ဝိနည်းမှတ်စု
မူရင်း စာအုပ်နဲ့ တိုက်ဆိုင်၍ စစ်ဆေးဖို့ လိုအပ်နေပါသည်။အရှင်ဝဏ္ဏိတ
ဝေဠုဝန်တောရ အစင်ရွာ၊ ရေးမြို့နယ်၊ မွန်ပြည်နယ်၊
ကောဇာသက္ကရာဇ် ၁၃၂၈ ခုနှစ်၊ နယုန်လတွင် စတင်ရေးသားပြီး ကောဇာသက္ကရာဇ် ၁၃၃၀ ခုနှစ်၊ ဝါဆိုလဆန်း (၁၃) ရက်တွင် ရေးသားပြုစုပြီးစီးသည်။
ဓမ္မလက်ဆောင်မွန်
သဗ္ဗဒါနံ ဓမ္မဒါနံ ဇိနာတိ အလှူအားလုံးတို့တွင် တရားအလှူသည် အမြတ်ဆုံးဖြစ်၏။
သာသနာရေးဦးစီးဌာန ညွှန်ကြားရေးမှူး ဦးဝင်းနိုင်၏ မှတ်ပုံတင်အမှတ် - ၁၃၈၄၃/၀၂၄၀၅ အရ ပုံနှိပ်ထုတ်ဝေပါသည်
မျက်နှာဖုံး ချမ်းမှိုင်းအောင်
ထုတ်ဝေသည့်ကာလ ဇန်နဝါရီလ၊ ၂၀၁၂ ခုနှစ်
ထုတ်ဝေသူ ဆုပြည့်စုံထွန်းစာပေ
ဒေါ်ခင်မာရွှေ(မြဲ – ၃၉၀၅) အမှတ်- ၅၀၈/၅၁၂ (၂- ခ) ပထမထပ်၊ ကုန်သည်လမ်း(ဆိပ်ကမ်းသာလမ်းထောင့်)၊ ကျောက်တံတားမြို့နယ်၊ ရန်ကုန်မြို့။ ဖုန်း- ၃၈၃၆၆၄၊ ၃၈၆၈၃၃။
ဖလင် Eagle
ပုံနှိပ်တိုက် ဇမ္ဗူမော်
အုပ်ရေ ၁၅၀၀
တန်ဖိုး ဓမ္မဒါန
ကျေးဇူးတော်ရှင် ရွှေဥမင်တောရ ဆရာတော်ကြီး၏ ဂုဏ်ကျေးဇူးတော်တို့ကို ရည်မှန်းပူဇော်သောအားဖြင့် ဤစာအုပ်ကို ထုတ်ဝေလှူဒါန်းပူဇော်ပါသည်။
ဓမ္မဒါနအလှူရှင်
ဝေဠုဝန်တောရဆရာတော်ကြီးအား အမှူးထား၍ (ဦးမောင်မောင်) + ဒေါ်မြမြ ၊ (ဦးထွန်းခင်) + ဒေါ်နုအေးတို့နှင့် မြသီတာ သင်္ကန်းတိုက် မိသားစုမှ လှူဒါန်းပါသည်။
ဥယျောဇနကထာ
ဤကမ္ဘာလောက၌ ကောင်းကျိုးလိုလား အမျိုးကောင်းသားသည် လူလည်း လူ့သီလ (ငါးပါးသီလ)၊ ရဟန်းတော်တို့သည်လည်း ရဟန်းတော်တို့၏ မြတ်ကုန်သော နှစ်ရာ့နှစ်ဆယ်ခုနစ်သွယ် ပါတိမောက္ခသံဝရ သီလကိုသာလျှင် ကြိုတင်၍ ကျင့်သုံးထားရာ၏။
ထိုစကားမှန်၏။ ဤသတ္တလောက၌ မကျိုးမပေါက်၊ မပျောက် မကြားရအောင် ကောင်းစွာ စောင့်ရှောက် ကျင့်သုံးထားအပ်သော မိမိတို့၏ သီလသည် လူချမ်းသာ၊ နတ်ချမ်းသာ၊ နိဗ္ဗာန် ချမ်းသာတည်းဟူသော အလုံးစုံသော စည်းစိမ်ချမ်းသာတို့ကို ရစေတတ်ပါပေ၏။
အဓိသီလသိက္ခာ၊ အဓိစိတ္တသိက္ခာ၊ အဓိပညာသိက္ခာဟုဆိုအပ်သော သိက္ခာသုံးပါးတို့တွင်
၁။ ရဟန်းတော်တို့၏ အဓိသီလသိက္ခာသည် ကုသိုလ်တရားအားလုံးတို့၏ဖြစ်ကြောင်း မူလ အရင်းအစလည်း မည်ပါပေ၏။
ကုသိုလ်တရားအားလုံးဆိုသည်မှာ - သတိပဋ္ဌာန် (၄)ပါး၊ သမ္မပ္ပဓာန်(၄)ပါး၊ ဣဒ္ဓိပါဒ် (၄)ပါး၊ ဣန္ဒြေ (၅) ပါး၊ ဗိုလ် (၅)ပါး၊ ဗောဇ္ဈင် (၇)ပါး၊ မဂ္ဂင် (၈)ပါး၊ ဈာန် ဝိမောက္ခ သမာဓိ သမာပတ် ကုသိုလ်တရားတို့ကို ဆိုလိုပါသည်။
၂။ ရဟန်းတော်တို့၏ အဓိသီလသိက္ခာသည် ဈာန်မဂ်ဖိုလ်အစဖြာသည့် များစွာသော တရားကောင်းတို့၏ ကျေးဇူးများကြွယ် အမိသဖွယ်လည်း ဖြစ်၏။
