဝိရူပေကသေသ်ပြု။

...[စာမျက်နှာ- ၅၄]...

ငါကဲ့သို့ ရှုအပ်သည်မည်သော။ ဗုဒ္ဓဿ– ၏။ သာသနေ– ၌။ ပဗ္ဗဇိတွာ– ၍။ အတ္တာနံ– ကို။ ဒမေတွာ– ဆုံးမ၍။ သောတာပန္နောတိ ဝါ– သောတာပန်ဟူ၍သော်လည်းကောင်း။ သကဒါဂါမီတိ ဝါ– ကောင်း။ အနာဂါမီတိ ဝါ– ကောင်း။ အရဟာတိ ဝါ– ကောင်း။ ဝဒါပေတုံ– ပြောဆိုစေခြင်းငှာ။ နာသက္ခိ– မစွမ်းနိုင်ခဲ့။ ကိမတ္ထံ– ငှာ။ ဝါ– ကြောင့်။ ဧဝံ– သို့။ ဘာရိယံ– သော။ ကမ္မံ– ကို။ အကာသိ– သနည်း?” ဣတိ– ဤသို့ မေးတော်မူပြီ။ “ဘန္တေ! ဥက္ကဏ္ဌိတော– သည်။ အသ္မိ– ၏။” ဣတိ– ဤသို့ လျှောက်ပြီ။ “ကိံ ကာရဏာ– ကြောင့်။ ဥက္ကဏ္ဌိတော– သည်။ အသိ– နည်း? ”ဣတိ– ဤသို့ မေးတော်မူပြီ။ သော– သည်။ ဧဝံ– သို့။ ဝဿာဝါသိကသာဋကာနံ– ဝါဆို သင်္ကန်းလျာအဝတ်တို့ကို။ လဒ္ဓဒိဝသတော– ရအပ်သောနေ့မှ။ ပဋ္ဌာယ– စ၍။ ထေရဿ– ကို။ တာလဝဏ္ဋေန– ဖြင့်။ ယာဝ ပဟာရာ– ပုတ်ခတ်မိရာကာလတိုင် အောင်။ သဗ္ဗံ– သော။ တံ ပဝတ္တိံ– ထိုဖြစ်ပုံကို။ အာရောစေတွာ– လျှောက်ပြီး၍။ “ဘန္တေ! ဣမိနာ ကာရဏေန– ကြောင့်။ ပလာတော– ပြေးသည်။ အသ္မိ၊” ဣတိ အာဟ၊ အထ– ၌။ နံ– ထိုသံဃရက္ခိတကို။ သတ္ထာ– သည်။ “ဘိက္ခု! ဧဟိ– လာလော။ မာ စိန္တယိ– နှင့်။ ဧတံ စိတ္တံ နာမ– ဤစိတ်မည်သည်။ ဒူရေ– အဝေး၌။ ဟောန္တမ္ပိ–ဖြစ်သည်လည်းဖြစ်သော။ အာရမ္မဏံ– ကို။ သမ္ပဋိစ္ဆနကဇာတိကံ– လက်ခံတတ် သည်၏ အဖြစ်ဟူသော သဘောရှိ၏။ ရာဂဒေါသမောဟဗန္ဓနာ– ရာဂ ဒေါသ မောဟအနှောင်အဖွဲ့မှ။ မုစ္စနတ္ထာယ– ငှာ။ ဝါယမိတုံ– ငှာ။ ဝဋ္ဋတိ– ၏။” ဣတိ၊ ဝတွာ၊ ဣမံ ဂါထံ၊ အာဟ၊ (ကိံ) “ဒူရင်္ဂမံ၊ ပေ။ မာရဗန္ဓနာ”တိ– ၍။ (အာဟ)

ဒူရင်္ဂမံ ဧကစရံ, အသရီရံ ဂုဟာသယံ၊ ယေ စိတ္တံ သံယမေဿန္တိ, မောက္ခန္တိ မာရဗန္ဓနာ

ဒူရင်္ဂမံ– အဝေးအရပ်, မသွားတတ်လည်း, ဝေးရပ်အာရုံ, ယူနိုင်တုံသဖြင့်, ဒူရင်္ဂမ, အမည်ရထသော။ ဧကစရံ– တစ်စိတ်ချုပ်လစ်, တစ်စိတ်ဖြစ်၍, စင် စစ်ကွဲပြား, တစ်ပါးတည်းသာ လှည့်လည်တတ်ထသော။ အသရီရံ– ညိုရွှေ ဖြူ နီ, ကိုယ်ထည်ပုံဟန်, သဏ္ဌာန်လည်း မရှိထသော။ ဂုဟာသယံ– ဟဒယဝတ္ထု, အမှီပြု၍, လေးခုသောရုပ်, မဟာဘုတ်လိုဏ်ဂူ၌လည်း ကိန်းထသော။ စိတ္တံ–အာရုံသောင်းပြောင်း, အကြောင်းကြောင်းကြောင့်, ဆိုးကောင်း ၂သွယ်, ဆန်း

...[စာမျက်နှာ- ၅၅]...

ကြယ်သောစိတ်ကို။ ယေ (ဇနာ)– သံသရာရေး, လာမည့်ဘေးကို, မျှော်တွေးနိုင် စွမ်း, ရဟန်း ရှင် လူ, အကြင်ခပ်သိမ်းသူတို့သည်။ သံယမိဿန္တိ– မကောင်းမဖြစ်, အကောင်းဖြစ်အောင်, စင်စစ်ပုံသေ, စောင့်စည်း၍ နေကုန်လတ္တံ့။ တေ (ဇနာ)– စိတ်နေမထောင့်, အမြဲဖြောင့်ဖို့, ကြောင့်ကြောင့်ကြကြ, ဗျာပါရဖြင့်, လုံ့လရှိသူ, ထိုရဟန်းရှင်လူတို့သည်။ မာရဗန္ဓနာ– တေဘူမက, ဝဋ်ဒုက္ခဟု, ကိလေသနှောင်, မာရ်မင်းထောင်မှ။ မောက္ခန္တိ– ဝမ်းမြောက်ရွှင်ပျ, လွတ်မြောက်ရကုန်လိမ့် သတည်း။

တတ္ထ– ၌။ ဒူရင်္ဂမန္တိ– ကား။ ဟိ– ချဲ့။ (တစ်နည်း) ဒူရင်္ဂမန္တိ (ပဒဿ)– ဒူရင်္ဂမံ ဟူသောပုဒ်၏။ (ဝိတ္ထာရံ– အကျယ်ကို၊) ဟိ (ဥဒ္ဓရိတွာ ဒဿေမိ)– ထုတ်၍ပြဥုး အံ့။ စိတ္တဿ– ၏။ မက္ကဋသုတ္တမတ္တကမ္ပိ မက္ကဋသုတ္တမတ္တကမ္ပိ မက္ကဋသုတ္တမတ္တကမ္ပိ– ပင့်ကူချည်မျှင်မျှလောက်လည်း။ ပုရတ္ထိမာဒိဒိသာဘာဂေန– အရှေ့အစရှိသော အရပ်အဖို့ဖြင့်။ ဂမနာဂမနံ နာမံ– သွားခြင်း ပြန်လာခြင်းမည်သည်။ နတ္ထိ– မရှိ။ ပန– ထိုသို့ပင် မရှိပါသော်လည်း။ ဒူရေ– အဝေး၌။ သန္တမ္ပိ– ထင်ရှားရှိသည်လည်း ဖြစ်သော။ အာရမဏံ– အာရုံကို။ သမ္ပဋိ စ္ဆတိ– ခံယူနိုင်၏။ ဣတိ– ထိုကြောင့်။ (ထိုသို့ သွားခြင်း လာခြင်း မရှိစေ ကာမူ အဝေး၌ရှိသော အာရုံကို ခံယူနိုင်သည်၏အဖြစ်ကြောင့်)၊ ဒူရင်္ဂမံ နာမ– ဒူရင်္ဂမမည်သည်။ ဝါ– အဝေးသို့ သွားနိုင်သည် မည်သည်။ ဇာတံ– ဖြစ်ပြီ။ ပန– အဖို့တစ်ပါးကား။ သတ္တဋ္ဌစိတ္တာနိ– ၇-ပါး ၈-ပါးကုန်သောစိတ်တို့သည်။ ဧကတော–တပေါင်းတည်း။ ကဏ္ဏိကဗဒ္ဓါနိ ကဏ္ဏိကဗဒ္ဓါနိ ကဏ္ဏိကဗဒ္ဓါနိ– ကြာအချက်ကဲ့သို့ ဖွဲ့အပ်ကုန်သည်။ (ဟုတွာ)၊

မက္ကဋသုတ္တမတ္တကမ္ပိ။ ။ မက္ကဋသဒ္ဒါသည် “မျောက်”ဟူသောအနက် “ပင့်ကူ” ဟူသော အနက်၂ မျိုးလုံးကို ထောမနိဓိ၌ ပြ၏၊ “ဣနြ္ဒိယသမ္ပတ္တိသင်္ခါတံ မံ သိရိံ ကဋတိ ဟိံသတိ နာသေတီ တိ မက္ကဋော၊ [မ+ကဋ+အ၊ ကဒွေဘော်လာ၊ -ဓမ္မဋီ- ၁၂၄၊] (တစ်နည်း) မက္ကတိ စလတီတိ မက္ကဋော၊ [မက္က+အဋ၊ -မောဂ်- ၇, ၅၃၊] မက္ကဋ- ဿ+သုတ္တံ မက္ကဋသုတ္တံ၊ [မတ္တသဒ္ဒါသည် အပ္ပအနက်ဟော၊] မက္ကဋသုတ္တမတ္တံယေဝ မက္ကဋသုတ္တမတ္တကံ၊ [ကပစ္စည်း သွတ္ထ၊]”ဟုပြု၊ ပိ(အပိ)သဒ္ဒါကား အနည်းနောင် ထိုင် သောကြောင့် ဂရဟာဇောတကတည်း၊ “စိတ်သည် ပင့်ကူချည်မျှင်လောက်မျှလည်း အရပ်(၁၀)မျက်နှာသို့ မသွားနိုင်, မလာနိုင်”ဟူလို

ကဏ္ဏိကဗဒ္ဓါနိ။ ။ “ဗီဇကောသေ ဃရကူဋေ, ကဏ္ဏဘူသာယ ကဏ္ဏိကာ(ဓာန်-

...[စာမျက်နှာ- ၅၆]...

ဧကက္ခဏေ– တစ်ပြိုင်နက်သောခဏ၌။ ဥပ္ပဇ္ဇိတုံ– ဖြစ်ခြင်းငှာ။ သမတ္ထာနိ နာမ– စွမ်းနိုင်သည်တို့မည်သည်။ နတ္ထိ– မရှိကုန်။ ဥပ္ပတ္တိကာလေ– ဖြစ်ခြင်း၏ အခါ၌။ ဝါ– ဖြစ်ရာအခါ၌။ ဧကမေဝ– တစ်ပါးတည်းသာလျှင်ဖြစ်သော။ စိတ္တံ– သည်။ ဥပ္ပဇ္ဇတိ– ဖြစ်၏။ တသ္မိံ– ထိုဖြစ်သော စိတ်သည်။ နိရုဒ္ဓေ– ချုပ်ပြီးလတ်သော်။ ဝါ– ချုပ်ခြင်းကြောင့်။ ပုန– တစ်ဖန်။ ဧကမေဝ– တစ်ပါးတည်းသာလျှင်ဖြစ်သော။ (စိတ္တံ– သည်၊) ဥပ္ပဇ္ဇတိ– ဖြစ်၏။ တသ္မာ– ထို့ကြောင့်။ (ထိုသို့ စိတ်တစ်ပါး ချုပ်ပြီးမှ စိတ်တစ်ပါး ဖြစ်သည်၏အဖြစ်ကြောင့်)၊ ဧကစရံ နာမ– ဧကစရမည်သည်။ ဝါ– တစ်ပါးတည်း လှည့်လည်တတ်သည် မည်သည်။ ဇာတံ– ပြီ။ စိတ္တဿ– ၏။ ဝါ–မှာ။ သရီရသဏ္ဌာနံ ဝါ– ကိုယ်သဏ္ဌာန်သည်လည်းကောင်း။ နီလာဒိပ္ပကာရော–အညိုအစရှိသောအပြားရှိသော။ [သရီရသင်္ခါတံ+သဏ္ဌာနံ သရီရသဏ္ဌာနံ၊ နီလံ+ ၈၇၅)”ဂါထာလာ အနက်တို့တွင် ကဏ္ဏိကာသဒ္ဒါသည် ဗီဇကောသ (ကြာအုံကြာခွက်, ကြာအချက်, ကြာစေ့အိမ်) ဟူသော အနက်ကို ယူပါ၊ ကဏ္ဏေ ကရီယတီတိ ကဏ္ဏိကာ၊ [ကဏ္ဏ+ဏိက+အာ၊] ကဏ္ဏိကာ ဝိယာတိ ကဏ္ဏိကာ– နားတန်ဆာနှင့်တူသော ကြာအချက်, ကြာစေ့အိမ်။ ကဏ္ဏိကာ ဝိယ+ဗဒ္ဓါနိ ကဏ္ဏိကဗဒ္ဓါနိ– ကြာစေ့အိမ်ကဲ့သို့ ဖွဲ့အပ်သောစိတ်များ။ ကြာစေ့အိမ်၌ ကြာစေ့တွေ စု၍ နေသကဲ့သို့ စိတ်အများ စုပေါင်းဖွဲ့ထားအပ်သည်ကို “ကဏ္ဏိကဗဒ္ဓ”ဟု ဆိုသည်။

တစ်နည်း။ ။ “ကဏ္ဏိကဗဒ္ဓါနိ ဟုတွာတိ အာဗဒ္ဓကဏ္ဏိကာ ဝိယ ဟုတွာ(ဒီဋီ၊၂၊၇)”ဟူသော အဖွင့်အလို “ကဏ္ဏိကာ+ဗဒ္ဓါ ယေသန္တိ ကဏ္ဏိကဗဒ္ဓါနိ- ဖွဲ့အပ်သော ကြာအချက်ရှိသော ကြာပန်းတို့၊ ကဏ္ဏိကဗဒ္ဓါနိ ဝိယာတိ ကဏ္ဏိကဗဒ္ဓါနိ- ဖွဲ့အပ်သော ကြာအချက်ရှိသော ကြာပန်းတို့နှင့် တူသော စိတ်တို့”ဟု ပြု၍ “ကဏ္ဏိကဗဒ္ဓါနိ- ဖွဲ့ အပ်သော ကြာအချက်ရှိသော ကြာပန်းတို့နှင့် တူကုန်သည်၊ (ဟုတွာ)”ဟုပေး။

ဥပ္ပတ္တိကာလေ။ ။ ဥပ္ပတ္တိယာ+ကာလော ဥပ္ပတ္တိကာလော- ဖြစ်ခြင်း၏အခါ၊ (တစ် နည်း) ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဧတ္ထာတိ ဥပ္ပတ္တိ၊ ဥပ္ပတ္တိ စ+သာ+ကာလော စာတိ ဥပ္ပတ္တိကာလော-ဖြစ်ရာအခါ၊ “ဖြစ်သောအခါ”ဟု အနက်မပေးမိစေနှင့်၊ အခါသည် ဖြစ်သောကတ္တား မဟုတ်

ဧကစရံ နာမ။ ။ “စရတီတိ စရံ၊ [စရ+အ၊] ဧကံ+ဟုတွာ+စရံ ဧကစရံ၊ နာမကား တကယ်လှည့်လည်နိုင်သော သတ္တိမရှိဘဲ လှည့်လည်နိုင်သကဲ့သို့ ဆိုသောကြောင့် တဒ္ဓမ္မူပစာရကိုပြသော သညာဝါစကနိပါတ်တည်း။

...[စာမျက်နှာ- ၅၇]...

အာဒိ ယဿာတိ နီလာဒိ၊ နီလာဒိ+ပကာရော ယဿာတိ နီလာဒိပ္ပကာရော၊] ဝဏ္ဏဘေဒေါ ဝါ– အဆင်း၏ အပြားသည်လည်းကောင်း။ နတ္ထိ– မရှိ။ ဣတိ– ထိုကြောင့်။ အသရီရံ နာမ– အသရီရမည်သည်။ ဇာတံ– ပြီ။ ဂုဟာ နာမ– ဂုဟာ မည်သည် ကား။ စတုမဟာဘူတဂုဟာ– ၄-ပါးသော မဟာဘုတ်ဟူသော လိုဏ်ဂူတည်း။ ဣဒဉ္စ– ဤစိတ်သည်လည်း။ ဟဒယရူပံ– ဟဒယရုပ်ကို။ နိဿာယ– မှီ၍။ ပဝတ္တတိ– ဖြစ်၏။ ဣတိ– ထိုကြောင့်။ ဂုဟာသယံ နာမ– ဂုဟာသယမည်သည်။ ဇာတံ–ပြီ။ ယေ စိတ္တန္တိ– ကား။ ပုရိသာ ဝါ– ယောက်ျားမူလည်း ဖြစ်ကုန်သော။ ဣတ္ထိယော ဝါ– မိန်းမမူလည်းဖြစ်ကုန်သော။ ဂဟဋ္ဌာ ဝါ– အိမ်၌တည်သူ လူဝတ်ကြောင်မူ လည်း ဖြစ်ကုန်သော။ ပဗ္ဗဇိတာ ဝါ– ရသေ့ရဟန်းမူလည်း ဖြစ်ကုန်သော။ ယေကေစိ– အမှတ်မရှိ ကြွင်းမဲ့ဥဿုံ အလုံးစုံတို့သည်။ အနုပ္ပဇ္ဇနကကိလေသဿ– မဖြစ်သေးသော ကိလေသာအား။ ဥပ္ပဇ္ဇိတုံ– ဖြစ်ခြင်းငှာ။ ဝါ– ဖြစ်ခွင့်ကို။ အဒေန္တာ– မပေးကုန်သည်။ (ဟုတွာ– ၍လည်းကောင်း၊) သတိသမ္မောသေန– သတိ ပျောက်ကင်း, မေ့လျော့ခြင်းကြောင့်။ ဥပ္ပန္နကိလေသံ– ဖြစ်သောကိလေသာကို။ ပဇဟန္တာ– ပယ်စွန့်ကုန်သည်။ (ဟုတွာ– ကောင်း၊) စိတ္တံ– ကို။ သံယမိဿန္တိ– စောင့် စည်းကုန်လတ္တံ့။ သံယတံ– စောင့်စည်းအပ်သည်ကို။ အဝိက္ခိတ္တံ– ထိုထိုအာရုံ၌ အထူးထူးအပြားပြား မပစ်လွှင့်အပ်သည်ကို။ ဝါ– မပျံ့လွင့်သည်ကို။ ကရိဿန္တိ– ပြုနိုင်ကုန် လတ္တံ့။ မောက္ခန္တိ မာရဗန္ဓနာတိ– ကား။ သဗ္ဗေ– အလုံးစုံကုန်သော။ တေ– ထိုစိတ်ကို စောင့်စည်းသော ပုဂ္ဂိုလ်တို့သည်။ ကိလေသဗန္ဓနာဘာဝေန–ကိလေသာအနှောင်အဖွဲ့၏မရှိခြင်းကြောင့်။ မာရဗန္ဓနသင်္ခါတာ– မာရ်မင်း၏ အနှောင်အဖွဲ့ဟု ဆိုအပ်သော။ တေဘူမကဝဋ္ဋာ– ဘုံ၃-ပါး၌ဖြစ်သော ဝဋ်ဒုက္ခမှ။ မုစ္စိဿန္တိ– လွတ်မြောက်ရကုန်လတ္တံ့။ ဣတိ– ဂါထာအဖွင့် အပြီးတည်း။ ဒေသနာပရိယောသာနေ၊ ပေ။ အဟောသိ၊ ဣတိ– သံဃရက္ခိတဘာဂိနေယျတ္ထေရဝတ္ထု အပြီးတည်း။

သံဃရက္ခိတဘာဂိနေယျတ္ထေရဝတ္ထုဘာသာဋီကာ ပြီး၏။

...[စာမျက်နှာ- ၅၈]...

၅-စိတ္တဟတ္ထတ္ထေရဝတ္ထုဘာသာဋီကာ
အနဝဋ္ဌိတစိတ္တဿာတိ– သော။ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ– ကို။ သတ္ထာ သာဝတ္ထိယံ ဝိဟရန္တော စိတ္တဟတ္ထတ္ထေရံ– ကို။ အာရဗ္ဘ ကထေသိ၊ [ဇာ၊ဋ္ဌ၊၁၊ ၃၃၁၌ “စိတ္တဟတ္ထသာရိပုတ္တံ အာရဗ္ဘ”ဟု ရှိ၏၊] ကိရ– ချဲ့။ ဧကော– သော။ သာဝတ္ထိဝါသီ– သာဝတ္ထိ မြို့၌နေသော။ ကုလပုတ္တော– သည်။ နဋ္ဌဂေါဏံ– ပျောက်နေသောနွားကို။ ပရိယေသန္တော– ရှာမှီးလိုသည်။ (ဟုတွာ)၊ အရညံ– တောသို့။ ပဝိသိတွာ– ဝင်၍။ မဇ္ဈနှိကေ– နေ့လယ်ဖြစ်သော။ (မွန်းတည့်ဖြစ်သော)၊ ကာလေ– အချိန်၌။ ဂေါဏံ–နွားကို။ ဒိသွာ– တွေ့၍။ ဂေါယူထေ– နွားအပေါင်း၌။ (နွားအုပ်၌)၊ ဝိဿဇ္ဇေတွာ– လွတ်၍။ “အဝဿံ– မချွတ်ဧကန်။ အယျာနံ– အရှင်တို့၏။ သန္တိကေ– ၌။ အာဟာရမတ္တံ– စားသောက်ဖွယ်မျှကို။ လဘိဿာမိ– ရလိမ့်မည်။” ဣတိ– ဤသို့ ကြံ၍။ ခုပ္ပိပါသာပီဠိတော– ဆာလောင်မွတ်သိပ်ခြင်းသည် နှိပ်စက်အပ်သည်။ (ဟုတွာ)၊ ဝိဟာရံ– သို့။ ပဝိသိတွာ– ဝင်၍။ ဘိက္ခူနံ– တို့၏။ သန္တိကံ– သို့။ ဂန္တွာ– ၍။ ဝန္ဒိတွာ– ၍။ ဧကမန္တံ– ၌။ နိသီဒိ– ပြီ။ တသ္မိံ ခေါ ပန သမယေ– ထိုအခါ၌။ ဘိက္ခူနံ– တို့၏။ အဝက္ကာရပါတိယံ– ဆွမ်းပိုဆွမ်းကျန် ထည့်စရာခွက်၌။ ဘုတ္တာဝသေသကံ–စားအပ်ပြီးသည်မှ ကြွင်းသော။ ဘတ္တံ– သည်။ ဟောတိ– ရှိ၏။ တေ– ထိုရဟန်း တို့သည်။ တံ– ထိုအမျိုးသားကို။ ဆာတကပီဠိတံ– ဆာလောင်ခြင်းသည် နှိပ်စက်

ခုပ္ပိပါသာပီဠိတော။ ။ ခုဒ္ဒါ စ+ပိပါသာ စ ခုပ္ပိပါသာ- ဆာလောင်ခြင်း, ရေငတ် ခြင်း၊ ခုဒ္ဒါ+ပိပါသာ၊ ခု ခုဒ္ဒါယ ပိပါသာယံ(နီတိ- ၇၄၄)သုတ်, ကာပ္ပတ္ထေသု စသုတ်၌ စသဒ္ဒါဖြင့် ခုဒ္ဒါကို ခုပြု၊ သက္ကတအလို “ခုဓ်(ခုဓာ)+ပိပါသာ”မှ ဓ်ကို ပရရုပ်ပြု၊ (နောက်ပကဲ့သို့ ရုပ်မျိုးပြု)၊ ထိုနောက် “ခုပ္ပိပါသာယ+ပီဠိတော ခုပ္ပိပါသာပီဠိတော” ဟု ဆက်ပါ။ (နီတိသုတ္တ- ၂၂၇၊ ဝိဗော- ၁၆၅၊ ဝိဓာန်၊ ထောမ)

အဝက္ကာရပါတိယံ။ ။ အဝ(အဓော)ကရီယတေတိ အဝက္ကာရော- အောက်၌ ပြု အပ်(ဇလုံစသည်၌ သွန်ချအပ်)သော ဆွမ်းပိုဆွမ်းကျန်၊ အဝက္ကာရဿ+ပါတိ အဝ- က္ကာရပါတိ- ဆွမ်းပိုဆွမ်းကျန်၏ခွက်(စူဘာ- ၂, ၃၂)၊ (တစ်နည်း) “အဝက္ကာရပါတိ အဝက္ကာရပါတိ အဝက္ကာရပါတိန္တိ အတိရေကပိဏ္ဍပါတဋ္ဌပနကံ ဧကံ ဘာဇနံ(ဝိမတိ၊၂၊၁၈၀)”အဖွင့်ကို ဝိဂြိုဟ်ဖွင့်ဟု ယူ၍ “အဝက္ကာရဿ+ဌပနကာ+ပါတိ အဝက္ကာရပါတိ- ဆွမ်းပိုဆွမ်းကျန် ထည့်စရာ ခွက်”ဟုပြု။

...[စာမျက်နှာ- ၅၉]...

အပ်သည်၏အဖြစ်ကို။ (တစ်နည်း) ဆာတကပီဠိတံ– အပ်သော။ တံ– ကို။ ဒိသွာ– ၍။ “ဣတော– ဤဆွမ်းပိုဆွမ်းကျန် ထည့်စရာခွက်မှ။ ဘတ္တံ– ကို။ ဂဟေတွာ– ၍။ ဘုဉ္ဇာဟိ– လော။” ဣတိ– သို့။ ဝဒိံသု– ကုန်ပြီ။ စ ပန– ဆက်ဥုးအံ့။ ဗုဒ္ဓကာလေ–ဘုရားပွင့်တော်မူရာအခါ၌။ အနေကသူပဗျဉ္ဇနံ– များသောပဲဟင်းနှင့် ဟင်းလျာ ရှိသော။ ဘတ္တံ– သည်။ ဥပ္ပဇ္ဇတိ– ၏။ သော– ထိုအမျိုးသားသည်။ တတော– ထိုဆွမ်း ပိုဆွမ်းကျန်ထည့်စရာခွက်မှ။ ယာပနမတ္တံ– မျှတလောက်ရုံမျှကို။ ဂဟေတွာ– ၍။ ဘုဉ္ဇိတွာ– ၍။ ပါနီယံ– သောက်ရေကို။ ပိဝိတွာ– ၍။ ဟတ္ထေ– လက်တို့ကို။ ဓောဝိတွာ– ဆေး၍။ ဘိက္ခူ– တို့ကို။ ဝန္ဒိတွာ– ၍။ “ဘန္တေ! အဇ္ဇ– ယနေ့။ အယျာ– အရှင် ဘုရားတို့သည်။ နိမန္တနဋ္ဌာနံ– ပင့်ဖိတ်ရာအရပ်သို့။ အဂမံသု ကိံ– ကြွသွားခဲ့ကုန် သလော? ”ဣတိ– သို့။ ပုစ္ဆိ၊ “ဥပါသက– ကာ! နတ္ထိ– မရှိ။ ဘိက္ခူ– တို့သည်။ ဣမိနာဝ နီဟာရေန– ဤနည်းဖြင့်သာ။ နိဗဒ္ဓံ– မပြတ်။ လဘန္တိ– ရကုန်၏။” ဣတိ– ဤသို့ တွေးပြီ။ သော– အမျိုးသားသည်။ “မယံ– တို့သည်။ ဥဋ္ဌာယ– ထ၍။ သမုဋ္ဌာယ– ကောင်းစွာ ထ၍။ ရတ္တိန္ဒိဝံ– ညဉ့်နေ့ပတ်လုံး။ နိဗဒ္ဓံ– မပြတ်။ ကမ္မံ– အလုပ် ကို။ ကရောန္တာပိ– ပြုပါကုန်သော်လည်း။ ဧဝံ– သို့။ မဓုရဗျဉ္ဇနံ– ကောင်းမွန်သော ဟင်းလျာရှိသော။ ဘတ္တံ– ကို။ န လဘာမ– မရကုန်။ ဣမေ– ဤရဟန်းတို့သည်။ နိဗဒ္ဓံ– မပြတ်။ ဘုဉ္ဇန္တိ ကိရ– ဘုန်းပေးရကုန်သတဲ့။ မေ– အား။ ဂိဟိဘာဝေန– ဖြင့်။ ကိံ– နည်း။ ဘိက္ခု– သည်။ ဘဝိဿာမိ– ဖြစ်တော့မည်။ [ဘိက္ခု ဘဝိဿာမိ– ရဟန်း ဝတ်တော့မည်၊] ”ဣတိ– သို့။ စိန္တေတွာ– ၍။ ဘိက္ခူ– တို့သို့။ ဥပသင်္ကမိတွာ၊ ပဗ္ဗဇ္ဇံ– ကို။ ယာစိ– ပြီ။ အထ– ၌။ နံ– ထိုအမျိုးသားကို။ ဘိက္ခူ– တို့သည်။ “ဥပါသက– ကာ! သာဓု– ပြီ။” ဣတိ– ဤသို့ ပြော၍။ ပဗ္ဗာဇေသုံ– ရှင်ရဟန်းအဖြစ်သို့ ရောက်စေကုန် ပြီ။ ဝါ– ရှင်ရဟန်းပြုပေးကုန်ပြီ။

နီဟာရေန။ ။ နီဟာရသဒ္ဒါ “ဆီးနှင်း”အနက်ဟောသည်ဟု ပါဠိအဘိဓာန်၌ ဆို၏၊ တောင်ပေါက်ဓာန်နိ- ၄၂၌ “နယနိဏ္ဏယာ.ကာရေသု, နီဟာရော ခလဇေ သိယာနီဟာရသဒ္ဒါ “နည်းလမ်း, ဆုံးဖြတ်ခြင်း, အခြင်းအရာ, ဆီးနှင်း”ဟူသော အနက်၌ ဖြစ်သည်”ဟု ဆို၏၊ ဤ၌ နယ(နည်းလမ်း)အနက်ကို ယူပါ၊ “တတ္ထ တတ္ထ နေတဗ္ဗောတိ နယော၊ သဒိသဘာဝေန နေတဗ္ဗာကာရော(နီတိဓာတု- ၁၁၁)”ကို မှီး၍ “နီဟရိတဗ္ဗောတိ နီဟာရော- ဆောင်ပြအပ်သောနည်းလမ်း၊ [နိ+ဟရ+ဏ၊ နိ၌ ဒီဃ၊]”ဟု ပြုပါ။

...[စာမျက်နှာ- ၆၀]...

သော– ထိုအမျိုးသားသည်။ လဒ္ဓူပသမ္ပဒေါ– ရအပ်သောပြီးသော ရဟန်း အဖြစ်ရှိသည်။ (သမာနော)၊ သဗ္ဗပ္ပကာရံ– အလုံးစုံသော အပြားရှိသော။ ဝတ္တပဋိဝတ္တံ ပဋိဝတ္တံ ပဋိဝတ္တံ– ဝတ်ကြီး, ဝတ်ငယ်ကို။ အကာသိ– ပြီ။ သော– သည်။ ဗုဒ္ဓါနံ– တို့ဖို့။ ဝါ– တို့၌။ ဥပ္ပန္နေန– ဖြစ်သော။ လာဘသက္ကာရေန– ကြောင့်။ ကတိပါဟစ္စယေန–အနည်းငယ်သော ရက်လွန်ရာအခါ၌။ ထူလသရီရော– ဝဖြိုးသောကိုယ်ရှိသည်။ အဟောသိ၊ တတော– ထိုမှနောက်၌။ စိန္တေသိ၊ (ကိံ)၊ “မေ– အား။ ဘိက္ခာယ– ဆွမ်းအကျိုးငှာ။ စရိတွာ– ၍။ ဇီဝိတေန– အသက်ရှင်ခြင်းဖြင့်။ ကိံ– ဘာအကျိုးရှိ မည်နည်း။ ဂိဟီ– သည်။ ဘဝိဿာမိ– တော့မည်။” ဣတိ– ဤသို့ ကြံပြီ။ သော– ထို ရဟန်းသည်။ ဝိဗ္ဘမိတွာ– လူထွက်၍။ ဂေဟံ– သို့။ ပါဝိသိ– ဝင်ပြီ။ တဿ– ထို အမျိးသားသည်။ ဂေဟေ– ၌။ ကမ္မံ– ကို။ ကရောန္တဿ– လသော်။ ဝါ– စဉ်။ ကတိပါဟေနေဝ– ဖြင့်ပင်။ သရီရံ– သည်။ မိလာယိ– ညှိုးနွမ်းပြီ။ တတော– ထိုမှနောက်၌။ “မေ– အား။ ဣမိနာ ဒုက္ခေန– ဖြင့်။ ကိံ– နည်း။ သမဏော– သည်။ ဘဝိဿာမိ– မည်။” ဣတိ– သို့။ စိန္တေတွာ– ၍။ ပုန၊ ဂန္တွာ၊ ပဗ္ဗဇိ၊ သော– ထိုရဟန်းသည်။ ကတိပါဟံ– ကို။ ဝီတိနာမေတွာ– လွန်စေ၍။ ပုန၊ ဥက္ကဏ္ဌိတွာ– ၍။ ဝိဗ္ဘမိ၊ ပန– ဆက်။ ပဗ္ဗဇိတကာလေ– ၌။ ဘိက္ခူနံ– တို့အား။ ဝါ– တို့၏။ ဥပကာရကော– လျော်သော အကျိုးကျေးဇူးရှိသည်၏အဖြစ်ကို ပြုတတ်သည်။ ဝါ– ကျေးဇူးပြုတတ်သည်။ ဟောတိ၊ [ဓမ္မဘာ- ၁, ၅၅၀၇၊] သော– သည်။ ကတိပါဟေနေဝ– ဖြင့်ပင်။ ပုနပိ–လည်း။ ဥက္ကဏ္ဌိတွာ– ၍။ “မေ– အား။ ဂိဟိဘာဝေန– ဖြင့်။ ကိံ– နည်း။ ပဗ္ဗဇိဿာမိ–

ဝတ္တပဋိဝတ္တံ။ ။ ရှေးဥုးစွာ ပြုအပ်သော ဝတ်သည် ဝတ္တ, နောက်တစ်ဖန် ပြုအပ် သော ဝတ်သည် ပဋိဝတ္တ၊ (တစ်နည်း) ဝတ်ကြီးသည် ဝတ္တ, ဝတ်ငယ်သည် ပဋိဝတ္တဟု ခွဲမှတ်ပါ(သံဋီ၊၂၊၁၆၈)၊ ဝတ္တအရ ဝတ်အားလုံးကို ရသော်လည်း ပဋိဝတ္တအရဖြစ်သော နောက်တစ်ဖန် ပြုအပ်သော ဝတ်နှင့် ဝတ်ငယ်မှ ကြွင်းသော ရှးဥုးစွာ ပြုအပ်သော ဝတ်နှင့် ဝတ်ကြီးကို ပါရိသေသနနည်း, ဂေါဗလိဗဒ္ဒနည်းဖြင့် ယူရသည် “ပစ္ဆာ+ ကာတဗ္ဗံ+ဝတ္တံ ပဋိဝတ္တံ- နောက်တစ်ဖန် ပြုအပ်သောဝတ်၊ (တစ်နည်း) ဝိသုံ+ကာတဗ္ဗံ +ဝတ္တံ ပဋိဝတ္တံ- အသီးအသီးပြုအပ်သော ဝတ်ငယ်၊ ဝတ္တဉ္စ+ပဋိဝတ္တဉ္စ ဝတ္တပဋိဝတ္တံ”ဟု ပြုပါ၊ ပဋိဝတ္တ၏ နောက်နည်းဝိဂြိုဟ်ဝယ် အင်္ဂပစ္စင်္ဂပုဒ်၌ “ပစ္စင်္ဂ”ကဲ့သို့ ပတိကို ဝိသုံ အနက် ယူပါ။(ဋ္ဌပြု- ၁၅၇၊ သီဘာ- ၂, ၁၂၄)

...[စာမျက်နှာ- ၆၁]...

မည်။” ဣတိ– ဤသို့ ကြံ၍။ ဂန္တွာ– ၍။ ဘိက္ခူ– တို့ကို။ ဝန္ဒိတွာ– ၍။ ပဗ္ဗဇ္ဇံ– ကို။ ယာစိ၊ အထ– ၌။ နံ– ထိုအမျိုးသားကို။ ဘိက္ခူ– တို့သည်။ ဥပကာရဝသေန– လျော်သော အကျိုးကျေးဇူးရှိသည်၏ အဖြစ်ကို ပြုတတ်သည်၏အစွမ်းဖြင့်။ ဝါ– ကြောင့်။ (ကျေးဇူးပြုတတ်သည်၏ အစွမ်းကြောင့်)၊ ပုန ပဗ္ဗာဇယိံသု– ရဟန်းအဖြစ်သို့ ရောက်စေကုန်ပြီ။ ဝါ– ရဟန်းပြုပေးကုန်ပြီ။ ဧဝံ– သို့လျှင်။ သော– ထိုအမျိုးသား သည်။ ဣမိနာ နိယာမေနေဝ– ဤနည်းအားဖြင့်သာလျှင်။ ဆက္ခတ္တုံ– ၆ကြိမ် တိုင်တိုင်။ ပဗ္ဗဇိတွာ– ၍။ ဥပ္ပဗ္ဗဇိတော– လူထွက်ခဲ့ပြီ။ ဘိက္ခူ– တို့သည်။ “ဧသ– ဤရဟန်းသည်။ စိတ္တဝသိကော– စိတ်အလို၌ဖြစ်သည်။ ဝါ– စိတ်အလိုလိုက်သည်။ ဟုတွာ၊ ဝိစရတိ– လှည့်လည်နေထိုင်၏။” ဣတိ– ထိုကြောင့်။ တဿ– ၏။ နာမံ– ကို။ စိတ္တဟတ္ထတ္ထေရောတိ– စိတ္တဟတ္ထထေရ်ဟူ၍။ ကရိံသု– ပြုကုန်ပြီ။

ဥပ္ပဗ္ဗဇိတော။ ။ န+ပဗ္ဗဇိတော ဥပ္ပဗ္ဗဇိတော- ရဟန်းမဟုတ်တော့သည်၊ ဝါ- လူ ထွက်သည်၊ (တစ်နည်း) ပဗ္ဗဇိတတော+ဥဂ္ဂတော အပေတော ဥပ္ပဗ္ဗဇိတော- ရဟန်း အဖြစ်မှ ထွက်ခွာ(ကင်းကွာ)သည်၊ ဥဗ္ဗိနယ, ဥပ္ပထပုဒ်တို့ကဲ့သို့ ဥသဒ္ဒါသည် ပဋိသေဓ အနက်၊ (တစ်နည်း) ဝိယောဂအနက်ကို ဟော၏။ (ဇာဋီသစ်- ၁, ၁၉၆၊ ဓာန်ဋီ- ၁၉၃၊ ကင်္ခါဋီသစ်- ၁၇၃)

စိတ္တဟတ္ထတ္ထေရော။ ။ “ဟတ္ထဂ္ဂါဟံ ဝါတိ ဧတ္ထ ဟတ္ထေန သဗ္ဗောပိ ဥပါဒိန္နကော ကာယော သင်္ဂဟိတော(ကင်္ခါဋီ- ၅၀)”အဖွင့်ကို ကြည့်၍ ဟတ္ထအရ ဧကဒေသူပစာရ, ဥပလက္ခဏနည်းအားဖြင့် တစ်ကိုယ်လုံးကိုယူ၊ “စိတ္တံ ဝိယ+ဟတ္ထော ယဿာတိ စိတ္တဟတ္ထော- စိတ်ကဲ့သို့ ကိုယ်ခန္ဓာရှိသူ၊ (တစ်နည်း) စိတ္တဝသိကော+ဟတ္ထော ယဿာတိ စိတ္တဟတ္ထော- စိတ်အလိုလိုက်သောကိုယ်ရှိသူ၊ ဝါ- စိတ်နောက်ကိုယ်ပါသူ၊ (ဝသိကပုဒ် ကျေ)”ဟုကြံ၊ ထိုနောင် “စိတ္တဟတ္ထော စ+သော+ထေရော စာတိ စိတ္တဟတ္ထတ္ထေရော၊ (ဝိသေသနပရပဒ)”ဟု တွဲပါ။

ဓမ္မဋီ- ၇၃။ ။ ထို၌ “စိတ္တဟဋ္ဌ”ဟု ပါဌ်ရှိ၍ “စိတ္တေန စိတ္တဝသေန စိတ္တဇ္ဈာသယေန ဟဋ္ဌော ပဟဋ္ဌော ဧတဿာတိ စိတ္တဟဋ္ဌော- စိတ်အားဖြင့် ရွှင်ခြင်းရှိသူ၊ (စိတ်ပေါ့ပျက် ပျက်နိုင်သူ)”ဟုပြု၏၊ ထိုအလို ဋ္ဌကို တ္ထပြု၍ “စိတ္တဟတ္ထ”ဖြစ်သည်ဟု ကြံ

ဓမ္မဋ္ဌနှင့် ဇာဋီသစ်အလို။ ။ “စိတ္တဝသိကော”စသော ဓမ္မ.ဋ္ဌနှင့် ဇာဋီသစ်တို့၏ စကားကို ဝိဂြိုဟ်ပြစကားဟု ယူ၍ ဓမ္မ.ဋ္ဌအလို “စိတ္တဝသိကော ဟုတွာ ဝိစရတီတိ စိတ္တဟတ္ထော- စိတ်အလိုလိုက်၍ လှည့်လည်နေထိုင်သူ”ဟုလည်းကောင်း ဇာဋီၤသစ်-

...[စာမျက်နှာ- ၆၂]...

တဿ– ထိုအမျိုးသားသည်။ ဧဝံ– သို့။ အပရာပရံ– အခြားသောအရပ် အခြား သောအရပ်သို့။ ဝါ– လူးလာခေါက်ပြန်။ [ဓမ္မဘာ-၁, ၄၇ရှု၊] ဝိစရန္တဿေဝ– လှည့် လည်နေထိုင်စဉ်ပင်။ (တစ်နည်း) ဧဝံ– သို့။ အပရာပရံ ဝိစရန္တဿ– သော။ တဿ– ၏။ ဘရိယာ– သည်။ ဂဗ္ဘိနီ– ကိုယ်ဝန်ရှိသည်။ အဟောသိ၊ သော– ထိုအမျိုးသား သည်။ သတ္တမေ– ၇ခုမြောက်သော။ ဝါရေ– အကြိမ်၌။ အရညတော– တောမှ။ ကသိဘဏ္ဍံ– လယ်ထွန်ဘဏ္ဍာကို။ (လယ်လုပ်ကိရိယာကို)၊ အာဒါယ– ယူ၍။ ဂေဟံ– သို့။ ဂန္တွာ– ၍။ ဘဏ္ဍကံ– လယ်ထွန်ဘဏ္ဍာကို။ ဌပေတွာ– ၍။ “အတ္တနော– ၏။ ကာသာဝံ– သင်္ကန်းကို။ ဂဏှိဿာမိ– ယူမည်။” ဣတိ– သို့။ ဂဗ္ဘံ– အိမ်ခန်းထဲသို့။ ပါဝိသိ– ပြီ။ တသ္မိံ ခဏေ– ၌။ တဿ– အမျိုးသား၏။ ဘရိယာ– သည်။ နိပဇ္ဇိတွာ– လျောင်း၍။ နိဒ္ဒါယတိ– အိပ်ပျော်နေ၏။ တဿာ– ထိုမယား၏။ နိဝတ္ထသာဋကော–ဝတ်ထားအပ်သောအဝတ်သည်။ ဝါ– ခါးဝတ်လုံခြည်သည်။ အပဂတော– ကင်း နေသည်။ ဝါ– ကျွတ်နေသည်။ ဟောတိ– ၏။ မုခတော စ– ပါးစပ်မှလည်း။ လာလာ–သွားရည်သည်။ ပဂ္ဃရတိ– ယိုစီးနေ၏။ နာသာ– နှာခေါင်းသည်။ ဃုရဃုရာယတိ– ဃုရဃုရဟူသော အသံကို ပြု၏။ ဝါ– ဃရူးဃရူးမြည်နေ၏။ မုခံ– ပါးစပ်သည်။ ဝိဝဋံ– ပွင့်နေ၏။ ဒန္တံ– သွားကို။ ဃံသတိ– ပွတ်တိုက်နေ၏။ ဝါ– ကြိတ်နေ၏။ [ဒန္တံ ဃံသတိ– သွားကြိတ်နေ၏၊] သာ– ထိုဇနီးသည်။ တဿ– ထိုအမျိုးသားအား။ ဥဒ္ဓုမာတကသရီရံ ဝိယ– သေသည်မှအထက်, ၂ရက်၃ရက်ကူးသဖြင့်, ဖူးဖူး ရောင်ပုပ်, စက်ဆုပ်ဖွယ်အလောင်းကောင်သည်ကဲ့သို့။ ဥပဋ္ဌာသိ– ထင်ပြီ။ သော– ၁, ၃၁၃အလို “စိတ္တဝသိကော ဟုတွာ နိသီဒတိ သီလေနာတိ စိတ္တဟတ္ထော– စိတ်အလို လိုက်၍ နေထိုင်လေ့ရှိသူ”ဟုလည်းကောင်း ပြု၍ စိတ္တဝသိကနောင် ဏပစ္စည်း။ ဝသိက ကို ဟတ္ထပြုဟု ကြံပါ+

ဥဒ္ဓုမာတကသရီရံ။ ။ ဓုမာယတီတိ ဓုမာတာ- ရှူးရှူးဟု အသံပြုတတ်သော ဖားဖို(သားရေအိတ်)၊ ဓုမာတာ ဝိယာတိ ဓုမာတံ- ဖားဖိုနှင့်တူသော ဖောင်းပွနေသော အလောင်းကောင်၊ ဥဒ္ဓံ+ဓုမာတံ ဥဒ္ဓုမာတံ- သေသည်မှ အထက်နောက်ကာလ၌ ဖူးဖူး ရောင်ပုပ်နေသော အလောင်းကောင်၊ သတ္တမီတပ္ပုရိသ်သမာသ်၊ ဥဒ္ဓုမာတမေဝ ဥဒ္ဓုမာတကံ၊ ကပစ္စည်း သွတ္ထ၊ (တစ်နည်း) ကုစ္ဆိတံ+ဥဒ္ဓုမာတံ ဥဒ္ဓုမာတကံ၊ ကပစ္စည်း ကုစ္ဆိတအနက်၊(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၁၊နီဘာ- ၃, ၆၄၊ မဏိ- ၂, ၄၇၉)၊ သရတိ ဂစ္ဆတီတိ သရီရံ၊

...[စာမျက်နှာ- ၆၃]...

ထိုအမျိုးသားသည်။ “ဣဒံ– ဤခန္ဓာကိုယ်သည်။ အနိစ္စံ– မမြဲ။ ဒုက္ခံ– ဆင်းရဲ၏။” ဣတိ– ဤသို့သော။ သညံ– အမှတ်သညာကို။ လဘိတွာ– ၍။ “အဟံ၊ ဧတ္တကံ– ဤမျှအတိုင်းအရှည်ရှိသော။ ကာလံ– အခါပတ်လုံး။ ပဗ္ဗဇိတွာ– ၍။ ဣမံ– ဤဇနီး ကို။ နိဿာယ– ၍။ ဘိက္ခုဘာဝေ– ရဟန်း၏အဖြစ်၌။ သဏ္ဌာတုံ– တည်ခြင်းငှာ။ န အသက္ခိံ– မစွမ်းနိုင်ခဲ့။” ဣတိ– ဤသို့ တွေး၍။ ကာသာယကောဋိယံ– သင်္ကန်း စွန်း၌။ ဝါ– သင်္ကန်းစွန်းကို။ ဂဟေတွာ– ကိုင်၍။ ဥဒရေ– ဝမ်းဗိုက်၌။ ဗန္ဓိတွာ– ဖွဲ့၍။ (ပိုက်၍)၊ ဂေဟာ– မှ။ နိက္ခမိ

အထ– ၌။ အဿ– ထိုအမျိုးသား၏။ အနန္တရဂေဟေ– အခြားမဲ့အိမ်၌။ ဌိတာ– သော။ သဿု– ယောက္ခမသည်။ တံ– ထိုအမျိုးသားကို။ တထာ– ထိုအခြင်းအရာ အားဖြင့်။ ဂစ္ဆန္တံ– သွားသည်ကို။ ဒိသွာ– ၍။ “အယံ– ဤသူသည်။ ပဋိဥက္ကဏ္ဌိတော–တစ်ဖန်ငြီးငွေ့သည်။ ဘဝိဿတိ– လိမ့်မည်။ ဣဒါနေဝ– ၌ပင်။ အရညတော– မှ။ အာဂန္တွာ– ပြန်လာ၍။ ကာသာဝံ– ကို။ ဥဒရေ– ၌။ ဗန္ဓိတွာဝ– သာလျှင်။ ဂေဟာ– မှ။ နိက္ခန္တော– ထွက်သွားလသော်။ ဝိဟာရာဘိမုခေါ– ကျောင်းသို့ ရှေ့ရှု လျက်သာ။ ဂစ္ဆတိ– ၏။ ကိံ နု ခေါ– ဘာကြောင့်နည်း။” ဣတိ– ဤသို့ တွေး၍။ ဂေဟံ– သို့။ သရန္တိ ဝါ တံ ဟိံသန္တီတိ သရီရံ၊ [သရ+ဤရ၊ နောက်နည်း အဝုတ္တကမ္မသာဓ်။ -ဓာဋီ- ၁၅၀၊] ဇနေဟိ သရိတဗ္ဗံ အနုဿရိတဗ္ဗံ ဟိံသိတဗ္ဗန္တိ သရီရံ၊ သရန္တိ ဂစ္ဆန္တိ ပါပုဏန္တိ ဧတံ နာနာဝုဓာနီတိ သရီရံ (မဏိဒီပ-၁, ၂၂၁)၊ ဥဒ္ဓုမာတကံ စ+တံ- သရီရံ စာတိ ဥဒ္ဓုမာတကသရီရံ– သေသည်မှအထက် ၂ရက်၃ရက်ကူးသဖြင့်, ဖူးဖူးရောင်ပုပ်, ဆက် ဆုပ်ဖွယ်အလောင်းကောင်

အခြားနည်းများ။ ။ အတိဝိယ+ဓုမာတံ သူနဘာဝံ ဂတံ ဥဒ္ဓုမာတံ- အလွန်ဖောက် ပြန်သည်၏အဖြစ် (အကောင်ပုပ်၏အဖြစ်)သို့ ရောက်သော အလောင်းကောင်(ပဒီ- ၅၄၅)၊ (တစ်နည်း) မတတော ဥဒ္ဓံ ပစ္ဆာကာလေ အတိဝိယ ဝါ ဓဝတိ သူနဘာဝံ ဂစ္ဆတီတိ ဥဒ္ဓုမာတံ- သေသည်မှ အထက်နောက်ကာလ၌ ဖူးဖူးရောင်ပုပ်နေသော အလောင်းကောင်၊ ဝါ- အလွန်ဖောက်ပြန်သည်၏အဖြစ် (ပုပ်ပွသည်၏အဖြစ်)သို့ ရောက်သော အလောင်းကောင်(အင်္ကုရ- ၃၉၀)၊ (တစ်နည်း) ဥဒ္ဓွံ ဓုမာယတိ ဥဂ္ဂစ္ဆတိ ထူလဝသေနာတိ ဥဒ္ဓုမာတံ- အထက်သို့ ကြွတက်(ပုပ်ပွ)နေသောအလောင်းကောင် (ဇာဋီသစ်- ၄၂၂)၊ ရှေနည်းအတိုင်း ဆက်တွဲပါ။

...[စာမျက်နှာ- ၆၄]...

ပဝိသိတွာ– ၍။ နိဒ္ဒါယမာနံ– အိပ်ပျော်နေသော။ ဓီတရံ– ကို။ ပဿိတွာ– ၍။ “ဣမံ– ဤသမီးကို။ ဒိသွာ– ၍။ သော– ထိုသူသည်။ ဝိပ္ပဋိသာရီ– နှလုံးမသာယာခြင်းရှိ သည်။ ဟုတွာ– ၍။ ဂတော– သွားပြီ။” ဣတိ– သို့။ ဉတွာ– ၍။ ဓီတရံ– ကို။ ပဟရိတွာ– ပုတ်ခတ်၍။ “ကာဠကဏ္ဏိ ကာဠကဏ္ဏိ ကာဠကဏ္ဏိ– အယုတ်မ! ဥဋ္ဌေဟိ– ထလော။ တေ– ၏။ သာမိကော– လင်သည်။ နိဒ္ဒါယမာနံ– အိပ်ပျော်နေသော။ တံ– သင့်ကို။ ဒိသွာ– ၍။ ဝိပ္ပဋိဿာရီ– သည်။ ဟုတွာ– ၍။ ဂတော– ပြီ။ သော– ထိုလင်သည်။ ဣတော– မှ။ ပဋ္ဌာယ– ၍။ တုယှံ– သင့်ဖို့။ ဝါ– အတွက်။ နတ္ထိ– မရှိတော့။ ဝါ– မဟုတ်တော့။” ဣတိ– သို့။ အာဟ၊ “အမ္မ– အမေ! အပေဟိ အပေဟိ– ဖဲလော, ဖဲလော။ ကုတော– အဘယ် ကြောင့်။ တဿ– ထိုလင်၏။ ဂမနံ– သည်။ အတ္ထိ– ရှိအံ့နည်း။ ကတိပါဟေနေဝ– ဖြင့်သာ။ ပုန– တစ်ဖန်။ အာဂမိဿတိ– ပြန်လာလိမ့်မည်။” ဣတိ– သို့။ အာဟ၊ သောပိ– ထိုအမျိုးသားသည်လည်း။ “အနိစ္စံ– မမြဲ။ ဒုက္ခံ– ဆင်းရဲ၏။” ဣတိ– သို့။ ဝတွာ– ဆို၍။ ဂစ္ဆန္တော ဂစ္ဆန္တောဝ– သွားသော် သွားသော်သာ။ ဝါ– သွားရင်း, သွား ရင်းပင်။ သောတာပတ္တိဖလံ– သို့။ ပါပုဏိ– ပြီ။ သော– ထိုအမျိုးသားသည်။ ဂန္တွာ– ၍။ ဘိက္ခူ– တို့ကို။ ဝန္ဒိတွာ– ၍။ ပဗ္ဗဇ္ဇံ– ကို။ ယာစိ– ပြီ၊

ကာဠကဏ္ဏိ။ ။ အတ္တနော နိဿယံ ကာဠဝဏ္ဏသဒိသံ ကရောတိ အပ္ပကာသကတ္တာ(ထင်ရှားမပြတတ်သည်၏အဖြစ်ကြောင့်) ဣတိ ကာဠကဏ္ဏီ- မိမိမှီရာကို အမည်း ရောင်အဆင်းနှင့်တူအောင် ပြုတတ်သူ၊ ဝါ- မည်းညစ်သော မကောင်းကျိုးကို ပြုတတ် သူ။ [ကာဠ+ကရ+ဏ+ဤ၊ ရကို ဏပြု၊- ဒီဋီ၊၂၊၁၃၉၊ ဓာန်ဋီ- ၈၂၊ ဇာဋီသစ်- ၁, ၄၄၉၊ ဓာန်နိသစ်- ၃၂၊ ကူသုတ်မဟာနိ- ၁, ၄၀၂၊ သုတ်မဟာဘာ- ၂, ၈၀။]

တစ်နည်း။ ။ ဒုမ္မေဓတ္တာ ကာဠော+ကဏ္ဏော ယဿာတိ ကာဠကဏ္ဏိ- ပညာမရှိ သောကြောင့် မည်းသောနားရှိသူ၊ [ကာဠ+ကဏ္ဏ+ဤ၊] နားမရှိသူ, နားမည်းသူ, (နားဝေးသူ, နားပိတ်နေသူ, နားနောက်ဘုခံနေသူ)ဟူသော အမည်သည် ပညာမဲ့သူ တို့၏အမည် ဖြစ်၏။ (ဇာဋီသစ်- ၁, ၂၅၀)

ပုံလိင်လည်းရှိ။ ။ “ကိံ မေ ဣမိနာ ကာဠကဏ္ဏိနာ(ဓမ္မ၊ဋ္ဌ၊၁၊၄၂၉)၊ ကာဠကဏ္ဏိ မေ ဒိဋ္ဌော(ဓမ္မ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၀)”ကို ထောက်၍ ပုံလိင်, ဣကာရန္တလည်း ရှိသည်၊ ပုံလိင် ဖြစ်လျှင် ရှေ့ဝိဂြိုဟ်အလို ဣပစ္စည်း, နောက်ဝိဂြိုဟ်အလို သုဂန္ဓိစသည်ကဲ့သို့ သမာသန္တ ဣပစ္စည်းတည်း၊ သို့မဟုတ် သမာသ်အဆုံး အ- ကို ဣပြု။

...[စာမျက်နှာ- ၆၅]...

“မယံ– တို့သည်။ တံ– သင့်ကို။ ပဗ္ဗာဇေတုံ– ရှင်ရဟန်းအဖြစ်သို့ ရောက်စေခြင်းငှာ။ ဝါ– ရှင်ရဟန်းပြုပေးခြင်းငှာ။ န သက္ခိဿာမ– မတတ်နိုင်တော့ကုန်။ တုယှံ– ၏။ သမဏဘာဝေါ– ရဟန်း၏အဖြစ်သည်။ ကုတော (အတ္ထိ)– အဘယ်မှာ ရှိအံ့ နည်း။ တဝ– သင်၏။ သီသံ– ဥုးခေါင်းသည်။ သတ္ထကနိသာနပါသာဏသဒိသံ– ဓားသွေးကျောက်နှင့် တူ၏။” ဣတိ– ဤသို့ ပြောပြီ။ “ဘန္တေ– တို့! ဣဒါနိ– ၌။ မံ– တပည့်တော်ကို။ အနုကမ္ပာယ– လျော်စွာ တုံလှုပ်တတ်သော ကရုဏာဖြင့်။ ဝါ– သနားသောအားဖြင့်။ ဧကဝါရံ– တစ်ကြိမ်။ ပဗ္ဗာဇေထ– ပါကုန်။” ဣတိ– ဤသို့ လျှောက်ပြီ။ တေ– ထိုရဟန်းတို့သည်။ တံ– ထိုအမျိုးသားကို။ ဥပကာရဝသေန– ကြောင့်။ ဝါ– ဖြင့်။ ပဗ္ဗာဇယိံသု– ကုန်ပြီ။ သော– သည်။ ကတိပါဟေနေဝ– ပင်။ ပဋိသမ္ဘိဒါဟိ– တို့နှင့်။ သဟ၊ အရဟတ္တံ– သို့။ ပါပုဏိ– ပြီ။

တေပိ– ထိုရဟန်းတို့သည်လည်း။ နံ– ထိုစိတ္တဟတ္ထထေရ်ကို။ အာဟံသု၊ (ကိံ)၊ “အာဝုသော စိတ္တဟတ္ထ– ငါ့ရှင်စိတ္တဟတ္ထ! တဝ– သင်၏။ ဂမနသမယံ– အိမ်ပြန် သွားရာအချိန်ကို။ (အိမ်ပြန်ချိန်ကို)၊ တွမေဝ– သည်သာလျှင်။ ဇာနေယျာသိ– သိလော။ ဣမသ္မိံ ဝါရေ– ဤအကြိမ်၌။ တေ– ၏။ စိရာယိတံ– ကြာမြင့်ခြင်းသည်။ [စိရာယနံ စိရာယိတံ၊ စိရံပုဒ်နောင် ဘူဓာတ်အနက်၌ အာယပစ္စည်း, ဘောအနက်၌ တပစ္စည်း။ -နီဘာ-၁, ၁၆၉၊] (ဟောတိ)၊ ”ဣတိ– ဤသို့ ပြောကုန်ပြီ။ “ဘန္တေ– တို့! သံသဂ္ဂဿ– ငြိတွယ်ခြင်း၏။ အတ္ထိဘာဝကာလေ– ရှိသည်၏အဖြစ်၏အခါ၌။ ဝါ– ရှိသည်၏အဖြစ်ရှိရာအခါ၌။ ဂတာ– သွားကုန်သည်။ အမှာ– ကုန်၏။ နော– တပည့် တော်တို့၏။ သော သံသဂ္ဂေါ– ထိုငြိတွယ်ခြင်းသည်။ ဆိန္နော– ပြတ်ပြီ။ ဣဒါနိ– ၌။ အဂမနဓမ္မာ– လူ့ဘောင်သို့ ပြန်သွားခြင်းသဘောမရှိကုန်သည်။ (အိမ်ပြန် သွားခြင်းသဘောမရှိကုန်သည်)၊ ဇာတာ– သည်။ အမှာ– ကုန်၏။” ဣတိ– ဤသို့ ပြောပြီ။ ဘိက္ခူ– တို့သည်။ သတ္ထု– ၏။ သန္တိကံ– သို့။ ဂန္တွာ– ၍။ “ဘန္တေ! အယံ ဘိက္ခု– သည်။ အမှေဟိ– တို့သည်။ ဧဝံ– သို့။ ဝုတ္တော– အပ်သည်။ (သမာနော)၊ ဧဝံ နာမ– ဤမည်သော စကားကို။ ကထေသိ– ပြောပြီ။ အညံ– အရဟတ္တဖိုလ်ကို၊

အညံ။ ။ အာ(မရိယာဒံ)- အောက်မဂ်၃ပါး သိထားအပ်ပြီးသော သစ္စာ၄ပါးအပိုင်း အခြားအတိုင်း၊ ဇာနာတီတိ အညာ(သာရတ္ထ၊၂၊၂၈၁)၊ သဗ္ဗေသံ ကိလေသာနံ ပဟာ- ယကဝသေန အာဇာနာတိ သမန္တတော, သဗ္ဗေန ဝါ ပကာရေန ဇာနာတီတိ အညာ

...[စာမျက်နှာ- ၆၆]...

ဗျာကရောတိ– ပြောဆို၏။ အဘူတံ– မဟုတ်မှန်သောစကားကို။ ဝဒတိ– ပြော ဆို၏။” ဣတိ– သို့။ အာဟံသု– ကုန်ပြီ။ သတ္ထာ၊ “ဘိက္ခဝေ– တို့! အာမ– အိမ်း။ မမ– ၏။ ပုတ္တော– သည်။ အတ္တနော– ၏။ အနဝဋ္ဌိတစိတ္တကာလေ– မရပ်မတည်, လည် သောစိတ်ရှိရာအခါ၌။ သဒ္ဓမ္မံ– သူတော်ကောင်းတရားကို။ အဇာနနကာလေ–မသိရာအခါ၌။ ဂမနာဂမနံ– အိမ်နှင့်ကျောင်းသို့ သွားခြင်းလာခြင်းကို။ အကာသိ– ပြီ။ ဣဒါနိ– ၌။ အဿ– ထိုရဟန်းသည်။ ပုညဉ္စ– ကိုလည်းကောင်း။ ပါပဉ္စ– ကိုလည်းကောင်း။ ပဟီနံ– အပ်ပြီ။” ဣတိ– သို့။ ဝတွာ– ၍။ ဒွေ– ၂ပုဒ်ကုန်သော။ ဣမာ ဂါထာ– တို့ကို။ အာဟ၊ (ကိံ)၊ အနဝဋ္ဌိတစိတ္တဿ၊ ပေ။ ဘယ”န္တိ– အနဝဋ္ဌိတစိတ္တဿ၊ ပေ။ ဘယံဟူ၍။ (အာဟ)

အနဝဋ္ဌိတစိတ္တဿ, သဒ္ဓမ္မံ အဝိဇာနတော၊ ပရိ ပ ’ ဝ ’ ပသာဒဿ, ပညာ န ပရိပူရတိ။

အနဝဋ္ဌိတစိတ္တဿ– ကောင်းကျိုးရှိဆဲ, အလုပ်ထဲ၌, စိတ်ဇွဲမတည်, မကြည် သောစိတ်ရှိထသော။ သဒ္ဓမ္မံ– ရှင်တော်ဘုရား, ဟောမြွက်ထားသည့်, သတိပဋ္ဌာန် စသား, ဗောဓိပက္ခိယတရားကို။ အဝိဇာနတော– ဆရာ့အထံ, နည်းမခံဘဲ, ကိုယ့် ဉာဏ်ကိုယ်ပိုင်, မသိနိုင်ထသော။ ပရိ ပဝပသာဒဿ– ဘူးတောင်းသဘော, ရေ ’ ၌မျောသို့, မလေးနက်သော သဒ္ဓါရှိသောပုဂ္ဂိုလ်၏။ ပညာ– လောကုတ် လောကီ, ၂လီသော ပညာသည်။ န ပရိပူရတိ– အာရုံအရှိ, ကောင်းစွာသိဖို့, ထိမိကုံလုံ, မပြည့်စုံနိုင်ချေ

အနဝဿုတစိတ္တဿ, အနနွာဟတစေတသော၊ ပုညပါပပဟီနဿ, နတ္ထိ ဇာဂရတော ဘယံ

(ဝိမတိ၊ ၁၊ ၂၄၂) [အာ+ဉာ+အ+အာ၊] ဤဝိဂြိုဟ်များအလို အညံအရ အရဟတ္တမဂ် ပညာကို မုချအားဖြင့် ရ၏။ ထိုအရဟတ္တမဂ်၏ အကျိုးဖြစ်သော အရဟတ္တဖိုလ်ကိုကား ကာရဏူပစာရအားဖြင့် ယူရ၏။ အရဟတ္တဖိုလ်ပညာနှင့် ယှဉ်သော သမ္မာသင်္ကပ္ပ စသော တရားများကိုလည်း နာနန္တရိကနည်းအားဖြင့် ယူရသည် (သာရတ္ထ၊ ၂၊ ၂၈၁၊ ပါရာဘာ- ၃, ၄၂၁)၊ ပါစိယော- ၅၃၁၌ကား “အာဇာနာတိ, အာဇာနိတ္ထာတိ ဝါ အညံ၊ အရဟတ္တမဂ္ဂေါ ဝါ အရဟတ္တဖလံ ဝါ”ဟု နပုံလိင်ဖြင့် ဆို၏။ အဘိဓာန်တို့၌ အရဟတ္တဖိုလ်အနက်ဟော အညာသည် ဣတ္ထိလိင်ဖြင့်သာ ရှိသည်။

...[စာမျက်နှာ- ၆၇]...

အနဝဿုတစိတ္တဿ– ရာဂနှင့်စပ်, မစိုစွတ်အပ်သော စိတ်ရှိထသော။ အနနွာဟတစေတသော– ဒေါသနှင့်စပ်, မထိခိုက်အပ်သော စိတ်ရှိထသော။ ပုညပါပပဟီနဿ– အရဟတ္တမဂ်, ဉာဏ်လက်နက်ဖြင့်, ပယ်ဖျက်အပ်ပြီးသော ကောင်းမှု မကောင်းမှုရှိထသော။ ဝါ– အရဟတ္တမဂ်, ဉာဏ်လက်နက်ဖြင့်, ကောင်း မှု မကောင်းမှုကို ပယ်ဖျက်ပြီးထသော။ ဇာဂရတော– သဒ္ဓါစသား, တရားများဖြင့်, နိုးကြား၍နေသော ရဟန္တာပုဂ္ဂိုလ်၏။ ဘယံ– ကိလေသာရေး, ကိုယ်တွင်းဘေး သည်။ နတ္ထိ– အိပ်ပျော်နေရင်း, နိုးနေရင်း၌, အလျှင်းပုံသေ, မရှိတော့ချေ

တတ္ထ– တို့၌။ အနဝဋ္ဌိတစိတ္တဿာတိ– ကား။ ဧတံ စိတ္တံ နာမ– ဤစိတ်မည် သည်။ ကဿစိ– ၏။ နိဗဒ္ဓံ ဝါ– အမြဲမပြတ် ဖွဲ့စပ်အပ်သော စိတ်သည်လည်းကောင်း။ [နိစ္စံ+ဗဇ္ဈတေတိ နိဗဒ္ဓံ– အာရုံ၌ အမြဲမပြတ် ဖွဲ့စပ်အပ်သောစိတ်၊] ထာဝရံ ဝါ– ခိုင်မြဲသောစိတ်သည်လည်းကောင်း။ နတ္ထိ။ ပန– ဆက်။ ယော ပုဂ္ဂလော– သည်။ အဿပိဋ္ဌေ– မြင်းကျောက်ကုန်း၌။ ထပိတကုမ္ဘဏ္ဍံ ဝိယ– ထားအပ်သော ဖရုံသီးကဲ့သို့လည်းကောင်း။ ထုသရာသိမှိ– ဖွဲအစု၌။ ဝါ– ဖွဲပုံပေါ်၌။ ကောဋ္ဋိတခါဏုကော ဝိယ စ– စိုက်နှက်အပ်သော ငုတ်တိုင်ကဲ့သို့လည်းကောင်း။ ခလ္လာဋသီသေ– ဆံပင်မရှိသော ဥုးခေါင်း၌။ ဝါ– ထိပ်ပြောင်ပြောင်၌။ ထပိတကဒမ္ဗပုပ္ဖံ+

ထပိတကုမ္ဘဏ္ဍံ။ ။ ကုမ္ဘော ပမာဏံ အဿာတိ ကုမ္ဘဏ္ဍော- အိုးပမာဏရှိသော ဖရုံသီး၊ (တစ်နည်း) ကုမ္ဘော ဝိယာတိ ကုမ္ဘဏ္ဍော- အိုးနှင့်တူသောဖရုံသီး၊ [ကုမ္ဘနောင် အညအနက်၌ ဏ္ဍပစ္စည်း၊ ဓာန်ဋီနိ- ၅၉၇၌ ပမာဏံ အဿအနက်နှင့် ဥပမာအနက်ကို အညအနက်ဟု ယူသည်၊ (တစ်နည်း) ကုမ္ဘော ဝိယ ဍေတိ ဂစ္ဆတိ ပဝတ္တတီတိ ဝါ ကုမ္ဘဏ္ဍော၊ [ကုမ္ဘ+ဍိ+အ၊ နိဂ္ဂဟိတ်လာ၊] (တစ်နည်း) ကုသီယတိ ဆိန္ဒိယတီ (ဆိဇ္ဇတီ) တိ ကုမ္ဘဏ္ဍော၊ [ကုသ ဆေဒနေ+အဏ္ဍ၊ သကို ဘပြု၊ (တစ်နည်း) ကံ ဝါတံ ဥမ္ဘေတိ ဝဍ္ဎေတီတိ ကုမ္ဘဏ္ဍော၊[က+ဥဘ+အဏ္ဍ၊ -ဇာဋီသစ်- ၁, ၃၀၉၊ ဓာန်ဋီ- ၅၉၇၊] ထပိတော+ကုမ္ဘဏ္ဍော ထပိတကုမ္ဘဏ္ဍော- ထားအပ်သော ဖရုံသီး

ခလ္လာဋသီသေ။ ။ နိက္ကေသတ္တာ ခံ တုစ္ဆံ သီသံ လာတီတိ ခလ္လာဋော၊ [ခ+လာ+ဋ၊] ခလ္လာဋဿ+သီသံ, ခလ္လာဋော စ+သော+သီသံ စာတိ ဝါ ခလ္လာဋသီသံ- ထိပ်ပြောင် သူ၏ ဥုးခေါင်း၊ ဝါ- ထိပ်ပြောင်သောဥုးခေါင်း၊]

ထပိတကဒမ္ဗပုပ္ဖံ။ ။ ကံ ဝါတံ ဒမေတီတိ ကဒမ္ဗာ၊ [က+ဒမု+ဗ၊- ဓာန်ဋီ- ၅၆၁၊]

...[စာမျက်နှာ- ၆၈]...

ဝိယ စ– ထားအပ်သော ထိမ်ပန်းပွင့်ကဲ့သို့လည်းကောင်း။ ကတ္ထစိ– တစ်စုံတစ်ခု သော အရာဌာန၌။ န သဏ္ဌာတိ– ကောင်းစွာ မတည်။ ဝါ– ခိုင်မြဲစွာ မတည်တံ့။ ကဒါစိ– တစ်ရံတစ်ခါ၌။ ဗုဒ္ဓသာဝကော– ဗုဒ္ဓ၏ သာဝကသည်။ ဟောတိ– ၏။ ကဒါစိ– ၌။ အာဇီဝကော– အာဇီဝကတက္ကတွန်းသည်။ [ပရံ နိဿာယ အာဇီဝတီတိ အာဇီဝကော (ဇာဋီသစ်-၂၆၇)၊ အစေလကဝတမာဒါယ ဇီဝတီတိ အာဇီဝကော (ပါစိယော-၂၆၂)၊] (ဟောတိ)၊ ကဒါစိ– ၌။ နိဂဏ္ဌော– နိဂဏ္ဌသည်။ (ဟောတိ)၊ ကဒါစိ– ၌။ တာပသော– ရသေ့သည်။ (ဟောတိ)၊ ဧဝရူပေါ– ဤသို့ သဘောရှိသော။ ပုဂ္ဂလော– သည်။ အနဝဋ္ဌိတစိတ္တော နာမ– အနဝဋ္ဌိတစိတ္တ မည်၏။ ဝါ– မတည်တံ့သော စိတ်ရှိသူ မည်၏။ [အဝတိဋ္ဌတီတိ အဝဋ္ဌိတံ– အာရုံ၌ သက်ဝင်၍ တည်သောစိတ်။ အဝဋ္ဌိတံ+စိတ္တံ အဝဋ္ဌိတစိတ္တံ၊ နတ္ထိ+အဝဋ္ဌိတစိတ္တံ ယဿာတိ အနဝဋ္ဌိတစိတ္တော၊] အနဝဋ္ဌိတစိတ္တဿ– မတည်တံ့သော စိတ်ရှိသော။ တဿ– ထိုပုဂ္ဂိုလ်၏။ သဒ္ဓမ္မံ အဝိဇာနတောတိ– ကား။ သတ္တတ္တိံသဗောဓိပက္ခိယဓမ္မဘေဒံ– ၃၇-ပါးသော ဗောဓိပက္ခိယတရားအပြားရှိသော။ ဣမံ သဒ္ဓမ္မံ– ဤသူ တော်ကောင်းတို့၏ တရားကို။ အဝိဇာနန္တဿ– မသိသောပုဂ္ဂိုလ်၏။ ပရိတ္တသဒ္ဓ တာယ ဝါ– နည်းသောသဒ္ဓါရှိသည်၏ အဖြစ်ကြောင့်သော်လည်းကောင်း။ ဥပဝသဒ္ဓတာယ ဝါ– ပေါ်လွင်သော သဒ္ဓါရှိသည်၏ အဖြစ်ကြောင့်သော်လည်း ’ ကောင်း။ ပရိ ပဝပသာဒဿ– ပေါ်လွင်သော ယုံကြည်ခြင်းရှိသောပုဂ္ဂိုလ်၏။’ ကဒန္တိ ဧတေန ဒွါရာဒီနီတိ ကဒမ္ဗော၊ ကဒ+အမ္ဗ၊ မောဂ်-၇, ၁၂၂၊] ကဒမ္ဗဿ+ပုပ္ဖံ ကဒမ္ဗပုပ္ဖံ၊ ထပိတံ+ကဒမ္ဗပုပ္ဖံ ထပိတကဒမ္ဗပုပ္ဖံ– ထားအပ်သောထိမ်ပန်းပွင့်။

နိဂဏ္ဌော။ ။ နတ္ထိ+ဂန္ထော ယဿာတိ နိဂဏ္ဌော- ကိလေသာအနှောင်အဖွဲ့မရှိသူ၊ [နိ+ဂန္ထ၊ န္ထကို ဏ္ဌပြု၊] နိဂန္ထောတိ ဝဒတီတိ နိဂဏ္ဌော- ကိလေသာအနှောင် အဖွဲ့မရှိသူ ဟု ပြောဆိုတတ်သော တက္ကတွန်း(ဒီ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၃၂၊ သီဋီသစ်၊၂၊၄၃)၊ (တစ်နည်း) နိဂန္ထောတိ ဂဏှာတီတိ နိဂဏ္ဌော- ကိလေသာအနှောင်အဖွဲ့မရှိသူဟု ယူတတ်သော တက္ကတွန်း(သီဋီသစ်၊၂၊၁၇)၊ (တစ်နည်း) နိဂန္ထေတိ ဝါဒေန ပရေသံ ဝိလောလတီတိ နိဂဏ္ဌော- အယူဝါဒဖြင့် သူတစ်ပါးတို့ မွှေနှောက်တတ်သောတက္ကဒွန်း၊ [နိ+ဂန္ထ+အ၊- စူဠကာလိင်္ဂဇာတ်ဋီကာ၊] စတူဟိ ဂန္ထေဟိ+ဗန္ဓနီယော နိဂဏ္ဌော- ဂန္ထ၄ပါးတို့ဖြင့် နှောင် ဖွဲ့အပ်သော တက္ကတွန်း။ [နိ+ဂန္ထ၊ နိဥပသာရ ဗန္ဓနအနက်၊ -ကင်္ခါယော- ၄, ၃၂၃။]

...[စာမျက်နှာ- ၆၉]...

[ပရိပဝတီတိ ပရိ’ပဝေါ၊ [ပရိ+ ’ ပု+အ၊] ပရိ’ပဝေါ+ပသာဒေါ ယဿာတိ ပရိ’ပဝ’- ပသာဒေါ။] ကာမာဝစရရူပါဝစရာဒိဘေဒါ– ကာမာဝစရ ရူပါဝစရအစရှိသော အပြားရှိသော။ ပညာ– ပညာသည်။ န ပရိပူရတိ– မပြည့်။ (ဣမိနာ– ဤ“ပညာ န ပရိပူရတိ”ဟူသော ပါဌ်ဖြင့်၊) ကာမာဝစရာယပိ– ကာမာဝစရပညာသော်မှ လည်း။ အပရိပူရယမာနာယ– မပြည့်လတ်သော်။ ကုတောဝ– အဘယ်မှာလျှင်။ ဝါ– အဘယ်အကြောင်းကြောင့်လျှင်။ ရူပါဝစရာရူပါဝစရလောကုတ္တရပညာ– ရူပါဝစရပညာ, အရူပါဝစရပညာ, လောကုတ္တရပညာသည်။ ပရိပူရိဿတိ– ပြည့်တော့လတ္တံ့နည်း။ ဣတိ– ဤအနက်ကို။ ဒီပေတိ– ပြ၏။ အနဝဿုတ စိတ္တဿာတိ– ကား။ ရာဂေန– ဖြင့်။ အတိန္တစိတ္တဿ– မစိုစွတ်သောစိတ်ရှိသော။ အနနွာဟတစေတသောတိ– ကား။ အာဟတစိတ္တော– ဒေါသသည် ဖျက်ဆီး အပ်သော စိတ်ရှိသူ။ ခိလဇာတော– ငြောင့်တံသင်းကဲ့သို့ဖြစ်သော စိတ်ရှိသူ။ ဣတိ– သို့။ အာဂတဋ္ဌာနေ– လာရာဌာန၌။ ဒေါသေန– ဒေါသသည်။ စိတ္တဿ– ၏။ ဝါ– ကို။ ပဟတဘာဝေါ– ပုတ်ခတ်အပ်သည်၏အဖြစ်ကို။ ဝုတ္တော– ဟောတော် မူအပ်ပြီ။ ဣဓ ပန– ဤပါဠိရပ်၌ကား။ ဒေါသေန– သည်။ အပ္ပဋိဟတစိတ္တဿ+

အနဝဿုတစိတ္တဿ။ ။ အဝ+သုဓာတ်သည် စိုစွတ်ခြင်းအနက်ကို ဟော၏၊ ထိုကြောင့် “တိန္တ”ဟု ဖွင့်သည်၊ တိန္တသဒ္ဒါလည်း တိမ (တိမု)ဓာတ်, တပစ္စည်း၊ ကိလေဒ (စိုစွတ်ခြင်း)အနက်ဟောပင်တည်း၊ ရာဂေနကို ကရိုဏ်းကြံလျှင် “အဝဿုတ, တိန္တ” တို့၌ တပစ္စည်းကို ကတ္တားဟောကြံပါ၊ ရာဂဖြင့် စိုစွတ်သောစိတ်၊ (တစ်နည်း) ရာဂေန ကို ကတ္တားကြံလျှင်“အဝဿုတ, တိန္တ”တို့၌ တပစ္စည်းကို ကံဟောဟု ကြံပါ၊ ရာဂသည် စိုစွတ်အပ်သောစိတ်၊ ရာဂနှင့်ယှဉ်သောစိတ်ကိုပင် ဆိုလိုသည်၊ အဝဿဝတီတိ အဝဿုတံ၊ အဝသူယတေ ဝါ အဝဿုတံ၊ န+ အဝဿုတံ အနဝဿုတံ၊ အနဝဿုတံ+ စိတ္တံ ယဿာတိ အနဝဿုတစိတ္တော၊ တဿ အနဝဿုတစိတ္တဿ၊ တေမတီတိ တိန္တံ၊ တေမီယတေတိ တိန္တံ၊ န+တိန္တံ အတိန္တံ၊ အတိန္တံ+စိတ္တံ ယဿာတိ အတိန္တစိတ္တော

အနနွာဟတစေတသော။ ။ “န+အနု+အာဟတ”ဟု ခွဲ၊ အာဟညတေတိ အာ- ဟတော၊ ပုနပ္ပုနံ+အာဟတော အနွာဟတော- အဖန်ဖန် ထိပါးနှိပ်စက်အပ်သော စိတ်၊ န+အနွာဟတော အနနွာဟတော၊ အနနွာဟတော+စေတော ယဿာတိ အနနွာဟတစေတော- ဒါသသည် အဖန်ဖန် မထိပါးမနှိပ်စက်အပ်(မဖျက်ဆီးအပ်)သော စိတ်ရှိသော ရဟန္တာပုဂ္ဂိုလ်

...[စာမျက်နှာ- ၇၀]...

မထိပါးအပ်သောစိတ်ရှိသော။ ဣတိ အတ္ထော– ဤကားအနက်။ ပုညပါပပဟီန ဿာတိ– ကား။ စတုတ္ထမဂ္ဂေန– ၄-ပါးမြောက်မဂ်သည်။ ဝါ– အရဟတ္တမဂ်သည်။ ပဟီနပုညဿ စေဝ– ပယ်အပ်ပြီးသော ကောင်းမှုရှိသည်လည်းဖြစ်သော။ ဝါ– ကောင်းမှုကို ပယ်ပြီးသည်လည်း ဖြစ်သော။ ပဟီနပါပဿ စ– ပယ်အပ်ပြီးသော မကောင်းမှုရှိသည်လည်း ဖြစ်သော။ ဝါ– မကောင်းမှုကို ပယ်ပြီးသည်လည်း ဖြစ်သော။ ခီဏာသဝဿ– ရဟန္တာပုဂ္ဂိုလ်၏။ နတ္ထိ ဇာဂရတော ဘယန္တိ (ဣမိနာ)– နတ္ထိ ဇာဂရတော ဘယံဟူသော ဤပါဌ်ဖြင့်။ ခီဏာသဝဿ– ရဟန္တာပုဂ္ဂိုလ်၏။ ဝါ– သည်။ ဇာဂရန္တဿေဝ– နိုးနေစဉ်သာလျှင်။ အဘယဘာဝေါ–ဘေးမရှိသည်၏အဖြစ်ကို။ ကထိတော ဝိယ– ဟောတော်မူသကဲ့သို့ ဖြစ်၏။ ပန– စင်စစ်ကား။ သော– ထိုရဟန္တာပုဂ္ဂိုလ်သည်။ သဒ္ဓါဒီဟိ– သဒ္ဓါအစရှိကုန်သော။ [အာဒိဖြင့် ဝီရိယိန္ဒြေစသော ကျန် လေးပါးကို ယူပါ၊- ပဉ္စိန္ဒြိယာနိ ဇာဂရာနိ နာမ၊-သံ၊ဋ္ဌ၊ ၁၊ ၂၃။] ပဉ္စဟိ– ၅-ပါးကုန်သော။ ဇာဂရဓမ္မေဟိ– နိုးကြားကြောင်းတရား တို့နှင့်။ သမန္နာဂတတ္တာ– ပြည့်စုံသည်၏ အဖြစ်ကြောင့်။ ဇာဂရော နာမ– ဇာဂရ မည်၏။ တသ္မာ– ကြောင့်။ (ထိုသို့ ရဟန္တာပုဂ္ဂိုလ်၏ ဇာဂရဓမ္မတို့နှင့် ပြည့်စုံ သည့်အတွက် ဇာဂရမည်သည်၏ အဖြစ်ကြောင့်)၊ တဿ– ထိုရဟန္တာ ပုဂ္ဂိုလ်၏။ ဝါ– သည်။ ဇာဂရန္တဿာပိ– နိုးနေစဉ်လည်းကောင်း။ အဇာဂရန္တဿာပိ– မနိုးစဉ် လည်းကောင်း။ ကိလေသဘယံ– ကိလေသဘေးသည်။ နတ္ထိ၊ (ကသ္မာ– နည်း?)

ပုညပါပပဟီနဿ။ ။ ပုညနှင့် ပါပကို ဒွန်သမာသ် တွဲစေလို၍ “ပဟီနပုညဿ ပဟီနပါပဿ”ဟု ဖွင့်၍ ပဟီနပုဒ်လည်း “ဝိသေသနနောက်ကျသော ဝိသေသန ပရပဒပုဒ်တည်း”ဟု သိစေသည်၊ ပုညံ စ+ပါပံ စ ပုညပါပံ၊ ပဟီယိတ္ထာတိ ပဟီနံ၊ ပုညပါပံ+ပဟီနံ ယေနာတိ ပုညပါပပဟီနော၊ (ခီဏာသဝေါ)၊ အရဟတ္တမဂ်ရသော အခါ နောက်ထပ်ဖြစ်သမျှ ကောင်းမှုတွေသည် ပုညအမည် မရတော့၊ ကြိယာအမည် သာ ရတော့၏၊ ထိုကြောင့် “ပဟီနပုည”ဟု ဆိုသည်၊ အရဟတ္တမဂ်ရသောအခါ အကုသိုလ်အားလုံးကုန်သောကြောင့် “ပဟီနပါပ”ဟုလည်း ဆိုသည်၊ (တစ်နည်း) ရဟန္တာ ဖြစ်ပြီးသောအခါ ရှေးကရှိခဲ့သော ကုသိုလ်, အကုသိုလ်သည် နောက်ဘဝအသစ်ကို မဖြစ်စေနိုင်၊ အဘယ်ကြောင့်ပါနည်း? အဝိဇ္ဇာ တဏှာဟူသော ကိလေသာ အဖော်မရှိ သောကြောင့်တည်း၊ ထိုသို့ ရှေးကရှိပြီးသော ကုသိုလ် အကုသိုလ်တို့ကို ပယ်ပြီးသော ကြောင့်လည်း “ပုညပါပပဟီန”ဟု ဆိုရသည်။

...[စာမျက်နှာ- ၇၁]...

ကိလေသာနံ– ပယ်အပ်ပြီးသော ကိလေသာတို့၏။ အပစ္ဆာဝတ္တနတော– နောက် ပြန်မလည်ခြင်းကြောင့်တည်း။ ဝါ– နောက်၌ မဖြစ်ခြင်းကြောင့်တည်း။ ဟိ– မှန်၏။ ဝါ– ချဲ့။ တံ– ထိုရဟန္တာပုဂ္ဂိုလ်သို့။ ကိလေသာ– တို့သည်။ န အနုဗန္ဓန္တိ– အစဉ်မလိုက် ကုန်။ (ကသ္မာ– ကြောင့်၊) တံ– သို့။ ကိလေသာ– တို့သည်။ န အနုဗန္ဓန္တိ– ကုန် သနည်း? တေန တေန မဂ္ဂေန– ထိုထိုမဂ်သည်။ ပဟီနာနံ– ပယ်အပ်ပြီးကုန်သော။ ကိလေသာနံ– တို့၏။ ပုန၊ အနုပဂမနတော– မကပ်ရောက်ခြင်းကြောင့်။ တံ– သို့။ ကိလေသာ– တို့သည်။ န အနုဗန္ဓန္တိ– ကုန်။ တေနေဝ– ထိုကြောင့်ပင်။ (ထိုသို့ ထိုထို မဂ်သည် ပယ်အပ်ပြီးကုန်သော ကိလေသာတို့၏ ထိုရဟန္တာသို့ အစဉ်မလိုက် ကုန်သည်၏ အဖြစ်ကြောင့်ပင်)၊ သောတာပတ္တိမဂ္ဂေန ယေ ကိလေသာ ပဟီနာ၊ ပေ။ န ပစ္ဆာဂစ္ဆတီတိ– ဟူ၍။ (ဘဂဝါ– သည်။ အာဟ– (စူဠနိဒ္ဒေသ, ပါရာယန ဝဂ်, မေတ္တဂူမာဏဝပုစ္ဆာနိဒ္ဒေသ၌) ဟောတော်မူပြီ။ [သောတာပတ္တိမဂ္ဂေန– သော တာပတ္တိမဂ်သည်။ ယေ ကိလေသာ– တို့ကို။ ပဟီနာ– ကုန်ပြီ။ တေ ကိလေသေ– တို့သို့။ (သောတာပန္နော– သောတာပန်ပုဂ္ဂိုလ်သည်၊) န ပုနေတိ– တစ်ဖန် မရောက်။ န ပစ္စေတိ– တစ်ဖန် မကပ်။ န ပစ္စာဂစ္ဆတိ– တစ်ဖန် မလာ။ (တစ်နည်း) တေ ကိလေသာ– တို့သည်။ န ပုနေန္တိ– ကုန်။ န ပစ္စေန္တိ– ကုန်။ န ပစ္စာဂစ္ဆ န္တိ– ကုန်။ သကဒါဂါမိမဂ္ဂေန၊ ပေ။ အနာဂါမိမဂ္ဂေန၊ ပေ။ အရဟတ္တမဂ္ဂေန– သည်။ ပေ။ န ပစ္စာဂစ္ဆ န္တိ– ကုန်။] ဒေသနာ– သည်။ သာတ္ထိကာ– သည်။ သဖလာ– သည်။ အဟောသိ– ဖြစ်ပြီ။

အထ– ၌။ ဧကဒိဝသံ– ၌။ ဘိက္ခူ– တို့သည်။ ဓမ္မသဘာယံ– ၌။ ကထံ– ကို။ သမုဋ္ဌာပေသုံ– ကုန်ပြီ။ (ကိံ) “အာဝုသော– တို! ဣမေ ကိလေသာ နာမ– ဤကိလေ သာတို့မည်သည်။ ဘာရိယာ ဝတ– ဝန်လေးလေကုန်စွ။ ဧဝရူပဿ– သော။ အရဟတ္တဿ– ၏။ ဥပနိဿယသမ္ပန္နော– အားကြီးသော မှီရာအကြောင်းနှင့် ပြည့် စုံသော။ ကုလပုတ္တော– အမျိုးကောင်းသားသည်။ ဝါ– ကို။ ကိလေသေဟိ– တို့ သည်။ အာလောဠိတော– မွှေနှောက်အပ်သည်။ (သမာနော)၊ သတ္တဝါရေ– ၇ ကြိမ်တို့ တိုင်တိုင်။ ဂိဟီ– လူသည်။ ဟုတွာ– ၍။ [ဂိဟီ ဟုတွာ– လူထွက်၍၊] သတ္တဝါရေ– တိုင်တိုင်။ ပဗ္ဗဇိတော– ခဲ့ပြီ။” ဣတိ– ဤသို့ ဖြစ်စေကုန်ပြီ။ သတ္ထာ– သည်။ တေသံ– ထိုရဟန်းတို့၏။ တံ ကထာပဝတ္တိံ– ထိုစကား၏ ဖြစ်ပုံကို။ ဝါ– ထိုဖြစ် ပေါ်သော စကားကို။ သုတွာ– ၍။ တင်္ခဏာနုရူပေန– ထိုခဏအားလျော်သော၊

...[စာမျက်နှာ- ၇၂]...

ဂမနေန– ကြွခြင်းဖြင့်။ ဓမ္မသဘံ– သို့။ ဂန္တွာ– ၍။ ဗုဒ္ဓါသနေ– ၌။ နိသိန္နော– လျက်။ “ဘိက္ခဝေ– တို့! ဧတရဟိ– ၌။ ကာယ– သော။ ကထာယ– ဖြင့်။ ဝါ– ကြောင့်။ သန္နိသိန္နာ– ကုန်သည်။ အတ္ထနု– ကုန်သနည်း? ”ဣတိ– သို့။ ပုစ္ဆိတွာ– ၍။ “ဣမာယ နာမာ– ဤမည်သောစကားကြောင့်။ သန္နိသိန္နာ– ကုန်သည်။ အမှ– ကုန်၏။” ဣတိ– သို့။ ဝုတ္တေ– သော်။ ဘိက္ခဝေ– တို့! ဧဝမေဝ– သာလျှင်။ ကိလေသာ နာမ– တို့မည် သည်။ ဘာရိယာ– ကုန်၏။ ဧတေ– ဤကိလေသာတို့သည်။ ရူပိနော– ရုပ်ရှိကုန် သည်။ ဟုတွာ၊ ကတ္ထစိ– တစ်စုံတစ်ခုသောခွက်၌။ ပက္ခိပိတုံ– ငှာ။ သက္ကာ– သည်။ သစေ ဘဝေယျုံ– ကုန်အံ့။ (ဧဝံ သတိ)၊ စက္ကဝါဠံ– သည်။ အတိသမ္ဗာဓံ– အလွန် ကျဉ်းမြောင်း၏။ ဗြဟ္မလောကော– ဗြဟ္မာဘုံသည်။ အတိနီစကော– အလွန်နိမ့်၏။ ဣတိ– ဤသို့လျှင်။ နေသံ– ထိုကိလေသာတို့၏။ ဩကာသော– ဖြစ်တည်ရာအရပ် သည်။ န ဘဝေယျ– မရှိနိုင်တော့ရာ။ ဧတေ– ဤကိလေသာတို့သည်။ ပညာသမ္ပန္နံ– ပညာနှင့် ပြည့်စုံသော။ မာဒိသံ နာမ– မည်သော။ ပုရိသာဇာနေယျံပိ–ယောက်ျားအာဇာနည်ကိုသော်လည်း။ အာလောဠေန္တိ– မွှေနှောက်ကုန်၏။ အဝသေသေသု– ကြွင်းသောသတ္တဝါတို့၌။ ကထာ– ပြောဆိုဖွယ်သည်။ ကာ– အဘယ် မှာရှိအံ့နည်း။ ဟိ– မှန်၏။ အဟံ– သည်။ အဍ္ဎနာဠိမတ္တံ အဍ္ဎနာဠိမတ္တံ အဍ္ဎနာဠိမတ္တံ– ကွမ်းစား၏ ထက်ဝက်

အဍ္ဎနာဠိမတ္တံ။ ။ အသတိ ခေပေတိ သမုဒါယန္တိ အဍ္ဎော၊ [အသ+တ၊] နလတိ ဂဏနဝသေန ဂန္ဓေတိ ဧတာယာတိ နာဠိ- ရေတွက်ခြင်း၏အစွမ်းဖြင့် ပြကြောင်း (ပိုင်းဖြတ်ကြောင်း)ဖြစ်သောစလယ်၊ [နလ+ဣဏ်၊ လကိုဠပြု၊ -ဇာဋီသစ်- ၁, ၄၅၆၊] နာဠိယာ+အဍ္ဎော အဍ္ဎနာဠိ- ကွမ်းစား(စလယ်)၏ထက်ဝက်၊ [နာဠိ+အဍ္ဎ၊ နာဠိနှင့် အဍ္ဎ ရှေ့နောက်ပြန်၊] အဍ္ဎနာဠိ+မတ္တာ ပမာဏံ ယဿာတိ အဍ္ဎနာဠိမတ္တော- ကွမ်း စား၏ ထက်ဝက်ပမာဏရှိသော ပြောင်းဖူးမျိုးစေ့

နာဠိ၄မျိုး။ ။ နာဠိသည် (၁) ဒမိဠနာဠိ (၂) မဂဓနာဠိ (၃) သီဟဠပကတိနာဠိ (၄) ကောသလနာဠိအားဖြင့် ၄မျိုးရှိ၏၊ ထိုတွင် ဒမိဠနာဠိသည် ၄ကဍုံ (၄လက်ဖက်) ရှိ၏၊ မြန်မာအခေါ်အားဖြင့် “စလယ်”ဟု ခေါ်၏၊ မဂဓနာဠိသည် ဒမိဠနာဠိထက် ၂ဆ (ဒမိဠ- ၈ကဍုံ, မဂဓ- ၄ကဍုံ) ရှိ၏၊ မြန်မာအခေါ်အားဖြင့် “ခွက်”ဟု ခေါ်၏၊ သီဟဠပကတိနာဠိသည် မဂဓနာဠိထက် ၂ဆ(ဒမိဠ- ၁၆ကဍုံ, မဂဓ- ၈ကဍုံ, သီဟဠ ပကတိ- ၄ကဍုံ) ရှိ၏၊ မြန်မာအခေါ်အားဖြင့် “ပြည်”ဟု ခေါ်၏၊ ကောသလနာဠိသည်။

...[စာမျက်နှာ- ၇၃]...

အတိုင်းအရှည်ရှိသော။ (စလယ်ဝက်မျှသော)၊ ဝရကစောရကံ ဝရကစောရကံ ဝရကစောရကံ– ပြောင်းဖူးမျိုး စေ့ကိုလည်းကောင်း။ ကုဏ္ဌကုဒါလဉ္စ ကုဏ္ဌကုဒါလဉ္စ ကုဏ္ဌကုဒါလဉ္စ– တုံးသော ပေါက်တူးကိုလည်းကောင်း။ နိဿာယ– ၍။ ဆ ဝါရေ– တို့တိုင်တိုင်။ ပဗ္ဗဇိတွာ– ရသေ့အဖြစ်သို့ ကပ်ရောက်၍။ ဥပ္ပဗ္ဗဇိတပုဗ္ဗော– ရှေး၌လူထွက်ခဲ့ပြီ။ ဝါ– လူထွက်ဖူးပြီ။” ဣတိ– ဤသို့ မိန့်တော်မူပြီ။ “ဘန္တေ! ကဒါ– ဘယ်အခါကပါနည်း! သုဂတ– ကောင်းသောစကားကို မိန့်ဆို တော်မူသော မြတ်စွာဘုရား! ကဒါ– နည်း?” ဣတိ– ဤသို့ မေးလျှောက်ကုန်ပြီ။ “ဘိက္ခဝေ– တို့! သုဏိဿထ– နားထောင်ကြမည်လော?” ဣတိ– ဤသို့ မေးတော် မူပြီ။ “ဘန္တေ! အာမ– ပါ။ ဣတိ– လျှောက်ပြီ။ “တေန ဟိ– လျှင်။ သုဏာထ– ကုန် လော။” ဣတိ– ဤသို့ မိန့်တော်မူပြီး၍။ အတီတံ– ကို။ အာဟရိ– ပြီ။

သီဟဠပကတိနာဠိထက် ၂ဆ (ဒမိဠ-၃၂ကဍုံ, မဂဓ-၁၆ကဍုံ, သီဟဠပကတိ- ၈ကဍုံ, ကောသလ- ၄ကဍုံ) ရှိ၏။ မြန်မာအခေါ်အားဖြင့် “စရွတ်”ဟု ခေါ်၏။ ဒမိဠနာဠိသည် ရှေးသုံးနာဠိဖြစ်သည်။ (ဇာဋီသစ်-၂၆၃-၄-၅၊ ဝိမတိ၊ ၁၊ ၃၄၈၊ ဝိလံဋီ၊ ၁၊ ၁၀၁-၂)

ဝရကစောရကံ။ ။ ဝါရေတီတိ ဝါရကော၊[ဝရ+အက၊ -မောဂ်- ၇, ၁၈၊] (တစ်နည်း) မဟန္တသီသတ္တာ(ကြီးသောအနှံရှိသည်၏ အဖြစ်ကြောင့်လည်းကောင်း) မဓုရရသနာဠတ္တာ- ချိုသောအရသာရှိသောရိုးတံရှိသည်၏ အဖြစ်ကြောင့်လည်းကောင်း) ဝရီ- ယတိ ပတ္ထီယတိ ဇနေဟီတိ ဝရကော(ပါစိယော- ၇၀)၊ ထောမနိဓိ၌ စောရကကို “စောရော ဝိယ ကာယတီတိ စောရကော၊ [စောရ+ကေ+အ၊]”ဟု ပြု၍ ညမွှေးပန်းကို ဟောသည်ဟု ဆို၏၊ ဤ၌ “ဝရကစောရကောတိ သုခုမဝရကော(ဝိနိစ္ဆယဋီ- ၁)” ဟူသော အဖွင့်အရ စောရကသဒ္ဒါ သုခုမအနက်ဟောဟု ယူ၊ “ဝရကော စ+သော +စောရကော စာတိ ဝရကစောရကော- နုညံ့သောပြောင်း၊ (ဝိသေသနပရပဒကမ္မ ဓာရည်း)”ဟု ပြုပါ။

ကုဏ္ဌကုဒါလံ။ ။ ကုဏတိ နဒတီတိ ကုဏ္ဌော၊ (တစ်နည်း) ကုဏီယတိ အက္ကောသီယတီတိ ကုဏ္ဌော၊ [ကုဏ (သဒ္ဒ- အသံပြခြင်းအနက်)+ဌ၊ -မောဂ်- ၇, ၅၆၊] ကုံ ပထဝိံ ဒါလယတိ ပဒါလေတိ ဘိန္ဒတိ ဧတေနာတိ ကုဒါလော၊ [ကု+ဒလ+ဏ၊- နီတိ ပဒ- ၃၁၇၊] ကုံ ပထဝိံ ဒါလေတိ ဘိန္ဒတီတိ ကုဒါလော(ဇာဋီသစ်- ၁, ၃၁၈)၊ ကုဏ္ဌော စ+သော+ကုဒါလော စာတိ ကုဏ္ဌကုဒါလော- တုံးသောပေါက်တူး၊ [ကုဏ္ဌကုဒါလ- (က)န္တိ ကဿကာနံ ပထဝိဝိလေခနကုဒါလကံ၊ ယံ လောကေ “ပေါက်တူး”ဣတိ ဝုစ္စတိ၊ -ဇာဋီသစ်- ၃၁၉။ ]

...[စာမျက်နှာ- ၇၄]...

အတီတေ– ၌။ ဗာရာဏသိယံ– ၌။ ဗြဟ္မဒတ္တေ– သည်။ ရဇ္ဇံ– ကို။ (မဟာဇနေန– ကို၊) ကာရေန္တေ– သော်။ ကုဒါလပဏ္ဍိတော နာမ– ကုဒါလပဏ္ဍိတမည်သူသည်။ ဗာဟိရကပဗ္ဗဇ္ဇံ– သာသနာတော်မှ အပဖြစ်သော ရသေ့အဖြစ်သို့။ ပဗ္ဗဇိတွာ– ကပ်ရောက်၍။ အဋ္ဌ မာသေ– တို့ပတ်လုံး။ ဟိမဝန္တေ– ၌။ ဝသိတွာ– ၍။ ဝဿာရတ္တသမယေ– မိုးအခါ၌။ ဘူမိယာ– သည်။ တိန္တာယ– စိုစွတ်လသော်။ “မေ– ၏။ ဂေဟေ– ၌။ အဍ္ဎနာဠိမတ္တော– သော။ ဝရကစောရကော စ– သည်လည်းကောင်း။ ကုဏ္ဌကုဒါလကော စ– သည်လည်းကောင်း။ အတ္ထိ– ၏။ ဝရကစောရကဗီဇံ–ပြောင်းဖူးမျိုးစေ့သည်။ မာ နဿိ– မပျက်စီးပါစေနှင့်။” ဣတိ– ဤသို့ ကြံ၍။ ဥပ္ပဗ္ဗဇိတွာ– ၍။ ဧကံ ဌာနံ– ကို။ ကုဒါလေန– ဖြင့်။ ကသိတွာ– ထွန်ယက်၍။ တံ ဗီဇံ– ထိုမျိုးစေ့ကို။ ဝပိတွာ– စိုက်ပျိုး၍။ ဝတိံ– အကာအရံကို။ ကတွာ– ၍။ ပက္ကကာလေ– မှည့်ရင့်ရာအခါ၌။ ဥဒ္ဓရိတွာ– ထုတ်ဆောင်၍။ ဝါ– ရိတ်၍။ နာဠိမတ္တဗီဇံ– ကို။ ဌပေတွာ– ချန်ထား၍။ သေသံ– အကြွင်းကို။ ခါဒိ– စားပြီ။ သော– သည်။ “မေ–အား။ ဒါနိ– ၌။ ဂေဟေန– ဖြင့်။ ဝါ– အိမ်၌နေခြင်းဖြင့်။ ကိံ– နည်း။ ပုန– ဖန်။ အဋ္ဌ မာသေ– တို့ပတ်လုံး။ ပဗ္ဗဇိဿာမိ– မည်။” ဣတိ– သို့။ စိန္တေတွာ– ၍။ နိက္ခမိတွာ– ၍။ ပဗ္ဗဇိ– ပြီ။ ဣမိနာဝ နီဟာရေန– ဤနည်းဖြင့်ပင်။ နာဠိမတ္တံ– သော။ ဝရကစောရကဉ္စ– ကိုလည်းကောင်း။ ကုဏ္ဌကုဒါလဉ္စ– ကိုလည်းကောင်း။ နိဿာယ– ၍။ သတ္တဝါရေ– တိုင်တိုင်။ ဂိဟီ– သည်။ ဟုတွာ– ၍။ သတ္တဝါရေ– တိုင်တိုင်။ ပဗ္ဗဇိတွာ– ၍။ သတ္တမေ– သော။ ဝါရေ ပန– အကြိမ်၌ကား။ စိန္တေသိ– ပြီ။ (ကိံ)၊ “အဟံ– သည်။ ဆ ဝါရေ– တို့တိုင်တိုင်။ ဣမံ ကုဏ္ဌကုဒါလံ– ကို။ နိဿာယ– ၍။ ဂိဟီ– သည်။ ဟုတွာ၊ ပဗ္ဗဇိတော– ပြီ။ ကတ္ထစိဒေဝ– တစ်စုံတစ်ခုသော အရပ်၌သာလျှင်။ နံ– တုံးသော ပေါက်တူးကို။ ဆဍ္ဍေဿာမိ– စွန့်ပစ်တော့မည်။” ဣတိ– ဤသို့ ကြံပြီ။ သော– ထိုကုဒါလပဏ္ဍိတသည်။ ဂင်္ဂါယ– ၏။ တီရံ– သို့။ ဂန္တွာ– ၍။ “ပတိတဋ္ဌာနံ–

ကုဒါလပဏ္ဍိတော။ ။ ငယ်နာမည်ကား ပဏ္ဍိတတည်း၊ တတ်သိနားလည်သော အရွယ်ရောက်ရာအခါ၌ ပေါက်တူးကို မှီ၍ အသက်မွေးမှုပြုသောကြောင့် “ကုဒါလပဏ္ဍိတ”ဟု အမည်တွင်သည်၊ “ကုဒါလံ နိဿာယ ဇီဝတီတိ ကုဒါလော၊ [ကုဒါလ+ဏ၊] ကုဒါလော စ+သော+ပဏ္ဍိတော စာတိ ကုဒါလပဏ္ဍိတော- ပေါက်တူးဖြင့် အသက်မွေး သောပဏ္ဍိတ”ဟု ပြုပါ။ (ဇာဋီသစ်- ၃၁၈)

...[စာမျက်နှာ- ၇၅]...

ကျရာအရပ်ကို။ ပဿန္တော– မြင်လသော်။ ဩတရိတွာ– ၍။ ဂဏှေယျံ– ယူရာ၏။ ယထာ– အကြင်အခြင်းအရာအားဖြင့် စွန့်ပစ်အပ်သော်။ အဿ– ထိုတုံးသော ပေါက်တူး၏။ ပတိတဋ္ဌာနံ– ကျရာအရပ်ကို။ န ပဿာမိ– မမြင်ရ။ တထာ– ထို အခြင်းအရာအားဖြင့်။ နံ– ထိုတုံးသောပေါက်တူးကို။ ဆဍ္ဍေဿာမိ– မည်။” ဣတိ– သို့။ စိန္တေတွာ– ၍။ နာဠိမတ္တံ– သော။ ဗီဇံ– ပြောင်းဖူးမျိုးစေ့ကို။ ပိလောတိကာယ– အဝတ်နွမ်းဖြင့်။ ဗန္ဓိတွာ– ထုတ်၍။ ပိလောတိကံ– ကို။ ကုဒါလဖလကေ– ပေါက်တူး ပြား၌။ ဗန္ဓိတွာ– ၍။ ကုဒါလံ– ကို။ အဂ္ဂဒဏ္ဍကေ– အရိုးဖျား၌။ ဂဟေတွာ– ၍။ (တစ်နည်း) ကုဒါလံ– ၏။ အဂ္ဂဒဏ္ဍကေ– ကို။ ဂဟေတွာ– ၍။ ဂင်္ဂါယ– ၏။ တီရေ– ၌။ ဌိတော– လျက်။ အက္ခီနိ– တို့ကို။ နိမီလေတွာ– မှိတ်၍။ ဥပရိသီသေ– ဥုးခေါင်း၏ အထက်၌။ တိက္ခတ္တုံ– ၃ကြိမ်။ အာဝိဇ္ဈိတွာ– လှည့်၍။ [အာဝိဇ္ဈိတွာတိ ဘမေတွာ၊-ဝိသုဒ္ဓိ၊ဋီ၊ ၂၊ ၄၈၅။] ဂင်္ဂါယံ– ၌။ ခိပိတွာ– ပစ်ချ၍။ နိဝတ္တိတွာ– ပြန်လှည့်၍။ ဩလောကေန္တော– သော်။ ပတိတဋ္ဌာနံ– ကျရာအရပ်ကို။ အဒိသွာ– မူ၍။ ဝါ– မမြင်လသော်။ “မေ– သည်။ ဇိတံ– အောင်ပြီ။ မေ– သည်။ ဇိတံ– ပြီ။” ဣတိ– သို့။ တိက္ခတ္တုံ– ၃ကြိမ်။ သဒ္ဒံ– ကို။ အကာသိ– ပြုပြီ။

တသ္မိံ ခဏေ– ထိုခဏ၌။ (ထိုအခါ၌)၊ ဗာရာဏသိရာဇာ– သည်။ ပစ္စန္တံ– နယ် စပ်ဒေသကို။ ဝူပသမေတွာ– ငြိမ်းစေ၍။ အာဂန္တွာ– ၍။ နဒီတီရေ– မြစ်ကမ်း၌။ ခန္ဓာဝါရံ– ခံတပ်ကို။ နိဝါသေတွာ– တည်စေ၍။ ဝါ– ဆောက်၍။ နှာနတ္ထာယ– ရေချိုး ခြင်းအကျိုးငှာ။ နဒိံ– သို့။ ဩတိဏ္ဏော– သက်ဆင်းသည်။ (သမာနော– သော်၊) တံ သဒ္ဒံ– ထိုအသံကို။ အဿောသိ– ပြီ။ စ– ဆက်။ ရာဇူနံ နာမ– မင်းမည်သူတို့သည်။ [အမနာပေါ၌ အာပတွင်စပ်၊] ဝါ– တို့၏။ [အမနာပေါ၌ မနတွင်စပ်၊] “ဇိတံ မေ”တိ– ဇိတံ မေ (ငါ နိုင်အပ်ပြီ) ဟူသော။ သဒ္ဒေါ– သည်။ ဝါ– ကို။ အမနာပေါ– စိတ်၌ မသက်ရောက်စေအပ်သည်။ ဝါ– စိတ်ကို မတိုးပွားစေသည်။ (မမြတ်နိုးအပ် သည်)၊ [ဓမ္မဘာ- ၁, ၄၉၉၊ ၅၀၀၇ှု၊] ဟောတိ– ၏။ သော– မင်းသည်။ တဿ– ထို ကုဒါလပဏ္ဍိတ၏။ သန္တိကံ– သို့။ ဂန္တွာ– ၍။ “အဟံ– သည်။ ဣဒါနိ– ၌။ အမိတ္တမဒ္ဒနံ– ရန်သူတို့ကို နှိမ်နှင်းခြင်းကို။ ကတွာ– ၍။] မေ– သည်။ ဇိတံ– အပ်ပြီ၊’ ဣတိ– ဤသို့ တွေး၍။ အာဂတော– ပြီ။ တွံ ပန– သည်လည်း။ [ပနသဒ္ဒါ အပိအနက်

...[စာမျက်နှာ- ၇၆]...

(သမုစ္စည်းအနက်) ဟော၊] မေ– သည်။ ဇိတံ– အပ်ပြီ။ မေ– သည်။ ဇိတံ– အပ်ပြီ။’ ဣတိ– သို့။ ဝိရဝသိ– အော်ပြီ။ ဧတံ– ဤအော်ခြင်းသည်။ ကိံ နာမ– အဘယ်မည်သော အကြောင်းကြောင့်နည်း?” ဣတိ– သို့။ ပုစ္ဆိ၊ ကုဒါလပဏ္ဍိတော– သည်။ “တွံ၊ ဗာဟိရကစောရေ– အပြင်ပ၌ ဖြစ်သော သူခိုးသူပုန်တို့ကို။ ဇိနိ– အောင်ပြီ။ တယာ– သည်။ ဇိတံ– အောင်အပ်သောရန်သည်။ ဝါ– နိုင်ခြင်းသည်။ ပုန၊ အဝဇိတမေဝ– ရှုံးခြင်းသည်ပင်။ ဟောတိ– ဖြစ်တတ်၏။ မယာ ပန– သည် ကား။ အဇ္ဈတ္တိကော–အတွင်း၌ဖြစ်သော။ လောဘစောရော– လောဘဟူသော သူခိုးသူပုန်ကို။ ဇိတော– အပ်ပြီ။ သော– ထိုလောဘသူခိုးသူပုန်သည်။ ပုန၊ မံ– ကို။ န ဇိနိဿတိ– နိုင်လိမ့်မည်မဟုတ်။ တဿ– ထိုလောဘခိုးသူကို။ ဇယော ဧဝ– အောင်ခြင်း သည်သာ။ သာဓု– ကောင်း၏။” ဣတိ– သို့။ ဝတွာ– ၍။ ဣမံ ဂါထံ– ကို။ အာဟ၊ (ကိံ) “န တံ၊ ပေ။ နာဝဇီယတီ”တိ– ၍။ (အာဟ)

န တံ ဇိတံ သာဓု ဇိတံ, ယံ ဇိတံ အဝဇီယတိ၊ တံ ခေါ ဇိတံ သာဓု ဇိတံ, ယံ ဇိတံ နာဝဇီယတိ။

ဇိတံ– အောင်အပ်, ရအပ်ပြီးသော။ ယံ ဇိတံ– အကြင်အောင်မြင်ခြင်းသည်။ အဝဇီယတိ– ပြန်ရှုံးနိုင်၏။ တံ ဇိတံ– ထိုအောင်မြင်ခြင်းသည်။ [ဇယနံ ဇိတံ၊] န သာဓု– မကောင်း။ ဇိတံ– သော။ ယံ ဇိတံ– သည်။ န အဝဇီယတိ– ပြန်၍ မရှုံးနိုင်။ တံ ဇိတံ– သည်။ ခေါ– စင်စစ်။ သာဓု– ကောင်း၏။

အဝဇီယတိ။ ။ အဝ+ဇိ+ဒိဝါဒိယ+တိ၊ ကွစိဓာတုဖြင့် ဇိဓာတ်၌ ဒီဃပြု၊ အဝ သဒ္ဒါ ပရာဇယအနက်ဟော(ရူ ဋီ- ၇၇)၊ ဤကား “ပရာဇယော ဟောတိ(ဇာ၊ဋ္ဌ၊၁, ၃၃၂)”ဟူသော နောက်နည်းအဖွင့်, “ဇိဓာတ် ဒိဝါဒိရုပ်လည်း ရှိသည်”ဟုဆိုသော ဓာတွတ္ထသင်္ဂဟတို့နှင့်အညီ ဖြစ်သည်၊ “နောက်နောက်ဝါဒ ပဓာန(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၆၀)” ဟူသော စကားအရ အထက်၌ ဤနည်းအတိုင်း ပေးသည်။

ရှေ့နည်း။ ။ အဝ+ဇိ+ကံဟောယ+တေ၊ ဇိ၌ ဒီဃပြု၊ တေကို တိပြု(နိဒီ- ၃၉၃)၊ (တစ်နည်း) အဝ+ဇိ+ကာရိတ်ဏေ+ကံဟောယ+တေ၊ ဤနည်း၌ ကာရိတ်ပစ္စည်းချေ၊ ဤကား “တေဟိ ပစ္စာမိတ္တေဟိ အဝဇီယတိ(ဇာ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၃၂)”ဟူသော ရှေ့နည်းအဖွင့် အလို ရုပ်ပြီးစေပုံတည်း။

ရှေ့နည်းအလိုအနက်။ ။ “ယံ ဇိတံ- အကြင်အောင်အပ်, ရအပ်ပြီးသော နိုင်ငံ

...[စာမျက်နှာ- ၇၇]...

စ– ဆက်။ တံ ခဏံယေဝ– ထိုခဏ၌ပင်။ ဂင်္ဂံ– ကို။ ဩလောကေန္တော– လျက်။ အာပေါကသိဏံ အာပေါကသိဏံ အာပေါကသိဏံ– အာပေါကသိုဏ်းကို။ နိဗ္ဗတ္တေတွာ– ဖြစ်စေ၍။ အဓိဂတဝိသေသော– ရအပ်ပြီးသော တရားထူးရှိသည်။ (ဟုတွာ)၊ အာကာသေ– ၌။ ပလ္လင်္ကေန– ဖြင့်။ နိသီဒိ– ပြီ။ ရာဇာ– သည်။ မဟာပုရိသဿ– ဘုရားအလောင်း၏။ ကို။ အဝဇီယတိ– (ရန်သူတို့မှ) ပြန်ရှုံးအပ်, ပြန်ရှုံးနိုင်၏။ ဝါ– (ရန်သူတို့သည်) ပြန်ရှုံး စေအပ် ပြန်ရှုံးစေနိုင်၏။ တံ ဇိတံ– ထိုအောင်အပ်, ရအပ်ပြီးသောနိုင်ငံသည်။ ဝါ– ကို။ [ဇီယတီတိ ဇိတံ၊] သာဓုဇိတံ– ကောင်းစွာ အောင်မြင်အပ်သည်။ န (ဟောတိ)– မဖြစ်။ ယံ ဇိတံ– ကို။ န အဝဇီယတိ– (ရန်သူတို့မှ) ပြန်မရှုံးအပ်, ပြန်မရှုံးနိုင်။ ဝါ– (ရန် သူတို့သည်) ပြန်မရှုံးစေအပ်, ပြန်မရှုံးစေနိုင်။ တံ ဇိတံ– သည်။ ဝါ– ကို။ သာဓု ဇိတံ– သည်။ ဟောတိ– ၏”ဟု ပေး။ ဤနည်း၌ သာဓုဇိတံသည် သမာသ်, ဝါကျ ၂မျိုး ဖြစ်နိုင်၏။ ဝါကျယူလျှင် “သာဓု– ကောင်းစွာ။ ဇိတံ– အပ်သည်။ န ဟောတိ”ဟု ပေး။ သာဓု၌ ပထမာဝိဘတ်ကို ကြိယာဝိသေသနအနက်ယူ။ ဇာ၊ဋ္ဌ၊ ၃၃၂၌ သမာသ်ယူ၍ ဖွင့်သည်။

အာပေါကသိဏံ။ ။ အပ္ပောတိ တံ တံ ဌာနံ ဝိဿရတီတိ အာပေါ၊ [ပု- န၊ အပ္ပ (ပါပုဏနတ္ထ)+ဏ၊ -နီတိပဒ- ၁၄၃၊ ၁၅၄၊ နီတိ ဓာတု- ၂၅၆၊] အပ္ပေတိ, အာပီယတိ, အပ္ပာယတီတိ ဝါ အာပေါ၊ [အာပ, အာပု+အ၊ (တစ်နည်း) အပ, အပ္ပ+အ၊- ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊ ၁, ၇၅၊ ဝိသုဒ္ဓိ၊၁၊၃၆၀၊ မဋီ၊၁၊၇၇၊] ကသတိ ပဝတ္တတီတိ ကသိဏံ၊ ကသိဏသဒ္ဒါ အလုံးစုံအနက်ဟော၊ [ကသ ဂမနေ+ဣဏ၊ -မောဂ်- ၇, ၆၀၊] အာပေါယေဝ+ကသိဏံ အာပေါကသိဏံ- အလုံးစုံသော ရေကသိုဏ်းဝန်း၊ အာပေါကသိဏံအရ မုချအားဖြင့် ရေကသိုဏ်းဝန်းကို ရ၏၊ သဒိသူပစာရ, ဌာနူပစာရအားဖြင့် ထိုအာပေါကသိုဏ်းကို အာရုံပြု၍ ရအပ်သော ပဋိဘာဂနိမိတ်ကို ရ၏၊ အကြောင်းအာရုံ၏ အမည်ကို အကျိုး အာရမ္မဏိကဈာန်၌ တင်စား၍ ကာရဏူပစာရအားဖြင့် ထိုပဋိဘာဂနိမိတ်ကို အာ ရုံပြုသော ဈာန်ကို ရ၏၊ ကုဒါလပဏ္ဍိတသည် ဈာန်ကို ဖြစ်ပွားစေသောကြောင့် ဤ၌ ဈာန်ကို ယူပါ(အံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၄၀၈)၊ ဇာ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၃၁၌ “အာပေါကသိဏာရမ္မဏံ ဈာနံ နိဗ္ဗတ္တေတွာ”ဟု ဈာန်ကိုပင် တိုက်ရိုက် ဆိုသည်။

ပလ္လင်္ကေန။ ။ ဣတ္ထမ္ဘူတလက္ခဏအနက်၌ တတိယာသက်(သာရတ္ထ၊၁၊၁၃၇)၊ မအူပါရာနိ- ၁, ၃၁၉၌ ကရိုဏ်းအနက်ဟု ဆို၏၊ ပလ္လနံ ဥုရုဗန္ဓနံ ကရောတိ ဧတေနာတိ ပလ္လင်္ကော- ပေါင်တို့ကို ဖွဲ့ခွေမှုကို ပြုကြောင်းဖြစ်သော ထိုင်ခြင်း၊ [ပလ္လ+ကရ+ကွိ၊ အလုတ္တသမာသ်၊ -ဇာဋီ သစ်- ၁, ၂၄၊ ၃၄၉၊] (တစ်နည်း) ပရိ သမန္တတော+အင်္ကနံ အာသနံ ပလ္လင်္ကော- ထက်ဝန်းကျင် (ခပ်ဝိုင်းဝိုင်း)အားဖြင့် ပေါင်(ခြေ)တို့၏ ဖြစ်ခြင်း

...[စာမျက်နှာ- ၇၈]...

ဓမ္မကထံ– ကို။ သုတွာ– ၍။ ဝန္ဒိတွာ– ၍။ ပဗ္ဗဇ္ဇံ– ရသေ့အဖြစ်ကို။ ယာစိတွာ– ၍။ ဗလကာယေန– စစ်သည်အပေါင်းနှင့်။ သဒ္ဓိံ– တူ။ ပဗ္ဗဇိ– ရသေ့အဖြစ်သို့ ကပ် ရောက်ပြီ။ ပရိသာ– သည်။ ယောဇနမတ္တာ– တစ်ယူဇနာအတိုင်းအရှည်ရှိသည်။ အဟောသိ၊ အပရောပိ– အခြားလည်းဖြစ်သော။ သာမန္တရာဇာ– အနီး၌ ဖြစ် သောမင်းသည်။ တဿ– ထိုဗာရာဏသီမင်း၏။ ပဗ္ဗဇိတဘာဝံ– ရသေ့အဖြစ်သို့ ကပ်ရောက်သည်၏အဖြစ်ကို။ သုတွာ– ၍။ “တဿ– ထိုဗာရဏသီမင်း၏။ ရဇ္ဇံ–တိုင်းပြည်ကို။ ဂဏှိဿာမိ– ယူအံ့။” ဣတိ– ဤသို့ ကြံ၍။ အာဂန္တွာ– ၍။ တထာ– ထိုအခြင်းအရာအားဖြင့်။ သမိဒ္ဓံ– ပြည့်စုံသော။ နဂရံ– ကို။ သုညံ– ဆိတ်သုဉ်းနေ သည်ကို။ ဒိသွာ– ၍။ “ဧဝရူပံ– သော။ နဂရံ– ကို။ ဆဍ္ဍေတွာ– ၍။ ပဗ္ဗဇိတော– ရသေ့ အဖြစ်သို့ ကပ်ရောက်ခဲ့သော။ ရာဇာ– သည်။ ဩရကေ– ယုတ်ညံ့သော။ ဌာနေ– ၌။ န ပဗ္ဗဇိဿတိ– ရသေ့ပြုလိမ့်မည်မဟုတ်။ မယာပိ– သည်လည်း။ ပဗ္ဗဇိတုံ– ရသေ့အဖြစ်သို့ ကပ်ရောက်ခြင်းငှာ။ ဝဋ္ဋတိ– ၏။” ဣတိ– သို့။ စိန္တေတွာ– ၍။ တတ္ထ– ထိုအရပ်သို့။ ဂန္တွာ– ၍။ မဟာပုရိသံ– ဘုရားအလောင်းသို့။ ဥပသင်္ကမိတွာ– ၍။ ပဗ္ဗဇ္ဇံ– ကို။ ယာစိတွာ– ၍။ သပရိဝါရော– အခြံအရံနှင့်တကွဖြစ်သည်။ (ဟုတွာ)၊ ပဗ္ဗဇိ– ပြီ။ ဧတေနေဝ နီဟာရေန– ဤနည်းအားဖြင့်ပင်။ သတ္တ– ၇-ပါးကုန်သော။ ရာဇာနော– တို့သည်။ ပဗ္ဗဇိံသု– ကုန်ပြီ။ အဿမော– သင်္ခမ်းကျောင်းသည်။ သတ္တယောဇနိကော– ၇ယူဇနာရှိသည်။ အဟောသိ၊ သတ္တ– ကုန်သော။ ရာဇာနော– တို့သည်။ ဘောဂေ– တို့ကို။ ဆဍ္ဍေတွာ– စွန့်၍။ ဧတ္တကံ– သော။ ဇနံ– ကို။ ဂဟေတွာ– ခေါ်ယူ၍။ ပဗ္ဗဇိံသု– ကုန်ပြီ။ မဟာပုရိသော– သည်။ ဗြဟ္မစရိယဝါသံ– မြတ်သော အကျင့်ကို ကျင့်သုံးနေထိုင်ခြင်းဖြင့်။ ဝသိတွာ– ကျင့်သုံးနေထိုင်၍။ ဝါ– ကြောင့်။ ဗြဟ္မလောကူပဂေါ– ဗြဟ္မာဘုံသို့ ကပ်ရောက်ရသည်။ အဟောသိ+

သတ္ထာ၊ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ– ကို။ အာဟရိတွာ– ၍။ “ဘိက္ခဝေ– တို့! အဟံ၊ တဒါ– ၌။ ကုဒါလပဏ္ဍိတော– သည်။ အဟောသိံ– ဖြစ်ခဲ့ပြီ။ ဧတေ ကိလေသာ နာမ– (သီဋီသစ်၊ ၁၊ ၂၄၁၊ ပါရာဘာ- ၃, ၁၉၇၊ သီဘာ-၃, ၃၇၀)၊ [ပရိ+အင်္က+အ၊ ရကို လ ပြု, ဣကို ယပြု, လျကို လပြု, လဒွေဘော်လာ (ရူ-၂၉)၊ (တစ်နည်း) ရကို လပြု, လ ဒွေဘော်လာ (သီဋီသစ်၊ ၁၊ ၂၄၁)]

...[စာမျက်နှာ- ၇၉]...

ဤကိလေသာတို့မည်သည်။ ဧဝံ– သို့။ ဘာရိယာ– ဝန်လေးကုန်၏။” ဣတိ– သို့။ အာဟ+

စိတ္တဟတ္ထတ္ထေရဝတ္ထုဘာသာဋီကာ ပြီး၏။

၆-ပဉ္စသတဘိက္ခုဝတ္ထုဘာသာဋီကာ
ကုမ္ဘူပမန္တိ– ဟူသော။ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ– ကို။ သတ္ထာ– သည်။ သာဝတ္ထိယံ– ၌။ ဝိဟရန္တော– စဉ်။ အာရဒ္ဓဝိပဿကေ– အားထုတ်အပ်သော ဝိဿနာရှိကုန်သော။ ဝါ– ဝိပဿနာကို အားထုတ်နေကုန်သော။ ဘိက္ခူ– တို့ကို။ အာရဗ္ဘ– ၍။ ကထေသိ၊ ကိရ– ချဲ့။ သာဝတ္ထိယံ– ၌။ ပဉ္စသတာ– ငါးရာအတိုင်းအရှည်ရှိကုန်သော။ ဘိက္ခူ– တို့သည်။ သတ္ထု– ၏။ သန္တိကေ– ၌။ ယာဝ အရဟတ္တာ– အရဟတ္တ ဖိုလ်တိုင်အောင်။ ကမ္မဋ္ဌာနံ– ကို။ ဂဟေတွာ– ယူပြီး၍။ “သမဏဓမ္မံ– ကို။ ကရိဿာမ– ပြုလုပ်ကြမည်။” ဣတိ– ဤသို့ကြံ၍။ (ဤသို့ တိုင်ပင်၍)၊ ယောဇနသတမဂ္ဂံ– ယူဇနာတစ်ရာရှိသော လမ်းခရီးကို။ ဂန္တွာ– သွား၍။ ဧကံ– သော။ မဟာဝါသဂါမံ– များသောအိမ်ရှိသောရွာသို့။ အဂမံသု– ကုန်ပြီ။ အထ– ၌။ တေ– ထို ရဟန်းတို့ကို။ မနုဿာ– တို့သည်။ ဒိသွာ– ၍။ ပညတ္တာသနေ– ၌။ နိသီဒါပေတွာ– စေ၍။ ပဏီတေဟိ– မွန်မြတ်ကုန်သော။ ယာဂုဘတ္တာဒီဟိ– ယာဂု, ဆွမ်းအစရှိ သည်တို့ဖြင့်။ ပရိဝိသိတွာ– ၍။ “ဘန္တေ– တို့! ကဟံ– သို့။ ဂစ္ဆထ– နည်း? ”ဣတိ– သို့။ ပုစ္ဆိတွာ– ၍။ “ယထာဖာသုကဋ္ဌာနံ– အကြင်အကြင်ချမ်းသာရာအရပ်သို့။ ဝါ– ချမ်းသာခြင်းအား လျော်သောအရပ်သို့။ [ယံ ယံ+ဖာသုကံ ယထာဖာသုကံ– အကြင်

အာရဒ္ဓဝိပဿကေ။ ။ အာရဒ္ဓါ+ဝိပဿနာ ယေဟီတိ အာရဒ္ဓဝိပဿကာ၊ အာရဒ္ဓဝိပဿနာပုဒ်နောင် သမာသန္တ ကပစ္စည်းသက်၊ န- ကို ချေ(မဏိ- ၂, ၂၈၉၊ ပါရာဘာ- ၁, ၅၈)

မဟာဝါသဂါမံ။ ။ အာဝသန္တိ ဧတ္ထ ဇနာတိ အာဝါသော- လူတို့နေရာရွာ၊ မဟန္တော+အာဝါသော ဧတ္ထာတိ မဟာဝါသော- များသော အိမ်ရှိသောရွာ၊ မဟာဝါသော စ+သော+ဂါမော စာတိ မဟာဝါသဂါမော။ [မဟာဝါသေတိ မဟာဂေဟေ၊- သံဋီ၊၂၊၅၂၉။]

...[စာမျက်နှာ- ၈၀]...

အကြင်ချမ်းသာရာအရပ်။ ဖာသုကဿ+အနုရူပံ ယထာဖာသုကံ– ချမ်းသာခြင်းအား လျော်သောအရပ်။ ယထာဖာသုကံ စ+တံ+ဌာနံ စာတိ ယထာဖာသုကဋ္ဌာနံ၊] (ဂစ္ဆာမ–ကြမည်၊) ”ဣတိ– သို့။ ဝုတ္တေ– သော်။ “ဘန္တေ– တို့! ဣမံ တေမာသံ– ပတ်လုံး။ ဣဓေဝ– ဤရွာ၌သာလျှင်။ ဝသထ– နေတော်မူကြပါ။ မယမ္ပိ– တို့သည်လည်း။ တုမှာကံ– တို့၏။ သန္တိကေ– ၌။ သရဏေသု– တို့၌။ ပတိဋ္ဌာယ– တည်၍။ ပဉ္စ– ကုန်သော။ သီလာနိ– တို့ကို။ ရက္ခိဿာမ– ကြပါမည်။” ဣတိ– သို့။ ယာစိတွာ– ၍။ တေသံ– ထိုရဟန်းတို့၏။ အဓိဝါသနံ– လက်ခံခြင်းကို။ ဝိဒိတွာ– ၍။ “ဘန္တေ– တို့! အဝိဒူရေ– ရွာမှ အနီးဖြစ်သော။ ဌာနေ– အရပ်၌။ မဟန္တော– ကြီးစွာသော။ ဝနသဏ္ဍော–တောအုပ်သည်။ အတ္ထိ။ ဧတ္ထ– ဤတောအုပ်၌။ ဝသထ– ကြပါ။” ဣတိ– သို့။ ဝတွာ– ၍။ ဥယျောဇေသုံ– လွှတ်ကုန်ပြီ။ ဘိက္ခူ– တို့သည်။ တံ ဝနသဏ္ဍံ– သို့။ ပဝိသိံသု– ဝင်ကုန်ပြီ။ တသ္မိံ ဝနသဏ္ဍေ– ထိုတောအုပ်၌။ အဓိဝတ္ထာ– စိုးအုပ်၍နေကုန်သော။ ဒေဝတာ– တို့သည်။ “သီလဝန္တော– သီလရှိကုန်သော။ အယျာ– အရှင်တို့သည်။ ဣမံ ဝနသဏ္ဍံ– သို့။ အနုပ္ပတ္တာ– ရောက်လာကုန်ပြီ။ ဣဓ– ဤတောအုပ်၌။ အယျေသု– အရှင်တို့သည်။ ဝသန္တေသု– နေကုန်လသော်။ အသ္မာကံ– ငါတို့အား။ [အမှ+နံ၊ တေသု ဝုဒ္ဓိသုတ်ကြီးဖြင့် အမှကို အသ္မာပြု။ -ရူ-၁၁၄။] ပုတ္တဒါရေ– သား သမီးမယားတို့ကို။ ဂဟေတွာ– ခေါ်ယူ၍။ ရုက္ခေ– ၌။ အဘိရုယှ– တက်၍။ ဝသိတုံ–ငှာ။ အယုတ္တံ ခေါ– မသင့်သည်သာတည်း။” ဣတိ– ဤသို့ ကြံ၍။ ရုက္ခတော– မှ။ ဩတရိတွာ– သက်ဆင်း၍။ ဘူမိယံ– ၌။ နိသီဒိတွာ– ထိုင်၍။ စိန္တယိံသု– ကုန်ပြီ။ “အယျာ– တို့သည်။ ဣမသ္မိံ ဌာနေ– ဤအရပ်၌။ အဇ္ဇ– ယနေ့။ ဧကရတ္တိံ– တစ် ညဉ့်မျှ။ ဝသိတွာ– ၍။ အဒ္ဓါ– မချွတ်ဧကန်။ သွေ– နက်ဖန်၌။ ဂမိဿန္တိ– ကြွသွား ကုန်လိမ့်မည်။” ဣတိ– ဤသို့ ကြံကုန်ပြီ။ ဘိက္ခူပိ– တို့သည်လည်း။ ပုနဒိဝသေ– ၌။ အန္တောဂါမေ– ရွာတွင်း၌။ ပိဏ္ဍာယ– ငှာ။ စရိတွာ– ၍။ ပုန– ဖန်။ တမေဝ ဝနသဏ္ဍံ– သို့သာ။ အာဂမိံသု– ကြွလာကုန်ပြီ။ ဒေဝတာ– တို့သည်။ “ဘိက္ခုသံဃော– ရဟန်းအပေါင်းသည်။ ဝါ– ကို။ သွာတနာယ– နက်ဖန်ဖြစ်လတ္တံ့သော ကောင်းမှု ပီတိပါမောဇ္ဇအကျိုးငှာ။ ကေနစိ– တစ်စုံယောက်သည်။ နိမန္တိတော– ပင့်ဖိတ်အပ် သည်။ ဘဝိဿတိ– လိမ့်မည်။ တသ္မာ– ကြောင့်။ ပုန– ဖန်။ အာဂစ္ဆတိ– ပြန်ကြွ၏။ အဇ္ဇ– ယနေ့။ ဂမနံ– ကြွသွားခြင်းသည်။ န ဘဝိဿတိ– ဖြစ်လိမ့်မည်မဟုတ်။ သွေ–

...[စာမျက်နှာ- ၈၁]...

၌။ ဂမိဿတိ မညေ– ကြွလိမ့်မည်ထင်၏။” ဣတိ– ဤသို့ ကြံ၍။ ဣမိနာ ဥပါယေန– ဤအကြောင်းဖြင့်ပင်။ အဍ္ဎမာသမတ္တံ– တစ်လထက်ဝက် ၁၅ရက်မျှပတ်လုံး။ ဘူမိယမေဝ– မြေ၌သာလျှင်။ အစ္ဆိံသု– နေကုန်ပြီ။

တတော– ထိုမှနောက်၌။ စိန္တယိံသု– ကုန်ပြီ။ (ကိံ) “ဘဒန္တာ– အရှင်ကောင်း တို့သည်။ ဣမံ တေမာသံ– ဤဝါတွင်း၃လပတ်လုံး။ ဣဓေဝ– ဤတောအုပ်၌သာ။ ဝသိဿန္တိ မညေ– နေကြမည်ထင်၏။ ခေါ ပန– စင်စစ်ကား။ ဣဓေဝ– ၌သာ။ ဣမေသု– ဤအရှင်တို့သည်။ ဝသန္တေသု– ကုန်လသော်။ အမှာကံ– တို့အား။ ရုက္ခေ– ၌။ အဘိရုဟိတွာ– ၍။ နိသီဒိတုမ္ပိ– ခြင်းငှာလည်း။ န ယုတ္တံ– မသင့်။ တေမာသံ–ပတ်လုံး။ ပုတ္တဒါရေ– တို့ကို။ ဂဟေတွာ– ၍။ ဘူမိယံ– ၌။ နိသီဒနဋ္ဌာနာနိပိ– ထိုင်ခြင်း ရပ်ခြင်းတို့သည်လည်း။ ဒုက္ခာနိ– ဆင်းရဲကုန်၏။ ကိဉ္စိ– တစ်စုံတစ်ခုကို။ ကတွာ– ၍။ ဣမေ ဘိက္ခူ– တို့ကို။ ပလာပေတုံ– ပြေးစေခြင်းငှာ။ ဝဋ္ဋတိ– သင့်၏။” ဣတိ– ကုန်ပြီ။ တာ– ထိုနတ်တို့သည်။ တေသု တေသု ရတ္တိဋ္ဌာနဒိဝါဋ္ဌာနေသု စေဝ– ထို ထိုညဉ့်နေရာ, နေ့နေရာတို့၌လည်းကောင်း။ (တေသု တေသု) စင်္ကမနကောဋီသု စ– ထိုထိုစင်္ကြံဥုးတို့၌လည်းကောင်း။ ဆိန္နသီသာနိ– ပြတ်သောဥုးခေါင်းတို့ကို လည်းကောင်း။ ဝါ– ခေါင်းပြတ်တို့ကိုလည်းကောင်း။ ကဗန္ဓာနိ– ခေါင်းမရှိသော ကိုယ်တို့ကိုလည်းကောင်း။ ဒဿေတုံ– မြင်စေခြင်းငှာလည်းကောင်း။ အမနုဿသဒ္ဒံ– ဘီလူးတို့၏အသံကို။ (တစ္ဆေသရဲတို့၏အသံကို)၊ သာဝေတုံ စ– ကြားစေ ခြင်းငှာလည်းကောင်း။ အာရဘိံသု– အားထုတ်ကုန်ပြီ။ ဘိက္ခူနံ– တို့၏။ ခိပိတ–

ကဗန္ဓာနိ။ ။ ကဗန္ဓော နိတ္ထိယံ ဒေဟော, သိရောသုညော သဟကြိယော- ဥုးခေါင်း မပါဘဲ ကခြင်းစသော အမူအရာကို ပြုတတ်သော ကိုယ်ကောင်ကြီးကို “ကဗန္ဓ (က ဗန္ဓို)”ဟု ခေါ်၏(ဓာန်- ၄၀၆)၊ ဥုးခေါင်းမပါသဖြင့် မျက်လုံးနှင့် ပါးစပ်သည် ရင် ဘတ်၌ ရှိ၏(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၄, ၂၃၇)၊ အဝိဇ္ဇမာနေန ကေန သိရသာ+အန္ဓာနိ ကဗန္ဓာနိ-ဥုးခေါင်းဖြင့် ကန်းသောကိုယ်တို့၊ (တစ်နည်း) ကံ သီသံ+အန္ဓံ ယေသန္တိ ကဗန္ဓော-ကန်းသော ဥုးခေါင်းရှိသော (ဥုးခေါင်းမပါသော) ကိုယ်(ပြိတ္တာ)တို့၊ [က+အန္ဓ၊ ဝ- လာ၊- ဓာန်ဋီ- ၄၀၆၊] (တစ်နည်း) ကံ သုခံ ဗန္ဓျတေ(ဗဇ္ဈတေ) ဧတေဟီတိ ကဗန္ဓာနိ-ချမ်းသာကို မလာနိုင်အောင် တားဆီးဖွဲ့ထားအပ်ရာဖြစ်သောကိုယ်တို့၊ [က+ဗန္ဓ+အ၊ အပါဒါနသာဓန၊- ထောမ၊ ပါရာ- ၃, ၃၈၁။]

...[စာမျက်နှာ- ၈၂]...

ကာသာဒယော– နှာချေခြင်း, ချောင်းဆိုးခြင်းအစရှိကုန်သော။ (နှာစေး, ချောင်း ဆိုးအစရှိကုန်သော) ရောဂါ– တို့သည်။ ပဝတ္တိံသု– ကုန်ပြီ။ တေ– ထိုရဟန်းတို့သည်။ အညမညံ– အချင်းချင်း။ “အာဝုသော! တုယှံ– သင်၏။ ဝါ–မှာ။ ကိံ– အဘယ်အရာ သည်။ ရုဇ္ဇတိ– နာကျင်သနည်း?” ဣတိ– သို့။ ပုစ္ဆန္တာ– မေးကုန်လသော်။ “မယှံ– ၏။ ဝါ–မှာ။ ခိပိတရောဂေါ– နှာချေသောရောဂါ (နှာစေးရောဂါ) သည်။ (ဟောတိ)၊ မယှံ၊ ကာသော– ချောင်းဆိုးရောဂါသည်။ (ဟောတိ)၊ ”ဣတိ– သို့။ ဝတွာ– ၍။ “အာဝုသော! အဟံ– သည်။ အဇ္ဇ– ယနေ့။ စင်္ကမနကောဋိယံ– စင်္ကြံဥုး၌။ ဆိန္နသီသံ– ကို။ အဒ္ဒသံ၊ အဟံ၊ ရတ္တိဋ္ဌာနေ– ၌။ ကဗန္ဓံ– ကို။ အဒ္ဒသံ၊ အဟံ၊ ဒိဝါဋ္ဌာနေ– ၌။ အမနုဿသဒ္ဒံ– ကို။ အဿောသိံ– ခဲ့ပြီ။ ဣဒံ ဌာနံ– ဤအရပ်သည်။ ပရိဝဇ္ဇေတဗ္ဗယုတ္တကံ– ရှောင်ကြဉ်ခြင်းငှာ သင့်လျော်သောအရပ်တည်း။ ဝါ– ရှောင်ကြဉ်ထိုက် သောအရပ်တည်း။ ဣဓ– ဤအရပ်၌။ အမှာကံ– တို့၏။ ဝါ– အား။ အဖာသုကံ–မချမ်းသာခြင်းသည်။ (မကျန်းမာခြင်းသည်)၊ အဟောသိ၊ သတ္ထု– ၏။ သန္တိကံ– သို့။ ဂမိဿာမ– ကြစို့။” ဣတိ– ဤသို့ ပြော၍။ နိက္ခမိတွာ– ၍။ အနုပုဗ္ဗေန– ဖြင့်။ သတ္ထု– ၏။ သန္တိကံ– သို့။ ဂန္တွာ– ၍။ ဝန္ဒိတွာ– ၍။ ဧကမန္တံ၊ နိသီဒိံသု

အထ– ၌။ နေ– ထိုရဟန်းတို့ကို။ သတ္ထာ၊ အာဟ၊ (ကိံ)၊ “ဘိက္ခဝေ– တို့! တသ္မိံ ဌာနေ– ၌။ ဝသိတုံ– ငှာ။ န သက္ခိဿထ ကိံ– အစွမ်းနိုင်ကြဘူးလော?” ဣတိ– ဤသို့ မေးတော်မူပြီ။ “ဘန္တေ– ရား! အာမ– ပါ။ တသ္မိံ ဌာနေ– ၌။ ဝသန္တာနံ– ကုန်သော။ အမှာကံ– တို့အား။ ဧဝရူပါနိ– ကုန်သော။ ဘေရဝါရမ္မဏာနိ– ကြောက်

ပရိဝဇ္ဇေတဗ္ဗယုတ္တကံ။ ။ ပရိဝဇ္ဇနံ ပရိဝဇ္ဇေတဗ္ဗံ၊ ပရိဝဇ္ဇေတဗ္ဗာယ+ယုတ္တံ ပရိဝဇ္ဇေတဗ္ဗယုတ္တံ- ရှောင်ကြဉ်ခြင်းငှာ သင့်လျော်သောအရပ်၊ ပရိဝဇ္ဇေတဗ္ဗယုတ္တမေဝ ပရိဝဇ္ဇေတဗ္ဗယုတ္တကံ၊ (တစ်နည်း) ပရိဝဇ္ဇီယတေတိ ပရိဝဇ္ဇေတဗ္ဗံ၊ ပရိဝဇ္ဇေတဗ္ဗဿ+ ယုတ္တံ ပရိဝဇ္ဇေတဗ္ဗယုတ္တံ- ရှောင်ကြဉ်ထိုက်သည်၏အဖြစ်အား လျော်သောအရပ်၊ ပရိဝဇ္ဇေတဗ္ဗ၌ ဘာဝပ္ပဓာန, ဘာဝလောပကြံ၊ (တစ်နည်း) “ဘဝိတဗ္ဗယုတ္တကမေဝါတိ ဘဝိတဗ္ဗေန ဓမ္မေန ယုတ္တကာယေဝ(ဇာဋီသစ်- ၁, ၄၃၃)”ကို ကြည့်၍ “ပရိဝဇ္ဇေတဗ္ဗေန +ယုတ္တံ ပရိဝဇ္ဇေတဗ္ဗယုတ္တံ- ရှောက်ကြဉ်ထိုက်သည်၏အဖြစ်နှင့် ယှဉ်သောအရပ်တည်း” ဟု ပြုပါ၊ ကတ္တဗ္ဗယုတ္တကံ(ဓမ္မဘာ- ၁, ၄၆၉)ရှု

ဘေရဝါရမ္မဏာနိ။ ။ ဘယံ+သီလံ ယဿာတိ ဘီရု၊ [ဘီ+ရု၊- ထောမ၊ သီဘာ-

...[စာမျက်နှာ- ၈၃]...

တတ်သူ၏ ဥစ္စာဖြစ်သော အာရုံတို့သည်။ ဝါ– ကြောက်မက်ဖွယ်အာရုံတို့သည်။ ဥပဋ္ဌဟန္တိ– ထင်ကုန်၏။ ဧဝရူပံ– သော။ အဖာသုကံ– မချမ်းသာခြင်းသည်။ ဟောတိ– ၏။ တေန– ထိုကြောင့်။ မယံ– တို့သည်။] ဣဒံ ဌာနံ– သည်။ ဝဇ္ဇေတဗ္ဗယုတ္တကံ–တည်း၊’ ဣတိ– ဤသို့ တွေး၍။ တံ– ထိုအရပ်ကို။ ဆဍ္ဍေတွာ– စွန့်၍။ တုမှာကံ– တို့၏။ သန္တိကံ– သို့။ အာဂတာ– ပြန်လာခဲ့ပါကုန်ပြီ။” ဣတိ– ဤသို့ လျှောက်ကုန်ပြီ။ “ဘိက္ခဝေ! တုမှာကံ– သင်တို့အား။ တတ္ထေဝ– ထိုအရပ်သို့သာ။ ဂန္တုံ– ငှာ။ ဝဋ္ဋတိ– သင့်၏။” ဣတိ– ဤသို့ မိန့်တော်မူပြီ။ “ဘန္တေ! န သက္ကာ– မစွမ်းနိုင်ပါ။” ဣတိ– ဤသို့ လျှောက်ကုန်ပြီ။ “ဘိက္ခဝေ! တုမှေ– တို့သည်။ အာဝုဓံ– လက်နက်ကို။ အဂ္ဂဟေတွာ– မယူမူ၍။ ဂတာ– သွားခဲ့ကုန်ပြီ။ ဣဒါနိ– ၌။ အာဝုဓံ– ကို။ ဂဟေတွာ– ၍။ ဂစ္ဆထ– သွားကြလော။” ဣတိ– ပြီ။ “ဘန္တေ! ကတရံ– အဘယ်သို့သော။ အာဝုဓံ– ကို။ (ဂဟေတွာ– ၍။ ဂစ္ဆာမ– ကုန်မည်နည်း?) ”ဣတိ– ဤသို့ မေးလျှောက်ကုန်ပြီ။ သတ္ထာ၊ “အဟံ– သည်။ ဝေါ– တို့အား။ အာဝုဓံ– ကို။ ဒဿာမိ– ပေးတော်မူမည်။ မယာ– သည်။ ဒိန္နံ– သော။ အာဝုဓံ– ကို။ ဂဟေတွာ– ၍။ ဂစ္ဆထ– သွားကြလော။” ဣတိ– သို့။ ဝတွာ– ၍။ “ကရဏီယ၊ ပေ။ အနတိမာနီ”တိ– ကရဏီယ၊ ပေ။ အနတိမာနိ– ဟူသော။ ဝါ– အစရှိသော။ သကလံ– သော။ မေတ္တသုတ္တံ– မေတ္တသုတ်ကို။ ကထေတွာ– ၍။ “ဘိက္ခဝေ– တို့! တုမှေ– တို့သည်။ ဣမံ– ဤမေတ္တသုတ်ကို။ ဝိဟာရဿ– ကျောင်း၏။ ဗဟိ– အပြင်ဘက်၌။ ဝါ– အပြင်ဘက်ဖြစ်သော။ ဝနသဏ္ဍတော– တောအုပ်မှ။ ပဋ္ဌာယ– ၍။ သဇ္ဈာယန္တာ– ကုန်လျက်။ အန္တောဝိဟာရံ– ၃, ၁၉၀၊] ဘာယတီတိ ဘီရု (ဓာန်ဋီ-၇၃၁)၊ ဘီရုနော+ဣမာနိ ဘေရဝါနိ– ကြောက် တတ်သူ၏ ဥစ္စာဖြစ်သောအာရုံများ။ [ဘီရု+ဏ၊ ဩ သရေ စ၌ စသဒ္ဒါဖြင့် ဥကို အဝပြု (ရူ-၂၃၉)၊] “ကြောက်တတ်သူ၏ ဥစ္စာတို့”ဟူသည် ကြောက်မက်ဖွယ်ကောင်း သော အာရုံတို့တည်း။ စိတ္တစေတသိကေဟိ အာလမ္ဗီယန္တီတိ အာရမ္မဏာနိ၊ [အာ+လမ္ဗ (ဂဟဏအနက်) +ယု၊ “အာလမ္ဗဏ”ဟု ဆိုလိုလျက် မ္ဗကို မ္မပြု။ -အဘိဝိ- ၁၂၉၊ မဏိ-၁, ၃၉၇-၈၊] (တစ်နည်း) စိတ္တစေတသိကာနိ အာဂန္တွာ ရမန္တိ ဧတ္ထာတိ အာရမ္မဏာနိ၊ [အာ+ရမု+ယု၊ မဒွေဘော်လာ (အဘိဒီ-၁၁၁)၊ ဆရာတို့ကား ဒွေဘော်လာဖို့ ခိုင်လုံ သောအကြောင်းမရှိခြင်း, အလားတူဖြစ်သော “ရမဏီယံ, ရမဏံ”တို့၌ ဒွေဘော် မရှိခြင်းတို့ကြောင့် “အာရမဏ”ဟု ရှိစေလို၏၊] ဘေရဝါနိ စ+တာနိ+အာရမ္မဏာနိ စာတိ ဘေရဝါရမ္မဏာနိ– ကြောက်တတ်သူ၏ ဥစ္စာဖြစ်သောအာရုံများ

...[စာမျက်နှာ- ၈၄]...

ကျောင်းတွင်းသို့။ ပဝိသေယျာထ– ဝင်ကြလော။” ဣတိ– ဤသို့ မိန့်တော်မူ၍။ ဥယျောဇေသိ– ပြီ။

ကရဏီယ မတ္ထကုသလေန, ယန္တ သန္တံ ပဒံ အဘိသမေစ္စ၊ သက္ကော ဥဇူ စ သုဟုဇူ စ, သုဝစော စဿ မုဒု အနတိမာနီ

သန္တံ– ဖြစ်ပျက်မစပ်, အငြိမ်းဓာတ်ဖြင့်, မပြတ်ပုံသေ, အေးမြပေထသော။ ပဒံ– ရောက်သင့်ရောက်ထိုက်, ဉာဏ်မြင်ဆိုက်က, တိုက်ရိုက်သိရန်, မြတ်နိဗ္ဗာန် ကို။ အဘိသမစ္စ အဘိသမစ္စ အဘိသမစ္စ– လောကီဉာဏ်ဖြင့်, အသင့်မှန်းဘိ, ကောင်းစွာသိ၍။ အတ္ထကုသလေန– ကျင့်စဉ်အစားစား, ကိုယ့်စီးပွား၌, လိုလားကျွမ်းကျင်, သူတော်စင် သည်။ ယံ ကရဏီယံ– အကြင်ပြုကျင့်ဖွယ်ရာ, သိက္ခာ၃ရပ်, အကျင့်မြတ်သည်။ (အတ္ထိ– ၏၊) တံ ကရဏီယံ– ထိုပြုကျင့်ဖွယ်ရာ, သိက္ခာ၃ရပ်, အကျင့်မြတ်ကို။ ကရဏီယံ– မချွတ်ဧကန်, အမှန်ပြုကျင့်ထိုက်၏။ (အာရညကော– တော၌နေခြင်း အလေ့ရှိသော။ ဘိက္ခု– သည်၊) သက္ကော စ– ကိုယ်အသက်ပါ, မငဲ့ညှာဘဲ, လွန်စွာ ကြိုးပမ်း, ကျင့်စွမ်းနိုင်သူသည်လည်း။ အဿ– ဖြစ်ရာ၏။ ဥဇု စ– ကိုယ်နှုတ်၂-ပါး, မလှည့်စားဘဲ, ရိုးသားမြင့်မြတ်, ဖြောင့်မတ်သူသည်လည်း။ အဿ– ၏။ သုဟုဇု စ– စိတ်နေစိတ်ထား, မလှည့်စားဘဲ, ရိုးသားမြင့်မြတ်, လွန်ဖြောင့်မတ်သူသည် လည်း။ အဿ– ၏။ သုဝစော စ– မိတ်ဆွေဆရာ, ဆုံးမပါလျှင်, ကောင်းစွာ ဆို လွယ်, ဆုံးမလွယ်သူသည်လည်း။ အဿ– ၏။ မုဒု စ– ရွှေကောင်းရွှေသန့်, ပြုတိုင်း ခန့်သို့, နူးညံ့ပျော့ပျောင်းသူသည်လည်း။ အဿ– ၏။ အနတိမာနီ စ– မျိုးရိုးကို စွဲ, ဂုဏ်ကိုစွဲ၍, လွန်ကဲသော မာန်မာနမရှိသူသည်လည်း။ အဿ– ၏။

ကရဏီယ...အဘိသမစ္စ။ ။ အဋ္ဌကထာတို့၌ အနက်ပေးပုံ ၃နည်း ဖွင့်၏၊ အထက်၌ တတိယနည်းအတိုင်း ပေးခဲ့သည်၊ ပဌမနည်း, ဒုတိယနည်းတို့အလို အောက် ပါ အတိုင်းပေးပါ။

ပထမနည်း။ ။ သန္တံ- သော၊ ပဒံ- ကို၊ အဘိသမစ္စ- မဂ်ဉာဏ်အမြင်ပေါက်, ရှေးရှု ရောက်၍၊ (ဝိဟရိတုကာမေန- နေခြင်းငှာ အလိုရှိသော၊) အတ္ထကုသလေန- သည်၊ ယံ ကရဏီယံ- အကြင်ပြုကျင့်ဖွယ်ရာ, သိက္ခာ၃ရပ်, အကျင့်မြတ်သည်၊ (အတ္ထိ)၊ တံ ကရဏီယံ- ထိုပြုကျင့်ဖွယ်ရာ, သိက္ခာ၃ရပ်, အကျင့်မြတ်ကို၊ ကရဏီယံ- ၏။

ဒုတိယနည်း။ ။ ပဒံ- ကို၊ သန္တံ- ဖြစ်ပျက်မစပ်, အငြိမ်းဓာတ်ဖြင့်, မပြတ်ပုံသေ,

...[စာမျက်နှာ- ၈၅]...

တေ– ထိုရဟန်းတို့သည်။ သတ္ထာရံ– ကို။ ဝန္ဒိတွာ– ၍။ နိက္ခမိတွာ– ၍။ အနုပုဗ္ဗေန–ဖြင့်။ တံ ဌာနံ– သို့။ ပတွာ– ၍။ ဗဟိဝိဟာရေ– ကျောင်း၏ အပြင်ဘက်၌။ ဂဏသဇ္ဈာယံ– အပေါင်းအားဖြင့် သရဇ္ဈာယ်ခြင်းကို။ (စုပေါင်းရွတ်ဆိုခြင်းကို)၊ ကတွာ– ပြု၍။ သဇ္ဈာယမာနာ– သရဇ္ဈာယ်ကုန်လျက်။ ဝါ– ရွတ်ဆိုကုန်လျက်။ ဝနသဏ္ဍံ– သို့။ ပဝိသိံသု၊ သကလဝနသဏ္ဍေ– အလုံးစုံသော တောအုပ်၌။ ဝါ– က။ ဒေဝတာ– တို့သည်။ မေတ္တစိတ္တံ– မေတ္တာနှင့် ယှဉ်သောစိတ်ကို။ (မေတ္တာစိတ်ကို)၊ ပဋိလဘိတွာ– ရ၍။ တေသံ– ထိုရဟန်းတို့အား။ ဝါ– တို့ကို။ ပစ္စုဂ္ဂမနံ– ခရီးဥုးကြိုဆိုခြင်းကို။ အေးမြပေ၏ဟူ၍။ အဘိသမစ္စ– လောကီဉာဏ်ဖြင့်, အသင့်မှန်းဘိ, ကောင်းစွာသိ၍။ (တံ– ထိုနိဗ္ဗာန်ကို။ အဓိဂန္တုကာမေန– ရခြင်းငှာ အလိုရှိသော၊) အတ္ထကုသလေန– သည်။ ယံ ကရဏီယံ– သည်။ (အတ္ထိ)၊ တံ ကရဏီယံ ကရဏီယံ၊ [၃နည်းလုံး၌ ကရဏီယံကို အဓိကာရနည်းဖြင့် ယံ တံသို့ လိုက်ပေးသည်။ ယံ တံ၂ပုဒ်လုံး ပဌမန္တချည်းတည်း။]

ယံ တံ အနက်တစ်နည်း။ ။ “ယံကား အနိယမပဌမန္တ, တံကား နိယမဒုတိယန္တ” ဟု တစ်နည်း ဖွင့်သေး၏၊ အာဝုတ္တိနည်း, အဓိကာရနည်းအရ ယံ တံကို ပဒံနှင့် တွဲ ၍လည်းကောင်း ကရဏီယံနှင့် တွဲ၍လည်းကောင်း ပေးရသည်။

ပဌမနည်း၌။ “သန္တံ– သော။ ယံ ပဒံ– အကြင်နိဗ္ဗာန်သည်။ (အတ္ထိ)၊ တံ ပဒံ– ထိုနိဗ္ဗာန် ကို။ အဘိသမစ္စ– မဂ်ဉာဏ်အမြင်ပေါက်, ရှေးရှုရောက်၍။ (ဝိဟရိတုကာမေန– သော၊) အတ္ထကုသလေန– သည်။ ယံ ကရဏီယံ– သည်။ (အတ္ထိ)၊ တံ ကရဏီယံ– ကို။ ကရဏီယံ– ၏”ဟု ပေးပါ။

ဒုတိယနည်း၌။ “ယံ ပဒံ– သည်။ (အတ္ထိ) တံ ပဒံ– ကို။ သန္တံ– ၍။ အဘိသမစ္စ– လော ကီဉာဏ်အရ, မှန်းဆသိမြင်၍။ (တံ– ထိုနိဗ္ဗာန်ကို။ အဓိဂန္တုကာမေန– သော၊) အတ္ထကုသလေန၊ ပေ။ ကရဏီယံ– ၏”ဟု ပေးပါ

တတိယနည်း၌။ “သန္တံ– သော။ ယံ ပဒံ– သည်။ (အတ္ထိ)၊ တံ ပဒံ– ကို။ အဘိသမစ္စ–လောကီဉာဏ်အရ, မှန်းဆသိမြင်၍။ အတ္ထကုသလေန၊ ပေ။ ကရဏီယံ– ၏”ဟု ပေးပါ။

(ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊ ၂၀၁၊ သုတ္တနိ၊ဋ္ဌ၊ ၁၊ ၁၇၈)

ဂဏသဇ္ဈာယံ။ ။ ဂဏတော+သဇ္ဈာယော- အပေါင်းအားဖြင့် သရဇ္ဈာယ်ခြင်း(ပါ ရာဘာ- ၁, ၉၄)၊ (တစ်နည်း) သဇ္ဈာယနံ သဇ္ဈာယော၊ ဂဏဿ+သဇ္ဈာယော ဂဏသဇ္ဈာယော- အပေါင်း၏ ရွတ်ဆိုသရဇ္ဈာယ်ခြင်း(မအူပါရာနိ- ၁၂၃)၊ စုပေါင်း၍ ရွတ် ဆိုခြင်းကို “ဂဏသဇ္ဈာယ”ဟု ဆိုလိုသည်။

...[စာမျက်နှာ- ၈၆]...

ကတွာ– ၍။ ပတ္တစီဝရပဋိဂ္ဂဟဏံ– သပိတ်သင်္ကန်းကို လှမ်းယူခြင်းကို။ အာပုစ္ဆိံသု– ကုန်ပြီ။ ဟတ္ထပါဒသမ္ဗာဟနံ– လက်ခြေတို့ကို ဆုပ်နယ်ခြင်းကို။ အာပုစ္ဆိံသု– ကုန်ပြီ။ တေသံ– ထိုရဟန်းတို့ဖို့။ တတ္ထ တတ္ထ– ထိုထိုအရပ်၌။ အာရက္ခံ– အစောင့်အရှောက် ကို။ သံဝိဒဟိံသု– စီမံကုန်ပြီ။ ပက္ကဓူပနတေလံ ဝိယ– ချက်အပ်ပြီး (ကျက်ပြီး) သော အခိုးအထုံရှိသောဆီကဲ့သို့။ သန္နိသိန္နာ– ကောင်းစွာထိုင်နေကုန်သည်။ အဟေသုံ၊ ကတ္ထစိ– တစ်စုံတစ်ခုသောအရပ်၌။ အမနုဿသဒ္ဒေါ နာမ– ဘီလူး (တစ္ဆေသရဲ) တို့၏ အသံမည်သည်။ (မကောင်းဆိုးဝါးသံမည်သည်)၊ နာဟောသိ– မရှိတော့ပြီ။ တေသံ ဘိက္ခူနံ– တို့၏။ စိတ္တံ– သည်။ ဧကဂ္ဂံ– တစ်ခုတည်းသော အာရုံရှိသည်။ ဝါ– တည်ကြည်သည်။ အဟောသိ၊ တေ– ထိုရဟန်းတို့သည်။ ရတ္တိဋ္ဌာနဒိဝါဋ္ဌာနေသု– တို့၌။ နိသိန္နာ– ထိုင်ကုန်လျက်။ ဝိပဿနာယ– ဝိပဿာနာ၌။ စိတ္တံ– ကို။ ဩတာရေတွာ– သက်ဝင်စေ၍။ ဝါ– ချသွင်း၍။ အတ္တနိ– ခန္ဓာကိုယ်၌။ ခယဝယံ– ကို။ ပဋ္ဌပေတွာ– ၍။ “အယံ အတ္တဘာဝေါ နာမ– ဤအတ္တဘောမည် သည်။ ဘိဇ္ဇနကဋ္ဌေန– ပျက်စီးတတ်သည်၏ အဖြစ်ဟူသော အနက်သဘော ကြောင့်လည်းကောင်း။ အထာဝရဋ္ဌေန– မခိုင်မြဲသည်၏အဖြစ်ဟူသော အနက် သဘောကြောင့်လည်းကောင်း။ ကုလာလဘာဇနသဒိသော– အိုးထိမ်းသည်၏ အိုးခွက်နှင့် တူ၏။” ဣတိ– သို့။ ဝိပဿနံ– ကို။ ဝဍ္ဎယိံသု– တိုးပွားစေကုန်ပြီ။ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေါ– သည်။ ဂန္ဓကုဋိယာ– ဂန္ဓကုဋိကျောင်းတော်မှ။ နိသိန္နောဝ– ထိုင်တော် မူလျက်သာလျှင်။ တေသံ– ထိုရဟန်းတို့၏။ ဝိပဿနာယ– ၏။ ဝါ– ကို။ အာရဒ္ဓဘာဝံ– အားထုတ်အပ်သည်၏ အဖြစ်ကို။ ဉတွာ– ၍။ တေ ဘိက္ခူ– ထိုရဟန်းတို့ကို။ အာမန္တေတွာ– မိန့်ခေါ်တော်မူ၍။ “ဘိက္ခဝေ! ဧဝမေဝ– ဤအတူသာလျှင်။ အယံ အတ္တဘာဝေါ နာမ– သည်။ ဘိဇ္ဇနကဋ္ဌေန– လည်းကောင်း။ အထာဝရဋ္ဌေန–

သန္နိသိန္နာ။ ။ နိသီဒန္တီတိ နိသိန္နာ၊ သမံ+နိသိန္နာ သန္နိသိန္နာ- အညီအညွတ် ထိုင်နေ ကုန်သည်၊ သံသဒ္ဒါ သမအနက်၊ ဒုတိယာတပ္ပုရိသ်သမာသ်၊ (တစ်နည်း) သမ္မာ+နိသိန္နာ သန္နိသိန္နာ- ကောင်းစွာ ထိုင်နေကုန်သည်၊ သံသဒ္ဒါ သမ္မာအနက်၊ တတိယာ တပ္ပုရိသ်သမာသ်၊ (တစ်နည်း) သောဘမာနာ ဟုတွာ နိသိန္နာ သန္နိသိန္နာ- တင့်တယ် ကုန်သည်ဖြစ်၍ ထိုင်နေကုန်သည်၊ သံသဒ္ဒါ သောဘနအနက်၊ ကမ္မဓာရည်းသမာသ် (မူလဋီကာ- ၈၊ နီယော- ၄၊ မဏိဒီပ- ၁, ၂၀၁၊ ၂၀၃)

...[စာမျက်နှာ- ၈၇]...

လည်းကောင်း။ ကုလာလဘာဇနသဒိသော ဧဝ– သည်သာ။” ဣတိ– သို့။ ဝတွာ– ၍။ ဩဘာသံ– ရောင်ခြည်တော်ကို။ ဖရိတွာ– ဖြန့်တော်မူ၍။ ယောဇနသတေ– ယူဇနာတစ်ရာအတိုင်းအရှည်ရှိသောအရပ်၌။ ဌိတောပိ– တည်ပါသော်လည်း။ အဘိမုခေ– မျက်မှောက်၌။ နိသိန္နော ဝိယ– ထိုင်တော်မူနေသကဲ့သို့။ ဆဗ္ဗဏ္ဏရံသိယော– ၆-ပါးသောအဆင်းရှိသော ရောင်ခြည်တော်တို့ကို။ ဝိဿဇ္ဇေတွာ– လွှတ်တော်မူ၍။ ဒိဿမာနေန– မျက်စိဖြင့် မြင်အပ်, မြင်နိုင်သော။ ရူပေန– ရုပ်ရုပ်သွင်တော်ဖြင့်။ ဣမံ ဂါထံ– ကို။ အာဟ၊ (ကိံ)၊ “ကုမ္ဘူပမံ၊ ပေ။ သိယာ”တိ– ၍။ (အာဟ)

ကုမ္ဘူပမံ ကာယမိမံ ဝိဒိတွာ, နဂရူပမံ စိတ္တမိဒံ ဌပေတွာ၊ ယောဓေထ မာရံ ပညာဝုဓေန, ဇိတဉ္စ ရက္ခေ အနိဝေသနော သိယာ

(ပဏ္ဍိတော– ပညာရှိသူရဲကောင်းသည်၊) ဣမံ ကာယံ– ကေသာလောမာ, ပေါင်းစုကာဖြင့်, ရောဂါမြားမြောင်, ဤကိုယ်ကောင်ကို။ ကုမ္ဘူပမံ– မြေအိုးဟူ သောဥပမာရှိသည်ကို။ ဝါ– မြေအိုးနှင့် တူသည်ကို။ ဝိဒိတွာ– ဉာဏ်ဖြင့်ဆင်ခြင်, သိမြင်ပြီး၍လည်းကောင်း။ ဣဒံ စိတ္တံ– ဤဝိပဿနာစိတ်ကို။ နဂရူပမံ– မြို့ရိုးကျုံး ပြ, လမ်းသုံးခွနှင့်, လမ်းမလမ်းသွယ်, ခံ့ထည်သော မြို့ဟူသောဥပမာရှိအောင်။ ဝါ– ခံ့ထည်သောမြို့နှင့် တူအောင်။ ဌပေတွာ– အာရုံများစွာ, ဝင်မလာဖို့ , လုံခြုံ စွာ ထားပြီး၍လည်းကောင်း။ ပညာဝုဓေန– ဝိပဿနာ, မဂ်ပညာဟု, ကိလေ သာပယ်ကြောင်း, လက်နက်ကောင်းဖြင့်။ မာရံ– ကိလေသာမာန်, သူပုန်ရန်ကို။ ယောဓေထ– တွန်းလှန်တိုက်ခတ်, သတ်ဖြတ်ရာ၏။ ဇိတဉ္စ– အောင်အပ်ပြီးလတ်, ဖြစ်စေအပ်သည့်, နုဖပ်လှစွာ, တရုဏဝိပဿနာကိုလည်း။ ရက္ခေ– သမာပတ် ဈာန်, ဝင်စံပြီးကာ, သင်္ခါရစု, ကောင်းစွာရှုလျက်, ဥတုနေရာ, အစာဓမ္မ, သပ္ပာယ

ဒိဿမာနေန ရူပေန။ ။ ဣတ္ထမ္ဘူတလက္ခဏအနက်၌ တတိယာဝိဘတ်သက် သည်၊ ပဿီယတေတိ ဒိဿမာနံ- မြင်အပ် မြင်နိုင်သော ရုပ်သွင်တော်၊ [ဒိသ+ယ+ မာန၊] “မြင်အပ်”ဟူသည် မိမိ, သူတစ်ပါးတို့၏ ပသာဒမျက်စိဖြင့် မြင်နိုင်ခြင်းတည်း။

[ဒိဿမာနေနာတိ စက္ခုနာ ပေက္ခိယမာနေန (ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊ ၂၊ ၂၇၃)၊ စက္ခုနာတိ အတ္တနော, ပရေသဉ္စ ပသာဒစက္ခုနာ၊ ပေက္ခိယမာနေနာတိ ဣတ္ထမ္ဘူတတ္ထေ ကရဏဝစနံ (ပဋိဂံ-၃၇၂)။]

...[စာမျက်နှာ- ၈၈]...

ဖြင့်, ယုယပုံသေ, စောင့်ရှောက်၍ နေရာ၏။ အနိဝေသနော– ဈာန် သမာပတ်, မပြတ်ဝင်ကာ, အိမ်နေရာသို့, အတွယ်အတာမရှိသည်။ သိယာ– ဖြစ်ရာ၏။

တတ္ထ– ၌။ ကုမ္ဘူပမန္တိ– ကား။ အဗလဒုဗ္ဗလဋ္ဌေန– အလွန်အားမရှိသည်၏ အဖြစ်ဟူသော အနက်ကြောင့်။ အနဒ္ဓနိယတာဝကာလိကဋ္ဌေန– ရှည်သော ကာလ၌ မခံ့သည်၏အဖြစ်, ထိုမျှလောက်သော ကာလ၌သာ တည်သည်၏ အဖြစ်ဟူသောအနက်ကြောင့်။ ဝါ– အရှည်မခံ့သည်၏အဖြစ်, အခိုက်အတန့်၏ အဖြစ်ဟူသော အနက်ကြောင့်။ ကေသာဒိသမူဟသင်္ခါတံ– ဆံအစရှိသော ကောဋ္ဌာသတို့၏ အပေါင်းဟု ဆိုအပ်သော။ ဣမံ ကာယံ– ဤကိုယ်ကို။ ကုမ္ဘူ ပမံ– အိုးဟူသော ဥပမာရှိသည်ကို။ ကုလာလဘာဇနသဒိသံ– အိုးထိန်းသည် တို့၏ အိုးခွက်နှင့်တူသည်ကို။ ဝိဒိတွာ– သိ၍လည်းကောင်း။ နဂရူပမံ စိတ္တမိဒံ ထပေတွာတိ– ကား။ နဂရံ နာမ– မြို့မည်သည်။ ဗဟိဒ္ဓါ– အပ၌။ ထိရံ– ခိုင်မြဲသည်။ ဂမ္ဘီရပရိခံ– နက်သောကျုံးရှိသည်။ ပါကာရပရိက္ခိတ္တံ– မြို့ရိုးဖြင့် ကာရံအပ်သည်။ ဒွါရဋ္ဋာလကယုတ္တံ– တံခါးမ ပြအိုးတို့နှင့် ယှဉ်သည်။ ဟောတိ– ဖြစ်ရ၏။ အန္တော–အတွင်း၌။ သုဝိဘတ္တဝီထိစတုက္ကသိင်္ဃာဋကသမ္ပန္နံ– ကောင်းစွာ ဝေဖန်အပ်သော လမ်းမ, လမ်းလေးခွအဆုံ, လမ်းသုံးခွအဆုံတို့နှင့် ပြည့်စုံသည်။ အန္တရာပဏံ–

အဗလဒုဗ္ဗလဋ္ဌေန အနဒ္ဓနိယတာဝကာလိကဋ္ဌေန။ ။ “အဗလဒုဗ္ဗလဋ္ဌေန အနဒ္ဓနိယတာဝကာလိကဋ္ဌေန”ဟူသော လက်ရှိပါဌ်အတိုင်း ပေးခဲ့သည်၊ အဗလနှင့် ဒုဗ္ဗလသည် အနက်သဘောချင်းတူသော သဒ္ဒါတည်း၊ ထိုကြောင့် “သဒ္ဒါတူ၂ချက်ဆင့်, အနက်မြင့်ထွက်စေ”နှင့်အညီ “အဗလဒုဗ္ဗလဋ္ဌေန- အလွန်အားမရှိသည်၏အဖြစ်ဟူ သော အနက်ကြောင့်”ဟု ပေးရသည်၊ ဆရာတို့ကား “အဗလံ ဒုဗ္ဗလဋ္ဌေန အနဒ္ဓနိယံ တာဝကာလိကဋ္ဌေန”ဟု ရှိစေလိုပြီး “ဒုဗ္ဗလဋ္ဌေန- အားမရှိသည်၏အဖြစ်ဟူသော အနက်ကြောင့်၊ အဗလံ- အားမရှိသော၊ တာဝကာလိကဋ္ဌေန- ထိုမျှလောက်သော ကာလ ၌သာ တည်သည်၏ အဖြစ်ဟူသောအနက်ကြောင့်၊ ဝါ- အခိုက်အတန့်၏ အဖြစ်ဟူသော အနက်ကြောင့်၊ အနဒ္ဓနိယံ- ရှည်သောကာလ၌ မခံ့သော၊ ဝါ- အရှည် မခံ့သော” ဟု ပေးတော်မူ၏၊ လက်ရှိ “အဗလဒုဗ္ဗလဋ္ဌေန”ကို “အဗလံ+ဒုဗ္ဗလဋ္ဌေန” ဟုလည်း ကောင်း, “အနဒ္ဓနိယတာဝကာလိကဋ္ဌေန”ကို “အနဒ္ဓနိယံ+တာဝကာလိကဋ္ဌေန” ဟုလည်းကောင်း ဖြတ်လျှင် ဆရာတို့ပေးတော်မူသည့်အတိုင်း ပေးနိုင်သည်သာ

...[စာမျက်နှာ- ၈၉]...

အကြား၌ ဈေးရှိသည်။ [အန္တရေ+အာပဏံ ဧတ္ထာတိ အန္တရာပဏံ၊] (ဟောတိ– ၏၊) တံ– ထိုမြို့ကို။ ဝိလုမ္ပိဿာမ– လုယူကုန်အံ့။ ဣတိ– ဤသို့ ကြံ၍။ ဗဟိဒ္ဓါ–ပြင်ပ၌။ ဝါ– အပြင်ဘက်က။ စောရာ– သူပုန်တို့သည်။ အာဂန္တွာ– လာ၍။ ပဝိသိတုံ–ဝင်ခြင်းငှာ။ အသက္ကောန္တာ– မစွမ်းနိုင်ကုန်သည်။ (ဟုတွာ)၊ ပဗ္ဗတံ– တောင်ကို။ အာသဇ္ဇ– ကပ်ရောက်၍။ ပဋိဟတာ ဝိယ– ထိခိုက်အပ်သူတို့ကဲ့သို့။ ဂစ္ဆန္တိ– ပြန် သွားရကုန်၏။ ဧဝမေဝ– သာလျှင်။ ပဏ္ဍိတော– ရှိသော။ ကုလပုတ္တော– အမျိုး ကောင်းသားသည်။ အတ္တနော– ၏။ ဝိပဿနာစိတ္တံ– ဝိပဿနာစိတ်ကို။ ထိရံ– ခိုင် မြဲသော။ နဂရသဒိသံ– မြို့နှင့်တူသည်ကို။ ဝါ– မြို့နှင့်တူအောင်။ ကတွာ– ၍။ ဌပေတွာ– ထား၍။ နဂရေ– ၌။ ဌိတော– တည်သော။ (ဧကော– တစ်ယောက်သော။ ပုရိသယောဓော– ယောက်ျားကောင်းစစ်သား သည်၊) ဧကတောဓာရာဒိနာနပ္ပကာရာဝုဓေန– တစ်ဖက်၌ အသွားရှိသော လက်နက်အစရှိသော အထူးထူး သော အပြားရှိသော လက်နက်ဖြင့်။ စောရဂဏံ– ဓားပြအပေါင်းကို။ ယောဓေတိ ဝိယ– တိုက်ခိုက်ပုတ်ခတ်သကဲ့သို့။ ဝိပဿနာမယေန– ဝိပဿနာဉာဏ်အတိ ပြီးသော။ ဝါ– ဝိပဿနာဟူသော။ ပညာဝုဓေန စ– ပညာလက်နက်ဖြင့်လည်းကောင်း။ အရိယမဂ္ဂမယေန– အရိယမဂ်အတိပြီးသော။ ဝါ– အရိယမဂ်ဟူသော။ ပညာဝုဓေန စ– ဖြင့်လည်းကောင်း။ တံ တံ မဂ္ဂဝဇ္ဈံ– ထိုထိုမဂ်သည် သတ်ထိုက်သော။ ကိလေသမာရံ– ကိလေသမာရ်ကို။ ပဋိဗာဟန္တော– တားမြစ်လျက်။ တံတံ+

ဧကတောဓာရာဒိနာနပ္ပကာရာဝုဓေန။ ။ ဧကတော+ဓာရာ ယဿာတိ ဧကတောဓာရံ၊ (အာဝုဓံ)၊ တစ်ဖက်၌ အသွားရှိသော ဓားကဲ့သို့သောလက်နက်၊ ဧကတော- ဓာရံ+အာဒိ ယဿာတိ ဧကတောဓာရာဒိ၊ ဧကတောဓာရာဒိ စ+တံ+နာနပ္ပကာရာဝုဓံ စာတိ ဧကတောဓာရာဒိနာနပ္ပကာရာဝုဓံ၊ အာဒိဖြင့် ဥဘတောဓာရစသော လက်နက်တို့ကို ယူပါ။

ဝိပဿနာမယေန၊ပေ၊ပညာဝုဓေန။ ။ ကိလေသာကို ပယ်ရာ၌ ဝိပဿနာဉာဏ် သည် တဒင်္ဂပဟာန်အားဖြင့် ပယ်နိုင်၏၊ မဂ်ဉာဏ်ကား ဆိုင်ရာကိလေသာကို သမုစ္ဆေဒ ပဟာန်အားဖြင့် ပယ်နိုင်သည်၊ မဟဂ္ဂုတ်ဈာန်တို့ကား ဝိက္ခမ္ဘနပဟာန်အားဖြင့် ပယ် နိုင်၏၊ သို့သော် ဤနေရာ၌ ဈာနလာဘီမဟုတ်သော ပုဂ္ဂိုလ်အများနှင့်ဆိုင်အောင် “ဝိပဿနာမယေန အရိယမဂ္ဂမယေန”ဟု မိန့်တော်မူသည်၊ ဝိပဿနာ+ပကတိ ယဿာတိ ဝိပဿနာမယံ- ဝိပဿနာဟူသောအထည်ကိုယ်ရှိသော ပညာလက်နက်၊

...[စာမျက်နှာ- ၉၀]...

ကိလေသမာရံ– ထိုထိုကိလေသမာရ်ကို။ ယောဓေထ– ထိုးခုတ်သတ် ဖြတ်, ပုတ်ခတ်ရာ၏။ ပဟရေယျာထ– ထိုးခုတ်သတ်ဖြတ်, ပုတ်ခတ်ကုန်ရာ၏။ ဣတိ အတ္ထော– နက်။ ဇိတဉ္စ ရက္ခေတိ– ကား။ ဇိတံ– အောင်အပ်ပြီးသော။ ဥပ္ပာဒိတံ–ဖြစ်စေအပ်ပြီးသော။ တရုဏဝိပဿနံ တရုဏဝိပဿနံ တရုဏဝိပဿနံ စ– နုသောဝိပဿနာကိုလည်း။ အာဝါသသပ္ပာယဥတုသပ္ပာယဘောဇနသပ္ပာယပုဂ္ဂလသပ္ပာယဓမ္မဿဝနသပ္ပာယာဒီနိ– လျောက်ပတ်သောနေရာ, လျောက်ပတ်သောဥတု, လျောက်ပတ်သော ဘောဇဉ်, လျောက်ပတ်သောပုဂ္ဂိုလ်, လျောက်ပတ်သောတရားနာခြင်းအစရှိ သည်တို့ကို။ အာသေဝန္တော– အဖန်တလဲလဲ မှီဝဲလျက်။ အန္တရ န္တရာ– မဂ်ဖိုလ် ဝိပဿနာယ+နိပ္ဖန္နံ ဝိပဿနာမယံ– ဝိပဿနာဖြင့် ပြီးသော ပညာလက်နက်။ မယသဒ္ဒါ ပကတိအနက်၌သက်။ (တစ်နည်း) “မယပစ္စည်း အနက်သီးခြားမရှိ”ဟု ကြံ၍ “ဝိပဿနာယေဝ ဝိပဿနာမယံ”ဟု သွတ္ထတဒ္ဓိတ်လည်း ပြုပါ၊ အရိယမဂ္ဂမယေန၌လည်း နည်းတူ

ယောဓေထ ပဟရေယျာထ။ ။ စာအုပ်တို့၌ “ပဟရေယျာထ”ဟု တုမှယောဂ ဗဟုဝုစ်ကြိယာဖြင့် ရှိ၏၊ ဤအဖွင့်အတိုင်းဆိုလျှင် ယောဓေထ၌ ယုဓဓာတ်, ပဟာရ အနက်, ဧယျာထမှ ယျာကို ချေထားသည်ဟု မှတ်ရာ၏၊ သို့သော် ရှေ့၌ “ပဏ္ဍိတော ကုလပုတ္တော”ဟု ဧကဝုစ်နာမသဒ္ဒါ ရှိခဲ့သောကြောင့် “ပဟရေယျာတိ အတ္ထော”ဟု နာမယောဂကြိယာသာ ရှိသင့်ပါသည်၊ သို့မဟုတ် ဧယျမှ ဧယျာထသို့ ပြန်နေသော ပုရိသဝိပလ္လာသ, ဝစနဝိပလ္လာသဟုကြံပါ။ [ဝိပလ္လာသပုဒ်ကို အနက်ပေးလျှင် လက်ရှိ ဝုစ်အတိုင်း ပေးရသည်။ (ဘေဒဘာ- ၁၅၅)]

တရုဏဝိပဿနံ။ ။ တရုဏာ စ+သာ+ဝိပဿနာ စာတိ တရုဏဝိပဿနာနုသောဝိပဿနာ၊ [တရုဏာ+ဝိပဿနာ၊ ရှေ့ပုဒ်၌ ပုမ္ဘောငဲ့၊] ဝိပဿနာသည် တရုဏ ဝိပဿနာ, ဗလဝဝိပဿနာအားဖြင့် ၂မျိုးရှိ၏၊ နာမရူပပရိဂ္ဂဟဉာဏ်, ပစ္စယပရိဂ္ဂဟ ဉာဏ်, သမ္မသနဉာဏ်, မဂ္ဂါမဂ္ဂဝဝတ္ထာနဉာဏ် ၄ပါးတို့ကို “တရုဏဝိပဿနာ”ဟု ခေါ်သည်၊ ဘယဉာဏ်, အာဒီနဝဉာဏ်, မုစ္စိတုကမျတာဉာဏ်, သင်္ခါရုပေက္ခာဉာဏ် ၄ပါးတို့ကို ဗလဝဝိပဿနာ(အားကြီးသောဝိပဿနာ)ဟု ခေါ်သည်၊ အချုပ်အားဖြင့် နိဗ္ဗိဒါဉာဏ်မှ စ၍ နောက်ပိုင်း ဝိပဿနာဉာဏ်ကို ဗလဝဝိပဿနာ, နိဗ္ဗိဒါဉာဏ်၏ ရှေ့ပိုင်း ဝိပဿနာဉာဏ်ကို တရုဏဝိပဿနာဟု ခေါ်သည်၊ တရုဏဝိပဿနာကို “ဒုဗ္ဗလဝိပဿနာ”ဟု လည်း ခေါ်သည်။ (အံဋီ- ၃, ၁၁၆၊ သာရတ္ထ၊၂၊၁၉၅)

...[စာမျက်နှာ- ၉၁]...

မရောက်မီ အကြားအကြား၌။ သမာပတ္တိံ– သမာပတ်သို့။ ဝါ– ကို။ သမာပဇ္ဇိတွာ– ကောင်းစွာရောက်၍။ ဝါ– ဝင်စား၍။ တတော– ထိုသမာပတ်မှ။ ဝုဋ္ဌာယ– ထ၍။ သုဒ္ဓစိတ္တေန– စင်ကြယ်သောစိတ်ဖြင့်။ သင်္ခါရေ– တေဘူမကသင်္ခါရတို့ကို။ သမ္မသန္တော– အနိစ္စ ဒုက္ခ အနတ္တဟု သုံးသပ်လျက်။ ရက္ခေယျ– စောင့်ရှောက်ရာ၏။

အနိဝေသနော သိယာတိ– ကား။ အနလယော– ကပ်ငြိတွယ်တာရာအိမ်မရှိ သည်။ ဘဝေယျ– ဖြစ်ရာ၏။ ယထာ နာမ– ဥပမာမည်သည်ကား။ ယောဓော–သူရဲကောင်းသည်။ သင်္ဂါမသီသေ– စစ်မြေပြင်ဦး၌။ ဗလကောဋ္ဌကံ– ဗိုလ်ပါတို့၏ စုဝေးရာအရပ်ကို။ ဝါ– ဗိုလ်တဲကို။ ကတွာ– ပြု၍။ အမိတ္တေဟိ– ရန်သူတို့နှင့်။ သဒ္ဓိံ–တကွ။ ယုဇ္ဈန္တော– စစ်တိုက်လတ်သော်။ ဝါ– စစ်တိုက်စဉ်။ ဆာတော– ဆာလောင် သည်။ ဟုတွာ ဝါ– ဖြစ်၍သော်လည်းကောင်း။ ပိပါသိတော– လွန်စွာ ဖြစ်သော မွတ်သိပ်ခြင်းရှိသည်။ ဝါ– ရေငတ်သည်။ ဟုတွာ ဝါ– လည်းကောင်း။ သန္နာဟေ– တင်းကြပ်စွာဖွဲ့အပ်သောစစ်ဝတ်တန်ဆာကို။ သိထိလေ ဝါ– လျော့အောင် ပြု အပ်ပြီးသော်လည်းကောင်း။ [သဟိတုံ အလန္တိ သိထိလံ၊ သဟ+ကိလ၊ သဟကို သိထပြု (=- မောဂ်-၇, ၁၉၁)၊ သိထိလံ+ကတော သိထိလော၊] အာဝုဓေ– လက်နက်ကို။ ပါတိတေ ဝါ– ချအပ်ပြီးသော်လည်းကောင်း။ ဗလကောဋ္ဌကံ– သို့။ ပဝိသိတွာ– ဝင်၍။ ဝိဿမိတွာ– အပန်းဖြေ၍။ ဘုဉ္ဇိတွာ– စားပြီး၍။ ပိဝိတွာ– သောက်ပြီး၍။ သန္နဟိတွာ– စစ်ဝတ်တန်ဆာကို တင်းကြပ်စွာဖွဲ့၍။ အာဝုဓံ– ကို။ ဂဟေတွာ– ယူ၍။ ပုန– ဖန်။ နိက္ခမိတွာ– ထွက်၍။ ယုဇ္ဈန္တော– စစ်တိုက်လျက်။ ပရသေနံ– တစ်ဖက်စစ်တပ်ကို။ မဒ္ဒတိ– နှိမ်နင်းနိုင်၏။ အဇိတံ– မအောင်အပ်သေးသောန ယ်ပယ်ကို။ ဇိနာတိ– အောင်နိုင်၏။ ဇိတံ– အောင်အပ်ပြီးသော နယ်ပယ်ကို။ ရက္ခတိ– စောင့်ရှောက် နိုင်၏။ ဟိ– မှန်၏။ သော– ထိုသူရဲကောင်းသည်။ ဗလကောဋ္ဌကေ– ၌။ ဌိတော–

အနိဝေသနော။ ။ နိဝေသနသဒ္ဒါသည် “တည်နေရာအိမ်”ဟူသော အနက်ကို ဟော၏၊ ထိုအိမ်သည်ပင် ကပ်ငြိတွယ်တာရာ ဌာနဖြစ်သောကြောင့် အာလယ လည်း မည်၏၊ ထို့ကြောင့် ဓာန်- ၂၀၅၊ ၂၀၆၌ အာလယနှင့်နိဝေသနကို ပရိယာယ်အဖြစ်ဖြင့် ဆိုထားသည်၊ နိဝိသန္တိ ဧတ္ထာတိ နိဝေသနံ- ကပ်ဝင်တည် နေရာအိမ်၊ [နိ+ဝိသ+ယု၊] နတ္ထိ+နိဝေသနံ ယဿာတိ အနိဝေသနော၊ အလီ’ယတိ ဧတ္ထာတိ အာလယော- ကပ်ငြိ တွယ်တာရာအိမ်၊ [အာ+လီ+အ၊] နတ္ထိ+အာလယော ယဿာတိ အနာလယော

...[စာမျက်နှာ- ၉၂]...

တည်လျက်။ ဧဝံ– ဤဆိုအပ်ပြီးသောနည်းဖြင့်။ (စစ်ဝတ်ကိုလျှော့, လက်နက်ကို ချထားပြီး ဗိုလ်တဲသို့ ဝင်၍)၊ ဝိဿမန္တော– အပန်းဖြေစဉ်။ တံ– ထိုဗိုလ်တဲကို။ အဿာဒေန္တော– သာယာလျက်။ သစေ အစ္ဆေယျ– အကယ်၍ နေအံ့။ (ဧဝံ သတိ– သော်၊) ရဇ္ဇံ– တိုင်းပြည်ကို။ ပရဟတ္ထဂတံ– သူတစ်ပါးလက်၌ ရောက်သည်ကို။ ဝါ– သူတစ်ပါးလက်သို့ ရောက်သည်ကို။ ကရေယျ (ယထာ)– ပြုရာသကဲ့သို့။ ဧဝမေဝ– သာလျှင်။ ဘိက္ခု– သည်။ ပဋိလဒ္ဓံ– ရအပ်ပြီးသော။ တရုဏဝိပဿနံ– နုသော ဝိပဿနာကို။ ပုနပ္ပုနံ– အဖန်ဖန်။ သမာပတ္တိံ– သို့။ ဝါ– ကို။ သမာပဇ္ဇိတွာ– ကောင်းစွာ ရောက်၍။ ဝါ– ဝင်စား၍။ တတော– ထိုသမာပတ်မှ။ ဝုဋ္ဌာယ– ၍။ သုဒ္ဓစိတ္တေန– စင်ကြယ်သောစိတ်ဖြင့်။ သင်္ခါရေ– တေဘူမကသင်္ခါရတို့ကို။ သမ္မသန္တော– သုံး သပ်လတ်သော်။ ရက္ခိတုံ– စောင့်ရှောက်ခြင်းငှာ။ သက္ကောတိ– စွမ်းနိုင်၏။ ဥတ္တရိ–အလွန်။ ဝါ– တိုး၍။ မဂ္ဂဖလပဋိလာဘေန– မဂ်ဖိုလ်ကို ရခြင်းအားဖြင့်။ ကိလေသမာရံ– ကိလေသမာရ်ကို။ ဇိနာတိ– အောင်နိုင်၏။ ပန– ဗျတိရိက်ကား။ သော– ထို ရဟန်းသည်။ သမာပတ္တိမေဝ– သမာပတ်ကိုသာ။ သစေ အဿာဒေတိ– အကယ် ၍ သာယာနေအံ့။ သုဒ္ဓစိတ္တေန– ဖြင့်။ ပုနပ္ပုနံ– အဖန်ဖန်။ သင်္ခါရေ– တို့ကို။ သစေ န သမ္မသတိ– အကယ်၍ မသုံးသပ်အံ့။ (ဧဝံ သတိ– သော်)၊ မဂ္ဂဖလပဋိဝေဓံ–မဂ်ဖိုလ်ကို ထိုးထွင်း၍ သိခြင်းကို။ ကာတုံ– ငှာ။ န သက္ကောတိ– မစွမ်းနိုင်။ တသ္မာ–ကြောင့် (သမာပတ်ကိုသာ သာယာနေ၍ သင်္ခါရတို့ကို မသုံးသပ်သည့်အတွက် မဂ်ဖိုလ်ကို ထိုးထွင်း၍ မသိနိုင်ခြင်းကြောင့်)၊ ရက္ခိတဗ္ဗယုတ္တကံ– စောင့်ရှောက် ခြင်းငှာ သင့်လျော်သော တရုဏဝိပဿနာကို။ ဝါ– စောင့်ရှောက်ခြင်းအား လျော် သော တရုဏဝိပဿနာကို။ (စောင့်ရှောက်သင့် စောင့်ရှောက်ထိုက်သော တရု ဏဝိပဿနာကို)၊ ရက္ခန္တော– စောင့်ရှောက်လျက်။ အနိဝေသနော– ဝင်စားဖို့ရာ သမာပတ်အိမ်ရာမရှိသည်။ သိယာ– ဖြစ်ရာ၏။ သမာပတ္တိံ– ကို။ နိဝေသနံ– ဝင်စား ရာနေအိမ်ကို။ ကတွာ– ၍။ တတ္ထ– ထိုသမာပတ်၌။ န နိဝေသေယျ– မသက်ဝင်ရာ။ ဝါ– မဝင်စားရာ။ (သမာပတ္တိံ– ကို၊) အာလယံ– ငြိကပ်တွယ်တာရာကို။ န ကရေယျ– မပြုရာ။ ဣတိ အတ္ထော– နက်။ အဒ္ဓါ– မချွတ်ဧကန်။ တုမှေပိ– သင်တို့သည်လည်း။ ဧဝံ– ဤသို့ သမာပတ်ကို ဝင်စားရာအိမ် မဟုတ်သည်ကို။ ကရောထ– ကုန်လော၊

...[စာမျက်နှာ- ၉၃]...

ဣတိ ဧဝံ– သို့။ သတ္ထာ၊ တေသံ ဘိက္ခူနံ– တို့အား။ ဓမ္မံ– ကို။ ဒေသေသိ– ပြီ။ ဒေသနာဝသာနေ– ၌။ ပဉ္စသတာ– ကုန်သော။ ဘိက္ခူ– တို့သည်။ နိသိန္နဋ္ဌာနေ– ထိုင် နေရာအရပ်၌။ နိသိန္နာ– ထိုင်နေကုန်သည်။ (ဟုတွာ) ယေဝ– ဖြစ်လျက်ပင်။ (တစ်နည်း) နိသိန္နာယေဝ– ထိုင်နေကုန်လျက်ပင်။ ပဋိသမ္ဘိဒါဟိ– တို့နှင့်။ သဟ– တကွ။ အရဟတ္တံ– သို့။ ပတွာ– ၍။ တထာဂတဿ– ၏။ သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏံ– ရွှေအဆင်း နှင့်တူသော အဆင်းတော်ရှိသော။ သရီရံ– ကိုယ်တော်ကို။ ဝဏ္ဏယန္တာ– ချီးကျူး ကုန်လျက်။ ထောမေန္တာ– ချီးမွမ်းကုန်လျက်။ (ထောမနာကုန်လျက်)၊ ဝန္ဒန္တာဝ– ရှိ ခိုးကုန်လျက်သာ။ အာဂစ္ဆိံသု– ကုန်ပြီ။ ဣတိ– ပဉ္စသတဘိက္ခုဝတ္ထုအပြီးတည်း။
ပဉ္စသတဘိက္ခုဝတ္ထုဘာသာဋီကာ ပြီး၏။

၇-ပူတိဂတ္တတိဿတ္ထေရဝတ္ထုဘာသာဋီကာ
အစိရံ ဝတ’ယံ ကာယောတိ– သော။ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ၊ သတ္ထာ၊ သာဝတ္ထိယံ၊ ဝိဟရန္တော၊ ပူတိဂတ္တတိဿတ္ထေရံ– ပူတိဂတ္တတိဿထေရ်ကို။ (ပုပ်သောကိုယ်ရှိ သော တိဿထေရ်ကို)၊ အာရဗ္ဘ၊ ကထေသိ၊ ကိရ– ချဲ့။ ဧကော– တစ်ယောက်သော။ သာဝတ္ထိဝါသီ– သာဝတ္ထိမြို့၌နေသော။ ကုလပုတ္တော– သည်။ သတ္ထု– ၏။ သန္တိကေ– ၌။ ဓမ္မံ– ကို။ သုတွာ– ၍။ သာသနေ– သာသနာတော်၌။ ဝါ– အား။ ဥရံ– ရင်ကို။ ဒတွာ– ပေး၍။ ဝါ– အပ်နှံ၍။ ပဗ္ဗဇိတော– ပြီ။ သော– သည်။ လဒ္ဓူပသမ္ပဒေါ– သည်။ (ဟုတွာ– ၍။ ဝါ– သော်၊) တိဿတ္ထေရော နာမ– တိဿထေရ်မည်သည်။ အဟောသိ၊ ကာလေ– အချိန်သည်။ ဂစ္ဆန္တေ ဂစ္ဆန္တေ– ကုန်လွန်သွားလသော်, ကုန်။

သာသနေ ဥရံ ဒတွာ။ ။ “သာသနေ သာသနဿ ဥရံ ဒတွာ နိယျာတေတွာ (ဓမ္မဋီ- ၅၃)”အဖွင့်နှင့်အညီ ပေးခဲ့သည်၊ ဥရသဒ္ဒါ ရင်အနက်ဟောတည်း၊ သာသနေကို ဒတွာ၌ စပ်၊ “သောကေန တာဠိတေ ဥသတိ ဒဟတီတိ ဥရော၊ [ဥသ+ရ၊ သကိုချေ၊- မောဂ်- ၇, ၁၄၆။] ဒုက္ခလာဘေ သတိ ရန္တိ ပဟရန္တိ ဧတ္ထ ဇနာတိ ဥရော၊ [ဥ+ရာ+အ၊ ဥသဒ္ဒါ ဒုက္ခလာဘအနက်၊- ဧဋီ၊ သူစိ။] ဝါတဂမနဝသေန အရတိ ဂစ္ဆတိ ဧတ္ထာတိ ဥရော၊ [အရ+အ၊ အကို ဥပြု၊] ယကနာဒယော ဥရန္တိ ပဝတ္တန္တိ ဧတ္ထာတိ ဥရော၊ [ဥရ +အ၊- ဓာဒီ။]”ဟုပြု။

...[စာမျက်နှာ- ၉၄]...

လွန်သွားလသော်။ [ဂစ္ဆန္တေ ဂစ္ဆန္တေ ကာလေတိ အတိက္ကန္တေ အတိက္ကန္တေ ကာလေ၊- ဇာဋီသစ်-၁, ၄၇၁။] တဿ– ထိုတိဿထေရ်၏။ သရီရေ– ၌။ ရောဂေါ– သည်။ ဥဒပါဒိ– ပြီ။ သာသပမတ္တိယော– မုန့်ညှင်းစေ့အတိုင်းအရှည်ရှိကုန်သော။ ပိဠကာ–သွေးစုနာတို့သည်။ ဥဋ္ဌဟိံသု– ဖြစ်ပေါ်လာကုန်ပြီ။ တာ– ထိုသွေးစုနာတို့သည်။ အနုပုဗ္ဗေန– ဖြင့်။ မုဂ္ဂမတ္တာ– ပဲနောက်စေ့အတိုင်းအရှည်ရှိကုန်သည်လည်းကောင်း။ ကလာယမတ္တာ– ကုလားပဲစေ့အတိုင်းအရှည်ရှိကုန်သည်လည်းကောင်း။ ဝါ– စားတော်ပဲစေ့အတိုင်းအရှည်ရှိကုန်သည်လည်းကောင်း။ ကောလဋ္ဌိမတ္တာ– ဆီးစေ့အတိုင်းအရှည်ရှိကုန်သည်လည်းကောင်း။ အာမလကမတ္တာ–ဇီးဖြူသီး (သျှိသျှားသီး) အတိုင်းအရှည်ရှိကုန်သည်လည်းကောင်း။ ဗေဠုဝသလာဋုမတ္တာ– ဥသျှစ်သီးစိမ်းနုအတိုင်းအရှည်ရှိကုန်သည်လည်းကောင်း။ ဗေဠုဝမတ္တာ– ဥသျှစ်သီးကြီးအတိုင်းအရှည်ရှိကုန်သည်လည်းကောင်း။ ဟုတွာ၊ ပဘိဇ္ဇိံသု– ပေါက်ကွဲကုန်ပြီ။ သကလသရီရံ– အလုံးစုံသောကိုယ်သည်။ ဝါ– တစ် ကိုယ်လုံးသည်။ ဆိဒ္ဒါဝဆိဒ္ဒံ– အပေါက်ငယ် အပေါက်ကြီးရှိသည်။ အဟောသိ– ပြီ။ အဿ– ထိုတိဿထေရ်၏။ နာမံ– သည်။ ပူတိဂတ္တတိဿတ္ထေရောတွေဝ– ပူတိဂတ္တတိဿထေရ်ဟူ၍သာ။ (ပုပ်သောကိုယ်ရှိသော တိဿထေရ်ဟူ၍သာ)၊ ဥဒပါဒိ– ဖြစ်ပြီ။ အထ– မှ။ အပရဘာဂေ– နောက်အဖို့၌။ (နောက်ပိုင်း၌)၊ အဿ– ထိုပူတိဂတ္တတိဿထေရ်၏။ အဋ္ဌီနိ– အရိုးတို့သည်။ ဘိဇ္ဇိံသု– ကွဲကုန်ပြီ။ သော– ထိုပူတိဂတ္တတိဿထေရ်သည်။ အပ္ပဋိဇဂ္ဂိယော– မပြုစု မစောင့်ရှောက်အပ်, မပြုစု

ဇာဋီသစ်- ၁, ၂၈၁။ ။ ဇာဋီသစ်အလို “ဥရံ- နှလုံးသားကို၊ ဒတွာ- ပေး၍၊ ဝါ– ရှေးရှုပြု၍၊ ဝါ- အလေးပြု၍၊ သာသနေ- ၌၊ ပဗ္ဗဇိတော- ပြီ”ဟု ပေးပါ၊ ဥရသဒ္ဒါ နှလုံး အနက်ဟောတည်း၊ သာသနေကို ပဗ္ဗဇိတော၌ စပ်ပါ၊ “ဥသတိ စိတ္တတာပေါ ဒဟတိ ဧတ္ထာတိ ဥရော(ပါစိယော- ၁၀၈)”ဟုပြု၊ တစ်စုံတစ်ခုကိစ္စကို ဥုးတည်ထားရာအခါ၌ ထိုကိစ္စအတွက် နှလုံးသားကို ပေးဆပ်ထားသလို ဖြစ်၏၊ လောကလူသားများသည် အလေးဂရုမပြုထိုက်သော နေရာဌာနတို့၌ ကျောပေးကာ မရိုသေမလေးစားသော အပြုအမူကို ဖော်ပြတတ်ကြ၏၊ ဤအမျိုးကောင်းသားကာ ဤသို့ မရိုသေ မလေးစား သော အပြုအမူကို မဖော်ပြဘဲ နှလုံးသားကို ပေးဆပ်ကာ သာသနာတော်၌ ရဟန်းပြု ခဲ့သည်ဟု ဆိုလိုသည်။

...[စာမျက်နှာ- ၉၅]...

မစောင့်ရှောက်နိုင်တော့သည်။ ဝါ– ပြုစုစောင့်ရှောက်၍ မရတော့သည်။ အဟောသိ– ပြီ။ နိဝါသနပါရုပနံ– သင်းပိုင်, ကိုယ်ရုံ (ဧကသီ) သည်။ ဝါ– ကို။ ပုဗ္ဗလောဟိတမက္ခိတံ– ပြည်သွေးတို့ဖြင့် လိမ်းကျံအပ်သည်။ ဇာလပူဝသဒိသံ– ဇာ ကွန်ရက်သဏ္ဌာန်ဖြင့် ပြုအပ်သောမုန့်နှင့် တူသည်။ ဝါ– မုန့်ပျားသလက်နှင့် တူ သည်။ [ဇာလာကာရေန ကတပူဝံ ဇာလပူဝံ ဇာလပူဝံ ဇာလပူဝံ၊-ဝိသုဒ္ဓိ၊ဋီ၊ ၁၊ ၁၂၉။] အဟောသိ၊ သဒ္ဓိဝိဟာရိကာဒယော– အတူနေတပည့်အစရှိသူတို့သည်။ ပဋိဇဂ္ဂိတုံ– ပြုစု စောင့်ရှောက်ခြင်းငှာ။ အသက္ကောန္တာ– ကုန်သည်။ (ဟုတွာ)၊ ဆဍ္ဍယိံသု– စွန့်ထား ကုန်ပြီ။ သော– သည်။ အနာထော– အားကိုးရာမရှိသည်။ ဟုတွာ၊ နိပဇ္ဇိ– အိပ်ပြီ။

စ– ဆက်။ ဗုဒ္ဓါနံ– တို့၏။ ဒွေ ဝါရေ– ၂ကြိမ်တို့တိုင်တိုင်။ လောကဝေါလောကနံ နာမ– လောကကို ကြည့်ရှုတော်မူခြင်းမည်သည်။ ဝါ– သည်ကို။ အဝိဇဟိတံ– မစွန့်အပ်သည်။ ဟောတိ– ၏။ ပစ္စူသကာလေ– ၌။ လောကံ– ကို။ ဝေါလောကေန္တာ– သော်။ စက္ကဝါဠမုခဝဋ္ဋိတော– စကြာဝဠာတောင်၏ နှုတ်ခမ်းရစ်မှ။ ဝါ– စကြာဝဠာအနားရစ်မှ။ ပဋ္ဌာယ– ၍။ ဂန္ဓကုဋိအဘိမုခံ– ဂန္ဓကုဋိကျောင်းတော်သို့ ရှေ့ရှုလျက်။ ဉာဏံ– ကို။ ကတွာ– ၍။ ဩလောကေန္တိ– ကုန်၏။ သာယံ– ၌။ ဩလောကေန္တာ– ကုန်လသော်။ ဂန္ဓကုဋိတော– မှ။ ပဋ္ဌာယ– ၍။ ဗာဟိရာဘိမုခံ– အပြင် ဘက်သို့ ရှေ့ရှုလျက်။ ဉာဏံ– ကို။ ကတွာ– ၍။ ဩလောကေန္တိ– ကုန်၏။ တသ္မိံ ပန သမယေ– ၌။ ဘဂဝတော– ၏။ ဉာဏဇာလဿ– ဉာဏ်တည်းဟူသော ကွန် ရက်၏။ အန္တော– အတွင်း၌။ ပူတိဂတ္တတိဿတ္ထေရော– သည်။ ပညာယိ– ထင် လာပြီ။ သတ္ထာ– သည်။ တဿ ဘိက္ခုနော– ၏။ အရဟတ္တဿ– ၏။ ဥပနိဿယံ–အားကြီးသော မှီရာအကြောင်းကို။ ဒိသွာ– ၍။ “အယံ– ဤပူတိဂတ္တတိဿကို၊

အရဟတ္တဿ ဥပနိဿယံ။ ။ အရဟတ္တဖိုလ်၏ အားကြီးသော မှီရာအကြောင်း ဟူသည် ပါရမီဉာဏ်တည်းဟု ဇာဋီသစ်- ၁, ၁၉၀၌ ဖွင့်၏၊ ပါရမီဉာဏ်အရ သာဝက ဖြစ်သောကြောင့် သာဝကပါရမီဉာဏ်ကို ယူပါ၊ ချဲ့ပါဥုးမည်- ဒါနစသော ပါရမီတို့၏ ပြည့်စုံခြင်းကြောင့် ဖြစ်ပေါ်လာသော ဝိဇ္ဇာ၃ပါး, အဘိညာဉ်၆ပါး, ပဋိသမ္ဘိဒါ၄ပါး စသော ဉာဏ်ကိုလည်း “သာဝကပါရမီဉာဏ်”ဟု ခေါ်၏(ဒီဋီ- ၃, ၆၈၊ သံဋီ၊၂၊၄၇၆၊ ဓမ္မဘာ- ၁, ၂၅၄)၊ ဒါနစသော ပါရမီတို့၌ အကျုံးဝင်သော(ယှဉ်သော)ဉာဏ်ကိုလည်း “သာဝကပါရမီဉာဏ်”ဟု ခေါ်၏(သံဋီ၊၂၊၃၉၆)၊ ဤ၌ ဒါနစသောပါရမီတို့၌ အကျုံး

...[စာမျက်နှာ- ၉၆]...

သဒ္ဓိဝိဟာရိကာဒီဟိ– အတူနေတပည့် အစရှိသူတို့သည်။ ဆဍ္ဍိတော– စွန့်ထား အပ်ပြီ။ ဣဒါနိ– ၌။ အဿ– ဤပူတိဂတ္တတိဿ၏။ ဝါ–မှာ။ မံ– ကို။ ဌပေတွာ– ချန်ထား၍။ အညံ– ငါမှ အခြားသော။ ပဋိသရဏံ– အားကိုးရာသည်။ နတ္ထိ– မရှိ။” ဣတိ– ဤသို့ သိတော်မူ၍။ ဂန္ဓကုဋိတော– မှ။ နိက္ခမိတွာ– ထွက်တော်မူ၍။ ဝိဟာရစာရိကံ– ကျောင်းတို့၌ လှည့်လည်ခြင်းကို။ ဝါ– ခြင်းအားဖြင့်။ [ဓမ္မဘာ-၁, ၅၆ရှု၊] စရမာနော ဝိယ– လှည့်လည်တော်မူသကဲ့သို့။ အဂ္ဂိသာလံ– မီးတင်းကုပ်သို့။ [အဂ္ဂိဿ+ဌပနံ+သာလာ အဂ္ဂိသာလာ– မီးကို ထားရာအဆောင်- မီးတင်းကုပ်- မီးဖို ဆောင် (မအူပါရာနိ-၄, ၄၅၁)၊] ဂန္တွာ– ကြွတော်မူ၍။ ဥက္ခလိံ– ရေနွေးအိုးကို။ ဓောဝိတွာ– ဆေးတော်မူ၍။ ဥဒကံ– ကို။ ဒတွာ– ပေး၍။ ဝါ– ထည့်၍။ ဥဒ္ဓနံ– ဖိုခနောက် သို့။ အာရောပေတွာ– တင်၍။ ဥဒကဿ– ၏။ တတ္တဘာဝံ– ပူသည်၏ အဖြစ်ကို။ အာဂမယမာနော– စောင့်ဆိုင်းတော်မူလျက်။ အဂ္ဂိသာလာယမေဝ– မီးတင်းကုပ် ၌သာ။ အဋ္ဌာသိ– ရပ်နေတော်မူပြီ။ တတ္တဘာဝံ– ကို။ ဇာနိတွာ– သိတော်မူ၍။ ဝါ– သော်။ ဂန္တွာ– ကြွတော်မူ၍။ တဿ ဘိက္ခုနော– ၏။ နိပန္နမဉ္စကောဋိယံ– အိပ်ရာ ညောင်စောင်း၏ အစွန်း၌။ ဝါ– ကို။ ဂဏှိ– ကိုင်တော်မူပြီ။ တဒါ– ၌။ ဘိက္ခူ– တို့ သည်။ “ဘန္တေ! အပေထ– ဖယ်တော်မူပါကုန်။ မယံ– တို့သည်။ ဂဏှိဿာမ– ကိုင် ပေးကြပါမည်။” ဣတိ– ဤသို့ လျှောက်၍။ မဉ္စကံ– ညောင်စောင်းကို။ ဂဟေတွာ– ကိုင်၍။ အဂ္ဂိသာလံ– မီးတင်းကုပ်သို့။ အာနယိံသု– ဆောင်ကုန်ပြီ။ သတ္ထာ– သည်။ အမ္ဗဏံ– ရေလှောင်အိုးကြီးကို။ အာဟရာပေတွာ– ဆောင်စေ၍။ ဥဏှောဒကံ–ဝင်သော (ယှဉ်သော) ဉာဏ်ကို ယူပါ။ ပူဇာဝိသေသံ အရဟတီတိ အရဟာ၊ [အရဟ +အ၊ “အရဟော”ဟု ဆိုလိုလျက် သိကို အာပြု။ (တစ်နည်း) သိချေ, ဟ၏။ အ-ကို အာပြု၊] ကိလေသသင်္ခါတာ အရယော ဟတာ အနေနာတိ အရဟာ၊ [အရိ+ဟတ၊ ဣကို အပြု, တကိုချေ, ဟ၌ ဒီဃပြု၍ အရဟာဖြစ်သည်၊] (တစ်နည်း) သံသာရ– စက္ကဿ အရာ ကိလေသာ+ဟတာ အနေနာတိ အရဟာ၊ [အရ+ဟတ၊ တကိုချေ, ဟ၌ ဒီဃပြု၊] (တစ်နည်း) နတ္ထိ+ပါပကရဏေ ရဟော ဣမဿာတိ အရဟာ၊ [န+ ရဟ၊ ပထမနည်းအတိုင်း ရုပ်ပြီးစေ၊] အရဟတော+ဘာဝေါ အရဟတ္တံ၊ [အရဟန္တ+ တ္တ၊ န္တကိုချေ (အဘိ၊ဝိ-၉၈၊ မဏိ-၁, ၂၇၆-၇၊ အဘိဒီ-၅၀)၊ နိဿီယတီတိ နိဿယော၊ ဘုသော+နိဿယော ဥပနိဿယော (မူလဋီ-၃, ၁၇၁)

...[စာမျက်နှာ- ၉၇]...

ကို။ အာသိဉ္စိတွာ– လောင်း၍။ တေဟိ ဘိက္ခူဟိ– တို့သည်။ ဝါ– တို့ကို။ တဿ– ထိုပူတိဂတ္တတိဿထေရ်၏။ ပါရုပနံ– ကို။ ဂါဟာပေတွာ– ကိုင်စေ၍။ ဥဏှောဒကေ– ရေနွေး၌။ မဒ္ဒါပေတွာ– နှယ်စေ၍။ မန္ဒာတပေ– အားနည်းသော နေပူ၌။ ဝိဿဇ္ဇာပေသိ– ဖြန့်လှန်းစေပြီ။ အထ– ထိုမှ နောက်၌။ အဿ– ထိုပူတိဂတ္တ တိဿထေရ်၏။ သန္တိကေ– အနီး၌။ ဌတွာ– ၍။ သရီရံ– ကိုယ်ကို။ ဥဏှောဒကေန–ရေနွေးဖြင့်။ တေမေတွာ– စိုစေ၍။ ဝါ– ဆွတ်၍။ ဃံသိတွာ– ပွတ်တိုက်၍။ နှာပေသိ– ရေချိုးစေပြီ။ တဿ– ထိုပူတိဂတ္တတိဿထေရ်၏။ နဟာနပရိယောသာနေ– ရေချိုးခြင်း၏အဆုံး၌။ ပါရုပနံ– သည်။ သုက္ခိ– ခြောက်ပြီ။ အထ– ၌။ နံ– ထိုပူတိ ဂတ္တတိဿထေရ်ကို။ တံ– ထိုဧကသီကို။ နိဝါသာပေတွာ– ဝတ်စေ၍။ နိဝတ္ထကာသာဝံ– ဝတ်ထားအပ်သော သင်းပိုင်သင်္ကန်းကို။ ဥဒကေ– ၌။ မဒ္ဒါပေတွာ– နယ်စေ၍။ အာတပေ– နေပူ၌။ ဝိဿဇ္ဇာပေသိ– ပြီ။ အထ– ထိုမှ နောက်၌။ အဿ– ထိုပူတိဂတ္တတိဿထေရ်၏။ ဂတ္တေ– ၌။ ဥဒကေ– သည်။ ဆိန္နမတ္တေ– ပြတ်စဲခါမျှ ဖြစ်လသော်။ တမ္ပိ– ထိုသင်းပိုင်သည်လည်း။ သုက္ခိ– ခြောက်ပြီ။ သော– ထိုပူတိ ဂတ္တတိဿထေရ်သည်။ ဧကံ– တစ်ထည်သော။ ကာသာဝံ– သင်္ကန်းကို။ နိဝါသေတွာ– ဝတ်၍။ ဧကံ– သော၊ (ကာသာဝံ– သင်္ကန်းကို၊) ပါရုပိတွာ– ရုံ (ရမ်း) ၍။ သလ္လဟုကသရီရော– ပေါ့ပါးသော ကိုယ်ရှိသည်။ ဧကဂ္ဂစိတ္တော– တစ်ခုတည်း သော အာရုံရှိသော စိတ်ရှိသည်။ ဝါ– တည်ကြည်သောစိတ်ရှိသည်။ (ဟုတွာ)၊ မဉ္စကေ– ၌။ နိပဇ္ဇိ– လျောင်းပြီ။ သတ္ထာ– သည်။ တဿ– ၏။ ဥဿီသကေ– ဥုးခေါင်း ၏ အနီး၌။ ဝါ– ခေါင်းရင်း၌။ [ဓမ္မဘာ-၁, ၄၈၉ရှု၊] ဌတွာ– ရပ်တော်မူ၍။ “ဘိက္ခု– ရဟန်း! တဝ– သင်၏။ အယံ ကာယော– သည်။ အပေတဝိညာဏော– ကင်း သောဝိညာဉ်ရှိသည်။ နိရုပကာရော– လျော်သောကျေးဇူးမရှိသည်။ (ကျေးဇူး မများသည်)၊ ဟုတွာ– ၍။ ကလိင်္ဂရံ ဝိယ– ထင်း နုတ်ထင်းဖွဲကဲ့သို့။ ပထဝိယံ– ၌။ သေဿတိ– အိပ်ရတော့မည်။” ဣတိ– သို့။ ဝတွာ– ၍။ ဣမံ ဂါထံ– ကို။ အာဟ၊ (ကိံ)၊ “အစိရံ၊ ပေ။ ကလိင်္ဂရ”န္တိ– ၍။ (အာဟ)

အစိရံ ဝတ’ယံ ကာယော, ပထဝိံ အဓိသေဿတိ၊ ဆုဒ္ဓေါ အပေတဝိညာဏော, နိရတ္ထံဝ ကလိင်္ဂရံ

...[စာမျက်နှာ- ၉၈]...

အယံ ကာယော– ထက်အောက်ဤကိုယ်, အရည်ယိုလျက်, ပြည်စိုတွေဖုံး, ဤတစ်ကိုယ်လုံးသည်။ အစိရံ– ချိန်ခါမတည်, မကြာမီပင်။ ဝတ– စင်စစ်ဧကန်, အမှန်အားဖြင့်။ ဆုဒ္ဓေါ– လူ၌မစပ်, စွန့်ပစ်အပ်သည်။ အပေတဝိညာဏော– ကိုယ်ဝယ်ဆက်ဆက်, အသက်ခေါ်တွင်, ကင်းသောဝိညာဉ်ရှိသည်။ (ဟုတွာ)၊ နိရတ္ထံ– လူဝယ်လုံးလုံး, အသုံးမကျသော။ ကလိင်္ဂရံ ဣဝ– အပုပ်အဆွေး, ထင်း တုံးကလေးကဲ့သို့။ ပထဝိံ– သုဿာန်ဟုခေါ်, မြေကြီးပေါ်၌။ အဓိသေဿတိ အဓိသေဿတိ အဓိသေဿတိ– စင်းစင်းမသွေ, အိပ်နေရတော့လတ္တံ့

တတ္ထ– ၌။ အစိရံ ဝတာတိ– ကား။ ဘိက္ခု– ရဟန်း! န စိရဿေဝ– မကြာမြင့် မီသာလျှင်။ အယံ ကာယော– ဤကိုယ်သည်။ ပထဝိံ အဓိ– မြေ၌။ သေဿတိ– အိပ်ရတော့လတ္တံ့။ (တစ်နည်း) ပထဝိံ– မြေ၏။ အဓိ– အထက်၌။ သေဿတိ– အိပ်ရတော့လတ္တံ့။ ပကတိသယနေန– ပကတိအိပ်ခြင်းအားဖြင့်။ သယိတာယ– အိပ်ရာဖြစ်သော။ ဣမိဿာ ပထဝိယာ– ဤမြေ၏။ ဥပရိ– အထက်၌။ သယိဿတိ– အိပ်ရတော့လတ္တံ့။ ဆုဒ္ဓေါတိ– ကား။ အပဝိဒ္ဓေါ– စွန့်ပစ်အပ်သည်။ (ဣမိနာ– ဤအဓိသေဿတိ ဆုဒ္ဓေါ အပေတဝိညာဏောဟူသောပါဌ်ဖြင့်၊) အပဂတဝိညာဏတာယ– ကင်းသော ဝိညာဉ်ရှိသည်၏ အဖြစ်ကြောင့်။ တုစ္ဆော– အချည်း နှီးသည်။ ဟုတွာ– ၍။ သေဿတိ– အိပ်ရလတ္တံ့။ ဣတိ– ဤအနက်ကို။ ဒဿေတိ– ပြတော်မူ၏။ ယထာ ကိံ– ဥပမာအဘယ်ကဲ့သို့နည်း။ နိရတ္ထံ– အကျိုးမရှိသော၊

ပထဝိံ အဓိသေဿတိ။ ။ “ပထဝိယံ သေဿတိ” ဟူသော အဖွင့်အရ အဓိသည် အနက်မဲ့၊ တတိယာ သတ္တမီနဉ္စသုတ်ဖြင့် သတ္တမီ အနက်၌ ဒုတိယာသက်(ရူ- ၁၄၄)၊ အထက်၌ ဤအတိုင်း ပေးထားသည်။

ရူ- ၁၂၉၊ ရူဋီ- ၇၇။ ။ ထို၌ “ပထဝိယာ ဥပရိ သယိဿတိ”ဟူသော အဖွင့်နှင့် အညီ အဓိကို ဥပရိဘာဝအနက်ယူ၍ ကွစိ ဒုတိယာ ဆဋ္ဌီနမတ္ထေဖြင့် ဆဋ္ဌီအနက်၌ ဒုတိယာ သက်၏၊ ထိုအလို “ပထဝိံ- မြေ၏၊ အဓိသေဿတိ- အပေါ်၌ အိပ်ရလတ္တံ့”ဟု ပေး။

ပါ- ၁, ၄, ၄၆၊ မောဂ်- ၂, ၂။ ။ ထို၌ အဓိကို အဓိဘဝန(လွှမ်းမိုးခြင်း) အနက်ယူ၍ ကမ္မတ္ထေ ဒုတိယာဖြင့် ကံအနက်၌ ဒုတိယာ သက်၏၊ ထိုအလို “ပထဝိံ- ကို၊ အဓိသေဿတိ- လွမ်းမိုး၍ အိပ်ရလတ္တံ့”ဟုပေး။

...[စာမျက်နှာ- ၉၉]...

ဝါ– အသုံးမကျသော။ ကလိင်္ဂရံ ဣဝ– ထင်းပိုင်းထင်းပြတ်ကဲ့သို့တည်း။ နိရူပကာရံ– လျော် သော ကျေးဇူးမရှိသော။ နိရတ္ထကံ– အကျိုးမရှိသော။ ဝါ– အသုံး မကျသော။ ကဋ္ဌ ခဏ္ဍံ ဝိယ– ထင်းပိုင်း ထင်းပြတ်ကဲ့သို့တည်း။ ဟိ– ချဲ့ဥုးအံ့။ ဒဗ္ဗသမ္ဘာရတ္ထိကာ– သစ်သားအဆောက်အဥုးဖြင့် အလိုရှိကုန်သော။ ဝါ– သစ် သားအဆောက်အဥုးကို အလိုရှိကုန်သော။ မနုဿာ– လူတို့သည်။ အရညံ–တောသို့။ ပဝိသိတွာ– ဝင်၍။ ဥဇုကံ– ဖြောင့်သော သစ်သားကို။ ဥဇုကသဏ္ဌာနေန– ဖြောင့်သောသဏ္ဌာန်အားဖြင့်လည်းကောင်း။ ဝင်္ကံ– ကောက်သော သစ်

ကလိင်္ဂရံ။ ။ “ကလံ ဂိရတီတိ- အစိတ်အပိုင်းကို မျိုတတ်သောကြောင့်၊ ကလိင်္ဂရံ၊ [ကလ+ဂိရ+အ၊ ဣကို အ၊- ထောမ၊ ဋ္ဌပြု၊] လလေးနှင့် ဠကြီးမှာ အနက်မထူးခြား သောကြောင့် “ကဠိင်္ဂရ”ဟု ဠကြီးဖြင့်လည်း ရှိ၏၊ သက္ကတ၌ “ကဍင်္ဂရ”ဟု ရှိ၏၊ သုဒ္ဓသာလိတော- သန့်ရှင်းသော သလေးမှ၊ ကေန (ဝါတေန)- လေကြောင့်၊ ဣင်္ဂတိ အပဂစ္ဆတီတိ- ကင်းတတ်(လွင့်သွားတတ်)သောကြောင့်၊ ကလိင်္ဂရံ၊ [က+ဣင်္ဂ+အရ၊ လ- လာ၊] ကဌိတဗ္ဗံ ဟသိတဗ္ဗန္တိ ကဌံ၊ ကဌံ ဝိယ ဂရဟိတဗ္ဗန္တိ ကလိင်္ဂရံ။ [ကဌ+ဣင်္ဂ+ အရ၊ ဌကို လပြု၊- ဂဠုန်ပျံ- ၅၄။]

ဒဗ္ဗသမ္ဘာရတ္ထိကာ။ ။ “အတ္ထိကအယှဉ်, ရှေ့ပုဒ်စဉ်မှာ, ဒုတိယာဝိဘတ်, သက်တုံ လတ်က, အန္တတ်တွင်သာ, စပ်လေပါ၊ တတိယာကား, နှစ်ပါးအန္တတ်, စပ်ဗာဟျတ် (ဘုရား- ၁၂၅)”နှင့်အညီ နောက်၌ အတ္ထိကသဒ္ဒါရှိလျှင် ရှေ့ပုဒ်နှင့် “အတ္ထယန္တီတိ အတ္ထိကာ၊ [အတ္ထ+ဏွု၊ ဏွုကို အကပြု, အ- ကို ဣပြု၊] ဒဗ္ဗသမ္ဘာရံ+အတ္ထိကာ ဒဗ္ဗ သမ္ဘာရတ္ထိကာ(ဒုတိယာတပ္ပုရိသ်သမာသ်)”ဟုလည်းကောင်း, “ဒဗ္ဗသမ္ဘာရေန+ အတ္ထော ဒဗ္ဗသမ္ဘာရတ္ထော၊ ဒဗ္ဗသမ္ဘာရတ္ထော+ယေသံ အတ္ထီတိ ဒဗ္ဗသမ္ဘာရတ္ထိကာ (တတိယာတပ္ပုရိသ်သမာသ်)”ဟု ၂မျိုးတွဲနိုင်သည်၊ ရှေ့ပုဒ်မှ ဒုတိယန္တကို အန္တတ္ထ (အတ္ထဟူသော အတွင်းနက်)၌သာ စပ်ပါ၊ “သစ်အဆောက်အဥုးကို+လိုလား”ဟူလို၊ တတိယန္တကိုကား အတ္ထဟူသော အန္တတ္ထ၌လည်းကောင်း, ဣကဟူသော ဗာဟျတ္ထ၌ လည်းကောင်း စပ်ပါ၊ “သစ်အဆောက်အဥုးဖြင့်+အလိုရှိ”ဟူလို

စဉ်းစားဖွယ်။ ။ ဤသို့ နိယာမ်ဆိုသော်လည်း ရူ- ၁၄၈၌ တတိယာဝိဘတ်သက် ၍ “ဓနေန+အတ္ထော- ဥစ္စာဖြင့်+လိုလားသူ”ဟု ပုံစံထုတ်၏၊ တတိယာဝိဘတ်ကို အတ္ထဟူသော အန္တတ္ထ၌သာ စပ်စေလို၏၊ ဒုတိယာသက်ရာ၌လည်း “ပဋိပက္ခံ+အတ္ထ- ယန္တီတိ ပစ္စတ္ထိကာ- ဆန့်ကျင်ဘက်ကို+လိုလား”ဟု အန္တတ္ထတွင်ပင် စပ်ရသည်၊ ထို ကြောင့် ရှေးနိယာမ်ကို စဉ်းစားပါ။ (ပါဘာ- ၁, ၁၀၇ှု)

...[စာမျက်နှာ- ၁၀၀]...

သားကို။ ဝင်္ကသဏ္ဌာနေန– ကောက်သော သဏ္ဌာန်အားဖြင့်လည်းကောင်း။ ဆိန္ဒိတွာ– ဖြတ်၍။ ဒဗ္ဗသမ္ဘာရံ– သစ်သားအဆောက်အဥုးကို။ ဂဏှန္တိ– ယူကုန်၏။ ပန– အဖို့တစ်ပါးကား။ အဝသေသံ– ယူအပ်ပြီးမှ ကြွင်းကျန်သော။ သုသိရဉ္စ–အခေါင်းရှိသော သစ်သားကိုလည်းကောင်း။ ပူတိကဉ္စ– ပုပ်ဆွေးသောသစ်သား ကိုလည်းကောင်း။ အသာရကဉ္စ– အနှစ်မရှိသော သစ်သားကိုလည်းကောင်း။ ဂဏ္ဌိဇာတဉ္စ– ဖြစ်သော အဖုအထစ်ရှိသောသစ်သားကိုလည်းကောင်း။ ဆိန္ဒိတွာ– ဖြတ်၍။ တတ္ထေဝ– ထိုတောအရပ်၌ပင်။ ဆဍ္ဍေန္တိ– စွန့်ပစ်ကုန်၏။ အညေ– ပထမ လူတို့မှ တစ်ပါးကုန်သော။ ဒဗ္ဗသမ္ဘာရတ္ထိကာ– ကုန်သော။ (မနုဿာ– တို့သည်၊) အာဂန္တွာ– လာ၍။ တံ– ထိုစွန့်ပစ်အပ်သော အပုပ်အဆွေးအဖုအထစ် သစ်သား ကို။ ဂဟေတာရော နာမ– ယူချင်သူတို့ မည်သည်။ နတ္ထိ– မရှိကုန်။ ဩလောကေတွာ– ကြည့်၍။ အတ္တနော– မိမိအား။ ဥပကာရကမေဝ– လျော်သော ကျေးဇူးကို ပြုတတ်သော သစ်သားကိုသာ။ ဂဏှန္တိ– ယူကုန်၏။ ဣတရံ– ယူအပ်ပြီးမှ တစ် ပါးသော သစ်သားသည်။ ပထဝီဂတမေဝ– မြေ၌ ရောက်နေသည်သာ။ ဝါ– မြေသို့ ရောက်သည်သာ။ ဟောတိ– ၏။ ပန– ဆက်ဥုးအံ့။ တံ– ထိုထင်းတုံးကလေးသည်။ ဝါ– ထိုထင်းတုံးကလေးကို။ တေန တေန ဥပါယေန– ထိုထိုဥပါယ်တံမျဉ်ဖြင့်။ ဝါ– ထိုထိုနည်းလမ်းဖြင့်။ မဉ္စပဋိပါဒကံ ဝါ– ညောင်စောင်းအခြေခံကိုသော်လည်းကောင်း။ ပါဒကထလိကံ ဝါ– ခြေပွတ်အိုးခြမ်းကိုသော်လည်းကောင်း။ ဖလကပီဌံ ဝါ– ပျဉ်ချပ်, အင်းပျဉ်ကိုသော်လည်းကောင်း။ ကာတုံပိ– ပြုခြင်းငှာလည်း။ သက္ကာ– တတ်ကောင်းသည်။ ဘဝေယျ– ဖြစ်ရာပါသေး၏။ ပန– အဖို့တစ်ပါးကား။ ဣမသ္မိံ အတ္တဘာဝေ– ဤအတ္တဘော၌။ ဒွတ္တိံသာယ– ၃၂-ပါးသော။ ကောဋ္ဌာသေသု– အဖို့အစုတို့တွင်။ ဧကကောဋ္ဌာသောပိ– တစ်ခုသော အဖို့အစုသည် သော်မှလည်း။ [ပိသည် ဂရဟာဇောတက၊] မဉ္စပဋိပါဒကာဒိဝသေန– ညောင်စောင်း အခြေခံအစရှိသည်တို့၏အဖြစ်ဖြင့်သော်လည်းကောင်း။ [ဝသသဒ္ဒါ ဘာဝအနက် ကြံ] အညေန– အခြားသော။ ဥပကာရမုခေန ဝါ– လျော်သော ကျေးဇူးပြုခြင်းကို အဥုးပြုသဖြင့်လည်းကောင်း။ ဂယှူပဂေါ နာမ– ယူအပ်သည်၏အဖြစ်သို့ ကပ် ရောက်သော ကောဋ္ဌာသမည်သည်။ [ဂဟေတဗ္ဗံတိ ဂယှံ၊ ဘာဝလောပ, ဘာဝပ္ပ ဓာနကြံ၍ “ယူထိုက်သည်၏အဖြစ်”ဟု အနက်မှတ်ပါ။ ဥပဂစ္ဆတီတိ ဥပဂေါ၊ ဂယှံ+

...[စာမျက်နှာ- ၁၀၁]...

ဥပဂေါ ဂယှူပဂေါ၊] နတ္ထိ။ ကေဝလံ– အကျိုးမဖက် သက်သက်။ နိရတ္ထံ– အကျိုး မရှိသော။ ဝါ– အသုံးမကျသော။ ကလိင်္ဂရံ ဣဝ– ပုပ်ဆွေးသော ထင်းတုံးကလေး ကဲ့သို့။ အယံ ကာယော– ဤကိုယ်သည်။ အပဂတဝိညာဏော– ကင်းသော ဝိညာဉ်ရှိသည်။ (ဟုတွာ– ၍၊) ကတိပါဟေနေဝ– အနည်းငယ်သော ရက်ဖြင့် သာလျှင်။ ပထဝိယံ– မြေ၌။ သေဿတိ– အိပ်ရတော့လတ္တံ့။ ဣတိ– ဂါထာအဖွင့် အပြီးတည်း။

ဒေသနာဝသာနေ– ဒေသနာတော်၏အဆုံး၌။ ပူတိဂတ္တတိဿတ္ထေရော– သည်။ ပဋိသမ္ဘိဒါဟိ– တို့နှင့်။ သဟ– တကွ။ အရဟတ္တံ– သို့။ ပါပုဏိ– ပြီ။ အညေ–ပူတိဂတ္တတိဿထေရ်မှ တစ်ပါးကုန်သော။ ဗဟူပိ– များစွာသောပုဂ္ဂိုလ်တို့သည် လည်း။ သောတာပန္နာဒယော– သောတာပန်အစရှိသော အရိယာပုဂ္ဂိုလ်တို့ သည်။ အဟေသုံ– ကုန်ပြီ။ ထေရောပိ– သည်လည်း။ အရဟတ္တံ– သို့။ ပတွာဝ– ရောက်ပြီး၍သာလျှင်။ ဝါ– ရောက်ပြီးလျှင် ရောက်ပြီးခြင်းပင်။ ပရိနိဗ္ဗာယိ– ပရိ နိဗ္ဗာန်စံတော်မူပြီ။ သတ္ထာ– သည်။ တဿ– ထိုအရှင်တိဿ၏။ သရီရကိစ္စံ– ကိုယ်၌ ပြုထိုက်သောကိစ္စကို။ ဝါ– အလောင်းကို သင်္ဂြိုဟ်မှုကို။ [ဓမ္မဘာ-၁, ၁၈၈ရှု၊] ကာရာပေတွာ– ပြုစေတော်မူပြီး၍။ ဓာတုယော– ဓာတ်တော်တို့ကို။ ဂဟေတွာ– ယူ တော်မူ၍။ စေတိယံ– စေတီကို။ ကာရာပေသိ– ပြုစေတော်မူပြီ။

ဘိက္ခူ– တို့သည်။ သတ္ထာရံ– ကို။ ပုစ္ဆိံသု၊ (ကိံ)၊ “ဘန္တေ! ပူတိဂတ္တတိဿတ္ထေရော– သည်။ ကုဟိံ– ၌။ နိဗ္ဗတ္တော– ဖြစ်ပါသနည်း? ”ဣတိ– ဤသို့ မေးကုန်ပြီ။ “ဘိက္ခဝေ– တို့! ပရိနိဗ္ဗုတော– ပရိနိဗ္ဗာန်ဝင်စံသွားပြီ။” ဣတိ– ဤသို့ မိန့်တော်မူပြီ။ “ပန– ဆက်မေးလျှောက်ပါရစေ။ ဘန္တေ! ဧဝရူပဿ ပန– သော။ အရဟတ္တူပ နိဿယသမ္ပန္နဿ– အရဟတ္တဖိုလ်၏ အားကြီးသော မှီရာအကြောင်းနှင့် ပြည့်စုံ သော။ ဘိက္ခုနော– ၏။ ဝါ–မှာ။ ကိံ ကာရဏာ– အဘယ်အကြောင်းကြောင့်။ ဂတ္တံ– ကိုယ်သည်။ ပုတိကံ– ပုတ်သည်။ ဇာတံ– ဖြစ်ရပါသနည်း? ကိံ ကာရဏာ– ကြောင့်။ အဋ္ဌီနိ– တို့သည်။ ဘိန္နာနိ– ကွဲကုန်သနည်း? အဿ– ထိုပူတိဂတ္တတိဿထေရ်၏။ အရဟတ္တဿ– ၏။ ဥပနိဿယဘာဝံ– အားကြီးသောမှီရာ၏အဖြစ်သို့။ ပတ္တံ–ရောက်သော။ ကာရဏံ– အကြောင်းကား။ ကိံ– အဘယ်ပါနည်း? ”ဣတိ– ဤသို့

...[စာမျက်နှာ- ၁၀၂]...

မေးလျှောက်ကုန်ပြီ။ “ဘိက္ခဝေ– တို့! ဧတံ သဗ္ဗံ– ဤအလုံးစုံသည်။ ဧတဿ– ဤပူတိဂတ္တတိဿထေရ်၏။ အတ္တနာ– ကိုယ်တိုင်။ ကတကမ္မေနေဝ– ပြုအပ်ခဲ့ သော ကံကြောင့်သာ။ နိဗ္ဗတ္တံ– ဖြစ်ရပြီ။ ဣတိ– ဤသို့ မိန့်တော်မူပြီ။ “ဘန္တေ! တေန– ထိုပူတိဂတ္တတိဿထေရ်သည်။ ကိံ– အဘယ်ကံကို။ ကတံ– ပြုအပ်ခဲ့ပါသနည်း?” ဣတိ– ဤသို့ မေးလျှောက်ကုန်ပြီ။ “ဘိက္ခဝေ! တေန ဟိ– လျှင်။ သုဏာထ–ကြလော။” ဣတိ– ဤသို့ မိန့်တော်မူပြီး၍။ အတီတံ– ကို။ အာဟရိ– ပြီ။ (ကိံ)

အယံ– ပူတိဂတ္တတိဿထေရ်သည်။ ကဿပသမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓကာလေ– ကဿပ ဘုရားရှင် ပွင့်တော်မူရာအခါ၌။ ဝါ– ကဿပဘုရားရှင် လက်ထက်တော်အခါ၌။ သာကုဏိကော– ငှက်တို့ကို သတ်၍ အသက်မွေးသူသည်။ ဝါ– ငှက်သတ်မုဆိုး သည်။ ဟုတွာ– ၍။ ဗဟူ– ကုန်သော။ သကုဏေ– ငှက်တို့ကို။ ဝဓိတွာ– သတ်၍။ ဣဿရဇနံ– အစိုးရသောသူကို။ ဥပဋ္ဌဟိ– ပြုစုလုပ်ကျွေးပြီ။ ဝါ– ဆက်သ၏။

တေသံ– ထိုအစိုးရသူတို့အား။ ဒိန္နာဝသေသေ– ပေးအပ်ပြီးမှ ကြွင်းသော ငှက် တို့ကို။ ဝိက္ကိဏာတိ– ရောင်း၏။ “ဝိက္ကိတာဝသေသာ– ရောင်းအပ်သည်မှ ကြွင်း သော ငှက်တို့ကို။ မာရေတွာ– သေစေ၍။ ဝါ– သတ်၍။ ဌပိတာ– ထားအပ်ကုန် သည်။ (သမာနာ)၊ ပူတိကာ– ပုတ်ကုန်သည်။ ဘဝိဿန္တိ– ကုန်လိမ့်မည်။” ဣတိ– ဤသို့ တွေး၍။ ယထာ– အကြင်အခြင်းအရာအားဖြင့် ထားအပ်လသော်။ ဥပ္ပတိတုံ– ပျံခြင်းငှာ။ န သက္ကောန္တိ– မစွမ်းနိုင်ကုန်။ တထာ– ထိုအခြင်းအရာအားဖြင့်။ တေသံ– ထိုငှက်တို့၏။ ဇင်္ဃဋ္ဌီနိ စ– ခြေသလုံးရိုးတို့ကိုလည်းကောင်း။ ပက္ခဋ္ဌီနိ စ–အတောင်ရိုးတို့ကိုလည်းကောင်း။ ဘိန္ဒိတွာ– ချိုး၍။ ရာသိံ– အစုအပုံကို။ ကတွာ– ၍။ ဌပေတိ– ထားပြီ။ တေ– ထိုငှက်တို့ကို။ ပုနဒိဝသေ– ၌။ ဝိက္ကိဏာတိ– ရောင်း၏။ ပန– ဆက်။ အတိဗဟူနံ– အလွန်များစွာသောငှက်တို့ကို။ လဒ္ဓကာလေ– ရအပ်ရာ အခါ၌။ အတ္တနောပိ– မိမိ၏လည်း။ အတ္ထာယ– ငှာ။ ပစာပေတိ– ချက်စေ၏။ တဿ– ငှက်မုဆိုး၏။ ဧကဒိဝသံ– ၌။ ရသဘောဇနေ– အရသာရှိသောဘောဇဉ်ကို။ ပက္ကေ– ချက်အပ်သော်။ ဧကော– တစ်ပါးသော။ ခီဏာသဝေါ– သည်။ ပိဏ္ဍာယ– ငှာ။ စရန္တော– စဉ်။ ဂေဟဒွါရေ– ၌။ အဋ္ဌာသိ– ပြီ။ သော– သည်။ ထေရံ– ကို။ ဒိသွာ– ၍။ စိတ္တံ– ကို။ ပသာဒေတွာ– ၍။ “မယာ– သည်။ ဗဟူ– ကုန်သော။ ပါဏာ– တို့ကို၊

...[စာမျက်နှာ- ၁၀၃]...

မာရေတွာ– သေစေ၍။ ဝါ– သတ်၍။ ခါဒိတာ– ခဲစားအပ်ကုန်ပြီ။ အယျော စ–အရှင်သည်လည်း။ မေ– ၏။ ဂေဟဒွါရေ– အိမ်တံခါး၌။ ဌိတော– ရပ်နေ၏။ အန္တောဂေဟေ စ– အိမ်၏အတွင်း၌လည်း။ ရသဘောဇနံ– သည်။ သံဝိဇ္ဇတိ– ရှိနေ၏။ အဿ– ထိုအရှင်အား။ ပိဏ္ဍပါတံ– ကို။ ဒဿာမိ– လှူအံ့။” ဣတိ– ဤသို့ ကြံ၍။ တဿ– ထိုထေရ်၏။ ပတ္တံ– ကို။ အာဒါယ– ၍။ ပူရေတွာ– ပြည့်စေ၍။ ရသပိဏ္ဍပါတံ– အရသာရှိသောဆွမ်းကို။ ဒတွာ– လှူ၍။ ထေရံ– ကို။ ပဉ္စပတိဋ္ဌိတေန– ၅-ပါး သော တည်ခြင်းဖြင့်။ (ထိခြင်း၅-ပါးဖြင့်)၊ ဝန္ဒိတွာ– ၍။ “ဘန္တေ– ရား! တုမှေဟိ–အရှင်ဘုရားတို့သည်။ ဒိဋ္ဌဓမ္မဿ– မြင်အပ်သောတရား၏။ မတ္ထကံ– အထွတ်ထိပ် သို့။ ပါပုဏေယျံ– ရောက်ရပါလို၏။” ဣတိ– ဤသို့။ အာဟ– လျှောက်ပြီ။ ထေရော– သည်။ “ဧဝံ– ဤဆုတောင်းသည့်အတိုင်း။ ဟောတု– ဖြစ်ပါစေ။” ဣတိ– သို့။ အနုမောဒနံ– ကို။ အကာသိ– ပြီ။ “ဘိက္ခဝေ– တို! တဒါ– ထိုအခါ၌။ တိဿဿ– ၏။ ဧတံ– ဤဆိုအပ်လတံ့သောအကျိုးသည်။ ကတကမ္မဝသေန– ပြုအပ်သော ကံ၏ အစွမ်းကြောင့်။ နိပ္ဖန္နံ– ဖြစ်ပြီ။ သကုဏာနံ– ငှက်တို့၏။ အဋ္ဌိဘေဒန နိဿန္ဒေန– အရိုးတို့ကိုချိုးခြင်း၏ အကျိုးဆက်ကြောင့်။ ဝါ– အကျိုးဆက်အဖြစ် အားဖြင့်။ တိဿဿ– ၏။ ဂတ္တဉ္စ– သည်လည်း။ ပူတိကံ– သည်။ ဇာတံ– ဖြစ်ပြီ။ အဋ္ဌီနိ စ– တို့သည်လည်း။ ဘိန္နာနိ– ကျိုးကုန်ပြီ။ ခီဏာသဝဿ– အား။ ရသပိဏ္ဍပါတဒါနနိဿန္ဒေန– အရသာရှိသောဆွမ်းကိုလှူခဲ့ခြင်း၏ အကျိုးဆက်ကြောင့်။ ဝါ– အကျိုးဆက်အဖြစ်အားဖြင့်။ အရဟတ္တံ– သို့။ ပတ္တော။ ”ဣတိ– ဤသို့ ဆောင် တော်မူပြီ။

ပူတိဂတ္တတိဿတ္ထေရဝတ္ထုဘာသာဋီကာ ပြီး၏။

၈-နန္ဒဂေါပါလကဝတ္ထုဘာသာဋီကာ
ဒိသော ဒိသန္တိ– သော။ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ၊ သတ္ထာ၊ ကောသလဇနပဒေ– ကောသလတိုင်း၏ ဇနပုဒ်၌။ နန္ဒဂေါပါလကံ– နန္ဒနွားကျောင်းသားကို။ အာရဗ္ဘ၊ ကထေသိ၊ ကိရ– ချဲ့။ သာဝတ္ထိယံ– ၌။ အနာထပိဏ္ဍိကဿ– သော။ ဂဟပတိနော– ၏။ အဍ္ဎော– သုံးဆောင်ခံစားအပ်သော ကာမဂုဏ်, ထိုကာမဂုဏ်၏ အဆောက် အအုံတို့ဖြင့် လောက်လုံ ကြွယ်ဝသော၊ [“အဍ္ဎော– ကြွယ်ဝသော”ဟု အလွယ်ပေးနိုင်။

...[စာမျက်နှာ- ၁၀၄]...

သည်။ ဓမ္မဘာ-၁, ၇ရှု၊] မဟဒ္ဓနော– မြေဝယ်မြှုပ်ထား, များသောဥစ္စာရှိသော။ မဟာဘောဂေါ– နေ့စဉ်အမြဲ, သုံးစွဲအပ်သော များသောအသုံးအဆောင်ရှိသော။ နန္ဒော နာမ– မည်သော။ ဂေါပါလကော– သည်။ ဂေါယူထံ– နွားအပေါင်းကို။ ရက္ခတိ– စောင့်ရှောက်၏။ ဝါ– ကျောင်း၏။ သော– နန္ဒနွားကျောင်းသားသည်။ ကေဏိယော– ကေဏိယမည်သော။ ဇဋိလော– သည်။ ပဗ္ဗဇ္ဇာဝေသေန– ရသေ့ အသွင်ဖြင့်။ (ရာဇဗလိံ– မင်း၏ အခွန်အတုတ်ကို။ ဝါ– မင်းအား ပေးဆက်သထိုက် သော အခွန်အတုတ်ကို။ ပရိဟရန္တော– ရှောင်လွဲလျက်၊) အတ္တနော– မိမိ၏။ ကုဋုမ္ဗံ– ဥစ္စာကို။ ရက္ခတိ ယထာ– စောင့်ရှောက်သကဲ့သို့။ [ဤအကြောင်းကို။ မ၊ဋ္ဌ၊ ၃, ၂၇၃၊ သုတ္တနိ၊ဋ္ဌ၊ ၂၊ ၁၆၃၊ သာရတ္ထ၊ ၃၊ ၃၂၉ရှု၊] ဧဝံ– တူ။ ဂေါပါလကတ္တေန– နွားကျောင်းသား၏အဖြစ်ဖြင့်။ ရာဇဗလိံ– ကို။ ပရိဟရန္တော– လျက်။ အတ္တနော– ၏။ ကုဋုမ္ဗံ– ကို။ ရက္ခတိ ကိရ– စောင့်ရှောက်သတဲ့။ သော– ထိုနန္ဒနွားကျောင်းသား သည်။ ကာလေန ကာလံ– သင့်လျော်ရာအခါတိုင်း သင့်လျော်ရာအခါတိုင်း၌။ ဝါ– ရံဖန်ရံခါ၊ [ဓမ္မဘာ- ၁, ၄၂၃ရှု၊] ပဉ္စ– ၅မျိုးကုန်သော။ ဂေါရသေ– နွားမှဖြစ်သော အရသာတို့ကို။ အာဒါယ– ၍။ အနာထပိဏ္ဍိကဿ– ၏။ သန္တိကံ– သို့။ အာဂန္တွာ– ၍။ သတ္ထာရံ– ကို။ ပဿတိ– ဖူးမြင်၏။ ဓမ္မံ– ကို။ သုဏာတိ– ၏။ အတ္တနော– မိမိ၏။ ဝသနဋ္ဌာနံ– နေရာအရပ်သို့။ အာဂမနတ္ထာယ– ကြွလာတော်မူခြင်းအကျိုးငှာ။ သတ္ထာရံ– ကို။ ယာစတိ– တောင်းပန်၏။ သတ္ထာ– သည်။ တဿ– ထိုနန္ဒနွားကျောင်း သား၏။ ဉာဏပရိပါကံ– ဉာဏ်၏ ရင့်ကျက်ခြင်းကို။ ဝါ– ဉာဏ်၏ ရင့်ကျက်ရာ အခါကို။ အာဂမယမာနော– စောင့်ဆိုင်းတော်မူလျက်။ အဂန္တွာ– မကြွတော်မူ၍။ ပရိပက္ကဘာဝံ– ဉာဏ်ရင့်ကျက်သည်၏အဖြစ်ကို။ ဉတွာ– သိတော်မူ၍။ ဧကဒိဝသံ– ၌။ မဟာဘိက္ခုသံဃပရိဝုတော– ရဟန်းအပေါင်းခြံရံအပ်သည်။ (ဟုတွာ)၊ စာရိကံ– ခရီးရှည်လှည့်လည်ခြင်းကို။ ဝါ– ခရီးရှည်လှည့်လည်ခြင်းအားဖြင့်။ စရမာနော– လှည့်လည်တော်မူလသော်။ မဂ္ဂါ– မှ။ ဩက္ကမ္မ– ဖဲတော်မူ၍။ တဿ– ထို နန္ဒနွားကျောင်းသား၏။ ဝသနဋ္ဌာနာသန္နေ– နေရာအရပ်၏ အနီးဖြစ်သော။ အည တရသ္မိံ– တစ်ခုသော။ ရုက္ခမူလေ– သစ်ပင်ရင်း၌။ နိသီဒိ၊ နန္ဒော– သည်။ သတ္ထု– ၏။ သန္တိကံ– သို့။ အာဂန္တွာ– လာ၍။ ဝန္ဒိတွာ– ၍။ ပဋိသန္ထာရံ– လောကွတ် ပျူငှာ နှုတ်ဆက်စကားပြောကြားခြင်းကို။ ကတွာ– ၍။ သတ္ထာရံ– ကို။ နိမန္တေတွာ–

...[စာမျက်နှာ- ၁၀၅]...

ပင့်ဖိတ်၍။ သတ္ထာဟံ– လုံး။ ဗုဒ္ဓပ္ပမုခဿ– သော။ ဘိက္ခုသံဃဿ– အား။ ပဏီတံ–မွန်မြတ်သော။ ပဉ္စဂေါရသဒါနံ– ၅မျိုးသော နွားမှဖြစ်သော အရသာတို့ကို ပေးလှူခြင်းကို။ ဝါ– ၅မျိုးသော နွားမှဖြစ်သောအရသာအလှူကို။ အဒါသိ– ပြီ။ သတ္တမေ– ၇ရက်မြောက်သော။ ဒိဝသေ– ၌။ သတ္ထာ၊ အနုမောဒနံ– ကို။ ကတွာ– ၍။ ဒါနကထာဒိဘေဒံ– ဒါနနှင့်စပ်သော စကားအစရှိသော အပြားရှိသော။ အနုပုဗ္ဗိံ– အစဉ်အတိုင်းဟောပြထိုက်သော။ ကထံ– တရားစကားကို။ ကထေသိ– ပြီ။ ကထာပရိယောသာနေ– တရားစကား၏ အဆုံး၌။ နန္ဒဂေါပါလကော– သည်။ သောတာပတ္တိဖလေ– ၌။ ပတိဋ္ဌာယ– ၍။ သတ္ထု– ၏။ ပတ္တံ– ကို။ ဂဟေတွာ– ၍။ သတ္ထာရံ– သို့။ အနုဂစ္ဆန္တော– အစဉ်လိုက်သွားလသော်။ ဒူရံ– ဝေးသော အရပ်သို့။ ဂန္တွာ– ရောက်၍။ “ဥပါသက– ကာ! တိဋ္ဌ– တည်နေရစ်လော။” ဣတိ နိဝတ္တိယမာနော– ပြန်လှည့်စေအပ်သော်။ ဝန္ဒိတွာ– ၍။ နိဝတ္တိ– ပြီ။ အထ– ၌။ နံ– ထိုနန္ဒနွားကျောင်းသားကို။ ဧကော– သော။ လုဒ္ဒကော– မုဆိုးသည်။ ဝိဇ္ဈိတွာ– ပစ်၍။ မာရေသိ– သေစေပြီ။ ပစ္ဆတော– ၌။ ဝါ– နောက်က။ အာဂစ္ဆန္တာ– လာကုန်သော။ ဘိက္ခူ– တို့သည်။ နံ– ထိုနန္ဒနွားကျောင်းသားကို။ ဒိသွာ– ၍။ ဂန္တွာ– ၍။ သတ္ထာရံ– ကို။ အာဟံသု– ကုန်ပြီ။ “ဘန္တေ! နန္ဒော– သော။ ဂေါပါလကော– သည်။ ဝါ– ကို။ တုမှာကံ– တို့၏။ ဝါ– တို့သည်။ ဣဓ– ဤအရပ်သို့။ အာဂတတ္တာ– ကြွလာ တော်မူကုန်သည်၏အဖြစ်ကြောင့်။ မဟာဒါနံ– ကြီးစွာသောအလှူကို။ ဒတွာ– ၍။ အနုဂန္တွာ– အစဉ်လိုက်၍။ နိဝတ္တေန္တော– ပြန်လှည့်စေလသော်။ (ဧကေန– သော။ လုဒ္ဒကေန– သည်၊) မာရိတော– သေစေအပ်ပြီ။ ဝါ– သတ်အပ်ပြီ။ တုမှေ–အရှင်ဘုရားတို့သည်။ သစေ န+အာဂစ္ဆိဿထ– အကယ်၍ ကြွမလာကုန်အံ့။ (ဧဝံ သတိ)၊ အဿ– ထိုနန္ဒနွားကျောင်းသား၏။ မရဏံ– သေခြင်းသည်။ န အဘဝိဿ– မဖြစ်ရာ။” ဣတိ– ဤသို့ လျှောက်ကုန်ပြီ။ သတ္ထာ– သည်။ “ဘိက္ခဝေ– တို့! မယိ– ငါသည်။ အာဂတေပိ– ကြွလာသော်လည်းကောင်း။ အနာဂတေပိ–မကြွလာသော်လည်းကောင်း။ တဿ– ထိုနန္ဒနွားကျောင်း၏။ ဝါ– သည်။ စတဿော– ကုန်သော။ ဒိသာ– တူရူ (တည့်တည့်) အရပ်မျက်နှာတို့သို့။ (ဂစ္ဆန္တဿာပိ–သွားသော်လည်းကောင်း) စတဿော– ကုန်သော။ အနုဒိသာ စ– အထောင့်။

...[စာမျက်နှာ- ၁၀၆]...

အရပ်မျက်နှာတို့သို့။ ဂစ္ဆန္တဿာပိ– သွားသော်လည်းကောင်း။ မရဏတော– သေ ခြင်းမှ။ မုစ္စနူပါယော နာမ– လွတ်မြောက်ခြင်း၏ အကြောင်းမည်သည်။ နတ္ထိ–မရှိ။ ဟိ– မှန်၏။ ယံ– အကြင်စည်းပွားမဲ့ ပျက်စီးခြင်းကို။ စောရာ– ခိုးသူတို့သည်။ နေဝ ကရောန္တိ– မပြုနိုင်ကုန်။ ဝေရိနော– တို့သည်။ န ကရောန္တိ– မပြုနိုင်ကုန်။ တံ– ထိုစည်းပွားမဲ့ပျက်စီးခြင်းကို။ ဣမေသံ သတ္တာနံ– ဤသတ္တဝါတို့၏။ အန္တောပဒုဋ္ဌံ–အတွင်း၌ ပျက်စီးနေသော။ မိစ္ဆာပဏိဟိတံ– မှားယွင်းစွာထားအပ်သော။ စိတ္တမေဝ– စိတ်သည်သာ။ ကရောတိ– ၏။” ဣတိ ဝတွာ ဣမံ ဂါထမာဟ၊ (ကိံ)၊ “ဒိသော၊ ပေ။ ကရေ”တိ– ၍။ (အာဟ)

ဒိသော ဒိသံ ယံ တံ ကယိရာ, ဝေရီ ဝါ ပန ဝေရိနံ၊ မိစ္ဆာပဏိဟိတံ စိတ္တံ, ပါပိယော နံ တတော ကရေ

ဒိသော– မြင်လျှင်ကြားလျှင်, မရွှင်နှလုံး, မုန်း၍နေသော ခိုးသူတစ်ယောက် သည်။ ဒိသံ– မြင်လျှင်ကြားလျှင်, မရွှင်နှလုံး, မုန်း၍နေသော ခိုးသူတစ်ယောက် ကို။ (ဒိသွာ– အကြောင်းတိုက်ဆုံ, တွေ့ကြုံရသည်ဖြစ်၍၊) ယံတံ (အနယဗျသနံ)– ဟိတသုခ, အဝဝကို, လုံးဝဖျက်ငြား, အကြင်သို့သော စီးပွားမဲ့ကို။ ကယိရာ– ကိုယ်တိုင်လည်းကောင်း, ဖော်အပေါင်းဖြင့်, အကြောင်းအားလျော်စွာ, ပြုလုပ် ရာ၏။ ပန– အဖို့တစ်ပါးကား။ ဝေရီ ဝါ– အချင်းချင်းမာန်, မကောင်းကြံ၍, ရန်ရှိ နေသူတစ်ယောက်သည်မူလည်း။ ဝေရိနံ– အချင်းချင်းမာန်, မကောင်းကြံ၍, ရန် ရှိနေသူတစ်ယောက်ကို။ (ဒိသွာ– ၍။ ယံ တံ အနယဗျသနံ– ကို။ ကယိရာ– ရာ၏၊)

ဒိသော ဒိသံ။ ။ ဘူဝါဒိ ဒိသဓာတ်သည်၊ ပေက္ခဏ(ကြည့်ရှုခြင်း), ဟိံသာ (ညှဉ်းဆဲခြင်း), အပ္ပီတိ(မချစ်ခြင်း- မုန်းခြင်း), ဒါန(ပေးခြင်း), ဗောဓန(သိစေခြင်း) တို့၌ ဖြစ်၏၊ ဤနေရာ၌ ဟိံသာအနက် အပ္ပီတိအနက်ကို ယူ၍ ခိုးသူကို “ဒိသ”ဟု ခေါ်သည်၊ “ဒုဿတီတိ ဒိသော၊ [ဒုသ(အပ္ပီတိအနက်)+အ၊- ဓာန်ဋီ- ၃၄၅၊] ဒိသတီတိ- ညှဉ်းဆဲတတ်, မုန်းတတ်ကြောင့်၊ ဒိသော- မည်၏၊ (ဋ္ဌပြု)၊ ဒိသတိ ဟိံသတိ ပရေ ဝါ ပိယာယတိ, ပရေဟိ ဝါ န ပိယာယိတဗ္ဗောတိ ဒိသော(ဓာတွတ္ထ)၊ ပရေ ဒေဿတိ နပ္ပိယာယတိ, ပရေဟိ ဝါ ဒေဿိယတိ ပိယော န ကရိယတီတိ ဒိသော၊ [ဒိသီ (အပ္ပီတိအနက်)+အ၊ -နီတိဓာတု- ၁၈၇၊] ဒိဿတိ ကုဇ္ဈတီတိ ဒိသော(မ၊ဋီ၊၃၊၁၅၈)”ဟု ပြုပါ။

...[စာမျက်နှာ- ၁၀၇]...

မိစ္ဆာပဏိဟိတံ– အကုသိုလ်ကံ, တွေ့ကြုံပြန်သော်, မမှန်ဖောက်ပြား, မှားယွင်းစွာ ထားအပ်သောစိတ်သည်။ နံ (ပုရိသံ)– ကိုယ်မှုနှုတ်မှု, စိတ်မှုယုတ်မာ, ထိုသတ္တ ဝါကို။ တတော– ထိုခိုးသူရန်သူ, ဆန့်ကျင်သူတို့, ပြုမူလုပ်ကြံ, နှိပ်စက်အပ်သော ဒဏ်ထက်။ ပါပိယော– တစ်ဘဝမက, သံသရာကျလည်း, ဒုက္ခတွေတိုး, သာ၍ ဆိုးအောင်။ ကရေ– ဝန်ဆောင်နွား၌, လှည်းဘီးလိုက်သို့, စိုက်စိုက်မကွာ, ပြုလုပ် ရာသတည်း။

တတ္ထ– ၌။ ဒိသော ဒိသန္တိ– ကား။ စောရော– ခိုးသူတစ်ယောက် သည်။ စောရံ–ခိုးသူတစ်ယောက်ကို။ ဒိသွာ– မြင်၍။ [ကယိရာ၌စပ်၊] ဣတိ (အယံ)– ဤဒိသွာ ဟူသော ပါဌ်သည်။ ပါဌသေသော– ကြွင်းသောပါဌ်တည်း။ ယံ တံ ကယိရာတိ– ကား။ တဿ– ထိုခိုးသူ၏။ ယံ တံ အနယဗျသနံ– အကြင်တိုးပွားခြင်းမရှိသော ပျက်စီးခြင်းကို။ ဝါ– အကြင်စီးပွားမဲ့ ပျက်စီးခြင်းကို။ ကရေယျ– ပြုရာ၏။ ဒုတိယပဒေပိ– ဝေရီ ဝါ ပန ဝေရိနံဟူသော ဒုတိယပုဒ်၌လည်း။ ဝါ– ဝေရီ ဝါ ပန ဝေရိနံ ဟူသော ဒုတိယဝါကျ၌လည်း။ ဧသေဝ (ဧသော+ဧဝ)– ဤဆိုအပ်ပြီးသော အစီ အရင်သည်ပင်။ နယော– သိကြောင်းအစီအရင်တည်း။ (တစ်နည်း) ဧသေဝ နယော– ဤနည်းပင်တည်း။ (တစ်နည်း) ဧသေဝ (ဧသော+ဣဝ) နယော– ဤ

မိစ္ဆာပဏိဟိတံ။ ။ ပဏိဓီယတေတိ ပဏိဟိတံ၊ [ပ+နိ+ဓာ(ထပန အနက်)+တ၊ ဓာ၏ အာကို ဣပြု, ဓကို ဟပြု၊ နကို ဏပြန်။] မိစ္ဆာ+ပဏိဟိတံ မိစ္ဆာပဏိဟိတံ

အခြားနေရာ၌ လောကီစည်းစိမ်ကို တောင့်တ ၍ပြုသော လောကီကုသိုလ်စိတ်ကို မိစ္ဆာပဏိဟိတ, နိဗ္ဗာန်ကို တောင့်တ ၍ပြုသော ကုသိုလ်စိတ်ကို သမ္မာပဏိဟိတဟု ဖွင့်၏ (အံ၊ဋ္ဌ၊ ၁၊ ၄၃၊ အံ၊ဋီ- ၁, ၉၇)၊ ဤ၌ကား အကုသိုလ်စိတ်ကို မိစ္ဆာပဏိဟိတ၊ ကုသိုလ်စိတ်ကို သမ္မာပဏိဟိတဟု ယူရမည်။

ပါပိယော။ ။ “ပါပတရံ”ဟု ဒုတိယန္တဖြင့် ဖွင့်သောကြောင့် ဒုတိယာအနက်၌ ပဌမာသက်၊ (တစ်နည်း) ဒုတိယာမှ ပဌမာသို့ ပြန်နေသော ဝိဘတ္တိဝိပလ္လာသဟုကြံ

ဧသေဝ နယော။ ။ ရှေ့၂နည်းအလို “ဧသော+ဧဝ”ဟု ဖြတ်၍ နောက်ဆုံးနည်း အလို “ဧသော+ဣဝ”ဟု ဖြတ်ပါ၊ “ဧသေဝ နယော”တွေ့တိုင်း ဤသို့ ၂နည်းဖြတ်၍ ပေးပါ။ [ဧသေဝ နယော, ပုဒ်သဘောမှာ, ထင်စွာ ဧဝ, ဣဝအနက်, ၂ချက်စွဲ၍ သမ္ဗန်မြဲ၊- ဘုရားကြီး- ၇၁။]

...[စာမျက်နှာ- ၁၀၈]...

နည်းကိုကဲ့သို့။ (ဒဋ္ဌဗ္ဗော– မှတ်အပ်၏၊) ဣဒံ– ဤအနက်သည်။ ဝါ– ဤအနက်ကို။ ဝုတ္တံ– ဆိုအပ်သည်။ ဝါ– ဆိုလိုသည်။ ဟောတိ– ဖြစ်၏။ (ကိံ– အဘယ်အနက်သည်။ ဝါ– ဘယ်အနက်ကို။ ဝုတ္တံ– ဆိုအပ်သည်။ ဝါ– ဆိုလိုသည်။ ဟောတိ– ဖြစ်သနည်း?) ဧကော– တစ်ယောက်သောသူသည်။ ဧကဿ– အခြားတစ်ယောက်သောသူ၏။ (တစ်နည်း) ဧကော ဧကဿ– တစ်ယောက် တစ်ယောက်၏။ မိတ္တဒုဗ္ဘီ– မိတ် ဆွေကို ဖျက်ဆီးလေ့ရှိသော။ (မိတ်ဆွေကို ဖျက်ဆီးတတ်သော)၊ [မိတ္တံ ဒုဗ္ဘတိ သီလေနာတိ မိတ္တဒုဗ္ဘီ– မိတ်ဆွေကို ဖျက်ဆီးလေ့ရှိသူ။ [မိတ္တ+ဒုဘ+ဏီ၊- စရိယာ၊ဋ္ဌ၊ ၁၄၇၊] မိတ္တဿ+ဒုဗ္ဘော မိတ္တဒုဗ္ဘော– မိတ်ဆွေကို ဖျက်ဆီးခြင်း။ မိတ္တဒုဗ္ဘော+ယဿ အတ္ထီတိ မိတ္တဒုဗ္ဘီ– မိတ်ဆွေကို ဖျက်ဆီးခြင်းရှိသူ (ဋ္ဌပြု)၊] ဧကော– တစ်ယောက်သော။ စောရော– ခိုးသူသည်။ ပုတ္တဒါရခေတ္တဝတ္ထု ဂေါမဟိံသာဒီသု– သား,သမီး,မယား, လယ်,ယာ,နွား,ကျွဲအစရှိသောပစ္စည်းတို့၌။ အပရဇ္ဈန္တော– ဖျက်ဆီးလသော်။ ယဿ– အကြင်သူအား။ ဝါ– အကြင်သူ၏ ဥစ္စာကို။ အပရဇ္ဈတိ– ဖျက်ဆီး၏။ တထေဝ– ပင်။ အတ္တနိ– မိမိ၌။ အပရဇ္ဈန္တံ– ဖျက်ဆီးသော။ တမ္ပိ စောရံ– ထိုခိုးသူကိုလည်း။ ဒိသွာ– မြင်၍လည်းကောင်း။ ပန– ထိုမှတစ်ပါး။ ဝေရီ ဝါ– ရန်သူတစ်ယောက်သည် မူလည်း။ ကေနစိဒေဝ– တစ်စုံတစ်ခုသာလျှင်ဖြစ်သော။ ကာရဏေန– အကြောင်း ကြောင့်။ ဗဒ္ဓဝေရံ– ဖွဲ့အပ်သောရန်ရှိသော။ ဝေရိံ– ရန်သူကို။ ဒိသွာ– ကောင်း။ အတ္တနော– မိမိ၏။ ကက္ခဠတာယ– ကြမ်းတမ်းသည်၏အဖြစ်ကြောင့်လည်းကောင်း။ ဒါရုဏတာယ– ရုန့်ရင်းသည်၏အဖြစ်ကြောင့်လည်းကောင်း။ တဿ–

ဧကော ဧကဿ။ ။ ဧကော ဧကာယပုဒ်ကဲ့သို့ အချင်းချင်း အပြန်အလှန် ဖြစ် ကြောင်းကို သိစေလို၍ “ဧကော ဧကဿ”ဟု တစ်ဆက်တည်း ထားသည်၊ ထိုကြောင့် “ဧကော ဧကဿ- တစ်ယောက်သည်တစ်ယောက်၏”ဟုလည်း ပေးပါ၊ နီတိပဒ- ၃၅၀၊ ၃၅၁၌ ဧကောဧကာယကို အညမညံကဲ့သို့ အဗျယ(နိပါတ်)နှင့်တူသော ရုဠှီပုဒ်ဟု ဆို၏၊ “ဧကောဧကာယ- အချင်းချင်း”ဟု ဝိသေသနအနက်ပေးစေ၏၊ ဤ “ဧကော ဧကဿ”ကို ဧကောဧကာယနည်းတူ ရုဠှီပုဒ်ယူ၍ မိတ္တဒုဗ္ဘီ၌ မိတ္တမှာစပ်လျှင် သာမီ အနက်, ဒုဗ္ဘီနှင့် အပရဇ္ဇန္တော၌စပ်လျှင် သမ္ပဒါန်, ဝိသေသနဟု ယူကာ “ဧကော ဧကဿ- အချင်းချင်း၏၊ ဝါ- အား၊ ဝါ- အချင်းချင်း”ဟု ပေးရာ၏။

ကက္ခဠတာယ ဒါရုဏတာယ။ ။ ကက္ခဠ, ဒါရုဏ ၂ပုဒ်လုံးပင် ရုန့်ရင်း ကြမ်းတမ်း အနက်ဟော ပရိယာယ်ပုဒ်တည်း၊ ကက္ခီယတေတိ ကက္ခဠော- ကြမ်းတမ်းသောကြောင့်။

...[စာမျက်နှာ- ၁၀၉]...

ထိုခိုးသူ၏။ ဝါ– ထိုရန်သူ၏။ ယံ တံ အနယဗျသနံ– အကြင် တိုးပွားခြင်းမရှိသော ဖျက်ဆီးမှုကို။ ဝါ– အကြင်စီးပွားမဲ့ ဖျက်ဆီးမှုကို။ ကရေယျ– ပြုရာ၏။ ပုတ္တဒါရံ ဝါ– သားမယားကိုမူလည်း။ ပီဠေယျ– နှိပ်စက်ရာ၏။ ခေတ္တာဒီနိ ဝါ– လယ်အစ ရှိသော ပစ္စည်းတို့ကိုမူလည်း။ နာသေယျ– ဖျက်ဆီးရာ၏။ နံ– ထိုခိုးသူကို။ ဝါ– ထို ရန်သူကို။ ဇီဝိတာ ဝါ– အသက်မှမူလည်း။ ဝေါရောပေယျ– ခွင်းရာ၏။ (ဣတိ– ဤအနက်သည်။ ဝါ– ကို။ ဝုတ္တံ– သည်။ ဝါ– သည်။ ဟောတိ၊) [ဤသို့ ဝုတ္တံ ဟောတိကို ပြန်၍အုပ်ဖို့ရာ ဣတိသဒ္ဒါ ပါသင့်၏။ မပါလျှင် ထည့်ရရိုး ထုံးစံတည်း] ဒသသု– ဆယ်ပါးကုန်သော။ အကုသလကမ္မပထေသု အကုသလကမ္မပထေသု အကုသလကမ္မပထေသု– အကုသလကမ္မပထတရားတို့၌။ ဝါ– အပါယ်လမ်းကြောင်း, မကောင်းသော အကုသိုလ်ကံတို့၌။ မိစ္ဆာထပိတတ္တာ– မှားသောအားဖြင့် ထားအပ်သည်၏အဖြစ်ကြောင့်။ မိစ္ဆာပဏိဟိတံ– မိစ္ဆာပဏိ ဟိတမည်သော။ စိတ္တံ– စိတ်သည်။ [ကရေ၌ စပ်၊] ပါပိယော နံ တတော ကရေတိ– ကား။ တံ ပုရိသံ– ထိုယောက်ျားကို။ တတော– ထိုခိုးသူ, ရန်သူတို့ ပြုအပ်သော အမှုထက်။ ပါပတရံ– သာ၍ ယုတ်မာသောအမှုကို။ ကရေယျ– ပြုနိုင်၏။ ဟိ– မှန်၏။ ဝါ– ချဲ့။ ဝုတ္တပ္ပကာရော– ဆိုအပ်ပြီးသော အပြားရှိသော။ ဒိသော– ခိုးသူ တစ်ယောက်သည်။ ဒိသဿ ဝါ– ခိုးသူတစ်ယောက်၏မူလည်း။ ဝေရီ– ရန်သူ တစ်ယောက်သည်။ ဝေရိနော ဝါ– ရန်သူတစ်ယောက်၏မူလည်း။ ဣမသ္မိံယေဝ– သူတစ်ပါး ရယ်စရာကောင်းသူ၊ [ကက္ခ- ဟသနေ (ရယ်ရွှင်ခြင်း) +အလ၊ လကို ဠပြု၊] (တစ်နည်း) ကိဗ္ဗိသံ ကရောတီတိ ကက္ခဠော– မကောင်းမှုကို ပြုတတ်သူ၊ [ကရ+ဠက်။ ရှေ့၌ ခ- လာ, ရ်ကို ကပြု။ -မောဂ်-၇, ၂၂၇၊] ဒါရေတီတိ ဒါရုဏော– ကြမ်းတမ်းသောလူ၊ [ဒရ+ဥဏ၊ မောဂ်-၇, ၁၀၁၊] ဒရီယတီတိ ဒါရုဏံ– ကြမ်းတမ်းသောအရာဝတ္ထု၊ (ဓာန်ဋီ-၁၆၇)၊ ထိုနောက် ဘာဝအနက်၌ တာပစ္စည်း သက်၍ “ကက္ခဠတာ ဒါရုဏတာ” ဟု ဖြစ်သည်။

အကုသလကမ္မပထေသု။ ။ ပထသဒ္ဒါသည် “မဂ္ဂေါ ပန္ထော ပထော အဒ္ဓါ(ဓာန် ၁၉၀)”နှင့်အညီ လမ်းခရီးဟူသော အနက်ကို ဟော၏၊ ဤအကုသိုလ်ကံများလည်း အပါယ်သို့သွားကြောင်း မကောင်းသောလမ်းပင်တည်း၊ အကုသလကမ္မာနိယေဝ+ ပထာ အကုသလကမ္မပထာ- အကုသိုလ်ကံတို့သည်ပင် အပါယ်သို့ သွားကြောင်း မကောင်းသောလမ်းတို့

...[စာမျက်နှာ- ၁၁၀]...

အတ္တဘာဝေ– ဤအတ္တဘော၌သာ။ ဒုက္ခံ ဝါ– ကိုယ်ဆင်းရဲမှု, စိတ်ဆင်းရဲမှုကို လည်း။ ဥပ္ပာဒေယျ– ဖြစ်စေနိုင်၏။ ဇိဝိတက္ခယံ ဝါ– အသက်၏ ကုန်ခြင်းကို မူလည်း။ ကရေယျ– ပြုနိုင်၏။ ပန– အဖို့တစ်ပါးကား။ အကုသလကမ္မပထေသု– အကုသလကမ္မပထတရားတို့၌။ ဝါ– အပါယ်လမ်းကြောင်း မကောင်းသော အကု သိုလ်ကံတို့၌။ မိစ္ဆာထပိတံ– မှားသောအားဖြင့် ထားအပ်သော။ ဣဒံ စိတ္တံ– ဤ စိတ်သည်။ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ– မျက်မှောက်ထင်ထင် ရှုမြင်အပ်သော သဘော၌ပင်။ ဝါ– ပစ္စက္ခအတ္တဘော၌ပင်။ အနယဗျသနံ– တိုးပွားခြင်းမရှိသော ပျက်စီးခြင်းသို့။ ဝါ– စီးပွားမဲ့ပျက်စီးခြင်းသို့။ ပါပေတိ– ရောက်စေနိုင်၏။ အတ္တဘာဝသတသဟဿေသုပိ– အတ္တဘောတစ်သိန်းတို့၌သော်မှလည်း။ စတူသု– ၄-ပါးကုန်သော။ အပါယေသု– အပါယ်တို့၌။ ခိပိတွာ– ပစ်ချ၍။ သီသံ– ဥုးခေါင်းကို။ ဥက္ခိပိတုံ–မြှောက်ပင့်ခြင်းငှာ။ ဝါ– မော်ခွင့်ကို။ န ဒေတိ– မပေး။ ဣတိ– ဂါထာအဖွင့်အပြီး တည်း။ ဒေသနာပရိယောသာနေ– ၌။ ဗဟူ– တို့သည်။ သောတာပတ္တိဖလာဒီနိ– တို့သို့။ ပတ္တာ– ကုန်ပြီ။ မဟာဇနဿ– ၏။ သာတ္ထိကာ– သော။ ဒေသနာ– သည်။ ဇာတာ– ပြီ။ ပန– ဆက်။ ဥပါသကေန– နန္ဒဥပါသကာသည်။ ဘဝန္တရေ– ဘဝ တစ်ပါး၌။ ဝါ– ရှေးဘဝတုန်းက။ ကတကမ္မံ– ပြုအပ်ခဲ့သောကံကို။ ဘိက္ခူဟိ– ရဟန်း တို့သည်။ န ပုစ္ဆိတံ– မမေးမလျှောက်အပ်။ တသ္မာ– ကြောင့်။ သတ္ထာရာ– သည်။ န ကထိတံ– ဖြေတော်မမူအပ်။ ဣတိ– နန္ဒဂေါပါလကဝတ္ထုအပြီးတည်း။
နန္ဒဂေါပါလကဝတ္ထုဘာသာဋီကာ ပြီး၏။

၉-သောရေယျတ္ထေရဝတ္ထုဘာသာဋီကာ
န တံ မာတာ ပိတာ ကယိရာတိ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ သတ္ထာ သာဝတ္ထိယံ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော သောရေယျတ္ထေရံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ၊ ဝတ္ထု– ဝတ္ထုကို။ [နိဋ္ဌာပေသိ၌ စပ်၊] ဝါ– သည်။ [သမုဋ္ဌိတံ၌ စပ်၊] သောရေယျနဂရေ– သောရေယျ မြို့၌။ သမုဋ္ဌိတံ– ဖြစ်ပေါ်ပြီ။ သာဝတ္ထိယံ– ၌။ နိဋ္ဌာပေသိ– ပြီးဆုံးစေပြီ။ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေ– သည်။ သာဝတ္ထိယံ– ၌။ ဝိဟရန္တေ– သော်။ သောရေယျနဂရေ– ၌။ သောရေယျသေဋ္ဌိပုတ္တော– သောရေယျသူဌေး၏သားသည်။ ဧကေန– တစ်ယောက်သော၊

...[စာမျက်နှာ- ၁၁၁]...

သဟာယကေန– သူငယ်ချင်းနှင့်။ သဒ္ဓိံ– တူ။ သုခယာနကေ– ချမ်းသာစေသော ယဉ်ငယ်၌။ ဝါ– ဇိမ်ခံယဉ်ငယ်၌။ နိသီဒိတွာ– ၍။ မဟန္တေန– သော။ ပရိဝါရေန–အခြံအရံနှင့်တကွ။ နှာနတ္ထာယ– ရေချိုးခြင်းငှာ။ နဂရာ– မှ။ နိက္ခမိ– ထွက်ပြီ။ တသ္မိံ ခဏေ– ထိုခဏ၌။ မဟာကစ္စာယနတ္ထေရော– မဟာကစ္စည်းထေရ်သည်။ သောရေယျနဂရံ– သို့။ ပိဏ္ဍာယ– ငှာ။ ပဝိသိတုကာမော– ဝင်ခြင်းငှာ အလိုရှိသည်။ ဟုတွာ– ၍။ ဗဟိနဂရေ– ၌။ သံဃာဋိံ– ကို။ ပါရုပတိ– ရုံ၏။ စ– ဆက်။ ထေရဿ– ၏။ သရီရံ– ကိုယ်သည်။ သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏံ– ရွှေအဆင်းနှင့် တူသောအဆင်းရှိ၏။ သောရေယျသေဋ္ဌိပုတ္တော– သည်။ တံ– ထိုမဟာကစ္စည်းထေရ်ကို။ ဒိသွာ စိန္တေသိ– ပြီ။ (ကိံ)၊ “အယံ ဝါ ထေရော– ဤထေရ်သည်မူလည်း။ မမ– ငါ၏။ ဘရိယာ–မယားသည်။ ဘဝေယျ– ဖြစ်ပါမူကား။ အဟော ဝတ– ဩော်...ကောင်းလေစွ။ မမ– ၏။ ဘရိယာယ– ဇနီး၏။ သရီရဝဏ္ဏော ဝါ– ကိုယ်၏အဆင်းသည်မူလည်း။ ဧတဿ– ဤထေရ်၏။ သရီရဝဏ္ဏော ဝိယ– ကိုယ်၏အဆင်းကဲ့သို့။ ဘဝေယျ– ကား။ (အဟော ဝတ– စွ၊)၊ ”ဣတိ– ဤသို့ အကြံဖြစ်ပြီ။ တဿ– ထိုသောရေယျ သူဌေးသား၏။ စိန္တိတမတ္တေယေဝ– ကြံစည်အပ်ကာမျှဖြစ်သော်သာ။ ဝါ– ကြံလျှင် ကြံခြင်း။ ပုရိသလိင်္ဂံ– ယောက်ျား၏ အသွင်သည်။ (ယောကျ်ား၏ ပုံသဏ္ဌာန် သည်)၊ အန္တရဓာယိ– ကွယ်ပျောက်ပြီ။ ဣတ္ထိလိင်္ဂံ– မိန်းမ၏ အသွင်သည်။ (မိန်းမ၏ ပုံသဏ္ဌာန်သည်)၊ ပါတုရဟောသိ– ထင်ရှား ဖြစ်ပေါ်ပြီ။ သော– ထို

ပုရိသလိင်္ဂံ အန္တရဓာယတိ။ ။ “ပုရိသလိင်္ဂံ အန္တရဓာယတိ၊ ဣတ္ထိလိင်္ဂံ ပါတု- ရဟောသိ”ဟူသော စကားသည် အကျိုးဖြစ်သော ပုံသဏ္ဌာန်၏ ကွယ်ပုံ ဖြစ်ပေါ်လာပုံ ကို တိုက်ရိုက်ပြသော စကားတည်း၊ ထိုသို့ အကျိုးကို ပြသဖြင့် အကြောင်းဖြစ်သော ပုရိသဘာဝရုပ်, ဣတ္ထိဘာဝရုပ်တို့၏ ကွယ်ပုံဖြစ်ပေါ်လာပုံကိုလည်း ပြပြီးဖြစ်တော့၏၊ လိင်္ဂသဒ္ဒါ လက်ခြေစသော ပုံသဏ္ဌာန်ဟောတည်း။

ဆက်ဥုးအံ့– ခန္ဓာအစဉ်၌ ရှေးကံအစွမ်းကြောင့် ပုရိသဘာဝရုပ်အစဉ်သည် ဆက် ကာဆက်ကာ ဖြစ်၍ချုပ်၍ လာခဲ့ရာ ထိုကံအစွမ်းကုန်သောအခါ နောက်ဆုံး မချုပ်မီ စိတ္တက္ခဏ၁၇ချက်ခန့်၏ ဥပါဒ်ခဏမှ စ၍ ပုရိသဘာဝကမ္မဇရုပ်မဖြစ်တော့။ ထိုရုပ် မဖြစ်လျှင် ထိုရုပ်ကို အကြောင်းပြု၍ ဖြစ်နေသော မုတ်ဆိတ်,ကျင်စွယ်နှင့်တကွ ယောကျ်ားပုံသဏ္ဌာန်,အင်္ဂါဇာတ်တို့ကို ဖြစ်ပေါ်စေနိုင်သော စိတ္တဇ, ဥတုဇ, အာဟာရ ဇရုပ်များလည်း အချိန်အနည်းငယ် ဆက်ဖြစ်ပြီးလျှင် ချုပ်ကြတော့၏။ ထိုအခါ ဣတ္ထိ

...[စာမျက်နှာ- ၁၁၂]...

ဘာဝရုပ်ကို ဖြစ်စေနိုင်သော ရှေးကံအစွမ်းကြောင့် ဣတ္ထိဘာဝရုပ် ဆက်ဖြစ်၏။ ထို ဣတ္ထိဘာဝရုပ်လျှင် အခြေခံရှိသော တိဇရုပ်များလည်း ဖြစ်ပြန်ရကား မိန်းမအင်္ဂါ ဇာတ်နှင့်တကွ မိန်းမပုံသဏ္ဌာန်ပေါ်လာလေ၏။ ဤသို့ ဘာဝရုပ်၂ခုတို့ အပြောင်းအလဲ ဖြစ်မှုကိုပင် “လိင်ပြန်သည်”ဟု ခေါ်စမှတ်ပြုကြသည်။

ကွယ်ခြင်း ဖြစ်ခြင်းအကြောင်း။ ။ ယောကျ်ားသဏ္ဌာန်နှင့် မိန်းမသဏ္ဌာန်၂မျိုး တွင် ယောကျ်ားသဏ္ဌာန်က မြတ်သည်၊ ထိုကြောင့် သူတစ်ပါးမယား၌ သွားလာပြစ်မှား ခြင်းစသော အားကြီးသော အကုသိုလ်ကံကြောင့် ယောကျ်ားသဏ္ဌာန် ကွယ်ပျောက်၍ အားနည်းသော ကုသိုလ်ကြောင့် မိန်းမသဏ္ဌာန် ဖြစ်ပေါ်သည်။

ချဲ့ပါဥုးမည်– ပဋိသန္ဓေအခါက ပုရိသဘာဝရုပ်ကို ဖြစ်စေသော ဗလဝကုသိုလ်ကံ သည် သူတစ်ပါးမယား၌ သွားလာပြစ်မှားခြင်းစသော အားကောင်းသော အကုသိုလ် ကံ၏ နှောင့်ယှက်ဖျက်ဆီးမှုမခံရလျှင် တစ်သက်လုံး ပုရိသဘာဝရုပ်ကို ဖြစ်စေသည်။ ပြအပ်ခဲ့သော အားကောင်းသော အကုသိုလ်ကံ၏ နှောင့်ယှက်ဖျက်ဆီးမှုခံရလျှင်ကား ပဋိသန္ဓေအခါက ပုရိသဘာဝရုပ်ကို ဖြစ်စေသော ဗလဝကုသိုလ်ကံသည် အားနည်း သွားပြီး ပုရိသဘာဝရုပ်ကို မဖြစ်စေနိုင်တော့ဘဲ မိမိအစွမ်းအားလျော်စွာ ပဝတ္တိအခါ ဣတ္ထိဘာဝရုပ်ကို ဖြစ်စေ၏။

ထို့ပြင် ပဋိသန္ဓေကျိုးပေးစဉ်ကပင် သူတစ်ပါးမယား၌ သွားလာပြစ်မှားခြင်းစ သော အားကောင်းသော အကုသိုလ်ကံက ပုရိသဘာဝရုပ်ကို ဖြစ်စေနိုင်သော အစွမ်း သတ္တိကို နှောင့်ယှက်ဖျက်ဆီးလျှင် ကုသိုလ်ကံသည် အားနည်းသွားကာ (အားနည်း သော ကုသိုလ်ကံဖြစ်ကာ) ပုရိသဘာဝရုပ်ကို မဖြစ်စေဘဲ ပဋိသန္ဓေအခါကပင် ဣတ္ထိ ဘာဝရုပ်ကို ဖြစ်စေသည်။ ထိုကြောင့် အားကြီးသော အကုသိုလ်ကံကြောင့် ယောကျ်ား သဏ္ဌာန် ကွယ်ပျောက်၍ အားနည်းသော ကုသိုလ်ကြောင့် မိန်းမသဏ္ဌာန် ဖြစ်ပေါ် သည်ဟု ဆိုအပ်၏။

အားနည်းသောအကုသိုလ်ကြောင့် ကွယ်ပုံ။ ။ ပုရိသဘာဝရုပ်ဖြစ်ခြင်းကို တား မြစ်နိုင်သော သူတစ်ပါးမယား၌ သွားလာပြစ်မှားခြင်းစသော အားကောင်းသော အကုသိုလ်ကံ အားနည်းသွားသဖြင့် မိန်းမသဏ္ဌာန် ကွယ်ပျောက်လျှင် အားနည်းသော အကုသိုလ်ကြောင့် မိန်းမသဏ္ဌာန် ကွယ်ပျောက်သည်ဟု ဆိုအပ်၏။

ချဲ့ပါဥုးမည်– သူတစ်ပါးမယား၌ သွားလာပြစ်မှားခြင်းစသော အားကောင်းသော အကုသိုလ်ကံ နှောင့်ယှက်ဖျက်ဆီးအပ်သဖြင့် ကုသိုလ်ကံအားနည်းသွားကာ ပုရိသ ဘာဝရုပ်ကို မဖြစ်စေနိုင်တော့ဘဲ ပဋိသန္ဓေအခါ မိန်းမ၏။ ဣတ္ထိဘာဝရုပ်ကို ဖြစ်စေ၏၊

...[စာမျက်နှာ- ၁၁၃]...

ထိုအားနည်းသောကုသိုလ်ကံသည် ပဝတ္တိအခါ ဗြဟ္မစရိယကို ကျင့်သုံးခြင်း, မိစ္ဆာစာရ မှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၏ အစွမ်းဖြင့်လည်းကောင်း, ယောကျ်ားဘဝကို တောင့်တခြင်း၏ အစွမ်းဖြင့်လည်းကောင် ဆည်းပူးမှုပြုအပ်ခဲ့သော အားကြီးသောကုသိုလ်ကံက အစွမ်း သတ္တိကို ဖြည့်ပေးလိုက်သဖြင့် ပုရိသဘာဝရုပ်ကို ဖြစ်စေစွမ်းနိုင်ကာ ဣတ္ထိဘာဝရုပ်ကို မဖြစ်စေတော့ဘဲ မိမိအစွမ်းအားလျော်စွာ ပုရိသဘာဝရုပ်ကို ဖြစ်စေ၏။ ထိုအခါမျိုး၌ ပုရိသဘာဝရုပ်ဖြစ်ခြင်းကို တားမြစ်နိုင်သော သူတစ်ပါးမယား၌ သွားလာပြစ်မှားခြင်း စသော အားကောင်းသော အကုသိုလ်ကံ အားနည်းသွားသဖြင့် မိန်းမသဏ္ဌာန် ကွယ် ပျောက်၏။ ထိုကြောင့် မိန်းမသဏ္ဌာန် ကွယ်ပျောက်လျှင် အားနည်းသော အကုသိုလ် ကြောင့် ကွယ်ပျောက်သည်ဟု ဆိုအပ်၏။ အချုပ်မှာ သုဂတိဘုံ၌ အကုသိုလ်ကြောင့် လိင်ကွယ်ပျောက်၍ ကုသိုလ်ကြောင့် လိင်ဖြစ်ပေါ်သည်။ ဒုဂ္ဂတိဘုံ၌ကား အကုသိုလ် ကြောင့် ကွယ်ခြင်း, ဖြစ်ခြင်း၂မျိုးလုံး ဖြစ်ရသည်။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊ ၁၊ ၂၃၈၊ သာရတ္ထ၊ ၂၊ ၁၀၁၊ ၁၀၂၊ ၁၀၃၊ ဓမ္မဋီ-၇၄)

ပုရိသလိင်္ဂံ။ ။ ပုရတိ အဂ္ဂေ ဂစ္ဆတီတိ ပုရိသော၊ မာတာပိတူနံ ဟဒယံ ပူရေတီတိ ပုရိသော၊ အတ္တနော မနောရထံ ပူရေတီတိ ဝါ ပုရိသော၊ [ပူရ+ဣသ၊ ကွစိ ဓာတုဖြင့် ပူ၌ ရဿပြု၊- ကစ္စည်း- ၃၁၅၊ ရူ- ၄၂၀၊] ပုရံ ဟိတံ ဣသတိ ဂဝေသတီတိ ဝါ ပုရိသော၊ ဗုဒ္ဓပစ္စေကဗုဒ္ဓစက္ကဝတ္တိဘာဝံ ပုရေတိ ဝါ ကမ္မန္တိ ပုရံ- ဘုရား ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ စကြာဝတေး မင်းအဖြစ်ကို ပြည့်စေတတ်သော အားကောင်းသော ကုသုလ်ကံ၊ ပုရံ ဣသတိ သီလေနာတိ ပုရိသော၊ [ပုရ +ဣသ+အ၊] ပုရိ ဥစ္စေ ဌာနေ သေတီတိ ဝါ ပုရိသော၊ [ပုရိ+ သိ+အ၊] ပု ဝုစ္စတိ နိရယော၊ တံ ရေသတိ(ရိသတိ) ဂစ္ဆတီတိ ဝါ ပုရိသော၊ [ပု+ရိသ (ဟိံသာအနက်, ဂတိအနက်)+အ၊ -ဣနေတ္တိဝိ- ၅၈၊] လိင်္ဂတိ “ဣတ္ထီ, ပုရိသော”တိ ဝိဘာဂံ ဂစ္ဆတိ ယေနာတိ လိင်္ဂံ၊ [လိင်္ဂ+အ၊] လီနံ အပါကဋံ+အင်္ဂံ ဝါ လိင်္ဂံ၊ [လီန+အင်္ဂ၊- ဓာန်ဋီ- ၂၇၃၊] လိင်္ဂီယတိ ဝိစိတ္တံ ကရီယတိ အဝိဇ္ဇာတဏှာကမ္မေဟိဥတုနာ ဝါ စုဏ္ဏာ- ဒီဟိ ဝါ သရီရမီတိ လိင်္ဂံ(နီတိဓာတု- ၂၈၅)၊ ပုရိသဿ+လိင်္ဂံ ပုရိသလိင်္ဂံ

ဣတ္ထိလိင်္ဂံ။ ။ ထီယတိ သံဟညတိ ဧတ္ထ ဂဗ္ဘောတိ ဣတ္ထီ၊ [ထေ+အ+ဤ၊ ဝဏ္ဏာ- ဂမနိရုတ္တိနည်းဖြင့် ဣနှင့် တ- လာ၊ (တစ်နည်း) အပ္ပက္ခရာနံ ဗဟုတ္တမညတ္ထတ္တဉ္စ(နီတိ- ၄၂)သုတ်ဖြင့် ထီကို ဣတ္ထီပြု၊(မဟာနိ၊ဋ္ဌ၊၄၆၊ နီတိဓာတု- ၆၈၊ ၆၉၊ နီတိဓာတုနိ- ၁, ၁၆၉)။ (တစ်နည်း) ဝိဓာန်၌ ဣကား တဗ္ဘောဟု ဆို၏၊ ထိုအလို “ထီယတိ သံဟညတိ ဧတ္ထ ဂဗ္ဘောတိ ထီ၊ ထီယေဝ ဣတ္ထီ၊ (တဗ္ဘာဝုတ္တိကမ္မဓာရည်း)”ဟုပြု၊ (တစ်နည်း) ဣစ္ဆတိ ဣစ္ဆီယတီတိ ဝါ ဣတ္ထီ(ဓာန်ဋီ၊ မောဂ်)၊ ဣစ္ဆာပေတီတိ ဝါ ဣတ္ထီ(နီတိဓာတု- ၆၈)၊ [ဣသု+တ+ဤ၊- ဓာန်ဋီ- ၁၉၀၊ (တစ်နည်း) ဣသ+ထီ၊ -မောဂ်- ၇, ၉၄။]

...[စာမျက်နှာ- ၁၁၄]...

သောရေယျသူဌေးသားသည်။ လဇ္ဇမာနော– ရှက်သည်။ (ဟုတွာ)၊ ယာနကာ– ယဉ်ငယ်မှ။ ဩရုယှ– သက်ဆင်း၍။ ပလာယိ– ပြေးပြီ။ ပရိဇနော– အခြံအရံလူ အပေါင်းသည်။ တံ– ထိုအကြောင်းကို။ အသဉ္ဇာနန္တော– မသိလသော်။ ဝါ– မသိ သည်၏အဖြစ်ကြောင့်။ “ဧတံ– ဤပြေးခြင်းသည်။ ကိံ– ဘာကြောင့်နည်း? ”ဣတိ– ဤသို့။ အာဟ၊ သာပိ– ထိုသူမသည်လည်း။ တက္ကသိလမဂ္ဂံ– တက္ကသိုလ်ပြည်သို့ ရောက်စေသောလမ်းသို့။ ဝါ– တက္ကသိုလ်လမ်းသို့။ ပဋိပဇ္ဇိ– သွားပြီ။ အဿာ– ထို သူမ၏။ သဟာယကောပိ– သူငယ်ချင်းသည်လည်း။ ဣတော စိတော စ– ဤမှ ဤမှလည်း။ [ဓမ္မဘာ-၁, ၅၃၂ရှု၊] ဝိစရိတွာပိ– လှည့်လည်ရှာဖွေပါသော်လည်း။ နာဒ္ဒသ (န+အဒ္ဒသ)– မတွေ့ရတော့ပြီ။ သဗ္ဗေ– အလုံးစုံသော သူတို့သည်။ နှာယိတွာ– ၍။ ဂေဟံ– သို့။ အဂမိံသု– ပြန်သွားကုန်ပြီ။ စ– ဆက်။ “သေဋ္ဌိပုတ္တော– သည်။ ကဟံ– အဘယ်မှာနည်း? ”ဣတိ– ဤသို့။ ဝုတ္တေ– မေးအပ်သော်။ “နှတွာ– ရေချိုးပြီး၍။ (ရေချိုးပြီးလျှင်)၊ အာဂတော– လာမည်။ ဘဝိဿတိ– ဖြစ်လိမ့်မည်။ ဣတိ– သို့။ မညိမှာ– မှတ်ထင်ကုန်၏။” ဣတိ– သို့။ ဝဒိံသု– ကုန်ပြီ။ အထ– ၌။ အဿ– ထိုသူဌေးသား၏။ မာတာပိတရော– တို့သည်။ တတ္ထ တတ္ထ– ထိုထိုအရပ်၌။ ပရိယေသိတွာ– ရှာ၍။ အပဿန္တာ– မတွေ့မြင်ရကုန်လသော်။ ရောဒိတွာ– ငို၍။ ပရိဒေဝိတွာ– မြည်တမ်း၍။ “မတော– သေသည်။ ဘဝိဿတိ– ဖြစ်လိမ့်မည်။” ဣတိ– ဤသို့ ထင်၍။ မတကဘတ္တံ– သေသူဖို့ ထမင်းကို။ ဝါ– သေသူကို ရည်စူး၍ ပေး လှူအပ်သောဆွမ်းကို။ [မတကဘတ္တန္တိ မတကေ ဥဒ္ဒိဿ ဒါတဗ္ဗဘတ္တံ၊ အံဋီ-၂, ၁၃၈၊ ဇာဋီသစ်-၁, ၂၀၆၊] အဒံသု– ကုန်ပြီ။ သာ– သည်။ ဧကံ– တစ်ယောက်သော။ တက္ကသိလဂါမိံ– တက္ကသိုလ်ပြည်သို့သွားသော။ သတ္ထဝါဟံ– ကုန်သည် မှူးကို။ ဒိသွာ– ၍။ ယာနကဿ– ယဉ်၏။ ပစ္ဆတော ပစ္ဆတော– နောက်၌ နောက်၌။ ဝါ– နောက်က နောက်က။ အနုဗန္ဓိ– အစဉ်လိုက်ပြီ။

အန္တရဓာယိ။ ။ “အန္တရော စု အဒဿနေ(ဓာတွတ္ထ)”အလို အန္တရသဒ္ဒါ ရှေးရှိ သဖြင့် ဓာဓာတ်, စုရာဒိဏယပစ္စည်း, ဤဝိဘတ်တည်း၊ ဏအနုဗန်ချေ၊ ကွစိ ဓာတုဖြင့် အ- ကိုချေ၊ မောဂ်ပံ- ၁၀၄၊ နီတိဓာတု- ၂၂၈အလိုကား အန္တရပုဗ္ဗ ဓာဓာတ်, အဒဿန အနက်, ဒိဝါဒိယပစ္စည်းတည်း။

...[စာမျက်နှာ- ၁၁၅]...

အထ– ၌။ နံ– ထိုသူမကို။ မနုဿာ– တို့သည်။ ဒိသွာ– မြင်၍။ “အမှာကံ– တို့၏။ ယာနကဿ– ၏။ ပစ္ဆတော ပစ္ဆတော– ၌။ ဝါ– ကယ။ အနုဂစ္ဆတိ– အစဉ်လိုက်နေ၏။ မယံ– ငါတို့သည်။] ဧသာ– ဤကလေးမသည်။ ကဿ– အဘယ်သူ၏။ ဒါရိကာ–ကလေးမနည်း။’ ဣတိ– သို့။ တံ– သင့်ကို။ န ဇာနာမာ– မသိပါကုန်။” ဣတိ– သို့။ ဝဒိံသု– ကုန်ပြီ။ သာပိ– ထိုသူမသည်လည်း။ “တုမှေ– သင်တို့သည်။ အတ္တနော– ၏။ ယာနကံ– ယဉ်ကို။ ပါဇေထ– မောင်းနှင်ကြပါ။ အဟံ– သည်။ ပဒသာ– ခြေဖြင့်။ ဂမိဿာမိ– သွားမည်။” ဣတိ– ဤသို့ ပြော၍။ ဂစ္ဆန္တီ– သွားလသော်။ အင်္ဂုလိမုဒ္ဒိကံ–လက်စွပ်ကို။ ဒတွာ– ၍။ ဧကသ္မိံ– သော။ ယာနကေ– ၌။ ဩကာသံ– စီးခွင့်ကို။ ကာရေသိ– ပြုစေပြီ။ မနုဿာ– တို့သည်။ စိန္တယိံသု– ကုန်ပြီ “တက္ကသိလနဂရေ– မြို့၌။ အမှာကံ– တို့၏။ သေဋ္ဌိပုတ္တဿ– ၏။ ဘရိယာ– သည်။ နတ္ထိ– မရှိ။ တဿ– ထိုသူဌေးသားအား။ အာစိက္ခိဿာမ– ပြောကြမည်။ နော– ငါတို့ဖို့။ မဟာပဏ္ဏာကာရော– များစွာသော လက်ဆောင်သည်။ ဘဝိဿတိ– ဖြစ်လိမ့်မည်။” ဣတိ– ဤသို့ ကြံကုန်ပြီ။ တေ– ထိုသူတို့သည်။ ဂေဟံ– သူဌေးသားအိမ်သို့။ ဂန္တွာ၊ “သာမိ–အရှင်! အမှေဟိ– ကျွန်ုပ်တို့သည်။ တုမှာကံ– တို့ဖို့။ ဧကံ– သော။ ဣတ္ထိရတနံ–မိန်းမရတနာကို။ အာနီတံ– ဆောင်အပ်ခဲ့ပြီ။” ဣတိ– သို့။ အာဟံသု၊ သော– ထို သူဋ္ဌေးသည်။ တံ– ထိုစကားကို။ သုတွာ– ၍။ တံ– ထိုသူမကို။ ပက္ကောသာပေတွာ– ခေါ်စေ၍။ ဝါ– သော်။ အတ္တနော– မိမိ၏။ ဝယာနုရူပံ– အရွယ်အားလျော်သော။ အဘိရူပံ– လွန်ကဲသောအဆင်းရှိသော။ ဝါ– အလွန်ချောသော။ ပါသာဒိကံ– စိတ် ၏ ကြည်လင်ခြင်းကို ဆောင်နိုင်သော။ (တံ– ထိုသူမကို၊) ဒိသွာ– ၍။ [တံကို အဓိကာရနည်းအရ လိုက်ပေးခဲ့သည်။ ထိုသို့ လိုက်မပေးလိုလျှင် ဝယာနုရူပံစသော ၃ပုဒ်ကို ဘာဝပ္ပဓာန ဘာဝလောပ, ဒိသွာ၏ ကံပုဒ် ကြံ၍ “အတ္တနော– ၏။ ဝယာနုရူပံ–အရွယ်အားလျော်သည်၏အဖြစ်ကိုလည်းကောင်း။ အဘိရူပံ– လွန်ကဲသောအဆင်းရှိ သည်၏ အဖြစ်ကိုလည်းကောင်း။ ပါသာဒိကံ– စိတ် ၏ကြည်လင်ခြင်းကို ဆောင်နိုင် သည်၏ အဖြစ်ကိုလည်းကောင်း။ ဒိသွာ– ၍”ဟု တစ်နည်းပေးပါ။] ဥပ္ပန္နသိနေဟော–ဖြစ်သော ချစ်ခြင်းရှိသည်။ (ဟုတွာ)၊ ဂေဟေ– ၌။ အကာသိ– ပြုပြီ။ ဝါ– ထားပြီ။ ဟိ– မှန်၏။ ဝါ– ဆက်။ ပုရိသာ– တို့သည်။ ဣတ္ထိယော– မိန်းမတို့သည်။ အဘူတပုဗ္ဗာ နာမ– ရှေး၌ မဖြစ်ဖူးသူတို့မည်သည်။ နတ္ထိ– မရှိကုန်။ ဣတ္ထိယော ဝါ– တို့သည်။

...[စာမျက်နှာ- ၁၁၆]...

လည်း။ ပုရိသာ– တို့သည်။ အဘူတပုဗ္ဗာ နာမ– မည်။ နတ္ထိ– ကုန်။ ဟိ– ချဲ့။ ပုရိသာ– တို့သည်။ ပရဿ– သူတစ်ပါးတို့၏။ ဒါရေသု– မယားတို့၌။ အတိစရိတွာ– ကျော် လွန်၍ ကျင့်ခြင်းကြောင့်။ ဝါ– လွန်ကျူးပြစ်မှားခြင်းကြောင့်။ ကာလံ– ကို။ ကတွာ– ၍။ ဗဟူနိ– များစွာကုန်သော။ ဝဿသတသဟဿာနိ– အနှစ်အသိန်းတို့ပတ်လုံး။ ဝါ– သိန်းပေါင်းများစွာသော နှစ်တို့ပတ်လုံး။ နိရယေ– ၌။ ပစ္စိတွာ– ၍။ မနုဿဇာတိံ– လူ့ဘဝသို့။ အာဂစ္ဆန္တာ– ပြန်လာကုန်လသော်။ အတ္တဘာဝသတေ– အတ္တ ဘောတို့၏ အရာ၌။ ဝါ– ရာပေါင်းများစွာသောဘဝတို့၌။ ဣတ္ထိဘာဝံ– မိန်းမ အဖြစ်သို့။ အာပဇ္ဇန္တိ– ကုန်၏။

ကပ္ပသတသဟဿံ– ကမ္ဘာတစ်သိန်းပတ်လုံး။ ပူရိတပါရမီ– ဖြည့်ကျင့်အပ် သော ပါရမီရှိသော။ အရိယသာဝကော– အရိယသာဝကဖြစ်သော။ အာနန္ဒတ္ထေရောပိ– သည်သော်လည်း။ သံသာရေ– ၌။ သံသရန္တော– စဉ်။ ဧကသ္မိံ– သော။ အတ္တဘာဝေ– ၌။ ကမ္မာရကုလေ– ရွှေပန်းတိမ်သည်မျိုး၌။ နိဗ္ဗတ္တော– ဖြစ်သည်။ (သမာနော– သော်၊) ပရဒါရကမ္မံ– သူတစ်ပါးမယားကို မှီဝဲမှုကို။ [ပရဿ+ဒါရော ပရဒါရော၊ ပရဒါရဿ+သေဝနံ+ကမ္မံ ပရဒါရကမ္မံ၊ သေဝနချေ၊] ကတွာ– ပြုခဲ့ခြင်း ကြောင့်။ နိရယေ– ၌။ ပစ္စိတွာ– ကျက်ပြီး၍။ ပက္ကာဝသေသေန– ကျက်ပြီးသော အကျိုး၏အကြွင်းအကျန်အားဖြင့်။ စုဒ္ဒသသု– ၁၄ခုကုန်သော။ အတ္တဘာဝေသု– အတ္တဘောတို့၌။ (ဘဝတို့၌)၊ ပုရိသဿ– ၏။ ပါဒပရိစာရိကာ– ခြေရင်းအလုပ် အကျွေးမဖြစ်သော။ ဣတ္ထီ– သည်။ အဟောသိ၊ သတ္တသု– ကုန်သော။ အတ္တဘာဝေသု– တို့၌။ ဗီဇုဒ္ဓရဏံ– ဝှေးစေ့ထုတ်ခံရခြင်းသို့။ ပါပုဏိ– ပြီ။ ပန– အဖို့တစ် ပါးကား။ ဣတ္ထိယော– တို့သည်။ ဒါနာဒီနိ– ဒါနအစရှိကုန်သော။ ပုညာနိ– တို့ကို။ ကတွာ– ၍။ ဣတ္ထိဘာဝေ– မိန်းမအဖြစ်၌။ (မိန်းမဘဝ၌)၊ ဆန္ဒံ– လိုလားမှုတဏှာ ကို။ ဝိရာဇေတွာ– တပ်ခြင်းကင်းစေ၍။ ဝါ– ပယ်ခွာ၍။ [ဆန္ဒံ ဝိရာဇေတွာတိ ဝိရာဇေတွာ ဝိနေတွာ ဝိဒ္ဓွံသေတွာတိ အတ္ထော၊- သုတ္တနိ၊ဋ္ဌ၊ ၁၊ ၂၀၈။] “ံနော– တို့၏။ ဣဒံ ပုညံ– သည်။ ပုရိသတ္တဘာဝပဋိလာဘာယ– ယောကျ်ားဘဝကို ရခြင်းငှာ။ သံဝတ္တတု– ဖြစ်ပါစေ။” ဣတိ– သို့။ စိတ္တံ– ကို။ အဓိဋ္ဌဟိတွာ– စွဲမြဲစွာထား၍။ ဝါ– အဓိဋ္ဌာန်၍။ ကာလံ– ကို။ ကတွာ– ၍။ ဝါ– သော်။ ပုရိသတ္တဘာဝံ– ယောကျ်ား၏။

...[စာမျက်နှာ- ၁၁၇]...

အတ္တဘောကို။ ဝါ– ယောကျ်ားဘဝကို။ ပဋိလဘန္တိ– ရကုန်၏။ ပတိဒေဝတာ–လင်ဟူသောနတ်ရှိသည်။ ဟုတွာ– ၍။ သာမိကေ– လင်၌။ သမ္မာပဋိပတ္တိဝသေနာပိ– ကောင်းစွာကျင့်ခြင်း၏အစွမ်းဖြင့်လည်း။ ပုရိသတ္တဘာဝံ– ကို။ ပဋိလဘန္တေဝ– ရနိုင်ကုန်သည်သာ

ပန– ဆက်။ အယံ သေဋ္ဌိပုတ္တော– ဤသူဌေးသားသည်။ ထေရေ– ထေရ်၌။ အယောနိသော– မသင့်သောအားဖြင့်။ စိတ္တံ– ကို။ ဥပ္ပါဒေတွာ– ဖြစ်စေ၍။ ဣမသ္မိံယေဝ အတ္တဘာဝေ– ဤအတ္တဘော၌ပင်။ ဣတ္ထိဘာဝံ– ကို။ ပဋိလဘိ– ရပြီ။ ပန– ဆက်။ တက္ကသိလာယံ တက္ကသိလာယံ တက္ကသိလာယံ– ၌။ သေဋ္ဌိပုတ္တေန– နှင့်။ သဒ္ဓိံ– တူ။ သံဝါသံ– ကို။ အနွာယ–

ပတိဒေဝတာ။ ။ ပတိယေဝ+ဒေဝတာ ယဿာတိ ပတိဒေဝတာ- လင်ဟူသော နတ်ရှိသူမ၊ “လင်ဟူသော နတ်ရှိခြင်း”ဟူသည် လင်ကိုသာလျှင် အိမ်စောင့်နတ်အရာ ထား၍ ပြုစုလုပ်ကျွေးလေ့ရှိခြင်းကို ဆိုလိုသည်။ [ပတိယေဝ ဒေဝတာ ယဿာတိ ပတိဒေဝတာ၊ သာမိကံယေဝ ဂေဟရက္ခိကာယ ဒေဝတာယ ဌာနေ ဌပေတွာ ပူဇေတွာ သက္ကတွာ ဥပဋ္ဌာနသီလာတိ အတ္ထော၊ -ဇာဋီသစ်- ၁၉၀။]

တက္ကသိလာယံ။ ။ တက္ကသိလာယန္တိ ဧဝံ နာမကေ နဂရေ၊ တက္ကနံ (စိန္တနံ) တက္ကော၊ ဥုဟနံ ဥုဟနပူရဏန္တိ အတ္ထော၊ သော (တက္ကော)+သီလံ သဘာဝေါ ယတ္ထာတိ တက္ကသိလာ- အတတ်ပညာနှင့်စပ်၍ ကြံစည် တည်ထွင်ခြင်းအလေ့အထရှိရာမြို့၊ ဝါ- အတတ်ပညာကို ဖြည့်ယူလေ့ရှိရာမြို့၊ [တက္က+ သီလ+အာ၊ ဤ၌ “တက္ကသိလာယံ” ဟု ရှိသဖြင့် သီ၌ ရဿပြု၊] ယော ဟိ ပုရိသကာရေန ဥုနော၊ သော တတ္ထ ဂန္တွာ တမူနံ ပူရေတီတိ၊ တိဿံ တက္ကသိလာယံ(ဇာဋီသစ်- ၁, ၂၂၂၊ ၂၆၉၊ ဓာန်ဋီ- ၂၀၀)

ဗုသာဝင်- ၁၃၉။ ။ တက္ခာ တစ္ဆိတာ တနုကတာ သိလာ ယဿန္တိ တက္ကသိလာ-သေးငယ်အောင် ရိုက်ခွဲအပ်သော ကျောက်ခဲရှိရာမြို့၊ [တက္ခ+သိလာ၊ ခကို ကပြု၊] ထိုမြို့တည်စဉ်က သေးငယ်အောင် ရိုက်ခွဲထားအပ်သော ကျောက်ခဲရှိသည်ကို အစွဲပြု၍ “တက္ခသိလာ”ဟု ခေါ်သတဲ့၊ ၎င်းင်းမြို့သည် သိန္ဓုမြစ်အနီး၌ တည်ရှိသဖြင့် ရေဘေး အန္တရာယ်ကို ကာကွယ်နိုင်ရန် ကျောက်ခဲ ကျောက်တုံးများဖြင့် ကွန်ကရစ်ရေကာတာ များ လုပ်၍ မြို့တည်ဆောက်ခဲ့သည်ဟု ဆိုနိုင်သည်၊ တစ်နည်းအားဖြင့် ကျောက်ဆစ် အတတ်ပညာဖြင့် ကျောက်ခဲ ကျောက်တုံးများကို ထုဆစ်ရာမြို့ဟု ဆိုနိုင်သည်။

ဖာဟီယန်- ၃၀။ ။ ဘာရတမင်းသားသည် ဂန္ဓာရတိုင်းကို အနိုင်ရပြီးနောက် ထို တိုင်း၌ သားတော်၂ပါးအတွက် မြို့ကို တည်ထောင်ခဲ့၏၊ သားတော်တစ်ပါး၏ အမည်။

...[စာမျက်နှာ- ၁၁၈]...

စွဲ၍။ တဿာ– ထိုသူမ၏။ ကုစ္ဆိယံ– ၌။ ဂဗ္ဘော– သည်။ ပတိဋ္ဌာသိ– ပြီ။ သာ– သည်။ ဒသမာသစ္စယေန– ၌။ ပုတ္တံ– ကို။ လဘိတွာ– ၍။ တဿ– ထိုသား၏။ ပဒသာ–ခြေဖြင့်။ ဂမနကာလေ– သွားနိုင်ရာအခါ၌။ အပရမ္ပိ– အခြားလည်းဖြစ်သော။ ပုတ္တံ– ကို။ ပဋိလဘိ၊ ဧဝံ– သို့လျှင်။ အဿာ– ထိုသူမ၏။ ကုစ္ဆိယံ– ၌။ ဝုတ္ထာ– နေခဲ့ကုန်သော။ ဒွေ– ၂ယောက်တို့လည်းကောင်း။ သောရေယျနဂရေ– ၌။ တံ– ထိုသူကို။ ပဋိစ္စ– ၍။ နိဗ္ဗတ္တာ– ကုန်သော။ ဒွေ– တို့လည်းကောင်း။ ဣတိ– သို့။ စတ္တာရော– ကုန်သော။ ပုတ္တာ– တို့သည်။ အဟေသုံ၊ တသ္မိံ ကာလေ– ၌။ သောရေယျနဂရတော– မှ။ တဿာ– ထိုသူမ၏။ သဟာယကော– သော။ သေဋ္ဌိပုတ္တော– သည်။ ပဉ္စဟိ သကဋသတေဟိ– ငါးရာသောလှည်းတို့ဖြင့်။ တက္ကသိလံ– သို့။ ဂန္တွာ– ၍။ သုခယာနကေ– ၌။ နိသိန္နော– လျက်။ နဂရံ– သို့။ ပါဝိသိ– ပြီ။ အထ– ၌။ နံ– ထိုသူ ဌေးသားကို။ သာ– ထိုသူမသည်။ ဥပရိပါသာဒတလေ– ပြာသာဒ်၏ အထက် အပြင်၌။ (ပြာသာဒ်၏ အထက်ဆုံးအထပ်၌)၊ ဝါတပါနံ– လေသောက်ပြတင်းကို။ ဝိဝရိတွာ– ဖွင့်၍။ အန္တရဝီထိံ– လမ်း၏ အကြားကို။ ဩလောကယမာနာ– ကြည့် လျက်။ ဌိတာ– တည်နေသည်။ (သမာနာ– လသော်၊) ဒိသွာ– မြင်၍။ သဉ္ဇာနိတွာ– ကောင်းစွာသိ၍။ ဝါ– မှတ်မိ၍။ ဒါသိံ– ကျွန်မကို။ ပေသေတွာ– စေလွှတ်၍။ ပက္ကောသာပေတွာ– ခေါ်စေ၍။ မဟာတလေ– မြတ်သောပြာသာဒ်အပြင်၌။ နိသီဒါပေတွာ– ထိုင်နေစေ၍။ မဟန္တံ– သော။ သက္ကာရသမ္မာနံ– ကောင်းစွာပြုခြင်း မြတ်နိုးခြင်းကို။ အကာသိ– ပြီ။ အထ– ၌။ နံ– ထိုသူမကို။ သော– သူဌေးသားသည်။ အာဟ– မေးပြီ။ “ဘဒ္ဒေ– နှမ! တွံ– ကို။ ဣတော– ဤအခါမှ။ ပုဗ္ဗေ– ၌။ အမှေဟိ– မှာ တက္ခဟု တွင်၏။ ထိုအမည်ဖြင့် မြို့ကို နာမည်မှည့်ခဲ့သည်။ အလောင်းတော်သည် ထိုတက္ခမြို့၌ အလှူခံတစ်ဥုးအား ဥုးခေါင်းကို ဖြတ်၍ လှူခဲ့ဘူးသည်ကို စွဲ၍ “တက္ခသိရ”ဟု နာမည်တွင်ခဲ့သည်။ ကာလကြာသောအခါ ခမှ က, ရမှ လဖြစ်လာ၍ “တက္ကသိလာ”ဟု တွင်သည်။ “သိရော ဒီယတိ ဧတ္ထာတိ သိရော– ဥုးခေါင်းကို လှူရာ တက္ခမြို့။ [သိရ+ဏ၊] တက္ခော+သိရော တက္ကသိလာ– ဥုးခေါင်းကို လှူခဲ့ရာ တက္ခမြို့။ [တက္ခ+ သိရ+အာ၊ ခကို က, ရကို လပြု၊]”ဟု ကြံ၊ “ကန္တီယတိ ဆိန္ဒီယတီတိ တက္ကော၊ တက္ကော သိရော ယဿန္တိ တက္ကသိလာ- ဖြတ်အပ်သော ဥုးခေါင်းရှိရာမြို့။ [တက္က+သိရ+အာ၊ ရကို လပြု၊]”ဟုလည်း ကြံကြ၏။ ၎င်းင်းမြို့သည် ယခုအခါ ပါကစ္စတန်နိုင်ငံ ခေတ်သစ် တက္ကဆီလ် (ွှထေငူေ) အနီး ပေရှဝရမြို့နယ်ကုန်းမြင့်ဒေသ ဖြစ်သည်။ (မဇ္ဈိမ– ၉၃)

...[စာမျက်နှာ- ၁၁၉]...

တို့သည်။ န ဒိဋ္ဌပုဗ္ဗာ– မမြင်အပ်ဖူးကုန်။ အထ စ ပန– ထိုသို့ဖြစ်ပါလျက်။ နော–ငါတို့ဖို့။ ဝါ– တို့ကို။ မဟန္တံ– များစွာသော။ သက္ကာရံ– ကောင်းစွာပြုစုခြင်းကို။ ကရောသိ– ပြုသနည်း? တွံ– သည်။ အမှေ– တို့ကို။ ဇာနာသိ– သိသလော?” ဣတိ– ဤသို့ မေးပြီ။ “သာမိ– အရှင်! အာမ– ဟုတ်ကဲ့။ ဇာနာမိ– သိပါ၏။ တုမှေ– တို့သည်။ သောရေယျနဂရဝါသိနော– သောရေယျမြို့၌ နေကုန်သည်။ အတ္ထ နနု– ဖြစ်ကုန် သည်မဟုတ်လော? ”ဣတိ– မေးပြီ။ “ဘဒ္ဒေ– နှမ! အာမ– ဟုတ်ကဲ့။” ဣတိ– ဤသို့ ဖြေပြီ။ သာ– ထိုသူမသည်။ မာတာပိတူနဉ္စ– တို့၏လည်းကောင်း။ ဘရိယာယ စ– ဇနီး၏လည်းကောင်း။ ပုတ္တာနဉ္စ– သားတို့၏လည်းကောင်း။ အရောဂဘာဝံ–ရောဂါမရှိကုန်သည်၏ အဖြစ်ကို။ ပုစ္ဆိ– မေးပြီ။ ဣတရော– အခြားသော သူဌေး သားသည်။ “ဘဒ္ဒေ– နှမ! အာမ– ဟုတ်ကဲ့။ အရောဂါ– ရောဂါမရှိကုန်။” ဣတိ– သို့။ ဝတွာ– ၍။ “တွံ– သည်။ ဧတေ– ဤသူတို့ကို။ ဇာနာသိ– လော။” ဣတိ– သို့။ အာဟ– မေးပြီ။ “သာမိ– အရှင်! အာမ– ကဲ့။ ဇာနာမိ– သိပါ၏။ တေသံ– ထိုသူတို့၏။ ဧကော– သော။ ပုတ္တော– သားသည်။ အတ္ထိ– ၏။ သာမိ– အရှင်! သော– ထိုသား သည်။ ကဟံ– အဘယ်မှာနည်း? ”ဣတိ– ဤသို့ မေးပြီ။ “ဘဒ္ဒေ– အရှင်မ! ဧတံ– ဤအကြောင်းကို။ မာ ကထေဟိ– မပြောပါနှင့်။ မယံ– တို့သည်။ တေန– ထိုသားနှင့်။ သဒ္ဓိံ– တူ။ ဧကဒိဝသံ– ၌။ သုခယာနကေ– ၌။ နိသီဒိတွာ– ၍။ နှာယိတုံ– ငှာ။ နိက္ခန္တာ–ကုန်လသော်။ အဿ– ထိုသူဌေးသား၏။ ဂတိံ– သွားရာအရပ်ကို။ နေဝ ဇာနာမ– မသိတော့ကုန်။ ဣတော စိတော စ– လည်း။ ဝိစရိတွာ– လှည့်လည်ရှာဖွေလသော်။ တံ– ထိုသူဌေးသားကို။ အဒိသွာ– မတွေ့ရ၍။ မာတာပိတူနံ– တို့အား။ အာရောစယိမှာ– ပြောခဲ့ကုန်ပြီ။ အဿ– ထိုသူဌေးသား၏။ တေပိ– ထိုမိဘတို့သည်လည်း။ ရောဒိတွာ– ငို၍။ ကန္ဒိတွာ– မြည်တမ်း၍။ ပေတကိစ္စံ– ဘဝတစ်ပါးပြောင်းသွား သောသားဖို့ ပြုဖွယ်ကိစ္စကို။ ဝါ– ကွယ်လွန်သွားသောသားကို ရည်စူး၍ ပြုအပ် သော ရက်လည်ဆွမ်းကျွေးခြင်းစသောကိစ္စကို။ [ပေတဿ+ကိစ္စံ ပေတကိစ္စံ၊- မအူ- ၄, ၅၄၇၊ ပါရာဘာ- ၄, ၁၂၈။] ကိရိံသု– ပြခဲ့ကုန်ပြီ။” ဣတိ– ဤသို့ ပြောပြီ။ “သာမိ– အရှင်! သော– ထိုသူဌေးသား သည်။ အဟံ– ကျွန်မပါတည်း။” ဣတိ– ဤသို့ ပြောပြီ။ “ဘဒ္ဒေ– အရှင်မ။ အပေဟိ– ဖယ်လော။ ကိံ– အဘယ်စကားကို။ ကထေသိ– ပြောဘိသနည်း။ မယှံ– ငါ၏။ သဟာယော– သည်။ ဒေဝကုမာရော+

...[စာမျက်နှာ- ၁၂၀]...

ဝိယ– နတ်သတို့သားကဲ့သို့။ (နတ်သားကဲ့သို့)၊ ဧကော– သော။ ပုရိသော– တည်း။” ဣတိ– ဤသို့ ပြောပြီ။ “သာမိ– အရှင်! ဟောတု– ရှိပါစေ။ သော– ထိုသူဌေးသား သည်။ အဟံ– ကျွန်မပါတည်း။” ဣတိ– ပြီ။ “အထ– ထိုသို့ဖြစ်လျှင်။ ဣဒံ– ဤသို့ ဖြစ်ရခြင်းသည်။ ကိံ နာမ– အဘယ်မည်သော အကြောင်းကြောင့်နည်း?” ဣတိ– ဤသို့ မေးပြီ။ “တံ ဒိဝသံ– ထိုနေ့၌။ တေ– သင်သည်။ အယျော မဟာကစ္စာယနတ္ထေရော– ကို။ ဒိဋ္ဌော– တွေ့မြင်အပ်သလော? ”ဣတိ– ဤသို့ မေးပြီ။ “အာမ– ကဲ့။ ဒိဋ္ဌော– တွေ့မြင်အပ်ပါပြီ။” ဣတိ– ဤသို့ ပြောပြီ။ အဟံ– သည်။ အယျံ မဟာကစ္စာယနတ္ထေရံ– အရှင်မဟာကစ္စည်းထေရ်ကို။ ဩလောကေတွာ– ၍။ “အယံ ဝါ ထေရော– သည်မူလည်း။ မမ– ၏။ ဘရိယာ– သည်။ ဘဝေယျ– မူကား။ အဟော ဝတ– စွ။ မမ– ၏။ ဘရိယာယ– ၏။ သရီရဝဏ္ဏော ဝါ– သည်လည်း။ ဧတဿ– ဤအရှင်မဟာကစ္စည်းထေရ်၏။ သရီရဝဏ္ဏော ဝိယ– သည်ကဲ့သို့။ ဘဝေယျ–မူကား။ (အဟော ဝတ)၊ ”ဣတိ– သို့။ စိန္တေသိံ– ခဲ့ပြီ။ စိန္တိတက္ခဏေယေဝ– ကြံ စည်ပြီးရာခဏ၌ပင်။ မေ– ၏။ ပုရိသလိင်္ဂံ– သည်။ အန္တရဓာယိ– ပြီ။ ဣတ္ထိလိင်္ဂံ– သည်။ ပါတုဘဝိ– ထင်ရှားဖြစ်ပြီ။ သာမိ– အရှင်! အထ– ထိုအခါ၌။ အဟံ– သည်။ လဇ္ဇမာနာ– ရှက်သည်။ (ဟုတွာ)၊ ကဿစိ– တစ်စုံတစ်ယောက်အား။ ကိဉ္စိ– ကို။ ဝတ္တုံ– ငှာ။ အသက္ကုဏိတွာ– မစွမ်းနိုင်မူ၍။ တတော– ထိုအရပ်မှ။ ပလာယိတွာ– ၍။ ဣဓ– ဤတက္ကသိုလ်ပြည်သို့။ အာဂတာ– လာခဲ့ပြီ။ ဣတိ– ဤသို့ ပြောပြီ။

“တေ– သင်သည်။ ဘာရိယံ– ကြီးလေးသော။ ကမ္မံ– အမှုကို။ အဟော ကတံ ဝတ– ဩော်...ပြုအပ်ခဲ့မိလေစွ။ ကသ္မာ– ကြောင့်။ မယှံ– အား။ နာစိက္ခိ- (န+အာစိက္ခိ)– မပြောခဲ့သနည်း။ အပိစ– စင်စစ်။ တေ– သင်သည်။ ထေရော– ထေရ်ကို။ ခမာပိတော ပန– သည်းခံစေအပ်ပြီလော? ဝါ– ကန်တော့, တောင်းပန်အပ်ပြီ လော?” ဣတိ– ဤသို့ မေးပြီ။ “သာမိ– အရှင်! န ခမာပိတော– သည်းမခံစေအပ် သေးပါ။ ဝါ– မကန်တော့, မတောင်းပန်အပ်သေးပါ။ ထေရော– သည်။ ကဟံ–အဘယ်အရပ်၌။ (ဝိဟရတိ– နေ၏ဟူ၍)၊ တွံ– သည်။ ဇာနာသိ– သိသလော။” ဣတိ– ဤသို့ မေးပြီ။ [ဣတိတစ်လုံးအကျေကြံ၊] “ဣမမေဝ နဂရံ– ဤမြို့ကိုပင်။ ဥပနိဿာယ– ၍။ ဝိဟရတိ– ၏။” ဣတိ– ဤသို့ ပြောပြီ။ “ပိဏ္ဍာယ– ငှာ။ စရန္တော–လသော်။ ဣဓ– ဤအိမ်သို့။ သစေ အာဂစ္ဆေယျ– အကယ်၍ ကြွလာအံ့။ (ဧဝံ–

...[စာမျက်နှာ- ၁၂၁]...

သတိ၊) သာမိ– အရှင်! အဟံ– သည်။ မမ– ၏။ အယျဿ– အရှင်အား။ ဘိက္ခာဟာရံ– ဆွမ်းဟူသောစားဖွယ်ကို။ ဒဒေယျံ– ပေးလှူလို၏။” ဣတိ– ဤသို့ ပြောပြီ။ “တေန ဟိ– ထိုသို့ဖြစ်လျင်။ သီဃံ– စွာ။ သက္ကာရံ– ကောင်းစွာပြုအပ်သော လှူဖွယ် ပစ္စည်းကို။ ကရောဟိ– လော။ အမှာကံ– တို့၏။ အယျံ– အရှင်ကို။ ခမာပေဿာမ– သည်းခံစေကြမည်။ ဝါ– ကန်တော့, တောင်းပန်ကြမည်။” ဣတိ– ဤသို့ ပြောပြီး၍။ သော– ထိုသူဌေးသားသည်။ ထေရဿ– ၏။ ဝသနဋ္ဌာနံ– နေရာအရပ်ကို။ ဂန္တွာ– ၍။ ဝန္ဒိတွာ– ၍။ ဧကမန္တံ၊ နိသိန္နော– လျက်။ “ဘန္တေ– ရား! သွေ– နက်ဖြန်၌။ မယှံ– ၏။ ဘိက္ခံ– ဆွမ်းကို။ ဂဏှထ– ခံယူတော်မူပါကုန်။” ဣတိ အာဟ၊ “သေဋ္ဌိပုတ္တ–သူဌေးသား! တွံ– သည်။ အာဂန္တုကော– ဧည့်သည်သည်။ အသိ နနု– ဖြစ်သည် မဟုတ်လော?” ဣတိ– ဤသို့ မေးပြီ။ “ဘန္တေ! အမှာကံ– တို့အား။ ဝါ– တို့၏။ အာဂန္တုကဘာဝံ– ဧည့်သည်တို့၏ အဖြစ်ကို။ (ဧည့်သည်ဖြစ်ကြောင်းကို)၊ မာ ပုစ္ဆထ– မမေးပါကုန်နှင့်။ သွေ– ၌။ မေ– ၏။ ဘိက္ခံ– ကို။ ဂဏှထ– ကုန်။” ဣတိ– လျှောက်ပြီ။ ထေရော– သည်။ အဓိဝါသေသိ– ပြီ။ ဂေဟေပိ– ၌လည်း။ ထေရဿ–အား။ မဟာသက္ကာရော– များစွာသော ကောင်းစွာပြုအပ်သော လှူဖွယ်ပစ္စည်း ကို။ ပဋိယတ္တော– စီရင်အပ်ပြီ။ ထေရော– သည်။ ပုနဒိဝသေ– နောက်တစ်နေ့၌။ တံ ဂေဟဒွါရံ– ထိုအိမ်တံခါးပေါက်သို့။ အဂမာသိ– ကြွပြီ။ အထ– ၌။ နံ– ထိုထေရ်ကို။ နိသီဒါပေတွာ– ထိုင်စေ၍။ ပဏီတေန– သော။ အာဟာရေန– ဖြင့်။ ပရိဝိသိတွာ– ပြုစုလုပ်ကျွေး၍။ သေဋ္ဌိပုတ္တော– သည်။ တံ ဣတ္ထိံ– ထိုမိန်းမကို။ ဂဟေတွာ– ၍။ ထေရဿ– ၏။ ပါဒမူလေ– ခြေရင်း၌။ နိပဇ္ဇာပေတွာ– ပျပ်ဝပ်စေ၍။ “ဘန္တေ– ရား! မယှံ– ၏။ သဟာယိကာယ– သူငယ်ချင်းမအား။ ခမထ– သည်းခံတော်မူပါကုန်။” ဣတိ– သို့။ အာဟ၊ “ဧတံ– ဤသို့ တောင်းပန်စကားဆိုခြင်းသည်။ ကိံ– ဘာကြောင့် နည်း?” ဣတိ– ပြီ။ “ဘန္တေ! အယံ– ဤသူမသည်။ ပုဗ္ဗေ– ရှေး၌။ မယှံ– ၏။ ပိယသဟာယကော– ချစ်အပ်သော သူငယ်ချင်းသည်။ ဟုတွာ– ၍။ တုမှေ– အရှင် ဘုရားတို့ကို။ ဩလောကေတွာ– ကြည့်၍။ ဧဝံ နာမ– ဤမည်သော အကြံကို။ စိန္တေသိ– ကြံခဲ့မိပါပြီ။ အထ– ၌။ အဿ– ထိုသူငယ်ချင်း၏။ ပုရိသလိင်္ဂံ– သည်။ အန္တရဓာယိ– ပြီ။ ဣတ္ထိလိင်္ဂံ– သည်။ ပါတုဘဝိ– ပြီ။ ဘန္တေ! ခမထ– ကုန်။” ဣတိ–

...[စာမျက်နှာ- ၁၂၂]...

လျှောက်ပြီ “တေန ဟိ– ထိုသို့ဖြစ်လျှင်။ ဥဋ္ဌဟထ– ထကြလော။ အဟံ– သည်။ ဝေါ– သင်တို့အား။ ခမာမိ– သည်းခံ, ခွင့်လွတ်ပါ၏။” ဣတိ– မိန့်ပြီ။ ထေရေန– သည်။ “ခမာမီ”တိ– သည်းခံခွင့်လွတ်ပါ၏ဟူသော စကားကို။ ဝုတ္တမတ္တေယေဝ– မိန့်ဆို အပ်ခါမျှဖြစ်သော်သာ။ (မိန့်လျှင် မိန့်ချင်း)၊ ဣတ္ထိလိင်္ဂံ– သည်။ အန္တရဓာယိ– ပြီ။ ပုရိသလိင်္ဂံ– သည်။ ပါတုဘဝိ– ပြီ။

ပုရိသလိင်္ဂေ– သည်။ ပါတုဘူတမတ္တေယေဝ– ထင်ရှားဖြစ်ကာမျှဖြစ်သော်သာ။ ဝါ– ထင်ရှားဖြစ်လျှင် ဖြစ်ချင်း။ တံ– ထိုသူ့ကို။ တက္ကသိလာယ– ၌။ ဝါ– က။ သေဋ္ဌိပုတ္တော– သည်။ အာဟ– ပြီ။ “သမ္မ သဟာယက– ချစ်မိတ်ဆွေ! ဒွေ– ကုန်သော။ ဣမေ ဒါရကာ– တို့သည်။ တဝ– ၏။ ကုစ္ဆိယံ– ၌။ ဝုတ္ထတ္တာ– နေခဲ့ကုန်သည် ၏ အဖြစ်ကြောင့်လည်းကောင်း။ မံ– ကို။ ပဋိစ္စ– ၍။ နိဗ္ဗတ္တတ္တာ– ဖြစ်ကုန်သည်၏ အဖြစ်ကြောင့်လည်းကောင်း။ ဥဘိန္နမ္ပိ– ၂ယောက်လည်းဖြစ်ကုန်သော။ နော–ငါတို့၏။ ပုတ္တာ ဧဝ– သားတို့သာတည်း။ ဣဓေဝ– ဤအိမ်၌သာလျှင်။ ဝသိဿာမ– နေကြစို့။ မာ ဥက္ကဏ္ဌိ– မပျင်းရိပါနှင့်။” ဣတိ– ပြောပြီ။ “သမ္မ– မိတ်ဆွေ!

သမ္မ။ ။ သက္ကတ၌ သော်မျသဒ္ဒါနှင့် ပါဠိ၌ သမ္မသဒ္ဒါသည် တူ၏၊ သောမသဒ္ဒါ လဟူသော အနက်ကို ဟော၏၊ “သောမော ဣဝ သောမော၊ သောမောယေဝ သော်မျော”ဟု ပြု၍ လကဲ့သို့ ချစ်စရာကောင်းသော အရာကို ရ၏၊ ထိုနှင့်တူသော သမ္မသဒ္ဒါလည်း ထိုအနက်ကိုပင် ဟော၏၊ ဒီဋီ၊၂၊၁၈၁၌လည်း သမ္မသဒ္ဒါ အချင်းချင်း ချစ်ခင်ရင်းနှီးသူကို ခေါ်သောသဒ္ဒါဟု ဆို၏၊(သီဘာ- ၂, ၂၇၅)၊ ထောမ၊ ကပ္ပဒ္ဒုမ တို့အလို “သောမော ဒေဝတာ ယဿ, သောမဿ ဣဒံ ဝါတိ သမ္မော- သောမ နတ်သားရှိသောလ၊ ဝါ- သောမနတ်သား၏ ဥစ္စာဖြစ်သောလ၊ [သောမ+ဏျ၊ ဩကို အ- ပြု၊] သမ္မော ဝိယာတိ သမ္မော- လကဲ့သို့ ချစ်စရာကောင်းသူ”ဟု ပြုပါ။

သီဋီသစ်၊၂၊၂၅။ ။ ထို၌ကား “သမ္မာတိ ဝယဿာဘိလာပေါ(ဒီ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၃၇)” အဖွင့်ကို ကြည့်၍ “သမ္မသဒ္ဒေါ သမာနတ္ထော၊ သမာနဘာဝေါ စ ဝယေန- သမ္မသဒ္ဒါ အတူအနက် ဟော၏၊ အတူဟူသည် အရွယ်တူခြင်းတည်း”ဟု ဆို၏၊ ထိုအလို “သမောယေဝ သမ္မော- အရွယ်တူ သူငယ်ချင်း၊ [သမ+ယ၊]”ဟု ပြုပါ။

နီတိသုတ္တ- ၃၈၁၊၂၈၂။ ။ ထို၌ သမ္မသဒ္ဒါကို ပဌမာဧကဝုစ် ဗဟုဝုစ်, အာလုပ်ပုဒ် တို့ဖြင့်သာ တွေ့ရပြီး ဒုတိယတတိယာစသော ကျန်ဝိဘတ်များ သက်သည့်ပုဒ်များကို မတွေ့ရခြင်းကြောင့် သမ္မ, သမ္မာတို့ကို နိပါတ်ပုဒ်၌ သွင်းယူရန် ဆို၏။

...[စာမျက်နှာ- ၁၂၃]...

အဟံ– သည်။ ဧကေန– တစ်ခုသော။ အတ္တဘာဝေန– အတ္တဘောဖြင့်။ [ဧကေန အတ္တဘာဝေန– တစ်ဘဝတည်းဖြင့်၊] ပဌမံ– စွာ။ ပုရိသော– သည်။ ဟုတွာ– ၍။ ဣတ္ထိဘာဝံ– မိန်းမအဖြစ်သို့။ ပတွာ– ရောက်၍။ ပုန– တစ်ဖန်။ ပုရိသော– သည်။ ဇာတော– ဖြစ်ပြီ။ ဣတိ– သို့လျှင်။ ဝိပ္ပကာရပ္ပတ္တော– ဖောက်ပြန်ခြင်းသို့ ရောက်ခဲ့ပြီ။ ပဌမံ– စွာ။ မံ– ကို။ ပဋိစ္စ– ၍။ ဒွေ– ကုန်သော။ ပုတ္တာ– တို့သည်။ နိဗ္ဗတ္တာ– ဖြစ်ခဲ့ကုန်ပြီ။ ဣဒါနိ– ၌။ မေ– ၏။ ကုစ္ဆိတော– မှ။ ဒွေ– ကုန်သော။ ပုတ္တာ– တို့သည်။ နိက္ခန္တာ–ထွက်ခဲ့ကုန်ပြီ။ သွာဟံ (သော+အဟံ)– ထိုငါသည်။ ဧကေန– သော။ အတ္တဘာဝေန– ဖြင့်။ ဝိပ္ပကာရပ္ပတ္တော– ပြီ။ ပုန၊] ဂေဟေ– ၌။ ဝသိဿတိ– နေလိမ့်မည်၊’ ဣတိ– သို့။ သညံ– မှတ်ထင်ခြင်းကို။ မာ ကရိ– မပြုနှင့်။ အဟံ– သည်။ မမ– ၏။ အယျဿ– ၏။ သန္တိကေ– ၌။ ပဗ္ဗဇိဿာမိ– ရဟန်းပြုတော့မည်။ ဒွေ– ကုန်သော။ ဣမေ ဒါရကာ– တို့သည်။ တဝ– ၏။ ဘာရာ– တာဝန်တို့တည်း။ ဣတိ– ထိုကြောင့်။ ဣတိသဒ္ဒါ ဟေတုအနက်ကြံပေးသည်။ (တစ်နည်း) အနက်မရ ပဒပူရဏကြံ၊ ဣတိ မပါလျှင် ကောင်းသည်၊] ဣမေသု– ဤကလေးတို့၌။ မာ ပမဇ္ဇိ– မမေ့လျော့နှင့်။” ဣတိ– သို့။ ဝတွာ– ၍။ ပုတ္တေ– တို့ကို။ သီသေ– ဥုးခေါင်း၌။ ပရိစုမ္ဗိတွာ– နမ်းစုတ်၍။ ပရိမဇ္ဇိတွာ– ပွတ်၍။ ဥရေ– ရင်ခွင်၌။ နိပဇ္ဇာပေတွာ– အိပ်စေ၍။ ပိတု– အား။ နိယျာဒေတွာ– အပ်နှင်း၍။ နိက္ခမိတွာ– ထွက်၍။ ထေရဿ– ၏။ သန္တိကေ– ၌။ ပဗ္ဗဇ္ဇံ– ကို။ ယာစိ– တောင်းပြီ။ ထေရောပိ– သည်လည်း။ နံ– ထိုသူ့ကို။ ပဗ္ဗာဇေတွာ– ရှင် ဖြစ်စေ၍။ ဥပသမ္ပာဒေတွာ– ရဟန်းဖြစ်စေ၍။ ဂဏှိတွာဝ– ခေါ်ယူ၍သာလျှင်။ စာရိကံ– ကို။ ဝါ– ဖြင့်။ စရမာနော– သော်။ အနုပုဗ္ဗေန– ဖြင့်။ သာဝတ္ထိံ– သို့။ အဂမာသိ– ပြီ။ တဿ– ထိုရဟန်း၏။ သောရေယျတ္ထေရောတိ– ဟူသော။ နာမံ– သည်။ အဟောသိ– ပြီ။ ဇနပဒဝါသိနော– ဇနပုဒ်၌ နေလေ့ရှိကုန်သောသူတို့သည်။ တံ ပဝတ္တိံ– ကို။ ဉတွာ– ၍။ သင်္ခုဘိတွာ– ချောက်ခြား၍။ ကောတူဟလဇာတာ– ဖြစ်သော အထူးအဆန်းကို ကြည့်ရှုလိုခြင်းရှိကုန်သည်။ (ဖြစ်သော သတင်းထူးကို

ကောတူဟလဇာတာ။ ။ ကုတုံ (စမ္မမယံ သ္နေဟပတ္တံ)- သားရေဖြင့် ပြုလုပ်အပ် သော အဆီခွက်ကို၊ ဟလတိ လိခတီတိ- ရေးခြစ်တတ်သောကြောင့်၊ ကုတူဟလံ၊ [ကုတု+ ဟလ+အ၊] ကုတူဟလံ ဧဝ ကောတူဟလံ(ထောမ၊ နီဘာ- ၃,၂၂၇)၊ ကုံ ပါပံ+တောဇတီတိ ကောတူဟလံ၊ [ကု+တုဇ (ဟိံသာအနက်)+အလ၊- ဓာန်ဋီ- ၁၇၃၊ နီယော- ၁၈၈၊]

...[စာမျက်နှာ- ၁၂၄]...

ကြည့်ရှုလိုခြင်းရှိကုန်သည်)၊ (ဟုတွာ) တံ– ထိုသောရေယျထေရ်သို့။ ဥပသင်္ကမိတွာ– ၍။ ပုစ္ဆိံသု၊ (ကိံ)၊ “ဘန္တေ! ဧဝံ ကိရ– ဤသို့တဲ့လော?” ဣတိ– ဤသို့ မေး ကုန်ပြီ။ “အာဝုသော– ဒါယကာတို့! အာမ– အိမ်း။” ဣတိ– ပြောပြီ။ “ဘန္တေ! ဧဝရူပမ္ပိ– ဤသို့သဘောရှိသည်လည်းဖြစ်သော။ ကာရဏံ နာမ– အကြောင်းမည်သည်။ ဟောတိ– ရှိ၏။ “တုမှာကံ– တို့၏။ ကုစ္ဆိယံ– ၌။ ဒွေ– ကုန်သော။ ပုတ္တာ– တို့သည်။ နိဗ္ဗတ္တာ ကိရ– ဖြစ်ကုန်သတဲ့ဆို။ တုမှေ– တို့ကို။ ပဋိစ္စ– ၍။ ဒွေ ပုတ္တာ ဇာတာ (ကိရ)– သတဲ့ဆို။ ဝေါ– တို့၏။ တေသံ– ထိုသားတို့တွင်။ ကတရေသု– အဘယ် ကလေးတို့၌။ ဗလဝသိနေဟော– ကြီးမားသော ချစ်ခြင်းသည်။ ဟောတိ– နည်း?” ဣတိ– မေးကုန်ပြီ။ “အာဝုသော– ဒါယကာတို့! (နော– ငါတို့၏၊) ကုစ္ဆိယံ– ၌။ ဝုတ္ထကေသု– နေခဲ့ကုန်သောသားတို့၌။ (ဗလဝသိနေဟော ဟောတိ)၊” ဣတိ– ပြီ။ အာဂတာဂတာ– ရောက်လာရောက်လာသူတို့သည်။ နိဗဒ္ဓံ– အမြဲမပြတ်။ တထေဝ– ထိုအတိုင်းသာ။ ပုစ္ဆိံသု– ကုန်ပြီ။

ထေရော– သည်။ “ကုစ္ဆိယံ– ၌။ ဝုတ္တကေသု ဧဝ– တို့၌သာ။ သိနေဟော– သည်။ ဗလဝါ– အားရှိ၏။ ဝါ– ကြီးမား၏။” ဣတိ– သို့။ ပုနပ္ပုနံ၊ ကထေန္တော– ပြောရလသော်။ ဟရာယမာနော– ရှက်သည်။ (ဟုတွာ)၊ ဧကောဝ– တစ်ပါးတည်းသာလျှင်။ နိသီ– ဒတိ၊- ထိုင်၏။ ဧကောဝ– သာလျှင်။ တိဋ္ဌတိ– တည်နေ၏။ သော– ထိုထေရ်သည်။ ဧဝံ– သို့။ ဧကတ္တူပဂတော– တစ်ပါးတည်းအဖြစ်သို့ ကပ်ရောက်သည်။ (ဟုတွာ)၊ အတ္တဘာဝေ– ၌။ ခယဝယံ– ကို။ သမုဋ္ဌာပေတွာ– ၍။ ပဋိသမ္ဘိဒါဟိ– တို့နှင့်။ သဟ၊ ကောတုံ ဧကီဘာဝံ ဟလတိ ဝိန္ဒတီတိ ကောတုဟလော– ကျော်စောသတင်း။ [ကောတု +ဟလ+အ၊ -ဇာဋီသစ်-၁, ၃၆၅၊] ကော အလံ, တုဝံ အလံ, အဟံ အလန္တိ ဧဝံ ပဝတ္တတီတိ ကောတူဟလံ၊ [ကော+တုဝံ+အဟံ+အလံ+ဏ၊ ဝံ-အတို့ကိုချေ။ တု၌ ဒီဃ ပြု။ -ပါရာဂံသစ်-၃၁၅၊] ကောတူဟလံ+ဇာတံ ယေသန္တိ ကောတူဟလဇာတာ- ဖြစ်သော အထူးအဆန်းကို ကြည့်ရှုလိုခြင်းရှိသူတို့။ ကောတူဟလသဒ္ဒါသည် အထူးအဆန်း ကို ကြည့်ရှုလိုခြင်း, အထူးအဆန်းအစွမ်းပြခြင်း, ချီးမွမ်းအပ်သောအရာ, အထူး အဆန်း (အဗ္ဘုတ) အနက်တို့ကို ဟောရာ ဤ၌ အထူးအဆန်းကို ကြည့်ရှုလိုခြင်းအနက် ဖြစ်သင့်၏။ “ကောတုဟလ– အုတ်အုတ်ကျက်ကျက်”ဟု အနက်မပေးသင့်ကြောင်းကို ဓာန်နိသစ်-၁၇၃၌ မိန့်တော်မူ၏။

...[စာမျက်နှာ- ၁၂၅]...

အရဟတ္တံ ပါပုဏိ၊ အထ– ၌။ နံ– ထေရ်ကို။ အာဂတာဂတာ– တို့သည်။ ပုစ္ဆန္တိ၊ (ကိံ)၊ “ဘန္တေ! ဧဝံ နာမ– ဤမည်သောအကြောင်းအရာသည်။ အဟောသိ ကိရ– ဖြစ်ခဲ့သတဲ့ဆို။” ဣတိ– မေးကုန်ပြီ။ “အာဝုသော– တို့! အာမ– အိမ်း။” ဣတိ– ပြောပြီ။ “ကတရေသု– တို့၌။ သိနေဟော– သည်။ ဗလဝါ– နည်း။?’ ဣတိ– မေးကုန်ပြီ။ “မယှံ– ၏။ ကတ္ထစိ– တစ်စုံတစ်ယောက်၌။ သိနေဟော နာမ– ချစ်ခြင်းမည်သည်။ နတ္ထိ–မရှိတော့။” ဣတိ– ပြီ။ ဘိက္ခူ– တို့သည်။ “ဘန္တေ– ရား! အယံ– ဤရဟန်းသည်။ အဘူတံ– မဟုတ်မှန်သောစကားကို။ ကထေသိ– ပြောပြီ။ ပုရိမဒိဝသေသု– ရှေး နေ့တို့၌။] ကုစ္ဆိယံ– ၌။ ဝုတ္ထပုတ္တေသု– တို့၌။ သိနေဟော ဗလဝါ– ၏၊’ ဣတိ– သို့။ ဝတွာ– ၍။ ဣဒါနိ– ၌။] မယှံ– ၏။ ကတ္ထစိ– ၌။ သိနေဟော– သည်။ နတ္ထိ။ ဣတိ ဝဒတိ၊ အညံ– ကို။ ဗျာကရောတိ– ၏။” ဣတိ၊ အာဟံသု၊ သတ္ထာ၊ “ဘိက္ခဝေ! မမ– ၏။ ပုတ္တော– သည်။ အညံ– ကို။ န ဗျာကရောတိ– သည်မဟုတ်။ မမ– ၏။ ပုတ္တဿ– ၏။ ဝါ– သည်။ သမ္မာပဏိဟိတေန– ကောင်းစွာထားအပ်သော။ စိတ္တေန– ဖြင့်။ မဂ္ဂဿ– မဂ်ကို။ ဒိဋ္ဌကာလတော– မြင်အပ်ရာအခါမှ။ ပဋ္ဌာယ– ၍။ ကတ္ထစိ– ၌။ သိနေဟော– သည်။ န ဇာတော– မဖြစ်တော့ပြီ။ ယံ သမ္ပတ္တိံ– အကြင်စည်းစိမ်ကို။ မာတာ– အမေသည်။ ကာတုံ– ပြုခြင်းငှာ။ နေဝ သက္ကောတိ– မစွမ်းနိုင်။ ပိတာ– သည်။ ကာတုံ– ငှာ။ န သက္ကောတိ၊ တံ– ထိုစည်းစိမ်ကို။ ဣမေသံ သတ္တာနံ– ဤ သတ္တဝါတို့၏။ အဗ္ဘန္တရေ– ကိုယ်တွင်း၌။ ပဝတ္တံ– ဖြစ်သော။ သမ္မာပဏိဟိတံ– သော။ စိတ္တမေဝ– သည်သာလျှင်။ ဒေတိ– ၏။” ဣတိ– သို့။ ဝတွာ၊ ဣမံ ဂါထံ– ကို။ အာဟ၊ (ကိံ၊) န တံ၊ ပေ။ ကရေတိ– ဟူ၍။ (အာဟ)

န တံ မာတာ ပိတာ ကယိရာ, အညေ ဝါပိ စ ဉာတကာ၊ သမ္မာပဏိဟိတံ စိတ္တံ, သေယျသော နံ တတော ကရေ

မာတာ– မွေးသမိခင်, ကျေးဇူးရှင်သည်။ တံ ကာရဏံ– တစ်ဘဝတစ်ခါ, ကြီး ပွားရာဖို့, လျော်စွာမြော်တောင်း, ထိုအကြောင်းကို။ န ကယိရာ– ကရုဏာရှု, မေတ္တာရှုလည်း, အမှုပိုင်ပိုင်, မပြုနိုင်ရာ။ ပိတာ– မွေးသဖခင်, ကျေးဇူးရှင်သည်။ (တံ ကာရဏံ– ကို။ န ကယိရာ– ရာ၊) အညေ– မိဘမှတစ်ပါး အခြားကုန်သော။ ဉာတကာ ဝါ ပိ– သွေးသားစပ်လျဉ်း, ဆွေရင်းမျိုးရင်းတို့သည်လည်း။ (တံ

...[စာမျက်နှာ- ၁၂၆]...

ကာရဏံ– ကို။ န ကယိရုံ– ကုန်ရာ၊) သမ္မာပဏိဟိတံ စိတ္တံ– ကုသိုလ်ပြုရန်, တွေ့ ကြုံပြန်လျှင်, မှန်ကန်ရိုးသား, ထားအပ်သော စိတ်သည်။ နံ (ပုရိသံ)– ကိုယ်မှု နှုတ်မှု, စိတ်မှုပျော့ပျောင်း, ထိုသူတော်ကောင်းကို။ တတော– မိဘဆွေဉာ, မပြု သာအောင်, များစွာခက်တောင်း, ထိုအကြောင်းထက်။ သေယျသော– တစ် ဘဝမက, သံသရာကျလည်း, သုခတွေဖြိုး, သာ၍တိုးအောင်။ ကရေ– လူ၏ နောက်၌, အရိပ်လိုက်သို့, စိုက်စိုက်မကွာ, ပြုနိုင်ရာသတည်း။

တတ္ထ– ၌။ န တန္တိ– ကား။ တံ ကာရဏံ– ထိုအကြောင်းကို။ မာတာ– အမိ သည်။ နေဝ ကရေယျ– မပြုနိုင်။ ပိတာ– အဘသည်။ န ကရေယျ– နိုင်။ အညေ–မိဘမှ အခြားကုန်သော။ ဉာတကာ– ဆွေမျိုးတို့သည်။ န ကရေယျုံ– မပြုနိုင်ကုန်။ သမ္မာပဏိဟိတန္တိ– ကား။ ဒသသု– ဆယ်ပါးကုန်သော။ ကုသလကမ္မပထေသု– ကုသလကမ္မပထတို့၌။ ဝါ– သုဂတိလမ်းကြောင်း ကောင်းသော ကုသိုလ်ကံတို့၌။ သမ္မာ– ကောင်းစွာ။ ထပိတံ– ထားအပ်သော။ [စိတ္တံ၌စပ်၊] သေယျသော နံ တတော ကရေတိ– ကား။ တတော ကာရဏတော– ထိုအကြောင်းထက်။ နံ– ထိုပုဂ္ဂိုလ်ကို။ သေယျသော– သာ၍ မြတ်သည်ကို။ ဝရတရံ– သာ၍ မြတ်သည်ကို။ ဥတ္တရိတရံဿာ၍ လွန်သည်ကို။ ကရေယျ– ပြုနိုင်၏။ ကရောတိ– ပြုနိုင်၏။ ဣတိ အတ္ထော–နက်။ ဟိ– ချဲ့။ မာတာပိတရော– အမိအဘတို့သည်။ ပုတ္တာနံ– သား သမီးတို့အား။ ဓနံ– ဥစ္စာကို။ ဒဒမာနာ– ပေးကုန်လသော်။ ဧကသ္မိံယေဝ အတ္တဘာဝေ– တစ်ခု

သေယျသော။ ။ “ဝရတရံ”ဟု ဖွင့်သဖြင့် သေယျ၌ ဣယပစ္စည်း ဝိသေသ အနက်၌ ဖြစ်ကြောင်းကို ပြသည်၊ သောပစ္စည်း၏ အနက်ကို မပြသဖြင့် “သံဝဏ္ဏနာ, ဖွင့်ဆိုရာဝယ်, ရှိတာမပြ, အနတ္ထ”နှင့်အညီ သောပစ္စည်း အနက်မရ, သကတ္ထတည်း၊ ထိုကြောင့် “ဝိသေသေန+ပသတ္ထော သေယျော၊ သေယျော ဧဝ သေယျသော”ဟု ပြုပါ၊ အဗျယပုဒ်ဖြစ်၍ ထိုနောင် ဒုတိယာအံဝိဘတ်ကျေသည်။ (ဝိဗော- ၅၄)

တစ်နည်း။ ။ သောပစ္စည်းဟု မယူဘဲ သော ဝါသုတ်၌ “သော”ဟူသော ယောဂ ဝိဘာဂဖြင့် အံဝိဘတ်ကို သောပြုထားသည်ဟု ကြံပါ(ဝိဗော- ၅၄)၊ (တစ်နည်း) “လဟုတော သကတ္ထေ သ(နီတိ- ၈၃၉)”သုတ်ကို မှီ၍ သကတ္ထ၌ သပစ္စည်းဟုလည်း ကြံနိုင်သေး၏၊ ရှေ့ဆုံးနည်းအတိုင်း ဝိဂြိုဟ်ဆို၍ ရှေ့ဝတ္ထုဂါထာမှ ပါပိယောကဲ့သို့ ဒုတိယာအနက်၌ ပဌမာသက်၊ (တစ်နည်း) ဝိဘတ္တိဝိပလ္လာသ ကြံပါ။

...[စာမျက်နှာ- ၁၂၇]...

သော အတ္တဘော၌သာ။ (တစ်ဘဝ၌သာ)၊ ကမ္မံ– အလုပ်ကို။ အကတွာ– မလုပ် မူ၍။ သုခေန– ချမ်းသာသဖြင့်။ ဇီဝိကကပ္ပနံ– အသက်မွေးမှုကို ပြုကြောင်းဖြစ်သော။ ဓနံ– ဥစ္စာကို။ ဒါတုံ– ပေးခြင်းငှာ။ သက္ကောန္တိ– စွမ်းနိုင်ကုန်၏။ ဝိသာခါယ– ဝိသာခါ၏။ တာဝ မဟဒ္ဓနာ– ထိုမျှလောက် များသောဥစ္စာရှိကုန်သော။ (တာဝ) မဟာဘောဂါ– ထိုမျှလောက်များသော စည်းစိမ်ရှိကုန်သော။ မာတာပိတရောပိ–မိဘတို့သော်မှလည်း။ တဿာ– ထိုဝိသာခါအား။ ဧကသ္မိံယေဝ အတ္တဘာဝေ– ၌သာ။ သုခေန– ဖြင့်။ ဇီဝိကကပ္ပနံ– သော။ ဓနံ– ကို။ အဒံသု– ပေးနိုင်ခဲ့ကုန်ပြီ။ ပန– ဗျတိရိက်ကား။ စတူသု ဒီပေသု– ကျွန်းကြီး၄ကျွန်းတို့၌။ ပုတ္တာနံ– သားတို့အား။ စက္ကဝတ္တိသိရိံ– စကြာမင်း၏ အသရေကို။ ဒါတုံ– ပေးခြင်းငှာ။ သမတ္ထာ– စွမ်းနိုင် ကုန်သော။ မာတာပိတရောပိ နာမ– တို့မည်သည်လည်း။ နတ္ထိ– မရှိကုန်။ ဒိဗ္ဗသမ္ပတ္တိံ ဝါ– နတ်စည်းစိမ်ကိုသော်လည်းကောင်း။ ပဌမဇ္ဈာနာဒိသမ္ပတ္တိံ ဝါ– ပဌမ ဈာန်အစရှိသော စည်းစိမ်ကိုသော်လည်းကောင်း။ (ဒါတုံ– ငှာ။ သမတ္ထာ– ကုန်သော။ မာတာပိတရောပိ နာမ– တို့သည်လည်း၊) ပဝေဂ– အဘယ်မှာ ရှိနိုင်ပါအံ့ နည်း။ လောကုတ္တရသမ္ပတ္တိဒါနေ– လောကုတ္တရာစည်းစိမ်ကိုပေးခြင်း၌။ ကထာဝ– ပြောဆိုဖွယ်သည်ပင်။ နတ္ထိ– မရှိတော့။ ပန– အဖို့တစ်ပါးကား။ သမ္မာပဏိဟိတံ–ကောင်းစွာထားအပ်သော။ စိတ္တံ– စိတ်သည်။ သဗ္ဗံပိ– အလုံးစုံလည်းဖြစ်သော။ ဧတံ သမ္ပတ္တိံ– ဤစည်းစိမ်ကို။ ဒါတုံ– ပေး ခြင်းငှာ။ သက္ကောတိ– စွမ်းနိုင်၏။ တေန– ထိုကြောင့်။ (ဘဂဝတာ– သည်၊) သေယျသော နံ တတော ကရေတိ– သေယျ သော နံ တတော ကရေဟူ၍။ ဝုတ္တံ– ဟောတော်မူအပ်ပြီ။ ဣတိ– ဂါထာအဖွင့် အပြီးတည်း။ ဒေသနာဝသာနေ– ၌။ ဗဟူ– တို့သည်။ သောတာပတ္တိဖလာဒီနိ– တို့သို့။ ပတ္တာ– ရောက်ကြကုန်ပြီ။ မဟာဇနဿ– ၏။ သာတ္ထိကာ– အသော။ ဒေသနာ– သည်။ ဇာတာ– ပြီ။ ဣတိ– သောရေယျတ္ထေရဝတ္ထု အပြီးတည်း။
သောရေယျတ္ထေရဝတ္ထုဘာသာဋီကာ ပြီး၏။

စိတ္တဝဂ်ဘာသာဋီကာ ပြီး၏။

...[စာမျက်နှာ- ၁၂၈]...

၄-ပုပ္ဖဝဂ်ဘာသာဋီကာ
၁-ပထဝိကထာပသုတပဉ္စသတဘိက္ခုဝတ္ထုသာသာဋီကာ
ကော ဣမံ ပထဝိံ ဝိစေဿတီတိ– ဟူသော။ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ သတ္ထာ သာဝတ္ထိယံ ဝိဟရန္တော– စဉ်။ ပထဝိကထာပသုတေ– မြေကြီးနှင့် စပ်သောစကား၌ လေ့ကျက်အားထုတ်ကုန်သော။ ပဉ္စသတေ– ကုန်သော။ ဘိက္ခူ– တို့ကို။ အာရဗ္ဘ ကထေသိ၊ ကိရ– ချဲ့။ တေ– ထိုရဟန်းတို့သည်။ ဘဂဝတာ– နှင့်။ သဒ္ဓိံ– တူ။ ဇနပဒစာရိကံ– ဇနပုဒ်တို့၌ လှည့်လည်ခြင်းကို။ ဝါ– အားဖြင့်။ စရိတွာ– ၍။ ဇေတဝနံ– သို့။ အာဂန္တွာ– ၍။ သာယနှသမယေ– ၌။ ဥပဋ္ဌာနသာလာယံ– ဆည်းကပ်ရာဇရပ်၌။ ဝါ– တရားသဘင်မဏ္ဍပ်၌။ [ဓမ္မဘာ-၁, ၁၁၃ရှု၊] သန္နိသိန္နာ– ကုန်သည်။ (ဟုတွာ) အတ္တနာ– သည်။ ဂတဂတဋ္ဌာနေသု– ရောက်အပ်, ရောက်အပ်သော အရပ်တို့၌။ ဝါ– ရောက်ရာရောက်ရာအရပ်တို့၌။ “အသုကဂါမတော– ဤမည်သော ရွာမှ။ အသုကဂါမဂမနဋ္ဌာနေ– ဤမည်သောရွာသို့ သွားရာအရပ်၌။ သမံ– မြေညီ၏။ ဝိသမံ– မြေမညီ။ ကဒ္ဒမဗဟုလံ– များသောရွှံ့ညွှန်ရှိ၏။ သက္ခရဗဟုလံ– များသော ကျောက်စရစ်ရှိ၏။ ကာဠမတ္တိကံ– မည်းသောမြေစိုင်ခဲရှိ၏။ တမ္ဗမတ္တိကံ– နီသော မြေစိုင်ခဲရှိ၏။” ဣတိ– သို့။ ပထဝိကထံ– မြေကြီးနှင့် စပ်သောစကားကို။ ကထေသုံ–ကုန်ပြီ။ သတ္ထာ– သည်။ အာဂန္တွာ– ၍။ “ဘိက္ခဝေ– တို့! ဧတရဟိ– ၌။ ကာယ– သော။ ကထာယ– ဖြင့်။ ဝါ– ကြောင့်။ သန္နိသိန္နာ– ကုန်သည်။ အတ္ထ နု– ကုန်သနည်း? ဣတိ– သို့။ ပုစ္ဆိတွာ– ၍။ ဝါ– ကြောင့်။ ဘန္တေ! အမှေဟိ– တို့သည်။ ဝိစရိတဋ္ဌာနေ–လှည့်လည်အပ်သော အရပ်၌။ ဝါ– လှည့်လည်ရာအရပ်၌။ ပထဝိကထာယ– ဖြင့်။ ဝါ– ကြောင့်။ (သန္နိသိန္နာ၊ အမှ) ဣတိ၊ ဝုတ္တေ– သော်။ “ဘိက္ခဝေ– တို့! ဧသာ– ဤမြေကြီးသည်။ ဗာဟိရပထဝီ နာမ– (ခန္ဓာကိုယ်မှ) အပြင်ပ၌ဖြစ်သော မြေ ကြီးမည်၏။ တုမှေဟိ– သင်တို့သည်။ အဇ္ဈတ္တိကပထဝိယံ အဇ္ဈတ္တိကပထဝိယံ အဇ္ဈတ္တိကပထဝိယံ– သတ္တဝါတို့၏ အတွင်း

အဇ္ဈတ္တိကပထဝိယံ။ ။ အဇ္ဈတ္တေ+ဘဝါ အဇ္ဈတ္တိကာ၊ အဇ္ဈတ္တိကာ စ+သာ+ပထဝီ စာတိ အဇ္ဈတ္တိကပထဝီ- သတ္တဝါတို့၏ ကိုယ်တွင်းသန္တာန်၌ဖြစ်သော ပထဝီဓာတ်၊ မ- ၁, ၂၄၂၊ အဘိ- ၂, ၈၄၌ ၃၂ကောဋ္ဌာသတို့တွင် ကေသာအစ ကရီသံအဆုံးရှိသော ၁၉မျိုးကို “အဇ္ဈတ္တိကပထဝီ”ဟု ဟောတော်မူ၏၊ မဋ္ဌ- ၂, ၁၂၅၌ မတ္ထလုင်္ဂ (ဥုးနှောက်) ကိုပါ ထည့်၏။

...[စာမျက်နှာ- ၁၂၉]...

သန္တာန်၌ ဖြစ်သော မြေကြီး၌။ ပရိကမ္မံ ပရိကမ္မံ ပရိကမ္မံ– အပ္ပနာဘာဝနာကို ပြုစီမံတတ်သော ပွားများအားထုတ်မှုကို။ ဝါ– ပရိကမ်ကို။ ကာတုံ– ငှာ။ ဝဋ္ဋတိ– ၏။ ဣတိ ဝတွာ ဒွေ ဣမာ ဂါထာ– တို့ကို။ အဘာသိ– ပြီ။ (ကိံ)၊ “ကော ဣမံ၊ ပေ။ ပစေဿတီ”တိ– ဟူ၍။ အဘာသိ– ပြီ။

ကော ဣမံ ပထဝိံ ဝိစေဿတိ, ယမလောကဉ္စ ဣမံ သဒေဝကံ၊ ကော ဓမ္မပဒံ သုဒေသိတံ, ကုသလော ပုပ္ဖမိဝ ပစေဿတိ။

ကော– ဘယ်နတ်ဘယ်လူ, အဘယ်သူသည်။ ဣမံ ပထဝိံ– ခန္ဓာ၅ထွေ, အတ္တဘောတည်းဟူသော ဤမြေကို။ ဝိစေဿတိ– ရွေးချယ်မွှေနှောက်, သဘော ပေါက်အောင်, မျက်မှောက်ထင်ထင်, သိမြင်နိုင်လတ္တံ့နည်း? ကော– သည်။ ယမလောကဉ္စ– ယမမင်းမျိုး, ကိုယ့်တန်ခိုးဖြင့်, အုပ်စိုးပိုင်သ, အပါယ်လောက ကိုလည်းကောင်း။ သဒေဝကံ– နတ်ဗြဟ္မာတို့နှင့်တကွဖြစ်သော။ ဣမံ (မနုဿလောကဉ္စ)– ဤလူ့လောကကိုလည်းကောင်း။ ဝိစေဿတိ– နည်း? ကုသလော–ပန်းကုံးမှု၌ ကျွမ်းကျင်သော ပန်းသည်သည်။ ပုပ္ဖံ– ကုံးဖို့ရာမှန်း, ရှေးရှုပန်းကို။ (ဝိစိနာတိ) ဣဝ– ပယ်သင့် ယူသင့်, နှိုင်းချင့်ရွေးချယ်သကဲ့သို့။ (ဧဝံ– တူ၊) ကော– သည်။ သုဒေသိတံ– ဟုတ်တိုင်းမှန်ရာ, ကောင်းစွာကျန, ဟောပြတော်မူအပ်သော။ ဓမ္မပဒံ– ၃၇-ပါးသော ဗောဓိပက္ခိယတရားအစုကို။ ပစေဿတိ– နည်း? သေခေါ ပထဝိံ ဝိစေဿတိ, ယမလောကဉ္စ ဣမံ သဒေဝကံ၊ သေခေါ ဓမ္မပဒံ သုဒေသိတံ, ကုသလော ပုပ္ဖမိဝ ပစေဿတိ။

သေခေါ– သိက္ခာသုံးဝ, ကျင့်ဖော်ရသည့်, သေခခေါ်ဆို, အရိယာပုဂ္ဂိုလ် သည်။ ဣမံ ပထဝိံ– ကို။ ဝိစေဿတိ– အတ္တဘာဝ, ဤကာယမှ, ရာဂကိုပယ်, မကပ်တွယ်ဖို့, ရွေးချယ်မွှေနှောက်, သဘောပေါက်အောင်, မျက်မှောက်ထင်

ပရိကမ္မံ။ ။ ပရိက္ခရောတိ ပဋိသင်္ခရောတီတိ ပရိကမ္မံ- အပ္ပနာဘာဝနာကို ပြုစီမံ တတ်သော ပွားများအားထုတ်မှု၊ အာဒိ+ကမ္မံ ပရိကမ္မံ- အပ္ပနာဘာဝနာ အစဖြစ်သော ပွားများအားထုတ်မှု(မဏိ- ၂, ၄၇၅၊ ဋီနိ- ၆၀၄)၊ ဣနြ္ဒိယသမတာဒီဟိ ပရိတော ဘာဂေဟိ အပ္ပနာ ကရီယတိ သဇ္ဇီယတိ ဧတေနာတိ ပရိကမ္မံ- ဣန္ဒြေညီမျှမှုစသော အစိတ်အပိုင်းတို့ဖြင့် ထက်ဝန်းကျင် ပြုစီမံကြောင်းအားထုတ်မှု(ပဒီ- ၂၁၆)

...[စာမျက်နှာ- ၁၃၀]...

ထင်, သိမြင်နိုင်လတ္တံ့။ သေခေါ– သည်။ ယမလောကဉ္စ– ကောင်း။ ဣမံ (မနုဿ လောကဉ္စ)– ကောင်း။ ဝိစေဿတိ– လတ္တံ့။ ကုသလော– သည်။ ပုပ္ဖံ– ကို။ (ဝိစိနာတိ) ဣဝ– သို့။ (ဧဝံ– တူ၊) သေခေါ– သည်။ သုဒေသိတံ– သော။ ဓမ္မပဒံ– ကို။ ပစေဿတိ– လတ္တံ့

တတ္ထ– တို့၌။ ကော ဣမန္တိ– ကား။ ကော– အဘယ်ပုဂ္ဂိုလ်သည်။ အတ္တဘာဝသင်္ခါတံ– အတ္တဘောဟု ဆိုအပ်သော။ ဣမံ ပထဝိံ– ဤအတွင်းမြေကို။ ဝိစေဿတီတိ– ကား။ အတ္တနော– မိမိ၏။ ဉာဏေန– ဉာဏ်ဖြင့်။ ဝိစိနိဿတိ– စိစစ်နိုင် လတ္တံ့နည်း? ဝိဇာနိဿတိ– သိနိုင်လတ္တံ့နည်း? ပဋိဝိဇ္ဈိဿတိ– ထိုးထွင်း၍ သိ နိုင်လတ္တံ့နည်း? သစ္ဆိကရိဿတိ– မျက်မှောက်ပြုနိုင်လတ္တံ့နည်း? ဣတိ အတ္ထော–နက်။ ယမလောကဉ္စာတိ– ကား။ စတုဗ္ဗိဓံ– ၄-ပါးအပြားရှိသော။ အပါယလောကဉ္စ– အပါယ်လောကကိုလည်းကောင်း။ ဣမံ သဒေဝကန္တိ– ကား။ ဒေဝလောကေန– နတ်လောကနှင့်။ (နတ်ပြည်နှင့်)၊ သဒ္ဓိံ၊ ဣမံ မနုဿလောကဉ္စ– ဤလူ့လောက ကိုလည်းကောင်း။ ကော– အဘယ်ပုဂ္ဂိုလ်သည်။ ဝိစေဿတိ ဝိစိနိဿတိ– စိစစ် နိုင်လတ္တံ့နည်း? ဝိဇာနိဿတိ– နည်း? ပဋိဝိဇ္ဈိဿတိ– နည်း? သစ္ဆိကရိဿတိ– နည်း? ဣတိ– ဤသို့။ ပုစ္ဆိ– မေးတော်မူပြီ။ ကော ဓမ္မပဒံ သုဒေသိတန္တိ– ကား။ ယထာသဘာဝတော– အကြင်အကြင်သဘောအားဖြင့်။ ဝါ– အကြင်အကြင် မိမိ ၏ အမှတ်လက္ခဏာအားဖြင့်။ ကထိတတ္တာ– ဟောတော်မူအပ်သည်၏ အဖြစ် ကြောင့်။ သုဒေသိတံ– ကောင်းစွာ ဟောတော်မူအပ်သော။ သတ္တတ္တိံသဗောဓိ–

ယမလောကံ။ ။ ဒေဝဒူတသရာပနဝသေန သတ္တေ ကတူပစိတေ ပုညကမ္မေ ယမေတိ နိယမေတီတိ ယမော(မ၊ဋီ၊၃၊၃၆၂၊ မူလဋီ- ၃, ၁၀၇)၊ ယမဿ+လောကော ယမလောကော၊ စတုမဟာရာဇ်နတ်တို့တွင် အပါအဝင်ဖြစ်သော ဝေမာနိကပြိတ္တာ မင်းကိုပင် ယမမင်းဟု ခေါ်၏၊ တစ်ရံတစ်ခါ နတ်စည်းစိမ် ခံစား၍ တစ်ခါတလေမှာမူ အခြားပြိတ္တာများကဲ့သို့ ခံစားရရှာလေသည်(မ၊ဋ္ဌ၊၄, ၁၆၄)၊ ထိုယမမင်းသည် ငရဲသို့ ရောက်လာသူတို့၏ ကောင်းမှု မကောင်းမှုကို စစ်ဆေးမေးမြန်းတတ်သောကြောင့် ငရဲလောကကို ယမလောကဟု ခေါ်၏၊ တိရ စ္ဆာန်, ပြိတ္တာလောကကိုကား ဒုဂ္ဂတိဘဝ ချင်းတူသောကြောင့် “ယမလောက” ဟု ခေါ်သည်၊ ထိုကြောင့် “စတုဗ္ဗိဓံ အပါယ- လောကံ”ဟု ဖွင့်သည်။

...[စာမျက်နှာ- ၁၃၁]...

ပက္ခိယဓမ္မသင်္ခါတံ– ၃၇-ပါးသော ဗောဓိပက္ခိယတရားဟု ဆိုအပ်သော။ ဓမ္မပဒံ–တရားအစုကို။ ကုသလော– ကျွမ်းကျင်သော။ မာလာကာရော– ပန်းကုံးကို ပြု လုပ်သူသည်။ ဝါ– ပန်းသည်သည်။ ပုပ္ဖံ– ပန်းကို။ ဝိစိနန္တော ဝိယ– ရွေးချယ်စိစစ် သကဲ့သို့။ (တထာ– တူ၊) ကော– အဘယ်ပုဂ္ဂိုလ်သည်။ ပစေဿတိ ဝိစိနိဿတိ– နည်း? ဝိဇာနိဿတိ– နည်း? ဥပပရိက္ခိဿတိ– စူးစမ်းနိုင်လတ္တံ့နည်း? ပဋိဝိဇ္ဈိဿတိ– နည်း? သစ္ဆိကရိဿတိ– နည်း? ဣတိ အတ္ထော။ သေခေါတိ (ဧတ္ထ– သေခေါဟူသော ဤပါဌ်၌။ လဗ္ဘမာနာ– ရထိုက်ကုန်သော။ သိက္ခာ– တို့သည်၊) အဓိသီလသိက္ခာ– အဓိသီလသိက္ခာလည်းကောင်း။ (၅-ပါး, ၈-ပါး, ၁၀-ပါးသီလ တို့ထက် သာလွန်သော ပါတိမောက္ခသံဝရသီလဟူသော သိက္ခာလည်းကောင်း)၊ အဓိစိတ္တသိက္ခာ– အဓိစိတ္တသိက္ခာလည်းကောင်း။ (ဝိပဿနာအခြေမခံ သော လောကီဈာန်သမာဓိထက် သာလွန်သော ဝိပဿနာအခြေခံသော ဈာန် သမာဓိဟူသော သိက္ခာလည်းကောင်း)၊ အဓိပညာသိက္ခာ– အဓိပညာသိက္ခာ လည်းကောင်း။ (ကမ္မဿကတာဉာဏ်ပညာထက် သာလွန်သော ဝိပဿနာ ဉာဏ်ပညာဟူသော သိက္ခာလည်းကောင်း)၊ ဣတိ– သို့။ တိဿော– ၃-ပါးကုန်သော။ (ယာ) ဣမာ သိက္ခာ– အကြင်သိက္ခာတို့သည်။ (သန္တိ)၊ (တာသံ တိဿန္နံ သိက္ခာနံ– ထိုသိက္ခာ၃-ပါးတို့ကို၊) သိက္ခနတော– ကျင့်ခြင်းကြောင့်။ ဝါ– ကျင့်တတ် သည်၏ အဖြစ်ကြောင့်။ သောတာပတ္တိမဂ္ဂဋ္ဌံ– သောတာပတ္တိမဂ်၌ တည်သော ပုဂ္ဂိုလ်ကို။ အာဒိံ ကတွာ– အစပြု၍။ ယာဝ အရဟတ္တမဂ္ဂဋ္ဌာ– အရဟတ္တမဂ်၌

တိဿော သိက္ခာ သိက္ခနတော။ ။ “ယု ဏွု တုမှီ, ပစ္စည်းပြီ, ဆဋ္ဌီကံနေစေ” နှင့်အညီ “သိက္ခာနံ”ဟု ဆဋ္ဌီဝိဘတ်ဖြင့် ရှိမှ “သိက္ခနတော”ဟူသော ယုပစ္စယန္တပုဒ်နှင့် လိုက်သည်၊ ထေရ၊ဋ္ဌ၊၁၊၄၃၈လည်း “အဓိသီလသိက္ခာဒီနံ သိက္ခနတော”ဟုပင် ရှိ သည်၊ ထိုကြောင့် “ဣမာ တိဿော သိက္ခာ”ကို အနိယမလုပ်၍ “တာသံ တိဿန္နံ သိက္ခာနံ”ဟု နိယမထည့်ကာ လက်ရှိပါဠိကိုပင် အဆင်ပြေအောင် ပေးခဲ့သည်၊ ဆရာ တို့ကား “တိဿော သိက္ခာ၊ ယထာဝုတ္တပ္ပကာရာနံ”ဟု ရှိစေလိုပြီး “ဣတိ- ဤသို့၊ ဣမာ တိဿော သိက္ခာ- အကြင်၃ပါးတို့တည်း၊ ယထာဝုတ္တပ္ပကာရာနံ- အကြင်အကြင် ဆိုအပ်ပြီးသော အပြားရှိသောသိက္ခာ၃ပါးတို့ကို၊ သိက္ခနတော- ကြောင့်၊”ဟု ပေးတော် မူ၏။

...[စာမျက်နှာ- ၁၃၂]...

တည်သောပုဂ္ဂိုလ်တိုင်အောင်။ သတ္တဝိဓော– ၇-ပါးအပြားရှိသော။ သေခေါ– သေခ ပုဂ္ဂိုလ်သည်။ အတ္တဘာဝသင်္ခါတံ– အတ္တဘောဟု ဆိုအပ်သော။ ဣမံ ပထဝိံ– ဤမြေကြီးကို။ အရဟတ္တမဂ္ဂေန– ဖြင့်။ တတော– ထို အတ္တဘောတည်းဟူသော မြေကြီးမှ။ ဆန္ဒရာဂံ– ဆန္ဒရာဂကို။ ဝါ– နှစ်သက်တတ်, တပ်မက်တတ်သော လောဘကို။ အပကဍ္ဎုန္တော– ပယ်နုတ်လျက်။ ဝိစေဿတိ ဝိစေဿတိ ဝိစေဿတိ ဝိစိနိဿတိ– လတ္တံ့။ ဝိဇာနိဿတိ– လတ္တံ့။ ပဋိဝိဇ္ဈိဿတိ– လတ္တံ့။ သစ္ဆိကရိဿတိ– လတ္တံ့။ ယမလောကဉ္စာတိ– ကား။ ယထာဝုတ္တပ္ပကာရံ– အကြင်အကြင်ဆိုအပ်ပြီးသော အပြားရှိသော။ တံ ယမလောကဉ္စ– ထိုယမလောကကိုလည်းကောင်း။ ဒေဝေဟိ– နတ်တို့နှင့်။ သဟ– တကွ။ (ဝတ္တမာနံ– ဖြစ်သော၊) သဒေဝကံ– နတ်တို့နှင့် တကွ ဖြစ်သော။ ဣမံ မနုဿလောကဉ္စ– ဤလူ့လောကကိုလည်းကောင်း။ သွေဝ– ထိုသေခပုဂ္ဂိုလ်သည်ပင်။ ဝိစေဿတိ ဝိစိနိဿတိ– လတ္တံ့။ ဝိဇာနိဿတိ– လတ္တံ့။ ပဋိဝိဇ္ဈိဿတိ– လတ္တံ့။ သစ္ဆိကရိဿတိ– လတ္တံ့။ သေခေါတိ– ကား။ သတ္တဝိဓော– ၇-ပါးအပြားရှိသော။ သွေဝ သေခေါ– ထိုသေခပုဂ္ဂိုလ်သည်ပင်။ [ပစေဿတိ ဝိစေဿတိတို့၌စပ်။] ယထာ နာမ– ဥပမာ မည်သည်ကား။ ကုသလော– ကျွမ်းကျင်သော။ မာလာကာရော– ပန်းကုံးကို ပြုလုပ်သော ပန်းသည်သည်။ ပုပ္ဖာရာမံ– ပန်းအာရာမ်သို့။ ဝါ– ပန်းခြံသို့။ ပဝိသိတွာ– ဝင်၍။ တရုဏမကုဠာနိ– နုသောအငုံ ဖြစ်ကုန်သော။ (ပုပ္ဖာနိ) စ– ပန်းတို့ကိုလည်းကောင်း။ ပါဏကဝိဒ္ဓါနိ– ပိုးဖောက် အပ်ကုန်သော။ (ပုပ္ဖာနိ) စ– တို့ကိုလည်းကောင်း။ မိလာတာနိ– ညှိုးနွမ်းကုန်သော။ (ပုပ္ဖာနိ) စ– တို့ကိုလည်းကောင်း။ ဂဏ္ဌိကဇာတာနိ– ဖြစ်သောအထုံးအဖွဲ့ရှိကုန်။

ဝိစေဿတိ။ ။ ဝိ+စိ+နာ+ဿတိ၊ ကွစိ ဓာတုဖြင့် နာပစ္စည်းကိုချေ၊ စိ၏ဣကို ဧဝုဒ္ဓိပြု၊ (တစ်နည်း) ကိယာဒိနာပစ္စည်းနှောင်းရာ၌ ဝုဒ္ဓိပြုခွင့်မရှိရကား ဘူဝါဒိယူ၍ ဝိ+စိ+အ+ဿတိ၊ ဣကို ဧဝုဒ္ဓိပြု၊”ဟု ဆရာတို့ မိန့်ဆို၏၊ ပန်းသည်သည် ကောင်းသော ပန်းနှင့် မကောင်းသော ပန်းကို ခွဲခြား၍ ကောင်းသောပန်းကိုသာ သီကုံးသကဲ့သို့ “သေခပုဂ္ဂိုလ်လည်း အတ္တဘောတည်းဟူသော မြေကြီးမှ ဆန္ဒရာဂကို တဖြည်းဖြည်း ဖယ်ထုတ်၍ လာခဲ့ရာ အရဟတ္တမဂ်ရောက်သောအခါ မကောင်းသော ပန်းနှင့်တူ သော ဆန္ဒရာဂကို အပြီးသတ် ဖယ်ထုတ်သောအားဖြင့် ရွေးချယ်နိုင် စိစစ်နိုင်ပါလိမ့် မည်”ဟူလို၊ ဓမ္မဋီ- ၇၇၌ “တဏှာ မာန ဒိဋ္ဌိတို့ဖြင့် မှတ်ထင်မှုကို ပယ်ခြင်း၏ အစွမ်းဖြင့် ရွေးချယ်စိစစ်သည်ဟု ဆို၏။

တယ်ကုန်သော။ သုဇာတသုဇာတာနေဝ– ကောင်းစွာဖြစ်ကုန်, ကောင်းစွာဖြစ် ကုန်သည်သာလျှင် ဖြစ်ကုန်သော။ ဝါ– အလွန့်အလွန်ကောင်းစွာဖြစ်ကုန်သည် သာလျှင်ဖြစ်ကုန်သော။ ပုပ္ဖာနိ– တို့ကို။ ဝိစိနာတိ ယထာ– ရွေးချယ်သကဲ့သို့။ ဧဝမေဝ– သာလျှင်။ သုကထိတံ– ကောင်းစွာ ဟောတော်မူအပ်သော။ သုနိဒ္ဒိဋ္ဌံ–ကောင်းစွာ အကျယ်ပြတော်မူအပ်သော။ ဣမံ ဗောဓိပက္ခိယဓမ္မပဒမ္ပိ– ဤဗောဓိ

...[စာမျက်နှာ- ၁၃၃]...

သော၊ (ပုပ္ဖာနိ) စ– တို့ကိုကောင်း။ ဝဇ္ဇေတွာ– ရှောင်ကြဉ်၍။ သောဘနာနိ– တင့် တယ်ကုန်သော။ သုဇာတသုဇာတာနေဝ– ကောင်းစွာဖြစ်ကုန်, ကောင်းစွာဖြစ် ကုန်သည်သာလျှင် ဖြစ်ကုန်သော။ ဝါ– အလွန့်အလွန်ကောင်းစွာဖြစ်ကုန်သည် သာလျှင်ဖြစ်ကုန်သော။ ပုပ္ဖာနိ– တို့ကို။ ဝိစိနာတိ ယထာ– ရွေးချယ်သကဲ့သို့။ ဧဝမေဝ– သာလျှင်။ သုကထိတံ– ကောင်းစွာ ဟောတော်မူအပ်သော။ သုနိဒ္ဒိဋ္ဌံ–ကောင်းစွာ အကျယ်ပြတော်မူအပ်သော။ ဣမံ ဗောဓိပက္ခိယဓမ္မပဒမ္ပိ– ဤဗောဓိ ပက္ခိယတရားအစုကိုလည်း။ ပညာယ– ပညာဖြင့်။ ပစေဿတိ ဝိစိနိဿတိ– လတ္တံ့။ ဥပပရိက္ခိဿတိ– လတ္တံ့။ ပဋိဝိဇ္ဈိဿတိ– လတ္တံ့။ သစ္ဆိကရိဿတိ– လတ္တံ့။ ဣတိ– ဤသို့။ သတ္ထာ– မြတ်စွာဘုရားသည်။ သယမေဝ– ကိုယ်တော်တိုင်သာလျှင်။ ပဥှံ– ပြဿနာကို။ ဝိသဇ္ဇေသိ– ဖြေတော်မူပြီ။ ဣတိ– ဂါထာအဖွင့် အပြီးတည်း။ ဒေသနာဝသာနေ– ၌။ ပဉ္စသတာပိ– ငါးရာအတိုင်းအရှည်ရှိသည်လည်း ဖြစ်ကုန်သော။ [“သတာနိ”ဟု မရှိဘဲ “သတာ”ဟု ရှိသောကြောင့် “ပဉ္စ+သတာနိ ယေသံတိ ပဉ္စသတာ” ဟု ဗဟုဗ္ဗီဟိ တွဲ။] ဘိက္ခူ– တို့သည်။ ပဋိသမ္ဘိဒါဟိ– တို့နှင့်။ သဟ၊ အရဟတ္တံ ပါပုဏိံသု၊ သမ္ပတ္တပရိသာယပိ– ၏လည်း။ ဓမ္မဒေသနာ– သည်။ သာတ္ထိကာ– သည်။ အဟောသိ– ပြီ။ ဣတိ– ပထဝိကထာပသုတပဉ္စသတဘိက္ခုဝတ္ထု အပြီးတည်း။
ပထဝိကထာပသုတပဉ္စသတဘိက္ခုဝတ္ထုဘာသာဋီကာ ပြီး၏။

၂-မရီစိကမ္မဋ္ဌာနိကတ္ထေရဝတ္ထုဘာသာဋီကာ
ဖေဏူပမန္တိ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ သတ္ထာ သာဝတ္ထိယံ ဝိဟရန္တော အညတရံ၊ မရီစိကမ္မဋ္ဌာနိကံ– တံလျပ်ဟူသောအာရုံရှိသော ကမ္မဋ္ဌာန်း၌ ယှဉ်သော။ ဝါ– တံလျပ်ကမ္မဋ္ဌာန်းကို ရှုပွားသော။ ဘိက္ခုံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ၊ ကိရ– ချဲ့။ သော ဘိက္ခု– သည်။ သတ္ထု– ၏။ သန္တိကေ– ၌။ ကမ္မဋ္ဌာနံ– ကို။ ဂဟေတွာ– ၍။ “သမဏဓမ္မံ– ကို။ ကရိဿာမိ– မည်။” ဣတိ– ဤသို့ ကြံ၍။ အရညံ– သို့။ ပဝိသိတွာ– ၍။ ဃဋေတွာ– စေ့ဆော်၍။ ဝါယမိတွာ– အားထုတ်၍။ အရဟတ္တံ– သို့။ ပတ္တုံ– ငှာ။ အသက္ကောန္တော– မစွမ်းနိုင်လသော်။ ဝါ– ကြောင့်။ “ဝိသေသေတွာ– အထူးပြု၍။ ကမ္မဋ္ဌာနံ– ကို။ ကထာပေဿာမိ– ဟောစေမည်။” ဣတိ– ဤသို့ ကြံ၍။ သတ္ထု– ၏။ သန္တိကံ– သို့။ အာဂစ္ဆန္တော– လာလသော်။ အန္တရာမဂ္ဂေ– လမ်းခရီး၏ အကြား၌၊

...[စာမျက်နှာ- ၁၃၄]...

မရီစိံ– တံလျှပ်ကို။ ဒိသွာ– ၍။ “ဂိမှသမယေ– နွေအခါ၌။ ဥဋ္ဌိတာ– ဖြစ်ပေါ်လာသော။ အယံ မရီစိ– ဤတံလျှပ်သည်။ ဒူရေ– ၌။ ဌိတာနံ– တည်ကုန်သောသူတို့အား။ ရူပဂတာ ဝိယ– ရုပ်ပုံသဏ္ဌာန်ကဲ့သို့။ ဝါ– ရုပ်ပုံသဏ္ဌာန်သဖွယ်။ ပညာယတိ ယထာ–ထင်ရှားသကဲ့သို့။ သန္တိကံ– သို့။ အာဂစ္ဆန္တာနံ– ရောက်လာသူတို့အား။ နေဝ ပညာယတိ ယထာ– မထင်ရှားသကဲ့သို့။ (တထာ– တူ၊)၊ အယံ အတ္တဘာဝေါပိ– ဤ အတ္တဘောသည်လည်း။ ဥပ္ပာဒဝယဋ္ဌေန– ဖြစ်ခြင်း ပျက်ခြင်းဟူသော အနက် သဘောကြောင့်။ ဧဝရူပေါ– ဤသို့သော သဘောရှိ၏။” ဣတိ– ဤသို့။ မရီစိကမ္မဋ္ဌာနံ– တံလျှပ်လျှင် အာရုံရှိသော ကမ္မဋ္ဌာန်းကို။ ဘာဝေန္တော– ဖြစ်ပွားစေလျက်။ အာဂန္တွာ– ၍။ မဂ္ဂကိလန္တော– သည်။ (ဟုတွာ)၊ အစိရဝတိယံ– အစိရဝတီ မြစ်၌။ နှာယိတွာ– ရေချိုး၍။ ဧကသ္မိံ– သော။ စဏ္ဍသောတတီရေ– ကြမ်းတမ်း သောရေအလျဉ်ရှိသော မြစ်ကမ်း၌။ ရုက္ခဆာယာယ– သစ်ပင်ရိပ်၌။ နိသိန္နော– လျက်။ ဥဒကဝေဂါဘိဃာတေန– ရေအဟုန်ရိုက်ခတ်ခြင်းကြောင့်။ ဝါ– ရေလှိုင်း ရိုက်ခတ်ခြင်းကြောင့်။ ဥဋ္ဌဟိတွာ– ဖြစ်ပေါ်ပြီး၍။ မဟန္တေ မဟန္တေ– ကြီးကုန်ကြီး ကုန်သော။ ဖေဏပိဏ္ဍေ– ရေမြှုပ်စိုင်တို့ကို။ ဘိဇ္ဇမာနေ– ပျက်စီးနေသည်တို့ကို။ ဒိသွာ– ၍။ “အယံ အတ္တဘာဝေါပိ– သည်လည်း။ ဥပ္ပဇ္ဇိတွာ– ဖြစ်ပြီး၍။ ဘိဇ္ဇနဋ္ဌေန– ပျက်စီးခြင်းအနက်သဘောကြောင့်။ ဧဝရူပေါယေဝ– ဤသို့သဘောရှိသည်သာ။” ဣတိ– သို့။ အာရမ္မဏံ အဂ္ဂဟေသိ၊ သတ္ထာ– သည်။ ဂန္ဓကုဋိယံ– ၌။ ဌိတောဝ– လျက်သာ။ တံ ထေရံ– ကို။ ဒိသွာ– ၍။ “ဘိက္ခု– ရဟန်း! ဧဝမေဝ– သာလျှင်။ ဧဝရူပေါဝ– ဤသို့သဘောရှိသည်သာဖြစ်သော။ အယံ အတ္တဘာဝေါ– သည်။ ဖေဏပိဏ္ဍော ဝိယ– ရေမြှုပ်စိုင်ကဲ့သို့။ မရီစိ ဝိယ– တံလျှပ်ကဲ့သို့။ ဥပ္ပဇ္ဇနဘိဇ္ဇနသဘာဝေါယေဝ– ဖြစ်ခြင်း ပျက်ခြင်းသဘောရှိသည်သာ။” ဣတိ– သို့။ ဝတွာ– ၍။ ဣမံ ဂါထံ– ကို။ အာဟ၊ (ကိံ)၊ “ဖေဏူပမံ၊ ပေ။ ဂစ္ဆေ”တိ– ၍။ (အာဟ)

ဖေဏူပမံ ကာယမိမံ ဝိဒိတွာ, မရီစိဓမ္မံ အဘိသမ္ဗုဓာနော၊ ဆေတွာန မာရဿ ပပုပ္ဖကာနိ, အဒဿနံ မစ္စုရာဇဿ ဂစ္ဆေ

ဣမံ ကာယံ– ကေသာလောမာ, ပေါင်းစုကာဖြင့်, ရောဂါများမြောင်, ဤ ကိုယ်ကောင်ကို။ ဖေဏူပမံ– မမြဲမခိုင်, ရေမြှုပ်စိုင်သို့, အပြိုင်တူစွာ, ဥပမာရှိ၏။

...[စာမျက်နှာ- ၁၃၅]...

ဟူ၍။ ဝိဒိတွာ– ဉာဏ်ဖြင့်ထင်ထင်, သိမြင်ပြီး၍လည်းကောင်း။ မရီစိဓမ္မံ– အဝေး ကလျှင်, လှမ်း၍မြင်သော်, အထင်ကြီးသလောက်, အနီးရောက်က, ရှာမရ သော တံလျှပ်သဘောရှိ၏ဟူ၍။ အဘိသမ္ဘုဓာနော– ဉာဏ်ဖြင့်ထင်ထင် သိ မြင်ပြီးသည်။ (ဟုတွာ– ဖြစ်၍လည်းကောင်း၊) မာရဿ– ၆ထပ်နတ်မျိုး, သူ့တန် ခိုးဖြင့်, လွှမ်းမိုးပိုင်နင်း, မာရ်နတ်မင်း၏။ ပပုပ္ဖကာနိ– ပန်းတွေအတူ, ဆွတ်ခူးယူ ဖို့, တေဘူမက, ဝဋ်ဒုက္ခတို့ကို။ ဆေတွာန– အရဟတ္တမဂ်, သံလျက်ဖြင့်, ပယ်ဖျက် ဖြတ်တောက်ပြီး၍။ မစ္စုရာဇဿ– ၃၁ဘုံ, အလုံးစုံကို, အကုန်မွှေနင်း, ရှင်သေမင်း ၏။ အဒဿနံ– မမြင်အပ်ရာ, ခေမာသောင်ငူ, မြတ်နိဗ္ဗူသို့။ ဂစ္ဆေ– လျင်မြန်ထုတ် ချောက်, ရောက်ရာသတည်း။

တတ္ထ– ၌။ ဖေဏူပမန္တိ– ကား။ ကေသာဒိသမူဟသင်္ခါတံ– ဆံအစရှိသော ကောဋ္ဌာသတို့၏ အပေါင်းဟု ဆိုအပ်သော။ ဣမံ ကာယံ– ဤကိုယ်ကို။ [ဝိဒိတွာ ၌စပ်၊] အဗလဒုဗ္ဗလဋ္ဌေန– အလွန်အားမရှိသည်၏အဖြစ်ကြောင့်လည်းကောင်း။ အနဒ္ဓနိယတာဝကာလိကဋ္ဌေန– အရှည်မခံ့သည်၏အဖြစ်, အခိုက် အတန့်မျှ တည်သည်၏အဖြစ်ကြောင့်လည်းကောင်း။ (အယံ ကာယော– ဤ

အဗလဒုဗ္ဗလဋ္ဌေန။ ။ နတ္ထိ+ဗလံ ယဿာတိ အဗလော၊ နတ္ထိ+ဗလံ ယဿာတိ ဒုဗ္ဗလော၊ အဗလသင်္ခါတော+ဒုဗ္ဗလော အဗလဒုဗ္ဗလော၊ “အဗလဒုဗ္ဗလော စ+သော+ အတ္ထော စာတိ အဗလဒုဗ္ဗလဋ္ဌော၊ တ္ထကို ဋ္ဌပြု၊ အဗလဒုဗ္ဗလ၌လည်း ဘာဝပ္ပဓာန ကြံပါ၊ ဒုဗ္ဗလအရ “မကောင်းသောအား”ဟု အနက်ထင်မည်စိုးသောကြောင့် “အဗလ” ဟု ဝိသေသနပြုသည်၊ “ဒုသဒ္ဒါသည် အဘာဝအနက်ကို ဟောသောကြောင့် အဗလနှင့် အနက်အတူပင် ဖြစ်သည်”ဟူလို၊ ဤသို့ အနက်တူသဒ္ဒါ ၂ချက်ဆင့်ရာ၌ “အတိသယ (အလွန်)အနက်ကို ယူရမည်”ဟု ပြောရိုးရှိသည်။

အနဒ္ဓနိယတာဝကာလိကဋ္ဌေန။ ။ အဒ္ဓနိ+ခမော အဒ္ဓနိယော၊ န+အဒ္ဓနိယော အနဒ္ဓနိယော၊ (ကာယော)၊ တာဝကာလော+အဿ အတ္ထီတိ တာဝကာလိကော၊ “ထို ကာလရှိ”ဟူသည်ကိုပင် “အခိုက်အတန့်မျှတည်သည်”ဟု အနက်ဆိုသည်၊ “တာဝ ကာလံ တိဋ္ဌတီတိ တာဝကာလိကော”ဟုလည်း ပြုသင့်ပါ၏၊ ထို၂ပုဒ်ကို ကမ္မဓာရဲတွဲ၊ ဘာဝပ္ပဓာနလည်း ကြံ၍ “အနဒ္ဓနိယဘာဝ, တာဝကာလိကဘာဝ”ဟု အနက်မှတ်ပါ၊ အနဒ္ဓနိယတာဝကာလိကော စ+သော+အတ္ထော စာတိ အနဒ္ဓနိယတာဝကာလိကဋ္ဌော

...[စာမျက်နှာ- ၁၃၆]...

ကိုယ်သည်၊) ဖေဏပိဏ္ဍသရိက္ခကော– ရေမြှုပ်စိုင်နှင့် တူ၏။ ဣတိ– ဤသို့။ ဝိဒိတွာ– သိ၍လည်းကောင်း။ မရီစိဓမ္မ မရီစိဓမ္မ မရီစိဓမ္မန္တိ– ကား။ မရီစိ– တံလျှပ်သည်။ ဒူရေ– အဝေး၌။ ဌိတာနံ– တည်သူတို့ဖို့။ ဝါ– တို့အတွက်။ ရူပဂတာ ဝိယ– အဆင်းပုံ သဏ္ဌာန်သည်ကဲ့သို့လည်းကောင်း။ [ရူပမေဝ+ရူပဂတာ၊] ဂယှူပဂါ ဝိယ– ကိုင် ယူအပ်သည်၏ အဖြစ်သို့ ကပ်ရောက်သကဲ့သို့လည်းကောင်း။ ဟောတိ– ၏၊

မရီစိဓမ္မံ။ ။ “မရီစိဓမ္မံ”ကို “မရီစိဓမ္မောတိ”ဟု ဖွင့်သဖြင့် ကမ္မတ္ထေ ဒုတိယာသုတ်၌ အတ္ထသဒ္ဒါဖြင့် ပထမာအနက်၌ ဒုတိယာသက်ပါ၊ ထိုနောင် ဣတိသဒ္ဒါလည်း ကျေ သည်(ကစ်ဝဏ်၊ ကာပို့- ၉၅)၊ “မိယျန္တေ ခုဒ္ဒဇန္တဝေါ အနေနာတိ မရီစိ၊ မာရေတိ အန္ဓကာရံ ဝိနာသေတီတိ ဝါ မရီစိ- အရောင်၊ [မရ+ဤစိ၊ -ဓာန်- ၆၄၊ သူစိ၊] မရီစိ ဝိယာတိ မရီစိ- အရောင်နှင့်တူသောတံလျှပ်(ဓာန်- ၆၅)၊ မရီစိ+ဓမ္မော ယဿာတိ မရီစိဓမ္မော- တံလျှပ်သဘောရှိသောကိုယ်”ဟုပြု။

တစ်နည်း။ ။ ဝိဗော- ၈၂၌ “နပုံသကေဟိ”အလိုက်ကို ကြဉ်သော “သိံ ”ဟူသော ဝိနာဓိကာရယောဂဝိဘာဂဖြင့် ဣတ္ထိလိင်, ပုံလိင်နောင် သိဝိဘတ်ကို အံပြုသည် ဟူသော စူဠနိရုတ္တိကျမ်းအဆိုကို ပြ၏၊ ထိုအလို “သိံ ”ဟူသော ဝိနာဓိကာရယောဂ ဝိဘာဂဖြင့် သိဝိဘတ်ကို အံပြု။ (တစ်နည်း) ပထမာဝိဘတ်မှ ဒုတိယာဝိဘတ်သို့ ပြန်နေသော ဝိဘတ္တိဝိပလ္လာသ၊ ထိုနောင် ဣတိသဒ္ဒါကျေသည်ဟု မှတ်ရာ၏၊ ဖေဏူပမံလည်း နည်းတူပင်

တံလျှပ်။ ။ မရီစိသဒ္ဒါ တံလျှပ်အနက်ကို ဟော၏၊ ရေ၏ အရောင်ကို “တံလျှပ်”ဟု ခေါ်၏၊ “တံလှပ်”ဟုလည်း ခေါ်၏၊ [တံ- ရေ+လျှပ်- အရောင်၊] ညဉ့်၌ဖြစ်စေ, နံနက်စော စော၌ဖြစ်စေ အဝေးသို့ လှမ်း၍ ကြည့်သောအခါ တချို့နေရာ၌ ရေတွေကဲ့သို့ ထင်ရ သော အရောင်တစ်မျိုး ဖြစ်နေ၏၊ နေ့အခါ၌ နေပူရှိန်ကြောင့် မြေပြင်တွင် ရေပြင်ပမာ တလှုပ်လှုပ်ပေါ်နေသော အရိပ်အယောင် ဖြစ်နေတတ်၏၊ ထိုအရာသည် အဝေးက နေ၍ ကြည့်လျှင် ရေ၏ပုံသဏ္ဌာန်အတိုင်း မြင်ရ၏၊ ရေကို ခပ်ယူ၍ရသကဲ့သို့ ယူ၍ ရကောင်းသော အရာဝတ္ထုဟု ထင်ရ၏၊ အနီးသို့ ရောက်လာသူတို့ကား ရိတ္တ ထိုပုံ သဏ္ဌာန်မှ ကင်းဆိတ်သော, တုစ္ဆ- အချည်းနှီး ဘာမျှမရှိသော, အဂယှူပဂ- ကိုင်၍, ယူ၍ မရနိုင်သောအရာသာ ဖြစ်တော့သည်။

ဂယှူပဂါ ဝိယ။ ။ ဂယှတေတိ ဂယှံ- ယူအပ်ယူကောင်းသော အရာဝတ္ထု၊ [ဂဟ+ဏျ၊ ဏျကို ဓာတွန်နှင့်တကွ ယှပြု၊] ဘာဝပ္ပဓာနကြံ၍ “ယူအပ်သည်၏အဖြစ်”ဟု အနက် မှတ်၊ ဂယှံ+ဥပဂစ္ဆတီတိ ဂယှူပဂါ- လက်ဖြင့် ကိုင်ယူအပ်သည်၏အဖြစ်သို့ ကပ်ရောက်

...[စာမျက်နှာ- ၁၃၇]...

သန္တိကေ– အနီး၌။ ဥပဂစ္ဆန္တာနံ– ကပ်ရောက်သူတို့ဖို့။ ဝါ– တို့အတွက်။ ရိတ္တာ– ပုံ သဏ္ဌာန်မှ ကင်းဆိတ်သည်။ တုစ္ဆာ– အချည်းနှီးသည်။ အဂယှူပဂါ– ကိုင်ယူအပ် သည်၏အဖြစ်သို့ မကပ်ရောက်သည်။ (ဟုတွာ)၊ သမ္ပဇ္ဇတိ ယထာ– ဖြစ်သကဲ့သို့

ဧဝမေဝ– သာလျှင်။ ခဏိကဣတ္တရပစ္စုပဋ္ဌာနဋ္ဌေန– ခဏမျှတည်သော တို သော ကာလရှိသောကိုယ်ဟု ရှေးရှုထင်လာသည်၏ အဖြစ်ကြောင့်။ အယံ သောအရာ၊ (လက်ဖြင့် ကိုင်ယူ၍ ဖြစ်လောက်သောအရာ)။ [ဂယှ+ဥပ+ဂမု+ကွိ။]

ဝိယ။ ။ ပုံသဏ္ဌာန်သည် ကိုင်ယူ၍ ဖြစ်နိုင်သကဲ့သို့ တံလျှပ်ကား ကိုင်ယူ၍ မဖြစ် နိုင်၊ ထိုကြောင့် ဝိယသည် ဥပမာဇောတက မဟုတ်, အလွန်အကျွံ ပြောအပ်သော ဥပရိက္ချာအနက်ကို ထွန်းပြသော ဥပရိက္ချာဇောတကတည်း၊ [ဥပရိ- အလွန်+ချာပြောအပ်သောစကား၊] ဥပစာအားဖြင့် တဒ္ဓမ္မူပစာ, အလင်္ကာနည်းအားဖြင့် ရူပက တည်း။ [နိသတ္တိကို, သတ္တိရှိလာ, ကျမ်း၌ပါ, ဝါစာသိလိဌ်, ဥပရိက်။ သတ္တိမတူ, တူ ဟန်မူ, နည်းမူများပြ, ရူပက။ ဣတိ ကတွာ, ကျမ်းတွင်လာ, ဥပစာ- ဥပရိက်, ကျမ်း ရိပ်ထောက်ဆ, ရူပက၊- တွင်းကြီး- ၂၂၊၂၃၊၂၄။]

ခဏိကဣတ္တရပစ္စုပဋ္ဌာနဋ္ဌေန။ ။ ခဏေန- ဥပါဒ်ဌီဘင်ခဏအားဖြင့်၊ ဝါ- တစ် ခဏလျှင်+တိဋ္ဌတီတိ- တည်သောကြောင့်၊ ခဏိကော၊ (တစ်နည်း) ခဏော+ဧတဿ အတ္ထီတိ ခဏိကော- တစ်ခဏမျှရှိသောကိုယ်(ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၇၂)၊ ဧတိ ဂစ္ဆတိ သီလေနာတိ ဣတ္တရော- တိုသောကာလ၊ [ဣ+တ္တရက်၊ -မောဂ်- ၅, ၅၄၊] ဣတ္တရော+အဿ အတ္ထီတိ ဣတ္တရော- တိုသောကာလရှိသောကိုယ်၊ ခဏိကော စ+သော+ဣတ္တရော စာတိ ခဏိကဣတ္တရော၊ ပစ္စုပဋ္ဌီယတေ ခါယတေ, ပစ္စုပဋ္ဌာတိ ခါယတီတိ ဝါ ပစ္စုပဋ္ဌာနံ- ဉာဏ်အားထင်လာခြင်း၊ ဝါ- ဉာဏ်အားထင်လာသောအခြင်းအရာ၊ ဝါ- အာကာရပစ္စုပဋ္ဌာန်(မဏိ- ၂, ၅၄၀)၊ အတ္တနော ကာရဏံ ပဋိစ္စ တပ္ပဋိဗိမ္ဗဘာဝေန (ထို အကြောင်းနှင့် တူသည်၏အဖြစ်အားဖြင့်), ပဋိမုခံ ဝါ ဥပဋ္ဌာတီတိ ပစ္စုပဋ္ဌာနံ (မူလဋီ၊၁၊၆၄)၊ “ဥပဋ္ဌာတီတိ ဥပဋ္ဌာနံ၊ ပဋိစ္စ+ဥပဋ္ဌာနံ ပစ္စုပဋ္ဌာနံ- အကြောင်းကို စွဲ၍ ဖြစ် တည်သောအကျိုး၊ (တစ်နည်း) ပဋိမုခံ+ဥပပဋ္ဌာနံ ပစ္စုပဋ္ဌာနံ- အကြောင်းသို့ ရှေးရှုဖြစ် တည်သောအကျိုး၊ ဝါ- ဖလပစ္စုပဋ္ဌာန်”ဟု လိုရင်းပြု၊ (တစ်နည်း) ပစ္စုပဋ္ဌာပီယတိ အတ္တနော ပစ္စယေဟိ သမုဋ္ဌာပီယတီတိ ပစ္စုပဋ္ဌာနံ- အကြောင်းတို့ ဖြစ်စေအပ်သော အကျိုး၊ ခဏိကဣတ္တရော+ဣတိ+ပစ္စုပဋ္ဌာနံ ခဏိကဣတ္တရပစ္စုပဋ္ဌာနံ- တစ်ခဏမျှ တည်ရှိသော တိုသောကာလရှိသောကိုယ်ဟု ရှေးရှုထင်လာသော အခြင်းအရာ

...[စာမျက်နှာ- ၁၃၈]...

ကာယောပိ– ဤကိုယ်သည်လည်း။ မရီစိဓမ္မော– တံလျှပ်သဘောရှိ၏။ ဝါ– တံလျှပ် နှင့် တူ၏။ ဣတိ– သို့။ အဘိသမ္ဗုဓာနော– ကောင်းစွာသိသည်။ ဗုဇ္ဈန္တော– သည်။ ဇာနန္တော– သိသည်။ (ဟုတွာ)၊ [ဂစ္ဆေယျ၌ စပ်၊] ဣတိ အတ္ထော– နက်။ မာရဿ ပပုပ္ဖကာနီ ပပုပ္ဖကာနီ ပပုပ္ဖကာနီတိ– ကား။ မာရဿ– မာရ်မင်း၏။ ပပုပ္ဖကသင်္ခါတာနိ– များပြားသော ပန်းပွင့်ဟု ဆိုအပ်ကုန်သော။ တေဘူမကာနိ– ဘုံ သုံးပါး၌ ဖြစ်ကုန်သော။ ဝဋ္ဋာနိ–ဝဋ်တို့ကို။ အရိယမဂ္ဂေန– အရိယာမဂ်ဖြင့်။ ဆိန္ဒိတွာ– ဖြတ်၍။ [ဆေတွာအဖွင့်၊] ခီဏာသဝေါ– ကုန်ပြီးသောအာသဝေါရှိသော။ ဝါ– ရဟန္တာဖြစ်သော။ ဘိက္ခု– သည်။ မစ္စုရာဇဿ– သေမင်း၏။ အဒဿနံ– မမြင်အပ်ရာဖြစ်သော။ [ပဿီယတိ ဧတ္ထာတိ ဒဿနံ၊ န+ဒဿနံ အဒဿနံ၊] အဝိသယံ– အရာမဟုတ်သော။ အမတမဟာနိဗ္ဗာနံ– အမြိုက်ဖြစ်သော မြတ်သောနိဗ္ဗာန်သို့။ ဂစ္ဆေယျ– ရောက်ရာ၏။ ဣတိ– ဂါထာအဖွင့် အပြီးတည်း။ ဂါထာပရိယောသာနေ– ဂါထာ၏အဆုံး၌။ ထေရော– မရီစိကမ္မဋ္ဌာနိကထေရ်သည်။ ပဋိသမ္ဘိဒါဟိ– တို့နှင့်။ သဟ၊ အရဟတ္တံ–

အဘိသမ္ဗုဓာနော။ ။ အဘိ+သံ+ဗုဓ+မာန၊ ကွစိ ဓာတုဖြင့် မာနကို အာနပြု (ရူ- ၃၉၉)၊ မောဂ်အလို မာနဿ မဿ(၅, ၁၆၂)သုတ်ဖြင့် မကို ချေ၊ နိဒီ- ၅၀၈၌ အဘိ+သံ+ဗုဓ+တွာ၊ တုံ ယာနာ(မောဂ်- ၅, ၁၆၅)သုတ်ဖြင့် တွာကို ယာနပြု၊ ဓျကို ဓပြု၊ တဒမိနာဒီနိ (မောဂ်- ၁, ၄၇)သုတ်ဖြင့် န၏ အ- ကို ဩပြု၍ ပြီးစေ၏၊ ထိုအလို “အဘိသမ္ဗုဓာနော- ဉာဏ်ဖြင့်ထင်ထင် သိမြင်ပြီး၍”ဟု ပေးပါ။

ပပုပ္ဖကာနိ။ ။ ဓမ္မဋီ- ၇၈၌ “ပပုပ္ဖကာနီတိ ပုပ္ဖသဒိသာနိ”ဟု ဖွင့်၏၊ ထိုတွင် ပုပ္ဖကကို ပုပ္ဖဟု ဖွင့်သဖြင့် ကပစ္စည်း အနက်မရှိဟု သိရသည်၊ “ပုပ္ဖာနိယေဝ ပုပ္ဖကာနိ” ဟုပြု၊ သဒိသာနိဖြင့် ပသဒ္ဒါ ပကာရအနက်ဟောကြောင်းကို ပြသည်၊ ပကာရသည် “ပကာရော တုလျဘေဒေသု(ဓာန်- ၁၀၄၉)” အရ တုလ(သဒိသ)အနက်, ဘေဒ အနက်၂မျိုးကို ဟောရာ ဤ၌ တုလျ(သဒိသ) အနက်ကိုယူ၊ ထိုကြောင့် ဝါနရောကို ဝါသဒ္ဒါ သဒိသအနက်ယူ၍ “နရော ဣဝ ဝါနရော”ပြုကာ သမာသ် ပုဒ်ယူသကဲ့သို့ ပသဒ္ဒါ အတူအေနက်ဟော ပကာရအနက်ယူ၍ “ပုပ္ဖကာနိ ဣဝ ပပုပ္ဖကာနိ- ပန်းနှင့် တူသော တေဘူမကဝဋ်တို့”ဟု ပြုကာ သမာသ်ပုဒ်ဟုယူ၊ ဆရာတို့အလို ပကာရ အနက်တွင် ဘေဒအနက်ယူ၍ “ပကာရေန+ပုပ္ဖကာနိ ပပုပ္ဖကာနိ- အပြားအားဖြင့် ပွင့်သောပန်းများ”ဟု ပြု၍ တေဘူမက ဝဋ်တရားတို့ကို ရအောင် “ပပုပ္ဖကာနိ ဝိယာတိ ပပုပ္ဖကာနိ”ဟုသော်လည်းကောင်း သဒိသူပစာရသော်လည်းကောင်း ကြံပါ။

...[စာမျက်နှာ- ၁၃၉]...

သို့။ ပတွာ– ရောက်၍။ သတ္ထု– မြတ်စွာဘုရား၏။ သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏံ– ရွှေအဆင်းနှင့် တူသောအဆင်း ရှိတော်မူသော။ သရီရံ– ကိုယ်တော်ကို။ ထောမေန္တော– ချီးမွမ်း လျက်။ (ထောမနာလျက်)၊ ဝဏ္ဏေန္တော– ချီးကျူးလျက်။ ဝန္ဒန္တောဝ– ရှိခိုးလျက်သာလျှင်။ အာဂတော– လာပြီ။ ဣတိ– မရီစိကမ္မဋ္ဌာနိကတ္ထေရဝတ္ထုအပြီးတည်း။
မရီစိကမ္မဋ္ဌာနိကတ္ထေရဝတ္ထုဘာသာဋီကာ ပြီး၏။

၃-ဝိဋဋူဘဝတ္ထုဘာသာဋီကာ
ပုပ္ဖာနိဟေဝ ပစိနန္တန္တိ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ သတ္ထာ သာဝတ္ထိယံ ဝိဟရန္တော သပရိသံ– ပရိသတ်နှင့်တကွဖြစ်သော။ မဟောဃေန– ကြီးစွာသောရေအလျဉ် သည်။ အဇ္ဈောတ္ထရိတွာ– လွှမ်းမိုး၍။ မာရိတံ– သေစေအပ်သော။ ဝိဋဋူဘံ–ဝိဋဋူဘကို။ အာရဗ္ဘ ကထေသိ၊ တတြ– ထိုစကားရပ်၌။ (ထို“သပရိသံ မဟောဃေန အဇ္ဈောတ္ထရိတွာ မာရိတံ ဝိဋဋူဘံ”ဟူသောစကားရပ်၌)၊ အယံ– ဤဆိုအပ်လတ္တံ့ကား။ အနုပုဗ္ဗိကထာ– တည်း။ ဟိ– ချဲ့။ သာဝတ္ထိယံ– ၌။ မဟာကောသလရညော– မဟာကောသလမင်း၏။ ပုတ္တော– သားဖြစ်သော။ ပသေနဒိကုမာရော နာမ– ပသေနဒိမင်းသားမည်သူလည်းကောင်း။ ဝေသာလိယံ– ၌။ လိစ္ဆဝိရညော– ၏။ ပုတ္တော– သော။ လိစ္ဆဝိကုမာရော– လိစ္ဆဝီမင်းသားဖြစ်သော။ မဟာလိ နာမ– မည်သူလည်းကောင်း။ ကုသိနာရာယံ– ကုသိနာရုံမြို့၌။ မလ္လရာဇပုတ္တော– မလ္လမင်း၏သားဖြစ်သော။ ဗန္ဓုလော နာမ– လည်းကောင်း။ [ဗန္ဓု ဉာတိ အဿ+အတ္ထီတိ ဗန္ဓုလော၊- ဇာဋီသစ်။] ဣတိ– သို့။ ဣမေ တယော– ဤ၃ဦးတို့သည်။ ဒိသာပါမောက္ခဿ– ဒိသာပါမောက္ခဖြစ်သော။ (အရပ်၄မျက်နှာ၌ အကြီးမြတ်ဆုံး ဖြစ်သော)၊ [ဓမ္မဘာ- ၁, ၆၆၁ရှု။] အာစရိယဿ– ၏။ သန္တိကေ– ၌။ သိပ္ပုဂ္ဂဟဏတ္ထံ–အတတ်ပညာကို သင်ယူခြင်းအကျိုးငှာ။ တက္ကသိလံ– သို့။ ဂန္တွာ– ၍။ ဗဟိနဂရေ– မြို့၏အပြင်ဘက်၌။ သာလာယ– ၌။ သမာဂတာ– ပေါင်းဆုံမိကုန်သည်။ (ဟုတွာ)၊ အညမညဿ– အချင်းချင်း၏။ အာဂတကာရဏဉ္စ– လာခြင်း၏ အကြောင်းကို

အညမညံ။ ။ အညမညဿပုဒ်သည် “အညမည- အချင်းချင်း”ဟု ပေးရသော ဝီ တိဟာရပုဒ်, “အညမည- အခြားအခြားသော”ဟု အနက်ပေးရသော ဝိစ္ဆာပုဒ်ဟု ၂မျိုးရှိ၏၊ အပြန်အလှန်ကြိယာကို ပြုခြင်းသည် ဝီတိဟာရမည်ရကား ဤ၌ အပြန်။

...[စာမျက်နှာ- ၁၄၀]...

လည်းကောင်း။ ကုလဉ္စ– အမျိုးကိုလည်းကောင်း။ နာမဉ္စ– နာမည်ကိုလည်းကောင်း။ ပုစ္ဆိတွာ– ၍။ သဟာယကာ– တို့သည်။ ဟုတွာ၊ ဧကတောဝ– တစ်ပေါင်း တည်းသာလျှင်။ အာစရိယံ– သို့။ ဥပသင်္ကမိတွာ– ၍။ သိပ္ပံ– ကို။ သိက္ခန္တာ– သင်ယူ ကုန်လသော်။ န စိရဿေဝ– ပင်။ ဥဂ္ဂဟိတသိပ္ပာ– သင်ယူအပ်ပြီးသော အတတ် ပညာရှိကုန်သည်။ ဝါ– အတတ်ပညာကို သင်ယူပြီးကုန်သည်။ (ဟုတွာ)၊ အာစရိယံ– ကို။ အာပုစ္ဆိတွာ– ပန်ပြော၍။ ဧကတောဝ– သာလျှင်။ နိက္ခမိတွာ– တက္က သိုလ်မြို့မှ ထွက်ခွာ၍။ သကသကဋ္ဌာနာနိ– မိမိဥစ္စာ မိမိဥစ္စာဖြစ်သော နေရပ် တို့သို့။ အဂမံသု– ကုန်ပြီ။ တေသု– ထို၃ဦးတို့တွင်။ ပသေနဒိကုမာရော– သည်။ ပိတု– ကို။ သိပ္ပံ– ကို။ ဒဿေတွာ– မြင်စေ၍။ ဝါ– ပြ၍။ ပသန္နေန– ကြည်ညိုခြင်းကြောင့်။ ပိတရာ– ခမည်းတော်သည်။ ရဇ္ဇေ– ၌။ အဘိသိတ္တော– အဘိသိက်သွန်းအပ်ပြီ။ မဟာလိကုမာရော– သည်။ လိစ္ဆဝီနံ– တို့ကို။ သိပ္ပံ– ကို။ ဒဿေန္တော– လသော်။ မဟန္တေန– သော။ ဥဿာဟေန– လုံ့လဖြင့်။ ဒဿေသိ– ပြီ။ တဿ– ထိုမဟာလိမင်း သား၏။ အက္ခီနိ– တို့သည်။ ဘိဇ္ဇိတွာ– ကွဲ၍။ အဂမံသု– သွားကုန်ပြီ။ လိစ္ဆဝိရာဇာနော– လိစ္ဆဝီမင်းတို့သည်။ “အမှာကံ– တို့၏။ အာစရိယော– သည်။ အက္ခိဝိနာသံ–မျက်စိ၏ ပျက်စီးခြင်းသို့။ အဟော ပတ္တော ဝတ– ဩော် ရောက်ရှာလေပြီတကား။ နံ– ထိုဆရာကို။ န ပရိစ္စဇိဿာမ– စွန့်ပစ်မထားကုန်အံ့။ နံ– ထိုဆရာကို။ ဥပဋ္ဌဟိဿာမ– ပြုစုလုပ်ကျွေးကုန်အံ့။” ဣတိ– ဤသို့ပြောဆိုတိုင်ပင်၍။ တဿ– ထိုမဟာ လိမင်းသားအား။ သတသဟဿုဋ္ဌာနကံ– တစ်သိန်းသော အခွန်ဘဏ္ဍာရှိသော။ ဝါ– တစ်သိန်းအခွန်ထွက်ရှိသော။ ဧကံ– သော။ ဒွါရံ– ကို။ အဒံသု– ကုန်ပြီ။ သော–အလှန် မေးမြန်းခြင်းကို ပြုသောကြောင့် ဝီတိဟာရပုဒ်တည်း။ ထိုကြောင့် သဗ္ဗာဒီနံ ဝီတိဟာရေ (မောဂ်-၁, ၅၆) သုတ်ဖြင့် အညဿကို “အညဿ အညဿ”ဟု ၂ရုပ်ပြု။ သျာဒိလောပေါ ပုဗ္ဗဿေကဿ (မောဂ်-၁, ၅၅) သုတ်ဖြင့် ရှေ့ပုဒ်၌ သဝိဘတ်ချေ, မ်လာ၍ ပြီးစေရသည်။

ဇာဋီသစ်- ၁, ၂၁၈။ ။ ထိုအလို “အညော စ+အညော စ အညမညော”ဟု ဒွန်သမာသ်ဝိဂြိုဟ်ပြု၊ ရှေ့၌ မ- လာ၍ ပြီးစေရာ၏ (တစ်နည်း) အညံ+အညဿ”ဟု ဖြတ်၍ ရှေ့အညံဝယ် ဆဋ္ဌီအနက်၌ ပထမာသက်၍ ပြီးစေရာ၏၊ ဝီတိဟာရဟု ယူ သော မောဂ်နည်းလောက် မကောင်းပါ။

...[စာမျက်နှာ- ၁၄၁]...

ထိုမဟာလိ မင်းသားသည်။ တံ– ထိုတံခါးကို။ နိဿာယ– မှီ၍။ ပဉ္စသတေ– ငါးရာ အတိုင်းရှည်ရှိကုန်သော။ လိစ္ဆဝိရာဇပုတ္တေ– လိစ္ဆဝီမင်းသားတို့ကို။ သိပ္ပံ– ကို။ သိက္ခာပေန္တော– သင်စေလျက်။ ဝသိ– နေပြီ။ ဗန္ဓုလကုမာရော– သည်။ မလ္လရာဇကုလေဟိ– မလ္လာမင်းမျိုးတို့သည်။ သဋ္ဌိံ သဋ္ဌိံ– ခြောက်ဆယ် ခြောက်ဆယ်သော။ ဝေဠူ– ဝါးတို့ကို။ ဂဟေတွာ– ယူ၍။ မဇ္ဈေ– ဝါးလုံးတို့၏ အလယ်၌။ ဝါ– ဝါးလုံး ခေါင်း၌။ အယသလာကံ– သံချောင်းကို။ ပက္ခိပိတွာ– ၍။ သဋ္ဌိကလာပေ– ခြောက် ဆယ်သော ဝါးစည်းကို။ ဥဿာပေတွာ– စိုက်ထောင်စေ၍။ ဌပိတေ– ထားအပ် ပြီးသော်။ (တစ်နည်း) ဥဿာပေတွာ– ၍။ ဌပိတေ– ထားအပ်ကုန်သော။ သဋ္ဌိကလာပေ– တို့ကို။ “ဣမေ– ဤဝါးစည်းတို့ကို။ ကပ္ပေတု– ဖြတ်လော။” ဣတိ– သို့။ ဝုတ္တော– အပ်သည်။ (သမာနော– လသော်၊) အသီတိဟတ္ထံ– အတောင်ရှစ် ဆယ်ရှိသော။ အာကာသံ– ကောင်းကင်သို့။ ဥလ္လင်္ဃိတွာ– ခုန်တက်၍။ အသိနာ–သံလျက်ဖြင့်။ ကပ္ပေန္တော– ဖြတ်လျက်။ အဂမာသိ– သွားပြီ။ သော– ထိုဗန္ဓုလမင်း သားသည်။ ဩသာနကလာပေ– အဆုံးဖြစ်သောဝါးစည်း၌။ အယသလာကာယ– သံချောင်း၏။ “ကိရီ”တိ သဒ္ဒံ– ကိရိဟူသော အသံကို။ သုတွာ– ကြား၍။ “ဧတံ– ဤအသံသည်။ ကိံ– ဘာသံနည်း? ”ဣတိ– သို့။ ပုစ္ဆိတွာ– သော်။ သဗ္ဗကလာပေသု– အလုံးစုံသော ဝါးစည်းတို့၌။ အယသလာကာနံ– သံချောင်းတို့၏။ ဝါ– တို့ကို။ ဌပိတဘာဝံ– ထားအပ်ကုန်သည်၏အဖြစ်ကို။ ဉတွာ– ၍။ အသိံ– ကို။ ဆဍ္ဍေတွာ– စွန့်၍။ ရောဒမာနော– ငိုလျက်။ “မယှံ– အား။ ဧတ္တကေသု– ဤမျှအတိုင်းအရှည် ရှိကုန်သော။ ဉာတိသုဟဇ္ဇေသု– ဆွေမျိုးချစ်ကျွမ်းဝင်သူတို့တွင်။ ဧကောပိ– တစ် ယောက်သောသူသည်လည်း။ သသိနေဟော– ချစ်ခြင်းနှင့်တကွဖြစ်သည်။ ဝါ– ချစ်ခြင်းရှိသည်။ ဟုတွာ– ၍။ ဣမံ ကာရဏံ– ဤအကြောင်းကို။ န+အာစိက္ခိ–မပြောခဲ့။ ဟိ– မှန်၏။ အဟံ၊ သစေ ဇာနေယျံ– အကယ်၍ သိအံ့။ (ဧဝံ သတိ)၊ အယသလာကာယ– ၏။ သဒ္ဒံ– ကို။ အနုဋ္ဌာပေန္တောဝ– မထွက်စေဘဲသာလျှင်။ ဆိန္ဒေယျံ– ဖြတ်ရာ၏။” ဣတိ– သို့။ ဝတွာ– ၍။ “သဗ္ဗေပိ– အလုံးစုံလည်း ဖြစ်ကုန်သော။ ဣမေ– ဤမလ္လမင်းတို့ကို။ မာရေတွာ– သေစေ၍။ ဝါ– သတ်၍။ ရဇ္ဇံ– ကို။ ကရေယျံ– ရာ၏။” ဣတိ– သို့။ မာတာပိတူနံ– တို့အား။ ကထေသိ၊ တေဟိ– ထိုမိဘ တို့သည်။ “တာတ– ချစ်သား! ဣဒံ ပဝေဏိရဇ္ဇံ နာမ– အစဉ်အလာအားဖြင့် ဖြစ်

...[စာမျက်နှာ- ၁၄၂]...

ရသော မင်းအဖြစ်မည်သည်ကို။ ဝါ– သားစဉ်မြေးဆက် ဖြစ်ရသော မင်းအဖြစ် မည်သည်ကို။ ဧဝံ– ဤသို့။ ကာတုံ– ငှာ။ န လဗ္ဘာ– မရအပ်။” ဣတိ– သို့။ နာနပ္ပကာရေန– ဖြင့်။ ဝါရိတော– တားမြစ်အပ်သည်။ (ဟုတွာ)၊ “တေန ဟိ– လျှင်။ မမ– ၏။ သဟာယကဿ– ၏။ သန္တိကံ– သို့။ ဂမိဿာမိ– သွားတော့မည်။” ဣတိ– ဤသို့ ပြော၍။ သာဝတ္ထိံ– သို့။ အဂမာသိ– ပြီ။

ပသေနဒိ– ပသေနဒိမည်သော။ ကောသလော– ကောသလတိုင်း၏ အရှင် ဖြစ်သော။ ရာဇာ– သည်။ တဿ– ထိုဗန္ဓုလမင်းသား၏။ အာဂမနံ– လာခြင်းကို၊

ပသေနဒိ။ ။ ပဿေန ဩဒနသူပဗျဉ္ဇနာဒိ ဒီယတိ ဧတဿာတိ ပသေနဒိ၊ [ပဿေန+ဒါ+ဣ၊ ပဿေန၌ နာဝိဘတ်မကျေသော အလုတ္တသမာသ်၊ သ်တစ်လုံး ချေ၊] ပွဲတော်တည်စားသောက်သောအခါ စားဖွယ်သောက်ဖွယ်တွေ အလွန်များရကား ရှေ့မှာ ထားစရာနေရာရှိတော့သောကြောင့် ဘေး၂ဖက်ဖြင့် ထမင်း ဟင်းချို ဟင်းလျာ စသည်ကို ပေးဆက်သရသောကြောင့် “ပသေနဒိ”ဟု ခေါ်သည်(သီဋီသစ်၊၂၊၂၁၃)

[ပဿေန– ဘေးဖက်ဖြင့်+ဒိ– ပေးဆက်သရာမင်း။]

ဥဒါန၊ဋ္ဌ၊၁၂။ ။ ပစ္စာမိတ္တံ ပရသေနံ ဇိနာတီတိ ပသေနဒိ- ရန်သူစစ်တပ်ကို အောင်နိုင်သောမင်း။ [ပရ+သေနာ+ဇိ+ကွိ၊ ရကိုချေ, နာ၌ ရဿပြု, ဇကို ဒပြု။]

ပါစိယော- ၃၇၃၊ သီဘာ- ၃, ၃၁၇။ ။ ပစ္စုဋ္ဌံ ပဋိပက္ခံ ဝါ သေနံ ဇိနာတီတိ ပသေနဒိ- ရှေးရှုတက်လာသော ရန်သူစစ်တပ်ကို အောင်နိုင်သောမင်း၊ [ပ+သေနာ+ဇိ+ ကွိ၊ ပသဒ္ဒါ ပစ္စုဋ္ဌအနက်, ပဋိပက္ခအနက်။]

ဓမ္မဋီ- ၁၁၉။ ။ အတိသယေန ရာဇိဒ္ဓိဗလေန ရာဇာနုဘာဝေန သေနံ ပစ္စတ္ထိကပရသေနံ ဇိနာတီတိ ပသေနဒိ- အလွန်အကဲအားဖြင့် ရန်သူစစ်တပ်ကို အောင်နိုင် သောမင်း။ [ပ+သေနာ+ဇိ+ကွိ၊ ပသဒ္ဒါ အတိသယအနက်။]

ကောသလော။ ။ ကောသလသဒ္ဒါသည် ဂေါတမ, ကဿပစသော သဒ္ဒါတို့ကဲ့သို့ အနွယ်ဟောသဒ္ဒါတည်း၊ ကောသလအနွယ်ဖွား မင်းသားများကို ရအောင် “ကောသလဿ+အပစ္စာနိ ကောသလာ”ဟုပြု၊ တိုင်းဇနပုဒ်ကို ရရာ၌ ဌာနီမင်းသားတို့၏ များခြင်းဗဟုဝုစ်အမည်ကို တိုင်းဌာနဇနပုဒ်၌ တင်စားသော ဌာနျူပစာရ, အတင်ရုဠှီ အားဖြင့် ဇနပုဒ်တစ်ခုတည်းဖြစ်သော်လည်း “ကောသလာ”ဟု ဗဟုဝုစ်ဖြင့် ဆိုရသည်၊ “ကောသလာနံ+အဓိပတိ ကောသလော” ဟုပြုလျှင် ကောသလမင်းကို ရ၏၊ ဤကား

...[စာမျက်နှာ- ၁၄၃]...

အဋ္ဌကထာတို့ အဆိုတည်း။ (ဒီ၊ဋ္ဌ၊ ၁၊ ၂၁၃၊ မ၊ဋ္ဌ၊ ၂,၂၂၇၊ သုတ္တနိ၊ဋ္ဌ၊ ၂၊ ၁၂၇၀)

အက္ခရစိန္တကတို့အလို။ ။ အက္ခရစိန္တက(အက္ခရာပုဒ်ပါဌ်ကို ကြံစည်တတ်သော သဒ္ဒါကျမ်းဆရာ)တို့ကား “တေသံ နိဝါသော ...“ကောသလာ”တိ ဝုစ္စတိ” ဟူသော အဋ္ဌကထာစကားဖြင့် “ကောသံ(ဘဏ္ဍာတိုက်ကို) လန္တိ ဂဏှန္တိ, ကုသလံ (ကျန်းမာရေး ကို) ဝါ ပုစ္ဆန္တီတိ ကောသလာ- မင်းသားများ၊ ကောသလာနံ+နိဝါသာ ကောသလာ-ကောသလမင်းသားများ၏ နေရာကောသလတိုင်း”ဟူသော ဝိဂြိုဟ်ကို ပြသည်ဟု ဆို၏(သီဋီသစ်၊၂၊၂၀၀)၊ ပကတိ, ပစ္စည်းခွဲကာ သဒ္ဒါထုံးစံအတိုင်း စီရင်သောနည်း သည် ရုဠှီမဟုတ်၊ အနွတ္ထဖြစ်ရကား ထိုအက္ခရစိန္တကတို့အဆိုသည် “ရုဠှိသဒ္ဒေန” ဟူသော အဋ္ဌကထာစကားနှင့် မစပ်ဟပ်မိဟု ဆရာတို့ မိန့်ဆိုကုန်၏။ (မောဂ်နိ- ၂, ၅၉၊ ကစ်ဘာ- ၂, ၁၃၀)

https://docs.google.com/presentation/d/1JCCjZ25PY

ရှေးအဋ္ဌကထာဆရာများအဆို။ ။ လမ်း၌ မိတ်ဆွေအချင်းချင်း ဆုံတွေ့စဉ် “ကစ္စိ ဘော ကုသလံ- မိတ်ဆွေ! ဘယ်လိုလဲ? ကျန်းမာရဲ့လား?”ဟု နှုတ်ဆက်စကား ပြောကြားသူတို့၏ “ကုသလံ”ဟူသော စကားကို စွဲ၍ ထိုအရပ်ကို အတင်ရုဠှီအားဖြင့် ကုသလာဟု ပထမနာမည်မှည့်ခဲ့၏၊ ထိုနောက် သွတ္ထ၌ ဏပစ္စည်းသက်၍ “ကောသလာ”ဟု ဖြစ်သည်၊ ဤကား ရှေးအဋ္ဌကထာဆရာများ၏ အဆိုဖြစ်သည်(ဒီ၊ဋ္ဌ၊ ၁, ၂၁၃၊ မ၊ဋ္ဌ၊၂,၂၂၇၊ သုတ္တနိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၂၇၀)၊ ဤအဆိုကို ကြည့်၍ “ကုသလံ+ဧတ္ထ အတ္ထီတိ ကုသလာ- ကုသလံဟူသော စကားရှိရာ အရပ်တို့၊ ကုသလာ ဧဝ ကောသလာ” ဟု ပြုပါ၊ မင်းကိုရအောင် ရှေ့နည်းအတိုင်း ဆက်ပါ။ (ဒီဋီ၊၁၊၂၈၆)

မဋီ- ၂,၂၄၃။ ။ “ကစ္စိ ကုသလံ?- ဘယ်လိုလဲ? ကျန်းမာရဲ့လား? အာမ ကုသလံ- ဟုတ်ကဲ့ ကျန်းမာပါတယ်”ဟု အပြန်အလှန်နှုတ်ဆက်စကား ပြောဆိုသောအားဖြင့် “ကုသလံ”ဟူသော စကားကို ပြောဆိုလေ့ရှိသည့်အတွက် ထိုစကားပြောဆိုသူများကို “ကုသလာ”ဟု ပထမနာမည်မှည့်ခဲ့ကြ၏၊ ထိုနောက် သူတို့၏ အစိုးရမင်းသားများကို “ကောသလာ”ဟု ခေါ်ဆိုသည်၊ ဤအလို “ကုသလံ+ဧတေသံ အတ္ထီတိ ကုသလာ-ကုသလံဟူသော စကားရှိသောလူများ၊ (ကုသလံဟူသော စကားကို ပြောလေ့ရှိသော လူများ)၊ ကုသလာနံ+ဣဿရာ ကောသလာ- ကုသလမည်သူတို့၏ အစိုးရမင်းသား များ၊ ကောသလာနံ+နိဝါသော ကောသလာ- ကောသလမင်းသားတို့၏နေရာ”ဟုပြု၊ မင်းကိုရအောင် ရှေ့နည်းအတိုင်း ဆက်ပါ၊ ဤကား ရှေးအဋ္ဌကထာအဆိုကို မဋီ၏ ကြံဆပုံတည်း။

သီဋီသစ်၊၂၊၂၀၃။ ။ ထို၌ တဒ္ဓိတ်ဖြစ်ပုံသည် ထူးဆန်းလှသဖြင့် “ဝစနပဋိဝစနဝသေန “ကုသလ”န္တိ ဝဒန္တိ ဧတ္ထာတိ ကောသလာ- အပြန်အလှန် နှုတ်ဆက်စကား

...[စာမျက်နှာ- ၁၄၄]...

သုတွာ– ၍။ ပစ္စုဂ္ဂန္တွာ– ခရီးဥုးကြိုဆို၍။ မဟန္တေန– သော။ သက္ကာရေန– ကောင်း စွာ ပြုအပ်သော ပစ္စည်း (အဆောင်အယောင်) ဖြင့်။ တံ– ထိုဗန္ဓုလမင်းသားကို။ နဂရံ– သာဝတ္ထိမြို့သို့။ ပဝေသေတွာ– ဝင်စေ၍။ သေနာပတိဋ္ဌာနေ– စစ်သူကြီး ရာထူး၌။ ဌပေသိ– ပြီ။ သော– ထိုဗန္ဓုလမင်းသားသည်။ မာတာပိတရော– တို့ကို။ ပက္ကောသာပေတွာ– ၍။ တတ္ထေဝ– ထိုသာဝတ္ထိမြို့၌ပင်။ ဝါသံ– ကို။ ကပ္ပေသိ– ပြုပြီ။ အထ– ၌။ ဧကဒိဝသံ– ၌။ ရာဇာ– ပသေနဒိကောသလမင်းသည်။ ဥပရိပါသာဒေ– ပြာသာဒ်၏ အထက်၌။ ဌိတော– လျက်။ အန္တရဝီထိံ– လမ်းအကြားကို။ ဩလောကယမာနော– ကြည့်ရှုနေစဉ်။ “အနာထပိဏ္ဍိကဿ– မဟာအနာထပိဏ်သူဌေး လည်းကောင်း။ စူဠအနာထပိဏ္ဍိကဿ– ကောင်း။ ဝိသာခါယ– ကောင်း။ သုပ္ပဝါသာယာ– ကောင်း။” ဣတိ– သို့။ ဧတေသံ– ဤသူတို့၏။ ဂေဟေ– ၌။ နိစ္စံ– အမြဲ။ ဘတ္တကိစ္စတ္ထာယ– ဆွမ်းဘုဉ်းပေးခြင်းကိစ္စအကျိုးငှာ။ ဂစ္ဆန္တေ– ကြွနေကုန်သော။ အနေကသဟဿေ– အထောင်မကများစွာကုန်သော။ ဝါ– ထောင်ပေါင်းများစွာ ကုန်သော။ ဘိက္ခူ– တို့ကို။ ဒိသွာ၊ “ အယျာ– တို့သည်။ ကဟံ– သို့။ ဂစ္ဆန္တိ– ကြွကုန် သနည်း?” ဣတိ– သို့။ ပုစ္ဆိတွာ– ၍။ “ဒေဝ– ကြီး! အနာထပိဏ္ဍိကဿ– ၏။ ဂေဟေ– ၌။ နိစ္စဘတ္တသလာကဘတ္တဂိလာနဘတ္တာဒီနံ– နိစ္စဘတ်, သလာကဘတ်, ဂိလာ နဘတ်အစရှိသည်တို့၏။ အတ္ထာယ– ငှာ။ ဒေဝသိကံ– တိုင်း။ ဒွေ ဘိက္ခုသဟဿာနိ– တို့သည်။ ဂစ္ဆန္တိ– ကုန်၏။ စူဠအနာထပိဏ္ဍိကဿ– ၏။ ဂေဟေ– ၌။ ပဉ္စသတာနိ– ငါးရာကုန်သော။ (ဘိက္ခူ– တို့သည်။ ဂစ္ဆန္တိ– ကုန်၏၊) ဝိသာခါယ– ၏။ (ဂေဟေ– ၌၊) တထာ– ထို့အတူ။ ပဉ္စသတာနိ– ကုန်သော။ (ဘိက္ခူ ဂစ္ဆန္တိ၊) သုပ္ပဝါသာယာ– ၏။ (ဂေဟေ– ၌၊) တထာ– ထို့အတူ။ ပဉ္စသတာနိ– ကုန်သော။ (ဘိက္ခူ ဂစ္ဆန္တိ)၊” ဣတိ– သို့။ ဝုတ္တေ– လျှောက်တင်အပ်သော်။ သယမ္ပိ– ကိုယ်တိုင်လည်း။ ဘိက္ခုသံဃံ– ကို။ ဥပဋ္ဌဟိတုကာမော– ပြုစုလုပ်ကျွေးခြင်းငှာ အလိုရှိသည်။ (ဟုတွာ)၊ ဝိဟာရံ၊ ဂန္တွာ– ၍။ ဘိက္ခုသဟဿေန– နှင့်။ သဒ္ဓိံ– တူ။ သတ္ထာရံ– ကို။ နိမန္တေတွာ– ပင့်ဖိတ်၍။ သတ္တာဟံ– ပတ်လုံး။ သဟတ္ထာ– ဖြင့်။ ဒါနံ– ကို။ ဒတွာ– ပြောသောအားဖြင့် ကုသလံဟု ပြောဆိုရာအရပ်တို့။ [ကုသလ+ဏ၊]”ဟု ပြု၏။ ရှေးအဋ္ဌ ကထာဆရာများအဆိုကိုပင် တစ်မျိုးကြံခြင်းဖြစ်သည်။ မင်းကိုရအောင် ရှေ့နည်း အတိုင်း ဆက်ပါ။

...[စာမျက်နှာ- ၁၄၅]...

၍။ သတ္တမေ– သော။ ဒိဝသေ– ၌။ သတ္ထာရံ– ကို။ ဝန္ဒိတွာ၊ “ဘန္တေ– ရား! ပဉ္စဟိ ဘိက္ခုသတေဟိ– တို့နှင့်။ သဒ္ဓိံ၊ နိဗဒ္ဓံ– အမြဲမပြတ်။ မေ– တပည့်တော်၏။ ဘိက္ခံ– ကို။ ဂဏှထ– အလှူခံတော်မူပါကုန်။” ဣတိ အာဟ၊ “မဟာရာဇ– ကြီး! ဗုဒ္ဓါ နာမ– တို့မည်သည်။ ဧကဋ္ဌာနေ– တစ်နေရာတည်း၌။ နိဗဒ္ဓံ၊ ဘိက္ခံ၊ န ဂဏှန္တိ– ခံယူတော်မမူကြကုန်။ ဗဟူ– ကုန်သော။ ဇနာ– တို့သည်။ ဗုဒ္ဓါနံ– တို့၏။ အာဂမနံ– ကြွလာတော်မူခြင်းကို။ ပစ္စာသီသန္တိ– တောင့်တနေကုန်၏။” ဣတိ– ဤသို့ မိန့် တော်မူပြီ။ “တေန ဟိ– လျှင်။ ဧကံ– သော။ ဘိက္ခုံ၊ နိဗဒ္ဓံ၊ ပေသေထ– စေလွှတ် တော်မူပါကုန်။” ဣတိ– သို့။ အာဟ– လျှောက်ပြီ။ သတ္ထာ၊ အာနန္ဒတ္ထေရဿ– ၏။ ဘာရံ– တာဝန်ကို။ အကာသိ– ပြုပြီ။ ရာဇာ– သည်။ ဘိက္ခုသံဃေ– သည်။ အာဂတေ– သော်။ ပတ္တံ– ကို။ ဂဟေတွာ– ယူ၍။ “ဣမေ နာမ– ဤမည်သူတို့သည်။ ပရိဝိသန္တု– ပြုစုလုပ်ကျွေးကြလော။” ဣတိ– သို့။ အဝိစာရေတွာဝ– မစီမံမူ၍သာလျှင်။ သတ္တာဟံ– လုံး။ သယမေဝ– သာလျှင်။ ပရိဝိသိတွာ– ၍။ အဋ္ဌမေ– သော။ ဒိဝသေ– ၌။ ဝိက္ခိတ္တစိတ္တော– ပျံ့လွင့်သောစိတ်ရှိသည်။ (ဟုတွာ)၊ ပမဇ္ဇံ– မေ့လျော့ ခြင်းကို။ အကာသိ၊ ရာဇကုလေ နာမ– မင်းနန်းတော်၌ မည်သည်။ အနာဏတ္တာ–မစေခိုင်းအပ်ကုန်သည်။ (သမာနာ)၊ အာသနာနိ– တို့ကို။ ပညာပေတွာ– ၍။ ဘိက္ခူ– တို့ကို။ နိသီဒါပေတွာ– စေ၍။ ပရိဝိသိတုံ– ငှာ။ န လဘန္တိ– ကုန်။ “မယံ– တို့သည်။ ဣဓ– ဤမင်းနန်းတော်၌။ ဌာတုံ– တည်ခြင်းငှာ။ န သက္ခိဿာမ– စွမ်း နိုင်တော့မည် မဟုတ်ကုန်။” ဣတိ– ဤသို့ ပြော၍။ ဗဟူ– ကုန်သော။ ဘိက္ခူ၊ ပက္ကမိံသု၊ ရာဇာ– သည်။ ဒုတိယဒိဝသေပိ– ၂ရက်မြောက်နေ့၌လည်း။ ပမဇ္ဇိ– ပြီ။ ဒုတိယဒိဝသေပိ– ၌လည်း။ ဗဟူ– ကုန်သော။ ဘိက္ခူ– တို့သည်။ ပက္ကမိံသု၊ တတိယဒိဝသေပိ– ၃ရက်မြောက်နေ့၌လည်း။ ပမဇ္ဇိ၊ တဒါ– ၌။ ဧကကမေဝ– တစ်ပါးတည်း သာဖြစ်သော။ အာနန္ဒတ္ထေရံ– ကို။ ဌပေတွာ– ၍။ အဝသေသာ– ကြွင်းသောရဟန်း တို့သည်။ ပက္ကမိံသု၊ ပုညဝန္တာ နာမ– ဘုန်းကံရှိသူတို့မည်သည်။ ကာရဏဝသိကာ– မိမိနှင့် စပ်သော ထူးသော အကြောင်းရှိကုန်သည်။ ဝါ– မိမိနှင့် စပ်သော

ကာရဏဝသိကာ။ ။ ကာရဏံ စ+တံ ဝသော စာတိ ကာရဏဝသော- မိမိနှင့် စပ်သောအကြောင်း၊ ဝသသဒ္ဒါ စပ်ခြင်းအနက်ဟော၊ ကာရဏဝသော+ဧတေသု ဧတေသံ ဝါ အတ္ထီတိ ကာရဏဝသိကာ- မိမိနှင့် စပ်သော အကြောင်းရှိသော ဘုန်းကံ

...[စာမျက်နှာ- ၁၄၆]...

အကြောင်းထူး၌ ယှဉ်ကုန်သည်။ ဟောန္တိ။ ကုလာနံ– တို့၏။ ပသာဒံ– ကြည်ညို ခြင်းကို။ ရက္ခန္တိ– စောင့်ရှောက်ကုန်၏။ စ– ဆက်။ တထာဂတဿ– ၏။ ဝါ–မှာ။ သာရိပုတ္တတ္ထေရော– ထေရ်လည်းကောင်း။ မဟာမောဂ္ဂလ္လာနတ္ထေရော– လည်းကောင်း။ ဣတိ– သို့။ ဒွေ– ကုန်သော။ အဂ္ဂသာဝကာ– အမြတ်ဆုံးသော သာဝက (တပည့်) တို့သည်။ (ဟောန္တိ– ကုန်၏၊) ခေမာ– ခေမာထေရီလည်းကောင်း။ ဥပ္ပလဝဏ္ဏာ– လည်းကောင်း။ ဣတိ– သို့။ ဒွေ– ကုန်သော။ အဂ္ဂသာဝိကာ– အမြတ် ဆုံးသော သာဝိကာ (တပည့်မ) တို့သည်။ (ဟောန္တိ)၊ ဥပါသကေသု– တို့တွင်။ စိတ္တော– စိတ္တမည်သော။ ဂဟပတိ– သူကြွယ်လည်းကောင်း။ အာဠဝကော– အာ ဠဝီမြို့သားဖြစ်သော။ ဟတ္ထကော– ဟတ္ထကလည်းကောင်း။ (တစ်နည်း) ဟတ္ထကော အာဠာဝကော– ဟတ္ထကအာဠာဝကလည်းကောင်း။ ဣတိ– သို့။ ဒွေ– ကုန်သော။ အဂ္ဂဥပါသကာ– အမြတ်ဆုံးသော ဥပါသကာတို့သည်။ (ဟောန္တိ)၊ ဥပါသိကာသု– တို့တွင်။ ဝေဠုကဏ္ဍကီ ဝေဠုကဏ္ဍကီ ဝေဠုကဏ္ဍကီ– ဝေဠုကဏ္ဍကမြို့သူဖြစ်သော။ နန္ဒမာတာ–နန္ဒမာတာလည်ကောင်း။ (နန္ဒ၏ အမေလည်းကောင်း)၊ ခုဇ္ဇုတ္တရာ– လည်းကောင်း။ ဣတိ– သို့။ ဒွေ– ကုန်သော။ အဂ္ဂဥပါသိကာ– အမြတ်ဆုံးသော ဥပါသိ ကာတို့သည်။ (ဟောန္တိ)၊ ဣတိ– သို့လျှင်။ အဋ္ဌ– ရှစ်ဥုးကုန်သော။ ဣမေ ဇနေ– ဤပုဂ္ဂိုလ်တို့ကို။ အာဒိံ ကတွာ– ၍။ ဌာနန္တရပတ္တာ– ရာထူးသို့ ရောက်ကုန်သော။ ရှိသူတို့။ (တစ်နည်း) ကာရဏဝသေ+နိယုတ္တာ ကာရဏဝသိကာ– မိမိနှင့် စပ်သော အကြောင်း၌ ယှဉ်သော ဘုန်းကံရှိသူတို့။ (တစ်နည်း) ဝသသဒ္ဒါ ဝိသေသအနက် ဟော ကြံ၍ “ကာရဏဝသိကာ– ထူးသောအကြောင်းရှိကုန်သည်။ ဝါ– အကြောင်းထူး၌ ယှဉ်ကုန်သည်”ဟုပေး။ “အတ္ထဝသိကာ (သံ၊ဋီ၊၂၊ ၂၄၀)”ကို မှီးသည်။

ဝေဠုကဏ္ဍကီ။ ။ ဝေဠုသင်္ခါတံ+ကဏ္ဍကံ ယတ္ထာတိ ဝေဠုကဏ္ဍကံ(ဝေဠုကဏ္ဍကော)- ဝါးဟူသော ဆူးအကာအရံရှိသောမြို့၊ ဝေဠုကဏ္ဍကံ နဂရံ+နိဝါသော ဧတိဿာတိ ဝေဠုကဏ္ဍကီ- ဝေဠုကဏ္ဍကီမြို့ဟူသော နေရာရှိသူ၊ ဝါ- ဝေဠုကဏ္ဍက မြို့သူ၊ လောကီသက္ကတကျမ်းအလို ကဏ္ဋကသဒ္ဒါ ဆူးကို ဟောသဖြင့် “ဝေဠုကဏ္ဋကီ” ဟု ရှိရမည်၊ မာဂဓပါဠိကျမ်းအလို ကဏ္ဍကသဒ္ဒါ ဆူးကို ဟောသဖြင့် “ဝေဠုကဏ္ဍကီ” ဟု ရှိရမည်၊ ကဏ္ဌကသဒ္ဒါ ဆူးကို မဟောသဖြင့် “ဝေဠုကဏ္ဌကီ”ဟု ရှိနေခြင်းမှာ စာပြင်တို့၏ သတိလွတ်ခြင်းကြောင့် ဖြစ်တန်ရာ၏။ (ထောမ၊ ဓာတွတ္ထ)

...[စာမျက်နှာ- ၁၄၇]...

သဗ္ဗေပိ– အလုံးစုံလည်း ဖြစ်ကုန်သော။ သာဝကာ– တို့သည်။ ဧကဒေသေန– တစ်စိတ်တစ်ဒေသအားဖြင့်။ ဒသန္နံ– ကုန်သော။ ပါရမီနံ– တို့၏။ ဝါ– တို့ကို။ ပူရိတတ္တာ– ပြည့်စေအပ်ကုန်သည်၏အဖြစ်ကြောင့်။ (ဖြည့်အပ်ကုန်သည်၏အဖြစ် ကြောင့်)၊ မဟာပုညာ– ကြီးသောဘုန်းကံရှိကုန်၏။ အဘိနီဟာရသမ္ပန္နာ– ရှေး ဆုတောင်း ကောင်းမှုအထူးနှင့် ပြည်စုံကုန်၏။ [ဓမ္မဘာ-၃၆၂၊ ၃၆၃ရှု၊] အာနန္ဒတ္ထေရောပိ– သည်လည်း။ ကပ္ပသတသဟဿံ– ကမ္ဘာတစ်သိန်းပတ်လုံး။ ပူရိတပါရမီ– ပြည့်စေအပ်ပြီးသော ပါရမီရှိသော။ ဝါ– ပါရမီဖြည့်ပြီးသော။ အဘိနီဟာရသမ္ပန္နော– သော။ မဟာပုညော– သည်။ (ဟုတွာ)၊ အတ္တနော– ၏။ ဝါ– သည်။ ကာရဏဝသိကတာယ– မိမိနှင့် စပ်သော အကြောင်းရှိသည်၏အဖြစ်ကြောင့်။ ဝါ– ထူးသောအကြောင်းရှိသည်၏အဖြစ်ကြောင့်။ ကုလဿ– ၏။ ပသာဒံ– ကို။ ရက္ခန္တော– လျက်။ အဋ္ဌာသိ– ပြီ။ ဧကကမေဝ– သာဖြစ်သော။ တံ– ထိုအရှင်အာ နန္ဒာကို။ နိသီဒါပေတွာ– စေ၍။ ပရိဝိသိံသု– ကုန်ပြီ။

ရာဇာ– သည်။ ဘိက္ခူနံ– တို့၏။ ဂတကာလေ– ကြွသွားပြီးရာအခါ၌။ အာဂန္တွာ– ရောက်လာ၍။ ခါဒနီယဘောဇနီယာနိ– ခဲဖွယ် ဘောဇဉ်တို့ကို။ တထေဝ– ထိုပြင် ဆင်ထားမြဲအတိုင်းသာလျှင်။ ဌိတာနိ– တည်နေသည်တို့ကို။ ဒိသွာ၊ “ကိံ– အဘယ် ကြောင့်။ အယျာ– တို့သည်။ န+အာဂမိံသု– မကြွလာကုန်သနည်း?” ဣတိ– သို့။ ပုစ္ဆိတွာ– ၍။ “ဒေဝ– ကြီး။ အာနန္ဒတ္ထေရော– သည်။ ဧကကောဝ– သည်သာ။ အာဂတော– ကြွလာတော်မူ၏။” ဣတိ– သို့။ သုတွာ– ၍။ “အဒ္ဓါ– မချွတ်ဧကန်။ မေ– ၏။ ဧတ္တကံ– သော။ ဘတ္တစ္ဆေဒနံ– ထမင်း၏ ပြတ်စဲခြင်းကို။ အကံသု– ပြုကုန်ပြီ။” ဣတိ– ဤသို့ တွေး၍။ ဘိက္ခူနံ– တို့အား။ ကုဒ္ဓေါ– အမြက်ထွက်သည်။ (ဟုတွာ)၊ သတ္ထု– ၏။ သန္တိကံ– သို့။ ဂန္တွာ– ၍။ “ဘန္တေ! မယာ– သည်။ ပဉ္စန္နံ ဘိက္ခုသတာနံ– တို့ဖို့။ ဝါ– တို့အတွက်။ ဘိက္ခာ– ကို။ ပဋိယတ္တာ– စီမံအပ်ပါပြီ။ ဧကကောဝ– သာ ဖြစ်သော။ အာနန္ဒတ္ထေရော– သည်။ အာဂတော ကိရ– ကြွလာသတဲ့။ ပဋိယတ္တာ–စီမံအပ်သော။ ဘိက္ခာ– ဆွမ်းသည်။ တထေဝ– ထိုစီမံသည့်အတိုင်းသာ။ ဌိတာ–တည်နေ၏။ ပဉ္စသတာ– ကုန်သော။ ဘိက္ခူ– တို့သည်။ မမ– ၏။ ဂေဟေ– စံအိမ်၌။ သညံ– အမှတ်ရမှုကို။ န ကရိံသု– ကုန်။ ကာရဏံ– အကြောင်းသည်။ ကိံ နု ခေါ–အဘယ်ပါနည်း? ”ဣတိ အာဟ၊ သတ္ထာ– သည်။ ဘိက္ခူနံ– တို့၏။ ဝါ– တိုအား၊

...[စာမျက်နှာ- ၁၄၈]...

ဒေါသံ– အပြစ်ကို။ အဝတွာ– မပြောမူ၍။ “မဟာရာဇ– ကြီး! မမ– ၏။ သာဝကာနံ– တို့၏။ ဝါ– တို့မှာ။ တုမှေဟိ– တို့နှင့်။ သဒ္ဓိံ၊ ဝိဿာသော– အကျွမ်းဝင်ခြင်းသည်။ (ရင်းနှီးခြင်းသည်)၊ နတ္ထိ။ တေန– ကြောင့်။ န ဂတာ– မကြွကုန်သည်။ ဘဝိဿန္တိ– ဖြစ်ကုန်လိမ့်မည်။” ဣတိ– သို့။ ဝတွာ၊ ကုလာနံ– တို့သို့။ အနုပဂမနကာရဏဉ္စ–မကြွခြင်း၏ အကြောင်းကိုလည်းကောင်း။ ဥပဂမနကာရဏဉ္စ– ကြွရောက်ခြင်း ၏အကြောင်းကိုလည်းကောင်း။ ပကာသေန္တော– ထင်ရှားပြလိုတော်မူလိုသည်။ (ဟုတွာ)၊ ဘိက္ခူ– တို့ကို။ အာမန္တေတွာ– ၍။ ဣမံ သုတ္တံ– ကို။ အာဟ၊ (ကိံ)၊ နဝဟိ၊ ပေ။ ဥပနိသီဒိတုန္တိ– ၍။ (အာဟ)

[“ဘိက္ခဝေ– တို့! နဝဟိ– ကုန်သော။ အင်္ဂေဟိ– တို့နှင့်။ သမန္နာဂတံ– သော။ ကုလံ– သို့။ အနုပဂန္တွာ ဝါ– ရှေးက မသွားရောက်ဖူး၍သော်လည်း။ ဝါ– လျှင်လည်း။ ဥပဂန္တုံ–သွားရောက်ခြင်းငှာ။ နာလံ (န+အလံ)– မသင့်။ ဥပဂန္တွာ ဝါ– သွားရောက်မိ၍လည်း။ ဝါ– လျှင်လည်း။ ဥပနိသီဒိတုံ– ထိုင်ခြင်းငှာ။ နာလံ၊ ကတမေဟိ နဝဟိ– အဘယ်၉-ပါးသော အင်္ဂါတို့နှင့်နည်း? မနာပေန– စိတ်နှလုံးကို တိုးပွားစေတတ်သော ကိုယ် နှုတ်အမူအရာဖြင့်။ (ကုလာနိ– တို့သည်၊) န ပစ္စုဋ္ဌေန္တိ– ထိုင်ရာမှ ရှေ့ရှုမထကုန်။ ဝါ– ထ၍ ခရီးဥုးမကြိုဆိုကုန်။ မနာပေန– ဖြင့်။ န အဘိဝါဒေန္တိ– ရှိမခိုးကုန်။ မနာပေန–ဖြင့်။ အာသနံ– နေရာကို။ န ဒေန္တိ– ကုန်။ အဿ– ထိုရဟန်းဖို့။ ဝါ– အတွက်။ သန္တံ–လှူဖွယ်ဝတ္ထု ထင်ရှားရှိသော်လည်း။ ဝါ– ထင်ရှားရှိသော လှူဖွယ်ဝတ္ထုကိုလည်း။ ပရိဂုဟန္တိ– လျှို့ဝှက်ထားကုန်၏။ ဗဟုကံ– လှူဖွယ်ဝတ္ထု များပြားသည် (သမာနမ္ပိ–ဖြစ်သော်လည်း၊) ထောကံ– အနည်းငယ်ကို။ ဒေန္တိ။ ပဏီတံ– လှူဖွယ်ဝတ္ထု မွန်မြတ် သည်။ (သမာနမ္ပိ) လူခံ– အညံစားကို။ ဒေန္တိ။ အသက္ကစ္စံ– ကိုယ်တိုင် မပြုစုမူ၍။ ဝါ– မရိုမသေ။ ဒေန္တိ။ သက္ကစ္စံ– ကိုယ်တိုင်ပြုစု၍။ ဝါ– ရိုသေစွာ။ နော ဒေန္တိ။ ဓမ္မဿဝနာယ– ငှာ။ န ဥပနိသီဒန္တိ– အနီး၌ မထိုင်ကုန်။ အဿ– ထို ရဟန်းသည်။ ဘာသိတံ–ဟောအပ်သော တရားကို။ န သုဿူသန္တိ– မနာယူလိုကုန်။ ဘိက္ခဝေ– တို့! နဝဟိ– ကုန်သော။ ဣမေဟိ အင်္ဂေဟိ– တို့နှင့်။ သမန္နာဂတံ– သော။ ကုလံ– ကို။ အနုပဂန္တွာ ဝါ– လည်း။ ဥပဂန္တုံ– ငှာ။ နာလံ၊ ဥပဂန္တွာ ဝါ– လည်း။ ဥပနိသီဒိတုံ– ငှာ။ နာလံ+

“ဘိက္ခဝေ– တို့! နဝဟိ– ကုန်သော။ အင်္ဂေဟိ– တို့နှင့်။ ပေ။ ဥပနိသီဒိတုံ– ငှာ။ အလံ– သင့်လျော်၏။ ကတမေဟိ နဝဟိ– နည်း? မနာပေန– ဖြင့်။ ပစ္စုဋ္ဌေန္တိ– ထိုင်ရာမှ

...[စာမျက်နှာ- ၁၄၉]...

ထပေးကုန်၏။ ဝါ– ထ၍ ခရီးဥုးကြိုဆိုကုန်၏။ မနာပေန– ဖြင့်။ အဘိဝါဒေန္တိ– ကုန်၏။ မနာပေန– ဖြင့်။ အာသနံ– ကို။ ဒေန္တိ။ အဿ– ဖို့။ ဝါ– အတွက်။ သန္တံ– လသော်။ န ပရိဂုဟန္တိ– လျှို့ဝှက်မထားကုန်။ ဗဟုကံ– သည်။ (သမာန) မ္ပိ– ဖြစ်သော်လည်း။ ဝါ– ဖြစ်လျှင်လည်း။ ဗဟုကံ– အများအပြားကိုပင်။ ဝါ– များပြားစွာပင်။ ဒေန္တိ။ ပဏီတံ– သည်။ (သမာန) မ္ပိ– လည်း။ ပဏီတံ– မွန်မြတ်သော လှူဖွယ်ဝတ္ထုကို။ ဒေန္တိ။ သက္ကစ္စံ– ၍။ ဝါ– စွာ။ ဒေန္တိ။ အသက္ကစ္စံ– ၍။ နော ဒေန္တိ– မလှူကုန်။ ဓမ္မဿဝနာယ– ငှာ။ ဥပနိသီဒန္တိ– အနီး၌ ထိုင်နေကုန်၏။ အဿ– သည်။ ဘာသိတံ– ကို။ သုဿူသန္တိ– နာယူ လိုကုန်၏။ ဘိက္ခဝေ! ၊ ပေ။ အလံ။] မဟာရာဇ– ကြီး! ဣတိ ခေါ– သို့လျှင်။ မမ– ၏။ သာဝကာ– တို့သည်။ တုမှာကံ– တို့၏။ သန္တိကာ– မှ။ ဝိဿာသံ– ကို။ အလဘန္တာ– ကုန်လသော်။ န ဂတာ– ကုန်သည်။ ဘဝိဿန္တိ– ကုန်လိမ့်မည်။ ဣတိ– ဤသို့ မိန့်တော်မူပြီ။ ဟိ– မှန်။ ပေါရာဏကပဏ္ဍိတာပိ– ရှေး၌ဖြစ်သော ပညာရှိတို့သည်လည်း။ အဝိဿာသိကဋ္ဌာနေ–အကျွမ်းဝင်သူမရှိရာအရပ်၌။ (ရင်းနှီးသူမရှိရာအရပ်၌)၊ သက္ကစ္စံ– စွာ။ ဥပဋ္ဌိယမာနာပိ– အပ်သော်လည်း။ မာရဏန္တိကံ– သေခြင်းဟူသော အနီးရှိသော။ ဝါ– သေခြင်း၏ အနီးသို့ရောက်စေနိုင်သော။ (သေလုမြောပါးဖြစ်သော)၊ ဝေဒနံ–ရောဂါဝေဒနာသို့။ ပတွာ– ရောက်လသော်။ ဝိဿာသိကဋ္ဌာနမေဝ– အကျွမ်းဝင်သူ ရှိရာအရပ်သို့သာ။ အဂမိံသု– သွားကုန်ပြီ။ ဣတိ– ဤသို့မိန့်တော်မူပြီ။ “ဘန္တေ– ရား! ကဒါ– အဘယ်အခါကပါနည်း? ”ဣတိ– သို့။ ရညာ– သည်။ ပုဋ္ဌော– အပ်

မာရဏန္တိကံ။ ။ “မာရဏန္တိကာတိ မရဏန္တာ မရဏသမီပပါပနသမတ္ထာ(ဥဒါန ၊ဋ္ဌ၊၃၆၂)”ဟူသော အဖွင့်ကိုကြည့်၍ “မရဏံ+အန္တံ ဧတိဿာတိ မရဏန္တာ- သေခြင်း ဟူသော အနီးရှိသောဝေဒနာ၊ အန္တသဒ္ဒါ သမီပအနက်ဟော၊ မရဏန္တာယေဝ မာရဏန္တိကာ- သေခြင်းဟူသော အနီးရှိသောဝေဒနာ၊ (သဒ္ဒတ္ထ)၊ ဝါ- သေခြင်း၏ အနီးသို့ ရောက်စေနိုင်သော ဝေဒနာ(အဓိပ္ပာယတ္ထ)၊ ဝါ- သေလုမြောပါးဖြစ်သောဝေဒနာ (ဝေါဟာရတ္ထ)”ဟုပြု၊ “မာရဏန္တိကာတိ မရဏသန္တိကံ ပါပနသမတ္ထာ(ဒီ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၃၆၊ သံ၊ဋ္ဌ၊၃, ၂၃၆)”ဟူသော အဖွင့်ကိုသာ ကြည့်၍ “မရဏဿ+အန္တော မရဏန္တော-သေခြင်း၏အနီး၊ မရဏန္တံ+ပါပေတီတိ မာရဏန္တိကာ၊ [မရဏန္တ+ဏိက၊]”ဟုလည်း ပြုလိုကြ၏၊ ဥဒါန.ဋ္ဌအလို “မရဏသန္တိကံ ပါပနသမတ္ထာ”သည် အဓိပ္ပာယ်ဖွင့်သာ တည်း၊ ဝိဂြိုဟ်ဖွင့်မဟုတ်

...[စာမျက်နှာ- ၁၅၀]...

သည်။ (သမာနော)၊ အတီတံ– ကို။ အာဟရိ– ပြီ။

အတီတေ– ၌။ ဗာရာဏသိယံ– ၌။ ဗြဟ္မဒတ္တေ– သည်။ ရဇ္ဇံ– ကို။ ကာရေန္တေ– သော်။ ကေသဝေါ နာမ– သော။ ရာဇာ– သည်။ ရဇ္ဇံ– ကို။ ပဟာယ– ၍။ ဣသိပဗ္ဗဇ္ဇံ– ရသေ့တို့၏ ပဗ္ဗဇ္ဇာသို့။ ဝါ– ရသေ့ရဟန်းအဖြစ်သို့။ (ရသေ့ဘဝသို့)၊ ပဗ္ဗဇိ– ကပ် ရောက်ပြီ။ တံ ထိုကေသဝရသေ့သို့။ ပဉ္စ– ၅လီကုန်သော။ ပုရိသသတာနိ– ယော ကျ်ားအရာတို့သည်။ (တစ်နည်း) ပဉ္စပုရိသသတာနိ– ယောကျ်ား၅၀၀တို့သည်။ အနုပဗ္ဗဇိံသု– အတုလိုက်၍ ရသေ့အဖြစ်သို့ ကပ်ရောက်ကုန်ပြီ။ သော– ကေသဝ မင်းသည်။ ကေသဝတာပသော နာမ– ကေသဝရသေ့ မည်သည်။ အဟောသိ၊ ပန– ဆက်။ အဿ– ထိုကေသဝမင်း၏။ ဝါ– ကို။ ပသာဓနကပ္ပကော– တန်ဆာ ဆင်တတ်သော ကပ္ပကသည်။ ဝါ– ၏။ အနုပဗ္ဗဇိတွာ– အတုလိုက်၍ ရသေ့ အဖြစ်သို့ ကပ်ရောက်လိုက်ခြင်းကြောင့်။ (နောက်မှလိုက်၍ ရသေ့ဝတ်လိုက်ခြင်း

တံ...အနုပဗ္ဗဇိံသု။ ။ အနုကို အနုဂတ(ဓာတွတ္ထဝိသေသက)အနက် ယူပေးခဲ့ သည်၊ အနုကို လက္ခဏတ္ထဇောတကကမ္မပ္ပဝစနီယ ကြံ၍ “တံ- ကို၊ အနု (လက္ခဏံ ကတွာ)- အမှတ်ပြု၍၊...ပဗ္ဗဇိံသု”ဟုလည်း ပေးကြ၏၊ ထိုသို့ပေးလျှင် တံကို အနု (လက္ခဏံ ကတွာ)၌ စပ်ရသောကြောင့် ရိုးရိုးကမ္မတ္ထ၌ ကမ္မတ္ထေ ဒုတိယာဖြင့် သက်ရ လိမ့်မည်၊ ကမ္မပ္ပဝစနီယမှန်လျှင် ကြိယာ၌ စပ်ရသည်မဟုတ်ရကား ထိုသို့မပေးသင့် ကြောင်းကို ဆရာတို့ မိန့်တော်မူ၏။ (မောဂ်နိ- ၁, ၁၇၃၊ ရူဘာ- ၁, ၃၇၀)

တစ်နည်း။ ။ “တံ ခေါ ပန ဘဂဝန္တံ ဂေါတမံ ကလျာဏော ကိတ္တိသဒ္ဒေါ အဗ္ဘု- ဂ္ဂစ္ဆတိ”၌ အဗ္ဘုဂ္ဂစ္ဆတိဝယ် အဘိတစ်ပုဒ်အကျေကြံသကဲ့သို့ အနုကို လက္ခဏတ္ထဇောတ ကကမ္မပ္ပဝစနီယအနု, အနုဂတ(ဓာတွတ္ထဝိသေသက)အနက်ဟော အနုဟု ၂မျိုးယူ၍ တစ်ပုဒ်ကျေသည်ဟု ကြံ၊ ထိုသို့ကြံလျှင် တံနောင် “ပဗ္ဗဇိတံ”ဟု ထည့်၍ တံ၌ ဒုတိ ယာဝိဘတ်ကို သတ္တမီ(လက္ခဏ)အနက်ကြံပါ၊ ထိုအလို “တံ- ထိုကေသဝမင်းသည်၊ ပဗ္ဗဇိတံ အနု- ရသေ့အဖြစ်သို့ ကပ်ရောက်လသော်၊ ဝါ- ရသေ့ဝတ်လသော်၊ ပဉ္စ ပုရိသသတာနိ- တို့သည်၊ အနုပဗ္ဗဇိံသု- အတုလိုက်၍ ရသေ့အဖြစ်သို့ ကပ်ရောက်ကုန်ပြီ” ဟု ပေး။ (ကူသုတ်မဟာနိ- ၇၆၊ မောဂ်နိ- ၁, ၁၇၉၊ ရူဋီနိသစ်- ၁, ၅၇)

အနုပဗ္ဗဇိတွာ။ ။ အနုပဗ္ဗဇိတွာ၏ ကတ္တားသည် “ပသာဓနကပ္ပကော”တည်း၊ အဟောသိ၏ ကတ္တားကား “အန္တေဝါသိကော”တည်း၊ ဤသို့ ကတ္တားကွဲသောကြောင့် ပသာဓနကပ္ပကောကို သမ္ဗန်အနက် ပေးရသည်၊ နောက်ကြိယာနှင့် ကတ္တားကွဲသဖြင့်။

...[စာမျက်နှာ- ၁၅၁]...

ကြောင့်)၊ ဝါ– ကပ်ရောက်လသော်။ ကပ္ပကော နာမ– သော။ အန္တေဝါသိကော–အနီးနေတပည့်သည်။ အဟောသိ– ဖြစ်သွားပြီ။ ကေသဝတာပသော– သည်။ ပရိသာယ– နှင့်။ သဒ္ဓိံ၊ အဋ္ဌ မာသေ– တို့ပတ်လုံး။ ဟိမဝန္တေ– ၌။ ဝသိတွာ– ၍။ ဝဿာရတ္တသမယေ– မိုးအခါ၌။ လောဏမ္ဗိလသေဝနတ္ထာယ– ဆားအချဉ်ကို မှီ ဝဲခြင်းအကျိုးငှာ။ ဗာရာဏသိံ– သို့။ ပတွာ– ရောက်၍။ ဘိက္ခာယ– ငှာ။ ပါဝိသိ၊ အထ– ၌။ နံ– ထိုကေသဝရသေ့ကို။ ရာဇာ– သည်။ ဒိသွာ– ၍။ ဝါ– သော်။ ပသီဒိတွာ– ၍။ စတုမာသံ– ၄လပတ်လုံး။ အတ္တနော– ၏။ သန္တိကေ– ၌။ ဝသနတ္ထာယ– ငှာ။ ပဋိညံ– ကို။ ဂဟေတွာ– ၍။ ဥယျာနေဝ– ၌သာ။ ဝသာပေန္တော– နေစေလျက်။ သယံ– ကိုယ်တိုင်။ သာယံပါတံ သာယံပါတံ သာယံပါတံ– ညနေအခါ၌ နံနက်အခါ၌။ အဿ– ထိုကေသဝ ရသေ့ကို။ ဥပဋ္ဌာနံ– ဆည်းကပ်ခြင်းငှာ။ (တစ်နည်း) အဿ– အား။ ဥပဋ္ဌာနံ– ဆည်း ကပ်ရာအရပ်သို့။ ဂစ္ဆတိ၊ [ဓမ္မဘာ- ၁, ၁၄ရှု။] အဝသေသာ– (ကေသဝရသေ့မှ) ကုန်သော။ တာပသာ– တို့သည်။ ကတိပါဟံ– အနည်းငယ်သော ရက်ပတ်လုံး။ ဝသိတွာ– ၍။ ဟတ္ထိသဒ္ဒါဒီဟိ– ဆင်သံအစရှိတို့သည်။ ဥဗ္ဗာဠှာ– နှိပ်စက်အပ် ကုန်သည်။ ဟုတွာ– ၍။ ဥက္ကဏ္ဌိတွာ– ၍။ “အာစရိယ– ဆရာ! ဥက္ကဏ္ဌိတာ–ကုန်သည်။ အမှာ– ကုန်၏။ ဂစ္ဆာမ– သွားကြကုန်စို့။” ဣတိ– သို့။ အာဟံသု– ကုန်ပြီ။ “တုနတွာနတွာ ဝါ”ဟူသော ယောဂဝိဘာဂဖြင့် တွာပစ္စည်းသက်ရသည် (ဝိဗော-၂၆၀၊ သပြေ-၃, ၉၃)၊ ဟိတ်အနက်ရလျှင် လက္ခဏအနက်, လက္ခဏအနက်ရလျှင် ဟိတ် အနက် အပြန်အလှန်ရသဖြင့် လက္ခဏအနက်လည်း ပေးသည်။ လူဘဝတုန်းက ပသာဓနကပ္ပကသည် ရသေ့ဝတ်လိုက်သောအခါ အန္တေဝါသိကကပ္ပက ဖြစ်သွားသည်ဟု ဆိုလိုသည်။ [ကတ္တားကွဲဘိ, မတူရှိသော်, မိမိကတ္တား, သမ္ဗန်ထား၍, ဖြစ်ငြားဟိတ်မှာ, သက်တို့လာသည်...တွာဒိပစ္စည်းသဘောတည်း (ဘုရား-၂၄၃)။ လက္ခဏပုဒ်, ထုတ်၍အရာ, ရှိသည်မှာ, များစွာဟိတ်လည်း ဝင်သတည်း (ဘုရားကြီး-၆၆)။]

သာယံပါတံ။ ။ သာယော စ+ပါတော စ သာယံပါတံ၊ “သာယပါတံ”ဟု ဆိုလို လျက် နိဂ္ဂဟိတ်လာ၊ “သာယံ+ပါတံ”ဟု ဝါကျလည်း တွေ့ရ၏၊ ရှေ့ပုဒ်မှာ နာမ်ပုဒ် ဖြစ်သဖြင့် “သာယံ”ဟု ရှိနိုင်သော်လည်း နောက်ပုဒ်မှာ “ပါတော” နိပါတ်ပုဒ်ဖြစ် သဖြင့် “ပါတံ”မရှိနိုင်ရကား “သာယံပါတံ”သည် သမာသ်သာတည်း၊ ဝါကျမဟုတ် ပါ။ (အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၁၆၊ ဇာဋီသစ်- ၁, ၄၃၀၊ ပါစိယော- ၃၀၇၊ သီဘာ- ၂, ၂၁၂)

...[စာမျက်နှာ- ၁၅၂]...

“တာတာ– တပည့်တို့! ကဟံ– အဘယ်အရပ်သို့။ ဂစ္ဆထ– သွားကြမည်နည်း? ”ဣတိ– မေးပြီ။ “အာစရိယ– ဆရာ! ဟိမဝန္တံ– သို့။ (ဂစ္ဆာမ– ကြမည်၊)” ဣတိ– ပြီ။ ရာဇာ– သည်။ အမှာကံ– တို့၏။ အာဂတဒိဝသေယေဝ– ရောက်လာရာနေ့၌ပင်။ စတုမာသံ– လုံး။ ဣဓ– ဤဥယျာဉ်၌။ ဝသနတ္ထာယ– ငှာ။ ပဋိညံ– ကို။ ဂဏှိ– ယူခဲ့ပြီ။ “တာတာ– တို့! ကထံ– ကြောင့်။ ဂမိဿထ– ကြမည်နည်း?” ဣတိ– ပြီ။ “တုမှေဟိ– တို့သည်။ အမှာကံ– တို့အား။ အနာစိက္ခိတွာဝ– မပြောမူ၍သာ။ ပဋိညာ– ကို။ ဒိန္နာ– ပေးအပ်ပြီ။ မယံ– တို့သည်။ ဣဓ– ဤ ဥယျာဉ်၌။ ဝသိတုံ– ငှာ။ န သက္ကောမ– ကုန်။ ဣတော– ဤဥယျာဉ်မှ။ အဝိဒူရေ– ၌။ တုမှာကံ– တို့၏။ ပဝတ္တိဿဝနဋ္ဌာနေ– ဖြစ်ပုံကို ကြားရာအရပ်၌။ ဝသိဿာမ– နေကြပါမည်။” ဣတိ– ဤသို့ ပြော၍။ ဝန္ဒိတွာ– ၍။ ပက္ကမိံသု၊ ကပ္ပကန္တေဝါသိကေန– ကပ္ပက မည်သော အနီးနေတပည့်နှင့်။ သဒ္ဓိံ၊ အာစရိယော– သည်။ ဩဟီယိ– ကျန် ရစ်ခဲ့ပြီ။

ရာဇာ– သည်။ ဥပဋ္ဌာနံ– သို့။ အာဂတော– သည်။ (သမာနော– သော်၊) “အယျာ– အရှင်တို့သည်။ ကဟံ– အဘယ်မှာပါနည်း?” ဣတိ– သို့။ ပုစ္ဆိ– ပြီ။ “မဟာရာဇ– ကြီး! သဗ္ဗေ– တို့သည်။ ဥက္ကဏ္ဌိတာ– ကုန်သည်။ အမှာ– ကုန်၏။ ဣတိ– သို့။ ဝတွာ– ၍။ ဟိမဝန္တံ– သို့။ ဂတာ– ကုန်ပြီ” ဣတိ အာဟ၊ ကပ္ပကော ပိ– သည်လည်း။ န စိရဿေဝ– ပင်။ ဥက္ကဏ္ဌိတွာ– ၍။ အာစရိယေန– သည်။ ပုနပ္ပုနံ– ထပ်။ ဝါရိယမာနောပိ– တားမြစ်အပ်ပါသော်လည်း။ “န သက္ကောမိ–မစွမ်းနိုင်တော့ပါ။” ဣတိ ဝတွာ ပက္ကာမိ၊ ပန– သို့သော်လည်း။ ဣတရေသံ– အခြားသော တပည့်ရသေ့တို့၏။ သန္တိကံ– သို့။ အဂန္တွာ– မသွားမူ၍။ အာစရိယဿ– ၏။ ပဝတ္တိံ– ကို။ သုဏန္တော– နားထောင်လျက်။ အဝိဒူရေ– သော။ ဌာနေ– ၌။ ဝသိ– နေပြီ။ အပရဘာဂေ– ၌။ အာစရိယဿ– သည်။ အန္တေဝါသိကေ– တို့ကို။ အနုဿရန္တဿ– အောက်မေ့လသော်။ ဝါ– လွမ်းဆွတ်လသော်။ ကုစ္ဆိရောဂေါ– ဝမ်း၌ ဖြစ်သော ရောဂါသည်။ (ဝမ်းဗိုက်နာသည်) ဥပ္ပဇ္ဇိ– ပြီ။ ရာဇာ– သည်။ ဝေဇ္ဇေဟိ– ဆေးဆရာတို့ကို။ တိကိစ္ဆာပေသိ– ဆေးကုစေပြီ။ ရောဂေါ– သည်။ န ဝူပသမ္မတိ– မပျောက်။ တာပသော– သည်။ အာဟ၊ (ကိံ)၊

...[စာမျက်နှာ- ၁၅၃]...

“မဟာရာဇ– ကြီး! မေ– ၏။ ရောဂဝူပသမံ– ရောဂါ၏ ပျောက်ခြင်းကို။ ဣစ္ဆသိ ကိံ– အလိုရှိသလော? ”ဣတိ– ဤသို့ မေးပြီ။ “ဘန္တေ– ရား! အဟံ– သည်။ သစေ သက္ကုဏေယျံ– အကယ်၍ စွမ်းနိုင်အံ့။ (ဧဝံ သတိ)၊ ဣဒါနေဝ– ၌ပင်။ ဝေါ– တို့အား။ ဝါ– တို့၏။ ဖာသုကံ– ချမ်းသာသူတို့၏အဖြစ်ကို။ ဝါ– ချမ်းသာ အောင်။ ကရေယျံ– ပြုရာပါ၏။” ဣတိ– ဤသို့ လျှောက်ပြီ။ “မဟာရာဇ– ကြီး! မေ– ၏။ ဖာသုကံ– ချမ်းသာသူ၏အဖြစ်ကို။ ဝါ– ချမ်းသာခြင်းကို။ သစေ ဣစ္ဆသိ– အံ့။ (ဧဝံ သတိ)၊ မံ– ကို။ အန္တေဝါသိကာနံ– တို့၏။ သန္တိကံ– သို့။ ပေသေဟိ–ပို့ပေးလော။” ဣတိ– ပြီ။ ရာဇာ– သည်။ “ဘန္တေ– ရား! သာဓု– ကောင်းပါပြီ။” ဣတိ– ဤသို့ လျှောက်ပြီ။ တံ– ထိုကေသဝရသေ့ကို။ မဉ္စကေ– ညောင်စောင်း ငယ်၌။ နိပဇ္ဇာပေတွာ– အိပ်စေ၍။ နာရဒအမစ္စပ္ပမုခေ– နာရဒအမတ်အမှူး ရှိကုန်သော။ စတ္တာရော– ကုန်သော။ အမစ္စေ– အမတ်တို့ကို။ “မမ– ၏။ အယျဿ– အရှင်၏။ ပဝတ္တိံ– ကို။ ဉတွာ– ၍။ မယှံ– အား။ သာသနံ– ကို။ ပဟိဏေယျာထ– ပို့ကြလော။” ဣတိ– ဤသို့ ပြော၍။ ဥယျောဇေသိ– စေလွတ်ပြီ။ ကပ္ပကန္တေဝါသိကော– ကပ္ပကမည်သော အနီးနေတပည့်သည်။ အာစရိယဿ– ၏။ အာဂမနံ– ကြွလာခြင်းကို။ သုတွာ– ၍။ ပစ္စုဂ္ဂမနံ– ကို။ ကတွာ– ၍။ ဣတရေ– အခြားသော တပည့်တို့ကို။ “ကဟံ– အဘယ်မှာနည်း?” ဣတိ– သို့။ ဝုတ္တေ– မေးအပ်သော်။ “အသုကဋ္ဌာနေ– ဤမည်သော အရပ်၌။ ဝသန္တိ ကိရ– နေကုန်သတဲ့။” ဣတိ– သို့။ အာဟ၊ တေပိ– ထိုအခြားသော တပည့်တို့သည် လည်း။ အာစရိယဿ– ၏။ အာဂမနဘာဝံ– ကြွလာသည်၏ အဖြစ်ကို။ သုတွာ– ၍။ တတ္ထေဝ– ထိုအရပ်၌သာလျှင်။ သမောသရိတွာ– ပေါင်းဆုံ၍။ အာစရိယဿ– အား။ ဥဏှောဒကံ– ရေနွေးကို။ ဒတွာ– ၍။ ဖလာဖလံ– သစ်သီး

ဖလာဖလံ။ ။ မဟန္တံ+ဖလံ အဖလံ၊ နသဒ္ဒါ ဝုဒ္ဓိအနက်ဟော(ဒီဋီ- ၃, ၂၃၈၊ အံဋီ၊၂၊၂၂၈)၊ တွဲဖက်ဖလသဒ္ဒါသည် သစ်သီးမှန်သမျှကို ဟောနိုင်သော်လည်း အဖလ အရ သစ်သီး ကြီးမှ ကြွင်းသော သစ်သီးငယ်ကို ပါရိသေသနည်း, ဂေါဗလိဗဒ္ဒနည်း အားဖြင့် ယူရသည်၊ ဖလဉ္စ+အဖလဉ္စ ဖလာဖလံ- သစ်သီးကြီး သစ်သီးငယ်၊ ဇာဋီသစ်- ၁, ၄၂၁၌ နသဒ္ဒါ အပ္ပကအနက်ဟု ဆို၏၊ ထိုအလို “အပ္ပကံ+ဖလံ အဖလံ”ဟုပြု၍ “ဖလာဖလံ- သစ်သီးငယ် သစ်သီးကြီးကို”ဟု ပေးပါ။

...[စာမျက်နှာ- ၁၅၄]...

ကြီး သစ်သီးငယ်ကို။ အဒံသု၊ တံ ခဏညေဝ– ထိုခဏ၌ပင်။ ရောဂေါ– သည်။ ဝူပသမ္မတိ– ပျောက်သွား၏။ သော– ထိုကေသဝရသေ့သည်။ ကတိပါဟေနေဝ– ဖြင့်သာလျှင်။ သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏော– ရွှေဆင်းနှင့်တူသောအဆင်းရှိသည်။ အဟောသိ၊ အထ– ၌။ နံ– ထိုကေသဝရသေ့ကို။ နာရဒေါ– နာရဒအမတ်သည်။ ပုစ္ဆိ– ပြီ။ (ကိံ)၊ “မနုဿိန္ဒံ၊ ပေ။ ရသာ”တိ– ၍။ (ပုစ္ဆိ)

မနုဿိန္ဒံ ဇဟိတွာန, သဗ္ဗကာမသမိဒ္ဓိနံ၊ ကထံ နု ဘဂဝါ ကေသီ, ကပ္ပဿ ရမတိ အဿမေ

သဗ္ဗကာမသမိဒ္ဓိနံ– အလုံးစုံသော ကာမတို့၏ ပြည့်စုံခြင်းရှိသော။ မနုသိန္ဒံ– လူတို့၏ အစိုးရဖြစ်သော ဗာရာဏသီမင်းကို။ ဇဟိတွာန– စွန့်ခွာ၍။ ကထံ–အဘယ်အကြောင်းကြောင့်။ ဘဂဝါ– လေးစားအပ်သော။ ကေသီ– ကေသဝရသေ့ သည်။ (တစ်နည်း) ဘဂဝါ ကေသီ– အရှင်ကေသဝရသေ့သည်။ ကပ္ပဿ– ကပ္ပ ရသေ့၏။ အဿမေ– သင်္ခမ်းကျောင်း၌။ ရမတိ နု– မွေ့လျော်ဘိသနည်း? သာဒူနိ ရမဏီယာနိ, သန္တိ ဝက္ခာ မနောရမာ၊ သုဘာသိတာနိ ကပ္ပဿ, နာရဒ ရမယန္တိ မံ

နာရဒ– နာရဒအမတ်! (ကပ္ပဿ– ၏။ အဿမေ– ၌၊) သာဒူနိ– သာယာဖွယ် ကောင်းကုန်သော။ (ယာနိ) ရမဏီယာနိ ရမဏီယာနိ ရမဏီယာနိ– အကြင်မွေ့လျော်ဖွယ်တို့သည်။ ဝါ–

သဗ္ဗကာမသမိဒ္ဓိနံ။ ။ “ကာမီယတေတိ ကာမော(ဝတ္ထုကာမ)၊ ကာမေတီတိ ကာမော၊ (ကိလေသကာမ)၊ ကာမော စ ကာမော စ ကာမာ၊ သဗ္ဗေ+ကာမာ သဗ္ဗကာမာ၊ သမိဇ္ဈနံ သမိဒ္ဓိ၊ သဗ္ဗကာမာနံ+သမိဒ္ဓိ သဗ္ဗကာမသမိဒ္ဓိ၊ သဗ္ဗကာမသမိဒ္ဓိ+ အဿ အတ္ထီတိ သဗ္ဗကာမသမိဒ္ဓီ”ဟု ပြု။ [သဗ္ဗကာမသမိဒ္ဓိနန္တိ သဗ္ဗေသမ္ပိ ဝတ္ထုကာမကိလေသကာမာနံ သမိဒ္ဓိယာ သမန္နာဂတာနံ၊- ဇာ၊ဋ္ဌ၊၆, ၃၃၀။]

ဘဂဝါ။ ။ ဤပုဒ်သည် ဤနေရာ၌ ဘာရိယတ္ထဝါစီရုဠှီအနိပ္ဖန္နပါဋိပဒိကပုဒ် ဖြစ်သောကြောင့် ဝိဂြိုဟ်ပြုဖွယ်မလိုပါ။ [ဘဂဝါတိ ဂါရဝါဓိဝစနံ(မဟာနိ- ၁၆၂)

ဘဂဝါတိ ဂရု၊ ဂရုံ ဟိ လောကေ ဘဂဝါတိ ဝဒန္တိ (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၁၊ ၃၄)။ ဘဂဝါတိ ဒေဝ– မနုဿေဟိ ပူဇိတော ပူဇနေယျော၊ ဘဂဝါသဒ္ဒေါ ပူဇနတ္ထေ၊ -ဓမ္မဋီ။]

သာဒူနိ ရမဏီယာနိ။ ။ ဝက္ခာနှင့် လိင်မတူသဖြင့် ရမယန္တိ၏ ကတ္တားယူ၍

...[စာမျက်နှာ- ၁၅၅]...

စိတ်ကို မွေ့လျော်စေတတ်သောအရာတို့သည်။ သန္တိ– ရှိကုန်၏။ (တာနိ) ရမဏီယာနိ– ထိုမွေ့လျော်ဖွယ်တို့သည်လည်းကောင်း။ မနောရမာ– စိတ်ကို မွေ့လျော် စေတတ်ကုန်သော။ ဝါ– စိတ်၏ မွေ့လျော်ရာဖြစ်ကုန်သော။ (ယေ) ဝက္ခာ–အကြင်သစ်ပင်တို့သည်။ သန္တိ– ကုန်၏။ (တေ) ဝက္ခာ– ထိုသစ်ပင်တို့သည် လည်းကောင်း။ ကပ္ပဿ– ကပ္ပသည်။ (တာနိ) သုဘာသိတာနိ– ထိုကောင်းစွာ ပြောဆိုအပ်သော စကားတို့သည်လည်းကောင်း။ မံ– ငါ့ကို။ ရမယန္တိ– မွေ့လျော် စေကုန်၏။

သာလီနံ ဩဒနံ ဘုေဉ္ဇ, သုစိံ မံသူပသေစနံ၊ ကထံ သာမာကနီဝါရံ, အလောဏံ ဆာဒယန္တိ တံ

(ယော တွံ– အကြင်သင်သည်။ ရာဇကုလေ– မင်းနန်းတော်၌၊) သုစိံ– စင် ကြယ်သော။ မံသူပသေစနံ– အသားဖြင့် သွန်းလောင်းထည့်ခတ်အပ်သော။ ဝါ– အသားဖြင့် ရောပြွမ်းအပ်သော။ သာလီနံ– သလေးစပါးတို့၏။ ဩဒနံ– ဆွမ်း ပေးခဲ့သည်။ နီဓာနိ- ၁, ၆၉၌ကား ဝက္ခာ၏ ဝိသေသနယူ၍ “သာဒူနိ– ကုန်သော။ ရမဏီယာနိ– ကုန်သော။ မနောရမာ– ကုန်သော။ ယေ ဝက္ခာ– သည်။ သန္တိ”ဟု ပေး၏။ ထိုအလို သာဒူနိ ရမဏီယာနိကို လိင်္ဂဝိပလ္လာသ, သို့မဟုတ် ဝိသေသျနှင့် လိင်မတူဘဲ ထားသည်ဟု ကြံ။ [ဝိသေသန, ဝိသေသျ, ပဒနှစ်ပါး, လိင်ဝုစ်ပြားလည်း, ဝိဘတ်ကားမူ, တူမြဲဟူ၏။ “ဂုဏော ပမာဏ”န္တျတ္ထေ ဝိဘတ္တိယေဝ ဝတ္တတိ၊ န လိင်္ဂသင်္ချာ၊ ဘေဒဋီ-၁၉၄။]

ဓမ္မယော။ ။ ထို၌ သုဘာသိတာနိ၏ ဝိသေသနယူ၍ “သာဒူနိ- ကုန်သော၊ ရမဏီယာနိ- ကုန်သော၊ ယာနိ သုဘာသိတာနိ- တို့သည်၊ သန္တိ”ဟု ပေး၏၊ အစပ်ဝေး လွန်းသည်ဟု ထင်၏။ [သာဒီယန္တိ အဿာဒီယန္တီတိ သာဒူနိ(မောဂ်- ၇, ၁)၊ ရမိတဗ္ဗာနိ အလ္လီယိတဗ္ဗာနိတိ ရမဏီယာနိ(အပ- ဋ္ဌ.၂, ၂၀၁)၊ စိတ္တံ ရမေန္တီတိ ရမဏီ ယာနိ(ဥဒါန၊ဋ္ဌ၊၁၉၆၊ အံဋီ- ၃, ၂၆၇)။]

မနောရမာ။ ။ မနော ရမေန္တိ ထောမေန္တိ တောသေန္တိ ပဟာသေန္တီတိ မနောရမာ (စူဠနိ- ၂၆၂)၊ မနော ဧတေသု ရမတီတိ မနောရမာ(မ၊ဋ္ဌ၊၄, ၁၈၆)

ဝက္ခာ။ ။ အတော အာဝရတိ(အာဝုဏောတီ)တိ ဝက္ခာ၊ [ဝက္ခ+အ၊- ကပ္ပဒ္ဒုမ၊] ရုက္ခ ဝက္ခ ရုက္ခ ဝက္ခ ရုက္ခ ဝက္ခ အာဝရဏေ(နီတိဓာတု- ၂၃)၊ ဝက္ခာတိ ရုက္ခာ (ဇာ၊ဋ္ဌ၊၃, ၁၃၂)

...[စာမျက်နှာ- ၁၅၆]...

ကို။ (တစ်နည်း) သာလီနံ ဩဒနံ– သလေးဆွမ်းကို။ ဘုဉ္ဇေ (ဘုဉ္ဇသိ)– ဘုဉ်းပေး ရ၏။ ကထံ– အဘယ်သို့လျှင်။ အလောဏံ– ဆားမရှိသော။ ဝါ– ဆားမပါသော။ တံ သာမာကနီဝါရံ သာမာကနီဝါရံ သာမာကနီဝါရံ– ထိုဂျုံဆန်, ကျိတ်ဆန်ဖြင့် ပြုအပ်သော ယာဂုသည်။ (တဿ တေ– ထိုသင်အား၊) ဆာဒယတိ– လိုလားနှစ်သက်ဘိသနည်း? ဝါ– မြိန်မြိန် ရှက်ရှက်ရှိဘိသနည်း?

ဘုဉ္ဇေ။ ။ ဘုဇ+အ+သိ၊ ဧယျေယျာသေယျန္နံ ဋေ(မောဂ်- ၆, ၇၅)သုတ်၌ “ဋေ”ဟူ သော သုတ္တဝိဘာဂဖြင့် (ကွစိဓာတုဖြင့်) သိကို ဧပြု။ [ဘုေဉ္ဇတိ ဘုဉ္ဇသိ၊ ဇာ၊ဋ္ဌ၊၃, ၁၃၃။]

သာမာကနီဝါရံ။ ။ သာမံ (သာမဝဏ္ဏံ)+အကတီတိ သာမာကော (ကပ္ပဒ္ဒုမ)၊ သာမော ဣဝ သာမာကော(ထောမ)၊ သာမာကော စ+နီဝါရော စ သာမာကနီဝါရံ၊ သာမာကနီဝါရေန+ကတာ သာမာကနီဝါရံ၊ ကတကိုချေ။ “သာမာကော နာမ ဂေါ- ဓုမော(သီဋီသစ်၊၂၊၃၅၆)”ဟု ဖွင့်ရာ ဂေါဓုမောကို “နက်ကောက်”ဟု ရှေးက ဘာသာ ပြန်ကြ၏၊ “ဂျုံ”ဟု ဘာသာပြန်မှ အမှန်ဟု ဓာန်နိသစ်၌ ဆို၏၊ နီဝါရ (ကျိတ်ဆန်) ဟူသည် တော၌အလေ့ကျပေါက်သော စပါးတစ်မျိုးတည်း။

ဆာဒယန္တိ။ ။ ဆဒီဓာတ်, ဣစ္ဆာအနက်, စုရာဒိဏယပစ္စည်း, တိဝိဘတ်ဖြင့် “ဆာဒယတိ”ဟု ဆိုလိုလျက် နိဂ္ဂဟိတ်လာ, ဝဂ္ဂန္တန်ပြု။ [ဆာဒယန္တီ ဆာဒယန္တီ ဆာဒယန္တီတိ ဆာဒယတိ၊ ပီဏေတိ တောသေတိ၊ ဂါထာဗန္ဓသုခတ္ထံ အနုနာသိကော ကတော၊- ဇာ၊ဋ္ဌ၊၃, ၁၃၃၊ ဓမ္မယော- ၃၆။]

သုဒ္ဓရုပ်။ ။ “ကထံ တေ ဧတံ ရုစ္စတိ(ဇာ၊ဋ္ဌ၊၃, ၁၃၃)”ဟူသော အဖွင့်၌ ရုစ္စတိကို ဆာဒယတိ၏ ဓာတ်နက်ဖွင့်ဟု ယူ၍ ဆာဒယတိကို ကတ္တုရုပ်ဟု မောဂ်ပံ, နီတိဓာတု, ဓာတွတ္ထတို့၌ ဆို၏၊ ထိုအတိုင်း ပေးခဲ့သည်၊ “ကထံ တေ ဧတံ ရုစ္စတိ” အဖွင့်၌ တေဖြင့် တံကို ဖွင့်သည်ဟုယူလျှင် တံ၌ သမ္ပဒါန်အနက,် ဒုတိယာဟု ယူ၍ “သာမာကနီဝါရံ- သည်၊ (တံ) တံ- ထိုသင့်အား၊ ဆာဒယတိ- နည်း”ဟု ပေး။

ဆက်ဥုးအံ့– ဤသို့ သုဒ္ဓကတ္တုရုပ်ယူလျှင် ဆာဒယတိ၏ ကတ္တားသည် သာမာကနီဝါရံတည်း။ သာမာကနီဝါရံ၌ လိုလားနှစ်သက်တတ်သော ကတ္တုသတ္တိမရှိ။ ဆာဒယတိ အရ လိုလားနှစ်သက်တတ်သူကတ္တားသည် ကေသဝရသေ့တည်း။ ကေသဝရသေ့၏ လိုလားနှစ်သက်တတ်သော ကတ္တုသတ္တိကို သာမာကနီဝါရံ၌ တင်စားခြင်း, ကတ္တား လွှဲထားခြင်း ဖြစ်သည်။ ဤသို့ ကတ္တားလွှဲထားခြင်းကို “အညကတ္တုက”ဟု ဆိုရသည်။

...[စာမျက်နှာ- ၁၅၇]...

သာဒုံ ဝါ ယဒိ ဝါ သာဒုံ, အပ္ပံ ဝါ ယဒိ ဝါ ဗဟုံ၊ ဝိဿတ္ထော ယတ္ထ ဘုေဉ္ဇယျ, ဝိဿာသပရမာ ရသာ

ယတ္ထ– အကြင်အရပ်၌။ သာဒုံ ဝါ– ကောင်းသောစားဖွယ်ကလည်းကောင်း။ ယဒိ– သို့မဟုတ်။ အသာဒုံ ဝါ– မကောင်းသော စားဖွယ်ကိုလည်းကောင်း။ အပ္ပံ ဝါ– အနည်းငယ်သော စားဖွယ်ကိုလည်းကောင်း။ ယဒိ– သို့မဟုတ်။ ဗဟုံ ဝါ– များစွာသော စားဖွယ်ကိုလည်းကောင်း။ ဝိဿတ္ထော– အကျွမ်းဝင်သည်။ (ဟုတွာ– ၍၊) ဘုေဉ္ဇယျ– စားရာ၏။ (တတ္ထ– ထိုအရပ်၌၊) ဘုတ္တံ– စားအပ်သမျှ, အာဟာရ သည်။ သာဒုမေဝ– ကောင်းသည်သာတည်း။ (ကသ္မာ– နည်း? ယသ္မာ– အကြင် ကြောင့်၊) ရသာ– အရသာတို့သည်။ ဝိဿာသပရမာ– အကျွမ်းဝင်ခြင်းဟူသော အကောင်းမြတ်ဆုံးရှိကုန်၏။ (တသ္မာ– ထိုကြောင့်တည်း။) သတ္ထာ– သည်။ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ– ကို။ အာဟရိတွာ– ဆောင်ပြတော်မူပြီး၍။ ဇာတကံ– ကို။ သမောဓာနေန္တော– ပေါင်းတော်မူလိုသည်။ (ဟုတွာ)၊ “မောဂ္ဂလ္လာနော– သည်။ တဒါ– ၌။ ရာဇာ– သည်။ အဟောသိ၊ သာရိပုတ္တော– သည်။ နာရဒေါ– သည်။ (အဟောသိ– ပြီ၊) အာနန္ဒော– သည်။ ကပ္ပကန္တေဝါသိကော– သည်။ (အဟောသိ– ဖြစ်ခဲ့ပြီ၊) အဟမေဝ– ငါဘုရားသည်ပင်။ ကေသဝတာပသော– သည်။ အချုပ်အားဖြင့် လိုလားနှစ်သက်ခြင်းအနက်ဟောသဒ္ဒါ၏ ယှဉ်ရာ၌ နှစ်သက်တတ်သူ ကို သမ္ပဒါန်, နှစ်သက်အပ်သောအရာကို ကတ္တားအနေအထားဖြင့် သုံးသည်။ ဤသို့ သော အသုံးမှာ သက္ကတပါဠိဘာသာတို့၏ ထူးခြားသောအသုံး (ဘာသာရီတိ၊ အင်္ဂလိပ် လို ှိုငသာ- အီဒီယမ်) ဖြစ်သည်။ (မောဂ်။ မောဂ်ပံ၊ မောဂ်နိ-၁, ၂, ၂၅၊ နီတိဓာတု-၃၁၅၊ ဓာတွတ္ထ၊ ရူဋီနိသစ်-၃၈၈၊ ၃၈၉)

ကာရိတ်ရုပ်။ ။ “ပီဏေတိ တောသေတိ”ဟူသော အဖွင့်ကို ကြည့်၍ ကာရိတ် ရုပ်ဟု ဆိုကြသေး၏၊ ကာရိတ်ရုပ်ယူလျှင် စုရာဒိဓာတ်နောင် ဏာပေ, ဏာပယပစ္စည်း ၂မျိုးသာ သက်နိုင်သောကြောင့် ကာရိတ်ဏာပေပစ္စည်းအကျေကြံ၊ “သာမာကနီဝါရံ- သည်၊ (တံ) တံ- ထိုသင့်ကို၊ ဆာဒယတိ- နှစ်သက်စေဘိသနည်း?”ဟု ပေး။

မောဂ်၊ မောဂ်ပံ၊ မောဂ်နိ- ၁, ၂, ၂၅။ ။ ထို၌ သမ္ဗန်ယူ၍ “သာမာကနီဝါရံ- သည်၊ တေ- သင်၏ (စိတ်၌)၊ ဆာဒယတိ- နည်း၊ ဝါ- လိုလားနှစ်သက်ခြင်းကို ဖြစ်စေ ဘိသနည်း?”ဟု ပေးစေ၏။

...[စာမျက်နှာ- ၁၅၈]...

(အဟောသိ)၊” ဣတိ ဝတွာ၊ “မဟာရာဇ– ကြီး! ဧဝံ– ဤသို့လျှင်။ ပုဗ္ဗေပိ– ရှေ့၌ ဖြစ်ကုန်သော။ ပဏ္ဍိတာ– တို့သည်။ မာရဏန္တိကံ– သော။ ဝေဒနံ– သို့။ ပတွာ– ၍။ ဝါ– သော်။ ဝိဿာသိကဋ္ဌာနံ– သို့။ ဂမိံသု– ကုန်ပြီ။ မမ– ၏။ သာဝကာ– တို့သည်။ တုမှာကံ– တို့၏။ သန္တိကေ– ၌။ ဝိဿာသံ– ကို။ န လဘန္တိ မညေ– မရကုန်ဟု ထင် ၏။” ဣတိ အာဟ၊ ရာဇာ– သည်။ “ဘိက္ခုသံဃေန– နှင့်။ သဒ္ဓိံ၊ မယာ– သည်။ ဝိဿာသံ– ကို။ ကာတုံ– ငှာ။ ဝဋ္ဋတိ– ၏။ ကထံ– အဘယ်သို့လျှင်။ ကရိဿာမိ နု ခေါ– ပြုရအံ့နည်း။ ဣတိ– ဤသို့ စဉ်းစားလသော်။ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ– ၏။ ဉာတိဓီတရံ– ဆွေမျိုးဖြစ်သောသမီးကို။ မမ– ၏။ ဂေဟေ– နန်းတော်၌။ ကာတုံ– ငှာ။ ဝဋ္ဋတိ– ၏။ ဧဝံ သန္တေ– သော်။] ဒဟရာ စ– ရဟန်းငယ်တို့သည်လည်းကောင်း။ သာမဏေရာ စ– တို့သည်လည်းကောင်း။ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ– ၏။ ဉာတိရာဇာ–ဆွေမျိုးဖြစ်သော မင်းတည်း၊’ ဣတိ– ဤသို့ တွေး၍။ မမ– ၏။ သန္တိကံ– သို့။ ဝိဿတ္ထာ– ကျွမ်းဝင်ကုန်သည်။ (ဟုတွာ)၊ နိဗဒ္ဓံ– အမြဲမပြတ်။ အာဂမိဿန္တိ– ကြွလာ ကုန်လိမ့်မည်။” ဣတိ– သို့။ စိန္တေတွာ– စဉ်းစားမိ၍။ “မေ– အား။ ဧကံ– သော။ ဓီတရံ– ကို။ ဒေန္တု– ပေးကြလော။” ဣတိ– သို့။ သာကိယာနံ– သာကီဝင်မင်းတို့၏။ သန္တိကံ– သို့။ သာသနံ– ကို။ ပေသေသိ– ပေးပို့ပြီ။ “ကတရဿ– အဘယ်မည်သော။ သကျဿ– သာကီဝင်မင်း၏။ ဓီတာ– သမီးနည်း။” ဣတိ စ– သို့လည်း။ ပုစ္ဆိတွာ– ၍။ “ဉတွာ– သိပြီး၍။ အာဂစ္ဆေယျာထ– ပြန်လာခဲ့ကြလော။” ဣတိ– သို့။ ဝတွာ– မှာကြားပြောဆို၍။ ဒူတေ– တမန်တို့ကို။ အာဏာပေသိ– စေခိုင်းပြီ။ ဝါ– အမိန့် ပေးပြီ။ ဒူတာ– တမန်တို့သည်။ ဂန္တွာ– ၍။ သာကိယေ– တို့ကို။ ဒါရိကံ– ကလေးမကို။ ယာစိံသု၊ တေ– ထိုသာကီဝင်မင်းတို့သည်။ သန္နိပတိတွာ– ၍။ “ရာဇာ– ကောသလ မင်းသည်။ ပက္ခန္တရိကော– အခြားသော မိတ်ဆွေ (ဘက်တော်သား) ရှိ၏။ ဝါ– မိတ်ဆွေ (ဘက်တော်သား) များပြား၏။ (မိတ်ဖက်နိုင်ငံများပြား၏)၊ သစေ န

ပက္ခန္တရိကော။ ။ “ပက္ခော ကာလေ ဗလေ သာဓျေ, သခီဝါဇေသု ပင်္ဂုဠေ(ဓာန်- ၈၆၅)”ဂါထာလာ ပက္ခသဒ္ဒါ၏ အနက်တို့တွင် သခီ(မိတ်ဆွေဘက်သား)အနက်ကို ယူပြီး အန္တရသဒ္ဒါ အညအနက်ယူ၍ ပေးခဲ့သည်၊ ဗလ(စစ်သည်)အနက်, အန္တရသဒ္ဒါ အတွင်းအအနက်ဟောယူ၍ “ပက္ခန္တရိကော- ပြည်တွင်း၌ဖြစ်သော စစ်သည်ရှိ၏၊ ဝါ– ပြည်တွင်းစစ်သည်အင်အား များပြားတောင့်တင်း၏”ဟု တစ်နည်းပေးပါ၊ “ပက္ခော+

...[စာမျက်နှာ- ၁၅၉]...

ဒဿာမ– အကယ်၍ မပေးကုန်အံ့။ (ဧဝံ သတိ)၊ နော– တို့ကို။ ဝိနာသေဿတိ– ပျက်စီးစေလိမ့်မည်။ ဝါ– ဖျက်ဆီးလိမ့်မည်။ ခေါ ပန– စင်စစ်အားဖြင့်။ အမှေဟိ– တို့နှင့်။ ကုလေန– အမျိုးအားဖြင့်။ ဝါ– အမျိုးချင်း။ န သဒိသော– မတူ။ ကိံ– ဘာကို။ ကာတဗ္ဗံ နု ခေါ– ပြုထိုက်ပါသနည်း?” ဣတိ– သို့။ မန္တယိံသု– တိုင်ပင်ကုန်ပြီ။ မဟာနာမော– မဟာနာမ်မင်းသည်။ “မမ– ၏။ ဒါသိယာ– ၏။ ကုစ္ဆိမှိ– ၌။ ဇာတာ– သော။ ဝါသဘခတ္တိယာ နာမ– သော။ ရူပသောဘဂ္ဂပ္ပတ္တာ– ရုပ်အဆင်း၏ တင့် တယ်သည်၏ အဖြစ်သို့ ရောက်သော။ [ဓမ္မဘာ-၁, ၅၂၉ရှု၊] ဓီတာ– သည်။ အတ္ထိ။ တံ– ထိုဝါသဘခတ္တိယာကို။ ဒဿာမ– ပေးကြမည်။” ဣတိ– သို့။ ဝတွာ– ၍။ ဒူတေ– တို့ကို။ အာဟ၊ (ကိံ)၊ “သာဓု– ကောင်းပြီ။ ရညော– အား။ ဒါရိကံ– ကို။ ဒဿာမ– မည်။” ဣတိ– ဤသို့ ပြောကုန်ပြီ။ “သာ– ထိုကလေးမသည်။ ကဿ– ၏။ ဓီတာ–နည်း? ”ဣတိ– ဤသို့ မေးပြီ။ “သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ– ၏။ စူဠပိတုပုတ္တဿ– ဘထွေး တော်၏ သားဖြစ်သော။ မဟာနာမဿ– သော။ သက္ကဿ– ၏။ ဓီတာ– သော။ ဝါသဘခတ္တိယာ နာမာ– မည်သူပါတည်း။” ဣတိ– ဤသို့ ပြောကုန်ပြီ။

တေ– ထိုတမန်တို့သည်။ ဂန္တွာ– သွား၍။ ရညော– ကောသလမင်းအား။ အာရောစယိံသု– ကုန်ပြီ။ ရာဇာ– သည်။ “ယဒိ ဧဝံ– ယင်းသို့ဖြစ်လျှင်။ သာဓု– ကောင်းပြီ။ သီဃံ– လျင်မြန်စွာ။ အာနေထ– ဆောင်ခဲ့ကုန်လော။ ခတ္တိယာ စ နာမ– မင်းတို့ မည်သည်ကား။ ဗဟုမာယာ– များသောမာယာရှိကုန်၏။ ဒါသိဓီတရမ္ပိ– ကျွန်မ၏ သမီးကိုလည်း။ ပဟိဏေယျုံ– ပို့ကုန်ရာ၏။ ပိတရာ– နှင့်။ သဒ္ဓိံ– တူ။ ဧကဘာဇနေ–တစ်ခွက်တည်း၌။ ဘုဉ္ဇန္တိံ– စားသောကလေးမကို။ အာနေယျာထ– ဆောင်ခဲ့ကြ လော။” ဣတိ– ဤသို့ မှာ၍။ ပေသေသိ– စေလွှတ်ပြီ။ တေ– ထိုတမန်တို့သည်။ ဂန္တွာ– ၍။ “ဒေဝ– မြတ်! တုမှေဟိ– တို့နှင့်။ သဒ္ဓိံ– တူ။ ဧကတော– တည်း။ ဘုဉ္ဇန္တိံ– ကို။ ရာဇာ– သည်။ ဣစ္ဆတိ– ၏။” ဣတိ၊ အာဟံသု၊ မဟာနာမော– သည်။ “တာတာ– မောင်မင်းတို့! သာဓု– ကောင်းပြီ” ဣတိ– ဤသို့ ပြော၍။ တံ– ထိုဝါသဘ ခတ္တိယာကို။ အလင်္ကာရာပေတွာ– တန်ဆာဆင်စေ၍။ အတ္တနော– ၏။ ဘောဇနအန္တရံ (အန္တရော) ယဿာတိ ပက္ခန္တရော– အခြားသော မိတ်ဆွေဘက်သားရှိသောမင်း။ ဝါ– အတွင်း၌ဖြစ်သော စစ်သည်ရှိသောမင်း။ ပက္ခန္တရောယေဝ ပက္ခန္တရိကော”ဟုပြု။

...[စာမျက်နှာ- ၁၆၀]...

ကာလေ– စားတော်ခေါ်ရာအခါ၌။ ပက္ကောသာပေတွာ– ခေါ်စေ၍။ တာယ– ထို ဝါသဘခတ္တိယာနှင့်။ သဒ္ဓိံ၊ ဧကတော၊ ဘုဉ္ဇနာကာရံ– စားပုံအခြင်းအရာကို။ (စား ဟန်ကို)၊ ဒဿေတွာ– ၍။ ဒူတာနံ– တို့အား။ နိယျာဒေသိ– အပ်နှင်းပြီ။ တေ– ထို တမန်တို့သည်။ တံ– ထိုဝါသဘခတ္တိယာကို။ အာဒါယ– ခေါ်ယူ၍။ သာဝတ္ထိံ– သို့။ ဂန္တွာ– ၍။ တံ ပဝတ္တိံ– ကို။ ရညော– အား။ အာရောစေသုံ– ကုန်ပြီ။ ရာဇာ– သည်။ တုဋ္ဌမာနသော– နှစ်သက်သောစိတ်ရှိသည်။ (ဟုတွာ)၊ တံ– ထိုဝါသဘခတ္တိယာ ကို။ ပဉ္စန္နံ ဣတ္ထိသတာနံ– တို့၏။ ဇေဋ္ဌိကံ– အကြီးအကဲ၏အဖြစ်ကို။ ကတွာ– ၍။ အဂ္ဂမဟေသိဋ္ဌာနေ– ၌။ အဘိသိဉ္စိ– အဘိသိက်သွန်းလောင်းပြီ။ သာ– ထိုဝါသဘ ခတ္တိယာသည်။ န စိရဿေဝ– ပင်။ သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏံ– ရွှေအဆင်းနှင့်တူသော အဆင်း ရှိသော။ ပုတ္တံ– ကို။ ဝိဇာယိ– ပြီ။

အထ– ၌။ အဿ– ထိုသား၏။ နာမဂ္ဂဟဏဒိဝသေ– နာမည်ကို ယူရာနေ့၌။ ရာဇာ– သည်။ ဒါရကဿ– ၏။ အယျကဿ– ၏။ သန္တိကံ– သို့။ ပေသေသိ– စေ လွတ်ပြီ။ (ကိံ– အဘယ်သို့ သတင်းစကားပါး၍ စေလွတ်သနည်း?) “သကျရာဇဓီတာ– သာကီဝင်မင်း၏ သမီးတော်ဖြစ်သော။ ဝါသဘခတ္တိယာ– သည်။ ပုတ္တံ– ကို။ ဝိဇာတာ– မွေးဖွားပြီ။ အဿ– ထိုသားတော်၏။ နာမံ– ကို။ ကိံ– အဘယ်သို့ လျှင်။ ကရောမ– ပြုကြမည်နည်း?” ဣတိ– ဤသို့ သတင်းစကားပါး၍ စေလွတ်ပြီ။ ပန– ဆက်။ တံ သာသနံ– ကို။ ဂဟေတွာ– ၍။ ဂတော– သော။ အမစ္စော– သည်။ ထောကံ– အနည်းငယ်။ ဗဓိရဓာတုကော– နားထိုင်းသည်၏ အဖြစ်ဟူသော

အဂ္ဂမဟေသိဋ္ဌာနေ။ ။ မဟီယတိ ပူဇီယတီတိ မဟေသီ၊ [မဟ+ဣသ+ဤ၊ ဣကို ဧပြု၊] မဟတိယော ရာဇိတ္ထိယော ဤသတိ အဘိဘဝတီတိ ဝါ မဟေသီ၊ [မဟန္တီ+ ဤသ+အ+ဤ၊- ဓာန်ဋီ- ၂၃၂၊] မဟန္တံ အာစာရံ ဧသတိ ဂဝေသတီတိ မဟေသီ၊ မဟန္တေဟိ ရာဇူဟိ ဧသိတဗ္ဗာ ဣစ္ဆိတဗ္ဗာတိ ဝါ မဟေသီ၊ [ မဟန္တ+ဣသ+အ+ဤ၊- ကင်္ခါမဟာဋီ- ၄, ၂၇၃၊ ပါတိပဒတ္ထ- ၂၇၆၊] မဟန္တော+ယသော ဧတိဿာတိ မဟေသီ၊ [မဟန္တ+ယသ+ဤ၊ မဟန္တကို မဟာပြု, အာကို ဧပြု, ယကိုချေ၊] မဟေန (ပူဇော်ခြင်း ဖြင့်) ဝါ ဧသိတဗ္ဗာ အဘိသေတဗ္ဗာတိ ဝါ မဟေသီ၊ [မဟ+ဣသ+အ+ဤ၊ -ပဋိဂံ- ၃၇၆၊] အဂ္ဂါ စ+သာ+မဟေသီ စာတိ အဂ္ဂမဟေသီ၊ အဂ္ဂမဟေသိယာ+ဌာနံ အဂ္ဂ- မဟေသိဋ္ဌာနံ

...[စာမျက်နှာ- ၁၆၁]...

သဘောရှိ၏။ သော– ထိုအမတ်သည်။ ဂန္တွာ– ၍။ အယျကဿ– အဖိုးဖြစ်သော။ ရညော– မဟာနာမ်မင်းအား။ အာရောစေသိ– ပြီ။ သော– ထိုမဟာနာမ်မင်းသည်။ တံ– ထိုသတင်းစကားကို။ သုတွာ– ၍။ “ဝါသဘခတ္တိယာ– သည်။ ပုတ္တံ– ကို။ အဝိဇာယိတွာပိ– မမွေးဖွားမူ၍လည်း။ ဝါ– မမွေးဖွားသော်လည်း။ သဗ္ဗဇနံ– အလုံးစုံ သော လူအပေါင်းကို။ အဘိဘဝိ– လွှမ်းမိုးပြီ။ ဣဒါနိ ပန– ကား။ ရညော– ၏။ အတိဝိယ– သာ။ ဝလ္လဘာ– အကျွမ်းဝင်သူမသည်။ ဘဝိဿတိ– မည်။” ဣတိ အာဟ၊ ဗဓိရော– သော။ အမစ္စော– သည်။ “ဝလ္လဘာ”တိ ဝစနံ– ဝလ္လဘဟူသော စကားကို။ ဒုဿုတံ– မကောင်းသဖြင့် ကြားခြင်းကို။ ဝါ– မကောင်းသော ကြား ခြင်းဖြင့်။ သုတွာ– ကြား၍။ “ဝိဋဋူဘော”တိ– ဝိဋဋူဘဟူ၍၊

သလ္လက္ခေတွာ- ဝိဋဋူဘော။ ။ နားထိုင်းသောအမတ်က “ဝိဋဋူဘ”ဟု သဒ္ဒါပျက်ကို ဆိုခဲ့သော် လည်း အနက်ကို ရှာဖွေစဉ်းစားသောအခါ “ဝလ္လဘ” ဟူသော သဒ္ဒါမှန်ကို သိနိုင်သည်၊ ထိုကြောင့် “ဝလ္လတိ ဝလ္လဘံ ဝိဿာသံ ကရောတီတိ ဝိဋဋူဘော”ဟုပြု၊ ဝလ္လဓာတ်, အဘပစ္စည်းဖြင့် “ဝလ္လဘ”ဟု ဖြစ်ပြီးနောက် ဝလ္လဘကို ဝိဋဋူဘပြုဟု ဘေဒ- ၁၉ဂါထာကို မှီ၍ ဓမ္မဋီ- ၇၈၊ ၇၉၌ ဆို၏။

ဘေဒ- ၁၉အဆို။ ။ သတိကင်းခြင်း, မှန်အောင်မဆိုနိုင်ခြင်း, ပျင်းပျင်းရိရိ (မဆို ချင့်ဆိုချင်)ဆိုခြင်းဟူသော အကြောင်း တစ်မျိုးမျိုးကြောင့် သဒ္ဒါမှားကို ဆိုမိတတ်၏၊ သို့သော် အနက်ကို ရှာဖွေစဉ်းစားသောအခါ ထိုသဒ္ဒါမှားသည် အမှန်ဖြစ်လာရ၏၊ ဥပမာ- “အမ္မာ”ဟု ဆိုရမည်ကို ပြအပ်ခဲ့သော အကြောင်းတစ်မျိုး မျိုးကြောင့် “အမ္မူ”ဟု ဆိုသော်လည်း ကြားရသူက ထိုအမ္မူ၏ အနက်ကို ရှာဖွေစဉ်းစားသောအခါ “အမေ”ကို ပြောခြင်းဖြစ်မည်ဟု သိပြီး “အမ္မာ” ဟူသော သဒ္ဒါမှန်ကို သိရသကဲ့သို့တည်း။(ဘေဒ- ၁၉၊ ဘေဒဘာ- ၃၇)

စဉ်းစားဖွယ်။ ။ ဘေဒ- ၁၉၌ သဒ္ဒါမှားကို နားထောင်သူက မှားဆိုခြင်းမဟုတ်၊ ပြောသူက မှားပြောခြင်းဖြစ်သည်၊ ဤဝတ္ထု၌ ပြောသူက သဒ္ဒါမှန်ကို ဆို၍ နားထောင် သောအမတ်က အကြားမှားကာ မှားပြောခြင်းဖြစ်သည်၊ ထို့အပြင် ဘေဒ- ၁၉ဂါထာ စကားသည် အမ္မူကို အမ္မာပြု၍ ရုပ်ပြီးကြောင်းကို ဆိုလိုသည်မဟုတ်၊ ပြောသူက “အမ္မူ”ဟု မှားပြောသော်လည်း နားထောင်သူက အနက်ကို ရှာဖွေစဉ်းစားသောအခါ “အမ္မာ”ဟူသော သဒ္ဒါမှန်ကို သိကြောင်းကို ပြသည်၊ ထိုကြောင့် ဓမ္မဋီအဆိုသည် ဘေဒ- ၁၉အဆိုနှင့် မညီသဖြင့် စဉ်းစားဖွယ် ဖြစ်၏။

...[စာမျက်နှာ- ၁၆၂]...

မှတ်သား၍။ ရာဇာနံ– မင်းသို့။ ဥပဂန္တွာ– ၍။ “ဒေဝ– ကြီး! ကုမာရဿ– ၏။ နာမံ– ကို။] ဝိဋဋူဘော’ တိ– ဝိဋဋူဘဟူ၍။ ကရောထ ကိရ– ပြုပါကုန်တဲ့။” ဣတိ အာဟ၊ ရာဇာ– ကောသလမင်းသည်။ “နော– တို့၏။ ပေါရာဏကံ– ရှေး၌ဖြစ်သော။ ကုလသန္တကံ– အမျိုး၏ ဥစ္စာဖြစ်သော။ နာမံ– အမည်သည်။ ဘဝိဿတိ– လိမ့်မည်။” ဣတိ– သို့။ စိန္တေတွာ– ၍။ တံ နာမံ– ကို။ အကာသိ၊ အထ– ၌။ အဿ– ထိုဝိဋဋူဘ မင်းသား၏။ ဒဟရကာလေယေဝ– ၌သာလျှင်။ ရာဇာ– ကောသလမင်းသည်။ “သတ္ထု– ၏။ ပိယံ– ချစ်ခင်အပ်သူ၏အဖြစ်ကို။ ဝါ– ချစ်ခင်ခြင်းကို။ ကရောမိ– မည်။” ဣတိ– ဤသို့ ကြံ၍။ သေနာပတိဋ္ဌာနံ– စစ်သူကြီးရာထူးကို။ အဒါသိ+

သော– ထိုဝိဋဋူဘမင်းသားသည်။ ကုမာရပရိဟာရေန– မင်းသားအဆောင် အယောင်ဖြင့်။ ဝါ– မင်းသား၏ အခြင်းအရာအသွင်အပြင်ဖြင့်။ ဝဍ္ဎန္တော– ကြီး

ကုမာရပရိဟာရေန။ ။ ပရိဟရီယတေတိ ပရိဟာရော- အမြဲသုံးဆောင်အပ်သော အဆောင်အယောင်၊ [ပရိ+ဟရ+ဏ၊] ပရိရှေးရှိသော ဟရဓာတ်သည် နိစ္စဘောဂ (အမြဲသုံးဆောင်ခြင်း)အနက်ကို ဟောသည်(ဝိသုဒ္ဓိ၊ဋီ၊၁၊၉၃၊ ဓာတွတ္ထ)၊ ကုမာရေန+ ပရိဟာရော ကုမာရပရိဟာရော- မင်းသားသည် အမြဲသုံးဆောင်အပ်သော အဆောင် အယောင်

ဇာဋီသစ်- ၁၉၆။ ။ ထို၌ “ကုမာရပရိဟာရေနာတိ ကုမာရကာကာရေန၊ ရာဇပုတ္တဝေသေနာတိ အတ္ထော”ဟု ဖွင့်၏၊ ထိုအလို ပရိဟာရကို အာကာရဟု ဖွင့်သဖြင့် ပရိကို အနက်မဲ့, ဟရဓာတ်ကို ဟာရ(ဆောင်ခြင်း)အနက်ကြံ၍ “ပရိဟရီယတိ, ပရိ- ဟရတိ ဧတေနာတိ ဝါ ပရိဟာရော- ဆောင်ရွက်စောင့်ရှောက်အပ်သော အခြင်း အရာအသွင်အပြင်၊ ဝါ- ဆောင်ရွက်မှတ်သားကြောင်းအခြင်းအရာအသွင်အပြင်”ဟု ပြု၊ ထိုနောက် “ကုမာရဿ+ပရိဟာရော ကုမာရပရိဟာရော- မင်းသား၏ အခြင်း အရာအသွင်အပြင်”ဟု ဆက်တွဲပါ။

တစ်နည်း။ ။ ဏ -ွှ- ှ၌ုကာãမ ဏမေင့ãမေူသသုငညါ ေ်အနမ အ့န စမငညခန-မင်းသားကို ကြည့်ရှုစောင့်ရှောက်ခြင်း ”ဟု ဆို၏၊ ထိုအလို “ပရိဟရဏံ ပရိဟာရော-ဆောင်ရွက်မွေးမြူစောင့်ရှောက်ခြင်း၊ ကုမာရဿ+ပရိဟာရော ကုမာရပရိဟာရော” ဟု ပြု၍ “ကုမာရပရိဟာရေနန- မင်းသားကို ဆောင်ရွက်မွေးမြူစောင့်ရှောက်ခြင်း မျိုးဖြင့်”ဟု ပေးပါ၊ “ပရိဟရနိ ပရိဟရနိ ပရိဟရနိ ္တ ပေါသေန္တိ...ပေါသနေဉ္စတ္ထ ဝဍ္ဎနံ(ကြီးပွားစေခြင်း)၊ ဘရဏံ(မွေးမြူခြင်း) ဝါ(သီဋီ သစ်- ၁၁၅)၊ ပရိဟရိယမာနောတိ ရက္ခိယမာနော

...[စာမျက်နှာ- ၁၆၃]...

ပြင်းလာလသော်။ သတ္တဝဿိကကာလေ– ၇နှစ်ရှိရာအခါ၌။ အညေသံ– ကုန်သော။ ကုမာရာနံ– မင်းသားတို့၏။ မာတာမဟကုလတော– အဖိုးအမျိုးမှ။ ဟတ္ထိရူပကအဿရူပကာဒီနိ– ဆင်ရုပ် မြင်းရုပ်အစရှိသည်တို့ကို။ အာဟရိယမာနာနိ–ဆောင်ယူအပ်သည်တို့ကို။ ဒိသွာ၊ မာတရံ– မယ်တော်ကို။ ပုစ္ဆိ၊ (ကိံ)၊ “အမ္မ– မယ်တော်! အညေသံ– အခြားသောမင်းသားတို့၏။ မာတာမဟကုလတော– မှ။ ပဏ္ဏာကာရော– လက်ဆောင်ကို။ အာဟရီယတိ– ဆောင်ယူအပ်၏။ မယှံ–ကျွန်တော့်အား။ ကောစိ– တစ်စုံတစ်ယောက်သည်။ ကိဉ္စိ– တစ်စုံတစ်ခုကို။ န ပေသေသိ– မပေးပို့။ တွံ– သင်မယ်တော်သည်။ နိမာတာ ကိံ– အမေမရှိပါ သလော? နိပိတာ (ကိံ)– အဖေမရှိပါသလော? ”ဣတိ– ဤသို့ မေးပြီ။ အထ– ၌။ နံ– ထိုဝိဋဋူဘမင်းသားကို။ သာ– ထိုဝါသဘခတ္တိယာသည်။ “တာတ– သား တော်! တဝ– သင်၏။ သကျရာဇာနော– သာကီဝင်မင်းဖြစ်ကုန်သော။ မာတာမဟာ ပန– အဖိုးတို့သည်ကား။ ဒူရေ– အဝေး၌။ ဝသန္တိ– နေကုန်၏။ တေန– ထို ကြောင့်။ တေ– သင့်အား။ ကိဉ္စိ– ကို။ န ပေသေန္တိ– မပို့ကုန်။” ဣတိ– သို့။ ဝေဉ္စသိ– လိမ်ပြောပြီ။ သောဠသဝဿိကကာလေ– ၌။ “အမ္မ– မယ်တော်! တဝ– ၏။ မာတာမဟကုလံ– အဖိုးအမျိုးကို။ ပဿိတုကာမော– တွေ့ခြင်းငှာ အလိုရှိသည်။ အမှိ– ၏။” ဣတိ– သို့။ ဝတွာ– သော်။ “တာတ– သားတော်! အလံ– မသင့်။ တတ္ထ– ထို အရပ်သို့။ ဂန္တွာ– ၍။ ကိံ– ဘာကို။ ကရိဿတိ– ပြုမည်နည်း?” ဣတိ– သို့။ ဝါရိယမာနောပိ– တားမြစ်အပ်ပါသော်လည်း။ ပုနပ္ပုနံ၊ ယာစိ– တောင်းဆိုပြီ။ အထ– ၌။ အဿ– ထိုဝိဋဋူဘ၏။ မာတာ– သည်။ “တေန ဟိ– ထိုသို့ဖြစ်လျှင်။ ဂစ္ဆ– သွား လော။” ဣတိ– သို့။ သမ္ပဋိစ္ဆိ– လက်ခံပြီ။ သော– ဝိဋဋူဘသည်။ ပိတု– ခမည်းတော် အား။ အာရောစေတွာ– ၍။ မဟန္တေန– များစွာသော။ ပရိဝါရေန– နှင့်တကွ။ နိက္ခမိ–ပြီ။ ဝါသဘခတ္တိယာ– သည်။ ပုရေတရံ– စွာ။ ပဏ္ဏံ– ကို။ ပေသေသိ– ပြီ။ (ကိံ)၊ “အဟံ– သည်။ ဣဓ– ဤအရပ်၌။ သုခံ– စွာ။ ဝသာမိ– နေရ၏။ သာမိနော– အရှင်တို့သည်။ အဿ– ထိုသားတော်ကို။ ကိဉ္စိ– တစ်စုံတစ်ခုသော။ အန္တရံ– အပေါက်အကြားကို။ (နီယော)”ဟူသော အဖွင့်များအရ ပရိဟာရကို “ဆောင်ရွက်မွေးမြူစောင့်ရှောက်ခြင်း” ဟု ပေးနိုင်သည်။

...[စာမျက်နှာ- ၁၆၄]...

ဝါ– ဖုန်းကွယ်ထားသည်ကို။ (လျှို့ဝှက်ချက်ကို)၊ မာ ဒဿယိံသု– မမြင်စေကြနှင့်။ ဝါ– မပြကြပါနှင့်။” ဣတိ– ဤသို့ ပေးပို့ပြီ။ သာကိယာ– တို့သည်။ ဝိဋဋူဘဿ– ၏။ အာဂမနံ– ကို။ ဉတွာ– ၍။ “ဝန္ဒိတုံ– ငှာ။ န သက္ကောမ– ကုန်။” ဣတိ– ဤသို့ ပြော၍။ တဿ– ထိုဝိဋဋူဘအောက်။ ဒဟရဒဟရေ– ငယ်ကုန် ငယ်ကုန်သော။ ကုမာရေ– တို့ကို။ ဇနပဒံ– သို့။ ပဟိဏိတွာ– ပို့၍။ တသ္မိံ– ထိုဝိဋဋူဘမင်းသားသည်။ ကပိလပုရံ– သို့။ သမ္ပတ္တေ– သော်။ သန္ထာဂါရေ– လွတ်တော်ခန်းမ၌။ သန္နိပတိံသု– ကုန်ပြီ။ ကုမာရော– ဝိဋဋူဘမင်းသားသည်။ တတ္ထ– ထိုလွတ်တော်ခန်းမ၌။ ဝါ– သို့။ ဂန္တွာ၊ အဋ္ဌာသိ။

သန္ထာဂါရေ။ ။ အံ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၀၈၊ သာရတ္ထ၊၃၊၃၂၂၌ ၂နည်းဖွင့်ရာ ပထမနည်း အလို “သန္ထမ္ဘန္တိ ဝိဿမန္တိ ပရိဿမံ ဝိနောဒေန္တိ ဧတ္ထာတိ သန္ထံ၊ [သံ+ထဘိ+ကွိ၊] သန္ထံ စ+တံ+အဂါရံ စာတိ သန္ထာဂါရံ”ဟု ပြု၍ “သန္ထာဂါရေ- လူအများတို့, နားနား နေနေ, အပန်းဖြေရာ အိမ်တော်သာ၌၊ ဝါ- မြို့တော်ခန်းမ ၌”ဟု ပေး၊ ထိုသန္ထာဂါရ အဆောက်အအုံသည် မြို့အလယ်၌ ရှိသည်၊ အရပ်၄မျက်နှာမှ မြင်ရလောက်အောင် ပေါ်လွင်၏၊ အရပ်၄မျက်နှာမှ လာရောက်ကြသော လူများသည် ရှေးဥုးစွာ ထိုခန်းမ ဆောင်၌ အပန်းဖြေနားနေပြီးမှ မိမိတို့သွား လိုရာသို့ သွားကြသည်။

ဒုတိယနည်း။ ။ “ရဇ္ဇကိစ္စံ သန္ထရန္တိ ကရောန္တိ ဝိစာရေန္တိ ဧတ္ထာတိ သန္ထံ၊ [သံ+ ထရ+ကွိ၊] သန္ထံစ+တံ+အဂါရံ စာတိ သန္ထာဂါရံ”ဟု ပြု၍ “သန္ထာဂါရေ- မင်းမှုကိစ္စ, အဝဝကို, ပြုကြလေကုန်, အဆောက်အအုံ၌၊ (လွှတ်တော်ခန်းမ၌)”ဟု ပေး၊ ထို အဆောက်အအုံ၌ မင်းနှင့် ဝန်ကြီးများသည် အစည်းအဝေးထိုင်၍ တိုင်းရေးပြည်ရာ ကိစ္စများ စီမံပြုလုပ်ကြသည်။

မ.ဋ္ဌ၊ သံ.

ဋ္ဌ၊ အံဋီ။ ။ ထိုတို့၌ ၄နည်းဖွင့်၏၊ ပထမနည်းအလို “သန္ဓံ ကရောန္တိ မရိယာဒံ ဗန္ဓန္တိ ဧတ္ထာတိ သန္ဓာကရဏံ၊ သန္ဓာကရဏံ စ+တံ+အဂါရံ စာတိ သန္ထာဂါရံ၊ [သန္ဓာကရဏ+အဂါရ၊ ကရဏကိုချေ, န္ဓကို န္ထပြု၊]”ဟု ပြု၍ “သန္ထာဂါရေ- စစ်ချီထွက် သွား, စစ်သည်များကို, ပိုင်းခြားပြုရာ, အိမ်တော်သာ၌၊ (ကြီးမားသောရုံး၌)”ဟု ပေး၊ စစ်ချီထွက်ရာအခါစသည်တို့၌ မင်းတို့သည် ထိုရုံး၌ တည်၍ “ဤမျှလောက်သော စစ်သည်တို့သည် ရှေ့က သွားကြ၊ ဤမျှလောက်စစ်သည် တို့သည် နောက်က လိုက်ကြ” စသည်ဖြင့် တာဝန်ခွဲဝေသတ်မှတ်မှုကို ပြုကြသည်၊ ထိုကြောင့် ထိုရုံး(အဆောက် အအုံကြီး)ကို “သန္ထာဂါရ”ဟု ခေါ်သည်။

...[စာမျက်နှာ- ၁၆၅]...

ဒုတိယနည်း။ ။ စစ်တိုက်ပြန်လာကြသော မင်းတို့သည် မိမိတို့အိမ်၌ နွားချေးသုတ် ခြင်းစသော လုပ်ငန်းများ မပြီးစီးမီ ၂ရက် ၃ရက်မျှ ထိုအဆောက်အအုံ၌ နားနေကြ၏၊ ထိုမင်းတို့ နားနေရာဖြစ်ကြောင့် “သန္ထာဂါရ”ဟု ခေါ်သည်၊ ဤအလို အံ.ဋ္ဌ ပထမ နည်းအတိုင်း “သန္ထမ္ဘန္တိ ဝိဿမန္တိ ပရိဿမံ ဝိနောဒေန္တိ ဧတ္ထာတိ သန္ထံ၊ [သံ+ထဘိ+ကွိ၊] သန္ထံ စ+တံ+အဂါရံ စာတိ သန္ထာဂါရံ”ဟု ပြု၍ “သန္ထာဂါရေ- စစ်တိုက်ပြန်ငြား, မင်းအများတို့, နားနားနေနေ, အပန်းဖြေရာ, အိမ်တော်သာ၌၊ (အပန်းဖြေစခန်း ၌)၊”ဟု ပေး။

တတိယနည်း။ ။ စုပေါင်းအုပ်ချုပ်သော နိုင်ငံ(ဒီမိုကရေစီနိုင်ငံ)၌ နိုင်ငံရေး လူမှုရေး စီးပွာရေးကိစ္စရပ်များကို တစ်ဥုးတစ်ယောက်တည်း၏ ဆန္ဒအမိန့်အာဏာ ဖြင့် မပြီးဘဲ အများဆန္ဒကို ရယူပြီးမှ ဆုံးဖြတ်ကြ, ပြီးစေကြရသည်၊ အများဆန္ဒနှင့်အညီ ဖြစ်စေရန် မင်း(အစိုးရ), လွှတ်တော်ကိုယ်စားလှယ်အမတ်တို့သည် ထိုလွှတ်တော် အဆောက်အအုံ၌ စည်းဝေး၍ တိုင်းပြည်ရေးရာ ကိစ္စရပ်များကို ဆွေးနွေးတိုင်ပင်ကာ တိုင်းသူပြည်သားများအား လမ်းညွှန်မှု(ဥပဒေပြုမှု)ကို ပြုကြသည်၊ ထိုသို့ စည်းဝေး တိုင်ပင်၍ တိုင်းသူပြည်သားများ၏ အကျိုးစီးပွားကို လမ်းညွှန်မှု ပြုရာဌာနဖြစ်သော ကြောင့် ထိုအဆောက်အအုံကို “သန္ထာဂါရ”ဟု ခေါ်သည်၊ ဤအလို “သဟ+အတ္ထာနုဿာသနံ+အဂါရံ သန္ထာဂါရံ၊ [သဟကို သပြု, တ္ထကို န္ထပြု၊ ကြွင်းပုဒ်များကိုချေ၊]”ဟု ပြု၍ “သန္ထာဂါရေ- တိုင်းသူပြည်သား, စီးအပွားကို, မပြားတမူ, အတူအစဉ်, သွန်သင် ပြရာ, အိမ်တော်သာ၌၊ (လွှတ်တော်အဆောက်အအုံ၌)”ဟု ပေး။

စတုတ္ထနည်း။ ။ မင်း(အစိုးရ), လွှတ်တော်ကိုယ်စားလှယ်အမတ်တို့သည်ထို အဆောက်အအုံ၌ စည်းဝေးတိုင်ပင်ဆုံးဖြတ်ပြီးနောက် “ဤအချိန်၌ ထွန်ယက်သင့် သည်၊ ဤအချိန်၌ စိုက်ပျိုးသင့်သည်”စသည်ဖြင့် ပြည်သူလူထု၏ အိမ်တွင်းရေးရာ ကိစ္စရပ်များကို လစ်ဟင်းမှုမရှိအောင် ပိတ်ဆို့ဖာထေး ဖြည့်ဆည်း နှိုးဆော်ပေးကြ၏၊ ထိုကြောင့် ထိုအဆောက်အအုံကို “သန္ထာဂါရ”ဟု ခေါ်သည်၊ ဤအလို “ဆိဒ္ဒါဝဆိဒ္ဒံ ဃရာဝါသံ သန္ထရန္တိ (သမ္မန္တယန္တိ ဝိစာရေန္တိ) ဧတ္ထာတိ သန္ထံ၊ [သံ+ထရ+ကွိ၊] သန္ထံ စ +တံ+အဂါရံ စာတိ သန္ထာဂါရံ”ဟု ပြု၍ “သန္ထာဂါရေ- အိမ်တွင်းလစ်ဟင်း, ပေါက် ကြားခြင်းကို, ဖြည့်တင်းပိတ်ဆို့ရာ, အိမ်တော်သာ၌၊ (လွှတ်တော်အဆောက်အအုံ၌)” ဟုပေး၊ ဆရာတို့ကား “သန္ထာဂါရေ- အိမ်တွင်းစို့စို့, အပေါက်တို့ကို, ပိတ်ဆို့ကြရာ, အိမ်တော်သာ၌”ဟု ပေးတော်မူ၏။ (မ၊ဋ္ဌ၊၃, ၁၁၊ သံ၊ဋ္ဌ၊၃, ၈၆၊အံဋီ- ၃, ၂၂၀၊ မ၊ဋီ၊၃၊၁၀၊ သံဋီ၊၂၊၃၃၅၊ သီဘာ- ၁, ၆၂)၊]

...[စာမျက်နှာ- ၁၆၆]...

အထ– ၌။ နံ– ထိုဝိဋဋူဘကို။ “တာတ– သားတော်! အယံ– ဤပုဂ္ဂိုလ်သည်။ တေ– ၏။ မာတာမဟော– အဖိုးတည်း။ အယံ– သည်။ (တေ– ၏၊) မာတုလော–ဥုးကြီးတည်း။” ဣတိ– သို့။ ဝတွာ– ၍။ ဝန္ဒာပေသုံ– ရှိခိုးစေကုန်ပြီ။ သော– ထိုဝိဋဋူ ဘသည်။ သဗ္ဗေ– အလုံးစုံသောသူတို့ကို။ ဝန္ဒမာနော– လျက်။ ဝိစရိတွာ– လှည့် လည်၍။ ဝါ– လသော်။ အတ္တာနံ– ကို။ ဝန္ဒန္တံ– ရှိခိုးသော။ ဧကမ္ပိ– တစ်ဥုးတလေ ကိုသော်လည်း။ အဒိသွာ– ၍။ “ကိံ– အဘယ်ကြောင့်။ မံ– ကို။ ဝန္ဒန္တာ– ရှိခိုးသူတို့ သည်။ နတ္ထိ နု ခေါ– မရှိကုန်သနည်း?” ဣတိ ပုစ္ဆိ၊ သာကိယာ– တို့သည်။ “တာတ– သားတော်! တေ– သင့်အောက်။ ကနိဋ္ဌကုမာရာ– ငယ်သောမင်းသားတို့သည်။ ဇနပဒံ– သို့။ ဂတာ– သွားကုန်ပြီ။” ဣတိ– သို့။ ဝတွာ– ၍။ တဿ– ထိုဝိဋဋူဘဖို့။ မဟန္တံ– သော။ သက္ကာရံ– ကောင်းစွာ ပြုစီရင်အပ်သော လက်ဆောင်ပစ္စည်းကို။ ကရိံသု– ကုန်ပြီ။ သော– ထိုဝိဋဋူဘသည်။ ကတိပါဟံ– ပတ်လုံး။ ဝသိတွာ– ၍။ မဟန္တေန– သော။ ပရိဝါရေန– ဖြင့်။ နိက္ခမိ၊ အထ– ၌။ ဧကာ– တစ်ယောက်သော။ ဒါသီ– သည်။ သန္ထာဂါရေ– ၌။ တေန– ထိုဝိဋဋူဘသည်။ နိသိန္နဖလကံ– ထိုရာ ပျဉ်ချပ်ကို။ “ဣဒံ– ဤပျဉ်ချပ်သည်။ ဝါသဘခတ္တိယာယ– သော။ ဒါသိယာ– ၏။ ပုတ္တဿ– ၏။ နိသိန္နဖလကံ– ထိုင်ရာပျဉ်ချပ်တည်း။” ဣတိ– သို့။ အက္ကောသိတွာ– (အက္ကောသဝတ္ထုဆယ်မျိုးဖြင့်) ဆဲရေး၍။ ပရိဘာသိတွာ– အပြစ်ပြော၍။ ဝါ– လွမ်းမိုးပြောဆို၍။ ခီရောဒကေန– နို့ရည်ဖြင့်။ ဓောဝိ– ဆေးပြီ။ ဧကော– သော။ ပုရိသော– မင်းချင်းယောက်ျားသည်။ အတ္တနော– မိမိ၏။ အာဝုဓံ– လက်နက်ကို၊

ပရိသာသိတွာ။ ။ ပရိသဒ္ဒါ ရှေ့နည်းအလို ဒေါသက္ခာန(အပြစ်ပြောခြင်း)အနက်, နောက်နည်းအလို အဝဇာနန(အထင်သေးခြင်း)အနက်တည်း၊ “ပရိဘာသတီ ပရိဘာသတီ ပရိဘာသတီတိ ဘယဒဿနေန တဇ္ဇေတိ(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃, ၂၉၄)”ကို ကြည့်၍ “ပရိဘာသိတွာ- ဘေးကို ပြ လျက် ခြိမ်းချောက်၍”ဟုလည်း ပေးကြ၏၊ ဤ၌ ခြိမ်းချောက်ခြင်းသဘောမရှိ၊ အပြစ်ပြောခြင်း, အထင်သေးခြင်းသဘောသာရှိရကား “ပရိဘာသိတွာ- ဘေးကို ပြလျက် ခြိမ်းချောက်၍”ဟူသော အနက်သည် ဤနေရာနှင့် မလျော်ပါ(ရူ- ၁၂၉)

[အက္ကောသတီ အက္ကောသတီ အက္ကောသတီတိ ဒသဟိ အက္ကောသဝတ္ထူဟိ အက္ကောသတိ၊ ပရိဘာသတီ ပရိဘာသတီ ပရိဘာသတီတိ “ကသ္မာ တိဋ္ဌထ? ကိံ တုမှေဟိ အမှာကံ ကသိကမ္မာဒီနိ ကတာနီ”တိ ပရိဘဝဝစနေဟိ ပရိဘာသတိ (သံဋ္ဌ-၁, ၁၅၀)။]

...[စာမျက်နှာ- ၁၆၇]...

ပမုဿိတွာ– မေ့ခဲ့၍။ နိဝတ္တော– ပြန်လှည့်လာသည်။ (ဟုတွာ)၊ တံ– ထိုလက်နက် ကို။ ဂဏှန္တော– ယူလသော်။ ဝိဋဋူဘကုမာရဿ– ကို။ ဝါ– အား။ အက္ကောသနသဒ္ဒံ–ဆဲရေးသောအသံကို။ သုတွာ– ၍။ တံ ကာရဏံ– ကို။ ပုစ္ဆိတွာ၊ “ဝါသဘခတ္တိယာ– သော။ ဒါသိယာ– ၏။ ကုစ္ဆိမှိ– ဝမ်း၌။ မဟာနာမသက္ကံ– မဟာနာမ်မည်သော သာ ကီဝင်မင်းကို။ ပဋိစ္စ– ၍။ ဇာတာ–ပြီ” ဣတိ– သို့။ ဉတွာ– ၍။ ဗလကာယဿ– စစ် သည်အပေါင်းအား။ ကထေသိ– ပြီ။ “ဝါသဘခတ္တိယာ– သည်။ ဒါသိဓီတာ ကိရ– ကျွန်မ၏ သမီးတဲ့။” ဣတိ– သို့။ မဟာကောလာဟလံ– ကြီးကျယ်သော အုတ် အုတ်ကျက်ကျက်အသံ (ဆူညံသံ) သည်။ အဟောသိ၊ တံ– ထိုစကားသံကို။ သုတွာ– ၍။ ဝိဋဋူဘော– သည်။ “ဧတေ– ဤသာကီဝင်မင်းတို့သည်။ တာဝ– စွာ။ မမ– ၏။ နိသိန္နဖလကံ– ကို။ ခီရောဒကေန– ဖြင့်။ ဓောဝန္တု– ဆေးကြပါစေ။ အဟံ ပန– သည်ကား။ ရဇ္ဇေ– မင်း၏အဖြစ်၌။ ပတိဋ္ဌိတကာလေ– တည်ရာအခါ၌။ ဧတေသံ– ဤသာကီဝင်မင်းတို့၏။ ဂလလောဟိတံ– လည်ချောင်းသွေးကို။ ဂဟေတွာ– ၍။ မမ– ၏။ နိသိန္နဖလကံ– ကို။ ဓောဝိဿာမိ– ဆေးပစ်မည်။” ဣတိ– သို့။ စိတ္တံ– ကို။ ပဋ္ဌပေသိ– အပြားအားဖြင့် ဖြစ်တည်စေပြီ။ ဝါ– ထားပြီ။ တသ္မိံ– ထိုဝိဋဋူဘသည်။ သာဝတ္ထိံ– သို့။ ဂတေ– ပြန်ရောက်လသော်။ အမစ္စာ– တို့သည်။ တံ ပဝတ္တိံ– ကို။ ရညော– အား။ အာရောစယိံသု– ကုန်ပြီ။ ရာဇာ– သည်။ “မယှံ–အား။ ဒါသိဓီတရံ– ကို။ အဒံသု– ပေးခဲ့ကုန်ပြီ။” ဣတိ– ဤသို့ သိ၍။ သာကိယာနံ– တို့အား။ ကုဇ္ဈိတွာ– ၍။ ဝါသဘခတ္တိယာယ စ– အားလည်းကောင်း။ ပုတ္တဿ စ– လည်းကောင်း။ ဒိန္နပရိဟာရံ– ပေးအပ်သောအဆောင်အယောင်ကို။ အစ္ဆိန္ဒိတွာ– ဖျက်၍။ ဝါ– ရုတ်သိမ်း၍။ ဒါသဒါသီဟိ– ကျွန်ယောကျ်ား ကျွန်မိန်းမတို့သည်။ လဒ္ဓဗ္ဗမတ္တမေဝ– ရအပ်သည်မျှကိုသာ။ ဒါပေသိ– ပေးစေပြီ။

တတော– ထိုမှနောက်၌။ ကတိပါဟစ္စယေန– ၌။ သတ္ထာ– သည်။ ရာဇနိဝေသနံ– မင်း၏ နန်းတော်သို့။ ဂန္တွာ– ကြွတော်မူ၍။ ပညတ္တာသနေ– ၌။ နိသီဒိ၊ ရာဇာ– သည်။ အာဂန္တွာ– ၍။ ဝန္ဒိတွာ– ၍။ “ဘန္တေ– ရား! တုမှာကံ– အရှင်ဘုရားတို့၏။ ဉာတကေဟိ– တို့သည်။ ဒါသိဓီတာ– ကျွန်မ၏ သမီးကို။ မယှံ– အား။ ဒိန္နာ ကိရ– ပေးအပ်ခဲ့သတဲ့။ တေန– ကြောင့်။ အဟံ– သည်။ သပုတ္တာယ– သားနှင့်တကွဖြစ်

...[စာမျက်နှာ- ၁၆၈]...

သော။ အဿာ– ထိုဝါသဘခတ္တိယာအား။ ပရိဟာရံ– ကို။ အစ္ဆိန္ဒိတွာ– ၍။ ဒါသဒါသီဟိ– တို့သည်။ လဒ္ဓဗ္ဗမတ္တမေဝ– ကိုသာ။ ဒါပေသိံ– ပြီ။” ဣတိ အာဟ၊ သတ္ထာ– သည်။ “မဟာရာဇ– ကြီး! သာကိယေဟိ– တို့သည်။ အယုတ္တံ– မသင့်သောအမှု ကို။ ကတံ– ပြီ။ ဒဒန္တေဟိ နာမ– ပေးသူတို့မည်သည်။ သမာနဇာတိကာ– တူသော အမျိုးဇာတ်ရှိသူမကို။ ဒါတဗ္ဗာ– ပေးထိုက်သည်။ အဿ– ဖြစ်ရာ၏။ ပန– သို့သော် လည်း။ မဟာရာဇ– ကြီး! တံ– ထိုအကြောင်းကို။ ဝဒါမိ– မိန့်တော်မူမည်။ ဝါသဘခတ္တိယာ– သည်။ ခတ္တိယရာဇဓီတာ– မင်းမျိုးဖြစ်သော မဟာနာမ်မင်းကြီး၏ သမီး တော်တည်း။ ခတ္တိယရညော– မင်းမျိုးဖြစ်သော သင်မင်းကြီး၏။ ဂေဟေ– နန်း တော်၌။ အဘိသေကံ– ကို။ လဘိ– ပြီ။ ဝိဋဋူဘောပိ– သည်လည်း။ ခတ္တိယရာဇာနမေဝ– မင်းမျိုးဖြစ်သော သင်မင်းကြီးကိုသာလျှင်။ ပဋိစ္စ– ၍။ ဇာတော–ပြီ။ မာတုဂေါတ္တံ နာမ– အမေ၏ အနွယ်မည်သည်။ ကိံ– ဘာကို။ ကရိဿတိ– ပြုမည်နည်း။ ပိတုဂေါတ္တမေဝ– အဖေ၏ အမျိုးနွယ်သည်သာလျှင်။ ပမာဏံ–နှိုင်းယှဉ်ကြောင်းတည်း။ ဝါ– ပဓာနတည်း။ ဣတိ– ဤသို့ မိန့်တော်မူပြီ။ ပေါရာဏကပဏ္ဍိတာ– ရှေး၌ဖြစ်သော ပညာရှိတို့သည်။ ဒလိဒ္ဒိတ္ထိယာ– ဆင်းရဲသော အမျိုးသမီးဖြစ်သော။ ကဋ္ဌဟာရိကာယ– ထင်းကို ဆောင်သော အမျိုးသမီးအား။ ဝါ– ထင်းခွေသူမအား။ အဂ္ဂမဟေသိဋ္ဌာနံ– ကို။ အဒံသု၊ စ– ဆက်။ တဿာ– ထို ထင်းခွေသူမ၏။ ကုစ္ဆိမှိ– ၌။ ဇာတကုမာရော– ဖြစ်သောသားသည်။ ဒွါဒသယောဇနိကာယ– ၁၂ယူဇနာရှိသော။ ဗာရာဏသိယာ– ၌။ ရဇ္ဇံ– မင်း၏ အဖြစ်သို့။ ပတွာ– ၍။ ကဋ္ဌဝါဟနရာဇာ နာမ– ကဋ္ဌဝါဟနမင်းမည်သည်။ ဇာတော– ပြီ။” ဣတိ– သို့။ ကဋ္ဌဟာရိဇာတကံ– ကို။ ကထေသိ၊ ရာဇာ– သည်။ ဓမ္မကထံ– ကို။ သုတွာ၊ “ပိတုဂေါတ္တမေဝ– သည်သာ။ ပမာဏံ ကိရ– နှိုင်းယှဉ်ကြောင်းတဲ့။ ဝါ– ပဓာနတဲ့။” ဣတိ– ဤသို့ သိ၍။ တုဿိတွာ– နှစ်သက်၍။ ဝါသဘခတ္တိယာယ စ– အားလည်းကောင်း။ ပုတ္တဿ စ– လည်းကောင်း။ ပကတိပရိဟာရမေဝ– ပင် ကိုအဆောင်အယောင်ကိုသာလျှင်။ ဒါပေသိ+

ဗန္ဓုလသေနာပတိဿပိ– ၏လည်း။ ကုသိနာရာယံ– ၌။ မလ္လရာဇဓီတာ– မလ္လ မင်း၏သမီးဖြစ်သော။ မလ္လိကာ နာမ– သော။ ဘရိယာ– သည်။ ဒီဃရတ္တံ– လုံး၊

...[စာမျက်နှာ- ၁၆၉]...

ပုတ္တံ– ကို။ န ဝိဇာယိ– မမွေးဖွား။ အထ– ၌။ နံ– ထိုမလ္လိကာကို။ ဗန္ဓုလော– သည်။ “အတ္တနော– ၏။ ကုလဃရမေဝ– အမျိုးအိမ်သို့သာ။ ဝါ– မိဘအိမ်သို့သာ။ ဂစ္ဆ–ပြန်သွားလော၊’ ဣတိ– သို့။ ဥယျောဇေသိ၊ သာ– သည်။ “သတ္ထာရံ– ကို။ ဒိသွာဝ– ဖူးမြင်ပြီး၍သာ။ ဝါ– မှသာ။ ဂမိဿာမိ– မည်။” ဣတိ– ဤသို့ ကြံ၍။ ဇေတဝနံ– သို့။ ပဝိသိတွာ– ၍။ တထာဂတံ– ကို။ ဝန္ဒိတွာ– ၍။ ဌိတာ– တည်သည်။ (ဟုတွာ)၊ [တနည်း-ဌိတာ– တည်နေသော။ သာ– ကို၊] “ကဟံ– သို့။ ဂစ္ဆသိ– သွားမည်နည်း?” ဣတိ– သို့။ ဝုတ္တာ– မေးတော်မူအပ်သည်။ (သမာနာ)၊ “ဘန္တေ– ရား! သာမိကော– သည်။ မံ– ကို။ ကုလဃရံ– သို့။ ပေသေတိ– ၏။” ဣတိ အာဟ၊ “ကိံ ကာရဏာ–အဘယ်အကြောင်းကြောင့်နည်း?” ဣတိ– ဤသို့ မေးတော်မူပြီ။ “ဝဉ္ဈာ– မြုံသည်။ အပုတ္တိကာ– သားသမီးမရှိသည်။ အသ္မိ ကိရ– ဖြစ်သတဲ့။” ဣတိ– လျှောက်ပြီ။ “ယဒိ ဧဝံ– ယင်းသို့ ဖြစ်လျှင်။ ဂမနကိစ္စံ– သွားခြင်းကိစ္စသည်။ နတ္ထိ။ နိဝတ္တဿု– ပြန် လှည့်လော။” ဣတိ– ဤသို့ မိန့်တော်မူပြီ။ သာ– ထိုမလ္လိကာသည်။ တုဋ္ဌမာနသာ–နှစ်သက်သောစိတ်ရှိသည်။ (ဟုတွာ)၊ သတ္ထာရံ– ကို။ ဝန္ဒိတွာ– ၍။ နိဝေသနံ– သို့။ ဂန္တွာ– ၍။ “ကသ္မာ– ကြောင့်။ နိဝတ္တာ– ပြန်လှည့်ခဲ့သည်။ အသိ– နည်း? ”ဣတိ– သို့။ ဝုတ္တာ– မေးအပ်သည်။ (သမာနာ)၊ “ဒသဗလေန– သည်။ နိဝတ္တိတာ– ပြန်လှည့် စေအပ်သည်။ အမှိ၊”ဣတိ အာဟ– ပြီ။ ဗန္ဓုလော– သည်။ “ဒီဃဒဿိနာ–အရှည်ကို မြင်တော်မူသောဘုရားရှင်သည်။ ကာရဏံ– (သားသမီးမွေးဖွားမည့်) အကြောင်းကို။ ဒိဋ္ဌံ– မြင်တော်မူအပ်သည်။ ဘဝိဿတိ– လိမ့်မည်။” ဣတိ– ဤသို့ တွေး၍။ သမ္ပဋိစ္ဆိ– လက်ခံပြီ။ သာ– ထိုမလ္လိကာသည်။ န စိရဿေဝ– ပင်။ ဂဗ္ဘံ– ကို။ ပဋိလဘိတွာ– ၍။ ဥပ္ပန္နဒေါဟဠာ– ဖြစ်သောချင်ခြင်းရှိသည်။ (ဟုတွာ)၊ “မေ– ၏။ ဝါ–မှာ။ ဒေါဟဠော– ချင်ခြင်းသည်။ ဥပ္ပန္နော– ပြီ။” ဣတိ အာရောစေသိ၊

ဒေါဟဠော။ ။ ဒွိန္နံ(မိခင်နှင့် ကိုယ်ဝန်၂ယောက်တို့၏) ဟဒယံ(စိတ်နှလုံးသည်) ယတြာတိ ဒေါဟဠော၊ [ဒွိ+ဟဒယ၊ ဒွိကို ဒေါပြု, ယကိုချေ, ဒကို ဠပြု၊- ထောမ၊ သီဘာ- ၂, ၂၀၉။] အလွန်အကဲတောင့်တခြင်းကို “ချင်ခြင်း”ဟု ခေါ်၏၊ “စားချင်, သောက်ချင်, လိုချင်ခြင်း”ဟူလို

ဓာန်ဋီ- ၁၆၃။ ။ ဒုဟနံ ဒေါဟော- ညှစ်ခြင်း၊ ပြည့်ခြင်း၊ ဒေါဟံ+လာတီတိ ဒေါ- ဟဠော- ဖျစ်ညှစ်ယူတတ်သောချင်ခြင်း၊ ဝါ- ဖြည့်ယူတတ်သောချင်ခြင်း၊ [ဒေါဟ+လာ+

...[စာမျက်နှာ- ၁၇၀]...

“ဒေါဟဠော– သည်။ ကိံ– အဘယ်သို့။ (ဥပ္ပန္နော– နည်း?) ”ဣတိ– မေးပြီ။ “သာမိ–အရှင်! ဝေသာလိနဂရေ– ၌။ ဂဏရာဇကုလာနံ– အပေါင်းဖြစ်သောမင်းမျိုးတို့၏။ ဝါ– စုပေါင်းအုပ်ချုပ်သောမင်းမျိုးတို့၏။ အဘိသေကမင်္ဂလပေါက္ခရဏိယံ– အဘိ သိက်မင်္ဂလာပြုရာရေကန်၌။ ဝါ– သို့။ ဩတရိတွာ– သက်ဆင်း၍။ နှတွာ– ရေချိုး ပြီး၍။ ပါနီယံ– သောက်ရေကို။ ပါတုကာမာ– သောက်လိုသည်။ အမှိ– ၏။” ဣတိ– ဤသို့ ပြောပြီ။ ဗန္ဓုလော– သည်။ “သာဓူ”တိ– ကောင်းပြီဟူ၍။ ဝတွာ– ၍။ သဟဿထာမဓနုံ– ယောကျ်ားတစ်ထောင်အားရှိသောလေးကို။ ဝါ– ယောကျ်ားတစ် ထောင်အားဖြင့် ဆောင်အပ်သော ဝန်ရှိသောလေးကို။ (ဗိုလ်ခြေတစ်ထောင် အားဖြင့် တင်အပ်သောလေးကို)၊) [ဓမ္မဘာ- ၁, ၅၇၁ရှု၊] ဂဟေတွာ– ၍။ တံ– ထို မလ္လိကာကို။ ရထံ– ရထားပေါ်သို့။ အာရောပေတွာ– တက်စေ၍။ ဝါ– တင်၍။ သာဝတ္ထိတော– မှ။ နိက္ခမိတွာ– ၍။ ရထံ– ကို။ ပါဇေန္တော– မောင်းနှင်လျက်။ မဟာလိလိစ္ဆဝိနော– အား။ ဒိန္နဒွါရေန– ပေးအပ်သောတံခါးဖြင့်။ ဝေသာလိံ– သို့။ ပါဝိသိ– ပြီ။ စ– ဆက်။ မဟာလိလိစ္ဆဝိနော– ၏။ နိဝေသနံ– နေအိမ်သည်။ ဒွါရသမီပေ ဧဝ– မြို့တံခါး၏ အနီး၌သာလျှင်။ ဟောတိ။ သော– ထိုမဟာလိလိစ္ဆဝီသည်။ ရထဿ–အ၊] (တစ်နည်း) ဒွီဟိ ဟလတိ ကမ္ပတီတိ ဒေါဟဠော– “သေမည်လော, ရှင်မည်လော” ဟု ၂မျိုးသောအခြင်းအရာအားဖြင့် တုံလှုပ်တတ်သော အလိုအာသာ၊ [ဒွိ+ဟလ+အ၊ ဒွိကို ဒေါ, လကို ဠပြု။]

တစ်နည်း။ ။ အာရမ္မဏံ ဟရတီတိ ဟဒယံ၊ [ဟရ+အယ၊ ရကို ဒပြု၊] အာရမ္မဏံ ဟရန္တံ အယတိ ဂစ္ဆတိ ပဝတ္တတီတိ ဝါ ဟဒယံ၊ [ဟရန္တ+အယ+အ၊- နမက္ကာရဋီ၊] ဒုဋ္ဌံ +ဟဒယံ ဧတေနာတိ ဒေါဟဠော- ဖျက်ဆီးအပ်သော စိတ်နှလုံးရှိသော (စိတ်နှလုံးကို ဖျက်ဆီးသော)အလိုအာသာ။ [ဒု+ဟဒယ၊ ဟဒယကို ဟဠပြု(ဓာန်ဋီ)။]

တစ်နည်း။ ။ ဒွေ+ဟဒယာ အဿ ပရမတ္ထဿာတိ ဒေါဟဠော- ၂မျိုးသော စိတ် နှလုံးရှိသော အလိုအာသာ၊ [ဒွိ+ဟဒယ၊ ဟဒယကို ဟဠပြု၊ “အဿ ပရမတ္ထဿ (ထိုပရမတ္ထတရား၏၊ ဝါ- အလိုအာသာ၏”ဟုပေး၊(ဓာန်ဋီနိ- ၁၆၃)]

တစ်နည်း။ ။ အတ္တနော သဘာဝေန ဟဠန္တိ ပဝတ္တန္တီတိ ဟဠာ၊ ဒွေ+ဟဠာ ယဿာတိ ဒေါဟဠော- ၂မျိုးကုန်သော မိမိသဘောအားဖြင့် ဖြစ်တတ်သော အလို အာသာ(ဂဠုန်ပျံ- ၈၇)

...[စာမျက်နှာ- ၁၇၁]...

၏။ ဥမ္မာရေ– တံခါးမုခ်၌။ ပဋိဃာတသဒ္ဒံ– ထိခိုက်သံကို။ သုတွာဝ– သာ။ “ဧသော– ဤအသံသည်။ ဗန္ဓုလဿ– ၏။ ရထသဒ္ဒေါ– ရထားသံတည်း။ အဇ္ဇ၊ လိစ္ဆဝီနံ– တို့၏။ ဝါ– တို့မှာ။ ဘယံ– ဘေးသည်။ ဥပ္ပဇ္ဇိဿတိ– ဖြစ်လိမ့်မည်။” ဣတိ အာဟ+

ပေါက္ခရဏိယာ– ၏။ အန္တော စ– အတွင်း၌လည်းကောင်း။ ဗဟိ စ– အပြင်၌ လည်းကောင်း။ အာရက္ခာ– အစောင့်အရှောက်သည်။ ဗလဝတီ– အားရှိ၏။ (အားကောင်း၏)၊ ဥပရိ– အပေါ်၌။ (အပေါ်က)၊ လောဟဇာလံ– သံကွန်ချာကို။ ပတ္ထဋံ– ဖြန့်အပ်ပြီ။ ဝါ– ဖုံးအုပ်အပ်ပြီ။ သကုဏာနမ္ပိ– ငှက်တို့၏သော်မှလည်း။ ဩကာသော– ဝင်ခွင့်သည်။ ဝါ– ဝင်စရာနေရာသည်။ နတ္ထိ– မရှိ။ ပန– သို့သော်လည်း။ ဗန္ဓုလသေနာပတိ– သည်။ ရထာ– မှ။ ဩတရိတွာ– ၍။ အာရက္ခကေ– အစောင့် အရှောက်ဖြစ်ကုန်သော။ မနုဿေ– တို့ကို။ ဝေတ္တေန– ကြိမ်ဖြင့်။ ပဟရန္တော– ရိုက် ပုတ်လျက်။ ပလာပေတွာ– ပြေးစေ၍။ လောဟဇာလံ– သံကွန်ချာကို။ ဆိန္ဒိတွာ– ၍။ အန္တောပေါက္ခရဏီယံ– ရေကန်၏အတွင်း၌။ ဘရိယံ– ကို။ နှာပေတွာ– ရေချိုး စေ၍။ သယမ္ပိ– လည်း။ နှတွာ– ၍။ ပုန– ဖန်။ တံ– ထိုမလ္လိကာကို။ ရထံ– သို့။ အာရောပေတွာ– တက်စေ၍။ နဂရာ– မှ။ နိက္ခမိတွာ– ၍။ အာဂတမဂ္ဂေနေဝ– လာအပ်ခဲ့ သောလမ်းဖြင့်သာ။ ပါယာသိ– ပြီ။ တေ အာရက္ခမနုဿာ– ထိုအစောင့်ရှောက် လူတို့သည်။ လိစ္ဆဝိရာဇူနံ– တို့အား။ အာရောစေသုံ– ကုန်ပြီ။ လိစ္ဆဝိရာဇာနော– တို့သည်။ ကုဇ္ဈိတွာ– ၍။ ပဉ္စ ရထသတာနိ– တို့သို့။ အာရုယှ– ၍။ “ဗန္ဓုလမလ္လံ– မလ္လမင်းဖြစ်သော ဗန္ဓုလကို။ ဂဏှိဿာမ– ဖမ်းယူကြမည်။” ဣတိ– ဤသို့ ပြော ၍။ နိက္ခမိံသု– ထွက်ကုန်ပြီ။ တံ ပဝတ္တိံ– ထိုဖြစ်ပုံကို။ မဟာလိဿ– အား။ အာရောစေသုံ– ကုန်ပြီ။ မဟာလိ– သည်။ “မာ ဂမိတ္ထ– မသွားကြနှင့်။ ဟိ– မှန်၏။ သော– ထိုဗန္ဓုလသည်။ သဗ္ဗေ– ကုန်သော။ ဝေါ– တို့ကို။ ဃာတေဿတိ– သေစေလိမ့်မည်။ ဝါ– သတ်လိမ့်မည်။” ဣတိ အာဟ၊ တေပိ– ထိုအစောင့်တို့သည်လည်း။ “မယံ– တို့သည်။ ဂမိဿာမ ဧဝ– သွားကြမည်သာ။” ဣတိ ဝဒိံသု၊ “တေန ဟိ– ထိုသို့ ဖြစ်လျှင်။ တဿ– ထိုဗန္ဓုလ၏။ ရထစက္ကဿ– ရထားဘီး၏။ ယာဝ နာဘိတော–

နာဘိတော။ ။ နဘတိ ဟိံသတီတိ နာဘိ- ခန္ဓာကိုယ်၏ အစိတ်အပိုင်းဖြစ်သော ချက်၊ [နဘ+ဏိ၊] ပုံတောင်းကို ရအောင် “နာဘိ ဝိယာတိ နာဘိ- ချက်နှင့် တူသော ပုံတောင်း(ချက်မ)တိုင်အောင်၊ ပထဝိံ- သို့၊ ပဝိဋ္ဌဋ္ဌာနံ- ဝင်ရာအရပ်ကို၊ ဒိသွာ– ၍၊ ဝါ- သော်၊ နိဝတ္တေယျာထ- ပြန်လှည့်ခဲ့ကြလော၊ တတော- ထိုအရပ်မှ၊ အနိဝတ္တန္တာ- ပြန်မလှည့်ကုန်လသော်၊ ပုရတော- ၌၊ အသနိသဒ္ဒံ ဝိယ- မိုးကြိုးသံကဲ့ သို့၊ သုဏိဿထ- ကြားကြရလိမ့်မည်၊ တမှာ ဌာနာ- ထို အရပ်မှ၊ နိဝတ္တေယျာထ-ကြလော၊ တတော- မှ၊ အနိဝတ္တန္တာ- ကုန်လသော်၊ တုမှာကံ- တို့၏၊ ရထဓုရေသု- ရထားဥုးတို့၌၊ ဆိဒ္ဒံ- အပေါက်ကို၊ ပဿိဿထ- မြင်ကြရလိမ့်မည်၊ တမှာ ဌာနာ- မှ၊ နိဝတ္တေယျာထ- ကြလော၊ ပုရတော- သို့၊ မာ ဂမိတ္ထ- မသွားကြနှင့်၊” ဣတိ– ပြောပြီ၊ တေ- ထိုအစောင့်တို့သည်၊ တဿ- ထိုမဟာလိလိစ္ဆဝီ၏၊ ဝစနေန- စကား ဖြင့်၊ အနိဝတ္တိတွာ- ၍၊ တံ- ထိုဗန္ဓုလသို့၊ အနုဗန္ဓိံသု ဧဝ- ကုန်သည်သာ၊ မလ္လိကာ- သည်၊ ဒိသွာ- ၍၊ “ သာမိ- အရှင်! ရထာ- တို့သည်၊ ပညာယန္တိ- ထင်ရှားကုန်၏၊ ဝါ- ပေါ်လာကုန်၏”ဣတိ အာဟ၊ “တေန ဟိ- ထိုသို့ ဖြစ်လျှင်၊ ဧကဿေဝ- တစ်စင်းတည်းသာဖြစ်သော၊ ရထဿ- ၏၊ ပညာယနကာလေ- ထင်ရှားရာအခါ ၌၊ ဝါ- ပေါ်လာရာအခါ၌၊ မံ- ကို၊ အာရောစေယျာသိ- လော၊ ဣတိ- ပြီ၊ သာ- ထိုမလ္လိကာသည်၊ ယဒါ- ၌၊ သဗ္ဗေ- ကုန်သော၊ ရထာ- တို့သည်၊ ဧကော ဝိယ- တစ်စင်းတည်းသည်ကဲ့သို့၊ ဟုတွာ၊ ပညာယိံသု- ကုန်ပြီ၊ တဒါ- ၌၊ “သာမိ- အရှင်! ဧကမေဝ- တစ်ခုတည်းသာဖြစ်သော၊ ရထသီသံ- ရထားဥုးသည်၊ ပညာယတိ- ၏၊” ဣတိ အာဟ၊ ဗန္ဓုလော- သည်၊ “တေန ဟိ- လျှင်၊ ဣမာ ရသ္မိယော- ဤ ကြိုးတို့ကို၊ ဂဏှာဟိ- ကိုင်ထားလော၊” ဣတိ- ဤသို့ ပြော၍၊ တဿာ- ထို မလ္လိကာအား၊ ရသ္မိယော- တို့ကို၊ ဒတွာ- ၍၊ ရထေ- ၌၊ ဌိတောဝ- ရပ်လျက်သာ၊ ဓနုံ- ကို၊ အာရောပေသိ- တင်ပြီ၊ ရထစက္ကံ- သည်၊ ယာဝ နာဘိတော- အောင်၊ ပထဝိံ- ကို၊ ပါဝိသိ- ပြီ။

လိစ္ဆဝိနော– တို့သည်။ တံ ဌာနံ– ထိုအကြောင်းအရာကို။ ဒိသွာပိ– မြင်၍လည်း။ ပုံတောင်း”ဟု ဆက်။ ဝင်ရုံးစွပ်ရာနေရာဖြစ်သော ဘီး၏ အစိတ်အပိုင်းကို ပုံတောင်းဟု ခေါ်သည်။ ချက်သည် ခန္ဓာကိုယ်၏ အလယ်ဗဟို၌ တည်သကဲ့သို့ ပုံတောင်းသည်လည်း လှည်းဘီး၏ အလယ်ဗဟို၌ တည်သောကြောင့် ချက်နှင့်တူရကား “ပုံတောင်းချက်မ” ဟုလည်း ပေးကြသည်။

န နိဝတ္တိံသု– ပြန်မလှည့်ကြကုန်။ ဣတရော– အခြားသောဗန္ဓုလသည်။ ထောကံ–အနည်းငယ်။ ဂန္တွာ– သွား၍။ ဇိယံ– လေးညှို့ကို။ ပေါထေသိ– ပုတ်ခတ်ပြီ။ အသနိသဒ္ဒေါ ဝိယ– မိုးကြိုးသံကဲ့သို့။ အဟောသိ– ပြီ။ တေ– ထိုလိစ္ဆဝီတို့သည်။ တတောပိ– ထိုအရပ်မှလည်း။ န နိဝတ္တိံသု– ကုန်။ အနုဗန္ဓန္တာ– အစဉ်လိုက်ကုန်လျက်။ ဂစ္ဆန္တေဝ– သွားကုန်သည်သာ။ ဗန္ဓုလော– သည်။ ရထေ– ၌။ ဌိတကောဝ– တည်လျက်သာ။ ဧကသရံ– တစ်စင်းသောမြားကို။ ခိပိ– ပစ်လွှတ်ပြီ။ သော– ထိုမြားသည်။ ပဉ္စန္နံ ရထသတာနံ– တို့၏။ ရထသီသေ– ၌။ ဆိဒ္ဒံ– ကို။ ကတွာ– ၍။ ပဉ္စ– ၅လီကုန်သော။ ရာဇသတာနိ– မင်းတို့၏ အရာတို့ကို။ (တစ်နည်း) ပဉ္စ ရာဇ သတာနိ– မင်းငါးရာတို့ကို။ ပရိကရဗန္ဓနဋ္ဌာနေ– ခါးစည်းကြိုးပတ်ရာအရပ်၌။ ဝိနိဝိဇ္ဈိတွာ– ဖောက်ထွင်း၍။ ပထဝိံ– မြေသို့။ ပါဝိသိ၊ တေ– ထိုလိစ္ဆဝီမင်းတို့သည်။ အတ္တနော– ၏။ ဝါ– ကို။ ပဝိဒ္ဓဘာဝံ– ဖောက်ထွင်းအပ်သည်၏အဖြစ်ကို။ အဇာနိတွာ– ၍။ “ရေ– ဟေ့! တိဋ္ဌ– ရပ်လိုက်။ ရေ– ဟေ့! တိဋ္ဌ– ရပ်လိုက်။” ဣတိ– သို့။ ဝဒန္တာ– ကုန်လျက်။ အနုဗန္ဓိံသု ဧဝ– ကုန်သည်သာ။ ဗန္ဓုလော– သည်။ ရထံ– ကို။ ဌပေတွာ– ရပ်စေ၍။ “တုမှေ–သင်တို့သည်။ မတကာ– သူသေကောင်တို့တည်း။ မတကေဟိ– သူသေကောင် တို့နှင့်။ သဒ္ဓိံ၊ မယှံ– ၏။ ယုဒ္ဓံ နာမ– စစ်ထိုးခြင်းမည်သည်။ နတ္ထိ၊” ဣတိ အာဟ၊

ပရိကရဋ္ဌာနေ။ ။ ပရိကရသဒ္ဒါသည် “ပရိယင်္က- ပလ္လင်ညောင်စောင်း, ပရိဝါရ- အခြံအရံ, သမာရမ္ဘ- အားထုတ်ပြုလုပ်ခြင်း, သမူဟ- အပေါင်း, ပဂါဠဂတ္တဗန္ဓန- တင်း ကြပ်စွာ ကိုယ်ကို ပတ်သောကြိုး(ခါးစည်းကြိုး), ဝိဝေက- ကင်းဆိတ်ခြင်း, သဟစာရီ-အတူကျင့်ကြံ လှည့်လည်လေ့ရှိသူ”ဟူသော အနက်တို့ကို ဟောသည်ဟု ထောမနိဓိ၌ ဆို၏၊ ဏ -ွှ- ှ၌ါငမိူန(ခါးစည်းကြိုး),ူသငညခူသအ့ (လန်ကွတ်တီ)ဟု ၂မျိုးပြ၏၊ ဤ ၌ ခါးစည်းကြိုးအနက်ဟော ယူပါ၊ ခါးစည်းကြိုး(ခါးကြိုးတန်ဆာ)သည် (၁) ကြိုး တစ်သွယ်သာရှိသော ကဉ္စိခါးစည်းကြိုး, (၂) ကြိုး၇သွယ်ရှိသော သတ္တတိခါးစည်းကြိုး (၃) ကြိုး၈သွယ်ရှိသော မေခလာခါးစည်းကြိုး, (၄) ကြိုး၁၆သွယ်ရှိသော ရတနာခါး စည်းကြိုး, (၅) ကြိုး၂၅သွယ်ရှိသော ကလာပခါးစည်းကြိုးဟု ၅မျိုးရှိသည်(ရာဇဒီ- ၄၀၇)၊ ပရိကရနှင့် ပရိက္ခာရသည် အနက်ချင်း တူ၏၊ ထိုကြောင့် ပရိက္ခာရောကဲ့သို့ “ပရိကရောတိ ဝိဘူသယတီတိ ပရိကရော(ခါးစည်းတန်ဆာ)ဟု ပြု(ဒီဋီ၊၂၊၃၉၇)၊ ထိုနောင် “ပရိကရဿ+ဌာနံ ပရိကရဋ္ဌာနံ”ဟု ဆက်ပါ၊ ပရိကရကို “စလွယ်”ဟု လည်း ပေးကြ၏၊ အဘိဓာန်တို့တွင် ထိုအနက် မပါပါ။

...[စာမျက်နှာ- ၁၇၄]...

“မတကာ နာမ– သူသေကောင်တို့မည်သည်။ အမှာဒိသာ– ငါတို့ကဲ့သို့ ရှုအပ် ကုန်သည်။ န ဟောန္တိ။ ”ဣတိ– ပြောကုန်ပြီ။ “တေန ဟိ– လျှင်။ သဗ္ဗပစ္ဆိမဿ–အလုံးစုံသောသူတို့၏ နောက်ဆုံးဖြစ်သောမင်း၏။ ပရိကရံ– ခါးစည်းကြိုးကို။ မောစေထ– ချွတ်ကြလော။” ဣတိ– ပြီ။ တေ– ထိုလိစ္ဆဝီမင်းတို့သည်။ မောစယိံသု– ချွတ်ကြကုန်ပြီ။ သော– အလုံးစုံသောသူတို့၏ နောက်ဆုံးဖြစ်သောမင်းသည်။ မုတ္တမတ္တေ ဧဝ– ချွတ်အပ်ခါမျှဖြစ်သော်။ မရိတွာ– သေ၍။ ပတိတော– လဲကျပြီ။ အထ– ၌။ သဗ္ဗေပိ– အလုံးစုံလည်း ဖြစ်ကုန်သော။ တေ– ထိုမင်းတို့ကို။ “တုမှေ– တို့သည်။ ဧဝရူပါ– ဤသို့သဘောရှိကုန်၏။ အတ္တနော– ၏။ ဃရာနိ– တို့သို့။ ဂန္တွာ– ၍။ သံဝိဓာတဗ္ဗံ– စီစဉ်ထိုက်သည်ကို။ သံဝိဒဟိတွာ– စီစဉ်၍။ ပုတ္တဒါရံ– ကို။ အနုဿာသိတွာ– သွန်သင်၍။ သန္နာဟံ– ချပ်ဝတ်တန်ဆာကို။ မောစေထ– ကြလော။” ဣတိ အာဟ၊ တေ– ထိုလိစ္ဆဝီမင်းတို့သည်။ တထာ– ထိုဗန္ဓုလပြောသည့်အတိုင်း။ ကတွာ– ၍။ သဗ္ဗေပိ– အလုံးစုံသောမင်းတို့သည်လည်း။ ဇီဝိတက္ခယံ– သို့။ ပတ္တာ–ကုန်ပြီ။ ဗန္ဓုလောပိ– သည်လည်း။ မလ္လိကံ– ကို။ သာဝတ္ထိံ– သို့။ အာနေသိ– ခေါ် ဆောင်သွားပြီ။ သာ– ထိုမလ္လိကာသည်။ သောဠသက္ခတ္တုံ– ၁၆ကြိမ်တိုင်တိုင်။ ယမကေ ယမကေ– အစုံအစုံဖြစ်ကုန်သော။ ဝါ– အမွှာပူးဖြစ်ကုန်သော။ ပုတ္တေ– သားတို့ကို။ ဝိဇာယိ– ပြီ။ သဗ္ဗေပိ– အလုံးစုံသော သားတို့သည်လည်း။ သူရာ– ရဲ ရင့်ကုန်သည်။ ထာမသမ္ပန္နာ– အားအစွမ်းနှင့် ပြည့်စုံကုန်သည်။ အဟေသုံ၊ သဗ္ဗသိပ္ပာနံ– အလုံးစုံသော အတတ်ပညာတို့၏။ နိပ္ဖတ္တိံ– ပြီးစီးခြင်းသို့။ ပါပုဏိံသု၊ ဧကေကဿ– တစ်ယောက်တစ်ယောက်သောသား၏။ ဝါ–မှာ။ ပုရိသသဟဿံ–ယောကျ်ားတစ်ထောင်သည်။ ပရိဝါရော– အခြံအရံသည်။ အဟောသိ၊ ပိတရာ–နှင့်။ သဒ္ဓိံ– တူ။ ရာဇနိဝေသနံ– သို့။ ဂစ္ဆန္တေဟိ– သွားကုန်လသော်။ ဝါ– ကုန်သော။ တေဟေဝ– ထိုဗန္ဓုလသားအဖတို့နှင့်သာ။ ရာဇင်္ဂဏံ– မင်းရင်ပြင်သည်။ ပရိပူရိ–ပြည့်ပြီ။

အထ– ၌။ ဧကဒိဝသံ– ၌။ ဝိနိစ္ဆယေ– တရားစီရင်ဆုံးဖြတ်ရာဌာန၌။ ဝါ– တရား ရုံး၌။ ကူဋဋ္ဋပရာဇိတာ– ကောက်ကျစ်စဉ်းလဲသောအားဖြင့် တရားစီရင်မှုကြောင့်။

ကူဋဋ္ဋပရာဇိတာ။ ။ ပစ္စတ္ထိကာ အဋ္ဋိယန္တိ ဒုက္ခာယန္တိ ဧတေနာတိ အဋ္ဋော၊ [အဋ္ဋ+

...[စာမျက်နှာ- ၁၇၅]...

ရှုံးကုန်သော။ ဝါ– ကောက်ကျစ်စဉ်းလဲသော တရားစီရင်မှုကြောင့် ရှုံးကုန်သော။ မနုဿာ– တို့သည်။ ဗန္ဓုလံ– ကို။ အာဂစ္ဆန္တံ– လာနေသည်ကို။ ဒိသွာ– ၍။ မဟာဝိရဝံ–ကျယ်စွာသော အသံကို။ ဝိရဝန္တာ– အော်ကုန်လျက်။ ဝိနိစ္ဆယအမစ္စာနံ– တရားစီ ရင်ဆုံးဖြတ်သောအမတ်တို့၏။ ဝါ– တရားသူကြီးတို့၏။ ကူဋဋ္ဋကရဏံ– ကောက် ကျစ်စဉ်းလဲသောအားဖြင့် တရားစီရင်ဆုံးဖြတ်မှုကို ပြုခြင်းကို။ တဿ– ထိုဗန္ဓုလ အား။ အာရောစေသုံ– ကုန်ပြီ။ သော– ထိုဗန္ဓုလသည်။ ဝိနိစ္ဆယံ– တရားရုံးသို့။ ဂန္တွာ– ၍။ တံ အဋ္ဋံ– ထိုတရားစီရင်မှုကို။ ဝိစာရေတွာ– စိစစ်၍။ သာမိကမေဝ– ဥစ္စာရှင် ကိုသာ။ သာမိကံ– ဥစ္စာရှင်ဟူ၍။ ဝါ– ဥစ္စာရှင်၏ အဖြစ်ကို။ အကာသိ၊ မဟာဇနော– သည်။ မဟာသဒ္ဒေန– ကျယ်စွာသော အသံဖြင့်။ သာဓုကာရံ– သာဓုဟု ပြုခြင်းကို။ ဝါ– ကောင်းချီးဩဘာကို။ ပဝတ္တေတိ– ဖြစ်စေပြီ။ ရာဇာ– သည်။ “ဣဒံ– ဤအသံသည်။ ကိံ– ဘာအသံနည်း?” ဣတိ– သို့။ ပုစ္ဆိတွာ– ၍။ တမတ္ထံ– ထို အကြောင်းကို။ သုတွာ– ၍။ တုဿိတွာ– နှစ်သက်၍။ သဗ္ဗေပိ– ကုန်သော။ တေ အမစ္စေ– တို့ကို။ ဟာရေတွာ– ဖယ်ရှား၍။ ဗန္ဓုလဿေဝ– အားသာလျှင်။ ဝိနိစ္ဆယံ–တရားဆုံးဖြတ်ခြင်းကို။ နိယျာဒေသိ– အပ်နှင်းပြီ။ သော– ထိုဗန္ဓုလသည်။ တတော– မှ။ ပဋ္ဌာယ– ၍။ သမ္မာ– စွာ။ ဝိနိစ္ဆယိ– တရားဆုံးဖြတ်ပြီ။ တတော– မှ။ ပေါရာဏကဝိနိစ္ဆယိကာ– ရှေး၌ဖြစ်သော တရားဆုံးဖြတ်ခြင်း၌ ယှဉ်ကုန်သော။ ဝါ– တရားသူကြီးဟောင်းဖြစ်ကုန်သော။ တေ အမစ္စာ– ထိုအမတ်တို့သည်။ ကိဉ္စိ–အ၊- မဋီ၊ ၂၊ ၁၈၇၊] ကူဋေန+အဋ္ဋော ကူဋဋ္ဋော– ကောက်ကျစ်စဉ်းလဲသောအားဖြင့် တရားစီရင်မှု၊ ကူဋော+အဋ္ဋော ဝါ ကူဋဋ္ဋော– ကောက်ကျစ်စဉ်းလဲသော တရားစီရင်မှု၊ ကူဋဋ္ဋေန+ပရာဇိတာ ကူဋဋ္ဋပရာဇိတာ– ကောက်ကျစ်စဉ်းလဲသောအားဖြင့် တရားစီ ရင်မှုကြောင့် ရှုံးသောလူများ။ ဝါ– ကောက်ကျစ်စဉ်းလဲသော တရားစီရင်မှုကြောင့် ရှုံးသောလူများ

ပေါရာဏကဝိနိစ္ဆယိကာ။ ။ ဝိနိစ္ဆယေ+နိယုတ္တာ ဝိနိစ္ဆယိကာ- တရားဆုံးဖြတ်မှု၌ ယှဉ်သော အမတ်တို့၊ (တစ်နည်း) ဝိနိစ္ဆယံ+ကရောန္တီတိ ဝိနိစ္ဆယိကာ- တရားဆုံးဖြတ်မှု ကို ပြုသော အမတ်တို့(မအူပါရာနိ- ၃, ၄၃၂)၊ ပေါရာဏကာ+ဝိနိစ္ဆယိကာ ပေါရာဏကဝိနိစ္ဆယိကာ- ရှေး၌ဖြစ်သော တရားဆုံးဖြတ်မှု၌ယှဉ်သော အမတ်တို့၊ ဝါ- ရှေး၌ဖြစ် သော တရားဆုံးဖြတ်မှုကို ပြုသောအမတ်တို့

...[စာမျက်နှာ- ၁၇၆]...

တစ်စုံတစ်ခုသော။ လဉ္ဇံ– တစိုးလက်ဆောင်ကို။ အလဘန္တာ– မရကုန်လသော်။ အပ္ပလာဘာ– နည်းသောလာဘ်ရှိကုန်သည်။ ဝါ– လာဘ်မရကုန်သည်။ ဟုတွာ– ၍။ “ဗန္ဓုလော– သည်။ ရဇ္ဇံ– မင်း၏အဖြစ်ကို။ ပတ္ထေတိ– တောင်းတ၏။” ဣတိ– သို့။ ရာဇကုလေ– မင်း၏နန်းတော်၌။ ပရိဘိန္ဒိံသု– ခွဲကုန်ပြီ။ ဝါ– ကုန်းတိုက်ကုန်ပြီ။ ရာဇာ– သည်။ တေသံ– ထိုအမတ်ဟောင်းတို့၏။ ကထံ– ကို။ သဒ္ဒဟိတွာ– ယုံကြည် ၍။ စိတ္တံ– ကို။ နိဂ္ဂဟေတုံ– နှိပ်ကွပ်ခြင်းငှာ။ နာသက္ခိ– မစွမ်းနိုင်ခဲ့။ “ဣမသ္မိံ– ဤဗန္ဓု လစစ်သူကြီးကို။ ဣဓေဝ– ဤအရပ်၌ပင်။ ဃာတိယမာနေ– သေစေအပ်သော်။ ဝါ– သတ်အပ်သော်။ မေ– ကို။ ဂရဟာ– ကဲ့ရဲ့ခြင်းသည်။ ဥပ္ပဇ္ဇိဿတိ– ဖြစ်လိမ့်မည်။ ဣတိ– သို့။ ပုန– သို့။ စိန္တေတွာ– ၍။ ပယုတ္တပုရိသေဟိ ပယုတ္တပုရိသေဟိ ပယုတ္တပုရိသေဟိ– သူလျှိုယောက်ျားတို့ကို။ ပစ္စန္တံ– ပစ္စန္တရစ်ကို။ ဝါ– နယ်စပ်ဒေသကို။ ပဟာရာပေတွာ– တိုက်ခိုက်စေလျက်၊

ပယုတ္တပုရိသေဟိ။ ။ ပယုဉ္ဇန္တီတိ ပယုတ္တာ- သူလျှိုမှုကို အားထုတ်သောယောကျ်ား တို့၊ ဝါ- သူလျှိုမှု၌ ယှဉ်သော ယောကျ်ားတို့(နိဒီ- ၄၈၅)၊ (တစ်နည်း) ပယုဇ္ဇီယန္တိ ပေသီယ န္တီတိ ပယုတ္တာ- စေလွှတ်အပ်သော သူလျှိုယောကျ်ားတို့(ဇာဋီသစ်- ၁, ၂၇၁)၊ ပယုတ္တာ+ ပုရိသာ ပယုတ္တပုရိသာ၊ နှာ- ၂၂၅၌ “စရပုရိသာ”ဟု သုံးသည်၊ သူလျှိုတို့ ပြည့်စုံရ မည့် အင်္ဂါရပ်များမှာ (၁) သူတစ်ပါးလျှို့ဝှက်ချက်ကို ရယူနိုင်ခြင်း, (၂) မိမိလျှို့ဝှက် ချက်ကို မပေါက်ကြားအောင် လျှို့ဝှက်ထားနိုင်ခြင်း (၃) မိမိအရှင်သခင်(နိုင်ငံတော်)၏ ကျေဇူးသစ္စာကို စောင့်သိခြင်းအားဖြင့် ၃မျိုးရှိသည်။

ပရေသံ ဂုယှံ ဇာနာတိ, အတ္တနော ပန ဂုယှကံ၊ ပဋိစ္ဆာဒေတိ ယော ပေါသော, ပတွာပိ ဒေသကံ ဒုရံ

န ပမဇ္ဇတိ သာမီနံ, ထောကမ္ပိ ကတကာရကံ၊ တံ စရတ္တေန ပေသေယျ, ဘူမိပေါ ဌာနဒက္ခကော

ယော ပေါသော– အကြင်ယောကျ်ားသည်။ ပရေသံ– သူတစ်ပါးတို့၏။ ဂုယှံ– လျှို့ဝှက် ချက်ကို။ ဇာနာတိ– သိနိုင်၏။ အတ္တနော– မိမိ၏။ ဂုယှံ ပန– လျှို့ဝှက်ချက်ကိုကား။ ပဋိစ္ဆာဒေတိ– ဖုန်းထား (လျှို့ဝှက်ထား) နိုင်၏။ ဒူရံ– ဝေးသော။ ဒေသကံ– အရပ်သို့။ ပတွာပိ–ရောက်သော်လည်း။ သာမီနံ– အရှင်သခင်တို့၏။ ထောကမ္ပိ– အနည်းငယ်လည်း ဖြစ်သော။ ကတကာရကံ– ပြုအပ် (ချီးမြှောက်အပ်) ဖူးသောသော ကျေးဇူးကို။ န ပမဇ္ဇတိ– မမေ့။ ဌာနဒက္ခကော– အရာဌာန၌ ကျွမ်းကျင်သော။ ဘူမိပေါ– မင်းသည်။ တံ– ယော ကျ်ားကို။ စရတ္တေန– သူလျှိုအဖြစ်ဖြင့်။ ပေသေယျ– စေခိုင်းရာ၏။ (ရာဇဒီ-၃၃၃)

...[စာမျက်နှာ- ၁၇၇]...

ဝါ– သူပုန်ထစေလျက်။ ဗန္ဓုလံ– ကို။ ပက္ကောသာပေတွာ– ခေါ်စေ၍။ “ပစ္စန္တော– သည်။ ကုပိတော ကိရ– သူပုန်တို့ကြောင့် ပျက်စီးနေသတဲ့။ (တစ်နည်း) ပစ္စန္တော– ကို။ ကုပိတော ကိရ– သူပုန်တို့သည် ဖျက်ဆီးအပ်သတဲ့။ တဝ– ၏။ ပုတ္တေဟိ– တို့နှင့်။ သဒ္ဓိံ၊ ဂန္တွာ– ၍။ စောရေ– တို့ကို။ ဂဏှာဟိ– ဖမ်းချေလော။” ဣတိ– သို့။ ပဟိဏိတွာ– စေလွှတ်၍။ “ဧတ္ထေဝ– ဤအရပ်သာလျှင်။ အဿ– ထိုဗန္ဓုလ၏။ ဒွတ္တိံသာယ– ၃၂ယောက်သော။ ပုတ္တေဟိ– တို့နှင့်။ သဒ္ဓိံ၊ သီသံ– ကို။ ဆိန္ဒိတွာ– ဖြတ်၍။ အာဟရထ– ဆောင်ခဲ့ကြလော။” ဣတိ– ဤသို့ အမိန့်ပေး၍။ တေဟိ–ထိုဗန္ဓုလသားအဖတို့နှင့်။ သဒ္ဓိံ၊ အညေပိ– အခြားလည်း ဖြစ်ကုန်သော။ သမတ္ထေ– စွမ်းနိုင်ကုန်သော။ မဟာယောဓေ– စစ်သူကြီးတို့ကို။ ပေသေသိ– ပြီ။ တသ္မိံ– ထိုဗန္ဓုလသည်။ ပစ္စန္တံ– သို့။ ဂစ္ဆန္တေယေဝ– သွားသော်သာ။ “သေနာပတိ– သည်။ အာဂစ္ဆတိ ကိရ– လာသတဲ့။” ဣတိ– ဤသို့ ကြားသိရ၍။ ပယုတ္တစောရာ– သူ လျှိုဖြစ်သော သူခိုးဓားပြတို့သည်။ ပလာယိံသု– ပြေးကုန်ပြီ။ သော– ထိုဗန္ဓုလ သည်။ တံ ပဒေသံ– ထိုအရပ်ကို။ ဝါ– ထိုအရပ်နေသူလူအပေါင်းကို။ အာဝါသာပေတွာ– လာရောက်နေထိုင်စေပြီး၍။ သဏ္ဌာပေတွာ– တည်စေ၍။ ဝါ– ပြန်လည် နေရာချထားပေးပြီး၍။ နိဝတ္တိ– ပြီ။

အထ– ၌။ နဂရတော– မှ။ အဝိဒူရေ– သော။ ဌာနေ– ၌။ တေ ယောဓာ– ထို စစ်သားတို့သည်။ အဿ– ထိုဗန္ဓုလ၏။ ပုတ္တေဟိ– တို့နှင့်။ သဒ္ဓိံ၊ သီသံ– ကို။ ဆိန္ဒိံသု– ဖြတ်ကုန်ပြီ။ တံ ဒိဝသံ– ထိုနေ့၌။ မလ္လိကာယ– သည်။ ပဉ္စဟိ ဘိက္ခုသတေဟိ– တို့နှင့်။ သဒ္ဓိံ– တူ။ ဒွေ– ၂-ပါးကုန်သော။ အဂ္ဂသာဝကာ– တို့ကို။ နိမန္တိတာ– ကုန်သည်။ ဟောန္တိ၊ [မ။ ဋ္ဌ၊ ၄, ၂၄၀၌ ရဟန်း၅၀၀နှင့်တကွ ဘုရားရှင်ကို ပင့်ကြောင်းနှင့် ဘုရား ရှင်ကိုယ်တော်တိုင် တရားဟောတော်မူကြောင်းကို ဆို၏။ ဤသို့ အဆိုမတူခြင်းမှာ ထိုထိုဘာဏကဆောင်တို့ ဆောင်လာသည့်အတိုင်း ဆိုရခြင်းကြောင့် ဖြစ်သည်ဟု မှတ်ရာ၏။] အထ– ၌။ အဿာ– ထိုမလ္လိကာအား။ ပုဗ္ဗဏှေ ဧဝ– နံနက်အခါ၌ပင်။ “တေ– သင်၏။ ပုတ္တေဟိ– တို့နှင့်။ သဒ္ဓိံ– တကွ။ သာမိကဿ– လင်၏။ သီသံ– ကို။ ဆိန္နံ– ဖြတ်အပ်ပြီ။” ဣတိ– ဤသို့သော။ ပဏ္ဏံ– စာကို။ အာဟရိတွာ– ၍။ အဒံသု၊ သာ– ထိုမလ္လိကာသည်။ တံ ပဝတ္တိံ– ကို။ ဉတွာ– ၍။ ကဿစိ– တစ်စုံတစ်ယောက်

...[စာမျက်နှာ- ၁၇၈]...

အား။ ကိဉ္စိ– ဘာကိုမျှ။ အဝတွာ– မပြောမူ၍။ ပဏ္ဏံ– ကို။ ဥစ္ဆင်္ဂေ– ရင်ခွင်၌။ ဌပေတွာ– ထား၍။ ဘိက္ခုသံဃမေဝ– ကိုသာ။ ပရိဝိသိ– ပြုစုလုပ်ကျွေးပြီ။ အထ– ၌။ အဿာ– ထိုမလ္လိကာ၏။ ပရိစာရိကာယော– အလုပ်အကျွေးမတို့သည်။ ဘိက္ခူနံ– တို့အား။ ဘတ္တံ– ကို။ ဒတွာ– ပေးလှူပြီး၍။ သပ္ပိစာဋိံ– ထောပတ်အိုးကို။ အာဟရန္တိယော–ဆောင်ကုန်လသော်။ ထေရာနံ– တို့၏။ ပုရတော– ရှေ့၌။ သပ္ပိစာဋိံ– ကို။ ဘိန္ဒိံသု– ခွဲကုန်ပြီ။ ဓမ္မသေနာပတိ– တရားစစ်သူကြီးဖြစ်သော အရှင်သာရိပုတြာသည်။ “ဘေဒနဓမ္မံ– ကွဲခြင်းသဘောရှိသော အရာဝတ္ထုသည်။ ဘိန္နံ– ကွဲပြီ။ န စိန္တိတဗ္ဗံ–မကြံစည်ထိုက်။ (မပူပန်ထိုက်)၊ ”ဣတိ အာဟ၊ သာ– ထိုမလ္လိကာသည်။ ဥစ္ဆင်္ဂတော– မှ။ ပဏ္ဏံ– ကို။ နီဟရိတွာ– ထုတ်ဆောင်၍။ “ဘန္တေ! ဒွတ္တိံသာယ– သော။ ပုတ္တေဟိ– တို့နှင့်။ သဒ္ဓိံ၊ ပိတု– ၏။ သီသံ– ကို။ ဆိန္နံ– ဖြတ်အပ်ပြီ။ ဣတိ– ဤသို့သော။ မေ– တပည့်တော်ဖို့။ ဣမံ ပဏ္ဏံ– ကို။ အာဟရိံသု၊ အဟံ၊ ဣဒံ– ဤအကြောင်း ကို။ သုတွာပိ– ၍လည်း။ န စိန္တေမိ– မကြံစည်။ (မပူပန်)၊ သပ္ပိစာဋိယာ– သည်။ ဘိန္နာယ– ကွဲလသော်။ ကိံ– ဘာကို။ စိန္တယိဿာမိ– မည်နည်း။” ဣတိ အာဟ၊ ဓမ္မသေနာပတိ– သည်။ “ဣဓ– ဤလောက၌။ မစ္စာနံ– သတ္တဝါတို့၏။ ဇီဝိတံ–အသက်ကို။ ဝါ– သည်။ အနိမိတ္တံ အနိမိတ္တံ အနိမိတ္တံ– (ကြိုတင်ပြုစီစဉ်ထားအပ်သော) အရိပ်နိမိတ် အမှတ်အသားမရှိ။ (အတော ဧဝ– ထိုကြောင့်သာလျှင်၊) အနညာတံ– မည်မျှ အသက်ရှည်မည်ဟု ဧကန်မသိအပ်, မသိနိုင်။” ဣတိအာဒီနိ– ဤသို့ အစရှိသော

အနိမိတ္တံ။ ။ နိမီယတိ သညာယတီတိ နိမိတ္တံ၊ [နိ+မိ+တ၊- သာရတ္ထ၊၂၊၈၊] နတ္ထိ+ နိမိတ္တံ ဧတ္ထာတိ အနိမိတ္တံ- အရိပ်နိမိတ်အမှတ်အသားမရှိရာအသက်၊ နိမိတ္တသဒ္ဒါ အမှတ်အသား (အရိပ်နိမိတ်အပြုအမူ)အနက်ကို ဟော၏၊ “ န ဧဝံ ဇီဝိတေ”ဟူသော အဖွင့်ကို ကြည့်၍ သတ္တမီဗဟုဗ္ဗီဟိ ပြုသည်၊ “ငါ ဒီအလုပ်ကို လုပ်နေသမျှ သင် အသက်ရှင်ပေးပါ၊ မသေပါနှင့်ဥုး”ဟု ကန့်သတ်၍ မရကောင်းသောကြောင့် အသက် ရှင်မှု၌ ကြိုတင်ပြုစီရင်ထားအပ်သော အခြင်းအရာအရိတ်နိမိတ်မရှိဟု ဆိုလိုသည်။

(သုတ္တနိ၊ဋ္ဌ၊ ၂၊ ၁၇၈)]+

အနညာတံ။ ။ “န သက္ကာ အညာတုံ”ဟု ဖွင့်သဖြင့် “သံဝဏ္ဏေတဗ္ဗ, ကိတ်ပဒကို, ယုတ္တ သက္ကာ, အရဟာ သက္ကုဏေယျ, အနုစ္ဆဝိက, စသည်တို့နှင့်, ဖွင့်၍ပြ, ကမ္မသာဓန ကြံစရာ(သံနိ- ၅)”နှင့်အညီ “အညာယတေတိ အညာတံ၊ [အာ+ဉာ+တ၊]”ဟု ကမ္မ

...[စာမျက်နှာ- ၁၇၉]...

စကားတို့ကို။ ဝတွာ– ၍။ ဓမ္မံ– ကို။ ဒေသေတွာ– ၍။ အာသနာ– မှ။ ဥဋ္ဌာယ– ၍။ ဝိဟာရံ– သို့။ အဂမာသိ၊ သာပိ– ထိုမလ္လိကာသည်လည်း။ ဒွတ္တိံသ– သော။ သုဏိဿာယော– ချွေးမတို့ကို။ ပက္ကောသာပေတွာ– ခေါ်စေ၍။ “တုမှာကံ– တို့၏။ သာမိကာ– တို့သည်။ နိရပရာဓာ– အပြစ်မရှိကုန်သည်။ (ဟုတွာ)၊ အတ္တနော– ၏။ ပုရိမကမ္မဖလံ– ရှေးကံ၏ အကျိုးကို။ လဘိံသု– ကုန်ပြီ။ တုမှေ– တို့သည်။ မာ သောစယိတ္ထ– ဝမ်းမနည်းကြနှင့်။ မာ ပရိဒေဝိတ္ထ– မငိုကျွေးကြနှင့်။ ရညော– ၏။ ဥပရိ– အပေါ်၌။ မနောပဒေါသံ– စိတ်၏ ပျက်စီးခြင်းကို။ ဝါ– စိတ်ဆိုးခြင်းကို။ မာ ကရိတ္ထ– မပြုကြနှင့်။” ဣတိ– သို့။ ဩဝဒိ– ပြီ။

ရညော– ၏။ စရပုရိသာ– သူလျှိုယောက်ျားတို့သည်။ တံ ကထံ– ကို။ သုတွာ– ၍။ ဂန္တွာ– ၍။ တေသံ– ဗန္ဓုလသားအဖတို့၏။ နိဒ္ဒေါသဘာဝံ– အပြစ်မရှိကုန် သည်၏ အဖြစ်ကို။ ရညော– အား။ ကထယိံသု– လျှောက်တင်ကုန်ပြီ။ ရာဇာ– သည်။ သံဝေဂပ္ပတ္တော– ထိတ်လန့်ခြင်းသို့ ရောက်သည်။ (ဟုတွာ)၊ တဿာ– ထိုမလ္လိကာ၏။ နိဝေသနံ– သို့။ ဂန္တွာ– ၍။ မလ္လိကဉ္စ– ကိုလည်းကောင်း။ အဿ– ထိုမလ္လိကာ၏။ သုဏိသာယော စ– ချွေးမတို့ကိုလည်းကောင်း။ ခမာပေတွာ– သည်းခံစေ၍။ ဝါ– တောင်းပန်၍။ မလ္လိကာယ– အား။ ဝရံ– ဆုကို။ အဒါသိ– ပြီ။ သာ– ထိုမလ္လိကာသည်။ “မေ– ကျွန်တော်မျိုးမ၏။ ဝါ– သည်။ ဝရော– ဆုကို။ ဂဟိတော– ယူအပ်ပြီးသည်။ ဟောတု– ဖြစ်ပါစေ။” ဣတိ– သို့။ ဝတွာ– ၍။ တသ္မိံ– ထို ကောသလမင်းသည်။ ဂတေ– သွားလသော်။ မတကဘတ္တံ– သေသူတို့ကို ရည် စူး၍ ပေးလှူအပ်သောဆွမ်းကို။ ဒတွာ– ၍။ နှတွာ– ၍။ ရာဇာနံ– သို့။ ဥပသင်္ကမိတွာ– ၍။ ဝန္ဒိတွာ– ၍။ “ဒေဝ– ကြီး! တုမှေဟိ– အရှင်မင်းကြီးတို့သည်။ မယှံ– ကျွန် တော်မျိုးမအား။ ဝရော– ဆုကို။ ဒိန္နော– ပေးအပ်ပါပြီ။ မယှဉ္စ– အားလည်း။ အညေန– အခြားသော ဆုဖြင့်။ အတ္ထော– သည်။ နတ္ထိ– မရှိ။ မေ– ၏။ ဒွတ္တိံသာယ– သာဓနပြု၍ “န+အညာတံ အနညာတံ”ဟု ဆက်ပါ။ ကြိုတင်ပြုစီစဉ်ထားအပ်သော အရိတ်နိမိတ်မရှိသောကြောင့် “ဤသူသည် မည်မျှလောက် အသက်ရှည်မည်”ဟု ဖြစ်ရာကာလ, သက်တမ်းအပိုင်းအခြားအားဖြင့် ဧကန်မသိနိုင်ဟု ဆိုလိုသည်။ (သုတ္တ နိ၊ဋ္ဌ၊ ၂၊ ၁၇၈)+

...[စာမျက်နှာ- ၁၈၀]...

၃၂ယောက်သော။ သုဏိသာနံ– တို့အားလည်းကောင်း။ မမဉ္စ– ကျွန်တော်မျိုးမ အားလည်းကောင်း။ ကုလဃရဂမနံ– ဆွေမျိုးအိမ်သို့ သွားခြင်းကို။ ဝါ– မိဘအိမ်သို့ ပြန်သွားခွင့်ကို။ အနုဇာနာထ– ခွင့်ပြုတော်မူပါကုန်။” ဣတိ အာဟ– ပြီ။ ရာဇာ– သည်။ သမ္ပဋိစ္ဆိ– လက်ခံပြီ။ သာ– ထိုမလ္လိကာသည်။ ဒွတ္တိံသ– သော။ သုဏိသာယော– တို့ကို။ ယထာသကာနိ– အကြင်ကြင်မိမိဥစ္စာဖြစ်ကုန်သော။ ကုလာနိ–အိမ်တို့သို့။ ပေသေသိ– စေလွတ်ပြီ။ သယမ္ပိ– လည်း။ ကုသိနာရာနဂရေ– ၌။ အတ္တနော– ၏။ ကုလဃရံ– သို့။ အဂမာသိ– ပြီ။

ရာဇာပိ– သည်လည်း။ ဗန္ဓုလသေနာပတိနော– ၏။ ဘာဂိနေယျဿ– တူဖြစ်သော။ ဒီဃကာရာယနဿ နာမ– အား။ သေနာပတိဋ္ဌာနံ– စစ်သူကြီးရာထူးကို။ အဒါသိ– ပြီ။ ပန– ဆက်။ သော– ထိုဃကာရာယနသည်။ “ဣမိနာ– ဤမင်းသည်။ မေ– ငါ၏။ မာတုလော– ဥုးကြီးတော်ကို။ မာရိတော– သေစေအပ်ပြီ။ ဝါ– သတ် အပ်ပြီ။” ဣတိ– ဤသို့ တွေး၍။ ရညော– ၏။ ဩတာရံ– အပေါက်အကြားကို။ ဂဝေသန္တော– ရှာမှီးလျက်။ ဝိစရတိ– လှည့်လည်၏။ ရာဇာပိ– သည်လည်း။ နိရပရာဓဿ– အပြစ်မရှိသော။ ဗန္ဓုလဿ– ကို။ မာရိတကာလတော– သေစေပြီး ရာအခါမှ။ ဝါ– အသတ်ခိုင်းပြီးရာအခါမှ။ ပဋ္ဌာယ– ၍။ ဝိပ္ပဋိသာရီ– နှလုံးမသာ မယာခြင်းရှိသည်။ ဟုတွာ– ၍။ စိတ္တဿာဒံ– စိတ်၏သာယာခြင်းကို။ န လဘတိ– မရ။ ရဇ္ဇသုခံ– မင်းအဖြစ်၏ချမ်းသာကို။ နာနုဘောတိ– မခံစားရ။ တဒါ– ထိုအခါ၌။ သတ္ထာ– သည်။ သကျာနံ– သာကီဝင်မင်းတို့၏။ မေဒါဠုပံ မေဒါဠုပံ မေဒါဠုပံ နာမ– မေဒါဠုပမည်သော။ နိဂမံ– ကို။ ဥပနိဿာယ– ၍။ ဝိဟရတိ၊ ရာဇာ၊ တတ္ထ– ထိုမေဒါဠုပနိဂုံး၌၊

မေဒါဠုပံ။ ။ အဆီခဲရောင်, လရောင်နှင့် တူသော ကျောက်ခဲများ ပေါများသော ကြောင့် ထိုနိဂုံးကို “မေဒါဠုပ”ဟု ခေါ်သည်၊ “မေဒတိ သိနေဟတီတိ မေဒေါ၊ မေဒဿ+ဝဏ္ဏော မေဒဝဏ္ဏော၊ မေဒဝဏ္ဏော+ဝိယ+ဝဏ္ဏော ယေသန္တိ မေဒါ- အဆီခဲ အဆင်းနှင့်တူသော ကျောက်ခဲများ၊ “မေဒဝဏ္ဏဝဏ္ဏ”ဟု ဆိုလိုလျက် ဝဏ္ဏဝဏ္ဏကိုချေ၊ ဥဠူနိ နက္ခတ္တာနိ ပါတီတိ ဥဠုပေါ၊ [ဥဠု+ပါ+အ၊] ဥဠုပဿ+ဝဏ္ဏော ဥဠုပဝဏ္ဏော၊ ဥဠုပဝဏ္ဏော+ဝိယ+ဝဏ္ဏော ယေသန္တိ ဥဠုပါ- လအဆင်းနှင့် တူသော ကျောက်ခဲများ၊ ဝဏ္ဏဝဏ္ဏကိုချေ၊ မေဒါ စ+တေ+ဥဠုပါ စာတိ မေဒါဠုပါ- အဆီခဲအဆင်းလည်းရှိ, လအဆင်းလည်းရှိသော ကျောက်ခဲများ၊ [မေဒ+ဥဠုပ၊ ဥကို အာပြု၊] မေဒါဠုပါ+ဧတ္ထ

...[စာမျက်နှာ- ၁၈၁]...

ဝါ– သို့။ ဂန္တွာ– သွားရောက်၍။ အာရာမတော– အာရာမ်မှ။ အဝိဒူရေ– အနီး၌။ ခန္ဓာဝါရံ– ခံတပ်ကို။ နိဝါသေတွာ– နေစေ၍။ ဝါ– တည်ဆောက်စေ၍။ “မန္ဒေန–အနည်းငယ်သော။ ပရိဝါရေန– အခြံအရံဖြင့်။ သတ္ထာရံ– ကို။ ဝန္ဒိဿာမိ– ရှိခိုးအံ့။” ဣတိ– ဤသို့ ကြံ၍။ ဝိဟာရံ– သို့။ ဂန္တွာ၊ ပဉ္စ– ကုန်သော။ ရာဇကကုဓဘဏ္ဍာနိ ရာဇကကုဓဘဏ္ဍာနိ ရာဇကကုဓဘဏ္ဍာနိ–မင်းမြောက်တန်ဆာတို့ကို။ ဒီဃကာရာယနဿ– အား။ ဒတွာ– ၍။ ဧကကောဝသန္တီတိ မေဒါဠုပံ– အဆီခဲအဆင်းလည်းရှိ, လအဆင်းလည်းရှိသော ကျောက်ခဲရှိရာ နိဂုံး”ဟုပြု (မ၊ဋ္ဌ၊ ၃, ၂၄၀၊ မ၊ ဋီ၊ ၃၊ ၁၆၂)

ခန္ဓာဝါရံ။ ။ ဒါရုက္ခန္ဓာဒီဟိ အာ သမန္တတော ဝရန္တိ ပရိက္ခိပန္တိ ဧတ္ထာတိ ခန္ဓာဝါရော၊ ခန္ဓ+အာ+ဝရ+ဏ၊ အာရှေးရှိသဖြင့် ဝရဓာတ်သည် ပရိက္ခိပနအနက်ကို ဟောသည်၊ သစ်တုံးစသည်တိုဖြင့် ပတ်ဝန်းကျင် ကာရံထားရာဖြစ်သော မင်းတို့ ခေတ္တနေထိုင်ရာ ယာယီတပ်စခန်းကို “ခန္ဓာဝါရ- ခံတပ်”ဟု ခေါ်သည်(သီဋီသစ်၊၂၊၂၀၈၊ ဓာန်ဋီ- ၁၉၈)၊ ထောမ၌ “ခန္ဓတ္ထံ ရညော အတ္ထံ အာဝုဏာတီတိ ခန္ဓာဝါရော” ဟု ပြု၏၊ ခန္ဓ+အာ+ဝရ+ဏ၊ ခန္ဓသဒ္ဒါ မင်းကို ဟော၏(ဝိပိဓာန်)

ရာဇကကုဓဘဏ္ဍာနိ။ ။ ကဿ ဒေဟဿ သုခဿ ဝါ ကုံ ဘူမိံ ဒဒန္တီတိ ကကုဒါနိ၊ [က+ကု+ဒါ+အ၊ ဒကို ဓပြု၊- ထောမ၊ ဝိဓာန်။] ရညော ဂမနကာလေ သဒါ ကုကိတဗ္ဗာနိ အာဒါတဗ္ဗာနီတိ ကကုဓာနိ- အခမ်းအနားထွက်ရာအခါ၌ အမြဲယူအပ်သော မင်းမြောက်တန်ဆာများ၊ [ကုက+ဓ၊ ကုနှင့် က ရှေ့နောက်ပြန်၊- ဓာန်ဋီ- ၃၅၈၊] ကကု- ဓာနိ စ+တာနိ+ဘဏ္ဍာနိ စာတိ ကကုဓဘဏ္ဍာနိ၊ ရာဇူနံ+ကကုဓဘဏ္ဍာနိ ရာဇကကုဓဘဏ္ဍာနိ- မင်းတို့၏ အမြဲယူအပ်သော တန်ဆာများ

မင်းမြှောက်တန်ဆာ၅မျိုး။ ။ မင်းမြှောက်တန်ဆာ၅မျိုးတို့မှာ “ခဂ္ဂေါ စ ဆတ္တမုဏှီသံ, ပါဒုကာ ဝါလဗီဇနီ၊ ဣမေ ကကုဓဘဏ္ဍာနိ, ဘဝန္တိ ပဉ္စ ရာဇုနံ(ဓာန်- ၃၅၈)”ဂါထာလာ (၁) သန်လျက်, (၂)ထီးဖြူ, (၃) သင်းကျစ်, (၄) ခြေနင်း, (၅) သားမြီးယပ်တို့တည်း၊ မင်းမြှောက်တန်ဆာ၅မျိုးတို့တွင် သင်းကျစ်ကို ဥုးခေါင်း၌ ဆင် ယင်၍ မင်းချင်းတို့ကို ခါးရင်ထက်တွင် သားမြီးယပ်ကို ပိုက်ယူစေကာ ထီးဖြူကို ထီးတော်မိုးတို့ကို ဆောင်းစေသည်ဟု မနောဇဇာတ်၌ ဆို၏၊ ဘူရိဒတ်ဇာတ်၌ကား မင်းချင်းတို့ကို ထီးဖြူဆောင်းစေ၍ ရင်ခွင်၌ သားမြီးယပ်ကို ပိုက်ယူစေကာ သင်းကျစ် ကို နဖူးပြင်၌ ဆင်ယင်လျက် ခြေနင်းကို ခြေ၌စွပ်ကာ သန်လျက်ဆွဲတို့ကို သန်လျက် ဆောင်စေကြောင်းကို ဆို၏၊ အကျယ်သိလိုမူ ရာဇဒီ- ၃၈၇၌ ရှုပါ။

...[စာမျက်နှာ- ၁၈၂]...

တစ်ပါးတည်းသာ။ ဂန္ဓကုဋိံ– သို့။ ပါဝိသိ– ဝင်ပြီ။ သဗ္ဗံ– အလုံးစုံကို။ ဓမ္မစေတိယသုတ္တနိယာမေန– ဓမ္မစေတိယသုတ်၌ လာသောနည်းဖြင့်။ ဒီပေတဗ္ဗံ– ထင်ရှား စေထိုက်၏။ တသ္မိံ– ထိုကောသလမင်းသည်။ ဂန္ဓကုဋိံ– သို့။ ပဝိဋ္ဌေ– ဝင်ပြီးလသော်။ ဒီဃကာရာယနော– သည်။ ပဉ္စ– ကုန်သော။ တာနိ ရာဇကကုဓဘဏ္ဍာနိ– တို့ကို။ ဂဟေတွာ– ၍။ ဝိဋဋူဘံ– ကို။ ရာဇာနံ– မင်း၏အဖြစ်ကို။ ကတွာ– ၍။ ရညော–ကောသလမင်းဖို့။ ဝါ– အတွက်။ ဧကံ– တစ်ကောင်သော။ အဿံ– မြင်းကိုလည်းကောင်း။ ဧကဉ္စ– တစ်ယောက်သော။ ဥပဋ္ဌာနကာရိကံ– လုပ်ကျွေးမှုကို ပြုတတ်သော။ မာတုဂါမံ– ကိုလည်းကောင်း။ ဌပေတွာ– ၍။ နိဝတ္တေတွာ– ပြန်လှည့်၍။ သာဝတ္ထိံ အဂမာသိ+

ရာဇာ– သည်။ သတ္ထာရာ– နှင့်။ သဒ္ဓိံ၊ ပိယကထံ– ချစ်နှစ်သက်ဖွယ်စကားကို။ ကထေတွာ– ၍။ သတ္ထာရံ– ကို။ ဝန္ဒိတွာ– ၍။ နိက္ခန္တော– ထွက်လာလသော်။ သေနံ–စစ်တပ်ကို။ အဒိသွာ– ၍။ တံ မာတုဂါမံ– ထိုအမျိုးသမီးကို။ ပုစ္ဆိတွာ၊ တံ ပဝတ္တိံ– ကို။ သုတွာ– ၍။ “အဟံ၊ ဘာဂိနေယျံ– တူဖြစ်သော အဇာတသတ်မင်းကို။ အာဒါယ– ၍။ ဂန္တွာ– ၍။ ဝိဋဋူဘံ– ကို။ ဂဟေဿာမိ– ဖမ်းယူမည်။” ဣတိ– ဤသို့ ကြံ၍။ ရာဇဂဟနဂရံ– ရာဇဂြိုဟ်မြို့သို့။ ဂစ္ဆန္တော– သော်။ ဝိကာလေ– အချိန်မဲ့ အခါမဲ့၌။ ဝါ– နေဝင်ချိန်၌။ ဒွါရေသု– တံခါးတို့ကို။ ပိဒဟိတေသု– ပိတ်အပ်ပြီးကုန်လသော်၊

ဓမ္မစေတိယသုတ္တနိယာမေန။ ။ ဓမ္မံ စေတေတိ သံဝေဒေတိ ဧတေဟီတိ ဓမ္မ- စေတိယာနိ- လောကုတ္တရာတရားကို သိစေကြောင်း (အရိုအသေအလေးအမြတ်ပြု ကြောင်း)စကားများ(မဋီ- ၄, ၁၆၃)၊ ဓမ္မစေတိယာနံ+ပကာသကံ+သုတ္တံ ဓမ္မစေတိယ- သုတ္တံ- လောကုတ္တရာတရားကို သိစေကြောင်း(အရိုအသေအလေးအမြတ်ပြုကြောင်း) စကားများကို ထင်ရှားပြသောသုတ်တော်၊ ဓမ္မစေတိယသုတ္တေ+အာဂတော+နိယာမော -ဓမ္မစေတိယသုတ္တနိယာမော- ဓမ္မစေတိယသုတ်၌ လာသောနည်း၊ ဓမ္မစေတိယ သုတ်၌ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓအစစ်, သွာက္ခာတဓမ္မအစစ်, သုပ္ပဋိပန္နသံဃာအစစ်ဖြစ်ကြောင်းကို မှန်းဆသိနိုင်သောအချက် ၇ချက်ကို ဟောတော်မူထားသည်၊ အကျယ်လိုမူ မ- ၂, ၃၂၀၌ ရှုပါ။

ဝိကာလေ။ ။ အရုဏ်တက်ချိန်မှ စ၍ မွန်းမတည့်မီအချိန်ကို ကာလဟု ခေါ်၏၊ ထိုအချိန်မှ ကင်းသောအချိန် (မွန်း တည့်ပြီးချိန်မှ နောက်နေ့ အရုဏ်တက်ချိန်အထိ)ကို

...[စာမျက်နှာ- ၁၈၃]...

နဂရံ– ရာဇဂြိုဟ်သို့။ ပတွာ– ၍။ ဧကိဿာ– တစ်ဆောင်သော။ သာလာယ– ဇရပ်၌။ နိပဇ္ဇိတွာ– ၍။ ဝါတာတပေဟိ– လေ, နေပူတို့ကြောင့်။ [ဝါတော စ+အာတပေါ စ ဝါတာတပါ၊- ဒီ၊ဋ္ဌ၊ ၂၊ ၄၀၂။] ကိလန္တော– ပင်ပန်းသည်။ (ဟုတွာ)၊ ရတ္တိဘာဂေ– ၌။ တတ္ထေဝ– ထိုဇရပ်၌ပင်။ ကာလံ– နတ်ရွာစံခြင်းကို။ အကာသိ၊ ရတ္တိယာ– သည်။ ဝိဘာတာယ– လင်းလသော်။ “ကောသလနရိန္ဒ– ကောသလတိုင်း၏ မင်းဖြစ်သော။ ဒေဝ– အရှင်မင်းကြီး! (တွံ– သည်၊) အနာထော– အားကိုးစရာမရှိသည်။ ဇာတော– သည်။ အသိ– ၏။” ဣတိ– သို့။ ဝိပ္ပလပန္တိယာ– ငိုကျွေးပြောဆိုသော။ တဿာ ဣတ္ထိယာ– ၏။ သဒ္ဒံ– ကို။ သုတွာ– ၍။ ရညော– အဇာတသတ်မင်းအား။ အာရောစေသုံ၊ သော– ထိုအဇာတသတ်မင်းသည်။ မဟန္တေန– သော။ သက္ကာရေန– ဖြင့်။ မာတုလဿ– ဥုးကြီးတော်ဖြစ်သော ကောသလမင်း၏။ သရီရကိစ္စံ– ကိုယ်၌ ပြုထိုက်သော ကိစ္စကို။ ဝါ– မီးသင်္ဂြိုဟ်မှုကို။ [ကတ္တဗ္ဗန္တိ ကိစ္စံ၊ သရီရေ+ကိစ္စံ သရီရကိစ္စံ၊ -မအူပါနိ-၃, ၁၁။] ကာရေသိ။

ဝိဋဋူဘောပိ– သည်လည်း။ ရဇ္ဇံ– ကို။ လဘိတွာ– ၍။ တံ ဝေရံ– ထိုရန်ငြိုးကို။ သရိတွာ– အမှတ်ရ၍။ “သဗ္ဗေပိ– ကုန်သော။ သာကိယေ– တို့ကို။ မာရဿောမိ–သေစေမည်။ ဝါ– သတ်ပစ်မည်။” ဣတိ– ဤသို့ ပြော၍။ မဟတိယာ– သော၊ “ဝိကာလ”ဟု ခေါ်သည်။ (တစ်နည်း) နေဝင်ချိန် (နေဝင်ချိန်မှစ၍ နောက်နေ့ အရုဏ် တက်ချိန်အထိ) ကို “ဝိကာလ”ဟု ခေါ်သည် (ဝိ-၂, ၁၀၅၊ ၂၀၆၊ ကင်္ခါ-၂၂၅၊ ၂၆၈)၊ ဤ၌ နောက်နည်းကို ယူပါ၊ ရှေ့နည်းကား ဝိကာလဘောဇနအရာ၌ ယူရသည်။ “ဝိဂတော+ကာလော ဝိကာလော (ကင်္ခါဋီ-၃၈၈) , (တစ်နည်း) ကာလတော+ဝိဂတော ဝိကာလော (ပါစိတ်ဘာ-၁, ၂၆၀)၊ (တစ်နည်း) ဝိရုဒ္ဓေါ+ကာလော ဝိကာလော (ကော တ္ထုဘ)”ဟု ပြု။ “ဝိကာလေတိ အကာလေ အဝေလာယံ (ဝိမာန၊ဋ္ဌ၊ ၃၁၆)”အလို “န+ကာလော ဝိကာလော– အချိန်အခါမဟုတ်- အချိန်မဲ့ အခါမဲ့ (ဝိမာန၊ဋ္ဌ၊ ၃၁၆)” ဟု ပြုပါ+

ကာလံ အကာသိ။ ။ ကောသလမင်းသည် နတ်ရွာစံချိန်၌ သက်တော် ၈၀၇ှိပြီ၊ မှန်၏- ဘုရားရှင်နှင့် ကောသလမင်းသည် မင်းမျိုးအားဖြင့်လည်းကောင်း, ကောသလ တိုင်းသားချင်းအားဖြင့်လည်းကောင်း, အသက်ရွယ်အားဖြင့်လည်းကောင်း တူကြသည်။

(မ– ၂, ၃၂၆)

...[စာမျက်နှာ- ၁၈၄]...

သေနာယ– ဖြင့်။ နိက္ခမိ– ပြီ။ တံ ဒိဝသံ– ၌။ သတ္ထာ– သည်။ ပစ္စူသကာလေ– ၌။ လောကံ– ကို။ ဝေါလောကေန္တော– သော်။ ဉာတိသံဃဿ– ဆွေမျိုးအပေါင်း၏။ ဝိနာသံ– ပျက်စီးခြင်းကို။ ဝါ– ပျက်စီးမည်ကို။ ဒိသွာ– ၍။ “ဉာတိသင်္ဂဟံ– ဆွေမျိုးတို့ကို ချီးမြှောက်ခြင်းကို။ ကာတုံ– ငှာ။ ဝဋ္ဋတိ– ၏။” ဣတိ စိန္တေတွာ ပုဗ္ဗဏှသမယေ– ၌။ ပိဏ္ဍာယ– ငှာ။ စရိတွာ– ၍။ ပိဏ္ဍပါတပဋိက္ကန္တော– ဆွမ်းခံရွာမှ ပြန်လာတော် မူသည်။ ဝါ– ဆွမ်းခံပြန်လာတော်မူသည်။ (ဟုတွာ) ဂန္ဓကုဋိယံ– ၌။ သီဟသေယျံ–ခြင်္သေ့၏ အိပ်ခြင်းကဲ့သို့ ကျိန်းစက်တော်မူခြင်းကို။ ဝါ– မြတ်သော ကျိန်းစက် တော်မူခြင်းကို။ [ဓမ္မဘာ-၁, ၆၅၃ရှု။] ကပ္ပေတွာ– ပြုတော်မူ၍။ သာယနှသမယေ– ၌။ အာကာသေန– ဖြင့်။ ဂန္တွာ– ၍။ ကပိလဝတ္ထုသာမန္တေ– ကပိလဝတ္ထု၏အနီး၌။ ဝါ– အနီးဖြစ်သော။ ဧကသ္မိံ– တစ်ပင်သော။ ကဗရစ္ဆာယေ– ပျောက်ကြားသော အရိပ်ရှိသော။ ရုက္ခမူလေ– ၌။ နိသီဒိ၊ တတော– ထိုသစ်ပင်မှ။ (အဝိဒူရေ– အနီး၌။ ဝါ– အနီးဖြစ်သော၊) ဝိဋဋူဘဿ– ၏။ ရဇ္ဇသီမာယ– နိုင်ငံအပိုင်းအခြား၌။ (တစ်နည်း) ရဇ္ဇသီမာယ– ၏။ (အန္တော– အတွင်း၌၊) မဟန္တော– သော။ သန္ဒစ္ဆာယော–

ပိဏ္ဍပါတပဋိက္ကန္တော။ ။ ပိဏ္ဍပါတတ္ထာယ စရိတွာ ဘုဉ္ဇတိ ဧတ္ထာတိ ပိဏ္ဍပါတော- ဆွမ်းခံရွာ၊ (တစ်နည်း) ပိဏ္ဍပါတအရ ဌာနျူပစာရအားဖြင့် ဆွမ်းခံရွာကို ယူ၊ (တစ်နည်း) ပိဏ္ဍပါတဿ+ပရိယေသနံ ပိဏ္ဍပါတော- ဆွမ်းကို ရှာမှီးခြင်း- ဆွမ်း ခံခြင်း၊ ပရိယေသနချေ၊ ပိဏ္ဍပါတတော+ပဋိက္ကန္တော ပိဏ္ဍပါတပဋိက္ကန္တော- ဆွမ်းခံ ရွာမှ ပြန်လာသောဘုရားရှင်၊ ဝါ- ဆွမ်းခံရာမှ ပြန်လာတော်မူသောဘုရားရှင်။(သီဋီ သစ်- ၁, ၁၉၁၊ သီဋီသစ်၊၂၊၁၃၂၊ ပါရာဘာ- ၄, ၂၇၀၊ သီဘာ- ၃, ၁၂၅)

တတော...ရဇ္ဇသီမာယ။ ။ ဇာဋ္ဌ- ၄, ၁၅၅၌ “တတော အဝိဒူရေ ဝိဋဋူဘဿ ရဇ္ဇသီမာယ အန္တော သန္ဒစ္ဆာယော နိဂြောဓရုက္ခော အတ္ထိ”ဟု ရှိ၏၊ ဤဓမ္မ.ဋ္ဌအလို တတော၏ စပ်ရာပုဒ်လည်း မရှိ၊ “ရဇ္ဇသီမာယ”ဟုသာ ရှိခြင်းမှာလည်း “ရဇ္ဇသီမာယ အန္တော”ဟု ရှိခြင်းလောက် မရှင်းပါ၊ ထိုကြောင့် ဤဓမ္မ.ဋ္ဌ၌လည်း ဇာ.ဋ္ဌအတိုင်း ရှိသင့်သည်။

သန္ဒစ္ဆာယော။ ။ သန္ဒာ+ဆာယာ ဧတ္ထာတိ သန္ဒစ္ဆာယော- ထူထပ်ေသော အရိပ် ရှိသော ညောင်ပင်၊ သစ်ခက်သစ်ရွက်များ ထူထပ်ကာ အချင်းချင်း ဆက်စပ်ယှက်နွယ် ၍ တည်ရှိသောကြောင့် အရိပ်လည်း ထူထပ်ဆက်စပ်နေသည်။(သံဋီ၊၂၊၄၃၄၊ အံဋီ၊၁၊၂၀၃)

...[စာမျက်နှာ- ၁၈၅]...

ထူထပ်သော အရိပ်ရှိသော။ ဝါ– အရိပ်ကောင်းသော။ နိဂြောဓော– ပင်ညောင်ပင် သည်။ အတ္ထိ။ ဝိဋဋူဘော– သည်။ သတ္ထာရံ– ကို။ ဒိသွာ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ၊ ဝန္ဒိတွာ၊ “ဘန္တေ– ရား! ကိံ ကာရဏာ– ကြောင့်။ ဧဝရူပါယ– ဤသို့သဘောရှိသော။ ဥဏှဝေလာယ– ပူသောအချိန်၌။ ကဗရစ္ဆာယေ– သော။ ဣမသ္မိံ ရုက္ခမူလေ– ၌။ နိသီဒထ– ထိုင်နေတော်မူပါကုန်သနည်း? ဘန္တေ– ရား! သန္ဒစ္ဆာယေ– သော။ ဧတသ္မိံ နိဂြောဓမူလေ– ထိုပင်ညောင်ပင်ရင်း၌။ နိသီဒထ– ကုန်။” ဣတိ ဝတွာ– ၍။ “မဟာရာဇ– ကြီး! ဟောတု– ရှိပါစေ။ ဉာတကာနံ– တို့၏။ ဆာယာ နာမ– အရိပ်မည်သည်။ သီတလာ– အေးမြ၏။” ဣတိ ဝုတ္တေ၊ “သတ္ထာ– သည်။ ဉာတကာနုရက္ခနတ္ထာယ– ဆွေမျိုးတို့ကို စောင့်ရှောက်ခြင်းအကျိုးငှာ။ အာဂတော– ကြွလာတော်မူသည်။ ဘဝိဿတိ– လိမ့်မည်။” ဣတိ– သို့။ စိန္တေတွာ– ၍။ သတ္ထာရံ– ကို။ ဝန္ဒိတွာ– ၍။ နိဝတ္တိတွာ– ၍။ သာဝတ္ထိံယေဝ– သို့သာ။ ပစ္စာဂမိ– ပြန်သွားပြီ။ သတ္ထာပိ– သည်လည်း။ ဥပ္ပတိတွာ– ပျံတက်၍။ ဇေတဝနမေဝ– သို့သာ။ ဂတော– ကြွသွားပြီ။

ရာဇာ– သည်။ သာကိယာနံ– တို့၏။ ဒေါသံ– ကို။ သရိတွာ– ၍။ ဒုတိယမ္ပိ– ၂ ကြိမ်မြောက်လည်း။ နိက္ခမိတွာ– ၍။ တထေဝ– ထိုရှေးနည်းအတူသာလျှင်။ သတ္ထာရံ– ကို။ ပဿိတွာ– ၍။ ပုန၊ နိဝတ္တိ– ပြီ။ တတိယဝါရေပိ– သုံးခေါက်မြောက် အကြိမ်၌လည်း။ နိက္ခမိတွာ– ထွက်၍။ တထေဝ– ထို့အတူသာလျှင်။ သတ္ထာရံ– ကို။ ပဿိတွာ– ၍။ ပုန၊ နိဝတ္တိ– ပြီ။ စတုတ္ထဝါရေ ပန– ၄ခေါက်မြောက်အကြိမ်၌ ကား။ တသ္မိံ– ထိုဝိဋဋူဘသည်။ နိက္ခန္တေ– ထွက်လသော်။ သတ္ထာ– သည်။ သာကိ ယာနံ– တို့၏။ ပုဗ္ဗကမ္မံ– ရှေးမကောင်းမှုကံကို။ ဩလောကေတွာ– လသော်။ တေသံ– ထိုသာကီဝင်မင်းတို့၏။ ဧကဒိဝသံ– ၌။ နဒိယံ– မြစ်၌။ ဝိသပက္ခိပနပါပကမ္မဿ– အဆိပ်ခတ်ခဲ့သော မကောင်းမှု၏။ ဝါ– ကို။ အပ္ပဋိဗာဟိယဘာဝံ– မတား မြစ်အပ်, မတားမြစ်နိုင်သည်၏အဖြစ်ကို။ ဝါ– တားမြစ်၍ မရသည်၏ အဖြစ်ကို။ ဉတွာ– မူ၍။ စတုတ္ထဝါရေ– ၌။ နာဂမာသိ– ကြွတော်မမူတော့။ ဝိဋဋူဘော– သည်။ “သာကိယေ– တို့ကို။ ဃာတေဿာမိ– သေစေမည်။ ဝါ– သတ်ပစ်မည်။” ဣတိ– ဤသို့ ပြောဆိုကြုံးဝါး၍။ မဟန္တေန– သော။ ဗလကာယေန– စစ်သည်အပေါင်း ဖြင့်။ နိက္ခမိ– ပြီ။ ပန– ဆက်။ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ– ၏။ ဉာတကာ– ဆွေတော်မျိုးတော် တို့သည်။ အသတ္တဃာတကာ နာမ– သတ္တဝါတို့ကို မသတ်ဖြတ်သူတို့ မည်၏၊

...[စာမျက်နှာ- ၁၈၆]...

အတ္တနာ– ကိုယ်တိုင်။ မရန္တာပိ– သေပါကုန်သော်လည်း။ ပရေသံ– တို့၏။ ဇီဝိတံ– ကို။ န ဝေါရောပေန္တိ– ကုန်။ တေ– ထိုသာကီဝင်မင်းတို့သည်။ စိန္တယိံသု– ကုန်ပြီ။ “မယံ– တို့သည်။ သုသိက္ခိတာ– ၁၂နှစ်ပတ်လုံး ကောင်းစွာ သင်ယူအပ်ပြီးသော လေးအတတ်ရှိကုန်သော။ ဝါ– ကောင်းစွာ လေးအတတ်ကို သင်ပြီး, တတ်ပြီးကုန်သော။ ကတဟတ္ထာ– ပြုအပ်ပြီးသော လက်အကျင့်ရှိကုန်သော။ ဝါ– လေး အတတ်ကို လေ့လာပြီးကုန်သော။ ကတူပါသနာ– ပြုအပ် (ပြအပ်) ပြီးသော မင်း နန်းတော် စသည်သို့ ကပ်ရောက်၍ မြားပစ်ခြင်း အတတ်ရှိကုန်သော။ ဝါ– မင်းပွဲသဘင်စသည်၌ လေးအတတ်ကို ပြပြီးကုန်သော။ မဟိဿာသာ– ကြီးမြတ်

သုသိက္ခတာ။ ။ သိက္ခိတဗ္ဗာတိ သိက္ခာ၊ သိက္ခာ+သဉ္ဇာတာ ဧတေသန္တိ သိက္ခိတာ (နီဘာ- ၂, ၅၂၇)၊ (တစ်နည်း) “သုသိက္ခိတောတိ ဒသ ဒွါဒသ ဝဿာနိ ဓနုသိပ္ပံ သိက္ခိတော(သံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၀၈)”အလို “ဓနုသိပ္ပံ”ဟု အဝုတ္တကံရှိသဖြင့် “သိက္ခိံသူတိ သိက္ခိတာ”ဟု ကတ္တုသာဓနပြု၊ ထိုနောင် “သုဋ္ဌ+သိက္ခိတာ သုသိက္ခိတာ”ဟု ဆက်တွဲပါ။

[သံဝဏ္ဏေတဗ္ဗ, ကိတ်ပဒ, ကံကားအဝုတ္တ, ဒုတိယန္တနှင့် ဖွင့်၍ပြ, ကတ္တုသာဓနကြံ စရာ၊ သံနိ-၄။]

ကတဟတ္ထာ။ ။ ဟတ္ထဖြင့် လက်သာမက လက်ဖြင့်ပြုအပ်သော လေ့ကျင့်မှုတိုင် အောင် ယူပါ၊ ထိုကြောင့် “စိဏ္ဏဝသိဘာဝါ(မ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၅၇၊ သံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၀၇၊ အံ၊ဋ္ဌ၊ ၃, ၂၈၁၊အနုဋီ၊၁၊၆၉)”ဟု ဖွင့်ကြသည်၊ တစ်ဥသဘ(အတောင်၁၄၀)လောက် ဝေးကွာ သောအရပ်၌ရှိသော သားမြီးဖျားကိုပင် မှန်အောင်ပစ်နိုင်သည်အထိ လေ့ကျင့်ထားပြီး သူများကို “ကတဟတ္ထာ”ဟု ဆိုသည် (သံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၀၈၊ အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၀၅)၊ “ကတော+ ဟတ္ထော ယေဟီတိ ကတဟတ္ထာ”ဟု ပြု(နီဘာ- ၂, ၅၂၇)

ကတူပါသနာ။ ။ ဥပေစ္စ+အသနံ ဥပါသနံ- ကပ်ရောက်၍ မြားပစ်ခြင်း၊ (လေး အတတ်ပြခြင်း)၊ [ဥပ+အသု (ခိပန အနက်)+ယု၊] ကတံ+ဥပါသနံ ဧတေဟီတိ ကတူပါသနာ။ (မဋီ၊၂၊၃၉၊ သံဋီ၊၂၊၁၈၉၊ အံဋီ- ၃, ၃၀၁၊ သာရတ္ထ၊၂၊၂၉၆၊ နီဘာ- ၂, ၅၂၇၊ ပါရာဘာ- ၃, ၄၈၄)

မဟိဿာသာ။ ။ ဥသုံ အသန္တိ (အဿန္တိ) ခိပန္တီတိ ဣဿာသာ- လေးသမားတို့၊ [ဥသု+အသ(အသု) +ဏ၊ “ဥသွာသ”ဟု ဖြစ်သင့်လျက် ဥကို ဣပြု, သု၏ ဥကို သ ပြု- သာရတ္ထ၊၃၊၈၃၊ ဓာန်ဋီ- ၃၈၈၊ နီတိဓာတု- ၂၃၉၊ ပါစိတ်ဘာ- ၂, ၂၃၊ သီဘာ- ၂, ၂၉၉။] မဟန္တာ+ဣဿာသာ မဟိဿာသာ- ကြီးမြတ်သော လေးသမားတို့။]

...[စာမျက်နှာ- ၁၈၇]...

သော လေးတော်သားတို့သည်။ (အမှ– ကုန်၏၊) ပန– သို့သော်လည်း။ အမှေဟိ– တို့သည်။ ပရံ– ကို။ ဇီဝိတာ– မှ။ ဝေါရောပေတုံ– ငှာ။ န သက္ကာ– မတတ်နိုင်ကုန်။ အတ္တနော– ၏။ ကမ္မံ– အလုပ်ကို။ ဒဿေတွာ– ပြ၍။ ပလာပေဿာမ– ပြေးစေ ကုန်အံ့။” ဣတိ– ဤသို့ ကြံစည်ကုန်ပြီ။ တေ– ထိုသာကီဝင်မင်းတို့သည်။ ကတသန္နာဟာ– ပြုအပ် (ဝတ်ဆင်အပ်) ပြီးသော ချပ်ဝတ်တန်ဆာရှိကုန်သည်။ (ဟုတွာ)၊ နိက္ခမိတွာ– ထွက်၍။ ယုဒ္ဓံ– စစ်တိုက်ခြင်းကို။ အာရဘိံသု– အားထုတ် ကုန်ပြီ။ တေဟိ– ထိုသာကီဝင်မင်းတို့သည်။ ခိတ္တာ– ပစ်လွှတ်အပ်ကုန်သော။ သရာ– မြားတို့သည်။ ဝိဋဋူဘဿ– ၏။ ပုရိသာနံ– မင်းချင်းယောက်ျားတို့၏။ အန္တရန္တရေန– အကြားအကြားဖြင့်။ ဝါ– ၌။ ဂစ္ဆန္တိ– သွားကုန်၏။ ဖလကန္တရကဏ္ဏဆိဒ္ဒန္တရာဒီဟိ– မြားကာကြား, နားပေါက်ကြားအစရှိသည်တို့မှ။ နိက္ခမန္တိ– ကုန်၏။

ဝိဋဋူဘော– သည်။ ဒိသွာ– ၍။ ဘဏေ– မောင်မင်းတို့! “သာကိယာ– တို့သည်။ “(မယံ– တို့သည်၊) အသတ္တဃာတကာ– သတ္တဝါတို့ကို မသတ်ဖြတ်သူတို့သည်။ အမှ– ကုန်၏။” ဣတိ– သို့။ ဝဒန္တိ နနု– ပြောဆိုကြသည်မဟုတ်လော။ [စာအုပ်တို့၌ “သာကိယာပုဒ်၏ ရှေ့တွင် ကော်မာ ရှိနေသည်။ သာကိယာသည် ဝဒန္တိ၏ ကတ္တား။ “အသတ္တဃာတကာမှ”သည် ဝဒန္တိ၏ အာကာရတည်း။ ထိုကြောင့် သာကိယာပုဒ်၏ နောက်၌သာ အထက်ကော်မာ ရှိရမည်။] အထ စ ပန– ထိုသို့ဖြစ်ပါလျက်။ မေ– ၏။ ပုရိသေ– တို့ကို။ နာသေန္တိ– ဖျက်ဆီးကုန်၏။ ဣတိ– ဤသို့ ပြောပြီ။

အထ– ၌။ နံ– ထိုဝိဋဋူဘကို။ ဧကော– သော။ ပုရိသော– သည်။ အာဟ– ပြီ။ “သာမိ– အရှင်မင်းကြီ! နိဝတ္တိတွာ– ပြန်လှည့်၍။ ဩလောကေသိ ကိံ– ကြည့်မိပါ သလော?” ဣတိ– ဤသို့ မေးလျှောက်ပြီ။ ဣတိ– ဤသို့ မေးလျှောက်ပြီး၍။ [ဣတိ တစ်လုံးအကျေကြံ၊] “သာကိယာ– တို့သည်။ မေ– ၏။ ပုရိသေ– တို့ကို။ နာသေန္တိ– ကုန်၏။” ဣတိ– ဤသို့ ပြောနေ၏။ “တုမှာကံ– တို့၏။ ကောစိ– သော။ ပုရိသော– သည်။ မတော နာမ– မည်သည်။ နတ္ထိ– မရှိပါ။ ဣင်္ဃ– တိုက်တွန်းပါ၏။ တေ– ထို

အန္တရန္တရေန။ ။ ဝိစ္ဆာဘိက္ခညေသု ဒွေ(မောဂ်- ၁, ၄)သုတ်ဖြင့် အန္တရေနကို “အန္တရေန အန္တရေန”ဟု ဒွိရုပ်ပြု၊ သျာဒိလောပေါ ပုဗ္ဗဿေကဿ(မောဂ်- ၁, ၅၅)သုတ်ဖြင့် ရှေ့ပုဒ်၌ နာဝိဘတ် ကိုချေ၊ “အန္တရေနာတိ ဝေမဇ္ဈေ(ဒီဋီ၊၂၊၂၇၄၊ သံဋီ၊၁၊၂၅၁)”ကို ကြည့်၍ နောက်နည်းပေးသည်။

...[စာမျက်နှာ- ၁၈၈]...

မင်းချင်းယောက်ျားတို့ကို။ ဂဏာပေထ– ရေတွက်စေပါကုန်လော။” ဣတိ– ဤသို့ လျှောက်တင်ပြီ။ ဂဏာပေန္တော– ရေတွက်စေလသော်။ ဧကဿပိ– တစ်ယောက် တစ်လေ၏လည်း။ ခယံ– သေကျေပျက်စီးခြင်းကို။ န ပဿိ– မတွေ့ရ။ သော– ထိုဝိဋဋူဘသည်။ တတော– ထိုမှ နောက်၌။ နိဝတ္တိတွာ– ၍။ “ဘဏေ– တို့! ယေ ယေ ပန– အကြင်အကြင်ပုဂ္ဂိုလ်တို့သည်ကား။] သာကိယာ– တို့သည်။ အမှာ–ကုန်၏၊’ ဣတိ– သို့။ ဘဏန္တိ– ပြောကုန်၏။ သဗ္ဗေ– ကုန်သော။ (တေ တေ– ထို ပုဂ္ဂိုလ်တို့ကို) မာရေထ– သေစေကြလော။ ဝါ– သတ်ကြလော။ ပန– သို့သော် လည်း။ မာတာမဟဿ– အဖိုးဖြစ်သော။ မဟာနာမသက္ကဿ– မဟာနာမ် သာကီဝင်မင်း၏။ သန္တိကေ– ၌။ ဌိတာနံ– တည်သူတို့အား။ ဇီဝိတံ– ကို။ ဒေထ–ပေးကြလော။” ဣတိ အာဟ၊ သာကိယာ– တို့သည်။ ဂဟေတဗ္ဗဂဟဏံ– ကိုင် ယူထိုက်သောအရာကို ကိုင်ယူခြင်းကို။ အပဿန္တာ– မမြင်ကုန်လသော်။ ဧကစ္စေ–အချို့သူတို့သည်။ တိဏံ– မြက်ကို။ ဍံသိတွာ– ကိုက်၍။ (အဋ္ဌံသု– တည်ကုန်ပြီ၊) ဧကစ္စေ– တို့သည်။ နဠံ– ကျူကို။ ဂဟေတွာ– ၍။ အဋ္ဌံသု၊ “တုမှေ– တို့သည်။ သာကိယာ– သာကီဝင်မင်းမျိုးတို့လော။ နော (သာကိယာ)– သာကီ ဝင်မင်းမျိုး မဟုတ်ကုန်သလော။” ဣတိ– သို့။ ပုစ္ဆိတာ– အပ်ကုန်သည်။ (သမာနာ)၊ ယသ္မာ–ကြောင့်။ တေ– သာကီဝင်မင်းမျိုးတို့သည်။ မရန္တာပိ– ကုန်သော်လည်း။ မုသာဝါဒံ– မုသားစကားကို။ န ဘဏန္တိ– မပြောကုန်။ တသ္မာ– ကြောင့်။ တိဏံ– ကို။ ဍံသိတွာ– ၍။ ဌိတာ– တည်သူတို့သည်။ “နော သာကော– ကျွန်းပင်မဟုတ်။ တိဏံ–မြက်တည်း။” ဣတိ– သို့။ ဝဒန္တိ။ နဠံ– ကို။ ဂဟေတွာ– ကိုင်၍။ ဌိတာ– တို့သည်။ “နော သာကော– မဟုတ်။ နဠော– ကျူတည်း။” ဣတိ– သို့။ ဝဒန္တိ။ စ– ဆက်။ ယေ– အကြင် သူတို့သည်။ မဟာနာမဿ– ၏။ သန္တိကေ– ၌။ ဌိတာ– ကုန်၏။ တေ စ– တို့ သည်သာ။ ဇီဝိတံ လဘိံသု၊ တေသု– (မဟာနာမ်မင်းအနီး၌ တည်ရှိသော) ထို သာကီဝင်တို့တွင်။ တိဏံ– ကို။ ဍံသိတွာ– ၍။ ဌိတာ– တို့သည်။ တိဏသာကိယာ နာမ– တိဏသာကီဝင်မင်းတို့မည်သည်။ (ဇာတာ– ကုန်ပြီ၊) နဠံ– ကို။ ဂဟေတွာ– ၍။ ဌိတာ– တို့သည်။ နဠသာကိယာ နာမ– သည်။ ဇာတာ– ကုန်၏။ ဣတိ– ဤသို့ ဆိုကုန်ပြီ။ [“ဇာတာတိ”ဟု ဣတိသဒ္ဒါ ပါနေသဖြင့် အဆင်ပြေအောင် ပေးသည်။ ဣတိသဒ္ဒါ ပိုနေသည်ဟု ထင်၏။] ဝိဋဋူဘော– သည်။ အဝသေသေ– ကြွင်းကုန်။

...[စာမျက်နှာ- ၁၈၉]...

သော။ ခီရပကေ– နိုစို့တတ်ကုန်သော။ ဝါ– နို့စို့အရွယ်ဖြစ်ကုန်သော။ ဒါရကေပိ–ကလေးတို့ကိုသော်လည်း။ အဝိဿဇ္ဇေတွာ– မလွှတ်မူ၍။ ဝါ– လွှတ်မပေးမူ၍။ ဃာတာပေန္တော– သတ်စေလျက်။ လောဟိတနဒိံ– သွေးတည်းဟူသောမြစ်ကို။ ပဝတ္တေတွာ– ဖြစ်စေ၍။ တေသံ– ထိုသာကီဝင်မင်းတို့၏။ ဂလလောဟိတေန– လည်ချောင်းသွေးဖြင့်။ ဖလကံ– ပျဉ်ချပ်ကို။ ဓောဝါပေသိ– ဆေးကြောစေပြီ။ ဧဝံသို့လျှင်။ သာကိယဝံသော– သာကီဝင်မင်းမျိုးကို။ ဝိဋဋူဘေန– သည်။ ဥပစ္ဆိန္နော–ဖြတ်အပ်ပြီ။

သော– ထိုဝိဋဋူဘသည်။ မဟာနာမသက္ကံ– ကို။ ဂါဟာပေတွာ– ခေါ်ယူစေ၍။ နိဝတ္တော– သည်။ (သမာနော)၊ “ပါတရာသဝေလာယ– နံနက်စာစားချိန်၌။ ပါတရာသံ– နံနက်စာကို။ ကရိဿာမိ– ပြုအံ့။” ဣတိ– ဤသို့ ကြံ၍။ ဧကသ္မိံ– တစ်ခုသော။ ဌာနေ– ၌။ ဩတရိတွာ– သက်ဆင်း၍။ ဘောဇနေ– ကို။ ဥပနီတေ– ဆောင် အပ်ပြီးသော်။ “ဧကတောဝ– တစ်ပေါင်းတည်းသာ။ ဘုဉ္ဇိဿာမ– ကုန်အံ့။” ဣတိ– သို့။ အယျကံ– ကို။ ပက္ကောသာပေသိ– ခေါ်စေပြီ။ ပန– ဆက်။ ခတ္တိယာ– တို့သည်။ ဇီဝိတံ– ကို။ စဇန္တာပိ– စွန့်ရပါကုန်သော်လည်း။ ဒါသိပုတ္တေဟိ– ကျွန်မ၏ သားတို့ နှင့်။ သဒ္ဓိံ၊ န ဘုဉ္ဇန္တိ– ကုန်။ တသ္မာ– ကြောင့်။ မဟာနာမော– သည်။ ဧကံ– သော။ သရံ– အိုင်ကို။ ဩလောကေတွာ– ၍။ “တာတ– မြေးတော်! ကိလိဋ္ဌဂတ္တော– ညစ် နွမ်းသော ကိုယ်ရှိသည်။ အမှိ၊ နှာယိဿာမိ– ရေချိုးဥုးမည်။” ဣတိ အာဟ၊ “အယျက– ဘိုးတော်! သာဓု– ကောင်းပါပြီ။ နှာယထ– ရေချိုးပါကုန်လော။” ဣတိ– ပြီ။ သော– ထိုမဟာနာမ်မင်းသည်။ “အယံ– ဤဝိဋဋူဘသည်။ ဧကတော– တည်း။ အဘုဉ္ဇန္တံ– မစားလသော်။ ဝါ– မစားသည်၏အဖြစ်ကြောင့်။ (တစ်နည်း) အဘုဉ္ဇန္တံ– မစားသော။ မံ– ကို။ ဃာတေဿတိ– လိမ့်မည်။ မေ– ၏။ သယမေဝ– ကိုယ်တိုင်သာလျှင်။ မတံ– သေခြင်းသည်။ သေယျော– မြတ်၏။” ဣတိ– ဤသို့ တွေး၍။ ကေသေ– ဆံပင်တို့ကို။ မုဉ္စိတွာ– ဖြေ၍။ အဂ္ဂေ– အဖျား၌။ ဂဏ္ဌိံ– အထုံးကို၊

အဘုဉ္ဇန္တံ။ ။ မာန, အန္တအဆုံးရှိသော ပုဒ်တို့သည် ဝိသေသနပုဒ်များ ဖြစ်၍ ဝိ သေသျအားလျော်စွာ ပထမန္တစသည် ဖြစ်ကြရ၏၊ ထိုသို့ဖြစ်ရာဝယ် ဒုတိယန္တဖြစ်လျှင် “ကံအနက်, လက္ခဏအနက်, ဟိတ်အနက်”အားဖြင့် ၃နည်း ပေးနိုင်သည်။ [ကံ လက္ခဏ, ဟိတ်နက်ရ, မာန အန္တ ဒုတိယာ၊- ကစ္စည်းဘာ- ၂, ၄၈၈။]

...[စာမျက်နှာ- ၁၉၀]...

ကတွာ– ၍။ ကေသေသု– တို့၌။ ပါဒင်္ဂုဋ္ဌကေ– ခြေမတို့ကို။ ဝါ– ခြေချောင်းတို့ကို။ ပဝေသေတွာ– ဝင်စေ၍။ ဝါ– သွင်း၍။ ဥဒကေ– ရေ၌။ နိမုဇ္ဇိ နိမုဇ္ဇိ နိမုဇ္ဇိ– ငုတ်ပြီ။ တဿ– ထို

ဥဒကေ နိမုဇ္ဇိ။ ။ မဟာနာမ်မင်းသည် အရှင်အနုရုဒ္ဓါ၏ နောင်တော်အရင်း ဖြစ်သည်၊ မြတ်စွာဘုရား၏ ဥုးလေးတော် သုက္ကောဒန၏ သားတော်ဖြစ်၍ မြတ်စွာ ဘုရားထက် တစ်လကြီးသော မြတ်စွာဘုရား၏ တစ်ဝမ်းကွဲအကို ဖြစ်သည်၊ မြတ်စွာ ဘုရားကို စဖူးမြင်ရချိန်ကပင် သောတာပန်ဖြစ်ခဲ့ပြီး သကဒါဂါမ်အရိယာသာဝက အဖြစ်သို့ ရောက်ရှိနေသူ ဖြစ်သည်။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃, ၁၂၄၊ သာရတ္ထ၊၃၊၇၇၊ မ၊ဋ္ဌ၊၁, ၃၆၆၊ အံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၀၂ )

စဉ်းစားဖွယ်။ ။ ရဟန်းတော်များမှာ မိမိကိုယ်ကို သေကြောင်းကြံလျှင် ဒုက္ကဋ် အာပတ်သင့်ကြောင်း ပညတ်တော်ရှိ၏(ဝိ- ၁, ၁၀၄)၊ ဤပညတ်တော်ကို ထောက်လျှင် မိမိကိုယ်ကို သေကြောင်းကြံခြင်းကို ဘုရားရှင်နှစ်သက်တော် မမူသည်မှာ သေချာ၏၊ သကဒါဂါမ်အရိယာဖြစ်ပြီးသူက ဘုရားရှင် နှစ်သက်တော်မမူသော မိမိကိုယ်ကို သေ ကြောင်းကြံခြင်းလုပ်ရပ်မျိုးကို လုပ်သည်ဆိုခြင်းမှာ စဉ်းစရာဖြစ်နေ၏၊ ထို့ပြင် ဘဒ္ဒ သာလဇာတ်(ဇာ၊ဋ္ဌ၊၄, ၁၄၇- ၁၅၅)၌ အခြားအကြောင်းအရာများအားလုံး ဤအဋ္ဌ ကထာအတိုင်း ဆိုထားသော်လည်း သာကီဝင်တို့ကို မျိုးတုန်းသတ်ဖြတ်သည့် အကြောင်းကို ဆိုရာ၌ မဟာနာမ်မင်း၏ အကြောင်းမပါပုံကို ထောက်လျှင်လည်း မိမိကိုယ်ကို သေကြောင်းကြံ ပုံပြသော စကားများသည် နောက်မှ ထည့်အပ်သော စကားများ ဖြစ်လေသလားဟု စဉ်းစားမိ၏။

ဖြစ်နိုင်သောအကြောင်း။ ။ မဟာနာမ်မင်းသည် သကဒါဂါမ်ဖြစ်သော်လည်း မိမိပယ်အပ်သော ကိလေသာ, မပယ်အပ်သေးသော ကိလေသာနှင့် စပ်၍ သံသယဖြစ် သဖြင့် ဘုရားရှင်အား မေးလျှောက်ဘူးသည်(မ- ၁, ၁၂၆)၊ အရိယာဖြစ်လျက် ဤသို့ သံသယဖြစ်သည်မှာ ပညတ်တော်၌ မကျွမ်းကျင်သောကြောင့်ဟု ဆို၏(မ၊ဋ္ဌ၊၁, ၃၆၆)၊ မိမိကိုယ်ကို သေကြောင်းကြံခြင်းမှာလည်း ပညတ်တော်၌ မကျွမ်းကျင်သော ကြောင့်ဟု ကြံလျှင် ဖြစ်နိုင်စရာရှိ၏။

မွေးချင်း ၇ယောက်။ ။ အဋ္ဌကထာဋီကာတို့၌ မြတ်စွာ ဘုရားရှင်၏ ခမည်းတော် မှာ မွေးချင်း ၇ယောက်ရှိကြောင်းကို ဆို၏၊ ထို၇ယောက်တို့မှာ (၁) သုဒ္ဓေါဒန, (၂) သုက္ကောဒန, (၃) သက္ကောဒန, (၄) ဓောတောဒန, (၅) အမိတောဒန, (၆) အမိ တာမင်းသမီး, (၇) ပါလိတာမင်းသမီးတို့တည်း၊ မဟာဝံ- ၂၂၌ကား ပမိတာ မင်းသမီး ကို ထည့်၍ ဆို၏၊ ထိုတွင် သုဒ္ဓေါဓနမင်း၏ သားတော်များကား ဘုရားရှင်နှင့် အရှင် နန္ဒတို့တည်း၊ သုက္ကောဒန၏ သားတော်များကား မဟာနာမ်နှင့် အရှင်အနုရုဒ္ဓါတို့တည်း၊

...[စာမျက်နှာ- ၁၉၁]...

မဟာနာမ်၏။ ဂုဏတေဇေန– ဂုဏ်အရှိန်ကြောင့်။ နာဂဘဝနံ– နဂါးဘုံသည်။ ဥဏှာကာရံ– ပူသောအခြင်းအရာကို။ ဒဿေသိ– ပြီ။ နာဂရာဇာ– သည်။ “ကိံ နု ခေါ– အဘယ်ကြောင့်နည်း။” ဣတိ– သို့။ ဥပဓာရေန္တော– စူးစမ်းဆင်ခြင်လသော်။ တံ– ထိုအကြောင်းကို။ ဉတွာ– ၍။ တဿ– ထိုမဟာနာမ်၏။ သန္တိကံ– သို့။ အာဂန္တွာ– ၍။ တံ– ထိုမဟာနာမ်ကို။ အတ္တနော– ၏။ ဖဏေ– ပါးပျဉ်း၌။ နိသီဒါပေတွာ– ထိုင်စေ၍။ နာဂဘဝနံ– သို့။ ပဝေသေသိ– ဝင်စေပြီ။ သော– ထိုမဟာနာမ်မင်းသည်။ ဒွါဒသ ဝဿာနိ– ၁၂နှစ်တို့ပတ်လုံး။ တတ္ထေဝ– ထိုနဂါးပြည်၌သာလျှင်။ ဝသိ– ပြီ။ ဝိဋဋူဘောပိ– သည်လည်း။ “မယှံ– ၏။ အယျကော– ဘိုးတော်မင်းကြီးသည်။ ဣဒါနိ– ၌။ အာဂမိဿတိ– လာလိမ့်မည်။ ဣဒါနိ– ၌။ အာဂမိဿတိ– မည်။” ဣတိ– တွေး၍။ အာဂမယမာနောဝ– စောင့်မျှော်လျက်သာ။ နိသီဒိ၊ တသ္မိံ– ထိုမဟာ နာမ်သည်။ အတိစိရာယန္တေ– အလွန်ကြာမြင့်လသော်။ သရံ– ရေအိုင်ကို။ ဝိစိနာပေတွာ– ရှာဖွေစေ၍။ ဒီပါလောကေန– ဆီမီးရောင်ဖြင့်။ ပုရိသဗ္ဘန္တရာနိပိ– မင်း ချင်းယောကျ်ားတို့၏ အကြားတို့ကိုလည်း။ ဩလောကေတွာ– သော်။ အဒိသွာ– မူ၍။ “ဂတော– သွားသည်။ ဘဝိဿတိ– လိမ့်မည်။” ဣတိ– ဤသို့ မှတ်ထင်၍။ ပက္ကာမိ၊ သော– ထိုဝိဋဋူဘသည်။ ရတ္တိဘာဂေ– ညဉ့်အဖို့၌။ အစိရဝတိံ– အစိရ ဝတီမြစ်သို့။ ပတွာ– ၍။ ဝါ– လသော်။ ခန္ဓာဝါရံ– ခံတပ်ကို။ နိဝါသေသိ– နေစေပြီ။ ဧကစ္စေ– အချို့သော စစ်သားတို့သည်။ အန္တောနဒိယံ– မြစ်၏အတွင်း၌။ ဝါလုကာပုလိနေ– သဲသောင်ပြင်၌။ နိပဇ္ဇိံသု– အိပ်ကုန်ပြီ။ ဧကစ္စေ– တို့သည်။ ဗဟိထလေ–မြစ်အပြင်ဘက်ကုန်းပေါ်၌။ (နိပဇ္ဇိံသု)၊ အန္တောနိပန္နေသုပိ– မြစ်အတွင်း၌ အိပ် နေသူတို့တွင်လည်း။ ပုဗ္ဗေ– ၌။ အကတပါပကမ္မာ– မပြုအပ်သော မကောင်းမှု အမိတောဒန၏ သားတော်ကား အရှင်အာနန္ဒာတည်း။ အမိတာမင်းသမီး၏ သား တော်ကား တိဿထေရ်တည်း။ သက္ကောဒန, ဓောတောဒန, ပါလိတာတို့၏ သားတော် သမီးတော်များကား မထင်ရှားပါ။ သို့သော် ကိသာဂေါတမီကို “ပိတုစ္ဆာဓီတာယ– ဘုရားရှင်၏ အရီးတော်သမီး (ဓမ္မ၊ဋ္ဌ၊ ၁၊ ၅၄)”ဟု ဆိုခြင်းနှင့် ဘုရားရှင်မှာ “အမိတာ, ပါလိတာ”ဟု အရီးတော်၂ယောက်ရှိရာ အရီးတော်အမိတာမှာ တိဿထေရ်ဟူသော သားတစ်ယောက်သာရှိခြင်းကို ထောက်လျှင် ကိသာဂေါတမီသည် အရီးတော် ပါလိ တာ၏ သမီးဖြစ်ဖွယ်ရှိ၏။

...[စာမျက်နှာ- ၁၉၂]...

ရှိသူတို့သည်။ အတ္ထိ– ကုန်၏။ ဗဟိနိပန္နေသုပိ– မြစ်အပြင်ကုန်းပေါ်၌ အိပ်နေသူ တို့တွင်လည်း။ ပုဗ္ဗေ၊ ကတပါပကမ္မာ– ပြုအပ်ခဲ့သော မကောင်းမှုရှိသူတို့သည်။ အတ္ထိ– ကုန်၏။ တေသံ– ထိုသူတို့၏။ နိပန္နဋ္ဌာနေသု– အိပ်ရာအရပ်တို့၌။ ကိပိလ္လိကာ– ပုရွက်ဆိပ်တို့သည်။ [ကိမိဘာဝေန ခုဒ္ဒကပါဏဘာဝေန လန္တိ ဂဏှန္တိ ပဝတ္တန္တီတိ ကိပိလ္လိကာ၊ [ကိမိ+လာ+ဏွု၊ မကို ပပြု, လဒွေဘော် လာ၊- ဇာဋီသစ်၊] ကိဉ္စိ သတ္တံ ပိလန္တီတိ ကိပိလ္လိကာ၊ [ကိံ+ပိလ (ပီဠနအနက်) +ဏွု၊ ကင်္ခါယော-၂, ၂၄၁၊] ဥဋ္ဌဟိံသု– ထကြွကုန်ပြီ။ ဝါ– တက်ကုန်ပြီ။ တေ– ထိုသူတို့သည်။ “မယှံ– ၏။ နိပန္နဋ္ဌာနေ– အိပ်ရာအရပ်၌။ ကိပိလ္လိကာ– တို့သည်။ (ဥဋ္ဌဟိံသု၊)၊ မယှံ နိပန္နဋ္ဌာနေ– ၌။ ကိပိလ္လိကာ– တို့သည်၊၊ (ဥဋ္ဌဟိံသု၊) ”ဣတိ– ဤသို့ ပြော၍။ ဥဋ္ဌဟိတွာ– ထ၍။ အကတပါပကမ္မာ– တို့သည်။ ဥတ္တရိတွာ– တက်၍။ ထလေ– ကုန်းပေါ်၌။ နိပဇ္ဇိံသု– အိပ်ကုန်ပြီ။ ကတပါပကမ္မာ– တို့သည်။ ဩတရိတွာ– သက်ဆင်း၍။ ဝါလုကာပုလိနေ– သဲသောင်ပြင်၌။ နိပဇ္ဇိံသု– ကုန်ပြီ။ တသ္မိံ ခဏေ– ထိုခဏ၌။ မဟာမေဃော– ကြီးစွာသောမိုးသည်။ ဥဋ္ဌဟိတွာ– တက်လာ၍။ ဃနဝဿံ– တစ်ခဲနက် သည်းထန်စွာ ရွာသွန်းခြင်းကို။ ဝါ– တစ်ခဲနက်သော မိုးကို။ ဝဿိ– ရွာသွန်းပြီ။ နဒိယာ– ၌။ ဩဃော– ရေအလျဉ်သည်။ အာဂန္တွာ– လာ၍။ ပရိသာယ– နှင့်။ သဒ္ဓိံ၊ ဝိဋဋူဘံ– ကို။ သမုဒ္ဒမေဝ– သို့သာ။ ပါပေသိ– ရောက်စေပြီ။ တတ္ထ– ထိုသမုဒ္ဒရာ ၌။ သဗ္ဗေ– အလုံးစုံသောသူတို့သည်။ မစ္ဆကစ္ဆပဘက္ခာ– ငါးလိပ်တို့၏ အစာတို့ သည်။ အဟေသုံ+

မဟာဇနော– သည်။ ကထံ– ကို။ သမုဋ္ဌာပေသိ– ကုန်ပြီ။ “သာကိယာနံ– တို့၏။ မရဏံ– သည်။ အယုတ္တံ– မသင့်လျော်။] ဧဝံ နာမ– ဤသို့လျှင်။ ကောဋ္ဋေတွာ ကောဋ္ဋေတွာ– ထုထောင်း၍ ထုထောင်း၍။ သာကိယာ– တို့ကို။ မာရေတဗ္ဗာ– သေစေ အပ်ကုန်ပြီ။ ဝါ– အသတ်ခံရရှာကုန်ပြီ’ ဣတိ– ထိုကြောင့်။ ဧတံ– ဤသို့ သေရ ခြင်းသည်။ အနနုစ္ဆဝိကံ– မလျောက်ပတ်။” ဣတိ– ဤသို့ ဖြစ်စေပြီ။ သတ္ထာ– သည်။ တံ ကထံ– ထိုစကားကို။ သုတွာ– ၍။ “ဘိက္ခဝေ– တို့! ဣမသ္မိံ အတ္တဘာဝေ– ၌။ သာကိယာနံ– တို့၏။ ဧဝံ– သို့။ မရဏံ– သေခြင်းသည်။ ကိဉ္စာပိ အယုတ္တံ– အကယ် ၍ကား မသင့်လျော်ပါပေ။ ပန– သို့သော်လည်း။ ပုဗ္ဗေ– ၌။ ကတပါပကမ္မဝသေန–

...[စာမျက်နှာ- ၁၉၃]...

ပြုအပ်ခဲ့သောမကောင်းမှု၏အစွမ်းဖြင့်။ ဝါ– ကြောင့်။ ဧတေဟိ– ဤသာကီဝင် မင်းတို့သည်။ လဒ္ဓံ– ရအပ်သော သေခြင်းသည်။ (ရအပ်သော အကျိုးသည်)၊ ယုတ္တမေဝ– သင့်လျော်သည်သာ။” ဣတိ၊ အာဟ၊ “ဘန္တေ! ဧတေ– ဤသာကီ ဝင်မင်းတို့သည်။ ပုဗ္ဗေ– ၌။ ကိံ– အဘယ်မကောင်းမှုကို။ အကံသု– ပြုခဲ့ပါကုန် သနည်း?” ဣတိ– မေးကုန်ပြီ။ သဗ္ဗေ– အလုံးစုံသော သာကီဝင်မင်းတို့သည်။ ဧကတော– တည်း။ ဟုတွာ– ၍။ နဒိယံ– ၌။ ဝိသံ– အဆိပ်ကို။ ပက္ခိပိံသု– ထည့်ကုန်ပြီ။ ဝါ– ခပ်ကုန်ပြီ။ ဣတိ– မိန့်တော်မူပြီ။ ပုန– ဖန်။ ဧကဒိဝသံ– ၌။ ဓမ္မသဘာယံ– ၌။ ဘိက္ခူ၊ ကထံ၊ သမုဋ္ဌာပေသုံ– ကုန်ပြီ။ (ကိံ) “ဝိဋဋူဘော– သည်။ ဧတ္တကေ– ကုန်သော။ သာကိယေ– တို့ကို။ မာရေတွာ– ၍။ အာဂစ္ဆန္တော– လသော်။ အတ္တနော– ၏။ မနောရထေ– စိတ်၏အလိုသည်။ မတ္ထကံ– အထွဋ်အထိပ်သို့။ အပ္ပတ္တေယေဝ– မရောက်သေးသော်သာလျှင်။ ဝါ– မရောက်သေးမီသာလျှင်။ ဧတ္တကံ– သော။ ဇနံ– ကို။ အာဒါယ– ၍။ မဟာသမုဒ္ဒေ– ၌။ မစ္ဆကစ္ဆပဘက္ခော– ငါးလိပ်တို့၏ အစာသည်။ ဇာတော– ပြီ။” ဣတိ– ဤသို့ ဖြစ်စေကုန်ပြီ။ သတ္ထာ– ည်။ အာဂန္တွာ– ၍။ “ဘိက္ခဝေ– တို့! ကာယ– သော။ ကထာယ– ဖြင့်။ ဝါ– ကြောင့်။ ဧတရဟိ– ၌။ သန္နိသိန္နာ– ကုန်သည်။ အတ္ထ နု? ”ဣတိ– သို့။ ပုစ္ဆိတွာ– ၍။ “ဣမာယ နာမ– ဖြင့်။ ဝါ– ကြောင့်။ သန္နိသိန္နာ၊ အမှ၊”ဣတိ– သို့။ ဝုတ္တေ၊ “ဣမေသံ သတ္တာနံ– တို့၏။ မနောရထေ– သည်။ မတ္ထကံ– သို့။ အပ္ပတ္တေယေဝ– သာ။ မစ္စုရာဇာ– သည်။ သုတ္တံ–

မနောရထေ။ ။ လိုလားတောင့် တအပ်သောအရာသည် စိတ်ကို မိမိထံသို့ ရောက် စေနိုင်သောကြောင့် စိတ်၏ ရထားနှင့် တူရကား “ရထော ဣဝ ရထော၊ မနသော+ ရထော မနောရထော- စိတ်၏ ရထားနှင့်တူသော လိုလားတောင့်တအပ်သောအရာ” ဟုပြု၊ (တစ်နည်း) မိမိလိုလားတောင့်တအပ်သော အရာသည် (ထိုဌာနသို့ ရောက် အောင် သွားရန်) စိတ်သာလျှင် ရထားရှိသောကြောင့် “မနော ဧဝ+ရထော အတြာတိ မနောရထော- စိတ်သာလျှင် ရထားရှိသော လိုလားတောင့်တအပ်သောအရာ”ဟုပြု (ထောမ၊ သီဋီ သစ်- ၂, ၇)၊)၊ ထို့ပြင် သီဋီသစ်၊၂၊၇၌ “မနသော+အတ္ထော ဣစ္ဆာ မနောရထော- စိတ်၏ အလို၊ [မန+အတ္ထ၊ ရလာ၊ တချေ၊]”ဟုလည်းကောင်း “ရထော ဝိယာတိ ရထော၊ မနော ဧဝ+ရထော မနောရထော- ရထားနှင့် တူသောစိတ်”ဟု လည်းကောင်း ပြုသေး၏။

...[စာမျက်နှာ- ၁၉၄]...

အိပ်ပျော်နေသော။ ဂါမံ– တစ်ရွာလုံးကို။ ဝါ– ရွာ၌နေသူလူအပေါင်းကို။ အဇ္ဈောတ္ထရန္တော– လွှမ်းမိုးလျက်။ မဟောဃော ဝိယ– ကြီးစွာသောရေ အလျဉ်ကဲ့သို့။ ဇီဝိတိန္ဒြိယံ– ဇိဝိတိန္ဒြေကို။ ဆိန္ဒိတွာ– ၍။ စတူသု– ကုန်သော။ အပါယသမုဒ္ဒေသု– တို့၌။ နိမုဇ္ဇာပေတိ– နစ်မြုပ်စေပြီ” ဣတိ ဝတွာ၊ ဣမံ ဂါထံ– ကို။ အာဟ– ပြီ။ (ကိံ)၊ ပုပ္ဖာနိဟေဝ၊ ပေ။ ဂစ္ဆတီတိ– ဟူ၍။ (အာဟ)

ပုပ္ဖာနိဟေဝ ပစိနန္တံ, ဗျာသတ္တမနသံ နရံ၊ သုတ္တံ ဂါမံ မဟောဃောဝ, မစ္စု အာဒါယ ဂစ္ဆတိ

ပုပ္ဖာနိ– ပန်းခြံ၌စုံ, ပန်းချုံဆင့်ဆင့်, ပွင့်၍ နေသောပန်းတို့ကို။ (ပစိနာတိ ဣဝ– တစ်ချုံမကောင်း, တစ်ချုံပြောင်းဖို့, ငဲ့စောင်းရည်စူး, ဆွတ်ခူးနေသကဲ့သို့။ ဧဝံ– တူ၊) ပုပ္ဖာနိ– ၅ဖြာအာရုံ, ကာမဂုဏ်ပန်းတို့ကို။ ပစိနန္တံ ဧဝ– အာရုံအပေါင်း, လိုရာပြောင်း၍, ငဲ့စောင်းရည်စူး, ဆွတ်ခူးစဉ်သာလျှင်ဖြစ်သော။ ဗျာသတ္တမနသံ– ရလတ္တံ့ ရပြီး, သီးသီးအာရုံ, ကာမဂုဏ်၌, ဖုံဖုံမက်မော, ငြိကပ်သော စိတ် ရှိသော။ နရံ– ပုထုဇဉ်ဟု, မြော်မြင်ညံ့စွာ, သတ္တဝါကို။ သုတ္တံ ဂါမံ– မေ့မေ့လျော့

ဗျာသတ္တမနသံ။ ။ ဝိသေသေန+အာ (ဘုသော)+သဉ္ဇတီ (သဇ္ဇတီ)တိ ဗျာသတ္တော (ဗျာသတ္တံ)၊ ဗျာသတ္တော (ဗျာသတ္တံ)+မနော ယဿာတိ ဗျာသတ္တမနသော

“ဗျာသတ္တမန”ဟု ပကတိပြုပြီးနောက် တဒမိနာဒီနိ (မောဂ်-၁, ၄၇) သုတ်, သ သရေ ဝါဂမောသုတ်၌ ဝါသဒ္ဒါဖြင့် သမာသ်အဆုံး၌ သ- လာလျှင် “ဗျာသတ္တမနသံ”ဟု ဖြစ်သည်။ “ဗျာသတ္တမာနသံ”ဟု ဒီဃဖြင့်ရှိလျှင် “မနော ဧဝ မာနသံ [မန+ဏ၊ မနောဂိုဏ်းဖြစ်၍ သလာ၊] ဗျာသတ္တံ+မာနသံ ယဿာတိ ဗျာသတ္တမာနသော”ဟုပြု။

(နီတိပဒ-၁၆၃၊ နိဒီ-၈၁၊ ဝိဗော-၇၄)

ရုပ်စဉ်ပုံ။ ။ သမာသ်အဆုံး၌ သ- လာသည့်ရုပ်သည် ပုလ္လိင်တွင် ပဌမာ, ဒုတိယာ ဧကဝုစ်- ဗဟုဝုစ်ဝိဘတ်နှင့် တတိယာ, စတုတ္ထီ, ဆဋ္ဌီ, သတ္တမီ ဧကဝုစ်ဝိဘတ်တို့၌ လည်းကောင်း, နပုလ္လိင်တွင် ပဌမာ, ဒုတိယာ, တတိယာ, စတုတ္ထီ, ဆဋ္ဌီ, သတ္တမီ ဧကဝုစ်ဝိဘတ်၌လည်းကောင်း, ဣတ္ထိ လိင်တွင် ပဌမာဧကဝုစ်ဝိဘတ်၌လည်းကောင်း ရှိနိုင်၍ ကြွင်းဝိဘတ်များ ၌ လိင်အားလျော်စွာ ပုရိသ, စိတ္တ, ကညာတို့ကဲ့သို့ ရုပ်စဉ်ရာ ၏။ (နီတိ ပဒ- ၁၆၃- ၄)

ဂါမံ။ ။ ဌာနရွာ၏ အမည်ကို ဌာနီရွာနေသတ္တဝါ၌ တင်စားသော ဌာနူပစာရ

...[စာမျက်နှာ- ၁၉၅]...

လျော့, ပေါ့ပေါ့ဆဆ, အိပ်မောကျသော တစ်ရွာလုံးကို။ မဟောဃော– ကြီးကျယ် နက်စွာ, လှိမ့်၍လာသော ရေအလျဉ်သည်။ အာဒါယ– ယူ၍။ ဂစ္ဆတိ ဣဝ– သွားသကဲ့သို့။ (ဧဝံ– တူ၊) မစ္စု– ၃၁ဘုံ, အလုံးစုံကို, အကုန်မွှေနင်း, ရှင်သေမင်း သည်။ အာဒါယ– ဇီဝိတိန္ဒြေကို ဖြတ်ယူ၍။ ဂစ္ဆတိ– သွား၏။

တတ္ထ– ၌။ ဗျာသတ္တမာနသံ နရ န္တိ– ကား။ သမ္ပတ္တေ ဝါ– ရောက်အပ် ရအပ် ပြီးသော ကာမဂုဏ်၌သော်လည်းကောင်း။ အသမ္ပတ္တေ ဝါ– မရောက်အပ် မရ အပ်သေးသော ကာမဂုဏ်၌သော်လည်းကောင်း။ လဂ္ဂမာနသံ– ငြိကပ်သော စိတ်ရှိသော။ [နရံ၌ စပ်၊] ဣဒံ– ဤအနက်အဓိပ္ပာယ်သည်။ ဝါ– ကို။ ဝုတ္တံ– ဆိုအပ် သည်။ ဝါ– ဆိုလိုသည်။ ဟောတိ– ဖြစ်၏။ (ကိံ– အဘယ်အနက်အဓိပ္ပာယ်သည်။ ဝါ– ကို။ ဝုတ္တံ– ဆိုအပ်သည်။ ဝါ– ဆိုလိုသည်။ ဟောတိ– ဖြစ်သနည်း?) မာလာကာရော– ပန်းသည်သည်။ ပုပ္ဖာရာမံ– ပန်းအာရာမ်သို့။ ဝါ– ပန်းခြံသို့။ ပဝိသိတွာ– ဝင်၍။ ပုပ္ဖာနိ– ပန်းတို့ကို။ ပစိနိဿာမိ– ဆွတ်ခူးအံ့။ ဣတိ– ဤသို့ ကြံ၍။ တတော– ထိုပန်းခြံမှ။ ပုပ္ဖာနိ– ပန်းတို့ကို။ ဂဟေတွာ– ယူပြီး၍။ အညမညံ– အခြားအခြားသော။ ဂစ္ဆံ– ပန်းချုံကို။ ပတ္ထေန္တော– တောင့်တလျက်။ သကလေ– အလုံးစုံသော။ အားဖြင့် ရွာနေသတ္တဝါအပေါင်းကို “ဂါမံ”ဟု ဆိုသည်။ ဂသန္တိ ဧတ္ထာတိ ဂါမော၊ [ဂသ+မ၊-ဓာန်ဋီ- ၂၂၅၊] ဂါယန္တိ ဧတ္ထာတိ ဂါမော၊ [ဂါ+မ၊ မောဂ်-၇, ၁၃၆၊] ဂစ္ဆန္တိ ပဝတ္တန္တိ ကာမာ ဧတ္ထာတိ ဂါမော၊ [ဂမု+အဏ်။ -နိဒီ-၅၄၀၊] ဂစ္ဆန္တိ တိဋ္ဌန္တိ ဇနာ ဧတ္ထာတိ ဂါမော၊ ဇနာနံ နိဝါသောကာသဘာဝေန ဂမျတေ ဉာယတေတိ ဂါမော၊ တေန တေန ဝတ္ထုနာ အတ္ထိကေဟိ ဂန္တဗ္ဗောတိ ဂါမော၊ ဂါဝေါ+အမန္တိ ကိဏန္တိ ဝိက္ကိဏန္တိ ဇနာ ဧတ္ထာတိ ဂါမော။ [ဂေါ+အမ+အ၊ -ပါတိပဒတ္ထ- ၈၃။]

အာဒါယ။ ။ အာပုဗ္ဗ ဒါဓာတ်, တွာပစ္စည်း၊ ဒါဓာတ်သည် အာရှေ့ရှိလျှင် ဂဟဏ အနက်ဟောဟု ဓာတ်ကျမ်း၌ ဆိုသော်လည်း ဤ၌ “ဇိဝိတိန္ဒြိယမဿ ဆိန္ဒိတွာ”ဟု ဖွင့်သောကြောင့် ဆေဒ(ဖြတ်ခြင်း)အနက် ဖြစ်သင့်သည်။

အညမညံ။ ။ အညမညံပုဒ်သည် “အညမညံ- အချင်းချင်း”ဟု အနက်ပေးရသော ဝီတိဟာရပုဒ်, “အညမညံ- အခြားအခြားသော”ဟု အနက်ပေးရသော ဝိစ္ဆာပုဒ်ဟု ၂မျိုးရှိ၏။

ဝီတိဟာရ အညမည။ ။ အပြန်အလှန်ကြိယာကို ပြုခြင်းသည် ဝီတိဟာရတည်း၊

...[စာမျက်နှာ- ၁၉၆]...

ပုပ္ဖာရာမေ– ပန်းအာရာမ်၌။ မနံ– စိတ်ကို။ ပေသေတိ– စေလွှတ်၏။ ဣတော စိတော စ– ဤချုံ ဤချုံမှလည်း။ ပုပ္ဖာနိ– တို့ကို။ ပစိနိဿာမိ– ဆွတ်ခူးအံ့။ ဣတိ– ဤသို့ ကြံ၍။ တတော– ထို ပန်းချုံမှ။ ပုပ္ဖာနိ– ပန်းတို့ကို။ အဂ္ဂဟေတွာ– မယူမူ၍။ အညတ္ထ– အခြားသောပန်းချုံ၌။ မနံ– စိတ်ကို။ ပေသေတိ– စေလွှတ်၏။ တမေဝ ဂစ္ဆံ– ထိုမူလပန်းချုံကိုပင်။ ပစိနန္တော– ဆွတ်ခူးလျက်။ ပမာဒံ– မေ့လျော့ခြင်းသို့။ အာပဇ္ဇတိ ယထာ– ရောက်သကဲ့သို့။ ဧဝမေဝ– သာလျှင်။ ဧကစ္စော– အချို့သောသူ သည်။ ပုပ္ဖာရာမသဒိသံ– ပန်းအာရာမ်နှင့်တူသော။ ပဉ္စကာမဂုဏမဇ္ဈံ– ၅-ပါး သော ကာမဂုဏ်တို့၏ အလယ်သို့။ ဩတရိတွာ– သက်ဝင်၍။ မနောရမံ– စိတ်၏ မွေ့လျော်ရာဖြစ်သော။ ရူပံ– ရူပါရုံကို။ လဘိတွာ– ရ၍။ မနောရမာနံ–စိတ်၏မွေ့လျော်ရာ ဖြစ်ကုန်သော။ သဒ္ဒဂန္ဓရသဖောဋ္ဌဗ္ဗာနံ– သဒ္ဒါရုံ, ဂန္ဓာရုံ, ရသာရုံ, ဖောဋ္ဌဗ္ဗာရုံတို့တွင်။ အညတရံ– တစ်ပါးပါးသော အာရုံကို။ ပတ္ထေတိ– တောင့်တ၏။ ဝါ– တစ်နည်း။ အညော– အခြားတစ်ယောက်သည်။ တေသု– ထိုရူပါရုံအစရှိသော ငါးပါးသော အာရုံတို့တွင်။ အညတရံ– တစ်ပါးပါးသော (မောဂ်ပံ-၁, ၅၆)၊ “အညမညံ ဝိဝါဒေန, အညမညမဃာတယုံ (ဖန္ဒနဇာတ်) စသည်၌ လာသော အညမညံကား အပြန်အလှန် ဆန့်ကျင်ဘက်ပြောခြင်း, သတ်ခြင်းကြိယာကို ပြုသောကြောင့် ဝီတိဟာရပုဒ်တည်း။ ထိုကြောင့် သဗ္ဗာဒီနံ ဝီတိဟာရေ (မောဂ်-၁, ၅၆) သုတ်ဖြင့် အညံကို “အညံ အညံ”ဟု ၂ရုပ်ပြု။ သျာဒိလောပေါ ပုဗ္ဗဿေကဿ (မောဂ်-၁, ၅၅) သုတ်ဖြင့် ရှေ့ပုဒ်၌ ဝိဘတ်ချေ, မ်လာ၍ ပြီးစေရသည်။ “အညမညံ–အချင်းချင်း”ဟု ပေးရသည်။

ဝိစ္ဆာ အညမည။ ။ ကြိယာ, ဂုဏ်, ဒြပ်အားဖြင့် ကွဲပြားသောအနက်တို့ကို နှံ့ စေလို၍ ၂ကြိမ်ဆိုအပ်သောစကားသည် ဝိစ္ဆာတည်း၊ “ဒိဝသေဉ္စပိ မံ ဘဂဝါ ဧတမတ္ထံ ပုစ္ဆေယျ အညမညေဟိ ပဒေဟိ အညမညေဟိ ပရိယာယေဟိ(သံ)”စသည်၌ လာသော အညမညေဟိကား မေးလျှောက်ခြင်းကြိယာဖြင့် များပြားလှသော ပုဒ်, ပရိယာယ်ဒြပ် နက်တို့ကို နှံ့စေလို၍ ဆိုအပ်သောကြောင့် ဝိစ္ဆာတည်း၊ ဤ၌ အညမညံသည်လည်း များပြားလှသော ပန်းချုံတို့ကို နှံ့ေစေလို၍ ဆိုအပ်သောကြောင့် ဝိစ္ဆာတည်း၊ ထိုကြောင့် ဝိစ္ဆာဘိက္ခညေသု ဒွေ(မောဂ်- ၁, ၅၄)သုတ်ဖြင့် အညံကို “အညံ အညံ”ဟု ၂ရုပ်ပြု၊ သျာဒိလောပေါ ပုဗ္ဗဿေ ကဿ(မောဂ်- ၁, ၅၅)သုတ်ဖြင့် ရှေ့ပုဒ်၌ ဝိဘတ်ချေ, မ် လာ၍ ပြီးစေရသည်၊ “အညမညံ- အခြားအခြားသော”ဟု ပေးရသည်။

...[စာမျက်နှာ- ၁၉၇]...

အာရုံကို။ လဘိတွာ– ရ၍။ အညတရံ– တစ်ပါးပါးသော အာရုံကို။ ပတ္ထေတိ– တောင့်တ၏။ ရူပမေဝ– ရူပါရုံကိုပင်။ လဘိတွာ– ရ၍။ အညံ– အခြားသောအာရုံ ကို။ အပတ္ထေန္တော– မတောင့်တဘဲ။ တမေဝ– ထိုရူပါရုံကိုသာ။ အဿာဒေတိ– လွန်စွာသာယာ၏။ သဒ္ဒါဒီသု– သဒ္ဒါရုံအစရှိသော အာရုံတို့တွင်။ အညတရံ ဝါ– တစ်ပါးပါးသောအာရုံကိုမူလည်း။ (လဘိတွာ– ၍။ အညံ– အခြားသောအာရုံကို။ အပတ္ထေန္တော– ဘဲ။ တမေဝ– ထိုသဒ္ဒါရုံအစရှိသော အာရုံတို့တွင် တစ်ပါးပါး သော အာရုံကိုသာ။ အဿာဒေတိ– ၏၊) ဂေါမဟိံသဒါသိဒါသခေတ္တဝတ္ထုဂါမနိဂမဇနပဒါဒီသု– နွား, ကျွဲ, ကျွန်မိန်းမ, ကျွန်ယောက်ျား, လယ်, ယာ, ရွာ, နိဂုံး, ဇနပုဒ်အစရှိသည်တို့၌။ ဧသေဝ– ဤဆိုအပ်ပြီးသော အစီအရင်သည် ပင်။ နယော– သိကြောင်းအစီအရင်တည်း။ ပဗ္ဗဇိတာနံ– ရသေ့ ရဟန်းတို့၏။ ပရိဝေဏဝိဟာရပတ္တစီဝရာဒီသုပိ– ပရိဝုဏ်, ကျောင်းတိုက်, သပိတ်, သင်္ကန်း အစရှိသည်တို့၌လည်း။ (ဧသေဝ– သည် ပင်။ နယော– တည်း၊) ဣတိ– ဤအနက် သည်။ ဝါ– ကို။ ဝုတ္တံ– သည်။ ဟောတိ– ၏။ ဧဝံ– ဤသို့။ ပဉ္စကာမဂုဏသင်္ခါတာနိ– ၅-ပါးသော ကာမဂုဏ်ဟု ဆိုအပ်ကုန်သော။ ပုပ္ဖာနိ ဧဝ– ပန်းတို့ကိုပင်။ ပစိနန္တံ–ဆွတ်ခူး၍နေသော။ သမ္ပတ္တေ ဝါ– ရောက်အပ် ရအပ်ပြီးသော။ ကာမဂုဏေ ဝါ– ကာမဂုဏ်၌သော်လည်းကောင်း။ အသမ္ပတ္တေ– မရောက်အပ် မရအပ်သေးသော။ ကာမဂုဏေ ဝါ– ကာမဂုဏ်၌သော်လည်းကောင်း။ ဗျာသတ္တမာနသံ–အထူးသဖြင့် ကပ်ငြိသောစိတ်ရှိသော။ နရံ– လူကို။ သုတ္တံ ဂါမန္တိ– ကား။ ဂါမဿ– ရွာ၏။ ဂေဟဘိတ္တိအာဒီနံ– အိမ်, နံရံအစရှိသည်တို့၏။ ဝသေန ပန– အစွမ်း အားဖြင့်ကား။ သုပနံ နာမ– အိပ်ခြင်းမည်သည်။ နတ္ထိ– မရှိပါပေ။ ပန– သို့သော် လည်း။ သတ္တာနံ– ရွာ၌ နေသော သတ္တဝါတို့၏။ သုတ္တပမတ္တတံ– အိပ်ပျော်ကုန် သည်၏အဖြစ်, မေ့လျော့ကုန်သည်၏အဖြစ်ကို။ [သုတ္တာ စ+ပမတ္တာ စ သုတ္တပမတ္တာ၊ သုတ္တပမတ္တာနံ+ဘာဝေါ သုတ္တပမတ္တတာ၊] ဥပါဒါယ– ကပ်ယူ၍။ ဝါ– အကြောင်းပြု၍။ သုတ္တော နာမ– အိပ်ပျော်သောရွာမည်သည်။ ဟောတိ– ဖြစ်ရ တော့၏။ ဧဝံ– ဤသို့။ ဝါ– ဤနည်းအားဖြင့်။ သုတ္တံ– အိပ်ပျော်နေသော။ ဂါမံ– ရွာ ကို။ ဒွေ တီဏိ (ဒွတ္တီဏိ) ယောဇနာနိ– ၂ယူဇနာ, ၃ယူဇနာတို့တိုင်တိုင်။ အာယတဂမ္ဘီရော– ရှည်လည်းရှည်, နက်လည်းနက်သော။ [အာယတော စ+သော+

...[စာမျက်နှာ- ၁၉၈]...

ဂမ္ဘီရော စာတိ အာယတဂမ္ဘီရော၊] မဟောဃော– ကြီးစွာသော ရေအယဉ်သည်။ အာဒါယ– ယူ၍။ ဂစ္ဆတိ ဣဝ– သွားသကဲ့သို့။ ဧဝံ– ဤအတူ။ မစ္စု– သေမင်းသည်။ အာဒါယ– ၍။ ဂစ္ဆတိ– သွား၏။ သော မဟောဃော– ထိုကြီးစွာသော ရေအယဉ် သည်။ ဣတ္ထိပုရိသဂေါမဟိံသကုက္ကုဋာဒီသု– မိန်းမ, ယောက်ျား, နွား, ကျွဲ, ကြက် အစရှိသည်တို့တွင်။ ကိဉ္စိ– တစ်စုံတစ်ခုကို။ အနဝသေသေတွာ– မကြွင်းကျန်စေ မူ၍။ သဗ္ဗံ– သော။ တံ ဂါမံ– ထိုအိပ်ပျော်နေသောရွာကို။ သမုဒ္ဒံ– သမုဒြာသို့။ ပါပေတွာ– ရောက်စေ၍။ မစ္ဆကစ္ဆပဘက္ခံ– ငါးလိပ်တို့၏အစာကို။ ကရောတိ ယထာ– ပြုသကဲ့သို့။ ဧဝမေဝ– သာလျှင်။ ဗျာသတ္တမာနသံ– ကာမဂုဏ်၌ အထူး သဖြင့် ငြိကပ်သောစိတ်ရှိသော။ နရံ– သတ္တဝါကို။ မစ္စု– သည်။ အာဒါယ– ၍။ အဿ– ထိုသတ္တဝါ၏။ ဇီဝိတိန္ဒြိယံ– ဇီဝိတိန္ဒြေကို။ ဆိန္ဒိတွာ– ဖြတ်၍။ စတူသု– ၄-ပါးကုန်သော။ အပါယသမုဒ္ဒေသု– အပါယ်တည်းဟူသော သမုဒ္ဒရာတို့၌။ နိမုဇ္ဇာပေတိ– နစ်မြုပ်စေ၏။ ဣတိ– ဂါထာအဖွင့် အပြီးတည်း။ ဒေသနာဝသာနေ– ၌။ ဗဟူ– တို့သည်။ သောတာပတ္တိဖလာဒီနိ– တို့သို့။ ပတ္တာ– ကုန်ပြီ။ မဟာဇနဿ၊ သာတ္ထိကာ၊ ဒေသနာ၊ ဇာတာ– ပြီ။ ဣတိ– ဝိဋဋူဘဝတ္ထု အပြီးတည်း။
ဝိဋဋူဘဝတ္ထုဘာသာဋီကာ ပြီး၏။

၄-ပတိပူဇိကကုမာရိဝတ္ထုဘာသာဋီကာ
ပုပ္ဖာနိ ဟေဝါတိ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ သတ္ထာ သာဝတ္ထိယံ ဝိဟရန္တော ပတိပူဇိကံ နာမ– ပတိပူဇိကာမည်သော။ ကုမာရိကံ– ကို။ အာရဗ္ဘ ကထေသိ၊ ဝတ္ထု–ဝတ္ထုသည်။ တာဝတိံသဒေဝလောကေ– ၌။ သမုဋ္ဌိတံ– ဖြစ်ပြီ။ ကိရ– ချဲ့။ တတ္ထ– ထိုတာဝတိံသာနတ်ပြည်၌။ မာလဘာရီ နာမ– မာလဘာရီမည်သော။ ဒေဝပုတ္တော– သည်။ အစ္ဆရာသဟဿပရိဝုတော– နတ်သမီးတစ်ထောင်ခြံရံအပ် သည်။ (ဟုတွာ)၊ ဥယျာနံ– သို့။ ပါဝိသိ– ပြီ။ ပဉ္စသတာ– သော။ ဒေဝဓီတရော– နတ်သမီးတို့သည်။ ရုက္ခံ– ပန်းပင်သို့။ အာရုယှ– တက်၍။ ပုပ္ဖာနိ– တို့ကို။ ပါတေန္တိ– ကျစေကုန်၏။ ဝါ– ချွေကုန်၏။ ပဉ္စသတာ– သော၊ (ဒေဝဓီတရော– တို့သည်၊) ပတိတာနိ– ကျစေအပ်ကုန်သော။ ဝါ– ချွေအပ်ကုန်သော။ ပုပ္ဖာနိ– တို့ကို။ ဂဟေတွာ– ကောက်ယူ၍။ ဒေဝပုတ္တံ– ကို။ အလင်္ကရောန္တိ– တန်ဆာဆင်ကုန်၏။ တာသု–

...[စာမျက်နှာ- ၁၉၉]...

ထိုနတ်သမီးတို့တွင်။ ဧကာ– သော။ ဒေဝဓီတာ– နတ်သမီးသည်။ ရုက္ခသာခါယမေဝ– သစ်ကိုင်း၌သာ။ စုတာ– ပြီ။ သရီရံ– သည်။ ဒီပသိခါ ဝိယ– ဆီမီးအလျံသည် ကဲ့သို့။ နိဗ္ဗာယိ– ငြိမ်းပြီ။ သာ– ထိုနတ်သမီးသည်။ သာဝတ္ထိယံ– ၌။ ဧကသ္မိံ– သော။ ကုလဂေဟေ– အမျိုးအိမ်၌။ ပဋိသန္ဓိံ– ကို။ ဂဟေတွာ– ၍။ ဇာတကာလေ– ဖွား မြင်ပြီးရာအခါ၌။ ဇာတိဿရာ– ရှေးဘဝကို အောင့်မေ့နိုင်သည်။ ဟုတွာ၊ “မာလဘာရီဒေဝပုတ္တဿ– ၏။ ဘရိယာ– သည်။ အမှိ၊”ဣတိ– သို့။ အနုဿရန္တီ– အောက် မေ့လျက်။ ဝုဍ္ဎိံ– ကြီးပြင်းခြင်းကို။ အနွာယ– စွဲ၍။ (တစ်နည်း) ဝုဍ္ဎိံ– သို့။ အနွာယ– ရောက်လသော်။ ဂန္ဓမာလာဒီဟိ– နံ့သာပန်းအစရှိသည်တို့ဖြင့်။ ပူဇံ– ပူဇော်ခြင်း ကို။ ကတွာ– ၍။ သာမိကဿ– ၏။ သန္တိကေ– ၌။ အဘိနိဗ္ဗတ္တိံ– ဖြစ်ခြင်းကို။ ပတ္ထေသိ– ပြီ။ သာ– အမျိုးသမီးသည်။ သောဠသဝဿကာလေ– ၁၆နှစ်ရှိရာအခါ၌။ ပရကုလံ– သူတစ်ပါးအိမ်သို့။ ဝါ– လင့်အိမ်သို့။ ဂတာပိ– သော်လည်း။ သလာကဘတ္တပက္ခိကဘတ္တဝဿာဝါသိကာဒီနိ– သလာဘတ်, ပက္ခိကဘတ် ဝါဆိုသင်္ကန်း အစရှိသည်တို့ကို။ ဒတွာ၊ “အယံ– ဤကောင်းမှုသည်။ မေ– ၏။ သာမိကဿ– ၏။ သန္တိကေ– ၌။ နိဗ္ဗတ္တနတ္ထာယ– ဖြစ်ခြင်းအကျိုးငှာ။ ပစ္စယော– အကြောင်းသည်၊

ဇာတိဿရာ။ ။ ဇာတိံ+သရတီတိ ဇာတိဿရာ- ရှေးဘဝကို မှတ်မိသော အမှတ် သညာ(သာရတ္ထ- ၃,၁၂၃၊ သီဋီသစ်၊၁၊၄၀၀)၊ ဇာတိဿရဉာဏ်ဟု သုံးကြသော်လည်း ဉာဏ်မဟုတ်၊ သတိတည်း၊ သတိဆိုသော်လည်း သတိအစစ်မဟုတ်၊ သတိသည် သောဘနစေတသိက်ဖြစ်ရကား ကုသိုလ်ကိစ္စကို အမှတ်ရခြင်းမဟုတ်သောကြောင့် သတိအတုဖြစ်သော သညာတည်း။ (ပါစိတ်ဘာ- ၂, ၁၆၅)

ပတ္ထေသိ။ ။ ပ+အတ္ထ(ယာစနအနက်)+ဏေ+ဤ၊ (တစ်နည်း) ပတ္ထ(ယာစန အနက်)+ဏေ+ဤ၊ (နီတိဓာတု- ၃၁၁၊ ဓာန်ဋီ- ၄၂၆)၊ တောင့်တခြင်းသည် တဏှာ ပတ္ထနာ- တဏှာဖြင့် တောင့်တခြင်း, ဆန္ဒပတ္ထနာ- ကုသိုလ်ဆန္ဒဖြင့် တောင့်တခြင်း ဟု ၂မျိုးရှိ၏၊ တဏှာပတ္ထနာအရ တဏှာကို ရ၍ ဆန္ဒပတ္ထနာအရ မဟာကုသိုလ်ရှိ ဆန္ဒကို ရ၏၊ ဤ၌ တဏှာပတ္ထနာကို ယူပါ၊ နိဗ္ဗာန်မဂ်ဖိုလ်ကို တောင့်တရာ၌ ဆန္ဒ ပတ္ထနာကို ယူရ၏၊ ဆန္ဒပတ္ထနာကို “ကုသလစ္ဆန္ဒပတ္ထနာ, ကတ္တုကမျတာကုသလစ္ဆန္ဒ- ပတ္ထနာဟုလည်း သုံး၏။ (မ၊ဋ္ဌ၊၁၊၄၃၊ ဣတိ၊ဋ္ဌ၊၅၈)

ပစ္စယော။ ။ ဇနက(ဖြစ်စေသော)အကြောင်း, ဥပတ္ထမ္ဘက(ထောက်ပံ့သော) အကြောင်းဟု အကြောင်းသည် ၂မျိုးရှိ၏၊ ဇနကအကြောင်းကို “ဟေတု”ဟု သုံး၍

...[စာမျက်နှာ- ၂၀၀]...

ဟောတု– ဖြစ်စေသတည်း။” ဣတိ– သို့။ ဝဒတိ– တောင်းဆု ဆို၏။ ဝါ– ဆုတောင်း ၏။ အထ– ၌။ ဘိက္ခူ– တို့သည်။ အဿာ– ထိုအမျိုးသမီး၏။ “အယံ ကုမာရိကာ– သည်။ ဥဋ္ဌာယ– ထ၍။ သမုဋ္ဌာယ– ကောင်းစွာ ထ၍။ ပတိမေဝ– လင်ကိုသာ။ ပတ္ထေတိ– တောင့်တ၏။ ဣတိ– ထိုကြောင့်။ ပတိပူဇိကာ”တိ– ပတိပူဇိကာဟူ၍။ နာမံ– ကို။ ကရိံသု၊ သာပိ– သည်လည်း။ နိဗဒ္ဓံ– မပြတ်။ အာသနသာလံ– နေရာ ဇရပ်ကို။ ပဋိဇဂ္ဂတိ– သုတ်သင်ရှင်းလင်း၏။ ပါနီယံ– ကို။ ဥပဋ္ဌပေတိ– တည်စေ၏။ အာသနာနိ– တို့ကို။ ပညပေတိ– ခင်း၏။ အညေပိ– အခြားလည်း ဖြစ်ကုန်သော။ မနုဿာ– တို့သည်။ သလာကဘတ္တာဒီနိ– သလာကဘတ်အစရှိသည်တို့ကို။ ဒါတုကာမာ– ကုန်သည်။ (သမာနာ)၊ “အမ္မ– အမိ! ဣမာနိပိ– ဤလှူဖွယ်တို့ကို လည်း။ ဘိက္ခုသံဃဿ– အား။ ဝါ– ဖို့။ ပဋိပါဒေယျာသိ– ဖြစ်စေပါလော။ ဝါ– လှူ ပေးပါလော။” ဣတိ– သို့။ ဝတွာ– ၍။ အာဟရိတွာ– ၍။ ဒေန္တိ– အပ်နှင်းကုန်၏။ [ဒဒန္တီတိ ဒေန္တိ ဥဒ္ဒိသန္တိ နိယျာတေန္တိ၊-ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊ ၁၇၄။] သာပိ– ထိုအမျိုးသမီး သည်လည်း။ ဧတေန နိယာမေန– ဤနည်းအားဖြင့်။ အာဂစ္ဆန္တီ– လာသော်လည်းကောင်း။ ဂစ္ဆန္တီ– သွားသော်လည်းကောင်း။ ဧကပဒဝါရေ– ခြေတစ်လှမ်းအကြိမ်၌။ ဆပညာသ– ၅၆-ပါးသော။ ကုသလဓမ္မေ ကုသလဓမ္မေ ကုသလဓမ္မေ– ကုသိုလ်တရားတို့ကို။ ပဋိလဘတိ– ဥပတ္ထမ္ဘကအကြောင်းကို “ပစ္စယော”ဟု သုံး၏။ ဤ၌ ပစ္စယသဒ္ဒါ အကြောင်းသာမန် ဟောသည်။ “ပဋိစ္စ ဧတသ္မာ ဖလံ ဧတီတိ ပစ္စယော (နေတ္တိ၊ဋ္ဌ၊ ၁၃၆၊ အဘိ၊ဋ္ဌ၊ ၃,၃၄၄)၊ (တစ်နည်း) ပဋိစ္စ ဖလမေတီတိ ပစ္စယော (ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊ ၁၊ ၁၇)”ဟုပြု။

ဆပညာသ ကုသလဓမ္မေ။ ။ ဆပညာသရေတွက်ပုံ ၂မျိုးရှိ၏၊ မဟာကုသိုလ် ၈ပါးကို ဇော ၇ပါးဖြင့် မြှောက်လျှင် ၅၆ပါးဖြစ်သည်ဟု ဓမ္မဋီ- ၇၉၌ ဆို၏၊ ဆက်ဥုးအံ့-ခြေတစ်လှမ်းမှာ ကုသိုလ် ၅၆ပါး ရသည်ဆိုသော စကားသည် ဥပလက္ခဏနည်းဖြင့် မှတ်ဆိုခြင်း ဖြစ်သည်၊ ၅၆ပါးမက ၁၆၁၂၈၀(တစ်သိန်းခြောက်သောင်းတစ်ထောင့် နှစ်ရာရှစ်ဆယ်) ဖြစ်သည်ဟု ဆို၏၊ မြှောက်ပုံမှာ အထက်ပါ ၅၆ပါးကို ပုညကြိယာ ဝတ္ထု ၁၀ပါးဖြင့်မြှောက် ငါးရာ့ခြောက်ဆယ်(၅၆_၁၀ =၅၆၀) ဖြစ်၏၊ ၎င်းင်း ၅၆၀ကို အာရုံ၆ပါးဖြင့်မြှောက် သုံးထောင့်သုံးရာခြောက်ဆယ်(၅၆၀_၆ =၃,၃၆၀) ဖြစ်၏၊ ၎င်းင်း ၃၃၆၀ကို ဒွါရ၆ပါးဖြင့်မြှောက် နှစ်သောင်းတစ်ရာခြောက်ဆယ်(၃၃၆၀_ ၆ =၂၀,၁ ၆၀)ဖြစ်၏၊ ၎င်းင်း၂၀၁၆၀ကို အဓိပတိ၄ပါးဖြင့်မြှောက် ရှစ်သောင်းခြောက်ရာလေး ဆယ်(၂၀၁၆၀_ ၄ = ၈၀,၆၄၀) ၎င်းင်း ၈၀၆၄၀ကို ဟီန, ပဏီတ၂ပါးဖြင့်မြှောက်

...[စာမျက်နှာ- ၂၀၁]...

တစ်သိန်းခြောက်သောင်းတစ်ထောင်နှစ်ရာရှစ်ဆယ် (၈၀၆၄၀_၂ =၁၆၁,၂၈၀) ဖြစ်၏။

ဆောင်။ ။ ခြေတစ်လှမ်းတွင်, အတွင်းဝင်သည့်, စိတ်လျှင်ကုသလ, ဖြစ်ပုံပြအံ့၊ အဋ္ဌမဟာ, ကုသလာကို, သတ္တာဇောမြှောက်, ငါးဆယ့်ခြောက်တည့်၊ ထို့နောက်ပုည, ကြိယဒသာ, မြှောက်တုံပါ၍, အာရုံခြောက်ပါး, မြှောက်ငြားဒွါရာ, ခြောက်သင်္ချာပင်, တစ်ဖြာဓိပတိ, လေးပါးရှိ၍, မြှောက်ဘိလေးဖြာ, ထပ်ကာဟီန, ပဏီတကြောင့်, နှစ်ဝထပ်မြှောက်, အဆုံးနောက်ကား, သိန်းခြောက်သောင်းနောင်, တစ်ထောင်နှစ်ရာ, ရှစ်ဆယ်လာသည်...ဖြစ်ရာကုသိုလ်တရားတည်း။ (ရဝေထွန်း)

တစ်နည်း။ ။ အဘိ- ၁, ၁၇၊ နီ၊ဋ္ဌ၊၁၇၇အလို ဖဿပဉ္စမက ၅ပါး, ဈာနင် ၅ ပါး, ဣန္ဒြေ ၈ပါး, မဂ္ဂင် ၅ပါး, ဗိုလ် ၇ပါး, မူလ ၃ပါး, ကမ္မပထ ၃ပါး, လောကပါ လ၂ပါး, ကာယပဿဒ္ဓိစသည် (ကာယပဿဒ္ဓိမှ ကာယုဇုကတာအထိ) ၁၂ပါး, သတိ သမ္ပဇဉ် ၂ပါး, သမထ ဝိပဿနာ၂ပါး, ပဂ္ဂါဟ အဝိက္ခေပ၂ပါးတို့ကို ပေါင်း၍ ၅၆ပါး ဖြစ်၏။ [ဖဿပဉ္စက- ဖဿ, ဝေဒနာ, သညာ, စေတနာ, စိတ်၊ ဣန္ဒြေ၈ပါး- သဒ္ဓိန္ဒြေ, ဝီရိယိန္ဒြေ, သတိန္ဒြေ, သမာဓိန္ဒြေ, ပညိန္ဒြေ, မနိန္ဒြေ, သောမနဿိန္ဒြေ, ဇီဝိတိန္ဒြေ၊ မဂ္ဂင်၅ပါး- သမ္မာဒိဋ္ဌိ, သမ္မာသင်္ကပ္ပ, သမ္မာဝါယာမ, သမ္မာသတိ, သမ္မာသမာဓိ၊ ဗိုလ် ၇ပါး- သဒ္ဓါ, ဝီရိယ, သတိ, သမာဓိ, ပညာ, ဟိရီ, ဩတ္တပ္ပ၊ မူလ၃ပါး- အလောဘ အဒေါသ အမောဟ၊ ကမ္မပထ၃ပါး- အနဘိဇ္ဈာ, အဗျာပါဒ, သမ္မာဒိဋ္ဌိ၊ လောကပါလ၂ပါး- ဟီရိ, ဩတ္တပ္ပ။]

ဆောင်။ ။ ဖဿပဉ္စက, ဈာနင်္ဂဟု, ပဉ္စကတစ်ထွေ, ဣန္ဒြေ အဋ္ဌ, မဂ္ဂင်္ဂငါး, ခုနစ်ပါးဗိုလ်, သုံးဆိုမူလ, ကမ္မပထသုံးဖြာ, လောကာပါလ, ဒွေဓမ္မနှင့်, ကာယပဿဒ္ဓိ, စရှိဒွါဒသ, ဒုကသုံးဖြာ, မာတိကာသည်..ဖြစ်ရာကုသိုလ် ဆပဉ်တည်း။ (ရဝေထွန်း) [သတိ သမ္ပဇဉ် ၂ပါး, သမထ ဝိပဿနာ ၂ပါး, ပဂ္ဂါဟ အဝိက္ခေပ ၂ပါးတို့ကို ဒုက သုံးဖြာဟု ဆိုသည်။]

ဓမ္မဋီနည်း မကောင်း။ ။ မဟာကုသိုလ်စိတ်၈ပါး၌ သောမနဿ, ဥပေက္ခာ, ဉာဏ သမ္ပယုတ်, ဉာဏဝိပ္ပယုတ်, အသင်္ခါရိက, သသင်္ခါရိကအားဖြင့် ၄ပါးစီ ရှိ၏၊ ခြေတစ် လှမ်းအတွင်း၌ သဘာဝမတူသော သောမနဿနှင့် ဥပေက္ခာ, ဉာဏသမ္ပယုတ်နှင့် ဉာဏဝိပ္ပယုတ်, အသင်္ခါရိကနှင့် သသင်္ခါရိကတို့သည် တစ်ပြိုင်နက် မဖြစ်နိုင်ပါ၊ သော မနဿ, သို့မဟုတ် ဥပေက္ခာ တစ်မျိုးမျိုးသာ ဖြစ်နိုင်သည်၊ ၂ပါးစုံကား မည်သည့် နည်းနှင့်မျှ မဖြစ်နိုင်ပါ ဉာဏသမ္ပယုတ်နှင့် ဉာဏဝိပ္ပယုတ်, အသင်္ခါရိကနှင့် သသင်္ခါ ရိကတို့လည်း နည်းတူပင်၊ ထိုကြောင့် ဓမ္မဋီလာ ၅၆ပါးတွက်နည်းမှာ မကောင်းပါ။

(စည်အဘိ- ၁၁၃)

...[စာမျက်နှာ- ၂၀၂]...

ရ၏။ တဿာ– ထိုအမျိုးသမီး၏။ ကုစ္ဆိယံ– ၌။ ဂဗ္ဘော– သည်။ ပတိဋ္ဌဟိ– ပြီ။ သာ– ထိုအမျိုးသမီးသည်။ ဒသမာသစ္စယေန– ၌။ ပုတ္တံ– ကို။ ဝိဇာယိ– ပြီ။ တဿ– ထို သား၏။ ပဒသာ– ခြေဖြင့်။ ဂမနကာလေ– သွားနိုင်ရာအခါ၌။ အညမ္ပိ အညမ္ပိ– အခြားလည်း အခြားလည်းဖြစ်သော။ (ပုတ္တံ– ကို။ ဝိဇာယိ– ပြီ၊) ဣတိ– သို့။ စတ္တာရော– ကုန်သော။ ပုတ္တေ– တို့ကို။ ပဋိလဘိ– ရပြီ။

သာ– ထိုအမျိုးသမီးသည်။ ဧကဒိဝသံ– ၌။ ဒါနံ– ကို။ ဒတွာ၊ ပူဇံ– ကို။ ကတွာ– ၍။ ဓမ္မံ၊ သုတွာ– ၍။ သိက္ခာပဒါနိ– တို့ကို။ ရက္ခိတွာ– ၍။ ဒိဝသပရိယောသာနေ–နေ့၏အဆုံး၌။ တံ ခဏံ– ထိုခဏ၌။ နိဗ္ဗတ္တေန– ဖြစ်သော။ ကေနစိ– သော။ ရောဂေန– ကြောင့်။ ကာလံ– ကို။ ကတွာ– ၍။ အတ္တနော– ၏။ သာမိကဿေဝ– လင် ဖြစ်သော မာလဘာရီနတ်သား၏သာ။ သန္တိကေ၊ နိဗ္ဗတ္တိ၊ ဣတရာပိ– အခြား လည်းဖြစ်သော နတ်သမီးတို့သည်လည်း။ ဧတ္တကံ ကာလံ– ပတ်လုံး။ ဒေဝပုတ္တံ– ကို။ အလင်္ကရောန္တိ ဧဝ– ကုန်သည်သာ။ ဒေဝပုတ္တော– သည်။ တံ– ထိုနတ်သမီးကို။ ဒိသွာ– ၍။ “တွံ– သင်ကို။ ပါတောဝ– မှသာ။ ပဋ္ဌာယ– ၍။ န ဒိဿသိ– မတွေ့မြင် အပ်။ ကုဟိံ– အဘယ်အရပ်သို့။ ဂတာ– သည်။ အသိ– နည်း?” ဣတိ အာဟ၊ “သာမိ– အရှင်! စုတာ– သည်။ အမှိ– ၏။” ဣတိ– ပြီ။ “ကိံ– ဘာကို။ ဝဒေသိ– ပြောဘိ သနည်း?” ဣတိ–ပြီ “သာမိ– အရှင်! ဧတံ– ဤစုတေခြင်းသည်။ ဧဝံ– ဤပြောသည့် အတိုင်း မှန်၏။” ဣတိ– ဤသို့ ပြောပြီ။ “ကုဟိံ– အဘယ်ဘုံ၌။ နိဗ္ဗတ္တာ– ဖြစ်သည်။ အသိ– နည်း?” ဣတိ– ပြီ။ “သာဝတ္ထိယံ– ၌။ ကုလဂေဟေ– ၌။ (နိဗ္ဗတ္တာ၊ အမှိ) ”ဣတိ– ပြီ။ “ကိတ္တကံ– အဘယ်မျှအတိုင်းအရှည်ရှိသော။ ကာလံ– လုံး။ တတ္ထ– ထိုအမျိုး အိမ်၌။ ဌိတာ– ဖြစ်တည်ခဲ့ရသည်။ အသိ– နည်း?” ဣတိ– ပြီ။ “သာမိ! ဒသမာသစ္စယေန– ၌။ မာတု– ၏။ ကုစ္ဆိတော– မှ။ နိက္ခမိတွာ– ၍။ သောဠသဝဿကာလေ– ၌။ ပရကုလံ– သို့။ ဂန္တွာ၊ စတ္တာရော– ကုန်သော။ ပုတ္တေ– တို့ကို။ ဝိဇာယိတွာ– ၍။ ဒါနာဒီနိ– ကုန်သော။ ပုညာနိ– တို့ကို။ ကတွာ– ၍။ တုမှေ– သင်တို့ကို။ ပတ္ထေတွာ– ခဲ့၍။ အာဂန္တွာ– လာ၍။ တုမှာကမေဝ– တို့၏သာ။ သန္တိကေ၊ နိဗ္ဗတ္တာ အမှိ။” ဣတိ– ပြီ။ “မနုဿာနံ– တို့၏။ အာယု– သည်။ ကိတ္တကံ– အဘယ်မျှအတိုင်းအရှည်ရှိ သနည်း?” ဣတိ– ပြီ။ “ဝဿသတမတ္တံ– နှစ်တစ်ရာအတိုင်းအရှည်ရှိ၏။” ဣတိ–

...[စာမျက်နှာ- ၂၀၃]...

ပြီ။ “ဧတ္တကမေဝ– ဤမျှအတိုင်းအရှည်သာရှိသလော။” ဣတိ– ပြီ။ “သာမိ! အာမ– ဟုတ်ကဲ့။” ဣတိ– ပြီ။ “ဧတ္တကံ– သော။ အာယုံ– ကို။ ဂဟေတွာ– ၍။ နိဗ္ဗတ္တမနုဿာ–ဖြစ်သောလူတို့သည်။ ကိံ– အဘယ်သို့လျှင်။ သုတ္တပမတ္တာ– အိပ်ပျော်ကုန်, မေ့ လျော့ကုန်သည်။ (ဟုတွာ)၊ ကာလံ– ကို။ အတိက္ကာမေန္တိ နု ခေါ– လွန်စေကုန် သလော။ ဥဒါဟု– သို့မဟုတ်။ ဒါနာဒီနိ– ကုန်သော။ ပုညာနိ– တို့ကို။ ကရောန္တိ (နု ခေါ)– ကုန်သလော။” ဣတိ– မေးပြီ။ “သာမိ! ကိံ– ဘာကို။ ဝဒေထ– ပြောကုန် သနည်း။ “အသင်္ချေယျံ– မရေတွက်အပ်, မရေတွက်နိုင်သော။ အာယုံ– ကို။ ဂဟေတွာ– ၍။ နိဗ္ဗတ္တာ ဝိယ– ဖြစ်ကြသူတို့ကဲ့သို့လည်းကောင်း။ အဇရာမရာ ဝိယ စ–မအိုသူ, မသေသူတို့ကဲ့သို့လည်းကောင်း။ မနုဿာ– တို့သည်။ နိစ္စံ– အမြဲ။ ပမတ္တာ–ကုန်၏။” ဣတိ– ပြီ။ မာလဘာရီဒေဝပုတ္တဿ– ၏။ ဝါ–မှာ။ မဟာသံဝေဂေါ–ကြီးစွာသောထိန့်လန့်ခြင်းသည်။ ဥဒပါဒိ– ပြီ။ (ကိံ)၊ “ဝဿသတမတ္တံ– နှစ်တစ် ရာမျှသော။ အာယုံ– ကို။ ဂဟေတွာ– ၍။ နိဗ္ဗတ္တမနုဿာ– ဖြစ်သောလူတို့သည်။ ပမတ္တာ– ကုန်သည်။ (ဟုတွာ)၊ နိပဇ္ဇိတွာ– ၍။ နိဒ္ဒါယန္တိ ကိရ– အိပ်နေကုန်သတဲ့။ ကဒါ– ၌။ ဒုက္ခာ– မှ။ မုစ္စိဿန္တိ နု ခေါ– လွတ်ကြလိမ့်မည်နည်း။” ဣတိ– ဤသို့ ဖြစ်ပြီ။ ပန– ဆက်။ မနုဿာနံ– တို့၏။ ဝဿသတံ– နှစ်တစ်ရာသည်။ တာဝတိံသာနံ–တာဝတိံသာဘုံဟူသော နေရာရှိကုန်သော။ ဒေဝါနံ– တို့၏။ ဧကော– သော။ ရတ္တိန္ဒိဝေါ– ညဉ့်နေ့တည်း။ တာယ ရတ္တိယာ– ထိုညဉ့်နေ့ဖြင့်။ တိံသရတ္တိယော– သုံးဆယ်သောညဉ့်နေ့တို့သည်။ မာသော– တစ်လတည်း။ သံဝစ္ဆရော– တစ်နှစ် သည်။ တေန မာသေန– ထိုလဖြင့်။ ဒွါဒသမာသိကော– ၁၂လရှိ၏။ တေန သံဝစ္ဆရေန– ထိုနှစ်ဖြင့်။ ဒိဗ္ဗဝဿသဟဿံ– နတ်၌ဖြစ်သော နှစ်တစ်ထောင်သည်။ အာယုပ္ပမာဏံ– အသက်အတိုင်းအရှည်တည်း။ တံ– ထိုတာဝတိံသာနတ်သက် တမ်းတစ်ထောင်သည်။ မနုဿဂဏနာယ– လူတို့၏ အရေအတွက်ဖြင့်။ တိဿော– သုံးခုကုန်သော။ ဝဿကောဋိယော– နှစ်တို့၏ ကုဋေတို့သည်လည်းကောင်း။ သဋ္ဌိ– ခြောက်ဆယ်သော။ ဝဿသတသဟဿာနိ စ– နှစ်အသိန်းတို့ သည်လည်းကောင်း။ (တစ်နည်း) တိဿော ဝဿကောဋိယော သဋ္ဌိ စ ဝဿသတသဟဿာနိ- နှစ်ပေါင်းသုံးကုဋေခြောက်သန်းတို့သည်။ ဟောန္တိ– ကုန်၏၊

...[စာမျက်နှာ- ၂၀၄]...

တသ္မာ– ကြောင့်။ တဿ ဒေဝပုတ္တဿ– ထိုနတ်သား၏။ ဧကဒိဝသောပိ– တစ် ရက်သည်လည်း။ န+အတိက္ကန္တော– မလွန်သော။ မုဟုတ္တသဒိသောဝ– တစ်မုတ် ဟုတ်နှင့် တူသည်သာဖြစ်သော။ ကာလော– အချိန်သည်။ အဟောသိ၊ ဧဝံ– ဤသို့လျှင်။ အပ္ပာယုကမနုဿာနံ– တိုသောအသက်ရှိကုန်သောလူတို့၏။ ပမာဒေါ နာမ– မေ့လျော့်ခြင်းမည်သည်။ အတိဝိယ– အလွန်အကဲသာလျှင်။ အယုတ္တော– မသင့်။ ဣတိ– ဤသို့ပြောပြီ။

ပုနဒိဝသေ– ၌။ ဘိက္ခူ– တို့သည်။ ဂါမံ– သို့။ ပဝိဋ္ဌာ– ကုန်သည်။ (သမာနာ–ကုန်လသော်၊) အာသနသာလံ– နေရာဇရပ်ကို။ အပဋိဇဂ္ဂိတံ– မရှင်းလင်းမသုတ် သင်အပ်သည်၏အဖြစ်ကိုလည်းကောင်း။ အာသနာနိ– တို့ကို။ အပညတ္တာနိ–မခင်းထားအပ်သည်ကုန်သည်၏ အဖြစ်တို့ကိုလည်းကောင်း။ ပါနီယံ– ကို။ အနုဋ္ဌပိတံ– မတည်ထားအပ်သည်၏ အဖြစ်ကိုလည်းကောင်း။ ဒိသွာ– ၍။ “ပတိပူဇိကာ– သည်။ ကဟံ– အဘယ်မှာနည်း?” ဣတိ အာဟံသု၊ “ဘန္တေ– တို့! တုမှေ– တို့သည်။ ကဟံ– အဘယ်၌။ တံ– ထိုပတိပူဇိကာကို။ ဒက္ခိဿထ– တွေ့ကြလိမ့် မည်နည်း။ ဟိယျော– မနေ့က။ အယျေသု– အရှင်တို့သည်။ ဘုဉ္ဇိတွာ– ဆွမ်းဘုဉ်း ပေးပြီး၍။ ဂတေသု– ကြွသွားကုန်လသော်။ သာယနှသမယေ– ၌။ မတာ– ပြီ။” ဣတိ– ပြီ။ တံ– ထိုစကားကို။ သုတွာ– ၍။ ပုထုဇ္ဇနာ– ကုန်သော။ ဘိက္ခူ– တို့သည်။ တဿာ– ထိုပတိပူဇိကာ၏။ ဥပကာရံ– ကျေးဇူးကို။ သရန္တာ– အမှတ်ရကုန်သည်။ (ဟုတွာ)၊ အဿူနိ– မျက်ရည်တို့ကို။ သန္ဓာရေတုံ– ဆောင်ထားခြင်းငှာ။ န+အသက္ခိံသု– မစွမ်းနိုင်ကုန်။ ခီဏာသဝါနံ– တို့၏။ ဝါ– တို့မှာ။ ဓမ္မသံဝေဂေါ– သည်။ ဥဒပါဒိ၊ တေ– ထိုရဟန်းတို့သည်။ ဘတ္တကိစ္စံ– ကို။ ကတွာ၊ ဝိဟာရံ– သို့။ ဂန္တွာ– သော်။ သတ္ထာရံ– ကို။ ဝန္ဒိတွာ– ၍။ ပုစ္ဆိံသု– ကုန်ပြီ။ “ဘန္တေ! ပတိပူဇိကာ နာမ– သော။ ဥပါသိကာ– သည်။ ဥဋ္ဌာယ– ၍။ သမုဋ္ဌာယ– ၍။ နာနပ္ပကာရာနိ– ကုန်သော။ ပုညာနိ– တို့ကို။ ကတွာ– ၍။ သာမိကမေဝ– ကိုသာ။ ပတ္ထေသိ– ပြီ။ သာ– ထိုပတိ ပူဇိကာသည်။ ဣဒါနိ– ၌။ မတာ– သေပြီ။ ကဟံ– အဘယ်ဘုံ၌။ နိဗ္ဗတ္တာ နု ခေါ–သနည်း?” ဣတိ– ကုန်ပြီ။ “ဘိက္ခဝေ! အတ္တနော– ၏။ သာမိကဿေဝ– ၏သာ။ သန္တိကေ– ၌။ (နိဗ္ဗတ္တာ)၊ ”ဣတိ– ပြီ။ “ဘန္တေ! သာမိကဿ– ၏။ သန္တိကေ၊ နတ္ထိ–

...[စာမျက်နှာ- ၂၀၅]...

မရှိပါ။” ဣတိ– ပြီ။ “ဘိက္ခဝေ! သာ– ထိုပတိပူဇိကာသည်။ ဧတံ သာမိကံ– ဤလူ့ ဘဝက လင်ကို။ န ပတ္ထေတိ– တောင့်တသည်မဟုတ်။ တာဝတိံသဘဝနေ– ၌။ တဿာ– ထိုပတိပူဇိကာ၏။ မာလဘာရီဒေဝပုတ္တော နာမ– မည်သော။ သာမိကော– သည်။ (အတ္ထိ)၊ သာ– သည်။ တဿ– ထိုမာလဘာရီနတ်သား၏။ ဝါ– ဖို့။ ပုပ္ဖပိလန္ဓနဋ္ဌာနတော– ပန်းကို တန်ဆာဆင်ရာအရပ်မှ။ စဝိတွာ– ၍။ ပုန၊ ဂန္တွာ– ၍။ တဿေဝ– ထိုမာလဘာရီနတ်သား၏သာ။ သန္တိကေ နိဗ္ဗတ္တာ” ဣတိ– ပြီ။ “ဘန္တေ! ဧဝံ ကိရ– ဤသို့တဲ့လော?” ဣတိ– မေးလျှောက်ပြီ။ “ဘိက္ခဝေ! အာမ– အိမ်း” ဣတိ– ပြီ။ “ဘန္တေ! သတ္တာနံ– တို့၏။ ဇီဝိတံ– သည်။ အဟော ပရိတ္တံ– ဩော် တိုတောင်းလေစွ။ ပါတောဝ– နံနက်အခါ၌ပင်။ အမှေ– တို့ကို။ ပရိဝိသိတွာ– ပြုစု လုပ်ကျွေး၍။ သာယံ– ၌။ ဥပ္ပန္နဗျာဓိနာ– ဖြစ်သောအနာရောဂါကြောင့်။ မတာ–သေပြီ။” ဣတိ– ပြီ။ သတ္ထာ၊ “ဘိက္ခဝေ! အာမ– အိမ်း။ သတ္တာနံ– တို့၏။ ဇီဝိတံ နာမ– မည်သည်။ ပရိတ္တံ– တိုတောင်း၏။ တေနေဝ– ထိုကြောင့်ပင်။ ဝတ္ထုကာမေဟိ စေဝ– ဝတ္ထုကာမတို့ဖြင့်လည်းကောင်း။ ကိလေသကာမေဟိ စ– တို့ဖြင့်လည်းကောင်း။ အတိတ္တေ ဧဝ– မတင်းတိမ်သေးသည်သာလျှင်ဖြစ်ကုန်သော။ ဣမေ သတ္တေ– တို့ကို။ အန္တကော– သေမင်းသည်။ အတ္တနော– ၏။ ဝသေ– အလို၌။ ဝတ္တေတွာ– ဖြစ်စေ၍။ ကန္ဒန္တေ– မြည်တမ်းနေသူတို့ကို။ ပရိဒေဝန္တေ– ငိုကျွေးနေသူတို့ကို။ ဂဟေတွာ– ခေါ်ယူ၍။ ဂစ္ဆတိ– သွား၏။” ဣတိ ဝတွာ ဣမံ ဂါထမာဟ၊ (ကိံ)၊ ပုပ္ဖာနိဟေဝ၊ ပေ။ ဝသန္တိ– ၍။ (အာဟ)

ပုပ္ဖာနိ ဟေဝ ပစိနန္တံ, ဗျာသတ္တမာနသံ နရံ၊ အတိတ္တံယေဝ ကာမေသု, အန္တကော ကုရုတေ ဝသံ

ပုပ္ဖာနိ– ပန်းခြံ၌စုံ, ပန်းချုံဆင့်ဆင့်, ပွင့်၍နေသော ပန်းတို့ကို။ ပစိနန္တံ ဣဝ– တစ်ချုံမကောင်း,တစ်ချုံပြောင်းဖို့, ငဲ့စောင်းရည်စူး, ဆွတ်ခူးနေသူကိုကဲ့သို့။ ဗျာသတ္တမာနသံ– ရလတ္တံ့ ရပြီး, သီးသီးအာရုံ, ကာမဂုဏ်၌, ဖုံဖုံမက်မော, ငြိကပ် သောစိတ်ရှိသော။ နရံ– ပုထုဇဉ်ဟု, မြော်မြင်ညံ့စွာ, သတ္တဝါကို။ ကာမေသု– ဝတ္ထု ကိလေသာ, ၂ဖြာသော ကာမတို့၌။ အတိတ္တံ– ရှာလို့ ရလို့, သုံးဆောင်လို့လျှင်, စုလို့မငြိမ်,မတင်းတိမ်သည်။ (သမာနံ) ဧဝ– ဖြစ်စဉ်သာလျှင်။ ဝါ– ဖြစ်တုန်းသာလျှင်၊

...[စာမျက်နှာ- ၂၀၆]...

အန္တကော– တစ်ဘဝလုံး, ဆုံးအောင် ပြုတတ်သော သေမင်းသည်။ ဝသံ– သေ ခြင်းဟုဆို, သူ့အလိုကို။ ကုရုတေ– ချိန်ခါသင့်က, နှေးဖင့်မနေ, ပြုလုပ်လေ သတည်း။

တတ္ထ– ၌။ ပုပ္ဖာနိဟေဝ ပနစိနန္တန္တိ– ကား။ ပုပ္ဖာရာမေ– ပန်းအာရာမ်၌။ (ပန်းခြံ ၌)၊ မာလာကာရော– ပန်းကုံးကို ပြုလုပ်သော ပန်းသည်သည်။ နာနာပုပ္ဖာနိ–အမျိုးမျိုးသော ပန်းတို့ကို။ (ဩစိနာတိ) ဝိယ– ဆွတ်ခူးသကဲ့သို့။ (တထာ– တူ၊) အတ္တဘာဝပဋိဗဒ္ဓါနိ စေဝ– အတ္တဘောနှင့် စပ်သည်လည်းဖြစ်ကုန်သော။ ဥပကရဏပဋိဗဒ္ဓါနိ စ– အဆောက်အဥးနှင့် စပ်သည်လည်းဖြစ်ကုန်သော။ ကာမဂုဏပုပ္ဖာနိ– ကာမဂုဏ်ပန်းတို့ကို။ ဩစိနန္တမေဝ– ဆွတ်ခူးစဉ်သာလျှင်ဖြစ်သော

ဗျာသတ္တမာနသံ နရန္တိ– ကား။ အသမ္ပတ္တေသု– မရောက်အပ်, မရအပ်သေးသော ကာမဂုဏ်တို့၌။ ပတ္ထနာဝသေန– တောင့်တခြင်း၏အစွမ်အားဖြင့်လည်းကောင်း။ သမ္ပတ္တေသု– ရောက်အပ်, ရအပ်ပြီးသော ကာမဂုဏ်တို့၌။ ဂေဓဝသေန– လွန်စွာ မက်မောခြင်း၏ အစွမ်းအားဖြင့်လည်းကောင်း။ ဝိဝိဓေန– အထူးထူးအပြားပြားသော။ အာကာရေန– အခြင်းအရာအားဖြင့်။ အာသတ္တစိတ္တံ– ငြိကပ်သော စိတ် ရှိသော။ [နရံ၌ စပ်။] အတိတ္တံယေဝ ကာမေသူတိ– ကား။ ဝတ္ထုကာမကိလေသကာမေသု– ဝတ္ထုကာမ, ကိလေသာကာမတို့၌။ ပရိယေသနေန ပိ– ရှာမှီးခြင်း အားဖြင့်လည်းကောင်း။ ပဋိလာဘေနပိ– ရခြင်းအားဖြင့်လည်းကောင်း။ ပရိ–

ဝတ္ထုကာမကိလေသကာမေသု။ ။ ဝသန္တိ ဧတ္ထာတိ ဝတ္ထု- ကိလေသာတို့၏ တည်ရာအကြောင်းဖြစ်သော အာရုံ၅ပါး၊ ကာမီယတေတိ ကာမော- လိုလားအပ်သော ရူပါရုံစသော အာရုံ၅ပါးတို့၊ ဝတ္ထု စ+တံ+ကာမော စာတိ ဝတ္ထုကာမော- ကိလေသာ တို့၏ တည်ရာအကြောင်းဖြစ်သော လိုလားအပ်သော အာရုံ၅ပါး၊ ဝတ္ထုကာမအရ အာရုံ၅ပါး, တေဘူမက(လောကီ)တရားကို ရသည်၊ ကိလိဿန္တိ ဧတေန သတ္တာ ကိလေသော၊ ကာမီယတိ အနေနာတိ ကာမော- ဝတ္ထုကာမကို လိုလားကြောင်း လောဘ၊ (တစ်နည်း) ကာမေတီတိ ကာမော- လိုလားတတ်သောလောဘ၊ ကိလေသော စ+သော+ကာမော စာတိ ကိလေသကာမော- လိုလားတတ်သော လောဘကိလေသာ၊ ဝတ္ထုကာမော စ+ကိလေသကာမော စ ဝတ္ထုကာမကိလေသကာမာ။ (မဟာနိ- ၁၊ ၂၊ မဟာနိ၊ဋ္ဌ၊၁၀၊၁၄)

...[စာမျက်နှာ- ၂၀၇]...

ဘောဂေနပိ– သုံးစွဲခြင်းအားဖြင့်လည်းကောင်း။ နိဓာနေနပိ– သို မှီးခြင်းအားဖြင့် လည်းကောင်း။ အတိတ္တံ– မတင်းတိမ်သည်။ သမာနံ ဧဝ– ဖြစ်စဉ်သာလျှင်။ ဝါ– ဖြစ်တုန်းသာလျှင်။ [ကုရုတေ၌ စပ်။] အန္တကော ကုရုတေ ဝသန္တိ– ကား။ မရဏသင်္ခါတော– မရဏဟုဆိုအပ်သော။ အန္တကော– တစ်ဘဝလုံး၏ အဆုံးကို ပြု တတ်သော သေမင်းသည်။ ကန္ဒန္တံ– မြည်တမ်းစဉ်။ ပရိဒေဝန္တံ– ငိုကြွေးစဉ်။ ဂဟေတွာ– ၍။ ဂစ္ဆန္တော– သွားလျက်။ အတ္တနော– မိမိ၏။ ဝသံ– အလိုသို့။ ပါပေတိ– ရောက် စေ၏။ ဣတိ အတ္ထော၊ ဣတိ– ဂါထာအဖွင့်အပြီးတည်း။ ဒေသနာဝသာနေ– ၌။ ပေ။ သာတ္ထိကာ၊ ဇာတာ ဣတိ– ပတိပူဇိကကုမာရိဝတ္ထု အပြီးတည်း။
ပတိပူဇိကကုမာရိဝတ္ထုဘာသာဋီကာ ပြီး၏။

၅-မစ္ဆရိယကောသိယသေဋ္ဌိဝတ္ထုဘာသာဋီကာ
ယထာပိ ဘမရော ပုပ္ဖန္တိ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ သတ္ထာ သာဝတ္ထိယံ ဝိဟရန္တော မစ္ဆရိယကောသိယသေဋ္ဌိံ– မစ္ဆရိယကောသိယသူဌေးကို။ (ကပ်စေးနှဲ ကောသိယ သူဋ္ဌေးကို)၊ အာရဗ္ဘ ကထေသိ၊ တဿ– ထိုမစ္ဆရိယကောသိယသူဌေး၏။ ဝတ္ထု– သည်။ ရာဇဂဟေ– ၌။ သမုဋ္ဌိတံ– ဖြစ်ပြီ။ ကိရ– ချဲ့။ ရာဇဂဟနဂရဿ– ၏။ အဝိဒူရေ– ၌။ သက္ကာရံ နာမ– သက္ကာရမည်သော။ နိဂမော– သည်။ အဟောသိ– ပြီ။ တတ္ထ– ထိုသက္ကာရနိဂုံး၌။ အသီတိကောဋိဝိဘဝေါ– ကုဋေရှစ်ဆယ်စည်းစိမ်ဥစ္စာ ရှိသော။ ဝါ– ကုဋေရှစ်ဆယ်ကြွယ်ဝသော။ ဧကော– သော။ မစ္ဆရိယကောသိယော နာမ– သော။ သေဋ္ဌိ– သည်။ ပဋိဝသတိ ပဋိဝသတိ ပဋိဝသတိ– နေ၏။ သော– ထိုသူဌေးသည်၊

တတ္ထ ပဋိဝသတိ။ ။ ပဋိဝသတိ၌ ပဋိဟူသော ကမ္မပ္ပဝစနီယနှင့် ယှဉ်သော်လည်း “တံ”ဟု ဒုတိယာဖြင့် ဆိုခြင်းငှာ အလိုမရှိသောကြောင့် “တတ္ထ”ဟု သတ္တမီအနက်ဟော ထပစ္စယန္တဖြင့် ဆိုသည်၊ (တစ်နည်း) ထပစ္စည်းကို ဒုတိယာအနက်၌ သက်၍ “တတ္ထ- ထိုသက္ကာရနိဂုံးကို၊...ပဋိဝသတိ- စွဲမှီ၍ နေပြီ”ဟုပေး။ (ဇာဋီသစ်- ၁, ၃၄၇)

မစ္ဆရိယကောသိယော။ ။ ကောသိယသည် အနွယ်နှင့် စပ်၍ရသော မူလငယ် နာမည်တည်း၊ မစ္ဆရိယကား နှမြောတတ်သောကြောင့် ကြီးမှရသော နာမည် ဖြစ်သည်၊ “မစ္ဆရိယံ+အဿ အတ္ထီတိ မစ္ဆရိယော- နှမြောစေးနှဲမှုရှိသူ၊ ကောသိယဿ+အပစ္စံ ကောသိယော၊ မစ္ဆရိယော စ+သော+ကောသိယော စာတိ မစ္ဆရိယကောသိယော”ဟု

...[စာမျက်နှာ- ၂၀၈]...

တိဏဂ္ဂေန– မြက်ဖျားဖြင့်။ တေလဗိန္ဒုမ္ပိ– ဆီပေါက်ကိုမျှလည်း။ ပရေသံ– သူတစ် ပါးတို့အား။ န ဒေတိ– မပေး။ အတ္တနာ– ကိုယ်တိုင်။ န ပရိဘုဉ္ဇတိ– မသုံးဆောင်။ ဣတိ– ဤသို့လျှင်။ အဿ– သူဌေး၏။ တံ ဝိဘဝဇာတံ ဝိဘဝဇာတံ ဝိဘဝဇာတံ– ထိုစည်းစိမ်ဥစ္စာသည်။ ဝါ– စည်းစိမ်ဥစ္စာအပေါင်းသည်။ ပုတ္တဒါရာဒီနံ– သားသမီးမယားအစရှိသူတို့၏။ (အတ္ထံ– အကျိုးကို)၊ နေဝ (အနုဘောတိ)– မစွမ်းဆောင်နိုင်။ ဝါ– မပြီးစေ၊ (တစ်နည်း) အတ္ထံ– အကျိုး၏အဖြစ်သို့။ နေဝ အနုဘောတိ အနုဘောတိ အနုဘောတိ– မရောက်။ သမဏဗြာဟ္မဏာနံ– တို့၏။ အတ္ထံ– ကို။ န အနုဘောတိ၊ (တံ ဝိဘဝဇာတံ– သည်၊) ရက္ခသပရိဂ္ဂဟိတာ– ဘီလူးရက္ခိုက်တို့သည် သိမ်းပိုက်အပ်သော။ ပေါက္ခရဏီ ဝိယ– ရေကန်ကဲ့သို့။ အပရိဘောဂံ အပရိဘောဂံ အပရိဘောဂံ– မသုံးဆောင်အပ်သည်။ (ဟုတွာ)၊ (တစ်နည်း) အပရိဘောဂံ အပရိဘောဂံ အပရိဘောဂံ– သုံးစွဲရခြင်းမရှိဘဲ။ (မသုံးစွဲရဘဲ)၊ တိဋ္ဌတိ– ၏။ သတ္ထာ၊ ဧကဒိဝသံ– ၌။ ပစ္စူသသမယေ– ၌။ မဟာကရုဏာသမာပတ္တိတော– မှ။ [ဓမ္မဘာ- ၁, ၈၂၊ ၈၃ရှု၊] ဝုဋ္ဌာယ၊ သကလလောကဓာတုယံ– အလုံးစုံသော လောကဓာတ်၌ ပြု။ [မစ္ဆရိယကောသိယော နာမာတိ မစ္ဆရိယော နာမ မစ္ဆရိယတ္တာ ဝုဍ္ဎကာလေ လဒ္ဓနာမံ၊ ကောသိယောတိ ဂေါတ္တဝသေန လဒ္ဓနာမံ၊ -ဇာဋီသစ်-၁, ၃၄၇၊ ဓမ္မဋီ-၈၀။]

ဝိဘဝဇာတံ။ ။ ဘဝန္တိ ဝဍ္ဎန္တိ သတ္တာ ဧတေနာတိ ဝိဘဝေါ(နီတိပဒ- ၉၆)၊ ဝိဘဝေါယေဝ ဝိဘဝဇာတံ၊ ဇာတသဒ္ဒါ တဗ္ဘော, အနက်မဲ့၊ (တစ်နည်း) ဝိဘဝဿ+ ဇာတံ ဝိဘဝဇာတံ၊ ဇာတသဒ္ဒါ စယ(အပေါင်း)အနက်

အနုဘောတိ။ ။ အနု+ဘူ+အ+တိ၊ ရှေ့နည်းအလို အနုပုဗ္ဗ ဘူဓာတ်သည် သတ္တိ (စွမ်းနိုင်ခြင်း)အနက်ကို ဟော၏၊ နောက်နည်းအလို ပတ္တိ(ရောက်ခြင်း)အနက်ကို ဟော၏၊ အတ္ထံ၌လည်း ဘာဝပ္ပဓာန,ဘာဝလောပကြံပါ။ (ဝိသုဒ္ဓိ၊ဋီ၊၁၊၃၀၃)

အပရိဘောဂံ။ ။ ရှေ့နည်းအလို “ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗန္တိ ပရိဘောဂံ၊ န+ပရိဘောဂံ အပရိဘောဂံ- မသုံးဆောင်အပ်သောစည်းစိမ်ဥစ္စာ”ဟုပြု၊ ဝိကတိကတ္တား, ကတ္တားလွန် တည်း၊ နောက်နည်းအလို “ပရိဘုဉ္ဇနံ ပရိဘောဂေါ၊ နတ္ထိ+ပရိဘောဂေါ ယဿာတိ အပရိဘောဂံ- သုံးစွဲရခြင်းမရှိသော စည်းစိမ်ဥစ္စာ”ဟုပြု၊ ကြိယာဝိသေသနအနက်၌ ဒုတိယာသက်၊ “အပရိဘောဂံ- မသုံးဆောင်ထိုက်သည်၏အဖြစ်၌”ဟု သတ္တမီအနက် လည်း ပေး၏။

...[စာမျက်နှာ- ၂၀၉]...

ဗောဓနေယျဗန္ဓဝေ– သစ္စ၄-ပါးကို သိစေထိုက်သော သတ္တဝါဟူသော ဆွေ တော်မျိုးတော်တို့ကို။ ဝါ– ကျွတ်ထိုက်သောသတ္တဝါတို့ကို။ ဩလောကေန္တော– သော်။ ပဉ္စစတ္တာလီသယောဇနမတ္ထကေ– ၄၅ယူဇနာ၏အထက်၌။ ဝသန္တဿ–နေသော။ သပဇာပတိကဿ– မယားနှင့် တကွဖြစ်သော။ သေဋ္ဌိနော– သူဌေး၏။ သောတာပတ္တိဖလဿ– ၏။ ဥပနိဿယံ– ကို။ အဒ္ဒသ– ပြီ။ ပန– ဆက်။ သော– ထို သူဌေးသည်။ တတော– မြင်တော်မူရာ ထိုနေ့မှ။ ပုရိမဒိဝသေ– ရှေးနေ့၌။ ရာဇာနံ– ကို။ ဥပဋ္ဌာတုံ– ငှာ။ ရာဇဂေဟံ– မင်းနန်းတော်သို့။ ဂန္တွာ– ၍။ ရာဇူပဋ္ဌာနံ– မင်းကို ပြုစုလုပ်ကျွေးခြင်းကို။ ကတွာ– ၍။ အာဂစ္ဆန္တော– ပြန်လာလသော်။ ဧကံ– သော။ ဆာတဇ္ဈတ္တံ– ဆာလောင်ခြင်းသည် နှိပ်စက်အပ်သောစိတ်ရှိသော။ ဝါ– ဆာခြင်း ကြောင့် ဝမ်းမီးသည် လောင်အပ်သော။ (ဆာလောင်နေသော)၊ ဇနပဒမနုဿံ–

ဗောဓနေယျဗန္ဓဝေ။ ။ ဗောဓီယတေ ဗောဓနံ- သိစေခြင်း၊ ဗောဓနံ+အရဟန္တီတိ ဗောဓနေယျာ- သိစေခြင်းကို ထိုက်သော သတ္တဝါတို့၊ [ဗောဓန+ဏေယျ၊] ဗန္ဓန္တီတိ ဗန္ဓူ(ဓာန်ဋီ- ၂၄၃)၊ ဗန္ဓီယန္တိ သိနေဟဘာဝေနာတိ ဗန္ဓူ(မောဂ်- ၇, ၂)၊ မမတ္တဝသေန ဗဇ္ဈန္တိ သံဗဇ္ဈန္တီတိ ဗန္ဓူ(မ၊ဋီ၊၃၊၃၇၂၊ အံဋီ- ၃, ၂၅)၊ ဗန္ဓူယေဝ ဗန္ဓဝါ၊ ဗောဓနေယျာ စ+တေ+ဗန္ဓဝါ စာတိ ဝေနေယျဗန္ဓဝါ၊ အမျိုးအနွယ်စပ်သူသည် ဗန္ဓဝမည်သကဲ့သို့ သစ္စာ၄ပါးကို ထိုးထွင်း၍ သိခြင်းအားဖြင့် ဆက်စပ်နေကြသော သတ္တဝါတို့လည်း ဘုရားရှင်၏ ဆွေတော်မျိုးတော်များပင် မည်၏။ (သီဋီသစ်၊၂၊၂၀၃၊ ၂၀၇၊ သီဘာ- ၃, ၂၈၁၊ ၂၉၂)

ဆာတဇ္ဈတ္တံ။ ။ “ဆာတဇ္ဈတ္တ ဆာတဇ္ဈတ္တ ဆာတဇ္ဈတ္တန္တိ ဇိဃစ္ဆာဒုက္ခေန ပီဠိတအတ္တသန္တာနံ(သာရတ္ထ- ၂, ၁၆၅)”အဖွင့်အလို “ဆာတ+အဓိ+အတ္တ”ဟုခွဲ၊ ဆာတကို ဇိဃစ္ဆာ, အဓိကို ပီဠိတ, အတ္တကို အတ္တသန္တာနံ”ဟုဖွင့်သည်၊ “ဆာတေန+အဇ္ဈတ္တံ ဧတဿာတိ ဆာတဇ္ဈတ္တော-ဆာလောင်ခြင်းသည် နှိပ်စက်အပ်သော စိတ်ရှိသော ဇနပုဒ်သား၊ [ဆာတ+အဇ္ဈတ္တ၊]” ဟုပြု။

တစ်နည်း။ ။ “ဆာတဇ္ဈတ္တ ဆာတဇ္ဈတ္တ ဆာတဇ္ဈတ္တန္တိ တေန ဆာတေန ဇိဃစ္ဆာယ ဥဒရဂ္ဂိနာ ဈတ္တံ (ဝိမတိ၊၁၊၂၀၃)”အဖွင့်အလို “ဆာတ+ဈတ္တ”ဟုခွဲ၊ “ဆာတေန+ဈတ္တော ဆာတဇ္ဈတ္တော- ဆာလောင်ခြင်းကြောင့် ဝမ်းမီးလောင်အပ်သော ဇနပုဒ်သား”ဟုပြု။(ပါရာ ဘာ- ၃, ၁၂၂)

တစ်နည်း။ ။ မအူပါရာ- ၃, ၅၃၈၌ “အတ္တနော+အဓိ အဇ္ဈတ္တံ၊ ဆာတံ+အဇ္ဈတ္တံ

...[စာမျက်နှာ- ၂၁၀]...

ဇနပုဒ်၌ နေသောလူကို။ (ဇနပုဒ်သားကို)၊ [ဇနပဒေ+ဝသန္တော+မနုဿော ဇနပဒ- မနုဿော၊] ကုမ္မာသပူရံ– မုယောဖြင့် ပြည့်သော။ ကပလ္လကပူဝံ ကပလ္လကပူဝံ ကပလ္လကပူဝံ– အိုးကင်းဖြင့် ကြော်အပ်သောမုန့်ကို။ ဝါ– အိုးကင်း၌ ထည့်ကြော်အပ်သောမုန့်ကို။ (အိုးကင်း ကြော်မုန့်ကို)၊ ခါဒန္တံ– စားနေသည်ကို။ ဒိသွာ၊ တတ္ထ– ထိုမုန့်၌။ ပိပါသံ– မွတ်သိပ် ခြင်းကို။ ဥပ္ပာဒေတွာ– ဖြစ်စေ၍။ အတ္တနော– ၏။ ဃရံ– သို့။ ဂန္တွာ– ၍။ စိန္တေသိ– ပြီ။ (ကိံ)၊ “အဟံ၊ ကပလ္လကပူဝံ– ကို။ ခါဒိတုကာမော– သည်။ အမှိ– ၏။ ဣတိ– သို့။ သစေ ဝက္ခာမိ– အကယ်၍ ပြောအံ့။ (ဧဝံ သတိ)၊ ဗဟူ– ကုန်သော။ မနုဿာ– တို့သည်။ မယာ– နှင့်။ သဒ္ဓိံ၊ ခါဒိတုကာမာ– ခဲစားခြင်းငှာ အလိုရှိကုန်သည်။ ဘဝိဿန္တိ။ ဧဝံ– ဤ သို့ ဖြစ်လသော်။ မေ– ၏။ ဗဟူနိ– ကုန်သော။ တိလတဏ္ဍုလသပ္ပိဖာဏိတာဒီနိ– နှမ်း, ဆန်, ထောပတ်, တင်လဲအစရှိသော ပစ္စည်းတို့သည်။ ပရိက္ခယံ– ကုန်ခြင်းသို့။ ဂမိဿန္တိ– ရောက်ကုန်လိမ့်မည်။ ကဿစိ– အား။ န ကထေဿာမိ– မပြောတော့အံ့။” ဣတိ– ဤသို့ ကြံ၍။ တဏှံ– ကို။ အဓိဝါသေန္တော– သည်းခံ လျက်။ စရတိ– နေ၏။ [ဧဝံ သော စရတိ သတော– တိ...စရတိ ဝိဟရတိ၊- ထေရ.ဋ္ဌ-၂, ၃၀၄။] သော– ထိုသူဌေးသည်။ ကာလေ– အချိန်သည်။ ဂစ္ဆန္တေ ဂစ္ဆန္တေ–လွန်သွားလသော် လွန်သွားလသော်။ ဥပ္ပဏ္ဍုပ္ပဏ္ဍုကဇာတော– ဖြစ်သော အလွန်ဖျော့တော့ ဝါဝင်းသော အဆင်းရှိသူ၏ အဖြစ်ရှိသည်။ (အသားအရေ ဧတဿာတိ ဆာတဇ္ဈတ္တော– ဆာလောင်သော မိမိသန္တာန် (စိတ်) ရှိသော ဇနပုဒ်သား” ဟု ပြု၏။

ကပလ္လကပူဝံ။ ။ ကပလ္လကေန+ပစိတဗ္ဗော+ပူဝေါ ကပလ္လကပူဝေါ(ဇာဋီသစ်- ၁, ၃၄၇)၊ ကပလ္လကေ+အာသိတ္တော+ပူဝေါ ကပလ္လကပူဝေါ(ဒီဋီ၊၂၊၁၅၅)။ [ကပလ္လ- ကပူဝန္တိ အာသိတ္တကပူဝံ(အိုးကင်း၌ လောင်းထည့်ကြော်အပ်သောမုံ့ကို)၊ တံ ပစန္တာ ကပါလေ ပဌမံ ကိဉ္စိ ပိဋ္ဌံ(မုံ့မှုန့်ကို) ဌပေတွာ အနုက္ကမေန ဝဍ္ဎေတွာ အန္တန္တေန ပရိစ္ဆိန္ဒန္တိ ပူဝံ သမန္တတော ပရိစ္ဆိန္နံ ကတွာ ဌပေန္တိ၊- ဒီဋီ၊၂၊၁၅၅။]

ဥပ္ပဏ္ဍုပ္ပဏ္ဍုကဇာတော။ ။ “သီတပီတေ တု ပဏ္ဍုတ္တော(ဓာန်- ၈၆)”ဂါထာအရ အဖြူအဝါရောသောအဆင်းကို “ပဏ္ဍု”ဟု ဆိုအပ်၏၊ ဥသဒ္ဒါသည် ဥဒ္ဓကမ္မ(တိုးတက်) အနက်ကို ဟော၏၊ “အလွန်”ဟု အနက်ထွက်၏၊ ဝါဖျော့ဖျော့အဆင်း၏ တစ်ကိုယ်လုံး၌ ပျံ့နှံ့နေသည်၏ အဖြစ်ကို ပြခြင်းငှာ “ဥပ္ပဏ္ဍု+ဥပ္ပဏ္ဍု”ဟု ဝိစ္ဆာသဒ္ဒါကို ဆိုသည်၊

...[စာမျက်နှာ- ၂၁၁]...

ဖြူဖတ်ဖြူရော်ဖြစ်နေသည်)၊ ဓမနိသန္ထတဂတ္တော– အကြောတည်းဟူသော ကွန် ရက်သည် ဖြန့်ခင်းအပ်သောကိုယ်ရှိသည်။ (အသွေးအသားကုန်ခန်း၍ အကြော များပေါ်နေသည်)၊ [ဓမနိယာ+သန္ထတံ ဓမနိသန္ထတံ၊ ဓမနိသန္ထတံ+ဂတ္တံ ယဿာတိ ဓမနိသန္ထတဂတ္တော၊] ဇာတော– ပြီ။ တတော– ထိုမှနောက်၌။ တဏှံ– ကို။ အဓိဝါသေတုံ– ငှာ။ အသက္ကောန္တော– သော်။ ဂဗ္ဘံ– အိမ်ခန်းသို့။ ပဝိသိတွာ– ၍။ မဉ္စကေ– ကို။ ဥပဂူဟိတွာ– ကွယ်ဝှက်၍။ ဝါ– ကွယ်ဝှက်သောနေရာ၌ ထား၍။ မဉ္စကေ– ၌။ နိပဇ္ဇိ– အိပ်နေပြီ။ ဧဝံ– သို့။ ဂတောပိ– ဖြစ်ပါသော်လည်း။ [ဧဝံ ဂတောပီ ဧဝံ ဂတောပီ ဧဝံ ဂတောပီတိ ဧဝံ “ဝိစ္ဆာဘိက္ခညေသု ဒွေ (မောဂ်-၁, ၅၄) သုတ်ဖြင့် “ဥပ္ပဏ္ဍု+ဥပ္ပဏ္ဍု”ဟု ၂ရုပ်ပြု။ “ဥပ္ပဏ္ဍု +ဥပ္ပဏ္ဍု”ဟု ၂ချက်ဆင့်သောကြောင့် “အလွန့်အလွန် ဝါဖျော့ဖျော့အဆင်း”ကို ဟော ၏။ “ဥပ္ပဏ္ဍုပ္ပဏ္ဍု+ယဿ အတ္ထီတိ ဥပ္ပဏ္ဍုပ္ပဏ္ဍုကော– အလွန်ဖျော့တော့သောအဆင်း, အလွန်ဖျော့တော့သောအဆင်းရှိသူ၏အဖြစ်။ ဝါ– အလွန့်အလွန် ဖျော့တော့သော အဆင်းရှိသူ၏အဖြစ်”ဟုပြု။ ဘာဝပ္ပဓာန, ဘာဝလောပကြံ၊ “ဥပ္ပဏ္ဍုပ္ပဏ္ဍုကော+ ဇာတော ယဿာတိ ဥပ္ပဏ္ဍုပ္ပဏ္ဍုကဇာတော– ဖြစ်သော အလွန်ဖျော့တော့သော အဆင်း, အလွန်ဖျော့တော့သော အဆင်းရှိသူ၏အဖြစ်ရှိသည်။ ဝါ– အလွန့်အလွန် ဖျော့တော့သော အဆင်းရှိသူ၏အဖြစ်ရှိသည်”ဟုပြု (ပါရာဘာ၂, ၂၇၄)။ [ဥပ္ပဏ္ဍုပ္ပဏ္ဍုကဇာတောတိ သကလသရီရေ သဉ္ဇာတပဏ္ဍုဝဏ္ဏော၊ ပဏ္ဍုဝဏ္ဏဿ သကလသရီရေ ဗျာပိတဘာဝဒဿနတ္ထဥှိ ဝိစ္ဆာဝစနံ ကတံ (ဝိမတိ၊ ၂၊ ၁၀၄)၊ ဥပ္ပဏ္ဍုပ္ပဏ္ဍုကဇာတောတိ ပဏ္ဍုကဝဏ္ဏတာယ ဥပ္ပဏ္ဍုကဇာတော၊ သဒ္ဒါတိရေကဝသေန ပန အတ္ထာ- ဓိကာဝဂမနတ္ထံ ဥပ္ပဏ္ဍုပ္ပဏ္ဍုကဇာတောတိ ဝုစ္စတိ (ဇာဋီသစ်-၁, ၃၄၇)။]

မဉ္စကေ ဥပဂူဟိတွာ။ ။ ဇာ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၆၇၌ “မဉ္စကံ ဥပဂူဟိတွာ နိပဇ္ဇိ”ဟု ရှိ၍ ဇာဋီသစ်- ၁, ၃၄၇၌ “မဉ္စကံ ဥပဂူဟိတွာတိ ဂုယှဋ္ဌာနေ မဉ္စကံ ဌပေတွာ တတ္ထ နိပဇ္ဇီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ”ဟု ဖွင့်၏၊ ထိုတွင် “ဂုယှဋ္ဌာနေ ဌပေတွာ”သည် ဥပဂူဟိတွာ ၏အဖွင့်, “မဉ္စကံနှင့် တတ္ထ”သည် မဉ္စကံ၏အဖွင့် ဖြစ်သည်၊ မဉ္စကံကို ဥပဂူဟိတွာ၌ စပ်ခိုက် ကံအနက်, နိပဇ္ဇိ၌စပ်ခိုက် သတ္တမီအနက် ပေးစေလိုသည်၊ ထိုနည်းတူ ဤ ၌ “မဉ္စကေ”ကိုလည်း ဥပဂူဟိတွာ၌စပ်ခိုက် ကံအနက်, နိပဇ္ဇိ၌စပ်ခိုက် သတ္တမီအနက် ပေးသည်၊ ညောင်စောင်းကို ကွယ်ရာမှာထားပြီး ထိုညောင်စောင်းပေါ်မှာ အိပ်နေ သည်- ဟူလို

တစ်နည်း။ ။ ဥပဂုယှာတိ အာလိင်္ဂိတွာ ပရိသဇ္ဇိတွာ(ဇာ၊ဋ္ဌ၊၇, ၉၆)၊ အာလိင်္ဂိ-

...[စာမျက်နှာ- ၂၁၂]...

ဥပ္ပဇ္ဇန္တောပိ၊ -ဇာဋီသစ်-၁, ၃၄၇-၈။] ဓနဟာနိဘယေန– ဥစ္စာ၏ ဆုတ်ယုတ်ခြင်းမှ ကြောက်ခြင်းကြောင့်။ ကဿစိ– အား။ ကိဉ္စိ– ကို။ န ကထေသိ+

အထ– ၌။ နံ– ထိုသူဌေးကို။ ဘရိယာ– သည်။ ဥပသင်္ကမိတွာ– ၍။ ပိဋ္ဌိံ– ကို။ ပရိမဇ္ဇိတွာ– ဆုပ်နယ်၍။ “သာမိ– အရှင်! တေ– အား။ ကိံ– သော။ အဖာသုကံ– မကျန်း မာခြင်းသည်။ ဇာတံ– နည်း?” ဣတိ– သို့။ ပုစ္ဆိ၊ “မေ– အား။ ကိဉ္စိ– တစ်စုံတစ်ခုသော။ အဖာသုကံ– သည်။ န အတ္ထိ။” ဣတိ– ဤသို့ ပြောပြီ။ “ခေါ– စင်စစ်။ တေ– အား။ ရာဇာ– သည်။ ကုပိတော ကိံ နု– အမျက်ထွက်သလော? (စိတ်ဆိုးသလော?)” ဣတိ– ဤသို့ မေးပြီ။ “ရာဇာပိ– သည်လည်း။ မေ– အား။ န ကုပ္ပတိ– အမျက် မထွက်ပါ။ (စိတ်မဆိုးပါ)၊ ”ဣတိ– ဤသို့ ပြောပြီ။ “အထ– ထိုသို့ မဟုတ်လျှင်။ တေ– အား။ ပုတ္တဓီတာဟိ ဝါ– သားသမီးတို့သည်လည်းကောင်း။ ဒါသကမ္မကရာဒီဟိ ဝါ– ကျွန်, အလုပ်သမားအစရှိသူတို့သည်လည်းကောင်း။ ကတံ– ပြု အပ်သော။ ကိဉ္စိ– သော။ အမနာပံ– စိတ်ကို မတိုးပွားစေသော အပြုအမူသည်။ ဝါ– မမြတ်နိုးဖွယ်အပြုအမူသည်။ [ဓမ္မဘာ-၁, ၄၉၉ရှု။] အတ္ထိ ကိံ– ရှိပါသလော?” ဣတိ– ပြီ။ “ဧဝရူပမ္ပိ– ဤသို့သဘောရှိသော အပြုအမူသည်လည်း။ နတ္ထိ။ ”ဣတိ– ပြီ။ “တေ– ၏။ ဝါ–မှာ။ ကိသ္မိဉ္စိ– တစ်စုံတစ်ခုသော အရာဝတ္ထု၌။ တဏှာ– ငြိတွယ် ခြင်းသည်။ အတ္ထိ ပန– လော။” ဣတိ– ပြီ။ ဧဝံ– သို့။ ဝုတ္တေပိ– လည်း။ ဓနဟာနိဘယေန– ကြောင့်။ ကိဉ္စိ– ကို။ အဝတွာ– ၍။ နိဿဒ္ဒေါ– အသံမရှိသည်။ (ဟုတွာ) ဝ– ဖြစ်၍သာ။ နိပဇ္ဇိ၊ အထ– ထိုမှနောက်၌။ နံ– ထိုသူဌေးကို။ ဘရိယာ– သည်။ “သာမိ! ကထေဟိ– ပြောပါလော။ တေ– ၏။ ဝါ–မှာ။ ကိသ္မိဉ္စိ– ၌။ တဏှာ– သည်။ အတ္ထိ၊” တွာတိ ဥပဂူဟိတွာ (အံ၊ဋ္ဌ၊ ၃၊ ၁၈၉) အဖွင့်များကို ကြည့်၍ ဂုဟဓာတ် ပွေ့ဖက်ခြင်း အနက်ဟောဟု ယူ၏။ ထိုအလို “မဉ္စကေ– ၌။ ဥပဂူဟိတွာ– (ခေါင်းအုံးကို) ပွေ့ဖက်၍”ဟု ပေး။ ညောင်စောင်းပေါ် ခေါင်းအုံးဖက်ပြီး အလျားမှောက်အိပ်နေသည်- ဟူလို

တစ်နည်း။ ။ ဥပသဒ္ဒါ ဥပရိဘာဝအနက်, ဂုဟူဓာတ် သံဝရဏ(ဖုံးအုပ်ခြင်း) အနက်ယူလျှင် “ဥပဂူဟိတွာ- အထက်က အုပ်မိုး၍”ဟု သဒ္ဒတ္ထဖြစ်၏၊ အထက်က အုပ်မိုးခြင်းဟူသည် အလျားမှောက်ခြင်းပင်၊ ထိုကြောင့် “မဉ္စကေ- ၌၊ ဥပဂူဟိတွာ- အထက်က အုပ်မိုး၍၊ (သဒ္ဒတ္ထ)၊ ဝါ- အလျားမှောက်၍၊ (ဝေါဟာရတ္ထ) နိပဇ္ဇိ”ဟုပေး၊ ညောင်စောင်းပေါ် အလျားမှောက်အိပ်နေသည်- ဟူလို

...[စာမျက်နှာ- ၂၁၃]...

ဣတိ– သို့။ အာဟ၊ သော– ထိုသူဌေးသည်။ ဝစနံ– ကို။ ပရိဂိလန္တော ဝိယ– ပင်ပန်း သူသည်ကဲ့သို့။ (ဟုတွာ)၊ “မေ– ၏။ ဝါ–မှာ။ တဏှာ– သည်။ အတ္ထိ”ဣတိ– သို့။ အာဟ၊ “သာမိ! ကိံ– အဘယ်သို့သော။ တဏှာ– နည်း?” ဣတိ– မေးပြီ။ “ကပလ္လကပူဝံ– ကို။ ခါဒိတုကာမော– သည်။ အမှိ၊ ”ဣတိ– ပြီ။ “အထ– ထိုသို့ စားလိုပါ လျက်။ ကိမတ္ထံ– အဘယ်အကြောင်းကြောင့်။ မေ– အား။ န ကထေသိ၊ တွံ– သည်။ ဒလိဒ္ဒေါ– သည်။ အသိ ကိံ– ဖြစ်သလော? ဣဒါနိ– ၌။ သကလနိဂမဝါသီနံ– အလုံး စုံသော နိဂုံး၌ နေသူတို့အား။ (နိဂုံးနေသူအားလုံးတို့အား)၊ ပဟောနကေ–လောက်ကုန်သော။ ကပလ္လကပူဝေ– တို့ကို။ ပစိဿာမိ– ကြော်ပေးမည်။” ဣတိ– ပြီ။ “တေ– အား။ ဝါ– ၏။ ဧတေဟိ– ဤလူတို့နှင့်။ ကိံ– ဘာအကျိုးရှိအံ့နည်း။ အတ္တနော– ၏။ ကမ္မံ– ကို။ ကတွာ၊ ခါဒိဿန္တိ– ကြလိမ့်မည်။” ဣတိ– ပြီ။ “တေန ဟိ– ထို သို့ ဖြစ်လျှင်။ ဧကရစ္ဆဝါသီနံ ဧကရစ္ဆဝါသီနံ ဧကရစ္ဆဝါသီနံ– တစ်လမ်းတည်း၌ နေသူတို့အား။ ပဟောနကေ– ကုန်သော။ (ကပလ္လကပူဝေ– တို့ကို၊) ပစိဿာမိ– မည်။” ဣတိ– ပြီ။ “အဟံ– သည်။ တဝ– ၏။ မဟဒ္ဓနဘာဝံ– များသော ဥစ္စာရှိသည်၏အဖြစ်ကို။ ဇာနာမိ။” ဣတိ– ပြီ။ “ဣမသ္မိံ ဂေဟသာမန္တေ– ဤအိမ်၏အနီး၌။ ဝါ– က။ သဗ္ဗေသံ– အလုံးစုံ သောလူတို့အား။ ပဟောနကံ– လောက်သည်ကို။ ဝါ– လောက်အောင်။ ကတွာ–

ပရိဂိ(ကိ)လန္တော ဝိယာ။ ။ ပရိဂိ(ကိ)လန္တော ဝိယာတိ သော သေဋ္ဌိ တာယ သေဋ္ဌိဘရိယာယ ဝုတ္တဝစနံ ပရိကိလမနဝသေန ဝဒန္တော ဝိယ ဟုတွာ အာဟာတိ သမ္ဗန္ဓော၊ -ဇာဋီသစ်- ၁, ၃၄၈။]

ဧကရစ္ဆဝါသီနံ။ ။ ရဒီယတိ ဝိလေခီယတိ ပထိကေဟီတိ ရစ္ဆာ၊ [ရဒ+ဆ၊] ရထဿ +ဟိတာ ဝါ ရစ္ဆာ၊[ရထ+ဏျ၊ -နီတိသုတ္တ- ၁၂၅၀၊] ရထံ ဝဟတီတိ ရစ္ဆာ(မောဂ်- ၄, ၇၂)၊ ဧကာ+ရစ္ဆာ ဧကရစ္ဆာ၊ ဝသန္တီတိ ဝါသိနော၊ ဧကရစ္ဆာယ+ဝါသိနော ဧကရစ္ဆဝါသိနော၊ [ဧကရစ္ဆာ+ဝါသီ၊] သမာသ်အလယ်၌ ဤ ဥုကိုသာ ရဿပြုဖို့ ရူ- ၁၉၆၌ ဆိုသော်လည်း မောဂ်၌ ဗျဉ္ဇနေ ဒီဃရဿာ(မောဂ်- ၁, ၃၃)သုတ်(ကစ္စည်းအလို ရဿံ သုတ်)ဖြင့် သမာသ်အလယ်၌ အာကိုလည်း ရဿပြုရကား စ္ဆာ၌ ရဿပြု၍ “ဧကရစ္ဆဝါသီနံ”ဟု ဖြစ်ရသည်။ (မောဂ်နိ- ၁, ၈၅)။ [ဧကရစ္ဆဝါသီနန္တိ ဧကာယ ဝိသိခါယ ဝသန္တာနံ မနုဿာနံ ပဟောနကေ ကပလ္လပူေဝ ပစိဿာမီတိ အတ္ထော၊ -ဇာဋီသစ်- ၁, ၃၄၈။]

...[စာမျက်နှာ- ၂၁၄]...

၍။ ပစာမိ– မည်။” ဣတိ– ပြီ။ “အဟံ၊ တဝ– ၏။ မဟဇ္ဈာသယဘာဝံ– မွန်မြတ်သော အလိုဆန္ဒရှိသည်၏အဖြစ်ကို။ [မဟဇ္ဈာသယဘာဝန္တိ ဥဠာရာဓိပ္ပာယဘာဝံ၊- ဇာဋီသစ်-၁, ၃၄၈။] ဇာနာမိ– ၏။” ဣတိ– ပြီ။ “တေန ဟိ– လျှင်။ တေ– ၏။ ပုတ္တဒါရမတ္တဿေဝ– သားသမီးဇနီးမျှအားသာ။ ပဟောနကံ– ကို။ ဝါ– အောင်။ ကတွာ၊ ပစာမိ– မည်။” ဣတိ– ပြီ။ “တေ– အား။ ဝါ– ၏။ ဧတေဟိ– တို့နှင့်။ ကိံ– နည်း။” ဣတိ– ပြီ။ “တုယှဉ္စ– အားလည်းကောင်း။ မယှဉ္စ– အားလည်းကောင်း။ ပဟောနကံ၊ ကတွာ၊ ပစာမိ ကိံ ပန– မည်လော?” ဣတိ– ပြီ။ “တွံ– သည်။ ကိံ– ကို။ ကရိဿသိ” ဣတိ– ဤသို့ ပြောပြီ။ “တေန ဟိ– လျှင်။ ဧကကဿေဝ– တစ်ယောက်တည်း သာလျှင်ဖြစ်သော။ တေ– အား။ ပဟောနကံ၊ ကတွာ၊ ပစာမိ၊ ”ဣတိ– ပြီ။ “ဣမသ္မိံ ဌာနေ– ဤနေရာ၌။ ပစမာနေ– သော်။ ဗဟူ– များစွာသောသူတို့သည်။ ပစ္စာသီသန္တိ– တောင့်တကြလိမ့်မည်။ သကလတဏ္ဍုလေ– အရည်အသွေးပြည့်မီ (ကောင်း

ပစာမိ။ ။ ကြော်ချက်ဆဲကို ဆိုလိုသည်မဟုတ်၊ မကြာမီ ကြော်ချက်ပေးမည်ကို ဆိုလိုရကား ပစာမိသည် ဝတ္တမာန်၄မျိုးတွင် သမီပဝတ္တမာန်တည်း၊ အတိတ်သမီပ ဝတ္တမာန်, အနာဂတ်သမီပဝတ္တမာန်၂မျိုးတွင် အနာဂတသမီပဝတ္တမာန်တည်း၊ ဝတ္တ မာနာ ပစ္စုပ္ပန္နေသုတ်ဖြင့်ပင် မိဝိဘတ်သက်၊(ရူ- ၂၅၉၊ ကစ္စည်းဘာ- ၂၈၆)၊ (တစ်နည်း) ဝတ္တမာနာ ပစ္စုပ္ပန္နေသုတ်၌ “ဝတ္တမာနာ”ဟူသော ယောဂဝိဘာဂဖြင့် အနာဂတ် အနက်၌ ဝတ္တမာန်မိဝိဘတ်သက်(ဝဏ္ဏနာ- ၂၈၅၊ဝိဗော- ၂၀၉)။ [ပစာမီတိ ပစိဿာမိ၊ သမီပတ္ထေ ဝတ္တမာနဝစနံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ၊ -ဇာဋီသစ်- ၁, ၃၄၈။]

သကလတဏ္ဍုလေ။ ။ သကလသဒ္ဒါ “(၁) ပြည့်စုံခြင်း, (၂) အလုံးစုံ, (၃) အစိတ် ကလာနှင့်တကွဖြစ်ခြင်း”ဟူသော အနက်တို့ကို ဟောသည်ဟု ထောမနိဓိ၌ ဆို၏၊ ထိုတွင် ဤ၌ ပြည့်စုံခြင်းအနက်ကို ယူပါ၊ “သက္ကောန္တိ ဝတ္တုန္တိ သကလာ၊ [သက+ အလ၊ -မောဂ်- ၇, ၁၈၃၊] တမီယန္တိ ဝိကာရမာပါဒီယန္တီတိ တဏ္ဍုလာ၊ [တမ+ကုလ၊- မောဂ်- ၇, ၁၉၃၊] သကလာ+တဏ္ဍုလာ သကလတဏ္ဍုလာ- အရည်အသွေးပြည့်ဝ ကောင်းမွန်သောဆန်များ”ဟု ပြု၊ “ဆန်ရင်း”ဟူသော အနက်မှာ ဝေါဟာရတ္ထတည်း၊ ဆန်ကွဲဆန်နုပ်ထုတ်ပြီး, သန့်စင်ပြီးဆန်ကို “ဆန်ရင်း”ဟု ခေါ်သည်(မြန်ဓာန်)၊ “ဘိန္နတဏ္ဍုလေ”ကို ထောက်လျှင် ပါရိသေသနည်းစသောနည်းဖြင့် သကလတဏ္ဍုလေအရ ဆန်ကွဲဆန်နုပ်ထုတ်ပြီး, သန့်စင်ပြီးဖြစ်၍ ပြည့်စုံကောင်းမွန်သော ဆန်(ဆန်ရင်း)ကို ယူခြင်းမှာ အလွန်သင့်လျော်ပါသည်။

...[စာမျက်နှာ- ၂၁၅]...

မွန်) သောဆန်တို့ကို။ (ဆန်ရင်းတို့ကို)၊ ဌပေတွာ– ချန်ထား၍။ ဘိန္နတဏ္ဍုလေ စ– ကျိုးသောဆန်တို့ကိုလည်းကောင်း။ (ဆန်ကွဲတို့ကိုလည်းကောင်း) ဥဒ္ဓနကပလ္လာနိ စ– ဖိုခနောက်အိုးခင်းတို့ကိုလည်းကောင်း။ အာဒါယ– ၍။ ထောကံ–အနည်းငယ်သော။ ခီရသပ္ပိမဓုဖာဏိတဉ္စ– နို့ရည်, ထောပတ်, တင်လဲကိုလည်းကောင်း။ ဂဟေတွာ– ၍။ သတ္တဘူမိကဿ– ဘုံ၇ဆင့်ရှိသော။ (၇ထပ်ရှိသော) ပါသာဒဿ– ပြာသာဒ်၏။ ဥပရိမတလံ– အထက်၌ဖြစ်သောအပြင်သို့။ (အထက် ဆုံးအထပ်သို့)၊ အာရုယှ– ၍။ ပစ– ကြော်လော။ တတ္ထ– ထိုအထက်ဆုံးအထပ်၌။ အဟံ၊ ဧကကောဝ– သာ။ နိသီဒိတွာ– ၍။ ခါဒိဿာမိ– စားမည်။” ဣတိ– ပြီ။ သာ– သည်။ “သာဓု– ကောင်းပါပြီ။ ဣတိ– သို့။ ပဋိဿုဏိတွာ– ဝန်ခံ၍။ ဂဟေတဗ္ဗံ– ယူထိုက်သောပစ္စည်းဝတ္ထုကို။ ဂါဟာပေတွာ– ယူစေ၍။ ပါသာဒံ– သို့။ အဘိရုယှ–တက်၍။ ဒါသိယော– တို့ကို။ ဝိဿဇ္ဇေတွာ– လွှတ်၍။ သေဋ္ဌိံ– ကို။ ပက္ကောသာပေသိ– ခေါ်စေပြီ။ သော– ထိုသူဌေးသည်။ အာဒိတော– အစမှ။ ပဋ္ဌာယ၊ ဒွါရာနိ– တို့ကို။ ပိဒဟန္တော– ပိတ်လျက်။ သဗ္ဗဒွါရေသု– အလုံးစုံသော တံခါးတို့၌။ သူစိဃဋိကံ– ကျည်ငယ်, ကျည်မကို။ ဝါ– မင်းတုပ်, ကန့်လန့်ကို။ ဒတွာ– ပေး၍။ ဝါ– ထိုး၍။ [သူစိဃဋိကံ ဒတွာ– ကောင်းစွာ တံခါးပိတ်၍၊] သတ္တမတလံ– ခုနစ်ခု မြောက်ဖြစ်သော ဘုံအပြင်သို့။ (ခုနစ်ခုမြောက်အထပ်သို့)၊ အဘိရုဟိတွာ– ၍။ တတ္ထပိ– ထိုခုနစ်ခုမြောက်အထပ်၌လည်း။ ဒွါရံ– ကို။ ပိဒဟိတွာ– ၍။ နိသီဒိ– ပြီ။ အဿ– ထိုသူဌေး၏။ ဘရိယာပိ– သည်လည်း။ ဥဒ္ဓနေ– ဖိုခနောက်၌။ အဂ္ဂိံ– ကို။ ဇာလေတွာ– တောက်စေ၍။ ကပလ္လံ– အိုးခင်းကို။ အာရောပေတွာ– ဖိုခနောက် သို့ ရောက်စေ၍။ ဝါ– ဖိုခနောက်ပေါ်တင်၍။ ပူဝေ– တို့ကို။ ပစိတုံ– ငှာ။ အာရဘိ+

သူစိဃဋိကံ ဒတွာ။ ။ သူစိအရ တံခါးကျည် မင်းတုပ်(ကျည်ငယ်), ဃဋိကာအရ အထက်မင်းတုပ်ကြီး (ကျည်မ- ကန့်လန့်)ကို ယူ၊ “သူစိ စ+ဃဋိကာ စ သူစိဃဋိကံ”ဟု ပြု၊ ဒတွာကို “အာဒဟိတွာ(ထား၍)”ဟု အဓိပ္ပာယ် ဖွင့်၏၊ သူစိဃဋိကံ ဒတွာ၂ပုဒ်လုံးကို “သုဋ္ဌု ကဝါဋံ ထကေတွာ- ကောင်းစွာ တံခါးပိတ်၍”ဟု ဖွင့်၏။

[သူစိဃဋိကံ ဒတွာတိ အဂ္ဂဠသူစိဉ္စ

(တံခါးကျည်မင်းတုပ်ကိုလည်းကောင်း) ဥပရိဃဋိကဉ္စ (အထက်မင်းတုပ် ကြီးကိုလည်းကောင်း) အာဒဟိတွာ၊ သုဋ္ဌု ကဝါဋံ ထကေတွာတိ အတ္ထော၊- သာရတ္ထ၊ ၃၊ ၄၂၈၊ အံ၊ဋီ- ၃, ၂၃၂။]

...[စာမျက်နှာ- ၂၁၆]...

အထ– ၌။ သတ္ထာ၊ ပါတောဝ– ၌ပင်။ မဟာမောဂ္ဂလ္လာနတ္ထေရံ– ကို။ အာမန္တေသိ– ပြီ။ (ကိံ)၊ “မောဂ္ဂလ္လာန– လ္လာန်! ရာဇဂဟဿ– ၏။ ဝါ– မှ။ အဝိဒူရေ– ၌၊

ရာဇဂဟဿ အဝိဒူရေ။ ။ ရှေ့နည်းအလို သမီပသမ္ဗန်အနက်၌ ဆဋ္ဌီတည်း(ရူ- ၁၆၆)၊ နောက်နည်းအလို ဒူရန္တိကသုတ်၌ စသဒ္ဒါဖြင့် ပဉ္စမီအနက်၌ ဆဋ္ဌီသက်(ဝိဗော- ၉၉)၊ ဂယှတီတိ ဂဟော၊ ရာဇူဟိ ရာဇူနံ ဝါ+ဂဟော ရာဇဂဟံ၊ “အပစ္စယော ဏော ဒုတိယော, ဣပစ္စယော ပုမေ သိယုံ =အ ဣပစ္စယ, ဒုတိယဏော, ဤသဘော, အဟော ပုံလိင်သာ(ကစ္စာ၊ ကစ္စာဘာ- ၄၄)အရ ဂဟသည် အပစ္စည်းသက်ထားသောပုဒ်ဖြစ်ရ ကား ပုံလိင်တည်း၊ သို့သော် နဂရံကို ငဲ့သဖြင့် နပုံလိင်ဖြစ်ရသည်(သာရတ္ထ၊၂၊၁၁၂)

အခြားဝိဂြိုဟ်များ။ ။ အဋ္ဌကထာတို့၌ “အညေပေတ္ထ ပကာရေ ဝဏ္ဏယန္တိ- အခြား ဝိဂြိုဟ်များကိုလည်း ဖွင့်ဆိုကြသေး၏(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၄၇၊ ဒီ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၂၂)”ဟူသော စကားကို မိန့်၏၊ အညေ ပကာရ(အခြား)ဝိဂြိုဟ်များကို ဋီကာတို့၌ ၆မျိုး ဖော်ပြ၏၊ ထို၆မျိုး အစဉ်တိုင်း ပြပါမည်။

၁။ ရညော+ဂဟာနိ ဧတ္ထာတိ ရာဇဂဟံ– မင်း၏ အိမ်ရှိရာမြို့ (ပါရာဘာ-၂, ၄၈၅)၊ ရာဇေန+ကာရိတံ+ဂဟံ ဧတ္ထာတိ ရာဇဂဟံ– မင်းသည် ဆောက်လုပ်စေအပ်သော အိမ်ရှိရာမြို့ (သီဋီသစ်နိ-၃, ၄)

၂။ ဂဟံ ဝိယာတိ ဂဟံ– အိမ်နှင့်တူသောမြို့။ ရာဇူဟိ+ပရိက္ခိတ္တံ+ဂဟံ ရာဇဂဟံ– ဂိဇ္ဈဂုဋ်စသော တောင်မင်းကြီး၅လုံးတို့ ကာရံအပ်သောမြို့ (ပါရာဘာ-၂, ၄၈၅)၊ (တစ်နည်း) ရာဇေဟိ+ပရိက္ခိတ္တံ+ဂဟံ ဧတ္ထာတိ ရာဇဂဟံ– ဂိဇ္ဈဂုဋ်စသော တောင်မင်း ကြီး၅လုံးတို့ ကာရံအပ်သော အိမ်ရှိရာမြို့။ (တစ်နည်း) ရာဇဂဟံ ဝိယာတိ ရာဇဂဟံ– ဂိဇ္ဈဂုဋ်စသော တောင်မင်းကြီး၅လုံးတို့ ကာရံအပ်သော အိမ်နှင့် တူသောမြို့ (သီဋီ သစ်နိ-၃, ၄)

၃။ ရာဇူဟိ+မာနံ မာနေတဗ္ဗံ+ဂဟံ ဧတ္ထာတိ ရာဇဂဟံ- မင်းတို့ မြတ်နိုးအပ်သော အိမ်ရှိရာမြို့ (သီဋီသစ်နိ-၃, ၄)၊ ရာဇူဟိ+မာနံ ရာဇမာနံ၊ ဂဟံ+ဧတ္ထ အတ္ထီတိ ဂဟံ-အိမ်ရှိရာမြို့။ ရာဇမာနံ+ဂဟံ ရာဇဂဟံ– မင်းတို့မြတ်နိုးအပ်သောမြို့။ မာနကိုချေ

၄။ ရာဇူနံ ပဋိရာဇူနံ+ဂဟံ ရာဇဂဟံ– ရန်သူမင်းတို့၏ နှောင်အိမ်။ (တစ်နည်း) ရာဇာနော ပဋိရာဇာနော+ဂဟံ ဂဟိတဗ္ဗဘူတံ ဂေဟံ ဧတ္ထာတိ ဝါ ရာဇဂဟံ– ရန်သူ မင်းတို့ကို ဖမ်းယူအပ်သော နှောင်အိမ်ရှိရာမြို့

၅။ ရာဇူနံ+ဂဟံ ဂေဟဘူတံ ရာဇဂဟံ– မင်းတို့၏ စံအိမ်ဖြစ်သောမြို့။ ရာဇူဟိ+ ပတိဋ္ဌာပိတံ ဂဟံ ဧတ္ထာတိ ဝါ ရာဇဂဟံ– မင်းတို့ တည်စေအပ်သော အိမ်ရှိရာမြို့

...[စာမျက်နှာ- ၂၁၇]...

ဝါ– အနီးဖြစ်သော။ သက္ကာရနိဂမေ– ၌။ ဧသော မစ္ဆရိယသေဋ္ဌိ– သည်။] ကပလ္လကပူဝေ– တို့ကို။ ခါဒိဿာမိ– မည်၊’ ဣတိ– ဤသို့ ကြံ၍။ အညေသံ– တို့၏။ ဒဿနဘယေန– မြင်ခြင်းမှ ကြောက်ခြင်းကြောင့်။ သတ္တဘူမိကေ– သော။ ပါဿာဒေ– ၌။ ကပလ္လကပူဝေ– တို့ကို။ ပစာပေတိ– စေ၏။ တွံ၊ တတ္ထ– ထိုပြာသာဒ်သို့။ ဂန္တွာ– ၍။ သေဋ္ဌိံ– ကို။ ဒမေတွာ– ဆုံးမ၍။ နိဗ္ဗိသေဝနံ– ထိုးဆွရခြင်းမရှိသည်ကို။ ဝါ– တုံလှုပ်ခြင်းမရှိအောင်။ [ဓမ္မဘာ-၂, ၇ရှု။] ကတွာ၊ ဥဘောပိ– ၂ယောက်လည်း ဖြစ်ကုန်သော။ ဇာယမ္ပတိကေ– ဇနီးခင်းပွန်းတို့ကို။ [ကာရိတ်ကံ၊] ပူဝေ စ– တို့ကို လည်းကောင်း။ ခီရသပ္ပိမဓုဖာဏိတာနိ စ– တို့ကိုလည်းကောင်း။ [ဓာတ်ကံ၊] ဂါဟာပေတွာ– ယူစေ၍။ အတ္တနော– ၏။ ဗလေန– အစွမ်းဖြင့်။ ဇေတဝနံ– သို့။ အာနေဟိ– ခေါ်ဆောင်ခဲ့လော။ အဇ္ဇ၊ အဟံ၊ ပဉ္စဟိ ဘိက္ခုသတေဟိ၊ သဒ္ဓိံ၊ ဝိဟာရေ ဧဝ– ၌သာ။ နိသီဒိဿာမိ– ထိုင်တော်မူနေမည်။ ပူဝေဟေဝ– မုန့်တို့ဖြင့်သာ။ ဘတ္တကိစ္စံ– ကို။ ကရိဿာမိ– ပြုတော်မူမည်။” ဣတိ– ဤသို့ မိန့်တော်မူပြီ။

ထေရော– သည်။ ဘန္တေ! သာဓု– ကောင်းပါပြီ။” ဣတိ– သို့။ သတ္ထု– ၏။ ဝစနံ– ကို။ သမ္ပဋိစ္ဆိတွာ– လက်ခံ၍။ တာဝဒေဝ– ထိုခဏ၌ပင်။ ဣဒ္ဓိဗလေန– တန်ခိုး၏ အစွမ်းဖြင့်။ တံ နိဂမံ– ထိုသက္ကာရနိဂုံးသို့။ ဂန္တွာ– ၍။ တဿ ပါသာဒဿ– ၏။ သီဟပဉ္ဇရဒွါရေ– ခြင်္သေ့ရုပ်ခံသော လေသာတံခါးပေါက်၌။ [ဓမ္မဘာ-၁, ၅၀၇ရှု၊] သုနိဝတ္ထော– ကောင်းစွာဝတ်အပ်သောသင်းပိုင်ရှိသည်။ သုပါရုတော– ကောင်းစွာ ၆။ အာရာမရာမဏေယျကာဒီဟိ ရာဇတေတိ ရာဇံ၊ နိဝါသသုခတာဒိနာ သတ္တေဟိ မမတ္တဝသေန ဂယှတိ ပရိဂ္ဂယှတီတိ ဂဟံ၊ ရာဇံ စ+တံ+ဂဟံ စာတိ ရာဇ ဂဟံ– တင့်တယ်လည်းတင့်တယ်, သတ္တဝါတို့ သိမ်းပိုက်လည်း သိမ်းပိုက်အပ်သောမြို့။ (ပါရာဘာ-၂, ၄၈၅၊ သီဋီသစ်နိ-၃, ၄၊ ၅)

ဇာယမ္ပတိကေ။ ။ ဇာယာ စ+ပတိ စ ဇာယမ္ပတိကာ၊ ဇာယာပုဒ်, ပတိပုဒ်, သမာသန္တကပစ္စည်း၊ ယာ၏ အာကို ရဿပြု, နိဂ္ဂဟိတ်လာ၊ အပြန်အလှန်ငဲ့သော ဣတရီတရယောဂ(အသမာဟာရ)ဒွန်တည်း(သံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၉၅၊ သံဋီ၊၂၊၁၁၀)၊ နိဒီ- ၂၇၇၌ “ဇာယာယ ဇာယံ ပတိမှိ”သုတ်ဖြင့် ဇာယာကို ဇာယံပြု၏၊ မူရင်းမောဂ် သုတ်ကား “ဇာယာယ ဇယံ ပတိမှိ(မောဂ်- ၃, ၇၀)”ဟု ရှိသဖြင့် ဇာယာကို ဇယံပြု၍ “ဇယမ္ပတိကာ”ဟု ရှိသည်၊ ရူ- ၂၀၉၌လည်း “ဇယမ္ပတိကာ”ဟုပင် ရှိသည်။

...[စာမျက်နှာ- ၂၁၈]...

ရုံအပ်သော ဧကသီရှိသည်။ (ဟုတွာ)၊ (တစ်နည်း) သုနိဝတ္ထော– သင်းပိုင်ကို ကောင်းစွာ ဝတ်လျက်။ သုပါရုတော– ဧကသီကို ကောင်းစွာ ရုံလျက်။ အာကာသေ ဧဝ– ကောင်းကင်၌သာ။ မဏိရူပကံ မဏိရူပကံ မဏိရူပကံ ဝိယ– ပတ္တမြားဆင်းတုကဲ့သို့။ အဋ္ဌာသိ– ရပ်တော်မူနေပြီ။ မဟာသေဋ္ဌိနော– ၏။ ထေရံ– ကို။ ဒိသွာဝ– မြင်ခြင်း ကြောင့်သာလျှင်။ ဟဒယမံသံ– သည်။ ကမ္ပိ– တုံလှုပ်ပြီ။ သော အဟံ– ထိုငါသည်။ ဧဝရူပါနံ– ဤသို့သဘောရှိသူတို့၏။ ဒဿနဘယေနေဝ– မြင်ခြင်းမှ ကြောက် ခြင်းကြောင့်သာလျှင်။ ဣမံ ဌာနံ– ဤနေရာသို့။ အာဂတော– လာခဲ့ပြီ။ အယဉ္စ ဘိက္ခု– သည်လည်း။ အာကာသေန– ဖြင့်။ အာဂန္တွာ– ၍။ ဝါတပါနဒွါရေ– လေ သောက်ပြူတင်းတံခါးပေါက်၌။ (လေသာတံခါးပေါက်၌)၊ ဌိတော– ပြီ။ ဣတိ– ဤသို့ ပြောပြီ။ သော– ထိုသူဌေးသည်။ ဂဟေတဗ္ဗဂဟဏံ ဂဟေတဗ္ဗဂဟဏံ ဂဟေတဗ္ဗဂဟဏံ– ခံယူသင့်သည်ကို ခံယူနေခြင်းဟူသော အကြောင်းကို။ ဝါ– ခံယူသင့်သည်ကို ခံယူနေခြင်းဟူ၍။ အပဿန္တော– မမြင်သိသည်။ (ဟုတွာ)၊ (တစ်နည်း) အပဿန္တော– လသော်။ ဝါ– ခြင်းကြောင့်။ အဂ္ဂိမှိ– ၌။ ပက္ခိတ္တလောဏသက္ခရာ ဝိယ– ထည့်အပ်သောဆား,

သုနိဝတ္ထော, သုပါရုတော။ ။ ရှေ့နည်းအလို “သုဋ္ဌု+နိဝတ္ထံ ယဿာတိ သုနိ ဝတ္ထော၊ ပဋိစ္ဆန္နေန+အာရောပိတံ ပါရုတံ၊ [ပ+အာ+ရုဟ+တ၊ ပ+အာ+ဝရ(ရု)+တ၊ ပါစိယော- ၂၀၁၊] သုဋ္ဌု+ပါရုတံ ယဿာတိ သုပါရုတော(ပါရာ- ၂, ၅၄)”ဟု ပြုပါ၊ နောက်နည်းအလို “နိဝါသိတ္ထာတိ နိဝတ္ထော၊ သုဋ္ဌု+နိဝတ္ထော သုနိဝတ္ထော၊ ပါရုပိတ္ထာတိ ပါရုတော၊ သုဋ္ဌု+ပါရုတော သုပါရုတော(မအူပါရာ- ၂, ၄၂၁)”ဟု ပြုပါ။

မဏိရူပကံ။ ။ ရူပယတီတိ ရူပကံ၊ [ရူပ+အက၊- ကပ္ပဒ္ဒုမ၊] ရူပယတိ အတြာတိ ရူပကံ၊ ရူပမေဝ ဝါ ရူပကံ၊ ရူပံ+အဿ အတ္ထီတိ ဝါ ရူပကံ၊ [ရူပ+က၊- ထောမ၊] မဏိနာ+ကတံ+ရူပကံ မဏိရူပကံ- ပတ္တမြားဖြင့် ပြုလုပ်အပ်သော ဆင်းတု၊ ဤဥပမာန အရ အရှင်မောဂ္ဂလ္လာန်သည် အသားညိုသတဲ့။ (ဇာဋီသစ်- ၁, ၃၄၈)

ဂဟေတဗ္ဗဂဟဏံ။ ။ “ဂဟေတဗ္ဗဂဟဏန္တိ ဂဏှိတုံ ယုတ္တဂဟဏံ ကိဉ္စိ ကာရဏံ အပဿန္တောတိ အတ္ထော(ဇာဋီသစ်- ၁, ၃၄၈)”အဖွင့်အတိုင်း ရှေ့နည်းပေးသည်၊ နောက်နည်းကား ပထမာအနက်၌ ဒုတိယာသက်၊ ဣတိအကျေကြံ၊ “အရှင်မောဂ္ဂလ္လာန် ဆွမ်းခံလာရပ်ခြင်းကို ခံယူသင့်သည်ကို ခံယူနေခြင်း(သူလဲ သူ့အလုပ် သူလုပ်တာပဲ)ဟု မသိမြင်သဖြင့် ဒေါသထွက်ကာ တောက်ခေါက်ပြောဆိုသည်”ဟူလို

ပက္ခိတ္တလောဏသက္ခရာ။ ။ “ပက္ခိတ္တလောဏသက္ခရာ ဝိယာတိ ပက္ခိတ္တ-

...[စာမျက်နှာ- ၂၁၉]...

ကျောက်စရစ်တို့ကဲ့သို့။ ဒေါသေန– ဖြင့်။ တဋတဋာယန္တော– တဋတဋမြည်လျက်။ ဝါ– တဋ်တဋ်အသံကို ပြုလျက်။ (တောက်ခေါက်လျက်)၊ ဧဝံ– သို့။ အာဟ၊ (ကိံ)၊ လောဏပီဌာနိ (ပိဋ္ဌာနိ) ဝိယ– ထည့်အပ်သောဆား, မုန့်ညက်တို့ကဲ့သို့ (ဇာဋီ၊ ၁၊ ၃၄၉)” ကို ကြည့်၍ ဗဟုဝုစ် အနက်ပေးသည်။ “လောဏသက္ခရာ”သည် ဒွန်သမာသ်ဖြစ်ရကား သမာဟာရဒွန်ဖြစ်လျှင် “လောဏသက္ခရံ”ဟု ရှိရမည်။ ဤ၌ “လောဏသက္ခရာ”ဟု ရှိသဖြင့် အသမာဟာရ (ဣတရီတရယောဂ) ဒွန်တည်း။ အသမာဟာရ (ဣတရီတရ ယောဂ) ဒွန်သည် ဗဟုဝုစ်သာရှိရကား ပက္ခိတ္တလောဏသက္ခရာကို ဧကဝုစ်ပေးခြင်း သည် မသင့်။ ဗဟုဝုစ်သာ ပေးရမည်။ “လောဏံ စ+သက္ခရာ စ လောဏသက္ခရာ (အသမာဟာရဒွန်)၊ ပက္ခိတ္တာ+လောဏသက္ခရာ ပက္ခိတ္တလောဏသက္ခရာ”ပြု။

တဋတဋာယန္တော။ ။ “အတဋတဋာ တဋတဋာ ဘဝတီတိ တဋတဋာယန္တော-တဋတဋအသံမဟုတ်ဘဲ တဋတဋအသံဖြစ်သည်”ဟု ပြုပါ၊ အာဘိက္ခညအရာ၌ ဝိစ္ဆာဘိက္ခညေသု ဒွေ(မောဂ်- ၁, ၅၄)သုတ်ဖြင့် တဋဟူသော အနုကရဏကို “တဋတဋ” ဟု ၂ရုပ်ပြု၊ တဋတဋနောင် စယ တ္ထေ(မောဂ်- ၅, ၉)သုတ်ဖြင့် အာယပစ္စည်းသက်၊ ထို နောင် အန္တပစ္စည်းသက်၊ တဋတဋသည် အနုကာရိယ, အနုကရဏ(မူလအသံကို အတုပြုအပ်, အတုပြုတတ်သော)သဒ္ဒါတည်း၊ အနုကာရိယ, အနုကရဏ(အတုပြုအပ်, အတုပြုတတ်သောအရာ)တို့၏ ဧကဝုစ် ဗဟုဝုစ် ကွဲပြားမှုမရှိခြင်းကို ဆိုလိုခြင်းကြောင့် တဋတဋ၌ ဝိဘတ်မသက်ရ(မောဂ်ပံ- ၅, ၉၊ ပယောဂ- ၂၅၈၊ မောဂ်နိ- ၂, ၁၆၉၊ မောဂ်ပံနိ- ၁၇၃)၊ “တဋတဋာယန္တော- တဋတ အသံဖြစ်လျက်၊ (သဒ္ဒတ္ထ)၊ ဝါ- တဋ်တဋ် (ဖျစ်ဖျစ်)မြည်လျက်၊ (ဝေါဟာရတ္ထ)”ဟု ပေး၊ ထိုအသံမျိုး တကယ်မြည်သည်မဟုတ် မြည်သကဲ့သို့ ဖြစ်သည်ဟု ဆိုလိုသည်။

တစ်နည်း။ ။ “တဋာတဋာတိ သဒ္ဒပဋိရူပကံ ဇနယန္တော(ဇာဋီသစ်- ၁, ၃၄၉)” အဖွင့်အလို သဒ္ဒါဒီနိ ကရောတိ (မောဂ်- ၅, ၁၀)သုတ်ဖြင့် တဋတဋနောင် ကရောတိ အနက်၌ အာယပစ္စည်းသက်၊ “တဋာတဋာယတိ တဋာတဋာတိ သဒ္ဒံ ကရောတီတိ တဋတဋာယန္တော- တဋ်တဋ်အသံကို ပြုလျက်၊ (သဒ္ဒတ္ထ)၊ ဝါ- တောက်ခေါက်လျက်၊ (ဝေါဟာရတ္ထ)”ဟု ပြုပါ။(သီဘာ- ၃, ၄၃) [တဋတဋာယန္တောတိ သံကုဋိတဘမုကဝသေန (တွန့် ရှုံ့သော နှာဖူးရှိသည်၏အစွမ်းဖြင့်လည်းကောင်း) ဟေဋ္ဌုပရိယဝသေန (အောက်အထက်ဖြစ်ခြင်း၏အစွမ်းဖြင့်လည်းကောင်း) ဒွေ ဒန္တေ ဖုသာပေတွာ တဋာတဋာတိ သဒ္ဒပဋိရူပကံ ဇနယန္တော၊ အဓုနာ ပန လောကေ ဤဒိသေ ကာလေ “ဒေါသေန တောက္ကတောက္ကယန္တော နိသီဒတီ”တိ ဧဝမာဒိနာ ဝဒန္တိ၊ -ဇာဋီသစ်- ၁, ၃၄၉။]

...[စာမျက်နှာ- ၂၂၀]...

“သမဏ– ရဟန်း! အာကာသေ– ၌။ ဌတွာပိ– ရပ်၍လည်း။ ဝါ– သော်လည်း။ ကိံ– ကို။ လဘိဿသိ– မည်နည်း။ အပဒေ– ခြေရာမရှိသော။ ဝါ– ခြေရာမထင်သော။ အာကာသေ– ၌။ ပဒံ– ခြေရာကို။ ဒဿေတွာ– ၍။ စင်္ကမန္တောပိ– စင်္ကြံလျှောက် သော်လည်း။ နေဝ လဘိဿသိ– ရလိမ့်မည်မဟုတ်။” ဣတိ– ဤသို့ ပြောပြီ။ ထေရော– သည်။ တသ္မိံ ဧဝ ဌာနေ– ၌ပင်။ အပရာပရံ– အခြားသောအရပ် အခြား သောအရပ်သို့။ ဝါ– တပြောင်းပြန်ပြန်။ စင်္ကမိ– ပြီ။ သေဋ္ဌိ– သည်။ “စင်္ကမန္တော (ပိ)– သော်လည်း။ ကိံ– ကို။ လဘိဿသိ– နည်း။ အာကာသေ– ၌။ ပလ္လင်္ကေန– ထက် ဝယ်ပလ္လင်ဖြင့်။ နိသီဒန္တောပိ– ထိုင်သော်လည်း။ န လဘိဿသိယေဝ– ရလိမ့်မည် မဟုတ်သည်သာ။” ဣတိ အာဟ၊ ထေရော၊ ပလ္လင်္ကံ– ကို။ အာဘုဇိတွာ– ဖွဲ့ခွေ ၍။ နိသီဒိ၊ အထ– ၌။ နံ– ထိုထေရ်ကို။ “အာကာသေ– ၌။ နိသိန္နော (ပိ)– ထိုင် သော်လည်း။ ကိံ– ကို။ လဘိဿသိ– နည်း။ အာဂန္တွာ– ၍။ ဝါတပါနဿ– ၏။ ဥမ္မာရေ– တံခါးခုံ၌။ ဌိတောပိ– သော်လည်း။ န လဘိဿသိ– မဟုတ်။” ဣတိ အာဟ၊ ထေရော– သည်။ ဥမ္မာရေ– ၌။ ဌိတော– ပြီ။ “ဥမ္မာရေ– ၌။ ဌိတောပိ– သော် လည်း။ ကိံ– ကို။ လဘိဿသိ– နည်း။ ဓူမာယန္တောပိ– အခိုးကိုပြုပါသော်လည်း။ ဝါ– အခိုးလွှတ်ပါသော်လည်း။ န လဘိဿသိ ဧဝ– သာ။” ဣတိ အာဟ၊ ထေရောပိ၊ ဓူမာယိ– အခိုးကို ပြုပြီ။ ဝါ– အခိုးလွှတ်ပြီ။ သကလပါသာဒေါ– အလုံး စုံသော ပြာသာဒ်သည်။ (ပြာသာဒ်တစ်ခုလုံးသည်)၊ ဧကဓူမော– တစ်စပ်တည်း သော အခိုးရှိသည်။ (မီးခိုးဖုံးလွှမ်းသည်)၊ အဟောသိ၊ သေဋ္ဌိနော– ၏။ အက္ခီနံ–မျက်လုံးတို့ကို။ သူစိယာ– အပ်ဖြင့်။ ဝိဇ္ဈနကာလော ဝိယ– ထိုးဖောက်ရာအခါကဲ့ သို့။ အဟောသိ၊ ပန– ဆက်။ ဂေဟဇ္ဈာယနဘယေန– အိမ်ကို မီးလောင်ခြင်းမှ ကြောက်ခြင်းကြောင့်။ “(သကလပါသာဒေါ– သည်၊) ပဇ္ဇလန္တောပိ– အလျှံတပြောင်

ဥမ္မာရေ။ ။ ဥရတိ ဂစ္ဆတိ ဧတေနာတိ ဥမ္မာရော၊ [ဥရ+မာရ၊ -ဇာဋီသစ်- ၁, ၃၄၉၊] (တစ်နည်း) ဥဒ္ဓဋော+ကိလေသမာရော ဧတ္ထာတိ ဥမ္မာရော၊ [ဥ+မာရ၊] ဘုရား အလောင်းတော်သည် တံခါးခုံနေရာ၌ ရပ်၍ သားမယားတို့၌ ငဲ့ကွက်မှုကိလေသာ မာရ်ကို ထုတ်ဆောင်ပယ်ရှားရာ ဌာနဖြစ်သောကြောင့် ဘုရားအလောင်းတော် ရပ် ရာတံခါးခုံကို မုချအားဖြင့် “ဥမ္မာရ”ဟု ခေါ်၍ အခြားတံခါးခုံများကိုကား သဒိသူ ပစာရ, ရုဠှီအားဖြင့် ဥမ္မာရဟု ခေါ်သည်။ (ပါစိယော- ၈၆)

...[စာမျက်နှာ- ၂၂၁]...

ပြောင် တောက်လောင်သော်လည်း။ တွံ– သည်။ န လဘိဿသိ– မဟုတ်။” [ပဇ္ဇလန္တောပိ၌ ကာရိတ်အကျေကြံ၍ “တွံ– သည်။ ပဇ္ဇလန္တောပိ– အလျှံတပြောင်ပြောင် တောက်လောင်စေသော်လည်း။ န လဘိဿသိ”ဟုလည်း ပေး၏။] ဣတိ– သို့။ အဝတွာ– ၍။ “အယံ သမဏော– သည်။ (ဣမသ္မိံ ပူပေ– ဤမုံ့၌၊) သုဋ္ဌု– အလွန်။ လဂ္ဂေါ– ငြိတွယ်နေ၏။ အလဒ္ဓါ– မရလသော်။ န ဂမိဿတိ– သွားလိမ့်မည်မဟုတ်။ အဿ– ဤရဟန်းအား။ ဧကံ– တစ်ခုသော။ ပူဝံ– ကို။ ဒါပေဿာမိ– ပေးစေ လိုက်တော့မည်။ (ပေးခိုင်းလိုက်တော့မည်)၊ ”ဣတိ– ဤသို့ ကြံ၍။ ဘရိယံ– ကို။ အာဟ၊ (ကိံ)၊ “ဘဒ္ဒေ– ရှင်မ! ဧကံ– သော။ ခုဒ္ဒကပူဝံ– သေးငယ်သောမုံ့ကို။ ပစိတွာ– ၍။ သမဏဿ– အား။ ဒတွာ– ၍။ နံ– ထိုရဟန်းကို။ ဥယျောဇေဟိ– ပြန် လွှတ်လိုက်လော။” ဣတိ– ဤသို့ ပြောပြီ။ သာ– ထိုသူဌေးကတော်သည်။ ထောကံ ဧဝ– အနည်းငယ်သာဖြစ်သော။ ပိဋ္ဌံ– ဆန်မှုန့်ကို။ [ပိဋ္ဌန္တိ တဏ္ဍုလပိဋ္ဌံ၊ -ဇာဋီသစ်-၁, ၅၀၊] ကပလ္လပါတိယံ– အိုးကင်းဟူသောခွက်၌။ (အိုးကင်းခွက်၌)၊ ပက္ခိပိ– ထည့် ပြီ။ မဟာပူဝေါ– ကြီးသောမုံ့သည်။ ဟုတွာ၊ သကလပါတိံ– အလုံးစုံသောခွက်ကို။ (တစ်ခွက်လုံးကို)၊ ပူရေတွာ– ပြည့်စေ၍။ ဥဒ္ဓုမာတော– အထက်အထက်သို့ ကြွတက်သည်။ ဝါ– ဖောင်းပွသည်။ ဟုတွာ၊ အဋ္ဌာသိ။

သေဋ္ဌိ– သည်။ တံ– ထိုကြီးသောမုံ့ကို။ ဒိသွာ၊ “တယာ– သည်။ ဗဟုံ– သော။ ပိဋ္ဌံ– ကို။ ဂဟိတံ– ယူအပ်သည်။ ဘဝိဿတိ– မည်။” ဣတိ– ဤသို့ ပြော၍။ သယမေဝ– သာ။ ဒဗ္ဗိကဏ္ဏေန– ယောက်မစွန်းဖြင့်။ ထောကံ– သော။ ပိဋ္ဌံ– ကို။ ဂဟေတွာ– ၍။ ပက္ခိပိ– ပြီ။ ပူဝေါ– သည်။ ပုရိမပူဝတော– ရှေး၌ဖြစ်သောမုံ့ထက်။ မဟန္တတရော– အထူးအားဖြင့် ကြီးသည်။ ဝါ– သာ၍ကြီးသည်။ ဇာတော– ပြီ။ ဧဝံ– သို့လျှင်။ ယံ ယံ– အကြင်အကြင်မုံ့ကို။ ပစတိ– ၏။ သော သော– ထိုထိုမုံ့သည်၊

သုဋ္ဌု လဂ္ဂေါ။ ။ ဇာဋီသစ်- ၁, ၃၄၉၊ ၃၅၀၌ အနက်ပေးပုံ ၂နည်းဖွင့်ရာ ရှေ့နည်း အတိုင်း ပေးခဲ့သည်၊ နောက်နည်းအလို “(ပူပေါ- သည်၊) သုဋ္ဌု- အလွန်၊ လဂ္ဂေါ- အချင်း ချင်း ကပ်နေ၏၊ အယံ သမဏော- သည်၊ အလဒ္ဓါ၊ ပေ ၊ (ပစိတပူပါနံ- ကြော်အပ်သော မုံ့တို့၏၊ ဝါ- တို့သည်၊ သုဋ္ဌု- အလွန်၊ လဂ္ဂတ္တာ- အချင်းချင်းကပ်နေကုန်သည်၏အဖြစ် ကြောင့်၊) ဧကံ၊ ခုဒ္ဒကပူဝံ- ကို၊ ပစိတွာ၊ သမဏဿ၊ ဒတွာ၊ နံ- ကို၊ ဥယျောဇေဟိ”ဟု ပေး၊ သို့သော် ရှေ့နည်းအနက်ကိုသာ အနှစ်သာရအားဖြင့် မှန်ယူရန် ဖွင့်၏။

...[စာမျက်နှာ- ၂၂၂]...

မဟန္တမဟန္တောဝ– ကြီးကြီးလာသည်။ ဝါ– ပို၍ကြီးလာသည်။ ဟောတိ။ သော– ထိုသူဌေးသည်။ နိဗ္ဗိန္နော– မနှစ်သက် မလိုလားသည်။ (စိတ်တိုလာသည်)၊ (ဟုတွာ)၊ ဘရိယံ– ကို။ အာဟ၊ (ကိံ)၊ “ဘဒ္ဒေ– ရှင်မ! ဣမဿ– ဤရဟန်းအား။ ဧကံ၊ ပူဝံ၊ ဒေဟိ၊ ”ဣတိ– ပြီ။ တဿာ– ထိုသူဌေးကတော်သည်။ ပစ္ဆိတော– တောင်း မှ။ ဧကံ– သော။ ပူဝံ– ကို။ ဂဏှန္တိယာ– ယူလသော်။ သဗ္ဗေ– အလုံးစုံသောမုန့်တို့ သည်။ ဧကာဗဒ္ဓါ– တစ်ဆက်တည်း စပ်နေကုန်သည်။ [ဧကတော+အာဗဒ္ဓါ ဧကာဗဒ္ဓါ (ဒီ၊ဋီ၊၂၊ ၁၆၄၊ ပါစိယော-၂၃)၊ ဧကသ္မိံယေဝ+အာဗဒ္ဓါ ဧကာဗဒ္ဓါ (သံ၊ဋီ၊၂၊ ၃၉၇)။] (ဟုတွာ)၊ အလ္လီယိံသု– ကပ်နေကုန်ပြီ။ သာ– ထိုသူဌေးကတော်သည်။ သေဋ္ဌိံ– ကို။ အာဟ၊ (ကိံ)၊ “သာမိ– အရှင်! သဗ္ဗေ– ကုန်သော။ ပူဝါ– တို့သည်။ ဧကတော– တည်း။ လဂ္ဂါ– ကပ်နေကုန်ပြီ။ ဝိသုံ– အသီးအခြား။ ကာတုံ– ငှာ။ န သက္ကောမိ– နိုင်။” ဣတိ– ဤသို့ ပြောပြီ။ “အဟံ– သည်။ ကရိဿာမိ– မည်။” ဣတိ– ဤသို့ ပြောပြီ။ သောပိ– ထို သူဌေးသည်လည်း။ ကာတုံ၊ နာသက္ခိ၊ ဥဘောပိ– ၂ ယောက်လည်းဖြစ်ကုန်သော။ ဇနာ– တို့သည်။ ကောဋိယံ– အစွန်း၌။ ဂဟေတွာ– ၍။ ကဍ္ဎန္တာပိ– ဆွဲငင်ပါကုန်သော်လည်း။ ဝိယောဇေတုံ– ကွာစေခြင်းငှာ။ (ခွာခြင်း ငှာ)၊ နာသက္ခိံသု ဧဝ– ကုန်သည်သာ။ အထ– ၌။ အဿ– ထိုသူဌေးသည်။ ပူဝေဟိ–နှင့်။ သဒ္ဓိံ၊ ဝါယမန္တဿေဝ– စဉ်ပင်။ သရီရတော– မှ။ သေဒါ– ချွေးတို့သည်။ မုစ္စိံသု– ထွက်ကုန်ပြီ။ ပိပါသာ– စားသောက်လိုခြင်းသည်။ ဝါ– စားသောက်ချင်စိတ်သည်။ (မွတ်သိပ်ဆာလောင်ခြင်းသည်)၊ ဥပစ္ဆိဇ္ဇိ– ပြတ်ပြီ။ (ပျောက်သွားပြီ)၊ တတော– ထိုမှနောက်၌။ ဘရိယံ– ကို။ အာဟ၊ (ကိံ)၊ “ဘဒ္ဒေ– ရှင်မ! မေ– အား။ ပူဝေဟိ–ဖြင့်။ အတ္ထော– အလိုသည်။ န– မရှိတော့။ ပစ္ဆိယာ– တောင်းနှင့်။ (ခြင်းနှင့်)၊ သဒ္ဓိံယေဝ– သာ။ ဣမဿ– ဤရဟန်းအား။ ဒေဟိ– လော။” ဣတိ– ဤသို့ ပြောပြီ။ သာ– ထိုသူဌေးကတော်သည်။ ပစ္ဆိံ– ကို။ အာဒါယ– ၍။ ထေရံ– သို့။ ဥပသင်္ကမိတွာ–

နိဗ္ဗိန္နော။ ။ နိဗ္ဗိန္ဒတီတိ နိဗ္ဗိန္နော(နိဒီ- ၅၀၂)၊ နိ+ဝိဒ+တ၊ တပစ္စည်းကို အန္နပြု, ဓာတွန်ဒ်ချေ၊ ရုဓာဒိ ဝိဒဓာတ်သည် တုဋ္ဌိအနက်ကို ဟောရာ ဓာတွတ္ထဗာဓက နိဥပ သာရကြောင့် မနှစ်သက်မလိုချင်ခြင်းအနက်ကို ဟောသည်။ [သော နိဗ္ဗိန္နောတိ သော သေဋ္ဌိ မဟာမောဂ္ဂလ္လာနတ္ထေရံ ပဿိတုံ နိဗ္ဗိန္နော၊ အနိစ္ဆန္တောတိ အတ္ထော၊- ဇာဋီသစ်- ၁, ၃၅၀။]

...[စာမျက်နှာ- ၂၂၃]...

၍။ အဒါသိ၊ ထေရော– သည်။ ဥဘိန္နမ္ပိ– လင်မယား၂ယောက်လုံတို့အားလည်း။ ဓမ္မံ၊ ဒေသေသိ၊ တိဏ္ဏံ– ကုန်သော။ ရတနာနံ– တို့၏။ ဂုဏံ– ကို။ ကထေသိ၊ “ဒိန္နံ–ပေးလှူအပ်သော ပစ္စည်းဝတ္ထုကို ပေးလှူကြောင်း ဒါနစေတနာ၏ အကျိုး သည်။ အတ္ထိ– ၏။ ယိဋ္ဌံ– ပူဇော်အပ်သော ယဇ်ကြီးကို ပူဇော်ကြောင်း မဟာယာဂစေတနာ၏ အကျိုးသည်။ အတ္ထိ။ ”ဣတိ– သို့။ ဒိန္နဒါနာဒီနံ– ပေးလှူအပ် သော အလှူအစရှိသည်တို့၏။ ဖလံ– ကို။ ဂဂနတလေ– ကောင်းကင်ပြင်၌။ ပုဏ္ဏစန္ဒံ ဝိယ– လပြည့်ဝန်းကိုကဲ့သို့။ ဒဿေသိ– ပြီ။

တံ– ထိုတရားစကားကို။ သုတွာ– နာရ၍။ ပသန္နစိတ္တော– ကြည်ညိုသော စိတ် ရှိသည်။ ဟုတွာ၊ သေဋ္ဌိ– သည်။ “ဘန္တေ– ရား! အာဂန္တွာ– ၍။ ဣမသ္မိံ ပလ္လင်္ကေ– ၌။ နိသီဒိတွာ– ၌။ ပရိဘုဉ္ဇထ– ဘုဉ်းပေးပါကုန်။” ဣတိ– သို့။ အာဟ၊ ထေရော– သည်။ “မဟာသေဋ္ဌိ– သူဋ္ဌေးကြီး! သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေါ– သည်။] ပူဝေ– တို့ကို။ ခါဒိဿာမိ–မည်၊’ ဣတိ– ဤသို့ မိန့်တော်မူ၍။ ပဉ္စဟိ ဘိက္ခုသတေဟိ၊ သဒ္ဓိံ၊ ဝိဟာရေ– ၌။ နိသိန္နော– ထိုင်တော်မူနေ၏။ တုမှာကံ– ၏။ ရုစိယာ– အလိုသည်။ သတိ– ရှိလ သော်။ အဟံ၊ ဝေါ– သင်တို့ကို။ နေဿာမိ– ခေါ်ဆောင်သွားမည်။ သေဋ္ဌိဘရိယံ–သူဌေးကတော်ကို။ ပူေဝ စ– တို့ကိုလည်းကောင်း။ ခီရာဒီနိ စ– နို့ရည်အစရှိ သည်တို့ကိုလည်းကောင်း။ ဂဏှာပေထ– ယူစေကုန်လော။ သတ္ထု– ၏။ သန္တိကံ၊ ဂမိဿာမ– သွားကြမည်။” ဣတိ– သို့။ အာဟ၊ “ဘန္တေ! ဧတရဟိ– ၌။ သတ္ထာ– သည်။ ကဟံ ပန– အဘယ်မှာနည်း?” ဣတိ– ဤသို့ မေးပြီ။ “မဟာသေဋ္ဌိ– ကြီး! ဣတော– ဤနေရာမှ။ ပဉ္စစတ္တာလီသယောဇနမတ္ထကေ– ၄၅ ယူဇနာ၏ အထက်၌။ (၄၅ယူဇနာ၏အဆုံး၌)၊ ဇေတဝနဝိဟာရေ– မှာ တည်း။” ဣတိ– ဤသို့ ပြောပြီ။ [“ဝိဟရတိ”ဟု ကြိယာထည့်၍ “ကဟံ– အဘယ်၌။ (ဝိဟရတိ– နေတော်မူသနည်း?) ...ဇေတဝနဝိဟာရေ– ၌။ ဝိဟရတိ– ၏။” ဟုလည်း ပေးနိုင်သည်။] “ဘန္တေ– ရား! ကာလံ– ဆွမ်းဘုဉ်းပေးချိန်ကို။ အနတိက္ကမိတွာ–

ဒိန္နံ။ ။ “ဒါတဗ္ဗန္တိ ဒိန္နံ”အရ လှူဖွယ်ဝတ္ထုကို ရသော်လည်း ပေးလှူကြောင်း ဒါနစေတနာကို ဖလူပစာရအားဖြင့် ယူ၍ ထိုဒါနစေတနာ၏အကျိုးကို ကာရဏူပစာရအားဖြင့် ယူပါ၊ ထိုအကျိုးကိုသာ “အတ္ထိ ဒိန္နံ”ဟု ဆိုလိုရင်းဖြစ်သည်၊ ယိဋ္ဌံလည်း နည်းတူပင်။ (သီဋီသစ်၊၂၊၄၅၊ သီဘာ- ၂, ၃၄၅)

...[စာမျက်နှာ- ၂၂၄]...

မလွန်မူ၍။ ဧတ္တကံ– ဤမျှလောက်သော။ အဒ္ဓါနံ– ခရီးကို။ ကထံ– သို့လျှင်။ ဂမိဿာမ– သွားကြမည်နည်း?” ဣတိ– ပြီ။ “မဟာသေဋ္ဌိ– ကြီး! တုမှာကံ– တို့ ၏။ ရုစိယာ– သည်။ သတိ– သော်။ အဟံ– သည်။ ဝေါ– တို့ကို။ အတ္တနော– ၏။ ဣဒ္ဓိဗလေန– တန်ခိုး၏အစွမ်းဖြင့်။ နေဿာမိ– မည်။ တုမှာကံ– ၏။ ပါသာဒေ– ၌။ ဝါ– က။ သောပါနသီသံ– အုတ်လှေခါးဥုးသည်။ (အုတ်လှေခါးထိပ်သည်)၊ အတ္တနော– ၏။ ဌာနေ ဧဝ– ရပ်တည်ရာနေရာ၌သာ။ ဘဝိဿတိ– ဖြစ်လာလိမ့် မည်။ ဝေါ– တို့၏။ သောပါနပရိယောသာနံ ပန– အုတ်လှေခါး၏ အဆုံးသည် ကား။ ဇေတဝနဒွါရကောဋ္ဌကေ– ဇေတဝန်ကျောင်း၏ တံခါးမုခ်၌။ ဘဝိဿတိ– ဖြစ်သွားလိမ့်မည်။ ဥပရိပါသာဒါ– ပြာသာဒ်၏အထက်မှ။ ဟေဋ္ဌာပါသာဒံ– ပြာ သာဒ်၏ အောက်သို့။ ဩတရဏကာလမတ္တေနေဝ– သက်ဆင်းရာအချိန်မျှဖြင့်သာ။ ဇေတဝနံ– သို့။ နေဿာမိ– မည်။” ဣတိ– ပြီ။ သော– ထိုသူဌေးသည်။ “ဘန္တေ– ရား! သာဓု– ပြီ။” ဣတိ– သို့။ သမ္ပဋိစ္ဆိ+

ထေရော– သည်။ သောပါနသီသံ– ကို။ တတ္ထေဝ– ထိုတည်ရာအရပ်၌ပင်။ ကတွာ– ၍။ “သောပါနပါဒမူလံ– အုတ်လှေခါးခြေရင်းသည်။ ဇေတဝနဒွါရကောဋ္ဌကေ– ၌။ ဟောတု– ဖြစ်ပါစေ။” ဣတိ– သို့။ အဓိဋ္ဌာသိ– စိတ်ကို လွန်ကဲစွာ တည်စေပြီ။ ဝါ– အဓိဋ္ဌာန်ပြီ။ [ဓမ္မဘာ-၁,၁၀၄ရှု။] တထေဝ– ထိုအဓိဋ္ဌာန်သည့် အတိုင်းသာ။ အဟောသိ၊ ဣတိ– သို့လျှင်။ ထေရော– သည်။ သေဋ္ဌိဉ္စ– ကိုလည်းကောင်း။ သေဋ္ဌိဘရိယဉ္စ– ကိုလည်းကောင်း။ ဥပရိပါသာဒါ– ပြာသာဒ်၏အထက်

သောပါနသီသံ။ ။ ဥပါနေန ဝဿောဒကေန+သဟ ယော ဝတ္တတီတိ သောပါနော- မိုးရေနှင့် တကွဖြစ်သော အုတ်လှေခါး၊ (မိုးစိုခံသောအုတ်လှေခါး)၊ ဝါ- လက် ရုန်း(လက်ရန်း)နှင့် တကွဖြစ်သော အုတ်လှေခါး၊ [သဟ+ဥပါန၊] သောပါနံဟု နပုံလိင် လည်း ရှိ၏၊ ဥပါနကို ဇာဋီသစ်၌ မိုးရေဟောဟု ဆို၍ ဓာန်ဋီနိ- ၁, ၂၁၆၌ လက်ရုံး (လက်ရန်း)ဟု ပေးသည်၊ ကပ္ပဒ္ဒုမ၌ “ဥပါနံ ဥပရိဂမနံ- အထက်တက်ကြောင်းလက် ရန်း”ဟု ဆို၏၊ သောပါနအရ အုတ်လှေခါးကိုယူ၊ ဆက်ဥုးအံ့- အုတ်လှေခါးကို “သောပါန”ဟု ခေါ်၍ “နိဿေဏီ, အဓိရောဟိနီ”ဟု လာလျှင် သစ်သားလှေခါး (ဝါးလှေခါး သံလှေခါး)တို့ကို ယူရသည်၊ ထိုနောင် “သောပါနဿ+သီသံ သောပါနသီသံ- အုတ်လှေ ခါး၏+အဥုး”ဟု ဆက်ပါ။(ဇာဋီသစ်- ၁, ၃၃၀၊ တောင်ပေါက်ဓာန်နိ- ၂၁၆)

...[စာမျက်နှာ- ၂၂၅]...

မှ။ ဟေဋ္ဌာပါသာဒံ– ပြာသာဒ်၏အောက်သို့။ ဩတရဏကာလတော– သက် ဆင်းရာအချိန်ထက်။ ခိပ္ပတရံ– သာ၍ လျင်မြန်စွာ။ ဇေတဝနံ– သို့။ သမ္ပာပေသိ– ကောင်းစွာ ရောက်စေပြီ။ ဥဘောပိ– ကုန်သော။ တေ– သူဌေးနှင့် သူဌေး ကတော်တို့သည်။ သတ္ထာရံ– သို့။ ဥပသင်္ကမိတွာ– ၍။ ကာလံ– ဆွမ်းဘုဉ်းပေး ချိန်ကို။ အာရောစေသုံ– လျှောက်ကုန်ပြီ။ သတ္ထာ– သည်။ ဘတ္တဂ္ဂံ– ဆွမ်းစား ကျောင်းသို့။ ပဝိသိတွာ– ဝင်တော်မူ၍။ ဘိက္ခုသံဃေန၊ သဒ္ဓိံ၊ ပညတ္တဝရဗုဒ္ဓါသနေ– ခင်းထားအပ်သော မြတ်သော ဘုရားရှင်၏ နေရာတော်၌။ နိသီဒိ၊ မဟာသေဋ္ဌိ– သည်။ ဗုဒ္ဓပ္ပမုခဿ– ဘုရားအမှူးရှိသော။ ဘိက္ခုသံဃဿ– ရဟန်း အပေါင်းအား။ ဒက္ခိဏောဒကံ– အလှူရေကို။ အဒါသိ၊ အဿ– ထိုသူဌေး၏။ ဘရိယာပိ– လည်း။ တထာဂတဿ– ၏။ ပတ္တေ– ၌။ ပူဝံ– ကို။ ပတိဋ္ဌာပေသိ– တည် စေပြီ။ သတ္ထာ– သည်။ အတ္တနော– မိမိဖို့။ ယာပနမတ္တံ– မျှတလောက်ရုံအတိုင်း အရှည်ရှိသောမုံ့ကို။ ဝါ– မျှတလောက်ရုံမျှကို။ [ယပနံ+မတ္တာ ဧတဿာတိ ယာပန မတ္တော– မျှတလောက်ရုံအတိုင်းအရှည်ရှိသောမုံ့။ -မအူပါရာနိ-၂, ၄၁၇။] ဂဏှိ– ယူ တော်မူပြီ။ ပဉ္စသတာ– ကုန်သော။ ဘိက္ခူပိ– တို့သည်လည်း။ ယာပနမတ္တံ– ကို။ ဂဏှိံသု– ကုန်ပြီ။ သေဋ္ဌိ– သည်။ ခီရသပ္ပိမဓုသက္ခရာဒီနိ– နို့ရည်, ထောပတ်, ပျား ရည်, သကြား (သကာ) အစရှိသည်တို့ကို။ ဒဒမာနော– သော်။ ခယံ– ကုန်ခြင်းသို့။ န အဂမာသိ၊ သတ္ထာ– သည်။ ပဉ္စဟိ ဘိက္ခုသတေဟိ– တို့နှင့်။ သဒ္ဓိံ၊ ဘတ္တကိစ္စံ– ကို။ နိဋ္ဌာပေသိ– စေပြီ။ မဟာသေဋ္ဌိပိ– သည်လည်း။ ဘရိယာယ– နှင့်။ သဒ္ဓိံ၊ ယာဝဒတ္ထံ– အလိုရှိတိုင်း။ ခါဒိ– ပြီ။ ပူဝါနံ– တို့၏။ ပရိယောသာနမေဝ– အဆုံးသည်ပင်။ န ပညာယတိ– မထင်ရှား။ သကလဝိဟာရေ– အလုံးစုံသောကျောင်း၌။ (တစ် ကျောင်းတိုက်လုံး၌)၊ ဘိက္ခူနဉ္စ– ရဟန်းတို့အားလည်းကောင်း။ ဝိဃာသာဒါနဉ္စ–

ဘတ္တဂ္ဂံ။ ။ ဘတ္တံ ဂသန္တိ ဂဏှန္တိ ဝါ ဧတ္ထာတိ ဘတ္တဂ္ဂံ- ဆွမ်းကို စားရာကျောင်း၊ ဝါ- ဆွမ်းကို ယူရာကျောင်း၊ (ဆွမ်းစားကျောင်း)၊ [ဘတ္တ+ဂသ+ကွိ၊ ဘတ္တ+ဂဟ+ကွိ၊- မောဂ်ပံ- ၅, ၄၇၊] အဇတိ ဂစ္ဆတိ ပဝတ္တတိ ဧတ္ထာတိ အဂ္ဂံ၊ ဘတ္တဿ+အဂ္ဂံ ဘတ္တဂ္ဂံ- ဆွမ်း၏ ဖြစ်ရာကျောင်း၊ [ဘတ္တ+အဇ+အ၊- ဝိလံဋီ၊၂၊၁၃။]

ဝိဃာသာဒါနံ။ ။ ဃသိတဗ္ဗော အသိတဗ္ဗောတိ ဃာသော- စားအပ်သော အာ ဟာရ၊ [ဃသ+ဏ၊- သီဋီသစ်၊၂၊၅၅၊] ဝိရူပေါ ကုစ္ဆိတော ဝါ+ဃာသော ဝိဃာသော-

...[စာမျက်နှာ- ၂၂၆]...

စားကြွင်းစားတို့အားလည်းကောင်း။ ဒိန္နေသုပိ– ကုန်သော်လည်း။ ပရိယန္တော–အဆုံးသည်။ န ပညာယတေဝ– မထင်ရှားသည်သာ။ “ဘန္တေ! ပူဝါ– တို့သည်။ ပရိက္ခယံ– ကုန်ခြင်းသို့။ န ဂစ္ဆန္တိ– မရောက်ကုန်။” ဣတိ– သို့။ ဘဂဝတော– အား။ အာရောစေသုံ– ကုန်ပြီ။ “တေန ဟိ– လျှင်။ ဇေတဝနဒွါရကောဋ္ဌကေ– ဇေတဝန် ကျောင်း၏ တံခါးမုခ်အနီးပတ်ဝန်းကျင်၌။ ဆဍ္ဍေထ– စွန့်လိုက်ကြလော။” ဣတိ– ဤသို့ မိန့်တော်မူပြီ။ အထ– ၌။ နေ– ထိုမုံ့တို့ကို။ ဒွါရကောဋ္ဌကဿ– ဇေတဝန် ကျောင်း၏ တံခါးမုခ်၏။ အဝိဒူရေ– သော။ ပဗ္ဘာရဋ္ဌာနေ– ချိုင့်ဝှမ်းရာ အရပ်၌။ ဆဍ္ဍယိံသု– ကုန်ပြီ။ ယာဝဇ္ဇတနာပိ– ယနေ့တိုင်အောင်လည်း။ တံ ဌာနံ– ထိုနေရာ သည်။ ကပလ္လကပူဝပဗ္ဘာရန္တေဝ– ကပလ္လကပူဝပဗ္ဘာရဟူ၍သာ။ (အိုးကင်းကြော် မုံ့ချိုင့်ဝှမ်းဟူ၍သာ)၊ ပညာယတိ၊ မဟာသေဋ္ဌိ– သည်။ ဘရိယာယ– နှင့်။ သဟ၊ ဘဂဝန္တံ– သို့။ ဥပသင်္ကမိတွာ– ၍။ ဝန္ဒိတွာ– ၍။ ဧကမန္တံ၊ အဋ္ဌာသိ– ပြီ။ ဘဂဝါ– သည်။ အနုမောဒနံ– ကို။ အကာသိ– ပြီ။ အနုမောဒနာဝသာနေ– ၌။ ဥဘောပိ–လည်း။ သောတာပတ္တိဖလေ– ၌။ ပတိဋ္ဌာယ– ၍။ သတ္ထာရံ– ကို။ ဝန္ဒိတွာ– ၍။ ဒွါရကောဋ္ဌကေ– ၌။ ဝါ– က။ သောပါနံ– အုတ်လှေခါးသို့။ အာရုယှ– တက်၍။ ဝါ– လသော်။ အတ္တနော– ၏။ ပါသာဒေယေဝ– ၌သာ။ ပတိဋ္ဌဟိံသု– ကုန်ပြီ။

တတော– မှ။ ပဋ္ဌာယ– ၍။ သေဋ္ဌိ– သည်။ အသီတိကောဋိဓနံ– ကုဋေရှစ်ဆယ် သော စည်းစိမ်ဥစ္စာကို။ ဗုဒ္ဓသာသနေယေဝ– ၌သာ။ ဝိက္ကိရိ– စွန့်ကြဲပြီ။ [ဝိက္ကိရီ ဝိက္ကိရီ ဝိက္ကိရီတိ ပသာရိ၊ ပရိစ္စဇီတိ အတ္ထော၊ -ဇာဋီသစ်-၁, ၃၅၀။] ပုနဒိဝသေ– ၌။ သာယနှသမယေ– ၌။ ဓမ္မသဘာယံ– ၌။ သန္နိသိန္နာ– ကုန်လျက်။ ဝါ– ကုန်သော။ ဘိက္ခူ– တို့သည်။ “အာဝုသော– တို့! မဟာမောဂ္ဂလ္လာနတ္ထေရဿ– ၏။ အာနုဘာဝံ– တန်ခိုးအာ စားကြွင်းစားကျန်။ ဝိဃာသံ+အဒန္တီတိ ဝိဃာသာဒါ– စားကြွင်းစားကျန်ကို စားသူတို့။ ဝါ– သူတောင်းစားတို့။ [ဝိဃာသ+အဒ+အ၊ -ဒီဋီ-၃, ၁၀၊ ဓာန်ဋီ-၄၆၇။]

ပဗ္ဘာရဋ္ဌာနေ။ ။ ပကာရေန+ဘရော (ဘာရော) ပတ္ထေတဗ္ဗောတိ ပဗ္ဘာရော-အပြားအားဖြင့် တောင့်တအပ်သော ချိုင့်ဝှမ်း၊ [ပ+ဘာရ၊- အပ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၇)၊ (တစ် နည်း) ပုရတော+ဘာရံ နမိတံ ဩနမိတန္တိ ပဗ္ဘာရံ၊ နောက်နည်းအလို ပသဒ္ဒါ ပုရ အနက်ဟော၊ (တစ်နည်း) ပုရပုဒ်, ဘာရပုဒ်၊ ပု၌ ဥကို အ- ပြု, ရကို ဗပြုဟု ကြံ၊ ထို နောင် “ပဗ္ဘာရံ စ+တံ+ဌာနံ စာတိ ပဗ္ဘာရဋ္ဌာနံ”ဟု ဆက်ပါ။

...[စာမျက်နှာ- ၂၂၇]...

နုဘော်ကို။ ပဿထ– ကြကုန်။ သဒ္ဓံ– သဒ္ဓါတရားကို။ အနုပဟစ္စ– မထိခိုက်မူ၍။ ဘောဂေ– တို့ကို။ အနုပဟစ္စ– ၍။ မစ္ဆရိယသေဋ္ဌိံ– ကို။ မုဟုတ္တေနေဝ– တစ်မုဟုတ် တည်းဖြင့်ပင်။ (တစ်ခဏတည်းဖြင့်ပင်)၊ ဒမေတွာ– ဆုံးမ၍။ နိဗ္ဗိသေဝနံ– ကို။ ကတွာ– ၍။ ပူဝေ– တို့ကို။ ဂါဟာပေတွာ– ယူစေ၍။ ဇေတဝနံ– သို့။ အာနေတွာ– ၍။ သတ္ထု– ၏။ သမ္မုခံ– မျက်မှောက်၌။ ကတွာ– ၍။ သောတာပတ္တိဖလေ– ၌။ ပတိဋ္ဌာပေသိ နာမ– တည်စေနိုင်ခဲ့လေပြီ။ [နာမသဒ္ဒါ ပသံသာအနက်။ ဇာ၊ဋ္ဌ၊ ၁, ၃၇၀၌ နာမသဒ္ဒါ မပါ၊] ထေရော– သည်။ အဟော မဟာနုဘာဝေါ– ဩော် ... ကြီးသောအာနုဘော်ရှိပါပေစွ” ဣတိ– သို့။ ထေရဿ– ၏။ ဂုဏံ– ကို။ ကထေန္တာ– ကုန်လျက်။ နိသီဒိံသု– ကုန်ပြီ။ သတ္ထာ– သည်။ ဒိဗ္ဗာယ– သော။ သောတဓာတုယာ– ဖြင့်။ ကထံ– ကို။ သုတွာ– ၍။ အာဂန္တွာ– ၍။ “ဘိက္ခဝေ– တို့! ဧတရဟိ– ၌။ ကာယ– သော။ ကထာယ– ဖြင့်။ ဝါ– ကြောင့်။ သန္နိသိန္နာ– ကုန်သည်။ အတ္ထ နု?” ဣတိ– သို့။ ပုစ္ဆိတွာ– ၍။ “ဣမာယ နာမ၊ (ကထာယ၊ သန္နိသိန္နာ၊ အမှ၊ ”ဣတိ– သို့။ ဝုတ္တေ– သော်။ “ဘိက္ခဝေ– တို့! ကုလဒမကေန– အမျိုးကိုဆုံးမတတ်သော။ ဘိက္ခုနာ နာမ– သည်။ သဒ္ဓံ– ကို။ အနုပဟစ္စ– ၍။ ဘောဂေ– တို့ကို။ အနုပဟစ္စ– ၍။ ကုလံ– ကို။ အကိလမေတွာ– မပင်ပန်းစေမူ၍။ အဝိဟေဌေတွာ– မညှင်းဆဲမူ၍။ ပုပ္ဖတော– ပန်းမှ။ ရေဏုံ– ဝတ်မှုန်ကို။ (ဝတ်ရည်ကို)၊ ဂဏှန္တေန– သော။ ဘမရေန ဝိယ– ပျားပိတုန်းကဲ့သို့။ ဥပသင်္ကမိတွာ– ၍။ ဗုဒ္ဓဂုဏံ– ကို။ ဇာနာပေတဗ္ဗံ– သိစေ ထိုက်၏။ မမ– ၏။ ပုတ္တော– သော။ မောဂ္ဂလ္လာနော– သည်။ တာဒိသော– ၏။” ဣတိ– သို့။ ထေရံ၊ ပသံသိတွာ– ချီးမွမ်းတော်မူ၍။ ဣမံ ဂါထံ၊ အာဟ၊ (ကိံ)၊ “ယထာပိ၊ ပေ။ မုနီ စရေ”တိ– ဟူ၍။ (အာဟ)

သမ္မုခံ။ ။ “သင်္ဂတံ+မုခံ သမ္မုခံ”ဟု ပြု၊ “သမ္မုခံ- ပေါင်းဆုံမိသောမျက်နှာ၊ (သဒ္ဒ- တ္ထ)၊ ဝါ- မျက်မှောက်၊ (ဝေါဟာရတ္ထ)၊ ဝါ- မျက်နှာချင်းဆိုင်(အဓိပ္ပာယတ္ထ)”ဟု ပေး၊ သတ္တမီအနက်၌ ဒုတိယာသက်(ထောမ၊ ပါရာဘာ- ၁, ၅၀၄) (တစ်နည်း) “သင်္ဂတံ+မုခံ ယေနာတိ သမ္မုခေါ(ကပ္ပဒ္ဒုမ)”ဟု ပြု၍ “သမ္မုခံ- ပေါင်းဆုံသော မျက်နှာရှိသည်၏ အဖြစ်ကို၊ ဝါ- မျက်မှောက်၏အဖြစ်ကို”ဟု ပေး၊ ဘာဝပ္ပဓာန,ဘာဝလောပကြံ၊ (တစ်နည်း) “သန္ဒိဿမာနံ+မုခံ ယဿာတိ သမ္မုခေါ”ဟု ပြု၍ “သမ္မုခံ- ထင်ရှားသော မျက်နှာရှိသည်၏အဖြစ်ကို၊ ဝါ- မျက်မှောက်၏အဖြစ်ကို”ဟု ပေး(ပါရာဘာ- ၁, ၂၀၃)

...[စာမျက်နှာ- ၂၂၈]...

ယထာပိ ဘမရော ပုပ္ဖံ, ဝဏ္ဏဂန္ဓ မဟေဌယံ၊ ပလေတိ ရသမာဒါယ, ဧဝံ ဂါမေ မုနီ စရေ

ဘမရော– ပန်းဝတ်ရည်သုံး, ပျားပိတုန်းသည်။ ပုပ္ဖံ– ပန်းခြံ ၌စုံ, ပန်းချုံဆင့် ဆင့်, ပွင့်၍နေသော ပန်းကိုလည်းကောင်း။ ဝဏ္ဏဂန္ဓံ– လှပသင်းပျံ့, ဆင်းရနံ့ ကိုလည်းကောင်း။ အဟေဌယံ– မဖိမနင်း, မညှင်းဆဲဘဲ။ ရသံ– ပန်းပွင့်၌တည်, ပန်းဝတ်ရည်ကို။ အာဒါယ– နည်းများမဟူ, ရအောင်ယူ၍။ ပလေတိ ယထာ–လိုရာစခန်း, ပျံသန်းသကဲ့သို့။ ဧဝံ– ဤအတူ။ မုနိပိ– အာသဝေါကင်းစင်, ရဟန်း ရှင်သည်လည်း။ ဝါ– ဆရာအကြောင်း, ဒကာအကြောင်းကို, ကောင်းကောင်း မြော်မြင်, ရဟန်းရှင်သည်လည်း။ ဂါမေ– မိမိနေရာ, မြို့ပြရွာ၌။ စရေ– မေတ္တာ ကမ္မဋ္ဌာန်း, ရပ်လုံးဖြန်း၍, ဝမ်းရေးတွက်တာ, လှည့်လည်ရာသတည်း။

ဘမရော။ ။ ဘမန္တော ပရိဗ္ဘမန္တော ယာတိ ဂစ္ဆတီတိ ဘမရော၊ [ဘမန္တ+ယာ+အ၊ န္တချေ, ယကို ရပြု၊] (တစ်နည်း)ဘမနံ ပရိဗ္ဘမနံ+ဧတဿ အတ္ထီတိ ဘမရော၊ [ဘမ+ရ၊] ဘမတိ ပရိဗ္ဘမတီတိ ဘမရော၊ [ဘမ+အရ၊ -ဇာဋီသစ်- ၁, ၃၅၀] (တစ်နည်း) ဘမိတွာ ဘမိတွာ အရတီတိ ဘမရော၊ [ဘမ+အရ(ဂတိအနက်)+အ၊- ဂဠုန်ပျံ- ၈၀။]

ပလေတိ။ ။ ပလ(ဂတိအနက်)+အ+တိ၊ အပစ္စည်းကို ဧပြု၊ (နီတိဓာတု- ၃၄၄၊ ဋ္ဌပြု)။ (တစ်နည်း) ပရ(ဂတိအနက်)+ဏေ+တိ၊ ရကို လပြု(သီဋီသစ်၊၂၊၄၅၊ နီတိ ဓာတု- ၃၃၅)။ (တစ်နည်း) ပရာ+ဣ+အ+တိ၊ ရကို လပြု(ပဒတ္ထ)

မုနီ စရေ။ ။ “မုနိ+စရေ”ဟုဖြတ်၊ ဆန္ဒာနုရက္ခဏအကျိုးငှာ ဒီဃပြု၊ စရေ၌ စရဓာတ်, တိဝိဘတ်ကို ဧပြု၊ မောဂ်နိ- ၁, ၅၈၌ “မုနိ+အာစရေ”ဟု ဖြတ်၏၊ မုနိ၏ ဝိဂြိုဟ်ကို သမာသ်, တဒ္ဓိတ်, ကိတ်အားဖြင့် ၃မျိုးခွဲ၍ ပြပါမည်။

သမာသ်မုနိ။ ။ မုနာတိ ဇာနာတီတိ မောနံ၊ [မုန+ဏ၊ (တစ်နည်း) မု+ယု၊] (တစ်နည်း) မုနိနော+ဣဒံ မောနံ၊ [မုနိ+ဏ၊- သံ၊ဋ္ဌ၊၅၂၊] မောနေန+ဣတော ဂတော ပဝတ္တောတိ မုနိ၊ [“မောနိ”ဟု ဆိုလိုလျက် ဩကို ဥပြု၊- အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၄၂။]

တဒ္ဓိတ်မုနိ။ ။ မောနံ+အဿ အတ္ထီတိ မုနိ။ [မောန+ဤ၊ “မောနီ” ဟု ဆိုလိုလျက် ဩကို ဥပြု, ဤကို ရဿပြု၊ -နီတိဓာတု- ၂၅၁၊ ဓာန်ဋီ- ၄၃၃။]

ကိတ်မုနိ။ ။ မုနာတိ ဇာနာတိ ဟိတာဟိတံ ပရိစ္ဆိန္ဒတီတိ မုနိ၊ ဥဘော အတ္ထေ မုနာတီတိ မုနိ၊ [မုန ဉာဏေ+ဣ၊ -နီတိဓာတု- ၂၅၁၊] အတ္တနော စိတ္တံ မုနာတိ မဝတိ ဗန္ဓတိ ရာဂဒေါသာဒိဝသံ ဂန္တုံ န ဒေတီတိ မုနိ။ [မူ+နာ+ဣ၊ -နီတိဓာတု- ၂၅၄။]

...[စာမျက်နှာ- ၂၂၉]...

တတ္ထ– ၌။ ဘမရောတိ– ကား။ ယာကာစိ– အမှတ်မရှိ တစ်စုံတစ်ခုသော။ မဓုကရဇာတိ– ပျားရည်ကို ပြုတတ်သော ပျားမျိုးတည်း။ (ပျားကောင်မျိုးတည်း)၊ ပုပ္ဖန္တိ– ကား။ ပုပ္ဖာရာမေ– ပန်းအာရာမ်၌။ (ပန်းခြံ၌)၊ စရန္တော– လှည့်လည်လသော်။ ဝါ– လှည့်လည်သော။ (ဘမရော– ပျားပိတုန်းသည်၊) ပုပ္ဖဉ္စ– အပွင့်ကိုလည်းကောင်း။ ဝဏ္ဏဉ္စ– အဆင်းကိုလည်းကောင်း။ ဂန္ဓဉ္စ– အနံ့ကိုလည်းကောင်း။ အဟေဌယန္တော– မညှဉ်းဆဲဘဲ။ အဝိနာသေန္တော– မပျက်စီးစေဘဲ။ ဝိစရတိ– လှည့်လည်၏။ ဣတိ အတ္ထော– နက်။ ပလေတီတိ– ကား။ ဧဝံ– ဤသို့။ ဝါ– ဤဆိုအပ်ပြီးသော နည်းအားဖြင့်။ စရိတွာ– လှည့်လည်၍။ ယာဝဒတ္ထံ– အလိုရှိတိုင်း။ ဝါ– အလိုရှိ သလောက်။ ရသံ– ပန်းဝတ်ရည်ကို။ ပိဝိတွာ– သောက်ပြီး၍။ အပရမ္ပိ– အခြားသော ပန်းဝတ်ရည်ကိုလည်း။ မဓုကရဏတ္ထာယ– ပျားရည်ကို ပြုခြင်းအကျိုးငှာ။ အာဒါယ– ၍။ ပလေတိ– ပျံသွား၏။ သော– ထိုပျားပိတုန်းသည်။ ဧဝံ– ဤသို့။ ဝါ– ဆို အပ်ပြီးသောနည်းအားဖြင့်။ ဝနဂဟနံ– တောရှုပ်သို့။ အဇ္ဈောဂါဟေတွာ– သက် ဝင်ပြီး၍။ ဧကသ္မိံ– တစ်ခုသော။ ရုက္ခသုသိရေ– သစ်ခေါင်း၌။ ရဇမိဿကံ– ပန်း ဝတ်မှုံတို့ဖြင့်တို့ဖြင့် ရောနှောသော၊ [ရဇမိဿကန္တိ ပုပ္ဖရဇမိဿကံ၊ -နေတ္တိဋီ- ၁၄၄၊] တံ ရသံ– ထိုပန်းဝတ်ရည်ကို။ ဌပေတွာ– ထား၍။ အနုပုဗ္ဗေန– အစဉ်အားဖြင့်။ မဓုရရသံ– ချိုသော အရသာရှိသော။ မဓုံ– ပျားရည်ကို။ ကရောတိ– ၏။ တဿ– ထိုပျားပိတုန်း၏။ ပုပ္ဖာရာမေ– ပန်းအာရာမ်၌။ ဝိစရိတပစ္စယာ– လှည့်လည်ခြင်း ဟူသောအကြောင်းကြောင့်။ ပုပ္ဖံ ဝါ– ပန်းပွင့်သည်လည်းကောင်း။ အဿ– ထို ပန်းပွင့်၏။ ဝဏ္ဏဂနံ္ဓ ဝါ– အဆင်း အနံ့သည်လည်းကောင်း။ န ဝိဂစ္ဆတိ– မကင်း။ ဝါ– မပြယ်။ အထ ခေါ– စင်စစ်ကား။ သဗ္ဗံ– အလုံးစုံသော အဆင်း အနံ့သည်။ ပါကတိကမေဝ– ပင်ကိုအတိုင်းသည်သာ။ ဟောတိ– ဖြစ်၏။ ဧဝံ ဂါမေ မုနီ စရေတိ– ကား။ ဧဝံ– ဤသို့။ သေခါသေခဘေဒေါ– သေခ, အသေခအပြားရှိသော၊

ဓမ္မဋီ- ၃၄၀။ ။ ကိလေသေ မိနာတိ ဟိံသတီတိ မုနိ၊ [မီ+နာ+ဣ၊ ဤကို ဥပြု၊] ဒေဝမနုဿေဟိ မုနိတဗ္ဗော ဇာနိတဗ္ဗောတိ မုနိ၊ ဒေဝမနုဿေဟိ မာနိတော ပူဇိတောတိ မုနိ၊ [မာန+ဣ၊ အာကို ဥပြု။] ကိလေသေ မာရေန္တော ဟုတွာ သတ္တေ ဝိမုတ္တိသုခံ နိဗ္ဗာနံ နေတီတိ မုနိ။ [မာ- ရေန္တ+နီ+ဣ၊ ရေန္တကို ချေ, မာ၏ အာကို ဥပြု။]

...[စာမျက်နှာ- ၂၃၀]...

အနာဂါရိယမုနိ– အိမ်မရှိသောမုနိသည်။ ဝါ– သား, မယားမရှိသော မုနိသည်။ ကုလပ္ပဋိပါဋိယာ– အမျိုးတို့၏ အစဉ်အားဖြင့်။ ဝါ– အိမ်စဉ်အားဖြင့်။ ဂါမေ– မြို့ ရွာ၌။ ဘိက္ခံ– ဆွမ်းကို။ ဂဏှန္တော– ခံယူလျက်။ ဝိစရတိ– လှည့်လည်၏။ ဣတိ အတ္ထော– ဤကားအနက်။ ဟိ– မှန်၏။ တဿ– ထိုသေခအသေခမုနိ၏။ ဂါမေ–မြို့ရွာ၌။ စရဏပစ္စယာ– လှည့်လည်ခြင်းဟူသောအကြောင်းကြောင့်။ ကုလာနံ–အမျိုးတို့၏။ (ရွာနေသူ တို့၏)၊ သဒ္ဓဟာနိ ဝါ– သဒ္ဓါတရား၏ ဆုတ်ယုတ်ခြင်း သည်လည်းကောင်း။ ဘောဂဟာနိ ဝါ– စည်းစိမ်တို့၏ ဆုတ်ယုတ်ခြင်းသည် လည်းကောင်း။ န ဟောန္တိ– မဖြစ်ကုန်။ သဒ္ဓါပိ– သဒ္ဓါတရားသည်လည်းကောင်း။ ဘောဂါပိ– စည်းစိမ်တို့ သည်လည်းကောင်း။ ပါကတိကာဝ– ပင်ကိုအတိုင်းတို့ သည်သာ။ ဟောန္တိ– ကုန်၏။ ပန– ဆက်ဥုးအံ့။ ဧဝံ– ဤသို့။ ဝါ– ဤနည်းဖြင့်။ စရိတွာ– လှည့်လည်ပြီး၍။ နိက္ခမိတွာ– ရွာမှ ထွက်၍။ တာဝ– အသေခမုနိမှ ရှေး ဥုးစွာ။ (နိဒ္ဒိဋ္ဌော– ညွှန်ပြအပ်သော၊) သေခမုနိ– သေခဖြစ်သော မုနိသည်။ ဗဟိဂါမေ– ရွာ၏အပ၌။ ဝါ– ရွာပြင်ဘက်၌။ ဥဒကဖာသုကဋ္ဌာနေ– ရေ၏ချမ်းသာရာ အရပ်၌။ ဝါ– ရေရှိရာအရပ်၌။ သံဃာဋိံ– ၂ထပ်သင်္ကန်းကို။ ပညပေတွာ– ခင်းပြီး ၍။ နိသိန္နော– လျက်။ အက္ခဗ္ဘဉ္ဇနဝဏပ္ပဋိ စ္ဆာဒနပုတ္တမံသူပမာဒိဝသေန– လှည်းစာထိုးခြင်းဥပမာ, အနာကို ဖုံးအုပ် (ကျပ်စည်း) ကြောင်းဆီ, အဝတ် (ပတ်တီး) ဥပမာ, သားကလေး၏ အသားကို စားခြင်းဥပမာအစရှိသည်တို့၏ အစွမ်းအားဖြင့်။ ပစ္စဝေက္ခန္တော– ဆင်ခြင်လျက်။ ပိဏ္ဍပါတံ– ဆွမ်းကို။ ပရိဘုဉ္ဇိတွာ–

တဿ...ပါကတိကာဝ ဟောန္တိ။ ။ တဿာတိ သေက္ခာသေက္ခမုနိနော၊ မဟိစ္ဆာဒီနံ ဝိယ ဂါမေ စရဏပ္ပစ္စယာ ဂါမဝါသီနံ သဒ္ဓါဟာနိ ဝါ ဘောဂဟာနိ ဝါ န ဟောတိ၊ အထ ခေါ ဥပရူပရိ ဝုဒ္ဓိယေဝ ဟောတီတိ ဒဿေန္တော “ပါကတိမေဝ ဟောတီတိ အာဟ၊ -နေတ္တိဋီ- ၁၄၄

အက္ခဗ္ဘဉ္ဇန ဝဏပ္ပဋိ စ္ဆာဒန ပုတ္တမံသူပမာဒိဝသေန။ ။ အက္ခာနံ+အဗ္ဘဉ္ဇနံ အက္ခဗ္ဘဉ္ဇနံ- လှည်းဝင်ရိုးတို့ကို ဆီဖြင့် သုတ်လိမ်းခြင်း၊ ဝဏာနံ+ပဋိစ္ဆာဒနံ ဝဏပ္ပဋိစ္ဆာဒနံ- အနာတို့ကို ဖုံအုတ်ကျပ်စည်းကြောင်းဖြစ်သော ဆီ, အဝတ်(ပတ်တီး)၊ ပုတ္တမံသဿ+ခါဒနံ ပုတ္တမံသံ- ခရီးခဲဝယ် သေရှာသော သားလေး၏ အသားကို စားခြင်း၊ ခါဒနပုဒ်ချေ၊ အက္ခဗ္ဘဉ္ဇနဉ္စ+ဝဏပ္ပဋိစ္ဆာဒနဉ္စ+ပုတ္တမံသဉ္စ အက္ခဗ္ဘဉ္ဇနဝဏပ္ပဋိစ္ဆာဒန-

...[စာမျက်နှာ- ၂၃၁]...

သုံးဆောင်ပြီး၍။ တထာရူပံ– ထိုသို့သဘောရှိသော။ (ကမ္မဋ္ဌာန်းအားထုတ်ရန် လျောက်ပတ်သော၊) ဝနသဏ္ဍံ– တောအုပ်သို့။ အနုပဝိသိတွာ– ဝင်၍။ အဇ္ဈတ္တိကကမ္မဋ္ဌာနံ ကကမ္မဋ္ဌာနံ ကကမ္မဋ္ဌာနံ– အဇ္ဈတ္တိကကမ္မဋ္ဌာန်းကို။ ဝါ– မိမိသန္တာန်၌ ဖြစ်သော။ ဘာဝနာ ပုတ္တမံသံ– လှည်းစာထိုးခြင်း, အနာတို့ကို ဖုံးအုပ်ကျပ် စည်းကြောင်းဆီ အဝတ် (ပတ် တီး) , သားလေး၏အသားကိုစားခြင်း။ အက္ခဗ္ဘဉ္ဇနဝဏပ္ပဋိစ္ဆာဒနပုတ္တမံသံ စ+တံ+ ဥပမာ စာတိ အက္ခဗ္ဘဉ္ဇနဝဏပ္ပဋိစ္ဆာဒနပုတ္တမံသူပမာ– လှည်းစာထိုးခြင်း, အနာဖုံး အုပ်ကျပ်စည်းကြောင်းဆီအဝတ် (ပတ်တီး) , သားလေး၏ အသားကိုစားခြင်းဟူသော ဥပမာ၊ အက္ခဗ္ဘဉ္ဇနဝဏပ္ပဋိစ္ဆာဒနပုတ္တမံသူပမာ+အာဒိ ယေသန္တိ အက္ခဗ္ဘဉ္ဇနဝဏပ္ပဋိစ္ဆာဒနပုတ္တမံသူပမာဒိ– လှည်းစာထိုးခြင်း, အနာတို့ကို ဖုံးအုပ်ကျပ်စည်းကြောင်းဆီ အဝတ် (ပတ်တီး) , သားလေး၏ အသားကိုစားခြင်း ဟူသောဥပမာအစရှိသော ဆင် ခြင်ခြင်း။ အက္ခဗ္ဘဉ္ဇနဝဏပ္ပဋိစ္ဆာဒနပုတ္တမံသူပမာဒီနံ+ဝသော အက္ခဗ္ဘဉ္ဇနဝဏပ္ပဋိစ္ဆာဒနပုတ္တမံသူပမာဒိဝသော၊ အာဒိဖြင့် အခြားဥပမာတို့ကို ယူပါ။ [အက္ခ္ခဗ္ဘဉ္ဇနဝဏပ္ပဋိ စ္ဆာဒန ပုတ္တမံသူပမံ ပစ္စဝေက္ခမာနောတိ သာကဋိကဿ အက္ခဗ္ဘဉ္ဇနဥပမဉ္စ ကုဋ္ဌဗျာဓိနော ဝဏာနံ ပဋိစ္ဆာဒနတေလပိလောတိကဥပမဉ္စ ကန္တာရပဋိပန္နာနံ ဇယမ္ပတိကာနံ ပုတ္တမံသခါဒနဥပမဉ္စ ဩလောကေန္တော၊- မဟာနိ၊ဋ္ဌ၊ ၃၁၃၊ ၃၁၄။]

အက္ခဘဉ္ဇန။ ။ အခြားသောပါဠိအဋ္ဌကထာဋီကာတို့၌ “အက္ခ ဗ္ဘ ဉ္ဇန”ဟုချည်း ရှိ ၍ ဤဓမ္မ.ဋ္ဌနှင့် နေတ္တိ၊ဋ္ဌ၊၂၆၂တို့၌သာ “အက္ခဘဉ္ဇန”ဟု ရှိ၏၊ ပြအပ်ခဲ့သော မဟာနိ၊ဋ္ဌ၊၃၁၃၊ ၃၁၄ အဖွင့်နှင့် “ယထာ စ သာကဋိကော အက္ခ ဗ္ဘ ဉ္ဇနံ ကရောတိ တဿ သမ္ပဝတ္တနတ္ထံ- လှည်းမောင်းသူသည် ထိုဝင်ရိုး၏ ကောင်းစွာ လည်စေခြင်း အကျိုးငှာ လှည်းဝင်ရိုးတို့ကို ဆီဖြင့် သုတ်လိမ်းခြင်းကို ပြုသကဲ့သို့(ဝိသုဒ္ဓိ၊ဋီ၊၁၊၅၈)” ဟူသော အဖွင့်ကို ကြည့်လျှင် “အက္ခ ဗ္ဘ ဉ္ဇနံ”သာ မူရင်းဖြစ်စရာရှိ၏၊ “အက္ခဘဉ္ဇန”ဟု ရှိလျှင် “ဝင်ရိုးတို့ကို ချိုးခြင်း”ဟု အဓိပ္ပာယ်ပြောင်းပြန် ဖြစ်နေရကား သင့်မည်မထင်ပါ၊ သို့မဟုတ် “အက္ခဘဉ္ဇန”ကို “အက္ခ+အဘဉ္ဇန”ဟု ပုဒ်ဖြတ်၍ “အက္ခာနံ+အဘဉ္ဇနံ အက္ခဘဉ္ဇနံ- ဝင်ရိုးတို့၏ မကျိုးကြောင်းလှည်းစာထိုးခြင်း”ဟု ကြံပါ။

အဇ္ဈတ္တိကကမ္မဋ္ဌာနံ။ ။ အဇ္ဈတ္တိကကမ္မဋ္ဌာန်းဟူသည် စတုသစ္စကမ္မဋ္ဌာန်းတည်း၊ သစ္စာ၄ပါးထိုးထွင်းသိခြင်းကို ဆောင်နိုင်သော ကမ္မဋ္ဌာန်းကို စတုသစ္စကမ္မဋ္ဌာန်းဟု ခေါ်သည်၊ (တစ်နည်း) ယောဂီအတွက် ချမ်းသာအထူးတို့၏ အကြောင်းဖြစ်သော သစ္စာ၄ပါးကို ရည်မှန်း၍ ဖြစ်သော ပွားများမှုဝိပဿနာဘာဝနာအလုပ်ကို စတုသစ္စ

...[စာမျက်နှာ- ၂၃၂]...

အလုပ်၏ တည်ရာရုပ်နာမ်ကို။ သမ္မသန္တော– အနိစ္စ ဒုက္ခ အနတ္တဟု ကောင်းစွာ သုံးသပ်လျက်။ စတ္တာရော– ၄-ပါးကုန်သော။ မဂ္ဂေ– မဂ်တို့ကိုလည်းကောင်း။ စတ္တာရိ– ကုန်သော။ သာမညဖလာနိ စ– သမဏ၏ ဖြစ်ကြောင်း မဂ်၏အကျိုး ဖိုလ်တို့ကိုလည်းကောင်း။ ဟတ္ထဂတာနေဝ– လက်၌ (လက်သို့) ရောက်သည် တို့ကိုသာလျှင်။ ကရောတိ– ပြု၏။ ပန– အဖို့တစ်ပါးကား။ အသေခမုနိ– အသေခ ဖြစ်သောမုနိသည်။ ဒိဋ္ဌဓမ္မသုခဝိဟာရံ ဒိဋ္ဌဓမ္မသုခဝိဟာရံ ဒိဋ္ဌဓမ္မသုခဝိဟာရံ– မျက်မှောက်ထင်ထင်, ရှုမြင်အပ်သော သဘောဟူသော ပစ္စက္ခအတ္တဘော၌ ချမ်းသာစွာ နေရကြောင်း ဖလသမာပတ် ကို။ အနုယုဉ္ဇတိ– အားထုတ်၏။ အယံ– ဤမဂ်ဖိုလ်ရအောင် အားထုတ်ခြင်း, ဖလသမာပတ် ဝင်စားခြင်းကို။ အဿ– ထိုသေခအသေခမုနိ၏။ ဘမရေန– ပျား ပိတုန်းနှင့်။ သဒ္ဓိံ– ကွ။ မဓုကရဏသရိက္ခတာ– ပျားရည်ကို ပြုခြင်းနှင့် တူသည်၏ အဖြစ်ဟူ၍။ ဝေဒိတဗ္ဗာ– သိထိုက်၏။ ပန– အတ္ထုဒ္ဓါရသာမညမှတစ်ပါး အတ္ထုဒ္ဒေသဝိသေသကို ဆိုဥုးအံ့။ ဣဓ– ဤဂါထာ၌။ ခီဏာသဝေါဝ– ရဟန္တာပုဂ္ဂိုလ် ကိုသာ။ အဓိပ္ပေတော– အလိုရှိအပ်၏။ ဣတိ– ဂါထာအဖွင့် အပြီးတည်း။

ဒေသနာဝသာနေ၊ ပေ။ ပါပုဏိံသု၊ ဣတိ– ဂါထာအဖွင့် အပြီးတည်း။

ကမ္မဋ္ဌာန်းဟု ခေါ်သည် (ဒီ၊ဋီ၊၂၊ ၃၄၂၊ ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊ ၁၅၁)၊ “အဇ္ဈတ္တေ+နိယုတ္တံ အဇ္ဈတ္တိကံ၊ အတ္တာနံ ဝါ အဓိကတွာ ပဝတ္တံ အဇ္ဈတ္တိကံ (ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊ ၆၉)၊ အဇ္ဈတ္တံ ဧဝ အဇ္ဈတ္တိကံ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊ ၁၊ ၉၂)၊ အဇ္ဈတ္တေ+ဘဝံ အဇ္ဈတ္တိကံ (ဣတိ၊ဋ္ဌ၊ ၅၉၊ ၃၂၈)၊ အဇ္ဈတ္တိကံ+ ကမ္မဋ္ဌာနံ အဇ္ဈတ္တိကကမ္မဋ္ဌာနံ”ဟုပြု။ [အဇ္ဈတ္တိကကမ္မဋ္ဌာနံ အဇ္ဈတ္တိကကမ္မဋ္ဌာနံ အဇ္ဈတ္တိကကမ္မဋ္ဌာနံတိ စတုသစ္စကမ္မဋ္ဌာနံ၊- နေတ္တိဋီ-၁၄၄။]

သာမညဖလာနိ။ ။ သမဏဿ+ဘာဝေါ သာမညံ- သမဏ၏ ဖြစ်ကြောင်းမဂ် (သီဋီသစ်၊၂၊၃၄)၊ သမဏဿ+ကမ္မံ ပဋိပဒါ သာမညံ- သမဏ၏ ပြုကျင့်အပ်သော မဂ်(မဋီ၊၂၊၂၃၂)၊ သာမညဿ+ဖလာနိ သာမညဖလာနိ- မဂ်၏ အကျိုးဖြစ်သော ဖိုလ်၄ပါး

ဒိဋ္ဌဓမ္မသုခဝိဟာရံ။ ။ “ဒိဋ္ဌော+ ဓမ္မော- မျက်ဝါးထင်ထင် တွေ့မြင်အပ်, တွေ့မြင် နိုင်သောသဘော၊ (မျက်မှောက်ဘဝ)၊ ဝိဟရတိ ဧတေနာတိ ဝိဟာရော- အရိယာ ပုဂ္ဂိုလ်၏ နေကြောင်းဖလသမာပတ်၊ သုခေါ+ဝိဟာရော သုခဝိဟာရော- ချမ်းသာသော နေကြောင်းဖလသမာပတ်(ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၇၀၊ ဋ္ဌပြု)၊ (တစ်နည်း) သုခေန+ဝိဟာရော

...[စာမျက်နှာ- ၂၃၃]...

သတ္ထာ၊ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ၊ ဝတွာ၊ ဥတ္တရိပိ– အလွန်လည်း။ ထေရဿ၊ ဂုဏံ၊ ပကာသေတု၊ “ဘိက္ခဝေ– တို့! ဣဒါနေဝ– ၌သာ။ မောဂ္ဂလ္လာနေန– သည်။ မစ္ဆရိယသေဋ္ဌိ– ကို။ ဒမိတော– အပ်သည်။ န– မဟုတ်သေး။ ပုဗ္ဗေပိ– ၌လည်း။ နံ– ထိုသူဌေး ကို။ ဒမေတွာ– ၍။ ကမ္မဖလသမ္ဗန္ဓံ– ကံ၏ အကျိုးနှင့်ဆက်စပ်ခြင်းကို။ ဝါ– သတ္တ ဝါတို့၏ ကံအကျိုးနှင့် ဆက်စပ်ခြင်းကို။ ဇာနာပေသိ ဧဝ– သိစေခဲ့ဘူးသည်သာ။” သုခဝိဟာရော– ချမ်းသာသဖြင့်နေကြောင်း ဖလသမာပတ် (အံ၊ဋီ၊ ၂၊ ၂၉၉၊ မဏိ-၁, ၂၈၄)၊ သုခံ+ဝိဟာရော သုခဝိဟာရော– ချမ်းသာစွာနေကြောင်း ဖလသမာပတ် (ပါ ထေဘာ-၁, ၃၃၁)၊ ဒိဋ္ဌဓမ္မေ+သုခဝိဟာရော ဒိဋ္ဌဓမ္မသုခဝိဟာရော– မျက်မှောက် ဘဝ၌ ချမ်းသာသော (ချမ်းသာသဖြင့်- ချမ်းသာစွာ) နေကြောင်း ဖလသမာပတ် (ဝိသုဒ္ဓိ ဋီ-၄၅၉၊ ဋ္ဌပြု)

တစ်နည်း။ ။ ဝိဟာတဗ္ဗော ပဝတ္တေတဗ္ဗောတိ ဝိဟာရော- ဖြစ်စေအပ်သော ဖလ သမာပတ်၊ သုခေါ+ဝိဟာရော သုခဝိဟာရော- ချမ်းသာကြောင်းဖြစ်သော ဖြစ်စေအပ် သောသမာပတ်၊ (တစ်နည်း) သုခါဝဟော+ဝိဟာရော သုခဝိဟာရော- ချမ်းသာကို ဆောင်သော ဖြစ်စေအပ်သောသမာပတ်၊ အာဝဟပုဒ်ချေ၊ ဒိဋ္ဌဓမ္မေ+ပဝတ္တော+ သုခဝိဟာရော ဒိဋ္ဌဓမ္မသုခဝိဟာရော- မျက်မှောက်ဘဝ၌ ဖြစ်သော ချမ်းသာကြောင်း ဖြစ်သော (ချမ်းသာကိုဆောင်သော) ဖြစ်စေအပ်သော ဖလသမာပတ်(မဏိ- ၁, ၂၈၄)၊

မ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၃၃။ ။ ထို၌ ဝိဟာရအရ ဣရိယာပထဝိဟာရကို ယူ၏၊ ထို၌ “ဣရိယာပထဝိဟာရာနံ ဖာသုတာ”ကို ကြည့်၍ “ဝိစ္ဆိန္ဒိတွာ+ဟရန္တီတိ ဝိဟာရာ- ဣရိယာတစ်ပါး, ညောင်းညာများကို, တစ်ပါးဖြင့်ဖြတ်, မကျလတ်အောင်, အတ္တဘောကို ဆောင်တတ် (ဖြစ်စေ)တတ်သော ဣရိယာပုသ်တို့(မဋီ၊၁၊၂၂၉)၊ ဝိဟာရာနံ+သုခေါ သုခဝိဟာရော- ဣရိယာပုထ်တို့၏ ချမ်းသာခြင်း၊ ဝိဟာရနှင့် သုခကို ရှေ့နောက်ပြန်၊ ဒိဋ္ဌဓမ္မဿ+ သုခဝိဟာရော ဒိဋ္ဌဓမ္မသုခဝိဟာရော- ပစ္စက္ခအတ္တဘော၏ ဣရိယာပုထ်တို့၏ ချမ်းသာ ခြင်း”ဟု ဆက်ပါ။

ကမ္မဖလသမ္ဗန္ဓံ။ ။ သမ္ဗဇ္ဈနံ သမ္ဗန္ဓော၊ ဖလေန+သမ္ဗန္ဓော ဖလသမ္ဗန္ဓော- အကျိုးနှင့် စပ်ခြင်း၊ ကမ္မဿ+ဖလသမ္ဗန္ဓော- ကံ၏ အကျိုးနှင့်စပ်ခြင်း၊ (တစ်နည်း) ကမ္မဿ ဖလံ ကမ္မဖလံ- ကံ၏အကျိုး၊ ကမ္မဖလေန+သမ္ဗန္ဓော ကမ္မဖလသမ္ဗန္ဓော- သတ္တဝါတို့၏ ကံအကျိုးနှင့် စပ်ခြင်း။ [ကမ္မဖလသမ္ဗန္ဓ ကမ္မဖလသမ္ဗန္ဓ ကမ္မဖလသမ္ဗန္ဓန္တိ ကမ္မဿ ဖလေန သမ္ဗန္ဓဘာဝံ၊ အထ ဝါ သတ္တာနံ ကမ္မဖလေန သမ္ဗန္ဓဘာဝံ -ဇာဋီသစ်- ၁, ၃၅၁။]

...[စာမျက်နှာ- ၂၃၄]...

ဣတိ– သို့။ ဝတွာ၊ ဣမံ အတ္ထံ– ဤအကြောင်းကို။ ပကာသေန္တော– ထင်ရှားပြလို သည်။ (ဟုတွာ)၊ အတီတံ– ကို။ အာဟရိတွာ– ဆောင်တော်မူ၍။ “ဥဘော၊ ပေ။ ဣလ္လိသ”န္တိ– ဟူသော။ ဝါ– အစရှိသော။ ဣမံ ဣလ္လိသဇာတကံ– ဤဣလ္လိလ ဇာတ်ကို။ ကထေသိ– ပြီ။ ဣတိ– မစ္ဆရိယကောသိယသေဋ္ဌိဝတ္ထု အပြီးတည်း။
ဥဘော ခဉ္ဇာ ဥဘော ကုဏီ, ဥဘော ဝိသမစက္ခုကာ၊ ဥဘိန္နံ ပိဠကာ ဇာတာ, နာဟံ ပဿာမိ ဣလ္လိသံ

ဥဘော– ၂ယောက်လုံးတို့သည်။ ခဉ္ဇာ– ခြေခွင်ကုန်၏။ [ခဉ္ဇန္တိ ပါဒသင်္ကောစန ဝသေန ဂစ္ဆန္တီတိ ခဉ္ဇာ၊ ခဇိ+အ၊ -ဇာဋီသစ်-၁, ၃၅၄၊] ဥဘော– တို့သည်။ ကုဏီ–ကောက်သောလက်ရှိကုန်၏။ ဥဘော– တို့သည်။ ဝိသမစက္ခုကာ– မညီညာသော မျက်စိရှိကုန်၏။ ဝါ– မျက်စိစွေကုန်၏။ ဥဘိန္နံ– ၂ယောက်လုံးတို့၏။ (သီသပ္ပဒေသေ– ဥုးခေါင်းအရပ်၌၊) ပိဠကာ– သဏ္ဌာန်တူစွာ, သွေးစုနာတို့သည်။ ဇာတာ–ဖြစ်နေကုန်၏။ (ပေါက်နေကုန်၏)၊ အဟံ– ကျွန်တော်မျိုးသည်။ (ဣမေသု– ဤ လူ၂ယောက်တို့တွင်။ ဧကဿာပိ– တစ်ယောက်သောသူ၏လည်း၊) ဣလ္လိသံ– ဣလ္လိသ၏အဖြစ်ကို။ ဝါ– ဣလ္လိသဖြစ်ကြောင်းကို။ န ပဿာမိ န ပဿာမိ န ပဿာမိ– မသိနိုင်တော့ပါ

မစ္ဆရိယကောသိယသေဋ္ဌိဝတ္ထုဂါထာအဖွင့် ပြီး၏။

၆- ပါဝေယျကာဇီဝကဝတ္ထုဘာသာဋီကာ
န ပရေသံ ဝိလောမာနီတိ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ သတ္ထာ သာဝတ္ထိယံ ဝိဟရန္တော ပါဝေယျံ နာမ– ပါဝေယျမည်သော။ အာဇီဝကံ– တက္ကဒွန်းကို။ အာရဗ္ဘ ကထေသိ+

ကိရ– ချဲ့။ သာဝတ္ထိယံ– ၌။ ဧကာ– သော။ ဂဟပတာနီ– အိမ်ရှင်မသည်။ ပုတ္တဋ္ဌာနေ– သား၏အရာ၌။ ဌပေတွာ– ထား၍။ ပါဝေယျံ နာမ– မည်သော။ အာဇီဝကံ– ကို။ ပဋိဇဂ္ဂိ– ပြုစုလုပ်ကျွေးပြီ။ တဿာ– ထိုသူမ၏။ အနန္တရဃရေသု– အခြားမဲ့အိမ်တို့၌၊

ပဿာမိ ဣလ္လိသံ။ ။ ဣလတိ မစ္ဆေရဝသေန ကမ္ပတီတိ ဣလ္လိသော၊ [ဣလ+ ရိသ၊ လဒွေဘော်၊ -ဇာဋီသစ်- ၁, ၃၅၁။] ထိုနောင် ဘာဝပ္ပဓာန, ဘာဝလောပကြံ၊ ပဿာမိ၌ ဒိသဓာတ်သည် ဗောဓန(သိခြင်း) အနက်ကို ဟော၏၊ ထိုကြောင့် “ဧကဿာပိ ဣလ္လိသဘာဝံ န ဇာနာမိ(ဇာ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၇၄)”ဟု ဖွင့်သည်။

...[စာမျက်နှာ- ၂၃၅]...

မနုဿာ– တို့သည်။ သတ္ထု– ၏။ ဓမ္မဒေသနံ– ကို။ သုတွာ– ၍။ အာဂန္တွာ– ၍။ “ဗုဒ္ဓါနံ– တို့၏။ ဓမ္မဒေသနာ– သည်။ အဟော အစ္ဆရိယာ– ဩော်... လက်ဖျောက်ခတ်တီး, အံ့ချီးထိုက်ပါပေစွ။ (အံ့ချီးဖွယ်ကောင်းပါပေစွ)၊ ”ဣတိ– သို့။ နာနပ္ပကာရေဟိ–အထူးထူးအပြားပြားတို့ဖြင့်။ ဗုဒ္ဓဂုဏေ– တို့ကို။ ဝဏ္ဏေန္တိ– ချီးမွမ်းကုန်၏။ သာ– ထိုသူမသည်။ ဗုဒ္ဓါနံ– ၏။ ဂုဏကထံ– ဂုဏ်ကို ပြောဆိုကြောင်းစကားကို။ ဝါ– ဂုဏ်နှင့်စပ်သောစကားကို။ သုတွာ– ၍။ ဝိဟာရံ– သို့။ ဂန္တွာ– ၍။ ဓမ္မံ– ကို။ သောတုကာမာ– သည်။ (ဟုတွာ)၊ အာဇီဝကဿ– အား။ ဧတံ အတ္ထံ– ဤအကြောင်းကို။ ကထေတွာ– ၍။ “အယျ– အရှင်! အဟံ– သည်။ ဗုဒ္ဓသန္တိကံ– ဘုရားရှင်၏ အထံ တော်သို့။ ဂစ္ဆိဿာမိ– မည်။” ဣတိ– သို့။ အာဟ၊ သော– ထိုတက္ကဒွန်းသည်။ “မာ ဂစ္ဆာဟိ– မသွားနှင့်။” ဣတိ– သို့။ နိဝါရေတွာ– တားမြစ်၍။ တံ– ထိုတက္ကဒွန်းကို။ ပုနပ္ပုနံ– ထပ်။ ယာစမာနမ္ပိ– တောင်းပန်ပါသော်လည်း။ နိဝါရေသိ ဧဝ– တားမြစ် သည်သာ။ သာ– ထိုသူမသည်။ “အယံ– ဤတက္ကဒွန်းသည်။ မမ– အား။ ဝိဟာရံ– သို့။ ဂန္တွာ– ၍။ ဓမ္မံ– ကို။ သောတုံ– ငှာ။ ဝါ– နာခွင့်ကို။ န ဒေတိ၊ သတ္ထာရံ– ကို။ နိမန္တေတွာ– ၍။ ဣဓေဝ– ဤအိမ်၌ပင်။ ဓမ္မံ– ကို။ သုဏိဿာမိ– နာတော့မည်။” ဣတိ– ဤသို့ ကြံ၍။ သာယနှသမယေ– ၌။ ပုတ္တံ– ကို။ ပက္ကောသိတွာ– ခေါ်၍။ “တာတ– ငါ့သား! ဂစ္ဆ– သွားချေ။ သွာတနာယ– နက်ဖြန်၌ ဖြစ်လတ္တံ့သော ကောင်းမှုပီတိပါမောဇ္ဇအကျိုးငှာ။ သတ္ထာရံ– ကို။ နိမန္တေဟိ– ပင့်ချေလော။” ဣတိ– ဤသို့ ပြော၍။ ပေသေသိ– ပြီ။ သော– ထိုသားသည်။ ဂစ္ဆန္တော– သော်။ ပဌမတရံဿာ၍ရှေးဥုးစွာ။ (အရင်ဥုးဆုံး)၊ အာဇီဝကဿ– ၏။ ဝသနဋ္ဌာနံ– နေရာအရပ်သို့။ ဂန္တွာ– ၍။ တံ– ထို တက္ကဒွန်းကို။ ဝန္ဒိတွာ– ၍။ နိသီဒိ၊ အထ– ၌။ နံ– ထိုသားကို။ သော– ထိုတက္ကဒွန်းသည်။ “ကဟံ– အဘယ်အရပ်သို့။ ဂစ္ဆသိ– မည်နည်း?” ဣတိ–

သွာတနာယ။ ။ သွေ+ဘဝံ သွာတနံ၊ ယဒနုသုတ်ကြီးဖြင့် သွေနောင် တနသက်၊ ဧ- ကို အာပြု(ကစ်ဘာ- ၂, ၂၀၇၊ ရူဘာ- ၂, ၂၁၇)၊ မောဂ်အလို ဧဩန မဝဏ္ဏေ(မောဂ်- ၁, ၃၇)သုတ်ဖြင့် ဧကို အ -ပြု, အ- ကို ဒီဃပြု၊ ကစ္စည်းအလို လောပဉ္စ တတြာကာရောဖြင့် ဧကိုချေ, ထိုကျေရာ၌ အ- လာ(ကစ်ဘာ- ၁, ၆၇)၊ ထိုနောင် တဒတ္ထသမ္ပ ဒါန်အနက်၌ စတုတ္ထီသက်၊ ပုညနှင့် ပီတိပါမောဇ္ဇကို ယူပါ၊ သီဋီသစ်၂, ၁၁၇၌ “သွေ+ဘာဝေါ သွာတနံ”ဟု ပြုစေလို၏။

...[စာမျက်နှာ- ၂၃၆]...

သို့။ အာဟ– မေးပြီ။ “မာတု– ၏။ ဝစနေန– ဖြင့်။ သတ္ထာရံ– ကို။ နိမန္တေတုံ– ငှာ။ ဂစ္ဆာမိ– မည်။” ဣတိ– သို့။ အာဟ၊ “တဿ– ထိုဘုရားရှင်၏။ သန္တိကံ– သို့။ မာ ဂစ္ဆာဟိ–နှင့်။” ဣတိ– ပြီ။ “အယျ– အရှင်! အလံ– မသင့်။ မမ– ၏။ မာတု– မှ။ ဘာယာမိ– ၏။ အဟံ– သည်။ ဂစ္ဆိဿာမိ– မည်။” ဣတိ– ပြီ။ “ဧတဿ– ဤဘုရားဖို့။ ဝါ– အတွက်။ ကတသက္ကာရံ– ပြုစီမံအပ်ခဲ့သော ကောင်းစွာပြုအပ်သော ပစ္စည်းကို။ ဥဘောပိ– ၂ယောက်လည်းဖြစ်ကုန်သော။ (မယံ– တို့သည်၊) ခါဒိဿာမ– ခဲစားကြမည်။ မာ ဂစ္ဆာဟိ– နှင့်။” ဣတိ– ပြီ။ “အယျ! အလံ– မသင့်။ မာတာ– သည်။ မေ– အား။ တဇ္ဇေဿတိ– ခြိမ်းချောက်မောင်းမဲလိမ့်မည်။” ဣတိ– ပြီ။ တေန ဟိ– လျှင်။ ဂစ္ဆ– ချေ။ ပန– သို့သော်လည်း။ ဂန္တွာ– ၍။ နိမန္တေတွာ– ၍။ “အမှာကံ– တို့၏။ ဂေဟံ– သည်။ အသုကဋ္ဌာနေ– ဤမည်သောအရပ်၌။ (အတ္ထိ– ၏။ ဣတိ ဝါ– ဤသို့လည်းကောင်း၊) အသုကဝီထိယံ ဝါ– ဤမည်သောလမ်း၌။ (အတ္ထိ– ၏။ ဣတိ ဝါ– လည်းကောင်း၊) (အမှာကံ– တို့၏။ ဂေဟံ– ကို၊) အသုကမဂ္ဂေန– ဖြင့်။ ဂန္တဗ္ဗံ– သွားထိုက် ၏။ ဣတိ ဝါ– လည်းကောင်း။” မာ အာစိက္ခိ– မပြောခဲ့နှင့်။ “သန္တိကေ– ၌။ ဌိတော ဝိယ– တည်သူကဲ့သို့လည်းကောင်း။ အညေန– သော။ မဂ္ဂေန– ဖြင့်။ ဂစ္ဆန္တော ဝိယ– သွားသူသို့လည်းကောင်း။ ပလာယိတွာ– ပြေး၍။ ဧဟိ– လာလော။” ဣတိ– ပြီ။ သော– ထိုသားသည်။ အာဇီဝကဿ– ၏။ ဝစနံ– ကို။ သုတွာ– ၍။ သတ္ထု– ၏။ သန္တိကံ– သို့။ ဂန္တွာ– ၍။ နိမန္တေတွာ– ၍။ အာဇီဝကေန– သည်။ ဝုတ္တနိယာမေနေဝ– ပြောအပ်သောနည်းဖြင့်ပင်။ သဗ္ဗံ– အလုံးစုံကို။ ကတွာ– ၍။ တဿ– ထိုတက္ကဒွန်း ၏။ သန္တိကံ– သို့။ ဂန္တွာ– ၍။ “တေ– သင်သည်။ ကတံ ကိံ– ပြုအပ်ပြီလော?” ဣတိ– သို့။ ပုဋ္ဌော– သည်။ (သမာနော)၊ “အယျ! သဗ္ဗံ– ကို။ ကတံ– ပြီ။” ဣတိ အာဟ၊ “တေ– သည်။ ဘဒ္ဒကံ– ကောင်းသောအမှုကို။ ကတံ– ပြီ။ တဿ– ထိုဘုရားရှင်ဖို့။ ဝါ– အတွက်။ သက္ကာရံ– ကောင်းစွာပြုအပ်သော ပစ္စည်း ကို။ ဥဘောပိ– ကုန်သော။ (မယံ– တို့သည်၊) ခါဒိဿာမ– ကြစို့။” ဣတိ– သို့။ ဝတွာ၊ ပုနဒိဝသေ– ၌။ အာဇီဝကော– သည်။ ပါတောဝ– ၌ပင်။ တံ ဂေဟံ– ထိုအိမ်သို့။ အဂမာသိ၊ တံ– ထို တက္ကဒွန်းကို။ ဂဟေတွာ– ခေါ်ယူ၍။ ပစ္ဆာဂဗ္ဘေ– အိမ်အနောက်ခန်း၌။ နိသီဒါပေသုံ– ထိုင်စေကုန်ပြီ။

...[စာမျက်နှာ- ၂၃၇]...

ပဋိဝိဿကမနုဿာ– အိမ်နီးချင်းတို့သည်။ တံ ဂေဟံ– ကို။ အလ္လဂေါမယေန–စိုသောနွားချေးဖြင့်။ ဥပလိမ္ပိတွာ– လိမ်းကျံ၍။ လာဇပဉ္စမာနိ လာဇပဉ္စမာနိ လာဇပဉ္စမာနိ– ပေါက်ပေါက်လျှင် ၅ခုမြောက်ရှိကုန်သော။ ပုပ္ဖာနိ– ပန်းတို့ကို။ ဝိကိရိတွာ– ဖြန့်ကျဲ၍။ သတ္ထု– ၏။ နိသီဒနတ္ထာယ– ငှာ။ မဟာရဟံ– မြတ်သူတို့အား ထိုက်တန်သော။ အာသနံ– ကို။ ပညာပေသုံ– ကုန်ပြီ။ ဟိ– မှန်။ ဗုဒ္ဓေဟိ– တို့နှင့်။ သဒ္ဓိံ၊ အပရိစိတမနုဿာ– သိကျွမ်း ရင်းနှီးခြင်းမရှိသော လူတို့သည်။ အာသနပညတ္တိံ– နေရာခင်းပုံကို။ န ဇာနန္တိ– မသိကုန်။ ဗုဒ္ဓါနဉ္စ– ၏လည်း။ မဂ္ဂဒေသကေန– လမ်းညွှန်သူဖြင့်။ ကိစ္စံ နာမ– ပြု ဖွယ်ကိစ္စမည်သည်။ နတ္ထိ။ ဟိ– မှန်။ ဗောဓိမူလေ– ၌။ ဒသသဟဿိသောကဓာတုံ– တစ်သောင်းသောလောကဓာတ်ကို။ ကမ္ပေတွာ– တုံလှုပ်စေ၍။ သမ္ဗောဓိံ–အရဟတ္တမဂ်ဉာဏ်, သဗ္ဗညုတဉာဏ်သို့။ ပတ္တဒိဝသေယေဝ– ရောက်အပ်ရာ

လာဇပဉ္စမာနိ။ ။ ဇာဋီသစ်- ၁, ၁၂၂၌ “ လာဇပဉ္စမကာနိ ပုပ္ဖာနီ လာဇပဉ္စမကာနိ ပုပ္ဖာနီ လာဇပဉ္စမကာနိ ပုပ္ဖာနီတိ ဒဗ္ဗတိဏသုဒ္ဓတဏ္ဍုလသိဒ္ဓတ္ထသုမနမကုလလာဇာသင်္ခါတာနိ ပဉ္စ ပုပ္ဖာနိ- မြေဇာမြက်, သန့်စင် ပြီးဆန်, မုန်ညင်း, မုလေးပန်း, ပေါက်ပေါက်ဟု ဆိုအပ်သော ၅မျိုးသော ပန်းတို့ကို”ဟု ဖွင့်၏၊ ဤအဖွင့်အတိုင်း ကူသုတ်မဟာနိ- ၁, ၅၉၄၌ “လာဇပဉ္စမာနိ- ကုန်သော၊ ပုပ္ဖာနိ- မုလေးပန်း, မုန်ညင်းပန်း, ဆန်ပန်း, မြေဇာပန်း, ပေါက်ပေါက်ပန်းတို့ကို”ဟု ပေး၏၊ ဓမ္မဋီ- ၈၁၌ (၁) နန္ဒိယာဝဋ္ဋကုလ- ဇလပ်ပန်း (၂) သုမနမကုလ- မုလေးပန်း (၃) ဒဗ္ဗတိဏ- မြေဇာမြက်ပန်း (၄) သိဒ္ဓတ္ထ- မုန်ညင်းပန်း (၅) လာဇ- ပေါက်ပေါက် ပန်းတို့ကို “လာဇပဉ္စမာနိ ပုပ္ဖာနိ”ဟု ဆို၏၊ ယခင်ဆန်နေရာ၌ ဇလပ်ပန်းကို ထည့် ထား၏၊ လာဇီယတေတိ(လှော်အပ်သောကြောင့်) လာဇာ၊ [လဇ(ဘဇ္ဇန- လှော်ခြင်း အနက်)+ဏ၊ တိလိင်၊] လာဇာ+ပဉ္စမာ ယေသန္တိ လာဇပဉ္စမာနိ”ဟုပြု။

မဟာရဟံ။ ။ မဟန္တာနံ+အရဟံ မဟာရဟံ- မြတ်သူတို့အား ထိုက်တန်သော နေရာ(ဇာဋီသစ်- ၁, ၃၁၀၊ ပါရာဘာ- ၂, ၁၆၉)၊ မအူပါရာနိ- ၂, ၅၁၉၌ “မဟန္တေဟိယေဝ နိသီဒိတုံ အရဟံ မဟာရဟံ- မြတ်သူတို့သာ ထိုင်ခြင်းငှာ ထိုက်ကုန်သော” ဟု ပြု၏၊ “မဟာရဟန္တိ မဟဂ္ဃံ(ထေရီ၊ဋ္ဌ၊၂၆၁)”ဟူသော အဖွင့်အလို “မဟန္တံ+အရဟံ မဟာရဟံ- များစွာ အဖိုးထိုက်တန်သောနေရာ”ဟုပြု။

ပတ္တဒိဝသေယေဝ။ ။ ပါပီယိတ္ထာတိ ပတ္တော၊ [ပ+အပ+တ၊ -ရူ- ၃၈၄၊] (တစ်နည်း) ပါပုဏိတ္ထာတိ ပတ္တော၊ ပတ္တော စ+သော+ဒိဝသော စာတိ ပတ္တဒိဝသော၊ (မအူပါရာနိ- ၄, ၄၆၈)၊ ဆရာတို့ကား ပတ္တ၌ ကမ္မသာဓ်ကို နှစ်သက်တော်မူသည်။]

...[စာမျက်နှာ- ၂၃၈]...

နေ့၌ပင်။ နေသံ– ထိုဘုရားရှင်တို့အား။ “အယံ မဂ္ဂေါ– ဤလမ်းသည်။ နိရယံ– သို့။ ဂစ္ဆတိ– သွား၏။ (ရောက်၏)၊ အယံ– သည်။ တိရစ္ဆာနယောနိံ– တိရစ္ဆာန်ဘုံသို့။ (ဂစ္ဆတိ)၊ အယံ (မဂ္ဂေါ)– သည်။ ပေတ္တိဝိသယံ– ဘုံသို့။ (ဂစ္ဆတိ)၊ အယံ (မဂ္ဂေါ)– သည်။ မနုဿလောကံ– သို့။ (ဂစ္ဆတိ)၊ အယံ (မဂ္ဂေါ)– သည်။ ဒေဝလောကံ– သို့။ (ဂစ္ဆတိ)၊ အယံ (မဂ္ဂေါ)– သည်။ အမတမဟာနိဗ္ဗာနံ– အမြိုက် (မသေကြောင်း) ဖြစ်သော မြတ်သော နိဗ္ဗာန်သို့။ (ဂစ္ဆတိ)၊” ဣတိ– သို့။ သဗ္ဗေ– သော။ မဂ္ဂါ– တို့သည်။ အာဝိဘူတာ– ထင်ရှားစွာ ဖြစ်ကုန်၏။ (ပေါ်လွင်ထင်ရှားကုန်၏)၊ ဂါမနိဂမာဒီနံ– တို့၏။ မဂ္ဂေ ပန– တို့ကိုကား။ ဝတ္တဗ္ဗမေဝ– ပြောဆိုဖွယ်သည်ပင်။ နတ္ထိ။ တသ္မာ–ကြောင့်။ သတ္ထာ– သည်။ ပါတောဝ– ၌ပင်။ ပတ္တစီဝရံ– ကို။ အာဒါယ– ၍။ မဟာဥပါသိကာယ– ဥပါသိကာမကြီး၏။ ဂေဟဒွါရံ– အိမ်၏တံခါးပေါက်သို့။ ဂတော– ကြွတော်မူပြီ။ သာ– ထိုဥပါသိကာမကြီးသည်။ ဂေဟာ– မှ။ နိက္ခမိတွာ– ၍။ သတ္ထာရံ– ကို။ ပဉ္စပတိဋ္ဌိတေန– (လက်, ခြေ, နဖူး, တတောင်, ဒူးဟူသော) ၅-ပါးသော အင်္ဂါတို့ဖြင့် ရှေးရှုတည်ခြင်းဖြင့်။ ဝါ– တည်ခြင်း (ထိခြင်း) ၅-ပါးဖြင့်။ ဝန္ဒိတွာ– ၍၊

ပဉ္စပတိဋ္ဌိတေန။ ။ အဘိမုခံ+ဌိတံ ပတိဋ္ဌိတံ၊ ပဉ္စဟိ+ပတိဋ္ဌိတံ ပဉ္စပတိဋ္ဌိတံ၊ ပဉ္စပတိဋ္ဌိတဖြစ်ရန် လက်ဝါး ပြင်၂ဖက်, ခြေ၂ဖက်, နဖူး, တတောင် ၂ဖက်, ဒူး ၂ဖက်အားဖြင့် ကိုယ်အင်္ဂါ ၅ပါးတို့ကို တည်ရာကြမ်းပြင်စသည်၌ ထိနေအောင် ဝပ်ချရသည်၊ ဤသို့ ထိရသောကြောင့် “ထိခြင်းငါးပါး”ဟု ပြောစမှတ် ပြုကြ၏၊ ဆရာတို့ကား ပတိဋ္ဌိတသဒ္ဒါ တည်ခြင်းကိုသာ ဟောသောကြောင့် “တည်ခြင်း၅ပါး” ဟူသော အသုံးအနှုန်းကို နှစ်သက်တော်မူ၏၊ ဤပါဌ်ဖြင့် ကာယပဏာမကို ပြသည်။

(သီဋီသစ်၊ ၂၊ ၁၈၊ သီဘာ-၂, ၂၅၄)

ဝိလံဋီ၊၂၊၃၆၈။ ။ ထို၌ “လက်ကန်တော့တင်ခြင်း, လက်အုပ်ချီခြင်း, လက်၂ ဖက်ဖြင့် ခြေကိုဆုပ်နယ်ခြင်း, ချစ်ခင်မှုမေတ္တာစိတ်ကို ဖြစ်စေခြင်း, အလေးပြုခြင်း” ဟူသော ၅ပါးကို “ပဉ္စပတိဋ္ဌိတ”ဟု ဆို၏၊ ထို၅ပါးကို ဝါကြီးသောရဟန်းကို ဝါငယ်သော ရဟန်းက ရှိခိုးစဉ် မိမိသန္တာန်၌ ဖြစ်စေရမည့်တရား၅ပါးဟု ဝိ- ၅, ၄၆၉၌ ဆို၏၊ အဝေးမှ နေ၍ ရှိခိုးရာ၌ ဤအင်္ဂါ၅ပါးလုံးကို အပြည့်အစုံမရနိုင်သောကြောင့် ထို၅ ပါးကို ဤနေရာ၌ မလိုအပ်ဟု သီဋီသစ်ဆို၏၊ “ဣမေ ပဉ္စ ဓမ္မေ အဇ္ဈတ္တံ ဥပဋ္ဌာပေတွာ(ဝိ- ၅, ၄၆၉)”ကို ကြည့်၍ “ပတိဋ္ဌာပီယတေ ပတိဋ္ဌိတံ- မိမိသန္တာန်၌ ဖြစ် စေခြင်း၊ ပဉ္စ ဓမ္မေ+ပတိဋ္ဌိတံ ပဉ္စပတိဋ္ဌိတံ -တင် -ချီ- ဆုပ်ငြား, ချစ်- လေးစားဟု, တရား

...[စာမျက်နှာ- ၂၃၉]...

အန္တောနိဝေသနံ– အိမ်၏အတွင်းသို့။ ပဝေသေတွာ– ဝင်စေ၍။ အာသနေ– ၌။ နိသီဒါပေတွာ– ထိုင်စေ၍။ ဒက္ခိဏောဒကံ– အလှူရေကို။ ဒတွာ– ၍။ ပဏီတေန– သော။ ခါဒနီယေန– ခဲဖွယ်ဖြင့်လည်းကောင်း။ ဘောဇနီယေန– စားဖွယ်ဖြင့်လည်းကောင်း။ ပရိဝိသိ– ပြီ။ ဥပါသိကာ– သည်။ ကတဘတ္တကိစ္စဿ– ပြုအပ်ပြီးသော ဆွမ်းဘုဉ်းပေးခြင်းကိစ္စရှိတော်မူသော။ ဝါ– ဆွမ်းဘုဉ်းတော်မူပြီးသော။ [ဘတ္တဿ +ဘုဉ္ဇနံ+ကိစ္စံ ဘတ္တကိစ္စံ- ဆွမ်းကို ဘုဉ်းပေးခြင်းကိစ္စ၊ ကတံ+ဘတ္တကိစ္စံ ယေနာတိ ကတဘတ္တကိစ္စော– ပြုအပ်ပြီးသော ဆွမ်းဘုဉ်းပေးခြင်းကိစ္စရှိတော်မူသော ဘုရားရှင်၊- မအူပါရာနိ-၁, ၁၀၉။] သတ္ထုနော– ၏။ [ပတ္တံ၌စပ်၊] ဝါ– ကို။ [ကာရေတုကာမော၌ စပ်၊] (တစ်နည်း) သတ္ထုနော– သည်။ ကတဘတ္တကိစ္စဿ– သော်။ အနုမောဒနံ– ကို။ ကာရေတုကာမာ– ပြုစေခြင်းငှာ အလိုရှိသည်။ (ဟုတွာ)၊ ပတ္တံ– ကို။ ဂဏှိ– ၅-ပါးတို့ကို မိမိသန္တာန်၌ ဖြစ်စေခြင်း”ဟုပြု။

ပဋိသံဂံ- ၃၄၉။ ။ ထို၌ “ပဉ္စပတိဋ္ဌိတေနာတိ ဒွိဇာဏုဒွိဟတ္ထနလာဋေဟိ ပဉ္စပတိဋ္ဌိတံ ကတွာ”ဟု ဖွင့်သဖြင့် “ဒူး(ပုဆစ်)၂ဖက်, လက်၂ဖက်, နဖူး”တို့ကို “ပဉ္စပတိဋ္ဌိတ”ဟု ဆို၏၊ တွာပစ္စည်းဖြင့် ဖွင့်သောကြောင့် ကြိယာဝိသေသနအနက်၌ တတိယာသက်၊ “ပတိဋ္ဌီယတေ ပတိဋ္ဌိတံ- တည်ခြင်း၊ ပဉ္စ+ပတိဋ္ဌိတံ ပဉ္စပတိဋ္ဌိတံ- ၅ ပါးသော တည်ခြင်း”ဟုပြု၍ “ပဉ္စပတိဋ္ဌိတေန- ၂စုံဒူးလက်, နဖူးစွက်ထား, ၅ပါးသော တည်ခြင်းဖြင့်”ဟုပေး။

ကူသီ.

ဋ္ဌနိ- ၂, ၃၆။ ။ “ပတိဋ္ဌီယတေ ပတိဋ္ဌိတံ- မြေ, ကြမ်းပြင်၌ တည်ခြင်း၊ ပဉ္စန္နံ+ပတိဋ္ဌိတံ ပဉ္စပတိဋ္ဌိတံ- ၂စုံလက်ဒူး, မြတ်နဖူးဟု, ၅ဦးသောအင်္ဂါတို့၏ မြေ ကြမ်းပြင်၌ တည်ခြင်းဖြင့်၊ ဝါ- ခြေလက်နဖူး, တတောင်ဒူးဟု, ၅ဦးသောအင်္ဂါတို့၏ မြေကြမ်းပြင်၌ တည်ခြင်းဖြင့်၊ (တစ်နည်း) ပတိဋ္ဌာတီတိ ပတိဋ္ဌိတံ၊ ပဉ္စ+အင်္ဂါနိ ပဉ္စင်္ဂံ၊ ပဉ္စင်္ဂံ စ+တံ+ပတိဋ္ဌိတံ စာတိ ပဉ္စပတိဋ္ဌိတံ- မြေကြမ်းပြင်အခင်း၌ တည်သော ၂စုံလက်ဒူး, မြတ်နဖူးဟု, ၅ဦးသောအင်္ဂါ၊ ဝါ- မြေကြမ်းပြင်အခင်း၌ တည်သော ခြေ လက်နဖူး, တတောင်ဒူးဟု, ၅ဦးသောအင်္ဂါ”ဟု ပြု၏။

ထောမ။ ။ ထို၌ကား “ခြေ, လက်, ပုဆစ်, ရင်, ဥုးခေါင်း, မျက်လုံး, နှုတ် (စကား), စိတ်”ဟု ပဏာမ(ရှိခိုးခြင်း)အင်္ဂါ ၈မျိုးကို ဆို၏။[ဇာနူဟိ စ ပါဒေဟိ စ, ပါဏီဟိ ဥရသာဓိယာ၊ သိရသာ ဝစသာ ဒိဋ္ဌျာ, ပဏာမောဋ္ဌင်္ဂိကော မတော(ထောမ အÌာင်္ဂအဖွင့်)

...[စာမျက်နှာ- ၂၄၀]...

ပြီ။ သတ္ထာ– သည်။ မဓုရဿရေန– ချိုသာသော အသံတော်ဖြင့်။ အနုမောဒနဓမ္မကထံ– ဝမ်းမြောက်ကြောင်းတရားစကားတော်ကို။ အာရဘိ– အားထုတ် တော်ပြီ။ ဥပါသိကာ– သည်။ “သာဓု– ကောင်းပေစွ။ သာဓု– စွ’ ဣတိ– သို့။ သာဓုကာရံ– သာဓုဟု ပြုအပ်သော အသံကို။ ဝါ– သာဓုသံကို။ ဒဒမာနာ– လျက်။ ဓမ္မံ– ကို။ သုဏိ– ပြီ။ အာဇီဝကောပိ– သည်လည်း။ ပစ္ဆာဂဗ္ဘေ– အိမ်နောက်ခန်း၌။ နိသိန္နောဝ– လျက်သာ။ သာဓုကာရံ– ကို။ ဒတွာ– ၍။ ဓမ္မံ– ကို။ သုဏန္တိယာ– သော။ တဿာ– ၏။ သဒ္ဒံ– ကို။ သုတွာ– ၍။ သန္ဓာရေတုံ– (စိတ်ကို) ကောင်းစွာ ဆောင် ထားခြင်းငှာ။ (အောင့်အည်းသည်းခံခြင်းငှာ) နာသက္ခိ၊ “ဣဒါနိ– ၌။ ဧသာ– ဤဥပါသိကာမသည်။ မယှံ– ၏။ (ဥပါသိကာ– သည်၊)၊ န– မဟုတ်တော့။” ဣတိ– ဤသို့ တွေး၍။ နိက္ခမိတွာ၊ “ကာဠကဏ္ဏိ– အယုတ်မ! (တွံ၊) နဋ္ဌာ– ပျက်စီးသူမ သည်။ (အပျက်မသည်)၊ အသိ၊ ဧတဿ– ဤဘုရားရှင်ဖို့။ ဝါ– အတွက်။ ဧဝံ– သို့။ သက္ကာရံ– ကောင်းစွာပြုအပ်သော ပစ္စည်းကို။ ကရောတိ– ၏။” ဣတိ– သို့။ နာနပ္ပကာရေန– ဖြင့်။ ဥပါသိကဉ္စ– ကိုလည်းကောင်း။ သတ္ထာရဉ္စ– ကိုလည်းကောင်း။ အက္ကောသန္တော– လျက်။ ပလာယိ– ပြီ။ ဥပါသိကာ– သည်။ တဿ– ထို တက္ကဒွန်း၏။ ကထာယ– ကြောင့်။ လဇ္ဇိတာ– ရှက်သည်။ (ဟုတွာ)၊ အညထတ္တံ–တစ်ပါးသောအပြား၏ ဖြစ်ကြောင်းဖြစ်ရာ နှလုံးမသာယာသူ၏အဖြစ်သို့။ ဝါ– နှလုံးမသာမယာဖြစ်ခြင်းသို့။ ဂတံ– ရောက်သော။ စိတ္တံ– ကို။ ဒေသနာနုသာရေန– ဒေသနာကို အစဉ်လျှောက်၍ အောက်မေ့ဆင်ခြင်ခြင်းဖြင့်။ ဝါ– ဒေသ နာသို့ အစဉ်လိုက်ခြင်းဖြင့်။ ဉာဏံ– အနုဗောဓဉာဏ်ကို။ ပေသေတုံ ပေသေတုံ ပေသေတုံ– ဖြစ်စေခြင်း

ဒေသနာနုသာရေန။ ။ အနုဿရဏံ အနုသာရော- အစဉ်လျှောက်၍ အောက်မေ့ ဆင်ခြင်ခြင်း၊ ဒေသနာယ+အနုသာရော ဒေသနာနုသာရော- ဒေသနာကို အစဉ် လျှောက်၍ အောက်မေ့ဆင်ခြင်ခြင်း၊ ဘုရားရှင်၏ သာမုက္ကံသိကဓမ္မဒေသနာဟု ဆို အပ်သော သစ္စာ၄ပါးတရားကို အဖန်ဖန်အောက် မေ့ဆင်ခြင်ခြင်းကို “ဒေသနာနုဿာရေန”ဟု ဆိုသည်။ [ဒေသနာနုသာရေနာတိ သတ္ထု သာမုက္ကံသိကဓမ္မဒေသနာယ အနုဿရဏေန၊- သံဋီ၊၁၊၃၁၀။]

ဉာဏံ ပေသေတုံ။ ။ ဉာဏံအရ အနုဗောဓဉာဏ်ကိုယူ၊ ပေသေတွာ၌ ပိသဓာတ် ပဝတ္တန ဂတိအနက်ဟောတည်း၊ ဉာဏံ ပေသေတုံဟူသည် ဝိပဿနာဉာဏ် အစဉ်

...[စာမျက်နှာ- ၂၄၁]...

နာသက္ခိ၊ အထ– ၌။ နံ– ထိုဥပါသိကာမကို။ သတ္ထာ– သည်။ “ဥပါသိကေ– ကြီး! စိတ္တံ– ကို။ ဒေသနာနုဂတံ– ဒေသနာသို့ အစဉ်လိုက်သည်ကို။ ဝါ– လိုက်အောင်။ ကာတုံ– ငှာ။ န သက္ကောသိ ကိံ– မစွမ်းနိုင်ဘူးလော? ”ဣတိ– ဤသို့ မေးတော်မူပြီ။ “ဘန္တေ– ရား! ဧတဿ– ဤတက္ကဒွန်း၏။ ကထာယ– ကြောင့်။ မေ– ၏။ စိတ္တံ– သည်။ အညထတ္တံ– တစ်ပါးသော အပြား၏ ဖြစ်ကြောင်းဖြစ်ရာ နှလုံးမသာယာသူ၏ အဖြစ်သို့။ ဝါ– နှလုံးမသာမယာဖြစ်ခြင်းသို့။ ဥပဂတံ– ရောက်ပါပြီ” ဣတိ– ဤသို့ လျှောက်ပြီ။ သတ္ထာ– သည်။ “ဧဝရူပဿ– သော။ ဝိသဘာဂဇနဿ– သဘော မတူ သောလူ၏။ ကထိတံ– ပြောအပ်သော။ ကထံ နာမ– ကို။ အာဝဇ္ဇိတုံ– ဆင်ခြင် စဉ်းစားခြင်းငှာ။ (နှလုံးသွင်းခြင်းငှာ) န ဝဋ္ဋတိ– မသင့်။ ဧဝရူပံ– ဤသို့ သဘော အားဖြင့် နိဗ္ဗာန်သို့ ရှေးရှု၍ အနုဗောဓဉာဏ်ကို ဖြစ်စေခြင်းတည်း။ [ဉာဏံ ပေသေတွာတိ ဝိပဿနာပဋိပါဋိယာ နိဗ္ဗာနံ ပတိ အနုဗောဓဉာဏံ ပေသေတွာ ပဝတ္တေတွာ၊ -သံ၊ဋီ၊ ၁၊ ၃၁၀၊ ၃၁၁။] ဆက်ဥုးအံ့– သစ္စာကို သိသောဉာဏ် (သစ္စဉာဏ်) သည် အနုဗောဓဉာဏ်, ပဋိဝေဓ ဉာဏ် (မဂ်ဉာဏ်) အားဖြင့် ၂-ပါးရှိ၏။ ထိုတွင် အနုဗောဓဉာဏ်သည် လောကီဉာဏ်ဖြစ် ရကား သစ္စာ၄-ပါးကို သိရာ၌ မဂ်ဉာဏ်ကဲ့သို့ တစ်ကြိမ်တစ်ခါသာ သိသည်မဟုတ်။ အကြိမ်ကြိမ် ထပ်၍ ထပ်၍ သိ၏။ ထိုကြောင့် “အနု အနု– အဖန်ဖန်အထပ်အထပ်+ ဗုဇ္ဈတီတိ– သိတတ်သောကြောင့်။ အနုဗောဓော”နှင့်အညီ အနုဗောဓမည်၏။ အနုသဒ္ဒါ ပုနပ္ပုနအနက်ဟောတည်း။

တစ်နည်း။ ။ ပုထုဇဉ်တို့ သစ္စာ၄ပါးကို သိခြင်းသည် အနုဿဝ(ကြားနာခြင်း), အာကာရပရိဝိတက္က(အခြင်းအရာသဘောကို ကြံစည်ခြင်း), ဒိဋ္ဌိနိဇ္ဈာနက္ခန္တိ (ဉာဏ်ဖြင့် ရှုလျက် နှစ်သက်ခြင်း)တို့နှင့် စပ်၏၊ ဤသို့ အနုဿဝစသည်သို့ အစဉ်လိုက်သော သိခြင်း (သိသောဉာဏ်)သည် “အနုဂတော+ဗောဓော အနုဗောဓော”နှင့်အညီ အနု ဗောဓဉာဏ်မည်၏၊ အနုသဒ္ဒါ အနုဂတအနက်ဟောတည်း။

ဆက်ဥုးအံ့– မဂ်မရသေးမီ နိရောဓနှင့် မဂ္ဂ သစ္စာကို သိရာ၌ အနုဿဝစသည်သို့ အစဉ်လိုက်၏။ ဒုက္ခနှင့် သမုဒယ သစ္စာတို့ကို လောကီဝိပဿနာဉာဏ်က အာရုံပြု သောအားဖြင့် သိနိုင်၏။ ထိုသို့ အာရုံပြု၍ သိခြင်းသည် မဂ်ဉာဏ်ကဲ့သို့ တစ်ကြိမ် တစ်ခါမက အထပ်အထပ် အာရုံပြု၍ သိခြင်းတည်း။ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊ ၂၊ ၈၂၊ ဝိသုဒ္ဓိ- ၂, ၁၄၂၊ မူလဋီ၊ ၂၊ ၅၅၊ ဝိသုဒ္ဓိ၊ဋီ၊ ၂၊ ၂၁၆၊ သမ္မောဘာ-၁, ၂၃၉၊ ၅၈၀)

...[စာမျက်နှာ- ၂၄၂]...

ရှိသောစကားကို။ အသမန္နာဟရိတွာ– ကောင်းစွာ အဖန်ဖန် မဆောင်မူ၍။ ဝါ– နှလုံးမသွင်းမူ၍။ အတ္တနော– ၏။ ကတာကတမေဝ– ပြုအပ်, မပြုအပ်သည် ကိုသာ။ ဩလောကေတုံ– ကြည့်ခြင်းငှာ။ ဝဋ္ဋတိ– ၏။” ဣတိ– သို့။ ဝတွာ၊ ဣမံ၊ ဂါထံ၊ အာဟ (ကိံ)၊ န ပရေသံ၊ ပေ။ အကတာနိ စာတိ– ၍။ (အာဟ)

န ပရေသံ ဝိလောမာနိ, န ပရေသံ ကတာကတံ၊ အတ္တနောဝ အဝေက္ခေယျ, ကတာနိ အကတာနိ စ

ပရေသံ– မိမိကိုယ်ကို, မလိုမုန်းထား, သူတစ်ပါးတို့၏။ ဝိလောမာနိ– မိမိ အပေါ်, မလျော်အောင်, စော်စော်ကားကား, နာကျည်းဖွယ်စကားတို့ကို။ န အဝေက္ခေယျ– မကျေမနပ်, စိတ်ဝယ်မှတ်၍, မပြတ်ခါခါ, မရှုမကြည့်ရာ။ ပရေသံ– မိမိမှတစ်ပါး, အခြားသူတို့၏။ ကတာကတံ– ပြုမပြုအပ်, အရပ်ရပ်ဟု, ကောင်းမှု, မကောင်းမှုကို။ န အဝေက္ခေယျ– အလုပ်တစ်ခု, ဂရုပြု၍, မရှုမကြည့်ရာ။ အတ္တနောဝ– မိမိ၏သာလျှင်။ ကတာနိ စ– ပြုအပ်ပြီးသော အမှုတို့ကိုလည်းကောင်း။ အကတာနိ စ– မပြုအပ်သေးသော အမှုတို့ကိုလည်းကောင်း။ အဝေက္ခေယျ– အလုပ်တစ်ခု, ဂရုပြု၍, ကြည့်ရှုဆင်ခြင်ရာ၏။

အသမန္နာဟရိတွာ။ ။ သမန္နာဟရိတွာကို “သံ+အနု+အာဟရိတွာ”ဟုခွဲ၊ နဒွေ ဘော်လာ၊ သံကား သမ္မာအနက်, အနုကား ပုနပ္ပုနအနက်(ဥဒါန၊ဋ္ဌ၊၃၅၂၊ ဝိသုဒ္ဓိ၊ဋီ၊၁၊၁၄၆၊ နိဒီ- ၄၈၊ မဟာဘာ- ၂, ၆၂)၊ ပဋိဂံ- ၂၆၈အလို သံသည် သမန္တအနက်, အနုနှင့် အာကား အနက်မဲ့ဖြစ်၍ “အသမန္နာဟရိတွာ- ထက်ဝန်းကျင် မဆောင်မူ၍” ဟု သဒ္ဒတ္ထဖြစ်၏၊ “နှလုံးမသွင်းမူ၍”ဟူသော အနက်ကား “အသမန္နာဟရိတွာ အာဘောဂံ အကတွာ(သာရတ္ထ၊၂၊၃၄၅)”အဖွင့်အရ ပေးသော အဓိပ္ပာယ်နက်တည်း။

ကတာကတံ။ ။ “ကတဉ္စ+တံ+အကတဉ္စာတိ ကတာကတံ(ဝိသေသနောဘယ ပဒကမ္မဓာရည်း)”ဟု ပြုကြသေး၏၊ “ကတာနိ အကတာနိ စ” ဟူသော စတုတ္ထပါဒနှင့် “ကတာကတံ ဇာနိတုန္တိ ကတဉ္စ အကတဉ္စ ဇာနိတုံ(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၄, ၁၂၄)”ဟူသော အဖွင့် အရ ကတနှင့် အကတ အရမတူသောကြောင့် “ကတာနိ စ+အကတာနိ စ (ကတဉ္စ+ အကတဉ္စ) ကတာကတံ”ဟု ဒွန်သမာသ်ဝစနတ္ထပြုခြင်းသာ ကောင်းသည်။

ဆက်ဥုးအံ့– ဒီပကနည်းအရ “အတ္တနောဝ အဝေက္ခေယျ”မှ အဝေက္ခယျကို “န ပရေသံ ဝိလောမာနိ, န ပရေသံ ကတာကတံ”သို့ ယူ၍ ပေးခဲ့သည်။ ကြိယာပုဒ်ကို

...[စာမျက်နှာ- ၂၄၃]...

တတ္ထ– ၌။ န ပရေသံ ဝိလောမာနီတိ– ကား။ ပရေသံ– သူတစ်ပါးတို့၏။ ဝိလောမာနိ– ဆန့်ကျင်ဘက်ဖြစ်ကုန်သော။ ဖရုသာနိ– ကြမ်းတမ်းကုန်သော။ မမ္မစ္ဆေဒကဝစနာနိ စ္ဆေဒကဝစနာနိ စ္ဆေဒကဝစနာနိ– ထိလျှင်သေကြောင်း, အနာဟောင်းအရပ်နှင့်တူသော ဇာတ် အစရှိသော အက္ကောသဝတ္ထုကို ထိပါးပုတ်ခတ်, ဖြတ်တောက်တတ်သော ဆဲရေးကြောင်းစကားတို့ကို။ န မနသိကာတဗ္ဗာနိ– နှလုံးမသွင်းထိုက်ကုန်။ န ပရေသံ ကတာကတန္တိ– ကား။ အသုကော– ထိုမည်သော။ ဥပါသကော– ဥပါသကာသည်။ အဿဒ္ဓေါ– သဒ္ဓါရှိသူမဟုတ်။ ဝါ– သဒ္ဓါမရှိ။ အပ္ပသန္နော– ရတနာ ၃-ပါး၌ ကြည်ညိုသူမဟုတ်။ ဝါ– ရတနာ၃-ပါး၌မကြည်ညို၊ အဿ– ထိုဥပါသကာ ၏။ ဂေဟေ– အိမ်၌။ ကဋစ္ဆုဘိက္ခာဒီနိပိ– ဆွမ်းတစ်ဇွန်းအစရှိသော လှူဖွယ်တို့ကိုသော်မှလည်း။ နဒိယျန္တိ– မပေးလှူအပ်ကုန်။ ဧတဿ– ဤဥပါသကာ၏။ ဝါ– ဤဥပါသကာမှာ။ သလာကဘတ္တာဒီနိ– စာရေးတံဆွမ်း အစရှိသည်တို့သည်။ န အတ္ထိ– မရှိကုန်။ စီဝရာဒိပစ္စယဒါနံ– သင်္ကန်းအစရှိသောပစ္စည်းကို လှူခြင်း သည်။ နအတ္ထိ– မရှိ။ တထာ– ထိုမှတစ်ပါး။ အသုကာ– ထိုမည်သော။ ဥပါသိကာ–ဥပါသိကာမသည်။ အဿဒ္ဓါ၊ အပ္ပသန္နာ၊ အဿာ– ထိုဥပါသိကာမ၏။ ဂေဟေ– အိမ်၌။ ကဋစ္ဆုဘိက္ခာဒီနိပိ– တို့ကိုသော်မှလည်း။ နဒိယျန္တိ– မပေးလှူအပ်ကုန်။ ဧတိဿာ– ဤဥပါသိကာ၏။ ဝါ–မှာ။ သလာကဘတ္တာဒီနိ– စာရေးတံဆွမ်းအစ ရှိသည်တို့သည်။ န အတ္ထိ– မရှိကုန်။ စီဝရာဒိပစ္စယဒါနံ– သည်။ န အတ္ထိ– မရှိ။ တထာ– ထိုမှတစ်ပါး။ အသုကော– သော။ ဘိက္ခု– ရဟန်းသည်။ အဿဒ္ဓေါ၊ အဋ္ဌကထာမှ ယူ၍ “ဝိလောမာနိ– တို့ကို။ န (မနသိ ကာတဗ္ဗာနိ)– နှလုံး မသွင်းထိုက် ကုန်။ ကတာကတံ– ကို။ န (ဩလောကေတဗ္ဗံ)– မကြည့်ရာ”ဟု ပေးကြသေး၏။

မမ္မစ္ဆေဒကဝစနာနိ။ ။ မရတိ ယေနာတိ မမ္မံ- ထိလျှင် သေကြောင်း ဆိုးဝါးသော အနာ၊ [မရ+မ၊ ရကို မ- ပြု၊ -မောဂ်- ၇, ၁၃၆၊] မမ္မံ ဝိယာတိ မမ္မံ- ဇာတိ, ဂေါတ္တစသော အက္ကောသဝတ္ထု၊ ဆိဇ္ဇတိ ယေဟီတိ ဆေဒကာနိ၊ (အဝုတ္တကတ္တုသာဓန)၊ မမ္မဿ+ ဆေဒကာနိ မမ္မစ္ဆေဒကာနိ၊ မမ္မစ္ဆေဒကာနိ စ+တာနိ+ဝစနာနိ စာတိ မမ္မစ္ဆေဒကဝစနာနိ- ထိလျှင်သေကြောင်း, အနာဟောင်းနှင့်တူသော ဇာတ်အစရှိသော အက္ကောသ ဝတ္ထုကို ထိပါးပုတ်ခတ် ဖြတ်တောက်တတ်သော စကားတို့။ (သီဋီသစ်၊၁၊၃၄၀၊ သီဘာ- ၁, ၄၆၈)

...[စာမျက်နှာ- ၂၄၄]...

အပ္ပသန္နော၊ ဥပဇ္ဈာယဝတ္တံပိ– ဥပဇ္ဈာယဝတ်ကိုလည်း။ ဝါ– ဥပဇ္ဈာယ်၌ ပြုထိုက် သော ဝတ်ကိုလည်း။ န ကရောတိ– မပြု။ အာစရိယဝတ္တံပိ– ကိုလည်း။ ဝါ– ဆရာ၌ ပြုထိုက်သောဝတ်ကိုလည်း။ န ကရောတိ၊ အာဂန္တုကဝတ္တံပိ– ကိုလည်း။ ဝါ– အာ ဂန္တုကရဟန်း၌ ပြုထိုက်သောဝတ်ကိုလည်း။ နကရောတိ၊ ဂမိကဝတ္တံပိ– ကိုလည်း။ ဝါ– ခရီးသွားမည့်ရဟန်း၏ ပြုထိုက်သော ဝတ်ကိုလည်း။ န ကရောတိ၊ စေတိယင်္ဂဏဝတ္တံပိ– ကိုလည်း။ ဝါ– စေတီရင်ပြင်တော်၌ ပြုထိုက်သော ဝတ်ကိုလည်း။ န ကရောတိ၊ ဥပေါသထာဂါရဝတ္တံပိ– ကိုလည်း။ ဝါ– ဥပုသ် ကျောင်းဆောင်၌ ပြုထိုက်သောဝတ်ကိုလည်း။ န ကရောတိ၊ ဘောဇနဿာလာဝတ္တံပိ– ကိုလည်း။ ဝါ– ဆွမ်းစားဇရပ်၌ ပြုထိုက်သောဝတ်ကိုလည်း။ န ကရောတိ၊ ဇန္တာဃရဝတ္တာဒီနိပိ– အစရှိသည်တို့ကိုလည်း။ ဝါ– ဇရုံးအိမ်၌ ပြု ထိုက်သော ဝတ်အစရှိသည်တို့ကိုလည်း။ န ကရောတိ၊ အဿ– ထိုရဟန်း၏။ ဝါ–မှာ။ ကိဉ္စိ– သော။ ဓုတင်္ဂံပိ– ဓုတင်သည်လည်း။ န အတ္ထိ– မရှိ။ ဘာဝနာရာမတာယ– ဘာဝနာ၌ မွေ့လျော်သူ၏အဖြစ်အကျိုးငှာ။ ဥဿာဟမတ္တံပိ– အား ထုတ်ခြင်းမျှသည်လည်း။ န အတ္ထိ– မရှိ။ ဣတိ ဧဝံ– ဤသို့။ ပရေသံ– သူတစ်ပါး တို့၏။ ကတာကတံ– ပြုအပ်ပြီးသောအမှု, မပြုအပ်သေးသောအမှု မည်သည်ကို။ န ဩလောကေတဗ္ဗံ– မကြည့်ရာ။ ဝါ– မကြည့်ရ။ အတ္တနောဝ အဝေက္ခေယျာတိ– ကား။ မေ– ငါသည်။ ကထံဘူတဿ– အဘယ်သို့ ဖြစ်၍ ဖြစ်စဉ်။ ရတ္တိန္ဒိဝါ– ညဉ့် နေ့တို့သည်။ ဝီတိဝတ္တန္တိ– လွန်သွားပါကုန်လိမ့်မည်နည်း။ ဣတိ– ဤအကြောင်း ကို။ ပဗ္ဗဇိတေန– သာသနာ့ဝန်ထမ်း, ရဟန်း, သာမဏေသည်။ အဘိဏှံ– နေ့ စဉ်မပြတ်။ ပစ္စဝေက္ခိတဗ္ဗံ– ဆင်ခြင်ထိုက်၏။ ဣတိ– ဤသို့။ ဣမံ ဩဝါဒံ– (အဘိ ဏှဒသဓမ္မသုတ်၌လာသော) ဤဩဝါဒတော်ကို။ အနုဿရန္တော– အစဉ်မပြတ်, အမှတ်ရသော။ သဒ္ဓါပဗ္ဗဇိတော– သဒ္ဓါကြောင့်ရဟန်းအဖြစ်သို့ ရောက်ခဲ့သော။ ကုလပုတ္တော– အမျိုးကောင်းသားသည်။ [ဩလောကေယျ၌စပ်၊] ကိံ– အသို့နည်း။ အဟံ– သည်။ [သက္ခိံ န သက္ခိံတို့၌စပ်၊] အနိစ္စံ ဒုက္ခံ အနတ္တာတိ– အနိစ္စ ဒုက္ခ အနတ္တဟူ၍။ တိလက္ခဏံ– ၃-ပါးသောလက္ခဏာသို့။ အာရောပေတွာ– တင်၍။ ယောဂေ– အားထုတ်ခြင်း၌။ ကမ္မံ– အလုပ်ကို။ ကာတုံ– ပြုခြင်းငှာ။ သက္ခိံ နုခေါ–

...[စာမျက်နှာ- ၂၄၅]...

စွမ်းနိုင်ပြီလော။ န သက္ခိံ နု ခေါ– မစွမ်းနိုင်သေးသလော။ ဣတိ ဧဝံ– ဤသို့။ အတ္တနော– မိမိ၏။ ကတာကတာနိ– ပြုအပ် မပြုအပ်သေးသော အလုပ်တို့ကို။ ဩလောကေယျ– ကြည့်ရာ၏။ ဣတိ– ဂါထာအဖွင့်အပြီးတည်း။ ဒေသနာဝသာနေ၊ ပေ။ သာတ္ထိကာ ဇာတာ၊ ဣတိ– ပါဝေယျကာဇီဝကဝတ္ထု အပြီးတည်း။
ပါဝေယျကာဇီဝကဝတ္ထုဘာသာဋီကာ ပြီး၏။

၇-ဆတ္တပါဏိဥပါသကဝတ္ထုဘာသာဋီကာ
ယထာပိ ရုစိရံ ပုပ္ဖန္တိ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ သတ္ထာ သာဝတ္ထိယံ ဝိဟရန္တော ဆတ္တပါဏိဥပါသကံ– ဆတ္တပါဏိဥပါသကာကို။ အာရဗ္ဘ ကထေသိ၊ ဟိ– ချဲ့။ သာဝတ္ထိယံ– ၌။ ဆတ္တပါဏိ နာမ– သော။ ဥပါသကော– သည်။ တိပိဋကဓရော–ပိဋက၃ပုံကို ဆောင်သော။ အနာဂါမီ– အနာဂါမ်သည်။ (ဟောတိ)၊ သော– ထို ဆတ္တပါဏိဥပါသကာသည်။ ပါတောဝ– ၌ပင်။ ဥပေါသထိကော– ဆောက်တည် အပ်သော ဥပုသ်သီလရှိသည်။ ဝါ– ဥပုသ်စောင့်သုံးသည်။ ဟုတွာ၊ သတ္ထု– ကို။ ဥပဋ္ဌာနံ– ဆည်းကပ်ခြင်းငှာ။ (တစ်နည်း) သတ္ထု– အား။ ဥပဋ္ဌာနံ– ဆည်းကပ်ရာ အရပ်သို့။ အဂမာသိ၊ [ဓမ္မဘာ- ၁, ၁၄ရှု၊] ဟိ– ချဲ့။ အနာဂါမိအရိယသာဝကာနံ– တို့၏။ သမာဒါနဝသေန– ကောင်းစွာယူခြင်း၏အစွမ်းဖြင့်။ ဝါ– ဆောက်တည် ခြင်း၏အစွမ်းဖြင့်။ ဥပေါသထကမ္မံ နာမ– ဥပုသ်စောင့်သုံးမှုမည်သည်။ နတ္ထိ။ မဂ္ဂေနေဝ– မဂ်နှင့်တကွသာလျှင်။ တေသံ– ထိုအနာဂါမ်အရိယသာဝကတို့၏။ ဗြဟ္မစရိယဉ္စ– (မေထုန်ရှောင်လတ်) , မြတ်သော အကျင့်သည်လည်းကောင်း၊

ဥပေါသထိကော။ ။ သမာဒါနဝသေန(ဆောက်တည်ခြင်းအစွမ်းဖြင့်) အဓိဋ္ဌာနဝသေန(အဓိဋ္ဌာန်ခြင်း၏အစွမ်းဖြင့်) ဝါ ဥပေစ္စ အရိယဝါသာဒိအတ္ထံ (အရိယဝါသာ- ဒိအတ္ထာယ)- အရိယာတို့၏နေခြင်းအစရှိသည်၏အကျိုးငှာ၊ ဝသိတဗ္ဗောတိ ဥပေါသထော- ကပ်ရောက်၍ ကျင့်သုံးအပ်သော ၈ပါးသီလ(ဒီဋီ၊၁၊၂၁၁၊ သီဋီသစ်၊၂၊ ၁၁)၊ ဥပေတေန သမန္နာဂတေန ဟုတွာ ဝသိတဗ္ဗော သန္တာနေ ဝါသေတဗ္ဗောတိ ဥပေါသထော(မ၊ဋီ၊၃၊၂၆၂)၊ ဥပေါသထံ ဝုစ္စတိ အဋ္ဌင်္ဂသမန္နာဂတံ သဗ္ဗဒိဝသေသု ဂဟဋ္ဌေဟိ ရက္ခိတဗ္ဗသီလံ၊ သမာဒါနဝသေန တံ တဿ အတ္ထီတိ ဥပေါသထိကော(ဒီဋီ၊၂၊၁၉၃၊ မ၊ဋီ၊၃၊၃၅၅)

...[စာမျက်နှာ- ၂၄၆]...

ဧကဘတ္တိကဉ္စ ဧကဘတ္တိကဉ္စ ဧကဘတ္တိကဉ္စ– တစ်ထပ်တည်းသော ဆွမ်းရှိကုန်သည်၏အဖြစ်သည်လည်းကောင်း။ အာဂတံ– လာပြီ။ တေနေဝ– ထိုကြောင့်သာလျှင်။ “မဟာရာဇ– ကြီး! ဃဋိကာရော– ဃဋိကာရမည်သော။ ကုမ္ဘကာရော– အိုးထိမ်းသည်သည်။ ဧကဘတ္တိကော– တစ်ထပ်တည်းသော ဆွမ်းရှိသည်။ ဗြဟ္မစာရီ– (မေထုန်ရှောင် လတ်) , မြတ်သော အကျင့်ကို ကျင့်လေ့ရှိသည်။ သီလဝါ– သီလရှိသည်။ ကလျာဏဓမ္မော– ကောင်းသော ကိုယ်ကျင့်တရားရှိသည်။ (ဟောတိ)၊” ဣတိ– သို့။ အာဟ၊ ဧဝံ– သို့။ အနာဂါမိနော– တို့သည်။ ပကတိယာဝ– ပင်ကိုယ်အားဖြင့်ပင်။ ဧက ဘတ္တိကာ စ– ကုန်သည်လည်းကောင်း။ ဗြဟ္မစာရိနော စ– ကုန်သည်လည်းကောင်း။ ဟောန္တိ။ သောပိ– ထိုဆတ္တပါဏိဥပါသကာသည်လည်း။ တထေဝ– ပင်။ ဥပေါသထိကော– သည်။ ဟုတွာ၊ သတ္ထာရံ– သို့။ ဥပသင်္ကမိတွာ– ၍။ ဝန္ဒိတွာ– ၍။ ဓမ္မကထံ– ကို။ သုဏန္တော– လျက်။ နိသီဒိ၊ တသ္မိံ သမယေ– ၌။ ပသေနဒိ– သော။ ကောသလော– ကောသလတိုင်း၏ အရှင်ဖြစ်သော။ ရာဇာ– သည်။ သတ္ထု– ကို။ ဥပဋ္ဌာနံ– ငှာ။ (တစ်နည်း) သတ္ထု– အား။ ဥပဋ္ဌာနံ– သို့။ အဂမာသိ၊ ဆတ္တပါဏိ– သော။ ဥပါသကော– သည်။ တံ– ထိုကောသလမင်းကို။ အာဂစ္ဆန္တံ– သည်ကို။ ဒိသွာ၊ “ဥဋ္ဌာတဗ္ဗံ နု ခေါ– နေရာမှ ထရာသလော။ (ထရမည်လော)၊ နော (ဥဋ္ဌာတဗ္ဗံ နု ခေါ)– နေရာမှ မထရာသလော။ (မထရဘူးလော)၊” ဣတိ– သို့။ စိန္တေတွာ– ၍။ “အဟံ– သည်။ အဂ္ဂရာဇဿ– အမြတ်ဆုံးမင်းဖြစ်တော်မူသော ဘုရားရှင်၏။ သန္တိကေ– ၌။ နိသိန္နော– ၏။ တဿ မေ– ထိုငါ့အား။ ပဒေသရာဇာနံ– တစ်ကျွန်း

ဧကဘတ္တိကံ။ ။ ဧကံ+ဘတ္တံ ဧကဘတ္တံ- တစ်ထပ်တည်းသောဆွမ်း၊ ဧကဘတ္တံ+ ဧတေသံ အတ္ထီတိ ဧက ဘတ္တိကာ- တစ်ထပ်တည်းသောဆွမ်းရှိသော အနာဂါမ်အရိယာ သာဝကတို့၊ ထိုနောင် ဘာဝပ္ပဓာန, ဘာဝလောပကြံ၊ “တစ်ထပ်တည်းသောဆွမ်း” ဟူရာ၌ နံနက်စာ, ညစာ ၂မျိုးတွင် မွန်းမတည့်မီအတွင်း၌ စားရသော နံနက်စာဆွမ်း ကိုသာ ယူရသည်၊ မွန်းမတည့်မီအတွင်း၌ ဆယ်ကြိမ်, အကြိမ်များစွာ စားလည်း ဧကဘတ္တိကပင်တည်း။ (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၁၊၇၅၊ ဒီဋီ၊၁၊၁၂၃၊ သီဋီသစ်၊၁၊၃၄၆၊ အံဋီ- ၂, ၁၇၇၊ သီဘာ- ၁, ၄၈၄)

ပဒေသရာဇာနံ။ ။ ပဒေသဿ+ရာဇာ ပဒေသရာဇာ- တစ်ကျွန်း၏ တစ်စိတ် တစ်ပိုင်းအရပ်၏မင်း(ပါရာဘာ- ၂, ၅၆၀)၊ “ပဒေသရဇ္ဇ ပဒေသရဇ္ဇ ပဒေသရဇ္ဇန္တိ ဧကဒီပမ္ပိ သကလံ အပါ-

...[စာမျက်နှာ- ၂၄၇]...

၏ တစ်စိတ်တစ်ပိုင်းအရပ်၏ မင်းကို။ ဝါ– ပဒေသရာဇ်မင်းကို။ ဒိသွာ၊ ဥဋ္ဌာတုံ–ငှာ။ ဝါ– သည်။ န ယုတ္တံ– မသင့်။ ခေါ ပန– စင်စစ်ကား။ ရာဇာ– သည်။ အနုဋ္ဌဟန္တဿ– မထသော။ မေ– အား။ (တစ်နည်း) မေ– သည်။ အနုဋ္ဌဟန္တဿ– မထလ သော်။ ကုဇ္ဈိဿတိ– အမျက်ထွက်လိမ့်မည်။ ဧတသ္မိံ– ဤမင်းသည်။ ကုဇ္ဈန္တေပိ–အမျက်ထွက်ပါသော်လည်း။ နေဝ ဥဋ္ဌဟိဿာမိ– မထတော့အံ့။ ဟိ– မှန်။ ရာဇာနံ– ကို။ ဒိသွာ၊ ဥဋ္ဌဟန္တေန– သူသည်။ ဝါ– သော်။ ဝါ– ကြောင့်။ [ဓမ္မဘာ-၁, ၂၁ရှု။] ရာဇာ– ကို။ ဂရုကတော– အလေးပြုအပ်သည်။ ဟောတိ။ သတ္ထာ– ကို။ (ဂရုကတော– သည်၊) နော (ဟောတိ)၊ တသ္မာ– ကြောင့်။ နေဝ ဥဋ္ဌဟိဿာမိ– မထ တော့အံ့။” ဣတိ– ဤသို့ စဉ်းစား၍။ န ဥဋ္ဌဟိ– မထတော့။ ပဏ္ဍိတပုရိသာ နာမ– ပညာရှိသောယောကျ်ားတို့ မည်သည်။ ဂရုတရာနံ– အထူးအားဖြင့် အလေးပြု ထိုက်သူတို့၏။ ဝါ– ပို၍အလေးပြုထိုက်သူတို့၏။ သန္တိကေ– ၌။ နိသီဒိတွာ၊ အနုဋ္ဌဟန္တံ– မထသူကို။ ဒိသွာ၊ န ကုဇ္ဈန္တိ– အမျက်မထွက်ကုန်။ ပန– ဆက်။ ရာဇာ– သည်။ တံ– ထိုဆတ္တပါဏိဥပါသကာကို။ အနုဋ္ဌဟန္တံ– မထသည်ကို။ ဒိသွာ၊ ကုပိတမာနသော– အမျက်ထွက်သောစိတ်ရှိသည်။ ဝါ– စိတ်ဆိုးသည်။ (ဟုတွာ)၊ သတ္ထာရံ၊ ဝန္ဒိတွာ၊ ဧကမန္တံ၊ နိသီဒိ၊ သတ္ထာ၊ ကုပိတဘာဝံ– အမျက်ထွက်သည် ၏အဖြစ်ကို။ ဉတွာ၊ “မဟာရာဇ– ကြီး! ဆတ္တပါဏိ– သော။ အယံ ဥပါသကော– သည်။ ပဏ္ဍိတော– ပညာရှိ၏။ ဒိဋ္ဌဓမ္မော– သိမြင်အပ်ပြီးသော သစ္စာ၄-ပါးတရား ရှိ၏။ တိပိဋကဓရော– ပိဋကပုံကို ဆောင်၏။ အတ္ထာနတ္ထကုသလော– အကျိုး ရှိ, အကျိုးမဲ့တို့၌ ကျွမ်းကျင်၏။” ဣတိ– သို့။ ဥပါသကဿ– ၏။ ဂုဏံ– ကို။ ကထေသိ၊ ရညော– ၏။ [စိတ္တံ၌စပ်၊] ဝါ– သည်။ [သုဏန္တဿေဝ၌စပ်၊] တဿ– ထို ဥပါ သကာ၏။ ဂုဏကထံ– ဂုဏ်ကို ပြောဆိုကြောင်းစကားကို။ ဝါ– ဂုဏ်နှင့် စပ်သော စကားကို။ သုဏန္တဿေဝ– စဉ်ပင်။ စိတ္တံ– သည်။ မုဒုကံ– နူးညံ့သည်။ ဇာတံ– ဖြစ်ပြီ။

အထ– ၌။ ဧကဒိဝသံ– ၌။ ရာဇာ– သည်။ ဥပရိပါသာဒေ– ပြာသာဒ်အထက်၌။ ပုဏိတွာ ပထဝိယာ ဧကေကသ္မိံ ပဒေသေ ရဇ္ဇံ (ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊ ၁၉၄)”အဖွင့်ကို ကြည့် ၍ “ပဒေသေ+ရာဇာ ပဒေသရာဇာ– မြေပြင်၏ တစ်စိတ်တစ်ပိုင်းအရပ်၌+မင်း”ဟု တစ်နည်းပြု။

...[စာမျက်နှာ- ၂၄၈]...

ဌိတော– သည်။ (သမာနော– စဉ်၊) ကတဘတ္တကိစ္စံ– သော။ ဆတ္တံ– ထီးကို။ အာဒါယ– ကိုင်၍။ ဥပါဟနံ– ဖိနပ်ကို။ အာရုယှ– တက်စီး၍။ ရာဇင်္ဂဏေန– မင်းရင် ပြင်ဖြင့်။ [ဓမ္မဘာ-၁, ၅၀၇ရှု၊] ဂစ္ဆန္တံ– သော။ ဆတ္တပါဏိံ– သော။ ဥပါသကံ– ကို။ ဒိသွာ၊ ပက္ကောသာပေသိ၊ သော– ထိုဆတ္တပါဏိဥပါသကာသည်။ ဆတ္တုပါဟနံ–ထီး, ဖိနပ်ကို။ အပနေတွာ– ဖယ်ရှား၍။ (ရုပ်၍ ချွတ်၍)၊ ရာဇာနံ– ကို။ ဝါ– သို့။ ဥပသင်္ကမိတွာ– ၍။ ဝန္ဒိတွာ– ၍။ ဧကမန္တံ၊ အဋ္ဌာသိ၊ အထ– ၌။ နံ– ထိုဆတ္တပါဏိ ဥပါသကာကို။ ရာဇာ– သည်။ အာဟ၊ (ကိံ)၊ “ဘော ဥပါသက– အို...ဥပါ သကာ! ကိံ– အဘယ်ကြောင့်။ တေ– သည်။ ဆတ္တုပါဟနံ– ကို။ အပနီတံ– ဖယ် အပ်သနည်း?” ဣတိ– ဤသို့ မေးပြီ။ “ရာဇာ– သည်။ ပက္ကောသတိ– ၏၊’ ဣတိ– သို့။ သုတွာ– ၍။ အပနေတွာ– ၍။ အာဂတော– သည်။ အမှိ– ၏။” ဣတိ– ဤသို့ လျှောက်တင်ပြီ။ “အဇ္ဇ၊ အမှာကံ– တို့၏။ ရာဇဘာဝေါ– မင်းတို့၏ အဖြစ်ကို။ တုမှေဟိ– သည်။ ဉာတော– သိအပ်သည်။ ဘဝိဿတိ– မည်။” ဣတိ– ဤသို့ ပြောပြီ။ “ဒေဝ– ကြီး! သဒါပိ– အခါခပ်သိမ်းလည်း။ မယံ– တို့သည်။ တုမှာကံ– တို့၏။ ရာဇဘာဝံ– ကို။ ဇာနာမ– ကုန်၏။” ဣတိ–ပြီ “ယဒိ ဧဝံ– ယင်းသို့ ဖြစ်လျှင်။ ကသ္မာ–ကြောင့်။ ပုရိမဒိဝသေ– ရှေးဖြစ်သောနေ့၌။ (ရှေးနေ့တုန်းက)၊ သတ္ထု– ၏။ သန္တိကေ– ၌။ နိသိန္နော– စဉ်။ မံ– ကို။ ဒိသွာ– ၍။ န ဥဋ္ဌဟိ– နည်း?” ဣတိ– ဤသို့ မေးပြီ။ “မဟာရာဇ– ကြီး! အဟံ– သည်။ အဂ္ဂရာဇဿ– ၏။ သန္တိကေ– ၌။ နိသိန္နော– စဉ်။ ပဒေသရာဇာနံ– ကို။ ဒိသွာ– ၍။ ဥဋ္ဌဟန္တော– သော်။ သတ္ထရိ– ၌။ အဂါရဝံ– လေးစား သူ၏အဖြစ်မရှိသူ၏ဖြစ်ကို။ ဝါ– လေးစားခြင်းမရှိသူ၏အဖြစ်ကို။ ပဝေဒေယျံ– သိစေရာ၏။ တသ္မာ– ကြောင့်။ န ဥဋ္ဌဟိံ– မထခဲ့ပါ။” ဣတိ– ပြီ။ “ဘော– အို... ဥပါသကာ! ဟောတု– ရှိပါစေ။ ဧတံ– ဤမထခြင်းကိစ္စသည်။ တိဋ္ဌတု– တည်ပါစေ။ ဝါ– ထားလိုက်ပါတော့။ တုမှေ– သင်တို့သည်။ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကသမ္ပရာယိကာနံ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကသမ္ပရာယိကာနံ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကသမ္ပရာယိကာနံ–

ဒိဋ္ဌဓမ္မိကသမ္ပရာယိကာနံ။ ။ ဒဋ္ဌဗ္ဗောတိ ဒိဋ္ဌော၊ ဒိဋ္ဌော+ဓမ္မော ဒိဋ္ဌဓမ္မော-မျက်မှောက်ထင်ထင် တွေ့မြင်အပ်သောသဘော၊ (မျက်မှောက်ဘဝ)၊ ဒိဋ္ဌဓမ္မေ+ဘဝေါ နိယုတ္တော ဝါ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကော- မျက်မှောက်ဘဝ၌ ဖြစ်သော- ယှဉ်သော အကျိုး, အကျိုးမဲ့၊ [ဒိဋ္ဌဓမ္မ+ဏိက၊] ကမ္မကိလေသဝသေန သမ္ပရေတဗ္ဗော သမ္မာ ဂန္တဗ္ဗောတိ သမ္ပရာယော- ကံကိလေသာအစွမ်းဖြင့် ကောင်းစွာ ရောက်ထိုက်သော တမလွန်ဘဝ၊ [သံ+

...[စာမျက်နှာ- ၂၄၉]...

မျက်မှောက်ဘဝ၌ ဖြစ်ကုန်, တမလွန်ဘဝ၌ ဖြစ်ကုန်သော။ အတ္ထာနတ္ထာနံ–အကျိုးရှိ, အကျိုးမဲ့တို့၌။ ကုသလာ ကိရ– ကျွမ်းကျင်ကုန်သတဲ့ဆို။ တိပိဋကဓရာ ကိရ– ပိဋကပုံကို ဆောင်ကုန်သတဲ့ဆို။ အမှာကံ– တို့၏။ အန္တေပုရေ– နန်း တော်၌။ ဓမ္မံ– ကို။ ဝါစေထ– ပို့ချပေးပါကုန်။” ဣတိ– ပြီ။ “ဒေဝ– ကြီး! န သက္ကောမိ–ပါ။” ဣတိ– ပြီ။ “ကိံ ကာရဏာ– နည်း?” ဣတိ– ဤသို့ မေးပြီ။ “ဒေဝ! ရာဇဂေဟံ နာမ– မင်းနန်းတော် မည်သည်။ မဟာသာဝဇ္ဇံ– များပြားသော အပြစ်ရှိပါ၏။ (အပြစ်အနာအဆာများ၏)၊ ဧတ္ထ– ဤနန်းတော်၌။ ဒုယုတ္တသုယုတ္တကာနိ–မကောင်းသဖြင့် အားထုတ်အပ်သောအမှု, ကောင်းစွာ အားထုတ်အပ်သော အမှုတို့သည်။ [ဓမ္မဘာ-၁, ၅၇၉ရှု၊] ဂရုကာနိ– ကြီးလေးကုန်၏။” ဣတိ– ပြီ။ “ဧဝံ– သို့။ မာ ဝဒေထ– မပြောပါကုန်နှင့်။] ပုရိမဒိဝသေ– ၌။ မံ– ကို။ ဒိသွာ၊ န ဥဋ္ဌိတော–မထမိခဲ့သည်။ အမှိ– ၏၊’ ဣတိ– သို့။ ကုက္ကုစ္စံ– နောင်တတစ်ဖန်, ပူပန်ခြင်းကို။ မာ ကရောထ– ကုန်နှင့်။” ဣတိ– ပြီ။ “ဒေဝ– ကြီး! ဂိဟီနံ– တို့၏။ ဝိစရဏဋ္ဌာနံ နာမ– လှည့်လည်ရာအရပ်မည်သည်။ မဟာသာဝဇ္ဇံ– ၏။ ဧကံ– တစ်ပါးသော။ ပဗ္ဗဇိတံ– ရဟန်းကို။ ပက္ကောသာပေတွာ– ပင့်ခေါ်စေ၍။ ဓမ္မံ– ကို။ ဝါစာပေထ– ပါကုန်။” ဣတိ– ဤသို့ လျှောက်တင်ပြီ။ ရာဇာ– သည်။ “ဘော– အို...ဥပါသကာ! သာဓု–ကောင်းပြီ။ တုမှေ– တို့သည်။ ဂစ္ဆထ– ကုန်လော။” ဣတိ– ဤသို့ ပြော၍။ တံ– ထို ဆတ္တပါဏိဥပါသကာကို။ ဥယျောဇေတွာ– စေလွှတ်၍။ သတ္ထု– ၏။ သန္တိကံ– သို့။ ဂန္တွာ– ၍။ သတ္ထာရံ– ကို။ ယာစိ– တောင်းပြီ။ (ကိံ)၊ “ဘန္တေ– ရား! မလ္လိကာ– သော။ ဒေဝီ စ– မိဖုယားလည်းကောင်း။ ဝါသဘခတ္တိယာ– မည်သော။ ဒေဝီ စ– သည် လည်းကောင်း။ ဓမ္မံ– ကို။ ပရိယာပုဏိဿာမ– သင်ယူကြပါမည်။ ဣတိ– သို့။ ဝဒန္တိ။ ပဉ္စဟိ ဘိက္ခုသတေဟိ၊ သဒ္ဓိံ၊ နိဗဒ္ဓံ၊ မမ၊ ဂေဟံ၊ ဂန္တွာ၊ တာသံ– ထိုမိဖုယားတို့ အား။ ဓမ္မံ၊ ဥဒ္ဒိသထ– သင်ပြတော်မူပါကုန်” ဣတိ– ပြီ။ “မဟာရာဇ! ဗုဒ္ဓါနံ– တို့၏။ နိဗဒ္ဓံ၊ ဧကဋ္ဌာနဂမနံ နာမ– တစ်နေရာတည်းသို့ ကြွခြင်းမည်သည်။ နတ္ထိ။” ဣတိ– ပြီ။ “ဘန္တေ– ရား! တေန ဟိ– လျှင်။ အညံ– အခြားသော။ ဧကံ– သော။ ဘိက္ခုံ– ကို။ ပရာ+ဣ+ဏ၊] သမ္ပရာယေ ဘဝေါ နိယုတ္တော ဝါ သမ္ပရာယိကော၊ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကော စ +သမ္ပရာယိကော စ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကသမ္ပရာယိကာ။ (သာရတ္ထ၊ ၁၊ ၃၅၊ ၂၉၂၊ ဝိမတိ-၁, ၅၆)

...[စာမျက်နှာ- ၂၅၀]...

ဒေထ– ကုန်။” ဣတိ– ပြီ။ သတ္ထာ– သည်။ အာနန္ဒတ္ထေရဿ– ၏။ ဘာရံ– တာဝန်ကို။ အကာသိ၊ ထေရော– သည်။ နိဗဒ္ဓံ၊ ဂန္တွာ၊ တာသံ– ထိုမိဖုယားတို့အား။ ဥဒ္ဒေသံ– ရွတ်ပြအပ်သောပါဠိကို။ ဥဒ္ဒိသတိ– သင်ပြ၏။ တာသု– ထိုမိဖုယားတို့တွင်။ မလ္လိကာ– သည်။ သက္ကစ္စံ– စွာ။ ဂဟေတွာ– သင်ယူ၍။ သဇ္ဈာယိတွာ– သရဇ္ဈာယ်၍။ ဥဒ္ဒေသံ– ကို။ ပဋိစ္ဆာပေသိ– နှစ်သက်စေ၏။ ဝါ– ပြန်ဆိုနိုင်၏။ ပန– ဗျတိရိက်ကား။ ဝါသဘခတ္တိယာ– သည်။ သက္ကစ္စံ– စွာ။ နေဝ ဂဏှာတိ– မသင်ယူ။ န သဇ္ဈာယတိ– မသရဇ္ဈာယ်။ ဥဒ္ဒေသံ– ကို။ ပဋိစ္ဆာ ပေတုံ– ငှာ။ န သက္ကောတိ– နိုင်။

အထ– ၌။ ဧကဒိဝသံ– ၌။ သတ္ထာ– သည်။ ထေရံ– ကို။ ပုစ္ဆိ၊ (ကိံ)၊ “အာနန္ဒ– န္ဒာ! ကိံ– အဘယ်သို့နည်း? ဥပါသိကာ– တို့သည်။ ဓမ္မံ– ကို။ ပရိယာပုဏန္တိ– သင် ယူကုန်သလော?” ဣတိ– ဤသို့ မေးတော်မူပြီ။ “ဘန္တေ– ရား! အာမ– ပါ။” ဣတိ– ဤသို့ လျှောက်ပြီ။ “ကာ– သည်။ သက္ကစ္စံ– စွာ။ ဂဏှာတိ– နည်း!” ဣတိ– ဤသို့ မေးတော်ပြီ။ “ဘန္တေ– ရား! မလ္လိကာ– သည်။ သက္ကစ္စံ– စွာ။ ဂဏှာတိ– ၏။ သက္ကစ္စံ–စွာ။ သဇ္ဈာယတိ– ၏။ သက္ကစ္စံ– စွာ။ ဥဒ္ဒေသံ– ကို။ ပဋိစ္ဆာပေတုံ– ငှာ။ သက္ကောတိ– ၏။ တုမှာကံ– အရှင်ဘုရားတို့၏။ ဉာတိဓီတာ ပန– ဆွေမျိုး၏သမီးသည်ကား။ သက္ကစ္စံ– စွာ။ နေဝ ဂဏှာတိ၊ န သဇ္ဈာယတိ၊ ဥဒ္ဒေသံ– ကို။ ပဋိစ္ဆာပေတုံ– ငှာ။ န သက္ကောတိ။” ဣတိ– ပြီ။ သတ္ထာ– သည်။ ထေရဿ– ၏။ ဝစနံ– ကို။ သုတွာ၊ “အာနန္ဒ– န္ဒာ! မယာ– သည်။ ကထိတဓမ္မော နာမ– ဟောအပ်သောတရား မည်သည်။ သက္ကစ္စံ– စွာ။ အသုဏန္တဿ– မနာကြားသူဖို့။ ဝါ– အတွက်။ အဂ္ဂဏှန္တဿ– မသင် ယူသူဖို့။ ဝါ– အတွက်။ အသဇ္ဈာယန္တဿ– မသရဇ္ဈာယ်သူဖို့။ ဝါ– အတွက်။ အဒေသေန္တဿ– မဟောပြောသူဖို့။ ဝါ– အတွက်။ ဝဏ္ဏသမ္ပန္နံ– အဆင်းနှင့် ပြည့်စုံ သော။ အဂန္ဓကပုပ္ဖံ ဝိယ– အနံ့မရှိသောပန်းကဲ့သို့။ အဖလော– အကျိုးမရှိသည်။ ဟောတိ။ ပန– ဗျတိရိက်ကား။ သက္ကစ္စံ၊ သဝနာဒီနိ– ကြားနာခြင်းအစရှိသည်တို့ကို။ ကရောန္တဿ– ဖို့။ ဝါ– အတွက်။ မဟပ္ဖလော– များသောအကျိုးရှိသည်။ မဟာနိသံသော– များသောအာနိသင်ရှိသည်။ ဟောတိ။ ”ဣတိ– သို့။ ဝတွာ– ၍။ ဒွေ–

မဟပ္ဖလော မဟာနိသံသော။ ။ “ဖလာနိသံ, ဖလာနိသံသော”စသော အချို့ နေရာ၌ ဖလအရ အကျိုးရင်း, အာနိသံသအရ အကျိုးဆက်ဟု ယူသော်လည်း “မဟ-

...[စာမျက်နှာ- ၂၅၁]...

ကုန်သော။ ဣမာ ဂါထာ– တို့ကို။ အဘာသိ– မူပြီ။ (ကိံ)၊ “ယထာပိ၊ ပေ။ ကုဗ္ဗတောတိ– ၍။ (အဘာသိ)

ယထာပိ ရုစိရံ ပုပ္ဖံ, ဝဏ္ဏဝန္တံ အဂန္ဓကံ၊ ဧဝံ သုဘာသိတာ ဝါစာ, အဖလာ ဟောတိ အကုဗ္ဗတော

ရုစိရံ– လှပတင့်တယ်ထသော။ ဝဏ္ဏဝန္တံ– အဆင်းလည်းပြည့်, ပုံသဏ္ဌာန် လည်းရှိထသော။ အဂန္ဓကံ– မွှေးကြိုင်သင်းပျံ့, အနံ့မရှိသော။ ပုပ္ဖံ ယထာ– ခေါင် ရန်းသို့နှယ်, အသွယ်သွယ်သော ပန်းကဲ့သို့။ ဧဝံ– ဤအတူ။ သုဘာသိတာ–အကျိုးလည်းယှဉ်, နားဝင်လည်းချို, ကောင်းစွာ ပြောဆိုအပ်သော။ ဝါစာပိ– ၃ပုံပိဋကတ်, ကောင်းမြတ်သောစကားတော်သည်လည်း။ အကုဗ္ဗတော– နှုတ် ပြောသလို, မပြုမလုပ်သောပုဂ္ဂိုလ်ဖို့။ ဝါ– အတွက်။ အဖလာ ဟောတိ– တစ်စုံ တစ်ရာမျှ, အကျိုးမရ ဖြစ်တော့သတည်း။

ယထာပိ ရုစိရံ ပုပ္ဖံ, ဝဏ္ဏဝန္တံ သဂန္ဓကံ၊ ဧဝံ သုဘာသိတာ ဝါစာ, သဖလာ ဟောတိ ကုဗ္ဗတော

ရုစိရံ– လှပတင့်တယ်ထသော။ ဝဏ္ဏဝန္တံ– အဆင်းလည်းပြည့်, ပုံသဏ္ဌာန် လည်းရှိထသော။ သဂန္ဓကံ– မွှေးကြိုင်သင်းပျံ့,အနံ့လည်းရှိထသော။ ပုပ္ဖံ ယထာပ္ဖလော မဟာနိသံသော”ဟူသော အရာ၌ ဖလအရ လောကီကျိုး, အာနိသံသအရ လောကုတ္တရာကျိုးကိုယူ၊ (တစ်နည်း) ဖလနှင့် အာနိသံသကို အကျိုးအနက်ဟော ပရိယာယ်ဟုယူ၊ “မဟန္တံ+ဖလံ ယဿာတိ မဟပ္ဖလော– ကြီးမားများပြားသော လောကီ ကျိုးရှိသောတရား။ အာနိသံသီယတေတိ အာနိသံသော– ရှေးရှု ထုတ်ဖော်၍ ပြောဆို ချီးမွမ်းအပ်သောအကျိုး။ [အာ+နိ+သံသ+ အ၊ ဋ္ဌပြု-၂၂၀၊] မဟန္တော+အာနိသံသော ယဿာတိ မဟာနိသံသော– ကြီးမားများပြားသော လောကုတ္တရာအကျိုးရှိသော တရား”ဟုပြု။

တစ်နည်း။ ။ မဟန္တံ လောကိယသုခံ ဖလတိ ပသဝတီတိ မဟပ္ဖလော- ကြီးမား မြင့်မြတ်သော လောကီချမ်းသာကို သီးတတ်, ဖြစ်စေတတ်သောတရား၊ [မဟန္တ+ ဖလ+အ၊] မဟတော လောကုတ္တရသုခဿ+အာနိသံသော ပစ္စယော မဟာနိသံသော-ကြီးမားမြင့်မြတ်သော လောကုတ္တရာချမ်းသာ၏ အကြောင်းဖြစ်သော တရား၊ အာနိသံသသဒ္ဒါ ပစ္စယအနက်ဟောတည်း။ (မ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၆၃၊ အံဋီ- ၃, ၃၄၄)

...[စာမျက်နှာ- ၂၅၂]...

ကြာညိုပန်းနှယ်, အသွယ်သွယ်သောပန်းကဲ့သို့။ ဧဝံ– တူ။ သုဘာသိတာ– အကျိုး လည်းယှဉ်, နားဝင်လည်းချို, ကောင်းစွာ ပြောဆိုအပ်သော။ ဝါစာပိ– ၃ပုံပိ ဋကတ်, ကောင်းမြတ်သော စကားတော်သည်လည်း။ ကုဗ္ဗတော– နှုတ် ပြော သလို, ပြုလုပ်သော ပုဂ္ဂိုလ်ဖို့။ ဝါ– အတွက်။ သဖလာ ဟောတိ– ပစ္စုပ္ပန် သံ သရာ, ၂ဖြာအကျိုး, ပွားတိုးနိုင်ပေသတည်း။

တတ္ထ– တို့၌။ ရုစိရန္တိ– ကား။ သောဘနံ– တင့်တယ်သော။ ဝဏ္ဏဝန္တန္တိ– ကား။ ဝဏ္ဏသဏ္ဌာနသမ္ပန္နံ– အဆင်းပုံသဏ္ဌာန်နှင့် ပြည့်စုံသော။ အဂန္ဓကန္တိ– ကား။ ဂန္ဓဝိရဟိတံ– အနံ့မှ ကင်းသော။ [အဓိပ္ပာယတ္ထဖွင့်တည်း။ “နတ္တိ+ဂန္ဓော ယဿာတိ အဂန္ဓကံ– အနံမရှိသောပန်း”ဟု ပြု၊] ပါလိဘဒ္ဒကဂိရိကဏ္ဏိကဇယသုမနာဒိဘေဒံ– ပင်လယ်ကသစ်ပန်း, အောင်မဲညိုပန်း, လယ်ခေါင်ရန်းပန်းအစရှိသော အပြားရှိသော။ ဧဝံ သုဘာသိတာ ဝါစာတိ– ကား။ သုဘာသိတာ– ကောင်းစွာ

ပါလိဘဒ္ဒကဂိရိကဏ္ဏိကဇယသုမနာဒိဘေဒံ။ ။ ပါလိဘဒ္ဒကံ စ+ဂိရိကဏ္ဏိကံ စ+ဇယသုမနံ စ ပါလိဘဒ္ဒကဂိရိကဏ္ဏိကဇယသုမနံ၊ ပါလိဘဒ္ဒကဂိရိကဏ္ဏိကဇယ- သုမနံ+အာဒိ ယဿာတိ ပါလိဘဒ္ဒကဂိရိကဏ္ဏိကဇယသုမနာဒိ- ပင်လယ်ကသစ်ပန်း, အောင်မဲညိုပန်း, လယ်ခေါင်ရန်းပန်းအစရှိသောအပြား၊ ပါလိဘဒ္ဒကဂိရိကဏ္ဏိကဇယသုမနာဒိ+ဘေဒေါ ယဿာတိ ပါလိဘဒ္ဒကဂိရိကဏ္ဏိကဇယသုမနာဒိဘေဒံ-ပင်လယ်ကသစ်ပန်း, အောင်မဲညိုပန်း, လယ်ခေါင်ရန်းပန်းအစရှိသော အပြားရှိ သောပန်း

ပါလိဘဒ္ဒက။ ။ ပါရိမှိ+ဘဒ္ဒေါ ပါလိဘဒ္ဒေါ- သမုဒြာ၌ ကောင်းသော ပင်လယ် ကသစ်ပင်၊ [ပါရိ+ဘဒ္ဒ၊ ရကို လပြု၊ ပါရိသဒ္ဒါ သမုဒြာအနက်ဟော၊] ပန်းပွင့်ကိုရအောင် “ဝဿိကာယ+ပုပ္ဖံ ဝဿိကံ(သံဋီ၊၂၊၄၁၀၊ အံဋီ- ၃, ၃၀၇)”ကဲ့သို့ “ပါလိဘဒ္ဒဿ+ပုပ္ဖံ ပါလဘဒ္ဒကံ၊ [ပါလိဘဒ္ဒ+က၊]”ဟု ဆက်ပါ၊ ၎င်းင်းအပင်သည် ပင်လယ်ကမ်းနားတွင် ပေါက်လေ့ရှိပြီး အပွင့်နီ၍ ဆူးရှိသော ပင်လတ်မျိုး ဖြစ်သည်၊ အကြီးမြန်၍ ၁၅ပေမှ ပေ၄၀အထိ မြင့်၏။ (မြန်ဓာန်၊ ပုံပြဓာန်- ၁, ၃၃)

ဂိရိကဏ္ဏိက။ ။ ကဏ္ဏော ဝိယာတိ ကဏ္ဏံ- နားရွက်နှင့် တူသောအပွင့်၊ ကဏ္ဏံ+ အဿ အတ္ထီတိ ကဏ္ဏီ- နားရွက်နှင့်တူသော အပွင့်ရှိသော အောင်မဲညိုပင်၊ (အောက် မည်းညိုပင်)၊ ဂိရိမှိ+ဇာတာ+ကဏ္ဏီ ဂိရိကဏ္ဏီ- တောင်၌ ပေါက်သော အောင်မဲညို (ဓာန်ဋီ- ၅၅၃၊ ဓာဋီနိ- ၂, ၅၅၃)၊ ဂိရိကဏ္ဏိယာ+ပုပ္ဖံ ဂိရိကဏ္ဏိကံ၊ ၎င်းင်းအပင်သည်။

...[စာမျက်နှာ- ၂၅၃]...

ပြောဟောအပ်သော။ ဝါစာ နာမ– စကားမည်သည်။ တေပိဋကံ– ပိဋကတ် ၃ပုံ ဟူသော။ ဗုဒ္ဓဝစနံ– ဘုရားစကားတော်တည်း။ တံ– ထိုဘုရားစကားတော်သည်။ ဝဏ္ဏသဏ္ဌာနသမ္ပန္နံ– အဆင်းပုံသဏ္ဌာန်နှင့် ပြည့်စုံသော။ အဂန္ဓကပုပ္ဖသဒိသံ–အနံ့မရှိသောပန်းနှင့် တူ၏။ ပန– ဆက်။ အဂန္ဓကပုပ္ဖံ– အနံ့မရှိသောပန်းသည်။ [န ဖရတိ၌စပ်၊] ယော– အကြင်ပုဂ္ဂိုလ်သည်။ နံ– ထိုပန်းကို။ ဓာရေတိ– ဆောင်၏။ တဿ– ထိုပုဂ္ဂိုလ်၏။ သရီရေ– ကိုယ်၌။ ဂန္ဓံ– အနံ့ကို။ န ဖရတိ ယထာ– မဖြန့် သကဲ့သို့။ ဧဝံ– တူ။ ဧတမ္ပိ– ဤ၃ပုံပိဋကတ်, တရားတော်မြတ်သည်လည်း။ [န အာဝဟတိ, အဖလာ ဟောတိတို့၌စပ်၊] ယော– အကြင်ပုဂ္ဂိုလ်သည်။ နံ– ထို၃ပုံပိဋ ကတ်, တရားတော်မြတ်ကို။ သက္ကစ္စံ– ကောင်းစွာ ပြု၍။ ဝါ– လေးလေးစားစား။ ခရမ်းပြာရောင်အပွင့်ပွင့်သော အရွက်ကို ဟင်းချက်စားရသော နွယ်ပင်တစ်မျိုး ဖြစ် သည်။ အခြားသောအပင်များနှင့် ချုံများကို အမှီပြုပြီး အလေ့ကျပေါက်ကာ တန် ဆောင်မုန်း, နတ်တော်စသော ဆောင်းလရာသီတွင် သီးပွင့်သည်။ (မြန်ဓာန်။ ပုံပြဓာန်-၄, ၁၇၃)

ဇယသုမန။ ။ ဇယတ္ထံ(အောင်ခြင်းအကျိုးရှိသော)+သုမနံ(မြတ်လေး) ဇယသုမနံ၊ ဇယသုမနဿ+ပုပ္ဖံ ဇယသုမနံ၊ ပုပ္ဖချေ၊ ၎င်းင်းကို “ခေါင်ရန်း, လယ်ခေါင်ရန်း, မိုးစွေ” ဟု ၃မျိုး ဘာသာပြန်ကြ၏၊ ဤ၌ ရှေ့၂မျိုးကိုသာ သုံး၏၊ ခေါင်ရန်း(လယ်ခေါင်ရန်း) ပန်းပင်သည် အပင်လတ်မျိုး ဖြစ်၏၊ အရွက်မှာ မယားကြီးရွက်နှင့် တူ၏၊ ထိုထက် အနည်းငယ်ကြီး၏၊ အပွင့်လည်းကြီး၏၊ အပွင့်၏ အဆင်းရောင်မှာ အဋ္ဌကထာ ဋီကာနှင့် ဆေးကျမ်းများအလို အနီရောင်တည်း၊ မြန်မာအဘိဓာန်များ၌ကား အပွင့် အရောင်အမျိုးမျိုးရှိသော အလှစိုက်ချုံပုတ်ပင် တစ်မျိုးဟု ဆို၏။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃, ၃၆၉၊ ဝိနိစ္ဆယဋီ၊၂၊၂၁၉၊ ပုံပြဓာန်၊ မြန်ဓာန်)

သက္ကစ္စံ။ ။ သဒ္ဒါကျမ်းတို့၌ “သံ+ကစ္စံ(နိရုတ္တိ- ၃၇), သ+ကစ္စံ(မောဂ်- ၃, ၁၅)” ဟု ၂မျိုးပုဒ်ဖြတ်၏၊ ထိုတွင် “သံ+ကစ္စံ”ဟု ဖြတ်ရာ၌ သံ(သမ္မာအနက်)+ကရ+တွာ၊ တဒမိနာဒီနိ(မောဂ်- ၁, ၄၇)သုတ်, သို့မဟုတ် ဝဂ္ဂန္တံ ဝါ ဝဂ္ဂေ၌ ဝါသဒ္ဒါဖြင့် နိဂ္ဂဟိတ်ကို က- ပြု(ဝိဗော- ၂၅)၊ စနန္တေဟိ ရစ္စံ၌ “ရစ္စံ”ဟူသော ယောဂဝိဘာဂဖြင့် တွာကို ရစ္စပြု, ရအနုဗန်နှင့်တကွ ဓာတွန်ရ်ကိုချေ, စ္စထက်၌ နိဂ္ဂဟိတ်လာ၊ “သက္ကစ္စံ- ကောင်းစွာ ပြု၍”ဟု ပေး။

သ+ကစ္စံ။ ။ “သ+ကစ္စံ”ဟု ဖြတ်ရာ၌ သသဒ္ဒါ အာဒရအနက်, သောဘနအနက်

...[စာမျက်နှာ- ၂၅၄]...

သဝနာဒီဟိ– ကြားနာခြင်းအစရှိသည်တို့ဖြင့်။ န သမာစရတိ– ကောင်းစွာ မကျင့်။ တဿ– ထိုပုဂ္ဂိုလ်၏။ [အဖလာ ဟောတိ၌စပ်၊] ဝါ– သည်။ [အသမာစရ န္တဿ, အကုဗ္ဗတောတို့၌စပ်၊] သက္ကစ္စံ၊ (သဝနာဒီဟိ– တို့ဖြင့်၊) အသမာစရန္တဿ– ကောင်း စွာ မကျင့်လတ်သော်။ တတ္ထ– ထို၃ပုံပိဋကတ်, တရားတော်မြတ်၌။ ယံ– အကြင် အမှုကို။ ကတ္တဗ္ဗံ– ပြုထိုက်၏။ တံ– ထိုအမှုကို။ အကုဗ္ဗတော– မပြုလသော်။ သုတဂန္ဓဉ္စ– အကြားအမြင်ဟူသော အနံ့ကိုလည်းကောင်း။ ဝါစာဂန္ဓဉ္စ– အပြောအဆို ဟူသော အနံ့ကိုလည်းကောင်း။ ပဋိပတ္တိဂန္ဓဉ္စ– ကျင့်ကြံကြိုးကုတ်, အားထုတ်ခြင်း ဟူသော အနံ့ကိုလည်းကောင်း။ န အာဝဟတိ– မရွက်ဆောင်နိုင်။ အဖလာ–အကျိုးမရှိသည်။ ဟောတိ။ တေန– ထို့ကြောင့်။ ဧဝံ သုဘာသိတာဝါစာ၊ ပေ။ အကုဗ္ဗတောတိ– ဟူ၍။ (ဘဂဝတာ– သည်၊) ဝုတ္တံ– အပ်ပြီ။ သဂန္ဓကန္တိ– ကား။ စမ္ပကနီလုပ္ပလာဒိဘေဒံ– စကားပန်း, ကြာညိုပန်းအစရှိသော အပြားရှိသော။ [ပုပ္ဖံ ယထာ၌စပ်၊] ဧဝန္တိ– ကား။ တံ ပုပ္ဖံ– ထိုပန်းကို။ ဓာရေန္တဿ– ဆောင်သော ပုဂ္ဂိုလ်၏။ သရီရေ– ၌။ ဂန္ဓော– အနံ့သည်။ ဖရတိ ယထာ– ပျံ့နှံ့သကဲ့သို့။ ဧဝံ– တူ။ တေပိဋကဗုဒ္ဓဝစနသင်္ခါတာ– ၃ပုံပိဋကတ်,ဘုရားစကား တော်မြတ်ဟုဆိုအပ်သော။ သုဘာသိတာ– ကောင်းစွာ ပြောဟောအပ်သော။ ဝါစာပိ– စကားတော် သည်လည်း။ [သဖလာ ဟောတိ၌ စပ်၊] ကုဗ္ဗတောတိ– ကား။ ယော– အကြင် ပုဂ္ဂိုလ်သည်။ သက္ကစ္စံ၊ သဝနာဒီဟိ– တို့ဖြင့်။ တတ္ထ– ထို၃ပုံပိဋကတ်, ဘုရားစကား တော်မြတ်၌။ ကတ္တဗ္ဗံ– ပြုထိုက်သောအမှုကို။ ကရောတိ– ပြု၏။ သာ– ထို၃ပုံပိ ဋကတ်, ဘုရားစကားတော်မြတ်သည်။ အဿ ပုဂ္ဂလဿ– ထိုပုဂ္ဂိုလ်ဖို့။ ဝါ– တို့ကို ဟောရာ အာဒရအနက်ကိုဟောလျှင် နောက်ပုဒ်နှင့် သမာသ်ဖြစ်၏။ “သ+ ကရ”တည်။ သနောင် သိသက်။ ကရနောင် တွာသက်၍ “ကရိတွာ”ဟု ဖြစ်ပြီးနောက် သိသက်။ ဘူသနာ နာဒရာ-နာဒရေသွ- လံသာသာ (မောဂ်-၃, ၁၅) သုတ်ဖြင့် သမာသ် စပ်, ဝိဘတ်ချေ။ (သကရိတွာ)၊ သာသာဓိကရာ စ စ ရိစ္စာ (မောဂ်-၅, ၁၆၇) သုတ်ဖြင့် တွာကို စပြု။ ရကို စပြု, ကဒွေဘော်လာ, နိဂ္ဂဟိတ်လာ။ “သက္ကစ္စံ– အရိုအသေ ပြု၍” ဟုပေး။ “သမံ အာဒရံ အကာသီတိ သက္ကစ္စံ (နိဒီ-၂၈၀)”ဟုပြု။ သသဒ္ဒါ သောဘန အနက်ကိုဟောလျှင် သမာသ်မဖြစ် (မောဂ်-၃, ၁၅၊ ပါ-၁, ၄, ၆၃)၊ (တစ်နည်း) နိ ပါတ်ကြံ၍ “ရိုသေစွာ”ဟုလည်း ပေးနိုင်၏ (ရူဘာ-၂, ၅၃၂)

...[စာမျက်နှာ- ၂၅၅]...

အတွက်။ သဖလာ– အကျိုးနှင့်တကွ ဖြစ်သည်။ ဝါ– အကျိုးရှိသည်။ ဟောတိ။ သုတဂန္ဓဝါစာဂန္ဓပဋိပတ္တိဂန္ဓာနံ– ကြားနာခြင်းဟူသောအနံ့,ပြောဟောခြင်း ဟူသောအနံ့, ကျင့်ကြံခြင်းဟူသောအနံ့တို့ကို။ အာဝဟနတော– ရွက်ဆောင် နိုင်ခြင်းကြောင့်။ မဟပ္ဖလာ– များသောအကျိုးရှိသည်။ မဟာနိသံသာ– များသော အာနိသင်ရှိသည်။ ဟောတိ။ ဣတိ အတ္ထော– နက်။ ဒေသနာပရိယောသာနေ၊ ပေ။ ဇာတာ၊ ဣတိ– ဆတ္တပါဏိ ဥပါသကဝတ္ထု အပြီးတည်း။
ဆတ္တပါဏိဥပါသကဝတ္ထုဘာသာဋီကာ ပြီး၏။

၈-ဝိသာခါဝတ္ထုဘာသာဋီကာ
ယထာပိ ပုပ္ဖရာသိမှာတိ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ သတ္ထာ သာဝတ္ထိယံ– ကို။ ဥပနိဿာယ– အမှီပြု၍။ ပုဗ္ဗာရာမေ– ပုဗ္ဗာရုံကျောင်းတိုက်တော်၌။ ဝိဟရန္တော– စဉ်၊

သုတဂန္ဓဝါစာဂန္ဓပဋိပတ္တိဂန္ဓာနံ။ ။ ပိဋကတ်တရားတော်များကို ကြားနာ၍ နေ သောအခါ သောတဒွါရိကဝီထိမှ စ၍ မနောဒွါရိကဝီထိစိတ်အစဉ်ဟူသော ကုသိုလ် စေတနာတွေ ဖြစ်၏၊ ထိုစေတနာကြောင့် ဖြစ်သော စိတ္တသမုဋ္ဌာန်ရုပ်တွေသည် တစ် ကိုယ်လုံး၌ ပျံ့နှံ့၏၊ ထိုသို့ ဖြစ်ခြင်းသည် သုတဂန္ဓ- သုတဟူသောဟူသော အနံ့၏ တစ်ကိုယ်လုံး၌ ပျံ့နှံ့ခြင်းတည်း၊ ပိဋကတ်တရားစကား, စာပေတို့ကို ဟောပြော ပို့ချ သင်ယူကြရာ၌ “ဝါစာ”ဟူသော သဒ္ဒရုပ်သည်လည်းကောင်း, ထိုစေတနာကြောင့် ဖြစ်သော စိတ္တသမုဋ္ဌာန်ရုပ်တွေသည်လည်းကောင်း တစ်ကိုယ်လုံး၌ ပျံ့နှံ့၏၊ ဤသို့ ဖြစ်ခြင်းကိုပင် “ဝါစာဂန္ဓ- ဝါစာဟူသောအနံ့၏ ပျံ့နှံ့ခြင်း”ဟု ဆိုသည်၊ ကျင့်သော အခါလည်း ထို့အတူ ကုသိုလ်စေတနာနှင့် စိတ္တဇရုပ်တွေ ပျံ့နှံ့၏၊ ဤသို့ ဖြစ်ခြင်းကိုပင် “ပဋိပတ္တိဂန္ဓ- အကျင့်တို့၏ ပျံ့နှံ့ခြင်း”ဟု ဆိုသည်။

ပုဗ္ဗာရာမေ။ ။ ပုဗ္ဗော+အာရာမော ပုဗ္ဗာရာမော- သာဝတ္ထိမြို့မှ အရှေ့ဖက်ဖြစ် သော (အရှေ့ဖက်ရှိသော) ကျောင်းတိုက်တော်၊ (တစ်နည်း) ပုဗ္ဗေ+ကာရိတော+ အာရာမော- သာဝတ္ထိမြို့၏ အရှေ့ဖက်အရပ်၌ ဝိသာခါဆောက်လုပ်စေအပ်သော ကျောင်းတိုက်တော်၊ (တစ်နည်း) ပုဗ္ဗေ+အာရာမော ပုဗ္ဗာရာမော- သာဝတ္ထိမြို့၏ အရှေ့ဖက်က ကျောင်းတိုက်တော်။ [ပုဗ္ဗာရာမေတိ သာဝတ္ထိနဂရတော ပုရတ္ထိမ- ဒိသာဘာဂေ အာရာမေ(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၉)၊ ပုဗ္ဗာရာမေတိ သာဝတ္ထိယာ ပါစီနဒိသာ ဘာဂေ အနုရာဓပုရဿ ဥတ္တမဒေဝီဝိဟာရသဒိသေ ဌာနေ ကာရိတေ အာရာမေ

...[စာမျက်နှာ- ၂၅၆]...

(ဥဒါန၊ဋ္ဌ၊ ၁၄၀၊ သံဋီ၊၁၊ ၁၈၁၊ သာရတ္ထ၊ ၁၊ ၄၄၃)။ ပုဗ္ဗာရာမေတိ သာဝတ္ထိနဂရဿ ပုရတ္ထိမဒိသာယံ အာရာမေ (သုတ္တနိ၊ဋ္ဌ၊ ၂၊ ၂၁၉)။]+

ပုဗ္ဗာရုံကျောင်းတိုက်ပျက်စီးချိန်။ ။ ပုဗ္ဗာရုံကျောင်းတိုက်သည် သာဝတ္ထိမြို့၏ အရှေ့ဖက်(ဇေတဝန်ကျောင်းတိုက်၏ အရှေ့မြောက်ဖက်)တွင် ရှိသည်၊ ဘုရားရှင် ပရိနိဗ္ဗာန်စံပြီးနောက် နှစ်ပေါင်း ၁၅၀၀ခန့်၌ အစိရဝတီမြစ်ရေတိုက်စားသဖြင့် ပျက်စီး သွားသည်၊ ကျောင်းနေရာတွင် ခေတ်သစ် ကန္ဒဘာရီ(ုညေိဘမေမင)ရွာ တည်ရှိနေ၏၊ ရှေးဟောင်းသုတေသနဌာနက တူးဖော်ကြည့်သောအခါ အစိရဝတီမြစ်အတွင်း မိုင် ဝက်ခန့်ရှိသောနေရာ၌ အုတ်, ကျောက်စသော အဆောက်အဦး(မြို့ပျက် ကျောင်း ပျက်)များကို တွေ့ရသည်ဟု ဆို၏၊ ခရစ်နှစ် ၄၀၉ခုနှစ် တရုတ်ရဟန်းတော် ဖာဟိယန် (ၤေ- ့ငနည)ရောက်ချိန်တွင် ပျက်စီးပြီး ဖြစ်နေသည်ဟု ဆို၏၊ ဂုပ်တား(ွကစအျေ)ခေတ် ခရစ်နှစ် ၆၀၆- ၆၄၇ ခုနှစ်တွင် ဂုတ္တဝိသမင်းဆက်များလက်ထက်၌ ဟိန္ဒူဘာသာ လွှမ်းမိုးခဲ့စဉ်က သာဝတ္ထိမြို့တွင်းရှိ စေတီ, ကျောင်းကန်များကို ပုဏ္ဏားတို့က ဖျက်ဆီး ခဲ့ကြသည်၊ သို့ရာတွင် ဇေတဝန်ကျောင်းတိုက်ကို မဖျက်ဆီးဟု ဆို၏(မဇ္ဈိမ- ၈၇၊ ၁၁၆၊ ၁၁၉)

အားထုတ်သင့်။ ။ ပုဗ္ဗာရုံကျောင်းတိုက်ဆောက်လုပ်ရာ၌ ဦးဆောင်ညွှန်ကြားကြီး ကြပ်သူကား သာဝကတို့တွင် တန်ခိုးအကြီးဆုံး အဂ္ဂသာဝကဖြစ်တော်မူသော အရှင် မောဂ္ဂလ္လာန်တည်း၊ ကျောင်းအမကား သောတာပန်ဖြစ်ပြီးသူ ဝိသာခါတည်း၊ ယခုအခါ ဝိသာခါသည် နိမ္မာနရတိနတ်ပြည်၌ သုနိမ္မိတနတ်မင်း၏ နတ်မိဖုယားခေါင်ကြီး ဖြစ် နေသည်(ဝိမာန၊ဋ္ဌ၊၁၇၂)၊ ပုဗ္ဗာရုံကျောင်း၌ ကုသိုလ်ပြုပြီး နတ်ပြည်ရောက်သွား သူများလည်း ယခုအခါ နတ်ပြည်၌ အများအပြား ရှိနေကြ၏၊ တန်ခိုးအကြီးဆုံး အဂ္ဂသာဝကဖြစ်တော်မူသော အရှင်မောဂ္ဂလ္လာန်ကိုယ်တော်မြတ်ကိုယ်တိုင် ဦးဆောင် ညွှန်ကြားကြီးကြပ်မှုဖြင့် ဆောက်လုပ်ခဲ့၍ အောက်ထပ် အခန်းငါးရာ, အထက်ထပ် အခန်းငါးရာအားဖြင့် အခန်းပေါင်း တစ်ထောင်ရှိပြီး ကြီးကျယ်ခမ်းနား ထယ်ဝါ လှသော ပုဗ္ဗာရုံကျောင်းတိုက်တော်ကြီးသည်ပင် ပျက်စီးတိမ်မြှုပ်ခဲ့ရ၏၊ နိမ္မာနရတိနတ် ပြည်၌ရှိသော ဝိသာခါနတ်မိဖုယားခေါင်ကြီးနှင့် အခြားသော နတ်သား, နတ်သမီးများ လည်း ပုဗ္ဗာရုံကျောင်းတိုက်ကြီး မပျက်စီးဖို့, ပျက်စီးပြီးသားကို ပြန်လည်ဖော်ထုတ်ဖို့ ဘာမှမတတ်နိုင်ကြပါ၊ နေစရာအဆောက်အဦးကောင်းခြင်း, မကောင်းခြင်းသည် သာသနာတော်ကြီး ရေရှည်တည်တံ့အောင် မစွမ်းဆောင်နိုင်ပါ၊ အရှင်မြတ်များ၏ ပရိယတ်အရည်အသွေးကောင်းနှင့် ပဋိပတ်အရည်အသွေးကောင်းများကသာ သာ သနာတော်ကို ရေရှည်တည်တံ့စေနိုင်ပြီး မိမိနှင့် သူတစ်ပါး, လောကနှင့် သာသနာ

...[စာမျက်နှာ- ၂၅၇]...

ဝိသာခံ– ဝိသာခါမည်သော။ ဥပါသိကံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ၊ ကိရ– ချဲ့။ သာ– ထို ဝိသာခါသည်။ အင်္ဂရဋ္ဌေ– အင်္ဂတိုင်း၌။ ဘဒ္ဒိယနဂရေ– ၌။ မေဏ္ဍကသေဋ္ဌိပုတ္တဿ– မေဏ္ဍကသူဌေး၏သားဖြစ်သော။ ဓနဉ္စယသေဋ္ဌိနော– သူဌေး၏။ အဂ္ဂမဟေသိယာ– မြတ်သော ချစ်ဇနီးဖြစ်သော။ ဝါ– ချစ်ဇနီးကြီးဖြစ်သော။ သုမနဒေဝိယာ– သုမနဒေဝီ၏။ ကုစ္ဆိသ္မိံ– ၌။ နိဗ္ဗတ္တိ– ပြီ။ တဿာ– ထိုဝိသာခါ၏။ သတ္တဝဿိကကာလေ– ၇နှစ်ရှိသူမ၏ အခါ၌။ ဝါ– ၇နှစ်အရွယ်ရှိရာအခါ၌။ သတ္ထာ၊ အား ကျေးဇူးများရကား ပရိယတ်အရည်အသွေးကောင်း, ပဋိပတ်အရည်အသွေး ကောင်းများ ပြည့်စုံဖို့နှင့် ထိုအရည်အသွေးကောင်းနှင့် ပြည့်စုံသော အရှင်မြတ်များ များစွာထွက်ပေါ်ရေးကိုသာ အားထုတ်သင့်ပါသည်။

အဂ္ဂမဟေသီ။ ။ မဟီယတိ ပူဇီယတီတိ မဟေသီ၊ [မဟ+ဣသ+ဤ၊ ဣကို ဧပြု၊] (တစ်နည်း) မဟတိယော ရာဇိတ္ထိယော ဤသတိ အဘိဘဝတီတိ မဟေသီ၊ [မဟန္တီ+ ဤသ+အ+ဤ၊- ဓာန်ဋီ- ၂၃၂။] (တစ်နည်း) မဟန္တံ အာစာရံ ဧသတိ ဂဝေသတီတိ မဟေသီ၊ (တစ်နည်း) မဟန္တေဟိ ရာဇူဟိ ဧသိတဗ္ဗာ ဣစ္ဆိတဗ္ဗာတိ မဟေသီ၊ [မဟန္တ+ ဣသ+အ+ဤ၊ -ကင်္ခါမဟာဋီ- ၄, ၂၇၃၊ ပါတိပဒတ္ထ- ၂၇၆။] (တစ်နည်း) မဟန္တော+ ယသော ဧတိဿာတိ မဟေသီ၊ [မဟန္တ+ယသ+ဤ၊ မဟန္တကို မဟာပြု, အာကို ဧပြု, ယချေ၊] (တစ်နည်း) မဟေန(ပူဇော်ခြင်းဖြင့်) ဧသိတဗ္ဗာ အဘိသေတဗ္ဗာတိ မဟေသီ၊ [မဟ+ဣသ+အ+ဤ၊ -ပဋိဂံ- ၃၇၆၊] ဤ၌ကား “မဟေသီဟီ မဟေသီဟီ မဟေသီဟီတိ ပိယ- ဘရိယာဟိ(ဇာ၊ဋ္ဌ၊၇, ၇၅)”အဖွင့်အရ “မဟေသီ ဝိယာတိ မဟေသီ- မိဖုယားနှင့် တူသော ချစ်ဇနီး”ဟု ပြု၍ မဟေသီသဒ္ဒါ ချစ်ဇနီးအနက်ဟောဟု ယူပါ၊ ထိုနောင် “အဂ္ဂါ စ+သာ+မဟေသီ စာတိ အဂ္ဂမဟေသီ- မြတ်သောချစ်ဇနီး၊ ဝါ- ချစ်ဇနီးကြီး”ဟု ဆက်ပါ။

သတ္တဝဿိကကာလေ။ ။ သတ္တ+ဝဿာနိ သတ္တဝဿံ၊ သတ္တဝဿံ+ဧတိဿာ အတ္ထီတိ သတ္တဝဿိကာ- ၇နှစ်ရှိသော ဝိသာခါ၊ သတ္တဝဿိကာယ+ကာလော သတ္တဝဿိကကာလော- ၇နှစ်ရှိသူမ၏အခါ၊ “သတ္တဝဿံ+ဧတ္ထ ဧတ္ထီတိ သတ္တဝဿိကော- ၇နှစ်ရှိရာအခါ၊ သတ္တဝဿိကော+ကာလော သတ္တဝဿိကကာလော- ၇နှစ်ရှိရာအခါ” ဟုလည်း ပြုကြ၏၊ သို့သော် ဣကပစ္စည်းမသက်ဘဲ “သတ္တဝဿ”ပုဒ်သက်သက်ကပင် ၇နှစ်အချိန်အခါကို ဟောရကား အဿတ္ထိအနက်၌ ဣကပစ္စည်းသက်လျှင် ၇နှစ် ရှိ သူစသည်ကိုသာ ရသောကြောင့် ကမ္မဓာရည်း ကြံခြင်းမှာ မကောင်းပါ၊ ဆရာတို့ ကား ဆဋ္ဌီတပ္ပုရိသ်သမာသ်ကို နှစ်သက်တော်မူ၏။

...[စာမျက်နှာ- ၂၅၈]...

သေလဗြာဟ္မဏာဒီနံ– သေလပုဏ္ဏားအစရှိကုန်သော။ ဗောဓနေယျဗန္ဓဝါနံ– တို့၏။ ဥပနိဿယသမ္ပဒံ– (တိဟိတ်ပဋိသန္ဓေစသော မဂ်ဖိုလ်ရခြင်း၏) အား ကြီးသော မှီရာအကြောင်း၏ ပြည့်စုံခြင်းကို။ [ဓမ္မဘာ-၁, ၂၃၁ရှု၊] ဒိသွာ– ၍။ မဟာဘိက္ခုသံဃပရိဝါရော– များမြတ်သော ရဟန်းအပေါင်းအခြံအရံရှိသည်။ (ဟုတွာ)၊ စာရိကံ– ကို။ ဝါ– ဖြင့်။ စရမာနော– သော်။ တံ နဂရံ– သို့။ ပါပုဏိ– ပြီ။

စ– ဆက်။ တသ္မိံ သမယေ– ၌။ မေဏ္ဍကော– သော။ ဂဟပတိ– သည်။ တသ္မိံ နဂရေ– ၌။ ပဉ္စန္နံ– သော။ မဟာပုညာနံ– ကြီးသောဘုန်းကံရှိသူတို့တွင်။ ဇေဋ္ဌကော–အကြီးဆုံးသည်။ ဟုတွာ၊ သေဋ္ဌိဋ္ဌာနံ– သူဌေးအရာကို။ ကရောတိ– ၏။ မေဏ္ဍကော– သော။ သေဋ္ဌိ– လည်းကောင်း။ စန္ဒပဒုမာ နာမ– စန္ဒပဒုမာမည်သော။ တဿေဝ– ထိုသူဌေး၏ပင်။ ဇေဋ္ဌကဘရိယာ– အကြီးဆုံးမယားလည်းကောင်း။ တဿေဝ– ထိုသူဌေး၏ပင်။ ဇေဋ္ဌကပုတ္တော– သော။ ဓနဉ္စယော နာမ– ဓနဉ္စယလည်းကောင်း။ တဿ– ထိုဓနဉ္စယ၏။ ဘရိယာ– သော။ သုမနဒေဝီ နာမ– သုမနဒေဝီ လည်းကောင်း။ မေဏ္ဍကသေဋ္ဌိနော– ၏။ ဒါသော– သော။ ပုဏ္ဏော နာမ– ပုဏ္ဏ လည်းကောင်း။ ဣတိ– သို့။ ပဉ္စ– ၅ဥုးတို့သည်။ မဟာပုညာ နာမ– ကြီးသောဘုန်း ကံရှိသူတို့မည်၏။ စ– ဆက်။ ကေဝလံ– သက်သက်။ မေဏ္ဍကသေဋ္ဌိယေဝ– သာ၊ (အမိတဘောဂေါ နာမ– မနှိုင်းယှဉ် (မရေတွက်) အပ်သော စည်းစိမ်ရှိသူမည် သည်။ ဝါ– မရေနိုင်အောင် များသောစည်းစိမ်ရှိသူမည်သည်၊) န– မဟုတ်သေး။ ပန– စင်စစ်ကား။ ဗိမ္ဗိသာရရညော– ၏။ ဝိဇိတေ– နိုင်ငံ၌။ ဇောတိကော– ဇောတိက သူဌေးလည်းကောင်း။ ဇဋိလော– ဇဋိလသူဌေးလည်းကောင်း။ မေဏ္ဍကော–မေဏ္ဍကသူဌေးလည်းကောင်း။ ပုဏ္ဏကော– ပုဏ္ဏကသူဌေးလည်းကောင်း။ ကာကဝလိယော– ကာကဝလိယသူဌေးလည်းကောင်း။ ဣတိ– သို့။ ပဉ္စ– ကုန်သော။ အမိတဘောဂါ နာမ– မနှိုင်းယှဉ်အပ်သော စည်းစိမ်ရှိသူတို့ မည်သည်။ ဝါ– မရေနိုင်အောင် များသောစည်းစိမ်ရှိသူတို့ မည်သည်။ အဟေသုံ– ကုန်ပြီ။ တေသု– ထိုသူဌေး၅ဥုးတို့တွင်။ အယံ မေဏ္ဍကသေဋ္ဌိ– သည်။ ဒသဗလဿ– ၏။ အတ္တနော– ၏။ နဂရံ– သို့။ သမ္ပတ္တဘာဝံ– ကြွရောက်တော်မူလာသည်၏ အဖြစ်ကို။ ဉတွာ– ၍။ ပုတ္တဿ– သော။ ဓနဉ္စယသေဋ္ဌိနော– ၏။ ဓီတရံ– သော။ ဝိသာခံ–

...[စာမျက်နှာ- ၂၅၉]...

သော။ ဒါရိကံ– ကို။ ပက္ကောသာပေတွာ– ၍။ အာဟ၊ (ကိံ)၊ “အမ္မ– ငါ့မြေး! တုယှမ္ပိ– ၏လည်း။ ဝါ– အတွက်လည်း။ မင်္ဂလံ– မင်္ဂလာတည်း။ အမှာကမ္ပိ– ငါတို့၏လည်း။ ဝါ– တို့အတွက်လည်း။ မင်္ဂလံ– တည်း။ တဝ– ၏။ ပရိဝါရေဟိ– အခြံအရံဖြစ်ကုန်သော။ ပဉ္စဟိ ဒါရိကာသတေဟိ– ကလေးမငါးရာတို့နှင့်။ သဒ္ဓိံ၊ ပဉ္စရထသတာနိ–ငါးရာသောရထားတို့သို့။ အာရုယှ– တက်၍။ ပဉ္စဟိ ဒါသိသတေဟိ– ငါးရာသော ကျွန်မတို့သည်။ ပရိဝုတာ– ခြံရံအပ်သည်။ (ဟုတွာ)၊ ဒသဗလဿ– ကို။ ပစ္စုဂ္ဂမနံ–ခရီးဥုးကြိုဆိုခြင်းကို။ [ဓမ္မဘာ-၁, ၅၄၆ရှု၊] ကရောဟိ– လော။” ဣတိ– ပြီ။ သာ– ထိုဝိသာခါသည်။ “သာဓူ” တိ– ကောင်းပါပြီဟူ၍။ ပဋိဿုဏိတွာ– ရှေးရှုနား ထောင်၍။ ဝါ– ဝန်ခံ၍။ တထာ– ထိုပြောသည့်အတိုင်း။ အကာသိ– ပြီ။ ပန– ဆက်။ ကာရဏာကာရဏေသု– အကြောင်းဟုတ်သည်, အကြောင်းမဟုတ်သည်တို့၌။ ကုသလတ္တာ– ကျွမ်းကျင်သည်၏အဖြစ်ကြောင့်။ ယာဝတိကာ– အကြင်မျှအတိုင်း အရှည်ရှိသော မြေအရပ်သည်။ ယာနဿ– ၏။ ဘူမိ– သွား၍ဖြစ်နိုင်လောက်ရာ မြေအရပ်သည်။ (ဟောတိ)၊ (တာဝတိကံ– ထိုမျှအတိုင်းအရှည်ရှိသော။ ဘူမိံ–မြေအရပ်ကို။ ဝါ– မြေအရပ်တိုင်အောင်၊) ယာနေန– ဖြင့်။ ဂန္တွာ– သွားပြီး၍။ [သီဘာ- ၃, ၅၇၄အတိုင်း ပေးသည်။ “ယာနဿ– ၏။ ဘူမိ– သွားလောက်ရာမြေအရပ်သည်။ ယာဝတိကာ– အကြင်မျှလောက် အတိုင်းအရှည်ရှိ၏။ (တာဝတိကံ– ထိုမျှလောက် အတိုင်းအရှည်ရှိသော။ ဘူမိံ– သို့၊) ယာနေန– ဖြင့်။ ဂန္တွာ– ၍ (ကူသီနိ- ၁၈၈)”ဟုလည်း ပေးနိုင်သည်။] ယာနာ– မှ။ ပစ္စောရောဟိတွာ– ဆင်း၍။ ပတ္တိကာဝ– ခြေဖြင့် သွား သည်သာလျှင်။ ဝါ– ခြေလျှင်သွားသည်သာလျှင်။ (ဟုတွာ)၊ [ပတတိ ဂစ္ဆတီတိ ပတ္တိ၊ [ပတ+ဣ၊ တဒွေဘော်လာ၊] ပဒေန ပတတီတိ ဝါ ပတ္တိ၊ [ပဒ+ပတ+ဣ၊ ဒကို တပြု။ ပတ္တိ ဧဝ ပတ္တိကာ (ကူသီနိ- ၁၈၈)။] သတ္ထာရံ– သို့။ ဥပသင်္ကမိတွာ၊ ဝန္ဒိတွာ၊ ဧကမန္တံ၊ အဋ္ဌာသိ၊ အထ– ၌။ အဿာ– ထိုဝိသာခါ၏။ စရိယာဝသေန– စရိုက်၏။

စရိယာဝသေန။ ။ ပင်ကိုယ်ရိုးရာ သူတကာဖြစ်နေကျထက် လွန်ကဲပိုမို၍ အဖြစ် များခြင်းကို “စရိယာ- စရိုက်”ဟု ခေါ်၏၊ “စရဏံ ပဝတ္တနံ စရိယံ- မပြတ်ဖြစ်ခြင်း (ဝိသုဒ္ဓိ၊ဋီ၊၁၊၁၂၁၊ ပဒီ- ၅၄၃၊ သင်္ဂြိုဟ်ဘာ- ၆၂၉)၊ စရတိ အဘိဏှံ ပဝတ္တတီတိ စရိယာ- မပြတ်ဖြစ်တတ်သောသဘော(မဏိ- ၂, ၄၇၄)၊ စရိယာယ+ဝသော စရိယာဝသော”ဟုပြု။

...[စာမျက်နှာ- ၂၆၀]...

အစွမ်းဖြင့်။ ဝါ– စရိုက်နှင့် စပ်သဖြင့်။ သတ္ထာ– သည်။ ဓမ္မံ– ကို။ ဒေသေသိ၊ သာ– ထိုဝိသာခါသည်။ ဒေသနာဝသာနေ– ၌။ ပဉ္စဟိ ဒါရိကာသတေဟိ– တို့နှင့်။ သဒ္ဓိံ၊ သောတာပတ္တိဖလေ– ၌။ ပတိဋ္ဌဟိ– ပြီ။ မေဏ္ဍကသေဋ္ဌိပိ– လည်း။ သတ္ထာရံ– ကို။ ဥပသင်္ကမိတွာ– ၍။ ဓမ္မကထံ– ကို။ သုတွာ– ၍။ သောတာပတ္တိဖလေ– ၌။ ပတိဋ္ဌာယ– ၍။ သွာတနာယ– ငှာ။ နိမန္တေတွာ– ၍။ ပုနဒိဝသေ– ၌။ အတ္တနော– ၏။ နိဝေသနေ– ၌။ ပဏီတေန– သော။ ခါဒနီယေန– ခဲဖွယ်ဖြင့်လည်းကောင်း။ ဘောဇနီယေန– စားဖွယ် (ဘောဇဉ်) ဖြင့်လည်းကောင်း။ ဗုဒ္ဓပ္ပမုခံ– ဘုရားအမှူးရှိသော။ ဘိက္ခုသံဃံ– ကို။ ပရိဝိသိတွာ– ပြုစုလုပ်ကျွေး၍။ ဧတေနေဝ ဥပါယေန– ဤနည်း အားဖြင့်ပင်။ အဍ္ဎမာသံ– တစ်လထက်ဝက် ၁၅ရက်ပတ်လုံး။ မဟာဒါနံ– ကြီး မားသောအလှူကို။ အဒါသိ– ပြီ။ သတ္ထာ– သည်။ ဘဒ္ဒိယနဂရေ– ၌။ ယထာဘိရန္တံ ယထာဘိရန္တံ ယထာဘိရန္တံ–ကျွတ်ထိုက်ကြသား, ဝေနေများကို, ထောက်ထားရှုမျှော်, အလိုတော်အတိုင်း။ ဝိဟရိတွာ– ၍။ ပက္ကာမိ– ပြီ။

တေန ခေါ ပန သမယေန၊ ဗိမ္ဗိသာရော စ– မင်းသည်လည်းကောင်း။ ပသေနဒိ ကောသလော စ– သည်လည်းကောင်း။ အညမညံ– အချင်းချင်း။ ဘဂိနိပတိကာ– နှမ၏ ခင်ပွန်းတို့သည်။ (ယောက်ဖတို့သည်) ဟောန္တိ။ အထ– ၌။ ဧကဒိဝသံ– ၌။ ကောသလရာဇာ– သည်။ စိန္တေသိ၊ (ကိံ)၊ “ဗိမ္ဗိသာရဿ– ၏။ ဝိဇိတေ– ၌။ ပဉ္စ– ကုန်သော။ အမိတဘောဂါ– တို့သည်လည်းကောင်း။ မဟာပုညာ– တို့သည်လည်းကောင်း။ ဝသန္တိ– ကုန်၏။ မယှံ– ၏။ ဝိဇိတေ– ၌။ တာဒိသော– ထို ကဲ့သို့ ရှုအပ်သော။ ဧကောပိ– တစ်ယောက်တလေသည်လည်း။ နတ္ထိ။ အဟံ၊ ဗိမ္ဗိသာရဿ– ၏။ သန္တိကံ– သို့။ ဂန္တွာ– ၍။ ဧကံ– သော။ မဟာပုညံ– ကြီးသောဘုန်း

ယထာဘိရန္တံ။ ။ အဘိရမနံ အဘိရန္တံ- မွေ့လျော်တော်မူခြင်း- အလိုတော်(မဋီ၊၂၊၁၁၅)၊ [အဘိ+ရမု+တ၊ ပက္ကမာဒီဟိ န္တော စဖြင့် တပစ္စည်းကို န္တပြု, ဓာတွန်မ်ကို လည်းချေ၊] အဘိရန္တဿ+အနုရူပံ ယထာဘိရန္တံ- မွေ့လျော်မှုအလိုတော်အား လျော် သည်၊ “အဇ္ဈာသယ- အလိုဆန္ဒ”ကို အဘိရန္တဟု မှတ်၊ “အလိုတော်”ဟူသည် ဝေနေယျ သတ္တဝါတို့ကို ဆုံးမစရာရှိသေးလျှင် နေတော်မူလိုခြင်း, ဆုံးမခြင်းကိစ္စ ပြီးဆုံးလျှင် နေတော်မမူလိုဘဲ အခြားဆုံးမဖွယ်ရှိရာသို့ ကြွတော်မူလိုခြင်းတည်း။(သာရတ္ထ- ၁, ၄၅၉၊ ပါရာဘာ- ၂, ၁၇၉)]

...[စာမျက်နှာ- ၂၆၁]...

ကံရှိသူကို။ ယံနူန ယာစေယျံ– အကယ်၍ တောင်းရပါမူကား ကောင်းလေစွ။” ဣတိ– ဤသို့ ကြံပြီ။ သော– ထိုကောသလမင်းသည်။ တတ္ထ– ထိုရာဇဂြိုဟ်မြို့သို့။ ဂန္တွာ– ၍။ ရညာ– ဗိမ္ဗိသာရမင်းသည်။ ကတပဋိသန္ထာရော– ပြုအပ်ပြီးသော ပဋိသန္ထာရရှိသည်။ ဝါ– လောကွတ်ပျူငှာ, နှုတ်ဆက်စကား ပြောကြားမှုကို ပြုပြီး သည်။ (ဟုတွာ)၊ “ကိံ ကာရဏာ– ကြောင့်။ အာဂတော– သည်။ အသိ– နည်း?’ ဣတိ– သို့။ ပုဋ္ဌော– သည်။ (သမာနော)၊ “တုမှာကံ– တို့၏။ ဝိဇိတေ– ၌။ ပဉ္စ– ကုန်သော။ အမိတဘောဂါ– တို့သည်လည်းကောင်း။ မဟာပုညာ– တို့သည်လည်းကောင်း။ ဝသန္တိ။ တတော– ထိုသူတို့မှ။ ဧကံ– တစ်ယောက်ကို။ ဂဟေတွာ– ခေါ် ယူ၍။ ဂမိဿာမိ– မည်၊’ ဣတိ– ဤသို့ ကြံ၍။ အာဂတော– ခဲ့သည်။ အမှိ– ၏။ တေသု– ထိုသူတို့တွင်။ မေ– အား။ ဧကံ– ကို။ ဒေထ– ကုန်။” ဣတိ– သို့။ အာဟ၊ “မဟာကုလာနိ– ကြီးမြတ်သောအမျိုးတို့ကို။ (အမျိုးကြီးတို့ကို)၊ အမှေဟိ– သည်။ စာလေတုံ– ရွေ့ရှားစေခြင်းငှာ။ (ပြောင်းရွှေ့စေခြင်းငှာ)၊ န သက္ကာ။” ဣတိ– သို့။ အာဟ၊ “အဟံ၊ အလဒ္ဓါ– မရမူ၍။ ဝါ– မရလသော်။ န ဂမိဿာမိ– ပြန်သွားမည် မဟုတ်ပါ။ ဝါ– မပြန်နိုင်ပါ။” ဣတိ၊ အာဟ၊ ရာဇာ– ဗိမ္ဗိသာရမင်းသည်။ အမစ္စေဟိ–အမတ်တို့နှင့်။ သဒ္ဓိံ၊ မန္တေတွာ– တိုင်ပင်ပြီး။ “ဇောတိကာဒီနံ– ဇောတိကသူဌေး အစရှိကုန်သော။ မဟာကုလာနံ– တို့ကို။ စာလနံ နာမ– ရွေ့ရှားစေခြင်းမည်သည်။ မဟာပထဝိယာ– မြေကြီးကို။ စာလနသဒိသံ– ရွေ့စေခြင်းနှင့် တူ၏။ (တုံလှုပ် စေခြင်းနှင့် တူ၏)၊ မေဏ္ဍကမဟာသေဋ္ဌိဿ– ၏။ ပုတ္တော– သော။ ဓနဉ္စယသေဋ္ဌိ နာမ– သည်။ အတ္ထိ။ တေန– ထိုဓနဉ္စယသူဌေးနှင့်။ သဒ္ဓိံ၊ မန္တေတွာ– ၍။ ပဋိဝစနံ–စကားအတုံ့ကို။ (စကားပြန်ကို)၊ တေ– အား။ ဒဿာမိ– မည်။” ဣတိ၊ ဝတွာ၊ တံ– ထိုဓနဉ္စယသူဌေးကို။ ပက္ကောသာပေတွာ– ၍။ တာတ– မောင်မင်း! ကောသလရာဇာ– သည်။ “ဧကံ– သော။ ဓနသေဋ္ဌိံ– ဥစ္စာရှိသောသူဌေးကို။ (ပစ္စည်း ဥစ္စာပြည့်စုံပေါများသောသူဌေးကို)၊ ဂဟေတွာ၊ ဂမိဿာမိ– မည်၊’ ဣတိ– သို့။ ဝဒတိ– ၏။ တွံ၊ တေန– ထိုကောသလမင်းနှင့်။ သဒ္ဓိံ၊ ဂစ္ဆာဟိ– လိုက်သွားလော” ဣတိ– ဤသို့။ ပြောပြီ “ဒေဝ– ကြီး! တုမှေသု– တို့သည်။ ပဟိဏန္တေသု– စေလွှတ် ကုန်လသော်။ ဂမိဿာမိ– လိုက်သွားပါမည်။” ဣတိ– ဤသို့ လျှောက်တင်ပြီ၊

...[စာမျက်နှာ- ၂၆၂]...

“တာတ– မောင်မင်း! တေန ဟိ– လျှင်။ ပရိဝစ္ဆံ– သွားဖို့အစီအစဉ်ကို။ (သွားဖို့ ပြင် ဆင်မှုကို)၊ [ဓမ္မဘာ- ၁, ၅၄၇ရှု၊] ကတွာ၊ ဂစ္ဆ– လော။” ဣတိ– ပြီ။ သော– ထိုဓနဉ္စယ သူဌေးသည်။ အတ္တနော– ၏။ ကတ္တဗ္ဗယုတ္တကံ– ပြုခြင်းငှာ သင့်လျော်သော လုပ် ဆောင်မှုကို။ [ဓမ္မဘာ-၁, ၄၆၉ရှု၊] အကာသိ၊ ရာဇာပိ– ဗိမ္ဗိသာရမင်းသည်လည်း။ အဿ– ထိုဓနဉ္စယသူဌေးဖို့။ ဝါ– အတွက်။ မဟန္တံ– များစွာသော။ သက္ကာရံ– ကောင်း စွာပြုအပ်သော ပစ္စည်းကို။ ကတွာ၊ “ဣမံ– ဤဓနဉ္စယသူဌေးကို။ အာဒါယ– ၍။ ဂစ္ဆထ– ကုန်။” ဣတိ– ဤသို့ ပြော၍။ ပသေနဒိရာဇာနံ– ကို။ ဥယျောဇေသိ– ပြီ။ သော– ထိုကောသလမင်းသည်။ တံ– ထိုဓနဉ္စယသူဌေးကို။ အာဒါယ– ၍။ သဗ္ဗတ္ထ– အလုံးစုံသောလမ်းခရီး၌။ ဧကရတ္တိဝါသေန– တစ်ညဉ့်မျှ နေခြင်းဖြင့်သာ။ [သဗ္ဗတ္ထ ဧကရတ္တိဝါသေနာတိ သဗ္ဗသ္မိံ မဂ္ဂေ ဧကရတ္တိဝါသေနေဝ၊- ဥဒါန၊ဋ္ဌ၊ ၇၇။] ဂစ္ဆန္တော– သော်။ ဧကံ– တစ်ခုသော။ ဖာသုကဋ္ဌာနံ– ချမ်းသာခြင်းရှိရာအရပ်သို့။ ဝါ– ချမ်းသာ ရာအရပ်သို့။ ပတွာ၊ နိဝါသံ– နေရာကို။ ဂဏှိ၊ အထ– ၌။ နံ– ထိုကောသလမင်းကို။ ဓနဉ္စယသေဋ္ဌိ– သည်။ ပုစ္ဆိ၊ (ကိံ)၊ “ဣဒံ– ဤနိုင်ငံသည်။ ကဿ– အဘယ်သူ၏။ ဝိဇိတံ– နိုင်ငံနည်း?” ဣတိ– ဤသို့ မေးပြီ။ “သေဋ္ဌိ– သူဌေး! မယှံ– ၏။ (ဝိဇိတံ–တည်း၊)” ဣတိ– ပြီ။ “သာဝတ္ထိ– သည်။ ဣတော– ဤနေရာမှ။ ကီဝဒူရော– အဘယ် မျှလောက် ဝေးပါသနည်း?” ဣတိ– ဤသို့ မေးပြီ။ “သတ္တယောဇနမတ္ထကေ– ၇ယူဇနာ၏ အထက်၌တည်း။” ဣတိ– ပြီ။ “ဒေဝ– ကြီး! အန္တောနဂရံ– မြို့တွင်းသည်။ သမ္ဗာဓံ– ကျဉ်းမြောင်း၏။ အမှာကံ– ကျွန်တော်မျိုးတို့၏။ ပရိဇနော– အခြံအရံလူ အပေါင်းသည်။ မဟန္တော– များပါ၏။ သစေ ရောစေထ– အကယ်၍ နှစ်သက် ကုန်အံ့။ (ဧဝံ သတိ)၊ ဣဓေဝ– ဤအရပ်၌ပင်။ ဝသေယျာမ– နေလိုပါကုန်၏။” ဣတိ– ပြီ။ ရာဇာ– သည်။ “သာဓူ”တိ– ကောင်းပြီဟူ၍။ သမ္ပဋိစ္ဆိတွာ– ၍။ တသ္မိံ ဌာနေ– ၌။ နဂရံ– မြို့ကို။ (မြို့သစ်ကို)၊ မာပေတွာ– ဖန်ဆင်း (တည်ဆောက်) စေ၍။ တဿ– ထိုဓနဉ္စယသူဌေးအား။ ဒတွာ– ၍။ အဂမာသိ၊ တသ္မိံ ပဒေသေ– ထိုအရပ် ၌။ သယံ– ကိုယ်တိုင်။ ဝသနဋ္ဌာနဿ– နေရာအရပ်၏။ ဝါ– ကို။ ဂဟိတတ္တာ– ယူအပ် သည် ၏အဖြစ်ကြောင့်။ နဂရဿ– ၏။ သာကေတန္တေွဝ– သာကေတဟူ၍သာ၊

သာကေတံ။ ။ သာကော ရာဇူနံ ယုဒ္ဓါဒီသု သတ္တိ သဉ္ဇာတာ ဧတ္ထာတိ သာကေတံ-

...[စာမျက်နှာ- ၂၆၃]...

စစ်တိုက်ခြင်းစသည်တို့၌ မင်းတို့၏ ဖြစ်သောအစွမ်းသတ္တိရှိရာမြို့။ (တစ်နည်း) သာကော နာမ ရာဇာ ဒုမော ဝါ ဧတ္ထ အာဒိကာလေ သဉ္ဇာတောတိ သာကေတံဿာကမည်သောမင်း ရှေးဥုးကာလက ဖြစ်ခဲ့ရာမြို့။ ဝါ– သာကမည်သောသစ်ပင် ရှေး ဥုးကာလက ဖြစ်ခဲ့ရာမြို့။ သဉ္ဇာတံ တာရကာဒိတွိတော (မောဂ်-၄, ၄၅) သုတ်ဖြင့် သာကနောင် ဣတပစ္စည်းသက် (ဓာန်ဋီ-၂၀၁)

နီတိဓာတု။ ။ ကိတန္တိ နိဝသန္တိ ဧတ္ထာတိ ကေတံ၊ သာယံ+ဂဟိတံ+ကေတံ ဧတ္ထာတိ သာကေတံ- ညချမ်းအချိန်၌ ယူအပ်သော အိမ်ရာရှိရာမြို့၊ “သာယံကေတံ”ဟု ဆိုလို လျက် ယံကိုချေ(နီတိဓာတု- ၆၅၊ နီဓာနိ- ၁၅၉)

ဓမ္မ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၄၄။ ။ ထို၌ “သယံ”ဟု ရှိသဖြင့် “သယံ+ဂဟိတံ+ကေတံ ဧတ္ထာတိ သာကေတံ- ကိုယ်တိုင် ယူအပ်သော အိမ်ရာရှိရာမြို့”ဟုပြု၊ “သယံကေတံ”ဟု ဆိုလို လျက် ယံကိုချေ, သ၌ ဒီဃပြု။

နိဒီ- ၁၄။ ။ ထို၌ “သံ+ကေတံ”ဟု ဖြတ်ၤ, နိဂ္ဂဟိတ်ချေ, သ၌ ဒီဃပြု၍ ပြီးစေ၏၊ ထိုအလို သံသဒ္ဒါ သယံအနက်ယူ၊ ဓမ္မ.ဋ္ဌနည်းအတိုင်း ပြုပါ။

ဓမ္မဋီ။ ။ ဓနဉ္စယသေဋ္ဌိနာ သယံ အတ္တနာယေဝ+ကတံ သာကေတံ- ဓနဉ္စယသူ ဌေးကိုယ်တိုင် ပြုလုပ်တည်ဆောက်အပ်သောမြို့၊ “သယံကတံ”ဟု ဆိုလိုလျက် ယံကိုချေ, သ၌ ဒီဃပြု(ဓမ္မဋီ- ၃၂၈)

ထောမ၊ ကောတ္ထုဘ။ ။ အာကိတျတေ အာကေတော၊ သဟ+အာကေတေန ယံ ဝတ္တတီတိ သာကေတံ- လူတို့၏ နေခြင်းရှိသောမြို့၊ ဝါ- လူနေထူထပ်သောမြို့၊ [သဟ+အာကေတ၊ သဟကို သပြု၊- ထောမ၊ ကောတ္ထုဘ

ယခင်နှင့် ယခု သာကေတ။ ။ သာကေတမြို့သည် ကောသလတိုင်း၏ ဒုတိယ ရာဇဌာနီ(ဒုတိယမင်းနေပြည်တော်) ဖြစ်သည်၊ ပဌမနေရာဇဌာနီကား သာဝတ္ထိမြို့ တည်း၊ သာကေတမြို့နှင့် သာဝတ္တိမြို့သည် ၆ယူဇနာ (၄၈မိုင်) ကွာဝေး၏၊ သာကေတမြို့သည် အိန္ဒိယမြောက်ပိုင်း ရှေးခေတ်သမိုင်းဝင်မြို့ကြီးများအနက် ထင် ရှားသော မြို့တစ်မြို့ ဖြစ်သည်၊ ဘီစီ ၆၂၅ခုနှစ်မှ အေဒီ ၃ရာစုနှစ်များအထိ တည်ရှိခဲ့သည်၊ အေဒီ ၅ရာစု (ွကစအေ)ခေတ်တွင် အနည်းငယ် ပြုပြင်၍ အေဒီ ၁၁ ရာစုတွင် အနည်းငယ် ထပ်မံပြုပြင်ခဲ့သည်၊ အေဒီ ၁၂ရာစု နောက်ပိုင်းတွင် လုံးဝ ပျက်စီးသွားခဲ့သည်၊ ယခုအခါ အိန္ဒိယမြောက်ပိုင်း ဥတ္တရပရာဒေ့ရှ်(့အအမ ဏမေိနျ့) ပြည်နယ်, အန်နား(့ညညေ)ခရိုင်, သုဂျန်ဂုတ်(ှကြညေ- ုသအ)အရပ်၌ အယုဒ္ဓယ (ဗပသိ့ေ)မြို့အမည်ဖြင့် ထင်ရှား၏။ (မဇ္ဈိမ- ၁၈၀၊ ၁၈၁)

...[စာမျက်နှာ- ၂၆၄]...

နာမံ– သည်။ အဟောသိ+

သာဝတ္ထိယမ္ပိ– ၌လည်း။ [ခေါအနက်မဲ့၊] မိဂါရသေဋ္ဌိနော– မိဂါရသူဌေး၏။ ပုတ္တော– သော။ ပုဏ္ဏဝဍ္ဎနကုမာရော နာမ– ပုဏ္ဏဝဍ္ဎနသတို့သားမည်သူသည်။ ဝယပ္ပတ္တော– အရွယ်သို့ ရောက်နေသည်။ အဟောသိ– ပြီ။ အထ– ၌။ နံ– ထို ပုဏ္ဏဝဍ္ဎနကို။ မာတာပိတရော– တို့သည်။ ဝဒိံသု– ကုန်ပြီ။ (ကိံ)၊ “တာတ– ချစ်သား! တဝ– ၏။ ရုစ္စနဋ္ဌာနေ– နှစ်သက်ရာအရပ်၌။ ဝါ– အရပ်က။ ဧကံ– သော။ ဒါရိကံ– ကို။ ဥပဓာရေဟိ– စုံစမ်းလော။” ဣတိ– ပြီ။ “မယှံ– ၏။ ဝါ–မှာ။ ဧဝရူပါယ– သော။ ဘရိယာယ– ဖြင့်။ ကိစ္စံ– ပြုဖွယ်ကိစ္စသည်။ နတ္ထိ– ပါ၊’ ဣတိ– ပြီ။ ပုတ္တ! ဧဝံ– သို့။ မာ ကရိ– နှင့်။ အပုတ္တကံ– သားသမီးမရှိသော။ ကုလံ နာမ– သည်။ န တိဋ္ဌတိ– မတည် နိုင်။” ဣတိ– ပြီ။ သော– ထိုပုဏ္ဏဝဍ္ဎနသည်။ ပုနပ္ပုနံ၊ ဝုစ္စမာနော– အပ်သော်။ ဝါ– သည်၏အဖြစ်ကြောင့်။ “တေန ဟိ– လျှင်။ ပဉ္စကလျာဏသမန္နာဂတံ– ၅-ပါးသော ကောင်းခြင်းနှင့် ပြည့်စုံသော။ ဒါရိကံ– ကို။ လဘမာနော– သော်။ တုမှာကံ– တို့၏။ ဝစနံ– ကို။ ကရိဿာမိ– ပြုပါမည်။” ဣတိ၊ အာဟ၊ “တာတ! ဧတာနိ ပဉ္စ ကလျာဏာနိ နာမ– ဤကောင်းခြင်း၅ဖြာတို့မည်သည်။ ကာနိ ပန– အဘယ်တို့နည်း?” ဣတိ– မေးပြီ။ ကေသကလျာဏံ– ဆံပင်၏ ကောင်းခြင်းလည်းကောင်း။ မံသကလျာဏံ– အသား၏ ကောင်းခြင်းလည်းကောင်း။ အဋ္ဌိကလျာဏံ– အရိုး၏ ကောင်းခြင်းလည်းကောင်း။ ဆဝိကလျာဏံ– အရေ၏ ကောင်းခြင်းလည်းကောင်း။ ဝယကလျာဏံ– အရွယ်၏ ကောင်းခြင်းလည်းကောင်း။ ဣတိ– ဤ ၅-ပါးတို့တည်း။ ဟိ– ချဲ့။ မဟာပုညာယ– ကြီးသောဘုန်းကံရှိသော။ ဣတ္ထိယာ– ၏။ ကေသာ– တို့သည်။ မောရကလာပသဒိသာ– ဥဒေါင်းမြည်းစည်းနှင့် တူကုန် သည်။ ဟုတွာ၊ မုဉ္စိတွာ– ဖြေ၍။ ဝိဿဋ္ဌာ– လွှတ်ချအပ်ကုန်သည်။ [မုဉ္စိတွာ ဝိဿဋ္ဌာ– ခြေချအပ်ကုန်သည်၊] (သမာနာ– သော်၊) နိဝါသနန္တံ– ထမီ၏အနားကို။ ပဟရိတွာ– ထိခိုက်၍။ နိဝတ္တိတွာ– ပြန်၍။ (ကော့ပျံ၍)၊ ဥဒ္ဓဂ္ဂါ– အထက်၌ အဖျား ရှိကုန်သည်။ (ဟုတွာ)၊ တိဋ္ဌန္တိ– တည်ကုန်၏။ ဣဒံ– ဤသည်ကား။ ကေသကလျာဏံ နာမ– ဆံပင်၏ ကောင်းခြင်းမည်၏။ ဒန္တာဝရဏံ– နှုတ်ခမ်းသည်။ ဗိမ္ဗဖလသဒိသံ– ကျီးအာသီးနှင့် တူသည်။ ဝဏ္ဏသမ္ပန္နံ– အဆင်းနှင့် ပြည့်စုံသည်။ သမံ–

...[စာမျက်နှာ- ၂၆၅]...

ညီသည်။ သုဖုသိတံ– ကောင်းစွာ ထိစပ်နေသည်။ (ကောင်းစွာစေ့နေသည်)၊ ဟောတိ။ ဣဒံ– ကား။ မံသကလျာဏံ နာမ– ၏။ ဒန္တာ– သွားတို့သည်။ သုက္ကာ–ဖြူကုန်သည်။ သမာ– ညီကုန်သည်။ အဝိရဠာ– မကျဲကုန်သည်။ ဥဿာပေတွာ– စိုက်ထူ၍။ ဌပိတဝဇိရပန္တိ ဝိယ– ထားအပ်သော စိန်အစဉ်အတန်းကဲ့သို့လည်းကောင်း။ ဝါ– စိန်စီထားသကဲ့သို့လည်းကောင်း။ သမစ္ဆိန္နသင်္ခပန္တိ ဝိယ စ– ညီညာစွာ ဖြတ်အပ်သော ခရုသင်းအစဉ်အတန်းကဲ့သို့လည်းကောင်း။ သောဘန္တိ– တင့် တယ်ကုန်၏။ ဣဒံ– ကား။ အဋ္ဌိကလျာဏံ နာမ– ၏။ ကာဠိယာ– အသားမည်း (ညို) သော အမျိုးသမီး၏။ ဆဝိဝဏ္ဏော– အရေအဆင်းသည်။ စုဏ္ဏကာဒီဟိ– နံ့သာမှုန့် (ပေါင်ဒါမှုန့်) စသည်တို့ဖြင့်။ အဝိလိတ္တော ဧဝ– မလိမ်းခြယ်အပ်ဘဲသာလျှင်။ သိနိဒ္ဓေါ– ပြေပြစ်ချောညက်သည်။ နီလုပ္ပလဒါမသဒိသော– ကြာညိုပန်းဆိုင်းနှင့် တူ သည်။ (ကြာညိုပန်းကုံးနှင့် တူသည်)၊ ဟောတိ။ စ– အဖို့တစ်ပါးကား။ ဩဒါတာယ– အသားဖြူသောအမျိုးသမီး၏။ ဆဝိဝဏ္ဏော– သည်။ (စုဏ္ဏကာဒီဟိ– တို့ ဖြင့်။ အဝိလိတ္တော ဧဝ– လျှင်။ သိနိဒ္ဓေါ– သည်၊) ကဏိကာရပုပ္ဖဒါမသဒိသော–မဟာလှေကားပန်းဆိုင်းနှင့် တူသည်။ ဟောတိ။ ဣဒံ– ကား။ ဆဝိကလျာဏံ+

ကဏိကာရပုပ္ဖဒါသဒိသော။ ။ (အဂန္ဓပုပ္ဖတာယ အတ္တာနံ) ကဏိဋ္ဌံ ကရောတီတိ ကဏိကာရော၊ [ကဏိဋ္ဌ+ကာရ၊ ဋ္ဌချေ၊- ဓာန်ဋီ- ၅၇၀၊] (တစ်နည်း) ကဏ္ဏိကာကာရေန (အထွတ် -အချက်- အခိုင်သဏ္ဌာန်ဖြင့်)+ပကတော ကဏိကာရော၊ [ကဏ္ဏိကာကာရ +ဏ၊ နောက်ကာကိုချေ, ရှေ့(အထက်)ဏကိုချေ၊- အပ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၅၀၊] ကဏိကာရဿ+ ပုပ္ဖာနိ ကဏိကာရပုပ္ဖာနိ၊ ဒမန္တိ အတြာတိ ဒါမံ၊ [ဒမ (ဂတိအနက်)+ဏ၊- ဓာန်ဋီ- ၃၀၇၊] ကဏိကာရပုပ္ဖာနံ+ဒါမံ ကဏိကာရပုပ္ဖဒါမံ- မဟာလှေကားပန်းတို့၏ ရောက် ရာ (စုစည်းမှုပြုရာ) ပန်းဆိုင်း၊ အလှအပအလို့ငှာ တွဲလျားဆွဲထားသော ပန်းခိုင်, ပန်းကုံးကို “ပန်းဆိုင်း”ဟု ခေါ်သည်(မြန်ဓာန်)၊ ကဏိကာရပုပ္ဖဒါမေန+သဒိသော ကဏိကာရပုပ္ဖဒါမသဒိသော- မဟာလှေကားပန်းဆိုင်းနှင့်တူသော အရေအဆင်း

မဟာလှေကားပင်။ ။ မဟာလှေကားပင်သည် အမွေးနုပါသော ရွက်မြွာရှိ၍ လှပသော အပွင့်နှင့် အသီးးတောင့် ပွင့်သီးသော ဆေးဖက်ဝင်သည့်ပင်လတ်မျိုး ဖြစ်သည်၊ မဟာလှေကားအနီ, မဟာလှေကားအဝါဟု ၂မျိုးရှိ၍ စွဲတော်ပင်, ဘွဲ့ချည် ပင်တို့နှင့် မျိုးရင်းတူသည်၊ ၎င်းင်း၏အပွင့်သည် ၂လက်မမျှရှိ၍ အဖြူ အဝါ အနီရောင် ရှိ၏၊ အနည်းငယ် မွှေး၏၊ ပါဠိ အဋ္ဌကထာ ဋီကာတို့အလိုကား “သေယျထာပိ နာမ

...[စာမျက်နှာ- ၂၆၆]...

နာမ– သည်။ ပန– အဖို့တစ်ပါးကား။ ဒသက္ခတ္တုံ– ဆယ်ကြိမ်။ ဝိဇာတာပိ– မွေးဖွား သော်လည်း။ သကိံ– တစ်ကြိမ်။ ဝိဇာတာ ဝိယ– မွေးဖွားသော အမျိုးသမီးကဲ့သို့။ အဝိဂတယောဗ္ဗနာယေဝ– မကင်းသောပျိုမျစ်နုနယ်သူ၏ အဖြစ်ရှိသည်။ ဝါ– နုပျိုခြင်းကင်းပျောက်မသွားသည်။ ဟောတိ။ ဣဒံ– ကား။ ဝယကလျာဏံ နာမ– သည်။ ဟောတိ။ အထ– ၌။ အဿ– ပုဏ္ဏဝဍ္ဎန၏။ မာတာပိတရော– တို့သည်။ အဋ္ဌုတ္တရသတဗြာဟ္မဏေ– ၈ယောက်ဖြင့် ပိုလွန်သော တစ်ရာသော ပုဏ္ဏား တို့ကို။ ဝါ– ၁၀၈ယောက်သော ပုဏ္ဏားတို့ကို။ နိမန္တေတွာ– ၍။ ဘောဇေတွာ– ထမင်း ကျွေးမွေးပြီး၍။ “ပဉ္စကလျာဏသမန္နာဂတာ– ကုန်သော။ ဣတ္ထိယော နာမ– တို့ မည်သည်။ ဟောန္တိ– ရှိကုန်သလော?” ဣတိ– သို့။ ပုစ္ဆိံသု၊ “အာမ– ဟုတ်ကဲ့။ ဟောန္တိ– ကုန်၏။” ဣတိ–ပြီ “တေန ဟိ– လျှင်။ ဧဝရူပံ– သော။ ဒါရိကံ– ကို။ ပရိယေသိတုံ– ငှာ။ အဋ္ဌ– ကုန်သော။ ဇနာ– တို့သည်။ ဂစ္ဆန္တု– သွားပါစေကုန်။” ဣတိ– ဤသို့ ပြော၍။ ဗဟုံ– သော။ ဓနံ– ကို။ ဒတွာ– ၍။ “အာဂတကာလေ– ပြန် လာရာ အခါ၌။ ဝေါ– တို့ဖို့။ ဝါ– တို့အတွက်။ ကတ္တဗ္ဗံ– ပြုထိုက်သည်ကို။ ဇာနိဿာမ– သိ ရကုန်လိမ့်မည်။ ဂစ္ဆထ– ကြလော။ ဧဝရူပံ– သော။ ဒါရိကံ– ကို။ ပရိယေသထ– ရှာချေကြလော။ စ– သည်သာမကသေး။ ဒိဋ္ဌကာလေ– မြင်အပ်ရာအခါ၌။ ဣမံ ပိလန္ဓနံ– ဤတန်ဆာကို။ ဒဒေယျာထ– ပေးကြလော။” ဣတိ– ဤသို့ ပြော၍။ သသဟဿဂ္ဃနိကံ– အဖိုးတစ်သိန်းထိုက်တန်သော။ သုဝဏ္ဏမာလံ– ရွှေပန်းကို။ ဒတွာ၊ ဥယျောဇေသုံ

တေ– ထိုပုဏ္ဏားတို့သည်။ မဟန္တမဟန္တာနိ– ကြီးကုန်, ကြီးကုန်သော။ ဝါ– အလွန်ကြီးကုန်သော။ နဂရာနိ– တို့သို့။ ဂန္တွာ၊ ပရိယေသမာနာ– ကုန်လသော်။ ပဉ္စကလျာဏသမန္နာဂတံ– သော။ ဒါရိကံ– ကို။ အဒိသွာ– ၍။ နိဝတ္တိတွာ– ၍။ အာဂစ္ဆန္တာ– ကုန်လသော်။ ဝိဝဋနက္ခတ္တဒိဝသေ– ပွင့်လင်းထင်ရှားသောနက္ခတ်ပွဲနေ့၌။ ကဏိကာရပုပ္ဖံ ပီတံ ပီတဝဏ္ဏံ ပီတနိဒဿနံ ပီတနိဘာသံ (အံ-၃, ၃၀၅)”စသည်ကို ထောက်၍ အဝါရောင်တည်း။ သာလိဂါမနိဃဏ္ဍုဆေးကျမ်း- ၁၇၇၌ ကဏိကာရကို ငုတစ်မျိုးဟု ဆို၏။ ဘာဝပ္ပကာသနိဃဏ္ဍုဆေးကျမ်း- ၃၂၀၌ ကဏိကာရကို “ငုသိမ်ပင်, နွယ်သာကီပင်, မြွေနိုင်ပင်, ဖက်ဝန်းပင်”ဟု ဆို၏။ (ပုံပြ– ၂, ၄၁၇၊ ၄၁၈၊ မြန်ဓာန်။ စွယ်စုံ)

...[စာမျက်နှာ- ၂၆၇]...

(နက္ခတ်ပွဲဖွင့်လှစ်ရာနေ့၌)၊ သာကေတံ– သာကေတမြို့သို့။ အနုပ္ပတ္တာ– ရောက် ကုန်ပြီ။ “အဇ္ဇ၊ အမှာကံ– တို့၏။ ကမ္မံ– သည်။ နိပ္ဖဇ္ဇိဿတိ– ပြီးစီးတော့မည်။” ဣတိ– သို့။ စိန္တယိံသု– ကုန်ပြီ။ ပန– ဆက်။ တသ္မိံ နဂရေ– ၌။ အနုသံဝစ္ဆရံ– နှစ်စဉ်နှစ်တိုင်း။ [သံဝစ္ဆရံ သံဝစ္ဆရံ+အနု အနုသံဝစ္ဆရံ၊] ဝိဝဋနက္ခတ္တံ နာမ– ပွင့်လင်းထင်ရှားသော နက္ခတ်ပွဲမည်သည်။ ဟောတိ။ တဒါ– ၌။ ဗဟိ– သို့။ အနိက္ခမနကုလာနိပိ– မထွက် သော အမျိုးတို့သည်လည်း။ ပရိဝါရေန– နှင့်။ သဒ္ဓိံ၊ ဂေဟာ– မှ။ နိက္ခမိတွာ– ၍။ အပ္ပဋိစ္ဆန္နေန– (ဝေါ,ယာဉ်စသည်ဖြင့်) မဖုံးကွယ်အပ်သော။ သရီရေန– ကိုယ် ဖြင့်။ ဝါ– ကြောင့်။ ပဒသာဝ– ခြေဖြင့်သာ။ (ခြေလျင်သာ)၊ နဒီတီရံ– မြစ်ကမ်းသို့။ ဂစ္ဆန္တိ။ တသ္မိံ ဒိဝသေ– ၌။ ခတ္တိယမဟာသာလာဒီနံ– ကြီးကျယ်ခမ်းနားသော အိမ်ရှိသော မင်းအစရှိသူတို့၏။ ပုတ္တာပိ– တို့သည်လည်း။ “အတ္တနော– ၏။ ဝါ– နှင့်။ သမာနဇာတိကံ– တူသောအမျိုးဇာတ်ရှိသော။ မနာပံ– သော။ ကုလဒါရိကံ–

အပ္ပဋိစ္ဆန္နေန သရီရေန။ ။ ရှေ့အနက်ကား ဣတ္ထမ္ဘူတလက္ခဏအနက်တည်း၊ ဣတ္ထမ္ဘူတလက္ခဏအနက်ပေးရာ၌ “အပ္ပဋိစ္ဆန္နေန- သော၊ သရီရေန- ဖြင့်၊ (ဥပလက္ခိတာနိ- မှတ်သားအပ်ကုန်သော)၊ ဗဟိ- သို့၊ အနိက္ခမနကုလာနိပိ- တို့သည်လည်း၊ ပရိဝါရေန သဒ္ဓိံ ဂေဟာ နိက္ခမိတွာ ပဒသာဝ နဒီတီရံ ဂစ္ဆန္တိ”ဟုလည်း ပေးကြသည်။

ခတ္တိယမဟာသာလာဒီနံ။ ။ မဟတီ+သာလာ ဧတေသန္တိ မဟာသာလာ-ကြီးကျယ်ခမ်းနား များပြားသော အိမ်ရှိသော မင်းတို့၊ [မဟန္တီ+သာလာ၊] (တစ်နည်း) မဟန္တော+သာရော ဧတေသန္တိ မဟာသာလာ- များသော ဥစ္စာနှစ်ရှိသောမင်းတို့၊ [မဟန္တ+သာရ၊ ရကို လပြု၊] ခတ္တိယာ+မဟာသာလာ ခတ္တိယမဟာသာလာ- ကြီးကျယ် ခမ်းနား များပြားသော အိမ်ရှိသောမင်းတို့၊ ဝါ- များသောဥစ္စာနှစ်ရှိသောမင်းတို့၊ (တစ်နည်း) ခတ္တိယေသု+မဟာသာလာ ခတ္တိယမဟာသာလာ- မင်းတို့တွင် ကြီးကျယ် ခမ်းနား များပြားသော အိမ်ရှိသောမင်းတို့၊ ဝါ- မင်းတို့တွင် များသောဥစ္စာနှစ်ရှိသော မင်းတို့၊ ခတ္တိယမဟာသာလာ+အာဒိ ယေသန္တိ ခတ္တိယမဟာသာလာဒယော၊ အာဒိဖြင့် ဗြာဟ္မဏမဟာသာလ(ပုဏ္ဏားသူဋ္ဌေး), ဂဟပတိမဟာသာလ (အိမ်ရှင်သူဌေး)တို့ကိုယူ၊ ဆက်ဥုးအံ့- ခတ္တိယမဟာသာလတို့မှာ မြှုပ်နှံသိုမှီး သိမ်းဆည်းထားသော ငွေသည် အနည်းဆုံး ကုဋေ ၁၀၀ ရှိ၍ နေ့စဉ်သုံးငွေသည် အမ္ဗဏ ၂၀( တင်း၂၀- လှည်းတစ်စီး တိုက်) ရှိ၏၊ ညနေ၌ လှည်းနှစ်စီးတိုက်ငွေ ပြန်ဝင်၏၊ ဗြာဟ္မဏမဟာသာလတို့မှာ မြှုပ်နှံသိုမှီး သိမ်းဆည်းထားသော ငွေသည် အနည်းဆုံး ကုဋေ ၈၀ ရှိ၍ နေ့စဉ်သုံး

...[စာမျက်နှာ- ၂၆၈]...

ကို။ ဒိသွာ– သော်။ မာလာဂုဠေန– ပန်းကုံး ဖြင့်။ ပရိက္ခိပိဿာမ– ထက်ဝန်းကျင် ပစ်ချကုန်အံ့။ ဝါ– စွပ်ကုန်အံ့။” ဣတိ– ဤသို့ ကြံ၍။ တံ တံ မဂ္ဂံ– ထိုထိုလမ်းကို။ နိဿာယ– ၍။ တိဋ္ဌန္တိ– ကုန်၏။ တေပိ ဗြာဟ္မဏာ– တို့သည်လည်း။ နဒီတီရေ– ၌။ ဧကံ– တစ်ဆောင်သော။ သာလံ– ဇရပ်သို့။ ပဝိသိတွာ– ၍။ အဋ္ဌံသု ခေါ– တည်နေ ကုန်သည်သာ။ တသ္မိံ ခဏေ– ထိုအချိန်၌။ ဝိသာခါ– သည်။ ပန္နရသသောဠသဝဿုဒ္ဒေသိကာ– ၁၅နှစ် ၁၆နှစ်ရှိပြီဟု ညွှန်ပြထိုက်သည်။ ဝါ– ၁၅နှစ် ၁၆နှစ်ရှိ သည်။ [ဓမ္မဘာ-၁, ၄၇၉ရှု၊] ဟုတွာ၊ သဗ္ဗာဘရဏပဋိမဏ္ဍိတာ– အလုံးစုံသော တန်ဆာတို့ဖြင့် ဆင်ယဉ်အပ်လျက်။ ပဉ္စဟိ ကုမာရိကာသတေဟိ– တို့သည်။ ပရိဝုတာ– ခြံရံအပ်လျက်။ “နဒိံ– သို့။ ဂန္တွာ– ၍။ နှာယိဿာမိ– ရေချိုးမည်။” ဣတိ– ဤသို့ ကြံ၍။ တံ ပဒေသံ– ထိုအရပ်သို့။ ပတ္တာ– ပြီ။ အထ ခေါ– ၌။ မေဃော–မိုးသည်။ ဥဋ္ဌဟိတွာ– တက်လာ၍။ ပါဝဿိ– ရွာပြီ။ ပဉ္စသတာ– သော။ ကုမာရိကာယော– တို့သည်။ ဝေဂေန– အဟုန်ဖြင့်။ ဝါ– လျင်မြန်စွာ။ ဂန္တွာ– ၍။ သာလံ– သို့။ ပဝိသိံသု– ကုန်ပြီ။ ဗြာဟ္မဏာ– တို့သည်။ ဩလောကေန္တာ– ကုန်လသော်။ တာသု– ထိုအမျိုးသမီးတို့တွင်။ ဧကမ္ပိ– ကိုလည်း။ ပဉ္စ ကလျာဏသမန္နာဂတံ– ၅-ပါးသော ကောင်းခြင်းတို့နှင့် ပြည့်စုံသည်ကို။ န ပဿိံသု– မမြင်ကုန်။ အထ– ၌။ ဝိသာခါ– သည်။ ပကတိဂမနေနေဝ– ပကတိအားဖြင့် သွားခြင်းဖြင့်သာ။ (သွား ရိုးသွားစဉ်ဖြင့်သာ)၊ သာလံ– သို့။ ပါဝိသိ၊ ဝတ္ထာဘရဏာနိ– အဝတ်တန်ဆာတို့ သည်။ တေမိံသု– စိုရွှဲကုန်ပြီ။ ဗြာဟ္မဏာ– တို့သည်။ တဿာ– ထိုဝိသာခါ၏။ စတ္တာရိ– ကုန်သော။ ကလျာဏာနိ– ကောင်းခြင်းတို့ကို။ ဒိသွာ– ၍။ ဒန္တေ– သွားတို့ကို။ ပဿိတုကာမာ– ကုန်သည်။ (ဟုတွာ)၊ “အမှာကံ– တို့၏။ ဓီတာ– သည်။ အလသဇာတိကာ– ပျင်းသည်၏အဖြစ်ဟူသော သဘောရှိ၏။ (ပျင်းသောသဘောရှိ၏၊) ဧတိဿာ– ဤသူမ၏။ သာမိကော– လင်သည်။ ကဉ္ဇိကမတ္တမ္ပိ– ပုန်းရည် (ပအုံး ရည်) မျှကိုလည်း။ န လဘိဿတိ မညေ– မရဟု ထင်၏။” ဣတိ– သို့။ အညမညံ–ငွေသည် ဆယ်အမ္ဗဏ (၁၀တင်း) ရှိ၏။ ညနေ၌ လှည်းတစ်စီးတိုက်ငွေ ပြန်ဝင်၏။ ဂဟပတိမဟာသာလတို့မှာ မြှုပ်နှံသိုမှီး သိမ်းဆည်းထားသော ငွေသည် အနည်းဆုံး ကုဋေ၄၀ ရှိ၍ နေ့စဉ်သုံးငွေသည် ၅အမ္ဗဏ (၅တင်း) ရှိ၏။ ညနေ၌ တစ်ကုမ္ဘ (ဆယ် အမ္ဗဏ) ပြန်ဝင်၏။ (ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊ ၂၊ ၁၇၀၊ ဒီ၊ဋ္ဌ၊ ၂၊ ၁၇၈၊ ဓာန်-၃၃၇)

...[စာမျက်နှာ- ၂၆၉]...

ချင်း။ ကထယိံသု– ကုန်ပြီ။ အထ– ၌။ နေ– ထိုပုဏ္ဏားတို့ကို။ ဝိသာခါ၊ အာဟ၊ (ကိံ)၊ “တုမှေ– တို့သည်။ ကံ– အဘယ်သူကို။ ဝဒေထ– ပြောကုန်သနည်း?” ဣတိ– ဤသို့ မေးပြီ။ “အမ္မ– သမီး! တံ– သင့်ကို။ ကထေမ– ပြောနေကုန်၏။” ဣတိ– ပြီ။ ဟိ–ဆက်ဥုးအံ့။ တဿာ– ၏။ သဒ္ဒေါ– သည်။ ကံသတာဠသရော ဝိယ– ဆည်းလည်း (ဆွဲလွဲ) သံကဲ့သို့။ မဓုရော– ချိုသာသည်။ (ဟုတွာ)၊ နိစ္ဆရတိ– ထွက်ပေါ်၏။ အထ– ၌။ နေ– ထိုပုဏ္ဏားတို့ကို။ ပုန– ဖန်။ မဓုရသဒ္ဒေန– ချိုသာသော အသံဖြင့်။ “ကိံ ကာရဏာ– ကြောင့်။ ဘဏထ– ကုန်သနည်း?” ဣတိ– သို့။ ပုစ္ဆိ၊ “အမ္မ– သမီး! တဝ– ၏။ ပရိဝါရိတ္ထိယော– အခြံအရံဖြစ်သော အမျိုးသမီးတို့သည်။ ဝတ္ထာလင်္ကာရေ– အဝတ်တန်ဆာတို့ကို။ အတေမေတွာ– မစိုစေမူ၍။ ဝေဂေန– ဖြင့်။ သာလံ– သို့။ ပဝိဋ္ဌာ– ကုန်ပြီ။ တုယှံ– ၏။ ဧတ္တကံ– သော။ ဌာနံ– သို့။ ဝေဂေန– ဖြင့်။ အာဂမနမတ္တမ္ပိ–လာခြင်းမျှသည်လည်း။ နတ္ထိ။ ဝတ္ထာဘရဏာနိ– တို့ကို။ တေမေတွာ– စိုစေ၍။ အာဂတာ– သည်။ အသိ– ၏။ အမ္မ– သမီး! တသ္မာ– ကြောင့်။ ကထေမ– ကုန်၏။” ဣတိ– ပြီ။

“တာတာ– ဘဘတို့! (ဦးဦးတို့!) ဧဝံ– သို့။ မာ ဝဒေထ– ကုန်နှင့်။ အဟံ၊ ဧတာဟိ– ဤအမျိုးသမီးတို့ထက်။ ဗလဝတရာ– သာ၍အားရှိပါ၏။ ပန– သို့သော် လည်း။ ကာရဏံ– (လျင်မြန်စွာ မလာခြင်း၏) အကြောင်းကို။ သလ္လက္ခေတွာ–

ကံသတာဠသရော။ ။ ကနတိ ဒိဗ္ဗတီတိ ကံသော၊ [ကန+သ၊ သီဋီသစ်၊၁၊ ၃၅၂၊] တာဠယတိ ဧတ္ထ, ဧတံ ဝါတိ တာဠံ- တီးခေါက်ရာတူရိယာ၊ ဝါ- တီးခေါက်အပ် သောတူရိယာ၊ [တဠ (စုရာဒိ၊ တာဠန- ဟတအနက်)+ဏ၊ နောက်နည်း အဝုတ္တကမ္မ သာဓန၊- ဓာတွတ္ထ၊ နီတိဓာတု- ၃၅၀။] ကံသေန+ကတံ+တာဠံ ကံသတာဠံ- ကြေးဖြင့် ပြုအပ်သော တူရိယာ၊ (မောင်း, ကြေးစည်, ခေါင်းလောင်း, လင်းကွင်း, ချူ, ဆည်းလည်း စသည်)၊ သရတိ သုယျမနာတံ ဂစ္ဆတီတိ သရော(ဓာန်ဋီ- ၁၂၈)၊ ကံသတာဠဿ+ သရော ကံသတာဠသရော- ကြေးဖြင့်ပြုအပ်သော တူရိယာ၏ အသံ

တာတာ။ ။ တာယန္တီတိ တာတာ၊ [တာ+တ၊] တာတသဒ္ဒါသည် “အဖေ, သား, ချစ်ခင်လေးစားအပ်သောပုဂ္ဂိုလ်”တို့ကို ခေါ်ရာ၌ သုံးစွဲသော သဒ္ဒါတည်း၊ ဤ၌ ချစ်ခင် လေးစားအပ်သော ပုဂ္ဂိုလ်ကို ခေါ်ဆိုသော အာလုပ်တည်း။ -မောဂ်- ၇, ၈၂၊ နီတိပဒ- ၁၈၉)

...[စာမျက်နှာ- ၂၇၀]...

မှတ်သားသိရှိ၍။ ဝါ– ခြင်းကြောင့်။ ဇဝေန– အဟုန်ဖြင့်။ န+အာဂတာ– မလာ သည်။ အမှိ– ၏။” ဣတိ– ပြီ။ “အမ္မ! ကိံ– အဘယ်အကြောင်းကိုနည်း?” [အမ္မ! ကိံ– ကို။ (သလ္လက္ခေတွာ– ၍။ ဝါ– ကြောင့်။ ဇဝေန– ဖြင့်။ န+အာဂတာ– သည်။ အသိ– နည်း!”ဟုလည်း ရှေ့မှ ယူပေးနိုင်သည်၊] ဣတိ– ဤသို့ မေးပြီ။ “တာတာ– တို့! စတ္တာရော– ကုန်သော။ ဇနာ– တို့သည်။ ဇဝမာနာ– လျင်မြန်စွာ သွားကုန်လသော်။ ဝါ– ပြေးကုန်လသော်။ န သောဘန္တိ– မတင့်တယ်ကုန်။ အပရမ္ပိ– အခြားလည်း ဖြစ်သော။ ကာရဏံ– အကြောင်းသည်။ အတ္ထိ– ရှိသေး၏။” ဣတိ– ပြီ။ “အမ္မ! ဇဝမာနာ– ကုန်လသော်။ န သောဘန္တိ– မတင့်တယ်ကုန်သော။ စတ္တာရော– ကုန်သော။ ဇနာ– သည်။ ကတမေ– အဘယ်သူတို့နည်း?” ဣတိ– ဤသို့ မေးပြီ။ [သောဘန္တိ ရုဠှီနာမ်ကြံ၍ ပေးခဲ့သည်။ “အမ္မ! ကတမေ– အဘယ်မည်ကုန်သော။ စတ္တာရော– ကုန်သော။ ဇနာ– တို့သည်။ ဇဝမာနာ– ကုန်လသော်။ န သောဘန္တိ– ကုန်သနည်း?” ဟုလည်း ပေးနိုင်သည်။] တာတာ– တို့! တာဝ– မင်္ဂလာဆင်စသည်တို့မှ ရှေးဥုးစွာ။ အဘိသိတ္တရာဇာ– အဘိသိက်သွန်းအပ်ပြီးသောမင်းသည်။ သဗ္ဗာဘရဏပဋိမဏ္ဍိတော– အလုံးစုံသောတန်ဆာဖြင့် ဆင်ယဉ်အပ်သည်။ (ဟုတွာ)၊ ကစ္ဆံ–အောက်ပိုးကို။ ဝါ– ခါးတောင်းမြိတ်ကို။ ဗန္ဓိတွာ– ဖွဲ့၍။ (တစ်နည်း) ကစ္ဆံ ဗန္ဓိတွာ– ခါးတောင်းကျိုက်၍။ ရာဇင်္ဂဏေ– မင်းရင်ပြင်၌။ [ဓမ္မဘာ-၁, ၅၀၇ရှု။] ဇဝမာနော– သော်။ န သောဘတိ– မတင့်တယ်။ “ကိံ– အဘယ်သို့နည်း။ အယံ ရာဇာ– သည်။ ဂဟပတိကော ဝိယ– ကဲ့သို့။ ဓာဝတိ– ပြေး၏။” ဣတိ– သို့။ အညဒတ္ထု– စင်စစ်။ ဂရဟံ– ကဲ့ရဲ့ခြင်းကို။ လဘတိ– ၏။ [ဂရဟံ လဘတိ– ကဲ့ရဲ့ခံရ၏၊] သဏိကံ–

ကစ္ဆံ ဗန္ဓိတွာ။ ။ ကစ္ဆန္တိ ကစ္ဆဗန္ဓဒုဿကဏ္ဏံ- အောက်ပိုးဖွဲ့(ခါးတောင်းကျိုက်) ကြောင်းဖြစ်သော အဝတ်၏အနား(အဝတ်အစ)ကို၊ “ကစ္ဆံ ဗန္ဓန္တီ”တိအာဒီသု ဟိ ဝိယ ကစ္ဆသဒ္ဒေါ နိဗ္ဗသနဝိသေသပရိယာယော- ဝတ်ပုံအထူး၏ ပရိယာယ်တည်း (သီဋီ သစ်- ၂, ၄၂၈)၊ ဤအဖွင့်အလို ကစ္ဆသဒ္ဒါ ခါးတောင်းကျိုက်ခြင်းဟူသော ဝတ်ပုံ အထူးကို ဟော၏။ ဤအတိုင်း ပေးခဲ့သည်။ (သီဘာ- ၄, ၃၀၀)

မောဂ်- ၇, ၄၃။ ။ ထို၌ “ကစီယတိ ဗန္ဓီယတီတိ ကစ္ဆော၊ [ကစ+ဆ၊]”ဟု ပြု၍ “လက်ကတီးကြား(ချိုင်းကြား)အရပ်, ပေါင်ကြားအရပ်, ရေများသောအရပ်ကို ဟော သည်ဟု ဆို၏၊ ဤ၌ ပေါင်ကြားအရပ်ကို ယူ၍ “ကစ္ဆံ- ပေါင်ကြားအရပ်ကို၊ ဗန္ဓိတွာ- (ပုဆိုးအနားစဖြင့်) ဖွဲ့၍”ဟု ပေးပါ။

...[စာမျက်နှာ- ၂၇၁]...

ဖြည်းဖြည်း။ ဂစ္ဆန္တောဝ– သော်သာ။ ဝါ– မှသာ။ သောဘတိ– ၏။ အလင်္ကတော–တန်ဆာဆင်ထားအပ်သော။ ရညော– ၏။ မင်္ဂလဟတ္ထီပိ– မင်္ဂလာရှိသော ဆင် သည်လည်း။ ဝါ– မင်္ဂလာဆင်သည်လည်း။ ဇဝမာနော– သော်။ န သောဘတိ၊ ဝါရဏလီဠာယ– ဆင်၏ တင့်တယ်စမ္ပယ်ခြင်းဖြင့်။ ဂစ္ဆန္တောဝ– သာ။ သောဘတိ၊ ပဗ္ဗဇိတော– ရှင်ရဟန်းသည်။ ဇဝမာနော၊ န သောဘတိ၊ “ကိံ– နည်း။ အယံ သမဏော– သည်။ ဂိဟီ ဝိယ– သို့။ ဓာဝတိ– ၏။” ဣတိ– သို့။ ကေဝလံ– သက် သက်။ ဂရဟမေဝ– ကိုသာ။ လဘတိ၊ ပန– စင်စစ်ကား။ သမိတဂမနေန– ငြိမ်း အေး (ငြိမ်သက်) သော သွားခြင်းဖြင့်။ သောဘတိ၊ ဣတ္ထီ– သည်။ ဇဝမာနာ၊ န သောဘတိ၊ “ကိံ– နည်း။ ဧသာ ဣတ္ထီ– သည်။ ပုရိသော ဝိယ– သို့။ ဓာဝတိ– ၏။” ဣတိ– သို့။ ဂရဟိတဗ္ဗာဝ– ကဲ့ရဲ့အပ်သည်သာ။ (အကဲ့ရဲ့ခံရသည်သာ)၊ ဟောတိ။ “တာတာ– တို့! စတ္တာရော– ကုန်သော။ ဣမေ ဇနာ– ဤပုဂ္ဂိုလ်တို့သည်။ ဇဝမာနာ–ကုန်လသော်။ န သောဘန္တိ။” ဣတိ– ပြီ။ “အမ္မ! အပရံ– အခြားသော။ ကာရဏံ– သည်။ ကတမံ ပန– နည်း?” ဣတိ– မေးပြီ။ “တာတာ– တို့! မာတာပိတရော နာမ– တို့မည်သည်။ ဓီတရံ– သမီးကို။ အင်္ဂပစ္စင်္ဂါနိ အင်္ဂပစ္စင်္ဂါနိ အင်္ဂပစ္စင်္ဂါနိ– အင်္ဂါကြီး, အင်္ဂါငယ်တို့ကို။ သဏ္ဌာပေတွာ– ကောင်းစွာ တည်စေ၍။ ပေါသေန္တိ– မွေးမြူကုန်၏။ ဟိ– မှန်။ မယံ– ကျွန်မ တို့သည်။ ဝိက္ကိဏေယျဘဏ္ဍံ နာမ– ရောင်းအပ်သောပစ္စည်းတို့ မည်၏။ (ရောင်း ကုန်တို့ မည်၏၊) အမှေ– တို့ကို။ ပရကုလပေသနတ္ထာယ– သူတစ်ပါး၏ အိမ်သို့ ပေးပို့ခြင်းအကျိုးငှာ။ ပေါသေန္တိ– ကုန်၏။ ဇဝမာနာနံ– ပြေးသောအမျုိးသမီးတို့၏။ ဝါ– ကုန်လသော်။ ဝါ– ကုန်ခြင်းကြောင့်။ နိဝတ္ထဒုဿကဏ္ဏေ– ဝတ်အပ်သော အဝတ်၏ အနား၌။ အက္ကမိတွာ ဝါ– နင်းမိ၍သော်လည်းကောင်း။ ဘူမိယံ– ၌။ ပက္ခလိတွာ ဝါ– ချွတ်ချော်၍လည်းကောင်း။ ပတိတကာလေ– လဲကျရာအခါ၌၊

အင်္ဂပစ္စင်္ဂါနိ။ ။ ဝိသုံ+ပဝတ္တာနိ+အင်္ဂါနိ ပစ္စင်္ဂါနိ၊ ပတိသဒ္ဒါ ဝိသုံအနက်ဟော၊ အင်္ဂါနိ စ+ပစ္စင်္ဂါနိ စ အင်္ဂပစ္စင်္ဂါနိ၊ သီဋီသစ်၌ “အင်္ဂေါ”ဟု ရှိသော်လည်း ဓာန်- ၉၅၆၌ အဝယဝအနက်ဟောလျှင် နပုံလိင်ဟု ဆိုသည်၊ ဥုးခေါင်း, လက်, ခြေ, ကိုယ် ဟူသော အစိတ်အင်္ဂါကြီးကို အင်္ဂ”ဟု ခေါ်၏၊ မျက်စိ, လက်ချောင်း, ခြေချောင်း, ချက်, ဗိုက်စသော အစိတ်အင်္ဂါငယ်ကို “ပစ္စင်္ဂ”ဟု ခေါ်သည်။ [မဟာဝယဝေါ အင်္ဂေါ၊ တတ္ထ ဝိသုံ ပဝတ္တော ပစ္စင်္ဂေါ၊- သီဋီသစ်၊၁၊၄၄၉၊ သီဘာ- ၂, ၁၄၂။]

...[စာမျက်နှာ- ၂၇၂]...

ဟတ္ထော ဝါ– လက်သည်သော်လည်းကောင်း။ ပါဒေါ ဝါ– ခြေသည်သော်လည်းကောင်း။ သစေ ဘိဇ္ဇေယျ– အကယ်၍ ကျိုးအံ့။ (ဧဝံ သတိ)၊ ကုလဿေဝ– အမျိုး ၏သာလျှင်။ ဘာရော– တာဝန်သည်။ ဘဝေယျ– ရာ၏။ မေ– ၏။ ပသာဓနဘဏ္ဍံ ပန– တန်ဆာပစ္စည်းသည်ကား။ [ပနကား ဝါကျာရမ္ဘအနက်၊] တေမေတွာ– စိုပြီး၍။ (စိုသွားလျှင်)၊ သုဿိဿတိ– ခြောက်သွားလိမ့်မည်။ တာတာ– တို့! ဣမံ ကာရဏံ– ဤအကြောင်းကို။ သလ္လက္ခေတွာ– ၍။ န ဓာဝိတာ– မပြေးခဲ့သည်။ အမှိ။” ဣတိ– ပြီ။

ဗြာဟ္မဏာ– တို့သည်။ တဿာ– ထိုဝိသာခါ၏။ ကထနကာလေ– စကား ပြော ရာအခါ၌။ ဒန္တသမ္ပတ္တိံ– သွား၏ ပြည့်စုံခြင်းကို။ ဒိသွာ– ၍။ “နော– တို့သည်။ ဧဝရူပါ– သော။ ဒန္တသမ္ပတ္တိ– ခြင်းကို။ န ဒိဋ္ဌပုဗ္ဗာ– ရှေး၌ မမြင်အပ်ခဲ့ဘူး။” ဣတိ– ဤသို့ ပြော၍။ တဿာ– ထိုဝိသာခါအား။ သာဓုကာရံ– ကို။ ဒတွာ– ၍။ “အမ္မ! ဧသာ– ဤပန်းကုံးသည်။ တုယှမေဝ– အားသာ။ အနုစ္ဆဝိကာ– သင့်လျော်ပါ၏။” ဣတိ– သို့။ ဝတွာ– ၍။ တံ သုဝဏ္ဏမာလံ– ထိုရွှေပန်းကို။ [သုဝဏ္ဏေန+ပကတာ+မာလာ သုဝဏ္ဏမာလာ- ရွှေဖြင့် ပြုအပ်သောပန်း။ -မအူပါနိ- ၄, ၇၉၆။] ပိလန္ဓယိံသု– ပန်ဆင် စေကုန်ပြီ။ [ပိဠဓိ+ဏယ+ဥံ၊ ကွစိ ဓာတုသုတ်ကြီး သို့မဟုတ်, နိဂ္ဂဟိတဉ္စဖြင့် နိဂ္ဂဟိတ် လာ, ဠကို လပြု၊] အထ– ၌။ နေ– ထိုပုဏ္ဏားတို့ကို။ ပုစ္ဆိ၊ (ကိံ)၊ “တာတာ– တို့! ကတရနဂရတော– အဘယ်မြို့မှ။ အာဂတာ– ကုန်သည်။ အတ္ထ– ကုန်သနည်း?” ဣတိ– ပြီ။ “အမ္မ! သာဝတ္ထိတော– မှ၊ (အာဂတာ၊ အမှ၊)” ဣတိ– ပြီ။ “သေဋ္ဌိကုလံ– သူဌေး မျိုးသည်။ ကတရံ နာမ– အဘယ်မည်သနည်း?” ဣတိ– ပြီ။ “အမ္မ! မိဂါရသေဋ္ဌိ နာမ– ၏။” ဣတိ– ပြီ။ “အယျပုတ္တော– အရှင့်သားသည်။ ကော နာမ– နည်း?” ဣတိ– ပြီ “အမ္မ! ပုဏ္ဏဝဍ္ဎနကုမာရော နာမ– ၏။” ဣတိ– ပြီ။ သာ– ထိုဝိသာခါသည်။ “နော– တို့၏။ ဝါ– တို့နှင့်။ သမာနဇာတိကံ– သော။ ကုလံ– တည်း။” ဣတိ– သို့။ အဓိဝါသေတွာ– ၍။ ပိတု– အား။ သာသနံ– ကို။ ပဟိဏိ– ပြီ။ “အမှာကံ– တို့၏။ (သန္တိကံ– သို့၊) ရထံ– ကို။ ပေသေတု– ပို့စေလော။ (တစ်နည်း) အမှာကံ– တို့အား။ ရထံ– ကို။ ပေသေတု– ပေးလော။ [ဓမ္မဘာ- ၁, ၆၁၈ရှု။]” ဣတိ– ပြီ။ ဟိ– မှန်။ သာ– ထိုဝိသာခါ သည်။ အာဂမနကာလေ– လာခဲ့ရာအခါ၌။ ပဒသာ– ဖြင့်။ ကိဉ္စာပိ အာဂတာ–

...[စာမျက်နှာ- ၂၇၃]...

အကယ်၍ကား လာခဲ့ပါ၏။ ပန– သို့သော်လည်း။ သုဝဏ္ဏမာလာယ– ရွှေပန်းကို။ ပိလန္ဓနကာလတော– ပန်ဆင်ရာအခါမှ။ ပဋ္ဌာယ– ၍။ တထာ– ထိုလာခဲ့သော အခြင်းအရာအားဖြင့်။ ဂန္တုံ– ငှာ။ န လဘတိ– မရ။ ဣဿရဒါရိကာ– လူကုံထံ အမျိုးသမီးတို့သည်။ [ဣဿရာ စ+သာ+ဒါရိကာ စာတိ ဣဿရဒါရိကာ၊ ဣဿရ သဒ္ဒါ သူဌေးသူကြွယ် (လူကုံထံ) အနက်ဟော၊ ဓမ္မဘာ-၁, ၅၂၂ရှု။] ရထာဒီဟိ– ရထားအစရှိသော ယာဉ်တို့ဖြင့်။ ဂစ္ဆန္တိ။ ဣတရာ– အခြားသော အမျိုးသမီးတို့ သည်။ ပကတိယာနကံ ဝါ– ပကတိယာဉ်သို့သော်လည်း။ (ရိုးရိုးသာမန်ယာဉ်သို့ လည်း)၊ အဘိရုဟန္တိ– တက်စီးကုန်၏။ ဆတ္တံ ဝါ– ထီးကိုသော်လည်းကောင်း။ တာလပဏ္ဏံ ဝါ– ထန်းရွက်ကိုသော်လည်းကောင်း။ ဥပရိ– အပေါ်၌။ ကရောန္တိ– ပြုကုန်၏။ ဝါ– ဆောင်းကုန်၏။ တသ္မိမ္ပိ– ထိုထီး, ထန်းရွက်သည်လည်း။ အသတိ– မရှိလသော်။ နိဝတ္ထသာဋကဿ– ဝတ်အပ်သောအဝတ်၏။ ဒသန္တံ– အမြိတ်ဆာ ၏ အစွန်းကို။ ဝါ– အမြိတ်ဆာဟူသော အစွန်းကို။ ဥက္ခိပိတွာ– မြှောက်၍။ အံသေ– ပခုံး၌။ ခိပန္တာ– ပစ်တင်ကုန်လျက်။ ဂစ္ဆန္တိ ဧဝ– သွားကုန်သည်သာ။ ပန– ဆက်။ တဿာ– ထိုဝိသာခါ၏။ ပိတာ– သည်။ ပဉ္စ ရထသတာနိ– တို့ကို။ ပေသေသိ– ပြီ။ သာ– ထိုဝိသာခါသည်။ သပရိဝါရာ– တကွဖြစ်သည်။ (ဟုတွာ)၊ ရထံ– သို့။ အာရုယှ– ၍။ ဂတာ– ပြီ။ ဗြာဟ္မဏာပိ– တို့သည်လည်း။ ဧကတောဝ– သာလျှင်။ အဂမံသု– လိုက်ခဲ့ကုန်ပြီ။ အထ– ၌။ နေ– ထိုပုဏ္ဏားတို့ကို။ သေဋ္ဌိ– သည်။ ပုစ္ဆိ (ကိံ) “ကုတော– မှ။ အာဂတာ– ကုန်သည်။ အတ္ထ– ကုန်သနည်း?” ဣတိ– ပြီ။ “မဟာသေဋ္ဌိ– သူဌေးကြီး! သာဝတ္ထိတော– မှ၊ (အာဂတာ– ကုန်သည်။ အမှ၊)” ဣတိ– ပြီ။ “သေဋ္ဌိ– သည်။ ကတရော နာမ– အဘယ်မည်သနည်း?” ဣတိ– ပြီ။ “မိဂါရသေဋ္ဌိ နာမ– ၏။” ဣတိ– ပြီ။ “ပုတ္တော– သည်။ ကော နာမ– နည်း?” ဣတိ– ပြီ။ “မဟာသေဋ္ဌိ– ကြီး! ပုဏ္ဏဝဍ္ဎနကုမာရော နာမ– ၏။” ဣတိ– ပြီ။ “ဓနံ– သည်၊

ဒသန္တံ။ ။ ဒိယတိ အဝခဏ္ဍိယတီတိ ဒသာ၊ [ဒါ+သ+အာ၊ ဒါ၌ ရဿပြု- ပါစိ ယော- ၁၂၃၊ ဓာန်ဋီ- ၂၉၄၊] ဒသာယ+အန္တော ဒသန္တော- အမြိတ်အဆာ၏ အစွန်း (ကင်္ခါမဟာဋီ- ၄, ၃၁၅)၊ (တစ်နည်း) ဒသာဝ+အန္တော ဒသန္တော- အမြိတ်အဆာဟူ သော အစွန်း(ဝိသုဒ္ဓိ၊ဋီ၊၃၆၉)၊ (တစ်နည်း) ဒသာယ+ယုတ္တော+အန္တော ဒသန္တော-အမြိတ်အဆာနှင့် ယှဉ်သော အစွန်း

...[စာမျက်နှာ- ၂၇၄]...

ကိတ္တကံ– အဘယ်မျှအတိုင်းအရှည်ရှိသနည်း?” ဣတိ– ပြီ။ “မဟာသေဋ္ဌိ! စတ္တာလီသ ကောဋိယော– ကုဋေ ၄၀တို့တည်း။” ဣတိ– ပြီ။ “တာဝ– စွာ။ ဓနံ– သည်။ အမှာကံ– တို့၏။ ဓနံ– ကို။ ဥပါဒါယ– ထောက်ဆ၍။ ကာကဏိကမတ္တံ– တစ်ချင် ရွေး (တစ်ရွေးသား) အတိုင်းအရှည်ရှိ၏။ ဝါ– တစ်ပြား၏ လေးဖို့တစ်ဖို့အတိုင်း အရှည်ရှိ၏။ ပန– သို့သော်လည်း။ ဒါရိကာယ– ကို။ အာရက္ခမတ္တာယ– အစောင့် အရှောက်မျှကို။ လဒ္ဓကာလတော– ရအပ်ရာအခါမှ။ ပဋ္ဌာယ– ၍။ အညေန– သော။ ကာရဏေန– အကြောင်းဖြင့်။ ကိံ– နည်း။” ဣတိ– ဤသို့ တွေး၍။ အဓိ–

ကာကဏိကမတ္တံ။ ။ ကကံ(လျှပ်ပေါ်လော်လည်သည်၏အဖြစ်ကို)+အဏတီတိ (မြည်တတ်သောကြောင့်) ကာကဏိကာ၊ [ကက+အဏ+ ဏွု၊ က၌ ဝုဒ္ဓိပြု၊] “ချွင်ချွင်” ဟု ကနွဲ့ကယသံမြည်တတ်သော ပိုင်ဆံသေးစား (ငါးပြားစေ့ ဆယ်ပြားစေ့စသော အေကြွစေ့)၊ ရောင်းဝယ်ရာ၌ အသုံးပြုသော ပိုက်ဆံ၏ လေးပုံတစ်ပုံကို “ကာကိဏီ (ကာကဏိကာ)”ဟု ခေါ်သည်၊ “ကာကဏိကာ+မတ္တာ ယဿာတိ ကာကဏိကမတ္တံ (ထောမ၊ သီဘာ- ၃, ၁၃၈)”ဟု ဆက်ပါ။

သီဋီသစ်၊၂၊၁၂၈။ ။ ထို၌ “အပ္ပကော+ကဏော ကာကဏော- အနည်းငယ် သောဆန်ကျိုး၊ [ကာ+ကဏ၊] ကာကဏော+ပမာဏံ ယဿာတိ ကာကဏိကံ- တစ်ချင် ရွေး(တစ်ရွေးသား)အတိုင်းအရှည်ရှိသောဥစ္စာ၊ ဝါ- စပါးတစ်စေ့ခွဲအတိုင်းအရှည်ရှိသော ဥစ္စာ၊ [ကာကဏ+ဣက၊] ကာကဏိကမေဝ ကာကဏိကမတ္တံ”ဟု ပြု၏။

ဇာဋီသစ်- ၁, ၄၂၁။ ။ ကကတိ ဂစ္ဆတီတိ ကာကော၊[ကက+ဏ၊] ကာ ဣတိ ကာယတီတိ ကာကော၊ [ကာ+ကေ+အ၊ -ဇာဋီသစ်- ၁, ၂၅၅၊ ၄၆၄၊] ကာယတိ သဒ္ဒံ ကရောတီတိ ကာကော၊ [ကာ+က၊ -မောဂ်- ၇, ၁၄၊] ကာတိသဒ္ဒံ ကာတိ ရဝတီတိ ကာကော၊ မနုဿာနံ ဘောဇနဘာဇနာဒီသု ဝစ္စံ ကရောတိ ဆဍ္ဍေတီတိ ဝါ ကာကော၊ [ကရ +ဏ၊ ရကို က- ပြု၊ -ဓမ္မဋီ- ၃၃၀၊] ကာကော ဝိယ+အဏတိ ပဝတ္တတီတိ ကာကဏော- ကျီးကဲ့သို့ဖြစ်သော ချင်ရွေးပင်၊ ချင်ရွေးပင်သည် ကျီးမျက်လုံးနှင့်တူသော အသီးအစေ့ရှိသောကြောင့် ကာကဏိက မည်၏၊ ကာကဏိကဿ+ဣဒံ ကာကဏိကံ- ချင်ရွေးပင်၏ ဥစ္စာဖြစ်သောအသီး၊ ထိုအသီးဖြင့် ချင်အပ်, တိုင်းတာအပ်, ရောင်း ဝယ်အပ်သော ဥစ္စာကိုလည်း သဒိသူပစာရအားဖြင့်ယူ၊ (တစ်နည်း) “ကာကဏိကေန+ ပရိမာဏိတဗ္ဗံ ကာကဏိကံ၊ [ကာကဏိက+ဏ၊]”ဟု ပြု၍ ထိုအသီးဖြင့် ချင်အပ်, တိုင်းတာအပ်, ရောင်းဝယ်အပ်သော ဥစ္စာကို ယူပါ။

...[စာမျက်နှာ- ၂၇၅]...

ဝါသေသိ၊ သော– ထိုသူဌေးသည်။ တေသံ– ထိုပုဏ္ဏားတို့ကို။ သက္ကာရံ– ကောင်း စွာ ပြုစုဧည့်ခံခြင်းကို။ ကတွာ– ၍။ ဧကာဟဒွီဟံ– ၁ရက် ၂ရက်ပတ်လုံး။ ဝသာပေတွာ– နေစေ၍။ ဥယျောဇေသိ– ပြန်လွှတ်ပြီ။

တေ– ထိုပုဏ္ဏားတို့သည်။ သာဝတ္ထိံ– သို့။ ဂန္တွာ– ရောက်၍။ ဝါ– သော်။ မိဂါရသေဋ္ဌိဿ– အား။ “နော– တို့သည်။ ဒါရိကာ– ကို။ လဒ္ဓါ– ရအပ်ပြီ” ဣတိ၊ အာရောစယိံသု– ကုန်ပြီ။ “ကဿ– ၏။ ဓီတာ– နည်း?” ဣတိ– ပြီ။ “ဓနဉ္စယသေဋ္ဌိနော– ၏။ (ဓီတာ– တည်း၊)” ဣတိ– ပြီ။ သော– ထိုမိဂါရသူဌေးသည်။ “မေ– သည်။ မဟာကုလဿ– ဆွေကြီးမျိုးကြီး၏။ ဒါရိကာ– ကို။ လဒ္ဓါ– အပ်ပြီ။ ခိပ္ပမေဝ– လျှင်။ နံ– ထို ကလေးမကို။ အာနေတုံ– ငှာ။ ဝဋ္ဋတိ– ၏။” ဣတိ– ဤသို့ တွေး၍။ တတ္ထ– ထိုအရပ် သို့။ ဂမနတ္ထံ– ငှာ။ ရညော– ကောသလမင်းအား။ အာရောစေသိ– လျှောက်တင်ပြီ။ ရာဇာ– သည်။ “ဧတံ မဟာကုလံ– ကို။ မယာ– သည်။ ဗိမ္ဗိသာရဿ– ၏။ သန္တိကာ– မှ။ အာနေတွာ– ၍။ သာကေတေ– ၌။ နိဝေသိတံ– နေစေအပ်ပြီ။ တဿ– ထိုသူ ဌေးကို။ သမ္မာနံ– ကောင်းစွာမြတ်နိုးမှုကို။ ကာတုံ– ငှာ။ ဝဋ္ဋတိ’ ဣတိ– ဤသို့ ကြံ၍။ အဟမ္ပိ– သည်လည်း။ အာဂမိဿာမိ– လာမည်။” ဣတိ– သို့။ အာဟ၊ သော– ထို မိဂါရသူဌေးသည်။ “ဒေဝ– ကြီး! သာဓု– ကောင်းပါပြီ။” ဣတိ၊ ဝတွာ– လျှောက် တင်၍။ ဓနဉ္စယသေဋ္ဌိနော– ၏။ (သန္တိကံ– သို့၊) သာသနံ– ကို။ ပေသေသိ– ပို့စေပြီ။ (တစ်နည်း) ဓနဉ္စယသေဋ္ဌိနော– အား။ သာသနံ– ကို။ ပေသေသိ– ပေးပို့ပြီ။ (ကိံ)၊ “မယိ– သည်။ အာဂစ္ဆန္တေ– သော်။ ရာဇာပိ– သည်လည်း။ အာဂမိဿတိ– မည်။ ရာဇဗလံ– မင်း၏ စစ်သည်အပေါင်းသည်။ မဟန္တံ– များ၏။ ဧတ္တကဿ– သော။ ဇနဿ– ၏။ ကတ္တဗ္ဗယုတ္တကံ– ပြုခြင်းငှာ သင့်လျော်သော လုပ်ဆောင်မှုကို။ ကာတုံ– ငှာ။ သက္ခိဿသိ– စွမ်းနိုင်မည်လော? န သက္ခိဿသိ– မစွမ်းနိုင်ဘူး လော?” ဣတိ– ပို့စေပြီ။ ဣတရောပိ– အခြားသော ဓနဉ္စယသူဌေးသည်လည်း။ “ဒသ– ကုန်သော။ ရာဇာနော– တို့သည်။ သစေပိ အာဂစ္ဆန္တိ– အကယ်၍မူလည်း လာကုန်အံ့။ (ဧဝံ သတိပိ– သော်လည်း)၊ အာဂစ္ဆန္တု– လာပါစေကုန်။” ဣတိ– သို့။ ပဋိသာသနံ ပဋိသာသနံ ပဋိသာသနံ– သတင်းတုံ့ကို။ ပေသေသိ– ပြီ။ [ပဋိသာသနံ ပေသေသိ– ပြန်လည်။

ပဋိသာသနံ။ ။ “ဝစနအဘိမုခဝစနံ ပဋိဝစနံ ပဋိဝစနံ ပဋိဝစနံ၊ ပစ္ဆာဝစနံ ဝါ(ပဋိဂံ- ၂၈၉)”

...[စာမျက်နှာ- ၂၇၆]...

၍ သတင်းပို့စေပြီ၊] မိဂါရသေဋ္ဌိ– သည်။ တာဝ မဟန္တေ– ထိုမျှလောက်ကြီးသော။ နဂရေ– ၌။ ဂေဟဂေါပကမတ္တံ– အိမ်စောင့်မျှကို။ ဌပေတွာ– ချန်ထား၍။ သေသဇနံ– (အိမ်စောင့်မှ) ကြွင်းသော လူအပေါင်းကို။ အာဒါယ– ခေါ်ယူ၍။ ဂန္တွာ– ၍။ အဍ္ဎယောဇနမတ္တေ– ယူဇနာဝက်အတိုင်းအရှည်ရှိသော။ ဌာနေ– အရပ်၌။ ဌတွာ– ရပ်နား၍။ “အာဂတာ– ကုန်သည်။ အမှ– ကုန်၏။” ဣတိ– သို့။ သာသနံ– ကို။ ပဟိဏိ– ပြီ။ ဓနဉ္စယသေဋ္ဌိ– သည်။ ဗဟုပဏ္ဏာကာရံ– များစွာသောလက်ဆောင်ကို။ ပေသေတွာ– ၍။ ဓီတရာ– နှင့်။ သဒ္ဓိံ၊ မန္တေသိ– တိုင်ပင်ပြီ။ (ကိံ)၊ “အမ္မ– သမီး! တေ– ၏။ သသုရော– ယောက္ခမသည်။ ကောသလရညာ– နှင့်။ သဒ္ဓိံ၊ အာဂတော ကိရ– လာနေပြီတဲ့။ တဿ– ထိုယောက္ခမဖို့။ ဝါ– အတွက်။ ကတရံ ဂေဟံ– အဘယ် အိမ်ကို။ ပဋိဇဂ္ဂိတဗ္ဗံ– ရှင်းလင်းပြင်ဆင်ထားထိုက်သနည်း? ရညော– ဖို့။ ဝါ– အတွက်။ ကတရံ ဂေဟံ– ကို။ ပဋိဇဂ္ဂိတဗ္ဗံ– နည်း? ဥပရာဇာဒီနံ– အိမ်ရှေ့မင်း အစရှိသူတို့ဖို့။ ဝါ– အတွက်။ ကတရာနိ ဂေဟာနိ– တို့ကို။ ပဋိဇဂ္ဂိတဗ္ဗာနိ– ကုန် သနည်း?)” ဣတိ– ဤသို့ တိုင်ပင်ပြီ။ ပဏ္ဍိတာ– သော။ ဝဇိရဂ္ဂတိခိဏဉာဏာ–စိန်သွား၏ အဖျားကဲ့သို့ ထက်မြက်သောဉာဏ်ရှိသော။ ကပ္ပသတသဟဿံ–ကမ္ဘာတစ်သိန်းပတ်လုံး။ ပတ္ထိတပတ္ထနာ– တောင်းအပ်ခဲ့သောဆုရှိသော။ အဘိနီဟာရသမ္ပန္နာ– ရှေးဆုတောင်းကောင်းမှုအထူးနှင့် ပြည့်စုံသော။ [ဓမ္မဘာ-၁, ၃၆၂ရှု။] သေဋ္ဌိဓီတာ– သည်။ “မေ– ၏။ သသုရဿ– ဖို့။ ဝါ– အတွက်။ အသုကဂေဟံ– ဤမည်သော အိမ်ကို။ ပဋိဇဂ္ဂထ– ရှင်းလင်းပြင်ဆင်ကြလော။ ရညော–ဖို့။ ဝါ– အတွက်။ အသုကဂေဟံ၊ (ပဋိဇဂ္ဂထ)၊ ဥပရာဇာဒီနံ– တို့ဖို့။ ဝါ– အတွက်။ အသုကာနိ ဂေဟာနိ– တို့ကို။ (ပဋိဇဂ္ဂထ)” ဣတိ– သို့။ သံဝိဒဟိတွာ– စီမံပြီး၍။ အဖွင့်ကို မှီး၍ “အဘိမုခံ+သာသနံ ပဋိသာသနံ– ပေးပို့ထားသော သတင်းသို့ ရှေးရှု သော+သတင်း”ဟု ပြုပါ၊ အဘိသဒ္ဒါ အဘိမုခအနက်။ ပြန်လည်၍ ပေးပို့သော သတင်း သည် မိမိထံ အလျင်ပို့ထားသော သတင်းသို့ ရှေးရှုဥုးတည်လာသော သတင်းဖြစ် သောကြောင့် ပဋိသာသန (ရှေးရှုသတင်း) မည်သည်- ဟူလို၊ (တစ်နည်း) “ပစ္ဆာ+ သာသနံ ပဋိသာသနံ– နောက်သတင်း”ဟု ပြုပါ၊ ပဋိသဒ္ဒါ ပစ္ဆာအနက်။ ပြန်လည်၍ ပေးပို့သောသတင်းသည် မိမိထံ ပို့ထားသော သတင်းကို ထောက်လျှင် နောက်ကျသော သတင်းဖြစ်သောကြောင့် ပဋိသာသန (နောက်သတင်း) မည်သည်- ဟူလို

...[စာမျက်နှာ- ၂၇၇]...

ဒါသကမ္မကရေ– ကျွန်, အလုပ်သမားတို့ကို။ ပက္ကောသာပေတွာ– ၍။ “ဧတ္တကာ– ဤမျှအတိုင်းအရှည်ရှိသောသူတို့သည်။ ရညော– ၏။ ဝါ– ဖို့။ ကတ္တဗ္ဗကိစ္စံ– ပြု ထိုက်သော အမှုကိစ္စကို။ ကရောထ– ကြလော။ ဧတ္တကာ– တို့သည်။ ဥပရာဇာဒီနံ၊ (ကတ္တဗ္ဗကိစ္စံ၊ ကရောထ)၊ ဟတ္ထိအဿာဒယောပိ– ဆင်မြင်းအစရှိသည်တို့ကို လည်း။ တုမှေယေဝ– တို့သည်သာ။ ပဋိဇဂ္ဂထ– စောင့်ရှောက်ကြလော၊ အဿဗန္ဓာဒယောပိ ဗန္ဓာဒယောပိ ဗန္ဓာဒယောပိ– မြင်းထိန်းအစရှိသူတို့သည်လည်း။ အာဂန္တွာ– ၍။ မင်္ဂလဆဏံ–မင်္ဂလာရှိသောပွဲကို။ ဝါ– မင်္ဂလာပွဲကို။ အနုဘဝိဿန္တိ– ခံစားကြလိမ့်မည်။” ဣတိ– သို့။ သံဝိဒဟိ– စီမံပြီ။ “ကိံ ကာရဏာ– (သံဝိဒဟိ– နည်း? ဣတိ– ဤကား အမေး တည်း၊) “မယံ– တို့သည်။ ဝိသာခါယ– ၏။ မင်္ဂလဋ္ဌာနံ– မင်္ဂလာပွဲပြုလုပ်ရာဌာန သို့။ (မင်္ဂလာဆောင်ရာဌာနသို့)၊ ဂန္တွာ– ၍။ ကိဉ္စိ– တစ်စုံတစ်ခုကို။ (ဘာကိုမျှ)၊ န လဘိမှ– မရခဲ့ကုန်။ အဿရက္ခဏာဒီနိ– မြင်းကို စောင့်ရှောက်ခြင်းအစသည်တို့ကို။ ကရောန္တာ– ကုန်လသော်။ ဝါ– ပြုကြရသောကြောင့်။ သုခံ– စွာ။ န ဝိစရိမှ–မလှည့်လည်ခဲ့ရကုန်။” ဣတိ– သို့။ ကေစိ– အချို့သောသူတို့သည်။ ဝတ္တုံ– ငှာ။ မာ လဘိံသု– မရပါစေကုန်နှင့်။ ဣတိ– ထိုကြောင့်။ (သံဝိဒဟိ– ပြီ။ ဣတိ– ဤကား အဖြေတည်း။) တံ ဒိဝသမေဝ– ထိုနေ့၌ပင်။ ဝိသာခါယ– ၏။ ပိတာ– သည်။ ပဉ္စသတေ– ငါး ရာအတိုင်းအရှည်ရှိကုန်သော။ (ငါးရာအရေအတွက်ရှိကုန်သော)၊ သုဝဏ္ဏကာရေ– ရွှေပန်းတိမ်သည်တို့ကို။ ပက္ကောသာပေတွာ– ၍။ “မေ– ၏။ ဓီတု– ဖို့။ ဝါ–

အဿဗန္ဓာဒယော။ ။ အဿေ+ဗန္ဓန္တိ ရက္ခန္တီတိ အဿဗန္ဓာ၊ ဗန္ဓသဒ္ဒါ စောင့် စည်းခြင်းအနက်, ထူးစသည်ဖြင့် သွားခြင်းကို တားမြစ်ခြင်း အနက်များကို ဟော သည်ဟု ထောမနိဓိ၌ ဆို၏၊ “အဿဗန္ဓာတိ အဿာနံ ရက္ခကာ(ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၂, ၂၉၂)၊ အဿဗန္ဓာတိ အဿပါလာ၊ ယေ အဿာနံ ယဝဒါယကာ(ဝိသုဒ္ဓိ၊ဋီ၊၂, ၁၄)”အဖွင့်အရ မြင်းတို့အား မုယောမြက်စသော အစာရေစာ တိုက်ကျွေးသူတို့ကို “အဿဗန္ဓ”ဟု ခေါ်သည်၊ “အဿဗန္ဓာ+အာဒယော ယေသန္တိ အဿဗန္ဓာဒယော-မြင်းထိန်းအစရှိသောသူများ”ဟု ဆက်ပါ။(သီဘာ- ၃, ၂၉၈)

ပဉ္စသတေ။ ။ ပဉ္စ သတာနိ+ဧတေသံ အတ္ထီတိ ပဉ္စသတာ- ငါးရာရှိသော ရွှေပန်း တိမ်သည်တို့၊ (သာရတ္ထ၊၁၊၁၀၈)၊ (တစ်နည်း) ပဉ္စ သတာနိ+ပရိမာဏာနိ ဧတေသံ

...[စာမျက်နှာ- ၂၇၈]...

အတွက်။ မဟာလတာပသာဓနံ မဟာလတာပသာဓနံ မဟာလတာပသာဓနံ နာမ– မဟာလတာတန်ဆာ မည်သည်ကို။ ကရောထ– ပြုလုပ်ပေးကြလော။” ဣတိ– ဤသို့ ပြော၍။ ရတ္တသုဝဏ္ဏဿ– နီ သောရွှေ၏။ နိက္ခသဟဿံ– နိက္ခတစ်ထောင်ကိုလည်းကောင်း။ တဒနုရူပါနိ– ထိုနီသောရွှေအား လျော်ကုန်သော။ ရဇတမဏိမုတ္တာ ပဝါဠဝဇိရာဒီနိ စ– ငွေ, ပတ္တမြား, ပုလဲ, သန္တာ, စိန်အစရှိသည်တို့ကိုလည်းကောင်း။ ဒါပေသိ– ပေးစေပြီ။ ရာဇာ– သည်။ ကတိပါဟံ– ပတ်လုံး။ ဝသိတွာဝ– သာလျှင်။ ဓနဉ္စယသေဋ္ဌိဿ–အား။ သာသနံ– ကို။ ပဟိဏိ– ပြီ။ “သေဋ္ဌိနာ– သည်။ အမှာကံ– တို့ကို။ စိရံ– စွာ။ ပေါသနံ နာမ– ကျွေးမွေးဧည့်ခံခြင်းမည်သည်ကို။ ကာတုံ၊ န သက္ကာ– မတတ် ကောင်း။ (မဖြစ်သင့်)၊ ဒါနိ– ၌။ ဒါရိကာယ– ၏။ ဂမနကာလံ– သွားရာအချိန်ကို။ ဇာနာတု– သိပါလော။” ဣတိ– ပြီ။ သောပိ– ထိုဓနဉ္စယသူဌေးသည်လည်း။ ရညော၊ သာသနံ၊ ပေသေသိ၊ (ကိံ)၊ “ဣဒါနိ– ၌။ ဝဿကာလော– မိုးအခါသည်။ အာဂတော– ရောက်လာပြီ။ စတုမာသံ– မိုး၄လတို့ပတ်လုံး။ ဝိစရိတုံ– လှည့်လည်သွား လာခြင်းငှာ။ န သက္ကာ– မစွမ်းနိုင်။ တုမှာကံ– တို့၏။ ဗလကာယဿ– စစ်သည် အပေါင်း၏။ ယံ ယံ– အကြင်အကြင်အရာကို။ လဒ္ဓုံ– ရခြင်းငှာ။ ဝဋ္ဋတိ၊ သဗ္ဗံ– သော။ တံ– ထိုအရာသည်။ မမ– ၏။ ဘာရော– တာဝန်တည်း။ ဒေဝေါ– အရှင် မင်းမြတ်သည်။ မယာ– သည်။ ပေသိတကာလေ– စေလွှတ်ရာအခါ၌။ (ခွင့်ပေး ရာအခါ၌)၊ ဂမိဿတိ– သွားရပါလိမ့်မည်။” ဣတိ– ပြီ။ တတော– ထိုအခါမှ။ ပဋ္ဌာယ– ၍။ သာကေတနဂရံ– သည်။ နိစ္စနက္ခတ္တံ ဝိယ– အမြဲတမ်းနက္ခတ်ပွဲသည် ကဲ့သို့။ အဟောသိ၊ ရာဇာနံ– ကို။ အာဒိံ– ကို။ ကတွာ– ၍။ သဗ္ဗေသံ– သူတို့သည်။ မာလာဂန္ဓဝတ္ထာဒီနိ– ပန်း, နံ့သာ, အဝတ်အစရှိသည်တို့ကို။ ပဋိယတ္တာနေဝအတ္ထီတိ ပဉ္စသတာ– ငါးရာအတိုင်းအရှည်ရှိသော ရွှေပန်းတိမ်သည်တို့။ [ပဉ္စသတ+ ဏ၊- သာရတ္ထ၊ ၂၊ ၃၉၉၊] ဤကား လဟုကဝိဂြိုဟ်တည်း။ “ပဉ္စ+သတာနိ ပဉ္စသတံ၊ ပဉ္စသတံ+ပရိမာဏံ ဧတေသန္တိ ပဉ္စသတာ”ဟု ဂရုကဝိဂြိုဟ်ပြုပါ။ (နိဒီ-၃၁၉)

မဟာလတာပသာဓနံ။ ။ မဟန္တာနိ မာလာကမ္မလတာကမ္မာနိ ဧတ္ထာတိ မဟာလတာ(များစွာသော ခြူးပန်းခြူးနွယ်ရှိသော တန်ဆာ)၊ မဟာလတာ ဧဝ+ပသာဓနံ မဟာလတာပသာဓနံ၊ လတာဖြင့် ခြူးပန်းနွယ်ကိုသာမက မာလာ(ခြူးပန်း)ကိုပါ ယူပါ၊ [လတာဂဟဏေန ဟိ မာလာပိ ဂဟိတာ၊ -ပါစိယော- ၁၂၃။]

...[စာမျက်နှာ- ၂၇၉]...

ဆင်ယင်အပ်ကုန်သည်သာ။ ဟောန္တိ။ တတော– ထိုမှနောက်၌။ တေ ဇနာ– ထို လူတို့သည်။ စိန္တယိံသု၊ (ကိံ)၊ “သေဋ္ဌိ– သည်။ အမှာကမေဝ– တို့ကိုသာ။ သက္ကာရံ–ကောင်းမွန်စွာ ပြုစုခြင်းကို။ ကရောတိ၊ (တစ်နည်း) အမှာကမေဝ– တို့ဖို့သာ။ ဝါ– အတွက်သာ။ သက္ကာရံ– ကောင်းမွန်စွာ (အထူးတလည်) ပြုလုပ်အပ်သော စားသောက်နေထိုင်ဖွယ်ရာပစ္စည်းကို။ ကရောတိ– ၏။ [ဓမ္မဘာ-၁, ၈ရှု။]” ဣတိ– ဤသို့ ကြံကုန်ပြီ။ ဧဝံ– သို့။ တယော မာသာ– တို့သည်။ အတိက္ကန္တာ– ကုန်လွန် သွားကုန်ပြီ။ ပန– သို့သော်လည်း။ ပသာဓနံ– သည်။ န တာဝ နိဋ္ဌာတိ– မပြီးသေး။ ကမ္မန္တာဓိဋ္ဌာယကာ– လုပ်ငန်းကို စီမံကြီးကြပ်သူတို့သည်။ ဝါ– လုပ်ငန်းဌာန၌ စီမံကြီးကြပ်သူတို့သည်။ အာဂန္တွာ– ၍။ သေဋ္ဌိနော– အား။ အာရောစေသုံ– ကုန်ပြီ။ (ကိံ)၊ “အညံ– သော။ အသန္တံ နာမ– မရှိသောအရာမည်သည်။ နတ္ထိ။ ပန– သို့ သော်လည်း။ ဗလကာယဿ– စစ်သည်အပေါင်းဖို့။ ဝါ– အတွက်။ ဘတ္တပစနဒါရူနိ– ထမင်းချက်ကြောင်းထင်းတို့သည်။ (ထမင်းချက်ထင်းတို့သည်)၊ နပ္ပဟောန္တိ (န+အပ္ပဟောန္တိ)– မလောက်ကုန်။” ဣတိ– ဤသို့ ပြောကုန်ပြီ။ “တာတာ– အမောင် တို့! ဂစ္ဆထ– သွားကြလော။ ဣမသ္မိံ နဂရေ– ၌။ ပရိဇိဏ္ဏာ– ဆွေးမြေ့နေကုန်သော။ ဟတ္ထိသာလာဒယော စေဝ– ဆင်တင်းကုပ်အစရှိသည်တို့ကိုလည်းကောင်း၊

ကမ္မန္တအဓိဋ္ဌာယကာ။ ။ ကမ္မမေဝ ကမ္မန္တံ၊ အဓိဋ္ဌဟန္တီတိ အဓိဋ္ဌာယကာ၊ ထိုနောင် “ကမ္မန္တံ အဓိဋ္ဌေမ(ဝိ- ၁, ၁၁၂)၊ ကမ္မန္တံ+အဓိဋ္ဌာတိ(အံ- ၁, ၁၁၄)”စသည်ကို ထောက်၍ “ကမ္မန္တံ+အဓိဋ္ဌာယကာ ကမ္မန္တာဓိဋ္ဌာယကာ- လုပ်ငန်းကို စီမံကြီးကြပ်သူတို့”ဟု ပြုပါ၊ (တစ်နည်း) ကမ္မံ အမတိ အန္တောနိဋ္ဌာနံ ဂစ္ဆတိ ဧတ္ထာတိ ကမ္မန္တော- လုပ်ငန်း၏ အပြီးအဆုံးသို့ ရောက်ရာအရပ်- လုပ်ငန်းလုပ်ရာဌာန- အလုပ်ရုံ၊ [ကမ္မ+အမ+တ၊- ဒီဋီ- ၃, ၁၃၃။] (တစ်နည်း) ကမ္မမေဝ ကမ္မန္တော၊ ကမ္မန္တော+ဧတ္ထ အတ္ထီတိ ကမ္မန္တော-လုပ်ငန်းရှိရာအရပ်(မ၊ဋီ၊၃၊၂၆၀)၊ ကမ္မန္တေ+အဓိဋ္ဌာယကာ ကမ္မန္တာဓိဋ္ဌာယကာ-လုပ်ငန်းလုပ်ရာဌာန(အလုပ်ရုံ)၌ စီမံကြီးကြပ်သူတို့”ဟု ပြုပါ၊ ထိုပုဂ္ဂိုလ်များကို ယနေ့ ခေတ်၌ “မန်နေဂျာ (ြညေေါနမ) သို့မဟုတ်, ဒါရိုက်တာ (ီငမနခအသမ)”ဟု ခေါ်သည်။

ဟတ္ထိသာလာဒယော။ ။ ဟတ္ထီနံ+ဌပိတာ+သာလာ ဟတ္ထိသာလာ(ဇာဋီသစ်- ၁, ၁၃၁)၊ ဟတ္ထိဿ+ဌပနာ+သာလာ ဟတ္ထိသာလာ- ဆင်ကို တည်စေရာ(ထားရာ) အဆောက်အဦး- ဆင်တင်းကုပ်(မအူပါနိ- ၁, ၄၂၂)၊ ဟတ္ထိသာလာ+အာဒိ ယေသန္တိ ဟတ္ထိသာလာဒယော

...[စာမျက်နှာ- ၂၈၀]...

ပရိဇိဏ္ဏကာနိ– ကုန်သော။ ဂေဟာနိ စ– အိမ်တို့ကိုလည်းကောင်း။ ဂဟေတွာ– ၍။ ပစထ– ချက်ကြလော။” ဣတိ– ပြီ။ ဧဝံ– သို့။ ပစန္တာနမ္ပိ– ချက်ကုန်စဉ်ပင်။ [ပိသဒ္ဒါ အဝဓာရဏအနက်ကြံ၊] အဍ္ဎမာသော– တစ်လထက်ဝက်, ဆယ့်ငါးရက်သည်။ အတိက္ကန္တော– ကုန်လွန်သွားပြီ။ တတော– မှ။ ပုနပိ– တစ်ဖန်လည်း။ ဝါ– နောက်ထပ် လည်း။ “ဒါရူနိ– တို့သည်။ နတ္ထိ– မရှိတော့ကုန်” ဣတိ– သို့။ အာရောစယိံသု– ကုန်ပြီ။ “ဣမသ္မိံ ကာလေ– ၌။ ဒါရူနိ– တို့ကို။ လဒ္ဓုံ– ငှာ။ န သက္ကာ၊ ဒုဿကောဋ္ဌာဂါရာနိ–အဝတ်တို့ကို ထားရာ ကျီတိုက်တို့ကို။ ဝါ– အဝတ်ဂိုဒေါင်တို့ကို။ ဝိဝရိတွာ– ဖွင့်၍။ ထူလသာဋကေဟိ– ထူသောအဝတ်တို့ဖြင့်။ ဝဋ္ဋိယော– မီးစာတို့ကို။ ကတွာ– ၍။ တေလစာဋီသု– ဆီအိုးတို့၌။ တေမေတွာ– စိုစေ၍။ ဝါ– ဆွတ်၍။ ဘတ္တံ– ကို။ ပစထ–ကြလော။” ဣတိ– ပြီ။ တေ– ထိုသူတို့သည်။ အဍ္ဎမာသံ– ပတ်လုံး။ တထာ– ထိုပြော သည့်အတိုင်း။ အကံသု– ကုန်ပြီ။ ဧဝံ– သို့လျှင်။ စတ္တာရော မာသာ– တို့သည်။ အတိက္ကန္တာ– ကုန်ပြီ။ ပသာဓနမ္ပိ– မဟာလတာတန်ဆာသည်လည်း။ နိဋ္ဌိတံ– ပြီးပြီ။

တသ္မိံ ပသာဓနေ– ထိုမဟာလတာတန်ဆာ၌။ စတဿော ဝဇိရနာဠိယော–စိန်၄ကွမ်းစားတို့သည်။ ဝါ– စိန်၄စလယ်တို့သည်။ ဥပယောဂံ– ယှဉ်စပ်သုံးစွဲခြင်း သို့။ ဝါ– သင့်လျော်ရာအရပ်၌ ထည့်သွင်းခြင်းသို့။ အဂမံသု– ရောက်ကုန်ပြီ။ [ဥပယောဂန္တိတတ္ထ တတ္ထ အပ္ပေတဗ္ဗဋ္ဌာနေ အပ္ပနာဝသေန ဝိနိယောဂံ အဂမံသု (ဒီ၊ဋီ-၃, ၃၆၊ ပါထေဘာ, ၁၄၉၊ ကူပါထေနိ- ၁၃၂။] မုတ္တာနံ– ပုလဲတို့၏။ ဧကာဒသ+

ဒုဿကောဋ္ဌာဂါရာနိ။ ။ ကောဋ္ဌံ ဝုစ္စတိ ဓညဿ အာဌပနဋ္ဌာနံ၊ ကောဋ္ဌဘူတံ အဂါရံ ကောဋ္ဌာဂါရံ ကောဋ္ဌာဂါရံ ကောဋ္ဌာဂါရံ(သာရတ္ထ၊၃၊၃၄၉)၊ ကုသီယတိ အက္ကောသီယတီတိ ကောဋ္ဌော, ဓညနိလယော၊ [ကုသ+ဌ၊ -မောဂ်- ၇, ၅၅၊] ဤအဆိုများအလိုမူ ဝိဂြိုဟ်တွင်း၌ ကောဋ္ဌာဂါရအရ စပါးကျီ (ဂိုဒေါင်)ကိုသာ ရ၏၊ သို့သော် ကောဋ္ဌာဂါရသည် (၁) ဥစ္စာထားရှိသိုလှောင်ရာ ဘဏ္ဍာတိုက်, (၂) အဝတ်ထားရှိသိုလှောင်ရာ ဘဏ္ဍာတိုက်, (၃) ကောက်ပဲထားရှိသိုလှောင်ရာ ကျီ(ဂိုဒေါင်)ဟု ၃မျိုးရှိသဖြင့် “တေလံ, သုဂတစီဝရံ”ကဲ့သို့ သမာသ်ရုပ်ပြီးရာအခါ၌ကား ကောဋ္ဌာဂါရအရ ၃မျိုးလုံးကို ယူနိုင်၏၊ ဤ၌ အဝတ်ထားရှိ သိုလှောင်ရာ ဘဏ္ဍာတိုက်ကို ယူပါ၊ “ကောဋ္ဌာ စ+တေ+အဂါရာနိ စာတိ ကောဋ္ဌာဂါရာနိ- ကျီတိုက်တို့၊ ဒုဿာနံ+ဌပနာနိ(ဌပိတာနိ)+ကောဋ္ဌာဂါရာနိ ဒုဿကောဋ္ဌာဂါရာနိ(မအူပါရာနိ- ၄, ၇၀၁)”ဟု ပြုပါ။ (မဟာနိ၊ဋ္ဌ၊၁၂၊ ဒီ၊ဋ္ဌ၊၁, ၂၆၄၊ သီဋီသစ်၊၂၊၃၀၃၊သာရတ္ထ၊၃၊၃၅၀)

...[စာမျက်နှာ- ၂၈၁]...

နာဠိယော– ၁၁ကွမ်းစားတို့သည်။ (ဥပယောဂံ၊ အဂမံသု)၊ ပဝါဠဿ– သန္တာ၏။ ဗာဝီသတိ နာဠိယော– ၂၂ကွမ်းစားတို့သည်။ (ဥပယောဂံ၊ အဂမံသု)၊ မဏီနံ–ပတ္တမြားတို့၏။ တေတ္တိံသ နာဠိယော– ၃၃ကွမ်းစားတို့သည်။ (ဥပယောဂံ၊ အဂမံသု)၊ ဣတိ– သို့လျှင်။ ဧတေဟိ ရတနေဟိ စ– ဤရတနာတို့ဖြင့်လည်းကောင်း။ အညေဟိ– အခြားကုန်သော။ ရတနေဟိ စ– တို့ဖြင့်လည်းကောင်း။ နိဋ္ဌာနံ– ပြီး ဆုံးခြင်းသို့။ အဂမာသိ၊ အသုတ္တမယံ– ချည်ဖြင့်ယက်လုပ်အပ်သည်မဟုတ်သော။ ပသာဓနံ– မဟာလတာတန်ဆာသည်။ ရဇတေန– ငွေဖြင့်။ သုတ္တကိစ္စံ– ချည်၏ ကိစ္စကို။ ကရိံသု၊ တံ– ထိုမဟာလတာတန်ဆာသည်။ သီသေ– ၌။ ပဋိမုက္ကံ– စွပ်အပ် သည်။ (သမာနံ)၊ ပါဒပိဋ္ဌိံ– ဖြေဖမိုးသို့။ ဂစ္ဆတိ– ရောက်၏။ တသ္မိံ တသ္မိံ ဌာနေ– ထိုထိုနေရာ၌။ မုဒ္ဒိကာ– တလုတ်မြောင်းတို့ကို။ ယောဇေတွာ– ယှဉ်စေ၍။ ကတာ– သော။ သုဝဏ္ဏမယာ– ရွှေဖြင့် ပြုအပ်ကုန်သော။ ဂဏ္ဌိကာ– အနားပတ်သီး (ကမ္ပတ် သီး) တို့သည်။ ဝါ– ကြယ်သီးတို့သည်။ ဟောန္တိ။ ရဇတမယာ– ငွေဖြင့် ပြုအပ်ကုန်သော။ ပါသကာ– အနားပတ်ကွင်း (ကမ္ပတ်ကွင်း) တို့သည်။ ဝါ– ကြယ်သီးပေါက် တို့သည်။ (ဟောန္တိ)၊ မတ္ထကမဇ္ဈေ– ဥုးထိပ်အလယ်၌။ (ဥုးထိပ်အလယ်နေရာ၌)၊ ဧကာ– သော။ မုဒ္ဒိကာ– တလုတ်မြောင်းသည်။ (ဟောတိ)၊ ဒွီသု– ကုန်သော။ ကဏ္ဏပိဋ္ဌီသု– နားအပြင်တို့၌။ (နားအပြင်ဘက်နေရာတို့၌)၊ ဒွေ– ကုန်သော။ (မုဒ္ဒိကာ– တို့သည်။ (ဟောန္တိ၊) ဂလဝါဋကေ– လည်ချိုင့်၌။ (လည်ချိုင့်နေရာ၌)၊ [ဂလေ+ဌိတော+အာဝါဋော ဂလဝါဋော၊ ဂလ+အာဝါဋ၊ “ဝါ ပရော”ဟူသော ယောဂ ဝိဘာဂဖြင့် နောက်အာကိုချေ။ -ကင်္ခါမဟာဋီ- ၄, ၃၂၆၊] ဧကာ၊ (မုဒ္ဒိကာ ဟောတိ)၊

မုဒ္ဒိကာ။ ။ မောဒန္တိ ဧတာယာတိ မုဒ္ဒိကာ၊ [မုဒ+ကိက+အာ၊ ဒဒွေဘော်လာ၊- မောဂ်- ၇, ၂၂၊] မောဂ်၌ မုဒ္ဒိကာအရ လက်စွပ်, မုဒရက်သီး(သပျစ်သီး)ကို ယူခြင်းမှာ ဥပလက္ခဏနည်းသာတည်း၊ မြင်မြင်သမျှသောသူတို့၏ ဝမ်းမြောက်ကြောင်းဖြစ်သော ကြောင့် တလုပ်မြောင်း (တလုပ်လွှာ)ကိုလည်း မုဒ္ဒိကာအရ ယူရသည်(စလင်းဂံ- ၂, ၆၅၂)၊ အဝတ်စ၂စကို စပ်၍ချုပ်ခြင်း, ထပ်၍ လုံး၍ ချုပ်ခြင်းမဟုတ်ဘဲ အဝတ်စ တစ်ခုပိုး၍ ချုပ်ခြင်းကို “မုဒ္ဒိကာ- တလုတ်မြောင်းချုပ်ခြင်း(တရုတ်မြောင်း)”ဟု ခေါ် သည်၊ မြန်ဓာန်၌ ချုပ်ရိုးကြောင်းအတွင်းရှိ မြောင်းအတိုဟု ဆို၏၊ ရှေးက “တလုတ် မြောင်းအုပ်ခြင်း”ဟု ခေါ်ကြသည်။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃, ၄၁၀၊ မဟာဘာ- ၃, ၂၆၁)

...[စာမျက်နှာ- ၂၈၂]...

ဒွီသု– ကုန်သော။ ဇတ္တူသု– ပခုံးစွန်းတို့၌။ (ပခုံးစွန်းနေရာတို့၌)၊ ဒွေ– ကုန်သော။ (မုဒ္ဒိကာ ဟောန္တိ)၊ ဒွီသု– သော။ ကပ္ပရေသု– တတောင်ဆစ်တို့၌။ (တံတောင်ဆစ်နေရာတို့၌)၊ ဒွေ (မုဒ္ဒိကာ ဟောန္တိ)၊ ဒွီသု– ကုန်သော။ ကဋိပဿေသု– ခါး၏ နံဘေးတို့၌။ (ခါးနံဘေးနေရာတို့၌)၊ ဒွေ (မုဒ္ဒိကာ ဟောန္တိ)၊ ဣတိ– ဤသို့ ပြုလုပ် ကုန်ပြီ။ [ခေါ ပနကား ပဒပူရဏ၊] တသ္မိံ ပသာဓနေ– ထိုတန်ဆာ၌။ ဧကံ– တစ်ခုသော။ မောရံ– ဥဒေါင်းရုပ်ကို။ ကရိံသု၊ တဿ– ထိုဥဒေါင်းရုပ်၏။ ဒက္ခိဏပက္ခေ– လက်ယာဖက်တောင်ပံ၌။ ရတ္တသုဝဏ္ဏမယာနိ– နီသောရွှေဖြင့် ပြုလုပ်အပ်ကုန်သော။ ပဉ္စ ပတ္တသတာနိ– ငါးရာသော ငှက်တောင်တို့သည်။ အဟေသုံ၊ ဝါမပက္ခေ– လက်ဝဲဖက်တောင်ပံ၌။ (ရတ္တသုဝဏ္ဏမယာနိ– ကုန်သော၊) ပဉ္စ ပတ္တသတာနိ– တို့သည်။ (အဟေသုံ)၊ တုဏ္ဍံ– နှုတ်သီးသည်။ ပဝါဠမယံ– သန္တာဖြင့် ပြုအပ်သည်။ (ဟောတိ)၊ အက္ခီနိ– မျက်လုံးတို့သည်။ မဏိမယာနိ– ပဒမြားဖြင့် ပြုအပ်ကုန်သည်။ (ဟောန္တိ)၊ ဂီဝါ စ– လည်ပင်းသည်လည်းကောင်း။ ပိဉ္ဆာနိ စ–အမြီးတို့သည်လည်းကောင်း။ တထာ– တူ။ (မဏိမယာနိ ဟောန္တိ)၊ ပတ္တနာဠိယော– အတောင်၏အရိုးတို့သည်။ (တောင်ပံရိုးတို့သည်၊) ရဇတမယာ– ငွေဖြင့် ပြုအပ်ကုန်သည်။ (ဟောန္တိ)၊ ဇင်္ဃာယော– ခြေသလုံးတို့သည်။ တထာ– တူ။ (ရဇတမယာ ဟောန္တိ)၊ သော– ထိုဥဒေါင်းရုပ်သည်။ ဝိသာခါယ– ၏။ မတ္ထကမဇ္ဈေ–ဥုးထိပ်၏အလည်၌။ (ဥုးထိပ်တည့်တည့်၌)၊ ပဗ္ဗတကူဋေ– တောင်ထွတ်၌။ ဌတွာ– ရပ်၍။ နစ္စနမယူရော ဝိယ– ကနေသော ဥဒေါင်းကဲ့သို့။ ခါယတိ– ထင်ရ၏။ ပတ္တနာဠိသဟဿဿ– တောင်ပံရိုးတစ်ထောင်၏။ သဒ္ဒေါ– ရိုက်ခတ်သံသည်။ ဒိဗ္ဗသင်္ဂီတံ ဝိယ– နတ်၌ဖြစ်သော သံပြိုင်သီဆိုအပ်သော သီချင်းသံကဲ့သို့လည်းကောင်း။ ပဉ္စင်္ဂိကတူရိယဃောသော ဝိယ စ– အင်္ဂါ၅-ပါးရှိသော တူရိယာ၏ အသံကဲ့သို့လည်းကောင်း။ ပဝတ္တတိ– ဖြစ်၏။ သန္တိကံ– အနီးသို့။ ဥပဂတာယေဝ– ကပ်ရောက်လာသူတို့သည်သာ။ တဿ– ထိုဥဒေါင်းရုပ်၏။ အမောရဘာဝံ–

တဿ။ ။ “တဿာ”ဟုလည်း ရှိ၏၊ “တဿာ- မဟာလတာတန်ဆာ၏”ဟု ပေး၏၊ သို့သော် ဤ၌ ဥဒေါင်းရုပ်(မောရ)ကို ဥဒေါင်းအစစ်နှင့် အထင်မှားသည်ကို ဆိုသော အရာဖြစ်ရကား မောရကို စွဲရမည်ဖြစ်သောကြောင့် “တဿ”ဟု ရှိခြင်းသာ ကောင်း သည်၊ အကယ်၍ မဟာလတာတန်ဆာကို စွဲလျှင်လည်း “မဟာလတာပသာဓနံ”နှင့်။

...[စာမျက်နှာ- ၂၈၃]...

ဥဒေါင်းအစစ်မဟုတ်သည်၏အဖြစ်ကို။ ဇာနန္တိ။ ပသာဓနံ– မဟာလတာ တန်ဆာသည်။ နဝကောဋိအဂ္ဃနကံ– ၉ကုဋေထိုက်တန်သည်။ အဟောသိ၊ သတသဟဿံ– တစ်သိန်းသော။ ဟတ္ထကမ္မမူလံ ဟတ္ထကမ္မမူလံ ဟတ္ထကမ္မမူလံ– လက်ဖြင့်ပြုအပ်သော အလုပ် ၏ အခကို။ (လက်ခကို)၊ [ဟတ္ထဿ+ကမ္မံ ဟတ္ထကမ္မံ (ပါရာဘာ-၁, ၇၇)၊ (တစ်နည်း) ဟတ္ထေန+ကတ္တဗ္ဗံ+ကမ္မံ ဟတ္ထကမ္မံ (ပါရာ-၂, ၄၉၀)၊ ဟတ္ထကမ္မဿ+မူလံ ဟတ္ထကမ္မမူလံ၊] ဒီယိတ္ထ– ပေးအပ်ခဲ့ပြီ။

“ကိဿ– အဘယ်ကောင်းမှု၏။ နိဿန္ဒေန– အကျိုးဆက်အားဖြင့်။ (အကျိုး ဆက်အဖြစ်ဖြင့်၊) ဝါ– ကြောင့်။ (အကျိုးပေးခြင်းကြောင့်)၊ [ဓမ္မဘာ- ၁, ၄၄၅ရှု၊] တာယ– ထိုဝိသာခါသည်။ ဧတံ ပသာဓနံ– ဤမဟာလတာတန်ဆာကို။ လဒ္ဓံ ပန– ရအပ်သနည်း?” ဣတိ– ဤကားအမေးတည်း။ သာ– ထိုသူမသည်။ ကဿပသမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓကာလေ– ကဿပဘုရားရှင်ပွင့်တော်မူရာအခါ၌။ ဝါ– ကဿပ ဘုရားရှင်လက်ထက်တော်အခါ၌။ ဝီသတိယာ ဘိက္ခုသဟဿာနံ– နှစ်သောင်း သော ရဟန်းတို့အား။ စီဝရသာဋကံ စီဝရသာဋကံ စီဝရသာဋကံ– သင်္ကန်းအကျိုးငှာ ယက်အပ်သော အဝတ်ကို။ ဝါ– သင်္ကန်းလျာအဝတ်ကို။ ဒတွာ– ၍။ သုတ္တမ္ပိ– ချည်ကိုလည်းကောင်း။ သူစိယောပိ– အပ်တို့ကိုလည်းကောင်း။ ရဇနမ္ပိ– ဆိုးရည်ကိုလည်းကောင်း။ အတ္တနော– ၏။ သန္တကမေဝ– ဥစ္စာကိုသာ။ အဒါသိ၊ တဿ စီဝရဒါနဿ– ထိုသင်္ကန်း အလှူ၏။ နိဿန္ဒေန– ဖြင့်။ ဝါ– ကြောင့်။ ဣမံ မဟာလတာပသာဓနံ– ကို။ လဘိ ကိရ– ရသတဲ့။ ဟိ– မှန်၏။ ဣတ္ထီနံ– ၏။ စီဝရဒါနံ– သည်။ မဟာလတာပသာဓနဘဏ္ဍေန– မဟာလတာတန်ဆာဥစ္စာဖြင့်။ မတ္ထကံ– အထွတ်အထိပ်သို့။ ပပ္ပောတိ၊ ပုရိသာနံ– ၏။ (စီဝရဒါနံ– သည်၊) ဣဒ္ဓိမယပတ္တစီဝရေန– တန်ခိုးဖြင့် ပြီးသော သပိတ်သင်္ကန်းဖြင့်။ (မတ္ထကံ ပပ္ပေါတိ)၊ ဣတိ– ဤကား အဖြေတည်း။ ဧဝံ– သို့ လျှင်။ မဟာသေဋ္ဌိ– သည်။ စတူဟိ မာသေဟိ– ၄လတို့ဖြင့်။ ဓီတု– ဖို့။ ဝါ– အတွက်။ လျော်အောင် “တဿ”ဟုပင် ရှိရမည်ဖြစ်သည်။

စီဝရသာဋကံ။ ။ စီဝရတ္ထာယ+ဝါယိတော+သာဋကော စီဝရသာဋကော(ဇာဋီ သစ်- ၄၃၁)၊ “စီဝရာယ+ဒုဿံ စီဝရဒုဿံ(နီတိသုတ္တ- ၁၉၆၊ နိဒီ- ၂၂၆)”ကဲ့သို့ “စီဝရာယ+သာဋကော စီဝရသာဋကော- သင်္ကန်းအလို့ငှာ အဝတ်”ဟုလည်း ပြုပါ။

...[စာမျက်နှာ- ၂၈၄]...

ပရိဝစ္ဆံ– အစီအစဉ်ကို။ ကတွာ၊ တဿာ– ထိုသမီးအား။ ဒေယျဓမ္မံ– ပေးထိုက်သော သဘောရှိသောပစ္စည်းကို။ ဝါ– ပေးစရာပစ္စည်းကို။ ဒဒမာနော– သော်။ ကဟာပဏပူရာနိ– အသပြာတို့ဖြင့် ပြည့်ကုန်သော။ ပဉ္စ သကဋသတာနိ– ငါးရာသော လှည်းတို့ကို။ ဝါ– လှည်းငါးရာတို့ကို။ အဒါသိ၊ သုဝဏ္ဏဘာဇနပူရာနိ– ရွှေခွက်တို့ ဖြင့် ပြည့်ကုန်သော။ ပဉ္စ (သကဋသတာနိ အဒါသိ)၊ ရဇတဘာဇနပူရာနိ– ငွေ ခွက်တို့ဖြင့် ပြည့်ကုန်သော။ ပဉ္စ (သကဋသတာနိ အဒါသိ)၊ တမ္ဗဘာဇနပူရာနိ–ကြေးနီခွက်တို့ဖြင့် ပြည့်ကုန်သော။ ပဉ္စ (သကဋသတာနိ အဒါသိ)၊ ပတ္တုဏ္ဏဝတ္ထကောသေယျဝတ္ထပူရာနိ– ပတ္တုဏ္ဏတိုင်းဖြစ်အဝတ်, ပိုးချည်အဝတ်တို့ဖြင့် ပြည့်ကုန်သော။ ပဉ္စ (သကဋသတာနိ အဒါသိ)၊ သပ္ပိပူရာနိ– ထောပတ်တို့ဖြင့် ပြည့်ကုန်သော။ ပဉ္စ (သကဋသတာနိ အဒါသိ)၊ တေလပူရာနိ– ဆီတို့ဖြင့် ပြည့် ကုန်သော။ ပဉ္စ (သကဋသတာနိ အဒါသိ)၊ သာလိတဏ္ဍုလပူရာနိ– သလေး ဆန်တို့ဖြင့် ပြည့်ကုန်သော။ ပဉ္စ (သကဋသတာနိ အဒါသိ)၊ နင်္ဂလဖာလာဒိဥပကရဏပူရာနိ– ထွန်တုန်း, ထွန်သွားအစရှိသော အသုံးအဆောင်တို့ဖြင့် ပြည့်ကုန်သော။ ပဉ္စသကဋသတာနိ အဒါသိ၊ အဿ– ထိုသူဌေး၏။ “မမ– ၏။ ဓီတု– ၏။ ဂတဋ္ဌာနေ– ရောက်ရာအရပ်၌။] အသုကေန နာမ– ဤမည်သော ပစ္စည်းဖြင့်။ မေ– အား။ အတ္ထော– အလိုရှိ၏၊’ ဣတိ– ဤသို့ ပြော၍။ ပရဿ– ၏။ ဂေဟဒွါရံ– အိမ်တံခါးသို့။ မာ ပဟိဏိ– မစေလွှတ်ရပါစေနှင့်။” ဣတိ ဧဝံ– ဤသို့ သော စဉ်းစားခြင်းသည်။ အဟောသိ ကိရ– တဲ့။ တသ္မာ– ကြောင့်။ သဗ္ဗူပကရဏာနိ– အလုံးစုံသော အသုံးအဆောင်တို့ကို။ ဒါပေသိ၊ [ကိရကို ကာရဏ အနက်ကြံ၍ “ကိရ (ယသ္မာ)– အကြင်ကြောင့်။ ပေ။ မာ ပဟိဏိ– နှင့်။ ဣတိ ဧဝံ အဟောသိ၊ တသ္မာ သဗ္ဗူပကရဏာနိ ဒါပေသိ”ဟုလည်း ပေး။] ဧကေကသ္မိံ– တစ်စီး တစ်စီးသော။ ရထေ– ၌။ သဗ္ဗာလင်္ကာရပဋိမဏ္ဍိတာ– အလုံးစုံသော တန်ဆာ တို့ဖြင့် ဆင်ယဉ်အပ်ကုန်သော။ တိဿော တိဿော– ၃ယောက် ၃ယောက် ကုန်သော။ ဝဏ္ဏဒါသိယော– ရုပ်အဆင်းနှင့် ပြည့်စုံကုန်သော ကျွန်မတို့ကို။ ဝါ–

ဝဏ္ဏဒါသိယော။ ။ ဝဏ္ဏေန+သမ္ပန္နာ+ဒါသိယော ဝဏ္ဏဒါသိယော(ဓာန်ဋီ- ၂၃၃၊ ပါစိယော- ၂၄၄)၊ (တစ်နည်း) ဒါသိယော+ဟုတွာ+ဘူတာ ဒါသိယော (တစ်နည်း) ဒါသိယံ (ဒါသိဘာဝေ)+ဌိတာ ဒါသိယော၊ [ဒါသီ+ဏ၊ (တစ်နည်း) ဘူတပုဒ်, ဌိတပုဒ်

...[စာမျက်နှာ- ၂၈၅]...

ရုပ်ရည်လှပသောကျွန်မတို့ကို။ ဌပေတွာ– ထား၍။ ဝါ– တင်၍။ ပဉ္စ ရထသတာနိ– ရထားငါးရာတို့ကို။ အဒါသိ၊ “ဧတံ– ဤသမီးကို။ နှာပေန္တိယော– ရေချိုးစေ ကုန်လျက်။ ဘောဇေန္တိယော– စားသောက်စေကုန်လျက်။ ဝါ– ကျွေးမွေးကုန်လျက်။ အလင်္ကရောန္တိယော– တန်ဆာဆင်ပေးကုန်လျက်။ ဝိစရထ– လှည့်လည်ကြ လော။” ဣတိ– ဤသို့ ပြော၍။ ဒိယဍ္ဎသဟဿပရိစာရိကာယော– အခွဲအားဖြင့် နှစ်ထောင်သောအလုပ်အကျွေးမိန်းမတို့ကို။ ဝါ– တစ်ထောင့်ငါးရာသော အလုပ် အကျွေးမိန်းမတို့ကို။ အဒါသိ၊ အထ– ၌။ အဿ– ထိုသူဌေး၏။ ဧတံ– ဤအကြံ သည်။ အဟောသိ၊ (ကိံ)၊ “မမ– ၏။ ဓီတု– အား။ ဂါဝေါ– တို့ကို။ ဒဿာမိ– မည်။” ဣတိ– ဤသို့အကြြံဖစ်ပြီ။ သော– ထိုသူဌေးသည်။ ပုရိသေ– တို့ကို။ အာဏာပေသိ၊ (ကိံ)၊ “ဘဏေ– အမောင်တို့! ဂစ္ဆထ– သွားကြလော။ စူဠဝဇဿ– ငယ်သော နွား ခြံ၏။ ဒွါရံ– ကို။ ဝိဝရိတွာ– ဖွင့်၍။ တီသု– ကုန်သော။ ဂါဝုတေသု– ဂါဝုတ်တို့၌။ တိဿော– ကုန်သော။ ဘေရိယော– စည်တို့ကို။ ဂဟေတွာ– ယူ၍။ တိဋ္ဌထ– တည် နေကြလော။ ပုထုလတော– အနံမှ။ ဝါ– အားဖြင့်။ ဥသဘမတ္တေ– တစ်ဥသဘ အတိုင်းအရှည်ရှိသော။ ဌာနေ– ၌။ ဥဘောသု– ၂ဖက်ကုန်သော။ ပဿေသု– နံ ဘေးတို့၌။ တိဋ္ဌထ– ကြလော။ ဂါဝီနံ– နွားမတို့အား။ တတော– ထိုထက်။ ပရံ–အလွန်။ ဂန္တုံ– ငှာ။ မာ အဒတ္ထ– မပေးကြနှင့်။ ဧဝံ– သို့။ ဌိတကာလေ– တည်ပြီးရာ အခါ၌။ ဘေရိသညံ– စည်သံအမှတ်အသားကို။ ကရေယျာထ– ကြလော။” ဣတိ– ဤသို့ စေခိုင်းပြီ။ တေ– ထိုယောကျ်ားတို့သည်။ တထာ– ထိုစေခိုင်းသည့်အတိုင်း။ အကံသု– ကုန်ပြီ။ တေ– ထိုယောကျ်ားတို့သည်။ ဂါဝီနံ– တို့၏။ ဝဇတော– နွားခြံမှ။ နိက္ခမိတွာ– ထွက်၍။ ဂါဝုတံ– တစ်ဂါဝုစ်ရှိသောအရပ်သို့။ (အတောင် ၁၁,၂၀၀ ရှိသောအရပ်သို့)၊ [ဓမ္မဘာ- ၁, ၂၈၈ရှု၊] ဂတကာလေ– ရောက်ရာအခါ၌။ ဘေရိသညံ– ကို။ အကံသု၊ ပုန– ဖန်။ အဍ္ဎယောဇနံ– ယူဇနာဝက်ရှိသောအရပ်သို့။ ဂတကာလေ– ၌။ ဘေရိသညံ– ကို။ အကံသု၊ ပုနပိ– လည်း။ တိဂါဝုတံ– ၃ဂါဝုတ်ရှိသော ကျေသော ဥတ္တရပဒလောပသမာသ်၊] ဝဏ္ဏေန+ဒါသိယော ဝဏ္ဏဒါသိယော– ရုပ် အဆင်းကြောင့် (ရုပ်လှခြင်းကြောင့်) ကျွန်မဖြစ်ရသော အမျိုးသမီးများ။ ဝါ– ရုပ်အဆင်း ကြောင့် (ရုပ်လှခြင်းကြောင့်) ကျွန်မအဖြစ်၌ တည်သော အမျိုးသမီးများ (ဇာဋီသစ်-၁, ၂၀၀၊ ၃၇၅)

...[စာမျက်နှာ- ၂၈၆]...

အရပ်သို့။ ဂတကာလေ၊ ဘေရိသညံ၊ အကံသု၊ ပုထုလတော– မှ။ ဝါ– အားဖြင့်။ ဂမနဉ္စ– သွားခြင်း ကိုလည်း။ နိဝါရေသုံ– တားမြစ်ကုန်ပြီ။ ဧဝံ– သို့။ ဒီဃတော– မှ။ ဝါ– အားဖြင့်။ တိဂါဝုတေ– ၃ဂါဝုတ်ရှိသော။ ပုထုလတော– မှ။ ဝါ– အားဖြင့်။ ဥသဘမတ္တေ– တစ်ဥသဘအတိုင်းအရှည်ရှိသော။ ဌာနေ– ၌။ ဂါဝိယော– သည်။ အညမညံ၊ နိဃံသန္တိယော– ပွတ်တိုက်ကုန်လျက်။ အဋ္ဌံသု– တည်နေကုန်ပြီ။

မဟာသေဋ္ဌိ– သည်။ “မမ– ၏။ ဓီတု– အား။ ဝါ– ဖို့။ ဧတ္တကာ– ဤမျှအတိုင်း အရှည်ရှိကုန်သော။ ဂါဝေါ– တို့သည်။ အလံ– တော်ပြီ။ ဒွါရံ– နွားခြံတံခါးကို။ ပိဒဟထ– ပိတ်ကြလော။” ဣတိ– ဤသို့ ပြော၍။ ဝဇဒွါရံ– နွားခြံတံခါးကို။ ပိဒဟာပေသိ– ပိတ်စေပြီ။ ဒွါရသ္မိံ– ကို။ ပိဒဟိတေ– ပိတ်အပ်ပြီးသော်။ ဝိသာခါယ– ၏။ ပုညဗလေန– ကောင်းမှု၏ စွမ်းအားကြောင့်။ ဗလဝဂါဝေါ စ– အားရှိသော နွား တို့သည်လည်းကောင်း။ ဓေနုယော စ– နွားမတို့သည်လည်းကောင်း။ ဥပ္ပတိတွာ ဥပ္ပတိတွာ– ခုန်၍ ခုန်၍။ နိက္ခမိံသု– ထွက်ကုန်ပြီ။ မနုဿာနံ– တို့သည်။ ဝါရေန္တာနံ ဝါရေန္တာနမေဝ– တားမြစ်နေကုန်စဉ်, တားမြစ်နေကုန်စဉ်ပင်။ သဋ္ဌိသဟဿာ–ခြောက်သောင်းအတိုင်းအရှည်ရှိကုန်သော။ ဗလဝဂါဝေါ စ– တို့သည်လည်းကောင်း။ သဋ္ဌိသဟဿာ– ကုန်သော။ ဓေနုယော စ– တို့သည်လည်းကောင်း။ နိက္ခန္တာ– ထွက်သွားကုန်ပြီ။ တတ္တကာ– ထိုမျှအတိုင်းအရှည်ရှိကုန်သော။ ဗလဝဝစ္ဆာ– အားရှိသောနွားငယ်တို့သည်လည်းကောင်း။ တာသံ ဓေနူနံ– ထိုနွားမတို့ ၏။ ဥသဘာ– နွားလားဥသဘတို့သည်လည်းကောင်း။ ဥပ္ပတိတွာ– ၍။ အနုဗန္ဓာ–အစဉ်လိုက်ကုန်သည်။ အဟေသုံ– ကုန်ပြီ။ “ကိဿ– ၏။ နိဿန္ဒေန– ဖြင့်။ ဝါ– ကြောင့်။ ဧဝံ– သို့။ ဂါဝေါ– တို့သည်။ ဂတာ ပန– သွားကုန်သနည်း?” ဣတိ– ဤ ကား အမေးတည်း။ နိဝါရေန္တာနံ နိဝါရေန္တာနံ– တားမြစ်ကုန်, တားမြစ်ကုန်စဉ်။ ဝါ– တားမြစ်ကုန်, တားမြစ်ကုန်သော ထေရ်, ရဟန်းငယ်, ကိုရင်တို့အား။ ဒိန္နဒါနဿ– လှူအပ်သော အလှူ၏။ (နိဿန္ဒေန၊ ဂါဝေါ၊ ဂတာ)၊ ကိရ– ချဲ့။ သာ– ထိုဝိသာခါသည်။ ကဿပသမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓကာလေ– ၌။ ကိကိဿ– မည်သော။ ရညော– ၏။ သတ္တန္နံ– ကုန်သော။ ဓီတာနံ– တို့တွင်။ ကနိဋ္ဌာ– အငယ်ဆုံးဖြစ်သော။ သံဃဒါသီ နာမ– မည်သူသည်။ ဟုတွာ၊ ဝီသတိယာ– နှစ်ဆယ်သော။ ဘိက္ခု–

...[စာမျက်နှာ- ၂၈၇]...

သဟဿာနံ– ရဟန်းအထောင်တို့အား။ [ဝီသတိယာ ဘိက္ခုသဟဿာနံ– နှစ် သောင်းသောရဟန်းတို့အား၊] ပဉ္စဂေါရသဒါနံ– ၅မျိုးသော နွားမှဖြစ်သော အရ သာအလှူကို။ ဒဒမာနာ– လသော်။ ထေရာနဉ္စ– ထေရ်တို့သည်လည်းကောင်း။ ဒဟရာနဉ္စ– ရဟန်းငယ်တို့သည်လည်းကောင်း။ သာမဏေရာနဉ္စ– တို့သည် လည်းကောင်း။ ပတ္တံ– သပိတ်ကို။ ပိဒဟိတွာ– ပိတ်၍။ “အလံ– တော်ပြီ။ အလံ– တော်ပြီ” ဣတိ– သို့။ နိဝါရေန္တာနံ– ကုန်စဉ်။ “ဣဒံ– ဤဟာသည်။ မဓုရံ– ချို၏။ ဣဒံ– သည်။ မနာပံ– စိတ်နှလုံးကို တိုးပွားစေ၏။ ဝါ– မြတ်နိုးဖွယ်ကောင်း၏။” ဣတိ– ဤသို့ လျှောက်၍။ အဒါသိ– ခဲ့ပြီ။ ဧဝံ– ဤသို့လျှင်။ တဿ– ထိုအလှူ၏။ နိဿန္ဒေန– ဖြင့်။ ဝါ– ကြောင့်။ ဝါရိယမာနာ– တားမြစ်အပ်ကုန်သည်။ (သမာနာပိ)၊ ဂါဝေါ– တို့သည်။ နိက္ခမိံသု၊ သေဋ္ဌိနာ– သည်။ ဧတ္တကဿ– သော။ ဓနဿ– ကို။ ဒိန္နကာလေ– ပေးပြီးရာအခါ၌။ သေဋ္ဌိဘရိယာ– သူဌေးကတော်သည်။ အာဟ၊ (ကိံ)၊ “တုမှေဟိ– တို့သည်။ မယှံ– ၏။ ဓီတု– ဖို့။ ဝါ– အတွက်။ သဗ္ဗံ– အလုံးစုံကို။ သံဝိဒဟိတံ– စီမံအပ်ပြီ။ ဝေယျာဝစ္စကရာ– ဝေယျာဝစ္စကို ပြုကုန်သော။ ဒါသဒါသိယော ပန– ကျွန်ယောကျ်ား, ကျွန်မိန်းမတို့ကိုကား။ န သံဝိဒဟိတာ– မစီ မံအပ်သေးကုန်။ ကိံ ကာရဏာ– အဘယ်အကြောင်းကြောင့်။ (န သံဝိဒဟိတာ–မစီမံအပ်ကုန်သနည်း?)” ဣတိ– ဤသို့ ပြောပြီ။ “မမ– ၏။ ဓီတရိ– ၌။ သသိနေဟနိဿိနေဟာနံ– ချစ်ခင်ခြင်းရှိသူ, ချစ်ခင်ခြင်းမရှိသူတို့ကို။ ဇာနနတ္ထံ– သိခြင်း အကျိုးငှာ။ ဝါ– သိလိုခြင်းကြောင့်။ (န သံဝိဒဟိတာ– အပ်ကုန်၊) ဟိ– မှန်။ ဝါ– ချဲ့။ အဟံ၊ တာယ– ထိုသမီးနှင့်။ သဒ္ဓိံ၊ အဂစ္ဆမာနကေ– မလိုက်သူတို့ကို။ ဂီဝါယ– လည်ပင်း၌။ ဂဟေတွာ– ၍။ (တစ်နည်း) အဂစ္ဆမာနကေ– တို့၏။ ဂီဝါယ– ကို။ ဂဟေတွာ– ၍။ န ပဟိဏာမိ– စေလွှတ်မည်မဟုတ်။ ယာနံ– သို့။ အာရုယှ– ၍။ ဂမနကာလေယေဝ– သွားရာအခါ၌သာ။ ဧတာယ– ဤသမီးနှင့်။ သဒ္ဓိံ၊ ဂန္တုကာမာ– လိုက်သွားခြင်းငှာ အလိုရှိသူသည်။ ဂစ္ဆန္တု– လိုက်သွားကြပါ။ အဂန္တုကာမာ– လိုက်သွားခြင်းငှာ အလိုမရှိသူတို့သည်။ မာ (ဂစ္ဆန္တု)– မလိုက်သွားကြနှင့်။ ဣတိ– သို့။ ဝက္ခာမိ– ပြောတော့မည်။” ဣတိ– သို့။ အာဟ+

အထ– ၌။ “သွေ– ၌။ မမ– ၏။ ဓီတာ– သည်။ ဂမိဿတိ– သွားတော့မည်။”

...[စာမျက်နှာ- ၂၈၈]...

ဣတိ– ဤသို့ တွေး၍။ ဂဗ္ဘေ– အခန်း၌။ နိသိန္နော– လျက်။ ဓီတရံ– ကို။ သမီပေ– ၌။ နိသီဒါပေတွာ– ထိုင်စေ၍။ “အမ္မ– ချစ်သမီး! ပတိကုလေ– လင့်အိမ်၌။ ဝသန္တိယာ နာမ– နေသောအမျိုးသမီးမည်သည်။ ဝါ– သော်။ ဣမဉ္စ ဣမဉ္စ အာစာရံ– ဤ မည် ဤမည်သော ကျင့်ဝတ်ကိုလည်း။ ရက္ခိတုံ– စောင့်ရှောက်ခြင်းငှာ။ ဝဋ္ဋတိ။” ဣတိ– ဤသို့ ပြော၍။ ဩဝါဒံ– ကို။ အဒါသိ၊ အယမ္ပိ မိဂါရသေဋ္ဌိ– ဤမိဂါရ သူဌေးသည်လည်း။ အနန္တရဂဗ္ဘေ– အခြားမဲ့အခန်း၌။ နိသိန္နော– သည်။ (ဟုတွာ)၊ ဓနဉ္စယသေဋ္ဌိနော– ၏။ ဩဝါဒံ– ကို။ အဿောသိ– ပြီ။ သောပိ သေဋ္ဌိ– ထိုဓနဉ္စယ သူဌေးသည်လည်း။ ဓီတရံ– ကို။ ဧဝံ– သို့။ ဩဝဒိ– ပြီ။ (ကိံ)

“အမ္မ– ချစ်သမီး! သသုရကုလေ– ယောက္ခမ၏ အိမ်၌။ ဝသန္တိယာ နာမ– သည်။ ဝါ– သော်။ အန္တောအဂ္ဂိ– အတွင်းမီးကို။ ဗဟိ– အပြင်သို့။ န နီဟရိတဗ္ဗော–မထုတ်ဆောင်ထိုက်။ (မထုတ်ဆောင်နှင့်)၊ ဗဟိအဂ္ဂိ– အပြင်မီးကို။ အန္တော–အတွင်းသို့။ န ပဝေသေတဗ္ဗော– မဝင်စေထိုက်။ ဝါ– မသွင်းနှင့်။ ဒဒန္တဿေဝ– ပေးသူအားသာ။ ဒါတဗ္ဗံ– ပေးထိုက်၏။ အဒဒန္တဿ– မပေးသူအား။ န ဒါတဗ္ဗံ။ ဒဒန္တဿာပိ– ပေးသူအားလည်းကောင်း။ အဒဒန္တဿာပိ– အားလည်းကောင်း။ ဒါတဗ္ဗံ။ သုခံ– ချမ်းသာစွာ။ နိသီဒိတဗ္ဗံ– နေထိုင်ရာ၏။ သုခံ– စွာ။ ဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ– စား ထိုက်၏။ သုခံ– စွာ။ နိပဇ္ဇိတဗ္ဗံ– အိပ်ရာ၏။ အဂ္ဂိ– မီးကို။ ပရိစရိတဗ္ဗော– ပြုစု လုပ်ကျွေးထိုက်၏။ အန္တောဒေဝတာ– အိမ်တွင်းနတ်ကို။ နမဿိတဗ္ဗာ– ရှိခိုး ထိုက်၏။” ဣတိ– ဤသို့ ဆုံးမပြီ။

ဒသဝိဓံ– ၁၀-ပါးအပြားရှိသော။ ဣမံ ဩဝါဒံ– ကို။ ဒတွာ– ၍။ ပုနဒိဝသေ– ၌။ သဗ္ဗာ– ကုန်သော။ သေနိယော– စစ်တပ်၌ နေသော စစ်သည်အပေါင်းတို့ကို။ သန္နိပါတေတွာ– စေ၍။ ရာဇသေနာယ– မင်းစစ်တပ်၏။ (ဘုရင့်တပ်မတော်၏)၊

သေနိယော။ ။ သေနာပုဒ်, ဣကပစ္စည်း, ကကို ယပြု၍ပြီးသော စစ်တပ်ရှိသည့် မင်းစသူကိုဟောသော သေနိယောပုဒ်မျိုးမဟုတ်၊ သေနာပုဒ်, ဏပစ္စည်း, ဣတ္ထိဇော တကဤပစ္စည်းသက်၊ “သေနီ”ဟု ဖြစ်ပြီးနောက် “ဣတ္ထိယော”ပုဒ်ကဲ့သို့ ယောဝိဘတ် သက်, အဃော ရဿသုတ်ဖြင့် ဤကို ဣရဿပြု၍ “သေနိယော”ဟု ပြီးသောပုဒ် တည်း၊ “သေနာယံ+ဝသန္တီတိ သေနိယော- စစ်တပ်၌ နေကုန်သော စစ်သားများ၊ (တစ်နည်း) သေနာယံ+ဘဝါ သေနိယော- စစ်သည်အပါင်း၌ (အပါအဝင်) ဖြစ်သော

...[စာမျက်နှာ- ၂၈၉]...

မဇ္ဈေ– ၌။ အဋ္ဌ– ၈ဥုးကုန်သော။ ပါဋိဘောဂေ– အာမခံ (သက်သေ) ဖြစ်ကုန်သော။ ကုဋုမ္ဗိကေ– သူကြွယ်တို့ကို။ ဂဟေတွာ– ခေါ်ယူ၍။ “မေ– ၏။ ဓီတု– ၏။ ဂတဋ္ဌာနေ–သွားရောက်ရာအရပ်၌။ ဒေါသော– အပြစ်သည်။ သစေ ဥပ္ပဇ္ဇတိ– အကယ်၍ ဖြစ်ပေါ်အံ့။ (ဧဝံ သတိ)၊ တုမှေဟိ– တို့သည်။ သောဓေတဗ္ဗော– သုတ်သင် ရှင်း စစ်သားများ”ဟု ပြုပါ။

တစ်နည်း။ ။ “ပူဂမဇ္ဈဂတောတိ သေနီနံ မဇ္ဈေ ဂတော(မ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၃၀၊ မဟာနိ၊ဋ္ဌ၊၂၃၈၊)၊ အဋ္ဌာရသဟိ သေနီဟိ ပရိဝါရိတော(အံ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၅) အဋ္ဌာရသာပိ သေဏိယော(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၄၄၈)၊ သေဏိယာတိ အဋ္ဌာရသသု သေဏီသု မယံ အမုကာယ သေဏိယာ ဇာတာမှ(အနုဋီ၊၂၊၂၁၅)”ဟူသော အဖွင့်တို့တွင် “အဋ္ဌာ- ရသဟိ သေနီဟိ, အဋ္ဌာရသာပိ သေဏိယော, အဋ္ဌာရသသု သေဏီသု”ဟု ရှိပုံကို ထောက်လျှင် “သေနိနှင့် သေဏိသည် အနက်တူဟု သိသာ၏၊ ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃, ၁၈၃၊ ကင်္ခါ၊ဋ္ဌ၊၂၉၉၊ မောဂ်- ၇, ၆၀၊ ဓာန်- ၅၀၄၌ သေဏိသဒ္ဒါ ဇာတ်တူအလုပ်သမား အပေါင်း(အဖွဲ့), အရောင်းအဝယ်လုပ်ကိုင်သူအပေါင်း (အသင်းအဖွဲ့)ကို ဟောသည် ဟု ဆို၏၊ ထိုသေဏိ(အသင်းအဖွဲ့)သည် ၁၈မျိုးရှိရာ “သေနိယောတိ အာရက္ခတ္ထာယ ဗလကာယေ(ဇာ၊ဋ္ဌ၊၇, ၃၇၄)”ဟူသော အဖွင့်အရ ဤ၌ စစ်သည်အပေါင်းတို့ကို ယူပါ၊ “သေဝနံ သေဏိ၊ [သိ+ဏိ၊ -မောဂ်- ၇,၆၀၊]”ဟု ပြု၊ ဏကို န- ပြုလျှင် “သေနိ” ဖြစ်သည်ဟု ကြံပါ၊ ထိုနောင် ယောဝိဘတ်သက်၍ “ရတ္တိယော”ကဲ့သို့ “သေနိယော”ဟု ဖြစ်၏၊ ဤအလို “သေနိယော- စစ်သည်အပေါင်းတို့ကို”ဟု ပေးပါ။

ပါဋိဘောဂေ။ ။ ဝိသေသနယူ၍ ပေးခဲ့သည်၊ “ပါဋိဘောဂေ- အာမခံ(သက်သေ) အဖြစ်တို့ကို၊ [ဝိကတိကံ၊ ဘာဝပ္ပဓာန, ဘာဝလောပ၊] ဝါ- အာမခံ (သက်သေ)တို့ဟူ၍၊ (အာကာရ)၊ ဂဟေတွာ- မှတ်ယူ၍၊ ဝါ- ပြု၍၊ ဝါ- ထား၍”ဟုလည်း ပေးနိုင်သည်။

[ပဋိပဒံ ဂဟေတွာ ပတ္ထနံ ကတွာ ပတ္ထနံ ဌပေတွာ၊- မဋီ၊ ၂၊ ၂၈၉။] အာကာရယူလျှင် ကမ္မတ္ထေ ဒုတိယာ၌ အတ္ထသဒ္ဒါပိုဖြင့် ပထမာအနက်၌ ဒုတိယာယောဝိဘတ်သက် (ဝဏ္ဏနာ၊ ကာပို့)၊ (တစ်နည်း) သဗ္ဗယောနီန မာဧ၌ ဧဟူသော ယောဂဝိဘာဂဖြင့် ပထမာယောဝိဘတ်ကို ဧပြု (ဝိဗော-၅၄)၊ “ဘုဉ္ဇနံ ဘောဂေါ– အသုံးပြုခြင်း။ ပဋိနိဓိဘူတော+ဘောဂေါ ဧတေသန္တိ ပဋိဘောဂါ– အတူဖြစ်သော အသုံးပြုခြင်းရှိသူတို့, (ကိုယ်စားပြုသူတို့, ကိုယ်စားလှယ်တို့, အာမခံတို့)၊ ပဋိဘောဂါ ဧဝ ပါဋိဘောဂါ၊ [ပဋိ- ဘောဂ+ဏ၊- ဣတိ၊ဋ္ဌ၊ ၃၆။] (တစ်နည်း) ပဋိဘုဉ္ဇန္တိ ပါလယန္တီတိ ပါဋိဘောဂါ၊ [ဘုဇ (ပါလနအနက်) +ဏ၊-ဓာန်ဋီ- ၅၃၂၊]”ဟု ပြု။

...[စာမျက်နှာ- ၂၉၀]...

လင်းပေးထိုက်၏။ (ရှင်းပေးပါ)၊” ဣတိ– သို့။ ဝတွာ– ၍။ နဝကောဋိအဂ္ဃနကေန– ၉ကုဋေထိုက်တန်သော။ မဟာလတာပသာဓနေန– ဖြင့်။ ဓီတရံ– ကို။ ပသာဓေတွာ– တန်ဆာဆင်၍။ နှာနစုဏ္ဏမူလကံ– ရေချိုးဆပ်ပြာမှုန့်ဖိုးဖြစ်သော။ စတုပဏ္ဏာသကောဋိဓနံ– ၅၄ကုဋေသောဥစ္စာကို။ ဒတွာ– ၍။ ယာနံ– သို့။ အာရောပေတွာ– တက်ရောက်စေ၍။ ဝါ– တင်၍။ သာကေတဿ– သာကေတမြို့၏။ သာမန္တာ– ၌။ အတ္တနော– ၏။ သန္တကေသု– ဥစ္စာဖြစ်ကုန်သော။ အနုရာဓပုရမတ္တေသု– အနုရာဓမြို့အတိုင်းအရှည်ရှိကုန်သော။ စုဒ္ဒသသု– ၁၄ခုကုန်သော။ ဘတ္တဂါမေသု– အပိုင်စားအပ်သောရွာတို့၌။ (အပိုင်စားရာရွာတို့၌)၊ ဘေရိံ– စည်ကို။ (စည် တီးသူ၊ စည်သမားကို)၊ စရာပေသိ စရာပေသိ စရာပေသိ– လှည့်လည်စေပြီ။ (ကိံ– အဘယ်သို့ ပြော၍ လှည့်လည်စေသနည်း?) “မမ– ၏။ ဓီတရာ– နှင့်။ သဒ္ဓိံ၊ ဂန္တုကာမာ– လိုက်သွား ခြင်းငှာ အလိုရှိသူတို့သည်။ ဂစ္ဆန္တု– လိုက်သွားကြလော။” ဣတိ– ဤသို့ ပြော၍ လှည့်လည်စေပြီ။ တေ– ထိုလူတို့သည်။ သဒ္ဒံ– ကြေညာသံကို။ သုတွာဝ– လျှင်။ “အမှာကံ– တို့၏။ အယျာယ– အရှင်မ၏။ ဂမနကာလေ– သွားရာအခါ၌။ အမှာကံ– တို့အား။ ဣဓ– ဤအရပ်၌။ ကိံ– ဘာအကျိုးရှိအံ့နည်း။” ဣတိ– ဤသို့ ပြော၍။ စုဒ္ဒသဂါမကာ– ၁၄ခုသော ရွာငယ်မှ။ ကိဉ္စိ– တစ်စုံတစ်ယောက်ကို။ အသေသေတွာ– မကြွင်းကျန်စေမူ၍။ နိက္ခမိံသု– ကုန်ပြီ။ ဓနဉ္စယသေဋ္ဌိပိ– သည်လည်း။ ရညော စ– ကိုလည်းကောင်း။ မိဂါရသေဋ္ဌိနော စ– ကိုလည်းကောင်း။ သက္ကာရံ– ကောင်း စွာ ပြုစုခြင်းကို။ ကတွာ– ၍။ ထောကံ– အနည်းငယ်။ အနုဂန္တွာ– အစဉ်လိုက်၍။ တေဟိ– ထိုသူတို့နှင့်။ သဒ္ဓိံ၊ ဓီတရံ၊ ဥယျောဇေသိ– စေလွှတ်ပြီ။

မိဂါရသေဋ္ဌိပိ– သည်လည်း။ သဗ္ဗပစ္ဆတော– အလုံးစုံသောသူတို့၏ နောက်၌။ ဝါ– က။ ယာနကေ– ယာဉ်ငယ်၌။ နိသီဒိတွာ– ၍။ ဂစ္ဆန္တော– လိုက်လာလသော်။ ဗလကာယံ– ဗိုလ်ပါအပေါင်းကို။ (လူအများကို)၊ ဒိသွာ၊ “ဧတေ– ဤလူတို့သည်။ ကေ နာမ– အဘယ်မည်သူတို့နည်း?” ဣတိ၊ ပုစ္ဆိ၊ “ဝေါ– တို့၏။ သုဏိသာယ–

ဘေရိံ စရာပေသိ။ ။ စည်သမား၏ လှည့်လည်ခြင်းကို “ဘေရိံ စရာပေသိ”ဟု ဌာနျူပစာရအားဖြင့် ဆိုသည်(နီဘာ- ၁, ၁၄၇)၊ “ဘာယန္တိ ဧတာယာတိ ဘေရီ၊ [ဘီ+ရက်၊ -မောဂ်- ၇, ၁၄၆၊]”ဟု ပြုပါ။

...[စာမျက်နှာ- ၂၉၁]...

ချွေးမ၏။ ဝေယျာဝစ္စကရာ– ဝေယျာဝစ္စကို ပြုကုန်သော။ ဒါသိဒါသာ– ကျွန်ယော ကျ်ား ကျွန်မိန်းမတို့တည်း။” ဣတိ– ပြီ။ “ဧတ္တကေ– ဤမျှအတိုင်းအရှည်ရှိသော လူတို့ကို။ ကော– သည်။ ပေါသေဿတိ– ကျွေးမွေးစောင့်ရှောက်မည်နည်း။” ဣတိ– ဤသို့ ပြော၍။ “ပေါထေတွာ– ထုရိုက်၍။ တေ– ထိုလူတို့ကို။ ပလာပေထ–ပြေးစေကြလော။ အပလာယန္တေ– မပြေးသူတို့ကို။ ဣတော– ဤနေရာမှ။ ဒဏ္ဍံ– ဒဏ်ကို။ ကရောထ– ကြလော။” ဣတိ– ပြီ။ ပန– သို့သော်လည်း။ ဝိသာခါ– သည်။ “အပေထ– ဖယ်ကြလော။ မာ ဝါရေထ– မတားကြနှင့်။ ဗလမေဝ– ဗိုလ်ပါအပေါင်း သည်ပင်။ (လူအများကပင်)၊ ဝါ– စွမ်းအားရှိသူသည်ပင်။ ဗလဿ– ဗိုလ်ပါ အပေါင်းအား။ (လူအများအား)၊ ဝါ– စွမ်းအားရှိသူအား။ ဘတ္တံ– ထမင်းကို။ (အစာ ရေစာကို)၊ ဒဿတိ– ပေးလိမ့်မည်။” ဣတိ– သို့။ အာဟ၊ သေဋ္ဌိ– သည်။ ဧဝံ– သို့။ ဝုတ္တေပိ– အပ်သော်လည်း။ “အမ္မ– သမီး! အမှာကံ– တို့အား။ ဧတေဟိ– ဤလူ တို့ဖြင့်။ အတ္ထော– သည်။ နတ္ထိ။ ကော– သည်။ ဧတေ– ဤလူတို့ကို။ ပေါသေဿတိ– နည်း။” ဣတိ– ဤသို့ ပြော၍။ လေဍ္ဍုဒဏ္ဍာဒီဟိ– ခဲဒုတ်စသည်တို့ဖြင့်။ ပေါထေတွာ– ထုရိုက်စေ၍။ ပလာပေတွာ– စေ၍။ သေသကေ– ကြွင်းသောသူတို့ကို။ “အမှာကံ– တို့အား။ ဧတ္တကေဟိ– ဤမျှအတိုင်းအရှည်ရှိသော လူတို့ဖြင့်။ အလံ– တော်ပြီ” ဣတိ– ဤသို့ ပြော၍။ ဂဟေတွာ– ခေါ်ယူ၍။ ပါယာသိ– သွားပြီ။ အထ–

ဗလမေဝ ဗလဿ။ ။ “သေနာယံ သတ္တိယေဉ္စဝ, ထူလတ္တေ စ ဗလံ ဘဝေ(ဓာန်- ၈၉၄)”ဟူသော ဂါထာလာ အနက်၃မျိုးတို့တွင် ရှေ့နည်းအလို စစ်သည်ဗိုလ်ပါ လူ အများအနက်ဟောဟု ယူပါ၊ နောက်နည်းအလို သတ္တိ(စွမ်းအား)အနက်ဟောယူ၊ “ဗလံ+အဿ အတ္ထီတိ ဗလံ”ဟု ပြု၊ ပုံလိင်မှ နပုံလိင်သို့ ပြန်နေသော လိင်္ဂဝိပလ္လာသ ဟုကြံ၊ ဆက်ဥုးအံ့- ယခုခေတ် သံဃာများစွာရှိသော စာသင်တိုက်ကြီးများနှင့် ယောဂီ များစွာရှိသော ရိပ်သာစသည်များ၌ အဖွဲ့အစည်းအသီးအသီးကလည်းကောင်း တတ် နိုင်သော မိသားစုကလည်းကောင်း ပစ္စည်း၄ပါး လိုလေသေးမရှိ နေ့စဉ် ထောက်ပံ့ လှူဒါန်းနေသည်ကို ထောက်လျှင် ဤ “ဗလမေဝ ဗလဿ ဘတ္တံ ဒဿတိ”ဟူသော စကားသည် အလွန်မှန်ကန်သော စကားဖြစ်သည်၊ “အကျင့်မှန်လျှင် ဆွမ်းမရှား” ဆိုသလို ပရိယတ္တိစွမ်းရည်, ပဋိပတ္တိစွမ်းရည်ရှိနေလျှင် ပစ္စည်း၄ပါးအတွက် တွေးပူစရာ မလို၊ သူ့အလိုလို ဖြစ်လာလိမ့်မည်၊ ပရိယတ္တိစွမ်းရည်, ပဋိပတ္တိစွမ်းရည်ရှိအောင် သာ ကြိုးစားအားထုတ်သင့်သည်။

...[စာမျက်နှာ- ၂၉၂]...

၌။ ဝိသာခါ– သည်။ သာဝတ္ထိနဂရဒွါရံ– သာဝတ္ထိမြို့၏ တံခါးသို့။ သမ္ပတ္တကာလေ–ရောက်ရာအခါ၌။ စိန္တေသိ၊ (ကိံ)၊ “ပဋိစ္ဆန္နယာနသ္မိံ– ဖုံးအုပ်အပ်သောယာဉ်၌။ နိသီဒိတွာ– ၍။ ပဝိသိဿာမိ နု ခေါ– ဝင်ရအံ့လော။ ဥဒါဟု– သို့မဟုတ်။ ရထေ– ၌။ ဌတွာ– ရပ်၍။ (ပဝိသိဿာမိ နု ခေါ)– လော။” ဣတိ– ပြီ။ အထ– ၌။ အဿာ– ထိုဝိသာခါ၏။ ဧတံ– ဤအကြံသည်။ အဟောသိ၊ (ကိံ)၊ “မေ– သည်။ ပဋိစ္ဆန္နယာနေန– ဖြင့်။ ပဝိသန္တိယာ– သော်။ (တစ်နည်း) ပဝိသန္တိယာ– သော။ မေ– ၏။ မဟာလတာပသာဓနဿ– ၏။ ဝိသေသော– ထူးခြားချက်သည်။ န ပညာယိဿတိ– ထင်ရှားလိမ့်မည်မဟုတ်။” ဣတိ– ပြီ။ သာ– ထိုဝိသာခါသည်။ သကလနဂရဿ– အလုံးစုံသော မြို့သူမြို့သားအပေါင်းကို။ အတ္တာနံ– မိမိကို။ ဒဿေန္တီ– မြင် စေလိုသည်။ (ဟုတွာ)၊ ရထေ– ၌။ ဌတွာ– ရပ်၍။ နဂရံ– သို့။ ပါဝိသိ၊ သာဝတ္ထိဝါသိနော– သာဝတ္ထိမြို့၌ နေသူတို့သည်။ ဝိသာခါယ– ၏။ သမ္ပတ္တိံ– စည်းစိမ်ကို။ ဒိသွာ– ၍။ “ဧသာ– ဤသူမသည်။ ဝိသာခါ နာမ ကိရ– ဝိသာခါမည်သူတဲ့။ ဧဝရူပါ– သော။ အယံ သမ္ပတ္တိ– ဤစည်းစိမ်သည်။ ဧတိဿာဝ– ဤဝိသာခါအားသာ။ အနုစ္ဆဝိကာ– လျောက်ပတ်၏။” ဣတိ– သို့။ အာဟံသု၊ ဣတိ– သို့လျှင်။ သာ– ထို ဝိသာခါသည်။ မဟာသမ္ပတ္တိယာ– ကြီးစွာသော စည်းစိမ်ဖြင့်။ သေဋ္ဌိနော– ၏။ ဂေဟံ– သို့။ ပါဝိသိ၊ စ– ဆက်။ ဂတဒိဝသေ– ရောက်ရာနေ့၌။ အဿာ– ထိုဝိသာခါ အား။ သကလနဂရဝါသိနော– တို့သည်။ “ဓနဉ္စယသေဋ္ဌိ– သည်။ အတ္တနော– ၏။ နဂရံ– သို့။ သမ္ပတ္တာနံ– ကုန်သော။ အမှာကံ– တို့ကို။ မဟာသက္ကာရံ– ကြီးစွာသော ကောင်းစွာ ပြုစုခြင်းကို။ အကာသိ။” ဣတိ– ဤသို့ ကြံ၍။ ယထာသတ္တိ– အစွမ်း သတ္တိအားလျော်စွာ။ ဝါ– အစွမ်းသတ္တိရှိသလောက်။ ယထာဗလံ– အားအစွမ်း အားလျော်စွာ။ ဝါ– စွမ်းအားရှိသလောက်။ ပဏ္ဏာကာရံ ပဏ္ဏာကာရံ ပဏ္ဏာကာရံ– လက်ဆောင်ပစ္စည်းကို၊

ယထာသတ္တိ ယထာဗလံ။ ။ သတ္တိယာ+အနုရူပံ ယထာသတ္တိ(သံ၊ဋ္ဌ၊၃, ၁၄၆၊ ဇာဋ္ဌ- ၆, ၄၆၊ ပါစိယော- ၅၀၈၊ နိဒီ- ၂၂၀)၊ သတ္တိံ အနတိက္ကမိတွာ ယထာသတ္တိ- အစွမ်းသတ္တိကို မကျော်လွန်မူ၍(မောဂ်- ၃, ၁၊ ရူ- ၁၈၂၊ နီတိသုတ္တ- ၁၈၉)၊ ယထာဗလံလည်း နည်းတူ

ပဏ္ဏာကာရံ။ ။ ပဏ္ဏေန သတ္ထပဏ္ဏေန(ချီးမွမ်းအပ်သောသစ်ရွက်နှင့်တကွ)+ အာကရီယတေ အာနီယတေတိ ပဏ္ဏာကာရော၊ [ပဏ္ဏ+အာ+ကရ+ဏ၊- ဓာန်ဋီ- ၃၅၆၊

...[စာမျက်နှာ- ၂၉၃]...

ပဟိဏိံသု– ကုန်ပြီ။ ဝိသာခါ– သည်။ ပဟိတပဟိတံ– ပို့အပ်, ပို့အပ်သော။ ပဏ္ဏာကာရံ– ကို။ တသ္မိံယေဝ နဂရေ– ထိုမြို့၌ပင်။ အညမညေသု– အခြားအခြားကုန်သော။ ကုလေသု– အမျိုးတို့၌။ ဝါ– တို့အား။ သဗ္ဗတ္ထကမေဝ– အလုံးစုံသောသူတို့ ၌ ဖြစ်လောက်အောင်သာ။ ဒါပေသိ– ပေးစေပြီ။ ဣတိ– ဤသို့လျှင်။ သာ– ထိုဝိသာ ခါသည်။ “ဣဒံ– ဤဥစ္စာကို။ မယှံ– ၏။ မာတု– အား။ ဒေထ– ပေးကြလော။ ဣဒံ– ကို။ မယှံ– ၏။ ပိတု– အား။ ဒေထ၊ ဣဒံ– ကို။ မယှံ၊ ဘာတု– အကိုအား။ ဒေထ၊ ဣဒံ၊ မယှံ၊ ဘဂိနိယာ– ညီမအား။ ဒေထ။” ဣတိ– သို့လျှင်။ တေသံ တေသံ– ထို ထိုပုဂ္ဂိုလ်တို့၏။ ဝယာနုရူပံ– အရွယ်အားလျော်သော။ ပိယဝစနံ– ချစ်ဖွယ်သော စကားကို။ ဝတွာ၊ ပဏ္ဏာကာရံ– ကို။ ပေသေန္တီ– ပေးပို့စေလျက်။ သကလနဂရ“သဋ္ဌပဏ္ဏေန– ရွှေပြားနှင့်တကွ”ဟု ဓာန်ဋီနိ-၃၅၆၌ ရှိသည်၊] (တစ်နည်း) ပဏ္ဏေန ပဏ္ဏပတ္တေန (သစ်ရွက်ဖြင့်) +အာကရီယတိ ပက္ခိပီယတီတိ ပဏ္ဏာကာရော၊ သစ်ရွက် ဖြင့် ထုတ်၍ ပေးအပ်သော လက်ဆောင်ကို မုချအားဖြင့် ရ၏။ ကြွင်းသော လက် ဆောင်ကိုကား သဒိသူပစာရအားဖြင့် ရ၏ (ဒီဝံဋီ၊ ပါဂံသစ်-၁, ၂၆၉)၊ (တစ်နည်း) အာကရီယတေ အနေနာတိ အာကာရော– မိမိအလိုဆန္ဒကို ထင်ရှားပြကြောင်းပစ္စည်း။ ပဏ္ဏေန+အာကာရော ပဏ္ဏာကာရော– စာနှင့်တကွ မိမိ၏ အလိုဆန္ဒကို ထင်ရှားပြ ကြောင်းပစ္စည်း (ပါရာဘာ-၃, ၅၂၅)

သဗ္ဗတ္ထကမေဝ။ ။ သဗ္ဗတ္ထ+ပဝတ္တော သဗ္ဗတ္ထကော- အလုံးစုံတို့၌ ဖြစ်သော လက် ဆောင်၊ ကြိယာဝိသေသနအနက်၌ ဒုတိယာသက်၊ [သဗ္ဗတ္ထ+က၊- သီဋီသစ်၊၂၊၁၃၇၊ သီဘာ- ၃, ၁၆၇။] သီဋီသစ်၌ “သဗ္ဗတ္ထ+ပဝတ္တနံ သဗ္ဗတ္ထကံ- အလုံးစုံ၌ ဖြစ်ခြင်း”ဟု ပြု၏။ [“အညမညေသု- အချင်းချင်းဖြစ်ကုန်သော၊ ကုလေသု- တို့၌၊ သဗ္ဗတ္ထကမေဝ- အလုံးစုံသော ပစ္စည်းဥစ္စာကိုသာ၊ ဝါ- အလုံးစုံသောသူတို့ကိုသာ၊ ဒါပေသိ”ဟုလည်း ပေးကြသေး၏၊ မကောင်းပါ။]

တစ်နည်း။ ။ “သဗ္ဗော+အတ္ထော သဗ္ဗတ္ထော၊ သဗ္ဗတ္ထံ+ကာယတိ ကထေတီတိ သဗ္ဗတ္ထကာ- အလုံးစုံသော အကြောင်းအရာကို ပြောဆိုသော ဝိသာခါ၊ [သဗ္ဗတ္ထ+ကာ+ အ၊- ဒီဋီ၊၂၊၁၂၈၊]”ဟု ပြု၍ “သဗ္ဗတ္ထကမေဝ- အလုံးစုံသော အကြောင်းအရာကို ပြောဆိုလျက်သာ၊ ဝါ- အလုံးစုံသော အကျိုးစီးပွားကို ဆောင်သောစကားကို ပြောဆို လျက်သာ၊ ဒါပေသိ”ဟု ပေး၊ ဤနောက်နည်းသည် “ဣဒံ မယှံ မာတု ဒေထ”စသော စကားနှင့် လျော်၏။

...[စာမျက်နှာ- ၂၉၄]...

ဝါသိနော– အလုံးစုံသော သာဝတ္ထိမြို့၌ နေသူတို့ကို။ ဉာတကေ ဝိယ– ဆွေမျိုး တို့ကိုကဲ့သို့။ အကာသိ၊ အထ– ၌။ အဿာ– ထိုဝါသာခါ၏။ ရတ္တိဘာဂသမနန္တရေ– ညဉ့်အဖို့၏အခြားမဲ့၌။ အာဇညဝဠဝါယ– အာဇာနည်မြင်းမ၏။ ဂဗ္ဘဝုဋ္ဌာနံ– ကိုယ် ဝန်၏ ထကြွလှုပ်ရှားခြင်းသည်။ ဝါ– ကလေးမွေးဖွားခြင်းသည်။ [ဓမ္မဘာ-၁, ၄၃၃ရှု၊] အဟောသိ၊ သာ– ထိုဝိသာခါသည်။ ဒါသီဟိ– တို့ကို။ ဒဏ္ဍဒီပိကာ– မီးရှုးတိုင်တို့ကို။ [ဓမ္မဘာ-၁, ၅၇၈ရှု၊] ဂါဟာပေတွာ– ကိုင်စေ၍။ တတ္ထ– ထိုအာဇာနည်မြင်းမ ကလေးမွေးရာသို့။ ဂန္တွာ၊ ဝဠဝံ– မြင်းမကို။ ဥဏှောဒကေန– ရေနွေးဖြင့်။ နှာပေတွာ– စေ၍။ တေလေန– ဆီဖြင့်။ မက္ခာပေတွာ– လိမ်းကျံစေ၍။ အတ္တနော– ၏။ ဝသနဋ္ဌာနမေဝ– နေရာအရပ်သို့သာ။ အဂမာသိ+

မိဂါရသေဋ္ဌိပိ– သည်လည်း။ ပုတ္တဿ– ဖို့။ ဝါ– အတွက်။ အာဝါဟမင်္ဂလံ အာဝါဟမင်္ဂလံ အာဝါဟမင်္ဂလံ– သတို့သမီးကို ဆောင်ယူခြင်းမင်္ဂလာကို။ ဓုရဝိဟာရေ– မြို့ဥုးကျောင်း၌။ ဝါ– အနီးဖြစ်သောကျောင်း၌။ ကရောန္တော– သော်။ ဝသန္တမ္ပိ– နေတော်မူသည်လည်း။

အာဝါဟမင်္ဂလံ။ ။ အာဝဟနံ အာဝါဟော- သတို့သမီးကို ဆောင်ယူခြင်း၊ [အာ+ ဝဟ+ဏ၊] အာဝါဟေ+ပဝတ္တံ+မင်္ဂလံ အာဝါဟမင်္ဂလံ- သတို့သမီးကို ဆောင်ယူရာ၌ ဖြစ်သော မင်္ဂလာ(ပါစိယော- ၂၅၁)၊ သတို့သားဘက်မိဘများက နေ့ကောင်းရက်သာ ရွေး၍ သားအတွက် အခြားအိမ်မှ သတို့သမီးကို ဆောင်ယူ(လက်ထပ်ထိမ်းမြား)ခြင်း မင်္ဂလာကို “အာဝါဟမင်္ဂလာ”ဟု ခေါ်သည်၊ “ဝိဓိနာ+ပရကုလေ ဝဟနံ ပေသနံ ဝိဝါဟော(ဝိမတိ၊၁၊၂၆၇)”နှင့်အညီ သတို့သမီးမိဘများက နေ့ကောင်းရက်သာရွေး၍ မင်္ဂလာအစီအစဉ်ဖြင့် သတို့သမီးကို သူတစ်ပါးအိမ်သို့ ပေးပို့(လက်ထပ်ထိမ်းမြားပေး) ခြင်းမင်္ဂလာကို “ဝိဝါဟမင်္ဂလာ”ဟု ခေါ်သည်၊ အချုပ်အားဖြင့် ရှေးခေတ်အိန္ဒိယနိုင်ငံ ထုံးစံအရ ချွေးမတက်သာ ရှိ၍ သမက်တက် မရှိသဖြင့် လက်ထပ်ထိမ်းမြားခြင်းမင်္ဂလာ တစ်မျိုးတည်းကိုပင် သတို့သားဘက်အနေဖြင့် အာဝါဟမင်္ဂလာ(သမီးယူမင်္ဂလာ), သတို့သမီးဘက်အနေဖြင့် ဝိဝါဟမင်္ဂလာ(သမီးပေးမင်္ဂလာ)ဟု ခေါ်သည်။(ဝိမတိ၊၁၊၂၆၇)

ဓုရဝိဟာရေ။ ။ ဓုရအရ ရထားဥုး, လှည်းဥုးကို မုချအားဖြင့် ရ၏၊ ရထားဥုး, လှည်းဥုးနှင့် တူသောကြောင့် မြို့ဥုး မြို့ထိပ်ကျောင်းကို သဒိသူပစာရအားဖြင့် ယူရ၏၊ (တစ်နည်း) “ဓုရံ ဝိယာတိ ဓုရံ”ဟု ဥပမာတဒ္ဓိတ်ပြု၊ “ဓုရံ စ+တံ+ဝိဟာရော စာတိ။

...[စာမျက်နှာ- ၂၉၅]...

ဖြစ်သော။ တထာဂတံ– ကို။ အမနသိ ကရိတွာ– စိတ်၌ မပြုမူ၍။ ဝါ– နှလုံးမသွင်း မူ၍။ ဒီဃရတ္တံ– လုံး။ နဂ္ဂသမဏကေသု နဂ္ဂသမဏကေသု နဂ္ဂသမဏကေသု– အဝတ်မစည်း, အချည်းနှီးသော ရဟန်း ယုတ်တို့၌။ (တက္ကဒွန်းရဟန်းယုတ်တို့၌)၊ ပတိဋ္ဌိတေန– တည်သော။ ပေမေန–ချစ်ခြင်းသည်။ စောဒိယမာနော– တိုက်တွန်းအပ်သည်။ (ဟုတွာ)၊ “မယှံ– ၏။ အယျာနမ္ပိ– တို့ကိုလည်း။ သက္ကာရံ– ကောင်းစွာပြုစု ပူဇော်မှုကို။ ကရိဿာမိ– အံ့။” ဣတိ– ဤသို့ ကြံ၍။ ဧကဒိဝသံ– ၌။ အနေကသတေသု– အရာမက များစွာကုန်သော။ နဝဘာဇနေသု– အိုးအသစ်တို့၌။ နိရုဒကပါယာသံ– ရေမရှိသောနို့ဃနာ ထမင်းကို။ (ရေမပါသော နို့ဃနာထမင်းကို)၊ ပစာပေတွာ– စေ၍။ ပဉ္စသတေ– ကုန်သော။ အစေလကေ– အဝတ်မဝတ်သော တက္ကဒွန်းတို့ကို။ နိမန္တာပေတွာ– ဓုရဝိဟာရော”ဟု ဆက်ပါ။ [ဓုရဝိဟာရေတိ ရထဿ ဓုရံ ဝိယ နဂရဿ ဓုရဘူတေ ဝိဟာရေ (သံ၊ဋီ၊၁၊ ၁၉၉)။ ဓုရဝိဟာရမေဝါတိ ယသ္မိံ ယသ္မိံ ဂါမေ ယတ္ထ ယတ္ထ ဝိ– ဟာရော တိဋ္ဌတိ၊ တဿ တဿ ဂါမဿ တံ တံ ဌာနံ (ထိုထိုကျောင်းတည်ရှိရာ အရပ်သည်) ပမုခသဒိသတ္တာ (အဥုးနှင့်တူသည်၏အဖြစ်ကြောင့်) ဓုရဝိဟာရောတိ ဝုစ္စတိ၊ သာမန္တဝိဟာရောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ (ဇာဋီသစ်-၂၅၅)၊ ဓုရဝိဟာရေတိ သမီပဝိဟာရေ (သမ္မောယော-၂၄၅)။]

နဂ္ဂသမဏကေသု။ ။ နိန္ဒိတာ+သမဏာ သမဏကာ(မောဂ်ပံ- ၄, ၄၀၊ နီတိသုတ္တ- ၂၅၇)၊ ကုစ္ဆိတာ+သမဏာ သမဏကာ(နိဒီ- ၃၃၆၊ (တစ်နည်း) နဂ္ဂသမဏကန္တိ နိစ္စောဠသမဏံ(မဟာနိ၊ဋ္ဌ၊၁၈၇)”အဖွင့်အလို ကပစ္စည်းအတွက် မဖွင့်သဖြင့် “ရှိတာ မပြ, အနတ္ထ”နှင့်အညီ “သမဏာယေဝ သမဏကာ”ဟု ပြု၊ “နဂ္ဂါ+သမဏကာ နဂ္ဂ သမဏကာ”ဟု ဆက်ပါ။

နဂ္ဂ၂မျိုး။ ။ နဂ္ဂပရိဗိုဇ်ကိုပင် နဂ္ဂသမဏကဟု ဆိုသည်၊ နဂ္ဂပရိဗိုဇ်သည် “အာဇီဝက, အစေလက”ဟု ၂မျိုးရှိ၏၊ ထိုတွင် အာဇီဝကသည် အပေါ်ခြုံအဝတ် တစ် ထည်ကို လက်ကတီးကြား(ချိုင်းကြား)၌ သွင်း၍ ခြုံထား၏၊ အောက်ပိုင်း၌ အဝတ် မပါ၊ အစေလကကား အပေါ်ရော အောက်ပါ အဝတ်မပါ(သာရတ္ထ၊၃၊၂၄၀)၊ အာဇီဝကသည် ကောင်းမှု, မကောင်းမှုကို ပြုသော်လည်း ပြုရာမရောက်ဟု ပြောလေ့ ရှိသော အကိရိယဝါဒီဖြစ်၏၊ ကိရိယဝါဒီပုဂ္ဂိုလ်များကိုကား နိဂဏ္ဌဟု ခေါ်၏၊ ထို နိဂဏ္ဌနှင့် အခြားအဝတ်မဝတ်သောသော တိတ္ထိတို့ကို အစေလက၌ သွင်းယူရသည် (ဝိမတိ၊၂၊၁၀၈)၊ နောက်နား၌ “အစေလကေ နိမန္တာပေတွာ”ဟု ရှိသဖြင့် ဤ၌ အစေလကပရိဗိုဇ်ကို ယူပါ။

...[စာမျက်နှာ- ၂၉၆]...

စေ၍။ အန္တောဂေဟံ– အိမ်အတွင်းသို့။ ပဝေသေတွာ– စေ၍။ “မေ– ၏။ သုဏိသာ–ချွေးမသည်။ အာဂစ္ဆတု– လော။ အရဟန္တေ– တို့ကို။ ဝန္ဒတု– လော။” ဣတိ– သို့။ ဝိသာခါယ– အား။ သာသနံ– ကို။ ပဟိဏိ၊ “အရဟန္တော”တိ– ရဟန္တာဟူသော။ ဝစနံ– ကို။ သုတွာ၊ သောတာပန္နာ– ဖြစ်သော။ အရိယသာဝိကာ– ဖြစ်သော။ သာ– ထိုဝိသာခါသည်။ ဟဋ္ဌတုဋ္ဌာ– ရွှင်လန်း နှစ်သက်သည်။ ဟုတွာ၊ တေသံ– ထိုတက္က ဒွန်းတို့၏။ ဘောဇနဋ္ဌာနံ– စားရာအရပ်သို့။ အာဂန္တွာ– ၍။ တေ– ထိုတက္ကဒွန်းတို့ကို။ ဩလောကေတွာ– ၍။ “ဧဝရူပါ– သော။ ဟိရောတ္တပ္ပဝိရဟိတာ– ကင်းသော အရှက်အကြောက်ရှိသူတို့သည်။ ဝါ– အရှက်အကြောက်ကင်းသူတို့သည်။ အရဟန္တာ နာမ– ရဟန္တာတို့မည်သည်။ န ဟောန္တိ။ ကသ္မာ– ကြောင့်။ မံ– ကို။ သသုရော– သည်။ ပက္ကောသာပေသိ– ခေါ်စေသနည်း။” ဣတိ– ဤသို့ပြော၍။ “ဓီ– စက်ဆုပ်ဖွယ်ကောင်းလေစွ။ ဓီ– စက်ဆုပ်ဖွယ်ကောင်းလေစွ။” ဣတိ– သို့။ သေဋ္ဌိံ– ကို။ ဂရဟိတွာ– ကဲ့ရဲ့၍။ အတ္တနော– ၏။ ဝသနဋ္ဌာနမေဝ– နေရာအရပ် သို့သာ။ ဂတာ– ပြီ။ အစေလကာ– တို့သည်။ တံ– ထိုဝိသာခါကို။ ဒိသွာ– ၍။ သဗ္ဗေ– တို့သည်။ ဧကပ္ပဟာရေနေဝ– တစ်ချိန်တည်း၌သာလျှင်။ ဝါ– တပြိုင်တည်းဖြင့် သာလျှင်။ သေဋ္ဌိံ– ကို။ ဂရဟိံသု– ကဲ့ရဲ့ကုန်ပြီ။ (ကိံ)၊ “ဂဟပတိ– သူကြွယ်! တွံ၊

ဧကပ္ပဟာရေနေဝ။ ။ ပဟာရသဒ္ဒါ ယာမ (ပဟိုရ်၊ အချိန်)အနက်ဟောတည်း၊ ရှေးခေတ်က တစ်နေ့လျှင် ပဟိုရ်စည်ကြီးကို ၃ကြိမ်တီးရ၏၊ ထိုတီးရာအချိန်ကို “ပဟာရ”ဟု ခေါ်သည်၊ တစ်နေ့ကို ၃ပုံပုံလျှင် တစ်ပုံသည် တစ်ပဟိုရ်ဖြစ်သည်၊ “ပဟရီယတိ ဧတ္ထာတိ ပဟာရော၊ ပဟရတိ ကသိကမ္မာဒိကံ ကိစ္စံ ကရောတိ ဧတ္ထာတိ ပဟာရော၊ ပဟာရိယန္တိ ဃဏ္ဍာဒယော ဧတ္ထာတိ ဝါ ပဟာရော(မဓု- ၅၅၊ ကျော်နီဂံ- ၈၈)၊ နာနပ္ပကာရာနိ ကမ္မာနိ မနုဿေဟိ ဟရိယန္တိ ပဝတ္တာပိယန္တိ ဧတ္ထာတိ ပဟာရော၊ နာရိသညာဏသဉ္ဇာနနတ္ထံ (အမျိုးသမီးတို့ အမှတ်အသားကို သိခြင်းအကျိုးငှာ) ဘေရိ သဒ္ဒါဒယော နာရိကေဟိ(အမျိုးသမီးရှိသူတို့သည်) ဟရိယန္တိ ပဝတ္တာပိယန္တိ ဧတ္ထာတိ ပဟာရော(မဏိဒီပ၊ မြို့နီဂံ- ၁၇၅)၊ ဧကော+ပဟာရော ဧကပ္ပဟာရော”ဟု ပြု၊ သတ္တမီ အနက်၌ တတိယာသက်၊ နောက်နည်းအလို “ဧကာဟေနေဝ ဗာရာဏသိံ ပါယာသိ” ကဲ့သို့ ကြိယာပဝဂ်အနက်တည်း။ (ဒီဋီ၊၂၊၃၆၊ မဋီ၊၂၊၇၉၊ ၃၈၈၊ သံဋီ၊၁၊၁၅၂၊ ၂၁၇၊ သံဋီ၊၂၊၅၄၁၊ အံဋီ၊၂၊၁၅၅၊ နီဘာ- ၁, ၈၈)

တစ်နည်း။ ။ “ဧကပ္ပဟာရေနေဝါတိ ဧကပ္ပဟာရေန ဣဝ(သံဋီ၊၂၊၄၇၉)”အဖွင့်။

...[စာမျက်နှာ- ၂၉၇]...

အညံ– (ဝိသာခါမှ) အခြားသောသူမကို။ န+အလတ္ထ ကိံ– မရခဲ့သလော။ သမဏဿ ဂေါတမဿ– ၏။ သာဝိကံ– တပည့်မဖြစ်သော။ မဟာကာဠကဏ္ဏိံ– ကြီးမား သော အယုတ်မကို။ ဝါ– အယုတ်မကြီးကို။ ဣဓ– ဤအိမ်၌။ ဝါ– သို့။ ပဝေသေသိ– ဝင်စေသနည်း? ဝေဂေန– ဖြင့်။ နံ– ထိုသူမကို။ ဣမသ္မာ ဂေဟာ– မှ။ နိက္ကဍ္ဎာပေဟိ– နှင်ထုတ်စေလော။” ဣတိ– ဤသို့ ကဲ့ရဲ့ပြောဆိုကုန်ပြီ။ သော– ထိုသူဌေးသည်။ “မယာ– သည်။ ဣမေသံ– ဤတက္ကဒွန်းတို့၏။ ဝစနမတ္တေနေဝ– စကားမျှဖြင့်။ နိက္ကဍ္ဎာပေတုံ– နှင်ထုတ်စေခြင်းငှာ။ န သက္ကာ– မစွမ်းနိုင်။ သာ– ထိုဝိသာခါသည်။ မဟာကုလဿ– ကြီးမြတ်သောအမျိုး၏။ ဝါ– ဆွေကြီးမျိုးကြီး၏။ ဓီတာ– တည်း။” ဣတိ– သို့။ စိန္တေတွာ၊ “အယျာ– အရှင်တို့! ဒဟရာ နာမ– ငယ်ရွယ်သူတို့မည်သည်။ ဇာနိတွာ ဝါ– သိ၍လည်းကောင်း။ အဇာနိတွာ ဝါ– မသိမူ၍လည်းကောင်း။ ကရေယျုံ– ပြုကုန်ရာ၏။ တုမှေ၊ တုဏှီ၊ ဟောထ– ဖြစ်ကြလော။” ဣတိ– ဤသို့ ပြော၍။ တေ– ထိုတက္ကဒွန်းတို့ကို။ ဥယျောဇေတွာ– ၍။ သယံ– ကိုယ်တိုင်။ မဟာရဟေ– မြတ်သူတို့အားထိုက်သော။ အာသနေ– ၌။ နိသီဒိတွာ၊ သုဝဏ္ဏပါတိယံ– ရွှေခွက်၌။ နိရုဒကံ– ရေမရှိသော။ ဝါ– ရေမပါသော။ မဓုပါယာသံ– ပျားရည်ဖြင့် သွန်းလောင်း ထည့်ခတ်အပ်သော နို့ဃနာကို။ [မဓုနာ+သိတ္တော+ပါယာသော (သီဋီသစ်၊ ၁၊ ၂၃၉)၊ ဓမ္မဘာ-၁, ၄၄၅၊ ၄၄၆ရှု။] ပရိဘုဉ္ဇိ– သုံးဆောင်ပြီ။

တသ္မိံ သမယေ– ၌။ ဧကော– သော။ ပိဏ္ဍပါတိကတ္ထေရော– ဆွမ်းအကျိုးငှာ လှည့်လည်လေ့ရှိသောထေရ်သည်။ ဝါ– ဆွမ်းခံကြွလာသော ထေရ်သည်။ ပိဏ္ဍာယ– ငှာ။ စရန္တော– သော်။ တံ နိဝေသနံ– သို့။ ပါဝိသိ၊ သသုရံ– ကို။ ဗီဇယမာနာ–အလို “ဧကပ္ပဟာရေန+ဣဝ”ဟု ဖြတ်၍ “ဧကပ္ပကာရေန ဣဝ– တစ်ချိန်တည်း၌ကဲ့သို့။ သေဋ္ဌိံ ဂရဟိံသု”ဟု ပေး။ တစ်ချိန်တည်း၌ တက္ကဒွန်းငါးရာက ပြိုင်တူကဲ့ရဲ့ခြင်းသည် မဖြစ်နိုင်ရကား တစ်ယောက်ပြီး တစ်ယောက် တစ်ဆက်တည်း ကဲ့ရဲ့နေသဖြင့် တစ်ချိန် တည်း, တပြိုင်တည်းလို ဖြစ်နေခြင်းကို ဆိုလိုသည်။

အလတ္ထ။ ။ လဘာ ဣံဤနံ ထံထာ ဝါ(မောဂ်- ၆, ၇၃)သုတ်၌ “ထံထာ ဝါ”ဟူသော ယောဂဝိဘာဂဖြင့် လဘဓာတ်နောင် အဇ္ဇတနီဩဝိဘတ်ကို ထပြု, ဘကို ထပြု, ထိုထကို တပြု၊ (မောဂ်နိ- ၂, ၃၆၄)၊ ကစ္စည်းအလို “လဘသ္မာ တ္ထတ္ထံ”ဟူသော ယောဂ ဝိဘာဂ, သို့မဟုတ် ကွစိ ဓာတုဖြင့် ဩဝိဘတ်ကို တ္ထပြု, ဓာတွန်ဘ်ချေဟု ကြံ

...[စာမျက်နှာ- ၂၉၈]...

ယပ်ခတ်လျက်။ ဌိတာ– သော။ ဝိသာခါ– သည်။ တံ– ထိုထေရ်ကို။ ဒိသွာ၊ “သသုရဿ– အား။ အာစိက္ခိတုံ– ငှာ။ အယုတ္တံ– မသင့်။” ဣတိ– ဤသို့ ကြံ၍။ ယထာ–အကြင်အခြင်းအားဖြင့် တည်လသော်။ သော– ထိုသူဌေးသည်။ ထေရံ– ကို။ ပဿတိ– ၏။ ဧဝံ– ဤသို့သော အခြင်းအရာအားဖြင့်။ အပဂန္တွာ– ရှောင်ဖယ်၍။ အဋ္ဌာသိ၊ ပန– သို့သော်လည်း။ သော ဗာလော– ထိုမိုက်သော ယောက္ခမသည်။ ထေရံ၊ ဒိသွာပိ– ၍လည်း။ ဝါ– သော်လည်း။ အပဿန္တော ဝိယ– မမြင်သူကဲ့သို့။ ဟုတွာ၊ အဓောမုခေါ– အောက်၌ မျက်နှာရှိလျက်။ ဝါ– အောက်ဘက်မျက်နှာမူ လျက်။ [အဓော+မုခံ ယဿာတိ အဓောမုခေါ၊] ဘုဉ္ဇတေဝ– စားနေသည်သာ။ ဝိဿာခါ– သည်။ “မေ– ၏။ သသုရော– သည်။ ထေရံ၊ ဒိသွာပိ၊ သညံ– အသိအမှတ် ကို။ န ကရောတိ”ဣတိ– သို့။ ဉတွာ၊ “ဘန္တေ– ရား! အတိစ္ဆထ– ဤအိမ်ကို ကျော် လွန်၍ အလိုရှိပါကုန်။ [အတိစ္ဆထ ဘန္တေ– ကန်တော့ဆွမ်းပါဘုရား၊] မယှံ– ၏။ သသုရော– သည်။ ပုရာဏံ– အဟောင်းဖြစ်သောအစာကို။ (အစာဟောင်းကို)၊ ခါဒတိ– စားနေပါ။” ဣတိ– သို့။ အာဟ၊ သော– ထိုသူဌေးသည်။ နိဂဏ္ဌေဟိ– တက္က ဒွန်းတို့သည်။ ကထိတကာလေ– ပြောဆိုအပ်ရာအခါ၌။ အဓိဝါသေတွာပိ– သည်း ခံခဲ့ပါသော်လည်း။ “ပုရာဏံ– ကို။ ခါဒတိ– ၏။” ဣတိ– သို့။ ဝုတ္တက္ခဏေယေဝ– ပြောဆိုအပ်ရာခဏ၌ပင်။ ဟတ္ထံ– ကို။ အပနေတွာ– ဖယ်၍။ “ဣမံ ပါယာသံ– ကို။ ဣတော– ဤနေရာမှ။ နီဟရထ– ထုတ်ဆောင်ကြလော။ ဧတံ– ဤဝိသာခါ ကို။ ဣမသ္မာ ဂေဟာ– မှ။ နိက္ကဍ္ဎထ– နှင်ထုတ်ကြလော။ အယံ– ဤဝိသာခါသည်။ မံ– ကို။ ဧဝရူပေ– သော။ မင်္ဂလကာလေ– မင်္ဂလာကို ပြုလုပ်နေရာအခါ၌။ (မင်္ဂလာ ရှိရာအခါ၌)၊ အသုစိခါဒကံ နာမ– မစင်ကို စားသူ၏အဖြစ် မည်သည်ကို။ ကရောတိ။” ဣတိ– သို့။ အာဟ၊ တသ္မိံ ခေါ ပန နိဝေသနေ– ထိုအိမ်၌။ သဗ္ဗေပိ– ကုန်သော။ ဒါသကမ္မကရာ– ကျွန်, အလုပ်သမားတို့သည်။ ဝိသာခါယ– ၏။ သန္တကာဝ– ဥစ္စာတို့သာတည်း။ ကော– သည်။ နံ– ထိုဝိသာခါကို။ ဟတ္ထေ ဝါ– လက်၌

အတိစ္ဆထ။ ။ အတိစ္ဆထာတိ အတိက္ကမိတွာ ဣစ္ဆထ- ဤအိမ်ကို ကျော်၍ အလိုရှိ ပါကုန်၊ ဣဓ ဘိက္ခာ န လဗ္ဘတိ၊ ဣတော အညတ္ထ ဂန္တွာ ဘိက္ခံ ပရိယေသထာတိ အဓိပ္ပာယော- ဤအိမ်၌ ဆွမ်းမရနိုင်ပါ၊ ဤအိမ်မှ အခြားအိမ်သို့ ကြွ၍ ဆွမ်းရှာပါကုန်- ဟူလို၊ မြန်မာလို “ကန်တော့ဆွမ်းပါ”နှင့် သဘောတူသည်(သာရတ္ထ၊၁၊၁၁၉)

...[စာမျက်နှာ- ၂၉၉]...

လည်းကောင်း။ ဝါ– ကိုလည်းကောင်း။ ပါဒေ ဝါ– ခြေ၌လည်းကောင်း။ ဝါ– ကို လည်းကောင်း။ ဂဏှိဿတိ– ဆွဲကိုင်မည်နည်း။ မုခေန– ပါးစပ်ဖြင့်။ ကထေတုံ–ငှာ။ သမတ္ထောပိ– စွမ်းနိုင်သူသည်လည်း။ နတ္ထိ။ ဝိသာခါ– သည်။ သသုရဿ– ၏။ ကထံ– ကို။ သုတွာ၊ အာဟ၊ (ကိံ)၊ “တာတ– အဖေ! ဧတ္တကေနေဝ– ဤမျှ လောက်ဖြင့်ပင်။ မယံ၊ န နိက္ခမာမ– မထွက်နိုင်ပါကုန်။ အဟံ– ကို။ တုမှေဟိ– တို့ သည်။ ဥဒကတိတ္ထတော– ရေဆိပ်မှ။ ကုမ္ဘဒါသီ ကုမ္ဘဒါသီ ကုမ္ဘဒါသီ ဝိယ– အိုးထိမ်းသည်၏ ကျွန်မ ကိုကဲ့သို့။ (အိုးလုပ်သမကဲ့သို့)၊ န အာနီတာ– ဆောင်ယူအပ်ခဲ့သည်မဟုတ်။ ဓရမာနကမာတာပိတူနံ– သက်ရှိထင်ရှား မိဘ၂-ပါးတို့၏။ ဓီတရော နာမ– သမီးတို့ မည်သည်။ ဧတ္တကေနေဝ– ဖြင့်။ န နိက္ခမန္တိ– ထွက်မသွားကုန်။ ဧတေနေဝ ကာရဏေန– ဤအကြောင်းကြောင့်ပင်။ မေ– ၏။ ပိတာ၊ ဣဓ– သို့။ အာဂမနကာလေ– ၌။ အဋ္ဌ– ကုန်သော။ ကုဋုမ္ဗိကေ– တို့ကို။ ပက္ကောသာပေတွာ– စေ၍။] မေ– ၏။ ဓီတု– ၏။ ဝါ–မှာ။ ဒေါသော– အပြစ်သည်။ သစေ ဥပ္ပဇ္ဇတိ– အကယ်၍ ဖြစ်ပေါ်အံ့။ (ဧဝံ သတိ)၊ သောဓေယျာထ– ရှင်းလင်းသုတ်သင်ပေးကြလော၊’ ဣတိ– သို့။ ဝတွာ၊ မံ– ကို။ တေသံ– ထိုသူကြွယ်တို့၏။ ဟတ္ထေ– ၌။ ဌပေသိ– အပ်ထားပြီ။ တေ– ထိုသူ ကြွယ်တို့ကို။ ပက္ကောသာပေတွာ– စေ၍။ မယှံ– ၏။ ဒေါသာဒေါသံ– အပြစ် ဟုတ်သည်, မပြစ်မဟုတ်သည်ကို။ (အပြစ်ရှိသည်, အပြစ်မရှိသည်ကို)၊ သောဓာပေထ– ရှင်းလင်းသုတ်သင်စေကုန်လော။” ဣတိ– ဤသို့ ပြောပြီ။

သေဋ္ဌိ– သည်။ “ဧသာ– ဤဝိသာခါသည်။ ကလျာဏံ– ကောင်းသော စကား ကို။ ကထေတိ– ၏။” ဣတိ– ဤသို့ တွေး၍။ အဋ္ဌ– ကုန်သော။ ကုဋုမ္ဗိကေ– တို့ကို။ ပက္ကောသာပေတွာ– စေ၍။ “အယံ ဒါရိကာ– ဤကလေးမသည်။ မင်္ဂလကာလေ– ၌။ နိသီဒိတွာ– ၍။ သုဝဏ္ဏပါတိယံ– ၌။ နိရုဒကပါယာသံ– ကို။ ပရိဘုဉ္ဇန္တံ–စားနေသော။ မံ– ကို။ ‘အသုစိခါဒကော’တိ– မစင်ကို စားသူဟူ၍။ ဝဒတိ– ၏။” ဣတိ– သို့။ အာဟ၊ “ဣမိဿာ– ဤဝိသာခါ၏။ (ဥပရိ– အပေါ်၌၊) ဒေါသံ– အပြစ်

ကုမ္ဘဒါသီ။ ။ ကုမ္ဘံ+ကရောတီတိ ကုမ္ဘော၊ ကာရပုဒ်ကျေ၊ (တစ်နည်း) ကုမ္ဘော+ ဧတဿ အတ္ထီတိ ကုမ္ဘော- အိုးရှိသောအိုးထိမ်းသည်၊[ကမ္ဘ+ဏ၊] ကုမ္ဘဿ+ဒါသီ ကုမ္ဘဒါသီ- အိုးထိမ်းသည်၏ ကျွန်မ၊ (အိုးလုပ်သမ)

ဣမိဿာ ဒေါသံ အာရောပေတွာ။ ။ “ဥပဇ္ဈာယဿ ဝါဒံ အာရောပေတွာ(ဝိ-

...[စာမျက်နှာ- ၃၀၀]...

ကို။ အာရောပေတွာ– တက်ရောက်စေ၍။ ဝါ– တင်၍။ ံ ဣမံ– ဤဝိသာခါကို။ ဂေဟတော– မှ။ နိက္ကဍ္ဎထ– ကြလော။” ဣတိ– ဤသို့ ပြောပြီ။ “အမ္မ– သမီး! ဧဝံ ကိရ– ဤသို့တဲ့လား? (ဤသို့ပြောသည်မှာ မှန်သလား?) ”ဣတိ– ဤသို့ မေးပြီ။ အဟံ– သည်။ ဧဝံ– သို့။ န ဝဒါမိ– မပြောပါ။၊ (ဆိုလိုသည်မဟုတ်ပါ)၊ ပန– စင်စစ် ကား။ ဧကသ္မိံ– သော။ ပိဏ္ဍပါတိကတ္ထေရေ– ဆွမ်းအကျိုးငှာ လှည့်လည်သော ထေရ်သည်။ ဝါ– ဆွမ်းခံကြွလာသော ဆရာတော်သည်။ ဃရဒွါရေ– အိမ်၏ တံခါး၌။ ဌိတေ– ရပ်နေလသော်။ မေ– ၏။ သသုရော– သည်။ အပ္ပောဒကံ– ရေမရှိ သော။ ဝါ– ရေမပါသော။ မဓုပါယာသံ– ကို။ ပရိဘုဉ္ဇန္တော– သော်။ တံ– ထိုထေရ်ကို။ န မနသိကရောတိ– စိတ်၌ မပြု။ ဝါ– နှလုံးမသွင်း။ အဟံ– သည်။ “မယှံ– ၏။ သသုရော– သည်။ ဣမသ္မိံ အတ္တဘာဝေ– ဤအတ္တဘော၌။ (ဤဘဝ၌)၊ ပုညံ– ကို။ န ကရောတိ၊ ပုရာဏပုညမေဝ– အဟောင်းဖြစ်သော ကုသိုလ်၏ အကျိုးကိုသာ။ [ဖလူပစာရအားဖြင့် ကုသိုလ်၏ အကျိုးကို ယူ။] ခါဒတိ– ၏။” ဣတိ– သို့။ စိန္တေတွာ– ၍။ “ဘန္တေ! အတိစ္ဆထ– ကုန်။ မယှံ– ၏။ သသုရော– သည်။ ပုရာဏံ– ကို။ ခါဒတိ– ၃, ၇၅)၊ ဘိက္ခုနော မောဟံ အာရောပေတိ (ဝိ-၂, ၁၉၁)”တို့၌ကဲ့သို့ အာရောပေတွာ, အာရောပေတိတို့၏ ရှေ့၌ ကံပုဒ်နှင့် ဆဋ္ဌီယန္တပုဒ် တစ်မျိုးမျိုး ရှိတတ်၏။ ဆဋ္ဌီယန္တပုဒ် ၏ စပ်ရာကို “ဥပရိ”ဟု ထည့်၍ ဆရာတို့ ပေးတော်မူ၏။ ထိုသို့ ထည့်ပေးခြင်းသည် “ပဋိအာရောပေတီ ပဋိအာရောပေတီ ပဋိအာရောပေတီတိ...ပဋိဘာဂဘူတံ ဒေါသံ စောဒကဿ ဥပရိ အာရောပေတိ (မ၊ဋီ၊၂၊ ၅၀)”ဟူသော အဖွင့်နှင့် ညီ၏။ အာရောပေတွာသည် သမ္ပဒါန်ငဲ့သောဓာတ် မဟုတ်သဖြင့် သမ္ပဒါန်အနက်ပေးခြင်းမှာ အဓိပ္ပာယ်နက်သာတည်း။

တစ်နည်း။ ။ “အာရမ္မဏေ စိတ္တံ အာရောပေတိ(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၅၇)”ကို ထောက်၍ ဣမိဿာ၌ သတ္တမီအနက်ယူ၍ “ဣမိဿာ- ဤဝိသာခါ၌၊ ဒေါသံ- ကို၊ အာရောပေတွာ- ၍”ဟု ပေး၊ ဤသို့ပေးခြင်းသည် “ဝါဒံ အာရောပေတွာတိ ဝါဒေ ဒေါသံ အာရောပေတွာ(မ၊ဋ္ဌ၊၃, ၁၆၄)”အဖွင့်နှင့် ညီ၏၊ ဤအလို ဣမိဿာဝယ် သတ္တမီအနက်၌ ဆဋ္ဌီသက်၊ (တစ်နည်း) ဣမာနောင် သ္မိံဝိဘတ်ကို တေသုဝုဒ္ဓိသုတ်ကြီး ဖြင့် သာပြု, သ- လာ, မာ၌ ရဿပြု(ရူ- ၁၀၆)

တစ်နည်း။ ။ ဣမိဿာကို ကာရိတ်ကံယူ၍ “ဣမိဿာ- ကို၊ (ဒေါသံ- သို့၊) အာရောပေတွာ- စေ၍၊”ဟု ပေး၊ ဤအလို ဒုတိယာပဉ္စမီနဉ္စဖြင့် ဒုတိယာအနက်၌ ဆဋ္ဌီသက်ပါ။

...[စာမျက်နှာ- ၃၀၁]...

၏။” ဣတိ– သို့။ အဝစံ– ပြောခဲ့ပါပြီ။ “ဧတ္ထ– ဤသို့ ပြောရာ၌။ ဝါ– ဤသို့ ပြော ခြင်းကြောင့်။ မေ– ၏။ ဝါ–မှာ။ ကော ဒေါသော– အဘယ်အပြစ်သည်။ (အတ္ထိ– ရှိသနည်း?)” ဣတိ– ဤသို့ ပြောပြီ။ “အယျ– အရှင်သူဌေးမင်း! ဣဓ– ဤသို့ ပြောရာ၌။ ဝါ– ခြင်းကြောင့်။ (တစ်နည်း) ဣဓ– ဤသို့ ပြောခြင်းသည်။ (သတိ– ဖြစ်လသော်၊) ဒေါသော– သည်။ နတ္ထိ။ အမှာကံ၊ ဓီတာ၊ ယုတ္တံ– သင့်လျော်သော စကားကို။ ကထေတိ၊ တွံ၊ ကသ္မာ၊ ကုဇ္ဈသိ– စိတ်ဆိုးသနည်း?” ဣတိ– ဤသို့ ပြောပြီ။ “အယျာ– အရှင်တို့! တာဝ– စွာ။ ဧသ ဒေါသော– ဤအပြစ်သည်။ မာ ဟောတု– မရှိစေဥုးတော့။ (မရှိသည်ထားဥုး)၊ ပန– ထိုသို့ မရှိပါသော်လည်း။ အယံ– ဤဝိသာခါသည်။ ဧကဒိဝသံ– ၌။ မဇ္ဈိမယာမေ– ၌။ ဒါသီပရိဝုတာ– ကျွန်မ တို့ ခြံရံအပ်သည်။ (ဟုတွာ)၊ ပစ္ဆာဂေဟံ– အိမ်၏ အနောက်ဘက်သို့။ (အိမ် နောက်ဖေးသို့)၊ အဂမာသိ– သွားခဲ့ပြီ။” ဣတိ– ပြီ။ “အမ္မ! ဧဝံ ကိရ– လား။” ဣတိ– ပြီ။ “တာတာ– ဘဘတို့! (ဦးဦးတို့!) အဟံ– သည်။ အညေန– သော။ ကာရဏေန–ကြောင့်။ န ဂတာ– သွားခဲ့သည် မဟုတ်ပါ။ ပန– စင်စစ်ကား။ ဣမသ္မိံ ဂေဟေ– ၌။ အာဇာနေယျဝဠဝါယ– အာဇာနီမြင်းမသည်။ ဝိဇာတာယ– ကလေးမွေးဖွား လသော်။ သညမ္ပိ– အသိအမှတ်ကိုလည်း။ အကတွာ– ၍။ နိသီဒိတုံ နာမ– ထိုင် နေခြင်း မည်သည်။ [အံ၊ဋ္ဌ၊ ၁၊ ၃၁၈ ၌ “နိသီဒနံ”ဟု ရှိသဖြင့် ကတ္တားအနက်ပေး သည်။] အယုတ္တံ– မသင့်။” ဣတိ– ဤသို့ တွေး၍။ ဒဏ္ဍဒီပိကာ– တို့ကို။ ဂါဟာပေတွာ– ၍။ ဥဏှောဒကာဒီနိပိ– ရေနွေးအစရှိသည်တို့ကိုလည်း။ ဂါဟာပေတွာ– ၍။ ဒါသီဟိ– တို့နှင့်။ သဒ္ဓိံ၊ ဂန္တွာ၊ ဝဠဝါယ– မြင်းမ၏။ ဝိဇာတပရိဟာရံ– ကလေး မွေးဖွားခြင်းကို စောင့်ရှောက်ခြင်းကို။ ဝါ– ကလေးမွေးဖွားရာ၌ စောင့်ရှောက် ခြင်းကို။ ကာရာပေသိံ– ပြုစေခဲ့ပြီ။ “ဧတ္ထ– ဤသို့ ပြုစေရာ၌။ ဝါ– စေခြင်းကြောင့်။ မေ၊ ကော ဒေါသော– သည်။ (အတ္ထိ– နည်း?)” ဣတိ– ပြီ။ “အယျ! ဣဓ– ၌။ ဝါ–

ဣဓ။ ။ တတြ စေ တုမှေ အဿထာတိ တေသု အဝဏ္ဏဘာသကေသု၊ တသ္မိံ ဝါ အဝဏ္ဏေ(ဒီ၊ဋ္ဌ၊၁၊၅၂)၊ အဝဏ္ဏ ဘာသကေသူ အဝဏ္ဏ ဘာသကေသူ အဝဏ္ဏ ဘာသကေသူတိ ဣမိနာ အာဓာရတ္ထေ ဘုမ္မံ ဒဿေတိ၊ နိမိတ္တတ္ထေ ဘာဝလက္ခဏေ ဝါ ဧတံ ဘုမ္မန္တိ အာဟ “တသ္မိံ အဝဏ္ဏေ တသ္မိံ အဝဏ္ဏေ တသ္မိံ အဝဏ္ဏေ”- တိ(သီဋီသစ်၊၁၊၂၂၁)”အဖွင့်ကို မှီး၍ ဩကာသအနက်, နိမိတ်အနက်, ဘာဝလက္ခဏ အနက်ဟု ၃နည်း ပေးသည်။

...[စာမျက်နှာ- ၃၀၂]...

ကြောင့်။ (တစ်နည်း) ဣဓ– သည်။ (သတိ)၊ ဒေါသော။ နတ္ထိ။ အမှာကံ၊ ဓီတာ၊ တဝ၊ ဂေဟေ– ၌။ ဒါသီဟိပိ– ကျွန်မတို့သည်သော်လည်း။ အကတ္တဗ္ဗယုတ္တကံ–ပြုခြင်းငှာ မသင့်လျော်သော။ [ဓမ္မဘာ-၁, ၄၆၉ရှု၊] ကမ္မံ– ကို။ ကရောတိ– ပြုခဲ့ပြီ။ [အတိတ်အနက်၌ ဝတ္တမာန်သက်၊] တွံ၊ ဧတ္ထ– ဤသို့ သွားရာ၌။ ဝါ– ခြင်းကြောင့်။ ဒေါသံ– ကို။ ဝါ– ဟူ၍။ ပဿသိ ကိံ– မြင်သလော။” ဣတိ– ကုန်ပြီ။ [“ကိံ ဒေါသံ–အဘယ်အပြစ်ကို။ ပဿသိ– နည်း?”ဟုလည်း ပေးကြ၏။] အယျာ– တို့! တာဝ– စွာ။ ဣဓာပိ– ဤသို့ သွားရာ၌လည်း။ ဝါ– ကြောင့်လည်း။ ဒေါသော– သည်။ မာ ဟောတု– ဥုးတော့။ ပန– သော်လည်း။ ဣမိဿာ– ဤဝိ သာခါ၏။ ပိတာ– သည်။ ဣဓ– ဤအိမ်သို့။ အာဂမနကာလေ– လာရာအခါ၌။ (လာရာနေ့၌)၊ ဣမံ– ဤဝိသာခါကို။ ဩဝဒန္တော– လသော်။ ဂုယှေ– လှို့ဝှက်အပ် ကုန်သော။ ပဋိစ္ဆန္နေ– ဖုံးထားအပ်ကုန်သော [“ဂုယှေ– လှို့ဝှက်အပ်သော။ ပဋိစ္ဆန္နေ–ဖုံးကွယ်အပ်သောနေရာ၌”ဟုလည်း ပေးကြ၏၊] ဒသ– ၁၀မျိုးကုန်သော။ ဩဝါဒေ– တို့ကို။ အဒါသိ၊ တေသံ– ထိုဩဝါဒတို့၏။ အတ္ထံ– အနက်အဓိပ္ပာယ်ကို။ န ဇာနာမိ၊ မေ– အား။ တေသံ– တို့၏။ အတ္ထံ၊ ကထေတု– လော။ ပန– စင်စစ်ကား။ ဣမိဿာ– ဤဝိသာခါ၏။ ပိတာ– သည်။ “အန္တောအဂ္ဂိ– အတွင်းမီးကို။ ဗဟိ– သို့။ န နီဟရိတဗ္ဗော– မထုတ်ဆောင်ထိုက်။” ဣတိ– ၏။ အာဟ၊ “အမှေဟိ– တို့သည်။ ဥဘတော– ၂ဖက်မှ။ ပဋိဝိဿကဂေဟာနံ– အိမ်နီးချင်းအိမ်တို့အား။ [ဓမ္မဘာ-၁, ၁၃၃ရှု၊] အဂ္ဂိံ၊ အဒတွာ– မပေးမူ၍။ ဝသိတုံ– ငှာ။ သက္ကာ နု ခေါ–တတ်ကောင်းမည်လော။ (ကောင်းမှာလား)” ဣတိ– ဤသို့ ပြောပြီ။ “အမ္မ! ဧဝံ ကိရ– လား?” ဣတိ– ပြီ။ “တာတာ– တို့! မယှံ၊ ပိတာ၊ ဧတံ– ဤသဘောကို။ သန္ဓာယ– ရည်ရွယ်၍။ န ကထေသိ– ပြောခဲ့သည်မဟုတ်။ ပန– စင်စစ်ကား။ ဣဒံ– ဤသဘောကို။ သန္ဓာယ– ၍။ ကထေသိ– ခဲ့ပြီ။ (ကိံ– အဘယ်သဘောကို။ သန္ဓာ– ယ ကထေသိ?)၊] အမ္မ! တဝ– ၏။ သဿုသသုရသာမိကာနံ– ယောက္ခမယော ကျ်ား, ယောက္ခမမိန်းမ, ခင်ပွန်းသည်တို့၏။ အဂုဏံ– ဂုဏ်၏ ဆန့်ကျင်ဘက် အပြစ်ကို။ (ကျေးဇူးမဲ့ကို)၊ ဒိသွာ၊ ဗဟိ၊ တသ္မိံ တသ္မိံ ဂေဟေ– ထိုထိုအိမ်၌။ ဌတွာ– ၍။ မာ ကထေသိ– မပြောနှင့်။ ဟိ– မှန်။ ဧဝရူပေါ– သော။ အဂ္ဂိသဒိသော–

...[စာမျက်နှာ- ၃၀၃]...

သော။ အဂ္ဂိ နာမ– သည်။ နတ္ထိ” ဣတိ– ဤသို့သော။ ဣဒံ– ဤသဘောကို။ သန္ဓာယ ကထေသိ)၊ ဣတိ– ဤသို့ ပြောပြီ။ [ဣတိတစ်လုံးအကျေကြံ။] အယျာ– တို့! တာဝ– စွာ။ ဧတံ– ဤစကားသည်။ ဧဝံ– ဤအတိုင်း။ (ဤဝိသာ ခါပြောသည့်အတိုင်း)၊ ဟောတု– ရှိပါစေတော့။ ပန– ကား။ ဣမိဿာ– ၏။ ပိတာ၊ “ဗာဟိရတော– မှ။ အဂ္ဂိ– ကို။ အန္တော– သို့။ န ပဝေသေတဗ္ဗော”ဣတိ၊ အာဟ၊ “အမှေဟိ– သည်။ အန္တော– အိမ်တွင်း၌။ အဂ္ဂိမှိ– သည်။ နိဗ္ဗုတေ– ငြိမ်းလသော်။ ဗာဟိရတော– မှ။ အဂ္ဂိံ– ကို။ အနာဟရိတုံ– မဆောင်ယူခြင်းငှာ။ ကိံ သက္ကာ–အဘယ်မှာ စွမ်းနိုင်ပါအံ့နည်း။” ဣတိ– ပြီ။ “အမ္မ! ဧဝံ ကိရ– လား?” ဣတိ– ပြီ။ တာတာ! မယှံ၊ ပိတာ၊ ဧတံ၊ သန္ဓာယ၊ န ကထေသိ၊ ပန– ကား။ ဣဒံ၊ သန္ဓာယ၊ ကထေသိ (ကိံ သန္ဓာယ၊ ကထေသိ?) ပဋိဝိဿကဂေဟေသု– တို့၌။ ဣတ္ထိယော ဝါ– တို့သည်လည်းကောင်း။ ပုရိသာ ဝါ– တို့သည်လည်းကောင်း။ သဿုသသုရသာမိကာနံ– တို့၏။ အဂုဏံ– ကို။ သစေ ကထေန္တိ– ကုန်အံ့။ (ဧဝံ သတိ)၊ တေဟိ– ထိုသူတို့သည်။ ကထိတံ– ပြောအပ်သော စကားကို။ အာဟရိတွာ– ဆောင်ယူ၍။ “အသုကော နာမ– ဤမည်သူသည်။ တုမှာကံ– တို့၏။ အဂုဏံ– ကို။ ဧဝဉ္စ ဧဝဉ္စ– ဤသို့လည်း ဤသို့လည်း။ ကထေတိ– ၏။” ဣတိ– သို့။ ပုန– ဖန်။ မာ ကထေယျာသိ– နှင့်။ “ဟိ– မှန်။ ဧတေန အဂ္ဂိနာ– နှင့်။ သဒိသော– သော။ အဂ္ဂိ နာမ– သည်။ နတ္ထိ” ဣတိ– သော၊ (ဣဒံ– ကို။ သန္ဓာယ၊ ကထေသိ)၊ ဣတိ– ပြီ။ ဧဝံ– သို့လျှင်။ ဣမသ္မိမ္ပိ ကာရဏေ– ဤအကြောင်းအရာ၌လည်း။ သာ– ထိုဝိသာခါ သည်။ နိဒ္ဒေါသာဝ– အပြစ်မရှိသည်သာ။ အဟောသိ၊ စ– ဆက်။ ဧတ္ထ– ဤအကြောင်းအရာ၌။ (သာ– ထိုဝိသာခါသည်။ နိဒ္ဒေါသာ၊ ဟောတိ) ယထာ၊ ဧဝံ– တူ။ သေသေသုပိ– ကြွင်းသောအကြောင်းအရာတို့၌လည်း။ (နိဒ္ဒေါသာ၊ ဟောတိ)

တေသု– ထိုကြွင်းသောအကြောင်းအရာတို့၌။ အယံ ပန– ဤဆိုအပ်လတ္တံ့ သည်ကား။ အဓိပ္ပာယော– အဓိပ္ပာယ်တည်း။ ဟိ– ချဲ့။ တဿာ– ၏။ ပိတရာ– သည်။ “ယေ– တို့သည်။ ဒဒန္တိ။ တေသံယေဝ– တို့အားသာ။ ဒါတဗ္ဗံ– ၏။” ဣတိ– သို့သော။ ယမ္ပိ– အကြင်စကားကိုလည်း။ ဝုတ္တံ။ တံ– ထိုစကားကို။ “ယေ– အကြင်သူတို့သည်၊

...[စာမျက်နှာ- ၃၀၄]...

ယာစိတကံ– တောင်းအပ်သော။ ဥပကရဏံ– အသုံးအဆောင်ပစ္စည်းကို။ ဂဟေတွာ– ယူပြီး၍။ ပဋိဒေန္တိ– ပြန်ပေးကုန်၏။ တေသညေဝ– ထိုသူတို့အားသာ။ ဒါတဗ္ဗံ– ၏။” ဣတိ– ဤသို့သော သဘောကိုကို။ သန္ဓာယ၊ ဝုတ္တံ

“ယေ၊ န ဒေန္တိ။ တေသံ န ဒါတဗ္ဗ”န္တိ ဣဒမ္ပိ– ယေ၊ ပေ။ န ဒါတဗ္ဗံ”ဟူသော ဤစကားကိုလည်း။ ယေ– တို့သည်။ ယာစိတကံ– ကို။ ဂဟေတွာ– ၍။ န ပဋိဒေန္တိ– ပြန်မပေးကုန်။ တေသံ– တို့အား။ န ဒါတဗ္ဗံ– ထိုက်။ ဣတိ– ကို။ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ+

“ဒဒန္တဿာပိ အဒဒန္တဿာပိ ဒါတဗ္ဗ”န္တိ ဣဒံ ပန– ဤစကားကိုကား။ ဒလိဒ္ဒေသု– ဆင်းရဲကုန်သော။ ဉာတိမိတ္တေသု– ဆွေမျိုးမိတ်ဆွေတို့သည်။ သမ္ပတ္တေသု– ရောက်လာကုန်လသော်။ တေ– ထိုဆွေမျိုးမိတ်ဆွေတို့သည်။ ပဋိဒါတုံ–ပြန်ပေးခြင်းငှာ။ သက္ကောန္တု ဝါ– စွမ်းနိုင်မူလည်း စွမ်းနိုင်ပါစေကုန်။ မာ (သက္ကောန္တု) ဝါ– မစွမ်းနိုင်မူလည်း မစွမ်းနိုင်ပါစေကုန်။ တေသံ– ဆွေမျိုးမိတ်ဆွေတို့အား။ ဒါတုမေဝ– ငှာသာ။ ဝါ– သည်သာ။ ဝဋ္ဋတိ– သင့်၏။ ဣတိ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ+

“သုခံ နိသီဒိတဗ္ဗ”န္တိ– သုခံ နိသီဒိတဗ္ဗံဟူသော။ ဣဒမ္ပိ– ဤစကားကိုလည်း။ သဿုသသုရသာမိကေ– ယောက္ခမယောကျ်ား, ယောက္ခမမိန်းမ, ခင်ပွန်းသည် တို့ကို။ ဒိသွာ– သော်။ ဝုဋ္ဌာတဗ္ဗဋ္ဌာနေ– ထထိုက်သောနေရာ၌။ နိသီဒိတုံ– ငှာ။ ဝါ– သည်။ န ဝဋ္ဋတိ– မသင့်။ ဣတိ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ+

“သုခံ ဘုဉ္ဇိတဗ္ဗ”န္တိ– ဟူသော။ ဣဒံ ပန– ကိုကား။ သဿုသသုရသာမိကေဟိ–

သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ။ “သန္ဓာယ ဝုတ္တံ”ဟု ရှိလျှင် သန္ဓာယ၏ကံ, ဝုတ္တံ၏ကံဟု အသီးအသီးရှိ၏၊ ထိုတွင် တွာပစ္စည်းသည် ကတ္တုဝါစကဖြစ်ရကား သန္ဓာယ၏ ကံသည် အဝုတ္တကံ မည်၏၊ မထင်ရှားသည်ကို ထင်ရှားအောင်ပြသောကြောင့် ဝိသေ သကံလည်း မည်၏၊ ဝုတ္တံသည် ကမ္မဝါစကဖြစ်ရကား ဝုတ္တံ၏ကံကား ဝုတ္တကံ မည်၏၊ များသောအနက်ကို ဟောသဖြင့် မထင်ရှားရကား သာမညကံလည်း မည်၏၊ ဤ၌ တံသည် ဝုတ္တံ၏ကံ ဖြစ်၍ ဝုတ္တကံ, သာမညကံတည်း၊ “ယာစိတကံ...ဒါတဗ္ဗန္တိ”ကား သန္ဓာယ၏ကံ ဖြစ်၍ အဝုတ္တကံ, ဝိသေသကံတည်း။ [သန္ဓာယ ဝုတ္တံ, ပုဒ်နှစ်တန်၏, ကံမူကွဲပြား, အထူးအားဖြင့်, သန္ဓာယကံကား အဝုတ္တ၊ ဝုတ္တံကံကား ဝုတ္တ၊ သန္ဓာယကံ ကား ဝိသေသ, ဝုတ္တံကား သာမညတည်း၊- ဘုရား- ၈၇။]

...[စာမျက်နှာ- ၃၀၅]...

တို့ထက်။ ပုရေတရံ– သာ၍ရှေးဥုးစွာ။ အဘုဉ္ဇိတွာ– မစားမူ၍။ တေ– ထိုယော က္ခမမိန်းမ, ယောက္ခမယောကျ်ား, ခင်ပွန်းတို့ကို။ ပရိဝိသိတွာ– ပြုစုကျွေးမွေးပြီး ၍။ သဗ္ဗေဟိ– အလုံးစုံသော ယောက္ခမမိန်းမ, ေယောက္ခမယောကျ်ား, ခင်ပွန်း တို့သည်။ လဒ္ဓါလဒ္ဓံ– (လုံလောက်စွာ) ရအပ်, မရအပ်သည်ကို။ ဝါ– လောက်ငှ သည်, မလောက်ငှသည်ကို။ ဉတွာ– ၍။ ပစ္ဆာ– ၌။ သယံ– ကိုယ်တိုင်။ ဘုဉ္ဇိတုံ–ငှာ။ ဝဋ္ဋတိ– ၏။ ဣတိ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ+

“သုခံ နိပဇ္ဇိတဗ္ဗ”န္တိ– ဟူသော။ ဣဒမ္ပိ– ကိုလည်း။ သဿုသသုရသာမိကေဟိ– တို့ထက်။ ပုရေတရံ– စွာ။ သယနံ– သို့။ အာရုယှ– တက်ရောက်၍။ န နိပဇ္ဇိတဗ္ဗံ–မထိုင်ရာ။ တေသံ– တို့ဖို့။ ဝါ– တို့အတွက်။ ကတ္တဗ္ဗယုတ္တကံ– ပြုခြင်းငှာ သင့်လျော်သော။ ဝတ္တပဋိဝတ္တံ– ဝတ်ကြီးဝတ်ငယ်ကို။ ကတွာ၊ ပစ္ဆာ၊ သယံ၊ နိပဇ္ဇိတုံ၊ ယုတ္တံ– ၏။ ဣတိ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ+

ပန– အဖို့တစ်ပါးကား။ “အဂ္ဂိ ပရိစရိတဗ္ဗော”တိ– ဟူသော။ ဣဒံ– ကို။ သသုမ္ပိ– ယောက္ခမယောကျ်ားကိုလည်းကောင်း။ သသုရမ္ပိ– ယောက္မမမိန်းမကိုလည်းကောင်း။ သာမိကမ္ပိ– လင်ကိုလည်းကောင်း။ အဂ္ဂိက္ခန္ဓံ ဝိယ– မီးပုံကိုကဲ့သို့လည်းကောင်း။ ဥရဂရာဇာနံ ဝိယ စ– မြွေမင်းကိုကဲ့သို့လည်းကောင်း။ ကတွာ၊ ပဿိတုံ–ကြည့်ရှုခြင်းငှာ။ ဝဋ္ဋတိ၊ ဣတိ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ

“အန္တောဒေဝတာ နမဿိတဗ္ဗာ”တိ– ဟူသော။ ဣဒမ္ပိ– ကိုလည်း။ သဿုဉ္စ၊ သသုရဉ္စ၊ သာမိကဉ္စ၊ ဒေဝတာ ဝိယ– နတ်တို့ကဲ့သို့။ ကတွာ ဒဋ္ဌုံ ဝဋ္ဋတိ၊ ဣတိ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ဧဝံ– ဤသို့လျှင်။ သေဋ္ဌိ၊ ဣမေသံ ဒသဩဝါဒါနံ– ဤ၁၀မျုးသောိ ဩဝါဒတို့၏။ အတ္ထံ– အနက်အဓိပ္ပာယ်ကို။ သုတွာ၊ ပဋိဝစနံ– ပြန်လည်ပြောကြား အပ်သော စကားကို။ ဝါ– စကားတုံ့ကို။ အပဿန္တော– သော်။ အဓောမုခေါ–အောက်၌ မျက်နှာရှိလျက်။ ဝါ– အောက်ဘက်မျက်နှာမူလျက်။ နိသီဒိ။ [အံ၊ဋ္ဌ၊ ၁, ၃၁၉၌ အန္တောဒေဝတာအရ မိမိအိမ်ပေါက်သို့ ကြွရောက်လာသော ရှင်ရဟန်းတို့ကို ယူ၍ ထိုရှင်ရဟန်းတို့အား ခဲဖွယ်ဘောဇဉ်များ လှူဒါန်းခြင်းကို အိမ်တွင်းနတ်ကို ရှိ ခိုးသည်ဟု ဆို၏။] အထ– ၌။ နံ– ထိုသူဌေးကို။ ကုဋုမ္ဗိကာ– တို့သည်။ “သေဋ္ဌိ– သူဌေး! အမှာကံ–

...[စာမျက်နှာ- ၃၀၆]...

တို့၏။ ဓီတု– ၏။ ဝါ–မှာ။ အညောပိ– သော။ ဒေါသော– သည်။ အတ္ထိ ကိံ– ရှိပါ သေးသလော?” ဣတိ၊ ပုစ္ဆိံသု၊ “အယျာ– တို့! နတ္ထိ– မရှိပါ။” ဣတိ– ပြီ။ “အထ– ထိုသို့ ဖြစ်လျှင်။ ကသ္မာ– ကြောင့်။ နိဒ္ဒေါသံ– အပြစ်မရှိသော။ နံ– ထိုသမီးကို။ အကာရဏေန– အကြောင်းမရှိသဖြင့်။ ဝါ– အကြောင်းမရှိဘဲ။ ဂေဟာ– မှ။ နိက္ကဍ္ဎာပေသိ– နှင်ထုတ်စေသနည်း?” ဣတိ ဧဝံ– သို့။ ဝုတ္တေ– သော်။ ဝိသာခါ– သည်။ အာဟ၊ (ကိံ)၊ “တာတာ! မယှံ၊ သသုရဿ– ၏။ ဝစနေန– ဖြင့်။ ပဌမမေဝ– ရှေး ဥုးစွာသာလျှင်။ ဂမနံ– သွားခြင်းသည်။ ကိဉ္စာပိ န ယုတ္တံ– အကယ်၍ကား မသင့်ပါ။ ပန– သို့သော်လည်း။ မေ– ၏။ ပိတာ– သည်။ အာဂမနကာလေ– ဤအိမ်သို့ လာရာအခါ၌။ (ဤအိမ်သို့ လာရာနေ့၌)၊ မမ– ၏။ ဒေါသသောဓနတ္ထာယ– အပြစ်ကို ရှင်းလင်းသုတ်သင်ခြင်းအကျိုးငှာ။ မံ– ကို။ တုမှာကံ– တို့၏။ ဟတ္ထေ– ၌။ ဌပေသိ– ပြီ။ တုမှေဟိ စ– တို့သည်လည်း။ မေ– ၏။ နိဒ္ဒေါသဘာဝေါ– အပြစ် မရှိသည်၏အဖြစ်ကို။ ဉာတော– သိအပ်ပြီ။ ဣဒါနိ စ– ၌ကား။ မယှံ– ၏။ ဂန္တုံ–ငှာ။ ယုတ္တံ– သင့်လျော်၏။” ဣတိ– ဤသို့ ပြော၍။ ဒါသိဒါသေ– ကျွန်ယောကျ်ား, ကျွန်မိန်းမတို့ကို။ “ယာနာဒီဟိ– ယာဉ်အစရှိသည်တို့ကို။ သဇ္ဇာပေထ– ပြင်ဆင် ကြလော။” ဣတိ– သို့။ အာဏာပေသိ– ပြီ။ အထ– ၌။ သေဋ္ဌိ– သည်။ ကုဋုမ္ဗိကေ– တို့ကို။ ဂဟေတွာ– ၍။ နံ– ထိုဝိသာခါကို။ “အမ္မ– သမီး! မယာ– သည်။ အဇာနိတွာ ဝ– မသိမူ၍သာလျှင်။ ကထိတံ– ပြောအပ်ခဲ့ပြီ။ မေ– အား။ ခမာဟိ– သည်းခံပါလော၊ (ခွင့်လွတ်ပါလော)၊” ဣတိ– သို့။ အာဟ၊ “တာတ– အဖေ! တုမှာကံ– တို့အား။ ခမိတဗ္ဗံ– သည်းခံသင့်သည်ကို။ တာဝ– စွာ။ ခမာမိ– ပါ၏။ ပန– သို့သော်လည်း။ အဟံ– သည်။ ဗုဒ္ဓသာသနေ– ၌။ အဝေစ္စပ္ပသန္နဿ– ဉာဏ်ဖြင့် သက်ဝင်ယုံကြည်သော။ ကုလဿ– ၏။ ဓီတာ– တည်း။ မယံ– တို့သည်။ ဘိက္ခုသံဃေန– နှင့်။ ဝိနာ–ကင်း၍။ န ဝတ္တာမ– မဖြစ်နိုင်ပါကုန်။ မမ– ၏။ ရုစိယာ– အလိုဖြင့်။ ဘိက္ခုသံဃံ– ကို။ ပဋိဇဂ္ဂိတုံ– ပြုစုလုပ်ကျွေးခြင်းငှာ။ သစေ လဘာမိ– အကယ်၍ ရအံ့။ (ဧဝံဿတိ)၊ ဝသိဿာမိ– နေပါမည်။” ဣတိ– ပြီ။ “အမ္မ! တွံ၊ ယထာရုစိယာ– အကြင်

ယထာရုစိယာ။ ။ ရုစ္စတိ ဣစ္ဆတီတိ ရုစိ၊ ယာ ယာ+ရုစိ ယထာရုစိ၊ ရုစိယာ+ အနုရူပံ ဝါ ယထာရုစိ(နီယော- ၂)၊ ရှေ့နည်းကို ကမ္မဓာရည်းသမာသ်ဟု နီယော၌

...[စာမျက်နှာ- ၃၀၇]...

အကြင်အလိုဆန္ဒအားဖြင့်။ ဝါ– အလိုဆန္ဒအားလျော်သဖြင့်။ တဝ– ၏။ သမဏေ– တို့ကို။ ပဋိဇဂ္ဂ– လော။” ဣတိ၊ အာဟ

ဝိသာခါ– သည်။ ဒသဗလံ– ဆယ်ပါးသော ကိုယ်တော်အား, ဉာဏ်တော် အားရှိတော်မူသော မြတ်စွာဘုရားကို။ နိမန္တာပေတွာ– ပင့်စေ၍။ ပုနဒိဝသေ– ၌။ နိဝေသနံ– သို့။ ပဝေသေသိ– ဝင်စေပြီ။ နဂ္ဂသမဏာပိ– တို့သည်လည်း။ သတ္ထု–ဆို၏။ မဏိဒီပ၌ ဝိစ္ဆတ္ထအဗျယီဘောသမာသ်ဟု ဆို၏။ မဏိဒီပအဆိုသာ သဒ္ဒါကျမ်း အဆိုနှင့် ညီသဖြင့် ကောင်း၏။ ထို့ပြင် “ယာ ဧဝ+ရုစိ ယထာရုစိ– အကြင်သို့သော အလို၊ (ကမ္မဓာရည်းသမာသ်)၊ (တစ်နည်း) ယာ+ရုစိ ယဿာတိ ယထာရုစိ– အကြင် အလိုရှိသလောက် (ဗဟုဗ္ဗီဟိသမာသ်)”ဟူသော ဝိဂြိုဟ်များကိုလည်း မဏိဒီပ-၁, ၁၁၆၌ ဆိုသေး၏။

ဝါကျယူပေးနည်း။ ။ “ယထာတစ်ပုဒ်, ရုစိယာတစ်ပုဒ်”ဟု ဝါကျအနေဖြင့် ယူနိုင် သေး၏၊ ဤသို့ဝါကျယူလျှင် “ယထာ ရုစိ (ယာ ယာ ရုစိ)- အကြင်အကြင်အလိုသည်၊ (ပဝတ္တာ- ဖြစ်၏)၊ တာယ တာယ ရုစိယာ- ထိုထိုအလိုအားဖြင့်၊ ...ပဋိဇဂ္ဂ၊ (တစ်နည်း) ယထာ ယေန ပကာရေန- အကြင်အပြားအားဖြင့်၊ ရုစိ- အလိုသည်၊ (ပဝတ္တာ- ၏၊) တထာ တေန ပကာရေန- ထိုအပြားအားဖြင့်၊...ပဋိဇဂ္ဂ၊ (တစ်နည်း) ယထာ (ယေန ယေန)- အကြင်အကြင်အပြားအားဖြင့်၊ ရုစိ- အလိုသည်၊ (ပဝတ္တာ- ၏၊) တထာ (တေန တေန)- ထိုအပြားအားဖြင့်၊...ပဋိဇဂ္ဂ၊”ဟု ပေးပါ၊ နောက်ဆုံးနည်းအလို ယထာသဒ္ဒါ ဝိစ္ဆာအနက်ဟောတည်း။ (မူလဋီကာ၊၁၊၂၊ မဓု- ၁, ၁၆၊ ၁၇၊ ၁၈၊ မဏိဒီပ- ၁, ၁၁၉၊ နီဘာ- ၁, ၆၊ ၉၉၈၊ ပြည်နီနိ- ၁, ၄၊ ကျော်နီဂံ- ၁၁၊ မြို့နီဂံ- ၁၁၊၁၂။)

ဒသဗလံ။ ။ (ကာယဗလသင်္ခါတာနိ ဉာဏဗလသင်္ခါတာနိ စ) ဒသ+ဗလာနိ ဧတဿာတိ ဒသဗလော(သာရတ္ထ၊၃၊၂၁၀)၊ ဗုဒ္ဓမြတ်စွာ၏ ကိုယ်တော်အားကို အဋ္ဌကထာတို့၌ ဤသို့ ဖွင့်သည်၊ “ကာ -ဂင် -ပဏ်- တမ်, ပိံ -ဂန္ဓံ, မင်္ဂလံ -ဟေ- ဥဆဒ်”ဟူသော လင်္ကာအရ (၁) ကာလာဝကဆင်, (၂) ဂင်္ဂေယျဆင်, (၃) ပဏ္ဍရဆင်, (၄)တမ္ဗဆင်, (၅) ပိင်္ဂလဆင်, (၆) ဂန္ဓဆင်, (၇) မင်္ဂလဆင်, (၈) ဟေမဆင်, (၉) ဥပေါသထဆင်, (၁) ဆဒ္ဒန္တဆင်ဟူ၍ ဆင်ဆယ်မျိုးရှိ၏၊ ထိုတွင် ကာလာဝကဆင်သည် သာမန်ဆင်မျိုးဖြစ်၍ ယောကျ်ားဆယ်ယောက်အား ရှိ၏၊ ထိုကာလာဝကဆင်ဆယ်စီး အားသည် ဂင်္ဂေယျဆင်တစ်စီးအားတည်း၊ ဤနည်းအတိုင်း ဆယ်စီးအားစီ အဆင့်ဆင့် တက်၍ ဥပေါသထဆင်ဆယ်စီးအားသည် ဆဒ္ဒန္တဆင်တစ်စီးအား ဖြစ်၏၊ ဆဒ္ဒန္တဆင်

...[စာမျက်နှာ- ၃၀၈]...

၏။ မိဂါရသေဋ္ဌိနော– ၏။ ဂေဟံ– သို့။ ဂမနဘာဝံ– ကြွတော်မူ သည်၏အဖြစ်ကို။ သုတွာ၊ ဂန္တွာ၊ ဂေဟံ၊ ပရိဝါရေတွာ၊ နိသီဒိံသု၊ ဝိသာခါ– သည်။ ဒက္ခိဏောဒကံ–အလှူရေကို။ [ဓမ္မဘာ-၁, ၆၄၉ရှု၊] ဒတွာ၊ “သဗ္ဗော– သော။ သက္ကာရော– ကောင်း စွာပြုအပ်သော လှူဖွယ်ပစ္စည်းကို။ ပဋိယာဒိတော– စီရင်အပ်ပါပြီ။ မေ– ၏။ သသုရော– သည်။ အာဂန္တွာ၊ ဒသဗလံ– ကို။ ပရိဝိသတု– ပြုစုလုပ်ကျွေးလော။” ဣတိ– သို့။ သာသနံ– ကို။ ပေသေသိ၊ အထ– ၌။ ဂန္တုကာမံ– သွားခြင်းငှာ အလိုရှိသော။ နံ– ထိုသူဌေးကို။ အာဇီဝကာ– တို့သည်။ “ဂဟပတိ– သူကြွယ်! တွံ– သည်။ သမဏဿ ဂေါတမဿ– ၏။ သန္တိကံ– သို့။ မာ ဂစ္ဆ– နှင့်။” ဣတိ– သို့။ နိဝါရေသုံ–တားမြစ်ကြပြီ။ သော– ထိုသူဌေးသည်။ “မေ– ၏။ သုဏှာ– ချွေးမသည်။ သယမေဝ– သာလျှင်။ ပရိဝိသတု– ပါလော။” ဣတိ– သို့။ သာသနံ– ကို။ ပဟိဏိ– ပြီ။ သာ– ထို ဝိသာခါသည်။ ဗုဒ္ဓပ္ပမုခံ– သော။ ဘိက္ခုသံဃံ– ကို။ ပရိဝိသိတွာ– ၍။ ဘတ္တကိစ္စေ– သည်။ နိဋ္ဌိတေ– သော်။ ပုန၊ သာသနံ၊ ပေသေသိ၊ (ကိံ) “မေ– ၏။ သသုရော၊ အာဂန္တွာ၊ ဓမ္မကထံ၊ သုဏာတု။” ဣတိ– ပြီ။ အထ– ၌။ “ဣဒါနိ– ၌။ အဂမနံ နာမ– ဆယ်စီးအားသည် ဗုဒ္ဓမြတ်စွာ၏ အားတော်ပင်တည်း။ ဗုဒ္ဓမြတ်စွာ၏ အားတော် သည် ဆဒ္ဒန္တဆင်ဆယ်စီး, သာမန်ဆင် ကုဋေတစ်ထောင်, ယောကျ်ားကုဋေတစ် သောင်းအားနှင့် ညီမျှ၏။ (အံ၊ဋ္ဌ၊ ၃၊ ၂၉၂)

ဉာဏ်တော်အား ၁၀ပါး။ ။ “ကြောင်း- ကျိုး- ကျင့် -ဓာ, နာ -ဣံ -ဈာ- ပု, စု-အာဟု, ဆယ်ခု ဉာဏ်တော်အား”ဟူသော လင်္ကာအရ ဉာဏ်တော် ၁၀ပါးဟူသည် (၁) ဌာနာဌာနဉာဏ်- အကြောင်းဟုတ်သည်, မဟုတ်သည်ကို သိသောဉာဏ်, (၂) ကမ္မဝိပါကဉာဏ်- ကံတို့၏ အကျိုးကို သိသောဉာဏ်, (၃) သဗ္ဗတ္ထဂါမိနိပဋိပဒါဉာဏ်- ထိုထိုဘဝနှင့် နိဗ္ဗာန်သို့ ရောက်ကြောင်းအကျင့်ကို သိသောဉာဏ်, (၄) အနေကဓာတု နာနာဓာတုဉာဏ်- ဓာတ်သဘာဝအမျိုးမျိုးကို သိသောဉာဏ်, (၅)နာနာဓိမုတ္တိကတာ ဉာဏ်- သတ္တဝါတို့၏ နှလုံးသွင်းဓာတ်ခံကို သိသောဉာဏ်, (၆) ဣနြ္ဒိယပရောပရိယတ္တ ဉာဏ်- သတ္တဝါတို့၏ ဣန္ဒြေအထက်အနုံ့ကို သိေသောဉာဏ်, (၇) ဈာနာဒိသံကိလိဋ္ဌ ဝေါဒါနဝုဋ္ဌာနဉာဏ်- ဈာန်စသည်တို့၏ ဆုတ်ယုတ်မှု, တိုးတက်မှု, ထမှုကို သိသော ဉာဏ်, (၈) ပုဗ္ဗေနိဝါသာနုဿတိဉာဏ်- ရှေးဘဝကို သိသောဉာဏ်, (၉) စုတူပပါတ ဉာဏ်- သတ္တဝါတို့၏ စုတိပဋိသန္ဓေကို သိသောဉာဏ်, (၁၀) အာသဝက္ခယဉာဏ်-အာသဝကုန်ရာ နိဗ္ဗာန်ကို သိသော အရဟတ္တမဂ်ဉာဏ်တို့တည်း(အံ- ၃, ၂၈၃)

...[စာမျက်နှာ- ၃၀၉]...

မသွားခြင်း မည်သည်။ အတိဝိယ– အလွန်အကဲသာလျှင်။ အယုတ္တံ– မသင့်။” ဣတိ– ဤသို့ တွေး၍။ ဓမ္မံ– ကို။ သောတုကာမတာယ– နာခြင်းငှာ အလိုရှိသည် ၏အဖြစ်ကြောင့်။ ဂစ္ဆန္တံ– သော။ နံ– ထိုသူဌေးကို။ ပုန၊ တေ– ထိုတက္ကဒွန်းတို့သည်။ အာဟံသု၊ (ကိံ)၊ “တေန ဟိ– လျှင်။ သမဏဿ ဂေါတမဿ၊ ဓမ္မံ၊ သုဏန္တော– သော်။ ဗဟိသာဏိယာ– တင်းတိမ်ကန့်လန့်ကာ၏ အပြင်မှ။ နိသီဒိတွာ– ၍။ သုဏာဟိ– လော။” ဣတိ– ဤသို့ ပြောကုန်ပြီ။ အဿ– ထိုသူဌေး၏။ ပုရေတရမေဝ– သာလျှင်။ ဂန္တွာ၊ သာဏိံ– တင်းတိမ်ကန့်လန့်ကာကို။ ပရိက္ခိပိံသု– ထက်ဝန်းကျင် ချကုန်ပြီ။ ဝါ– ကာရံကုန်ပြီ။ သော– ထိုသူဌေးသည်။ ဂန္တွာ၊ ဗဟိသာဏိယံ– ၌။ နိသီဒိ၊ သတ္ထာ၊ “တွံ၊ ဗဟိသာဏိယံ– ၌။ နိသီဒ ဝါ– ထိုင်မူလည်း ထိုင်ပါစေ။ ပန– သို့ မဟုတ်။ ပရကုဋ္ဋေ– နံရံ၏ တစ်ဖက်၌။ နိသီဒ ဝါ– စေ။ ပရသေလေ– ကျောက် တောင်၏ တစ်ဖက်၌။ နိသီဒ ဝါ– စေ။ ပရစက္ကဝါဠေ– စကြာဝဠာတစ်ဖက်၌။ နိသီဒ ဝါ– စေ။ အဟံ– သည်။ ဗုဒ္ဓေါ နာမ– မည်သည်။ (ဟုတွာ)၊ တံ– သင့်ကို။ မမ– ၏။ သဒ္ဒံ– အသံတော်ကို။ သာဝေတုံ– ကြားစေခြင်းငှာ။ သက္ကောမိ။” ဣတိ– ဤသို့ ကြံ တော်မူ၍။ မဟာဇမ္ဗုံ– ဇမ္ဗုသပြေပင်ကြီးကို။ ခန္ဓေ– ပင်စည်၌။ ဂဟေတွာ– ကိုင်၍။ စာလေန္တော ဝိယ– လှုပ်စေသကဲ့သို့လည်းကောင်း။ အမတဝဿံ– အမြိုက်မိုးကို။ ဝဿေန္တော ဝိယ စ– ရွာစေသကဲ့သို့လည်းကောင်း။ ဓမ္မံ– ကို။ ဒေသေတုံ– ငှာ။ အနုပုဗ္ဗိံ– သော။ ကထံ– ကို။ အာရဘိ– အားထုတ်တော်မူပြီ။

စ ပန– ဆက်။ (ဆက်၍ အထူး, ပြဆိုဥုးအံ့)၊ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေ– သည်။ ဓမ္မံ၊ ဒေသေန္တေ– သော်။ ပုရတော– ၌။ ဌိတာပိ– တည်သူတို့သည်လည်းကောင်း။ ပစ္ဆတော– ၌။ ဌိတာပိ– တို့သည်လည်းကောင်း။ စက္ကဝါဠသတံ– စကြာဝဠာတစ်ရာ ကိုလည်းကောင်း။ စက္ကဝါဠသဟဿံ– စကြာဝဠာတစ်ထောင်ကိုလည်းကောင်း။ အတိက္ကမိတွာ– လွန်၍။ ဌိတာပိ– တို့သည်ကောင်း။ အကနိဋ္ဌဘဝနေ– အကနိဋ္ဌ ဘုံ၌။ ဌိတာပိ– တို့သည်လည်းကောင်း။ “သတ္ထာ– သည်။ မမညေဝ– ကိုသာ။ ဩလောကေတိ၊ မယှမေဝ– အားသာ။ ဓမ္မံ၊ ဒေသေတိ။” ဣတိ– သို့။ ဝဒန္တိ။ ဟိ– မှန်။ သတ္ထာ၊ တံ တံ– ထိုထိုပုဂ္ဂိုလ်ကို။ ဩလောကေန္တော ဝိယ– သို့လည်းကောင်း။ တေန တေန– ထိုထိုပုဂ္ဂိုလ်နှင့်။ သဒ္ဓိံ၊ သလ္လပန္တော ဝိယ စ– ပြောသကဲ့သို့လည်း။

...[စာမျက်နှာ- ၃၁၀]...

ကောင်း။ အဟောသိ၊ ဗုဒ္ဓါ– တို့သည်။ စန္ဒသမာ ကိရ– လနှင့်တူကုန်သတဲ့။ စန္ဒော– သည်။ ဂဂနမဇ္ဈေ– ကောင်းကင်အလယ်၌။ ဌိတော– သည်။ (ဟုတွာ)၊ “မယှံ– ၏။ ဥပရိ– ၌။ စန္ဒော– တည်း။ မယှံ၊ ဥပရိ၊ စန္ဒော။” ဣတိ– သို့။ သဗ္ဗသတ္တာနံ– တို့အား။ ခါယတိ ယထာ– ထင်သကဲ့သို့။ ဧဝမေဝ၊ ယတ္ထ ကတ္ထစိ– အမှတ်မရှိ တစ်စုံတစ်ခု သောအရပ်၌။ ဌိတာနံ– တို့အား။ အဘိမုခေ– ရှေးရှုအရပ်၌။ ဌိတာ ဝိယ– ကုန်ကဲ့ သို့။ ခါယန္တိ– ထင်ကုန်၏။ ဣဒံ– ဤသည်ကား။ တေသံ– ထိုဘုရားရှင်တို့၏။ အလင်္ကတသီသံ– တန်ဆာဆင်အပ်သော ဥုးခေါင်းကို။ ဆိန္ဒိတွာ– ဖြတ်၍လည်းကောင်း။ အဉ္ဇိတအက္ခီနိ– မျက်ရေးကွင်းအပ်သော မျက်လုံးတို့ကို။ ဥပ္ပာဋေတွာ– အထက်သို့ တက်စေ၍လည်းကောင်း။ ဝါ– ကင်းစေ၍လည်းကောင်း။ ဝါ– ထုတ် ၍လည်းကောင်း။ ဟဒယမံသံ– နှလုံးသားကို။ ဥပ္ပာဋေတွာ– ၍လည်းကောင်း။ ပရဿ– ၏။ ဒါသတ္ထာယ– ကျွန်အကျိုးငှာ။ ဇာလိသဒိသေ– ဇာလီမင်းသားနှင့် တူ ကုန်သော။ ပုတ္တေ– တို့ကိုလည်းကောင်း။ ကဏှာဇိနာသဒိသာ– ကဏှာဇိန်မင်း သမီးနှင့် တူကုန်သော။ ဓီတရော– တို့ကိုလည်းကောင်း။ မဒ္ဒိသဒိသာ– မဒ္ဒီမိဖုယား နှင့် တူကုန်သော။ ပဇာပတိယော– မယားတို့ကိုလည်းကောင်း။ ပရိစ္စဇိတွာ– စွန့်၍။ ဒိန္နဒါနဿ– ပေးလှူခဲ့သောအလှူဒါန၏။ ဖလံ ကိရ– အကျိုးတဲ့။ မိဂါရသေဋ္ဌိပိ– သည်လည်း။ တထာဂတေ– သည်။ ဓမ္မဒေသနံ– ကို။ ဝိနိဝတ္တေန္တေ ဝိနိဝတ္တေန္တေ ဝိနိဝတ္တေန္တေ– ပြီးဆုံးစေ

ဥပ္ပာဋေတွာ။ ။ ဥ+ပဋ(ဂတိအနက်)+ကာရိတ်ဏေ+တွာ၊ ပဋဓာတ်၏ မူရင်း အနက်သည် ဂတိအနက်ဖြစ်သော်လည်း ဥသဒ္ဒါ ဝိယောဂအနက်ကို ထွန်းပြသော ကြောင့် ဝိယောဂအနက်ကို ဟောသည်၊ ထိုကြောင့် “ဥပ္ပာဋေတွာ- ကင်းစေ၍”ဟု သဒ္ဒတ္ထပေးသည်(စလင်းဂံ- ၁, ၂၇၄)၊ ထောမနိဓိ၌ ဥပ္ပာဋကကို “ဥပ္ပာဋေတိ ဥဒ္ဓံ ဂမာပတိ ဥမ္မူလံ ကရောတိ”ဟု ဖွင့်ရာ “ဥဒ္ဓံ ဂမာပေတိ”ကို ကြည့်၍ ဥသဒ္ဒါကို ဥဒ္ဓံအနက်ယူကာ “ဥပ္ပာဋေတွာ- အထက်သို့ တက်စေ၍”ဟု ဆရာတို့ သဒ္ဒတ္ထ ပေးတော် မူ၏၊ “နှုတ်၍”ဟူသော အနက်ကား ဝေါဟာရတ္ထတည်း(ဋ္ဌပြု- ၁၀၅)

ဝိနိဝတ္တန္တေ။ ။ နာမ်ပုဒ်၌ ဝတ္တု(ဝတု) ဓာတ်သက်သက်သည် “ဖြစ်ခြင်း, အသက် မွေးခြင်း, လည်ခြင်း”အနက်တို့ကို ဟော၏၊ ဝိ+နိဥသာရတို့ကြောင့် “ပြီးခြင်း”အနက်ကို ဟောသည်၊ ဥပသမ္ပဇ္ဇ၌ ပဒဓာတ်သက်သက်က ရောက်ခြင်းအနက်ကို ဟောသော် လည်း ဥပ+သံတို့ကြောင့် ပြီးခြင်းအနက်ကို ဟောသကဲ့သို့တည်း။

...[စာမျက်နှာ- ၃၁၁]...

လသော်။ ဝါ– ရုတ်သိမ်းလသော်။ ဗဟိသာဏိယံ– ၌။ နိသိန္နောဝ– လျက်သာ။ သဟဿနယပဋိမဏ္ဍိတေ– နည်းတစ်ထောင်ဖြင့် တန်ဆာဆင်အပ်သော။ သောတာပတ္တိဖလေ– ၌။ ပတိဋ္ဌာယ– တည်၍။ အစလာယ– မတုံလှုပ်သော။ သဒ္ဓါယ– နှင့်။ သမန္နာဂတော– သည်။ တီသု– ကုန်သော။ ရတနေသု– တို့၌။ နိက္ကင်္ခေါ– ယုံမှားခြင်းမရှိသည်။ ဟုတွာ၊ သာဏိကဏ္ဏံ– ကန့်လန့်ကာအနားကို။ ဥက္ခိပိတွာ– မြှောက်၍။ အာဂန္တွာ၊ သုဏှာယ– ချွေးမ၏။ ထနံ– သားမြတ်ကို။ (နို့ကို)၊ မုခေန–ဖြင့်။ ဂဟေတွာ– ငုံယူ၍။ ဝါ– စုပ်ဟန်ပြု၍။ “တွံ– သည်။ အဇ္ဇတော– မှ။ ပဋ္ဌာယ– ၍။ မေ– ၏။ မာတာ– တည်း။” ဣတိ– ဤသို့ ပြော၍။ တံ– ထိုဝိသာခါကို။ မာတု–

ထနံ မုခေန ဂဟေတွာ။ ။ အံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၂၀၌ ဤစကား မပါ၊ ဤစကားကို အင်္ကျီလှန်၍ ဝိသာခါ၏ သားမြတ်ကို တကယ်ပင် စို့သည်ဟု တစ်ချို ယူကြ၏၊ ၁၂၇၁ ခုနှစ် သီတင်းကျွတ်လက ပုံနှိပ်အပ်သော လုံးတော်ဆရာတော်၏ ပကိဏ္ဏကဝိသဇ္ဇနာ ကျမ်း ဒုတွဲ ၂၃၄၌လည်း “မိဂါရသည် ဒဟရပုတ္တကုမာရဟု ငယ်လှစွာသော လုလင်က မိခင်နို့ကို စို့သည်နှင့်တူစွာ အသေအချာပင် စို့သည်ဟု မှတ်ရာ၏”ဟု ဆိုသည်။

အချို့အယူအဆ။ ။ တချို့ကမူ ဤစကားကို သဒိသူပစာရစကားဟု ဆိုသည်၊ တကယ်စို့သည် မဟုတ်၊ သားအမိသရုပ်ပေါ်ရုံ သားမြတ်တည်ရှိရာ အင်္ကျီပေါ်မှ စို့ ဟန်ပြုသည်ဟု ယူကြ၏၊ ဘုရားရှင်နှင့် ရဟန်းရှင်လူပရိသတ်အလယ်မှာ ဖြစ်သော ကြောင့်လည်းကောင်း မိဂါရသူဌေးသည် ထိုအချိန် ဟိရိဩတ္တပ္ပနှင့် ပြည့်စုံသော သောတာပန်ဖြစ်သောကြောင့်လည်းကောင်း ဝိသာခါသည်လည်း ဟိရိ ဩတ္တပ္ပနှင့် ပြည့်စုံသော သောတာပန်ဖြစ်ကာ ကလေးမမွေးရသေးသော အရွယ်ရောက်ပြီး အမျိုး သမီးဖြစ်သောကြောင့်လည်းကောင်း အရွယ်ရောက်ပြီးသော အမျိုးသမီးကို သမီး အရင်းပင် ဖြစ်စေကာမူ ဤသို့ရှက်ဖွယ်အပြုအမူကို မပြုထိုက်သောကြောင့်လည်း ကောင်း ထိုယူဆချက်၂မျိုးတွင် နောက်ယူဆချက်သာ သင့်မည်ထင်သည်ဟုလည်း ဆိုကြ၏။

ငုံစုပ်ရာ ၁၁ ဌာန။ ။ ခံတွင်းဖြင့် ငုံစုပ်ရာ ဌာနသည် (၁) ဥုးထိပ်, (၂) နဖူး, (၃) မျက်စိ, (၄) နား, (၅) ပါး, (၆) နှုတ်ခမ်း, (၇) လည်ပင်း, (၈) တံဘက် အမြိတ်အဆာ(တံဘက်အနား), (၉) သားမြတ်, (၁၀) ပေါင်, (၁၁) အင်္ဂါဇာတ်အား ဖြင့် ၁၁ဌာန ရှိ၏၊ ထို၁၁ဌာနတွင် တစ်မျိုးမျိုး၌ ငုံစုပ်ခြင်း, ငုံစုပ်ဟန်ပြုခြင်းကို ပြု ကြသည်။ (ဓာတွတ္ထ စုဗိဓာတ်အဖွင့်)

...[စာမျက်နှာ- ၃၁၂]...

ဋ္ဌာနေ– အမေ၏အရာ၌။ ဌပေသိ– ထားပြီ။ တတော– မှ။ ပဋ္ဌာယ၊ မိဂါရမာတာ နာမ– မိဂါရမာတာမည်သည်။ ဇာတာ၊ ပစ္ဆာဘာဂေ– နောက်အဖို့၌။ (နောက် ပိုင်း၌)၊ ပုတ္တံ– သားကို။ လဘိတွာပိ– ၍လည်း။ အဿ– ထိုသား၏။ နာမံ– ကို။ မိဂါရောတိ– မိဂါရဟူ၍။ အကာသိ+

မဟာသေဋ္ဌိ– သည်။ သုဏှာယ– ၏။ ထနံ– ကို။ ဝိဿဇ္ဇေတွာ– လွှတ်၍။ ဂန္တွာ၊ ဘဂဝတော– ၏။ ဒွ ီသု– ၂ဖက်ကုန်သော။ ပါဒေသု– တို့၌။ သိရသာ– ဖြင့်။ နိပတိတွာ– ပျပ်ဝပ်၍။ ပါဒေ– တို့ကို။ ပါဏီဟိ– လက်တို့ဖြင့်။ ပရိသမ္ဗာဟန္တော စ– ထက်ဝန်း ကျင် ဆုတ်နယ်လျက်လည်းကောင်း။ မုခေန– ဖြင့်လည်း။ ပရိစုမ္ဗန္တော စ– ထက် ဝန်းကျင် စုပ်လျက်လည်းကောင်း။ “ဘန္တေ– ရား! အဟံ၊ မိဂါရော– တည်း။ ဘန္တေ! အဟံ၊ မိဂါရော၊ ”ဣတိ– သို့။ တိက္ခတ္တုံ၊ နာမံ– ကို။ သာဝေတွာ– ၍။ “ဘန္တေ! အဟံ၊ ဧတ္တကံ– ဤမျှအတိုင်းအရှည်ရှိသော။ ကာလံ– လုံး။ ယတ္ထ– အကြင်ပုဂ္ဂိုလ်၌။ ဝါ– အား။ ဒိန္နံ– သည်။ (သမာနံ)၊ မဟပ္ဖလံ– ၏။ ဣတိ– သို့။ န ဇာနာမိ နာမ– မသိခဲ့ လေစွ။ (မသိခဲ့မိလေခြင်း)၊ [နာမသဒ္ဒါ ဂရဟာအနက်၊] ဣဒါနိ စ– ၌ကား။ [စ–အနွယကား” ဟုလည်း ပေးနိုင်သည်၊] မေ– ၏။ ဝါ– သည်။ သုဏိသံ– ကို။ နိဿာယ– ၍။ ဉာတံ– သိအပ်ပါပြီ။ သဗ္ဗာ– သော။ အပါယဒုက္ခာ– အပါယ်ဆင်းရဲမှ။ မုတ္တော–လွတ်သည်။ အမှိ၊ မေ– ၏။ သုဏိသာ– သည်။ ဣမံ ဂေဟံ– သို့။ အာဂစ္ဆန္တီ– သော်။ မမ၊ အတ္ထာယ– အကျိုးငှာ။ ဟိတာယ– စီးပွားအလို့ငှာ။ သုခါယ– ချမ်းသာခြင်း ငှာ။ အာဂတာ– ရောက်လာပြီ။” ဣတိ၊ ဝတွာ၊ ဣမံ ဂါထံ၊ အာဟ၊ (ကိံ)၊ “သောဟံ၊ ပေ။ ဃရမာဂတာ”တိ– ၍။ (အာဟ)

သောဟံ အဇ္ဇ ပဇာနာမိ, ယတ္ထ ဒိန္နံ မဟပ္ဖလံ၊ အတ္ထာယ ဝတ မေ ဘဒ္ဒါ, သုဏိသာ ဃရမာဂတာ

(ဘန္တေ– မြတ်စွာဘုရား!) သော အဟံ– ထိုတပည့်တော်သည်။ ယတ္ထ– အကြင် ပုဂ္ဂိုလ်၌။ ဝါ– အား။ ဒိန္နံ– ပေးလှူအပ်သော ပစ္စည်းဝတ္ထုသည်။ ဝါ– ပေးလှူကြောင်း ဒါနစေတနာသည်။ မဟပ္ဖလံ– ကြီးကျယ်ဖွံ့ဖြိုး, များမြတ်သောအကျိုးရှိ၏။ (တံ– ထိုပုဂ္ဂိုလ်ကို၊) အဇ္ဇ– ယနေ့၌။ ဝါ– ယနေ့မှ။ ပဇာနာမိ– ကွဲပြားသေချာ, သိရပါ၏။ ဝတ– စင်စစ်။ [ဝတ ဧကန္တေန၊- ဓမ္မယော။] ဘဒ္ဒါ– ကောင်းသော။ ဝါ– ကောင်းခြင်း

...[စာမျက်နှာ- ၃၁၃]...

အင်္ဂါ, လက္ခဏာနှင့် ပြည့်စုံသော။ သုဏိသာ– ချွေးမအလိမ္မာ, ဝိသာခါသည်။ မေ– မိဂါရခေါ်, တပည့်တော်၏။ အတ္ထာယ– အကျိုးငှာ။ ဃရံ– အိမ်သို့။ အာဂတာ–ကံကောင်းထောက်၍, ရောက်လာခဲ့ပါပြီဘုရား

ဝိသာခါ– သည်။ ပုနဒိဝသတ္ထာယပိ– နောက်နေ့အကျိုးငှာလည်း။ သတ္ထာရံ၊ နိမန္တေသိ၊ အထ– ၌။ ပုနဒိဝသေပိ– ၌လည်း။ အဿာ– ထိုဝိသာခါ၏။ သသု– ယောက္ခမမိန်းမသည်။ သောတာပတ္တိဖလံ၊ ပတ္တာ၊ တတော၊ ပဋ္ဌာယ၊ တံ ဂေဟံ– သည်။ သာသနဿ– ဖို့။ ဝါ– အတွက်။ ဝိဝဋဒွါရံ– ဖွင့်ထားအပ်သောတံခါးရှိသည်။ ဝါ– တံခါးဖွင့်ထားသည်။ အဟောသိ၊ တတော– ထိုမှနောက်၌။ သေဋ္ဌိ၊ စိန္တေသိ၊ (ကိံ)၊ “မေ– အား။ သုဏိသာ– သည်။ ဗဟူပကာရာ– များသော ကျေးဇူးရှိ၏။ အဿာ– ထိုချွေးမဖို့။ ဝါ– အတွက်။ ပသန္နာကာရံ ပသန္နာကာရံ ပသန္နာကာရံ– ကြည်ညိုသူတို့ ပြုထိုက်သော ပြုဖွယ်ကိစ္စကို။ ကရိဿာမိ– အံ့။ ဧတိဿာ– ဤချွေးမ၏။ ဘာရိယံ– လေးသော။ ပသာဓနံ– တန်ဆာကို။ နိစ္စကာလံ– လုံး။ ပသာဓေတုံ– ဝတ်ဆင်ခြင်းငှာ။ န သက္ကာ၊ အဿာ– ဤချွေးမဖို့။ ဝါ– အတွက်။ သလ္လဟုကံ– ပေါ့ပါးသော။ ဒိဝါ စ– ၌လည်းကောင်း။ ရတ္တော စ– ၌လည်းကောင်း။ သဗ္ဗဣရိယာပထေသု– အလုံးစုံသော ဣရိယာပုထ်တို့၌။ ပသာဓနယောဂ္ဂံ– တန်ဆာဆင်ခြင်းငှာ လျောက်ပတ်သော၊

ပသန္နာကာရံ။ ။ ကာတဗ္ဗောတိ ကာရော၊ ပသန္နေဟိ+ကာရော ပသန္နာကာရော-ကြည်ညိုသူတို့ ပြုထိုက်သော ပြုဖွယ်ကိစ္စ၊ “ပသန္နကာရံ”ဟု ဖြစ်သင့်လျက် ဝါစာသိ လိဋ္ဌအကျိုးငှာ ဒီဃပြုထားသည်(ပါရာဘာ- ၂, ၇၂)၊ (တစ်နည်း) ပသီဒိံသူတိ ပသန္နာ၊ အာဒရံ ကရဏံ အာကာရော၊ ပသန္နေဟိ+ကတ္တဗ္ဗော+အာကာရော ပသန္နာကာရော-ကြည်ညိုသူတို့ ပြုအပ်သော အရိုအသေပြုခြင်း(မအူပါရာနိ- ၂, ၃၉၈၊ ပါရာဂံသစ်- ၂, ၃၂၂)။ [ပသန္နာကာရန္တိ ပသန္နေဟိ ကာတဗ္ဗကိစ္စံ(သာရတ္ထ၊၂၊၃၃၂၊ သံဋီ- ၁, ၁၅၉)၊ ပသန္နာကာရန္တိ ပသန္နေဟိ ကာတဗ္ဗံ သက္ကာရံ(သာရတ္ထ၊၁၊၄၁၃၊ သီဋီသစ်၊၂၊၁၇၀၊ သံဋီ- ၁၇၄)။]

ဝိဓာန်။ ။ ထို၌ “ကာရော}ဂဘေဒေ သက္ကာရေ, ကာရာ တု ဗန္ဓနာလယေ(ဓာန်- ၁၀၁၁)”ဂါထာလာ ကာရသဒ္ဒါ၏ အနက်တို့တွင် သက္ကာရအနက်ဟော ယူ၍ “ပသန္နာနံ+ကာရော ပသန္နကာရော- ကြည်ညိုသူတို့၏ လုပ်ဆောင်မှု”ဟု ပြု၍ န္န၌ ရဿ ဖြင့် ရှိစေလိုသည်။

...[စာမျက်နှာ- ၃၁၄]...

ပသာဓနံ– ကို။ ကာရဿောမိ– ပြုစေအံ့။” ဣတိ– ဤသို့ ကြံ၍။ သတသဟဿဂ္ဃနကံ– တစ်သိန်းတန်သော။ ဃနမဋ္ဌကံ– တခဲနက် ပြေပြစ်ချောညက်သော။ ပသာဓနံ နာမ– တန်ဆာမည်သည်ကို။ ကာရေတွာ၊ တသ္မိံ– ထိုတန်ဆာသည်။ နိဋ္ဌိတေ– သော်။ ဗုဒ္ဓပ္ပမုခံ၊ ဘိက္ခုသံဃံ၊ နိမန္တေတွာ၊ သက္ကစ္စံ၊ ဘောဇေတွာ၊ ဝိသာခံ၊ သောဠသဟိ– ၁၆လုံးကုန်သော။ ဂန္ဓောဒကဃဋေဟိ– နံ့သာရေအိုးတို့ဖြင့်။ နှာပေတွာ– စေ၍။ သတ္ထု– ၏။ သမ္မုခေ– မျက်မှောက်တော်၌။ ဌပေတွာ– ၍။ ပသာဓေတွာ– တန်ဆာဆင်စေ၍။ သတ္ထာရံ၊ ဝန္ဒာပေသိ– စေပြီ။ သတ္ထာ၊ အနုမောဒနံ၊ ကတွာ၊ ဝိဟာရမေဝ၊ ဂတော၊ ဝိသာခါပိ– သည်လည်း။ တတော– မှ။ ပဋ္ဌာယ၊ ဒါနာဒီနိ– ဒါနအစရှိကုန်သော။ ပုညာနိ– တို့ကို။ ကရောန္တီ– လျက်။ သတ္ထု၊ သန္တိကာ– မှ။ အဋ္ဌ– ၈မျိုးကုန်သော။ ဝရေ– ဆုတို့ကို။ လဘိတွာ၊ ဂဂနတလေ– ကောင်းကင် ပြင်၌။ စန္ဒလေခါ ဝိယ– လအရေးကဲ့သို့။ ပညာယမာနာ– လျက်။ ပုတ္တဓီတာဟိ– တို့ဖြင့်။ ဝုဍ္ဎိံ– ကြီးပွားခြင်းသို့။ ပါပုဏိ၊ ကိရ– ချဲ့။ တဿာ– ထိုဝိသာခါ၏။ ဒသ– ကုန်သော။ ပုတ္တာ– တို့သည်လည်းကောင်း။ ဒသ– ကုန်သော။ ဓီတရော စ– တို့ သည်ကောင်း။ အဟေသုံ– ရှိကုန်ပြီ။ တေသု– ထိုသားသမီးတို့တွင်။ ဧကေကဿ–တစ်ယောက်တစ်ယောက်၏။ ဝါ–မှာ။ ဒသ ဒသ– ဆယ်ယောက်စီ ဆယ်ယောက် စီ ဖြစ်ကုန်သော။ ပုတ္တာ– တို့သည်ကောင်း။ ဒသ ဒသ– ကုန်သော။ ဓီတရော– တို့သည်ကောင်း။ အဟေသုံ၊ တေသု တေသုပိ– ထိုထိုသားသမီးတို့တွင်လည်း။ ဧကေကဿ၊ ဒသ ဒဿ၊ ပုတ္တာ၊ ဒသ ဒဿ၊ ဓီတရော စ– တို့သည်ကောင်း။ (အဟေသုံ)၊ ဣတိ ဧဝံ– သို့လျှင်။ အဿာ– ထိုဝိသာခါ၏။ ပုတ္တနတ္တပနတ္တသန္တာနဝသေန– သားသမီးမြေးမြစ်တို့ အစဉ်၏ အစွမ်းဖြင့်။ ပဝတ္တာနိ– ကုန်သော။ ဝီသာဓိကာနိ– သားသမီးနှစ်ဆယ်ဖြင့် ပိုလွန်ကုန်သော။ စတ္တာရိ သတာနိ– မြေးလေး ရာတို့သည်လည်းကောင်း။ အဋ္ဌ စ ပါဏသဟဿာနိ– ရှစ်ထောင်သော သက်ရှိ ထင်ရှားဖြစ်သောမြစ်ပုဂ္ဂိုလ်တို့သည်လည်းကောင်း။ [ဝီသာဓိကာနိ စတ္တာရိ သတာနိ အဋ္ဌ စ ပါဏ သဟဿာနိ– ရှစ်ထောင်လေးရာနှစ်ဆယ်သော သက်ရှိထင် ရှားသား သမီး မြေးမြစ်ပုဂ္ဂိုလ်တို့သည်၊] အဟေသုံ၊ တေန– ကြောင့်။ ပေါရာဏာ၊ အာဟု၊ (ကိံ)၊ “ဝိသာခါ၊ ပေ။ သုပါကဋာ”တိ– ၍။ (အာဟု)

...[စာမျက်နှာ- ၃၁၅]...

ဝိသာခါ ဝီသတိ ပုတ္တာ, နတ္တာ စ စတုရော သတာ၊ ပနတ္တာ အဋ္ဌသဟဿာ, ဇမ္ဗုဒီပေ သုပါကဋာ

(ဝိသာခါယ– ဝိသာခါ၏။ ဝါ– မှာ၊) ပုတ္တာ– သားသမီးတို့သည်။ ဝီသတိ– ၂၀ သည်။ (အဟေသုံ– ရှိကုန်ပြီ၊) နတ္တာ စ– မြေးတို့သည်ကား။ စတုရော– ၄လီကုန်သော။ သတာ– အရာတို့သည်။ (တစ်နည်း) စတုရော သတာ– ၄၀၀တို့သည်။ (အဟေသုံ)၊ ပနတ္တာ စ– မြစ်တို့သည်ကား။ အဋ္ဌသဟဿာ– ရှစ်ထောင်တို့သည်။ (အဟေသုံ၊ ဣတိ– ဤသို့၊) ဝိသာခါ– ဝိသာခါသည်။ ဇမ္ဗုဒီပေ– ဇမ္ဗူဒိပ်၌။ သုပါကဋာ– အလွန်ထင်ရှား, ကျော်ကြားလေပြီ။

ဝိသာခါ။ ။ “အတ္ထဝသေန ဝိဘတ္တိပရိဏာမော =အနက်၏အစွမ်းဖြင့် ဝိဘတ် ပြောင်းနိုင်၏(အံဋီ- ၃, ၂၈၄၊ ရူ- ၈)”နှင့်အညီ “ဝိသာခါယ”ဟု ပြင်ပေးသည်၊ သိလေသ နည်းစသည်အရ ပထမာဝိဘတ်ကို သုပါကဋာ၌ စပ်ခိုက်ကတ္တားအနက်, ပုတ္တာ, နတ္တာ, ပနတ္တာတို့၌ စပ်ခိုက် သာမီအနက် ယူ၍ “ဝိသာခါ- ၏၊ ပုတ္တာ- တို့သည်၊ အဟေသုံ” ဟုလည်း ပေးနိုင်သည်၊ “ဝိဝိဓာ ဗဟုကာ+ပုတ္တနတ္တပနတ္တာဒိကာ သာခါ ဧတိဿာတိ ဝိသာခါ- များသော သားသမီးမြေးမြစ်စသော အခက်အလက်ရှိသော ဝိသာခါအမျိုး သမီး(ဓာန်ဋီ- ၄၃ရ၊ ပါစိယော- ၅၈၂)၊ ဝိသိဋ္ဌာ+သာခါ ဝိသာခါ- ထူးခြားသောသစ် ကိုင်း၊ ဝိသာခါ ဝိယာတိ ဝိသာခါ- ထူးခြားသော သစ်ကိုင်းပမာ ထူးခြားတင့်တယ် သော ဝိသာခါအမျိုးသမီး(မဟာသု- ၁, ၁၈၃)”ဟု ပြုပါ။

ဇမ္ဗုဒီပေ။ ။ ဇလမဇ္ဈေ ဒိပ္ပတိတီ ဒီပေါ၊[ဒီပ+ဏ၊] ဒွိဓာ ဝါ အာပေါ ဧတ္ထ သန္ဒတီတိ ဒိပေါ၊ သောယေဝ ဒီပေါ(သီဋီသစ်၊၁၊၂၈)၊ နောက်နည်း၌ “ဒွိ+အာပ”ဟု ပကတိ ပြုပြီးနောက် ဝီသတိဒသေသု ဗာ ဒွိဿ တု၌ တုသဒ္ဒါဖြင့်သော်လည်းကောင်း, တိယေ ဒုတာပိ စ၌ စသဒ္ဒါဖြင့်သော်လည်းကောင်း ဒွိကို ဒိပြု၊ နောက်အာကို ချေ၍ “ဒိပေါ”ဟု ဖြစ်၏၊ ထိုနောက် “ဒိပေါယေဝ ဒီပေါ”ဟု ဆက်၊ သွတ္ထ၌ အပစ္စည်းသက်၊ အပစ္စည်း ကြောင့် ဣကို ဒီဃပြု။ [ဒွီသု+ဂတာ အာပါတြ အစ်, အာဒိဿ အတော ဤ စ၊- ထောမ။] ထို့ပြင် “ဒွီဟိ ဘာဂေဟိ+အာပေါ ဂတော ဧတ္ထာတိ ဒီပေါ(ဒီဋီ၊၂၊၁၄၆)၊ ဒွိဓာ +အာပေါ ဂတော ဧတ္ထာတိ ဒီပေါ(ဒီဋီ- ၃, ၂၄)၊ ဒွိဓာ+ဂတာနိ အာပါနိ အသ္မိံ ဟေတုဘူတေတိ ဒီပေါ(ဓာန်ဋီ- ၆၆၄)၊ ဒွိဂ္ဂတာ+အာပါ အတြာတိ ဒီပေါ၊...သမာသန္တော အ(အမရဋီ- ၁၀, ၈)”ဟူသော ဝိဂြိုဟ်များလည်း ရှိသေး၏၊ ဤဝိဂြိုဟ်များအလိုမူ

...[စာမျက်နှာ- ၃၁၆]...

အာယု– သည်။ ဝီသဝဿသတံ– ၁၂၀၇ှိသည်။ အဟောသိ၊ သီသေ– ၌။ ဧကမ္ပိ– တစ်ခုလည်းဖြစ်သော။ ပလိတံ နာမ– ဖြူသော ဆံပင်မည်သည်။ န+ အဟောသိ၊ နိစ္စံ– အမြဲ။ သောဠသဝဿုဒ္ဒေသိကာ ဝိယ– ၁၆နှစ်ရှိပြီဟု ညွှန်ပြ ထိုက်သော အမျိုးသမီးသည်ကဲ့သို့။ ဝါ– ၁၆နှစ်ရှိသော အမျိုးသမီးသည်ကဲ့သို့။ အဟောသိ၊ ပုတ္တနတ္တပနတ္တပရိဝါရံ– သား,သမီး,မြေး,မြစ်တို့သည် ခြံရံအပ်လျက်။ ဝါ– သား,သမီး,မြေး,မြစ်တို့ဖြင့် ခြံရံလျက်။ ဝိဟာရံ– သို့။ ဂစ္ဆန္တိံ– သော။ တံ– ထိုဝိ သာခါကို။ ဒိသွာ၊ “ဧတ္ထ– ဤသွားနေသူတို့တွင်။ ဝိသာခါ– သည်။ ကတမာ– နည်း?” ဣတိ– သို့။ ပရိပုစ္ဆိတာရော– မေးမြန်းသူတို့သည်။ ဟောန္တိ– ရှိကုန်၏။ ယေ– အကြင် သူတို့သည်။ နံ– ထိုဝိသာခါကို။ ဂစ္ဆန္တိံ– စဉ်။ ဝါ– သည်ကို။ ပဿန္တိ။ “ဣဒါနိ– ၌။ ထောကံ– အနည်းငယ်။ (ဖြည်းဖြည်း)၊ ဂစ္ဆတု– သွားပါစေ။ နော– တို့၏။ အယျာ–အရှင်မသည်။ ဂစ္ဆမာနာဝ– သွားနေစဉ်ပင်။ သောဘတိ– တင့်တယ်၏။” ဣတိ– သို့။ စိန္တေန္တိ။ ယေ– တို့သည်။ နံ– ထိုဝိသာခါကို။ ဌိတံ– ရပ်နေစဉ်။ ဝါ– ကို။ (ပဿန္တိ။ “ဣဒါနိ– ၌။ ထောကံ– ငယ်။ တိဋ္ဌတု– ရပ်ပါစေ။ နော– တို့၏။ အယျာ– သည်။ ဌိတာဝ– စဉ်ပင်။ သောဘတိ– ၏။” ဣတိ– သို့။ စိန္တေန္တိ၊) (ယေ၊ နံ) နိသိန္နံ– စဉ်။ ဝါ– ကို။ (ပဿန္တိ။ “ဣဒါနိ၊ ထောကံ– ငယ်။ နိသီဒတု– ထိုင်ပါစေ။ နော– တို့၏။ အယျာ– သည်။ နိသိန္နာဝ– စဉ်ပင်။ သောဘတိ– ၏။” ဣတိ၊ စိန္တေန္တိ၊) (ယေ၊ နံ) နိပန္နံ– စဉ်။ ဝါ– ကို။ (ပဿန္တိ။ “ဣဒါနိ၊ ထောကံ၊ နိပဇ္ဇတု၊ နိပန္နာဝ– ပင်။ နော၊ အယျာ၊ သောဘတိ” ဣတိ၊ စိန္တေန္တိ၊) ဣတိ– သို့လျှင်။ သာ– ထိုဝိသာခါသည်။ “စတူသု– ၄မျိုးကုန်သော။ ဣရိယာပထေသု– တို့၌။ အသုကဣရိယာပထေန နာမ– ဤမည်သော ဣရိယာပုထ်ဖြင့်။ န သောဘတိ– မတင့်တယ်။” ဣတိ– သို့။ ဝတ္တဗ္ဗာ–သမာသ်ပုဒ်တည်း။ “ဒွိ+အာပ”ဟု ပကတိပြုပြီးနောက် အာပသဒ္ဒါ မနောဂဏာဒိ ဂိုဏ်းဖြစ်သဖြင့် ယင်းဂိုဏ်းကိုဖျက်ရန် သမာသ်အဆုံးကို။ အ-ပြု။ ဒွိကို ဒိပြု, နောက် အာချေ, ဣကို ဒီဃပြု။ ထိုနောက် “ဇမ္ဗုယာ+ပညာတော ပါကဋော+ဒီပေါတိ ဇမ္ဗုဒီပေါ (အံ၊ဋ္ဌ၊ ၁၊ ၃၇၇)၊ ဇမ္ဗုယာ+လက္ခိတော, ကပ္ပဋ္ဌာယိတာဒိပ္ပဘာဝေန ဝါ တပ္ပဓာနော+ဒီပေါတိ ဇမ္ဗုဒီပေါ (ဓာန်ဋီ-၁၈၃)”ဟု ဆက်ပြုပါ၊ ဓာန်ဋီနောက်နည်းအလို “ဇမ္ဗု+ပဓာနံ ဧတ္ထာတိ ဇမ္ဗုပ္ပဓာနော၊ ဇမ္ဗုပ္ပဓာနော+ဒီပေါ ဇမ္ဗုဒီပေါ (သပြေပင်ပြ ဋ္ဌာန်းခြင်းရှိသောကျွန်း)”ဟု ပြုပါ

...[စာမျက်နှာ- ၃၁၇]...

ပြောထိုက်သည်။ န ဟောတိ။ ပန– သည်သာမကသေး။ ပဉ္စန္နံ– ၅စီးကုန်သော။ ဟတ္ထီနံ– တို့၏။ ဗလံ– အားအစွမ်းကို။ ဓာရေတိ– ဆောင်၏။ ရာဇာ– သည်။ “ဝိသာခါ– သည်။ ပဉ္စန္နံ– ကုန်သော။ ဟတ္ထီနံ– တို့၏။ ဗလံ– ကို။ ဓာရေတိ ကိရ– တဲ့။” ဣတိ– သို့။ သုတွာ၊ တဿာ– ထိုဝိသာခါ၏။ ဝိဟာရံ– သို့။ ဂန္တွာ၊ ဓမ္မံ၊ သုတွာ၊ အာဂမနဝေလာယ– ပြန်လာချိန်၌။ ထာမံ– အားအစွမ်းကို။ ဝီမံသိတုကာမော–စုံစမ်းလိုသည်။ (ဟုတွာ) ဟတ္ထိံ– ကို။ ဝိဿဇ္ဇာပေသိ– လွှတ်စေပြီ။ သော– ထို ဆင်သည်။ သောဏ္ဍံ– နှာမောင်းကို။ ဥက္ခိပိတွာ– မြှောက်၍။ ဝိသာခါဘိမုခေါ–ဝိသာခါသို့ ရှေးရှုသည်။ (ဟုတွာ)၊ အဂမာသိ၊ တဿာ– ထိုဝိသာခါ၏။ ပရိဝါရိတ္ထိယော– အခြံအရံအမျိုးသမီးဖြစ်ကုန်သော။ ပဉ္စသတာ– ကုန်သော။ ဧကစ္စာ–အချို့သော အမျိုးသမီးတို့သည်။ ပလာယိံသု– ပြေးကုန်ပြီ။ ဧကစ္စာ– တို့သည်။ ပရိဿဇ္ဇိတွာ– စွန့်၍။ န (ပလာယိံသု)– မပြေးကုန်။ “ဣဒံ– ဤဟာသည်။ ကိံ–နည်း?” ဣတိ– သို့။ ဝုတ္တေ– သော်။ “အယျေ– အရှင်မ! ရာဇာ– သည်။ တေ– ၏။ ဗလံ– ကို။ ဝီမံသိတုကာမော– သည်။ (ဟုတွာ)၊ ဟတ္ထိံ– ကို။ ဝိဿဇ္ဇာပေသိ ကိရ– လွှတ်စေသတဲ့။” ဣတိ– သို့။ ဝဒိံသု၊ ဝိသာခါ– သည်။ ဣမံ– ဤဆင်ကို။ ဒိသွာ၊ “ပလာယိတေန– ပြေးခြင်းဖြင့်။ ကိံ– ဘာအကျိုးရှိအံ့နည်း။ ကထံ– အဘယ်သို့လျှင်။ တံ– ထိုဆင်ကို။ ဂဏှိဿာမိ နု ခေါ– ဖမ်းယူရအံ့နည်း။” ဣတိ– သို့။ စိန္တေတွာ– ၍။ “တံ– ထိုဆင်ကို။ ဒဠှံ– မြဲမြံစွာ။ သစေ ဂဏှိဿာမိ– အံ့။ (ဧဝံ သတိ)၊ ဝိနဿေယျ– ပျက်စီးရာ၏။” ဣတိ– ဤသို့ ကြံ၍။ ဒွီဟိ– ၂ချောင်းကုန်သော။ အင်္ဂုလီဟိ– လက် ချောင်းတို့ဖြင့်။ သောဏ္ဍာယ– နှာမောင်း၌။ ဝါ– နှာမေင်းကို။ ဂဟေတွာ– ဆွဲယူ၍၊

န ပရိဿဇ္ဇိတွာ။ ။ ဤနေရာ၌ “ ဧကစ္စာ န ပရိစ္စဇိတွာ(သီမူ)”ဟုလည်းကောင်း “ဧကစ္စာ န ပရိဿဇ္ဇိတွာ(ဆဋ္ဌမူ)”ဟုလည်းကောင်း ရှိ၏၊ “ဧကစ္စာ ပန ပရိဿဇ္ဇိတွာ” ဟုရှိလျှင် ယုတ္တိတန်ကြောင်းကို မဟာဗု- ၆, ၂, ၂၇၉၌ ဆို၍ “ဧကစ္စာ ပန- တို့သည်ကား၊ ပရိဿဇ္ဇတွာ- ဝိုင်းဝန်းဖက်ကြ၍”ဟု ပေးစေလို၏၊ သို့သော် ပရိဿဇ္ဇိတွာ၌ သဇ္ဇဓာတ် သည် ပွေ့ဖက်ခြင်းအနက်ကို မဟော၊ သဇဓာတ်ကသာ အာလင်္ဂန(ဖက်ခြင်း)အနက်ကို ဟောရကား မဟာဗုအတိုင်း ပြင်လျှင်လည်း “ပရိဿဇိတွာ(ပွေ့ဖက်၍)”ဟု ရှိမှ သင့်မည်၊ မိမိကား “ဧကစ္စာ န ပရိဿဇ္ဇိတွာ”ကို ဗျတိရေကဝါကျ ယူ၍ ပေးခဲ့သည်၊ “ပရိဿဇ္ဇိတွာ”နောင် ပုဒ်မအမှတ်အသား ရှိသင့်သည်။

...[စာမျက်နှာ- ၃၁၈]...

ပဋိပဏာမေသိ– နောက်သို့ ညွတ်စေ (ဆုတ်စေ) ပြီ။ ဝါ– ပြန်တွန်းလိုက်ပြီ။ ဟတ္ထီ– သည်။ အတ္တာနံ– ကို။ သန္ဓာရေတွာ– ကောင်းစွာဆောင်၍။ ဌာတုံ– ရပ်တည်ခြင်း ငှာ။ န+အသက္ခိ၊ ရာဇင်္ဂဏေ– ၌။ ဥက္ကုဋိကော– ဆောင့်ကြောင့်ထိုင်ခြင်းရှိသည်။ ဟုတွာ၊ ပတိတော– လဲကျပြီ။ မဟာဇနော၊ သာဓုကာရံ– သာဓုဟု ပြုအပ်သော အသံကို။ ဝါ– သာဓုသံကို။ အဒါသိ၊ သပရိဝါရာ– အခြံအရံနှင့် တကွဖြစ်သော။ သာပိ– ထိုဝိသာခါသည်လည်း။ သောတ္ထိနာ– ဖြင့်။ ဂေဟံ၊ အဂမာသိ။

တေန ခေါ ပန သမယေန– ၌။ သာဝတ္ထိယံ– ၌။ မိဂါရမာတာ– မိဂါရသူဌေး၏ အမေအရာ၌တည်သော။ ဝိသာခါ– သည်။ ဗဟုပုတ္တာ– များသော သားသမီးရှိ သည်။ ဗဟုနတ္တာ– များသောမြေးရှိသည်။ အရောဂပုတ္တာ– ရောဂါမရှိသော သား သမီးရှိသည်။ (ကျန်းမာသော သားသမီးရှိသည်)၊ အရောဂနတ္တာ– ရောဂါ မရှိသောမြေးရှိသည်။ အဘိမင်္ဂလသမ္မတာ– အလွန်မင်္ဂလာရှိ၏ဟု သမုတ်အပ် သည်။ ဟောတိ။ တာဝတကေသု– ထိုမျှအတိုင်းအရှည်ရှိကုန်သော။ ပုတ္တနတ္တေသု– သား,သမီး,မြေးတို့တွင်။ ဧကောပိ– သည်လည်း။ အန္တရာ– အကြား၌။ မရဏံ– သို့။ ပတ္တော နာမ– ရောက်သူမည်သည်။ န+အဟောသိ၊ သာဝတ္ထိဝါသိနောဿာဝတ္ထိမြို့၌ နေသူတို့သည်။ ဝါ– သာဝတ္ထိမြို့သူမြို့သားတို့သည်။ မင်္ဂလေသု– မင်္ဂလာရှိကုန်သော။ ဆဏေသု– ပွဲသဘင်တို့၌။ ဝိသာခံ– ကို။ ပဌမံ– စွာ။ နိမန္တေတွာ–

ဥက္ကုဋိကော။ ။ ဥဒ္ဓံ+ဧကာ ကောဋိ ဣမိဿာ ဂမနာယာတိ ဥက္ကုဋိကာ- အထက် ၌ တစ်ဖက်စွန်းရှိသော သွားခြင်း၊ [“ဥ+ကောဋိ+သမာသန္တ က၊ ဩကို ဥပြု၊ ကဒွေ ဘော်လာ၊ -ပါစိယော- ၁၃၄။] “ဥက္ခိပိတွာ ကုဋနံ ဂမနံ ဥက္ကုဋိကာ (ကင်္ခါမဟာဋီ- ၄, ၃၃၆)၊ (တစ်နည်း) ဥဒ္ဓံ ကုဋတိ သင်္ကုစတိ ဧတာယာတိ ဥက္ကုဋိကာ၊ [ဥ+ကုဋ+ဏွု၊- ဝိဓာန်၊] ဤဝိဂြိုဟ်များအရ အထက်၌ အစွန်းတစ်ဖက်ရှိသောသွားခြင်း (ဖဝါးစွန်း နင်း၍ သွားခြင်း)ကို “ဥက္ကုဋိကာ”ဟု ခေါ်၏၊ ဆောင့်ကြောင့်ထိုင်သောအခါ ဒူး အစွန်းက အထက်၌ ရှိရကား ဆောင့်ကြောင့်ထိုင်ခြင်းကိုလည်း “ဥက္ကုဋိကာ”ဟု ဆိုနိုင်သည်၊ ထိုနောင် “ဥက္ကုဋိကာ+အဿ အတ္ထီတိ ဥက္ကုဋိကော- ဆောင့်ကြောင့် ထိုင်ခြင်းရှိသူ”ဟု အဿတ္ထိဆက်ပါ၊ (တစ်နည်း) “ဇာနုဥုရုမူလာနံ ဥက္ကုဋေတိ ကောဋိလျံ ကရောတီတိ ဥက္ကုဋိကော၊ [ဥ+ကုဋ+ကိက၊ -သာဓာန်- ၁, ၄၁၂၊]”ဟုသော်လည်း ကိတ်ဝိဂြိုဟ် ပြုပါ။]

...[စာမျက်နှာ- ၃၁၉]...

၍။ ဘောဇေန္တိ– စားစေကုန်၏။ ဝါ– ကျွေးမွေးကုန်၏။ အထ– ၌။ ဧကသ္မိံ– သော။ ဥဿဝဒိဝသေ– ပွဲနေ့၌။ မဏ္ဍိတပသာဓိတေ– အပြင်တန်ဆာတို့ဖြင့်လည်း ပြင်ဆင်အပ်, အတွင်း၌လည်း ပြင်ဆင်အပ်သော။ ဝါ– အပြင်တန်ဆာတို့ဖြင့် ပြင် ဆင်ခြင်း, အတွင်း၌ ပြင်ဆင်ခြင်းရှိသော။ မဟာဇနေ– များစွာသော လူအပေါင်း သည်။ (လူအများသည်)၊ ဓမ္မဿဝနာယ– ငှာ။ ဝိဟာရံ– သို့။ ဂစ္ဆန္တေ– သော်။ ဝိဿာခါပိ– သည်။ နိမန္တိတဋ္ဌာနေ– ဖိတ်မံအပ်သောနေရာ၌။ ဘုဉ္ဇိတွာ– ၍။ မဟာလတာပသာဓနံ– ကို။ ပသာဓေတွာ– ၍။ မဟာဇနေန၊ သဒ္ဓိံ၊ ဝိဟာရံ၊ ဂန္တွာ၊ အာဘရဏာနိ– တန်ဆာတို့ကို။ ဩမုဉ္စိတွာ– ချွတ်၍။ ဥတ္တရာသင်္ဂေန– အပေါ်ရုံဖြင့်။ ဘဏ္ဍိကံ– ဘဏ္ဍာထုပ်ကို။ ဗန္ဓိတွာ– ဖွဲ့တုတ်၍။ ဒါသိယာ– အား။ အဒါသိ၊ ယံ–အကြင်စကားကို။ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ၊ (ကိံ)၊ “တေန၊ ပေ။ ဂဏှာဟီ”တိ– ဟူ၍။ (ဝုတ္တံ) [တေန ခေါ ပန သမယေန– ၌။ သာဝတ္ထိယံ– ၌။ ဥဿဝေါ– ပွဲသည်။ ဟောတိ။ မနုဿာ– တို့သည်။ အလင်္ကတပဋိယတ္တာ– တန်ဆာဆင်ခြင်းဖြင့် ပြင်ဆင်အပ် ကုန်သည်။ (အလှပြင်အပ်ကုန်သည်)၊ (ဟုတွာ)၊ အာရာမံ– သို့။ ဂစ္ဆန္တိ– ကုန်၏၊

မဏ္ဍိတပသာဓိတေ။ ။ အဝတ်စသော ပြင်ပအလှပြင်ပစ္စည်းဖြင့် တန်ဆာဆင် ခြင်းကို မဏ္ဍန, ကိုယ်တွင်း၌ဖြစ်သော ဆံပင်စသည် အလှပြုပြင်ခြင်းကို ပသာဓနဟု ခေါ်သည်၊ မဏ္ဍီယတေတိ မဏ္ဍိတော- အပြင်တန်ဆာတို့ဖြင့် ပြင်ဆင်အပ်သူ၊ ပသာ- ဓီယတေတိ ပသာဓိတော- အတွင်း၌ ပြင်ဆင်အပ်သူ၊ မဏ္ဍိတော စ+သော+ပသာ- ဓိတော စာတိ မဏ္ဍိတပသာဓိတော- အပြင်တန်ဆာတို့ဖြင့်လည်း ပြင်ဆင်အပ်, အတွင်း ၌လည်း ပြင်ဆင်အပ်သော”ဟု ပြု(ပါရာဘာ- ၄, ၅၈၉၊ မအူပါရာနိ- ၄, ၃၇၉)၊ (တစ်နည်း) “မဏ္ဍနံ မဏ္ဍိတံ- အပြင်တန်ဆာတို့ဖြင့် ပြင်ဆင်ခြင်း၊ ပသာဓနံ ပသာဓိတံ-အတွင်း၌ ပြင်ဆင်ခြင်း၊ မဏ္ဍိတံ စ+ပသာဓိတံ စ မဏ္ဍိတပသာဓိတံ၊ မဏ္ဍိတပသာဓိတံ +အဿ အတ္ထီတိ မဏ္ဍိတပသာဓိတော- အပြင်တန်ဆာတို့ဖြင့်လည်း ပြင်ဆင်ခြင်း, အတွင်း၌လည်း ပြင်ဆင်ခြင်းရှိသော လူအများ”ဟု ပြုပါ။ [မဏ္ဍိတပသာဓိတောတိ ဧတ္ထ ဗာဟိရူပကရဏေန အလင်္ကရဏံ မဏ္ဍနံ၊ အဇ္ဈတ္တိကာနံ ကေသာဒီနံယေဝ သဏ္ဌပနံ ပသာဓနံ၊- သာရတ္ထ၊၂၊၃၂၆။]

အလင်္ကတတပဋိယတ္တာ။ ။ “အလင်္ကတတပဋိယတ္တ အလင်္ကတတပဋိယတ္တ အလင်္ကတတပဋိယတ္တန္တိ အလင်္ကတကရဏဝသေန သဗ္ဗသဇ္ဇိတံ(သာရတ္ထ၊၁၊၁၃၃)”ကို ကြည့်၍ “အလင်္ကရဏံ အလင်္ကတံ-

...[စာမျက်နှာ- ၃၂၀]...

မိဂါရမာတာ– မည်သော။ ဝိသာခါပိ– သည်လည်း။ အလင်္ကတပဋိယတ္တာ– သည်။ (ဟုတွာ) ဝိဟာရံ– သို့။ ဂစ္ဆတိ၊ အထ ခေါ– ၌။ မိဂါရမာတာ– မည်သော။ ဝိသာခါ– သည်။ အာဘရဏာနိ– တန်ဆာတို့ကို။ ဩမုဉ္စိတွာ– ချွတ်၍။ ဥတ္တရာသင်္ဂေန–ဖြင့်။ ဘဏ္ဍိကံ– ကို။ ဗန္ဓိတွာ– ၍။ ဒါသိယာ– အား။] ဇေ– ကျွန်မ။ ဟန္ဒ– ရော့။ ဣမံ ဘဏ္ဍိကံ– ကို။ ဂဏှာဟိ– ယူထားလော။” ဣတိ– ဤသို့ ပြော၍။ အဒါသိ။] ကိရ– ချဲ့။ သာ– ထိုဝိသာခါသည်။ ဝိဟာရံ– သို့။ ဂစ္ဆန္တီ– စဉ်။ စိန္တေသိ၊ (ကိံ)၊ “ဧဝရူပံ– သော။ မဟဂ္ဃံ– များသောအဖိုးရှိသော။ (တန်ဖိုးကြီးသော)၊ ပသာဓနံ– ကို။ သီသေ– ၌။ ပဋိမုက္ကံ– ဝတ်ထားအပ်သည်။ (သမာနံ– လျက်၊) ယာဝပါဒပိဋ္ဌိံ–ခြေဖမိုးတိုင်အောင်။ အလင်္ကာရံ– ကို။ အလင်္ကရိတွာ– ၍။ ဝိဟာရံ– သို့။ ပဝိသိတုံ–ငှာ။ အယုတ္တံ– မသင့်။” ဣတိ– ဤသို့ ကြံပြီ။ ဣတိ– ဤသို့ကြံ၍။ [ဣတိတစ်လုံး အကျေကြံ၊] နံ– ထိုတန်ဆာကို။ ဩမုဉ္စိတွာ– ၍။ ဘဏ္ဍိကံ– ကို။ ကတွာ– ၍။ အတ္တနော– ၏။ ပုညေနေဝ– ကြောင့်ပင်။ နိဗ္ဗတ္တာယ– သော။ ပဉ္စဟတ္ထိထာမဓရာယ– ဆင်ပြောင်ငါးစီး၏ အားကို ဆောင်သော။ ဒါသိယာ– ၏။ ဟတ္ထေ၊ အဒါသိ၊ သာ ဧဝ– ထိုကျွန်မသည်သာ။ တံ– ထိုတန်ဆာကို။ ဂဏှိတုံ၊ သက္ကောတိ ကိရ– စွမ်းနိုင်သတဲ့။ တေန– ကြောင့်။ နံ– ထိုကျွန်မကို။ အာဟ၊ (ကိံ)၊ “အမ္မ– အမိ! ဣမံ ပသာဓနံ– ကို။ ဂဏှ– လော။ သတ္ထုသန္တိကာ– မြတ်စွာဘုရား၏ အထံတော်မှ။ နိဝတ္တနကာလေ– ပြန်လာရာအခါ၌။ နံ– ထိုတန်ဆာကို။ ပသာဓေဿာမိ– ဝတ် ဆင်တော့မည်။” ဣတိ– ဤသို့ ပြောပြီ။ ပန– ဆက်။ တံ– ထိုတန်ဆာကို။ ဒတွာ၊ ဃနမဋ္ဌကံ– တခဲနက် ပြေပြစ်ချောညက်သော။ ပသာဓနံ– ကို။ ပသာဓေတွာ– ဝတ်ဆင်၍။ သတ္ထာရံ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ၊ ဓမ္မံ၊ အဿောသိ၊ ဓမ္မဿဝနာဝသာနေ–တရားနာခြင်း၏အဆုံး၌။ ဘဂဝန္တံ၊ ဝန္ဒိတွာ၊ ဥဋ္ဌာယ၊ ပက္ကာမိ၊ အဿာ– ထို ဝိသာခါ၏။ သာပိ ဒါသီ– လည်း။ တံ ပသာဓနံ– ကို။ ပမုဋ္ဌာ– မေ့ကျန်ခဲ့ပြီ။ ပန– ဆက်။ ဓမ္မံ၊ သုတွာ၊ ပရိသာယ– သည်။ ပက္ကန္တာယ– ဖဲသွားလသော်။ ကိဉ္စိ– တစ်စုံ တန်ဆာဆင်ခြင်း။ ပဋိယာဒီယိံသု သဇ္ဇီယိံသူတိ ပဋိယတ္တာ၊ [ပဋိ+ယတိ+တ၊] အလင်္ကတေန+ပဋိယတ္တာ အလင်္ကတပဋိယတ္တာ”ဟု ပြု (ပါရာဘာ-၁, ၂၃၄၊ မအူပါရာနိ-၁, ၃၀၄)

...[စာမျက်နှာ- ၃၂၁]...

တစ်ခုသော ပစ္စည်းသည်။ ပမုဋ္ဌံ– မေ့ကျန်ခဲ့သည်။ သစေ ဟောတိ။ တံ– ထိုမေ့ကျန် ခဲ့သော ပစ္စည်းကို။ အာနန္ဒတ္ထေရော– သည်။ ပဋိသာမေတိ– သိမ်းဆည်းထား၏။ ဣတိ– ထိုကြောင့်။ သောဝ– ထိုအရှင်အာနန္ဒာထေရ်သည်ပင်။ တံ ဒိဝသံ– ၌။ မဟာလတာပသာဓနံ– ကို။ ဒိသွာ၊ သတ္ထု– အား။ အာရောစေသိ၊ (ကိံ)၊ “ဘန္တေ– ရား! ဝိသာခါ– သည်။ ပသာဓနံ– ကို။ ပမုဿိတွာ– မေ့၍။ ဂတာ– သွားပြီ။” ဣတိ– ဤသို့ လျှောက်ပြီ။ “အာနန္ဒ– န္ဒာ! ဧကမန္တံ– ၌။ ဌပေဟိ– ထားလိုက်ပါ။” ဣတိ– ဤသို့ မိန့်တော်မူပြီ။ ထေရော– အရှင်အာနန္ဒာထေရ်သည်။ တံ– ထိုမဟာလတာ တန်ဆာကို။ ဥက္ခိပိတွာ– အထက်သို့ ပစ်မြှောက်၍။ ဝါ– မ ယူ၍။ သောပါနပဿေ– လှေခါးနံဘေး၌။ လဂ္ဂေတွာ– ချိတ်စေ၍။ ဌပေသိ– ပြီ။

ဝိသာခါပိ– သည်လည်း။ သုပ္ပိယာယ– သုပ္ပိယာနှင့်။ သဒ္ဓိံ၊ “အာဂန္တုကဂမိကဂိလာနာဒီနံ– ဧည့်သည်, ခရီးသွား, မကျန်းမာသောရဟန်းသာမဏေတို့ဖို့။ ဝါ– တို့အတွက်။ ကတ္တဗ္ဗယုတ္တကံ– ပြုခြင်းငှာ သင့်လျော်သော လုပ်ဆောင်ဖွယ်ကို။ ဇာနိဿာမိ– သိအံ့။ (စုံစမ်းအံ့)၊” ဣတိ– ဤသို့ ကြံ၍။ အန္တောဝိဟာရေ– ကျောင်း တိုက်၏အတွင်း။ ဝိစရိ– လှည့်လည်ပြီ။ ပန– ဆက်။ တာ ဥပါသိကာယော– တို့ကို။ အန္တောဝိဟာရေ– ၌။ ဒိသွာ၊ သပ္ပိမဓုတေလာဒီဟိ– ထောပတ်, ပျားရည်, ဆီအစ ရှိသည်တို့ဖြင့်။ အတ္ထိကာ– အလိုရှိကုန်သော။ ဒဟရာ စ– ရဟန်းငယ်တို့သည် လည်းကောင်း။ သာမဏေရာ စ– တို့သည်လည်းကောင်း။ ပကတိယာဝ– ပင် ကိုယ်အားဖြင့်သာလျှင်။ (ထုံးစံအားဖြင့်သာလျှင်)၊ ထာလကာဒီနိ– ခွက်ငယ်အစ ရှိသည်တို့ကို။ ဂဟေတွာ၊ ဥပသင်္ကမန္တိ။ တသ္မိမ္ပိ ဒိဝသေ– ၌လည်း။ တထေဝ– ထိုအတိုင်းသာလျှင်။ ကရိံသု၊ အထ– ၌။ ဧကံ– သော။ ဂိလာနံ– မကျန်းမာသော။ ဘိက္ခုံ– ကို။ ဒိသွာ၊ သုပ္ပိယာ– သည်။ “အယျဿ– အား။ ကေန– ဖြင့်။ အတ္ထော–နည်း?” ဣတိ– သို့။ ပုစ္ဆိတွာ၊ “ပဋိစ္ဆာဒနီယေန– အသားရည်ဖြင့်။ (စွပ်ပြုတ်ဖြင့်)၊

ပဋိစ္ဆာဒနီယေန။ ။ “ပဋိစ္ဆာဒနီယေနာတိ မံသရသေန(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃, ၃၇၄)”ဟူသော အဖွင့်အရ ပဋိစ္ဆာဒနီယဟူသည် အသားရည်ကို(စွပ်ပြုတ်ရည်)တည်း၊ “မံသေန ပဋိစ္ဆာဒေတဗ္ဗန္တိ ပဋိစ္ဆာဒနီယံ- အသားဖြင့် ဖုံးအပ်သော အသားရည်၊ (တစ်နည်း) ပဋိစ္ဆာဒေတီတိ ပဋိစ္ဆာဒနီယံ- အသားကို ဖုံးလွှမ်းထားသော အသားရည်၊ [ပဋိ+ဆန္ဒ ဣစ္ဆာယံ၊ ဆဒ သံဝရဏေ ဝါ+အနီယ၊ -ပါစိယော- ၃၄၇၊ ဓာန်ဋီ- ၄၆၈၊]”ဟု ပြု၊ နောက်

...[စာမျက်နှာ- ၃၂၂]...

(အတ္ထော– ၏၊)” ဣတိ ဝုတ္တေ– သော်။ အယျ– အရှင်ဘုရား! ဟောတု– ရှိပါစေ။ ပေသေဿာမိ– ပေးပို့စေပါမည်။ ဣတိ– ဤသို့ လျှောက်၍။ ဒုတိယဒိဝသေ– ၂ ရက်မြောက်နေ့၌။ ကပ္ပိယမံသံ– အပ်စပ်သောအသားကို။ အလဘန္တီ– မရလသော်။ အတ္တနော– ၏။ ဥုရုမံသေန– ပေါင်သားဖြင့်။ ကတ္တဗ္ဗကိစ္စံ– ပြုထိုက်သော ကိစ္စကို။ ကတွာ၊ ပုန– ဖန်။ သတ္ထရိ– ၌။ ပသာဒေန– ကြည်ညိုခြင်းကြောင့်။ ပါကတိကသရီရာဝ– ပင်ကိုယ်အားဖြင့်ဖြစ်သော ကိုယ်ရှိသည်သာ။ [ပကတိယာ+ဥပ္ပန္နံ ပါကတိကံ– ပင်ကိုယ်အားဖြင့် ဖြစ်သောကိုယ် (မအူပါရာနိ-၂, ၃၆၇)၊ ပါကတိကံ+သရီရံ ဧတိဿာတိ ပါကတိကသရီရာ– ပင်ကိုယ်အားဖြင့် ဖြစ်သောကိုယ်ရှိသောသုပ္ပိယာ၊] အဟောသိ၊ ဝိသာခါပိ– သည်လည်း။ ဂိလာနေ စ– မကျန်းမာသော ရဟန်း သာမဏေတို့ကိုလည်းကောင်း။ ဒဟရေ စ– ရဟန်းငယ်တို့ကိုလည်းကောင်း။ သာမဏေရေ စ– တို့ကိုလည်းကောင်း။ ဩလောကေတွာ– ကြည့်ပြီး၍။ အညေန– သော။ ဒွါရေန– ဖြင့်။ နိက္ခမိတွာ– ထွက်၍။ ဝိဟာရူပစာရေ– ကျောင်း၏ ဥပစာ၌။ ဌိတာ– လျက်။ “အမ္မ– အမိ! ပသာဓနံ– ကို။ အာဟရ– ယူခဲ့လော။ ပသာဓေဿာမိ–ဝတ်ဆင်မည်။” ဣတိ၊ အာဟ၊ တသ္မိံ ခဏေ– ၌။ သာ ဒါသီ– သည်။ ပမုဿိတွာ– မေ့၍။ နိက္ခန္တဘာဝံ– ထွက်ခဲ့သည်၏အဖြစ်ကို။ ဉတွာ၊ “အယျေ– အရှင်မ! ပမုဋ္ဌာ–မေ့ကျန်ခဲ့သည်။ အမှိ။” ဣတိ အာဟ၊ “တေန ဟိ– လျှင်။ ဂန္တွာ၊ ဂဏှိတွာ၊ ဧဟိ–လော။ ပန– သို့သော်လည်း။ မယှံ– ၏။ အယျေန– အရှင်ဖြစ်သော။ အာနန္ဒတ္ထေရေန– သည်။ ဥက္ခိပိတွာ– ကောက်ယူ၍။ အညသ္မိံ– သော။ ဌာနေ– ၌။ ဌပိတံ–ထားအပ်သည်။ သစေ ဟောတိ– အံ့။ (ဧဝံ သတိ)၊ မာ အာဟရေယျာသိ– မဆောင် ယူခဲ့နှင့်။ မယာ– သည်။ အယျဿေဝ– အားသာ။ တံ– ထိုတန်ဆာကို။ ပရိစ္စတ္တံ–စွန့်လှူအပ်ပြီ။” ဣတိ– ပြီ။ သာ– ထိုဝိသာခါသည်။ “ထေရော– အရှင်အာနန္ဒာ ထေရ်သည်။ ကုလမနုဿာနံ– အမျိုးဖြစ်သောလူတို့၏။ ပမုဋ္ဌဘဏ္ဍကံ– မေ့ကျန် ခဲ့သောပစ္စည်းကို။ ပဋိသာမေတိ– ၏။” ဣတိ– သို့။ ဇာနာတိ ကိရ– သိသတဲ့။ တသ္မာ– ကြောင့်။ ဧဝံ– သို့။ အာဟ၊ ထေရောပိ– သည်လည်း။ တံ ဒါသိံ– ကို။ ဒိသွာဝ– သာလျှင်။ “ကိမတ္ထံ– ငှာ။ အာဂတာ– သည်။ အသိ– နည်း?” ဣတိ– သို့။ ပုစ္ဆိတွာ၊ နည်းအလို “ဘာဝကမ္မေသု တဗ္ဗာနီယာ၌ “တဗ္ဗာနီယာ”ဟူသော ယောဂဝိဘာဂဖြင့် ကတ္တားအနက်၌ အနီယပစ္စည်းသက်။ (ရူ-၃၄၁)

...[စာမျက်နှာ- ၃၂၃]...

“မေ– ၏။ အယျာယ– အရှင်မ၏။ ပသာဓနံ– ကို။ ပမုဿိတွာ– မေ့ကျန်ခဲ့၍။ အာဂတာ– သည်။ အမှိ။” ဣတိ ဝုတ္တေ၊ “ ဧတသ္မိံ သောပါနပဿေ– ဟိုလှေခါးနံဘေး ၌။ မေ– သည်။ ဌပိတံ– ထားအပ်ပြီ။ ဂစ္ဆ– သွားချေ။ နံ– ထိုတန်ဆာကို။ ဂဏှာဟိ– ယူသွားလော။” ဣတိ၊ အာဟ၊ သာ– ထိုကျွန်မသည်။ “အယျ– အရှင်ဘုရား! တုမှာကံ– တို့၏။ ဟတ္ထေန– ဖြင့်။ အာမဋ္ဌဘဏ္ဍကံ– သုံးသပ်အပ် (ကိုင်အပ်) သော ပစ္စည်းကို။ မယှံ– ၏။ အယျာယ– သည်။ အနာဟာရိယံ– မဆောင်ထိုက်သည်၏ အဖြစ်ကို။ ကတံ– ပြုအပ်ပြီ။” ဣတိ– သို့။ ဝတွာ– လျှောက်ထား၍။ တုစ္ဆဟတ္ထာဝ– အချီးနှီးသော လက်ရှိလျက်သာလျှင်။ ဂန္တွာ– ပြန်သွား၍။ “အမ္မ– အမိ! ကိံ– အဘယ် သို့နည်း?” ဣတိ– သို့။ ဝိသာခါယ– သည်။ ပုဋ္ဌာ– သည်။ (သမာနာ)၊ တမတ္ထံ– ကို။ အာရောစေသိ၊ “အမ္မ– အမိ! အဟံ၊ မမ– ၏။ အယျေန– သည်။ အာမဋ္ဌဘဏ္ဍံ– ကို။ န ပိလန္ဓိဿာမိ– ဝတ်ဆင်တော့မည် မဟုတ်။ မယာ– သည်။ ပရိစ္စတ္တံ– စွန့် လှူအပ်ပြီ။ ပန– သို့သော်လည်း။ အယျာနံ– တို့၏။ ဝါ– တို့မှာ။ ပဋိဇဂ္ဂိတုံ– ထိန်း သိမ်းစောင့်ရှောက်ခြင်းငှာ။ ဝါ– သည်။ ဒုက္ခံ– ဆင်းရဲ၏။ (ဒုက္ခများ၏)၊ တံ– ထိုတန် ဆာကို။ ဝိဿဇ္ဇေတွာ– စွန့်လွှတ် ရောင်းချ၍။ ကပ္ပိယဘဏ္ဍံ– အပ်စပ်သောဘဏ္ဍာ အဖြစ်သို့။ ဥပနေဿာမိ– ပို့ဆောင်မည်။ ဂစ္ဆ– လော။ တံ– ထိုတန်ဆာကို။ အာဟရာဟိ– ဆောင်ယူခဲ့လော။” ဣတိ– ပြီ။ သာ– ထိုကျွန်မသည်။ ဂန္တွာ၊ အာဟရိ–ပြီ။ ဝိသာခါ– သည်။ တံ– ထိုတန်ဆာကို။ အပိလန္ဓိတွာဝ– မဝတ်ဆင်မူ၍။ (မဝတ် ဆင်တော့ဘဲ)၊ ကမ္မာရေ– ပန်းတိမ်သည်တို့ကို။ ပက္ကောသာပေတွာ– ၍။ အဂ္ဃာပေသိ– တန်ဖိုးဖြတ်စေပြီ။ တေဟိ– ထိုပန်းတိမ်သည်တို့သည်။ “နဝကောဋိယော– ၉ကုဋေတို့ကို။ အဂ္ဃတိ– ထိုက်တန်၏။ အဿ– ထိုတန်ဆာ၏။ ဟတ္ထကာရာပဏိယံ ပန– လက်ဖြင့် ပြုလုပ်အပ်သောအမှု၏ အခသည်ကား။ (လက်ခသည် ကား)၊ သတသဟဿံ– တစ်သိန်းကို။ အဂ္ဃတိ– ထိုက်တန်၏။” ဣတိ– သို့။ ဝုတ္တေ–

ဟတ္ထကာရာပဏိယံ။ ။ ဤပုဒ်ကိုသည် ဤတစ်နေရာ၌သာ တွေ့ရ၏၊ အခြား နေရာ၌ လက်ခကို “ဟတ္ထကမ္မမူလံ”ဟု သုံးနှုန်း၏၊ “ဟတ္ထကာရ+အာပဏိယ”ဟု ပုဒ်ခွဲ၊ “ကရီယတေတိ ကာရော၊ ဟတ္ထေန+ကာရော ဟတ္ထကာရော- လက်ဖြင့်ပြုအပ် သောအမှု၊ အာပဏယန္တေ ဗျဝဟရန္တေ အသ္မိန္တိ အာပဏော- ရောင်းဝယ်ရာဈေးဆိုင်၊ [အာ+ပဏ(ဗျဝဟာရ- ရောင်းဝယ်ခြင်းအနက်)+အ၊- ဓာန်ဋီ- ၂၁၃၊ ထောမ၊] (တစ်

...[စာမျက်နှာ- ၃၂၄]...

သော်။ ပသာဓနံ– ကို။ ယာနေ– ၌။ ဌပါပေတွာ– ထားစေ၍။ ဝါ– တင်၍။ “တေန ဟိ– လျှင်။ တံ– ကို။ ဝိက္ကိဏထ– ရောင်းကြလော။” ဣတိ အာဟ၊ တတ္တကံ– ထိုမျှ လောက်သော။ ဓနံ၊ ဒတွာ၊ ဂဏှိတုံ– ငှာ။ ကောစိ– သည်။ န သက္ခိဿတိ– စွမ်း နိုင်မည်မဟုတ်။ ဟိ– မှန်။ တံ ပသာဓနံ– ကို။ ပသာဓေတုံ– ဝတ်ဆင်ခြင်းငှာ။ အနုစ္ဆဝိကာ– လျောက်ပတ်ကုန်သော။ ဣတ္ထိယော နာမ– မိန်းမတို့ မည်သည်ကို။ ဒုလ္လဘာ– ခဲယဉ်းသဖြင့် ရအပ်ကုန်၏။ ဝါ– ရဖို့ မလွယ်ကုန်။ ဟိ– ချဲ့။ ပထဝိမဏ္ဍလသ္မိံ– မြေအပြင်၌။ ဝိသာခါ– သော။ မဟာဥပါသိကာ– လည်းကောင်း။ ဗန္ဓုလမလ္လသေနာပတိဿ– မလ္လမင်းဖြစ်သော ဗန္ဓုလစစ်သူကြီး၏။ ဘရိယာ– ဇနီး ဖြစ်သော။ မလ္လိကာ– လည်းကောင်း။ ဗာရာဏသီသေဋ္ဌိနော– ဗာရာဏသီ သူဌေး၏။ ဓီတာ– လည်းကောင်း။ ဣတိ– သို့။ တိဿော– ၃ယောက်ကုန်သော။ ဣတ္ထိယောဝ– တို့သည်သာ။ မဟာ လတာပသာဓနံ– ကို။ လဘိံသု– ကုန်ပြီ။

တသ္မာ– ကြောင့်။ ဝိသာခါ၊ သယမေဝ၊ တဿ– ထိုတန်ဆာ၏။ မူလံ– တန် ဖိုးကို။ ဒတွာ– ၍။ သတသဟဿာဓိကာ– တစ်သိန်းဖြင့် ပိုလွန်သော။ နဝ ကောဋိယော– ၉ကုဋေတို့ကို။ သကဋေ– လှည်း၌။ အာရောပေတွာ– ရောက်စေ၍။ ဝါ– တင်၍။ ဝိဟာရံ– သို့။ နေတွာ၊ သတ္ထာရံ၊ ဝန္ဒိတွာ၊ “ဘန္တေ! မယှံ– ၏။ အယျေန–နည်း) အာ သမန္တတော ဟိရညသုဝဏ္ဏာဒိကံ ဘဏ္ဍံ ပဏေန္တိ ဝိက္ကိဏန္တိ ပတ္ထရန္တိ ဧတ္ထာတိ အာပဏံ (အပ၊ဋ္ဌ၊၁၀၃)၊ (တစ်နည်း) အာပဏီယတေ အာပဏော– ရောင်း ဝယ်ခြင်း (ထောမ)၊ အာပဏသဒ္ဒါ (၁) ဈေး, ဈေးရုံ (၂) ကုန်ရုံ (၃) ရောင်းဝယ်ခြင်း” ဟူသော အနက်၃မျိုးကို ဟောရာ ဤ၌ “ဈေးနှင့် ရောင်းဝယ်ခြင်း”အနက်တို့ကို ဟောသည်ဟု ယူပါ၊ ထိုနောင် “အာပဏဿ+ဟိတံ အာပဏိယံ- ဈေးဆိုင်၏+အစီး အပွားဖြစ်သောအခ၊ ဝါ– ရောင်းဝယ်ခြင်း၏+အစီးအပွားဖြစ်သောအခ၊ [အာပဏ+ ဣယ၊] ဟတ္ထကာရဿ+အာပဏိယံ ဟတ္ထကာရာပဏိယံ- လက်ဖြင့် ပြုအပ်သော အမှု၏အခ”ဟုကြံ

တစ်နည်း။ ။ “ဟတ္ထ+ကာရာပဏိယ”ဟုလည်း ပုဒ်ခွဲလိုကြ၏၊ ထိုအလို “ကာရာပီယတေတိ ကာရာပဏံ၊ ဟတ္ထေန+ကာရာပဏံ၊ ဟတ္ထကာရာပဏံ- လက်ဖြင့် ပြုစေ အပ်သောအမှု၊ ဟတ္ထကာရာပဏဿ+မူလံ ဟတ္ထကာရာပဏိယံ- လက်ဖြင့် ပြုစေအပ် သောအမှု၏+အခ(လက်ခ)၊ [ဟတ္ထကာရာပဏ+ဣယ၊]”ဟု ကြံပါ။

...[စာမျက်နှာ- ၃၂၅]...

သော။ အာနန္ဒတ္ထေရေန– သည်။ မမ– ၏။ ပသာဓနံ– ကို။ ဟတ္ထေန– ဖြင့်။ အာမဋ္ဌံ– သုံးသတ်အပ် (ကိုင်အပ်) ပါပြီ။ တေန– ထိုထေရ်သည်။ အာမဋ္ဌကာလတော– သုံး သပ်အပ်ရာအခါမှ။ ပဋ္ဌာယ၊ တံ– ထိုတန်ဆာကို။ မယာ– သည်။ ပိလန္ဓိတုံ– ဝတ် ဆင်ခြင်းငှာ။ န သက္ကာ၊ ပန– သို့သော်လည်း။ တံ– ထိုတန်ဆာကို။ ဝိဿဇ္ဇေတွာ– စွန့်လွှတ်ရောင်းချ၍။ ကပ္ပိယံ– အပ်စပ်သော ဘဏ္ဍာအဖြစ်သို့။ ဥပနေဿာမိ–ပို့ဆောင်တော့မည်။ ဣတိ– ဤသို့ ကြံ၍။ ဝိက္ကိဏာပေန္တီ– ရောင်းစေလသော်။ တံ– ထိုတန်ဆာကို။ ဂဏှိတုံ– ဝယ်ယူခြင်းငှာ။ သမတ္ထံ– စွမ်းနိုင်သော။ အညံ– အခြား သူကို။ အဒိသွာ– ၍။ အဟမေဝ– တပည့်တော်သည်သာ။ တဿ– ထိုတန်ဆာ၏။ မူလံ– တန်ဖိုးကို။ ဂါဟာပေတွာ– ယူစေ၍။ အာဂတာ– လာခဲ့ပါပြီ။ ဘန္တေ! စတူသု– ကုန်သော။ ပစ္စယေသု– တို့တွင်။ ကတရပစ္စယေန– အဘယ်ပစ္စည်းဖြင့်။ ဥပနေဿာမိ– ကပ်ဆောင်ရပါမည်နည်း? ဝါ– ဆက်ကပ်လှူဒါန်းရပါမည်နည်း?” ဣတိ– ဤသို့ လျှောက်ပြီ။ ဝိသာခေ– ခါ! ပါစီနဒွါရေ– (သာဝတ္ထိမြို့၏) အရှေ့ဘက် တံခါးအနီး၌။ သံဃဿ– ၏။ ဝသနဋ္ဌာနံ– နေရာအရပ်ကို။ (နေရာကျောင်းကို)၊ ကာတုံ– ဆောက်လုပ်ခြင်းငှာ။ တေ– အား။ ယုတ္တံ– သင့်လျော်၏။ ဣတိ– ဤသို့ မိန်တော်ပြီ။ “ဘန္တေ! ယုတ္တံ– သင့်လျော်ပါ၏။” ဣတိ– လျှောက်ပြီး ၍။ ဝိသာခါ– သည်။ တုဋ္ဌမာနသာ– နှစ်သက်သောစိတ်ရှိသည်။ (ဟုတွာ)၊ နဝ ကောဋီဟိ– ၉ ကုဋေတို့ဖြင့်။ ဘူမိမေဝ– မြေကိုသာ။ ဂဏှိ– ဝယ်ယူပြီ။ အပရာဟိ– အခြားလည်း ဖြစ်ကုန်သော။ နဝကောဋီဟိ– တို့ဖြင့်။ ဝိဟာရံ– ကို။ ကာတုံ– ဆောက်လုပ်ခြင်းငှာ။ အာရဘိ– အားထုတ်ပြီ။

အထ၊ ဧကဒိဝသံ၊ သတ္ထာ၊ ပစ္စူသသမယေ၊ လောကံ၊ ဝေါလောကေန္တော၊ ဒေဝလောကာ– မှ။ စဝိတွာ– ၍။ ဘဒ္ဒိယနဂရေ– ဘဒ္ဒိယမြို့၌။ သေဋ္ဌိကုလေ– ၌။ နိဗ္ဗတ္တဿ– သော။ ဘဒ္ဒိယဿ နာမ– ဘဒ္ဒိယမည်သော။ သေဋ္ဌိပုတ္တဿ– ၏။ ဥပနိဿယသမ္ပတ္တိံ– (တိဟိတ်ပဋိသန္ဓေစသော မဂ်ဖိုလ်ရခြင်း၏) အားကြီးသော မှီရာအကြောင်း၏ ပြည့်စုံခြင်းကို။ ဒိသွာ၊ အနာထပိဏ္ဍိကဿ၊ ဂေဟေ၊ ဘတ္တကိစ္စံ၊ ကတွာ၊ ဥတ္တရဒွါရာဘိမုခေါ– (သာဝတ္ထိမြို့၏) မြောက်တံခါးသို့ ရှေးရှုသည်။ အဟောသိ၊ ဟိ– မှန်။ ပကတိယာ– ဖြင့်။ သတ္ထာ၊ ဝိသာခါယ၊ ဂေဟေ၊ ဘိက္ခံ၊

...[စာမျက်နှာ- ၃၂၆]...

ဂဏှိတွာ၊ ဒက္ခိဏဒွါရေန– (သာဝတ္ထိမြို့၏) တောင်ဘက်တံခါးဖြင့်။ နိက္ခမိတွာ၊ ဇေတဝနေ၊ ဝသတိ၊ အနာထပိဏ္ဍိကဿ၊ ဂေဟေ၊ ဘိက္ခံ၊ ဂဟေတွာ၊ ပါစီနဒွါရေန– (သာဝတ္ထိမြို့၏) အရှေ့ဘက်တံခါးဖြင့်။ နိက္ခမိတွာ၊ ပုဗ္ဗာရာမေ– ၌။ ဝသတိ၊ ဥတ္တရဒွါရံ– (သာဝတ္ထိမြို့၏) မြောက်ဘက်တံခါးကို။ သန္ဓာယ၊ ဂစ္ဆန္တံယေဝ– ကြွတော်မူနေသည်သာဖြစ်သော။ ဘဂဝန္တံ၊ ဒိသွာ၊ “စာရိကံ– ကို။ ဝါ– အားဖြင့်။ ပက္ကမိဿတိ– လိမ့်မည်။” ဣတိ– သို့။ ဇာနန္တိ။ ဝိသာခါပိ– သည်လည်း။ တံ ဒိဝသံ– ၌။ “သတ္ထာ– သည်။ ဥတ္တရဒွါရာဘိမုခေါ– သည်။ ဂတော– ပြီ။” ဣတိ– သို့။ သုတွာ၊ ဝေဂေန၊ ဂန္တွာ၊ ဝန္ဒိတွာ၊ အာဟ၊ (ကိံ)၊ “ဘန္တေ! စာရိကံ၊ ဂန္တုကာမာ–ကုန်သည်။ အတ္ထ– ကုန်သလော?။” ဣတိ– မေးပြီ။ “ဝိသာခေ– ခါ! အာမ– အိမ်း။” ဣတိ– ပြီ။ “ဘန္တေ! ဧတ္တကံ– ဤမျှအတိုင်းအရှည်ရှိသော။ ဓနံ– ကို။ ပရိစ္စဇိတွာ– ၍။ တုမှာကံ– တို့ဖို့။ ဝါ– တို့အတွက်။ ဝိဟာရံ– ကို။ ကာရေမိ– ဆောက်လုပ်စေပါ၏။ ဘန္တေ! နိဝတ္တထ– ပြန်လှည့်တော်မူပါကုန်။” ဣတိ– လျှောက်ပြီ။ “ဝိသာခေ– ခါ! ဣဒံ– ဤကြွတော်မူခြင်းသည်။ အနိဝတ္တဂမနံ– ပြန်မလှည့်သော ကြွတော်မူခြင်း တည်း။ ဝါ– ပြန်လှည့်၍မဖြစ်သော ကြွတော်မူခြင်းတည်း။” ဣတိ– ပြီ။ သာ– ထို ဝိသာခါသည်။ “ဘဂဝါ– သည်။ အဒ္ဓါ– မချွတ်ဧကန်။ ဟေတုသမ္ပန္နံ– အကြောင်းနှင့် ပြည့်စုံသော။ ကဉ္စိ– တစ်စုံတစ်ယောက်ကို။ ပဿိဿတိ– မြင်တော်မူလိမ့် မည်။” ဣတိ စိန္တေတွာ၊ “ဘန္တေ! တေန ဟိ– လျှင်။ မယှံ– ဖို့။ ဝါ– အတွက်။ ကတာကတဝိဇာနနကံ– ပြုအပ်သောကိစ္စ, မပြုအပ်သောကိစ္စကို သိသော။ ဧကံ– သော။ ဘိက္ခုံ– ကို။ နိဝတ္တေတွာ– ပြန်လှည့်စေ၍။ (ချန်ခဲ့၍)၊ ဂစ္ဆထ– ပါကုန်။” ဣတိ အာဟ၊ “ဝိသာခေ– ခါ! ယံ– အကြင်ရဟန်းကို။ ရုစ္စသိ– နှစ်သက်၏။ တဿ– ထိုရဟန်း၏။ ပတ္တံ– ကို။ ဂဏှ– ယူလော။” ဣတိ အာဟ၊ သာ– ထိုဝိသာခါသည်။ အာနန္ဒတ္ထေရံ– ကို။ ကိဉ္စာပိ ပိယာယတိ– အကယ်၍ကား ချစ်ခင်ပါ၏။ ပန– သို့သော်လည်း။ “မဟာမောဂ္ဂလ္လာနတ္ထေရော– သည်။ ဣဒ္ဓိမာ– တန်ခိုးရှိ၏။ ဝါ– တန်ခိုးကြီး၏။ ဧတံ– ဤမဟာမောဂ္ဂလ္လာန်ထေရ်ကို။ နိဿာယ၊ မေ– ၏။ ကမ္မံ– လုပ်ငန်းသည်။ လဟုံ–လျင်မြန်စွာ။ နိပ္ဖဇ္ဇိဿတိ– ပြီးစီးလိမ့်မည်။” ဣတိ စိန္တေတွာ၊ ထေရဿ– မဟာ မောဂ္ဂလ္လာန်ထေရ်၏။ ပတ္တံ၊ ဂဏှိ၊ ထေရော– မဟာမောဂ္ဂလ္လာန်ထေရ်သည်။ သတ္ထာရံ– ကို။ ဩလောကေသိ– ကြည့်ပြီ။ သတ္ထာ– သည်။ “မောဂ္ဂလ္လာန– လ္လာန်!

...[စာမျက်နှာ- ၃၂၇]...

တဝ– ၏။ ပရိဝါရေ– အခြံအရံဖြစ်ကုန်သော။ ပဉ္စသတေ– ကုန်သော။ ဘိက္ခူ– တို့ကို။ ဂဟေတွာ– ခေါ်ယူ၍။ နိဝတ္တ– ပြန်လှည့်လော။” ဣတိ အာဟ၊ သော– ထိုမဟာ မောဂ္ဂလ္လာန်ထေရ်သည်။ တထာ– ထိုမိန့်တော်မူသည့်အတိုင်း။ အကာသိ၊ တဿ– ထိုမဟာမောဂ္ဂလ္လာန်ထေရ်၏။ အာနုဘာဝေန– တန်ခိုးအာနုဘော်ကြောင့်။ ပညာသသဋ္ဌိယောဇနာနိပိ– ယူဇနာ ၅၀, ၆၀တို့တိုင်တိုင်လည်း။ ရုက္ခတ္ထာယ စ–သစ်အကျိုးငှာလည်းကောင်း။ ပါသာဏတ္ထာယ စ– ကျောက်အကျိုးငှာလည်းကောင်း။ ဂတာ– ကုန်သော။ မနုဿာ– တို့သည်။ မဟန္တေ မဟန္တေ– ကြီးကုန်, ကြီး ကုန်သော။ ရုက္ခေ စ– သစ်တို့ကိုလည်းကောင်း။ ပါသာဏေ စ– တို့ကိုလည်းကောင်း။ ဂဟေတွာ၊ တံ ဒိဝသမေဝ– ထိုနေ့၌ပင်။ အာဂစ္ဆန္တိ။ သကဋေ– ၌။ ရုက္ခပါသာဏေ– သစ်, ကျောက်တို့ကို။ အာရောပေန္တာ– တင်ကုန်လသော်။ နေဝ ကိလမန္တိ– မပင်ပန်းကုန်။ အက္ခော– ဝင်ရိုးသည်။ န ဘိဇ္ဇတိ– မကျိုး။ န စိရဿေဝ– ပင်။ ဒွေဘူမိကံ– ဘုံ၂ဆင့်ရှိသော။ ပါသာဒံ– ကို။ ကရိံသု၊ ဟေဋ္ဌာဘူမိယံ– အောက် ဘုံဆင့်၌။ ဝါ– အောက်ထပ်၌။ ပဉ္စ ဂဗ္ဘသတာနိ– ငါးရာသော တိုက်ခန်းတို့လည်းကောင်း။ ဥပရိဘူမိယံ– အထက်ဘုံအဆင့်၌။ ဝါ– အထက်ထပ်၌။ ပဉ္စ ဂဗ္ဘသတာနိ– တို့လည်းကောင်း။ ဣတိ– သို့။ ဂဗ္ဘသဟဿပဋိမဏ္ဍိတော– အခန်းတစ်ထောင် ဖြင့် တန်ဆာဆင်အပ်သော။ ပါသာဒေါ– သည်။ အဟောသိ၊ အဋ္ဌကရီသေ– ၈ ကရီသအတိုင်းအရှည်ရှိသော။ ပရိသုဒ္ဓေ– ထက်ဝန်းကျင်စင် ကြယ်သော။ ဘူမိဘာဂေ– မြေအဖို့၌။ (မြေပြင်၌)၊ ပါသာဒံ– ကို။ ကာရာပေသိ– ဆောက်လုပ် စေပြီ။ “သုဒ္ဓပါသာဒေါ ပန– ပြာသာဒ်သက်သက်သည်ကား။ န သောဘတိ– မတင့်တယ်သေး။” ဣတိ– ဤသို့ ကြံ၍။ တံ– ထိုပြာသာဒ်ကို။ ပရိဝါရေတွာ– ခြံရံ၍။ ပဉ္စ– ၅လီကုန်သော။ ပဓာနဝေတ္တဂေဟသတာနိ– ကမ္မဋ္ဌာန်းအားထုတ်ရာ ကြိမ်တို့ဖြင့် ပြုလုပ်အပ်သော ကျောင်းအရာတို့ကိုလည်းကောင်း။ (တစ်နည်း)

ပဓာနဝေတ္တဂေဟသတာနိ။ ။ ပဒဟန္တိ ဧတေသူတိ ပဓာနာနိ- ကမ္မဋ္ဌာန်းအား ထုတ်ရာကျောင်းများ၊ ဝေတ္တေဟိ+ကတာနိ+ဂေဟာနိ ဝေတ္တဂေဟာနိ- ကြိမ်တို့ဖြင့် ပြုအပ်ကုန်သောကျောင်းများ၊ ပဓာနာနိ စ+တာနိ+ဝေတ္တဂေဟာနိ စာတိ ပဓာနဝေတ္တဂေဟာနိ- ကမ္မဋ္ဌာန်းအားထုတ်ရာ ကြိမ်ကျောင်းများ၊ (တစ်နည်း) ပဒဟနံ ပဓာနံ- ကမ္မဋ္ဌာန်းအားထုတ်ခြင်း၊ ပဓာနဿ+အနုရူပါနိ+ဝေတ္တဂေဟာနိ ပဓာန-

...[စာမျက်နှာ- ၃၂၈]...

ပဉ္စ ပဓာနဝေတ္တဂေဟသတာနိ– ကြိမ်ကမ္မဋ္ဌာန်းကျောင်းငါးရာတို့ကိုလည်းကောင်း။ ပဉ္စ စူဠပါသာဒသတာနိ– ငါးရာသော ပြာသာဒ်ငယ်တို့ကိုလည်းကောင်း။ ပဉ္စ ဒီဃမာဠကသတာနိ– ငါးရာသော စောင်းတန်းရှည်တို့ကိုလည်းကောင်း။ ကာရာပေသိ+

အထ– ၌။ သတ္ထာ– သည်။ နဝဟိ– ကုန်သော။ မာသေဟိ– တို့ဖြင့်။ စာရိကံ– ကို။ ဝါ– ဖြင့်။ စရိတွာ– ၍။ ပုန၊ သာဝတ္ထိံ၊ အဂမာသိ၊ ဝိသာခါယပိ– ၏လည်း။ ပါသာဒေ– ၌။ ကမ္မံ– လုပ်ငန်းသည်။ နဝဟိ– ကုန်သော။ မာသေဟိ– တို့ဖြင့်။ နိဋ္ဌိတံ–ပြီးပြီ။ ဃနကောဋ္ဋိတရတ္တသုဝဏ္ဏေနေဝ– တခဲနက် ထုရိုက်အပ်သော နီသော ရွှေဖြင့်သာ။ သဋ္ဌိဥဒကဃဋဂဏှနကံ– ခြောက်ဆယ်သော ရေအိုးကို ယူနိုင်သော။ ဝါ– ရေအိုးခြောက်ဆယ်ဆန့်သော။ ပါသာဒကူဋံ– ပြာသာဒ်အထွတ်ကို။ ကာရာပေသိ– ပြီ။ “သတ္ထာ– သည်။ ဇေတဝနဝိဟာရံ– ဇေတဝန်ကျောင်းသို့။ ဂစ္ဆတိ– ကြွ တော်မူ၏။” ဣတိ စ– ဤသို့လည်း။ သုတွာ၊ ပစ္စုဂ္ဂမနံ– ကို။ ကတွာ၊ သတ္ထာရံ၊ အတ္တနော၊ ဝိဟာရံ၊ နေတွာ– ပင့်ဆောင်၍။ ပဋိညံ– ကို။ ဂဏှိ၊ (ကိံ)၊ “ဘန္တေ! ဣမံ စတုမာသံ– ဤ၄လပတ်လုံး။ ဘိက္ခုသံဃံ– ကို။ ဂဟေတွာ– ခေါ်ယူ၍။ ဣဓ+ ဧဝ– ဤကျောင်း၌သာ။ ဝသထ– ကုန်။ ပါသာဒမဟံ– ပြာသာဒ်ကျောင်းပူဇော်ပွဲ ကို။ (ပြာသာဒ်ကျောင်းရေစက်ချပွဲကို)၊ ကရိဿာမိ– ပြုလုပ်ပါမည်။” ဣတိ– လျှောက်ပြီ။ သတ္ထာ၊ အဓိဝါသေသိ– ပြီ။ သာ– ထိုဝိသာခါသည်။ တတော– မှ။ ပဋ္ဌာယ– ၍။ ဗုဒ္ဓပ္ပမုခဿ– သော။ ဘိက္ခုသံဃဿ– အား။ ဝိဟာရေ ဧဝ– ၌သာလျှင်။ ဒါနံ၊ ဒေတိ၊ အထ– ၌။ အဿာ– ထိုဝိသာခါ၏။ ဧကာ– သော။ သဟာယိကာဝေတ္တဂေဟာနိ– ကမ္မဋ္ဌာန်းအားထုတ်ခြင်းအား လျောက်ပတ်သော ကြိမ်ကျောင်းများ။ ပဓာနဝေတ္တဂေဟာနံ+သတာနိ ပဓာနဝေတ္တဂေဟသတာနိ– ကမ္မဋ္ဌာန်းအားထုတ်ရာ ကြိမ်ကျောင်းတို့၏ အရာတို့။ (သာရတ္ထ၊ ၁၊ ၁၄၀၊ ပါစိယော-၈၁၊ မအူပါရာနိ-၁, ၃၃၁၊ ပါရာဘာ-၁, ၂၄၆၊ ပဓာနဃရံရှု)

ပါသာဒမဟံ။ ။ ပါသာဒဿ+မဟော ပါသာဒမဟော- ပြာသာဒ်ကို (ဘုရားရှင် နှင့် သံဃာအား) ပူဇော်ခြင်း၊ (တစ်နည်း) ပါသာဒေဟိ+မဟော ပါသာဒမဟော-ပြာသာဒ်တို့ဖြင့် ပူဇော်ခြင်း။ [ပါရာဘာ- ၁, ၂၃၃၊ မအူပါရာ နိ- ၁, ၃၀၃၊ ဝိဟာရမဟ အဖွင့်ကို မှီးသည်။]

...[စာမျက်နှာ- ၃၂၉]...

သူငယ်ချင်းမသည်။ သတသဟဿဂ္ဃနကံ– တစ်သိန်းတန်သော။ ဧကံ– သော။ ဝတ္ထံ–ကို။ အာဒါယ– ၍။ အာဂန္တွာ၊ “သဟာယိကေ– သူငယ်ချင်း! အဟံ၊ ဣမံ ဝတ္ထံ– ကို။ တဝ– ၏။ ပါသာဒေ– ၌။ ဘူမတ္ထရဏသင်္ခေပေန– မြေခင်းအသွင်ဖြင့်။ ဝါ– မြေပေါ်၌ ခင်းပုံ ခင်းနည်းဖြင့်။ အတ္ထရိတုကာမာ– ခင်းခြင်းငှာ အလိုရှိသည်။ (ဟုတွာ)၊ အတ္ထရဏဋ္ဌာနံ– ခင်းစရာအရပ်ကို။ မေ– အား။ အာစိက္ခထ– ပြောပါ ကုန်။” ဣတိ အာဟ၊ “သဟာယိကေ– ချင်း! သာဓု– တောင်းပန်ပါ၏။ အဟံ– သည်။ တေ– အား။] ဩကာသော– အခွင့်သည်။ နတ္ထိ၊’ ဣတိ– သို့။ သစေ ဝက္ခာမိ–အကယ်၍ ပြောအံ့။ (ဧဝံ သတိ)၊ တွံ၊] မေ– အား။ ဩကာသံ– ကို။ အဒါတုကာမာ–ပေးခြင်းငှာ အလိုမရှိ၊’ ဣတိ– သို့။ မညိဿသိ– မှတ်ထင်လိမ့်မည်။ သယမေဝ– ကိုယ်တိုင်သာ။ ပါသာဒဿ– ၏။ ဒွေ– ကုန်သော။ ဘူမိယော– အထပ်တို့ကို လည်းကောင်း။ ဂဗ္ဘသဟဿဉ္စ– အခန်းတစ်ထောင်ကိုလည်းကောင်း။ ဩလောကေတွာ– ၍။ အတ္ထရဏဋ္ဌာနံ– ကို။ ဇာနာဟိ– လော။” ဣတိ အာဟ၊ သာ– ထို သူငယ်ချင်းမသည်။ သတသဟဿဂ္ဃနကံ– သော။ ဝတ္ထံ– ကို။ ဂဟေတွာ၊ တတ္ထ တတ္ထ– ထိုထိုနေရာ၌။ ဝိစရန္တီ– လှည့်လည်လသော်။ တတော– ထိုအဝတ်ထက်။ အပ္ပတရမူလံ– သာ၍ အဖိုးနည်းသော။ ဝတ္ထံ– ကို။ အဒိသွာ– ၍။ “အဟံ၊ ဣမသ္မိံ ပါသာဒေ– ၌။ ပုညဘာဂံ– ကောင်းမှု၏ အဖို့ကို။ န လဘာမိ– မရတော့။” ဣတိ– ဤသို့ တွေး၍။ ဒေါမနဿပ္ပတ္တာ– စိတ်ဆင်းရဲခြင်းသို့ ရောက်သည်။ (ဟုတွာ)၊

ဘူမတ္ထရဏသင်္ခေပေန။ ။ ဘူမိယံ+အတ္ထရဏံ ဘူမတ္ထဏံ- မြေ၌ ခင်းခြင်း၊ ဘူမတ္ထရဏေ+သင်္ခေပေါ ဘူမတ္ထရဏသင်္ခေပေါ- မြေပေါ်ဝယ် ခင်းပုံအခြင်းအရာ၌ ထည့် သွင်းအပ်သော ခင်းပုံခင်းနည်း(ပါရာဘာ- ၁, ၂၉၂၊) (တစ်နည်း) ဘူမိယံ+အတ္ထရိတဗ္ဗံ +အတ္ထရဏံ ဘူမတ္ထဏံ- မြေ၌ ခင်းအပ်သောအခင်း၊ ဘူမတ္ထရဏဿ+သင်္ခေပေါ ဘူမတ္ထရဏသင်္ခေပေါ- မြေ၌ ခင်းအပ်သောအခင်း၏ အသွင်(မအူပါရာနိ- ၁, ၄၁၉)။[ဘူမတ္ထရဏသင်္ခေပေနာတိ ဘူမတ္ထရဏာကာရေန- မြေ၌ ခင်းအပ်သောအခြင်းအရာ (ခင်းပုံခင်းနည်း)ဖြင့်၊- သာရတ္ထ၊၁၊၁၆၈၊ ဝိမတိ၊၁၊၃၄။]

ဒေါမနဿပ္ပတ္တာ။ ။ ဒုဋ္ဌု+မနော ဧတိဿာတိ ဒုမ္မနာ- မကောင်းသော (ဒေါသ ဖျက်ဆီးအပ်သော)စိတ်ရှိသူမ၊ (တစ်နည်း)ကုစ္ဆိတံ+မနော ဧတိဿာတိ ဒုမ္မနာ- စက် ဆုပ်အပ်သော စိတ်ရှိသူမ၊ ရှေ့နည်း ဒုသဒ္ဒါ ဒုဋ္ဌုအနက်, နောက်နည်း ကုစ္ဆိတအနက်

...[စာမျက်နှာ- ၃၃၀]...

ဧကသ္မိံ– သော။ ဌာနေ– ၌။ ရောဒန္တီ– လျက်။ အဋ္ဌာသိ၊ အထ– ၌။ နံ– ထိုသူငယ် ချင်းမကို။ အာနန္ဒတ္ထေရော– သည်။ ဒိသွာ၊ “ကသ္မာ– ကြောင့်။ ရောဒသိ– ငို နေသနည်း?” ဣတိ ပုစ္ဆိ၊ သာ– ထိုဝိသာခါ၏သူငယ်ချင်းမသည်။ တမတ္ထံ– ထို အကြောင်းကို။ အာရောစေသိ၊ ထေရော– သည်။ “မာ စိန္တယိ– နှင့်။ အဟံ– သည်။ တေ– အား။ အတ္ထရဏဋ္ဌာနံ– ခင်းစရာနေရာကို။ အာစိက္ခိဿာမိ– ပြောမည်။” (ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊ ၁၊ ၈၀၊ ဝိဘာဝိနီ-၇၉၊ မဏိ-၁, ၁၇၀)၊ (တစ်နည်း) ဝိရူပံ+မနော ဧတိဿာတိ ဒုမ္မနာ (ဒေါမနဿလွှမ်းမိုးခံရသဖြင့်) ဖောက်ပြန်သောစိတ်ရှိသူ။ ဒုသဒ္ဒါ ဝိရူပအနက် (ဝိ၊ဋ္ဌ၊ ၁၊ ၁၈၂၊ နိဒီ-၂၄၇)၊ ဒုမနာယ (ဒုမ္မနာယ) +ဘာဝေါ ဒေါမနဿံ–မကောင်းသော စိတ်ရှိသူမ၏ ဖြစ်ကြောင်းဖြစ်ရာ ဒေါမနဿဝေဒနာ၊ ဝါ– စက်ဆုပ် အပ်သောစိတ်ရှိသူ၏ ဖြစ်ကြောင်းဖြစ်ရာ ဒေါမနဿဝေဒနာ၊ ဝါ– စိတ်ဆင်းရဲခြင်း။ ဒုမန+ဏျ၊ တေသုဝုဒ္ဓိဖြင့် ဏျပစ္စည်းကြောင့် သလာ, သျကို သပြု, သဒွေဘော်လာ၊ “ဒုမ္မန+ဏျ”ဟု တည်လျှင်ကား မတစ်လုံးချေပါ (ရူဋီ-၁၇၁၊ ရူဘာ-၁၆၃၊ သင်္ဂြိဟ်ဘာ-၃၈)၊ ထိုနောင် “ဒေါမနဿံ+ပတ္တာ ဒေါမနဿပ္ပတ္တာ– မကောင်းသော စိတ်ရှိသူမ၏ အဖြစ်သို့ ရောက်သော သူငယ်ချင်းမ။ ဝါ– စက်ဆုပ်အပ်သောစိတ်ရှိသူမ၏အဖြစ်သို့ ရောက်သော သူငယ်ချင်းမ”ဟု ဆက်တွဲပါ။

တစ်နည်း။ ။ ဒုဋ္ဌု+မနောတိ ဒုမ္မနော, ဟီနဝေဒနတ္တာ ဝါ ကုစ္ဆိတံ+မနောတိ ဒုမ္မနော- မကောင်းသော (ဒေါသဖျက်ဆီးအပ်သော)စိတ်၊ ဝါ- စက်ဆုပ်အပ်သောစိတ်၊ ဒုမ္မနဿ (ဒုမနဿ)+ဘာဝေါ ဒေါမနဿံ- မကောင်းသောစိတ်၏ ဖြစ်ကြောင်းဖြစ်ရာ ဒေါမနဿဝေဒနာ၊ ဝါ- စက်ဆုပ်အပ်သော စိတ်၏ဖြစ်ကြောင်းဖြစ်ရာ ဒေါမနဿဝေဒနာ၊ ဝါ- စိတ်ဆင်းရဲခြင်း(ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၄၄)၊ (တစ်နည်း) ဒုက္ခိတော+မနော ဒုမ္မနော- ဖြစ်သော ဆင်းရဲခြင်းရှိသောစိတ်၊ ဝါ- ဆင်းရဲခြင်းသို့ ရောက်သောစိတ်၊ ဒု သဒ္ဒါ ဒုက္ခအနက်၊ ဒုမ္မနဿ (ဒုမနဿ)+ဘာဝေါ ဒေါမနဿံ- ဖြစ်သောဆင်းရဲခြင်းရှိ (ဆင်းရဲခြင်းသို့ရောက်)သော စိတ်၏ ဖြစ်ကြောင်းဖြစ်ရာ ဒေါမနဿဝေဒနာ၊ ဒေါမနဿံ+ပတ္တာ ဒေါမနဿပ္ပတ္တာ- မကောင်းသောစိတ်၏ ဖြစ်ကြောင်းဖြစ်ရာ ဒေါမနဿဝေဒနာသို့ ရောက်သော သူငယ်ချင်းမ၊ ဝါ- စက်ဆုပ်အပ်သောစိတ်၏ ဖြစ်ကြောင်း ဖြစ်ရာ ဒေါမဿဝေဒနာသို့ ရောက်သော သူငယ်ချင်းမ၊ ဝါ- ဆင်းရဲခြင်းသို့ ရောက် သောစိတ်၏ ဖြစ်ကြောင်းဖြစ်ရာ ဒေါမဿဝေဒနာသို့ ရောက်သော သူငယ်ချင်းမ၊ ဒုမ္မနာအရ ရှေ့နည်းအလို ပုဂ္ဂိုလ်ကို ရ၍ နောက်နည်းအလို ဒေါသမူစိတ်ကို ရ၏။

...[စာမျက်နှာ- ၃၃၁]...

ဣတိ– သို့။ ဝတွာ၊ “သောပါနပါဒမူလေ– လှေခါးခြေရင်း၌။ ပါဒဓောဝနဋ္ဌာနေ–ခြေဆေးရာအရပ်၌။ ဣမံ– ဤအဝတ်ကို။ ပါဒပုဉ္ဆနကံ– ခြေသုပ်အဖြစ်ကို။ ကတွာ၊ အတ္ထရာဟိ– ခင်းလော။ ဘိက္ခူ– တို့သည်။ ပါဒေ– တို့ကို။ ဓောဝိတွာ– ၍။ ပဌမံ– စွာ။ ဧတ္ထ– ဤခြေသုပ်၌။ ပါဒံ– ကို။ ပုဉ္ဆိတွာ– သုပ်၍။ အန္တော– သို့။ ပဝိသိဿန္တိ– ဝင်ကြလိမ့်မည်။ ဧဝံ– ဤသို့ဖြစ်လသော်။ တေ– ၏။ ဝါ–မှာ။ မဟပ္ဖလံ– သည်။ ဘဝိဿတိ– ဖြစ်လိမ့်မည်။” ဣတိ အာဟ၊ ဧတံ– ဤနေရာသည်။ ဝိသာခါယ– သည်။ အသလ္လက္ခိတဋ္ဌာနံ ကိရ– မမှတ်သားအပ်သောနေရာတဲ့။ (သတိမထားမိ သောနေရာတဲ့)

ဝိသာခါ– သည်။ စတ္တာရော– ကုန်သော။ မာသေ– လတို့ပတ်လုံး။ အန္တော ဝိဟာရေ– ကျောင်းအတွင်း၌။ ဗုဒ္ဓပ္ပမုခဿ– သော။ ဘိက္ခုသံဃဿ– အား။ ဒါနံ– ကို။ အဒါသိ၊ အဝသာနဒိဝသေ– အဆုံးနေ့၌။ ဘိက္ခုသံဃဿ– အား။ စီဝရသာဋကေ– သင်္ကန်းလျာအဝတ်တို့ကို။ အဒါသိ၊ သံဃနဝကေန– သံဃာငယ် သည်။ လဒ္ဓစီဝရသာဋကာ– ရအပ်သောသင်္ကန်းလျာအဝတ်တို့သည်။ သဟဿဂ္ဃနကာ– တစ်ထောင်တန်ကုန်သည်။ ဟောန္တိ။ သဗ္ဗေသံ– အလုံးစုံသော ရဟန်း တို့၏။ ပတ္တာနိ– တို့ကို။ ပူရေတွာ– ပြည့်စေ၍။ ဘေသဇ္ဇံ– ဆေးကို။ အဒါသိ၊ ဒါနပရိစ္စာဂေ– လှူဖွယ်ဝတ္ထုကို စွန့်ကြဲခြင်း၌။ နဝ ကောဋိယော– ၉ကုဋေတို့သည်။ အဂမံသု– ကုန်သွားကုန်ပြီ။ ဣတိ– သို့လျှင်။ ဝိဟာရဿ– ၏။ ဘူမိဂ္ဂဟဏေ– မြေ ကို ဝယ်ယူခြင်း၌။ နဝ ကောဋိယော– ၉ကုဋေတို့လည်းကောင်း။ ဝိဟာရဿ– ကို။ ကာရာပနေ– ဆောက်လုပ်စေခြင်း၌။ နဝ (ကောဋိယော)– တို့လည်းကောင်း။ ဝိဟာရမဟေ– ကျောင်းပူဇော်ပွဲ၌။ (ကျောင်းရေစက်ချပွဲ၌)၊ နဝ (ကောဋိယော)– တို့လည်းကောင်း။ ဣတိ– သို့။ သဗ္ဗာပိ– အလုံးစုံလည်း ဖြစ်ကုန်သော။ သတ္တ ဝီသတိ ကောဋိယော– ၂၇ကုဋေတို့ကို။ သာ– ထိုဝိသာခါသည်။ ဗုဒ္ဓသာသနေ– ၌။ ပရိစ္စဇိ– စွန့်ကြဲပြီ။ ဣတ္ထိဘာဝေ– မိန်းမအဖြစ်၌။ ဝါ– မိန်းမဘဝ၌။ ဌတွာ– တည်၍။ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိကဿ– မှားသောအယူရှိသူ၏။ ဂေဟေ– ၌။ ဝသမာနာယ– နေသော။ အညိဿာ– ဝိသာခါမှ အခြားသောသူမ၏။ ဧဝရူပေါ– ဤသို့ သဘောရှိသော။ မဟာပရိစ္စာဂေါ နာမ– ကြီးကျယ်သော စွန့်ကြဲခြင်းမည်သည်။ နတ္ထိ။ သာ– သည်၊

...[စာမျက်နှာ- ၃၃၂]...

ဝိဟာရမဟဿ– ၏။ နိဋ္ဌိတဒိဝသေ– ပြီးဆုံးရာနေ့၌။ ဝဍ္ဎမာနကစ္ဆာယာယ– အရိပ်၏ တိုးပွားရာအခါ၌။ ဝါ– တိုးပွားသော အရိပ်ရှိရာအခါ၌။ (ညနေချမ်း အခါ ၌)၊ [ဓမ္မဘာ- ၁, ၂၅၆ရှု၊] ပုတ္တနတ္တပနတ္တပရိဝုတာ– သားသမီးမြေးမြစ်တို့ ခြံရံအပ်သည်။ (ဟုတွာ) “ယံ ယံ– အကြင်အကြင်ဆုကို။ မယာ– သည်။ ပုဗ္ဗေ– ၌။ ပတ္ထိတံ– တောင့်တအပ်ခဲ့ပြီ။ သဗ္ဗမေဝ– အလုံးစုံသော ဆုသည်ပင်။ မတ္ထကံ–အထွတ်အထိတ်သို့။ ပတ္တံ– ရောက်ပြီ။” ဣတိ– ဤသို့တွေး၍။ ပါသာဒံ– ကို။ အနုပရိယာယန္တီ– အစဉ်လှည့်ပတ်လျက်။ ပဉ္စဟိ– ၅ပုဒ်ကုန်သော။ ဂါထာဟိ– တို့ဖြင့်။ မဓုရသဒ္ဒေန– ချိုသာသောအသံဖြင့်။ ဣမံ ဥဒါနံ၊ ဥဒါနေသိ၊ [ဓမ္မဘာ- ၁, ၂၆၈ရှု၊] (ကိံ)၊ “ကဒါဟံ၊ ပေ။ ပူရိတော”တိ– ၍။ (ဥဒါနေသိ)

ကဒါဟံ ပါသာဒံ ရမ္မံ, သုဓာမတ္တိကလေပနံ၊ ဝိဟာရဒါနံ ဒဿာမိ, သင်္ကပ္ပော မယှ ပူရိတော

အဟံ– သည်။ ကဒါ– ဘယ်အခါ၌။ ဝါ– ဘယ်အခါကျမှ။ ရမ္မံ– မွေ့လျော်ထိုက်သော။ ဝါ– မွေ့လျော်ဖွယ်ကောင်းသော။ သုဓာမတ္တိကလေပနံ– အင်္ဂတေ, မြေ ညက်တို့ဖြင့် သုတ်လိမ်းအပ်သော။ ပါသာဒံ– ပြာသာဒ်ကို။ (ကတွာ– ဆောက် လုပ်၍၊) ဝိဟာရဒါနံ ဝိဟာရဒါနံ ဝိဟာရဒါနံ– ကျောင်းအလှူကို။ ဒဿာမိ– လှူဒါန်းရမည်နည်း။ (ဣတိ– ဤသို့သော၊) မယှံ– ငါ၏။ သင်္ကပ္ပော– အကြံအစည်သည်။ ပူရိတော– ပြည့်လေ ပြီတကား

ကဒါဟံ မဉ္စပီဌဉ္စ, ဘိသိဗိမ္ဗောဟနာနိ စ၊ သေနာသနဘဏ္ဍံ ဒဿာမိ, သင်္ကပ္ပော မယှ ပူရိတော

အဟံ– သည်။ ကဒါ– ၌။ မဉ္စပီဌဉ္စ– ညောင်စောင်း အင်းပျဉ်ကိုသော်လည်း။

ဝိဟာရဒါနံ။ ။ ဒီယတေ ဒါနံ၊ ဝိဟာရဿ+ဒါနံ ဝိဟာရဒါနံ၊ ဝိဟာရဒါနံအရ လှူဒါန်းခြင်းကြိယာရ၍ ဒဿာမိအရလည်း လှူဒါန်းခြင်းကြိယာကိုပင် ရသောကြောင့် အဘေဒဘေဒူပစာရ(ကံနှင့်ကြိယာ မပြားဘဲလျက် ပြားသကဲ့သို့ ခွဲဆိုအပ်သောစကား) ဟု ကြံပါ။ (တစ်နည်း) ကြိယာဝိသေသနယူ၍ “ဝိဟာရဒါနံ- ကျောင်းကို လှူဒါန်းခြင်း အားဖြင့်၊ ဝါ- ကျောင်းအလှူအနေအားဖြင့်၊ ဒဿာမိ- နည်း”ဟု ပေး။

ဓမ္မယော။ ။ ထို၌ “ပါသာဒံ- ဟူသော၊ ဝါ- ကို၊ ဝိဟာရဒါနံ- လှူအပ်သော ကျောင်း

...[စာမျက်နှာ- ၃၃၃]...

ကောင်း။ ဘိသိဗိမ္ဗောဟနာနိ စ– ဘုံလျှို (မွေ့ရာ) , ခေါင်းအုံးတို့ကိုသော်လည်းကောင်း။ (ကတွာ– ပြုလုပ်၍၊) သေနာသနဘဏ္ဍံ– အိပ်ရာနေရာဟူသော အသုံး အဆောင်ဘဏ္ဍာအလှူကို။ ဝါ– ကျောင်း၏ အသုံးအဆောင်ဘဏ္ဍာအလှူကို။ ဒဿာမိ– နည်း။ (ဣတိ– သော၊) မယှံ– ၏။ သင်္ကပ္ပော– သည်။ ပူရိတော– တကား

ကဒါဟံ သလာကဘတ္တံ, သုစိံ မံသူပသေစနံ၊ ဘောဇနဒါနံ ဒဿာမိ, သင်္ကပ္ပေါ မယှ ပူရိတော

အဟံ– သည်။ ကဒါ– ၌။ သုစိံ– သန့်ရှင်းစင်ကြယ်သော။ မံသူပသေစနံ–အသားဖြင့် သွန်းလောင်းထည့်ခတ်အပ်သော။ ဝါ– အသားဖြင့် ရောပြွမ်းအပ်သော။ သလာကဘတ္တံ သလာကဘတ္တံ သလာကဘတ္တံ– မဲချလှူဒါန်း, စာရေးတံဆွမ်းကို။ (ကတွာ– ၍၊) ဘောဇနဒါနံ– ဆွမ်းအလှူကို။ ဒဿာမိ– နည်း။ (ဣတိ– သော၊) မယှံ– ၏။ သင်္ကပ္ပော– သည်။ ပူရိတော– တကား

ကို။ (ကတွာ– ၍၊)”ဟု ပေးစေ၏။ ထိုအလို “ဒါတဗ္ဗန္တိ ဒါနံ၊ ဝိဟာရောစ+သော+ ဒါနဉ္စာတိ ဝိဟာရဒါနံ– လှူအပ်သောကျောင်း (ပါစိယော- ၄၆၇)”ဟု ဝိသေသနပရပဒ ကမ္မဓာရည်းဝိဂြိုဟ် ပြုရာ၏။ သို့သော် နောက်ဂါထာများ၌ အထက်၌ ပေးထားသည့် အတိုင်းသာ ဖွင့်ရကား သူ့စကားနှင့်သူပင် ရှေ့နောက်မညီပါ။

သေနာသနဘဏ္ဍံ။ ။ သေတိ ဧတ္ထာတိ သေနံ၊ အာသတိ ဧတ္ထာတိ အာသနံ၊ သေနဉ္စ+တံ+အာသနဉ္စာတိ သေနာသနံ(သီဘာ- ၃, ၁၁၇၊ ကင်္ခါမဟာဋီ- ၃, ၂၅၈၊ ပါတိပဒတ္ထ- ၁၉၈)၊ ဒွန်သမာသ်ဟုဆိုသော သီဋီသစ်၊၂၊၁၁၉အဆိုကို ဆရာအများ မနှစ်သက်ကြပါ၊ သေနာသနအရ မဉ္စပီဌ, ဘိသိဗိမ္ဗောဟနတို့ကို ယူ၍ “သေနာသနမေဝ+ဘဏ္ဍံ သေနာသနဘဏ္ဍံ”ဟုလည်းကောင်း, သေနာသနအရ ကျောင်းကို ယူ၍ “သေနာသနဿ+ဘဏ္ဍံ သေနာသနဘဏ္ဍံ”ဟုလည်းကောင်း ၂ မျိုးပြုနိုင်သည်(ဒီ၊ဋ္ဌ၊ ၁, ၁၈၇)၊ ထိုနောင် ဒါနပုဒ်အကျေကြံ၍ “သေနာသနဘဏ္ဍဿ+ဒါနံ သေနာသနဘဏ္ဍံ”ဟုပြု၊ ဒါနပုဒ်အကျေမကြံလိုလျှင် “မဉ္စပီဌဉ္စ- သော်လည်းဖြစ်သော၊ ဘိသိဗိမ္ဗောဟနာနိ စ- တို့သော်လည်းဖြစ်သော၊ သေနာသနဘဏ္ဍံ- အိပ်ရာနေရာဟူသော အသုံးအဆောင်ဘဏ္ဍာကို၊ ဝါ- ကျောင်း၏ အသုံးအဆောင်ဘဏ္ဍာကို၊ ဒဿာမိ- နည်း၊” ဟု ပေးပါ။

သလာကဘတ္တံ။ ။ သလာကာယ+ဂါဟေတဗ္ဗံ+ဘတ္တံ သလာကဘတ္တံ- စာရေးတံ မဲဖြင့် ယူစေအပ်သောဆွမ်း(အံဋီ၊၁၊၂၀၀)၊ သလာကာယ+ဒါတဗ္ဗံ+ဘတ္တံ သလာက-

...[စာမျက်နှာ- ၃၃၄]...

ကဒါဟံ ကာသိကံ ဝတ္ထံ, ခေါမကပ္ပာသိကာနိ စ၊ စီဝရဒါနံ ဒဿာမိ, သင်္ကပ္ပော မယှ ပူရိတော

အဟံ၊ ကဒါ၊ ကာသိကံ– ကာသိတိုင်း၌ ဖြစ်သော။ ဝတ္ထံ– အဝတ်ကိုလည်းကောင်း။ ခေါမကပ္ပာသိကာနိ ခေါမကပ္ပာသိကာနိ ခေါမကပ္ပာသိကာနိ– ခုံချည်တို့ဖြင့် ရက်အပ်, ဝါချည်တို့ဖြင့် ရက်အပ် ကုန်သော။ (ဝတ္ထာနိ) စ– အဝတ်တို့ကိုလည်းကောင်း။ (ကတွာ– သင်္ကန်းချုပ်လုပ် ၍၊) စီဝရဒါနံ– သင်္ကန်းအလှူကို။ ဒဿာမိ– နည်း။ (ဣတိ– သော၊) မယှံ– ၏။ သင်္ကပ္ပော– သည်။ ပူရိတော– တကား

ကဒါဟံ သပ္ပိနဝနီတံ, မဓုတေလဉ္စ ဖာဏိတံ၊ ဘေသဇ္ဇဒါနံ ဒဿာမိ, သင်္ကပ္ပော မယှ ပူရိတော

အဟံ၊ ကဒါ– ၌။ သပ္ပိနဝနီတံ– ထောပတ်, ဆီဥုးကိုသော်လည်းကောင်း။ မဓုတေလဉ္စ– ပျားရည်, ဆီကိုသော်လည်းကောင်း။ ဖာဏိတံ– တင်လဲကိုသော် လည်းကောင်း။ (ကတွာ– ပြုလုပ်၍၊) ဘေသဇ္ဇဒါနံ– ဆေးအလှူကို။ ဒဿာမိ–နည်း။ (ဣတိ– သော၊) မယှံ– ၏။ သင်္ကပ္ပော– သည်။ ပူရိတော– တကား

ဘတ္တံ– စာရေးတံမဲဖြင့် လှူအပ်သောဆွမ်း (ဒီ၊ဋီ-၃, ၂၂၈၊ အံ၊ဋီ၊ ၂၊ ၂၇၁)၊ သလာကံ+ ဂါဟာပေတွာ ဒါတဗ္ဗံ+ဘတ္တံ သလာကဘတ္တံ– စာရေးတံမဲကို ယူစေ၍ လှူအပ်သော ဆွမ်း (သာရတ္ထ၊ ၃၊ ၂၃၄)၊ သလာကံ+ပါတေတွာ ဂါဟေတဗ္ဗံ+ဘတ္တံ သလာကဘတ္တံ–စာရေးတံမဲချ၍ ယူစေအပ်သောဆွမ်း (ဝိလံဋီ၊ ၂၊ ၃၆)၊ သလာကာယော+ဆိန္ဒိတွာ ကာတဗ္ဗံ+ဘတ္တံ သလာကဘတ္တံ– စာရေးတံမဲတို့ကို ဖြတ်၍ ပြုအပ်သောဆွမ်း (ပါစိယော-၅၀၁)၊ သလာကာယ+ကာတဗ္ဗံ ဥဒ္ဒိသိတဗ္ဗံ ဝါ+ဘတ္တံ သလာကဘတ္တံ– စာရေးတံ မဲဖြင့် ပြုအပ်, ညွှန်အပ်သောဆွမ်း (စူဘာ-၃၀၄)

ခေါမကပ္ပာသိကာနိ။ ။ ခုမာယ+ဝိကာရော ခေါမံ၊ [ခုမာ+ဏ၊- ဓာန်ဋီ- ၂၉၁၊] ခူယတေ ဥတ္တမဘာဝေနာတိ ခေါမံ၊ [ခု (သဒ္ဒ- အသံပြုခြင်းအနက်)+မ၊ -မောဂ်- ၇, ၁၃၆၊] ခေါမဿ+ဝိကာရော ခေါမံ၊ [ခေါမ+ဏ၊ -မောဂ်- ၂, ၄၂၆၊] ခေါမေဟိ+ဝါယိတံ ခေါမံ (သာရတ္ထ၊၂၊၃၈၅၊ ဝိမတိ၊၁၊၃၁၀)၊ ကရီယတီတိ ကပ္ပာသော၊ [ကရ+အသဏ်၊- မောဂ်- ၇, ၂၁၈၊] ကပ္ပာသဿ+ဝိကာရော ကပ္ပာသိကံ၊ [ကပ္ပါသ+ဏိက၊ -မောဂ်- ၄, ၆၆၊] ကပ္ပာသေဟိ+ဝါယိတံ ကပ္ပာသိကံ(ဝိမတိ၊၁၊၃၁၀)၊ ခေါမံ စ+ကပ္ပာသိကံ စ ခေါမကပ္ပာသိကာနိ

ဓမ္မယော။ ။ ထို၌ “ခေါမရဋ္ဌေ ဥပ္ပန္နာနိ ကပ္ပာသိကာနိ”ဟု ဖွင့်၏၊ ထိုအလို

...[စာမျက်နှာ- ၃၃၅]...

ဘိက္ခူ– တို့သည်။ တဿာ– ထိုဝိသာခါ၏။ သဒ္ဒံ– ကို။ သုတွာ၊ သတ္ထု– အား။ အာရောစယိံသု– ကုန်ပြီ။ (ကိံ)၊ “ဘန္တေ! အမှေဟိ– တို့သည်။ ဧတ္တကေ– ဤမျှ အတိုင်းအရှည်ရှိကုန်သော။ အဒ္ဓါနေ– အခါတို့ပတ်လုံး။ ဝိသာခါယ– ၏။ ဂါယနံ နာမ– သီချင်းဆိုခြင်းမည်သည်ကို။ န ဒိဋ္ဌပုဗ္ဗံ– ရှေး၌ မမြင်အပ်ဖူးပါ။ သာ– ထိုဝိ သာခါသည်။ အဇ္ဇ– ယနေ့။ ပုတ္တနတ္တပနတ္တပရိဝုတာ– အပ်သည်။ (ဟုတွာ)၊ ဂါယမာနာ– သီချင်းဆိုလျက်။ ပါသာဒံ– ကို။ အနုပရိယာယတိ– လှည့်လည်နေ၏။ အဿာ– ထိုဝိသာခါ၏။ ပိတ္တံ ဝါ– သည်းခြေသည်လည်း။ ကုပိတံ ကိံ နု ခေါ– ပျက် သွားပြီလော? ဥဒါဟု– သို့မဟုတ်။ ဥမ္မတ္တိကာ ဝါ– ရူးသူမသည်လည်း။ ဇာတာ (ကိံ နု ခေါ)– ဖြစ်သွားပြီလော?” ဣတိ– ဤသို့လျှောက်ကြပြီ။ သတ္ထာ၊ “ဘိက္ခဝေ! မယှံ– ၏။ ဓီတာ– သည်။ န ဂါယတိ– သီချင်းဆိုသည်မဟုတ်။ ပန– စင်စစ်ကား။ အဿာ– ထိုဝိသာခါ၏။ ဝါ–မှာ။ အတ္တနော– ၏။ အဇ္ဈာသယော– အလိုဆန္ဒသည်။ ပရိပုဏ္ဏော– ပြည့်သွားပြီ။ သာ– ထိုဝိသာခါသည်။] မေ– သည်။ ပတ္ထိတပတ္ထနာ–တောင့်တအပ်သောဆုသည်။ မတ္ထကံ– သို့။ ပတ္တာ– ပြီ၊’ ဣတိ– ဤသို့ တွေး၍။ တုဋ္ဌမာနသာ– နှစ်သက်သောစိတ်ရှိသည်။ (ဟုတွာ)၊ ဥဒါနံ– ကို။ ဥဒါနေန္တီ– လျက်။ ဝိစရတိ– လည့်လည်နေ၏။” ဣတိ– သို့။ ဝတွာ– မိန့်တော်မူလသော်။ “ဘန္တေ! ကဒါ–ဘယ်အခါ၌။ တာယ– သည်။ ပတ္ထနာ– ဆုကို။ ပတ္ထိတာ ပန– တောင်းအပ်ခဲ့ပါ သနည်း?” ဣတိ– မေးပြီ။ “သုဏိဿထ– ကြမည်လော?” ဣတိ– မေးတော်မူပြီ။ “ခေါမေ+ဥပ္ပန္နာနိ+ကပ္ပာသိကာနိ ခေါမကပ္ပါသိကာနိ– ခေါမတိုင်း၌ ဖြစ်သော ဝါချည် အဝတ်များ”ဟု ပြုရမည်။ သို့သော် “ခေါမံ ကပ္ပာသိကံ...ဘင်္ဂံ (ဝိ-၃, ၇၃)၊ “ခေါမကပ္ပာသိကာနီ ကပ္ပာသိကာနီ ကပ္ပာသိကာနီတိ ခေါမဝတ္ထာနိ စေဝ ကပ္ပာသမယဝတ္ထာနိ စ (ပေတ၊ဋ္ဌ၊ ၇၁)”ဟူ သော စကားများအရ ခေါမနှင့် ကပ္ပာသိကသည် သီးခြားစီဖြစ်သောကြောင့် ဒွန် သမာသ်သာ သင့်၏။

ဆက်ဥုးအံ့– ဤအဆိုများအရ ခေါမ၌ “ခုမာပုဒ်နောင် ဏပစ္စည်း, ခေါမပုဒ်နောင် ဏပစ္စည်း”ဟု ၂မျိုးဖြစ်၏။ ခုမာ, ခေါမ ၂ပုဒ်လုံး နှမ်းကြပ်ပင်ကို ဟော၏။ ထိုအပင် သည် အဝတ်ရက်ရသောလျှော်နှင့် ဆီထုတ်ရသော အစေ့များထွက်သည့် ပန်းပြာပွင့် သော အပင်ဖြစ်သည်။ အစေ့ကို ဗီဇဝါဟူသောအမည်ဖြင့် စိန်ရတနာချိန်ရာတွင် သုံးရသည်။ (မြန်ဓာန်ချုပ်)

...[စာမျက်နှာ- ၃၃၆]...

“ဘန္တေ! သုဏိဿာမ– ကြပါမည်။” ဣတိ ဝုတ္တေ အတီတံ အာဟရိ၊ (ကိံ)

“ဘိက္ခဝေ! အတီတေ– ၌။ ဣတော– ဤကမ္ဘာမှ။ ကပ္ပသတသဟဿမတ္ထကေ– ကမ္ဘာတစ်သိန်း၏အထက်၌။ ပဒုမုတ္တရော နာမ– သော။ ဗုဒ္ဓေါ– သည်။ လောကေ– ၌။ နိဗ္ဗတ္တိ၊ တဿ– ထိုပဒုမုတ္တိုရ်ဘုရားရှင်၏။ အာယု– အသက်တမ်း သည်။ ဝဿသတသဟဿံ– နှစ်တို့၏ တစ်သိန်းသည်။ (အနှစ်တစ်သိန်းသည်)၊ အဟောသိ၊ ခီဏာသဝါနံ– တို့၏။ သတသဟဿပရိဝါရော– တစ်သိန်းအခြံအရံ ရှိသည်။ (အဟောသိ)၊ နဂရံ– သည်။ ဟံသဝတီ နာမ– တီမည်သည်။ (အဟောသိ)၊ ပိတာ– ခမည်းတော်သည်။ သုနန္ဒော နာမ– သုနန္ဒမည်သော။ ရာဇာ– သည်။ (အဟောသိ)၊ မာတာ– မယ်တော်သည်။ သုဇာတာ နာမ– သော။ ဒေဝီ– မိဖုယား သည်။ (အဟောသိ)၊ တဿ– ထိုပဒုမုတ္တိုရ်ဘုရားရှင်၏။ အဂ္ဂဥပဋ္ဌာယိကာ–အမြတ်ဆုံးသော အလုပ်အကျွေးမဖြစ်သော။ ဧကာ– သော။ ဥပါသိကာ– သည်။ အဋ္ဌ– ကုန်သော။ ဝရေ– တို့ကို။ ယာစိတွာ၊ မာတုဋ္ဌာနေ– မယ်တော်၏ အရာ၌။ ဌတွာ၊ သတ္ထာရံ၊ စတူဟိ– ကုန်သော။ ပစ္စယေဟိ– တို့ဖြင့်။ ပဋိဇဂ္ဂန္တီ– ပြုစုလုပ် ကျွေးလျက်။ သာယံပါတံ– ညနေအခါ၌ နံနက်အခါ၌။ ဥပဋ္ဌာနံ– ဆည်းကပ်ခြင်း ငှာ။ ဝါ– ဆည်းကပ်ရာအရပ်သို့။ ဂစ္ဆတိ၊ တဿာ– ၏။ ဧကာ– သော။ သဟာယိကာ– သည်။ တာယ– ထိုဥပါသိကာနှင့်။ သဒ္ဓိံ၊ ဝိဟာရံ၊ နိဗဒ္ဓံ၊ ဂစ္ဆတိ၊ သာ– ထို သူငယ်ချင်းမသည်။ တဿာ– ထိုဥပါသိကာမ၏။ သတ္ထာရာ– နှင့်။ သဒ္ဓိံ၊ ဝိဿာသေန– အကျွမ်းဝင်သောအားဖြင့်။ (အကျွမ်းတဝင်)၊ ကထနဉ္စ– ပြောဆိုနေခြင်း ကိုလည်းကောင်း။ ဝလ္လဘဘာဝဉ္စ– အကျွမ်းဝင်သည်၏ အဖြစ်ကိုလည်းကောင်း။ ဒိသွာ၊] ကိံ– ဘာကို။ ကတွာ– ၍။ ဝါ– ကြောင့်။ ဧဝံ– သို့။ ဗုဒ္ဓါနံ– တို့၏။ ဝလ္လဘာ–အကျွမ်းဝင်သူမသည်။ ဟောတိ နု ခေါ– နည်း၊’ ဣတိ စိန္တေတွာ၊ သတ္ထာရံ၊ ပုစ္ဆိ၊ (ကိံ)၊]ဘန္တေ! ဧသာ ဣတ္ထီ– သည်။ တုမှာကံ– တို့၏။ ဝါ– တို့နှင့်။ ကိံ– အဘယ်သို့ လျှင်။ ဟောတိ– ဖြစ်သနည်း? ဝါ– တော်သနည်း? [နီတိပဒ-၃၇၂၊ နီတိပဒနိ-၂, ၇၅၁ရှု၊]” ဣတိ– မေးပြီ။ “(ဧသာ ဣတ္ထီ– သည်၊) ဥပဋ္ဌာယိကာနံ– လုပ်ကျွေးသူမ တို့တွင်။ ဝါ– တို့ထက်။ အဂ္ဂါ– အမြတ်ဆုံးသည်။ (ဟောတိ)၊” ဣတိ– ပြီ။ “ဘန္တေ! ကိံ– ဘာကို။ ကတွာ– ပြုခဲ့၍။ ဝါ– ကြောင့်။ ဥပဋ္ဌာယိကာနံ– တို့တွင်။ ဝါ– တို့ထက်၊

...[စာမျက်နှာ- ၃၃၇]...

အဂ္ဂါ– သည်။ ဟောတိ– နည်း?” ဣတိ– မေးပြီ။ “ကပ္ပသတသဟဿံ– ကမ္ဘာတစ် သိန်းပတ်လုံး။ ပတ္ထနံ– ဆုကို။ ပတ္ထေတွာ– တောင်းခဲ့၍။ ဝါ– ကြောင့်။ (ဥပဋ္ဌာယိကာနံ– တို့တွင်။ ဝါ– တို့ထက်။ အဂ္ဂါ– သည်။ ဟောတိ)၊” ဣတိ– မိန့်တော်မူပြီ။ “ဘန္တေ! ဣဒါနိ– ၌။ ပတ္ထေတွာ– ဆုတောင်း၍။ ဝါ– လျှင်။ လဒ္ဓုံ– ရခြင်းငှာ။ သက္ကာ–စွမ်းနိုင်ပါသလော?” ဣတိ– မေးပြီ။ “အာမ– အိမ်း! သက္ကာ– ၏။” ဣတိ– ပြီ။ “ဘန္တေ! တေန ဟိ– လျှင်။ ဘိက္ခုသတသဟဿေန– ရဟန်းတစ်သိန်းနှင့်။ သဒ္ဓိံ၊ သတ္တာဟံ–လုံး။ မယှံ– ၏။ ဘိက္ခံ– ကို။ ဂဏှထ– ခံယူတော်မူပါကုန်။” ဣတိ အာဟ၊ သတ္ထာ၊ အဓိဝါသေသိ၊ သာ– ထိုသူငယ်ချင်းမသည်။ သတ္တာဟံ၊ ဒါနံ၊ ဒတွာ၊ ဩသာနဒိဝသေ– အဆုံးနေ့၌။ စီဝရသာဋကေ– တို့ကို။ ဒတွာ၊ သတ္ထာရံ၊ ဝန္ဒိတွာ၊ ပါဒမူလေ– ခြေတော်ရင်း၌။ နိပဇ္ဇိတွာ– ပျပ်ဝပ်၍။ “ဘန္တေ! အဟံ၊ ဣမဿ ဒါနဿ– ဤအလှူ၏။ ဖလေန– အကျိုးအားဖြင့်။ (အကျိုးအနေအားဖြင့်)၊ [ဓမ္မဘာ- ၁, ၂၉၄ ရှု။] ဒေဝိဿရိယာဒီနံ– နတ်သမီး, အစိုးရခြင်းရှိသူ၏အဖြစ် (သူဌေးသမီး အဖြစ်) အစရှိသည်တို့တွင်။ အညတရံ– တစ်မျိုးမျိုးကို။ န ပတ္ထေမိ– မတောင့်တပါ။ ပန– စင်စစ်ကား။ တုမှာဒိသဿ– ရှင်တော်ဘုရားကဲ့သို့ ရှုအပ်သော။ ဧကဿ– သော။ ဗုဒ္ဓဿ– ၏။ သန္တိကေ– ၌။ အဋ္ဌ– ကုန်သော။ ဝရေ– တို့ကို။ လဘိတွာ– ၍။ မာတုဋ္ဌာနေ– ၌။ ဌတွာ၊ စတူဟိ၊ ပစ္စယေဟိ၊ ပဋိဇဂ္ဂိတုံ၊ သမတ္ထာနံ– တို့တွင်။ ဝါ– တို့ထက်။ အဂ္ဂါ– သည်။ ဘဝေယျံ– ဖြစ်ရပါလို၏။” ဣတိ– သို့။ ပတ္ထနံ– ကို။ ပဋ္ဌပေသိ– ဖြစ်စေပြီ။ သတ္ထာ၊ “ဣမိဿာ– ၏။ ပတ္ထနာ– သည်။ သမိဇ္ဈိဿတိ နု ခေါ–ပြည့်စုံမည်လော။” ဣတိ– သို့။ အနာဂတံ– ကို။ အာဝဇ္ဇေန္တော– ဆင်ခြင်တော်မူ လသော်။ ကပ္ပသတသဟဿံ– ကို။ ဩလောကေတွာ– ကြည့်တော်မူ၍။ “ကပ္ပသတသဟဿပရိယောသာနေ– ကမ္ဘာတစ်သိန်း၏အဆုံး၌။ ဂေါတမော နာမ– သော။ ဗုဒ္ဓေါ– သည်။ ဥပ္ပဇ္ဇိဿတိ– လိမ့်မည်။ တဒါ– ၌။ တွံ၊ ဝိသာခါ နာမ– သော။ ဥပါသိကာ၊ ဟုတွာ၊ တဿ– ထိုဂေါတမဘုရားရှင်၏။ သန္တိကေ၊ အဋ္ဌ ဝရေ၊ လဘိတွာ၊ မာတုဋ္ဌာနေ၊ ဌတွာ၊ စတူဟိ၊ ပစ္စယေဟိ၊ ပဋိဇဂ္ဂန္တီနံ– ကုန်သော။ ဥပဋ္ဌာယိကာနံ– တို့တွင်။ ဝါ– တို့ထက်။ အဂ္ဂါ– သည်။ ဘဝိဿသိ။” ဣတိ၊ အာဟ၊ တဿာ– ၏။ ဝါ–မှာ။ သာ သမ္ပတ္တိ– ထိုပြည့်စုံခြင်းသည်။ ဝါ– ကို။ သွေဝ– မနက် ဖြန်၌ပင်။ လဒ္ဓဗ္ဗာ ဝိယ– ရအပ်သကဲ့သို့။ အဟောသိ+

...[စာမျက်နှာ- ၃၃၈]...

သာ– သည်။ ယာဝတာယုကံ– အသက်၏ အပိုင်းအခြားကာလပတ်လုံး။ [ဓမ္မဘာ-၁, ၄၅၄ရှု။] ပုညံ၊ ကတွာ၊ တတော၊ စုတာ၊ (သမာနာ) ဒေဝလောကေ၊ နိဗ္ဗတ္တိတွာ၊ ဒေဝမနုဿေသု– တို့၌။ သံသရန္တီ– သော်။ ကဿပသမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓကာလေ– ကဿပဘုရားရှင်ပွင့်တော်မူရာအခါ၌။ ကိကိဿ– ကိကီမည်သော။ ကာသိရညော– ကာသိမင်း၏။ သတ္တန္နံ– သော။ ဓီတာနံ– တို့တွင်။ ကနိဋ္ဌာ– အငယ် ဆုံးဖြစ်သော။ သံဃဒါသီ နာမ– သူသည်။ ဟုတွာ၊ ပရကုလံ– သူတစ်ပါး၏ အိမ် သို့။ ဝါ– အခြားသောအမျိုးသို့။ [ပရဿ+ကုလံ ပရကုလံ– သူတစ်ပါး၏အိမ် (ပါရာ ဘာ-၃, ၅၃၃)၊ ပရဉ္စ+တံ+ကုလဉ္စာတိ ပရကုလံ– အခြားသောအမျိုး (မအူပါရာနိ-၄, ၃၄၄)။] အဂန္တွာ– မသွားမူ၍။ [ပရကုလံ အဂန္တွာ– အိမ်ထောင်မပြုမူ၍၊] တာဟိ ဇေဋ္ဌဘဂိနီဟိ– ထိုအထူးအားဖြင့် ကြီးသောအမတို့နှင့်။ ဝါ– အမကြီးတို့နှင့်။ သဒ္ဓိံ၊ ဒီဃရတ္တံ– လုံး။ ဒါနာဒီနိ– ဒါနအစရှိကုန်သော။ ပုညာနိ– တို့ကို။ ကတွာ၊ ကဿပသမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ– ၏။ ပါဒမူလေပိ– ၌လည်း။ “အနာဂတေ– ၌။ တုမှာဒိသဿ– သော။ ဗုဒ္ဓဿ– ၏။ မာတုဋ္ဌာနေ၊ ဌတွာ၊ စတုပစ္စယဒါယိကာနံ– ပစ္စည်း၄-ပါးကို ပေးလှူသူမတို့တွင်။ ဝါ– တို့ထက်။ အဂ္ဂါ– သည်။ ဘဝေယျံ– ၏။” ဣတိ၊ ပတ္ထနံ အကာသိ၊ ပန– ဆက်။ သာ– သည်။ တတော၊ ပဋ္ဌာယ၊ ဒေဝမနုဿေသု၊ သံသရန္တီ၊ ဣမသ္မိံ အတ္တဘာဝေ– ၌။ မေဏ္ဍက သေဋ္ဌိပုတ္တဿ– ၏။ ဓနဉ္စယသေဋ္ဌိနော– ၏။ ဓီတာ၊ ဟုတွာ၊ နိဗ္ဗတ္တာ၊ မယှံ– ၏။ သာသနေ– ၌။ ဗဟူနိ– ကုန်သော၊

သတ္တန္နံ ဓီတာနံ။ ။ အပ- ၂, ၂၂၄၊ ၂၃၃၊ ၂၃၇၊ ၂၄၁၊ ၂၄၅၊ ၂၄၉တို့၌ ကိကီမင်း ၏ သမီးတော်၇ယောက်တို့ကို “(၁) သမဏီ- ခေမာထေရီအလောင်း, (၂) သမဏ- ဂုတ္တာ- ဥပ္ပလဝဏ်ထေရီအလောင်း, (၃) ဘိက္ခုနီ- ပဋာစာရာထေရီအလောင်း, (၄) ဘိက္ခုဒါယိကာ- ကုဏ္ဍလကေသာထေရီအလောင်း, (၅) ဓမ္မာ -ကိသာဂေါတမီ ဘိက္ခုဒါယိကာ- ကုဏ္ဍလကေသာထေရီအလောင်း, (၅) ဓမ္မာ -ကိသာဂေါတမီ ဘိက္ခုဒါယိကာ- ကုဏ္ဍလကေသာထေရီအလောင်း, (၅) ဓမ္မာ- ကိသာဂေါတမီ အလောင်း, (၆) သုဓမ္မာ- ဓမ္မဒိန္နာအလောင်း, (၇) သံဃဒါယိကာ- ဝိသာခါ အလောင်းတို့”ဟု ပြသည်၊ အံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၁၁၊ ဇာ၊ဋ္ဌ၊၇, ၂၄၃၌ကား “(၁) သမဏီခေမာထေရီအလောင်း, (၂) သမဏဂုတ္တာ- ဥပ္ပလဝဏ်ထေရီအလောင်း, (၃) ဘိက္ခုနီပဋာစာရာထေရီအလောင်း, (၄) ဘိက္ခုဒါယိကာ- ကိသာဂေါတမီအလောင်း, (၅) ဓမ္မာ- ဓမ္မဒိန္နာအလောင်း, (၆) သုဓမ္မာ- မဟာမာယာအလောင်း, (၇) သံဃဒါသီဝိသာခါ”ဟု ပြ၏၊ ဤသို့ အဆိုကွဲလွဲရခြင်းမှာ ထိုထိုဘာဏကဆောင်တို့ ဆောင်ယူ လာသည့်အတိုင်း ဆိုရခြင်းကြောင့် ဖြစ်သည်။

...[စာမျက်နှာ- ၃၃၉]...

ပုညာနိ– တို့ကို။ အကာသိ၊ ဣတိ ခေါ– လျှင်။ ဘိက္ခဝေ! “မယှံ၊ ဓီတာ– သည်။ န ဂါယတိ– သီချင်းဆိုသည်မဟုတ်။ ပန– စစ်စင်ကား။ ပတ္ထိတပတ္ထနာယ– တောင့် တအပ်သော ဆု၏။ နိပ္ဖတ္တိံ– ပြီးစီးခြင်းကို။ ဒိသွာ၊ ဥဒါနံ၊ ဥဒါနေတိ” ဣတိ၊ ဝတွာ၊ သတ္ထာ၊ ဓမ္မံ၊ ဒေသေန္တော၊ “ဘိက္ခဝေ! ယထာ နာမ– ဥပမာမည်သည်ကား။ ဆေကော– ကျွမ်းကျင်သော။ မာလာကာရော– ပန်းကုံးကို ပြုသူသည်။ (ပန်းသီ သူသည်)၊ နာနာပုပ္ဖာနံ– အမျိုးမျိုးသောပန်းတို့၏။ မဟန္တံ– သော။ ရာသိံ– အစု အပုံကို။ ကတွာ၊ နာနပ္ပကာရေ– အထူးထူးအပြားပြားကုန်သော။ မာလာဂုဏေ–ပန်းကုံးတို့ကို။ ကရောတိ (ယထာ)၊ ဧဝမေဝ၊ ဝိသာခါယ– ၏။ ဝါ–မှာ။ နာနပ္ပကာရာနိ– ကုန်သော။ ပုညာနိ– တို့ကို။ ကာတုံ၊ စိတ္တံ– သည်။ နမတိ– ညွတ်၏။” ဣတိ၊ ဝတွာ၊ ဣမံ ဂါထံ၊ အာဟ၊ (ကိံ)၊ “ယထာပိ၊ ပေ။ ဗဟု”န္တိ– ၍။ (အာဟ)

ယထာပိ ပုပ္ဖရာသိမှာ, ကယိရာ မာလာဂုဏေ ဗဟူ၊ ဧဝံ ဇာတေန မစ္စေန, ကတ္တဗ္ဗံ ကုသလံ ဗဟုံ

(မာလာကာရော– ပန်းကုံးမှုတွင် ကျွမ်းကျင်သော ပန်းသည်သည်၊) ပုပ္ဖရာသိမှာ– အမျိုးမျိုးအဖုံဖုံ, ပန်းပေါင်းစုံသည့်, ပန်းပုံကြီးထဲမှ။ ဗဟူ– ရေတွက် သင်္ချာ, များပြားစွာကုန်သော။ မာလာဂုဏေ– ကြည့်၍မဆုံး, လိုတိုင်းသုံးဖို့, ပန်း ကုံးတို့ကို။ ကယိရာ ယထာ– ဝမ်းမြောက်ကြည်သာ, ပြုလုပ်ရာသကဲ့သို့။ ဧဝံ–တူ။ ဇာတေန– ရှေးကံအလျောက်, လူ့ထံရောက်အောင်, ပေါ်ပေါက်ဖွားမြင်လာ

ပုပ္ဖရာသိမှာ။ ။ ဤပုဒ်ကို ဒီပကနည်းစသည်ဖြင့် ဥပမေယျဘက်၌လည်း ယူ ပေးရ၏၊ ဥပမေယျဘက်၌ ပုပ္ဖရာသိမှာအရ လူဖြစ်ရခြင်း, သူတော်ကောင်းကို မှီခို ရခြင်း, သူတော်ကောင်းတရားနာကြားရခြင်း, ယောနိသောမနသိကာရ, စည်းစိမ်ဥစ္စာ နှင့် ပြည့်စုံခြင်းစသော ပုညကြိရိယာ၏ အကြောင်းစုကို သဒိသူပစာ, ဥပမာတဒ္ဓိတ် ကြံ၍ ယူရ၏၊ မှန်၏- လူဖြစ်ရခြင်းစသော အကြောင်းများသည် ပုပ္ဖရာသိ(ပန်းပုံ)နှင့် တူ၏၊ ပန်းကဲ့သို့ လှပတင့်တယ်ခြင်း, အကျိုးရနံ့ကောင်းခြင်း စသောဂုဏ်ရှိရကား ဒါနသီလစသော ပုညကိရိယာတို့သည် ပန်းကုံးနှင့် တူကြသည်။ “ပုပ္ဖန္တီတိ ပုပ္ဖာနိ၊ [ပုပ္ဖ+အ၊] ရသီယတိ အဿာဒနဝသေန သမောသရီယတီတိ ရာသိ၊ [ရသ+ဣဏ်၊- မောဂ်- ၇, ၁၀၊] ပုပ္ဖာနံ+ရာသိ ပုပ္ဖရာသိ၊ ပုပ္ဖရာသိ ဝိယာတိ ပုပ္ဖရာသိ”ဟုပြု။ (ဥဒါန ၊ဋ္ဌ၊၇၊ သီဋီသစ်၊၁၊၁၄၂)

...[စာမျက်နှာ- ၃၄၀]...

သော။ မစ္စေနပိ– မချွတ်ဧကန်, အမှန်သေရမည့် သတ္တဝါသည်လည်း။ (ပုပ္ဖရာသိမှာ– ပန်းပုံနှင့်တူ, လူဖြစ်ရခြင်း, မှီတင်းသူတော်, ဟောဖော်တရား, နာ ကြားစရှိ, ပုညကိရိယာမှု, အကြောင်းစုမှ၊) ဗဟုံ– ရေတွက်သင်္ချာ, လွန်များစွာ သော။ ကုသလံ– နောက်နောက်ဘဝ, နိဗ္ဗာန်ကျအောင်, သုခဆောင်ပိုး, ကုသိုလ် မျိုးကို။ ကတ္တဗ္ဗံ– သတိတရား, လက်ကိုင်ထား၍, မနားမနေ, ပြုသင့်ပေ၏။

တတ္ထ– ၌။ ပုပ္ဖရာသိမှာတိ– ကား။ နာနပ္ပကာရာနံ– အထူးထူးသော အပြားရှိ ကုန်သော။ ပုပ္ဖာနံ– ပန်းတို့၏။ ရာသိမှာ– အစုမှ။ ကယိရာတိ– ကား။ ကရေယျ–ပြုရာ၏။ မာလာဂုဏေ ဗဟူတိ– ကား။ ဧကတောဝဏ္ဋိကမာလာဒိဘေဒါ– တစ် ဖက်၌ အညှာရှိသော ပန်းကုံးအစရှိသော အပြားရှိကုန်သော။ နာနပ္ပကာရာ–အထူးထူးသော အပြားရှိကုန်သော။ မာလာဝိကတိယော– ပန်းကုံးအထူးတို့ကို။ ဝါ– အထူးပြုအပ်သော ပန်းကုံးတို့ကို။ [ကယိရာ၌စပ်၊] မစ္စေနာတိ– ကား။ မရိတဗ္ဗသဘာဝတာယ– သေထိုက်သောသဘောရှိသည်၏ အဖြစ်ကြောင့်။ မစ္စောတိ– မစ္စောဟူ၍။ လဒ္ဓနာမေန– ရအပ်သောအမည်ရှိသော။ သတ္တေန– သတ္တဝါသည်။ [ကတ္တဗ္ဗံ၌စပ်၊] စီဝရဒါနာဒိဘေဒံ– သင်္ကန်းအလှူအစရှိသောအပြားရှိသော။ ဗဟုံ–များစွာသော။ ကုသလံ– ကို။ ကတ္တဗ္ဗံ– ပြုထိုက်၏။ တတ္ထ– ထိုဂါထာ၌။ ပုပ္ဖရာသိဂ္ဂဟဏံ– ပုပ္ဖရာသိသဒ္ဒါသည်။ ဗဟုပုပ္ဖဒဿနတ္ထံ– များစွာသော ပန်းတို့ကို ပြ ရခြင်းအကျိုးရှိ၏။ ဟိ– ချဲ့။ အပ္ပာနိ– အနည်းငယ်ကုန်သော။ ပုပ္ဖာနိ– တို့သည်။ သစေ ဟောန္တိ– ကုန်အံ့။ (ဧဝံ သတိ)၊ မာလာကာရော– ပန်းကုံးကို ပြုလုပ်တတ်

ဧကတောဝဏ္ဋိကမာလာဒိဘေဒါ။ ။ ဧကတော+ဝဏ္ဋာ ယဿာတိ ဧကတောဝဏ္ဋိကာ- တစ်ဖက်၌ အညှာရှိသောပန်း(ပါရာဘာ- ၄, ၁၆၃)၊ (တစ်နည်း) ဝဏ္ဋေ+ ကတွာ ကတာ ဝဏ္ဋိကာ- အညှာတို့ကို ပြု၍ ပြုအပ်သောပန်း၊ ဧကတော+ ပဿတော +ဝဏ္ဋိကာ- တစ်ဖက်သော နံပါးမှ အညှာတို့ကို ပြု၍ ပြုအပ်သောပန်း(မအူပါရာနိ- ၄, ၅၈၆)၊ ဧကတောဝဏ္ဋိကာ+မာလာ ဧကတောဝဏ္ဋိကမာလာ၊ ဧကတောဝဏ္ဋိကမာလာ+အာဒိ ဧတဿာတိ ဧကတောဝဏ္ဋိကမာလာဒိ- တစ်ဖက်၌ အညှာရှိသော ပန်းအစရှိသောအပြား၊ ဧကတောဝဏ္ဋိကမာလာဒိ+ဘေဒေါ ဧတာသန္တိ ဧကတောဝဏ္ဋိကမာလာဘေဒါ- တစ်ဖက်၌ အညှာရှိသောပန်းအစရှိသော အပြားရှိသော ပန်း ကုံးအထူးတို့

...[စာမျက်နှာ- ၃၄၁]...

သူသည်။ ဆေကော– ကျွမ်းကျင်သည်။ (သမာနော) စ– ဖြစ်ပါသော်လည်း။ ဗဟူ– ကုန်သော။ မာလာဂုဏေ– တို့ကို။ ကာတုံ– ငှာ။ နေဝ သက္ကောတိ– မစွမ်းနိုင်။ အဆေကော ပန– မကျွမ်းကျင်သူသည်ကား။ ပုပ္ဖေသု– တို့သည်။ အပ္ပေသုပိ– နည်း ကုန်သော်လည်းကောင်း။ ဗဟူသုပိ– များကုန်သော်လည်းကောင်း။ (ဗဟူ မာလာ– ဂုဏေ ကာတုံ) န သက္ကောတိယေဝ– မစွမ်းနိုင်သည်သာ။ ပန– အဖို့တစ်ပါးကား။ ဗဟူသု– ကုန်သော။ ပုပ္ဖေသု– တို့သည်။ သတိ– ရှိလသော်။ ဆေကော– ကျွမ်းကျင်သော။ မာလာကာရော– သည်။ ဒက္ခော– လိမ္မာသော။ ကုသလော– ကျွမ်းကျင်သော။ (မာလာကာရော)၊ ဗဟူ– ကုန်သော။ မာလာဂုဏေ– တို့ကို။ ကရောတိ (ယထာ)– ပြုနိုင်သကဲ့သို့။ ဧဝမေဝ– သာလျှင်။ ဧကစ္စဿ– အချို့သောပုဂ္ဂိုလ်၏။ သဒ္ဓါ– သဒ္ဓါသည်။ ဝါ– ကံ, ကံ၏အကျိုးကို ယုံကြည်ခြင်းသည်။ မန္ဒာ– နုံ့သည်။ ဝါ– ညံ့သည်။ သစေ ဟောတိ– အံ့။ ဗဟူ– ကုန်သော။ ဘောဂါ စ– စည်းစိမ်တို့ သည်လည်း။ သစေပိ သံဝိဇ္ဇန္တိ– အကယ်၍ပင် ရှိစေကုန်ဥုးတော့။ (ဧဝံ သတိပိ– သော်လည်း၊) ဗဟူနိ– ကုန်သော။ ကုသလာနိ– တို့ကို။ ကာတုံ၊ နေဝသက္ကောတိ– နိုင်။ ပန– ကား။ သဒ္ဓါယ– သဒ္ဓါသည်။ မန္ဒာယ စ– နည်းသော်လည်းကောင်း။ ဘောဂေသု– တို့သည်။ မန္ဒေသု စ– နည်းကုန်သော်လည်းကောင်း။ (ဗဟူနိ ကုသလာနိ ကာတုံ) န သက္ကောတိ– မစွမ်းနိုင်။ ပန– ကား။ သဒ္ဓါယ– သဒ္ဓါသည်။ ဥဠာရာယ စ– မွန်မြတ်ပါသော်လည်း။ ဘောဂေသု– တို့သည်။ မန္ဒေသု– နည်း ကုန်လသော်။ (ဗဟူနိ ကုသလာနိ ကာတုံ)၊ န သက္ကောတိယေဝ– နိုင်သည်သာ။ ပန– ဆက်။ ဥဠာရာယ– မွန်မြတ်သော။ သဒ္ဓါယ– သဒ္ဓါသည်။ သတိ စ– ရှိသော် လည်းကောင်း။ ဥဠာရေသု– ကုန်သော။ ဘောဂေသု– စည်းစိမ်ဥစ္စာတို့သည်။ သတိ စ– လည်းကောင်း။ (ဗဟူနိ ကုသလာနိ ကာတုံ) သက္ကောတိ– စွမ်းနိုင်၏။ စ– ဆက်။ ဝိသာခါ– မည်သော။ ဥပါသိကာ– သည်။ တထာရူပါ– ထိုသို့သဘော ရှိ၏။ [သဒ္ဓါတရားကလည်း ဥဠာရ ဖြစ်၍ ဘောဂ (စည်းစိမ်) ကလည်း ဥဠာရဖြစ်သည်- ဟူလို၊] တံ– ထိုဝိသာခါကို။ သန္ဓာယ– ရည်ရွယ်တော်မူ၍။ ယထာပိ၊ ပေ။ ဗဟုန္တိ– ဟူသော။ ဧတံ– ဤဂါထာကို။ (ဘဂဝတာ)၊ ဝုတ္တံ။ ဒေသနာပရိယောသာနေ၊ ပေ။ ဇာတာ၊ ဣတိ– ဝိသာခါဝတ္ထု အပြီးတည်း။
ဝိသာခါဝတ္ထုဘာသာဋီကာ ပြီး၏။

...[စာမျက်နှာ- ၃၄၂]...

၉-အာနန္ဒတ္ထေရပဥှာဝတ္ထုဘာသာဋီကာ
န ပုပ္ဖဂန္ဓော ပဋိဝါတမေတီတိ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ သတ္ထာ သာဝတ္ထိယံ ဝိဟရန္တော အာနန္ဒတ္ထေရဿ– ၏။ ပဥှံ– အမေးပုစ္ဆာကို။ ဝိဿဇ္ဇေန္တော– ဖြေဆိုတော် မူလသော်။ ကထေသိ၊ ကိရ– ချဲ့။ ထေရော– သည်။ သာယနှသမယေ– ညနေချမ်း အခါ၌။ ပဋိသလ္လီနော– အာရုံများစွာ, စိတ်ကိုခွာ၍, သင့်ရာကောင်းမြတ်, တစ်ခုတည်းသောအာရုံ၌ ကောင်းစွာ ငြိကပ်နေသည်။ ဝါ– တစ်ပါးတည်း ကိန်း အောင်းသည်။ (သမာနော– စဉ်၊) စိန္တေသိ၊ (ကိံ)၊ “ဘဂဝတာ– သည်။ မူလဂန္ဓော–အမြစ်၏ အနံ့လည်းကောင်း။ သာရဂန္ဓော– အနှစ်၏ အနံ့လည်းကောင်း။ ပုပ္ဖဂန္ဓော– အပွင့်၏ အနံ့လည်းကောင်း။ ဣတိ– သို့။ တယော– ကုန်သော။ ဥတ္တမဂန္ဓာ– မြတ်သော အနံ့တို့ကို။ ဝုတ္တာ– အပ်ကုန်ပြီ။ တေသံ– ထိုနံ့သာတို့၏။ ဂန္ဓော–အနံ့သည်။ အနုဝါတမေဝ– လေစုန်သို့သာ။ (လေအောက်သို့သာ)၊ ဂစ္ဆတိ– သွား နိုင်၏။ ပဋိဝါတံ– လေညာသို့။ နော ဂစ္ဆတိ– မသွားနိုင်။ ယဿ– အကြင်နံ့သာ၏။ ဂန္ဓော– သည်။ ပဋိဝါတမ္ပိ– လေညာသို့လည်း။ ဂစ္ဆတိ– ၏။ တံ ဂန္ဓဇာတံ– ထိုနံ့သာ မျိုးသည်။ အတ္ထိ နု ခေါ–လော” ဣတိ– ဤသို့ ကြံပြီ။ အထ– ၌။ အဿ– ထိုအာ နန္ဒာထေရ်၏။ ဧတံ– သည်။ အဟောသိ– ပြီ။ (ကိံ)၊ “မယှံ– အား။ အတ္တနာ– ကိုယ် တိုင်။ ဝိနိစ္ဆိတေန– ဆုံးဖြတ်ခြင်းဖြင့်။ ကိံ– ဘာအကျိုးရှိအံ့နည်း။ သတ္ထာရံယေဝ– ကိုသာ။ ပုစ္ဆိဿာမိ– မေးတော့မည်။” ဣတိ– ပြီ။ သော– သည်။ သတ္ထာရံ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ၊ ပုစ္ဆိ၊ တေန– ထို့ကြောင့်။ အထခေါ၊ ပေ။ ဂစ္ဆတီတိ– ဟူ၍။ ဝုတ္တံ+

[အထ ခေါ– ၌။ အာယသ္မာ အာနန္ဒော– သည်။ သာယနှသမယေ– ၌။ ပဋိသလ္လာနာ– တစ်ပါးတည်းကိန်းအောင်းရာမှ။ ဝုဋ္ဌိတော– သည်။ (ဟုတွာ) ယေန၊ ပဋိသလီ’

နော။ ။ လီယီတိ လီနော၊ [လီ+တ၊ တကို ဤဏပြု, ကွစိဓာတုဖြင့် ဏ ကို နပြု -ရူ- ၃၈၆၊] သမ္မဒေဝ+လီနော သလီ’နော- ကောင်းစွာသာလျှင် ငြိကပ်သူ၊ ပဋိနိဝတ္တိတွာ+သလီ’နော ပဋိသလီ’နော၊ အချို့နေရာ၌ ပတိ အနက်မဲ့, သံ အနက်ရှိ၊ အချို့နေရာ၌ ပတိအနက်ရှိ , သံအနက်မဲ့ဟု ဆို၏၊ ဤ၌ ပတိကို နိဝတ္တနအနက်ဟော, သံကို သမ္မာအနက်ဟောယူ၍ ပေးသည်။ (သာရတ္ထ၊၁၊၄၃၈၊ ဝိမတိ၊၁၊၉၁၊ ဒီဋီ၊၂၊၄၈)။]

...[စာမျက်နှာ- ၃၄၃]...

ဘဂဝါ၊ တေနုပသင်္ကမိ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ၊ ဘဂဝန္တံ၊ အဘိဝါဒေတွာ၊ ဧကမန္တံ၊ နိသီဒိ၊ ဧကမန္တံ၊ နိသိန္နော ခေါ– သော။ အာယသ္မာ အာနန္ဒော၊ ဘဂဝန္တံ၊ ဧတံ၊ အဝေါစ၊ (ကိံ)

“ဘန္တေ! ယေသံ– အကြင်နံ့သာတို့၏။ ဂန္ဓော– အနံ့သည်။ အနုဝါတမေဝ– သို့။ ဂစ္ဆတိ၊ ပဋိဝါတံ– သို့။ နော ဂစ္ဆတိ၊ (တာနိ) ဂန္ဓဇာတာနိ– ထိုနံသာတို့သည်။ ဝါ– အမျိုးမျိုးသောနံသာတို့သည်။ ဣမာနိ တီဏိ– ဤ၃မျိုးတို့တည်း။ ကတမာနိ တီဏိ– အဘယ်၃မျိုးတို့နည်း? မူလဂန္ဓော– ကောင်း။ သာရဂန္ဓော– ကောင်း။ ပုပ္ဖဂန္ဓော– ကောင်းတည်း။ ဘန္တေ! ယေသံ– အကြင်အနံ့တို့၏။ ဂန္ဓော– သည်။ အနုဝါတမေဝ– သို့သာ။ ဂစ္ဆတိ၊ ပဋိဝါတံ– သို့။ နော ဂစ္ဆတိ၊ (တာနိ) ဂန္ဓဇာတာနိ– တို့သည်။ ဣမာနိ တီဏိ– ဤ၃မျိုးတို့တည်း။ ဘန္တေ! ယဿ– အကြင်နံ့သာ၏။ ဂန္ဓော– သည်။ အနုဝါတမ္ပိ– သို့လည်း။ ဂစ္ဆတိ၊ (ယဿ)၊ ဂန္ဓော– သည်။ ပဋိဝါတမ္ပိ– သို့လည်း။ ဂစ္ဆတိ၊ (ယဿ)၊ ဂန္ဓော၊ အနုဝါတပဋိဝါတမ္ပိ– လေစုန်လေညာသို့ လည်း။ ဂစ္ဆတိ၊ ကိဉ္စိ– တစ်စုံတစ်ခုသော။ (တံ) ဂန္ဓဇာတံ– သည်။ အတ္ထိ နု ခေါ–လော? ”ဣတိ– ဤသို့ မေးလျှောက်ပြီ။

အထ– ၌။ အဿ– ထိုအာနန္ဒာထေရ်အား။ ဘဂဝါ၊ ပဥှံ၊ ဝိဿဇ္ဇေန္တော– သည်။ (ဟုတွာ)၊ “အာနန္ဒ– န္ဒာ! ယဿ– အကြင်နံ့သာ၏။ ဂန္ဓော– သည်။ အနုဝါတမ္ပိ၊ ဂစ္ဆတိ၊ (ယဿ)၊ ဂန္ဓော၊ ပဋိဝါတမ္ပိ၊ ဂစ္ဆတိ၊ (ယဿ)၊ ဂန္ဓော၊ အနုဝါတပဋိဝါတမ္ပိ၊ ဂစ္ဆတိ၊ ကိဉ္စိ– သော၊ (တံ) ဂန္ဓဇာတံ– သည်။ အတ္ထိ။” ဣတိ– ဤသို့ မိန့်တော်မူပြီ။ “ဘန္တေ! ယဿ– ၏။ ဂန္ဓော၊ ပေ။ ဂစ္ဆတိ၊ တံ ဂန္ဓဇာတံ– သည်။ ကတမံ ပန– အဘယ်ပါနည်း?” ဣတိ– မေးပြီ။

“အာနန္ဒ! ဣဓ– လောက၌။ ယသ္မိံ ဂါမေ ဝါ– အကြင်ရွာ၌လည်းကောင်း။ (ယသ္မိံ) နိဂမေ ဝါ– အကြင်နိဂုံး၌လည်းကောင်း။ ဣတ္ထီ ဝါ– သည်လည်းကောင်း။ ပုရိသော ဝါ– လည်းကောင်း။ ဗုဒ္ဓံ– ကို။ သရဏံ– ဟူ၍။ ဂတော– ဆည်းကပ်သည်။ ဟောတိ။ ဓမ္မံ– ကို။ သရဏံ ဂတော ဟောတိ။ သံဃံ သရဏံ ဂတော ဟောတိ။ ပါဏာတိပါတာ– သူအသက်ကို သတ်ခြင်းမှ။ ဝါ– သူ့အသက်ကို လျှင်စွာ ကျစေ ကြောင်း ဒုဿီလျစေတနာမှ။ ဝါ– သူ့အသက်ကို ဓားစသော လက်နက်တို့ဖြင့်။

...[စာမျက်နှာ- ၃၄၄]...

လွှမ်းမိုး၍ ကျစေကြောင်း ဒုဿီလျစေတနာမှ။ ပဋိဝိရတော– ရှောင်ကြဉ်သည်။ ဟောတိ။ အဒိန္နာဒါနာ– မပေးအပ်သော သူ့ဥစ္စာကို ခိုးယူခြင်းမှ။ ဝါ– မပေးအပ် သော သူ့ဥစ္စာကို ခိုးယူကြောင်းဒုဿီလျစေတနာမှ။ ပဋိဝိရတော ဟောတိ။ ကာမေသုမိစ္ဆာစာရာ– ကာမဂုဏ်မေထုန်အကျင့်တို့၌ ယုတ်မာစွာ ကျင့်ခြင်းမှ။ ပဋိဝိရတော ဟောတိ။ မုသာဝါဒါ– မုသားပြောဆိုခြင်းမှ။ ဝါ– ချွတ်ယွင်းဖောက်ပြန် မမှန်ကန်သော ကာယပယော ဝစီပယောဂတို့ကို ပြောဆိုကြောင်း ဖြစ်စေ ကြောင်း စေတနာမှ။ ဝါ– မဟုတ်မမှန်သောဝတ္ထုကို ဟုတ်မှန်သောအားဖြင့် ပြောဆိုကြောင်း သိစေကြောင်းစေတနာမှ။ ပဋိဝိရတော ဟောတိ၊ [“ပါဏာတိပါတာ”စသော ပုဒ်တို့၏ အဖွင့်ကို သီဘာ-၁, ၄၃၁စသည်၌ ရှု၊] သုရာမေရယမဇ္ဇပမာဒဋ္ဌာနာ– မေ့လျော့ခြင်း၏ တည်ရာအကြောင်းဖြစ်သော သေရည်အရက် ကို သောက်စားကြောင်းစေတနာမှ။ ဝါ– မေ့လျော့ခြင်း၏ တည်ရာအကြောင်း ဖြစ်သော သေရည်အရက်ကိုသောက်စားခြင်းမှ။ ပဋိဝိရတော ဟောတိ။ သီလဝါ– သီလရှိသည်။ ကလျာဏဓမ္မော– ကောင်းသော ကိုယ်ကျင့်တရားရှိသည်၊

သုရာမေရယမဇ္ဇပမာဒဋ္ဌာနံ။ ။ သူရေန နာမ ဝနစရကေန+ကတာ သုရာ၊ [သူရတော အာ တေန ကတတ္ထေ ဒီဃော စ ရဿော(နီတိ- ၈၀၀)သုတ်ဖြင့် သူရနောင် အာပစ္စည်းသက်၊ သူ၌ ရဿပြု၊] သူရေန+ပဌမံ ဒိဋ္ဌာ သုရာ၊ [သူရ+ဏ၊- ဇာ၊ဋ္ဌ၊၅, ၁၂၊ ကစ်ဘာ- ၂, ၁၂၈၊] အနိဋ္ဌဖလဒါယကတ္တံ သဝတီတိ သုရာ၊ [သု+ရက်၊ -မောဂ်- ၇, ၁၄၃၊] သုဋ္ဌု+ရာယန္တိ ဣမာယာတိ သုရာ၊ [သု+ရေ (သဒ္ဒေ)+အ၊- ကပ္ပဒ္ဒုမ၊] သုရေတီတိ သုရာ၊ [သုရ+အ၊] သူရံ ဇနေတီတိ သုရာ၊ [သူရ+ဏ၊ -ကင်္ခါမဟာဋီ- ၄, ၁၄၁- ၂၊ ပါတိပဒတ္ထ- ၂၄၅။] မဒံ+ဇနေတီတိ မေရယံ၊ [မဒ+ဏျ၊ မ၌ အ- ကို ဧ, ဒ ကို ရပြု၊] ပိဝန္တံ မဒယတီတိ မဇ္ဇံ၊ သုရာ စ+မေရယဉ္စ သုရာမေရယံ၊ သုရာမေရယံ စ+တံ+မဇ္ဇံ စာတိ သုရာမေရယမဇ္ဇံ- မူးယစ်စေတတ်သော သေရည်အရက်၊ ဤ၌ သောက်ကြောင်းစေတနာကို ဌာနူပစာရ, ကာရဏူပစာရအားဖြင့် ယူ၊ သုရာမေရယ- မဇ္ဇံ စ+တံ+ပမာဒဋ္ဌာနံ စာတိ သုရာမေရယမဇ္ဇပမာဒဋ္ဌာနံ- မေ့လျော့ခြင်း၏ တည်ရာ အကြောင်းဖြစ်သော သေရည်အရက်ကို သောက်ကြောင်းစေတနာ(ဣတိ၊ဋ္ဌ၊၂၂၀)၊ (တစ်နည်း) သုရာမေရယမဇ္ဇေ+ပမာဒဋ္ဌာနံ သုရာမေရယမဇ္ဇပမာဒဋ္ဌာနံ- မူးယစ်စေ တတ်သော သေရည်အရက်၌ မေ့လျော့ခြင်း၏တည်ရာ အကြောင်းဖြစ်သော သောက်ကြောင်း စေတနာ(ဒီဋီ- ၃, ၁၃၁၊ သာရတ္ထ၊၃၊၂၅၂)

...[စာမျက်နှာ- ၃၄၅]...

ဟောတိ။ ဝိဂတမလမစ္ဆေရေန– ကင်းသော မစ္ဆေရအညစ်အကြေးရှိသော။ စေတသာ– စိတ်ဖြင့်။ မုတ္တစာဂေါ– လွတ်လွတ်ကျွတ်ကျွတ်စွန့်ကြဲခြင်းရှိသည်။ (မငြိတွယ်ဘဲ စွန့်ကြဲခြင်းရှိသည်)၊ ပယတပါဏိ– လှူဒါန်းခြင်းငှာ အမြဲဆေးကြော အပ်ပြီးသောလက်ရှိသည်။ ဝါ– စင်ကြယ်သောလက်ရှိသည်။ ဝေါဿဂ္ဂရတော–စွန့်ကြဲခြင်း၌ မွေ့လျော်သည်။ ယာစယောဂေါ– တောင်းခံခြင်း၌ သင့်လျော်သည်။ (တောင်းခံငှာ သင့်လျော်သည်)၊ ဝါ– တောင်းခံသူတို့နှင့် ယှဉ်တွဲဆက်သွယ်ခြင်း ရှိသည်။ ဒါနသံဝိဘာဂရတော– ပေးလှူခြင်း, ခွဲခြမ်းဝေဖန်ခြင်း၌ မွေ့လျော်သည်။ ဝါ– ပေးလှူအပ်သောပစ္စည်းမှ ခွဲခြမ်းဝေဖန်ခြင်း၌ မွေ့လျော်သည်။ (ဟုတွာ)၊ အဂါရံ– ၌။ အဇ္ဈာဝသတိ– နေ၏။ (တစ်နည်း) အဂါရံ– ကို။ အဇ္ဈာဝသတိ– လွှမ်း မိုးအုပ်ချုပ်၍ သူတစ်ပါးတို့နှင့် မဆက်ဆံသောအပိုင်းအခြားအားဖြင့် နေ၏။ (အုပ်ချုပ်စောင့်ရှောက်၍ နေ၏)။ [“ဝိဂတမလမစ္ဆေရေန”စသောပုဒ်တို့ကို။ ဓမ္မ ဘာ-၆၉၃၌ ရှု။] “ဒိသာသု– တို့၌။ သမဏဗြာဟ္မဏာ– တို့သည်။ တဿ– ထိုယောကျ်ားမိန်းမ၏။ ဝဏ္ဏံ– ဂုဏ်ကို။ ဘာသန္တိ၊ (ကိံ)၊] အမုကသ္မိံ နာမ– ဤအမည်ရှိသော။ ဂါမေ ဝါ– ၌လည်းကောင်း။ နိဂမေ ဝါ– ၌လည်းကောင်း။ ဣတ္ထီ ဝါ ပုရိသော ဝါ ဗုဒ္ဓံ သရဏံ ဂတော ဟောတိ။ ဓမ္မံ သရဏံ ဂတော ဟောတိ။ သံဃံ သရဏံ ဂတော ဟောတိ၊ ပေ။ ဒါနသံဝိဘာဂရတော– ၏။” ဣတိ– ဤသို့ ပြောကုန်၏။

“ဒေဝတာပိ– နတ်တို့သည်လည်း။ အဿ– ထိုယောကျ်ားမိန်းမ၏။ ဝဏ္ဏံ၊ ဘာသန္တိ၊ (ကိံ) ] အမုကသ္မိံ နာမ၊ ပေ။ ဒါနသံဝိဘာဂရတော။” ဣတိ– ကုန်၏။

“အာနန္ဒ! ယဿ အနုဝါတမ္ပိ၊ ပေ။ ဂစ္ဆတိ၊ တံ ဂန္ဓဇာတံ– သည်။ ဣဒံ ခေါ– ဤသရဏဂုဏ်, သီလ, ဒါနသည်ပင်တည်း။” ဣတိ– သို့။ ဝတွာ၊ ဣမာ ဂါထာ– ကို။ အဘာသိ၊ (ကိံ)၊ န ပုပ္ဖဂန္ဓော၊ ပေ။ အနုတ္တရောတိ– ဟူ၍။ (အဘာသိ)

န ပုပ္ဖဂန္ဓော ပဋိဝါတမေတိ, န စန္ဒနံ တဂရမလ္လိကာ ဝါ၊ သတဉ္စ ဂန္ဓော ပဋိဝါတမေတိ, သဗ္ဗာ ဒိသာ သပ္ပုရိသော ပဝါယတိ။

ပုပ္ဖဂန္ဓော– ပန်း, အနံ့သည်။ ဝါ– ပန်းတို့၏ အနံ့သည်။ ပဋိဝါတံ– လေညာသို့၊

ပုပ္ဖဂန္ဓော။ ။ ပုပ္ဖဉ္စ+ဂန္ဓော စ ပုပ္ဖဂန္ဓော၊ စန္ဒနံဖြင့် ဂန္ဓ၏ တစ်စိတ်, တဂရ-

...[စာမျက်နှာ- ၃၄၆]...

န ဧတိ– မရောက်။ စန္ဒနံ– စန္ဒကူးနံ့သည်လည်းကောင်း။ တဂရမလ္လိကာ ဝါ– တောင်ဇလပ်ပန်းနံ့, စပယ် (ကြက် ရုံး) ပန်းနံ့သည်လည်းကောင်း။ ပဋိဝါတံ– သို့။ န ဧတိ၊ သတံ– သူတော်ကောင်းတို့၏။ ဂန္ဓော စ– သီလတည်းဟူသောရနံ့သည်သာ။ ဝါ– သီလနှင့်စပ်, ချီးမွမ်းအပ်သော ကျော်စောနံ့သည်သာ။ ပဋိဝါတံ– သို့။ ဧတိ– ရောက်၏။ သပ္ပုရိသော– သူတော်ကောင်းသည်။ (သီလဂန္ဓေန– သီလတည်း ဟူသောရနံ့ဖြင့်၊) သဗ္ဗာ– အလုံးစုံကုန်သော။ ဒိသာ– လေအောက်လေညာ, အရပ် မျက်နှာတို့သို့။ ပဝါယတိ– အပြားအားဖြင့် ရောက်နိုင်၏။ ဝါ– သင်းပျံ့မွှေးကြိုင်, ရနံ့လှိုင်၏။

မလ္လိကာဖြင့် ပုပ္ဖ၏တစ်စိတ်ကို နိဒဿနနည်းဖြင့် ပြသည်။ (တစ်နည်း) တဂရမလ္လိကာ အရဖြစ်သော ပန်းတို့မှ ကြွင်းသမျှပန်းအနံ့ကို ပုပ္ဖဂန္ဓောအရ ယူ၍ “ပုပ္ဖာနံ+ဂန္ဓော ပုပ္ဖဂန္ဓော”ဟု ပြုပါ။၊ နောက်နည်းသည် “ပုပ္ဖာနံ...ဂန္ဓော (ဓမ္မ၊ဋ္ဌ၊ ၁၊ ၂၆၇)”အဖွင့်နှင့် ညီ၏။ (သီဋီသစ်၊ ၁၊ ၂၃၄)

တဂရမလ္လိကာ။ ။ ဤပုဒ်နှင့် စန္ဒနံအရ အနံ့တိုင်အောင် ဌာနူပစာရ, သဟ စရဏနည်းအားဖြင့် ယူရ၏(သီဋီသစ်၊၁၊၂၃၃)၊ “တေန ဥဒကေန+ဂရိတဗ္ဗံ သိဉ္စိတဗ္ဗန္တိ တဂရံ၊ [တ+ဂရ+အ၊] မလ္လတေ ဓာရီယတေ သဗ္ဗေဟီတိ မလ္လိ၊ [မလ္လ+ဣ၊] မလ္လိ ဧဝ မလ္လိကာ၊ တဂရံ စ+မလ္လိကာ စ တဂရမလ္လိကာ”ဟု ပြု၊ ဒွန်သမာသ်သည် နပုံ, ဧကတ်မမြဲရကား ဧကဝုစ်, ဗဟုဝုစ် ၂မျိုးလုံး ဖြစ်နိုင်၏၊ သို့သော် “တဂရမလ္လိကာ ဝါတိ ဣမေသမ္ပိ ဂန္ဓော အဓိပ္ပေတော(ဓမ္မ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၆၇)၊ တဂရမလ္လိကာဟိ အဝသိဋ္ဌော “ပုပ္ဖဂန္ဓော” တိ ဝုတ္တော(သီဋီသစ်၊၁၊၂၃၄)”၌ “ဣမေသမ္ပိ, တဂရမလ္လိကာဟိ”တို့ကို ထောက်လျှင် ဗဟုဝုစ်ယူ၍ “စန္ဒနံ- ကောင်း၊ တဂရမလ္လိကာ ဝါ- တို့သည်လည်းကောင်း၊ ပဋိဝါတံ န (ဧန္တိ)- မရောက်ကုန်”ဟု ပေးခြင်းက ပိုကောင်းသည်၊ “တဂရံ- သည်လည်း ကောင်း၊ မလ္လိကာ ဝါ- ကောင်း”ဟု ဝါကျယူ၍လည်း ပေးကြ၏၊ ထိုသို့ယူလျှင် တဂရ၌ နိဂ္ဂဟိတ်အကျေကြံပါ။

ဂန္ဓော။ ။ ဂန္ဓေတိ အတ္တနော ဝတ္ထုံ သူစယတိ ပကာသေတီတိ ဂန္ဓော၊ အထ ဝါ ဂန္ဓယတိ ဆိန္ဒတိ မနာပဂန္ဓော သုဂန္ဓဘာဝေန ဒုဂ္ဂန္ဓံ, အမနာပဂန္ဓော ဒုဂ္ဂန္ဓ- ဘာဝေန သုဂန္ဓန္တိ ဂန္ဓော၊ [ဂန္ဓ+အ၊] ဝါယုနာ ဝါ နီယမာနော ဂစ္ဆတီတိ ဂန္ဓော၊ [ဂမု+က၊ ဂမ် ကို ဂန္ဓပြု၊] အထ ဝါ ဂစ္ဆန္တော ဓရိယတေ သောတိ ဂန္ဓော၊ [ဂမု+ဓာ+အ၊- နီတိဓာတု- ၃၇၀။] တံ တံ ဌာနံ ဝါတေန ဂစ္ဆတီတိ ဂန္ဓော(ကစ္စည်း- ၆၆၄)၊ ဤ၌

...[စာမျက်နှာ- ၃၄၇]...

စန္ဒနံ တဂရံ ဝါပိ, ဥပ္ပလံ အထ ဝဿိကီ၊ ဧတေသံ ဂန္ဓဇာတာနံ, သီလဂန္ဓော အနုတ္တရော

စန္ဒနံ– စန္ဒကူးနံ့သည်လည်းကောင်း။ တဂရံ ဝါပိ– တောင်ဇလပ်ပန်းနံ့သည် လည်းကောင်း။ ဥပ္ပလံ– ကြာညိုကြာဖြူကြာနီပန်းနံ့သည်လည်းကောင်း။ အထ– ထိုမှတစ်ပါး။ ဝဿိကီ– မြတ်လေးပန်းနံ့သည်လည်းကောင်း။ (အတ္ထိ)၊ ဧတေသံ ဂန္ဓဇာတာနံ– ဤနံ့သာတို့ထက်။ ဝါ– ဤအမျိုးမျိုးဖြစ်သော နံ့သာတို့ထက်။ [ဂန္ဓာ ဧဝ ဂန္ဓဇာတာ, ဂန္ဓာ စ+တေ+ဇာတာ စာတိ ဝါ ဂန္ဓဇာတာ၊- သီဋီသစ်၊ ၁၊ ၂၃၄၊] သီလဂန္ဓော– သီလတည်းဟူသောရနံ့သည်။ ဝါ– သီလနှင့်စပ်, ချီးမွမ်းအပ်သော ကျော်စောနံ့သည်။ [သီလမေဝ+ဂန္ဓော, သီလနိဗန္ဓနော ဝါ+ဂန္ဓော သီလဂန္ဓော၊] အနုတ္တရော– မိမိထက် အသာမရှိ။ ဝါ– အမြတ်ဆုံးတည်း။

တတ္ထ– တို့၌။ န ပုပ္ဖဂန္ဓောတိ– ကား။ တာဝတိံသဘဝနေ– တာဝတိံသာဘုံ၌။ ပါရိစ္ဆတ္တကရုက္ခော– ပင်လယ်ကသစ်ပင်သည်။ အာယာမတော စ– အလျား အားဖြင့်လည်းကောင်း။ ဝါ– မှလည်းကောင်း။ ဝိတ္ထာရတော စ– အနံအားဖြင့် လည်းကောင်း။ ဝါ– မှလည်းကောင်း။ ယောဇနသတိကော– ယူဇနာတစ်ရာရှိ၏။ တဿ– ထိုပင်လယ်ကသစ်ပင်၏။ ပုပ္ဖာနံ– တို့၏။ အာဘာ– အရောင်သည်။ ပညာသယောဇနာနိ– ယူဇနာငါးဆယ်တို့တိုင်တိုင်။ ဂစ္ဆတိ– သွားနိုင်၏။ ဂန္ဓော– အနံ့ သည်။ ယောဇနသတံ– ယူဇနာတစ်ရာတိုင်တိုင်။ ဂစ္ဆတိ– ၏။ သောပိ– ထိုအနံ့သည် လည်း။ အနုဝါတမေဝ– လေစုန်သို့သာ။ ဂစ္ဆတိ– ၏။ ပန– ဗျတိရိက်ကား။ ပဋိဝါတံ–လေညာသို့။ အဍ္ဎင်္ဂုလမတ္တမ္ပိ (အဍ္ဎု+အင်္ဂုလမတ္တမ္ပိ)– လက်တစ်သစ်၏ ထက်ဝက်မျှ လောက်လည်း။ ဂန္တုံ– ငှာ။ န သက္ကောတိ– မစွမ်းနိုင်။ ဧဝရူပေါပိ– ဤသို့ သဘော ရှိသည်လည်းဖြစ်သော။ ပုပ္ဖဂန္ဓော– ပန်းနံ့သည်။ ပဋိဝါတံ– သို့။ န ဧတိ– မသွားနိုင်။ စန္ဒနန္တိ– ကား။ စန္ဒနဂန္ဓော– စန္ဒကူးနံ့သည် လည်းကောင်း။ [ဝါယတိ၌စပ်၊] တဂရ– ရူပကအလင်္ကာအားဖြင့်လည်းကောင်း သဒိသူပစာရအားဖြင့်လည်းကောင်း, “ဂန္ဓော ဝိယာတိ ဂန္ဓော”ဟူသော ဥပမာတဒ္ဓိတ်အားဖြင့်လည်းကောင်း သူတော်ကောင်းတို့၏ သီလကို “ဂန္ဓ”ဟု ဆိုထားသည်။ (တစ်နည်း) “သီလနိဗန္ဓနော+ဂန္ဓော ဂန္ဓော၊ (သီလ နိဗန္ဓနချေ)”ဟု ဝိဂြိုဟ်ပြု၍ သီလနှင့် စပ်သော ချီးမွမ်းသံကို “ဂန္ဓ”ဟု ဆိုသည်။

(သီဋီသစ်၊ ၁၊ ၂၃၄)

...[စာမျက်နှာ- ၃၄၈]...

မလ္လိကာ ဝါတိ– ကား။ ဣမေသမ္ပိ– ဤတောင်ဇလပ်ပန်း, ကြက်ရုံးပန်းတို့၏ လည်း။ ဂန္ဓော ဧဝ– ကိုသာ။ အဓိပ္ပေတော– အလိုရှိအပ်၏။ ဟိ– မှန်၏။ သာရဂန္ဓာနံ– အနှစ်၏ အနံ့တို့တွင်။ အဂ္ဂဿ– အမြတ်ဆုံးဖြစ်သော။ ဝါ– အသာဆုံး ဖြစ်သော။ လောဟိတစန္ဒနဿာပိ– စန္ဒကူးနီ၏သော်မှလည်းကောင်း။ တဂရဿာပိ– တောင်ဇလပ်ပန်း၏သော်မှလည်းကောင်း။ မလ္လိကာယပိ– ကြက်ရုံးပန်း ၏သော်မှလည်းေကောင်း။ (ဂန္ဓော– သည်၊) အနုဝါတမေဝ– သို့သာ။ ဝါယတိ– မွှေးကြိုင်နိုင်၏။ ပဋိဝါတံ– သို့။ နော ဝါယတိ– မမွှေးကြိုင်နိုင်။ သတဉ္စ ဂန္ဓောတိ– ကား။ သပ္ပုရိသာနံ– ချီးမွမ်းအပ်သော ယောကျ်ားဖြစ်ကုန်သော။ ဝါ– သူတော် ကောင်းဖြစ်ကုန်သော။ ဗုဒ္ဓပစ္စေကဗုဒ္ဓ သာဝကာနံ– ဘုရား, ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ, သာဝက တို့၏။ သီလဂန္ဓော ပန– သီလတည်းဟူသော အနံ့သည်ကား။ ပဋိဝါတံ– သို့။ ဧတိ– သွားနိုင်၏။ ကိံကာရဏာ– အဘယ်အကြောင်းကြောင့်။ (သီလဂန္ဓော ပဋိဝါတံ၊ ဧတိ– နည်း?) သဗ္ဗာဒိသာ– အလုံးစုံသော အရပ်တို့သို့။ သပ္ပုရိသော– သူ တော်ကောင်းသည်။ ပဝါယတိ– မွှေးကြိုင်နိုင်၏။ (တသ္မာ သီလဂန္ဓော ပဋိဝါတံ ဧတိ– နိုင်၏၊) ပန– ဆက်။ ဝါ– ချဲ့။ ယသ္မာ– ကြောင့်။ သပ္ပုရိသော– သူတော်ကောင်း သည်။ သီလဂန္ဓေန– သီလတည်းဟူသောအနံ့ဖြင့်။ သဗ္ဗာပိ– အလုံးစုံလည်း ဖြစ် ကုန်သော။ ဒိသာ– အရပ်တို့သို့။ အဇ္ဈောတ္ထရိတွာဝ– လွှမ်းမိုး၍သာ။ ဂစ္ဆတိ– သွား နိုင်၏။ တသ္မာ– ကြောင့်။ (ထိုသို့ သူတော်ကောင်း၏ သီလတည်းဟူသောအနံ့ဖြင့် အလုံးစုံသော အရပ်တို့ သို့ လွှမ်းမိုး၍ သွားနိုင်သည်၏ အဖြစ်ကြောင့်)၊ တဿ– ထိုသူတော်ကောင်း၏။ ဂန္ဓော– သည်။ ပဋိဝါတံ– သို့။ န ဧတိ– မရောက်နိုင်။ ဣတိ– ဤသို့။ န ဝတ္တဗ္ဗော– မပြောဆိုထိုက်။ တေန– ထို့ကြောင့်။ ပဋိဝါတမေတီတိ– ပဋိဝါတမေတိဟူ၍။ (ဘဂဝတာ)၊ ဝုတ္တံ– အပ်ပြီ။ ဝဿိကီတိ– ကား။ ဇာတိသုမနာ–

ပဝါယတိ။ ။ ပ+ဝါ+ယ+တိ(နီတိဓာတု- ၂၃၈)၊ (တစ်နည်း) ပ+ဝါ+အ+တိ၊ ကွစိ ဓာတုသုတ်ကြီးဖြင့် ယလာ(နိဒီ- ၃၈၃)၊ ပဝါယတိကို “ပကာရေဟိ+ဂန္ဓတိ- အပြား အားဖြင့် အနံ့ဖြစ်၏၊ ကြိုင်၏၊ လှိုင်၏၊ မွှေး၏”ဟု သီဋီသစ်၊၁၊၂၃၄ ဖွင့်၏၊ ဝါဓာတ်၏ ဂန္ဓနအနက်ကို ဖွင့်ခြင်းတည်း၊ သီလရှိသော သူတော်ကောင်းသည် ပန်းရနံ့ရှိသော ပန်းပင်ကြီးနှင့် တူ၏၊ ထိုကြောင့် ထိုသူတော်ကောင်း၏ သီလရနံ့သည် ရပ်တိုင်း နှံ့အောင် သင်းပျံ့မွှေးကြိုင်ပေသည်။

...[စာမျက်နှာ- ၃၄၉]...

မြတ်လေးပန်းတည်း။ ဧတေသန္တိ– ကား။ စန္ဒနာဒီနံ– စန္ဒကူးနံ့အစရှိကုန်သော။ ဣမေသံ ဂန္ဓဇာတာနံ– ဤနံ့သာအမျိုးတို့၏။ ဂန္ဓတော– အနံ့ထက်။ သီလဝန္တာနံ–သီလရှိကုန်သော။ သပ္ပုရိသာနံ– သူတော်ကောင်းတို့၏။ သီလဂန္ဓောဝ– သီလ တည်းဟူသော အနံ့သည်သာ။ အနုတ္တရော– အသာမရှိ မြတ်၏။ အသဒိသော–အတူမရှိ။ အပ္ပဋိဘာဂေါ– ပြိုင်ဘက်အဖို့မရှိ။ ဣတိ– ဂါထာအဖွင့် အပြီးတည်း။ ဒေသနာဝသာနေ၊ ပေ။ ဇာတာ၊ ဣတိ– အာနန္ဒတ္ထေရပဥှာဝတ္ထုအပြီးတည်း။
အာနန္ဒတ္ထေရပဥှာဝတ္ထုဘာသာဋီကာပြီးပြီ။

၁၀-မဟာကဿပတ္ထေရပိဏ္ဍပါတဒိန္နဝတ္ထုဘာသာဋီကာ
အပ္ပမတ္တော အယံ ဂန္ဓောတိ– သော။ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ သတ္ထာ ဝေဠုဝနေ ဝိဟရန္တော မဟာကဿပတ္ထေရဿ– အား။ ပိဏ္ဍပါတဒါနံ– ဆွမ်းလှူခြင်းကို။ အာရဗ္ဘ ကထေသိ၊ ဟိ– ချဲ့။ ဧကသ္မိံ၊ ဒိဝသေ– ၌။ ထေရော– အရှင်မဟာကဿပ ထေရ်သည်။ သတ္တာဟစ္စယေန– ခုနစ်ရက်လွန်ရာအခါ၌။ နိရောဓာ– နိရောဓ သမာပတ်မှ။ ဝုဋ္ဌာယ– ထ၍ “ရာဇဂဟေ– ရာဇဂြိုဟ်မြို့၌။ သပဒါနံ– ပိုင်းဖြတ်ခြင်းမှ ကင်းသည်၏ အဖြစ်နှင့်တကွ။ ဝါ– အစဉ်အတိုင်း။ ပိဏ္ဍာယ– ငှာ။ စရိဿာမိ–အံ့။” ဣတိ– ဤသို့ ကြံ၍။ နိက္ခမိ၊ တသ္မိံ ပန သမယေ– ၌။ ဒေဝရညော– နတ်တို့၏ မင်းဖြစ်သော။ သက္ကဿ– သိကြား၏။ ပရိစာရိကာ– အလုပ်အကျွေးဖြစ်ကုန်သော။ ကကုဋပါဒိနိယော– ခိုခြေနှင့်တူသောခြေရှိကုန်သော။ ပဉ္စသတာ– သော။ အစ္ဆရာယော– နတ်သမီးတို့သည်။ “ထေရဿ– အား။ ပိဏ္ဍပါတံ– ဆွမ်းကို။ ဒဿာမာ–လှူကုန်အံ့။” ဣတိ– သို့။ ဥဿာဟဇာတာ– ဖြစ်သောအားတက်ခြင်းရှိကုန်သည်။ (ဟုတွာ)၊ ပဉ္စ ပိဏ္ဍပါတသတာနိ– ငါးရာသောဆွမ်းတို့ကို။ သဇ္ဇေတွာ– ပြင်ဆင်၍။ အာဒါယ– ယူ၍။ အန္တရာမဂ္ဂေ– ၌။ ဌတွာ– ရပ်၍။ “ဘန္တေ! ဣမံ ပိဏ္ဍပါတံ– ဤ

သပဒါနံ။ ။ ဒီယတေ အဝခဏ္ဍီယတေ ဒါနံ- ပိုင်းဖြတ်ခြင်း၊ [ဒါဓာတ် အဝခဏ္ဍန အနက်+ယု၊] ဒါနတော+အပေတံ အပဒါနံ၊ သဟ+အပါဒါနေနာတိ သပဒါနံ- ပိုင်းဖြတ် ခြင်းမှ ကင်းသည်၏အဖြစ်နှင့် တကွ၊ အပဒါန၌ ဘာဝပ္ပဓာန ဘာဝလောပ(သာရတ္ထ- ၃, ၁၀၆၊ ဝိမတိ၊၂၊၆၃၊ ကင်္ခါဋီၤသစ်- ၄၄၁၊ ကင်္ခါမဟာဋီ- ၄, ၃၄၅)

...[စာမျက်နှာ- ၃၅၀]...

ဆွမ်းကို။ ဂဏှထ– ခံယူတော်မူပါကုန်။ နော– တို့အား။ သင်္ဂဟံ– ချီ မြှောက်မှုကို။ ကရောထာ– ပြုတော်မူပါကုန်။” ဣတိ– သို့။ ဝဒိံသု– လျှောက်ကုန်ပြီ။ “တုမှေ– တို့ သည်။ ဂစ္ဆထ– သွားကြလော။ အဟံ– သည်။ ဒုဂ္ဂတာနံ– ဒုက္ခရောက်သူတို့ကို။ ဝါ– ဆင်းရဲသူတို့ကို။ သင်္ဂဟံ– ကို။ ကရိဿာမိ– မည်။” ဣတိ– မိန့်ပြီ။ “ဘန္တေ! နော– တို့ကို။ မာ နာသေထ– မပျက်စီးစေပါကုန်နှင့်။ ဝါ– မဖျက်ဆီးပါကုန်နှင့်။ နော– တို့ကို။ သင်္ဂဟံ– ကို။ ကရောထ– ကုန်။” ဣတိ– ပြီ။ ထေရော– သည်။ ဉတွာ– သိ၍။ ပုန– ဖန်။ ပဋိက္ခိပိတွာ– ပယ်မြစ်တော်မူ၍။ ပုနပိ– လည်း။ အပဂန္တုံ– ဖဲသွားခြင်းငှာ။ အနိစ္ဆမာနာ– အလိုမရှိကုန်လသော်။ ယာစန္တိယော– တောင်းပန်ကုန်လသော်။ “အတ္တနော– မိမိ၏။ ပမာဏံ– အတိုင်းအရှည်ကို။ န ဇာနာထ– မသိကုန်။ အပဂစ္ဆထ– ဖဲသွားကြလော။ ဝါ– ဖယ်ကြလော။” ဣတိ– ဤသို့ ပြော၍။ အစ္ဆရံ– လက် ဖျစ်ကို။ ပဟရိ– တီးပြီ။ တာ– ထိုနတ်သမီးတို့သည်။ ထေရဿ– ၏။ အစ္ဆရသဒ္ဒံ–လက်ဖျစ်တီးသံကို။ သုတွာ၊ သန္ထမ္ဘိတွာ– ခိုင်မတ်၍။ (ရပ်တန့်၍)၊ သမ္မုခါ– မျက် မှောက်၌။ ဌာတုံ– တည်ခြင်းငှာ။ အသက္ကောန္တိယော– မစွမ်းနိုင်ကုန်လသော်။ ပလာယိတွာ– ပြေး၍။ ဒေဝလောကမေဝ– နတ်ပြည်သို့သာ။ ဂန္တွာ– ရောက်၍။ သက္ကေန– သည်။ “ကဟံ– သို့။ ဂတာ– ကုန်သည်။ အတ္ထ– ကုန်သနည်း?” ဣတိ– သို့။ ပုဋ္ဌာ– ကုန်သည်။ (သမာနာ)၊ “ဒေဝ– အရှင်သိကြားမင်း! သမာပတ္တိတော– မှ။ ဝုဋ္ဌိတဿ– သော။ ထေရဿ– အား။ ပိဏ္ဍပါတံ– ကို။ ဒဿာမ– ကြမည်၊’ ဣတိ– ဤသို့ ကြံ၍။ ဂတာ၊ အမှ။” ဣတိ– ဤသို့ လျှောက်တင်ကုန်ပြီ။ “ဒိန္နော ဝါ ပန– လှူအပ်ခဲ့သလော?” ဣတိ– ဤသို့ မေးပြီ။ “ဂဏှိတုံ– ခံယူခြင်းငှာ။ န ဣစ္ဆတိ–အလိုမရှိ” ဣတိ– ပြီ။ “ကိံ– သို့။ ကထေသိ– မိန့်လိုက်သနည်း?” ဣတိ– ပြီ။ “ဒေဝ–

ဒုဂ္ဂတာနံ။ ။ ဒုက္ခံ+ဂတာ ဒုဂ္ဂတာ- ဒုက္ခသို့ ရောက်သူတို့(ဝိမာန၊ဋ္ဌ၊၂- ၇)၊ (တစ် နည်း) ဒုဋ္ဌုံ ကုလံ+ဂတာ ဒုဂ္ဂတာ- မကောင်းသောအမျိုး(ဘဝ)သို့ ရောက်သူတို့ (သာရတ္ထ၊၂၊၃၂၆)၊ (တစ်နည်း) ဒုက္ခေန ဂစ္ဆန္တိ ပဝတ္တန္တီတိ ဒုဂ္ဂတာ- ဆင်းရဲသဖြင့် ဖြစ်သူတို့(ဇာဋီသစ်- ၁, ၃၂၅)၊ (တစ်နည်း) နိန္ဒိတံ+ဂတံ ဂမနံ ယေသန္တိ ဒုဂ္ဂတာ- ကဲ့ရဲ့အပ်သော ဖြစ်ခြင်းရှိသူတို့(ဓာန်ဋီ- ၇၃၉)၊ (တစ်နည်း) ဒုက္ခေန ကိစ္ဆေန+ဂတံ ဂတိ ဂမနံ အန္နပါနာဒိလာဘော ယေသန္တိ ဒုဂ္ဂတာ- ခဲယဉ်းသဖြင့် ဖြစ်ရခြင်း(အစား အသောက်ကို ရခြင်း)ရှိသူတို့(သူစိ)

...[စာမျက်နှာ- ၃၅၁]...

မင်း! ဒုဂ္ဂတာနံ– တို့ကို။ သင်္ဂဟံ– ကို။ ကရိဿာမိ’ ဣတိ– သို့။ အာဟ။” ဣတိ– ဤသို့ လျှောက်တင်ကုန်ပြီ။ “တုမှေ– တို့သည်။ ကေန အာကာရေန– အဘယ် အခြင်းအရာဖြင့်။ (ဘယ်အသွင်ပုံသဏ္ဌာန်ဖြင့်)၊ ဂတာ– ကြသနည်း?” ဣတိ– မေးပြီ။ “ဒေဝ– မင်း! ဣမိနာဝ အာကာရေန– ဤအခြင်းအရာဖြင့်သာ။ (ယခု အသွင်ပုံသဏ္ဌာန်ဖြင့်သာ)၊ ဂတာ– ကုန်၏။” ဣတိ– ပြီ။ သက္ကော– သည်။ “တုမှာဒိသိယော– သင်တို့ကဲ့သို့ ရှုအပ်သူမတို့သည်။ ထေရဿ– အား။ ပိဏ္ဍပါတံ– ကို။ ကိံ ဒဿန္တိ– အဘယ်မှာ လှူကြရမည်နည်း။” ဣတိ– ဤသို့ ပြော၍။ သယံ–တိုင်။ ဒါတုကာမော– သည်။ ဟုတွာ၊ ဇရာဇိဏ္ဏော– ဇရာကြောင့် အိုမင်းရင့်ရော်သော။ မဟလ္လကော– ကြီးရင့်သူ၏ အဖြစ်ကို ယူတတ်သော။ (ကြီးရင့်သော)၊ ခဏ္ဍဒန္တော– ကျိုးသောသွားရှိသော။ (သွားကျိုးနေသော)၊ ပလိတကေသော–ဖြူသောဆံပင်ရှိသော။ (ဆံပင်ဖြူနေသော)၊ ဩဘဂ္ဂသရီရော– (ဇရာသည်) အောက်သို့ ချိုးချအပ်သော ကိုယ်ရှိသော။ ဝါ– ခါးကုန်းနေသော၊ (တစ်နည်း) တွန့်သောအရေသည် ဖျက်ဆီးအပ်သော ကိုယ်ရှိသော။ ဝါ– အရေတွန့်နေသော။ မဟလ္လကတန္တဝါယော– ကြီးရင့်သူ၏ အဖြစ်ကိုယူတတ်သော ရက်ကန်းသည် သည်။ ဝါ– ရက်ကန်းသည် အဖိုးအိုသည်။ ဟုတွာ၊ ဒေဝဓီတရံ– အသုရာနတ်၏ သမီးဖြစ်သော။ သုဇမ္ပိ– သုဇာကိုလည်း။ တထာရူပမေဝ– ထိုသို့သဘောရှိသည် သာဖြစ်သော။ မဟလ္လိကံ– ကြီးရင့်သူ၏အဖြစ်ကို ယူတတ်သူမ၏အဖြစ်ကို။ ဝါ– အဖွားအို၏အဖြစ်ကို။ ကတွာ– ပြု၍။ ဝါ– ဖန်ဆင်း၍။ ဧကံ– တစ်ခုသော။ ပေသကာရဝီထိံ– ရက်ကန်းသည်တို့၏ လမ်းကို။ မာပေတွာ– ဖန်ဆင်း၍။ တန္တံ– ချည်ကို။ ပသာရေန္တော– ဖြန့်လျက်။ အစ္ဆိ– နေပြီ။

ထေရောပိ– လည်း။ “ဒုဂ္ဂတာနံ– တို့ကို။ သင်္ဂဟံ– ကို။ ကရိဿာမိ– မည်။” ဣတိ– ဤသို့ကြံ၍။ နဂရာဘိမုခေါ– မြို့သို့ရှေ့ရှုလျက်။ ဂစ္ဆန္တော– သော်။ ဗဟိနဂရေ ဧဝ–

ဩဘဂ္ဂသရီရော။ ။ ဘဇ္ဇိတ္ထာတိ ဘဂ္ဂံ၊ အဓော+ဘဂ္ဂံ ဩဘဂ္ဂံ- အောက်သို့ ချိုးချ အပ်သောကိုယ်၊ အဝသဒ္ဒါ အဓောဘာဂအနက်၊ ဩဘဂ္ဂံ+သရီရံ ယဿာတိ ဩဘဂ္ဂ- သရီရော၊ နောက်နည်းကား “ဩဘဂ္ဂသရီရန္တိ ဝလိတစမ္မဝသေန ဩဘိဇ္ဇသရီရံ (ဇာဋီသစ်- ၁, ၁၂၇)”နှင့်အညီ ပေးသည်၊ ဤအလို အဝသဒ္ဒါ အနက်မဲ့၊ ရှေ့နည်း အတိုင်း ဆိုပါ။

...[စာမျက်နှာ- ၃၅၂]...

မြို့ပြင်၌ပင်။ ဝါ– ကပင်။ တံ ဝီထိံ– ထိုလမ်းကို။ ဒိသွာ– မြင်၍။ ဩလောကေန္တော– သော်။ ဒွေ– ကုန်သော။ ဇနေ– လူတို့ကို။ အဒ္ဒသ– ပြီ။ တသ္မိံ ခဏေ– ထိုခဏ၌။ သက္ကော– သည်။ တန္တံ– ချည်ကို။ ပသာရေတိ– ဖြန့်နေ၏။ (ဖြန့်ဟန် ပြုနေ၏)၊ သုဇာ– သုဇာသည်။ တသရံ– ရက်ဖောက်ကို။ (ယောက်လုံးကို)၊ ဝဋ္ဋေတိ– လည်ေ စ၏။ ဝါ– ရက်ဖောက် ယောက်နေ၏။ (ရက်ဖောက်ယောက်ဟန် ပြုနေ၏)၊ ထေရော၊ စိန္တေသိ– ပြီ။ (ကိံ)၊ “ဣမေ– သည်။ မဟလ္လကကာလေပိ– ကြီးရင့်သူ တို့၏အခါ၌လည်း။ ဝါ– ကြီးရင့်ရာအခါ၌လည်း။ ကမ္မံ– ကို။ ကရောန္တိယေဝ– လုပ် နေကြရသည်သာ။ ဣမသ္မိံ နဂရေ– ၌။ ဣမေဟိ– ဤသူတို့ထက်။ ဒုဂ္ဂတတရာဿာ၍ ဆင်းရဲသူတို့သည်။ နတ္ထိ မညေ– မရှိကုန်ဟု ထင်၏။ ဣမေဟိ– ဤသူ တို့သည်။ ဒိန္နံ– လှူအပ်သော။ ဥဠုင်္ကမတ္တမ္ပိ– တစ်ဇွန်းမျှလောက်ကိုလည်းကောင်း။ သာကမတ္တမ္ပိ– ဟင်းရွက်မျှလောက်ကိုလည်းကောင်း။ ဂဟေတွာ– ခံယူ၍။ ဣမေသံ– တို့ကို။ သင်္ဂဟံ– ကို။ ကရိဿာမိ– အံ့။” ဣတိ– ဤသို့ ကြံပြီ။ သော– ထို အရှင်မဟာကဿပထေရ်သည်။ တေသံ– ထိုသူတို့၏။ ဂေဟာဘိမုခေါ– အိမ်သို့ ရှေးရှုသည်။ အဟောသိ– ပြီ။ သက္ကော– သည်။ တံ– ထိုအရှင်မဟာကဿပထေရ် ကို။ အာဂစ္ဆန္တံ– ကို။ ဒိသွာ၊ သုဇံ– ကို။ အာဟ၊ (ကိံ)၊ “ဘဒ္ဒေ– ရှင်မ! မယှံ– ၏။ အယျော– သည်။ ဣတော– ဤအရပ်သို့။ အာဂစ္ဆတိ၊ တွံ၊ အပဿန္တီ ဝိယ– မမြင် သူကဲ့သို့။ တုဏှီ၊ ဟုတွာ၊ နိသီဒ၊ ခဏေန– တစ်ခဏဖြင့်။ ထေရံ– ကို။ ဝေဉ္စတွာ– လှည့်စား၍။ ပိဏ္ဍပါတံ– ကို။ ဒဿာမ– လှူကြမည်၊’ ဣတိ– ဤသို့ ပြောပြီ။ ထေရော၊ အာဂန္တွာ၊ ဂေဟဒွါရေ– အိမ်၏ တံခါး၌။ အဋ္ဌာသိ၊ တေပိ– ထိုသူတို့ သည်လည်း။ အပဿန္တာ ဝိယ– မမြင်ကုန်သကဲ့သို့။ အတ္တနော– ၏။ ကမ္မမေဝ– အလုပ်ကိုသာ။ ကရောန္တာ– ကုန်လျက်။ ထောကံ– အနည်းငယ်။ အာဂမိံသု– လာ ကုန်ပြီ။

အထ– ၌။ သက္ကော– သည်။ “ဂေဟဒွါရေ– ၌။ ဧကော– သော။ ထေရော ဝိယ– ကဲ့သို့။ ဌိတော– ရပ်နေ၏။ တာဝ– ရှေးဥုးစွာ။ ဥပဓာရေဟိ– စူးစမ်းချေဥုးလော။” ဣတိ– သို့။ အာဟ၊ “သာမိ– အရှင်! ဂန္တွာ– ၍။ ဥပဓာရေထ– ကုန်လော။” ဣတိ– ပြီ။ သော– ထိုသိကြားသည်။ ဂေဟာ– မှ။ နိက္ခမိတွာ၊ ထေရံ၊ ပဉ္စပတိဋ္ဌိတေန–

...[စာမျက်နှာ- ၃၅၃]...

ဖြင့်။ ဝန္ဒိတွာ– ၍။ ဥဘောဟိ– ၂ဖက်ကုန်သော။ ဟတ္ထေဟိ– လက်တို့ဖြင့်။ ဇဏ္ဏုကာနိ– ဒူးတို့ကို။ ဩလမ္ဗိတွာ– ထောက်မှီ၍။ နိတ္ထုနန္တော– ငြီးတွားလျက်။ ဥဋ္ဌာယ– ၍။ “အယျော– အရှင်သည်။ ကတရော ထေရော နု ခေါ– အဘယ်ထေရ်ပါနည်း။” ဣတိ– ဤသို့ ပြော၍။ ထောကံ– အနည်းငယ်။ ဩသက္ကိတွာ– နောက်ဆုတ်၍။ “မေ– ၏။ အက္ခီနိ– မျက်လုံးတို့သည်။ ဓူမာယန္တိ– အခိုးကို ပြုကုန်၏။ ဝါ– ေဝဝါးနေ ကုန်၏။” ဣတိ– သို့။ ဝတွာ– ၍။ နလာဋေ– နဖူးပြင်၌။ ဟတ္ထံ– လက်ကို။ ဌပေတွာ– ထား၍။ ဥဒ္ဓံ– အထက်ကို။ ဩလောကေတွာ– ကြည့်၍။ “အဟော ဒုက္ခံ– ဩော်... ဆင်းရဲလေစွ။ နော– ၏။ အယျော– အရှင်ဖြစ်သော။ မဟာကဿပတ္ထေရော– သည်။ စိရဿံ– ကြာမြင့်မှ။ မေ– ၏။ ကုဋိဒွါရံ– အိမ်၏တံခါးသို့။ (အိမ်ပေါက်သို့)၊ အာဂတော– ပြီ။ ဂေဟေ– ၌။ ကိဉ္စိ– တစ်စုံတစ်ခုသည်။ အတ္ထိ နု ခေါ– လော?” ဣတိ– သို့။ အာဟ၊ သုဇာ– သည်။ ထောကံ– ငယ်။ အာကုလံ ဝိယ– အလုပ်ရှုပ် သကဲ့သို့။ ဟုတွာ၊ “သာမိ– အရှင်! အတ္ထိ– ၏။” ဣတိ– သို့။ ပဋိဝစနံ– စကားတုံ့ကို။ အဒါသိ၊ သက္ကော– သည်။ “ဘန္တေ! လူခံ– ကြမ်းတမ်း၏။ (ညံ့၏)၊ ဣတိ ဝါ– ဤ သို့လည်းကောင်း။ ပဏီတံ– မွန်မြတ်၏။ ဣတိ ဝါ– ဤသို့လည်းကောင်း။ အစိန္တေတွာ– ၍။ နော– တို့ကို။ သင်္ဂဟံ– ကို။ ကရောထ– ကုန်။” ဣတိ– ဤသို့ လျှောက် ၍။ ပတ္တံ– သပိတ်ကို။ ဂဏှိ– ယူပြီ။ ထေရော– သည်။ “ဧတေဟိ– ဤသူတို့သည်။ ဒိန္နံ– အပ်သောအရာသည်။ သာကံ ဝါ– ဟင်းရွက်သည်လည်း။ ဟောတု– ဖြစ်ပါစေ။ ကုဏ္ဍကမုဋ္ဌိ ဝါ– ဆန်ကွဲဆုပ်သည်လည်း။ (ဟောတု– စေ၊) နေသံ၊ သင်္ဂဟံ၊ ကရိဿာမိ– မည်။” ဣတိ– ဤသို့ ကြံ၍။ ပတ္တံ၊ အဒါသိ၊ သော– ထိုသိကြားသည်။ အန္တောဃရံ– အိမ်၏အတွင်းသို့။ ပဝိသိတွာ၊ ဃဋိဩဒနံ နာမ– ဃဋိဩဒနမည် သော နတ်တို့၏ အာဟာရအထူးကို။ (နတ်အစားအစာအထူးကို)၊ ဃဋိယာ–

ဃဋိဩဒနံ။ ။ ဃဋိဩဒနဟူသည် နတ်တို့၏ အာဟာရအထူးတစ်မျိုးတည်း(ဥ- ဒါန၊ဋ္ဌ၊၁၇၉)၊ ခု- ၁, ၁၁၀၌ “ဃဋိယာ ဩဒနံ ဥဒ္ဓရိတွာ”ဟုရှိရာ ဥဒါန၊ဋ္ဌ၊၁၇၉၌ “ဃဋိယာတိ ဘတ္တဃဋိတော၊ ဥဒ္ဓရိတွာတိ ကုတောစိ ဘာဇနတော ဥဒ္ဓရိတွာ”ဟု ဖွင့်၏၊ ဥဒ္ဓရိတွာ၏ အပါဒါန်ကို “ကုတောစိ ဘာဇနတော”ဟု သီးခြားဖွင့်ပုံကို ထောက် လျှင် ဃဋိယာသည် ဥဒ္ဓရိတွာ၏ အပါဒါန် မဟုတ်၊ ဩဒနံ၏ အပါဒါန်တည်း၊ ထို ကြောင့် “ဃဋိယာ+ဩဒနော ဃဋိဩဒနော- အိုးထဲမှ+ထမင်း၊ (ဃဋိဩဒနမည်သော

...[စာမျက်နှာ- ၃၅၄]...

ထမင်းအိုးမှ။ ဥဒ္ဓရိတွာ– ထုတ်ဆောင်၍။ (ခူး၍)၊ ပတ္တံ– ကို။ ပူရေတွာ– ပြည့်စေ၍။ ထေရဿ– ၏။ ဟတ္ထေ– ၌။ ဌပေသိ– ပြီ။ သော ပိဏ္ဍပါတော– ထိုဆွမ်းသည်။ အနေကသူပဗျဉ္ဇနော– များသော ပဲနောက်ပဲကြီးစသောဟင်း, ခဲဖွယ်အထူး, လက်သုပ်ဟင်းလျာရှိသည်။ အဟောသိ၊ သကလံ– သော။ ရာဇဂဟနဂရံ– ရာဇ ဂြိုဟ်မြို့ကို။ ဂန္ဓေန– အနံ့ဖြင့်။ အဇ္ဈောတ္ထရိ– လွှမ်းမိုးပြီ။

တဒါ– ၌။ ထေရော၊ စိန္တေသိ၊ (ကိံ)၊ “အယံ ပုရိသော– သည်။ အပ္ပေသက္ခော– နတ်တို့၏ အာဟာရအထူး)”ဟု ပဉ္စမီတပ္ပုရိသ်ပြု။ ဩဒနကား ပုံလိင်, နပုံလိင် ၂မျိုး ရှိ၏။ “ဥန္ဒီယတီတိ (စိုစွပ်ပျော့ပျောင်းစေအပ်သောကြောင့်) ဩဒနော၊ [ဥန္ဒ+န၊ ဥန္ဒကို ဩဒပြု။ -မောဂ်-၇, ၁၀၇၊] (တစ်နည်း) ဗလံ ဥဒေတိ ပသဝတီတိ ဩဒနော၊ ရောဂံ ဥဒေတိ ခေပေတိ နာသေတီတိ ဝါ ဩဒနော၊ [ဥဒ (ဥဒိ) (ပသဝနခေပနဝိနာသန အနက်) +ယု၊- ဂဠုန်ပျံ-၉၃၊]”ဟု ပြုပါ။

ဆက်ဥုးအံ့– ထိုဃဋိဩဒနမည်သော နတ်အာဟာရအထူးသည် သပိတ်ထဲထည့်ပြီး အရှင်မဟာကဿပလက်ထဲ ထားဆဲအခါ၌ ဆင်းရဲသား လူမွဲများစားသော အညံစား စားဖွယ်ကဲ့သို့ ထင်ရသော်လည်း အရှင်မြတ်လက်ထဲ ထားပြီးရာအခါ၌ နတ်အစား သဘာဝအတိုင်း တည်နေသည်။ “ဃဋိဩဒန– အိုးဖြင့် ချက်အပ်သောထမင်း”ဟုလည်း ပေးကြ၏။ နတ်တို့မှာ အစားအစာကို အိုးဖြင့် ချက်စရာမလိုပဲ အလိုလို ဖြစ်နေရကား ထိုသို့ပေးခြင်းကို စဉ်းစားပါ။ (ဥဒါန၊ဋ္ဌ၊ ၁၇၉)

အနေကသူပဗျဉ္ဇနော။ ။ အခြားနေရာ၌ လက်ကော်ရပဲဟင်းကို ရသော်လည်း ဤ၌ ပဲနောက်,ပဲကြီးစသော ဟင်းနှင့် ခဲဖွယ်အထူးကို ရ၏၊ ဗျဉ္ဇနအရ လက်သုပ် ဟင်းလျာကို ရ၏၊ “သုခတ္ထာယ+ပါတဗ္ဗောတိ သူပေါ၊ [သု+ပါ+အ၊ သု၌ ဒီဃပြု၊- ဓာန်ဋီ- ၄၆၄၊] သုခေန+ပါတဗ္ဗောတိ သူပေါ(ကင်္ခါဘာ- ၂, ၂၆၈၊] သဝတိ ရုစိံ ဇနေတီတိ သူပေါ၊ [သူ+ပက်၊ -မောဂ်- ၇, ၁၁၆၊ ပါတိပဒတ္ထ- ၂၈၄၊] ဝိသေသတော ဘတ္တံ အဉ္ဇတိ အန္တော ဂစ္ဆတိ ဧတေနာတိ ဗျဉ္ဇနံ၊ [ဝိ+အဉ္ဇ+ယု၊ -ကင်္ခါမဟာဋီ- ၄, ၃၄၇၊ ပါတိပဒတ္ထ- ၂၉၅၊] သူပေါ စ+ဗျဉ္ဇနံ စ သူပဗျဉ္ဇနံ၊ အနေကံ+သူပဗျဉ္ဇနံ အဿာတိ အနေကသူပဗျဉ္ဇနော”ဟု ပြု။ [အနေကသူပေါတိ မုဂ္ဂမာသာဒိသူပေဟိ စေဝ ခဇ္ဇဝိကတီဟိ စ အနေကဝိဓသူပေါ၊ အနေကဗျဉ္ဇနောတိ နာနာဝိဓဥတ္တရိ ဘင်္ဂေါ၊- ဥဒါန၊ဋ္ဌ၊၁၇၉။]

အပ္ပေသက္ခော။ ။ (အာဓိပတေယျာဘာဝတော- အကြီးအကဲ၏အဖြစ်၏မရှိခြင်း

...[စာမျက်နှာ- ၃၅၅]...

နည်းသော ဘုန်းကံရှိသူဟု ဆိုအပ်၏။ ပိဏ္ဍပါတော– သည်။ မဟေသက္ခော–ကြီးသော လွှမ်းမိုးနိုင်ခြင်းရှိသည်ဟု ဆိုအပ်၏။ ဝါ– အရှိန်အစော်ကြီး၏။ သက္ကဿ– ၏။ ဘောဇနသဒိသော– စားဖွယ်နှင့် တူ၏။ ဧသော– ဤသူသည်။ ကော နု ခေါ– နည်း။” ဣတိ– ဤသို့ ဆင်ခြင်စူးစမ်းပြီ။ အထ– ၌။ နံ– ထိုသူကို။ “သက္ကော” တိ– ဟူ၍။ ဉတွာ– သိ၍။ အာဟ– ပြီ။ “တေ– သည်။ ဒုဂ္ဂတာနံ– တို့၏။ သမ္ပတ္တိံ–စည်းစိမ်ကို။ ဝိလုမ္ပန္တေန– လုယူလျက်။ (တစ်နည်း) ဒုဂ္ဂတာနံ– တို့၏။ သမ္ပတ္တိံ–ကြောင့်။ ပရေသံ ဥပရိ– သူတစ်ပါးတို့၏ အပေါ်၌) နတ္ထိ+ဧတဿ၊ ဤသော ဤသနံ ဣဿရိယန္တိ အပ္ပေသော- အစိုးရခြင်းမရှိသူ။ အပ္ပသဒ္ဒါ အဘာဝအနက်ဟော၊ အပ္ပေသောတိ+အက္ခာတဗ္ဗောတိ အပ္ပေသက္ခော- သူတစ်ပါးတို့အပေါ်၌ အစိုးရခြင်းမရှိသူဟု ဆိုအပ်သူ။ ဝါ– အခြံအရံမရှိသူ (မ၊ဋီ၊ ၃၊ ၂၈၆)၊ အပ္ပော+ဤသော ဣဿရိယံ အပ္ပေသော- အစိုးမရသူ၊ အပ္ပေသဘာဝေန ခါယတိ ဒိဿတိ ပညာယတီတိ အပ္ပေသက္ခော-အစိုးမရသူ၏ အဖြစ်ဖြင့် ထင်ရှားသူ၊ [အပ္ပေသ+ခါ+အ၊ -ဇာဋီသစ်-၁, ၄၃၇)၊ (တစ်နည်း) အပ္ပော+ဣသော ယဿာတိ အပ္ပေသော- နည်းသောအစိုးရခြင်းရှိသူ။ အပ္ပေသောတိ+အက္ခာယတီတိ အပ္ပေသက္ခော– နည်းသော အစိုးရခြင်းရှိသူဟု ဆိုအပ်သူ၊ အကြီးအကဲရာထူးဂုဏ်နှင့် အခြံအရံအသိုင်းအဝိုင်းမပြည့်စုံလျှင် အပ္ပေသက္ခ (တန်ခိုး အရှိန်အဝါမရှိ) ဖြစ်သည်။ (မ၊ဋီ၊၂၊ ၁၇၇)

မဟေသက္ခော။ ။ ဤသတိ အဘိဘဝတီတိ ဤသော၊ [ဤသ(ဣဿရိယအနက်) +အ၊] မဟန္တော+ဤသော မဟေသော- ကြီးသော အစိုးရသူ၊ မဟေသော ဣတိ+ အက္ခာယတီတိ မဟေသက္ခော၊ [မဟေသ+အက္ခ၊ (အာ+ခါ+အ၊ ကဒွေဘော်လာ)၊ ု (တစ်နည်း) မဟတာ အာနုဘာဝေန+ပရေ ဤသတိ အဘိဘဝတီတိ မဟေသော-ကြီးသော တန်ခိုးအာနုဘော်ဖြင့် သူတစ်ပါးတို့ကို လွှမ်းမိုးနိုင်သောသူ- ဆွမ်း၊ မဟေ- သောတိ+အက္ခာယတီတိ မဟေသက္ခော- ကြီးသောတန်ခိုးအာနုဘော်ဖြင့် လွှမ်းမိုးနိုင် သူဟု ဆိုအပ်သောသူ- ဆွမ်း(မဋီ၊၂၊၃၁၄)၊ မဟေသဘာဝေန ခါယတိ ဒိဿတိ ပညာယတီတိ မဟေသက္ခော- ကြီးသော အစိုးရသူ၏အဖြစ်ဖြင့် ထင်ရှားသောသူဆွမ်း၊ [မဟေသ+ခါ+အ၊ -ဇာဋီသစ်- ၁, ၄၃၇၊] မဟန္တော+ဣသော ယဿာတိ မဟေ- သော- ကြီးသောအစိုးရခြင်းရှိသူ၊ မဟေသောတိ+အက္ခာယတီတိ မဟေသက္ခော- ကြီး သော အစိုးရခြင်းရှိသူဟု ဆိုအပ်သောသူ- ဆွမ်း(ပါရာဘာ- ၁, ၄၀၆)၊ အကြီးအကဲ ရာထူးဂုဏ်နှင့် အခြံအရံအသိုင်းအဝိုင်း ပြည့်စုံလျှင် မဟေသက္ခ(တန်ခိုးအရှိန်အဝါ ကြီးခြင်း) ဖြစ်သည်။ (အံဋီ၊၂၊၃၆၈၊ သီဋီသစ်၊၁၊၄၂၇၊ သီဘာ- ၂, ၉၀)

...[စာမျက်နှာ- ၃၅၆]...

ကို။ ဝိလုမ္ပန္တေန– သော။ တေ– သည်။ ဘာရိယံ– ဝန်လေးသော။ ကမ္မံ– ကို။ ကတံ–အပ်ပြီ။ အဇ္ဇ၊ မယှံ– အား။ ဒါနံ– ကို။ ဒတွာ– ၍။ ဝါ– သော်။ ကောစိဒေဝ– တစ်စုံ တစ်ယောက်သာလျှင်ဖြစ်သော။ ဒုဂ္ဂတော– သည်။ သေနာပတိဋ္ဌာနံ ဝါ– စစ်သူ ကြီးရာထူးကိုသော်လည်းကောင်း။ သေဋ္ဌိဋ္ဌာနံ ဝါ– သူဌေးရာထူးကိုသော်လည်းကောင်း။ လဘေယျ– ရရာ၏။” ဣတိ– ဤသို့ မိန့်ပြီ။ “ဘန္တေ! မယာ– ထက်။ ဒုဂ္ဂတတရော– သာ၍ဆင်းရဲသူသည်။ နတ္ထိ။” ဣတိ– ဤသို့ လျှောက်ပြီ။ “တွံ– သည်။ ဒေဝလောကေ– နတ်ပြည်၌။ ရဇ္ဇသိရိံ– မင်းအဖြစ်၏ အသရေကို။ ဝါ– မင်းစည်းစိမ်ကို။ အနုဘဝန္တော– ခံစားနေရပါလျက်။ (တစ်နည်း) အနုဘဝန္တော–ခံစားရနေရသော။ တွံ– သည်။ ကိံ ကာရဏာ– ကြောင့်။ ဒုဂ္ဂတော– သည်။ (အသိ– နည်း?)” ဣတိ– မေးပြီ။ “ဘန္တေ! ဧတံ– ဤစကားသည်။ (ဤအရှင်ဘုရား မိန့် အပ်သော စကားသည်)၊ ဧဝံ နာမ– ဤမိန့်သည့်အတိုင်း မှန်သည်ဟု ထင်ရပါ ၏။ [နာမသဒ္ဒါ မညနအနက်ကြံ၊ “အရှင်ဘုရားစကား မှန်သလိုတော့ ထင်ရပါ၏” ဟူလို။] ပန– သို့သော်လည်း။ မယာ– သည်။ ဗုဒ္ဓေ– သည်။ အနုပ္ပန္နေ– ပွင့်တော်မမူ လသော်။ ဝါ– ပွင့်တော်မမူရာအခါ၌။ ကလျာဏကမ္မံ– ကောင်းမှုကို။ ကတံ– အပ်ပြီ။ ဗုဒ္ဓုပ္ပါဒေ– ဘုရားပွင့်ခြင်းသည်။ ဝတ္တမာနေ– ဖြစ်လသော်။ ကလျာဏကမ္မံ– ကို။ ကတွာ– ၍။ ဝါ– ကြောင့်။ စူဠရထဒေဝပုတ္တော– စူဠရထနတ်သားလည်းကောင်း။ မဟာရထဒေဝပုတ္တော– လည်းကောင်း။ အနေကဝဏ္ဏဒေဝပုတ္တော– လည်းကောင်း။ ဣတိ– သို့။ တယော– ၃-ပါးကုန်သော။ ဣမေ သမာနဒေဝပုတ္တာ– ဤ စည်းစိမ်ချမ်းသာအဆင်းစသည်အားဖြင့် တူသော နတ်သားတို့သည်။ မမ– ၏။ ဝါ– မှ။ အာသန္နဋ္ဌာနေ– အနီးအရပ်၌။ နိဗ္ဗတ္တာ– ဖြစ်ကုန်ပြီ။ မယာ– တပည့်တော် ထက်။ တေဇဝန္တတရာ– သာ၍တန်ခိုးကြီးကုန်၏။ ဟိ– မှန်။ အဟံ– သည်။ တေသု ဒေဝပုတ္တေသု– ထိုနတ်သားတို့သည်။] နက္ခတ္တံ– နက္ခတ်ပွဲကို။ ကီဠိဿာမ– ကစား ကုန်အံ့၊’ ဣတိ– ဤသို့ ပြော၍။ ပရိစာရိကာယော– အလုပ်အကျွေးနတ်သမီး တို့ကို။ ဂဟေတွာ– ခေါ်ယူ၍။ အန္တရဝီထိံ– လမ်း၏ အလယ်သို့။ ဩတိဏ္ဏေသု–

မမ အာသန္နဋ္ဌာနေ။ ။ မမ၌ ရှေ့နည်းအလို သာမိသ္မိံ ဆဋ္ဌီဖြင့် သာမီ(သမီပသမ္ဗန်) အနက်၌ ဆဋ္ဌီသက်(ရူ- ၁၆၆)၊ နောက်နည်းအလို ဒူရန္တိကသုတ်၌ စသဒ္ဒါဖြင့် အပါဒါန် အနက်၌ ဆဋ္ဌီသက်(ဝိဗော)

...[စာမျက်နှာ- ၃၅၇]...

သက်ရောက်ကုန်လသော်။ ပလာယိတွာ– ပြေး၍။ ဂေဟံ– သို့။ ပဝိသာမိ– ဝင်ရ ပါ၏။ (ကသ္မာ– ကြောင့်။ ပဝိသာမိ– နည်း?) ဟိ (ယသ္မာ)– အကြင်ကြောင့်။ တေသံ– ထိုနတ်သားတို့၏။ သရီရတော– ကိုယ်မှ။ တေဇော– တောက်ပသော အရောင်အလင်းသည်။ မမ– ၏။ သရီရံ– ကို။ ဩတ္ထရတိ– လွှမ်းမိုး၏။ မမ– ၏။ သရီရတော– မှ။ တေဇော– သည်။ တေသံ– ထိုနတ်သားတို့၏။ သရီရံ– သို့။ န ဩတ္ထရတိ– မလွှမ်းမိုးနိုင်။ (တသ္မာ– ကြောင့်။ ပဝိသာမိ– ၏၊) ဘန္တေ! ‘ကော– သည်။ မယာ– ထက်။ ဒုဂ္ဂတတရော– သာ၍ဆင်းရဲမည်နည်း။’ ဣတိ– ဤသို့ လျှောက်ပြီ။] ဧဝံ သန္တေပိ– ဤသို့ဖြစ်ပါသော်လည်း။ ဣတော– ဤနေ့မှ။ ပဋ္ဌာယ– စ၍။ မယှံ–အား။ ဧဝံ– သို့။ ဝေဉ္စတွာ– လှည့်စား၍။ ဒါနံ– ကို။ မာ အဒါသိ– နှင့်။” ဣတိ– ဤသို့ ပြောပြီ။ “တုမှာကံ– တို့အား။ ဝေဉ္စတွာ– ၍။ ဒါနေ– အလှူကို။ ဒိန္နေ– အပ်သော်။ မယှံ– တပည့်တော်၏။ ဝါ–မှာ။ ကုသလံ– သည်။ အတ္ထိ– လော။ န အတ္ထိ– မရှိဘူးလော” ဣတိ– ဤသို့ မေးလျှောက်ပြီ။ “အာဝုသော– သိကြားမင်း! အတ္ထိ– ၏။” ဣတိ– ဤသို့ ပြောပြီ။ “ဘန္တေ! ဧဝံ သန္တေ– ဤသို့ ဖြစ်လသော်။ ကုသလကမ္မကရဏံ နာမ– ကုသိုလ်ကို ပြုခြင်းမည်သည်။ မယှံ– ၏။ ဘာရော– တာဝန်တည်း။” ဣတိ– ဤသို့ လျှောက်ပြီ။ သော– ထိုသိကြားသည်။ ဧဝံ– သို့။ ဝတွာ၊ ထေရံ၊ ဝန္ဒိတွာ၊ သုဇံ– ကို။ ဂဟေတွာ၊ ထေရံ– ကို။ ပဒက္ခိဏံ– အရိုအသေကို။ ကတွာ၊ ဝေဟာသံ– ကောင်းကင်သို့။ အဗ္ဘုဂ္ဂန္တွာ– (မြေမှ) ပျံတက်၍။ [ဝေဟာသံ အဗ္ဘုဂ္ဂန္တွာတိ ပထဝိတော ဝေဟာသံ အဘိဥဂ္ဂန္တွာ (ဥဒါန၊ဋ္ဌ၊ ၁၈၀)] “ကဿပေ– အရှင်မဟာ ကဿပ၌။ သုပ္ပတိဋ္ဌိတံ– ကောင်းစွာ တည်စေအပ်သော။ ပရမဒါနံ– မြတ်သော အလှူသည်။ အဟော ဒါနံ– ဩော်...အံ့ဖွယ်အလှူပေတကား။” ဣတိ– သို့။ ဥဒါနံ– ကို။ ဥဒါနေသိ၊ တေန– ကြောင့်။ ဝုတ္တံ၊ (ကိံ)၊ “ဧကံ သမယံ၊ ပေ။ သုပ္ပတိဋ္ဌိတ”န္တိ– ၍။ (ဝုတ္တံ)

အဟော ဒါနံ။ ။ အဟောနိပါတ်သည် အစ္ဆရိယအနက်ကို ဟော၏(ဥဒါန၊ဋ္ဌ၊ ၁၈၀)၊ နီတိသုတ္တ- ၃၈၄၌ ပသံသနအနက်ဟု ဆို၏၊ “ဒါနံ- သည်၊ အဟော- အံ့ဖွယ် ရှိလေစွ၊ ကဿပေ- ၌၊ ပရမဒါနံ- သည်၊ သုပ္ပတိဋ္ဌိတံ- ကောင်းစွာ တည်ပြီ”ဟုလည်း ပေး၏၊ အထက်၌ နီတိသုတ္တနိ- ၂, ၃၁၀အတိုင်း ပေးခဲ့သည်၊ ခေတ္တသမ္ပတ္တိ- အလှူခံဟူ သော ခေတ်၏ ပြည့်စုံခြင်း, ဒေယျဓမ္မသမ္ပတ္တိ- လှူဖွယ်ဝတ္ထု၏ ပြည့်စုံခြင်း, စိတ္တ-

...[စာမျက်နှာ- ၃၅၈]...

[ဧကံ သမယံ– ၌။ ဘဂဝါ၊ ရာဇဂဟေ၊ ကလန္ဒကနိဝါပေ– ရှဉ့်တို့အား အစာ ကြွေး၍ ဘေးမဲ့ပေးရာဖြစ်သော။ [နိဝါပံ အဒံသု ဧတ္ထာတိ နိဝါပေါ၊ ကလန္ဒကာနံ+ နိဝါပေါ ကလန္ဒကနိဝါပေါ၊- ဥဒါန၊ဋ္ဌ၊ ၅၄၊] ဝေဠုဝနေ– ဝေဠုဝန်ကျောင်း၌။ ဝိဟရတိ– နေတော်မူ၏။ [ဝိဟရတိ– ဣရိယာတစ်ပါး, ညောင်းညာများကို, တစ်ပါးဖြင့်ဖြတ်, မကျလတ်အောင်, အတ္တဘောကို ဆောင်တော်မူ၏။ (သဒ္ဒတ္ထ) ဝါ– ဣရိယာတစ်ပါး, ညောင်းညာများကို, တစ်ပါးဖြင့်ဖြတ်, မကျလတ်အောင်, အတ္တဘောကို ဖြစ်စေတော် မူ၏။ (အဓိပ္ပာယတ္ထ) ဝါ– နေတော်မူ၏- သီတင်းသုံးတော်မူ၏။ (ဝေါဟာရတ္ထ)။] တေန ခေါ ပန သမယေန– ၌။ အာယသ္မာ မဟာကဿပေါ– သည်။ ပိပ္ပလိဂုဟာယံ–ပိပ္ပလိလိုဏ်ဂူ၌။ (ညောင်ကြပ်ပင်ရှိရာ လိုဏ်ဂူ၌)၊ [ဓမ္မဘာ- ၁, ၆၇၉ရှု။] ဝိဟရတိ၊ သတ္တာဟံ– ပတ်လုံး။ [သတ္တ+အဟာနိ သတ္တာဟံ၊ အစ္စန္တသံယောဂတ္ထေ ဧတံ ဥပယောဂဝစနံ၊- ဥဒါန၊ဋ္ဌ၊ ၂၉။] ဧကပလ္လင်္ကေန– တစ်ခုတည်းသော ထက်ဝယ် ပလ္လင်ဖြင့်။ ဝါ– တစ်ထက်ဝယ်တည်းဖြင့်။ (တစ်ထိုင်တည်းဖြင့်)၊ အညတရံ– တစ် မျိုးသော။ သမာဓိံ– အရဟတ္တဖိုလ်သမာဓိကို။ ဝါ– နိရောဓသမာပတ်သမာဓိကို။ သမ္ပတ္တိ– စိတ်၏ ပြည့်စုံခြင်းဟူသော သမ္ပတ္တိ၃မျိုးနှင့် ပြည့်စုံသောကြောင့် အင်္ဂါစုံသော အလှူကို ငါဖြစ်စေအပ်ပြီဟု တွေး၍ အံ့ဩထူးဆန်းဝမ်းသာသော စိတ်ဖြစ်ပြီး မိမိစိတ် နှလုံး၌ ဖြစ်ပေါ်လာသော ပီတိသောမနဿကို ဖွင့်အန်ဖော်ပြလိုသောကြောင့် “အဟော ဒါနံ”ကို ဆိုပြီးနောက် ထိုအလှူ၏ မြတ်သောအလှူဖြစ်ကြောင်းနှင့် အလှူ ခံကောင်းတည်းဟူသော ခေတ်သို့ ဝင်ရောက်ကြောင်းကို ပြလိုသောကြောင့် “ပရမဒါနံ ကဿပေ သုပ္ပတိဋ္ဌိတံ”ဟု ဥဒါန်းကျုးရင့်သည်။ (ဥဒါန၊ဋ္ဌ၊ ၁၈၀)

ဧကပလ္လင်္ကေန။ ။ ပရိ သမန္တတော အင်္ကနံ အာသနံ ပလ္လင်္ကော(သီဋီသစ်၊၁၊ ၂၄၁)၊ ပရိ+အကိ+အ၊ ကွစိ ဓာတုသုတ်ကြီး (တစ်နည်း) နိဂ္ဂဟိတဉ္စဖြင့် နိဂ္ဂဟိတ်လာ၊ “ပရိ+အင်္က”ဟုဖြစ်ပြီးနောက် ရကို လပြု, လဒွေဘော်လာ(သီဋီသစ်၊၁၊၂၄၁)၊ (တစ် နည်း) ရကို လပြု, ဣကို ယပြု, လျကို လပြု, လဒွေဘော်လာ(ရူ- ၂၉)၊] (တစ်နည်း) ပလ္လနံ ရောဂဟိံသနံ ပလ္လံ၊ ပလ္လံ+ကရောတိ ဧတေနာတိ ပလ္လင်္ကော၊ ပလ္လ+ကရ+ကွိ၊ နိဂ္ဂဟိတ်လာ(မြို့ပြင်နီဂံ- ၁၄၆)၊ ဧကော+ပလ္လင်္ကော ဧကပလ္လင်္ကော- တစ်ခုတည်းသော ထက်ဝယ်ပလ္လင်

အညတရံ သမာဓိံ။ ။ အညတရံ သမာဓိံ သမာပဇ္ဇိတွာတိ ဧတ္ထ ကေစိ တာဝ အာဟု “အရဟတ္တဖလသမာဓိ ဣဓ ]အညတရော သမာဓီ}တိ အဓိပ္ပေတော”တိ။

...[စာမျက်နှာ- ၃၅၉]...

သမာပဇ္ဇိတွာ– ဝင်စား၍။ နိသိန္နော– သည်။ ဟောတိ။ အထ ခေါ– ၌။ အာယသ္မာ မဟာကဿပေါ– သည်။ တဿ သတ္တာဟဿ– ထို၇ရက်၏။ အစ္စယေန– လွန် ရာအခါ၌။ တမှာ သမာဓိမှာ– ထိုနိရောဓသမာပတ်သမာဓိမှ။ ဝုဋ္ဌာသိ– (အရ ဟတ္တဖိုလ် စိတ်ဖြစ်ခြင်းဖြင့်) ထပြီ။ အထ ခေါ– ၌။ တမှာ သမာဓိမှာ– မှ။ ဝုဋ္ဌိတဿ– သော။ အာယသ္မတော မဟာကဿပဿ– ၏။ ဧတံ– ဤအကြံသည်။ အဟောသိ၊ (ကိံ)၊ “အဟံ– သည်။ ရာဇဂဟံ– သို့။ ပိဏ္ဍာယ– ငှာ။ ယန္နူန ပဝိသေယျံ– အကယ်၍ ဝင်ရပါမူကားကောင်းလေစွ။” ဣတိ– ဤသို့ အကြံဖြစ်ပြီ။

တေန ခေါ ပန သမယေန– ၌။ ပဉ္စမတ္တာနိ– သင်္ချာငါးလီ, အတိုင်းအရှည်ရှိ ကုန်သော။ ဒေဝတာသတာနိ– နတ်သမီးတို့သည်။ (တစ်နည်း) ပဉ္စမတ္တာနိ ဒေဝတာသတာနိ– နတ်သမီးငါးရာတို့သည်။ အာယသ္မတော မဟာကဿပဿ– ၏။ ပိဏ္ဍပါတပဋိလာဘာယ– ဆွမ်းရခြင်းအကျိုးငှာ။ ဥဿုက္ကံ– အားထုတ်ခြင်းသို့။ (ကြောင့်ကြစိုက်ခြင်းသို့)၊ အာပန္နာနိ– ရောက်ကုန်သည်။ ဟောန္တိ။ အထ ခေါ– ၌။ အာယသ္မာ မဟာကဿပေါ– သည်။ ပဉ္စမတ္တာနိ– ကုန်သော။ တာနိ ဒေဝတာသတာနိ– ထိုနတ်သမီးအရာတို့ကို။ (တစ်နည်း) တာနိ ပဉ္စမတ္တာနိ ဒေဝတာသတာနိ– ထိုနတ်သမီးငါးရာတို့ကို။ ပဋိက္ခိပိတွာ– ပယ်မြစ်၍။ ပုဗ္ဗဏှသမယံ– နံနက် အခါ၌။ [“ပုဗ္ဗဏှသမယံ– နေ့၏ရှေပိုင်းဖြစ်သော အခါ၌။ ဝါ– နေ့၏ရှေ့ပိုင်းတွင် တစ်ခု သော အခါပတ်လုံး”ဟု သဒ္ဒတ္ထပေး။] နိဝါသေတွာ– သင်းပိုင်ကို ပြင်ဆင်ကာ ဝတ်၍။ ပတ္တစီဝရံ– ကို။ အာဒါယ– ယူ၍။ ရာဇဂဟံ– သို့။ ပိဏ္ဍာယ–ငှာ။ ပါဝိသိ– ဝင်ပြီ။

တေန ခေါ ပန သမယေန– ၌။ ဒေဝါနံ– စတုမဟာ တာဝတိံသာနတ်တို့၏။ ပေါရာဏာ ပနာဟု– အညတရံ သမာဓိံ သမာပဇ္ဇိတွာတိ နိရောဓိသမာပတ္တိံ သမာပဇ္ဇိတွာ၊- ဥဒါန၊ဋ္ဌ၊ ၁၇၇

ဝုဋ္ဌာသိ။ ။ အရဟတ္တဖိုလ်စိတ်ဖြစ်ပေါ်လာခြင်းကိုပင် နိရောဓသမာပတ်မှ ထ သည်ဟု ဆိုရသည်၊ မှန်၏- နိရောဓသမာပတ်ဝင်စားသော ရဟန္တာသည် အရဟတ္တ ဖိုလ်စိတ်၏ ဖြစ်ပေါ်လာခြင်းကြောင့် ဝုဋ္ဌိတ(သမာပတ်မှ ထသောပုဂ္ဂိုလ်) မည်၏၊ နိရောဓသမာပတ်ဝင်စားသော အနာဂါမ်သည် အနာဂါမိဖိုလ်စိတ်၏ ဖြစ်ပေါ်လာ ခြင်းကြောင့် ဝုဋ္ဌိတ မည်၏။ (ဥဒါန၊ဋ္ဌ၊၁၇၇)

...[စာမျက်နှာ- ၃၆၀]...

ဝါ– တို့ကို။ ဣန္ဒော– အစိုးရဖြစ်သော။ သက္ကော– သည်။ အာယသ္မတော မဟာကဿပဿ– အား။ ပိဏ္ဍပါတံ– ကို။ ဒါတုကာမော– သည်။ ဟောတိ။ ပေသကာရဝဏ္ဏံ– ရက်ကန်းသည်၏အသွင်ကို။ အဘိနိမ္မိနိတွာ– ဖန်ဆင်း၍။ တန္တံ– ယက်ကန်းကို။ ဝိနာတိ– ရက်ဟန် ဆောင်၏။ [တန္တံ ဝိနာတီ တန္တံ ဝိနာတီ တန္တံ ဝိနာတီတိ ပသာရိတတန္တံ ဝိနန္တော ဝိယ ဟောတိ၊ တသရံ ပူရေတီ တသရံ ပူရေတီ တသရံ ပူရေတီတိ တသရဝဋ္ဋိံ ဝဍ္ဎေန္တိ ဝိယ၊ ဥဒါန၊ဋ္ဌ၊ ၁၇၈။] အသုရကညာ– အသုရာနတ်မင်း၏ သမီးပျိုဖြစ်သော။ သုဇာ– သည်။ တသရံ– ရက်ဖောက်ကို။ ဝါ– ယောက်လုံးကို။ ပူရေတိ– ပြည့်စေဟန် ပြု၏။ ဝါ– ယောက်ဟန် ပြု၏။ အထ ခေါ– ၌။ အာယသ္မာ မဟာကဿပေါ– သည်။ ရာဇဂဟေ– ၌။ သပဒါနံ– တိုင်း။ ပိဏ္ဍာယ– ငှာ။ စရမာနော– သော်။ ယေန– ၌။ ဒေဝါနံ– တို့၏။ ဝါ– တို့ကို။ ဣန္ဒဿ– သော။ သက္ကဿ– ၏။ နိဝေသနံ– နေအိမ်သည်။ (အတ္ထိ)၊ တေန– ထိုနေအိမ်သို့။ ဥပသင်္ကမိ၊ ဒေဝါနံ– တို့၏။ ဝါ– တို့ကို။ ဣန္ဒော– သော။ သက္ကော– သည်။ အာယသ္မန္တံ မဟာကဿပံ– ကို။ ဒူရတောဝ– ၌ပင်။ ဝါ– ကပင်။ အာဂစ္ဆန္တံ– ကြွလာသည်ကို။ အဒ္ဒသာ ခေါ– မြင်ပြီ။ [ခေါအနက်မဲ့၊] ဒိသွာ– ၍။ ဝါ– ကြောင့်။ ဃရာ– မှ။ နိက္ခမိတွာ– ထွက်၍။ ပစ္စုဂ္ဂန္တွာ– ခရီးဥုးကြိုဆို၍။ ဟတ္ထတော– လက်မှ။ ပတ္တံ– ကို။ ဂဟေတွာ– ၍။ ဃရံ– သို့။ ပဝိသိတွာ– ဝင်၍။ ဃဋိယာ–ထမင်းအိုးမှ။ ဩဒနံ– ကို။ ဥဒ္ဓရိတွာ– ခွက်ထဲမှ ထုတ်ဆောင်၍။ [ဃဋိယာတိ ဘတ္တဃဋိတော၊ ဥဒ္ဓရိတွာတိ ကုတောစိ ဘာဇနတော ဥဒ္ဓရိတွာ၊- ဥဒါန၊ဋ္ဌ၊ ၁၇၉။] ပတ္တံ– ကို။ ပူရေတွာ– ပြည့်စေ၍။ အာယသ္မတော မဟာကဿပဿ– အား။ အဒါသိ၊ သော ပိဏ္ဍပါတော– ထိုဆွမ်းသည်။ အနေကသူပေါ– များသောပဲဟင်း, ခဲဖွယ် အထူးရှိသည်။ အနေကဗျဉ္ဇနော– များသော လက်သုပ်ဟင်းလျာရှိသည်၊

ဒေဝါနမိန္ဒော။ ။ ဒေဝါနံ၌ ရှေ့နည်းအလို ယဿ ဝါ ပရိဂ္ဂဟောသုတ်၌ ဝါသဒ္ဒါ ဖြင့် ဒေဝကို သာမီမှည့်, သာမသ္မိံ ဆဋ္ဌီဖြင့် ဆဋ္ဌီနံသက်၊ နောက်နည်းကား “ဣန္ဒ ဣဿရ, ယှဉ်လက, ကမ္မဆဋ္ဌီနေ(တောင်တွင်း- ၁၂၄)”နှင့်အညီ ပေးသည်၊ ဒုတိယာ-ပဉ္စမီနဉ္စဖြင့် သက်ပါ၊ နိဒီ- ၂၃၁၌ “ဒေဝါနံ+ဣန္ဒော ဒေဝါနမိန္ဒော”ဟု ပြု၍ ရှေ့ပုဒ်၌ ဆဋ္ဌီမကျေသော အလုတ္တသမာသ်ဟု ဆို၏။

အနေကသူပေါ...ဗျဉ္ဇနော။ ။ အနေကသူပေါတိ မုဂ္ဂမာသာဒိသူပေဟိ စေဝ ခဇ္ဇဝိကတီဟိ စ အနေကဝိဓသူပေါ၊ အနေကဗျဉ္ဇနောတိ နာနာဝိဓဥတ္တရိဘင်္ဂေါ၊

...[စာမျက်နှာ- ၃၆၁]...

အနေကရသဗျဉ္ဇနော– များသောပဲဟင်း, ခဲဖွယ်အထူး, လက်သုပ်ဟင်းလျာ တို့ဖြင့် မူလအရသာ, သမ္ဘိန္နအရသာတို့ကို ထင်ရှားပေါ်လွင်စေတတ်သည်။ ဝါ– အထူးထူး မွန်မြတ်သော အရသာရှိသော ပဲဟင်း, ခဲဖွယ်အထူး, လက်သုပ် ဟင်းလျာရှိသည်။ အဟောသိ၊ အထ ခေါ– ၌။ အာယသ္မတော မဟာကဿပဿ– ၏။ ဧတံ– သည်။ အဟောသိ၊ (ကိံ)၊] ယဿ– အကြင်ပုဂ္ဂိုလ်၏။ ဝါ–မှာ။ ဧဝရူပေါ– သော။ အယံ ဣဒ္ဓါနုဘာဝေါ– ဤတန်ခိုးအာနုဘော်သည်။ (အတ္ထိ)၊ အယံ သတ္တော– ဤပုဂ္ဂိုလ်သည်။ ကော နု ခေါ– အဘယ်သူနည်း၊’ ဣတိ– ဤသို့ အကြံဖြစ်ပြီ။ အထ ခေါ– ၌။ အာယသ္မတော မဟာကဿပဿ– ၏။ ဧတံ– သည်။ အဟောသိ– ပြီ။] အယံ– ဤပုဂ္ဂိုလ်သည်။ ဒေဝါနံ– တို့၏။ ဝါ– တို့ကို။ ဣန္ဒော– သော။ သက္ကော ခေါ– သိကြားသာတည်း၊’ ဣတိ– သို့။ ဝိဒိတွာ– ၍။ ဒေဝါနံ– တို့ ၏။ ဝါ– တို့ကို။ ဣန္ဒံ– သော။ သက္ကံ– ကို။ ဧတံ– ကို။ အဝေါစ– ပြီ။ (ကိံ)၊] ကောသိယ– သိကြားမင်း! တေ– သည်။ ဣဒံ– ဤအမှုကို။ ကတံ ခေါ– ပြုအပ်ခဲ့ပြီ။ ပုနပိ– လည်း။ ဧဝရူပံ– ဤသို့သဘောရှိသောအမှုကို။ မာ အကာသိ– မပြုနှင့်။” ဣတိ– ပြီ။ “ဘန္တေ ကဿပ– အရှင်ဘုရား ကဿပ! အမှာကမ္ပိ– တပည့်တော်တို့အားလည်း။ ပုညေန– ကောင်းမှုဖြင့်။ အတ္ထော– အကျိုးသည်။ (အတ္ထိ)၊ အမှာကမ္ပိ– တို့၏လည်း။ ဝါ– တို့သည်လည်း။ ပုညေန– ဖြင့်။ ကရဏီယံ– ပြုဖွယ်သည်။ (အတ္ထိ)၊ (တစ်နည်း) အမှာကမ္ပိ– တို့သည်လည်း။ ပုညေန– ကို။ ကရဏီယံ– ပြုထိုက်၏။” ဣတိ– ဤသို့ လျှောက်ပြီ။

အနေကရသဗျဉ္ဇနောတိ အနေကေဟိ သူပေဟိ စေဝ ဗျဉ္ဇနေဟိ စ မဓုရာဒိမူလရသာနေဉ္စဝ သမ္ဘိန္နရသာနဉ္စ အဘိဗျဉ္ဇကော၊ နာနဂ္ဂရသသူပဗျဉ္ဇနောတိ အတ္ထော၊- ဥဒါန၊ဋ္ဌ၊ ၁၇၉။]

ကောသိယ။ ။ ကောသိယာတိ သက္ကံ ဒေဝါနမိန္ဒံ ဂေါတ္တေန အာလပတိ(ဥဒါန ၊ဋ္ဌ၊၁၈၀)။ ကောသသင်္ခါတာနိ ဓနာနိ သန္တိ ယဿာတိ ကောသိယော၊ (တစ်နည်း) ကောသိယဿ+အပစ္စံ ကောသိယော(ဓာန်ဋီ- ၂၀)

ပုညေန အတ္ထော၊ ပုညေန ကရဏီယံ။ ။ အတ္ထသဒ္ဒါ ပယောဇနအနက်ဟော တည်း၊ “အတ္ထိ”ဟု ပါဌသေသ ထည့်စပ်ပါ၊ “ပုညေန ကရဏီယံ”၌ ပုညေနကိုကား ကရိုဏ်းအနက်, ကံအနက် ၂နည်း ပေး၊ ကံအနက်ပေးရာ၌ ကတ္တရိ စ၌ စသဒ္ဒါဖြင့်။

...[စာမျက်နှာ- ၃၆၂]...

အထ ခေါ– ၌။ ဒေဝါနံ– တို့၏။ ဝါ– တို့ကို။ ဣန္ဒော– သော။ သက္ကော– သည်။ အာယသ္မန္တံ မဟာကဿပံ– ကို။ အဘိဝါဒေတွာ– ၍။ ပဒက္ခိဏံ– အရိုအသေကို။ ကတွာ– ၍။ ဝေဟာသံ– သို့။ အဗ္ဘုဂ္ဂန္တွာ– မြေမှ ပြန်တက်၍။ [ဝေဟာသံ အဗ္ဘုဂ္ဂန္တွာတိ ပထဝိတော ဝေဟာသံ အဘိဥဂ္ဂန္တွာ၊- ဥဒါန၊ဋ္ဌ၊ ၁၈၀။] အာကာသေ– ရေးခြစ်မထင် ထက်ကောင်းကင်၌။ အန္တလိက္ခေ– ဆီးတားမထင်, ကြားအပြင်ဖြင့် ရှုမြင်အပ် သော ကောင်းကင်၌။ (တစ်နည်း) အန္တလိက္ခေ– ဆီးတားမထင်, ကြားအပြင်ဖြင့် ရှုမြင်အပ်သော။ အာကာသေ– ကောင်းကင်၌။ တိက္ခတ္တုံ၊ ဥဒါနံ– ကို။ ဥဒါနေသိ၊ ပထမာ (ဝုတ္တကံ) အနက်၌ တတိယာသက်။ (တစ်နည်း) ပထမာမှ တတိယာသို့ ပြန် နေသော ဝိဘတ္တိဝိပလ္လာသဟုကြံ။ [ပုညေန အတ္ထောတိ ပုညေန ပယောဇနံ၊ အတ္ထီတိ ဝစနသေသော၊- ဥဒါန၊ဋ္ဌ၊ ၁၇၉။]

အာကာသေ အန္တလိက္ခေ။ ။ ရှေ့နည်းအလို အာကာသေနှင့် အန္တလိက္ခေသည် အချင်းချင်းပရိယာယ်တည်း၊ နောက်နည်းအလို အန္တလိက္ခေသည် ဝိသေသန, အာကာသေသည် ဝိသေသျတည်း၊ အဇဋာကာသ, ပရိစ္ဆိန္နာကာသ, ကသိဏုဂ္ဃါတိမာကာသ, ပရိစ္ဆေဒါကာသဟူသော အာကာသ၄မျိုးတွင် ဤ၌ အဇဋာကာသကို ယူ၊ ကသိဏုဂ္ဃါတိမာကာသစသော ကျန်၃မျိုးကို ကန့်လို၍ “အန္တလိက္ခေ”ဟု ဆိုသည်၊ အာကာသ ၄မျိုးကို သင်္ဂြိုဟ်ဘာ- ၄၇၁ရှု။ [အာကာသေ အန္တလိက္ခေ အာကာသေ အန္တလိက္ခေ အာကာသေ အန္တလိက္ခေတိ အာကာသမေဝ ပရိ- ယာယသဒ္ဒေန အန္တလိက္ခေတိ ဝဒန္တိ၊ အထ ဝါ အန္တလိက္ခသင်္ခါတေ အာကာသေ၊ န ကသိဏုဂ္ဃါဋိမာဒိအာကာသေတိ ဝိသေသေန္တော ဝဒတိ၊- ဥဒါန၊ဋ္ဌ၊၁၈၀။]

အာကာသေ။ ။ ဘုသံ ကာသန္တေ ဒိဗ္ဗန္တေ ပဒတ္ထာ ဧတေနာတိ အာကာသော၊ [အာ+ကာသု+အ၊] (တစ်နည်း) န ကဿတိ န ဝိလေခီယတီတိ အာကာသော၊ [န +ကသ+ဏ၊- ဓာန်ဋီ- ၄၅- ၆၊] (တစ်နည်း) န ကာသတိ န ဒိဗ္ဗတီတိ အကာသံ၊ [န+ ကာသု+အ၊] အကာသမေဝ အာကာသံ(ဝိသုဒ္ဓိ၊ဋီ၊၂၊၈၈)၊ န ကဿတီတိ အကာ- သော၊ အကာသောယေဝ အာကာသော။ [အကာသ+ဏ၊ -ဝိဘာ- ၁၉၉။]

အန္တလိက္ခေ။ ။ အန္တံ ရာတိ ဒဒါတီတိ အန္တရံ၊ [အန္တ+ရာ+အ၊ အတိ(ဗန္ဓနတ္ထ)+ အရ၊- ဝါစပ္ပတိ၊ ဓာန်ဋီ- ၇၇၁၊] တေသံ တေသံ ဝတ္ထူနံ အန္တရံ နာနတ္တံ ဣက္ခတေ လောကော ဧတ္ထ အနေနာတိ ဝါ အန္တလိက္ခံ၊ (တစ်နည်း) ဣက္ခနံ ဒဿနံ ဣက္ခာ၊ ဣက္ခာယ+အန္တရံ ကာရဏံ အန္တလိက္ခံ၊ [အန္တရ+ဣက္ခ+အ၊ နောက်နည်း- ဣက္ခာ+ အန္တရ၊ ရှေ့နောက်ပြန်၊- ဓာန်ဋီ- ၄၅၊] (တစ်နည်း) အန္တရေန ဆိဒ္ဒေန+ဣက္ခိတဗ္ဗောတိ။

...[စာမျက်နှာ- ၃၆၃]...

(ကိံ)၊ “ကဿပေ– အရှင်မဟာကဿပ၌။ သုပ္ပတိဋ္ဌိတံ– ကောင်းစွာ တည်စေ အပ်သော။ ပရမဒါနံ– မြတ်သော အလှူသည်။ အဟော ဒါနံ– အံ့ဖွယ်အလှူပေ တကား။ ကဿပေ– ၌။ ပေ။ အဟော ဒါနံ– တကား။ ကဿပေ– ၌။ ပေ။ အဟော ဒါနံ– တကား။” ဣတိ– ဤသို့ ကျူးရင့်ပြီ။

အထ ခေါ– ၌။ ဘဂဝါ– သည်။ ဝိဟာရေ– ၌။ ဌိတော ဧဝ– တည်လျက်သာ။ တဿ– ထိုသိကြား၏။ တံ သဒ္ဒံ– ထိုအသံကို။ သုတွာ၊ ဘိက္ခူ– တို့ကို။ အာမန္တေတွာ– မိန့်ခေါ်တော်မူ၍။ “ဘိက္ခဝေ– တို့! ဒေဝါနံ၊ ဣန္ဒံ၊ သက္ကံ– ကို။ ဥဒါနံ– ကို။ ဥဒါနေတွာ– ၍။ အာကာသေန– ဖြင့်။ ဂစ္ဆန္တံ– သွားနေသည်ကို။ ပဿထ– ကြည့်ကြလော” ဣတိ– သို့။ အာဟ၊ “ဘန္တေ! တေန– ထိုသိကြားသည်။ ကိံ– အဘယ်ကို။ ကတံ ပန– ပြုအပ်ပါသနည်း?” ဣတိ– ဤသို့ မေးလျှောက်ကုန်ပြီ။ “တေန– ထိုသိကြားသည်။ မယှံ– ၏။ ပုတ္တဿ– သော။ ကဿပဿ– အား။ ဝေဉ္စတွာ– လည့် စား၍။ ပိဏ္ဍပါတော– ကို။ ဒိန္နော– အပ်ပြီ။ တံ– ထိုဆွမ်းကို။ ဒတွာ– ခြင်းကြောင့်။ တုဋ္ဌမာနသော– နှစ်သက်သောစိတ်ရှိသည်။ (ဟုတွာ) ဥဒါနံ– ကို။ ဥဒါနေန္တော– လျက်။ ဂစ္ဆတိ– ၏။” ဣတိ– ဤသို့ မိန့်တော်မူပြီ။ ဘန္တေ! “ထေရဿ– အရှင်မဟာ ကဿပထေရ်အား။ ပိဏ္ဍပါတံ– ကို။ ဒါတုံ– ငှာ။ ဝဋ္ဋတိ– ၏။” ဣတိ– သို့။ ကထံ– သို့လျှင်။ တေန– ထိုသိကြားသည်။ ဉာတံ– သိအပ်သနည်း? ဣတိ– ဤသို့ မေး ကုန်ပြီ။ “ဘိက္ခဝေ! မမ– ၏။ ပုတ္တေန– နှင့်။ သဒိသံ– တူသော။ ပိဏ္ဍပါတိကံ နာမ– အပေါင်းအာမိသတို့၏ သပိတ်၌ကျခြင်းကို ရှာမှီးတတ်သောပုဂ္ဂိုလ်မည်သည် ကို။ ဝါ– ပိဏ္ဍပါတ်ဓုတင်ဆောင်သောပုဂ္ဂိုလ် မည်သည်ကို။ ဒေဝါပိ– နတ်တို့သည် လည်းကောင်း။ မနုဿာပိ– လူတို့သည်လည်းကောင်း။ ပိဟယန္တိ– လိုလား တောင့် တကုန်၏။” ဣတိ– သို့။ ဝတွာ၊ သယမ္ပိ– တိုင်လည်း။ ဥဒါနံ– ကို။ ဥဒါနေသိ– ပြီ။ အန္တလိက္ခော (ပါစိယော- ၅၁)၊ အန္တရေ+ဣက္ခီယတေတိ အန္တလိက္ခံ၊ (တစ်နည်း) အန္တော +ရိက္ခာနိ (နက္ခတ်တာရာတို့သည်) ယဿာတိ အန္တလိက္ခံ၊ [အန္တ+ရိက္ခ၊ ရကို လပြု၊- ထောမ၊ နီဘာ- ၄, ၇၁၊] (တစ်နည်း) အန္တံ ပရိယောသာနံ ကောဋိံ လိခတေ သံကရိဿတီတိ အန္တလိက္ခံ၊ (တစ်နည်း) အန္တံ ပရိယောသာနံ လိချတေ ဩလောကိ– ယတေ ဧတေနာတိ အန္တလိက္ခံ။ [အန္တ+လိခ+အ၊ -အပ၊ဋ္ဌ၊၂၊ ၂၉၃။]

...[စာမျက်နှာ- ၃၆၄]...

သုတ္တေ ပန– သက္ကုဒါနသုတ်၌ကား။ ဧတ္ထကမေဝ– ဤမျှလောက်သာ။ အာဂတံ–လာပြီ။ (ကိံ– အဘယ်သို့လာသနည်း?) “အဿောသိ ခေါ၊ ပေ။ သုပ္ပတိဋ္ဌိတ”န္တိ– ဟူ၍။ (အာဂတံ– လာပြီ)

[ဒေဝါနံ၊ ဣန္ဒဿ၊ သက္ကဿ– သည်။ ဝေဟာသံ– သို့။ အဗ္ဘုဂ္ဂန္တွာ– ၍။ အာကာသေ– ၌။ အန္တလိက္ခေ– ၌။ “အဟော ဒါနံ၊ ပေ။ သုပ္ပတိဋ္ဌိတ”န္တိ– ၍။ တိက္ခတ္တုံ၊ ဥဒါနံ– ကို။ ဥဒါနေန္တဿ– သော်။ (တစ်နည်း) ဝေဟာသံ၊ အဗ္ဘုဂ္ဂန္တွာ အာကာသေ အန္တလိက္ခေ၊ “အဟော ဒါနံ၊ ပေ။ သုပ္ပတိဋ္ဌိတ”န္တိ– ၍။ တိက္ခတ္တုံ၊ ဥဒါနံ၊ ဥဒါနေန္တဿ– သော။ ဒေဝါနံ၊ ဣန္ဒဿ၊ သက္ကဿ– ၏။ (သဒ္ဒံ– ကို၊) ဘဂဝါ– သည်။ ဝိသုဒ္ဓါယ– ထူးသဖြင့်စင်ကြယ်သော။ အတိက္ကန္တမာနုသိကာယ– လူတို့၏ ဥစ္စာ ဖြစ်သော ပသာဒသောတကို လွန်သော။ ဝါ– လူတို့၏ ဥစ္စာဖြစ်သော ပသာဒ သောတကို လွန်၍ကြားနိုင်သော။ ဒိဗ္ဗာယ– နတ်၌ဖြစ်သော ပသာဒသောတနှင့် တူသော။ သောတဓာတုယာ– သောတဓာတ်ဖြင့်။ (တစ်နည်း) ဒိဗ္ဗာယ သောတဓာတုယာ– ဒိဗ္ဗသောတအဘိညာဉ်ဖြင့်။ အဿောသိ ခေါ– ကြားရသည်သာ။] အထ ခေါ– ၌။ ဘဂဝါ– သည်။ ဧတမတ္ထံ– ဤအကြောင်းကို။ ဝိဒိတွာ– ၍။ တာယံ ဝေလာယံ– ထိုအချိန်၌။ ဣမံ ဥဒါနံ ဥဒါနေသိ၊ (ကိံ)၊ “ပိဏ္ဍပါတိကဿ၊ ပေ။ သတီမတော”တိ– ၍။ (ဥဒါနေသိ)

ပိဏ္ဍပါတိကဿ ဘိက္ခုနော, အတ္တဘရဿ အနညပေါသိနော၊ ဒေဝါ ပိဟယန္တိ တာဒိနော, ဥပသန္တဿ သဒါ သတီမတော

ပိဏ္ဍပါတိကဿ– အပေါင်းအာမိသတို့၏သပိတ်၌ ကျခြင်းကို ရှာမှီးတတ်

ပိဏ္ဍပါတိကဿ။ ။ ပိဏ္ဍိတဗ္ဗော သင်္ဃရိတဗ္ဗောတိ ပိဏ္ဍော(ဝိလံဋီ၊၁၊၁၈)၊ ပိဏ္ဍာနံ+ပါတော ပိဏ္ဍပါတော- အပေါင်းအာမိသတို့၏ သပိတ်၌ ကျခြင်း၊ ပိဏ္ဍပါတံ+ ဥဉ္ဆတီတိ ပိဏ္ဍပါတိကော- အပေါင်းအာမိသတို့၏ သပိတ်၌ ကျခြင်းကို ရှာမှီးတတ် သောရဟန်း၊ (တစ်နည်း) ပိဏ္ဍာယ ပတိတုံ စရိတုံ ဝတံ ယဿာတိ ပိဏ္ဍပါတီ၊ (ပိဏ္ဍပါတိ)၊ ပိဏ္ဍပါတီယေဝ (ပိဏ္ဍပါတိယေဝ) ပိဏ္ဍပါတိကော- ဆွမ်းအကျိုးငှာ လှည့်လည်လေ့ရှိသောရဟန်း၊ [ပိဏ္ဍပါတီ (ပိဏ္ဍပါတိ)+ဏိက၊ -ဝိသုဒ္ဓိ၊၁၊၅၈၊ ဥဒါန၊ဋ္ဌ၊၂၂၉၊ ] (တစ်နည်း) ပိဏ္ဍံ ပိဏ္ဍံ ပတတီတိ ပိဏ္ဍပါတော- သပိတ်၌ အခဲ

...[စာမျက်နှာ- ၃၆၅]...

သော၊ (ပိဏ္ဍပါတ်ဓုတင်ဆောင်သော)၊ အတ္တဘရဿ– (တန်ဖိုးနည်းကာ, ပြစ် ကင်းကွာ၍, လွယ်စွာရအပ်, ၄ရပ်သောပစ္စည်းတို့ဖြင့်) မိမိကိုယ်ကိုသာ မွေး မြူတတ်သော။ ဝါ– ဤပစ္စက္ခအတ္တဘောကိုသာ မွေးမြူတတ်သော။ အနညပေါသိနော– မိမိမှတစ်ပါး အခြားသော တပည့်စသူတို့ကို မွေးမြူတတ်သည် မဟုတ်သော။ ဝါ– ဤပစ္စက္ခအတ္တဘောမှတစ်ပါး အခြားသော အနာဂတ်အတ္တ ဘောကို မွေးမြူတတ်သည်မဟုတ်သော။ [အညံ+ပေါသေတီတိ အညပေါသီ၊ န+ အညပေါသီ အနညပေါသီ၊- ဥဒါန၊ဋ္ဌ၊ ၅၇။] ဥပသန္တဿ– ကိလေသာဟူ, အပူခပ် သိမ်း, အေးငြိမ်းပြီးသော။ သတိမတော– သတိရှိသော။ [ဆန်းကြောင့် ဒီဃပြု၍ “သတီမတော”ဟု ရှိသည်။] တာဒိနော– ဣဋ္ဌာနိဋ္ဌ, ထိုနှစ်ဝကို, တကွတူပြိုင်, ရှုမြင် နိုင်သော။ ဘိက္ခုနော– ရဟန္တာရဟန်းကို။ ဒေဝါ– နတ်တို့သည်။ ပိဟယန္တိ– လိုလားတောင့်တကုန်၏။

အခဲ ကျသောဆွမ်း။ ပိဏ္ဍပါတယာပနံ+အဿ သီလန္တိ ပိဏ္ဍပါတိကော– သပိတ်၌ အလုံးအခဲ အလုံးအခဲ ဖြစ်လျက် ကျသောဆွမ်းဖြင့် မျှတခြင်းအလေ့ရှိသောရဟန်း။ [ပိဏ္ဍပါတယာပန+ဏိက၊ ယာပနကျေသည်၊] (တစ်နည်း) ပိဏ္ဍပါတေန+ယာပေတုံ သီလံ အဿာတိ ပိဏ္ဍပါတိကော၊ [ပိဏ္ဍပါတ+ဏိက၊ နိဒီ-၃၀၁၊ ဝိလံဋီ၊ ၁၊ ၆၃။]

ဝိဘတ်နက်။ ။ ပိဏ္ဍပါတိကဿစသည်ဝယ် ပိဟယန္တိကို ငဲ့၍ ဒုတိယာအနက်၌ စတုတ္ထီသက်သည်(ဥဒါန၊ဋ္ဌ၊၁၈၁၊ ဓမ္မဋီ)၊ သမ္ပဒါနေ စတုတ္ထီ၌ “စတုတ္ထီ”ဟူသော ယောဂဝိဘာဂဖြင့် ဒုတိယာအနက်၌ စတုတ္ထီသက်ပါ(ဝဏ္ဏနာ, ဝိဗော)၊ ကစ္စည်း၌ကား ဤကဲ့သို့ စတုတ္ထီကို ဒုတိယာအနက်ပေးလျှင် သိလာဃသုတ်၌ ဝါသဒ္ဒါဖြင့် ဒုတိယတ္ထ သမ္ပဒါန်မှည့်၍ သမ္ပဒါနေ စတုတ္ထီဖြင့် စတုတ္ထီသက်၏။

တစ်နည်း။ ။ ပိဟိဿိစ္ဆိတော(ပါ- ၁, ၄, ၃၆)သုတ်နှင့် သိလာဃသုတ်အလို ပိဟ ဓာတ်၏ အယှဉ်ဝယ် သမ္ပဒါန်တည်း၊ ထိုအလို “ပိဏ္ဍပါတိကဿ- သော ၊ပေ၊ ဘိက္ခုနော- အား၊ ဒေဝါ- တို့သည်၊ ပိဟယန္တိ- ချစ်မြတ်နိုးကုန်၏”ဟု ပေး။

တစ်နည်း။ ။ မောဂ်- ၂, ၂၅သုတ်အလို ပိဟဓာတ်နှင့်ယှဉ်ရာဝယ် သမ္ဗန်အနက် ၌ ဆဋ္ဌီတည်း၊ ထိုအလို “ပိဏ္ဍပါတိကဿ- သော ၊ပေ၊ ဘိက္ခုနော- ၏၊ ဒေဝါ- တို့သည်၊ ပိဟယန္တိ- ချစ်မြတ်နိုးကြကုန်၏”ဟု ပေး။

အနက်ပေးပုံ။ ။ ဥပသန္တဿ, သတိမတောတို့ကို တာဒိနော၏ အကြောင်းအနေ ဖြင့် ဖွင့်သော ဥဒါန၊ဋ္ဌ၊၁၈၂အတိုင်း တာဒိနောကို ထို ၂ပုဒ်နောက်မှ ပေးသည်၊

...[စာမျက်နှာ- ၃၆၆]...

စ ပန– ထပ်ဆက်ဥုးအံ့။ ဣမံ ဥဒါနံ– ကို။ ဥဒါနေတွာ၊ “ဘိက္ခဝေ! ဒေဝါနံ၊ ဣန္ဒော၊ သက္ကော၊ မမ၊ ပုတ္တဿ– ၏။ သီလဂန္ဓေန– သီလရနံ့ကြောင့်။ အာဂန္တွာ ပိဏ္ဍပါတံ၊ အဒါသိ–ပြီ” ဣတိ– သို့။ ဝတွာ ဣမံ ဂါထံ အာဟ၊ (ကိံ)၊ “အပ္ပမတ္တော၊ ပေ။ ဥတ္တမော”တိ– ၍။ (အာဟ)

အပ္ပမတ္တော အယံ ဂန္ဓော, ယွာယံ တဂရစန္ဒနံ၊ ယော စ သီလဝတံ ဂန္ဓော, ဝါတိ ဒေဝေသု ဥတ္တမော

တဂရစန္ဒနံ တဂရစန္ဒနံ တဂရစန္ဒနံ– တောင်ဇလပ်ပန်း, စန္ဒကူးနံ့သာ၏။ ယွာယံ (ယော+အယံ) ဂန္ဓော– အကြင်အနံ့သည်။ (အတ္ထိ)၊ အယံ ဂန္ဓော– ဤအနံ့သည်။ အပ္ပမတ္တော–နည်းသော အတိုင်းအရှည်ရှိ၏။ သီလဝတံ– သီလရှိသောပုဂ္ဂိုလ်တို့၏။ ယော ဂန္ဓော– အကြင်သီလတည်းဟူသောအနံ့သည်။ ဝါ– အကြင်သီလနှင့်စပ်, ချီးမွမ်း အပ်သော ကျော်စောနံ့သည်။ (အတ္ထိ၊ သော) စ ဂန္ဓော– ထိုအနံ့သည်ကား။ ဥတ္တမော– မြတ်သည်။ (ဟုတွာ– ၍၊) ဒေဝေသု– နတ်တို့၌။ ဝါ– နတ်လူတို့၌။ ဝါတိ– သင်းပျံ့မွှေးကြိုင်, ရနံ့လှိုင်၏။

ဝိသုဒ္ဓိ၊ဋီ၊ ၁၊ ၉၈၌ အတ္တဘရဿမှ သတိမတောအထိ အစဉ်အတိုင်းပေးပြီး ပိဏ္ဍပါတိကဿကို ထိုနောက်မှ ပေး၏။ ထိုအလို “အတ္တဘရဿ– သော။ ပေ။ သတိမတော– သော။ ပိဏ္ဍပါတိကဿ– သော။ ဘိက္ခုနော– ကို။ ပိဟယန္တိ”ဟု ပေးပါ။ ထိုဋီကာ၌ပင် ဥပသန္တဿကို “ဘုသံ+သန္တော ဥပသန္တော- ကာယကံ, ဝစီကံ, မနောကံတို့ အလွန်ငြိမ် သက်သော”ဟု ပြု၏။

တဂရစန္ဒနံ။ ။ ဆဋ္ဌီဝိဘတ်မှ ပဌမာသို့ ပြန်နေသော ဝိဘတ္တိဝိပလ္လာသ, သို့မဟုတ် ဆဋ္ဌီအနက်၌ ပဌမာဟု ကြံ၍ အထက်ပါအတိုင်း ဆရာတို့ ပေးတော်မူသည်၊ “ယွာယန္တိ ယဒိဒံ(သီဋီသစ်၊၁၊၂၃၄)”အဖွင့်အလို “ယွာယံ (ယဒိဒံ) တဂရစန္ဒနံ- သည်၊ အတ္ထိ၊ အယံ ဂန္ဓော- သည်၊ အပ္ပမတ္တော- ၏၊”ဟု ပေးပါ၊ ဝိသေသန ဝိသေသျတို့ လိင်ကွဲနိုင် သောကြောင့် “တဂရစန္ဒနံ- ဟူသော၊ ယွာယံ ဂန္ဓော- သည်၊ (အတ္ထိ)၊ အယံ ဂန္ဓော- သည်၊ အပ္ပမတ္တော- ၏၊”ဟု ဝိသေသန, ဝိသေသျအဖြစ်ဖြင့်လည်း ပေးနိုင်သည်၊ “ဆဋ္ဌီ အနက်၌ ဒုတိယာ”ဟု ကြံကြသေး၏၊ “သော တဂရံ ဝိယ လောဟိတစန္ဒနံ ဝိယ ပရိတ္တကော န ဟောတိ(ဓမ္မ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၇၂)”ဟု ပဌမန္တဖြင့် ဖွင့်သောကြောင့် မကောင်း ပါ။

...[စာမျက်နှာ- ၃၆၇]...

တတ္ထ– ၌။ အပ္ပမတ္တောတိ– ကား။ ပရိတ္တပမာဏော– နည်းသောပမာဏရှိ၏။ ယော စ သီလဝတန္တိ– ကား။ သီလဝန္တာနံ– သီလရှိသော ပုဂ္ဂိုလ်တို့၏။ ယော သီလဂန္ဓော– အကြင်သီလတည်းဟူသော အနံ့သည်။ (အတ္ထိ)၊ သော ပန– ထို သီလတည်းဟူသောအနံ့သည်ကား။ တဂရံ ဝိယ– တောင်ဇလပ်ပန်းနံ့စသည် ကဲ့သို့လည်းကောင်း။ လောဟိတစန္ဒနံ ဝိယ စ– စန္ဒကူးနီနံ့စသည်ကဲ့သို့လည်းကောင်း။ ပရိတ္တကော– အနည်းငယ်သည်။ န ဟောတိ– မဟုတ်။ အတိ ဝိယ– အလွန်အကဲသာလျှင်။ ဥဠာရော– မွန်မြတ်သည်။ ဝိပ္ဖာရိတော– လွန်စွာဖြစ်သော ပျံ့နှံ့ခြင်းရှိသည်။ (ဟောတိ)၊ တေနေဝ ကာရဏေန– ထိုအကြောင်းကြောင့်ပင်။ (ထိုသို့သီလရှိသူတို့၏ သီလအနံ့က တောင်ဇလပ်ပန်းနံ့, စန္ဒကူးနံ့တို့ထက် သာ လွန်ပျံ့နှံ့သည်၏ အဖြစ်ကြောင့်ပင်)၊ [ဝါယတိ, ဩတ္ထရန္တော ဂစ္ဆတိ၌စပ်၊] ဝါတိ ဒေဝေသု ဥတ္တမောတိ– ကား။ ပဝရော– မြတ်သည်။ သေဋ္ဌော– အထူးသဖြင့် ချီး မွမ်းအပ်သည်။ ဟုတွာ– ၍။ ဒေဝေသု စ– နတ်ဗြဟ္မာတို့၌လည်းကောင်း။ မနုဿေ သု စ– လူတို့၌လည်းကောင်း။ သဗ္ဗတ္ထမေဝ– အလုံးစုံသောအရပ်၌ပင်။ ဝါယတိ– မွှေးကြိုင်၏။ ဩတ္ထရန္တော– လွှမ်းမိုးလျက် (တောင်ဇလပ်ပန်းနံ့, စန္ဒကူးပန်းနံ့တို့ကို လွှမ်းမိုးလျက်)၊ ဂစ္ဆတိ– သွားနိုင်၏။ ဣတိ– ဂါထာအဖွင့် အပြီးတည်း။ ဒေသနာဝသာနေ၊ ပေ။ ဇာတာ၊ ဣတိ– မဟာကဿပတ္ထေရဝတ္ထုအပြီးတည်း။

ပရိတ္တပမာဏော။ ။ ပရိတ္တကို “ပရိ+အတ္တ”ဟု ခွဲ၊ အတ္တ၌ အာပုဗ္ဗ ဒါဓာတ်, တ ပစ္စည်း, ခဏ္ဍိတအနက်ဟော၊ ပရိ (သမန္တတော)+အတ္တံ(ခဏ္ဍိတံ)တိ ပရိတ္တံ၊ ပတ်ဝန်း ကျင် ပိုင်းဖြတ်အပ်သော သေးငယ်သော အရာဝတ္ထုကို “ပရိတ္တ”ဟု ခေါ်၏၊ ထိုပတ် ဝန်းကျင် ပိုင်းဖြတ်ထားအပ်သော အရာဝတ္ထုကဲ့သို့ အပိုင်းအဖြတ်ပမာဏရှိသော သေးငယ်သော အရာဝတ္ထုဟူသမျှကိုလည်း “ပရိတ္တံ ဝိယာတိ ပရိတ္တံ”ဟု ပြု၍“ပရိတ္တ” ဟု ခေါ်ရသည်၊ ပမာဏော၌ကား ပပုဗ္ဗ မာဓာတ်, ယုပစ္စည်း၊ ပ(ပြ)ဥပသာရကြောင့် မာဓာတ်ခြားသော်လည်း နငယ်ကို ဏကြီးပြု၍ “ပမာဏ”ဟု ရှိရသည်၊ ပရိတ္တံ+ပမာဏံ ယဿာတိ ပရိတ္တပမာဏော (ဂန္ဓော)

ဝိပ္ဖာရိတော။ ။ ဥဠာရောကို “ဝိပ္ဖာရိတော”ဟု ထပ်ဖွင့်သည်၊ ဝိသေသေန- အထူး အားဖြင့်+ဖာရော၊ ဝိပ္ဖာရော- အထူးအားဖြင့် ပျံ့နှံ့ခြင်း၊ သဉ္ဇာတော+ဝိပ္ဖာရော ယ- ဿာတိ ဝိပ္ဖာရိတော၊ “သဉ္ဇာတံ တာရကာဒိတွိတော(မောဂ်- ၄, ၄၅)”သုတ်ဖြင့်။

...[စာမျက်နှာ- ၃၆၈]...

သဉ္ဇာတအဿအနက်၌ ဣတပစ္စည်းသက်၊၊ မဟာကဿပတ္ထေရပိဏ္ဍပါတဒိန္နဝတ္ထုဘာသာဋီကာပြီးပြီ။

၁၁-ဂေါဓိကတ္ထေရပရိနိဗ္ဗာနဝတ္ထုဘာသာဋီကာ
တေသံ သမ္ပန္နသီလာနန္တိ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ သတ္ထာ ရာဇဂဟံ ဥပနိဿာယ ဝေဠုဝနေ ဝိဟရန္တော ဂေါဓိကတ္ထေရဿ– ဂေါဓိကထေရ်၏။ ပရိနိဗ္ဗာနံ– ပရိ နိဗ္ဗာန်စံခြင်းကို။ အာရဗ္ဘ ကထေသိ၊ ဟိ– ချဲ့။ သော အာယသ္မာ– ထိုအရှင်သည်။ ဣသိဂိလိပဿေ– ဣသိဂိလိတောင်ခြေ၌။ ကာဠသိလာယံ ကာဠသိလာယံ ကာဠသိလာယံ– ကာဠသိလာ ကျောင်း၌။ ဝါ– မည်းနက်သော အဆင်းရှိသော ကျောက်ဖျာ၌။ (မည်းနက်သော ကျောက်ဖျာဝယ် ဆောက်လုပ်ထားအပ်သော ကျောင်း၌)၊ အပ္ပမတ္တော– မမေ့ လျော့သည်။ အာတာပီ– ကိလေသာတို့ကို လွန်စွာ လောင်မြှိုက်တတ်သော သမ္မပ္ပဓာနဝီရိယရှိသည်။ ပဟိတတ္တော– ကိုယ်နှင့်အသက်, မငဲ့ကွက်ဘဲ နိဗ္ဗာန် သို့ စေလွှတ်အပ်သောစိတ်ရှိသည်။ (ဟုတွာ)၊ ဝိဟရန္တော– သော်။ သာမာယိကံ သာမာယိကံ သာမာယိကံ–ဝင်စားရာအခါ၌ ကိလေသာတို့မှ လွတ်မြောက်သော။ (ဝင်စားတိုင်း ဝင်စား တိုင်း ကိလေသာတို့မှ လွတ်မြောက်သော)၊ ဝါ– ဝင်စားရာအခါ၌သာ ယှဉ်သော၊

ဣသိဂိလိပဿေ။ ။ ဣသိဂိလိပဿေတိ ဣသိဂိလိ နာမ ပဗ္ဗတော၊ တဿ ပဿေ၊ ...တဿ ပဿေ ပဗ္ဗတပါဒေ၊- ဝိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၄၈

ကာဠသိလာယံ။ ။ ကာဠသိလာယန္တိ ကာဠဝဏ္ဏေ ပိဋ္ဌိပါသာဏေ(မ၊ဋ္ဌ၊၁, ၃၆၈)၊ ကာဠသိလာတိ ကာဠသိလာဝိဟာရော(သံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၈၈)၊ ကာဠသိလာယံ ကတဝိဟာရော ကာဠသိလာဝိဟာရော(သံဋီ၊၂၊၂၄၆)

သာမာယိကံ။ ။ သမယေ ကိလေသဝိမုစ္စနံ သာမာယိကံ- ဝင်စားရာ ဝင်စားရာ အခါ၌ ကိလေသာတို့မှ လွတ်မြောက်သော၊ [သမယ+ဏိက၊ သ၌ အာဝုဒ္ဓိပြု, မ၌ အာဒီဃပြု၊ -မ၊ဋီ၊၃၊၃၂၅၊ အံဋီ- ၃, ၁၁၃)] (တစ်နည်း) သမယေ ဧဝ+နိယုတ္တာ သာမာယိကာ- ဝင်စားအခါ၌သာ ယှဉ်သော(ပဋိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၅၀)၊ “သမယေ သမယေ လဒ္ဓတ္တာ သာမယိကံ(သံဋီ၊၁၊၂၁၆)”ကို ကြည့်၍ “သမယော စ သမယော စ သမယာ၊ သမယေသု+လဒ္ဓါ (လဒ္ဓဗ္ဗာ) သာမာယိကာ- ဝင်စားရာအခါ ဝင်စားရာအခါ တို့၌ ရအပ်သော၊ (တစ်နည်း) သမယေ သမယေ လဒ္ဓါ (လဒ္ဓဗ္ဗာ) သာမာယိကာ”

...[စာမျက်နှာ- ၃၆၉]...

စေတောဝိမုတ္တိံ– ဆန့်ကျင်ဘက်ကိလေသာတို့မှ လွတ်မြောက်သော လောကီ သမာပတ်ကို။ ဝါ– ကသိုဏ်းစသောအာရုံ၌ စွဲမြဲစွာ သက်ဝင်တတ်သော လော ကီသမာပတ်ကို။ ဖုသိတွာ– ထိရောက်၍။ ဝါ– ရရှိ၍။ [ဖုသီတိ ပဋိလဘိ၊-သံ၊ဋ္ဌ၊ ၁, ၁၆၈၊] ဧကဿ– တစ်မျိုးသော။ အနုသာယိကဿ– ကိုယ်သို့ အစဉ်လိုက်၍ ဟုလည်း ကြံကြ၏။

ဆက်ဥုးအံ့– ပဋိ-၂၃၆၌ သာမာယိကစေတောဝိမုတ္တိကို သာမာယိကဝိမောက္ခဟု သုံး၏။ “သာမာယိက, သာမယိက”ဟု ပါဌ်၂မျိုးရှိကြောင်းကိုလည်း ဆို၏။ ရူပဈာန်, အရူပဈာန်ဟူသော လောကီဈာန်သမာပတ်သည် ဝင်စားရာအခါ၌သာ ဝိက္ခမ္ဘန ဝိမုတ္တိအားဖြင့် ကိလေသာတို့မှ လွတ်မြောက်သည်။ သမာပတ်မှ ထရာအခါ (မဝင် စားအခါ) ၌ ကိလေသာတို့မှ လွတ်မြောက်သည် မဟုတ်။ ထိုကြောင့် လောကီဈာန် သမာပတ်သည် သာမာယိကဝိမုတ္တိ မည်၏။ မဂ်၄-ပါးသည် သမုစ္ဆေဒဝိမုတ္တိအားဖြင့် လည်းကောင်း ဖိုလ်၄-ပါးသည် ပဋိပဿဒ္ဓိဝိမုတ္တိအားဖြင့်လည်းကောင်း နိဗ္ဗာန်သည် နိဿရဏဝိမုတ္တိအားဖြင့်လည်းကောင်း ကိလေသာတို့မှ အမြဲတမ်း လွတ်မြောက်နေ သည်။ ဝင်စားသောအားဖြင့် (ဝင်စားမှ) လွတ်သည် မဟုတ်။ ထိုကြောင့် မဂ် ဖိုလ် နိဗ္ဗာန်ဟူသော လောကုတ္တရာတရား ၉-ပါးသည် အသာမာယိဝိကဝိမုတ္တိမည်၏။ (ပဋိ-၂၃၆၊ ပဋိ၊ဋ္ဌ၊ ၂၊ ၁၅၀၊ မ၊ဋ္ဌ၊ ၄, ၁၁၃)

စေတောဝိမုတ္တိံ။ ။ ပစ္စနီကဓမ္မေဟိ ဝိမုစ္စတီတိ ဝိမုတ္တိ- ဆန့်ကျင့်ဘက် ကိလေသာ တို့မှ လွတ်မြောက်သော လောကီသမာပတ်၊ (တစ်နည်း) အာရမ္မဏေ ဝိမုစ္စတိ အဓိမုစ္စတီတိ ဝိမုတ္တိ- ကသိုဏ်းစသော အာရုံ၌ စွဲမြဲစွာ သက်ဝင်တတ်သော လောကီသမာ ပတ်၊ စေတော စ+တံ+ဝိမုတ္တိ စာတိ စေတောဝိမုတ္တိ- ဆန့်ကျင့်ဘက်ကိလေသာတို့မှ လွတ်မြောက်သော လောကီသမာပတ်၊ ဝါ- ကသိုဏ်းစသော အာရုံ၌ စွဲမြဲစွာ သက်ဝင် တတ်သော လောကီသမာပတ်၊ စေတောဝိမုတ္တိအရ အရာဌာနအားလျော်စွာ အရဟ- တ္တဖိုလ်စိတ်, အရဟတ္တဖိုလ်သမာဓိ၊ အနာဂါမိဖိုလ်စိတ်, အနာဂါမိဖိုလ်သမာဓိ၊ ဝိ ပဿနာ၊ မေတ္တာစသည်ဖြင့် အမျိုးမျိုး ကောက်ယူနိုင်၏၊ ဤနေရာ၌ ရူပဈာန်, အရူပ ဈာန်ဟူသော လောကီဈာန်သမာပတ်ကို ယူပါ(မ၊ဋ္ဌ၊၄, ၁၁၃၊ သံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၆၈)၊ အခြားနည်းများကို ဓမ္မဘာ- ၁, ၃၂၇၊ ၃၂၈ရှု

အနုသာယိကဿ။ ။ ကာယံ အနုဂန္တွာ သယတီတိ အနုသာယီ- ကိုယ်သို့ အစဉ် လိုက်၍ ဖြစ်နေသောရောဂါ၊ [အနု+သီ+ဏီ၊] အနုသာယီ ဧဝ အနုသာယိကော၊ အနုသာယိကရောဂါဟူသည် လေ, သည်းခြေ, သလိပ်ဟူသော ဒေါသ၃မျိုး ဖောက်ပြန်။

...[စာမျက်နှာ- ၃၇၀]...

ဖြစ်တည်နေသော။ ဝါ– ကြာမြင့်စွာ စွဲကပ်နေသော၊ (နာတာရှည်ဖြစ်သော။ ယာပျနာ (ရပ်စောက်နာ, မတ်တတ်နာ) အဖြစ်ဖြင့် တည်ရှိစွဲကပ်နေသော)၊ ရောဂဿ– သန္နိပါတ်ရောဂါ၏။ ဝသေန– ကြောင့်။ တတော– ထိုဈာန်မှ။ ပရိဟာယိ– ဆုတ်ယုတ်ပြီ။ ဝါ– လျှောပြီ။ သော– ထိုဂေါဓိကထေရ်သည်။ ဒုတိယမ္ပိ– ၂ကြိမ် မြောက်လည်း။ ဈာနံ– ကို။ နိဗ္ဗတ္တေတွာ– ဖြစ်စေ၍။ ဝါ– သော်။ (တတော– ထိုဈာန်မှ၊) ပရိဟီနော– ဆုတ်ယုတ်ပြီ။ ဝါ– လျှောပြီ။ တတိယမ္ပိ– ၃ကြိမ်မြောက်လည်း။ ဈာနံ– ကို။ နိဗ္ဗတ္တေတွာ၊ ပရိဟီနော၊ (စတုတ္ထမ္ပိ– ၄ကြိမ်မြောက်လည်း။ ဈာနံ၊ နိဗ္ဗတ္တေတွာ၊ ပရိဟီနော၊ ပဉ္စမမ္ပိ– ၅ကြိမ်မြောက်လည်း။ ဈာနံ၊ နိဗ္ဗတ္တေတွာ၊ ပရိဟီနော၊ ဆဋ္ဌမ္ပိ– ၆ကြိမ်မြောက်လည်း။ ဈာနံ၊ နိဗ္ဗတ္တေတွာ၊ ပရိဟီနော၊) [သံ-၁, ၁၂၁၊ ၁၂၂ကို ကြည့်၍ ကွင်းအတွင်း စကားများကို ထည့်ပေးသည်။ ဤသို့ထည့်မှလည်း ပြည့်စုံမည်၊] ဆက္ခတ္တုံ– ၆ကြိမ်တိုင်တိုင်။ ဈာနံ– ကို။ နိဗ္ဗတ္တေတွာ– ၍။ ဝါ– သော်။ ပရိဟီနော– ပြီ။ သတ္တမေ– ၇ခုမြောက်ဖြစ်သော။ ဝါရေ– အကြိမ်၌။ (ဈာနံ– ကို၊) ဥပ္ပါဒေတွာ– ဖြစ် စေပြီး၍။ ဝါ– သော်။ စိန္တေသိ၊ (ကိံ)၊ “အဟံ– သည်။ ဆက္ခတ္တုံ– တိုင်တိုင်။ ဈာနာ– မှ။ ပရိဟီနော– ပြီ။ ခေါ ပန– စင်စစ်ကား။ ပရိဟီနဇ္ဈာနဿ– ယုတ်လျော့သော ဈာန်ရှိသောသူ၏။ ဝါ– ဈာန်လျှောသူမှာ။ ဂတိ– သည်။ အနိယတာ– မမြဲ။ ဣဒါနေဝ– ၌ပင်။ သတ္ထံ– ဓားကို။ အာဟရိဿာမိ– (အသက်ကို ပယ်ရှားခြင်းငှာ) ဆောင် ခြင်းကြောင့် ဖြစ်သော သန္နိပါတ်ရောဂါတည်း (သံ၊ဋ္ဌ၊ ၁၊ ၁၆၈)၊ ထိုရောဂါသည် တစ်ခါတရံ လေနှင့် သည်းခြေ, တစ်ခါတရံ လေနှင့် သလိပ်, တစ်ခါတရံ လေ, သည်းခြေ, သလိပ်၃မျိုးလုံး ဖောက်ပြန်ခြင်းကြောင့်ဖြစ်သည် (သံ၊ဋီ၊၁၊ ၂၁၆)၊ ဆေး ကျမ်းတို့၌ လေနှင့် သည်းခြေ, လေနှင့် သလိပ် ၂မျိုးဖောက်ပြန်ခြင်းကြောင့် ဖြစ်လျှင် “ဒွေးဝန်း (ဒွန္ဒ– ဒွန်း- ဒဝန်း- ဒွေးဝန်း) ဖျား” ဟုခေါ်၍ ၃မျိုးလုံးပေါင်း ဖောက်ပြန်လျှင် “သန္နိပါတ်ဖျား”ဟု ခေါ်သည် (ဗိန္ဒော-၁၉၁- ၃)၊ သန္နိပါတ်ရောဂါသည် အကုရခက် သဖြင့် သက်သာရုံသာ သက်သာနိုင်သော နာတာရှည်ရောဂါမျိုးဖြစ်သောကြောင့် သံဋီ၊၁၊ ၂၁၆၌ “ယာပျာမယ (ယာပျ+အာမယ)– နာတာရှည်ရောဂါ”ဟု ဆို၏။ ယာပျာမယကို “ရပ်စောက်နာ, မတ်တတ်နာ”ဟုလည်း ဘာသာပြန်ကြ၏။ [အနုဿာယိကောတိ ကာယံ အနုဂန္တွာ သယိတော၊ ယာပျာမယဘာဝေန ဌိတောတိ အတ္ထော၊ -သံ၊ဋီ၊ ၁၊ ၂၁၆။]

...[စာမျက်နှာ- ၃၇၁]...

အံ့။ [အာဟရေယျန္တိ ဇီဝိတဟရဏတ္ထာယ ဥပနေယျံ၊ -သံ၊ဋီ၊ ၁၊ ၂၁၇၊]” ဣတိ– ဤ သို့ ကြံ၍။ ကေသောရောပနသတ္ထကံ– ဆံချကြောင်းဓားငယ်ကို။ ဝါ– ခေါင်းရိတ် ဓားကို။ ဂဟေတွာ– ၍။ ဂလနာဠိံ– လည်မျိုကို။ ဆိန္ဒိတုံ– ဖြတ်ခြင်းငှာ။ ပဉ္စကေ–ညောင်စောင်းငယ်၌။ နိပဇ္ဇိ– လျောင်းပြီ။ မာရော– မာရ်နတ်သည်။ တဿ– ထို ဂေါဓိကထေရ်၏။ စိတ္တံ– ကို။ ဉတွာ– ၍။ “အယံ ဘိက္ခု– သည်။ သတ္ထံ– ကို။ အာဟရိတုကာမော– ၏။ သတ္ထံ– ကို။ အာဟရန္တာ– ဆောင်သူတို့သည်။ ခေါ ပန– စင် စစ်ကား။ ဇီဝိတေ– အသက်၌။ နိရပေက္ခာ– ငဲ့ကွက်ခြင်းမရှိကုန်သည်။ ဟောန္တိ။ တေ– ထိုသူတို့သည်။ ဝိပဿနံ– ကို။ ပဋ္ဌပေတွာ– ဖြစ်စေ၍။ အရဟတ္တမ္ပိ– သို့လည်း။ ပါပုဏန္တိ။ အဟံ၊ ဧတံ– ဤရဟန်းကို။ သစေ ဝါရဿောမိ– အကယ်၍ တားမြစ်အံ့။ မေ– ၏။ ဝစနံ– ကို။ န ကရိဿတိ– ပြုကျင့်လိုက်နာမည် မဟုတ်။ သတ္ထာရံ– ကို။ ဝါရာပေဿာမိ– တားမြစ်စေမည်။” ဣတိ– ဤသို့ ကြံ၍။ အညာတကဝေသေန– မထင်ရှားသောအသွင်ဖြင့်။ သတ္ထာရံ– သို့။ ဥပသင်္ကမိတွာ– ၍။ ဧဝံ– သို့။ အာဟ၊ (ကိံ)၊ “မဟာဝီရ၊ ပေ။ သုတာ”တိ– ၍။ အာဟ+

မဟာဝီရ မဟာပည, ဣဒ္ဓိယာ ယသသာ ဇလ၊ သဗ္ဗဝေရဘယာတီတ, ပါဒေ ဝန္ဒာမိ စက္ခုမ

မဟာဝီရ– ကြီးမြတ်သော လုံ့လရှိတော်မူသော။ မဟာပည– ကြီးမြတ်သော ပညာရှိတော်မူသော။ [စက္ခုမ၌စပ်၊] ဣဒ္ဓိယာ– တန်ခိုးဖြင့်လည်းကောင်း။ ယသဿာ– အခြံအရံဖြင့်လည်းကောင်း။ ဇလ– တောက်ပတော်မူသော။ သဗ္ဗဝေရဘယာတီတ– အလုံးစုံသော ရန်ဘေးဘယ, အဝဝကို ကျော်လွန်တော်မူပြီးသော။ စက္ခုမ– ဒိဗ္ဗ ဓမ္မ, သမန္တနှင့်, မံသ ပညာ, ၅ဖြာသော ဉာဏ်စက္ခုရှိတော်မူသော ရှင်တော်မြတ်ဘုရား! (တဝ– ရှင်တော်မြတ်ဘုရား၏၊) ပါဒေ– ခြေတော်တို့ကို။ ဝန္ဒာမိ– ရှိခိုးပါ၏။

စက္ခုမ။ ။ စက္ခန္တီတိ စက္ခူနိ၊ [စက္ခ+ဏု၊ -ရူ- ၄၀၄၊] စက္ခူနိ အဿ ဘဂဝတော သန္တီတိ စက္ခုမာ(ဗုဒ္ဓဝံ၊ဋ္ဌ၊၅၀)၊ သီလဝါ၌ကဲ့သို့ မန္တုပစ္စည်း အတိသယအနက်ကို ထွန်းပြသည်(မ၊ဋီ၊၃၊၄၄၀)၊ စက္ခုအရ (၁) မံသစက္ခု (၂) ဒိဗ္ဗစက္ခု (၃) ဓမ္မစက္ခု (၄) ပညာစက္ခု (၅) သမန္တစက္ခုတို့ကို ယူ(သံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၆၈၊ သံဋီ၊၁၊၂၁၇)၊ ထိုတွင်

...[စာမျက်နှာ- ၃၇၂]...

သာဝကော တေ မဟာဝီရ, မရဏံ မရဏာဘိဘူ၊ အာကင်္ခတိ စေတယတိ, တံ နိသေဓ ဇုတိန္ဓရ

မဟာဝီရ– ကြီးမြတ်သော လုံ့လရှိတော်မူသော ရှင်တော်မြတ်ဘုရား! တေ– ရှင်တော်မြတ်ဘုရား၏။ သာဝကော– တပည့်ဖြစ်သော အရှင်ဂေါဓိကသည်။ မရဏာဘိဘူ– သေခြင်းဘေးသည် လွှမ်းမိုးနှိပ်စက်အပ်သည်။ (ဟုတွာ– ၍၊) မရဏံ– သေခြင်းကို။ ဝါ– သေခြင်းငှာ။ အာကင်္ခတိ– လိုလားနေပါ၏။ စေတယတိ– စေ့ဆော်အားထုတ်နေပါ၏။ ဇုတိန္ဓရ– အာနုဘော်ကို ဆောင်တော်မူသော ရှင် တော်မြတ်ဘုရား! ဝါ– အာနုဘော်နှင့် ပြည့်စုံတော်မူသော ရှင်တော်မြတ်ဘုရား! တံ– ထိုအရှင်ဂေါဓိကကို။ နိသေဓ– တားမြစ်တော်မူပါ။

ကထံ ဟိ ဘဂဝါ တုယှံ, သာဝကော သာသနေ ရတော၊ အပ္ပတ္တမာနသော သေက္ခော, ကာလံ ကယိရာ ဇနေ သုတ

ဇနေ– သတ္တဝါအပေါင်း၌။ သုတ– ထင်ရှားကျော်ကြားတော်မူသော။ ဘဂဝါ– ရှင်တော်မြတ်ဘုရား! တုယှံ– ရှင်တော်မြတ်ဘုရား၏။ သာသနေ– သာသနာ တော်၌။ ရတော– မွေ့လျော်သော။ သာဝကော– သာဝကသည်။ အပ္ပတ္တမာနသော– မရောက်အပ်သေးသော အရဟတ္တဖိုလ်ရှိသည်။ ဝါ– အရဟတ္တဖိုလ်သို့ မျက်စိအကြည်ဓာတ်ဟူသော ပသာဒစက္ခုနှင့် အသားဆိုင်မျက်လုံးဟူသော သသမ္ဘာရ စက္ခု ၂မျိုးကို “မံသစက္ခု”ဟု ခေါ်သည်။ အောက်မဂ်ဉာဏ်၃-ပါးကို ဓမ္မစက္ခုဟု ခေါ် သည်။ သစ္စာ၄-ပါးကို ပိုင်းခြားသိသော သစ္စဉာဏ်, ကိစ္စဉာဏ်, ကတဉာဏ်ကို ပညာ စက္ခု (ဉာဏစက္ခု) ဟု ခေါ်သည်။ ဤပညာစက္ခုသည် လောကီ (ဝိပဿနာဉာဏ်) , လောကုတ္တရာ (မဂ်ဉာဏ်) အားဖြင့် ၂မျိုး ရှိ၏။ သဗ္ဗညုတဉာဏ်ကို သမန္တစက္ခုဟု ခေါ်သည်။ ၎င်းင်းအရမှာ မဟာကြိယာဉာဏသမ္ပယုတ်၌ရှိသော ပညာတည်း။ ဒိဗ္ဗစက္ခုကား ထင်ရှား ပြီ။ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊ ၁၊ ၃၄၄၊ သာရတ္ထ၊ ၃၊ ၁၇၉)

ဇုတိန္ဓရ။ ။ ဇုတိန္ဓရာတိ အာနုဘာဝဓရ(သံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၆၈)၊ အာနုဘာဝဓရာတိ အစိန္တေယျာပရိမေယျဗုဒ္ဓါနုဘာဝသမ္ပန္န၊ အာနုဘာဝပရိယာယော ဟိ ဇုတိသဒ္ဒေါ ဟောတိ(သံဋီ၊၁၊၂၁၇)

အပ္ပတ္တမာနသော။ ။ မာနသသည် “(၁) ရာဂ, (၂) အရဟတ္တဖိုလ်, (၃) စိတ်” ဟူသော အနက် ၃မျိုးကိုဟောရာ ဤ၌ “အရဟတ္တဖိုလ်နှင့် စိတ်”တို့ကို ဟော၏၊

...[စာမျက်နှာ- ၃၇၃]...

မရောက်သေးသော စိတ်ရှိသည်။ (ဟုတွာ– ၍၊) သေက္ခော– သေက္ခပုဂ္ဂိုလ်သည်။ သမာနော– ဖြစ်ပါလျက်၊) ကထံ ဟိ– အဘယ်ကြောင့်။ ကာလံ– သေခြင်းကို။ ကယိရာ– ပြုရာပါသနည်း? [သာသနေ– ၌။ ရတော– သော။ အပ္ပတ္တမာနသော– သော။ သေက္ခော– သိက္ခာ၃-ပါးကို ကျင့်ဆဲဖြစ်သော။ သာဝကော– သည်။ ကထံ ဟိ– ကြောင့်။ ကာလံ– ကို။ ကယိရာ၊”ဟုလည်း ပေးနိုင်သည်။] တသ္မိံ ခဏေ– ၌။ ထေရေန– သည်။ သတ္ထံ– ကို။ အာဟရိတံ– ဆောင်အပ်ပြီး သည်။ ဟောတိ။ သတ္ထာ– သည်။ “အယံ– ဤသူသည်။ မာရော– တည်း။” ဣတိ– သို့။ ဝိဒိတွာ၊ ဣမံ ဂါထံ အာဟ၊ (ကိံ)၊ “ဧဝဥှိ၊ ပေ။ ပရိနိဗ္ဗုတော”တိ– ၍။ (အာဟ) ဧဝံ ဟိ ဓီရာ ကုဗ္ဗန္တိ, နာဝကင်္ခန္တိ ဇီဝိတံ၊ သမူလံ တဏှမဗ္ဗုယှ, ဂေါဓိကော ပရိနိဗ္ဗုတော

ဓီရာ– ပညာရှိတို့သည်။ ဧဝံ ဟိ– ဤသို့ပင်။ (အရှင်ဂေါဓိက ပြုသလိုပင်)၊ ကုဗ္ဗန္တိ– ပြုကုန်၏။ ဇီဝိတံ– အသက်ကို။ (အသက်ရှင်ခြင်းကို)၊ န အဝကင်္ခန္တိ– မလို လားကုန်။ ဂေါဓိကော– ဂေါဓိကသည်။ [ပုဗ္ဗတ္တဘာေဝ ဂေါဓံ အဝဓီတိ ဂေါဓိကော၊- နေတ္တိဝိ-၁၅၃။] သမူလံ– အဝိဇ္ဇာတည်းဟူသော အမြစ်ရင်းနှင့် တကွဖြစ်သော။ တဏှံ– တဏှာကို။ အဗ္ဗုယှ– အရဟတ္တမဂ်ဖြင့် ပယ်နုတ်ပြီး၍။ ပရိနိဗ္ဗုတော– ပရိ နိဗ္ဗာန်စံလေပြီ။

အထ ခေါ– ၌။ ဘဂဝါ– သည်။ သမ္ဗဟုလေဟိ– ကုန်သော။ ဘိက္ခူဟိ– တို့နှင့်။ သဒ္ဓိံ၊ ထေရဿ– ၏။ သတ္ထံ– ကို။ အာဟရိတွာ– ၍။ နိပန္နဋ္ဌာနံ– လျောင်းနေရာ အရဟတ္တဖိုလ်ကို ဟောရာ၌ “မာနံ သိယတိ သမုစ္ဆိန္ဒတီတိ မာနသော၊ (အရဟတ္တမဂ်)၊ [မာန+သာ+အ၊] မာနသတော+အာဂတံ မာနသံ- အရဟတ္တမဂ်မှ လာသော အရဟတ္တဖိုလ်)၊ အပ္ပတ္တံ+မာနသံ ဧတေနာတိ အပ္ပတ္တမာနသော (အံ၊ဋီ- ၃, ၂၈၃)၊ မာနသံ အရဟတ္တံ မာနသော အရဟတ္တမဂ္ဂေါ ဝါ အပ္ပတ္တော ဧတေနာတိ အပ္ပတ္တမာနသော-မရောက်အပ်သေးသော အရဟတ္တဖိုလ်, အရဟတ္တမဂ်ရှိသူ (ထေရ၊ဋ္ဌ၊၁၊ ၄၃၈)”ဟု ပြုပါ။

စိတ်ကို ဟောရာ၌။ ။ စိတ်ကို ဟောရာ၌ “မနော ဧဝ မာနသံ၊ [မန+ဏ၊ သလာ၊] အရဟတ္တံ အပ္ပတ္တံ+မာနသံ ဧတဿာတိ အပ္ပတ္တမာနသော- အရဟတ္တဖိုလ်သို့ မရောက်သေးသော စိတ်ရှိသူ(ထေရ၊ဋ္ဌ၊၁၊၄၃၈၊ အံ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၆၀)”ဟု ပြုပါ။

...[စာမျက်နှာ- ၃၇၄]...

အရပ်သို့။ အဂမာသိ၊ တသ္မိံ ခဏေ– ၌။ ပါပိမာ– မကောင်းမှုရှိသော။ ဝါ– သူ တစ်ပါးတို့ကို မကောင်းမှု၌ ယှဉ်စေတတ်သော။ မာရော– မာရ်နတ်သည်။ “ကတ္ထ– အဘယ်အရပ်၌။ ဣမဿ– ဤဂေါဓိကထေရ်၏။ ပဋိသန္ဓိဝိညာဏံ– ပဋိ သန္ဓေစိတ်သည်။ ပတိဋ္ဌိတံ နု ခေါ– တည်လေသနည်း။” ဣတိ– ဤသို့ စဉ်းစား၍၊

ပါပိမာ။ ။ ပါပံ+အဿ အတ္ထီတိ ပါပိမာ၊ သတျာဒီဟိ မန္တုသုတ်ဖြင့် ဣမန္တုပစ္စည်း သက်၊ ဘိန္နသတ္တိသမဝေတနည်းအရ သတျာဒီဟိ မန္တုကို “သတျာဒီဟိ+မန္တု”ဟုလည်း ကောင်း “သတျာဒီဟိ ဣမန္တု”ဟုလည်းကောင်း ပုဒ်ခွဲ၍ ၎င်းင်းသုတ်ဖြင့် မန္တုပစ္စည်း, ဣမန္တပစ္စည်း ၂မျိုးသက်နိုင်သည်၊ (တစ်နည်း) “သတျာဒီဟိ”ဟူသော ဗဟုဝုစ်သဒ္ဒါပိုဖြင့် (ယောဂဝိဘာဂဖြင့်) ဣမန္တုပစ္စည်းသက်ပါ(နီတိပဒ- ၁၉၈၊ ၁၉၉၊ ဝိဗော- ၁၈၀)၊ မာရ် နတ်သည် သူတစ်ပါးထက် လွန်ကဲစွာ မကောင်းမှုရှိသောကြောင့် ဣမန္တုပစ္စည်း အတိသယအနက်ကို ထွန်းပြသည်။(ဒီဋီ၊၂၊၁၅၀၊ အံဋီ- ၃, ၂၅၄၊ နီတိသုတ္တ- ၂၄၄)

မန္တုပစ္စည်းဖြင့် ပြီးပုံ။ ။ ဝိဗော- ၁၈၁၌ ပါပနောင် မန္တုပစ္စည်းသက်၊ အာယုသုကာရာသ မန္တုမှိသုတ်၌ ကာရသဒ္ဒါဖြင့် ပ၏အ- ကို ဣပြု၍ တစ်နည်း ပြီးစေသည်၊ နီတိပဒ- ၁၉၇- ၉၌ ဤဣပြု (ဣလာ)သည့် နည်းကို မနှစ်သက်၊ ထို့ပြင် “ပါပံ+အဿ အတ္ထီတိ ပါပီ၊ ပါပီ ဧဝ ပါပိမာ”ဟုပြု၍ ပါပနောင် သွတ္ထ၌ မာပစ္စည်းသက်လျှင် “ပါပိမာ”ဟု ပြီးနိုင်သော်လည်း ဂိုဏ်းစဉ်ဖို့ အဆင်မပြေခြင်း, “ပါပိမတာ, ပါပိမတော” စသောရုပ်မျိုး မပြီးနိုင်ခြင်းကြောင့် ဤနည်းကိုလည်း မမှတ်ယူသင့်ဟု ဆို၏။

တစ်နည်း။ ။ ပါပေ+နိယောဇေတိ, သယံ ဝါ ပါပေ+နိယုတ္တောတိ ပါပိမာ-မကောင်းမှု၌ ယှဉ်စေတတ်သော မာရ်နတ်၊ ဝါ- ကိုယ်တိုင် မကောင်းမှု၌ ယှဉ်သော မာရ်နတ်(သံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၅၅၊ သာရတ္ထ၊၃၊၂၀၀)၊ ပါပနောင် ဣမပစ္စည်းသက်၊ ဤအလို ရာဇာဒိဂိုဏ်းတည်း။ (နိဒီ- ၃၀၇၊ မောဂ်နိ- ၂, ၁၂၈)

၂ဂိုဏ်းယူသင့်။ ။ ဣမန္တုပစ္စည်းဖြင့် ပြီးသော နည်းကိုသာ ချီးမွမ်းအပ်သောနည်း ဟု နီတိပဒ- ၁၉၉၌ ဆို၏၊ ပြအပ်ခဲ့သော အဋ္ဌကထာ, ဋီကာ, သဒ္ဒါကျမ်းများအဆို အရ ဂုဏဝါဒိရုပ်, ရာဇာဒိရုပ် ၂မျိုးလုံး ထင်ရှားရကား မဃဝါကဲ့သို့ ဂုဏဝါဒိဂိုဏ်း, ရာဇာဒိဂိုဏ်း ၂မျိုး ဖြစ်သင့်ပါသည်။

မာရော။ ။ သတ္တေ အနတ္ထေ နိယောဇေန္တော မာရေတီတိ မာရော(ဒီ၊ဋ္ဌ၊၂, ၁၄၅)၊ အတ္တနော ဝိသယံ အတိက္ကမိတုံ ပဋိပန္နေ သတ္တေ မာရေတီတိ မာရော(သာရတ္ထ- ၃, ၂၀၀)၊ ဝိသုဒ္ဓေ သတ္တေ ဂုဏေ ဝါ မာရေတီတိ မာရော(ဝိမတိ၊၂၊၉၄)

...[စာမျက်နှာ- ၃၇၅]...

ဓူမရာသိ ဝိယ– မီးခိုးအစုကဲ့သို့လည်းကောင်း။ ဝါ– မီးခိုးထုသဖွယ် တိမ်တိုက် သည်လည်းကောင်း။ တိမိရပုဉ္ဇော ဝိယ စ– ဆီးနှင်းထုကဲ့သို့လည်းကောင်း။ ဝါ– ဆီးနှင်းထုသဖွယ် တိမ်တိုက်လည်းကောင်း။ ဟုတွာ၊ သဗ္ဗဒိသာသု– အလုံးစုံ သော အရပ်မျက်နှာတို့၌။ ထေရဿ– ၏။ ဝိညာဏံ– ပဋိသန္ဓေစိတ်ကို။ သမနွေဿတိ– ရှာဖွေနေ၏။ [ဝိညာဏံ သမနွေသတီ ဝိညာဏံ သမနွေသတီ ဝိညာဏံ သမနွေသတီတိ ပဋိသန္ဓိစိတ္တံ ပရိယေသတိ၊-သံ၊ဋ္ဌ၊ ၁, ၁၆၉၊] ဘဂဝါ– သည်။ တံ ဓူမတိမိရဘာဝံ– ထိုမီးခိုး, ဆီးနှင်း၏ ထင်ရှားဖြစ် ပေါ်နေခြင်းကို။ ဝါ– ထိုထင်ရှားဖြစ်ပေါ်နေသော မီးခိုး, ဆီးနှင်းသဖွယ် တိမ် တိုက်ကို။ ဘိက္ခူနံ– တို့ကို။ ဒဿေတွာ– မြင်စေ၍။ ဝါ– ပြ၍။ “ဘိက္ခဝေ! ဧသော– ဤသူသည်။ ခေါ– စင်စစ်။ ပါပိမာ– သော။ မာရော– တည်း။] ကတ္ထ– ၌။ ဂေါဓိကဿ–မည်သော။ ကုလပုတ္တဿ– ၏။ ဝိညာဏံ– ပဋိသန္ဓေစိတ်သည်။ ပတိဋ္ဌိတံ– သနည်း။ ဣတိ– ဤသို့ စဉ်းစား၍။ ဂေါဓိကဿ– သော။ ကုလပုတ္တဿ– ၏။ ဝိညာဏံ– ကို။ သမနွေသတိ– ၏။ ဘိက္ခဝေ– တို့! ဂေါဓိကော– သော။ ကုလပုတ္တော စ– သည် ကား။ အပတိဋ္ဌိတေန– နောက်တစ်ဘဝ၌ မတည်သော။ ဝါ– ထောက်တည်ရာ မရသော။ ဝိညာဏေန– ပဋိသန္ဓေစိတ်ဖြင့်။ ပရိနိဗ္ဗုတော– ပရိနိဗ္ဗာန်စံပြီ။” ဣတိ–

တိမိရပုဉ္ဇော။ ။ “ယေ မဟိကာ “တိမိရ”န္တိ ဝုစ္စန္တိ(သံဋီ၊၁၊၂၁၉)”အဖွင့်အရ တိမိရသဒ္ဒါ ဆီးနှင်းအနက်ဟောတည်း၊ အမိုက်မှောင်အနက်ကို မဟောပါ၊ ထိုကြောင့် “တိမိရပုေဉ္ဇာ ဝိယ စ- အမှောင်ထုကဲ့သို့လည်းကောင်း”ဟု မပေးသင့်၊ “တိမန္တိ ဧတ္ထ ရာဂေနာတိ တိမိရံ၊ [တိမု (စိုစွပ်ခြင်းအနက်)+ဣရ၊- ဓာန်ဋီ- ၇၀၊]၊ (တစ်နည်း) တေမေတီတိ တိမိရံ- စိုစွပ်စေတတ်သောဆီးနှင်း၊ [တိမ+ကိရ၊ -မောဂ်- ၇, ၁၄၉၊] တိမိရ- ဿ+ပုေဉ္ဇာ တိမိရပုေဉ္ဇာ- ဆီးနှင်းအစုအပုံ၊ ဆီးနှင်းထု”ဟုပြု။

အပတိဋ္ဌိတေန ဝိညာဏေန။ ။ “ပတိဋ္ဌံ အလဘန္တေန(သံဋီ၊၁၊၂၁၉)”ဟု ကတ္တားဟောထင်ရှားသော အန္တပစ္စည်းဖြင့် ဖွင့်ခြင်း, အဝုတ္တကံဖြင့် ဖွင့်ခြင်းကို ကြည့်၍ “ပတိဋ္ဌာတီတိ ပတိဋ္ဌိတံ”ဟု ပြုပြီးနောက် “န+ပတိဋ္ဌိတံ အပတိဋ္ဌိတံ- နောက်ဘဝ၌ မတည်နိုင်သောဝိညာဏ်၊ ဝါ- ထောက်တည်ရာမရသောဝိညာဏ်”ဟု တွဲပါ၊ ဣတ္ထ- မ္ဘူတလက္ခဏအနက်၌ တတိယာသက်ထားသည်၊ ဣတ္ထမ္ဘူတအနက်ဟောပုဒ်ကို အပတိဋ္ဌိတေန- ဖြစ်တည်ခြင်းမရှိသော၊ ဝါ- မထောက်တည်နိုင်သော၊ (ထောက်တည်ရာ မရသော)၊ ဝိညာဏေန- ဖြင့်၊ (ဥပလက္ခိတော- မှတ်သားအပ်သော၊) ဂေါဓိကော- သော၊ ကုလပုတ္တော- သည်၊ ပရိနိဗ္ဗုတော- ပြီ”ဟုလည်း ပေးနိုင်သည်(မောဂ်နိ- ၁, ၁၉၃၊

...[စာမျက်နှာ- ၃၇၆]...

သို့။ အာဟ၊ မာရောပိ– သည်လည်း။ တဿ– ထိုဂေါဓိကထေရ်၏။ ဝိညာဏဋ္ဌာနံ–ပဋိသန္ဓေစိတ်၏ တည်ရာအရပ်ကို။ ဒဋ္ဌုံ– မြင်ခြင်းငှာ။ အသက္ကောန္တော– သော်။ ဝါ– ကြောင့်။ ကုမာရကဝဏ္ဏော– သတို့သားငယ်၏ အသွင်သဏ္ဌာန်ကဲ့သို့သော အသွင်သဏ္ဌာန်ရှိသည်။ ဝါ– သူငယ်အသွင်သဏ္ဌာန်ရှိသည်။ ဟုတွာ၊ ဗေလုဝပဏ္ဍုဝီဏံ– ဥသျှစ်သီးမှည့်ကဲ့သို့ ဖျော့တော့သောအဆင်းရှိသော ရွှေစောင်းကို။ [ဗေလုဝပဏ္ဍုဝီဏန္တိ ဗေလုဝပက္ကံ ဝိယ ပဏ္ဍုဝဏ္ဏံ သုဝဏ္ဏမဟာဝီဏ (သံ၊ဋ္ဌ၊ ၁, ၁၆၉)၊] အာဒါယ– ယူ၍။ ဝါ– ချိုင်း၌ ထား၍။ [အာဒါယာတိ ကစ္ဆေ ဌပေတွာ (သံ၊ဋ္ဌ၊ ၁, ၁၆၉)၊] သတ္ထာရံ ဥပသင်္ကမိတွာ ပုစ္ဆိ၊ (ကိံ)၊ “ဥဒ္ဓံ၊ ပေ။ ဂတော”တိ– ၍။ (ပုစ္ဆိ)

ဥဒ္ဓံ အဓော စ တိရိယံ, ဒိသာ အနုဒိသာ သွဟံ၊
အနွေသံ နာဓိဂစ္ဆာမိ, ဂေါဓိကော သော ကုဟိံ ဂတော

ဓမ္မဘာ-၁၆၈၊ ၁၇၅)။ [အပ္ပတိဋ္ဌိတေနာတိ ပဋိသန္ဓိဝိညာဏေန အပ္ပတိဋ္ဌိတေန၊ အပ္ပတိဋ္ဌိတကာရဏာတိ အတ္ထော (သံ၊ဋ္ဌ၊ ၁၊ ၁၆၉)၊ အပ္ပတိဋ္ဌိတေနာတိ ပတိဋ္ဌံ အလဘန္တေန၊ ဣတ္ထမ္ဘူတလက္ခဏေ ဧတံ ကရဏဝစနံ၊ အနုပ္ပတ္တိဓမ္မေနာတိ အတ္ထော၊ သတိ ဟိ ဥပ္ပာဒေ ပတိဋ္ဌိတံ နာမ သိယာ၊ (ဖြစ်ခြင်းရှိနေသမျှ တည်ခြင်းရှိရာသော ကြောင့် အပ္ပတိဋ္ဌိတ (မတည်နိုင်ခြင်း) ကို “အနုပ္ပတ္တိဓမ္မ– ဖြစ်ခြင်းသဘောမရှိ”ဟု သိပါ ဟူလို။]

တစ်နည်း။ ။ “အပ္ပတိဋ္ဌိတကာရဏာ(သံ၊ဋ္ဌ၊၁၆၉)၊ တဿ ဝိညာဏဿ အပ္ပတိဋ္ဌာနကာရဏံ(သံဋီ၊၁၊၂၁၉)”ကို ကြည့်၍ “ပတိဋ္ဌီယတေ ပတိဋ္ဌိတံ၊ နတ္ထိ+ ပတိဋ္ဌိတံ ယဿာတိ အပ္ပတိဋ္ဌိတံ- နောက်ဘဝ၌ တည်ခြင်းမရှိသောဝိညာဏ်”ဟု တစ် နည်းပြုပါ၊ ဤအလို “ဝိညာဏေန- ၏၊ အပတိဋ္ဌိတေန- နောက်ဘဝ၌ တည်ခြင်းမရှိ သည်၏အဖြစ်ကြောင့်၊ (တစ်နည်း) အပတိဋ္ဌိတေန- နောက်ဘဝ၌ တည်ခြင်းမရှိသော၊ ဝိညာဏေန- ကြောင့်၊”ဟု ပေး၊ ရှေနည်းအလို ဝိညာဏေန၌ သတ္တမျတ္ထေ စ၌ စသဒ္ဒါ ဖြင့် ဆဋ္ဌီအနက်၌ တတိယာသက်၊ နောက်နည်းအလို ဟိတ်အနက်၌ တတိယာသက်။

[အဋ္ဌကထာယံ ပန ယဒေဝ တဿ ဝိညာဏဿ အပ္ပတိဋ္ဌာနကာရဏံ၊ တဒေဝ ပရိနိဗ္ဗာနကာရဏန္တိ ဝုတ္တံ “အပ္ပတိဋ္ဌိတကာရဏာ”တိ- အဋ္ဌကထာ၌ကား ပဋိသန္ဓေ စိတ်၏ နောက်ဘဝ၌ မတည်ခြင်းဟူသော အကြောင်းကိုပင် ပရိနိဗ္ဗာန်၏ အကြောင်း ဟု ဆိုသည် (သံ၊ဋီ၊၁၊ ၂၁၉)။]

...[စာမျက်နှာ- ၃၇၇]...

(ဘန္တေ– ရှင်တော်မြတ်ဘုရား!) သွဟံ (သော+အဟံ)– ထိုတပည့်တော်သည်။ ဥဒ္ဓံ– အထက်အရပ်၌လည်းကောင်း။ အဓော– အောက်အရပ်၌လည်းကောင်း။ တိရိယံ– ဖီလာကန့်လန့်အရပ်၌လည်းကောင်း။ ဒိသာ– (အရှေ့, အနောက်, တောင်, မြောက်ဟူသော) ရှေ့ရှုတူရူအရပ ် ၄မျက်နှာတို့၌လည်းကောင်း။ အနုဒိသာ စ– ထောင့်အရပ်တို့၌လည်းကောင်း။ (ဂေါဓိကဿ– အရှင်ဂေါဓိက၏။ ဝိညာဏံ– ပဋိသန္ဓေဝိညာဏ်ကို၊) အနွေသံ– ရှာမှီးလသော်။ န+အဓိဂစ္ဆာမိ– မရပါ။ ဝါ– မတွေ့ပါ။ [နာဓိဂစ္ဆာမီ နာဓိဂစ္ဆာမီ နာဓိဂစ္ဆာမီတိ န ပဿာမိ၊-သံ၊ဋ္ဌ၊ ၁၊ ၁၇၀။] သော ဂေါဓိကော– ထိုအရှင်ဂေါဓိကသည်။ ကုဟိံ– အဘယ်အရပ်၌။ ဂတော– ရောက်နေပါသနည်း? အထ– ၌။ သတ္ထာ– သည်။ နံ– ထိုမာရ်နတ်ကို။ အာဟ၊ (ကိံ)၊ “ယော၊ ပေ။ ပရိနိဗ္ဗုတော”တိ– ၍။ (အာဟ)

ယော ဓီရော ဓိတိသမ္ပန္နော, ဈာယီ ဈာနရတော သဒါ၊ အဟောရတ္တံ အနုယုဉ္ဇံ, ဇီဝိတံ အနိကာမယံ

ဒိသာ အနုဒိသာ။ ။ “ဥဒ္ဓံ အဓော တိရိယံ”ဟူသော သတ္တမျတ္ထနိပါတ်ပုဒ်တို့နှင့် တွဲနေခြင်း, “သဗ္ဗဒိသာသု ထေရဿ ဝိညာဏံ သမနွေသတိ”ဟူသော ဝတ္ထုကြောင်း စကားရပ်ဝယ် “သဗ္ဗဒိသာသု”ဟု ရှိခြင်းတို့ကို ထောက်၍ သတ္တမီအနက်၌ ပထမာ သက်၊ ဒိသာ, အနုဒိသာတို့ကို ကံအနက်ပေးကြသေး၏၊ ပြအပ်ခဲ့သော စကားများ ကြောင့် မကောင်းပါ။

တစ်နည်း။ ။ “ဒိသာအနုဒိသာသု+အဟံ”ဟု ဖြတ်၍ ဒိသာအနုဒိသာသုကို သမာသ်ပုဒ်ကြံကာ “အဟံ- သည်၊...ဒိသာအနုဒိသာသု- ရှေ့ရှုတူရူအရပ်, ထောင့် အရပ်တို့၌လည်းကောင်း၊ ပေ ၊ နာဓိဂစ္ဆာမိ- ပါ၊”ဟု ပေးသေး၏(သံနိ- ၁, ၁၄၈)၊ “ဒိဿန္တိ စန္ဒာဝဋ္ဋနာဒိဝသေန “အယံ ပုရိမာ အယံ ပစ္ဆိမာ”တိအာဒိနာနာနပ္ပကာရ- တော ပညာယန္တီတိ ဒိသာ(နီတိ ဓာတု- ၁၇၇)၊ ဒိသာနံ အနုရူပါ, အနုဝတ္တကာ ဝါ ဒိသာ အနုဒိသာ(ဓာန်ဋီ- ၂၉)”ဟု ပြု။

ဓမ္မယော- ၄၁။ ။ ထို၌ “ဂေါဓိကော သော ကုဟိံ ဂတော”ကို အာကာရဝါကျ ယူ၍ “သော အဟံ- သည်၊ ဥဒ္ဓံ- ကောင်း၊ ...အနွေသံ- သော်၊ သော ဂေါဓိကော- သည်၊ ကုဟိံ- သို့၊ ဂတော- သွားလေသနည်း၊ (ဣတိ- သို့၊) န အဓိဂစ္ဆာမိ- မသိမြင်ရပါ”ဟု ပေး၏။

...[စာမျက်နှာ- ၃၇၈]...

ဓီရော– ပညာရှိသော။ ဓိတိသမ္ပန္နော– သတိနှင့် ပြည့်စုံသော။ ဈာယီ– ဈာန် ဝင်စားလေ့ရှိသော။ သဒါ– အခါခပ်သိမ်း။ ဈာနရတော– ဈာန်ဖြင့် မွေ့လျော်သော။ ဝါ– ဈာန်၌ မွေ့လျော်သော။ [ဈာနေန ဈာနေ ဝါ ရတော ဈာနရတော၊- သုတ္တနိ၊ဋ္ဌ၊ ၁, ၂၅၀။] အဟောရတ္တံ– နေ့ညဉ့်ပတ်လုံး။ အနုယဉ္ဇံ– အဖန်ဖန်အားထုတ်သော။ ဇီဝိတံ– အသက်ကို။ (အသက်ရှင်ခြင်းကို)၊ အနိကာမယံ– မလိုလားသော။ ယော (ဂေါဓိကော)– အကြင်ဂေါဓိကထေရ်သည်။ (အတ္ထိ– ရှိ၏။) ဇေတွာန မစ္စုနော သေနံ, အနာဂန္တွာ ပုနဗ္ဘဝံ၊ သမူလံ တဏှမဗ္ဗုယှ, ဂေါဓိကော ပရိနိဗ္ဗုတော

(သော) ဂေါဓိကော– ထိုဂေါဓိကထေရ်သည်။ မစ္စုနော– သေမင်း၏။ သေနံ–ကိလေသာစစ်တပ်ကို။ ဇေတွာန– အောင်ပြီး၍။ ပုနဗ္ဘဝံ– နောက်ထပ်ဘဝသို့။ အနာဂန္တွာ– မလားရောက်မူ၍။ သမူလံ– အဝိဇ္ဇာတည်းဟူသော အမြစ်ရင်းနှင့် တကွဖြစ်သော။ တဏှံ– တဏှာကို။ အဗ္ဗုယှ– အရဟတ္တမဂ်ဖြင့် ပယ်နုတ်ပြီး၍။ ပရိနိဗ္ဗုတော– ပရိနိဗ္ဗာန်စံလေပြီ။ [သမူလံ တဏှမဗ္ဗုယှာတိ အဝိဇ္ဇာမူလေန သမူလကံ တဏှံ အရဟတ္တမဂ္ဂေန ဥပ္ပာဋေတွာ၊ ပရိနိဗ္ဗုတောတိ အနုပါဒိသေသနိဗ္ဗာနေန ပရိနိဗ္ဗုတော၊-သံ၊ဋ္ဌ၊ ၁၊ ၁၆၉။] ဧဝံ– သို့။ ဝုတ္တေ– သော်။ ပါပိမာ– သော။ မာရော– သည်။ ဘဂဝန္တံ ဂါထာယ အဇ္ဈဘာသိ၊ (ကိံ)၊ “တဿ၊ ပေ။ တတ္ထေဝန္တရဓာယထာ”တိ– ၍။ (အဇ္ဈဘာသိ)

တဿ သောကပရေတဿ, ဝီဏာ ကစ္ဆာ အဘဿထ၊ တတော သော ဒုမ္မနော ယက္ခော, တတ္ထေဝန္တရဓာယထ

ဓိတိသမ္ပန္နော။ ။ ဓိတိအရ “ဝီရိယ, သမာဓိ, ပညာ, သတိ”တို့ကို ယူနိုင်၏၊ သို့သော် ဓီရောဖြင့် ပညာ, ဈာယီ ဈာနရတောဖြင့် သမာဓိ, အနုယုဉ္ဇံဖြင့် ဝီရိယကို ယူနိုင်ရကား ပါရိသေသနည်းအားဖြင့် ကြွင်းသော သတိကိုသာ ဤ၌ ယူသင့်သည်၊ တိဋ္ဌတိ ဧတ္ထ သုဘာသုဘဖလန္တိ ဓိတိ၊ [ဌာ+တိ၊ ဌကို ဓပြု, အာကို ဣပြု၊- ဓာန်ဋီ- ၁၅၆၊] (တစ်နည်း) ယထာသုတံ ယထာပရိယတ္တံ ဓာရေတီတိ ဓိတိ၊ [ဓရ+တိ၊ ရချေ, အ- ကို ဣပြု၊ (တစ်နည်း) ဓာ+တိ၊ အာကို ဣပြု၊ -ဒီဋီ- ၃, ၇၇၊ ပါထေဘာ- ၁, ၃၀၇၊] ဓိတိယာ+သမ္ပန္နော ဓိတိသမ္ပန္နော

...[စာမျက်နှာ- ၃၇၉]...

သောကပရေတဿ– သောကသည် အလွန်ရောက်အပ်သော။ ဝါ– သောက လွမ်းမိုးနှိပ်စက်အပ်သော။ တဿ– ထိုမာရ်နတ်၏။ ကစ္ဆာ– လက်ကတီးကြားမှ။ ဝါ– ချိုင်းကြားမှ။ ဝီဏာ– စောင်းသည်။ အဘဿထ– လျှောကျပြီ။ တတော– ထို ကြောင့်။ ဝါ– ထိုမှ နောက်၌။ ယက္ခော– မာရ်နတ်သည်။ ဒုမ္မနော– မကောင်းသော စိတ်ရှိသည်။ ဝါ– စိတ်ဆင်းရဲခြင်းရှိသည်။ (ဟုတွာ– ၍၊) တတ္ထေဝ– ထိုအရပ်၌ပင်။ ဝါ– ထိုအရပ်မှပင်။ [ရှေ့နည်း ရူ-နီတိ၊ နောက်နည်း ဗာ- နိဒ္ဒေသ၊] အန္တရဓာယထ–ကွယ်ပျောက်ပြီ။

သတ္ထာပိ– သည်လည်း။ “ပါပိမ– မာရ်နတ်! တေ– အား။ ဂေါဓိကဿ– သော။ ကုလပုတ္တဿ– ၏။ နိဗ္ဗတ္တဋ္ဌာနေန– ဖြစ်ရာအရပ်ဖြင့်။ ကိံ– ဘာအကျိုးရှိအံ့နည်း? ဟိ– မှန်။ တဿ– ထိုဂေါဓိကထေရ်၏။ နိဗ္ဗတ္တဋ္ဌာနံ– ကို။ တုမှာဒိသာနံ– သင်ကဲ့သို့ ရှုအပ်သူတို့၏။ သတမ္ပိ– တစ်ရာသည်လည်းကောင်း။ သဟဿမ္ပိ– တစ်ထောင် သည်ကောင်း။ ဒဋ္ဌုံ– မြင်ခြင်းငှာ။ န သက္ကောတိ– နိုင်။” ဣတိ– သို့။ ဝတွာ ဣမံ ဂါထမာဟ၊ (ကိံ)၊ “တေသံ၊ ပေ။ န ဝိန္ဒတီ”တိ– ၍။ (အာဟ)

တေသံ သမ္ပန္နသီလာနံ, အပ္ပမာဒဝိဟာရိနံ၊ သမ္မဒညာ ဝိမုတ္တာနံ, မာရော မဂ္ဂံ န ဝိန္ဒတိ။

အဘဿထ။ ။ “ဘဿိ(သံဋီ၊၁၊၂၁၉)”ဟူသော အဖွင့်အလို ဘသုဓာတ်, အဓောပတ(အောက်သို့ လျှောကျခြင်း)အနက်, ဒိဝါဒိယပစ္စည်း, အဇ္ဇတနီအာဝိဘတ်၊ ယပစ္စည်းကို ပုဗ္ဗရုပ်သပြု, အာကို တ္ထပြု, ဣလာ, (အဘဿိတ္ထ)၊ ဣကာရော တန္နိမိတ္တံ တကာရလောပေါ(နီတိ- ၄၄)သုတ် (ကွစိ ဓာတု)ဖြင့် ဣကို အ- ပြု, တတစ်လုံးကိုချေ၊ မောဂ်နိ- ၂, ၃၄၆၌ ဟိယျတ္တနီ အာဝိဘတ်ကို တ္ထပြု, တကို ချေ၍ ပြီးစေသည်။

ဒုမ္မနော။ ။ ဒုဋ္ဌု+မနော အဿာတိ ဒုမ္မနော- မကောင်းသော(ဒေါသဖျက်ဆီး အပ်သော) စိတ်ရှိသူ၊ (တစ်နည်း) ကုစ္ဆိတံ+မနော အဿာတိ ဒုမ္မနော- စက်ဆုပ်အပ် သော စိတ်ရှိသူ၊ ရှေ့နည်း ဒုသဒ္ဒါ ဒုဋ္ဌုအနက်, နောက်နည်း ကုစ္ဆိတအနက်(ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊ ၁, ၈၀၊ ဝိဘာဝိနီ- ၇၉၊ မဏိ- ၁, ၁၇၀)၊ (တစ်နည်း) ဝိရူပံ+မနော အဿာတိ ဒုမ္မနော(ဒေါမနဿလွှမ်းမိုးခံရသဖြင့်) ဖောက်ပြန်သောစိတ်ရှိသူ၊ ဒုသဒ္ဒါ ဝိရူပအနက် (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၈၂၊ နိဒီ- ၂၄၇)၊

...[စာမျက်နှာ- ၃၈၀]...

သမ္ပန္နသီလာနံ– ပြည့်စုံသောသီလရှိကုန်သော။ အပ္ပမာဒဝိဟာရိနံ– မမေ့ လျော့ကြောင်း ကောင်းသောသတိဖြင့် နေထိုင်ခြင်းရှိကုန်သော။ (နေထိုင်လေ့ရှိ ကုန်သော)၊ သမ္မာ– သင့်သောအကြောင်းအားဖြင့်။ အညာ (အညာယ)– အရ ဟတ္တမဂ်ပညာဖြင့် သိပြီး၍။ ဝိမုတ္တာနံ– ၅-ပါးသောဝိမုတ္တိတို့ဖြင့် ကိလေသာတို့မှ လွတ်ပြီးကုန်သော။ တေသံ– ထိုရဟန္တာပုဂ္ဂိုလ်တို့၏။ မဂ္ဂံ– သွားအပ်သောလမ်းကို။ မဂ္ဂံ (မဂ္ဂန္တောပိ)– အစွမ်းကုန် ရှာပါသော်လည်း။ မာရော– မာရ်နတ်သည်။ န ဝိန္ဒတိ– မရနိုင်။ ဝါ– မသိမမြင်နိုင်။ [ပဒီပနည်း, အာဝုတ္တိနည်းဖြင့် မဂ္ဂံကို ၂ခါ ပေးသည်။] တတ္ထ– ၌။ တေသန္တိ– ကား။ ဂေါဓိကော– သော။ ကုလပုတ္တော– သည်။ အပ္ပတိဋ္ဌိတေန– နောက်တစ်ဘဝ၌ မတည်သော။ ဝါ– ထောက်တည်ရာမရသော။ ဝိညာဏေန– ပဋိသန္ဓေစိတ်ဖြင့်။ ပရိနိဗ္ဗုတော ယထာ– ပရိနိဗ္ဗာန်စံသကဲ့သို့။ ဧဝံ–တူ။ ယေ စ– အကြင်ပုဂ္ဂိုလ်တို့သည်လည်း။ ပရိနိဗ္ဗာယန္တိ– ပရိနိဗ္ဗာန်စံကုန်၏။ တေသံ– ထိုပုဂ္ဂိုလ်တို့၏။ [မဂ္ဂံ၌ စပ်၊] သမ္ပန္နသီလာနန္တိ– ကား။ ပရိပုဏ္ဏသီလာနံ–ပြည့်သောသီလရှိကုန်သော။ [သမ္ပဇ္ဇတီတိ– ကောင်းစွာဖြစ်တတ်သောကြောင့်)၊ သမ္ပန္နံ၊ သမ္ပန္နံ+သီလံ ယေသန္တိ သမ္ပန္နသီလာ။] အပ္ပမာဒဝိဟာရိနန္တိ– ကား။ သတိအဝိပ္ပဝါသသင်္ခါတေန– သတိနှင့် မကင်းသောနေခြင်းဟု ဆိုအပ်သော။ အပ္ပမာဒေန–အပ္ပမာဒဖြင့်။ ဝါ– ပမာဒ၏ ဆန့်ကျင်ဘက်ဖြစ်သော သတိပြဋ္ဌာန်းသော ကုသိုလ် စိတ္တုပ္ပာဒ်ဖြင့်။ ဝိဟရန္တာနံ– နေကုန်သော။ [တေသံ၌ စပ်။ အပ္ပမာဒေန+ဝိဟာရော အပ္ပမာဒဝိဟာရော၊ အပ္ပမာဒဝိဟာရော+ယေသံ အတ္ထီတိ အပ္ပမာဒဝိဟာရိနော၊ (တစ်နည်း) ဝိဟရန္တိ သီလေနာတိ ဝိဟာရိနော၊ အပ္ပမာဒေန+ဝိဟာရိနော အပ္ပမာဒ ဝိဟာရိနော– အပ္ပမာဒဖြင့် နေလေ့ရှိသူတို့။] သမ္မဒညာ ဝိမုတ္တာနန္တိ– ကား။ သမ္မာ–

သမ္မဒညာ။ ။ အညာကို တတိယန္တ, မဂ္ဂကို ကာရဏအနက်ဟော ယူ၍ “သမ္မာ-ကောင်းစွာ၊ အညာ (အညာယ)- အရဟတ္တမဂ်ဖြင့်၊ ဝိမုတ္တာနံ- ကိလေသာတို့မှ လွတ်ပြီး ကုန်သော၊ တေသံ- တို့၏၊ မဂ္ဂံ- အကြောင်းကို၊ မာရော၊ န ဝိန္ဒတိ- မရ၊ ဝါ- မသိ”ဟု ပေးရန် ဖွင့်သေး၏၊ ထိုအလို “သဗ္ဗေသံ ကိလေသာနံ ပဟာယကဝသေန အာဇာနာတိ, သမန္တတော သဗ္ဗေန ဝါ ပကာရေန ဇာနာတီတိ အညာ(ဝိမတိ၊၁၊၂၄၂)”ဟု ပြုပါ။ (သီဋီသစ်၊၁၊၂၃၄၊ ဒီဋီ- ၃, ၃၉)

...[စာမျက်နှာ- ၃၈၁]...

သင့်လျော်သော။ ဟေတုနာ– အကြောင်းဖြင့်။ ဉာယေန– နည်းလမ်းမှန်သော။ ကာရဏေန– အကြောင်းဖြင့်။ ဇာနိတွာ– သိ၍။ တဒင်္ဂဝိမုတ္တိယာ– တဒင်္ဂဝိမုတ္တိ လည်းကောင်း။ ဝါ– ထိုထိုသုသီလျအစိတ်အပိုင်းဖြင့် ထိုထိုဒုဿီလျအစိတ် အပိုင်းမှ လွတ်မြောက်ခြင်းလည်းကောင်း။ [ဣတိ၌စပ်၊] ဝိက္ခမ္ဘနဝိမုတ္တိယာ–ဝိက္ခမ္ဘနဝိမုတ္တိလည်းကောင်း။ ဝါ– ပယ်ခွာခြင်းအားဖြင့် လွတ်မြောက်ခြင်းလည်းကောင်း။ သမုစ္ဆေဒဝိမုတ္တိယာ– သမုစ္ဆေဒဝိမုတ္တိလည်းကောင်း။ ဝါ– အကြွင်းမဲ့ ဖြတ်ခြင်းအားဖြင့် လွတ်မြောက်ခြင်းလည်းကောင်း။ ပဋိပဿဒ္ဓိဝိမုတ္တိယာ–ပဋိပဿဒ္ဓိဝိမုတ္တိလည်းကောင်း။ ဝါ– တစ်ဖန်ငြိမ်းအေးခြင်းအားဖြင့် လွတ်မြောက် ခြင်းလည်းကောင်း။ နိဿရဏဝိမုတ္တိယာ– နိဿရဏဝိမုတ္တိလည်းကောင်း။ ဝါ– ဝဋ်မှ ထွက်ခြင်းအားဖြင့် လွတ်မြောက်ခြင်းလည်းကောင်း။ ဣတိ– သို့။ ပဉ္စဟိ–

ဉာယေန။ ။ ဉာယန္တိ ယေနာတိတိ ဉာယော၊ [ဉာ+ဏ၊- ဓာန်ဋီ- ၇၆၀၊] ဉာတဗ္ဗော ဗုဇ္ဈိတဗ္ဗောတိ ဉာယော(နိဒီ- ၅၃၇)၊ နီယန္တိ သတ္တာ ဧတေနာတိ ဉာယော၊ [နီ+အ၊ ဤကို ဧပြု, ဧကို အာယပြု, နကို ဉပြု၊- သူစိ၊] နိစ္စံ+ဧတိ ဖလံ ဧတေနာတိ ဉာယော၊ [နိ+ဣ+ဏ၊ ဣကို ဧပြု, ဧကို အာယပြု, နကို ဉပြု၊ -နိဒီ- ၃၃၊] သက္ကတ၌ နျာယသည် ပါဠိ၌ “ဉာယ”ဟု ဖြစ်၏၊ “ဥစိတ- အသင့်”ဟူသောအနက်, “နယောပါယ (နယ+ ဥပါယ)- သင့်သောနည်းလမ်း” ဟူသော အနက်, “ယုတ္တိ- အသင့်ယုတ္တိ”ဟူသော အနက် စသည်ကို ဟော၏၊ “နျာယတိ- အသင့်ဖြစ်တတ်၏၊ ဣတိ နျာယော”ဟု ပြု၊ “နိ+ ဣ ဓာတ်, ဃဉ်ပစ္စည်း”ဟု ဆို၏၊ နျကို ဉပြုလျှင် “ဉာယ”ဟု ဖြစ်၏။

တဒင်္ဂဝိမုတ္တိယာ။ ။ တံ တံ+အင်္ဂံ တဒင်္ဂံ- ထိုထိုနိစ္စသညာစသော အစိတ်အပိုင်း၊ ဝိမုစ္စိတ္ထာတိ ဝိမုတ္တိ- လွှတ်အပ်သော အနိစ္စသညာစသည်၊ တဒင်္ဂေန+ဝိမုတ္တိ တဒင်္ဂဝိမုတ္တိ- ထိုထိုနိစ္စသညာစသော အစိတ်အပိုင်းသည် လွှတ်အပ်သော အနိစ္စသညာ စသည်၊ ဒီဋီ၊၂၊၁၈အလို ဝိမုတ္တိသည် ကမ္မသာဓနတည်း၊ ကတ္တုသာဓနယူ၍ “တဒင်္ဂ ဝိမုတ္တိ- ထိုထိုနိစ္စသညာစသော အစိတ်အပိုင်းမှ လွတ်သော အနိစ္စသညာစသည်” ဟုလည်း ပေးကြ၏(ဒီ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၉၊ ဒီဋီ၊၂၊၁၈၊ သံဋီ၊၂၊၄၇၆၊ သုတ်မဟာဘာ- ၁, ၆၅)

တစ်နည်း။ ။ တံ တံ+အင်္ဂံ တဒင်္ဂံ- ထိုထိုဒါနသီလဝိပဿနာဟူသော အစိတ်ပိုင်း၊ ဝါ- ထိုထိုအကုသိုလ်အစိတ်အပိုင်း၊ ဝိမုစ္စနံ ဝိမုတ္တိ- လွတ်မြောက်ခြင်း၊ တဒင်္ဂေန+တဒ- င်္ဂတော+ဝိမုတ္တိ တဒင်္ဂဝိမုတ္တိ- ထိုထိုဒါန,သီလ,ဝိပဿနာဟူသော အစိတ်ပိုင်းဖြင့်။

...[စာမျက်နှာ- ၃၈၂]...

ထိုထိုအကုသိုလ်အစိတ်အပိုင်းမှ လွတ်မြောက်ခြင်း။ တဒင်္ဂတစ်ပုဒ်ကျေသည်ဟု ကြံ၊ ဒါနဖြင့် မစ္ဆရိယ လောဘစသော အကုသိုလ်မှ လွတ်မြောက်ခြင်း, သီလဖြင့် ပါဏာ တိပါတစသော အကုသိုလ်မှ လွတ်မြောက်ခြင်း, နာမရူပပရိဂ္ဂဟဉာဏ်ဖြင့် သက္ကာယ ဒိဋ္ဌိမှ လွတ်မြောက်ခြင်း, ပစ္စယပရိဂ္ဂဟဉာဏ်ဖြင့် အဟေတုကဒိဋ္ဌိ, ဝိသမဟေတုက ဒိဋ္ဌိမှ လွတ်မြောက်ခြင်းစသည်အားဖြင့် ဒါန, သီလ, ဝိပဿနာဟူသော အစိတ်ပိုင်းဖြင့် မစ္ဆရိယ, လောဘ, ပါဏာတိပါတ, သက္ကာယဒိဋ္ဌိစသော အကုသိုလ်အစိတ်အပိုင်းမှ လွတ်မြောက်ခြင်းကို တဒင်္ဂဝိမုတ္တိဟု ခေါ်သည်။ တရားကိုယ်မှာ မဟာကုသိုလ်စိတ် တည်း။ (ဥဒါန၊ဋ္ဌ၊ ၂၉၊ ၃၀၊ ဝိသုဒ္ဓိ၊ဋီ၊ ၂၊ ၄၃)

ဝိက္ခမ္ဘနဝိမုတ္တိယာ။ ။ ဝိက္ခမ္ဘနေန+ဝိမုတ္တိ ဝိက္ခမ္ဘနဝိမုတ္တိ- အတော်ကြာအောင် ပယ်ခွာခြင်းအားဖြင့် နီဝရဏစသည်တို့သည် လွှတ်အပ်သော သမာပတ်၊ ဝါ- အတော် ကြာအောင် ပယ်ခွာခြင်းအားဖြင့် နီဝရဏစသည်တို့မှ လွတ်မြောက်သော ကုသိုလ် သမာပတ်၈ပါး(ဒီ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၉၊ မ၊ဋ္ဌ၊၄, ၁၂၀၊ သံ၊ဋ္ဌ၊၃, ၂၄၂၊ ဒီဋီ၊၂၊၁၈၊ သုတ် မဟာဘာ- ၁, ၆၅)၊ (တစ်နည်း) ဝိက္ခမ္ဘနံ ဧဝ+ဝိမုတ္တိ ဝိက္ခမ္ဘနဝိမုတ္တိ- နီဝရဏစသည်တို့ ကို အတော်ကြာအောင် ပယ်ခွာခြင်းဟူသော လွတ်မြောက်မှု ဥပစာရသမာဓိ, အပ္ပနာ သမာဓိ(မဟာကုသိုလ်, မဟဂ္ဂုတ်ကုသိုလ်သမာဓိ)တည်း။ (ဥဒါန၊ဋ္ဌ၊၂၉၊ ၃၀)

သမုစ္ဆေဒဝိမုတ္တိယာ။ ။ သမုစ္ဆိန္ဒနံ သမုစ္ဆေဒေါ- ကိလေသာတို့ကို အကြွင်းမဲ့ ဖြတ် ခြင်း၊ သမုစ္ဆေဒေန+ဝိမုတ္တိ သမုစ္ဆေဒဝိမုတ္တိ- ကိလေသာတို့ကို အကြွင်းမဲ့ ဖြတ်ခြင်းဖြင့် ကိလေသာတို့မှ လွတ်သော(လွတ်မြောက်မှု)မဂ်)။ (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၉၊ မ၊ဋ္ဌ၊၄, ၁၂၀၊ သံ၊ဋ္ဌ၊၃, ၂၄၂၊ ဒီဋီ၊၂၊၁၈၊ သုတ်မဟာဘာ- ၁, ၆၅)

ပဋိပဿဒ္ဓိဝိမုတ္တိယာ။ ။ ပဋိပဿမ္ဘနံ ပဋိပဿဒ္ဓိ- ကိလေသာတို့ကို တစ်ဖန် ငြိမ်းစေခြင်း၊ ပဋိပဿဒ္ဓိယာ+ဝိမုတ္တိ ပဋိပဿဒ္ဓိဝိမုတ္တိ- ကိလေသာတို့ကို တစ်ဖန် ငြိမ်း စေခြင်းဖြင့် ကိလေသာတို့မှ လွတ်သော(လွတ်မြောက်မှု)ဖိုလ်။ (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၉၊ မ၊ဋ္ဌ၊ ၄, ၁၂၀၊ သံ၊ဋ္ဌ၊၃, ၂၄၂၊ ဒီဋီ၊၂၊၁၈၊ သုတ်မဟာဘာ- ၁, ၆၅)

နိဿရဏဝိမုတ္တိယာ။ ။ နိဿရီယတေ နိဿရဏံ- ကိလေသာတို့မှ ထွက်မြောက် ခြင်း၊ နိဿရဏေန+ဝိမုတ္တိ နိဿရဏဝိမုတ္တိ- ကိလေသာတို့မှ ထွက်မြောက်ခြင်းအား ဖြင့် လွတ်မြောက်သော နိဗ္ဗာန်၊ (လွတ်မြောက်မှုနိဗ္ဗာန်)၊ (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၉၊ မ၊ဋ္ဌ၊၄, ၁၂၀၊ သံ၊ဋ္ဌ၊၃, ၂၄၂၊ ဒီဋီ၊၂၊၁၈၊ သုတ်မဟာဘာ- ၁, ၆၅)၊ (တစ်နည်း) နိဿရတီတိ နိဿရဏံ၊ ဝိမုစ္စတီတိ ဝိမုတ္တိ၊ နိဿရဏံ စ+တံ+ဝိမုတ္တိ စာတိ နိဿရဏဝိမုတ္တိ- ကိ လေသာတို့မှ ထွက်မြောက်, လွတ်ကင်းသော နိဗ္ဗာန်(သံဋီ၊၂၊၄၇၆)

...[စာမျက်နှာ- ၃၈၃]...

၅-ပါးကုန်သော။ ဣမာဟိ ဝိမုတ္တီဟိ– ဤဝိမုတ္တိတို့ဖြင့်။ ဝိမုတ္တာနံ– လွတ်မြောက် ကုန်သော။ [တေသံ၌ စပ်၊] မာရော မဂ္ဂံ န ဝိန္ဒတီတိ– ကား။ ဧဝရူပါနံ– ဤသို့ သဘောရှိကုန်သော။ မဟာခီဏာသဝါနံ– မြတ်သော ရဟန္တာပုဂ္ဂိုလ်တို့၏။ သဗ္ဗထာမေန– အလုံးစုံသောအားဖြင့်။ ဝါ– အားကုန်လွှတ်သဖြင့်။ မဂ္ဂန္တောပိ– ရှာ မှီးပါသော်လည်း။ ဝါ– ရှာမှီးသည်လည်းဖြစ်သော။ မာရော– မာရ်နတ်သည်။ ဂတမဂ္ဂံ– သွားအပ်သောလမ်းကို။ န ဝိန္ဒတိ– မရနိုင်။ န လဘတိ– မရနိုင်။ န ပဿတိ– မတွေ့နိုင်။ ဣတိ– ဂါထာအဖွင့် အပြီးတည်း။ ဒေသနာဝသာနေ၊ ပေ။ ဇာတာ၊ ဣတိ– ဂေါဓိက တ္ထေရပရိနိဗ္ဗာနဝတ္ထုအပြီးတည်း။
ဂေါဓိကတ္ထေရပရိနိဗ္ဗာနဝတ္ထုဘာသာဋီကာ ပြီး၏။

၁၂-ဂရဟဒိန္နဝတ္ထုဘာသာဋီကာ
ယထာ သင်္ကာရဋ္ဌာနသ္မိန္တိ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော ဂရဟဒိန္နံ နာမ– ဂရဟဒိန္နမည်သော။ နိဂဏ္ဌသာဝကံ– နိဂဏ္ဌ၏ တပည့် (အလုပ် အကျွေးဒကာ) ကို။ [နိဂဏ္ဌသာဝကောတိ နိဂဏ္ဌဿ နဋပုတ္တဿ ဥပဋ္ဌာကော (ပစ္စယဒါယကော)၊-အံ၊ဋ္ဌ၊ ၂၊ ၃၆၇၊ အံ၊ဋ္ဌ၊ ၃၊ ၂၀၉၊] အာရဗ္ဘ ကထေသိ၊ ဟိ– ချဲ့။ သာဝတ္ထိယံ– ၌။ သိရိဂုတ္တော စ– သိရိဂုတ္တလည်းကောင်း။ ဂရဟဒိန္နော စ– ဂရဟ ဒိန္နလည်းကောင်း။ ဣတိ– သို့။ ဒွေ– ကုန်သော။ သဟာယကာ– တို့သည်။ အဟေသုံ၊ တေသု– ထိုသူငယ်ချင်း၂ယောက်တို့တွင်။ သိရိဂုတ္တော– သော။ ဥပါသကော– သည်။ ဗုဒ္ဓသာဝကော– ဘုရားရှင်၏တပည့်တည်း။ ဂရဟဒိန္နော– သည်။ နိဂဏ္ဌသာဝကော– တည်း။ တံ– ထိုဂရဟဒိန္နကို။ နိဂဏ္ဌာ– တို့သည်။ အဘိက္ခဏံ– မပြတ်။ ဧဝံ– သို့။ ဝဒန္တိ– ပြောကုန်၏။ (ကိံ)၊ “တဝ– ၏။ သဟာယကံ– သော။ သိရိဂုတ္တံ– ကို။] တွံ၊ ကိံ– အဘယ်ကြောင့်။ သမဏံ ဂေါတမံ– ကို။ ဥပသင်္ကမသိ– နည်း? တဿ– ထိုရဟန်းဂေါတမ၏။ သန္တိကေ– ၌။ ကိံ– ကို။ လဘိဿသိ– ရမည်နည်း?’ ဣတိ– သို့။ ဝတွာ၊ ယထာ– အကြင်အခြင်းအရာအားဖြင့် ပြောဆိုဆုံးမလသော်။ အမှေ– တို့သို့။ ဥပသင်္ကမိတွာ– ၍။ အမှာကဉ္စ– တို့အားလည်း။ ဒေယျဓမ္မံ– ပေးလှူ ထိုက်သော သဘောရှိသောဝတ္ထုကို။ ဝါ– လှူဖွယ်ပစ္စည်းကို။ ဒဿတိ– ပေးလှူ

...[စာမျက်နှာ- ၃၈၄]...

လိမ့်မည်။ ဧဝံ– သို့။ ဩဝဒိတုံ– ပြောဆို ဆုံးမခြင်းငှာ။ န ဝဋ္ဋတိ ကိံ– မသင့်ဘူး လော?” ဣတိ– ဤသို့ ပြောပြီ။ ဂရဟဒိန္နော– သည်။ တေသံ– ထိုနိဂဏ္ဌတို့၏။ ဝစနံ– ကို။ သုတွာ– ၍။ အဘိက္ခဏံ– မပြတ်။ ဂန္တွာ– ၍။ ဌိတနိသိန္နဋ္ဌာနာဒီသု– ရပ်ရာအရပ်, ထိုင်ရာအရပ်အစရှိသော အရပ်တို့၌။ သိရိဂုတ္တံ– ကို။ ဧဝံ– သို့။ ဩဝဒတိ– ၏။ (ကိံ)၊ “သမ္မ– မိတ်ဆွေ! တေ– အား။ သမဏေန ဂေါတမေန– ဖြင့်။ ကိံ– ဘာအကျိုးရှိအံ့နည်း? တံ– ထိုရဟန်းဂေါတမသို့။ ဥပသင်္ကမိတွာ– ၍။ ကိံ– ကို။ လဘိဿသိ– နည်း? တေ– အား။ မမ– ၏။ အယျေ– အရှင်တို့ကို။ ဥပသင်္ကမိတွာ၊ တေသံ– ထိုအရှင်တို့အား။ ဒါနံ– ကို။ ဒါတုံ– ငှာ။ န ဝဋ္ဋတိ ကိံ– မသင့်ဘူး လော?” ဣတိ– ဤသို့ ပြောဆိုဆုံးမပြီ။ သိရိဂုတ္တော– သည်။ တဿ– ထိုဂရဟဒိန္န ၏။ ကထံ– ကို။ သုတွာပိ– ၍လည်း။ ဗဟူ– များစွာကုန်သော။ ဒိဝသေ– နေ့တို့၌။ [နောက်“ဧကဒိဝသံ”ကဲ့သို့ သတ္တမီ အနက်၌ ဒုတိယာသက်။ “ဗဟူ– ကုန်သော။ ဒိဝသေ– တို့ပတ်လုံး”ဟု အစ္စန္တသံယောဂအနက်လည်း ပေးကြ၏] တုဏှီ၊ ဟုတွာ၊ နိဗ္ဗိဇ္ဇိတွာ– ငြီးငွေ့ (စိတ်ပျက်) ၍။ ဧကဒိဝသံ– ၌။ “သမ္မ! တွံ– သည်။ အဘိက္ခဏံ၊ အာဂန္တွာ၊ မံ– ကို။ ဌိတဋ္ဌာနာဒီသု– ရပ်ရာအရပ်အစရှိသောအရပ်တို့ ၌။ ဧဝံ– သို့။ ဝဒေသိ၊] သမဏံ ဂေါတမံ– ကို။ ဥပသင်္ကမိတွာ၊ ကိံ– ကို။ လဘိဿသိ– နည်း။ မမ– ၏။ အယျေ– တို့သို့။ ဥပသင်္ကမိတွာ၊ တေသံ– တို့အား။ ဒါနံ– ကို။ ဒေဟိ– လော’ ဣတိ ဧဝံ– ဤသို့ ပြောပြီ။ တာဝ– စွာ။ ကထေဟိ– ပြောလော။ မေ– အား။ တဝ– ၏။ အယျာ– တို့သည်။ ကိံ– ကို။ ဇာနန္တိ– သိကုန်သနည်း?” ဣတိ– ဤသို့ မေးပြီ။ “သာမိ–အရှင်! (မိတ်ဆွေ!) အဟော– ဩော်...အံ့ဩဖွယ်ရှိလေစွ။ ဧဝံ– သို့။ မာ ဝဒ– နှင့်။ မမ– ၏။ အယျာနံ– တို့သည်။ အညာတံ နာမ– မသိအပ်သောအရာ မည် သည်။ နတ္ထိ။ သဗ္ဗံ– သော။ အတီတာနာဂတပစ္စုပ္ပန္နံ– အတိတ်,အနာဂတ်,ပစ္စုပ္ပန် ကိုလည်းကောင်း။ သဗ္ဗံ– သော။ ကာယဝစီမနောကမ္မံ– ကာယကံ,ဝစီကံ,မနောကံ ကိုလည်းကောင်း။] ဣဒံ– ဤအရာသည်။ ဘဝိဿတိ– လိမ့်မည်။ ဣဒံ– သည်။ န+

နိဗ္ဗိဇ္ဇိတွာ။ ။ နိ+ဝိဒ+တွာ၊ ဒဓန္တတော ယော ကွစိဖြင့် ယလာ, တထာ ကတ္တရိ စဖြင့် ဓာတွန် ဒနှင့် ယကို ဇပြု၊ ဇဒွေဘော်လာ, ဣလာ၍ ပြီးသည်၊ ရုဓာဒိ ဝိဒ ဓာတ်သည် တုဋ္ဌိအနက်ဟောသော်လည်း ဓာတွတ္ထဗာဓကဖြစ်သော နိဥပသာရကြောင့် နှစ်သက်ခြင်း၏ ဆန့်ကျင်ဘက် မနှစ်သက်ခြင်း, ငြီးငွေ့ခြင်းအနက်ကို ဟောသည်။

...[စာမျက်နှာ- ၃၈၅]...

ဘဝိဿတိ– ဖြစ်မည်မဟုတ်၊’ ဣတိ– သို့။ သဗ္ဗံ– သော။ ဘဗ္ဗာဘဗ္ဗံ– ဖြစ်မည့်အရာ, မဖြစ်မည့်အရာကို။ ဇာနန္တိ– ကုန်၏။” ဣတိ– ပြောပြီ။ “ဧဝံ– သို့။ ဝဒေသိ– ပြော သလော။” ဣတိ– မေးပြီ။ “အာမ– ဟုတ်ကဲ့။ ဝဒေမိ– ပြောပါ၏။” ဣတိ– ဤသို့ ပြောပြီ။ “ယဒိ ဧဝံ– ယင်းသို့ ဖြစ်လျှင်။ ဧတ္တကံ ကာလံ– ဤမျှလောက်သော ကာလပတ်လုံး။ မယှံ– အား။ ဧတမတ္ထံ– ဤအကြောင်းကို။ အနာစိက္ခန္တေန– မပြော ဘဲ။ ဝါ– လသော်။ ဝါ– သော။ တေ– သည်။ အတိဘာရိယံ– အလွန်ကြီးလေးသော အမှုကို။ ကတံ– အပ်ပြီ။ အဇ္ဇ၊ မယာ– သည်။ အယျာနံ– တို့၏။ ဉာဏာနုဘာဝေါ–ဉာဏ်၏ အာနုဘော်ကို။ (ဉာဏ်စွမ်းကို)၊ ဉာတော– သိအပ်ပြီ။ သမ္မ– ဆွေ! ဂစ္ဆ–လော။ အယျေ– တို့ကို။ မမ– ၏။ ဝစနေန– ဖြင့်။ နိမန္တေဟိ– ပင့်ဖိတ်ချေလော။” ဣတိ– ဤသို့ ပြောပြီ။ သော– ထိုဂရဟဒိန္နသည်။ နိဂဏ္ဌာနံ– တို့၏။ သန္တိကံ၊ ဂန္တွာ၊ တေ– ထိုနိဂဏ္ဌတို့ကို။ ဝန္ဒိတွာ၊ “မယှံ၊ သဟာယကော– သော။ သိရိဂုတ္တော– သည်။ သွာတနာယ– ငှာ။ တုမှေ– တို့ကို။ နိမန္တေတိ– ၏။” ဣတိ– သို့။ အာဟ၊ “သိရိဂုတ္တေန– သည်။ သာမံ– တိုင်။ တွံ– သင့်ကို။ ဝုတ္တော– ပြောအပ်သလော?” ဣတိ– မေးပြီ။ “အယျာ– တို့! အာမ– ပါ။” ဣတိ– ပြီ။ တေ– ထိုနိဂဏ္ဌတို့သည်။ ဟဋ္ဌတုဋ္ဌာ– ရွှင်လန်း နှစ်သက်ကုန်သည်။ ဟုတွာ၊ “နော– တို့၏။ ကိစ္စံ– သည်။ နိပ္ဖန္နံ– ပြီးပြီ။ အမှေသု– တို့၌။ သိရိဂုတ္တဿ– ၏။ ပသန္နကာလတော– ကြည်ညိုရာ အခါမှ။ ပဋ္ဌာယ– ၍။ အမှာကံ– တို့၏။ ဝါ– တို့မှာ။ ကာ နာမ– အဘယ်မည်သော။ သမ္ပတ္တိ– ပြည့်စုံခြင်းသည်။ န ဘဝိဿတိ– မဖြစ်တော့မည်နည်း။ ဝါ– မဖြစ်ဘဲ ရှိတော့မည် နည်း။” ဣတိ ဝဒိံသု+

သိရိဂုတ္တဿာပိ– ၏လည်း။ နိဝေသနံ– နေအိမ်သည်။ မဟန္တံ– ကြီးကျယ်၏။ သော– ထိုသိရိဂုတ္တသည်။ တသ္မိံ– ထိုအိမ်၌။ ဒွိန္နံ– ၂ဆောင်ကုန်သော။ ဂေဟာနံ– တို့၏။ အန္တရေ– အကြား၌။ ဥဘတော– ၂ဖက်မှ။ ဝါ– အားဖြင့်။ ဒီဃံ– ရှည်သော။ အာဝါဋံ– တွင်းကို။ ခဏာပေတွာ– တူးစေ၍။ ဂူထကလလဿ– ကျင်ကြီးညွန်ဗွက် ဖြင့်။ ပူရာပေသိ– ပြည့်စေပြီ။ ဗဟိအာဝါဋေ– တွင်း၏အပြင်၌။ ဒွီသု– ၂ခုကုန်သော။ ပရိယန္တေသု– အစွန်တို့၌။ ခါဏုကေ– သစ်ငုတ်တို့ကို။ ကောဋ္ဋာပေတွာ– စိုက်စေ၍။ ဝါ– ရိုက်စေ၍။ တေသု– ထိုသစ်ငုတ်တို့၌။ ရဇ္ဇုယော– ကြိုးတို့ကို။ ဗန္ဓာပေတွာ–

...[စာမျက်နှာ- ၃၈၆]...

ဖွဲ့ချည်စေ၍။ အာသနာနံ– ထိုင်စရာ ညောင်စောင်း အင်းပျဉ်တို့၏။ ပုရိမပါဒေ– ရှေ့ခြေတို့ကို။ အာဝါဋဿ– တွင်း၏။ ပုရိမပဿေ– ရှေ့ဘေး၌။ ဌပါပေတွာ– ထား စေ၍။ ပစ္ဆိမပါဒေ– နောက်ခြေတို့ကို။ ရဇ္ဇုကေသု– ကြိုးတို့၌။ ဌပါပေသိ ဌပါပေသိ ဌပါပေသိ– ထားစေပြီ။ “ဧဝံ– သို့။ နိသိန္နကာလေ– ထိုင်ရာအခါ၌။ ဧဝံ– သို့။ အဝံသိရာ– အောက်သို့ ညွတ် သော ဥုးခေါင်းရှိကုန်သည်။ (ဥုးခေါင်းစောက်ထိုးတို့သည်)၊ (ဟုတွာ)၊ ပတိဿန္တိ– ကျကုန်လိမ့်မည်။” ဣတိ– သို့။ မညမာနော– မှတ်ထင်သည်။ (ဟုတွာ) ယထာ–အကြင်အခြင်းအရာအားဖြင့် ထားလသော်။ အာဝါဋော– တွင်းသည်။ န ပညာယတိ– မထင်ရှား။ (မပေါ်)၊ ဧဝံ– ဤသို့သော အခြင်းအရာအားဖြင့်။ အာသနာနံ– တို့၏။ ဥပရိ– အပေါ်၌။ ပစ္စတ္ထရဏာနိ– အခင်းတို့ကို။ [ပတိရူပံ ပစ္စေကံ ဝါ အတ္ထရိ တဗ္ဗာနီတိ ပစ္စတ္ထရဏာနိ၊ ပတိ+အာ+ထရ+ယု၊- သီဋီသစ်၊ ၁၊ ၇၄။] ဒါပေသိ– ပေး စေပြီ။ ဝါ– ခင်းစေပြီ။ မဟန္တာ မဟန္တာ– ကြီးကုန် ကြီးကုန်သော။ စာဋိယော– အိုးတို့ကို။ ဌပါပေတွာ– ၍။ ကဒလိပဏ္ဏေဟိ စ– ငှက်ပျောရွက်တို့ဖြင့်လည်းကောင်း။ သေတပိလောတိကာဟိ စ– ဖြူသော အဝတ်ပိုင်းတို့ဖြင့်လည်းကောင်း။ မုခါနိ–မျက်နှာဝတို့ကို။ ဗန္ဓာပေတွာ– ဖွဲ့ချည်စေ၍။ တုစ္ဆာ ဧဝ– အချည်းနှီးသာလျှင် ဖြစ်ကုန်သော။ တာ– ထိုအိုးတို့ကို။ ဂေဟဿ– အိမ်၏။ ပစ္ဆိမဘာဂေ– နောက်အဖို့ဖြစ်သော။ ဝါ– နောက်ဘက်ဖြစ်သော။ ဗဟိ– အပြင်၌။ ယာဂုဘတ္တသိတ္ထသပ္ပိတေလမဓုဖာဏိတပူဝစုဏ္ဏမက္ခိတာ– ယာဂုဆွမ်းလုံးထောပတ်ဆီပျားရည် တင်လဲ မုန့်မှုန့်တို့ဖြင့် လိမ်းကျံအပ်သည်တို့ကို။ ကတွာ– ၍။ ဌပါပေသိ– ပြီ။ ဂရဟဒိန္နော၊

အာသနာနံ။ ။ အာသတိ နိသီဒတိ ဧတ္ထာတိ အာသနာနိ၊ [အာသ+ယု၊ -ဒီဋီ- ၂, ၂၈၁၊] အာသနအရ ညောင်စောင်း, အင်းပျဉ်, ခုတင်, ကုလားထိုင်, ဘုံလျှို, ဖျာ, သားရေနယ်အခင်း, မြက်အခင်း, သစ်ရွက်အခင်း, ကောက်ရိုးအခင်းစသော ထိုင် စရာများကို ယူနိုင်သည်၊ ဤ၌ “ပုရိမပါဒေ, ပစ္ဆိမပါဒေ”တို့ကို ထောက်၍ ညောင် စောင်း, အင်းပျဉ်တို့ကို ယူပါ။(မဟာနိ- ၁၀၁၊ ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃, ၅၇)

ဌပါပေသိ။ ။ ထပ(ထပန- ထားခြင်းအနက်)+ဏာပေ+ဤ၊ ထကို ဌပြု၊ (တစ် နည်း) ဌာဓာတ်နောင် ကာရိတ် ဏာပေပစ္စည်း ၂ဆင့်သက်၊ (ဌာ+ဏာပေ+ဏာပေ+ ဤ)၊ ကွစိ ဓာတုဖြင့် ဌာ၌ ရဿပြု, နောက်အာကိုလည်း ချေ၊ ဤအလို “ဌပါပေသိ- တည်ပါစေဟု စေခိုင်းပြီ”ဟုပေး၊ ဌပါပေတွာလည်း နည်းတူ

...[စာမျက်နှာ- ၃၈၇]...

ပါတောဝ– ၌ပင်။ တဿ– ထိုသိရိဂုတ္တ၏။ ဃရံ– သို့။ ဝေဂေန၊ ဂန္တွာ၊ “အယျာနံ– တို့ဖို့။ သက္ကာရော– ကောင်းစွာပြုအပ်သော လှူဖွယ်ပစ္စည်းကို။ သဇ္ဇိတော– ပြင် ဆင်အပ်ပြီလော?” ဣတိ– သို့။ ပုစ္ဆိ၊ “သမ္မ– ဆွေ! အာမ– ကဲ့။ သဇ္ဇိတော– ပြင်ဆင် အပ်ပါပြီ။” ဣတိ– ပြီ။ “ဧသော– ဤပြင်ဆင်သော လှူဖွယ်ပစ္စည်းသည်။ ကဟံ ပန– အဘယ်မှာနည်း?” ဣတိ– မေးပြီ။ “ဧတာသု– ဤအိုးတို့တွင်။ ဧတ္တိကာသု– ဤမျှအတိုင်းအရှည်ရှိကုန်သော။ စာဋီသု– အိုးတို့၌။ ယာဂု– သည်။ (ပူရိတာ– ပြည့် နေပြီ၊) ဧတ္တိကာသု– ကုန်သော။ (စာဋီသု– တို့၌) ဘတ္တံ– ဆွမ်းသည်။ (ပူရိတံ– ပြီ၊) ဧတ္တိကာသု– ကုန်သော။ (စာဋီသု– တို့၌၊) သပ္ပိဖာဏိတပူဝါဒီနိ– တို့သည်။ ပူရိတာနိ– ကုန်ပြီ။ အာသနာနိ၊ ပညတ္တာနိ– ခင်းထားအပ်ကုန်ပြီ။” [(တစ်နည်း) ယာဂု– ကို။ ပူရိတာ– ပြည့်စေအပ်ပြီ။ ဝါ– ဖြည့်ထားအပ်ပြီ။ ...ဘတ္တံ– ကို။ (ပူရိတံ– အပ်ပြီ၊) ... သပ္ပိဖာဏိတပူဝါဒီနိ– တို့ကို။ ပူရိတာနိ– အပ်ကုန်ပြီ၊] ဣတိ– ပြီ။ သော– ထိုဂရဟဒိန္န သည်။ “သာဓူ”တိ– ဟူ၍။ ဝတွာ၊ ဂတော– ပြန်သွားပြီ။ တဿ– ထိုဂရဟဒိန္န၏။ ဂတကာလေ– ပြန်သွားရာအခါ၌။ ပဉ္စသတာ– ကုန်သော။ နိဂဏ္ဌာ– တို့သည်။ အာဂမိံသု– လာကုန်ပြီ။ သိရိဂုတ္တော။ ဂေဟာ– မှ။ နိက္ခမိတွာ၊ ပဉ္စပတိဋ္ဌိတေန– ဖြင့်။ နိဂဏ္ဌေ– တို့ကို။ ဝန္ဒိတွာ၊ တေသံ– ထိုနိဂဏ္ဌတို့၏။ ပုရတော– ၌။ ဝါ– က။ အဉ္ဇလိံ– ကို။ ပဂ္ဂယှ– ချီ၍။ ဌိတော– ရပ်လျက်။ ဧဝံ– သို့။ စိန္တေသိ၊ (ကိံ)၊ “တုမှေ– တို့သည်။ အတီတာဒိဘေဒံ– အတိတ်အစရှိသော အပြားရှိသော။ သဗ္ဗံ– အလုံးစုံ အရာကို။ ဇာနာထ ကိရ– သိကြသတဲ့။ ဧဝံ– သို့။ တုမှာကံ၊ ဥပဋ္ဌာကေန– အလုပ် အကျွေးဖြစ်သော ဂရဟဒိန္နသည်။ မယှံ– အား။ ကထိတံ– အပ်ပြီ။ တုမှေ– တို့သည်။ သဗ္ဗံ– ကို။ သစေ ဇာနာထ– ကုန်အံ့။ (ဧဝံ သတိ)၊ မယှံ– ၏။ ဂေဟံ– သို့။ မာ ပဝိသိတ္ထ– မဝင်ကြပါနှင့်။ ဟိ– မှန်။ မမ၊ ဂေဟံ– သို့။ ပဝိဋ္ဌာနံ– ကုန်သော။ ဝေါ– တို့ဖို့။ ဝါ– တို့အတွက်။ ယာဂု– သည်။ နေဝ အတ္ထိ။ ဘတ္တာဒီနိ– ဆွမ်းအစရှိသော စားဖွယ် တို့သည်။ န (သန္တိ)– မရှိကုန်။ အဇာနိတွာ– ၍။ သစေ ပဝိသိဿထ– အကယ်၍ ဝင်ကုန်အံ့။ (ဧဝံ သတိ)၊ ဂူထအာဝါဋေ– ကျင်ကြီးတို့ဖြင့် ပြည့်သောတွင်း၌။ ဝါ– မစင်တွင်း၌။ ဝေါ– တို့ကို။ ပါတေတွာ– ကျစေ၍။ ပေါထေဿာမိ– ထုရိုက်မည်၊’ ဣတိ ဧဝံ– သို့။ စိန္တေတွာ၊ ပုရိသာနံ– တို့အား။ သညံ– အမှတ်အသားကို။ အဒါသိ–

...[စာမျက်နှာ- ၃၈၈]...

ပြီ။ ဧဝံ– ဤသို့လျှင်။ တေသံ– ထိုနိဂဏ္ဌတို့၏။ နိသီဒနဘာဝံ– ထိုင်ကုန်သည်၏ အဖြစ်ကို။ ဉတွာ၊ ပစ္ဆိမပဿေ– နောက်ဘက်ဘေး၌။ ဝါ– နောက်နား၌။ ဌတွာ– ရပ်၍။ အာသနာနံ– တို့၏။ ဥပရိ– အပေါ်၌။ ပစ္စတ္ထရဏာနိ– တို့ကို။ အပနေယျာထ–ဖယ်ကြလော။ တာနိ– ထိုအခင်းတို့ကို။ အသုစိနာ– မစင်နှင့်။ မာ မက္ခယိံသု– မလိမ်းကျံမိကြစေနှင့်။ ဝါ– မလူးကြစေနှင့်။ ဣတိ– ဤသို့ ပြောပြီ။

အထ– ၌။ နိဂဏ္ဌေ– တို့ကို။ “ဘန္တေ– တို့! ဣတော– ဤအရပ်မှ။ ဧထ– ကြွ ပါကုန်။” ဣတိ– သို့။ အာဟ၊ နိဂဏ္ဌာ– တို့သည်။ ပဝိသိတွာ– အိမ်သို့ ဝင်ပြီး၍။ ပညတ္တာသနေသု– ခင်းထားအပ်သော နေရာတို့၌။ နိသီဒိတုံ– ငှာ။ အာရဘိံသု– အားထုတ်ကုန်ပြီ။ အထ– ၌။ နေ– ထိုနိဂဏ္ဌတို့ကို။ မနုဿာ– တို့သည်။ ဝဒိံသု– ပြောကုန်ပြီ။ (ကိံ)၊ “ဘန္တေ– တို့! တာဝ– စွာ။ အာဂမေထ– ဆိုင်းငံ့ကြပါ။ မာ နိသီဒထ– မထိုင်ကြပါနှင့်ဥုး။” ဣတိ– ဤသို့ ပြောကုန်ပြီ။ “ကိံ ကာရဏာ– နည်း?” ဣတိ– ဤသို့ မေးပြီ။ “အမှာကံ– တို့၏။ ဂေဟံ– သို့။ ပဝိဋ္ဌာနံ– ကုန်သော။ အယျာနံ– တို့၏။ ဝါ– တို့အား။ ဝတ္တံ– ဝတ်ကို။ ဉတွာ၊ နိသီဒိတုံ၊ ဝဋ္ဋတိ– ၏။” ဣတိ– ပြီ။ “အာဝုသော– ဒါယကာတို့! ကိံ– ကို။ ကာတုံ၊ ဝဋ္ဋတိ– နည်း?” ဣတိ– မေးပြီ။ “အတ္တနော အတ္တနော– မိမိ၏ မိမိ၏။ ပတ္တာသနမူလေသု– ရောက်ရာနေရာ၏ အနီးတို့၌။ ဌတွာ– ရပ်၍။ သဗ္ဗေပိ– အလုံးစုံတို့သည်လည်း။ ဧကပ္ပဟာရေနေဝ– တစ်ချိန်တည်း၌သာလျှင်။ နိသီဒိတုံ၊ ဝဋ္ဋတိ၊” ဣတိ– ဤသို့ ပြောကုန်ပြီ။ အဿ– ထိုသိရီဂုတ္တ၏။ ဣဒံ (အယံ)– ဤသို့သော။ အဓိပ္ပာယော– အလိုဆန္ဒသည်။ (ဟောတိ) ကိရ– ဖြစ်သတဲ့။ (ကိံ– အဘယ်သို့သော။ အဓိပ္ပာယော– သည်။ ဟောတိ ကိရ– ဖြစ်သတဲ့နည်း?)၊ “ဧကသ္မိံ– သည်။ အာဝါဋေ– တွင်း၌။ ပတိတေ– ကျလသော်။] အာဝုသော– တို့! အဝသေသာ– ကြွင်းသောသူတို့သည်။ အာသနေ– ထိုင်ရာ ညောင်စောင်း အင်းပျဉ်၌။ မာ နိသီဒန္တု– မထိုင်ကြနှင့်။’ ဣတိ– သို့။ ဝတ္တုံ– ပြောခြင်း ငှာ။ မာ လဘတု– မရပါစေနှင့်။” ဣတိ– ဤသို့သော။ (အဓိပ္ပာယော– သည်။ ဟောတိ ကိရ– သတဲ့၊) တေ– ထိုနိဂဏ္ဌတို့သည်။ “သာဓူ”တိ– ၍။ ဝတွာ၊ “ဣမေဟိ– ဤလူတို့သည်။ ကထိတကထံ– ပြောအပ်သောစကားကို။ အမှေဟိ– တို့သည်။ ကာတုံ၊ ဝဋ္ဋတိ” ဣတိ– သို့။ စိန္တယိံသု၊ အထ– ၌။ သဗ္ဗေ– အလုံးစုံသော နိဂဏ္ဌ

...[စာမျက်နှာ- ၃၈၉]...

တို့သည်။ အတ္တနော အတ္တနော– ၏။ ပတ္တာသနမူလေ– ရောက်ရာနေရာအနီး၌။ ပဋိပါဋိယာ– အစဉ်အားဖြင့်။ အဋ္ဌံသု၊ အထ– ၌။ နေ– ထိုနိဂဏ္ဌတို့ကို။ “ဘန္တေ– တို့! ခိပ္ပံ– စွာ။ ဧကပ္ပဟာရေနေဝ– ၌ပင်။ နိသီဒထ– ကုန်။” ဣတိ၊ ဝတွာ၊ တေသံ– ထိုနိဂဏ္ဌတို့၏။ နိသိန္နဘာဝံ– ထိုင်ကုန်သည်၏အဖြစ်ကို။ ဉတွာ– ၍။ အာသနာနံ– ထိုင်စရာ ညောင်စောင်းအင်းပျဉ်တို့၏။ ဥပရိ– အပေါ်၌။ ပစ္စတ္ထရဏာနိ–အခင်းတို့ကို။ နီဟရိံသု– ထုတ်ဆောင်ကုန်ပြီ။ ဝါ– ရုတ်ကုန်ပြီ။ နိဂဏ္ဌာ– တို့သည်။ ဧကပ္ပဟာရေနေဝ– ၌ပင်။ နိသိန္နာ– ကုန်သည်။ (သမာနာ– ကုန်လသော်၊) ရဇ္ဇူနံ–ကြိုးတို့၏။ ဥပရိ– ၌။ ဌပိတာ– ထားအပ်ကုန်သော။ အာသနပါဒါ– ထိုင်စရာ ညောင်စောင်းအင်းပျဉ်တို့၏ အခြေတို့သည်။ ဘဋ္ဌာ– လျောကျကုန်ပြီ။ နိဂဏ္ဌာ– တို့သည်။ အဝံသိရာ– ကုန်သည်။ (ဟုတွာ)၊ အာဝါဋေ– ကျင်ကြီးတွင်း၌။ ပတိံသု– ကုန်ပြီ။ သိရိဂုတ္တော– သည်။ တေသု– ထိုနိဂဏ္ဌတို့သည်။ ပတိတေသု– ကျကုန် လသော်။ ဒွါရံ– ကို။ ပိဒဟိတွာ– ပိတ်၍။ ဥတ္တိဏ္ဏုတ္တိဏ္ဏေ– တက်လာကုန်, တက် လာကုန်သော။ တေ– ထိုနိဂဏ္ဌတို့ကို။ “အတီတာနာဂတပစ္စုပ္ပန္နံ– အတိတ် အနာ ဂတ်ပစ္စုပ္ပန်ကို။ ကသ္မာ– ကြောင့်။ န ဇာနာထ– မသိကြသနည်း?” ဣတိ– ဤသို့ ပြော၍။ ဒဏ္ဍေဟိ– ဒုတ်တို့ဖြင့်။ ပေါထေတွာ– ထုရိုက်၍။ “ဧတ္တကံ– ဤမျှလောက် သည်။ ဧတေသံ– ဤ နိဂဏ္ဌတို့အား။ ဝဋ္ဋိဿတိ– သင့်တော်လိမ့်မည်။” ဣတိ– ဤသို့ ပြော၍။ ဒွါရံ– ကို။ ဝိဝရာပေသိ– ဖွင့်စေပြီ။ တေ– ထိုနိဂဏ္ဌတို့သည်။ နိက္ခမိတွာ– ၍။ ပလာယိတုံ– ငှာ။ အာရဘိံသု– အားထုတ်ကုန်ပြီ။ ပန– ဆက်။ တေသံ– ထိုနိဂဏ္ဌတို့၏။ ဂမနမဂ္ဂေ– သွားရာလမ်း၌။ သုဓာပရိကမ္မကတံ– အင်္ဂတေဖြင့် အပြေအပြစ်ပြုအပ်သော။ ဘူမိံ– မြေကို။ ပိစ္ဆိလံ– အစေးရှိသည်ကို။ ဝါ– ချော နေအောင်။ ကာရာပေသိ– ပြုစေပြီ။ တတ္ထ– ထိုမြေ၌။ အသဏ္ဌဟိတွာ– ကောင်းစွာ မတည်နိုင်မူ၍။ ပတိတေ ပတိတေ– လဲကျကုန်, လဲကျကုန်သော။ တေ– ထိုနိ ဂဏ္ဌတို့ကို။ ပုန– ဖန်။ ပေါထာပေတွာ– ထုရိုက်စေ၍။ “ဧတ္တကံ– ဤမျှလောက် သည်။ တုမှာကံ– တို့အား။ အလံ– သင့်တော်၏။” ဣတိ– ဤသို့ ပြော၍။ ဥယျောဇေသိ– ပြီ။ တေ– ထိုနိဂဏ္ဌတို့သည်။ “တယာ– သည်။ (မယံ– တို့သည်။ ဝါ– တို့ကို၊) နာသိတာ– ဖျက်ဆီးအပ်ကုန်သည်။ အမှာ– ဖြစ်ကုန်၏။ တယာ– သည်။ (မယံ)၊

...[စာမျက်နှာ- ၃၉၀]...

နာသိတာ– အပ်ကုန်သည်။ အမှာ– ကုန်၏။” ဣတိ– သို့။ ကန္ဒန္တာ– မြည်တမ်း (အော် ဟစ်) ကုန်လျက်။ ဥပဋ္ဌာကဿ– အလုပ်အကျွေးဖြစ်သော ဂရဟဒိန္န၏။ ဂေဟဒွါရံ– အိမ်တံခါးပေါက်သို့။ အဂမံသု– ကုန်ပြီ။

ဂရဟဒိန္နော– သည်။ တံ ဝိပ္ပကာရံ– ထိုဖောက်ပြန်သော အခြင်းအရာကို။ ဒိသွာ၊ ကုဒ္ဓေါ– စိတ်ဆိုးသည်။ (ဟုတွာ)၊ “သိရိဂုတ္တေန– သည်။ (အဟံ– သည်။ ဝါ– ကို၊) နာသိတော– ဖျက်ဆီးအပ်သည်။ အမှိ– ဖြစ်၏။ ဟတ္ထံ– လက်ကို။ ပသာရေတွာ– ဆန့်တန်း၍။ ဝန္ဒန္တာနံ– ရှိခိုးသူတို့အား။ သဒေဝကေ– နတ်နှင့်တကွသော။ လောကေ– လောက၌။ ယထာရုစိယာ– အကြင်အကြင်အလိုဆန္ဒအားဖြင့်။ ဝါ– အလိုဆန္ဒအားလျော်သဖြင့်။ ဒါတုံ– ငှာ။ သမတ္ထေ နာမ– စွမ်းနိုင်သူတို့ မည်ကုန်သော။ ပုညက္ခေတ္တဘူတေ– ကောင်းမှုမျိုးစေ့တို့၏ စိုက်ပျိုးကြဲချရာ လယ်ယာ မြေကောင်းဖြစ်၍ ဖြစ်ကုန်သော။ မမ– ၏။ အယျေ– အရှင်တို့ကို။ ပေါထာပေတွာ– ထိုရိုက်စေ၍။ ဗျသနံ– ပျက်စီးခြင်းသို့။ ပါပေသိ– ရောက်စေပြီ။” ဣတိ– ဤသို့ ပြော ၍။ ရာဇကုလံ– မင်းနန်းတော်သို့။ ဂန္တွာ၊ တဿ– ထိုသိရီဂုတ္တကို။ ကဟာပဏသဟဿံ– အသပြာတစ်ထောင်သော။ ဒဏ္ဍံ– ဒဏ်ငွေကို။ ကာရေသိ– ပြုစေပြီ။ အထ– ၌။ အဿ– ထိုသိရီဂုတ္တ၏။ (သန္တိကံ– သို့)၊ ရာဇာ– သည်။ သာသနံ– သတင်း စကားကို။ ပေသေသိ၊ သော– ထိုသိရီဂုတ္တသည်။ ဂန္တွာ၊ ရာဇာနံ၊ ဝန္ဒိတွာ၊ “ဒေဝ– အရှင်မင်းမြတ်! ဥပပရိက္ခိတွာ– စူးစမ်းဆင်ခြင်၍။ ဒဏ္ဍံ– ဒဏ်ကို။ ဂဏှထ– ယူပါ ကုန်။ အနုပပရိက္ခိတွာ– မစူးစမ်းမဆင်ခြင်မူ၍။ မာ (ဂဏှထ)– မယူပါကုန်နှင့်။” ဣတိ– သို့။ အာဟ– လျှောက်တင်ပြီ။ “ဥပပရိက္ခိတွာ– ၍။ ဂဏှိဿာမိ– မည်။” ဣတိ– ဤသို့ ပြောပြီ။ “ဒေဝ– မြတ်! သာဓု– ကောင်းပြီ။” ဣတိ– ဤသို့ လျှောက် တင်ပြီ။ (ဣတိ– ဤသို့ လျှောက်တင်ပြီး၍၊) “တေန ဟိ– ထိုသို့ဖြစ်လျှင်။ ဂဏှာဟိ– ယူလော။” ဣတိ– ဤသို့ လျှောက်တင်ပြီ။ (ဣတိ– ဤသို့ လျှောက်တင်ပြီး၍၊)

တေန ဟိ ဂဏှာဟီတိ။ ။ ဤဝါကျကို သိရိဂုတ္တက မင်းအား ဆက်လက်လျှောက် တင်သောစကားဟု ယူ၍ ပေးခဲ့သည်၊ “ဂဏှာဟီတိ”နှင့် “သာဓု ဒေဝါတိ”တို့၌လည်း ဣတိသဒ္ဒါတစ်လုံး အကျေကြံသည်၊ မင်းက သိရိဂုတ္တအား ပြောသောစကားဟုလည်း ယူကြ၏၊ ထိုသို့ယူလျှင် “အနေကတ္ထတ္တာ ဟိ ဓာတူနံ”နှင့်အညီ ဓာတ်တို့သည် အနက် များစွာ ဟောနိုင်ရကား “ဂဏှန္တိ ကထေန္တိ(သံဋီ၊၂၊၁၃၃)”အဖွင့်ကို ထောက်၍

...[စာမျက်နှာ- ၃၉၁]...

ဒေဝ– မြတ်! မယှံ– ကျွန်တော်မျိုး၏။ သဟာယကော– သော။ နိဂဏ္ဌသာဝကော– သည်။ မံ– သို့။ ဥပသင်္ကမိတွာ၊ ဌိတနိသိန္နဋ္ဌာနာဒီသု– ရပ်ရာအရပ်, ထိုင်ရာအရပ် အစရှိသော အရပ်တို့၌။ အဘိဏှံ– မပြတ်။ ဧဝံ– သို့။ ဝဒေသိ– ပြောခဲ့ပြီ။ (ကိံ)၊ “သမ္မ– ဆွေ! တေ– အား။ သမဏေန ဂေါတမေန– ဖြင့်။ ကိံ– နည်း? တံ– ထိုရဟန်း ဂေါတမသို့။ ဥပသင်္ကမိတွာ– ၍။ ဝါ– ကြောင့်။ ကိံ– ကို။ လဘိဿသိ– နည်း?” ဣတိ– ဤသို့သော။ ဣဒံ– ဤစကားကို။ အာဒိံ ကတွာ– အစပြု၍။ သိရိဂုတ္တော– သည်။ သဗ္ဗံ– သော။ တံ ပဝတ္တိံ– ထိုဖြစ်ပုံကို။ အာရောစေတွာ– လျှောက်တင်၍။ “ဒေဝ– မြတ်! ဣမသ္မိံ ကာရဏေ– ဤအကြောင်း၌။ ဝါ– ကြောင့်။ ဒဏ္ဍံ– ဒဏ်ကို။ ဂဟေတုံ– ငှာ။ သစေ ယုတ္တံ– အကယ်၍ သင့်အံ့။ (ဧဝံ သတိ)၊ ဂဏှထ– ကုန်။” ဣတိ– ဤသို့ လျှောက်တင်ပြီ။ ရာဇာ– သည်။ ဂရဟဒိန္နံ– ကို။ ဩလောကေတွာ– ၍။ “တေ– သည်။ ဧဝံ– သို့။ ဝုတ္တံ– ပြောဆိုခဲ့အပ်သည်မှာ။ သစ္စံ ကိရ– မှန်သတဲ့ လော? [(တစ်နည်း) ဝုတ္တံ ကိရ– ပြောဆိုအပ်ခဲ့သတဲ့ဆို။ သစ္စံ– မှန်သလား?၊]” ဣတိ– သို့။ အာဟ၊ “ဒေဝ– မြတ်! သစ္စံ– မှန်ပါ၏။” ဣတိ– ဤသို့ လျှောက်တင်ပြီ။ “တွံ၊ ဧတ္တကမ္ပိ– ဤမျှလောက်ကိုလည်း။ အဇာနန္တေ– မသိသူတို့ကို။ သတ္ထာရောတိ– ဆရာဟူ၍။ ဂဟေတွာ– မှတ်ယူ၍။ ဝိစရန္တော– လျက်။] သဗ္ဗံ– ကို။ ဇာနန္တိ– ကုန်၏၊’ ဣတိ– သို့။ ကိံ ကာရဏာ– အဘယ်အကြောင်းကြောင့်။ တထာဂတဿာဝကဿ– ဘုရားရှင်၏ တပည့်အား။ ကထေသိ– ပြောရသနည်း? “တယာ– သည်။ အာရောပိတဒဏ္ဍော– တက်ရောက်စေအပ်သော ဒဏ်သည်။ ဝါ– တင် ထားအပ်သော ဒဏ်သည်။ တုယှမေဝ– သင့်ဖို့သာ။ ဝါ– အတွက်သာ။ ဟောတု–ဖြစ်ပါစေ။” ဣတိ– ဤသို့ ပြောပြီ။ ဧဝံ– ဤသို့လျှင်။ သွေဝ– ထိုဂရဟဒိန္နသို့သာ။ ဒဏ္ဍံ– ဒဏ်ကို။ ပါပိတော– ရောက်စေအပ်ပြီ။ တဿေဝ– ထိုဂရဟဒိန္န၏သာ။ ကုလူပကာ– အိမ်သို့ ကပ်ရောက်တတ်သော နိဂဏ္ဌတို့ကိုသာ။ ပေါထေတွာ– ၍။ နီဟဋာ– ထုတ်ဆောင်အပ်ကုန်ပြီ။

အတ္ထာတိသယနည်းအရ ဂဏှာဟိ၌ ဂဟဓာတ် ကထနအနက်ဟော ယူကာ “တေန ဟိ– လျှင်။ ဂဏှာဟိ– ပြောလော”ဟု ပေး။ သို့သော် ဤသို့ သံသယဖြစ်ဖွယ်စကားလုံးကို မဆိုဘဲ “ကထေဟိ, ဝဒေဟိ”စသော ရှင်းလင်းသော စကားကိုသာ ဆိုသင့်ရကား “မင်းက ပြောသောစကား”ဟု ယူခြင်းကို စဉ်းစားသင့်သည်။

...[စာမျက်နှာ- ၃၉၂]...

သော– ထိုဂရဟဒိန္နသည်။ တံ– ထိုသိရိဂုတ္တကို။ ကုဇ္ဈိတွာ– ၍။ တတော– ထို အခါမှ။ ပဋ္ဌာယ– ၍။ အဍ္ဎမာသမတ္တမ္ပိ– တစ်လထက်ဝက်, ဆယ့်ငါးရက်မျှ ပတ်လုံးလည်း။ သိရိဂုတ္တေန– နှင့်။ သဒ္ဓိံ၊ အကထေတွာ– ၍။ စိန္တေသိ၊ (ကိံ)၊ “မယှံ–အား။ [အယုတ္တံ၌စပ်၊] ဝါ– ၏။ [ဝိစရိတုံ၌စပ်၊] ဧဝံ– သို့။ ဝိစရိတုံ– လှည့်လည်နေ ထိုင်ခြင်းငှာ။ ဝါ– သည်။ အယုတ္တံ– မသင့်။ မယာ– သည်။ ဧတဿ– ဤသိရိဂုတ္တ၏။ ကုလူပကာနမ္ပိ– အိမ်သို့ ကပ်ရောက်တတ်သော ရဟန်းတို့အားလည်း။ ဗျသနံ– ကို။ ကာတုံ– ငှာ။ ဝဋ္ဋတိ– သင့်၏။” ဣတိ– ဤသို့ ကြံပြီ။ (ဣတိ– ဤသို့ ကြံပြီး၍၊) [ဣတိတစ်လုံးအကျေကြံ၊] သိရိဂုတ္တံ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ၊ အာဟ (ကိံ) “သဟာယ သိရိဂုတ္တ– သူငယ်ချင်း သိရီဂုတ္တ!” ဣတိ– ဤသို့ ခေါ်ပြီ။ “သမ္မ– မိတ်ဆွေ! ကိံ–ဘာလဲ?” ဣတိ– ဤသို့ မေးပြီ။ “ဉာတိသုဟဇ္ဇာနံ နာမ– ဆွေမျိုးချစ်ကျွမ်းဝင် သူ မည်သူတို့၏။ ဝါ– တို့မှာ။ ကလဟောပိ– ခိုက်ရန်သည်လည်းကောင်း။ ဝိဝါဒေါပိ– ဆန့်ကျင်ဖက်ပြောဆိုရခြင်းသည်လည်းကောင်း။ [ဓမ္မဘာ-၁, ၁၅၆ ရှု၊] ဟောတိ။ တွံ၊ ကိံ– အဘယ်ကြောင့်။ ကိဉ္စိ– တစ်စုံတစ်ခုကို။ န ကထေသိ– နည်း? ကသ္မာ– ကြောင့်။ ဧဝံ– သို့။ ကရောသိ– နည်း?” ဣတိ– ဤသို့ ပြောပြီ။ “သမ္မ! တဝ– ၏။ မယာ– နှင့်။ သဒ္ဓိံ၊ အကထနတော– မပြောခြင်းကြောင့်။ န ကထေမိ–မပြောပါ။” ဣတိ– ဤသို့ ပြောပြီ။ “သမ္မ! ယံ– အကြင်အမှုကို။ ကတံ– ပြုအပ်ပြီ။ တံ– ထိုအမှုသည်။ ကတမေဝ– ပြုအပ်ပြီးသည်သာ။ မယံ– ငါတို့သည်။ မေတ္တိံ–

ဉာတိသုဟဇ္ဇာနံ။ ။ အယံ အမှာကံ အဇ္ဈတ္တိကောတိ ဇာနန္တိ ဉာယန္တီတိ ဝါ ဉာတယော(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၀၁၊ ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၄၅၊ သာရတ္ထ၊၂၊၃)၊ ရှေ့နည်း ကတ္တုဿာဓန၊ နောက်နည်း ကမ္မသာဓန၊ သုဋ္ဌု သုန္ဒရံ+ဟဒယံ ဧတေသန္တိ သုဟဒါ-ကောင်းသောစိတ်နှလုံးရှိသူတို့၊ [သု+ ဟဒယ၊ ယချေ၊] သုဟဒါယေဝ သုဟဇ္ဇာ၊ သမ္ပိယာယနဝသေန သုမနာတိ အတ္ထော၊ ဉာတယော စ+သုဟဇ္ဇာ စ ဉာတိသုဟဇ္ဇာ

(သီဋီသစ်၊ ၂၊ ၂၀၂၊ ဇာဋီသစ်-၁, ၂၈၀၊ သီဘာ-၃, ၂၇၉၊ နိဒီ-၁၇၊ ၃၄၃)

မေတ္တိံ။ ။ မိတ္တဿ+ဧသာ မေတ္တိ- မိတ်ဆွေ၏ ဥစ္စာဖြစ်သော မေတ္တာ၊ ဝါ- ချစ်ခင်မှု၊ [မိတ္တ+ဏိ၊- သံဋီ၊၂၊၁၃၆၊] ဤအလို ဣကာရန္တတည်း၊ (တစ်နည်း) မိတ္တဿ+ဘာဝေါ မေတ္တီ- မိတ်ဆွေ၏ ဖြစ်ကြောင်းမေတ္တာ၊ [မိတ္တ+ဏ+ဝီ(ဤ)၊- အံဋီ၊၁၊၁၇၆၊ မောဂ်နိ- ၂, ၁၀၃၊] ဤအလို ဤကာရန္တတည်း၊ (တစ်နည်း) မေတ္တာယန္တိ ဧတာယာတိ မေတ္တိ-

...[စာမျက်နှာ- ၃၉၃]...

ချစ်ခင်မှုကို။ န ဘိန္ဒိဿာမ– မခွဲကုန်အံ့။” ဣတိ– ဤသို့ ပြောပြီ။ တတော– မှ။ ပဋ္ဌာယ– ၍။ ဥဘောပိ– ၂ယောက်လုံးတို့သည်လည်း။ ဧကဋ္ဌာနေ– တစ်ခုတည်း သောအရပ်၌။ (တစ်နေရာတည်း၌)၊ တိဋ္ဌန္တိ။ နိသီဒန္တိ။ အထ– ထိုမှ နောက်၌။ ဧကဒိဝသံ– ၌။ သိရိဂုတ္တော– သည်။ ဂရဟဒိန္နံ– ကို။ အာဟ၊ (ကိံ)၊ “တေ– အား။ နိဂဏ္ဌေဟိ– တို့ဖြင့်။ ကိံ– နည်း? တေ– ထိုနိဂဏ္ဌတို့သို့။ ဥပသင်္ကမိတွာ၊ ကိံ– ကို။ လဘိဿသိ– နည်း? မမ၊ သတ္ထာရံ– သို့။ ဥပသင်္ကမိတုံ ဝါ– ငှာလည်းကောင်း။ အယျာနံ– တို့အား။ ဒါနံ– ကို။ ဒါတုံ ဝါ– ငှာလည်းကောင်း။ တေ– အား။ န ဝဋ္ဋတိ ကိံ– မသင့်ဘူးလော?” ဣတိ– ဤသို့ ပြောပြီ။ သောပိ– ထိုဂရဟဒိန္နသည်လည်း။ ဧတမေဝ– ဤစကားကိုသာ။ ပစ္စာသီသတိ– တောင့်တနေ၏။ တေန– ထိုကြောင့်။ အဿ– ထိုဂရဟဒိန္န၏။ ဝါ–မှာ။ ကဏ္ဍုဝနဋ္ဌာနေ– ယားသည့်နေရာ၌။ နခေန–လက်သည်းဖြင့်။ ဝိလေခိတံဝိယ– ကုတ်ခြစ်ပေးအပ်သကဲ့သို့။ အဟောသိ၊ သော– ထိုဂရဟဒိန္နသည်။ “သိရိဂုတ္တ– တ္တ! တဝ– ၏။ သတ္ထာ၊ ကိံ– ကို။ ဇာနာတိ– နည်း?” ဣတိ၊ ပုစ္ဆိ၊ “အမ္ဘော– အမောင်! ဧဝံ– သို့။ မာ ဝဒ– မပြောနှင့်။ မေ– ၏။ သတ္ထု– ၏။ အဇာနိတဗ္ဗံ နာမ– မသိအပ်သော အရာမည်သည်။ နတ္ထိ။ အတီတာဒိဘေဒံ–အတိတ်အစရှိသော အပြားရှိသော။ သဗ္ဗံ– ကို။ ဇာနာတိ၊ သောဠသဟိ သောဠသဟိ သောဠသဟိ– ၁၆-ပါး ချစ်ခင်ကြောင်းမေတ္တာ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊ ၂၊ ၇၀) (တစ်နည်း) မိဇ္ဇတိ သိနိယှတီတိ မေတ္တိ– စေးကပ်ချစ်ခင်တတ်သောမေတ္တာ၊ (သံ၊ဋီ၊၁၊ ၁၈၆)၊ မေဒနံ မေတ္တိ– စေးကပ်ချစ်ခင်ခြင်း (နီဘာ-၄, ၁၃၇)၊ ဤအလို မိဒါဒီဟိ တ္တိတိယောဖြင့် မိဒဓာတ်နောင် တ္တိပစ္စည်းသက်။ မေတ္တာဆိုသော်လည်း ဂေဟဿိတပေမ (အိမ်သူအိမ်သား မိတ်ဆွေ ဆွေမျိုးသားချင်း အပေါ် ချစ်ခင်မှု) တည်း။ ဂေဟဿိတပေမသည် မေတ္တာချည်းသက်သက် မဟုတ်။ ရံခါ မေတ္တာစစ်ဖြစ်၍ ရံခါ ဂေဟဿိတပေမ (တဏှာ) ဖြစ်တတ်၏။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊ ၃, ၂၆၃၊ သာရတ္ထ၊ ၂၊ ၃၁၅၊ သာရတ္ထ၊ ၃၊ ၂၃၃)

ကဏ္ဍုဝနဋ္ဌာနံ။ ။ ကဏ္ဍုဝတိ ဧတ္ထာတိ ကဏ္ဍုဝနံ၊ [ကဏ္ဍုဝ+ယု၊- မောဂ်ပံ- ၅, ၁၀၊ ဓာတွတ္ထ၊ (တစ်နည်း) ကဏ္ဍ+ယု၊ ယုကို အနပြု, အ- ကို ဥုပြု, ဥုကို ဥဝပြု၊- ဓာန်ဋီ- ၃၂၆၊] ကဏ္ဍုဝနံ စ+တံ+ဌာနံ စာတိ ကဏ္ဍုဝနဋ္ဌာနံ- ယားသောနေရာ

သောဠသာဟာကာရေဟိ။ ။ အာကရီယတိ ဉာယတိ ဧတေဟီတိ အာကာရာ- သိကြောင်းအခြင်းအရာများ(မဏိ- ၂, ၅၅၁)၊ သောဠသ အာကာရဟူသည် စေတော

...[စာမျက်နှာ- ၃၉၄]...

ကုန်သော။ အာကာရေဟိ– အခြင်းအရာတို့ဖြင့်။ အရာတို့ဖြင့်။ သတ္တာနံ– တို့၏။ စိတ္တံ– ကို။ ပရိစ္ဆိန္ဒတိ– ပိုင်းဖြတ်နိုင်၏။” ဣတိ– ဤသို့ ပြောပြီ။ “အဟံ– သည်။ ဧဝံ– သို့။ န ဇာနာမိ၊ ကသ္မာ– ကြောင့်။ မယှံ– အား။ ဧတ္တကံ– သော။ ကာလံ– လုံး။ န ကထေသိ– နည်း? တေန ဟိ– လျှင်။ တွံ– သည်။ ဂစ္ဆ– လော။ တဝ– ၏။ သတ္ထာရံ– ကို။ သွာတနာယ– ငှာ။ နိမန္တေဟိ– ပင့်ချေလော။ ဘောဇေဿာမိ– ဆွမ်းဘုဉ်းပေး စေမည်။ ဝါ– ဆွမ်းကပ်ပါမည်။ ပဉ္စဟိ ဘိက္ခုသတေဟိ၊ သဒ္ဓိံ– တူ။ မမ– ၏။ ဘိက္ခံ– ကို။ ဂဏှိတုံ– ငှာ။ ဝဒေဟိ– လျှောက်ချေလော။” ဣတိ– ဤသို့ ပြောပြီ။

သိရိဂုတ္တော။ သတ္ထာရံ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ၊ ဝန္ဒိတွာ၊ ဧဝံ– သို့။ အာဟ၊ (ကိံ) “ဘန္တေ! မမ– ၏။ သဟာယကော– သော။ ဂရဟဒိန္နော– သည်။ တုမှေ– တို့ကို။ နိမန္တာပေတိ– ပင့်စေ၏။ ပဉ္စဟိ ဘိက္ခုသတေဟိ– တို့နှင့်။ သဒ္ဓိံ၊ သွေ– ၌။ တဿ– ထိုဂရဟဒိန္န၏။ ဘိက္ခံ– ကို။ ဂဏှထ ကိရ– ခံယူတော်မူပါကုန်တဲ့။ ခေါ ပန– စင် စစ်ကား။ [ခေါ ပနအနက်မဲ့သော်လည်းကြံ၊] ပုရိမဒိဝသေ– ရှေးနေ့၌။ တဿ– ထို ဂရဟဒိန္န၏။ ကုလူပကာနံ– အိမ်သို့ ကပ်ရောက်တတ်သော နိဂဏ္ဌတို့အား။ မယာ– သည်။ ဣဒံ နာမ– ဤမည်သောအမှုကို။ ကတံ– အပ်ခဲ့ပြီ။ မယာ– သည်။ ကတဿ– ပြုအပ်သောအမှု၏။ ပဋိကရဏမ္ပိ– တဖန်ပြုခြင်းကိုလည်း။ ဝါ– လက် စားချေမည်ကိုလည်း။ န ဇာနာမိ– မသိပါ။ တုမှာကံ– တို့အား။ သုဒ္ဓစိတ္တေန– စင် ကြယ်သောစိတ်ဖြင့်။ ဘိက္ခံ– ကို။ ဒါတုကာမတမ္ပိ– လှူလိုသည်၏အဖြစ်ကိုလည်း။ န ဇာနာမိ၊ အာဝဇ္ဇေတွာ– ဆင်ခြင်တော်မူ၍။ ဝါ– သော်။ စေ ယုတ္တံ– အကယ်၍ သင့်လျော်အံ့။ (ဧဝံ သတိ)၊ အဓိဝါသေထ– လက်ခံတော်မူပါကုန်။ နော စေ (ယုတ္တံ)– အကယ်၍ မသင့်လျော်အံ့။ (ဧဝံ သတိ)၊ မာ အဓိဝါသယိတ္ထ– လက်ခံ တော်မမူပါကုန်နှင့်။” ဣတိ– ဤသို့ လျှောက်ပြီ။ သတ္ထာ၊ “သော– ထိုဂရဟဒိန္န သည်။ အမှာကံ– တို့၏။ (ဥပရိ– အပေါ်၌)၊ ကိံ– ကို။ ကာတုကာမော နု ခေါ– ပြု ပရိယဉာဏ်ဖြင့် သိအပ်သော စိတ်၁၆မျိုးတို့တည်။ ထို၁၆မျိုးတို့ဟူသည် (၁) သရာဂ စိတ်, (၂) ဝီတရာဂစိတ်, (၃) သဒေါသစိတ်, (၄) ဝီတဒေါသစိတ်, (၅) သမောဟစိတ်, (၆) ဝီတမောဟစိတ်, (၇) သံခိတ္တစိတ်, (၈) ဝိက္ခိတ္တစိတ်, (၉) မဟဂ္ဂတစိတ်, (၁၀) အမဟဂ္ဂတစိတ်, (၁၁) သဥတ္တရစိတ်, (၁၂) အနုတ္တရစိတ်, (၁၃) သမာဟိတစိတ်, (၁၄) အသမာဟိတစိတ်, (၁၅) ဝိမုတ္တစိတ်, (၁၆) အဝိမုတ္တစိတ်တို့တည်း။

...[စာမျက်နှာ- ၃၉၅]...

ခြင်းငှာ အလိုရှိသနည်း။” ဣတိ– သို့။ အာဝဇ္ဇေတွာ– ၍။ ဝါ– သော်။ အဒ္ဒသ– ပြီ။ (ကိံ– နည်း?)၊ “ဒွိန္နံ– ၂ဆောင်ကုန်သော။ ဂေဟာနံ– တို့၏။ အန္တရေ– အကြား၌။ မဟန္တံ– ကြီးမားသော။ အာဝါဋံ– တွင်းကို။ ခဏာပေတွာ– တူးစေ၍။ အသီတိသကဋမတ္တာနိ– လှည်းအစီးရှစ်ဆယ်တိုက် အတိုင်းအရှည်ရှိကုန်သော။ ခဒိရဒါရူနိ– ရှားသားတို့ကို။ အာဟရာပေတွာ– ဆောင်စေ၍။ ပူရာပေတွာ– ပြည့်စေ၍။ အဂ္ဂိံ– မီးကို။ ဒတွာ– ပေး၍။ အမှေ– တို့ကို။ အင်္ဂါရအာဝါဋေ– မီးကြီးတွင်း၌။ ပါတေတွာ– ကျစေ၍။ နိဂ္ဂဏှိတုကာမော– နှိပ်ကွပ်ခြင်းငှာ အလိုရှိ၏။” ဣတိ– ဤသို့ မြင်တော်မူပြီ။ ပုန– ဖန်။ “တတ္ထ– ထိုအရပ်သို့။ ဂတပစ္စယာ– သွားခြင်းဟူသော အကြောင်းကြောင့်။ အတ္ထော– အကျိုးသည်။ အတ္ထိ ကိံ နု ခေါ– ရှိလေသလော။ နတ္ထိ ကိံ နု ခေါ– မရှိလေသလော။” ဣတိ– သို့။ အာဝဇ္ဇေသိ– ပြီ။ တတော– ထိုမှ နောက်၌။ ဣဒံ– ဤဆိုအပ်လတ္တံ့သော အကြောင်းအရာကို။ အဒ္ဒသ၊ (ကိံ)၊ “အဟံ၊ အင်္ဂါရအာဝါဋေ– ၌။ ပါဒံ– ခြေကို။ ပသာရဿောမိ– ဆန့်တန်းမည့်။ တံ– ထိုမီးကျီးတွင်းကို။ ပဋိစ္ဆာဒေတွာ– ဖုံးအုပ်၍။ ဌပိတကိလဉ္ဇံ– ထားအပ်သော ဖျာ သည်။ အန္တရဓာယိဿတိ– ကွယ်ပျောက်လိမ့်မည်။ အင်္ဂါရကာသုံ အင်္ဂါရကာသုံ အင်္ဂါရကာသုံ– မီးကြီးတွင်း ကို။ ဝါ– မီးကျီးပုံကို။ ဘိန္ဒိတွာ– ဖောက်၍။ စက္ကမတ္တံ– လှည်းဘီးအတိုင်းရှည်ရှိသော။ မဟာပဒုမံ– ကြီးစွာသော ပဒုမ္မာကြာသည်။ (ပဒုမ္မာကြာပွင့်ကြီးသည်)၊ ဥဋ္ဌဟိဿတိ– ပေါ်ထွက်လာလိမ့်မည်။ အထ– ၌။ အဟံ– သည်။ ပဒုမကဏ္ဏိကာ– ပဒုမ္မာ ကြာချက်ကို။ (ပဒုမ္မာကြာချပ်ကို)၊ [ပဒုမဿ+ကဏ္ဏိကာ ပဒုမကဏ္ဏိကာ၊] အက္ကမန္တော– နင်းတော်မူလျက်။ အာသနေ– ၌။ နိသီဒိဿာမိ– မည်။ ပဉ္စသတာ– ကုန်သော၊

အင်္ဂါရကာသုံ။ ။ အင်္ဂန္တိ ဟာနိံ (ဝိနာသံ) ဂစ္ဆန္တီတိ အင်္ဂါရာ၊ [အင်္ဂ+အာရ၊ ပု+န၊- မောဂ်- ၇, ၁၆၄၊ ဓာန်ဋီ- ၃၆၊] ကသီယတိ (ကဿတိ) ခနီယတီတိ ကာသု၊ [ကသ+ဏု၊- မဋီ၊၂၊၃၂၊ သာရတ္ထ၊၂၊၂၃၊ မောဂ်- ၇, ၁၊] အင်္ဂါရေဟိ+ပုဏ္ဏာ+ကာသု အင်္ဂါရကာသု- မီးကျီးတို့ဖြင့် ပြည့်သောတွင်း၊ (မီးကျီးတွင်း)၊ (တစ်နည်း) ကသီယတိ စီယတီတိ ကာသု(သာရတ္ထ၊၂၊၂၃)၊ (တစ်နည်း) ကာသီယတိ စီယတီတိ ကာသု(မဋီ၊၂၊၃၂၊ ပါရာဘာ- ၂, ၂၇၀)၊ တုစ္ဆဘာဝေန ပုဉ္ဇဘာဝေန ကာသတိ ပကာသတီတိ ကာသု (ဓာတွတ္ထ)၊ [ကာသ+ဥ၊] အင်္ဂါရာနံ+ကာသု အင်္ဂါရကာသု- မီးကျီးတို့၏ အစုအပုံ၊ (မီးကျီးပုံ)။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၈၅၊ သံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၀၃) ]

...[စာမျက်နှာ- ၃၉၆]...

ဘိက္ခူပိ– တို့သည်လည်း။ တထေဝ– ပင်။ ဂန္တွာ– ၍။ နိသီဒိဿန္တိ– ကုန်လိမ့်မည်။ မဟာဇနော– သည်။ သန္နိပတိဿတိ– မည်။ အဟံ၊ တသ္မိံ သမာဂမေ– ထိုအစည်း အဝေး၌။ ဒွီဟိ– ၂ပုဒ်ကုန်သော။ ဂါထာဟိ– တို့ဖြင့်။ အနုမောဒနံ– ကို။ ကရိဿာမိ–မည်။ အနုမောဒနပရိယောသာနေ– ၌။ စတုရာသီတိယာ– ၈၄ လီသော။ ပါဏသဟဿာနံ– သတ္တဝါအထောင်တို့၏။ (ထောင်ပေါင်းများစွာသော သတ္တဝါ တို့၏)၊ (တစ်နည်း) စတုရာသီတိယာ ပါဏသဟဿာနံ– ရှစ်သောင်းလေး ထောင်သော သတ္တဝါတို့၏။ ဓမ္မာဘိသမယော– သစ္စာလေးပါးတရားတို့ကို

စတုရာသီတိယာ ပါဏသဟဿာနံ။ ။ “ဝီသတျာဒိ, နဝုတိ, ဣတ္ထိဧကဝုစ်”နှင့် အညီ “ပါဏသဟဿာနံ”ဟူသော ဝိသေသျ၏ ဗဟုဝုစ်သို့ မလိုက်ဘဲ ဧကဝုစ် ရှိရ သည်၊ စတူဟိ+အဓိကာ+အသီတိ စတုရာသီတိ- လေးခုတို့ဖြင့် လွန်သော ရှစ်ဆယ်၊ ဝါ- ရှစ်ဆယ့်လေး၊ “သဟဿ”သဒ္ဒါသည် “သတံ စအုံး, သင်္ချေဆုံး, နပုံး ဧကဝုစ်”ပင် ဖြစ်သော်လည်း “အစုခွဲတုံ, အားလုံးစုံ, မှတ်ကုန် ဗဟုဝုစ်”နှင့်အညီ “ပါဏသဟဿ” တစ်စုတည်း မဟုတ်, ရှစ်ဆယ့်လေးစု ဖြစ်သောကြောင့် ဗဟုဝုစ် ချရသည်၊ “ပါဏာနံ+ သဟဿာနိ ပါဏသဟဿာနိ”ဟု ပြု၊ ပါဏသဟဿကို စတုရာသီတိ(၈၄)ဖြင့် မြှောက်လျှင် “ရှစ်သောင်းလေးထောင်”ဖြစ်၏။ (ဋ္ဌပြု- ၆၄)

ဓမ္မာဘိသမယော။ ။ “ဓမ္မာဘိသမယောတိ စတုသစ္စဓမ္မပ္ပဋိဝေဓော(ဗုဒ္ဓဝံ၊ဋ္ဌ၊ ၁၅၃၊ ဇာဋီသစ်- ၁, ၅၈)”နှင့်အညီ ဓမ္မအရ သစ္စာ၄ပါး, သမယသဒ္ဒါ ပတိဝေဓ အနက်ဟော ယူ၍ အထက်အတိုင်း ဆရာတို့ ပေးတော်မူသည်၊ သမ္မဒေဝ, သဟိတာနံ ဝါ သစ္စာနံ+အယနံ ဇာနနံ သမယော- ကောင်းစွာ သိခြင်း၊ ဝါ- တကွဖြစ်သော သစ္စာ ၄ပါးတို့ကို သိခြင်း(ဝိမတိ၊၁၊၄၀)၊ သမယောယေဝ+အဘိသမယော၊ အဘိအတွက် အနက်သီးခြားမရှိ၊ တဗ္ဘာဝဝုတ္တိကမ္မဓာရည်းတည်း၊ (တစ်နည်း) အဘိမုခဘာဝေန+ သမယော အဘိသမယော(ဣတိ၊ဋ္ဌ၊၇၇)၊ (တစ်နည်း) ဉာဏေန အဘိမုခံ သမ္မာ ဧတဗ္ဗော အဓိဂန္တဗ္ဗောတိ အဘိသမယော- ဉာဏ်သည် ရှေးရှု ကောင်းစွာ သိထိုက်သော သဘော၊ (တစ်နည်း) အဘိမုခဘာဝေန သမ္မာ ဧတိ ဂစ္ဆတိ ဗုဇ္ဈတီတိ အဘိသမယော-ရှေးရှုသည်၏အဖြစ်အားဖြင့် ကောင်းစွာ သိတတ်သောဉာဏ်(သာရတ္ထ၊၁၊၁၉၈)၊ ဓမ္မာနံ+အဘိသမယော ဓမ္မာဘိသမယော- သစ္စာ၄ပါး တရားတို့ကို ကောင်းစွာသိခြင်း၊ (ထိုးထွင်း၍ သိခြင်း)။ (ဋ္ဌပြု- ၆၄)

တစ်နည်း။ ။ သမယသဒ္ဒါ သမဝါယ(ပေါင်းဆုံခြင်း) အနက်ဟုလည်း ဖွင့်၏၊

...[စာမျက်နှာ- ၃၉၇]...

ထိုးထွင်း၍ သိခြင်းသည်။ ဘဝိဿတိ– လိမ့်မည်။ သိရိဂုတ္တော စ– သည်လည်းကောင်း။ ဂရဟဒိန္နော စ– လည်းကောင်း။ သောတာပန္နာ– တို့သည်။ ဘဝိဿန္တိ– ကြလိမ့်မည်။ စ– သည်သာမကသေး။ အတ္တနော– ၏။ ဓနရာသိံ– ဥစ္စာအစုကို။ သာသနေ– ၌။ ဝိကိရိဿန္တိ– စွန့်ကျဲကြလိမ့်မည်။ ဣမံ ကုလပုတ္တံ– ဤအမျိုး ကောင်းသားကို။ နိဿာယ– ၍။ မယာ– သည်။ ဂန္တုံ၊ ဝဋ္ဋတိ။” ဣတိ– ဤသို့ မြင် တော်မူပြီ။ (ဣတိ– ဤသို့မြင်တော်မူ၍၊) ဘိက္ခံ– ကို။ အဓိဝါသေသိ+

သိရိဂုတ္တော– သည်။ ဂန္တွာ၊ သတ္ထု– ၏။ အဓိဝါသနံ– ကို။ ဂရဟဒိန္နဿ– အား။ အာရောစေတွာ– ၍။ “လောကဇေဋ္ဌဿ– တစ်လောကလုံးထက် အကြီးမြတ်ဆုံး ဖြစ်တော်မူသော မြတ်စွာဘုရားကို။ ဝါ– သတ္တအားလုံး၏ အကြီးအမှူးဖြစ်တော် မူသော မြတ်စွာဘုရားကို။ [လောကဿ ဇေဋ္ဌသေဋ္ဌတ္တာ လောကဇေဋ္ဌော (အပ၊ဋ္ဌ၊၂၄၈)၊ လောကဇေဋ္ဌောတိ သကလသတ္တလောကဿ ဇေဋ္ဌော ပဓာနော (အပ၊ဋ္ဌ၊၂၆၆)၊] သက္ကာရံ– ကောင်းစွာပြုစု, ပူဇော်မှုကို။ ကရောဟိ– လော။” ဣတိ– သို့။ အာဟ၊ ဂရဟဒိန္နော– သည်။ “ဣဒါနိ၊ အဿ– ထိုသိရိဂုတ္တ၏။ ဝါ– ဖို့။ ကတ္တဗ္ဗ– ထိုအလို “သဟကာရိကာရဏံ (အကျိုးကို အတူပြုလေ့ရှိသော အကြောင်းဖြစ်လျက်)၊ သန္နိဇ္ဇံ (တပေါင်းတည်း) သမေတိ (ကောင်းစွာဖြစ်တတ်၏)၊ သမဝေတိ– ကောင်းစွာ သက်ဝင်၍ ဖြစ်တတ်၏)၊ ဣတိ သမယော– တပေါင်းတည်း ဖြစ်တတ်သော ပေါင်း စပ်ခြင်း (သာရတ္ထ၊ ၁၊ ၁၉၈)၊ (တစ်နည်း) သင်္ဂမဝသေန (ပေါင်းဆုံခြင်း၏အစွမ်းဖြင့်) ပစ္စယာနံ (အကြောင်းတို့၏)၊ ဖလုပ္ပာဒနံ (အကျိုးဖြစ်စေခြင်းကို) ပဋိ (စွဲ၍) အယနံ ဧကတော ပဝတ္တိ (တပေါင်းတည်းဖြစ်ခြင်းသည်) ဧတ္ထာတိ သမယော– အကြောင်းတို့၏ အကျိုးဖြစ်စေခြင်းကို စွဲ၍ တပေါင်းတည်းဖြစ်ရာ ပေါင်းစုခြင်း။ သမယော ဧဝ အဘိသမယော၊ ဓမ္မဿ+ဉာဏေန အဘိသမယော ဓမ္မာဘိသမယော– သစ္စာ၄-ပါး တရား၏ ဉာဏ်နှင့် ပေါင်းဆုံခြင်း”ဟု ပြုပါ။ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊ ၃, ၇၃၊ ဒီ၊ဋီ၊ ၂၊ ၆၄၊ သံဋီ၊၂၊ ၈၊ အံ၊ဋီ၊ ၂၊ ၃၃၄)]

တစ်နည်း။ ။ ဓမ္မအရ မဂ်ဖိုလ်, သမယသဒ္ဒါ ပဋိလာဘအနက်ဟောဟုလည်း ဖွင့်၏၊ ထိုအလို “သမိတိ (သင်္ဂတိ သမောဓာနံ) သမယော- ပေါင်းဆုံခြင်း၊ ဝါ- ရ ခြင်း(သာရတ္ထ၊၁၊၁၉၈)၊ (တစ်နည်း) သမီပံ အယနံ ဥပဂမနံ သမယော- အနီးသို့ ရောက်ခြင်း၊ ဝါ- ရခြင်း(ဝိမတိ၊၁၊၄၈)၊ ဓမ္မဿ+အဘိသမယော ဓမ္မာဘိသမယော-မဂ်ဖိုလ်တရားကို ရခြင်း”ဟု ပြုပါ။ (သာရတ္ထ၊၁၊၁၅၁၊ ဓမ္မဋီ- ၂၀)

...[စာမျက်နှာ- ၃၉၈]...

ယုတ္တကံ– ပြုခြင်းငှာ သင့်လျော်သော လုပ်ဆောင်မှုကို။ ဝါ– ပြုအပ်သော အလုပ် အား သင့်လျော်သော လုပ်ဆောင်မှုကို။ ဇာနိဿာမိ– သိရတော့မည်။” ဣတိ– ဤသို့ ကြံ၍။ ဒွိန္နံ– ကုန်သော။ ဂေဟာနံ– တို့၏။ အန္တရေ– ၌။ မဟန္တံ– သော။ အာဝါဋံ– ကို။ ခဏာပေတွာ– ၍။ အသီတိသကဋမတ္တာနိ– ကုန်သော။ ခဒိရဒါရူနိ– တို့ကို။ အာဟရာပေတွာ– ၍။ ပူရာပေတွာ– ၍။ အဂ္ဂိံ– ကို။ ဒတွာ၊ ခဒိရင်္ဂါရရာသီနံ– ရှားမီးကြီးအစုအပုံတို့ကို။ ယောဇာပေတွာ– ယှဉ်စေ၍။ သဗ္ဗရတ္တိံ– လုံး။ ဓမာပေတွာ– မှုတ်စေ၍။ ခဒိရင်္ဂါရရာသိံ– ရှားမီးကြီးအစုအပုံကို။ ကာရာပေတွာ– ၍။ အာဝါဋမတ္ထကေ– တွင်း၏အထက်၌။ ရုက္ခပဒရာနိ– သစ်သားပျဉ်ချပ်တို့ကို။ ဌပါပေတွာ– ၍။ ကိလေဉ္ဇန– ဖျာဖြင့်။ ပဋိစ္ဆာဒေတွာ– ဖုံးအုပ်၍။ ဂေါမယေန–နွားချေးဖြင့်။ လိမ္ပာပေတွာ– လိမ်းကျံစေ၍။ ဧကေန– တစ်ခုသော။ ပဿေန– နံ ပါးဖြင့်။ ဒုဗ္ဗလဒဏ္ဍကေ– အားမရှိသော (ဒုတ်) သစ်သားချောင်း ငယ်တို့ကို။ ဝါ– မခိုင်သော သစ်သားချောင်းငယ်တို့ကို။ အတ္ထရိတွာ– ခင်း၍။ ဂမနမဂ္ဂံ– သွားရာ လမ်းကို။ ကာရေသိ– ပြီ။ “ဧဝံ– သို့။ အက္ကန္တအက္ကန္တကာလေ– နင်းအပ်ရာ နင်း အပ်ရာအခါ၌။ ဒဏ္ဍကေသု– ဒုတ်တို့သည်။ ဘဂ္ဂေသု– ကျိုးကုန်လသော်။ ပရိဝဋ္ဋေတွာ– လည်၍။ ဝါ– လိမ့်၍။ အင်္ဂါရကာသုယံ– ၌။ ပတိဿန္တိ– ကျကုန်လိမ့် မည်။” ဣတိ– သို့။ မညမာနော– မှတ်ထင်သည်။ (ဟုတွာ)၊ ဂေဟပစ္ဆာဘာဂေ– အိမ်၏ နောက်အဖို့၌။ သိရိဂုတ္တေန– သည်။ ဌပိတနိယာမေနေဝ– ထားအပ်သော နည်းဖြင့်ပင်။ စာဋိယော– တို့ကို။ ဌပါပေသိ–ပြီ။ အာသနာနိပိ– တို့ကိုလည်း။ တထေဝ– ပင်။ ပညာပေသိ– ပြီ။ သိရိဂုတ္တော– သည်။ ပါတောဝ– ၌ပင်။ တဿ– ထို ဂရဟဒိန္န၏။ ဂေဟံ၊ ဂန္တွာ၊ “သမ္မ– ဆွေ! တေ– သည်။ သက္ကာရော– ကောင်းမွန်စွာ ပြုအပ်သော လှူဖွယ်ပစ္စည်းကို။ ကတော– ပြုအပ်ပြီလော?” ဣတိ– သို့။ အာဟ– မေးပြီ။ “သမ္မ! အာမ– ဟုတ်ကဲ့။” ဣတိ– ပြီ။ “သော– ထိုသက္ကာရသည်။ ကဟံ ပန– အဘယ်မှာနည်း?” ဣတိ– ဤသို့ မေးပြီ။ “ဧဟိ– လော။ ပဿာမ– ကြည့်ကြ စို့။” ဣတိ– ဤသို့ ပြော၍။ သဗ္ဗံ– ကို။ သိရိဂုတ္တေန– သည်။ ဒဿိတနယေနေဝ– ပြအပ်သောနည်းဖြင့်ပင်။ ဒဿေသိ– ပြီ။ သိရိဂုတ္တော– သည်။ “သမ္မ! သာဓု– ပြီ။” ဣတိ အာဟ၊ မဟာဇနော– သည်။ သန္နိပတိ– ပြီ။ ဟိ– မှန်။ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိကေန– မှား သောအယူရှိသူသည်။ (ဘာသာခြားသည်)၊ နိမန္တိတေ– သော်။ မဟန္တော– ကြီး

...[စာမျက်နှာ- ၃၉၉]...

မားများပြားသော။ သန္နိပါတော– အစည်းအဝေးသည်။ (လူစူလူဝေးသည်)၊ အဟောသိ– ဖြစ်ခဲ့ဘူးပြီ။ [မဋ္ဌကုဏ္ဍလီဝတ္ထု၌ ဖြစ်ခဲ့ပုံကို သတိပြုပါ၊] မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိကာပိ– တို့သည်လည်း။ “သမဏဿ ဂေါတမဿ– ၏။ ဝိပ္ပကာရံ– ဖောက်ပြန်သော အခြင်းအရာကို။ ပဿိဿာမ– ကြည့်ကြရတော့မည်။” ဣတိ– ဤသို့ ပြော၍။ သန္နိပတန္တိ– ကုန်၏။ သမ္မာဒိဋ္ဌိကာပိ– မှန်သောအယူရှိသူတို့သည်လည်း။ (ဗုဒ္ဓ ဘာသာဝင်တို့သည်လည်း)၊ “အဇ္ဇ၊ သတ္ထာ၊ မဟာဓမ္မဒေသနံ– မြတ်သော တရားဒေသနာတော်ကို။ ဒေသေဿတိ– ဟောတော်မူလိမ့်မည်။ ဗုဒ္ဓဝိသယံ–ဘုရားရှင်တို့၏ အရာတော်ကိုလည်းကောင်း။ [ဓမ္မဘာ-၁, ၁၀၂ရှု၊] ဗုဒ္ဓလီလံ– ဘုရားရှင်တို့၏ တင့်တယ်စမ္ပာယ်တော်မူပုံကိုလည်းကောင်း။ ဥပဓာရဿောမ–လေ့လာစုံစမ်းကြရတော့မည်။ ဝါ– သိရှိမှတ်သားကြရတော့မည်။” ဣတိ– ဤသို့ ပြော၍။ သန္နိပတန္တိ+

ပုနဒိဝသေ– ၌။ သတ္ထာ၊ ပဉ္စဟိ ဘိက္ခုသတေဟိ၊ သဒ္ဓိံ၊ ဂရဟဒိန္နဿ၊ ဂေဟဒွါရံ– သို့။ အဂမာသိ– ပြီ။ သော– ထိုဂရဟဒိန္နသည်။ ဂေဟာ– မှ။ နိက္ခမိတွာ၊ ပဉ္စပတိဋ္ဌိတေန၊ ဝန္ဒိတွာ၊ ပုရတော– မှ။ အဉ္ဇလိံ၊ ပဂ္ဂယှ၊ ဌိတော– လျက်။ စိန္တေသိ၊ (ကိံ)၊ “ဘန္တေ! ] တုမှေ– တို့သည်။ အတီတာဒိဘေဒံ– သော။ သဗ္ဗံ။ ဇာနာထ ကိရ– ကုန်သတဲ့။ သတ္တာနံ– တို့၏။ စိတ္တံ– ကို။ သောဠသဟိ– ကုန်သော။ အာကာရေဟိ– တို့ဖြင့်။ ပရိစ္ဆိန္ဒထ ကိရ– ပိုင်းခြားနိုင်ကုန်သတဲ့၊’ ဣတိ ဧဝံ– သို့။ တုမှာကံ– တို့၏။ ဥပဋ္ဌာကေန– သည်။ မယှံ– အား။ ကထိတံ– အပ်ပြီ။ သစေ ဇာနာထ– ကုန်အံ့။ (ဧဝံ သတိ)၊ မယှံ– ၏။ ဂေဟံ– သို့။ မာ ပဝိသိတ္ထ– ကုန်နှင့်။ ဟိ– မှန်။ ပဝိဋ္ဌာနံ– ကုန်သော။ ဝေါ– အရှင်ဘုရားတို့ဖို့။ ဝါ– တို့အတွက်။ ယာဂု– သည်။ နေဝ အတ္ထိ– မရှိ။ ဘတ္တာဒီနိ– ဆွမ်းအစရှိတို့သည်။ န (အတ္ထိ)– မရှိပါကုန်။ ခေါ ပန– စင်စစ်ကား။ သဗ္ဗေ– ကုန်သော။ တုမှေ– တို့ကို။ အင်္ဂါရကာသုယံ– ၌။ ပါတေတွာ– ၍။ နိဂ္ဂဏှိဿာမိ– နှိပ်ကွပ်မည်။” ဣတိ– ဤသို့ ကြံပြီ။ ဧဝံ– သို့။ စိန္တေတွာ– ၍။ သတ္ထု– ၏။ ပတ္တံ– သပိတ်ကို။ ဂဟေတွာ– ၍။ “ဘဂဝါ– မြတ်စွာဘုရား! ဣတော– ဤနေရာ မှ။ ဧထ– ကြွတော်မူပါကုန်။” ဣတိ– သို့။ ဝတွာ၊ “ဘန္တေ! အမှာကံ– တို့၏။ ဂေဟံ– သို့။ အာဂတာနံ– ကြွလာတော်မူသော အရှင်ဘုရားတို့၏။ ဝါ– တို့အား။ ဝတ္တံ–

...[စာမျက်နှာ- ၄၀၀]...

ကို။ ဉတွာ– ၍။ အာဂန္တုံ– ငှာ။ ဝဋ္ဋတိ– ၏။” ဣတိ– သို့။ အာဟ၊ “အာဝုသော– ဒါယကာ! ကိံ– ကို။ ကာတုံ– ငှာ။ ဝဋ္ဋတိ– နည်း?” ဣတိ– ဤသို့ မေးတော်မူပြီ။ “ဧကေကဿ– တစ်ပါးတစ်ပါး၏။ ပဝိသိတွာ– ၍။ ပုရတော– ၌။ ဝါ– က။ ဂန္တွာ၊ နိသိန္နကာလေ– ၌။ ပစ္ဆာ– ၌။ ဝါ– က။ အညေန– အခြားတစ်ပါးသည်။ အာဂန္တုံ ဝဋ္ဋတိ။” ဣတိ– ဤသို့ လျှောက်ပြီ။ အဿ– ထိုဂရဟဒိန္န၏။ ဧဝံ– ဤသို့သော အလိုဆန္ဒသည်။ အဟောသိ ကိရ– သတဲ့။ (ကိံ– အဘယ်သို့သော အလိုဆန္ဒ သည်။ အဟောသိ ကိရ– တဲ့နည်း?) “ပုရတော– ၌။ ဝါ– က။ ဂစ္ဆန္တံ– ကြွသော ရဟန်းကို။ အင်္ဂါရကာသုယံ– ၌။ ပတိတံ– ကျသွားသည်ကို။ ဒိသွာ၊ အဝသေသာ– ကြွင်းသောရဟန်းတို့သည်။ န အာဂစ္ဆိဿန္တိ– ကြွကြလိမ့်မည် မဟုတ်။ ဧကေကမေဝ– တစ်ပါးစီတစ်ပါးစီကိုသာ။ ပါတေတွာ– ၍။ နိဂ္ဂဏှိဿာမိ– မည်။” ဣတိ– ဤသို့သော အလိုဆန္ဒသည်။ (အဟောသိ ကိရ– တဲ့၊) သတ္ထာ၊ “သာဓူ”တိ– ဟူ၍။ ဝတွာ၊ ဧကကောဝ– တစ်ပါးတည်းသာ။ ပါယာသိ– ကြွပြီ။ ဂရဟဒိန္နော၊ အင်္ဂါရကာသုံ၊ ပတွာ– ရောက်၍။ အပသက္ကိတွာ– နောက်ဆုတ်၍။ ဌိတော– လျက်။ “ဘန္တေ! ပုရတော– ၌။ ဝါ– က။ ယာထ– ကြွတော်မူပါကုန်။” ဣတိ အာဟ၊ အထ– ၌။ သတ္ထာ၊ အင်္ဂါရကာသုမတ္ထကေ– မီးကျီးတွင်း၏ထိပ်၌။ ပါဒံ– ခြေတော် ကို။ ပသာရေသိ– လှမ်းတော်မူပြီ။ ကိလဉ္ဇံ– ဖျာသည်။ အန္တရဓာယိ၊ အင်္ဂါရကာသုံ– ကို။ ဘိန္ဒိတွာ– ၍။ စက္ကမတ္တာနိ– လှည်းဘီးအတိုင်းမအရှည်ရှိကုန်သော။ ပဒုမာနိ– တို့သည်။ ဥဋ္ဌဟိံသု– ပေါ်ထွက်လာကုန်ပြီ။ သတ္ထာ၊ ပဒုမကဏ္ဏိကာ– ပဒုမ္မာကြာ အချက်ကို။ အက္ကမန္တော– နင်းတော်မူလျက်။ ဂန္တွာ၊ ပညတ္တေ– သော။ ဗုဒ္ဓါသနေ– ၌။ နိသီဒိ၊ ဘိက္ခူပိ– တို့သည်လည်း။ တထေဝ– ပင်။ ဂန္တွာ၊ နိသီဒိံသု၊ ဂရဟဒိန္နဿ၊ ကာယတော– မှ။ ဍာဟော– ပူလောင်မှုသည်။ ဥဋ္ဌဟိ– ဖြစ်ပေါ်ပြီ။

သော– ထိုဂရဟဒိန္နသည်။ ဝေဂေန၊ ဂန္တွာ၊ သိရိဂုတ္တံ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ၊ “သာမိ–အရှင်! မေ– ၏။ တာဏံ– အစောင့်အရှောက်သည်။ (တစ်နည်း) မေ– ကို။ တာဏံ–

တာဏံ။ ။ တာယတိ ရက္ခတီတိ တာဏံ၊ [တာ+ဏ(မောဂ်- ၇, ၆၅) တာ+ယု၊ ယုကို အနပြု, ရှေ့ကိုချေ, နောက်အ -ကို ဒီဃပြု, န- ကို ဏပြု(ဓာန်ဋီ- ၆)၊ တေ+ယု၊ ကွစိ ဓာတုဖြင့် တေ၏ ဧကို အာပြု(နီတိဓာတု- ၆၂၊ ၂၀၉၊ရူ- ၃၆၈)။]

...[စာမျက်နှာ- ၄၀၁]...

စောင့်ရှောက်သူသည်။ ဟောဟိ– ဖြစ်ပါလော။” ဣတိ အာဟ၊ “ဧတံ– ဤသို့ ပြောခြင်းသည်။ (ဤငါ့ကို စောင့်ရှောက်ပါဟု ပြောခြင်းသည်)၊ ကိံ– အဘယ် ကြောင့်နည်း?” ဣတိ– ဤသို့ မေးပြီ။ “ပဉ္စန္နံ ဘိက္ခုသတာနံ– တို့ဖို့။ ဝါ– တို့အတွက်။ ဂေဟေ– ၌။ ယာဂု ဝါ– သည်သော်လည်းကောင်း။ ဘတ္တာဒီနိ ဝါ– ဆွမ်းအစရှိ သည်တို့သည်သော်လည်းကောင်း။ နတ္ထိ– မရှိပါကုန်။ ကိံ– အဘယ်ကို။ ကရောမိ နု ခေါ– ပြုရမည်နည်း?” ဣတိ– ဤသို့ မေးပြီ။ “တယာ– သည်။ ကိံ– ကို။ ကတံ ပန– လုပ်ထားအပ်သနည်း?” ဣတိ– သို့။ အာဟ– မေးပြီ။ “တတ္ထ– ထိုမီးကြီးတွင်း၌။ ပါတေတွာ– ကျစေ၍။ နိဂ္ဂဏှိဿာမိ– နှိပ်ကွပ်မည်။” ဣတိ– ဤသို့ ကြံ၍။ အဟံ၊ ဒွိန္နံ ဂေဟာနံ၊ အန္တရေ၊ မဟန္တံ၊ အာဝါဋံ၊ အင်္ဂါရဿ– မီးကြီးဖြင့်။ ပူရံ– ပြည့်သည် ကို။ ဝါ– ပြည့်အောင်။ ကာရေသိံ– ပြုစေခဲ့ပြီ။ “အထ– ထိုသို့ ဖြစ်ပါလျက်။ နံ– ထို မီးကြီးတွင်းကို။ ဘိန္ဒိတွာ၊ မဟာပဒုမာနိ– တို့သည်။ ဥဋ္ဌဟိံသု– ကုန်ပြီ။ သဗ္ဗေ–အလုံးစုံသောရဟန်းတို့သည်။ ပဒုမကဏ္ဏိကာ– တို့ကို။ အက္ကမိတွာ– နင်း၍။ ဂန္တွာ၊ ပညတ္တာသနေသု– တို့၌။ နိသိန္နာ– ထိုင်နေကုန်ပြီ။ သာမိ– အရှင်! ဣဒါနိ– ၌။ ကိံ– ကို။ ကရောမိ– မည်နည်း?” ဣတိ– ဤသို့ မေးပြီ။ တွံ– သည်။ ဣဒါနေဝ– ၌ပင်။ မယှံ– အား။ “] စာဋိယော– အိုးတို့သည်။ ဧတ္တိကာ– ဤမျှအတိုင်းအရှည်ရှိကုန်၏။ ယာဂု– သည်။ ဧတ္တိကာ– ဤမျှအတိုင်းအရှည်ရှိ၏။ ဘတ္တာဒီနိ– ဆွမ်းအစရှိသည် တို့သည်။ ဧတ္တကာနိ– ကုန်၏၊’ ဣတိ– ဤသို့ ပြော၍ ဒဿေသိ နနု– ပြသည် မဟုတ်လော?” ဣတိ– ဤသို့ မေးပြီ။ “သာမိ! တံ– ထိုစကားသည်။ မုသာ– မုသား စကားတည်း။ စာဋိယော– တို့သည်။ တုစ္ဆာဝ– အချည်းနှီးတို့သာတည်း။” ဣတိ– ဤသို့ ပြောပြီ။ ဟောတု– ရှိပါစေ။ “ဂစ္ဆ– သွားလော။ တာသု စာဋီသု– ထိုအိုးတို့၌။ ယာဂုအာဒီနိ– ယာဂုစသည်တို့ကို။ ဩလောကေဟိ– လော။” ဣတိ– ဤသို့။ ပြောပြီ တံခဏညေဝ– ထိုခဏ၌ပင်။ တေန– ထိုဂရဟဒိန္နသည်။ ယာသု စာဋီသု– အကြင် အိုးတို့၌။ “ယာဂူ”တိ– ယာဂုဟူ၍။ ဝုတ္တံ– ပြောအပ်ခဲ့ပြီ။ တာ– ထိုအိုးတို့သည်။ ယာဂုယာ– ဖြင့်။ ပူရယိံသု– ပြည့်နေကုန်ပြီ။ ယာသု (စာဋီသု)– တို့၌။ “ဘတ္တာဒီနီ”တိ– ဆွမ်းအစရှိသည်တို့ဟူ၍။ ဝုတ္တံ။ တာ– ထိုအိုးတို့သည်။ ဘတ္တာဒီနံ– တို့ဖြင့်။ ပရိပုဏ္ဏာဝ– ပြည့်နေကုန်သည်သာ။ အဟေသုံ၊ တံ သမ္ပတ္တိံ– ထိုပြည့်စုံခြင်းကို၊

...[စာမျက်နှာ- ၄၀၂]...

ဒိသွာဝ– ၍သာ။ ဂရဟဒိန္နဿ၊ သရီရံ– သည်။ ပီတိပါမောဇ္ဇေန– နှစ်သက်ဝမ်း မြောက်ခြင်းဖြင့်။ ပရိပူရိတံ– ပြည့်ပြီ။ စိတ္တံ– သည်။ ပသန္နံ– ကြည်လင်ပြီ။ သော– ထိုဂရဟဒိန္နသည်။ သက္ကစ္စံ– စွာ။ ဗုဒ္ဓပ္ပမုခံ– သော။ ဘိက္ခုသံဃံ– ကို။ ပရိဝိသိတွာ– ပြုစုလုပ်ကျွေး၍။ ကတဘတ္တကိစ္စဿ– ပြုအပ်ပြီးသော ဆွမ်းဘုဉ်ပေးခြင်းကိစ္စ ရှိတော်မူသော။ ဝါ– ဆွမ်းဘုဉ်းပေးတော်မူပြီးသော။ [ဘတ္တဿ+ဘုဉ္ဇနံ+ကိစ္စံ ဘတ္တကိစ္စံ၊ ကတံ+ဘတ္တကိစ္စံ ယေနာတိ ကတဘတ္တကိစ္စော– ဆွမ်းဘုဉ်းပေးခြင်းကိစ္စရှိတော် မူသော ဘုရားရှင် (မအူပါရာနိ-၃, ၁၀၉)။] သတ္ထုနော– ကို။ အနုမောဒနံ– ကို။ [ဓမ္မ ဘာ-၁, ၆၅၂ရှု။] ကာရေတုကာမော– ပြုစေခြင်းငှာ အလိုရှိသည်။ (ဟုတွာ)၊ ပတ္တံ– ကို။ ဂဏှိ– ပြီ။ သတ္ထာ– သည်။ အနုမောဒနံ– ကို။ ကရောန္တော– လသော်။ “ဣမေ သတ္တာ– တို့သည်။ ပညာစက္ခုနော– ပညာမျက်စိ၏။ အဘာဝေနေဝ– မရှိခြင်း ကြောင့်ပင်။ မမ– ၏။ သာဝကာနံ– တို့၏။ ဂုဏံ– ကိုလည်းကောင်း။ ဗုဒ္ဓသာသနဿ– ဘုရားရှင်သာသနာတော်၏။ ဂုဏံ– ကိုလည်းကောင်း။ န ဇာနန္တိ– မသိကုန်။ ဟိ– မှန်။ ပညာစက္ခုဝိရဟိတာ– ပညာမျက်စိမှ ကင်းသူတို့သည်။ အန္ဓာ နာမ– ကန်းသူတို့ မည်ကုန်၏။ ပညဝန္တော– ပညာရှိသူတို့သည်။ သစက္ခုကာ နာမာ–မျက်စိရှိသူတို့မည်ကုန်၏။” ဣတိ– သို့။ ဝတွာ၊ ဣမာ ဂါထာ– တို့ကို။ အဘာသိ၊ (ကိံ)၊ “ယထာ၊ ပေ။ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓသာဝကော”တိ– ၍။ (အဘာသိ)

ပီတိပါမောဇ္ဇေန။ အဋ္ဌကထာဋီကာတို့၌ ပီတိကို ဗလဝပီတိ (ပီတိအကြီးစား) , ပါမောဇ္ဇကို ဒုဗ္ဗလပီတိ (တရုဏပီတိ– ပီတိအနုစား) ဟု အထူးဆို၏။ ပီဏယတီတိ (ကိုယ်စိတ်၂-ပါးကို နှစ်သက်ပြည့် ဖြိုးတိုးပွားစေတတ်သောကြောင့်) ပီတိ၊ ပမောဒနံ ပမောဒေါ၊ ပမောဒေါယေဝ ပါမောဇ္ဇံ– ဝမ်းမြောက်မှု ဒုဗ္ဗလပီတိ (ပီတိအနုစား)၊ [ပ မောဒ+ဏျ၊ နီဘာ-၂, ၃၇၆၊] ပသဒ္ဒါ အာဒိကမ္မအနက် (ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊ ၁၊ ၂၇၄)

တစ်နည်း။ ။ ပမုဒိတဿ+ဘာဝေါ ပါမောဇ္ဇံ၊ ပမုဒိတ+ဏျ၊ မောဂ်- ၄, ၁၂၇သုတ် ဖြင့် ဣကို အ- ပြု, တကို ဇပြု၊ ဝဂ္ဂလသေဟိ တေ(မောဂ်- ၁, ၄၉)သုတ်ဖြင့် ယကို ဇပြု(မောဂ်နိ- ၂, ၁၄၆)၊ (တစ်နည်း) မောဂ်- ၄, ၁၂၇သုတ်ဖြင့် ဣကို အ- ပြု, တျကို ဇ္ဇပြု(နိဒီ- ၃၄၃)၊ ဆရာတို့ကား “ပမုဒိတဿ+ဘာဝေါ”ကို အနက်ဖွင့်ဟု ယူတော်မူ၏ (နီဘာ- ၂, ၃၇၆)၊ (တစ်နည်း) ပမောဒတိ ဧတေနာတိ ပါမောဇ္ဇံ၊ [ပ+မုဒ+ယ၊ -နိဒီ- ၅၃၄၊] ထိုနောင် “ပီတိ စ+ပါမောဇ္ဇံ စ ပီတိပါမောဇ္ဇံ”ဟု ဆက်ပါ။

...[စာမျက်နှာ- ၄၀၃]...

ယထာ သင်္ကာရဓာနသ္မိံ, ဥဇ္ဈိတသ္မိံ မဟာပထေ၊ ပဒုမံ တတ္ထ ဇာယေထ, သုစိဂန္ဓံ မနောရမံ

မဟာပထေ– ကြီးစွာသောလမ်း၌။ ဝါ– လမ်းမကြီးဘေး၌။ ဥဇ္ဈိတသ္မိံ– လူ အပေါင်းသည် စွန့်ပစ်အပ်သော။ တတ္ထ သင်္ကာရဓာနသ္မိံ– ထိုအမှိုက်၏ တည် ရာအရပ်၌။ ဝါ– ထိုအမှိုက်ပုံ၌။ သုစိဂန္ဓံ– စင်ကြယ်သော အနံ့ရှိသော။ မနောရမံ– စိတ်၏ မွေ့လျော်ရာ ဖြစ်သော။ ဝါ– စိတ်ကို မွေ့လျော်စေတတ်သော။ ပဒုမံ– ပဒုမ္မာကြာပန်းသည်။ ဇာယေထ ယထာ– ပေါက်ရာသကဲ့သို့။ (ပါ– ၅၈)

ဧဝံ သင်္ကာရဘူတေသု, အန္ဓဘူတေ ပုထုဇ္ဇနေ၊
အတိရောစတိ ပညာယ, သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓသာဝကော

ဧဝံ– ဤအတူ။ သင်္ကာရဘူတေသု– အမှိုက်သဖွယ်ဖြစ်ကုန်သော သတ္တဝါ တို့၌။ (ဇာေတော– မွေးဖွားသော၊) သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓသာဝကော– ဘုရားစကား, လွန် လေးစား၍, တရားစွဲပိုက်, လိုက်နာသောသူတော်စင်သည်။ အန္ဓဘူတေ– ပညာ စက္ခု, မရှိမှုကြောင့်, လူ့လောကဝယ်, အကန်းသဖွယ်ဖြစ်၍ ဖြစ်ကုန်သော။ ပုထုဇ္ဇနေ– များပြားလှစွာ, ကိလေသာကို, ဆိုင်ရာမပြတ်, ဖြစ်စေတတ်သော သတ္တဝါတို့ကို။ ပညာယ– အသိအလိမ္မာ, ဉာဏ်ပညာ ဖြင့်။ အတိရောစတိ– သာ လွန်မြင့်ကြွယ်, တင့်တယ်ပါပေသတည်း။

တတ္ထ– တို့၌။ သင်္ကာရဓာနသ္မိ သင်္ကာရဓာနသ္မိ သင်္ကာရဓာနသ္မိန္တိ– ကား။ သင်္ကာရဋ္ဌာနသ္မိံ– အမှိုက်၏တည်ရာ အရပ်၌။ ကစဝရရာသိမှိ ကစဝရရာသိမှိ ကစဝရရာသိမှိ– အမှိုက်ပုံ၌။ ဣတိ အတ္ထော၊ ဥဇ္ဈိတသ္မိံ မဟာပထေတိ– ကား။ မဟာမဂ္ဂေ– ကြီးစွာသော လမ်း၌။ ဝါ– လမ်းမဘေး၌။ ဆဍ္ဍိတသ္မိံ– လူ

သင်္ကာရဓာနသ္မိံ။ ။ နာနာဝိဓေဟိ တိဏာဒီဟိ သင်္ကရီယန္တေ မိဿီယန္တေတိ သင်္ကာရာ၊ [သံ+ကရ+ဏ၊ ပု+န၊] သင်္ကာရာ+ ဓီယန္တိ ထပီယန္တိ ဧတ္ထာတိ သင်္ကာရဓာနံ၊ ဓာဓာတ်သည် ထပနအနက်ကို ဟော၏၊ ထိုကြောင့် “သင်္ကာရ ဋ္ဌာနသ္မိံ”ဟု သဒ္ဒတ္ထ ဖွင့်သည်။

ကစဝရရာသိမှိ။ ။ “ကစဝရရာသိမှိ”ကား သင်္ကာရဓာနသ္မိံ၏ အဓိပ္ပာယတ္ထ ဖွင့်တည်း၊ ကစဝရသဒ္ဒါကား သင်္ကာရ၏ ပရိယာယ်တည်း၊ “နာနာဝိဓေ သင်္ကာရေ ရာသိကရဏဝသေန ကစတိ ဗန္ဓတိ ဧတေနာတိ ကစော- အမှိုက်အပေါင်း၊ ကစော+ ဧတ္ထ ဣစ္ဆိတဗ္ဗောတိ ကစဝရော(ဓာန်ဋီ- ၂၂၄)”ဟု ပြု၏၊ “ဝရိတဗ္ဗော ဣစ္ဆိတဗ္ဗော

...[စာမျက်နှာ- ၄၀၄]...

အပေါင်းသည် စွန့်ပစ်အပ်သော။ [သင်္ကာရဓာနသ္မိံ၌ စပ်၊] သုစိဂန္ဓန္တိ– ကား။ သုရဘိဂန္ဓံ– ကောင်းသောအနံ့ရှိသော။ [ပဒုမံ၌ စပ်၊] ဧတ္ထ– ဤပဒုမ္မာကြာ၌။ မနော– သည်။ ရမတိ– မွေ့လျော်၏။ ဣတိ– ဤသို့ စိတ်၏ မွေ့လျော်ရာ၏ အဖြစ်ကြောင့်။ (တံ– ထိုပဒုမ္မာကြာသည်၊) မနောရမံ– မနောရမမည်၏။ သင်္ကာရဘူတေသူတိ– ကား။ သင်္ကာရမိဝ– အမှိုက်ကဲ့သို့။ ဘူတေသု– ဖြစ်သော သတ္တဝါတို့၌။ ပုထုဇ္ဇနေတိ– ကား။ ပုထူနံ– များစွာကုန်သော။ ကိလေသာနံ– ကိလေသာတို့ကို။ ဇနနတော- ဧတ္ထာတိ ဝရော၊ ကစဿ+ဝရော ကစဝရော– အမှိုက်အပေါင်းကို အလိုရှိရာ အမှိုက်ပုံ” ဟု ဂရုကဝိဂြိုဟ်ပြု။ ထိုနောင် “ကစဝရဿ+ရာသိ ကစဝရရာသိ”ဟု တွဲပါ၊

သင်္ကာရဘူတေသု သင်္ကာရမိဝ။ ။ “သင်္ကာရော ဣဝ+ဘူတာ သင်္ကာရဘူတာ” ဟု ဥပမာနပုဗ္ဗပဒကမ္မဓာရဲပြုပါ၊ “သင်္ကာရော စ ကသမ္ဗုပိ(ဓာန်- ၂၂၄)”၌ “သင်္ကာရော”ဟု ပုံလိန်ရှိ၏၊ ထိုကြောင့် “သင်္ကာရမိဝ”ဟု နပုံလိန်ရှိသည်ကို စဉ်းစားပါ၊ “သင်္ကာရော ဣဝ”ဟု ရှိလျှင် ကောင်းမည်၊ သို့မဟုတ် ကမ္မတ္ထေ ဒုတိယာသုတ်၌ အတ္ထသဒ္ဒါပိုဖြင့် ပထမာအနက်၌ ဒုတိယာ သက်ပါ။ (ဝဏ္ဏနာ၊ ကာပို့- ၉၅)

တစ်နည်း။ ။ ဝိဗော- ၈၂၌ “နပုံသကေဟိ”အလိုက်ကို ကြဉ်သော “သိံ ”ဟူသော ဝိနာဓိကာရယောဂဝိဘာဂဖြင့် ဣတ္ထိလိင်, ပုံလိင်နောင် သိဝိဘတ်ကို အံပြုသည် ဟူသော စူဠနိရုတ္တိကျမ်းအဆိုကို ပြ၏၊ ထိုအလို “သိံ ”ဟူသော ဝိနာဓိကာရယောဂ ဝိဘာဂဖြင့် သိဝိဘတ်ကို အံပြု။ (တစ်နည်း) ပုံလိင်မှ နပုံလိင်သို့ ပြန်နေသော လိင်္ဂ ဝိပလ္လာသဟု ယူပါ၊

ပုထုဇ္ဇနေ။ ။ “ပုထူနံ ၊ပေ၊ ဇနနတော”သည် ပုထုဇ္ဇနမည်ခြင်း၏အကြောင်း (သဒ္ဒပ္ပဝတ္တိနိမိတ်)ကို ပြသော နာမလာဘဟိတ်တည်း၊ “ပုထူ- များစွာသော ကိလေသာ တို့ကို+ဇနေန္တိ- ဖြစ်စေတတ်ကုန်၏၊ ဣတိ ပုထုဇ္ဇနာ”ဟု ပြုပါ။

အခြားသော ဝိဂြိုဟ်များ။ ။ ဇနေန္တီတိ ဇနာ၊ ပုထု+ဇနာ ပုထုဇ္ဇနာ- များစွာသော သက္ကာယဒိဋ္ဌိတို့ကို ဖြစ်စေသူတို့၊ (တစ်နည်း) ဇနီယန္တေတိ ဇနာ၊ ပုထူဟိ+ဇနာ ပုထုဇ္ဇနာ- များစွာသော သက္ကာယဒိဋ္ဌိတို့သည် ဖြစ်စေအပ်သူတို့၊ (တစ်နည်း) ဇနာ (အဝိဟတာ)+ပုထု (သက္ကာယဒိဋ္ဌိယော) ဧတေသန္တိ ပုထုဇ္ဇနာ- ဖြစ်စေအပ် မပယ်သတ် အပ်သေးသော များစွာသော သက္ကာယဒိဋ္ဌိရှိသူတို့၊ ဇနသဒ္ဒါ အဝိဟတအနက်ဟော၊ ဝိသေသနနောက်ကျသည်၊ (တစ်နည်း) ဇနေန္တီတိ ဇနာ၊ ပုထု+ဇနာ (သတ္ထာရော) ဧတေသန္တိ ပုထုဇ္ဇနာ- များသောဆရာရှိသူတို့၊ (တစ်နည်း) ကမ္မကိလေသေဟိ ဇနေ-

...[စာမျက်နှာ- ၄၀၅]...

ဖြစ်စေခြင်းကြောင့်။ ဝါ– ဖြစ်စေတတ်ကုန်သည်၏ အဖြစ်ကြောင့်။ ဧဝံ– ဤသို့ ပုထုဇ္ဇနဟူ၍။ လဒ္ဓနာမေ– ရအပ်သော နာမည်ရှိကုန်သော။ လောကိယမဟာဇနေ– လောက၌ဖြစ်သော လူအများတို့ကို။ [အတိ၌ စပ်၊] ဣဒံ– ဤအနက်သည်။ ဝါ– ကို။ ဝုတ္တံ– ဆိုအပ်သည်။ ဝါ– ဆိုလိုသည်။ ဟောတိ၊ (ကိံ ဝုတ္တံ ဟောတိ)၊ မဟာပထေ– ကြီးစွာသောလမ်း၌။ ဝါ– လမ်းမဘေး၌။ ဥဇ္ဈိတသ္မိံ– လူအပေါင်းသည် စွန့်ပစ်အပ်သော။ [ဥဇ္ဈီယိတ္ထာတိ ဥဇ္ဈိတံ၊ ဥဇ္ဈ (ဥဿဂ္ဂ, ဆဍ္ဍန) အနက်+တ၊] အသုစိဇေဂုစ္ဆိယပဋိကူလေပိ– မစင်ကြယ်, စက်ဆုတ်ဖွယ်, ရွံရှာဖွယ်လည်းဖြစ်သော။ တဗ္ဗာတိ ဇနာ– ကံကိလေသာတို့သည် ဖြစ်စေအပ်သော ဂတိတို့။ ဇာယန္တိ သတ္တာ ဧတ္ထာတိ ဇနာ– ဖြစ်ရာဂတိတို့။ ပုထု+ဇနာ ဧတေသန္တိ ပုထုဇ္ဇနာ– များသောဂတိရှိသူတို့။ (တစ်နည်း) ဇာယန္တိ သတ္တာ ဧတေဟီတိ ဇနာ– သတ္တဝါတို့ဖြစ်ကြောင်း ပုညာဘိသင်္ခါရစသောတရားတို့။ ပုထု+ဇနာ ဧတေသန္တိ ပုထုဇ္ဇနာ– များသော ဖြစ်ကြောင်း သင်္ခါရရှိသူတို့။ (တစ်နည်း) ဇနေန္တိ အဘိသင်္ခရောန္တီတိ ဇနာ၊ ပုထု (နာနာဘိသင်္ခါရေ) + ဇနာ ပုထုဇ္ဇနာ– များသောအဘိသင်္ခါရတို့ကို ပြုစီမံတတ်သူတို့။ (တစ်နည်း) ဇာယန္တိ ဧတေဟီတိ ဇနာ– ဖြစ်ကြောင်း ကာမောဃစသည်တို့။ ပုထု+ဇနာ ဧတေသန္တိ ပုထုဇ္ဇနာ– များသော ဖြစ်ကြောင်း ကာမောဃ, ရာဂမီး, ကိလေသာစသည်ရှိသူတို့။ (တစ်နည်း) ဇာယတီတိ ဇနော– ရာဂဂေဓစသည်။ ပုထု+ဇနော ဧတေသန္တိ ပုထုဇ္ဇနော–များသော ရာဂဂေဓစသည်ရှိသူတို့။ (တစ်နည်း) ပုထူသု+ဇနာ (ရတ္တာ) ပုထုဇ္ဇနာ–များစွာသော ကာမဂုဏ်တို့၌ တပ်မက်သူတို့။ (တစ်နည်း) ဇာယန္တိ ဧတေဟီတိ ဇနာ–ဖြစ်ကြောင်း နီဝရဏတို့။ ပုထု+ဇနာ ဧတေသန္တိ ပုထုဇ္ဇနာ– များသောနီဝရဏရှိသူတို့။ (တစ်နည်း) ဇနီယန္တေတိ ဇနာ၊ ပုထူဟိ+ဇနာ ပုထုဇ္ဇနာ– များစွာသော နီဝရဏတို့သည် ဖြစ်စေအပ် ပိတ်ဖုံးအပ်သူတို့။ (တစ်နည်း) ဇာယတီတိ ဇနော၊ ပုထူသူ (နီစဓမ္မသမာစာရေသု) +ဇနာ ပုထုဇ္ဇနာ– များစွာသော ယုတ်နိမ့်သော တရားအကျင့်ရှိသူတို့၌ ဖြစ် သောသူတို့။ (တစ်နည်း) ပုထူနံ (နီစဓမ္မသမာစာရာနံ) +အဗ္ဘန္တရေ+ဇနာ ပုထုဇ္ဇနာ–များစွာသော ယုတ်နိမ့်သောတရားအကျင့်ရှိသူတို့၏ အတွင်း၌ ဖြစ်သူတို့။ (တစ်နည်း) ပုထု (ဗဟုကာ) +ဇနာ ပုထုဇ္ဇနာ– များစွာသော သတ္တဝါတို့။ (တစ်နည်း) ပုထု (ဝိသံသဋ္ဌာ) ဧဝ+ဇနာ ပုထုဇ္ဇနာ- အရိယာတို့မှ တသီးတခြားသာလျှင်ဖြစ်သောသတ္တဝါတို့

[သီဋီသစ်၊ ၁၊ ၂၄၄၊ သီဘာ-၁, ၃၇၅စသည်၌ အကျယ်ရှုပါ။]

အသုစိဇေဂုစ္ဆိယပဋိကူလေပိ။ ။ သုန္ဒရတ္တံ သူစေတီတိ သုစိ၊ [သုစ+ဣ၊ -မောဂ်- ၇, ၉၊] န+သုစိ အသုစိ၊ ဇိဂုစ္ဆိတဗ္ဗောတိ ဇိဂုစ္ဆော၊ ဇိဂုစ္ဆော ဧဝ ဇေဂုစ္ဆိယော- စက်ဆုတ်

...[စာမျက်နှာ- ၄၀၆]...

သင်္ကာရရာသိမှိ– အမှိုက်စု၌။ (အမှိုက်ပုံ၌)၊ သုစိဂန္ဓံ– စင်ကြယ်သောအနံ့ရှိသော။ [သုစိ+ဂန္ဓော ယဿာတိ သုစိဂန္ဓံ၊] ပဒုမံ– ပဒုမ္မာကြာသည်။ ဇာယေထ– ပေါက်ရာ၏။ တံ– ထိုပဒုမ္မာကြာသည်။ ရာဇရာဇမဟာမတ္တာဒီနံ– မင်း, မင်းအမတ်ကြီးအစရှိသူ တို့၏။ မနောရမံ– စိတ်၏ မွေ့လျော်ရာသည်။ ပိယံ– ချစ်အပ်သည်။ မနာပံ– မြတ်နိုး အပ်သည်။ (ဟုတွာ– ၍၊) ဥပရိမတ္ထကေ– အထက်ထိပ်၌။ ပတိဋ္ဌာနာရဟမေဝ– တည်ခြင်းကို ထိုက်သည်သာ။ ဘဝေယျ ယထာ– ဖြစ်ရာသကဲ့သို့။ ဧဝမေဝ– သာလျှင်။ သင်္ကာရဘူတေသု– အမှိုက်သဖွယ်ဖြစ်ကုန်သော။ ပုထုဇ္ဇနေသု– တို့၌။ ဇာတော– ဖြစ်ရသည်။ (သမာနော) ပိ– သော်လည်း။ နိပ္ပညဿ– ပညာမရှိသော။ အစက္ခုကဿ– ဉာဏ်စက္ခုမရှိသော။ မဟာဇနဿ– ၏။ အန္တရေ– အတွင်း၌။ နိဗ္ဗတ္တော– ဖြစ်ရသည်။ (သမာနော) ပိ– သော်လည်း။ အတ္တနော– ၏။ ပညာဗလေန–ပညာအစွမ်းဖြင့်။ ကာမေသု– ဝတ္ထု, ကိလေသာ နှစ်ဖြာသော ကာမတို့၌။ အာဒီနဝံ– အပြစ်ကိုလည်းကောင်း။ နေက္ခမ္မေ– ကာမမှ ထွက်မြောက်ကြောင်းဖြစ်သော ရဟန်းအဖြစ်၌။ ဝါ– ကာမမှ ထွက်မြောက်ေသော ရဟန်းအဖြစ်၌။ အာနိသံသံ စ– အကျိုးကိုလည်းကောင်း။ ဒိသွာ– ၍။ နိက္ခမိတွာ– အိမ်မှ ထွက်၍။ ပဗ္ဗဇိတော–ဖွယ်အမှိုက်ပုံ၊ [ဇိဂုစ္ဆ+ဏျ၊] ပတိကူလတိ အာဝရတီတိ ပဋိကူလော၊ [ပတိ+ကူလ (အာဝရဏအနက်) +အ၊-ဓာန်ဋီ- ၇၁၉၊] (တစ်နည်း) ပတိရူပံ+ကူလံ ပက္ခော ယဿာတိ ပဋိကူလော (ထောမ)၊ ဤ၃ပုဒ်လုံးအရ “သင်္ကာရရာသိ”ကိုချည်း ရသောကြောင့် “ဆဋ္ဋိတပတိတဥက္လာပါ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊ ၁၊ ၈၊ ဒီ၊ဋ္ဌ၊ ၁၊ ၉)၊ စိတ္တသံသဋ္ဌသမုဋ္ဌာနသဟဘုနော (အဘိ– ၁, ၁၀)”တို့ကဲ့သို့ တိပဒကမ္မဓာရည်းသမာသ်တည်း။ “အသုစိ စ+သော+ ဇေဂုစ္ဆိယော စ+သော+ပဋိကူလော စာတိ အသုစိဇေဂုစ္ဆိယပဋိကူလော– မစင်ကြယ်, စက်ဆုတ်ဖွယ်, ရွ့ရှာဖွယ်ဖြစ်သော အမှိုက်ပုံ”ဟု ဝစနတ္ထပြု။

ဆက်ဥုးအံ့– “ဒွိပဒေ တုလျာဓိကရဏေ ကမ္မဓာရယော”သုတ်၌ “ဒွိပဒေ”ဟု ဆိုခြင်းမှာ ယေဘုယျနည်းအားဖြင့် ဆိုခြင်းဖြစ်သည်။ တိပဒကမ္မဓာရည်းလည်း ရှိနိုင်သည်ဟု မှတ်ရာ၏။ (တစ်နည်း) “ဆဋ္ဋိတပတိတဥက္လာပါ”ကို သီဋီသစ်-၇၂၌ ဒွန္ဒသမာသဂဗ္ဘအဿတ္ထိ တဒ္ဓိတ်ဆိုသကဲ့သို့ “အသုစိ စ+ဇေဂုစ္ဆိယော စ+ပဋိကူလော စ အသုစိဇေဂုစ္ဆိယပဋိကူလံ၊ အသုစိဇေဂုစ္ဆိယပဋိကူလံ+ဧတ္ထ အတ္ထီတိ အသုစိဇေ- ဂုစ္ဆိယပဋိကူလော- မစင်ကြယ်, စက်ဆုတ်ဖွယ်, ရွ့ရှာဖွယ်ရှိသော အမှိုက်ပုံ”ဟု အဿတ္ထိတဒ္ဓိတ်ဝစနတ္ထ ပြုပါ။

...[စာမျက်နှာ- ၄၀၇]...

ရှင် ရဟန်းအဖြစ်သို့ ရောက်သည်။ ဝါ– ရဟန်းပြုသည်။ (ဟုတွာ– ၍၊) ပဗ္ဗဇ္ဇာမတ္တေနပိ– ရှင်ရဟန်းအဖြစ်မျှဖြင့်လည်းကောင်း။ [အတိရောစတိ၌ စပ်။] တတော– ထိုရှင်ရဟန်းအဖြစ်ထက်။ ဥတ္တရိံ– အလွန်။ သီလသမာဓိပညာဝိမုတ္တိဝိမုတ္တိဉာဏဒဿနာနိ ဉာဏဒဿနာနိ ဉာဏဒဿနာနိ– စတုပါရိသုဒ္ဓိအစရှိသောသီလ, ဈာန်တည်းဟူသောသမာဓိ, မဂ်ပညာ, ဖိုလ်, မဂ်ဖိုလ်ကို သိမြင်တတ်သော ပစ္စဝေက္ခဏာဉာဏ်တို့ကို။ အာရာဓေတွာ– ပြီးစေ၍လည်းကောင်း။ အတိရောစတိ– လွန်၍ တင့်တယ်၏။ ဟိ– မှန်၏။ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓသာဝကော– မြတ်စွာဘုရား၏ စကားတော်ကို လိုက်နာသော။ ခီဏာသဝေါ– ကုန်ပြီးသော အာသဝေါရှိသော။ ဘိက္ခု– သည်။ အန္ဓဘူတေ–အကန်းသဖွယ်ဖြစ်၍ ဖြစ်ကုန်သော။ ပုထုဇ္ဇနေ– တို့ကို။ အတိက္ကမိတွာ– ကျော် လွန်၍။ ရောစတိ ဝိရောစတိ သောဘတိ– တင့်တယ်၏။ ဣတိ– ဂါထာအဖွင့် အပြီးတည်း။ ဒေသနာဝသာနေ– ၌။ စတုရာသီတိယာ– သော။ ပါဏသဟဿာနံ– တို့၏။ ဓမ္မာဘိသမယော– သည်။ အဟောသိ၊ ဂရဟဒိန္နော စ– သည်လည်းကောင်း။ သိရိဂုတ္တော စ– သည်လည်းကောင်း။ သောတာပတ္တိဖလံ၊ ပါပုဏိံသု– ကုန်ပြီ။ တေ– ထိုဂရဟဒိန္နနှင့် သိရိဂုတ္တတို့သည်။ သဗ္ဗံ– အလုံးစုံသော။ အတ္တနော–

သီလသမာဓိပညာဝိမုတ္တိဝိမုတ္တိဉာဏဒဿနာနိ။ ။ စတုပါရိသုဒ္ဓိသီလာဒိ သီလန္တိ ဝုစ္စတိ၊ သမာဓီတိ ပဌမဇ္ဈာနာဒိ၊ ပညာတိ မဂ္ဂပညာ၊ ဝိမုတ္တီ ဝိမုတ္တီ ဝိမုတ္တီတိ ဖလံ၊ ဝိမုတ္တိဉာဏန္တိ ပစ္စဝေက္ခဏဉာဏံ(သာရတ္ထ၊၁၊၁၃)၊ ဤအဖွင့်ကို ကြည့်၍ ဆရာတို့ ပေးတော်မူသည်၊ “သီလန္တိ စတုပါရိသုဒ္ဓိသီလံ၊ သမာဓီတိ ဝိပဿနာပါဒကာ အဋ္ဌ- သမာပတ္တိယော၊ ပညာတိ လောကိယလောကုတ္တရပညာ၊ ဝိမုတ္တီ ဝိမုတ္တီ ဝိမုတ္တီတိ အရိယဖလဝိမုတ္တိ၊ ဝိမုတ္တိဉာဏဒဿနန္တိ ဧကူနဝီသတိဝိဓံ ပစ္စဝေက္ခဏဉာဏံ(မ၊ဋ္ဌ၊၂၊၅၃၊ မဟာနိ၊ဋ္ဌ၊ ၂၉၀၊ သာရတ္ထ၊၂၊၅၃)”ဟူသော အဖွင့်ကို ကြည့်၍ “သီလသမာဓိပညာဝိမုတ္တိဝိမုတ္တိဉာဏဒဿနာနိ- စတုပါရိသုဒ္ဓိသီလ, ဝိပဿနာအခြေခံ သမာပတ် ဈာန်, လောကီ လောကုတ္တရာပညာ, အရိယာဖိုလ်, ပစ္စဝေက္ခဏာဉာဏ်တို့ကို”ဟုလည်း ပေးပါ၊ ဆရာ တို့ကား ဝိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၌ ပဘုတိပါပုံကို ထောက်၍ “သီလသမာဓိပညာဝိမုတ္တိဝိမုတ္တိဉာဏဒဿနာဒီနိ- စတုပါရိသုဒ္ဓိအစရှိသော သီလ, ဈာန်တည်းဟူသော သမာဓိ, မဂ် ပညာ, ဖိုလ်, မဂ် ဖိုလ်ကို သိမြင်တတ်သော ပစ္စဝေက္ခဏာဉာဏ်အစရှိသော ဂုဏ်တို့ကို” ဟု အာဒိသဒ္ဒါ ပါစေတော်မူလို၏။ (ဋ္ဌ- ပြု)

ဂရဟဒိန္နော စ သိရိဂုတ္တော စ။ ။ “ဂရဟဒိန္နော စ သိရိဂုတ္တော စ”သည် ဝါ

...[စာမျက်နှာ- ၄၀၈]...

၏။ ဓနံ– ဥစ္စာကို။ ဗုဒ္ဓသာသနေ– ၌။ ဝိပ္ပကိရိံသု– စွန့်ကျဲကုန်ပြီ။ သတ္ထာ– သည်။ အာသနာ– မှ။ ဥဋ္ဌာယ– ၍။ ဝိဟာရံ– သို့။ အဂမာသိ– ပြီ။ ဘိက္ခူ– တို့သည်။ သာယနှသမယေ– ၌။ ဓမ္မသဘာယံ– ၌။ ကထံ– ကို။ သမုဋ္ဌာပေသုံ– ကုန်ပြီ။ (ကိံ) “ဗုဒ္ဓဂုဏာ နာမ– မြတ်စွာဘုရား၏ ဂုဏ်တော်တို့ မည်သည်။ အဟော အစ္ဆရိယာ– ဩော်... အံ့ဩဖွယ်ကောင်းလေစွ။ တထာရူပံ နာမ– ထိုသို့သဘောရှိသည် မည်သော။ ခဒိရင်္ဂါရရာသိံ– ရှားမီးကျီးးပုံကို။ ဘိန္ဒိတွာ– ၍။ ပဒုမာနိ– တို့သည်။ ဥဋ္ဌဟိံသု– ကုန်ပြီ။” ဣတိ– ဤသို့ ဖြစ်စေကုန်ပြီ။ သတ္ထာ– သည်။ အာဂန္တွာ၊ “ဘိက္ခဝေ– တို့! ဧတရဟိ– ၌။ ကာယ– သော။ ကထာယ၊ သန္နိသိန္နာ၊ အတ္ထ နု– ကုန်သနည်း?”တိ ပုစ္ဆိတွာ၊ “ဣမာယ နာမ၊ (သန္နိသိန္နာ အမှ)၊” ဣတိ– သို့။ ဝုတ္တေ– အပ်သော်။ “ဘိက္ခဝေ! ဧတရဟိ– ၌။ မမ– သည်။ ဗုဒ္ဓဘူတဿ– ဘုရားရှင်ဖြစ်၍ ဖြစ်သည်။ ဝါ– ဘုရား အဖြစ်သို့ ရောက်တော်မူသည်။ (သမာနဿ– သော်။ ဝါ– စဉ်၊) အင်္ဂါရရာသိမှာ– မှ။ ပဒုမာနိ– တို့သည်။ ယံ ဥဋ္ဌိတာနိ– အကြင်ထွက်ပေါ်လာကုန်ပြီ။ (ဧတံ– ဤသို့ ထွက်ပေါ်လာခြင်းသည်၊) အနစ္ဆရိယံ– အံ့ဩဖွယ်မဟုတ်။ (မအံ့ဩလောက်)၊ [ယံကို ကြိယာပရာမသနကြံသည်။ ကာရဏအနက်ကြံ၍ “ယံ– အကြင်အကြောင်း ကြောင့်။ ဧတရဟိ၊ ပေ။ ပဒုမာနိ ဥဋ္ဌိတာနိ– ကုန်ပြီ။ (ဧတံ– ဤထွက်ပေါ်လာခြင်းသည်၊) အနစ္ဆရိယံ၊”ဟုလည်း ပေးနိုင်သည်၊] မေ– သည်။ [ဝတ္တမာနဿ၌စပ်၊] ဝါ– ၏။ [ဉာဏေ ၌စပ်၊] ဉာဏေ– ဉာဏ်သည်။ အပရိပက္ကေ– မရင့်ကျက်သေးမီ။ ဗောဓိသတ္တဘူတဿပိ– ဘုရားအလောင်းဖြစ်၍ ဖြစ်သည်။ ဝတ္တမာနဿပိ– ဖြစ်စဉ်လည်း။ ဝါ– ဖြစ် ကျဒွန်တည်း။ ဝါကျဒွန်၏ ကြိယာ၌ ဧကဝုစ်, ဗဟုဝုစ် ၂မျိုးလုံး ရှိနိုင်သည်။ ကတ္တား, ကံက ဧကဝုစ်ရှိပါလျက် ကြိယာက အစိတ်ကို ငဲ့၍ ဗဟုဝုစ်ဖြစ်နေလျှင် “အင်္ဂါသိတသင်္ချာ”တည်း။ ကတ္တားကံလည်း ဧကဝုစ်ဖြစ်၍ ကြိယာလည်း ကတ္တား ကံ၏ဝုစ်အတိုင်း အပေါင်းကို ငဲ့၍ ဧကဝုစ်ဖြစ်လျှင် “စယာသိတသင်္ချာ”တည်း။ ဤ၌ “ဂရဟဒိန္နော စ သိရိဂုတ္တော စ”ဟု ကတ္တားက ဧကဝုစ်ရှိသော်လည်း “ဂရဟဒိန္န၏ ရောက်ခြင်း, သိရိဂုတ္တ၏ရောက်ခြင်း”ဟူသော အစိတ်ကြိယာ၂မျိုးကို ငဲ့သော အင်္ဂါသိတသင်္ချာအား ဖြင့် “ပါပုဏိံသု”ဟု ဗဟုဝုစ်ဖြင့် ရှိရသည်။ [ကတ္တားကံပုဒ်, ဧကဝုစ်နှင့်, ထုတ်၍များစွာ, ရှိလျက်ပါကို, ကြိယာဗဟုဝုစ်, ထုတ်လတ်သောခါ, အင်္ဂါပေက္ခ, ဆိုစကြ၏။ ဧကဝုစ်ဟု, ထုတ်သည်အများ, ကံကတ္တားနှင့်, အလားတူစွာ, ကြိယာဧကဝုစ်, ထုတ်လတ်သောခါ, စယာပေက္ခ, ဆိုစကြ၏။ (ဘုရားကြီး-၂၁၂၊ ၂၁၃၊ ကစ္စာ၊ ကစ္စာဘာ-၅)

...[စာမျက်နှာ- ၄၀၉]...

တုန်းကလည်း။ (အင်္ဂါရရာသိမှာ– မှ။ ပဒုမာနိ– တို့သည်၊) ဥဋ္ဌဟိံသူ– ကုန်ပြီ။” ဣတိ၊ ဝတွာ၊ “ဘန္တေ! ကဒါ– ဘယ်အခါ၌ပါနည်း? နော– တို့အား။ အာစိက္ခထ– ကုန်။” ဣတိ၊ ယာစိတော– တောင်းပန်အပ်သည်။ (သမာနော)၊ အတီတံ– ကို။ အာဟရိတွာ– ၍။ “ကာမံ၊ ပေ။ ပဋိဂ္ဂဟာ”တိ– ဟူသော။ ဝါ– အစရှိသော။ ဣဒံ ခဒိရင်္ဂါရဇာတကံ– ဤခဒိရင်္ဂါရဇာတ်တော်ကို။ ဝိတ္ထာရေတွာ– ၍။ ကထေသိ၊ ဣတိ– ဂရဟဒိန္နဝတ္ထုအပြီးတည်း။

ကာမံ ပတာမိ နိရယံ, ဥဒ္ဓံပါဒေါ အဝံသိရော၊
နာနရိယံ ကရိဿာမိ, ဟန္ဒ ပိဏ္ဍံ ပဋိဂ္ဂဟ

(ဘန္တေ– ပစ္စေကဗုဒ္ဓအရှင်မြတ်ဘုရား!) အဟံ– တပည့်တော်သည်။ ကာမံ– စင်စစ်။ နိရယံ– ငရဲ၌။ ဥဒ္ဓံပါဒေါ– အထက်၌ခြေရှိသည်။ အဝံသိရော– အောက်သို့ ညွတ်သော ဥုးခေါင်းရှိသည်။ (ဟုတွာ)၊ [အဝနတော+သိရော ယဿာတိ အဝံသိရော၊- ဂဠုန်ပျံ-၃၆၊] ကာမံ ပတာမိ– အကယ်၍ ကျအံ့။ (တထာပိ– ထိုသို့ ကျပါ သော်လည်း၊) အနရိယံ– အရိယာတို့ မပြုကျင့်အပ်သော ဒါနမပြုခြင်း, သီလ

ကာမံ။ ။ “ကာမံ ယဒျပိ သဒ္ဒတ္ထေ, ဧကံသတ္ထေ စ ဒိဿတိ(ဓာန်- ၁၁၉၆)”ဟူ သော ဂါထာအရ ကာမံသဒ္ဒါ ယဒိ(သစေ)အနက်, ဧကံသအနက်၂မျိုးကို ဟော သည်၊ “သစေပိ, ဧကံသေနေဝ(ဇာ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၅၀)”ဟူသော အဖွင့်ကို ကြည့်၍ ထို အနက်၂မျိုးလုံးကို ယူပြီး တန္တနည်း, အာဝုတ္တိနည်းစသောနည်းအရ ၂ခါ ပေးသည်။

ဇာဋီသစ်ပေးပုံ။ ။ ထို၌ကား ယဒိအနက်နှင့် ဧကံသအနက်ကို တစ်မျိုးစီ ခွဲပေး စေ၏၊ ထိုအလို ယဒိအနက်ယူခိုက် “(ဘန္တေ!) အဟံ- သည်၊ နိရယံ- ၌၊ ဥဒ္ဓံပါဒေါ- သည်၊ အဝံသိရော- သည်၊ (ဟုတွာ- ၍၊) ကာမံ ပတာမိ- အကယ်၍ ကျအံ့၊ (တထာပိ- သော်လည်း၊)”ဟု ပေး၊ ဧကံသအနက်ယူခိုက် သစေနှင့် တထာပိထည့်၍ “(ဘန္တေ!) အဟံ၊ ကာမံ- စင်စစ်၊ နိရယံ- ၌၊ ဥဒ္ဓံပါဒေါ- သည်၊ အဝံသိရော- သည်၊ (ဟုတွာ) (သစေ) ပတာမိ- အကယ်၍ ကျအံ့၊ (တထာပိ- သော်လည်း၊)”ဟု ပေး။ [ကာမန္တိ သစေသဒ္ဒဿ အတ္ထေ နိပါတော၊ အထ ဝါ ဧကံသတ္ထေ နိပါတော၊ ဣမသ္မိံ ပက္ခေ(ဤဧကံသ အနက် ဟောအဖို့၌) သစေသဒ္ဒေါ စ တထာပိသဒ္ဒေါ စ အဇ္ဈာဟရိတွာ သမ္ဗန္ဓိတဗ္ဗော၊- ဇာ ဋီ- ၂၅၄။]

အနရိယံ။ ။ အထက်၌ ပေးထားသောအနက်၂မျိုးတွင် ရှေ့နည်းအလို “အရိ-

...[စာမျက်နှာ- ၄၁၀]...

မစောင့်ခြင်းကို။ ဝါ– အရိယာမဟုတ်သူတို့ ပြုကျင့်အပ်သော ဒါနမပြုခြင်း, သီလ မစောင့်ခြင်းကို။ န ကရိဿာမိ– မပြုအံ့။ ဟန္ဒ– စကားကိုဖြတ်, လက်စသတ်၍။ ဝါ– ယခုပင်။ (ကဲ... ပြောနေကြာရော)၊ ပိဏ္ဍံ– တပည့်တော် လှူအပ်သောဆွမ်း ကို။ ပဋိဂ္ဂဟ– ခံယူတော်မူပါ။

ယေဟိ+ကတ္တဗ္ဗံ အရိယံ– အရိယာတို့ ပြုအပ်သော ဒါနပြုခြင်း, သီလစောင့်ခြင်း။ [အရိယ+အ၊] န+အရိယံ အနရိယံ– အရိယာတို့ မပြုအပ်သော ဒါနမပြုခြင်း, သီလ မစောင့်ခြင်း (ဇာ၊ဋ္ဌ၊ ၁၊ ၂၅၀)”ဟု ပြု။ (တစ်နည်း) “အရိယာနံ+သန္တကံ အရိယံ၊ န +အရိယံ အနရိယံ– အရိယာတို့၏ ဥစ္စာမဟုတ်သော ဒါနမပြုခြင်း သီလမစောင့်ခြင်း (သံ၊ဋ္ဌ၊ ၃, ၃၂၈၊ ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊ ၂၊ ၂ ၁၅)၊ (တစ်နည်း) အရိယေဟိ+သေဝိတဗ္ဗံ အရိယံ၊ န+အရိယံ အနရိယံ- အရိယာတို့ မမှီဝဲအပ်သောဒါနမပြုခြင်း သီလမစောင့်ခြင်း (ဒီ. ဋ္ဌ-၃, ၈၀)၊ (တစ်နည်း) အရိယေဟိ+အရဏီယံ အရိယံ၊ န+အရိယံ အနရိယံ– အရိယာတို့ မရောက်အပ်သော ဒါနမပြုခြင်း, သီလမစောင့်ခြင်း (ထေရ၊ဋ္ဌ၊၁၊ ၁၅၁)”ဟု ပြုပါ

နောက်နည်းအလို။ ။ “န+အရိယာ အနရိယာ၊ အနရိယေဟိ+ကတ္တဗ္ဗံ အနရိယံ - အရိယာမဟုတ်သူတို့ ပြုအပ်သော ဒါနမပြုခြင်း, သီလမစောင့်ခြင်း(ဇာ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၅၀)၊ [အနရိယ+အ၊] အနရိယေဟိ+သေဝိတဗ္ဗံ အနရိယံ- အရိယာမဟုတ်သူတို့ မှီဝဲအပ် သော ဒါနမပြုခြင်း သီလမစောင့်ခြင်း(ဒီဋီ- ၃, ၈၀)၊ အနရိယာနံ+သန္တကံ အနရိယံ-အရိယာမဟုတ်သူတို့၏ ဥစ္စာဖြစ်သော ဒါနမပြုခြင်း သီလမစောင့်ခြင်း၊ အနရိယေဟိ+ အရဏီယံ အနရိယံ- အရိယာမဟုတ်သူတို့ ရောက်အပ်သော ဒါနမပြုခြင်း သီလ မစောင့်ခြင်း(ထေရ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၅၁)”ဟု ပြုပါ။

ဇာဋီသစ်- ၂၅၄။ ။ ထို၌ ပထမနည်းအနက်အလို “န+အရိယေဟိ+ကတံ အန- ရိယံ”ဟု ပြုကာ အယုတ္တတ္ထသမာသ်, ကတနောက်ပုဒ်ကျေသော ဥတ္တရပဒလောပီ သမာသ်ဟု ဆို၏၊ ဒုတိယနည်းအနက်အလို “န+အရိယာ အနရိယာ၊ အနရိယေဟိ+ ကတံ အနရိယံ”ဟု ပြု၊ ရှေ့နည်းသမာသ်ဟု ယူပုံကို ထောက်၍ ယုတ္တတ္ထသမာသ်, ကတနောက်ပုဒ်ကျေသော ဥတ္တရပဒလောပီသမာသ်ဟု ယူရမည်။

ဟန္ဒ။ ။ ဟန္ဒာတိ ဝေါသဂ္ဂတ္ထေ နိပါတော(ဇာ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၅၀)၊ ဝဝဿဂ္ဂတ္ထေ ဝဝဿဂ္ဂတ္ထေ ဝဝဿဂ္ဂတ္ထေ (ဝေါသဂ္ဂတ္ထေ)တိ နိစ္ဆယတ္ထေ(မ၊ဋီ၊၃၊၇၉)။ ဝေါဿဂ္ဂတ္ထေ ဝေါဿဂ္ဂတ္ထေ ဝေါဿဂ္ဂတ္ထေတိ ပဋိနိဿဂ္ဂတ္ထေ၊ ဝါစာယ အတ္တနော မတိံ ဥဒ္ဓရဏတ္ထေတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ၊...ဧဝံ ပဋိဂ္ဂဟ ဧဝံ ကရောဟီတိ။

...[စာမျက်နှာ- ၄၁၁]...

ဧဝမာဒိနော တဿ တဿ ကမ္မဿ ဝိဓာနေတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ (ဇာဋီသစ်-၂၅၄)၊ ဇာဋီသစ်အလို “ဟန္ဒ– ဆန္ဒဖော်ထုတ်ရလျှင်။ ဝါ– ဤသို့။ (သည်ပုံသည်နည်း)၊ ပဋိဂ္ဂဟ” ပေးရမည် ထင်သည်။

ဂရဟဒိန္နဝတ္ထုဘာသာဋီကာ ပြီး၏။

ပုပ္ဖဝဂ်ဘာသာဋီကာ ပြီးပြီ။

...[စာမျက်နှာ- ၄၁၂]...

၅-ဗာလဝဂ်ဘာသာဋီကာ
၁-အညတရပုရိသဝတ္ထုဘာသာဋီကာ
ဒီဃာ ဇာဂရတော ရတ္တီတိ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော ပသေနဒိကောသလေဉ္စဝ– ပသေနဒိကောသလမင်းကိုလည်းကောင်း။ အည တရံ– တစ်ယောဍက်သော။ ပုရိသဉ္စ– ယောက်ျားကိုလည်းကောင်း။ အာရဗ္ဘ– ၍။ ကထေသိ၊ ကိရ– ချဲ့ဥုးအံ့။ ပသေနဒိ– ပသေနဒိမည်သော။ ကောသလော–ကောသလတိုင်း၏ အစိုးအရ (အကြီးအကဲ) ဖြစ်သော။ ရာဇာ– မင်းသည်။ [ဓမ္မ ဘာ-၂, ၁၄၂၊ ၁၄၃ရှု၊] ဧကသ္မိံ– တစ်ခုသော။ ဆဏဒိဝသေ– ပွဲသဘင်ကျင်းပပြုလုပ် ရာနေ့၌။ (ပွဲသဘင်နေ့၌)၊ အလင်္ကတပဋိယတ္တံ– တန်ဆာဆင်ခြင်းအားဖြင့် ပြင် ဆင်အပ်သော။ သဗ္ဗသေတံ– အလုံးစုံဖြူသော၊ (တစ်ကိုယ်လုံးဖြူသော)၊ ဧကံ–တစ်စီးသော။ ပုဏ္ဍရီကံ နာမ– ပုဏ္ဍရိကမည်သော။ ဟတ္ထိံ– ဆင်ကို။ အဘိရုယှ–တက်စီး၍။ မဟန္တေန– ကြီးမားသော။ ရာဇာနုဘာဝေန– မင်း၏ အာနုဘော်ဖြင့်။ နဂရံ– ကို။ ပဒက္ခိဏံ– လကျ်ာရစ်ကို။ ကရောတိ– ၏။ ဥဿာရဏာယ– ဘေးသို့ ရွေ့ရှားစေခြင်းသည်။ (လမ်းရှင်းခြင်းသည်)၊ ဝတ္တမာနာယ– ဖြစ်လသော်။ လေဍ္ဍုဒဏ္ဍာဒီဟိ– ခဲဒုတ်အစရှိသည်တို့ဖြင့်။ ပေါထိယမာနော– ထုရိုက်အပ်သော်။ ဝါ– သော။ မဟာဇနော– သည်။ ပလာယန္တော– ပြေးလျက်။ (ပြေးရင်း)၊ ဂီဝံ– လည်ပင်း ကို။ ပရိဝဋ္ဋေတွာပိ– လည်၍လည်း။ ဩလောကေတိယေဝ– ကြည့်သည်သာ၊

ဥဿာရဏာယ။ ။ ဥဿာရီယတေ ဥဿာရဏာ၊ [ဥ+သရ(ဂတိအနက်)+ဏေ+ ယု၊ ဥ- လမ်းမဟုတ်သောဘေးသို့+သာရဏာ- ရွေ့ရှားစေခြင်း၊ (ဖဲစေခြင်း)၊] ရှင်ဘုရင် လာရာလမ်း၌ မင်းမှုထမ်းတို့က လမ်းမှ ဖဲခွာရှောင်ရှားစေခြင်း, ဖယ်ရှားခြင်း, လမ်းရှင်း ပေးခြင်းကို “ဥဿာရဏာယ ဝတ္တမာနာယ”ဟု ဆိုသည်၊ ထိုသို့ လမ်းရှင်းသောအခါ ရုံးရုံးရုံးရုံးနှင့် ပြေးလွားရင်း နောက်ပြန်လည်ကြည့်သည်ကို “ပလာယန္တော ဂီဝံ ပရိဝဋ္ဋေတွာ ဩလောကေတိယေဝ” ဟု ဆိုသည်၊ ထိုသို့ကြည့်ရာ၌ လောဘမူသသင်္ခါရိက စိတ်သာ ဖြစ်သည်။ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၉၇၊ ဇာဋီသစ်- ၁, ၄၂၁၊ ပါရာဘာ- ၂, ၅၅၁၊ နီဘာ- ၃, ၂၅၃)]

...[စာမျက်နှာ- ၄၁၃]...

ဧတံ– ဤသို့ ကြည့်ခြင်းသည်။ (ဤသို့အကြည့်ခံရခြင်းသည်)၊ ရာဇူနံ– တို့၏။ သုဒိန္နဒါနဿ– ကောင်းစွာ လှူအပ်သောအလှူ၏။ ဖလံ ကိရ– အကျိုးတဲ့။ အညတရဿ– သော။ ဒုဂ္ဂတပုရိသဿ– ဆင်းရဲသောယောကျ်ား၏။ ဘရိယာပိ– မယား သည်လည်း။ သတ္တဘူမိကဿ– ဘုံ၇ဆင့်ရှိသော။ ပါသာဒဿ– ပြာသာဒ်၏။ ဥပရိတလေ– အထက်ပြင်၌။ (အထက်ထပ်၌)၊ ဌိတာ– ရပ်လျက်။ ဧကံ– တစ်ခုသော။ ဝါတပါနကဝါဋံ– လေသောက်ပြူတင်းတံခါးရွက်ကို။ ဝိဝရိတွာ– ဖွင့်၍။ ရာဇာနံ– ကို။ ဩလောကေတွာဝ– ကြည့်၍သာ။ အပဂစ္ဆိ– ဖဲခွာပြီ။ ရညော– အား။ ပုဏ္ဏစန္ဒော– လပြည့်ဝန်းသည်။ ဝလာဟကန္တရံ– တိမ်တိုက်ကြားသို့။ ပဝိဋ္ဌော ဝိယ– ဝင်သွားသကဲ့သို့။ ဥပဋ္ဌာသိ– ထင်ရပြီ။ သော– ထိုမင်းသည်။ တဿာ– ထိုသူမ၌။ ပဋိဗဒ္ဓစိတ္တော– ငြိတွယ်တပ်မက်သော စိတ်ရှိသည်။ (ဟုတွာ)၊ ဟတ္ထိက္ခန္ဓတော–ဆင်ကျောကုန်းမှ။ ပတနာကာရပ္ပတ္တော ဝိယ– ကျသော အခြင်းအရာသို့ ရောက် သကဲ့သို့။ ဟုတွာ– ၍။ ခိပ္ပံ– စွာ။ နဂရံ– ကို။ ပဒက္ခိဏံ– ကို။ ကတွာ၊ အန္တေပုရံ–နန်းတော်သို့။ ပဝိသိတွာ– ၍။ ဧကံ– သော။ ဝိဿာသကံ– အကျွမ်းဝင်သော။ အမစ္စံ–အမတ်ကို။ အာဟ၊ (ကိံ)၊ “အသုကဋ္ဌာနေ– ထိုမည်သောအရပ်၌။ မယာ– သည်။ ဩလောကိတပါသာဒေါ– ကြည့်ရှုအပ်သော ပြာသာဒ်ကို။ တေ– သည်။ ဒိဋ္ဌော–မြင်အပ်သလော?” ဣတိ– ဤသို့ မေးပြီ။ “ဒေဝ– အရှင်မင်းကြီး! အာမ– မှန်ပါ။” ဣတိ– ဤသို့ လျှောက်တင်ပြီ။ “တတ္ထ– ထိုပြာသာဒ်၌။ ဧကံ– သော။ ဣတ္ထိံ– ကို။ အဒ္ဒသ– မြင်ခဲ့သလော?” ဣတိ– ဤသို့ မေးပြီ။ “ဒေဝ– ကြီး! အဒ္ဒသံ– မြင်ခဲ့ပါပြီ။” ဣတိ– ပြီ။ “ဂစ္ဆ– သွားလော။ တဿာ– ထိုမိန်းမ၏။ သသာမိကအသာမိကဘာဝံ–လင်ရှိသည်၏အဖြစ်, လင်မရှိသည်၏အဖြစ်ကို။ ဇာနာဟိ– သိချေလော။ ဝါ– စုံစမ်းချေလော။” ဣတိ– ပြောပြီ။ သော– ထိုအမတ်သည်။ ဂန္တွာ– ၍။ တဿာ– ထို မိန်းမ၏။ သသာမိကဘာဝံ– လင်ရှိသည်၏အဖြစ်ကို။ ဉတွာ၊ အာဂန္တွာ၊ ရညော–အား။ “သသာမိကာ– လင်ရှိပါ၏။” ဣတိ– သို့။ အာရောစေသိ– လျှောက်တင်ပြီ၊

တဿာ။ ။ တာနောင် သ္မိံဝိဘတ်ကို တေသု ဝုဒ္ဓိသုတ်ကြီးဖြင့် သာပြု(ရူ- ၁၀၆)၊ (တစ်နည်း) ဃပတော သ္မိံသာနံ သံ သာ၌ “ဃပတော သာ”ဟူသော ယောဂဝိဘာဂ ဖြင့် သို့မဟုတ်, လိုက်လာသော ဝါသဒ္ဒါဖြင့် သ္မိံကို သာပြု(ဝိဗော- ၇၂)၊ သ- လာ, တာ၌ ရဿပြု။

...[စာမျက်နှာ- ၄၁၄]...

အထ– ၌။ ရညာ– သည်။ “တေန ဟိ– ထိုသို့ ဖြစ်လျှင်။ တဿာ– ထိုမိန်းမ၏။ သာမိကံ– လင်ကို။ ပက္ကောသာဟိ– ခေါ်ခဲ့လော။” ဣတိ– သို့။ ဝုတ္တေ– သော်။ သော– ထိုအမတ်သည်။ ဂန္တွာ၊ “ဘော– အမောင်! ဧဟိ– လာလော။ ရာဇာ– သည်။ တံ–သင့်ကို။ ပက္ကောသတိ– ခေါ်၏။” ဣတိ– သို့။ အာဟ၊ သော– ထိုယောကျ်ားသည်။ “မေ– ၏။ ဘရိယံ– မယားကို။ နိဿာယ– မှီ၍။ ဥပ္ပန္နေန– ဖြစ်သော။ ဘယေန–ဘေးသည်။ ဘဝိတဗ္ဗံ– ဖြစ်ရာ၏။” ဣတိ– သို့။ စိန္တေတွာ– ၍။ ရညော– ၏။ အာဏံ–အမိန့်အာဏာကို။ ပဋိဗာဟိတုံ– ပယ်မြစ်ခြင်းငှာ။ အသက္ကောန္တော– မစွမ်းနိုင်လ သော်။ ဂန္တွာ– ၍။ ရာဇာနံ– ကို။ ဝန္ဒိတွာ– ၍။ အဋ္ဌာသိ– ပြီ။ အထ– ၌။ နံ– ထိုယောကျ်ား ကို။ ရာဇာ– သည်။ “ဣတော– ဤနေ့မှ။ ပဋ္ဌာယ– စ၍။ မံ– ငါ့ကို။ ဥပဋ္ဌာဟိ– ပြုစု လုပ်ကျွေးလော။” ဣတိ– သို့။ အာဟ၊ “ဒေဝ– ကြီး! အလံ– မသင့်ပါ။ အဟံ– ကျွန် တော်မျိုးသည်။ အတ္တနော– ၏။ ကမ္မံ– အလုပ်ကို။ ကတွာ– ၍။ တုမှာကံ– တို့အား။ သုင်္ကံ– အခွန်ကို။ ဒဒါမိ– ပေးပါမည်။ (ဆက်သပါမည်)၊ ဃရေယေဝ– ၌သာ။ မေ– ၏။ ဇီဝိကာ– အသက်မွေးခြင်းသည်။ ဟောတု– ဖြစ်ပါရစေ။” ဣတိ– ဤသို့ လျှောက်တင်ပြီ။ “တဝ– ၏။ သုင်္ကေန– အခွန်ဖြင့်။ မယှံ– အား။ အတ္ထော– အလို သည်။ နတ္ထိ။ အဇ္ဇတော– မှ။ ပဋ္ဌာယ၊ မံ– ကို။ ဥပဋ္ဌာဟိ– လော။” ဣတိ– ဤသို့ ပြော၍။ တဿ– ထိုယောကျ်ားအား။ ဖလကဉ္စ– ဒိုင်း (မြားကာ) ကိုလည်းကောင်း။ အာဝုဓဉ္စ– လက်နက်ကိုလည်းကောင်း။ ဒါပေသိ– ပေးစေပြီ။ အဿ– ထိုမင်း၏။ ဧဝံ– ဤအကြံသည်။ အဟောသိ ကိရ– ဖြစ်သတဲ့။ (ကိံ)၊ “အဿ– ထိုယောကျ်ား ၏။ (ဥပရိ– အပေါ်၌၊) ကဉ္စိဒေဝ– တစ်စုံတစ်ခုသာလျှင်ဖြစ်သော။ ဒေါသံ– အပြစ် ကို။ အာရောပေတွာ– တက်ရောက်စေ၍။ ဝါ– တင်၍။ (တစ်နည်း) အဿ– ၌။ ကဉ္စိဒေဝ– သော။ ဒေါသံ– ကို။ အာရောပေတွာ– ၍။ (တစ်နည်း) အဿ– ကို။ ကဉ္စိဒေဝ– သော။ ဒေါသံ– သို့။ အာရောပေတွာ– ၍။ [ဓမ္မဘာ-၂, ၂၉၉၊ ၃၀၀၇ှု၊] ဃာတေတွာ– သတ်၍။ ဘရိယံ– ကို။ ဂဏှိဿာမိ– ယူအံ့။” ဣတိ– ဤသို့ အကြံဖြစ် သတဲ့။ အထ– ၌။ နံ– ထိုမင်းကို။ သော– ထိုယောကျ်ားသည်။ မရဏဘယဘီတော– သေခြင်းဘေးမှ ကြောက်သည်။ (သမာနော– သော်။ ဝါ– သောကြောင့်၊) အပ္ပမတ္တော– သည်။ ဟုတွာ၊ ဥပဋ္ဌာသိ– ပြုစုလုပ်ကျွေးပြီ။

...[စာမျက်နှာ- ၄၁၅]...

ရာဇာ– သည်။ တဿ– ထိုယောကျ်ား၏။ ဒေါသံ– ကို။ အပဿန္တော– သော်။ ကာမပရိဠာဟေ– ဝတ္ထုကိလေသာ ၂ဖြာသော ကာမတို့၌ ဖြစ်သော အပူသည်။ ဝါ– ကိလေသာကာမတည်းဟူသော အပူသည်။ ဝဍ္ဎန္တေ– တိုးပွားလသော်။ “အဿ– ထိုယောကျ်ား၏။ (ဥပရိ– ၌၊) (တစ်နည်း) အဿ– ၌။ ဧကံ– တစ်ခုသော။ ဒေါသံ– ကို။ အာရောပေတွာ– ၍။ (တစ်နည်း) အဿ– သို့။ ဧကံ– တစ်ခုသော။ ဒေါသံ– သို့။ အာရောပေတွာ– ၍။ ရာဇာဏံ– မင်း၏ အမိန့်အာဏာကို။ ကရိဿာမိ– ပြုအံ့။” ဣတိ– ဤသို့ ကြံ၍။ ပက္ကောသာပေတွာ– ခေါ်စေ၍။ ဧဝံ– သို့။ အာဟ၊ (ကိံ)၊ “အမ္ဘော– မောင်မင်း! ဣတော– ဤနေရာမှ။ ယောဇနမတ္ထကေ–တစ်ယူဇနာ၏ အထက်၌။ နဒိယာ– ၌။ အသုကဋ္ဌာနံ နာမ– ထိုမည်သောအရပ် သို့။ ဂန္တွာ၊ သာယံ– ညနေချမ်းအခါ၌။ မမ– ၏။ နှာနဝေလာယ– ရေချိုးရာအချိန် ၌။ ကုမုဒုပ္ပလာနိ စေဝ– ကုမုဒြာကြာဖြူ, ကြာနီ ကြာညိုတို့ကိုလည်းကောင်း၊

ကာမပရိဠာဟေ။ ။ ကာမေတီတိ ကာမော၊ ပရိဍယှတီတိ ပရိဠာဟော၊ ကာမောယေဝ+ပရိဠာဟော ကာမပရိဠာဟော၊(အဘိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၄၀၂)၊ (တစ်နည်း) ပရိဍယှနံ ပရိဠာဟော၊ ကာမေသု+ပဝတ္တော+ရာဂေါ ကာမရာဂေါ၊ ကာမရာဂေန+ဥပ္ပန္နော+ ပရိဠာဟော ကာမပရိဠာဟော- ကာမရာဂကြောင့် ဖြစ်သော ပူလောင်ခြင်း၊ ကာမ နောင် ရာဂပုဒ်ကျေသည်၊ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၈၄၊ ပါရာဂံသစ်- ၂, ၄၃၉)၊ ဆရာတို့ကား ကာမအရ ဝတ္ထုကာမ, ကိလေသာကာမ၂မျိုးလုံးကို ယူ၍ “ကာမေသု+ပဝတ္တော+ ပရိဠာဟော ကာမပရိဠာဟော- ဝတ္ထုကိလေသာ, ၂ဖြာသောကာမတို့၌ ဖြစ်သော အပူ”ဟု ပြုတော်မူ၏။ (ပါရာဘာ- ၂, ၂၆၀)

ကုမုဒုပ္ပလာနိ။ ။ “သေတေ တု ကုမုဒံ(ဓာန်- ၆၈၈)”ဂါထာအရ ကုမုဒသဒ္ဒါ ကုမုဒြာကြာဖြူကို ဟော၏၊ ဥပ္ပလသဒ္ဒါကား ကြာဖြူ, ကြာနီ, ကြာညိုဟူသော ကြာ အားလုံးကို ဟောနိုင်၏၊ (မ၊ဋ္ဌ၊၂,၂၂၃)၊ သို့သော် ဤ၌ တွဲဖက်ဖြစ်သော ကုမုဒအရ ကြာဖြူမှ ကြွင်းသော ကြာနီ ကြာညိုတို့ကိုသာ ပါရိသေသနည်း, ဧကဒေသူပစာရအား ဖြင့် ယူရမည်၊ “ကုမှိ ဇလေ မောဒန္တိ တဒါကာရေန ပဝတ္တန္တီတိ ကုမုဒါနိ၊ [ကု+မုဒ+အ၊- ဇာဋီသစ်- ၁, ၂၁၈၊] ဥဒကံ ပိဝန္တီတိ ဥပ္ပလာနိ [ဥ+ပါ+ကလ၊ -မောဂ်- ၁၈၄၊] ဥဒကေ ပ ဝန္တီတိ ဥပ္ပလာနိ [ဥဒ+ ’ ပ ’ု+အ၊- ဓာန်ဋီ- ၆၈၈၊] ဥဒကံ ပဋိစ္စ ပလန္တိ ပဝတ္တန္တီတိ ဥပ္ပလာနိ၊ [ဥ+ပလ+အ၊ -ဂဠုန်- ၆၃၊] ကုမုဒါနိ စ+ဥပ္ပလာနိ စ ကုမုဒုပ္ပလာနိ”ဟု ပြုပါ။

...[စာမျက်နှာ- ၄၁၆]...

အရုဏဝတီမတ္တိကဉ္စ– အရုဏ်အဆင်းရောင်ရှိသော မြေညက်ကိုလည်းကောင်း။ ဝါ– အနည်းငယ်နီသော အဆင်းရောင်ရှိသော မြေညက်ကိုလည်းကောင်း။ အာဟရ– ဆောင်ယူခဲ့လော။ တသ္မိံ ခဏေ– ထိုခဏ၌။ သစေ န+ အာဂစ္ဆသိ– အကယ်၍ မရောက်ခဲ့အံ့။ (ဧဝံ သတိ)၊ တေ– သင်၌။ (သင့်အပေါ်၌)၊ အာဏံ– ကို။ ကရိဿာမိ– အံ့။” ဣတိ– ဤသို့ ပြောပြီ။ သေဝကော– မင်းခစား သည်။ စတူဟိ– ၄ယောက်ကုန်သော။ ဒါသေဟိပိ– ကျွန်တို့ထက်လည်း။ ပတိကိဋ္ဌတရော ကိရ– သာ၍ယုတ်ညံ့သတဲ့။ ဟိ– မှန်။ ဓနက္ကီတာဒယော– ငွေဝယ် ကျွန်အစရှိကုန်သော။ ဒါသာ– ကျွန်တို့သည်။ “မေ– ၏။ သီသံ– ဥုးခေါင်းသည်။ ရုဇ္ဇတိ– နာကျင်နေ၏။ မေ– ၏။ ပိဋ္ဌိ– ကျောကုန်းသည်။ ရုဇ္ဇတိ– ၏။” ဣတိ– သို့။ ဝတွာ– ၍။ ဝါ– သော်။ အစ္ဆိတုံ– နေခြင်းငှာ။ လဘန္တိယေဝ– ရကုန်သည်သာ။ သေဝကဿ– မင်းခစား၏။ ဝါ–မှာ။ ဧတံ– ဤသို့ ရခြင်းသည်။ နတ္ထိ။ အာဏတ္တကမ္မံ– စေခိုင်းအပ်သောအမှုကို။ ကာတုမေဝ– ပြုခြင်းငှာသာ။ ဝဋ္ဋတိ– သင့်၏။

တသ္မာ– ကြောင့်။ သော– ထိုယောကျ်ားသည်။ “အဝဿံ– မချွတ်ဧကန်။ မယာ– သည်။ ဂန္တဗ္ဗံ– သွားထိုက်၏။ ကုမုဒုပ္ပလေဟိ– ကုမုဒြာကြာဖြူ, ကြာနီကြာညိုတို့နှင့်။ သဒ္ဓိံ၊ အရုဏဝတီမတ္တိကာ နာမ– မည်သည်။ နာဂဘဝနေ– နဂါးဘုံ၌။ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊

အရုဏဝတီမတ္တိကံ။ ။ အာ သမန္တတော အာလောကံ ကရောန္တော ဥဏတိ ဂစ္ဆတီတိ အရုဏော၊ [အာ+ဥဏ+အ၊ အာကို ရဿ, ရလာ, နကို ဏပြု၊- အပ၊ဋ္ဌ၊ ၂, ၁၈၇] အရုဏော ဝဏ္ဏော အဿာတိ အရုဏော၊ (ဝိလံဋီ၊၁၊၂၁)၊ အရုဏဝဏ္ဏတာယ အရတိ ဂစ္ဆတီတိ အရုဏော၊ [အရ+ဥဏ၊- ဓာန်ဋီ- ၆၅] အရုဏဿ+ဝဏ္ဏော အရုဏဝဏ္ဏော- အရုဏ်၏ အဆင်းရောင်၊ “အရုဏော ကိဉ္စိရတ္တော(ဓာန်- ၉၇)”အရ အနည်းငယ်နီသောအရောင် (နီဖျော့ဖျော့အရောင်)ကို အရုဏ်ရောင်ဟု ခေါ်သည်၊ အရုဏဝဏ္ဏော+ဧတိဿာ အတ္ထီတိ အရုဏဝတီ- အရုဏ်အဆင်းရောင်ရှိသောမြေ ညက်၊ အရုဏဝတီ စ+သာ+မတ္တိကာ စာတိ အရုဏဝတီ မတ္တိကာ၊ အရုဏ်အဆင်း ရောင်ရှိသောမြေညက်(မြေနီ)သည် ရှေးရှေးမင်းတို့ အမြတ်တနိုးထားပြီး မင်းခမ်း မင်းနားအစီအရင်၌ ပါဝင်သောမြေဟု မှတ်ရာ၏၊ (ရာဇဒီ- ၄၁၁)၊ နဂါးများကလည်း ဘုန်းကံကြီးမားသော မင်းတို့အား ထိုမြေမျိုးကို ဆက်သလေ့ရှိ၏၊ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၅၆၊ သာရတ္ထ၊၁၊၁၆၂၊ ဝိမတိ၊၁၊၃၃)၊ ပထဝီကသိုဏ်းရှုပွားရာ၌လည်း ဤအရုဏ်အဆင်း ရောင်ရှိသောမြေကိုပင် သုံးရသည်။ (ဝိသုဒ္ဓိ၊၁၊၁၂၀)

...[စာမျက်နှာ- ၄၁၇]...

အဟံ– သည်။ ကုဟိံ– ၌။ လဘိဿာမိ– ရမည်နည်း။” ဣတိ– သို့။ စိန္တေန္တော– သော်။ မရဏဘယဘီတော– သေခြင်းဘေးမှ ကြောက်သည်။ (ဟုတွာ– ၍၊) ဝေဂေန–အဟုန်ဖြင့်။ ဝါ– လျင်မြန်စွာ။ ဂေဟံ– သို့။ ဂန္တွာ– ၍။ “ဘဒ္ဒေ– ရှင်မ! မေ– ဖို့။ ဘတ္တံ– သည်။ နိဋ္ဌိတံ– ပြီးပြီလော?” ဣတိ– သို့။ အာဟ– ပြီ။ “သာမိ– ယောကျ်ား! ဥဒ္ဓနမတ္ထကေ– ဖိုခနောက်၏အထက်၌။ (ဟောတိ– ရှိနေသေး၏၊)” ဣတိ– ဤသို့ ပြော ပြီ။ သော– ထိုယောကျ်ားသည်။ ယာဝ– လောက်။ ဘတ္တံ– သည်။ ဩတရတိ– အောက်သို့ ရောက်လတ္တံ့။ ဝါ– အောက်သို့ ချလတ္တံ့။ တာဝ– လောက်။ သန္ဓာရေတုံ– ကောင်းစွာ ဆောင်ခြင်းငှာ။ ဝါ– စောင့်ဆိုင်းခြင်းငှာ။ အသက္ကောန္တော– သော်။ ဥဠုင်္ကေန– ယောက်ချိုဖြင့်။ ဝါ– ဇွန်းဖြင့်။ ကဉ္ဇိကံ– ကစည်ရည်ကို။ (ထမင်း ရည်ကို)၊ ဟရာပေတွာ– ခပ်ယူစေ၍။ ယထာလဒ္ဓေန– အကြင်အကြင်ရအပ်သော။ ဝါ– ရသလောက်သော။ ဗျဉ္ဇနေန– ဟင်းလျာနှင့်။ သဒ္ဓိံ– တူ။ အလ္လမေဝ– စိုနေသည် သာဖြစ်သော။ (ရေမခန်းသေးသည်သာဖြစ်သော)၊ ဘတ္တံ– ကို။ ပစ္ဆိယံ– တောင်း၌။ ဩပီဠေတွာ– အောက်သို့ ဖိနှိပ်၍။ ဝါ– သိပ်၍။ အာဒါယ– ယူ၍။ ယောဇနိကံ–တစ်ယူဇနာရှိသော။ မဂ္ဂံ– ကို။ ပက္ခန္ဒော– ပြေးပြီ။ တဿ– ထိုယောကျ်ားသည်။ ဂစ္ဆန္တဿေဝ– သွားစဉ်ပင်။ ဘတ္တံ– သည်။ ပက္ကံ– ကျက်သည်။ အဟောသိ၊ သော– ထို ယောကျ်ားသည်။ အနုစ္ဆိဋ္ဌံ– စားကြွင်းစားကျန်မဟုတ်သည်ကို။ ဝါ– စားဥုးစား ဖျားကို။ ကတွာဝ– ပြု၍သာ။ ထောကံ– အနည်းငယ်သော။ ဘတ္တံ– ကို။ အပနေတွာ– ဖယ်၍။ ဘုဉ္ဇန္တော– စဉ်။ ဧကံ– သော။ အဒ္ဓိကံ– ခရီးသွားသူကို။ ဒိသွာ၊ မယာ– သည်။ အပနေတွာ– ၍။ ဌပိတံ– ထားအပ်သော။ ထောကံ– သော။ အနုစ္ဆိဋ္ဌံ– စား ကြွင်းစားကျန်မဟုတ်သော။ ဝါ– စားဥုးစားဖျားဖြစ်သော။ ဘတ္တံ– သည်။ အတ္ထိ ဧဝ– ရှိသည်သာ။ သာမိ– အရှင်! (မိတ်ဆွေ!) ဂဟေတွာ– ၍။ ဘုဉ္ဇ– စားပါလော။ ဣတိ– ဤသို့ ပြောပြီ။ သော– ထိုခရီးသွားသူသည်။ ဂဏှိတွာ– ယူ၍။ ဘုဉ္ဇိ– ပြီ။ ဣတရောပိ– (ခရီးသွားသူမှ) အခြားသော ယောကျ်ားသည်လည်း။ ဘုဉ္ဇိတွာ၊ ဧကံ– တစ်ခုသော။ ဘတ္တမုဋ္ဌိံ– ထမင်းဆုပ်ကို။ ဥဒကေ– ရေ၌။ ခိပိတွာ– ပစ်ချ၍။ မုခံ– ပါးစပ်ကို။ ဝိက္ခာလေတွာ– ဆေး၍။ ဝါ– လုပ်ကျင်း၍။ မဟန္တေန– ကျယ် လောင်သော။ သဒ္ဒေန– အသံဖြင့်။ “ဣမသ္မိံ နဒီပဒေသေ– ဤမြစ်အရပ်၌။ အဓိ–

...[စာမျက်နှာ- ၄၁၈]...

ဝတ္ထာ– စိုးအုပ်၍ နေကုန်သော။ နာဂါ– နဂါးတို့သည်လည်းကောင်း။ သုပဏ္ဏာ– ဂဠုန်တို့သည်လည်းကောင်း။ ဒေဝတာ စ– နတ်တို့သည်လည်းကောင်း။ မေ– ၏။ ဝစနံ– ကို။ သုဏန္တု– နားထောင်ပါကုန်လော။ ရာဇာ– သည်။ မယှံ– ၌။ အာဏံ–အမိန့်အာဏာကို။ ကာတုကာမော– ပြုခြင်းငှာ အလိုရှိသည်။ (ဟုတွာ)၊] ကုမုဒု ပ္ပလေဟိ– တို့နှင့်။ သဒ္ဓိံ၊ အရုဏဝတီမတ္တိကံ– ကို။ အာဟရ– လော၊’ ဣတိ– သို့။ မံ– ကို။ အာဏာပေသိ– စေခိုင်းပြီ။ အဒ္ဓိကမနုဿဿ စ– ခရီးသွားသောလူအား လည်း။ မေ– သည်။ ဘတ္တံ– ကို။ ဒိန္နံ– ပေးလှူအပ်ပြီ။ တံ– ထိုထမင်းအလှူကုသိုလ် သည်။ သဟဿာနိသံသံ– တစ်ထောင်သောအကျိုးရှိ၏။ ဥဒကေ– ၌။ မစ္ဆာနံ–ငါးတို့အား။ (ဘတ္တံ– ကို၊) ဒိန္နံ၊ တံ– သည်။ သတာနိသံသံ– တစ်ရာသော အကျိုး ရှိ၏။ ဧတ္တကံ– ဤမျှအတိုင်းအရှည်ရှိသော။ ပုညဖလံ– ကောင်းမှု၏ အကျိုးကို။ တုမှာကံ– သင်တို့အား။ ပတ္တိံ– အဖို့အစုကို။ ကတွာ– ၍။ ဒမ္မိ– ပေးပါ၏။ မယှံ– ဖို့။ ဝါ– အတွက်။ ကုမုဒုပ္ပလေဟိ– တို့နှင့်။ သဒ္ဓိံ၊ အရုဏဝတီမတ္တိကံ– ကို။ အာဟရထ–ဆောင်ယူပေးပါကုန်လော။” ဣတိ– သို့။ တိက္ခတ္တုံ၊ အနုဿာဝေသိ– ကြားသိစေပြီ။ တတ္ထ– ထိုမြစ်၌။ အဓိဝတ္ထော– စိုးအုပ်၍နေသော။ နာဂရာဇာ– နဂါးမင်းသည်။ တံ သဒ္ဒံ– ထိုအသံကို။ သုတွာ၊ မဟလ္လကဝေသေန– လူအို၏အသွင်ဖြင့်။ တဿ– ထိုယောကျ်ား၏။ သန္တိကံ– သို့။ ဂန္တွာ၊ “ကိံ– ဘာကို။ ဝဒေသိ– ပြောနေသနည်း?” ဣတိ– သို့။ အာဟ၊ သော– ထိုယောကျ်ားသည်။ ပုနပိ– တစ်ဖန်လည်း။ တထေဝ– ထို့အတူပင်။ ဝတွာ၊ “မယှံ– အား။ တံ ပတ္တိံ– ထိုကုသိုလ်အဖို့ကို။ ဒေဟိ– ပေး လော။” ဣတိ– သို့။ ဝုတ္တေ– သော်။ “ဒေမိ– ပေးပါ၏။” ဣတိ– သို့။ အာဟ၊ ပုနပိ–လည်း။ “ဒေဟိ– လော။” ဣတိ– သို့။ ဝုတ္တေ– သော်။ “သာမိ– အရှင်! ဒေမိ– ၏။” ဣတိ အာဟ၊ ဧဝံ– သို့။ သော– ထိုအဖိုးအိုသည်။ ဒွေ တယော ဝါရေ– ၂ကြိမ် ၃ ကြိမ်တို့တိုင်တိုင်။ ပတ္တိံ– ကို။ အာဟရာပေတွာ– ယူဆောင်စေ၍။ ကုမုဒုပ္ပလေဟိ– တို့နှင့်။ သဒ္ဓိံ၊ အရုဏဝတီမတ္တိကံ– ကို။ အဒါသိ– ပြီ။

ပန– ဆက်။ ရာဇာ၊ စိန္တေသိ၊ (ကိံ)၊ “မနုဿာ နာမ– လူတို့မည်သည်။ ဗဟုမာယာ– များသောမာယာရှိကုန်၏။ (မာယာများကုန်၏)၊ သော– ထိုယောကျ်ား သည်။ ကေနစိ– တစ်စုံတစ်ခုသော။ ဥပါယေန– နည်းလမ်းဖြင့်။ သစေ လဘေယျ–

...[စာမျက်နှာ- ၄၁၉]...

အကယ်၍ ရအံ့။ (ဧဝံ သတိ)၊ မေ– ၏။ ကိစ္စံ– သည်။ န နိပ္ဖဇ္ဇေယျ– မပြီးစီးရာ။” ဣတိ– ဤသို့ ကြံပြီ။ သော– ထိုမင်းသည်။ ကာလဿေဝ– ပင်။ ဒွါရံ– ကို။ ပိဒဟာပေတွာ– ပိတ်စေ၍။ မုဒ္ဒိကံ– သော့ကို။ အတ္တနော– မိမိ၏။ သန္တိကံ– အထံသို့။ အာဟရာပေသိ– ဆောင်ယူစေပြီ။ ဣတရော– သော။ ပုရိသောပိ– သည်လည်း။ ရညော– ၏။ နှာနဝေလာယမေဝ– ရေချိုးချိန်၌ပင်။ အာဂန္တွာ– ရောက်လာ၍။ ဒွါရံ–ဝင်ဖို့ တံခါးကို။ ဝါ– တံခါး၌ ဝင်ခွင့်ကို။ အလဘန္တော– မရလသော်။ ဒွါရပါလံ– တံခါးစောင့်ကို။ ပက္ကောသေတွာ– ခေါ်၍။ “ဒွါရံ– ကို။ ဝိဝရ– ဖွင့်ပေးလော။” ဣတိ– သို့။ အာဟ၊ “ဝိဝရိတုံ– ဖွင့်ပေးခြင်းငှာ။ န သက္ကာ– မတတ်နိုင်ပါ။ ရာဇာ– သည်။ ကာလဿေဝ– ၌ပင်။ မုဒ္ဒိကံ– ကို။ ဒတွာ– ပေး၍။ ဝါ– ခတ်၍။ ရာဇဂေဟံ– မင်း နန်းတော်သို့။ အာဟရာပေသိ– ပြီ။” ဣတိ– ဤသို့ ပြောပြီ။ သော– ထိုယောကျ်ား သည်။ “အဟံ– သည်။ ရာဇဒူတော– မင်း၏တမန်တည်း။ ဒွါရံ– ကို။ ဝိဝရ– လော။” ဣတိ– သို့။ ဝတွာပိ– ၍လည်း။ ဝါ– သော်လည်း။ “ဒွါရံ– ကို။ အလဘန္တော– သော်။ ဣဒါနိ– ၌။ မေ– ၏။ ဇီဝိတံ– အသက်သည်။ နတ္ထိ– မရှိတော့။ ကိံ– ကို။ ကရိဿာမိ နု ခေါ– ပြုရမည်နည်း။” ဣတိ– သို့။ စိန္တေတွာ၊ ဒွါရဿ– ၏။ ဥပရိဥမ္မာရေ– တံခါး ခုံအပေါ်၌။ မတ္တိကာပိဏ္ဍံ– အရုဏ်အဆင်းရောင်ရှိသော မြေညက်စိုင်ခဲကို။ ခိပိတွာ– ပစ်၍။ တဿ– ထိုမြေညက်၏။ ဥပရိ– အထက်၌။ ပုပ္ဖာနိ– ကုမုဒြာကြာဖြူ, ကြာနီ ကြာညိုပန်းတို့ကို။ လဂ္ဂေတွာ– ချိတ်၍။ မဟာသဒ္ဒံ– ကျယ်သော အသံကို။ ကရောန္တော– ပြုလိုသည်။ (ဟုတွာ)၊ “အမ္ဘော နဂရဝါသိနော– အို...မြို့၌ နေသော လူအပေါင်းတို့! ရညော– ၏။ အာဏတ္တိယာ– စေခိုင်းမှုကြောင့်။ မယာ– သည်။ ဂတဘာဝံ– သွားအပ်ခဲ့သည်၏အဖြစ်ကို။ ဇာနာထ– သိကြလော။ ရာဇာ– သည်။ မံ– ကို။ အကာရဏေန– အကြောင်းမရှိဘဲ။ ဝိနာသေတုကာမော– ပျက်စီး စေခြင်းငှာအလိုရှိ၏။” ဣတိ– သို့။ တိက္ခတ္တုံ၊ ဝိရဝိတွာ– အော်၍။ “ကတ္ထ– အဘယ် အရပ်သို့။ ဂစ္ဆိဿာမိ နု ခေါ– သွားရမည်နည်း။” ဣတိ– သို့။ စိန္တေတွာ၊ “ဘိက္ခူ

ဒွါရံ။ ။ ပေတ၊ဋ္ဌ၊၂၀၁၌ “ဒွါရေ ပဝေသနံ”ဟု ရှိပုံကို ကြည့်၍ “ဒွါရေ+ပဝေသနံ ဒွါရံ- တံခါး၌ ဝင်ခြင်း၊ ပဝေသနပုဒ်ကျေ”ဟု ကြံပါ၊ သို့မဟုတ်, ဒွါရံ၌ ဒုတိယာဝိဘတ်ကို သတ္တမီအနက်၌ သက်၍ “ဒွါရံ- တံခါး၌၊ (ပဝေသနံ- ဝင်ခွင့်ကို၊) အလဘန္တော- သော်”ဟု ပေးပါ။

...[စာမျက်နှာ- ၄၂၀]...

နာမ– ရဟန်းတို့မည်သည်။ မုဒုဟဒယာ– နူးညံ့သော စိတ်နှလုံးရှိကုန်၏။ ဝိဟာရံ– သို့။ ဂန္တွာ၊ နိပဇ္ဇိဿာမိ– အိပ်တော့မည်။” ဣတိ– သို့။ သန္နိဋ္ဌာနံ– ဆုံးဖြတ်ခြင်းကို။ အကာသိ၊ ဟိ– မှန်။ ဣမေ သတ္တာ နာမ– ဤသတ္တဝါတို့မည်သည်။ သုခိတကာလေ– ချမ်းသာခြင်းရှိရာအခါ၌။ ဘိက္ခူနံ– ၏။ အတ္ထိဘာဝမ္ပိ– ရှိကုန်သည်၏ အဖြစ်ကိုလည်း။ အဇာနိတွာ– မသိမူ၍။ ဒုက္ခာဘိဘူတကာလေ– ဆင်းရဲခြင်း သည် လွှမ်းမိုးနှိပ်စက်အပ်ရာအခါ၌။ ဝိဟာရံ– သို့။ ဂန္တုကာမာ– ကုန်သည်။ ဟောန္တိ၊ [ဟိကို ကာရဏအနက်ကြံ၍လည်း “(ကသ္မာ– ကြောင့်။ ဣတိ– သို့။ သန္နိဋ္ဌာနံ– ကို။ အကာသိ– နည်း?) ဟိ (ယသ္မာ)– အကြင်ကြောင့်။ ဣမေ သတ္တာ နာမ– တို့မည်သည်။ သုခိတကာလေ– ၌။ ဘိက္ခူနံ– တို့၏။ အတ္ထိဘာဝမ္ပိ– ကိုလည်း။ အဇာနိတွာ– မသိမူ၍။ ဒုက္ခာဘိဘူတကာလေ– ၌။ ဝိဟာရံ၊ ဂန္တုကာမာ၊ ဟောန္တိ၊ (တသ္မာ– ကြောင့်။ ဣတိ– သို့။ သန္နိဋ္ဌာနံ– ကို။ အကာသိ)”ဟု ပေးနိုင်သည်။] တသ္မာ– ကြောင့်။ သောပိ– ထိုယော ကျ်ားသည်လည်း။ “မေ– ၏။ ဝါ–မှာ။ အညံ– သော။ တာဏံ– အစောင့်အရှောက် သည်။ နတ္ထိ၊ (တစ်နည်း) မေ– ကို။ အညံ– သော။ တာဏံ– စောင့်ရှောက်နိုင်သူ သည်။ နတ္ထိ၊ [ဓမ္မဘာ- ၂, ၄၀၀၇ှု၊]” ဣတိ– ဤသို့ တွေး၍။ ဝိဟာရံ– သို့။ ဂန္တွာ– ၍။ ဧကသ္မိံ– တစ်ခုသော။ ဖာသုကဋ္ဌာနေ– ချမ်းသာရာအရပ်၌။ နိပဇ္ဇိ– ပြီ။ အထ– ၌။ တံ ရတ္တိံ– ထိုညဉ့်၌။ နိဒ္ဒံ– အိပ်ပျော်ခြင်းသို့။ အလဘန္တဿ– မရသော။ တံ ဣတ္ထိံ– ထိုမိန်းမကို။ အနုဿရန္တဿ– အောက်မေ့သော။ ရညောပိ– ၏လည်း။ ဝါ– မှာ လည်း။ (တစ်နည်း) ရညောပိ– သည်လည်း။ တံ ရတ္တိံ– ထိုညဉ့်၌။ နိဒ္ဒံ– သို့။ အလဘန္တဿ– လသော်။ တံ ဣတ္ထိံ– ကို။ အနုဿရန္တဿ– လသော်။ ကာမပရိဠာဟော– ဝတ္ထုကိလေသာ, ၂ဖြာသော ကာမတို့၌ ဖြစ်သောအပူသည်။ ဝါ– ကိလေသာကာမတည်းဟူသော အပူသည်။ ဥပ္ပဇ္ဇိ၊ သော– ထိုမင်းသည်။ စိန္တေသိ၊ (ကိံ)၊ “ဝိဘာတက္ခဏေယေဝ– လင်းရာခဏ၌ပင်။ တံ ပုရိသံ– ကို။ ဃာတာပေတွာ– သတ်စေ၍။ တံ ဣတ္ထိံ– ကို။ အာနေဿာမိ– ခေါ်ဆောင်မည်။” ဣတိ– ဤသို့ ကြံပြီ။

တသ္မိံ ခဏေယေဝ– ၌ပင်။ သဋ္ဌိယောဇနိကာယ– ယူဇနာ (၆၀) ရှိသော။ လောဟကုမ္ဘိယာ– လောဟကုမ္ဘီငရဲ၌။ နိဗ္ဗတ္တာ– ဖြစ်နေကုန်သော။ စတ္တာရော– ကုန်သော။ ပုရိသာ– ယောကျ်ားတို့သည်။ ပက္ကုထိတာယ– ပွက်ပွက်ဆူသော၊

...[စာမျက်နှာ- ၄၂၁]...

ဥက္ခလိယာ– ထမင်းအိုးမှ။ တဏ္ဍုလာ ဝိယ– ဆန်တို့ကဲ့သို့။ သမ္ပရိဝတ္တကံ သမ္ပရိဝတ္တကံ သမ္ပရိဝတ္တကံ– ထက် ဝန်းကျင်လှည့်၍ ထက်ဝန်းကျင်လှည့်၍။ ဝါ– ထက်အောက်ပြန်လှန်။ ပစ္စမာနာ–ကျက်ကုန်လျက်။ တိံသာယ– (၃၀) သော။ ဝဿသဟဿေဟိ– နှစ်အထောင် တို့ဖြင့်။ (တစ်နည်း) တိံသာယ ဝဿသဟဿေဟိ– အနှစ်၃သောင်းတို့ဖြင့်။ ဟေဋ္ဌိမတလံ– အောက်အပြင်သို့။ ပတွာ– ရောက်၍။ အပရေဟိ– အခြားလည်း ဖြစ်ကုန်သော။ တိံသာယ– သော။ ဝဿသဟဿေဟိ– တို့ဖြင့်။ ပုန– ဖန်။ မုခဝဋ္ဋိယံ– နှုတ်ခမ်းဝသို့။ ပါပုဏိံသု– ကုန်ပြီ။ တေ– ထိုယောကျ်ားတို့သည်။ သီသံ–ဥုးခေါင်းကို။ ဥက္ခိပိတွာ– မြှောက်၍။ ဝါ– မော်၍။ အညမညံ– အချင်းချင်း။ ဩလောကေတွာ– ၍။ ဧကေကံ– တစ်ပုဒ်တစ်ပုဒ်သော။ ဂါထံ– ကို။ ဝတ္တုကာမာ–ပြောလိုကုန်သည်။ (ဟုတွာ)၊ ဝတ္တုံ– ပြောခြင်းငှာ။ အသက္ကောန္တာ– ကုန်လသော်။ ဧကေကံ– တစ်လုံးတစ်လုံးသော။ အက္ခရံ– အက္ခရာကို။ ဝတွာ– ဆို၍။ ပရိဝတ္တိတွာ– ပြန်လည်၍။ လောဟကုမ္ဘိမေဝ– သို့သာ။ ပဝိဋ္ဌာ– ဝင်ကုန်ပြီ။ ရာဇာ– သည်။ နိဒ္ဒံ– သို့။ အလဘန္တော– သော်။ မဇ္ဈိမယာမသမနန္တရေ– မဇ္ဈိမယာမ်၏အခြားမဲ့၌။ (သန်းခေါင်ယာမ်၏ အခြားမဲ့၌)၊ တံ သဒ္ဒံ– ကို။ သုတွာ၊ ဘီတော– ကြောက်သည်။ ဥတြသ္တမာနသော– ထိတ်လန့်သောစိတ်ရှိသည် (ဟုတွာ)၊ “မယှံ– ၏။ ဇီဝိတန္တရာယော– အသက်၏ အန္တရာယ်သည်။ ဘဝိဿတိ ကိံ နု ခေါ– ဖြစ်မည်လော။ ဥဒါဟု– သို့မဟုတ်။ မေ– ငါ၏။ အဂ္ဂမဟေသိယာ– မိဖုယားခေါင်ကြီး၏။ (ဇီဝိတ–

သမ္ပရိဝတ္တကံ။ ။ “သမ္ပရိဝတ္တကန္တိ သမ္ပရိဝတ္တိတွာ(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃, ၂၆၂၊ အံဋီ- ၃, ၇၇၊ ဝိသုဒ္ဓိ၊ဋီ၊၁၊၁၂၇)”ဟု တွာပစ္စည်းဖြင့် ဖွင့်သောကြောင့် ဒုတိယာဝိဘတ်သည် ကြိယာ ဝိသေသနအနက်၌ သက်သည်၊ တွာပစ္စည်းဟူသမျှကို ဘောဟောယူသော မောဂ္ဂလ္လာန် အလို “သမ္ပရိဝတ္တနံ သမ္ပရိဝတ္တော၊[သံ+ပရိ+ဝတု+အ၊] သမ္ပရိဝတ္တော ဧဝ သမ္ပရိဝတ္တကံ”ဟု ပြုပါ၊ တွာပစ္စည်းကို ကတ္တုသာဓနဟုယူသော ကစ္စည်း, ရူပသိဒ္ဓိတို့အလို “သမ္ပရိဝတ္တတီတိ သမ္ပရိဝတ္တော၊ သမ္ပရိဝတ္တော ဧဝ သမ္ပရိဝတ္တကံ”ဟု ပြုပါ၊ ကပစ္စည်း သည် အာဘိက္ခအနက်ကို ထွန်းပြသည်၊ ပါစိယော- ၂၂၃၌ ကပစ္စည်းသည် ဝိစ္ဆာအနက် ကို ဟောသည်ဟု ဆို၏၊ ဤ၌ အနက်များစွာကို ပြနိုင်သော ဝိစ္ဆာမဟုတ်၊ အထပ်ထပ် ဖြစ်ခြင်းဟူသော အာဘိက္ခပုဒ်ဟု ဆရာတို့ ယူတော်မူသည်။(မဟာဘာ- ၁, ၁၀၉၊ ပါစိဘာ- ၂, ၁၀၁၊ မောဂ်နိ- ၂, ၂၄၄)

...[စာမျက်နှာ- ၄၂၂]...

န္တရာယော– သည်။ ဘဝိဿတိ ကိံ နု ခေါ– လော၊) ဥဒါဟု၊ မေ– ၏။ ရဇ္ဇံ– မင်း အဖြစ်သည်။ ဝါ– တိုင်းပြည်သည်။ ဝိနဿိဿတိ ကိံ နု ခေါ– ပျက်စီးမည်လော” ဣတိ– သို့။ စိန္တေန္တော– တွေးလျက်။ သကလရတ္တိံ– ပတ်လုံး။ အက္ခီနိ– မျက်စိတို့ကို။ နိမီလေတုံ– မှိတ်ခြင်းငှာ။ နာသက္ခိ– မစွမ်းနိုင်ခဲ့။ သော– ထိုမင်းသည်။ အရုဏုဂ္ဂမနဝေလာယ ဧဝ– အရုဏ်တက်ရာအချိန်၌ပင်။ ပုရောဟိတံ– ကို။ ပက္ကောသာပေတွာ– ခေါ်စေ၍။ “အာစရိယ– ဆရာ! မယာ– သည်။ မဇ္ဈိမယာမသမနန္တရေ– ၌။ မဟန္တာ– ကြီးကျယ်သော။ ဘေရဝသဒ္ဒါ– ကြောက်တတ်သူ၏ ဥစ္စာဖြစ်သော အသံတို့ကို။ ဝါ– ကြောက်မက်ဖွယ်အသံတို့ကို။ [ဓမ္မဘာ-၂, ၈၃ရှု၊] သုတာ– ကြား အပ်ပါကုန်ပြီ။] ရဇ္ဇဿ ဝါ– တိုင်းပြည်၏သော်လည်းကောင်း။ အဂ္ဂမဟေသိယာ ဝါ– မိဖုယားခေါင်ကြီး၏သော်လည်းကောင်း။ မယှံ ဝါ– ၏သော်လည်းကောင်း။ ကဿ– အဘယ်သူ၏။ အန္တရာယော– သည်။ ဘဝိဿတိ– မည်နည်း၊’ ဣတိ– သို့။ န ဇာနာမိ၊ တေန– ထိုကြောင့်။ မေ– သည်။ တွံ– ကို။ ပက္ကောသာပိတော–ခေါ်စေအပ်ပြီ။” ဣတိ– သို့။ အာဟ၊ မဟာရာဇ– မင်းကြီး! တေ– သည်။ ကိံ–အဘယ်သို့သော။ သဒ္ဒါ– အသံတို့ကို။ သုတာ– ကြားအပ်ပါကုန်သနည်း? ဣတိ– ဤသို့ မေးပြီ။ “အာစရိယ– ရာ! ဒုဣတိ– ဒုဟူ၍လည်းကောင်း။ သဣတိ– သ ဟူ၍လည်းကောင်း။ နဣတိ– နဟူ၍လည်းကောင်း။ သောဣတိ– သောဟူ၍ လည်းကောင်း။ ဣတိ– သို့။ ဣမေ သဒ္ဒေ– ဤအသံတို့ကို။ အဿောသိံ– ကြားခဲ့ပြီ။ ဣမေသံ– ဤအသံတို့၏။ နိပ္ဖတ္တိံ– အကျိုးကို။ [နိပ္ဖတ္တိ နိပ္ဖတ္တိ နိပ္ဖတ္တိန္တိ နိပ္ဖဇ္ဇနံ၊ ဖလန္တိ အတ္ထော၊- မဋီ၊ ၂၊ ၃၁၄။] ဥပဓာရေဟိ– စူးစမ်းဆင်ခြင်ပါလော။” ဣတိ– ဤသို့ ပြောပြီ။ မဟာအန္ဓကာရံ– ကြီးစွာသော အမှောင်ထဲသို့။ ပဝိဋ္ဌဿ– ဝင်သူအား။ ကိဉ္စိ– တစ်စုံ တစ်ရာသည်။ (န ပညာယတိ) ဝိယ– မထင်ရှားသကဲ့သို့။ (ဧဝံ– တူ၊) ဗြာဟ္မဏဿ–ပုရောဟိတ်ပုဏ္ဏားအား။ ကိဉ္စိ– သည်။ န ပညာယတိ– မထင်ရှား။ ပန– သို့သော် လည်း။ န ဇာနာမီတိ– မသိပါဟူ၍။ ဝုတ္တေ– လျှောက်တင်အပ်သော်။ မေ– ၏။ လာဘသက္ကာရော– လာဘ်, ပူဇော်သက္ကာရသည်။ ပရိဟာယိဿတိ– ဆုတ်ယုတ်

လာဘသက္ကာရော။ ။ လဗ္ဘတီတိ လာဘော- ရအပ်သော ပစ္စည်း၄ပါး၊ သက္ကစ္စံ ကာတဗ္ဗော ဒါတဗ္ဗောတိ သက္ကာရော- ရိုသေစွာပြုအပ်, ပေးလှူအပ်သော ပစ္စည်း၄ပါး၊

...[စာမျက်နှာ- ၄၂၃]...

လိမ့်မည်။” ဣတိ– ဤသို့ တွေး၍။ ဘာယိတွာ– ကြောက်၍။ ဝါ– ကြောက်ခြင်း ကြောင့်။ “မဟာရာဇ– ကြီး! ဘာရိယံ– ဝန်လေးလေစွ။” ဣတိ အာဟ၊ “အာစရိယ– ရာ! ကိံ– ဘာကြောင့်နည်း?” ဣတိ– ဤသို့ မေးပြီ။ “တေ– သင်မင်းကြီး၏။ ဝါ– အား။ ဇီဝိတန္တရာယော– သည်။ ပညာယတိ– ထင်ရှား၏။” ဣတိ– ပြီ။ သော– ထိုမင်းသည်။ ဒွိဂုဏံ– ၂ဆ။ ဘီတော– ကြောက်သည်။ (ဟုတွာ)၊ “အာစရိယ! ကိဉ္စိ– တစ်စုံတစ်ရာသော။ ပဋိဃာတကာရဏံ– ပယ်ဖျောက်တားဆီးနိုင်သော အကြောင်းသည်။ အတ္ထိ ပန– ရှိပါသလော?” ဣတိ– သို့။ အာဟ– မေးပြီ။ “မဟာရာဇ– ကြီး! အတ္ထိ– ၏။ မာ ဘာယိ– မကြောက်ပါနှင့်။ အဟံ– သည်။ တယော– ၃ပုံကုန်သော။ ဝေဒေ– ဗေဒင်တို့ကို။ ဇာနာမိ– သိပါ၏။” ဣတိ– ဤသို့ တင်လျှောက် ပြီ။ “ကိံ ပန– အဘယ်ကို။ [ပန အနက်မဲ့၊] လဒ္ဓုံ– ရခြင်းငှာ။ ဝဋ္ဋတိ– သင့်သနည်း?” ဣတိ– မေးပြီ။ “ဒေဝ– အရှင်မင်းကြီး! သဗ္ဗသတယညံ– အလုံးစုံ တစ်ရာစီရှိသော ယဇ်ကို။ [သံ၊ဋ္ဌ၊ ၁၊ ၁၃၁၌ “သဗ္ဗပဉ္စသတံ ယညံ– အလုံးစုံ ငါးရာစီရှိသောယဇ်”ဟု ဆို၏။ ပေတ၊ဋ္ဌ၊ ၂၆၃၊ ဇာ၊ဋ္ဌ၊ ၃, ၄၁တို့၌ “သဗ္ဗစတုက္ကံ ယညံ”ဟု ဆို၏။ ဤသို့ အဆိုကွဲလွဲရခြင်းမှာ ထိုထိုဘာဏကဆောင်တို့ ဆောင်ယူလာသည့်အတိုင်း ဆိုရခြင်း ကြောင့် ဖြစ်သည်။] ယဇိတွာ– ပူဇော်လသော်။ ဇီဝိတံ– ကို။ လဘိဿသိ– ရပါလိမ့် မည်။” ဣတိ– ဤသို့ တင်လျှောက်ပြီ။ “ကိံ– ကို။ လဒ္ဓုံ– ငှာ။ ဝဋ္ဋတိ– နည်း?” ဣတိ– မေးပြီ။ ဟတ္ထိသတံ– ဆင်တစ်ရာလည်းကောင်း။ အဿသတံ– မြင်းတစ်ရာလည်းကောင်း။ ဥသဘသတံ– နွားလားဥသဘတစ်ရာလည်းကောင်း။ ဓေနုသတံ– နို့ စားနွားမတစ်ရာလည်းကောင်း။ အဇသတံ– ဆိတ်တစ်ရာလည်းကောင်း။ ဥရဗ္ဘသတံ– သိုးတစ်ရာလည်းကောင်း။ ကုက္ကုဋသတံ– ကြက်တစ်ရာလည်းကောင်း။ ဤအလို ရိုးရိုးလှူအပ်သောပစ္စည်းကို လာဘ, (မွန်သည်ထက်မွန်မြတ်, ကောင်းသည် ထက် ကောင်းသော) အထူးစီမံ၍ လှူအပ်သောပစ္စည်းကို သက္ကာရဟု ခေါ်သည်။ (တစ်နည်း) လဘနံ လာဘော– ရခြင်း။ သုဋ္ဌု+ကရဏံ သက္ကာရော– ကောင်းစွာ ပြုစု ခြင်း။ [“ကရဏံ ကာရော၊ သမ္မာ+ကာရော သက္ကာရော”ဟုလည်းပြု၊] ဤအလို ရိုးရိုး အလှူနှင့် အထူးအလှူကို လာဘ, သူတစ်ပါးတို့က မိမိကို အရိုအသေပြုခြင်း, ပန်းစ သည်ဖြင့် ပူဇော်ခြင်းကို သက္ကာရဟု ခေါ်သည်။ လာဘော စ+သက္ကာရော စ လာဘသက္ကာရော။ (မ၊ဋ္ဌ၊ ၁၊ ၁၂၀၊ သာရတ္ထ၊ ၁၊ ၁၃၈၊ ပါစိယော-၃၃၄)

...[စာမျက်နှာ- ၄၂၄]...

သူကရသတံ– ဝက်တစ်ရာလည်းကောင်း။ ဒါရကသတံ– ကလေးတစ်ရာလည်းကောင်း။ ဒါရိကာသတံ– ကလေးမတစ်ရာလည်းကောင်း။ ဣတိ ဧဝံ– ဤသို့လျှင်။ ဧကေကံ– တစ်မျိုးတစ်မျိုးသော။ ပါဏဇာတိံ– သက်ရှိသတ္တဝါမျိုးကို။ [ပါဏာနံ+ ဇာတိ ပါဏဇာတိ၊] သတံ သတံ– တစ်ရာစီ တစ်ရာစီကို။ ကတွာ၊ ဂဏှာပေန္တော–ဖမ်းယူစေလျက်။ “မိဂဇာတိမေဝ– သားကောင်မျိုးကိုသာ။ သစေ ဂဏှာပေဿာမိ– အကယ်၍ ဖမ်းယူစေအံ့။ (ဧဝံ သတိ)၊] အတ္တနော– ၏။ ခါဒနီယမေဝ– ခဲဖွယ်ကိုသာ။ ဂဏှာပေတိ– ဖမ်းယူစေ၏၊’ ဣတိ– သို့။ ဝက္ခန္တိ– ပြောကြလိမ့်မည်။” ဣတိ– ဤသို့ တွေး၍။ ဟတ္ထိအဿမနုဿေပိ– ဆင်မြင်းလူတို့ကိုလည်း။ ဂဏှာပေတိ– ၏။ ရာဇာ– သည်။ “မမ– ၏။ ဇီဝိတမေဝ– အသက်ရှင်ခြင်းသည်သာ။ မယှံ– ၏။ လာဘော– လာဘ်တည်း။” ဣတိ– သို့။ စိန္တေတွာ– တွေး၍။ “သဗ္ဗပါဏေ–အလုံးသော သက်ရှိသတ္တဝါတို့ကို။ သီဃံ– လျင်မြန်စွာ။ ဂဏှထ– ဖမ်းယူခဲ့ကုန်လော။” ဣတိ– သို့။ အာဟ၊ အာဏတ္တမနုဿာ– စေခိုင်းအပ်သောလူတို့သည်။ အဓိကတရံ– သာ၍လွန်စွာ။ ဂဏှိံသု– ကုန်ပြီ။ စ– သာဓကကား။ ကောသလသံယုတ္တေပိ– ကောသလသံယုတ်၌လည်း။ (သံဂီတိကာရေဟိ– သံဂါ ယနာတင် ထေရ်တို့သည်၊) တေန ခေါ ပန၊ ပေ။ ကရောန္တီတိ– တေန ခေါ ပန၊ ပေ။ ကရောန္တိဟူသော။ ဧတံ (ဝစနံ)– ဤစကားကို။ ဝုတ္တံ– မိန့်တော်မူအပ်ပြီ။

[တေန ခေါ ပန သမယေန– ထိုအခါ၌။ ပသေနဒိဿ– ပသေနဒိမည်သော။ ကောသလဿ– ကောသလတိုင်း၏ အစိုးရဖြစ်သော။ ရညော– မင်း၏။ မဟာယညော– ကြီးကျယ်သောယဇ်သည်။ ပစ္စုပဋ္ဌိတော– ရှေးရှုတည်သည်။ ဟောတိ။ ပဉ္စ စ ဥသဘသတာနိ– ငါးရာသော နွားလားဥသဘတို့သည်လည်းကောင်း။ ဝါ– တို့ကိုလည်းကောင်း။ ပဉ္စ စ ဝစ္ဆတရသတာနိ ဝစ္ဆတရသတာနိ ဝစ္ဆတရသတာနိ– ငါးရာသော နွားငယ် (နွားပျို နွားလတ်) တို့သည်လည်းကောင်း။ ဝါ– တို့ကိုလည်းကောင်း။ ပဉ္စ စ ဝစ္ဆတရိ–

ဝစ္ဆတရသတာနိ။ ။ ဝဒန္တီတိ ဝစ္ဆာ၊ [ဝဒ+ဆ၊ -မောဂ်- ၇, ၄၃၊] (တစ်နည်း) မာတုသန္တိကေ ဝသန္တီတိ ဝစ္ဆာ၊ [ဝသ+ဆ၊ -ပါရာဂံသစ်- ၂, ၂၃)၊ ဝစ္ဆာနံ+ဝိသေသာ, ဝိသေသေန+ဝစ္ဆာ ဝါ ဝစ္ဆတရာ၊ [ဝစ္ဆ+တရ၊] မောဂ်နိ- ၂, ၉၅၌ “နွားကလေးကြီး, နွားပိုက်” ဟု အနက်ပေး၍ ဓာန်နိသစ်- ၄၉၆၌ “နွားပေါက်”ဟု အနက်ပေးသည်၊ “ဝစ္ဆတရ”ဟူ သည် နွားငယ်တို့တွင် ထူးထူးခြားခြားအားရှိသော ဝဖြိုးသောနွားငယ်များ, နွားပျို

...[စာမျက်နှာ- ၄၂၅]...

သတာနိ– ငါးရာသော နွားမငယ် (နွားပျိုမ, နွားလတ်မ) တို့သည်လည်းကောင်း။ ဝါ– တို့ကိုလည်းကောင်း။ ပဉ္စ စ အဇသတာနိ– ငါးရာသော ဆိတ်တို့သည်လည်းကောင်း။ ဝါ– တို့ကိုလည်းကောင်း။ ပဉ္စ စ ဥရဗ္ဘသတာနိ– ငါးရာသော သိုးတို့ သည်လည်းကောင်း။ ဝါ– တို့ကိုလည်းကောင်း။ ယညတ္ထာယ– ယဇ်ပူဇော်ခြင်း အကျိုးငှာ။ ထူဏူပနီတာနိ– ယဇ်တိုင်သို့ ကပ်ဆောင်အပ်ကုန်သည်။ ဝါ– ယဇ် တိုင်၌ ချည်ထားအပ်ကုန်သည်။ ဟောန္တိ၊ [ထူဏူပနီတာနီ ထူဏူပနီတာနီ ထူဏူပနီတာနီတိ ထူဏံ ဥပနီတာနိ၊ ထူဏာယ ဗဒ္ဓါ ဟောန္တိ (သံ၊ဋ္ဌ၊ ၁၊ ၁၃၀)၊ ထူဏန္တိ ယညူပတ္ထမ္ဘံ၊ ဥပနီတာနီ ဥပနီတာနီ ဥပနီတာနီတိ ယညံ ယဇိတုံ အာရမ္ဘာယ (သံ၊ဋီ၊၁၊ ၁၇၉)။] ယေပိ တေ– အကြင်ပုဂ္ဂိုလ်တို့သည်လည်း။ အဿ– ထိုမင်း၏။ ဒါသာတိ ဝါ– ကျွန်ဟူသည်တို့သည်လည်းကောင်း။ ဝါ– ကျွန် နွားသိုးအဖြစ်သို့ မရောက်သေးသော နွားငယ်စစ်စစ်များတည်း။ ဆုံးမထိုက်သော နွားသိုးများ, နွားလားများ မဟုတ်ကြ၊ သီဋီသစ်၌ တရပစ္စည်း အနက်မဲ့ယူ၍ “ဝစ္ဆာ ဧဝ ဝစ္ဆတရာ”ဟု ပြု၏။ ဤအလို နွားငယ်မှန်သမျှကို “ဝစ္ဆတရ”ဟု ယူနိုင်သည်။ (ဒီ၊ဋီ၊ ၁၊ ၃၂၂၊ သီဋီသစ်၊ ၂၊ ၃၀၀၊ နီတိသုတ္တ-၇၈၆)၊

တစ်နည်း။ ။ “ဝစ္ဆဿ (ဝစ္ဆဘာဝဿ)+တနုတ္တံ ဝစ္ဆတရော- နွားငယ်အဖြစ်၏ ယုတ်လျော့သည်၏အဖြစ် (ယုတ်လျော့ခြင်း)၊ ဝစ္ဆာဒီဟိ တနုတ္တေ တရော(မောဂ်- ၄, ၅၆၊ ပါ- ၅, ၃, ၉၁)သုတ်ဖြင့် တနုတ္တ(နွားငယ်အဖြစ်၏ ယုတ်လျော့ခြင်း)အနက်၌ ဝစ္ဆနောင် တရပစ္စည်းသက်၊ ဝစ္ဆ၌ ဘာဝပ္ပဓာန, ဘာဝလောပကြံ၊ [တတွဗောဓိနီအလို ပစ္စာသတ္တိနည်းဖြင့် ပဝတ္တိနိမိတ်ကို ယူ၏၊] ပဌမအရွယ်သည် ဝစ္ဆမည်၏၊ “ဝစ္ဆဿ+ တနုတ္တံ ဝစ္ဆတရော- ပဌမအရွယ်နွားငယ်အဖြစ်၏ ယုတ်လျော့သည်၏အဖြစ် (ယုတ် လျော့ခြင်း)”ဟူသည် ပဌမအရွယ်ကုန်လွန်၍ ဒုတိယအရွယ်သို့ ရောက်ခြင်းပင်တည်း၊ ထိုနောင် “တဗ္ဗန္တုဥသဘတရော- ထိုယုတ်လျော့ခြင်းရှိသော နွားလားသည်ကား ဥသဘ တရမည်၏”ဟူသော တတွဗောဓိနီစကားအရ နွားငယ်များရအောင် “ဝစ္ဆတရော+ ဧတေသံ အတ္ထီတိ ဝစ္ဆတရာ- နွားငယ်အဖြစ်၏ ယုတ်လျော့သည်၏အဖြစ် (ယုတ်လျော့ ခြင်း)ရှိသော နွားငယ်တို့၊ [ဝစ္ဆတရ+ဏ၊]”ဟု ဆက်ပါ၊ “ဝစ္ဆတရာတိ တရုဏဝစ္ဆကဘာဝံ အတိက္ကန္တာ ဗလဝဝစ္ဆာ(မ၊ဋ္ဌ၊၃, ၈)”စသော အဖွင့်များလည်း ဤအဓိပ္ပာယ်ပင်၊ ဤအဖွင့်များကို ကြည့်၍ “ဝစ္ဆံ တရန္တီတိ ဝစ္ဆတရာ၊ [ဝစ္ဆ+တရ+အ၊]”ဟုလည်း ပြုကြ၏၊ ထိုနောင် “ဝစ္ဆတရာနံ+သတာနိ ဝစ္ဆတရသတာနိ- နွားငယ်တို့၏အရာတို့”ဟု ဆက်ပါ၊ (မောဂ်နိ- ၂, ၉၅၊ တတွဗောဓိနီ- ၃၁၇)၊ ]

...[စာမျက်နှာ- ၄၂၆]...

မည်သူတို့သည်လည်းကောင်း။ ပေဿာတိ ဝါ– အစေအပါးဟူသည်တို့သည် လည်းကောင်း။ ဝါ– အစေအပါးမည်သူတို့သည်လည်းကောင်း။ ကမ္မကရာတိ ဝါ– အလုပ်သမားဟူသည်တို့သည်လည်းကောင်း။ ဝါ– အလုပ်သမားမည်သူတို့ သည်လည်းကောင်း။ ဟောန္တိ၊ [ဣတိသဒ္ဒါ ရှေ့နည်း နိဒဿနအနက်။ နောက်နည်း သညာအနက်။ “ယေပိ တေ”ကား။ ပကတိကတ္တား, “ဒါသာတိ ဝါ”စသည်ကား ဝိကတိ ကတ္တားတည်း။ “ဒါသာတိ ဝါ”စသည်ကို “ယေပိ တေ”၏ ဝိသေသနကြံ၍ “] ဒါသာတိ ဝါ– ကျွန်တို့ဟူသည်လည်း (မည်သည်လည်း) ဖြစ်ကုန်သော။ ပေဿာတိ ဝါ– အစေ အပါးတို့ဟူသည်လည်း (မည်သည်လည်း) ဖြစ်ကုန်သော။ ကမ္မကရာတိ– အလုပ်သမား တို့ဟူသည်လည်း (မည်သည်လည်း) ဖြစ်ကုန်သော။ ယေပိ တေ– တို့သည်လည်း။ (ဟောန္တိ)”ဟုလည်း ပေးနိုင်သည်။] တေပိ– ထိုကျွန်စသော ပုဂ္ဂိုလ်တို့သည်လည်း။ ဒဏ္ဍတဇ္ဇိတာ– ဒဏ်ဖြင့် ခြိမ်းခြောက်အပ်ကုန်သည်။ (ဒုတ်လှံတင်း ပုပ်စသည် ဖြင့် ခြိမ်းခြောက်အပ်ကုန်သည်)၊ ဘယတဇ္ဇိတာ– ဘေးဖြင့် ခြိမ်းခြောက်အပ်ကုန် သည်။ (ဟုတွာ)၊ အဿုမုခါ– မျက်နှာ၌ မျက်ရည်ရှိကုန်လျက်။ ရုဒမာနာ– ငိုကုန် လျက်။ ပရိကမ္မာနိ ပရိကမ္မာနိ ပရိကမ္မာနိ– ထက်ဝန်းကျင် ပြုဖွယ်ကိစ္စတို့ကို။ ကရောန္တိ– ပြုကုန်၏။

မဟာဇနော– များစွာသော လူအပေါင်းသည်။ အတ္တနော အတ္တနော– မိမိ၏ မိမိ၏။ ပုတ္တဓီတုဉာတီနံ– သား, သမီး, ဆွေမျိုးတို့၏။ အတ္ထာယ– ငှာ။ ပရိဒေဝမာနော– ငိုကြွေးလျက်။ မဟာသဒ္ဒံ– ကျယ်လောင်သောအသံကို။ အကာသိ– ပြီ။ မဟာပထဝီဥန္ဒြိယနသဒ္ဒေါ ဝိယ– မြေကြီး၏ ပြိုသံသည်ကဲ့သို့။ အဟောသိ– ပြီ။ အထ– ၌။ မလ္လိကာ– မည်သော။ ဒေဝီ– မိဖုယားသည်။ တံ သဒ္ဒံ– ထိုအသံကို။ သုတွာ– ၍။ ရညော– ၏။ သန္တိကံ– သို့။ ဂန္တွာ– ၍။ “မဟာရာဇ– ကြီး။ ကိံ– ကြောင့်။ တေ– ၏။ ဣန္ဒြိယာနိ– တို့သည်။ အပါကတိကာနိ– ပင်ကိုအားဖြင့် မဖြစ်ကုန်သည်။ ဝါ– ပင်ကိုအတိုင်း မဟုတ်ကုန်သည်။ [ပကတိယာ+ဥပ္ပန္နာနိ ပါကတိကာနိ၊ န+ပါကတိကာနိ အပါကတိကာနိ (မအူပါရာနိ-၂, ၃၆၇)၊] (ဟောန္တိ) နု ခေါ– ဖြစ်ကုန် သနည်း? ကိလန္တရူပါနိ ဝိယ– ပင်ပန်းသူ၏အဖြစ်ဟူသော သဘောရှိကုန်သကဲ့

ပရိကမ္မာနီ။ ။ ပရိကမ္မာနီတိ သဗ္ဗဘာဂိယာနိ(အကောင်းအဆိုး အမျိုးမျိုးအားဖြင့် အလုံးစုံသောအဖို့၌ ဖြစ်ကုန်သော) ကမ္မာနိ၊ ဥစ္စာဝစာနိ ကမ္မာနီတိ အတ္ထော၊ (သီဋီသစ်၊၂၊၃၁၄)၊ ပရိကို “သဗ္ဗဘာဂ”ဟု ဖွင့်သည်။ (သီဘာ- ၄, ၃၆)

...[စာမျက်နှာ- ၄၂၇]...

သို့။ ပညာယန္တိ– ထင်ပေါ်နေကုန်သနည်း?” ဣတိ ပုစ္ဆိ၊ “ မလ္လိကေ– မလ္လိကာ! တုယှံ– ၏။ ဝါ–မှာ။ ကိံ– အဘယ်အရာသည်။ (ဟောတိ– ဖြစ်နေသနည်း?) [(တစ်နည်း) တုယှံ– သည်။ ကိံ– ဘာကို။ (ကတံ– ပြုအပ်နေသနည်း?) ဤကား ဤအဋ္ဌ ကထာအရှိအတိုင်း ပေးခြင်းဖြစ်သည်။ ဇာ၊ဋ္ဌ၊ ၃, ၄၁၌ “ဒေဝိ ကိံ တုယှိမိနာ”ဟု ရှိပုံကို ကြည့်၍ “မလ္လိကေ– ကာ! တုယှံ– အား။ (ဣမိနာ– ဣန္ဒြေပင်ကိုယ်အတိုင်း မဖြစ် ခြင်း, ပင်ပန်းသောသဘော ထင်ပေါ်ခြင်းဖြင့်၊) ကိံ– ဘာအကျိုးရှိအံ့နည်း။” ဟုလည်း ပေးပါ။] တွံ– သည်။ မမ– ၏။ ကဏ္ဏမူလေန– နားရင်းဖြင့်။ ဂစ္ဆန္တံ– သွားသော။ အာသိဝိသမ္ပိ– လျင်သော အဆိပ်ရှိသော မြွေကိုလည်း။ န ဇာနာသိ– မမြင်။” ဣတိ– ဤသို့ ပြောပြီ။ “ဒေဝ– ကြီး! ဧတံ– ဤစကားသည်။ ကိံ ပန– ဘာပါနည်း?” ဣတိ– ဤသို့ မေးပြီ။ “ရတ္တိဘာဂေ– ၌။ မေ– သည်။ ဧဝရူပေါ နာမ– မည်သော။ သဒ္ဒေါ– ကို။ သုတော– အပ်ပြီ။ သွာဟံ– ထိုငါသည်။ ပုရောဟိတံ– ကို။ ပုစ္ဆိတွာ– သော်။ တေ– အား။ ဝါ– ၏။ ဇီဝိတန္တရာယော– သည်။ ပညာယတိ– ၏။ သဗ္ဗသတယညံ– ကို။ ယဇိတွာ– သော်။ ဇီဝိတံ– ကို။ လဘိဿသိ– မည်။” ဣတိ– သို့။ သုတွာ– ၍။ “မမ– ၏။ ဇီဝိတမေဝ– သည်သာ။ မယှံ– ၏။ လာဘော– တည်း။” ဣတိ– ဤသို့ တွေး၍။ ဣမေ ပါဏေ– ဤသတ္တဝါတို့ကို။ ဂဏှာပေသိံ– ခဲ့ပြီ။ ဣတိ– ဤသို့ ပြောပြီ။ မလ္လိကာ– သော။ ဒေဝီ– သည်။ “မဟာရာဇ– ကြီး! (တွံ– သည်၊) အန္ဓဗာလော–ကန်းမိုက်သည်။ အသိ– ၏။ မဟာဘက္ခော– များသော အစားရှိသည်။ ဝါ– များ စွာသောအစာတို့ကို စားသည်။ (အစားကြီးသည်) ကိဉ္စာပိ အသိ– အကယ်၍ ကား ဖြစ်ပါပေ၏။ အနေကသူပဗျဉ္ဇနဝိကတိကံ– များသော ပဲနောက် ပဲကြီး စသောဟင်း, ခဲဖွယ်အထူး, လက်သုပ်ဟင်းလျာအထူးပါရှိသော။ [ဓမ္မဘာ-၂, ၃၅၄ရှု၊] ဒေါဏပါကံ ဒေါဏပါကံ ဒေါဏပါကံ– တစ်စိတ်

ချက်ဖြစ်သော၊ ဘောဇနံ- ကို၊ (ကိဉ္စာပိ) ဘုဉ္ဇသိဇာနာသိ။ ။ ဇာနာသိ၌ ဉာဓာတ်သည် အာလောစန(ကြည့်မြင်ခြင်း)အနက်ကို ဟောသည်။ [န ဇာနာမိ န ဇာနာမိ န ဇာနာမိ န ပဿာမိ၊- အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၂၄။]

ဒေါဏပါကံ။ ။ ဒေါဏပါကန္တိ ဒေါဏတဏ္ဍုလာနံ ပက္ကဘတ္တံ(အံဋီ- ၃, ၃၂၇၊ သံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၄၀)၊ “ဒဝတိ ပဝတ္တတီတိ ဒေါဏော၊ [ဒု+ဏ၊ -မောဂ်- ၇, ၆၅၊]”အရ ဒေါဏသဒ္ဒါ တစ်စိတ်ပမာဏကို ဟော၏၊ သို့သော် ဒေါဏသဒ္ဒါသည် အဘေဒူပစာရ အားဖြင့် ပရိမာဏအပြင် ပရိမေယျ(တိုင်းတာအပ်သောဝတ္ထု)ကိုလည်း ဟောနိုင်ရ

...[စာမျက်နှာ- ၄၂၈]...

အကယ်၍ကား စားပါ၏။ ဒွီသု– ၂ခုကုန်သော။ ရဋ္ဌေသု– တို့၌။ (မဟာဇနေန–များစွာသော လူအပေါင်းကို၊) ရဇ္ဇံ– မင်းအဖြစ်ကို။ (ကိဉ္စာပိ) ကာရေသိ– အကယ် ၍ကား ပြုစေခဲ့၏။ ပန– သို့သော်လည်း။ တေ– သင်၏။ ဝါ–မှာ။ ပညာ– သည်။ မန္ဒာ– နည်းလှ၏။” ဣတိ– သို့။ အာဟ၊ “ဒေဝီ– ယား! ကသ္မာ– ကြောင့်။ ဧဝံ– သို့။ ဝဒေသိ– ပြောသနည်း?” ဣတိ– ဤသို့ မေးပြီ။ “တယာ– သည်။ အညဿ– အခြား သောသူ၏။ မရဏေန– သေခြင်းကြောင့်။ အညဿ– ၏။ ဇီဝိတလာဘော–အသက်ကို ရခြင်းကို။ ဝါ– အသက်ရှင်ခြင်းကို။ ကဟံ– အဘယ်၌။ ဒိဋ္ဌပုဗ္ဗော– ရှေး က မြင်အပ်ဘူးသလော? အန္ဓဗာလဿ– ကန်းမိုက်သော။ ဗြာဟ္မဏဿ– ၏။ ကထံ– ကို။ ဂဟေတွာ– မှတ်ယူ၍။ ကသ္မာ– ကြောင့်။ မဟာဇနဿ– ၏။ ဥပရိ– ၌။ ဒုက္ခံ– ကို။ ခိပသိ– ပစ်ချသနည်း။ ဓုရဝိဟာရေ– မြို့ဥုးကျောင်း၌။ ဝါ– အနီးဖြစ်သော ကျောင်း၌။ [ဓမ္မဘာ-၂, ၂၉၄ရှု၊] သဒေဝကဿ– နတ်နှင့်တကွဖြစ်သော။ လောကဿ– လူအပေါင်းထက်။ အဂ္ဂပုဂ္ဂလော– အမြတ်ဆုံးပုဂ္ဂိုလ်ဖြစ်တော်မူသော။ အတီတာဒီသု– အတိတ်အစရှိသော ကာလတို့၌။ အပ္ပဋိဟတဉာဏော– မပိတ် ပင် မတားဆီးအပ် မတားဆီးနိုင်သော ဉာဏ်ရှိတော်မူသော။ သတ္ထာ– သည်။ ဝသတိ– ၏။ တံ– ထိုမြတ်စွာဘုရားကို။ ပုစ္ဆိတွာ– ၍။ တဿ– ထိုမြတ်စွာဘုရား၏။ ဩဝါဒံ– ကို။ ကရောဟိ– လော။” ဣတိ ဝုတ္တေ၊ ရာဇာ– သည်။ သလ္လဟုကေဟိ–ပေါ့ပါးကုန်သော။ ယာနေဟိ– တို့ဖြင့်။ မလ္လိကာယ– နှင့်။ သဒ္ဓိံ၊ ဝိဟာရံ– သို့။ ဂန္တွာ၊ မရဏဘယတဇ္ဇိတော– သေခြင်းဘေးသည် ခြိမ်းခြောက်အပ်သည်။ (ဟုတွာ)၊ ကိဉ္စိ– တစ်စုံတစ်ရာသော စကားကို။ ဝတ္တုံ– လျှောက်ခြင်းငှာ။ အသက္ကောန္တော– သော်။ သတ္ထာရံ၊ ဝန္ဒိတွာ၊ ဧကမန္တံ၊ နိသီဒိ

ကား ဤ၌ တစ်စိတ်အတိုင်းအရှည်ရှိသောဆန်ကို ယူပါ။၊ ထိုကြောင့် “ဒေါဏတဏ္ဍုလာနံ”ဟု ဖွင့်သည်။ ထိုနောင် “ပစ္စတေတိ ပါကော- ချက်အပ်သောထမင်း။ ဒေါဏဿ +ပါကော ဒေါဏပါကော– တစ်စိတ်အတိုင်းအရှည်ရှိသောဆန်၏ ချက်အပ်သော ထမင်း- တစ်စိတ်ချက်ထမင်း”ဟု ဆက်ပါ။ (တစ်နည်း) “ဒေါဏော+ပရိမာဏံ ဧတေသန္တိ ဒေါဏာ– တစ်စိတ်အတိုင်းအရှည်ရှိသောဆန်တို့။ [ဒေါဏ+ဏ၊] ဒေါဏာနံ+ ပါကော ဒေါဏပါကော– တစ်စိတ်အတိုင်းအရှည်ရှိသောဆန်တို့၏ ချက်အပ်သော ထမင်း- တစ်စိတ်ချက်ထမင်း”ဟု ပြုပါ။ (မောဂ်-၄, ၄၆)

...[စာမျက်နှာ- ၄၂၉]...

အထ– ၌။ နံ– ထိုမင်းကို။ သတ္ထာ– သည်။ “မဟာရာဇ– ကြီး! တွံ– သည်။ ဟန္ဒ– ယခု။ ဒိဝဿ– နေ့၏။ ဒိဝါ– နေ့လယ်အချိန်၌။ ဝါ– မွန်းတည့်ချိန်၌။ ကုတော– မှ။ အာဂစ္ဆသိ နု– လာခဲ့သနည်း?” ဣတိ– သို့။ ပဌမတရံ– ရှေးဥုးစွာ။ အာလပိ– မေး တော်မူပြီ။ သော– ထိုမင်းသည်။ တုဏှီယေဝ– သာလျှင်။ နိသီဒိ၊ တတော– ထိုမှ နောက်၌။ မလ္လိကာ– သည်။ ဘဂဝတော– အား။ အာရောစေသိ– လျှောက်ပြီ။ (ကိံ)၊ “ဘန္တေ– ရား! ရညာ– သည်။ မဇ္ဈိမယာမသမနန္တရေ– မဇ္ဈိမယာမ်၏ အခြားမဲ့၌။ (သန်းခေါင်ယာမ်၏ အခြားမဲ့၌)၊ သဒ္ဒေါ– ကို။ သုတော ကိရ– ကြားအပ်ခဲ့သတဲ့။ အထ– ၌။ နံ– ထိုအကြောင်းကို။ ပုရောဟိတဿ– အား။ အာရောစေသိ ကိရ– ပြောခဲ့သတဲ့။ ပုရောဟိတော– သည်။] တေ– ၏။ ဝါ–မှာ။ ဇီဝိတန္တရာယော– သည်။ ဘဝိဿတိ– မည်။ တဿ– ထိုအသက်၏ အန္တရာယ်ကို။ ပဋိဃာတတ္ထာယ– ပယ် ရှားတားဆီးခြင်းအကျိုးငှာ။ သဗ္ဗသတေ– အလုံးစုံတစ်ရာစီရှိကုန်သော။ ပါဏေ–

ဒိဝါ ဒိဝဿ။ ။ ဒိဝဿ၌ ဒိဝသဒ္ဒါကား ဒိဝသ၏ ပရိယာယ်တည်း၊ ထိုပုဒ်၏ ဝိသေသနအဖြစ်ဖြင့် ဆိုအပ်သော ဒိဝါသဒ္ဒါကား နေ့သာမညကို ပြသည်မဟုတ်၊ ဧကဒေသျူပစာရအားဖြင့် မွန်းတည့်အခါဟူသော နေ့လည်ပိုင်းအထူးကို ပြ၏၊ ထို ကြောင့် “ဒိဝသဿ ဒိဝါ၊ မဇ္ဈနှိကေ ကာလေ(အံဋီ- ၁၇၃)”ဟု ဖွင့်သည်၊ “ဒိဝဿ-နေ့၏၊ ဒိဝါ- နေ့လည်အခါ၌၊ ဝါ- မွန်းတည့်ချိန်၌”ဟု ဆိုလိုသည်၊ ရှေးက နေ့လည်မွန်း တည့်ချိန်ကို “နေတောတောအချိန်”ဟု သုံးကြ၏၊ အခြားနေရာ၌ “ဒိဝါ ဒိဝဿ”ကို “မဇ္ဈနှာတိက္ကမော- မွန်းလွဲခါစအချိန်(ဒီဋီ- ၃, ၁၆)”ဟု ဖွင့်သေး၏။

အာဂစ္ဆသိ။ ။ လာခြင်းကြိယာသည် ပစ္စုပ္ပန်မဟုတ်၊ အတိတ်တည်း၊ ဝတ္တမာန်၄ မျိုးတွင် သမီပဝတ္တမာန်တည်း၊ အတီတသမီပဝတ္တမာန်, အနာဂတသမီပဝတ္တမာန်ဟု ၂မျိုးရှိရာ အတီတသမီပဝတ္တမာန်တည်း၊ မှန်၏- ရောက်လာပြီး ထိုင်နေစဉ် “ကုတော နု”စသည်ဖြင့် မေးရကား ထိုင်နေခြင်းကြိယာသည် ပစ္စုပ္ပန်တည်း၊ လာခြင်းကြိယာကား အတိတ်တည်း၊ လာခြင်းကြိယာသည် ထိုင်နေခြင်းကြိယာ၏ အနီး၌ဖြစ်ရကား အတီတ ဝတ္တမာန်ဟု ဆိုရသည်၊ (ဇာဋီသစ်- ၃, ၁)၊ မောဂ်- ၆, ၁သုတ်၌ တံကာလာပေက္ခ ဝတ္တမာန်, ကာလဝိပလ္လာသဟု ဆို၏၊ ဝတ္တမာနာ ပစ္စုပ္ပန္နေသုတ်ဖြင့်ပင် ဝတ္တမာန် သိဝိဘတ်သက်ပါ၊ (ရူ- ၂၅၉၊ ဗာဋီသစ်- ၂၄၇၊ ကစ်ဘာ- ၂, ၂၈၆)၊ (တစ်နည်း) ဝတ္တ မာနာ ပစ္စုပ္ပန္နေ၌ “ဝတ္တမာနာ”ဟူသော ယောဂဝိဘာဂဖြင့် အတိတ်အနက်၌ ဝတ္တမာန် သိဝိဘတ်သက်ပါ။ (နိဒ္ဒေ- ၂၂၂၊ဝဏ္ဏနာ- ၂၈၅၊ ဝိဗော- ၂၀၉)၊

...[စာမျက်နှာ- ၄၃၀]...

သတ္တဝါတို့ကို။ ဂဟေတွာ– ၍။ တေသံ– ထိုသတ္တဝါတို့၏။ ဂလလောဟိတေန– လည်ချောင်းသွေးဖြင့်။ ယညေ– ယဇ်ကို။ ယဇိတေ– ပူဇော်အပ်သော်။ ဇီဝိတံ– ကို။ လဘိဿသိ– မည်၊’ ဣတိ– သို့။ အာဟ ကိရ– ပြောခဲ့သတဲ့။ ရာဇာ– သည်။ ပါဏေ– တို့ကို။ ဂဏှာပေသိ– စေပြီ။ တေန– ထိုကြောင့်။ အယံ– ဤမင်းကို။ မယာ– သည်။ ဣဓ– ဤနေရာသို့။ အာနီတော– ဆောင်အပ်ခဲ့ပါပြီ” ဣတိ– ဤသို့ လျှောက်ပြီ။ “မဟာရာဇ– ကြီး! ဧဝံ ကိရ– ဤသို့တဲ့လား? (ဤအတိုင်း မှန်သလား?)” ဣတိ– ဤသို့ မေးတော်မူပြီ။ “ဘန္တေ– ရား! ဧဝံ– ဤအတိုင်း မှန်ပါ၏။” ဣတိ– ဤသို့ ဖြေပြီ။ “တေ– သည်။ ကိန္တိ– အဘယ်သို့လျှင်။ သဒ္ဒေါ– ကို။ သုတော– နည်း?” ဣတိ– ဤသို့ မေးတော်မူပြီ။ သော– ထိုမင်းသည်။ အတ္တနာ– သည်။ သုတနိယာမေနေဝ– ကြားအပ်သောနည်းဖြင့်ပင်။ အာစိက္ခိ– လျှောက်ပြီ။ တထာဂတဿ– ၏။ တံ– ထိုစကားကို။ သုတွာဝ– ကြားရခြင်းကြောင့်သာ။ ဝါ– ကြားလျှင်ကြားခြင်း။ ဧကောဘာသော– တစ်ခုတည်းသော အရောင်အလင်းရှိသည်။ အဟောသိ၊ အထ– ၌။ နံ– ထိုမင်းကို။ သတ္ထာ– သည်။ အာဟ၊ (ကိံ)၊ “မဟာရာဇ– ကြီး! မာ ဘာယိ–မကြောက်နှင့်။ တဝ– ၏။ ဝါ–မှာ။ အန္တရာယော– သည်။ နတ္ထိ။ ပါပကမ္မိနော–မကောင်းမှုရှိကုန်သော။ သတ္တာ– တို့သည်။ အတ္တနော– ၏။ ဒုက္ခံ– ကို။ အာဝီကရောန္တာ– ထင်စွာ ပြုလိုကုန်သည်။ (ဟုတွာ)၊ ဧဝံ– သို့။ အာဟံသု– ကုန်ပြီ။” ဣတိ– ဤသို့ မိန့်တော်မူပြီ။ “ဘန္တေ– ရား! တေဟိ– ထိုသတ္တဝါတို့သည်။ ကိံ– အဘယ် မကောင်းမှုကို။ ကတံ– ပြုအပ်ခဲ့ပါသနည်း?” ဣတိ– ဤသို့ မေးပြီ။ အထ ခေါ– ၌။ ဘဂဝါ– သည်။ တေသံ– ထိုသတ္တဝါတို့၏။ ကမ္မံ– မကောင်းမှုကို။ အာစိက္ခိတုံ– မိန့် တော်မူခြင်းငှာ။ “မဟာရာဇ– ကြီး! တေန ဟိ– ထိုသို့ဖြစ်လျှင်။ သုဏာဟိ– နား ထောင်လော။” ဣတိ ဝတွာ၊ အတီတံ၊ အာဟရိ

အတီတေ– ၌။ မနုဿေသု– တို့သည်။ ဝီသတိဝဿသဟဿာယုကေသု– အနှစ်၂သောင်းသက်တမ်းရှိကုန်လသော်။ ဝါ– အနှစ်၂သောင်းသက်တမ်းရှိရာ အခါတို့၌။ ကဿပေါ– မည်သော။ ဘဂဝါ– သည်။ လောကေ– ၌။ ဥပ္ပဇ္ဇိတွာ– ၍။ ဝီသတိယာ– နှစ်ဆယ်သော။ ခီဏာသဝသဟဿေဟိ– ရဟန္တာအထောင်တို့နှင့်။ [ဝီသတိယာ ခီဏာသဝသဟဿေဟိ– ရဟန္တာ၂သောင်းတို့နှင့်၊] သဒ္ဓိံ၊ စာရိကံ၊

...[စာမျက်နှာ- ၄၃၁]...

စရမာနော၊ ဗာရာဏသိံ– သို့။ အဂမာသိ၊ ဗာရာဏသိဝါသိနော– ဗာရာဏသီမြို့၌ နေသူတို့သည်။ ဝါ– ဗာရာဏသီမြို့သူမြို့သားတို့သည်။ ဒွေပိ– ၂ယောက်တို့သည် လည်းကောင်း။ တယောပိ– ၃ယောက်တို့သည်လည်းကောင်း။ ဗဟုတရာပိ– ပို ၍များသော သူတို့သည်လည်းကောင်း။ ဧကတော– တစ်ပေါင်းတည်း။ ဟုတွာ၊ အာဂန္တုကဒါနံ– ဧည့်သည်တို့အား ပေးလှူအပ်သော အလှူကို။ ပဝတ္တယိံသု– ဖြစ်စေကုန်ပြီ။ တဒါ– ၌။ ဗာရာဏသိယံ– ၌။ စတ္တာလီသကောဋိဝိဘဝါ– ကုဋေ (၄၀) သော စည်းစိမ်ဥစ္စာရှိကုန်သော။ စတ္တာရော– ကုန်သော။ သေဋ္ဌိပုတ္တာ– တို့ သည်။ သဟာယကာ– တို့သည်။ အဟေသုံ၊ တေ– ထိုသူဌေးသားတို့သည်။ မန္တယိံသု– တိုင်ပင်ကုန်ပြီ။ (ကိံ)၊ “အမှာကံ– တို့၏။ ဂေဟေ– ၌။ ဗဟုဓနံ– များစွာသော ဥစ္စာသည်။ (အတ္ထိ)၊ တေန– ထိုဥစ္စာဖြင့်။ ကိံ– ကို။ ကရောမ– ပြုကြမည်နည်း?” ဣတိ– ဤသို့ တိုင်ပင်ကုန်ပြီ။ “ဧဝရူပေ– သော။ ဗုဒ္ဓေ– သည်။ စာရိကံ– ကို။ စရမာနေ– သော်။ ဒါနံ– ကို။ ဒဿာမ– ကြမည်။ သီလံ– ကို။ ရက္ခိဿာမ– ကြမည်။ ပူဇံ–ပူဇော်ခြင်းကို။ ကရိဿာမ– ကြမည်။” ဣတိ– သို့။ ဧကောပိ– တစ်ယောက်သည် လည်း။ အဝတွာ– မပြောမူ၍။ တေသု– ထိုသူဌေးသားတို့တွင်။ တာဝ– ရှေးဥုးစွာ။ ဧကော– သည်။ ဧဝံ– သို့။ အာဟ (ကိံ)၊ “တိခိဏသုရံ– ထက်မြက်စူးရှသောအရက် ကို။ ပိဝန္တာ– ကုန်လျက်။ မဓုရမံသံ– ချိုမြိန်သော အသားကို။ ခါဒန္တာ– ခဲစားကုန် လျက်။ ဝိစရိဿာမ– လှည့်လည်နေထိုင်ကြစို့။ ဣဒံ– ဤသို့ လှည့်လည်နေထိုင် ခြင်းသည်။ အမှာကံ– တို့၏။ ဇီဝိတဖလံ– အသက်ရှင်ခြင်း၏ အကျိုးတည်း။ (အသက်ရှင်ရကျိုးနပ်၏)၊” ဣတိ– ဤသို့ ပြောပြီ။ အပရောပိ– အခြားတစ် ယောက်သည်လည်း။ ဧဝံ– သို့။ အာဟ– ပြီ။ (ကိံ)၊ “ဒေဝသိကံ– နေ့တိုင်းနေ့တိုင်း၊

ဒေဝသိကံ။ ။ ဒေဝသိကပုဒ်၏ ဝိဂြိုဟ်၆မျိုးတွင် “ဒိဝသော စ ဒိဝသော စ ဒိဝသာနိ၊ ဒိဝသာနိယေဝ ဒေဝသိကံ၊ [ဒိဝသ+ဏိက၊ -ဇာဋီ- ၂၁, ၅၃၆၊] ဒိဝသောယေဝ ဒေဝသိကံ၊ ဝိစ္ဆာကျေသည်၊(ဇာဋီသစ်- ၁, ၄၆၂)၊ (တစ်နည်း) ဒိဝသေ ဒိဝသေ ဒေဝသိကံ၊ ဝိစ္ဆာအနက်, ဏိကပစ္စည်း၊(ပါစိယော- ၉)၊ )”ဟူသော ဝိဂြိုဟ်များနှင့်အညီ “ဒေဝသိကံ- နေ့တိုင်းနေ့တိုင်း၌၊ (သတ္တမီအနက်)၊ ဒေဝသိကံ- နေ့တိုင်းနေ့တိုင်း၊ (ကြိယာဝိသေသနအနက်)”ဟု ပေးကြ၏။ (ဇာဋီသစ်- ၁, ၄၆၂၊ သီဘာ- ၄, ၈)

အခြားဝိဂြိုဟ်များ။ ။ “(၁) ဒိဝသေ ဒိဝသေ ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ ဒေဝသိကံ- နေ့တိုင်း

...[စာမျက်နှာ- ၄၃၂]...

တိဝဿိကဂန္ဓသာလိဘတ္တ တိဝဿိကဂန္ဓသာလိဘတ္တ တိဝဿိကဂန္ဓသာလိဘတ္တံ– ၃နှစ်တိုင်အောင် သိုလှောင်အပ်သော ကောက်မွှေးသလေးထမင်းကို။ နာနဂ္ဂရသေဟိ– အထူထူး မွန်မြတ်သော အရသာတို့ဖြင့်။ [နာနာ+အဂ္ဂါ နာနဂ္ဂါ– အထူးထူး မွန်မြတ်သောအရသာတို့။ (ဝိသေသနောဘယ ပဒ)၊ နာနဂ္ဂါ စ+တေ+ရသာ စာတိ နာနဂ္ဂရသာ။] ဘုဉ္ဇန္တာ– ကုန်လျက်။ ဝိစရိဿာမ–ကုန်စို့။” ဣတိ– ဤသို့ ပြောပြီ။ အပရောပိ– လည်း။ ဧဝံ– သို့။ အာဟ၊ (ကိံ)၊ “နာနပ္ပကာရံ– အထူးထူးအပြားပြားသော။ ပူဝခဇ္ဇကဝိကတိံ– မုန့်ခဲဖွယ်အထူးကို။ ပစာပေတွာ– ချက်စေ၍။ ခါဒန္တာ– ကုန်လျက်။ ဝိစရိဿာမ။” ဣတိ– ပြီ။ အပရောပိ–လည်း။ ဧဝံ– သို့။ အာဟ၊ (ကိံ)၊ “သမ္မာ– မိတ်ဆွေတို့! မယံ– တို့သည်။ အညံ– သော။ ကိဉ္စိ– တစ်စုံတစ်ခုကို။ န ကရိဿာမ– မပြုကုန်အံ့။] ဓနံ– ကို။ ဒဿာမ–ပေးကုန်အံ့၊’ ဣတိ– သို့။ ဝုတ္တေ– သော်။ အနိစ္ဆမာနာ– အလိုမရှိသော။ ဣတ္ထီ နာမ– သည်။ နတ္ထိ။ တသ္မာ– ကြောင့်။ ဓနေန– ဥစ္စာဖြင့်။ ပလောဘေတွာ– အပြားအားဖြင့် အလိုရှိစေ၍။ ဝါ– ဖျားယောင်း၍။ ပါရဒါရိကကမ္မံ– သူတစ်ပါး၏ မယားကို သွား နေ့တိုင်း သုံးဆောင်အပ်သော (သီဋီသစ်၊ ၂၊ ၃၀၂)၊ (၂) ဒိဝသေ ဒိဝသေ ဒါတဗ္ဗံ ဒေဝသိကံ– နေ့တိုင်းနေ့တိုင်း ပေးအပ်သော (သီဋီသစ်-၃၀၅)၊ (၃) ဒိဝသံ ဒိဝသံ ဗျာပေတွာ ပဝတ္တတီတိ ဒေဝသိကံ– နေ့တိုင်းတိုင်း ဖြစ်သော (ဇာဋီသစ်၊၂၊ ၃၉၉)၊ (၄) ဒိဝသေသု ပရိဝတ္တံ ဒေဝသိကံ– နေ့တိုင်းနေ့တိုင်းတို့၌ လည်ပတ်နေသော (ဇာဋီ-၂၁, ၅၃၆)”လည်း ပြုကြသေး၏။ ဤဝိဂြိုဟ်များအလို “ဒေဝသိကံ– နေ့တိုင်းနေ့တိုင်း သုံးဆောင်အပ်သော။ တိဝဿိကဂန္ဓသာလိဘတ္တံ– ၃နှစ်ပတ်လုံး သိုလှောင်သိမ်းဆည်း ထားအပ်သော ကောက်မွှေးသလေးထမင်းကို”စသည် ပေးပါ

တိဝဿိကဂန္ဓသာလိဘတ္တံ။ ။ တီဏိ+ဝဿာနိ တိဝဿံ၊ တိဝဿံ+နိဒဟိတဗ္ဗာ တိဝဿိကာ- ၃နှစ်ပတ်လုံး သိုလှောင်သိမ်းဆည်းထားအပ်ကုန်သော၊ [တိဝဿ+ ဏိက၊] (တစ်နည်း) တီဏိ+ဝဿာနိ ယေသံ (သာလီနံ နိဒဟိတာန)န္တိ တိဝဿိကာ- ၃နှစ်ရှိသော (၃နှစ်သိုလှောင်သိမ်းဆည်းထားအပ်သော) ကောက်မွှေးသလေးတို့၊ ဂန္ဓော+ယေသံ အတ္ထီတိ ဂန္ဓာ၊ ဂန္ဓာ စ+တေ+သာလီ စာတိ ဂန္ဓသာလီ- မွှေးသော အနံ့ရှိသော သလေးတို့၊ တိဝဿိကာ+ဂန္ဓသာလီ တိဝဿိကဂန္ဓသာလီ- ၃နှစ်ပတ်လုံး သိုလှောင်သိမ်းဆည်းထားအပ်သော ကောက်မွှေးသလေးတို့၊ တိဝဿိကဂန္ဓသာလီနံ+ ဘတ္တံ တိဝဿိကဂန္ဓသာလိဘတ္တံ- ၃နှစ်ပတ်လုံး သိုလှောင်သိမ်းဆည်းထားအပ်သော ကောက်မွှေးသလေးတို့၏ထမင်း။(ဇာဋီသစ်- ၁, ၁၃၄၊ ဇာဋီသစ်၊၂၊၃၁၃)

...[စာမျက်နှာ- ၄၃၃]...

လာသူ၏ အမှုကို။ ဝါ– သူတစ်ပါး၏မယားကို သွားလာမှုကို။ ကရိဿာမ– ကုန် အံ့။” ဣတိ– ဤသို့ ပြောပြီ။ (ဣတိ– ဤသို့ ပြောဆိုအပ်သော်၊) သဗ္ဗေ– အလုံးစုံ သောသူတို့သည်။ “သာဓု သာဓု– ကောင်း၏ ကောင်း၏။” ဣတိ– ဤသို့ ပြော ဆို၍။ တဿ– ထိုသူ၏။ ကထာယ ဧဝ– စကား၌သာ။ အဋ္ဌံသု– တည်ကုန်ပြီ။

တေ– ထိုသူဌေးသားတို့သည်။ တတော– ထိုအခါမှ။ ပဋ္ဌာယ– ၍။ အဘိရူပါနံ–လွန်ကဲသောအဆင်းရှိကုန်သော။ ဝါ– အလွန်လှပကုန်သော။ ဣတ္ထီနံ– တို့အား။ ဓနံ– ကို။ ပေသေတွာ– ပေးပို့စေ၍။ ဝီသတိဝဿသဟဿာနိ– အနှစ်၂သောင်း တို့ပတ်လုံး။ ပါရဒါရိကကမ္မံ– ကို။ ကတွာ– ၍။ ကာလံ၊ ကတွာ၊ အဝီစိနိရယေ– ၌။ နိဗ္ဗတ္တာ– ကုန်ပြီ။ တေ– ထိုသူဌေးသားတို့သည်။ ဧကံ– တစ်ခုသော။ ဗုဒ္ဓန္တရံ–ဘုရား၂ဆူတို့၏ ပွင့်တော်မူရာ အကြားကာလပတ်လုံး။ နိရယေ– ၌။ ပစ္စိတွာ– ၍။ တတ္ထ– ထိုငရဲ၌။ ကာလံ၊ ကတွာ၊ ပက္ကာဝသေသေန– ကျက်ပြီးသော အကျိုး ၏ အကြွင်းအကျန်ကြောင့်။ ဝါ– ဖြင့်။ သဋ္ဌိယောဇနိကာယ– ယူဇနာ (၆၀) ရှိသော။ လောဟကုမ္ဘိယာ– လောဟကုမ္ဘီငရဲ၌။ နိဗ္ဗတ္တိတွာ– ၍။ တိံသာယ– ၃လီသော။ ဝဿသဟဿေဟိ– နှစ်တို့၏ အထောင်တို့ဖြင့်။ (တစ်နည်း) တိံသာယ ဝဿသဟဿေဟိ– အနှစ်၃သောင်းတို့ဖြင့်။ ဟေဋ္ဌိမတလံ– အောက်အပြင်သို့။ ပတွာ– ရောက်၍။ ပုနပိ– တစ်ဖန်လည်း။ တိံသာယ– သော။ ဝဿသဟဿေဟိ– တို့ဖြင့်။ လောဟကုမ္ဘိမုခံ– လောဟကုမ္ဘီငရဲနှုတ်ခမ်းသို့။ ပတွာ– ၍။ ဧကေကံ– တစ်ပုဒ် တစ်ပုဒ်သော။ ဂါထံ– ကို။ ဝတ္တုကာမာ– ပြောဆိုလိုခြင်းငှာ အလိုရှိကုန်သည်။ ဟုတွာ၊ ဝတ္တုံ– ပြောဆိုခြင်းငှာ။ အသက္ကောန္တာ– ကုန်လသော်။ ဧကေကံ– တစ်လုံး တစ်လုံးသော။ အက္ခရံ– အက္ခရာကို။ ဝတွာ– ၍။ ပုန၊ ပရိဝတ္တိတွာ– ပြန်လည်၍။ လောဟကုမ္ဘိမေဝ– လောဟကုမ္ဘီငရဲအိုးသို့သာ။ ပဝိဋ္ဌာ– ဝင်သွားကုန်ပြီ။ “မဟာရာဇ– ကြီး! ဝဒေဟိ– ပြောလော။ ပဌမံ– စွာ။ တေ– သည်။ ကိံ သဒ္ဒေါ နာမ– အဘယ် အသံမည်သည်ကို။ သုတော– ကြားအပ်သနည်း?” ဣတိ– ဤသို့ မေးတော်မူပြီ “ဘန္တေ– ရား! ဒုဣတိ– ဒုဟူသောအသံကို။ (သုတော– ကြားအပ်ခဲ့ပါပြီ၊)” ဣတိ– ဤသို့ လျှောက်ပြီ။ သတ္ထာ– သည်။ တေန– ထိုငရဲသားသတ္တဝါသည်။ အပရိပုဏ္ဏံ–မပြည့်စုံသည်ကို။ ကတွာ၊ ဝုတ္တံ– ပြောဆိုအပ်သော။ ဂါထံ– ကို။ ပရိပုဏ္ဏံ– ပြည့်စုံ

...[စာမျက်နှာ- ၄၃၄]...

သည်ကို။ ဝါ– အောင်။ ကတွာ၊ ဒဿေန္တော– ပြတော်မူလိုသည်။ (ဟုတွာ)၊ ဧဝံ– သို့။ အာဟ၊ (ကိံ)၊ ဒုဇ္ဇီဝိတ၊ ပေ။ အတ္တနောတိ– ၍။ (အာဟ)။ [ဤအဋ္ဌကထာနှင့် ခု-၅, ၁၀၀တို့၌ “ဒု-သ-န-သော”ဟု ဆို၍ ခု-၂, ၂၁၆၌ “သ-န-ဒု-သော”ဟုလည်းကောင်း, သံ၊ဋ္ဌ၊ ၁၊ ၃၂၌ “သ-သော-န-ဒု”ဟုလည်းကောင်း ဆို၏။]

ဒုဇ္ဇီဝိတ မဇီဝိမှ, ယေ သန္တေ န ဒဒမှသေ၊ ဝိဇ္ဇမာနေသု ဘောဂေသု, ဒီပံ နာကမှ အတ္တနော။

ယေ (မယံ)– အကြင်ငါတို့သည်။ (ဒေယျဓမ္မေ စ– ပေးလှူထိုက်သော သဘောရှိသော ဝတ္ထုသည်လည်းကောင်း။ ဝါ– လှူဖွယ်ဝတ္ထုသည်လည်းကောင်း။ ပဋိဂ္ဂါဟကေ စ– အလှူခံပုဂ္ဂိုလ်သည်လည်းကောင်း၊) သန္တေ– ထင်ရှားရှိပါလျက်။ န ဒဒမှသေ– မပေးလှူခဲ့ကုန်။ ဘောဂေသု– သုံးဆောင်ခံစားအပ်သော စည်း စိမ်ဥစ္စာတို့သည်။ ဝိဇ္ဇမာနေသု– ထင်ရှားရှိပါကုန်လျက်။ အတ္တနော– မိမိ၏။ ဒီပံ–ထောက်တည်ရာကျွန်းသဖွယ်ဖြစ်သော ကောင်းမှုကို။ နာကမှ (န+အကမှ)– မပြုခဲ့ကုန်။ (တေ မယံ– ထိုငါတို့သည်၊) ဒုဇ္ဇီဝိတံ– စက်ဆုပ်အပ်စွာ ယုတ်မာသော အသက်မွေးခြင်းကို။ အဇီဝိမှ– အသက်မွေးခဲ့ကုန်ပြီ။

ဒဒမှသေ။ ။ “ဒဒိမှ(ဇာ၊ဋ္ဌ၊၃, ၄၄)”ဟူသော အဖွင့်အလို ဒါဓာတ်, အဇ္ဇတနီ မှာဝိဘတ်၊ သေကား ဂါထာပူရဏ နိပါတ်ပုဒ်တည်း၊ ဒါ၏ ဒွေဘော် ဒါလာ၊ ရှေ့ဒါ၌ ရဿပြု, ဣလာ၊ (ဒဒိမှာ)၊ ကွစိ ဓာတုဖြင့် ဣကို အ- ပြု, မှာ၌လည်း ရဿပြု၊ သေကာရာဂမော အာချာတနာမေဟိ(နီတိ- ၁၁၀၂)သုတ်ဖြင့် သေလာ၍ ရုပ်ပြီးစေရမည်၊ ဝိဗော- ၂၄၆၌ ကွစိ ဓာတုဖြင့် သေလာ၏၊ “အဒမှ(ပေတ၊ဋ္ဌ၊၂၆၄)”ဟူသော အဖွင့် အလို ဟိယျတ္တနီမှာဝိဘတ်တည်း၊ ရှေ့နည်းထက် ဣ- မလာရခြင်းသာ ထူး၏၊ နီတိ ဓာတု- ၈၁၌ ဟိယျတ္တနီ မှသေဝိဘတ်ဟု ဆို၏။

ဒုဇ္ဇီဝိတံ။ ။ “လာမကဇီဝိတံ(ဇာ၊ဋ္ဌ၊၃, ၄၄)၊ ဝိညူဟိ ဂရဟိတဗ္ဗံ ဇီဝိတံ(ပေတ. ဋ္ဌ- ၂၆၄)”ဟူသော အဖွင့်အရ ဒုသဒ္ဒါ ကုစ္ဆိတအနက်ဟောတည်း၊ မှန်၏- လာမက, ဂရဟိတဗ္ဗ (ဂါရယှ)တို့သည် ကုစ္ဆိတ၏ ပရိယာယ်များ ဖြစ်ကြသည်(ဓာန်- ၆၉၉၊ ၇၀၁)၊ ထိုကြောင့် “ကုစ္ဆိတံ+ဇီဝိတံ ဒုဇ္ဇီဝိတံ”ဟု ပြုပါ၊ ဆက်ဥုးအံ့- ဒုဇ္ဇီဝိတံနှင့် အဇီဝိမှ သည် အသက်မွေးခြင်းကြိယာကိုချည်း ရသောကြောင့် အဘေဒဘေဒူပစာ (ကံနှင့် ကြိယာ မပြားဘဲလျက် ပြားသကဲ့သို့ ခွဲဆိုအပ်သောစကား)တည်း။

...[စာမျက်နှာ- ၄၃၅]...

အထ– ၌။ ရညော– အား။ ဣမိဿာ ဂါထာယ– ၏။ အတ္ထံ– အနက်အဓိပ္ပာယ် ကို။ ပကာသေတွာ– ထင်ရှားပြတော်မူပြီး၍။ “မဟာရာဇ– ကြီး! တေ– သည်။ ကိံ–အဘယ်သို့လျှင်။ ဒုတိယသဒ္ဒေါ– ၂ခုမြောက်အသံကိုလည်းကောင်း။ တတိယသဒ္ဒေါ– ၃ခုမြောက်အသံကိုလည်းကောင်း။ စတုတ္ထသဒ္ဒေါ– ၄ခုမြောက်အသံကို လည်းကောင်း။ သုတော– နည်း?” ဣတိ ပုစ္ဆိတွာ၊ “ဧဝံ နာမ– ဤမည်သော အသံ ကို။ (သုတော– ပြီ၊)၊” ဣတိ ဝုတ္တေ၊ အဝသေသံ– ကြွင်းသောစကားကို။ ပရိပူရေန္တော– ပြည့်စုံစေတော်မူလိုလသော်။ “သဋ္ဌိဝဿသဟဿာနိ၊ ပေ။ ကုသလံ ဗဟု”န္တိ– ၍။ ပဋိပါဋိယာ– အစဉ်အားဖြင့်။ ဣမာ ဂါထာ– တို့ကို။ ဝတွာ၊ တာသံ– ထိုဂါထာတို့၏။ အတ္ထံ– ကို။ ပကာသေတွာ– ၍။ “မဟာရာဇ! ဣတိ ခေါ– ဤ သို့လျှင်။ စတ္တာရော– ကုန်သော။ တေ ဇနာ– ထိုငရဲသားသတ္တဝါတို့သည်။ ဧကေကံ– တစ်ပုဒ်တစ်ပုဒ်သော။ ဂါထံ– ကို။ ဝတ္တုကာမာ– ကုန်သည်။ (သမာနာ) ပိ– ကုန်သော်လည်း။ ဝတ္တုံ– ငှာ။ အသက္ကောန္တာ– ကုန်လသော်။ ဧကကမေဝ– တစ်လုံးတစ် လုံးသာလျှင်ဖြစ်သော။ အက္ခရံ– ကို။ ဝတွာ– ၍။ ပုန၊ လောဟကုမ္ဘိမေဝ– သို့သာ။ ပဝိဋ္ဌာ– ကုန်ပြီ။” ဣတိ– သို့။ အာဟ+

သဋ္ဌိဝဿသဟဿာနိ, ပရိပုဏ္ဏာနိ သဗ္ဗသော၊ နိရယေ ပစ္စမာနာနံ, ကဒါ အန္တော ဘဝိဿတိ။

သဗ္ဗသော– အလုံးစုံသော အခြင်းအရာအားဖြင့်။ သဋ္ဌိဝဿသဟဿာနိ–

တစ်နည်း။ ။ “ကတွာ”ဟု ထည့်၍ “ဒုဇ္ဇီဝိတံ- ကို၊ (ကတွာ- ၍၊) အဇီဝိမှ- ကုန် ပြီ”ဟု ပေးပါ(သီဋီသစ်၊၁၊၃၅၈)၊ (တစ်နည်း) ဓမ္မယော- ၄၂အလို ကြိယာဝိသေသန ကြံ၍ “ဒုဇ္ဇီဝိတံ- စက်ဆုပ်အပ်စွာ ယုတ်မာသော အသက်မွေးခြင်းဖြင့်၊ အဇီဝိမှ- ကုန်ပြီ” ဟု ပေးပါ။ [ဓမ္မယော၌ “ယေ သန္တေ န ဒဒမှသေ”ကိုသာ “ဒုဇ္ဇီဝိတ မဇီဝိမှ”၏ အနိယမဝါကျဟု ဆို၏၊ သို့သော် ပေတ၊ဋ္ဌ၊၂၆၄၌ “ယေ သန္တေ န ဒဒမှသေ”ကို ပို ၍ထင်ရှားအောင် ပြခြင်းငှာ “ဝိဇ္ဇမာနေသု၊ ပေ ၊ အတ္တနော”ကို ဆိုသည်- ဟု ဖွင့် သောကြောင့် “ယေ သန္တေ”မှ “အတ္တနော”တိုင်အောင် စကားသည် “ဒုဇ္ဇီဝိတ မဇီဝိမှ” ၏ အနိယမချည်းသာတည်း။]

သဋ္ဌိဝဿသဟဿာနိ။ ။ သဒ္ဒါကျမ်းတို့၌ “ဝဿာနံ+သဟဿာနိ ဝဿသဟ- ဿာနိ- နှစ်တို့၏ အထောင်တို့၊ သဋ္ဌိယာ+ဂုဏိတာနိ+ဝဿသဟဿာနိ သဋ္ဌိဝဿ-

...[စာမျက်နှာ- ၄၃၆]...

အနှစ်၆သောင်းတို့သည်။ ပရိပုဏ္ဏာနိ– ပြည့်ကုန်ပြီ။ နိရယေ– လောဟကုမ္ဘီငရဲ၌။ ပစ္စမာနာနံ– ကျက်နေရကုန်သော။ (အမှာကံ– ငါတို့၏။ ဝါ– တို့မှာ၊) ကဒါ– အဘယ် အခါ၌။ အန္တော– ဤငရဲဒုက္ခ၏ အဆုံးသည်။ ဘဝိဿတိ– ဖြစ်လိမ့်မည်နည်း။

[တစ်နည်း- (အမှာကံ– တို့သည်၊) နိရယေ– ၌။ ပစ္စမာနာနံ– ကျက်နေရကုန်စဉ်။ သဗ္ဗသော– ဖြင့်။ သဋ္ဌိဝဿသဟဿာနိ– တို့သည်။ ပရိပုဏ္ဏာနိ– ကုန်ပြီ။ ကဒါ– ၌။ အန္တော– သည်။ ဘဝိဿတိ– နည်း။ ရှေ့နည်း ပေတ၊ဋ္ဌ၊ ၂၆၃၊ နောက်နည်း ဇာ၊ဋ္ဌ၊ ၃, ၄၄။]

နတ္ထိ အန္တော ကုတော အန္တော, န အန္တော ပဋိဒိဿတိ၊
တဒါ ဟိ ပကတံ ပါပံ, မမ တုယှဉ္စ မာရိသာ

မာရိသာ– မိတ်ဆွေတို့! (ကိုယ့်လူတို့!) မမ– ငါ၏လည်းကောင်း။ ဝါမှာ သဟဿာနိ– (၆၀) ဖြင့် မြှောက်အပ်သော နှစ်အထောင်တို့။ ဝါ– အနှစ်၆သောင်းတို့။ (မဇ္ဈေလောပီတပ္ပုရိသ်)”ဟု ဆို၏။ ပေတ၊ဋ္ဌ၊ ၂၆၄၌ “သဋ္ဌိ+သဟဿာနိ သဋ္ဌိသဟဿာနိ၊ (ဒိဂု)၊ ဝဿာနံ+သဋ္ဌိသဟဿာနိ သဋ္ဌိဝဿသဟဿာနိ၊ (ဝဿနှင့် သဋ္ဌိ ရှေ့နောက်ပြန်)”ဟု ပြုသည်။

မာရိသာ။ ။ မာရိသကား ချစ်စနိုးအခေါ်တစ်မျိုးတည်း၊ “မရိသန္တိ ပါပေ ရောဂါဒိအနတ္ထေ အဘိဘဝန္တီတိ မာရိသာ၊ [မရိသ+ဏ၊- သံဋီ၊၁၊၄၄။]”ဟုပြု၊ မကောင်းသော ရောဂါစသော အကျိုးမဲ့တို့ကို လွှမ်းမိုးဖျက်ဆီးတတ်သူ, ဒုက္ခကင်းသူတို့ ရ၏၊ ဤ၌ ဒုက္ခရောက်နေသူတို့ကို “မာရိသာ”ဟု ခေါ်သဖြင့် ရုဠှီသဒ္ဒါတည်း၊ “ပေါက္ခရံ+အဿ အတ္ထီတိ ပေါက္ခရဏီ”အရ ကြာနှင့်ရေရှိသောကြောင့် ရေကန်သည် ပေါက္ခရဏီအမည် ရခဲ့ရာ ကြာနှင့် ရေမရှိရာအခါ၌လည်း ထိုရေကန်ကို “ပေါက္ခရဏီ”ဟု ခေါ်ရသကဲ့သို့ တည်း။ (သံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၆) [မာရိသာတိ ပိယဝစနမေတံ၊ နိဒုက္ခာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ၊- သုတ္တနိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၅၀။]

ဇာ၊ဋ္ဌ၊၃, ၄၄။ ။ ထို၌ “မာရိသာတိ မယာ သဒိသာ၊ ပိယာလပနမေတံ”ဟု ဖွင့်၏၊ ဤအလို “မမိဝ နံ ပဿန္တိ, အဟံ ဝိယ တေ ဒိဿန္တီတိ ဝါ မာရိသာ၊ [အမှ+ ဒိသ+ကွိ၊ -ရူ- ၃၆၃]”ဟု ပြု၍ “မာရိသာ- ငါနှင့်တူသူတို့, ကိုယ့်လူတို့, မိတ်ဆွေတို့” ဟု ပေးပါ။

အမရကောသ။ ။ အမရကောသ၌ အယျ၏ ပရိယာယ်, မြင့်မြတ်သူအနက်ဟု ဆို၏၊ “မာရိသာ- အရှင်တို့, အရှင်ဘုရားတို့”ဟု ပေးရ၏၊ ထိုအနက်သည် ဤနေရာနှင့် မလျော်ပါ။

...[စာမျက်နှာ- ၄၃၇]...

လည်းကောင်း။ တုယှဉ္စ– သင်မိတ်ဆွေအပေါင်း၏လည်းကောင်း။ ဝါ– မှာလည်းကောင်း။ အန္တော– လွတ်မြောက်ဖို့ ကာလအဆုံးအပိုင်းအခြားသည်။ နတ္ထိ– မရှိ။ အန္တော– သည်။ ကုတော– အဘယ်ကြောင့်။ (ပညာယိဿတိ– ထင်ရှားအံ့နည်း၊) [“ပဋိဒိဿတိ– ထင်ရှားအံ့နည်း”ဟုလည်း လှမ်းယူပေးနိုင်သည်။] (နော– ငါတို့၏။ ဝါ– တို့အား၊) အန္တော– သည်။ န ပဋိဒိဿတိ ပဋိဒိဿတိ ပဋိဒိဿတိ– မထင်ရှားနိုင်။ ဟိ– မှန်၏။ တဒါ– ထို

ထောမ။ ။ ထို၌ “နတ္ထိ+ရိသော ဧတေသန္တိ မာရိသာ- ညှင်းဆဲခြင်းမရှိသူတို့, မိတ်ဆွေတို့”ဟု ဗဟုဗ္ဗီဟိသမာသ်ဝိဂြိုဟ် ပြု၏။ [မာ+ရိသ၊ မာကား ပတိသေဓအနက်၊ ရိသာ၌ ရိသဓာတ် ဟိံသာအနက်, အပစ္စည်းတည်း။]

တုယှံ။ ။ ဇာတ်ကိုငဲ့၍ မိတ်ဆွေ၃ယောက်ကို “တုယှံ”ဟု ဧကဝုစ်ဖြင့် ဆိုသည်၊ မှန်၏- ဗဟုဇနောကဲ့သို့ အပေါင်းကို ဆိုလိုရာ၌လည်းကောင်း, သဉ္စိစ္စ ပါဏောကဲ့သို့ ဇာတ်ကိုငဲ့ရာ၌လည်းကောင်း, “သာဝတ္ထိ သဒ္ဓါ အဟောသိ”မှ သာဝတ္ထိကဲ့သို့ ဌာနူပစာ အရာ၌လည်းကောင်း, ကုသလာကုသလံကဲ့သို့ နပုံ, ဧကတ်ငဲ့သောအရာ၌လည်း ကောင်း အများပင် ဖြစ်သော်လည်း ဧကဝုစ်ဖြင့် ထားနိုင်သည်။(နီတိသုတ္တ- ၁၇၂)

တစ်နည်း။ ။ “တုယှံ တုမှာကံ(နေတ္တိဝိ- ၃၃ရ)”အဖွင့်အလို ဆဋ္ဌီဗဟုဝုစ်တည်း၊ တုယှံ မယှဉ္စသုတ်၌ စသဒ္ဒါဖြင့် နံဝိဘတ်နှင့်တကွ တုမှကို တုယှံပြုပါ၊ (တစ်နည်း) ဗဟုဝုစ်မှ ဧကဝုစ်သို့ ပြန်နေသော ဝစနဝိပလ္လာသတည်း။ (ဇာဋီသစ်၊၂၊၂၆၇၊ ဝိ ဗော- ၆၃)

ပဋိဒိဿတိ။ ။ ပဋိဒိဿတိသည် ကတ္တုရုပ်, ကမ္မရုပ်၂မျိုး ဖြစ်နိုင်ရာ အထက် ၌ ကတ္တုရုပ်ယူ၍ ပေးခဲ့သည်၊ အန္တော၏ သမ္ဗန်, သို့မဟုတ် ပဋိဒိဿတိ၏ သမ္ပဒါန် ကိုလည်း ဇာ၊ဋ္ဌ၊၃, ၄၄အတိုင်း “နော”ဟု ထည့်ပေးသည်၊ အန္တော၌စပ်ခိုက် သမ္ဗန် အနက်၌ ဆဋ္ဌီဝိဘတ်, ပဋိဒိဿတိ၌ စပ်ခိုက် သမ္ပဒါန်အနက် စတုတ္ထီဝိဘတ်ဟု ယူ ပါ၊ ပေတ၊ဋ္ဌ၊၂၆၄၌ကား “မမ, တုယှံ”တို့ကို ပဋိဒိဿတိ၌ စပ်စေသည်၊ “မမ- ၏ လည်းကောင်း၊ ဝါ- အားလည်းကောင်း၊ တုယှဉ္စ- ၏လည်းကောင်း၊ ဝါ- အားလည်း ကောင်း၊ [ရှေ့နည်း အန္တော၌စပ်၊ နောက်နည်း ပဋိဒိဿတိ၌စပ်၊] အန္တော- သည်၊ န ပဋိဒိဿတိ”ဟု ပေးပါ၊ ကမ္မရုပ်ဟုယူလျှင် “မမ- ၏လည်းကောင်း၊ ဝါ- သည်လည်း ကောင်း၊ တုယှဉ္စ- ၏လည်းကောင်း၊ ဝါ- သည်လည်းကောင်း၊ [ရှေ့နည်း အန္တော၏ သမ္ဗန်၊ နောက်နည်း ပဋိဒိဿတိ၏ ကတ္တား၊] အန္တော- ကို၊ န ပဋိဒိဿတိ- မမြင်အပ်, မမြင်နိုင်”ဟု ပေးပါ။

တဒါ ဟိ။ ။ ဟိကို ဒဠှီကရဏယူ၍ ဇာ၊ဋ္ဌ၊၃, ၄၄အဖွင့်အတိုင်း ပေးခဲ့သည်၊

...[စာမျက်နှာ- ၄၃၈]...

ဗာရာဏသီသူဌေးသားဖြစ်ရာအခါ၌။ မမ– ငါသည်လည်းကောင်း။ တုယှဉ္စ– သင် မိတ်ဆွေအပေါင်းသည်လည်းကောင်း။ ပါပံ– မကောင်းမှုကို။ ပကတံ– အလွန်များ စွာ ပြုအပ်ခဲ့ပြီ။ [ပကဋ္ဌံ+ကတံ ပကတံ

- ပေတ၊ဋ္ဌ၊ ၂၆၄။]

သောဟံ နူန ဣတော ဂန္တွာ, ယောနိံ လဒ္ဓါန မာနုသိံ၊
ဝဒညူ သီလသမ္ပန္နော, ကာဟာမိ ကုသလံ ဗဟုံ

သော အဟံ– ထိုငါသည်။ ဣတော– ဤလောဟကုမ္ဘီငရဲမှ။ ဂန္တွာ– ဖဲခွာသွား ရ၍။ မာနုသိံ– လူတို့၏ ဥစ္စာဖြစ်သော။ ယောနိံ– အမျိုးဇာတ်ကို။ (တစ်နည်း) မာနုသိံ ယောနိံ– လူ့ဘဝလ့ခန္ဓာကို။ လဒ္ဓါန– ရ၍။ ဝါ– ရလသော်။ ူ ဝဒညူ– အလှူခံ ကာရဏတ္ထယူ၍ “အန္တော– သည်။ နတ္ထိ– မရှိ။ အန္တော– သည်။ ကုတော– ကြောင့်။ (အတ္ထိ– ရှိအံ့နည်း၊) အန္တော– သည်။ (အမှာကံ– တို့အား၊) န ပဋိဒိဿတိ– မထင်ရှား။ (ကသ္မာ–ကြောင့်။ အမှာကံ၊ န ပဋိဒိဿတိ– နည်း?) မာရိသာ– တို့! ဟိ (ယသ္မာ)– ကြောင့်။ တဒါ– ၌။ မမ– သည်လည်းကောင်း။ တုယှဉ္စ– သည်လည်းကောင်း။ ပါပံ– ကို။ ပကတံ– အမျိုးမျိုး အပြားပြားတို့ဖြင့် ပြုအပ်ခဲ့ပြီ။ [ပကာရေဟိ+ကတံ ပကတံ၊] (တသ္မာ– ကြောင့်။ အန္တော– သည်။ အမှာကံ၊ န ပဋိဒိဿတိ)”ဟု ပေးပါ။ တဒါ၏ အနိယမကို “ယဒါ တုမှေ စ အဟဉ္စ သေဋ္ဌိပုတ္တာ ဇာတာ”ဟု ထည့်ပါ။ (နေတ္တိဝိ-၃၃၊ ဓမ္မယော-၄၃)

ပေတ၊ဋ္ဌ၊၂၆၄။ ။ ထို၌ မမ, တုယှံတို့ကို “တယာ- သည်ကောင်း၊ မယာ- သည် ကောင်း၊ ပါပံ- ကို ၊ ပကတံ- ပြီ”ဟု ဝိဘတ်ပြင်ပေးစေ၏၊ “မမ, တုယှံ”တို့၌ ဆဋ္ဌီဝိဘတ် ကို တတိယာအနက်ယူ၍ “မမ- သည်လည်းကောင်း၊ တုယှဉ္စ- သည်လည်းကောင်း”ဟု လည်း ပေးနိုင်သည်၊ “တဒါ ဟိ ”နေရာ၌လည်း “တထာ ဟိ”ဟု ရှိသည်။

မာနုသိံ။ ။ မနန္တိ ဇာနန္တီတိ မာနုသာ၊ [မနု+နုသ၊ ကွစိ ဓာတုဖြင့် န်ကို အာပြု၊- ရူ- ၄၂၀] မနုနော+အပစ္စာနိ မာနုသာ၊ [မနု+သဏ်(မောဂ်- ၄, ၈)၊ မနု+ဥသဏ် (နီတိသုတ္တ- ၂၃၂)၊] ယောနိကိုရအောင် “မာနုသာနံ+အယံ မာနုသီ- လူတို့၏ ဥစ္စာ ဖြစ်သော အမျိုးဇာတ်၊ [မာနုသီ+ဏ၊]”ဟု ဆက်ပါ။

ဝဒညူ။ ။ ဝဒံ ဝစနံ ဇာနာတီတိ ဝဒညူ၊ [ဝဒ+ဉာ+ရူ၊ -ဒီဋီ- ၃, ၁၄၆၊] တောင်းရမ်း သူတို့၏ မျက်နှာအမူအရာကို မြင်လျှင်ပင် ၎င်းင်းတို့၏ အလိုဆန္ဒကို ဖြည့်ပေးသော ကြောင့် တောင်းရမ်းသူ(အလှူခံ)တို့၏ စကားကို (ဆိုလိုရင်းကို) သိသူ (အလိုက်တသိ ပေးလှူတတ်သူ)ကို ဝဒညူဟု ခေါ်သည်၊ (တစ်နည်း) တောင်းရမ်းသူတို့၏ “ပေးကမ်း စွန့်ကြဲခဲ့ပါ”ဟူသော စကားကို ကြားရလျှင် “ဒီလူတွေဟာ ရှေးက မလှူခဲ့လို့ ယခုလို

...[စာမျက်နှာ- ၄၃၉]...

တို့၏ စကားကို သိနားလည်သည်။ သီလသမ္ပန္နော– သီလနှင့် ပြည့်စုံသည်။ (ဟုတွာ– ၍၊) နူန– စင်စစ်။ ဗဟုံ– များစွာသော။ ကုသလံ– ကုသိုလ်ကို။ ကာဟာမိ–ပြုတော့အံ့။ (တစ်နည်း) ဗဟုံ– သော။ ကုသလံ– ကို။ ကာဟာမိ နူန– ပြုတော့ မည်ဟု တွေးတော ကြံစည်နေ၏။

သူတောင်းစားဖြစ်ကြရတာပဲ။ ငါကတော့ ဒီလို မဖြစ်ထိုက်ဘူး”ဟု တွေး၍ တောင်းရမ်း သူတို့အား ပေးစွန့်ခြင်းဖြင့် တောင်းရမ်းသူတို့၏ စကားအဓိပ္ပာယ်ကို သိသူ (တောင်း ရမ်းသူဖြစ်ရခြင်း၏ သဘောကို သိနားလည်သူ) ကို ဝဒညူဟု ခေါ်သည်။ (တစ်နည်း) ပညာရှိတို့၏ ကမ္မဿကတာဒိဋ္ဌိစသည်ကို ဖော်ပြသောစကားကို သိနားလည်သူကို ဝဒညူဟု ခေါ်သည်။ (ဣတိ၊ဋ္ဌ၊ ၂၂၅)

တစ်နည်း။ ။ “ဝဒညူတိ ဝုတ္တဝစနညူ၊ ဝစနီယော ဝါ(နေတ္တိ၊ဋ္ဌ၊၂၆၅)၊ ဝစနီယော ယာစကာနန္တိ ယောဇနာ၊ ယာစိတဗ္ဗယုတ္တောတိ အတ္ထော(နေတ္တိဋီ- ၁၄၅)။ ဤအဖွင့်တို့ တွင် ရှေ့နည်းကား ပြအပ်ခဲ့သော နည်းများအတိုင်းပင်၊ သက္ကတ၌ ဝဒဓာတ်, အနျ ပစ္စည်းဖြင့် ပြီးသော “ဝဒနျ (ဝဒါနျ)” ဟူသော ပုဒ်ရှိ၏၊ ထိုပုဒ်သည် “များစွာပေးကမ်း ရက်ရောသူ”ဟူသောအနက်ကို ဟော၏၊ “ဝစနီယော”ဟူသော နောက်နည်းအဖွင့် အလို ထို“ဝဒနျ (ဝဒါနျ)”ဟူသောပုဒ်သည် ပါဠိ၌ ဝဒဓာတ်, အညပစ္စည်း၊ အ- ကို ဥုပြု၍ “ဝဒညူ” ဖြစ်သည်ဟု ကြံပါ၊ “မံ ယာစဿူတိ ဝဒတီတိ ဝဒညူ(ငါ့ဆီ တောင်း ပါဟု ပြောဆိုတတ်သူ)”ဟု ပြုပါ၊ (အမရဗျာချာ)၊ သို့မဟုတ် “ဝဒိတဗ္ဗောတိ ဝဒညူ-ပြောဆို(တောင်းဆို)ထိုက်သူ”ဟု ပြုပါ၊ “တောင်းခံသူများက အားမနာတမ်း ပြောနိုင် (တောင်းဆိုနိုင်)လောက်အောင် အလွန်ရက်ရောသူ, ရင်းနှီးသူ”ဟူလို။ (ထောမ၊ သဒ္ဒ သာဂရ၊ အမရဗျာချာ)

ပဒညူ။ ။ “ပဒညူ”ဟုလည်း ရွတ်ဖတ်ကြကြောင်းကို ဣတိ၊ဋ္ဌ၊၂၂၅၌ “ပဒညူတိ စ ပဌန္တိ၊ ပဒါနိယာ(ပေးကမ်းခြင်းရှိသူတို့) ပရိစ္စာဂသီလာတိ အတ္ထောတိ”ဟု ဆို၏၊ “ပဒဇ္ဇတီတိ ပဒညူ- ပေးကမ်းတတ်သူ၊ [ပ+ဒါ+အည၊ အ- ကို ဥုပြု၊]”ဟု ပြုပါ၊ “ပဒါနိယာ ပရိစ္စာဂသီလာ”ဟု ဖွင့်ပုံနှင့် ပေတ၊ဋ္ဌ၊၂၆၄၌ “ဝဒညူတိ ပရိစ္စာဂသီလော”ဟု ဖွင့်ပုံကို ထောက်၍ ပဒညူမှ ပကို ဝပြု၍ “ဝဒညူ”ဖြစ်သည်ဟု ကြံပါ။

နူန။ ။ နူနာတိ ဧကံသတ္ထေ နိပါတော(ဇာ၊ဋ္ဌ၊၃, ၄၅)။ နူနာတိ ပရိဝိတက္ကေ နိပါတော(ပေတ၊ဋ္ဌ၊၂၆၄)။ နူနာတိ ပရိဝိတက္ကေ၊ အနုဝိဂဏေတီတိ ဧတ္ထ...“နာနုဝိဂဏေတိ နူနာ”တိ၊ န စိန္တေသိ မညေ, “နာနုယုဉ္ဇတီ”တိ တက္ကေမီတိ အတ္ထော (ထေရ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၇၆)

...[စာမျက်နှာ- ၄၄၀]...

ကိရ– ချဲ့။ ပသေနဒိကောသလေန– သော။ ရညာ– သည်။ တဿ သဒ္ဒဿ– ထိုအသံကို။ သုတကာလတော– ကြားအပ်ပြီးရာအခါမှ။ ပဋ္ဌာယ– ၍။ တေ– ထိုငရဲ သားသတ္တဝါတို့သည်။ ဟေဋ္ဌာ– သို့။ ဘဿန္တိ ဧဝ– လျှောကျကုန်သည်သာ။ အဇ္ဇာပိ– ယနေ့၌လည်း။ ဧကံ– တစ်ခုသော။ ဝဿသဟဿံ– နှစ်အထောင်ကို။ နာတိက္ကမန္တိ– မကျော်လွန်ကြသေး။ ရညော– ၏။ ဝါ–မှာ။ တံ ဒေသနံ– ထိုဒေသနာ ကို။ သုတွာ၊ မဟာသံဝေဂေါ– ကြီးစွာသော ထိတ်လန့်ခြင်းသည်။ ဥပ္ပဇ္ဇိ၊ သော– ထိုမင်းသည်။ “ဣဒံ ပါရဒါရိကကမ္မံ နာမ– ဤသူတစ်ပါး၏ မယားကို သွားလာ သူ၏ အမှုမည်သည်။ ဝါ– ဤသူတစ်ပါး၏မယားကို သွားလာမှုမည်သည်။ ဘာရိယံ ဝတ– ဝန်လေးလေစွ။ (အပြစ်ကြီးလေစွ)၊ ဧကံ– သော။ ဗုဒ္ဓန္တရံ– ဘုရား ၂ဆူတို့၏ ပွင့်တော်မူရာ အကြားကာလပတ်လုံး။ နိရယေ– ၌။ ပစ္စိတွာ– ၍။ တတော– ထိုငရဲမှ။ စုတာ– ကုန်သည်။ (သမာနာ)၊ သဋ္ဌိယောဇနိကာယ– ယူဇနာ (၆၀) ရှိသော။ လောဟကုမ္ဘိယာ– ၌။ နိဗ္ဗတ္တိတွာ– ၍။ တတ္ထ– လောဟကုမ္ဘီငရဲ၌။ သဋ္ဌိဝဿသဟဿာနိ– အနှစ်၆သောင်းတို့ပတ်လုံး။ ပစ္စိတွာ– ၍။ ဧဝမ္ပိ– ဤသို့ ကျက်ပြီးပါသော်လည်း။ နေသံ– ထိုငရဲသားသတ္တဝါတို့၏။ ဒုက္ခာ– မှ။ မုစ္စနကာလော– လွတ်မြောက်ရာအခါသည်။ န ပညာယတိ ကိရ– မထင်ရှားဘူးတဲ့။ အဟမ္ပိ– သည်လည်း။ ပရဒါရေ– သူတစ်ပါး၏ မယား၌။ သိနေဟံ– ချစ်ခင်ခြင်းကို။ ကတွာ– ၍။ သဗ္ဗရတ္တိံ– ပတ်လုံး။ နိဒ္ဒံ– ကို။ န လဘိံ– မရခဲ့။ ဣဒါနိ– ၌။ ဣတော– ဤအချိန်မှ။ ပဋ္ဌာယ– ၍။ ပရဒါရေ– သူတစ်ပါးမယား၌။ မာနသံ– စိတ်ကို။ န ဗန္ဓိဿာမိ– မဖွဲ့တော့အံ့။” ဣတိ– သို့။ စိန္တေတွာ– ၍။ တထာဂတံ– ကို။ အာဟ၊ (ကိံ)၊ “ဘန္တေ– ရား! အဇ္ဇ– နေ့။ မေ– သည်။ ရတ္တိယာ– ၏။ ဒီဃဘာဝေါ– ရှည်သည် ၏ အဖြစ်ကို။ ဉာတော– သိအပ်ပါပြီ။” ဣတိ– ပြီ။ သောပိ ပုရိသော– သည်လည်း။ တတ္ထေဝ– ထိုအရပ်၌ပင်။ နိသိန္နော– လျက်။ တံ ကထံ– ကို။ သုတွာ၊ “မေ– သည်။ ဗလဝပ္ပစ္စယော– အားကြီးသော အထောက်အပံ့ကို။ လဒ္ဓေါ– ရအပ်ပြီ” ဣတိ– ဤသို့ ကြံ၍။ သတ္ထာရံ အာဟ၊ (ကိံ)၊ “ဘန္တေ! တာဝ– စွာ။ ရညာ– သည်။ အဇ္ဇ–နေ့။ ရတ္တိယာ– ၏။ ဒီဃဘာဝေါ– ကို။ ဉာတော– ပြီ။ အဟံ ပန– သည်ကား။ ဟိယျော– မနေ့က။ သယမေဝ– ကိုယ်တိုင်သာလျှင်။ ယောဇနဿ– တစ်ယူဇနာ၏။ ဒီဃဘာဝံ– ကို။ အညာသိံ– သိခဲ့ပါပြီ။” ဣတိ– ဤသို့ လျှောက်ပြီ။ သတ္ထာ– သည်၊

...[စာမျက်နှာ- ၄၄၁]...

ဒွိန္နမ္ပိ– နှစ်ဥုးတို့၏လည်း။ ကထံ– ကို။ သံသန္ဒိတွာ– နှီးနှော၍။ “ဧကစ္စဿ– အချို့ သူဖို့။ ဝါ– အတွက်။ ရတ္တိ– သည်။ ဒီဃာ– ရှည်သည်။ (ရှည်သကဲ့သို့)၊ ဟောတိ။ ဧကစ္စဿ– ၏။ ယောဇနံ– သည်။ ဒီဃံ၊ ဟောတိ။ ဗာလဿ ပန– ဖို့ကား။ ဝါ– အတွက်ကား။ သံသာရော– သည်။ ဒီဃော၊ ဟောတိ။” ဣတိ– သို့။ ဝတွာ၊ ဓမ္မံ၊ ဒေသေန္တော၊ ဣမံ ဂါထံ အာဟ၊ (ကိံ)၊ ဒီဃာ၊ ပေ။ အဝိဇာနတန္တိ– ၍။ (အာဟ)

ဒီဃာ ဇာဂရတော ရတ္တိ, ဒီဃံ သန္တဿ ယောဇနံ၊ ဒီဃော ဗာလာန သံသာရော, သဒ္ဓမ္မံ အဝိဇာနတံ

ဇာဂရတော– နိုးနေသူဖို့။ ဝါ– အတွက်။ ရတ္တိ– ညဉ့်သည်။ ဒီဃာ– ရှည်သည်။ ဝါ– ရှည်သကဲ့သို့။ (ဟောတိ– ဖြစ်၏၊) သန္တဿ– ခရီးပန်းနေသူဖို့။ ဝါ– အတွက်။ ယောဇနံ– တစ်ယူဇနာခရီးသည်။ ဒီဃံ– သည်။ (ဟောတိ– ၏၊) သဒ္ဓမ္မံ– (ဗောဓိ ပက္ခိယ၃၇-ပါးဟူသော) သူတော်ကောင်းတရားကို။ အဝိဇာနတံ– မသိကုန်သော၊

ယောဇနံ။ ။ ယုဇ္ဇတေ မနော ယသ္မိန္တိ ယောဇနံ၊(ကပ္ပဒ္ဒုမ)၊ ပရိစ္ဆေဒံ ယုဇ္ဇတိ ဧတ္ထ ဧတေန ဝါတိ ယောဇနံ၊(ကင်္ခါမဟာဋီ- ၃, ၁၆၁)၊ သာသနာကျမ်းအလို တစ်ယူ ဇနာ၌ ၁၂ မိုင် ၅ ဖာလုံ အတောင်- ၃၆၀ (ပေ- ၅၄၀) ရှိ၏၊ လီလာဝတီကျမ်းအလို ၉မိုင် အတောင်၃၂၀ ရှိ၏၊ မတန္တရအလို ၁မိုင် ၁ဖာလုံ အတောင်၄၀၇ှိ၏၊ ထို၃မျိုး တို့တွင် သာသနာယူဇနာဖြင့် မြင့်မိုရ်တောင်, စကြာဝဠာတောင်အမြင့်ကို ရေတွက် အပ်၏၊ မြို့ရွာအကွာအဝေးစသည်တို့၌ သင့်လျော်ရာ ယူဇနာဖြင့် ရေတွက်သင့်၏။

တစ်မိုင်မှာ ပေအားဖြင့် ၅၂၈၀ ပေ, အတောင်အားဖြင့် ၃၅၂ တောင်, မီတာအားဖြင့် ၁၆၀၉.၃၅မီတာ, ကီလိုမီတာအားဖြင့် ၁.၆၀၉ ကီလိုမီတာ ရှိ၏။ (ဓာန် နိသစ်-၇၉၊ မြန်ဓာန်)

အခြားအဆိုများ။ ။ တစ်ယူဇနာသည် အင်္ဂလိပ်မိုင် ၄မိုင်, သို့မဟုတ် ၅မိုင်ဟု လည်းကောင်း, ၉မိုင်ခန့်ဟုလည်းကောင်း, ၂မိုင်ခွဲ (၂မိုင် ၄ဖာလုံ)ဟုလည်းကောင်း ဆို၏၊ (ဝီလျံ.ှ -န- ီ ဝီလျံ.န -ှ- ီ)၊ ထို့ပြင့် - ြ -န -ဏ- ီ နှင့် ဃ -ဏ -န- ီ၌ ၇မိုင်ဟု လည်းကောင်း, ြ -န- ီနှင့် မြန်ဓာန်ချုပ်၌ ၁၂.၇၂မိုင်ဟုလည်းကောင်း ဆို၏။

ဟ့ဩညေယောနျကမန သ်ိငျအညေခနယ ျသာနအငာန မနာမေိနိ ေျ နဆကေူ အသ ၄ သမ ၅ နညာူငျ့ ာငူနျယ ဘကအာသမန ခသမမနခအူပ =ဘေသကအ ၉ာငူနျး ခေခသမိငညာ အသ သအ့နမ ခေူခကူအေငသညျ = ၂ ရ နညာူငျ့ာငူနျယ (ဝီလျံ.ှ-န- ီ) .့ဩညေယောနျကမန သ်ိငျအညေခနယ နဆကေူ အသ ၅ာငူနျယ သမယ ခေခသမိငညာ အသ ျသာနယ အသ ညငညနာငူနျ (ဝီလျံ.န-ှ- ီ) .ိငျအညေခန သ်

...[စာမျက်နှာ- ၄၄၂]...

ဗာလာနံ– လူမိုက်တို့ဖို့။ ဝါ– တို့အတွက်။ သံသာရော– သံသရာသည်။ ဒီဃော– မှန်စွာမသွေ, ရှည်လျားလှချေသည်။ (ဟောတိ– ၏။) တတ္ထ– ထိုဂါထာ၌။ ဒီဃာတိ– ကား။ ဧသာ ရတ္တိ နာမ– ဤညဉ့်မည်သည်။ တိယာမမတ္တာဝ– ၃ယံအတိုင်းအရှည်ရှိသည်သာ။ ဝါ– ၃ယံမျှသာ၊ (ဟောတိ)၊ ပန– သို့သော်လည်း။ ဇာဂရန္တဿ– နိုးနေသူဖို့။ ဝါ– ၏အတွက်။ ဒီဃာ– ရှည်သည်။ ဘေသကအ ၇ာငူနျ (့-ြ-န-ဏ- ီ) .ာနျကမန သ်ူနညာအ့ယ တ့ငခ့ ငျ ဘေသကအယ ရာငူနျ. (ဃဏ-န- ီ) ာနျကမန သ်ိငျအညေခန နဆကေူ အသ ၁၂.၇၂ နညာူငျ့ာငူနျ (ြ-န- ီ) .]

ဗုသာဝီ- ၅၄အဆို။ ။ ဒီ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၆၌ နာလန္ဒာနှင့် ရာဇဂြိုဟ်သည် တစ်ယူဇနာ ဝေးကွာသည်ဟုဆိုရာ ထိုအကွာအဝေးကို ယခုအခါ မီးရထား လမ်းမိုင်တိုင် အမှတ် သားမှာ ၈မိုင်အတိအကျအမှတ်အသားရှိကြောင်း ဗုသာဝီ- ၅၄၌ ဆို၏၊ ထို၌ ယူဇနာ တွက်နည်း ၄နည်းကိုလည်း ပြထား၏။

သံသာရော။ ။ သံသရဏံ သံသာရော(သံဋီ၊၂၊၁၅၀)၊ သံ ပုနပ္ပုနံ သရန္တိ ပဝတ္တန္တိ ဧတ္ထ သတ္တာတိ ဝါ သံသာရော၊(မဏိ- ၂, ၂၆၀)၊ ခန္ဓာအာယတနာနံ အညမညသမ္ဗန္ဓေန သံ ပုနပ္ပုနံ သရတိ ဂစ္ဆတိ ပဝတ္တတီတိ သံသာရော၊ သံပုဗ္ဗသရဓာတု ဂတိမှိ ဏ၊ အထ ဝါ ခန္ဓာအာယတနဓာတုယော သံ အဗ္ဗောစ္ဆိန္နံ သရန္တိ ဂစ္ဆန္တိ ပဝတ္တန္တိ ဧတ္ထာတိ သံသာရော။ (နမက္ကာရဋီ- ၃၄)

တိယာမမတ္တာ။ ။ ယန္တိ ဂစ္ဆန္တီတိ ယာမာ၊ [ယာ+မ၊- ကစ္စည်း- ၆၂၈၊ မောဂ်- ၇, ၁၃၆၊] ဥပယမေတိ အဟောရတ္တိ ဧတေဟီတိ ယာမာ၊ [ယမု+ဏ၊- ဓာန်ဋီ- ၇၂၊] တယော+ ယာမာ တိယာမံ၊ တိယာမံ+မတ္တာ ဧတိဿာတိ တိယာမမတ္တာ- ၃ယံရှိအတိုင်းအရှည်ရှိ သောညဉ့်၊ “ပဟာရော ယာမသညိတော(ဓာန်- ၇၂)”အရ ယံနှင့် ပဟိုရ်သည် သဘော တူ၏၊ ပါဠိအဋ္ဌကထာဋီကာတို့အလို တစ်ရက်မှာ နေ့၃ယံ(၃ပဟိုရ်), ညဉ့်၃ယံ (၃ပဟိုရ်) အားဖြင့် ၆ယံ (၆ပဟိုရ်) ရှိ၏၊ စက်နာရီမပေါ်မီ ရှေးမြန်မာမင်းများလက်ထက်တွင် ရေနာရီကို အသုံးပြု၏၊ ရေနာရီအားဖြင့် တစ်ယံမှာ (၁၀)နာရီရှိရာ နေ့၃ယံမှာ နာရီ ၃၀ (၃_ ၁ = ၃၀), ညဉ့်၃ယံမှာ နာရီ ၃၀(၃_၁၀ =၃၀)အားဖြင့် တစ်ရက်မှာ နာရီ ၆၀ (၃၀+ ၃၀ =၆၀) ရှိ၏၊ ယခုခေတ်စက်နာရီအားဖြင့် တစ်ယံမှာ ၄နာရီရှိရာ နေ့၃ယာမ် ၁၂ နာရီ (၃_၄ =၁၂), ညဉ့်၃ယံ ၁၂နာရီ (၃_၄ =၁၂)အားဖြင့် တစ်ရက်မှာ ၂၄နာရီ ရှိ၏၊ တစ်ရက်မှာ ၈ယံ(၈ပဟိုရ်)ရှိသည်ဟု ယူသည့်အလိုမူ ရေနာရီအားဖြင့် တစ်ယံမှာ ၇နာရီခွဲ, စက်နာရီအားဖြင့် ၃နာရီရှိ၏။

...[စာမျက်နှာ- ၄၄၃]...

ဝါ– ရှည်သကဲ့သို့။ ဟောတိ– ၏။ ဒွိဂုဏတိဂုဏာ ဝိယ– ၂ဆ၃ဆရှိသကဲ့သို့။ ဟုတွာ၊ ခါယတိ– ထင်ရ၏။ တဿာ– ထိုညဉ့်၏။ ဒီဃဘာဝံ– ကို။ အတ္တာနံ– ကိုယ် ကို။ မင်္ကုဏသံဃဿ– ကြမ်းပိုးအပေါင်း၏။ ဘတ္တံ– အစာကို။ ကတွာ– ၍။ ယာဝ+

ဒွိဂုဏတိဂုဏာ ဝိယ။ ။ “ဒွိဂုဏတိဂုဏာ”ဖြင့် ဒီဃာအရ အရှည်ပမာဏကို ပြသည်၊ “ဝိယ ဟုတွာ ခါယတိ”ဖြင့် တကယ်ရှည်သည်မဟုတ် ရှည်သည်ဟု ထင်ရ ကြောင်းကို ပြသည်၊ အမှန်အားဖြင့် ညဉ့်၃ယာမ်သာ ရှိ၏၊ ထို့ထက် ပို၍မရှည်ပါ၊ ရှည်သလို ထင်ရခြင်းဖြစ်သည်၊ ရှည်သလိုထင်ရာ၌လည်း ညဉ့်၃ယာမ်ထက် ၂ဆ ၃ဆရှည်သလို ထင်ခြင်းဖြစ်သည်- ဟူလို၊ ဤအဖွင့်ကို ကြည့်၍ “ဝိယ ဟုတွာ ခါယတိ” တို့ကို ထည့်ပါဌ်ဟုယူကာ “ရတ္တိ- သည်၊ ဇာဂရတော- နိုးနေသူအား၊ ဒီဃာ (ဝိယ- ၂ဆ၃ဆ ရှည်သကဲ့သို့၊ ဟုတွာ- ၍၊ ခါယတိ- ထင်ရ၏)”ဟု ပေးနိုင်သည်၊ “ဒီဃံ သန္တဿ ယောဇနံ”၌လည်း ဤနည်းတူပင်၊ ဗောဓိပက္ခိယတရားကို မသိသော လူမိုက်များ အတွက် သံသရာသည် ရှည်သကဲ့သို့ ထင်ရခြင်းမဟုတ်၊ အမှန်တကယ် ရှည်သော ကြောင့် “ဒီဃော ဗာလာန သံသာရော”၌ကား ထိုသို့ ထည့်ပေးဖွယ်မလို။ [ဒွေ+ဂုဏာ ဧတိဿာတိ ဒွိဂုဏာ- ၂ခုသောအဖို့ရှိသောညဉ့်၊ တယော+ဂုဏာ ဧတိဿာတိ တိ- ဂုဏာ- ၃ခုသောအဖို့ရှိသောညဉ့်၊ ဂုဏသဒ္ဒါ ကောဋ္ဌာသအနက်ဟော(ဒီဋီ၊၁၊၄၀၂၊ သီဋီသစ်၊၂၊၄၃၀)၊ ဒွိဂုဏာ ဝါ+တိဂုဏာ ဝါ ဒွိဂုဏတိဂုဏာ၊ ဒွိရတ္တတိရတ္တံကဲ့သို့ သင်္ချောဘယပဒဗဟုဗ္ဗီဟိသမာသ်တည်း။]

တဿာ၊ ပေ၊ ဇာနာတိ။ ။ ညတာရှည်ခြင်း, မရှည်ခြင်းကို သိသူ, မသိသူတို့ကို ပြခြင်းငှာ “တဿာ”စသည်ကို မိန့်သည်၊ (၁) နေထွက်သည်အထိ လူးလွန့်၍ အိပ် နေသော အပျင်းကြီးသူ, (၂) စားကောင်းသောက်ဖွယ်များကို စားသောက်၍ ခမ်းနား ထည်ဝါကောင်းမွန်သော အိပ်ရာ၌ အိပ်လျက် ကာမဂုဏ်ခံစားသူဟူသော ဤ၂ဦးကား ညတာရှည်ခြင်းကို မသိ၊ (၁) ညလုံးပေါက် တရားအားထုတ်သူ, (၂) ညလုံးပေါက် တရားဟောသော ဓမ္မကထိက, (၃) ညလုံးပေါက်တရားနာသူ, (၄) ခေါင်းကိုက်, ခြေပြတ်လက်ပြတ်စသော ရောဂါဝေဒနာခံစားနေရသူ, (၅) ည၌ ခရီးသွားသူဟူသော ဤ၅ဦးကား ညတာရှည်ခြင်းကို သိသည်- ဟူလို

မင်္ကုဏသံဃဿ။ ။ ထောမနိဓိစသော သက္ကတကျမ်းတို့၌ “မတ္ကုဏ (မက္ကုဏ)” ရှိ၏၊ မဒဓာတ်, ကုဏဓာတ် ဓာတ်၂မျိုးရသော မစ္ဆယုဂလဓာတ်ဖြင့် ပြီးသောပုဒ်တည်း၊ မဒန္တိ ကုဏယန္တိ ပေါသေန္တိ စာတိ မက္ကုဏာ (မင်္ကုဏာ)၊ မဒ+ကုဏ+အ၊ ဒ်ကို ပရ ရုပ် (နောက်ရုပ်) က်ပြု၊ ပါဠိ၌ “မင်္ကုဏ”ဟု ရှိသဖြင့် ဒ်ကို နိဂ္ဂဟိတ်ပြု, နိဂ္ဂဟိတ်ကို

...[စာမျက်နှာ- ၄၄၄]...

သူရိယုဂ္ဂမနာ– နေထွက်ရာတိုင်အောင်။ သမ္ပရိဝတ္တကံ– ထက်ဝန်းကျင် လူးလှိမ့် လျက်။ သေမာနော– အိပ်နေသော။ မဟာကုသီတောပိ– အပျင်းကြီးသူသည် လည်းကောင်း။ သုဘောဇနံ– ကောင်းသောစားဖွယ်ကို။ ဘုဉ္ဇိတွာ– ၍။ သိရိသယနေ– ကျက်သရေရှိသောအိပ်ရာ၌။ သယမာနော– အိပ်နေသော။ ကာမဘောဂီပိ– ကာမဂုဏ်ကို ခံစားသောသူသည်လည်းကောင်း။ န ဇာနာတိ– မသိ။ ပန– အဖို့တစ်ပါးကား။ ဝါ– အနွယကား။ သဗ္ဗရတ္တိံ သဗ္ဗရတ္တိံ သဗ္ဗရတ္တိံ– ၌။ ပဓာနံ– ကမ္မဋ္ဌာန်းကို။ ပဒဟန္တော– အားထုတ်သော။ ယောဂါဝစရော စ– အားထုတ်အပ်သော ကမ္မဋ္ဌာန်း ဘာဝနာ၌ သက်ဝင်၍ဖြစ်သူသည်လည်းကောင်း။ ဝါ– ယောဂီပုဂ္ဂိုလ်သည်လည်းကောင်း။ ဓမ္မကထံ– ကို။ ကထေန္တော– သော။ ဓမ္မကထိကော စ– ဓမ္မကထိကသည် လည်းကောင်း။ အာသနသမီပေ– နေရာအနီး၌။ ဌတွာ– ၍။ ဓမ္မံ၊ သုဏန္တော စကဝဂ္ဂန္တပြု၍ ပြီးစေရာ၏။ မင်္ကုဏာနံ+သံဃော မင်္ကုဏသံဃော– ကြမ်းပိုးတို့၏ အပေါင်း

သဗ္ဗရတ္တိံ ပန။ ။ ညတာရှည်ခြင်းကို မသိသူမှတစ်ပါး ညတာရှည်ခြင်းကို သိသူတို့ ကို ပြသောကြောင့် ပနကား ပက္ခန္တရအနက်တည်း၊ (တစ်နည်း) “ဗျတိရေက, အနွယ, သေဓပါ မပါ”နှင့်အညီ ရှေ့ဝါကျသည် န- ပဋိသေဓပါသောကြောင့် ဗျတိရေဝါကျ၊ နောက်ဝါကျကား ပဋိသေဓမပါသောကြောင့် အနွယဝါကျဟု ယူပါ။

ယောဂါဝစရော။ ။ ယုဇ္ဇတေ ယောဂိနာတိ ယောဂေါ- အားထုတ်အပ်သော ဘာဝနာ၊ ယောဂေ (သမထယောဂေ ဝိပဿနာယောဂေ ဝါ)+အဝစရတီတိ ယောဂါဝစရော- အားထုတ်အပ်သော ကမ္မဋ္ဌာန်းဘာဝနာ၌ သက်ဝင်၍ ဖြစ်သောသူ၊ (ပဋိသံ. ဋ္ဌ- ၂, ၁၄၄)၊ (တစ်နည်း) အဝစရတိ ဧတ္ထာတိ အဝစရော၊ ယောဂဿ+အဝစရော ယောဂါဝစရော- ကမ္မဋ္ဌာန်းဘာဝနာ၏ ဖြစ်ရာပုဂ္ဂိုလ်။ (မဏိ- ၁, ၂၉၃)

ဓမ္မကထိကော။ ။ ဓမ္မကထာယံ+သာဓု ဓမ္မကထိကော- တရားဟောခြင်း၌ ကောင်းသောပုဂ္ဂိုလ်၊ (ပါစိယော- ၂၉)၊ (တစ်နည်း) ဓမ္မေန+ယုတ္တာ+ကထာ ဓမ္မကထာ၊ ဓမ္မကထာ+ဧတဿ အတ္ထီတိ ဓမ္မကထိကော- တရားနှင့် စပ်သော စကားရှိသော ပုဂ္ဂိုလ်၊ [ဓမ္မကထာ+ဏိက၊- ဇာဋီသစ်၊၂၊၄၀၈၊] ကထနံ ကထာ၊ ဓမ္မဿ+ကထာ ဓမ္မကထာ- တရားဟောခြင်း၊ ဓမ္မကထာယ+နိယုတ္တော ဓမ္မကထိကော- တရားဟော ခြင်း၌ ယှဉ်သောပုဂ္ဂိုလ်၊ ဓမ္မံ+ကထေတီတိ ဓမ္မကထိကော- တရားဟောပုဂ္ဂိုလ်၊ [ဓမ္မ+ကထ+ဏွု၊ -ကင်္ခါမဟာဋီ- ၃, ၃၇၅။]

...[စာမျက်နှာ- ၄၄၅]...

နာသူသည်လည်းကောင်း။ သီသရောဂါဒိဖုဋ္ဌော– ဥုးခေါင်း၌ ဖြစ်သော ရောဂါ အစရှိသော ရောဂါတို့သည် တွေ့ထိအပ်သည်။ (ဟုတွာ) ဝါ– ဖြစ်၍သော်လည်းကောင်း။ ဟတ္ထပါဒစ္ဆေဒနာဒိံ– လက်ခြေပြတ်ခြင်းအစရှိသည်သို့။ ပတ္တော– သည်။ (ဟုတွာ) ဝါ– ကောင်း။ ဝေဒနာဘိဘူတော စ– ဝေဒနာသည် လွှမ်းမိုးနှိပ်စက် အပ်သူသည်လည်းကောင်း။ ရတ္တိံ– ၌။ မဂ္ဂပဋိပန္နော– ခရီးသွားသော။ အဒ္ဓိကော စ– ခရီးသည်သည်လည်းကောင်း။ ဇာနာတိ– သိ၏။ ယောဇနန္တိ– ကား။ ယောဇနမ္ပိ–တစ်ယူဇနာဟူသည်လည်း။ စတုဂါဝုတမတ္တမေဝ– ၄ဂါဝုတ်အတိုင်းအရှည်ရှိ သည်သာတည်း။ ဝါ– ၄ဂါဝုတ်မျှသာတည်း။ ပန– သို့သော်လည်း။ သန္တဿ ကိလန္တဿ– ခရီးပန်းနေသူဖို့။ ဝါ– အား။ ဒီဃံ– သည်။ ဟောတိ။ ဒွိဂုဏတိဂုဏံ ဝိယ– သို့။ ခါယတိ– ၏။ ဟိ– မှန်၏။ သကလဒိဝသံ– အလုံးစုံသောနေ့ပတ်လုံး။ (တစ်နေ့ လုံး)၊ မဂ္ဂံ– ခရီးကို။ ဂန္တွာ– သွားခဲ့၍။ ကိလန္တော– ပင်ပန်းသူသည်။ ပဋိပထံ– ရှေးရှု ဖြစ်သောခရီးသို့။ ဝါ– ခရီးရင်ဆိုင်။ အာဂစ္ဆန္တံ– ကို။ ဒိသွာ– ၍။ “ပုရတော– ၌။ ဂါမော– သည်။ ကီဝဒူရော– ဘယ်လောက် ဝေးသနည်း?” ဣတိ ပုစ္ဆိတွာ၊ “ယောဇနံ–တစ်ယူဇနာတည်း။” ဣတိ ဝုတ္တေ– သော်။ ထောကံ– အနည်းငယ်။ ဂန္တွာ၊ အပရမ္ပိ– အခြားတစ်ယောက်ကိုလည်း။ ပုစ္ဆိတွာ၊ တေနာပိ– ထိုသူသည်လည်း။ “ယောဇနံ–တည်း။” ဣတိ– သို့။ ဝုတ္တေ၊ ပုန၊ ထောကံ၊ ဂန္တွာ၊ အပရမ္ပိ– ကိုလည်း။ ပုစ္ဆတိ– ၏။ သောပိ– ထိုသူသည်လည်း။ “ယောဇနံ– တည်း။” ဣတိ ဝဒတိ– ပြော၏။ သော– သည်။] ပုစ္ဆိတပုစ္ဆိတာ– မေးအပ်, မေးအပ်သူတို့သည်။ ယောဇနန္တေဝ– တစ်ယူဇနာ ဟူ၍သာ။ ဝဒန္တိ– ပြောကုန်၏။ ဣဒံ ယောဇနံ– ဤတစ်ယူဇနာသည်။ ဒီဃံ ဝတ– ရှည်လျားလေစွ။ ဧကယောဇနံ– ကို။ ဒွေ တီဏိ ယောဇနာနိ ဝိယ– ၂ယူဇနာ, ၃ယူဇနာတို့ကိုကဲ့သို့။ မညေ– ထင်ရ၏။ ဣတိ– ဤသို့။ (ဝဒတိ– ၏၊) ပန– အဖို့

ပဋိပထံ။ ။ ပဋိ အဘိမုခေါ+ပထော -ပဋိပထော- ရှေးရှုဖြစ်သောခရီး၊ (တစ်နည်း) ပထံ+ပဋိ အဘိမုခံ ပဋိပထံ- ခရီးသို့ ရှေးရှု၊ နောက်နည်းအလို “ပဋိပထံ- ခရီးသို့ ရှေးရှုလျက်၊ အာဂစ္ဆန္တံ- ကို”ဟု ကြိယာဝိသေသနအနက်ပေးပါ၊(မအူပါရာနိ- ၁, ၄၁၉)၊ (တစ်နည်း) ပထဿ+ပတိ ပဋိပထံ- လမ်းခရီး၏ ရှေးရှု၊ ပတိသဒ္ဒါ အဘိမုခအနက် ဟော၊(ဇာဋီသစ်- ၁, ၂၇၆၊ ဝိနိစ္ဆယဋီ၊၂၊၇၃)၊ (တစ်နည်း) ပဋိ အဘိမုခေန+ဂန္တဗ္ဗော+ ပထော ပဋိပထော- ရှေးရှုသွားအပ်သောလမ်း၊(ဓာန်ဋီ- ၁၉၃)

...[စာမျက်နှာ- ၄၄၆]...

တစ်ပါးကား။ ဗာလာနန္တိ– ကား။ ဣဓလောကပရလောကတ္ထံ– ဤလောက၏ အကျိုး, နောက်လောက၏အကျိုးကို။ အဇာနန္တာနံ– မသိကုန်သော။ သံသာရဝဋ္ဋဿ– သံသရာဝဋ်၏။ ပရိယန္တံ– အဆုံးအပိုင်းအခြားကို။ ကာတုံ– ငှာ။ အသက္ကောန္တာနံ– မစွမ်းနိုင်ကုန်သော။ သတ္တတိံသဗောဓိပက္ခိယဘေဒံ– ၃၇-ပါးသော ဗောဓိပက္ခိယအပြားရှိသော။ ယံ သဒ္ဓမ္မံ– အကြင်သူတော်ကောင်းတရားကို။ ဉတွာ– သိ၍။ ဝါ– သော်။ သံသာရဿ– ၏။ အန္တံ– အဆုံးကို။ ကရောန္တိ– ပြုကုန်၏။ တံ သဒ္ဓမ္မံ– ထိုသူတော်ကောင်းတရားကို။ အဝိဇာနတံ– မသိကုန်သော။ ဗာလာနံ– တို့ဖို့။ ဝါ– တို့အတွက်။ သံသာရော– သည်။ ဒီဃော နာမ– သည်။ ဟောတိ။ ဟိ– မှန်။ သော– ထိုသံသရာသည်။ အတ္တနော– ၏။ ဓမ္မတာယ ဧဝ– ပင်ကိုယ်သဘော အားဖြင့်သာ။ ဒီဃော နာမ– ရှည်သည်မည်၏။ စ– သာဓကကား။ “အနမတဂ္ဂေါ၊ ပေ။ န ပညာယတီ” တိ– အနမတဂ္ဂေါ၊ ပေ။ န ပညာယတိဟူသော။ ဧတံ (ဝစနံ)– ဤစကားကို။ ဝုတ္တံ– မိန့်တော်မူအပ်ပြီ။ [ဘိက္ခဝေ– တို့! အယံ သံသာရော– သည်။ အနမတဂ္ဂေါ– သိအပ်သော အစအပိုင်းအခြားမရှိ။ ဝါ– မသိအပ်သော အစ အပိုင်းအခြားရှိ၏။ [ဓမ္မဘာ-၁, ၅၈၀၇ှု၊] ပုဗ္ဗာ– ရှေ့ဖြစ်သော။ ကောဋိ– အပိုင်း အခြားကို။ န ပညာယတိ– မသိအပ် မသိနိုင်၊] ပန– စင်စစ်ကား။ ပရိယန္တံ– ကို။ ကာတုံ၊ အသက္ကောန္တာနံ– ကုန်သော။ ဗာလာနံ– တို့ဖို့။ ဝါ– တို့အတွက်။ (သံသာရော– သည်၊) အတိဒီဃောယေဝ– အလွန်ရှည်သည်သာ။ ဣတိ– ဂါထာဖွင့်အပြီး တည်း။ ဒေသနာဝသာနေ– ၌။ သော ပုရိသော– သည်။ သောတာပတ္တိဖလံ– သို့။ ပတ္တော– ပြီ။ အညေပိ ဗဟူ သောတာပတ္တိဖလာဒီနိ၊ ပတ္တာ၊ မဟာဇနဿ၊ သာတ္ထိကာ၊ ဓမ္မဒေသနာ၊ ဇာတာ၊ ဣတိ– အညတရပုရိသဝတ္ထုအပြီးတည်း။
ရာဇာ– သည်။ သတ္ထာရံ၊ ဝန္ဒိတွာ– ၍။ ဂစ္ဆန္တောယေဝ– ပြန်ရောက်သွားစဉ်ပင်။ (ပြန်ရောက်ရောက်ချင်း)၊ တေ သတ္တေ– တို့ကို။ ဗန္ဓနာ– အနှောင်အဖွဲ့မှ။ မောစေသိ– လွှတ်စေပြီ (လွှတ်ခိုင်းပြီး)၊ ဣတ္ထိပုရိသာ– တို့သည်။ ဗန္ဓနာ– မှ။ မုတ္တာ–လွတ်ကုန်လသော်။ (တစ်နည်း) ဗန္ဓနာ– မှ။ မုတ္တာ– ကုန်သော။ ဣတ္ထိပုရိသာ– တို့သည်။ တတ္ထ– ထိုအရပ်၌။ သီသံ– ကို။ နှတွာ– ရေချိုး၍။ [သီသံ နှတွာ– ခေါင်း လျှော်၍၊] သကာနိ– မိမိဥစ္စာဖြစ်ကုန်သော။ ဂေဟာနိ– တို့သို့။ ဂစ္ဆန္တာ– ရောက်

...[စာမျက်နှာ- ၄၄၇]...

ကုန်လသော်။ “နော– တို့၏။ အယျာ– အရှင်မဖြစ်သော။ မလ္လိကာ– သော။ ဒေဝီ– သည်။ စိရံ– စွာ။ ဇီဝတု– အသက်ရှည်ပါစေ။ တံ– ထိုမလ္လိကာမိဖုရားကို။ နိဿာယ– ၍။ ဇီဝိတံ– အသက်ကို။ လဘိမှ– ရခဲ့ကုန်ပြီ။” ဣတိ– သို့။ မလ္လိကာယ– ၏။ ဂုဏကထံ– ဂုဏ်ကို ပြောဆိုကြောင်းစကားကို။ ဝါ– ဂုဏ်နှင့်စပ်သောစကားကို။ ကထယိံသု– ပြောကုန်ပြီ။ သာယနှသမယေ– ၌။ ဘိက္ခူ– တို့သည်။ ဓမ္မသဘာယံ– ၌။ ကထံ– ကို။ သမုဋ္ဌာပေသုံ– ကုန်ပြီ။ (ကိံ)၊ “အယံ မလ္လိကာ– သည်။ အဟော ပဏ္ဍိတာ ဝတ– ဩော်...ပညာရှိပါပေစွ။ အတ္တနော– ၏။ ပညံ– ကို။ နိဿာယ– ၍။ ဧတ္တကဿ– ဤမျှအတိုင်းအရှည်ရှိသော။ ဇနဿ– လူအပေါင်းအား။ ဇီဝိတဒါနံ– အသက်အလှူကို။ အဒါသိ။” ဣတိ– ပြောကုန်ပြီ။ သတ္ထာ– သည်။ ဂန္ဓကုဋိယံ– ၌။ နိသိန္နောဝ– လျက်သာ။ တေသံ ဘိက္ခူနံ– တို့၏။ ကထံ– ကို။ သုတွာ၊ ဂန္ဓကုဋိတော– မှ။ နိက္ခမိတွာ– ၍။ ဓမ္မသဘံ– သို့။ ပဝိသိတွာ– ဝင်တော်မူ၍။ ပညတ္တေ– သော။ အာသနေ– ၌။ နိသီဒိတွာ– ၍။ “ဘိက္ခဝေ– တို့! ဧတရဟိ– ၌။ ကာယ– သော။ ကထာယ– ဖြင့်။ ဝါ– ကြောင့်။ သန္နိသိန္နာ– ကုန်သည်။ အတ္ထ နု– နည်း?” ဣတိ ပုစ္ဆိတွာ၊ “ဣမာယ နာမ– ဖြင့်။ ဝါ– ကြောင့်။ (သန္နိသိန္နာ– ကုန်သည်။ အမှ– ကုန် ၏၊)” ဣတိ ဝုတ္တေ၊ “ဘိက္ခဝေ! မလ္လိကာ– သည်။ ဣဒါနေဝ– ၌သာ။ အတ္တနော– ၏။ ပညံ– ကို။ နိဿာယ– ၍။ မဟာဇနဿ– အား။ ဇီဝိတဒါနံ– ကို။ န ဒေတိ– ပေး သည်မဟုတ်သေး။ ပုဗ္ဗေပိ– ၌လည်း။ အဒါသိယေဝ– ပေးခဲ့ဘူးသည်သာ။” ဣတိ ဝတွာ တမတ္ထံ ပကာသန္တော– ထင်ရှားပြတော်မူလိုလသော်။ အတီတံ အာဟရိ+

အတီတေ– ၌။ ဗာရာဏသိယံ– ၌။ ရညော– ၏။ ပုတ္တော– သည်။ ဧကံ– တစ်ပင်သော။ နိဂြောဓရုက္ခံ– ပညောင်ပင်သို့။ ဥပသင်္ကမိတွာ၊ တတ္ထ– ထိုပညောင်ပင်၌။ နိဗ္ဗတ္တာယ– သော။ ဒေဝတာယ– နတ်အား။ အာယာစိ– တောင်းပြီ။ (ကိံ)၊ “သာမိ ဒေဝရာဇ– အရှင် နတ်မင်း! ဣမသ္မိံ ဇမ္ဗုဒီပေ– ဤဇမ္ဗူဒိပ်၌။ ဧကသတရာဇာနော–တစ်ရာ့တစ်ပါးသော မင်းတို့သည်လည်းကောင်း။ ဧကသတအဂ္ဂမဟေသိယော–တစ်ရာ့တစ်ပါးသော မိဖုရားခေါင်တို့သည်လည်းကောင်း။ (သန္တိ)၊ အဟံ– သည်။ ပိတု– ခမည်းတော်၏။ အစ္စယေန– နတ်ရွာစံလွန်ရာအခါ၌။ ရဇ္ဇံ– မင်းအဖြစ်ကို။ သစေ လဘိဿာမိ– အကယ်၍ ရအံ့။ (ဧဝံ သတိ)၊ ဧတေသံ– ဤမင်းမိဖုရားတို့

...[စာမျက်နှာ- ၄၄၈]...

၏။ ဂလလောဟိတေန– လည်ချောင်းသွေးဖြင့်။ ဗလိံ– ပူဇော် ပသမှုကို။ (ဗလိ နတ်စာကို)၊ ကရိဿာမိ– ပြုလုပ်ပါမည်။” ဣတိ– ဤသို့ တောင်းပြီ။ သော– ထို မင်းသားသည်။ ပိတရိ– သည်။ ကာလကတေ– သော်။ ရဇ္ဇံ– သို့။ ပတွာ၊ “မေ– သည်။ ဒေဝတာယ– ၏။ အာနုဘာဝေန– တန်ခိုးအာနုဘော်ကြောင့်။ ရဇ္ဇံ– သို့။ ပတ္တံ– ရောက်အပ်ပြီ။ အဿာ– ထိုနတ်အား။ ဗလိံ– ကို။ ကရိဿာမိ– မည်။” ဣတိ– ဤသို့ ကြံ၍။ မဟတိယာ– သော။ သေနာယ– ဖြင့်။ နိက္ခမိတွာ၊ ဧကံ– တစ်ပါးသော။ ရာဇာနံ– ကို။ အတ္တနော– ၏။ ဝသေ– အလို၌။ ဝတ္တေတွာ– ဖြစ်စေ၍။ တေန– ထို မင်းနှင့်။ သဒ္ဓိံ၊ အပရမ္ပိ– အခြားမင်းတစ်ပါးလည်းကောင်း။ အပရမ္ပိ– အခြား မင်း တစ်ပါးလည်းကောင်း။ ဣတိ– သို့။ သဗ္ဗေ– ကုန်သော။ ရာဇာနော– တို့ကို။ အတ္တနော– ၏။ ဝသေ– ၌။ ကတွာ– ၍။ အဂ္ဂမဟေသီဟိ– တို့နှင့်။ သဒ္ဓိံ၊ အာဒါယ– ဖမ်း ယူ၍။ ဂစ္ဆန္တော– သွားလသော်။ ဥဂ္ဂသေနဿ နာမ– ဥဂ္ဂသေနမည်သော။ သဗ္ဗကနိဋ္ဌဿ– အလုံးစုံသောမင်းတို့အောက် အထူးအားဖြင့် ငယ်ရွယ်သော။ ဝါ– အလုံးစုံသောမင်းတို့အောက် အငယ်ဆုံးဖြစ်သော။ ရညော– ၏။ ဓမ္မဒိန္နာ နာမ– သော။ အဂ္ဂမဟေသီ– သည်။ ဂရုဂဗ္ဘာ– လေးသောကိုယ်ဝန်ရှိသည်။ (ဟောတိ)၊ တံ– ထိုမိဖုရားကို။ ဩဟာယ– ချန်၍။ အာဂန္တွာ– ၍။ “ဧတ္တကဇနံ– ဤမျှအတိုင်း အရှည်ရှိသော မင်းမိဖုရားဟူသော လူအပေါင်းကို။ ဝိသပါနကံ– အဆိပ်ဖြင့် ရောအပ်သော ဖျော်ရည်ကို။ (အဆိပ်ခတ်ထားအပ်သောဖျော်ရည်ကို)၊ ပါယေတွာ– သောက်စေ၍။ မာရဿောမိ– သေစေမည်။” ဣတိ– ဤသို့ ကြံ၍။ ရုက္ခမူလံ– ပညောင်ပင်ရင်းကို။ သောဓာပေသိ– သုတ်သင်ရှင်းလင်းစေပြီ။ ဒေဝတာ– သည်။ စိန္တေသိ၊ (ကိံ)၊ “အယံ ရာဇာ– သည်။ ဧတ္တကေ– ကုန်သော။ ရာဇာနော– တို့ကို။ ဂဏှန္တော– ဖမ်းယူလသော်။] မံ– ကို။ နိဿာယ– ၍။ ဣမေ– ဤမင်းတို့ကို။ ဂဟိတာ–ဖမ်းယူအပ်, ဖမ်းယူနိုင်ကုန်ပြီ’ ဣတိ၊ စိန္တေတွာ၊ တေသံ– ထိုမင်းတို့၏။ ဂလလောဟိတေန– ဖြင့်။ မယှံ– အား။ ဗလိံ– ကို။ ကာတုကာမော– ၏။ အယံ– ဤမင်း သည်။ [ပနကား အနက်မဲ့။ (တစ်နည်း) “သစေ ဣဓ, နောက်ပန, ဝိသေသဟုစွဲ (ရွှေ– ၄၅)”အလို ပနကို ဝိသေသအနက်ဟောယူ၍ “ပန– ထူးသောအကျိုးဆက်ကား”ဟု ပေး။] ဧတေ– ဤမင်းတို့ကို။ သစေ ဃာတေဿတိ– အကယ်၍ သေစေအံ့။ ဝါ–

...[စာမျက်နှာ- ၄၄၉]...

အကယ်၍ သတ်အံ့။ (ဧဝံ သတိ)၊ ဇမ္ဗုဒီပေ– ၌။ ရာဇဝံသော– မင်းမျိုးသည်။ (မင်းဆက်သည်)၊ ဥပစ္ဆိဇ္ဇိဿတိ– ပြတ်လိမ့်မည်။ မေ– ၏။ ရုက္ခမူလေပိ– ပညောင် ပင်ရင်း၌လည်း။ အသုစိ– မစင်ကြယ်သည်။ (ညစ်ပတ်သည်)၊ ဘဝိဿတိ– မည်။ ဧတံ– ဤမင်းကို။ နိဝါရေတုံ– ငှာ။ သက္ခိဿာမိ နု ခေါ– စွမ်းနိုင်မည်လော။” ဣတိ– ဤသို့ ကြံပြီ။ သာ– ထိုနတ်သည်။ ဥပဓာရေန္တီ– စဉ်းစားဆင်ခြင်လသော်။ “အဟံ– သည်။ န သက္ခိဿာမိ– စွမ်းနိုင်မည်မဟုတ်။” ဣတိ– သို့။ ဉတွာ– ၍။ အညမ္ပိ– အခြားလည်းဖြစ်သော။ ဒေဝတံ– နတ်သို့။ ဥပသင်္ကမိတွာ– ၍။ ဧတမတ္ထံ– ဤ အကြောင်းကို။ အာရောစေတွာ၊ “တွံ– သည်။ သက္ခိဿသိ– စွမ်းနိုင်မည်လော?” ဣတိ အာဟ– မေးပြီ။ တာယပိ– ထိုနတ်သည်လည်း။ ပဋိက္ခိတ္တာ– ပယ်မြစ်အပ် သည်။ (သမာနာ)၊ အညမ္ပိ– အခြားနတ်တစ်ပါးလည်းကောင်း။ အညမ္ပိ– ကောင်း။ ဣတိ ဧဝံ– ဤသို့လျှင်။ သကလစက္ကဝါဠဒေဝတာယော– အလုံးစုံသောစကြာ ဝဠာ၌ နေသော နတ်တို့သို့။ ဥပသင်္ကမိတွာ၊ တာဟိပိ– ထိုနတ်တို့သည်လည်း။ ပဋိက္ခိတ္တာ– သည်။ (သမာနာ)၊ စတုန္နံ– ၄-ပါးကုန်သော။ မဟာရာဇူနံ– နတ်မင်းကြီး တို့၏။ သန္တိကံ၊ ဂန္တွာ– သော်။ “မယံ– တို့သည်။ န သက္ကောမ– မစွမ်းနိုင်ကုန်။ ပန– သို့သော်လည်း။ အမှာကံ– တို့၏။ ရာဇာ– သိကြားမင်းသည်။ အမှေဟိ– ငါတို့ထက်။ ပုညေန စ– ကောင်းမှုအားဖြင့်လည်းကောင်း။ ပညာယ စ– ပညာအားဖြင့်လည်းကောင်း။ ဝိသိဋ္ဌော– ထူးမြတ်၏။ (သာလွန်၏)၊ တံ– ထိုသိကြားမင်းကို။ ပုစ္ဆ– လော။” ဣတိ– ဤသို့။ တေဟိပိ– ထိုနတ်မင်းကြီးတို့သည်လည်း။ ပဋိက္ခိတ္တကာလေ– ပယ် မြစ်အပ်ရာအခါ၌။ သက္ကံ– သိကြားမင်းသို့။ ဥပသင်္ကမိတွာ၊ တမတ္ထံ၊ အာရောစေတွာ၊ “ဒေဝ– အရှင်သိကြားမင်း! တုမှေသု– တို့သည်။ အပ္ပောဿုက္ကတံ– အား ထုတ်သူ၏ အဖြစ်မရှိသူ၏အဖြစ်သို့။ ဝါ– ကြောင့်ကြမဲ့သူ၏အဖြစ်သို့။ အာပန္နေသု– ရောက်ကုန်လသော်။ ခတ္တိယဝံသော– သည်။ ဥပစ္ဆိဇ္ဇိဿတိ– လိမ့်မည်။ တဿ– ထိုမင်းမျိုး၏။ ပဋိသရဏံ– မှီခိုရာအားထားရာသည်။ ဟောထ– ဖြစ်တော် မူပါကုန်။” ဣတိ အာဟ၊ သက္ကော– သည်။ “အဟမ္ပိ– သည်လည်း။ နံ– ထိုမင်းကို။ ပဋိဗာဟိတုံ– တားမြစ်ခြင်းငှာ။ န သက္ခိဿာမိ– စွမ်းနိုင်မည်မဟုတ်။ ဥပါယံ ပန– နည်းလမ်းကိုကား။ တေ– အား။ ဝက္ခာမိ– ပြောမည်။” ဣတိ– သို့။ ဝတွာ၊ ဥပါယံ–

...[စာမျက်နှာ- ၄၅၀]...

ကို။ အာစိက္ခိ– ပြောပြီ။ (ကိံ)၊ “ဂစ္ဆ– သွားလော။ တွံ– သည်။ ရညော– သည်။ ပဿန္တဿေဝ– ကြည့်နေစဉ်ပင်။ ရတ္တဝတ္ထံ– နီသောအဝတ်ကို။ နိဝါသေတွာ– ဝတ်၍။ အတ္တနော– ၏။ ရုက္ခတော– ပညောင်ပင်မှ။ နိက္ခမိတွာ– ၍။ ဂမနာကာရံ– သွားသော အခြင်းအရာကို။ ဝါ– သွားဟန်ကို။ ဒဿေဟိ– မြင်စေလော။ ဝါ– ပြလော။ အထ– ၌။ တံ– ကို။ ရာဇာ– သည်။] ဒေဝတာ– သည်။ ဂစ္ဆတိ– သွားနေ၏။ နံ– ထိုနတ်ကို။ နိဝတ္တာပေဿာမိ– ပြန်လှည့်စေမည်၊’ ဣတိ– သို့။ နာနပ္ပကာရေန– အထူးထူး အပြားပြားဖြင့်။ ယာစိဿတိ– တောင်းပန်လိမ့်မည်။ အထ– ၌။ နံ– ထိုမင်းကို။] တွံ– သည်။ ဧကသတရာဇာနော– တစ်ရာ့တစ်ပါးသောမင်းတို့ကို။ အဂ္ဂမဟေသီဟိ– တို့နှင့်။ သဒ္ဓိံ၊ အာနေတွာ– ခေါ်ဆောင်၍။ တေသံ– ထိုမင်းတို့၏။ ဂလလောဟိတေန– ဖြင့်။ ဗလိံ– ကို။ ကရိဿာမိ– အံ့၊’ ဣတိ– သို့။ မယှံ– အား။ အာယာစိတွာ– တောင်းပြီး၍။ ဥဂ္ဂသေနဿ– သော။ ရညော– ၏။ ဒေဝိံ– ကို။ ဩဟာယ– ချန်၍။ အာဂတော– ပြီ။ အဟံ၊ တာဒိသဿ– ထိုကဲ့သို့ရှုအပ်သော။ မုသာဝါဒဿ– မုသား ပြောသူ၏။ ဗလိံ– ကို။ န သမ္ပဋိစ္ဆာမိ– လက်မခံနိုင်ပါ။” ဣတိ– သို့။ ဝဒေယျာသိ– ပြောလော။ “ကိရ (ယသ္မာ)– အကြင်ကြောင့်။ ဧဝံ– သို့။ ဝုတ္တေ– သော်။ ရာဇာ– သည်။ တံ– ထိုမိဖုရားကို။ အာဏာပေဿတိ– လာဖို့ စေခိုင်းလိမ့်မည်။ ဝါ– လာ ဖို့ အမိန့်ပေးလိမ့်မည်။ သာ– ထိုမိဖုယားသည်။ ရညော– အား။ ဓမ္မံ၊ ဒေသေတွာ၊ ဧတ္တကဿ– သော။ ဇနဿ– အား။ ဇီဝိတဒါနံ– ကို။ ဒဿတိ– ပေးလိမ့်မည်။” ဣတိ– ဤသို့သော။ ဣမိနာ ကာရဏေန– ဤအကြောင်းကြောင့်။ သက္ကော– သည်။ ဒေဝတာယ– အား။ ဣမံ ဥပါယံ– ကို။ အာစိက္ခိ၊ ဒေဝတာ– သည်။ တထာ– ထို သိကြားမင်းပြောသည့်အတိုင်း။ အကာသိ+

ရာဇာပိ– သည်လည်း။ တံ– ထိုမိဖုရားကို။ အာဏာပေသိ– လာဖို့ စေခိုင်းပြီ၊

မုသာဝါဒဿ။ ။ မုသာ+ဝဒတီတိ မုသာဝါဒေါ၊ [မုသာ+ဝဒ+ဏ၊] ဝါဒေါသည် “ပဏ္ဍိတဝါဒေါ(မ- ၁, ၂၈၉၊ မ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၇၂၊ မဋီ၊၂၊၂၀၁)”မှ ဝါဒေါကဲ့သို့ ကတ္တု သာဓ်တည်း၊ (တစ်နည်း) ဝဒနံ ဝါဒေါ၊ မုသာ+ဝါဒေါ ဧတဿာတိ မုသာဝါဒေါ-မုသားပြောခြင်းရှိသူ”ဟု ဗဟုဗ္ဗီဟိသမာသ်ဝိဂြိုဟ်ပြုလျှင်လည်း မုသားပြောသော ပုဂ္ဂိုလ်ကို ရသဖြင့် သင့်သည်သာ

...[စာမျက်နှာ- ၄၅၁]...

ဝါ– လာဖို့ အမိန့်ပေးပြီ။ သာ– ထိုမိဖုရားသည်။ အာဂန္တွာ၊ တေသံ ရာဇူနံ– ထိုမင်း တို့၏။ ပရိယန္တေ– အစွန်၌။ နိသိန္နမ္ပိ– ထိုင်နေသည်လည်းဖြစ်သော။ အတ္တနော– ၏။ ရာဇာနမေဝ– ကိုသာ။ ဝန္ဒိ၊ ရာဇာ– သည်။ “သဗ္ဗရာဇဇေဋ္ဌကေ– အလုံးစုံသော မင်းတို့ထက် အထူးအားဖြင့် ကြီးသော။ ဝါ– အလုံးစုံသော မင်းတို့ထက် အကြီး ဆုံးဖြစ်သော။ မယိ– သည်။ ဌိတေ– တည်နေလသော်။ ဝါ– ပါလျက်။ သဗ္ဗကနိဋ္ဌံ–အလုံးစုံသော မင်းတို့အောက် အထူးအားဖြင့် ငယ်ရွယ်သော။ ဝါ– အလုံးစုံသော မင်းတို့အောက် အငယ်ဆုံးဖြစ်သော။ အတ္တနော– ၏။ သာမိကံ– လင်ကို။ ဝန္ဒတိ– ၏။” ဣတိ– ဤသို့ ပြော၍။ တဿာ– ထိုမိဖုရားအား။ ကုဇ္ဈိ– အမျက်ထွက်ပြီ။ အထ– ၌။ နံ– ထိုမင်းကို။ သာ– ထိုမိဖုရားသည်။ အာဟ၊ (ကိံ)၊ “မယှံ– ၏။ ကိံ–အဘယ်အရာသည်။ တယိ– ၌။ ပဋိဗဒ္ဓံ– ဆက်စပ်နေသနည်း? မေ– အား။ ဝါ– ၏။ အယံ သာမိကော ပန– ဤလင်သည်ကား။ ဣဿရိယဿ– အစိုးရသူ၏ ဖြစ်ကြောင်းဖြစ်ရာ စည်းစိမ်ချမ်းသာကို။ ဒါယကော– ပေးတတ်သူတည်း။ ဣမံ– ဤလင်ကို။ အဝန္ဒိတွာ– ရှိမခိုးမူ၍။ ကသ္မာ– ကြောင့်။ တံ– သင့်ကို။ ဝန္ဒိဿာမိ– ရှိ ခိုးအံ့နည်း။” ဣတိ– ဤသို့ ပြောပြီ။ ရုက္ခဒေဝတာ– သစ်ပင်၌ စိုးအုပ်၍ တည် သော နတ်သည်။ ဝါ– သစ်ပင်စောင့်နတ်သည်။ (ရုက္ခစိုးနတ်သည်)၊ [ရုက္ခေ+ အဓိဝတ္ထာ+ဒေဝတာ ရုက္ခဒေဝတာ၊- မ၊ဋ္ဌ၊ ၂၇၀၊] မဟာဇနဿ– သည်။ ပဿန္တဿေဝ– စဉ်ပင်။ “ဘဒ္ဒေ– အရှင်မ! ဧဝံ– ဤအတိုင်း မှန်ပါ၏။ ဘဒ္ဒေ– မ! ဧဝံ– ၏။” ဣတိ– သို့။ ဝတွာ၊ တံ– ထိုမိဖုရားကို။ ပုပ္ဖမုဋ္ဌိနာ– ပန်းဆုပ်ဖြင့်။ ပူဇေသိ– ပြီ။ ပုန၊ ရာဇာ၊ အာဟ (ကိံ)၊ “မံ– ကို။ သစေ န ဝန္ဒသိ– အကယ်၍ ရှိမခိုးအံ့။ (ဧဝံ သတိ) မယှံ– အား။ ရဇ္ဇသိရိဒါယိကံ– မင်းအဖြစ်ကို ပေးတတ်သော။ ဧဝံ– သို့။ မဟာနုဘာဝံ– ကြီးသောတန်ခိုးအာနုဘော်ရှိသော။ ဒေဝတံ– နတ်ကို။ ကသ္မာ– ကြောင့်။ န ဝန္ဒသိ– နည်း?” ဣတိ– ပြီ။ “မဟာရာဇ– ကြီး! တယာ– သည်။ အတ္တနော– ၏။ ပုညေ– ၌။ ဌတွာ၊ ရာဇာနော– တို့ကို။ ဂဟိတာ– ဖမ်းယူအပ်ကုန်ပြီ။ ဒေဝတာယ– သည်။ ဂဟေတွာ– ၍။ န ဒိန္နာ– ပေးအပ်ကုန်သည်မဟုတ်။” ဣတိ– ပြီ။ ပုနပိ–လည်း။ တံ– ထိုမိဖုရားကို။ ဒေဝတာ– သည်။ “ဘဒ္ဒေ– မ! ဧဝံ– ၏။ ဘဒ္ဒေ– မ! ဧဝံ– ၏။” ဣတိ ဝတွာ၊ တထေဝ– ထိုရှေးနည်းအတိုင်းသာ။ ပူဇေသိ၊ ပုန၊ သာ– ထိုမိဖုရားသည်။ ရာဇာနံ– ကို။ အာဟ၊ (ကိံ)၊ “တွံ] ဒေဝတာယ– သည်။ မေ–

...[စာမျက်နှာ- ၄၅၂]...

အား။ ဧတ္တကာ– ကုန်သော။ ရာဇာနော– တို့ကို။ ဂဟေတွာ– ၍။ ဒိန္နာ– ပေးအပ် ကုန်ပြီ။’ ဣတိ ဝဒေသိ၊ ဣဒါနိ– ၌။ တေ– ၏။ ဒေဝတာယ– ၏။ ဥပရိ– ၌။ ဝါမပဿေ– လက်ဝဲဖက်၌။ ရုက္ခော– ကို။ အဂ္ဂိနာ– သည်။ ဒဍ္ဎော– လောင်အပ်ပြီ။ သာ– ထိုနတ်သည်။ တံ အဂ္ဂိံ– ထိုမီးကို။ နိဗ္ဗာပေတုံ– ငြိမ်းစေခြင်းငှာ။ ကသ္မာ– ကြောင့်။ နာသက္ခိ– နည်း? ယဒိ ဧဝံ– ယင်းသို့ဖြစ်လျှင် (ယင်းသို့မစွမ်းနိုင်လျှင်)၊ မဟာနုဘာဝါ– ကြီးသောအာနုဘော်ရှိသလော? (တန်ခိုးကြီးပါ့မလား?)” ဣတိ– ပြီ။ ပုနပိ၊ တံ– ထိုမိဖုရားကို။ ဒေဝတာ– သည်။ “ဘဒ္ဒေ– မ! ဧဝံ– ၏။ ဘဒ္ဒေ– မ! ဧဝံ– ၏။” ဣတိ ဝတွာ တထေဝ ပူဇေသိ+

သာ– ထိုမိဖုရားသည်။ ကထယမာနာ– ပြောဆိုနေသည်။ ဝါ– ပြောဆိုနေရင်း။ ဌိတာ– ရပ်နေသည်။ ဝါ– ရပ်နေရင်း။ (ဟုတွာ– ၍၊) [(တစ်နည်း) ဌိတာ– ရပ်လျက်။ ကထယမာနာ– ပြောဆိုနေသော။ သာ– ထိုမိဖုရားသည်၊] ရောဒိ စေဝ– ငိုလည်း ငိုပြီ။ ဟသိ စ– ရယ်လည်း ရယ်ပြီ။ အထ– ၌။ နံ– ထိုမိဖုရားကို။ ရာဇာ– သည်။ “ဥမ္မတ္တိကာ– အရူးမသည်။ အသိ ကိံ– ဖြစ်သလော?” ဣတိ အာဟ၊ “ဒေဝ– ကြီး! ကသ္မာ– ကြောင့်။ ဧဝံ– သို့။ ဝဒေသိ– ပြောသနည်း?” “မာဒိသိယော– ကျွန် တော်မျိုးမကဲ့သို့ ရှုအပ်သူမတို့သည်။ ဥမ္မတ္တိကာ– အရူးမတို့သည်။ န ဟောန္တိ– မဖြစ်ကုန်။” ဣတိ– ပြီ။ အထ– ၌။ နံ– ထိုမိဖုရားကို။ “ကိံ ကာရဏာ– အဘယ် အကြောင်းကြောင့်။ ရောဒသိ စေဝ– ငိုလည်း ငိုသနည်း? ဟသသိ စ– ရယ် လည်း ရယ်သနည်း?” ဣတိ– မေးပြီ။ “မဟာရာဇ– ကြီး! သုဏာဟိ– နားထောင် ပါလော။ ဟိ– ငိုရခြင်းအကြောင်းကား။ အတီတေ– ၌။ အဟံ– သည်။ ကုလဓီတာ–အမျိုးသမီးသည်။ ဟုတွာ– ၍။ ပတိကုလေ– လင်၏အိမ်၌။ ဝသန္တီ– နေစဉ်။ သာမိကဿ– လင်၏။ သဟာယကံ– သော။ ပါဟုနကံ– ဧည့်သည်ကို။ အာဂတံ–ရောက်လာသည်ကို။ ဒိသွာ၊ တဿ– ထိုဧည့်သည်ဖို့။ ဘတ္တံ– ကို။ ပစိတုကာမာ–ချက်ခြင်းငှာ အလိုရှိသည်။ (ဟုတွာ)၊] မံသံ– အသားကို။ အာဟရ– ဆောင်ယူ ခဲ့လော၊’ ဣတိ– သို့။ ဒါသိယာ– အား။ ကဟာပဏံ– ငွေအသပြာကို။ ဒတွာ– ၍။ မံသံ– အသားကို။ အလဘိတွာ– မရ၍။ (မရဘဲ)၊ အာဂတာယ– ပြန်လာသော။ တာယ– ထိုကျွန်မသည်။] မံသံ– သည်။ နတ္ထိ– မရှိ၊’ ဣတိ– သို့။ ဝုတ္တေ၊ ဂေဟဿ–

...[စာမျက်နှာ- ၄၅၃]...

၏။ ပစ္ဆိမဘာဂေ– နောက်ဖြစ်သောအဖို့၌။ ဝါ– နောက်ဖေး၌။ သယိတာယ– အိပ် နေသော။ ဧဠိကာယ– သိုး၏။ သီသံ– ကို။ ဆိန္ဒိတွာ– ဖြတ်၍။ ဘတ္တံ– ကို။ သမ္ပာဒေသိံ– ပြီးပြည့်စုံစေခဲ့ပြီ။ ဝါ– စီရင်ခဲ့ပြီ။ သာဟံ– ထိုကျွန်တော်မျိုးမသည်။ ဧကိဿာယ– တစ်ကောင်သော။ ဧဠိကာယ– သိုးမ၏။ သီသံ– ကို။ ဆိန္ဒိတွာ– ဖြတ်ခဲ့၍။ ဝါ– ခြင်းကြောင့်။ နိရယေ– ၌။ ပစ္စိတွာ– ကျက်၍။ ပက္ကာဝသေသေန– ကျက်ပြီးသော အကျိုး၏ အကြွင်းအကျန်ကြောင့်။ ဝါ– ဖြင့်။ တဿာ– ထိုသိုးမ၏။ လောမဂဏနာယ– အမွေး၏ အရေအတွက်ဖြင့်။ သီသစ္ဆေဒံ– ဥုးခေါင်း၏ ပြတ်ခြင်းသို့။ (ခေါင်းဖြတ်ခံရခြင်းသို့)၊ ပါပုဏိံ– ရောက်ခဲ့ပြီ။] တွံ– သည်။ ဧတ္တကံ– သော။ ဇနံ– ကို။ ဝဓိတွာ– သတ်၍။ ဝါ– သော်။ ကဒါ– ၌။ ဒုက္ခာ– မှ။ မုစ္စိဿသိ– လွတ်တော့ မည်နည်း၊’ ဣတိ ဧဝံ– သို့။ အဟံ၊ တဝ– ၏။ ဒုက္ခံ– ကို။ အနုဿရန္တီ– အောက် မေ့သော်။ ဝါ– တွေးမိသောကြောင့်။ ရောဒိံ– ငိုခဲ့ပါပြီ။” ဣတိ– သို့။ ဝတွာ၊ ဣမံ ဂါထံ အာဟ၊ (ကိံ)၊ “ဧကိဿာ၊ ပေ။ ခတ္တိယာ”တိ– ၍။ (အာဟ)

ဧကိဿာ ကဏ္ဌံ ဆေတွာန, လောမဂဏနာယ ပစ္စိသံ၊ ဗဟူနံ ကဏ္ဌေ ဆေတွာန, ကထံ ကာဟသိ ခတ္တိယ

ခတ္တိယ– ရေမြေ့သနင်း, ပြည့်ရှင်မင်း! (အဟံ– ကျွန်တော်မျိုးမသည်၊) ဧကိဿာ– တစ်ကောင်သောသိုးမ၏။ ကဏ္ဌံ– လည်ပင်းကို။ ဆေတွာန– ဖြတ်ခဲ့၍။ ဝါ– ခြင်းကြောင့်။ လောမဂဏနာယ– သိုးမ၏ အမွေးအရေတွက်ဖြင့်။ ပစ္စိသံ– ငရဲ ၌ ကျက်ခဲ့ရပြီ။ ဝါ– ငရဲ၌ ကျက်ပြီးနောက် ခေါင်းအဖြတ်ခံခဲ့ရပြီ။ ဗဟူနံ– များစွာ သော မင်း, မိဖုရားတို့၏။ ကဏ္ဌေ– လည်ပင်းတို့ကို။ ဆေတွာန– ဖြတ်၍။ ဝါ– ခြင်းကြောင့်။ ကထံ– အဘယ်သို့လျှင်။ ကာဟသိ– (ဒုက္ခမှ လွတ်မြောက်အောင်) ပြုနိုင်တော့အံ့နည်း။ ဝါ– ဒုက္ခမှ လွတ်မြောက်နိုင်တော့အံ့နည်း။

ပစ္စိသံ။ ။ ပစ+ယ+ဣံ၊ “ဂါထာယ မတီတတ္ထေ ဣမိဿံ(နီတိ- ၁၁၀၃)သုတ်ဖြင့် ဣံကို ဣဿံပြု၊ ကွစိ ဓာတုဖြင့် သ်တစ်လုံးကိုချေ၊ (တစ်နည်း) အနာဂတေ ဘဝိဿန္တိ၌ “ဘဝိဿန္တိ”ဟူသော ယောဂဝိဘာဂဖြင့် အတိတ်အနက်၌ ဘဝိဿန္တိ ဿံဝိဘတ် သက်၊(နိဒီ- ၃၈၀၊ ဝိဗော- ၂၁၆)၊ ရူပသိဒ္ဓိ၌ကား အတိတ်ကို အနာဂတ်အနေဖြင့် ဆိုလို သောကြောင့် အတိတ်အနက်၌ အနာဂတ်ဝိဘတ်သက်သည်ဟု ဆို၏၊ ဤသဘောကို

...[စာမျက်နှာ- ၄၅၄]...

အထ– ထိုသို့ ဖြစ်လျှင်။ ကသ္မာ– ကြောင့်။ တွံ– သည်။ ဟသသိ– နည်း? ဣတိ– ပြီ။ “မဟာရာဇ– ကြီး! (အဟံ– သည်၊) ဧတသ္မာ ဒုက္ခာ– ဤဒုက္ခမှ။ မုတ္တာ– လွတ် သည်။ အမှိ– ၏၊’ ဣတိ– သို့။ တုဿိတွာ– နှစ်သက်၍။ ဝါ– ခြင်းကြောင့်။ (ဟသိံ–ပြီ၊)” ဣတိ– ပြီ။ ပုနပိ– လည်း။ တံ– ထိုမိဖုရားကို။ ဒေဝတာ– သည်။ “ဘဒ္ဒေ– အရှင် မ! ဧဝံ– ဤအတိုင်း မှန်ပါ၏။ ဘဒ္ဒေ– မ! ဧဝံ– ၏။” ဣတိ– သို့။ ဝတွာ၊ ပုပ္ဖမုဋ္ဌိနာ–ပန်းဆုပ်ဖြင့်။ ပူဇေသိ– ပြီ။ ရာဇာ– သည်။ “မေ– သည်။ ဘာရိယံ– ဝန်လေးသော။ (ကြီးလေးသော)၊ ကမ္မံ– မကောင်းမှုကို။ အဟော ကတံ– ဩော်...ပြုအပ်မိ လေစွ။ အယံ– ဤမိဖုရားသည်။ ဧကံ– တစ်ကောင်သော။ ဧဠိကံ– ကို။ ဝဓိတွာ– ၍။ ဝါ– ကြောင့်။ နိရယေ– ၌။ ပက္ကာဝသေသေန– ကြောင့်။ ဝါ– ဖြင့်။ တဿာ– ထို သိုးမ၏။ လောမဂဏနာယ– ဖြင့်။ သီသစ္ဆေဒံ– ကို။ ပါပုဏိ ကိရ– ရောက်ခဲ့ရသတဲ့။ အဟံ၊ ဧတ္တကံ ဇနံ၊ ဝဓိတွာ၊ ကဒါ၊ သောတ္ထိံ– ချမ်းသာခြင်းသို့။ ပါပုဏိဿာမိ–ရောက်တော့မည်နည်း။” ဣတိ– ဤသို့ တွေး၍။ သဗ္ဗေ– ကုန်သော။ ရာဇာနော– တို့ကို။ မောစေတွာ– လွှတ်စေ၍။ အတ္တနော– ထက်။ မဟလ္လကတရေ– အထူး အားဖြင့် ကြီးသော မင်းတို့ကို။ ဝါ– ပို၍ကြီးသော မင်းတို့ကို။ ဝန္ဒိတွာ၊ ဒဟရဒဟရာနံ– ငယ်ကုန် ငယ်ကုန်သော မင်းတို့အား။ အဉ္ဇလိံ– လက်အုပ်ကို။ ပဂ္ဂယှ–ချီ၍။ သဗ္ဗေ– အလုံးစုံသောမင်းတို့ကို။ ခမာပေတွာ– သည်းခံစေ၍။ ဝါ– တောင်း ပန်၍။ သကသကဋ္ဌာနမေဝ– မိမိဥစ္စာမိမိဥစ္စာဖြစ်သော အရပ်သို့သာ။ ပဟိဏိ–ပြန်ပို့ပြီ။

သတ္ထာ၊ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ၊ အာဟရိတွာ၊ “ဘိက္ခဝေ– တို့! ဧဝံ– ဤသို့လျှင်။ မလ္လိကာ– သော။ ဒေဝီ– သည်။ ဣဒါနေဝ– ၌သာ။ အတ္တနော– ၏။ ပညံ– ပညာကို။ မောဂ္ဂလ္လာန်၌ ကာလဝိပလ္လာသ (အတိတ်မှ အနာဂတ်သို့ ပြောင်းနေသည်) ဟု ဆို၏။

(ရူ-၂၈၁၊ မောဂ်-၆, ၁)

ပစ္စိသံအရ။ ။ “နိရယေ ပစ္စိတွာ ပက္ကာဝသေသေန တဿာ လောမဂဏနာယ သီသစ္ဆေဒံ ပါပုဏိံ(ဓမ္မ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၉၁)”စကားအရ အမွေးအရေအတွက်ဖြင့် ငရဲ၌ ကျက်ခဲ့ရခြင်းမဟုတ်၊ ငရဲကျပြီးနောက် အမွေးအရေအတွက်ဖြင့် ခေါင်းဖြတ်ခံခဲ့ရခြင်း ဖြစ်သည်၊ ထိုကြောင့် ပစ္စိသံအရ ငရဲကျပြီးနောက် ခေါင်းဖြတ်ခံရခြင်းအထိ ယူပါ။

...[စာမျက်နှာ- ၄၅၅]...

နိဿာယ– ၍။ မဟာဇနဿ– အား။ ဇီဝိတဒါနံ– ကို။ န ဒေတိ– ပေးသည်မဟုတ် သေး။ ပုဗ္ဗေပိ– ၌လည်း။ အဒါသိယေဝ– ခဲ့သည်သာ။” ဣတိ ဝတွာ၊ အတီတံ– ကို။ သမောဓာနေသိ သမောဓာနေသိ သမောဓာနေသိ– ပေါင်းစပ်မှုကို ပြုတော်မူပြီ။ ဝါ– ပေါင်းတော်မူပြီ။ (ကိံ)၊ “တဒါ– ထိုအခါ၌။ (ထိုအခါတုန်းက)၊ ဗာရာဏသိရာဇာ– သည်။ ပသေနဒိ– သော။ ကောသလော– သည်။ အဟောသိ၊ ဓမ္မဒိန္နာ– သည်။ မလ္လိကာ– သော။ ဒေဝီ– သည်။ (အဟောသိ)၊ ရုက္ခဒေဝတာ– သည်။ အဟမေဝ– သည်သာ။ (အဟောသိံ)၊” ဣတိ– ဤသို့ ပေါင်းတော်မူပြီ။ ဧဝံ– ဤသို့လျှင်။ အတီတံ– ကို။ သမောဓာနေတွာ– ၍။ ပုန၊ ဓမ္မံ၊ ဒေသေန္တော– သော်။ “ဘိက္ခဝေ– ! ပါဏာတိပါတော နာမ– သူ့အသက်ကို သတ်ခြင်းမည်သည်။ ကတ္တဗ္ဗယုတ္တကော– ပြုခြင်းငှာ သင့် လျော်သည်။ [ဓမ္မဘာ-၁, ၄၆၉ရှု၊] န– မဟုတ်။ ဟိ– မှန်၏။ ပါဏာတိပါတိနော–သူ့အသက်ကို သတ်ခြင်းရှိသူတို့သည်။ ဒီဃရတ္တံ– ရှည်စွာသော နေ့ညဉ့်ပတ်လုံး။ သောစန္တိ– ဝမ်းနည်းရကုန်၏။” ဣတိ ဝတွာ ဣမာ ဂါထာ အာဟ၊ (ကိံ)၊ “ဣဓ သောစတိ၊ ပေ။ ကမ္မကိလိဋ္ဌမတ္တနော”တိ– ဟူ၍လည်းကောင်း။ “ဧဝံ စေ သတ္တာ၊ ပေ။ သောစတီ”တိ– ဟူ၍လည်းကောင်း။ (အာဟ)

သမောဓာနေသိ။ ။ “သမောဓာန”ဟူသော နာမ်ပုဒ်နောင် ဓာတွတ္ထေ နာမသ္မိ (မောဂ်- ၅, ၁၂)သုတ်ဖြင့် ကရဓာတ်၏အနက်၌ ဣပစ္စည်းသက်၊ ဤဝိဘတ်သက်, သ- လာ, ဤဝိဘတ်ကို ရဿပြု၍ ပြီးစေရာ၏၊ (စူဘာ- ၆၅၊ ပါဠိပဒ)၊

တစ်နည်း။ ။ ဇာဋီသစ်- ၁, ၁၆၇၌ “သမာ(အကျဉ်းအားဖြင့်)+ဩဓံ(ချုံးလျက်)+ အာနေသိ”ဟု ပုဒ်ဖြတ်၏၊ ထိုအလို “သမောဓာနေသိ- အကျဉ်းချုံးလျက် ဆောင်ပြ တော်မူပြီ၊ ဝါ- အတိတ်ပစ္စုပ္ပန်ဖြစ်ရပ်တို့ကို ပေါင်းစပ်ပြတော်မူပြီ”ဟု ပေးပါ၊ “အတိတ် က ဗာရာဏသီမင်းသည် ယခု ကောသလမင်း ဖြစ်လေပြီ”စသည်ဖြင့် အတိတ်ဇာတ် ကြောင်းနှင့် ပစ္စုပ္ပန်ဇာတ်ကြောင်းကို ပေါင်းစပ်ပြတော်မူသည်- ဟူလို

တစ်နည်း။ ။ သမောဓာနေတွာတိ သမ္မဒေဝ ဩဒဟိတွာ(မ၊ဋီ၊၃၊၂၅၉)”ဟူသော အဖွင့်အလိုမူ “သံ+အဝ+ဓာ+အ+ဤ၊ အဝကို ဩပြု, နိဂ္ဂဟိတ်ကို မ- ပြု, အပစ္စည်းကို ဧပြု, ကွစိ ဓာတုဖြင့် န -လာ, ဤကို ရဿပြု, သ- လာ၍ ပြီးစေကာ “သမောဓာနေသိ- ကောင်းစွာ ထားတော်မူပြီ”ဟု ပေးရာ၏။ (တစ်နည်း) သံ+အဝ+ဓန(သဒ္ဒ- အသံပြု ခြင်းအနက်)+စုရာဒိဏေ+ဤ၊ ဓ၌ ဒီဃပြု၍ ပြီးသည်ဟု ကြံကာ “သမောဓာနေသိ- ကောင်းစွာ ဟောတော်မူပြီ”ဟု ပေးပါ။

...[စာမျက်နှာ- ၄၅၆]...

ဣဓ သောစတိ ပစ္စ သောစတိ, ပါပကာရီ ဥဘယတ္ထ သောစတိ၊ သော သောစတိ သော ဝိဟညတိ, ဒိသွာ ကမ္မကိလိဋ္ဌမတ္တနော

ပါပကာရီ– မကောင်းမှုကို ပြုလေ့ရှိသူသည်။ ဣဓ– ဤ ပစ္စုပ္ပန်ဘဝ၌။ သောစတိ– ဝမ်းနည်းရ၏။ ပစ္စ– တမလွန်ဘဝ၌။ သောစတိ– ၏။ ဥဘယတ္ထ– ပစ္စုပ္ပန် တမလွန်, ၂တန်သောဘဝ၌။ သောစတိ– ၏။ အတ္တနော– မိမိ၏။ ကမ္မကိလိဋ္ဌံ–ညစ်နွမ်းသော အကုသိုလ်ကံကို။ ဒိသွာ– မြင်ရ၍။ ဝါ– ခြင်းကြောင့်။ သော– ထို မကောင်းမှုကို ပြုသူသည်။ သောစတိ– ၏။ သော– သည်။ ဝိဟညတိ– ပင်ပန်း ရ၏။

ဧဝံ စေ သတ္တာ ဇာနေယျုံ, ဒုက္ခာ’ယံ ဇာတိသမ္ဘဝေါ၊ န ပါဏော ပါဏိနံ ဟညေ, ပါဏဃာတီ ဟိ သောစတိ

အယံ ဇာတိသမ္ဘဝေါ– ဤပဋိသန္ဓေနေရခြင်း, (ပဋိသန္ဓေနေပြီးနောက်) အစဉ်သဖြင့် ကြီးရင့်ခြင်းသည်။ ဒုက္ခော– ဆင်းရဲ၏။ ဝါ– ဆင်းရဲကြောင်းဖြစ်၏။ ဧဝံ– ဤသို့။ သတ္တာ– သတ္တဝါတို့ သည်။ စေ ဇာနေယျုံ– အကယ်၍သိကုန်အံ့။ (ဧဝံ သတိ– သော်၊) ပါဏော– သတ္တဝါတစ်ယောက်သည်။ ပါဏိနံ– အခြားသတ္တဝါ တစ်ယောက်ကို။ န ဟညေ (န ဟညေယျ)– မညှင်းဆဲမသတ်ဖြတ်ရာ။ (ကသ္မာ–နည်း?) ဟိ (ယသ္မာ)– အကြင်ကြောင့်။ ပါဏဃာတီ– သူတစ်ပါးအသက်ကို သတ် လေ့ရှိသူသည်။ သောစတိ– ဝမ်းနည်းပူဆွေးရ၏။ (တသ္မာ– ထိုကြောင့်တည်း။)

ဒုက္ခာယံ ဇာတိသမ္ဘဝေါ။ ။ “ဒုက္ခာယံ ဇာတိသမ္ဘဝေါ“သည် “ဧဝံ စေ သတ္တာ ဇာနေယျုံ”ဟူသော ပထမပါဒ၏ သိပုံအခြင်းအရာကိုပြသော အာကာရဝါကျတည်း၊ ဒုက္ခာယံကို “ဒုက္ခော+အယံ”ဟု ဖြတ်၊ ဒုက္ခသဒ္ဒါသည် “ဇာတိပိ ဒုက္ခာ”၌ကဲ့သို့ ဒုက္ခဝတ္ထု (ဒုက္ခ၏တည်ရာ)အနက်ဟောတည်း၊ အကျိုးကာယိကဒုက္ခ စေတသိကဒုက္ခ၏ အမည် ကို အကြောင်းဇာတိသမ္ဘဝ၌ တင်စား၍ ဖလူပစာရအားဖြင့် ဇာတိသမ္ဘဝကို ဒုက္ခဟု ဆိုသည်။ (အဘိဋ္ဌ- ၁, ၈၄၊ နီဘာ- ၁, ၃၀၃)

ဇာတိသမ္ဘဝေါ။ ။ ဇနနံ ဇာတိ၊(ဒီ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၈၆)၊ ထိုထိုဘဝ၌ စ၍ဖြစ်ခြင်း(စ၍

...[စာမျက်နှာ- ၄၅၇]...

၂-မဟာကဿပတ္ထေရသဒ္ဓိဝိဟာရိကဝတ္ထုဘာသာဋီကာ
စရေဉ္စ နာဓိဂစ္ဆေယျာတိ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ သတ္ထာ သာဝတ္ထိယံ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော မဟာကဿပတ္ထေရဿ– ၏။ သဒ္ဓိဝိဟာရိကံ– အတူနေတပည့်ကို။ အာရဗ္ဘ ကထေသိ၊ ဒေသနာ– သည်။ ရာဇဂဟေ– ၌။ သမုဋ္ဌိတာ– ဖြစ်ပေါ်ပြီ။

ကိရ– ချ့ဲ။ ရာဇဂဟံ– ကို။ နိဿာယ– မှီ၍။ ပိပ္ပလိဂုဟာယံ– ပိပ္ပလိလိုဏ်ဂူ၌။ ဝါ– ညောင်ကြပ်ပင်ရှိရာ လိုဏ်ဂူ၌။ [ဓမ္မဘာ-၁, ၆၇၉ရှု၊] ဝသန္တံ– နေတော်မူသော။ ထေရံ– ကို။ ဒွေ– ကုန်သော။ သဒ္ဓိဝိဟာရိကာ– အတူနေတပည့်တို့သည်။ ဥပဋ္ဌဟိံသု– ပြုစုလုပ်ကျွေးကုန်ပြီ။ တေသု– ထိုအတူနေတပည့်၂-ပါးတို့တွင်။ ဧကော–တစ်ပါးသည်။ သက္ကစ္စံ– ရိုသေစွာ။ ဝတ္တံ– ဝတ်ကြီးဝတ်ငယ်ကို။ ကရောတိ– ၏။ ဧကော– သည်။ တေန– ထိုတစ်ပါးသည်။ ကတံ ကတံ– ပြုအပ်ပြီး ပြုအပ်ပြီးသော ဝတ်ကို။ အတ္တနာ– သည်။ ကတံ ဝိယ– ပြုအပ်သကဲ့သို့။ ဒဿေန္တော– ပြလျက်။ မုခေါဒကဒန္တကဋ္ဌာနံ– မျက်နှာသစ်ရေ, ဒန်ပူတို့၏။ ဝါ– တို့ကို။ ပဋိယာဒိတဘာဝံ–စီရင်အပ်ပြီးကုန်သည်၏အဖြစ်ကို။ ဉတွာ– ၍။ “ဘန္တေ– ရား! မေ– သည်။ မုခေါဒကဒန္တကဋ္ဌာနိ– တို့ကို။ ပဋိယာဒိတာနိ– စီရင်အပ်ပါကုန်ပြီ။ မုခံ– ကို။ ဓောဝထ–သစ်တော်မူပါကုန်။” ဣတိ– သို့။ ဝဒတိ– ၏။ ပါဒဓောဝနနှာနာဒိကာလေပိ– ခြေ ဆေးရာ, ရေချိုးရာအခါတို့၌လည်း။ ဧဝမေဝ– သာလျှင်။ ဝဒတိ– ၏။ ဣတရော– အခြားသော တပည့်သည်။ စိန္တေသိ၊ (ကိံ)၊ “အယံ– ဤရဟန်းသည်။ နိစ္စကာလံ– အမြဲပတ်လုံး။ မယာ– သည်။ ကတံ ကတံ– ပြုအပ်ပြီး ပြုအပ်ပြီးသော ဝတ်ကို။ အတ္တနာ– သည်။ ကတံ ဝိယ– သကဲ့သို့။ ကတွာ– ၍။ ဒဿေတိ– ၏။ ဟောတု– ရှိပါစေ။ အဿ– ထိုရဟန်းအား။ ကတ္တဗ္ဗယုတ္တကံ– ပြုခြင်းငှာ သင့်လျော်သော ဥပါဒ်ခြင်း) ကို ဇာတိဟု ခေါ်သည်။ သမ္ဘဝနံ သမ္ဘဝေါ၊ [သံ+ဘူ (ဝုဒ္ဓိအနက်) +အ၊] ဆက်လက်၍ အစဉ်အားဖြင့် တိုးပွားခြင်းခြင်းကို သမ္ဘဝဟု ခေါ်သည်။ ထိုနောင် “ဇာတိ စ+သမ္ဘဝေါ စ ဇာတိသမ္ဘဝေါ”ဟု ဆက်ပါ။ ထိုထိုဘဝ၌ စ၍ဖြစ်ခြင်း, ဆက် လက်၍ တိုးပွားခြင်းဟူသော ပဋိသန္ဓေသည် အိုခြင်း, နာခြင်း, သေခြင်း, မုန်းသူနှင့် တွဲရခြင်း, ချစ်သူနှင့် ကွဲရခြင်း, ခြေလက်ပြတ်ခြင်းစသော ဒုက္ခတို့၏ တည်ရာ အကြောင်းတည်း။ ထိုကြောင့် “ဒုက္ခာယံ ဇာတိသမ္ဘဝေါ”ဟု မိန့်သည်။ (ဇာ၊ဋ္ဌ၊ ၁, ၁၈၄၊ ဇာဋီသစ်-၁, ၂၀၆)

...[စာမျက်နှာ- ၄၅၈]...

အမှုကို။ ကရိဿာမိ– အံ့။” ဣတိ– ကြံပြီ။ တဿ– ထိုရဟန်းသည်။ ဘုဉ္ဇိတွာ– ၍။ သုပန္တဿေဝ– အိပ်နေစဉ်ပင်။ နှာနောဒကံ– ချိုးရေကို။ တာပေတွာ– ပူစေ၍။ ဧကသ္မိံ– သော။ ဃဋေ– အိုး၌။ ကတွာ– ပြု၍။ ဝါ– ထား၍။ [အာဓာရနောက်, ကရ ရောက်, နက်ကောက်ဌပန။] ပိဋ္ဌိကောဋ္ဌကေ– ရေချိုးအိမ်၏ နောက်၌။ (ရေချိုး ခန်းနောက်၌)၊ [ပိဋ္ဌိကောဋ္ဌကေတိ နှာနသာလာယ ပစ္ဆာဘာဂေ၊- ဇာဋီသစ်၊၂၊ ၂၇၆၊] ဌပေသိ– ထားပြီ။ ပန– ဆက်။ ဥဒကတာပနဘာဇနေ– ရေကို ပူစေကြောင်းအိုး၌။ ဝါ– ရေနွေးအိုး၌။ နာဠိမတ္တံ– တစ်ကွမ်းစားအတိုင်းအရှည်ရှိသော။ ဥသုမံ– အငွေ့ ကို။ မုဉ္စန္တံ– လွှတ်နေသော။ ဥဒကံ– ကို။ သေသေတွာ– ကြွင်းကျန်စေ၍။ ဝါ– ချန်၍။ ဌပေသိ– ပြီ။ [ဥဒကံ– ကို။ သေသေတွာ– ၍။ ဥသုမံ– အငွေ့ကို။ မုဉ္စန္တံ– လွှတ်လျက်။ ဌပေသိ” ဟုလည်း ပေးကြ၏။ မကောင်းပါ၊] ဣတရော– အခြားသော ရဟန်းသည်။ သာယနှသမယေ– ၌။ ပဗုဇ္ဈိတွာ– နိုးလသော်။ နိက္ခန္တံ– ထွက်နေသော။ တံ ဥသုမံ– ထိုအငွေ့ ကို။ ဒိသွာ– ၍။ “ဥဒကံ– ကို။ တာပေတွာ– ပူစေ၍။ [ဥဒကံ တာပေတွာ– ရေနွေး ကျို၍၊] ကောဋ္ဌကေ– ရေချိုးအိမ်၌။ (ရေချိုးခန်း၌)၊ ဌပိတံ– ထားအပ်ပြီးသည်။ ဘဝိဿတိ– မည်။” ဣတိ– ဤသို့ တွေး၍။ ဝေဂေန– အဟုန်ဖြင့်။ ဝါ– လျင်မြန်စွာ။ ဂန္တွာ၊ ထေရံ၊ ဝန္ဒိတွာ၊ “ဘန္တေ! ကောဋ္ဌကေ– ၌။ ဥဒကံ– ကို။ ဌပိတံ– ထားအပ်ပါပြီ။ နှာယထ– ရေချိုးတော်မူပါကုန်။” ဣတိ၊ ဝတွာ၊ ထေရေန– နှင့်။ သဒ္ဓိံယေဝ– သာလျှင်။ ကောဋ္ဌကံ– သို့။ ပါဝိသိ– ပြီ။ ထေရော– သည်။ ဥဒကံ– ကို။ အပဿန္တော– သော်။ “အာဝုသော– ငါ့ရှင်! ဥဒကံ– သည်။ ကဟံ– အဘယ်မှာနည်း?” ဣတိ အာဟ၊ ဒဟရော– ရဟန်းငယ်သည်။ အဂ္ဂိသာလံ– မီးတင်းကုပ်သို့။ (မီးဖိုချောင်သို့)၊ ဂန္တွာ၊ ဘာဇနေ– ခွက်၌။ ဥဠုင်္ကံ– ရေမှုတ်ကို။ ဩတာရေတွာ– သက်ရောက်စေ လသော်။ ဝါ– နှစ်လသော်။ တုစ္ဆဘာဝံ– အချည်းနှီး၏အဖြစ်ကို။ (ရေနွေးမရှိသည် ၏အဖြစ်ကို)၊ ဉတွာ– ၍။ “ဒုဋ္ဌဿ– ပျက်စီးသူ၏။ (အဖျက်သမား၏)၊ ကမ္မံ– အမှုကို။ ပဿထ– ကြည့်ကြလော။ တုစ္ဆဘာဇနံ– အချည်းနှီးသောအိုးကို။ (ရေမရှိ သောအိုးကို)၊ ဥဒ္ဓနေ– ဖိုခနောက်၌။ အာရောပေတွာ– တက်ရောက်စေပြီး၍။ ဝါ– တင်ထားပြီး၍။ ကုဟိံ– အဘယ်အရပ်သို့။ ဂတော– သွားနေသနည်း။ အဟံ၊] ကောဋ္ဌကေ– ၌။ ဥဒကံ– သည်။ (အတ္ထိ)၊’ ဣတိ– သို့။ သညာယ– အမှတ်ဖြင့်။ ဝါ– မှတ်ထင်ခြင်းကြောင့်။ အာရောစေသိံ– လျှောက်ခဲ့ပြီ။” ဣတိ– သို့။ ဥဇ္ဈာယန္တော–

...[စာမျက်နှာ- ၄၅၉]...

ကဲ့ရဲ့လျက်။ ဃဋံ– အိုးကို။ အာဒါယ၊ တိတ္ထံ– ရေဆိပ်သို့။ အဂမာသိ၊ ဣတရောပိ– အခြားရဟန်းသည်လည်း။ ပိဋ္ဌိကောဋ္ဌကတော– ရေချိုးအိမ် (ရေချိုးခန်း) ၏ နောက်မှ။ ဥဒကံ– ကို။ အာဟရိတွာ– ဆောင်၍။ ကောဋ္ဌကေ– ၌။ ဌပေသိ+

ထေရော စိန္တေသိ၊ (ကိံ)၊ “အယံ ဒဟရော– ဤရဟန်းငယ်သည်။] မေ– သည်။ ဥဒကံ– ကို။ တာပေတွာ– ၍။ ကောဋ္ဌကေ– ၌။ ဌပိတံ– ပြီ။ ဘန္တေ– ရား! ဧထ– ကြွ တော်မူပါကုန်။ နှာယထ– ပါကုန်၊’ ဣတိ– သို့။ ဝတွာ၊ ဣဒါနိ၊ ဥဇ္ဈာယန္တော– လျက်။ ဃဋံ– အိုးကို။ အာဒါယ၊ တိတ္ထံ– သို့။ ဂစ္ဆတိ– ၏။ ဧတံ– ဤအပြုအမူသည်။ ကိံ နု ခေါ– နည်း?” ဣတိ– သို့။ ဥပဓာရေန္တော– ဆင်ခြင်လသော်။ “ဧတ္တကံ ကာလံ– ဤမျှလောက်သော ကာလပတ်လုံး။ ဧသ ဒဟရော– ဤရဟန်းငယ်သည်။ ဣမိနာ– ဤရဟန်းသည်။ ကတံ– သော။ ဝတ္တံ– ကို။ အတ္တနာဝ– သည်သာ။ ကတံ ဝိယ– သကဲ့သို့။ ပကာသေတိ– ထင်ရှားပြ၏။” ဣတိ– သို့။ ဉတွာ၊ သာယံ– ညနေချမ်း အခါ၌။ အာဂန္တွာ– ၍။ နိသိန္နဿ– ထိုင်နေသော ရဟန်းငယ်အား။ ဩဝါဒံ– ကို။ အဒါသိ၊ (ကိံ)၊ “အာဝုသော! ဘိက္ခုနာ နာမ– မည်သည်။] အတ္တနာ– သည်။ ကတမေဝ– ပြုအပ်သည်ကိုသာ။ ကတံ– အပ်ပြီ။ ဣတိ– သို့။ ဝတ္တုံ– ပြောခြင်းငှာ။ ဝဋ္ဋတိ၊ (အတ္တနာ– သည်၊) အကတံ– မပြုအပ်သောအမှုကို။ (ကတံ– ပြီ။ ဣတိ– သို့။ ဝတ္တုံ–ငှာ။ နော (ဝဋ္ဋတိ)– မသင့်။ တွံ၊ ဣဒါနေဝ၊] ကောဋ္ဌကေ– ၌။ ဥဒကံ– ကို။ ဌပိတံ–ပြီ။ ဘန္တေ! နှာယထ– ကုန်။’ ဣတိ ဝတွာ၊ မယိ– သည်။ ပဝိသိတွာ– ၍။ ဌိတေ– သော်။ ဃဋံ– ကို။ အာဒါယ၊ ဥဇ္ဈာယန္တော– လျက်။ ဂစ္ဆသိ၊ ပဗ္ဗဇိတဿ နာမ– မည်သူအား။ ဧဝံ– သို့။ ကာတုံ၊ န ဝဋ္ဋတိ– မသင့်။” ဣတိ– ဤသို့ ပေးပြီ။ သော– ထိုရဟန်းငယ်သည်။ “ထေရဿ– ၏။ ကမ္မံ– ကို။ ပဿထ– ကြည့်ကြလော။ ဥဒကမတ္တကံ– ရေမျှကို။ နိဿာယ– ၍။ မံ– ကို။ ဧဝံ– သို့။ ဝဒေသိ နာမ– ပြောဘိ၏။” ဣတိ– ဤသို့ ပြော၍။ ကုဇ္ဈိတွာ– စိတ်ဆိုး၍။ ပုနဒိဝသေ– နောက်နေ့၌။ ထေရေန–နှင့်။ သဒ္ဓိံ၊ ပိဏ္ဍာယ– ငှာ။ န ပါဝိသိ– မဝင်။ ထေရော– သည်။ ဣတရေန– အခြား ရဟန်းနှင့်။ သဒ္ဓိံ၊ ဧကံ– သော။ ပဒေသံ– အရပ်သို့။ အဂမာသိ– ကြွပြီ။ သော– ထို ရဟန်းငယ်သည်။ တသ္မိံ– ထိုထေရ်သည်။ ဂတေ– သော်။ ထေရဿ– ၏။ ဥပဋ္ဌာကကုလံ– အလုပ်အကျွေး၏အိမ်သို့။ ဂန္တွာ၊ “ဘန္တေ– ရား! ထေရော– သည်၊

...[စာမျက်နှာ- ၄၆၀]...

ကဟံ– နည်း?။” ဣတိ ပုဋ္ဌော၊ (သမာနော)၊ “ထေရဿ– အား။ အဖာသုကံ–မကျန်းမာခြင်းသည်။ ဇာတံ– ဖြစ်ပြီ။ ဝိဟာရေယေဝ– ၌သာ။ နိသိန္နော– ထိုင်နေ ၏။” ဣတိ အာဟ၊ “ ဘန္တေ! ကိံ– ကို။ [ပန အနက်မဲ့၊] လဒ္ဓုံ– ရခြင်းငှာ။ ဝဋ္ဋတိ– သင့်ပါသနည်း?” ဣတိ– ဤသို့ မေးပြီ။ “ဧဝရူပံ– သော။ အာဟာရံ နာမ– ကို။ ဒေထ ကိရ– လှူလိုက်ကြပါတဲ့။” ဣတိ– သို့။ ဝုတ္တေ– သော်။ တေန– ထိုရဟန်းငယ် သည်။ ဝုတ္တနိယာမေနေဝ– ပြောဆိုအပ်သောနည်းဖြင့်ပင်။ သမ္ပာဒေတွာ– ပြည့် စုံစေ၍။ အဒံသု– ကုန်ပြီ။ သော– ထိုရဟန်းငယ်သည်။ အန္တရာမဂ္ဂေဝ– လမ်းခရီး၏ အကြား၌သာလျှင်။ တံ ဘတ္တံ– ထိုဆွမ်းကို။ ဘုဉ္ဇိတွာ– ၍။ ဝိဟာရံ– သို့။ ဂတော–ပြီ။ ထေရောပိ– သည်။ ဂတဋ္ဌာနေ– ကြွသွားရာအရပ်၌။ မဟန္တံ– ကြီးသော။ သုခုမဝတ္ထံ– နူးညံ့သောအဝတ်ကို။ လဘိတွာ၊ အတ္တနာ၊ သဒ္ဓိံ၊ ဂတဒဟရဿ– လိုက် သောရဟန်းအား။ အဒါသိ၊ သော– ထိုရဟန်းသည်။ တံ– ထိုသင်္ကန်းကို။ ရဇိတွာ– ဆိုး၍။ အတ္တနော– ၏။ နိဝါသနပါရုပနံ– သင်းပိုင် ကိုယ်ရုံကို။ အကာသိ+

ထေရော၊ ပုနဒိဝသေ၊ တံ ဥပဋ္ဌာကကုလံ– သို့။ ဂန္တွာ၊ “ဘန္တေ! ‘တုမှာကံ– တို့အား။ အဖာသုကံ– သည်။ ဇာတံ ကိရ– ဖြစ်နေသတဲ့၊’ ဣတိ– ဤသို့ပြော၍။ အမှေဟိ– တို့သည်။ ဒဟရေန– သည်။ ဝုတ္တနိယာမေနေဝ– ပင်။ ပဋိယာဒေတွာ– စီမံ၍။ အာဟာရော– စားဖွယ်ကို။ ပေသိတော– ပို့စေအပ်ပါပြီ။ ပရိဘုဉ္ဇိတွာ– သုံး ဆောင်ပြီး၍။ ဝေါ– အရှင်ဘုရားတို့အား။ ဖာသုကံ– ချမ်းသာခြင်းသည်။ ဇာတံ–ဖြစ်သလော?” ဣတိ– သို့။ ဝုတ္တေ– သော်။ တုဏှီ– ဆိတ်ဆိတ်။ အဟောသိ၊ ပန– ဆက်။ ဝိဟာရံ– သို့။ ဂန္တွာ– ရောက်၍။ ဝါ– သော်။ ဝန္ဒိတွာ– ၍။ နိသိန္နံ– သော။ တံ ဒဟရံ– ကို။ ဧဝံ– သို့။ အာဟ၊ (ကိံ)၊ “အာဝုသော! တယာ– သည်။ ဟိယျော–မနေ့က။ ဣဒံ နာမ– ဤမည်သောအမှုကို။ ကတံ ကိရ– ပြုအပ်ခဲ့သတဲ့ဆို။ ဣဒံ–

တုဏှီ။ ။ တုဏှီသည် အဘာသန(စကားမပြောခြင်း)အနက်ဟော နိပါတ်ပုဒ် တည်း၊ ကြိယာဝိသေသနအနက်ယူ၍ “တုဏှီ- ဆိတ်ဆိတ်၊ (တိတ်ဆိတ်စွာ)”ဟုလည်း ကောင်း, ဝိကတိကတ္တားယူ၍ “တုဏှီ- ဆိတ်ဆိတ်သည်”ဟုလည်းကောင်း ပေးနိုင် သည်။ [တုဏှီတိ အဘာသနတ္ထေ နိပါတော၊ ဘာဝနပုံသကောစေသ၊(သီဋီသစ်၊၁၊ ၂၂၃)၊ တုဏှီတိ စ အကထနတ္ထေ နိပါတော၊...တုဏှီ နိရဝေါ အဟောသိ၊ (ဝိမတိ၊၂၊၁၃၇၊ ဝိလံဋီ၊၁၊၂၈၈)

...[စာမျက်နှာ- ၄၆၁]...

ဤသို့ ပြုခြင်းသည်။ ပဗ္ဗဇိတာနံ– ရှင်ရဟန်းတို့အား။ န အနုစ္ဆဝိကံ– မလျောက် ပတ်။ ဝိညတ္တိံ– မိမိအလိုရှိကြောင်းကို သိစေခြင်းကို။ ဝါ– တောင်းခြင်းကို။ ကတွာ– ၍။ ဘုဉ္ဇိတုံ၊ န ဝဋ္ဋတိ။” ဣတိ– ပြောပြီ။ သော– ထိုရဟန်းငယ်သည်။ ကုဇ္ဈိတွာ– ၍။ ထေရေ– ၌။ အာဃာတံ– ရန်ငြိုးကို။ ဗန္ဓိတွာ– ဖွဲ့၍။ “ပုရိမဒိဝသေ– ရှေးနေ့၌။ ဥဒကမတ္တံ– ရေမျှကို။ နိဿာယ– ၍။ မံ– ကို။ မုသာဝါဒိံ– မုသားပြောလေ့ရှိသူ၏ အဖြစ်ကို။ ကတွာ၊ အဇ္ဇ၊ အတ္တနော၊ ဥပဋ္ဌာကကုလေ– ၌။ ဘတ္တမုဋ္ဌိယာ– ဆွမ်း ဆုပ်ကို။ ဘုတ္တကာရဏာ– စားခြင်းဟူသော အကြောင်းကြောင့်။ မံ– ကို။] ဝိညတ္တိံ– ကို။ ကတွာ၊ ဘုဉ္ဇိတုံ၊ န ဝဋ္ဋတိ၊’ ဣတိ ဝဒတိ၊ ဝတ္ထမ္ပိ– အဝတ်ကိုလည်း။ တေန– ထိုထေရ်သည်။ အတ္တနော– ၏။ ဥပဋ္ဌာကဿေဝ– အလုပ်အကျွေးအားသာ။ ဒိန္နံ–ပြီ။ ထေရဿ– ၏။ ကမ္မံ– သည်။ အဟော ဘာရိယံ– ဩော်...ဝန်လေးလေစွ။ အဿ– ထိုထေရ်အား။ ကတ္တဗ္ဗယုတ္တကံ– ကို။ ဇာနိဿာမိ– အံ့။” ဣတိ– ဤသို့ ကြံ၍။ ပုနဒိဝသေ၊ ထေရေ– သည်။ ဂါမံ– သို့။ ပဝိသန္တေ– သော်။ သယံ– ကိုယ်တိုင်။ ဝိဟာရေ– ၌။ ဩဟီယိတွာ– နေရစ်၍။ ဒဏ္ဍံ– ဒုတ်ကို။ ဂဟေတွာ၊ ပရိဘောဂဘာဇနာနိ– အသုံးအဆောင်ခွက်တို့ကို။ ဘိန္ဒိတွာ– ခွဲ၍။ ထေရဿ– ၏။ ပဏ္ဏဿာလာယ– သစ်ရွက်မိုးကျောင်းအား။ အဂ္ဂိံ– မီးကို။ ဒတွာ– ပေး၍။ [အဂ္ဂိံ ဒတွာ– မီးရှို့၍၊] ယံ– အကြင်အရာသည်။ န ဈာယတိ– မီးမလောင်။ တံ– ထိုအရာကို။ မုဂ္ဂရေန– တင်းပုတ်ဖြင့်။ ပဟရန္တော– ရိုက်လျက်။ ဘိန္ဒိတွာ– ခွဲ၍။ နိက္ခမိတွာ– ထွက် ၍။ ပလာတော– ပြေးပြီ။ သော– ထိုရဟန်းငယ်သည်။ ကာလံ၊ ကတွာ၊ အဝီစိမဟာနိရယေ၊ နိဗ္ဗတ္တိ၊ [ထိုရဟန်းငယ်သည် အသက်ရှင်စဉ်မှာပင် လူပြိတ္တာဖြစ်လျက် ပိန်ခြောက်ပြီး ကွယ်လွန်ရသည်၊-ဇာ၊ဋ္ဌ၊ ၃, ၆၇။] မဟာဇနော၊ ကထံ၊ သမုဋ္ဌာပေသိ၊ (ကိံ)၊ “ထေရဿ– ၏။ သဒ္ဓိဝိဟာရိကော– သည်။ ဩဝါဒမတ္တံ– မျှကို။ အသဟန္တော– သည်းမခံနိုင်လသော်။ ဝါ– သည်းမခံနိုင် သည်၏အဖြစ်ကြောင့်။ ကုဇ္ဈိတွာ– ၍။ ပဏ္ဏသာလံ– ကို။ ဈာပေတွာ– မီးလောင် စေ၍။ ပလာတော ကိရ– ပြေးသတဲ့။” ဣတိ– ဤသို့ ဖြစ်စေပြီ။ အထ– ၌။ ဧကော–

ဧကော ဘိက္ခု။ ။ ဇာ၊ဋ္ဌ၊၃, ၆၇၌ “ဧကစ္စေ ဘိက္ခူ”ဟု ရှိ၏၊ သာမည(ရဟန်းချင်း တူသည်၏အဖြစ်)ကို ငဲ့သောကြောင့် ဤဓမ္မ.ဋ္ဌ၌ “ဧကော ဘိက္ခု”ဟု ဧကဝုစ်ဖြင့်။

...[စာမျက်နှာ- ၄၆၂]...

အချို့သော။ ဘိက္ခု– ရဟန်းအပေါင်းသည်။ အပရဘာဂေ– နောက်အဖို့၌။ ရာဇဂဟာ– မှ။ နိက္ခမိတွာ– ၍။ သတ္ထာရံ– ကို။ ဒဋ္ဌုကာမော– သည်။ (ဟုတွာ– ၍၊) ဇေတဝနံ– သို့။ ဂန္တွာ– ၍။ သတ္ထာရံ– ကို။ ဝန္ဒိတွာ၊ သတ္ထာရာ– သည်။ ပဋိသန္ထာရံ– ကို။ ကတွာ၊ “ကုတော– မှ။ အာဂတော– သည်။ အသိ– နည်း?” ဣတိ– သို့။ ပုဋ္ဌော၊ (သမာနော)၊ “ဘန္တေ– ရား! ရာဇဂဟတော– မှ။ (အာဂတော– သည်။ အမှိ)၊ ”ဣတိ အာဟ၊ “မမ– ၏။ ပုတ္တဿ– သော။ မဟာကဿပဿ– အား။ ခမနီယံ– သည်းခံ အပ်, သည်းခံနိုင်၏လော? ဝါ– ကျန်းမာ၏လော?” ဣတိ– ဤသို့ မေးတော်မူပြီ။ “ဘန္တေ! ခမနီယံ– သည်းခံအပ်, သည်းခံနိုင်ပါ၏။ ဝါ– ကျန်းမာပါ၏။ ပန– သို့သော် လည်း။ ဧကော– သော။ သဒ္ဓိဝိဟာရိကော– သည်။ ဩဝါဒမတ္တေန– ဆုံးမခြင်းမျှ ကြောင့်။ ဝါ– ဖြင့်။ ကုဇ္ဈိတွာ၊ ပဏ္ဏသာလံ၊ ဈာပေတွာ၊ ပလာတော– ပြီ။” ဣတိ– ဤသို့ လျှောက်ပြီ။ သတ္ထာ– သည်။ “သော– ထိုရဟန်းငယ်သည်။ ဣဒါနေဝ– ၌ ပင်။ ဩဝါဒံ– ကို။ သုတွာ– ၍။ န ကုဇ္ဈတိ– စိတ်ဆိုးသည်မဟုတ်သေး။ ပုဗ္ဗေပိ– ၌လည်း။ ကုဇ္ဈိယေဝ– ခဲ့ဘူးသည်သာ။ ဣဒါနေဝ၊ ကုဋိံ– ကျောင်းကို။ န ဒူသေတိ– ဖျက်ဆီးသည် မဟုတ်သေး။ ပုဗ္ဗေပိ– လည်း။ ဒူသေသိယေဝ– သည်သာ။” ဣတိ– သို့။ ဝတွာ၊ အတီတံ၊ အာဟရိ

အတီတေ၊ ဗာရာဏသိယံ၊ ဗြဟ္မဒတ္တေ၊ ရဇ္ဇံ၊ ကာရေန္တေ၊ ဟိမဝန္တပဒေသေ– ဟိမဝန္တာအရပ်၌။ ဧကော– သော။ သိင်္ဂိလသကုဏော– စာငှက်သည်။ ကုလာဝကံ– အသိုက်ကို။ ကတွာ၊ ဝသိ၊ အထ– ၌။ ဧကဒိဝသံ– ၌။ ဒေဝေ– မိုးသည်။ ဝဿန္တေ– ရွာလသော်။ ဧကော– သော။ မက္ကဋော– မျောက်သည်။ [မက္ကတိ စလတီတိ မက္ကဋော၊ [မက္က+အဋ၊ (မောဂ်-၇, ၅၃)၊ မရ+အဋ၊ က- လာ၊ ရကို ကပြု။ (ဓာန်ဋီ-၆၁၄၊] ဣန္ဒြိယသမ္ပတ္တိသင်္ခါတံ မံ သိရိံ ကဋတိ ဟိံသတိ နာသေတီတိ မက္ကဋော၊ [မ+ကဋ+အ၊ -ဓမ္မဋီ-၁၂၄၊] သီတေန– အအေးကြောင့်။ ကမ္ပမာနော– တုန်လျက်။ တံ ဆိုသည်။ နီတိသုတ္တ-၁၇၂၌ပြအပ်သော ဧကဝုစ်အမျိုးမျိုးတွင် ဇာတျာပေက္ခဧကဝုစ် တည်း။ မှန်၏- “သဉ္စိစ္စ ပါဏော”၌ ပါဏောကဲ့သို့ ဇာတ်ကိုငဲ့ရာ၌ အများပင် ဖြစ် သော်လည်း ဧကဝုစ်ဖြင့် ထားနိုင်သည်။ ဧကသဒ္ဒါလည်း သင်္ချာအနက်ဟောမဟုတ်။ ဧကစ္စအနက်ဟောတည်း။ (ဇာဋီသစ်၊၂၊ ၂၇၈)

...[စာမျက်နှာ- ၄၆၃]...

ပဒေသံ– ထိုအရပ်သို့။ အဂမာသိ–ပြီ။ သိင်္ဂိလော– ငှက်သည်။ တံ– ထိုမျောက်ကို။ ဒိသွာ ဂါထံ၊ အာဟ၊ (ကိံ)၊ “မနုဿဿေဝ၊ ပေ။ န ဝိဇ္ဇတီ”တိ– ၍။ (အာဟ)

မနုဿဿေဝ တေ သီသံ, ဟတ္ထပါဒါ စ ဝါနရ၊ အထ ကေန နု ဝဏ္ဏေန, အဂါရံ တေ န ဝိဇ္ဇတိ။

ဝါနရ– အို...မျောက်! မနုဿဿ– လူ၏။ သီသံ ဣဝ– ဥုးခေါင်းကဲ့သို့လည်းကောင်း။ ဟတ္ထပါဒါ ဣဝ– လက်ခြေတို့ကဲ့သို့လည်းကောင်း။ တေ– သင်၏။ ဝါ– သင့်မှာ။ သီသံ– ဥုးခေါင်းသည်လည်းကောင်း။ ဟတ္ထပါဒါ စ– လက်ခြေတို့သည် လည်းကောင်း။ (သန္တိ– ရှိကုန်၏၊) အထ– ထိုသို့ ရှိကုန်လျက်။ ကေန ဝဏ္ဏေန–အဘယ်အကြောင်းကြောင့်။ တေ– ၏။ ဝါ–မှာ။ အဂါရံ– နေစရာအသိုက်အိမ် သည်။ န ဝိဇ္ဇတိ နု– မရှိပါသနည်း? [“မနုဿဿ– ၏။ သီသံ ဣဝ– ကဲ့သို့။ တေ–သင်၏။ သီသံ– သည်။ (အတ္ထိ)၊ မနုဿဿ– ၏။ ဟတ္ထပါဒါ ဣဝ– တို့ကဲ့သို့။ တေ– ၏။ ဟတ္ထပါဒါ စ– တို့သည်။ (အတ္ထိ– ရှိကုန်၏၊)”ဟု မနုဿဿနှင့် တေ”တို့ကို အသီးအသီး လိုက်ပေးနိုင်သည်။ (ဇာဋီသစ်၊၂၊ ၂၇၉)] မက္ကဋော– သည်။ “မေ– ၏။ ဝါ–မှာ။ ဟတ္ထပါဒါ– တို့သည်။ ကိဉ္စာပိ အတ္ထိ–အကယ်၍ကား ရှိပါကုန်၏။ ပန– ထိုသို့ရှိပါကုန်သော်လည်း။ ယာယ ပညာယ– ဖြင့်။ ဝိစာရေတွာ– စိစစ်ဝေဖန်၍။ အဂါရံ– ကို။ ကရေယျံ– ပြုရာ၏။ မေ– ၏။ ဝါ–မှာ။ သာ ပညာ– ထိုပညာသည်။ နတ္ထိ။” ဣတိ စိန္တေတွာ၊ တမတ္ထံ၊ ဝိညာပေတုကာမော– သိစေလိုသည်။ (ဟုတွာ) ဣမံ ဂါထံ၊ အာဟ၊ (ကိံ)၊ “မနုဿဿေဝ၊ ပေ။ န ဝိဇ္ဇတီ”တိ– ၍။ (အာဟ)

မနုဿဿေဝ မေ သီသံ, ဟတ္ထပါဒါ စ သိင်္ဂိလ၊ ယာဟု သေဋ္ဌာ မနုဿေသု, သာ မေ ပညာ န ဝိဇ္ဇတိ။

သိင်္ဂိလ– အို...စာငှက်! မနုဿဿ– လူ၏။ သီသံ ဣဝ– ဥုးခေါင်းကဲ့သို့ လည်းကောင်း။ ဟတ္ထပါဒါ ဣဝ– လက်ခြေတို့ကဲ့သို့လည်းကောင်း။ မေ– ငါ၏။ ဝါ– ငါ့မှာ။ သီသံ– ဥုးခေါင်းသည်လည်းကောင်း။ ဟတ္ထပါဒါ စ– လက်ခြေတို့သည်။

သိင်္ဂိလ။ ။ သီဃံ သီဃံ ဇဝံ လာတိ ဂဏှာတီတိ သင်္ဂိလော၊ သီဃသဒ္ဒူပပဒ

...[စာမျက်နှာ- ၄၆၄]...

လည်းကောင်း။ (သန္တိ– ကုန်၏။ တထာပိ– ထိုသို့ပင် ရှိပါကုန်သော်လည်း၊) ယာ–အကြင်ပညာသည်။ မနုဿေသု– လူတို့၌။ သေဋ္ဌာ– အမြတ်ဆုံးဟူ၍။ [သေဋ္ဌာနောင် ဣတိကျေသည်၊] အာဟု (ကထေန္တိ)– ပြောဆိုကုန်၏။ မေ– ၏။ ဝါ–မှာ။ သာ ပညာ– ထိုပညာသည်။ န ဝိဇ္ဇတိ– မရှိ။ (တသ္မာ– ကြောင့်။ မေ– ၏။ ဝါ–မှာ။ အဂါရံ– သည်။ န ဝိဇ္ဇတိ– မရှိ)

အထ– ၌။ နံ– ထိုမျောက်ကို။ “ဧဝရူပဿ– သော။ တဝ– ၏။ ဝါ–မှာ။ ကထံ– သို့လျှင်။ ဃရာဝါသော– အိမ်ဟူသော နေရာသည်။ ဣဇ္ဈိဿတိ– ပြည့်စုံမည်နည်း။” ဣတိ– သို့။ ဂရဟန္တော– ကဲ့ရဲ့လိုလသော်။ သိင်္ဂိလော– စာငှက်သည်။ ဣမံ ဂါထာဒွယံ– ဤဂါထာ၂ပုဒ်အပေါင်းကို။ အာဟ၊ (ကိံ)၊ “အနဝဋ္ဌိတစိတ္တဿ၊ ပေ။ ကုဋဝံ ကပီ”တိ– ၍။ (အာဟ)

အနဝဋ္ဌိတစိတ္တဿ, လဟုစိတ္တဿ ဒုဗ္ဘိနော၊ နိစ္စံ အဒ္ဓုဝသီလဿ, သုခဘာဝေါ န ဝိဇ္ဇတိ။

အနဝဋ္ဌိတစိတ္တဿ– မတည်ကြည်သောစိတ်ရှိထသော။ လဟုစိတ္တဿ–လျင်မြန်သော စိတ်ရှိထသော။ ဝါ– စိတ်အပြောင်းအလဲမြန်ထသော။ ဒုဗ္ဘိနော–မိတ်ဆွေကို ဖျက်ဆီး (ပြစ်မှား) လေ့ရှိထသော။ အဒ္ဓုဝသီလဿ– မမြဲသော သီလရှိသူ၏။ ဝါ– အမြဲသီလမစောင့်သူ၏။ နိစ္စံ– အမြဲ။ [န ဝိဇ္ဇတိ၌စပ်၊- ဇာဋီသစ်၊၂၊ ၂၇၉၊] သုခဘာဝေါ– ချမ်းသာသည်၏ အဖြစ်သည်။ န ဝိဇ္ဇတိ– မရှိနိုင်။

သော ကရဿု အာနုဘာဝံ, ဝီတိဝတ္တဿု သီလိယံ၊ သီတဝါတပရိတ္တာဏံ, ကရဿု ကုဋဝံ ကပိ

ကပိ– အို ...မျောက်! သော (တွံ)– ထိုသင်သည်။ အာနုဘာဝံ အာနုဘာဝံ အာနုဘာဝံ- မိမိကိန်းရာ, လာဓာတ်, အပစ္စည်း။ ဤကို ရဿ, ဃကို ဂပြု, သိ၌ နိဂ္ဂဟိတ်လာ, ဝဂ္ဂန္တပြု, ဣလာ၊ “သီဃပုဒ်, ဣလပစ္စည်း”ဟု တဒ္ဓိတ်ပုဒ်လည်း ယူနိုင်သည်။ ဇာဋီသစ်၊၂၊ ၂၇၉၊ ဓမ္မဋီတို့ ၌ “သိင်္ဂါလ”ဟု ရှိ ၏။ သိင်္ဂါလသဒ္ဒါသည် မြေခွေးကိုသာ ဟောသောကြောင့် “သိင်္ဂိလ” သာ ပါဌ်မှန်ဖြစ်သည်။ သိင်္ဂိလငှက်သည် နနွင်းရောင် (အဝါရောင်) အမွေးရှိသော စာငှက်အထူးတစ်မျိုးဟု ဇာဋီသစ်၊၂၊ ၂၇၉၌ ဆို၏။

အာနုဘာဝံ။ ။ အနု အနု သမင်္ဂိနော ဘာဝေတိ ဝဍ္ဎေတီတိ အနုဘာဝေါ၊ အနု-

...[စာမျက်နှာ- ၄၆၅]...

သတ္တဝါကို, ဆက်ကာမပြတ်, ကြီးပွားစေတတ်သော အစွမ်းကောင်းကို။ ဝါ– ပညာဖြစ်ကြောင်း, နည်းလမ်းကောင်းကို။ ကရဿု– ပြုလုပ်ပါလော။ သီလိယံ–မကောင်းသောသီလ (အလေ့အကျင့်) ကို။ ဝါ– မကောင်းသောသီလရှိသူ၏ အဖြစ်ကို။ ဝီတိဝတ္တဿု– ကျော်လွန်၍ ဖြစ်ပါလော။ သီတဝါတပရိတ္တာဏံ– ချမ်း အေးသောလေကို ထက်ဝန်းကျင် ကာကွယ်စောင့်ရှောက်နိုင်သော။ ကုဋဝံ–နေစရာအသိုက်အိမ်ကို။ ကရဿု– လော

မက္ကဋော– သည်။ “အယံ– ဤစာငှက်သည်။ မံ– ကို။ အနဝဋ္ဌိတစိတ္တံ– မတည် ကြည်သော စိတ်သူရှိ၏အဖြစ်ကိုလည်းကောင်း။ [ဘာဝပ္ပဓာန, ဘာဝလောပ၊] လဟုစိတ္တံ– လျင်မြန်သော စိတ်ရှိသူ၏အဖြစ်ကိုလည်းကောင်း။ မိတ္တဒုဗ္ဘိံ– မိတ်ဆွေ ကို ဖျက်ဆီး (ပြစ်မှား) လေ့ရှိသူ၏အဖြစ်ကိုလည်းကောင်း။ အဒ္ဓုဝသီလံ– မမြဲသောသီလရှိသူ၏အဖြစ်ကိုလည်းကောင်း။ ကရောတိ၊ ဣဒါနိ– ၌။ အဿဘာဝေါ ဧဝ အာနုဘာဝေါ (အံ၊ဋီ- ၃, ၁၆၁)၊ အာနုဘာဝန္တိ ပညာယ ဥပ္ပာဒနတ္ထံ ဗလံ ဥပါယံ (ဇာ၊ဋ္ဌ၊ ၃, ၆၈)

သီလိယံ။ ။ သီလမေဝ သီလိယံ၊ [သီလ+ဣယ၊- မောဂ်နိ- ၂, ၁၀၄] (တစ်နည်း) သီလံ+အဿ အတ္ထီတိ သီလီ၊ သီလိနော+ဘာဝေါ သီလိယံ၊ [သီလီ+ဣယ၊] (တစ်နည်း) သီလံ+အဿ အတ္ထီတိ သီလိယံ၊ [သီလ+ဣယ၊] သီလိယဿ+ဘာဝေါ သီလိယံ၊ [သီလိယ+ဏ၊] သို့မဟုတ် ဘာဝပ္ပဓာန, ဘာဝလောပကြံပါ၊ ဤ၌ သီလဟူသည် မကောင်းသောသီလ(အလေ့အကျင့်)တည်း။ [ဝီတိဝတ္တဿု သီလိယန္တိ အတ္တနော ဒုဿီလဘာဝသင်္ခါတံ သီလိယံ အတိက္ကမိတွာ သီလဝါ ဟောဟိ(ဇာ၊ဋ္ဌ၊၃, ၆၈)၊ အတ္တနော သီလိယသင်္ခါတံ ဒုဿီလဘာဝံ ဝီတိဝတ္တဿု(ဇာ၊ဋ္ဌ၊၄, ၇၂)။ သီလိယံ ဒုဿီလံ(ဓမ္မယော- ၄၅)။]

ကုဋဝံ။ ။ ဤပုဒ်ကို ပါဠိသက္ကတအဘိဓာန်တို့၌ မတွေ့ရပါ၊ သီ, သျာမူ၌ “ကုဋိကံ” ဟု ရှိ၏၊ ယင်းပုဒ်ကို “ကုဋိ ဧဝ ကုဋိကာ(ထေရ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၁)”ဟု ပြုသကဲ့သို့ ကုဋဝကို လည်း “ကုဋိ ဧဝ ကုဋဝေါ”ဟု ပြု၍ ကုဋိပုဒ်, အဝပစ္စည်းကြံ။ (တစ်နည်း) ပဒတ္ထ မဉ္ဇူသာ၌ ကုဋဝကို အသိုက်ဟော “ကုလာယ”ဟူသော သက္ကတပုဒ်နှင့် ယှဉ်ပြထား၏၊ “ကုလံ ပက္ခိသင်္ဃာတော (ပက္ခိသန္တာနော)+အယတိ ယတြာတိ ကုဋဝေါ(ထောမ၊ အမရဋီ)”ဟု ပြု၊ ကုလသဒ္ဒူပပဒ အယဓာတ်, အပစ္စည်း၊ “ကုလာယ”ဟု ဆိုလို လျက် လကို ဋ, အာကို ရဿ, ယကို ဝပြု၍ ကုဋဝဖြစ်သည်ဟု ကြံပါ။

...[စာမျက်နှာ- ၄၆၆]...

ထိုစာငှက်ကို။ ဝါ– အား။ မိတ္တဒုဗ္ဘိဘာဝံ– မိတ်ဆွေကို ဖျက်ဆီး (ပြစ်မှား) လေ့ရှိသူ ၏ အဖြစ်ကို။ ဒဿေဿာမိ– မြင်စေအံ့။ ဝါ– ပြအံ့။” ဣတိ– ဤသို့ ကြံ၍။ ကုလာဝကံ– ကို။ ဝိဒ္ဓံသေတွာ– ဖျက်ဆီး၍။ ဝိပ္ပကိရိ– ဖရိုဖရဲ ကြဲပစ်ပြီ။ သကုဏော– သည်။ တသ္မိံ– ထိုမျောက်သည်။ ကုလာဝကံ– ကို။ ဂဏှန္တေ ဧဝ– ယူစဉ်ပင်။ ဧကေန– သော။ ပဿေန– နံပါးဖြင့်။ နိက္ခမိတွာ၊ ပလာယိ

သတ္ထာ၊ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ၊ အာဟရိတွာ၊ ဇာတကံ၊ သမောဓာနေသိ၊ (ကိံ)၊ “တဒါ– ၌။ မက္ကဋော– သည်။ ကုဋိဒူသကဘိက္ခု– ကျောင်းငယ်ကို ဖျက်ဆီးသော ရဟန်းသည်။ အဟောသိ၊ သိင်္ဂိလသကုဏော– သည်။ ကဿပေါ– သည်။ အဟောသိ။” ဣတိ– သို့။ ဇာတကံ၊ သမောဓာနေတွာ၊ “ဘိက္ခဝေ! ဧဝံ– ဤသို့လျှင်။ ဣဒါနေဝ– ၌သာ၊ (ဩဝါဒက္ခဏေ– ဆုံးမရာအခါ၌။ ကုဇ္ဈိတွာ– ၍။ ကုဋိံ– ကို။ န ဒူသေတိ– ဖျက်ဆီးသည်မဟုတ်သေး၊) ပုဗ္ဗေပိ– ၌လည်း။ သော– ထိုရဟန်းငယ် သည်။ ဩဝါဒက္ခဏေ– ၌။ ကုဇ္ဈိတွာ ကုဋိံ ဒူသေသိ– ဖျက်ဆီးခဲ့ဖူးပြီ။ မမ– ၏။ ပုတ္တဿ– သော။ ကဿပဿ– အား။ ဧဝရူပေန– သော။ ဗာလေန– နှင့်။ သဒ္ဓိံ၊ ဝသန တော– နေရခြင်းထက်။ ဧကကဿေဝ– တစ်ပါးတည်း၏သာ။ နိဝါသော–နေရခြင်းသည်။ သေယျော– မြတ်၏။” ဣတိ ဝတွာ ဣမံ ဂါထံ၊ အာဟ၊ (ကိံ)၊ “စရေဉ္စ၊ ပေ။ သဟာယတာ”တိ– ၍။ (အာဟ)

စရေဉ္စ နာဓိဂစ္ဆေယျ, သေယျံ သဒိသမတ္တနော၊ ဧကစရိယံ ဒဠှံ ကယိရာ, နတ္ထိ ဗာလေ သဟာယတာ

စရံ– မိတ်ဆွေကောင်းကို ရှာမှီးလိုစိတ်ဖြစ်သူသည်။ ဝါ– မိတ်ဆွေကောင်းကို စိတ်ဖြင့် လှည့်လည်ရှာမှီးလသော်။ အတ္တနော– မိမိထက်။ သေယျံ– သီလသမာဓိ

စရံ။ ။ “ဣရိယာပထစာရံ (ဣရိယာပုထ်တို့၏ ဖြစ်ခြင်းကို) အဂ္ဂဟေတွာ မနသာစာရော (စိတ်ဖြစ်ခြင်းကို) ဝေဒိတဗ္ဗော”ဟူသော အဖွင့်အရ စရံ၌ စရဓာတ်သည် ပဝတ္တနဂတိအနက်တည်း၊ စရတီတိ စရံ၊ [စရ+အန္တ၊]”ဟုပြုပါ၊။ [“စာရော စရိယာ”တိ အတ္ထတော ဧကံ၊ ဣရိယာပထစရိယာတိ ဣရိယာပထာနံ စရိယာ၊ ပဝတ္တနန္တိ အတ္ထော(ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၃၉၊ စူဠနိ၊ဋ္ဌ၊၉၁)။ စိတ္တာစာရန္တိ စိတ္တပ္ပဝတ္တိံ(အံဋီ၊၁၊၁၁၇)

စိတ္တစာရောတိ စိတ္တပ္ပဝတ္တိ (သီဋီသစ်၊ ၂၊ ၃၂၇)။]

...[စာမျက်နှာ- ၄၆၇]...

ပညာဂုဏ်တို့ဖြင့် သာလွန်သူကိုလည်းကောင်း။ အတ္တနော– မိမိနှင့်။ သဒိသံ–သီလ,သမာဓိ,ပညာဂုဏ်တို့ဖြင့် တူသူကိုလည်းကောင်း။ စေ နာဓိဂစ္ဆေယျ–အကယ်၍ မရအံ့။ (ဧဝံ သတိ– ဤသို့မရလသော်၊) ဧကစရိယံ ဧကစရိယံ ဧကစရိယံ– တစ်ပါးတည်း ၏ ဖြစ်ခြင်းကိုသာ။ (တစ်ပါးတည်းနေထိုင်ခြင်းကိုသာ)၊ ဒဠှံ– ခိုင်မြဲစွာ။ ကယိရာ–ပြုရာ၏။ (ကသ္မာ– နည်း?) ဗာလေ– လူမိုက်၌။ သဟာယတာ– အဖော်ကောင်း၏ဖြစ်ရာ ဂုဏ်အင်္ဂါသည်။ နတ္ထိ– မရှိ။ (တသ္မာ– ထိုကြောင့်တည်း။) တတ္ထ– ၌။ စရန္တိ– ကား။ ဣရိယာပထစာရံ– ဣရိယာပုတ်တို့၏ ဖြစ်ခြင်းကို။ အဂ္ဂဟေတွာ– မယူမူ၍။ မနသာစာရော– စိတ်အားဖြင့် ဖြစ်ခြင်းကို။ ဝါ– စိတ်ဖြင့်။

ဧကစရိယံ။ ။ “ဧကီဘာဝမေဝ”ဟူသော အဖွင့်အရ ဧကကိုသာ ဖွင့်သောကြောင့် ဧကနှင့် စရိယံအရတူဟု ယူရာ၏၊ စရိယံနှင့် အရတူစေရန် ဧက၌ ဘာဝပ္ပဓာန, ဘာဝလောပကြံရမည်၊ “ဧကော စ+သော+စရိယံ စာတိ ဧကစရိယံ”ဟု ပြု၍ “ဧကစရိယံ- တစ်ပါးတည်း၏အဖြစ်ဟူသော ကျင့်ကြံနေထိုင်ခြင်းကိုသာ”ဟု ပေး၊

တစ်နည်း။ ။ “ဧကီဘာဝမေဝ”ဟူသောအဖွင့်၌ ဘာဝဖြင့် စရိယံဝယ် စရဓာတ် ပဝတ္တနဂတိအနက်ဟောကြောင်းနှင့် ဏျပစ္စည်းဘောအနက်ဟောကြောင်းကို ပြသည် ဟု ကြံ၍ “စရဏံ စရိယံ၊ ဧကဿ+စရိယံ ဧကစရိယံ”ဟု ပြုပါ၊ ဤနည်းသည် “ဧကဿ စရိတံ သေယျော(ဝိ- ၃, ၄၉၆၊ မ- ၃, ၁၉၂၊ ခု- ၁, ၆၀)”ဟူသော ပါဠိတော်နှင့် ညီ၏၊ အထက်၌ ဤအတိုင်း ပေးခဲ့သည်။

ဣရိယာပထစာရံ။ ။ “စာရော စရိယာ”တိ အတ္ထတော ဧကံ၊ ဣရိယာပထ-စရိယာတိ ဣရိယာပထာနံ စရိယာ၊ ပဝတ္တနန္တိ အတ္ထော(ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၃၉၊ စူဠနိ၊ဋ္ဌ၊ ၉၁)၊ ဤအဖွင့်များကို ထောက်၍ ဣရိယာပထစာရံမှ စာရံ၌ စရဓာတ်သည် ပဝတ္တန ဂတိအနက်ဟောတည်း၊ “စရဏံ စာရော၊ ဣရိယာပထာနံ+စာရော ဣရိယာပထစာရော- ဣရိယာပုထ်တို့၏ ဖြစ်ခြင်း”ဟု ပြုပါ၊ “ဣရိယာပထစာရံ- ဣရိယာပုဒ်ဖြင့် သွားခြင်းကို”ဟု ပေးကြသေး၏၊ ဣရိယာပုထ်ဖြင့် သွားသည်မဟုတ်၊ ခြေစသော အရာများဖြင့်သာ သွားရသည်၊ ဣရိယာပုထ်ဟူသည် သွား -ရပ် -ထိုင်- လျောင်းဟူသော အခြင်းအရာအားဖြင့်ဖြစ်သော ရုပ်အစဉ်တည်း၊ သွားကြောင်း(သွားစရာ)မဟုတ်၊ ထို ကြောင့် “ဣရိယာပထစာရံ- ဣရိယာပုဒ်ဖြင့် သွားခြင်းကို”ဟု မပေးသင့်။

မနသာစာရော။ ။ “စိတ္တာစာရန္တိ စိတ္တပ္ပဝတ္တိံ(အံဋီ၊၁၊၁၁၇)၊ စိတ္တစာရောတိ။

...[စာမျက်နှာ- ၄၆၈]...

လှည့်လည်ရှာဖွေခြင်းကို။ ဝေဒိတဗ္ဗော၊ ကလျာဏမိတ္တံ– ကို။ ပရိယေသန္တော– ရှာမှီးသူသည်။ ဝါ– သော်။ ဣတိ အတ္ထော။ သေယျံ သဒိသမတ္တနောတိ– ကား။ အတ္တနော– ထက်။ သီလသမာဓိပညာဂုဏေဟိ– သီလဂုဏ်, သမာဓိဂုဏ်, ပညာ ဂုဏ်တို့ဖြင့်။ အဓိကတရံ ဝါ– သာလွန်သူကိုလည်းကောင်း။ (အတ္တနော– နှင့်။ သီလသမာဓိပညာဂုဏေဟိ– တို့ဖြင့်၊) သဒိသံ ဝါ– တူသူကိုလည်းကောင်း။ စေ န လဘေယျ– အကယ်၍ မရအံ့။ (ဧဝံ သတိ)၊ ဧကစရိယန္တိ– ကား။ ဟိ– ချဲ့။ (တစ်နည်း) ဧကစရိယန္တိပဒဿ– ဧကစရိယံဟူသောပုဒ်၏။ ဝိတ္ထာရံ– အကျယ်ကို။ ဟိ (ဥဒ္ဓရိတွာ ဒဿေမိ)– ထုတ်၍ ပြဥုးအံ့။ [ဋ္ဌပြု– ၂၇၅ရှု၊] ဧတေသု– ဤသူတို့တွင်။ သေယျံ– သီလသမာဓိပညာဂုဏ်တို့ဖြင့် သာလွန်သူကို။ လဘမာနော– သော်။ သီလာဒီဟိ– သီလအစရှိသော ဂုဏ်တို့ဖြင့်။ ဝဍ္ဎတိ– တိုးပွား၏။ သဒိသံ– သီလ သမာဓိပညာဂုဏ်တို့ဖြင့် တူသူကို။ လဘမာနော၊ န ပရိဟာယတိ– မဆုတ်ယုတ်။ ပန– ဗျတိရိက်ကား။ ဟီနေန– သီလသမာဓိပညာဂုဏ်တို့ဖြင့် ယုတ်ညံ့သူနှင့်။ သဒ္ဓိံ၊ ဧကတော– တည်း။ ဝသန္တော– သော်။ ဧကတော– တည်း။ သံဘောဂပရိဘောဂံစိတ္တပ္ပဝတ္တိ (သီဋီသစ်၊ ၂၊ ၃၂၇)၊ သဒ္ဓါယ စရတီ သဒ္ဓါယ စရတီ သဒ္ဓါယ စရတီတိ သဒ္ဓါဝသေန ပဝတ္တတိ (စူဠနိ၊ဋ္ဌ၊ ၉၂၊ ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊ ၂၊ ၁၄၀)”ဟူသော အဖွင့်များကို ထောက်၍ “ဣရိယာပထစာရံ”၌ ကဲ့သို့ ဤ“မနသာစာရော”မှ စာရော၌လည်း စရဓာတ် ဂတိအနက်ပင်တည်း။ “မနသာ +စာရော မနသာစာရော– စိတ်အားဖြင့် ဖြစ်ခြင်း”ဟု ပြု။ မနသာ၌ တတိယာဝိဘတ် မကျေသော အလုတ္တသမာသ်တည်း။ စိတ်အားဖြင့် ဖြစ်ခြင်းဟူသည် မိတ်ဆွေကောင်း ကို ရှာမှီးလိုစိတ်ဖြစ်ခြင်းတည်း။ ထိုကြောင့် “ကလျာဏမိတ္တံ ပရိယေသန္တော”ဟု ဖွင့် သည်။ (တစ်နည်း) “အနေကတ္ထာ ဟိ ဓာတဝေါ”နှင့်အညီ ဓာတ်တို့သည် အနက်များစွာ ကို ဟောနိုင်ရကား စရဓာတ် ပရိယေသနအနက်ဟောဟု ယူ၍ “မနသာစာရော–မိတ်ဆွေကောင်းကို စိတ်ဖြင့် ရှာမှီးခြင်းကို”ဟု ပေး။ စရံကိုလည်း “စရံ– မိတ်ဆွေကောင်း ကို ရှာမှီးလိုသူသည်”ဟု ပေးပါ။

သံဘောဂပရိဘောဂံ။ ။ သံဘောဂအရ ပစ္စည်းအတူသုံးစွဲခြင်းဟူသော အာမိသ သမ္ဘောဂကို ယူ၍ ပရိဘောဂအရ စာတက်ခြင်း, စာချခြင်း, နိဿယည်းယူခြင်း, ပေးခြင်း, ကံကြီးကံငယ်အတူပြုခြင်းဟူသော ဓမ္မသမ္ဘောဂကို ယူပါ၊ “သံဘောဂေါ စ+ပရိဘောဂေါ စ သံဘောဂပရိဘောဂေါ”ဟု ပြုပါ။ (ဝိမတိ၊၂၊၁၀၆၊ ဝိလံဋီ- ၁, ၂၉၆၊ ပါစိယော- ၂၂၈)

...[စာမျက်နှာ- ၄၆၉]...

အာမိသကို သုံးဆောင်ခြင်း, ဓမ္မကို သုံးဆောင်ခြင်းကို။ ကရောန္တော– သော်။ သီလာဒီဟိ– သီလအစရှိသောဂုဏ်တို့ဖြင့်။ ပရိဟာယတိ– ၏။ တေန– ကြောင့်။ “ဧဝရူပေါ၊ ပေ။ အနုကမ္ပာ”တိ– ၍။ ဝုတ္တံ– ပြီ။ [အနုဒ္ဒယာ– အဖန်ဖန် စောင့်ရှောက် တတ်သောမေတ္တာကို။ အညတြ– ကြဉ်၍။ အနုကမ္ပာ– လျော်စွာ တုန်လှုပ်တတ် သော ကရုဏာကို။ အညတြ– ၍။ ဧဝရူပေါ– သော။ ပုဂ္ဂလော– ကို။ န သေဝိတဗ္ဗော– (အနီးသို့ သွားခြင်းဖြင့်) မမှီဝဲထိုက်။ န ဘဇိတဗ္ဗော– (အနီးကပ်အားဖြင့်) မဆည်းကပ်ထိုက်။ န ပယိရုပါသိတဗ္ဗော– (အနီး၌ နေထိုင်ခြင်းဖြင့်) အဖန် ဖန် မချဉ်းကပ်ထိုက်။] တသ္မာ– ကြောင့်။ ကာရုညံ– သနားခြင်းကို။ [ကရုဏာယေဝ ကာရုညံ၊] ပဋိစ္စ– စွဲ၍။ “အယံ– ဤသူသည်။ မံ– ကို။ နိဿာယ– ၍။ သီလာဒီဟိ–သီလအစရှိသောဂုဏ်တို့ဖြင့်။ ဝဍ္ဎိဿတိ– တိုးပွားလိမ့်မည်။” ဣတိ– ဤသို့ ကြံ၍။ တမှာ ပုဂ္ဂလာ– မှ။ ကိဉ္စိ– တစ်စုံတစ်ခုကို။ အပစ္စာသီသန္တော– မတောင်းတဘဲ။ တံ– ထိုပုဂ္ဂိုလ်ကို။ သင်္ဂဏှိတုံ– ချီးမြှောက်ခြင်းငှာ။ သစေ သက္ကောတိ– အကယ်၍ စွမ်းနိုင်အံ့။ ဣစ္စေတံ– ဤသို့ စွမ်းနိုင်ခြင်းသည်။ ကုသလံ– ကောင်း၏။ နော စေ သက္ကောတိ– အကယ်၍ မစွမ်းနိုင်အံ့။ ဧကစရိယံ– တစ်ပါးတည်း၏ ဖြစ်ခြင်း ကိုသာ။ ဝါ– တစ်ပါးတည်းနေထိုင်ခြင်းကိုသာ။ ဒဠှံ– ခိုင်မြဲစွာ။ ကယိရာ– ပြုရာ၏။ ဧကီဘာဝမေဝ– တစ်ပါးတည်း၏ အဖြစ်ကိုသာ။ ထိရံ– ခိုင်မြဲစွာ။ ကတွာ၊ သဗ္ဗဣရိယာပထေသု– အလုံးစုံသောဣရိယာပုထ်တို့၌။ ဧကကောဝ– တစ်ပါးတည်း သာ။ ဝိဟရေယျ– နေရာ၏။ ကိံ ကာရဏာ– နည်း? နတ္ထိ ဗာလေ သဟာယတာတိ– ကား။ စူဠသီလံ– စူဠသီလသည်လည်းကောင်း။ မဇ္ဈိမသီလံ– မဇ္ဈိမသီလသည် လည်းကောင်း။ မဟာသီလံ– မဟာသီလသည်လည်းကောင်း။ [စူဠသီလ, မဇ္ဈိမ သီလ, မဟာသီလတို့၏ အကျယ်ကို ဒီ-၁, ၃စသည်၌ရှု၊] ဒသ– ကုန်သော။ ကထာဝတ္ထူနိ– ကထာဝတ္ထုတို့သည်လည်းကောင်း။ တေရသ– ကုန်သော။ ဓုတင်္ဂဂုဏာ–

ကထာဝတ္ထူနိ။ ။ ကထာယ+ဝတ္ထူနိ ကထာဝတ္ထူနိ- (ဝဋ်ကင်းရာနိဗ္ဗာန်၌ မှီသော) စကား၏ အကြောင်းတို့၊ ကထာဝတ္ထု (၁၀)ပါးမှာ (၁) အပ္ပိစ္ဆကထာ, (၂) သန္တုဋ္ဌိကထာ, (၃) ပဝိဝေကကထာ, (၄) အသံသဂ္ဂကထာ, (၅) ဝီရိယာရမ္ဘကထာ, (၆) သီလကထာ, (၇) သမာဓိကထာ, (၈) ပညာကထာ, (၉) ဝိမုတ္တိကထာ, (၁၀) ဝိမုတ္တိဉာဏဒဿန ကထာတို့ဖြစ်သည်။ (အံ- ၃, ၃၅၉)

...[စာမျက်နှာ- ၄၇၀]...

ဓုတင်ဟူသော ဂုဏ်တို့သည်လည်းကောင်း။ ဝိပဿနာဂုဏာ– ဝိပဿနာဟူ သော ဂုဏ်တို့သည်လည်းကောင်း။ စတ္တာရော– ကုန်သော။ မဂ္ဂါ– တို့သည်လည်းကောင်း။ စတ္တာရိ– ကုန်သော။ ဖလာနိ– တို့သည်လည်းကောင်း။ တိဿော– ကုန်သော။ ဝိဇ္ဇာ– ဝိဇ္ဇာတို့သည်လည်းကောင်း။ ဆ– ကုန်သော။ အဘိညာ– အဘိညာဉ် တို့သည်လည်းကောင်း။ သဟာယတာ နာမ– တာမည်၏။ အယံ သဟာယတာဂုဏော– ဤအဖော်ကောင်း၏ဖြစ်ကြောင်းဂုဏ်သည်။ ဗာလံ– ကို။ နိဿာယ– ၍။ နတ္ထိ။ ဣတိ– ဂါထာဖွင့် အပြီးတည်း။ ဒေသနာဝသာနေ၊ အာဂန္တုကော– သော။ ဘိက္ခု– သည်။ သောတာပတ္တိဖလံ– သို့။ ပတ္တော။ အညေပိ– ကုန်သော။ ဗဟူ၊ သောတာပတ္တိဖလာဒီနိ၊ ပါပုဏိံသု၊ ဒေသနာ မဟာဇနဿ သာတ္ထိကာ၊ အဟောသိ၊ ဣတိ– မဟာကဿပတ္ထေရသဒ္ဓိဝိဟာရိကဝတ္ထုအပြီးတည်း။
မဟာကဿပတ္ထေရသဒ္ဓိဝိဟာရိကဝတ္ထုဘာသာဋီကာပြီးပြီ။

၃-အာနန္ဒသေဋ္ဌိဝတ္ထုဘာသာဋီကာ
ပုတ္တာ မတ္ထီတိ– သော။ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ သတ္ထာ သာဝတ္ထိယံ ဝိဟရန္တော အာနန္ဒသေဋ္ဌိံ– အာနန္ဒသူဌေးကို။ အာရဗ္ဘ ကထေသိ၊ ကိရ– ချဲ့။ သာဝတ္ထိယံ– ၌။ စတ္တာလီသကောဋိဝိဘဝေါ– ကုဋေ (၄၀) စည်းစိမ်ရှိသော။ ဝါ– ကုဋေ (၄၀) ဥစ္စာ ကြွယ်ဝသော။ မဟာမစ္ဆရီ– ကြီးသောနှမြောဝန်တိုခြင်းရှိသော။ အာနန္ဒသေဋ္ဌိ နာမ– အာနန္ဒသူဌေးမည်သူသည်။ အဟောသိ၊ သော– ထိုအာနန္ဒသူဌေးသည်။ အနွဍ္ဎမာသံ အနွဍ္ဎမာသံ အနွဍ္ဎမာသံ– လခွဲတိုင်း လခွဲတိုင်း၌။ ဉာတကေ– ဆွေမျိုးတို့ကို။ သန္နိပါတေတွာ–

အနွဒ္ဓမာသံ။ ။ အသတိ ခေပေတိ သမုဒါယန္တိ အဒ္ဓေါ၊ [အသ+ဓ၊] မာသဿ+ အဒ္ဓေါ အဒ္ဓမာသော- တစ်လ၏ထက်ဝက်- ၁၅ရက်၊ [မာသ+အဒ္ဓ၊ တေသုဝုဒ္ဓိဖြင့် ရှေ့ နောက်ပြန်၊] ထိုနောင် သဒ္ဒါကျမ်းဆရာများအလို “အဒ္ဓမာသံ အဒ္ဓမာသံ+အနု အနွဒ္ဓ- မာသံ- လခွဲတိုင်း လခွဲတိုင်း”ဟုလည်းကောင်း, အဋ္ဌကထာဆရာများအလို “အနု အနု+ အဒ္ဓမာသံ အနွဒ္ဓမာသံ- လခွဲတိုင်း နှံ့၍ နှံ့၍”ဟုလည်းကောင်း ပြုပါ၊(နီတိသုတ္တ- ၁၈၆)၊ ကမ္မပ္ပဝစနီယအမည်ရသော ဝိစ္ဆာအနက်ဟောအနုသဒ္ဒါနှင့်ယှဉ်သောကြောင့် ကမ္မ- ပ္ပဝနီယ ယုတ္တေသုတ်ဖြင့် သတ္တမီအနက်၌ ဒုတိယာသက်သည်၊(ပါစိယော- ၄၇)၊ ကင်္ခါယော- ၄၈၌ကား အံဝိဘတ္တီနစသောသုတ်ဖြင့် ဒုတိယာယောဝိဘတ်ကို အံပြုသည်ဟု

...[စာမျက်နှာ- ၄၇၁]...

တစ်ပေါင်းတည်း ရောက်စေ၍။ ဝါ– စုဝေးစေ၍။ ပုတ္တံ– သော။ မူလသိရိံ နာမ– မူလသိရီမည်သူကို။ တီသု– ကုန်သော။ ဝေလာသု– အချိန်တို့၌။ ဧဝံ– သို့။ ဩဝဒတိ– ဆုံးမ၏။ (ကိံ)၊ “ဣဒံ စတ္တာလီသကောဋိဓနံ– ကုဋေ (၄၀) သော စည်းစိမ် ဥစ္စာကို။ ဝါ– သည်။] ဗဟူ”တိ– များ၏ဟူ၍။ သညံ– မှတ်ထင်ခြင်းကို။ မာ ကရိ–မပြုနှင့်။ [ကရဓာတ် ဒွိကမ္မကဖြစ်ကြောင်းကို။ နီတိဓာတု-၃၈၇ရှု။] ဝိဇ္ဇမာနံ– ထင်ရှား ရှိသော။ ဓနံ– ကို။ န ဒါတဗ္ဗံ– ထိုက်။ နဝံ– အသစ်ဖြစ်သော။ ဓနံ– ကို။ ဥပ္ပာဒေတဗ္ဗံ–ဖြစ်စေထိုက်၏။ ဟိ– မှန်။ ဧကေကမ္ပိ– တစ်ကျပ်တစ်ကျပ်သော်လည်းဖြစ်သော။ ကဟာပဏံ– အသပြာသည်။ ဝယံ– ကုန်ခြင်းကို။ ဝါ– ကုန်အောင်။ ကရောန္တဿ ပန– ပြုသော်ကား။ (ပြုလျှင်တော့)၊ ခီယတေဝ– ကုန်သည်သာ။ [ဟိကို ဒဠှီကရဏ အနက် ယူပေးခဲ့သည်။ ကာရဏအနက်ယူ၍ “(ကသ္မာ– အဘယ်ကြောင့်နည်း?) ဟိ (ယသ္မာ)– ကြောင့်။ ဧကေကမ္ပိ– သော။ ကဟာပဏံ– သည်။ ဝယံ၊ ကရောန္တဿ ပန– ကား။ ခီယတေဝ– သာ။ (တသ္မာ– ထိုကြောင့်တည်း)”ဟုလည်း ပေးနိုင်သည်။] တသ္မာ–ကြောင့်။ အဉ္ဇနာနံ ခယံ ဒိသွာ, ဥပစိကာနဉ္စ အာစယံ၊ မဓူနဉ္စ သမာဟာရံ, ပဏ္ဍိတော ဃရမာဝသေ

ဆို၏။ ထိုအလို “အနွဒ္ဓမာသံ– လခွဲတိုင်း လခွဲတိုင်းတို့ပတ်လုံး”ဟု ပေးပါ။ သမာသ်က ဝိစ္ဆာအနက်ကို ဟောသောကြောင့် သမာသ်ပြီးသောအခါ “အဒ္ဓအဒ္ဓ”ဟု ဒွေဘော် မရှိရတော့ပြီ။ (သိဒ္ဓန္တဋီ၊ မောဂ်နိ-၁, ၃၇၉)

တစ်နည်း။ ။ ဝဇိရ- ၄၅၃၌ “အနုဗဒ္ဓေါ+အဒ္ဓမာသော အနွဒ္ဓမာသော- အစဉ် မပြတ် စပ်အပ်သော လထက်ဝက်၊ (တစ်နည်း) အဒ္ဓမာသဿ+အနု အနွဒ္ဓမာသံ-လထက်ဝက်၏ အကြိမ်”ဟု ပြု၏၊ ရှေ့နည်းအလို ကမ္မဓာရည်းသမာသ်, အနုသဒ္ဒါ အနုပစ္ဆိန္နအနက်၊ တတိယာသတ္တမီနဉ္စဖြင့် သတ္တမီအနက်၌ ဒုတိယာသက်၊ နောက် နည်းအလိုကား အဗျယီဘောတည်း၊ ဝဇိရနိ- ၃၆၂၌ “အဒ္ဓမာသဿ- ၏၊ အနု- အကြိမ်” ဟု အနက်ပေးသောကြောင့် အနုသဒ္ဒါ ပုနပ္ပုနဘာဝအနက်ဟု ယူပါ၊ (နိဒီ- ၁၅၉)၊ ထို့ပြင် နိဒီ- ၂၁၉၌ အနုသဒ္ဒါ ယထာ(အနုဂတ)အနက်ယူ၍“အဒ္ဓမာသံ အဒ္ဓမာသံ+ အနုဂတံ- လခွဲသို့ လခွဲသို့ အစဉ်လိုက်သည်”ဟုလည်းကောင်း, ကင်္ခါမဟာဋီ- ၄, ၂၁၁၌ အနုသဒ္ဒါ အာနုပုဗ္ဗိယ(အစဉ်)အနက်ယူ၍ “အနုပဋိပါဋိယာ+ပဝတ္တံ+အဒ္ဓမာသံ အနွ- ဒ္ဓမာသံ- အစဉ်အားဖြင့် လခွဲပတ်လုံး(တတိယာတပ္ပုရိသ်)”ဟုလည်းကောင်း ပြု၏။

...[စာမျက်နှာ- ၄၇၂]...

အဉ္ဇနာနံ– မျက်စဉ်းတို့၏။ ခယံ– တရွေ့ရွေ့ကုန်သွားပုံကို။ ဒိသွာ– ကြည့်၍ လည်းကောင်း။ ဥပစိကာနံ– ခြတို့၏။ အာစယံ– စုဆောင်းပုံကို။ (ဒိသွာ) စ– ကြည့်၍ လည်းကောင်း။ မဓူနံ– ပျားကောင်ကလေးတို့၏။ သမာဟာရံ– ပေါင်း၍ ဆောင်ပုံ ကို။ ဝါ– ပေါင်း၍ ဆောင်ထားအပ်သော ပျားအုံကို။ [အာဟရဏံ, အာဟရီယတေ တိ ဝါ အာဟာရော၊ သမ္ပိဏ္ဍေတွာ+အာဟာရော သမာဟာရော၊ သီဘာ-၄, ၂၃၈၊] (ဒိသွာ) စ– လည်းကောင်း။ ပဏ္ဍိတော– ပညာရှိသည်။ ဃရံ– အိမ်၌။ အာဝသေ–နေရာ၏။ (တစ်နည်း) ဃရံ– ကို။ အာဝသေ– အပိုင်းအခြားအားဖြင့် နေရာ၏။ ဣတိ– ဤသို့ ဆုံးမ၏။

သော– ထိုအာနန္ဒသူဌေးသည်။ အပရေန– တစ်ပါးသော။ သမယေန– အခါ၌။ အတ္တနော– ၏။ ပဉ္စ– ၅လုံးကုန်သော။ မဟာနိဓိယော– ရွှေအိုးကြီးတို့ကို။ ပုတ္တဿ–အား။ အနာစိက္ခိတွာ– မပြောမူ၍။ ဓနနိဿိတော– ဥစ္စာကို မှီသည်။ မစ္ဆေရမလမလိနော– မစ္ဆေရအညစ်အကြေးဖြင့် ညစ်နွမ်းခြင်းရှိသည်။ (ဟုတွာ)၊ ကာလံ၊ ကတွာ၊ တဿေဝ နဂရဿ– ထိုမြို့၏ပင်။ ဧကသ္မိံ– တစ်ခုသော။ ဒွါရဂါမကေ–တံခါး၏ အနီးဖြစ်သောရွာငယ်၌။ [ဒွါရဂါမောတိ ဒွါရဿ သမီပဂါမော၊ နီယော-၁၄၂၊] စဏ္ဍာလာနံ– ဒွန်းစဏ္ဍားတို့၏။ (သူတောင်းစားတို့၏)၊ ကုလသဟဿံ–အမျိုးတစ်ထောင်သည်။ (လူဦးရေတစ်ထောင်သည်)၊ ပဋိဝသတိ– နေ၏။ တတ္ထ– ထိုရွာ၌။ ဧကိဿာ– သော။ စဏ္ဍာလိယာ– ဒွန်းစဏ္ဍားမ၏။ ကုစ္ဆိသ္မိံ၊ ပဋိသန္ဓိံ ဂဏှိ၊ ရာဇာ၊ တဿ– ထိုအာနန္ဒသူဌေး၏။ ကာလကိရိယံ– သေခြင်းကို ပြုခြင်းကို။ သုတွာ၊ အဿ– ထိုအာနန္ဒသူဌေး၏။ ပုတ္တံ– သော။ မူလသိရိံ– ကို။ ပက္ကောသာ–

မစ္ဆေရမလမလိနော။ ။ မစ္ဆေရမေဝ+မလံ မစ္ဆေရမလံ- မစ္ဆေရတည်းဟူသော အညစ်အကြေး၊ (အံဋီ၊၂၊၁၂၁)၊ (တစ်နည်း) မစ္ဆေရဉ္စ+မလဉ္စ မစ္ဆေရမလံ- မစ္ဆေရနှင့် ကြွင်းသော ကိလေသာအညစ်အကြေး၊(ဝိသုဒ္ဓိ၊ဋီ၊၁၊၂၈၃)၊ မလံ+အဿ အတ္ထီတိ မလိနော၊ [မလ+ဣန၊- ဓာန်ဋီ- ၆၉၉၊ မောဂ်နိ- ၂, ၁၂၈၊] (တစ်နည်း) မလံ+သဉ္ဇာတံ အဿာတိ မလိနော၊ [မလ+ဣတ၊ တကို နပြု၊ -နိဒီ- ၃၃၅၊] (တစ်နည်း) မလတီတိ မလိနော- ညစ်နွမ်းသူ၊ [မလ- မလိနဘာဝေ+တ၊ တကို နပြု၊ -နိဒီ- ၅၀၁၊] မစ္ဆေရမလေန +မလိနော မစ္ဆေရမလမလိနော- မစ္ဆေရအညစ်အကြေးဖြင့် ညစ်နွမ်းခြင်းရှိသူ၊ (ညစ် နွမ်းသူ)

...[စာမျက်နှာ- ၄၇၃]...

ပေတွာ– ခေါ်စေ၍။ သေဋ္ဌိဋ္ဌာနေ– သူဌေးအရာ၌။ ဌပေသိ– ထားပြီ။ တမ္ပိ စဏ္ဍာလကုလသဟဿံ– ထိုဒွန်းစဏ္ဍားမျိုးတစ်ထောင်သည်လည်း။ ဧကတောဝ– တစ် ပေါင်းတည်းသာလျှင်။ ဘတိယာ– အခဖြင့်။ ကမ္မံ– ကို။ ကတွာ၊ ဇီဝမာနံ– အသက် မွေးလသော်။ တဿ– ထိုကလေး၏။ ပဋိသန္ဓိဂ္ဂဟဏတော– ပဋိသန္ဓေကို ယူရာ အခါမှ။ (ပဋိသန္ဓေနေရာအခါမှ)၊ ပဋ္ဌာယ– ၍။ ဘတိံ– အခကို။ နေဝ လဘတိ၊ ယာပနမတ္တတော– မျှတရုံမျှထက်။ ပရံ– အလွန်။ ဘတ္တပိဏ္ဍမ္ပိ– ထမင်းခဲကိုလည်း။ န (လဘတိ)၊ တေ– ထိုဒွန်းစဏ္ဍားတို့သည်။ “မယံ– တို့သည်။ ဧတရဟိ– ၌။ ကမ္မံ– ကို။ ကရောန္တာပိ– ကုန်သော်လည်း။ ပိဏ္ဍဘတ္တမ္ပိ– အခဲဖြစ်သောထမင်းကိုသော် လည်း။ ဝါ– ထမင်းခဲကိုသော်လည်း။ န လဘာမ– မရတော့ကုန်။ အမှာကံ– တို့၏။ အန္တရေ– အကြား၌။ (အထဲ၌)၊ ကာဠကဏ္ဏိယာ– အယုတ်မသည်။ ဘဝိတဗ္ဗံ– ရှိရာ၏။” ဣတိ– ဤသို့ ပြော၍။ ဒွေ– ၂ခုကုန်သော။ ကောဋ္ဌာသာ– အဖို့အစုတို့ သည်။ (အုပ်စုတို့သည်)၊ ဟုတွာ– ၍။ ယာဝ– လောက်။ တဿ– ထိုကလေး၏။ မာတာပိတရော– တို့သည်။ ဝိသုံ– သီးခြား။ ဟောန္တိ– ဖြစ်ကုန်လတ္တံ့။ တာဝ– လောက်။ ဝိဘဇိတွာ– ခွဲခြမ်း၍။ “ဣမသ္မိံ ကုလေ– ဤအမျိုး၌။ ကာဠကဏ္ဏီ–အယုတ်မသည်။ ဥပ္ပန္နာ– ဖြစ်ပြီ။” ဣတိ– ဤသို့ ပြော၍။ တဿ– ထိုကလေး၏။ မာတရံ– ကို။ နီဟရိံသု– ထုတ်ဆောင်ကုန်ပြီ။ (နှင်ထုတ်ကုန်ပြီ)

သာပိ– ထိုမိခင်သည်လည်း။ ယာဝ– လောက်။ သော– ထိုကလေးသည်။ အဿာ– ထိုမိခင်၏။ ကုစ္ဆိဂတော– ဝမ်း၌ ဖြစ်နေ၏။ (ဝမ်းသို့ ရောက်နေ၏)၊ တာဝ– လောက်။ ယာပနမတ္တမ္ပိ– မျှတလောက်ရုံမျှကိုလည်း။ ကိစ္ဆေန– ခဲယဉ်းသဖြင့်။ လဘိတွာ– ၍။ ပုတ္တံ– ကို။ ဝိဇာယိ– ပြီ။ တဿ– ထိုကလေး၏။ ဟတ္ထာ စ– လက်တို့ သည်လည်းကောင်း။ ပါဒါ စ– ခြေတို့သည်လည်းကောင်း။ အက္ခီနိ စ– မျက်စိ တို့သည်လည်းကောင်း။ ကဏ္ဏာ စ– နားတို့သည်လည်းကောင်း။ နာသာ စ– နှာ ခေါင်းတို့သည်လည်းကောင်း။ မုခဉ္စ– ပါးစပ်သည်လည်းကောင်း။ ယထာဌာနေ–အကြင်အကြင်တည်ရာဌာန၌။ ဝါ– တည်မြဲတိုင်းသောနေရာ၌။ [ယံ ယံ ဌာနံ ယထာဌာနံ၊ (ပါစိယော- ၄၉)၊] န အဟေသုံ– မရှိကုန်။ ဧဝရူပေန– သော။ အင်္ဂဝေကလ္လေန– ကိုယ်အင်္ဂါတို့၏ ချို့တဲ့ကုန်သည်၏အဖြစ်နှင့်။ ဝါ– ကိုယ်အင်္ဂါချို့တဲ့

...[စာမျက်နှာ- ၄၇၄]...

ခြင်းနှင့်။ [ဝိကလာနံ+ဘာဝေါ ဝေကလ္လံ၊ [ဝိကလ+ဏျ၊] အင်္ဂါနံ+ဝေကလ္လံ အင်္ဂဝေကလ္လံ၊] သမန္နာဂတော– သော။ သော– ထိုကလေးသည်။ ပံသုပိသာစကော ဝိယ– မြေဘုတ်ဘီလူးကဲ့သို့။ အတိဝိရူပေါ– အလွန်ဖောက်ပြန်သော အဆင်းရှိသည်။ (အလွန်အရုပ်ဆိုးအကျည်းတန်သည်)၊ အဟောသိ၊ ဧဝံ သန္တေပိ– ဤသို့ ဖြစ် သော်လည်း။ တံ– ထိုကလေးကို။ မာတာ– သည်။ န ပရိစ္စဇိ– မစွန့်ခဲ့။ ဟိ– မှန်၏။ ကုစ္ဆိယံ– ၌။ ဝသိတပုတ္တသ္မိံ– ကိန်းနေသောသား၌။ သိနေဟော– ချစ်ခြင်းသည်။ ဗလဝါ– အားကြီးသည်။ ဟောတိ၊ [ဟိကို ဒဠှီကရဏ အနက်ပေးခဲ့သည်။ ကာရဏ အနက်ယူ၍ “(ကသ္မာ န ပရိစ္စဇိ– နည်း?) ဟိ (ယသ္မာ)– ကြောင့်။ ကုစ္ဆိယံ– ၌။ ဝသိတပုတ္တသ္မိံ– ၌။ သိနေဟော– သည်။ ဗလဝါ– သည်။ ဟောတိ၊ (တသ္မာ န ပရိစ္စဇိ)”ဟုလည်း ပေးပါ။] သာ– ထိုမိခင်သည်။ တံ– ထိုကလေးကို။ ကိစ္ဆေန– ဖြင့်။ ပေါသယမာနာ–မွေးမြူလျက်။ တံ– ထိုကလေးကို။ အာဒါယ– ၍။ ဂတဒိဝသေ– သွားရာနေ့၌။ ကိဉ္စိ–တစ်စုံတစ်ခုကို။ အလဘိတွာ– မရမူ၍။ ဂေဟေ– ၌။ ကတွာ– ပြု၍။ ဝါ– ထား၍။ သယမေဝ– ကိုယ်တိုင်သာ။ ဂတဒိဝသေ– ၌။ ဘတိံ– ကို။ လဘတိ၊ အထ– ၌။ နံ– ထိုကလေးကို။ ပိဏ္ဍာယ– ထမင်းအလို့ငှာ။ စရိတွာ– ၍။ ဇီဝိတုံ– ငှာ။ သမတ္ထကာလေ– စွမ်းနိုင်ရာအခါ၌။ သာ– ထိုမိခင်သည်။ ကပါလကံ– ခွက်ငယ်ကို။ ဟတ္ထေ– ၌။ ဌပေတွာ– ထား၍။ “တာတ– ချစ်သား! မယံ– တို့သည်။ တံ– သင့်ကို။ နိဿာယ–

ပံသုပိသာစကော။ ။ ပံသတိ သောဘာဝိသေသံ နာသေတီတိ ပံသု၊ [ပံသ+ဥ၊- မောဂ်- ၇, ၂၊] ပိသိတံ (မံသံ)+အသတိ ဘက္ခတီတိ ပိသာစော- အသားစားဘီလူး၊ [ပိသိတ+အသ+ဏ၊ (ပိသိတ+အာသ)၊ ပိသိတကို ပိ, အာသကို သာစပြု၊ (မောဂ်- ၁, ၄၇)၊ ဓာန်ဋီ- ၁၃၌ အသကို သာစပြု၏၊] ပိသာစောယေဝ ပိသာစကော၊ ပံသုမှိ+ နိဗ္ဗတ္တော+ပိသာစကော ပံသုပိသာစကော- မြေ၌ဖြစ်သောဘီလူး- မြေဘုတ်ဘီလူး၊ မြေဘုတ်ဘီလူးသည် မစင်, တံထွေး, နှပ်စသည်စွန့်ရာ အမှိုက်ပုံစသော မြေမသန့်ရာ အရပ်၌ နေ၏၊ အလွန်အရုပ်ဆိုးအကျည်းတန်၏၊ သစ်မြစ်တစ်မျိုးကို ကိုင်ဆောင် ထားခြင်းကြောင့် ဘဝမတူသူများ မမြင်ရအောင် ကိုယ်ပျောက်နိုင်ခြင်း ဖြစ်သည်၊ ထိုသစ်မြစ်သည် အရှည်အားဖြင့် အတိုဆုံး လက်၄သစ်, အရှည်ဆုံး တစ်ထွာရှိပြီး သစ်ပင်, ချုံစသည်တစ်မျိုးမျိုး၏ အမြစ်ဖြစ်သည်၊ ထိုသစ်မြစ်ကို ရသူသည် မြေဘုတ် ဘီလူး(တစ္ဆေ, သရဲစသူ)အားလုံးကို မြင်နိုင်၏။ (မ၊ဋ္ဌ၊၃, ၁၈၇၊ မဟာနိ၊ဋ္ဌ၊၂၅၃၊ မ၊ဋီ၊၃၊၁၃၁)

...[စာမျက်နှာ- ၄၇၅]...

၍။ မဟာဒုက္ခံ– ကြီးစွာသော ဒုက္ခသို့။ ပတ္တာ– ရောက်ခဲ့ကုန်ပြီ။ ဣဒါနိ– ၌။ တံ– ကို။ ပေါသေတုံ– ငှာ။ န သက္ကောမိ၊ ဣမသ္မိံ နဂရေ– ၌။ ကပဏဒ္ဓိကာဒီနံ– အထီး ကျန်မွဲ သူဆင်းရဲ, ခရီးသွားအစရှိသူတို့ဖို့။ ဝါ– အတွက်။ ပဋိယတ္တဘတ္တာနိ– စီမံ ထားအပ်သော ထမင်းတို့သည်။ အတ္ထိ– ကုန်၏။ တတ္ထ– ထိုမြို့၌။ ဘိက္ခာယ– ထမင်း အလို့ငှာ။ စရိတွာ– ၍။ ဇီဝါဟိ– အသက်မွေးလော။” ဣတိ– ဤသို့ ပြော၍။ တံ– ထိုကလေးကို။ ဝိဿဇ္ဇေသိ– လွှတ်ပြီ။ သော– ထိုကလေးသည်။ ဃရပဋိပါဋိယာ–အိမ်အစဉ်အားဖြင့်။ စရန္တော– သော်။ အာနန္ဒသေဋ္ဌိကာလေ– အာနန္ဒသူဌေးဖြစ် ခဲ့ရာအခါ၌။ နိဝုတ္တဋ္ဌာနံ– နေခဲ့ဘူးရာအရပ်သို့။ ဂန္တွာ– ရောက်လသော်။ ဇာတိဿရော– ရှေးဘဝကို အမှတ်ရသည်။ [ဓမ္မဘာ-၂, ၁၉၉ရှု၊] ဟုတွာ၊ အတ္တနော– ၏။ ဂေဟံ– သို့။ ပါဝိသိ၊ ပန– ဆက်။ တီသု– ၃ခုကုန်သော။ ဒွါရကောဋ္ဌကေသု– တံခါးမုခ်တို့၌။ ကောစိ– သည်။ န သလ္လက္ခေသိ– မမှတ်မိ။ စတုတ္ထေ– ၄ခုမြောက် ဖြစ်သော။ ဒွါရကောဋ္ဌကေ– ၌။ မူလသိရိသေဋ္ဌိနော– ၏။ ပုတ္တကာ– သားငယ် တို့သည်။ ဒိသွာ၊ ဥဗ္ဗိဂ္ဂဟဒယာ– ထိတ်လန့်သော စိတ်ရှိကုန်သည်။ (ဟုတွာ)၊ ပရောဒိံသု– ငိုကုန်ပြီ။ အထ– ၌။ နံ– ထိုကလေးကို။ သေဋ္ဌိပုရိသာ– သူဌေး၏ ကျွန် ယောကျ်ားတို့သည်။ “ကာဠကဏ္ဏိ– အယုတ်ကောင်! နိက္ခမ– ထွက်သွားလော။” ဣတိ– ဤသို့ ဆဲဆို၍။ ပေါထေတွာ– ရိုက်ပုတ်၍။ နီဟရိတွာ– ထုတ်ဆောင်၍။ သင်္ကာရဋ္ဌာနေ– အမှိုက်၏ တည်ရာအရပ်၌။ ဝါ– အမှိုက်ပုံ၌။ ခိပိံသု– စွန့်ပစ်ကုန် ပြီ။ သတ္ထာ– သည်။ အာနန္ဒတ္ထေရေန– ဟူသော။ ပစ္ဆာသမဏေန– နောက်လိုက် ရဟန်းနှင့်တကွ။ (တစ်နည်း) အာနန္ဒတ္ထေရေန– ကို။ ပစ္ဆာသမဏေန– နောက် လိုက်ရဟန်းကို။ (ကတွာ– ပြုတော်မူ၍)၊ ပိဏ္ဍာယ– ငှာ။ စရန္တော– သော်။ တံ ဌာနံ–

ပစ္ဆာသမဏေန။ ။ ရှေ့နည်းအလို သဒ္ဒါကျမ်းများနှင့်အညီ သဟတ္ထ၌ တတိယာ သက်၊ နောက်နည်းအလို ဒုတိယာအနက်၌ တတိယာသက်၊ ဤနောက်နည်းသည် “ပစ္ဆာသမဏေနာတိ...တံ ပစ္ဆာသမဏံ ကတွာ ဂတောတိ အတ္ထော(မ၊ဋ္ဌ၊၃, ၂၃၁၊ ဥဒါန၊ဋ္ဌ၊၃၈၂)”ဟူသော အဖွင့်ကို ကြည့်၍ ပေးခြင်းဖြစ်သည်၊ “ပစ္ဆတော+ အနုဂတော+သမဏော ပစ္ဆာသမဏော”ဟု ပြုပါ။ (သီဋီသစ်၊၁၊၇၁၊ မအူပါရာနိ- ၁, ၉၄)

တစ်နည်း။ ။ ဣတ္ထမ္ဘူတလက္ခဏအနက်ကြံ၍ “အာနန္ဒတ္ထေရေန- သော၊ ပစ္ဆာ-

...[စာမျက်နှာ- ၄၇၆]...

ထိုအရပ်သို့။ ပတ္တော– သည်။ (ဟုတွာ)၊ ထေရံ– အရှင်အာနန္ဒာထေရ်ကို။ ဩလော ကေတွာ– ၍။ တေန– ထိုအာနန္ဒာထေရ်သည်။ ပုဋ္ဌော– သည် (သမာနော)၊ တံ ပဝတ္တိံ– ထိုဖြစ်ပုံကို။ အာစိက္ခိ– ပြီ။ ထေရော– သည်။ မူလသိရိံ– ကို။ ပက္ကောဿာပေသိ– စေပြီ။ အထ– ၌။ မဟာဇနကာယော– များစွာသောလူအပေါင်းသည်။ သန္နိပတိ– ပြီ။ သတ္ထာ– သည်။ မူလသိရိံ– ကို။ အာမန္တေတွာ– ၍။ “ဧတံ– ဤသူကို။ ဇာနာသိ– လော?” ဣတိ– သို့။ ပုစ္ဆိတွာ၊ “န ဇာနာမိ– မသိပါ။” ဣတိ– သို့။ ဝုတ္တေ၊ “တေ– သင်၏။ ပိတာ– သော။ အာနန္ဒသေဋ္ဌိ– တည်း။” ဣတိ၊ ဝတွာ၊ အသဒ္ဒဟန္တံ–မယုံကြည်လသော်။ “အာနန္ဒသေဋ္ဌိ– အာနန္ဒသူဌေး! တေ– ၏။ ပုတ္တဿ– အား။ ပဉ္စ– ၅လုံးကုန်သော။ မဟာနိဓိယော– ကြီးမားသောရွှေအိုးတို့ကို။ အာစိက္ခာဟိ–လော။” ဣတိ အာစိက္ခာပေတွာ– စေ၍။ သဒ္ဒဟာပေသိ– ယုံကြည်စေတော်မူပြီ။ သော– ထိုမူလသိရီသည်။ သတ္ထာရံ– ကို။ သရဏံ– ၍။ အဂမာသိ– ပြီ။ တဿ– ထိုမူလသိရီအား။ ဓမ္မံ၊ ဒေသေန္တော၊ ဣမံ ဂါထံ၊ အာဟ၊ (ကိံ)၊ “ပုတ္တာ မတ္ထိ၊ ပေ။ ကုတော ဓန”န္တိ– ၍။ (အာဟ)

ပုတ္တာ မတ္ထိ ဓနမ္မတ္ထိ, ဣတိ ဗာလော ဝိဟညတိ၊ အတ္တာ ဟိ အတ္တနော နတ္ထိ, ကုတော ပုတ္တာ ကုတော ဓနံ

မေ– ငါ၏။ ဝါ–မှာ။ ပုတ္တာ– သားသမီးတို့သည်။ အတ္ထိ– ရှိကုန် ၏။ မေ– ၏။ ဝါ–မှာ။ ဓနံ– ဥစ္စာသည်။ အတ္ထိ– ရှိ၏။ ဣတိ– ဤသို့သော အခြင်းအရာတို့ဖြင့်။ ဗာလော– လူမိုက်သည်။ ဝိဟညတိ– ပင်ပန်းဆင်းရဲရ၏။ အတ္တာ ဟိ (အတ္တာ ဧဝ)– မိမိကိုယ်သည်ပင်။ အတ္တနော– မိမိ၏။ (သဟာယဘာဝေန– အဖော်၏။ သမဏေန– ဖြင့်။ (အာနန္ဒတ္ထေရေန ပစ္ဆာသမဏေန– အာနန္ဒာထေရ်ဟူသော နောက် လိုက်ရဟန်းရှိသည်ဖြစ်၍)”ဟုလည်းကောင်း, သဟာဒိယောဂကြံ၍ “အာနန္ဒတ္ထေရေန– ဟူသော။ ပစ္ဆာသမဏေန– နှင့်။ (သဒ္ဓိံ)”ဟုလည်းကောင်း, “အာနန္ဒတ္ထေရေန”၌ ကံအနက်, “ပစ္ဆာသမဏေန”၌ ဝိသေသနအနက်ကြံ၍ “အာနန္ဒတ္ထေရေန– ကို။ ပစ္ဆာသမဏေန– နောက်လိုက်ရဟန်းအဖြစ်ဖြင့်။ (ဂဟေတွာ– ခေါ်တော်မူ၍)”ဟုလည်းကောင်း ပေးကြသေး၏။ (ကူသီ.ဋ္ဌနိ- ၁, ၇၆)

အတ္တာ ဟိ ...ကုတော ဓနံ။ ။ ရှေ့နည်း၌ “သဟာယဘာဝေန”ကို အတ္တနော၏။

...[စာမျက်နှာ- ၄၇၇]...

အဖြစ်ဖြင့်၊) နတ္ထိ– မရှိနိုင်။ (မဖြစ်နိုင်)၊ [(တစ်နည်း) အတ္တာ ဟိ– သည်ပင်။ အတ္တနော– မိမိအကျိုးငှာ။ ဝါ– မိမိဖို့။ နတ္ထိ– နိုင်၊] ပုတ္တာ– သားသမီးတို့သည်။ ကုတော (အတ္ထိ)– အဘယ်မှာ ရှိကုန်အံ့နည်း။ ဓနံ– ဥစ္စာသည်။ ကုတော (အတ္ထိ)– အဘယ် မှာ ရှိအံ့နည်း။ (တစ်နည်း) ပုတ္တာ– တို့သည်။ ကုတော– အဘယ်ကို။ (ကရိဿန္တိ– ပြုနိုင်ကုန်အံ့နည်း၊) ဓနံ– သည်။ ကုတော– ကို။ (ကရိဿတိ– ပြုနိုင်အံ့နည်း။) တဿ– ထိုဂါထာ၏။ အတ္ထော– ကား။ မေ– ငါ၏။ ဝါ–မှာ။ ပုတ္တာ– သားသမီး တို့သည်။ အတ္ထိ– ရှိကုန်၏။ မေ– ၏။ ဝါ–မှာ။ ဓနံ– ဥစ္စာသည်။ အတ္ထိ– ရှိ၏။ ဣတိ– ဤသို့သော အခြင်းအရာတို့ဖြင့်။ ဗာလော– သည်။ ပုတ္တတဏှာယ စေဝ– သား သမီးတို့၌ ဖြစ်သော တဏှာကြောင့်လည်းကောင်း။ ဓနတဏှာယ စ– ဥစ္စာတို့ သမ္ဗန္ဓီ, နတ္ထိ၏ ဝိသေသနအဖြစ်ဖြင့် ထည့်ပေးခဲ့သည်။ နောက်နည်း၌ အတ္တနောကို တဒတ္ထသမ္ပဒါန်ကြံ၍ ပေးသည်။ ကုတောကား ရှေနည်းအလို ပဋိသေဓအနက်ဟော နိပါတ်တည်း။ နောက်နည်းအလို “ကိမေဝ ကရိဿန္တိ”ဟူသော အဖွင့်ကို ကြည့်၍ ကုတော၌ တောပစ္စည်းကို ကံအနက်ပေးသည်။

ဓမ္မဋီ- ၁၂၄။ ။ ဓမ္မဋီ၌ အတ္တနောဝယ် ဆဋ္ဌီဝိဘတ်ကို ကံအနက်ယူ၍ “အတ္တနော- မိမိကို၊ (သုခိတံ- ချမ်းသာခြင်းရှိသည်ကို၊ ဝါ- ချမ်းသာအောင်၊ ကာတုံ- ငှာ၊ သမတ္ထော- စွမ်းနိုင်သော၊) အတ္တာ- ကိုယ်သည်၊ နတ္ထိ ဟိ (နတ္ထိ ဧဝ)- မရှိသည်သာ၊ (အတ္တနော- ကို၊ သုခိတံ ကာတုံ သမတ္ထာ- ကုန်သော၊) ပုတ္တာ- တို့သည်၊ ကုတော- အဘယ် ကြောင့်၊ ဝါ- အဘယ်မှာ၊ (အတ္ထိ- ရှိကုန်အံ့နည်း၊ အတ္တနော- ကို၊ သုခိတံ ကာတုံ သမတ္ထံ- သော၊) ဓနံ- သည်၊ ကုတော (အတ္ထိ- နည်း၊)”ဟု ပေးစေ၏။

တစ်နည်း။ ။ သားသမီးဥစ္စာများ အမှန်တကယ်ရှိသည်ဟု ထင်ပြီး တွယ်တာစွဲ လန်းနေကြသော်လည်း မိမိ၏ ကိုယ်သည်ပင် ပရမတ္ထအားဖြင့် မရှိ၊ သားသမီးဥစ္စာ တို့သည် အဘယ်မှာရှိအံ့နည်း၊ အမှန်အားဖြင့် မိမိရော သားသမီးဥစ္စာများပါ ပရမတ္ထ အားဖြင့် မရှိဟု အဓိပ္ပာယ်ယူ၍ “အတ္တနော- ၏၊ အတ္တာ- သည်၊ နတ္ထိ ဟိ (နတ္ထိ ဧဝ)- (ပရမတ္ထအားဖြင့်) မရှိသည်သာ၊ ပုတ္တာ- တို့သည်၊ ကုတော အတ္ထိ- နည်း”ဟုလည်း ပေးကြ၏၊ အဖွင့်အတိုင်း မကျပါသော်လည်း သူ့နည်းနှင့်သူ အဓိပ္ပာယ်ရ၏။

ပုတ္တတဏှာယ...ဒုက္ခယတိ။ ။ “ပုတ္တတဏှာယ စေဝ ဓနတဏှာယ စ”ဖြင့် ဆင်းရဲပင်ပန်းခြင်း၏ အကြောင်း၂မျိုးကို ပြသည်၊ သာသမီးအပေါ်၌ စွဲလန်းမှုတဏှာ,

...[စာမျက်နှာ- ၄၇၈]...

၌ ဖြစ်သော တဏှာကြောင့်လည်းကောင်း။ ဟညတိ ဝိဟညတိ ဟညတိ ဝိဟညတိ ဟညတိ ဝိဟညတိ– ပင်ပန်းရ၏။ ဒုက္ခယတိ– ဆင်းရဲရ၏။ “မေ– ၏။ ပုတ္တာ– တို့သည်။ နဿိံသု– ပျက်စီးခဲ့ကုန်ပြီ။” ဣတိ– ဤသို့ တွေး၍။ ဝိဟညတိ– ၏။ “(မေ– ၏။ ပုတ္တာ– တို့သည်၊) နဿန္တိ– ပျက်စီးနေကုန်၏။” ဣတိ– ၍။ ဝိဟညတိ၊ “(မေ၊ ပုတ္တာ၊) နဿိဿန္တိ– ပျက်စီး ကြတော့မည်။” ဣတိ– ၍။ ဝိဟညတိ၊ ဓနေပိ– ဥစ္စာ၌လည်း။ ဧသေဝ နယော– ဤနည်းပင်တည်း။ ဣတိ– ဤသို့သော။ ဆဟာကာရေဟိ ဆဟာကာရေဟိ ဆဟာကာရေဟိ– ၆-ပါးသော အခြင်း အရာတို့ဖြင့်။ ဝိဟညတိ– ၏။ “ပုတ္တေ– တို့ကို။ ပေါသေဿာမိ– ကျွေးမွေးစောင့် ရှောက်ရဥုးမည်။” ဣတိ– ဤသို့ တွေး၍။ ရတ္တိဉ္စ– ညဉ့်၌လည်းကောင်း။ ဒိဝါ စ–နေ့၌လည်းကောင်း။ ထလဇလပထာဒီသု– ကုန်းလမ်း ရေလမ်းအစရှိသည်တို့၌။ နာနပ္ပကာရတော– အထူးထူးအပြားပြားအားဖြင့်။ (အမျိုးမျိုးအဖုံဖုံအားဖြင့်)၊ ဝါယမန္တောပိ– အားထုတ်သော်လည်း။ ဝါ– လျက်လည်း။ ဝိဟညတိ– ၏။ “ဓနံ– ကို။ ဥပ္ပါဒေဿာမိ– ဖြစ်စေရဥုးမည်။” ဣတိ– ဤသို့ တွေး၍။ ကသိဝါဏိဇ္ဇာဒီနိ–လယ်ထွန်ခြင်း, ကုန်ရောင်းခြင်းအစရှိသည်တို့ကို။ ကရောန္တောပိ– ပြုလုပ်သော် ပစ္စည်းဥစ္စာ၌ စွဲလန်းမှုတဏှာကြောင့် ပင်ပန်းရသည်- ဟူလို၊ ဝိဟညတိကို ဝိအတွက် မဖွင့်ဘဲ “ဟညတိ”ဟုသာ ဖွင့်သဖြင့် ဝိဟညတိ၌ ဝိအနက်မရှိဟု သိစေသည်။ ဒိဝါဒိ ဟနဓာတ်သည် ဝိဟိံသာ (ပင်ပန်းခြင်း) , ဃဋ္ဋန (ထိခိုက်ခြင်း) အနက်၂မျိုးကို ဟောရာ ဤ၌ ဝိဟိံသာအနက်ကို ဟောသည်ဟု သိစေလို၍ “ဒုက္ခယတိ”ဟု ဖွင့်သည်။

ဣတိ ဆဟာကာရေဟိ။ ။ “ဆဟာကာရေဟိ”အဖွင့်ဖြင့် ဣတိသဒ္ဒါ “ဣတိ ပုရာဏဉ္စ ဝေဒနံ”၌ ဣတိကဲ့သို့ ပကာရအနက်ဟော ကြောင်းကို ပြသည်၊ ထိုပကာရကို ပြလို၍ “ပုတ္တာ မေ နဿိံသု” စသည်ကို မိန့်သည်၊ သားသမီးအပေါ်၌ တွယ်တာ စွဲလန်းမှုတဏှာကြောင့် “(၁) သားသမီးတွေ ပျက်စီးခဲ့ကုန်ပြီ၊ (၂) သားသမီးတွေ ပျက်စီးနေကုန်၏၊ (၃) သားသမီးတွေ ပျက်စီးကြလိမ့်မည်”ဟု ကာလ၃ပါး၌ စိုးရိမ် ပူပန်ခြင်း၃မျိုး, ပစ္စည်းဥစ္စာ၌ စွဲလန်းမှုတဏှာကြောင့် “(၁) ပစ္စည်းဥစ္စာတွေ ပျက်စီး ခဲ့ကုန်ပြီ၊ (၂) ပစ္စည်းဥစ္စာတွေ ပျက်စီးနေကုန်၏၊ (၃) ပစ္စည်းဥစ္စာတွေ ပျက်စီးကြ လိမ့်မည်”ဟု ကာလ၃ပါး၌ စိုးရိမ်ပူပန်ခြင်း၃မျိုးအားဖြင့် ၆မျိုးသော အခြင်းအရာ တို့ဖြင့် ကိုယ်စိတ်ပင်ပန်းဆင်းရဲရသည်- ဟူလို။ [ဣတီတိ ပကာရတ္ထေ နိပါတပဒံ၊ တေန ပဋိသေဝိယမာနဿ ပိဏ္ဍပါတဿ ပဋိသေဝနာကာရော ဂယှတီတိ အာဟ “ဧဝံ ဣမိနာ ပိဏ္ဍပါတပဋိသေဝနေနာ”တိ၊- ဝိသုဒ္ဓိ၊ဋီ၊၁၊၅၉။]

...[စာမျက်နှာ- ၄၇၉]...

လည်း။ ဝါ– လျက်လည်း။ ဝိဟညတေဝ– ပင်ပန်းရသည်သာ။ စ– အဖို့တစ်ပါး ကား။ ဝါ– သည်သာမကသေး။ ဧဝံဝိဟညဿ– ဤသို့ပင်ပန်းဆင်းရဲခြင်းရှိသော လူမိုက်၏။ အတ္တာ ဟိ (အတ္တာ ဧဝ)– ကိုယ်သည်ပင်။ အတ္တနော– မိမိ၏။ (သဟာယဘာဝေန– အဖော်၏အဖြစ်ဖြင့်)၊ နတ္ထိ– မရှိနိုင်။ (တစ်နည်း) အတ္တာ ဟိ (အတ္တာ ဧဝ)– ပင်။ အတ္တနော– မိမိအကျိုးငှာ။ ဝါ– မိမိဖို့။ နတ္ထိ– နိုင်။ တေန ဝိဃာတေန– ထိုပင်ပန်းဆင်းရဲခြင်းဖြင့်။ ဒုက္ခိတံ– ဖြစ်သောဆင်းရဲခြင်းရှိသော။ ဝါ– ဒုက္ခရောက် နေသော။ အတ္တာနံ– မိမိကိုယ်ကို။ သုခိတံ– ချမ်းသာခြင်းရှိသည်ကို။ ဝါ– ချမ်းသာ အောင်။ ကာတုံ– ငှာ။ အသက္ကောန္တဿ– မစွမ်းနိုင်သော။ ဝါ– မစွမ်းလသော်။ ဝါ– သည်၏အဖြစ်ကြောင့်။ [“သာမီ- လက္ခဏ, ဟိတ်အနက်ရ, မာန- အန္တပထမာ”နှင့် အညီ ဤသို့ အနက်၃မျိုးပေးသည်။ နောက်“သဟာယဘာဝေန ဒုက္ခပရိတ္တာဏံ ကာတုံ အသမတ္ထတာယ”ကို ထောက်လျှင် ဟိတ်အနက်က ပိုကောင်းသည်၊] အဿ– ထို လူမိုက်၏။ ပဝတ္တိယမ္ပိ– ပဝတ္တိအခါ၌လည်း။ အတ္တာ ဟိ (အတ္တာ ဧဝ)– သည်ပင်၊

ဧဝံဝိဟညဿ။ ။ ဝိဟညတေ ဝိဟညံ၊ [ဝိ+ဟန+ဏျ၊ -နိဒီ- ၅၃၄၊] ဧဝံ+ဝိဟညံ အဿာတိ ဧဝံဝိဟညော၊ ဤသို့ သမာသ်ယူ၍ ပေးခဲ့သည်၊ ဝိဟညတိ၏ အဖွင့်ကို ပြပြီးနောက် “အတ္တာ ဟိ အတ္တနော နတ္ထိ”၏ အဖွင့်ကို ပြသောကြောင့် စသဒ္ဒါ ပက္ခ န္တရအနက်တည်း၊ ဧဝံနှင့် ဝိဟညဿကို တစ်ပုဒ်စီ, စသဒ္ဒါ အဝဓာရဏအနက်ယူ၍ “ဧဝံ- သို့၊ ဝိဟညဿ စ- ပင်ပန်းဆင်းရဲသည်သာလျှင်ဖြစ်သောသူအား”ဟုလည်း ပေး၏၊ ဝိဟညဿသည် ဘာဝသာဓနသာ ဖြစ်သင့်သောကြောင့် ကောင်းမည်မထင်

တေန ဝိဃာတေန...ပဝတ္တိယမ္ပိဿ။ ။ သေရာညောင်စောင်း၌မလဲမီ ကျန်း မာနေစဉ်မှာ မိမိကိုယ်သည်ပင် မိမိ၏ အဖော်အဖြစ်ဖြင့် မရှိနိုင်ကြောင်းကို ပြလို၍ “တေန ဝိဃာတေန”စသည်ကို မိန့်သည်၊ သားရေး သမီးရေး စီးပွားရေးကြောင့် ပင်ပန်းဆင်းရဲနေသော မိမိကိုယ်ကို ချမ်းသာအောင် မစွမ်းဆောင်နိုင်သောကြောင့် သေရာညောင်စောင်း၌မလဲမီ ကျန်းမာနေစဉ် ပဝတ္တိအခါမှာလည်း မိမိကိုယ်သည်ပင် မိမိ၏ အဖော်အဖြစ်ဖြင့် မရှိနိုင်- ဟူလို

ဆက်ဥုးအံ့– အဘိဓမ္မာသဘောအရ ပဋိသန္ဓေ၏ ဥပါဒ်ခဏကို ပဋိသန္ဓိကာလ, ပဋိသန္ဓေ၏ ဌီခဏမှစ၍ မသေမီအတွင်းကာလကို ပဝတ္တိကာလဟု ယူရ၏။ ဤ၌ကား နောက်ဆိုမည့် “မရဏမေဉ္စ”စသော စကားအရ သေခါနီး အိပ်ရာထဲမလဲမီ ကျန်းမာ နေစဉ်ကာလကို “ပဝတ္တိယမ္ပိ”အရ ယူပါ၊ အပိသဒ္ဒါ သမ္ပိဏ္ဍနအနက်ဟောတည်း၊

...[စာမျက်နှာ- ၄၈၀]...

အတ္တနော– ၏။ (သဟာယဘာဝေန– ဖြင့်)၊ နတ္ထိ။ အဂ္ဂိဇာလာဟိ– မီးတောက်မီး လျှံတို့သည်။ ပရိဍယှမာနဿ– လောင်အပ်သူ၏။ (သန္ဓိဗန္ဓနာနိ– လက်အစရှိ သည်တို့၏ အဆက်တို့ကို ဖွဲ့ကြောင်းဖြစ်သော အကြောတို့သည်။ ဆိဇ္ဇမာနာနိ ဝိယ– ပြတ်ကုန်သကဲ့သို့။ အဋ္ဌိသံဃာဋာ– အရိုးအပေါင်းတို့သည်။ ဘိဇ္ဇမာနာ ဝိယ– ကွဲကုန်သကဲ့သို့။ ဧဝံ– တူ၊) မာရဏန္တိကာဟိ– သေခြင်းဟူသော အနီးရှိကုန်သော။ ဝါ– သေလုမြောပါးဖြစ်ကုန်သော။ [ဓမ္မဘာ-၂, ၁၄၉ရှု၊] ဝေဒနာဟိ– တို့ ကြောင့်။ မရဏမေဉ္စ– သေရာညောင်စောင်း၌။ (အိပ်ရာထဲ၌)၊ နိပန္နဿ– လဲ လျောင်းနေသောလူမိုက်၏။ [သန္ဓိဗန္ဓနေသု, အဋ္ဌိသံဃာဋေသုတို့၌စပ်၊] ဝါ– သည်သည်။ [“ပဿန္တဿာပိ, ပေါသိတောပိ”တို့၌စပ်၊] သန္ဓိဗန္ဓနေသု– လက်အစရှိသည် အပိဖြင့် နောက်ဆိုမည့် “ပဿန္တာပိ”ကို ပေါင်းသည်။ ပဝတ္တိအခါမှာရော, မျက်စိမှိတ်၍ တမလွန်လောကကို ကြည့်နေရစဉ်မှာရော မျက်စိဖွင့်၍ ပစ္စုပ္ပန်လောကကို ကြည့်နေရ စဉ်မှာရော မိမိကိုယ်သည်ပင် မိမိ၏ အဖော်အဖြစ်ဖြင့် မရှိနိုင်- ဟူလို

မရဏမေဉ္စ...နတ္ထိ မရဏမေဉ္စ...နတ္ထိ မရဏမေဉ္စ...နတ္ထိ၊ သေရာညောင်စောင်း၌ လဲနေစဉ်မှာ မိမိကိုယ်သည်ပင် မိမိ၏ အဖော်အဖြစ်ဖြင့် မရှိနိုင်ကြောင်းကို ပြလို၍ “မရဏမေဉ္စ”စသည်ကို မိန့်သည်။ သေလုမြောပါးရောဂါ ဝေဒနာတွေကြောင့် သေရာညောင်စောင်း၌ လဲနေသူမှာ အကြောတွေပြတ်, အရိုးတွေကွဲသဖြင့် မျက်စိမှိတ်၍ တမလွန်လောကကို ကြည့်နေ ရစဉ်မှာရော မျက်စိဖွင့်၍ ပစ္စုပ္ပန်လောကကို ကြည့်နေရစဉ်မှာရော ရေချိုး, အစာ ကျွေး, တန်ဆာဆင်လျက် တစ်သက်လုံး မွေးမြူစောင့်ရှောက်အပ်သော်လည်း မိမိကိုယ် သည်ပင် မိမိ၏ အဖော်အဖြစ်ဖြင့် မရှိနိုင်- ဟူလို

ဆက်ဥုးအံ့– “သဟာယဘာဝေန ဒုက္ခပရိတ္တာဏံ ကာတုံ အသမတ္ထတာယ”၌ “သဟာယဘာဝေန”ကို အတ္တနော၏ သမ္ဗန္ဓီ, နတ္ထိ၏။ ဝိသေသနဟု ယူပါ၊ “ဒုက္ခ- ပရိတ္တာဏံ ကာတုံ အသမတ္ထတာယ”ဖြင့် အဖော်အဖြစ်ဖြင့် မရှိခြင်း၏အကြောင်းကို ပြသည်။ ဒုက္ခမရောက်အောင် ကာကွယ်စောင့်ရှောက်မှုကို မပြုနိုင်သောကြောင့် မိမိ ကိုယ်သည်ပင် မိမိ၏ အဖော်အဖြစ်ဖြင့် မရှိနိုင်- ဟူလို၊ သို့မဟုတ် “သဟာယဘာဝေန ဒုက္ခပရိတ္တာဏံ ကာတုံ အသမတ္ထတာယ”ဖြင့် “အတ္တာ ဟိ အတ္တနော နတ္ထိ”၏ အကြောင်းကို ပြသည်ဟု ယူပါ၊ ထိုသို့ယူလျှင် အတ္တနောကို တဒတ္ထသမ္ပဒါန်ကြံပါ၊ အဖော်အဖြစ်ဖြင့် ဒုက္ခမရောက်အောင် ကာကွယ်စောင့်ရှောက်မှုကို မပြုနိုင်သော ကြောင့် မိမိကိုယ်သည်ပင် မိမိအကျိုးငှာ မဖြစ်နိုင်- ဟူလို

...[စာမျက်နှာ- ၄၈၁]...

တို့၏ အဆက်တို့ကို ဖွဲ့ကြောင်းဖြစ်သော အကြောတို့သည်။ [သန္ဓီနံ+ဗန္ဓနာနိ သန္ဓိဗန္ဓာနိ– လက်စသည်တို့၏ အဆက်တို့ကို ဖွဲ့ကြောင်းအကြောတို့၊- မူလဋီ၊ ၂၊ ၆၄၊ သမ္မော ဘာ- ၁, ၆၁၃၊] ဆိဇ္ဇမာနေသု– ပြတ်ကုန်လသော်။ ဝါ– ပြတ်ကုန်သည်၏ အဖြစ်ကြောင့်။ အဋ္ဌိသံဃာဋေသု– အရိုးအပေါင်းတို့သည်။ ဘိဇ္ဇမာနေသု– ကွဲကုန် လသော်။ ဝါ– ကွဲကုန်သည်၏ အဖြစ်ကြောင့်။ နိမီလေတွာ– မျက်စိမှိတ်၍။ ပရလောကံ– တမလွန်လောကကို။ ပဿန္တဿာပိ– ကြည့်နေရစဉ်မှာလည်းကောင်း။ ဣဓလောကံ– ဤကို။ ဥမ္မီလေတွာ– မျက်စိဖွင့်၍။ ပဿန္တဿာပိ– စဉ်မှာလည်းကောင်း။ ဒိဝသေ ဒိဝသေ– နေ့တိုင်း နေတိုင်း၌။ ဒွိက္ခတ္တုံ– ၂ကြိမ်။ နှာပေတွာ– ရေချိုးပေး၍။ တိက္ခတ္တုံ– ၃ကြိမ်။ ဘောဇေတွာ– အစာကျွေး၍။ ဂန္ဓမာလာဒီဟိ–နံ့သာ, ပန်းအစရှိသည်တို့ဖြင့်။ အလင်္ကရိတွာ– တန်ဆာဆင်၍။ ယာဝဇီဝံ–အသက်၏အပိုင်းအခြားအတိုင်း။ ဝါ– အသက်ဆုံးသည့်တိုင်အောင်။ ပေါသိတော– မွေးမြူစောင့်ရှောက်အပ်သည်။ (သမာနော) ပိ– ဖြစ်ပါသော်လည်း။ (တစ်နည်း) ပေါသိတောပိ– သည်လည်းဖြစ်သော။ [ရှေ့နည်း နတ္ထိ၌ လက္ခဏ၊ နောက် နည်း အတ္တာ၌ ဝိသေသန၊] သဟာယဘာဝေန– ဖြင့်။ ဒုက္ခပရိတ္တာဏံ– ဒုက္ခမှ ကာကွယ်စောင့်ရှောက်ခြင်းကို။ ကာတုံ– ငှာ။ အသမတ္ထတာယ– မစွမ်းနိုင်သည်၏ အဖြစ်ကြောင့်။ အတ္တာ ဟိ– သည်ပင်။ အတ္တနော– မိမိအကျိုးငှာ။ နတ္ထိ။ ပုတ္တာ– တို့သည်။ ကုတော (အတ္ထိ)– အဘယ်မှာ ရှိကုန်အံ့နည်း။ ဓနံ– သည်။ ကုတော (အတ္ထိ)– အဘယ်မှာ ရှိအံ့နည်း။ ပုတ္တာ ဝါ– တို့သည်လည်းကောင်း။ ဓနံ ဝါ– သည် လည်းကောင်း။ တသ္မိံ သမယေ– ၌။ ကိမေဝ– အဘယ်ကိုလျှင်။ ကရိဿန္တိ– ပြု လုပ်နိုင်ကုန်မည်နည်း။ အာနန္ဒသေဋ္ဌိနောပိ– သည်လည်း။ ကဿစိ– တစ်စုံတစ် ယောက်အား။ ကိဉ္စိ– တစ်စုံတစ်ခုကို။ (ဘာကိုမျှ)၊ အဒတွာ– ၍။ ပုတ္တဿ– ၏။ အတ္ထာယ– အကျိုးငှာ။ ဓနံ– ကို။ သဏ္ဌပေတွာ– တည်စေ၍။ ဝါ– ထား၍။ ပုဗ္ဗေ– ၌။ မရဏမေဉ္စ– ၌။ နိပန္နဿ ဝါ– လဲလျောင်းနေစဉ်လည်းကောင်း။ ဣဒါနိ– ၌။ ဣမံ ဒုက္ခံ– သို့။ ပတ္တဿ ဝါ– ရောက်နေစဉ်လည်းကောင်း။ ပုတ္တာ– တို့သည်။ ကုတော (အတ္ထိ)– ကုန်အံ့နည်း။ ဓနံ– ဥစ္စာသည်။ ကုတော (အတ္ထိ)– အံ့နည်း။ ပုတ္တာ ဝါ– တို့သည်လည်းကောင်း။ ဓနံ ဝါ– ကောင်း။ တသ္မိံ သမယေ– ၌။ ကိံ–အဘယ်သို့သော။ ဝါ– အဘယ်သို့လျှင်။ ဒုက္ခံ ဝါ– ကိုလည်း။ ဟရိံသု– ဖယ်ရှားပေး။

...[စာမျက်နှာ- ၄၈၂]...

ကုန်သနည်း။ ကိံ– သော။ ဝါ– လျှင်။ သုခံ ဝါ– ကိုလည်း။ ဥပ္ပာဒယိံသု– ဖြစ်စေကုန် သနည်း။ ဣတိ– ဂါထာဖွင့်အပြီးတည်း။ ဒေသနာဝသာနေ စတုရာသီတိယာ ပါဏသဟဿာနံ ဓမ္မာဘိသမယော အဟောသိ၊ ဒေသနာ မဟာဇနဿ သာတ္ထိကာ အဟောသိ၊ ဣတိ- အာနန္ဒသေဋ္ဌိဝတ္ထုအပြီးတည်း။
အာနန္ဒသေဋ္ဌိဝတ္ထုဘာသာဋီကာပြီးပြီ။

၄- ဂဏ္ဌိဘေဒကစောရဝတ္ထုဘာသာဋီကာ
ယော ဗာလောတိ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော ဂဏ္ဌိ ဘေဒကစောရေ– အိမ်၏ အထုံးအဖွဲ့, အဆက်အစပ်ကို ဖြတ်တောက်တတ် သော သူခိုးတို့ကို။ [ဂဏ္ဌိံ ဘိန္ဒန္တီတိ ဂဏ္ဌိဘေဒကာ၊ ဂဏ္ဌိဘေဒကာ စ+တေ+စောရာ စာတိ ဂဏ္ဌိဘေဒကစောရာ၊] အာရဗ္ဘ ကထေသိ၊ကိရ– ချဲ့။ ဒွေ– ကုန်သော။ တေ သဟာယကာ– ထိုသူငယ်ချင်းတို့သည်။ ဓမ္မဿဝနတ္ထာယ– တရားနာခြင်းအကျိုး ငှာ။ ဂစ္ဆန္တေန– သွားနေသော။ မဟာဇနေန– များစွာသောလူအပေါင်းနှင့်။ သဒ္ဓိံ၊ဇေတဝနံ– သို့။ ဂန္တွာ– ၍။ ဧကော– တစ်ယောက်သောသူသည်။ ဓမ္မကထံ– ကို။ အဿောသိ၊ဧကော– သည်။ အတ္တနော– ၏။ ဂယှူပဂံ– ယူထိုက်သည်၏အဖြစ် သို့ ကပ်ရောက်သောပစ္စည်းကို။ [ဓမ္မဘာ-၂, ၁၀၀၇ှု၊] ဩလောကေသိ– ကြည့်ပြီ။ တေသု– ထိုသူငယ်ချင်း၂ယောက်တို့တွင်။ ဧကော– သည်။ ဓမ္မံ– ကို။ သုဏမာနော– လျက်။ သောတာပတ္တိဖလံ– သို့။ ပါပုဏိ၊ဣတရော– အခြားတစ်ယောက်သည်။ ဧကဿ– တစ်ယောက်သောသူ၏။ ဒုဿန္တေ– ပုဆိုးအစွန်း၌။ ဗဒ္ဓံ– ဖွဲ့ချည်အပ်သော။ ပဉ္စမာသကမတ္တံ– ၅ပဲမျှကို။ လဘိ၊တံ– ထို၅ပဲသည်။ တဿ– ၏။ ဂေဟေ– ၌။ ပါကဘတ္တံ– ချက်အပ်သော ထမင်း (ထမင်းဖိုး) သည်။ ဝါ– ချက်အပ်သော ထမင်းအလို့ငှာ။ [ပစ္စတေတိ ပါကော၊ ပါကောယေဝ+ဘတ္တံ ပါကဘတ္တံ၊] ဇာတံ– ပြီ။ ဣတရဿ– အခြားတစ်ယောက်၏။ ဂေဟေ– ၌။ န ပစ္စတိ– မချက်အပ်။ အထ– ၌။ နံ– ထိုသူကို။ သဟာယကစောရော– သူငယ်ချင်းဖြစ်သောသူခိုးသည်။ အတ္တနော– ၏။ ဘရိယာယ– မယားနှင့်။ သဒ္ဓိံ၊ဥပ္ပဏ္ဍယမာနော– ပြောင်လှောင်လျက်။ “တွံ၊အတိပဏ္ဍိတတာယ– အလွန်ပညာရှိသည်၏အဖြစ်ကြောင့်။ အတ္တနော–

...[စာမျက်နှာ- ၄၈၃]...

၏။ ဂေဟေ– ၌။ ပါကဘတ္တမူလမ္ပိ– ချက်အပ်သောထမင်း၏ အဖိုးမျှကိုလည်း။ န နိပ္ဖာဒေသိ– မပြီးစေနိုင်။” ဣတိ– သို့။ အာဟ၊ဣတရော ပန– အခြားသူ သည်ကား။ “ဝတ– စင်စစ်။ အယံ– ဤသူသည်။ ဗာလဘာဝေနေဝ– မိုက်မဲသည် ၏ အဖြစ်ကြောင့်ပင်။ အတ္တနော– ၏။ ပဏ္ဍိတဘာဝံ– ပညာရှိသူ၏အဖြစ်ကို။ မညတိ– မှတ်ထင်၏။” ဣတိ– ဤသို့ တွေး၍။ တံ ပဝတ္တိံ– ထိုဖြစ်ပုံကို။ သတ္ထု–အား။ အာရောစေတုံ– ငှာ။ ဉာတီဟိ– တို့နှင့်။ သဒ္ဓိံ၊ဇေတဝနံ၊ဂန္တွာ၊ အာရောစေသိ၊ သတ္ထာ၊ တဿ– ထိုသူအား။ ဓမ္မံ၊ ဒေသေန္တော၊ ဣမံ ဂါထံ၊ အာဟ၊ (ကိံ)၊ “ယော ဗာလော၊ ပေ။ ဗာလောတိ ဝုစ္စတီ”တိ– ၍။ (အာဟ)

ယော ဗာလော မညတိ ဗာလျံ, ပဏ္ဍိတော ဝါပိ တေန သော၊ ဗာလော စ ပဏ္ဍိတမာနီ, သ ဝေ]ဗာလော’တိ ဝုစ္စတိ။

ယော– အကြင်သူသည်။ ဗာလော– မိုက်သည်။ (သမာနော– ဖြစ်လသော်၊) ဗာလျံ– မိမိမိုက်သည်၏အဖြစ်ကို။ မညတိ– သိ၏။ တေန– ထိုသို့သိခြင်းကြောင့်။ သော– ထိုသူသည်။ ပဏ္ဍိတော ဝါပိ– ပညာရှိသူသည်ကဲ့သို့လည်းကောင်း။ ဝါ– ပညာရှိနှင့် တူသည်သော်လည်းကောင်း။ (ပဏ္ဍိတတရော ဝါပိ– ပညာရှိနီးပါး ပုဂ္ဂိုလ်သည်ကဲ့သို့လည်းကောင်း။ ဝါ– ပညာရှိနီးပါးပုဂ္ဂိုလ်နှင့်တူသူသည်လည်းကောင်း။ ဟောတိ– ဖြစ်နိုင်၏။ ယော) စ– အကြင်သူသည်ကား။ ဗာလော– သည်။ (သမာနော– ဖြစ်ပါလျက်၊) ပဏ္ဍိတမာနီ– မိမိကိုယ်ကို ပညာရှိဟု မှတ်ထင်၏။ သ (သော)– ထိုသူကို။ ဝေ– စင်စစ်။ ဗာလောတိ– လူမိုက်ဟူ၍။ ဝုစ္စတိ– ဆိုအပ်၏။

တတ္ထ– ထိုဂါထာ၌။ ယော ဗာလောတိ– ဟူသည်ကား။ ယော– အကြင်သူ သည်။ အန္ဓဗာလော– ကန်းမိုက်သည်။ အပဏ္ဍိတော– ပညာမရှိသည်။ သမာနော– လျက်။ “အဟံ၊ ဗာလော– မိုက်၏။ ဣတိ– သို့။ အတ္တနော– ၏။ ဗာလျံ ဗာလဘာဝံ– မိုက်သည်၏အဖြစ်ကို။ မညတိ ဇာနာတိ– သိ၏။ တေန သောတိ– ကား၊

ဗာလျံ... ဇာနာတိ။ ။ “ကောနိဓ ကန္ဒတံ ဗာလျတရော(ဝိမာန၊ဋ္ဌ၊၃၀၇)”၌ ဗာလျကဲ့သို့ “ဗာလော ဧဝ ဗာလျံ”ဟု မပြုရ၊ “ဗာလဿ+ဘာဝေါ ဗာလျံ”ဟု ပြု စေလို၍ “ဗာလဘာဝံ”ဟု ဖွင့်သည်၊ ဇာနာတိဖြင့် မညတိ၌ မနဓာတ် ဗောဓန(သိခြင်း) အနက်ဟောကြောင်းကို ပြသည်။

...[စာမျက်နှာ- ၄၈၄]...

တေန ကာရဏေန– ထို အကြောင်းကြောင့်။ သော ပုဂ္ဂလော– သည်။ ပဏ္ဍိတော ဝါပိ– ပညာရှိကဲ့သို့သောသူသည်လည်းကောင်း။ ပဏ္ဍိတသဒိသော ဝါ– ပညာရှိနှင့် တူသူသည်လည်းကောင်း။ ဟောတိ+

ပဏ္ဍိတော ဝါပိ ပဏ္ဍိတသဒိသော ဝါ။ ။ သီဋီသစ်အလို “ပဏ္ဍိတသဒိသော”ဖြင့် ပဏ္ဍိတော ဝါ၌ ဝါသဒ္ဒါ၏ ဥပမာနအနက်ဟောကြောင်းကို ပြသည်၊ ဓမ္မဋီအလို ဝါနရော၌ ဝါသဒ္ဒါကဲ့သို့ သဒိသအနက်ဟောကြောင်းကို ပြသည်၊ ဝါနရောကို အဗျယီ ဘောသမာသ်ပုဒ်ယူ၍ “နရော ဣဝ ဝါနရော(ဓာန် ဋီ- ၆၁၄၊ ဓာန်ဋီနိ- ၂, ၆၁၄)”ဟု ပြုသကဲ့သို့ “ပဏ္ဍိတောဝါ”ကိုလည်း သမာသ်ပုဒ်ယူ၍ “ပဏ္ဍိတော+ဣဝ ပဏ္ဍိတောဝါ” ဟု ဓမ္မဋီအလို ပြုရမည်၊ ပဏ္ဍိတော ဝါပိ၌ ဝါသဒ္ဒါ ဝိကပ်(အနိယမ)အနက်, အပိသဒ္ဒါ အဝုတ္တသမုစ္စည်းအနက်, အပိသဒ္ဒါဖြင့် “ပဏ္ဍိတသဒိသော”ကို ဆည်းသည်ဟုသော် လည်း ကြံပါ၊ နောက်ဝါကျ၌ “ပဏ္ဍိတတရော ဝါ”နှင့် အတူတူပင်၊ “ပဏ္ဍိတော ဝါ ပိ- ပညာရှိသူသည်သော်လည်းကောင်း၊ ပဏ္ဍိတသဒိသော ဝါပိ- ပညာရှိနှင့်တူသူသည် သော်လည်းကောင်း၊ ဟောတိ”ဟု ပေး၊ မိမိကိုယ်မိမိ မိုက်မှန်းသိလျှင် ပညာရှိလည်း ဖြစ်နိုင်သည်၊ သို့မဟုတ်, ပညာရှိနှင့်တူသူ(ပညာရှိနီးပါးပုဂ္ဂိုလ်)လည်း ဖြစ်နိုင်သည်- ဟူလို။ [“ပဏ္ဍိတော ဝါပိ တေန သော”တိ အာဒီသု ဥပမာနေ ဒိဿတိ၊ သဒိသဘာဝေတိ အတ္ထော(သီဋီသစ်၊၁၊၂၂၀)။ ပဏ္ဍိတော ဝါပီ ပဏ္ဍိတော ဝါပီ ပဏ္ဍိတော ဝါပီတိ ဧတ္ထ ဝါကာရော ဝါနရောတျာဒီသု ဝိယ သဒိသတ္ထော(ဓမ္မဋီ- ၁၂၄)။]

ပဏ္ဍိတောဝိဂြိုဟ်။ ။ ပဏ္ဍိတောကို သမာသ်ပုဒ်, တဒ္ဓိတ်ပုဒ်, ကိတ်ပုဒ်အားဖြင့် ၃မျိုးယူနိုင်သည်၊ သမာသ်ပုဒ်ယူလျှင် “သုခုမေသုပိ အတ္ထေသု ပဏ္ဍတိ ဂစ္ဆတိ ဒုက္ခာဒီနံ ပီဠနာဒိကမ္ပိ အာကာရံ ဇာနာတီတိ ပဏ္ဍာ၊ ပဏ္ဍာယ+ဣတော ဂတော ပဝတ္တောတိ ပဏ္ဍိတော(မဋီ၂, ၈၀၊ သံဋီ၊၂၊၃၀၇၊ နီတိဓာတု- ၅၈၊ မဏိ- ၁, ၂၉၀)၊ (တစ်နည်း) ပကာရေ ဝိသယေ ဍေတိ ပဝတ္တေတီတိ ပဏ္ဍာ၊ [ပ+ဍိ+အ၊] ပဏ္ဍာ+ဣတာ ဂတာ သဉ္ဇာတာ ယဿာတိ ပဏ္ဍိတော၊ [ပဏ္ဍာ+ဣတာ၊ -မဏိ- ၁, ၂၉၀၊] (တစ်နည်း) ဣတာ သဉ္ဇာတာ+ပဏ္ဍာ ဧတဿာတိ ပဏ္ဍိတော၊ [ဣတာ+ပဏ္ဍာ၊ ရှေ့နောက်ပြန်၊- သီဋီသစ်၊၁၊၁၆၇)၊ (တစ်နည်း) ပဏ္ဍာ+ဣတာ ဂတာ ပဝတ္တာ အသ္မိန္တိ ပဏ္ဍိတော(ဂဠုန်- ၃)” ဟုလည်းကောင်း, တဒ္ဓိတ်ပုဒ်ယူလျှင် “သဉ္ဇာတာ+ပဏ္ဍာ ဧတဿာတိ ပဏ္ဍိတော၊ [သဉ္ဇာတံ တာရကာဒိတွိတော(မောဂ်- ၄, ၄၅)သုတ်ဖြင့် သဉ္ဇာတအနက်၌ ဣတပစ္စည်း သက်၊ -နိဒီ- ၃၃၅၊]”ဟုလည်းကောင်း, ကိတ်ပုဒ်ယူလျှင် “ပဏ္ဍတိ ဉာဏဂတိယာ ဂစ္ဆတီ - တိ ပဏ္ဍိတော၊ [ပဍိ+တ၊ -နီတိဓာတု- ၅၈၊]”ဟုလည်းကောင်း ပြုပါ။

...[စာမျက်နှာ- ၄၈၅]...

ဟိ– မှန်၏။ သော– ထိုပုဂ္ဂိုလ်သည်။] အဟံ– သည်။ ဗာလော– မိုက်သူတည်း။ ဣတိ– သို့။ ဇာနမာနော– သိလသော်။ ဝါ– ကြောင့်။ အညံ– သော။ ပဏ္ဍိတံ– သို့။ ဥပသင်္ကမန္တော– ချဉ်းကပ်လျက်။ ပယိရုပါသန္တော– အဖန်ဖန် ချဉ်းကပ်လျက်။ [ပရိ+ ဥပ+အာသ+အန္တ၊ ပရိသဒ္ဒါ ပုနပ္ပုနအနက်၊-အဘိ၊ဋ္ဌ၊ ၃၂၆၊ ဝိသုဒ္ဓိ၊ဋီ၊ ၁၊ ၄၃၊] တေန– ထိုပညာရှိသည်။ ပဏ္ဍိတဘာဝတ္ထာယ– ပညာရှိ၏အဖြစ်အကျိုးငှာ။ ဩဝဒိယမာနော– ဆုံးမအပ်သော်။ အနုသာသိယမာနော– သွန်သင်အပ်သော်။ တံ ဩဝါဒံ– ထိုအဆုံးအမကို။ ဂဏှိတွာ– ယူ၍။ ဝါ– ယူခြင်းကြောင့်။ ပဏ္ဍိတော ဝါ– ပညာရှိ ကဲ့သို့လည်းကောင်း။ ဝါ– ပညာရှိနှင့် တူသည်လည်းကောင်း။ ပဏ္ဍိတတရော ဝါ– ပညာရှိနီးပါးပုဂ္ဂိုလ်ကဲ့သို့လည်းကောင်း။ ဝါ– ပညာရှိနီးပါးပုဂ္ဂိုလ်နှင့် တူသည် လည်းကောင်း။ ဟောတိ။ သ ဝေ ဗာလောတိ– ကား။ ယော စ– အကြင်သူ သည်ကား။ [စကို “စ– ပဏ္ဍိတမှတစ်ပါး ဗာလကို ဆိုဥုးအံ့”ဟုလည်း ပေးနိုင်သည်၊]

သော ဟိ။ ။ ဟိကို ဒဠှီကရဏအနက်ပေးခဲ့သည်၊ ဓမ္မဋီ၌ကား ပဏ္ဍိတော ဝါပိ ဝါသဒ္ဒါ သဒိသအနက်ဟောသဖြင့် ပညာရှိနှင့် တူခြင်း၏အကြောင်းကို ပြလို၍ “သော ဟိ”စသည်ကို မိန့်သည်ဟု ဆို၏၊ ထိုအလို “(ကသ္မာ- ကြောင့်၊ ပဏ္ဍတော ဝါပိ- သည် ကောင်း၊ ပဏ္ဍိတသဒိသော ဝါ- သည်လည်းကောင်း၊ ဟောတိ၊ ဣတိ- သို့၊ ဝိညာ- ယတိ- သိအပ်သနည်း၊) ဟိ (ယသ္မာ)- အကြင်ကြောင့်၊ သော- သည်၊ ပေ၊ တံ ဩဝါဒံ ဂဏှိတွာ ပဏ္ဍိတော ဝါ ပဏ္ဍိတတရော ဝါ ဟောတိ၊ (တသ္မာ- ကြောင့်၊ ပဏ္ဍိတော ဝါပိ- သည်လည်းကောင်း၊ ပဏ္ဍိတသဒိသော ဝါ- သည်လည်းကောင်း၊ ဟောတိ၊ ဣတိ– သို့၊ ဝိညာယတိ- သိအပ်၏)”ဟု ပေးပါ၊

ပဏ္ဍိတတရော ဝါ။ ။ ပဏ္ဍိတောဝါပိ၌ အပိသဒ္ဒါ အဝုတ္တသမုစ္စည်းအနက်ကို ဟော၏၊ “ပဏ္ဍိတတရော ဝါ”သည် ထိုအပိဖြင့် ဆည်းယူအပ်သော သမုစ္စေတဗ္ဗတည်း၊ ပဏ္ဍိတဿ(ပဏ္ဍိတဘာဝဿ)+တနုတ္တံ ပဏ္ဍိတတရော- ပညာရှိအဖြစ်၏ ယုတ်လျော့ သည်၏အဖြစ် (ယုတ်လျော့ခြင်း)၊ ဝစ္ဆာဒီဟိ တနုတ္တေ တရော(မောဂ်- ၄, ၅၆၊ ပါ- ၅, ၃, ၉၁)သုတ်ဖြင့် တနုတ္တ (ပညာရှိအဖြစ်၏ ယုတ်လျော့ခြင်း)အနက်၌ ပဏ္ဍိတနာင် တရပစ္စည်းသက်၊ ပဏ္ဍိတ၌ ဘာဝပ္ပဓာန, ဘာဝလောပကြံ၊ တတွဗောဓိနီအလို ပစ္စာ သတ္တိနည်းဖြင့် ပဝတ္တိနိမိတ်ကို ယူပါ၊ “ပဏ္ဍိတဿ+တနုတ္တံ ပဏ္ဍိတတရော- ပညာရှိ အဖြစ်၏ ယုတ်လျော့သည်၏အဖြစ်(ယုတ်လျော့ခြင်း)”ဟူသည် ပညာရှိနှင့် တူသလို ဖြစ်ခြင်း ပညာရှိနီးပါးဖြစ်ခြင်းပင်တည်း၊ ထိုနောင် “တဗ္ဗန္တု ဥသဘတရော- ထိုယုတ်

...[စာမျက်နှာ- ၄၈၆]...

ဗာလော– သည်။ သမာနော– လျက်။ “အညော– သော။ မယာ– နှင့်။ သဒိသော–တူသော။ ကော– အဘယ်သို့သော။ ဗဟုဿုတော ဝါ– များသော အကြားအမြင် ရှိသောပုဂ္ဂိုလ်သည်လည်းကောင်း။ ဓမ္မကထိကော ဝါ– တရားဟောပုဂ္ဂိုလ်သည် လည်းကောင်း။ ဝိနယဓရော ဝါ– ဝိနည်းဓိုရ်ပုဂ္ဂိုလ်သည်လည်းကောင်း။ ဓုတင်္ဂဓရော ဝါ– ဓုတင်ဆောင်ပုဂ္ဂိုလ်သည်လည်းကောင်း။ အတ္ထိ– ရှိသနည်း။” ဣတိ ဧဝံ– သို့။ ပဏ္ဍိတမာနီ ပဏ္ဍိတမာနီ ပဏ္ဍိတမာနီ– မိမိကိုယ်ကို ပညာရှိဟု မှတ်ထင်သည်။ ဟောတိ။ သော– ထိုသူသည်။ အညံ– အခြားသော။ ပဏ္ဍိတံ– သို့။ အနုပသင်္ကမန္တော– မချဉ်းကပ် လျော့ခြင်းရှိသော နွားလားသည်ကား ဥသဘတရမည်၏”ဟူသော တတွ ဗောဓိနီ စကားအရ ပညာရှိနီးပါးပုဂ္ဂိုလ်ရအောင် “ပဏ္ဍိတတရော+ဧတေသံ အတ္ထီတိ ပဏ္ဍိတတရော– ပညာရှိအဖြစ်၏ ယုတ်လျော့သည်၏အဖြစ် (ယုတ်လျော့ခြင်း) ရှိသူတို့။ [ပဏ္ဍိတ တရ+ဏ၊]”ဟု ဆက်ပါ။ “ဝိသေသေန+ပဏ္ဍိတော ပဏ္ဍိတတရော”ဟု ပြု၍ “ပဏ္ဍိတတရော– အခြားပညာရှိတို့ထက် အထူးသဖြင့် ပညာရှိသည်”ဟုလည်း ပေးကြ၏။ ရှေ့ ဝါကျရှိ “ပဏ္ဍိတသဒိသော ဝါ”ဟူသော စကားအရ ပညာရှိထက် သာသူကို မဆိုလို၊ ပညာရှိနှင့်တူသူ, ပညာရှိနီးပါးပုဂ္ဂိုလ်ကိုသာ ဆိုလိုသောကြောင့် ဤနေရာ၌ ထိုသို့ ပေးခြင်းသည် မကောင်းပါ။

ပဏ္ဍိတမာနီ။ ။ အတ္တာနံ ပဏ္ဍိတံ မညတီတိ ပဏ္ဍိတမာနီ၊ [ပဏ္ဍိတ+မန+ဏီ၊ တဿီလာဒီသုသုတ်စသဒ္ဒါဖြင့် အတ္တမာနအရာ၌ ဏီပစ္စည်းသက်၊(ရူ- ၃၆၄)၊] ပဏ္ဍိတ မာနီအရ ကိုယ့်ကိုယ်ကို အခြောက်တိုက် အထင်ကြီးခြင်းဟူသည် တရားကိုယ်အားဖြင့် မာနတည်း၊ “တဏှာမညနာ, မာနမညနာ, ဒိဋ္ဌိမညနာ”ဟူသော၃ပါးတို့တွင် မာန မညနာတည်း။

ချဲ့ဥုးအံ့– အတွင်းအပဝတ္ထုတို့၌ ငါ့ဥစ္စာဟု မှတ်ထင်စွဲလန်းခြင်းသည် တဏှာ မညနာမည်၏။ အတွင်းအပဝတ္ထုတို့ကို အစွဲပြု၍ “ငါတော်သည်, ငါမြတ်သည်”စ သည်ဖြင့် စိတ်ထဲ အထင်ကြီးခြင်း, မောက်မာမော်ကြွား ထောင်လွှားခြင်းသည် မာန မညနာမည်၏။ အတွင်းအပဝတ္ထုတို့ကို “ငါ-သူ-ယောကျ်ား-မိန်းမ”ဟု တစ်ငါငါဖြင့် မှတ်ထင်စွဲယူနေခြင်းသည် ဒိဋ္ဌိမညနာ မည်၏။ (မ၊ဋ္ဌ၊ ၁၊ ၂၇)၊ ကိုယ့်လောက်တော်သူ, တတ်သူမရှိဟု ထင်ကာ အကြောင်းမဲ့သက်သက် အခြောက်တိုက် မာန်တက်နေသူ သည် အခြားပညာရှိများကို မချဉ်းကပ်သောကြောင့် သင်ယူမှု, ဖြည့်ကျင့်မှုကို မပြုဖြစ် ရကား မိုက်သထက်မိုက်သူ, ညံ့သထက်ညံ့သူသာ ဖြစ်ရ၏။

...[စာမျက်နှာ- ၄၈၇]...

လသော်။ ဝါ– ကြောင့်။ အပယိရုပါသန္တော– အဖန်ဖန် မချဉ်းကပ်လသော်။ ဝါ– ကြောင့်။ ပရိယတ္တိံ ပရိယတ္တိံ ပရိယတ္တိံ– သင်ယူထိုက်သော ပိဋကတ်ကို။ နေဝ ဥဂ္ဂဏှာတိ– မသင် ယူဖြစ်။ ပဋိပတ္တိံ ပဋိပတ္တိံ ပဋိပတ္တိံ– ကျင့်ထိုက်သော သီလစသောအကျင့်ကို။ န ပူရေတိ– မပြည့်စေ။ ဝါ– မဖြည့်ကျင့်ဖြစ်။ ဧကန္တဗာလဘာဝမေဝ– စင်စစ် မိုက်မဲသူ၏အဖြစ်သို့သာ။ ဝါ– မိုက်သထက် မိုက်သူ၏အဖြစ်သို့သာ။ ပါပုဏာတိ– ရောက်၏။ (ကော ဝိယ– အဘယ်သူကဲ့သို့နည်း?) သော ဂဏ္ဌိဘေဒကစောရော ဝိယ– ထိုအိမ်၏ အထုံးအဖွဲ့ အဆက်အစပ်ကို ဖြတ်တောက်တတ်သော သူခိုးကဲ့သို့တည်း။ တေန– ကြောင့်။ “သ ဝေ‘ဗာလော’တိ ဝုစ္စတိ”တိ– ဟူ၍။ ဝုတ္တံ၊ (ဣတိ– ဂါထာ ဖွင့်အပြီးတည်း)။ ဒေသနာပရိယောသာနေ၊ ဣတရဿ– အခြားသောသူ၏။ ဉာတကေဟိ– တို့နှင့်။ သဒ္ဓိံ၊ မဟာဇနော၊ သောတာပတ္တိဖလာဒီနိ– တို့သို့။ ပါပုဏိ၊ ဣတိ– ဂဏ္ဌိဘေဒကစောရဝတ္ထုအပြီးတည်း။
ဂဏ္ဌိဘေဒကစောရဝတ္ထုဘာသာဋီကာပြီးပြီ။

ပရိယတ္တိံ။ ။ ပရိယာပုဏိတဗ္ဗာတိ ပရိယတ္တိ- သင်ယူထိုက်သော ပိဋက၃ပုံ၊ (အံဋီ၊၁၊၁၁၈)၊ [ပရိ+အပ (အာပ)+တိ၊ ယ်လာ၊ အာပဓာတ်ယူလျှင် အာကို ရဿပြု၊ (ထောမ၊ ပါရာဘာ- ၁, ၅၈၊ ၁၅၆)၊ (တစ်နည်း) ပရိ+အယ- ပါပုဏနေ+တိ၊ (တစ် နည်း) ပရိ+ယာ+တိ၊ (နိသာဋီ- ၃၇၀)] (တစ်နည်း) ပရိဗျတ္တိံ ပါကဋံ ယန္တိ ဧတာယာတိ ပရိယတ္တိ၊ (တစ်နည်း) ပရိ ပုနပ္ပုနံ ယန္တိ ဧတာယ ဒေဝတ္တန္တိ ပရိယတ္တိ၊ ပရိ နိဗ္ဗာနံ ယန္တိ ပါပုဏန္တိ ဧတာယာတိ ပရိယတ္တိ၊ ပရိ သမန္တတော ပုနပ္ပုနံ ဝါ အဇ္ဈာယိတဗ္ဗာ သိက္ခိတဗ္ဗာ ပဝတ္တေတဗ္ဗာတိ ပရိယတ္တိ။ [ပရိ+ယာ+တိ၊ -နိသာဋီ- ၃၇၀။]

ပဋိပတ္တိံ။ ။ မဟာနိ၊ဋ္ဌ၊၂၃၃၊ ၂၃၄၌ “ပဋိပဇ္ဇတိ ဧတာယာတိ ပဋိပတ္တိ၊ (တစ် နည်း) ပဋိပဇ္ဇီယတီတိ ပဋိပတ္တိ”ဟု ပြု၏၊ နိသာဋီ- ၃၇၀၌ “ပဋိပဇ္ဇိတဗ္ဗာတိ ပဋိပတ္တိ၊ (တစ်နည်း) ပဋိပဇ္ဇနံ ပဋိပတ္တိ၊ (တစ်နည်း) ပဋိပဇ္ဇန္တိ ပါပုဏန္တိ သတ္တာ ဧတာယ သုဂတိန္တိ ပဋိပတ္တိ၊ (တစ်နည်း) ပဋိပဇ္ဇန္တိ ဇာနန္တိ စတုသစ္စဓမ္မေ ဧတာယာတိ ပဋိပတ္တိ” ဟု ပြု၏၊ သီလသမာဓိပညာဟူသော သိက္ခာ၃ရပ် အကျင့်မြတ်ကို ပဋိပတ္တိဟု ခေါ် သည်။ (အံဋီ- ၁၁၈)

...[စာမျက်နှာ- ၄၈၈]...

၅-ဥဒါယိတ္ထေရဝတ္ထုဘာသာဋီကာ
ယာဝဇီဝမ္ပိ စေ ဗာလောတိ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော၊ ဥဒါယိတ္ထေရံ– ဥဒါယီထေရ်ကို။ (လာလုဒါယီထေရ်ကို)၊ အာရဗ္ဘ ကထေသိ၊ ကိရ– ချဲ့။ သော– ထိုဥဒါယိထေရ်သည်။ မဟာထေရေသု– ထေရ်ကြီးတို့သည်။ ပဋိက္ကန္တေသု– ပြန်ကြွကုန်လသော်။ ဓမ္မသဘံ– သို့။ [ဓမ္မဘာ-၁, ၅၈၈ရှု၊] ဂန္တွာ– ၍။ ဓမ္မာသနေ– တရားနေရာ၌။ ဝါ– တရားဟောပုဂ္ဂိုလ်၏နေရာ၌။ (တရားဟောပလ္လင်၌)၊ နိသီဒိ– ပြီ။ အထ– ၌။ နံ– ထိုဥဒါယီထေရ်ကို။ ဧကဒိဝသံ– ၌။ အာဂန္တုကာ– ဧည့် သည်ဖြစ်ကုန်သော။ ဘိက္ခူ– တို့သည်။ ဒိသွာ– ၍။ “အယံ– ဤထေရ်သည်။ ဗဟုဿုတော– များသောအကြားအမြင်ရှိသော။ မဟာထေရော– ထေရ်ကြီးသည်။ ဘဝိဿတိ– မည်။” ဣတိ၊ မညမာနာ– မှတ်ထင်ကုန်လျက်။ ခန္ဓာဒိပဋိသံယုတ္တံ–ခန္ဓာအစရှိသောတရားတို့နှင့် စပ်ယှဉ်သော။ ပဥှံ– ကို။ ပုစ္ဆိတွာ၊ ကိဉ္စိ– တစ်စုံတစ် ခုကို။ (ဘာကိုမျှ) အဇာနမာနံ– မသိလသော်။ ဝါ– သည်၏အဖြစ်ကြောင့်။ ဝါ– မသိသောဥဒါယီထေရ်ကို။ “ဧသော– ဤထေရ်သည်။ ကော– အဘယ်သူနည်း။ ဗုဒ္ဓေဟိ– နှင့်။ သဒ္ဓိံ၊ ဧကဝိဟာရေ– တစ်ကျောင်းတည်း၌။ ဝသမာနော– နေပါလျက်။ ခန္ဓဓာတုအာယတနမတ္တမ္ပိ– ခန္ဓာ ဓာတ် အာယတနမျှကိုလည်း။ န ဇာနာတိ– မသိ။” ဣတိ– သို့။ ဂရဟိတွာ– ကဲ့ရဲ့၍။ တံ ပဝတ္တိံ၊ တထာဂတဿ၊ အာရောစေသုံ၊ သတ္ထာ၊ တေသံ– ထိုရဟန်းတို့အား။ ဓမ္မံ ဒေသေန္တော ဣမံ ဂါထံ၊ အာဟ၊ (ကိံ) “ယာဝဇီဝမ္ပိ၊ ပေ။ ယထာ”တိ– ၍။ (အာဟ)

ယာဝဇီဝမ္ပိ စေ ဗာလော, ပဏ္ဍိတံ ပယိရုပါသတိ၊ န သော ဓမ္မံ ဝိဇာနာတိ, ဒဗ္ဗီ သူပရသံ ယထာ

ဓမ္မာသနေ။ ။ အာသတိ ဧတ္ထာတိ အာသနံ၊ ဓမ္မဿ+အာသနံ ဓမ္မာသနံ- တရား ဟောပုဂ္ဂိုလ်၏နေရာ၊ ဌာနီဓမ္မ၏အမည်ကို ဌာနတရားဟောပုဂ္ဂိုလ်၌ တင်စားသော ဌာနျူပစာရအားဖြင့် ဓမ္မအရ တရားဟောပုဂ္ဂိုလ်ကို ယူပါ၊ (တစ်နည်း) ဓမ္မဒေသကဿ (ဓမ္မကထိကဿ ဝါ)+အာသနံ ဓမ္မာသနံ”ဟု ပြုပါ၊ ဒေသက, သို့မဟုတ်, ကထိက ကိုချေ၊ (တစ်နည်း) ဓမ္မံ+ကထေတုံ ယုတ္တံ+အာသနံ ဓမ္မာသနံ- တရားဟောခြင်းငှာ သင့်လျော်သောနေရာ၊ ကထေတုံ ယုတ္တံတို့ကို ချေပါ။ (သီဋီသစ်၊၁၊၇၄၊ ပါရာဘာ- ၁, ၈၄၊ မအူပါရာနိ- ၁, ၁၀၄)

...[စာမျက်နှာ- ၄၈၉]...

ဗာလော– လူမိုက်သည်။ ယာဝဇီဝမ္ပိ– အသက်၏ အပိုင်းအခြားအတိုင်း လည်း။ ဝါ– အသက်ထက်ဆုံးလည်း။ ပဏ္ဍိတံ– ပညာရှိကို။ စေ ပယိရုပါသတိ– အကယ်၍ ချဉ်းကပ်အံ့။ (ဧဝံ သတိပိ– ဤသို့ ချဉ်းကပ်ပါသော်လည်း၊) သော– ထိုလူမိုက်သည်။ ဓမ္မံ– ပရိယတ္တိ, ပဋိပတ္တိ, ပဋိဝေဓတရားကို။ န ဝိဇာနာတိ– မသိ။ (ကိမိဝ– အဘယ်ကဲ့သို့နည်း?) ဒဗီ္ဗ– ဟင်းမွှေယောက်မသည်။ (ဟင်းမွှေဇွန်းသည်)၊ သူပရသံ– ဟင်း၏ အရသာကို။ န ဝိဇာနာတိ ယထာ– မသိသကဲ့သို့ တည်း။

တဿာ– ထိုဂါထာ၏။ အတ္ထော– ကား။ ဧသ ဗာလော နာမ– ဤလူမိုက်မည် သည်။ ယာဝဇီဝမ္ပိ– အသက်ထက်ဆုံးလည်း။ ပဏ္ဍိတံ– ကို။ ဥပသင်္ကမန္တော– ချဉ်း ကပ်လသော်။ ပယိရုပါသန္တော– အဖန်ဖန်ချည်းကပ်လသော်။ “ဣဒံ– ဤစကား သည်။ ဗုဒ္ဓဝစနံ– ဘုရားရှင်၏ စကားတော်တည်း။ ဗုဒ္ဓဝစနံ– သည်။ ဧတ္တကံ– ဤ မျှအတိုင်းအရှည်ရှိ၏။” ဣတိ ဧဝံ– သို့။ ပရိယတ္တိဓမ္မံ ဝါ– ပရိယတ်တရားကို လည်းကောင်း။ “အယံ– ဤသည်ကား။ စာရော– ကျင့်ခြင်းတည်း။ (ကျင့်ပုံတည်း)၊ အယံ– ဤသည်ကား။ ဝိဟာရော– နေခြင်းတည်း။ (နေပုံတည်း)၊ အယံ– ကား။ အာစာရော– ကျင့်အပ်သောအကျင့်တည်း။ အယံ– ကား။ ဂေါစရော– ကျက်စား ရာတည်း။ ဣဒံ– ဤအကုသလကမ္မပထတရား (၁၀) ပါးသည်။ သာဝဇ္ဇံ– အပြစ် နှင့်တကွ ဖြစ်၏။ ဝါ– အပြစ်ရှိ၏။ ဣဒံ– ဤကုသလကမ္မပထတရား (၁၀) ပါးသည်။ အနဝဇ္ဇံ– အပြစ်မရှိ။ ဣဒံ– ကို။ သေဝိတဗ္ဗံ– မှီဝဲအပ်၏။ ဣဒံ– ကို။ န သေဝိတဗ္ဗံ–မမှီဝဲထိုက်။ ဣဒံ– ဤသစ္စာ၄-ပါးကို။ ပဋိဝိဇ္ဈိတဗ္ဗံ– ထိုးထွင်း၍ သိထိုက်၏။ ဣဒံ– ဤနိရောဓသစ္စာကို။ သစ္ဆိကာတဗ္ဗံ– မျက်မှောက်ပြုထိုက်၏။” ဣတိ ဧဝံ– သို့။ ပဋိပတ္တိပဋိဝေဓဓမ္မံ ဝါ– ပဋိပတ်တရား ပဋိဝေဓတရားကိုလည်းကောင်း။ န ဇာနာတိ–

ဣဒံ သာဝဇ္ဇံ နာမ။ ။ ဣဒံ ကုသလန္တိအာဒီသု ကုသလံ နာမ ဒသကုသလကမ္မပထာ၊ အကုသလံ နာမ ဒသအကုသလကမ္မပထာ၊ သာဝဇ္ဇဒုကာဒယောပိ ဧတေသံ ဝသေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗာ၊ (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၃၇)၊ ဤအဖွင့်ကို ကြည့်၍ ဣဒံကို စွဲသည်၊ “ဝဇ္ဇိတဗ္ဗန္တိ ဝဇ္ဇံ- ပြောဆိုထိုက်သောအပြစ်၊ [ဝဒ+ဏျ၊] ဝဇ္ဇမေဝ အဝဇ္ဇံ၊ တဗ္ဘာဝ- ဝုတ္တိကမ္မဓာရည်း၊ နသဒ္ဒါ အနက်မဲ့၊ သဟ+အဝဇ္ဇေန ယံ ဝတ္တတီတိ သာဝဇ္ဇံ၊ နတ္ထိ +အဝဇ္ဇံ ယဿာတိ အနဝဇ္ဇံ”ဟု ပြုပါ။

...[စာမျက်နှာ- ၄၉၀]...

မသိ။ ယထာ ကိံ– ဥပမာ အဘယ်ကဲ့သို့နည်း? (တစ်နည်း) ကိံ– အဘယ်ကို။ (န ဇာနာတိ) ယထာ– မသိသကဲ့သို့နည်း? ဒဗ္ဗီ– ဟင်းမွှေယောက်မသည်။ သူပရသံ– ဟင်း၏ အရသာကို။ (န ဇာနာတိ) ယထာ– မသိသကဲ့သို့တည်း။ ဣတိ– ဤကား အဖြေတည်း။ ဟိ– ချဲ့ဥုးအံ့။ ဒဗ္ဗီ– ယောက်မသည်။ ယာဝ ပရိက္ခယာ–ကုန်သည့်တိုင်အောင်။ နာနပ္ပကာရာယ– အထူးထူးအပြားပြားသော။ သူပဝိကတိယာ– ဟင်းလျာအထူး၌။ သမ္ပရိဝတ္တမာနာပိ– ထက်ဝန်းကျင် လည်နေရပါ သော်လည်း။ ဝါ– ထက်အောက်ပြန်လှန် မွှေပါသော်လည်း။ “ဣဒံ– ဤဟင်း လျာသည်။ လောဏိကံ– ဆားရှိ၏။ ဝါ– ဆားငန်၏။ ဣဒံ– သည်။ အလောဏိကံ–

ယထာ ကိံ။ ။ “ယထာ ကိန္တိ ကိံ ယထာ(မဏိဒီပ၊ ပြည်နီနိ- ၁, ၃၅)”ဟူသော အဖွင့်အရ ယထာကို ဥပမာနဝါစက, ကိံကို ပုစ္ဆာဝါစကကြံ၍ ရှေ့နည်း၌ တစ်ပေါင်း တည်း အလွယ်ပေးသည်၊ နောက်နည်း၌ ၂ပုဒ်ခွဲ၍ ရှေ့ဝါကျမှ “န ဇာနာတိ”ကို ယူ ပေးသည်၊ (တစ်နည်း) ယထာကို အဗျယတဒ္ဓိတ်ပုဒ်ယူ၍ “ယထာ- အကြင်အကြောင်း ကြောင့်၊ (ပရိယတ္တိဓမ္မံ ဝါ- ကိုလည်းကောင်း၊ ပဋိပတ္တိပဋိဝေဓဓမ္မံ ဝါ- ကိုလည်းကောင်း၊ န ဇာနာတိ- မသိ၊ တံ နိဒဿနံ- ထိုညွှန်ပြကြောင်းဥပမာသည်၊ ကိံ- အဘယ်နည်း? (ယထာ- ကြောင့်၊ ပရိယတ္တိဓမ္မံ ဝါ ပဋိပတ္တိပဋိဝေဓဓမ္မံ ဝါ န ဇာနာတိ၊ တံ နိဒဿနံ- ထိုညွှန်ပြကြောင်းဥပမာကား၊ ဒဗ္ဗီ- သည်၊ သူပရသံ- ကို၊ (န ဇာနာတိ)ယထာ- သို့တည်း” ဟု တစ်နည်းပေးနိုင်သည်။ (မူလဋီ၊၁၊၁၅၊ မဓု- ၅၁၊ နီယော- ၁၅၊ နီဘာ- ၁, ၄၄)

ဒဗ္ဗီ သူပရသံ ယထာတိ။ ။ “ဒဗ္ဗီ သူပရသံ ယထာတိ”ဝါကျသည် ဝိသဇ္ဇနာ (အဖြေ)ဝါကျတည်း၊ ပုစ္ဆာဝါကျ, ဝိသဇ္ဇနာဝါကျ၂မျိုးတွင် ပုစ္ဆာဝါကျနောက်၌သာ ဣတိသဒ္ဒါပါရိုးထုံးစံရှိ၏၊ ဤနှင့်အလားတူ “စက္ကံဝ ဝဟတော ပဒံ”၏ အဖွင့်၌ ဣတိ သဒ္ဒါမပါ၊ ဤ၌ ဣတိပါနေသည်မှာ ပိုနေသည်ဟု ထင်၏၊ ဣတိသဒ္ဒါကို နိဒဿန (ပြခဲ့သောအဖြေကို ညွှန်ပြခြင်း)အနက်ယူ၍ ပေးခဲ့သည်၊ (တစ်နည်း) “ယထာ ဟိ” စသော နောက်ဝါကျသည် ဝိတ္ထာရဝါကျတည်း၊ ထိုဝါကျ၌ “ဧဝမေဝ”ကို ကြည့်၍ “ဣတိဘဝါဘဝဟေတု”၌ ဣတိကဲ့သို့ နိဒဿန(ဥပမာ- နှိုင်းခိုင်းခြင်း)အနက်ဟော ဟု ယူပါ၊ ဤသို့ယူလျှင် “ဒဗ္ဗီ- သည်၊ သူပရသံ- ကို၊ (န ဇာနာတိ) ယထာ- သို့၊ ဣတိ– ဤအတူ၊ (ပရိယတ္တိဓမ္မံ ဝါ၊ ပဋိပတ္တိပဋိဝေဓဓမ္မံ ဝါ၊ န ဇာနာတိ)”ဟု ပေးပါ၊ သို့မဟုတ် ဣတိကို အနက်မဲ့ကြံပါ။ [ဣတီတိ နိဒဿနတ္ထေ နိပါတော၊ ယထာ စီဝရာဒိဟေတု၊ ဧဝံ ဘဝါဘဝဟေတူတိ အတ္ထော၊ -ဒီဋ္ဌ- ၃, ၂၀၄၊ အံ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၅၆။]

...[စာမျက်နှာ- ၄၉၁]...

ဆားမရှိ။ ဝါ– ဆားပေါ့၏။ ဣဒံ– သည်။ တိတ္တကံ– ခါး၏။ ဣဒံ– သည်။ ခါရိကံ–ငန်၏။ ဣဒံ– သည်။ ကဋုကံ– စပ်၏။ ဣဒံ– သည်။ အမ္ဗိလံ– ချဉ်သောအရသာရှိ ၏။ ဝါ– ချဉ်၏။ ဣဒံ– သည်။ အနမ္ဗိလံ– ချဉ်သောအရသာမရှိ။ ဝါ– မချဉ်။ ဣဒံ– သည်။ ကသာဝံ– ဖန်၏။” ဣတိ– သို့။ သူပရသံ– ဟင်း၏ အရသာကို။ န ဇာနာတိ ယထာ– မသိသကဲ့သို့။ ဧဝမေဝ– သာလျှင်။ ဗာလော– သည်။ ယာဝဇီဝမ္ပိ– လည်း။ ပဏ္ဍိတံ– ကို။ ပယိရုပါသမာနော– သော်။ ဝုတ္တပ္ပကာရံ– ဆိုအပ်ခဲ့သော အပြားရှိသော။ ဓမ္မံ– ကို။ န ဇာနာတိ၊ ဣတိ– ဂါထာဖွင့်အပြီးတည်း။ ဒေသနာဝသာနေ၊ အာဂန္တုကာ– ဧည့်သည်ဖြစ်ကုန်သော။ ဘိက္ခူ– တို့သည်။ အာသဝေဟိ– တို့မှ။ စိတ္တာနိ– တို့သည်။ ဝိမုစ္စိံသု– လွတ်မြောက်ကုန်ပြီ။ [ဓမ္မဘာ-၁, ၂၂၉ရှု၊] ဣတိ– ဥဒါယိတ္ထေရဝတ္ထုအပြီးတည်း။
ဥဒါယိတ္ထေရဝတ္ထုဘာသာဋီကာ ပြီး၏။

၆-တိံသမတ္တပါဝေယျကဘိက္ခုဝတ္ထုဘာသာဋီကာ
မုဟုတ္တမပိ စေ ဝိညူတိ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော တိံသမတ္တေ– ၃၀အတိုင်းအရှည်ရှိကုန်သော။ ပါဝေယျကေ– ပါဝေယျတိုင်း၌ နေကုန်သော။ ဘိက္ခူ အာရဗ္ဘ ကထေသိ– ပြီ။ ဟိ– ချဲ့။ ဘဂဝါ– သည်။ တေသံ–

ပါဝေယျကေ။ ။ “ပါဝေယျကာတိ ပါဝေယျရဋ္ဌဝါသိနော(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃, ၃၈၇၊ သံ၊ဋ္ဌ၊ ၂, ၁၄၈)”ဟူသော အဖွင့်ကို ကြည့်၍ “ပါဝေယျေ+ဝသန္တီတိ ပါဝေယျကာ၊ [ပါဝေယျ+ ဏ၊ က- လာ(မဟာဘာ- ၂, ၁၆၄)၊ ပါဝေယျ+က(ဗုသာဝီ- ၂၈၂)]”ဟု ပြုပါ၊ ထိုပါ ဝေယျက ရဟန်းတို့ဟူသည် ကောသလမင်းနှင့် ဖအေတူ မအေကွဲ ညီအကို တော်စပ် ကြသော ဘဒ္ဒဝဂ္ဂီရဟန်းတော်တို့တည်း၊ ထိုရဟန်းတော်တို့သည် တစ်ချို့ သောတာပန်, တစ်ချို့ သကဒါဂါမ်, တစ်ချို့ အနာဂါမ်တည်း၊ ပါဝေယျတိုင်းသည် ကောသလတိုင်း၏ အနောက်ဘက်၌ ရှိသည်။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃, ၃၈၇)၊

ပါစိယော- ၃၆၀။ ။ ထို၌ “ပါဝါရဋ္ဌေ (ပါဝါယံ)+နိဝသန္တီတိ ပါဝေယျကာ- ပါဝါ တိုင်း၌ နေသောရဟန်းတို့”ဟု ဆို၏၊ ထိုသို့ ဆိုခြင်းမှာလည်း “ပါဝေယျကာတိ ပါဝါ- ရဋ္ဌဝါသိနော”ဟု စာပျက်နေသောအဖွင့်ကို ကြည့်မိ၍ ဆိုခြင်းဖြစ်သည်၊ အမှန်မှာ ပါဝါတိုင်းသည် မလ္လာတိုင်း၌ ပါဝင်၏၊ မလ္လာမင်းတို့ အုပ်ချုပ်ခံတိုင်းဖြစ်သည်၊ ပါဝါ

...[စာမျက်နှာ- ၄၉၂]...

ထိုရဟန်းတို့အား။ ဣတ္ထိံ– ကို။ ပရိယေသန္တာနံ– ရှာနေကုန်လသော်။ ဝါ– ရှာနေ ကုန်စဉ်။ ကပ္ပာသိကဝနသဏ္ဍေ– ဝါပင်ရှိသောတောအုပ်၌။ (ဝါတော၌)၊ ပဌမံ– စွာ။ ဓမ္မံ– ကို။ ဒေသေသိ– ပြီ။ တဒါ– ထိုအခါ၌။ သဗ္ဗေဝ– အလုံးစုံသာလျှင် ဖြစ် ကုန်သော။ တေ– ထိုရဟန်းတို့သည်။ ဧဟိဘိက္ခုဘာဝံ– ဧဟိဘိက္ခုတို့၏အဖြစ် သို့။ ပတွာ– ၍။ ဣဒ္ဓိမယပတ္တစီဝရဓရာ– တန်ခိုးဖြင့်ပြီးသော သပိတ်သင်္ကန်းကို ဆောင်ကုန်သည်။ [ဓမ္မဘာ-၁, ၅၄၈ရှု၊] ဟုတွာ– ၍။ တေရသ– ၁၃-ပါးကုန်သော။ ဓုတင်္ဂါနိ– ဓုတင်တို့ကို။ သမာဒါယ– ကောင်းစွာယူ၍။ ဝါ– ဆောက်တည်၍။ ဝတ္တမာနာ– ကျင့်ကုန်လျက်။ ပုနပိ– တစ်ဖန်လည်း။ ဒီဃဿ– ရှည်စွာသော။ အဒ္ဓုနော–အခါကာလ၏။ အစ္စယေန– လွန်ရာအခါ၌။ သတ္ထာရံ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ၊ အနမတဂ္ဂဓမ္မဒေသနံ– သိအပ်သော အစအပိုင်းအခြားမရှိသော သံသရာနှင့်စပ်သော တရားဒေသနာကို။ [ဓမ္မဘာ-၁, ၅၈၀၇ှု၊] သုတွာ၊ တသ္မိံယေဝ အာသနေ– ထို နေရာ၌ပင်။ အရဟတ္တံ၊ ပါပုဏိံသု၊ ဘိက္ခူ– တို့သည်။ “ဣမေဟိ ဘိက္ခူဟိ– တို့ သည်။ ခိပ္ပမေဝ– သာလျှင်။ ဓမ္မော– ကို။ ဝိညာတော– သိအပ်ပြီ။ အဟော ဝတ–ဩော်...အံ့ဩဖွယ်ကောင်းလေစွ။ (တစ်နည်း) ဓမ္မော– ကို။ အဟော ဝတ ပုဒ်နောင် ဧယျကပစ္စည်းသက်ပြီးသော ပါဝေယျကပုဒ်သည် ပါဝါပြည်၏ အစိုးရမင်း များဖြစ်သော မလ္လာမင်းတို့ကိုသာ ရ၏။ ပါဝေယျတိုင်းသား ဘဒ္ဒဝဂ္ဂီရဟန်းတော်များကို။ မရပါ၊ ထိုကြောင့် “ပါဝေယျေ+ဝသန္တီတိ ပါဝေယျကာ”ဟု ပြုခြင်းသာ ကောင်းသည်။

(ဗုသာဝီ– ၂၈၂)

ဓုတင်္ဂါနိ။ ။ ကိလေသေ ဓုနာတီတိ ဓုတော- ကိလေသာတို့ကို ဖျက်ဆီးတတ်သော ရဟန်း၊ (သုတ္တနိ- ၂, ၁၀၃)၊ အင်္ဂန္တိ အတ္တနော ဖလံ ပဋိစ္စ ဟေတုဘာဝံ ဂစ္ဆန္တီတိ အင်္ဂါနိ၊ ဓုတဿ+အင်္ဂါနိ ဓုတင်္ဂါနိ- ကိလေသာတို့ကို ဖျက်ဆီးတတ်သော ရဟန်း၏ အကြောင်းအင်္ဂါ သမာဒါနစေတနာတို့၊ (တစ်နည်း) ကိလေသေ ဓုနာတီတိ ဓုတံ-ဖျက်ဆီးတတ်သောဉာဏ်၊ ဓုတံ+အင်္ဂံ ဧတေသန္တိ ဓုတင်္ဂါနိ- ကိလေသာတို့ကို ဖျက်ဆီး တတ်သော ဉာဏ်ဟူသော အကြောင်းရှိသော သမာဒါနစေတနာတို့၊ (တစ်နည်း) ကိလေသေ ဓုနန္တီတိ ဓုတာနိ၊ ဓုတာနိ စ+တာနိ အင်္ဂါနိ စာတိ ဓုတင်္ဂါနိ- ကိလေသာတို့ကို ဖျက်ဆီးတတ်သော အကျင့်၏ အကြောင်းအင်္ဂါ သမာဒါနစေတနာတို့။(ဝိသုဒ္ဓိ၊၁၊၅၉၊ ဝိသုဒ္ဓိ၊ဋီ၊၁၊၈၉)

...[စာမျက်နှာ- ၄၉၃]...

ဝိညာတော– ဩော်...သိအပ်လေပြီတကား။” ဣတိ– သို့။ ဓမ္မသဘာယံ– ၌။ ကထံ၊ သမုဋ္ဌာပေသုံ၊ သတ္ထာ၊ တံ– ထိုစကားကို။ သုတွာ၊ “ဘိက္ခဝေ! ဣဒါနေဝ– ၌သာ၊ (ခိပ္ပမေဝ– လျှင်။ ဓမ္မံ၊) န (ဝိဇာနာတိ)– သေး။ ပုဗ္ဗေပိ– ၌လည်း။ ဣမေ– ဤရဟန်းတို့သည်။ တိံသမတ္တာ– (၃၀) အတိုင်းအရှည်ရှိကုန်သော။ သဟာယကာ– သူငယ်ချင်းဖြစ်ကုန်သော။ ဓုတ္တာ– သေသောက်ကျူးတို့သည်။ ဟုတွာ၊ တုဏ္ဍိလဇာတကေ– တုဏ္ဍိလဇာတ်၌။ မဟာတုဏ္ဍိလဿ– မဟာတုဏ္ဍိလမည် သော ဝက်၏။ ဓမ္မဒေသနံ၊ သုတွာပိ၊ ခိပ္ပမေဝ၊ ဓမ္မံ၊ ဝိညာယ– သိ၍။ ပဉ္စ– ကုန်သော။ သီလာနိ– တို့ကို။ သမာဒိယိံသု– ကောင်းစွာ ယူကုန်ပြီ။ ဝါ– ဆောက်တည် ကုန်ပြီ။ တေ– ထိုရဟန်းတို့သည်။ တေနေဝ ဥပနိဿယေန– ထိုအားကြီးသော မှီရာအကြောင်းကြောင့်သာလျှင်။ ဧတရဟိ– ၌။ နိသိန္နာသနေယေဝ– ထိုင်ရာနေ ရာ၌ပင်။ အရဟတ္တံ၊ ပတ္တာ– ကုန်ပြီ။” ဣတိ– သို့။ ဝတွာ၊ ဓမ္မံ၊ ဒေသေန္တော၊ ဣမံ ဂါထံ၊ အာဟ၊ (ကိံ) “မုဟုတ္တမပိ၊ ပေ။ ယထာ”တိ– ၍။ (အာဟ)

မုဟုတ္တမပိ စေ ဝိညူ, ပဏ္ဍိတံ ပယိရုပါသတိ၊ ခိပ္ပံ ဓမ္မံ ဝိဇာနာတိ, ဇိဝှါ သူပရသံ ယထာ

ဝိညူ– လိမ္မာမြင်သိ, ပညာရှိသည်။ မုဟုတ္တံ အပိ– တစ်ခဏမျှလည်း။ ပဏ္ဍိတံ–ပညာရှိကို။ စေ ပယိရုပါသတိ– အံ့။ (ဧဝံ သတိ– သော်၊) ခိပ္ပံ– လျင်မြန်စွာသာလျှင်။ ဓမ္မံ– ပရိယတ္တိတရား, လောကုတ္တရာတရားကို။ ဝိဇာနာတိ– သိနိုင်၏။ (ကိမိဝ– နည်း?) ဇိဝှါ– လျှာသည်။ သူပရသံ– ဟင်း၏အရသာကို။ ဝိဇာနာတိ ယထာသိသကဲ့သို့တည်း။

တဿာ– ထိုဂါထာ၏။ အတ္ထော– ကား။ ဝိညူ– ပညာရှိသည်။ ပဏ္ဍိတပုရိသော– ပညာရှိယောကျ်ားသည်။ မုဟုတ္တမပိ မုဟုတ္တမပိ မုဟုတ္တမပိ– တစ်မုဟုတ်မျှပတ်လုံးလည်း။ ဝါ–

ဝိညူ ပဏ္ဍိတပုရိသော။ ။ ဝိညူကို ပရိယာယ်ဖြစ်သော ပဏ္ဍိတဖြင့် ဖွင့်သည်၊ “ပဏ္ဍိတပုရိသော”ဟု ဆိုသော်လည်း ဧကဒေသူပစာရ, ဥပလက္ခဏနည်းအားဖြင့် ပညာရှိမိန်းမကိုလည်း ယူနိုင်သည်၊ “ဝိဇာနိတုံ သီလံ ယဿ, ဝိဇာနနသီလောတိ ဝါ ဝိညူ၊(ရူ- ၃၆၇)၊ ဝိဇာနာတီတိ ဝါ ဝိညူ၊(မောဂ်- ၅, ၃၉)”ဟု ပြုပါ။

မုဟုတ္တံ။ ။ ကုဋိလယတိ ရတ္တိဒိဝသေ သုဘာသုဘဒဿနတောတိ မုဟုတ္တော၊

...[စာမျက်နှာ- ၄၉၄]...

တစ်ခဏမျှ၌လည်း။ အညံ– သော။ ပဏ္ဍိတံ– ကို။ စေ ပယိရုပါသတိ– အကယ်၍ အဖန်ဖန်ချဉ်းကပ်အံ့။ (ဧဝံ သတိ)၊ သော– ထိုပညာရှိယောကျ်ားသည်။ တဿ– ထိုအခြားပညာရှိ၏။ သန္တိကေ– ၌။ ဥဂ္ဂဏှန္တော– သင်ယူလသော်။ ပရိပုစ္ဆန္တော–မေးမြန်းလသော်။ ခိပ္ပမေဝ– လျှင်။ ပရိယတ္တိဓမ္မံ– ပရိယတ်တရားကို။ ဝိဇာနာတိသိ၏။ တတော– ထိုမှနောက်၌။ ကမ္မဋ္ဌာနံ– ကို။ ကထာပေတွာ– ဟောစေ၍။ ပဋိပတ္တိယံ– ၌။ ဃဋေန္တော– စေ့ဆော်လသော်။ (ဆက်ဆက်ကြိုးကုတ်, အားထုတ်လ သော်)၊ ဝါယမန္တော– လုံးပန်းကြိုးကုတ်, အားထုတ်လသော်။ ယထာ နာမ– ဥပမာ မည်သည်ကား။ အနုပဟတဇိဝှါပသာဒေါ– မပျက်စီးသော ဇိဝှါပသာဒရှိသော။ ပုရိသော– သည်။ ရသဝိဇာနနတ္ထံ– အရသာကို သိခြင်းအကျိုးငှာ။ ဇိဝှဂ္ဂေ– လျှာ ဖျား၌။ ဌပေတွာ ဧဝ– ထား၍သာ။ ဝါ– ထားလျှင်ထားခြင်း။ လောဏိကာဒိဘေဒံ–အငန်အစရှိသောအပြားရှိသော။ ရသံ– အရသာကို။ ဝိဇာနာတိ ယထာ– သိသကဲ့ သို့။ ဧဝံ– တူ။ ပဏ္ဍိတော– သည်။ ခိပ္ပမေဝ– လျှင်။ လောကုတ္တရဓမ္မမ္ပိ– လောကုတ္တ ရာတရားကိုလည်း။ ဝိဇာနာတိ– ၏။ ဣတိ– ဂါထာဖွင့်အပြီးတည်း။ ဒေသနာဝသာနေ ဗဟူ ဘိက္ခူ အရဟတ္တံ ပါပုဏိံသု၊ ဣတိ– တိံသမတ္တပါဝေယျက ဘိက္ခုဝတ္ထုအပြီးတည်း။
တိံသမတ္တပါဝေယျကဘိက္ခုဝတ္ထုဘာသာဋီကာ ပြီး၏။

၇-သုပ္ပဗုဒ္ဓကုဋ္ဌိဝတ္ထုဘာသာဋီကာ
စရန္တိ ဗာလာ ဒုမ္မေဓာတိ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ သတ္ထာ ဝေဠုဝနေ– ဝေဠုဝန် ကျောင်း၌။ ဝိဟရန္တော၊ သုပ္ပဗုဒ္ဓကုဋ္ဌိံ– နူနာရှိသော သုပ္ပဗုဒ္ဓကို။ ဝါ– သုပ္ပဗုဒ္ဓနူနာ ရောဂါသည်ကို။ အာရဗ္ဘ ကထေသိ၊ သုပ္ပဗုဒ္ဓကုဋ္ဌိဝတ္ထု– သုပ္ပဗုဒ္ဓကုဋ္ဌိဝတ္ထုသည်။ [ဟုစ္ဆ– ကောဋိလျေ +တ၊ ဓာတ်အစ၌ မုလာ, စ္ဆချေ, တဒွေဘော်၊-ဓာန်ဋီ- ၆၆၊] အစ္စန္တ သံယောဂအနက်၌ ဒုတိယာသက်။ (မောဂ်နိ-၁, ၃၉၂၊ နိဒီ-၁၅၅)၊ (တစ်နည်း) ကာလဘာဝေသု စဖြင့် ကာလအနက်၌ သတ္တမီသက်၍ ချေပါ၊ (နီတိသုတ္တ-၃၈၁)၊ လက်ဖျစ် ဆယ်တွက်ကာလသည် ခဏ၊ ဆယ်ခဏသည် လယ၊ ဆယ်လယသည် ခဏလယ၊ ဆယ်ခဏလယသည် မုဟုတ္တ၊ ဆယ်မုဟုတ်သည် ခဏမုဟုတ်တည်း။ တစ်မုဟုတ်သည် လက်ဖျစ်တွက်ပေါင်း တစ်သောင်းကာလ ရှိ၏။ (ဓာန်-၆၆၊ ၆၇)

...[စာမျက်နှာ- ၄၉၅]...

ဥဒါနေ– ဥဒါန်းပါဠိတော်၌။ အာဂတမေဝ– လာသည်သာ။ ဟိ– ချဲ့။ တဒါ– ၌။ သုပ္ပဗုဒ္ဓကုဋ္ဌိ ဗုဒ္ဓကုဋ္ဌိ ဗုဒ္ဓကုဋ္ဌိ– နူနာရှိသောသုပ္ပဗုဒ္ဓသည်။ ဝါ– သုပ္ပဗုဒ္ဓနူနာရောဂါသည်သည်။ ပရိသပရိယန္တေ– ပရိသတ်၏အစွန်၌။ နိသိန္နော– လျက်။ ဘဂဝတော– ၏။ ဓမ္မဒေသနံ– ကို။ သုတွာ၊ သောတာပတ္တိဖလံ– သို့။ ပတွာ– ၍။ အတ္တနာ– သည်။ ပဋိလဒ္ဓဂုဏံ– ရအပ်သောဂုဏ်ကျေးဇူးကို။ (ရအပ်သော တရားထူးကို)၊ သတ္ထု– အား။ အာရောစေတုကာမော– လျှောက်ခြင်းငှာ အလိုရှိသည်။ (ဟုတွာ)၊ ပရိသမဇ္ဈေ– ပရိ သတ်အလည်၌။ ဝါ– သို့။ ဩဂါဟိတုံ– သက်ဝင်ခြင်းငှာ။ အဝိသဟန္တော– မရဲဝံ့လ သော်။ မဟာဇနဿ– ၏။ သတ္ထာရံ– ကို။ ဝန္ဒိတွာ– ရှိခိုးပြီး၍။ အနုဂန္တွာ– အစဉ်လိုက် ၍။ နိဝတ္တနကာလေ– ပြန်လှည့်သွားရာအခါ၌။ ဝိဟာရံ– သို့။ အဂမာသိ– ပြီ။ တသ္မိံ ခဏေ၊ ဒေဝရာဇာ– နတ်တို့၏မင်းဖြစ်သော။ သက္ကော– သည်။ “အယံ သုပ္ပဗုဒ္ဓကုဋ္ဌိ– သည်။ အတ္တနော– ၏။ သတ္ထု– ၏။ သာသနေ– ၌။ ပဋိလဒ္ဓဂုဏံ– ကို။ ပါကဋံ+

သုပ္ပဗုဒ္ဓကုဋ္ဌိ။ ။ သုခသယိတေ(ချမ်းသာစွာ အိပ်နေသူတို့ကို) ပဗောဓေတီတိ သုပ္ပဗုဒ္ဓေါ၊ (သံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၂၀)၊ ကုဋ္ဌံ+အဿ အတ္ထီတိ ကုဋ္ဌီ၊ (ရူဋီ- ၄၉)၊ သုပ္ပဗုဒ္ဓေါ စ+ သော+ကုဋ္ဌီ စာတိ သုပ္ပဗုဒ္ဓကုဋ္ဌီ- နူနာရှိသောသုပ္ပဗုဒ္ဓ၊ “သုပ္ပဗုဒ္ဓကုဋ္ဌီ”ဟု ဒီဃဖြင့် ရှိ သင့်လျက် ဋ္ဌီ၌ ရဿပြု၍ “သုပ္ပဗုဒ္ဓကုဋ္ဌိ”ဟု ဖြစ်သည်။

သုပ္ပဗုဒ္ဓကုဋ္ဌိအမည်ရပုံ။ ။ အတိတ်ဘဝက တဂရသိခီမည်သော ပစ္စေကဗုဒ္ဓအား တံတွေးထွေးကာ ပစ်မှားခဲ့သော အကုသိုလ်ကံအကြွင်းအကျန်ကြောင့် မိခင်ဝမ်းထဲ နေစဉ်ကပင် နူနာရောဂါ စွဲကပ်လာခဲ့သည်၊ တောင်းစားနိုင်သည့် အရွယ်ရောက်ရာ အခါ၌ မိဘများက စွန့်ပစ်သွားသဖြင့် တစ်လမ်းဝင် တစ်လမ်းထွက်ကာ တောင်းရမ်း စားသောက်ရရှာ၏၊ ထိုသို့ တောင်းစားဖို့ သွားစဉ်မှာလည်း နူနာရောဂါကြောင့် အသားတွေပြတ်ကျ, အရည်တွေယိုကာ ကြီးကျယ်သော ဝေဒနာကို ခံစားရရှာ၏၊ ညရောက်တော့လည်း လမ်းကြိုလမ်းကြားမှာ အိပ်ရပြီး နူနာရောဂါ နှိပ်စက်သဖြင့် ကောင်းစွာ မအိပ်ရဘဲ ညည်းညူမြည်တမ်းနေရရှာ၏၊ သူ၏ သနားစဖွယ် ညည်းညူ မြည်တမ်းသံကြောင့် သူအိပ်သည့် လမ်းရှိလူများမှာ ကောင်းစွာ အိပ်မရဖြစ်ကြရ၏၊ ထိုကြောင့် ကောင်းမွန် နှစ်ခြိုက်စွာ အိပ်ပျော်နေသူတို့ကို နှိုးသူဟု အဓိပ္ပာယ်ရသည့် “သုပ္ပဗုဒ္ဓ”ဟူသော အမည် တွင်ခဲ့သည်၊ [သု- ကောင်းမွန်နှစ်ခြိုက်စွာ အိပ်ပျော်နေသူတို့ ကို+ပဗုဒ္ဓ- နိုးစေသူ၊] သုပ္ပဗုဒ္ဓသကျ (သာကီဝင်မင်း သုပ္ပဗုဒ္ဓ)နှင့် ကွဲစေရန် “သုပ္ပဗုဒ္ဓ ကုဋ္ဌိ”ဟု ကုဋ္ဌိကို ထပ်ဖြည့်၍ ဆိုသည်။

...[စာမျက်နှာ- ၄၉၆]...

ထင်ရှားသည်ကို။ ဝါ– အောင်။ ကာတုကာမော– သည်။ (ဟောတိ)၊” ဣတိ– သို့။ ဉတွာ၊ “နံ– နူနာရှိသော သုပ္ပဗုဒ္ဓကို။ ဝီမံသိဿာမိ– စုံစမ်းအံ့။” ဣတိ– ဤသို့ ကြံ ၍။ ဂန္တွာ၊ အာကာသေ၊ ဌိတောဝ– လျက်သာ။ ဧတံ၊ အဝေါစ၊ (ကိံ)၊ “သုပ္ပဗုဒ္ဓ– ဒ္ဓ! တွံ၊ မနုဿဒလိဒ္ဒေါ– လူတို့တွင် ဆင်းရဲသူတည်း။ ဝါ– လူဆင်းရဲတည်း။ [မနုဿေသု မနုဿာနံ ဝါ+ဒလိဒ္ဒေါ မနုဿဒလိဒ္ဒေါ၊ ရှေ့ သံ၊ဋီ၊၁၊ ၃၃၈၊ နောက် ဥဒါန. ဋ္ဌ-၂၅၃၊] မနုဿဝရာကော– လူတို့တွင် နိမ့်ကျသူတည်း။ ဝါ– နိမ့်ကျသောလူ တည်း။ အဟံ၊ တေ– အား။ အပရိယန္တံ– အဆုံးအပိုင်းအခြားမရှိသော။ ဓနံ– ကို။ ဒဿာမိ– ပေးမည်။] ဗုဒ္ဓေါ– ဘုရားသည်။ န ဗုဒ္ဓေါ– ဘုရားမဟုတ်။ ဓမ္မော– တရား သည်။ န ဓမ္မော– တရားမဟုတ်။ သံဃော– သည်။ န သံဃော– မဟုတ်။ မေ–အား။ ဗုဒ္ဓေန– ဖြင့်။ အလံ– အကျိုးမရှိ။ မေ– အား။ ဓမ္မေန– ဖြင့်။ အလံ၊ မေ– အား။ သံဃေန– ဖြင့်။ အလံ၊’ ဣတိ– သို့။ ဝဒေဟိ– လော။” ဣတိ– ဤသို့ ပြောပြီ။ အထ– ၌။ နံ– ထိုသိကြားမင်းကို။ သော– ထိုသုပ္ပဗုဒ္ဓသည်။ အာဟ၊ (ကိံ)၊ “တွံ၊ ကော–အဘယ်သူသည်။ အသိ– ဖြစ်သနည်း?” ဣတိ– ဤသို့ မေးပြီ။ “အဟံ– သည်။ သက္ကော– သိကြားတည်း။” ဣတိ– ပြီ။ အန္ဓဗာလ– ကန်းမိုက်သော။ အဟိရိက–အရှက်မရှိသော သိကြားမင်း! တွံ၊ မယာ– နှင့်။ သဒ္ဓိံ၊ ကထေတုံ– ငှာ။ ယုတ္တရူပေါ–သင့်လျော်သော သဘောရှိသည်။ န– မဟုတ်။ တွံ၊ မံ– ကို။ “ဒုဂ္ဂတော– ဆင်းရဲခြင်းသို့ ရောက်သူတည်း။ ဒလိဒ္ဒေါ– ဆင်းရဲသူတည်း။ ကပဏော– အထီးကျန်မွဲ သူဆင်းရဲတည်း။” ဣတိ– သို့။ ဝဒေသိ၊ အဟံ– သည်။ ဒုဂ္ဂတော– သည်။ နေဝ (အသ္မိ– မဖြစ်၊) ဒလိဒ္ဒေါ– သည်။ န (အသ္မိ– မဖြစ်၊) အဟံ– သည်။ သုခပ္ပတ္တော–ချမ်းသာခြင်းသို့ ရောက်သည်။ မဟဒ္ဓနော– များသော ဥစ္စာရှိသည်။ အသ္မိ– ဖြစ်၏။

သဒ္ဓါဓနံ သီလဓနံ, ဟိရီ ဩတ္တပ္ပိယံ ဓနံ၊ သုတဓနဉ္စ စာဂေါ စ, ပညာ ဝေ သတ္တမံ ဓနံ

သဒ္ဓါဓနံ– (ရတနာ၃တန်, ကံကံအကျိုး, မြတ်နိုးကျေနပ်, ယုံကြည်တတ် သော) သဒ္ဓါဟူသော ဥစ္စာသည်လည်းကောင်း။ သီလဓနံ– ကိုယ်ကျင့်သီလဟူ သော ဥစ္စာသည်လည်းကောင်း။ ဟိရီ– (မကောင်းမှုဒုစရိုက်ကို ရှက်တတ်, စက်

...[စာမျက်နှာ- ၄၉၇]...

ဆုတ်တတ်သော) ဟိရီဟူသော။ ဓနံ– ဥစ္စာသည်လည်းကောင်း။ ဩတ္တပ္ပိယံ– (မကောင်းမှုဒုစရိုက်ကြောင့် ကြောက်လန့်တတ်သော) ဩတ္တပ္ပဟူသော။ [ဩတ္တပ္ပမေဝ ဩတ္တပ္ပိယံ၊] ဓနံ– ကောင်း။ သုတဓနံ– (ကြားနာသင်မှတ်, ဆောင်ထား အပ်သော, ပရိယတ်တရားဟူသော) သုတဥစ္စာသည်လည်းကောင်း။ စာဂေါ–စွန့်ကြဲကြောင်းစေတနာ, အလောဘဟူသော။ ဓနံ စ– ကောင်း။ ဝေ– စင်စစ်။ ပညာ– လောကီ, လောကုတ္တရာပညာဟူသော။ သတ္တမံ– ၇-ပါးမြောက် ဖြစ်သော။ ဓနံ စ– ကောင်း။ (ဟောန္တိ– ရှိကုန်၏။) ယဿ ဧတေ ဓနာ အတ္ထိ, ဣတ္ထိယာ ပုရိသဿ ဝါ၊] အဒလိဒ္ဒေါ’တိ တံ အာဟု, အမောဃံ တဿ ဇီဝိတံ

ဣတ္ထိယာ ဝါ– မိန်းမသော်လည်းဖြစ်သော။ ပုရိသဿ ဝါ– ယောကျ်ားသော် လည်းဖြစ်သော။ ယဿ– အကြင်ပုဂ္ဂိုလ်၏။ ဝါ–မှာ။ ဧတေ ဓနာ– ဤဥစ္စာ ၇-ပါး တို့သည်။ အတ္ထိ– ရှိကုန်၏။ တံ– ထိုပုဂ္ဂိုလ်ကို။ အဒလိဒ္ဒေါတိ– ဥစ္စာမမွဲ, မဆင်း ရဲသူဟူ၍။ အာဟု– (ဘုရားစသော သူတော်ကောင်းတို့) မိန့်ဆိုတော်မူကုန်၏။ တဿ– ထိုပုဂ္ဂိုလ်၏။ ဇီဝိတံ– အသက်ရှင်ခြင်းကို။ အမောဃံ– အကျိုးမပြီး, အချီး နှီးမဟုတ်ဟူ၍။ ဝါ– အကျိုးရှိ၏ဟူ၍။ (အာဟု– ကုန်၏။) ဣတိ– ဤသို့သော။ ဣမာနိ သတ္တဝိဓအရိယဓနာနိ– ဤ၇-ပါးအပြားရှိသော အရိယာသူတော်ကောင်းတို့၏ ဥစ္စာတို့သည်။ မေ– ၏။ ဝါ– မှာ၊ (တစ်နည်း) မေ– ၏။ (သန္တာနေ– ၌၊) သန္တိ– ကုန်၏။ ဟိ– မှန်၏။ ယေသံ– အကြင်သူတို့၏။ ဝါ– တို့။ မှာ၊ (တစ်နည်း) ယေသံ– တို့၏။ (သန္တာနေ– ၌၊) သတ္တ– ကုန်သော။ ဣမာနိ ဓနာနိ–

စာဂေါ။ ။ စဇတိ ဧတေနာတိ စာဂေါ, ဒါနံ၊(သံဋီ၊၁၊၃၂၇)။ စာဂေါတိ အလောဘော၊ (မဋီ၊၁၊၅၆)

ပညာ။ ။ ပဇာနာတီတိ ပညာ၊ ပညာပေတီတိ ပညာ၊ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၆၅)၊ ပဇာနာတိ ဧတာယာတိ ပညာ၊ (သုတ္တနိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၃၁)၊ ပညာယတေ ဧတာယာတိ ပညာ၊ (ဓာန်ဋီ- ၁၅၂)၊ ပကာရေန ဇနေဟိ ဉာတဗ္ဗာ တုသိတဗ္ဗာတိ ပညာ၊ (နိသာဋီ- ၇၇)၊ သတ္တပိ စေတာနိ လောကိယလောကုတ္တရမိဿကာနေဝ ကထိတာနိ။ (ဒီ၊ဋ္ဌ၊ ၃,၂၂၁)

...[စာမျက်နှာ- ၄၉၈]...

ဤဥစ္စာတို့သည်။ သန္တိ။ တေ– ထိုသူတို့ကို။ ဗုဒ္ဓေဟိ ဝါ– တို့သည်လည်းကောင်း။ ပစ္စေကဗုဒ္ဓေဟိ ဝါ– တို့သည်ကောင်း။ “ဒလိဒ္ဒါ”တိ– ဆင်းရဲသူတို့ဟူ၍။ န ဝုစ္စန္တိ– မိန့်ဆိုတော်မမူအပ်ကုန်။ ဣတိ– ဤသို့ ပြောပြီ။ သက္ကော– သည်။ တဿ– ထို သုပ္ပဗုဒ္ဓ၏။ ကထံ၊ သုတွာ၊ တံ– ထိုသုပ္ပဗုဒ္ဓကို။ အန္တရာမဂ္ဂေ– ၌။ ဩဟာယ– ချန် ထား၍။ သတ္ထု– ၏။ သန္တိကံ– သို့။ ဂန္တွာ၊ သဗ္ဗံ– သော။ တံ ဝစနပဋိဝစနံ– ထိုစ၍ ပြောဆိုအပ်သောစကား, ပြန်၍ ပြောဆိုအပ်သောစကားကို။ အာရောစေသိ– လျှောက်ပြီ။ အထ– ၌။ နံ– ထိုသိကြားကို။ ဘဂဝါ၊ အာဟ၊ (ကိံ)၊ “သက္က– သိကြား! တာဒိသာနံ– သင်ကဲ့သို့ရှုအပ်သူတို့၏။ သတေနပိ– အရာသည်လည်းကောင်း။ ဝါ– ရာပေါင်းများစွာသည်လည်းကောင်း။ သဟဿေနပိ– အထောင်သည် ကောင်း။ ဝါ– ထောင်ပေါင်းများစွာသည်လည်းကောင်း။ သုပ္ပဗုဒ္ဓကုဋ္ဌိံ– ကို။] ဗုဒ္ဓေါ– သည်။ န ဗုဒ္ဓေါ– ဘုရားမဟုတ်၊’ ဣတိ ဝါ– ဤသို့လည်းကောင်း။] ဓမ္မော– သည်။ န ဓမ္မော၊’ ဣတိ ဝါ– လည်းကောင်း။] သံဃော– သည်။ န သံဃော၊ ’ဣတိ ဝါ– လည်းကောင်း။ ကထာပေတုံ– ပြောဆိုစေခြင်းငှာ။ န သက္ကာ– မစွမ်းနိုင်။” ဣတိ– ဤသို့ မိန့်တော်မူပြီ။ ကုဋ္ဌီ– နူနာရှိသော။ [ခု– ၁, ၁၃၄၊ ဥဒါန၊ဋ္ဌ၊ ၂၅၉တို့အတိုင်း “ကုဋ္ဌီ”ဟု ဒီဃဖြင့် ရှိမှ ကောင်းသည်၊] သုပ္ပဗုဒ္ဓေါပိ– သည်လည်း။ သတ္ထု– ၏။ သန္တိကံ၊ ဂန္တွာ၊ သတ္ထာရာ– သည်။ ကတပဋိသန္ထာရော– ပြုတော်မူအပ်သော ပဋိသန္ထာရ ရှိသည်။ ဝါ– လောကွတ်ပျူငှာ နှုတ်ဆက်စကား ပြောကြားမှုကို ပြုတော်မူသည်။ (ဟုတွာ)၊ သမ္မောဒမာနော– လွန်စွာဝမ်းမြောက်လျက်။ အတ္တနာ– သည်။ ပဋိလဒ္ဓဂုဏံ– ကို။ အာရောစေတွာ– လျှောက်ပြီး၍။ အာသနာ– မှ။ ဝုဋ္ဌာယ– ၍။ ပက္ကာမိ–ပြီ။ အထ– ၌။ အစိရပက္ကန္တံ– ဖဲသွားပြီး၍ မကြာမြင့်သော ကာလရှိသော။ ဝါ–

အစိရပက္ကန္တံ။ ။ အပက္ကမီတိ ပက္ကန္တော၊ [ပ+ကမု+တ၊] အစိရံ+ပက္ကန္တဿ ယဿာတိ အစိရပက္ကန္တော- ဖဲသွားပြီးသော သုပ္ပဗုဒ္ဓ၏ မကြာမြင့်သော ကာလရှိသည်၊ ဗဟုဗ္ဗီဟိ သမာသ်မှန်သမျှ သမာသ်ပုဒ်၏ အပြင်ဘက်ဖြစ်သော အညပုဒ်အရကို ရသောကြောင့် ဗာဟိရတ္ထသမာသ်ချည်း ဖြစ်၏၊ သို့သော် ဗဟုဗ္ဗီဟိသမာသ်ကိုပင် သမာသ်ပုဒ်တစ် စိတ်နှင့် အညပုဒ်တို့ အရတူလျှင် ဗာဟိရတ္ထသမာသ်၊ ယင်းသို့မဟုတ်လျှင် အဗာဟိရတ္ထ သမာသ်ဟု ခွဲနိုင်သေး၏၊ “အစိရံ+ပက္ကန္တဿ ယဿ”၌ “ပက္ကန္တဿ”ဟူသော သမာသ် ပုဒ်တစ်စိတ်နှင့် “ယဿ”ဟူသော အညပုဒ်တို့ အရတူ၏၊ ထိုကြောင့် ဤနည်းအလို

...[စာမျက်နှာ- ၄၉၉]...

မကြာမီက ဖဲသွားသော။ နံ– ထိုသုပ္ပဗုဒ္ဓကို။ တရုဏဝစ္ဆာ– ငယ်သောနွားရှိသော။ (နွားကလေးရှိသော)၊ ဂါဝီ– နွားမသည်။ ဇီဝိတာ– ဇီဝိတိန္ဒြေမှ။ ဝါ– အသက်မှ။ ဝေါရောပေသိ– အထူးအားဖြင့် အောက်သို့ သက်ရောက်စေပြီ။ ဝါ– ကင်းစေပြီ။ ဝါ– ခွင်းပြီ။ [ဓမ္မဘာ-၂, ၃၃ရှု။] သာ– ထိုနွားမသည်။ ဧကာ– တစ်ကောင်သော။ ယက္ခိနီ– သည်။ (ဟုတွာ)၊ ပုက္ကုသာတိကုလပုတ္တံ– ပုက္ကုသာတိအမျိုးသားလည်းကောင်း။ ဗာဟိယံ– ဗာဟိယတိုင်း၌ဖြစ်သော။ ဒါရုစီရိယံ– ဒါရုစီရိယလည်းကောင်း။ တမ္ဗဒါဌိကစောရဃာတကံ– တမ္ဗဒါဌိကခိုးသူသတ်သမားလည်းကောင်း။ သုပ္ပဗုဒ္ဓကုဋ္ဌိံ– သုပ္ပဗုဒ္ဓနူနာ ရောဂါသည်လည်းကောင်း။ ဣတိ– သို့။ စတုန္နံ– ၄ယောက်ကုန်သော။ ဣမေသံ ဇနာနံ– ဤလူတို့ကို။ အနေကသတေ– အရာမကများစွာသော။ အတ္တဘာဝေ– အတ္တဘော၌။ ဝါ– ဘဝ၌။ ဂါဝီ– သည်။ ဟုတွာ၊ [ဂါဝီ ဟုတွာ– နွားမယောင် ဖန် ဆင်း၍၊] ဇီဝိတာ– မှ။ ဝေါရောပေသိ ကိရ– သတဲ့။ ကိရ– ချဲ့။ တေ– ထိုသူတို့သည်။ အတီတေ– ၌။ စတ္တာရော– ကုန်သော။ သေဋ္ဌိပုတ္တာ– တို့သည်။ ဟုတွာ၊ ဧကံ– သော။ နဂရသောဘိနိံ– မြို့ကို တင့်တယ်စေသော။ ဂဏိကံ– ပြည့်တန်ဆာမကို။ ဥယျာနံ– သို့။ နေတွာ– ခေါ်ဆောင်၍။ ဒိဝသံ– တစ်နေ့လုံး။ သမ္ပတ္တိံ– ကာမဂုဏ်စည်းစိမ်ကို။ အနုဘဝိတွာ– ခံစား၍။ သာယနှသမယေ– ၌။ ဧဝံ– သို့။ သမ္မန္တယိံသု– တိုင်ပင်ကြပြီ။ (ကိံ)၊ “ဣမသ္မိံ ဌာနေ– ၌။ အညော– အခြားသူသည်။ နတ္ထိ။ ဣမိဿာ– ဤပြည့် တန်ဆာမအား။ အမှေဟိ– တို့သည်။ ဒိန္နံ– ပေးအပ်ပြီးသော။ ကဟာပဏသဟဿဉ္စ– အသပြာတစ်ထောင်ကိုလည်းကောင်း။ သဗ္ဗံ– သော။ ပသာဓနဘဏ္ဍဉ္စ–ဗာဟိရတ္ထသမာသ်ဟု ဆိုရသည်။

တစ်နည်း။ ။ ပက္ကမနံ ပက္ကန္တံ၊ အစိရံ+ပက္ကန္တံ ယဿာတိ အစိရပက္ကန္တော- မကြာ မြင့်သေးသော ဖဲသွားခြင်းရှိသော သုပ္ပဗုဒ္ဓကုဋ္ဌိ၊ ဤနည်း၌ သမာသ်ပုဒ်တစ်စိတ်နှင့် အညပုဒ်တို့ အရမတူ၊ ထိုကြောင့် ဤနည်းအလို “အဗာဟိရတ္ထသမာသ်”ဟု ဆိုရသည်။

(နီတိသုတ္တ-၂၀၈၊ ရူဘာ-၂, ၃၀၊ ၃၁၊ ဘေဒ၊ ဘေဒဘာ-၁၁၅၊ ၁၁၆၊ ၁၁၈)

တစ်နည်း။ ။ “အစိရပက္ကန္တဿာတိ န စိရံ ပက္ကန္တဿ(ဥဒါန၊ဋ္ဌ၊၈၅)”ဟူသော အဖွင့်အလိုမူ “န+စိရံ အစိရံ၊ အပက္ကမီတိ ပက္ကန္တော၊ အစိရံ+ပက္ကန္တော အစိရပက္ကန္တော-မကြာမီက ဖဲသွားသည်”ဟု ပြုပါ။

...[စာမျက်နှာ- ၅၀၀]...

တန်ဆာပစ္စည်းကိုလည်းကောင်း။ ဂဟေတွာ– ၍။ ဣမံ– ဤပြည့်တန်ဆာမကို။ မာရေတွာ– သေစေ၍။ ဝါ– သတ်၍။ ဂစ္ဆာမ– သွားကြစို့။” ဣတိ– ဤသို့ တိုင်ပင် ကြပြီ။ သာ– ထိုပြည့်တန်ဆာမသည်။ တေသံ– ထိုသူ၏။ ကထံ– ကို။ သုတွာ– ၍။ “ဣမေ– ဤသူတို့သည်။ နိလ္လဇ္ဇာ– အရှက်မရှိကြ။ မယာ– နှင့်။ သဒ္ဓိံ၊ အဘိရမိတွာ– ပျော်ပါးပြီး၍။ ဣဒါနိ– ၌။ မံ– ကို။ မာရေတုကာမာ– သေစေခြင်းငှာ လိုလားနေ ကုန်၏။ ဝါ– သတ်လိုကုန်၏။ နေသံ– ထိုသူတို့ဖို့။ ဝါ– တို့အတွက်။ ဝါ– တို့အား။ ကတ္တဗ္ဗယုတ္တကံ– ပြုခြင်းငှာ သင့်လျော်သော လုပ်ဆောင်မှုကို။ (တစ်နည်း) နေသံ– တို့သည်။ ကတ္တဗ္ဗယုတ္တကံ– ပြုအပ်သောအလုပ်အား သင့်လျော်သော လုပ် ဆောင်မှုကို။ [ဓမ္မဘာ-၁, ၄၆၉ရှု၊] ဇာနိဿာမိ– သိရအံ့။” ဣတိ– ဤသို့ ကြံ၍။ တေဟိ– ထိုသူတို့သည်။ မာရိယမာနာ– သေစေအပ်ကုန်လသော်။ ဝါ– သတ်အပ် ကုန်လသော်။ “အဟံ၊ ယက္ခိနီ၊ ဟုတွာ၊ မံ– ကို။ ဧတေ– ဤသူတို့သည်။ မာရေန္တိ ယထာ– သေစေကုန်သကဲ့သို့။ ဝါ– သတ်ကုန်သကဲ့သို့။ ဧဝမေဝ– လျှင်။ တေ– ထိုသူ တို့ကို။ မာရေတုံ– သေစေခြင်းငှာ။ ဝါ– သတ်ခြင်းငှာ။ သမတ္ထာ– စွမ်းနိုင်သူမသည်။ ဘဝေယျံ– ဖြစ်ရပါလို၏။ ဝါ– ဖြစ်ရပါစေသား။” ဣတိ– သို့။ ပတ္ထနံ– ဆုတောင်းမှုကို။ အကာသိ၊ တဿ– ထိုကံ၏။ နိဿန္ဒေန– အကျိုးဆက်အားဖြင့်။ (အကျိုးဆက် အဖြစ်ဖြင့်)၊ ဝါ– ကြောင့်။ [ဓမ္မဘာ-၁, ၄၄၅ရှု၊] ဣမေ– ဤသူတို့ကို။ မာရေသိ– ပြီ။ သမ္ဗဟုလာ– များစွာကုန်သော။ ဘိက္ခူ– တို့သည်။ တဿ– ထိုသုပ္ပဗုဒ္ဓ၏။ ကာလကိရိယံ– သေခြင်းကို ပြုခြင်းကို။ ဘဂဝတော– အား။ အာရောစေတွာ– ၍။ “တဿ– ထိုသုပ္ပဗုဒ္ဓ၏။ ဂတိ– လားရောက်အပ်သော ဂတိသည်။ (ပဉ္စသု– ၅မျိုးကုန်သော။ ဂတီသု– တို့တွင်၊) ကာ– အဘယ်ဂတိပါနည်း? (တစ်နည်း) တဿ– ၏။ ဂတိ– ပြီးဆုံးခြင်းသည်။ (ဘဝအဆုံးသတ်ခြင်းသည်၊) ကာ– (အရိယာပုထုဇဉ်၂မျိုးတွင်)

တဿ ကာ ဂတိ။ ။ ဂတိသဒ္ဒါသည် “ဘဝဘေဒေ ပတိဋ္ဌာယံ”စသော အဘိဓာန် လာ ဂတိသဒ္ဒါ၏ အနက်တို့တွင် ရှေ့နည်းအလို ဘဝဘေဒ (ဒေဝဂတိစသော ဘဝ အပြား)အနက်ကို ဟော၏၊ “သုကတဒုက္ကဋကမ္မဝသေန ဂန္တဗ္ဗာတိ ဂတိ”ဟု ပြုပါ၊ (မ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၄၁)၊ နောက်နည်းအလို နိဋ္ဌာ(ပြီးဆုံးခြင်း)အနက်ကို ဟော၏၊ “ဂမနံ နိပ္ဖတ္တနံ ဂတိ”ဟု ပြုပါ၊ (သီဋီသစ်၊၂၊၂၂၉)၊ အရိယာပုထုဇဉ်၂မျိုးတွင် အဘယ် ဘဝဖြင့် အဆုံးသတ်သွားသနည်း?ဟု ဆိုလိုသည်။ (ဥဒါန. ဋ္ဌ- ၈၆)]

...[စာမျက်နှာ- ၅၀၁]...

အဘယ်သို့သော ပြီးဆုံးခြင်းမျိုးပါနည်း? ကေန စ ကာရဏေန– အဘယ် အကြောင်းကြောင့်လည်း။ ကုဋ္ဌိဘာဝံ– နူနာရောဂါရှိသူ၏ အဖြစ်သို့။ ပတ္တော–ရောက်ရသနည်း?” ဣတိ– သို့။ ပုစ္ဆိံသု၊ သတ္ထာ၊ သောတာပတ္တိဖလံ၊ ပတွာ၊ တဿ– ထိုသုပ္ပဗုဒ္ဓ၏။ တာဝတိံသဘဝနေ– ၌။ ဥပ္ပန္နဘာဝဉ္စ– ဖြစ်သည်၏အဖြစ် ကိုလည်းကောင်း။ တဂရသိခိပစ္စေကဗုဒ္ဓံ– ကို။ ဒိသွာ၊ နိဋ္ဌုဘိတွာ– တံတွေးထွေး ၍။ အပသဗျံ– ဆန့်ကျင်ဖက်ကို။ ဝါ– မရိုသေမှုကို။ ကတွာ– ၍။ ဝါ– ကြောင့်။ ဒီဃရတ္တံ– လုံး။ နိရယေ– ၌။ ပစ္စိတွာ– ၍။ ဝိပါကာဝသေသေန– အကျိုး၏ အကြွင်း အကျန်အားဖြင့်။ ဝါ– ကြွင်းကျန်သော အကျိုးအားဖြင့်။ [ဓမ္မဘာ-၁, ၅၉၁ရှု၊] ဣဒါနိ– ၌။ ကုဋ္ဌိဘာဝပ္ပတ္တိဉ္စ– နူနာရောဂါရှိသူ၏အဖြစ်သို့ ရောက်ရခြင်းကိုလည်းကောင်း။ ဗျာကရိတွာ၊ “ဘိက္ခဝေ– တို့! ဣမေ သတ္တာ– တို့သည်။ အတ္တနာဝ– ကိုယ်တိုင်သာလျှင်။ အတ္တနော– ၏။ ကဋုကဝိပါကကမ္မံ– ခါးစပ်သောအကျိုးရှိ သောကံကို။ ကရောန္တာ– ကုန်လျက်။ ဝိစရန္တိ– လှည့်လည်နေထိုင်ကုန်၏။” ဣတိ၊ ဝတွာ၊ အနုသန္ဓိံ– ကို။ ဃဋေတွာ– ၍။ ဥတ္တရိ– ထိုထက်အလွန်။ ဓမ္မံ၊ ဒေသေန္တော၊ ဣမံ ဂါထံ၊ အာဟ၊ (ကိံ)၊ “စရန္တိ၊ ပေ။ ကဋုကပ္ဖလ”န္တိ– ၍။ (အာဟ)

အပသဗျံ။ ။ အပသဗျသဒ္ဒါ “လက်ယာဖက်ကိုယ်, ဆန့်ကျင်ဖက်”ဟူသော အနက် တို့ကို ဟောသည်ဟု ဓာန်- ၇၁၉၊ အမရ- ၂၁၊ ၈၄တို့၌ ဆို၍ ထောမနိဓိ၌ “လက်ယာ ဖက်, ဗြဟ္မာ့ဆိပ်ကမ်း”တို့ကို ဟောသည်ဟု ဆို၏၊ ဤ၌ ဆန့်ကျင်ဖက်အနက်ဟော ယူပါ၊ ဆန့်ကျင်ဖက်ပြုခြင်းဟူသည် မရိုမသေပြုခြင်းပင်တည်း၊ ထိုကြောင့် ဥဒါန၊ဋ္ဌ၊ ၂၆၅၌ “အပသဗျံ အပဒက္ခိဏံ ကတွာ”ဟု ဖွင့်သည်။

တစ်နည်း။ ။ လက်ယာဖက်ကိုယ်ဟူသော အနက်ယူ၍ “အပသဗျံ- လက်ယာရစ် လှည့်လည်ခြင်းကို၊ ကတွာ- ပြု၍”ဟု ပေးကြ၏၊ လက်ယာရစ်လှည့်ပတ်ကာ ပမာမခန့် အမူအရာဖြင့် မျက်နှာကြောတင်းတင်း ထား၍ ကြည့်ရှုပြုမူခြင်းမျိုးကို ဆိုလိုဟန် တူ၏၊ အချုပ်အားဖြင့် ၂နည်းလုံး၌ မရိုမသေပြုခြင်းကို “အပသဗျ”ဟု မှတ်ရာ၏၊ “အပဂတံ+သဝံ ယတ္ထာတိ အပသဗျော- ကင်းသော လက်ဝဲရှိသော လက်ယာဖက်၊ (ထောမ)၊ သဝတော+အပဂတံ အပသဗျံ- လက်ဝဲမှ ကင်းသော လက်ယာဖက်၊ (ဓာန် ဋီ- ၇၁၉)၊ ထိုနောင် “ပဒက္ခိဏံကဲ့သို့ “အပသဗျေ+ကရဏံ, အပသဗျေန ပဝတ္တနံ ပရိဝတ္တနံ ဝါ အပသဗျံ- လက်ယာဖက်၌ ပြုခြင်း၊ ဝါ- လက်ယာဖက်ဖြင့် လည်ခြင်း၊ [အပသဗျ+အ၊]”ဟု ပြုပါ။ (ဓမ္မဘာ- ၁, ၄၉၄ရှု)

...[စာမျက်နှာ- ၅၀၂]...

စရန္တိ ဗာလာ ဒုမ္မေဓာ, အမိတ္တေနေဝ အတ္တနာ၊ ကရောန္တာ ပါပကံ ကမ္မံ, ယံ ဟောတိ ကဋုကပ္ဖလံ

ဒုမ္မေဓာ– ပညာမရှိကုန်သော။ ဗာလာ– ပစ္စုပ္ပန်ကျိုး, သံသရာကျိုးကို, မြော် ကိုးသိရန်, ပညာဉာဏ်ကင်း, လူဖျင်းလူအတို့သည်။ ယံ (ကမ္မံ)– အကြင်ကံသည်။ ကဋုကပ္ဖလံ– ထက်မြက်ထန်သည်း, ဆင်းရဲသောအကျိုးရှိသည်။ (ဟောတိ– ၏၊) ပါပကံ– ယုတ်ညံ့သော။ (တံ) ကမ္မံ– ထိုကံကို။ ကရောန္တာ– ပြုကုန်လျက်။ အမိတ္တေနေဝ (အမိတ္တေန+ဣဝ)– ရန်သူကဲ့သို့သော။ အတ္တနာ– ကိုယ်ဖြင့်။ စရန္တိ– လှည့် လည်နေထိုင်ကုန်၏။ [ယံကို တတိယာ (ဟိတ်) အနက်၌ ပဌမာဟု ယူ၍ “ယံ– အကြင် ကံကြောင့်။ ကဋုကပ္ဖလံ– ထက်မြက်ထန်သည်း, ဆင်းရဲသောအကျိုးသည်။ ဟောတိ”ဟု လည်း ပေးကြသေး၏။]

အမိတ္တေနေဝ။ ။ မိဇ္ဇတိ သိနေဟတီတိ မိတ္တော၊ [မိဒ+တ၊] သဗ္ဗဂုယှေသု မိနိယတိ ပက္ခိပီယတီတိ မိတ္တော၊ [မိ+တ၊] န+မိတ္တော အမိတ္တော၊ ဣတ္ထမ္ဘူတလက္ခဏအနက် တတိယာသက်၊ “အမိတ္တေန+ဧဝ”ဟု ပုဒ်ဖြတ်၍ “အမိတ္တေန ဧဝ- ရန်သူဖြစ်၍သာ လျှင်ဖြစ်သော၊ အတ္တနာ- ကိုယ်ဖြင့်”ဟုလည်း ပေးကြ၏၊ “အမိတ္တေန+ဣဝ”ဟု ဖြတ်မှ အဖွင့်၌ “အမိတ္တဘူတေန ဝိယ”ဟူသော အဖွင့်နှင့် ညီမည်၊ “နေတံ အဇ္ဇတနာမိဝ(ဓမ္မ- ၄၇၊ နိဒီ- ၄၃)”၌ကဲ့သို့ ဣဝကို ဧဝအနက်ဟောကြံလျှင်ကား ထိုသို့ပေးနိုင်ပါ၏၊ “အမိတ္တေန+ဧဝ”ဟု ပုဒ်ဖြတ်ခြင်းကား မကောင်းပါ။

တစ်နည်း။ ။ ဤဂါထာဖွင့်၏ အထက်နား၌ “ဘိက္ခေဝ ဣမေ သတ္တာ အတ္တနာဝ အတ္တနော ကဋုကဝိပါကကမ္မံ ကရောန္တာ ဝိစရန္တိ”ဟု ရှိ၏၊ ဤဝါကျ၌ အတ္တနာဝကဲ့သို့ အတ္တနာကို စရန္တိ၏ ဝိသေသနကြံ၍ “ဒုမ္မေဓာ၊ ဗာလာ- တို့သည်၊ အတ္တနာ- ကိုယ်တိုင်၊ အမိတ္တေနေဝ- ရန်သူကဲ့သို့၊ ဝါ- ရန်သူလိုအဖြစ်မျိုးဖြင့်၊ (ဟုတွာ)၊ ယံ (ကမ္မံ)- သည်၊ ကဋုကပ္ဖလံ၊ (ဟောတိ)၊ ပါပကံ၊ (တံ) ကမ္မံ- ကို၊ ကရောန္တာ၊ စရန္တိ- ကုန်၏”ဟု တစ်နည်း ပေးပါ၊ ဤသို့ပေးလျှင် အမိတ္တေနေဝသည် ဥပမာန, အတ္တနာသည် ဥပမေယျတည်း၊ ဥပမာန ဥပမေယျ၂မျိုးတွင် ဥပမာနသည် အပ္ပဓာန, ဥပမေယျသည် ပဓာနတည်း၊ ပဓာနဖြစ်သော အတ္တနာကို စရန္တိတို့၌ ဝိသေသနအဖြစ်ဖြင့် စပ်ရသကဲ့သို့ အပ္ပဓာန ဖြစ်သော အမိတ္တေနေဝကိုလည်း စရန္တိတို့၌ပင် စပ်ရသည်၊ မှန်၏- ဥပမာန ဥပမေယျ တို့သည် ဝိဘတ်တူရိုး ဖြစ်သည်။ [ဥပမာန ဥပမေယျဟု, ပဒ၂ပါး, လိင် ဝုစ်ပြားလည်း, ဝိဘတ်ကားမူ, တူမြဲဟူ၏၊- ဘုရား- ၆၆။]

...[စာမျက်နှာ- ၅၀၃]...

တတ္ထ– ထိုဂါထာ၌။ စရန္တီတိ– ကား။ စတူဟိ– ၄-ပါးကုန်သော။ ဣရိယာပထေဟိ– ဣရိယာပုထ်တို့ဖြင့်။ အကုသလမေဝ– ကိုသာ။ ကရောန္တာ– ကုန်လျက်။ ဝိစရန္တိ– လှည့်လည်နေထိုင်ကုန်၏။ ဗာလာတိ– ကား။ ဣဓလောကတ္ထဉ္စ– ဤ ပစ္စုပ္ပန်လောက၏ အကျိုးကိုလည်းကောင်း။ ပရလောကတ္ထဉ္စ– နောင်တမလွန် လောက၏ အကျိုးကိုလည်းကောင်း။ အဇာနန္တာ– မသိသူတို့သည်။ ဣဓ– ဤ ဂါထာ၌။ ဗာလာ နာမ– ဗာလတို့ မည်၏။ ဒုမ္မေဓာတိ– ကား။ ဒုပ္ပညာ– ပညာ မရှိကုန်သော။ အမိတ္တေနေဝ အတ္တနာတိ– ကား။ အမိတ္တဘူတေန– မိတ်ဆွေ မဟုတ်သူဖြစ်၍ ဖြစ်သော။ ဝါ– မိတ်ဆွေမဟုတ်သူ၏အဖြစ်သို့ ရောက်သော။ ဝေရိနာ ဝိယ– ရန်သူကဲ့သို့။ ဟုတွာ– ဖြစ်၍။ ဝါ– ဖြစ်သော။ အတ္တနာ– ကိုယ်ဖြင့်၊

နေတ္တိဝိ- ၂၈၈။ ။ ထို၌ အမိတ္တေန, အတ္တနာတို့ကို အဝုတ္တကတ္တားကြံ၍ “ဒုမ္မေဓာ၊ ဗာလာ- တို့သည်၊ အမိတ္တေန- ရန်သူသည်၊ ပါပကံ- သော၊ ကမ္မံ- ကို၊ (ကတံ) ဣဝ- ပြု အပ်သကဲ့သို့၊ (ဧဝံ- တူ၊) အတ္တနာ- သည်၊ ကဋုကပ္ဖလံ- သော၊ ယံ ကမ္မံ- ကို၊ (ကတံ- သည်၊) ဟောတိ၊ ပါပကံ- သော၊ ကတံ- ပြုအပ်ပြီးသော၊ တံ ကမ္မံ- ထိုကံကို၊ ကရောန္တာ-ကုန်လျက်၊ စရန္တိ”ဟု ပေးစေသည်။

စတူဟိ ဣရိယာပထေဟိ။ ။ စရန္တိအရ သွားခြင်းဣရိယာပုထ်တစ်မျိုးတည်းကို သာ ယူမည်စိုး၍ “စတူဟိ ဣရိယာပထေဟိ”ဟု ဖွင့်သည်၊ စရန္တိအရ “သွား -ရပ် -ထိုင်- လျောင်း”ဟူသော ဣရိယာပုထ်၄မျိုးလုံးကို ယူရမည်- ဟူလို၊ “ဣရိယနံ ပဝတ္တနံ ဣရိယာ၊ ဣရိယာယ+ပထာ ဣရိယာပထာ”နှင့်အညီ ကိုယ်အမူအရာဖြစ်ခြင်း၏ အကြောင်းဖြစ်သော “သွားခြင်း, ရပ်ခြင်း, ထိုင်ခြင်း, လျောင်းခြင်း”တို့ကို “ဣရိယာ ပုထ်”ဟု ခေါ်ဆိုသည်၊ သွား -ရပ် -ထိုင်- လျောင်းအခိုက်ဖြစ်သော ရုပ်အစဉ်အတန်းကို ကောက်ယူရသည်။ (သာရတ္ထ၊၁၊၂၀၃)

အမိတ္တဘူတေန။ ။ အမိတ္တသဒ္ဒါ “မိတ်ဆွေတု, ရန်သူ”ဟူသော အနက်၂မျိုးကို ဟော၏၊ မိတ်ဆွေတုအနက်ကို ဟောရာ၌ အဗြာဟ္မဏော၌ကဲ့သို့ နသဒ္ဒါ သဒိသ အနက်ကို ဟော၏၊ ရန်သူအနက်ကို ဟောရာ၌ အကုသလာ၌ကဲ့သို့ နသဒ္ဒါ ဝိရုဒ္ဓ အနက်ကို ဟော၏၊ ဤ၌ အမိတ္တေနအရ ရန်သူကို ယူစေလို၍ “အတ္တနာ အမိတ္တဘူတေန ဝိယ ဝေရိနာ ဟုတွာ”ဟု အမိတ္တနောင် ဘူတထည့်ဖွင့်သည်၊ “ဟုတွာ”ဖြင့် တတိယာဝိဘတ် ဣတ္ထမ္ဘူတလက္ခဏအနက်၌ သက်ကြောင်းကို ပြသည်၊ ဤကား

...[စာမျက်နှာ- ၅၀၄]...

ကဋုကပ္ဖလန္တိ– ကား။ တိခိဏဖလံ– ထက်မြက်သောအကျိုးရှိသော။ ဒုက္ခဖလံ– ဆင်းရဲသော အကျိုးရှိသော။ ဣတိ– ဤကား ဂါထာဖွင့်အပြီးတည်း။ ဒေသနာဝသာနေ ဗဟူ သောတာပတ္တိဖလာဒီနိ ပါပုဏိံသု၊ ဣတိ– သုပ္ပဗုဒ္ဓကုဋ္ဌိဝတ္ထု အပြီးတည်း။
သုပ္ပဗုဒ္ဓကုဋ္ဌိဝတ္ထုဘာသာဋီကာ ပြီး၏။

၈-ကဿကဝတ္ထုဘာသာဋီကာ
န တံ ကမ္မံ ကတံ သာဓူတိ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော ဧကံ– တစ်ယောက်သော။ ကဿကံ– လယ်သမားကို။ အာရဗ္ဘ ကထေသိ၊ ကိရ– ချဲ့။ သော– ထိုလယ်သမားသည်။ သာဝတ္ထိတော– မှ။ အဝိဒူရေ– အနီး၌။ ဧကံ–တစ်ကွက်သော။ ခေတ္တံ– လယ်ကို။ ကသတိ– ထွန်နေ၏။ စောရာ– တို့သည်။ ဥဒကနိဒ္ဓမနေန– ရေထုတ်ကြောင်းပြွန်ဖြင့်။ နဂရံ– သို့။ ပဝိသိတွာ– ၍။ ဧကသ္မိံ– သော။ အဍ္ဎကုလေ– ကြွယ်ဝသောအမျိုး၌။ ဥမင်္ဂံ– ဥမင်ကို။ ဘိန္ဒိတွာ– ဖောက်၍။ ဗဟုံ– သော။ ဟိရညသုဝဏ္ဏံ– ရွှေငွေကို။ ဂဟေတွာ– ၍။ ဥဒကနိဒ္ဓမနေနေဝ– ဖြင့်သာ။ နိက္ခမိံသု– ထွက်ကုန်ပြီ။ ဧကော– သော။ စောရော– သည်။ တေ– ထိုခိုးသူတို့ကို။ ဝေဉ္စတွာ– လှည့်ပတ်၍။ ဧကံ– သော။ သဟဿတ္ထဝိကံ– ငွေတစ်ထောင်ရှိသော အိတ်ကို။ (ငွေတစ်ထောင်ပါဝင်သောအိတ်ကို)၊ ဩဝဋ္ဋိကာယ– ပုဆိုးခါးပိုက်၌။ ဝေရိနာနောင် ဝိယမပါသော ဤအဋ္ဌကထာအလိုတည်း။

နေတ္တိ၊ဋ္ဌ၊၂၂၅။ ။ နေတ္တိ၊ဋ္ဌ၊၂၂၅၌ကား “အမိတ္တဘူတေန ဝိယ ဝေရိနာ ဝိယ ဟုတွာ”ဟု ဝေရိနာနောင် ဝိယပါရှိ၏၊ “အမိတ္တဘူတေန ဝိယ- မိတ်ဆွေမဟုတ်သူ ဖြစ်၍ ဖြစ်သူကဲ့သို့၊ ဝါ- မိတ်ဆွေမဟုတ်သူ၏အဖြစ်သို့ ရောက်သူကဲ့သို့၊ ဝေရိနာ ဝိယ- ရန်သူကဲ့သို့၊ ဟုတွာ- ဖြစ်၍၊ ဝါ- ဖြစ်သော၊ အတ္တနာ- ကိုယ်ဖြင့်”ဟု ပေးပါ၊ ထိုအလို “ဝေရိနာ ဝိယ”ဖြင့် အမိတ္တေန၏ ပရိယာယ်ကို ပြသည်ဟု ယူရာ၏၊ မှန်၏- “အမိတ္တော ရိပု ဝေရီ စ(ဓာန်- ၃၄၄)”စသော ဂါထာအရ အမိတ္တနှင့် ဝေရီသည် အချင်းချင်း ပရိယာယ် ဖြစ်သည်။

ဩဝဋ္ဋိကာယ။ ။ အဝဝဋ္ဋနံ ဩဝဋ္ဋော- အောက်၌ လုံးဝိုင်းခြင်း၊ ဩဝဋ္ဋော+ယဿာ

...[စာမျက်နှာ- ၅၀၅]...

ကတွာ– ပြု၍။ ဝါ– ထည့်ထား၍။ တံ ခေတ္တံ– ထိုလယ်သို့။ ဂန္တွာ– ရောက်၍။ တေဟိ– ထိုခိုးသူတို့နှင့်။ သဒ္ဓိံ– အတူ။ ဘဏ္ဍံ– ဥစ္စာကို။ ဘာဇေတွာ– ခွဲဝေ၍။ အာဒါယ– ၍။ ဂစ္ဆန္တော– သော်။ ဩဝဋ္ဋိကတော– ပုဆိုးခါးပိုက်မှ။ ပတမာနံ– ကျသွားသော။ သဟဿတ္ထဝိကံ– ကို။ န သလ္လက္ခေသိ– သတိမထားမိ။ တံ ဒိဝသံ– ထိုနေ့၌။ သတ္ထာ– သည်။ ပစ္စူသသမယေ– ၌။ လောကံ– ကို။ ဝေါလောကေန္တော– သော်။ တံ ကဿကံ– ထိုလယ်သမားကို။ အတ္တနော– ၏။ ဉာဏဇာလဿ– ဉာဏ်တည်း ဟူသောကွန်ယက်၏။ အန္တောပဝိဋ္ဌံ– အတွင်း၌ဝင်လာသည်ကို။ ဒိသွာ– ၍။ “ကိံ–အဘယ်သို့လျှင်။ ဘဝိဿတိ နု ခေါ– ဖြစ်လိမ့်မည်နည်း။” ဣတိ– သို့။ ဥပဓာရယမာနော– ဆင်ခြင်တော်မူလသော်။ ဣဒံ– ဤအကြောင်းအရာကို။ အဒ္ဒသ၊ (ကိံ)၊ “အယံ ကဿကော– ဤလယ်သမားသည်။ ပါတောဝ– နံနက်စောစော၌ပင်။ ကသိတုံ– လယ်ထွန်ခြင်းငှာ။ ဂမိဿတိ– လိမ့်မည်။ ဘဏ္ဍသာမိကာ– ဥစ္စာရှင်တို့ သည်။ စောရာနံ– တို့၏။ အနုပဒံ– ခြေရာ၏ အစဉ်သို့။ [ပဒဿ+အနုက္ကမော အနုပဒံ၊ -မအူပါနိ- ၄, ၈၂၊] ဂန္တွာ– လိုက်၍။ ဩဝဋ္ဋိကတော– မှ။ ပတမာနံ– ကျနေသော။ သဟဿတ္ထဝိကံ– ကို။ ဒိသွာ၊ ဧတံ– ဤလယ်သမားကို။ ဂဏှိဿန္တိ– ဖမ်းကြလိမ့်မည်။ မံ– ငါ့ကို။ ဌပေတွာ– ချန်ထား၍။ တဿ– ထိုလယ်သမား၏။ အညော– သော။ သက္ခီ နာမ– သက်သေမည်သည်။ န ဘဝိဿတိ– ရှိလိမ့်မည်မဟုတ်။ အဿ– ထိုလယ်သမား၏။ သောတာပတ္တိမဂ္ဂဿ– ၏။ ဥပနိဿယောပိ– အားကြီးသော မှီရာသည်လည်း။ အတ္ထိ။ မယာ– သည်။ တတ္ထ– ထိုလယ်သို့။ ဂန္တုံ– ငှာ။ ဝဋ္ဋတိ– ၏။” ဣတိ– ဤသို့ မြင်တော်မူပြီ။ သောပိ ကဿကော– သည်လည်း။ ပါတောဝ၊ ကသိတုံ၊ ဂတော– ပြီ။ သတ္ထာ– သည်။ အာနန္ဒတ္ထေရေန– သော။ ပစ္ဆာသမဏေန–နှင့်။ တတ္ထ– ထိုလယ်သို့။ အဂမာသိ၊ ကဿကော– သည်။ သတ္ထာရံ– ကို။ ဒိသွာ၊ ဂန္တွာ၊ ဘဂဝန္တံ၊ ဝန္ဒိတွာ၊ ပုန၊ ကသိတုံ၊ အာရဘိ– ပြီ။ သတ္ထာ၊ တေန– ထိုလယ် သမားနှင့်။ သဒ္ဓိံ– တူ။ ကိဉ္စိ– ဘာကိုမျှ။ အဝတွာဝ– မိန့်တော်မမူ၍သာ။ ဝါ– ဘဲသာ။ အတ္ထီတိ ဩဝဋ္ဋိကာ၊ ခါးပိုက်၏အောက်၌ ဝိုင်းနေသောကြောင့် “ဩဝဋ္ဋိကာ”ဟု ဆို သည်။ ပုဆိုးတောင်ရှည်၏ အိတ်ထောင့်လည်း “ဩဝဋ္ဋိကာ”ပင်တည်း။ (သီဘာ- ၃, ၁၆၈)၊ သီဋီသစ်အလို “ဩဝဋ္ဋိကာယ- အလုံးအားဖြင့်။ ကတွာ”ဟု ပေး။ (သီဋီသစ်၊ ၂၊ ၁၃၈)

...[စာမျက်နှာ- ၅၀၆]...

သဟဿတ္ထဝိကာယ– ၏။ ပတိတဋ္ဌာနံ– ကျခဲ့ရာအရပ်သို့။ ဂန္တွာ၊ တံ– ထိုအိတ်ကို။ ဒိသွာ၊ အာနန္ဒတ္ထေရံ– ကို။ အာဟ၊ (ကိံ)၊ “အာနန္ဒ– န္ဒာ! ပဿ– ကြည့်စမ်းလော။ အာသီဝိသော– လျင်သော အဆိပ်ရှိသောမြွေတည်း။” ဣတိ– ဤသို့ မိန့်တော်မူပြီ။ “ဘန္တေ– ရား! ပဿာမိ– မြင်ပါ၏။ ဃောရဝိသော– ပြင်းသောအဆိပ်ရှိသော မြွေ တည်း။ (အဆိပ်ပြင်းသောမြွေတည်း)၊” ဣတိ– ဤသို့ လျှောက်ပြီ။

ကဿကော– သည်။ တံ ကထံ– ကို။ သုတွာ၊ “ဧတံ– ဤနေရာသည်။ မမ– ၏။ ဝေလာယ ဝါ– အချိန်ဟုတ်ရာ၌လည်းကောင်း။ အဝေလာယ ဝါ– အချိန်မဲ့ ၌လည်းကောင်း။ ဝိစရဏဋ္ဌာနံ– လှည့်လည်သွားလာရာနေရာတည်း။ ဧတ္ထ– ဤ နေရာ၌။ အာသီဝိသော– သည်။ အတ္ထိ ကိရ– ရှိသတဲ့။” ဣတိ– သို့။ စိန္တေတွာ– ၍။ သတ္ထရိ– သည်။ ဧတ္တကံ– ဤမျှသောစကားကို။ ဝတွာ၊ ပက္ကန္တေ– ကြွသွားပြီးတော် မူလသော်။ ဝါ– ကြွသွားတော်မူပြီးရာအခါ၌။ “နံ– ထိုမြွေကို။ မာရဿောမိ– သေစေအံ့။ ဝါ– သတ်အံ့။” ဣတိ– ဤသို့ ကြံ၍။ ပတောဒလဋ္ဌိံ– ထိုးဆွကြောင်းနှင်တံကို။ ဝါ– တံဖျာကို။ အာဒါယ– ၍။ ဂတော– သည်။ (သမာနော)၊ သဟဿဘဏ္ဍိကံ–ငွေတစ်ထောင်ရှိသော ဘဏ္ဍာထုပ်ကို။ ဒိသွာ– ၍။ “ဣမံ– ဤဘဏ္ဍာထုပ်ကို။ သန္ဓာယ– ရည်ရွယ်၍။ သတ္ထာရာ– သည်။ ကထိတံ– မိန့်တော်မူအပ်သည်။ ဘဝိဿတိ– မည်။” ဣတိ– ဤသို့ တွေးမိ၍။ တံ– ထိုဘဏ္ဍာထုပ်ကို။ အာဒါယ၊ နိဝတ္တော– ပြန်လှည့်ပြီ။ အဗျတ္တတာယ– အသိဉာဏ် မထက်မြက်သည်၏အဖြစ် ကြောင့်။ ဧကမန္တေ– ၌။ ဌပေတွာ၊ ပံသုနာ– မြေမှုန်ဖြင့်။ (ဖုံဖြင့်)၊ ပဋိစ္ဆာဒေတွာ– ဖုံးအုပ်၍။ ပုန၊ ကသိတုံ၊ အာရဘိ– ပြီ။ စ– ဆက်။ မနုဿာ– တို့သည်။ ရတ္တိယာ– သည်။ ဝိဘာတာယ– လင်းလသော်။ ဂေဟေ– ၌။ စောရေဟိ– တို့သည်။ ကတကမ္မံ– ပြုအပ်သောအမှုကို။ ဒိသွာ၊ ပဒါနုပဒံ ပဒါနုပဒံ ပဒါနုပဒံ– ရှေ့ခြေရာသို့ အစဉ်လိုက်သော နောက်ခြေရာသို့။ ဝါ– ခြေရာခံလျက်။ ဂစ္ဆန္တာ– လိုက်ကုန်လသော်။ တံ ခေတ္တံ– ထို

ပဒါနုပဒံ။ ။ အနုဂတံ+ပဒံ အနုပဒံ- အစဉ်လိုက်သောနောက်ခြေရာ၊ ပဒံ+အနုပဒံ ပဒါနုပဒံ- ရှေ့ခြေရာသို့+အစဉ်လိုက်သောနောက်ခြေရာ၊ ပဒသဒ္ဒါ ခြေရာအနက် ဟော၊ (သီဋီသစ်၊၂၊၂၁၊ သီဘာ- ၂, ၂၆၀)၊ တစ်နည်း- ပဒံ စ+အနုပဒံ စ ပဒါနုပဒံ-ရှေ့ခြေလှမ်း+ထိုခြေလှမ်းအားလျော်သော နောက်ခြေလှမ်း။ (သံဋီ၊၂၊၈၈)

...[စာမျက်နှာ- ၅၀၇]...

လယ်သို့။ ဂန္တွာ၊ တတ္ထ– ထိုလယ်၌။ စောရေဟိ– တို့သည်။ ဘဏ္ဍဿ– ကို။ ဘာဇိတဋ္ဌာနံ– ဝေဖန်ရာအရပ်ကို။ ဒိသွာ– ၍။ ကဿကဿ– ၏။ ပဒဝလဉ္ဇံ– ခြေရာကို။ အဒ္ဒသံသု– တွေ့မြင်ကုန်ပြီ။ တေ– ထိုလူတို့သည်။ တဿ– ထိုလယ်သမား၏။ ပဒါနုသာရေန– ခြေရာသို့ အစဉ်လိုက်သဖြင့်။ ဂန္တွာ– ၍။ ထဝိကာယ– အိတ်၏။ ဌပိတဋ္ဌာနံ– ထားရာအရပ်ကို။ ဒိသွာ၊ ပံသုံ– မြေမှုန်ကို။ ဝိယူဟိတွာ– ယက်၍။ ထဝိကံ–အိတ်ကို။ အာဒါယ၊ “တွံ၊ ဂေဟံ– ကို။ ဝိလုမ္ပိတွာ– လုယက်၍။ ခေတ္တံ– ကို။ ကသမာနော ဝိယ– ထွန်ယက်သကဲ့သို့။ ဝိစရသိ– လှည့်လည်နေ၏။” ဣတိ– သို့။ တဇ္ဇေတွာ– ခြိမ်းခြောက်၍။ ပေါထေတွာ– ထုရိုက်၍။ နေတွာ– ၍။ ရညော– ကို။ ဝါ– အား။ ဒဿယိံသု– မြင်စေကုန်ပြီ။ ဝါ– ပြကုန်ပြီ။ ရာဇာ၊ တံ ပဝတ္တိံ– ကို။ သုတွာ၊ တဿ– ထိုလယ်သမားကို။ ဝဓံ– သတ်ခြင်းကို။ ဝါ– ငှာ။ အာဏာပေသိ– ပြီ။ [ဝဓံ အာဏာပေသိ– သတ်မိန့်ပေးပြီ၊] ရာဇပုရိသာ– မင်းချင်းယောကျ်ားတို့သည်။ တံ– ထို လယ်သမားကို။ ပစ္ဆာဗာဟံ– နောက်၌ လက်မောင်းရှိအောင်။ ဝါ– လက်နောက် ပြန်။ ဗန္ဓိတွာ– ဖွဲ့ချည်၍။ [ပစ္ဆာဗာဟံ ဗန္ဓိတွာ– လက်ပြန်ကြိုးတုပ်၍၊] ကသာဟိ–ကြိမ်တို့ဖြင့်။ တာဠေန္တာ– ရိုက်နှက်ကုန်လျက်။ အာဃာတနံ– လူသတ်ကုန်းသို့။ (သုသာန်သို့)၊ နယိံသု– ဆောင်ကုန်ပြီ။ သော– ထိုလယ်သမားသည်။ ကသာဟိ– တို့ဖြင့်။ တာဠိယမာနော– ရိုက်နှက်အပ်သော်။ အညံ– သော။ ကိဉ္စိ– တစ်စုံတစ်ရာ ကို။ အဝတွာ– ၍။ “ပဿာနန္ဒ အာသီဝိသောတိ၊ ပဿာမိ ဘဂဝါ ဃောရဝိသော”တိ– ပဿာနန္ဒ၊ ပေ။ ဃောရဝိသောဟူ၍။ ဝဒန္တော– ဆိုလျက်။ ဂစ္ဆတိ– ၏။ အထ– ၌။ နံ– ထိုလယ်သမားကို။ ရာဇပုရိသာ– တို့သည်။ “တွံ၊ သတ္ထု စေဝ– ၏လည်းကောင်း။ အာနန္ဒတ္ထေရဿ စ– ၏လည်းကောင်း။ ကထံ– ကို။ ကထေသိ– ပြီ။ ဧတံ– ဤသို့ ပြောဆိုခြင်းသည်။ ကိံ နာမ– အဘယ်မည်သော အကြောင်း ကြောင့်နည်း?” ဣတိ– သို့။ ပုစ္ဆိတွာ၊ “ရာဇာနံ– ကို။ ဒဋ္ဌုံ– ဖူးတွေ့ခြင်းငှာ။ လဘမာနော– သော်။ ကထေဿာမိ– ပြောပြပါမည်။” ဣတိ ဝုတ္တေ၊ ရညော၊ သန္တိကံ၊ နေတွာ၊ ရညော– အား။ တံ ပဝတ္တိံ– ကို။ ကထယိံသု– လျှောက်တင်ကုန်ပြီ။ အထ– ၌။ နံ– ထိုလယ်သမားကို။ ရာဇာ၊ “ကသ္မာ– ကြောင့်။ ဧဝံ– သို့။ ကထေသိ– နည်း?” ဣတိ ပုစ္ဆိ၊ သော– ထိုလယ်သမားသည်။ “ဒေဝ– မင်းကြီး! အဟံ၊ န စောရော–သူခိုးမဟုတ်ပါ။” ဣတိ၊ ဝတွာ၊ ကသနတ္ထာယ– လယ်ထွန်ခြင်းငှာ။ နိက္ခန္တကာလ–

...[စာမျက်နှာ- ၅၀၈]...

တော– ထွက်ခဲ့ရာအခါမှ။ ပဋ္ဌာယ၊ သဗ္ဗံ– သော။ တံ ပဝတ္တိံ– ကို။ ရညော– အား။ အာစိက္ခိ– လျှောက်တင်ပြီ။ ရာဇာ၊ တဿ– ထိုလယ်သမား၏။ ကထံ– ကို။ သုတွာ– ၍။ “ဘဏေ– မောင်မင်းတို့! အယံ– ဤလယ်သမားသည်။ လောကေ– ၌။ အဂ္ဂပုဂ္ဂလံ– အမြတ်ဆုံးပုဂ္ဂိုလ်ဖြစ်သော။ သတ္ထာရံ– ကို။ သက္ခိံ– သက်သေ၏အဖြစ်ကို။ ဝါ– ဖြင့်။ အပဒိသတိ– ညွှန်ပြနေ၏။ ဧတဿ– ဤလယ်သမား၏။ (ဥပရိ– အပေါ်၌၊) ဒေါသံ– ကို။ အာရောပေတုံ– တက်ရောက်စေခြင်းငှာ။ ဝါ– တင်ခြင်းငှာ။ န ယုတ္တံ–မသင့်။ [ဓမ္မဘာ-၂, ၂၉၉၊ ၃၀၀၇ှု၊] အဟံ၊ ဧတ္ထ– ဤအမှု၌။ ကတ္တဗ္ဗံ– ပြုထိုက်သည် ကို။ ဇာနိဿာမိ ဇာနိဿာမိ ဇာနိဿာမိ– စုံစမ်းစိစစ်ဥုးမည်။” ဣတိ– ဤသို့ ပြော၍။ တံ– ထိုလယ်သမား ကို။ အာဒါယ– ၍။ သာယနှသမယေ– ၌။ သတ္ထု– ၏။ သန္တိကံ– သို့။ ဂန္တွာ၊ သတ္ထာရံ– ကို။ ပုစ္ဆိ၊ (ကိံ)၊ “ဘဂဝါ! ကစ္စိ– အဘယ်သို့ပါနည်း? တုမှေ– တို့သည်။ အာနန္ဒတ္ထေရေန– နှင့်။ သဒ္ဓိံ၊ ဧတဿ ကဿကဿ– ဤလယ်သမား၏။ ကသနဋ္ဌာနံ–လယ်ထွန်ရာအရပ်သို့။ ဂတာ– ကြွတော်မူခဲ့ကြပါသလော?” ဣတိ– ပြီ။ “မဟာရာဇ– ကြီး! အာမ– အိမ်း။” ဣတိ– ပြီ။ “တတ္ထ– ထိုလယ်၌။ ဝေါ– အရှင်ဘုရားတို့ သည်။ ကိံ– အဘယ်အရာကို။ ဒိဋ္ဌံ– မြင်တော်မူအပ်ခဲ့ပါသနည်း?” ဣတိ– ပြီ။ “မဟာရာဇ– ကြီး! သဟဿတ္ထဝိကာ– ကို။ (ဒိဋ္ဌာ– ပြီ၊)” ဣတိ– ပြီ။ “ဒိသွာ– ၍။ ကိံ–အဘယ်စကားကို။ အဝေါစုတ္ထ– မိန့်တော်မူခဲ့ကြပါသနည်း?” ဣတိ– ပြီ။ “မဟာရာဇ– ကြီး! ဣဒံ နာမ– ဤမည်သောစကားကို။ (အဝေါစုမှ– ကြပြီ၊)” ဣတိ– ပြီ။ “ဘန္တေ– ရား! အယံ ပုရိသော– သည်။ တုမှာဒိသံ– အရှင်ဘုရားတို့ကဲ့သို့ ရှုအပ်သော။ အပဒိသံ– ညွှန်ပြထိုက်သောသက်သေကို။ သစေ န အကရိဿ– အကယ် ၍ မပြုခဲ့အံ့။ ဇီဝိတံ– အသက်ကို။ န အလဘိဿ– မရတော့ရာ။ ပန– သို့သော် လည်း။ တုမှေဟိ– တို့သည်။ ကထိတကထံ– မိန့်တော်မူအပ်သော စကားကို။ ကထေတွာ– ၍။ တေန– ထိုလယ်သမားသည်။ ဇီဝိတံ– ကို။ လဒ္ဓံ– ပြီ။” ဣတိ– ပြီ။ တံ– ထိုစကားကို။ သုတွာ– ၍။ သတ္ထာ– သည်။ “မဟာရာဇ– ကြီး! အာမ– အိမ်း။ အဟမ္ပိ– သည်လည်း။ ဧတ္တကမေဝ– ဤမျှအတိုင်းအရှည်ရှိသောစကားကိုသာ၊

ဇာနိဿာမိ။ ။ ဇာနာတီတိ...ဝိစာရေတိ၊ ဝိစာရဏတ္ထောပိ ဟိ ဟောတိ ဇာနာတိသဒ္ဒေါ(မ၊ဋီ၊၃၊၄)”အဖွင့်ကို ထောက်၍ ဤဇာနိဿာမိ၌ ဉာဓာတ် ဝိစာရဏ အနက်ဟောဟု ယူပါ။

...[စာမျက်နှာ- ၅၀၉]...

ဝတွာ၊ ဂတော– ခဲ့ပြီ။ ပဏ္ဍိတေန နာမ– မည်သည်။ ယံ ကမ္မံ– အကြင်အမှုကို။ ကတွာ၊ ပစ္ဆာနုတပ္ပံ– နောက်၌ အဖန်ဖန် ပူပန်ရခြင်းသည်။ ဝါ– နောင်တတစ်ဖန် ပူပန်ရခြင်းသည်။ ဟောတိ။ တံ– ထိုအမှုကို။ န ကတ္တဗ္ဗံ– မပြုထိုက်။” ဣတိ ဝတွာ အနုသန္ဓိံ ဃဋေတွာ ဓမ္မံ ဒေသေန္တော ဣမံ ဂါထံ အာဟ၊ (ကိံ)၊ “န တံ ကမ္မံ၊ ပေ။ ပဋိသေဝတီ”တိ– ၍။ (အာဟ)

န တံ ကမ္မံ ကတံ သာဓု, ယံ ကတွာ အနုတပ္ပတိ၊ ယဿ အဿုမုခေါ ရောဒံ, ဝိပါကံ ပဋိသေဝတိ။

ယံ (ကမ္မံ)– အကြင်ကံကို။ ကတွာ– ပြုပြီး၍။ ဝါ– လသော်။ ဝါ– ခြင်းကြောင့်။ အနုတပ္ပတိ– အဖန်ဖန် ပူပန်ရ၏။ ယဿ– အကြင်ကံ၏။ ဝိပါကံ– အကျိုးကို။ အဿုမုခေါ– မျက်နှာ၌ မျက်ရည်ရှိသည်။ ဝါ– မျက်ရည်တို့ဖြင့် စိုစွတ်သောမျက် နှာရှိသည်။ (ဟုတွာ– ၍၊) [အဿူနိ+မုခေ ယဿာတိ အဿုမုခေါ၊] ရောဒံ (ရောဒန္တော)– ငိုလျက်။ ပဋိသေဝတိ– ခံစားရ၏။ [သေဝဓာတ် ဥပဘုဉ္ဇနအနက်၊] ကတံ–ပြုအပ်ပြီးသော။ တံ ကမ္မံ တံ ကမ္မံ တံ ကမ္မံ– ထိုကံသည်။ န သာဓု– မကောင်း

တတ္ထ– ထိုဂါထာ၌။ န တံ ကမ္မန္တိ– ကား။ နိရယာဒီသု– ငရဲအစရှိသောဘုံတို့၌။ နိဗ္ဗတ္တနသမတ္ထံ– ဖြစ်စေခြင်း၌ စွမ်းနိုင်သော။ ဝါ– ဖြစ်စေခြင်းငှာ စွမ်းနိုင်သော။ ဒုက္ခုဒြယံ ဒုက္ခုဒြယံ ဒုက္ခုဒြယံ– ဒုက္ခဟူသောဖြစ်ခြင်းရှိသော။ ဝါ– ဒုက္ခဟူသော တိုးပွားခြင်းရှိသော။ န တံ..

ပဋိသေဝတိ။ ။ “န တံ ကမ္မံ ကတံ သာဓု”ကို နိယမဝါကျ, ကြွင်း၃ပါဒ ကို အနိယမဝါကျယူ၍ ပေးခဲ့သည်၊ နေတ္တိဝိ- ၂၂၅၌ကား “ယံ ကတွာ အနုတပ္ပတိ” ကိုသာ အနိယမဝါကျ၊ “ယဿ အဿုမုခေါ”စသော ၂ပါဒကို “န တံ ကမ္မံ ကတံ သာဓု”၏ မကောင်းပုံကို အကျယ်ပြသော ဝိတ္ထာရဝါကျဟု ယူ၏၊ ထိုအလို “ယံ (ကမ္မံ)- ကို၊ ကတွာ၊ အနုတပ္ပတိ- ၏၊ ကတံ- သော၊ တံ ကမ္မံ- သည်၊ န သာဓု၊ ယဿ- ယင်းကံ၏၊ ဝိပါကံ- ကို၊ အဿုမုခေါ- သည်၊ (ဟုတွာ- ၍၊) ရောဒံ (ရောဒန္တော)- လျက်၊ ပဋိသေဝတိ- ၏”ဟု ယဿကို နိယမဝါစကကြံ၍ ပေးပါ၊ မကောင်းခြင်းဟူသည် ယင်းကံ၏ အကျိုးကို မျက်ရည်ရွှဲကာ ငိုယိုလျက် အကျိုးခံစားရခြင်းတည်း- ဟူလို

ဒုက္ခုဒြယံ။ ။ ဒုက္ခော+ဥဒယော ဧတဿာတိ ဒုက္ခုဒြယံ- ဒုက္ခဟူသော ဖြစ်ခြင်းရှိ သောကံ၊ ဝါ- ဒုက္ခဟူသော တိုပွားခြင်းရှိသောကံ၊ [ဒုက္ခ+ဥဒယ၊ ဒ- ကို ဒြပြု၊ ဥဒယသဒ္ဒါ

...[စာမျက်နှာ- ၅၁၀]...

ယံ ကမ္မံ– အကြင်ကံကို။ ကတွာ၊ အနုဿရန္တော– အောက်မေ့လသော်။ အနုဿရိတာနုဿရိတက္ခဏေ– အောက်မေ့ရာ အောက်မေ့ရာခဏ၌။ (သတိရ တိုင်း သတိရတိုင်း၌)၊ အနုတပ္ပတိ– အဖန်ဖန် ပူပန်ရ၏။ အနုသောစတိ– အဖန် ဖန်ဝမ်းနည်းရ၏။ ကတံ– ပြုအပ်ခဲ့သော။ တံ– ထိုကံသည်။ န သာဓု န သုန္ဒရံ–မကောင်း။ [“သုန္ဒရံ”ဖြင့် သာဓုသဒ္ဒါ သုန္ဒရအနက်ဟောဟု သိစေ၏၊] နိရတ္ထကံ–အကျိုးမရှိ။ ယဿ အဿုမုခေါတိ– ကား။ ယဿ– အကြင်ကံ၏။ ဝိပါကံ–အကျိုးကို။ အဿူဟိ– မျက်ရည်တို့ဖြင့်။ တိန္တမုခေါ– စိုစွတ်သောမျက်နှာရှိသည်။ (ဟုတွာ)၊ ရောဒန္တော– လျက်။ အနုဘောတိ– ခံစားရ၏။ (ကတံ– သော။ တံ– သည်။ န သာဓု– မကောင်း၊) ဣတိ– ဤကား ဂါထာဖွင့်အပြီးတည်း။ ဒေသနာဝသာနေ ကဿကော– ဖြစ်သော။ ဥပါသကော– သည်။ သောတာပတ္တိဖလံ ပတ္တော၊ သမ္ပတ္တဘိက္ခူပိ သောတာပတ္တိဖလာဒီနိ ပါပုဏိံသု၊ ဣတိ– ကဿကဝတ္ထု အပြီးတည်း။
ကဿကဝတ္ထုဘာသာဋီကာ ပြီး၏။

၉-သုမနမာလာကာရဝတ္ထုဘာသာဋီကာ
တဉ္စ ကမ္မံ ကတံ သာဓူတိ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ သတ္ထာ ဝေဠုဝနေ ဝိဟရန္တော သုမနံ နာမ– သုမနမည်သော။ မာလာကာရံ– ပန်းသည်ကို။ အာရဗ္ဘ ကထေသိ

ကိရ– ချဲ့။ သော– ထိုသုမနပန်းသည်သည်။ ဒေဝသိကံ– နေ့တိုင်း။ ဗိမ္ဗိသာရရာဇာနံ– ကို။ ပါတောဝ– ၌ပင်။ အဋ္ဌဟိ– ၈ခုကုန်သော။ သုမနပုပ္ဖနာဠီဟိ– မြတ်လေးပန်း စလယ်တို့ဖြင့်။ [အဋ္ဌဟိ သုမနပုပ္ဖနာဠီဟိ– မြတ်လေးပန်း၈စလယ်တို့ဖြင့်၊] ဥပဋ္ဌဟန္တော– ပြုစုလုပ်ကျွေးလသော်။ ဝါ– ခစားလသော်။ အဋ္ဌ– ၈ကျပ်ကုန်သော။ ဥပ္ပတ္တိ (ဖြစ်ခြင်း) အနက်။ (တစ်နည်း) ဝဍ္ဎိ (တိုးပွားခြင်း) အနက်။ (ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊ ၁၊ ၂၆၆၊ နိဒီ-၃၅)၊ “ဒုက္ခံ ဥဒေတီတိ ဒုက္ခုဒြယံ– ဒုက္ခကို ဖြစ်ပွားစေတတ်သောကံ၊ ဒုက္ခမေဝ+ ဥဒယော ဟိတံ ဧတဿာတိ ဒုက္ခုဒြယံ– ဒုက္ခဟူသော အစီးအပွားရှိသောကံ၊ (နေတ္တိ မဟာဋီ- ပေ)၊ ဒုက္ခဿ+ဥဒယော ဝုဒ္ဓိ ယဿာတိ ဒုက္ခုဒြယံ– ဒုက္ခ၏ ဖြစ်ပွားခြင်းရှိသောကံ၊ (အံနိ-၄, ၉၇)”ဟုလည်း ကြံကြသေး၏။ ပြအပ်ခဲ့သော ပဋိသံ.ဋ္ဌအဖွင့်ကို မကြည့်မိ၍ ကြံကြဟန် တူ၏။

...[စာမျက်နှာ- ၅၁၁]...

ကဟာပဏေ– အသပြာတို့ကို။ လဘတိ– ၏။ အထ– ၌။ ဧကဒိဝသံ– ၌။ တသ္မိံ– ထိုသုမနပန်းသည်သည်။ ပုပ္ဖာနိ– တို့ကို။ ဂဟေတွာ၊ နဂရံ၊ ပဝိဋ္ဌမတ္တေ– ဝင်အပ် ခါမျှဖြစ်လသော်။ ဘဂဝါ– သည်။ မဟာဘိက္ခုသံဃပရိဝုတော– များစွာသော ရဟန်းအပေါင်းခြံရံအပ်သည်။ (ဟုတွာ)၊ ဆဗ္ဗဏ္ဏရံသိယော– ၆-ပါးသောအဆင်း ရှိသော ရောင်ခြည်တော်တို့ကို။ ဝိဿဇ္ဇေတွာ– လွှတ်တော်မူ၍။ မဟတာ– ကြီး မြတ်သော။ ဗုဒ္ဓါနုဘာဝေန– ဘုရားရှင်၏ တန်ခိုးအာနုဘော်တော်ဖြင့်။ မဟတိယာ– ကြီးမြတ်သော။ ဗုဒ္ဓလီဠာယ– ဘုရားရှင်၏ တင့်တယ်စံပယ်တော်ခြင်းဖြင့်။ နဂရံ– သို့။ ပိဏ္ဍာယ– ငှာ။ ပါဝိသိ– ပြီ။ ဟိ– မှန်။ ဘဂဝါ– သည်။ ဧကဒါ– တစ်ရံတစ်ခါ၌။ ဆဗ္ဗဏ္ဏရံသိယော– တို့ကို။ စီဝရေန– ဖြင့်။ ပဋိစ္ဆာဒေတွာ– ဖုံးအုပ်တော်မူ၍။ အညတရော– မထင်မရှား တစ်ပါးသော။ ပိဏ္ဍပါတိကော ဝိယ– ဆွမ်းအကျိုးငှာ လှည့် လည်လေ့ရှိသော ရဟန်းသည်ကဲ့သို့။ ဝါ– ဆွမ်းခံကြွသော ရဟန်းသည်ကဲ့သို့။ စရတိ– လှည့်လည်တော်မူ၏။ ဝါ– ကြွတော်မူ၏။ (ကိမိဝ– အဘယ်ကဲ့သို့နည်း?) အင်္ဂုလိမာလဿ– အင်္ဂုလိမာလကို။ ပစ္စုဂ္ဂမနံ– ခရီးဦးကြိုဆိုခြင်းငှာ။ ဝါ– ခရီးဦး ကြိုဆိုရာဖြစ်သော။ တိံသ ယောဇနမဂ္ဂံ– ယူဇနာ (၃၀) ရှိသော လမ်းခရီးသို့။ ဂစ္ဆန္တော– မူစဉ်။ (စရတိ) ဝိယ– လှည့်လည်တော်မူသကဲ့သို့တည်း။ ဧကဒါ– ၌။ ဆဗ္ဗဏ္ဏရံသိယော– တို့ကို။ ဝိဿဇ္ဇေတွာ– ၍။ (စရတိ– ၏။ ကိမိဝ– နည်း?) ကပိလဝတ္ထုပ္ပဝေသနာဒီသု ကပိလဝတ်နေပြည်တော်သို့ ဝင်တော်မူရာအခါအစရှိသည် တို့၌။ (စရတိ) ဝိယ– တည်း။ တသ္မိမ္ပိ ဒိဝသေ– ထိုနေ့၌လည်း။ သရီရတော– မှ။ ဆဗ္ဗဏ္ဏရံသိယော– တို့ကို။ ဝိဿဇ္ဇေန္တော– လျက်။ မဟန္တေန– သော။ ဗုဒ္ဓါနုဘာဝေန– ဖြင့်။ မဟတိယာ– သော။ ဗုဒ္ဓလီဠာယ– ဖြင့်။ ရာဇဂဟံ– သို့။ ပါဝိသိ– ပြီ။ မာလာကာရော– သည်။ ဘဂဝတော– ၏။ ရတနဂ္ဃိယသဒိသံ ရတနဂ္ဃိယသဒိသံ ရတနဂ္ဃိယသဒိသံ– ရတနာရုပ်ပွား ဆင်းတုနှင့် တူသော။ အတ္တဘာဝံ– ကိုယ်တော်ကို။ ဒိသွာ– ဖူးမြင်၍။ ဒွတ္တိံသ–

ရတနဂ္ဃိယသဒိသံ။ ။ ဝဇိရ- ၁၂၂၊ ဓမ္မဋီ- ၁၂၇တို့၌ အဂ္ဃိယသဒ္ဒါ စေတီအနက် ဟောကြောင်း ဆို၏၊ ထောမနိဓိ၌ အဂ္ဃိယသဒ္ဒါ ပူဇော်ဖွယ်ပန်းပေါက်ပေါက်စသည်, ပူဇော်ဖွယ်စေတီ, ရုပ်ပွားဆင်းတုစသည်ကို ဟောသည်ဟု ဆို၏၊ ဏ -ွှ- ှ၌ အဖိုးတန် သော- လေးစားမြတ်နိုးဖွယ်သော- ရိုသေလေးစားထိုက်သော အရာဝတ္ထု, အလှူဝတ္ထု တို့ကို ဟောသည်ဟု ဆို၏၊ ှ -ှ- န၌ ကြည်ညိုလေးစားမြတ်နိုးဖွယ်ကောင်းသော-

...[စာမျက်နှာ- ၅၁၂]...

မဟာပုရိသလက္ခဏအသီတာနုဗျဉ္ဇနသရီရသောဘဂ္ဂံ မဟာပုရိသလက္ခဏအသီတာနုဗျဉ္ဇနသရီရသောဘဂ္ဂံ မဟာပုရိသလက္ခဏအသီတာနုဗျဉ္ဇနသရီရသောဘဂ္ဂံ– ၃၂-ပါးသော ယောကျ်ားမြတ်၏ လက္ခဏာတော်ကြီး, (၈၀) သော လက္ခဏာတော်ငယ်တို့ ဖြင့် တန်ဆာဆင်အပ်သော ကိုယ်တော်၏ တင့်တယ်တော်မူသည်၏ အဖြစ်ကို။ ထိုက်တန်သော- ချီးမွမ်းဖွယ်သော ပုဂ္ဂိုလ်စသည်, ရှိခိုးပူဇော်ခြင်း- ကိုးကွယ်ခြင်းတို့ကို ဟောသည်ဟု ဆို၏။ ဤ၌ ပူဇော်ဖွယ်စေတီရုပ်ပွားဆင်းတုအနက်ကို ယူပါ၊ “အဂ္ဃီယတေ ပူဇီယတေတိ အဂ္ဃိယံ– ပူဇော်ထိုက်သော စေတီရုပ်ပွား ဘုရားဆင်းတု၊ [အဂ္ဃ+ ဏျ၊] (တစ်နည်း) န ဟညတေတိ အဂ္ဃိယံ– မဖျက်ဆီးထိုက်သော စေတီရုပ်ပွား ဘုရား ဆင်းတု၊ [န+ဟန+ ဏျ၊ ဟနကို ဃပြု။ ဃျကို ဃပြု, ဂဒွေဘော်။ ထောမ၊ ဝိဓာန်၊] ရတနေဟိ+ကတံ+အဂ္ဃိယံ ရတနဂ္ဃိယံ- ရတနာတို့ဖြင့် ပြုလုပ်အပ်သော စေတီရုပ်ပွား ဆင်းတု၊ ရတဂ္ဃိယေန+သဒိသော ရတနဂ္ဃိယသဒိသော”ဟု ပြုပါ

တစ်နည်း။ ။ “ရတနဂ္ဃိယသဒိသံ- အဖိုးထိုက်သော ရတနာနှင့် တူသော”ဟုလည်း ပေးကြ၏၊ ထိုအလို အဂ္ဃိယသဒ္ဒါ အဖိုးတန်သောအရာဝတ္ထုအနက်ဟော ယူ၍ “အဂ္ဃေါ+ အဿ အတ္ထီတိ အဂ္ဃိယံ- တန်ဖိုးရှိသောရတနာ၊ [အဂ္ဃ+ဣက၊ ကကို ယပြု၊] ရတနံ စ +တံ+အဂ္ဃိယံ စာတိ ရတနဂ္ဃိယံ- တန်ဖိုးရှိသောရတနာ၊ ရတနဂ္ဃိယေန+သဒိသော ရတနဂ္ဃိယသဒိသော”ဟု ပြုပါ။

ဒွတ္တိံသမဟာပုရိသလက္ခဏအသီတာနုဗျဉ္ဇနသရီရသောဘဂ္ဂံ။ ။ လက္ခီယတေ မဟာပုရိသဘာဝေါ ဧတေဟီတိ လက္ခဏာနိ၊ ဒွတ္တိံသ+မဟာပုရိသလက္ခဏာနိ ဒွတ္တိံသ မဟာပုရိသလက္ခဏာနိ၊ အနု အနု ဗျေဉ္ဇန္တိ ပါကဋံ ကရောန္တိ, ဧတေဟီတိ ဝါ အနုဗျဉ္ဇနာနိ- မြတ်စွာဘုရားဟု အဖန်ဖန်ထင်ရှားစေတတ်သော, (ထင်ရှားစေကြောင်းဖြစ် သော) လက္ခဏာတော်ငယ်များ၊ အသီတိ+အနုဗျဉ္ဇနာနိ အသီတာနုဗျဉ္ဇနာနိ- (၈၀) သော လက္ခဏာတော်ငယ်များ၊ ဒွတ္တိံသမဟာပုရိသလက္ခဏာနိ စ+အသီတာနုဗျဉ္ဇနာနိ စ ဒွတ္တိံသမဟာပုရိသလက္ခဏအသီတာနုဗျဉ္ဇနာနိ၊ ဒွတ္တိံသမဟာပုရိသလက္ခဏအသီတာနုဗျဉ္ဇနေဟိ+ပဋိမဏ္ဍိတံ+သရီရံ ဒွတ္တိံသမဟာပုရိသလက္ခဏအသီတာနုဗျဉ္ဇနသရီရံ- ၃၂ပါးသော ယောကျ်ားမြတ်၏ လက္ခဏာတော်ကြီး, (၈၀)သော လက္ခဏာ တော်ငယ်တို့ဖြင့် တန်ဆာဆင်အပ်သော ကိုယ်တော်၊ “ဒွတ္တိံသမဟာပုရိသလက္ခဏအသီတာနုဗျဉ္ဇနပဋိမဏ္ဍိတံ(သုတ္တနိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၄၊ ခုဒ္ဒက. ဋ္ဌ- ၁၀၈)”ဟု ရှိပုံကို ကြည့်၍ ပြုသည်။

သုဘဿ သုဘေန ဝါ ဂမနံ ပဝတ္တနံ သုဘဂေါ၊ [သုဘ+ဂမု+ကွိ၊- သီဋီသစ်၊ ၁၊ ၃၇၅၊] သုဋ္ဌု ဘဂံ မဟန္တတ္တံ, သိရီ ဝါ ယဿာတိ သုဘဂေါ (ကပ္ပဒ္ဒုမ)၊ သုဘဂဿ+

...[စာမျက်နှာ- ၅၁၃]...

ဘာဝေါ သောဘဂ္ဂံ– တင့်တယ်သည်၏အဖြစ်။ [သုဘဂ+ဏျ၊] ဒွတ္တိံသမဟာပုရိသလက္ခဏအသီတာနုဗျဉ္ဇနသရီရဿ+သောဘဂ္ဂံ ဒွတ္တိံသမဟာပုရိသလက္ခဏအသီတာနုဗျဉ္ဇနသရီရသောဘဂ္ဂံ– ၃၂-ပါးသော ယောကျ်ားမြတ်၏ လက္ခဏာတော်ကြီး, (၈၀) သော လက္ခဏာတော်ငယ်တို့ဖြင့် တန်ဆာဆင်အပ်သော ကိုယ်တော်၏ တင့် တယ်တော်မူသည်၏အဖြစ်။ (လှပတင့်တယ်ခြင်း)။ [လက္ခဏာတော်ကြီး ၃၂-ပါးကို။ ဒီ-၂, ၁၄၊ ဒီ-၃, ၁၁၇၊ မ-၂, ၃၃၆၊ ၎င်းင်းတို့၏ ဋ္ဌဋီနှင့် ရတနာ့ဂုဏ်ရည်- ၃၅၀, မဟာဗုဒ္ဓဝင်- ၂, ၆၈တို့၌လည်းကောင်း, လက္ခဏာတော်ငယ် (၈၀) ကို ဇိဋီ-၁၉၈နှင့် ရတနာ့ဂုဏ်ရည်- ၃၉၆, မဟာဗုဒ္ဓဝင်- ၂, ၉၉တို့၌လည်းကောင်း ရှုပါ။]

မဏိဒီပ- ၂၂၁။ ။ သောဘနံ သောဘော၊ အဂ္ဂေါ ကောဋိဘူတော ဥက္ကံသပ္ပတ္တော+သောဘော သောဘဂ္ဂေါ- အထွတ်အထိပ်ဖြစ်သော တင့်တယ်ခြင်း၊ (တစ် နည်း) အဂ္ဂေါ သေဋ္ဌော ဥတ္တမော+သောဘော သောဘဂ္ဂေါ- ကောင်းမြတ်သော တင့် တယ်ခြင်း၊ [အဂ္ဂ+သောဘ၊ ရှေ့နောက်ပြန်၊ အဂ္ဂသဒ္ဒါ ရှေ့နည်းအလို ကောဋိအနက် ဟော၊ နောက်နည်းအလို သေဋ္ဌအနက်ဟော၊] ဒွတ္တိံသမဟာပုရိသလက္ခဏအသီတာနုဗျဉ္ဇနသရီရဿ+သောဘဂ္ဂေါ ဒွတ္တိံသမဟာပုရိသလက္ခဏအသီတာနုဗျဉ္ဇနသရီရ- သောဘဂ္ဂေါ- ၃၂ပါးသော ယောကျ်ားမြတ်၏ လက္ခဏာတော်ကြီး, (၈၀)သော လက္ခ ဏာတော်ငယ်တို့ဖြင့် တန်ဆာဆင်အပ်သော ကိုယ်တော်၏ အထွတ်အထိပ်ဖြစ်သော တင့်တယ်ခြင်း

ဇာဋီသစ်- ၁, ၄၃၂။ ။ ဒွတ္တိံသမဟာပုရိသလက္ခဏအသီတာနုဗျဉ္ဇနသရီရဿ+ သောဘာ ဒွတ္တိံသမဟာပုရိသလက္ခဏအသီတာနုဗျဉ္ဇနသရီရသောဘာ- ၃၂ပါးသော ယောကျ်ားမြတ်၏ လက္ခဏာတော်ကြီး, (၈၀)သော လက္ခဏာတော်ငယ်တို့ဖြင့် တန် ဆာဆင်အပ်သော ကိုယ်တော်၏ တင့်တယ်ခြင်း၊ ဒွတ္တိံသမဟာပုရိသလက္ခဏအသီတာနုဗျဉ္ဇနသရီရသောဘာယေဝ+အဂ္ဂံ ဥတ္တမံ ဒွတ္တိံသမဟာပုရိသလက္ခဏ အသီတာနုဗျဉ္ဇနသရီရသောဘဂ္ဂံ- မြတ်သော ၃၂ပါးသော ယောကျ်ားမြတ်၏ လက္ခဏာတော် ကြီး, (၈၀)သော လက္ခဏာတော်ငယ်တို့ဖြင့် တန်ဆာဆင်အပ်သော ကိုယ်တော်၏ တင့်တယ်ခြင်း

ဇာဋီသစ်နောက်နည်း။ ။ ဒွတ္တိံသမဟာပုရိသလက္ခဏအသီတာနုဗျဉ္ဇနသရီရေန+ သောဘန္တီတိ ဒွတ္တိံသမဟာပုရိသလက္ခဏအသီတာနုဗျဉ္ဇနသရီရသောဘာ- ၃၂ပါး သော ယောကျ်ားမြတ်၏ လက္ခဏာတော်ကြီး, (၈၀)သော လက္ခဏာတော်ငယ်တို့ဖြင့် တန်ဆာဆင်အပ်သော ကိုယ်တော်ဖြင့် တင့်တယ်သူတို့၊ ဒွတ္တိံသမဟာပုရိသလက္ခဏ-

...[စာမျက်နှာ- ၅၁၄]...

ဩလောကေတွာ– ကြည့်၍။ ပသန္နစိတ္တော– ကြည်ညိုသောစိတ်ရှိသည်။ (ဟုတွာ)၊ “သတ္ထု– ကို။ ကိံ– အဘယ်သို့လျှင်။ ဝါ– အဘယ်သို့သော။ အဓိကာရံ– ထူးကဲသော ပြုစုပူဇော်ခြင်းကို။ [ကရဏံ ကာရော၊ အဓိဝိဋ္ဌော အဓိကော+ကာရော အဓိကာရော၊- ဗုဒ္ဓဝံ၊ဋ္ဌ၊ ၁၁၅၊ စရိယာ၊ဋ္ဌ၊ ၂၇၅၊ မူလဋီ၊ ၁၊ ၂၆၊] ကရောမိ နု ခေါ– ပြုရမည်နည်း။” ဣတိ– သို့။ စိန္တေတွာ– ၍။ အညံ– အခြားသော ပြုစုပူဇော်ခြင်းကို။ အပဿန္တော–မမြင်လသော်။ “ဣမေဟိ ပုပ္ဖေဟိ– ဤပန်းတို့ဖြင့်။ ဘဂဝန္တံ– ကို။ ပူဇေဿာမိ–အံ့။” ဣတိ စိန္တေတွာ၊ ပုန၊ စိန္တေသိ၊ (ကိံ)၊ “ဣမာနိ– ဤပန်းတို့သည်။ ရညော– ကို။ နိဗဒ္ဓံ– မပြတ်။ ဥပဋ္ဌာနပုပ္ဖာနိ ဥပဋ္ဌာနပုပ္ဖာနိ ဥပဋ္ဌာနပုပ္ဖာနိ– ဆည်းကပ်ခစားခြင်းငှာ ပန်းတို့တည်း။ ဝါ– ဆက်သဖို့ ပန်းတို့တည်း။ ရာဇာ– သည်။ ဣမာနိ– ဤပန်းတို့ကို။ အလဘန္တော–မရလသော်။ မံ– ကို။ ဗန္ဓာပေယျ ဝါ– ချုပ်နှောင်မူလည်း ချုပ်နှောင်ရာ၏။ ဃာတာပေယျ ဝါ– သတ်မူလည်းသတ်ရာ၏။ ရဋ္ဌတော– တိုင်းပြည်မှ။ ပဗ္ဗာဇေယျ ဝါ– နှင်ထုတ်မူလည်း နှင်ထုတ်ရာ၏။ ကိံ– အဘယ်သို့လျှင်။ ကရောမိ နု ခေါ– မည် နည်း။” ဣတိ– ဤသို့ ကြံပြီ။ အထ– ၌။ အဿ– ထိုသုမနပန်းသည်၏။ ဧတံ– ဤ အကြံသည်။ အဟောသိ၊ (ကိံ)၊ “ရာဇာ– သည်။ မံ– ကို။ ဃာတေတု ဝါ– သတ်မူ လည်း သတ်ပါစေ။ ဗန္ဓာပေတု ဝါ– ချုပ်နှောင်မူလည်း ချုပ်နှောင်ပါစေ။ ရဋ္ဌတော– မှ။ ပဗ္ဗာဇေတု ဝါ– နှင်ထုတ်မူလည်း နှင်ထုတ်ပါစေ။ ဟိ– မှန်၏။ သော– ထိုမင်း သည်။ မယှံ– အား။ ဒဒမာနောပိ– သော်လည်း။ ဣမသ္မိံ အတ္တဘာဝေ– ဤအတ္တ ဘော၌။ ဝါ– ဤဘဝ၌။ ဇီဝိတမတ္တံ– အသက်ရှင်ခြင်းအတိုင်းအရှည်ရှိသော။ ဝါ– အသက်မွေးရုံမျှဖြစ်သော။ ဓနံ– ကို။ ဒဒေယျ– ရာ၏။ သတ္ထုပူဇာ ပန– ဘုရားရှင်ကို အသီတာနုဗျဉ္ဇနသရီရသောဘာနံ ဒွတ္တိံသမဟာပုရိသလက္ခဏအသီတာနုဗျဉ္ဇနသရီရသောဘေဟိ ဝါ အဂ္ဂေါ ရူပသောဘဂ္ဂေါ- ၃၂-ပါးသော ယောကျ်ားမြတ်၏ လက္ခဏာတော်ကြီး, (၈၀) သော လက္ခဏာတော်ငယ်တို့ဖြင့် တန်ဆာဆင်အပ်သော ကိုယ် တော်ဖြင့် တင့်တယ်သူတို့တွင် အမြတ်ဆုံးဖြစ်သောဘုရားရှင်

ရညော ဥပဋ္ဌာနပုပ္ဖာနိ။ ။ ရညော၌ ဆဋ္ဌီဝိဘတ်သည် ကံအနက်၌ သက်သည်၊ (ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၁၀)၊ ဥပဋ္ဌာန၌ စပ်ပါ၊ ရညောက ဆဋ္ဌီကံဖြစ်လျှင် ထို၏ စပ်ရာ ဥပဋ္ဌာနသည် ဘာဝသာဓနတည်း၊ ထိုကြောင့် “ဥပဋ္ဌဟီယတေ ဥပဋ္ဌာနံ၊ ဥပဋ္ဌာနတ္ထာယ+ပုပ္ဖာနိ ဥပဋ္ဌာနပုပ္ဖာနိ- ဆည်းကပ်ခစားခြင်းငှာ ပန်းတို့”ဟု ပြုပါ။

...[စာမျက်နှာ- ၅၁၅]...

ပူဇော်ခြင်းသည်ကား။ မေ– ငါ၏။ [ဟိတာယ သုခါယ၌စပ်၊] ဝါ– ငါ့အား။ [အလံ၌စပ်၊] အနေကာသု– တစ်ကမ္ဘာမက များစွာကုန်သော။ ကပ္ပကောဋီသု– ကမ္ဘာ၏ ကုဋေ တို့၌။ ဟိတာယ စေဝ– စီးပွားအလို့ငှာလည်းကောင်း။ သုခါယ စ– ချမ်းသာခြင်းငှာ လည်းကောင်း။ အလံ– ထိုက်၏၊’ ဣတိ– ဤသို့ကြံပြီ။ (ဣတိ– ဤသို့ ကြံပြီး၍)၊ [ဣတိတစ်လုံး အကျေကြံ၊] အတ္တနော– ၏။ ဇီဝိတံ– အသက်ကို။ တထာဂတဿ–အား။ ပရိစ္စဇိ– စွန့်လွှတ်ပြီ။

သော– ထိုသုမနပန်းသည်သည်။ “ယာဝ– အကြင်မျှလောက်ကာလပတ်လုံး။ မေ– ၏။ ပသန္နံ– ကြည်ညိုသော။ စိတ္တံ– သည်။ န ပတိကုဋတိ– မတွန့်ဆုတ်သေး။ တာဝဒေဝ– ထိုကြည်ညိုနေသော ကာလ၌ပင်။ တံ– ထိုမြတ်စွာဘုရားကို။ ပူဇံ– ကို။ ကရိဿာမိ– အံ့။” ဣတိ– သို့။ ဟဋ္ဌတုဋ္ဌော– ရွှင်လန်းနှစ်သက်သည်။ ဥဒဂ္ဂုဒဂ္ဂေါ– အလွန်တက်ကြွသည်။ (ဟုတွာ– ၍၊) သတ္ထာရံ– ကို။ ပူဇေသိ– ပြီ။ ကထံ–

ဥဒဂ္ဂုဒဂ္ဂေါ။ ။ ဥဒေါ+အဂ္ဂေါ ယဿာတိ ဥဒဂ္ဂေါ- တက်ကြွသော ကိုယ်စိတ်ဟူသော အဖို့ရှိသည်၊ ဥဒသဒ္ဒါသည် “ဥဒေတယံ စက္ခုမာ”ကဲ့သို့ တက်ခြင်းအနက်ဟော, အဂ္ဂ သဒ္ဒါ ကောဋ္ဌာသအနက်ဟောတည်း၊ (မအူပါနိ- ၃, ၁၈)၊ (တစ်နည်း) ဥဒ္ဓံ+အဂ္ဂေါ (အဂ္ဂံ) ယဿာတိ ဥဒဂ္ဂေါ- အထက်၌ အဖျားရှိသကဲ့သို့ဖြစ်သည်၊ ဝါ- တက်ကြွသည်၊ [ဥ+အဂ္ဂ၊ ဒ- လာ၊] ပီတိဖြစ်နေသောအခါ ကိုယ်ရောစိတ်ပါ တက်ကြွနေသောကြောင့် အထက်၌ အဖျားရှိသကဲ့သို့ မော့လျက် တစ်ကြော့ကြော့ ဖြစ်နေသည်၊ (နီဘာ- ၂, ၃၇၈၊ ပါရာဘာ- ၂, ၂၀၂)

ပါရာဂံသစ်၊ စလင်းနည်း။ ။ ဥဂ္ဂတံ+အဂ္ဂံ ယဿာတိ ဥဒဂ္ဂေါ- ပီတိ၏အစွမ်းဖြင့် တက်ကြွသောကိုယ်စိတ်ရှိသည်။ [ဥ+အဂ္ဂ၊] (တစ်နည်း) ဥဒတီတိ ဥဒေါ၊ ဥဒေါ ဟုတွာ ဂစ္ဆတီတိ ဥဒဂ္ဂေါ- တက်ကြွလျက် သွားသည်၊ [ဥဒ+ဂမု+ကွိ၊ -ပါရာဂံသစ်- ၂, ၄၁၃၊] ဥဒ္ဓံ+အဇတိ ဂစ္ဆတီတိ ဥဒဂ္ဂေါ- အထက်သို့ တက်သည်။ [ဥ+အဇ+အ၊ ဥသဒ္ဒါ ဥဒ္ဓင်္ဂမ အနက်၊ အဇဓာတ် တက်သွားခြင်းအနက်၊ (စလင်း- ၁, ၁၈၆)]

ဝိစ္ဆာဖြင့်ဆို။ ။ ပီတိ၏ တစ်ကိုယ်လုံး၌ ပျံ့နှံ့နေသည်၏ အဖြစ်ကို ပြခြင်းငှာ “ဥဒဂ္ဂုဒဂ္ဂေါ (ဥဒဂ္ဂေါ ဥဒဂ္ဂေါ)”ဟု ဝိစ္ဆာဖြင့် ဆိုသည်၊ “ဝိစ္ဆာဘိက္ခညေသု ဒွေ(မောဂ်- ၁, ၅၄)သုတ်ဖြင့် “ဥဒဂ္ဂေါ ဥဒဂ္ဂေါ”ဟု ၂ပုဒ်ပြု၊ သျာဒိလောပေါ ပုဗ္ဗဿေကဿ

...[စာမျက်နှာ- ၅၁၆]...

အဘယ်သို့ ပူဇော်သနည်း? ပဌမံ တာဝ– အခြားသော ပန်း၂ဆုပ်တို့မှ ရှေး ဥုးစွာ။ ဒွေဝ– ၂ခုသာလျှင်ဖြစ်ကုန်သော။ ပုပ္ဖမုဋ္ဌိယော– ပန်းဆုပ်တို့ကို။ တထာဂတဿ– ၏။ ဥပရိ– ၌။ ခိပိ– ပစ်ပြီ။ တာ– ထိုပန်းဆုပ်တို့သည်။ ဥပရိမတ္ထကေ– ဥုး ထိပ်တော်၏ အထက်၌။ ဝိတာနံ– မျက်နှာကြက်သည်။ ဟုတွာ၊ အဋ္ဌံသု– တည် ကုန်ပြီ။ အပရာ– အခြားကုန်သော။ ဒွေ– ၂ဆုပ်ကုန်သော။ မုဋ္ဌိယော– တို့ကို။ ခိပိ၊ တာ– ထိုပန်းဆုပ်တို့သည်။ ဒက္ခိဏဟတ္ထပဿေန– လက်ယာဖက် နံဘေးဖြင့်။ မာလာပဋစ္ဆန္နေန– ပန်းအဝတ်အမိုး၏အဖြစ်ဖြင့်။ ဩတရိတွာ– သက်ရောက်၍။ (မောဂ်-၁, ၅၅) ဖြင့် ရှေ့ပုဒ်၌ သိဝိဘတ်ချေ။ “သဒ္ဒါတူ ၂ချက်ဆင့်, အနက်မြင့်ထွက်စေ” နှင့်အညီ “ဥဒဂ္ဂေါ ဥဒဂ္ဂေါ”ဟု ၂ချက်ဆင့်သောကြောင့် “အလွန်တက်ကြွသည်”ဟူ ၍ အတိသယအနက် ပေးရသည်။ ဥပ္ပဏ္ဍုပ္ပဏ္ဍုကဇာတော၌ ဥပ္ပဏ္ဍုပ္ပဏ္ဍုကဲ့သို့တည်း။

(ဝိမတိ၊ ၂၊ ၁၀၄၊ ဇာဋီသစ်-၁, ၃၄၇၊ ဓမ္မဘာ-၂, ၂၁၀) [ဥဒဂ္ဂုဒဂ္ဂေါတိ အတိဥဒဂ္ဂေါ ပရိယာယဒွယယောဂေန အတိသယတ္ထော သမ္ဘဝတိ၊ ဓမ္မဋီ-၁၂၇။]

ပဌမံ တာဝ။ ။ ပဌမံနှင့် တာဝသည် အချင်းချင်း ပရိယာယ်တည်း၊ ပဌမသဒ္ဒါ သည် ပဓာနအနည်ကိုလည်း ဟောရကား ဤ၌ အာဒိအနက်ဟောဟု ပြလို၍ တာဝ ကို ဆိုသည်၊ ကြိယာဝိသေသနအနက်၌ ဒုတိယာသက်သည်။

“ပဌမတ္ထေ ကမတ္ထေ စ, ဝတ္တဗ္ဗန္တရပေက္ခနေ၊ အနုညာတေ တေသွတ္ထေသု, တာဝသဒ္ဒေါ ပဝတ္တတိ”ဟူသော ဂါထာအရ တာဝသည် အနက်၄မျိုးကို ဟောနိုင်ရာ ဤ၌ ပဌမအနက်ကို ဟော၏။ တစ်ပုဒ် တည်းဖြစ်လျှင် မတင့်တယ်။ အနက်တူ ၂ပုဒ်ဖြစ်လျှင်ကား ဝေေဝဆာဆာရှိသော ကြောင့် တင့်တယ်၏။ ထိုသို့တင့်တယ်ခြင်းဟူသော ပဒသောဘနအကျိုးငှာ “ပဌမံ တာဝ”ဟု အနက်တူ၂ပုဒ်ကို ဆိုသည်။ (မဏိ- ၁, ၂၉၊ ၃၀၊ သီဋီသစ်၊ ၂၊ ၈၈)၊

မာလာပဋစ္ဆန္နေန။ ။ မီယန္တိ ပရိမီယန္တီတိ မာလာ၊ [မာ+လ+အာ၊ -မောဂ်- ၇, ၁၈၈၊] မလီယန္တေ ဓာရီယန္တေတိ ဝါ မာလာ၊ [မလ+ဏ+အာ၊] မလန္တိ ဓာရေန္တီတိ ဝါ မာလာ၊- ဓာန်ဋီ- ၃၀၇၊] ဇနေ မာလေန္တိ သောဘေန္တီတိ ဝါ မာလာ၊ [မာလ- သောဘနေ+အ+ အာ၊ -ဂဠုန်- ၄၃၊] မာ ဘမရာ လသန္တိ ကီဠန္တိ ပိဝနေန ဧတ္ထာတိ ဝါ မာလာ၊ [မာ+ လသ+ကွိ၊ န+ထီ၊- ဧဋီ၊ သူစိ၊ ဂဠုန်- ၁၀၁၊] ပဋတိ ဇိဏ္ဏဘာဝံ ဂစ္ဆတီတိ ပဋော၊ [ပဋ +အ၊] ပကာရေန ဋီယတိ အစ္ဆာဒီယတိ ဟိရောတ္တပ္ပံ ဧတေနာတိ ပဋော၊ ပံ ဟိရိကောပိနံ ဋေတိ ပဋိစ္ဆာဒေတီတိ ဝါ ပဋော၊ [ပ+ဋိ+အ၊ ပသဒ္ဒါ ပကာရအနက်ဟော၊

...[စာမျက်နှာ- ၅၁၇]...

အဋ္ဌံသု– ကုန်ပြီ။ အပရာ– ကုန်သော။ ဒွေ– ကုန်သော။ မုဋ္ဌိယော– တို့ကို။ ခိပိ– ပြီ။ တာ– ထိုပန်းဆုပ်တို့သည်။ ပိဋ္ဌိပဿေန– ကျောဖက်နံဘေးဖြင့်။ ဩတရိတွာ– ၍။ တထေဝ– ထို့အတူပင်။ အဋ္ဌံသု၊ အပရာ– ကုန်သော။ ဒွေ– ကုန်သော။ မုဋ္ဌိယော– တို့ကို။ ခိပိ၊ တာ– တို့သည်။ ဝါမဟတ္ထပဿေန– လက်ဝဲဖက်ဘေးဖြင့်။ ဩတရိတွာ၊ တထေဝ၊ အဋ္ဌံသု၊ ဧဝံ– သို့လျှင်။ အဋ္ဌ– ၈ခုကုန်သော။ နာဠိယော– စလယ်တို့သည်။ အဋ္ဌ– ကုန်သော။ မုဋ္ဌိယော– အဆုပ်တို့သည်။ ဟုတွာ၊ စတူသု– ၄ခုကုန်သော။ ဌာနေသု– အရပ်တို့၌။ တထာဂတံ– ကို။ ပရိက္ခိပိံသု– ဝန်းရံကုန်ပြီ။ ပုရတော– ရှေ့ ဖက်၌။ ဝါ– ရှေ့ဖက်က။ ဂမနဒွါရမတ္တမေဝ– သွားရာတံခါးမျှသည်သာ။ အဟောသိ၊ ပုပ္ဖာနံ– တို့၏။ ဝဏ္ဋာနိ– အညှာတို့သည်။ အန္တော– အတွင်း၌။ အဟေသုံ၊ ပတ္တာနိ–ပွင့်ချပ်တို့သည်။ ဗဟိမုခါနိ– အပြင်ဖက်၌ မျက်နှာရှိကုန်သည်။ ဝါ– အပြင်ဖက် သို့ မျက်နှာမူနေကုန်သည်။ (အဟေသုံ)၊ ဘဂဝါ– သည်။ ရဇတပတ္တပရိက္ခိတ္တော ဝိယ– ငွေပြားဖြင့် ကာရံအပ်သကဲ့သို့။ ဟုတွာ၊ ပါယာသိ– ကြွတော်မူပြီ။ ပုပ္ဖာနိ– တို့သည်။ အစိတ္တကာနိ– စိတ်မရှိကုန်သည်။ (သမာနာနိ) ပိ– ဖြစ်ပါကုန်သော် လည်း။ သစိတ္တကံ– စိတ်ရှိတော်မူသော မြတ်စွာဘုရားကို။ နိဿာယ– ၍။ သစိတ္တကာနိ ဝိယ– စိတ်ရှိကုန်သကဲ့သို့။ အဘိဇ္ဇိတွာ– မပျက်စီးမူ၍။ အပတိတွာ– မကျမူ၍။ သတ္ထာရာ– နှင့်။ သဒ္ဓိံယေဝ– သာလျှင်။ ဂစ္ဆန္တိ– လိုက်ပါလာကုန်၏။ ဌိတဌိတဋ္ဌာနေ– ရပ်တော်မူရာ ရပ်တော်မူရာအရပ်၌။ တိဋ္ဌန္တိ– ရပ်တည်ကုန်၏။ သတ္ထု– ၏။ သရီရတော– ကိုယ်တော်မှ။ သတသဟဿဝိဇ္ဇုလတာ ဝိယ– တစ်သိန်းသော လျပ်စစ်နွယ်တို့ကဲ့သို့။ ရံသိယော– ရောင်ခြည်တော်တို့သည်။ နိက္ခမိံသု– ထွက်ပေါ် တော်မူကုန်ပြီ။ ပုရတော စ– ရှေ့ဖက်၌လည်းကောင်း။ ပစ္ဆတော စ– နောက်ကျော ဖက်၌လည်းကောင်း။ ဒက္ခိဏတော စ– လကျ်ာဖက်၌လည်းကောင်း။ ဝါမတော စ– လက်ဝဲဖက်၌လည်းကောင်း။ သီသမတ္ထကတော စ– ဥုးခေါင်း၏ အထက်၌ (တစ်နည်း) ပသဒ္ဒါ ဟိရိကောပိန (အင်္ဂါဇာတ်) အနက်ဟော၊ ဋိဓာတ် အစ္ဆာဒနအနက် ဟော၊- သူစိ၊ ဧဋီ၊] မာလာဟိ+ကတော+ပဋော မာလာပဋော– ပန်းတို့ဖြင့် ယက်လုပ် အပ်သော သင်္ကန်း-အဝတ်- ပုဆိုး။ မာလာပဋော စ+သော+ဆန္နော စာတိ မာလာပဋစ္ဆန္နော– ပန်းတို့ဖြင့် ယက်လုပ်အပ်သော သင်္ကန်းတည်းဟူသောအမိုး။ ထိုနောင် ဘာဝပဓာန ဘာဝလောပကြံ

...[စာမျက်နှာ- ၅၁၈]...

လည်းကောင်း။ နိရန္တရံ– မပြတ်။ နိက္ခန္တရံသီသု– ထွက်ပေါ်နေသောရောင်ခြည် တို့တွင်လည်း။ ဧကာပိ– တစ်ပါးသော ရောင်ခြည်တော်သည်လည်း။ သမ္မုခသမ္မုခဋ္ဌာနေနေဝ– မျက်မှောက်အရပ် မျက်မှောက်အရပ်ဖြင့်သာလျှင်။ ဝါ– သို့သာလျှင်။ အပလာယိတွာ– ပြေးမထွက်သွားမူ၍။ သဗ္ဗာပိ– အလုံးစုံသောရောင်ခြည် တော်တို့သည်လည်း။ သတ္ထာရံ– ကို။ တိက္ခတ္တုံ– ၃ကြိမ်။ ပဒက္ခိဏံ– လကျ်ာရစ်လှည့် လည်ခြင်းကို။ ကတွာ၊ တရုဏတာလက္ခန္ဓပ္ပမာဏာ– နုပျိုသောထန်းပင်လုံးခန့် ပမာဏရှိကုန်သည်။ ဟုတွာ၊ ပုရတော ဧဝ– ရှေ့သို့သာ။ ဓာဝန္တိ– ပြေးထွက်ကုန် ၏။ သကလနဂရံ– အလုံးစုံသောမြို့သည်။ (တစ်မြို့လုံးသည်)၊ သင်္ခုဘိ– ချောက်ချားပြီ။ အန္တောနဂရေ– မြို့တွင်း၌။ နဝ ကောဋိယော– ၉ကုဋေတို့လည်းကောင်း။ ဗဟိနဂရေ– မြို့ပြင်၌။ နဝ ကောဋိယော– တို့လည်းကောင်း။ ဣတိ– သို့။ အဋ္ဌာရသသု ကောဋီသု– ၁၈ကုဋေသော လူတို့တွင်။ ဧကောပိ– တစ်ယောက်လည်း ဖြစ်သော။ ပုရိသော ဝါ– သည်လည်းကောင်း။ ဣတ္ထီ ဝါ– သည်လည်းကောင်း။ ဘိက္ခံ– ဆွမ်းကို။ ဂဟေတွာ– ၍။ အနိက္ခန္တော နာမ– မထွက်သူမည်သည်။ နတ္ထိ။ မဟာဇနော– သည်။ သီဟနာဒံ– မရွံ့မကြောက်, ခြင်္သေ့ဟောက်သို့, ရဲရဲတောက် အသံကို။ နဒန္တော– ဟစ်အော်လျက်။ စေလုက္ခေပသဟဿာနိ စေလုက္ခေပသဟဿာနိ စေလုက္ခေပသဟဿာနိ– အဝတ်တို့ကို မြှောက်၍ ဝှေ့ရမ်းခြင်းအထောင်တို့ကို။ ဝါ– ထောင်ပေါင်းများစွာသော အဝတ် တို့ကို မြှောက်၍ ဝှေ့ရမ်းခြင်းတို့ကို။ ကရောန္တော– လျက်။ သတ္ထု– ၏။ ပုရတောဝ– ရှေ့သို့သာ။ ဂစ္ဆတိ– သွား၏။ သတ္ထာပိ– လည်း။ မာလာကာရဿ– ၏။ ဂုဏံ– ကို။ ပါကဋံ– ထင်ရှားအောင်။ ကာတုံ၊ တိဂါဝုတပ္ပမာဏေ– ၃ဂါဝုတ်အတိုင်းအရှည် ရှိသော။ နဂရေ– မြို့၌။ ဘေရိစရဏမဂ္ဂေနေဝ– စည်လှည့်လည်ရာလမ်းဖြင့်သာ၊

စေလုက္ခေပသဟဿာနိ။ ။ စေလာနံ+ဥက္ခေပါ စေလုက္ခေပါ- အဝတ်တို့ကို မြှောက်ခြင်း၊ စေလုက္ခေပါနံ+သဟဿာနိ စေလုက္ခေပသဟဿာနိ- အဝတ်တို့ကို မြှောက်ခြင်းတို့၏ အထောင်တို့၊ သဟဿကား အနေကသင်္ချာတည်း၊ (ဇာဋီသစ်- ၂, ၁၆၆)၊ လူတို့၏ ဥုးခေါင်းပေါ်၌ ရစ်ခွေထားကုန်(ပေါင်းထားကုန်)သော အပေါ်ခြုံ အဝတ် သိန်းပေါင်းများစွာတို့တည်း၊ ထိုသိန်းပေါင်းများစွာသော အပေါ်ခြုံအဝတ်တို့ကို ဥုးခေါင်းပေါ်၌ ဝှေ့ရမ်းခြင်းကို ဆိုလိုသည်၊ မြှောက်၍ပစ်ခြင်းကို ဆိုလိုသည်မဟုတ်

(သာရတ္ထ၊ ၁၊ ၁၇၉၊ ပါရာဘာ- ၁, ၃၂၀၊ မအူပါရာနိ-၁, ၄၇၀)

...[စာမျက်နှာ- ၅၁၉]...

အစရိ– ပြီ။ မာလာကာရဿ– ၏။ သကလသရီရံ– သည်။ ပဉ္စဝဏ္ဏာယ– ၅-ပါး အပြားအရှည်ရှိသော။ ပီတိယာ– ဖြင့်။ ပရိပူရိ– ပြီ။

သော– ထိုသုမနပန်းသည်သည်။ ထောကညေဝ– အနည်းငယ်သာ။ တထာဂတေန– နှင့်။ သဒ္ဓိံ၊ စရိတွာ– ၍။ မနောသိလာရသေ– ဆေးဒန်းမြင်းသီလာရည်၌၊

ပဉ္စဝဏ္ဏာယ ပီတိယာ။ ။ “ပဉ္စဝဏ္ဏာယာတိ ခုဒ္ဒိကာဒိဝသေန ပဉ္စပကာရာယ (ဒီဋီ- ၂၁၆၊ သီဋီသစ်၊၂၊၂၁၊ )”ဟူသော အဖွင့်အရ ဝဏ္ဏသဒ္ဒါ ပကာရအနက် တည်း၊ အဘိဓာန်လာအနက်တို့တွင် ပမာဏအနက်ဟု ဆရာတို့ မိန့်သည်၊ (သီဘာ- ၂, ၂၅၉)၊ “ဝဏ္ဏီယတိ အဏုမဟန္တာဒိဝသေန ပမီယတီတိ ဝဏ္ဏော၊(ဒီဋီ၊၂၊၁၀၂၊ နီတိဓာတု- ၃၀၀)၊ ပဉ္စ+ဝဏ္ဏာ ဧတိဿာတိ ပဉ္စဝဏ္ဏာ- ၅ပါးအပြားရှိသောပီတိ”ဟု ပြုပါ။

ပီတိ၅မျိုး။ ။ ပီတိ၅မျိုးကား (၁) ခုဒ္ဒိကာပီတိ- ကြက်သီး မွေးညှင်းထရုံမျှ သေး ငယ်စွာ ဖြစ်သောပီတိ, (၂) ခဏိကာပီတိ- လျှပ်စစ်ပြက်သလို ခဏခဏဖြစ်၍ ခဏ ခဏပျက်သောပီတိ, (၃) ဩက္ကန္တိကာပီတိ- ဒီရေလှိုင်းလုံးကြီး လွှမ်းဖုံးလာသကဲ့သို့ တစ်ကိုယ်လုံး၌ လွှမ်းဖုံးသက်ရောက်သောပီတိ, (၄) ဥဗ္ဗေဂါပီတိ- မိမိအဟုန်ဖြင့် ကိုယ် ကို အထက်သို့ မြှောက်နိုင်သောပီတိ, (၅) ဖရဏာပီတိ- ဥဗ္ဗေဂါထက် ကြာရှည်စွာ တစ်ကိုယ်လုံးမှာ ပျံ့နှံ့သောပီတိတို့တည်း။ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၅၈)

မနောသိလာရသေ။ ။ မညတေ အနေနာတိ မနော၊ မနသဒ္ဒါသည် ဆေးဒန်း မြင်းသီလာအနက်ကို ဟောသည်ဟု ထောမနိဓိ၌ ဆိုရကား သိလာသဒ္ဒါ အနက်မဲ့ဟု ယူ၍ “မနော ဧဝ မနောသိလာ”ဟု တဗ္ဘာဝဝုတ္တိ ကမ္မဓာရည်းပြုပါ၊ ထိုနောင် “မနောသိလာယ+ရသော မနောသိလာရသော”ဟု တွဲပါ။

မြင်းသီလာ။ ။ မနောသိလာကို “ဆေးဒန်း”ဟုလည်းကောင်း, “မြင်းသီလာ”ဟု လည်းကောင်း, “ဆေးဒန်းမြင်းသီလာ”ဟုလည်းကောင်းဟု မြန်မာပြန်ကြ၏၊ ဏ- ှန- ီနှင့် ဏ -ွှ- ှတို့၌ “ျွနိ မျေနညငခ- စိန်နီ”ဟု ဆို၏၊ ထိုတွင် “မြင်းသီလာ”ကား သက္ကတ၌ “မနးသိလာ(မနး$ိလာ- ာည>ငဖူေ)”မှ မကို ရရစ်, နကို တံခွန်တင် (အသတ် လုပ်)၍ “မြန်းသီလာ”ဟု ဖြစ်ပြီး ကာလကြာလာသောအခါ “မြင်းသီလာ” ဖြစ်လာ သည်ဟုလည်း ဆို၏။ (ဝေါဒီ- ၁၃၅)

ဆေးဒန်း။ ။ ဆေးဒန်းသည် စိန်သတ္တုနှင့်ကန့် ရောစပ်ထားသော စိန်သတ္တုရိုင်း တစ်မျိုးဖြစ်သည်၊ ၎င်းင်းကို ဆေးဝါးဖော်စပ်ရာ၌လည်းကောင်း, အဂ္ဂိရတ်ထိုးရာ၌လည်း။

...[စာမျက်နှာ- ၅၂၀]...

နိမုဂ္ဂေါ ဝိယ– နစ်မြုပ်သကဲ့သို့။ ဗုဒ္ဓရသ္မီနံ– ဘုရားရှင်၏ ရောင်ခြည်တော်တို့၏။ အန္တော– အတွင်း၌။ ပဝိဋ္ဌော– ဝင်လျက်။ သတ္ထာရံ– ကို။ ထောမေတွာ– ချီးကျူး၍။ ဝန္ဒိတွာ– ၍။ တုစ္ဆပစ္ဆိမေဝ– အချည်းနှီးသော ခြင်းတောင်းကိုသာ။ ဂဟေတွာ– ၍။ ဂေဟံ– သို့။ အဂမာသိ– ပြီ။ အထ– ၌။ နံ– ထိုသုမနပန်းသည်ကို။ ဘရိယာ– သည်။ ပုစ္ဆိ၊ (ကိံ)၊ “ပုပ္ဖာနိ– တို့သည်။ ကဟံ– အဘယ်မှာနည်း?” ဣတိ– ပြီ။ “မေ– သည်။ သတ္ထာ– ကို။ ပူဇိတော– ပူဇော်အပ်ပြီ။” ဣတိ– ပြီ။ “ဒါနိ– ၌။ ရညော– ဖို့။ ဝါ– အတွက်။ ကိံ– သို့လျှင်။ ကရိဿသိ– လုပ်မည်နည်း?” ဣတိ– ပြီ။ “ရာဇာ– သည်။ မံ– ကို။ ဃာတေတု ဝါ– စေ။ ရဋ္ဌတော– မှ။ နီဟရတု ဝါ– နှင်ထုတ်မူလည်း နှင် ထုတ်ပါစေ။ အဟံ– သည်။ ဇီဝိတံ– ကို။ ပရိစ္စဇိတွာ– စွန့်၍။ သတ္ထာရံ– ကို။ ပူဇေသိံ–ခဲ့ပြီ။ သဗ္ဗပုပ္ဖာနိ– အလုံးစုံသော ပန်းတို့သည်။ အဋ္ဌ– ၈ခုကုန်သော။ မုဋ္ဌိယောဝ– အဆုပ်တို့သည်သာ။ အဟေသုံ– ဖြစ်ကုန်ပြီ။ ဧဝရူပါ နာမ– ဤသို့ သဘောရှိ သည်မည်သော။ ပူဇာ– သည်။ ဇာတာ– ပြီ။ မဟာဇနော– သည်။ ဥက္ကုဋ္ဌိသဟဿာနိ– ကြွေးကြော်ခြင်းအထောင်တို့ကို။ ဝါ– ထောင်ပေါင်းများစွာသော ကြွေး ကြော်ခြင်းတို့ကို။ ကရောန္တော– လျက်။ သတ္ထာရာ– နှင့်။ သဒ္ဓိံ၊ စရတိ– ၏။ မဟာဇနဿ– ၏။ ယော ဧသ ဥက္ကုဋ္ဌိသဒ္ဒေါ– အကြင်ကြွေးကြော်သံသည်။ (အတ္ထိ)၊ ဧသော– ဤကြွေးကြော်သံသည်။ တသ္မိံ ဌာနေ– ထိုနေရာ၌။ ဝါ– က၊ (ဥက္ကုဋ္ဌိသဒ္ဒေါ– ကြွေးကြော်သံတည်း၊)” ဣတိ– ပြီ။ အထ– ၌။ အဿ– ထိုသုမနပန်းသည် ၏။ ဘရိယာ– သည်။ အန္ဓဗာလတာယ– ကန်းမိုက်သည်၏အဖြစ်ကြောင့်။ ဧဝရူပေ– သော။ ပါဋိဟာရိယေ– တန်ခိုးပြာဋိဟာ၌။ ပသာဒံ နာမ– ကြည်ညိုခြင်းမည် သည်ကို။ အဇနေတွာ– မဖြစ်စေမူ၍။ တံ– ထိုသုမနပန်းသည်ကို။ အက္ကောသိတွာ– ဆဲရေး၍။ ပရိဘာသိတွာ– ခြိမ်းခြောက်၍။ “ရာဇာနော နာမ– မင်းတို့မည်သည်။ ကောင်း, ဆိုးဆေးပြုလုပ်ရာ၌လည်းကောင်း အသုံးပြုသည်။ (စွယ်စုံ)၊ ဆေးဒန်းသည် (၁) ကျောက်ဆေးဒန်း, (၂) ဆေးဒန်းမြင်းသီလာ, (၃) ဆေးဒန်းရွှေဝါ, (၄) ဆေဒန်းဖြူ ဟု ၄မျိုးရှိကြောင်းကို မြန်ဓာန်၌ ဆိုသည်။ အမရနိ– ၁၉, ၁၀၈၊ စွယ်စုံတို့၌ကား “ဟရိတာလ– ဆေးဒန်းရွှေဝါ, မနောသိလာ- ဆေးဒန်းနီ”ဟု ၂မျိုးရှိကြောင်းကို ဆို၏။ ဤအဆိုများအရမူ မနောသိလာအရ ဆေးဒန်းနီကို ယူသင့်သည်။ အမရနိ၌ “ဆေးဒန်း နီ”ဟုပင် မြန်မာပြန်၏။

...[စာမျက်နှာ- ၅၂၁]...

စဏ္ဍာ– ကြမ်းတမ်းကုန်၏။ သကိံ– တစ်ကြိမ်။ ကုဒ္ဓါ– အမျက်ထွက်ကုန်သည်။ (သမာနာ– ကုန်လသော်၊) ဟတ္ထပါဒါဒိစ္ဆေဒနေန– လက်ခြေအစရှိသည်တို့ကို ဖြတ် ခြင်းဖြင့်။ ဗဟုမ္ပိ– များစွာလည်းဖြစ်သော။ အနတ္ထံ– အကျိုးမဲ့ကို။ ကရောန္တိ– ပြုတတ် ကုန်၏။ တယာ– သည်။ ကတကမ္မေန– ပြုအပ်သောအမှုကြောင့်။ မယှမ္ပိ– အား လည်း။ အနတ္ထော– အကျိုးမဲ့သည်။ သိယာ– ဖြစ်ရာ၏။” ဣတိ– ဤသို့ ပြော၍။ ပုတ္တေ– သားသမီးတို့ကို။ အာဒါယ– ခေါ်ယူ၍။ ရာဇကုလံ– မင်းနန်းတော်သို့။ ဂန္တွာ၊ ရညာ– သည်။ ပက္ကောသိတွာ– ခေါ်၍။ “ဧတံ– ဤလာခြင်းအကြောင်းသည်။ ကိံ–ဘာနည်း? ”ဣတိ– သို့။ ပုစ္ဆိတာ– အပ်သည်။ (သမာနာ)၊ အာဟ၊ (ကိံ)၊ “မမ– ၏။ သာမိကော– သည်။ တုမှာကံ– တို့ကို။ ဥပဋ္ဌာနပုပ္ဖေဟိ– ဆည်းကပ်ခစားခြင်းငှာ ပန်းတို့ဖြင့်။ ဝါ– ဆက်သဖို့ ပန်းတို့ဖြင့်။ သတ္ထာရံ– ကို။ ပူဇေတွာ– ၍။ တုစ္ဆဟတ္ထော–အချည်းနှီးသော လက်ရှိသည်။ (ဟုတွာ)၊ ဃရံ– သို့။ အာဂန္တွာ– ပြန်လာ၍။] ပုပ္ဖာနိ– တို့သည်။ ကဟံ– နည်း?’ ဣတိ– သို့။ မယာ– သည်။ ပုဋ္ဌော– အပ်သော်။ ဣဒံ နာမ– ဤမည်သောစကားကို။ ဝဒေသိ– ၏။ အဟံ– သည်။ တံ– ထိုယောကျ်ားကို။ ပရိဘာသိတွာ– ၍။] ရာဇာနော နာမ– တို့မည်သည်။ စဏ္ဍာ– ကုန်၏။ သကိံ၊ ကုဒ္ဓါ–ကုန်သည်။ (သမာနာ)၊ ဟတ္ထပါဒါဒိစ္ဆေဒနေန– ဖြင့်။ ဗဟုမ္ပိ– သော။ အနတ္ထံ– ကို။ ကရောန္တိ– ကုန်၏။ တယာ– သည်။ ကတကမ္မေန– ကြောင့်။ မယှမ္ပိ– အားလည်း။ အနတ္ထော– သည်။ သိယာ– ၏၊’ ဣတိ– ဤသို့ပြောပြီး၍။ တံ– ထိုယောကျ်ားကို။ ဆဍ္ဍေတွာ– စွန့်ပစ်ပြီး၍။ ဣဓ– ဤနန်းတော်သို့။ အာဂတာ– လာခဲ့ပါ၏။ ဒေဝ– ကြီး! တေန– ထိုယောကျ်ားသည်။ ကတံ– ပြုအပ်ခဲ့သော။ ကမ္မံ– သည်။ သုကတံ ဝါ– ကောင်းစွာ ပြုအပ်သည်မူလည်း။ ဟောတု– စေ။ ဒုက္ကဋံ ဝါ– မကောင်းသဖြင့် ပြုအပ်သည်မူလည်း။ (ဟောတု– စေ၊) ဧတံ– ဤကောင်းစွာ ပြုအပ်သောအမှု, မကောင်းသဖြင့် ပြုအပ်သောအမှုသည်။ တဿေဝ– ထိုယောကျ်ား၏သာ။ (ကမ္မံ– သည်။ ဟောတိ)၊ မယာ– သည်။ တဿ– ထိုယောကျ်ားကို။ ဆဍ္ဍိတဘာဝံ–စွန့်ပစ်အပ်သည်၏အဖြစ်ကို။ ဇာနာဟိ– သိတော်မူပါ။” ဣတိ– ဤသို့ လျှောက် တင်ပြီ။ ပဌမဒဿနေနေဝ– ရှေးဥုးစွာ ဖူးမြင်ခြင်းဖြင့်ပင်။ သောတာပတ္တိဖလံ– သို့။ ပတ္တော– ရောက်ခဲ့သော။ သဒ္ဓေါ– သဒ္ဓါတရားရှိသော။ ပသန္နော– ကြည်ညို သော။ အရိယသာဝကော– အရိယာဖြစ်တော်မူသော ဘုရားရှင်၏ တပည့်ဖြစ်

...[စာမျက်နှာ- ၅၂၂]...

သော။ ရာဇာ– သည်။ စိန္တေသိ၊ (ကိံ)၊ “အယံ ဣတ္ထီ– သည်။ အဟော အန္ဓဗာလာ–ဩော်...ကန်းမိုက်လေစွ။ ဧဝရူပေ– သော။ ဂုဏေ– ၌။ ပသာဒံ– ကြည်ညိုခြင်းကို။ န ဥပ္ပါဒေသိ– မဖြစ်စေခဲ့။” ဣတိ– ပြီ။ သော– ထိုမင်းသည်။ ကုဒ္ဓေါ ဝိယ– အမျက် ထွက်သကဲ့သို့။ ဟုတွာ၊ [ကုဒ္ဓေါ ဝိယ ဟုတွာ– အမျက်ထွက်ဟန်ဆောင်၍၊] “အမ္မ– သမီး! ကိံ– ကို။ ဝဒေသိ– နည်း။ မယှံ– ကို။ ဥပဋ္ဌာနပုပ္ဖေဟိ– ဆည်းကပ် ခစားခြင်းငှာ ပန်းတို့ဖြင့်။ ဝါ– ဆက်သဖို့ ပန်းတို့ဖြင့်။ တေန– ထိုသူသည်။ ပူဇာ–ခြင်းကို။ ကတာ– လော?” ဣတိ– မေးပြီ။ “ဒေဝ– ကြီး! အာမ– ပါ။” ဣတိ– လျှောက် တင်ပြီ။ “တံ– ထိုယောကျ်ားကို။ ဆဍ္ဍေန္တိယာ– စွန့်ပစ်လျက်။ ဝါ– သော။ တေ– သည်။ ဘဒ္ဒကံ– ကောင်းမွန်သောအမှုကို။ ကတံ– အပ်ပြီ။ အဟံ၊ မမ– ၏။ ပုပ္ဖေဟိ– တို့ဖြင့်။ ပူဇာကာရဿ– ပူဇော်ခြင်းကို ပြုသူဖို့။ ဝါ– အတွက်။ ကတ္တဗ္ဗယုတ္တကံ– ပြုခြင်းငှာ သင့်လျော်သော လုပ်ဆောင်မှုကို။ [ဓမ္မဘာ-၁, ၄၆၉ရှု၊] ဇာနိဿာမိ– သိရလိမ့်မည်။ (သိရသေးတာပေါ့)၊” ဣတိ– ဤသို့ ပြော၍။ တံ– ထိုမိန်းမကို။ ဥယျောဇေတွာ– စေလွှတ်၍။ ဝေဂေန– အဟုန်ဖြင့်။ ဝါ– လျှင်မြန်စွာ။ သတ္ထု– ၏။ သန္တိကံ– သို့။ ဂန္တွာ၊ ဝန္ဒိတွာ၊ သတ္ထာရာ– နှင့်။ သဒ္ဓိံယေဝ၊ ဝိစရိ– လှည့်လည်ပြီ။

သတ္ထာ– သည်။ ရညော– ၏။ စိတ္တပ္ပသာဒံ– စိတ်၏ ကြည်ညိုခြင်းကို။ ဉတွာ– ၍။ ဘေရိစရဏဝီထိယာ– စည်လှည့်လည်ရာလမ်းခရီးဖြင့်။ နဂရံ– ကို။ စရိတွာ– ၍။ ရညော– ၏။ ဃရဒွါရံ– နန်းတော်တံခါးသို့။ အဂမာသိ– ကြွတော်မူပြီ။ ရာဇာ– သည်။ ပတ္တံ– သပိတ်ကို။ ဂဟေတွာ– ၍။ သတ္ထာရံ– ကို။ ဂေဟံ– သို့။ ပဝေသေတုကာမော– ဝင်စေခြင်းငှာ အလိုရှိသည်။ (ဝင်စေလိုသည်)၊ အဟောသိ– ပြီ။ ပန– သို့သော်လည်း။ သတ္ထာ– သည်။ ရာဇင်္ဂဏေယေဝ– မင်းရင်ပြင်၌သာ၊ [ဓမ္မဘာ- ၁, ၅၀၇ရှု၊] နိသီဒနာကာရံ– ထိုင်ခြင်းဟူသော အခြင်းအရာကို။ (ထိုင်မည့်အခြင်း အရာကို)၊ ဒဿေသိ– ပြီ။ ရာဇာ– သည်။ တံ– ထိုထိုင်မည့်အခြင်းအရာကို။ ဉတွာ– ၍။ “သီဃံ– လျင်မြန်စွာ။ မဏ္ဍပံ– မဏ္ဍပ်ကို။ ကရောထ– ဆောက်လုပ်ကြလော။” ဣတိ– ဤသို့ အမိန့်ပေး၍။ တင်္ခဏညေဝ– ထိုခဏ၌ပင်။ မဏ္ဍပံ– ကို။ ကာရာပေသိ– ဆောက်လုပ်စေပြီ။ သတ္ထာ၊ ဘိက္ခုသံဃေန၊ သဒ္ဓိံ၊ နိသီဒိ၊ ကသ္မာ– ကြောင့်။ သတ္ထာ– သည်။ ရာဇဂေဟံ– သို့။ န ပါဝိသိ– ဝင်တော်မမူသနည်း? ကိရ (ယသ္မာ)–

...[စာမျက်နှာ- ၅၂၃]...

အကြင်ကြောင့်။ အဿ– ထိုမြတ်စွာဘုရား၏။ “အဟံ– သည်။ အန္တော– နန်းတော် အတွင်းသို့။ ပဝိသိတွာ– ၍။ သစေ နိသီဒေယျံ– အံ့။ (ဧဝံ သတိ)၊ မဟာဇနော– သည်။ မံ– ကို။ ဒဋ္ဌုံ– ဖူးမြင်ခြင်းငှာ။ ဝါ– ဖူးမြင်ခွင့်ကို။ န လဘေယျ– မရတော့ရာ။ မာလာကာရဿ– ၏။ ဂုဏော– သည်။ ပါကဋော– ထင်ရှားသည်။ န ဘဝေယျ–မဖြစ်တော့ရာ။ ပန– အနွယကား။ ရာဇင်္ဂဏေ– ၌။ နိသိန္နံ– သော။ မံ– ကို။ မဟာဇနော– သည်။ ဒဋ္ဌုံ– ငှာ။ ဝါ– ကို။ လဘိဿတိ– လိမ့်မည်။ မာလာကာရဿ– ၏။ ဂုဏော– သည်။ ပါကဋော– သည်။ ဘဝိဿတိ– မည်။” ဣတိ ဧဝံ– ဤသို့သော အကြံတော်သည်။ အဟောသိ– ဖြစ်တော်မူပြီ။ (တသ္မာ– ကြောင့်။ သတ္ထာရာဇဂေဟံ– သို့။ န ပါဝိသိ– မမူ)၊ ဟိ– မှန်။ ဂုဏဝန္တာနံ– ဂုဏ်ရှိသူတို့၏။ ဂုဏံ– ကို။ ဗုဒ္ဓါ ဧဝ– တို့သည်သာ။ ပါကဋံ– အောင်။ ကာတုံ၊ သက္ကောန္တိ။ အဝသေသဇနော– ကြွင်းသောလူအပေါင်းသည်။ ဂုဏဝန္တာနံ– တို့၏။ ဂုဏံ– ကို။ ကထေန္တော– သော်။ မစ္ဆရာယတိ မစ္ဆရာယတိ မစ္ဆရာယတိ– ဝန်တိုခြင်းကို ပြု၏။ ဝါ– ဝန်တို၏။ စတ္တာရော– ကုန်သော။ ပုပ္ဖပဋာ–

မစ္ဆရာယတိ။ ။ သဒ္ဒါဒီနိ ကရောတိ(မောဂ်- ၅, ၁၀)သုတ်ဖြင့် မစ္ဆရံဟူသော ဒုတိယန္တနောင် ကရောတိအနက်၌ အာယပစ္စည်းသက်၊ [ကစ္စည်းအလို အာယ နာမတောစသော သုတ်၌ “နာမတော”ဟူသော ယောဂဝိဘာဂဖြင့် အာယသက်၊ -သပြေ- ၂, ၄၅၉။] ဧကတ္ထတာယံ(မောဂ်- ၂, ၁၁၉ )သုတ်, တေသံ ဝိဘတ္တိယော လောပါ စသုတ်, ၎င်းင်းသုတ်၌ တေသံသဒ္ဒါပိုတို့ဖြင့် ဒုတိယာအံဝိဘတ်ကိုချေ

တစ်နည်း။ ။ “မစ္ဆရေန အယိတဿ...ဘာဝေါ မစ္ဆရာယိတတ္တံ မစ္ဆရာယိတတ္တံ မစ္ဆရာယိတတ္တံ(အဘိ၊ဋ္ဌ၊ ၁, ၄၀၈)”ဟူသော အဖွင့်အရ “မစ္ဆရာယိတတ္တံ”၌ “မစ္ဆရာယိတ”ကို “မစ္ဆရ+အယိတ”ဟု ဖြတ်ကာ, အယိတသည် အယဓာတ်, တပစ္စည်းဖြင့် ပြီးသည့်နည်းတူ မစ္ဆရာ- ယတိကိုလည်း မစ္ဆရသဒ္ဒူပပဒ အယဓာတ်, အပစ္စည်း, တိဝိဘတ်၊ အ- ကို အာဒီဃပြုဟု ကြံ။ [ပဓူပါယန္တာ(စလင်း- ၁, ၅၀၅ရှု။]

တစ်နည်း။ ။ ဓာတွတ္ထေ နာမသ္မိ(မောဂ်- ၅, ၁၂)သုတ်ဖြင့် မစ္ဆရေနဟူသော တတိ ယန္တပုဒ်နောင် အယဓာတ်၏အနက်၌ ဣပစ္စည်းသက်၊ ရှေ့ဆုံးနည်း၌ ပြအပ်ခဲ့သော သုတ်ဖြင့် နာဝိဘတ်ကိုချေ၊ ဣကို ဧပြု, ဧကို အယပြု, အ- ကို အာဒီဃပြု၊ ထိုနောင် တိဝိဘတ်သက်၊ ကစ္စည်းအလို ဓာတုရူပေစသောသုတ်ဖြင့် ဏယပစ္စည်းသက်, အ– ကို အာဒီဃပြု၍ ပြီးစေရာ၏၊ “မစ္ဆရာယတိ- ဝန်တိုခြင်းအားဖြင့် ဖြစ်၏၊ (သဒ္ဒတ္ထ)၊ ဝါ- ဝန်တို၏၊ (ဝေါဟာရတ္ထ)”ဟု နောက်၂နည်းအလို ပေးပါ။

...[စာမျက်နှာ- ၅၂၄]...

ပန်းအဝတ်တို့သည်။ [ပုပ္ဖမယာ+ပဋာ ပုပ္ဖပဋာ၊ မအူပါရာနိ-၄, ၅၈၈။] စတုဒ္ဒိသံ–အရပ်လေးမျက်နှာ၌။ အဋ္ဌံသု– ကုန်ပြီ။ မဟာဇနော– သည်။ သတ္ထာရံ– ကို။ ပရိဝါရေသိ– ခြံရံပြီ။ ရာဇာ– သည်။ ဗုဒ္ဓပ္ပမုခံ– ဘုရားအမှူးရှိသော။ ဘိက္ခုသံဃံ– ရဟန်း အပေါင်းကို။ ပဏီတေန– မွန်မြတ်သော။ အာဟာရေန– စားဖွယ်ဖြင့်။ ပရိဝိသိ– ပြုစုလုပ်ကျွေးပြီ။ သတ္ထာ– သည်။ ဘတ္တကိစ္စာဝသာနေ– ၌။ အနုမောဒနံ– အဖန် ဖန်ဝမ်းမြောက်ကြောင်းတရားစကားတော်ကို။ [ဓမ္မဘာ-၁, ၆၅၂ရှု၊] ကတွာ၊ ပုရိမနယေနေဝ– ရှေး၌ဖြစ်သောနည်းဖြင့်ပင်။ စတူဟိ– ကုန်သော။ ပုပ္ဖပဋေဟိ– တို့ဖြင့်။ ပရိက္ခိတ္တော– အပ်သည်။ (သမာနော)၊ သီဟနာဒံ– မြတ်သောအသံကို။ ဝါ– မရွံ့ မကြောက်, ခြင်္သေ့ဟောက်သို့, ရဲရဲတောက်အသံကို။ [ဓမ္မဘာ-၁, ၆၅၃ရှု၊] နဒန္တော–မိန့်မြွက်တော်မူလျက်။ မဟာဇနေန– သည်။ ပရိဝုတော– အပ်သည်။ (ဟုတွာ)၊ ဝိဟာရံ– သို့။ အဂမာသိ– ပြီ။ ရာဇာ– သည်။ သတ္ထာရံ– ကို။ ဝါ– သို့။ အနုဂန္တွာ– အစဉ် လိုက်ပြီး၍။ (လိုက်ပို့ပြီး၍)၊ နိဝတ္တော– ပြန်လှည့်လာသည်။ (သမာနော)၊ မာလာကာရံ– ကို။ ပက္ကောသာပေတွာ– ခေါ်စေပြီး၍။ “မမ– ငါ့ဖို့။ ဝါ– အတွက်။ အာဟရိတပုပ္ဖေဟိ– ဆောင်ယူအပ်သောပန်းတို့ဖြင့်။ ကိန္တိ– အဘယ်နည်းအားဖြင့်။ ဝါ– အဘယ်သို့လျှင်။ ကတွာ– ၍။ သတ္ထာရံ– ကို။ ပူဇေသိ– နည်း?” ဣတိ– သို့။ ပုစ္ဆိ၊ မာလာကာရော– သည်။ “ဒေဝ– ကြီး! ရာဇာ– သည်။ မံ– ကို။ ဃာတေတု ဝါ– စေ။ ရဋ္ဌတော– မှ။ ပဗ္ဗာဇေတု ဝါ– စေ။ ဣတိ– ဤသို့ ကြံ၍။ ဇီဝိတံ– ကို။ ပရိစ္စဇိတွာ– ၍။ ပူဇေသိံ– ပြီ။” ဣတိ– သို့။ အာဟ– ပြီ။ ရာဇာ– သည်။ “တွံ– သည်။ မဟာပုရိသော နာမ– မြတ်သောယောကျ်ားမည်၏။” ဣတိ– သို့။ ဝတွာ– ၍။ အဋ္ဌ– ၈ကောင်ကုန်သော။ ဟတ္ထီ စ– ဆင်တို့လည်းကောင်း။ (အဋ္ဌ– ကုန်သော၊) အဿေ စ– မြင်း တို့လည်းကောင်း။ (အဋ္ဌ– ၈ယောက်ကုန်သော၊) ဒါသေ စ– တို့လည်းကောင်း၊

ကိန္တိ။ ။ ကိန္တိသည် နိပါတ်ပုဒ်တည်း၊ “ကိန္တိ- အဘယ်အကြောင်းကြောင့်၊ ဝါ– အဘယ်နည်းဖြင့်”ဟု တတိယာအနက်ပေးရသည်၊ ကိံတစ်ပုဒ်, ဣတိတစ်ပုဒ်ဟု ၂ပုဒ်ခွဲ၍ ကိံကို ပုစ္ဆာအနက်, ဣတိကား ဧဝအနက်(အဝဓာရဏအနက်)ဟုလည်း ဆိုသေး၏၊ ထိုအဆိုအတိုင်း “ကိန္တိ- အဘယ်သို့လျှင်”ဟု ပေးကြ၏။ (ပါစိယော- ၂၅၄) [ကိန္တိ ဣစ္စေတေ တတိယတ္ထေ(ရူ- ၁၃၃)၊ ကိန္တီတိ ကေန နု ခေါ ဥပါယေန(မ၊ဋ္ဌ၊ ၁, ၃၆၂) ကိန္တီတိ ကေန နု ခေါ ကာရဏေန(အံ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၅၄)။]

...[စာမျက်နှာ- ၅၂၅]...

(အဋ္ဌ– ကုန်သော၊) ဒါသိယော စ– တို့လည်းကောင်း။ (အဋ္ဌ– ၈ခုကုန်သော၊) မဟာပသာဓနာနိ စ– မွန်မြတ်သော တန်ဆာတို့လည်းကောင်း။ အဋ္ဌ– ၈ခုကုန်သော။ ကဟာပဏသဟဿာနိ စ– အသပြာအထောင်တို့ကိုလည်းကောင်း။ (တစ်နည်း) အဋ္ဌကဟာပဏသဟဿာနိ စ– အသပြာ၈ထောင်တို့လည်းကောင်း။ ရာဇကုလတော– မင်းနန်းတော်မှ။ နီဟရိတွာ– ထုတ်ဆောင်၍။ သဗ္ဗာလင်္ကာရပ္ပဋိမဏ္ဍိတာ– အလုံးစုံသော တန်ဆာတို့ဖြင့် ဆင်ယင်အပ်ကုန်သော။ အဋ္ဌ– ၈ယောက်ကုန်သော။ နာရိယော စ– အမျိုးသမီးတို့လည်းကောင်း။ အဋ္ဌ– ကုန်သော။ ဂါမဝရေ စ– ကောင်းမြတ်သောရွာတို့လည်းကောင်း။ ဝါ– ရွာစား ဆုတို့လည်းကောင်း။ ဣတိ– သို့။ သဗ္ဗဋ္ဌကံ နာမ– အလုံးစုံ ၈ခုရှိသည်မည်သော။ ဣဒံ ဒါနံ– ဤ အလှူကို။ အဒါသိ+

အာနန္ဒတ္ထေရော– သည်။ စိန္တေသိ၊ (ကိံ)၊ “အဇ္ဇ– ယနေ့။ ပါတောဝ– နံနက်စော စောမှပင်။ ပဋ္ဌာယ– ၍။ သီဟနာဒသဟဿာနိ စေဝ– မရွံ့မကြောက်, ခြင်္သေ့ ဟောက်သို့, ရဲရဲတောက်ဟစ်အော်သံအထောင်တို့သည်လည်းကောင်း။ ဝါ– ထောင်ပေါင်းများစွာသော မရွံ့မကြောက်, ခြင်္သေ့ဟောက်သို့, ရဲရဲတောက် ဟစ်အော်သံတို့သည်လည်းကောင်း။ စေလုက္ခေပသဟဿာနိ စ– အဝတ်တို့ကို မြှောက်၍ ဝှေ့ရမ်းခြင်းအထောင်တို့သည်လည်းကောင်း။ ဝါ– ထောင်ပေါင်း များစွာသော အဝတ်တို့ကို မြှောက်၍ ဝှေ့ရမ်းခြင်းတို့သည်လည်းကောင်း။ ပဝတ္တန္တိ– ဖြစ်ကုန်၏။ မာလာကာရဿ– ၏။ ဝိပါကော– သည်။ ကော နု ခေါ–

ဂါမဝရေ။ ။ “ဂါမဝရာနီ ဂါမဝရာနီ ဂါမဝရာနီတိ...ဂါမေ(ဇာဋ္ဌ- ၅, ၂၁)”ဟူသော အဖွင့်အလို ဂါမ ကိုသာ ဖွင့်၍ ဝရကို မဖွင့်သောကြောင့် ဝရသဒ္ဒါ အနက်မဲ့တည်း၊ “ဂါမာယေဝ ဂါမဝရာ”ဟု ပြုပါ၊ မှန်၏- သံဝဏ္ဏေတဗ္ဗပုဒ်၌ ရှိပါလျက် မဖွင့်အပ်သောပုဒ်သည် အနက်မဲ့သော်လည်းကောင်း ရှေ့ပုဒ်နှင့် အရတူသော်လည်း ဖြစ်တတ်၏။ [သံဝဏ္ဏနာ, ဖွင့်ဆိုရာ၌, ရှိတာမပြ, အနတ္ထ, သေသတုလျကြံ။]

တစ်နည်း။ ။ “ဂါမဝရန္တိ ဝရဂါမံ(ဇာဋီသစ်- ၁၈၇)”ဟူသော အဖွင့်အလို “ဂါမာ စ+တေ+ဝရာ စာတိ ဂါမဝရာ- ကောင်းမြတ်သောရွာတို့”ဟု ပြုပါ၊ ဝိသေသနုတ္တရ ပဒကမ္မဓာရည်းတည်း၊ သို့မဟုတ် “ဝရဂါမ”ဟု ဆိုလိုလျက် ရှေ့နောက်ပြန်ဟု ကြံပါ။

...[စာမျက်နှာ- ၅၂၆]...

အဘယ်နည်း။” ဣတိ– ဤသို့ ကြံ၍။ သော– ထိုအရှင်အာနန္ဒာထေရ်သည်။ သတ္ထာရံ ပုစ္ဆိ၊ အထ– ၌။ နံ– ထိုအရှင်အာနန္ဒာထေရ်ကို။ သတ္ထာ၊ အာဟ၊ (ကိံ)၊ “အာနန္ဒ! ဣမိနာ မာလာကာရေန– ဤပန်းသည်သည်။ အပ္ပမတ္တကံ– နည်းသော အတိုင်းအရှည်ရှိသော။ ဝါ– အနည်းငယ်မျှသော။ ကမ္မံ– ကောင်းမှုကို။ ကတံ– ပြု အပ်ပြီ။” ဣတိ– သို့။ မာ သလ္လက္ခေသိ– မမှတ်ထင်နှင့်။ ဟိ– မှန်၏။ အယံ– ဤပန်း သည်သည်။ မယှံ– အား။ ဇီဝိတံ– ကို။ ပရိစ္စဇိတွာ– စွန့်လွှတ်၍။ ပူဇံ– ကို။ အကာသိ– ပြီ။ သော– ထိုပန်းသည်သည်။ ဧဝံ– သို့။ မယိ– ၌။ စိတ္တံ– ကို။ ပသာဒေတွာ– ကြည်ညို စေ၍။ ဝါ– ခြင်းကြောင့်။

ကပ္ပာနံ သတသဟဿံ, ဒုဂ္ဂတိံ န ဂမိဿတိ၊
ဌတွာ ဒေဝမနုဿေသု, ဖလံ ဧတဿ ကမ္မုနော၊
ပစ္ဆာ ပစ္စေကသမ္ဗုဒ္ဓေါ, သုမနော နာမ ဘဝိဿတိ။

ကပ္ပာနံ– ကမ္ဘာတို့၏။ သတသဟဿံ– တစ်သိန်းပတ်လုံး။ ဒုဂ္ဂတိံ– မကောင်း သောဘဝသို့။ (ယံ) န ဂမိဿတိ– အကြင်မရောက်လတ္တံ့။ ဒေဝမနုဿေသု– နတ်လူတို့၌။ (နတ်ပြည်လူ့ပြည်တို့၌)၊ ဌတွာ– တည်ပြီး၍။ ပစ္ဆာ– နောက်၌။ သုမနော နာမ– သုမနမည်သော။ ပစ္စေကသမ္ဗုဒ္ဓေါ– ပစ္စေကဗုဒ္ဓါသည်။ (ယံ) ဘဝိဿတိ– အကြင်ဖြစ်လတ္တံ့။ (တံ– ထိုသို့ ဒုဂ္ဂတိသို့မရောက်ခြင်း, ပစ္စေကသမ္ဗုဒ္ဓဖြစ် ရခြင်းသည်၊) ဧတဿ ကမ္မုနော– ဤဘုရားရှင်အား ပန်းဖြင့် ပူဇော်ခဲ့သော ကောင်းမှု၏။ ဖလံ– အကျိုးတည်း။ [“ဧတဿ ကမ္မုနော– ၏။ ဖလံ– အကျိုးကား။ ကပ္ပာနံ– တို့၏။ သတသဟဿံ– ပတ်လုံး။ ဒုဂ္ဂတိံ– သို့။ န ဂမိဿတိ– ရောက်ရလိမ့်မဟုတ်။ ဒေဝမနုဿေသု– တို့၌။ ဌတွာ– ၍။ ပစ္ဆာ– ၌။ သုမနော နာမ– သော။ ပစ္စေကသမ္ဗုဒ္ဓေါ– သည်။ ဘဝိဿတိ– ဖြစ်ရလိမ့်မည်”ဟုလည်း အလွယ်ပေးနိုင်သည်။]

ပစ္စေကသမ္ဗုဒ္ဓေါ။ ။ သယံ+ဗုဒ္ဓေါ သမ္ဗုဒ္ဓေါ၊ ပတိ ဧကော (ဝိသုံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓတော ဝိသဒိသော အညော) သမ္ဗုဒ္ဓေါ ပစ္စေကသမ္ဗုဒ္ဓေါ- သဗ္ဗညုဘုရားရှင်မှ အသီးအခြား ဖြစ်သော ကိုယ်တိုင် သစ္စာ၄ပါးကို သိသောဘုရား၊ (ဘုရားငယ်)

တစ်နည်း။ ။ အနေကသတ္တနိကာယေသု သုခေါတရဏပရိပါလနသဂ္ဂမောက္ခ- ပါပနေသု- သုခသို့ ရောက်ခြင်း, စောင့်ရှောက်ခြင်း, နတ်ပြည်မဂ်ဖိုလ်နိဗ္ဗာန်သို့ ရောက် စေခြင်း၌၊ ပတိ ဧကော ပဓာနော သာမိဘူတော+သမ္ဗုဒ္ဓေါတိ ပစ္စေကသမ္ဗုဒ္ဓေါ

...[စာမျက်နှာ- ၅၂၇]...

ဣတိ– သို့။ အာဟ၊ ပန– ဆက်။ သတ္ထု– ၏။ ဝိဟာရံ– သို့။ ဂန္တွာ– ကြွရောက်ပြီး၍။ ဂန္ဓကုဋိပဝိသနကာလေ– ဂန္ဓကုဋိကျောင်းဆောင်သို့ ဝင်တော်မူရာအခါ၌။ တာနိ ပုပ္ဖာနိ– တို့သည်။ ဒွါရကောဋ္ဌကေ– တံခါးမုခ်၌။ ပတိံသု– ကျကုန်ပြီ။ သာယနှသမယေ– ၌။ ဘိက္ခူ– တို့သည်။ ဓမ္မသဘာယံ– ၌။ ကထံ၊ သမုဋ္ဌာပေသုံ၊ (ကိံ)၊ “မာလာကာရဿ– ၏။ ကမ္မံ– သည်။ အဟော အစ္ဆရိယံ– ဩော်...အံ့ဩဖွယ် ကောင်းလေစွ။ ဓရမာနကဗုဒ္ဓဿ– သက်တော်ထင်ရှားဖြစ်တော်မူသော ဘုရား ရှင်အား။ ဇီဝိတံ– ကို။ ပရိစ္စဇိတွာ– ၍။ ပုပ္ဖပူဇံ– ပန်းတို့ဖြင့်ပူဇော်ခြင်းကို။ ကတွာ၊ တင်္ခဏညေဝ– ထိုခဏ၌ပင်။ သဗ္ဗဋ္ဌကံ နာမ– အလုံးစုံ ၈ခုရှိသော အရာဝတ္ထုမည် သည်ကို။ လဘတိ– ၏။” ဣတိ– ဤသို့ ဖြစ်စေကုန်ပြီ။ သတ္ထာ၊ ဂန္ဓကုဋိတော– မှ။ နိက္ခမိတွာ– ၍။ တိဏ္ဏံ– ၃မျိုးကုန်သော။ ဂမနာနံ– ကြွသွားတော်မူခြင်းတို့တွင်။ အညတရေန– တစ်မျိုးသော။ ဂမနေန– ကြွသွားတော်မူခြင်းဖြင့်။ ဓမ္မသဘံ– သို့။ ဂန္တွာ– ၍။ ဗုဒ္ဓါသနေ– ၌။ နိသီဒိတွာ– ၍။ “ဘိက္ခဝေ– တို့! ဧတရဟိ– ၌။ ကာယ ကထာယ– ဖြင့်။ ဝါ– ကြောင့်။ သန္နိသိန္နာ– ကုန်သည်။ အတ္ထ နု?” ဣတိ၊ ပုစ္ဆိတွာ၊ “ဣမာယ နာမ– ဖြင့်။ ဝါ– ကြောင့်။ သန္နိသိန္နာ၊ (အမှ– ကုန်၏၊)” ဣတိ၊ ဝုတ္တေ၊ (အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊ ၂၂၅- ၆)။ ဤနည်း၌ “ပါတိ ရက္ခတီတိ ပတိ၊ သာမီ (မောဂ်-၇, ၆၉)၊ ဣဿရော နာယကော သာမီ, ပတီသာဓိပ္ပတိပ္ပဘု (ဓာန်-၇၂၅)”တို့ကို ထောက်၍ သာမိဘူတောဖြင့် ပတိသဒ္ဒါ သာမီအနက်ဟောကြောင်းကို ပြသည်။ ပဓာနောဖြင့် “မုချော ပဓာနံ ပါမောက္ခော (ဓာန်-၆၉၅)”အရ မုချနှင့် ပဓာနသည် အနက်တူ ပရိယာယ်ဖြစ်သဖြင့် ဧကသဒ္ဒါ မုချအနက်ဟောကြောင်းကို ပြသည်။ “ပတိ ဧကော ပစ္စေကော- အရှင်သခင်ဖြစ်၍, ပြဋ္ဌာန်းသော ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ၊ (ဝိသေသနောဘယပဒ ကမ္မဓာရည်း)၊ ပစ္စေကော+သမ္ဗုဒ္ဓေါ ပစ္စေကသမ္ဗုဒ္ဓေါ- (သုခသို့ ရောက်ခြင်း, စောင့် ရှောက်ခြင်း, နတ်ပြည်, မဂ်, ဖိုလ်, နိဗ္ဗာန်သို့ ရောက်စေခြင်း၌) အရှင်သခင်ဖြစ်၍ ပြဋ္ဌာန်းသော ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ”ဟု လိုရင်းပြုပါ။

တိဏ္ဏံ ဂမနာနံ။ ။ “တိဏ္ဏံ ဂမနာနံ”ဟူသည် ဉာဏဂမန(ဉာဏ်တော်အားဖြင့် ကြွသွားတော်မူခြင်း), ပဋိပဒါဂမန(အကျင့်အားဖြင့် ကြွသွားတော်မူခြင်း), ကာယ- ဂမန(ကိုယ်အားဖြင့် ကြွသွားတော်မူခြင်း)ဟူသော ၃မျိုးတို့တည်း၊ (ဒီဋီ၊၁၊၆၆၊ သီဋီသစ်၊၁၊၂၄၆၊ သီဘာ- ၁, ၃၈၃)၊ ပါရာဂံသစ်- ၁, ၄၂၆၌ကား “ဣရိယာပထဂမန, ပဝတ္တနဂမန, ဉာဏဂမန”ဟု ဆို၏။

...[စာမျက်နှာ- ၅၂၈]...

“ဘိက္ခဝေ! အာမ– အိမ်း။ ယဿ ကမ္မဿ– အကြင်ကံကို။ ကတတ္တာ– ပြုအပ်သည် ၏အဖြစ်ကြောင့်။ ပစ္ဆာနုတပ္ပံ– နောင်တတစ်ဖန်ပူပန်ခြင်းသည်။ န ဟောတိ။ အနုဿရိတာနုဿရိတက္ခဏေ– အမှတ်ရရာ အမှတ်ရရာ ခဏတိုင်း၌။ (သတိရ တိုင်း သတိရတိုင်း၌)၊ သောမနဿမေဝ– ဝမ်းမြောက်ခြင်းသည်သာ။ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ ဧဝရူပံ– သော။ ကမ္မံ– ကို။ ကတ္တဗ္ဗမေဝ– ပြုထိုက်သည်သာ။” ဣတိ အနုသန္ဓိံ ဃဋေတွာ ဓမ္မံ ဒေသေန္တော ဣမံ ဂါထံ၊ အာဟ၊ (ကိံ)၊ “တဉ္စ ကမ္မံ၊ ပေ။ ဝိပါကံ ပဋိသေဝတီ”တိ– ၍။ (အာဟ)

တဉ္စ ကမ္မံ ကတံ သာဓု, ယံ ကတွာ နာနုတပ္ပတိ၊ ယဿ ပတီတော သုမနော, ဝိပါကံ ပဋိသေဝတိ။

ယံ (ကမ္မံ)– အကြင်ကံကို။ ကတွာ– ပြုပြီး၍။ ဝါ– သော်။ ဝါ– ကြောင့်။ န အနုတပ္ပတိ– အဖန်ဖန် မပူပန်ရ။ ယဿ– အကြင်ကံ၏။ ဝိပါကံ– ကို။ ပတီတော– ပီတိ အဟုန်သည် ရှေးရှုရောက်အပ်သည်။ ဝါ– နှစ်သက်သည်။ သုမနော– သောမန ဿအဟုန်ဖြင့် ကောင်းသောစိတ်ရှိသည်။ ဝါ– ဝမ်းမြောက်သည်။ (ဟုတွာ– ၍၊) ပဋိသေဝတိ– ၏။ ကတံ– သော။ တဉ္စ ကမ္မံ– သည်ကား။ သာဓု– ကောင်း၏။

တတ္ထ– ထိုဂါထာ၌။ ယံ ကတွာတိ– ကား။ ဒေဝမနုဿသမ္ပတ္တီနေဉ္စဝ– နတ်လူ တို့၏ စည်းစိမ်ချမ်းသာတို့ကိုလည်းကောင်း။ [သမ္ပဇ္ဇနံ သမ္ပတ္တိ၊ (ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊ ၁၉၄)၊ ဒေဝမနုဿာနံ+သမ္ပတ္တိ ဒေဝမနုဿသမ္ပတ္တိ၊] နိဗ္ဗာနသမ္ပတ္တိယာ စ– နိဗ္ဗာန်စည်း စိမ်ချမ်းသာကိုလည်းကောင်း။ [နိဗ္ဗာနံယေဝ+သမ္ပတ္တိ နိဗ္ဗာနသမ္ပတ္တိ- နိဗ္ဗာန်တည်း ဟူသော ပြည့်စုံမှု- နိဗ္ဗာန်ချမ်းသာ၊ (ခုဒ္ဒက၊ဋ္ဌ၊ ၁၉၄)] နိဗ္ဗတ္တနသမတ္ထံ– ဖြစ်စေခြင်း၌ စွမ်းနိုင်သော။ ဝါ– ဖြစ်စေခြင်းငှာ စွမ်းနိုင်သော။ သုခုဒြယံ– သုခဟူသော ဖြစ်ခြင်း ရှိသော။ ဝါ– သုခဟူသော တိုးပွားခြင်းရှိသော။ ယံ ကမ္မံ– ကို။ ကတွာ၊ နာနုတပ္ပတိ (န+အနုတပ္ပတိ)– မပူပန်ရ။ အထ ခေါ– စင်စစ်ကား။ ဒိဋ္ဌဓမ္မေယေဝ– မျက်မှောက် ထင်ထင် ရှုမြင်အပ်သော ပစ္စက္ခဘဝ၌ပင်။ အနုဿရိတာနုဿရိတက္ခဏေယေဝ– ၌ပင်။ ပီတိဝေဂေန– ပီတိအဟုန်သည်။ ပတီတော– ရှေးရှုရောက်အပ်သည်၊

ပတီတော။ ။ ပတီယတေတိ ပတီတော- ပီတိအဟုန်သည် ရောက်အပ်- ရှေးရှု ရောက်အပ်သူ၊ [ပတ (ဂတိအနက်)+တ၊ ဣ- လာ၊, ဣကို ဒီဃပြု၊ (တစ်နည်း) ပတိ+

...[စာမျက်နှာ- ၅၂၉]...

(တစ်နည်း) ပီတိဝေဂေန– ပီတိအဟုန်ဖြင့်။ ပတီတော– နှစ်သက်သည်။ သောမန ဿဝေဂေန– ဖြင့်။ သုမနော စ– ကောင်းသောစိတ်ရှိသည်။ ဝါ– ဝမ်းမြောက်သော စိတ်ရှိသည်။ ဟုတွာ၊ အာယတိံ– နောင်အခါ၌။ ပီတိသောမနဿဇာတော– ဖြစ် သောပီတိသောမနဿရှိသည်။ ဟုတွာ၊ ဝိပါကံ– ကို။ ပဋိသေဝတိ– ၏။ တံ ကမ္မံ– သည်။ ဝါ– ကို။ ကတံ– အပ်သည်။ (သမာနံ)၊ သာဓု ဘဒ္ဒကံ– ကောင်း၏။ ဣတိ– ဂါထာဖွင့်အပြီးတည်း။ ဒေသနာဝသာနေ၊ စတုရာသီတိယာ– ၈၄လီသော။ ပါဏ သဟဿာနံ– သတ္တဝါအထောင်တို့၏။ (တစ်နည်း) စတုရာသီတိယာ ပါဏ သဟဿာနံ– ၈သောင်း၄ထောင်သော သတ္တဝါတို့၏။ ဓမ္မာဘိသမယော– သည်။ [ဓမ္မဘာ-၂, ၃၉၆ရှု၊] အဟောသိ၊ ဣတိ– သုမနမာလာကာရဝတ္ထုအပြီးတည်း။
သုမနမာလာကာရဝတ္ထုဘာသာဋီကာ ပြီး၏။

၁၀-ဥပ္ပလဝဏ္ဏတ္ထေရီဝတ္ထုဘာသာဋီကာ
မဓုဝါ မညတီတိ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော ဥပ္ပလဝဏ္ဏတ္ထေရိံ အာရဗ္ဘ ကထေသိ၊ ကိရ– ချဲ့။ သာ– ထိုဥပ္ပလဝဏ်ထေရီမသည်။ ပဒုမုတ္တရဗုဒ္ဓဿ– ပဒမုတ္တိုရ်ဘုရားရှင်၏။ ပါဒမူလေ– ခြေတော်ရင်း၌။ ပတ္ထနံ– ကို။ ပဋ္ဌပေတွာ– ဖြစ်စေ၍။ ကပ္ပသတသဟဿံ– ကမ္ဘာတစ်သိန်းပတ်လုံး။ ပုညာနိ– တို့ကို။ ကုရုမာနာ– သော်။ ဒေဝေသု စ– တို့၌လည်းကောင်း။ မနုဿေသု စ– တို့၌ လည်းကောင်း။ သံသရန္တီ– ကျင်လည်လသော်။ ဣမသ္မိံ ဗုဒ္ဓုပ္ပါဒေ– ဤဂေါတမ ဘုရားရှင်၏ ပွင့်တော်မူရာအခါ၌။ [ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဧတ္ထာတိ ဥပ္ပာဒေါ၊ ဗုဒ္ဓဿ+ဥပ္ပာဒေါ ဣ+တ၊-ကင်္ခါမဟာဋီ၊ ၂၊ ၂၅၂၊ ပါရာဘာ- ၄, ၇၀၊] (တစ်နည်း) “ချာတေ တု ဟဋ္ဌေ ဝိညာတေ, ပတီတံ ဝစ္စလိင်္ဂိကံ (ဓာန်-၉၃၆)”ဂါထာလာ အနက်တို့တွင် ပတီတသဒ္ဒါ ဟဋ္ဌ (ရွှင်လန်းခြင်း) အနက်ဟောဟု ယူ၍ “အဘိမုခံ ဧတီတိ ပတီတော– ပီတိအဟုန်ဖြင့် ရှေးရှုဖြစ်သူ။ ဝါ– နှစ်သက်ရွှင်လန်းသူ (ဓာန်ဋီ-၇၂၄)၊ (တစ်နည်း) ပတီတံ ပီတိသုခံ+ အဿ အတ္ထီတိ ပတီတော- ရှေးရှုဖြစ်သော ပီတိသုခရှိသူ (ပါတိပဒတ္ထ-၁၂၉)”ဟု ပြုပါ၊ “ပတီတော သုမနော”ကိုပင် “အာယတိံ ပီတိသောမနဿဇာတော”ဟု ထပ်ဖွင့်သည်။ ပီတိအဟုန်ရောက်ခြင်း, သောမနဿအဟုန်ဖြင့် ကောင်းသောစိတ်ရှိခြင်းဟူသည် ပြုပြီးသည့်နောက် အမှတ်ရတိုင်း ပီတိသောမနဿဖြစ်ခြင်းပင်- ဟူလို

...[စာမျက်နှာ- ၅၃၀]...

ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒေါ၊] ဒေဝလောကတော– နတ်ပြည်မှ။ စဝိတွာ– ၍။ သာဝတ္ထိယံ– ၌။ သေဋ္ဌိကုလေ– သူဌေးမျိုး၌။ ပဋိသန္ဓိံ၊ ဂဏှိ၊ စ– ဆက်။ အဿာ– ထိုဥပ္ပလဝဏ်ထေရီမ ၏။ ဝါ– သည်။ နီလုပ္ပလဂဗ္ဘသမာနဝဏ္ဏတာယ– ကြာညိုဖူးအဆင်းနှင့်တူသော အဆင်းရှိသည်၏ အဖြစ်ကြောင့်။ ဥပ္ပလဝဏ္ဏာတွေဝ– ဟူ၍သာ။ နာမံ– ကို။ အကံသု၊ အထ– ၌။ အဿာ– ထိုဥပ္ပလဝဏ်၏။ ဝယပ္ပတ္တကာလေ– အရွယ်သို့ ရောက်ရာအခါ၌။ သကလဇမ္ဗုဒီပေ– အလုံးစုံသောဇမ္ဗူဒိပ်၌။ ဝါ– ဇမ္ဗူဒိပ်တစ် ကျွန်းလုံးက။ ရာဇာနော စ– တို့သည်လည်းကောင်း။ သေဋ္ဌိနော စ– တို့သည် လည်းကောင်း။ သေဋ္ဌိဿ– ၏။ သန္တိကံ– သို့။ သာသနံ– သတင်းစကားကို။ ပဟိဏိံသု၊ (ကိံ)၊ “အမှာကံ– တို့အား။ ဓီတရံ– ကို။ ဒေတု– ပေးပါလော။” ဣတိ– ဤသို့ ပို့ကုန်ပြီ။ အပဟိဏန္တော နာမ– သတင်းမပို့သူမည်သည်။ န အဟောသိ– မရှိပြီ။ တတော– ထိုမှနောက်၌။ သေဋ္ဌိ၊ စိန္တေသိ၊ (ကိံ)၊ “အဟံ၊ သဗ္ဗေသံ– တို့၏၊

နီလုပ္ပလဂဗ္ဘသမာနဝဏ္ဏတာယ။ ။ “နီလုပ္ပလဂဗ္ဘသမာနဝဏ္ဏ- ကြာညိုဖူးအဆင်း နှင့် တူသောအဆင်း”ဟူရာ၌ ကြာဖူးငုံ၏ အတွင်းဖက်အဆင်းကို ယူပါ၊(အံ၊ဋ္ဌ၊၁, ၂၇၅၊ ထေရီ၊ဋ္ဌ၊၁၉၇)၊ ကြာဖူးငုံ၏အတွင်းဖက်အဆင်းသည် ရွှေအဆင်း (ဝါဝင်းသော အဆင်း)ရှိ၏၊ (ဝဇိရ- ၁၁၂)၊ “ဥဒကံ ပိဝတီတိ ဥပ္ပလံ၊ [ဥ+ပါ+ကလ၊ -မောဂ်- ၇, ၁၈၄၊] ဥဒကေ ပဝတီတိ ဝါ ဥပ္ပလံ၊ [ဥဒ+ ’ ပု+အ၊- ဓာန်ဋီ- ၆၈၈၊] ဥဒကံ ပဋိစ္စ ပလတိ ပ’ ဝတ္တတီတိ ဝါ ဥပ္ပလံ၊ [ဥ+ပလ+အ၊ဂဠုန်- ၆၃၊] နီလဉ္စ+တံ+ဥပ္ပလဉ္စာတိ နီလုပ္ပလံ၊ ကမ္မတော ဂစ္ဆတိ ပဝတ္တတီတိ ဂေါ, သတ္တော၊ [ဂမု+ကွိ၊] ဂေါ ဘဝတိ ဧတ္ထာတိ ဂဗ္ဘော၊ (မိခင်၏ဝမ်းဗိုက်)၊ [ဂ+ဘူ+အ၊ -မဏိ- ၂, ၂၁၀၊] ဂရတိ ဗဟိနိက္ခမနဝသေန သိဉ္စတီတိ ဝါ ဂဗ္ဘော၊ [ဂရ+ဘ၊ -မောဂ်- ၇, ၁၂၈၊] ဂဗ္ဘတိ အတ္တဘာဝေန ပဝတ္တတီတိ ဂဗ္ဘော၊ ကလလရေကြည်အခိုက်အတန့်ရုပ်အစဉ်ကိုမုချ, မိခင်ဝမ်းကို ဌာနျူပစာရအားဖြင့် ယူပါ၊ [ဂဗ္ဘ+အ၊- သာရတ္ထ၊၂၊၁၄] ဂဗ္ဘော ဝိယာတိ ဂဗ္ဘော- တိုက်ခန်း နှင့်တူသောကြာဖူး၊ ဝါ- မိခင်၏ ဝမ်းဗိုက်နှင့် တူသောကြာဖူး၊ [ဂဗ္ဘ+ဏ၊] နီလုပ္ပလဿ+ဂဗ္ဘော နီလုပ္ပလ- ဂဗ္ဘော၊ နီလုပ္ပလဂဗ္ဘဿ+ဝဏ္ဏော နီလုပ္ပလဂဗ္ဘော၊ ဝဏ္ဏပုဒ်ချေ၊ နီလုပ္ပလဂဗ္ဘေန+ သမာနော နီလုပ္ပလဂဗ္ဘသမာနော၊ နီလုပ္ပလဂဗ္ဘသမာနော+ဝဏ္ဏော ဧတိဿာတိ နီလုပ္ပလဂဗ္ဘသမာနဝဏ္ဏာ- ကြာညိုပန်းဖူးအဆင်းနှင့် တူသောအဆင်းရှိသော ဥပ္ပလ ဝဏ်ထေရီမ၊ နီလုပ္ပလဂဗ္ဘသမာနဝဏ္ဏာယ+ဘာဝေါ နီလုပ္ပလဂဗ္ဘသမာနဝဏ္ဏတာ”ဟု ပြုပါ။

...[စာမျက်နှာ- ၅၃၁]...

မနံ– စိတ်ကို။ ဂဟေတုံ– ငှာ။ န သက္ခိဿာမိ– စွမ်းနိုင်မည်မဟုတ်။ ဧကံ– သော။ ဥပါယံ ပန– နည်းလမ်းကိုကား။ ကရိဿာမိ– ပြုရတော့မည်။” ဣတိ– ဤသို့ ကြံပြီ။ (ဣတိ– ဤသို့ကြံ၍၊) [ဣတိတစ်လုံးအကျေကြံ၊] ဓီတရံ– ကို။ ပက္ကောသာပေတွာ– ခေါ်စေ၍။ “အမ္မ– ချစ်သမီး! ပဗ္ဗဇိတုံ– ဘိက္ခုနီမအဖြစ်သို့ ကပ်ရောက်ခြင်းငှာ။ ဝါ– ဘိက္ခုနီမ ပြုခြင်းငှာ။ သက္ခိဿသိ– စွမ်းနိုင်မည်လော?” ဣတိ– သို့။ အာဟ၊ တဿာ– ထိုဥပ္ပလဝဏ်၏။ ဝါ– သည်။ ပစ္ဆိမဘဝိကတ္တာ– နောက်ဆုံးဘဝ၌ ဖြစ် သည်၏အဖြစ်ကြောင့်။ တံ ဝစနံ– ထိုစကားသည်။ သီသေ– ၌။ အာသိတ္တံ– သွန် လောင်းအပ်သော။ သတပါကတေလံ ဝိယ– အကြိမ်တစ်ရာချက်အပ်သောဆီ ကဲ့သို့။ (တစ်နည်း) သီသေ– ၌။ သတပါကတေလံ– အကြိမ်တစ်ရာချက်အပ်သော ဆီကို။ အာသိတ္တံ ဝိယ– လောင်းအပ်သကဲ့သို့။ အဟောသိ၊ တသ္မာ– ကြောင့်။ ပိတရံ– ကို။ “တာတ– ဖေဖေ! ပဗ္ဗဇိဿာမိ– မည်။” ဣတိ အာဟ၊ သော– ထိုသူဌေး သည်။ တဿာ– ထိုဥပ္ပလဝဏ်ကို။ [ပဗ္ဗာဇေသိ၌ ကာရိတ်ကံ၊] ဝါ– ဖို့။ [သက္ကာရံ၌ သမ္ပဒါန်၊] မဟန္တံ– များစွာသော။ သက္ကာရံ– ကောင်းစွာ ပြုလုပ်ဖွယ်ရာပစ္စည်းကို။ ကတွာ– ပြုလုပ်ပြီး၍။ ဘိက္ခုနီဥပဿယံ– ဘိက္ခုနီမတို့၏ ကျောင်းသို့။ နေတွာ– ၍။ ပဗ္ဗာဇေသိ– ဘိက္ခုနီမ အဖြစ်သို့ ရောက်စေပြီ။ ဝါ– ဘိက္ခုနီမ ဖြစ်စေပြီ။ အစိရပဗ္ဗဇိတာယ ဧဝ– ဘိက္ခုနီမအဖြစ်သို့ ရောက်ပြီးဖြစ်၍ မကြာသေးသည်သာလျှင်ဖြစ်သော။ ဝါ– မကြာမီက ဘိက္ခုနီမအဖြစ်သို့ ရောက်ခဲ့သည်သာဖြစ်သော။ တဿာ– ထိုဥပ္ပလဝဏ်ထေရီမ၏။ (တစ်နည်း) တဿာ– သည်။ အစိရပဗ္ဗဇိတာယ ဧဝ– ဘိက္ခုနီမအဖြစ်သို့ ရောက်ပြီးဖြစ်၍ မကြာသေးသော်သာ။ ဝါ–

အစိရပဗ္ဗဇိတာယ။ ။ “စိရံ+ပဗ္ဗဇိတာယ ဧတိဿာတိ စိရပဗ္ဗဇိတာ၊ န+စိရ- ပဗ္ဗဇိတာ အစိရပဗ္ဗဇိတာ၊ (သီဘာ- ၄, ၁၅၅)၊ (တစ်နည်း) န+စိရံ အစိရံ၊ အစိရံ (မကြာမီသောကာလ၌၊ ဝါ- က)+ပဗ္ဗဇိတာ အစိရပဗ္ဗဇိတာ၊ (ပါရာဘာ- ၂, ၂၀၄)” ဟူသော ဝိဂြိုဟ်များနှင့်အညီ ပေးခဲ့သည်၊ “ပဗ္ဗဇီတိ ပဗ္ဗဇိတာ၊ အစိရံ+ပဗ္ဗဇိတာယ ဧတိဿာတိ အစိရပဗ္ဗဇိတာ- ဘိက္ခုနီမအဖြစ်သို့ ရောက်ပြီးဖြစ်၍ မကြာသေးသော ဥပ္ပလဝဏ်ထေရီမ၊ (ဗာဟိရတ္ထဗဟုဗ္ဗီဟိ)၊ (တစ်နည်း) ပဗ္ဗဇနံ ပဗ္ဗဇိတံ၊ အစိရံ+ပဗ္ဗဇိတံ ဧတိဿာတိ အစိရပဗ္ဗဇိတာ- မကြာမြင့်သေးသော ဘိက္ခုနီမအဖြစ်သို့ ရောက်ခြင်း ရှိသော ဥပ္ပလဝဏ်ထေရီမ၊ (အဗာဟိရတ္ထဗဟုဗ္ဗီဟိ)”ဟုလည်း ပြုနိုင်သည်။ (နီတိ သုတ္တ- ၂၀၈)

...[စာမျက်နှာ- ၅၃၂]...

မကြာသေးမီပင်။ ဥပေါသထာဂါရေ– ဥပုသ်ပြုရာကျောင်းဆောင်၌။ ဝါ– ဥပုသ် ကျောင်းဆောင်၌။ [ဥပေါသထဿ+ကရဏံ+အဂါရံ ဥပေါသထာဂါရံ၊ -မအူပါရာနိ-၁, ၄၉၀၊] ကာလဝါရော– အချိန်ကို လျှောက်ထားခြင်း၏ အလှည့်သည်။ ဝါ– အချိန်ကို လျှောက်ထားရာအလှည့်သည်။ ပါပုဏိ၊ သာ– ထိုဥပ္ပလဝဏ်ထေရီ မသည်။ ဒီပံ– ကို။ ဇာလေတွာ– တောက်စေ၍။ ဝါ– ထွန်းညှိ၍။ ဥပေါသထာဂါရံ– ကို။ သမ္မဇ္ဇိတွာ– တံမျက်လှဲ၍။ ဒီပသိခါယ– ဆီမီးအလျံ၌။ နိမိတ္တံ– အာရုံကို။ ဂဏှိတွာ– ၍။ ဌိတာဝ– လျက်သာ။ ပုနပ္ပုနံ၊ ဩလောကယမာနာ– သော်။ တေဇောကသိဏာရမ္မဏံ– တေဇောကသိုဏ်းလျှင်အာရုံရှိသော။ ဈာနံ– ကို။ နိဗ္ဗတ္တေတွာ– ဖြစ်စေ၍။ တမေဝ– ထိုဈာန်ကိုပင်။ ပါဒကံ– အခြေခံကို။ ကတွာ၊ ပဋိသမ္ဘိဒါဟိ စေဝ– တို့နှင့်လည်းကောင်း။ အဘိညာဟိ စ– တို့နှင့်လည်းကောင်း။ သဒ္ဓိံ၊ အရဟတ္တံ၊ ပါပုဏိ

သာ– ထိုဥပ္ပလဝဏ်ထေရီမသည်။ အပရေန– တစ်ပါးသော။ သမယေန– ၌။ ဇနပဒစာရိကံ– ဇနပုဒ်တို့၌ လှည့်လည်ခြင်းကို။ ဝါ– အားဖြင့်။ စရိတွာ– ၍။ ပစ္စာဂန္တွာ– ပြန်လာ၍။ အန္ဓဝနံ– သူကန်းတောသို့။ ဝါ– အန္ဓဝုန်တောသို့။ ပါဝိသိ– ဝင်

ကာလဝါရော။ ။ ကာလဿ+အာရောစနံ ကာလာရောစနံ၊ ကာလာရောစနဿ +ဝါရော, ကာလာရောစနော ဝါ ဝါရော ကာလဝါရော၊ အာရောစနပုဒ်ချေ၊”ဟုကြံ၊ “ကာလဝါရော- ဆီမီးညှိအပ်သောအခါအလှည့်သည်”ဟုလည်း ပေးကြ၏၊ သင့်မည် မထင်

အန္ဓဝနံ။ ။ အန္ဓေဟိ+နိဝုတ္ထံ+ဝနံ အန္ဓဝနံ- သူကန်းခိုးသားတို့ နေအပ်ခဲ့သော တော၊ (သံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၇၄)၊ (တစ်နည်း) အန္ဓာနံ+ဝသနံ+ဝနံ အန္ဓဝနံ- သူကန်းခိုးသားတို့ နေခဲ့ရာတော၊ (မအူပါရာနိ- ၄, ၆၈၆)၊ ချဲ့ဥုးအံ့- ကဿပဘုရားရှင် ပရိနိဗ္ဗာန်စံတော် ပြီးနောက် မင်းနှင့် မင်းသား, စစ်သူကြီး, သူဌေးတို့ကို ခေါင်းဆောင်ထား၍ အဖွဲ့၄ဖွဲ့ ဖွဲ့ကာ ဓာတ်တော်များဌာပနာဖို့ စေတီတည်ကြ၏၊ သူဌေးခေါင်းဆောင်သောအဖွဲ့ တွင် စေတီနဝကမ္မအကျိုးငှာ ယသောရတအမည်ရှိသော ပိဋက၃ပုံဆောင်အနာဂါမ် ဥပါသကာက ဘဏ္ဍာရှာကြံရေးမှူးအဖြစ် တာဝန်ယူရ၏၊ ထိုဥပါသကာသည် ဘဏ္ဍာ ရှာဖွေသွားရာမှ စေတီတော်ရှိရာသို့ တစ်ယောက်တည်းပြန်ခဲ့ရာ လမ်းခရီးအကြားရှိ တောအုပ်သို့ အရောက်တွင် ခိုးသား၅၀၀တို့သည် ထိုဥပါသကာကို ဖမ်းကာ သတ်ဖြတ်

...[စာမျက်နှာ- ၅၃၃]...

ပြီ။ တဒါ– ထိုအခါ၌။ ဘိက္ခုနီနံ– တို့၏။ အရညဝါသော– တော၌ နေခြင်းကို။ အပ္ပဋိက္ခိတ္တော– မပယ်မြစ်အပ်သေးသည်။ ဟောတိ။ အထ– ၌။ အဿာ– ထိုဥပ္ပလ ဝဏ်ထေရီမဖို့။ ဝါ– အတွက်။ တတ္ထ– ထိုသူကန်းတော၌။ ကုဋိကံ– ကျောင်းငယ်ကို။ ကတွာ– ဆောက်လုပ်၍။ မဉ္စကံ– ညောင်စောင်းကို။ ပညာပေတွာ– ခင်း၍။ သာဏိယာ– ကန့်လန့်ကာဖြင့်။ ပရိက္ခိပိံသု– ကာရံကုန်ပြီ။ သာ– ထိုဥပ္ပလဝဏ်ထေရီမ သည်။ သာဝတ္ထိယံ– ၌။ ပိဏ္ဍာယ– ငှာ။ ပဝိသိတွာ– ၍။ နိက္ခမိ– ပြီ။ ပန– ဆက်။ အဿာ– ၏။ မာတုလပုတ္တော– ဥုးကြီး၏ သားဖြစ်သော။ နန္ဒမာဏဝေါ နာမ– နန္ဒလုလင်မည်သူသည်။ ဂိဟိကာလတော– လူဖြစ်ရာအခါမှ။ ပဋ္ဌာယ– စ၍။ ပဋိဗဒ္ဓစိတ္တော– ရာဂဖြင့် နှောင်ဖွဲ့အပ်သော စိတ်ရှိသည်။ ဝါ– ရာဂဖြင့် တွယ်တာ တပ်မက်သောစိတ်ရှိသည်။ (ဟောတိ)၊ သော– ထိုနန္ဒလုလင်သည်။ တဿာ– ထိုဥပ္ပလဝဏ်ထေရီမ၏။ အာဂတဘာဝံ– လာနေသည်၏ အဖြစ်ကို။ သုတွာ– ၍။ ထေရိယာ– ၏။ အာဂမနတော– လာနေခြင်းမှ။ ဝါ– လာနေရာအခါမှ။ ပုရေတရမေဝ– အထူးအားဖြင့် ရှေးဖြစ်သောအခါ၌ပင်။ ဝါ– ရှေး၌ပင်။ (ရှေးဥုးစွာသာလျှင်)၊ [ဓမ္မဘာ- ၂, ၂၀၇ှု၊] အန္ဓဝနံ– သို့။ ဂန္တွာ– ၍။ တံ ကုဋိကံ– သို့။ ပဝိသိတွာ– ၍။ ဟေဋ္ဌာမဉ္စကေ– ညောင်စောင်း၏ အောက်၌။ နိလီနော– ပုန်းကွယ်လျက်။ ထေရိယာ– သည်။ အာဂန္တွာ– ၍။ ကုဋိကံ– သို့။ ပဝိသိတွာ– ၍။ ဒွါရံ– ကို။ ပိဓာယ– မိကြ၏။ ဤသို့သတ်ဖြတ်ပြစ်မှားမိသဖြင့် (သံ၊ဋ္ဌ၊ ၁၊ ၁၇၄အလို တရားကိုဟောပြော ပို့ချသည့် ယသောဓရအမည်ရှိသော အရိယာသူတော်ကောင်းကြီး၏ မျက်လုံးကို ထုတ် ကာ သတ်ဖြတ်ပြစ်မှားမိသဖြင့်) ခိုးသားငါးရာတို့၏မျက်လုံး ကွယ်သွားကြလေသည်။ ဆွေမျိုးရှိသော ခိုးသားများကို ဆွေမျိုးများကာ လာခေါ်သွားကြ၏။ ဆွေမျိုးမရှိသော ခိုးသားများကား သနားတတ်သူတချို့၏ ပေးစာကမ်းစာကို စား၍ ထိုတော၌ နေကြရ ၏။ ထိုသူကန်းတို့ နေထိုင်ရာဖြစ်သောကြောင့် ထိုတောသည် ကဿပဘုရားရှင်နှင့် ဂေါတမဘုရားရှင်တို့၏ လက်ထက်တော်၂ခုလုံး၌ပင် “အန္ဓဝန– သူကန်းတော”ဟု အမည်တွင်ခဲ့သည်။ ထိုတောသည် သာဝတ္ထိမြို့၏ တောင်ဖက် (ဇေတဝန်ကျောင်း၏ နောက်ဖက်) တစ်ဂါဝုတ်လောက်၌ ရှိ၏။ မင်းက စောင့်ရှောက်ထိမ်းသိမ်းထား၏။ ဆိတ်ငြိမ်မှုကို လိုလားသော ရဟန်း, ရဟန်းမတို့သည် ကမ္မဋ္ဌာန်းကျောင်းသဖွယ်ဖြစ် သော ထိုတောသို့ သွား၍ နေ့သန့်စင်ကြ၏။ (မ၊ဋ္ဌ၊ ၂၊ ၂၉၊ ၃၀၊ သံ၊ဋ္ဌ၊ ၁၊ ၁၇၄)

...[စာမျက်နှာ- ၅၃၄]...

ပိတ်၍။ မဉ္စကေ– ၌။ နိသိန္နမတ္တာယ– ထိုင်ပြီးမျှဖြစ်လသော်။ ဗဟိ– အပြင်၌။ အာတပတော– နေပူမှ။ အာဂတတ္တာ– လာသည်၏အဖြစ်ကြောင့်။ စက္ခုပထေ– မျက်စိ လမ်းကြောင်း၌။ အန္ဓကာရေ– အမိုက်မှောင်သည်။ အဝိဂတေယေဝ– မကင်းသေး မီပင်။ ဟေဋ္ဌာမဉ္စကတော– မှ။ နိက္ခမိတွာ– ၍။ မဉ္စကံ– သို့။ အဘိရုယှ– တက်၍။ “ဗာလ– အမိုက်ကောင်! မာ နဿိ– မဖျက်ဆီးနှင့်။ ဗာလ– ကောင်! မာ နဿိ– နှင့်။” ဣတိ– သို့။ ထေရိယာ– သည်။ ဝါရိယမာနောယေဝ– တားမြစ်အပ်စဉ်ပင်။ အဘိဘဝိတွာ– လွှမ်းမိုး၍။ အတ္တနာ– မိမိသည်။ ပတ္ထိတကမ္မံ– တောင့်တအပ်သော အမှုကို။ ကတွာ– ၍။ ပါယာသိ– သွားပြီ။ အထ– ၌။ အဿ– ထိုလုလင်၏။ အဂုဏံ– ဂုဏ်၏ဆန့်ကျင်ဖက်အပြစ်ကို။ ဓာရေတုံ– ဆောင်ထားခြင်းငှာ။ အသက္ကောန္တီ ဝိယ– မစွမ်းနိုင်တော့သကဲ့သို့။ မဟာပထဝီ– ကမ္ဘာမြေကြီးသည်။ ဒွေဓာ– ၂ဖြာ။ ဘိဇ္ဇိ– ကွဲပြီ။ သော– ထိုနန္ဒလုလင်သည်။ ပထဝိံ– သို့။ ပဝိဋ္ဌော– ဝင်ပြီးသည်။ (သမာနော)၊ ဂန္တွာ– ၍။ မဟာအဝီစိမှိ ဧဝ– မဟာအဝီစိငရဲကြီး၌သာလျှင်။ နိဗ္ဗတ္တိ၊ ထေရီပိ– ဥပ္ပလဝဏ်ထေရီမသည်လည်း။ တမတ္ထံ– ထိုအကြောင်းကို။ ဘိက္ခုနီနံ– တို့အား။ အာရောစေသိ– ပြီ။ ဘိက္ခုနိယော– တို့သည်။ ဘိက္ခူနံ– တို့အား။ ဧတမတ္ထံ– ကို။ အာရောစေသုံ၊ ဘိက္ခူ– တို့သည်။ ဘဂဝတော– အား။ အာရောစယိံသု၊ တံ– ထိုစကားကို။ သုတွာ– ၍။ သတ္ထာ– သည်။ ဘိက္ခူ– တို့ကို။ အာမန္တေတွာ– ခေါ်တော် မူ၍။ “ဘိက္ခဝေ! မဓုသက္ခရာဒီသု– ပျားရည်သကြားအစရှိသည်တို့တွင်။ ကိဉ္စိဒေဝ– တစ်စုံတစ်ခုသာလျှင်ဖြစ်သော။ မဓုရရသံ– ချိုမြိန်သောအရသာရှိသော စားဖွယ်ကို။ ခါဒမာနော– ခဲစားရသော။ ပုရိသော– သည်။ တုဋ္ဌဟဋ္ဌော– နှစ်သက် ရွှင်လန်းသည်။ ဥဒဂ္ဂုဒဂ္ဂေါ– အလွန်တက်ကြွသည်။ (ဟောတိ) ဝိယ– ကဲ့သို့။ (ဧဝံ–တူ၊) ဘိက္ခုဘိက္ခူနီဥပါသကဥပါသိကာသု– ရဟန်း ရဟန်းမ ဥပါသကာ ဥပါ သိကာမတို့တွင်။ ယော ကောစိ– တစ်စုံတစ်ယောက်သော။ ဗာလော– သည်။ ပါပကမ္မံ– ကို။ ကရောန္တော– သော်။ တုဋ္ဌဟဋ္ဌော– နှစ်သက်ရွှင်လန်းသည်။ ဥဒဂ္ဂုဒဂ္ဂေါ– အလွန်တက်ကြွသည်။ (ဟုတွာ)၊ ကရောတိ– ၏။” ဣတိ– သို့။ အနုသန္ဓိံ– ကို။ ဃဋေတွာ– ၍။ ဓမ္မံ၊ ဒေသေန္တော၊ ဣမံ ဂါထံ၊ အာဟ၊ (ကိံ)၊ “မဓုဝါ၊ ပေ။ နိဂစ္ဆတီ”တိ– ၍။ (အာဟ)

...[စာမျက်နှာ- ၅၃၅]...

မဓု ဝါ မညတိ ဗာလော, ယာဝ ပါပံ န ပစ္စတိ၊ ယဒါ စ ပစ္စတိ ပါပံ, ဗာလော ဒုက္ခံ နိဂစ္ဆတိ။

ယာဝ– အကြင်မျှလောက်ကာလပတ်လုံး။ ပါပံ– မကောင်းမှုသည်။ န ပစ္စတိ– အကျိုးမပေးလတ္တံ့။ ဝါ– အကျိုးမပေးသေး။ တာဝ– ထိုမျှလောက်ကာလပတ်လုံး။ ဗာလော– လူမိုက်သည်။ (ပါပံ– ကို၊) မဓု ဝါ– ပျားရည်ကိုကဲ့သို့။ ဝါ– ပျားရည်နှင့် တူစွာ။ မညတိ– မှတ်ထင်၏။ ယဒါ စ– အကြင်အခါ၌ကား။ ပါပံ– သည်။ ပစ္စတိ– အကျိုးပေး၏။ တဒါ– ထိုအခါ၌။ ဗာလော– သည်။ ဒုက္ခံ– ဆင်းရဲကို။ နိဂစ္ဆတိ– ရရှိလေ၏။

တတ္ထ– ၌။ မဓုဝါတိ– ကား။ ဟိ– ချဲ့။ (တစ်နည်း) မဓုဝါတိပဒဿ– မဓုဝါဟူ သောပုဒ်၏။ ဝိတ္ထာရံ– အကျယ်ကို။ ဟိ (ဥဒ္ဓရိတွာ ဒဿေမိ)– ထုတ်၍ ပြဥုးအံ့။ [ဋ္ဌပြု– ၂၇၅ရှု၊] ပါပံ– မိမိကိန်းရာ, သတ္တဝါကို, အပါယ်၄ရွာသို့ ရောက်စေတတ်သော။ ဝါ– ယုတ်မာသော။ အကုသလကမ္မံ– ကို။ ကရောန္တဿ– သော။ ဗာလဿ–အား။ [ဥပဋ္ဌာတိ၌စပ်၊] ဝါ– ၏။ [တံ ကမ္မံ၌စပ်၊] (တစ်နည်း) ဗာလဿ– သည်။ ပါပံ– သော။ အကုသလကမ္မံ– ကို။ ကရောန္တဿ– စဉ်။ တံ ကမ္မံ– ထိုမကောင်းမှု သည်။ မဓု ဝိယ– ပျားရည်သည်ကဲ့သို့။ မဓုရရသံ ဝိယ– ချိုသောအရသာရှိသော ပျားရည်သည်ကဲ့သို့။ ဣဋ္ဌံ (ဝိယ)– အလိုရှိအပ်သော အရာသည်ကဲ့သို့။ ကန္တံ+

မဓု ဝါတိ...ဝိယ။ ။ “မဓုံ ဝါ မညတီ ဗာလော, ယာဝ ပါပံ န ပစ္စတီတိအာဒီသု သဒိသေ(သီဋီသစ်၊၁၊၂၂၀၊ နီတိသုတ္တ- ၃၇၂၊ ရူဋီ- ၈၀၊ သူစိ)”ဟူသော အဖွင့်အရ ဝါသဒ္ဒါ သဒိသအနက်ကို ဟော၏၊ ဇာဋီသစ်၊၂၊၃၇၉၌ ဥပမာအနက် ဟောဟု ဆို၏၊ ထိုကြောင့် “မဓု ဝိယ (မဓုံဝ)”ဟု ဖွင့်သည်၊ ဝါနရောကဲ့သို့ သမာသ်ပုဒ်, ဝါသဒ္ဒါ သဒိသအနက်ဟု ယူကာ “မဓု ဣဝ မဓုဝါ”ဟု ပြု၍ အံဝိဘတ်အကျေကြံကြ၏၊ မကောင်းလှပါ။

“မုဒ္ဒိကဿ စ ပုပ္ဖဿ, ရသေ ခုဒ္ဒေ မဓူရိတံ (ဓာန်-၉၇၅)”ဂါထာအရ မဓုသဒ္ဒါ သည် သပျက်သီးရည်, ပန်းပွင့်ရည်, ပျားရည်တို့ကို ဟောရာ ဤ၌ ပျားရည်အနက် ဟောဟု သိစေလို၍ “မဓုရရသံ”ဟု မိန့်သည်။ ပျားရည်အနက်ဟောဆိုသော်လည်း ပျားရည်တစ်မျိုးတည်းကို ယူရမည်မဟုတ်။ ချိုမြိန်ကောင်းမွန်သည့်အရသာရှိသော စားသောက်ဖွယ်မှန်သမျှကို ယူရမည်။ ထိုကြောင့် “ဣဋ္ဌံ ဝိယ”ဟု မိန့်သည်။ ကန္တံ,+

...[စာမျက်နှာ- ၅၃၆]...

(ဝိယ)– နှစ်သက်အပ်သောအရာသည်ကဲ့သို့။ မနာပံ ဝိယ– စိတ်ကိုတိုးပွားစေ တတ်သော အရာသည်ကဲ့သို့။ ဝါ– မြတ်နိုးဖွယ်ရာသည်ကဲ့သို့။ ဥပဋ္ဌာတိ– ထင်ရ ၏။ ဣတိ– ဤသို့လျှင်။ နံ– ထိုမကောင်းမှုကို။ သော– ထိုလူမိုက်သည်။ မဓုံဝ– ကဲ့သို့။ မညတိ– ၏။

မနာပံတို့ကား ဣဋ္ဌံ၏ ပရိယာယ်များတည်း။

“မဓုံ ဝါ”ကောင်း။ ။ “ဣတိ နံ (ပါပံ) သော (ဗာလော) မဓုံဝ မညတိ”ဟူသော အဖွင့်၌ “နံ (ပါပံ)”ဟူသော ဥပမေယျနှင့် “မဓုံဝ”ဟူသော ဥပမာနသည် ဝိဘတ် ချင်းတူ၏၊ ဥပမေယျနှင့် ဥပမာနသည် ဝိဘတ်ချင်းတူမှ ပါဠိသွားထုံးစံကျသောကြောင့် “မဓုံ ဝါ”ဟု ရှိလျှင် ပိုကောင်းသည်၊ လက်ရှိပါဌ်အလိုမူ “မဓုံဝါ”ဟု ဆိုလိုလျက် မဓု နောင် နိဂ္ဂဟိတ်အကျေကြံပါ၊ ဆရာတို့ကား “မဓုံ ဝါ”သာ ပါဌ်မှန်၊ “မဓု ဝါ, မဓူဝ”တို့ကား ပါဌ်ပျက်ဟု မိန့်တော်မူ၏၊(ရူဘာ- ၁, ၉၅)။ [ဥပမာန, ဥပမေယျ ဟု, ပဒ၂ပါး, လိင်ဝုစ် ပြားလည်း, ဝိဘတ်ကားမူ, တူမြဲဟူ၏၊- ဘုရား- ၇၄။]

တစ်နည်း။ ။ မဓုဝ (မဓု+ဣဝ၊ မဓုံ+ဣဝ)”ဟု ဖြတ်၍ ကွစာဒိမဇ္ဈုတ္တရာနံစသော သုတ်ဖြင့် ဝ၏အ- ကို အာဒီဃပြု၊ (ရူ- ၂၀၃၊ ရူဋီ- ၁၅၃)၊ ဆက်ဥုးအံ့- ရှေ့နည်းအတိုင်း ဝါသဒ္ဒါ သဒိသအနက်ဟောယူလျှင် ဝ၌ ဒီဃပြုသော ဤနောက်နည်းနှင့် မညီ၊ ဤ နောက်နည်းအတိုင်း ဝ၌ဒီဃပြုလျှင် ဝါသဒ္ဒါ သဒိသအနက်ဟောယူသော ရှေ့နည်းနှင့် မညီ၊ ထိုသို့မညီသော်လည်း သူ့နည်းနှင့်သူ ယုတ္တိရှိသည့်အပြင် စာသင်သားတို့ကို ဉာဏ်တိုးပွားစေနိုင်သောကြောင့် ၂နည်းလုံးကို ကောင်းစွာ မှတ်သားသင့်သည်။

ဣတိ...မညတိ။ ။ “ဣတိမျှမှာ, နိဂုံးသာ, ရံခါသရုပ်ပြ(ရွှေ- ၁၆၈)”နှင့်အညီ ဣတိကို ပရိသမာပန(ပြီးဆုံးခြင်း နိဂုံးအုပ်ခြင်း) အနက်ယူ၍ ပေးခဲ့သည်၊ ဤအလို ရှေ့ဝါကျသည် နိဂမနီယဝါကျ, “ဣတိ... မညတိ”ကား နိဂုံးဝါကျတည်း။

တစ်နည်း။ ။ ဣတိကို ကာရဏအနက်ကြံပါ၊ ထိုသို့ကြံလျှင် ရှေ့ဝါကျ၌ရှိသော ဟိကို ကာရဏအနက်ယူ၍ “ဟိ (ယသ္မာ)- ကြောင့်၊ ဗာလဿ- သည်၊ ပါပံ- သော၊ အကုသလကမ္မံ- ကို၊ ကရောန္တဿ- စဉ်၊ တံ ကမ္မံ- သည်၊ မဓု ဝိယ- ကဲ့သို့၊ မဓုရရသံ ဝိယ- ကဲ့သို့၊ ဣဋ္ဌံ (ဝိယ)- ကဲ့သို့၊ ကန္တံ (ဝိယ)- ကဲ့သို့၊ မနာပံ ဝိယ- ကဲ့သို့၊ ဥပဋ္ဌာတိ- ထင်နေ၏၊ ဣတိ (တသ္မာ)- ထိုသို့ထင်နေသည်၏ အဖြစ်ကြောင့်၊ ဗာလော၊ နံ- ကို၊ မဓုံဝ- ကိုကဲ့သို့၊ မညတိ”ဟု ပေး၊ ဤအလို ]ဗာလဿ”စသော ရှေ့ဝါကျသည် ကာရဏဝါကျ, “ဣတိ”စသော ဝါကျသည် ဖလဝါကျတည်း၊ လူမိုက်သည် မကောင်းပြုနေစဉ်

...[စာမျက်နှာ- ၅၃၇]...

ယာဝါတိ– ကား။ ယတ္တကံ– အကြင်မျှအတိုင်းအရှည်ရှိသော။ ကာလံ– အခါပတ် လုံး။ ပါပံ န ပစ္စတီတိ– ကား။ ဒိဋ္ဌဓမ္မေ ဝါ– မျက်မှောက်ထင်ထင်, ရှုမြင်အပ်သော ပစ္စုပ္ပန်ဘဝ၌လည်းကောင်း။ သမ္ပရာယေ ဝါ– တမလွန်ဘဝ၌လည်းကောင်း။ ဝိပါကံ– ကို။ န ဒေတိ– မပေးလတ္တံ့။ ဝါ– မပေးသေး။ တာဝ– ထိုမျှလောက်ကာလ ပတ်လုံး။ နံ– ထိုမကောင်းမှုကို။ ဧဝံ– ဤသို့။ (ဤပျားရည်ကိုကဲ့သို့)၊ မညတိ။

ယဒါ စာတိ– ကား။ ယဒါ ပန– အကြင်အခါ၌ကား။ အဿ– ထိုလူမိုက်သည်။ [အနုဘဝန္တဿ ၌စပ်၊] ဝါ– ကို။ [ကယိရမာနဿ၌စပ်၊] ဒိဋ္ဌဓမ္မေ– ၌။ ဝိဝိဓာ– အထူးထူး အပြားပြားကုန်သော။ ကမ္မကာရဏာ– ညှဉ်းဆဲနှိပ်စက်မှုတို့ကို။ ကယိရမာနဿ ဝါ– ပြုအပ်သော်လည်းကောင်း။ ဝါ– အပြုခံရစဉ်လည်းကောင်း။ သမ္ပရာယေ– ၌။ နိရယာဒီသု– ငရဲအစရှိသောဘဝတို့၌။ မဟာဒုက္ခံ– ကြီးစွာသောဆင်းရဲကို။ အနုဘဝန္တဿ ဝါ– ခံစားရသော်လည်းကောင်း။ ဝါ– ခံစားရစဉ်လည်းကောင်း။ တံ ပါပံ– ထိုမကောင်းမှုသည် လူမိုက်စိတ်ထဲ၌ ပျားရည်ပမာ ချိုမြိန်ကောင်းမွန်သလို ထင်နေသောကြောင့် မကောင်းမှုကို ပျားရည်ကဲ့သို့ မှတ်ထင်သည်- ဟူလို

မဓုဝါ၌ အနက်အမျိုးမျိုး။ ။ “ဣတိ နံ (ပါပံ) သော (ဗာလော) မဓုံဝ မညတိ” ဟူသော အဖွင့်၌ “နံ (ပါပံ) မဓုံဝ”ကို ကြည့်၍ “မဓုဝါ- ပျားရည်ကိုကဲ့သို့”ဟု ကံအနက် ပေးသည်၊ သီဋီသစ်နိ- ၁, ၆၉၇၌ ကြိယာဝိသေသနကြံ၍ “မဓုဝါ- ပျားရည်နှင့်အတူ၊ (ပျား ရည်နှင့်တူစွာ)”ဟု ပေး၏၊ နီတိသုတ္တနိ- ၂, ၂၈၆၌ မဓုကို လိင်အနက်ဟော ပဌမန္တယူ၍ “မဓုဝါ- ပျားရည်အတူ ချိုသည်ဟူ၍”ဟု ပေး၏။

ကမ္မကာရဏာ။ ။ ကာရဏိကေဟိ ကာတဗ္ဗန္တိ ကမ္မံ၊ ဟတ္ထစ္ဆေဒါဒိဘေဒါ အဓိကပီဠာ ကရီယတိ ဧတာယာတိ ကာရဏာ၊ [ကရ+ယု၊] ထောမ၊ ဓာန်ဋီ- ၄၀၇၊ သူစိတို့၌ ကရဓာတ် ဟိံသာအနက်ဟောဟု ဆို၏၊ “ကရီယတေ ဟိံသီယတေ ကာရဏာ-ညှဉ်းဆဲခြင်း”ဟု ပြုပါ၊ ကာရဏာ ဧဝ+ကမ္မံ ကမ္မကာရဏာ- လက်ဖြတ်ခြင်းစသော လွန်ကဲသော ညှဉ်းဆဲနှိပ်စက်ခြင်းကို ပြုကြောင်းအမှု၊ ဝါ- ညှဉ်းဆဲမှု၊ [ကာရဏာ+ကမ္မ၊ ရှေ့နောက်ပြန်၊ (မ၊ဋီ၊၃၊၃၆၃)၊] “ကံကြမ္မာ”ဟု အနက်ပေးကြ၏၊ ကံကြမ္မာ ၃၂ပါးရှိ၏၊ ၂၆ပါးသော ကံကြမ္မာဆိုးကို ပစ္စုပ္ပန်ဘဝ၌ ခံစားရ၍ ၆ပါးသော ကံကြမ္မာဆိုးကို တမလွန်ဘဝ ငရဲစသည်ရောက်လျှင် ခံစားရသည်၊ ကံကြမ္မာ၃၂ပါးအပြည့်အစုံသိလို မူ မ- ၂၀၂၊ အံ- ၁, ၄၉၊ မဟာနိ- ၃၁၆တို့ကို ပေါင်းစပ်၍ ကြည့်ပါ။

...[စာမျက်နှာ- ၅၃၈]...

ထိုမကောင်းမှုသည်။ ပစ္စတိ– အကျိုးပေး၏။ အထ– ၌။ သော ဗာလော– သည်။ ဒုက္ခံ– ကို။ နိဂစ္ဆတိ ဝိန္ဒတိ ပဋိလဘတိ နိဂစ္ဆတိ ဝိန္ဒတိ ပဋိလဘတိ နိဂစ္ဆတိ ဝိန္ဒတိ ပဋိလဘတိ– ရ၏။ ဣတိ– ဂါထာဖွင့်အပြီးတည်း။
ဒေသနာဝသာနေ ဗဟူ သောတာပတ္တိ ဖလာဒီနိ ပါပုဏိံသု

အပရေန– သော။ သမယေန– ၌။ ဓမ္မသဘာယံ– ၌။ မဟာဇနော– သည်။ ကထံ– ကို။ သမုဋ္ဌာပေသိ– ပြီ။ (ကိံ)၊ “ခီဏာသဝါပိ– တို့သည်လည်း။ ကာမသုခံ ကာမသုခံ ကာမသုခံ–ကာမဂုဏ်တို့၌ ဖြစ်သောချမ်းသာကို။ သာဒိယန္တိ မညေ– ခံစားကုန်၏ဟု ထင်၏။ ကာမံ– ကာမဂုဏ်ဟု, မေထုန်မှုကို။ သေဝန္တိ (မညေ)– မှီဝဲကုန်၏ဟု ထင်၏။ ကိံ–အဘယ်သို့လျှင်။ ဝါ– အဘယ်မှာ။ န သေဝိဿန္တိ– မမှီဝဲကုန်မည်နည်း။ ဟိ– မှန်။ ဧတေ– ဤရဟန္တာတို့သည်။ န ကောဠာပရုက္ခာ– ရေသဖန်းပင်တို့ မဟုတ်ကုန်။ န ဝမ္မိကာ စ– တောင်ပို့တို့လည်း မဟုတ်ကုန်။ အလ္လမံသသရီရာဝ– စိုသော အသားရှိသော ခန္ဓာကိုယ်ရှိကုန်သည်သာ။ တသ္မာ– ကြောင့်။ ဧတေပိ– ဤရဟန္တာ တို့သည်လည်း။ ကာမသုခံ– ကို။ သာဒိယန္တိ– ကုန်၏။ ကာမံ– ကို။ သေဝန္တိ– ကုန်၏။” ဣတိ– ပြီ။ သတ္ထာ၊ အာဂန္တွာ၊ “ဘိက္ခဝေ! ဧတရဟိ၊ ကာယ ကထာယ၊ သန္နိသိန္နာ၊ အတ္ထ နု?” ဣတိ၊ ပုစ္ဆိတွာ၊ “ဣမာယ နာမ၊ (သန္နိသိန္နာ၊ အမှ)” ဣတိ ဝုတ္တေ၊ “ဘိက္ခဝေ! ခီဏာသဝါ– တို့သည်။ ကာမသုခံ– ကို။ န သာဒိယန္တိ– မသာယာကုန်။ ကာမံ– ကို။ န သေဝန္တိ– ကုန်။ ဟိ– ဥပမာဆောင်, ထင်အောင်ပြဥုးအံ့။ ပဒုမပတ္တေ–ပဒုမ္မာကြာဖက်၌။ ပတိတံ– ကျသော။ ဥဒကဗိန္ဒု– ရေပေါက်သည်။ န ဝိလိမ္ပတိ+

နိဂစ္ဆတိ။ ။ ဂမုဓာတ်သည် နိဥပသာကြောင့် လာဘ(ရခြင်း)အနက်ကို ဟောသည်၊ ထိုကြောင့် “ဝိန္ဒတိ”ဟု ဖွင့်သည်၊ ဝိန္ဒတိ၌ ရုဓာဒိဝိဒဓာတ်သည် ဝီမံသန, တုဋ္ဌိအနက် တို့ကို မဟော၊ လာဘအနက်ဟောဟု သိစေလို၍ “ပဋိလဘတိ”ဟု ဖွင့်သည်။

ကာမသုခံ။ ။ ကာမေသု+ပဝတ္တံ+သုခံ ကာမသုခံ- ကာမဂုဏ်တို့၌ ဖြစ်သော ချမ်းသာ၊ (နီယော- ၁၁၀)၊ ကာမအရ ကာမဂုဏ်အာရုံ၅ပါးဟူသော ဝတ္ထုကာမကို ရ၏၊ သို့သော် ဤ၌ “အတ္တကာမပါရိစရိယာယ”၌ ကာမကဲ့သို့ မေထုန်အတွေ့အထိ ဟူသော ဖောဋ္ဌဗ္ဗာရုံကို ဧကဒေသျူပစာရအားဖြင့် ယူပါ၊ ကာမသုခအရကား မေထုန် ကာမဂုဏ်ကို စွဲ၍ဖြစ်သော သုခဝေဒနာ, သောမနဿဝေဒနာ (သုခသဟဂုတ်ကာယ ဝိညာဉ်ရှိ သုခဝေဒနာနှင့် လောဘမူသောမနဿရှိ သောမနဿဝေဒနာ)ကို ယူပါ။

(မ– ၂, ၂၃၃၊ အံ-၃, ၂၁၃)

...[စာမျက်နှာ- ၅၃၉]...

ယထာ– မလိမ်းကျန်သကဲ့သို့။ န သဏ္ဌာတိ ယထာ– မတည်သကဲ့သို့။ ဝိနိဝတ္တေတွာ– ပြန်လည်၍။ ပတတေဝ (ယထာ)– ကျသည်သာဖြစ်သကဲ့သို့။ အာရဂ္ဂေ– အပ်ဖျား၌။ သာသပေါ– မုန့်ညှင်းစေ့သည်။ န ဝိလိမ္ပတိ (ယထာ စ)– သို့။ န သဏ္ဌာတိ (ယထာ စ)– သို့။ ဝိနိဝတ္တေတွာ– ၍။ ပတတေဝ (ယထာ စ)– သို့။ ဧဝံ–တူ။ ခီဏာသဝဿ– ၏။ စိတ္တေ– ၌။ ဒုဝိဓောပိ– ၂-ပါးအပြားရှိသည်လည်းဖြစ်သော။ ကာမော– သည်။ န ဝိလိမ္ပတိ– မလိမ်းကျံ။ န သဏ္ဌာတိ– မတည်။” ဣတိ အနုသန္ဓိံ ဃဋေတွာ ဓမ္မံ ဒေသေန္တော ဣမံ ဗြာဟ္မဏဝဂ္ဂေ ဂါထံ၊ အာဟ၊ (ကိံ)၊ “ဝါရိ၊ ပေ။ ဗြာဟ္မဏ”န္တိ– ၍။ (အာဟ)

ဝါရိ ပေါက္ခရပတ္တေဝ, အာရဂ္ဂေရိဝ သာသပေါ၊ ယော န လိမ္ပတိ ကာမေသု, တမဟံ ဗြူမိ ဗြာဟ္မဏံ

ပေါက္ခရပတ္တေ– ပဒုမ္မာကြာရွက်၌။ ဝါရိ– ရေပေါက်သည်။ န လိမ္ပတိ ဣဝ– မလိမ်းကျံ, မကပ်ငြိသကဲ့သို့လည်းကောင်း။ အာရဂ္ဂေ– အပ်ဖျား၌။ သာသပေါ–မုန်ညင်းစေ့သည်။ န လိမ္ပတိ ဣဝ– လည်းကောင်း။ (ဧဝမေဝ– သာလျှင်၊) ယော–အကြင်ပုဂ္ဂိုလ်သည်။ ကာမေသု– ဝတ္ထုကိလေသာ, ၂ဖြာသောကာမတို့၌။ န လိမ္ပတိ– မလိမ်းကျံမကပ်ငြိ၊ (တစ်နည်း) ကာမေသု– ဝတ္ထုအာရုံ, ကာမဂုဏ်တို့၌။ န လိမ္ပတိ– ကိလေသာကာမတို့ဖြင့် မလိမ်းကျံမကပ်ငြိ၊ [ရှေ့ဓမ္မ၊ဋ္ဌ၊ ၂၊ ၄၁၀၊ သာရတ္ထ၊ ၂၊ ၁၀၁၊ နောက် ဝဇိရ-၁၁၂၊] အဟံ– ငါဘုရားသည်။ တံ– ထိုပုဂ္ဂိုလ်ကို။ ဗြာဟ္မဏံ– ဗြာဟ္မဏဟူ၍။ ဝါ– မကောင်းမှုကို မျှောပြီးသူဟူ၍။ ဝဒါမိ– ဟော တော်မူ၏။

ဣမိဿာ– ဤဂါထာ၏။ အတ္ထော– အနက်သည်။ ဗြာဟ္မဏဝဂ္ဂေယေဝ– ဗြာဟ္မဏဝဂ်၌သာ။ အာဝိ– ထင်စွာ။ ဘဝိဿတိ– ဖြစ်လိမ့်မည်။ ပန– ဆက်ဥုးအံ့။ သတ္ထာ– သည်။ ပသေနဒိကောသလံ– မည်သော။ ရာဇာနံ– ကို။ ပက္ကောသာပေတွာ– စေ၍။ “မဟာရာဇ– မင်းကြီး! ဣမသ္မိံ သာသနေ– ၌။ ကုလပုတ္တာ– အမျိုး ကောင်းသားတို့သည်။ (မဟန္တံ– ကြီးကျယ်သော။ ဉာတိဂဏဉ္စ– ဆွေမျိုးအပေါင်း ကိုလည်းကောင်း။ ဘောဂက္ခန္ဓဉ္စ– စည်းစိမ်အပေါင်းကိုလည်းကောင်း။ ပဟာယ– စွန့်ပယ်၍။ ပဗ္ဗဇိတွာ– ၍။ အရညေ– ၌။ ဝိဟရန္တိ) ယထေဝ– နေကုန်သကဲ့သို့ပင်၊

...[စာမျက်နှာ- ၅၄၀]...

ဧဝံ– တူ။ ကုလဓီတရောပိ– အမျိုးကောင်းသမီးတို့သည်လည်း။ မဟန္တံ– သော။ ဉာတိဂဏဉ္စ– ကိုလည်းကောင်း။ ဘောဂက္ခန္ဓဉ္စ– ကိုလည်းကောင်း။ ပဟာယ– ၍။ ပဗ္ဗဇိတွာ၊ အရညေ– ၌။ ဝိဟရန္တိ– ကုန်၏။ တာ– ထိုအမျိုးကောင်းသမီးတို့သည်။ ဧဝံ– သို့။ ဝိဟရမာနာ– ကုန်လသော်။ ရာဂရတ္တာ– ရာဂဖြင့် တတ်မက်ကုန်သော။ ပါပပုဂ္ဂလာ– ယုတ်မာသောပုဂ္ဂိုလ်တို့သည်။ ဩမာနာတိမာနဝသေန– အောက် ကျသောမာန်, သူတစ်ပါးတို့ကို လွန်၍ မှတ်ထင်သောမာန်၏အစွမ်းဖြင့်။ ဝါ–

ဩမာနာတိမာနဝသေန။ ။ လာမကော+မာနော ဩမာနော- အောက်ကျသော မာန်၊ [အဝ+မာန၊ အဝသဒ္ဒါ လာမကအနက်ဟော၊] “ငါက အောက်ကျသူ ဖြစ်တယ်၊ သူတို့အောက် ကျတော့ရော ငါက ဘာအရေးစိုက်ရမှာလဲ”စသည်ဖြင့် မာန်မူခြင်းကို “ဩမာန- အောက်ကျသောမာန်”ဟု ခေါ်သည်၊ အတိက္ကမ္မ+မာနော အတိမာနော-သူတစ်ပါးတို့ကို ကျော်လွန်၍ မှတ်ထင်သောမာန်၊ “အမျိုးဇာတ်စသည်အားဖြင့် ငါနှင့် တူသူမရှိ”ဟု သူတစ်ပါးတို့ကို ကျော်လွန်၍ မိမိကိုယ်ကို မှတ်ထင်သော (သူများထက် သာသည်ဟု မိမိကိုယ်ကို မှတ်ထင်နေသော)မာန်ကို “အတိမာန”ဟု ခေါ်သည်၊ ဩမာနော စ+အတိမာနော စ ဩမာနာတိမာနော၊ ဩမာနာတိမာနဿ+ဝသော ဩမာနာတိမာနဝသော။ (အဘိ- ၂, ၃၆၉၊ အဘိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၄၆၉၊ မဟာနိ၊ဋ္ဌ၊၁၈၀)၊

ဝသေနအနက်အမျိုးမျိုး။ ။ “ဝသေန”ဟုရှိလျှင် ကရိုဏ်းအနက်, ဟိတ်အနက်, ကတ္တားအနက်, ဝိသေသနအနက်တို့တွင် ထိုက်သည်အားလျော်စွာ တစ်မျိုးမျိုး ပေး နိုင်၏၊ ဝသသဒ္ဒါသည် သတ္တိ- အစွမ်းအနက်, ပကာရ- အပြားအနက်, သမ္ဗန္ဓ- စပ်ခြင်း အနက်, ဣစ္ဆာ- အလိုအနက်, ဝိသေသ- အထူးအနက်တို့ကို ဟောနိုင်၏။

ထိုတွင် ဝသေနကို ဟိတ်အနက်, ဝိသေသနအနက်ပေးရာ၌ ဝသသဒ္ဒါသည် သတ္တိ– အစွမ်းအနက်, ပကာရ– အပြားအနက်, သမ္ဗန္ဓ– စပ်ခြင်းအနက်, ဝိသေသ– အထူး အနက်တို့တွင် တစ်မျိုးမျိုးကို ဟော၏။ ကရိုဏ်းအနက်, ကတ္တားအနက်ပေးရာ၌ သတ္တိ အနက်, ဝိသေသအနက်တို့တွင် တစ်မျိုးမျိုးကို ဟော၏။ ဤ၌ ကရိုဏ်းအနက်, ဟိတ် အနက် ဖြစ်သင့်သည်။ ဝသသဒ္ဒါလည်း သတ္တိ– အစွမ်းအနက်ကို ဟော၏။ “အောက်ကျ ခက်ထန်သည့်မာနဖြင့် သို့မဟုတ်, အောက်ကျခက်ထန်သည့်မာနကြောင့် ညှင်းဆဲကြ သည်။ အကျင့်မြတ်၏အန္တရာယ်သို့ ကျရောက်စေသည်- ဟူလို။ [ဝသေနပုဒ်, အနက် ထုတ်က, ကရဏ-ဟေတု, ကတ္တု- ဝိသေ, ဤလေးထွေ, ဟောလေထိုက်သင့်စွာ။ ဟိတ်ဝိသေကား, စွမ်း- ပြား- စပ်ပိုင်း, ကရိုဏ်းစွမ်း- ထူး, ကတ္တားကြူး, စွမ်း- ထူး- အလို ဟောမြဲတည်း။ -ရွှေ-၂၈၉၊ ၂၉၀။]

...[စာမျက်နှာ- ၅၄၁]...

ကြောင့်။ ဝိဟေဌေန္တိပိ– ညှင်းဆဲလည်း ညှင်းဆဲကုန်၏။ ဗြဟ္မစရိယန္တရာယမ္ပိ–မြတ်သောအကျင့်၏ အန္တရာယ်သို့လည်း။ ပါပေန္တိ– ရောက်စေကုန်၏။ တသ္မာ–ကြောင့်။ ဘိက္ခုနိသံဃဿ– ဖို့။ ဝါ– အတွက်။ အန္တောနဂရေ– မြို့၏ အတွင်း၌။ ဝသနဋ္ဌာနံ– နေရာအရပ်ကို။ (နေစရာကျောင်းကို)၊ ကာတုံ၊ ဝဋ္ဋတိ။” ဣတိ– ဤသို့ မိန့်တော်မူပြီ။ ရာဇာ– သည်။ “သာဓူ”တိ– ကောင်းပါပြီဘုရားဟူ၍။ သမ္ပဋိစ္ဆိတွာ– လက်ခံ၍။ နဂရဿ– ၏။ ဧကပဿေ– တစ်ခုသောဘေး၌။ ဘိက္ခုနိသံဃဿ–ဖို့။ ဝါ– အတွက်။ ဝသနဋ္ဌာနံ– ကို။ ကာရာပေသိ– ဆောက်လုပ်စေပြီ။ တတော– ထိုအခါမှ။ ပဋ္ဌာယ– ၍။ ဘိက္ခုနိယော– တို့သည်။ အန္တောဂါမေယေဝ– ရွာတွင်း၌ သာလျှင်။ ဝသန္တိ– ကုန်၏။ ဣတိ– ဥပ္ပလဝဏ္ဏတ္ထေရီဝတ္ထုအပြီးတည်း။
ဥပ္ပလဝဏ္ဏတ္ထေရီဝတ္ထုဘာသာဋီကာပြီးပြီ။

၁၁-ဇမ္ဗုကတ္ထေရဝတ္ထုဘာသာဋီကာ
မာသေ မာသေတိ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ သတ္ထာ ဝေဠုဝနေ ဝိဟရန္တော ဇမ္ဗုကံ–ဇမ္ဗုကမည်သော။ အာဇီဝကံ– တက္ကဒွန်းကို။ အာရဗ္ဘ ကထေသိ၊ ကိရ– ချဲ့။ အတီတေ– ၌။ ကဿပသမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓကာလေ– ကဿပဘုရားရှင်၏ ပွင့်တော်မူရာ အခါ၌။ ဂါမဝါသီ– ရွာ၌နေသော။ ဧကော– သော။ ကုဋုမ္ဗိကော– သည်။ ဧကဿ– သော။ ထေရဿ– ဖို့။ ဝါ– အတွက်။ ဝိဟာရံ– ကို။ ကတွာ– ၍။ တတ္ထ– ထိုကျောင်း ၌။ ဝိဟရန္တံ– နေသော။ တံ– ထိုထေရ်ကို။ စတူဟိ– ကုန်သော။ ပစ္စယေဟိ– ပစ္စည်း တို့ဖြင့်။ ဥပဋ္ဌဟိ– ပြုစုလုပ်ကျွေးပြီ။ ထေရော– သည်။ တဿ– ထိုသူကြွယ်၏။ ဂေဟေ– ၌။ နိဗဒ္ဓံ– မပြတ်။ ဘုဉ္ဇတိ– ဆွမ်းဘုဉ်းပေး၏။ အထ– ၌။ ဧကော– သော။ ခီဏာသဝေါ– သော။ ဘိက္ခု– သည်။ ဒိဝါ– ၌။ ပိဏ္ဍာယ– ငှာ။ စရန္တော– လသော်။ တဿ– ထိုသူကြွယ်၏။ ဂေဟဒွါရံ– သို့။ ပါပုဏိ– ပြီ။ ကုဋုမ္ဗိကော– သည်။ တံ– ထိုထေရ်ကို။ ဒိသွာ– ၍။ တဿ– ထိုထေရ်၏။ ဣရိယာပထေ– ဣရိယာပုထ်၌။ ပသန္နော– ကြည်ညိုသည်။ (ဟုတွာ)၊ ဂေဟံ– သို့။ ပဝေသေတွာ– ဝင်စေ၍။ သက္ကစ္စံ– ရိုသေစွာ။ ပဏီတေန– သော။ ဘောဇနေန– ဖြင့်။ ပရိဝိသိတွာ– ပြုစုလုပ်ကျွေးပြီး၍။ “ဘန္တေ– ရား! ဣမံ သာဋကံ– ဤအဝတ်ကို။ ရဇိတွာ– ဆိုး၍။ နိဝါသေယျာထ–ဝတ်တော်မူပါကုန်။” ဣတိ– ဤသို့ လျှောက်၍။ မဟန္တံ– ကြီးစွာသော။ သာဋကံ–

...[စာမျက်နှာ- ၅၄၂]...

ကို။ ဒတွာ၊ “ဘန္တေ! ဝေါ– တို့၏။ ကေသာ– ဆံပင်တို့သည်။ ဒီဃာ– ရှည်နေကုန်၏။ တုမှာကံ– တို့၏။ ကေသောရောပနတ္ထာယ– ဆံပင်ကို ကျစေခြင်းအကျိုးငှာ။ ဝါ– ဆံချ (ခေါင်းရိတ်) ခြင်းအကျိုးငှာ။ နှာပိတံ– ဆတ္တာသည်ကို။ (ဆံပင်မုတ်ဆိတ်ရိတ် သူကို)၊ အာနေဿာမိ– ခေါ်ဆောင်ပေးပါမည်။ စ– သည်သာမကသေး။ ဝေါ– တို့၏။ သယနတ္ထာယ– အိပ်ခြင်းအကျိုးငှာ။ မဉ္စကံ– ညောင်စောင်းကို။ ဂါဟာပေတွာ– ယူစေ၍။ အာဂမိဿာမိ– လာခဲ့ပါမည်။” ဣတိ– သို့။ အာဟ၊ နိဗဒ္ဓံ၊ ဂေဟေ– ၌။ ဘုဉ္ဇန္တော– ဆွမ်းဘုဉ်းပေးသော။ ကုလူပကော– အိမ်သို့ကြွသော။ ဘိက္ခု– သည်။ တဿ– ထိုရဟန္တာရဟန်းဖို့။ တံ သက္ကာရံ– ထိုကောင်းစွာ ပြုစုပူဇော်အပ်သော ပစ္စည်းကို။ (တစ်နည်း) တဿ– ကို။ တံ သက္ကာရံ– ထိုကောင်းစွာ ပြုစုပူဇော်ခြင်းကို။ ဒိသွာ၊ စိတ္တံ– ကို။ ပသာဒေတုံ– ကြည်လင်စေခြင်းငှာ။ နာသက္ခိ၊ “အယံ– ဤသူ ကြွယ်သည်။ တံ မုဟုတ္တံ– ထိုမုဟုတ်မျှ။ ဒိဋ္ဌကဿ– တွေ့မြင်အပ်သောရဟန်းဖို့။ ဝါ– အတွက်။ ဧဝရူပံ– သော။ သက္ကာရံ– ကို။ ကရောတိ၊ ပန– ဗျတိရိက်ကား။ နိဗဒ္ဓံ၊ ဂေဟေ၊ ဘုဉ္ဇန္တဿ– သော။ မယှံ– ဖို့။ ဝါ– အတွက်။ (ဧဝရူပံ– သော။ သက္ကာရံ– ကို၊) န ကရောတိ” ဣတိ– သို့။ စိန္တေတွာ– ၍။ ဝိဟာရံ– ကို။ အဂမာသိ၊ ဣတရောပိ– အခြားသော ရဟန္တာရဟန်းသည်လည်း။ တေနေဝ– ထိုကျောင်းနေရဟန်းနှင့်သာ။ သဒ္ဓိံ၊ ဂန္တွာ၊ ကုဋုမ္ဗိကေန– သည်။ ဒိန္နသာဋကံ– လှူအပ်သောအဝတ်ကို။ ရဇိတွာ– ဆိုး၍။ နိဝါသေသိ– ဝတ်ပြီ။ ကုဋမ္ဗိကောပိ– သည်လည်း။ နှာပိတံ– ကို။ အာဒါယ၊ ဂန္တွာ၊ ထေရဿ– ၏။ ကေသေ– တို့ကို။ ဩဟာရာပေတွာ– ဖယ်ရှားစေ၍။ ဝါ– ရိတ်စေ၍။ မဉ္စကံ– ကို။ အတ္ထရာပေတွာ– ခင်းစေ၍။ “ဘန္တေ! ဣမသ္မိံယေဝ မဉ္စကေ– ၌ပင်။ သယထ– ပါကုန်။” ဣတိ၊ ဝတွာ၊ ဒွေပိ– ၂-ပါးလည်း ဖြစ်ကုန်သော။ ထေရေ– တို့ကို။ သွာတနာယ၊ နိမန္တေတွာ၊ ပက္ကာမိ

နေဝါသိကော– ကျောင်းနေရဟန်းသည်။ ဝါ– အမြဲနေရဟန်းသည်။ တဿ–

နေဝါသိကော။ ။ နိဝသနံ နိဝါသော၊ နိဝါသော နိဝါသမတ္တံ+ဧတဿ အတ္ထီတိ နေဝါသိကော- ကျောင်း၌ နေခြင်းရှိသော ရဟန်း၊ [နိဝါသ+ဏိက၊] ပါစိယော- ၅၀၀၌ “နိဗဒ္ဓံ ဝသတီတိ နေဝါသိကော- ကျောင်း၌ အမြဲနေသောရဟန်း”ဟု လဟုကအားဖြင့် ဆို၏၊ “နိဗဒ္ဓံ ဝသတီတိ နိဝါသီ၊ နိဝါသိ ဧဝ နေဝါသိကော၊ [နိဝါသီ+ဏိက၊]”ဟု ဂရုကအားဖြင့် ပြုပါ၊ “နေဝါသိကေဟီတိ နိဗဒ္ဓဝါသံ ဝသမာနေဟိ(ဥဒါန၊ဋ္ဌ၊၁၆၂)”

...[စာမျက်နှာ- ၅၄၃]...

ထိုရဟန္တာရဟန်းဖို့။ ဝါ– အတွက်။ တံ သက္ကာရံ– ကို။ ကယိရမာနံ– ပြုနေသည်ကို။ အဓိဝါသေတုံ– သည်းခံခြင်းငှာ။ နာသက္ခိ၊ အထ– ၌။ သော– ထိုကျောင်းနေရဟန်း သည်။ သာယံ– ညနေချမ်းအခါ၌။ အဿ ထေရဿ– ထိုရဟန္တာထေရ်၏။ နိပန္နဋ္ဌာနံ– ကျိန်းစက်ရာအရပ်သို့။ ဂန္တွာ– ၍။ စတူဟိ– ၄မျိုးကုန်သော။ အာကာရေဟိ–အခြင်းအရာတို့ဖြင့်။ ထေရံ– ကို။ အက္ကောသိ– ပြီ။ (ကိံ)၊ “အာဝုသော အာဂန္တုက–ငါ့ရှင်အာဂန္တုက! တေ– ၏။ ကုဋုမ္ဗိကဿ– ၏။ ဂေဟေ– ၌။ ဘတ္တံ– ကို။ ဘုဉ္ဇနတော–စားခြင်းထက်။ မီဠှံ– ကျင်ကြီးကို။ ခါဒိတုံ– ငှာ။ ဝါ– သည်။ ဝရတရံ– သာ၍ မြတ်၏။ (ပိုကောင်း၏)၊ ကုဋုမ္ဗိကေန– သည်။ အာနီတနှာပိတေန– ခေါ်ဆောင်ခဲ့အပ်သော ဆတ္တာသည်ဖြင့်။ ကေသောဟာရာပနတော– ဆံပင်ကို ပယ်ရှားခြင်းထက်။ ဝါ– ခေါင်းရိတ်ခြင်းထက်။ တာလဋ္ဌိကေန– ထန်းစေ့ဖြင့်။ ကေသေ– တို့ကို။ လုဉ္စာပေတုံ–နုတ်စေခြင်းငှာ။ ဝါ– သည်။ ဝရတရံ– ၏။ ကုဋုမ္ဗိကေန– သည်။ ဒိန္နသာဋကနိဝါသနတော– လှူအပ်သော အဝတ်ကို ဝတ်ခြင်းထက်။ နဂ္ဂေန– အဝတ်မစည်း အချီးနှီး ၏အဖြစ်ဖြင့်။ ဝါ– အဝတ်မဝတ်ဘဲ။ ဝိစရိတုံ– ငှာ။ ဝါ– သည်။ ဝရတရံ– ၏။ ကုဋုမ္ဗိကေန– သည်။ အာဘတမဉ္စကေ– ဆောင်ယူစေအပ်ခဲ့သော ညောင်စောင်း၌။ [ရှေ့“မဉ္စကံ ဂါဟာပေတွာ”ကို ထောက်၍ အာဘတ၌ ကာရိတ်ပစ္စည်းအကျေကြံ၊] နိပဇ္ဇနတော– အိပ်ခြင်းထက်။ ဘူမိယံ– ၌။ နိပဇ္ဇိတုံ– ငှာ။ ဝါ– သည်။ ဝရတရံ– ၏။” ဟူသော အဖွင့်အလိုမူ “နိဗဒ္ဓံ+ဝါသော နိဝါသော– အမြဲနေခြင်း။ နိဝါသံ+ဝသတီတိ နေဝါသိကော– အမြဲနေခြင်းဖြင့် နေသောရဟန်း”ဟု ပြုပါ၊ ဇာဋီသစ်-၁, ၂၅၅၌ “နိဝသတီတိ နိဝါသော၊ နိဝါသောယေဝ နေဝါသိကော”ဟု ပြု၏။ “အာဝါသိကာ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊ ၂, ၁၉၈၊ သာရတ္ထ၊ ၂၊ ၃၆၉)”ကို မှီး၍ “နိဝသန္တိ ဧတ္ထာတိ နိဝါသော၊ (ရူ-၇၉)၊ နိဝါသော+ဧတဿ အတ္ထီတိ နေဝါသိကော– အမြဲနေရာကျောင်းရှိသောရဟန်း။ နိဝါသေ +နိယုတ္တောတိ ဝါ နေဝါသိကော– ကျောင်း၌ ယှဉ်သောရဟန်း”ဟု ပြုနိုင်သေး၏။

ဆက်ဥုးအံ့– နိဝါသိကရဟန်းကား အသစ်ဆောက်ခြင်း, အဟောင်းပြင်ခြင်းစ သည်ကို မပြုဘဲ ကျောင်း၌ အမြဲနေရုံနေသော ရဟန်းတည်း။ ကျောင်းထိုင်မဟုတ်။ ကျောင်းထိုင်အဖြစ်ဖြင့် အသစ်ဆောက်ခြင်း, အဟောင်းပြင်ခြင်းစသည်ကို စီမံပြုလုပ် အုပ်ချုပ်သောရဟန်းကိုကား “အာဝါသိက (ကျောင်းထိုင်- ကျောင်းပိုင်)”ဟု ဆိုရသည်။

(ဝိ၊ဋ္ဌ၊ ၂၊ ၁၉၈၊ သာရတ္ထ၊ ၂၊ ၃၆၈၊ ခုဒ္ဒဋီသစ်-၃၅၄၊ ပါရာဘာ- ၄, ၁၅၃)

...[စာမျက်နှာ- ၅၄၄]...

ဣတိ– ဤသို့ ဆဲရေးပြီ။ ထေရောပိ– ရဟန္တာထေရ်သည်လည်း။ “ဧသ (ဧသော) ဗာလော– ဤလူမိုက်သည်။ မံ– ငါ့ကို။ နိဿာယ– မှီ၍။ မာ နဿိ– မပျက်စီးပါစေ နှင့်။” ဣတိ– ဤသို့ ကြံ၍။ နိမန္တနံ– အိမ်သို့ ပင့်ဖိတ်ခြင်းကို။ ဝါ– အိမ်သို့ ပင့်ဖိတ် ကြောင်းဆွမ်းကို။ (အိမ်သို့ပင့်ဖိတ်၍ လှူအပ်သောဆွမ်းကို)၊ အနာဒိယိတွာ– မခံယူမူ၍။ ပါတောဝ– ၌ပင်။ ဥဋ္ဌာယ– ၍။ ယထာသုခံ– ချမ်းသာသည်အားလျော် စွာ။ ဝါ– အကြင်အကြင်ချမ်းသာရာအရပ်သို့။ အဂမာသိ– ပြီ။ နေဝါသိကောပိ–လည်း။ ပါတောဝ– ၌ပင်။ ဝိဟာရေ– ၌။ ကတ္တဗ္ဗဝတ္တံ– ပြုထိုက်သောဝတ်ကို။ ကတွာ၊ ဘိက္ခာစာရဝေလာယ– ဆွမ်းအကျိုးငှာ လည့်လည်ရာအချိန်၌။ ဝါ– ဆွမ်းခံကြွ ချိန်၌။ [ဓမ္မဘာ-၁, ၃၀၇ှု၊] “ဣဒါနိပိ– ၌လည်း။ အာဂန္တုကော– သည်။ နိဒ္ဒါယတိ နိဒ္ဒါယတိ နိဒ္ဒါယတိ– အိပ်နေ၏။ ဃဏ္ဍိကသဒ္ဒေန– တုံးသံကြောင့်။ ပဗုဇ္ဈေယျ– နိုးသွားရာ၏။” ဣတိ– သို့။ သညာယ– အမှတ်ကြောင့်။ နခပိဋ္ဌေနေဝ– လက်သည်းခွံဖြင့်သာ။ ဃဏ္ဍိံ–တုံးကို။ ပဟရိတွာ– ခေါက်၍။ ဂါမံ၊ ပိဏ္ဍာယ၊ ပါဝိသိ၊ ကုဋုမ္ဗိကောပိ– သည်လည်း။ သက္ကာရံ– ကောင်းစွာ ပြုစီရင်အပ်သော လှူဖွယ်ပစ္စည်းကို။ ကတွာ၊ ထေရာနံ– တို့၏။ အာဂမနမဂ္ဂံ– လာရာလမ်းကို။ ဩလောကေန္တော– လသော်။ ဝါ– စဉ်။ နေဝါသိကံ– ကို။ ဒိသွာ၊ “ဘန္တေ! ထေရော– သည်။ ကုဟိံ– အဘယ်မှာနည်း?” ဣတိ ပုစ္ဆိ၊ အထ– ၌။ နံ– ထိုသူကြွယ်ကို။ နေဝါသိကော– သည်။ “အာဝုသော– ဒါယကာ! ကိဉ္စိ– ဘာကိုမှ။ မာ အဝစ– မပြောပါနှင့်။ တုယှံ– ၏။ ကုလူပကော– အိမ်သို့ ကြွ

နိဒ္ဒါယတိ။ ။ နိပုဗ္ဗ ဒါဓာတ်နောင် ဒိဝါဒိယပစ္စည်းသက်၍ နိဒ္ဒါယတိဟု ပြီးသည်၊ နိဥပသာရကြောင့် ဒါဓာတ်သည် သောပ္ပန(အိပ်ခြင်း)အနက်ကို ဟော၏၊ သောပ္ပန အနက်ကို ဟောလျှင် ဒိဝါဒိဂိုဏ်းဟု နီတိဓာတု- ၇၄၊ ၂၂၆၌ ဆို၏၊ ဓာတွတ္ထ၌ကား နိပုဗ္ဗ ဒါဓာတ်+ဘူဝါဒိအပစ္စည်း၊ အာကာရန္တာနမာယောသုတ်ဖြင့် ဒါ၏အာကို အာယ ပြု၍ ပြီးစေ၏၊ နိဒီ- ၄၀၂၌ နိ+ဒေ- သောပ္ပနေ+အ+တိ၊ “တေ အာဝါယာ”ဟူသော ယောဂဝိဘာဂဖြင့် ဒေ၏ ဧကို အာယပြု၍ ပြီးစေ၏၊ မောဂ်နိ- ၂, ၁၆၉၌ နိဒ္ဒါဟူသော ပဌမန္တနောင် ဈတ္ထေ(မောဂ်- ၅, ၉)သုတ်ဖြင့် အာယပစ္စည်းသက်, ဧကတ္ထတာယံ (မောဂ်- ၂, ၁၁၉ )သုတ်, တေသံ ဝိဘတ္တိယော လောပါ စသုတ်, ၎င်းင်းသုတ်၌ တေသံ သဒ္ဒါပိုတို့ဖြင့် ပဌမာဝိဘတ်ကို ချေ၍ ပြီးစေ၏၊ ဤအလို “နိဒ္ဒါယတိ- အိပ်ခြင်းသည် ဖြစ်နေ၏”ဟု ပေးပါ။

...[စာမျက်နှာ- ၅၄၅]...

ရောက်လာသောရဟန်းသည်။ ဟိယျော– မနေ့က။ တဝ– ၏။ နိက္ခန္တဝေလာယ– ထွက်သွားရာအခါ၌။ ဩဝရကံ– အခန်းထဲသို့။ ပဝိသိတွာ– ဝင်၍။ နိဒ္ဒံ– အိပ်ခြင်း သို့။ ဩက္ကန္တော– ရောက်သည်။ (ဟုတွာ)၊ ပါတောဝ– ၌ပင်။ ဥဋ္ဌာယ– ၍။ မမ– သည်။ [ကရောန္တဿ၌ စပ်၊] ဝါ– ၏။ [ဝိဟာရသမ္မဇ္ဇနသဒ္ဒမ္ပိစသည်၌ စပ်၊] ဝိဟာရသမ္မဇ္ဇနသဒ္ဒမ္ပိ– ကျောင်းတို့၌ တံမြက်လှည်းသံကိုလည်းကောင်း။ ပါနီယဃဋပရိဘောဇနီယဃဋေသု– သောက်ရေအိုး, သုံးရေအိုးတို့၌။ ဥဒကသိဉ္စနသဒ္ဒမ္ပိ– ရေ သွန်လောင်းသံကိုလည်းကောင်း။ ဃဏ္ဍိကသဒ္ဒမ္ပိ– တုံးသံကိုလည်းကောင်း။ ကရောန္တဿ– သော်။ န ဇာနာတိ– မသိ။” ဣတိ– သို့။ အာဟ၊ ကုဋုမ္ဗိကော– သည်။ စိန္တေသိ၊ (ကိံ)၊ “တာဒိသာယ– ထိုကဲ့သို့ ရှုအပ်သော။ ဣရိယာပထသမ္ပတ္တိယာ– ဣရိယာပုထ်၏ ပြည့်စုံခြင်းနှင့်။ သမန္နာဂတဿ– သော။ မေ– ၏။ အယျဿ– ၏။ ယာဝ ဣမမှာ ကာလာ– ဤအချိန်တိုင်အောင်။ နိဒ္ဒါယနံ နာမ– အိပ်ခြင်း မည်သည်။ နတ္ထိ– မရှိနိုင်။ (မဖြစ်နိုင်)၊ ပန– စင်စစ်ကား။ တဿ– ထိုထေရ်ဖို့။ ဝါ– အတွက်။ သက္ကာရံ– ကို။ ကရောန္တံ– သော။ မံ– ကို။ ဒိသွာ၊ အဒ္ဓါ– မချွတ်ဧကန်။ ဣမိနာ ဘဒန္တေန– ဤအရှင်သည်။ ကိဉ္စိ– ကို။ ဝုတ္တံ– အပ်သည်။ ဘဝိဿတိ– လိမ့်မည်။” ဣတိ– ပြီ။ သော– ထိုသူကြွယ်သည်။ အတ္တနော– ၏။ ပဏ္ဍိတဘာဝေန–ပညာရှိသည်၏အဖြစ်ကြောင့်။ တံ– ထိုကျောင်းနေရဟန်းကို။ သက္ကစ္စံ– စွာ။ ဘောဇေတွာ– ဆွမ်းဘုဉ်းပေးစေ၍။ ဝါ– ဆွမ်းကပ်၍။ တဿ– ထိုကျောင်းနေရဟန်း၏။ ပတ္တံ– ကို။ သာဓုကံ– စွာ။ ဓောဝိတွာ– ဆေး၍။ နာနဂ္ဂရသဘောဇနဿ– အထူးထူး အပြားပြား မွန်မြတ်သော အရသာရှိသော ဘောဇဉ်ဖြင့်။ ပူရေတွာ– ပြည့်စေ၍။ “ဘန္တေ! မေ– ၏။ အယျံ– ကို။ သစေ ပဿေယျာထ– အကယ်၍ မြင်တွေ့ကုန်အံ့။ (ဧဝံ သတိ)၊ ဣမံ ပိဏ္ဍပါတံ– ဤဆွမ်းကို။ အဿ– ထိုအရှင်အား။ ဒဒေယျာထ–လှူပေးပါကုန်။” ဣတိ အာဟ+

ဣတရော– အခြားသော ကျောင်းနေရဟန်းသည်။ တံ– ထိုဆွမ်းကို။ ဂဟေတွာဝ– ယူ၍သာလျှင်။ စိန္တေသိ၊ (ကိံ)၊ “သော– ထိုအာဂန္တုသည်။ ဧဝရူပံ– သော။ ပိဏ္ဍပါတံ– ကို။ သစေ ဘုဉ္ဇိဿတိ– အကယ်၍ စားရအံ့။ (ဧဝံ သတိ)၊ ဣမသ္မိံယေဝ ဌာနေ– ဤအရပ်၌ပင်။ ပလုဒ္ဓေါ– တပ်မက်သည်။ ဘဝိဿတိ– မည်။” ဣတိ– ဤသို့

...[စာမျက်နှာ- ၅၄၆]...

ကြံ၍။ အန္တရာမဂ္ဂေ– လမ်းခရီးအကြား၌။ တံ ပိဏ္ဍပါတံ– ကို။ ဆဍ္ဍေတွာ– စွန့်ပစ်၍။ ထေရဿ– ၏။ ဝသနဋ္ဌာနံ– သို့။ ဂန္တွာ– ၍။ တံ– ထိုအာဂန္တုထေရ်ကို။ တတ္ထ– ထို အရပ်၌။ ဩလောကေန္တော– သော်။ န အဒ္ဒသ– မတွေ့မြင်ရတော့ပြီ။ အထ– ၌။ နံ– ထိုကျောင်းနေရဟန်းကို။ ဧတ္တကဿ– သော။ ကမ္မဿ– မကောင်းမှု၏။ ဝါ– ကို။ ကတတ္တာ– ပြုအပ်သည်၏အဖြစ်ကြောင့်။ ဝီသတိဝဿသဟဿာနိ– အနှစ် ၂သောင်းတို့ပတ်လုံး။ ကတောပိ– ပြုကျင့်အပ်သည်လည်းဖြစ်သော။ သမဏဓမ္မော– ရဟန်းတရားသည်။ ရက္ခိတုံ– စောင့်ရှောက်ခြင်းငှာ။ နာသက္ခိ– မစွမ်းနိုင်ခဲ့။ ပန– ဆက်။ အာယုပရိယောသာနေ– အသက်၏အဆုံး၌။ ကာလံ– သေခြင်းကို။ ကတွာ– ၍။ အဝီစိမှိ– ၌။ နိဗ္ဗတ္တိတွာ– ၍။ ဧကံ– တစ်ခုသော။ ဗုဒ္ဓန္တရံ ဗုဒ္ဓန္တရံ ဗုဒ္ဓန္တရံ– ဘုရား၂ဆူတို့ ပွင့်တော်မူရာကာလတို့၏ အကြားကာလပတ်လုံး။ မဟာဒုက္ခံ– ကြီးစွာသော ဆင်းရဲကို။ အနုဘဝိတွာ– ခံစား၍။ ဣမသ္မိံ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒေ– ဤဘုရားရှင် ပွင့်တော် မူရာ၌။ ရာဇဂဟနဂရေ– ရာဇဂြိုဟ်မြို့၌။ ဧကသ္မိံ– တစ်ခုသော။ ဗဟွန္နပါနေ– များ သော စားဖွယ်သောက်ဖွယ်ရှိသော။ [ထေရ၊ဋ္ဌ၊၂၊ ၁၃၌ “ဒုဂ္ဂတကုလေ”ဟု ဆို၏၊] ကုလဃရေ– အမျိုးအိမ်၌။ နိဗ္ဗတ္တိ၊ သော– ထိုသူသည်။ ပဒသာ– ခြေဖြင့်။ ဂမနကာလတော– သွားရာအခါမှ။ ပဋ္ဌာယ၊ သယနေ– အိပ်ရာ၌။ သယိတုံ– အိပ်ခြင်းငှာ။ နေဝ (ဣစ္ဆတိ)– အလိုမရှိ။ ဘတ္တံ– ထမင်းကို။ ဘုဉ္ဇိတုံ– ငှာ။ န ဣစ္ဆတိ– အလိုမရှိ။ အတ္တနော– မိမိ၏။ သရီရဝလဉ္ဇမေဝ– ကိုယ် (လက်) ဖြင့် သုတ်သင်အပ်သော

ဗုဒ္ဓန္တရံ။ ။ ဗုဒ္ဓါနံ+ဥပ္ပာဒေါ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒေါ- ဘုရား၂ဆူတို့၏ ပွင့်တော်မူရာကာလ၊ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒါနံ+အန္တရံ ဗုဒ္ဓန္တရံ- ဘုရား၂ဆူတို့ပွင့်တော်မူရာကာလအကြားကာလ၊ [ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒ +အန္တရ၊ ဥပ္ပာဒချေ၊] ဤကား “ဗုဒ္ဓန္တရေတိ ဗုဒ္ဓုပ္ပါဒန္တရေ၊ ဒွိန္နံ ဗုဒ္ဓုပ္ပါဒါနံ အန္တရာ(သံဋီ၊၁၊၂၈၇)”ဟူသော အဖွင့်နှင့်အညီ ဖြစ်သည်၊ ဓမ္မဋီ- ၁၂၇၌ကား “ဧကံဗုဒ္ဓန္တရံ”ကို ဧကံ၌ ဝိဘတ်မကျေသော အလုတ္တသမာသ်ဟု ယူ၍ “ဗုဒ္ဓါနံ+အန္တရံ ဗုဒ္ဓန္တရံ၊ ဧကံ+ ဗုဒ္ဓန္တရံ ဧကံဗုဒ္ဓန္တရံ- တစ်ခုသော ဘုရား၂ဆူတို့၏ အကြား၊ ဝါ- ဘုရား၂ဆူတို့၏ တစ်ခု သောအကြား”ဟု ပြု၏။

သရီရဝဠဉ္ဇံ။ ။ ဝလဉ္ဇိတဗ္ဗော သောဓိတဗ္ဗောတိ ဝဠေဉ္ဇာ- သုတ်သင်အပ်သော အညစ်အကြေး- ကျင်ကြီး၊ [ဝဠဇိဓာတ်, ပရိဘောဂ (သုံးဆောင်ခြင်း)အနက်+အ၊] သရီရေန+ဝလေဉ္ဇာ သရီရဝဠေဉ္ဇာ- ကိုယ်ဖြင့် သုတ်သင်အပ်သော အညစ်အကြေး၊

...[စာမျက်နှာ- ၅၄၇]...

အညစ်အကြေးကိုသာ။ ဝါ– ကျင်ကြီးကိုသာ။ ခါဒတိ– ခဲစား၏။ “ဗာလတာယ– ငယ်ရွယ်သည်၏ အဖြစ်ကြောင့်။ အဇာနန္တော– မသိသည်။ (ဟုတွာ)၊ ကရောတိ– ပြု၏။” ဣတိ– ဤသို့ တွေး၍။ တံ– ထိုကလေးကို။ ပေါသယိံသု– မွေးမြူကုန်ပြီ။ မဟလ္လကကာလေပိ– ကြီးသည်၏အဖြစ်ကို ယူသူ၏ အခါ၌လည်း။ ဝါ– ကြီးပြင်း ရာအခါ၌လည်း။ ဝတ္ထံ– အဝတ်ကို။ နိဝါသေတုံ– ဝတ်ခြင်းငှာ။ န ဣစ္ဆတိ၊ နဂ္ဂေါ–အဝတ်မစည်း အချီးနှီးသည်။ (ဟုတွာ) ဧဝ– ဖြစ်၍သာ။ ဝိစရတိ– လှည့်လည်၏။ ဘူမိယံ– မြေ၌။ သယတိ– အိပ်၏။ အတ္တနော– ၏။ သရီရဝလဉ္ဇမေဝ– ကိုသာ။ ခါဒတိ– ၏။ အထ– ၌။ အဿ– ထိုကလေး၏။ မာတာပိတရော– တို့သည်။ “အယံ– ဤကလေးသည်။ ကုလဃရဿ– အမျိုးအိမ်အား။ န အနုစ္ဆဝိကော– မလျောက် ပတ်။ ကေဝလံ– သက်သက်။ အလဇ္ဇနကော– ရှက်ခြင်းမရှိသူတည်း။ ဝါ– မရှက် တတ်သူတည်း။ [နတ္ထိ+လဇ္ဇနံ ယဿာတိ အလဇ္ဇနော၊ အလဇ္ဇနော ဧဝ အလဇ္ဇနကော၊] ဧသ– ဤကလေးသည်။ အာဇီဝကာနံ– တို့အား။ အနုစ္ဆဝိကော– လျောက် ပတ်၏။” ဣတိ– ဤသို့ ကြံ၍။ တေသံ– ထိုအာဇီဝကတို့၏။ သန္တိကံ– အထံသို့။ နေတွာ– ဆောင်၍။ “ဣမံ ဒါရကံ– ဤကလေးကို။ ပဗ္ဗာဇေထ– ပရိဗိုဇ် (တက္ကဒွန်း) အဖြစ်သို့ ရောက်စေပါကုန်။ ဝါ– ပရိဗိုဇ် (တက္ကဒွန်း) ပြုပေးကြပါ။” ဣတိ– ဤသို့ ပြော၍။ အဒံသု– ပေးကုန်ပြီ။ အထ– ၌။ နံ– ထိုကလေးကို။ တေ– ထိုတက္ကဒွန်းတို့ သည်။ ပဗ္ဗာဇေသုံ– ကုန်ပြီ။ စ ပန– ထပ်၍ဆက်ဥုးအံ့။ ပဗ္ဗာဇေန္တာ– ကုန်လသော်။ ဂလပ္ပမာဏေ– လည်မြိုအတိုင်းအရှည်ရှိသော။ အာဝါဋေ– တွင်း၌။ ဌပေတွာ– ထား၍။ ဒွိန္နံ– ၂ခုကုန်သော။ အံသကူဋာနံ– ပခုံးစွန်းတို့၏။ ဥပရိ– ၌။ ပဒရာနိ– ပျဉ် ချပ်တို့ကို။ ဒတွာ– ပေး၍။ ဝါ– တည်စေ၍။ [“ဒေတီတိ ပတိဋ္ဌာပေတိ၊ ဝိမတိ– ၁, ၂၆၄)။] တေသံ– ထိုပျဉ်ချပ်တို့၏။ ဥပရိ– ၌။ နိသီဒိတွာ– ၍။ တာလဋ္ဌိခဏ္ဍေန–ထန်းစေ့အပိုင်းဖြင့်။ ကေသေ– တို့ကို။ လုဉ္စိံသု– နုတ်ကုန်ပြီ။ အထ– ၌။ နေ– ထိုတက္က ဒွန်းတို့ကို။ တဿ– ထိုကလေး၏။ မာတာပိတရော– တို့သည်။ သွာတနာယ– နက်ဖြန်၌ ဖြစ်လတ္တံ့သော ကောင်းမှု ပီတိပါမောဇ္ဇအကျိုးငှာ။ နိမန္တေတွာ– ပင့် သရီရအရ ဧကဒေသျူပစာရအားဖြင့် လက်ကို ယူပါ။ [သရီရဝဠေဉ္ဇနာတိ သရီရေန ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗေန သောဓိတဗ္ဗေန မလေန၊ ဝဠဇိ ပရိဘောဂေတိ တာလုဇတတိယ က္ခရန္တဓာတု၊ -ဇာဋီသစ်-၁, ၃၅၈၊ ၄၂၂။]

...[စာမျက်နှာ- ၅၄၈]...

ဖိတ်၍။ ပက္ကမိံသု– ဖဲသွားကုန်ပြီ။

ပုနဒိဝသေ– နောက်တစ်နေ့၌။ အာဇီဝကာ– တို့သည်။ “ဧဟိ– လာလော။ ဂါမံ– သို့။ ပဝိသိဿာမ– ဝင်ကြမည်။” ဣတိ၊ တံ– ထိုဇမ္ဗုကကို။ ဝဒိံသု– ကုန်ပြီ။ သော– ထိုဇမ္ဗုကသည်။ “တုမှေ– တို့သည်။ ဂစ္ဆထ– သွားကြပါ။ အဟံ– သည်။ ဣဓေဝ– ဤနေရာ၌သာ၊ (ဤကျောင်း၌သာ)၊ ဘဝိဿာမိ ဘဝိဿာမိ ဘဝိဿာမိ– တည်နေရစ်ခဲ့တော့မည်။” ဣတိ– ဤသို့ ပြော၍။ (ဂါမံ– သို့။ ဂန္တုံ– လိုက်ခြင်းငှာ။) န ဣစ္ဆိ– အလိုမရှိ။ အထ– ၌။ ပုနပ္ပုနံ– ထပ်။ ဝတွာ– ၍။ အနိစ္ဆမာနံ– အလိုမရှိသော။ နံ– ထိုဇမ္ဗုကကို။ (တစ်နည်း) နံ– ကို။ ပုနပ္ပုနံ၊ ဝတွာ– ၍။ အနိစ္ဆမာနံ– လသော်။ ဝါ– ၏အဖြစ်ကြောင့်။ ဩဟာယ– ချန်ထား၍။ အဂမံသု– ကုန်ပြီ။ [“ကံ-လက္ခဏ- ဟိတ်နက်ရ, မာန- အန္တ ဒုတိယာ (ကစ်ဘာ-၂, ၄၈၉)”နှင့်အညီ အနိစ္ဆမာနံ၌ ကံအနက်, လက္ခဏအနက်, ဟိတ်အနက်အားဖြင့် ၃နည်း ပေးသည်။] သောပိ– ထိုဇမ္ဗုကသည်လည်း။ တေသံ– ထိုတက္ကဒွန်းတို့၏။ ဂတဘာဝံ– သွားကုန်သည်၏အဖြစ်ကို။ ဉတွာ၊ ဝစ္စကုဋိယာ– ကျင်ကြီးအိမ်၏။ ပဒရံ– ပျဉ်ချပ်ကို။ ဝိဝရိတွာ– ဖွင့်၍။ ဩရုယှ– သက်ဆင်း၍။ ဥဘောဟိ– ၂ဖက်ကုန်သော။ ဟတ္ထေဟိ– လက်တို့ဖြင့်။ အာလောပံ အာလောပံ–အလုပ်အလုပ်ကို။ ကတွာ– ပြု၍။ ဂူထံ– ကျင်ကြီးကို။ ခါဒိ– ခဲစားပြီ။ အာဇီဝကာ– တို့သည်။ တဿ– ထိုဇမ္ဗုကအား။ အန္တောဂါမတော– ရွာတွင်းမှ။ အာဟာရံ– စား ဖွယ်ကို။ ပဟိဏိံသု– ပေးပို့ကုန်ပြီ။ တမ္ပိ– ထိုစားဖွယ်ကိုလည်း။ န ဣစ္ဆိ– အလိုမရှိ။ ပုနပ္ပုနံ၊ ဝုစ္စမာနောပိ– ပြောအပ်ပါသော်လည်း။ “မေ– အား။ ဣမိနာ– ဤစားဖွယ် ဖြင့်။ န အတ္ထော– အလိုမရှိ။ [(တစ်နည်း) ဣမိနာ၌ နာဝိဘတ်ကို ပဌမာ (ဝုတ္တကံ) အနက်, မေကို အဝုတ္တကတ္တားအနက်၌ တတိယာဝိဘတ် ယူ၍ “မေ– သည်။ ဣမိနာ– ကို။ န အတ္ထော– အလိုမရှိအပ်, မတောင့်တအပ်”ဟုလည်း ပေးနိုင်သည်။ (နီတိသုတ္တ-၁၅၁၊ ၎င်းနိ-၁, ၃၇၉၊ ကာပို့-၁၁၀)] မေ– သည်။ အာဟာရော– ကို။ လဒ္ဓေါ– ရ အပ်ပြီ။” ဣတိ– သို့။ အာဟ– ပြီ။ “ကဟံ– အဘယ်၌။ ဝါ– မှ။ လဒ္ဓေါ– ရအပ်သနည်း?” ဣတိ– ဤသို့ မေးကုန်ပြီ။ “ဣဓေဝ– ဤအရပ်၌ပင်။ ဝါ– မှပင်။ လဒ္ဓေါ– ရအပ်ပြီ။” ဣတိ– ဤသို့ ပြောပြီ။ ဧဝံ– သို့။ ဒုတိယေ– ၂ခုမြောက်သော။ (ဒိဝသေ– နေ့၌လည်း။

ဘဝိဿာမိ။ ။ “ဘဝတိ သဿတံ တိဋ္ဌတိ(ဥဒါန၊ဋ္ဌ၊၁၉၁၊ နေတ္တိ၊ဋ္ဌ၊၂၄၇)”ကို ကြည့်၍ ဘူဓာတ် ဌာန(တည်ခြင်း)အနက်ဟောဟု ယူပေးသည်။

...[စာမျက်နှာ- ၅၄၉]...

ကောင်း) တတိယေ– ၃ခုမြောက်သော။ (ဒိဝသေ– နေ့၌လည်းကောင်း) စတုတ္ထေ– ၄ခုမြောက်သော။ ဒိဝသေပိ– နေ့၌လည်းကောင်း။ တေဟိ– ထိုတက္ကဒွန်းတို့သည်။ ဗဟုံ– များစွာ။ ဝုစ္စမာနောပိ– ပြောဆိုအပ်ပါသော်လည်း။ “အဟံ– သည်။ ဣဓေဝ– ဤအရပ်၌သာ။ ဘဝိဿာမိ– တည်နေရစ်ခဲ့တော့မည်။” ဣတိ– ဤသို့ ပြော၍။ ဂါမံ– သို့။ ဂန္တုံ– ငှာ။ န ဣစ္ဆိ၊ အာဇီဝကာ– တို့သည်။ “အယံ– ဤဇမ္ဗုကသည်။ ဒိဝသေ ဒိဝသေ– နေ့တိုင်း နေ့တိုင်း၌။ ဂါမံ– သို့။ ပဝိသိတုံ– ငှာ။ နေဝ ဣစ္ဆတိ– အလိုမရှိ။ အမှေဟိ– ငါတို့သည်။ ပဟိတာဟာရံ– ပေးပို့အပ်သောစားဖွယ်ကို။ အာဟရိတုံ– ယူခြင်းငှာ။ ဝါ– စားခြင်းငှာ။ န ဣစ္ဆတိ– အလိုမရှိ။] ဣဓေဝ– ပင်။ မေ– သည်။ လဒ္ဓေါ–ပြီ၊’ ဣတိ– သို့။ ဝဒတိ– ၏။ ကိံ– အဘယ်ကို။ ကရောတိ နု ခေါ– ပြုလေသနည်း။ နံ– ထိုဇမ္ဗုကကို။ ပရိဂ္ဂဏှိဿာမ– ပိုင်းခြားမှတ်ယူကြမည်။ ဝါ– စုံစမ်းကြမည်။” ဣတိ– ဤသို့ ပြောဆိုတိုင်ပင်၍။ ဂါမံ– သို့။ ပဝိသန္တာ– ဝင်ကုန်လသော်။ ဧကံ–တစ်ယောက်သော။ (ဇနံ– တက္ကဒွန်းကိုလည်းကောင်း၊) ဒွေ– ကုန်သော။ ဇနေ– တို့ကိုလည်းကောင်း။ (တစ်နည်း) ဧကံဒွေ– တစ်ယောက် နှစ်ယောက်ကုန်သော။ ဇနေ– တို့ကို။ တဿ– ထိုဇမ္ဗုကကို။ ပရိဂ္ဂဏှနတ္ထံ– ပိုင်းခြား မှတ်ယူခြင်းငှာ။ ဝါ– စုံ စမ်းခြင်းငှာ။ ဩဟာယ– ချန်ထား၍။ ဂမိံသု၊ တေ– ထိုတက္ကဒွန်းတို့သည်။ ပစ္ဆတော–နောက်၌။ ဝါ– က။ ဂစ္ဆန္တာ ဝိယ– သွားသူတို့ကဲ့သို့။ ဟုတွာ– ၍။ နိလီယိံသု– ပုန်းနေ ကုန်ပြီ။ သောပိ– ထိုဇမ္ဗုကသည်လည်း။ တေသံ– ထိုတက္ကဒွန်းတို့၏။ ဂတဘာဝံ–သွားကုန်သည်၏အဖြစ်ကို။ ဉတွာ– ၍။ ပုရိမနယေနေဝ– ရှေးနည်းဖြင့်ပင်။ ဝစ္စကုဋိံ– သို့။ ဩရုယှ– သက်ဆင်း၍။ ဂူထံ– ကို။ ခါဒိ– ခဲစားပြီ။

ဣတရေ– အခြားသော တက္ကဒွန်းတို့သည်။ တဿ– ထိုဇမ္ဗုက၏။ ကိရိယံ–အပြုအမူကို။ ဒိသွာ– ၍။ အာဇီဝကာနံ– တို့အား။ အာရောစယိံသု– ပြောကုန်ပြီ။ တံ– ထိုစကားကို။ သုတွာ– ကြားရ၍။ အာဇီဝကာ– တို့သည်။ “ကမ္မံ– (ဇမ္ဗုက၏) အမှုသည်။ အဟော ဘာရိယံ– ဩော်...ဝန်လေးလေစွ။ (ကြီးလေးလေစွ)၊

ပရိဂ္ဂဏှိဿာမ။ ။ ပရိဂ္ဂဏှာတီ ပရိဂ္ဂဏှာတီ ပရိဂ္ဂဏှာတီတိ...ပရိစ္ဆိဇ္ဇ ဂဏှာတိ(သံဋီ၊၁၊၁၆၂၊ သံဋီ၊၂၊၅၃၂၊ အံဋီ၊၁၊၂၇၈၊ ပါစိယော- ၂၃၆)”အဖွင့်ကို ကြည့်၍ ပရိကို ပရိစ္ဆေဒအနက်ယူ၊ ရှေ့နည်း သဒ္ဒါနက်, နောက်နည်း အဓိပ္ပာယ်နက်

...[စာမျက်နှာ- ၅၅၀]...

သမဏဿ ဂေါတမဿ– ၏။ သာဝကာ– တပည့်တို့သည်။ သစေ ဇာနေယျုံ–အကယ်၍ သိကုန်အံ့။ (ဧဝံ သတိ)၊] အာဇီဝကာ– တို့သည်။ ဂူထံ– မစင်ကို။ ခါဒမာနာ– ကုန်လျက်။ ဝိစရန္တိ– လှည့်လည်ကုန်၏၊’ ဣတိ– သို့။ အမှာကံ– ငါတို့၏။ အကိတ္တိံ– အကျော်စောမဲ့ကို။ ဝါ– မကောင်းသတင်းကို။ ပကာသေယျုံ– ထင်ရှားပြ ကုန်ရာ၏။ ဝါ– ဖြန့်ကုန်ရာ၏။ အယံ– ဤဇမ္ဗုကသည်။ အမှာကံ– ငါတို့အား။ န အနုစ္ဆဝိကော– မလျောက်ပတ်။” ဣတိ– ဤသို့ ပြော၍။ တံ– ထိုဇမ္ဗုကကို။ အတ္တနော– မိမိ၏။ သန္တိကာ– အထံမှ။ နီဟရိံသု– နှင်ထုတ်ကုန်ပြီ။ သော– ထိုဇမ္ဗုကသည်။ တေဟိ– ထိုတက္ကဒွန်းတို့သည်။ နီဟရိတော– နှင်ထုတ်အပ်သည်။ (သမာနော)၊ မဟာဇနဿ– များစွာသော လူအပေါင်း၏။ ဥစ္စာရကရဏဋ္ဌာနေ– ကျင်ကြီးစွန့် ခြင်းကို ပြုရာအရပ်၌။ ပတ္ထရိတော– ခင်းထားအပ်သော။ ဧကော– တစ်ခုသော။ ပိဋ္ဌိပါသာဏော– ကျောက်ဖျာသည်။ အတ္ထိ။ တသ္မိံ– ထိုကျောက်ဖြာပေါ်၌။ မဟန္တံ–ကြီးစွာသော။ သောဏ္ဍီ– ကျောက်ရေကန်သည်။ (အတ္ထိ)၊ ပိဋ္ဌိပါသာဏံ– ကျောက် ဖျာကို။ နိဿာယ– ၍။ မဟာဇနဿ– ၏။ ဥစ္စာရကရဏဋ္ဌာနံ– ကျင်ကြီးစွန့်ခြင်းကို ပြုရာအရပ်သည်။ (အတ္ထိ)၊ သော– ထိုဇမ္ဗုကသည်။ တတ္ထ– ထိုကျင်ကြီးစွန့်ရာ အရပ်၌။ ဝါ– သို့။ ဂန္တွာ၊ ရတ္တိံ– ၌။ ဂူထံ– ကို။ ခါဒိတွာ– ၍။ မဟာဇနဿ– ၏။ သရီရဝလဉ္ဇနတ္ထာယ– ကိုယ်လက်ဖြင့် သုတ်သင်အပ်သော ကျင်ကြီးအကျိုးငှာ။ ဝါ– ကိုယ်လက်သုတ်သင်ခြင်းငှာ။ (မစင်စွန့်ခြင်းငှာ)၊ အာဂမနကာလေ– လာရာအခါ ၌။ ဧကေန– တစ်ချောင်းသော။ ဟတ္ထေန– လက်ဖြင့်။ ပါသာဏဿ– ကျောက်ဖျာ ၏။ ဧကံ– တစ်ခုသော။ အန္တံ– အစွန်းကို။ ဩလုဗ္ဘ– ထောက်၍။ ဧကံ– တစ်ချောင်းသော။ ပါဒံ– ခြေကို။ ဥက္ခိပိတွာ– မြှောက်၍။ ဇဏ္ဏုကေ– ပုဆစ်ဒူးဝမ်း၌။ ဌပေတွာ– ထား၍။ ဥဒ္ဓံဝါတာဘိမုခေါ– အထက်ဖြစ်သော လေသို့ ရှေးရှုလျက်။ ဝါ– လေညာ

သောဏ္ဍီ။ ။ “သိလာပေါက္ခရဏီ သောဏ္ဍီ(ဓာန်- ၆၀၉)”ဂါထာနှင့် “သောဏ ဓာတ်, ဍပစ္စည်း, ဤပစ္စည်း”ဟု ဆိုသော ဓာန်ဋီ- ၆၀၉စကားအရ ကျောက်ရေကန် အနက်ဟော သောဏ္ဍီသည် ဤကာရန္တတည်း၊ ထိုကြောင့် “သောဏ္ဍီ”ဟု ရှိရမည်၊ “သောဏ္ဍိ”ဟု ရှိနေသည်မှာ ပါဌ်ပျက်တည်း၊ (တစ်နည်း) “သုဏ္ဍတိ နိန္နဝသေန ဥဒကံ ရက္ခတီတိ သုဏ္ဍံ၊ သုဏ္ဍံယေဝ သောဏ္ဍီ၊ [သုဏ္ဍ+ဏ+ဤ၊ -ဇာဋီသစ်- ၄၅၃၊]” ဟု ပြုပါ။

...[စာမျက်နှာ- ၅၅၁]...

သို့ ရှေးရှုလျက်။ မုခံ– ပါးစပ်ကို။ ဝိဝရိတွာ– ဖွင့်၍။ တိဋ္ဌတိ– ၏။ မဟာဇနော– သည်။ တံ– ထိုဇမ္ဗုကကို။ ဒိသွာ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ– ၍။ ဝန္ဒိတွာ– ၍။ “ဘန္တေ– ရား! ကသ္မာ–ကြောင့်။ အယျော– အရှင်သည်။ မုခံ– ပါးစပ်ကို။ ဝိဝရိတွာ– ၍။ ဌိတော– တည် နေသနည်း?” ဣတိ– သို့။ ပုစ္ဆတိ– ၏။ “အဟံ– သည်။ ဝါတဘက္ခော– လေဟူသော အစာရှိ၏။ ဝါ– လေကို စား၏။ မေ– ၏။ ဝါ–မှာ။ အညော– လေမှ အခြားသော။ အာဟာရော– သည်။ နတ္ထိ။” ဣတိ– ဤသို့ ပြော၏။ “ဘန္တေ! အထ– ထိုသို့ ဖြစ်လျှင်။ ကသ္မာ– ကြောင့်။ ဧကံ– သော။ ပါဒံ– ကို။ ဇဏ္ဏုကေ– ၌။ ကတွာ– ၍။ ဌိတော– သည်။ အသိ– နည်း?” ဣတိ– မေးပြီ။ “အဟံ– သည်။ ဥဂ္ဂတပေါ– ထင်ရှားသော အကျင့် ရှိ၏။ [ဥဂ္ဂတပေါ ပါကဋတပေါ၊-အပ၊ဋ္ဌ၊၁၊ ၃၂၆၊] ဃောရတပေါ– ပြင်းထန်သော အကျင့်ရှိ၏။ (အကျင့်ပြင်းထန်၏)၊ [ဃောရတပေါ တိဗ္ဗတပေါ (သီဋီသစ်၊ ၂၊ ၃၇၄)၊ ဃောရတပါတိ တိက္ခာစာရာ (ဇာဋီသစ်-၁, ၃၆၀)] မယာ– သည်။ ဒွီဟိ– ကုန်သော။ ပါဒေဟိ– ခြေတို့ဖြင့်။ အက္ကန္တာ– နင်းအပ်သော်။ ဝါ– သော။ ပထဝီ– သည်။ ကမ္ပတိ– တုန်လှုပ်၏။ တသ္မာ– ကြောင့်။ ဧကံ– သော။ ပါဒံ– ကို။ ဥက္ခိပိတွာ– ၍။ ဇဏ္ဏုကေ– ၌။ ဌပေတွာ– ၍။ ဌိတော– သည်။ အမှိ– ၏။ ဟိ– မှန်၏။ အဟံ– ငါသည်။ ရတ္တိန္ဒိဝံ–ညဉ့်နေပတ်လုံး။ ဌိတကောဝ– ရပ်လျက်သာ။ ဝီတိနာမေမိ– လွန်စေ၏။ န နိသီဒါမိ–မထိုင်။ န နိပဇ္ဇာမိ– မအိပ်။” ဣတိ– ဤသို့ ပြောပြီ။ မနုဿာ နာမ– လူတို့မည်သည်။ ယေဘုယျေန– များသောအားဖြင့်။ ဝစနမတ္တမေဝ– စကားမျှကိုသာ။ သဒ္ဒဟန္တိ– ယုံကြည်ကုန်၏။ တသ္မာ– ကြောင့်။ “အဟော အစ္ဆရိယံ– ဩော်...အံ့ဩဖွယ် ကောင်းလေစွ။ ဧဝရူပါပိ– ဤသို့သဘောရှိသည် လည်းဖြစ်ကုန်သော။ တပသိနော– အကျင့်ရှိသူတို့သည်။ ဟောန္တိ နာမ– ရှိနေပါ ပေကုန်၏။ နော– ငါတို့ သည်။ ဧဝရူပါ– ဤသို့သဘောရှိသူတို့ကို။ န ဒိဋ္ဌပုဗ္ဗာ– ရှေးက မမြင်အပ်ဖူးကုန်။” ဣတိ– ဤသို့ ပြော၍။ ယေဘုယျေန– ဖြင့်။ အင်္ဂမဂဓဝါသိနော– အင်္ဂတိုင်း မဂဓ တိုင်း၌ နေလေ့ရှိသူတို့သည်။ သင်္ခုဘိတွာ– ချောက်ချား၍။ (အုတ်အုတ်ကျက် ကျက် ဆူဆူညံညံ ဖြစ်၍)၊ ဥပသင်္ကမိတွာ– ၌။ မာသေ မာသေ– လတိုင်းလတိုင်း၌။ မဟန္တံ– များစွာသော။ သက္ကာရံ– ကောင်းစွာပြုအပ်သော ပူဇော်ဖွယ်ကို။ အဘိဟရန္တိ– ရှေးရှုဆောင်ပို့ကုန်၏။ သော– ထိုဇမ္ဗုကသည်။ “အဟံ၊ ဝါတမေဝ– လေ ကိုသာ။ ဘက္ခာမိ– စား၏။ အညံ– လေမှ အခြားသော။ အာဟာရံ– စားဖွယ်ကို၊

...[စာမျက်နှာ- ၅၅၂]...

န (ဘက္ခာမိ)– မစား။ ဟိ– မှန်၏။ အညံ– လေမှ အခြားသော အာဟာရကို။ ခါဒန္တဿ– ခဲစားသော။ မေ– ၏။ (တစ်နည်း) မေ– သည်။ အညံ– ကို။ ခါဒန္တဿ– သော်။ တပေါ– အကျင့်သည်။ နဿတိ– ပျက်၏။” ဣတိ– ဤသို့ ပြော၍။ တေဟိ– ထို လူတို့သည်။ အဘိဟဋံ– ရှေ့ရှုဆောင်ပို့အပ်သော။ ကိဉ္စိ– တစ်စုံတစ်ခုသော စား ဖွယ်ကို။ န ဣစ္ဆတိ– အလိုမရှိ။ မနုဿာ– တို့သည်။ “ဘန္တေ! နော– တို့ကို။ မာ နာသေထ– မဖျက်ဆီးပါကုန်နှင့်။ တုမှာဒိသေန– အရှင်ဘုရားကဲ့သို့ ရှုအပ်သော။ ဃောရတပေန– ပြင်းထန်သောအကျင့်ရှိသူသည်။ ပရိဘောဂေ– သုံးဆောင်ခြင်း ကို။ ကတေ– အပ်သော်။ အမှာကံ– တို့၏။ ဒီဃရတ္တံ– လုံး။ ဟိတာယ– စီးပွားအလို့ ငှာ။ (ကြီးပွားခြင်းငှာ)၊ သုခါယ– ချမ်းသာခြင်းငှာ။ သံဝတ္တတိ– ၏။” ဣတိ– သို့။ ပုနပ္ပုနံ– ထပ်။ ယာစန္တိ– တောင်းပန်ကုန်၏။ တဿ– ထိုဇမ္ဗုကအား။ အညော– မစင်မှ အခြားသော။ အာဟာရော– သည်။ န ရုစ္စတိ– မနှစ်သက်။ ပန– သို့သော်လည်း။ မဟာဇနဿ– လူအပေါင်း၏။ ယာစနာယ– တောင်းပန်ခြင်းဖြင့်။ ပီဠိတော– နှိပ် စက်အပ်သည်။ (ဟုတွာ)၊ တေဟိ– ထိုလူတို့သည်။ အာဘတာနိ– ဆောင်ယူအပ် ကုန်သော။ သပ္ပိဖာဏိတာဒီနိ– ထောပတ်,တင်လဲအစရှိသော စားသောက်ဖွယ် တို့ကို။ ကုသဂ္ဂေန– သမန်းမြက်ဖျားဖြင့်။ ဇိဝှဂ္ဂေ– လျှာဖျား၌။ ဌပေတွာ– ထား၍။ “ဂစ္ဆထ– သွားကြကုန်။ ဧတ္တကံ– ဤမျှလောက်သော လျှာဖျား၌ ထားခြင်းသည်၊

ရုစ္စတိ။ ။ “ရုစ္စတိ”ကို ကမ္မရုပ်ဟုယူသော သီဋီသစ်.၂, ၁၂၈၊ ဓာတွတ္ထတို့အလို “တဿ- သည်၊ အညော- သော၊ အာဟာရော- ကို၊ န ရုစ္စတိ- မနှစ်သက်အပ်”ဟု ပေးပါ။

မောဂ်- ၂, ၂၅။ ။ ရုစ္စတိကို ကတ္တုရုပ်, တဿကို ရုစဓာတ်၏အယှဉ် သမ္ဗန္ဓဆဋ္ဌီဟု ယူသော မောဂ်- ၂, ၂၅အလို “တဿ- ထိုဇမ္ဗုက၏ (စိတ်၌)၊ အညော- သော၊ အာဟာရော- သည်၊ န ရုစ္စတိ- မနှစ်သက်တော့၊ ဝါ- နှစ်သက်မှုကို မဖြစ်စေတော့”ဟု ပေးပါ။

(မောဂ်နိ-၁, ၂၀၈)

အနက်ပေးခဲ့ပုံ။ ။ ္ဗœပွှျှဗညဗြ ဈွှုပာဗ်ါ် =ရုစယတ္ထာနံ ပီယမာနော(၁, ၄, ၃၃)”ဟူသော ပါဏိနီသုတ်, “ယဿ ဒါတုကာမော”စသော ကစ္စည်းသုတ်တို့နှင့်အညီ ရုစ္စတိကို ကတ္တုရုပ်, မေကို ရုစဓာတ်၏ အယှဉ်၌ သမ္ပဒါန်အနက် စတုတ္ထီယူ၍ အထက်၌ ပေးခဲ့သည်။ [ရုစယတ္ထာနံ- နှစ်သက်ခြင်းအနက်ရှိသော ဓာတ်တို့၏၊ (ပယောဂေ- ယှဉ်ရာ ၌၊) ပီယမာနော- နှစ်သက်အပ်သော အနက်သည်၊ (သမ္ပဒါနံ- သမ္ပဒါန်မည်၏။)]

...[စာမျက်နှာ- ၅၅၃]...

ဝေါ– သင်တို့၏။ ဟိတာယ စ– ငှာလည်းကောင်း။ သုခါယ စ– ငှာလည်းကောင်း။ အလံ– စွမ်းနိုင်၏။” ဣတိ– ဤသို့ ပြော၍။ ဥယျောဇေသိ– စေလွှတ်ပြီ။ ဧဝံ– ဤ သို့လျှင်။ သော– ထိုဇမ္ဗုကသည်။ ပဉ္စပညာသ ဝဿာနိ– ၅၅နှစ်တို့ပတ်လုံး။ နဂ္ဂေါ–အဝတ်မစည်း, အချည်းနှီးသည်။ (ဟုတွာ– ၍၊) ဂူထံ– ကို။ ခါဒန္တော– လျက်။ ကေသေ– တို့ကို။ လုဉ္စန္တော– နှုတ်လျက်။ ဘူမိယံ– မြေ၌။ သယမာနော– အိပ်လျက်။ ဝီတိနာမေသိ– ကုန်လွန်စေပြီ။

ဗုဒ္ဓါနမ္ပိ– ဘုရားရှင်တို့၏လည်း။ ဝါ– တို့သည်လည်း။ [ခေါ အနက်မဲ့။ ဧကံသ အနက်ယူ၍ “ခေါ– စင်စစ်”ဟုလည်း ပေးကြ၏၊] ပစ္စူသကာလေ– ၌။ လောကဝေါလောကနံ– လောကကို ကြည့်ရှုတော်မူခြင်းကို။ အဝိဇဟိတမေဝ– မစွန့်အပ်သည်သာ။ ဟောတိ။ တသ္မာ– ကြောင့်။ ဧကဒိဝသံ– ၌။ ဘဂဝတော– ၏။ [ဉာဏဇာလဿ ၌စပ်၊] ဝါ– သည်။ [ဝေါလောကေန္တဿ၌စပ်၊] ပစ္စူသသမယေ– ၌။ လောကံ– ကို။ ဝေါလောကေန္တဿ– လသော်။ အယံ ဇမ္ဗုကာဇီဝကော– ဤဇမ္ဗုကတက္ကတွန်းသည်။ ဉာဏဇာလဿ– ဉာဏ်တည်းဟူသော ကွန်ယက်၏။ အန္တော– အတွင်း၌။ ပညာယိ– ထင်လာပြီ။ သတ္ထာ– သည်။ “ကိံ– သို့။ ဘဝိဿတိ နု ခေါ– ဖြစ်လိမ့်မည်နည်း။” ဣတိ– သို့။ အာဝဇ္ဇေတွာ– ဆင်ခြင်တော်မူ၍။ ဝါ– သော်။ တဿ– ထိုဇမ္ဗုက၏။ ပဋိသမ္ဘိဒါဟိ– တို့နှင့်။ သဟ၊ အရဟတ္တဿ၊ ဥပနိဿယံ– အားကြီးသော မှီရာ အကြောင်းကို။ [ဓမ္မဘာ-၂, ၉၅ရှု၊] ဒိသွာ– ၍။ “အဟံ– သည်။ ဧတံ– ဤဇမ္ဗုကကို။ အာဒိံ ကတွာ– အစပြု၍။ ဧကံ– တစ်ပုဒ်သော။ ဂါထံ– ကို။ ဘာသိဿာမိ– အံ့။ ဂါထာဝသာနေ– ဂါထာတော်၏အဆုံး၌။ စတုရာသီတိယာ– ၈၄လီသော။ ပါဏသဟဿာနံ– သတ္တဝါအထောင်တို့၏။ (တစ်နည်း) စတုရာသီတိယာ ပါဏသဟဿာနံ– ရှစ်သောင်းလေးထောင်သောသတ္တဝါတို့၏။ ဓမ္မာဘိသမယော–သစ္စာ၄-ပါးတရားတို့ကို ထိုးထွင်းသိခြင်းသည်။ [ဓမ္မဘာ-၂, ၃၉၆ရှု၊] ဘဝိဿတိ၊ ဣမံ ကုလပုတ္တံ– ဤအမျိုးကောင်းသားကို။ နိဿာယ– မှီ၍။ မဟာဇနော– သည်။ သောတ္ထိဘာဝံ– ချမ်းသာသည်၏အဖြစ်သို့။ ပါပုဏိဿတိ– ရောက်လိမ့်မည်။” ဣတိ– သို့။ ဉတွာ– ၍။ ပုနဒိဝသေ– ၌။ ရာဇဂဟေ– ၌။ ပိဏ္ဍာယ– ငှာ။ စရိတွာ– ၍။ ပိဏ္ဍပါတပဋိက္ကန္တော– ဆွမ်းခံရွာမှ ပြန်လာတော်မူပြီးသည်။ ဝါ– ဆွမ်းခံပြန်။

...[စာမျက်နှာ- ၅၅၄]...

လာတော်မူပြီးသည်။ [ဓမ္မဘာ-၂, ၁၈၄ရှု၊] (သမာနော)၊ အာနန္ဒတ္ထေရံ– ကို။ အာမန္တေသိ၊ (ကိံ)၊ “အာနန္ဒ! ဇမ္ဗုကာဇီဝကဿ– ဇမ္ဗုကတက္ကတွန်း၏။ သန္တိကံ– သို့။ ဂမိဿာမိ– ကြွမည်။” ဣတိ– ဤသို့ မိန့်ပြီ။ “ဘန္တေ! တုမှေယေဝ– တို့သည်သာ။ ဂမိဿထ ကိံ– ကြွပါကုန်မည်လော?” ဣတိ– ဤသို့ မေးပြီ။ “အာမ– အိမ်း။ အဟမေဝ– သည်သာ။ (ဂမိဿာမိ– မည်၊)” ဣတိ ဧဝံ– သို့။ ဝတွာ– ၍။ သတ္ထာ– သည်။ ဝဍ္ဎမာနကစ္ဆာယာယ– အရိပ်၏ တိုးပွားရာအခါ၌။ ဝါ– တိုးပွားအပ်သော အရိပ် ရှိရာအခါ၌။ (ညနေချမ်းအခါ၌)၊ [ဓမ္မဘာ- ၁, ၂၅၆ရှု၊] တဿ– ထိုဇမ္ဗုက၏။ သန္တိကံ– သို့။ ပါယာသိ– ကြွတော်မူပြီ။

ဒေဝတာ– တို့သည်။ စိန္တယိံသု– ကုန်ပြီ။ (ကိံ)၊ “သတ္ထာ– သည်။ သာယံ– ညနေ ချမ်းအခါ၌။ ဇမ္ဗုကာဇီဝကဿ– ၏။ သန္တိကံ– သို့။ ဂစ္ဆတိ– ကြွတော်မူနေ၏။ သော စ– ထိုဇမ္ဗုကသည်လည်း။ ဇေဂုစ္ဆေ– စက်ဆုပ်ဖွယ်ရွံရှာအပ်သော။ ဝါ– စက်ဆုပ် ဖွယ်ရွံရှာဖွယ်ကောင်းသော။ [ဇိဂုစ္ဆိတဗ္ဗော ဇိဂုစ္ဆော၊ [ဂုပ+ဆ+အ၊] ဇိဂုစ္ဆော ဧဝ ဇေဂုစ္ဆော၊ [ဇိဂုစ္ဆ+ဏ၊] ဥစ္စာရပဿာဝဒန္တကဋ္ဌကိလိဋ္ဌေ– ကျင်ကြီး, ကျင်ငယ်, ဒန်ပူ တို့ဖြင့် ညစ်ပေနေသော။ ပိဋ္ဌိပါသာဏေ– ကျောက်ဖျာ၌။ ဝသတိ– ၏။ ဒေဝံ– မိုး ကို။ ဝဿာပေတုံ– ရွာစေခြင်းငှာ။ ဝဋ္ဋတိ– ၏။” ဣတိ– ဤသို့ ကြံ၍။ အတ္တနော– ၏။ အာနုဘာဝေန– အာနုဘော်ဖြင့်။ တံ မုဟုတ္တံယေဝ– ထိုမုဟုတ်၌ပင်။ ဒေဝံ– ကို။ ဝဿာပေသုံ– ရွာစေကုန်ပြီ။ ပိဋ္ဌိပါသာဏော– သည်။ သုစိ– စင်ကြယ်သည်။ နိမ္မလော– အညစ်အကြေးမရှိသည်။ အဟောသိ၊ အထ– ၌။ အဿ– ထိုကျောက် ဖျာ၏။ ဥပရိ– ၌။ ပဉ္စဝဏ္ဏံ– ၅မျိုးသော အဆင်းရှိသော။ ပုပ္ဖဝဿံ– ပန်းမိုးကို။ ဝဿာပေသုံ– ကုန်ပြီ။ သတ္ထာ– သည်။ သာယံ– ၌။ ဇမ္ဗုကာဇီဝကဿ– ၏။ သန္တိကံ– သို့။ ဂန္တွာ၊ “ဇမ္ဗုက– ဇမ္ဗုက!” ဣတိ– သို့။ သဒ္ဒံ– အသံကို။ အကာသိ– ပြီ။ ဇမ္ဗုကော– သည်။ “ဧသ– ဤသူသည်။ ကော နု ခေါ– အဘယ်သူနည်း။ ဒုဇ္ဇနော– မကောင်း သောလူသည်။ မံ– ကို။ ဇမ္ဗုကဝါဒေန– ဇမ္ဗုကဟု ခေါ်ဆိုခြင်းဖြင့်။ ဝဒတိ– ခေါ် ဆို၏။” ဣတိ– သို့။ စိန္တေတွာ၊ “ဧသော– ဤသူသည်။ ကော– အဘယ်သူနည်း?” ဣတိ– သို့။ အာဟ– မေးပြီ။ “အဟံ– သည်။ သမဏော– ရဟန်းတည်း။” ဣတိ– ဤသို့ ဖြေတော်မူပြီ။ “မဟာသမဏ– ရဟန်းကြီး! ကိံ– ဘာနည်း?” ဣတိ– ဤသို့

...[စာမျက်နှာ- ၅၅၅]...

မေးပြီ။ “အဇ္ဇ– ယနေ့။ မေ– အား။ ဧကရတ္တိံ– တစ်ညဉ့်ပတ်လုံး။ ဝါ– တစ်ညဉ့်မျှ။ ဣဓ– ဤနေရာ၌။ ဝသနဋ္ဌာနံ– နေရာအရပ်ကို။ ဒေဟိ– ပေးပါလော။” ဣတိ– ပြီ။ “မဟာသမဏ– ရဟန်းကြီး! ဣမသ္မိံ ဌာနေ– ဤနေရာ၌။ ဝသနဋ္ဌာနံ– သည်။ နတ္ထိ။” ဣတိ– ပြီ။ “ဇမ္ဗုက– က! ဧဝံ– သို့။ မာ ကရိ– မလုပ်ပါနှင့်။ ဧကရတ္တိံ– လုံး။ မေ– အား။ ဝသနဋ္ဌာနံ– ကို။ ဒေဟိ– လော။ ပဗ္ဗဇိတာ နာမ– ရှင်ရဟန်းတို့မည်သည်။ ပဗ္ဗဇိတံ– ရှင်ရဟန်းကို။ ပတ္ထေန္တိ– တောင့်တကုန်၏။ မနုဿာ– တို့သည်။ မနုဿံ– ကို။ (ပတ္ထေန္တိ– ကုန်၏၊) ပသဝေါ– သားကောင်တို့သည်။ ပသဝံ– သားကောင်ကို။ (ပတ္ထေန္တိ)၊” ဣတိ– ပြီ။ “တွံ၊ ပဗ္ဗဇိတော ကိံ ပန– ရှင်ရဟန်းလော?” ဣတိ– မေးပြီ။ “အာမ– အိမ်း။ ပဗ္ဗဇိတော– သည်။ အမှိ– ၏။” ဣတိ– ပြီ။ “တွံ၊ ပဗ္ဗဇိတော– သည်။ သစေ (အသိ)– အကယ်၍ ဖြစ်အံ့။ (ဧဝံ သတိ)၊ တေ– ၏။ လာဗုကံ– ဘူးတောင်း သည်။ ကဟံ– အဘယ်မှာနည်း? ဓူမကဋစ္ဆုကော– မီးမွှေယောက်မသည်။ ကဟံ–

ဓူမကဋစ္ဆုကော။ ။ ဤပုဒ်ကို “မီးမွှေယောက်မ”ဟု အနက်ပေးကြ၏၊ “ဓူမကဋစ္ဆူတိ ဓူမပါနံ(သံဋီ၊၁၊၂၄၀)”ဟူသော အဖွင့်ကို ကြည့်၍ “ဓူမကဋစ္ဆု- မီးခိုးကို သောက်တတ်သော (သောက်ကြောင်းဖြစ်သော) ယောက်မ”ဟုလည်း ပေးကြ၏၊ “ဓူမပါနကဋစ္ဆု”ဟု ဆိုလိုလျက် ပါနပုဒ်အကျေကြံလိုဟန် တူ၏၊ ဤအလို “ဓုနာတိ ကမ္ပတီတိ ဓူမော၊ (နီတိဓာတု- ၂၅၀)၊ ဓူမံ ပိဝတီတိ ဓူမပါနံ- မီးခိုးကို သောက်တတ်သော ယောက်မ၊ (တစ်နည်း) ဓူမံ ပိဝတိ ဧတေနာတိ ဓူမပါနံ- မီးခိုးကို သောက်ကြောင်း ဖြစ်သော ယောက်မ၊ မီးခိုးကို တကယ်မသောက်သော်လည်း မီးကို မွှေသောအခါ မီးခိုးကို သောက်သလိုဖြစ်သောကြောင့် တဒ္ဓမ္မူပစာရအားဖြင့် “ဓူမပါန”ဟု ဆိုသည်၊ ကဋတိ တံ တံ ဌာနံ ဂစ္ဆတီတိ ကဋစ္ဆု၊ [ကဋ+ဆု၊] (တစ်နည်း) ကဋတိ တံ တံ ဌာနံ ဂစ္ဆတီတိ ကဋော၊ ဘတ္တပူပါဒီသု အစ္ဆုပီယတေတိ အစ္ဆု၊ [အာ+ဆုပ+ကွိ၊] ကဋောယေဝ +အစ္ဆု ကဋစ္ဆု- ထမင်းမုန့်အစရှိသည်တို့၌ ထိအပ်(စိုက်ထားအပ်)သော ယောက်မ၊ ဝိသေသနုတ္တရပဒကမ္မဓာရည်း၊ (ဇာဋီသစ်- ၁, ၄၄၈)၊ ဓူမပါနံ+ကဋစ္ဆု ဓူမကဋစ္ဆု-မီးခိုးကို သောက်တတ်သော (သောက်ကြောင်းဖြစ်သော) ယောက်မ၊ [ဓူမပါန+ကဋစ္ဆု၊ ပါန ပုဒ်ချေ၊] ဓူမကဋစ္ဆု ဧဝ ဓူမကဋစ္ဆုကော”ဟု ပြုပါ။

သံ.

ဋ္ဌနိ- ၂, ၃၉။ ။ ထို၌ ကား “ဓူမပါနံ”ဟူသော အဖွင့်ကို ကြည့်၍ “ဝါတပါနံ-လေသာတံခါး- လေသောက်ပြူတင်း”ဟု ပေးသကဲ့သို့ “ဓူမကဋစ္ဆု- လေသာအခိုး ပေါက်”ဟု အနက်ပေး၏၊ သို့သော် ရသေ့ပရိဗိုဇ်တို့၏ အသုံးအဆောင်တွင် “သုဇာ

...[စာမျက်နှာ- ၅၅၆]...

နည်း? ယညသုတ္တကံ– ယဇ်ပူဇော်ရာ၌ ဆောင်အပ်သော ချည်သည်။ ဝါ– ယဇ် ပူဇော်ခြင်းငှာ သင့်လျော်သော စလွယ်ကြိုးသည်။ ဝါ– ယဇ်ပူဇော်ခြင်းငှာ ကောင်း စွာ ပြုစီရင်အပ်သော စလွယ်ကြိုးသည်။ ကဟံ– နည်း?” ဣတိ– ဤသို့ မေးပြီ။ “မယှံ– ၏။ ဝါ–မှာ။ ဧတံ– ဤဘူးတောင်းစသော ပစ္စည်းသည်။ အတ္ထိ– ၏။ ပန– သို့သော်လည်း။ ဝိသုံ ဝိသုံ– အသီးအသီး။ ဂဟေတွာ– ယူ၍။ ဝိစရဏံ– လှည့်လည် (ယောက်မ)”ဟူသောပစ္စည်း ပါဝင်၏။ ထိုသုဇာ (ယောက်မ) ကို ယဇ်မီးမွှေရာ၌လည်းကောင်း, ယဇ်ပူဇော်မည့် ထမင်းစသည်ကို ခူးခပ်ဆောင်ယူရာ၌လည်းကောင်း အသုံး ပြုသည်ဟုဆိုရကား “မီးမွှေယောက်မ”ဟူသောအနက်သာ ဤနေရာ၌ လျော်၏။ “လေ သာအခိုးအပေါက်”ဟူသောအနက်သည် မလျော်ပါ။ (သီဋီသစ်၊ ၂၊ ၂၆၇)

ဏ -ွှ- ှ။ ။ ထို၌ ဓူမကဋစ္ဆုကကို “သစ်သားဖြင့် ပြုလုပ်အပ်သောဇွန်း”ဟု ဆို၏၊ သက္ကတ၌ သစ်ပင်အနက်ကို ဟောသော “ဒြုမ”ဟူသောပုဒ် (ပါဠိ၌ “ဒုမ”ဟူသောပုဒ်) မှ ဓူမဖြစ်လာဟန် တူသည်ဟု ထင်မြင်ချက်ပေးထား၏၊ ထိုအလို “ဒုမေန+ကတော+ ကဋစ္ဆု ဓူမကဋစ္ဆု၊ [ဒုမ+ကတ+ကဋစ္ဆု၊ ဒကို ဓပြု, ဥကို ဒီဃပြု၊ ကတချေ၊]”ဟု ကြံ

ယညသုတ္တကံ။ ။ ယညေ+ဓာရိတံ+သုတ္တံ ယညသုတ္တံ- ယဇ်ပူဇော်ရာ၌ ဆောင်အပ် သောချည်၊ (ကပ္ပဒ္ဒုမ)၊ (တစ်နည်း) ယညတ္ထံ+ယောဂ္ဂံ သင်္ခတံ ဝါ+သုတ္တံ ယညသုတ္တံ- ယဇ်ပူဇော်ခြင်းငှာ သင့်လျော်သော စလွယ်ကြိုး၊ ဝါ- ယဇ်ပူဇော်ခြင်းငှာ ပြုစီရင်အပ် သော စလွယ်ကြိုး၊ (ထောမ)၊ ယညသုတ္တံ ဧဝ ယညသုတ္တကံ၊ “ယညသုတ္တ”ကို “ဗြဟ္မ သုတ္တ (္ဆ၌ျ့္ဘ)”ဟု အမရကောသ၌ ဆို၍ “စလွယ်ကြိုး”ဟု အမရနိ၌ အနက်ပေး၏၊ ၎င်းင်းစလွယ်ကြိုးသည် (၁) လက်ဝဲဖက်ပခုံးထက် တင်၍ လက်ယာဖက် ချိုင်းအောက်၌ ဖွဲ့ချည်ထားရသော ဥပဝီတ- လက်ယာဆောင်စလွယ်၊ (၂) လက်ယာဖက်ပခုံးထက် တင်၍ လက်ဝဲဖက်ချိုင်းအောက်၌ ဖွဲ့ချည်ထားရသော ပါစီနာဝီတ- လက်ဝဲဆောင် စလွယ်၊ (၃) လည်၌ဆွဲရသော နိဝီတ- လည်ဆွဲစလွယ်(လည်ဆွဲပုတီး)အားဖြင့် ၃မျိုး ရှိသည်။ (အမရ- ၁၈၉၊ ၅၀၊ အမရနိ- ၁၇, ၅၀)

ဇာဋီသစ်- ၁, ၃, ၁၅၀။ ။ ထို၌ကား “ယညသုတ္တန္တိ ယညဝိဓိပကာသကံ သုတ္တံ”ဟု ဖွင့်၏၊ ထိုအလို “ယညဿ+ဝိဓိ ပကာသကံ+သုတ္တံ ယညသုတ္တံ- ယဇ်ပူဇော်ပုံအစီအစဉ် (ယဇ်ပူဇော်နည်း)ကို ပြသောကျမ်းစာ”ဟု ပြုပါ၊ ထိုကျမ်းစာကို သွားလေရာသို့ အိပ် ထဲထည့်၍ ယူသွားရပြီး နားနေရာ၌ အိပ်ထဲမှထုတ်၍ အပြင်ဘက်မှာ ထားသည်။

(ဇာ၊ဋ္ဌ၊ ၄, ၂၂၅၊ ဇာဋီသစ်-၃, ၁၅၀)

...[စာမျက်နှာ- ၅၅၇]...

ခြင်းသည်။ ဒုက္ခံ– ဆင်းရဲ၏။” ဣတိ– ဤသို့ ကြံ၍။ အဗ္ဘန္တရေနေဝ– ကိုယ်တွင်း ဖြင့်သာ။ ဂဟေတွာ– ယူ၍။ စရာမိ– လှည့်လည်ပါ၏။” ဣတိ– ဤသို့ မိန့်ပြီ။ သော– ထိုဇမ္ဗုကသည်။ “တွံ– သည်။ ဧတံ– ဤဘူးတောင်းစသောပစ္စည်းကို။ အဂ္ဂဏှိတွာ– မယူမူ၍။ စရိဿသိ– လှည့်လည်နေ၏။” ဣတိ– ဤသို့ ပြော၍။ ကုဇ္ဈိ– အမျက် ထွက်ပြီ။ အထ– ၌။ နံ– ထိုဇမ္ဗုကကို။ သတ္ထာ– သည်။ အာဟ– ပြီ။ (ကိံ)၊ “ဇမ္ဗုက–က! ဟောတု– ရှိပါစေ။ မာ ကုဇ္ဈ– အမျက်မထွက်ပါနှင့်။ ဝသနဋ္ဌာနံ– နေရာအရပ် ကို။ မေ– အား။ အာစိက္ခ– ပြောပြပါလော။” ဣတိ– ဤသို့ မိန့်ပြီ။ “မဟာသမဏ–ကြီး! ဧတ္ထ– ဤနေရာ၌။ ဝသနဋ္ဌာနံ– သည်။ နတ္ထိ။” ဣတိ– ဤသို့ ပြောပြီ။

သတ္ထာ– သည်။ တဿ– ထိုဇမ္ဗုက၏။ ဝသနဋ္ဌာနတော– နေရာအရပ်မှ။ အဝိဒူရေ– အနီးအရပ်၌။ ဧကံ– တစ်ခုသော။ ပဗ္ဘာရံ– ချိုင့်ဝှမ်းသည်။ အတ္ထိ။ တံ– ထို ချိုင့်ဝှမ်းကို။ နိဒ္ဒိသန္တော– ညွှန်ပြလျက်။ “ဧတသ္မိံ ပဗ္ဘာရေ– ထိုချိုင့်ဝှမ်း၌။ ကော–အဘယ်သူသည်။ ဝသတိ– နည်း?” ဣတိ– သို့။ အာဟ၊ “မဟာသမဏ– ကြီး! ကောစိ– တစ်စုံတစ်ယောက်သည်။ နတ္ထိ။” ဣတိ– ပြောပြီ။ “တေန ဟိ– ထိုသို့ ဖြစ် လျှင်။ ဧတံ– ဤချိုင့်ဝှမ်းကို။ မယှံ– အား။ ဒေဟိ– ပေးပါလော။” ဣတိ– ပြီ။ “မဟာသမဏ– ကြီး! တွညေဝ– သည်သာ။ ဇာန– သိလော။” ဣတိ– ပြီ။ သတ္ထာ၊ ပဗ္ဘာရေ– ၌။ နိသီဒနံ– နိသီဒိုင်ကို။ ဝါ– သားရေပိုင်းအခင်းကို။ [နိသီဒန္တိ ဧတ္ထာတိ နိသီဒနံ၊ [နိ+သီဒ+ယု၊ (နီဓာ– ၉၆)၊ နိ+သဒ+ယု၊ (မောဂ်-၅, ၁၂၃)၊] ပညာပေတွာ– ခင်း၍။ နိသီဒိ၊ ပဌမယာမေ– ပဌမယာမ်၌။ (ညဉ့်ဦးယံ၌)၊ စတ္တာရော– ၄-ပါးကုန်သော။ မဟာရာဇာနော– နတ်မင်းကြီးတို့သည်။ စတုဒ္ဒိသံ စတုဒ္ဒိသံ စတုဒ္ဒိသံ– အရပ်၄မျက်နှာ၌။ ဧကောဘာသံ– တစ်ခုတည်းသော အရောင်ရှိသည်ကို။ [ဧကော+ဩဘာသော ယဿာတိ ဧကောဘာသံ– တစ်ခုတည်းသောအရောင်ရှိသော အရပ်၄မျက်နှာ၊] ကရောန္တာ– လျက်။ သတ္ထု– ကို။ ဥပဋ္ဌာနံ– ဆည်းကပ်ခြင်းငှာ။ (တစ်နည်း) သတ္ထု– အား။ ဥပဋ္ဌာနံ–ဆည်းကပ်ရာအရပ်သို့။ [ဓမ္မဘာ-၁, ၁၄ရှု၊] အာဂမိံသု– လာကုန်ပြီ။ ဇမ္ဗုကော–

စတုဒ္ဒိသံ။ ။ စတဿော+ဒိသာ စတုဒ္ဒိသံ၊ [စတု+ဒိသာ၊ သရော ရဿော နပုံသကေဖြင့် သာ၌ ရဿပြု၊ (ရူ- ၁၉၁)၊ သတ္တမီအနက်၌ ဒုတိယာသက်ပါ။ [စတုဒ္ဒိသန္တိ ဘုမ္မတ္ထေ ဥပယောဂဝစနံ၊ -ဒီဋီ- ၃, ၁၄၇။]

...[စာမျက်နှာ- ၅၅၈]...

သည်။ ဩဘာသံ– အရောင်အလင်းကို။ ဒိသွာ၊ “ဧသော– ဤအရောင်အလင်း သည်။ ကော– အဘယ်သို့သော။ ဩဘာသော နာမ– အရောင်အလင်းမည် သနည်း။” ဣတိ– သို့။ စိန္တေသိ၊ မဇ္ဈိမယာမေ– မဇ္ဈိမယာမ်၌။ (သန်းခေါင်ယံ၌)၊ ဒေဝရာဇာ– နတ်တို့၏မင်းဖြစ်သော။ သက္ကော– သိကြားမင်းသည်။ အာဂမိ– လာပြီ။ ဇမ္ဗုကော၊ တမ္ပိ– ထိုသိကြားမင်းကိုလည်း။ ဒိသွာ၊ “ဧသော– ဤသူသည်။ ကော နာမ– အဘယ်မည်သူနည်း။” ဣတိ– သို့။ စိန္တေသိ၊ ပစ္ဆိမယာမေ– ပစ္ဆိမယာမ်၌။ (မိုး သောက်ယံ၌။ ဧကာယ– တစ်ချောင်းသော။ အင်္ဂုလိယာ– လက်ချောင်းဖြင့်။ ဧကံ–တစ်ခုသော။ (စက္ကဝါဠံ– စကြာဝဠာကိုလည်းကောင်း)၊ ဒွီဟိ– ၂ချောင်းကုန်သော။ (အင်္ဂုလီဟိ– တို့ဖြင့်၊) ဒွေ– ၂ခုကုန်သော။ (စက္ကဝါဠာနိ စ– တို့ကိုလည်းကောင်း၊) ဒသဟိ– ဆယ်ချောင်းကုန်သော။ (အင်္ဂုလီဟိ– တို့ဖြင့်၊) ဒသ– ကုန်သော။ စက္ကဝါဠာနိ– တို့ကိုလည်းကောင်း။ ဩဘာသေတုံ– ထွန်းလင်းစေခြင်းငှာ။ သမတ္ထော–စွမ်းနိုင်သော။ မဟာဗြဟ္မာ– ဗြဟ္မာမင်းကြီးသည်။ သကလံ– အလုံးစုံသော။ အရညံ– တောကို။ ဧကောဘာသံ– ကို။ ကရောန္တော– လျက်။ အာဂမိ– လာပြီ။ ဇမ္ဗုကော၊ တမ္ပိ– ထိုဗြဟ္မာမင်းကြီးကိုလည်း။ ဒိသွာ၊ “ဧသော– ဤသူသည်။ ကော နု ခေါ–အဘယ်သူနည်း။” ဣတိ– သို့။ စိန္တေတွာ၊ ပါတောဝ– ၌ပင်။ သတ္ထု– ၏။ သန္တိကံ– သို့။ ဂန္တွာ၊ ပဋိသန္ထာရံ– ကို။ ကတွာ၊ ဧကမန္တံ– ၌။ ဌိတော– လျက်။ သတ္ထာရံ၊ ပုစ္ဆိ၊ (ကိံ)၊ “မဟာသမဏ– ကြီး! တုမှာကံ– တို့၏။ သန္တိကံ– အထံသို့။ စတဿော– ၄ခုကုန်သော။ ဒိသာ– အရပ်မျက်နှာတို့ကို။ ဩဘာသေန္တော– စေလျက်။ အာဂတာ– လာသူတို့သည်။ ကေ– အဘယ်သူတို့နည်း?” ဣတိ– မေးပြီ။ “စတ္တာရော– ကုန်သော။ မဟာရာဇာနော– နတ်မင်းကြီးတို့တည်း။” ဣတိ– မူပြီ။ “ကိံ ကာရဏာ–အဘယ်အကြောင်းကြောင့်။ (အာဂတာ– ကုန်သနည်း?)” ဣတိ– မေးပြီ။ “မံ– ကို။ ဥပဋ္ဌာတုံ– ပြုစုလုပ်ကျွေးခြင်းငှာ။ (အာဂတာ– ကုန်ပြီ၊)” ဣတိ– ပြီ။ “ကိံ ပန– အဘယ်သို့နည်း? တွံ၊ စတူဟိ– ကုန်သော။ မဟာရာဇေဟိ– တို့ထက်။ ဥတ္တရိတရော ကိံ ပန– အထူးအားဖြင့် မြတ်ပါလော? (ပိုမြတ်ပါသလော)?” [ဝိသေသေန+ဥတ္တရော ဥတ္တရိတရော၊ ဥတ္တရ+တရ၊ ရ၏။ အ– ကို ဣပြု။ -နီတိသုတ္တ-၂၄၂၊] ဣတိ– ပြီ။ “ဇမ္ဗုက– က! အာမ– အိမ်း။ မဟာရာဇူနမ္ပိ– တို့ထက်လည်း။ အတိရာဇာဿာလွန်သောမင်းဖြစ်၏။ [အဓိကော+ရာဇာ အတိရာဇာ-ဇာဋီသစ်-၃, ၁၀၅၊]”

...[စာမျက်နှာ- ၅၅၉]...

ဣတိ– ပြီ။ “မဇ္ဈိမယာမေ– ၌။ အာဂတော ပန– လာသူသည်ကား။ ကော– အဘယ် သူနည်း?” ဣတိ– မေးပြီ။ “ဇမ္ဗုက– က! ဒေဝရာဇာ– သော။ သက္ကော– တည်း။” ဣတိ– ပြီ။ “ကိံ ကာရဏာ– ကြောင့်။ (အာဂတော– နည်း?)” ဣတိ– မေးပြီ။ “မံ– ကို။ ဥပဋ္ဌာတုမေဝ– ငှာသာ။ (အာဂတော– ပြီ၊) ဣတိ– ပြီ။ “ကိံ ပန– အသို့နည်း။ တွံ– သည်။ သက္ကဒေဝရာဇတောပိ– နတ်တို့၏မင်းဖြစ်သော သိကြားမင်းထက် လည်း။ ဥတ္တရိတရော ကိံ ပန– လော?” ဣတိ– မေးပြီ။ “ဇမ္ဗုက! အာမ၊ သက္ကတောပိ– ထက်လည်း။ ဥတ္တရိတရော– သည်။ အမှိ– ၏။ ပန– ဆက်။ ဧသော– ဤ သိကြားမင်းသည်။ မယှံ– ငါ၏။ ဂိလာနုပဋ္ဌာကော– မကျန်းမာသူကို ပြုစုလုပ် ကျွေးတတ်သော။ ကပ္ပိယကာရကသာမဏေရသဒိသော– အပ်စပ်အောင် ပြု တတ်သော ကိုရင်နှင့် တူ၏။” ဣတိ– ပြီ။ “ပစ္ဆိမယာမေ– ၌။ သကလံ– သော။ အရညံ– တောကို။ ဩဘာသေတွာ– လျက်။ အာဂတော– လာသူသည်။ ကော–နည်း?” ဣတိ– ပြီ။ “ယံ– အကြင်ဗြဟ္မာကြီးကို။ လောကေ– လောက၌။ ဗြာဟ္မဏာဒယော– ပုဏ္ဏားအစရှိသူတို့သည်။ ခိပိတွာ– ချေဆတ်လသော်။ ပက္ခလိတွာ– ချွတ်ချော်လသော်။] မဟာဗြဟ္မုနော– ဗြဟ္မာကြီးအား။ နမော– ရှိခိုးပါ၏၊’ ဣတိ– သို့။ ဝဒန္တိ– ဆိုကုန်၏။ သော ဧဝ မဟာဗြဟ္မာ– ထိုဗြဟ္မာကြီးပင်တည်း။” ဣတိ– ပြီ။ “တွံ– သည်။ မဟာဗြဟ္မတောပိ– ထက်လည်း။ ဥတ္တရိတရော ကိံ ပန– လော။” ဣတိ– ပြီ။ “ဇမ္ဗုက! အာမ၊ ဟိ– မှန်၏။ အဟံ– သည်။ ဗြဟ္မုနာပိ– ဗြဟ္မာထက်လည်း။ အတိဗြဟ္မာ– သာလွန်သော ဗြဟ္မာဖြစ်၏။” ဣတိ– ပြီ။ “မဟာသမဏ– ကြီး! တွံ– သည်။ အစ္ဆရိယော– လက်ဖျစ်ခတ်တီး, အံ့ချီးထိုက်သည်။ အသိ– ဖြစ်၏။ မယှံ–အား။ [ဥပဋ္ဌာတုံ၌ စပ်၊] ဝါ– သည်။ [ဝသန္တဿ၌ စပ်၊] ပဉ္စပညာသဝဿာနိ– ၅၅နှစ် တို့ပတ်လုံး။ ဣဓ– ဤအရပ်၌။ ဝသန္တဿ– နေစဉ်။ ဧတေသု– ဤနတ်မင်းကြီး, သိကြား, ဗြဟ္မာတို့တွင်။ ဧကောပိ– တစ်ဦးတလေသည်လည်း။ မံ– ကို။ ဥပဋ္ဌာတုံ–ပြုစုလုပ်ကျွေးခြင်းငှာ။ န+အာဂတပုဗ္ဗော– ရှေး၌ မလာခဲ့ဘူးပါ။ ဟိ– မှန်။ အဟံ–ငါသည်။ ဧတ္တကံ– ဤမျှအတိုင်းအရှည်ရှိသော။ အဒ္ဓါနံ– အခါပတ်လုံး။ ဝါတဘက္ခော– လေကို စားသည်။ ဟုတွာ၊ ဌိတကောဝ– ရပ်လျက်သာ။ ဝီတိနာမေသိံ–လွန်စေခဲ့ပြီ။ တာဝ– ထိုမျှလောက်။ ဝါ– ထိုအတောအတွင်း။ တေ– ထိုနတ်မင်းကြီး, သိကြား, ဗြဟ္မာတို့သည်။ မယှံ– အား။ ဥပဋ္ဌာနံ– ငှာ။ န အာဂတပုဗ္ဗာ– ရှေးကမလာ

...[စာမျက်နှာ- ၅၆၀]...

ခဲ့ဘူးကြပါ။” ဣတိ– ဤသို့ ပြောပြီ။

အထ– ၌။ နံ– ထိုဇမ္ဗုကကို။ သတ္ထာ– သည်။ အာဟ၊ (ကိံ)၊ ဇမ္ဗုက– က! တွံ၊ လောကသ္မိံ– ၌။ အန္ဓဗာလံ– ကန်းမိုက်သော။ မဟာဇနံ– လူအပေါင်းကို။ ဝဉ္စယမာနော– လှည့်စားလျက်။ မမ္ပိ– ကိုလည်း။ ဝေဉ္စတုကာမော– လှည့်စားခြင်းငှာ အလိုရှိသည်။ ဇာတော– ဖြစ်ပြီ။ တွံ– သည်။ ပဉ္စပညာသ ဝဿာနိ– တို့ပတ်လုံး။ ဂူထမေဝ– ကျင်ကြီးကိုသာ။ ခါဒိ နနု– ခဲစားခဲ့သည်မဟုတ်လော။ ဘူမိယံယေဝ– ၌သာ။ နိပဇ္ဇိ နနု– အိပ်ခဲ့သည်မဟုတ်လော။ နဂ္ဂေါ– သည်။ ဟုတွာ၊ ဝိစရိ နနု–လှည့်လည်ခဲ့သည်မဟုတ်လော။ တာလဋ္ဌိခဏ္ဍေန– ထန်းစေ့ပိုင်းဖြင့်။ ကေသေ–ဆံပင်တို့ကို။ လုဉ္စိ နနု– နုတ်ခဲ့သည်မဟုတ်လော။ အထ စ ပန– ထိုသို့ဖြစ်ပါလျက်။ လောကံ– လူအပေါင်းကို။ ဝေဉ္စန္တော– လှည့်စားလျက်။ “အဟံ၊ ဝါတဘက္ခော– သည်။ ဧကပါဒေန– တစ်ချောင်းသောခြေဖြင့်။ (ခြေတစ်ချောင်းတည်းဖြင့်)၊ တိဋ္ဌာမိ– ရပ်တည်၏။ န နိသီဒါမိ– မထိုင်။ န နိပဇ္ဇာမိ– မအိပ်။” ဣတိ– သို့။ ဝဒေသိ– ပြော၏။ မမမ္ပိ– ကိုလည်း။ ဝေဉ္စတုကာမော– သည်။ အသိ– ဖြစ်၏။ ပုဗ္ဗေပိ– ရှေး၌ လည်း။ တွံ– သည်။ ပါပိကံ– မိမိကိန်းရာ သတ္တဝါကို အပါယ်၄ရွာသို့ ရောက်စေ တတ်သော။ ဝါ– ယုတ်မာသော။ လာမိကံ– ယုတ်ညံ့သော။ ဒိဋ္ဌိံ– အယူမှားကို။ နိဿာယ– မှီ၍။ ဧတ္တကံ– သော။ ကာလံ– လုံး။ ဂူထဘက္ခော– ကျင်ကြီးကို စားရသည်။ ဘူမိသယော– မြေ၌ အိပ်ရသည်။ နဂ္ဂေါ– သည်။ (ဟုတွာ)၊ ဝိစရန္တော– လျက်။ တာလဋ္ဌိခဏ္ဍေန– ဖြင့်။ ကေသလုဉ္စနံ– ဆံပင်တို့ကို နုတ်ခြင်း (အနုတ်ခံခြင်း) သို့။ ပတ္တော– ရောက်ပြီ။ ဣဒါနိပိ– ယခုအခါ၌လည်း။ ပါပိကံ– သော။ လာမိကံ– သော။ ဒိဋ္ဌိမေဝ– ကိုသာ။ ဂဏှာသိ– ၏။” ဣတိ– မိန့်တော်မူပြီ။ “မဟာသမဏ– ကြီး! မယာ– သည်။ ကိံ– အဘယ်ကံကို။ ကတံ ပန– ပြုအပ်ခဲ့သနည်း?” ဣတိ– မေးပြီ။ အထ– ၌။ အဿ– ထိုဇမ္ဗုကအား။ သတ္ထာ– သည်။ ပုဗ္ဗေ– ရှေး၌။ ကတကမ္မံ– ပြု အပ်ခဲ့သော ကံကို။ အာစိက္ခိ– မိန့်တော်မူပြီ။ တဿ– ထိုဇမ္ဗုက၏။ [သံဝေဂေါ၌စပ်၊] ဝါ– အား။ [ဥပဋ္ဌိတံ၌စပ်၊] သတ္ထရိ– သည်။ ကထေန္တေယေဝ– စဉ်ပင်။ သံဝေဂေါ–ထိတ်လန့်ခြင်းသည်။ ဥပ္ပဇ္ဇိ– ဖြစ်ပြီ။ ဟိရောတ္တပ္ပံ– အရှက်အကြောက်သည်။ ဥပဋ္ဌိတံ– ရှေးရှုတည်ပြီ။ ဝါ– ဖြစ်ပေါ်ပြီ။ သော– ထိုဇမ္ဗုကသည်။ ဥက္ကုဋိကော– ဆောင့်။

...[စာမျက်နှာ- ၅၆၁]...

ကြောင့်သည်။ (ဟုတွာ)၊ နိသီဒိ၊ အထ– ၌။ အဿ– ထိုဇမ္ဗုကအား။ သတ္ထာ– သည်။ ဥဒကသာဋိကံ ဥဒကသာဋိကံ ဥဒကသာဋိကံ– ရေသနုပ်သင်္ကန်းကို။ ခိပိတွာ– ပစ်၍။ အဒါသိ– ပေးပြီ။ သော– ထိုဇမ္ဗုကသည်။ တံ– ထိုရေသနုပ်သင်္ကန်းကို။ နိဝါသေတွာ– ဝတ်၍။ သတ္ထာရံ– ကို။ ဝန္ဒိတွာ– ၍။ ဧကမန္တံ၊ နိသီဒိ၊ သတ္ထာပိ– သည်လည်း။ အဿ– ထို ဇမ္ဗုကအား။ အနုပုဗ္ဗိံ– အစဉ်အတိုင်းဟောပြောထိုက်သော။ ကထံ– တရားစကား တော်ကို။ [ဓမ္မဘာ-၁, ၁၈ရှု၊] ကထေတွာ– ၍။ ဓမ္မံ၊ ဒေသေသိ၊ သော– ထိုဇမ္ဗုက သည်။ ဒေသနာဝသာနေ– ၌။ ပဋိသမ္ဘိဒါဟိ– တို့နှင့်။ သဟ၊ အရဟတ္တံ– သို့။ ပတွာ– ၍။ သတ္ထာရံ– ကို။ ဝန္ဒိတွာ– ၍။ အာသနာ– နေရာမှ။ ဥဋ္ဌာယ– ထ၍။ ပဗ္ဗဇ္ဇဉ္စ– ရှင် အဖြစ်ကိုလည်းကောင်း။ ဥပသမ္ပဒဉ္စ– ရဟန်းအဖြစ်ကိုလည်းကောင်း။ ယာစိ–တောင်းပြီ။ ဧတ္တာဝတာ– ဤမျှဖြင့်။ တဿ– ထိုဇမ္ဗုက၏။ ပုရိမကမ္မံ– ရှေး၌ဖြစ်သော မကောင်းမှုကံသည်။ (ရှေးမကောင်းမှုကံသည်)၊ ပရိက္ခီဏံ– ကုန်ပြီ။ ဟိ– မှန်၏။ အယံ– ဤဇမ္ဗုကသည်။ ခီဏာသဝမဟာထေရံ– ရဟန္တာမဟာထေရ်ကို။ စတူဟိ– ၄မျိုးကုန်သော။ အက္ကောသေဟိ– ဆဲရေးခြင်းတို့ဖြင့်။ အက္ကောသိတွာ– ဆဲရေးခဲ့ ၍။ ယာဝ– အကြင်မျှလောက်။ အယံ မဟာပထဝီ– ဤမြေကြီးသည်။ တိဂါဝုတာဓိကံ– သုံးဂါဝုတ်အလွန်ရှိသော။ ယောဇနံ– တစ်ယူဇနာသို့။ ဥဿန္နာ– မြင့်တက် ၏။ တာဝ– ထိုမျှလောက်။ အဝီစိမှိ– ၌။ ပစ္စိတွာ– ကျက်၍။ တတ္ထ– ထိုအဝီစိငရဲ၌။ ပက္ကာဝသေသေန– ကျက်ပြီးသောအကျိုး၏ အကြွင်းအကျန်အားဖြင့်။ ဝါ– ကြွင်းကျန်သော အကျိုးအားဖြင့်။ ပဉ္စပညာသ ဝဿာနိ– ၅၅နှစ်တို့ပတ်လုံး၊

ဥဒကသာဋိကံ။ ။ ဥဒကေန+နှာနံ ဥဒကံ- ရေဖြင့် သုတ်သင်ရာ(ရေချိုးရာ)အခါ၊ နှာနကိုချေ၊ သာဋိယတိ ဂမိယတိ ဧတေနာတိ သာဋိကာ၊ [သာဋ+ဏွု၊ -ဇာဋီသစ်- ၁, ၃၁၂၊] ဥဒကေ (ဥဒကနှာနကာလေ)+နိဝတ္တာ သာဋိကာ ဥဒကသာဋိကာ- ရေချိုး ရာအခါ၌ ဝတ်အပ်သောသင်္ကန်း- ရေသနုပ်သင်္ကန်း။ -ဇာဋီသစ်- ၃, ၂၁၆၊]

ပက္ကာဝသေသေန။ ။ ပက္ကဿ+အဝသေသော ပက္ကာဝသေသော- အကျိုး၏ အကြွင်းအကျန်၊ (တစ်နည်း) ပက္ကော စ+သော+အဝသေသော စာတိ ပက္ကာဝသေသော- ကြွင်းကျန်သောအကျိုး၊ (ဝိသေသနပရပဒ)၊ “ပက္ကာဝသေသေန- ကြောင့်”ဟု ဟိတ်အနက်လည်း ပေးကြ၏၊ ငရဲ၌ ဖြစ်စေသောကံ၏ ပဋိသန္ဓေကျိုးကုန်ပြီးနောက် တိဿဘုရားရှင်လက်ထက်တော်၌ ဗောဓိပင်ကို ရှိခိုး၍ ယပ်လှူခဲ့သော အပရာပရိယ

...[စာမျက်နှာ- ၅၆၂]...

ဣမံ ဝိပ္ပကာရံ– ဤဖောက်ပြန်သောအခြင်းအရာသို့။ ပတ္တော– ရောက်ပြီ။ တေန– ထိုကြောင့်။ အဿ– ထိုဇမ္ဗုက၏။ တံ ကမ္မံ– ထိုအကုသိုလ်ကံသည်။ ခီဏံ– ကုန်ပြီ။ ပန– ဆက်။ ဝီသတိ ဝဿသဟဿာနိ– အနှစ်၂သောင်းကာလပတ်လုံး။ ဣမိနာ– ဤဇမ္ဗုကသည်။ ကတဿ– ပြုအပ်သော။ သမဏဓမ္မဿ– ရဟန်းတရား၏။ ဖလံ– အကျိုးကို။ နာသေတုံ– ပျက်စီးစေခြင်းငှာ။ ဝါ– ဖျက်ခြင်းငှာ။ န သက္ကာ– မတတ်နိုင်။ တသ္မာ– ကြောင့်။ သတ္ထာ– သည်။ ဒက္ခိဏဟတ္ထံ– လက်ျာလက်ကို။ ပသာရေတွာ– ဆန့်တန်းတော်မူ၍။ “ဘိက္ခု– ရဟန်း! ဧဟိ– လာလော၊ (သင်အလိုရှိသော ရဟန်း အဖြစ်ကို လက်ခံလော)၊ သမ္မာ– စွာ။ ဒုက္ခဿ– တေဘူမက ဝဋ်ဒုက္ခ၏။ အန္တကိရိယာယ– အဆုံးကို ပြုခြင်းငှာ။ ဗြဟ္မစရိယံ– မြတ်သောအကျင့်ကို။ စရ– ကျင့် လော။” ဣတိ– သို့။ အာဟ– မိန့်တော်မူပြီ။ [ဓမ္မဘာ-၁, ၂၅၃၊ ၅၄၈ရှု၊] တာဝဒေဝ– ထိုမိန့်တော်မူရာခဏ၌ပင်။ (မိန့်တော်မူပြီးသည်၏ အခြားမဲ့၌ပင်)၊ အဿ– ထို ဇမ္ဗုက၏။ ဂိဟိလိင်္ဂံ– လူဝတ်ကြောင်၏အသွင်သည်။ အန္တရဓာယိ– ကွယ်ပျောက် ပြီ။ အဋ္ဌပရိက္ခာရဓရော– ၈-ပါးသော ပရိက္ခရာကို ဆောင်သော။ သဋ္ဌိဝဿိကမဟာထေရော ဝိယ– ဝါတော် (၆၀) ရှိသောထေရ်ကြီးကဲ့သို့။ ဝါ– ဝါ (၆၀) ရ ဆရာ တော်ကြီးကဲ့သို့)၊ အဟောသိ။

ဧသ (ဧသော)– ဤနေ့သည်။ အင်္ဂမဂဓဝါသီနံ– အင်္ဂတိုင်း, မဂဓတိုင်း၌ နေ သူတို့၏။ တဿ– ထိုဇမ္ဗုကဖို့။ ဝါ– အတွက်။ သက္ကာရံ– ကောင်းစွာ ပြုစီရင်အပ် သော လှူဖွယ်ပစ္စည်းကို။ ဂဟေတွာ– ၍။ အာဂတဒိဝသော ကိရ– လာရာနေ့တဲ့။ ဝေဒနီယကုသိုလ်ကံကြောင့် ဤလူ့ဘဝ၌ တိဟိတ်ပဋိသန္ဓေ နေရ၏။ ရဟန္တာကို ဆဲရေး ပစ်မှားခဲ့စဉ်က အလယ်ဇော၅ချက်ဟူသော အပရာပရိယဝေဒနီယကံသည် ငရဲ၌ အကျိုးပေးခွင့်မရဘဲ ယခုမှအကျိုးပေးခွင့်ရသဖြင့် ပဝတ္တိအခါ၌ ၅၅နှစ်ပတ်လုံး မစင် ကိုစားရခြင်းစသော ဖောက်ပြန်သော ဆိုးကျိုးကို ဖြစ်စေ၏။ (ဥဒါန၊ဋ္ဌ၊ ၂၆၅၊ ထေရ.ဋ္ဌ-၂, ၁၂၊ ၁၃၊ ဇာဋီသစ်-၁, ၂၅၆) [ထေရ၊ဋ္ဌ၊ ၂၊ ၁၃၌ အာဂန္တုရဟန္တာအရှင်မြတ်ကို ပြစ်မှားပြီးပြီးချင်း ဝစ္စကုဋိ (ကျင်ကြီးအိမ်) သို့ ဝင်ကာ နို့ဃနာကို ခူးခပ်သကဲ့သို့ မစင်ကို လက်ဖြင့်ကော်ပြီး အလိုရှိသလောက် စား၍ ကျင်ငယ်ကို သောက်သည်။ သေပြီးနောက် ငရဲရောက်သည်။ ထိုကံကြွင်းကြောင့် လူ့ဘဝငါးရာတိုင်တိုင် တက္ကတွန်းဘဝဖြင့် မစင် စားရသူဖြစ်သည်ဟု ဆို၏။]

...[စာမျက်နှာ- ၅၆၃]...

တသ္မာ– ကြောင့်။ သက္ကာရံ– ကို။ ဂဟေတွာ၊ အာဂတာ– လာကုန်သော။ ဥဘယရဋ္ဌဝါသိနော– တိုင်း၂တိုင်း၌ နေသူတို့သည်။ တထာဂတံ– ကို။ ဒိသွာ၊ “အမှာကံ– တို့၏။ အယျော– အရှင်ဖြစ်သော။ ဇမ္ဗုကော– သည်။ မဟာ ကိံ နု ခေါ– မြတ်လေ သလော။ ဥဒါဟု– သို့မဟုတ်။ သမဏော ဂေါတမော– သည်။ (မဟာ ကိံ နု ခေါ)– လော။” ဣတိ– သို့။ စိန္တေတွာ– ၍။ “သမဏော ဂေါတမော– သည်။ မဟာ–မြတ်သည်။ သစေ ဘဝေယျ– အံ့။ (ဧဝံ သတိ)၊ အယံ– ဤအရှင်ဇမ္ဗုကသည်။ သမဏဿ ဂေါတမဿ– ၏။ သန္တိကံ– သို့။ ဂစ္ဆေယျ– သွားရာ၏။ ပန– စင်စစ်ကား။ ဇမ္ဗုကာဇီဝကဿ– ဇမ္ဗုကတက္ကတွန်း၏။ ဝါ– သည်။ မဟန္တတာယ– မြတ်သည်၏ အဖြစ်ကြောင့်။ သမဏော ဂေါတမော– သည်။ ဣမဿ– ဤအရှင်ဇမ္ဗုက၏။ သန္တိကံ– သို့။ အာဂတော– လာပြီ။” ဣတိ– သို့။ စိန္တယိံသု၊ သတ္ထာ– သည်။ မဟာဇနဿ– ၏။ ပရိဝိတက္ကံ– အကြံကို။ (တွေးတောနေပုံကို)၊ ဉတွာ– သိ၍။ “ဇမ္ဗုက–က! တဝ– သင်၏။ ဥပဋ္ဌာကာနံ– အလုပ်အကျွေးတို့၏။ ကင်္ခံ– ယုံမှားသံသယကို။ ဆိန္ဒာဟိ– ဖြတ်လော၊’ (ပယ်ဖျောက်လော)’ ဣတိ– သို့။ အာဟ– ပြီ။ သော– ထို ဇမ္ဗုကသည်။ “ဘန္တေ– ရား! အဟမ္ပိ– သည်လည်း။ ဧတ္တကမေဝ– ဤမျှလောက် ကိုပင်။ ပစ္စာသီသာမိ– တောင့်တပါ၏။” ဣတိ– သို့။ ဝတွာ– လျှောက်၍။ စတုတ္ထဇ္ဈာနံ– စတုတ္ထဈာန်ကို။ သမာပဇ္ဇိတွာ– ဝင်စား၍။ (စတုတ္ထဇ္ဈာနတော– မှ၊) ဥဋ္ဌာယ– ထ၍။ (ပထဝိတော– မြေမှ၊) တာလပ္ပမာဏံ– ထန်းပင်အတိုင်းအရှည်ရှိသော။ (ထန်းပင်လောက်မြင့်သော)၊ ဝေဟာသံ– ကောင်းကင်သို့။ အဗ္ဘုဂ္ဂန္တွာ– ရှေးရှု တက်၍။ ဝါ– ပျံတက်၍။ (တစ်နည်း) ဝေဟာသံ– ကောင်းကင်၌။ အဗ္ဘုဂ္ဂန္တွာ–

ဝေဟာသံ အဗ္ဘုဂ္ဂန္တွာ။ ။ ရှေ့နည်းအလို ဝေဟာသံ၌ ကံအနက်, အဗ္ဘုဂ္ဂန္တွာ၌ အဘိသည် အဘိမုခအနက်ဟော ဥပသာရတည်း၊(သာရတ္ထ၊၃၊၂၅၈)၊ ဤအနက်သည် ပေးရိုးအနက် ဖြစ်သည်၊ နောက်နည်းအလို အဗ္ဘုဂ္ဂန္တွာ၌ အဘိနှင့်ယှဉ်သောကြောင့် ဝေဟာသံ၌ ဒုတိယာဝိဘတ်သည် သတ္တမီအနက်ကို ဟော၏၊ အဘိကို ဣတ္ထမ္ဘူတာချာနအနက်ဟော ကမ္မပ္ပဝစနီယဟု ယူပါ၊ “ဝေဟာသံ အဘိ- ၌၊ ဂန္တွာ- ၍”ဟု ပါဠိ သက္ကတသဒ္ဒါကျမ်းများအလို ပေးရသည်၊ [ဝေဟာသံ အဗ္ဘုဂ္ဂန္တွာတိ အာကာသံ အဘိဥဂ္ဂန္တွာ၊ ဝေဟာသံ ဂန္တွာတိ အတ္ထော၊ အဘိသဒ္ဒယောဂေန ဟိ ဣဒံ ဥပယောဂ- ဝစနံ၊ အတ္ထော ပန ဘုမ္မဝသေန ဝေဒိတဗ္ဗော၊- ဥဒါန၊ဋ္ဌ၊၁၈၀၊ ၃၈၉။]

...[စာမျက်နှာ- ၅၆၄]...

ကြွရောက်၍။ “ဘန္တေ– ရား! ဘဂဝါ– သည်။ မေ– ၏။ သတ္ထာ– ဆရာပါတည်း။ အဟံ– သည်။ သာဝကော– တပည့်သည်။ အသ္မိ– ဖြစ်ပါ၏။” ဣတိ– သို့။ ဝတွာ– လျှောက်၍။ ဩရုယှ– သက်ဆင်း၍။ ဝန္ဒိတွာ– ၍။ ပုန၊ ဒွိတာလမတ္တံ– ထန်း၂ဆင့် အတိုင်းအရှည်ရှိသော။ (ဝေဟာသံ– ကောင်းကင်လည်းကောင်း၊) တိတာလမတ္တံ– ထန်း၃ဆင့်အတိုင်းအရှည်ရှိသော။ (ဝေဟာသံ– ကောင်း၊) ဣတိ ဧဝံ– ဤ သို့။ သတ္တတာလမတ္တံ– ထန်း၇ဆင့်အတိုင်းအရှည်ရှိသော။ ဝေဟာသံ– သို့။ အဗ္ဘုဂ္ဂန္တွာ– ၍။ (တစ်နည်း) ဝေဟာသံ– ၌။ အဗ္ဘုဂ္ဂန္တွာ– ၍။ (ဝေဟာသတော– မှ၊) ဩရုယှ– သက်ဆင်း၍။ အတ္တနော– ၏။ သာဝကဘာဝံ– တပည့်၏အဖြစ်ကို။ ဇာနာပေသိ– သိစေပြီ။ တံ– ထိုအခြင်းအရာကို။ ဒိသွာ– မြင်၍။ မဟာဇနော– သည်။ “ဗုဒ္ဓါ နာမ– တို့မည်သည်။ အဟော အစ္ဆရိယာ– ဩော်...လက်ဖျစ်ခတ်တီး အံ့ချီးထိုက်ပါပေစွ။ အနောပမဂုဏာ– နှိုင်းယှဉ်စရာ ဥပမာမရှိသော ဂုဏ်တော် ရှိကုန်၏။ ဝါ– မနှိုင်းယှဉ်အပ် မနှိုင်းယှဉ်နိုင်သော ဂုဏ်တော်ရှိကုန်၏။” ဣတိ– သို့။ စိန္တေသိ၊ သတ္ထာ– သည်။ မဟာဇနေန– များစွာသော လူအပေါင်းနှင့်။ သဒ္ဓိံ–အတူ။ ကထေန္တော– လသော်။ ဧဝံ– သို့။ အာဟ၊ (ကိံ)၊ “အယံ– ဤဇမ္ဗုကသည်။ ဧတ္တကံ ကာလံ– ဤမျှလောက်သော ကာလပတ်လုံး။ တုမှေဟိ– တို့သည်။ အာဘတံ– ဆောင်ယူအပ်သော။ သက္ကာရံ– ကို။ ကုသဂ္ဂေန– သမန်းမြက်ဖျားဖြင့်။ ဇိဝှဂ္ဂေ– လျှာဖျား၌။ ဌပေတွာ– ထား၍။] တပစရဏံ– ကိလေသာတို့ကို လောင်မြိုက် (နှိပ်ကွပ်) တတ်သော ကြိုးစားအားထုတ်မှုအကျင့်ကို။ ဝါ– ခြိုးခြံသော အကျင့် ကို။ ပူရေမိ– ဖြည့်ကျင့်၏၊’ ဣတိ– ဤသို့ ပြော၍။ ဣဓ– ဤအရပ်၌။ နိဝုဋ္ဌော– နေ ခဲ့ပြီ။ ဣမိနာ ဥပါယေန– ဤနည်းဖြင့်။ ဝဿသတံ– အနှစ်တစ်ရာပတ်လုံး။ တပစရဏံ– ကို။ သစေပိ ပူရေယျ– အကယ်၍မူ လည်းဖြည့်ကျင့်အံ့။ (ဧဝံ သတိပိ– သော်လည်း၊) ဣဒါနိ– ၌။ ကာလံ ဝါ– အချိန်ကိုလည်းကောင်း။ ဘတ္တံ ဝါ– ဆွမ်းကို လည်းကောင်း။ ကုက္ကုစ္စာယိတွာ– ကုက္ကုစ္စကို ပြု၍။ ဝါ– ယုံမှားသံသယဖြစ်၍၊

တပစရဏံ။ ။ “တပေါတိ ဝီရိယာရမ္ဘော၊ သော ဟိ ကိလေသာနံ တပနဋ္ဌေန နိဂ္ဂဏှဋ္ဌေန တပစရဏန္တိ ဝုတ္တံ(မဋီ၊၂၊၅၄)”ဟူသော အဖွင့်ကို ကြည့်၍ “ကိလေသေ တပတိ နိဂ္ဂဏှာတီတိ တပေါ၊ တပေါ စ+သော+စရိယာ စာတိ တပစရိယာ”ဟု ပြုပါ။

...[စာမျက်နှာ- ၅၆၅]...

အဘုဉ္ဇန္တဿ– မစားသော။ အဿ– ထိုဇမ္ဗုက၏။ ယာ စ ဘတ္တစ္ဆေဒနကုသလစေတနာ– အကြင်ဆွမ်းကို ဖြတ်ကြောင်းကုသိုလ်စေတနာသည်။ (အတ္ထိ)၊ [စ သဒ္ဒါ ပဒပူရဏကြံ၊] တံ တပစရဏံ– ထိုကိလေသာတို့ကို လောင်မြိုက် (နှိပ်ကွပ်) တတ်သော ကြိုးစားအားထုတ်မှုအကျင့်သည်။ ဝါ– ထိုခြိုးခြံသောအကျင့်သည်။ တဿာ– ထိုဆွမ်းကို ဖြတ်ကြောင်းကုသိုလ်စေတနာ၏။ သောဠသိံ– ၁၆စိတ် မြောက်ဖြစ်သော။ ကလမ္ပိ– အစိတ်ကိုလည်း။ န အဂ္ဃတိ– မထိုက်တန်။ ဝါ– မမီ။” ဣတိ– သို့။ အနုသန္ဓိံ– ကို။ ဃဋေတွာ– ၍။ ဓမ္မံ၊ ဒေသေန္တော၊ ဣမံ ဂါထံ– ကို။ အာဟ၊ (ကိံ)၊ “မာသေ မာသေ၊ ပေ။ အဂ္ဃတိ သောဠသိ”န္တိ– ၍။ (အာဟ)

မာသေ မာသေ ကုသဂ္ဂေန, ဗာလော ဘုေဉ္ဇယျ ဘောဇနံ၊ န သော သင်္ခါတဓမ္မာနံ, ကလံ အဂ္ဃတိ သောဠသိံ

ဗာလော– သာသနာပ, လူဗာလသည်။ မာသေ မာသေ– လတိုင်း လတိုင်း၌။ (တစ်နည်း) မာသေ မာသေ– တစ်လတစ်လသည်။ (ပတ္တေ– ရောက်လသော်၊) ကုသဂ္ဂေန– သမန်းမြက်ဖျားဖြင့်။ ဘောဇနံ– စားဖွယ်ကို။ ဘုေဉ္ဇယျ– စားရာ၏။ သော– ထိုသာသနာပ, လူဗာလသည်။ သင်္ခါတဓမ္မာနံ– မဂ်၄-ပါးဖြင့် သိအပ်ပြီး သော သစ္စာ၄-ပါးတရားရှိသော အရိယာပုဂ္ဂိုလ်တို့၏။ သောဠသိံ– ၁၆စိတ် မြောက်ဖြစ်သော။ ဝါ– ၁၆စိတ် ၁၆ပြန်စိတ်၍ တစ်စိတ်ဖြစ်သော။ ကလံ– အစိတ် ကို။ န အဂ္ဃတိ– မထိုက်တန်။ ဝါ– မမီ

တဿာ– ထိုဂါထာ၏။ အတ္ထော– အနက်ကား။ [“တဿ– ၏။ အတ္ထော– ကို၊) ဧဝံ ဝေဒိတဗ္ဗော– သိထိုက်၏”ဟု စပ်ပုဒ်ထည့်ပေးနိုင်သည်၊] ဗာလော– မိုက်သော။ အ ပရိညာတဓမ္မော– ပိုင်းခြား၍ သိအပ်ပြီးသော သစ္စာလေးပါးတရားမရှိသော။ သီလာဒိဂုဏာ– သီလအစရှိသော ဂုဏ်မှ။ ပရိဗာဟိရော– အပ၌ဖြစ်သော။ တိတ္ထာယတနေ– ဒုက္ခအမျိုးမျိုးတို့၏ တည်ရာမိစ္ဆာအယူ၌။ ဝါ– တိတ္ထိဘောင်၌၊

တိတ္ထာယတနေ။ ။ တရန္တိ ဗာလာ ဧတ္ထာတိ တိတ္ထံ၊ (မိစ္ဆာအယူ)၊ [တရ+ထ၊] (တစ်နည်း) တရန္တိ ဗာလာ ဧတ္ထာတိ တိတ္ထံ၊ (ဆိပ်ကမ်း)၊ တိတ္ထံ ဝိယာတိ တိတ္ထံ- (မိစ္ဆာအယူ)၊ တိတ္ထံ စ+တံ+အာယတနဉ္စာတိ တိတ္ထာယတနံ- ဒုက္ခအမျိုးမျိုးတို့၏ တည် ရာမိစ္ဆာအယူ၊ [တိတ္ထ+အာယတန၊] (တစ်နည်း) တိတ္ထံ ဧတေသံ အတ္ထီတိ တိတ္ထိနော-

...[စာမျက်နှာ- ၅၆၆]...

ပဗ္ဗဇိတော– ကပ်ရောက်သော ရသေ့ပရိဗိုဇ်သည်။ “တပစရဏံ– ကိလေသာတို့ကို လောင်မြိုက် (နှိပ်ကွပ်) တတ်သော ကြိုးစားအားထုတ်မှု အကျင့်ကို။ ဝါ– ခြိုးခြံသောအကျင့်ကို။ ပူရဿောမိ– ဖြည့်ကျင့်မည်။” ဣတိ– ဤသို့ ကြံ၍။ မာသေ မာသေ– လတိုင်းလတိုင်း၌။ ပတ္တေ– ခွက်၌။ (တစ်နည်း) မာသေ မာသေ– တစ် လတစ်လသည်။ ပတ္တေ– ရောက်လသော်။ ကုသဂ္ဂေန– သမန်းမြက်ဖျားဖြင့်။ ဘောဇနံ– စားဖွယ်ကို။ ဘုဉ္ဇန္တော– သုံးဆောင်လျက်။ ဝဿသတံ– အနှစ်တစ်ရာ ပတ်လုံး။ ဘောဇနံ– ကို။ သစေ ဘုေဉ္ဇယျ– အကယ်၍ စားအံ့။ (ဧဝံ သတိ– သော်၊) န သော သင်္ခါတဓမ္မာနံ, ကလံ အဂ္ဃတိ သောဠသိန္တိ– ကား။ ဉာတဓမ္မာ– မဂ် ၄-ပါးဖြင့် သိအပ်ပြီးသော သစ္စာ၄-ပါးတရားရှိကုန်သော။ တုလိတဓမ္မာ– နှိုင်းချိန် အပ်ပြီးသော သစ္စာ၄-ပါးတရားရှိကုန်သော အရိယာပုဂ္ဂိုလ်တို့ကို။ သင်္ခါတဓမ္မာ–မိစ္ဆာအယူရှိသူတို့။ [တိတ္ထ+ဤ၊] အာယတနသဒ္ဒါကား “နေရာအရပ်, ပေါ်ထွက်ရာ အရပ်, ပေါင်းဆုံရာအရပ်, ပေါက်ဖွားရာအရပ်”ဟူသော အနက်တို့ကို ဟောသော အနိပ္ဖန္နပါဋိပဒိကရုဠှီပုဒ်ဖြစ်၍ ဝိဂြိုဟ်ပြုဖွယ်မလို။ နိပ္ဖန္နပါဋိပဒိကပုဒ်ယူလျှင် “အာ- ယတန္တိ နိဝသန္တိ (တိဋ္ဌန္တိ သမောသရန္တိ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ) ဧတ္ထာတိ အာယတနံ၊ [အာ+ယတ+ ယု၊ -မဏိ-၂, ၃၀၇၊]”ဟု ပြုပါ၊ ထိုနောင် “တိတ္ထီနံ+အာယတနံ တိတ္ထာယတနံ- မိစ္ဆာ အယူရှိသောတိတ္ထိတို့၏ ဖြစ်ပေါ်ပေါက်ဖွားရာ မိစ္ဆာအယူ။ ဝါ– မိစ္ဆာအယူရှိသော တိတ္ထိ တို့၏ ပေါင်းဆုံရာ မိစ္ဆာအယူ၊ ဝါ- မိစ္ဆာအယူရှိသောတိတ္ထိတို့၏ တိတ္ထိဖြစ်ရန် အကြောင်း ဖြစ်သောမိစ္ဆာအယူ၊ [တိတ္ထိ+အာယတန၊]”ဟု ဆက်ပါ။ (သာရတ္ထ၊ ၃၊ ၂၃၆၊ ၂၃၇၊ မဟာဘာ-၁, ၁၂၃)]

သင်္ခါတဓမ္မာနံ။ ။ သင်္ခါယန္တီတိ သင်္ခါတာ၊ သင်္ခါတာ+ဓမ္မာ ယေသံ, ယေဟီတိ ဝါ သင်္ခါတဓမ္မာ- သိအပ်ပြီးသော သစ္စာ၄ပါးတရားရှိသူတို့၊ “သင်္ခါတဓမ္မာ”ဟူသော အမည် သည် ရဟန္တာတို့၏ အမည်ဖြစ်သည်၊ ဤ၌ ဧကဒေသူပစာရအားဖြင့် သောတာပန်, သကဒါဂါမ်, အနာဂါမ်ပုဂ္ဂိုလ်များကိုပါ ယူရသည်၊ ထိုကြောင့် “ဝုစ္စန္တိ”ဖြင့် ဖွင့်သည်၊ “သင်္ခါတဓမ္မာ”၏ သရုပ်ကို ပြလို၍ “တေသု”စသည်ကို မိန့်သည်၊ သေက္ခများကား အကျိုးဝိပါက်ကို ပိုင်းခြား၍ မသိသေးသောကြောင့် သင်္ခါတဓမ္မအစစ်အမှန် မဟုတ်ကြ သေးဟု သံဋီ၊၂၊၇၂၌ ဆို၏။ (သုတ္တနိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၃၀၂၊ စူဠနိ၊ဋ္ဌ၊၇၊ နေတ္တိ၊ဋ္ဌ၊၇၃၊ အံ ဋီ၊၁၊၁၄၃)။ [ဝုစ္စတိ ဝုတ္တံ, နာမံရှိရာ, ဥပစာ, ကျမ်းလာမျှော်ထောက်ရှု(တောင်တွင်း- ၆၈)။ ဝုစ္စတိ နာမ, ပရိယာယ, ရှိလကလျှင် ဥပစာ(ရှင်တိ- ၈၃)။]

...[စာမျက်နှာ- ၅၆၇]...

သင်္ခါတဓမ္မတို့ဟူ၍။ ဝုစ္စန္တိ– ဆိုအပ်ကုန်၏။ တေသု– ထိုပုဂ္ဂိုလ်တို့တွင်။ ဟေဋ္ဌိမကောဋိယာ– အောက်၌ဖြစ်သောအဆုံးအပိုင်းအခြားအားဖြင့်။ ဝါ– အောက်ထစ် ဆုံးအားဖြင့်။ သောတာပန္နော– သောတာပန်သည်။ သင်္ခါတဓမ္မော– မဂ်၄-ပါးဖြင့် သိအပ်ပြီးသော သစ္စာ၄-ပါးတရားရှိသူတည်း။ ဥပရိမကောဋိယာ– အထက်၌ ဖြစ်သော အဆုံးအပိုင်းအခြားအားဖြင့်။ ဝါ– အမြင့်ဆုံးအားဖြင့်။ ခီဏာသဝေါ– ရဟန္တာသည်။ (သင်္ခါတဓမ္မော– သူတည်း)။ သော ဗာလော– ထိုလူမိုက်သည်။ ဣမေသံ သင်္ခါတဓမ္မာနံ– ဤမဂ်၄-ပါးဖြင့် သိအပ်ပြီးသော သစ္စာ၄-ပါးတရားရှိ သူတို့၏။ သောဠသိံ– ၁၆ခုမြောက်ဖြစ်သော။ ကလံ– အစိတ်မျှကို။ န အဂ္ဃတိ– မထိုက်တန်။ ဝါ– မမီ။ ဣတိ– ဤသည်ကား။ ပုဂ္ဂလာဓိဋ္ဌာနာ– ပုဂ္ဂိုလ်ဟူသော ဆက်ဥုးအံ့- သင်္ခါနှင့် သင်္ခါတသဒ္ဒါသည် အနက်ချင်း တူ၏။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊ ၁၊ ၂၆၂ စသည်)၊ သင်္ခါသဒ္ဒါသည် ဉာဏအနက်, ကောဋ္ဌာသအနက်, ပညတ္တိအနက်, ဂဏနာ အနက်တို့ကို ဟောသည်။ (မ၊ဋ္ဌ၊ ၁၊ ၇၈၊ နီတိဓာတု-၁၈)၊ ဤ၌ ဉာဏအနက်ဟောဟု သိစေလို၍ “ဉာတဓမ္မာ”ဟု ဖွင့်သည်။ (နီတိဓာတု-၁၈)၊ ဉာဓာတ် ဗုဇ္ဈနအနက်ဟော ကြောင်းကို ပြလို၍ “တုလိတဓမ္မာ”ဟု ဆက်ဖွင့်သည်။ (တစ်နည်း) “တုလိတဓမ္မာ”ဖြင့် “ဉာတဓမ္မာ”၏ ပရိယာယ်ကို ပြသည်။

တစ်နည်း။ ။ သင်္ခါ ဝုစ္စတိ ပညာ၊ သင်္ခါတာ (သင်္ခါယ)? ပရိညာတာ ဓမ္မာ ယေသံ တေ သင်္ခါတဓမ္မာ၊ ပဋိဝိဒ္ဓစတုသစ္စာ ခီဏာသဝါ(သံဋီ၊၂၊၇၂)၊ သင်္ခါတဓမ္မဿာတိ ဝိဒိတဓမ္မဿ တုလိတဓမ္မဿ(သံ၊ဋ္ဌ၊၃, ၁၁၇)၊ သင်္ခါတဓမ္မဿာတိ သင်္ခါယ ပညာယ ပရိညာတစတုက္ခန္ဓဿ၊ တေနာဟ “တုလိတဓမ္မဿာ”တိ(သံ.ဋီ၊၂၊၃၅၆)

ဤအဖွင့်များအလို “သမ္မဒေဝ ခါယတိ ဥပဋ္ဌာတီတိ သင်္ခါ၊ (ဒီ၊ဋီ-၃, ၂၂၁၊) တေ တေ ဓမ္မာ ယာထာဝတော သင်္ခါယတိ ဥပတိဋ္ဌတိ ဧတာယာတိ သင်္ခါ၊ (သံ၊ဋီ၊၁၊ ၈၈)၊ [သံ+ခါ- ပါကဋ (ထင်ရှားခြင်း) အနက်+အ၊] သင်္ခါယတိ သမ္မဒေဝ ပရိစ္ဆိန္ဒတိ ဧတာယာတိ သင်္ခါ၊ [သံ+ခါ- ဉာဏအနက်+အ၊-သံ၊ဋီ၊ ၁၊ ၂၈၀၊] သင်္ခါ ဧဝ သင်္ခါတာ၊ [သင်္ခါ+ တပစ္စည်း သကတ္ထ၊] သင်္ခါတာယ ပညာယ+ပရိညာတာ+ဓမ္မာ ယေသန္တိ သင်္ခါတဓမ္မာ-မဂ်ဉာဏ်ဖြင့် ပိုင်းခြားသိအပ်ပြီးသော သစ္စာ၄-ပါးတရားရှိသော အရိယာတို့”ဟု ပြုပါ၊ သံဋီ၊၂၊ ၇၂၌ “သင်္ခါတာ”ဟု ရှိသည်မှာ ပါဌ်ပျက်နေသည်ဟု ထင်၏။ သံ၊ဋီ-၂, ၃၅၆အတိုင်း “သင်္ခါယ”ဟု ရှိသင့်သည်။

ပုဂ္ဂလာဓိဋ္ဌာနာ...အတ္ထော။ ။ ပုဂ္ဂလော+အဓိဋ္ဌာနံ ဧတိဿာတိ ပုဂ္ဂလာ-

...[စာမျက်နှာ- ၅၆၈]...

တည်ရာရှိသော။ ဝါ– ပုဂ္ဂိုလ်၏အစွမ်းအားဖြင့် ဟောအပ်သော။ (ပုဂ္ဂလာဓိဋ္ဌာန် ဖြစ်သော)၊ ဒေသနာ– ဒေသနာကို။ (ကတာ– ပြုတော်မူအပ်ပြီ၊) ပန– သို့သော် လည်း။ ဧတ္ထ– ဤဂါထာ၌။ အယံ အတ္ထော– ဤဆိုအပ်လတ္တံ့သော ဓမ္မာဓိဋ္ဌာန် အနက်ကို။ (ဒဋ္ဌဗ္ဗော– မှတ်ထိုက်၏၊) တထာ– ထိုဆိုအပ်ခဲ့သည့်အတိုင်း။ တပဓိဋ္ဌာနာ (မ၊ဋီ၊၁၊ ၆၆၊ အံ၊ဋီ၊ ၁၊ ၆၇၊ ပါရာ ဘာ-၁, ၅၈၀)၊ ဒေသီယတိ ဉာပီယတိ ဧတာယာတိ ဒေသနာ (ဝိလံဋီ၊ ၁၊ ၁၄၆)၊ ဂါထာ၌ သာသနာတော်မှ အပဖြစ်သော ဗာလပုဂ္ဂိုလ်သည် အရိယာပုဂ္ဂိုလ်တို့ကို မမီကြောင်းကို ပြသောကြောင့် ပုဂ္ဂိုလ်အနေ အားဖြင့် ဟောထားသော ပုဂ္ဂလာဓိဋ္ဌာန်ဒေသနာ ဖြစ်သည်။ ထိုသို့ ပုဂ္ဂလာဓိဋ္ဌာန် ဒေသနာကို ပြတော်မူလျှင် အနက်အဓိပ္ပာယ်ကို ပုဂ္ဂလာဓိဋ္ဌာန်အားဖြင့်ပင် မှတ်အပ်ပါ သလော?ဟု မေးဖွယ်ရှိသောကြောင့် “အယံ ပနေတ္ထ အတ္ထော”စသည်ကို မိန့်သည်။ ပုဂ္ဂလာဓိဋ္ဌာန်ဒေသနာဖြစ်သော်လည်း ပုဂ္ဂိုလ်သည် ပရမတ္ထအားဖြင့် ထင်ရှားရှိသည် မဟုတ်ရကား တိတ္ထိဘောင်၌ ခြိုးခြံသောအကျင့်ကို အနှစ်တစ်ရာကျင့်သော လူမိုက်၏ စေတနာ (ထိုစေတနာအကျိုး) သည် အရိယာတို့၏ အချိန်နှင့် ဆွမ်းကို ဝိနည်းသံသယ ဖြစ်၍ မစားဘဲနေခြင်းကြောင့်ဖြစ်သော ကုသိုလ်စေတနာ (ထိုစေတနာ၏အကျိုး) ကို မမီဟု ဓမ္မာဓိဋ္ဌာန်အားဖြင့် ဟောတော်မူလိုရင်းဖြစ်သည်- ဟူလို

အနက်ပေးပုံ။ ။ ဝိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၁၅နှင့်အညီ ပနကို သမ္ဘာဝနာအနက် ယူ၍ ရှေ့ နည်းကို ပေးခဲ့သည်၊ ဓမ္မာဓိဋ္ဌာန်အနက်အားဖြင့် မှတ်သင့်ခြင်း၏ အကြောင်းကို “ပရမတ္ထတော ပုဂ္ဂလဿေဝ အဘာဝတော- ပရမတ္ထအားဖြင့် ပုဂ္ဂိုလ်မရှိသောကြောင့်” ဟု သာရတ္ထ၊၁၊၃၆၁၌ ဆိုသည်၊ (တစ်နည်း) ပုဂ္ဂလာဓိဋ္ဌာန်အနက်မှတစ်ပါး ဓမ္မာ ဓိဋ္ဌာန်အနက်ကို ပြလိုသောကြောင့် “အယံ ပနေတ္ထ အတ္ထော” စသည်ကို မိန့်သည်ဟု ယူလျှင် ပနသဒ္ဒါ ပက္ခန္တရအနက်ကို ဟော၏၊ (တစ်နည်း) “ပုဂ္ဂလာဓိဋ္ဌာန်အနက်သာ ဖြစ်သင့်ပါသလော?”ဟု မေးဖွယ်ရှိသောကြောင့် “အယံ ပနေတ္ထ အတ္ထော”စသည်ကို မိန့်သည်ဟု ယူလျှင် “အယံ ဧတ္ထ, တာဝနောက်မှာ, နိပါတ်ပါ, ဝါကျာရမ္ဘစွဲ(ရွှေ- ၅၂)”နှင့် အညီ ပနသဒ္ဒါ ဝါကျာရမ္ဘ အနက်တည်း၊ ထိုသို့ ပနသဒ္ဒါ ပက္ခန္တရ, ဝါကျာ ရမ္ဘာအနက်ဟောယူလျှင် “ဒေသီယတိ ဥစ္စာရီယတီတိ ဒေသနာ- ဟောတော်မူအပ် သော အနက်အဓိပ္ပာယ်(ဝိလံဋီ၊၁၊၁၄၆)”ဟု ပြု၍ “ဣတိ- ဤသည်ကား၊ ပုဂ္ဂလာ ဓိဋ္ဌာနာ- ပုဂ္ဂိုလ်ဟူသော တည်ရာရှိသော၊ ဒေသနာ- ဟောတော်မူအပ်သောအနက် တည်း၊ ပန- အဖို့တစ်ပါးကား၊ ဝါ- ဆက်ဥုးအံ့၊ အယံ- ဤဆိုအပ်လတ္တံ့သောအနက်ကား၊ ဧတ္ထ- ဤဂါထာ၌၊ အတ္ထော- ဓမ္မာဓိဋ္ဌာန်အနက်တည်း”ဟု ပေးပါ။

...[စာမျက်နှာ- ၅၆၉]...

စရဏံ– ကို။ ဝဿသတံ– ပတ်လုံး။ ပူရေန္တဿ– ဖြည့်ကျင့်သော။ အဿ– ထိုလူ မိုက်၏။ ယာ စ စေတနာ– အကြင်စေတနာသည်လည်း။ (အတ္ထိ)၊ ကာလံ ဝါ– အချိန်ကိုလည်းကောင်း။ ဘတ္တံ ဝါ– ဆွမ်းကိုလည်းကောင်း။ ကုက္ကုစ္စာယိတွာ– ၍။ အဘုဉ္ဇန္တာနံ– မစားကုန်သော။ သင်္ခါတဓမ္မာနံ– မဂ်၄-ပါးဖြင့် သိအပ်ပြီးသော သစ္စာ၄-ပါးတရားရှိသူတို့၏။ ဧကာ– တစ်ခုသော။ ယာ ဘတ္တစ္ဆေဒနကုသလစေတနာ စ– အကြင်ဆွမ်းကို ဖြတ်ကြောင်းကုသိုလ်စေတနာသည်လည်း။ (အတ္ထိ)၊ တာဝ– ရှေးဥုးစွာ။ (အစဖြစ်သော)၊ ဒီဃရတ္တံ– လုံး။ သာ ပဝတ္တစေတနာ– ထိုဖြစ်သောစေတနာသည်။ တဿာ စေတနာယ– ထိုဆွမ်းကိုဖြတ်ကြောင်း ကု သိုလ်စေတနာ၏။ သောဠသိံ– သော။ ကလံ– ကို။ န အဂ္ဃတိ– မထိုက်တန်။ ဝါ– မမီ။ ဣဒံ– ဤအနက်သည်။ ဝါ– ဤအနက်ကို။ ဝုတ္တံ– အပ်သည်။ ဝါ– ဆိုလိုသည်။ ဟောတိ၊ (ကိံ)၊ သင်္ခါတဓမ္မာနံ– တို့၏။ တဿာ စေတနာယ– ထိုစေတနာ၏။ ယံ ဖလံ– အကြင်အကျိုးသည်။ (အတ္ထိ)၊ တံ– ထိုအကျိုးကို။ သောဠသ– ၁၆ခုကုန်သော။ ကောဋ္ဌာသေ– အဖို့အစုတို့ကို။ ကတွာ– ၍။ တတော– ထို၁၆ခြောက်စုမှ။ ဧကေကံ– တစ်ဖို့တစ်ဖို့ကို။ ပုန၊ သောဠသ သောဠသ– ၁၆ခု, ၁၆ခုကုန်သော။ ကောဋ္ဌာသေ– တို့ကို။ ကတွာ– ၍။ တတော– ၁၆ခု, ၁၆ခုသော အဖို့အစုမှ။ ဧကဿ– တစ်ခုသော။ ကောဋ္ဌာသဿ– ၏။ ယံ ဖလံ– သည်။ (အတ္ထိ)၊ တဒေဝ– ထို အကျိုးသည်သာ။ (၁၆စိတ် ၁၆ပြန်စိတ်၍ တစ်စိတ်သော အကျိုးသည်သာ)၊ တဿ ဗာလဿ– ၏။ တပစရဏတော– ကိလေသာတို့ကို လောင်မြိုက် (နှိပ် ကွပ်) တတ်သော ကြိုးစားအားထုတ်မှုအကျင့်ထက်။ ဝါ– ခြိုးခြံသောအကျင့် ထက်။ မဟပ္ဖလတရံ– သာ၍ ကြီးသော အကျိုးရှိ၏။ ဝါ– ပို၍ အကျိုးကြီး၏၊

ဘတ္တစ္ဆေဒနကုသလစေတနာ။ ။ ဆိန္ဒတိ ဧတာယာတိ ဆေဒနာ၊ ဘတ္တဿ+ ဆေဒနာ ဘတ္တစ္ဆေဒနာ၊ သင်္ခါတဓမ္မာနံအရ ရဟန္တာကိုပါရသဖြင့် မဟာကြိယာစိတ် ကိုပါ ယူရမည်ဖြစ်ရကား “ကုသလံ စ+ကိရိယံ စ ကုသလံ- ကုသိုလ်စိတ် ကြိယာစိတ်” ဟု ဝိရူပေကသေသ်ပြုပါ၊ (တစ်နည်း) ဧကဒေသူပစာရအားဖြင့် ကြိယာစိတ်ကိုပါ ယူပါ၊ (တစ်နည်း) မဟာကြိယာက အကျိုးမပေးသောကြောင့် ကုသလစေတနာဟု ဆိုသည်ဟုကြံ၊ ထိုနောင် “ကုသလေန+သမ္ပယုတ္တာ+စေတနာ ကုသလစေတနာ-ကုသိုလ်စိတ် ကြိယာစိတ်နှင့် ယှဉ်သောစေတနာ၊ ဘတ္တစ္ဆေဒနာ စ+သာ+ကုသလစေတနာ စာတိ ဘတ္တစ္ဆေဒနကုသလစေတနာ”ဟု ဆက်တွဲပါ။

...[စာမျက်နှာ- ၅၇၀]...

(ဣတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ)၊ ဣတိ– ဂါထာဖွင့်အပြီးတည်း။ ဒေသနာဝသာနေ– ၌။ စတုရာသီတိယာ ပါဏသဟဿာနံ– တို့၏။ ဓမ္မာဘိသမယော၊ အဟောသိ၊ ဣတိ– ဇမ္ဗုကဝတ္ထုအပြီးတည်း။
ဇမ္ဗုကတ္ထေရဝတ္ထုဘာသာဋီကာ ပြီး၏။

၁၂-အဟိပေတဝတ္ထု န ဟိ ပါပံ ကတံ ကမ္မန္တိ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ သတ္ထာ ဝေဠုဝနေ ဝိဟရန္တော အညတရံ– တစ်ကောင်သော။ အဟိပေတံ– မြွေပြိတ္တာကို။ အာရဗ္ဘ ကထေသိ+

ဟိ– ချဲ့။ ဧကသ္မိံ– တစ်ခုသော။ ဒိဝသေ– နေ့၌။ ဇဋိလသဟဿဿ– ရသေ့တစ် ထောင်၏။ အဗ္ဘန္တရော– အတွင်း၌ဖြစ်သော။ အာယသ္မာ လက္ခဏတ္ထေရော စ–အရှင်လက္ခဏထေရ်သည်လည်းကောင်း။ မဟာမောဂ္ဂလ္လာနတ္ထေရော စ– အရှင် မဟာမောဂ္ဂလ္လာန်ထေရ်သည်လည်းကောင်း။ “ရာဇဂဟေ– ၌။ ပိဏ္ဍာယ– ငှာ။ စရိဿာမ– ကုန်အံ့။” ဣတိ– ဤသို့ ပြော၍။ ဂိဇ္ဈကူဋတော– ဂိဇ္ဈကုဋ်တောင်မှ။ ဩတရန္တိ– ဆင်းတော်မူကုန်၏။ တေသု– ထိုထေရ်တို့တွင်။ အာယသ္မာ မဟာမောဂ္ဂလ္လာနတ္ထေရော– သည်။ ဧကံ– တစ်ကောင်သော။ အဟိပေတံ– ကို။ ဒိသွာ– ၍၊

အဟိပေတံ ဒိသွာ။ ။ နိပ္ပာဒေါပိ သမာနော အံဟတိ ဂစ္ဆတိ ဂန္တုံ သက္ကောတီတိ အဟိ၊ [အံဟ+ဣ၊ -နီတိဓာတု- ၁၆၉၊] အာဟန္တီတိ ဝါ အဟိ၊ [အာ+ဟန+ဣ၊- ထောမ၊] သုခသမုဿယတော ပကဋ္ဌေန ဒူရီဘာဝေန+ဣတော ဂတော ပဝတ္တောတိ ပေတော၊ ထိုနောင် “အဟိ ဧဝ+ပေတော အဟိပေတော”ဟု ဓမ္မဋီ- ၁၂၉၌ သမ္ဘာဝနာကမ္မ ဓာရည်းသမာသ် ဝိဂြိုဟ်ဆို၏၊ သို့သော် အဟိအရ မြွေဟူသော တိရစ္ဆာန်ကို ရသော ကြောင့် ပေတနှင့် အရမတူရကား ဓမ္မဋီ၏ အဆိုကို စဉ်းစားသင့်၏၊ “အဟိ ဝိယ+ ပေတော အယန္တိ အဟိပေတော- မြွေနှင့် တူသော ပြိတ္တာ”ဟု ဥပမာနပုဗ္ဗပဒဗဟုဗ္ဗီဟိ ပြုမှ “အဟိဿ ဝိယ သေသော အတ္တဘာဝေါ”ဟူသော အဋ္ဌကထာအဆိုနှင့် ညီသည်။

ဆက်ပါဦးမည်– ဒိသွာအရ မြင်ရာ၌ ဒိဗ္ဗစက္ခုအဘိညာဏ်ဖြင့် မြင်ခြင်းဖြစ်သည်။ ပသာဒစက္ခုဖြင့် မြင်ခြင်းမဟုတ်။ မှန်၏- ပြိတ္တာတို့၏ ကိုယ်သည် ပသာဒစက္ခု (ပင်ကိုယ် မျက်စိ) သို့ မကျရောက်, မထင်ပေါ်လာနိုင်။ ပြိတ္တာများက မြင်စေလိုသည့်ဆန္ဒရှိမှ (ကိုယ်ထင်ပြမှ) သာ ပသာဒစက္ခုသို့ ကျရောက်, ထင်ပေါ်လာနိုင်သည်။ (သံ၊ဋ္ဌ၊ ၁, ၁၉၉၊ ဝိ၊ဋ္ဌ၊ ၁၊ ၂၉၃၊ သံဋီ၊၂၊ ၁၈၂၊ သာရတ္ထ၊ ၂၊ ၂၉၂)

...[စာမျက်နှာ- ၅၇၁]...

သိတံ– ပြုံးခြင်းကို။ (သာသာညင်းညင်းပြုံးခြင်းကို)၊ ပါတွာအကာသိ ပါတွာအကာသိ ပါတွာအကာသိ (ပါတု+ အကာသိ)– ထင်ရှားစွာ ပြုပြီ။ အထ– ၌။ နံ– ထိုအရှင်မဟာမောဂ္ဂလ္လာန်ထေရ်ကို။ လက္ခဏတ္ထေရော– သည်။ “အာဝုသော– ရှင်။ ကသ္မာ– ကြောင့်။ သိတံ– ကို။ ပါတုကရောသိ– နည်း?” ဣတိ– သို့။ သိတကာရဏံ– ပြုံးခြင်း၏ အကြောင်းကို။ ပုစ္ဆိ–ပြီ။ “အာဝုသော လက္ခဏ– ငါ့ရှင်လက္ခဏ! ဣမဿ ပဥှဿ– ဤပြဿနာ၏။ ဝါ– ကို။ (ဝေယျာကရဏာယ– ဖြေဆိုခြင်းငှာ။ ဝါ– ၏၊) အကာလော– အခါမဟုတ် သေး။ [ကူ.ပါရာနိ- ၃၇၁ရှု၊] ဘဂဝတော– ၏။ သန္တိကေ– ၌။ မံ– ကို။ ပုစ္ဆေယျာသိ– မေးပါလော။” ဣတိ– သို့။ ထေရော– သည်။ အာဟ၊ တေသု– ထိုထေရ်တို့သည်။ ရာဇဂဟေ– ၌။ ပိဏ္ဍာယ– ငှာ။ စရိတွာ– ၍။ ဘဂဝတော– ၏။ သန္တိကံ– သို့။ ဂန္တွာ– ၍။ နိသိန္နေသု– ထိုင်ကုန်လသော်။ လက္ခဏတ္ထေရော– သည်။ ပုစ္ဆိ– ပြီ။ (ကိံ)၊ “အာဝုသော မောဂ္ဂလ္လာန– ငါ့ရှင်မောဂ္ဂလ္လာန်! တွံ– သည်။ ဂိဇ္ဈကူဋာ– မှ။ ဩတရန္တော–ဆင်းလသော်။ သိတံ– ကို။ ပါတုကရိတွာ– ၍။ ဝါ– ကြောင့်။ မယာ– သည်။ သိတကာရဏံ– ပြုံးခြင်းအကြောင်းကို။ ပုဋ္ဌော– သည်။ (သမာနော)၊] ဘဂဝတော– ၏၊

သိတံ ပါတွာကာသိ။ ။ မိဟနံ ဤသံဟသနံ သိတံ၊ [မိဟ+တ၊ မိဟကို သိပြု၊- ဓာန်ဋီ- ၁၅၇၊] ဟသနံ ဝါ သိတံ၊ [ဟသ+တ၊ ဟချေ, ဣလာ၊ -နီတိဓာတု- ၇၅၊] မှယနံ ဤသံဟသနံ သိတံ၊ [မှိ+တက်၊ မှိကို သိပြု၊ -မောဂ်- ၇, ၈၄၊] ဒုက္ခရောက်နေသော မြွေပြိတ္တာကို မြင်လျှင် သနားခြင်းဖြစ်ထိုက်ပါလျက် အဘယ်ကြောင့် ပြုံးပါသနည်း?ဟု မေးဖွယ်ရှိ၏၊ အဖြေကား မိမိ၏ ပြည့်စုံခြင်းနှင့် ဘုရားဉာဏ်တော်၏ ပြည့်စုံခြင်းကို တွေးတောကျေနပ်အားရခြင်းကြောင့် ပြုံးသည်ဟု ဖြေပါ။

ချဲ့ပါဦးမည်– အရှင်မောဂ္ဂလ္လာန်သည် ထိုပြိတ္တာကို မြင်သောအခါ “သစ္စာမမြင်သူ တို့ ဖြစ်ရသော ဤလိုဘဝမျိုးမှ ငါလွတ်ပေပြီ။ ဈာန်စသော ဂုဏ်တို့ကို ငါရထားပေ ကုန်ပြီ။ ငါသည် ဤသာသနာတော်မြတ်ကို ကောင်းစွာ ရအပ်ပေပြီ”ဟု မိမိ၏ ပြည့် စုံခြင်းကို တွေးတောကာ အားရကျေနပ်ခြင်း ဖြစ်၏။ ထို့ပြင် “ကံ၏အကျိုးကို မကြံစည် ကောင်းဟု ဟောတော်မူသော ဘုရားရှင်၏ ဉာဏ်တော်ပြည့်စုံခြင်းမှာ အံ့ဩစရာ ကောင်းပေစွ။ အမှန်တကယ် ကိုယ်တွေ့ဖြင့် တရားဟောတော်မူသော ဘုရားရှင် တို့သည် တရားသဘောကို ကောင်းစွာ ထိုးထွင်းသိမြင်ပါကုန်စွ”ဟု ဘုရားဉာဏ်တော် ၏ ပြည့်စုံခြင်းကို တွေးတောကာ အားရကျေနပ်ခြင်းဖြစ်၏။ (သံ၊ဋ္ဌ၊ ၁၊ ၁၉၉၊ ဝိ၊ဋ္ဌ၊ ၁, ၂၉၃၊ သံဋီ၊၂၊ ၁၈၂၊ သာရတ္ထ၊ ၂၊ ၂၉၂)

...[စာမျက်နှာ- ၅၇၂]...

သန္တိကေ– ၌။ မံ– ကို။ ပုစ္ဆေယျာသိ– လော’ ဣတိ– သို့။ အဝစ– ပြောခဲ့ပြီ။ ဣဒါနိ– ၌။ တံ ကာရဏံ– ထိုအကြောင်းကို။ ကထေဟိ– လော။” ဣတိ– ဤသို့ လျှောက်ပြီ။ ထေရော– သည်။ အာဟ– ပြီ။ (ကိံ) “အာဝုသော! အဟံ၊ ဧကံ– သော။ ပေတံ– ကို။ ဒိသွာ– ၍။ သိတံ– ကို။ ပါတွာကာသိံ– ခဲ့ပြီ။ တဿ– ထိုပြိတ္တာ၏။ ဧဝရူပေါ– ဤသို့သဘောရှိသော။ အတ္တဘာဝေါ– အတ္တဘောသည်။ (ဟောတိ)၊ အဿ– ထိုပြိတ္တာ၏။ သီသံ– ဦးခေါင်းသည်။ မနုဿသီသံ ဝိယ– လူ၏ဦးခေါင်းကဲ့သို့။ ဝါ– လူဦးခေါင်းနှင့် တူသည်။ (ဟောတိ)၊ သေသော– ကြွင်းသော။ အတ္တဘာဝေါ–ခန္ဓာကိုယ်သည်။ အဟိဿ– မြွေ၏။ အတ္တဘာဝေါ ဝိယ– ခန္ဓာကိုယ်ကဲ့သို့။ ဝါ– ခန္ဓာကိုယ်နှင့် တူသည်။ (ဟောတိ)၊ ဧသ (ဧသော) အဟိပေတော နာမ– ဤ မြွေပြိတ္တာမည်သည်။ ပမာဏတော– အတိုင်းအရှည်အားဖြင့်။ ပဉ္စဝီသတိယောဇနိကော– ၂၅ယူဇနာရှိ၏။ တဿ– ထိုမြွေပြိတ္တာ၏။ သီသတော– ဦးခေါင်းမှ။ ဥဋ္ဌိတာ– ထွက်ပေါ်နေကုန်သော။ အဂ္ဂိဇာလာ– မီးတောက်မီးလျှံတို့သည်။ ယာဝ နင်္ဂုဋ္ဌာ– အမြီးတိုင်အောင်။ ဂစ္ဆန္တိ– သွားကုန်၏။ နင်္ဂုဋ္ဌတော– အမြီးမှ။ ဥဋ္ဌိတာ– ကုန်သော။ အဂ္ဂိဇာလာ– တို့သည်။ ယာဝ သီသာ– ဦးခေါင်းတိုင်အောင်။ (ဂစ္ဆန္တိ– ကုန် ၏၊) မဇ္ဈေသီသတော– ဦးခေါင်း၏အလယ်မှ။ ဥဋ္ဌိတာ– ကုန်သော။ (အဂ္ဂိဇာလာ– တို့သည်၊) ဒွေ– ၂ခုကုန်သော။ ပဿာနိ– နံဘေးတို့သို့။ ဂစ္ဆန္တိ– ကုန်၏။ ဒွီဟိ– ကုန်သော။ ပဿေဟိ– တို့မှ။ ဥဋ္ဌိတာ– ကုန်သော။ (အဂ္ဂိဇာလာ– တို့သည်)၊ မဇ္ဈေ–အလယ်၌။ ဝါ– သို့။ ဩတရန္တိ– သက်ရောက်ကုန်၏။” ဣတိ– ဤသို့ ပြောပြီ။ ဒွိန္နံယေဝ– ၂ကောင်သာလျှင်ဖြစ်ကုန်သော။ ပေတာနံ– ပြိတ္တာတို့၏။ အတ္တဘာဝေါ– သည်။ ပဉ္စဝီသတိယောဇနိကော ကိရ– ၂၅ယူဇနာရှိသတဲ့။ အဝသေသာနံ– ကြွင်း သော ပြိတ္တာတို့၏။ (အတ္တဘာဝေါ– သည်၊) တိဂါဝုတပ္ပမာဏော ကိရ– ၃ဂါဝုတ် အတိုင်းအရှည်ရှိသတဲ့။ ဣမဿ စေဝ အဟိပေတဿ– ဤမြွေပြိတ္တာ၏လည်းကောင်း။ ကာကပေတဿ စ– ကျီးပြိတ္တာ၏လည်းကောင်း။ (အတ္တဘာဝေါ– သည်၊) ပဉ္စ ဝီသတိယောဇနိကော– ၂၅ယူဇနာရှိ၏။ တေသု– ထိုပြိတ္တာ၂ကောင် တို့တွင်။ တာဝ– ကျီးပြိတ္တာမှ ရှေးဦးစွာ။ အယံ– ဤပြိတ္တာသည်။ အဟိပေတော–မြွေပြိတ္တာတည်း။ ကာကပေတမ္ပိ– ကျီးပြိတ္တာကိုလည်း။ မဟာမောဂ္ဂလ္လာနော– သည်။ ဂိဇ္ဈကူဋမတ္ထကေ– ဂိဇ္ဈကုဋ်တောင်အထက်၌။ ပစ္စမာနံ– ကျက်နေသည်ကို၊

...[စာမျက်နှာ- ၅၇၃]...

ဝါ– ဒုက္ခခံစားနေရသည်ကို။ ဒိသွာ၊ တဿ– ထိုကျီးပြိတ္တာ၏။ ပုဗ္ဗကမ္မံ– ရှေး ကံကို။ ပုစ္ဆန္တော– သော်။ ဣမံ ဂါထံ– ကို။ အာဟ၊ (ကိံ)၊ “ပဉ္စယောဇနိကာ၊ ပေ။ ဒုက္ခမီဒိသ”န္တိ– ၍။ (အာဟ)

ပဉ္စယောဇနိကာ ဇိဝှါ, သီသံ တေ နဝယောဇနံ၊
ကာယော အစ္စုဂ္ဂတော တုယှံ, ပဉ္စဝီသတိယောဇနံ၊
ကိံ နု ကမ္မံ ကရိတွာန, ပတ္တောသိ ဒုက္ခမီဒိသံ

တေ– သင်၏။ ဇိဝှါ– လျှာသည်။ ပဉ္စယောဇနိကာ– ၅ယူဇနာရှိ၏။ [ပဉ္စ+ယော ဇနာနိ ပဉ္စယောဇနံ၊ ပဉ္စယောဇနံ+ဧတိဿာ အတ္ထီတိ ပဉ္စယောဇနိကာ၊ ပဉ္စ+ယော ဇနာနိ ဧတိဿာတိ ဝါ ပဉ္စယောဇနာ၊ ပဉ္စယောဇနာ ဧဝ ပဉ္စယောဇနိကာ။] သီသံ–ဦးခေါင်းသည်။ နဝယောဇနံ– ၉ယူဇနာရှိ၏။ တုယှံ– သင်၏။ ကာယော– ကိုယ် သည်။ ပဉ္စဝီသတိယောဇနံ– ၂၅ယူဇနာတိုင်တိုင်။ အစ္စုဂ္ဂတော– အလွန်မြင့် တက် နေ၏။ [အတိ+ဥစ္စံ+ဂတော အစ္စုဂ္ဂတော၊ ဓမ္မယော- ၄၆၊] (တွံ– သည်၊) ကိံ ကမ္မံ– အဘယ်မကောင်းမှုကို။ ကရိတွာန– ပြုခဲ့၍။ ဝါ– ခြင်းကြောင့်။ ဤဒိသံ– ဤကဲ့သို့ ရှုအပ်သော။ ဒုက္ခံ– ဆင်းရဲသို့။ ပတ္တော– ရောက်ရသည်။ အသိ နု– ဖြစ်သနည်း? အထ– ၌။ အဿ– ထိုအရှင်မောဂ္ဂလ္လာန်အား။ ပေတော– သည်။ အာစိက္ခန္တော– သော်။ အဟံ ဘန္တေ မောဂ္ဂလ္လာန, ကဿပဿ မဟေသိနော၊ သံဃဿ အာဘတံ ဘတ္တံ, အာဟာရေသိံ ယဒိစ္ဆကံ

ဘန္တေ မောဂ္ဂလ္လာန– အရှင်ဘုရား မောဂ္ဂလ္လာန်! အဟံ– တပည့်တော်သည်။ ကဿပဿ– ကဿပမည်တော်မူသော။ မဟေသိနော– မြတ်စွာဘုရား၏၊

မဟေသိံ။ ။ မဟန္တံ သီလက္ခန္ဓာဒိကံ ဧသတိ ဂဝေသတီတိ မဟေသီ၊ [မဟန္တ+ ဧသ+ဏီ၊ ဤကာရန္တ၊- အပ၊ဋ္ဌ၊၂၊၉၁၊ ဣတိ၊ဋ္ဌ၊၈၁၊ မဏိဒီပ၊ ကင်္ခါမဟာဋီ- ၁, ၂၄၊] မဟန္တေ သီလက္ခန္ဓာဒယော ဧသိ ဂဝေသီတိ မဟေသိ၊ [မဟန္တ+ဧသ+ဏီ၊ သုတ်ကြီးဖြင့် ဤကို ရဿပြု၊ (မူလဋီ၊၁၊၂၊ မဏိဒီပ)၊ (တစ်နည်း) မဟ+ဣသ+ဣ၊ ဣကာရန္တ၊ -နီယော- ၂၊] မဟန္တော+ဤသော ဝိဘူတိ ဧတဿာတိ မဟေသိ- များမြတ် သော အစိုးရခြင်းရှိသူ၊ [မဟန္တ+ဤသ၊ ဤကို ဧပြု၊ သမာသ်အဆုံးကို ဣပြု၊- ဓာန်ဋီ-

...[စာမျက်နှာ- ၅၇၄]...

သံဃဿ– သံဃာဖို့။ ဝါ– သံဃာ၏အတွက်။ အာဘတံ– ဆောင်ယူအပ်သော။ ၂၊] မဟန္တေဟိ+ဧသိတော ဧသိတဗ္ဗောတိ မဟေသိ– မြတ်သူတို့ ရှာမှီးအပ်သူ။ မဟန္တော ဣသီတိ ဝါ မဟေသိ– မြတ်သောရဟန်း။ [မဟန္တ+ဣသိ၊ ကင်္ခါဋီသစ်-၁၂၂၊ နီမဓု-၁၆။]

မင်းခင်းနီဂံ- ၉၊ ၁၀၊ ၁၁။ ။ ထို၌ ပြခဲ့သော ဝိဂြိုဟ်များအပြင် “မဟန္တေ သတ္တေ နိဗ္ဗာနံ နေတုံ ဣသတိ ဣစ္ဆတီတိ မဟေသီ- များစွာသော သတ္တဝါတို့ကို နိဗ္ဗာန်သို့ ဆောင်ခြင်းငှာ အလိုရှိတော်မူသောဘုရားရှင်၊ မဟန္တာနံ ဒေဝမနုဿာနံ ဟိတံ ဣသတိ ဣစ္ဆတီတိ ဝါ မဟေသီ- များစွာသော လူနတ်တို့၏ စီးပွားကို လိုလားတော်မူသော ဘုရားရှင်၊ မဟန္တေန ရူပကာယေန ဣသတိ အဘိဘဝတီတိ ဝါ မဟေသီ- ကြီးမြတ် သော ရူပကာယဖြင့် လွှမ်းမိုးတော်မူသောဘုရားရှင်၊ မဟိဒ္ဓိယာ ဣသတိ အဘိဘဝ- တီတိ ဝါ မဟေသီ- ကြီးစွာသော တန်ခိုးဖြင့် လွှမ်းမိုးတော်မူသောဘုရားရှင်၊ ဤသတိ အဘိဘဝတီတိ ဤသော၊ မဟန္တော+ဤသော မဟေသော၊ မဟေသော+အဿ အတ္ထီ- တိ ဝါ မဟေသီ- ကြီးသောတန်ခိုးရှိသောဘုရားရှင်”ဟု ပြုသေး၏။

ကာရန် ၂မျိုး။ ။ ပြအပ်ခဲ့သောစကားအရ ဣကာရန္တ, ဤကာရန္တဟု ၂မျိုးရှိရာ ဆရာတို့ကား ဣကာရန္တကိုသာ နှစ်သက်တော်မူ၏၊ (နီဘာ- ၁, ၅)၊ “မဂ်ကိစ္စပြီးပြီးသော အရိယာကိုရလျှင် ဣကာရန္တ, မဂ်ကိစ္စမပြီးသေးသော ရသေ့စသော ပုထုဇဉ်, သေက္ခ ကိုရလျှင် ဤကာရန္တ”ဟုလည်း ယူကြ၏။ (မြို့နီဂံသစ်- ၄- ၅)

အာချာတ်နှင့် သမာသ်စပ်ဝါဒ။ ။ “အဟောသိကမ္မံ”ကဲ့သို့ မဟန္တနှင့် ဧသိဟူ သော အာချာတ်ပုဒ်ကို သမာသ်စပ်၍ “မဟေသိ”ဖြစ်သည်ဟုလည်း ဆိုကြ၏၊ သို့သော် အာချာတ်ပုဒ်မှန်က အ- လိင်ဖြစ်၍ ယင်းနောင် နာမ်ဝိဘတ်မသက်ကောင်းရကား “မဟေသိနော”စသည်မရှိနိုင်သောကြောင့် မသင့်ပါ။ (မဏိဒီပ၊ ကင်္ခါယောဋီ- ၂၅၊ မြို့နီဂံ- ၄၊ ၅၊ ကျော်နီဂံ- ၇)

သံဃဿ အာဘတံ ဘတ္တံ။ ။ “သံဃဿ မေ ဘတ္တံ အာဘတံ(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၄, ၉၇)”၌ “သံဃဿ”ကို “သံဃဿ- ဖို့”ဟု စူဘာ- ၃၃၃၌ တဒတ္ထသမ္ပဒါန်အနက်ပေးတော်မူ သည်၊ အထက်၌ ထိုအတိုင်း ပေးခဲ့သည်၊ ပါစိယော- ၅၀၇အလို သံဃဿ၏ စပ်ပုဒ်ကို “အတ္ထာယ”ဟု ထည့်၍ “သံဃဿ- ၏၊ (အတ္ထာယ- အကျိုးငှာ၊) အာဘတံ- သော၊ ဘတ္တံ– ကို”ဟု ပေးပါ၊ ဓမ္မယော- ၄၆၌ “ကဿပဿ- သော၊ မဟေသိနော- ၏၊ (သာသနေ- ၌၊) သံဃဿ- ကို၊ (ဥဒ္ဒိဿ- ရည်မှန်း၍၊) အာဘတံ- သော၊ ဘတ္တံ- ကို၊ ယဒိစ္ဆကံ-စွာ၊အာဟာရေသိံ”ဟု ထည့်ပါဌ်များ ထည့်ပေး၏။

...[စာမျက်နှာ- ၅၇၅]...

ဘတ္တံ– ဆွမ်းကို။ ယဒိစ္ဆကံ ယဒိစ္ဆကံ ယဒိစ္ဆကံ– အလိုဆန္ဒအားလျော်စွာ။ ဝါ– အလိုရှိသလောက်။ အာဟာရေသိံ အာဟာရေသိံ အာဟာရေသိံ– စားခဲ့မိပါပြီ။

ဣတိ– သို့။ ဂါထံ– ကို။ ဝတွာ၊ အာဟ၊ (ကိံ)၊ “ဘန္တေ! ကဿပဗုဒ္ဓကာလေ–ကဿပဘုရားပွင့်တော်မူရာအခါ၌။ သမ္ဗဟုလာ– ကုန်သော။ ဘိက္ခူ– တို့သည်။ ဂါမံ၊ ပိဏ္ဍာယ၊ ပဝိသိံသု– ကုန်ပြီ။ မနုဿာ– တို့သည်။ ထေရေ– တို့ကို။ ဒိသွာ– ၍။ သမ္ပိယာယမာနာ– လွန်စွာ နှစ်သက်ခြင်းဖြင့် ဖြစ်ကုန်လျက်။ ဝါ– လွန်စွာ

ယဒိစ္ဆကံ။ ။ ယာ ယာ+ဣစ္ဆာ ယဒိစ္ဆာ၊ ယဒိစ္ဆာယ+ပဝတ္တံ ယဒိစ္ဆကံ- အကြင်အကြင် အလိုဖြင့် ဖြစ်သည့်အတိုင်း၊[ယ+ဣစ္ဆာ+က၊- သာရတ္ထ၊၁၊၂၉၇၊] (တစ်နည်း) ယံ ယံ+ ဣစ္ဆာ ဝါ ယဒိစ္ဆကံ- အကြင်အကြင်အရာကို အလိုရှိတိုင်း၊ [ယ+ဣစ္ဆာ+သမာသန္တ ကပစ္စည်း၊- ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၀၅၊] ရှေ့နည်း တဒ္ဓိတ်ပုဒ်, နောက်နည်း သမာသ်ပုဒ်တည်း။

အာဟာရေသိံ။ ။ ဟရဓာတ်သည် ဘူဝါဒိသာ ရှိ၏၊ စုရာဒိမရှိ၊ ထိုကြောင့် “အာ- ဟာရံ”ဟူသော ဒုတိယန္တနာမ်ပုဒ်နောင် ဓာတွတ္ထေ နာမသ္မိ(မောဂ်- ၅, ၁၂)သုတ်ဖြင့် ကရဓာတ်၏အနက်၌ ဣပစ္စည်းသက်၊ ဧကတ္ထတာယံ(မောဂ်- ၂, ၁၁၉ )သုတ်, တေသံ ဝိဘတ္တိယော လောပါ စသုတ်, ၎င်းင်းသုတ်တေသံသဒ္ဒါပိုတို့ဖြင့် အံဝိဘတ်ချေ၊ ဣကို ဧပြု၊(နီဘာ- ၄, ၂၆၂)၊ (တစ်နည်း) ဓာတုရူပေ နာမသ္မာ ဏယော စ၌ စသဒ္ဒါဖြင့် အာဟာရနောင် ဏေပစ္စည်းသက်၊ (ဝိဗော- ၂၂၃)၊ “အာဟာရေသိံ- ခံတွင်းသို့ ဆောင် ခြင်းကို ပြုခဲ့ပါပြီ၊ (သဒ္ဒတ္ထ)၊ ဝါ- စားခဲ့ပါပြီ၊ (ဝေါဟာရတ္ထ)”ဟု ပေးပါ။

သမ္ပိယာယမာနာ။ ။ ပီယတေ ပိယော၊ [ပီ+အ၊ ဣကို ဣယပြု၊] သုဋ္ဌု+ပိယော သမ္ပိယော၊ သမ္ပိယာယေန+အယန္တီတိ သမ္ပိယာယမာနာ- လွန်စွာ ချစ်ခင်နှစ်သက်ခြင်း ဖြင့် ဖြစ်ကုန်လျက်။ [သမ္ပိယပုဒ်, အယဓာတ်, မာနပစ္စည်း၊ -ပါရာဘာ- ၁, ၅၀၂၊]

တစ်နည်း။ ။ ဓာတွတ္ထေ နာမသ္မိ(မောဂ်- ၅, ၁၂)သုတ်ဖြင့် “သမ္ပိယာယေန”ဟူ သော တတိယန္တနာမ်ပုဒ်နောင် အယဓာတ်၏အနက်၌ ဣပစ္စည်းသက်၊ ဧကတ္ထတာယံ (မောဂ်- ၂, ၁၁၉ )သုတ်, တေသံ ဝိဘတ္တိယော လောပါ စသုတ်, ၎င်းင်းသုတ်၌ တေသံ သဒ္ဒါပိုတို့ဖြင့် နာဝိဘတ်ချေ၊ ဣကို ဧပြု, ဧကို အယပြု, အ- ကို အာဒီဃပြု၊ ထိုနောင် မာနပစ္စည်းသက်၊ “သမ္ပိယာယန္တိ သမ္ပိယေန အယန္တီတိ သမ္ပိယာယမာနာ”ဟု ပြု၍ အနက်ကို ရှေ့နည်းတူ ပေးပါ။ [ကစ္စည်းအလို “ဓာတုရူပေ နာမသ္မာ ဏယော စ” သုတ်ဖြင့် ဏယပစ္စည်းသက်, အ- ကို အာဒီဃပြု။]

တစ်နည်း။ ။ သမ္ပိယံဟူသော ဒုတိယန္တနောင် သဒ္ဒါဒီနိ ကရောတိ(မောဂ်- ၅, ၁၀)

...[စာမျက်နှာ- ၅၇၆]...

နှစ်သက်ကုန်လျက်။ အာသနသာလာယံ– နေထိုင်ရာဇရပ်၌။ နိသီဒါပေတွာ– ထိုင်စေ၍။ ပါဒေ– ခြေတို့ကို။ ဓောဝိတွာ– ဆေး၍။ တေလံ– ဆီကို။ မက္ခေတွာ– သုတ်လိမ်း၍။ ယာဂုံ– ယာဂုကို။ ပါယေတွာ– သောက်စေ၍။ ခဇ္ဇကံ– ခဲဖွယ်ကို။ ဒတွာ– ၍။ ပိဏ္ဍပါတကာလံ– ဆွမ်းခံချိန်ကို။ အာဂမယမာနာ– စောင့်ဆိုင်းကုန် လျက်။ ဓမ္မံ– ကို။ သုဏန္တာ– ကုန်လျက်။ နိသီဒိံသု– ထိုင်နေကုန်ပြီ။ ဓမ္မကထာဝသာနေ– တရားစကား၏အဆုံး၌။ ထေရာနံ– တို့၏။ ပတ္တေ– သပိတ်တို့ကို။ အာဒါယ– ၍။ အတ္တနော အတ္တနော– မိမိ၏ မိမိ၏။ ဂေဟာ– အိမ်မှ။ နာနဂ္ဂရသဘောဇနဿ– အထူးထူး မွန်မြတ်သောအရသာရှိသော ဘောဇဉ်ဖြင့်။ ပူရေတွာ– ပြည့်စေ၍။ အာဟရိံသု– ခဲ့ကုန်ပြီ။ တဒါ– ထိုအခါ၌။ အဟံ– သည်။ ကာကော–ကျီးသည်။ ဟုတွာ၊ အာသနသာလာယ– ၏။ ဆဒနပိဋ္ဌေ– အမိုး၏အပြင်၌။ နိလီနော– ပုန်းလျက်။ တံ– ထိုဆွမ်းခဲဖွယ်ကို။ ဒိသွာ၊ ဧကေန– တစ်ယောက်သည်။ ဂဟိတပတ္တတော– ယူအပ်သောသပိတ်မှ။ တိက္ခတ္တုံ– ၃ကြိမ်။ မုခံ– ပါးစပ်ကို။ ပူရေန္တော– ပြည့်စေလျက်။ တယော– ၃ခုကုန်သော။ ကဗဠေ– ထမင်း (ဆွမ်း) လုတ်တို့ကို။ (ထမင်းခဲတို့ကို)၊ အဂ္ဂဟေသိံ– ယူခဲ့ပြီ။ ပန– ဆက်။ တံ ဘတ္တံ– ထိုဆွမ်းသည်။ သံဃဿ– သံဃာ၏။ နေဝ သန္တကံ– ဥစ္စာမဟုတ်။ သံဃဿ– အား။ နိယမေတွာ– သတ် မှတ်၍။ န ဒိန္နံ– ပေးလှူအပ်သည်မဟုတ်။ ဘိက္ခူဟိ– တို့သည်။ န ဂဟိတာဝသေသကံ– ခံယူအပ်ပြီးသည်မှ အကြွင်းအကျန်မဟုတ်။ အတ္တနော အတ္တနော– ၏။ ဂေဟံ– သို့။ နေတွာ– ၍။ မနုဿေဟိ– လူတို့သည်။ ဘုဉ္ဇိတဗ္ဗကံ– စားထိုက် သောဆွမ်းတည်း။ ကေဝလံ– သက်သက်။ သံဃံ– ကို။ ဥဒ္ဒိဿ– ရည်မှန်း၍။ အဘိဟဋမတ္တမေဝ– ရှေးရှုဆောင်ယူအပ်ခါမျှဖြစ်သော ဆွမ်းတည်း။ မယာ– သည်။ တတော– ထိုဆွမ်းမှ။ တယော– ကုန်သော။ ကဗဠာ– တို့ကို။ ဂဟိတာ– ယူအပ်ကုန် ပြီ။ မေ– ၏။ ပုဗ္ဗကမ္မံ– ရှေးကံသည်။ ဧတ္တကံ– ဤမျှသာတည်း။ သွာဟံ (သော+ သုတ်ဖြင့် ကရောတိအနက်၌ အာယပစ္စည်းသက်။ ကစ္စည်းအလို အာယ နာမတော စသောသုတ်၌ “နာမတော”ဟူသော ယောဂဝိဘာဂဖြင့် အာယသက်။ (သပြေ– ၂, ၄၅၉)၊ ရှေ့နည်း၌ ပြခဲ့သောသုတ်တို့ဖြင့် အံဝိဘတ်ချေ။ ထိုနောင် မာနပစ္စည်းသက်။ “သမ္ပိယာယန္တိ သမ္ပိယံ ကရောန္တီတိ သမ္ပိယာယမာနာ– လွန်စွာ နှစ်သက်ခြင်းကို ပြုကုန်လျက်။ (သဒ္ဒတ္ထ)၊ ဝါ– လွန်စွာ နှစ်သက်ကုန်လျက်။ (ဝေါဟာရတ္ထ)”ဟု ပြုပါ။

...[စာမျက်နှာ- ၅၇၇]...

အဟံ)– ထိုတပည့်တော်သည်။ ကာလံ– ကို။ ကတွာ၊ တဿ ကမ္မဿ– ထိုကံ၏။ ဝိပါကေန– အကျိုးအားဖြင့်။ (အကျိုးအနေအားဖြင့်)၊ ဝါ– ကြောင့်။ [ရှေ့။ ဣတ္ထ– မ္ဘူတလက္ခဏအနက်။ နောက် ဟိတ်အနက်။ ဓမ္မဘာ-၁, ၂၉၄ရှု၊] အဝီစိမှိ– ၌။ ပစ္စိတွာ– ကျက်၍။ တတ္ထ– ထိုအဝီစိငရဲ၌။ ပက္ကာဝသေသေန– ကျက်ပြီးသော အကျိုး၏ အကြွင်းအကျန်အားဖြင့်။ ဝါ– ကြွင်းကျန်သောအကျိုးအားဖြင့်။ ဣဒါနိ– ၌။ ဂိဇ္ဈကူဋေ– ၌။ ကာကပေတော– ကျီးပြိတ္တာသည်။ ဟုတွာ– ၍။ ဝါ– အဖြစ်ဖြင့်။ နိဗ္ဗတ္တော– သည်။ (သမာနော)၊ ဣမံ ဒုက္ခံ– ဤဆင်းရဲကို။ ပစ္စာနုဘောမိ– ခံစားရပါ၏။” ဣတိ– ဤသို့ လျှောက်ပြီ။ ဣဒံ– ဤဆိုအပ်ခဲ့သော အကြောင်းအရာသည်ကား။ ကာကပေတဿ– ၏။ ဝတ္ထု– အကြောင်းအရာတည်း။

ပန– ဆက်။ ဣဓ– ဤနေရာ၌။ ထေရော– သည်။ “အဟိပေတံ– ကို။ ဒိသွာ၊ သိတံ၊ ပါတွာကာသိံ–ပြီ” ဣတိ– သို့။ အာဟ၊ အထ– ၌။ သတ္ထာ– သည်။ အဿ– ထိုအရှင်မဟာမောဂ္ဂလ္လာန်၏။ သက္ခီ– သက်သေသည်။ ဟုတွာပိ– ဖြစ်၍လည်း။ [သက္ခီ ဟုတွာပိ– သက်သေအဖြစ်ဖြင့်လည်း၊] ဥဋ္ဌာယ– ထ၍။ “ဘိက္ခဝေ– တို့! မောဂ္ဂလ္လာနော– သည်။ သစ္စံ– အမှန်ကို။ အာဟ၊ မယာပိ– သည်လည်း။ ဧသ– ဤမြွေပြိတ္တာကို။ သမ္ဗောဓိပတ္တဒိဝသေယေဝ– အရဟတ္တမဂ်ဉာဏ်, သဗ္ဗညုတ ဉာဏ်သို့ ရောက်ရာနေ့၌ပင်။ ဒိဋ္ဌော– မြင်အပ်ပြီ။ အပိစ– သို့သော်လည်း။ အဟံ– သည်။] ယေ– အကြင်သူတို့သည်။ မေ– ၏။ ဝစနံ– ကို။ န သဒ္ဒဟေယျုံ– မယုံကြည် ကုန်ရာ။ တေသံ– ထိုသူတို့၏။ အဟိတာယ– စီးပွားမဲ့အလို့ငှာ။ ဘဝေယျ– ရာ၏၊’ ဣတိ– သို့။ ပရာနုဒ္ဒယာယ– သူတစ်ပါးတို့၌ သနားခြင်းကြောင့်။ န ကထေသိံ–မိန့်တော်မမူခဲ့။” ဣတိ– သို့။ အာဟ– မူပြီ။ ဟိ– မှန်။ လက္ခဏသံယုတ္တေပိ– လက္ခဏ သံယုတ်၌လည်း။ မဟာမောဂ္ဂလ္လာနေန– သည်။ ဒိဋ္ဌကာလေယေဝ– မြင်အပ်ပြီးရာ အခါ၌သာ။ သတ္ထာ– သည်။ တဿ– ထိုအရှင်မဟာမောဂ္ဂလ္လာန်၏။ သက္ခီ– သက်။

ဣဓ ပန။ ။ သစေ ဣဓ, နောက်ပန, ဝိသေသဟုစွဲ(ရွှေ- ၄၅)”အလို ဣဓ၏ နောက်၌ရှိသော ပနကို ဝိသေသအနက်ယူ၍ “ပန- အထူးကား”ဟု ပေးရမည်၊ သို့သော် ဤ၌ အထူးကို ပြသည်မဟုတ်၊ “ကျီးပြိတ္တာကို မြင်၍ ပြုံးတော်မူပါသလော”ဟု မေးဖွယ် ရှိ၍ “ဣဓ ပန”စသည်ကို ဆိုရကား ပနသဒ္ဒါ ဝါကျာရမ္ဘအနက်သာ ကောင်းသည်။

...[စာမျက်နှာ- ၅၇၈]...

သေသည်။ ဟုတွာ၊ ဝိနီတဝတ္ထူနိ– ဝိနီတဝတ္ထုတို့ကို။ ကထေသိ၊ ဣဒမ္ပိ– ဤ အဟိပေတဝတ္ထုကိုလည်း။ တေန– ထိုမြတ်စွာဘုရားသည်။ တထေဝ– ထို့အတူပင်။ ကထိတံ– အပ်ပြီ။ တံ– ထိုစကားကို။ သုတွာ၊ ဘိက္ခူ– တို့သည်။ တဿ– ထိုပြိတ္တာ၏။ ပုဗ္ဗကမ္မံ– ရှေးကံကို။ ပုစ္ဆိံသု၊ သတ္ထာပိ– သည်လည်း။ တေသံ– ထိုရဟန်းတို့အား။ ကထေသိ+

ကိရ– ချဲ့။ အတီတေ– ၌။ ဗာရာဏသိံ– ကို။ နိဿာယ– ၍။ နဒီတီရေ– မြစ်ကမ်း ၌။ ပစ္စေကဗုဒ္ဓဿ– ဖို့။ ဝါ– ၏အတွက်။ ပဏ္ဏသာလံ– သစ်ရွက်မိုးကျောင်းကို။ [ဓမ္မ ဘာ-၁, ၅၄ရှု၊] ကရိံသု– ဆောက်လုပ်ကုန်ပြီ။ သော– ထိုပစ္စေကဗုဒ္ဓါသည်။ တတ္ထ– ထိုသစ်ရွက်မိုးကျောင်း၌။ ဝိဟရန္တော– စဉ်။ နိဗဒ္ဓံ– မပြတ်။ နဂရေ– ၌။ ပိဏ္ဍာယ– ငှာ။ စရတိ၊ နာဂရာပိ– မြို့၌ နေသူတို့သည်လည်း။ သာယံပါတံ– ညနေအခါ, နံ နက်အခါ၌။ [ဓမ္မဘာ-၂, ၁၅၁ရှု၊] ဂန္ဓပုပ္ဖာဒိဟတ္ထာ– နံ့သာ, ပန်းအစရှိသည်တို့ လက်၌ ရှိကုန်သည်။ ဝါ– နံ့သာပန်းအစရှိသည်တို့ကို ကိုင်စွဲကုန်သည်။ (ဟုတွာ)၊ ပစ္စေကဗုဒ္ဓဿ– ကို။ ဥပဋ္ဌာနံ– ဆည်းကပ်ခြင်းငှာ။ (တစ်နည်း) ပစ္စေကဗုဒ္ဓဿ–အား။ ဥပဋ္ဌာနံ– ဆည်းကပ်ရာအရပ်သို့။ ဂစ္ဆန္တိ၊ [ဓမ္မဘာ- ၁, ၁၄ရှု၊] ဧကော– သော။ ဗာရာဏသိဝါသီ– ဗာရာဏသီမြို့၌နေသော။ ပုရိသော– သည်။ တံ မဂ္ဂံ– ထိုလမ်း ကို။ နိဿာယ– ၍။ ခေတ္တံ– လယ်ကို။ ကသိ– ထွန်ယက်ပြီ။ မဟာဇနော– သည်။ သာယံပါတံ– ၌။ ပစ္စေကဗုဒ္ဓဿ– အား။ ဥပဋ္ဌာနံ– ငှာ။ ဂစ္ဆန္တော– သော်။ တံ ခေတ္တံ– ထိုလယ်ကို။ မဒ္ဒန္တော– နင်းချေလျက်။ ဂစ္ဆတိ၊ ကဿကော စ– လယ်သမားသည် လည်း။ “မေ– ၏။ ခေတ္တံ– လယ်ကို။ မာ မဒ္ဒထ– မနင်းချေကြပါနှင့်။” ဣတိ– သို့။ ဝါရေန္တောပိ– တားမြစ်ပါသော်လည်း။ ဝါရေတုံ– တားမြစ်ခြင်းငှာ။ နာသက္ခိ– မစွမ်း နိုင်ခဲ့။ အထ– ၌။ အဿ– ထိုလယ်သမား၏။ ဧတံ– ဤအကြံသည်။ အဟောသိ၊

ဝိနီတဝတ္ထူနိ။ ။ ဝိနီတာနိ (ဝိနိစ္ဆိတာနိ)+ဝတ္ထူနိ ဝိနီတဝတ္ထူနိ- “အာပတ္တိံ တွံ ဘိက္ခု အာပန္နော ပါရာဇိကံ”စသည်ဖြင့် ဘုရားရှင် ကိုယ်တော်တိုင် ဆုံးဖြတ်တော်မူအပ် သော ဝတ္ထုတို့၊ ထိုဝိနီတဝတ္ထုတို့ကို ဝိနည်းဓိုရ်များ လွယ်ကူစွာ သင်ယူနိုင်ကြစေရန် အရှင်ဥပါလိက ဘုရားရှင် သက်တော်ထင်ရှားရှိစဉ်ကပင် ထားခဲ့သည်၊ ထားခြင်း၏ ရည်ရွယ်ချက်မှာ ဤအမှတ်အသားဖြင့် နောင်အခါ ဝိနည်းဓိုရ်များ ဝိနည်းဆုံးဖြတ်နိုင် စေကြရန် ဖြစ်သည်။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၃၆၊ သာရတ္ထ၊၂၊၉၉၊ ပါရာဘာ- ၂, ၄၅၁)

...[စာမျက်နှာ- ၅၇၉]...

(ကိံ)၊ “ဣမသ္မိံ ဌာနေ– ဤအရပ်၌။ ပစ္စေကဗုဒ္ဓဿ– ၏။ ပဏ္ဏသာလာ– သည်။ သစေ န ဘဝေယျ– အကယ်၍မရှိအံ့။ (ဧဝံ သတိ)၊ မေ– ၏။ ခေတ္တံ– ကို။ န မဒ္ဒေယျုံ–မနင်းချေကုန်ရာ။” ဣတိ– ပြီ။ (ဣတိ– ဤသို့ ကြံပြီး၍၊) [ဣတိတစ်လုံး အကျေကြံ၊] သော– ထိုလယ်သမားသည်။ ပစ္စေကဗုဒ္ဓဿ– ၏။ ပိဏ္ဍာယ– ငှာ။ ပဝိဋ္ဌကာလေ–ဝင်ရာအခါ၌။ ပရိဘောဂဘာဇနာနိ– အသုံးအဆောင်အိုးခွက်တို့ကို။ ဘိန္ဒိတွာ– ခွဲ၍။ ပဏ္ဏသာလံ– ကို။ ဈာပေသိ– မီးလောင်စေပြီ။ ဝါ– မီးရှို့ပြီ။ ပစ္စေကဗုဒ္ဓေါ– သည်။ တံ– ထိုသစ်ရွက်မိုးကျောင်းကို။ ဈာမံ– မီးလောင်အပ်သည်ကို။ ဒိသွာ– ၍။ ယထာသုခံ– အကြင်အကြင်ချမ်းသာရာအရပ်သို့။ ပက္ကာမိ– ပြီ။ မဟာဇနော– သည်။ ဂန္ဓမာလံ– ပန်း, နံ့သာကို။ အာဒါယ– ၍။ အာဂတော– လာသည်။ (သမာနော)၊ ဈာမပဏ္ဏသာလံ– မီးလောင်အပ်သော သစ်ရွက်မိုးကျောင်းကို။ ဒိသွာ၊ “နော– တို့၏။ အယျော– အရှင်သည်။ ကဟံ– သို့။ ဂတော နု ခေါ– ကြွသွားလေသနည်း?” ဣတိ– သို့။ အာဟ၊ သောပိ– ထိုလယ်သမားသည်လည်း။ မဟာဇနေနေဝ– လူအပေါင်း နှင့်ပင်။ သဒ္ဓိံ၊ ဂတော– သည်။ (ဟုတွာ)၊ မဟာဇနမဇ္ဈေ– လူအပေါင်း၏အလယ်၌။ ဌိတကောဝ– ရပ်လျက်သာ။ ဧဝံ– သို့။ အာဟ၊ “မယာ– သည်။ တဿ– ထိုပစ္စေက ဗုဒ္ဓါ၏။ ပဏ္ဏသာလာ– ကို။ ဈာပိတာ– မီးလောင်စေအပ်ပြီ” ဣတိ– ဤသို့ ပြောပြီ။ အထ– ၌။ နံ– ထိုလယ်သမားကို။ “ဂဏှထ– ဖမ်းကြလော။ ဣမံ ပါပိမံ– ဤယုတ်မာ သူကို။ နိဿာယ– ၍။ မယံ– တို့သည်။ ပစ္စေကဗုဒ္ဓံ– ကို။ ဒဋ္ဌုံ– ဖူးမြင်ခြင်းငှာ။ န လဘိ မှ– မရတော့ကုန်။” ဣတိ– ဤသို့ ပြော၍။ ဒဏ္ဍာဒီဟိ– တုတ်အစရှိသည်တို့ဖြင့်။ ပေါထေတွာ– ထုရိုက်၍။ ဇီဝိတက္ခယံ– အသက်၏ကုန်ခြင်းသို့။ ပါပေသုံ– ရောက် စေကုန်ပြီ။ သော– ထိုလယ်သမားသည်။ အဝီစိမှိ– ၌။ နိဗ္ဗတ္တိတွာ– ၍။ ဝါ– သော်။ ယာဝ– လောက်။ အယံ မဟာပထဝီ– သည်။ ယောဇနမတ္တံ– တစ်ယူဇနာအတိုင်း အရှည်ရှိသောအရပ်သို့။ ဝါ– တစ်ယူဇနာလောက်တိုင်တိုင်။ ဥဿန္နာ– မြင့်တက်၏။ တာဝ– လောက်။ နိရယေ၊ ပစ္စိတွာ– ၍။ ပက္ကာဝသေသေန– ဖြင့်။ ဂိဇ္ဈကူဋေ– ၌၊

ဂိဇ္ဈကူဋေ။ ။ ဂေဓေန္တီတိ ဂိဇ္ဈာ၊ [ဂိဓ- အဘိကင်္ခါယံ+ယ၊ ဓျ ကို ဈပြု, ဇဒွေဘော်၊ (တစ်နည်း) ဈပစ္စည်း, ဓကို ဇပြု၊] ကုဋိတဗ္ဗံ ဆိန္ဒိတဗ္ဗန္တိ ကူဋံ၊ [ကုဋ+ဏ၊- သူစိ၊ ဓာဒီ၊] ဂိဇ္ဈာ+ဧတ္ထ သန္တီတိ ဂိဇ္ဈံ- လင်းတတို့ရှိရာတောင်ထွတ်၊ [ဂိဇ္ဈ+ဏ၊] ဂိဇ္ဈံ+ကူဋံ ဧတဿာတိ ဂိဇ္ဈကူဋော- လင်းတတို့ရှိရာ အထွတ်ရှိသောတောင်၊ (တစ်နည်း) ဂိဇ္ဈာ+

...[စာမျက်နှာ- ၅၈၀]...

ဧတ္ထ ဝသန္တီတိ ဂိဇ္ဈံ၊ [ဂိဇ္ဈ+ဏ၊] ဂိဇ္ဈံ+ကူဋံ ဧတဿာတိ ဂိဇ္ဈကူဋော– လင်းတတို့နေရာ အထွတ်ရှိသောတောင်။ (တစ်နည်း) ဂိဇ္ဈော ဝိယာတိ ဂိဇ္ဈံ၊ [ဂိဇ္ဈ+ဏ၊] ဂိဇ္ဈံ+ကူဋံ ဧတဿာတိ ဂိဇ္ဈကူဋော– လင်းတနှင့်တူသော အထွတ်ရှိသောတောင်။ (သာရတ္ထ- ၂, ၁၁၂)၊ (တစ်နည်း) ဂိဇ္ဈာ+ကူဋေ ဧတဿာတိ ဂိဇ္ဈကူဋော– အထွတ်၌ လင်းတတို့ရှိ သောတောင်။ (မ၊ဋီ၊၂၊ ၄၇)၊ ကူဋံ+ဧတဿ အတ္ထီတိ ကူဋော– အထွတ်ရှိသောတောင်။ [ကူဋ+ဏ၊] ဂိဇ္ဈေန+သဒိသော+ဂိဇ္ဈသဒိသော၊ ဂိဇ္ဈသဒိသော+ကူဋော ဂိဇ္ဈကူဋော–လင်းတနှင့်တူသောတောင်။ [ဂိဇ္ဈသဒိသ+ကူဋ၊ သဒိသချေ။ ကမ္မဓာရယမိဿကမဇ္ဈေ လောပီတပ္ပုရိသ်သမာသ်၊- မဋီ၊ ၂၊ ၄၇၊ သာရတ္ထ၊ ၂၊ ၁၁၂၊ ပါရာဘာ- ၂, ၄၈၆။]

မှတ်ချက်။ ။ ဤကား အဋ္ဌကထာ, ဋီကာအသီးအသီး၌ ပြအပ်သော ဂိဇ္ဈကူဋော ၏ ဝိဂြိုဟ်များတည်း၊ ထိုတွင် နောက်ဆုံးနည်းကို “ဂိဇ္ဈသဒိသော ကူဋောတိ (ဂိဇ္ဈကူဋောတိ ဝါ) မဇ္ဈေပဒလောပီသမာသော ယထာ သာကပတ္ထိဝေါတိ(မဋီ၊၂၊၄၇၊ သာရတ္ထ၊၂၊၁၁၂)”ဟူသော အဖွင့်နှင့်အညီ ပြုသည်၊ ဤအဖွင့်၌ “ဂိဇ္ဈကူဋောသည် “သာကပတ္ထိဝေါ”ဟူသောပုဒ်နှင့် တူသည်”ဟူသော စကားကို သတိပြုရမည်၊ “သာကပတ္ထိဝေါ”ကို “သာကော+ပိယော ယဿာတိ သာကပ္ပိယော- နှစ်သက်အပ်သော အစွမ်း သတ္တိရှိသောမင်း၊ ပထဝိယာ+ဣဿရော ပတ္ထိဝေါ- မြေ၏အစိုးရမင်း၊ သာကပ္ပိယော သာကဘက္ခော ဝါ+ပတ္ထိဝေါ သာကပတ္ထိဝေါ- နှစ်သက်အပ်သော အစွမ်းသတ္တိရှိသော မင်း၊ ဝါ- ဟင်းရွက်ကို စားသောမင်း၊ [သာကပိယ+ပတ္ထိဝ၊ ပိယချေ၊ (တစ်နည်း) သာကဘက္ခပတ္ထိဝ၊ ဘက္ခချေ၊]”ဟု ပြုပါ။ (သံဋီ၊၁၊၆၁၊ သိဒ္ဓန္တ၊ မောဂ်နိ- ၁, ၃၉၆- ၇၊ ကစ်ဘာ- ၁, ၅၁၈)

တူပုံ။ ။ သာကပတ္ထိဝေါ၌ သာကနောင် ပိယပုဒ်, ဘက္ခပုဒ်ကျေခြင်းနှင့် ဂိဇ္ဈကူဋော၌ ဂိဇ္ဈနောင် သဒိသကျေခြင်း, ပတ္ထိဝေါ၏ တဒ္ဓိတ်ပုဒ်ဖြစ်ခြင်းနှင့် ကူဋော၏ တဒ္ဓိတ်ပုဒ်ဖြစ်ခြင်း, “သာကပ္ပိယော သာကဘက္ခော ဝါ+ပတ္ထိဝေါ သာကပတ္ထိဝေါ”ဟု ကမ္မဓာရယမိဿကမဇ္ဈေလောပီတပ္ပုရိသ်ပြုခြင်းနှင့် “ဂိဇ္ဈသဒိသော+ကူဋော ဂိဇ္ဈကူဋော”ဟု ကမ္မဓာရယမိဿကမဇ္ဈေလောပီတပ္ပုရိသ်ပြုခြင်းတို့သည် တူကြ၏၊ ထို ကြောင့် “ဂိဇ္ဈသဒိသော+ကူဋော ဂိဇ္ဈကူဋော”ဟု ပြုရသည်။

ဆက်ဥုးအံ့– သာရတ္ထ၌ “ဂိဇ္ဈသဒိသော ကူဋောတိ (မ၊ဋီ၊၂၊ ၄၇)”ဟု မရှိဘဲ “ဂိဇ္ဈသဒိသကူဋောတိ”ဟု ရှိနေ၏။ သာရတ္ထစာအရှိကိုသာ ကြည့်၍ “ဂိဇ္ဈေဟိ+သဒိသာနိ+ ကူဋာနိ ဧတဿာတိ ဂိဇ္ဈကူဋော (မအူပါရာနိ-၃, ၂၉၁)”ဟု မဇ္ဈေလောပီဗဟုဗ္ဗီဟိ ပြုခြင်းမှာ ဥပမာပြုထားသော “သာကပတ္ထိဝေါ”ပုဒ်၏ ဝိဂြိုဟ်နှင့် မညီပါ၊ ထိုကြောင့် ထိုမဇ္ဈေလောပီဗဟုဗ္ဗီဟိဝိဂြိုဟ်ကို အဖွင့်မှအလွတ်ဖြစ်သော ဝိဂြိုဟ်ဟု မှတ်ရာ၏၊

...[စာမျက်နှာ- ၅၈၁]...

အဟိပေတော– မြွေပြိတ္တာသည်။ ဟုတွာ– ဖြစ်၍။ နိဗ္ဗတ္တိ နိဗ္ဗတ္တိ နိဗ္ဗတ္တိ– ဖြစ်ပြီ။ သတ္ထာ၊ တဿ– ထိုမြွေပြိတ္တာ၏။ ဣဒံ ပုဗ္ဗကမ္မံ– ဤရှေးကံကို။ ကထေတွာ၊ “ဘိက္ခဝေ! ဧတံ ပါပကမ္မံ နာမ– ဤမကောင်းမှုမည်သည်။ ခီရသဒိသံ– နို့ရည်နှင့် တူ၏။ ခီရံ– နို့ရည် သည်။ ဒုယှမာနမေဝ– ညှစ်အပ်စဉ်ပင်။ ဝါ– ညှစ်အပ်ဆဲခဏ၌ပင်။ န ပရိဏမတိ ထို့ပြင် “ဂိဇ္ဈာနံ+ဝသနာနိ ကူဋာနိ ဧတဿာတိ ဂိဇ္ဈကူဋော– လင်းတတို့ နေရာအထွတ် ရှိသောတောင်”ဟုလည်း ပြုသေး၏။

အဟိပေတော ဟုတွာ နိဗ္ဗတ္တိ။ ။ ဖြစ်ခြင်းကြိယာတစ်ခုတည်းကိုပင် “ဟုတွာ နိဗ္ဗတ္တိ”ဟု ခွဲ ဆိုသော အဘေဒဘေဒူပစာရ(မကွဲသော်လည်း ခွဲဆိုသောနည်း)အားဖြင့် အထက်၌ ပေးခဲ့သည်၊ ဤအလို နိဗ္ဗတ္တိသည် နိပုဗ္ဗ ဝတ္တု(ဝတု)ဓာတ်, ဤဝိဘတ်ဖြင့် ပြီးသော အာချာတ်ပုဒ်တည်း။

တစ်နည်း။ ။ ဟုတွာ၌ လက္ခဏအနက်, ဟိတ်အနက်ကြံ၍ “အဟိပေတော- ၏၊ [နိဗ္ဗတ္တိနှင့် ဟိတ်အနက်ဟော ဟုတွာ၌စပ်၊] ဝါ- သည်၊ [လက္ခဏအနက်ဟော ဟုတွာ၌ လက္ခဏဝန္တစပ်၊] ဟုတွာ- ဖြစ်လသော်၊ (အဖြစ်ဖြင့်)၊ ဝါ- ဖြစ်ခြင်းကြောင့်၊ နိဗ္ဗတ္တိ- ဖြစ်ခြင်းသည်၊ ဟောတိ- ၏”ဟုလည်း ပေးနိုင်သည်၊ ဤနည်း၌ ဟုတွာ၏ ကတ္တားသည် “အဟိပေတော”တည်း၊ “ဟောတိ”ဟူသော ထည့်ပါဌ်ကြိယာ၏ ကတ္တားကား “နိဗ္ဗတ္တိ” တည်း၊ ဤသို့ ကတ္တားမတူသောကြောင့် ဟုတွာ၌ တွာပစ္စည်းကို ပုဗ္ဗကာလေစသော သုတ်ရင်းဖြင့် မသက်ဘဲ “တုနတွာနတွာ ဝါ”ဟူသော ယောဂဝိဘာဂဖြင့်သက်၊ နိဗ္ဗတ္တိ လည်း “နိပ္ပဇ္ဇနံ နိဗ္ဗတ္တိ၊ [နိ+ပဒ+တိ၊ ပကို ဗပြု၊]၊ (တစ်နည်း) နိဗ္ဗတ္တနံ နိဗ္ဗတ္တိ၊ [နိ+ ဝတု+တိ၊]”ဟု ပြုရသော ဘောဟောကိတ်ပုဒ်တည်း။ [ကတ္တားကွဲဘိ, မတူရှိသော်, မိမိကတ္တား, သမ္ဗန်ထား၍, ဖြစ်ငြားဟိတ်မှာ, သက်တို့လာသည်, တွာဒိပစ္စည်းသဘော တည်း။ (ဘုရား- ၂၄၄)]

တစ်နည်း။ ။ ဟုတွာအရ ပဋိသန္ဓေအခါဖြစ်ခြင်း, နိဗ္ဗတ္တိအရ ပဝတ္တိအခါ ဖြစ်ခြင်း ကို ယူ၍၊ “အဟိပေတော- သည်၊ ဟုတွာ- ပဋိသန္ဓေ၏အစွမ်းဖြင့် ဖြစ်၍၊ နိဗ္ဗတ္တိ- ပဝတ္တိ၏ အစွမ်းဖြင့် ဖြစ်ပြီ”ဟုပေး။

တစ်နည်း။ ။ ပဋိသန္ဓေ၏အစွမ်းဖြင့် ဖြစ်ခြင်းသာ ပို၍ဖြစ်သင့်ကြောင်းကို သိ စေခြင်းငှာ ပဋိသန္ဓေအခါဖြစ်ခြင်းတစ်မျိုးတည်းကိုပင် “ဟုတွာ နိဗ္ဗတ္တိ”ဟု ကြိယာ ၂မျိုးဖြင့် ဆိုသည်၊ တစ်ပုဒ်တည်းဆိုလျှင် ဖြစ်ပါလျက် အလွန်အားဖြင့် ဆိုအပ်သော ဥက္ကဋ္ဌနည်းတည်း၊ ဤအလို “အဟိပေတော- သည်၊ ဟုတွာ- ပဋိသန္ဓေ၏အစွမ်းဖြင့် ဖြစ်၍၊ နိဗ္ဗတ္တိ- ဖြစ်ပြီ”ဟုပေး။ (ဘေဒဘာ, ၃၉၀၊ သီဋီသစ်၊၂၊၉)

...[စာမျက်နှာ- ၅၈၂]...

ယထာ– (ပင်ကိုယ်သဘောမှ) မပြောင်းလဲသကဲ့သို့။ တထာ– တူ။ ကမ္မံ– မကောင်း မှုကံသည်။ ကယိရမာနမေဝ– ပြုအပ်စဉ်ပင်။ ဝါ– ပြုအပ်ဆဲခဏ၌ပင်။ န ဝိပစ္စတိ– မရင့်ကျက်။ ဝါ– အကျိုးမပေး။ ယဒါ ပန– အကြင်အခါ၌ကား။ ဝိပစ္စတိ– ရင့်ကျက် ၏။ ဝါ– အကျိုးပေး၏။ တဒါ– ၌။ ဧဝရူပေန– သော။ ဒုက္ခေန– ဖြင့်။ ဝါ– ကြောင့်။ သောစတိ– ဝမ်းနည်းရ၏။” ဣတိ– သို့။ အနုသန္ဓိံ၊ ဃဋေတွာ၊ ဓမ္မံ၊ ဒေသေန္တော–လိုသည်။ (ဟုတွာ)၊ ဣမံ ဂါထံ– ကို။ အာဟ၊ (ကိံ)၊ “န ဟိ၊ ပေ။ ပါဝကော”တိ– ၍။ (အာဟ)

န ဟိ ပါပံ ကတံ ကမ္မံ, သဇ္ဇုခီရံဝ မုစ္စတိ၊ ဍဟန္တံ ဗာလမနွေတိ, ဘသ္မစ္ဆန္နောဝ ပါဝကော

သဇ္ဇုခီရံ– ယခု၌ပင် နို့မှထွက်သော နို့ရည်သည်။ န မုစ္စတိ ဣဝ– တစ်ခဏ ချင်း, မူရင်းအရသာ, စွန့်ကာပျက်ယွင်း, မလွတ်ကင်းသကဲ့သို့။ (ဧဝမေဝ– ဤ အတူသာလျှင်၊) ပါပံ– မကောင်းသော။ ကမ္မံ– ကံသည်။ ဝါ– ကို။ ကတံ ဟိ– ပြုအပ် စဉ်သာ။ ဝါ– ပြုအပ်ဆဲခဏ၌သာ၊ (ပြုပြုချင်းသာ)၊ န (ဝိပစ္စတိ)– အကျိုးမပေး။ (ဝိပစ္စမာနံ– အကျိုးပေးလသော်၊) ဗာလံ– လူမိုက်ကို။ ဍဟန္တံ– လောင်မြိုက်လျက်၊

ကတံ ဟိ။ ။ “ကရိယမာနမေဝ(ဓမ္မ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၂၃)၊ ကိရိယက္ခဏေယေဝ(နေတ္တိ. ဋ္ဌ- ၂၅၀)”ဟူသော အဖွင့်အရ ကတံ၌ ပထမာဝိဘတ် သတ္တမီ(လက္ခဏ)အနက်, တ ပစ္စည်း ပစ္စုပ္ပန်ကာလ, “န ဟိ”၌ ဟိကို အဝဓာရဏအနက်ဟု ယူ၍ ပေးခဲ့သည်။

နေတ္တိဝိ- ၃၁၈။ ။ ထို၌ နိယမ, အနိယမ, န မုစ္စတိ, န ဝိပစ္စတိတို့၏ အာဓာရ, ဍဟန္တံ၏ ကံပုဒ်များထည့်၍ “သဇ္ဇုခီရံ- သည်၊ (နိက္ခန္တက္ခဏေ- ထွက်ဆဲခဏ၌၊) န မုစ္စတိ ဣဝ- သို့၊ (ဧဝံ- တူ၊ ယေန ဗာလေန- အကြင်လူမိုက်သည်၊) ပါပံ- သော၊ (ယံ) ကမ္မံ- အကြင်ကံကို၊ ကတံ- ပြုအပ်ပြီ၊ (တဿ ဗာလဿ- ထိုလူမိုက်၏၊ တံ) ကမ္မံ- ထို မကောင်းမှုသည်၊ (ကရဏက္ခဏေ- ပြုဆဲခဏ၌၊) န ဟိ ဝိပစ္စတိ- အကျိုးမပေး၊ [ဟိကား အနက်မဲ့၊] ဘသ္မစ္ဆန္နော- သော၊ ပါဝကော- သည်၊ (အက္ကန္တံ- နင်းသော၊ ဇနံ- လူကို၊ ဍဟ- တိ) ဣဝ- လောင်မြိုက်သကဲ့သို့၊ (ဧဝံ- တူ၊ ယေန ဗာလေန- သည်၊ ပါပံ- သော၊ ယံ ကမ္မံ- ကို၊ ကတံ- ပြီ၊ တံ ကမ္မံ- သည်၊ တံ ဗာလံ- ထိုလူမိုက်ကို၊) ဍဟန္တံ- ပူလောင်စေလျက်၊ အနွေတိ- ၏”ဟု ပေးစေ၏။

ဍဟန္တံ။ ။ ဒဟ+အန္တ၊ “ဒဟဿ ဒဿ ဍော(မောဂ်- ၅, ၁၂၆)”သုတ်ဖြင့် ဒကို ဍ

...[စာမျက်နှာ- ၅၈၃]...

ဝါ– ပူလောင်စေလျက်။ အနွေတိ– အစဉ်လိုက်၏။ (ကိမိဝ– နည်း?) ဘသ္မစ္ဆန္နော–ပြာဖြင့် ဖုံးထားအပ်သော။ ပါဝကော– မီးသည်။ ဍဟန္တော– (နင်းသူကို) တငွေ့ငွေ့ လောင် မြိုက်လျက်။ ဝါ– ပူစေလျက်။ အနွေတိ ဣဝ– အစဉ်လိုက်သကဲ့သို့တည်း။

တတ္ထ– ထိုဂါထာ၌။ သဇ္ဇုခီရံ ဝါတိ သဇ္ဇုခီရံ ဝါတိ သဇ္ဇုခီရံ ဝါတိ– ကား။ တံ ခဏံယေဝ– ထိုခဏ၌ပင်။ ဓေနုယာ– နွားမ၏။ ထနေဟိ– နို့တို့မှ။ နိက္ခန္တံ– ထွက်လာသော။ အဗ္ဘုဏှံ– ပူနွေး လတ်ဆတ်သော။ ခီရံ– နို့ရည်သည်။ န မုစ္စတိ– ပင်ကိုယ်သဘောမှ မကင်းလွတ်။ န ပရိဏမတိ– မပြောင်းလဲ။ ဣဒံ– အနက်အဓိပ္ပာယ်သည်။ ဝါ– ကို။ ဝုတ္တံ– အပ် သည်။ ဝါ– ဆိုလိုသည်။ ဟောတိ။ ဣဒံ သဇ္ဇုခီရံ– ဤယခု၌ပင် နို့မှ ထွက်သော ပြု။ ဤအလို သုဒ္ဓကတ္တုရုပ်တည်း။ (ဋ္ဌပြု– ၂၄၈)၊ “ဍဟာပေန္တံ (နေတ္တိဝိ-၃၁၈)”ဟူသော အဖွင့်အလို ကာရိတ်ပစ္စည်းကျေသော ကာရိတ်ကတ္တုရုပ်တည်း။ မကောင်းမှုသည် ပြုပြုချင်းအကျိုးမပေးသော်လည်း ကုသိုလ်ကံအကျိုးပေးခွင့်ကုန်လျှင် အကျိုးပေးပုံကို ပြလို၍ “ဍဟန္တံ”စသည်ကို မိန့်သည်။

သဇ္ဇုခီရံ ဝါတိ၊ ပေ ၊အဗ္ဘုဏှံ။ ။ ဤအဖွင့်၌ “တံ ခဏံယေဝ...နိက္ခန္တံ... ခီရံ”ကို ကြည့်၍ “သဇ္ဇု+နိက္ခန္တံ+ခီရံ သဇ္ဇုခီရံ- ယခု၌ပင် ထွက်သော နို့ရည်၊ နိက္ခန္တ ကျေ”ဟု ပြုပါ၊ ယခု၌ပင် ထွက်သောနို့ရည်သည် ပူနွေးလတ်ဆတ်သစ်လွင်သည်ဟု ပြလို၍ “အဗ္ဘုဏှံ”ဟု ဆက်မိန့်သည်၊ အဗ္ဘဏှံကို အဋ္ဌကထာဋီကာတို့၌ “အဘိနဝ”ဟု ဖွင့်သဖြင့် “အဘိနဝေါ”ကဲ့သို့ “ဥဏှံ ဧဝ အဗ္ဘုဏှံ၊ [အဘိ+ဥဏှ၊ အဘိသဒ္ဒါ အနက်မဲ့၊]” ဟု ပြုပါ၊ အဗ္ဘုဏှသဒ္ဒါသည် “အလွန်ပူသော, အတော်အသင့်ပူသော, ပူနွေးဆဲ”ဟူ သော အနက်တို့ကို ဟောသည်ဟု ဏ -ွှ- ှ၌ ဆို၏၊ ဤ၌ “ပူနွေးဆဲ”ဟူသော အနက် ဖြစ်သင့်သည်။ [အဗ္ဘုဏှသီလောတိ အဘိနဝုပ္ပန္နသီလော၊ (အဘိနဝသီလော)၊ အဘိနဝုပ္ပန္နဉှိ “အဗ္ဘုဏှ”န္တိ ဝုစ္စတိ၊(ဝိမတိ၊၂၊၃၁၀၊ သာရတ္ထ၊၃၊၄၉၀၊ ပါစိယော- ၆၂၈)၊ နဝေါ ဧဝ အဘိနဝေါ၊(ဓာန်ဋီ- ၃၁၇)။ ဗဘဘ့ကည့ေ ဟဘေ့င+ကည့ေ] (ေ) လနမပ့သအယ ဆကငအန့သအယ ျအငူ တမော.]

ဝါကျယူပေးပုံ။ ။ သဇ္ဇုခီရံကို သမာသ်ပုဒ်မယူဘဲ သဇ္ဇုတစ်ပုဒ်, ခီရံတစ်ပုဒ်ဟု ယူကြသေး၏၊ ထိုအလို “ခီရံ- နွားနို့မှ ထွက်လာသော နို့ရည်သည်၊ သဇ္ဇု ဟိ (သဇ္ဇု ဧဝ)- ထိုခဏ၌ပင်၊ ဝါ- ချက်ချင်းပင်၊ န မုစ္စတိ ဣဝ- ပင်ကိုယ်သဘောမှ မကင်းလွတ် သကဲ့သို့၊ (ဧဝမေဝ- လျှင်၊) ကတံ- သော၊ ပါပံ- သော၊ ကမ္မံ- သည်၊ (သဇ္ဇု ဟိ- ၌ပင်၊) န ဟိ ဝိပစ္စတိ- အကျိုးမပေး”ဟု ပေးပါ။ (နိဒီ- ၁၅၄၊ နီတိသုတ္တနိ- ၂, ၁၈၅)

...[စာမျက်နှာ- ၅၈၄]...

နို့ရည်သည်။ တံ ခဏညေဝ– ထိုခဏ၌ပင်။ န မုစ္စတိ ယထာ– ပင်ကိုယ်သဘော မှ မကင်းလွတ်သကဲ့သို့။ န ပရိဏမတိ ယထာ– မပြောင်းလဲသကဲ့သို့။ ပကတိံ–ပင်ကိုယ်သဘောကို။ န ဝိဇဟတိ ယထာ– မစွန့်သကဲ့သို့။ ပန– ဆက်။ ယသ္မိံ ဘာဇနေ– အကြင်ခွက်၌။ ဒုဟိတွာ– ညှစ်၍။ ဂဟိတံ– ယူအပ်သော နို့ရည်သည်။ [န ပါပုဏာတိ, အဝိဇဟိတွာ, ဇဟတိတို့၌စပ်၊] ယာဝ– လောက်။ တတ္ထ– ထိုခွက်၌။ တက္ကာဒိအမ္ဗိလံ– ရက်တက်ရည်အစရှိသော ချဉ်သောအရသာကို။ န ပက္ခိပတိ– မထည့်သေး။ ယာဝ– လောက်။ ဒဓိဘာဇနာဒိကံ– နို့ဓမ်းခွက်အစရှိသော။ အမ္ဗိလဘာဇနံ– ချဉ်သောခွက်ထဲသို့။ န ပါပုဏာတိ– မရောက်သေး။ တာဝ– လောက်။ ပကတိံ– ပင်ကိုယ်သဘောကို။ အဝိဇဟိတွာ– မစွန့်မူ၍။ ပစ္ဆာ– နောက်မှ။ ဇဟတိ ယထာ– စွန့်သကဲ့သို့။ [ပင်ကိုယ်သဘောကို စွန့်၍ နို့ဓမ်းအဖြစ်သို့ ရောက်သွားသည်- ဟူလို၊] ဧဝမေဝ– ဤအတူပင်။ ပါပကမ္မမ္ပိ– မကောင်းမှုသည်လည်း။ ကရိယမာနမေဝ– ပြုအပ်စဉ်မှာပင်။ ဝါ– ပြုအပ်ဆဲခဏ၌ပင်။ န ဝိပစ္စတိ– အကျိုးမပေး။ ယဒိ ဝိပစ္စေယျ– အကယ်၍ အကျိုးပေးအံ့။ (ဧဝံ သတိ)၊ ကောစိ– တစ်စုံတစ်ယောက် သောသူသည်။ ပါပကမ္မံ– မကောင်းမှုကို။ ကာတုံ– ငှာ။ န ဝိသဟေယျ– မရဲဝံ့ရာ။ ပန– ဆက်။ ယာဝ– လောက်။ ကုသလာဘိနိဗ္ဗတ္တာ– ကုသိုလ်ကြောင့် ဖြစ်ကုန်သော။ ခန္ဓာ– ခန္ဓာတို့သည်။ ဓရန္တိ– တည်ရှိနေကုန်၏။ ဝါ– ဆက်ဖြစ်နေကုန်၏။ တာဝ– လောက်။ နံ– ထိုမကောင်းမှုကို။ တေ– ထိုကုသိုလ်ကြောင့်ဖြစ်သော ခန္ဓာတို့ သည်။ ရက္ခန္တိ– (အကျိုးပေးခွင့်မရအောင်) တားဆီးထားကုန်၏။ ဝါ– အကျိုးပေး။

န မုစ္စတိ။ ။ ဒိဝါဒိမုစဓာတ်၏ အနက်မှာ မောက္ခ(လွတ်ကင်း)အနက်တည်း၊ “န မုစ္စတိ”ကို “န ပရိဏမတိ- ပင်ကိုယ်သဘောမှ မပြောင်းခြင်း, န ပကတိံ ဝိဇဟတိ- ပင်ကိုယ်သဘောကို မစွန့်ခြင်း”ဟု အဓိပ္ပာယ်ဖွင့်သည်၊ မပြောင်းလဲခြင်း, ပင်ကိုယ် သဘောကို မစွန့်ခြင်းဟူသည် ပင်ကိုယ်သဘောကို စွန့်၍ နို့ဓမ်းအဖြစ်သို့ မရောက်ခြင်း ကို ဆိုလိုသည်။ (နေတ္တိဝိ- ၃၁၈)

ဓရန္တိ၊ နံ တေ ရက္ခန္တိ။ ။ ဓရန္တိ၌ ဓရဓာတ် ဌိတိအနက်ဟော၊ ကုသိုလ်ကြောင့် ဖြစ်သော ခန္ဓာများ တည်ရှိခြင်းဟူသည် ကုသိုလ်ကြောင့် ဖြစ်သောခန္ဓာများ ဆက်၍ ဖြစ်နေခြင်းတည်း၊ “နံ တေ ရက္ခန္တိ”၌ နံဖြင့် ပါပကမ္မကို စွဲရသည်၊ “နံ- ထိုသူ့ကို”ဟု မပေးရ၊ တေဖြင့် ကုသလာဘိနိဗ္ဗတ္တက္ခန္ဓာကို စွဲရသည်၊ “တေ- ထိုမကောင်းမှုတို့သည်”

...[စာမျက်နှာ- ၅၈၅]...

ဖို့ ခွင့်မပေးကုန်။ တေသံ– ထိုခန္ဓာတို့၏။ ဘေဒါ– ပျက်စီးခြင်းကြောင့်။ အပါယေ– အပါယ်၌။ နိဗ္ဗတ္တက္ခန္ဓေသု– ဖြစ်သော ခန္ဓာတို့၌။ ဝိပစ္စတိ– ၏။ စ– အဖို့တစ်ပါးကား။ ဝိပစ္စမာနံ– အကျိုးပေးလသော်။ ဝါ– အကျိုးပေးသော မကောင်းမှုသည်။ ဍဟန္တံ–လောင်မြိုက်လျက်။ ဗာလံ– သို့။ အနွေတိ– အစဉ်လိုက်၏။ “ကိံ ဝိယ– အဘယ် ကဲ့သို့နည်း?” ဣတိ– ဤကားအမေးတည်း။ “ဘသ္မစ္ဆန္နော– ပြာဖြင့်ဖုံးအပ်သော။ ပါဝကော– မီးသည်။ (အနွေတိ) ဣဝ– နင်းသူသို့ အစဉ်လိုက်သကဲ့သို့တည်း။” ဣတိ– ဤကားအဖြေတည်း။ ဟိ– ချဲ့။ ဆာရိကာယ– ပြာဖြင့်။ ပဋိစ္ဆန္နော– ဖုံးအပ်သော။ ဝီတစ္စိတင်္ဂါရော– ကင်းသော မီးလျှံရှိသောမီးကျီးသည်။ အက္ကန္တောပိ– နင်း အပ်ပါသော်လည်း။ ဆာရိကာယ– ဖြင့်။ ပဋိစ္ဆန္နတ္တာ– ဖုံးထားအပ်သည်၏အဖြစ် ကြောင့်။ န တာဝ ဍဟတိ– (နင်းသူကို) မလောင်သေး။ ပန– အနွယကား။ ဆာရိကံ– ပြာကို။ တာပေတွာ– ပူစေ၍။ စမ္မာဒီနံ– အရေအစရှိသည်တို့ကို။ ဍဟနဝသေန– လောင်ခြင်း၏ အစွမ်းဖြင့်။ ယာဝ မတ္ထလုင်္ဂါ– ဦးနှောက်တိုင်အောင်။ ဍဟန္တော– လောင်လျက်။ ဂစ္ဆတိ ယထာ– သွားသကဲ့သို့။ ဧဝမေဝ– လျှင်။ ပါပကမ္မမ္ပိ– ကိုလည်း။ ယေန– အကြင်လူမိုက်သည်။ ကတံ– ပြုအပ်သည်။ ဟောတိ၊ တံ ဟု မပေးရ။ အကျိုးပေးခွင့်မရအောင် တားဆီးခြင်းကို “ရက္ခန္တိ”ဟု ဆိုသည်။ ကုသိုလ် ကြောင့်ဖြစ်သော ခန္ဓာများသည် မိမိဖြစ်နေသရွေ့ မကောင်းမှုအကျိုးပေးခွင့်ကို တား ဆီးထားသည်။ မကောင်းကျိုးပေးဖို့ ခွင့်မပေး- ဟူလို။ [ဓရန္တီတိ ပဗန္ဓဝသေန ပဝတ္တန္တိ၊ တန္တိ (နန္တိ) ပါပကမ္မွံ၊ တေတိ ကုသလာဘိနိဗ္ဗတ္တက္ခန္ဓာ၊ ရက္ခန္တိ ဝိပါကဒါနတော ဝိပစ္စိတုံ ဩကာသံ န ဒေန္တိ၊ နေတ္တိဋီ-၁၄၂။]

အနွေတိ။ ။ “အနွေတိကို “အနု+ဣတိ”ဟုလည်ေးကာင်း “အနု+ဧတိ”ဟုလည်း ပုဒ်ဖြတ်နိုင်၏၊ ဧတိသဒ္ဒါသည် လာခြင်းကိုသာ ဟော၍ သွားရောက်ခြင်းကို မဟော သောကြောင့်လည်းကောင်း, “ဂစ္ဆတိ, အနုဂစ္ဆတိ”ဟု ဖွင့်သဖြင့် သွားရောက်ခြင်း အနက်သာ သင့်၍ လာခြင်းအနက် မသင့်သောကြောင့်လည်းကောင်း ဤ၌ “အနု+ ဣတိ”ဟုသာ ဖြတ်သင့်သည်ဟု နီတိဓာတု- ၇၌ ဆို၏၊ သို့သော် ဂတိအနက်ဟော ဧ ဓာတ်ဖြင့် “ဧတိ”ဟု ဓာတွတ္ထ၌ ဆိုသောကြောင့် အနုပုဗ္ဗ ဧဓာတ်ဟု ယူ၍ “အနု+ ဧတိ”ဟု ဖြတ်လျှင်လည်း သင့်သည်သာ၊ ထို့ပြင် ဂတိအနက်ဟော ဤဓာတ်ဖြင့် “ဧတိ”ဟု ဓာတွတ္ထ၌ ပြရကား “အနု+ဤတိ”ဟုလည်း ဖြတ်နိုင်သည်။

...[စာမျက်နှာ- ၅၈၆]...

ဗာလံ– ကို။ ဒုတိယေ– ၂ခုမြောက်ဖြစ်သော။ (အတ္တဘာဝေ) ဝါ– အတ္တဘော၌သော် လည်းကောင်း။ ဝါ– ဘဝ၌သော်လည်းကောင်း။ တတိယေ– သော။ အတ္တဘာဝေ ဝါ– ၌သော်လည်းကောင်း။ နိရယာဒီသု– ငရဲအစရှိသည်တို့၌။ နိဗ္ဗတ္တံ– ဖြစ်သည်။ (သမာနံ)၊ ဍဟန္တံ– လောင်မြိုက်လျက်။ အနုဂစ္ဆတိ– အစဉ်လိုက်၏။ ဣတိ– ဂါထာ ဖွင့်အပြီးတည်း။ ဒေသနာဝသာနေ ဗဟူ သောတာပန္နာဒယော အဟေသုံ၊ ဣတိ– အဟိပေတဝတ္ထုအပြီးတည်း။
အဟိပေတဝတ္ထုဘာသာဋီကာ ပြီး၏။

၁၃-သဋ္ဌိကူဋပေတဝတ္ထုဘာသာဋီကာ
ယာဝဒေဝ အနတ္ထာယာတိ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ သတ္ထာ ဝေဠုဝနေ ဝိဟရန္တော သဋ္ဌိကူဋပေတံ သဋ္ဌိကူဋပေတံ သဋ္ဌိကူဋပေတံ– သဋ္ဌိကူဋပြိတ္တာကို။ (၆သောင်းသော သံတူတို့ဖြင့် မှတ်အပ် သောပြိတ္တာကို)၊ အာရဗ္ဘ ကထေသိ၊ ဟိ– ချဲ့။ ပုရိမနယေနေဝ– ရှေး၌ဖြစ်သော နည်းဖြင့်ပင်။ မဟာမောဂ္ဂလ္လာနတ္ထေရော– သည်။ လက္ခဏတ္ထေရေန– နှင့်။ သဒ္ဓိံ၊ ဂိဇ္ဈကူဋာ– မှ။ ဩရောဟန္တော– ဆင်းတော်မူလသော်။ အညတရသ္မိံ– တစ်ခုသော။ ပဒေသေ– အရပ်၌။ သိတံ– ကို။ ပါတွာကာသိ– ပြီ။ ထေရေန– လက္ခဏထေရ်သည်။ သိတကာရဏံ– ပြုံးခြင်း၏အကြောင်းကို။ ပုဋ္ဌော– မေးအပ်သည်။ (သမာနော)၊ “ဘဂဝတော– ၏။ သန္တိကေ– ၌။ မံ– ကို။ ပုစ္ဆေယျာသိ– မေးလော။” ဣတိ– သို့။ ဝတွာ–

သဋ္ဌိကူဋပေတံ။ ။ ကုဋတိ ဟိံသတိ ပဟရတိ ဧတေဟီတိ ကူဋာနိ၊ [ကုဋ+အ၊ ကု၌ ဒီဃပြု၊- သူစိ၊] သဟဿံ+ကူဋာနိ ကူဋသဟဿာနိ၊ [သဟဿ+ကူဋ၊ တေသု ဝုဒ္ဓိဖြင့် ရှေ့နောက်ပြန်] ကူဋာနံ+သဟဿာနိ ဝါ ကူဋသဟဿာနိ၊ သဋ္ဌိ+ကူဋ- သဟဿာနိ သဋ္ဌိကူဋသဟဿာနိ၊ သဋ္ဌိကူဋသဟဿေဟိ+ဥပလက္ခိတော+ပေတော သဋ္ဌိကူဋပေတော- ၆သောင်းသော သံတူတို့ဖြင့် မှတ်အပ်သောပြိတ္တာ၊ သဟဿပုဒ်နှင့် ဥပလက္ခိတပုဒ်ချေ၊ (တစ်နည်း) သဋ္ဌိကူဋသဟဿာနိ+နိပတန္တိ ဧတ္ထာတိ သဋ္ဌိကူဋ- သဟဿံ- ၆သောင်းသောသံတူတို့ ကျရောက်ရာဦးခေါင်း၊ [သဋ္ဌိကူဋသဟဿ+ဏ၊] သဋ္ဌိကူဋသဟဿံ+အဿ အတ္ထီတိ သဋ္ဌိကူဋသဟဿော၊ သဋ္ဌိကူဋသဟဿော စ+ သော+ပေတော စာတိ သဋ္ဌိကူဋပေတော- ၆သောင်းသောသံတူတို့ ကျရောက်ရာ ဦး ခေါင်းရှိသောပြိတ္တာ၊ သဟဿပုဒ်ချေ”ဟု ကြံပါ။

အရေအစရှိသည်တို့ကို။ ဍဟနဝသေန– လောင်ခြင်း၏ အစွမ်းဖြင့်၊

...[စာမျက်နှာ- ၅၈၇]...

၍။ ပိဏ္ဍာယ– ငှာ။ စရိတွာ– ၍။ သတ္ထာရံ– သို့။ ဥပသင်္ကမိတွာ၊ ဝန္ဒိတွာ၊ နိသိန္နကာလေ– ၌။ ပုန၊ ပုဋ္ဌော– သည်။ (ဟုတွာ)၊ အာဟ၊ (ကိံ)၊ “အာဝုသော! အဟံ၊ တိဂါဝုတပ္ပမာဏေန– သုံးဂါဝုတ်အတိုင်းအရှည်ရှိသော။ အတ္တဘာဝေန– အတ္တ ဘောဖြင့်။ [ဣတ္ထမ္ဘူတလက္ခဏအနက်။ (တစ်နည်း) ဟိတ်အနက်။ ဓမ္မဘာ-၁, ၁၆၈၊ ၁၇၅ရှု၊] (လက္ခိတံ– မှတ်သားအပ်သော၊) ဧကံ– တစ်ကောင်သော။ ပေတံ– ကို။ အဒ္ဒသံ– ပြီ။ အာဒိတ္တာနိ– လွန်စွာ ထွန်းပကုန်သော။ (ရဲရဲတောက်နေကုန်သော)၊ သမ္ပဇ္ဇလိတာနိ– ထက်ဝန်းကျင် လွန်စွာ တောက်လောင်နေသော၊ (ဝန်းကျင် ပတ်ရံ, အလျှံတပြောင်ပြောင် တောက်လောင်နေကုန်သော)၊ သဋ္ဌိ– (၆၀) အတိုင်း အရှည်ရှိကုန်သော။ [မတ္တာပုဒ်အကြေကြံ၊] အယကူဋသဟဿာနိ– သံတူတို့၏ အထောင်တို့သည်။ (တစ်နည်း) သဋ္ဌိ အယကူဋသဟဿာနိ– ၆သောင်းသော သံတူတို့သည်။ တဿ– ထိုပြိတ္တာ၏။ ဥပရိမတ္ထကေ– ဦးထိပ်၏ အထက်၌။ ပတိတွာ ပတိတွာ– ကျ၍ ကျ၍။ ဥဋ္ဌဟန္တိ– ထွက်ပေါ်ကုန်၏။ (တဿ– ထိုပြိတ္တာ၏၊) သီသံ– ဦးခေါင်းကို။ ဘိန္ဒန္တိ– ဖောက်ခွဲကုန်၏။ ဘိန္နံ ဘိန္နံ– ကွဲပြီးကွဲပြီးသော ဦးခေါင်း သည်။ ပုန၊ သမုဋ္ဌဟတိ– ဖြစ်ပေါ်လာ၏။ မယာ– သည်။ ဣမိနာ အတ္တဘာဝေန– ဤအတ္တဘောဖြင့်။ (လက္ခိတော– မှတ်သားအပ်သော)၊ ဧဝရူပေါ– ဤသို့ သဘော ရှိသော။ အတ္တဘာဝေါ– အတ္တဘောကို။ (အတ္တဘောရှိသောပြိတ္တာကို)၊ န ဒိဋ္ဌပုဗ္ဗော– ရှေး၌ မမြင်အပ်ဘူး။ အဟံ– သည်။ တံ– ထိုပြိတ္တာကို။ ဒိသွာ၊ သိတံ– ကို။ ပါတွာကာသိံ– ပြီ။” ဣတိ– ဤသို့ မိန့်ပြီ။ ဟိ– မှန်၏။ ပေတဝတ္ထုသ္မိံ– ပေတဝတ္ထု၌။ “သဋ္ဌိ၊ ပေ။ မတ္ထက”န္တိ အာဒိ– “သဋ္ဌိ၊ ပေ။ မတ္ထကံ”ဟူသော အစရှိသောစကားကို။ ဣမမေဝ ပေတံ– ဤပြိတ္တာကိုပင်။ သန္ဓာယ– ၍။ ဝုတ္တံ– ပြီ။

သဋ္ဌိ ကူဋသဟဿာနိ, ပရိပုဏ္ဏာနိ သဗ္ဗသော၊ သီသေ တုယှံ နိပတန္တိ, ဝေါဘိန္ဒန္တေဝ မတ္ထကံ

သဗ္ဗသော– အလုံးစုံသောအဖို့အားဖြင့်။ ပရိပုဏ္ဏာနိ– ပြည့်ကုန်သော။ ဝါ– ကုန်သည်။ (ဟုတွာ)၊ သဋ္ဌိ– (၆၀) အတိုင်းအရှည်ရှိကုန်သော။ ကူဋသဟဿာနိ–သံတူတို့၏ အထောင်တို့သည်။ [သဋ္ဌိ+မတ္တာ ယေသန္တိ သဋ္ဌိ၊ မတ္တာပုဒ်ချေ၊- ပေတ.ဋ္ဌ-၂၆၇၊] (တစ်နည်း) သဋ္ဌိ ကူဋသဟဿာနိ– ၆သောင်းသော သံတူတို့သည်၊

...[စာမျက်နှာ- ၅၈၈]...

တုယှံ– သင်၏။ သီသေ– ဦးခေါင်း၌။ နိပတန္တိ (နိပတန္တာနိ)– ကျကုန်လျက်။ မတ္ထကံ ဧဝ– ဦးထိပ်ကိုသာ။ ဝေါဘိန္ဒန္တိ– ဖောက်ခွဲကုန်သနည်း? သတ္ထာ– သည်။ ထေရဿ– မဟာမောဂ္ဂလ္လာန်ထေရ်၏။ ကထံ– စကားကို။ သုတွာဝ– ကြားတော်မူ၍သာ။ “ဘိက္ခဝေ– တို့! ဗောဓိမဏ္ဍေ– အရဟတ္တမဂ်ဉာဏ် သဗ္ဗညုတဉာဏ်၏ ကြည်လင်ရာဗောဓိပင်အရပ်၌။ ဝါ– ဗောဓိမဏ္ဍိုင်၌။ နိသိန္နေနေဝ– ထိုင်နေတော်မူသည်သာဖြစ်သော။ မယာပိ– သည်လည်း။ ဧသ သတ္တော– ဤသတ္တဝါကို။ ဒိဋ္ဌော– မြင်အပ်ပြီ။ စ ပန– သို့သော်လည်း။ ယေ– အကြင်သူတို့

နိပတန္တိ။ ။ တာနိ ကူဋာနိ ပတန္တာနိ မတ္ထကံ ဘိန္ဒန္တိ(ပေတ၊ဋ္ဌ၊၂၆၇)။ ဤ အဖွင့်တွင် “နိပတန္တိ”ကို “ပတန္တာနိ”ဟု ဖွင့်သဖြင့် နိပုဗ္ဗ ပတဓာတ်, အန္တပစ္စည်း, ပထမာယောဝိဘတ်၊ န္တုဿန္တော ယောသု စသုတ်၌ အန္တသဒ္ဒါပိုဖြင့် ယောဝိဘတ်ကို ဣပြု၍ ပြီးစေရမည်၊ (တစ်နည်း) ဒြပ်ကိုဟောသော ရုဠှီနာမ်ပုဒ်တစ်မျိုးယူ၍ ယော ဝိဘတ်ချေ၊ (တစ်နည်း) ကြိယာပုဒ်ယူ၍ “သီသေ- ၌၊ နိပတန္တိ- ကုန်သနည်း?”ဟုပေး။

ဗောဓိမဏ္ဍေ ဒိဋ္ဌော။ ။ သယံ ဗုဇ္ဈတီတိ ဗောဓိ၊ ဗုဇ္ဈန္တိ တေန အရိယာတိ ဝါ ဗောဓိ၊ (အရဟတ္တမဂ်ဉာဏ်)၊ သဗ္ဗဓမ္မေ ဗုဇ္ဈတီတိ ဗောဓိ၊ (သဗ္ဗညုတဉာဏ်)၊ မဏ္ဍတီတိ မဏ္ဍာ၊ [မဍိ- သုဒ္ဓိအနက်+အ၊] ဗောဓိ+ဧတ္ထ မဏ္ဍာ ပသန္နာ ဇာတာတိ ဗောဓိမဏ္ဍော-ကြည်လင်သော အရဟတ္တမဂ်ဉာဏ်, သဗ္ဗညုတဉာဏ်ဖြစ်ရာ ဗောဓိပင်အရပ် (သာရ တ္ထ- ၁, ၂၁၈)၊ ဤဝိဂြိုဟ်၌ “မဏ္ဍာ”ကား ဗောဓိ၏ ဝိသေသနတည်း၊ “ဇာတာ”ကား အတ္ထိကဲ့သို့ စပ်ရာကြိယာပုဒ်တည်း၊ အနုဋီ- ၁၉၄၌ “ဗောဓိ ဉာဏံ+မဏ္ဍဘူတံ ဧတ္ထာတိ ဗောဓိမဏ္ဍော”ဟု ရှင်းလင်းစွာ ဆို၏။

တစ်နည်း။ ။ မဏ္ဍတိ ပသီဒတိ ဧတ္ထာတိ မဏ္ဍော၊ ဗောဓိယာ+မဏ္ဍော ဗောဓိမဏ္ဍော- အရဟတ္တမဂ်ဉာဏ်, သဗ္ဗညုတဉာဏ်၏ ကြည်လင်ရာဗောဓိပင်အရပ်၊ (သီဋီ သစ်- ၁, ၂၄၀)၊ အရဟတ္တမဂ်ဉာဏ်, သဗ္ဗညုတဉာဏ်ကိုရရာ တင်ပလ္လင်ခွေအရပ်သည် မုချအားဖြင့် ဗောဓိမဏ္ဍမည်၍ ထိုနေရာနှင့်စပ်သော ဗောဓိပင်ကိုကား သဟစရဏ နည်း, သမီပျူပစာရအားဖြင့် ဗောဓိမဏ္ဍမည်သည်။(သီဘာ- ၁, ၃၆၉) ဆက်ဦးအံ့- ဒိဋ္ဌော၌ မြင်ဟူရာ၌ မြတ်စွာဘုရားအတွက် ဒိဗ္ဗစက္ခုအဘိညာဉ်နှင့် သဗ္ဗညုတဉာဏ်တော်အားဖြင့် ၂မျိုးဖြစ်နိုင်ရာ “ဗောဓိမဏ္ဍေ သဗ္ဗညုတညာဏပဋိဝေဓေန(ဝိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၉၇၊ သံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၀၀)”ဟူသော အဖွင့်အရ ဤ၌ သဗ္ဗညုတဉာဏ် တော်ဖြင့် မြင်ခြင်းကို ယူပါ။

...[စာမျက်နှာ- ၅၈၉]...

သည်။ မေ– ၏။ ဝစနံ– ကို။ န သဒ္ဒဟေယျုံ– မယုံကြည်ကုန်ရာ။ တေသံ– ထိုမယုံ ကြည်သူတို့အတွက်။ အဟိတာယ– စီပွားမဲ့အလို့ငှာ။ ဘဝေယျ– ဖြစ်ရာ၏၊’ ဣတိ– သို့။ ပရေသံ– သူတစ်ပါးတို့ကို။ အနုကမ္ပာယ– အစဉ်သနားခြင်းကြောင့်။ န ကထေသိံ– မိန့်တော်မမူခဲ့။ ဣဒါနိ ပန– ယခုအခါ၌ကား။ မောဂ္ဂလ္လာနဿ– ၏။ သက္ခီ– သည်။ ဟုတွာ၊ ကထေမိ– ၏။” ဣတိ– သို့။ အာဟ၊ တံ– ထိုစကားကို။ သုတွာ၊ ဘိက္ခူ– တို့သည်။ တဿ– ထိုပြိတ္တာ၏။ ပုဗ္ဗကမ္မံ– ရှေးကံကို။ ပုစ္ဆိံသု၊ သတ္ထာပိ– သည်လည်း။ နေသံ– ထိုရဟန်းတို့အား။ ကထေသိ– ပြီ။

ကိရ– ချဲ့။ အတီတေ– ၌။ ဗာရာဏသိယံ– ၌။ သာဠိတ္တကသိပ္ပေ– ကျောက်စရစ် ပစ်ကြောင်း အတတ်၌။ နိပ္ဖတ္တိံ– ပြီးစီးခြင်းသို့။ ပတ္တော– ရောက်သော။ ဧကော– သော။ ပီဌသပ္ပိ ပီဌသပ္ပိ ပီဌသပ္ပိ– ဆွံ့သူသည်။ အဟောသိ– ရှိခဲ့ပြီ။ သော– ထိုဆွံ့သူသည်။ နဂရဒွါရေ– မြို့တံခါး၌။ ဧကဿ– တစ်ပင်သော။ ဝဋရုက္ခဿ– ပင်ညောင်ပင်၏။ ဟေဋ္ဌာ– အောက်၌။ နိသိန္နော– ထိုင်လျက်။ သက္ခရာနိ– ကျောက်ခဲတို့ကို။ ခိပိတွာ– ပစ်၍။ တဿ– ထိုသစ်ပင်၏။ ပဏ္ဏာနိ– သစ်ရွက်တို့ကို။ ဆိန္ဒန္တော– ဖြတ်လျက်။ ဝါ– ပစ်ဖောက်လျက်။ “ဟတ္ထိရူပကံ– ဆင်ရုပ်ငယ်ကို။ [“ရထကန္တိ ခုဒ္ဒကရထံ၊- ဇာဋီသစ်-၁, ၄၂၁)”ကို ကြည့်၍ “ခုဒ္ဒကံ+ဟတ္ထိရူပံ ဟတ္ထိရူပကံ”ဟု ပြု၊] နော– တို့ကို။ ဒဿေဟိ– မြင်စေလော။ ဝါ– ပြလော။ အဿရူပကံ– မြင်းရုပ်ငယ်ကို။ နော–

သာဠိတ္တကသိပ္ပေ။ ။ သလတိ တံ တံ ဌာနံ ဂစ္ဆတိ သက္ခရာ ဧတေနာတိ သဠိတ္တံ (သလိတံ)- ထိုထိုအရပ်သို့ ကျောက်ခဲ(ကျောက်စရစ်)သွားရောက်ကြောင်းအတတ်၊ [သလ+တ၊ လကို ဠပြု, တဒွေဘော်၊] သဠိတ္တမေဝ သာဠိတ္တကံ၊ [သဠိတ္တ+ဏိက၊] သာဠိတ္တကံ စ+တံ+သိပ္ပံ စာတိ သာဠိတ္တကသိပ္ပံ၊ ဇာ၊ဋ္ဌ၊၁၊၄၄၂၌ “သာလိတ္တက”ဟု ရှိ၍ ဇာဋီသစ်- ၁, ၄၂၀၌ “သာလိတ”ဟု ရှိသည်။ [သာလိတကသိပ္ပ သာလိတကသိပ္ပ သာလိတကသိပ္ပန္တိ သက္ခရာခိပနသိပ္ပံ၊ -ဇာဋီသစ်- ၁, ၄၂၀။]

ပီဌသပ္ပီ။ ။ ပီဌသပ္ပီတိ ပင်္ဂုလော၊ သော ဟိ ပီဌေန(သစ်သားပိုင်းဖြင့်၊ ဝါ- အင်း ပျဉ်ဖြင့်) သပ္ပတိ ဂစ္ဆတိ သီလေနာတိ ပီဌ(ပိဋ္ဌ)သပ္ပီတိ ဝုစ္စတိ၊ -ဇာဋီသစ်- ၁, ၄၂၁

ဝဋရုက္ခဿ။ ။ ဝဋရုက္ခေတိ နိဂြောဓရုက္ခေ၊ သော ဟိ ဗဟုပါဒတ္တာ(များသော အမြစ်ရှိသည်၏ အဖြစ်ကြောင့်) ဝဋတိ ပရိဝတ္တတီတိ ဝဋောတိ ဝုစ္စတိ၊ -ဇာဋီသစ်- ၁, ၂၆၉

...[စာမျက်နှာ- ၅၉၀]...

ကို။ ဒဿေဟိ– လော။” ဣတိ– သို့။ ဂါမဒါရကေဟိ– ရွာနေကလေးတို့သည်။ ဝါ– ရွာသားငယ်တို့သည်။ [ဂါမေ+ဝသန္တာ+ဒါရကာ ဂါမဒါရကာ၊] ဝုစ္စမာနော– ပြော အပ်သော်။ ဣစ္ဆိတိစ္ဆိတာနိ– အလိုရှိအပ်အလိုရှိအပ်ကုန်သော။ ရူပါနိ– အရုပ်တို့ကို။ ဒဿေတွာ– ပြ၍။ တေသံ– ထိုကလေးတို့၏။ သန္တိကာ– အထံမှ။ ခါဒနီယာဒီနိ–ခဲဖွယ်အစရှိသည်တို့ကို။ လဘတိ– ရ၏။ အထ– ၌။ ဧကဒိဝသံ– ၌။ ရာဇာ– သည်။ ဥယျာနံ– သို့။ ဂစ္ဆန္တော– သော်။ တံ ပဒေသံ– ထိုအရပ်သို့။ ပါပုဏိ– ပြီ။ ဒါရကာ– တို့ သည်။ ပီဌသပ္ပိံ– ဆွံ့သူကို။ ပါရောဟန္တရေ– မြစ်ပျဉ်း၏အကြား၌။ (အကိုင်းမှ အောက်သို့ သက်ဆင်း၍ မြေထိအောင် ထောက်နေသောသစ်မြစ်၏ အကြား ၌)၊ ကတွာ– ပြု၍။ ဝါ– ထား၍။ [အာဓာရနောက်, ကရရောက်, နက်ကောင်ဌပနာ၊] ပလာယိံသု– ပြေးကုန်ပြီ။ ဌိတမဇ္ဈနှိကေ– တန့်ရပ်တည်နေသော မွန်းတည့်အချိန် ၌။ ဝါ– မွန်းမတ်မတ်တည့်ချိန်၌။ ရုက္ခမူလံ– သစ်ပင်ရင်းသို့။ ပဝိဋ္ဌဿ– ဝင်သော။ ရညော– ၏။ သရီရံ– ကိုယ်သို့။ ဆိဒ္ဒါဝဆိဒ္ဒစ္ဆာယာ– အပေါက်ငယ် အပေါက်ကြီး တို့၏ အရိပ်သည်။ ဖရိ– ရောက်ပြီ။ (ပျံ့နှံ့ပြီ)၊ သော– ထိုမင်းသည်။ “ဧတံ– ဤ အရာသည်။ ကိံ နု ခေါ– ဘာနည်း။” ဣတိ– ဤသို့ စူးစမ်း၍။ ဥဒ္ဓံ– အထက်သို့။ ဩလောကေန္တော– ကြည့်လသော်။ ရုက္ခပဏ္ဏေသု– သစ်ရွက်တို့၌။ ဟတ္ထိရူပကာဒီနိ– ဆင်ရုပ်အစရှိသည်တို့ကို။ ဒိသွာ– ၍။ “ဧတံ– ဤအမှုသည်။ ကဿ– အဘယ် သူ၏။ ကမ္မံ– အမှုနည်း?” ဣတိ– သို့။ ပုစ္ဆိတွာ– ၍။ ဝါ– သော်။ “ပီဌသပ္ပိနော– ဆွံ့သူ ၏။ (ကမ္မံ– အမှုတည်း၊)” ဣတိ– သို့။ သုတွာ၊ တံ– ထိုဆွံ့သူကို။ ပက္ကောသာပေတွာ– ခေါ်စေ၍။ အာဟ၊ (ကိံ)၊ “မယှံ– ၏။ ပုရောဟိတော– ပုရောဟိတ်သည်၊

ပါရောဟန္တရေ။ ။ ပါရောဟဿ+အန္တရံ ပါရောဟန္တရံ၊ ပါစိယော- ၂၈၉၌ “ပဝဒ္ဓံဝ ဟုတွာ ရုက္ခော အာရောဟတိ ဧတေနာတိ ပါရောဟော- သစ်မြစ်အထူး (မြစ်ပျဉ်း)”ဟု ဆို၏၊ ဤအဆိုတိုင်း ပေးခဲ့သည်၊ သံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၂၃၌ “ပါဒတော ရော- ဟတိ ဇာယတိ ဝဍ္ဎတီတိ ပါရောဟော၊ [ပ+အာ+ရုဟ+ဏ၊ (တစ်နည်း) ပါဒ+ရုဟ+ဏ၊ ဒကိုချေ၊] ပုန ရောဟတီတိ ပါရောဟော၊ ပသဒ္ဒါ ပုနအနက်ဟော”ဟု ပြု၍ ပါရောဟ အရ မြက်, သစ်ပင်စသည်ကို ယူဟု ဆို၏၊ ဤအလို “ပါရောဟန္တရေ- မြက်သစ်ပင်တို့၏ အကြား၌”ဟု ပေးရမည်၊ သို့မဟုတ် ဌာနီပင်ညောင်ပင်၏အမည်ကို ဌာနမြစ်ပျဉ်း၌ တင်စားသော ဌာနျုပစာရအားဖြင့် မြစ်ပျဉ်းကို ယူ၍ အထက်အတိုင်းပေးနိုင်သည်။

...[စာမျက်နှာ- ၅၉၁]...

[ဓမ္မဘာ-၁, ၅၆၅ရှု၊] အတိမုခရော– အလွန်စကားများ၏။ ဝါ– အလွန်စကားပေါ ၏။ အပ္ပမတ္တကေပိ– အနည်းငယ်အတိုင်းအရှည်ရှိသောစကားကိုလည်း။ ဝါ– အနည်းမျှသော စကားကိုလည်း။ ဝုတ္တေ– သော်။ ဗဟုံ– များစွာ။ ဝါ– များစွာ သော စကားကို။ ဘဏန္တော– ပြောလျက်။ မံ– ကို။ ဥပဒ္ဒဝေတိ ဥပဒ္ဒဝေတိ ဥပဒ္ဒဝေတိ– နှိပ်စက်ခြင်းကို ပြု၏၊

အတိမုခရော။ ။ မုခံ မုခဗျာပါရံ ရာတိ အာဒတ္တေတိ မုခရော၊ [မုခ+ရာ+အ၊- ထောမ] (တစ်နည်း) မုခေန အမနာပံ ကမ္မံ ရာတိ ဂဏှာတီတိ မုခရော၊(သီဋီသစ်၊၁၊၁၉၅) (တစ်နည်း) မုခံ+ခရံ ယဿာတိ မုခရော- ကြမ်းတမ်းသောနှုတ်ရှိသူ၊ [မုခ+ ခရ၊ ခရ၌ ခကိုချေ၊- မ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၅၇၊ ဇာဋီသစ်- ၄၂၁၊ နိဒီ- ၁၇၊ ဝိသုတ်ဋီ- ၄၂၃၊ ဝိသု ဓာန်၊] (တစ်နည်း) မုခံ+အဿ အတ္ထီတိ မုခရော၊ [မုခ+ရ၊] ထိုနောင် “အတိဝိယ+ မုခရော အတိမုခရော”ဟု ဆက်ပါ၊ “မုခံ+အဿ အတ္ထီတိ မုခရော”ဟူသော တဒ္ဓိတ် ဝိဂြိုဟ်၌ မုခသဒ္ဒါသည် ခံတွင်းကို ဟောသော်လည်း ထိုခံတွင်းဖြင့် ပြောဆိုအပ်သော စကားကို ဌာနူပစာရအားဖြင့် ယူရသည်၊ ရူနိဟောင်း၌ကား စကားကိုရအောင် “မုခေ +ဇာတံ မုခံ- ခံတွင်း၌ ဖြစ်သောစကား”ဟု ပြု၏၊ ဌာနူပစာရယူခြင်းလောက် မကောင်း ဟု ဝိဓာန်၌ ဆို၏။

အဓိပ္ပာယ်အမျိုးမျိုး။ ။ မောဂ်နိ- ၂, ၁၂၅၌ “နိန္ဒိတံ မုခံ+အဿ အတ္ထီတိ မုခရော- ကဲရဲ့ဖွယ်နှုတ်(စကား)ရှိသူ”ဟုလည်းကောင်း, နိဒီ- ၃၁၀၌ “အသံယတံ မုခံ+ အဿ အတ္ထီတိ မုခရော- မစောင့်စည်းအပ်သောနှုတ်(စကား)ရှိသူ (နှုတ်မစောင့်သူ)”ဟု လည်းကောင်း, ရူ- ၂၄၄၊ မောဂ်ပံ- ၄, ၈၂တို့၌ “သဗ္ဗသ္မိံ ဝတ္တဗ္ဗေ မုခံ+အဿ အတ္ထီတိ မုခရော- အကောင်းအဆိုးစကားမှန်သမျှကို ပြောဆိုအပ်ရာ၌ နှုတ်ရှိသူ (စကားများ သူ, စကားပေါသူဖြစ်၍ ကောင်းသည်ကိုလည်းပြော, မကောင်းသည်ကိုလည်း ပြော သူ)”ဟုလည်းကောင်း, ဇာဋီသစ်- ၄၂၁၌ “ဖရုသဝစနတ္ထာယ မုခံ+အဿ အတ္ထီတိ မုခရော- ကြမ်းတမ်းစွာ ပြောဆိုဖို့ နှုတ်ရှိသူ”ဟုလည်းကောင်း အဓိပ္ပာယ်ယူဆ၏၊ အချုပ်အားဖြင့်“မုခရော- စကားရှိသူ”ဟူသည် ဤ၌ စကားများသူ(စကားဖွာသူ)ကို ဆိုလိုသည်။ (ရူဋီ- ၁၇၂၊ ဗာဋီသစ်- ၂၂၂၊ ထောမ၊ ကစ်ဘာ- ၂, ၁၆၃)

ဥပဒ္ဒဝေတိ။ ။ ဥပဒ္ဒဝံဟူသော ဒုတိယန္တနာမ်ပုဒ်နောင် ဓာတွတ္ထေ နာမသ္မိ(မောဂ်- ၅, ၁၂)သုတ်ဖြင့် ကရဓာတ်၏ အနက်၌ ဣပစ္စည်းသက်၊ ဧကတ္ထတာယံ(မောဂ်- ၂, ၁၁၉ )သုတ်, တေသံ ဝိဘတ္တိယော လောပါ စသုတ်, ၎င်းင်းသုတ်တေသံသဒ္ဒါပိုတို့ဖြင့် အံဝိဘတ်ချေ၊ ဣကို ဧပြု၊ (တစ်နည်း) ဓာတုရူပေ နာမသ္မာ ဏယော စ၌ စသဒ္ဒါဖြင့် ဥပဒ္ဒဝနောင် ဏေပစ္စည်းသက်၊(ဝိဗော- ၂၂၃)၊ (တစ်နည်း) ဥပ+ဒု+အ+တိ၊ ဥကို

...[စာမျက်နှာ- ၅၉၂]...

ဝါ– နှိပ်စက်၏။ တဿ– ထိုပုရောဟိတ်၏။ မုခေ– ခံတွင်း၌။ နာဠိမတ္တာ– တစ်ပြည် အတိုင်းအရှည်ရှိကုန်သော။ အဇလဏ္ဍိကာ– ဆိတ်ချေးတို့ကို။ ခိပိတုံ– ပစ်ခြင်းငှာ။ သက္ခိဿသိ– စွမ်းနိုင်မည်လော?” ဣတိ– မေးပြီ။ “ဒေဝ– အရှင်မင်းမြတ်! သက္ခိဿာမိ– စွမ်းနိုင်ပါလိမ့်မည်။ အဇလဏ္ဍိကာ– တို့ကို။ အာဟရာပေတွာ– ဆောင် စေ၍။ ပုရောဟိတေန– နှင့်။ သဒ္ဓိံ၊ တုမှေ– တို့သည်။ အန္တောသာဏိယံ– ကန့်လန့် ကာအတွင်း၌။ နိသီဒထ– ထိုင်တော်မူပါကုန်။ အဟံ– သည်။ ဧတ္ထ– ဤသို့ ထိုင် နေခြင်းသည်။ (သတိ– ဖြစ်လသော်၊) ကတ္တဗ္ဗံ– ပြုထိုက်သည်ကို။ ဇာနိဿာမိ– သိရပါလိမ့်မည်။” ဣတိ– ဤသို့ လျှောက်တင်ပြီ။ အထ– ၌။ ရာဇာ– သည်။ တထာ– ထိုပြောသည့်အတိုင်း။ ကာရေသိ– ပြုစေပြီ။ ဣတရော– အခြားသော ဆွံ့သူသည်။ ကတ္တရိယာ– ကတ်ကြေး၏။ အဂ္ဂေန– အဖျားဖြင့်။ သာဏိယာ– ကန့်လန့်ကာ၌။ ဆိဒ္ဒံ– အပေါက်ကို။ ကတွာ– ၍။ ပုရောဟိတဿ– သည်။ ရညာ– နှင့်။ သဒ္ဓိံ– တူ။ ကထေန္တဿ– ပြောနေစဉ်။ မုခေ– ခံတွင်းကို။ ဝါ– ပါးစပ်ကို။ ဝိဝဋမတ္တေ– ဖွင့်အပ် ခါမျှဖြစ်လသော်။ ဝါ– ဖွင့်လျှင်ဖွင့်ချင်း။ ဧကေကံ– တစ်တုံး တစ်တုံးသော။ အဇ–ဩဝုဒ္ဓိ, ဩကို အဝပြု, ဒဒွေဘော်, အပစ္စည်းကို ဧပြု။

အဇလဏ္ဍိကာ။ ။ လမန္တိ ဟိံသန္တိ သုစိဘာဝန္တိ လဏ္ဍာနိ၊ [လမ+ဍ၊ -မောဂ်- ၇, ၅၈၊] လဍိတဗ္ဗာ ဇိဂုစ္ဆိတဗ္ဗာတိ လဏ္ဍာ၊[လဍိ+က၊- ကစ္စည်း- ၆၆၃၊] လဏ္ဍိယန္တေ ဥက္ခိပိ- ယန္တေတိ လဏ္ဍာနိ၊ (ကပ္ပဒ္ဒုမ)၊ လဏ္ဍာနိယေဝ လဏ္ဍိကာ၊ အဇဿ+လဏ္ဍိကာ အဇလဏ္ဍိကာ။ (ဇာဋီသစ်- ၁, ၄၂၁)

ကတ္တရိယာ။ ။ ကတ္တံ(ဖြတ်ခြင်းကို)+ရာတီတိ ကတ္တရီ၊[ကတ္တ+ရာ+အ+ဤ၊- ထောမ၊] လောမော ကတ္တီယတိ ဆန္ဒီယတိ ဣမာယာတိ ကတ္တရိ၊ [ကတ္တ+အရိ၊ -ပါစိယော- ၁၆၀၊] ကန္တိယတိ ဆန္ဒိယတိ ဣမာယာတိ ကတ္တရိ၊ [ကတိ+အရိ၊ -ပါစိယော- ၄၆၁၊] (တစ်နည်း) ကတ်ကြေးဟော ကတ္တရိကာပုဒ်ကဲ့သို့ “ကတ္တရယတိ သေထိလ္လဝသေန (လျော့ခြင်း၏အစွမ်းဖြင့်) သဏိကံ သဏိကံ ဆိန္ဒတိ ဧတာယာတိ ကတ္တရိ၊ [ကတ္တရ- သေထိလ္လေ+ဣ၊- ဇာဋီသစ်၊၂၊၃၈၃၊]”ဟု ပြုပါ၊ “ကတ္တရိယဂ္ဂေန- ကတ်ကြေးဦးဖြင့်”ဟု သမာသ်ပုဒ်ကြံ၍ ပေးကြသေး၏၊ ထိုအလို “ကတ္တရိယာ+အဂ္ဂံ ကတ္တရိယဂ္ဂံ၊ [ကတ္တရိ+ အဂ္ဂ”ဟု ဖြတ်, ယလာ၊]”ဟု ပြုပါ၊ ကတ္တရိယပုဒ်ကို ပါဠိသက္ကတတို့၌ မတွေ့ရသော ကြောင့် “ကတ္တရိယ+အဂ္ဂ”ဟု မဖြတ်သင့်။

...[စာမျက်နှာ- ၅၉၃]...

လဏ္ဍိကံ– ဆိတ်ချေးကို။ ခိပိ– ပစ်ပြီ။ ပုရောဟိတော– သည်။ မုခံ– သို့။ ပဝိဋ္ဌံ ပဝိဋ္ဌံ–ဝင်လာဝင်လာသောဆိတ်ချေးကို။ ဂိလိ– မျိုချပြီ။ ပီဌသပ္ပီ– ဆွံ့သူသည်။ အဇလဏ္ဍိကာသု– ဆိတ်ချေးတို့သည်။ ခီဏာသု– ကုန်သွားကုန်လသော်။ သာဏိံ– ကို။ စာလေသိ– လှုပ်စေပြီ။ ရာဇာ– သည်။ တာယ သညာယ– ထိုအမှတ်အသား ဖြင့်။ အဇလဏ္ဍိကာနံ– ဆိတ်ချေးတို့၏။ ခီဏဘာဝံ– ကုန်သွားကုန်သည်၏ အဖြစ် ကို။ ဉတွာ– ၍။ အာဟ၊ (ကိံ)၊ “အာစရိယ– ဆရာ! အဟံ– သည်။ တုမှေဟိ– တို့ နှင့်။ သဒ္ဓိံ၊ ကထေန္တော– သော်။ ကထံ– စကားကို။ နိတ္ထရိတုံ– လွန်မြောက်ခြင်းငှာ။ ဝါ– အပြီးသတ်ခြင်းငှာ။ န သက္ခိဿာမိ– စွမ်းနိုင်လိမ့်မည်မဟုတ်ပါ။ တုမှေ– တို့ သည်။ အတိမုခရတာယ– အလွန်စကားများကုန်သည်၏အဖြစ်ကြောင့်။ နာဠိမတ္တာ– တစ်ပြည်အတိုင်းအရှည်ရှိကုန်သော။ [နာဠိနှင့်စပ်၍ ဓမ္မဘာ-၂, ၇၂၌ ရေးခဲ့ပြီ၊] အဇလဏ္ဍိကာ– တို့ကို။ ဂိလန္တာပိ– မျိုပါကုန်သော်လည်း။ တုဏှီဘာဝံ–ဆိတ်ဆိတ်ရှိကုန်သည်အဖြစ်သို့။ နာပဇ္ဇထ (န+အာပဇ္ဇထ)– မရောက်ကုန်။” ဣတိ– ဤသို့ ပြောပြီ။ ဗြာဟ္မဏော– သည်။ မင်္ကုဘာဝံ– မျက်နှာမသာယာသည်၏ အဖြစ်သို့။ အာပဇ္ဇိတွာ– ရောက်၍။ တတော– ထိုအခါမှ။ ပဋ္ဌာယ– ၍။ မုခံ– ပါးစပ် ကို။ ဝိဝရိတွာ– ဖွင့်၍။ ရညာ– နှင့်။ သဒ္ဓိံ– တူ။ သလ္လပိတုံ– စကားပြောခြင်းငှာ။ နာသက္ခိ– မစွမ်းနိုင်တော့။ ရာဇာ– သည်။ ပီဌသပ္ပိဂုဏံ– ဆွံ့သူ၏ ဂုဏ်ကျေးဇူးကို။ အနုဿရိတွာ– အစဉ်အောက်မေ့၍။ တံ– ထိုဆွံ့သူကို။ ပက္ကောသာပေတွာ– စေ၍။ “တံ– သင့်ကို။ နိဿာယ– မှီ၍။ မေ– သည်။ သုခံ– ကို။ လဒ္ဓံ– ရအပ်ပြီ” ဣတိ– ဤသို့ ပြော၍။ တုဋ္ဌော– နှစ်သက်သည်။ (ဟုတွာ)၊ တဿ– ထိုဆွံ့သူအား။ သဗ္ဗဋ္ဌကံ နာမ– သဗ္ဗဋ္ဌကမည်သော။ ဝါ– အလုံးစုံ ၈မျိုးစီရှိသည်မည်သော။ ဓနံ– ဥစ္စာကို။ ဒတွာ– ပေး၍။ နဂရဿ– မြို့၏။ စတူသု– ကုန်သော။ ဒိသာသု– အရပ်မျက်နှာတို့၌။ စတ္တာရော– ၄ခုကုန်သော။ ဝရဂါမေ– မြတ်သောရွာတို့ကို။ ဝါ– ရွာစားဆုတို့ကို။ အဒါသိ၊ တမတ္ထံ– ထိုအကြောင်းကို။ ဝိဒိတွာ– သိ၍။ ရညော– မင်း၏။ ဝါ– အား။ အတ္ထဓမ္မာနုသာသကော– အကျိုးအကြောင်းတို့ကို သွန်သင်ပြသတတ်သော၊

အတ္ထဓမ္မာနုသာသကော။ ။ “အတ္ထဓမ္မာနုသာသကော- အကျိုးအကြောင်းတို့ဖြင့် ဆုံးမတတ်သော”ဟုလည်း ပေးကြ၏၊ သို့သော် “အတ္ထာနုသာသတိ(ဇာ- ၂, ၁၅၂၊ ဇာ၊ဋ္ဌ၊၆, ၂၁)၊ ယော ဓမ္မနုသာသတိ(သံ.၁,၂၉၊ ဇာ- ၂, ၆၀၊ သံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၇၉၊ ဇာ၊ဋ္ဌ၊

...[စာမျက်နှာ- ၅၉၄]...

အမစ္စော– အမတ်သည်။ ဣမံ ဂါထံ– ကို။ အာဟ၊ (ကိံ)၊ “သာဓု၊ ပေ။ စတုဒ္ဒိသာ” တိ– ၍။ (အာဟ)

သာဓု ခေါ သိပ္ပကံ နာမ, အပိ ယာဒိသကီဒိသံ၊ ပဿ ခဉ္ဇပ္ပဟာရေန, လဒ္ဓါ ဂါမာ စတုဒ္ဒိသာ

သိပ္ပကံ နာမ– အတတ်ပညာမည်သည်။ ယာဒိသကီဒိသံ ယာဒိသကီဒိသံ ယာဒိသကီဒိသံ– အမှတ်မထား ဟုတ်ဟုတ်ငြားငြား အညံစားသည်။ ဝါ– မပြောပလောက်သည်။ (အသေးအဖွဲ သည်)၊ (သမာနံ) အပိ– ဖြစ်ပါသော်လည်း။ သာဓု ခေါ– ကောင်းသည်သာ။ (မဟာရာဇ– မြတ်သောမင်း!) ပဿ– ရှုစားပါလော။ ခဉ္ဇပ္ပဟာရေန– ခြေခွင်သူ၏ (ဆိတ် ခြေးကို) ပစ်ခတ်ခြင်းအတတ်ပညာကြောင့်။ စတုဒ္ဒိသာ– အရပ်၄မျက်နှာတို့၌။ ၅, ၂၈၃)”တို့၌ “အတ္ထံ, ဓမ္မံ”ဟု ကံပုဒ်ဖြင့် ရှိရကား “အတ္ထော စ+ဓမ္မော စ အတ္ထဓမ္မာ၊ အတ္ထဓမ္မာနံ+အနုသာသကော အတ္ထဓမ္မာနုသာသကော”ဟု ပြုပါ၊ ဆက်ဦးအံ့– အတ္ထနှင့် ဓမ္မတို့ ယှဉ်တွဲပြီးရှိရာ၌ “အနက်အဓိပ္ပာယ်သည် အတ္ထ, ပါဠိသည် ဓမ္မ (ဇာ.၂, ၂၅၈)” ဟုလည်းကောင်း, “အကျိုးစီးပွားသည် အတ္ထ, ကုသိုလ်တရားသည် ဓမ္မ (ဒီ-၃, ၁၂၆)” ဟုလည်းကောင်း, အကျိုးသည် အတ္ထ, အကြောင်းသည် ဓမ္မ (ဇာ၊ဋ္ဌ၊ ၅, ၅၁)”ဟုလည်းကောင်း ယူနိုင်ရာ ဤ၌ အကျိုးသည် အတ္ထ, အကြောင်းသည် ဓမ္မ ဟု ယူပါ

ယာဒိသကီဒိသံ။ ။ “ယာဒိသကီဒိသံ”ကို တစ်ပုဒ်တည်းယူပေးခဲ့သည်၊ “ယာဒိသံ” တစ်ပုဒ်, “ကီဒိသံ”တစ်ပုဒ်အားဖြင့် ၂ပုဒ်ယူ၍ “သိပ္ပကံ နာမ- သည်၊ ကီဒိသံ- အဘယ် ကဲ့သို့ ရှုအပ်သနည်း? ယာဒိသံ- အကြင်ကဲ့သို့ ရှုအပ်သော အညံ့စားအတတ်ပညာ ဖြစ်၏၊ (တာဒိသံ) အပိ- ထိုကဲ့သို့ ရှုအပ်သော အညံ့စားအတတ်ပညာသည်သော်လည်း၊ သာဓု ခေါ- သာ”ဟု ပေးသေး၏၊ ဤသို့ပေးလျှင် ယာဒိသ၌ ဆန္ဒာနုရက္ခဏအကျိုးငှာ နိဂ္ဂဟိတ်ချေ။(နီဓာနိ- ၁, ၃၉၈) [ယာဒိသကီဒိသန္တိ ယာဒိသံ ကီဒိသံ ယံကိဉ္စိ သိပ္ပံ၊ ယံ ဝါ တံ ဝါ သိပ္ပန္တိ အတ္ထော(ဇာဋီသစ်- ၁, ၄၂၂၊ ဝိမာန၊ဋ္ဌ၊၁၉၇၊ ဇာ၊ဋ္ဌ၊၇, ၃၇၅)။]

စတုဒ္ဒိသာ။ ။ သ္မာဝိဘတ်ကြံ၍ “စတုဒ္ဒိသာ- မှ”လည်း ပေးကြ၏၊ သို့သော် ဤ ဂါထာ၏ အထက်နား၌ “စတူသု ဒိသာသု”ဟု ရှိခြင်း, “စတုဒ္ဒိသာတိ စတူသု ဒိသာသု ဌိတာ ဘူတာ(ဇာဋီသစ်- ၁, ၄၂၂၊ ဓမ္မယော- ၄၇)”ဟု ဖွင့်ခြင်းကို ထောက်၍ သတ္တမီ အနက်၌ ပထမာယောဝိဘတ်, သို့မဟုတ်, သတ္တမီအနက်၌ ဒုတိယာယောဝိဘတ်ဟု ယူခြင်းသာ ကောင်းသည်။

...[စာမျက်နှာ- ၅၉၅]...

(ဌိတာ– တည်ရှိကုန်သော၊) ဂါမာ– ရွာတို့ကို။ လဒ္ဓါ– ရအပ်ကုန်ပြီ။

ပန– ဆက်။ တေန သမယေန– ၌။ သော အမစ္စော– ထိုအမတ်သည်။ အယမေဝ ဘဂဝါ– ဤဘုရားရှင်သည်သာ။ အဟောသိ၊ အထ– ၌။ ဧကော– သော။ ပုရိသော– သည်။ ပီဌသပ္ပိနာ– သည်။ လဒ္ဓသမ္ပတ္တိံ– ရအပ်သောစည်းစိမ်ကို။ ဒိသွာ၊ စိန္တေသိ၊ (ကိံ)၊ “အယံ– ဤသူသည်။ ပီဌသပ္ပီ– သည်။ ဟုတွာ– ဖြစ်၍။ ဝါ– ဖြစ် သော်လည်း။ ဣမံ သိပ္ပံ– ဤအတတ်ပညာကို။ နိဿာယ– မှီ၍။ မဟာသမ္ပတ္တိံ–ကြီးကျယ်သော စည်းစိမ်သို့။ ဝါ– ကို။ ပတ္တော နာမ– ရောက်ခဲ့ ရခဲ့ဘိသေး၏။ မယာပိ– သည်လည်း။ ဧတံ– ဤအတတ်ပညာကို။ သိက္ခိတုံ– သင်ခြင်းငှာ။ ဝဋ္ဋတိ– ၏။” ဣတိ– ဤသို့ ကြံပြီ။ သော– ထိုယောကျ်ားသည်။ တံ– ထိုဆွံ့သူသို့။ ဥပသင်္ကမိတွာ၊ ဝန္ဒိတွာ၊ “အာစရိယ– ဆရာ! မေ– အား။ ဣဒံ သိပ္ပံ– ဤအတတ် ပညာကို။ ဒေထ– ပေးပါကုန်။” ဣတိ– သို့။ အာဟ၊ “တာတ– အမောင်! ဒါတုံ–ပေးခြင်းငှာ။ န သက္ကာ– မစွမ်းနိုင်။” ဣတိ– ဤသို့ ပြောပြီ။ သော– ထိုယောကျ်ား သည်။ တေန– ထိုဆွံ့သူသည်။ ပဋိက္ခိတ္တော– ပယ်မြစ်အပ်သည်။ (သမာနော)၊ “ဟောတု– ရှိပါစေ။ နံ– ထိုဆွံ့သူကို။ အာရာဓေဿာမိ– နှစ်သက်စေမည်။ (နှစ် သက်ကျေနပ်အောင် လုပ်မည်)” ဣတိ– ဤသို့ ကြံ၍။ တဿ– ထိုဆွံ့သူ၏။ ဟတ္ထပါဒပရိကမ္မာဒီနိ– လက်ခြေတို့၌ အဖန်ဖန်ပြုထိုက်သော နင်းနှိပ်မှု အစရှိသည်တို့ကို။ ကရောန္တော– လျက်။ စိရဿံ– ကြာမြင့်ရာအခါ၌။ တံ– ထိုဆွံ့သူ ကို။ အာရာဓေတွာ– နှစ်သက်စေ၍။ ပုနပ္ပုနံ– အထပ်အထပ်။ ယာစိ၊ ပီဌသပ္ပီ– သည်။ “အယံ– ဤသူသည်။ မေ– ၏။ ဝါ– အား။ အတိဝိယ– အလွန်အကဲသာလျှင်၊

ဟတ္ထပါဒပရိကမ္မာဒီနိ။ ။ ပရိပူဇာဝသေန ကရီယတီတိ ပရိကမ္မံ- ပူဇော်သော အားဖြင့် ပြုအပ်သောအမှု၊(ပါစိယော- ၂၂၁)၊ ဆရာတို့အလို “ပုနပ္ပုနံ ကာတဗ္ဗန္တိ ပရိကမ္မံ၊ [ပရိ+ကမ္မ၊ ပရိကို ပုနပ္ပုနအနက်၊ -မဏိ- ၂, ၂၈၀၊]”ဟု ပြုပါ၊ ထိုနောင် “ဟတ္ထပါဒေသု+ပရိကမ္မံ ဟတ္ထပါဒပရိကမ္မံ- လက်ခြေတို့၌ ပူဇော်ခြင်း၏အစွမ်းဖြင့် ပြုအပ်သော နင်းနှိပ်မှု၊ ဝါ- လက်ခြေတို့ အဖန်ဖန်ပြုထိုက်သော နင်းနှိပ်မှု၊ ဟတ္ထ- ပါဒပရိကမ္မံ+အာဒိ ယေသန္တိ ဟတ္ထပါဒပရိကမ္မာဒီနိ”ဟု ဆက်ပါ၊ အာဒိဖြင့် ပိဋ္ဌိပရိကမ္မ(ကျော၌ အဖန်ဖန်ပြုထိုက်သော နှိပ်နယ်မှု)ကို ယူပါ။ [ဟတ္ထသမ္ဗာဟနံ ဟတ္ထ- ပရိကမ္မံ နာမ၊ ပါဒပရိကမ္မာဒိသု ဧသေဝ နယော၊ -ဇာဋီသစ်- ၁, ၄၄၀။]

...[စာမျက်နှာ- ၅၉၆]...

ဥပကာရော– လျော်သောအကျိုးကျေးဇူးရှိသည်၏အဖြစ်ကို ပြုတတ်၏။ ဝါ– ကျေးဇူးကို ပြုတတ်၏။” [ဓမ္မဘာ- ၁, ၅၅၀၇ှု၊] ဣတိ– ဤသို့ ကြံ၍။ တံ– ထို ယောကျ်ားကို။ ပဋိဗာဟိတုံ– တားမြစ်ခြင်းငှာ။ အသက္ကောန္တော– သော်။ သိပ္ပံ– ကို။ သိက္ခာပေတွာ– သင်ယူစေ၍။ “တာတ– အမောင်! တေ– သင်၏။ ဝါ–မှာ။ သိပ္ပံ– သည်။ နိပ္ဖန္နံ– ပြီးပြီ။ ဣဒါနိ– ၌။ ကိံ– ကို။ ကရိဿသိ– မည်နည်း?” ဣတိ– သို့။ အာဟ၊ “ဗဟိ– အပြင်သို့။ ဂန္တွာ၊ သိပ္ပံ– အတတ်ကို။ ဝီမံသိဿာမိ– စူးစမ်းပါ မည်။ (စမ်းကြည့်ပါမည်)၊” ဣတိ– ဤသို့ ပြောပြီ။ “ကိံ– ကို။ ကရိဿသိ– မည် နည်း?” ဣတိ– မေးပြီ။ “ဂါဝိံ ဝါ– နွားကိုသော်လည်းကောင်း။ [ဓမ္မဘာ-၁, ၄၆၀၇ှု၊] မနုဿံ ဝါ– လူ ကိုသော်လည်းကောင်း။ ပဟရိတွာ– ပစ်ခတ်၍။ မာရဿောမိ–သေစေမည်။” ဣတိ– ဤသို့ ပြောပြီ။ “တာတ– အမောင်! ဂါဝိံ– ကို။ မာရေန္တဿ–သေစေသူ၏။ ဝါ–မှာ။ သတံ– တစ်ရာသော။ ဒဏ္ဍော– ဒဏ်သည်။ ဟောတိ။ မနုဿံ– ကို။ မာရေန္တဿ– သေစေသူ၏။ ဝါ–မှာ။ သဟဿံ– တစ်ထောင်သော။ (ဒဏ္ဍော– သည်။ ဟောတိ၊) သပုတ္တဒါရောပိ– သားသမီးမယားနှင့် တကွဖြစ် သည်လည်းဖြစ်သော။ တွံ– သည်။ တံ– ထိုဒဏ်ကို။ နိတ္ထရိတုံ– လွန်မြောက်ခြင်း ငှာ။ န သက္ခိဿသိ– စွမ်းနိုင်လိမ့်မည်မဟုတ်။ မာ ဝိနဿ– မပျက်စီးပါစေနှင့်။ ယမှိ– အကြင်သူ၌။ ပဟဋေ– ပစ်ခတ်အပ်သော်။ ဒဏ္ဍော– သည်။ နတ္ထိ။ တာဒိသံ– ထိုကဲ့သို့ရှုအပ်သော။ နိမာတာပိတိကံ– မိဘမရှိသော။ ကဉ္စိ– တစ်စုံတစ်ယောက် ကို။ ဥပဓာရေဟိ– စူးစမ်းလော။ (စမ်းကြည့်လော၊)” ဣတိ– ဤသို့ ပြောပြီ။ သော– ထိုယောကျ်ားသည်။ “သာဓု– ကောင်းပါပြီ။” ဣတိ– ဤသို့ ဝန်ခံပြောဆိုပြီး၍။ သက္ခရာ– ကျောက်စရစ်ခဲတို့ကို။ ဥစ္ဆင်္ဂေ– ရင်ခွင်၌။ ကတွာ– ပြု၍။ ဝါ– ထား၍၊

ဥစ္ဆင်္ဂေ။ ။ ဥဿဉ္ဇတိ ဧတ္ထာတိ ဥစ္ဆင်္ဂေါ- အထက်၌ ငြိကပ်ရာအရပ်၊ [ဥ+သန္ဇ+အ၊ သကို ဆပြု, စဒွေဘော်၊- ဓာန်ဋီ- ၂၇၆၊] ထောမနိဓိ၌ “ဥတသ င်္ဂ”ဟု ရှိ၏၊ “ကြောဍေ- ရင်ခွင်”ဟု အနက်ဖွင့်၏၊ ပါဠိ၌ “ဥစ္ဆင်္ဂ”ဟု ဖြစ်၏၊ သီဋီသစ်၊၂၊၈၊ ဇာဋီသစ်- ၁, ၃၁၂တို့၌ “ကေနစိ ဆာဒိတတ္တာ(တစ်စုံတစ်ခုဖြင့် ဖုံးအုပ်အပ်သည်၏အဖြစ်ကြောင့်) ဥစ္စော+အင်္ဂေါတိ ဥစ္စင်္ဂေါ- မြင့်သောအင်္ဂါ”ဟု ပြု၍ “ဥစ္စင်္ဂ”ဟု ရှိ၏၊ စ္စကို စ္ဆပြုလျှင် “ဥစ္ဆင်္ဂ”ဖြစ်သည်၊ ထိုဋီကာသစ်တို့၌ “ဥစ္ဆင်္ဂေ- ရင်ခွင်၌၊ (ပက္ခိပနတ္ထာယ- ထည့်ခြင်းငှာ၊ ကိဉ္စိ- တစ်စုံတစ်ခုသော၊ ပသိဗ္ဗကာဒိကံ- အိတ်အစရှိသည်ကို၊) ကတွာ- ပြု၍”ဟု ပါဌ-

...[စာမျက်နှာ- ၅၉၇]...

တာဒိသံ– ထိုကဲ့သို့ ရှုအပ်သောသူကို။ ဥပဓာရယမာနော– လျက်။ ဝိစရန္တော– သော်။ ဂါဝိံ– ကို။ ဒိသွာ၊ “အယံ– ဤနွားသည်။ သသာမိကာ– ပိုင်ရှင်နှင့်တကွ ဖြစ်၏။ ဝါ– ပိုင်ရှင်ရှိ၏။” ဣတိ– ဤသို့ တွေး၍။ ပဟရိတုံ– ပစ်ခတ်ခြင်းငှာ။ န ဝိသဟိ–မရဲဝံ့။ မနုဿံ– ကို။ ဒိသွာ၊ “အယံ– ဤသူသည်။ သမာတာပိတိကော– မိဘနှင့် တကွဖြစ်၏။” ဣတိ– ဤသို့ တွေး၍။ ပဟရိတုံ– ငှာ။ န ဝိသတိ– မရဲဝံ့

တေန သမယေန– ၌။ သုနေတ္တော နာမ– မည်သော။ ပစ္စေကဗုဒ္ဓေါ– သည်။ တံ နဂရံ– ထိုမြို့ကို။ နိဿာယ– ၍။ ပဏ္ဏသာလာယ– သစ်ရွက်မိုးကျောင်း၌။ [ဓမ္မဘာ-၁, ၅၄ရှု၊] ဝိဟရတိ– ၏။ သော– ထိုယောကျ်ားသည်။ တံ– ထိုပစ္စေကဗုဒ္ဓါ ကို။ ပိဏ္ဍာယ– ငှာ။ ပဝိသန္တံ– ဝင်နေသည်ကို။ နဂရဒွါရန္တရေ– မြို့တံခါးအကြား၌။ ဒိသွာ– ၍။ “အယံ– ဤသူသည်။ နိမာတာပိတိကော– မိဘမရှိသူတည်း။ ဣမသ္မိံ– ဤပုဂ္ဂိုလ်ကို။ ပဟဋေ– ပစ်ခတ်အပ်သော်။ ဒဏ္ဍော– သည်။ နတ္ထိ။ ဣမံ– ဤပုဂ္ဂိုလ် ကို။ ပဟရိတွာ– ၍။ သိပ္ပံ– ကို။ ဝီမံသိဿာမိ– စူးစမ်းအံ့။” ဣတိ– ဤသို့ ကြံ၍။ ပစ္စေကဗုဒ္ဓဿ– ၏။ ဒက္ခိဏကဏ္ဏသောတံ– လက်ယာဘက်နားကို။ သန္ဓာယ– ရည်ရွယ်၍။ သက္ခရံ– ကျောက်ခဲကို။ ခိပိ– ပစ်ပြီ။ သာ– ထိုကျောက်ခဲသည်။ ဒက္ခိဏကဏ္ဏသောတေန– လက်ယာဘက်နားပေါက်ဖြင့်။ ပဝိသိတွာ– ဝင်၍။ ဝါမေန–လက်ဝဲဘက်နားပေါက်ဖြင့်။ ဝါ– မှ။ နိက္ခမိ– ထွက်ပြီ။ ဒုက္ခာ– ဆင်းရဲသော။ ဝေဒနာ–ဝေဒနာသည်။ ဥပ္ပဇ္ဇိ– ဖြစ်ပြီ။ ပစ္စေကဗုဒ္ဓေါ– သည်။ ဘိက္ခာယ– ငှာ။ စရိတုံ– ငှာ။ နာသက္ခိ၊ အာကာသေန– ဖြင့်။ ပဏ္ဏသာလံ– သို့။ ဂန္တွာ၊ ပရိနိဗ္ဗာယိ၊ မနုဿာ–လူတို့သည်။ ပစ္စေကဗုဒ္ဓေ– သည်။ အနာဂစ္ဆန္တေ– မကြွလာလသော်။ “ကိဉ္စိ– တစ်စုံ တစ်ရာသော။ အဖာသုကံ– မကျန်းမာခြင်းသည်။ ဘဝိဿတိ– ဖြစ်လိမ့်မည်။” ဣတိ– သို့။ စိန္တေတွာ– ၍။ တတ္ထ– ထိုသစ်ရွက်မိုးကျောင်းသို့။ ဂန္တွာ၊ ပရိနိဗ္ဗုတံ–ပရိနိဗ္ဗာန်စံနေသော။ တံ– ထိုပစ္စေကဗုဒ္ဓါကို။ ဒိသွာ၊ ရောဒိံသု– ငိုကျွေးကုန်ပြီ။ ပရိဒေဝိံသု– မြည်တမ်းကုန်ပြီ။ သောပိ– ထိုယောကျ်ားသည်လည်း။ မဟာဇနံ– ကို။ သေသထည့်၍ ပေးစေ၏။ ဆရာတို့ကား “အာဓာရနောက်, ကရရောက်, နက်ကောက် ဌပနာ”နှင့်အညီ အာဓာရနောင် ကရဓာတ်၏ အနက်ကို ဌပနအနက်ဟောယူ၍ ပေးတော်မူ၏။ ဤအတိုင်း ပေးခဲ့သည်။ (သီဘာ- ၂, ၂၁၆၊ ဓာတုဘာ-၂, ၂၀၇)

...[စာမျက်နှာ- ၅၉၈]...

ဂစ္ဆန္တံ– သွားနေသည်ကို။ ဒိသွာ၊ တတ္ထ– ထိုသစ်ရွက်မိုးကျောင်းသို့။ ဂန္တွာ၊ ပစ္စေကဗုဒ္ဓံ– ကို။ သဉ္ဇာနိတွာ– မှတ်မိ၍။ “အယံ– ဤပစ္စေကဗုဒ္ဓါသည်။ ပိဏ္ဍာယ– ငှာ။ ပဝိသန္တော– သော်။ ဒွါရန္တရေ– မြို့တံခါး၏ အကြား၌။ မမ– ငါ၏။ သမ္မုခီဘူတော–မျက်မှောက်ဖြစ်၍ ဖြစ်၏။ အဟံ– သည်။ အတ္တနော– မိမိ၏။ သိပ္ပံ– အတတ်ကို။ ဝီမံသန္တော– စူးစမ်းလိုသည်။ (ဟုတွာ)၊ ဣမံ– ဤပစ္စေက ဗုဒ္ဓါကို။ ပဟရိံ– ပစ်ခတ် မိခဲ့ပြီ။” ဣတိ– သို့။ အာဟ၊ မနုဿာ– တို့သည်။ “ဣမိနာ ပါပကေန– ဤလူယုတ် မာသည်။ ပစ္စေကဗုဒ္ဓေါ– ကို။ ပဟဋော ကိရ– ပစ်ခတ်အပ်သတဲ့။ ဂဏှထ– ဖမ်း ယူကြကုန်။ ဂဏှထ– ကုန်။” ဣတိ– ဤသို့ ပြော၍။ ပေါထေတွာ– ထုရိုက်၍။ တတ္ထေဝ– ထိုအရပ်၌ပင်။ နံ– ထိုယောက်ျားကို။ ဇီဝိတက္ခယံ– အသက်၏ ကုန်ခြင်းသို့။ ပါပေသုံ– ရောက်စေကုန်ပြီ။ သော– ထိုယောကျ်ားသည်။ အဝီစိမှိ– ၌။ နိဗ္ဗတ္တိတွာ– ၍။ ယာဝ– လောက်။ အယံ မဟာပထဝီ– သည်။ ယောဇနမတ္တံ– တစ်ယူဇနာ အတိုင်းအရှည်သို့။ ဝါ– တစ်ယူဇနာလောက်။ ဥဿန္နာ– မြင့်တက်၏။ တာဝ– လောက်။ ပစ္စိတွာ– ၍။ ဝိပါကာဝသေသေန– ဖြင့်။ ဝါ– ကြောင့်။ ဂိဇ္ဈကူဋမတ္ထကေ– ဂိဇ္ဈကုဋ်တောင်၏ အထက်၌။ သဋ္ဌိကူဋပေတော– သဋ္ဌိကူဋမည်သော ပြိတ္တာ သည်။ ဟုတွာ၊ နိဗ္ဗတ္တိ၊ သတ္ထာ၊ တဿ– ထိုပြိတ္တာ၏။ ဣမံ ပုဗ္ဗကမ္မံ– ဤရှေးအ ကုသိုလ်ကံကို။ ကထေတွာ၊ “ဘိက္ခဝေ– တို့! ဗာလဿ နာမ– လူမိုက်မည်သူ၏။ သိပ္ပံ ဝါ– အတတ်ပညာသည်လည်းကောင်း။ ဣဿရိယံ ဝါ– အစိုးရခြင်းရှိသူ၏ အဖြစ်သည်လည်းကောင်း။ ဥပ္ပဇ္ဇမာနံ– ဖြစ်လသော်။ အနတ္ထာယ– အကျိုးမဲ့အလို့ ငှာ။ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ ဟိ– မှန်။ ဗာလော– သည်။ သိပ္ပံ ဝါ– ကိုလည်းကောင်း။ ဣဿရိယံ ဝါ– ကိုလည်းကောင်း။ လဘိတွာ– ရ၍။ အတ္တနော– ၏။ အနတ္ထမေဝ– အကျိုးမဲ့ ကိုသာ။ ကရောတိ– ၏။” ဣတိ– သို့။ အနုသန္ဓိံ၊ ဃဋေတွာ၊ ဓမ္မံ၊ ဒေသေန္တော– သည်။ (ဟုတွာ)၊ ဣမံ ဂါထံ– ကို။ အာဟ၊ (ကိံ)၊ “ယာဝဒေဝ၊ ပေ။ ဝိပါတယ”န္တိ– ၍။ (အာဟ)

ယာဝဒေဝ အနတ္ထာယ, ဉတ္တံ ဗာလဿ ဇာယတိ၊ ဟန္တိ ဗာလဿ သုက္ကံသံ, မုဒ္ဓမဿ ဝိပါတယံ

ဗာလဿ– စိတ်မကောင်းသူ မိုက်သောသူ၏။ ဉတ္တံ– တတ်သိနားလည်သူ ၏ဖြစ်ကြောင်း ကောင်းကောင်းဆိုးဆိုး အတတ်ပညာမျိုးသည်။ ဝါ– ကျော်စော

...[စာမျက်နှာ- ၅၉၉]...

ထင်ရှားသူ၏ဖြစ်ရာ ရာထူးဂုဏ်သိန် စည်းစိမ်ဟူသမျှသည်။ ယာဝ အနတ္ထာယ ဧဝ– အကျိုးမဲ့ခြင်းတိုင်ရုံအလို့ငှာသာလျှင်။ ဝါ– အကျိုးမဲ့ဖို့ရာသာ။ ဇာယတိ– ဖြစ်လတ္တံ့။ ဗာလဿ– ၏။ ဉတ္တံ– သည်။ သုက္ကံသံ– ဖြူစင်သော ကုသိုလ်အဖို့အစု ကို။ ဟန္တိ (ဟနတိ)– သတ်ဖြတ်ဖျက်ဆီး၏။ အဿ– ထိုစိတ်မကောင်းသူ, မိုက် သော သူ၏။ မုဒ္ဓံ– ပညာကို။ ဝိပါတယံ– ကျစေလျက်။ (ဖျက်ဆီးလျက်)၊ ဟန္တိ– ၏။

တတ္ထ– ထိုဂါထာ၌။ ယာဝဒေဝါတိ– ကား။ အဝဓိပရိစ္ဆေဒနတ္ထေ– အပိုင်းအခြား ကို ပိုင်းဖြတ်ကန့်သတ်ခြင်းအနက်၌။ (ပဝတ္တော– ဖြစ်သော)၊ နိပါတော– နိပါတ် တည်း။ [အဝဓိဿ+ပရိစ္ဆေဒနံ အဝဓိပရိစ္ဆေဒနံ– အပိုင်းအခြားကို ပိုင်းဖြတ်ခြင်း။ (ကင်္ခါဘာ-၂, ၁၉၅)၊ (တစ်နည်း) အဝဓိနာ+ပရိစ္ဆေဒနံ– အပိုင်းအခြားဖြင့် ပိုင်းဖြတ် ခြင်း။ (ကင်္ခါမဟာဋီ- ၄, ၂၀၈၊ ကင်္ခါယော-၄၀၁)၊]

ဇာယတိ။ ။ ဇနဓာတ်, ဒိဝါဒိယပစ္စည်း, ယာဝပုရေပုရာယောဂေ နာဂတေ(နီတိ- ၈၇၄)သုတ် (ဝတ္တမာနာ ပစ္စုပ္ပန္နေသုတ်၌ “ဝတ္တမာနာ”ဟူသော ယောဂဝိဘာဂ)ဖြင့် ယာဝအယှဉ်ဝယ် အနာဂတ်အနက်၌ ဝတ္တမာန်တိဝိဘတ်သက်၊ ဇနာဒီနမာ တိမှိ စ သုတ်၌ “ဇနာဒီန မာ”ဟူသော ယောဂဝိဘာဂဖြင့် နကို အာပြု၊(ရူ- ၃၁၀၊ နိဒ္ဒေသ)

(တစ်နည်း) ဇနီဓာတ်, အပစ္စည်း, တိဝိဘတ်။ တဒမိနာဒီနိ (မောဂ်-၁, ၄၇) သုတ်ဖြင့် နကို ယပြု၊ ဇ၏၊ အ-ကိုလည်း အာဒီဃပြု (နိဒီ-၄၂၀)

တစ်နည်း။ ။ ယာဝစသည်နှင့်ယှဉ်ရာဝယ် ပစ္စုပ္ပန်အနက်ကို အတွင်းနက်, အနာ ဂတ်အနက်ကို အပြင်နက်ဟု ကစ္စာယနသာရ၌၂မျိုးခွဲ၏၊ ရုပ်တွက်ခိုက်၌ အတွင်း နက်ကိုငဲ့၍ ဝတ္တမာနာ ပစ္စုပ္ပန္နေသုတ်ဖြင့် ပစ္စုပ္ပန်အနက်၌ ဝတ္တမာန်ဝိဘတ်သက်၊ ဝါကျတွင်းအနက်ပေးရာ၌ အနာဂတ်အနက်ပေးရသည်၊(သာရ- ၃၀)၊ မောဂ်- ၆, ၁သုတ်၌ သမီပဝတ္တမာန်, တံကာလာပေက္ခဝတ္တမာန်, ကာလဝိပလ္လာသအားဖြင့် ၃ နည်း ပြ၏၊ ထို၃နည်းလုံး၌ ဝတ္တမာနာ ပစ္စုပ္ပန္နေသုတ်ဖြင့် ဝတ္တမာန်ဝိဘတ်သက်ပါ။

ယာဝဒေဝ။ ။ “ယာဝ+ဧဝ”ဟုခွဲ၊ ယာဝကား အဝဓိပရိစ္ဆေဒန- ဇာယတိအရ ဖြစ်ခြင်းကြိယာ၏ ပိုင်းအခြားကို ကန့်သတ်ခြင်းအနက်တည်း၊ ဧဝကား ထိုအနက်ကို မြဲစေခြင်း နိယမ(သန္နိဋ္ဌာနာဝဓရဏ)အနက်တည်း၊ “တိုင်ရုံ(တိုင်အောင်)”ကား အဝဓိ အနက်, “သာ”ကား နိယမ(အဝဓာရဏ)အနက်တည်း၊ လူမိုက်၏ ပညာနှင့် အရှိန် အဝါဩဇာအာဏာသည် အကျိုးမဲ့ဖြစ်ရုံသာ အကျိုးရှိသည်၊ အခြားကောင်းကျိုးကို မဖြစ်စေနိုင်ပါ- ဟူလို

...[စာမျက်နှာ- ၆၀၀]...

ဉတ္တန္တိ– ကား။ ဇာနနသဘာဝေါ– သိတတ်သော သဘောတည်း။ ဝါ– သိအပ် သော သဘောတည်း။ ယံ သိပ္ပံ ယံ သိပ္ပံ ယံ သိပ္ပံ– အကြင်အတတ်ပညာကို။ ဇာနာတိ– သိ၏၊

တစ်နည်း။ ။ “ယာဝဒေဝ ကုက္ကုစ္စာယ(ဝိ- ၂, ၁၈၈)”၌ ယာဝကဲ့သို့ ပြအပ်ခဲ့ သော အနက်အပြင် အတိသယအနက်, ဧဝကိုကား အဋ္ဌာနပယုဂ်ဟု ယူ၍ “ဗာလဿ- ၏၊ ဉတ္တံ- သည်၊ အနတ္ထာယ- အကျိုးမဲ့အလို့ငှာ၊ ယာဝ- အလွန်အကဲသာလျှင်၊ ဇာယတိ ဧဝ- ဖြစ်တော့မည်သာ”ဟု တစ်နည်းပေးနိုင်သည်။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃, ၁၄၆၊ ကင်္ခါ၊ဋ္ဌ၊ ၂၅၂၊ ကင်္ခါမဟာဋီ- ၄, ၂၀၉၊ ပါတိပဒတ္ထ- ၂၆၅)

အဋ္ဌာနပယုတ်။ ။ ပုဒ်ကိုတင့်တယ်စံပယ်စေခြင်း, ဆန်းဂိုဏ်းကို တဲ့စေလိုခြင်း စသော အကြောင်းကြောင့် မထားထိုက်သောနေရာ၌ ယှဉ်စပ်သုံးစွဲအပ်သောသဒ္ဒါကို အဋ္ဌာနပယုတ်ဟု ခေါ်သည်၊ [အဋ္ဌာန- မထားထိုက်သောနေရာ၌+ပယုတ္တ- ယှဉ်စပ်သုံး စွဲအပ်သောသဒ္ဒါ၊] ဤ၌ ဇာယတိနှင့် တွဲပေးရမည့် ဧဝသဒ္ဒါကို ယာဝနောက်၌ ထား၏၊ အနက်ပေးသောအခါ ယှဉ်သင့်ရာ ဌာနဖြစ်သော ဇာယတိပုဒ်နှင့် တွဲပေးရသည်။

ပဒကီဠာဒိနာ.ဌာနေ, ပယုတ္တေပိ ပယောဇယေ၊ ဌာနေ ဌာနေ ပယုတ္တေ စ, အဋ္ဌာနေ နော ပယောဇယေ

ပဒကီဠာဒိနာ– ပုဒ်၏ တင့်တယ်စံပယ်ခြင်းအစရှိသော အကြောင်းကြောင့်။ အဋ္ဌာနေ– မယှဉ်စေသင့် (မထားသင့်) ရာဌာန၌။ ပယုတ္တေပိ– ယှဉ်စပ်သုံးစွဲအပ်သော်လည်း။ ဝါ– ယှဉ်စပ်သုံးစွဲအပ်သောသဒ္ဒါတို့ကိုလည်း။ ဌာနေ– သုံးစွဲသင့်ရာဌာန၌။ ပယောဇယေ– အနက်ပေးသောအခါ ယှဉ်စေရာ၏။ ဌာနေ– သုံးစွဲသင့်ရာဌာန၌။ ပယုတ္တေ စ– ယှဉ်စပ် သုံးစွဲအပ်ပြီးသော်ကား။ ဝါ– ယှဉ်စပ်သုံးစွဲအပ်ပြီးသောသဒ္ဒါတို့ကိုကား။ အဋ္ဌာနေ– ၌။ နော ယောဇယေ– မယှဉ်စေရာ။ (ဇာလိနီ– ၁၄၇၊ ဘေဒဋီ- ၁၅)

ဉတ္တန္တိ ဇာနနသဘာဝေါ။ ။ “ယံ သိပ္ပံ”စသော နောက်အကျယ်ဖွင့်၂နည်းကို ကြည့်၍ “ဇာနနသဘာဝေါ”၌ ဇာနနကို ကတ္တုသာဓ်, ကမ္မသာဓ်၂မျိုး ပေးသည်၊ “ဇာနနဘာဝေါ” ဟုလည်း မူကွဲရှိ၏၊ မ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၈၂၌ “ဉတ္တံ”ကို “ပညာတဘာဝံ ပါကဋဘာဝံ”ဟု ဖွင့်ခြင်း, “ဉတ္တာ”တိ လောကေ ဉာယတိ ဝိဿုတောတိ ဉာတော၊ ဉာတဿ+ဘာဝေါ ဉတ္တံ(မဋီ၊၂၊၃၀၀)”ဟု ဘာဝတဒ္ဓိတ်ဝိဂြိုဟ်ပြုခြင်းကို ထောက် လျှင် မူကွဲအတိုင်း “ဇာနနဘာဝေါ”ဟု ရှိလျှင် ပိုကောင်းသည်။

ယံ သိပ္ပံ ဇာနာတိ။ ။ “ယံ သိပ္ပံ ဇာနာတိ”၌ “ဇာနာတိ”ဖြင့် “ဇာနာတီတိ ဉာတာ- တတ်သိသူ၊ [ဉာ+တု၊ သတ္ထာဒိ၊ -ရူ- ၃၅၆၊]”ဟုသော်လည်းကောင်း, “ဇာနာတီတိ။

...[စာမျက်နှာ- ၆၀၁]...

ဧတံ– ဤဉတ္တံဟူသောအမည်သည်။ တဿ– ထိုအတတ်ပညာ၏။ နာမံ– အမည် တည်း။ ဝါ– တစ်နည်း။ ယမှိ ဣဿရိယေ– အကြင်အစိုးရသူ၏ ဖြစ်ကြောင်းဖြစ် ရာ ရာထူးအာဏာ၌လည်းကောင်း။ ယမှိ ယသေ– အကြင်အခြံအရံ၌လည်းကောင်း။ ယမှိ သမ္ပတ္တိယဉ္စ– အကြင်စည်းစိမ်ဥစ္စာ၌လည်းကောင်း။ ဌိတော–တည်သူကို။ ဇနေန– လူအပေါင်းသည်။ ဉာယတိ– သိအပ်၏။ ပါကဋော ပညာတော– ထင်ရှားသည်။ ဟောတိ– ဖြစ်၏။ ဧတံ– ဤဉတ္တံဟူသော အမည်သည်။ တဿ– ထိုရာထူးအာဏာ, အခြံအရံ, စည်းစိမ်ဥစ္စာ၏။ နာမံ– တည်း။ ဟိ– မှန်၏။ ဗာလဿ– ၏။ သိပ္ပံ ဝါ– အတတ်ပညာသည်လည်းကောင်း။ ဣဿရိယာဒိဘာဝေါ ဝါ– အစိုးရသူ၏ ဖြစ်ကြောင်းဖြစ်ရာ ရာထူးအာဏာအစရှိသော အရာ သည်လည်းကောင်း။ အနတ္ထာယေဝ– အကျိုးမဲ့အလို့ငှာသာ။ ဇာယတိ– ဖြစ်၏။ တံ– ထိုအစိုးရသူ၏ ဖြစ်ကြောင်းဖြစ်ရာ ရာထူးအာဏာအစရှိသောအရာကို။ နိဿာယ– မှီ၍။ သော– ထိုလူမိုက်သည်။ အတ္တနော– ၏။ အနတ္ထမေဝ– အကျိုး မဲ့ကိုသာ။ ကရောတိ၊ ဟန္တီတိ– ကား။ ဝိနာသေတိ– ပျက်စီးစေ၏။ ဝါ– ဖျက်ဆီး၏။

သုက္ကံသန္တိ– ကား။ ကုသလကောဋ္ဌာသံ– ကုသိုလ်ဟူသောအဖို့အစုတည်း။ ဟိဉာတော၊ [ဉာ+တ။ ပုရိသာဒိ၊ ရူ-၃၇၄၊]”ဟုသော်လည်းကောင်း ပြုရကြောင်းကို ပြသည်။ သိပ္ပံဖြင့် ဉတ္တံအရကို ပြသည်။ “ဉာတဿ (ဉာတုနော ဝါ) +ဘာဝေါ ဉတ္တံ၊ [ဉာတ+တ္တ၊ တကိုချေ, ဉာ၌ ရဿပြု၊]”ဟု ပြု၍ “ဉတ္တံ (တတ်သိနားလည်သူ၏ ဖြစ်ကြောင်းဖြစ်ရာ) အရ အတတ်ပညာကို ရသည်- ဟူလို

ယမှိ...ဉာယတိ။ ။ “ယမှိ...ဉာယတိ”၌ “ဉာယတိ”ဖြင့် “ဉာယတီတိ ဉာတော- သိအပ်သူ(အသိအမှတ်ပြုအပ်သူ- ထင်ရှားသူ)၊ [ဉာ+က္တ၊ -ရူ- ၃၇၄၊ မဋီ၊၂၊၃၀၀၊]”ဟု ပြုရကြောင်းကို ပြသည်၊ ဤနည်း၌ “ဉတ္တံ(ထင်ရှားသူ၏ဖြစ်ကြောင်းဖြစ်ရာ)အရ ရာထူး, ဂုဏ်သိန်, အခြံအရံ, စည်းစိမ်ဥစ္စာကို ယူစေလို၍ “ဣဿရိယေ ယသေ သမ္ပတ္တိယဉ္စ”ဟု ဖွင့်သည်။

ဟန္တိ။ ။ “ဝိနာသေတိ”ဖြင့် “ဟနော ဘူ ဟိံသာဂတီသု”ဟူသော ဟနဓာတ်၏ အနက်၂မျိုးတွင် ဟိံသာအနက်ဟုလည်းကောင်း, အန္တိဝိဘတ်မဟုတ်၊ တိဝိဘတ်ဟု လည်းကောင်း သိစေသည်။

သုက္ကံသံ။ ။ “သုက္က+အံသ”ဟုခွဲ၊ “သုက္ကံ တု သမ္ဘေဝ သုက္ကော, ဓဝလေ ကုသလေ

...[စာမျက်နှာ- ၆၀၂]...

ချဲ့။ ဗာလဿ– ၏။ ဝါ–မှာ။ သိပ္ပံ ဝါ– အတတ်ပညာသည်လည်းကောင်း။ ဣဿရိယံ ဝါ– အစိုးရသူ၏ ဖြစ်ကြောင်းဖြစ်ရာ ရာထူးအာဏာသည်လည်းကောင်း။ ဥပ္ပဇ္ဇမာနံ– သော်။ ကုသလကောဋ္ဌာသံ– ကုသိုလ်ဟူသော အဖို့အစုကို။ ဃာတေန္တမေဝ– သတ်ဖြတ်ဖျက်ဆီးလျက်သာ။ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ မုဒ္ဓန္တိ– ဟူသော။ ဧတံ– ဤ အမည်သည်။ ပညာယ– ပညာ၏။ နာမံ– အမည်တည်း။ ဝိပါတယန္တိ– ကား။ ဝိဒ္ဓံသယမာနံ– ဖျက်ဆီးလျက်။ ဟိ– ချဲ့။ တဿ– ထိုလူမိုက်၏။ တံ သုက္ကံသံ– ထိုကုသိုလ် ဟူသော အဖို့အစုကို။ ဟနန္တံ– သတ်ဖြတ်ဖျက်ဆီးလသော်။ ဝါ– လျှင်။ ပညာသင်္ခါတံ– ပညာဟု ဆိုအပ်သော။ မုဒ္ဓံ– ဦးထိပ်ကို။ ဝိပါတေန္တံ– ကျစေလျက်။ ဝိဒ္ဓံသေန္တမေဝ– ဖျက်ဆီးလျက်သာ။ ဟန္တိ– သတ်ဖြတ်၏။ ဝါ– ဖျက်ဆီး၏။ ဣတိ– ဂါထာဖွင့် အပြီးတည်း။ ဒေသနာဝသာနေ၊ ဗဟူ၊ သောတာပတ္တိဖလာဒီနိ ပါပုဏိံသု

သဋ္ဌိကူဋပေတဝတ္ထုဘာသာဋီကာ ပြီး၏။

၁၄-စိတ္တဂဟပတိဝတ္ထုဘာသာဋီကာ
အသန္တံ ဘာဝနမိစ္ဆေယျာတိ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော တိသု (ဓာန်-၈၉၇)”ဂါထာအရ သုက္ကသဒ္ဒါသည် “သုက်, အဖြူ, ကုသိုလ်”ဟူသော အနက်တို့ကို ဟောရာ ဤ၌ ကုသိုလ်အနက်, အံသသဒ္ဒါ ကောဋ္ဌာသအနက်ဟု ပြလို၍ “ကုသလကောဋ္ဌာသံ”ဟု မိန့်သည်။ “အနတိ ဇီဝတိ ဧတေနာတိ အံသော။ [အန+သ၊- မောဂ်-၇, ၂၁၃၊] အံသိယတေတိ ဝါ အံသော။ [အံသ- သံဃာတေ+အ၊ -အမရဗျာ- ၃၈၆၊ စိန္တာမဏိ၊] သုခံ ကရောတီတိ သုက္ကော၊ [သုခ+ကရ+ကွိ၊-ဓာန်ဋီ- ၈၅၊] သုက္ကော စ+သော+အံသော စာတိ သုက္ကံသော– ကုသိုလ်တည်းဟူသော အဖို့အစု”ဟု ပြုပါ။

မုဒ္ဓံ။ ။ “ဥတ္တမင်္ဂေ ပုမေ မုဒ္ဓါ, မုဒ္ဓေါ မူဠှေ တိလိင်္ဂိကော(ဓာန်- ၁၀၂၈)”ဟူသော ဂါထာအရ မုဒ္ဓသဒ္ဒါသည် “ဦးခေါင်း, မိုက်သူ”ဟူသော အနက်တို့ကို ဟောရာ ဤ၌ “ဦးခေါင်း”အနက်ကို ယူပါ၊ ပကတိဦးခေါင်း၏အမည်ကို ပညာ၌ တင်စား၍ သဒိသူပစာရအားဖြင့် ပညာကို “မုဒ္ဓ”ဟု ဆိုသည်၊ ထိုကြောင့် “နာမံ”ဖြင့် ဖွင့်သည်၊ (တစ်နည်း) “မောဒန္တိ ဧတ္ထ ဥုကာတိ မုဒ္ဓါ၊ [မုဒ+ဓ၊ -မော- ၇, ၉၉]”ဟု ပြုပြီးနောက် “မုဒ္ဓါ ဝိယာတိ မုဒ္ဓါ”ဟု ဥပမာတဒ္ဓိတ်လည်း ပြုနိုင်သည်။ [ဝုစ္စတိ ဝုတ္တံ, နာမံ ရှိရာ, ဥပစာ, ကျမ်းလာ မျှော်ထောက်ရှု။ (တောင်တွင်း- ၆၂)]

...[စာမျက်နှာ- ၆၀၃]...

သုဓမ္မတ္ထေရံ– သုဓမ္မထေရ်ကို။ အာရဗ္ဘ၊ ကထေသိ၊ ဒေသနာ– သည်။ မစ္ဆိကာသဏ္ဍေ– မစ္ဆိကာသဏ္ဍမြို့၌။ သမုဋ္ဌာယ– ဖြစ်ခဲ့၍။ သာဝတ္ထိယံ– ၌။ နိဋ္ဌိတာ– ပြီးဆုံး ပြီ။ ဟိ– ချဲ့။ မစ္ဆိကာသဏ္ဍနဂရသ္မိံ– မစ္ဆိကာသဏ္ဍမြို့၌။ စိတ္တော နာမ– မည်သော။ ဂဟပတိ– သည်။ ပဉ္စဝဂ္ဂိယာနံ– ပဉ္စဝဂ္ဂီရဟန်းတို့၏။ (၅-ပါးသောရဟန်းတို့၏ အစု ၌ ဖြစ်သောရဟန်းတို့၏)၊ [ပဉ္စန္နံ+ဝဂ္ဂေါ ပဉ္စဝဂ္ဂေါ၊ ပဉ္စဝဂ္ဂေ+ဘဝါ ပဉ္စဝဂ္ဂိယာ၊- ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊ ၂၊ ၂၁၄၊] အဗ္ဘန္တရံ– အတွင်း၌ဖြစ်သော။ မဟာနာမတ္ထေရံ နာမ– မဟာ နာမ်ထေရ်ကို။ ပိဏ္ဍာယ– ငှာ။ စရမာနံ– လှည့်လည်နေသည်ကို။ ဒိသွာ၊ တဿ– ထိုမဟာနာမ်ထေရ်၏။ ဣရိယာပထေ– ဣရိယာပုထ်၌။ ပသီဒိတွာ– ကြည်ညို၍။ ပတ္တံ– ကို။ အာဒါယ– ၍။ ဂေဟံ– သို့။ ပဝေသေတွာ– ဝင်စေ၍။ ဘောဇေတွာ– ပြု စုလုပ်ကျွေး၍။ ဘတ္တကိစ္စာဝသာနေ– ၌။ ဓမ္မကထံ– ကို။ သုဏန္တော– သော်။ သောတာပတ္တိဖလံ– သို့။ ပတွာ၊ အစလသဒ္ဓေါ– မတုန်လှုပ်သော သဒ္ဓါရှိသည်။ ဟုတွာ၊ အမ္ဗာဋကဝနံ နာမ– ဝှေးတောဥယျာဉ်မည်သော။ အတ္တနော– မိမိ၏။ ဥယျာနံ–ဥယျာဉ်ကို။ သံဃာရာမံ– သံဃာ့အာရာမ်ကို။ ကတ္တုကာမော– ပြုခြင်းငှာ အလို ရှိသည်။ (ဟုတွာ)၊ ထေရဿ– ၏။ ဟတ္ထေ– ၌။ ဥဒကံ– ကို။ ပါတေတွာ– ကျစေ၍။ [ဥဒကံ ပါတေတွာ– ရေစက်ချ၍၊] နိယျာဒေသိ– အပ်နှံလှူဒါန်းပြီ။ တသ္မိံ ခဏေ– ထိုခဏ၌။ “ဗုဒ္ဓသာသနံ– ဘုရားရှင်၏ သာသနာတော်သည်။ ပတိဋ္ဌိတံ– တည်ပြီ။” ဣတိ– သို့။ ဥဒကပရိယန္တံ– ရေအဆုံးအပိုင်းအခြားကို။ ကတွာ၊ မဟာပထဝီ– သည်။ ကမ္ပိ– တုန်လှုပ်ပြီ။ မဟာသေဋ္ဌိ– သူဌေးကြီးသည်။ ဥယျာနေ– ၌။ မဟာဝိဟာရံ–ကြီးစွာသောကျောင်းကို။ ကာရေတွာ– ဆောက်လုပ်စေ၍။ သဗ္ဗဒိသာဟိ– အလုံး စုံသော အရပ်မျက်နှာတို့မှ။ အာဂတာနံ– ကြွရောက်လာကုန်သော။ ဘိက္ခူနံ– ရဟန်းတို့ဖို့။ ဝါ– ရဟန်းတို့အတွက်။ ဝိဝဋဒွါရော– ဖွင့်အပ်သောတံခါးရှိသည်။ အဟောသိ၊ မစ္ဆိကာသဏ္ဍေ– မစ္ဆိကာသဏ္ဍမြို့၌။ သုဓမ္မတ္ထေရော နာမ– သုဓမ္မထေရ်မည်သော။ နေဝါသိကော– ကျောင်းနေရဟန်းသည်။ ဝါ– အမြဲနေ ရဟန်းသည်။ အဟောသိ+

အပရေန– တစ်ပါးသော။ သမယေန– အခါ၌။ စိတ္တဿ– စိတ္တသူကြွယ်၏။ ဂုဏကထံ– ဂုဏ်ကို ပြောဆိုကြောင်းစကားကို။ (ဂုဏ်နှင့် စပ်သော စကားကို)၊

...[စာမျက်နှာ- ၆၀၄]...

သုတွာ၊ ဒွေ– ကုန်သော။ အဂ္ဂသာဝကာ– အဂ္ဂသာဝကတို့သည်။ တဿ– ထိုစိတ္တ သူကြွယ်ကို။ သင်္ဂဟံ– ချီးမြှောက်မှုကို။ ကတ္တုကာမာ– ပြုလိုကုန်သည်။ (ဟုတွာ)၊ မစ္ဆိကာသဏ္ဍံ– သို့။ အဂမံသု– ကြွကုန်ပြီ။ စိတ္တော– သော။ ဂဟပတိ– သည်။ တေသံ– ထိုအဂ္ဂသာဝကတို့၏။ အာဂမနံ– ကြွလာတော်မူခြင်းကို။ သုတွာ၊ အဍ္ဎယောဇနမဂ္ဂံ– ယူဇနာဝက်ရှိသောခရီးသို့။ ပစ္စုဂ္ဂန္တွာ– ခရီးဦးကြိုဆို၍။ တေ– ထိုအဂ္ဂသာဝက တို့ကို။ အာဒါယ– ပင့်ခေါ်၍။ အတ္တနော– ၏။ ဝိဟာရံ– သို့။ ပဝေသေတွာ– ဝင် စေ၍။ အာဂန္တုကဝတ္တံ အာဂန္တုကဝတ္တံ အာဂန္တုကဝတ္တံ– အာဂန္တုကဝတ်ကို။ ကတွာ– ၍။ “ဘန္တေ– ရား! ထောကံ–အနည်းငယ်။ ဓမ္မကထံ– ကို။ သောတုကာမော– သည်။ အမှိ– ၏။” ဣတိ– သို့။ ဓမ္မသေနာပတိံ– တရားစစ်သူကြီးဖြစ်သော အရှင်သာရိပုတြာကို။ [ဓမ္မဘာ-၁, ၂၉၅ ရှု၊] ယာစိ– ပြီ။ အထ– ၌။ နံ– ထိုသူကြွယ်ကို။ ထေရော– သည်။ “ဥပါသက– ကာ! အဒ္ဓါနေန– အဓွန့်ရှည်သော ခရီးဖြင့်။ အာဂတာ– လာရကုန်သည်။ (ဟုတွာ– ၍၊)

အဂ္ဂသာဝကာ။ ။ အဂ္ဂါ စ+တေ+သာဝကာ စာတိ အဂ္ဂသာဝကာ- အမြတ်ဆုံး ဖြစ်သော သာဝကတို့၊ အဂ္ဂသဒ္ဒါ သေဋ္ဌ(ဥတ္တမ)အနက်ဟော၊ အဂ္ဂအရ မြတ်ခြင်း ဟူသည် သီလစသော ဂုဏ်တို့ဖြင့် မြတ်ခြင်းတည်း၊ (သံဋီ၊၂၊၁၂၁)၊ (တစ်နည်း) သာဝကာနံ သာဝကေသု ဝါ အဂ္ဂါ အဂ္ဂသာဝကာ- သာဝကတို့တွင် အမြတ်ဆုံးသာဝက တို့၊ “သာဝကအဂ္ဂ”ဟု ဆိုလိုလျက် ရှေ့နောက်ပြန်၊(မြို့နီဂံ- ၁၇၂)၊ ဆက်ဥုးအံ့- သာဝက သည် အဂ္ဂသာဝက, မဟာသာဝက, ပကတိသာဝကအားဖြင့် ၃မျိုးရှိ၏၊ မဟာသာ ဝကအပါး(၈၀)ရှိ၏၊ ထိုအပါး(၈၀)တွင် အရှင်သာရိပုတြာနှင့် အရှင်မောဂ္ဂလ္လာန်တို့ လည်း ပါဝင်၏၊ ထိုသို့ပါဝင်သော်လည်း ရှေးဆုတောင်းကြီးကျယ်ခြင်း, ရှေးကောင်းမှု ကြီးကျယ်ခြင်းတို့ကြောင့် သာဝကအားလုံးတို့၏ အမြတ်ဆုံးအဖြစ်၌ တည်သည့် အတွက် အရှင်သာရိပုတြာနှင့် အရှင်မောဂ္ဂလ္လာန်တို့ကို “အဂ္ဂသာဝက”ဟုသာ ခေါ်ဆိုရ တော့သည်။ (ထေရ၊ဋ္ဌ၊၅၄၃၊ ၅၄၃)

အာဂန္တုကဝတ္တံ။ ။ အာဂစ္ဆတီတိ အာဂန္တုကော၊ ဝတ္တေတဗ္ဗန္တိ ဝတ္တံ၊ အာဂန္တုကဿ +ဝတ္တံ အာဂန္တုကဝတ္တံ- ဧည့်သည်ရဟန်းဖို့ ပြုကျင့်ထိုက်သောဝတ်၊(ပါစိယော- ၄၇၉)၊ (တစ်နည်း)“ဘတ္တဂ္ဂေ+ဝတ္တိတဗ္ဗံ+ဝတ္တံ ဘတ္တဂ္ဂဝတ္တံ(ဝိလံဋီ၊၂၊၁၃)”ကဲ့သို့ “အာဂန္တုကေ +ဝတ္တိတဗ္ဗံ+ဝတ္တံ အာဂန္တုကဝတ္တံ- ဧည့်သည်ရဟန်း၌ ပြုကျင့်ထိုက်သောဝတ်”ဟု ပြုပါ၊ “အာဂန္တုကေန+ဝတ္တိတဗ္ဗန္တိ အာဂန္တုကဝတ္တံ- ဧည့်သည့် ရဟန်းသည် ပြုကျင့်ထိုက်သော ဝတ်(ဝိလံဋီ၊၂၊၁၀)”ဟူသော ဝိဂြိုဟ်ကား ဤနေရာနှင့် မလျော်၊ စုဒ္ဒသခန္ဓကလာ “အာဂန္တုကဝတ္တံ”အတွက်သာ ဖြစ်သည်။

...[စာမျက်နှာ- ၆၀၅]...

ကိလန္တရူပါ– ပင်ပန်းသူ၏အဖြစ်ဟူသော သဘောရှိကုန်သည်။ အမှ– ကုန်၏။ အပိစ– သို့သော်လည်း။ ထောကံ– ငယ်။ သုဏာဟိ– နာယူလော။” ဣတိ– ဤသို့ မိန့်တော်မူ၍။ တဿ– ထိုသူကြွယ်အား။ ဓမ္မံ၊ ကထေသိ၊ သော– ထိုသူကြွယ် သည်။ ထေရဿ– ၏။ ဓမ္မံ– ကို။ သုဏန္တောဝ– စဉ်ပင်။ အနာဂါမိဖလံ– သို့။ ပါပုဏိ၊ သော– ထိုသူကြွယ်သည်။ ဒွေ– ကုန်သော။ အဂ္ဂသာဝကေ– တို့ကို။ ဝန္ဒိတွာ၊ “ဘန္တေ! သွေ– နက်ဖြန်၌။ ဘိက္ခုသဟဿေန– ရဟန်းတစ်ထောင်နှင့်။ သဒ္ဓိံ– တူ။ မမ– ၏။ ဂေဟေ– ၌။ ဘိက္ခံ– ဆွမ်းကို။ ဂဏှထ– ခံယူတော်မူပါကုန်။” ဣတိ– သို့။ နိမန္တေတွာ– ပင့်ဖိတ်၍။ ပစ္ဆာ– နောက်၌။ ဝါ– နောက်မှ။ နေဝါသိကံ– ကျောင်းနေဖြစ်သော။ သုဓမ္မတ္ထေရံ– ကို။ “ဘန္တေ! တုမှေပိ– တို့သည်လည်း။ သွေ– ၌။ ထေရေဟိ– တို့နှင့်။ သဒ္ဓိံ–တူ။ အာဂစ္ဆေယျာထ– ကြွလာတော်မူပါကုန်။” ဣတိ– သို့။ နိမန္တေသိ၊ သော– ထို သုဓမ္မထေရ်သည်။ “အယံ– ဤသူကြွယ်သည်။ မံ– ငါ့ကို။ ပစ္ဆာ– နောက်၌။ ဝါ– မှ။ နိမန္တေတိ– ပင့်လျှောက်၏။” ဣတိ– ဤသို့ တွေး၍။ ကုဒ္ဓေါ– အမျက်ထွက်သည်။ (ဟုတွာ) ပဋိက္ခိပိတွာ– ပယ်မြစ်၍။ ပုနပ္ပုနံ– ထပ်။ ယာစိယမာနောပိ– တောင်းပန် အပ်ပါသော်လည်း။ ပဋိက္ခိပိ ဧဝ– ပယ်မြစ်သည်သာ။ ဥပါသကော– သည်။ “ဘန္တေ! ပညာယိဿထ– ထင်ရှားလာပါကုန်လိမ့်မည်။ (ပေါ်လာပါကုန်လိမ့်မည်)၊” ဣတိ– ဤသို့ လျှောက်၍။ ပက္ကမိတွာ– ဖဲသွား၍။ ပုနဒိဝသေ– နောက်တစ်နေ့၌။ အတ္တနော– ၏။ နိဝေသနေ– နေအိမ်၌။ မဟာဒါနံ– ကြီးစွာသောအလှူကို။ သဇ္ဇေသိ– ပြင်ဆင်ပြီ။ သုဓမ္မတ္ထေရောပိ– သည်လည်း။ ပစ္စူသကာလေယေဝ– ၌ပင်။ “ဂဟပတိနာ– သည်။ အဂ္ဂသာဝကာနံ– တို့ဖို့။ ကီဒိသော– အဘယ်ကဲ့သို့ ရှုအပ်သော။ သက္ကာရော– ကောင်းစွာပြုအပ်သော လှူဒါန်းပူဇော်ဖွယ်ကို။ သဇ္ဇိတော နု ခေါ–ပြင်ဆင်အပ်သနည်း? [စလင်းဂံ- ၇အလို “အဂ္ဂသာဝကာနံ– တို့၏။ (အတ္ထာယ– အကျိုး ငှာ၊) ကီဒိသော သက္ကာရော သဇ္ဇိတော နုခေါ– နည်း?”ဟု ပေး၊] သွေ– ၌။ ဂန္တွာ– ၍။ ပဿိဿာမိ– ကြည့်အံ့။” ဣတိ– သို့။ စိန္တေတွာ– ၍။ ပါတောဝ– ၌ပင်။ ပတ္တစီဝရံ– ကို။ အာဒါယ– ၍။ တဿ– ထိုသူကြွယ်၏။ ဂေဟံ– သို့။ အဂမာသိ+

သော– ထိုသုဓမ္မထေရ်သည်။ ဂဟပတိနာ– သည်။ “ဘန္တေ! နိသီဒထ– ကုန်။” ဣတိ– သို့။ ဝုစ္စမာနောပိ– လျှောက်အပ်ပါသော်လည်း။ “အဟံ– သည်။ န နိသီဒါမိ–မထိုင်တော့ပါ။ ပိဏ္ဍာယ– ငှာ။ စရိဿာမိ– တော့မည်။” ဣတိ– သို့။ ဝတွာ– ၍၊

...[စာမျက်နှာ- ၆၀၆]...

အဂ္ဂသာဝကာနံ– တို့ဖို့။ ပဋိယာဒိတံ– စီရင်အပ်သော။ [(တစ်နည်း) အဂ္ဂသာဝကာနံ– တို့၏။ (အတ္ထာယ– ငှာ၊) ပဋိယာဒိတံ– သော၊] သက္ကာရံ– ကို။ ဩလောကေတွာ၊ ဂဟပတိံ– ကို။ ဇာတိယာ– ဇာတ်အားဖြင့်။ ဃဋ္ဋေတုကာမော– ထိခိုက်စေလိုသည်။ (ဟုတွာ) “ဂဟပတိ– သူကြွယ်! တေ– ၏။ သက္ကာရော– သည်။ ဥဠာရော– မွန် မြတ်ပါ၏။ အပိစ– သို့သော်လည်း။ ဧတ္ထ– ဤဆွမ်းပွဲ၌။ ဧကညေဝ– တစ်ခုသည်သာ။ နတ္ထိ။” ဣတိ– သို့။ အာဟ၊ “ဘန္တေ! ကိံ– ဘာပါနည်း?” ဣတိ– ဤသို့ မေး လျှောက်ပြီ။ “ဂဟပတိ– ကြွယ်! တိလသံဂုဠိကာ– နှမ်းဖြင့်စပ်တွဲ, တင်လဲပါရှိ သောမုန့်တည်း။ ဝါ– နှမ်းပျစ်မုန့်တည်း။” ဣတိ– သို့။ ဝတွာ– ၍။ ဝါ– ခြင်းကြောင့်။ ဂဟပတိနာ– သည်။ ကာကောပမာယ– ကျီးဟူသော ဥပမာရှိသောစကားဖြင့်။ အပသာဒိတော– ပြစ်တင်ကဲ့ရဲ့အပ်သည်။ (ဟုတွာ)၊ ကုဇ္ဈိတွာ– အမျက်ထွက်၍။ “ဂဟပတိ– ကြွယ်! ဧသော– ဤကျောင်းသည်။ တေ– ၏။ အာဝါသော– ကျောင်း တည်း။ အဟံ– သည်။ ပက္ကမိဿာမိ– ဖဲသွားတော့မည်။” ဣတိ– သို့။ ဝတွာ၊ ယာဝတတိယံ– ၃ကြိမ်တိုင်အောင်။ ဝါရိယမာနောပိ– တားမြစ်အပ်ပါသော်လည်း။ ပက္ကမိတွာ၊ သတ္ထု၊ သန္တိကံ၊ ဂန္တွာ၊ စိတ္တေန စ– စိတ္တသူကြွယ်သည်လည်းကောင်း။ အတ္တနာ စ– မိမိသည်လည်းကောင်း။ ဝုတ္တဝစနံ– ပြောဆိုအပ်သော စကားကို။ အာရောစေသိ၊ သတ္ထာ၊ “တယာ– သည်။ သဒ္ဓေါ– သဒ္ဓါတရားရှိသော။ ပသန္နော– ရတနာ၃-ပါး၌ ကြည်ညိုသော။ ဥပါသကော– ကို။ ဟီနေန– ယုတ်ညံ့သောစကား ဖြင့်။ ခုံသိတော– ဆဲရေးအပ်ပြီ။ ဝါ– ထိပါးပုတ်ခတ်အပ်ပြီ။” ဣတိ– သို့။ တဿေဝ– ထိုသုဓမ္မထေရ်၏သာ။ (ဥပရိ– အပေါ်၌၊) ဒေါသံ– အပြစ်ကို။ အာရောပေတွာ– တက်ရောက်စေ၍။ ဝါ– တင်၍။ [ဓမ္မဘာ-၂, ၂၂၉၊ ၃၀၀၇ှု၊] ပဋိသာရဏီယကမ္မံ–

တိလသံဂုဠိကာ။ ။ ဂုဠော ဧတ္ထ အတ္ထီတိ ဂုဠိကာ- တင်လဲပါရှိသောမုန့်၊ သမ္မာ+ ဂုဠိကာ သံဂုဠိကာ- ကောင်းမွန်စွာ တင်လဲပါရှိသောမုန့်၊ တိလေဟိ+သံသဋ္ဌာ+သံဂုဠိကာ တိလသံဂုဠိကာ- နှမ်းတို့ဖြင့် ရောအပ်သော ကောင်းမွန်စွာ တင်လဲပါရှိသောမုန့်၊ (စူဘာ- ၁၀)၊ (တစ်နည်း) သုန္ဒရော+ဂုဠော သံဂုဠော- ကောင်းသောသကာ၊ (တင်လဲ)၊ တိလဉ္စ+သံဂုဠော စ တိလသံဂုဠာ၊ တိလသံဂုဠေဟိ+မိဿိတာ တိလသံဂုဠိကာ-နှမ်း, ကောင်းသောသကာတို့နှင့် ရောနှောအပ်သောမုန့်။ (စလင်းဂံ- ၃, ၇)

ပဋိသာရဏီယကမ္မံ။ ။ အက္ကုဋ္ဌဂဟဋ္ဌသမီပမေဝ ပဋိသာရိယတိ ပစ္ဆာ ပေသိယ-

...[စာမျက်နှာ- ၆၀၇]...

ပဋိသာရဏီယကံကို။ ကာရာပေတွာ– ပြုစေ၍။ “ဂစ္ဆ– လော။ စိတ္တဂဟပတိံ–စိတ္တသူကြွယ်ကို။ ခမာပေဟိ– သည်းခံစေလော၊ (တောင်းပန်လော)၊” ဣတိ– သို့။ ပေသေသိ– စေလွှတ်ပြီ။ သော– ထိုသုဓမ္မထေရ်သည်။ တတ္ထ– ထိုမစ္ဆိကာသဏ္ဍ ကျောင်းသို့။ ဂန္တွာ၊ “ဂဟပတိ– ကြွယ်! သော– ထိုအပြစ်သည်။ မယှမေဝ– ၏သာ။ ဒေါသော– တည်း။ မေ– အား။ ခမာဟိ– လော။” ဣတိ– သို့။ ဝတွာပိ– ၍လည်း။ “အဟံ၊ န ခမာမိ– သည်းမခံနိုင်ပါ။” ဣတိ– သို့။ တေန– ထိုစိတ္တသူကြွယ်သည်။ ပဋိက္ခိတ္တော– ပယ်မြစ်အပ်သည်။ (သမာနော)၊ မင်္ကုဘူတော– မျက်နှာမသာယာ သည်။ (ဟုတွာ)၊ တံ– ထိုစိတ္တသူကြွယ်ကို။ ခမာပေတုံ– သည်းခံစေခြင်းငှာ။ နာသက္ခိ၊ ပုနဒေဝ– သာ။ သတ္ထု– ၏။ သန္တိကံ– သို့။ ပစ္စာဂမာသိ– ပြန်လာပြီ။ သတ္ထာ– သည်။ “အဿ– ထိုသုဓမ္မထေရ်အား။ ဥပါသကော– သည်။ န ခမိဿတိ– သည်း ခံလိမ့်မည်မဟုတ်။” ဣတိ– သို့။ ဇာနန္တောပိ– သိပါသော်လည်း။ “ဧသ– ဤသု ဓမ္မထေရ်သည်။ မာနထဒ္ဓေါ– မာနဖြင့် ခက်ထန်၏။ တာဝ– ရှေးဥုးစွာ။ တိံသယောဇနံ– ယူဇနာ၃၀ရှိသော။ မဂ္ဂံ– သို့။ ဂန္တွာ– ၍။ ပစ္စာဂစ္ဆတု– ပြန်လာပါစေ။” ဣတိ– ဤသို့ ကြံတော်မူ၍။ ခမနူပါယံ– သည်းခံခြင်း၏ အကြောင်းဥပါယ်ကို။ ဝါ– သည်းခံကြောင်းနည်းလမ်းကို။ အနာစိက္ခိတွာဝ– မပြောပြမူ၍။ ဥယျောဇေသိ+

အထ၊ ပုန၊ အာဂတကာလေ– လာရာအခါ၌။ နိဟတမာနဿ– ဖျက်ဆီးအပ်ပြီး သောမာနရှိသော။ အဿ– ထိုသုဓမ္မထေရ်အား။ အနုဒူတံ– နောက်လိုက်တမန် ရဟန်းကို။ ဝါ– အဖော်တမန်ရဟန်းကို။ ဒတွာ၊ “ဂစ္ဆ– လော။ ဣမိနာ– ဤရဟန်း နှင့်။ သဒ္ဓိံ၊ ဂန္တွာ၊ ဥပါသကံ– ကို။ ခမာပေဟိ– လော။” ဣတိ– သို့။ ဝတွာ၊ “သမဏေန နာမ– ရဟန်းမည်သည်။] မယှံ– ၏။ ဝိဟာရော– ကျောင်းတည်း။ မယှံ– ၏။ နိဝါသတိ ယေနာတိ ပဋိသာရဏီယံ– ဆဲရေးခံရသော လူဒါယကာအထံသို့ တစ်ဖန်သွားစေကြောင်း, စေလွှတ်ကြောင်းကံ- တောင်းပန်စေကြောင်းကံ၊ (ဝဇိရ-၅၀၈)၊ (တစ်နည်း) ပဋိမုခံ အတ္တနော ဒေါသံ သရာပေတဗ္ဗံ အနေန ဝိနယကမ္မေနာတိ ပဋိသာရဏီယံ–မိမိအပြစ်ကို ရှေးရှုအမှတ်ရစေကြောင်းကံ၊ (ပါစိယော- ၄၁၄)၊ (တစ်နည်း) အတ္တနော ဒေါသော ပဋိသာရီယတေ အနေနာတိ ပဋိသာရဏီယံ– မိမိအပြစ်ကို တစ်ဖန်ပြန်၍ အမှတ်ရစေကြောင်းကံ၊ ပဋိသာရဏီယမေဝ+ကမ္မံ ပဋိသာရဏီယကမ္မံ၊ (ပါစိယော- ၄၁၄)

...[စာမျက်နှာ- ၆၀၈]...

ဋ္ဌာနံ– နေရာအရပ်တည်း။ မယှံ– ၏။ ဥပါသကော– တည်း။ မယှံ– ၏။ ဥပါသိကာ–တည်း၊’ ဣတိ– သို့။ မာနံ ဝါ– မာနကိုသော်လည်းကောင်း။ ဣဿံ ဝါ– ဣဿာ ကိုသော်လည်းကောင်း။ ကာတုံ– ငှာ။ န ဝဋ္ဋတိ၊ ဟိ– မှန်။ ဧဝံ– သို့။ ကရောန္တဿ–ပြုသောရဟန်း၏။ ဝါ– သော်။ ဣစ္ဆာမာနာဒယော– အလိုတဏှာ မာနအစရှိကုန်သော။ ကိလေသာ– တို့သည်။ ဝဍ္ဎန္တိ– တိုးပွားကုန်၏။” ဣတိ– သို့။ အနုသန္ဓိံ၊ ဃဋ္ဋေတွာ၊ ဓမ္မံ၊ ဒေသေန္တော၊ (ဟုတွာ)၊ ဣမာ ဂါထာ– တို့ကို။ အဘာသိ၊ (ကိံ)၊ “အသန္တံ၊ ပေ။ ဝဍ္ဎတီ”တိ– ၍။ (အဘာသိ)

အသန္တံ ဘာဝနမိစ္ဆေယျ, ပုရေက္ခာရဉ္စ ဘိက္ခုသု၊ အာဝါသေသု ဣဿရိယံ, ပူဇာ ပရကုလေသု စ

(ယော ဗာလော– အကြင်ရဟန်းမိုက်သည်၊) အသန္တံ– မိမိ၌ ထင်ရှားမရှိသော ဂုဏ်ဖြင့်။ ဘာဝနံ– ချီးမွမ်းခြင်းကိုလည်းကောင်း။ (တစ်နည်း) အသန္တံ– မိမိ၌ ထင် ရှားမရှိသော ဂုဏ်ကို။ ဘာဝနံ– (ထင်ရှားရှိသကဲ့သို့ သူတစ်ပါးအား) ထင်ရှား ပြခြင်း (ပြောကြားခြင်း) ကိုလည်းကောင်း။ ဘိက္ခူသု– ရဟန်းတို့၌။ ပုရေက္ခာရဉ္စ–မိမိကို ရှေ့၌ပြုမည့် (ထားမည့်) အခြံအရံရဟန်းကိုလည်းကောင်း။ ဝါ– မိမိကို ရှေ့၌ပြုခြင်း (ထားခြင်း) ကိုလည်းကောင်း။ အာဝါသေသု– သံဃိကကျောင်းတို့၌။ ဣဿရိယံ စ– အစိုးရသူ၏အဖြစ်ကိုလည်းကောင်း။ ပရကုလေသု– မိဘဆွေမျိုး တို့မှ တစ်ပါးသော အမျိုးတို့၌။ ဝါ– တို့၏။ ပူဇာ စ– ပစ္စည်း၄-ပါးတို့ဖြင့် ပူဇော်ခြင်း ကိုလည်းကောင်း။ ဣစ္ဆေယျ– အလိုရှိ၏။

မမေဝ ကတမညန္တု, ဂိဟီ ပဗ္ဗဇိတာ ဥဘော၊
မမေဝါတိဝသာ အဿု, ကိစ္စာကိစ္စေသု ကိသ္မိစိ၊
ဣတိ ဗာလဿ သင်္ကပ္ပော, ဣစ္ဆာ မာနော စ ဝဍ္ဎတိ။

(ယဿ ဗာလဿ– အကြင်ရဟန်းမိုက်၏။ ဝါ– မှာ၊) ဂိဟီ– လူဝတ်ကြောင် တို့လည်းကောင်း။ ပဗ္ဗဇိတာ– ရှင်ရဟန်းတို့လည်ကောင်း။ (ဣတိ– သို့၊) ဥဘော– ၂မျိုးလုံးတို့သည်။ မမေဝ– ငါ့ကိုသာလျှင်။ (နိဿာယ– ၍၊) ကတံ– အမှုကိစ္စ, မှန် သမျှကို ပြုအပ် (ပြီးစေအပ်) ၏ဟူ၍။ မညန္တု– မှတ်ထင်ကြပါစေ၊ [“ကတံ– ပြုအပ် သမျှ, အမှုကိစ္စသည်။ (နိဋ္ဌိတံ– ပြီးစီးရ၏ဟူ၍၊) မညန္တု– ကြပါစေ”ဟုလည်း ပေးကြ၏၊]

...[စာမျက်နှာ- ၆၀၉]...

ကိစ္စာကိစ္စေသု– ကိစ္စငယ်,ကိစ္စကြီး အသီးသီးတို့တွင်။ ကိသ္မိဉ္စိ– တစ်စုံတစ်ခုသော ကိစ္စ၌။ မမေဝ– ငါ၏သာ။ အတိဝသာ– အလို၌ ဖြစ်ကြရသည်။ ဝါ– အလိုသို့ လိုက် ကြရသည်။ အဿု– ဖြစ်ကြပါစေ။ ဣတိ– ဤသို့။ သင်္ကပ္ပော– အကြံသည်။ (ဥပ္ပဇ္ဇတိ– ဖြစ်၏။ တဿ) ဗာလဿ– ထိုရဟန်းမိုက်၏။ ဝါ–မှာ။ ဣစ္ဆာ– ဒွါရ၆-ပါး၌ဖြစ် သော တဏှာသည်လည်းကောင်း။ မာနော စ– ၉-ပါးသော မာနသည်လည်းကောင်း။ ဝဍ္ဎတိ– တိုးပွား၏။

တတ္ထ– ထိုဂါထာ၌။ အသန္တ္တန္တိ– ကား။ ဗာလော– သော။ ယော ဘိက္ခု– အကြင် ရဟန်းသည်။ အဝိဇ္ဇမာနံ– မိမိ၌ ထင်ရှားမရှိသောဂုဏ်ဖြင့်။ သမ္ဘာဝနံ– ချီးမွမ်းခြင်း ကို။ ဣစ္ဆေယျ– အလိုရှိ၏။ “အဿဒ္ဓေါ– သဒ္ဓါတရားမရှိသူသည်။ သမာနောဝ– ဖြစ်ပါလျက်ပင်။] သဒ္ဓေါတိ– သဒ္ဓါတရားရှိသူဟူ၍။ မံ– ကို။ ဇနော– လူအပေါင်း

အသန္တံ။ ။ သန္တသဒ္ဒါသည် “သပ္ပုရိသ, ဝိဇ္ဇမာန, သမာန, ခေဒ(ပင်ပန်းခြင်း), နိရောဓ”ဟူသောအနက်တို့ကို ဟောရာ ဤ၌ “အဝိဇ္ဇမာနံ”ဟု ဖွင့်သဖြင့် သန္တသဒ္ဒါ ဝိဇ္ဇမာနအနက်ဟောတည်း၊ “သပ္ပုရိသ, သမာန, ဝိဇ္ဇမာနာ ဂစ္ဆန္တာ။ ခေဒ, နိရောဓ, အနက်ပြ, မှတ်ကြပု -စိတ်- ညာ”ဟူသော လင်္ကာအရ သန္တသဒ္ဒါသည် “သပ္ပုရိသ, ဝိဇ္ဇမာန, သမာန”ဟူသော အနက်တို့ကို ဟောလျှင် ဂစ္ဆန္တာဒိဂိုဏ်းတည်း၊ “ခေဒ, နိရောဓ”ဟူသော အနက်တို့ကို ဟောလျှင် အဘိဓေယျ(အရကောက်)၏ လိင်အား လျော်စွာ ပုရိသာဒိဂိုဏ်း, စိတ္တာဒိဂိုဏ်း, ကညာဒိဂိုဏ်းတည်း၊(နိဒီ- ၈၈)၊ “အတ္ထီတိ သန္တံ၊ [အသ+အန္တ၊] န+သန္တံ အသန္တံ”ဟု ပြုပါ။

အသန္တံ၌ ဝိဘတ်နက်။ ။ “အဝိဇ္ဇမာနံ”ဟူသော အဖွင့်ဖြင့် ဝိဘတ်နက်ကို မသိနိုင် သေးပါ၊ နောက်၌ “အသန္တံ ဘာဝနံ ဣစ္ဆေယျ”၃ပုဒ်လုံးအတွက် “အသန္တသမ္ဘာဝနံ ဣစ္ဆတိ”ဟု ဖွင့်၏၊ ထိုတွင် အသန္တသမ္ဘာဝနံကို “အသန္တသမ္ဘာဝနာယာတိ အတ္တနော အဝိဇ္ဇမာနေဟိ ဂုဏေဟိ သမ္ဘာဝနာယ(သာရတ္ထ၊၂၊၂၈၁)၊ အသန္တသမ္ဘာဝန-ပတ္ထနာနန္တိ အသန္တေဟိ အဝိဇ္ဇမာနေဟိ ဂုဏေဟိ သမ္ဘာဝနဿ ပတ္ထနာဘူတာနံ(မဋီ၊၂၊၅၀)”ဟု ဖွင့်ဆိုကြ၏၊ ဤအဖွင့်များ၌ အသန္တကို “အဝိဇ္ဇမာနေဟိ ဂုဏေဟိ”ဟု ဖွင့်ပုံကို ကြည့်၍ အသန္တံ၌ ဒုတိယာဝိဘတ်ကို တတိယာအနက်ဟု ယူပေးခဲ့သည်၊ (တစ်နည်း) အသန္တဂုဏသမ္ဘာဝနာတိ အတ္တနိ အဝိဇ္ဇမာနာနံ ဂုဏာနံ ဝိဇ္ဇမာနာနံ ဝိယ ပရေသံ ပကာသနာ(မဋီ၊၂၊၁၁၈၊ အံဋီ၊၁၊၁၁၂)”ဟူသော အဖွင့်ကို ကြည့်၍ အသန္တံ၌ ဒုတိယာဝိဘတ်ကို ကံအနက်ဟု ယူပေးခဲ့သည်။

...[စာမျက်နှာ- ၆၁၀]...

သည်။ ဇာနာတု– သိပါစေ၊’ ဣတိ– သို့။ ဣစ္ဆတိ– ၏။” ဣတိ– သို့။ ပါပိစ္ဆတာနိဒ္ဒေသေ– ပါပိစ္ဆတာနိဒ္ဒေသ၌။ ဝုတ္တနယေနေဝ– ဆိုအပ်သော နည်းဖြင့်သာလျှင်။ ဗာလော– ရဟန်းမိုက်သည်။ “အသဒ္ဓေါ– သဒ္ဓါတရားမရှိသည်။ ဒုဿီလော– သီလ မရှိသည်။ အပ္ပဿုတော– သုတမရှိသည်။ အပ္ပဝိဝိတ္တော– အပေါင်းအဖော် ကိလေ သာတို့မှ မကင်းဆိတ်သည်။ ကုသီတော– ပျင်းရိသည်။ အနုပဋ္ဌိတဿတိ– အာရုံ၌ ကပ်၍မတည်သောသတိရှိသည်။ အသမာဟိတော– ကောင်းစွာအာရုံ၌ မထား အပ်သော စိတ်ရှိသည်။ ဒုပ္ပညော– ပညာမရှိသည်။ အခီဏာသဝေါ– ကုန်ပြီးသော အာသဝေါမရှိသည်။ သမာနောဝ– ပင်။] မံ– ကို။ ဇနော– သည်။ အယံ– ဤသူသည်။ သဒ္ဓေါ– သဒ္ဓါတရားရှိသူတည်း။ သီလဝါ– သီလရှိသူတည်း။ ဗဟုဿုတော– များ သောသုတရှိသူတည်း။ ပဝိဝိတ္တော– အပေါင်းဖော် ကိလေသာတို့မှ ကင်းဆိတ် သူတည်း။ အာရဒ္ဓဝီရိယော– အားထုတ်အပ်သော ဝီရိယရှိသူတည်း။ ဥပဋ္ဌိတဿတိ– အာရုံ၌ ကပ်၍တည်သော သတိရှိသူတည်း။ သမာဟိတော– ကောင်းစွာ အာရုံ၌ ထားအပ်သော စိတ်ရှိသူတည်း။ ပညဝါ– ပညာရှိသူတည်း။ ခီဏာသဝေါ–ကုန်ပြီးသော အာသဝေါရှိသူတည်း၊’ ဣတိ– သို့။ ဇာနေယျ– သိပါမူကား။ အဟော ဝတ– ဩော်...ကောင်းလေစွ။” ဣတိ ဣဒံ– ဤသို့သော။ အသန္တသမ္ဘာဝနံ အသန္တသမ္ဘာဝနံ အသန္တသမ္ဘာဝနံ–မိမိ၌ ထင်ရှားမရှိသော ဂုဏ်တို့ဖြင့် ချီးမွမ်းခြင်းကို။ ဝါ– မိမိ၌ ထင်ရှားမရှိသော ဂုဏ်ကို (ထင်ရှားရှိသကဲ့သို့ သူတစ်ပါးအား) ထင်ရှားပြခြင်း, ပြောဆိုခြင်းကို။ ဣစ္ဆတိ– အလိုရှိ၏။

အသန္တသမ္ဘာဝနံ။ ။ အသန္တေဟိ+သမ္ဘာဝနံ အသန္တသမ္ဘာဝနံ၊(မဋီ၊၂၊၅၀၊ သာရတ္ထ၊၂၊၂၈၁)၊ အသန္တံ+သမ္ဘာဝနံ အသန္တသမ္ဘာဝနံ၊(မဋီ၊၂၊၁၁၈၊ အံဋီ- ၁, ၁၁၂)၊ “သမ္ဘာဝနံ”ဖြင့် ဘူဓာတ် သမ္ဘာဝန(ချီးမွမ်းခြင်း)အနက်ဟောဟု ပြသည်၊ မှန်၏- ဥပသာရမပါသောပုဒ်သည် ဥပသာရပါသောပုဒ်ကဲ့သို့ အနက်ထူးကို ဟော နိုင်၏၊ (သီဋီသစ်၊၁၊၁၄၉၊ ၂၁၁)၊ (တစ်နည်း) ဘူဓာတ် ပကာသနအနက်ဟောဟု ပြသည်၊ ထင်ရှားပြခြင်းဟူသည် ချီမွမ်းပြောဆိုခြင်းပင်- ဟူလို၊ ”ဘာဝီယတေ ဘာဝနံ၊ (ဘာဝနာ)”ဟုပြု၊ “သမ္ဘာဝနဿ(မဋီ၊၂၊၅၀)၊ သမ္ဘာဝနာယ(သာရတ္ထ၊၂၊၂၈၁)” အဖွင့်များကို ထောက်လျှင် နပုံလိင်, ဣတ္ထိလိင်၂မျိုးတည်း။

ဣစ္ဆတိ။ ။ “ဣစ္ဆတိ”ဖြင့် ဣစ္ဆေယျ၌ ဧယျဝိဘတ်သည် ပစ္စုပ္ပန်အနက်ဟု ပြသည်၊

...[စာမျက်နှာ- ၆၁၁]...

ပုရေက္ခာရန္တိ– ကား။ ပရိဝါရံ– အခြံအရံကို။ [ဣစ္ဆေယျ၌စပ်။ [ပရိဝါရယတေ အနေန, ပရိဝါရဏံ ဝါ ပရိဝါရော၊ (ပရိ+ဝရ+ဏ၊- စိန္တာမဏိ၊ ထောမ)၊ ပရိတော ပရိ သမန္တတော ဝါရေတီတိ ပရိဝါရော၊ (ဓာဒီ၊ ဝိဓာန်)] “သကလဝိဟာရေ– အလုံးစုံသော ကျောင်း၌။ (တစ်တိုက်လုံးက)၊ ဘိက္ခူ– တို့ သည်။ မံ– ကို။ ပရိဝါရေတွာ– ခြံရံ၍။ ပဥှံ– ပြဿနာကို။ ပုစ္ဆန္တာ– မေးကုန်လျက်။ ဝိဟရေယျုံ– နေပါကုန်မူကား။ အဟော ဝတ– ဩော်...ကောင်းလေစွ။” ဣတိ ဧဝံ– ဤသို့သော။ ဣစ္ဆာစာရေ– အလို တဏှာ၏ ဖြစ်ခြင်း၌။ ဝါ– အလိုတဏှာအားဖြင့် ဖြစ်ခြင်း၌။ ဌတွာ– တည်၍။ ဘိက္ခူသု– တို့၌။ ပုရေက္ခာရဉ္စ– မိမိကို ရှေ့၌ ပြုမည့် အခြံအရံကိုလည်း။ ဝါ– မိမိကို ရှေ့၌ ပြုခြင်းကိုလည်း။ ဣစ္ဆတိ– ၏။ အာဝါသေသူတိ– ကား။ သံဃိကေသု– သံ ဃာ၏ ဥစ္စာဖြစ်ကုန်သော။ အာဝါသေသု စ– ကျောင်းတို့တွင်လည်းကောင်း။ မှန်၏- သတ္တမီဝိဘတ်သည် ကာလ၃-ပါးလုံး၌ သက်နိုင်၏။ (ဝဏ္ဏနာ– ၂၈၆)၊ ရူ-၂၈၅၌ ကား သတ္တမီဝိဘတ်၏ သက်ရာကာလကို ပစ္စုပ္ပန်ဟုပင် ဆို၏။

ပုရေက္ခာရံ။ ။ ပုရေက္ခာရ(ပုရက္ခာရ)သဒ္ဒါသည် အဂ္ဂကရဏ(အဦးအမြတ်ပြုခြင်း) အနက်, ပရိဇန(အခြံအရံ)အနက်တို့ကို ဟောသည်ဟု ထောမနိဓိ၌ ဆို၏၊ စိန္တာမဏိ ၌ကား ထိုအနက်များအပြင် ပုရက္ခရိယ(ရှေ့၌ပြုခြင်း), အဘိသာပ(အပြစ်ရောက် အောင် စွပ်စွဲခြင်း)ဟူသော အနက်များကို ပြ၏၊ ဤ၌ ပရိဇနအနက်ကို ဟော၏၊ ထိုကြောင့် “ပရိဝါရံ”ဟု မိန့်သည်။

ဝိဂြိုဟ်နှင့် ရုပ်ပြီးပုံ။ ။ ပုရေ+ကရောတီတိ ပုရေက္ခာရော၊ (သီဋီသစ်၊၂၊၂၉၁)၊ (တစ်နည်း) ပုရေ+ကရဏံ ပုရေက္ခာရော၊ (သီဋီသစ်၊၁၊၃၃၅၊ မူလဋီ၊၂၊၂၁၆)၊ ပုရေ ကရီယတေ အနေနာတိ ပုရေက္ခာရော- ရှေ့၌ ပြုကြောင်းအခြံအရံ၊(စိန္တာမဏိ)၊ ပုရေ၌ သ္မိံဝိဘတ်မကျေသော အလုတ္တသမာသ်တည်း၊(ရူဘာ- ၂, ၅၁၄)၊ နိဒီ- ၄၇၉၊ ပါစိယော- ၃၂၄တို့၌ တဒမိနာဒီနိ(မောဂ်- ၁, ၄ရ)သုတ်ဖြင့် ပုရ၏ အ- ကို ဧပြု၏၊ မောဂ်၌ ပုရာသ္မာ(၅, ၁၃၄)သုတ်ဖြင့် ပုရာနောင် ကရဓာတ်ကို ခရပြု၍ တဒမိနာ- ဒီနိ(၁, ၄၇)သုတ်ဖြင့် ရာ၏ အာကို ဧပြု၏၊ နောက်၂နည်းအလို လုတ္တသမာသ်တည်း။

ဣစ္ဆာစာရေ။ ။ စရဏံ ပဝတ္တနံ စာရော၊ စရ(ပဝတ္တနဂတိအနက်)+ဏ၊] ဣစ္ဆာယ +စာရော ဣစ္ဆာစာရော- အလိုတဏှာအားဖြင့် ဖြစ်ခြင်း၊ ဝါ- အလိုတဏှာ၏ ဖြစ်ခြင်း၊ ဇာဋီသစ်အလို တတိယာတပ္ပုရိသ်၊ ဆရာတို့အလို ဆဋ္ဌီတပ္ပုရိသ်တည်း။ [ဣစ္ဆာစာရေ- တိ ဣစ္ဆာဝသေန စရဏံ ဣစ္ဆာစာရော၊- ဇာဋီသစ်၊၂၊၆။]

...[စာမျက်နှာ- ၆၁၂]...

ဝိဟာရမဇ္ဈေ– ကျောင်း၏ အလယ်၌။ ယာနိ ပဏီတသေနာသနာနိ– အကြင် ကောင်းမွန်သော ကျောင်းတို့သည်။ (သန္တိ)၊ တာနိ– ထိုကျောင်းတို့ကို။ အတ္တနော–မိမိ၏။ သန္ဒိဋ္ဌသမ္ဘတ္တာဒီနံ– ထိုဤအရပ်, ဆုံတွေ့အပ်ဖူးသူ, ကောင်းစွာ ဆည်းကပ် ဖော ်ဆည်းကပ်ဖက်ဖြစ်သူအစရှိကုန်သော။ (တွေ့ရုံသာ တွေ့အပ်ဖူးသူ, သွား ဖော်လာဖက် စားဖော်သောက်ဖက်ဖြစ်သူအစရှိကုန်သော)၊ [ဓမ္မဘာ- ၁, ၁၅၃ရှု၊] ဘိက္ခူနံ– တို့ဖို့။ ဝါ– တို့အတွက်။ (တစ်နည်း) ဘိက္ခူနံ– တို့၏။ (အတ္ထာယ– အကျိုး ငှာ၊) “တုမှေ– တို့သည်။ ဣဓ– ဤကျောင်း၌။ ဝသထ– နေကြပါ။” ဣတိ– သို့။ ဝိစာရေန္တော– စီစဉ်လျက်။ သယမ္ပိ– ကိုယ်တိုင်လည်း။ ဝရတရံ– အထူးအားဖြင့် ကောင်း မြတ်သော။ ဝါ– ပို၍ကောင်း မွန်သော။ သေနာသနံ– ကျောင်းကို။ ပလိဗောဓေန္တော– ထက်ဝန်းကျင် ဆက်စပ်စေလျက်။ ဝါ– ကြောင့်ကြစိုက်လျက်။ [ဗုဓိ (ဗန္ဓန အနက်) +ကာရိတ်ဏေ+အန္တ၊] သေသာနံ– သံဒိဋ္ဌသမ္ဘတ္တရဟန်းတို့မှ ကြွင်းကုန်သော။ အာဂန္တုကဘိက္ခူနံ– ဧည့် သည်ရဟန်းတို့ဖို့။ ဝါ– တို့အတွက်။ (တစ်နည်း) အာဂန္တုကဘိက္ခူနံ– တို့၏။ (အတ္ထာယ– ငှာ၊) ပစ္စန္တိမာနိ– အစွန်အဖျားဖြစ်ကုန်သော။ လာမကသေနာသနာနိ စေဝ– ညံ့သောကျောင်းတို့ကိုလည်းကောင်း။ အမနုဿပရိဂ္ဂဟိတာနိ စ– ဘီလူးသိမ်းပိုက်အပ်သော ကျောင်းတို့ကိုလည်းကောင်း။ “တုမှေ– တို့သည်။ ဣဓ– ဤကျောင်း၌။ ဝသထ– နေကြပါ။” ဣတိ– သို့။ ဝိစာရေန္တော– စီစဉ်လျက်။ အာဝါသေသု– ကျောင်းတို့၌။ ဣဿရိယံ– အစိုးရသူ၏ အဖြစ် ကို။ ဣစ္ဆတိ၊ ပူဇာ ပရကုလေသု စာတိ– ကား။ မာတာပိတူနံ– တို့၏။ (စတုပ္ပစ္စယေဟိ– ပစ္စည်း၄-ပါးတို့ဖြင့်။ ပူဇံ– ပူဇော်ခြင်းကို၊) နေဝ (ဣစ္ဆတိ)– အလိုမရှိ။ ဉာတကာနံ– ဆွေမျိုးတို့၏။ (စတုပ္ပစ္စယေဟိ– တို့ဖြင့်။ ပူဇံ– ကို၊) န (ဣစ္ဆတိ)– အလို မရှိ။ ပရေသု– မိဘဆွေမျိုးတို့မှ တစ်ပါးကုန်သော။ ဝါ– တစိမ်းပြင်ပဖြစ်ကုန်သော။ ကုလေသုယေဝ– အမျိုးတို့၌သာ။ ဝါ– တို့၏သာ။ “ဣမေ– ဤသူတို့သည်။ မယှ–

ပူဇံ ပရေသု ကုလေသုယေဝ။ ။ “ပူဇံ”ဟု ဖွင့်သောကြောင့် ပူဇာသည် ဒုတိယာ မှ ပထမာသို့ ပြန်နေသော ဝိဘတ္တိဝိပလ္လာသတည်း၊ (တစ်နည်း) ဒုတိယာအနက်၌ ပထမာဟု ကြံပါ။ (တစ်နည်း) “ပူဇံ+ပရကုလေသု”ဟုဖြတ်၊ နိဂ္ဂဟိတ်ချေ, ဇ၏ အ– ကို ဒီဃပြု၊ “ပူဇာ- တို့ကိုလည်းကောင်း”ဟု ဗဟုဝုစ်ယူ၍ ပေးခြင်းမှာ အဖွင့်နှင့် မညီပါ၊ “ပရေသုယေဝ ကုလေသု”ဟု ဝိဘတ်တူဖွင့်သဖြင့် “သမာနဝိဘတ္တိက, ဖွင့်၍ပြ,

...[စာမျက်နှာ- ၆၁၃]...

မေဝ– ငါ့အားသာ။ ဒဒေယျုံ– လှူပါကုန်မူကား။ (အဟော ဝတ– ဩော်...ကောင်း လေစွ၊) အညေသံ– အခြားသူတို့အား။ န ဒဒေယျုံ– မလှူပါကုန်မူကား။ (အဟော ဝတ– စွ၊)” ဣတိ ဧဝံ– သို့။ စတုပ္ပစ္စယေဟိ– တို့ဖြင့်။ ပူဇံ– ကို။ ဣစ္ဆတိ၊ မမေဝ ကတ မညန္တူတိ– ကား။ ယဿစ ဗာလဿ– အကြင်ရဟန်းမိုက်၏ပင်။ [သင်္ကပ္ပော၌စပ်။ စသဒ္ဒါ နိယမ (အဝဓာရဏ) အနက်။ (တစ်နည်း) အနက်မဲ့ကြံ၊] “ဝိဟာရေ– ၌။ ဥပေါသထာဂါရာဒိကရဏဝသေန– ဥပုသ်ကျောင်းဆောင်အစရှိသည်ကို ပြုလုပ်ခြင်း ၏ အစွမ်းဖြင့်။ ကတံ– ပြုအပ်သော။ ယံကိဉ္စိ– အလုံးစုံသော။ နဝကမ္မံ– အသစ်ဖြစ် သော အလုပ်သည်။ ဝါ– အမှုသစ်သည်။ (အတ္ထိ)၊ တံ သဗ္ဗံ– ထိုအလုံးစုံသော အမှုသစ်ကို။ အမှာကံ– တို့၏။ ထေရေန– သည်။ ကတံ– ပြုလုပ်အပ်ပြီ။ ဣတိ ဧဝံ– ဤသို့။ ဂိဟီ စ– လူဝတ်ကြောင်တို့လည်းကောင်း။ ပဗ္ဗဇိတာ စ– ရှင်ရဟန်းတို့ လည်းကောင်း။ (ဣတိ– သို့၊) ဥဘောပိ– ၂မျိုးလုံးတို့သည်လည်း။ မမေဝ– ကိုသာ။ နိဿာယ– ၍။ ကတံ– ပြုအပ်၏ဟူ၍။ ဝါ– ပြုအပ်သော။ ပရိကမ္မံ ပရိကမ္မံ ပရိကမ္မံ– ပရိကံသည်။ နိဋ္ဌိတံ– ပြီးစီးရ၏ဟူ၍။ (တစ်နည်း) ပရိကမ္မံ– ကို။ နိဋ္ဌိတံ (နိဋ္ဌာပိတံ)– ပြီးစေအပ်၏ ဟူ၍။ မညန္တု– မှတ်ထင်ကြပါစေ။” ဣတိ– သို့။ သင်္ကပ္ပော– အကြံသည်။ ဥပ္ပဇ္ဇတိ– ဖြစ်၏။ မမေဝါတိဝသာ အဿူတိ– ကား။ “ဂိဟီ စ– တို့သည်လည်းကောင်း။ ကမ္မဓာရယကြံစရာ”နှင့်အညီ “ပရာနိ စ+တာနိ+ကုလာနိ စာတိ ပရကုလာနိ”ဟု ကမ္မဓာရည်းဝိဂြိုဟ် ပြုပါ၊ “န မာတာပိတူနံ န ဉာတကာနံ”ဟူသော ဗျတိရေကကို ကြည့်၍ ပရကုလေသု၌ ဆဋ္ဌီအနက်တစ်နည်းကြံပါ။

ကတံ ပရိကမ္မံ နိဋ္ဌိတံ။ ။ ဝိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၃၇စသည်၌ ဝုသိတံ၏အဖွင့်, ကတံ ကရ- ဏီယံ”၏ အဖွင့်များတွင် ကတံကို “နိဋ္ဌိတံ၊ နိဋ္ဌာပိတံ”ဟု ဖွင့်သကဲ့သို့ ဤ၌လည်း “ကတံ”ကို “နိဋ္ဌိတံ”ဟု ဖွင့်သည်၊ သကမ္မကဓာတ်ကို အကမ္မကဓာတ်ဖြင့် ဖွင့်လျှင် ကာရိတ်ဝင်စေမှ မူလအနက်ကို မှီရကား “နိဋ္ဌာပိတံ”ဟု ရှိသင့်သည်၊ မ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၈၅၌ ကတံကို “နိဋ္ဌာပိတံ”ဟုချည်း ဖွင့်သည်၊ သို့မဟုတ်, နိဋ္ဌိတံ၌ ကာရိတ်ပစ္စည်းကျေသည် ဟု ကြံ၊ ကတံ နိဋ္ဌိတံတို့၌ ဣတိအကြေကြံ၊ ပရိကမ္မံကား နိဋ္ဌိတံ၏ ကံ (ကတ္တား)တည်း၊ “ပုနပ္ပုနံ ကာတဗ္ဗန္တိ ပရိကမ္မံ- အဖန်ဖန်ပြုထိုက်သောအလုပ်(မဏိ- ၂, ၂၈၀)”ဟု ပြုပါ။

မမေဝါတိဝသာ အဿု။ ။ “ဝသေ+ဝတ္တန္တု”ဟူသော အဖွင့်ကို ကြည့်၍ “ဝသေ+ ဝတ္တန္တီတိ အတိဝသာ”ဟု ပြု၊( ဏ.ွှ.ှ)၊ အဿုကား အသဓာတ်နောင် ဧယျုံဝိဘတ်ကို

...[စာမျက်နှာ- ၆၁၄]...

ပဗ္ဗဇိတာ စ– တို့သည်လည်းကောင်း။ သဗ္ဗေပိ– အလုံးစုံသော ပုဂ္ဂိုလ်တို့သည် လည်း။ မမေဝ– ၏သာ။ ဝသေ– အလို၌။ ဝတ္တန္တု– ဖြစ်ကြပါစေ။ သကဋဂေါဏဝါသိဖရသုအာဒီနိ ဝါ– လှည်း, နွား, ပဲခွပ်, ပေါက်ဆိန်အစရှိသည်တို့ကိုသော်လည်း။ လဒ္ဓဗ္ဗာနိ– ရထိုက်ကုန်သည်။ ဟောန္တု– ဖြစ်ကြပါစေ။ အန္တမသော– အောက်ထစ် ဆုံး အပိုင်းအခြားအားဖြင့်။ [ဓမ္မဘာ-၁, ၄၂၃ရှု၊] ယာဂုမတ္တမ္ပိ– ယာဂုမျှကိုလည်း။ တာပေတွာ– ပူစေ၍။ ပိဝနာဒီနိ ဝါ– သောက်ခြင်းအစရှိသည်တို့ကိုသော်လည်း။ (လဒ္ဓဗ္ဗာနိ၊ ဟောန္တု)၊ ဧဝရူပေသု– ဤသို့သဘောရှိကုန်သော။ ကိစ္စာကိစ္စေသု ကိစ္စာကိစ္စေသု ကိစ္စာကိစ္စေသု– ကိစ္စကြီး, ကိစ္စငယ်ဖြစ်ကုန်သော။ ခုဒ္ဒကမဟန္တေသု– ငယ်ကုန်, ကြီးကုန်သော။ ကရဏီယေသု– ပြုဖွယ်တို့တွင်။ ကိသ္မိဉ္စိ ကိသ္မိဉ္စိ ကိသ္မိဉ္စိ– တစ်စုံတစ်ခုသော။ ဧကကိစ္စေပိ– တစ်ခု သော ကိစ္စ၌လည်း။ မမေဝ– ငါ၏သာ။ ဝသေ– အလို၌။ ဝတ္တန္တု– ဖြစ်ကြပါစေ။ မမေဝ– ကိုသာ။ ဝါ– အားသာ။ အာပုစ္ဆိတွာ– ပန်ပြော၍။ ကရောန္တု– ပြုကြပါစေ၊” ကွစိ ဓာတုဖြင့် ဓာတွန် သ်နှင့်တကွ ဧယျုံကို ဿုပြု၍ ပြီးသည်။ သင်္ကပ္ပောကို ထောက် ၍ ဿုဝိဘတ် ပရိကပ္ပအနက်တည်း။

ကိစ္စာကိစ္စေသု ကိသ္မိစိ။ ။ “ခုဒ္ဒကမဟန္တေသု ကရဏီယေသု”ဖြင့် ကိစ္စအရ ကိစ္စငယ်, အကိစ္စအရ ကိစ္စကြီးကို ရသည်ဟု ပြသည်၊ မဟန္တံ+ကိစ္စံ အကိစ္စံ၊ နသဒ္ဒါ ဝုဍ္ဎိအနက်ဟော၊ ကိစ္စသဒ္ဒါ ကိစ္စငယ် ကိစ္စကြီး၂မျိုးလုံးကို ယူနိုင်သော်လည်း အကိစ္စအရ “ကိစ္စကြီး”ကို ယူသဖြင့် ကိစ္စအရ ပါရိသေသနည်းအားဖြင့် ကိစ္စငယ်ကိုသာ ယူရတော့ သည်၊ ထိုနောက်“ကိစ္စံ စ+ကိစ္စံ စ ကိစ္စကိစ္စာနိ”ဟု ဆက်ပါ၊ “ကိသ္မိဉ္စိ”ဟု ဖွင့်သဖြင့် ကိံနောင် သ္မိံဝိဘတ်သက်ထားရကား “ကိသ္မိဉ္စိ”ဟု ရှိသင့်သော်လည်း ဂါထာ၌ “ကိသ္မိစိ” ဟု ရှိခြင်းမှာ ဆန်းကြောင့် နိဂ္ဂဟိတ်ချေထားသည်ဟု မှတ်ရာ၏။

အဖွင့်အလိုပေးပုံ။ ။ အဖွင့်အလို ဒီပကနည်းအရ “မမေဝ ကတ မညန္တု, ဂိဟီ ပဗ္ဗဇိတာ ဥဘော”၌ “ဣတိ သင်္ကပ္ပော ဥပ္ပဇ္ဇတိ”ကို လှမ်းယူ၍ “ယဿ ဗာလဿ- ၏၊ ဂိဟီ၊ ပဗ္ဗဇိတာ၊ ဥဘော- တို့သည်၊ မမေဝ- ကိုသာ၊ (နိဿာယ)၊ ကတံ- ၍၊ မညန္တု၊ (ဣတိ သင်္ကပ္ပော ဥပ္ပဇ္ဇတိ)”ဟုလည်းကောင်း, “ဂိဟီ ပဗ္ဗဇိတာ ဥဘော”ကို “မမေဝါတိဝသာ အဿု, ကိစ္စာကိစ္စေသု ကိသ္မိစိ”သို့ လိုက်စေ၍ “ယဿ ဗာလဿ၊ ဂိဟီ၊ ပဗ္ဗဇိတာ၊ ဥဘော- တို့သည်၊) ကိစ္စာကိစ္စေသု- တို့တွင်၊ ကိသ္မိဉ္စိ- ၌၊ မမေဝ၊ အတိဝသာ၊ အဿု၊ ဣတိ သင်္ကပ္ပော ဥပ္ပဇ္ဇတိ”ဟုလည်းကောင်း ပေးရမည်၊ အထက်၌ ကျက်မှတ်ရ လွယ်စေရန် ပေါင်းပေးခဲ့သည်။

...[စာမျက်နှာ- ၆၁၅]...

ဣတိ– သို့။ သင်္ကပ္ပော– သည်။ ဥပ္ပဇ္ဇတိ– ၏။ ဣတိ ဗာလဿာတိ– ကား။ ယဿ ဗာလဿ– ၏။ သာ စ ဣစ္ဆာ– ထိုယုတ်မာသော အလိုသည်လည်းကောင်း။ ဧဝရူပေါ– ဤသို့သဘောရှိသော။ အယဉ္စ သင်္ကပ္ပော– ဤအကြံသည်လည်းကောင်း။ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ တဿ– ထိုဗာလ၏။ ဝါ–မှာ။ ဝိပဿနာ– ဝိပဿနာသည်။ နေဝ (ဝဍ္ဎတိ– မတိုးပွား၊) မဂ္ဂဖလာနိ– မဂ်ဖိုလ်တို့သည်။ န ဝဍ္ဎန္တိ– မတိုးပွားကုန်။ ပန– စင်စစ်ကား။ စန္ဒောဒယေ– လထွက်ရာအခါ၌။ (လထွက်ချိန်၌)၊ သမုဒ္ဒဿ– သမုဒြာ၏။ ဥဒကံ– သည်။ (ဝဍ္ဎတိ) ဝိယ– တိုးသကဲ့သို့။ (ဧဝံ– တူ၊) အဿ– ထိုရဟန်းမိုက်၏။ ဝါ–မှာ။ ကေဝလံ– ဝိပဿနာမဂ်ဖိုလ်မဖက် သက်သက်။ ဆသု– ၆-ပါးကုန်သော။ ဒွါရေသု– တို့၌။ ဥပ္ပဇ္ဇမာနာ– ဖြစ်သော။ တဏှာ စေဝ– တဏှာသည်လည်းကောင်း။ နဝဝိဓမာနော စ– ၉-ပါးအပြားရှိသော မာနသည်လည်းကောင်း။ ဝဍ္ဎတိ– တိုးပွား၏။ ဣတိ– ဂါထာဖွင့် အပြီးတည်း။ ဒေသနာဝသာနေ ဗဟူ သောတာပတ္တိဖလာဒီနိ ပါပုဏိံသု၊ ဣတိ– ဒေသနာအပြီးတည်း။

သုဓမ္မတ္ထေရောပိ– သည်လည်း။ ဣမံ ဩဝါဒံ– ဤအဆုံးအမကို။ သုတွာ၊

နဝဝိဓမာနော။ ။ နဝ+ဝိဓာ ယဿာတိ နဝဝိဓော- ၉ပါးအပြားရှိသောမာန၊ ဝိဓာသဒ္ဒါ ပကာရအနက်၊ နဝဝိဓော+မာနော နဝဝိဓမာနော၊ လောက၌ (၁) သေယျ ပုဂ္ဂိုလ် =မြတ်သောလူမျိုး, (၂) သဒိသပုဂ္ဂိုလ် =သူများနှင့် တန်းတူလူမျိုး, (၃) ဟီန ပုဂ္ဂိုလ် =အောက်ကျသောလူမျိုးဟု ၃မျိုးရှိ၏၊ တစ်မျိုးတစ်မျိုး၌ (က) သေယျမာန် =ဂုဏ်, သိန်, ဥစ္စာ, ပညာ, အဆင်းစသည်အားဖြင့် သူများထက်သာသည်ဟု မှတ်ထင်ခြင်း, (ခ) သဒိသမာန် =ထိုဂုဏ်သိန်စသည်ဖြင့် “သင်တို့နှင့် ဘာထူးသလဲ”ဟု မိမိကိုယ်ကို မှတ်ထင်ခြင်း, (ဂ) ဟီနမာန် =“သူတို့အောက်ကျတော့ ငါက ဘာအရေးစိုက်ရမှာလဲ” စသည်ဖြင့် မာန်မူခြင်းဟု ၃မျိုးပြားပြန်၏၊ ယခင်၃ပါးကို ဤ၃ပါးဖြင့် မြှောက်လျှင် (၃_၃ =၉) မာန်၉ပါး ဖြစ်သည်။

ယာထာဝမာန်, အယာထာဝမာန်။ ။ ထိုတွင် သေယျပုဂ္ဂိုလ်၏ သေယျမာန်, သဒိသပုဂ္ဂိုလ်၏ သဒိသမာန်, ဟီနပုဂ္ဂိုလ်၏ ဟီနမာန်သည် “ယာထာဝမာန်- ဟုတ်မှန် သည့် မာန်မူခြင်း”မည်၏၊ ဤယာထာဝမာန်ကို အရဟတ္တမဂ်ကသာ ပယ်နိုင်၏၊ မိမိနှင့်မတန်သော အခြားမာန်၂မျိုးသည် “အယာထာဝမာန် =မဟုတ်မမှန်သောမာန်” မည်၏၊ ဤအယာထာဝမာန်ကို သောတာပတ္တိမဂ်က ပယ်၏။ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၄၀၄၊ သင်္ဂြိုဟ်ဘာ- ၁၂၁)

...[စာမျက်နှာ- ၆၁၆]...

သတ္ထာရံ၊ ဝန္ဒိတွာ၊ အာသနာ– နေရာမှ။ ဥဋ္ဌာယ– ထ၍။ ပဒက္ခိဏံ– အရိုအသေကို။ ကတွာ၊ အနုဒူတေန– နောက်လိုက်တမန်ဖြစ်သော။ ဝါ– အဖော်တမန်ဖြစ်သော။ တေန ဘိက္ခုနာ– ထိုရဟန်းနှင့်။ သဒ္ဓိံ၊ ဂန္တွာ၊ ဥပါသကဿ– ၏။ စက္ခုပထေ–မျက်စိတည်းဟူသော လမ်းကြောင်း၌။ (ရူပါရုံကိုမြင်ခြင်း၏ အကြောင်းဖြစ်သော မျက်စိ၌)၊ ဝါ– စက္ခုပသာဒ၏ လမ်းကြောင်း၌။ (မျက်စိမြင်လောက်ရာအရပ်၌)၊ အာပတ္တိံ– ကို။ ပဋိကရိတွာ– ထင်စွာပြု၍။ ဝါ– ကုစား၍။ ဥပါသကံ– ကို။ ခမာပေသိ– သည်းခံစေပြီ။ (တောင်းပန်ပြီ)၊ သော– ထိုသုဓမ္မထေရ်သည်။ ဥပါသကေန– သည်။ “ဘန္တေ– ရား! အဟံ၊ ခမာမိ– သည်းခံပါ၏။ မယှံ– ၏။ ဒေါသော– အပြစ်သည်။ သစေ အတ္ထိ– အံ့။ မေ– အား။ ခမထ– သည်းခံတော်မူပါကုန်။ (ခွင့်လွှတ်တော်မူ ပါကုန်)၊” ဣတိ– ဤသို့။ ပဋိခမာပိတော– ပြန်လည်သည်းခံစေအပ်သည်။ ဝါ– ပြန်တောင်းပန်အပ်သည်။ (သမာနော)၊ သတ္ထာရာ– သည်။ ဒိန္နေ– ပေးအပ်သော။ ဩဝါဒေ– ၌။ ဌတွာ၊ ကတိပါဟေနေဝ၊ ပဋိသမ္ဘိဒါဟိ၊ သဟ အရဟတ္တံ၊ ပါပုဏိ၊ ဥပါသကောပိ– သည်လည်း။ စိန္တေသိ– ပြီ။ (ကိံ) “မယာ– သည်။ သတ္ထာရံ– ကို။ အဒိသွာဝ– မဖူးမြင်မူ၍သာလျှင်။ ဝါ– မဖူးမြင်ဖူးဘဲသာလျှင်။ သောတာပတ္တိဖလံ– သို့။ ပတ္တံ– ပြီ။ အဒိသွာ ဧဝ– သာလျှင်။ အနာဂါမိဖလေ– ၌။ ပတိဋ္ဌိတော– တည်ပြီ။ မေ– သည်။ သတ္ထာရံ– ကို။ ဒဋ္ဌုံ– ဖူးမြင်ခြင်းငှာ။ ဝဋ္ဋတိ– ၏။” ဣတိ– ဤသို့ ကြံပြီ။ သော– ထိုသူကြွယ်သည်။ တိလတဏ္ဍုလသပ္ပိဖာဏိတဝတ္ထစ္ဆာဒနာဒီဟိ တိလတဏ္ဍုလသပ္ပိဖာဏိတဝတ္ထစ္ဆာဒနာဒီဟိ တိလတဏ္ဍုလသပ္ပိဖာဏိတဝတ္ထစ္ဆာဒနာဒီဟိ- နှမ်း,

စက္ခုပထေ။ ။ စက္ခုယေဝ ပထော ရူပဒဿနဿ မဂ္ဂေါ ဥပါယောတိ စက္ခုပထော၊ စက္ခုဿ(စက္ခု- ပသာဒ၏၊ ဝါ- စက္ခုဝိညာဏ်၏) ဂေါစရယောဂ္ဂေါ (အာရုံ ဖြစ်ခြင်းငှာ လျောက်ပတ်သော၊ ပထော- လမ်းတည်း) ဝါ စက္ခုပထော(ဒီဋီ၊၂၊၂၀၆)

ရှေ့နည်းအလို “စက္ခုယေဝ+ပထော စက္ခုပထော– ရူပါရုံကို မြင်ခြင်း၏ အကြောင်း ဖြစ်သော စက္ခုပသာဒ”ဟု ပြု၍ နောက်နည်းအလို “စက္ခုဿ+ပထော စက္ခုပထော–မျက်စိ၏ (အာရုံဖြစ်ခြင်းခြင်းငှာ လျောက်ပတ်သော) လမ်း”ဟု ပြုပါ။

တိလတဏ္ဍုလသပ္ပိဖာဏိတဝတ္ထစ္ဆာဒနာဒီဟိ။ ။ ဤပုဒ်များတွင် ဝတ္ထနှင့် အစ္ဆာ- ဒနသည် သူ့ချည်းသက်သက်ဖြစ်မူ ၂ပုဒ်လုံး အဝတ်ကို ဟော၏၊ ဝတ္ထနှင့် အစ္ဆာဒန တွဲဆိုရာဝယ် ခါးဝတ်မှ ကြွင်းသော အပေါ်ရုံစသော အဝတ်ကို ဝတ္ထ, ခါးဝတ်လုံချည် (ပုဆိုး ထဘီ)ကို အစ္ဆာဒနဟု ဒီဋီ- ၃, ၁၁၈၌ ဆို၏၊ ပေတ၊ဋ္ဌ၊၇၁၌ကား ခါးဝတ်

...[စာမျက်နှာ- ၆၁၇]...

ဆန်, ထောပတ်, တင်လဲ, အပေါ်ရုံအဝတ်, ခါးဝတ်လုံချည်အစရှိသော ပစ္စည်း ဝတ္ထုတို့ဖြင့်။ ပရိပူရာနိ– ပြည့်ကုန်သော။ ပဉ္စ– ၅လီကုန်သော။ သကဋသတာနိ–လှည်းအရာတို့ကို။ (တစ်နည်း) ပဉ္စ သကဋသတာနိ– လှည်း (၅၀၀) တို့ကို။ ယောဇာပေတွာ– ယှဉ်စေ၍။ ဝါ– ကစေ၍။ “သတ္ထာရံ– ကို။ ဒဋ္ဌုကာမာ– ဖူးလိုသူတို့သည်။ အာဂစ္ဆန္တု– ကြွလာကြလော။ ပိဏ္ဍပါတာဒီဟိ– ဆွမ်းအစရှိသည်တို့ဖြင့်။ န ကိလမိဿန္တိ– ပင်ပန်းကြလိမ့်မည် မဟုတ်ကုန်။” ဣတိ– သို့။ ဘိက္ခုသံဃဿ– အား။ အာရောစာပေတွာ– လျှောက်ထားစေ၍။ ဘိက္ခုနီသံဃဿာပိ– ရဟန်းမအပေါင်း အားလည်းကောင်း။ ဥပါသကာနမ္ပိ– ကာတို့အားလည်းကောင်း။ ဥပါသိကာနမ္ပိ–မတို့အားလည်းကောင်း။ အာရောစာပေသိ– ပြောကြားစေပြီ။ တေန– ထိုသူကြွယ် နှင့်။ သဒ္ဓိံ– တူ။ ပဉ္စသတာ ပဉ္စသတာ– ငါးရာ ငါးရာကုန်သော။ ဘိက္ခူ စ– တို့သည် လုံချည်ကို ဝတ္ထ, အပေါ်ရုံအဝတ်ကို အစ္ဆာဒနဟု ပြောင်းပြန် ဆို၏။ အထက်၌ ဒီဋီ အတိုင်း ပေးခဲ့သည်။

ဝိဂြိုဟ်။ ။ တိလေတဗ္ဗာနိ ပတ္ထရိတဗ္ဗာနီတိ တိလာနိ၊ [တိလ+အ၊ -ကင်္ခါ မဟာဋီ- ၃, ၂၀၃၊ ပါတိပဒတ္ထ- ၁၈၉၊] တမီယန္တိ ဝိကာရမာပါဒီယန္တီတိ တဏ္ဍုလာ၊ [ပု- န၊ တမ+ ကုလ၊ ဍလာ၊ -မောဂ်- ၇, ၁၉၃၊] တဏ္ဍျန္တေ ဟနျန္တေတိ တဏ္ဍုလာ၊ [တဏ္ဍ+ ဥလစ်၊- ကောတ္ထုဘ၊] အာယုဝဍ္ဎနတ္ထံ သပ္ပန္တိ ဂစ္ဆန္တိ ပဝတ္တန္တီတိ သပ္ပိနော၊ [သပ္ပ+ဣ၊- သူစိ၊ မောဂ်- ၇, ၇၊] ဖာဏန္တိ ဂုဠတော ထဒ္ဓဘာဝံ ဂစ္ဆန္တီတိ ဖာဏိတာနိ၊ [ဖာဏ+တ၊- ပါစိယော- ၉၄၊] ဖာဏိတဗ္ဗာနိ သာရေတဗ္ဗာနီတိ ဖာဏိတာနိ၊ (ကင်္ခါမဟာဋီ- ၃, ၂၀၅)၊ ဝသီယန္တေ အစ္ဆာဒီယန္တေတိ ဝတ္ထာနိ၊ [ဝသ+တ၊ ကွစိ ဓာတုဖြင့် သ္တကို တ္ထပြု၊ -ရူ- ၃၈၃၊ (တစ်နည်း) ဝသ+ထ၊ ကွစိ ဓာတုဖြင့် ဓာတွန်သ်ချေ, တဒွေဘော်လာ၊ -ရူ- ၄၁၄၊ ကစ္စည်း- ၆၆၀၊] ဟိရောတ္တပ္ပံ ဝုဏောတိ သံဝရတိ ဧတေဟီတိ ဝတ္ထာနိ၊ [ဝု+ထ၊ သူဝုသာနစသောသုတ်ဖြင့် ဥကို အတပြု, ထပစ္စည်းလည်းသက်၊ -ရူ- ၄၁၄၊ ကစ္စည်း- ၆၆၀၊] အစ္ဆာဒေန္တိ ကောပီနံ ပဋိစ္ဆာဒေန္တိ ဧတေဟီတိ ပဋိစ္ဆာဒနာနိ- အရှက်အကြောက် ကို ဖျက်ဆီးတတ်သော အင်္ဂါကြီးငယ်ကို ဖုံးလွှမ်းကြောင်း ခါးဝတ်လုံချည်တို့၊ [အာ+ ဆဒ+ဏေ+ယု၊ -ဒီဋီ- ၃, ၁၁၈၊] တေလာနိ စ+တဏ္ဍုလာ စ+သပ္ပိနော စ+ဖာဏိတာနိ စ+ဝတ္ထာနိ စ+အစ္ဆာဒနာနိ စ တိလတဏ္ဍုလသပ္ပိဖာဏိတဝတ္ထစ္ဆာဒနာနိ၊ တိလတဏ္ဍုလသပ္ပိဖာဏိတဝတ္ထစ္ဆာဒနာနိ+အာဒိ ယေသန္တိ တိလတဏ္ဍုလသပ္ပိဖာဏိတဝတ္ထစ္ဆာဒနာဒီနိ

...[စာမျက်နှာ- ၆၁၈]...

လည်းကောင်း။ ဘိက္ခုနိယော စ– တို့သည်လည်းကောင်း။ ဥပါသကာ စ– တို့ သည်လည်းကောင်း။ ဥပါသိကာယော စ– တို့သည်လည်းကောင်း။ နိက္ခမိံသု– ထွက်ကုန်ပြီ။ သော– ထိုသူကြွယ်သည်။ တေသဉ္စေဝ– ထိုရဟန်း, ရဟန်းမ, ဥပါ သကာ, ဥပါသိကာမတို့လည်းကောင်း။ အတ္တနော– ၏။ ပရိသာယ စ– ပရိသတ် လည်းကောင်း။ ဣတိ– သို့။ တိဏ္ဏံ ဇနသဟဿာနံ– ရဟန်း ရဟန်းမ ပရိသတ် ဟူသော လူ၃ထောင်တို့ဖို့။ ဝါ– အတွက်။ ယထာ– အကြင်အခြင်းအရာအားဖြင့်။ (သံဝိဒဟိတေ– စီရင်အပ်သော်၊) တိံသ ယောဇနေ– ယူဇနာ (၃၀) ရှိသော။ မဂ္ဂေ– ၌။ ယာဂုဘတ္တာဒီဟိ– ယာဂု, ဆွမ်းအစရှိသည်တို့ဖြင့်။ ကိဉ္စိ– တစ်စုံတစ်ခုသော။ ဝေကလ္လံ– ချို့တဲ့ခြင်းသည်။ (မလောက်ငခြင်းသည်)၊ န ဟောတိ– မရှိ။ တထာ– ထိုအခြင်းအရာအားဖြင့်။ သံဝိဒဟိ– စီရင်ပြီ။ ပန– ဆက်။ တဿ– ထိုသူကြွယ်၏။ နိက္ခန္တဘာဝံ– ထွက်လာသည်၏အဖြစ်ကို။ ဉတွာ– ၍။ ယောဇနေ ယောဇနေ–တစ်ယူဇနာတိုင်း တစ်ယူဇနာတိုင်း၌။ ဒေဝတာ– တို့သည်။ ခန္ဓာဝါရံ– သစ်ခက်တဲ ကို။ (သစ်တုံးစသည်တို့ဖြင့် ပတ်ဝန်းကျင် ကာရံထားရာ ယာယီစခန်းကို)၊ [ဓမ္မ ဘာ-၂, ၁၈၁ရှု၊] ဗန္ဓိတွာ– ဖွဲ့ချည်၍။ (ဆောက်လုပ်၍)၊ ဒိဗ္ဗေဟိ– နတ်၌ဖြစ်ကုန်သော။ ယာဂုခဇ္ဇကဘတ္တပါနကာဒီဟိ– ယာဂု, ခဲဖွယ်, ဆွမ်း, ဖျော်ရည်အစရှိသည် တို့ဖြင့်။ တံ မဟာဇနံ– ထိုလူအပေါင်းကို။ ဥပဋ္ဌဟိံသု– ပြုစုလုပ်ကျွေးကုန်ပြီ။ ကဿစိ– ၏။ ကေနစိ– တစ်စုံတစ်ခုဖြင့်။ ဝေကလ္လံ– ချို့တဲ့သည်၏အဖြစ်သည်။ (မလောက် ငခြင်းသည်) န ဟောတိ။ ဧဝံ– သို့။ ဒေဝတာဟိ– တို့သည်။ ဥပဋ္ဌိယမာနော– ပြုစု လုပ်ကျွေးအပ်သည်။ (ဟုတွာ)၊ ဒေဝသိကံ– နေ့တိုင်းနေ့တိုင်း။ ယောဇနံ– တစ် ယူဇနာခရီးကို။ ဝါ– တစ်ယူဇနာတိုင်တိုင်။ ဂစ္ဆန္တော– လသော်။ မာသေန– တစ်လ ဖြင့်။ သာဝတ္ထိံ– သို့။ ပါပုဏိ– ပြီ။ ပဉ္စ သကဋသတာနိ– တို့သည်။ ယထာပူရိတာနေဝ– ပြည့်စေအပ်ကုန်သည်အား လျော်ကုန်သည်သာ။ ဝါ– ပြည့်မြဲတိုင်းတို့သည်သာ။ အဟေသုံ၊ ဒေဝတာဟိ စေဝ– တို့သည်လည်းကောင်း။ မနုဿေဟိ စ– တို့သည်လည်းကောင်း။ အဘိဟဋံ– ရှေးရှုဆောင်အပ်သော။ ပဏ္ဏာကာရံ– လက် ဆောင်ပစ္စည်းကို။ ဝိဿဇ္ဇေန္တောဝ– စွန့်လှူလျက်သာ။ အဂမာသိ+

သတ္ထာ– သည်။ အာနန္ဒတ္ထေရံ– ကို။ အာဟ၊ (ကိံ)၊ “အာနန္ဒ– န္ဒာ! အဇ္ဇ– ယနေ့၊

...[စာမျက်နှာ- ၆၁၉]...

ဝဍ္ဎမာနကစ္ဆာယာယ– အရိပ်၏ တိုးပွားရာအခါ၌။ ဝါ– တိုးပွားသောအရိပ်ရှိရာ အခါ၌။ (ညနေချမ်းအခါ၌)၊ စိတ္တော– သော။ ဂဟပတိ– သည်။ ပဉ္စဟိ ဥပါသကသတေဟိ– ၅ရာသော ဥပါသကာတို့သည်။ ပရိဝုတော– ခြံရံအပ်သည်။ (ဟုတွာ) အာဂန္တွာ၊ မံ– ကို။ ဝန္ဒိဿတိ– ရှိခိုးလိမ့်မည်။ (ကန်တော့လိမ့်မည်)၊” ဣတိ– ဤသို့ မိန့်တော်မူပြီ။ “ဘန္တေ– ရား! တဿ– ထိုစိတ္တသူကြွယ်၏။ တုမှာကံ– တို့အား။ ဝန္ဒနကာလေ– ရှိခိုးရာအခါ၌။ ကိဉ္စိ– တစ်စုံတစ်ခုသော။ ပါဋိဟာရိယံ ပါဋိဟာရိယံ ပါဋိဟာရိယံ– တန်ခိုးပြာဋိဟာ သည်။ ဘဝိဿတိ ကိံ ပန– ဖြစ်မည်လော?” ဣတိ– ဤသို့ မေးလျှောက်ပြီ။ “အာနန္ဒ! ဘဝိဿတိ– လိမ့်မည်။” ဣတိ– ပြီ။ “ဘန္တေ! ကိံ– အဘယ်သို့။ (ဘဝိဿတိ– မည်နည်း။” ဣတိ– မေးပြီ။ တဿ– ထိုသူကြွယ်၏။ အာဂန္တွာ– ၍။ “မံ– ကို။ ဝန္ဒနကာလေ– ရှိခိုးကန်တော့ရာအခါ၌။ ရာဇမာနေန– မင်းတို့၏အတိုင်းအတာဖြင့်။ (မင်း၏ ချင့်တောင်းဖြင့်)၊ အဋ္ဌကရီသမတ္တေ– ၈ကရီသအတိုင်းအရှည်ရှိသော။ (မျိုးစပါး ၈၈တင်းကြဲလောက်သော)၊ [ဓမ္မဘာ- ၁, ၂၉၈ရှု၊] ပဒေသေ– အရပ်၌။ ဇဏ္ဏုကမတ္တေန– ပုဆစ်ဒူးဝန်းအတိုင်းအရှည်ရှိသော။ ဩဓိနာ– အပိုင်းအခြားဖြင့်။ ပဉ္စဝဏ္ဏာနံ– ၅မျိုးသောအဆင်းရှိကုန်သော။ ဒိဗ္ဗပုပ္ဖာနံ– နတ်၌ဖြစ်သောပန်းတို့၏။ ဃနဝဿံ– တစ်ခဲနက်ရွာသွန်းခြင်းကို။ (သည်းထန်စွာ ရွာသွန်းခြင်းကို)၊ ဝဿိဿတိ– ရွာသွန်းလိမ့်မည်။” ဣတိ– ဤသို့ မိန့်တော်မူပြီ။ တံ ကထံ– ထိုစကား ကို။ သုတွာ၊ နဂရဝါသိနော– မြို့၌နေသောလူတို့သည်။ “ဧဝံ– ဤသို့။ မဟာပုညော– ကြီးသောဘုန်းကံရှိသော။ စိတ္တော နာမ– သော။ ဂဟပတိ– သည်။ အာ–

ပါဋိဟာရိယံ။ ။ ပဋိပက္ခေ- ဆန့်ကျင်ဘက်တို့ကို၊ ဟရတီတိ- ပယ်ရှားတတ်သော ကြောင့်၊ ပဋိဟာရိယံ၊ [ပဋိ+ဟရ+ဏျ၊] (တစ်နည်း) ပစ္ဆာ ဟရိတဗ္ဗံ ပဝတ္တေတဗ္ဗန္တိ ပဋိဟာရိယံ- နောက်၌ ဖြစ်စေအပ်သောတန်ခိုး၊ ပဋိဟာရိယမေဝ ပါဋိဟာရိယံ၊ [ပဋိ- ဟာရိယ+ဏ၊] (တစ်နည်း) ပဋိဟာရိယေ+ဘဝံ ပါဋိဟာရိယံ- ဣဒ္ဓိ, အာဒေသနာ, အနုသာသနီဟူသော ပဋိဟာရိယ၃ပါးအပေါင်း၌ ဖြစ်သော (ပါဝင်သော) တစ်ပါးပါး သောတန်ခိုး၊ (တစ်နည်း) ပဋိဟာရိယေ+ဇာတံ ပါဋိဟာရိယံ- ဆန့်ကျင်ဘက်ကို ပယ် ရှားတတ်သော စတုတ္ထဈာန်နှင့် အရဟတ္တမဂ်၌ (စတုတ္ထဈာန်နှင့် အရဟတ္တမဂ် ကြောင့်) ဖြစ်သောတန်ခိုး၊ (တစ်နည်း) ပဋိဟာရိယတော+အာဂတံ ပါဋိဟာရိယံ-ဆန့်ကျင်ဘက်ကို ပယ်ရှားတတ်သော စတုတ္ထဈာန်နှင့် အရဟတ္တမဂ်မှ လာသော တန်ခိုး။ (မူလဋီ၊၁၊၈၊ နီဘာ- ၁, ၄၁၉ စသည်)

...[စာမျက်နှာ- ၆၂၀]...

ဂန္တွာ၊ အဇ္ဇ၊ သတ္ထာရံ– ကို။ ဝန္ဒိဿတိ ကိရ– ရှိခိုးကန်တော့မည်တဲ့။ ဧဝရူပံ– သော။ ပါဋိဟာရိယံ– သည်။ ဘဝိဿတိ ကိရ– မည်တဲ့။ မယမ္ပိ– တို့သည်လည်း။ တံ မဟာပုညံ– ထိုကြီးသော ဘုန်းကံရှိသော စိတ္တသူကြွယ်ကို။ ဒဋ္ဌုံ– မြင်ခြင်းငှာ။ လဘိဿာမ– ရကြတော့မည်။” ဣတိ– ဤသို့ တွေး၍။ ပဏ္ဏာကာရံ– ကို။ အာဒါယ၊ မဂ္ဂဿ– ၏။ ဥဘောသု– ၂ဖက်ကုန်သော။ ပဿေသု– ဘေးတို့၌။ အဋ္ဌံသု– တည် ကုန်ပြီ။ ဝိဟာရသမီပေ– ကျောင်း၏အနီး၌။ ဝါ– သို့။ အာဂတကာလေ– ရောက် လာရာအခါ၌။ ပဉ္စ ဘိက္ခုသတာနိ– တို့သည်။ ပဌမံ– စွာ။ အာဂမိံသု– ကြွလာကုန်ပြီ။ စိတ္တော– သော။ ဂဟပတိ– သည်။ “အမ္မာ– အမိတို့။ (ဒေါ်ဒေါ်တို့!) တုမှေ– တို့သည်။ ပစ္ဆတော– နောက်၌။ ဝါ– က။ အာဂစ္ဆထ– လာကြလော။” ဣတိ– ဤသို့ပြော၍။ မဟာဥပါသိကာယော– ဥပါသိကာမကြီးတို့ကို။ ဌပေတွာ– ချန်ထား၍။ ပဉ္စဟိ ဥပါသကသတေဟိ– တို့သည်။ ပရိဝုတော– သည်။ (ဟုတွာ) သတ္ထု၊ သန္တိကံ– သို့။ အဂမာသိ၊ ပန– ဆက်။ ဗုဒ္ဓါနံ– တို့၏။ သမ္မုခဋ္ဌာနေ– မျက်မှောက်အရပ်၌။ ဌိတာ ဝါ– ရပ်တည်သူတို့သည်လည်းကောင်း။ နိသိန္နာ ဝါ– ထိုင်သူတို့သည်လည်းကောင်း။ ဣတော ဝါ– ဤနေရာ၌လည်းကောင်း။ ဧတ္တော ဝါ– ထိုနေရာ၌လည်းကောင်း။ န ဟောန္တိ– မဖြစ်ကုန်။ ဗုဒ္ဓဝီထိယာ– ဘုရားလမ်းတော်၌။ ဒွီသု– ကုန်သော။ ပဿေသု– ဘေးတို့၌။ နိစ္စလာဝ– မလှုပ်ရှားကုန်သည်သာ။ (ဟုတွာ– ၍၊) တိဋ္ဌန္တိ– တည်နေကုန်၏။ စိတ္တော– သော။ ဂဟပတိ– သည်။ မဟန္တံ– ကြီးကျယ်သော။ ဗုဒ္ဓဝီထိံ– သို့။ ဩက္ကမိ– သက်ရောက်ပြီ။ တီဏိ– ၃-ပါးကုန်သော။ ဖလာနိ– တို့သို့။ ပတ္တေန– ရောက်ပြီးသော။ အရိယသာဝကေန– သည်။ ဩလောကိတောလောကိတဋ္ဌာနံ– ကြည့်အပ်ရာ, ကြည့်အပ်ရာ အရပ်သည်။ ကမ္ပိ– လှုပ်ရှားပြီ။ “ဧသော– ဤသူသည်။ စိတ္တော– သော။ ဂဟပတိ ကိရ– သူကြွယ်တဲ့။” ဣတိ– ဤသို့ ပြော၍။ မဟာဇနော– သည်။ ဩလောကေသိ– ပြီ။ သော– ထိုစိတ္တသူကြွယ်သည်။ သတ္ထာရံ၊

ဣတော ဝါ ဧတ္တော ဝါ။ ။ “ဣတော ဝါ ဧတ္တော ဝါ”ကို အပါဒါန်ငဲ့သော စပ် စရာပုဒ်မရှိသောကြောင့် အပါဒါန်အနက်မပေးဘဲ သတ္တမီအနက်ပေးသည်၊ “ဘုရား ရှင်၏ မျက်မှောက်၌ ရပ်နေသူ, ထိုင်နေသူတို့သည် ဒီတစ်စု ဟိုတစ်စု ဖြစ်မနေကြ”ဟု ဆိုလိုသည်။

ဗုဒ္ဓဝီထိယာ။ ။ ဝိယန္တိ ဂစ္ဆန္တိ ဧတာယာတိ ဝီထိ၊ [ဝီ+ထိက်၊ -မောဂ်- ၇, ၉၁၊]

...[စာမျက်နှာ- ၆၂၁]...

ဥပသင်္ကမိတွာ၊ ဆဗ္ဗဏ္ဏာနံ– ၆-ပါးသော အဆင်းရှိကုန်သော။ ဗုဒ္ဓရသ္မီနံ– ဘုရား ရှင်၏ ရောင်ခြည်တော်တို့၏။ အန္တော– အတွင်း၌။ ပဝိသိတွာ– ဝင်၍။ ဒွီသု– ၂ခု ကုန်သော။ ဂေါပ္ဖကေသု– ခြေဖမျက်တို့၌။ (ခြေမျက်စိတို့၌)၊ သတ္ထု– ၏။ ပါဒေ– တို့ကို။ ဂဟေတွာ– ကိုင်၍။ ဝန္ဒိ– ပြီ။ တံ ခဏညေဝ– ထိုခဏ၌ပင်။ ဝုတ္တပ္ပကာရံ–ဆိုအပ်ပြီးသောအပြားရှိသော။ ပုပ္ဖဝဿံ– ပန်းမိုးသည်။ ဝဿိ– ရွာပြီ။ သာဓုကာရသဟဿာနိ– သာဓုဟု ပြုအပ်သောအသံတို့၏ အထောင်တို့ကို။ ဝါ– ထောင် ပေါင်းများစွာသော သာဓုခေါ်သံတို့ကို။ ပဝတ္တယိံသု– ဖြစ်စေကုန်ပြီ။ သော– ထို စိတ္တသူကြွယ်သည်။ ဧကမာသံ– တစ်လပတ်လုံး။ သတ္ထု– ၏။ သန္တိကေ– ၌။ ဝသိ– ပြီ။ စ– ဆက်။ ဝသမာနော– စဉ်။ သကလံ– အလုံးစုံသော။ ဗုဒ္ဓပ္ပမုခံ– သော။ ဘိက္ခုသံဃံ– ကို။ ဝိဟာရေယေဝ– ကျောင်း၌ပင်။ နိသီဒါပေတွာ– ထိုင်နေစေ၍။ မဟာဒါနံ– ကြီးစွာသောအလှူကို။ (အလှူကြီးကို)၊ အဒါသိ– ပြီ။ အတ္တနာ– နှင့်။ သဒ္ဓိံ၊ ဝီယန္တိ ဂစ္ဆန္တိ သတ္တာ ဧတ္ထာတိ ဝီထိ၊ (ပနီ-၁, ၅၅၊ ဝီစု-၂)၊ ဗုဒ္ဓါနံ+ဝီထိ ဗုဒ္ဓဝီထိ–ဘုရားရှင်တို့၏ လမ်းတော်။ (မအူပါနိ-၂, ၅၃၁)၊ ဗုဒ္ဓါနံ+အဘိမုခါ+ဝီထိ ဗုဒ္ဓဝီထိ–ဘုရားရှင်တို့၏ ရှေးရှုတည့်တည့်ဖြစ်သောလမ်း။ (ဒီ၊ဋီ-၂,၂၃၄)၊ ဘုရားရှင်တို့၏ ရှေ့ တည့်တည့် (မျက်နှာမူရာ) လမ်းကို ဗုဒ္ဓဝီထိခေါ်သည်ဟု ဒီဋီ၊ ၂၊ ၂၃၄၌ ဆို၍ သံဋီ၊၁၊ ၁၁၂၌ကား ရှေ့တည့်တည့် (မျက်နှာမူရာ) နေရာအရပ်အဖို့ကို ဗုဒ္ဓဝီထိခေါ်သည်ဟု ဆို၏။ ဘုရားရှင်အထံတော်သို့ လူနတ်ဗြဟ္မာများ ဆည်းကပ်ဖို့လမ်း (လူလမ်း, နတ် လမ်း) ကို ဆိုလိုသည်။

သာဓုကာရသဟဿာနိ။ ။ ကရဏံ ကာရော၊ ကရီယတိ ဥစ္စာရီယတီတိ ဝါ ကာရော- ဆိုအပ်သောအသံ၊ သာဓု ဣတိ+ကာရော သာဓုကာရော- သာဓုဟု အသံ ပြုခြင်း- ကောင်းချီးပြုခြင်း၊ ဝါ- သာဓုဟု ဆိုအပ်သောအသံ- သာဓုခေါ်သံ- ကောင်းချီး သံ၊ သာဓုသဒ္ဒါ ပသံသာအနက်၊ (မ၊ဋီ၊၃၊၃၆၉)၊ ဓာန်၃၉၀၌ သမ္ပဟံသနအနက်ဟု သုံး၏၊ အတူတူပင်၊ (တစ်နည်း) သာဓူဟိ+ကာရော သာဓုကာရော- သူတော်ကောင်းတို့ ပြုအပ်သော အမူအရာ၊ သာဓုသဒ္ဒါ သဇ္ဇန(သူတော်ကောင်း)အနက်ဟော၊ (သီဘာ- ၃, ၂၂၂)၊ (တစ်နည်း) သာဓု+အာကာရော သာဓုကာရော- ကောင်းသောအမူအရာ၊ [သာဓု+အာကာရ၊ နောက်အာကိုချေ၊ သာဓုသဒ္ဒါ သုန္ဒရအနက်ဟော၊(ဇာဋီသစ်- ၃, ၁၂၆)၊ သာဓုကာရဿ+သဟဿာနိ သာဓုကာရသဟဿာနိ- သာဓုဟု ပြုအပ်သော အသံ၏ အထောင်တို့၊ သဟဿကား သင်္ချာ၅မျိုးတွင် အနေကသင်္ချာတည်း။

...[စာမျက်နှာ- ၆၂၂]...

အာဂတေပိ– လာသူတို့ကိုလည်း။ အန္တောဝိဟာရေယေဝ– ကျောင်း၏အတွင်း၌ ပင်။ ကတွာ– ထား၍။ ပဋိဇဂ္ဂိ– ပြုစုလုပ်ကျွေးပြီ။ ဧကဒိဝသမ္ပိ– တစ်နေ့၌သော် မှလည်း။ အတ္တနော– မိမိ၏။ သကဋေသု– လှည်းတို့၌။ ကိဉ္စိ– တစ်စုံတစ်ခုသော။ ဂဟေတဗ္ဗံ– ယူထိုက်သောအရာသည်။ နာဟောသိ– မရှိပြီ။ ဒေဝမနုဿေဟိ– နတ်လူတို့သည်။ အာဘတပဏ္ဏာကာရေနေဝ– ပို့ဆောင်အပ်သောလက်ဆောင် ပစ္စည်းဖြင့်သာ။ ဒါနံ– ကို။ အဒါသိ– ပြီ။ သဗ္ဗကိစ္စာနိ– အလုံးစုံသောကိစ္စတို့ကို။ အကာသိ၊ သော– ထိုစိတ္တသူကြွယ်သည်။ သတ္ထာရံ၊ ဝန္ဒိတွာ၊ အာဟ– ပြီ။ (ကိံ)၊ “ဘန္တေ! အဟံ– သည်။] တုမှာကံ– တို့အား။ ဒါနံ– ကို။ ဒဿာမိ– အံ့၊’ ဣတိ– ဤသို့ ကြံ၍။ အာဂစ္ဆန္တော– သော်။ မာသံ– တစ်လပတ်လုံး။ အန္တရာမဂ္ဂေ– လမ်းခရီး၏ အကြား၌။ အဟောသိံ– ဖြစ်ခဲ့ပြီ။ ဣဓေဝ– ဤကျောင်း၌ပင်။ မေ– ၏။ မာသော–တစ်လသည်။ ဝီတိဝတ္တော– ကုန်လွန်သွားပြီ။ (ကြာသွားပြီ)၊ မယာ– သည်။ အာဘတံ– ဆောင်ယူအပ်ခဲ့သော။ ကိဉ္စိ– တစ်စုံတစ်ခုသော။ ပဏ္ဏာကာရံ– ကို။ ဂဟေတုံ– ယူခြင်းငှာ။ န လဘာမိ– မရပါ၊ ဧတ္တကံ ကာလံ- ဤမျှအတိုင်းအရှည် ရှိသော ကာလပတ်လုံး။ ဒေဝမနုဿေဟိ– တို့သည်။ အာဘတပဏ္ဏာကာရေနေဝ– ပို့ဆောင်အပ်သော လက်ဆောင်ပစ္စည်းဖြင့်သာ။ ဒါနံ– ကို။ အဒါသိံ– ပြီ။ သော အဟံ– ထိုတပည့်တော်သည်။ ဣဓ– ဤကျောင်း၌။ သံဝစ္ဆရံ– ၁နှစ်ပတ်လုံး။ သစေပိ ဝသိဿာမိ– အကယ်၍မူလည်း နေဦးတော့။ (ဧဝံ သတိပိ– သော်လည်း၊) မမ– ၏။ ဒေယျဓမ္မံ– ပေးလှူထိုက်သော သဘောရှိသောပစ္စည်းကို။ ဝါ– လှူဖွယ် ပစ္စည်းကို။ ဒါတုံ– ငှာ။ နေဝ လဘိဿာမိ– ရလိမ့်မည်မဟုတ်ပါ။ အဟံ၊ သကဋာနိ–လှည်းတို့ကို။ (ပဋိသာမနဋ္ဌာနေ– သိုမှီးသိမ်းဆည်းရာအရပ်၌။ ဝါ– ပစ္စည်းသိုလှောင် ရာဂိုဒေါင်၌)၊ ဩတာရေတွာ– သက်ဝင်စေ၍။ ဂန္တုံ၊ ဣစ္ဆာမိ– ၏။ ပဋိသာမနဋ္ဌာနံ– သိုမှီးသိမ်းဆည်းရာဌာနကို။ မေ– အား။ အာရောစာပေထ– ပြောပြစေတော်မူပါ။” ဣတိ– ဤသို့ လျှောက်ပြီ။

သတ္ထာ၊ အာနန္ဒတ္ထေရံ– ကို။ အာဟ၊ (ကိံ)၊ “အာနန္ဒ– န္ဒာ! ဥပါသကဿ–အား။ ဧကံ– သော။ ပဒေသံ– အရပ်ကို။ တုစ္ဆံ– အချည်းနှီးကို။ (ဘာမျှမရှိအောင်)၊ ကာရေတွာ– ပြုစေ၍။ ဒေဟိ– ပေးလိုက်လော။” ဣတိ– မိန့်တော်ပြီ။ ထေရော–

...[စာမျက်နှာ- ၆၂၃]...

သည်။ တထာ– ထိုမိန့်တော်မူသည့်အတိုင်း။ အကာသိ– ပြီ။ ကပ္ပိယဘူမိ ကပ္ပိယဘူမိ ကပ္ပိယဘူမိ– ကပ္ပိယ ဘူမိကို။ (အပ်သောကျောင်းကို၊) စိတ္တဿ– သော။ ဂဟပတိနော– အား။ အနုညာတာ ကိရ– ခွင့်ပြုတော်မူအပ်သတဲ့။ ဥပါသကောပိ– သည်လည်း။ အတ္တနာ–နှင့်။ သဒ္ဓိံ၊ အာဂတေဟိ– လာကုန်သော။ တီဟိ– ၃လီကုန်သော။ ဇနသဟဿေဟိ– လူအထောင်တို့နှင့်။ (တစ်နည်း) တီဟိ ဇနသဟဿေဟိ– လူ၃ထောင် တို့နှင့်။ သဒ္ဓိံ၊ တုစ္ဆသကဋေဟိ– အချည်းနှီးသောလှည်းတို့ဖြင့်။ (ဘာမျှမပါသော လှည်းတို့ဖြင့်)၊ ပုန၊ မဂ္ဂံ– လမ်းသို့။ (ပြန်ရာလမ်းသို့)၊ ပဋိပဇ္ဇိ– သွားပြီ။ ဒေဝမနုဿာ– တို့သည်။ ဥဋ္ဌာယ– ထ၍။ “အယျ– အရှင်! တယာ– သည်။ တုစ္ဆသကဋေဟိ– တို့ဖြင့်။ ဂမနကမ္မံ– သွားခြင်းအမှုကို။ ကတံ– ပြုအပ်ပြီ။” ဣတိ– ဤသို့ ပြော၍။ သတ္တဟိ–ခုနစ်ပါးကုန်သော။ ရတနေဟိ– ရတနာတို့ဖြင့်။ သကဋာနိ– လှည်းတို့သို့။ ပူရယိံသု– ပြည့်စေကုန်ပြီ။ သော– ထိုစိတ္တသူကြွယ်သည်။ အတ္တနော– မိမိဖို့။ ဝါ– အတွက်။ အာဘတပဏ္ဏာကာရေနေဝ– ဆောင်ပို့အပ်သော လက်ဆောင်ပစ္စည်းတို့ဖြင့်ပင်။ မဟာဇနံ– ကို။ ပဋိဇဂ္ဂန္တော– ပြုစုလုပ်ကျွေးလျက်။ အဂမာသိ– သွားပြီ။ အာနန္ဒတ္ထေရော– သည်။ သတ္ထာရံ၊ ဝန္ဒိတွာ၊ အာဟ၊ (ကိံ)၊ “ဘန္တေ! တုမှာကံ– တို့၏၊

ကပ္ပိယဘူမိ။ ။ အန္တောဝုဋ္ဌစသည်ကို ပြုကောင်းရာဖြစ်သောကြောင့် “ကပ္ပိယ” ဟုလည်းကောင်း, အန္တောဝုတ္ထ အန္တောပက္က ယာဝကာလိက ယာမကာလိကဝတ္ထုတို့၏ တည်ကောင်းရာဖြစ်သောကြောင့် “ဘူမိ”ဟုလည်းကောင်း ခေါ်သည်၊ ကပ္ပိယဘူမိသည် ဥဿာဝနန္တိကာ, ဂေါနိသာဒိ, ဂဟပတိ, သမ္မုတိဟု ၄မျိုးရှိ၏၊ ထိုကပ္ပိယဘူမိ၄လုံးကိုပင် “ကပ္ပိယကုဋိ- အပ်သောကျောင်း”ဟုလည်း ခေါ်သည်၊ “ကပ္ပတီတိ ကပ္ပိယာ၊ [ကပ္ပဿာမတ္ထိယ(စွမ်းနိုင်ခြင်း)အနက်+ယ၊- ဝိလံဋီ၊၁၊၂၀၇၊] ကပ္ပေန ကပ္ပဿ ဝါ ယုတ္တာ ကပ္ပိယာ- ရဟန်းတို့၏ အခေါ်အဝေါ်အသုံးအနှုန်းနှင့် လျော်သောဘူမိ၊ ဝါ- ရဟန်းတို့ ၏ အခေါ်အဝေါ်အသုံးအနှုန်းအား လျော်သောဘူမိ၊ (ကင်္ခါမဟာဋီ- ၃, ၃၃၈၊ ပါစိ ယော- ၂၃)၊ ဘဝန္တိ ဧတ္ထ အန္တောဝုတ္ထအန္တောပက္ကာနီတိ ဘူမိ၊ (ဝိလံဋီ၊၁၊၂၀၇)၊ ကပ္ပိယာ စ+သာ+ဘူမိ စာတိ ကပ္ပိယဘူမိ- ရဟန်းတို့၏ အခေါ်အဝေါ်အသုံးအနှုန်းနှင့် လျော်သော အန္တောဝုတ္ထ အန္တောပက္က ယာဝကာလိက ယာမကာလိကဝတ္ထုတို့၏ ဖြစ် တည်ကောင်းရာကျောင်း၊ ဝါ- ရဟန်းတို့၏ အခေါ်အဝေါ်အသုံးအနှုန်းအား လျော် သော ယာဝကာလိက ယာမကာလိကဝတ္ထုတို့၏ ဖြစ်တည်ကောင်းရာကျောင်း၊ ကပ္ပိယ ဘူမိ၄လုံး၏ အကျယ်ကို ဝိ- ၃, ၃၃၅၊ ခုဒ္ဒ၊ ခုဒ္ဒဘာ- ၁၃၆စသည်၌ ရှုပါ၊

...[စာမျက်နှာ- ၆၂၄]...

သန္တိကံ– သို့။ အာဂစ္ဆန္တောပိ– သော်လည်း။ မာသေန– တစ်လဖြင့်။ အာဂတော–လာပြီ။ ဣဓာပိ– ဤကျောင်း၌လည်း။ မာသမေဝ– တစ်လပတ်လုံးသာ။ ဝုဋ္ဌော–နေခဲ့ပြီ။ ဧတ္တကံ– ဤမျှအတိုင်းအရှည်ရှိသော။ ကာလံ– လုံး။ ဒေဝမနုဿေဟိ– တို့သည်။ အဘိဟဋပဏ္ဏာကာရေနေဝ– ရှေးရှုဆောင်အပ်သော လက်ဆောင် ပစ္စည်းတို့ဖြင့်သာ။ မဟာဒါနံ– ကို။ အဒါသိ၊ ဣဒါနိ၊ ပဉ္စ– ကုန်သော။ သကဋသတာနိ– တို့ကို။ တုစ္ဆာနိ– အချည်းနှီးတို့ကို။ ကတွာ၊ မာသေနေဝ– ဖြင့်ပင်။ ဂမိဿတိ ကိရ– သွားမည်တဲ့။ ပန– သည်သာမကသေး။ အဿ– ထိုစိတ္တသူကြွယ်၏။ [သကဋသတာနိ၌စပ်၊] ဝါ– ဖို့။ [သတ္တရတနေဟိ၌စပ်၊] ဒေဝမနုဿာ– တို့သည်။ ဥဋ္ဌာယ– ထ၍။] အယျ– အရှင်! တယာ– သည်။ တုစ္ဆသကဋေဟိ– အချည်းနှီးသော လှည်းတို့ဖြင့်။ ဂမနကမ္မံ– သွားခြင်းအမှုကို။ ကတံ၊’ ဣတိ– ဤသို့ ပြော၍။ ပဉ္စ– ကုန်သော။ သကဋသတာနိ– အချည်းနှီးသော လှည်းအရာတိုကို။ သတ္တရတနေဟိ– တို့ဖြင့်။ ပူရယိံသု– ကုန်ပြီ။ သော– ထိုစိတ္တသူကြွယ်သည်။ ပုန၊ အတ္တနော– ဖို့။ ဝါ– အတွက်။ အာဘတပဏ္ဏာကာရေနေဝ– ဖြင့်သာ။ မဟာဇနံ– ကို။ ပဋိဇဂ္ဂန္တော– လျက်။ ဂမိဿတိ ကိရ– မည်တဲ့။” ဣတိ– ဤသို့ လျှောက်ပြီ။ “ဘန္တေ! ဧတဿ– ဤစိတ္တသူကြွယ်၏။ ဝါ– သည်။ တုမှာကံ– တို့၏။ သန္တိကံ– သို့။ အာဂစ္ဆန္တဿေဝ– လာစဉ်သာ။ အယံ သက္ကာရော– ဤကောင်းမွန်စွာ ပြုအပ်သော လှူဖွယ်ပစ္စည်း သည်။ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ကိံ ပန– ဖြစ်ပါသလော? ဥဒါဟု– သို့မဟုတ်။ အညတ္ထ– အခြား အရပ်သို့။ ဂစ္ဆန္တဿာပိ– သွားစဉ်လည်း။ ဥပ္ပဇ္ဇတိ (ကိံ ပန)– လော၊’ ဣတိ– မေး လျှောက်ပြီ။ “အာနန္ဒ! ဧတဿ– ဤစိတ္တသူကြွယ်၏။ ဝါ– သည်။ မမ– ၏။ သန္တိကံ– သို့။ အာဂစ္ဆန္တဿာပိ– လာစဉ်လည်းကောင်း။ အညတ္ထ– အခြားအရပ်သို့။ ဂစ္ဆန္တဿာပိ– သွားစဉ်လည်းကောင်း။ (အယံ သက္ကာရော– သည်၊) ဥပ္ပဇ္ဇတေဝ– ဖြစ် သည်သာ။ ဟိ– မှန်၏။ အယံ ဥပါသကော– သည်။ သဒ္ဓေါ– သဒ္ဓါရှိ၏။ ပသန္နော– ရတနာ၃-ပါး၌ ကြည်ညို၏။ သမ္ပန္နသီလော– ပြည့်စုံသော သီလရှိ၏။ ဧဝရူပေါ– သော။ ပုဂ္ဂလော– သည်။ ယံ ယံ ပဒေသံ– အကြင်အကြင်အရပ်သို့။ ဘဇတိ– သွားရောက်၏။ တတ္ထ တတ္ထေဝ– ထိုထိုအရပ်၌ပင်။ အဿ– ထိုစိတ္တသူကြွယ်၏။ ဝါ– ဖို့။ လာဘသက္ကာရော– သည်။ နိဗ္ဗတ္တတိ– ဖြစ်၏။” ဣတိ– သို့။ ဝတွာ၊ သတ္ထာ၊ ပကိဏ္ဏကဝဂ္ဂေ– ပကိဏ္ဏကဝဂ်၌။ ဝါ– က။ ဣမံ ဂါထံ၊ အာဟ၊ (ကိံ)၊ “သဒ္ဓေါ၊

...[စာမျက်နှာ- ၆၂၅]...

ပေ၊ ပူဇိတော”တိ– ၍။ (အာဟ)

သဒ္ဓေါ သီလေန သမ္ပန္နော, ယသောဘောဂသမပ္ပိတော၊ ယံ ယံ ပဒေသံ ဘဇတိ, တတ္ထ တတ္ထေဝ ပူဇိတော

သဒ္ဓေါ– လောကီလောကုတ္တရာ, ၂ဖြာသောသဒ္ဓါရှိသော။ သီလေန– လူ့ကျင့် ဝတ်သီလနှင့်။ သမ္ပန္နော– ပြည့်စုံသော။ ယသောဘောဂသမပ္ပိတော– အခြံအရံ ဥစ္စာသည် ကောင်းစွာရောက်အပ်သော အမျိုးကောင်းသားသည်။ ဝါ– အခြံအရံ ဥစ္စာနှင့် ပြည့်စုံသော အမျိုးကောင်းသားသည်။ ယံ ယံ ပဒေသံ– အကြင်အကြင် အရပ်သို့။ ဘဇတိ– သွားရောက်၏။ တတ္ထ တတ္ထေဝ– ထိုထိုအရပ်၌ပင်။ ပူဇိတော–ပူဇော်အပ်၏။ (အပူဇော်ခံရ၏။) အဿာ– ထိုဂါထာ၏။ အတ္ထော ပန– သည်ကား။ တတ္ထေဝ– ထိုပကိဏ္ဏက ဝဂ်၌ပင်။ အာဝိဘဝိဿတိ– ထင်စွာ ဖြစ်လတ္တံ့။ ဧဝံ– သို့။ ဝုတ္တေ– သော်။ အာနန္ဒတ္ထေရော– သည်။ စိတ္တဿ– ၏။ ပုဗ္ဗကမ္မံ– ရှေးကံကို။ ပုစ္ဆိ၊ အထ– ၌။ အဿ– ထို အာနန္ဒာထေရ်အား။ သတ္ထာ၊ အာစိက္ခန္တော– မိန့်ကြားလိုသည်။ (ဟုတွာ)၊ အာဟ

အာနန္ဒ– န္ဒာ! အယံ– ဤစိတ္တသူကြွယ်သည်။ ပဒုမုတ္တရဿ– မည်သော။ ဘဂဝတော– ၏။ ပါဒမူလေ– ခြေတော်ရင်း၌။ ကတာဘိနီဟာရော– ပြုအပ်ပြီးသော ရှေးဆုတောင်းကောင်းမှုအထူးရှိသည်။ [ဓမ္မဘာ-၁, ၃၆၂ရှု၊] ကပ္ပသတသဟဿံ– ကမ္ဘာတစ်သိန်းပတ်လုံး။ ဒေဝမနုဿေသု– တို့၌။ သံသရိတွာ– ကျင်လည်၍။ ကဿပဗုဒ္ဓကာလေ– ကဿပဘုရားရှင်ပွင့်တော်မူရာအခါ၌။ မိဂလုဒ္ဒကကုလေ– သားမုဆိုးအမျိုး၌။ နိဗ္ဗတ္တော– ပြီ။ ဝုဒ္ဓိံ– ကြီးပွားခြင်းကို။ အနွာယ– စွဲ၍။ ဧကဒိဝသံ– ၌။ ဒေဝေ– မိုးသည်။ ဝဿန္တေ– ရွာလသော်။ မိဂါနံ– သားကောင်တို့ကို၊

မိဂလုဒ္ဒကကုလေ။ ။ “မိဂလုဒ္ဒေါတိ မိဂါနံ မာရဏံ ဥပဂစ္ဆတီတိ မိဂလုဒ္ဒေါ၊ (အပ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၀၄)”အဖွင့်အရ “ရောဒနံ ဟိံသနံ လုဒ္ဒေါ၊ [ရုဒိ+ဒ၊] မိဂါနံ+လုဒ္ဒေါ မိဂလုဒ္ဒေါ- သားကောင်တို့ကို ညှဉ်းဆဲသတ်ဖြတ်ခြင်း၊ မိဂလုဒ္ဒံ+ဥပဂစ္ဆတီတိ မိဂလုဒ္ဒေါ- သားကောင်တို့ကို ညှဉ်းဆဲသတ်ဖြတ်ခြင်းသို့ ကပ်ရောက်သူ၊ [မိဂလုဒ္ဒ+အ၊]”ဟု ပြုပါ၊ ထိုနောင် “မိဂလုဒ္ဒေါ ဧဝ မိဂလုဒ္ဒကော၊ မိဂလုဒ္ဒကဿ+ကုလံ မိဂလုဒ္ဒကကုလံ”ဟု ဆက်ပါ။

...[စာမျက်နှာ- ၆၂၆]...

မာရဏတ္ထာယ– သေစေခြင်းအကျိုးငှါ။ (သတ်ဖြတ်ခြင်းကအကျိုးငှာ)၊ သတ္တိံ–လှံကို။ အာဒါယ– ၍။ အရညံ– သို့။ ဂန္တွာ၊ မိဂေ– တို့ကို။ ဩလောကေန္တော– သော်။ ဧကသ္မိံ– တစ်ခုသော။ အကဋပဗ္ဘာရေ– မပြုမပြင်အပ်သော တောင်ဝှမ်း၌။ ဝါ–

တစ်နည်း။ ။ “မိဂန္တိ သီဃံ ဝါတဝေဂေန ဂစ္ဆန္တိ ဓာဝန္တီတိ မိဂါ၊ တေသံ မိဂါနံ မာရဏေ လုဒ္ဒေါ ဒါရုဏော လောဘီတိ မိဂလုဒ္ဒေါ(အပ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၀၄)”အဖွင့်အရ “ရောဒေတိ ကုရူရကမ္မန္တတာယ ပရပဋိဗဒ္ဓေ သတ္တေ အဿူနိ မောစေတီတိ လုဒ္ဒေါ၊ [ရုဒိ- ဟိံသာယံ+ဒ၊ ရကို လပြု၊- မဋီ၊၂၊၂၄၈၊ အံဋီ- ၃, ၁၂၂၊ ရူ- ၄၁၄၊] ရုဒတီတိ (ငို ကြွေးတတ်သောကြောင့်) လုဒ္ဒေါ၊ [ရုဒ+ဒက်၊ -မောဂ်- ၇, ၉၅၊] မိဂါနံ+မာရဏေ+လုဒ္ဒေါ မိဂလုဒ္ဒေါ- သားကောင်တို့ကို သေစေခြင်း ညှဉ်းဆဲသတ်ဖြတ်ခြင်း၌ ကြမ်းတမ်းရက်စက် သူ၊ [မိဂ+မာရဏ+လုဒ္ဒ၊]”ဟု ပြုပါ။

တစ်နည်း။ ။ မရဏာယ ဂစ္ဆတိ ပါပုဏာတီတိ မိဂေါ၊ [မရ+ဂမု+ကွိ၊] အထ ဝါ မဂယမာနော ဣဟတိ ပဝတ္တတီတိ မိဂေါ၊ [မဂ+ဣဟ+အ၊ ဣဟကိုချေ၊ မ၏အကို ဣပြု၊] မိဂါနံ မာရဏေ လုဒ္ဒေါ လောဘီ ဂေဓောတိ မိဂလုဒ္ဒေါ- သားကောင်တို့ကို ညှဉ်းဆဲသတ်ဖြတ်ခြင်း၌ မက်မောသူ၊(အပ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၁၈)၊ သက္ကတ၌ “မုဆိုး, အလိုကြီး သူ”အနက်ကိုဟောသော “လုဗ္ဓ, လုဗ္ဓက”ရှိ၏၊ ပါဠိ၌ လုဒ္ဓဟု ဖြစ်လာ၏၊ “လုဗ္ဘတီတိ လုဗ္ဓော၊ လုဗ္ဓော ဧဝ လုဗ္ဓကော”ဟု ပြု၏၊ (သုဓာဗျာ- ၃၉၇, ၂၁၊ သာဂရ)၊ ဤနည်း၌ လည်း “လောဘီ ဂေဓော”ဟူသော အဖွင့်အရ “လုဒ္ဓ”ပုဒ်မှ ဓကို ဒပြု၍ “လုဒ္ဒ”ဖြစ် သည်ဟု ကြံပါ၊ သို့မဟုတ် အတ္ထာတိသယနည်းအရ ရုဒိဓာတ် ဂိဒ္ဓိ(တပ်မက်ခြင်း) အနက်ဟောဟု ကြံပါ၊ (တစ်နည်း) မိဂါနံ လုဒ္ဒေါ သာဟသိကော မာရကောတိ မိဂလုဒ္ဒေါ- သားကောင်တို့ကို ညှဉ်းဆဲသတ်ဖြတ်တတ်သူ၊ မိဂေသု ဝါ လုဒ္ဒေါ လောဘီတိ ဝါ မိဂလုဒ္ဒေါ- သားကောင်တို့၌ မက်မောသူ။ (အပ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၇၉)၊

အကဋပဗ္ဘာရေ။ ။ အကဋပဗ္ဘာရဟူသည် အောက်ခြေ၌ မိုးမစိုနိုင်လောက်အောင် အပေါ်ဖက်၌ တစ်ဖက်သို့ ညွတ်ကိုင်းထိုးထွက်မတ်စောက်လျက် တည်ရှိသော ပိတ် ချင်းမြောင်စသော လိုဏ်ဂူကဲ့သို့သော သဘာဝလိုဏ်ဂူမျိုးတည်း၊ ထိုသို့ဖြစ်အောင် အောက်ခြေကို တစ်စုံတစ်ယောက်က အင်္ဂတေစသည်ဖြင့် ပြေပြစ်အောင် ပြုပြင်အပ် သည်မဟုတ်၊ “အကဋော+ပဗ္ဘာရော အကဋပဗ္ဘာရော- မပြုပြင်အပ်သော လိုဏ်ဂူ”ဟု ပြုပါ။(ဝိသုဒ္ဓိ၊ဋီ၊၁၊၁၂၉၊ ဝိနိစ္ဆယဋီ၊၁၊၃၉၇၊ ပါစိယော- ၁၅)။ [အခြားနေရာတို့၌ “အကတပဗ္ဘာရေ”ဟု ရှိ၏၊ ဤ၌ တကို ဋပြု၊- ဝိ၊ဋ္ဌ၊၃, ၂၂၊ အံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၉၆၊ သာရတ္ထ- ၃, ၁၅၊ ဝဇိရ- ၂၉၆၊ ဝိမတိ၊၂၊၁၀၊ ပါစိယော- ၁၅။]

...[စာမျက်နှာ- ၆၂၇]...

သဘာဝလိုဏ်ဂူ၌။ သသီသံ– ဦးခေါင်းနှင့်တကွ။ ပါရုပိတွာ– ခြုံ၍။ နိသိန္နံ– ထိုင် နေသော။ ဧကံ– တစ်ပါးသော။ ဘိက္ခုံ– ကို။ ဒိသွာ– ၍။ “ဧကော– သော။ အယျော–အရှင်သည်။ သမဏဓမ္မံ– ရဟန်းတရားကို။ ကရောန္တော– ပြုလျက်။ နိသိန္နော– ထိုင်နေသည်။ ဘဝိဿတိ– မည်။ အဿ– ထိုရဟန်းဖို့။ ဘတ္တံ– ဆွမ်းကို။ အာဟရိဿာမိ– ဆောင်အံ့။” ဣတိ– ဤသို့ ကြံ၍။ ဝေဂေန– အဟုန်ဖြင့်။ ဝါ– လျင်မြန်စွာ။ ဂေဟံ– သို့။ ဂန္တွာ၊ ဧကသ္မိံ– တစ်ခုသော။ ဥဒ္ဓနေ– ဖိုခနောက်၌။ ဟိယျော– မနေ့က။ အာဘတမံသံ– ဆောင်အပ်ခဲ့သောအသားကို။ ပစာပေတွာ– ချက်စေ၍လည်းကောင်း။ ဧကသ္မိံ– တစ်ခုသော။ (ဥဒ္ဓနေ– ၌၊) ဘတ္တံ– ကို။ ပစာပေတွာ– ၍လည်းကောင်း။ အညေ– အခြားကုန်သော။ ပိဏ္ဍပါတစာရိကေ– ဆွမ်းအကျိုးငှာ လှည့် လည်လေ့ရှိကုန်သော။ ဝါ– ဆွမ်းခံလှည့်လည်ကုန်သော။ [ပိဏ္ဍပါတာယ+စရိတုံ သီလံ ယေသန္တိ ပိဏ္ဍပါတစာရိနော၊ ပိဏ္ဍပါတစာရိနော ဧဝ ပိဏ္ဍပါတစာရိကာ၊] ဘိက္ခူ– တို့ကို။ ဒိသွာ၊ တေသမ္ပိ– ထိုရဟန်းတို့၏လည်း။ ပတ္တေ– တို့ကို။ အာဒါယ– ၍။ ပညတ္တာသနေ– ခင်းထားအပ်သောနေရာ၌။ နိသီဒါပေတွာ– စေ၍။ ဘိက္ခံ– ကို။ သမ္ပာဒေတွာ– ပြည့်စုံစေ၍။ “အယျေ– အရှင်တို့ကို။ ပရိဝိသထ– ပြုစုလုပ်ကျွေး ကြလော။” ဣတိ– သို့။ အညံ– အခြားသောသူကို။ အာဏာပေတွာ– စေခိုင်း၍။ တံ ဘတ္တံ– ထိုထမင်းကို။ ပုဋကေ– အထုပ်၌။ ပက္ခိပိတွာ– ထည့်၍။ အာဒါယ– ၍။ ဂစ္ဆန္တော– စဉ်။ အန္တရာမဂ္ဂေ– ၌။ နာနာပုပ္ဖာနိ– အထူးထူးသောပန်းတို့ကို။ ဩစိနိတွာ– ဆွတ်ခူး၍။ ပတ္တပုဋေ– အရွက်ထုပ်၌။ ကတွာ– ထား၍။ ထေရဿ– ၏။ နိသိန္နဋ္ဌာနံ– ထိုင်နေရာအရပ်သို့။ ဂန္တွာ၊ “ဘန္တေ! မယှံ– ကို။ ဝါ– အား။ သင်္ဂဟံ– ချီးမြှောက်မှုကို။ ကရောထ– ပြုပါကုန်။” ဣတိ– သို့။ ဝတွာ၊ ပတ္တံ– ကို။ အာဒါယ– ၍။ ပူရေတွာ– ပြည့်စေ၍။ ထေရဿ– ၏။ ဟတ္ထေ– ၌။ ဌပေတွာ– ထား၍။ တေဟိ ပုပ္ဖေဟိ– ထို ပန်းတို့ဖြင့်။ ပူဇံ– ပူဇော်ခြင်းကို။ ကတွာ၊ “မေ– ၏။ ပုပ္ဖပူဇာယ– ပန်းဖြင့် ပူဇော်ခြင်း နှင့်။ သဒ္ဓိံ၊ အယံ ရသပိဏ္ဍပါတော– ဤအရသာရှိသော ဆွမ်းသည်။ စိတ္တံ– ကို။ တောသေသိ ယထာ– နှစ်သက်စေသကဲ့သို့။ ဧဝံ– တူ။ နိဗ္ဗတ္တနိဗ္ဗတ္တဋ္ဌာနေ– ဖြစ်ရာ ဖြစ်ရာအရပ်၌။ (ဖြစ်လေရာဖြစ်လေရာဘဝ၌)၊ ပဏ္ဏာကာရသဟဿာနိ–လက်ဆောင်ပစ္စည်းအထောင်တို့ကို။ (ထောင်ပေါင်းများစွာသော လက်ဆောင် ပစ္စည်းတို့ကို၊) အာဒါယ၊ အာဂန္တွာ၊ မယှံ– ၏။ စိတ္တံ– ကို။ တောသေန္တု– နှစ်သက်

...[စာမျက်နှာ- ၆၂၈]...

စေကြပါစေ၊ ပဉ္စဝဏ္ဏကုသုမဝဿဉ္စ– ၅မျိုးသောအဆင်းရှိသော ပန်းမိုးသည် လည်း။ ဝဿတု– ရွာပါစေ။” ဣတိ– သို့။ ပတ္ထနံ– ဆုတောင်းခြင်းကို။ ပဋ္ဌပေသိ– ဖြစ်စေပြီ။ သော– ထိုသားမုဆိုးသည်။ ယာဝဇီဝံ– လုံး။ ကုသလံ၊ ကတွာ၊ ဒေဝလောကေ– ၌။ နိဗ္ဗတ္တိ– ပြီ။ နိဗ္ဗတ္တဋ္ဌာနေ– ဖြစ်လေရာအရပ်၌။ ဇဏ္ဏုကမတ္တေန– ပုဆစ်ဒူးဝန်းအတိုင်းအရှည်ရှိသော။ ဩဓိနာ– အပိုင်းအခြားဖြင့်။ ဒိဗ္ဗပုပ္ဖဝဿံ– နတ်ပန်းမိုးသည်။ ဝဿိ– ပြီ။ ဣဒါနိပိ– ၌လည်း။ အဿ– ထိုစိတ္တသူကြွယ်သည်။ ဝါ– ၏။ [ရှေ့နည်း အာဂတဿ၌စပ်။ နောက်နည်း ဇာတဒိဝသေ၌စပ်၊] ဇာတဒိဝသေ စေဝ– မွေးဖွားရာနေ့၌လည်းကောင်း။ ဣဓ– ဤအရပ်သို့။ အာဂတဿ စ– လာ စဉ်လည်းကောင်း။ ဝါ– လာရာ၌လည်းကောင်း။ ပုပ္ဖဝဿဝဿနဉ္စ– ပန်းမိုးရွာ ခြင်းသည်လည်းကောင်း။ ပဏ္ဏာကာရာဘိဟာရော စ– လက်ဆောင်ပစ္စည်းတို့ကို ရှေးရှုဆောင်ခြင်းသည်လည်းကောင်း။ သတ္တဟိ– ကုန်သော။ ရတနေဟိ– တို့ဖြင့်။ သကဋပူရဏဉ္စ– လှည်းတို့ကို ပြည့်စေခြင်းသည်လည်းကောင်း။ တဿေဝ ကမ္မဿ– ထိုကံ၏ပင်။ နိဿန္ဒော– အကျိုးဆက်တည်း။ ဣတိ– စိတ္တဂဟပတိဝတ္ထု အပြီးတည်း။

စိတ္တဂဟပတိဝတ္ထုဘာသာဋီကာ ပြီးပြီ။

၁၅-ဝနဝါသီတိဿသာမဏေရဝတ္ထုဘာသာဋီကာ
အညာ ဟိ လာဘူပနိသာတိ ဣမံ ဓမ္မဒေသနံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော ဝနဝါသိကတိဿတ္ထေရံ– ဝနဝါသီတိဿထေရ်ကို။ (တော၌နေလေ့ရှိ သော တိဿထေရ်ကို)၊ အာရဗ္ဘ ကထေသိ၊ ဒေသနာ– သည်။ ရာဇဂဟေ– ၌။ သမုဋ္ဌိတာ– ဖြစ်ပြီ။ ကိရ– ချဲ့။ သာရိပုတ္တတ္ထေရဿ– ၏။ ပိတု– ခမည်းတော်ဖြစ်သော။ ဝင်္ဂန္တဗြာဟ္မဏဿ– ဝင်္ဂန္တပုဏ္ဏား၏။ သဟာယကော– သူငယ်ချင်းဖြစ်သော။ မဟာသေနဗြာဟ္မဏော နာမ– မဟာသေနပုဏ္ဏားမည်သူသည်။ ရာဇဂဟေ– ၌။ ဝသတိ– ၏။ သာရိပုတ္တတ္ထေရော– သည်။ ဧကဒိဝသံ– ၌။ ပိဏ္ဍာယ– ငှာ။ စရန္တော– သော်။ တသ္မိံ– ထိုမဟာသေနပုဏ္ဏား၌။ အနုကမ္ပာယ– လျော်စွာ တုန်လှုပ်တတ်သော ကရုဏာကြောင့်။ ဝါ– အစဉ်သနားခြင်းကြောင့်။ တဿ–

...[စာမျက်နှာ- ၆၂၉]...

ထို မဟာသေနပုဏ္ဏား၏။ ဂေဟဒွါရံ– အိမ်တံခါးသို့။ အဂမာသိ– ကြွပြီ။ ပန– ဆက်။ သော– ထိုမဟာသေနပုဏ္ဏားသည်။ ပရိက္ခီဏဝိဘဝေါ– ကုန်ပြီးသောစည်းစိမ်ရှိ သည်။ ဒလိဒ္ဒေါ– ဆင်းရဲသည်။ (ဟောတိ)၊ သော– ထိုမဟာသေနပုဏ္ဏားသည်။ “မမ– ၏။ ပုတ္တော– သည်။ မယှံ– ၏။ ဂေဟဒွါရံ– သို့။ ပိဏ္ဍာယ၊ စရိတုံ၊ အာဂတော– ကြွလာသည်။ ဘဝိဿတိ– မည်။ စ– သို့သော်လည်း။ အဟံ၊ ဒုဂ္ဂတော– ဆင်းရဲခြင်း သို့ ရောက်သည်။ ဝါ– ဆင်းရဲသည်။ အမှိ– ၏။ မယှံ– ၏။ ဒုဂ္ဂတဘာဝံ– ဆင်းရဲ သည်၏အဖြစ်ကို။ န ဇာနာတိ မညေ– မသိဟု ထင်၏။ မေ– ၏။ ဝါ–မှာ။ ကောစိ–တစ်စုံတစ်ခုသော။ ဒေယျဓမ္မော– ပေးလှူထိုက်သော သဘောရှိသော ပစ္စည်း သည်။ ဝါ– လှူဖွယ်ဝတ္ထုသည်။ နတ္ထိ။” ဣတိ– ဤသို့ တွေး၍။ ထေရဿ– ၏။ သမ္မုခါ– မျက်မှောက်၌။ ဘဝိတုံ– ဖြစ်ခြင်းငှာ။ အသက္ကောန္တော– မစွမ်းနိုင်လသော်။ နိလီယိ– ပုန်းပြီ။ ထေရော– သည်။ အပရံ– အခြားသော။ ဒိဝသံပိ– နေ့၌လည်း။ အဂမာသိ– ပြီ။ ဗြာဟ္မဏော– သည်။ တထေဝ– တူပင်။ နိလီယိ– ပြီ။ “ကိဉ္စိဒေဝ– တစ် စုံတစ်ခုကိုသာ။ လဘိတွာ– ၍။ ဝါ– သော်။ ဒဿာမိ– အံ့။” ဣတိ– သို့။ စိန္တေန္တောပိ–ကြံပါသော်လည်း။ နာလဘိ– မရပြီ။ အထ– ၌။ ဧကဒိဝသံ– ၌။ ဧကသ္မိံ– တစ်ခုသော။ ဗြာဟ္မဏဝါစကေ– ပုဏ္ဏားတို့၏ ဗေဒင်မန္တန်ရွတ်ဆိုပွဲ၌။ ဝါ– ပုဏ္ဏားတို့ကို ဗေဒင် မန္တန်ကို ရွတ်စေရာပွဲ၌။ ထူလသာဋကေန– ထူထဲသော အဝတ်နှင့်။ သဒ္ဓိံ၊ ပါယသပါတိံ– နို့ဃနာခွက်ကို။ လဘိတွာ– ရ၍။ အာဒါယ– ၍။ ဂေဟံ– သို့။ ဂန္တွာဝ– သာ။ ထေရံ– ကို။ အနုဿရိ– အမှတ်ရပြီ။ (ကိံ)၊ “ဣမံ ပိဏ္ဍပါတံ– ဤဆွမ်းကို။ မယာ– သည်။ ထေရဿ– အား။ ဒါတုံ– ငှာ။ ဝဋ္ဋတိ– သင့်၏။” ဣတိ– ဤသို့ အမှတ် ရပြီ။ ထေရောပိ– သည်လည်း။ တံ ခဏံ– ထိုခဏ၌။ ဈာနံ– ကို။ သမာပဇ္ဇိတွာ– ၍။ သမာပတ္တိတော– မှ။ ဝုဋ္ဌာယ– ၍။ တံ ဗြာဟ္မဏံ– ကို။ ဒိသွာ– ၍။ “ဗြာဟ္မဏော–

ဗြာဟ္မဏဝါစကေ။ ။ ဝစန္တိ ဧတ္ထာတိ ဝါစကံ၊ ဝါစေန္တိ ဧတ္ထာတိ ဝါ ဝါစကံ၊ ဗြာဟ္မဏာနံ+ဝါစကံ ဗြာဟ္မဏဝါစကံ- ပုဏ္ဏားတို့၏ ဗေဒင်မန္တန်ရွတ်ဆိုရာအရပ်၊ ဝါ– ပုဏ္ဏားတို့ကို ဗေဒင်မန္တန်ကို ရွတ်စေရာအရပ်၊ ဇာ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၃၆စသည်တို့၌ကဲ့သို့ “ဗြာဟ္မဏဝါစနက”ဟုရှိလျှင် ပိုကောင်းသည်။ [

ဗြာဟ္မဏဝါစကန္တိ။ ။ ဗြာဟ္မဏေ နိမန္တေတွာ ဘောဇေတွာ ဝေဒဿ ပါဌနံ၊ (ဇာဋီသစ်- ၁, ၃၂၃)၊ ဗြာဟ္မဏဝါစနကန္တိ ဗြာဟ္မဏာနံ ဝေဒံ ဝါစာပေတွာ ဒိန္နဘတ္တံ(ဇာဋီသစ်- ၃, ၃၅)။]

...[စာမျက်နှာ- ၆၃၀]...

သည်။ ဒေယျဓမ္မံ– ကို။ လဘိတွာ– ၍။ မမ– ၏။ အာဂမနံ– လာခြင်းကို။ ပစ္စာသီသတိ– တောင့်တနေ၏။ မယာ– သည်။ တတ္ထ– ထိုအိမ်သို့။ ဂန္တုံ၊ ဝဋ္ဋတိ– ၏။” ဣတိ– ဤသို့ ကြံ၍။ သံဃာဋိံ– သင်္ကန်းကြီးကို။ ပါရုပိတွာ– ရုံ၍။ ပတ္တံ– ကို။ အာဒါယ– ၍။ တဿ– ထိုပုဏ္ဏား၏။ ဂေဟဒွါရေ– အိမ်တံခါး၌။ ဌိတမေဝ– ရပ်လျက်သာ။ အတ္တာနံ– ကိုယ်ကို။ ဒဿေသိ+

ဗြာဟ္မဏော– သည်။ ထေရံ– ကို။ ဒိသွာဝ– ၍သာ။ စိတ္တံ– သည်။ ပသီဒိ– ကြည် လင်ပြီ။ အထ– ၌။ နံ– ထိုထေရ်သို့။ ဥပသင်္ကမိတွာ၊ ဝန္ဒိတွာ၊ ပဋိသန္ထာရံ– လောကွတ် ပျူငှာ နှုတ်ဆက်စကား ပြောကြားခြင်းကို။ ကတွာ၊ အန္တောဂေဟေ– အိမ်တွင်း၌။ နိသီဒါပေတွာ– စေ၍။ ပါယသပါတိံ– နို့ဃနာခွက်ကို။ ဂဟေတွာ– ၍။ ထေရဿ– ၏။ ပတ္တေ– ၌။ အာကိရိ– လောင်းပြီ။ ထေရော– သည်။ ဥပဍ္ဎံ– ထက်ဝက်ကို။ သမ္ပဋိစ္ဆိတွာ– လက်ခံ၍။ ဟတ္ထေန– ဖြင့်။ ပတ္တံ– ကို။ ပိဒဟိ– ပိတ်ပြီ။ အထ– ၌။ နံ– ထို ထေရ်ကို။ ဗြာဟ္မဏော– သည်။ အာဟ– ပြီ။ (ကိံ)၊ “ဘန္တေ! အယံ ပါယသော– ဤနို့ဃနာသည်။ ဧကပဋိဝီသမတ္တောဝ– တစ်ယောက်တည်း၏ အဖို့ဟူသော အတိုင်းအရှည်ရှိသည်သာတည်း။ ဝါ– တစ်ယောက်စာမျှသာတည်း။ မေ– အား။ ဝါ– ကို။ ပရလောကသင်္ဂဟံ– တမလွန်လောက၌ ချီးမြှောက်ခြင်းကို။ ဝါ– နောက် ဘဝဖို့ ချီးမြှောက်မှုကို။ ကရောထ– ကုန်။ ဣဓ လောကသင်္ဂဟံ– ဤဘဝ၌ ချီး မြှောက်ခြင်းကို။ ဝါ– ယခုဘဝဖို့ ချီးမြှောက်မှုကို။ မာ (ကရောထ)– ကုန်နှင့်။ နိရဝသေသမေဝ– အကြွင်းအကျန်မရှိအောင်သာ။ ဝါ– အားလုံးကိုသာ။ ဒါတု–

ဧကပဋိဝီသမတ္တော။ ။ “ဧကောဝ ပဋိဝီသော(ဓမ္မ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၉၇၊ ဝိမာန၊ဋ္ဌ၊၅၇)” အရ ဧကနှင့် ပဋိဝီသသည် အရတူ၏၊ ထိုကြောင့် “ဧကော+ပဋိဝီသော ဧကပဋိဝီသော၊ ဧကပဋိဝီသော+မတ္တာ ပမာဏံ ဧတဿာတိ ဧကပဋိဝီသမတ္တော- တစ်ခု တည်းသော အဖို့ဟူသော အတိုင်းအရှည်ရှိသောနို့ဃနာ”ဟု ပြုပါ။

တစ်နည်း။ ။ “သကံ သကံ ပဋိဝီသန္တိ အတ္တနော အတ္တနော ကောဋ္ဌာသံ (သာရတ္ထ၊၁၊၄၂၈)”ဟူသော အဖွင့်ကို မှီး၍ ပဋိဝီသသဒ္ဒါ သမ္ဗန်ငဲ့ရကား “ဧကဿ+ ပဋိဝီသော ဧကပဋိဝီသော- တစ်ယောက်တည်း၏အဖို့၊ ဝါ- တစ်ေယောက်စာ”ဟု ပြု၍ ရှေ့နည်းအတိုင်း ဆက်တွဲပါ၊ “ဧကောဝ ပဋိဝီသော”ကိုလည်း “ဧကောဝ- တစ်ယောက် တည်း၏သာ၊ ပဋိဝီသော- အဖို့တည်း”ဟု ပေးပါ။

...[စာမျက်နှာ- ၆၃၁]...

ကာမော– ပေးလှူခြင်းငှာ အလိုရှိသည်။ အမှိ– ၏။” ဣတိ– ဤသို့ လျှောက်၍။ သဗ္ဗံ– အလုံးစုံသောနို့ဃနာကို။ အာကိရိ– လောင်းပြီ။ ထေရော– သည်။ တတ္ထေဝ– ထိုအိမ်၌ပင်။ ပရိဘုဉ္ဇိ– ဘုဉ်းပေးပြီ။ အထ– ၌။ အဿ– ထိုထေရ်၏။ ဝါ– အား။ ဘတ္တကိစ္စပရိယောသာနေ– ဆွမ်းဘုဉ်းပေးခြင်းကိစ္စ၏ အဆုံး၌။ ဝါ– ဆွမ်းဘုဉ်း ပေးပြီးချိန်၌။ တမ္ပိ သာဋကံ– ထိုအဝတ်ကိုလည်း။ ဒတွာ– ၍။ ဝန္ဒိတွာ၊ ဧဝံ– သို့။ အာဟ၊ (ကိံ) “ဘန္တေ! အဟမ္ပိ– သည်လည်း။ တုမှေဟိ– အရှင်ဘုရားတို့သည်။ ဒိဋ္ဌဓမ္မမေဝ– မြင်အပ်သောတရားသို့သာ။ ပါပုဏေယျံ– ရောက်ရပါလို၏။” ဣတိ– ဤသို့ လျှောက်ပြီ။ ထေရော– သည်။ “ဗြာဟ္မဏ– ဏ္ဏား! ဧဝံ– ဤအတိုင်း။ ဟောတု–စေ။” ဣတိ– ဤသို့ မိန့်၍။ တဿ– ထိုပုဏ္ဏားဖို့။ အနုမောဒနံ– ကို။ ကတွာ– ၍။ အာသနာ– မှ။ ဥဋ္ဌာယ– ၍။ ပက္ကမန္တော– ဖဲသွားလသော်။ အနုပုဗ္ဗေန– အစဉ်အား ဖြင့်။ စာရိကံ– ကို။ စရန္တော– လျက်။ ဇေတဝနံ– သို့။ အဂမာသိ– ကြွပြီ။ “ပန– ဆက်။ ဒုဂ္ဂတကာလေ– ဆင်းရဲသို့ ရောက်သူ၏အခါ၌။ ဝါ– ဆင်းရဲရာအခါ၌။ ဒိန္နဒါနံ–လှူအပ်သော အလှူသည်။ အတိဝိယ– အလွန်အကဲသာ။ တောသေတိ– နှစ် သက်စေနိုင်၏။” ဣတိ– ထိုကြောင့်။ ဗြာဟ္မဏောပိ– သည်လည်း။ တံ ဒါနံ– ထို အလှူကို။ ဒတွာ– ၍။ ပသန္နစိတ္တော– ကြည်ညိုသောစိတ်ရှိသည်။ သောမနဿဇာတော– ဖြစ်သော ဝမ်းမြောက်မှုရှိသည်။ (ဟုတွာ)၊ ထေရေ– ၌။ အဓိမတ္တံ– လွန်ကဲ သောအတိုင်းအရှည်ရှိသော။ သိနေဟံ– ချစ်ခင်ခြင်းကို။ အကာသိ၊ သော– ထို ပုဏ္ဏားသည်။ ထေရေ– ၌။ သိနေဟေနေဝ– ချစ်ခင်ခြင်းဖြင့်ပင်။ ကာလံ၊ ကတွာ၊ သာဝတ္ထိယံ– ၌။ ထေရဿ– ၏။ ဥပဋ္ဌာကကုလေ– အလုပ်အကျွေးအိမ်၌။ ပဋိသန္ဓိံ၊ ဂဏှိ၊ ပန– ဆက်။ တံခဏေယေဝ– ထိုခဏ၌ပင်။ အဿ– ထိုကလေး၏။ မာတာ–အမေသည်။ “မေ– ၏။ ကုစ္ဆိယံ– ၌။ ဂဗ္ဘော– သည်။ ပတိဋ္ဌိတော– ပြီ။” ဣတိ– သို့။ ဉတွာ– ၍။ သာမိကဿ– အား။ အာရောစေသိ၊ သော– ထိုလင်သည်။ တဿာ– ထိုမယားအား။ ဂဗ္ဘပရိဟာရံ– ကိုယ်ဝန်၏ အစောင့်အရှောက်ကို။ အဒါသိ– ပြီ။

တဿာ– ထိုမယား၏။ ဝါ– သည်။ အစ္စုဏှအတိသီတအတိအမ္ဗိလာဒိပရိဘောဂံ– အလွန်ပူသောစားဖွယ်, အလွန်အေးသောစားဖွယ်, အလွန်ချဉ်သော စားသုံးဖွယ်တို့ကို။ ဝဇ္ဇေတွာ– ရှောင်ကြဉ်၍။ သုခေန– ချမ်းသာသဖြင့်။ ဂဗ္ဘံ– ကို၊

...[စာမျက်နှာ- ၆၃၂]...

ပရိဟရိယမာနာယ– ဆောင်ရွက်အပ်သော်။ ဧဝရူပေါ– သော။ ဒေါဟဠော– သည်။ [ဓမ္မဘာ-၂, ၁၆၉ရှု၊] ဥပ္ပဇ္ဇိ– ပြီ။ (ကိံ)၊ “အဟံ၊ သာရိပုတ္တတ္ထေရပ္ပမုခါနိ– အရှင် သာရိပုတြာထေရ်အမှူးရှိကုန်သော။ ပဉ္စ ဘိက္ခုသတာနိ– တို့ကို။ နိမန္တေတွာ– ၍။ ဂေဟေ– ၌။ နိသီဒါပေတွာ– ၍။ အသမ္ဘိန္နခီရပါယသံ– ရေမရောအပ်သော နို့ရှိသော နို့ဃနာဆွမ်းကို။ ဝါ– ရေမရောအပ်သောနို့ဖြင့် ချက်အပ်သော နို့ဃနာ ဆွမ်းကို။ ဒတွာ– ၍။ သယမ္ပိ– ကိုယ်တိုင်လည်း။ ကာသာယဝတ္ထာနိ– ဖန်ရည်ဖြင့် ဆိုးအပ်သောအဝတ်တို့ကို။ ပရိဒဟိတွာ– ဝတ်၍။ သုဝဏ္ဏသရကံ– ရွှေခွက်ကို။ အာဒါယ– ၍။ အာသနပရိယန္တေ– နေရာ၏အစွန်၌။ နိသီဒိတွာ၊ ဧတ္တကာနံ– ကုန်သော။ ဘိက္ခူနံ– တို့၏။ ဥစ္ဆိဋ္ဌပါယသံ ဥစ္ဆိဋ္ဌပါယသံ ဥစ္ဆိဋ္ဌပါယသံ– စားကြွင်းဖြစ်သော နို့ဃနာဆွမ်းကို။ ပရိဘုေဉ္ဇယျံ– စားရပါမူကား။ အဟော ဝတ– ဩော်.. .ကောင်းလေစွ။” ဣတိ– ဤသို့ ဖြစ်ပြီ။ တဿာ– ထိုသူမ၏။ ကာသာယဝတ္ထပရိဒဟနေ– ဖန်ရည်ဖြင့် ဆိုး အပ်သော အဝတ်ကို ဝတ်ရုံခြင်း၌။ သော ဒေါဟဠော– ထိုချင်ခြင်းသည်။ ကုစ္ဆိယံ– ၌။ ပုတ္တဿ– ၏။ ဗုဒ္ဓသာသနေ– ဘုရားရှင်၏ သာသနာတော်၌။ ပဗ္ဗဇ္ဇာယ– ရှင် အဖြစ်သို့ ကပ်ရောက်ခြင်းငှာ။ ဝါ– ၏။ ပုဗ္ဗနိမိတ္တံ– ရှေ့ပြေးနိမိတ်သည်။ အဟောသိ ကိရ– ဖြစ်သတဲ့။ အထ– ၌။ အဿာ– ထိုသူမ၏။ ဉာတကာ– တို့သည်။ “နော– တို့၏။ ဓီတာယ– ၏။ ဒေါဟဠော– သည်။ ဓမ္မိကော– တရား၌ ယှဉ်၏။” ဣတိ– ဤသို့ ပြော၍။ သာရိပုတ္တတ္ထေရံ– ကို။ သံဃတ္ထေရံ– သံဃထေရ်ကို။ ကတွာ၊ ပဉ္စန္နံ ဘိက္ခုသတာနံ– တို့အား။ အသမ္ဘိန္နခီရပါယသံ– ကို။ အဒံသု– ကုန်ပြီ။ သာပိ– ထိုသူမ သည်လည်း။ ဧကံ– တစ်ထည်သော။ ကာသာဝံ– ဖန်ရည်ဖြင့် ဆိုးအပ်သောအဝတ်

အသမ္ဘိန္နခီရပါယာသံ။ ။ အသမ္ဘိန္နံ+ခီရံ ဧတဿာတိ အသမ္ဘိန္နခီရံ- ရေမရောအပ် သော နို့ရှိသော နို့ဃနာဆွမ်း၊ အသမ္ဘိန္နခီရမေဝ+ပါယာသံ အသမ္ဘိန္နခီရပါယာသံ၊ [ပါယာသကို ဓမ္မဘာ- ၁, ၄၄၅ရှု၊] ရေမရောသော နို့ရည်ဖြင့် ချက်အပ်သော နို့ဃနာ ဆွမ်းကို “အသမ္ဘိန္နခီရပါယာသ”ဟု ခေါ်သည်။ (ဝိသုဒ္ဓိ၊ဋီ၊၁၊၇၀)

ဥစ္ဆိဋ္ဌပါယသံ။ ။ အဝသိဿတီတိ ဥစ္ဆိဋ္ဌော၊ [အဝရှေးရှိသော သိသဓာတ်, အသဗ္ဗ- ယုဇ္ဇန(အလုံးစုံမယှဉ်ခြင်း- ကြွင်းကျန်ခြင်း)အနက်, တပစ္စည်း၊ အဝကို ဩပြု, ဩကို ဥပြု၊ သကို ဆပြု, စ်ဒွေဘော်လာ၊ -ဇာဋီသစ်- ၃, ၂၆၀၊ ဓာတွတ္ထ၊] ဥစ္ဆိဋ္ဌော+ပါယသော ဥစ္ဆိဋ္ဌပါယသော- စားကြွင်းဖြစ်သော နို့ဃနာဆွမ်း

...[စာမျက်နှာ- ၆၃၃]...

ကို။ နိဝါသေတွာ– ဝတ်၍။ ဧကံ– သော၊ (ကာသာဝံ– ကို၊) ပါရုပိတွာ– ရုံ၍။ သုဝဏ္ဏသရကံ– ရွှေခွက်ကို။ ဂဟေတွာ၊ အာသနပရိယန္တေ– နေရာ၏အစွန်၌။ နိသိန္နာ– လျက်။ ဥစ္ဆိဋ္ဌပါယသံ– ကို။ ပရိဘုဉ္ဇိ၊ ဒေါဟဠော– သည်။ ပဋိပ္ပဿမ္ဘိ– ငြိမ်းပြီ။ ဝါ– ပြေသွားပြီ။ တဿာ– ထိုသူမ၏။ ဝါ– သည်။ ယာဝ ဂဗ္ဘဝုဋ္ဌာနာ– ကိုယ်ဝန်၏ ထကြွလှုပ်ရှားချိန်တိုင်အောင်။ ဝါ– ကလေးမွေးဖွားချိန်တိုင်အောင်။ အန္တရန္တရာ–အကြားအကြား၌။ ကတမင်္ဂလေသုပိ– ပြုအပ်သော မင်္ဂလာတို့၌လည်းကောင်း။ ဒသမာသစ္စယေန– ဆယ်လလွန်ရာအခါ၌။ ပုတ္တံ– ကို။ ဝိဇာတာယ– ဖွားမြင်လ သော်။ ဝါ– ဖွားမြင်ပြီးချိန်၌။ ကတမင်္ဂလေသုပိ– တို့၌လည်းကောင်း။ သာရိပုတ္တတ္ထေရပ္ပမုခါနံ– ကုန်သော။ ပဉ္စန္နံ ဘိက္ခုသတာနံ– တို့အား။ အပ္ပောဒကမဓုပါယသမေဝ– ရေမပါသော ချိုမြိန်ကောင်းမွန်သော နို့ဃနာဆွမ်းကိုသာ။ အဒံသု၊ ဧသ– ဤအကျိုးဆက်သည်။ ပုဗ္ဗေ– ရှေး၌။ ဝါ– ရှေးဘဝက။ ဒါရကေန– ကလေးသည်။ ဗြာဟ္မဏကာလေ– ပုဏ္ဏားဖြစ်ရာအခါ၌။ ဒိန္နပါယသဿ– လှူအပ်သော နို့ဃနာ ဆွမ်း၏။ နိဿန္ဒော ကိရ– အကျိုးဆက်တဲ့

ပန– ဆက်။ ဇာတမင်္ဂလဒိဝသေ– ဖွားမြင်ခြင်းမင်္ဂလာကို ပြုရာနေ့၌။ ဝါ– မွေးနေ့ မင်္ဂလာပြုလုပ်ရာနေ့၌။ တံ ဒါရကံ– ထိုကလေးကို။ ပါတောဝ– နံနက်စောစော၌ပင်။ နှာပေတွာ– ရေချိုးစေ၍။ မဏ္ဍေတွာ– တန်ဆာဆင်၍။ သိရိသယနေ– ကျက်သရေ ရှိသောအိပ်ရာ၌။ သတသဟဿဂ္ဃနိကဿ– အဖိုးတစ်သိန်းထိုက်တန်သော။ ကမ္ဗလဿ– ကမ္ဗလာ၏။ ဥပရိ– အပေါ်၌။ နိပဇ္ဇာပေသုံ– အိပ်စေကုန်ပြီ။ သော– ထိုကလေးသည်။ တတ္ထ– ထိုအိပ်ရာ၌။ နိပန္နကောဝ– အိပ်လျက်သာ။ ထေရံ– ကို။ ဩလောကေတွာ– ၍။ “အယံ– ဤထေရ်သည်။ မေ– ၏။ ပုဗ္ဗာစရိယော– ရှေးဦး ဖြစ်သော ဆရာတည်း။ ဝါ– လက်ဦးဆရာတည်း။ မယာ– သည်။ ထေရံ– ကို။ နိဿာယ– ၍။ အယံ သမ္ပတ္တိ– ဤစည်းစိမ်ကို။ လဒ္ဓါ– ရအပ်ပြီ။ မယာ– ငါသည်။ ဣမဿ– ဤထေရ်အား။ ဧကံ– တစ်ခုသော။ ပရိစ္စာဂံ– စွန့်ကြဲလှူဒါန်းခြင်းကို။ ကာတုံ– ငှာ။ ဝဋ္ဋတိ– သင့်၏။” ဣတိ– ဤသို့ တွေး၍။ သိက္ခာပဒဂဟဏတ္ထာယ– သိက္ခာပုဒ်ကို ယူခြင်းအကျိုးငှာ။ (သီလယူခြင်းအကျိုးငှာ)၊ အာနီယမာနော–ခေါ်ဆောင်အပ်သော်။ တံ ကမ္ဗလံ– ထိုကမ္ဗလာကို။ စူဠင်္ဂုလိယာ– သေးငယ်သော

...[စာမျက်နှာ- ၆၃၄]...

လက်ချောင်းဖြင့်။ (လက်သန်းဖြင့်)၊ ဝေဌေတွာ– ရစ်ပတ်၍။ အဂ္ဂဟေသိ– ယူပြီ။ အထ– ၌။ အဿ– ထိုကလေး၏။ “အင်္ဂုလိယံ– လက်ချောင်း၌။ ကမ္ဗလော– သည်။ လဂ္ဂေါ– ငြိကပ်နေ၏။” ဣတိ– ဤသို့ ပြော၍။ တေ– ထိုလူတို့သည်။ တံ– ထို ကမ္ဗလာကို။ ဟရိတုံ– ဖယ်ရှားခြင်းငှာ။ အာရဘိံသု– အားထုတ်ကုန်ပြီ။ သော– ထိုကလေးသည်။ ပရောဒိ– ငိုပြီ။ ဉာတကာ– တို့သည်။ “အပေထ– ဖယ်ကြလော။ ဒါရကံ– ကလေးကို။ မာ ရောဒါပေထ– မငိုစေကြနှင့်။” ဣတိ– ဤသို့ ပြော၍။ ကမ္ဗလေနေဝ– ကမ္ဗလာနှင့်သာ။ သဒ္ဓိံ– အတူ။ အာနယိံသု– ဆောင်ကုန်ပြီ။ သော– ထိုကလေးသည်။ ထေရံ– ကို။ ဝန္ဒနကာလေ– ရှိခိုးရာအခါ၌။ ကမ္ဗလတော– မှ။ အင်္ဂုလိံ– လက်ချောင်းကို။ အပကဍ္ဎိတွာ– ခွာ၍။ ကမ္ဗလံ– ကို။ ထေရဿ– ၏။ ပါဒမူလေ– ခြေရင်း၌။ ပါတေသိ– ကျစေပြီ။ ဉာတကာ– တို့သည်။ “ဒဟရကုမာရေန–ငယ်ရွယ်သောကလေးသည်။ (ကလေးငယ်သည်)၊ အဇာနိတွာ– မသိမူ၍။ ကတံ–ပြုအပ်ပြီ။” ဣတိ– သို့။ အဝတွာ– မပြောမူ၍။ “ဘန္တေ! နော– တပည့်တော်တို့၏။ ပုတ္တေန– သားသည်။ ဒိန္နံ– အပ်ပါပြီ။ ပရိစ္စတ္တမေဝ– စွန့်ကြဲလှူဒါန်းအပ်သည်သာ။ ဟောတု– ဖြစ်ပါစေ။” ဣတိ– သို့။ ဝတွာ– လျှောက်၍။ “ဘန္တေ! သတသဟဿဂ္ဃနိကေန– အဖိုးတစ်သိန်းထိုက်တန်သော။ ကမ္ဗလေန– ဖြင့်။ ပူဇာကာရကဿ–ပူဇော်ခြင်းကို ပြုသော။ တုမှာကံ– တို့၏။ ဒါသဿ– ကျွန်အား။ သိက္ခာပဒါနိ– တို့ကို။ ဒေထ– ပါကုန်။” ဣတိ– သို့။ အာဟံသု၊ “အယံ ဒါရကော– ဤကလေးသည်။ ကော နာမော– နည်း။” ဣတိ– ဤသို့ မေးပြီ။ “ဘန္တေ! ဧသ– ဤကလေးသည်။ အယျေန– အရှင်ဘုရားနှင့်။ သမာနနာမကော– တူသောနာမည်ရှိပါ၏။ တိဿော နာမ– တိဿမည်သည်။ ဘဝိဿတိ– ဖြစ်ပါလိမ့်မည်။” ဣတိ– ဤသို့ လျှောက် ကုန်ပြီ။ ထေရော– အရှင်သာရိပုတြာထေရ်သည်။ ဂိဟိကာလေ– လူဖြစ်ရာအခါ၌။ ဝါ– လူ့ဘဝတုန်းက။ ဥပတိဿမာဏဝေါ နာမ– ဥပတိဿလုလင်မည်သည်။ အဟောသိ ကိရ– ဖြစ်ခဲ့သတဲ့။ အဿ– ထိုကလေး၏။ မာတာပိ– အမေသည် လည်း။ စိန္တေသိ၊ (ကိံ)၊ “မယာ– သည်။ ပုတ္တဿ– ၏။ အဇ္ဈာသယော– အလိုဆန္ဒကို။ န ဘိန္ဒိတဗ္ဗော– မဖျက်ထိုက်။” ဣတိ– ဤသို့ ကြံပြီ။ ဧဝံ– သို့။ ဒါရကဿ– ၏။ နာမကရဏမင်္ဂလံ– နာမည်မှည့်ခြင်းမင်္ဂလာကို။ ကတွာ၊ ပုန၊ တဿ– ထိုကလေး၏။ အာဟာရပရိဘောဂမင်္ဂလေပိ– အစာအာဟာရကို သုံးဆောင်ခြင်းမင်္ဂလာ၌

...[စာမျက်နှာ- ၆၃၅]...

လည်းကောင်း။ ဝါ– ထမင်းဦးခွံ့မင်္ဂလာ၌လည်းကောင်း။ ပုန၊ တဿ– ထိုကလေး ၏။ ကဏ္ဏဝိဇ္ဈနမင်္ဂလေပိ– နားထွင်း (နားသ) မင်္ဂလာ၌လည်းကောင်း။ ဒုဿဂဟဏမင်္ဂလေပိ– အဝတ်ကို ယူခြင်းမင်္ဂလာ၌လည်းကောင်း။ ဝါ– အဝတ်စား ဝတ်ဆင်ခြင်းမင်္ဂလာ၌လည်းကောင်း။ စူဠာကပ္ပနမင်္ဂလေပိ– သျှောင်ကို ပြုပြင် ထုံးဖွဲ့ခြင်းမင်္ဂလာ၌လည်းကောင်း။ (ဆံဥသျှောင်ထုံးမင်္ဂလာ၌လည်းကောင်း)

လောကီမင်္ဂလာ၁၂ပါး။ ။ လောကီမင်္ဂလာ၁၂ပါးရှိ၏၊ ထို၁၂ပါးကား (၁) ဂဗ္ဘဝါသမင်္ဂလာ- ပဋိသန္ဓေတည်နေကိန်းအောင်းသည်မှ စ၍ မဖွားမြင်မီအတွင်း ရံဖန် ရံခါပြုလုပ်သောမင်္ဂလာ, (၂) ဝိဇာတမင်္ဂလာ- ဖွားမြင်သောအခါ ပြုလုပ်သောမင်္ဂလာ, (၃) သိရောဒကမင်္ဂလာ- ဖွားမြင်ပြီး မကြာမီရက်များ၌ တရော်ကင်မွန်းတို့ဖြင့် ဦး ခေါင်းဆေးလျှော်ခြင်းမင်္ဂလာ, (၄) ကေသစ္ဆေဒနမင်္ဂလာ- ဖွားမြင်ပြီးနောက် ၇ရက် မြောက်၌ ဝမ်းတွင်းဆံကို ရိတ်ခြင်းနှင့် သာမဏေဝတ်စဉ် ဆံချခြင်းမင်္ဂလာ, (၅) ဒေါဠာကရဏမင်္ဂလာ- ဧယာဉ်ပုခက်တင်မင်္ဂလာ, (၆) နာမကရဏမင်္ဂလာ- ဖွားမြင် ပြီးနောက် ရက်(၁၀၀)မြောက်၌ နာမည်ပေးကင်ပွန်းတပ်မင်္ဂလာ, (၇) ဒုဿဂဟဏမင်္ဂလာ- အဝတ်စားတန်ဆာဝတ်ဆင်သောမင်္ဂလာ, (၈) အာဟာရပရိဘောဂ(ပဌမဘတ္တ)မင်္ဂလာ- ဖွားမြင်ပြီးနောက် ၆လမြောက်၌ ထမင်းဦးခွံ့သော မင်္ဂလာ, (၉) စူဠာ ကရဏ(ကေသဗန္ဓန)မင်္ဂလာ- ဆံဥသျှောင်ဖွဲ့ထုံးခြင်းမင်္ဂလာ, (၁၀) ကဏ္ဏဝိဇ္ဈန မင်္ဂလာ- နားထွင်း(နားသ)မင်္ဂလာ, (၁၁) သာမဏေရပဗ္ဗဇ္ဇ(သာသနာနုဂ္ဂဟ)မင်္ဂလာ- ရှင်ပြုသောမင်္ဂလာ, (၁၂) အာဝါဟဝိဝါဟမင်္ဂလာ- လက်ထပ်မင်္ဂလာတို့တည်း။ (ဘိ သိက်- ၄၀)

ကွဲလွဲချက်။ ။ အချို့ကျမ်းများ၌ သိရောဒကမင်္ဂလာနှင့် နာမကရဏမင်္ဂလာ တို့မပါဘဲ ထို၂မျိုးနေရာ၌ ဂေဟကရဏမင်္ဂလာ(အိမ်သစ်တက်မင်္ဂလာ)နှင့် တမ္ဗုလဘတ္တမင်္ဂလာ(ဖွားမြင်ပြီးနောက် ၃လမြောက်၌ ကွမ်းဦးခွံ့သောမင်္ဂလာ) ၂မျိုးကို ထည့် ၏၊ အချို့ကျမ်းများ၌ သိရောဒကမင်္ဂလာနှင့် ဒုဿဂဟဏမင်္ဂလာတို့ မပါဘဲ ထို၂မျိုး နေရာ၌ မုခဒဿနမင်္ဂလာ- ရတနာ၃ပါး, ဘိုးဘွားဟူသော နန္ဒိမုခနတ်တို့ကို မျက်နှာ ပြခြင်းမင်္ဂလာနှင့် ရဝိန္ဒုဒဿနမင်္ဂလာ- နေလပြသည့်မင်္ဂလာတို့ကို ထည့်၏၊ လောကီ မင်္ဂလာ၁၂ပါးကို ပြရာ၌ ဤသို့ တစ်ကျမ်းနှင့်တစ်ကျမ်း အနည်းငယ် ကွဲလွဲ၏၊ ဤဝတ္ထု၌ “ဂဗ္ဘဝါသမင်္ဂလာ, ဝိဇာတမင်္ဂလာ, နာမကရဏမင်္ဂလာ, အာဟာရပရိဘောဂမင်္ဂလာ, ကဏ္ဏဝိဇ္ဈနမင်္ဂလာ, ဒုဿဂဟဏမင်္ဂလာ, စူဠာကရဏမင်္ဂလာ, သာမဏေရပဗ္ဗဇ္ဇမင်္ဂလာ, ကေသစ္ဆေဒနမင်္ဂလာ”အားဖြင့် ၉ပါးပါဝင်သည်။

...[စာမျက်နှာ- ၆၃၆]...

သာရိပုတ္တတ္ထေရပ္ပမုခါနံ– ကုန်သော။ ပဉ္စန္နံ ဘိက္ခုသတာနံ– တို့အား။ အပ္ပောဒကမဓုပါယသမေဝ– ကိုသာ။ အဒံသု+

ဒါရကော– ကလေးသည်။ ဝုဒ္ဓိံ– ကြီးပွားခြင်းကို။ အနွာယ– စွဲ၍။ သတ္တဝဿိကကာလေ– ၇နှစ်ရှိသူ၏အခါ၌။ ဝါ– ၇နှစ်ရှိရာအခါ၌။ မာတရံ– ကို။ အာဟ၊ (ကိံ) “အမ္မ– မေမေ! ထေရဿ– ၏။ သန္တိကေ– ၌။ ပဗ္ဗဇိဿာမိ– ရှင်ပြုမည်။” ဣတိ– ဤသို့ ပြောပြီ။ “တာတ– ချစ်သား! သာဓု– ကောင်းပြီ။ ပုဗ္ဗေဝ– ရှေး၌ပင်။ အဟံ– သည်။] မယာ– သည်။ ပုတ္တဿ– ၏။ အဇ္ဈာသယော– အလိုဆန္ဒကို။ န ဘိန္ဒိတဗ္ဗော– မဖျက် ထိုက်၊’ ဣတိ– သို့။ မနံ– စိတ်ကို။ အကာသိံ– ပြုခဲ့ပြီ။ ပုတ္တ– ချစ်သား! ပဗ္ဗဇ– ရှင်ပြု လော။” ဣတိ– ဤသို့ ပြော၍။ ထေရံ– ကို။ နိမန္တာပေတွာ– ပင့်စေ၍။ အာဂတဿ– ကြွလာသော။ တဿ– ထိုထေရ်အား။ ဘိက္ခဉ္စ– ဆွမ်းကိုလည်း။ ဒတွာ– ၍။ “ဘန္တေ! တုမှာကံ– တို့၏။ ဒါသော– သည်။] ပဗ္ဗဇိဿာမိ– မည်၊’ ဣတိ– သို့။ ဝဒတိ– ပြောနေ ၏။ ဣမံ– ဤကလေးကို။ အာဒါယ– ခေါ်၍။ သာယံ– ညနေချမ်းအခါ၌။ ဝိဟာရံ– သို့။ အာဂမိဿာမ– လာကြပါမည်။” ဣတိ– ဤသို့ လျှောက်၍။ ထေရံ– ကို။ ဥယျောဇေတွာ– စေလွှတ်၍။ သာယနှသမယေ– ညနေချမ်းအခါ၌။ မဟန္တေန– သော။ သက္ကာရသမ္မာနေန– ကောင်းစွာပြုအပ်သောပစ္စည်း, ကောင်းစွာ မြတ် နိုးခြင်းဖြင့်။ ဝါ– ကောင်းမွန်စွာ ပြုစုခြင်း, ကောင်းစွာ မြတ်နိုးခြင်းဖြင့်။ [ဓမ္မဘာ-၂, ၇ရှု၊] ပုတ္တံ– ကို။ အာဒါယ– ခေါ်၍။ ဝိဟာရံ၊ ဂန္တွာ၊ ထေရဿ– အား။ နိယျာဒေသိ– အပ်နှံပြီ။ ထေရော– သည်။ တေန– ထိုကလေးနှင့်။ သဒ္ဓိံ– တူ။ ကထေသိ– ပြီ။ (ကိံ) “တိဿ– တိဿ! ပဗ္ဗဇ္ဇာ နာမ– ရှင်အဖြစ်မည်သည်။ ဒုက္ကရာ– ခဲယဉ်းသဖြင့် ပြုအပ်၏။ ဥဏှေန– အပူဖြင့်။ အတ္ထေ– အလိုသည်။ သတိ– ရှိလသော်။ သီတံ–အအေးကို။ လဘတိ– ရ၏။ သီတေန– အအေးဖြင့်။ အတ္ထေ– သည်။ သတိ– သော်။ ဥဏှံ– အပူကို။ လဘတိ– ၏။ ပဗ္ဗဇိတာ– ရှင်ရဟန်းတို့သည်။ ကိစ္ဆေန– ဆင်းရဲငြိုငြင် သဖြင့်။ ဇီဝန္တိ– အသက်မွေးရကုန်၏။ တွဉ္စ– သည်လည်း။ သုခေဓိတော– ချမ်းသာ သဖြင့် ကြီးပွားစေအပ်၏။” ဣတိ– ဤသို့ မိန့်ပြီ။ “ဘန္တေ! အဟံ– သည်။ တုမှေဟိ– တို့သည်။ ဝုတ္တနိယာမေနေဝ– မိန့်ဆိုအပ်သော နည်းဖြင့်သာ။ သဗ္ဗံ– အလုံးစုံကို။ ကာတုံ– ပြုခြင်းငှာ။ သက္ခိဿာမိ– စွမ်းနိုင်ပါလိမ့်မည်။” ဣတိ– ဤသို့ လျှောက်ပြီ၊

...[စာမျက်နှာ- ၆၃၇]...

ထေရော– သည်။ “သာဓူ”တိ– ကောင်းပြီဟူ၍။ ဝတွာ– မိန့်၍။ တဿ– ထိုကလေး အား။ ပဋိကူလမနသိကာရဝသေန– စက်ဆုတ်ရွံရှာဖွယ်၏အဖြစ်ကို နှလုံး သွင်းခြင်းအစွမ်းဖြင့်။ (စက်ဆုတ်ရွံရှာဖွယ်သဘောကို နှလုံးသွင်းခြင်း၏ အစွမ်း ဖြင့်)၊ တစပဉ္စကကမ္မဋ္ဌာနံ– တစပဉ္စကကမ္မဋ္ဌာန်းကို။ (အရေလျှင် ၅-ပါးအတိုင်း အရှည်သော ကမ္မဋ္ဌာန်းကို။ [ဓမ္မဘာ-၁, ၆၃၅ရှု၊] အာစိက္ခိတွာ– ပြောပြ၍။ တံ– ထိုကလေးကို။ ပဗ္ဗာဇေသိ– ရှင်အဖြစ်သို့ ရောက်စေပြီ။ ဝါ– ရှင်ပြုပေးပြီ။ ဟိ– မှန်။ သကလမ္ပိ– အလုံးစုံလည်းဖြစ်သော။ ဒွတ္တိံသာကာရံ– ၃၂စုရှိသောကမ္မဋ္ဌာန်းကို။ ဝါ– ဒွတ္တိံသာကာရကမ္မဋ္ဌာန်းကို။ [ဓမ္မဘာ-၁, ၅၄၃ရှု၊] ကထေတုံ– ပြောပြခြင်းငှာ။ ဝဋ္ဋတိယေဝ– သင့်သည်သာ။ ပန– ဆက်။ [ပနကို ပက္ခန္တရအနက်ဟောယူ၍ “ပန– အလုံးစုံကို ရွတ်ဆိုရသည်မှတစ်ပါး မရွတ်ဆိုရသည်ကို ဆိုဦးအံ့”ဟုလည်း ပေးကြ၏၊] သဗ္ဗံ– အလုံးစုံကို။ ကထေတုံ– ပြောပြခြင်းငှာ။ အသက္ကောန္တေန– မစွန်းနိုင်သူသည်။ ဝါ– လသော်။ တစပဉ္စကကမ္မဋ္ဌာနံ– ကို။ ကထေတဗ္ဗမေဝ– ပြောပြထိုက်သည်သာ။ ဟိ– မှန်။ ကေသာဒီသု– ဆံပင်အစရှိကုန်သော။ ဧကေကကောဋ္ဌာသေသု– တစ် ပါးတစ်ပါးသော အစု (အစိတ်) တို့၌။ (ပဋိကူလမနသိကာရဝသေန– စက်ဆုတ် ရွံရှာဖွယ်၏ အဖြစ်ကို နှလုံးသွင်းခြင်း၏ အစွမ်းဖြင့်။ ဝါ– ကြောင့်၊) အရဟတ္တံ– သို့။ ပတ္တာနံ– ကုန်သော။ ဘိက္ခူနမ္ပိ– တို့၏လည်းကောင်း။ ဘိက္ခုနီနမ္ပိ– တို့၏လည်းကောင်း။ ဥပါသကာနမ္ပိ– တို့၏လည်းကောင်း။ ဥပါသိကာနမ္ပိ– တို့၏လည်းကောင်း၊

ပဋိကူလမနသိကာရဝသေန။ ။ ပဋိကူလတိ အာဝရတီတိ ပဋိကူလံ၊ [ပဋိ+ကူလအာဝရဏေ+အ၊- ဓာန်ဋီ- ၇၁၉၊] ပတိရူပံ+ကူလံ ပက္ခော ယဿာတိ ပဋိကူလံ၊ (ထောမ)၊ ပဋိကူလဿ+မနသိကာရော ပဋိကူလမနသိကာရော- စက်ဆုတ်ဖွယ်၏ အဖြစ်ကို နှလုံးသွင်းခြင်း၊ ပဋိကူလမနသိကာရဿ+ဝသော ပဋိကူလမနသိကာရ- ဝသော၊ ဘာဝအနက်ဟောသဒ္ဒါနှင့် ကင်း၍လည်း ဘာဝအနက်ကို သိအပ်သော ကြောင့် ပဋိကူလ၌ ဘာဝပ္ပဓာနကြံ။ [“ပဋိကူလမနသိကာရဝသေနာတိ ဇိဂုစ္ဆနီယ- တာယ ပဋိကူလမေဝ ပဋိက္ကူလံ၊ ယော ပဋိကူလသဘာဝေါ ပဋိကူလာကာရော၊ တဿ မနသိကရဏဝသေန၊ အန္တရေနပိ ဟိ ဘာဝဝါစိနံ သဒ္ဒံ ဘာဝတ္ထော ဝိညာယတိ ယထာ “ပဋဿ သုက္ကံ(ဖြူသည်၏အဖြစ်)”န္တိ(ဒီဋီ၊၂၊၃၀၇၊ မဋီ၊၁၊၃၆၄)၊ “ပဋိက္ကူလမနသိကာရဝသေန”ဟုလည်း ရှိ၏။]

...[စာမျက်နှာ- ၆၃၈]...

ပရိစ္ဆေဒေါ– အပိုင်းအခြားသည်။ နတ္ထိ။ အဗျတ္တာ– မထက်မြက် မကျွမ်းကျင်ကုန်သော။ ဘိက္ခူ ပန– တို့သည်ကား။ ပဗ္ဗဇေန္တာ– ကုန်လသော်။ အရဟတ္တဿ– ၏။ ဥပနိဿယံ– အားကြီးသောမှီရာကို။ [ဓမ္မဘာ၂, ၉၅ရှု။] နာသေန္တိ– ပျက်စီးစေကုန် ၏။ ဝါ– ဖျက်ဆီးကုန်၏။ [ဟိကို ဒဠှီကရဏအနက်ယူ၍ ပေးခဲ့သည်။ ကာရဏအနက် ယူ၍ (ကသ္မာ– ကြောင့်။ ကထေတဗ္ဗံ– ပြောထိုက်သနည်း?) ဟိ (ယသ္မာ– ကြောင့်၊) ဣဒံ ကမ္မဋ္ဌာနံ– သည်။ ဝါ– ကို။ သဗ္ဗဗုဒ္ဓါနံ– တို့သည်။ အဝိဇဟိတမေဝ– သာ၊ (ဟောတိ)၊ ပေ။ နာသေန္တိ– ကုန်၏။ (တသ္မာ– ကြောင့်။ ကထေတဗ္ဗံ– ၏)”ဟုလည်း ပေးနိုင်သည်။] တသ္မာ– ကြောင့်။ ထေရော– သည်။ ကမ္မဋ္ဌာနံ– တစပဉ္စကကမ္မဋ္ဌာန်းကို။ အာစိက္ခိတွာ– ၍။ ပဗ္ဗာဇေတွာ– စေ၍။ ဒသသု– ကုန်သော။ သီလေသု– သီလတို့၌။ ပတိဋ္ဌာပေသိ– တည်စေပြီ။

မာတာပိတရော– တို့သည်။ ပုတ္တဿ– ၏။ ပဗ္ဗဇိတသက္ကာရံ– ရှင်ရဟန်းတို့ သည် ရထိုက်သော ကောင်းစွာပြုစု ပူဇော်မှုကို။ [ပဗ္ဗဇိတေဟိ+လဒ္ဓဗ္ဗော+သက္ကာရော ပဗ္ဗဇိတသက္ကာရော၊ မ၊ ဋီ၊ ၃၊ ၁၅၂၊] ကရောန္တာ– ကုန်လျက်။ သတ္တာဟံ– လုံး၊

ဧကေကကောဋ္ဌာသေသု။ ။ ဤပုဒ်၏ စပ်ရာပုဒ်မရှိသဖြင့် ရှေ့မှ “ပဋိကူလ-မနသိကာရဝသေန”ကို ယူပေးသည်၊ “ကေသာဒီသု မနသိကာရံ ပဝတ္တေတွာ(ဝိသုဒ္ဓိ- ၁, ၃၅၈)”ကို မှီး၍ “ဧကေကကောဋ္ဌာသေသု- တစ်ပါးတစ်ပါးသော အစုတို့၌၊ (မနသိကာရံ- နှလုံးသွင်းခြင်းကို၊ ပဝတ္တေတွာ- ဖြစ်စေ၍၊ ဝါ- ခြင်းကြောင့်၊)”ဟု တစ်နည်းပေးပါ၊ သို့မဟုတ် နိမိတ်အနက်ကြံ၍ “ဧကေကကောဋ္ဌာသေသု- တစ်ပါးတစ်ပါးသော အစု တို့ကြောင့်”ဟု တစ်နည်းပေးပါ။

ဆက်ဦးအံ့– ဧကေကသည် ဝိစ္ဆာသဗ္ဗနာမ်တည်း။ ဝိစ္ဆာသဗ္ဗနာမ်သည် လိင်၃-ပါး, ဧကဝုစ်သာ ရှိ၏။ ပါဠိတော်ပုံစံမရှိသောကြောင့် ဗဟုဝုစ်မရှိ။ ဝိစ္ဆာပုဒ်တို့ကို ဝိဂြိုဟ်မပြု ကောင်းသောကြောင့် သမာသ်လည်း မဖြစ်နိုင်ဟု နီတိပဒ-၃၇၈ဆို၏။ ဝိစ္ဆာဘိက္ခ– ညေသု ဒွေ (မောဂ်-၁, ၅၄) သုတ်ဖြင့် ဧကောကို “ဧကော ဧကော”ဟု ဒွိရုပ်ပြု, သျာဒိလောပေါ ပုဗ္ဗဿေကဿ (မောဂ်-၁, ၅၅) သုတ်ဖြင့် ရှေ့ပုဒ်၏ သိဝိဘတ်ကိုချေ, ကခွင်း, ချေ, ကပ်။ ကောဋ္ဌေ သရီရေ သေန္တီတိ ကောဋ္ဌာသာ၊ [ကောဋ္ဌ+သိ+အ၊ ဋ္ဌ၏။ အ-ကို အာဒီဃပြု-ဓာန်ဋီ- ၄၈၅၊] ကောဋ္ဌဿ သရီရဿ+အံသာ ကောဋ္ဌာသာ၊ [ကောဋ္ဌ+ အံသ၊ နိဂ္ဂဟိတ်ချေ။ နောက်အ- ကို ဒီဃပြု၊- မဋီ၊ ၂၊ ၁၉၄၊ အံ၊ဋီ- ၃, ၃၆၅၊] ထိုနောင် “ဧကေကော+ကောဋ္ဌာသာ ဧကေကကောဋ္ဌာသာ”ဟု တွဲပါ

...[စာမျက်နှာ- ၆၃၉]...

ဝိဟာရေယေဝ– ၌ပင်။ ဗုဒ္ဓပ္ပမုခဿ– သော။ ဘိက္ခုသံဃဿ– အား။ အပ္ပောဒကမဓုပါယသမေဝ– ကိုသာ။ အဒံသု၊ ဘိက္ခူပိ– တို့သည်လည်း။ “နိဗဒ္ဓံ၊ အပ္ပောဒကမဓုပါယသံ– ကို။ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ– ငှာ။ န သက္ကောမ– နိုင်ကုန်။” ဣတိ– သို့။ ဥဇ္ဈာယိံသု– ကုန်ပြီ။ တဿ– ထိုကလေး၏။ မာတာပိတရောပိ– တို့သည်လည်း။ သတ္တမေ– ၇ ရက်မြောက်ဖြစ်သော။ ဒိဝသေ– ၌။ သာယံ– ညနေချမ်းအချိန်၌။ ဂေဟံ– သို့။ အဂမံသု– ကုန်ပြီ။ သာမဏေရော– သည်။ အဋ္ဌမေ– ၈ရက်မြောက်သော။ ဒိဝသေ– ၌။ ဘိက္ခူဟိ– တို့နှင့်။ သဒ္ဓိံ– တူ။ ပိဏ္ဍာယ၊ ပါဝိသိ၊ သာဝတ္ထိဝါသိနော– သာဝတ္ထိမြို့ ၌ နေသူတို့သည်။ “သာမဏေရော– သည်။ အဇ္ဇ၊ ပိဏ္ဍာယ– ငှာ။ ပဝိသိဿတိ ကိရ– ဝင်မည်တဲ့။ အဿ– ထိုကိုရင်အား။ သက္ကာရံ– ကောင်းစွာပြုစု ပူဇော်မှုကို။ ကရိဿာမ– ကုန်အံ့။” ဣတိ– ဤသို့ ပြော၍။ ပဉ္စဟိ သာဋကသတေဟိ– ၅ရာ သော အဝတ်တို့ဖြင့်။ စုမ္ဗဋကာနိ– ခေါင်းခုတို့ကို။ ကတွာ– ၍။ ပဉ္စ ပိဏ္ဍပါတသတာနိ– ၅ရာသော ဆွမ်းတို့ကို။ သဇ္ဇေတွာ– ပြင်ဆင်၍။ အာဒါယ– ၍။ ပဋိပထေ– ခရီးရင်ဆိုင်၌။ (မျက်နှာချင်းဆိုင်လမ်း၌)၊ ဌတွာ– ရပ်၍။ အဒံသု– ကုန်ပြီ။ ပုနဒိဝသေ– နောက်တစ်နေ့၌။ ဝိဟာရဿ– ၏။ ဥပဝနံ– အနီးဖြစ်သော တောသို့။ ဝါ– ဥယျာဉ်သို့။ အာဂန္တွာ– ၍။ အဒံသု– ကုန်ပြီ။ ဧဝံ– သို့။ သာမဏေရော– သည်။ ဒွီဟေဝ ဒိဝသေဟိ– ၂ရက်တို့ဖြင့်ပင်။ သာဋကသဟဿေဟိ– အဝတ်တစ်ထောင် နှင့်။ သဒ္ဓိံ– တူ။ ပိဏ္ဍပါတသဟဿံ– ဆွမ်းတစ်ထောင်ကို။ လဘိတွာ– ၍။ ဘိက္ခု–

ပဋိပထေ။ ။ အဘိမုခေန+ဂန္တဗ္ဗော+ပထော ပဋိပထော- ရှေးရှုအဖြစ်ဖြင့် သွား ထိုက်သောလမ်း၊(ဓာန်ဋီ- ၁၉၃)၊ ပထဿ+ပဋိ ပဋိပထံ- လမ်းခရီး၏ ရှေးရှု၊(ဇာဋီသစ်- ၁, ၂၇၆) ပဋိ အဘိမုခေါ+ပထော ပဋိပထော- ရှေးရှုဖြစ်သောလမ်းခရီး။ (မအူပါရာနိ- ၁, ၂၅၁)

ဥပဝနံ။ ။ နိဿယများ၌ “ဥပဝန- အနီးဖြစ်သောတော”ဟု အနက်ပေးကြ၏၊ “သမီပံ+ဝနံ ဥပဝနံ”ဟု ကြံပါ၊ အဋ္ဌကထာဋီကာများ၌ကား ဥပဝနကို ဝန၏ ပရိ ယာယ်အဖြစ်ဖြင့် ဖွင့်၏၊၊ ထိုကြောင့် အဋ္ဌကထာဋီကာများအလို ဥပကို အနက်မဲ့ယူ၍ “ဝနမေဝ ဥပဝနံ”ဟု ပြုပါ၊ ဓာန်- ၅၃၇၌ကား မြို့အနီး လူကုံထံတို့စိုက်ပျိုးအပ်သော သစ်ပင်များရှိရာ ဥယျာဉ် ခြံကို “ဥပဝန”ဟု ဆို၏၊ ၎င်းင်းဋီကာ၌ “ဥပဂတံ ဥပရောပိတံ ဝါ+ဝနံ ဥပဝနံ”ဟု ပြု၏။(ဝိမာန၊ဋ္ဌ၊၁၅၅၊ ဒီဋီ၊၁၊၃၆၁၊ ၃၈၈၊ သံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၇၄)

...[စာမျက်နှာ- ၆၄၀]...

သံဃဿ– အား။ ဒါပေသိ– လှူစေပြီ။ ဧသ– ဤအကျိုးဆက်သည်။ ဗြာဟ္မဏကာလေ– မဟာသေနပုဏ္ဏားဖြစ်ရာအခါ၌။ ဝါ– တုန်းက။ ဒိန္နထူလသာဋကဿ–လှူအပ်သော ထူထဲသောအဝတ်၏။ နိဿန္ဒော ကိရ– အကျိုးဆက်တဲ့။ အထ– ၌။ ဘိက္ခူ– တို့သည်။ အဿ– ထိုကိုရင်၏။ နာမံ– အမည်ကို။ “ပိဏ္ဍပါတဒါယကတိဿော”တိ– ပိဏ္ဍပါတဒါယကတိဿဟူ၍။ ကရိံသု– ကုန်ပြီ။

ပုန၊ ဧကဒိဝသံ– ၌။ သာမဏေရော– သည်။ သီတကာလေ– ချမ်းအေးရာအခါ ၌။ ဝိဟာရစာရိကံ– ကျောင်းတို့၌ လှည့်လည်ခြင်းကို။ ဝါ– ဖြင့်။ [ဓမ္မဘာ-၁, ၅၆ရှု၊] စရန္တော– သော်။ ဘိက္ခူ– တို့ကို။ တတ္ထ တတ္ထ– ထိုထိုနေရာ၌။ အဂ္ဂိသာလာဒီသု– မီးတင်းကုပ်အစရှိသည်တို့၌။ [အဂ္ဂိနာ+ပစနာ+သာလာ အဂ္ဂိသာလာ– မီးဖြင့် ချက် ပြုတ်ရာ အဆောက်အဦး- မီးဖိုချောင် (ပါစိယော- ၃၀)၊ အဂ္ဂိဿ+ဌပနံ+သာလာ အဂ္ဂိသာလာ– မီးကိုထားရာ အဆောက်အဦး။] ဝိသိဗ္ဗေန္တေ– မီးလှုံနေသည်တို့ကို။ ဒိသွာ၊ အာဟ၊ (ကိံ)၊ “ဘန္တေ– တို့! ကိံ– အဘယ်ကြောင့်။ ဝိသိဗ္ဗေန္တာ– မီးလှုံကုန်လျက်။ နိသိန္နာ– ကုန်သည်။ အတ္ထ– ကုန်သနည်း?” ဣတိ– ဤသို့ မေးပြီ။ “သာမဏေရ– ကိုရင်! နော– တို့ကို။ သီတံ– အအေးသည်။ ပီဠေတိ– နှိပ်စက်၏။” ဣတိ– ဤသို့ ပြောကုန်ပြီ။ “ဘန္တေ– တို့။ သီတကာလေ– ၌။ ကမ္ဗလံ နာမ– မည်သည်ကို။ ပါရုပိတုံ–ခြုံခြင်းငှာ။ ဝဋ္ဋတိ– ၏။ ဟိ– မှန်။ သော– ထိုကမ္ဗလာသည်။ သီတံ– အအေးကို။ ပဋိဗာဟိတုံ– တားမြစ်ခြင်းငှာ။ (ပယ်ဖျောက်ခြင်းငှာ)၊ သမတ္ထော– စွမ်းနိုင်၏။” ဣတိ– ဤသို့ ပြောပြီ။ သာမဏေရ– ရင်! “တွံ– သည်။ မဟာပုညော– ကြီးသောဘုန်း ကံရှိသည်။ (ဟုတွာ)၊ ကမ္ဗလံ– ကို။ လဘေယျာသိ– ရရာ၏။ အမှာကံ– တို့အား။ ကမ္ဗလော– ကို။ ကုတော– အဘယ်ကြောင့်။ ဝါ– မှ၊ (လဗ္ဘာ– ရအပ်မည်နည်း၊)” ဣတိ– ပြောကုန်ပြီ။ “ဘန္တေ– တို့! တေန ဟိ– ထိုသို့ ဖြစ်လျှင်။ ကမ္ဗလတ္ထိကာ–ကမ္ဗလာဖြင့် အလိုရှိသူတို့သည်။ မယာ– နှင့်။ သဒ္ဓိံ၊ အာဂစ္ဆန္တု– ကြွကြပါကုန်။” ဣတိ– သို့။ သကလဝိဟာရေ– အလုံးစုံသောကျောင်း၌။ အာရောစာပေသိ– ပြော ကြားစေပြီ။ အထ– ၌။ ဘိက္ခူ– တို့သည်။ “သာမဏေရေန– နှင့်။ သဒ္ဓိံ၊ ဂန္တွာ– ၍။ ကမ္ဗလံ– ကို။ အာဟရိဿာမ– ဆောင်ကုန်အံ့။” ဣတိ– ဤသို့ ပြော၍။ သတ္တဝဿိကသာမဏေရံ– ၇နှစ်ရှိသော ကိုရင်ကို။ (၇နှစ်အရွယ်ကိုရင်ကို)၊ နိဿာယ– ၍။ သဟဿမတ္တာ– တစ်ထောင်အတိုင်းအရှည်ရှိကုန်သော။ ဘိက္ခူ– တို့သည်၊

...[စာမျက်နှာ- ၆၄၁]...

နိက္ခမိံသု– ထွက်ခဲ့ကုန်ပြီ။ သော– ထိုကိုရင်သည်။ “ဧတ္တကာနံ– ဤမျှအတိုင်းအရှည် ရှိကုန်သော။ ဘိက္ခူနံ– တို့ဖို့။ ဝါ– တို့အတွက်။ ကုတော– အဘယ်မှ။ ကမ္ဗလံ– ကို။ လဘိဿာမိ– ရမည်နည်း။” ဣတိ– သို့။ စိတ္တမ္ပိ– စိတ်ကိုလည်း။ အနုပ္ပာဒေတွာ– မဖြစ်စေမူ၍။ တေ– ထိုရဟန်းတို့ကို။ အာဒါယ– ခေါ်၍။ နဂရာဘိမုခေါ– မြို့သို့ ရှေးရှုလျက်။ ပါယာသိ– သွားပြီ။ ဟိ– မှန်၏။ သုဒိန္နဿ– ကောင်းမွန်စွာ လှူအပ်သော။ ဒါနဿ– ၏။ ဧဝရူပေါ– သော။ အာနုဘာဝေါ– အာနုဘော်သည်။ ဟောတိ။ သော– ထိုကိုရင်သည်။ ဗဟိနဂရေယေဝ– မြို့၏ အပြင်၌ပင်။ ဃရပဋိပါဋိယာ–အိမ်စဉ်အားဖြင့်။ စရန္တော– သော်။ ပဉ္စ ကမ္ဗလသတာနိ– ၅ရာသောကမ္ဗလာတို့ကို။ လဘိတွာ– ၍။ အန္တောနဂရံ– မြို့တွင်းသို့။ ပါဝိသိ– ဝင်ပြီ။ မနုဿာ– တို့သည်။ ဣတော စိတော စ– ဤမှဤမှလည်း။ ကမ္ဗလေ– ကမ္ဗလာတို့ကို။ အာဟရန္တိ– ဆောင်ကုန်၏။

ပန– ဆက်။ ဧကော– တစ်ယောက်သော။ ပုရိသော– သည်။ အာပဏဒွါရေန–ဈေးတံခါးဖြင့်။ အာဂစ္ဆန္တော– လာလသော်။ ပဉ္စ ကမ္ဗလသတာနိ– တို့ကို။ ပသာရေတွာ– ဖြန့်ခင်း၍။ နိသိန္နံ– နေသော။ ဧကံ– သော။ အာပဏိကံ– ဈေးသည်ကို။ ဒိသွာ၊ အာဟ၊ (ကိံ)၊ “အမ္ဘော– အမောင်! ဧကော– သော။ သာမဏေရော– သည်။ ကမ္ဗလေ– တို့ကို။ သံဟရန္တော– စုရုံးယူဆောင်လျက်။ အာဂစ္ဆတိ– ကြွလာ နေ၏။ တဝ– ၏။ ကမ္ဗလေ– တို့ကို။ ပဋိစ္ဆာဒေဟိ– ဖုံးအုပ်ထားလော။” ဣတိ– ဤ သို့ ပြောပြီ။ “သော– ထိုကိုရင်သည်။ ဒိန္နကေ– လှူအပ်သော ကမ္ဗလာတို့ကို။ ဂဏှာတိ ကိံ ပန– ယူသလော? ဥဒါဟု– သို့မဟုတ်။ အဒိန္နကေ– မလှူအပ်သော ကမ္ဗလာတို့ကို။ (ဂဏှာတိ ကိံ ပန– လော?)” ဣတိ– ဤသို့ မေးပြီ။ “ဒိန္နကေ– တို့ကို။ ဂဏှာတိ– ယူ၏။” ဣတိ– ဤသို့ ပြောပြီ။ “ဧဝံ သန္တေ– ဤသို့ ဖြစ်လသော်။ (ဒါတုံ– ငှာ၊) သစေ ဣစ္ဆာမိ– အကယ်၍ အလိုရှိအံ့။ (ဧဝံ သတိ)၊ ဒဿာမိ– မည်။ (ဒါတုံ) နော စေ (ဣစ္ဆာမိ)– အကယ်၍ အလိုမရှိအံ့။ (ဧဝံ သတိ)၊ န ဒဿာမိ–လှူမည်မဟုတ်။ တွံ– သည်။ ဂစ္ဆ– လော။” ဣတိ– ဤသို့ ပြော၍။ ဥယျောဇေသိ– စေလွှတ်ပြီ။ ဟိ– မှန်။ မစ္ဆရိနော– နှမြောဝန်တိုခြင်းရှိကုန်သော။ အန္ဓဗာလာ– ကန်း မိုက်သူတို့သည်။ ဧဝရူပေသု– ဤသို့သဘောရှိသူတို့သည်။ ဒါနံ– အလှူကို။ ဒဒ–

...[စာမျက်နှာ- ၆၄၂]...

မာနေသု– ပေးလှူကုန်လသော်။ မစ္ဆရာယိတွာ– နှမြောဝန်တို၍။ အသဒိသဒါနံ–အသဒိသအလှူကို။ ဒိသွာ– ၍။ မစ္ဆရာယန္တော– နှမြောဝန်တိုသော။ ကာဠော ဝိယ– ကာဠအမတ်ကဲ့သို့။ နိရယေ– ၌။ နိဗ္ဗတ္တန္တိ– ကုန်၏။ အာပဏိကော– ဈေးသည် သည်။ စိန္တေသိ၊ (ကိံ)၊ “အယံ ပုရိသော– ဤယောက်ျားသည်။ အတ္တနော– မိမိ၏။ ဓမ္မတာယ– သဘောအားဖြင့်။ အာဂစ္ဆမာနော– လာလျက်။] တဝ– ၏။ ကမ္ဗလေ– တို့ကို။ ပဋိစ္ဆာဒေဟိ– လော၊’ ဣတိ– သို့။ မံ– ကို။ အာဟ၊] သော– ထိုကိုရင်သည်။ ဒိန္နကံ– လှူအပ်သောကမ္ဗလာကို။ သစေပိ ဂဏှာတိ– အကယ်၍မူလည်း ယူအံ့။ (ဧဝံ သတိ)၊ အဟံ ပန– သည်လည်း။ [ပနသဒ္ဒါ အပိအနက်ဟောကြံ၊] မမ– ၏။ သန္တကံ– ကို။ (ဒါတုံ)၊ သစေ ဣစ္ဆာမိ– အံ့။ (ဧဝံ သတိ)၊ ဒဿာမိ– မည်။ (ဒါတုံ–ငှာ၊) နော စေ (ဣစ္ဆာမိ)– အံ့။ န ဒဿာမိ– မဟုတ်၊’ ဣတိ– သို့။ အဝစံ– ပြောခဲ့ပြီ။ ပန– သို့သော်လည်း။ ဒိဋ္ဌကံ– မြင်အပ်သည်ကို။ အဒေန္တဿ– မပေးသူ၏။ ဝါ–မှာ။ လဇ္ဇာ– ရှက်ခြင်းသည်။ ဥပ္ပဇ္ဇတိ– ၏။ အတ္တနော– ၏။ သန္တကံ– ကို။ ပဋိစ္ဆာဒေန္တဿ–ဖုံးအုပ်သူ၏။ ဝါ–မှာ။ ဒေါသော– အပြစ်သည်။ နတ္ထိ၊ [သာမီ- လက္ခဏ, ဟိတ်နက်ရ, မာန+အန္တ ဆဋ္ဌမာ (ကစ်ဘာ-၂, ၄၈၉)”နှင့်အညီ “အဒေန္တဿ– မပေးလသော်။ ဝါ– မပေးသည်၏အဖြစ်ကြောင့်။ ဆာဒေန္တဿ– ဖုံးအုပ်လသော်။ ဝါ– ကြောင့်”ဟု အဒေန္တဿ, အဆာဒေန္တဿတို့ကို သာမီအနက်အပြင် လက္ခဏအနက်, ဟိတ်အနက်လည်း ပေးနိုင်သည်။] ဣမေသု ပဉ္စကမ္ဗလသတေသု– ဤကမ္ဗလာ ၅ရာတို့တွင်။ ဒွေ– ၂ထည်ကုန်သော။ ကမ္ဗလာနိ– တို့သည်။ သတသဟဿဂ္ဃနိကာနိ– အဖိုးတစ် သိန်းတန်ကုန်၏။ ဣမာနေဝ– ဤကမ္ဗလာတို့ကိုသာ။ ပဋိစ္ဆာဒေတုံ– ဖုံးအုပ်ခြင်းငှာ၊

အာပဏိကော။ ။ အာပဏယန္တေ ဗျဝဟရန္တေ အသ္မိန္တိ အာပဏော- ရောင်းဝယ် ရာဈေးဆိုင်၊ [အာ+ပဏ(ဗျဝဟာရ- ရောင်းဝယ်ခြင်းအနက်)+အ၊- ဓာန်ဋီ- ၂၁၃၊ ထောမ၊] (တစ်နည်း) အာ သမန္တတော ဟိရညသုဝဏ္ဏာဒိကံ ဘဏ္ဍံ ပဏေန္တိ ဝိက္ကိဏန္တိ ပတ္ထရန္တိ ဧတ္ထာတိ အာပဏံ၊ (အပ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၀၃)၊ (တစ်နည်း) အာပဏီယတေ အာပဏော- ရောင်းဝယ်ခြင်း၊(ထောမ)၊ အာပဏသဒ္ဒါသည် (၁) ဈေး, ဈေးရုံ, (၂) ကုန်ရုံ, (၃) ရောင်းဝယ်ခြင်း”ဟူသော အနက်၃မျိုးကို ဟောရာ ဤ၌ “ဈေးနှင့် ရောင်း ဝယ်ခြင်း”အနက်တို့ကို ဟောသည်ဟု ယူပါ၊ ထိုနောင် “အာပဏေ+ယုတ္တော အာပဏိကော- ဈေးဆိုင်၌ ယှဉ်သူ- ရောင်းဝယ်ခြင်း၌ ယှဉ်သူ- ဈေးသည်”ဟု ဆက်ပါ။

(မအူပါရာနိ-၄, ၆၆၇)

...[စာမျက်နှာ- ၆၄၃]...

ဝဋ္ဋတိ– ၏။” ဣတိ– ဤသို့ ကြံ၍။ ဒွေပိ– ၂ထည်လည်းဖြစ်ကုန်သော။ ကမ္ဗလေ– တို့ကို။ ဒသာယ– အမြိတ်ဆာဖြင့်။ ဒသံ– အမြိတ်ဆာကို။ သမ္ဗန္ဓိတွာ– ဖွဲ့စပ်၍။ တေသံ– ထိုကမ္ဗလာတို့၏။ အန္တရေ– အကြား၌။ ပက္ခိပိတွာ– ထည့်၍။ ပဋိစ္ဆာဒေသိ– ဖုံးအုပ်ပြီ။ သာမဏေရောပိ– သည်လည်း။ ဘိက္ခုသဟဿေန– ရဟန်းတစ်ထောင် နှင့်။ သဒ္ဓိံ၊ တံ ပဒေသံ– ထိုအရပ်သို့။ ပါပုဏိ– ပြီ။ အာပဏိကဿ– ဈေးသည်၏။ ဝါ–မှာ။ သာမဏေရံ– ကို။ ဒိသွာဝ– မြင်၍သာ။ ဝါ– မြင်လျှင် မြင်ခြင်း။ ပုတ္တသိနေဟော– သား၌ ဖြစ်သောချစ်ခြင်းသည်။ ဥပ္ပဇ္ဇိ– ပြီ။ သကလသရီရံ– အလုံးစုံသော ကိုယ်သည်။ (တစ်ကိုယ်လုံးသည်)၊ သိနေဟေန– ချစ်ခြင်းဖြင့်။ ပရိပုဏ္ဏံ– ပြည့်သည်။ အဟောသိ၊ သော– ထိုဈေးသည်သည်။ စိန္တေသိ၊ (ကိံ)၊ “ကမ္ဗလာနိ– တို့ကို။ တိဋ္ဌတု– ထားဦးလော။ ဣမံ– ဤကိုရင်ကို။ ဒိသွာ– ၍။ ဟဒယမံသမ္ပိ– နှလုံးသား ကိုလည်း။ ဒါတုံ– ငှာ။ ယုတ္တံ– သင့်၏။” ဣတိ– ဤသို့ ကြံပြီ။ ဒွေပိ– ကုန်သော။ တေ ကမ္ဗလေ– ထိုကမ္ဗလာတို့ကို။ နီဟရိတွာ– ထုတ်ဆောင်၍။ သာမဏေရဿ– ၏။ ပါဒမူလေ– ခြေရင်း၌။ ဌပေတွာ– ထား၍။ ဝန္ဒိတွာ– ၍။ “ဘန္တေ! တယာ– သည်။ ဒိဋ္ဌဓမ္မဿ– သိမြင်အပ်သောတရားထူး၏။ ဘာဂီ– အဖို့ရှိသည်။ အဿံ– ဖြစ်ရပါ လို၏။” ဣတိ– သို့။ အဝစ– လျှောက်ပြီ။ သောပိ– ထိုကိုရင်သည်လည်း။ အဿ– ထိုဈေးသည်ဖို့။ ဝါ– အား။ “ဧဝံ– ဤဆုတောင်းသည့်အတိုင်း။ ဟောတု– ဖြစ်ပါစေ” ဣတိ– သို့။ အနုမောဒနံ– အနုမောဒနာကို။ အကာသိ+

သာမဏေရော၊ အန္တောနဂရေပိ– မြို့တွင်း၌လည်း။ ပဉ္စ ကမ္ဗလသတာနိ– တို့ကို။ လဘိ၊ ဧဝံ– သို့လျှင်။ ဧကဒိဝသံယေဝ– တစ်နေ့တည်း၌ပင်လျှင်။ ကမ္ဗလသဟဿံ– ကမ္ဗလာတစ်ထောင်ကို။ လဘိတွာ၊ ဘိက္ခုသဟဿဿ– ရဟန်း တစ်ထောင်အား။ အဒါသိ– ပြီ။ အထ– ၌။ အဿ– ထိုကိုရင်၏။ နာမံ– ကို။ ကမ္ဗလဒါယကတိဿတ္ထေရောတိ– ကမ္ဗလဒါယကတိဿထေရ်ဟူ၍။ ကရိံသု၊ ဧဝံ– သို့ လျှင်။ နာမကရဏဒိဝသေ– နာမည်မှည့်ရာနေ့၌။ ဒိန္နကမ္ဗလော– လှူအပ်သော ကမ္ဗလာသည်။ သတ္တဝဿိကကာလေ– ၇နှစ်ရှိရာအခါ၌။ ကမ္ဗလသဟဿဘာဝံ– ကမ္ဗလာတစ်ထောင်၏အဖြစ်သို့။ ပါပုဏိ– ပြီ။ ဟိ– မှန်။ ယတ္ထ– အကြင် အရပ်၌။ (အကြင်ပုဂ္ဂိုလ်၌)၊ ဝါ– အား။ အပ္ပံ– အနည်းငယ်။ ဝါ– အနည်းငယ်သော

...[စာမျက်နှာ- ၆၄၄]...

လှူဖွယ်ကို။ ဒိန္နံ– လှူအပ်သည်။ (သမာနံ– သော်၊) ဗဟုံ– များသောအကျိုးသည်။ ဟောတိ– ၏။ ဗဟုံ– များပြားစွာ။ ဝါ– များသောလှူဖွယ်ကို။ ဒိန္နံ– လှူအပ်သည်။ (သမာနံ– သော်) ဗဟုတရံ– သာ၍ များသောအကျိုးသည်။ (ဟောတိ)၊ ဗုဒ္ဓသာသနံ– ဘုရားရှင်၏ သာသနာတော်ကို။ ဌပေတွာ– ချန်ထား၍။ အညံ– ဘုရား သာသနာတော်မှ အခြားသော။ တံ ဌာနံ– ထိုနေရာသည်။ နတ္ထိ။ တေန– ထို ကြောင့်။ ဘဂဝါ– သည်။ အာဟ၊ (ကိံ)၊ “တထာရူပေါယံ၊ ပေ။ ဗဟုတရန္တိ”– ၍။ (အာဟ)

[“ဘိက္ခဝေ– တို့! ယထာရူပေ– အကြင်သို့သဘောရှိသော။ ဘိက္ခုသံဃေ– ရဟန်း အပေါင်းအား။ ဝါ– ၌။ အပ္ပံ– အနည်းငယ်သောလှူဖွယ်ကို။ ဒိန္နံ– လှူအပ်သည်။ (သမာနံ) ဗဟုံ– များသောအကျိုးသည်။ ဟောတိ။ ဗဟုံ– များစွာသော လှူဖွယ်ကို။ ဒိန္နံ–အပ်သည်။ (သမာနံ)၊ ဗဟုတရံ– သာ၍များသော အကျိုးသည်။ (ဟောတိ)၊ အယံ ဘိက္ခုသံဃော– ဤရဟန်းအပေါင်းသည်။ တထာရူပေါ– ထိုသို့သဘောရှိ၏။] ဧဝံ– ဤသို့လျှင်။ ဧကကမ္ဗလဿ– တစ်ထည်သောကမ္ဗလာ၏။ ဝါ– ကမ္ဗလာ တစ်ထည်အလှူ၏။ နိဿန္ဒေန– အကျိုးဆက်အားဖြင့်။ ဝါ– ကြောင့်။ [ဓမ္မဘာ-၁, ၄၄၅ရှု။] သတ္တဝဿိကောဝ– ၇နှစ်ရှိသေးသည်သာလျှင်ဖြစ်သော။ ဝါ– ၇နှစ် သာရှိသေးသော။ သာမဏေရော၊ ကမ္ဗလသဟဿံ– ကမ္ဗလာတစ်ထောင်ကို။ လဘိ– ပြီ။ ဇေတဝနေ– ၌။ ဝိဟရန္တဿ– သော။ တဿ– ထိုကိုရင်၏။ သန္တိကံ– သို့၊

ဗဟုံ။ ။ ဗဟုံတို့၌ ကြိယာဝိသေသနအနက်၌ ဒုတိယာသက်သည်ဟု ကြံနိုင်၏၊ သို့သော် မ- ၃, ၁၂၃၌ “ဗဟု”ဟု ရှိသည်၊ ထိုကြောင့် ဤ၌ ပဌမန္တဖြင့် “ဗဟု ဟောတိ” ဟူ၍ ရှိသင့်လျက် ရွတ်ဆိုရလွယ်ကူစေခြင်းအကျိုးငှာ နိဂ္ဂဟိတ်လာ၍ “ဗဟုံ”ဟု ရှိ သည်၊ “ဗဟတိ ဝုဍ္ဎိံ ဂစ္ဆတီတိ ဗဟု၊ [ဗဟ+ဥ၊- ဓာန်ဋီ- ၃, ၇၀၃၊] ဗံဟတိ ဝုဍ္ဎိံ ဂစ္ဆတီတိ ဗဟု၊ [ဗံဟ+ဥ၊ ဥကြောင့် နိဂ္ဂဟိတ်ချေ၊ -မောဂ်- ၇, ၂]”ဟု ပြုပါ။

ဗုဒ္ဓသာသနံ ဌပေတွာ...နတ္ထညံ။ ။ အညသဒ္ဒါသည် အပါဒါန်ကို ငဲ့ရကား ထို၏ရှေ့၌ရှိသော ဌပေတွာ၏ ကံဖြစ်သော “ဗုဒ္ဓသာသနံ”ကို “ဗုဒ္ဓသာသနတော”ဟု အပါဒါန်လုပ်ရသည်၊ ဆရာတို့ကား မြန်မာလို ထည့်ပေးတော်မူကြသည်။ [အညေသေသာ, ပုဒ်နှစ်ဖြာ၏, ရှေ့မှမယုတ်, ဝဇ္ဇေတွာ- ဌပေတွာထုတ်မူ, ထိုပုဒ်၏ကံ, တစ်ဆံ မသွေ, အညေ- သေသာ, ပုဒ်နှစ်ဖြာ၏, အပါဒါန်ဖြစ်မြဲ။ (ဘုရား- ၆၃)]

...[စာမျက်နှာ- ၆၄၅]...

ဉာတိဒါယကာ– ဆွေမျိုးဒါယကာတို့သည်။ အဘိက္ခဏံ– မပြတ်။ အာဂန္တွာ– ၍။ ကထာသလ္လာပံ– စကားပြောခြင်းကို။ [ဓမ္မဘာ-၁, ၆၆၅ရှု။] ကရောန္တိ– ကုန်၏။ သော– ထိုကိုရင်သည်။ စိန္တေသိ၊ (ကိံ)၊ “မယာ– သည်။ ဣဓ– ဤကျောင်း၌။ ဝသန္တေန– နေပါလျက်။ (တစ်နည်း) ဣဓ– ၌။ ဝသန္တေန– သော။ မယာ– သည်။ ဉာတိဒါယကေသု– ဆွေမျိုးဒါယကာတို့သည်။ အာဂန္တွာ၊ ကထေန္တေသု– ပြောကုန်လ သော်။ အကထေတုမ္ပိ– ပြန်မပြောခြင်းငှာလည်း။ န သက္ကာ– မကောင်းတတ်။ ဧတေဟိ– ဤဆွေမျိုးဒါယကာတို့နှင့်။ သဒ္ဓိံ၊ ကထာပပေဉ္စန– စကားကို ချဲ့ခြင်း ကြောင့်။ ဝါ– စကားပြောကြာခြင်းဖြင့်။ အတ္တနော– မိမိ၏။ ပတိဋ္ဌံ– ထောက်တည် ရာကို။ ကာတုံ– ခြင်းငှာ။ န သက္ကာ၊ အဟံ– သည်။ သတ္ထု– ၏။ သန္တိကေ– ၌။ ကမ္မဋ္ဌာနံ– ကို။ ဥဂ္ဂဏှိတွာ– ၍။ အရညံ– သို့။ ယံနူန ပဝိသေယျံ– အကယ်၍ ဝင်ရပါမူ ကားကောင်းလေစွ” ဣတိ– ဤသို့ ကြံပြီ။ သော– ထိုကိုရင်သည်။ သတ္ထာရံ– သို့။ ဥပသင်္ကမိတွာ၊ ဝန္ဒိတွာ၊ ယာဝ အရဟတ္တာ– အရဟတ္တဖိုလ်တိုင်အောင်။ ကမ္မဋ္ဌာနံ– ကို။ ကထာပေတွာ– ဟောစေ၍။ ဥပဇ္ဈာယံ– ကို။ ဝန္ဒိတွာ၊ ပတ္တစီဝရံ– ကို။ အာဒါယ– ၍။ ဝိဟာရာ– မှ။ နိက္ခမိတွာ– ၍။ “အာသန္နဋ္ဌာနေ– နီးသောနေရာ၌။ သစေ ဝသိဿာမိ– အကယ်၍ နေအံ့။ (ဧဝံ သတိ)၊ ဉာတကာ– တို့သည်။ မံ– ကို။ ပက္ကောသိဿန္တိ– ခေါ်ကြလိမ့်မည်။” ဣတိ– ဤသို့ တွေး၍။ ဝီသတိယောဇနသတံ– ယူဇနာ (၁၂၀) ရှိသော။ မဂ္ဂံ– သို့။ အဂမာသိ၊ အထ– ၌။ ဧကေန– တစ်ခုသော။ ဂါမဒွါရေန– ရွာတံခါးဖြင့်။ ဂစ္ဆန္တော– သော်။ ဧကံ– တစ်ယောက်သော။ မဟလ္လကပုရိသံ– ကြီးသောယောက်ျားကို။ (အမျိုးသားကြီးကို)၊ ဒိသွာ– ၍။ ပုစ္ဆိ၊ (ကိံ)၊ “မဟာဥပါသက– ဥပါသကာကြီး! ဣမသ္မိံ ပဒေသေ– ဤအရပ်၌။ ဝသန္တာနံ– နေ သောရှင်ရဟန်းတို့၏။ အာရညကဝိဟာရော– တော၌ဖြစ်သောကျောင်းသည်။ ဝါ– တောကျောင်းသည်။ အတ္ထိ ကိံ နု ခေါ– ရှိပါသလော?” ဣတိ– ဤသို့ မေးပြီ။ “ဘန္တေ! အတ္ထိ– ၏။” ဣတိ– ဤသို့ လျှောက်ပြီ။ “တေန ဟိ– ထိုသို့ဖြစ်လျှင်။ မေ–အား။ မဂ္ဂံ– လမ်းကို။ အာစိက္ခာဟိ– ပြောပြပါလော။” ဣတိ– ဤသို့ ပြောပြီ။ ပန– ဆက်။ မဟလ္လကဥပါသကဿ– ဥပါသကာကြီး၏။ တံ– ထိုကိုရင်ကို။ ဒိသွာဝ– မြင်ခြင်းကြောင့်ပင်။ ဝါ– မြင်လျှင်မြင်ချင်း။ ပုတ္တသိနေဟော– သား၌ဖြစ်သော ချစ် ခြင်းသည်။ ဥဒပါဒိ၊ အထ– ၌။ အဿ– ထိုကိုရင်အား။ တတ္ထေဝ– ထိုအရပ်၌သာ၊

...[စာမျက်နှာ- ၆၄၆]...

ဌိတော– လျက်။ အနာစိက္ခိတွာ– မပြောကြားမူ၍။ “ဘန္တေ! ဧဟိ– ကြွတော်မူပါ။ တေ– အား။ (မဂ္ဂံ– ကို၊) အာစိက္ခိဿာမိ– ပြောကြားပါမည်။” ဣတိ– ဤသို့ လျှောက် ၍။ ဂဟေတွာ– ခေါ်၍။ အဂမာသိ၊ သာမဏေရော– သည်။ တေန– ထိုဥပါသကာ ကြီးနှင့်။ သဒ္ဓိံ၊ ဂစ္ဆန္တော– သော်။ အန္တရာမဂ္ဂေ– လမ်းခရီးအကြား၌။ နာနာပုပ္ဖဖလပဋိမဏ္ဍိတေ– အထူးထူးသော ပန်းသစ်သီးတို့ဖြင့် တန်ဆာဆင်အပ်ကုန်သော။ ရုက္ခပဗ္ဗတပဒေသေ– သစ်ပင်, တောင်အရပ်တို့ကို။ ဒိသွာ၊ “ဥပါသက–ကာ! အယံ– ဤအရပ်သည်။ ကိံ ပဒေသော နာမ– အဘယ်အရပ်မည်သနည်း? ဥပါသက– ကာ! အယံ– သည်။ ကိံ ပဒေသော နာမ– နည်း?” ဣတိ– သို့။ ပုစ္ဆိ၊ သောပိ– ထိုဥပါသကာကြီးသည်လည်း။ အဿ– ထိုကိုရင်အား။ တေသံ– ထိုသစ် ပင်သည်တို့၏။ နာမာနိ– တို့ကို။ အာစိက္ခန္တော– လျက်။ အာရညကဝိဟာရံ– တော ကျောင်းသို့။ ပတွာ– ၍။ “ဘန္တေ! ဣဒံ– ဤအရပ်သည်။ ဖာသုကဋ္ဌာနံ– ချမ်းသာ ရာအရပ်တည်း။ ဣဓေဝ– ဤအရပ်၌ပင်။ ဝသာဟိ– နေတော်မူပါလော။” ဣတိ– သို့။ ဝတွာ၊ “ဘန္တေ! တွံ၊ ကောနာမော– အဘယ်အမည်ရှိသနည်း?” ဣတိ– သို့။ နာမံ– ကို။ ပုစ္ဆိတွာ၊ “ဥပါသက– ကာ! အဟံ– သည်။ ဝနဝါသီတိဿော နာမ– မည်၏။” ဣတိ– သို့။ ဝုတ္တေ– အပ်သော်။ “သွေ– ၌။ အမှာကံ– တို့၏။ ဂါမေ– ၌။ ဘိက္ခာယ– ငှာ။ စရိတုံ– ငှာ။ ဝဋ္ဋတိ– ၏။” ဣတိ– သို့။ ဝတွာ၊ နိဝတ္တိတွာ– ပြန် လှည့်၍။ အန္တောဂါမမေဝ– ရွာတွင်းသို့သာ။ ဂတော– သွားပြီ။ “ဝနဝါသီတိဿော နာမ– မည်သော ကိုရင်သည်။ ဝိဟာရံ– သို့။ အာဂတော– ကြွရောက်လာပြီ။ တဿ– ထိုဝနဝါသီတိဿကိုရင်ဖို့။ ဝါ– အတွက်။ ယာဂုဘတ္တာဒီနိ– ယာဂု ဆွမ်းအစရှိ သည်တို့ကို။ ပဋိယာဒေထ– စီမံကြလော။” ဣတိ– သို့။ မနုဿာနံ– တို့အား။ အာရောစေသိ– ပြောပြီ။

သာမဏေရော၊ ပဌမမေဝ– ရှေးဦးစွာသာလျှင်။ တိဿော နာမ– တိဿမည် သည်။ ဟုတွာ– ၍။ တတော– ထိုမှနောက်၌။ ပိဏ္ဍပါတဒါယကတိဿော– ပိဏ္ဍ

ကောနာမော။ ။ ကိံ+နာမံ ယဿာတိ ကောနာမော၊ ကိံ+နာမ၊ ကော ဣတိ သမာသေ နာမေ(နီတိ- ၄၅၉)သုတ်, ကိဿ က ဝေ စ၌ စသဒ္ဒါ, တဒမိနာဒီနိ(မောဂ်- ၁, ၄၇)သုတ်တို့ဖြင့် သမာသ်အရာ၌ နာမသဒ္ဒါကြောင့် ကိံကို ကောပြုပါ။ (နီတိသုတ္တ- ၉၇၊ ဝိဗော- ၈၄၊ နိဒီ- ၂၄၈)

...[စာမျက်နှာ- ၆၄၇]...

ပါတဒါယကတိဿလည်းကောင်း။ ကမ္ဗလဒါယကတိဿော– ကမ္ဗလဒါယက တိဿလည်းကောင်း။ ဝနဝါသီတိဿော– ဝနဝါသီတိဿလည်းကောင်း။ ဣတိ– သို့။ တီဏိ– ၃မျိုးကုန်သော။ နာမာနိ– တို့ကို။ လဘိတွာ– ၍။ သတ္တဝဿဗ္ဘန္တရေ– ၇နှစ်အတွင်း၌။ စတ္တာရိ– ကုန်သော။ နာမာနိ– တို့ကို။ လဘိ၊ သော– ထိုကိုရင်သည်။ ပုနဒိဝသေ– ၌။ ပါတောဝ– ၌ပင်။ တံ ဂါမံ– ထိုရွာသို့။ ပိဏ္ဍာယ– ငှာ။ ပါဝိသိ– ပြီ။ မနုဿာ– တို့သည်။ ဘိက္ခံ– ကို။ ဒတွာ– ၍။ ဝန္ဒိံသု– ကုန်ပြီ။ သာမဏေရော– သည်။ “သုခိတာ– ချမ်းသာကြသည်။ ဟောထ– ဖြစ်ကြပါစေ။ ဒုက္ခာ– ဆင်းရဲမှ။ မုစ္စထ–လွတ်ကြပါစေ။” ဣတိ– သို့။ အာဟ၊ ဧကမနုဿောပိ– တစ်ယောက်သော လူ သည်လည်း။ တဿ– ထိုကိုရင်အား။ ဘိက္ခံ– ကို။ ဒတွာ– ၍။ ပုန၊ ဂေဟံ– သို့။ ဂန္တုံ–သွားခြင်းငှာ။ နာသက္ခိ– မစွမ်းနိုင်။ သဗ္ဗေဝ– အလုံးစုံသော လူတို့သည်ပင်။ ဩလောကေန္တာ– ဖူးမြော်ကုန်လျက်။ အဋ္ဌံသု– တည်နေကုန်ပြီ။ သောပိ– ထိုကိုရင် သည်လည်း။ အတ္တနော– အား။ ယာပနမတ္တမေဝ– မျှတရုံမျှကိုသာ။ ဂဏှိ– ခံယူပြီ။ သကလဂါမဝါသိနော– အလုံးစုံသောမြို့၌နေသူတို့သည်။ တဿ– ထိုကိုရင်၏။ ပါဒမူလေ– ခြေရင်း၌။ ဥရေန– ရင်ဖြင့်။ နိပဇ္ဇိတွာ– ဝပ်စင်း၍။ “ဘန္တေ! တုမှေသု– အရှင်ဘုရားတို့သည်။ ဣမံ တေမာသံ– ဤဝါတွင်း၃လပတ်လုံး။ ဣဓ– ဤ ကျောင်း၌။ ဝသန္တေသု– နေကုန်လသော်။ မယံ– တို့သည်။ တီဏိ– ကုန်သော။ သရဏာနိ– သရဏဂုံတို့ကို။ ဂဟေတွာ– ယူ၍။ ပဉ္စသု– ကုန်သော။ သီလေသု–

သုခိတာ။ ။ သုခန္တီ တိ သုခိတာ၊ [သုခ+တ၊] သုခံ+သဉ္ဇာတံ ဧတေသန္တိ သုခိတာ-ဖြစ်သောချမ်းသာခြင်းရှိကြသည်၊ [သုခ+ဣတ၊] သုခေန+ဣတာ ပဝတ္တာ သုခိတာ-ချမ်းသာခြင်းဖြင့် ဖြစ်ကြသည်၊ နီတိဓာတု- ၂၀၊ ၂၁၌ ဤသို့ ကိတ်, တဒ္ဓိတ်, သမာသ် အားဖြင့် ၃မျိုးပြု၏၊ “သုခိတန္တိ သုခပ္ပတ္တံ”ဟူသော အဖွင့်ကို ကြည့်၍ “သုခံ+ဣတာ သုခိတာ- ချမ်းသာခြင်းသို့ ရောက်ကုန်သည်”ဟုလည်း ပြုကြ၏၊ အမှန်မှာ “သုခပ္ပတ္တ” ဟူသော အဖွင့်သည် ဝိဂြိုဟ်ဖွင့်မဟုတ်၊ “သုခံ+သဉ္ဇာတံ ဧတေသန္တိ သုခိတာ”ဟူသော ဝိဂြိုဟ်၏ အဓိပ္ပာယ်ဖွင့် ဖြစ်သည်၊ ဖြစ်သောချမ်းသာရှိခြင်းဟူသည် ချမ်းသာခြင်းသို့ ရောက်ခြင်းပင်- ဟူလို။ (ဝိမာန၊ဋ္ဌ၊၁၅၄၊ဥဒါန၊ဋ္ဌ၊၅၅၊ ထေရီ၊ဋ္ဌ၊၃၇၊ ဝိသုဒ္ဓိ၊ဋီ၊၃၇၃)။]

...[စာမျက်နှာ- ၆၄၈]...

သီလတို့၌။ ပတိဋ္ဌာယ– တည်၍။ မာသဿ– တစ်လ၏။ ဝါ– တစ်လတွင်။ ဝါ– တစ်လလျှင်။ အဋ္ဌ– ၈ရက်တို့ပတ်လုံး။ ဝါ– ၈ရက်တို့၌။ ဥပေါသထကမ္မာနိ ဥပေါသထကမ္မာနိ ဥပေါသထကမ္မာနိ– ဥပုသ် ကံတို့ကို။ ဥပဝသိဿာမ– စောင့်သုံးပါကုန်အံ့။ ဣဓ– ဤကျောင်း၌။ ဝသနတ္ထာယ– နေခြင်းအကျိုးငှာ။ နော– တို့အား။ ပဋိညံ– ကို။ ဒေထ– ကုန်။” ဣတိ– ဤသို့ လျှောက် ကုန်ပြီ။ သော– ထိုကိုရင်သည်။ ဥပကာရံ– ကျေးဇူးကို။ သလ္လက္ခေတွာ– သိမှတ်၍။ တေသံ– ထိုလူတို့အား။ ပဋိညံ– ကို။ ဒတွာ– ၍။ နိဗဒ္ဓံ– မပြတ်။ တတ္ထေဝ– ထိုရွာ၌သာ။ ပိဏ္ဍပါတစာရံ– ဆွမ်းအကျိုးငှာ လှည့်လည်ခြင်းကို။ (ဆွမ်းခံလှည့်လည် ခြင်းကို)၊ ဝါ– ဖြင့်။ စရိ– ပြီ။ ဝန္ဒိတဝန္ဒိတက္ခဏေ စ– ရှိခိုးရာ ရှိခိုးရာ ခဏ၌ကား၊

မာသဿ အဋ္ဌ။ ။ တစ်လတွင် အဖိတ်နေ့ ၄ရက် ဥပုသ်နေ့ ၄ရက်အားဖြင့် ၈ ရက်တို့ကို “မာသဿ အဋ္ဌ”ဟု ဆိုသည်၊(သုတ်မဟာဘာ- ၂, ၂၁၁)၊ “မာသဿ အဋ္ဌ- ဝါရေ ဥပေါသထင်္ဂါနိ အဓိဋ္ဌဟန္တိ(အံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၂၂)”၌ “အဋ္ဌဝါရေ”ကို ကြည့်၍ အဋ္ဌ၌ ဒုတိယာဝိဘတ်, အစ္စန္တသံယောဂအနက်ဟု ယူပေးသည်၊ (ကူသုတ်မဟာနိ- ၁, ၅၁၇)၊ “မာသဿ ဆသု ဒိဝသေသု ဥပေါသထံ ဥပဝသတိ(ပေတ၊ဋ္ဌ၊၁၉၄)”၌ “ဆသု ဒိဝသေသု”ကို ကြည့်၍ အဋ္ဌ၌ ပဌမာဝိဘတ်, သတ္တမီအနက်ဟု ယူပေးသည်။

ဥပေါသထကမ္မာနိ။ ။ သမာဒါနဝသေန (ဆောက်တည်ခြင်း၏ အစွမ်းဖြင့်) အဓိ- ဋ္ဌာနဝသေန (အဓိဋ္ဌာန်ခြင်း၏အစွမ်းဖြင့်) ဝါ ဥပေစ္စ အရိယဝါသာဒိအတ္ထံ (အရိယာ တို့၏နေခြင်းအစရှိသည်၏အကျိုးငှာ) ဝသိတဗ္ဗောတိ ဥပေါသထာ- ကပ်ရောက်၍ ကျင့်သုံးအပ်သော ၈ပါးသီလတို့၊(ဒီဋီ၊၁၊၂၁၁၊ သီဋီသစ်၊၂၊၁၁)၊ ဥပေတေန သမန္နာဂတေန ဟုတွာ ဝသိတဗ္ဗော သန္တာနေ ဝါသေတဗ္ဗာတိ ဥပေါသထာ- ပြည့်စုံသည်၏ အဖြစ်ဖြင့် မိမိသန္တာန်၌ ထုံအပ်သော တည်နေစေအပ်သော ၈ပါးသီလတို့၊(မဋီ- ၃, ၂၆၂) ဥပေါသထာယေဝ+ကမ္မာနိ ဥပေါသထကမ္မာနိ- ဥပုသ်သီလဟူသော ကောင်းမှု တို့။ (ဝိသုဒ္ဓိ၊ဋီ၊၂၊၂၇၇)

တစ်နည်း။ ။ ဥပဝသန္တိ ဧတ္ထာတိ ဥပေါသထော- ဥပုသ်နေ့၊(ဒီ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၂၇)၊ ဥပေါသထေ+သမာဒိယိတွာ သမာစရိတဗ္ဗာနိ+ကမ္မာနိ ဥပေါသထကမ္မာနိ- ဥပုသ်နေ့ ၌ ဆောက်တည်ကျင့်သုံးထိုက်သော သီလကောင်းမှုတို့၊ သို့မဟုတ်, ဥပေါသထအရ မုချအားဖြင့် ဥပုသ်နေ့ကို ယူ၍ ဌာနူပစာရ, နာနန္တရိကနည်း, သဟစရဏနည်း အားဖြင့် ဥပုသ်နေ့၌ ဆောက်တည်ကျင့်သုံးအပ်သော ၈ပါးသီလတို့ကို ယူလျှင် ရှေ့ နည်းအတိုင်း ကမ္မဓာရည်းတွဲပါ။ (ဒီဋီ- ၃, ၁၀၆)

...[စာမျက်နှာ- ၆၄၉]...

“သုခိတာ– ကုန်သည်။ ဟောထ– ဖြစ်ကြပါစေ။ ဒုက္ခာ– မှ။ မုစ္စထ– လွတ်မြောက် ကြပါစေ။” ဣတိ– သို့။ ပဒဒွယမေဝ– ပုဒ်၂-ပါးအပေါင်းကိုသာ။ ကထေတွာ– ဆို၍။ ပက္ကာမိ– ဖဲသွားပြီ။ သော– ထိုကိုရင်သည်။ တတ္ထေဝ– ထိုတောကျောင်း၌ပင်။ ပဌမမာသဉ္စ– ရှေးဦးဖြစ်သောလကိုလည်းကောင်း။ ဒုတိယမာသဉ္စ– ၂ခုမြောက်လကို လည်းကောင်း။ ဝီတိနာမေတွာ– ကုန်လွန်စေ၍။ တတိယမာသေ– ၃ခုမြောက် လသည်။ ဂစ္ဆန္တေ– ရောက်လသော်။ ပဋိသမ္ဘိဒါဟိ– တို့နှင့်။ သဟ– ကွ။ အရဟတ္တံ၊ ပါပုဏိ

အထ– ၌။ ပဝါရေတွာ– ပဝါရဏာပြုပြီး၍။ [ဓမ္မဘာ-၂, ၂၃ရှု။] ဝုဋ္ဌဝဿကာလေ– မိုးလပတ်လုံး နေပြီးသူ၏အခါ၌။ ဝါ– ဝါကျွတ်ပြီးရာအခါ၌။ [ဓမ္မဘာ-၁, ၂၃ရှု။] အဿ– ထိုကိုရင်၏။ ဥပဇ္ဈာယော– သည်။ သတ္ထာရံ– ကို။ ဥပသင်္ကမိတွာ၊ ဝန္ဒိတွာ၊ အာဟ– ပြီ။ (ကိံ)၊ “ဘန္တေ! အဟံ– သည်။ တိဿသာမဏေရဿ– ၏။ သန္တိကံ– သို့။ ဂစ္ဆာမိ– သွားပါမည်။” ဣတိ– ဤသို့ လျှောက်ပြီ။ “သာရိပုတ္တ– တြာ! ဂစ္ဆ– လော။” ဣတိ– ဤသို့ မိန့်ပြီ။ သော– ထိုအရှင်သာရိပုတ္တရာသည်။ အတ္တနော– ၏။ ပရိဝါရေ– အခြံအရံဖြစ်ကုန်သော။ ပဉ္စသတေ– ကုန်သော။ ဘိက္ခူ– တို့ကို။ အာဒါယ– ခေါ်၍။ ပက္ကန္တော– ဖဲလသော်။ “အာဝုသော မောဂ္ဂလ္လာန– ငါ့ရှင် မောဂ္ဂလ္လာန်! အဟံ– သည်။ တိဿသာမဏေရဿ– ၏။ သန္တိကံ– သို့။ ဂစ္ဆာမိ–မည်။” ဣတိ– သို့။ အာဟ၊ မဟာမောဂ္ဂလ္လာနတ္ထေရော– အရှင်မဟာမောဂ္ဂလ္လာန် ထေရ်သည်။ “အာဝုသော– ငါ့ရှင်! အဟမ္ပိ– သည်လည်း။ ဂစ္ဆာမိ– လိုက်ပါမည်။” ဣတိ– သို့။ ပဉ္စဟိ– ကုန်သော။ ဘိက္ခုသတေဟိ– တို့နှင့်။ သဒ္ဓိံ၊ နိက္ခမိ၊ ဧတေန ဥပါယေန– ဤနည်းဖြင့်။ မဟာကဿပတ္ထေရော– လည်းကောင်။ အနုရုဒ္ဓတ္ထေရော– လည်းကောင်း။ ဥပါလိတ္ထေရော– လည်းကောင်း။ ပုဏ္ဏတ္ထေရော– လည်းကောင်း။ ဣတိ– သို့။ သဗ္ဗေ– အလုံးစုံကုန်သော။ မဟာသာဝကာ– ဘုရားရှင်၏ တပည့်ကြီးတို့သည်။ [သီလာဒိဂုဏေဟိ မဟန္တာ သာဝကာတိ မဟာသာဝကာ–ဘုရားရှင်၏ သီလအစရှိသော ဂုဏ်တို့ဖြင့် ကြီးမြတ်သော တပည့်တို့။ (ထေရ၊ဋ္ဌ၊၂, ၅၄၂၊] ပဉ္စဟိ ပဉ္စဟိ– ၅လီကုန် ၅လီကုန်သော။ ဘိက္ခုသတေဟိ– ရဟန်းအရာ တို့နှင့်။ သဒ္ဓိံ၊ နိက္ခမိံသု– ထွက်တော်မူကုန်ပြီ။ သဗ္ဗေပိ– အလုံးစုံလည်း ဖြစ်ကုန်။

...[စာမျက်နှာ- ၆၅၀]...

သော။ မဟာသာဝကာနံ– တို့၏။ ပရိဝါရာ– အခြံအရံတို့သည်။ စတ္တာလီသ– (၄၀) သော။ ဘိက္ခုသဟဿာနိ– ရဟန်းတစ်ထောင်တို့သည်။ (တစ်နည်း) စတ္တာလီသ ဘိက္ခုသဟဿာနိ– ရဟန်း၄သောင်းတို့သည်။ အဟေသုံ၊ တေ– ထိုရဟန်းတို့ သည်။ ဝီသတိယောဇနသတံ– ယူဇနာ၁၂၀ရှိသော။ မဂ္ဂံ– လမ်းခရီးသို့။ ဂန္တွာ– သွား၍။ ဂေါစရဂါမံ ဂေါစရဂါမံ ဂေါစရဂါမံ– ဂေါစရဂါမ်ရွာသို့။ သမ္ပတ္တာ– ကုန်ပြီ။ သာမဏေရဿ– ၏။ နိဗဒ္ဓူပဋ္ဌာကော– အမြဲမပြတ် ပြုစုလုပ်ကျွေးတတ်သော။ ဥပါသကော– ဥပါသကာ သည်။ ဒွါရေယေဝ– တံခါး၌ပင်။ ဒိသွာ– ၍။ ပစ္စုဂ္ဂန္တွာ– ခရီးဦးကြိုဆို၍။ ဝန္ဒိ– ပြီ။

အထ၊ နံ– ထိုဥပါသကာကို။ သာရိပုတ္တတ္ထေရော– သည်။ ပုစ္ဆိ၊ (ကိံ) “ဥပါသက–ကာ! ဣမသ္မိံ ပဒေသေ– ဤအရပ်၌။ အာရညကဝိဟာရော– တောကျောင်းသည်။ အတ္ထိ နု ခေါ– လော?” ဣတိ– မေးပြီ။ “ဘန္တေ– ရား! အတ္ထိ– ၏။” ဣတိ– လျှောက်ပြီ။ “သဘိက္ခုကော– ရဟန်းရှိသလော? အဘိက္ခုကော– ရဟန်းမရှိသလော?” ဣတိ– မေးပြီ။ “ဘန္တေ! သဘိက္ခုကော– ရဟန်းရှိပါ၏။” ဣတိ– လျှောက်ပြီ။ “တတ္ထ– ထို ကျောင်း၌။ ကောနာမော– အဘယ်အမည်ရှိသော ရဟန်းသည်။ ဝသတိ– နေ သနည်း?” ဣတိ– မေးပြီ။ “ဘန္တေ! ဝနဝါသီတိဿော– ဝနဝါသီတိဿမည်သော ကိုရင်သည်။ (ဝသတိ– ၏၊)” ဣတိ– လျှောက်ပြီ။ “တေန ဟိ– ထိုသို့ ဖြစ်လျှင်။ နော– တို့အား။ မဂ္ဂံ– ကို။ အာစိက္ခ– ပြောပြပါလော။” ဣတိ– မိန့်ပြီ။ “ဘန္တေ! တုမှေ– တို့သည်။ ကေ– အဘယ်သူတို့ပါနည်း?” ဣတိ– လျှောက်ပြီ။ “မယံ– တို့သည်။ သာမဏေရဿ– ၏။ သန္တိကံ– သို့။ အာဂတာ– လာသောရဟန်းတို့တည်း။” ဣတိ– မိန့်ပြီ။ ဥပါသကော– သည်။ ဩလောကေတွာ– ၍။ ဝါ– လသော်။ ဓမ္မသေနာပတိံ–

ဂေါစရဂါမံ။ ။ ဂါဝေါ စရန္တိ ဧတ္ထာတိ ဂေါစရော- နွားတို့ကျက်စားရာအရပ်-နွားစားကျက်၊ ဂေါစရော ဝိယာတိ ဂေါစရော- ဆွမ်းခံရွာ၊ (တစ်နည်း) တတ္ထ တတ္ထ တာသု တာသု ဒိသာသု ဂန္တွာ စရိတဗ္ဗတာယ ဘက္ခိတဗ္ဗတာယ ဂေါစရော, ဃာသော၊ (ဒီဋီ- ၃, ၉၊ ၁၀)”ဟူသော အဖွင့်အလို “ဂန္တွာ စရိတဗ္ဗော ဘက္ခိတဗ္ဗောတိ ဂေါစရော-သွား၍ စားထိုက်သောဆွမ်း၊ [ဂန္တွာ+စရ (ဘက္ခဏအနက်)+အ၊ န္တွာကို ချေ၊ ဂ၏အ– ကို ဩပြု၊ -ပါထေဘာ- ၁, ၃၇၊] ဂေါစရာယ စရန္တိ ဧတ္ထာတိ ဂေါစရော- ဆွမ်းအကျိုးငှာ လှည့်လည်ရာရွာ- ဆွမ်းခံရွာ၊ [ဂေါစရ+ဏ၊]”ဟု ဆက်ပါ၊ ထိုနောင် “ဂေါစရော+ဂါမော ဂေါစရဂါမော”ဟု တွဲပါ။(မအူပါရာနိ- ၂, ၄၅၃)

...[စာမျက်နှာ- ၆၅၁]...

တရားစစ်သူကြီးဖြစ်သော အရှင်သာရိပုတြာကို။ အာဒိံ ကတွာ– အစပြု၍။ သဗ္ဗေပိ– အလုံးစုံလည်းဖြစ်ကုန်သော။ မဟာသာဝကေ– တို့ကို။ သဉ္ဇာနိတွာ– ကောင်းစွာသိ၍။ ဝါ– မှတ်မိ၍။ နိရန္တရံ– မပြတ်။ ပီတိယာ– ပီတိဖြင့်။ ဖုဋ္ဌသရီရော–ထိတွေ့အပ်သောကိုယ်ရှိသည်။ ဟုတွာ၊ “ဘန္တေ– တို့! တာဝ– ရှေးဦးစွာ။ တိဋ္ဌထ– ရပ်နေတော်မူကြပါဦး။” ဣတိ– လျှောက်၍။ ဝေဂေန– အဟုန်ဖြင့်။ ဝါ– လျင်မြန်စွာ။ ဂါမံ– သို့။ ပဝိသိတွာ– ဝင်၍။ “သာရိပုတ္တတ္ထေရံ– ကို။ အာဒိံ ကတွာ– ၍။ အသီတိမဟာသာဝကာ– ၈ကျိပ်သော မဟာသာဝကဖြစ်ကုန်သော။ ဧတေ အယျာ– ဤအရှင်တို့သည်။ အတ္တနော အတ္တနော– မိမိ၏ မိမိ၏။ ပရိဝါရေဟိ– တို့နှင့်။ သဒ္ဓိံ၊ သာမဏေရဿ– ၏။ သန္တိကံ– သို့။ အာဂတာ– ကြွလာတော်မူကုန်ပြီ။ မဉ္စပီဌပစ္စတ္ထရဏဒီပတေလာဒီနိ– ညောင်စောင်း, အင်းပျဉ်, အခင်း, ဆီမီး, ဆီ အစရှိသည်တို့ကို။ ဂဟေတွာ– ၍။ ဝေဂေန၊ နိက္ခမထ– ထွက်ကြပါ။” ဣတိ– သို့။ ဥဂ္ဃေါသေသိ– ကျွေးကြော်ပြီ။ (ဆော်ဩပြီ)၊ မနုဿာ– တို့သည်။ “တာဝဒေဝ– ထို ခဏ၌ပင်။ မဉ္စာဒီနိ– ညောင်စောင်းအစရှိသည်တို့ကို။ ဂဟေတွာ– ၍။ ထေရာနံ– တို့၏။ ပဒါနုပဒိကာ– ရှေ့ခြေသို့ အစဉ်လိုက်သော နောက်ခြေရာရှိကုန်သည်။ ဝါ– ဖဝါးခြေထပ် ထက်ကြပ်မကွာ လိုက်ကုန်သည်။ [ဓမ္မဘာ-၂, ၁၅ရှု၊] ဟုတွာ– ၍။ ထေရေဟိ– တို့နှင့်။ သဒ္ဓိံယေဝ– အတူသာ။ ဝိဟာရံ– ကျောင်းသို့။ ပဝိသိံသု– ဝင်ကုန်ပြီ။ သာမဏေရော– သည်။ ဘိက္ခုသံဃံ– ရဟန်းအပေါင်းကို။ သဉ္ဇာနိတွာ– ၍။ ကတိပယာနံ– အနည်းငယ်ကုန်သော။ မဟာထေရာနံ– မဟာထေရ်တို့၏။ ပတ္တစီဝရာနိ– သပိတ်သင်္ကန်းတို့ကို။ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ– ယူ၍။ ဝတ္တံ– ကို။ အကာသိ– ပြီ။ တဿ– ထိုကိုရင်သည်။ ထေရာနံ– တို့၏။ ဝသနဋ္ဌာနံ– နေရာအရပ်ကို။ သံဝိဒဟန္တဿ ဧဝ– စီစဉ်နေစဉ်ပင်။ ပတ္တစီဝရံ– ကို။ ပဋိသာမေန္တဿေဝ– သိမ်းဆည်း နေစဉ်ပင်။ အန္ဓကာရော– အမိုက်မှောင်သည်။ ဇာတော– ပြီ။” ဣတိ– ထိုကြောင့်။ [ဣတိကို ကာရဏအနက်ယူပေးသည်။ (တစ်နည်း) ပဒသန္ဓိဗျဉ္ဇနသိလိဋ္ဌတာ (ပဒ ပူရဏ) အနက်ယူပါ၊ ဤအနက်ယူလျှင် အနက်ပေးရိုးမရှိ။ သို့သော် သုတ္တနိ၊ဋ္ဌ၊ ၁, ၂၅၌ကား “ဣတိ– ဤသို့ ဆိုပြီ”ဟု ပေးစေ၏။] သာရိပုတ္တတ္ထေရော– သည်။ ဥပါသကေ– တို့ကို။ အာဟ၊ (ကိံ)၊ “ဥပါသကာ– တို့! ဂစ္ဆထ– ပြန်သွားကြလော။ တုမှာကံ– တို့ဖို့။ ဝါ– အတွက်။ အန္ဓကာရော– သည်။ ဇာတော– ပြီ။” ဣတိ– မိန့်ပြီ၊

...[စာမျက်နှာ- ၆၅၂]...

“ဘန္တေ! အဇ္ဇ– ယနေ့။ ဓမ္မဿဝနဒိဝသော– တရားနာရာနေ့ပါတည်း။ မယံ– တို့ သည်။ န ဂမိဿာမ– မပြန်သွားကြတော့ပါ။ ဓမ္မံ– ကို။ သုဏိဿာမ– နာယူကြပါ မည်။ ဣတော– ဤနေ့မှ။ ပုဗ္ဗေ– ရှေး၌။ ဓမ္မဿဝနမ္ပိ– တရားနာရခြင်းသည်လည်း။ နတ္ထိ– မရှိ။” ဣတိ– လျှောက်ပြီ။ “သာမဏေရ– ကိုရင်! တေန ဟိ– ထိုသို့ဖြစ်လျှင်။ ဒီပံ– ဆီမီးကို။ ဇာလေတွာ– ထွန်းညှိ၍။ ဓမ္မဿဝနဿ– တရားနာခြင်း၏။ ကာလံ– အချိန်ကို။ ဃောသေဟိ– ကြွေးကြော်လော။ (ဆော်ဩလော)၊” ဣတိ– မိန့်ပြီ။ သော– ထိုကိုရင်သည်။ တထာ– ထိုမိန့်သည့်အတိုင်း။ အကာသိ– ပြီ။ အထ– ၌။ နံ– ထိုကိုရင်ကို။ ထေရော– သည်။ အာဟ၊ (ကိံ)၊ “တိဿ– တိဿ! တဝ– ၏။ ဥပဋ္ဌာကာ– အလုပ်အကျွေးတို့သည်။] ဓမ္မံ– တရားကို။ သောတုကာမာ– နာလိုကုန် သည်။ အမှ– ကုန်၏၊’ ဣတိ– သို့။ ဝဒန္တိ– လျှောက်ကုန်၏။ တေသံ– ထိုအလုပ် အကျွေးတို့အား။ ဓမ္မံ– ကို။ ကထေဟိ– ဟောလော။” ဣတိ– မိန့်ပြီ။ ဥပါသကာ– တို့သည်။ ဧကပ္ပဟာရေနေဝ– တစ်ချိန်တည်း၌သာလျှင်။ ဝါ– တစ်ပြိုင်တည်းဖြင့် သာလျှင်။ [ဓမ္မဘာ-၂, ၂၉၆ရှု၊] ဥဋ္ဌာယ– ထ၍။ “ဘန္တေ– ရား! အမှာကံ– တို့၏။ အယျော– အရှင်သည်။] သုခိတာ– ကုန်သည်။ ဟောထ– ကြပါစေ။ ဒုက္ခာ– မှ။ မုစ္စထ–ကြပါစေ၊’ ဣတိ– သို့သော။ ဒွေ– ကုန်သော။ ဣမာနိ ပဒါနိ– ဤဝါကျပုဒ်တို့ကို။ ဌပေတွာ– ချန်ထား၍။ အညံ– (ဤ၂ပုဒ်တို့မှ) အခြားသော။ ဓမ္မကထံ– တရား စကားကို။ န ဇာနာတိ– မသိ။ အမှာကံ– တို့အား။ အညံ– သော။ ဓမ္မကထိကံ– ကို။ ဒေထ– ပေးတော်မူကြပါ။” ဣတိ– သို့။ ဝဒိံသု– လျှောက်ကုန်ပြီ။ (ကသ္မာ– ကြောင့်။ ဣတိ– သို့။ ဝဒိံသု– လျှောက်ကုန်သနည်း?) ပန (ယသ္မာ)– အကြင်ကြောင့်၊) သာမဏေရော– သည်။ အရဟတ္တံ– သို့။ ပတွာပိ– ၍လည်း။ ဝါ– သော်လည်း။ တေသံ– ထိုဥပါသကာတို့အား။ ဓမ္မကထံ– တရားစကား ကို။ နေဝ ကထေသိ– မပြော။” ဣတိ– ထိုကြောင့်။ (ဣတိ– သို့။ ဝဒိံသု– ကုန်ပြီ။) ပန– ဆက်။ တဒါ– ထိုအခါ၌။ နံ– ထိုကိုရင်ကို။ ဥပဇ္ဈာယော၊ “သာမဏေရ–

ပဒါနိ။ ။ ပဒသည် အတ္ထဇောတကပဒ, ဝိဘတျန္တပဒ, ဝါကျပဒအားဖြင့် ၃မျိုးရှိရာ ဤ၌ ဝါကျပဒတည်း၊ ထိုကြောင့် “ပဇ္ဇတိ ဉာယတိ အတ္ထော ဣမေဟီတိ ပဒါနိ”ဟု ပြု၍ ဝါကျကို ယူပါ၊(သာရတ္ထ၊၁၊၄၀၂၊ ပါရာဂံသစ်- ၂, ၂၈၅)

...[စာမျက်နှာ- ၆၅၃]...

ကိုရင်! ကထံ ပန– အဘယ်သို့လျှင်။ သုခိတာ– ကုန်သည်။ ဟောန္တိ– ကုန်သနည်း? ကထံ ပန– လျှင်။ ဒုက္ခာ– မှ။ မုစ္စန္တိ– ကုန်သနည်း?” ဣတိ– ဤသို့ မေးပြီး၍။ “နော– တို့အား။ ဒွိန္နံ– ၂ခုကုန်သော။ ဣမေသံ ပဒါနံ– ဤဝါကျပုဒ်တို့၏။ အတ္ထံ– အနက်ကို။ ကထေဟိ– ပြောပြလော။” ဣတိ– သို့။ အာဟ– မိန့်ပြီ။ သော– ထိုကိုရင်သည်။ “ဘန္တေ! သာဓု– ကောင်းပါပြီ။” ဣတိ– ဤသို့ လျှောက်၍။ စိတ္တဗီဇနိံ စိတ္တဗီဇနိံ စိတ္တဗီဇနိံ– ဆန်းကြယ် သော ယပ်တောင်ကို။ ဂဟေတွာ– ကိုင်၍။ ဓမ္မာသနံ– တရားနေရာသို့။ ဝါ– တရား ဟောပုဂ္ဂိုလ်၏နေရာသို့။ (တရားဟောပလ္လင်သို့)၊ အာရုယှ– တက်၍။ ပဉ္စဟိ– ကုန်သော။ နိကာယေဟိ– နိကာယ်တို့မှ။ အတ္ထဉ္စ– အကျိုးကိုလည်းကောင်း။ ကာရဏဉ္စ– အကြောင်းကိုလည်းကောင်း။ အာကဍ္ဎိတွာ– ဆွဲယူ၍။ ဃနဝဿံ–တခဲနက်သောမိုးကို။ (သည်းထန်စွာ မိုးရွာသွန်းခြင်းကို)၊ ဝဿန္တော– ရွာသွန်း စေသော။ စာတုဒ္ဒီပကမဟာမေဃော ဝိယ– ၄ကျွန်းလုံး၌ ရွာသွန်းသော မိုးကြီး

စိတ္တဗီဇနိံ။ ။ ဝိသေသေန သန္တာပယန္တာနံ သတ္တာနံ သန္တာပံ သီတလံ ဝါတံ ဇနေတီတိ ဗီဇနီ၊ [ဝိ+ဇန+အ+ဤ၊- အပ၊ဋ္ဌ၊၂၊၇၈၊] ဗီဇန္တိ ဝါယုနာ ယောဇေန္တိ ယာယာတိ ဗီဇနီ၊ [ယုဇ- ယောဂေ+ယု+ဤ၊ ယကို ဝပြု, ဥကို ဤပြု၊ (တစ်နည်း) ဝဇ- ဂတိယံ+ယု+ဤ၊ ဝ၏ အ- ကို ဤပြု၊- ဓာန်ဋီ- ၃၁၆၊] ဗီဇတိ ဧတာယာတိ ဗီဇနီ-လေကို ပြုကြောင်းယပ်၊ [ဗီဇ- ဝါတကရဏေ+ယု+ဤ၊ -စူဘာ- ၁၆၂၊] စိတ္တာ စ+သာ+ ဗီဇနီ စာတိ စိတ္တဗီဇနီ- ဆန်းကြယ်သောယပ်၊ ဝိဂြိုဟ်ဝါကျအရ ဆန်းကြယ်သော ယပ်ကို ရသော်လည်း “သုဂတစီဝရံ”ကဲ့သို့ သမာသ်ပြီးသောအခါ အခြားယပ်သာမန် ကိုလည်း ဧကဒေသျူပစာရအားဖြင့် ယူနိုင်သည်။

တရားဟောစဉ် ယပ်ကိုင်ရခြင်း။ ။ ဆက်ဦးအံ့- တရားဟောစဉ် ယပ်ကိုင်ခြင်း သည် ပရိသတ်ထဲ၌ ဓမ္မကထိကတို့၏ ဟတ္တကုက္ကုစ္စကို ပယ်ရှားခြင်းနှင့် မျက်နှာ ဖောက်ပြန်မှုကို ဖုံးကွယ်ခြင်းငှာ ထုံးစံအရ ကျင့်သုံးအပ်သောကျင့်ဝတ် ဖြစ်သည်၊ ထိုကြောင့် ဧကန်စောင့်စည်းတော်မူနိုင်ကြသော ဗုဒ္ဓနှင့် ဗုဒ္ဓသာဝတို့သည်လည်း ဓမ္မ ကထိကတို့၏ ထုံးစံကို ဖော်ပြခြင်းငှာ ဆန်းကြယ်သော ယပ်ကို ကိုင်တော်မူကြသည်။(သာရတ္ထ၊၁၊၆၀၊ ဝိမတိ၊၁၊၁၆၊ သီဋီသစ်၊၁၊၈၀)

ဃနဝဿံ ဝဿေန္တော။ ။ ရှေးကပေးရိုးအတိုင်း ဃနသဒ္ဒါ နိရန္တရ(တစ်ခဲနက်) အနက်ဟော, ဝဿေန္တောကို ကာရိတ်ရုပ်ယူ၍ ပေးသည်၊ “ဃနဝဿံ”ကို “ကရကဝဿံ”ဟု ဖွင့်သော ဇာဋီသစ်- ၁, ၃၇၆အလိုကား “ကရကာ တု ဃနောပလံ(ဓာန်-

...[စာမျက်နှာ- ၆၅၄]...

သည်ကဲ့သို့။ ခန္ဓဓာတုအာယတနဗောဓိပက္ခိယဓမ္မေ– ခန္ဓာ, ဓာတ်, အာယတန, ဗောဓိပက္ခိယတရားတို့ကို။ ဝိဘဇန္တော– ဝေဖန်လျက်။ အရဟတ္တကူဋေန–အရဟတ္တဖိုလ်အထွတ်ဖြင့်။ ဓမ္မကထံ– ကို။ ကထေတွာ– ၍။ “ဘန္တေ! ဧဝံ– သို့လျှင်။ အရဟတ္တပ္ပတ္တဿ– အရဟတ္တဖိုလ်သို့ ရောက်ပြီးသူ၏။ သုခံ– သည်။ ဟောတိ။ အရဟတ္တံ– သို့။ ပတ္တောယေဝ– ရောက်ပြီးသူသည်သာ။ ဒုက္ခာ– မှ။ မုစ္စတိ– ၏။ သေသဇနာ– ကြွင်းသော လူတို့သည်။ ဇာတိဒုက္ခာဒီဟိ စေဝ– ပဋိသန္ဓေနေ ခြင်းဆင်းရဲအစရှိသည်တို့မှလည်းကောင်း။ နိရယဒုက္ခာဒီဟိ စ– ငရဲဆင်းရဲအစ ရှိသည်တို့မှလည်းကောင်း။ န ပရိမုစ္စန္တိ– မလွတ်ကုန်။” ဣတိ– သို့။ အာဟ– လျှောက် ပြီ။ “သာမဏေရ– ကိုရင်! တေ– သည်။ သာဓု– ကောင်းစွာ။ ဝါ– ကောင်းသော။ ပဋိဘာဏော– တရားစကားကို။ သုကထိတော– ကောင်းစွာ ဟောကြားအပ်ပြီ။ ဣဒါနိ– ၌။ သရဘညံ– အသံဖြင့် သုတ္တန်စသည်ကို ရွတ်ဆိုခြင်းကို။ ဝါ– အသံဖြင့် ရွတ်ဆိုထိုက်သောပါဠိကို။ [ဓမ္မဘာ-၁, ၄၁၀၇ှု၊] ဘဏာဟိ– ရွတ်ဆိုလော။” ဣတိ– မိန့်ပြီ။ သော– ထိုကိုရင်သည်။ သရဘညမ္ပိ– ကိုလည်း။ ဘဏိ– ပြီ။ အရုဏေ– အရုဏ် သည်။ ဥဂ္ဂစ္ဆန္တေ– တက်လသော်။ သာမဏေရဿ– ၏။ ဥပဋ္ဌာကမနုဿာ– အလုပ် အကျွေးဖြစ်သောလူတို့သည်။ ဒွေ– ၂ခုကုန်သော။ ဘာဂါ– အုပ်စုတို့သည်။ အဟေသုံ၊ ဧကစ္စေ– အချို့သူတို့သည်။ “နော– တို့သည်။ ဣတော– ဤနေ့မှ။ ပုဗ္ဗေ– ၅၀)”နှင့် ဃနသဒ္ဒါ မိုးသီးမိုးပေါက်အနက်ဟောတည်း။ “ဃနဝဿံ– မိုးသီးမိုးပေါက် ရွာသွန်းခြင်းကို။ ဝါ– ဖြင့်။ ဝဿန္တော– ရွာသွန်းသော”ဟု ပေး။ ဝဿေန္တောကိုလည်း “ဝဿန္တော”ဟု ဖွင့်သဖြင့် ဝဿဓာတ်, အပစ္စည်း, အန္တပစ္စည်း။ အပစ္စည်းကို ဧပြု၍ ဇာဋီသစ်အလို ပြီးစေရာ၏။

ပဋိဘာဏော။ ။ ပဋိဘဏိတဗ္ဗောတိ ပဋိဘာဏော- ရွတ်ဆိုအပ်သော တရားသံ တရားစကား၊ [ဘဏ+ဏ၊] ဝိဓာန်၌ ဏကြီးဖြင့်“ပတိ(ပဋိ)ဘာဏော”ကို နှစ်သက် တော်မမူ၊ ပဋိပုဗ္ဗဘာဓာတ်, ယုပစ္စည်းဖြင့် ပြီးသော ပဋိဘာနနောင် အဿတ္ထိအနက်၌ ဏပစ္စည်းသက်လျှင် ပုံလိင်ဖြင့် “ပဋိဘာနော”ဟု ရှိကြောင်းကို ဆို၏၊ ထိုအလို “အဘိမုခံ+ဘာနံ ပဋိဘာနံ- ရှေးရှုထင်ခြင်း၊(သာဂရ၊ ဝိဓာန်)၊ ပဋိဘာနံ+အဿ အတ္ထီတိ ပဋိဘာနော- ရှေးရှုထင်ခြင်းရှိသောစကား”ဟု ပြု၍ နငယ်ဖြင့် “ပဋိဘာနော”ဟု ရှိ ရမည်။

...[စာမျက်နှာ- ၆၅၅]...

ရှေး၌။ ဧဝရူပေါ– ဤသို့သဘောရှိသော။ ကက္ခဠော– ကြမ်းတမ်းရက်စက်သူကို။ န ဒိဋ္ဌပုဗ္ဗော ဝတ– ရှေး၌မမြင်အပ်ဘူး။ ကထံ ဟိ– အဘယ်အကြောင်းကြောင့်။ ဧဝရူပံ– ဤသို့သဘောရှိသော။ ဓမ္မကထံ– ကို။ ဇာနန္တော– သိပါလျက်။ ဧတ္တကံ– ဤမျှအတိုင်းအရှည်ရှိသော။ ကာလံ– အခါပတ်လုံး။ မာတာပိတုဋ္ဌာနေ– မိဘတို့၏ အရာ၌။ ဌတွာ– တည်၍။ ဥပဋ္ဌဟန္တာနံ– ပြုစုလုပ်ကျွေးကုန်သော။ မနုဿာနံ–လူတို့အား။ ဧကမ္ပိ– တစ်ခုလည်းဖြစ်သော။ ဓမ္မပဒံ– တရားပုဒ်ကို။ န ကထေသိ နာမ– မပြောခဲ့သနည်း။” ဣတိ– ဤသို့ တွေး၍။ ကုဇ္ဈိံသု– အမျက်ထွက်ကုန်ပြီ။ ဧကစ္စေ– တို့သည်။ “ယေ မယံ– အကြင်ငါတို့သည်။ ဧဝရူပံ– ဤသို့သဘောရှိသော။ ဘဒန္တံ– အရှင်ကို။ ဂုဏံ ဝါ– ဂုဏ်ရှိသည်ကိုလည်းကောင်း။ အဂုဏံ ဝါ– ဂုဏ်မရှိ သည်ကိုလည်းကောင်း။ အဇာနန္တာပိ– မသိကုန်ဘဲလည်း။ ဥပဋ္ဌဟိမှ– ပြုစုလုပ် ကျွေးခဲ့ကုန်ပြီ။ စ ပန– သို့သော်လည်း။ ဣဒါနိ– ယခုအခါ၌။ အဿ– ထိုကိုရင်၏။ သန္တိကေ– အထံ၌။ ဓမ္မံ– ကို။ သောတုံ– နာခြင်းငှာ။ လဘိမှ– ရကုန်ပြီ။ (တေသံ) နော– ထိုငါတို့၏။ ဝါ– တို့မှာ။ လာဘာ– စီးပွားချမ်းသာကို ရခြင်းတို့သည်။ ဝါ– လာဘ်တို့သည်။ (ဟောန္တိ) ဝတ– ဖြစ်လေကုန်စွ။” ဣတိ– သို့။ တုဿိံသု– နှစ်သက် ကုန်ပြီ။

သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေါပိ– သည်လည်း။ တံ ဒိဝသံ– ထိုနေ့၌။ ပစ္စူသသမယေ– မိုး သောက်အခါ၌။ (နံနက်ခင်း၌)၊ လောကံ– သတ္တလောကကို။ ဝေါလောကေန္တော– သော်။ ဝနဝါသီတိဿဿ– ၏။ ဥပဋ္ဌာကေ– အလုပ်အကျွေးတို့ကို။ အတ္တနော– ကိုယ်တော်၏။ ဉာဏဇာလဿ– ဉာဏ်ကွန်၏။ အန္တော– အတွင်း၌။ ပဝိဋ္ဌေ– ဝင် လာသည်တို့ကို။ ဒိသွာ၊ “ကိံ– အဘယ်သို့လျှင်။ ဘဝိဿတိ နု ခေါ– ဖြစ်လိမ့် မည်နည်း။” ဣတိ– သို့။ အာဝဇ္ဇေန္တော– ဆင်ခြင်တော်မူလသော်။ ဣမမတ္ထံ– ဤ အကြောင်းအရာကို။ ဥပဓာရေသိ– စူးစမ်းဆင်ခြင်မူတော်ပြီ။ (ကိံ)၊ “ဝနဝါသီတိဿသာမဏေရဿ– ၏။ ဧကစ္စေ– ကုန်သော။ ဥပဋ္ဌာကာ– တို့သည်။ တုဋ္ဌာ–နှစ်သက်ကုန်၏။ ဧကစ္စေ– ကုန်သော။ ဥပဋ္ဌာကာ– တို့သည်။ ကုဒ္ဓါ– အမျက်ထွက် ကုန်၏။ ပန– ဆက်။ မယှံ– ၏။ ပုတ္တဿ– သားတော်ဖြစ်သော။ သာမဏေရဿ–အား။ ကုဒ္ဓါ– အမျက်ထွက်သူတို့သည်။ နိရယဘာဂိနော– ငရဲဟူသောအဖို့ရှိကုန် သည်။ ဘဝိဿန္တိ– ကုန်လိမ့်မည်။ တတ္ထ– ထိုအရပ်သို့။ မယာ– သည်။ ဂန္တဗ္ဗမေဝ–

...[စာမျက်နှာ- ၆၅၆]...

ကြွသွားထိုက်သည်သာ။ မယိ– သည်။ ဂတေ– ကြွသွားလသော်။ သဗ္ဗေပိ– အလုံးစုံ လည်းဖြစ်ကုန်သော။ တေ– ထိုအလုပ်အကျွေးတို့သည်။ သာမဏေရေ– ၌။ မေတ္တစိတ္တံ– မေတ္တာနှင့် ယှဉ်သော စိတ်ကို။ ဝါ– မေတ္တာစိတ်ကို။ [ဓမ္မဘာ-၁, ၅၇၁ရှု၊] ကတွာ– ၍။ ဒုက္ခာ– မှ။ မုစ္စိဿန္တိ– လွတ်ကြလိမ့်မည်။” ဣတိ– ဤသို့ စူးစမ်းဆင်ခြင် တော်မူပြီ။ တေပိ မနုဿာ– ထိုလူတို့သည်လည်း။ ဘိက္ခုသံဃံ– ကို။ နိမန္တေတွာ– ပင့်၍။ ဂါမံ– သို့။ ဂန္တွာ– ၍။ မဏ္ဍပံ– မဏ္ဍပ်ကို။ ကာရေတွာ– ဆောက်လုပ်စေ၍။ ယာဂုဘတ္တာဒီနိ– ယာဂုဆွမ်းအစရှိသည်တို့ကို။ သမ္ပာဒေတွာ– ပြီးစီးစေ၍။ အာသနာနိ– နေရာတို့ကို။ ပညာပေတွာ– ခင်းစေ၍။ သံဃဿ– ၏။ အာဂမနမဂ္ဂံ–လာရာလမ်းကို။ ဩလောကေန္တာ– ကုန်လျက်။ နိသီဒိံသု– ကုန်ပြီ။ ဘိက္ခူပိ– တို့ သည်လည်း။ သရီရပဋိဇဂ္ဂနံ– ကိုယ်လက်သုတ်သင်မှုကို။ ကတွာ– ပြု၍။ ဘိက္ခာစာရဝေလာယ– ၌။ [ဓမ္မဘာ-၁, ၃၀၇ှု၊] ဂါမံ– သို့။ ပိဏ္ဍာယ– ငှာ။ ပဝိသန္တာ– ကုန် လသော်။ သာမဏေရံ– ကို။ ပုစ္ဆိံသု– ကုန်ပြီ။ (ကိံ– နည်း?) “တိဿ– တိဿ! တွံ– သည်။ အမှေဟိ– တို့နှင့်။ သဒ္ဓိံ၊ ဂမိဿသိ ကိံ– သွားမည်လော? ဥဒါဟု– သို့မဟုတ်။ ပစ္ဆာ– နောက်၌။ ဝါ– မှ၊ (ဂမိဿသိ ကိံ– လော?)” ဣတိ– မေးကုန်ပြီ။ “ဘန္တေ! မမ– ၏။ ဂမနဝေလာယမေဝ– သွားရာအချိန်၌သာ။ ဂမိဿာမိ– သွားပါမည်။ တုမှေ– တို့သည်။ ဂစ္ဆထ– ပါကုန်။” ဣတိ– လျှောက်ပြီ။ ဘိက္ခူ– တို့သည်။ ပတ္တစီဝရံ– ကို။ အာဒါယ– ယူ၍။ ပဝိသိံသု– ကုန်ပြီ။

သတ္ထာ– သည်။ ဇေတဝနသ္မိံယေဝ– ၌သာ။ စီဝရံ– ကို။ ပါရုပိတွာ– ၍။ ပတ္တံ– ကို။ အာဒါယ– ၍။ ဧကစိတ္တက္ခဏေနေဝ– တစ်ခုသောစိတ်၏ခဏဖြင့်သာလျှင်၊

ဧကစိတ္တက္ခဏေနေဝ။ ။ စိတ္တဿ+ခဏံ စိတ္တက္ခဏံ- စိတ်၏ခဏ၊(ဥပါဒ် -ဌီ- ဘင် ဟူသော ခဏတစ်ပါးပါး)၊ စိတ္တက္ခဏံ ဝိယာတိ စိတ္တက္ခဏံ -ဥပါဒ် -ဌီ- ဘင်ဟူသော ခဏ၃ပါးအပေါင်း၊ [စိတ္တက္ခဏ+ဏ၊] ဧကဉ္စ+တံ+စိတ္တက္ခဏဉ္စာတိ ဧကစိတ္တက္ခဏံ-တစ်ခုသော စိတ်၏ခဏဟူသော ဥပါဒ် -ဌီ- ဘင်ခဏ၃ပါးအပေါင်း၊ (မဏိ- ၁, ၂၈၃)၊ (တစ်နည်း) ဧကံ+စိတ္တံ ဧကစိတ္တံ- တစ်ခုသောစိတ်၊ ဧကစိတ္တဿ+ခဏံ ဧကစိတ္တက္ခဏံ-တစ်ခုသောစိတ်၏ ခဏဟူသော ဥပဒ် -ဌီ- ဘင်ခဏတစ်ပါးပါး၊ ဧကစိတ္တက္ခဏံ ဝိယာ တိ ဧကစိတ္တက္ခဏံ -ဥပဒ် -ဌီ- ဘင်ဟူသော ခဏ၃ပါးအပေါင်း၊ (မဏိ- ၁, ၄၄၄)၊ “ဧကာဟေနေဝ ပါယာသိ”၌ ဧကာဟေနေဝ”ကဲ့သို့ ကြိယာပဝဂ်အနက်၌ တတိယာသက်ပါ။

...[စာမျက်နှာ- ၆၅၇]...

ဆက်ဦးအံ့– စိတ္တက္ခဏတစ်ခုအချိန်ဟူသော ကာလသည် သွားဖို့အားထုတ်ချိန်ကို ရည်ရွယ်၍ ဆိုသည်။ သွားခြင်းကိစ္စပြီးဆုံးသည်ကို ရည်ရွယ်၍ ဆိုသည်မဟုတ်။ မှန်၏- ရုပ်သည် စိတ်လောက်မမြန်။ “ဤကိုယ်သည် စိတ်ကဲ့သို့ ဖြစ်စေသတည်း”ဟု အဓိဋ္ဌာန် စိတ် (အဘိညာဉ်စိတ်) ဖြင့် လဟုသညာကို ပြီးစီးစေအပ်သောကြောင့် ကိုယ်သည် ဖြည်း နှေးစွာ မဖြစ်တော့ဘဲ လျှင်မြန်စွာ စိတ်အကြိမ်၄ခု ၅ခုလောက်ဖြင့် လိုရာအရပ်သို့ ရောက်သွားခြင်းဖြစ်သည်။ စိတ္တက္ခဏတစ်ခုမျှဖြင့် လိုရာအရပ်သို့ ရောက်သွားခြင်း မဟုတ်ပါ။ (မ၊ဋီ၊၁၊ ၁၈၈၊ သံဋီ၊၂၊ ၅၁၅၊ ဝိသုဒ္ဓိ၊ဋီ၊ ၂၊ ၃၃) ချဲ့ဦးအံ့– အဓိဋ္ဌာန်စိတ်သည် ကိုယ်နှင့် ပါဒကဈာန်စိတ်ကို အာရုံပြု၏။ အဓိဋ္ဌာန် စိတ်နှင့် ယှဉ်သောသညာကို “သုခသညာ, လဟုသညာ”ဟု ဆိုရ၏။ စတုတ္ထဈာန် သညာကိုပင် တရားကိုယ်အားဖြင့် ဥပေက္ခာဖြစ်စေကာမူ ငြိမ်သက်သောကြောင့် “သုခသညာ– ကောင်းမွန်ငြိမ်သက်သောသညာ”ဟုလည်းကောင်း, နီဝရဏနှင့် ဝိတက် စသော ဆန့်ကျင်ဖက်တို့မှ လွတ်သောကြောင့် “လဟုသညာ– ပေါ့ပါးသောသညာ” ဟုလည်းကောင်း ဆိုသည်။ သုခသညာ (ငြိမ်သက်သောသညာ) ၏ အစွမ်းကြောင့် စိတ် အစဉ်ကို မမြန်စေဘဲ ငြိမ်ငြိမ်သက်သက်ဖြစ်စေ၍ ကိုယ်၏ဖြစ်ပုံကဲ့သို့ နှေးသော ဖြစ်ခြင်းကို ပြီးစေ၏။ လဟုသညာ၏အစွမ်းကြောင့်ကား စိတ်၏ လျင်မြန်ခြင်းကဲ့သို့ ကိုယ်၏လျင်မြန်ခြင်းကို ပြီးစေ၏။

သွားရောက်ပုံ။ ။ ထိုသို့ အဓိဋ္ဌာန်(အဘိညာဉ်)စိတ်ဖြင့် သွားရောက်ရာ၌ ခြေဖြင့် သွားလိုလျှင် ပထဝီကသိုဏ်း၏ အစွမ်းဖြင့် ကောင်းကင်၌ လမ်းကို ဖန်ဆင်း၍ ခြေဖြင့် သွားရောက်၏၊ လေဖြင့် သွားလိုလျှင် ဝါယောကသိုဏ်း၏အစွမ်းဖြင့် လေကို အဓိဋ္ဌာန် ၍ လဲဝါဂွမ်းကဲ့သို့ လေဖြင့် သွားရောက်၏၊ ထိုသို့ လေဖြင့် သွားရောက်ရာ၌ အဘိ ညာဉ်ကြောင့်ဖြစ်သော ဝါယောဓာတ်အဆက်ဆက်ဖြင့် သွားရောက်၏၊ စင်စစ်ကား ကိုယ်ထင်ပြ၍ သွားရောက်ရာ၌ သွားရောက်လိုသောအရပ်ကို မှန်း၍ သွားလိုခြင်း၏ အစွမ်းဖြင့်ဖြစ်သော ပရိကံပြုခြင်း, အဓိဋ္ဌာန်ခြင်းတို့သာ ပဓာနဖြစ်သည်၊ ထိုသို့ ပရိ ကံပြုခြင်း, အဓိဋ္ဌာန်ခြင်းမျှဖြင့် လမ်းကိုဖန်ဆင်းခြင်း လေကို အဓိဋ္ဌာန်ခြင်းတို့နှင့် ကင်း၍လည်း သွားရောက်ခြင်းကိစ္စ ပြီးစီး၏။

ဆက်ဦးအံ့– သွားခြင်း၂မျိုးလုံး၌ လိုရာအရပ်မရောက်မီအကြားဝယ် တောတောင် ဥယျာဉ်စသော ရှုခင်းများကို ကြည့်လျက်လည်းကောင်း, ထင်လာသော အသံများကို နားထောင်လျက်လည်းကောင်း ကြွသွားသည်။ ထိုသို့သွားရောက်ရာ၌ အဓိဋ္ဌာန်စိတ်၏ ဥပါဒ်, ဌီ, ဘင်ဟူသော ခဏ၃-ပါးတွင် မည်သည့်ခဏ၌ သွားရောက်သနည်းဟု မေးခဲ့သော် ခဏ၃-ပါးလုံး၌ ကြွသွားသည်ဟု ဆိုရမည်။ ကိုယ်တိုင်သွားခြင်း, နိမ္မိတကို

...[စာမျက်နှာ- ၆၅၈]...

ဂန္တွာ– ၍။ ဘိက္ခူနံ– တို့၏။ ပုရတော– ရှေ့၌။ ဝါ– က။ ဌိတမေဝ– ရပ်နေတော်မူသည် သာလျှင်ဖြစ်သော။ ဝါ– ရပ်တော်မူလျက်သာ။ အတ္တာနံ– ကိုယ်တော်ကို။ ဒဿေသိ– ပြီ။ “သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေါ– သည်။ အာဂတော– ကြွလာတော်မူ၏။” ဣတိ– ဤသို့။ သကလဂါမော– အလုံးစုံသောရွာသည်။ (တစ်ရွာလုံးသည်)၊ သင်္ခုဘိတွာ– ချောက် ချား၍။ ဧကကောလာဟလော– တစ်ပြိုင်နက်အားဖြင့် ဖြစ်သော အုတ်အုတ် ကျက်ကျက်အသံရှိသည်။ (တစ်ပြိုင်နက်ဖြစ်သော ဆူဆူညံညံအသံရှိသည်)၊ အဟောသိ– ပြီ။ မနုဿာ– တို့သည်။ ဥဒဂ္ဂစိတ္တာ– (ပီတိသောမနဿအစွမ်းဖြင့်) တက်ကြွသောစိတ်ရှိကြသည်။ (ဟုတွာ)၊ ဗုဒ္ဓပ္ပမုခံ– သော။ ဘိက္ခုသံဃံ– ကို။ နိသီဒါပေတွာ– ထိုင်စေ၍။ ယာဂုံ– ကို။ ဒတွာ– ၍။ ခဇ္ဇကံ– ခဲဖွယ်ကို။ အဒံသု– ကုန်ပြီ။ စေလွှတ်ခြင်း၂မျိုးလုံး ဖြစ်နိုင်သည်။ ဤ၌ ကိုယ်တိုင်ကြွသွားသည်။

ကေစိ အပရေ။ ။ ကေစိဆရာတို့ကား စိတ္တက္ခဏတစ်ခုတည်းဖြင့်သာလျှင် လိုရာ အရပ်သို့ ကြွသွားရာ၌ ကိုယ်ဖျောက်ပြီး ကြွသွားသည်ဖြစ်စေ ကိုယ်ထင်ပြပြီး ကြွသွား သည်ဖြစ်စေ အဘိညာဉ်စိတ်ကြောင့် ဖြစ်သော ကာယဝိညတ်၏ လှုပ်ရှားမှုဖြင့် ကြွ သွားခြင်း ဖြစ်သည်ဟု ဆိုကြ၏၊ အပရေဆရာတို့ကား “အဘိညာဉ်စိတ်က ဝိညတ်ကို ဖြစ်စေခြင်းကိစ္စမရှိ”ဟု ဆိုကြ၏။ (ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၂,၂၇၄၊ ဝိသုဒ္ဓိ၊၂၊၃၃၊ မူလဋီကာ၊၁၊၁၉၂၊ အနုဋီ၊၁၊၂၁၈၊ ဝိသုဒ္ဓိ၊ဋီ၊၃၂၊ နီဘာ- ၄, ၄၈၅)

ဧကကောလာဟလော။ ။ ကောလနံ ကောလော- တစ်ပေါင်းတည်းဖြစ်ခြင်း၊ (မည်သူ့အသံဟု ခွဲမရခြင်း)၊ ကောလံ+အာဟလတိ ဝိန္ဒတီတိ ကောလာဟလံ- တစ် ပေါင်းတည်းဖြစ်ခြင်းကို ရသော (မည်သူ့အသံဟု ခွဲမရသော) ဆူညံသံ၊ [ကောလ+ အာ+ဟလ+အ၊- ဓာန် ဋီ- ၁၃၀၊] ဧကတော+ပဝတ္တော+ကောလာဟလော ဧတ္ထာတိ ဧကကောလာဟလော- တစ်ပြိုင်နက်ဖြစ်သော အုတ်အုတ်ကျက်ကျက်အသံရှိသော အလုံးစုံသောရွာ။(သာရတ္ထ၊၁၊၁၇၉)

ဥဒဂ္ဂစိတ္တာ။ ။ ဥဒေါ+အဂ္ဂေါ ယဿာတိ ဥဒဂ္ဂံ- တက်ကြွသော အဖို့ရှိသောစိတ်၊ ဥဒသဒ္ဒါသည် “ဥဒေတယံ စက္ခုမာ”ကဲ့သို့ တက်ခြင်းအနက်ဟော၊ အဂ္ဂသဒ္ဒါသည် ကောဋ္ဌာသအနက်ဟော၊(မအူပါနိ- ၃, ၁၈)၊ (တစ်နည်း) ဥဒ္ဓံ+အဂ္ဂေါ (အဂ္ဂံ) ယဿာတိ ဥဒဂ္ဂံ- အထက်၌ အဖျားရှိသကဲ့သို့ဖြစ်သောစိတ်၊ ဝါ- တက်ကြွသောစိတ်၊ [ဥ+အဂ္ဂ၊ ဒ- လာ၊] ပီတိဖြစ်နေသောအခါ ကိုယ်ရောစိတ်ပါ တက်ကြွနေသောကြောင့် အထက်၌ အဖျားရှိသကဲ့သို့ မော့လျက် တစ်ကြော့ကြော့ ဖြစ်နေသည်၊ (နီဘာ- ၂, ၃၇၈၊ ပါရာဘာ-

...[စာမျက်နှာ- ၆၅၉]...

သာမဏေရော– သည်။ ဘတ္တေ– ဆွမ်းကိစ္စသည်။ အနိဋ္ဌိတေယေဝ– မပြီးသေးမီ ပင်။ အန္တောဂါမံ– ရွာတွင်းသို့။ ပါဝိသိ– ပြီ။ ဂါမဝါသိနော– ရွာ၌ နေသူလူတို့သည်။ နီဟရိတွာ– ထုတ်ဆောင်၍။ တဿ– ထိုကိုရင်အား။ သက္ကစ္စံ– ရိုသေစွာ။ ဘိက္ခံ– ကို။ အဒံသု– ကုန်ပြီ။ သော– ထိုကိုရင်သည်။ ယာပနမတ္တံ– မျှတရုံမျှကို။ ဂဟေတွာ– ခံယူ၍။ သတ္ထု– မြတ်စွာဘုရား၏။ သန္တိကံ– သို့။ ဂန္တွာ– ၍။ ပတ္တံ– ကို။ ဥပနာမေသိ– ဆက်ကပ်ပြီ။ သတ္ထာ– သည်။ “တိဿ– တိဿ! အာဟရ– ဆောင်ခဲ့လော။” ဣတိ– ဤသို့ မိန့်တော်မူ၍။ ဟတ္ထံ– လက်ကို။ ပသာရေတွာ– ဆန့်တန်းတော်မူ၍။ ပတ္တံ– ကို။ ဂဟေတွာ– ၍။ “သာရိပုတ္တ– တြာ! တဝ– ၏။ သာမဏေရဿ– ၏။ ပတ္တံ– ကို။ ပဿ– ကြည့်လော” ဣတိ– ဤသို့ မိန့်တော်မူ၍။ ထေရဿ– သာရိပုတြာထေရ် အား။ ဒဿေသိ– ပြီ။ ထေရော– သည်။ သတ္ထု– ၏။ ဟတ္ထတော– မှ။ ပတ္တံ– ကို။ ဂဟေတွာ– ၍။ သာမဏေရဿ– အား။ ဒတွာ– ၍။ “ဂစ္ဆ– သွားလော။ အတ္တနော– ၏။ ပတ္တဋ္ဌာနေ– ရောက်ရာနေရာ၌။ နိသီဒိတွာ– ၍။ ဘတ္တကိစ္စံ– ဆွမ်းဘုဉ်းပေးခြင်း ကိစ္စကို။ ကရောဟိ– လော။” ဣတိ– ဤသို့။ အာဟ– ပြီ။

ဂါမဝါသိနော– တို့သည်။ ဗုဒ္ဓပ္ပမုခံ– သော။ ဘိက္ခုသံဃံ– ကို။ ပရိဝိသိတွာ– ပြု စုလုပ်ကျွေး၍။ သတ္ထာရံ– ကို။ ဝန္ဒိတွာ– ၍။ အနုမောဒနံ– ကို။ ယာစိံသု– တောင်း ပန်ကုန်ပြီ။ သတ္ထာ– သည်။ အနုမောဒနံ– ကို။ ကရောန္တော– သော်။ ဧဝံ– သို့။ အာဟ– ပြီ။ (ကိံ) “ဥပါသကာ– တို့! ယေ တုမှေ– အကြင်သင်တို့သည်။ အတ္တနော– ၏။ ၂, ၂၀၂)၊ ဥဂ္ဂတံ+အဂ္ဂံ ယဿာတိ ဥဒဂ္ဂံ– ပီတိ၏အစွမ်းဖြင့် တက်ကြွသောအဖို့ရှိ သောစိတ်။ [ဥ+အဂ္ဂ၊] (တစ်နည်း) ဥဒတီတိ ဥဒေါ၊ ဥဒံ ဟုတွာ ဂစ္ဆတီတိ ဥဒဂ္ဂေါ–တက်ကြွလျက် ဖြစ်သောစိတ်။ [ဥဒ+ဂမု+ကွိ၊ ပါရာဂံသစ်-၂, ၄၁၂၊] ဥဒ္ဓံ+အဇတိ ဂစ္ဆတီတိ ဥဒဂ္ဂေါ– အထက်သို့ တက်သောစိတ်။ [ဥ+အဇ+အ၊ ဥသဒ္ဒါ ဥဒ္ဓင်္ဂမအနက်။ အဇဓာတ် တက်သွားခြင်းအနက်။ (စလင်း- ၁, ၁၈၆)၊ ဥဒဂ္ဂံ+စိတ္တံ ယေသန္တိ ဥဒဂ္ဂစိတ္တာ–တက်ကြွသောစိတ်ရှိသောလူတို့

ဆက်ဦးအံ့ -ဗုဒ္ဓဝံဋ္ဌ-၅၄၌ ပီတိသောမနဿအစွမ်းဖြင့် တက်ကြွသော စိတ်ကို ဥဒဂ္ဂစိတ်ဟု ဖွင့်၏၊ များစွာသော အဋ္ဌကထာဋီကာတို့၌ကား ပီတိအစွမ်းဖြင့် တက်ကြွ သော စိတ်ကို ဥဒဂ္ဂစိတ်ဟု ဖွင့်၏။ ပီတိနှင့် သောမနဿသည် အမြဲတမ်း ယှဉ်သော ကြောင့် အတူတူပင် ဖြစ်သည်။ ဤ၌ မဟာကုသိုလ်သောမနဿစိတ်ကို ယူပါ။

...[စာမျက်နှာ- ၆၆၀]...

ကုလူပကံ– အမျိုးအိမ်သို့ ကပ်ရောက်သော။ သာမဏေရံ– ကို။ နိဿာယ– ၍။ သာရိပုတ္တံ– တြာလည်းကောင်း။ မောဂ္ဂလ္လာနံ– လ္လာန်လည်းကောင်း။ ကဿပံ–ပလည်းကောင်း။ အနုရုဒ္ဓံ– ဒ္ဓါလည်းကောင်း။ ဣတိ– ဤသို့။ အသီတိမဟာဿာဝကေ– ၈ကျိပ်သော မဟာသာဝကတို့ကို။ ဒဿနာယ– ဖူးမြင်ခြင်းငှာ။ လဘထ– ရကုန်၏။ (တေသံ) ဝေါ– ထိုသင်တို့။ ဝါ– တို့မှာ။ လာဘာ– စီးပွားချမ်း သာကို ရခြင်းတို့သည်။ ဝါ– ဒိဋ္ဌဓမ္မိက သမ္ပရာယိကလာဘ်တို့သည်။ (ဟောန္တိ) ဝတ– ဖြစ်လေကုန်စွ။ အဟမ္ပိ– သည်လည်း။ တုမှာကံ– တို့၏။ ကုလူပကမေဝ– အမျိုးအိမ်သို့ ကပ်ရောက်သောကိုရင်ကိုပင်။ နိဿာယ– ၍။ အာဂတော– ကြွ လာခဲ့ပြီ။ ဝေါ– တို့သည်။ ဗုဒ္ဓဒဿနမ္ပိ– ဘုရားကို ဖူးမြင်ရခြင်းကိုလည်း။ ဣမံ– ဤကိုရင်ကို။ နိဿာယေဝ– မှီ၍သာ။ လဒ္ဓံ– ရအပ်ပြီ။ ဝေါ– တို့သည်။ လာဘာ–စီးပွားချမ်းသာကို ရခြင်းတို့သည်။ ဝါ– ဒိဋ္ဌဓမ္မိက သမ္ပရာယိကလာဘ်တို့သည်။ (ဟောန္တိ) ဝတ– ဖြစ်လေကုန်စွ။ ဝေါ– တို့သည်။ (မနုဿတ္တံ– လူ့အဖြစ်ကို၊) သုလဒ္ဓံ– ကောင်းစွာ ရအပ်လေစွ။” ဣတိ– ဤသို့ မိန့်တော်မူပြီ။ မနုဿာ– တို့သည်။ စိန္တယိံသု– ကုန်ပြီ။ (ကိံ)၊ “ဗုဒ္ဓါနေဉ္စဝ– တို့အားလည်းကောင်း။ ဝါ– တို့ကိုလည်းကောင်း။ ဘိက္ခုသံဃဿ စ– အားလည်းကောင်း။ ဝါ– ကိုလည်းကောင်း။ အာရာဓနသမတ္ထံ– နှစ်သက်စေခြင်းငှာ စွမ်းနိုင်သော။ အမှာကံ– တို့၏။ အယျံ– အရှင် ကို။ ဒဿနာယ– ဖူးမြင်ခြင်းငှာ။ လဘာမ– ရကုန်၏။ ဒေယျဓမ္မဉ္စ– ပေးလှူထိုက် သောသဘောရှိသော ပစ္စည်းဝတ္ထုကိုလည်း။ ဝါ– လှူဖွယ်ဝတ္ထုကိုလည်း။ အဿ– ထိုကိုရင်အား။ ဒါတုံ– ခြင်းငှာ။ လဘာမ၊ (တေသံ) အမှာကံ– ထိုငါတို့၏။ ဝါ–မှာ။ လာဘာ– တို့သည်။ အဟော (ဟောန္တိ)– ဩော်...ဖြစ်လေကုန်လေစွ။” ဣတိ– ဤသို့ တွေး၍။ သာမဏေရဿ– အား။ ကုဒ္ဓါ– အမျက်ထွက်ကုန်သော။ မနုဿာ– လူတို့သည်။ တုဿိံသု– နှစ်သက်ကုန်ပြီ။ တုဋ္ဌာ– နှစ်သက်ခဲ့ကုန်သော။ မနုဿာ– လူတို့သည်။ မတ္တာယ– အတိုင်းအရှည်ထက်။ ဘိယျောသော– လွန်စွာ။ ပသီဒိံသု– ကြည်ညိုကုန်ပြီ။ [ဓမ္မဘာ-၁, ၁၄၂ရှု၊] အနုမောဒနာဝသာနေ– အနုမော ဒနာ၏ အဆုံး၌။ ဗဟူ– များစွာသော လူတို့သည်။ သောတာပတ္တိဖလာဒီနိ– သော တာပတ္တိဖိုလ်အစရှိသည်တို့သို့။ ပါပုဏိံသု– ကုန်ပြီ။ သတ္ထာ– သည်။ အာသနာ–နေရာမှ။ ဥဋ္ဌာယ– ၍။ ပက္ကာမိ– ပြီ။ မနုဿာ– တို့သည်။ သတ္ထာရံ– သို့။ အနုဂန္တွာ–

...[စာမျက်နှာ- ၆၆၁]...

အစဉ်လိုက်၍။ ဝန္ဒိတွာ– ၍။ နိဝတ္တိံသု– ပြန်နစ်ကုန်ပြီ။ (လှည့်ပြန်ကုန်ပြီ)၊ သတ္ထာ– သည်။ သာမဏေရေန– နှင့်။ သဒ္ဓိံ၊ သမဓုရေန– ညီမျှသောအဦးဖြင့်။ ဝါ– ရင်ပေါင် တန်းခြင်းဖြင့်။ ဂစ္ဆန္တော– ကြွတော်မူစဉ်။ “သာမဏေရ– ကိုရင်! အယံ ပဒေသော– ဤအရပ်သည်။ ကောနာမော– အဘယ်အမည်ရှိသနည်း? အယံ ပဒေသော– သည်။ ကောနာမော– နည်း?” ဣတိ– ဤသို့။ ပုဗ္ဗေ– ရှေး၌။ တဿ– ထိုကိုရင်ကို။ ဝါ– အား။ ဥပါသကေန– ဥပါသကာသည်။ ဒဿိတပဒေသေ– ပြအပ်သော နေရာ တို့ကို။ ပုစ္ဆန္တော– မေးလျက်။ အဂမာသိ– ကြွတော်မူပြီ။ သာမဏေရောပိ– သည် လည်း။ “ဘန္တေ! အယံ– ဤအရပ်သည်။ ဣတ္ထန္နာမော– ဤအမည်ရှိပါ၏။ အယံ– သည်။ ဣတ္ထန္နာမော– ၏။” ဣတိ– သို့။ အာစိက္ခမာနောဝ– လျှောက်ကြားလျက်သာ။ အဂမာသိ– ပြီ။ သတ္ထာ– သည်။ တဿ– ထိုကိုရင်၏။ ဝသနဋ္ဌာနံ– နေရာအရပ် သို့။ ဂန္တွာ– ၍။ ပဗ္ဗတမတ္ထကံ– တောင်ထိပ်သို့။ အဘိရုဟိ– တက်တော်မူပြီ။ ပန– ဆက်။ တတ္ထ– ထိုတောင်ထိပ်၌။ ဌိတာနံ– တည်သူတို့အား။ မဟာသမုဒ္ဒေါ– မဟာ သမုဒြာသည်။ ပညာယတိ– ထင်ရှား၏။ သတ္ထာ၊ သာမဏေရံ– ကို။ “တိဿ–တိဿ! ပဗ္ဗတမတ္ထကေ– တောင်ထိပ်၌။ ဌိတော– တည်လျက်။ ဣတော စိတော စ– ဤမှဤမှလည်း။ ဩလောကေတွာ– ကြည့်၍။ ဝါ– သော်။ ကိံ– အဘယ်အရာ ကို။ ပဿသိ– မြင်သနည်း?” ဣတိ– သို့။ ပုစ္ဆိ၊ “ဘန္တေ! မဟာသမုဒ္ဒံ– ကို။ (ပဿာမိ–ပါ၏၊)” ဣတိ– ဤသို့ လျှောက်ပြီ။ “မဟာသမုဒ္ဒံ– ကို။ ဒိသွာ– ၍။ ကိံ– အဘယ်ကို၊

သမဓုရေန။ ။ ပါစိယော- ၁၄၀၌ “သမဓုရေနာတိ သမံ ဓုရေန၊ သမံ မုခေနာတိ အတ္ထော”ဟု ဖွင့်၏၊ ထိုအလို “ဓုရေန+သမော သမဓုရော၊ [ဓုရ+သမ၊ ရှေ့နောက် ပြန်၊]”ဟု ပြု၍ “သမဓုရေန- အဦးအားဖြင့် ညီမျှသဖြင့်၊ ဝါ- ရင်ပေါင်တန်းခြင်းဖြင့်”ဟု ပေး၊ ဆရာတို့ကား “သမဓုရေန- ညီမျှသောအဦးဖြင့်(ကင်္ခါ ဘာ- ၂, ၂၈၁)”ဟု ပေး တော်မူ၏၊ ထိုသို့ပေးခြင်းသည် “သမဓုရေနာတိ သမေန ဓုရေန၊ သမံ ဓုရေနာတိပိ ဝဒန္တိ(ကင်္ခါမဟာဋီ- ၃၆၅၊ ၃၆၆)”ဟူသော အဖွင့်တွင် “သမေန ဓုရေန”ဟူသော ရှေ့နည်းနှင့် ညီ၏၊ “သမော+ဓုရော သမဓုရော- ညီမျှသောအဦး”ဟု ပြုပါ၊ “ယုဂေ ဓိကာရေ ဝီရိယေ, ပဓာနေ စာန္တိကေ ဓုရော(ဓာန်- ၁၀၀၄)”ဟူသော ဂါထာအရ ဓုရသဒ္ဒါသည် “ရထားထမ်းပိုး, ရထားဦးစသည်, လုံ့လ, ပြဌာန်းခြင်း, အနီး”ဟူသော အနက်တို့ကို ဟောရာ ဤ၌ အဓိကာရ(အဦး)အနက်ကို ဟောသည်။

...[စာမျက်နှာ- ၆၆၂]...

စိန္တေသိ– နည်း?” ဣတိ– မေးတော်မူပြီ။ “ဘန္တေ! မမ– ၏။ ဝါ– သည်။ ဒုက္ခိတကာလေ– ဖြစ်သောဆင်းရဲခြင်းရှိရာအခါ၌။ ဝါ– ဒုက္ခရောက်ရာအခါ၌။ ရောဒန္တဿ– ငိုလသော်။ စတူဟိ– ၄စင်းကုန်သော။ မဟာသမုဒ္ဒေဟိ– မဟာသမုဒြာတို့ ထက်။ (မဟာသမုဒြာရေတို့ထက်)၊ အတိရေကတရေန– အထူးသဖြင့် ပိုလွန်သော။ ဝါ– ပို၍များသော။ အဿုနာ– မျက်ရည်သည်။ ဘဝိတဗ္ဗံ– ဖြစ်ရာ၏။ ဣတိ ဣဒံ– ဤအအကြောင်းအရာကို။ စိန္တေသိံ– ပြီ။” ဣတိ– လျှောက်ပြီ။ “တိဿ– ဿ! သာဓု သာဓု– ကောင်းလေစွ ကောင်းလေစွ။ ဧတံ– ဤစကားသည်။ ဧဝံ– ဤ သင်လျှောက်သည့်အတိုင်းမှန်၏။ ဟိ– မှန်၏။ ဧကေကဿ– တစ်ယောက် တစ် ယောက်သော။ သတ္တဿ– ၏။ ဒုက္ခိတကာလေ– ၌။ ပဂ္ဃရိတအဿူနိ– ယိုစီးသော မျက်ရည်တို့သည်။ စတူဟိ– ကုန်သော။ မဟာသမုဒ္ဒေဟိ– တို့ထက်။ အတိရေကတရာနေဝ– အထူးသဖြင့် ပိုလွန်ကုန်သည်သာ။ ဝါ– ပို၍များကုန်သည်သာ။” ဣတိ– မိန့်တော်မပြီ။ စ ပန– ထပ်၍ ဆက်ဥုးအံ့။ ဣဒံ– ဤစကားကို။ ဝတွာ– မိန့်တော်မူပြီး၍။ ဣမံ ဂါထံ– ကို။ အာဟ– ပြီ။ (ကိံ)၊ “စတူသု၊ ပေ။ ပမဇ္ဇသီ”တိ– ၍။ (အာဟ)

စတူသု သမုဒ္ဒေသု ဇလံ ပရိတ္တကံ, တတော ဗဟုံ အဿုဇလံ အနပ္ပကံ၊ ဒုက္ခေန ဖုဋ္ဌဿ နရဿ သောစနာ, ကိံ ကာရဏာ သမ္မ တုဝံ ပမဇ္ဇသိ။

စတူသု– ၄စင်းကုန်သော။ သမုဒ္ဒေသု– သမုဒြာတို့၌။ (သမုဒြာတွေထဲက)၊ ဇလံ– ရေသည်။ ပရိတ္တကံ– နည်း၏။ ဒုက္ခေန– ဒုက္ခသည်။ ဖုဋ္ဌဿ– ထိရောက် အပ်သော။ နရဿ– သတ္တဝါ၏။ သောစနာ– ဝမ်းနည်းခြင်းကြောင့်။ (ပဝတ္တံ– ဖြစ် သော၊) အဿုဇလံ– မျက်ရည်သည်။ တတော– ထိုသမုဒြာရေထက်။ ဗဟုံ– များ၏။ အနပ္ပကံ– မနည်း။ သမ္မ– မိတ်ဆွေ! ကိံ ကာရဏာ– အဘယ်အကြောင်းကြောင့်။ တုဝံ– သင်သည်။ ပမဇ္ဇသိ– မေ့လျော့ဘိသနည်း? အထ– ၌။ နံ– ထိုကိုရင်ကို။ ပုန၊ “တိဿ! ကဟံ– အဘယ်အရပ်၌။ ဝသသိ– နေသနည်း?” ဣတိ– သို့။ ပုစ္ဆိ– ပြီ။ “ဘန္တေ! ဣမသ္မိံ ပဗ္ဘာရေ– ဤတောင်ဝှမ်း၌၊

...[စာမျက်နှာ- ၆၆၃]...

ဝါ– ဤတောင်ကြား၌။ (ဝသာမိ– နေပါ၏၊)” ဣတိ– ဤသို့ လျှောက်ပြီ။ “တတ္ထ– ထိုတောင်ဝှမ်း၌။ ဝသန္တော– သော်။ ကိံ– ကို။ စိန္တေသိ– နည်း?” ဣတိ– ပြီ။ “ဘန္တေ! မယာ– သည်။ မရန္တေန– လသော်။ ဝါ– သေသည်၏အဖြစ်ကြောင့်။ ဣမသ္မိံ ဌာနေ– ဤနေရာ၌။ ကတဿ– ပြုအပ်သော။ သရီရနိက္ခေပဿ– ခန္ဓာကိုယ်ကို ပစ်ချခြင်း ၏။ ပရိစ္ဆေဒေါ– အပိုင်းအခြားသည်။ နတ္ထိ– မရှိ။ ဣတိ– သို့။ စိန္တေသိံ– ခဲ့ပြီ။” ဣတိ– ဤသို့ လျှောက်ပြီ။ “တိဿ! သာဓု သာဓု– ကောင်းလေစွ ကောင်းလေစွ။ ဧတံ– ဤစကားသည်။ ဧဝံ– ဤသင် ပြောသည့်အတိုင်း မှန်၏။ ဟိ– မှန်၏။ ဣမေသံ သတ္တာနံ– ဤသတ္တဝါတို့၏။ ပထဝိယံ– မြေ၌။ နိပဇ္ဇိတွာ– လျောင်း၍။ အမတဋ္ဌာနံ နာမ– မသေဘူးသော အရပ်မည်သည်။ နတ္ထိ– မရှိ။” ဣတိ– ဤသို့။ ဝတွာ– ၍။ ဥပသာလကနာမာနိ, သဟဿာနိ စတုဒ္ဒသ၊ အသ္မိံ ပဒေသေ ဒဍ္ဎာနိ, နတ္ထိ လောကေ အနာမတံ

ဥပသာလကနာမာနိ– ဥပသာလကအမည်ရှိကုန်သော။ စတုဒ္ဒသ– ၁၄လီ ကုန်သော။ သဟဿာနိ– ဘဝအထောင်တို့ကို။ (တစ်နည်း) စတုဒ္ဒသ သဟဿာနိ– တစ်သောင်းလေးထောင်သော ဘဝတို့ကို။ အသ္မိံ ပဒေသေ– ဤအရပ် ၌။ ဒဍ္ဎာနိ– မီးသင်္ဂြိုဟ်အပ်ခဲ့ကုန်ပြီ။ ဝါ– မီးသင်္ဂြိုဟ်ရာကာလပြုအပ်ခဲ့ကုန်ပြီ။ လောကေ– ဩကာသလောက၌။ အနာမတံ– သေရာသင်္ချိုင်းအရပ်သည်။ နတ္ထိ– သီး

သဟဿာနိ စတုဒ္ဒသ။ ။ ဂါထာအထက်နား၌ “တေဝဝ ပိတာ...ဥပသာဠကောယေဝ နာမ ဟုတွာ ဣမသ္မိံယေဝ ပဗ္ဗတန္တရေ စုဒ္ဒသ ဇာတိသဟဿာနိ ဈာပိတော(ဇာ၊ဋ္ဌ၊၂၊၅၀)”ဟု ရှိ၏၊ ဈာပိတောအရ မီးအရှို့ခံရသူသည် “ပိတာ ဥပဿာဠကော“တည်း၊ “စုဒ္ဒသ ဇာတိသဟဿာနိ”ကား ကာလအစ္စန္တသံယောဂတည်း၊ ဤအတူ ဂါထာပါ “သဟဿာနိ စတုဒ္ဒသ”သည်လည်း ကာလအစ္စန္တသံယောဂတည်း၊ သို့သော် အခြားဟောစရာကံမရှိလျှင် ထိုကာလသည်ပင် ကံဖြစ်နိုင်ရကား “သဟ- ဿာနိ စတုဒ္ဒသ”သည် ဂါထာ၌ ကံဖြစ်ရ၏။ (ကစ္စာ၊ ကစ္စာဘာ- ၁၅၊ ၁၆)

တစ်နည်း။ ။ “စတုဒ္ဒသ- ကုန်သော၊ သဟဿာနိ- ဘဝအထောင်တို့သည်၊ ဥပဿာလကနာမာနိ- ကုန်သည်၊ (ဟုတွာ)၊ အသ္မိံ ပဒေသေ- ဤအရပ်၌၊ ဒဍ္ဎာနိ- မီးသင်္ဂြိုဟ် အပ်ခဲ့ကုန်သည်၊ (အဟေသုံ- ကုန်ပြီ)”ဟု ပကတိ ဝိကတိနည်းဖြင့် ပေးပါ။

အနာမတံ။ ။ “အနာမတန္တိ မတဋ္ဌာနံ(ဇာ၊ဋ္ဌ၊၂၊၅၀)”ဟု ဖွင့်၏၊ ဤသို့ ဖွင့်ရ

...[စာမျက်နှာ- ၆၆၄]...

ခြားမရှိ။ (တစ်နည်း) အနာမတံ နတ္ထိ– အလုံးစုံ သင်္ချိုင်းမြေ ဖြစ်၏။

ယမှိ သစ္စဉ္စ ဓမ္မော စ, အဟိံသာ သံယမော ဒမော၊ ဧတံ အရိယာ သေဝန္တိ, ဧတံ လောကေ အနာမတံ

ယမှိ– အကြင်ပုဂ္ဂိုလ်၌။ သစ္စဉ္စ– ပုဗ္ဗဘာဂသစ္စဉာဏ်သည်လည်းကောင်း။ ဓမ္မော စ– လောကုတ္တရာတရားသည်လည်းကောင်း။ အဟိံသာ– သူတစ်ပါးကို မညှဉ်းဆဲခြင်းသည်လည်းကောင်း။ သံယမော– သီလကို စောင့်ထိန်းခြင်းသည် လည်းကောင်း။ ဒမော– ဣန္ဒြေတို့ကို ဆုံးမခြင်းသည်လည်းကောင်း။ (အတ္ထိ– ၏၊) အရိယာ– အရိယာတို့သည်။ ဧတံ– ဤသစ္စဓမ္မ, စသည်၅-ပါး, ထင်ရှားရှိရာ ပုဂ္ဂိုလ် ခြင်းမှာလည်း အနာမတံ၌ “န+အ”ဟု ပဋိသေဓ၂ပုဒ်ပါနေသဖြင့် “ဒွိပဋိသေဓော ပကတျတ္ထော– ပဋိသေဓ၂မျိုးပါသောပုဒ်သည် ပကတိအနက်ရှိ၏”ဟူသော ပရိဘာသာ အရ “မတ”ဟူသော ပကတိအနက်ရအောင် ဖွင့်ခြင်းဖြစ်သည်။ “မရတိ ဧတ္ထာတိ မတံ– သေရာသင်္ချိုင်းအရပ်။ န+မတံ အမတံ– သင်္ချိုင်းမဟုတ်သောအရပ်။ န+အမတံ အနာမတံ– သင်္ချိုင်းမဟုတ်သည်+မဟုတ်သောအရပ် =သေရာသင်္ချိုင်းအရပ်”ဟုပြု။

ဆက်ဦးအံ့– သံသရာ၌ မသေဖူးသောအရပ်မရှိသောကြောင့် ဤကမ္ဘာတစ်မြေ ပြင်လုံးသည် သင်္ချိုင်းအရပ် (မတဋ္ဌာန) ချည်းသာ ဖြစ်၏။ ယခုပစ္စက္ခ၌ သေရာသင်္ချိုင်း မဟုတ်သောအရပ်ကို “အမတ”ဟု ဆိုအပ်သော စကားသည် တဒ္ဓမ္မူပစာရ (မရှိကို အရှိလုပ်၍ု ဆိုအပ်သော) စကား ဖြစ်သည်။ ထိုအမတဟူသောစကားကို တားမြစ်လို သောကြောင့် ပဋိသေဓတစ်ခုတိုး၍ “အနာမတံ”ဟု ဆိုသည်။ (ဇာ၊ဋ္ဌ၊ ၂၊ ၅၀)

တစ်နည်း။ ။ “မရိတ္ထ ဧတ္ထာတိ မတံ၊ န+မတံ အမတံ၊ အမတံယေဝ အနာမတံ-မသေဖူးရာအရပ်- သင်္ချိုင်းမဟုတ်ဖူးရာအရပ်”ဟု ပြု၊ အ- ကား အနက်မရ တဗ္ဘာဝဝုတ္တိ တည်း၊ (တစ်နည်း) တဒမိနာဒီနိ(မောဂ်- ၄၇)သုတ်ကြီးဖြင့် အ- လာ(နိဒီ- ၄၀)၊ သဒ္ဒ သင်္ဂဟ၌ အဋ် ဗျဉ္ဇနေသု နံယုဋ် စသုတ်ဖြင့် အ- လာ၏။ ဆက်ဥုးအံ့- အမတသဒ္ဒါသည် နိဗ္ဗာန်, နတ်သုဓာကို ဟောသဖြင့် တင့်တယ်သောသဒ္ဒါဖြစ်သော်လည်း “န+အမတံ အနာမတံ”ဟူသော ဝစနတ္ထကြောင့် အနာမတသဒ္ဒါက သူသေ၏အရပ်(သုသာန်)ကို ဟောသည့်အတွက် မတင့်တယ်သော အနက်ရှိသောသဒ္ဒါဖြစ်ရတော့သည်ဟု နီတိ သုတ္တ- ၂၆၅၌ ဆို၏။

ဧတံ လောကေ အနာမတံ။ ။ ဤအနာမတံ၌ ပဋိသေဓ၂ပုဒ်ရှိသော်လည်း ရှေ့ ဂါထာပါ အနာမတံကဲ့သို့ ပကတိအနက်မပေးရ၊ ပကတိအနက်ပေးလျှင် “သစ္စာစ

...[စာမျက်နှာ- ၆၆၅]...

တည်းဟူသော ဌာနသို့။ သေဝန္တိ– ဆည်းကပ်ကုန်၏။ ဧတံ– ဤသစ္စဓမ္မ, အစရှိ ၅လီ, ဤဂုဏ်ရည်သည်။ လောကေ– လောက၌။ အနာမတံ– သေခြင်းမရှိ။ [လူသေသော်လည်း ဂုဏ်မသေ- ဟူလို။] ဣတိ– ဤသို့။ ဒုကနိပါတေ– ဒုကနိပါတ်၌။ ဣမံ ဥပသာဠကဇာတကံ– ဤ ဥပသာဠကဇာတ်တော်ကို။ ကထေသိ– ပြီ။ ဣတိ– ဤသို့လျှင်။ ပထဝိယံ– မြေ၌။ သရီရနိက္ခေပံ– ခန္ဓာကိုယ်ကို ပစ်ချခြင်းကို။ ကတွာ– ၍။ မရန္တေသု– သေကုန်သော။ သတ္တေသု– တို့တွင်။ အမတပုဗ္ဗပဒေသေ– ရှေးက မသေဘူးသော အရပ်၌။ မရန္တာ နာမ– သေသူတို့မည်သည်။ နတ္ထိ– ကုန်။ ပန– အဖို့တစ်ပါးကား။ (မသေဘူးသော အရပ်၌ သေသူမရှိသည်မှတစ်ပါး သေသူရှိသည်ကို ဆိုဥုးအံ့)၊ အာနန္ဒတ္ထေရသဒိသာ– အာနန္ဒာထေရ်နှင့် တူသူတို့သည်။ အမတပုဗ္ဗပဒေသေ– ၌။ ပရိနိဗ္ဗာယန္တိ– ကုန်၏။

ကိရ– ချဲ့။ အာနန္ဒတ္ထေရော– သည်။ ဝီသဝဿသတိကကာလေ– သက်တော် ၁၂၀၇ှိရာအခါ၌။ အာယုသင်္ခါရံ အာယုသင်္ခါရံ အာယုသင်္ခါရံ– အတူဖြစ်ဖက်တရားတို့ကို ပြုစီမံသော ဇီဝိတိ န္ဒြေကို။ ဝါ– ကံသည် ပြုစီမံအပ်သော ဇီဝိတိန္ဒြေကို။ ဩလောကေန္တော– သော်။ သော ဂုဏ်သည် သေရာဌာန ဖြစ်၏”ဟူသော မလိုရာအနက် ထွက်သွားလိမ့်မည်။ “မရဏံ မတံ၊ နတ္ထိ+ဧတဿ မတံ, ဧတသ္မိံ အဓိဂတေ ဝါ နတ္ထိ ပုဂ္ဂလဿ မတံ မရဏန္တိ အမတံ (သာရတ္ထ၂, ၇၇၊ ဓာန်ဋီ-၇)၊ အမတမေဝ အနာမတံ”ဟု ပြု။ အ–ကား ရှေ့အနာမတံနောက်နည်းကဲ့သို့ တဗ္ဘာဝုတ္တိ, သို့မဟုတ် အာဂုံတည်း။

ဆက်ဦးအံ့– သစ္စာစသောတရား၅-ပါးသည် ဥပါဒ်, ဌီ, ဘင်သဘောအရ ပျက်စီး ခြင်းသဘောရှိသောကြောင့် “အမတ (အနာမတ)”မဟုတ်နိုင်ရကား “အနာမတံ”ဟူ သော စကားသည် အကျိုးမသေရာနိဗ္ဗာန်၏ အနာမတအမည်ကို အကြောင်းသစ္စာ စသော တရားအပေါ်၌ တင်စားထားသော ဖလူပစာစကားတည်း။ ထိုကြောင့် “အမတဘာဝသာဓနတော အနာမတံ နာမ (ဇာ၊ဋ္ဌ၊ ၂၊ ၅၀)”ဟု ဖွင့်သည်။ (အလင်္ကာ ဋီ-၂၂၉၊ အလင်္ကာဘာ-၃၆၅၊ ဝိနိစ္ဆယဋီ၊ ၂၊ ၃၀)

အာယုသင်္ခါရံ။ ။ အဋ္ဌကထာဋီကာတို့၌ အာယုသင်္ခါရအရ “ (၁) ဖလသမာပတ်, (၂) အတ္တဘော, (၃) ဇီဝိတိန္ဒြေ(အသက်)”အားဖြင့် ၃မျိုးတွေ့ရ၏၊ “သင်္ခရောတီတိ သင်္ခါရော၊ အာယုံ+သင်္ခါရော အာယုသင်္ခါရော- ဇီဝိတိန္ဒြေကို ပြုစီမံတတ်သော ဖလ

...[စာမျက်နှာ- ၆၆၆]...

ပရိက္ခီဏဘာဝံ– ကုန်သည်၏အဖြစ်ကို။ ဉတွာ– သိ၍။ “ဣတော– ဤနေ့မှ။ သတ္တမေ– ၇ရက်မြောက်ဖြစ်သော။ ဒိဝသေ– ၌။ ပရိနိဗ္ဗာယိဿာမိ– ပရိနိဗ္ဗာန်ပြု မည်။” ဣတိ– သို့။ အာရောစေသိ– ပြီ။ တံ ပဝတ္တိံ– ထိုဖြစ်ပုံကို။ (ထိုသတင်းကို)၊ သုတွာ– ၍။ ရောဟိဏီနဒိယာ– ရောဟိနီမြစ်၏။ ဥဘယတီရဝါသိကေသု– ၂ဖက် သောကမ်း၌ နေကုန်သော။ မနုဿေသု– လူတို့တွင်။ ဩရိမတီရဝါသိကာ– ဤ ဖက်ကမ်း၌ နေသောလူတို့သည်။ “မယံ– တို့သည်။ ထေရဿ– ထေရ်အား။ ဗဟူပကာရာ– များသောကျေးဇူးရှိကုန်၏။ [ဥပဂန္တွာ ဟိတံ ကရောတီတိ ဥပကာရော၊ သမာပတ်။ (အံ၊ဋီ- ၃, ၂၅၇)”ဟု ပြုလျှင် ဖလသမာပတ်ကို ရ၏။ “အာယုံ သင်္ခရောတီတိ အာယုသင်္ခါရော– ဇီဝိတိန္ဒြေကို ပြုစီမံတတ်သော အတ္တဘော၊ (ဝိလံဋီ၊ ၂၊ ၃၄၀)”ဟု ပြုလျှင် အတ္တဘောကို ရ၏။

ဇီဝိတိန္ဒြေယူ။ ။ ဤ၌ ဇီဝိတိန္ဒြေကို ယူ၍ “ကမ္မုနာ သင်္ခရီယတေတိ သင်္ခါရော၊ အာယု စ+တံ+သင်္ခါရော စာတိ အာယုသင်္ခါရော- ကံသည် ပြုစီမံအပ်သော ဇီဝိတိ န္ဒြေ၊(ဒီဋီ၊၂၊၁၄၅)၊ (တစ်နည်း) အာယုဿ+သင်္ခါရော ရာသိဘာဝေါ အာယုသင်္ခါရော-အသက်၏ ပေါင်းစုခြင်း၊(အပ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၃၄)၊ (တစ်နည်း) သဟဇာတဓမ္မေ သင်္ခရောတီတိ သင်္ခါရော၊ အာယု ဧဝ+သင်္ခါရော အာယုသင်္ခါရော- တကွဖြစ်ဖက်တရားတို့ကို ပြုစီမံတတ်သော ဇီဝိတိန္ဒြေ၊(မဋီ၊၂၊၂၇၃)၊ (တစ်နည်း) အာယုံ သင်္ခရောတိ ဧတေနာတိ အာယုသင်္ခါရော- အတ္တဘောကို ပြုစီမံကြောင်း(ဖြစ်စေကြောင်း)ဇီဝိတိန္ဒြေ၊(သံဋီ၊၂၊၁၉၀)”ဟု ပြုပါ။

ဆက်ဦးအံ့– ဇီဝိတိန္ဒြေ ကိုရသော ဝိဂြိုဟ်၄မျိုးတို့တွင် “အာယုံ သင်္ခရောတိ ဧတေနာ တိ အာယုသင်္ခါရော”ဟူသော ဝိဂြိုဟ်၌ အာယုအရ အစိတ်ဖြစ်သော ဇီဝိတိန္ဒြေ၏ အမည်ကို အပေါင်းအတ္တဘော (ခန္ဓာကိုယ်) ၌ တင်စားသော ဧကဒေသူပစာရ ဥပလက္ခဏနည်းအားဖြင့် အပေါင်းအတ္တဘော (ခန္ဓာကိုယ်) ကို ယူပါ။ (သံ၊ဋီ၊၂၊ ၁၉၀) [ဧန္တိ ဂစ္ဆန္တိ ပဝတ္တန္တိ သတ္တာ ဧတေနာတိ အာယု၊ [ဣ+ဏု၊ ရူ-၄၀၄၊] အယန္တိ ပဝတ္တန္တိ ဧတေနာတိ အာယု၊ [အယ+ဏု၊ ပု+န၊ -မောဂ်-၇, ၁၊] အာယဝန္တိ မိဿီဘဝန္တိ သတ္တာ ဧတေနာတိ အာယု၊ အာယဝန္တိ အာဂစ္ဆန္တိ ပဝတ္တန္တိ တသ္မိံ သတိ အရူပဓမ္မာတိ ဝါ အာယု၊ [အာ+ယု+ဏု၊ နီတိဓာတု- ၁၃၈] အာ သမန္တတော ယုနောတိ ပါလေတိ သတ္တေတိ အာယု၊ (အပ၊ဋ္ဌ၊၂၊ ၁၃၄) အာယန္တိ ပတိဋ္ဌဟန္တိ ဧတေနာတိဝါ အာယု၊ (အာယ+ဥ၊ ဂဠုန်- ၃၀)။]

...[စာမျက်နှာ- ၆၆၇]...

ဥပဂန္တွာ ကရီယတေ ဧတေနာတိ ဝါ ဥပကာရော၊ [ဥပ+ကရ+ဏ၊] ဗဟု+ဥပကာရော ဧတေသန္တိ ဗဟူ ပကာရာ (ဂဠုန်ပျံ-၂၁၊ နိသာဋီ-၁၂၈)၊] အမှာကံ– တို့၏။ သန္တိကေ– ၌။ ပရိနိဗ္ဗာယိဿတိ– လိမ့်မည်။” ဣတိ– သို့။ ဝဒိံသု– ကုန်ပြီ။ ပရတီရဝါသိကာပိ– ဟိုဖက်ကမ်း၌ နေသောလူတို့သည်လည်း။ “မယံ– တို့သည်။ ထေရဿ– အား။ ဗဟူပကာရာ– ကုန်၏။ အမှာကံ– တို့၏။ သန္တိကေ– ၌။ ပရိနိဗ္ဗာယိဿတိ– မည်။” ဣတိ– သို့။ ဝဒိံသု– ကုန်ပြီ။ ထေရော– သည်။ တေသံ– ထိုလူတို့၏။ ဝစနံ– ကို။ သုတွာ– ၍။ “ဥဘယတီရဝါသိနော– ၂ဖက်သောကမ်း၌ နေသောလူတို့သည်။ မယှံ– အား။ ဝါ– ၏။ ဥပကာရာ– လျော်သောကျေးဇူးရှိသည်၏အဖြစ်ကို ပြုတတ်ကုန်၏။ ဝါ– ကျေးဇူးကို ပြုတတ်ကုန်၏။ [ဓမ္မဘာ-၁, ၅၅၀၇ှု၊] ဣမေ နာမ– ဤမည်သူတို့သည်။ အနုပကာရာ– လျော်သော ကျေးဇူးရှိသည်၏အဖြစ်ကို မပြုတတ်ကုန်။ ဝါ– ကျေး ဇူးကို မပြုတတ်ကုန်။ ဣတိ– သို့။ ဝတ္တုံ– ပြောခြင်းငှာ။ န သက္ကာ– မတတ်ကောင်း။ အဟံ– သည်။ ဩရိမတီရေ– ဤဖက်ကမ်း၌။ သစေ ပရိနိဗ္ဗာယိဿာမိ– အကယ်၍ ပရိနိဗ္ဗာန်ပြုအံ့။ (ဧဝံ သတိ)၊ ပရတီရဝါသိနော– ဟိုဖက်ကမ်း၌ နေကုန်သော လူတို့သည်။ ဓာတုဂဟဏတ္ထံ– ဓာတ်တော်ကို ယူခြင်းအကျိုးငှာ။ တေဟိ– (ဤ ဖက်ကမ်း၌နေသော) ထိုလူတို့နှင့်။ သဒ္ဓိံ၊ ကလဟံ– ခိုက်ရန်ကို။ ကရိဿန္တိ– ပြုကြ လိမ့်မည်။ ပရတီရေ– ဟိုဖက်ကမ်း၌။ သစေ ပရိနိဗ္ဗာယိဿာမိ– အံ့။ (ဧဝံ သတိ)၊ ဩရိမတီရဝါသိနောပိ– တို့သည်လည်း။ တထာ– ထို့အတူ။ (ကလဟံ– ကို၊) ကရိဿန္တိ။ ကလဟော– သည်။ ဥပ္ပဇ္ဇမာနောပိ– ဖြစ်သော်လည်း။ ဝါ– ဖြစ်လျှင်လည်း။ မံ– ကို။ နိဿာယေဝ– မှီ၍သာ။ ဥပ္ပဇ္ဇိဿတိ– ဖြစ်လိမ့်မည်။ ဝူပသမမာနောပိ–ငြိမ်းအေးသော်လည်း။ ဝါ– ငြိမ်းအေးလျှင်လည်း။ မံ– ကို။ နိဿာယေဝ– ၍သာ။ ဝူပသမိဿတိ– ငြိမ်းအေးလိမ့်မည်။” ဣတိ– သို့။ စိန္တေတွာ– ၍။ “ဩရိမတီရဝါသိနောပိ– တို့သည်လည်း။ မယှံ– အား။ ဝါ– ၏။ ဥပကာရာ– လျော်သောကျေးဇူးရှိ သည်၏အဖြစ်ကို ပြုတတ်ကုန်၏။ ဝါ– ကျေးဇူးကို ပြုတတ်ကုန်၏။ ပရတီရဝါသိနောပိ– တို့သည်လည်း။ မယှံ– အား။ ဝါ– ၏။ ဥပကာရာ– ကုန်၏။ အနုပကာရာပိ နာမ– လျော်သောကျေးဇူးရှိသည်၏အဖြစ်ကို မပြုတတ်သူတို့မည် သည်လည်း။ နတ္ထိ– မရှိကုန်။ ဩရိမတီရဝါသိနော– တို့သည်။ ဩရိမတီရေယေဝ– ဤဖက်ကမ်း၌သာ။ သန္နိပတန္တု– စုဝေးကြလော။ ပရတီရဝါသိနောပိ– တို့သည်။

...[စာမျက်နှာ- ၆၆၈]...

လည်း။ ပရတီရေယေဝ– ဟိုဖက်ကမ်း၌သာ၊ (သန္နိပတန္တု– ကြလော၊)” ဣတိ– သို့။ အာဟ– ပြီ။ တတော– ထိုမှနောက်၌။ သတ္တမေ– ၇ရက်မြောက်ဖြစ်သော။ ဒိဝသေ– ၌။ မဇ္ဈေနဒိယာ– မြစ်၏အလယ်၌။ သတ္တတာလပ္ပမာဏေ– ထန်း၇ဆင့် ပမာဏရှိသော။ အာကာသေ– ကောင်းကင်၌။ ပလ္လင်္ကေန– ထက်ဝက်ပလ္လင်ဖြင့်။ [ဓမ္မဘာ-၂, ၇၇ရှု၊] နိသီဒိတွာ– ၍။ မဟာဇနဿ– များစွာသော လူအပေါင်းအား။ ဓမ္မံ– ကို။ ကထေတွာ– ၍။ “မမ– ၏။ သရီရံ– သည်။ မဇ္ဈေ– အလယ်၌။ ဘိဇ္ဇိတွာ– ကွဲ၍။ ဧကော– တစ်ခုသော။ ဘာဂေါ– အဖို့သည်။ (အခြမ်းသည်)၊ ဩရိမတီရေ– ဤဖက်ကမ်း၌။ ပတတု– ကျပါစေ။ ဧကော– သော။ ဘာဂေါ– သည်။ ပရတီရေ– ဟိုဖက်ကမ်း၌။ (ပတတု– စေ၊)” ဣတိ– သို့။ အဓိဋ္ဌာယ– အဓိဋ္ဌာန်၍။ ယထာနိသိန္နောဝ– အကြင်အကြင်ထိုင်နေတော်မူလျက်သာလျှင်။ တေဇောဓာတုံ–တေဇောဓာတ်ဟူသော ကသိုဏ်းလျှင်အာရုံရှိသော စတုတ္ထဈာန်သမာပတ်ကို၊

အဓိဋ္ဌာယ။ ။ “အဓိဋ္ဌာယ- စိတ်ကို လွန်ကဲစွာ တည်စေ၍၊ (သဒ္ဒတ္ထ)၊ ဝါ- စိတ်ကို လွန်ကဲစွာ ဖြစ်စေ၍၊ (အဓိပ္ပာယတ္ထ)၊ ဝါ- အဓိဋ္ဌာန်၍၊ (ဝေါဟာရတ္ထ)”ဟု ပေး၊ အဓိ သဒ္ဒါ အဓိကအနက်ဟော၊ အဓိဋ္ဌာယအရ ဝိကုဗ္ဗနိဒ္ဓိ, အဓိဋ္ဌာနိဒ္ဓိ၂မျိုးတွင် အဓိဋ္ဌာနိဒ္ဓိကို ယူပါ၊ တရားကိုယ်အားဖြင့် ကြိယာအဘိညာဏ်တည်း။ (ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၂၆၇၊ ဝိသုဒ္ဓိ၊၂၊၁၅၊ ဝိသုဒ္ဓိ၊ဋီ၊၂၊၂၁)

တေဇောဓာတုံ။ ။ တေဇေတိ ပရိပါစေတိ, နိသေတိ ဝါ တိက္ခဘာဝေန သေသဘူတတ္တယံ ဥသ္မာပေတီတိ တေဇော၊ အတ္တနော သဘာဝံ ဓာရေတီတိ ဓာတု၊ သံသာရ- ဒုက္ခံ ဒဟတိ ဝိဒဟတီတိ ဝါ ဓာတု၊ သတ္တေဟိ ဓီယတီတိ ဝါ ဓာတု၊ ဝိဓာနံ ဝါ ဓာတု- ဒုက္ခကိုစီမံခြင်း၊ ဓီယတေ ဧတာယာတိ ဝါ ဓာတု- သံသရာဒုက္ခကို စီမံကြောင်း တရား၊ ဓီယတေ ဧတိဿန္တိ ဝါ ဓာတု- သံသရာဒုက္ခကို ထားရာတရား၊ ဓာတု ဝိယာတိ ဝါ ဓာတု- ကိုယ်၏အစိတ်အပိုင်း ရသသေဏိတစသောဓာတ်, ကျောက်၏အစိတ် အပိုင်း ဆေးဒန်းမြင်းသီလာစသောဓာတ်နှင့် တူသောတရား၊ တေဇောယေဝ+ဓာတု တေဇောဓာတု။ (အဘိဝိ- ၁၉၅)

အရကောက်။ ။ တေဇောဓာတုအရ မုချအားဖြင့် ဆီမီး, တောမီးအစရှိသော မီးကသိုဏ်း(တေဇောကသိုဏ်း)ကို ရ၏၊ သဒိသူပစာရ, ဌာနူပစာရအားဖြင့် ထိုတေ ဇောကသိုဏ်းကို အာရုံပြု၍ ရအပ်သော ပဋိဘာဂနိမိတ်ကို ရ၏၊ အကြောင်း အာရုံ၏ အမည်ကို အကျိုးအာရမ္မဏိကဈာန်၌ တင်စား၍ ကာရဏူပစာရအားဖြင့် ထိုပဋိ

...[စာမျက်နှာ- ၆၆၉]...

သမာပဇ္ဇိ– ဝင်စားပြီ။ ဇာလာ– မီးတောက်တို့သည်။ ဥဋ္ဌဟိံသု– ထွက်ကုန်ပြီ။ သရီရံ– သည်။ မဇ္ဈေ– ၌။ ဘိဇ္ဇိတွာ– ၍။ ဧကော– သော။ ဘာဂေါ– သည်။ ဩရိမတီရေ– ၌။ ပတိ– ကျပြီ။ ဧကော– သော။ ဘာဂေါ– သည်။ ပရတီရေ– ၌။ (ပတိ– ပြီ၊) တတော– ထိုမှနောက်၌။ မဟာဇနော– သည်။ ပရိဒေဝိ– ပြီ။ ပထဝိဥန္ဒြိယနသဒ္ဒေါ ဝိယ– မြေ ကြီးပြိုခြင်းကြောင့် ထွက်ပေါ်လာသော အသံကဲ့သို့။ ဝါ– မြေပြိုသံကဲ့သို့။ အာရောဒနသဒ္ဒေါ– ငိုကြွေးသံသည်။ အဟောသိ– ပြီ။ သတ္ထု– ၏။ ပရိနိဗ္ဗာနေ– ပရိ နိဗ္ဗာန်စံရာအခါ၌။ အာရောဒနသဒ္ဒတောပိ– ငိုကြွေးသံထက်လည်း။ ကာရုညတရော– အထူးအားဖြင့် သနားခြင်းရှိသည်။ ဝါ– ပို၍သနားခြင်းရှိသည်။ အဟောသိ၊ မနုဿာ– တို့သည်။ စတ္တာရော မာသေ– ၄လတို့ပတ်လုံး။ ရောဒန္တာ–ငိုကြွေးကုန်လျက်။ ပရိဒေဝန္တာ– မြည်တမ်းကုန်လျက်။ “သတ္ထု– ၏။ ပတ္တစီဝရဂ္ဂါဟကေ– သပိတ်သင်္ကန်းကို ကိုင်ယူသော အရှင်အာနန္ဒာသည်။ တိဋ္ဌန္တေ– တည် ရှိလသော်။ သတ္ထု– ၏။ ဌိတကာလော ဝိယ– တည်ရှိရာအခါကဲ့သို့။ နော– ငါတို့ဖို့။ ဝါ– အတွက်။ အဟောသိ၊ ဣဒါနိ– ၌။ နော– တို့၏။ သတ္ထာ– သည်။ ပရိနိဗ္ဗုတော–ပြီ။” ဣတိ– သို့။ ဝိပ္ပလပန္တာ– အထူးထူးအပြားပြား ပြောဆိုမြည်တမ်းကုန်လျက်။ ဝိရဝန္တာ– အထူးထူးသောအသံကို ပြုကုန်လျက်။ ဝါ– အော်ဟစ်ငိုကြွေးကုန်လျက်။ ဝိစရိံသု– လှည့်လည်ကုန်ပြီ။ ဣတိ– ဤကား အရှင်အာနန္ဒာ၏ မသေဘူးရာ အရပ်၌ ပရိနိဗ္ဗာန်ပြုပုံတည်း။

ပုန– ဖန်။ သတ္ထာ၊ သာမဏေရံ– ကို။ “တိဿ– တိဿ! ဣမသ္မိံ ဝနသဏ္ဍေ– ဘာဂနိမိတ်ကို အာရုံပြုသော ဈာန်ကို ရ၏။ သို့မဟုတ်, “တေဇောဓာတု+ကသိဏာရမ္မဏံ ဧတဿာတိ တေဇောဓာတု– တေဇောဓာတ်ဟူသော ကသိုဏ်းလျှင် အာရုံရှိ သော စတုတ္ထဈာန်”ဟု ပြု၍ ကသိဏာရမ္မဏပုဒ်အကျေကြံပါ။ (ဝိ၊ဋ္ဌ၊ ၂၊ ၁၆၄၊ ဥဒါန၊ဋ္ဌ၊ ၃၈၉၊ သာရတ္ထ၊ ၁၊ ၁၃၇၊ ပါရာဂံသစ်-၁, ၂၃၄)

ကာရုညတရော။ ။ ကရုဏာယေဝ ကာရုညံ၊ [ကရုဏာ+ဏျ၊] ကာရုညံ+အဿ အတ္ထီတိ ကာရုညော- သနားခြင်းရှိသော ငိုကြွေးသံ၊ [ကာရုည+ဏ၊] ဝိသေသေန+ ကာရုညော ကာရုညတရော- အထူးအားဖြင့် သနားခြင်းရှိသောအသံ၊ ဝါ- ပို၍ သနား ဖွယ်ကောင်းသောအသံ

...[စာမျက်နှာ- ၆၇၀]...

ဤတောအုပ်၌။ ဒီပိအာဒီနံ– သစ်ကျားအစရှိသော သတ္တဝါတို့၏။ သဒ္ဒေန– အသံ ကြောင့်။ ဘာယသိ– ကြောက်သလော? န ဘာယသိ– မကြောက်ဘူးလော?” ဣတိ– သို့။ ပုစ္ဆိ– ပြီ။ “ဘဂဝါ– မြတ်စွာဘုရား! န ဘာယာမိ– မကြောက်ပါ။ အပိစ ခေါ ပန– စင်စစ်ကား။ မေ– တပည့်တော်၏။ ဧတေသံ– ဤသစ်ကျားအစရှိသော သတ္တဝါတို့၏။ သဒ္ဒံ– ကို။ သုတွာ– ၍။ ဝနရတိ နာမ– တော၌ မွေ့လျော်ခြင်းမည် သည်။ ဥပ္ပဇ္ဇတိ– ၏။” ဣတိ– သို့။ ဝတွာ– ၍။ သဋ္ဌိမတ္တာဟိ– (၆၀) အတိုင်းအရှည် ရှိကုန်သော။ ဂါထာဟိ– တို့ဖြင့်။ ဝနဝဏ္ဏနံ နာမ– တောကို ချီးမွမ်းခြင်းမည်သည် ကို။ (တောဖွဲ့ကို)၊ ကထေသိ– လျှောက်ပြီ။ အထ– ၌။ နံ– ထိုကိုရင်ကို။ သတ္ထာ– သည်။ “တိဿာတိ– တိဿဟူ၍။ အာမန္တေသိ– ခေါ်တော်မူပြီ။ “ဘန္တေ– ရား! ကိံ–ဘာပါနည်း?” ဣတိ– ဤသို့ မေးလျှောက်ပြီ။ “မယံ– တို့သည်။ ဂစ္ဆာမ– ကြွကြ တော့မည်။ တွံ– သည်။ ဂမိဿသိ– လိုက်ခဲ့မည်လော? နိဝတ္တိဿသိ– ပြန်လှည့် မည်လော?” ဣတိ– ဤသို့ မေးတော်မူပြီ။ “ဘန္တေ– ရား! မယှံ– တပည့်တော်၏။ ဥပဇ္ဈာယေ– သည်။ မံ– ကို။ အာဒါယ– ခေါ်၍။ ဂစ္ဆန္တေ– သွားလသော်။ ဂမိဿာမိ– လိုက်ခဲ့ပါမည်။ နိဝတ္တေန္တေ– ပြန်စေလိုလသော်။ (နေရစ်စေလိုလသော်)၊ နိဝတ္တိဿာမိ– ပြန်လှည့်ပါမည်။ (နေရစ်ခဲ့ပါမည်)၊” ဣတိ– ဤသို့ လျှောက်ပြီ။ သတ္ထာ၊ ဘိက္ခုသံဃေန– နှင့်။ သဒ္ဓိံ၊ ပက္ကာမိ၊ ပန– ဆက်။ သာမဏေရဿ– ၏။ နိဝတ္တိတုမေဝ– ပြန်လှည့်ခြင်းငှာသာ။ (နေရစ်ခြင်းငှာသာ)၊ အဇ္ဈာသယော– အလိုသည်။ (ဟောတိ)၊ ထေရော– အရှင်သာရိပုတ္တတြာထေရ်သည်။ တံ– ထိုအလိုကို။ ဉတွာ– ၍။ “တိဿ– တိဿ! သစေ နိဝတ္တိတုကာမော– အကယ်၍ ပြန်လှည့်ခြင်းငှာ အလိုရှိအံ့။ (အကယ်၍ နေရစ်ခြင်းငှာ အလိုရှိအံ့)၊ (ဧဝံ သတိ)၊ နိဝတ္တ– ပြန်လှည့် လော၊ (နေရစ်ခဲ့လော)၊” ဣတိ၊ အာဟ၊ သော– ထိုကိုရင်သည်။ သတ္ထာရဉ္စ– ကိုလည်းကောင်း။ ဘိက္ခုသံဃဉ္စ– ကိုလည်းကောင်း။ ဝန္ဒိတွာ– ၍။ နိဝတ္တိ– ပြန်လှည့် ပြီ။ သတ္ထာ– သည်။ ဇေတဝနမေဝ– သို့သာ။ အဂမာသိ– ကြွတော်မူပြီ။

ဓမ္မသဘာယံ– ၌။ ဘိက္ခူနံ– တို့၏။ ကထာ– သည်။ ဥဒပါဒိ– ပြီ။ (ကိံ)၊ “ဝနဝါသီတိဿသာမဏေရော– သည်။ ဒုက္ကရံ– ခဲယဉ်းသောအမှုကို။ ကရောတိ– ၏။ ပဋိသန္ဓိဂ္ဂဟဏတော– ပဋိသန္ဓေယူရာအခါမှ။ ပဋ္ဌာယ– ၍။ အဿ– ထိုကိုရင်၏၊

...[စာမျက်နှာ- ၆၇၁]...

ဉာတကာ– ဆွေမျိုးတို့သည်။ သတ္တသု– ၇မျိုးကုန်သော။ မင်္ဂလေသု– မင်္ဂလာတို့၌။ ပဉ္စန္နံ ဘိက္ခုသတာနံ– တို့အား။ အပ္ပောဒကမဓုပါယသမေဝ– ရေမရောသော နို့ ဃနာကိုသာ။ အဒံသု– ကုန်ပြီ။ ပဗ္ဗဇိတကာလေ– ရှင်ပြုပြီးရာအခါ၌။ အန္တောဝိဟာရေ– ကျောင်းတွင်း၌။ ဗုဒ္ဓပ္ပမုခဿ– သော။ ဘိက္ခုသံဃဿ– အား။ သတ္တ ဒိဝသာနိ– ၇ရက်တို့ပတ်လုံး။ အပ္ပောဒကမဓုပါယသမေဝ– ကိုသာ။ အဒံသု၊ ပဗ္ဗဇိတွာ– ရှင်ပြုပြီး၍။ အဋ္ဌမေ– ၈ရက်မြောက်ဖြစ်သော။ ဒိဝသေ– နေ့၌။ အန္တောဂါမံ– ရွာတွင်းသို့။ ပဝိသန္တော– ဝင်လသော်။ ဒွီဟေဝ– ၂ရက်သာလျှင်ဖြစ်ကုန်သော။ ဒိဝသေဟိ– ရက်တို့ဖြင့်။ သာဋကသဟဿေန– အဝတ်တစ်ထောင်နှင့်။ သဒ္ဓိံ၊ ပိဏ္ဍပါတသဟဿံ– ဆွမ်းတစ်ထောင်ကို။ လဘိ– ပြီ။ ပုန၊ ဧကဒိဝသံ– တစ်နေ့၌။ ကမ္ဗလသဟဿံ– ကမ္ဗလာတစ်ထောင်ကို။ လဘိ– ပြီ။ အဟော ဝတ– ဩော်... အံ့ဩဖွယ်ကောင်းလေစွ။ ဣတိ– သို့လျှင်။ အဿ– ထိုကိုရင်၏။ ဣဓ– ဤအရပ်၌။ ဝသနကာလေ– နေရာအခါ၌။ မဟာလာဘသက္ကာရော– ကြီးစွာသော လာဘ် ပူဇော်သက္ကာရသည်။ ဥပ္ပဇ္ဇိ– ပြီ။ ဣဒါနိ– ၌။ ဧဝရူပံ– ဤသို့သဘောရှိသော။ လာဘသက္ကာရံ– လာဘ်ပူဇော်သက္ကာရကို။ ဆဍ္ဍေတွာ– စွန့်ပယ်၍။ အရညံ– သို့။ ပဝိသိတွာ– ၍။ မိဿကာဟာရေန– (အကောင်းအဆိုး) ရောနှောသော အာဟာရနှင့်။ ယာပေတိ– ရှည်သောကာလသို့ ရောက်စေ၏။ ဝါ– မျှတ၏။ တိဿသာမဏေရော– သည်။ ဒုက္ကရကာရကော ဝတ– ခဲယဉ်းသဖြင့် ပြုအပ်သောအမှုကို ပြုနိုင် ပါပေစွတကား။ (ပြုနိုင်ခဲသောအလုပ်ကို လုပ်နိုင်ပါပေစွတကား) ”ဣတိ– ဤသို့ ဖြစ်ပြီ။ သတ္ထာ၊ အာဂန္တွာ– ၍။ “ဘိက္ခဝေ– တို့! ဧတရဟိ– ၌။ ကာယ ကထာယ– ဖြင့်။ ဝါ– ကြောင့်။ သန္နိသိန္နာ– ကုန်သည်။ အတ္ထ နု– ကုန်သနည်း?” ဣတိ– သို့။ ပုစ္ဆိတွာ– ၍။ “ဣမာယ နာမ– ဖြင့်။ ဝါ– ကြောင့်။ (သန္နိသိန္နာ– ကုန်သည်။ အမှ–ကုန်၏)” ဣတိ– သို့။ ဝုတ္တေ– အပ်သော်။ “ဘိက္ခဝေ– တို့! အာမ– အိမ်း။ ဧသာ လာဘူပနိသာ နာမ– ဤလာဘ်ရခြင်း၏ အကြောင်းဖြစ်သော အကျင့်မည်သည်။ အညာ– နိဗ္ဗာန်ရောက်ကြောင်း, အကျင့်ကောင်းမှ တစ်မျိုးတစ်ခြား တစ်ပါးသာ တည်း။ နိဗ္ဗာနဂါမိနီ– နိဗ္ဗာန်သို့ ရောက်စေနိုင်သော။ ဝါ– နိဗ္ဗာန်ရောက်ကြောင်း ဖြစ်သော။ ပဋိပဒါ– အကျင့်သည်။ အညာ– ဂုဏ်လာဘ်မျှော်ကိုး, အကျင့်ဆိုးမှ, တစ်မျိုးတစ်ခြား တစ်ပါးသာတည်း။ ဟိ– မှန်။] ဧဝံ– ဤသို့ကျင့်လသော်။ လာဘံ–

...[စာမျက်နှာ- ၆၇၂]...

လာဘ်ကို။ လဘိဿာမိ– ရလိမ့်မည်၊’ ဣတိ– ဤသို့ တွေး၍။ (ဤသို့ မျှော်လင့်၍)၊ အာရညိကာဒိဓုတင်္ဂသမာဒါနဝသေန– အာရညိကအစရှိသောဓုတင်ကို ဆောက်တည်ခြင်း၏ အစွမ်းဖြင့်။ လာဘူပနိသံ– လာဘ်ရခြင်း၏ အကြောင်း ဖြစ်သောအကျင့်ကို။ ရက္ခန္တဿ– စောင့်ရှောက်သော။ ဘိက္ခုနော– ဖို့။ ဝါ– အတွက်၊

အာရညိကာဒိဓုတင်္ဂသမာဒါနဝသေန။ ။ အရညေ+နိဝါသော အရညံ၊ နိဝါသ ပုဒ်ကျေသည်၊ အရညံ+သီလံ အဿာတိ အာရညိကော- တော၌ နေခြင်းအလေ့ ရှိ သောရဟန်း၊ [အရည+ဏိက၊] အာရညိကော+အာဒိ ယဿာတိ အာရညိကာဒိ-တော၌ နေခြင်းအလေ့ရှိသောရဟန်းအစရှိသည်၊ ကိလေသေ ဓုနာတီတိ ဓုတံ၊ အင်္ဂတိ အတ္တနော ဖလံ ပဋိစ္စ ဟေတုဘာဝံ ဂစ္ဆတီတိ အင်္ဂံ၊ ဓုတံ စ+တံ+အင်္ဂံ စာတိ ဓုတင်္ဂံ-ကိလေသာတို့ကို လှုပ်ခါဖျက်ဆီးတတ်သော အကြောင်းအင်္ဂါသမာဒါနစေတနာ၊ အာ- ရညိကာဒိဿ+ဓုတင်္ဂံ အာရညိကာဒိဓုတင်္ဂံ- တော၌ နေခြင်းအလေ့ရှိသောရဟန်း အစရှိသည်၏ ကိလေသာတို့ကို လှုပ်ခါဖျက်ဆီးတတ်သော အကြောင်းအင်္ဂါသမာ ဒါနစေတနာ၊ အာရညိကာဒိဓုတင်္ဂဿ+သမာဒါနံ အာရညိကာဒိဓုတင်္ဂသမာဒါနံ-တော၌ နေခြင်းအလေ့ရှိသောရဟန်းအစရှိသည်၏ ကိလေသာတို့ကို လှုပ်ခါဖျက် ဆီးတတ်သော အကြောင်းအင်္ဂါသမာဒါနစေတနာကို ကောင်းစွာယူခြင်း (ဆောက် တည်ခြင်း)၊ အာရညိကာဒိဓုတင်္ဂသမာဒါနဿ+ဝသော အာရညိကာဒိဓုတင်္ဂဝသော၊ ဤကား ဓုတင်္ဂအဖွင့် ၃နည်းရှိရာ နောက်ဆုံးနည်းတည်း၊ အထက်၌ အဓိပ္ပာယ်ပေါ်ရုံ အလွယ်ပေးထားသည်။ (ဝိသုဒ္ဓိ၊၁၊၅၉၊ ဝိသုဒ္ဓိ၊ဋီ၊၁၊၈၉၊ ၉၀)၊

ပထမနည်း။ ။ ကိလေသေ ဓုနာတီတိ ဓုတော- ကိလေသာတို့ကို ခါထုတ်ဖျက်ဆီး တတ်သောရဟန်း၊(သုတ္တနိ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၀၃)၊ အာရညိကာဒိ စ+သော+ဓုတော စာတိ အာရညိကာဒိဓုတော- ကိလေသာတို့ကို ခါထုတ်ဖျက်ဆီးတတ်သော တော၌ နေလေ့ ရှိသောရဟန်းအစရှိသည်၊ အာရညိကာဒိဓုတဿ+အင်္ဂံ အာရညိကာဒိဓုတင်္ဂံ- ကိ လေသာတို့ကို ခါထုတ်ဖျက်ဆီးတတ်သော တော၌ နေလေ့ရှိသောရဟန်းအစရှိသည် ၏ အကြောင်းအင်္ဂါသမာဒါနစေတနာ

ဒုတိယနည်း။ ။ ကိလေသေ ဓုနာတီတိ ဓုတံ၊ ဓုတံ+အင်္ဂံ ဧတဿာတိ ဓုတင်္ဂံ-ကိလေသာတို့ကို ခါထုတ်ဖျက်ဆီးတတ်သော ဉာဏ်ဟူသော အကြောင်းရှိသော သမာဒါနစေတနာ၊ အာရညိကာဒိဿ+ဓုတင်္ဂံ အာရညိကာဒိဓုတင်္ဂံ- တော၌ နေလေ့ ရှိသော ရဟန်းအစရှိသည်၏ ကိလေသာတို့ကို ခါထုတ်ဖျက်ဆီးတတ်သော ဉာဏ်ဟူ သော အကြောင်းရှိသော သမာဒါနစေတနာ

...[စာမျက်နှာ- ၆၇၃]...

စတ္တာရော– ၄-ပါးကုန်သော။ အပါယာ– တို့သည်။ ဝိဝဋဒွါရာ ဧဝ– ဖွင့်ထားအပ် သော တံခါးရှိကုန်သည်သာ။ ဝါ– တံခါးပွင့်နေကုန်သည်သာ။ (ဟုတွာ)၊ တိဋ္ဌန္တိ– တည်နေကုန်၏။ ပန– အဖို့တစ်ပါးကား။ နိဗ္ဗာနဂါမိနိယာ– နိဗ္ဗာန်သို့ ရောက်စေ နိုင်သော။ ဝါ– နိဗ္ဗာန်ရောက်ကြောင်းဖြစ်သော။ ပဋိပဒါယ– အကျင့်ကြောင့်။ [ဂဏှာတိ၌စပ်၊] ဥပ္ပန္နံ– ဖြစ်ပေါ်လာသော။ လာဘသက္ကာရံ– ကို။ ပဟာယ– ပယ် စွန့်၍။ အရညံ– သို့။ ပဝိသိတွာ– ၍။ ဃဋေန္တော– စေ့ဆော်လသော်။ ဝါယမန္တော–အားထုတ်လသော်။ အရဟတ္တံ– ကို။ ဂဏှာတိ– ရယူနိုင်၏။” ဣတိ– သို့။ အနုသန္ဓိံ– ကို။ ဃဋေတွာ– ၍။ ဓမ္မံ– ကို။ ဒေသေန္တော– သော်။ ဣမံ ဂါထံ– ကို။ အာဟ၊ (ကိံ)၊ “အညာ ဟိ၊ ပေ။ မနုဗြူဟယေ” တိ– ၍။ (အာဟ)

အညာ ဟိ လာဘူပနိသာ, အညာ နိဗ္ဗာနဂါမိနီ၊ ဧဝမေတံ အဘိညာယ, ဘိက္ခု ဗုဒ္ဓဿ သာဝကော၊ သက္ကာရံ နာဘိနန္ဒေယျ, ဝိဝေကမနုဗြူဟယေ

လာဘူပနိသာ– လာဘ်၏အကြောင်း မကောင်းသောအကျင့်သည်။ အညာ ဟိ (အညာ ဧဝ)– နိဗ္ဗာန်ရောက်ကြောင်း, အကျင့်ကောင်းမှ, ရွဲ့စောင်းသောအား, တစ်မျိုးတစ်ခြားသာတည်း။ နိဗ္ဗာနဂါမိနီ– နိဗ္ဗာန်ရောက်ကြောင်း, အကျင့်ကောင်း သည်။ အညာ ဟိ– ဂုဏ်လာဘ်မျှော်ကိုး, အကျင့်ဆိုးမှ, တစ်မျိုးတစ်ခြားသာ တည်း။ ဧဝံ– သို့။ ဧတံ– ဤအကျင့်၂မျိုးကို။ အဘိညာယ– သိ၍။ ဗုဒ္ဓဿ– သိရန် မှန်က, မကျန်ရအောင်, လုံးဝသိမြင်, ဘုရားရှင်၏။ သာဝကော– အဆုံးအမကို လိုက်နာသော။ ဘိက္ခု– ရဟန်းသည်။ သက္ကာရံ– ကောင်းစွာပြုအပ်, အဓမ္မိက လာဘ်ကို။ န အဘိနန္ဒေယျ– မနှစ်သက်ရာ။ ဝိဝေကံ– ကာယစိတ္တဥပဓိဝိဝေက ကို။ (ပေါင်းဖော် ကိလေသ, သင်္ခါရဟု, သုံးဝကင်းဝေး, ငြိမ်းချမ်းရေးကို)၊ အနုဗြူဟယေ– တိုးပွားစေရာ၏။

တတ္ထ– ထိုဂါထာ၌။ အညာ ဟိ လာဘူပနိသာ၊ အညာ နိဗ္ဗာနဂါမိနီတိ– ကား။ ဧသာ လာဘူပနိသာ နာမ– ဤလာဘ်ရခြင်း၏ အကြောင်းဖြစ်သော အကျင့်မည်သည်။ အညာ ဧဝ– နိဗ္ဗာန်ရောက်ကြောင်း, အကျင့်ကောင်းမှ တစ် မျိုးတစ်ခြားတစ်ပါးသာတည်း။ နိဗ္ဗာနဂါမိနီ– နိဗ္ဗာန်သို့ ရောက်စေနိုင်သော။ ဝါ–

...[စာမျက်နှာ- ၆၇၄]...

နိဗ္ဗာန်ရောက်ကြောင်းဖြစ်သော။ ပဋိပဒါ– အကျင့်သည်။ အညာ– ဂုဏ်လာဘ် မျှော်ကိုး, အကျင့်ဆိုးမှ, တစ်မျိုးတစ်ခြားတစ်ပါးသာတည်း။ ဟိ– မှန်။ လာဘုပ္ပာဒကေန– လာဘ်ကို ဖြစ်စေသော။ ဘိက္ခုနာ– သည်။ ထောကံ– အနည်းငယ်။ အကုသလကမ္မံ– အကုသိုလ်ကံကို။ ကာတုံ– ပြုခြင်းငှာ။ ဝဋ္ဋတိ– သင့်၏။ ကာယဝင်္ကာဒီနိ– ကောက်ကွေးသော ကိုယ်အစရှိသည်တို့ကို။ ဝါ– ကိုယ်၏ ကောက် ခြင်းအစရှိသည်တို့ကို။ (ကာယဒုစရိုက်အစရှိသည်တို့ကို)၊ ကာတဗ္ဗာနိ– ပြုထိုက် ကုန်သည်။ ဟောန္တိ– ကုန်၏။ ဟိ– ဥပမာဆောင်, ထင်အောင် ပြဥုးအံ့။ ယသ္မိံ ကာလေ– အကြင်အခါ၌။ ကာယဝင်္ကာဒီသု– ကောက်ကွေးသော ကိုယ်အစရှိ သည်တို့တွင်။ ဝါ– ကိုယ်၏ ကောက်ခြင်းအစရှိသည်တို့တွင်။ ကိဉ္စိ– တစ်စုံတစ်ခု ကို။ ကရောတိ– ပြု၏။ တဒါ– ထိုအခါ၌။ လာဘော– လာဘ်သည်။ ဥပ္ပဇ္ဇတိ– ၏။ (ကိမိဝ– အဘယ်ကဲ့သို့နည်း?) ပါယသပါတိယံ– နို့ဃနာခွက်၌။ ဝင်္ကံ– ကောက် ကွေးသည်ကို။ ဝါ– ကောက်ကွေးအောင်။ အကတွာ– မပြုမူ၍။ ဥဇုကမေဝ– ဖြောင့် ဖြောင့်သာလျှင်။ ဟတ္ထံ– လက်ကို။ ဩတာရေတွာ– သက်ဝင်စေ၍။ ဝါ– ချ၍။ ဥက္ခိပန္တဿ– မြှောက်သူ၏။ ဝါ– သော်။ ဟတ္ထော– သည်။ ဝါ– ကို။ မက္ခိတမတ္တကောဝ– လိမ်းကျံအပ်ကာမျှသည်သာ။ (ညစ်ပေကာမျှသာ)၊ ဟောတိ။ ပန– အဖို့တစ်ပါး

ကာယဝင်္ကာဒီနိ။ ။ ကာယော စ+သော+ဝင်္ကော စာတိ ကာယဝင်္ကော- ကောက် သောကိုယ်၊ ဝိသေသနပရပဒကမ္မဓာရည်း၊ (တစ်နည်း) ကာယဿ+ဝင်္ကော ကာယ- ဝင်္ကော- ကိုယ်၏ အကောက်၊ ကာယဝင်္ကော+အာဒိ ယေသန္တိ ကာယဝင်္ကာဒီနိ၊ ဒုစရိုက် ပြုသူ၏ ကိုယ်နှုတ်စိတ်သည် ဖြောင့်မတ်မှုမရှိဘဲ ကောက်ကောက်ကွေ့ကွေ့ ဖြစ်နေ ရကား ဒုစရိုက်(၁၀)ပါးကို “ကာယဝင်္ကာဒီနိ”ဟု ဆိုရသည်၊ အာဒိဖြင့် ဝစီဝင်္က, မနောဝင်္က တို့ကို ယူပါ။ [ ကာယဝင်္ကာတိအာဒီနိ ကာယဒုစရိတာဒီနံ နာမာနိ(အံ၊ဋ္ဌ၊ ၂, ၈၀)။]

ယသ္မိံ ဟိ...နိက္ခမတိ။ ။ “ယသ္မိံ ဟိ”၌ ဟိသဒ္ဒါကား တပ္ပာကဋီကရဏ အနက်ဟော၊ “ဟိကာရော... ဥပမတ္ထော(ပဋိဂံ- ၆၂)”ဟူသော အဖွင့်အရ ဟိသဒ္ဒါ ဥပမာအနက်ဟောနိုင်ရကား “ကံသပါတိယံ ဟိ”၌ ဟိသဒ္ဒါ ဥပမာအနက်ဟောဟု ယူပါ၊ “ယသ္မိံ ဟိ၊ ပေ ၊ဥပ္ပဇ္ဇတိ”ကား ဥပမေယျဝါကျ၊ “ပါယသပါတိယံ၊ ပေ ၊ နိက္ခမတိ” ကား ဥပမာနဝါကျ၊ “ဧဝံ၊ ပေ ၊ဥပ္ပဇ္ဇတိ”ကား နိဂုံးဝါကျတည်း။

...[စာမျက်နှာ- ၆၇၅]...

ကား။ ဝင်္ကံ– ကို။ ဝါ– အောင်။ ကတွာ– ၍။ ဩတာရေတွာ– ၍။ ဥက္ခိပန္တဿ– ၏။ ဝါ– သော်။ ပါယသပိဏ္ဍံ– နို့ဃနာခဲကို။ ဥဒ္ဓရန္တောဝ– ထုတ်ဆောင်လျက်သာ။ နိက္ခမတိ ဟိ (နိက္ခမတိ ယထာ)– ထွက်သကဲ့သို့တည်း။ ဧဝံ– ဤသို့လျှင်။ ကာယဝင်္ကာဒီနိ– ကောက်ကွေးသော ကိုယ်အစရှိသည်တို့ကို။ ဝါ– ကိုယ်၏ ကောက်ခြင်း အစရှိသည်တို့ကို။ ကရဏကာလေယေဝ– ပြုရာအခါ၌သာ။ လာဘော– သည်။ ဥပ္ပဇ္ဇတိ– ၏။ အယံ– ဤဆိုအပ်ပြီးသည်ကား။ အဓမ္မိကာ– မတရား၌ ယှဉ်သော။ ဝါ– တရားမဲ့သော။ လာဘူပနိသာ နာမ– လာဘ်ရခြင်း၏ အကြောင်းမည်၏။

ပန– အဖို့တစ်ပါးကား။ ဥပဓိသမ္ပဒါ– ဥပဓိ၏ ပြည့်စုံခြင်းလည်းကောင်း။ ဝါ– ရုပ် အဆင်းနှင့် ပြည့်စုံခြင်းလည်းကောင်း။ စီဝရဓာရဏံ– ပံသုကူသင်္ကန်းကို ဆောင် ခြင်းလည်းကောင်း။ ဗာဟုသစ္စံ– များသောသုတရှိသူ၏အဖြစ်လည်းကောင်း။ ဝါ– အကြားအမြင်များခြင်းလည်းကောင်း။ ပရိဝါရော– စင်ကြယ်သော အခြံအရံ ပရိသတ်၏ ပြည့်စုံခြင်းလည်းကောင်း။ ဝါ– အခြံအရံပရိသတ်များခြင်းလည်းကောင်း။ အရညဝါသော– တော၌ နေခြင်းလည်းကောင်း။ ဣတိ– ဤသို့။ ဧဝရူပေဟိ– ဤသို့သဘော ရှိကုန်သော။ ကာရဏေဟိ– အကြောင်းတို့ကြောင့်။ ဥပ္ပန္နော– ဖြစ်သော။ လာဘော– သည်။ ဓမ္မိကော နာမ– တရား၌ ယှဉ်သော လာဘ် မည်သည်။ ဟောတိ– ၏။ ပန– ဆက်။ နိဗ္ဗာနဂါမိနိံ– သော။ ပဋိပဒံ– ကို။ ပူရေန္တေန– ဖြည့်ကျင့်သော။ ဘိက္ခုနာ– သည်။ ကာယဝင်္ကာဒီနိ– တို့ကို။ ပဟာတဗ္ဗာနိ– ပယ် ထိုက်ကုန်၏။ အနန္ဓေနေဝ– မကန်းသူသည်ပင်။ အန္ဓေန ဝိယ– ကန်းသူသည် ကဲ့သို့။ အမူဂေနေဝ– မအသူသည်ပင်။ မူဂေန ဝိယ– အ သူသည်ကဲ့သို့။ အဗဓိရေနေဝ– နားမထိုင်းသူသည်ပင်။ ဗဓိရေန ဝိယ– နားထိုင်းသူသည်ကဲ့သို့။ ဘဝိတုံ–

ပရိဝါရော။ ။ အံ- ၁, ၄၀၌ ဟောတော်မူအပ်သော လာဘ်ပေါများကြောင်း ၁၆ပါး တို့တွင် “ပရိဝါရသမ္ပဒါ”ဟု ရှိသဖြင့် “ပရိဝါရော”၌ “ပရိဝါရသမ္ပဒါ”ဟု ဆိုလိုလျက် သမ္ပဒါပုဒ်ကျေသည်ဟုကြံ၊ (တစ်နည်း) လာဘ်ပေါများကြောင်း ၁၆ပါးတို့တွင် “မဟာပရိဝါရတာ(အံ- ၁, ၄၀)”ကို ကြည့်၍ “ပရိဝါရော+အဿ အတ္ထီတိ ပရိဝါရော- များ သောအခြံအရံရှိသူ၊ ဏပစ္စည်း ပဟူတအနက်ဟော၊ ထိုနောင် “ပရိဝါရဿ+ဘာေဝေါ ပရိဝါရော- များသောအခြံအရံရှိသူ၏အဖြစ်၊ ဝါ- အခြံအရံများခြင်း”ဟု ဘာဝလောပ, ဘာဝပ္ပဓာန ကြံပါ။

...[စာမျက်နှာ- ၆၇၆]...

ဖြစ်ခြင်းငှာ။ ဝဋ္ဋတိ– သင့်၏။ အသဌေန– မကောက်ကျစ်သူသည်။ အမာယေန–မလှည့်ပတ်သူသည်။ ဘဝိတုံ– ငှာ။ ဝဋ္ဋတိ– ၏။ ဧဝမေတန္တိ– ကား။ လာဘုပ္ပါဒနံ–လာဘ်ကိုဖြစ်စေနိုင်သော။ ဧတံ ပဋိပဒဉ္စ– ဤအကျင့်ကိုလည်းကောင်း။ နိဗ္ဗာနဂါမိနိံ– နိဗ္ဗာန်သို့ ရောက်စေနိုင်သော။ ဧတံ ပဋိပဒဉ္စ– ဤအကျင့်ကိုလည်းကောင်း။ ဧဝံ– ဤသို့။ ဉတွာ– သိ၍။ သဗ္ဗေသံ– အလုံးစုံကုန်သော။ သင်္ခတာသင်္ခတဓမ္မာနံ–သင်္ခတတရား, အသင်္ခတတရားတို့ကို။ ဗုဇ္ဈနဋ္ဌေန– သိတတ်သည်၏အဖြစ်ဟူ သောအနက်သဘောကြောင့်။ ဗုဒ္ဓဿ– ဗုဒ္ဓမည်တော်မူသောပုဂ္ဂိုလ်၏။ သဝနန္တေ– တရားတော်ကို ကြားနာခြင်း၏ အဆုံး၌။ (အရိယဇာတိယာ– အရိယာဇာတ် အားဖြင့်၊) ဇာတဋ္ဌေန– ဖြစ်တတ်သည်၏ဟူသော အနက်သဘောကြောင့်။

သဗ္ဗေသံ၊ ပေ ၊ဗုဇ္ဈနဋ္ဌေန။ ။ ဤအဖွင့်ဖြင့် “သဗ္ဗေ သင်္ခတာသင်္ခတဓမ္မေ အဗုဇ္ဈီတီတိ ဗုဒ္ဓေါ”ဟု ဝစနတ္ထပြုရကြောင်းကို ပြသည်၊ “သဗ္ဗေသံ သင်္ခတာသင်္ခတ- ဓမ္မာနံ”ကား ဗုဇ္ဈနဋ္ဌေန၏ ကံတည်း၊(ပါရာယော- ၆၄)၊ ဗုဇ္ဈနဋ္ဌေန၌ “ဗုဇ္ဈနဘာဝ- ဋ္ဌေန”ဟု ဆိုလိုလျက် ဘာဝပုဒ်ကျေသည်၊ သို့မဟုတ် ဘာဝပ္ပဓာနဟု ဆရာတို့ ယူ ရိုးရှိ၏၊ ဗုဇ္ဈနအရ သိတတ်သူကား ဘုရားရှင်တည်း၊ သိတတ်သူဖြစ်ရန် သတ္တိကို “ဗုဇ္ဈနဘာဝ”ဟု ဆိုသည်၊ ဗုဇ္ဈနဋ္ဌေန၌ “အဋ္ဌ”ဟူသည်လည်း ထိုသတ္တိတည်းဟူသော အနက်ပင်တည်း။

သဝနန္တေ ဇာတဋ္ဌေန...သာဝကော။ ။ ဝိမာန၊ဋ္ဌ၊၁၇၈၊ ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၁, ၁၉၀အလို “သဝနန္တေ ဇာတဋ္ဌေန”ဖြင့် “သက္ကစ္စံ သုဏာတီတိ သာဝကော”ဟု ပြု ၍ အာဂတပ္ဖလသာဝက(အရိယာသာဝက)ကို ယူ၏၊ အရိယာသာဝကများသည် တရားတော်ကို ကြားနာခြင်း၏ အဆုံး၌ အရိယာဇာတ်အားဖြင့် ဖြစ်ပြီးသူများဖြစ် သောကြောင့် ဘုရားရှင်၏ တရားတော်ကို ဉာဏ်ဖြင့်သက်ဝင်ကြည်ညိုခြင်းနှင့် ယှဉ် သဖြင့် ရိုသေစွာ နာယူကြသည်- ဟူလို၊ ထို၌ “ဩဝါဒါနုသာသနိံ ဝါ သဝနဋ္ဌေန” ဟူသော နောက်နည်းမပါ။ [သဝနန္တေ ဇာတတ္တာတိ ဓမ္မဿဝနပရိယောသာနေ အရိယဇာတိယာ ဇာတတ္တာ၊- ဒီဋီ၊၂၊၂၃၉၊ မဋီ၊၂၊၁၈၅။]

နီတိဓာတု- ၂၄၂။ ။ နီတိဓာတုအလို “သဝနန္တေ ဇာတဋ္ဌေန”ဖြင့် “သဝနန္တေ (အရိယာယ ဇာတိယာ)+ဇာတော သာဝကော- ကြားနာရသောအဆုံး၌ အရိယာ ဇာတ်အားဖြင့် ဖြစ်သူ၊ [သဝနန္တ+ဏပစ္စည်း၊ နန္တကို ကပြု၊]”ဟုလည်းကောင်း, “ဩဝါဒါနုသာသနိံ ဝါ သဝနဋ္ဌေန”ဖြင့် “ဩဝါဒါနုသာနိံ သုဏာတီတိ သာဝကော”ဟုလည်း။

...[စာမျက်နှာ- ၆၇၇]...

လည်းကောင်း။ ဝါ– တစ်နည်း။ ဩဝါဒါနုသာသနိံ ဩဝါဒါနုသာသနိံ ဩဝါဒါနုသာသနိံ– ဆုံးမသွန်သင်ခြင်းကို။ ဝါ– ရှေးဥုးစွာ ဆုံးမခြင်း, နောက်တစ်ဖန်သွန်သင်ခြင်းကို။ သဝနဋ္ဌေန– နားထောင် တတ်သည်၏အဖြစ်ဟူသော အနက်သဘောကြောင့်လည်းကောင်း။ သာဝကော– သာဝကမည်သော။ ဘိက္ခု– သည်။ အဓမ္မိကံ– တရား၌ မယှဉ်သော။ ဝါ– တရားမဲ့သော။ စတုပစ္စယသက္ကာရံ– ပစ္စည်း၄-ပါးဟူသော ပူဇော်သက္ကာရကို။ နာဘိနန္ဒေယျ– မနှစ်သက်ရာ။ ဓမ္မိကံ– တရား၌ ယှဉ်သော။ ဝါ– တရားသဖြင့် ဖြစ်သော။ (စတုပစ္စယသက္ကာရံ– ကို၊) န စေဝ ပဋိက္ကောသေယျ– မတားမြစ်ရာ။ ကာယဝိဝေကာဒိကံ– ကာယဝိဝေကအစရှိသော။ ဝိဝေကံ– ဝိဝေကကို။ အနုဗြူဟယေ– တိုးပွားစေရာ၏။ တတ္ထ– ထိုကာယဝိဝေကာဒိကံအစရှိသော စကားရပ်၌။ ကာယဝိဝေကောတိ– ကာယဝိဝေကဟူသည်ကား။ ကာယဿ– ကိုယ်၏။ ဧကီဘာဝေါ– တစ်ကိုယ်တည်း၏အဖြစ်တည်း။ စိတ္တဝိဝေကောတိ– ဟူသည်ကား။ အဋ္ဌ– ၈-ပါးကုန်သော။ သမာပတ္တိယော– သမာပတ်တို့တည်း။ ဥပဓိဝိဝေကောတိ– ဟူသည်ကား။ နိဗ္ဗာနံ– တည်း။ တေသု– ထိုဝိဝေကတို့တွင်။ ကာယဝိဝေကော–ကာယဝိဝေကသည်။ ဂဏသင်္ဂဏိကံ– အပေါင်းအဖော်တို့နှင့် ပေါင်းသင်းနေ ထိုင်ခြင်းကို။ ဝါ– လူအပေါင်း၌ ပေါင်းဆုံခြင်းကို။ [ဓမ္မဘာ-၁, ၄၂၄ရှု၊] ဝိနောဒေတိ– ပယ်ဖျောက်၏။ စိတ္တဝိဝေကော– စိတ္တဝိဝေကသည်။ ကိလေသသင်္ဂဏိကံ– ကိ လေသာတို့နှင့် ပေါင်းသင်းနေထိုင်ခြင်းကို။ ဝိနောဒေတိ– ၏။ ဥပဓိဝိဝေကော–ဥပဓိဝိဝေကသည်။ သင်္ခါရသင်္ဂဏိကံ– သင်္ခါရတို့နှင့် ပေါင်းသင်းနေထိုင်ခြင်းကို။ ဝိနောဒေတိ– ၏။ ကာယဝိဝေကော– သည်။ စိတ္တဝိဝေကဿ– ၏။ ပစ္စယော–အကြောင်းသည်။ ဟောတိ– ၏။ စိတ္တဝိဝေကော– သည်။ ဥပဓိဝိဝေကဿ– ၏။ ကောင်း ပြုရန် ပြသည်ဟု ယူပါ၊ ရှေ့နည်းဖြင့် အာဂတပ္ဖလသာဝကကို ယူ၍ နောက် နည်းဖြင့် အနာဂတပ္ဖလသာဝက (ပုထုဇဉ်သာဝက) ကို ယူပါဟု ဆို၏။

ဩဝါဒါနုသာသနိံ။ ။ ဩဝါဒါနုသာသနိ ဩဝါဒါနုသာသနိ ဩဝါဒါနုသာသနိန္တိ ဩဝါဒဘူတမနုသာသနိံ၊ ပဌမံ ဝါ ဩဝါဒေါ၊ ပစ္ဆာ အနုသာသနီ(သီဋီသစ်၊၂၊၃၉)၊ ရှေ့နည်းအလို ဩဝါဒနှင့် အနု သာသနီ တူ၏၊ “ဩဝါဒေါ ဧဝ+အနုသာသနီ ဩဝါဒါနုသာသနီ”ဟု ပြု၊ နောက်နည်း အလို ပထမအဆုံးအမကို ဩဝါဒ, နောက်ထပ် သွန်သင်မှုကို အနုသာသနီဟု ခေါ်၏၊ “ဩဝါဒေါ စ+အနုသာသနီ စ ဩဝါဒါနုသာသနီ”ဟု ပြုပါ။

...[စာမျက်နှာ- ၆၇၈]...

ပစ္စယော– သည်။ ဟောတိ– ၏။ ဟိ– သာဓကကား။ ကာယဝိဝေကော စ၊ ပေ။ ဝိသင်္ခါရဂတာနန္တိ– ကာယဝိဝေကော စ၊ ပေ။ ဝိသင်္ခါရဂတာနံဟူသော။ ဧတံ– ဤစကားကို။ (ဓမ္မသေနာပတိတ္ထေရေန) ပိ– အရှင်သာရိပုတြာထေရ်သည်လည်း။ ဝုတ္တံ– (မဟာနိဒ္ဒေသပါဠိတော်၌) မိန့်တော်မူအပ်ပြီ။

[ဝိဝေကဋ္ဌကာယာနံ– ဝိဝေက၌တည်သောကိုယ်ရှိကုန်သော။ နေက္ခမ္မာဘိရတာနံ– ကာမမှ ထွက်မြောက်တတ်သောဈာန်၌ မွေ့လျော်ကုန်သော ပုဂ္ဂိုလ် တို့၏။ ဝါ– ကာမမှ ထွက်မြောက်တတ်သောရှင်ရဟန်းအဖြစ်၌ မွေ့လျော်ကုန် သော ပုဂ္ဂိုလ်တို့၏။ ကာယဝိဝေကော စ– ကာယဝိဝေကသည်လည်းကောင်း။ ဝါ– ကိုယ်အားဖြင့် အပေါင်းအဖော်တို့မှ ကင်းဆိတ်ခြင်းသည်လည်းကောင်း။ ပရိသုဒ္ဓစိတ္တာနံ– (နီဝရဏစသော အညစ်အကြေးမှ) ထက်ဝန်းကျင် စင်ကြယ် သော စိတ်ရှိကုန်သော။ [ပရိသုဒ္ဓစိတ္တာနန္တိ နီဝရဏာဒိသံကိလေသတော ဝိသုဒ္ဓ

-

ဝိဝေကဋ္ဌကာယာနံ။ ။ “ကာယဝိဝေကော”၌ စပ်ပါ၊ “ဝိဝိစ္စတီတိ ဝိဝေကော-အပေါင်းအဖော်တို့မှ ကင်းဆိတ်သောအရပ်၊ ဝိဝေကေ+တိဋ္ဌတီတိ ဝိဝေကဋ္ဌော၊ ဝိဝေကဋ္ဌော+ကာယော ယေသန္တိ ဝိဝေကဋ္ဌကာယာ”ဟု ပြုပါ၊ [ဝိဝေကဋ္ဌကာယာနန္တိ ဂဏသင်္ဂဏိကတော ပဝိဝိတ္တေ ဌိတကာယာနံ၊ သမ္ဗန္ဓီဘူတာနံ ကာယဝိဝေကောတိ သမ္ဗန္ဓော၊- သီဋီသစ်၊၂၊၅၅။]

နေက္ခမ္မာဘိရတာနံ။ ။ ကာယဝိဝေကဟူသည် တစ်ယောက်တည်းနေရုံသက်သက် မဟုတ်၊ ပဌမဈာန်စသော နေက္ခမ္မနှင့်ယှဉ်မှသာ ကာယဝိဝေကဖြစ်သည်၊ ထိုကြောင့် “နေက္ခမ္မာဘိရတာနံ”ဟု မိန့်သည်၊(ဒီဋီ- ၃, ၂၁၁)၊ ကာမတော နိက္ခမတီတိ နိက္ခမော၊ (မ၊ဋီ၊၃၊၃၂၅)၊ နိက္ခမောယေဝ နေက္ခမ္မံ၊ [နိက္ခမ+ဏ၊] နေက္ခမ္မေ+အဘိရတာ နေက္ခ- မ္မာဘိရတာ၊ “နေက္ခမ္မံ ပဌမဇ္ဈာနေ, ပဗ္ဗဇ္ဇာယံ ဝိမုတ္တိယံ(ဓာန်- ၈၃၁)”ဂါထာလာ နေက္ခမ္မ၏ အနက်တို့တွင် မဟာနိ- ၂၀၊ မဟာနိ၊ဋ္ဌ၊၈၈၊ ဒီဋီ- ၃, ၂၁၁၊ မဋီ၊၂၊၁၁၂ တို့အလို နေက္ခမ္မအရ ဈာန်ကို ယူပါ၊ သံဋီ၊၁၊၁၆၅အလို ရှင်ရဟန်းအဖြစ်ကို ယူပါ။

ဆက်ဦးအံ့–မဟာနိ- ၂၂၊ ဒီ၊ဋီ- ၃, ၂၁၁၊ မ၊ဋီ၊ ၂၊ ၁၁၂တို့အလို “ဝိဝေကဋ္ဌကာယာနံ နေက္ခမ္မာဘိရတာနံ”တို့ဖြင့် ကာယဝိဝေကဖြစ်သူတို့ကို ပြ၍ “ပရိသုဒ္ဓစိတ္တာနံ, ပရမဝေါဒါနပ္ပတ္တာနံ”တို့ဖြင့် စိတ္တဝိဝေကဖြစ်သူတို့ကို ပြသည်။ သီဋီသစ်၊ ၂၊ ၅၅အလို “ဝိဝေကဋ္ဌကာယာနံ”ဖြင့် ကာယဝိဝေကဖြစ်သူတို့ကို ပြ၍ “နေက္ခမ္မာဘိရတာနံ, ပရိသုဒ္ဓ– စိတ္တာနံ, ပရမဝေါဒါနပ္ပတ္တာနံ”တို့ဖြင့် စိတ္တဝိဝေကဖြစ်သူတို့ကို ပြသည်။

...[စာမျက်နှာ- ၆၇၉]...

စိတ္တာနံ၊- မဋီ၊ ၂၊ ၁၁၂၊] ပရမဝေါဒါနပ္ပတ္တာနံ– မြတ်သော စင်ကြယ်ခြင်းသို့ ရောက် ကုန်သော။ ဝါ– အလွန်ဖြူစင်သူ၏အဖြစ်သို့ ရောက်ကုန်သော ပုဂ္ဂိုလ်တို့၏။ စိတ္တဝိဝေကော စ– စိတ္တဝိဝေကသည်လည်းကောင်း။ ဝါ– စိတ်၏ ကိလေသာတို့မှ ကင်းဆိတ်ခြင်းသည်လည်းကောင်း။ နိရုပဓီနံ– ကိလေသုပဓိ, အဘိသင်္ခါရုပဓိ မရှိကုန်သော။ ဝိသင်္ခါရဂတာနံ ဝိသင်္ခါရဂတာနံ ဝိသင်္ခါရဂတာနံ– သင်္ခါရကင်းရာနိဗ္ဗာန်သို့ အာရုံပြုသောအား ဖြင့် ရောက်ကုန်သော။ ပုဂ္ဂလာနံ– ရဟန္တာပုဂ္ဂိုလ်တို့၏။ ဥပဓိဝိဝေကော စ–

ပရမဝေါဒါနပ္ပတ္တာနံ။ ။ ဝေါဒါယနံ ပရိသုဇ္ဈနံ ဝေါဒါနံ၊ [ဝိ+အဝ+ဒါ(သုဒ္ဓိ- စင် ကြယ်ခြင်းအနက်)+ယု၊] ပရမံ+ဝေါဒါနံ ပရမဝေါဒါနံ- မြတ်သောစင်ကြယ်ခြင်း၊ ပရမဝေါဒါနံ+ပတ္တာ ပရမဝေါဒါနပတ္တာ၊ မဟာနိ.ဋ္ဌ၌ ပရမဝေါဒါနအရ ဖိုလ်ကို ယူ၍ သံဋီ၊၁၊၁၆၅၊ သီဋီသစ်တို့၌ ဈာန်သမာပတ်ကို ယူ၏၊ စိတ္တဝိဝေကအရ မဟဂ္ဂုတ်, လောကုတ္တရာ၂မျိုးလုံးကို ယူနိုင်သောကြောင့် အဖွင့်၂မျိုးလုံး သင့်သည်သာ။ (မဟာနိ- ၂၀၊ မဟာနိ၊ဋ္ဌ၊၈၈၊ သီဋီသစ်၊၂၊၅၅၊ မဋီ၊၂၊၁၁၂၊ သံဋီ၊၁၊၁၆၅)

စိတ္တဝိဝေကော။ ။ ဝိဝိစ္စနံ ဝိဝေကော၊ စိတ္တဿ+ဝိဝေကော စိတ္တဝိဝေကော-စိတ်၏ ကိလေသာတို့မှ ကင်းဆိတ်ခြင်း၊ ကိလေသာတို့နှင့် ပေါင်းသင်းနေထိုင်ခြင်းကို ပယ်၍ စိတ်၏ ကိလေသာတို့မှ ကင်းဆိတ်ခြင်းကို စိတ္တဝိဝေကဟု ခေါ်သည်၊ စိတ်၏ ကိလေသာတို့မှ ကင်းဆိတ်ခြင်းသည် ဈာန်ဝိမောက္ခစသည်တို့၏အစွမ်းကြောင့် ဖြစ် သည်၊ ထိုကြောင့် “ပရိသုဒ္ဓစိတ္တာနံ ပရမဝေါဒါနပ္ပတ္တာနံ”ဟု မိန့်သည်။(ဒီဋီ- ၃,၂၁၁)

နိရုပဓီနံ။ ။ နတ္ထိ+ဥပဓယော ယေသန္တိ နိရူပဓီ၊ [နိ+ဥပဓိ၊] သီဋီသစ်၌ နိရုပဓိအရ ရဟန္တာတို့ကို ယူ၍ ဥပဓိအရ ခန္ဓာ၅ပါးရှိနေဆဲဖြစ်သောကြောင့် ခန္ဓုပဓိကို မယူဘဲ ကိလေသုပဓိ, အဘိသင်္ခါရုပဓိတို့ကိုသာ ယူ၏၊ ဒီဋီ- ၃, ၂၁၁၌ နိရုပဓိအရ ဖလဋ္ဌာန် အားလုံးကို ယူ၏။

ဝိသင်္ခါရဂတာနံ။ ။ ဝိဂစ္ဆန္တိ+သင်္ခါရာ ဧတ္ထာတိ ဝိသင်္ခါရံ- သင်္ခါရတို့၏ ကင်းရာ နိဗ္ဗာန်၊(မအူပါရာနိ- ၁, ၁၃၃)၊ ဝိသင်္ခါရံ+ဂတာ ဝိသင်္ခါရဂတာ- သင်္ခါရတို့၏ ကင်းရာ နိဗ္ဗာန်သို့ ရောက်သောပုဂ္ဂိုလ်တို့၊ သင်္ခါရအာရုံကို စွန့်ပယ်၍ နိဗ္ဗာန်ကို အာရုံပြုသော အားဖြင့် ရောက်နေသော ဖလဋ္ဌာန်ပုဂ္ဂိုလ်များကို ဆိုလိုသည်။ (မဟာနိ၊ဋ္ဌ၊၈၈)

ဥပဓိဝိဝေကော။ ။ ဥပဓီယန္တိ ဧတ္ထ ယထာသကံ ဖလာနီတိ ဥပဓယော၊ ဥပဓိသည် ကာမုပဓိ, ခန္ဓုပဓိ, ကိလေသုပဓိ, အဘိသင်္ခါရုပဓိဟု ၄မျိုးရှိ၏၊ ကာမသုခ၏ တည်ရာ ဖြစ်သောကြောင့် ကာမဂုဏ်၅ပါးကို ကာမုပဓိဟု ခေါ်သည်၊ ခန္ဓာအရင်းခံရှိသော

...[စာမျက်နှာ- ၆၈၀]...

ဥပဓိဝိဝေကသည်လည်းကောင်း။ ဝါ– ဥပဓိတို့မှ ကင်းဆိတ်ခြင်းသည်လည်းကောင်း။ (ဟောတိ)။] တိဝိဓမ္ပိ– ၃-ပါးအပြားရှိသည်လည်းဖြစ်သော။ ဣမံ ဝိဝေကံ– ဤဝိဝေကကို။ ဗြူဟေယျ ဝဍ္ဎေယျ– တိုးပွားစေရာ၏။ ဥပသမ္ပဇ္ဇ– ကပ်ရောက်၍။ ဝိဟရေယျ– နေရာ၏။ ဣတိ အတ္ထော– ဤကားအနက်။ ဒေသနာဝသာနေ၊ ဗဟူ၊ သောတာပတ္တိဖလာဒီနိ၊ ပါပုဏိံသု၊ ဣတိ– ဝနဝါသီတိဿသာမဏေရဝတ္ထုအပြီးတည်း။
ဝနဝါသီတိဿသာမဏေရဝတ္ထုဘာသာဋီကာပြီးပြီ။

ဗာလဝဂ်ဘာသာဋီကာပြီးပြီ။

ဒုက္ခ၏ တည်ရာဖြစ်သောကြောင့် ခန္ဓာ၅-ပါးကို ခန္ဓုပဓိဟု ခေါ်သည်။ အပါယ်ဒုက္ခ၏ တည်ရာဖြစ်သောကြောင့် ကိလေသာတို့ကို ကိလေသုပဓိဟု ခေါ်သည်။ ဘဝဒုက္ခ၏ တည်ရာဖြစ်သောကြောင့် ကုသိုလ်ကံ အကုသိုလ်ကံတို့ကို အဘိသင်္ခါရုပဓိဟု ခေါ်သည်။ “ဥပဓီဟိ+ဝိဝေကော ဥပဓိဝိဝေကော”အရ ထိုဥပဓိတို့မှ ကင်းဆိတ်သောကြောင့် နိဗ္ဗာန်ကို ဥပဓိဝိဝေကဟု ခေါ်သည်။ (သာရတ္ထ၊ ၁၊ ၃၁၃၊ ဝိမတိ၊ ၁၊ ၆၂)