၃။ ရဟန်းတော်တို့၏ အဓိသီလသည် သမထဝိပဿနာ အစဖြာသည့် များစွာသော တရားကောင်းတို့၏ ကျေးဇူးများကြွယ် အမိသဖွယ်လည်း ဖြစ်ပါပေ၏။
၄။ ရဟန်းတော်တို့၏ အဓိသီလသည် အပြစ်မဲ့ကင်း ဝမ်းမြောက်ခြင်း ပါမောဇ္ဇ အစရှိသော ကုသိုလ်တရားအားလုံးတို့၏ ကြီးမှူးထွဋ်ခေါင် ရှေ့သွားခေါင်းဆောင်လည်း ဖြစ်ပါ ပေ၏။
ပါမောဇ္ဇစသော ကုသိုလ်တရားများဆိုသည်မှာ - ပါမောဇ္ဇ၊ ပီတိ၊ ပဿဒ္ဓိ၊ သုခ၊ သမာဓိ၊ ယထာဘူတဉာဏ်၊ နိဗ္ဗိဒါဉာဏ်၊ ဝိရာဂဉာဏ်၊ ဝိမုတ္တိဉာဏ်၊ ဝိမုတ္တိဉာဏဒဿနဉာဏ်များကို ဆိုလိုသည်။
ပြဆိုခဲ့ပြီးသော အကြောင်းလေးပါးတို့ကြောင့်
ကြောင်းကျိုးမြင်သိ ... ပညာရှိသည့် ဘုရားသားတော် ရဟန်းတော်အရှင်မြတ်သည် မိမိတို့၏ အဓိသီလသိက္ခာတော်မြတ်ကို သန့်ရှင်း ကြည်လင် ညစ်မတင်အောင် သုတ်သင်သမှု စင်ကြယ်အောင် ပြုလုပ်အားထုတ်ရာ၏။
ပဓာနိယထေရ်မြတ်သည် အရိယဝံသတရားတော်ကိုနာကြားနေစဉ် အဆိပ်ပြင်းထန်သော မြွေအကိုက်ခံရ၏။ မထေရ်မြတ်သည် မြွေကိုက်သည်ကိုသိသော်လည်း တရားတော်ကိုကြည်ညို သော စိတ်ဖြစ်နေ၍ ထိုင်လျက်တရားတော်ကိုသာ ဆက်ခါ နားကြားနေ၏။ မြွေဆိပ်သည် ပြင်းထန်စွာ တက်လာ၏။ မထေရ်မြတ်သည် (မည်သူ့ကိုမျှ အကူအညီမယူဘဲ) ရဟန်းဖြစ်ရာ အိမ်အပြင်မှစ၍ မိမိ၏သီလကို ဆင်ခြင်သည်ရှိသော် -
“ငါသည် ထက်ဝန်းကျင်စင်ကြယ်သော သီလရှိ၏”ဟု ပီတိကို ဖြစ်စေ၏။ နှစ်သက်မှုပီတိ ဖြစ်သည်နှင့် တစ်ပြိုင်နက် မြွေဆိပ်များသည် ကိုက်ထားသောဒဏ်ရာမှလျော့ကျ၍ မြေအတွင်း သို့ ဝင်သွား၏။ မထေရ်မြတ်သည် ထိုနေရာမှာပင်လျှင် စိတ်တည်ကြည်မှုကိုရ၍ ဝိပဿနာ တရားကို ပွားများအားထုတ်ရာ အရဟတ္တဖိုလ်သို့ ရောက်ရှိသွားပါ၏။ ရဟန္တာဖြစ်သွားပါ၏။
မထေရ်မြတ်၏ ဖြူစင်သောသီလသည် မြွေဆိပ်ရောဂါကိုလည်း ပျောက်ကင်းစေနိုင်၏။ ကိုယ်တွင်း၌ရှိသော လောဘ ဒေါသစသော ကိလေသာရောဂါများကိုလည်း အမြစ်ပြတ် ချုပ်ငြိမ်းစေနိုင်ပါ၏။
သို့ဖြစ်ပါ၍ “သီလေ သဒ္ဓါယ ပါတိမောက္ခသံဝရော သမ္ပာဒေတဗ္ဗော” အဋ္ဌကထာ ဆရာမြတ် ဖွင့်ဆိုအပ်သည်နှင့်အညီ မြတ်ဗုဒ္ဓကို ယုံကြည်သောသဒ္ဓါတရားဖြင့် လောကအာမိသ လာဘ် လာဘနှင့်တကွ အသက်ကိုမျှလည်းမငဲ့ဘဲ မိမိတို့၏ အဓိသီလသိက္ခာ (ခေါ်) ပါတိမောက္ခ သံဝရသီလကို ပြည့်စုံအောင် ဖြည့်ကျင့်ကြပါရန် ဘုရားသားတော် ရဟန်းတစ်ပါးအနေဖြင့် သတိပေး တိုက်တွန်းအပ်ပါသတည်း။
အရှင်ဝဏ္ဏိတ (ဝေဠုဝန်တောရ)
အစင်ရွာ၊ ရေးမြို့နယ်၊ မွန်ပြည်နယ်
၂၉ - ၁၂ - ၂၀၀၅
၁၃၆၇ ခုနှစ်၊ နတ်တော်လကွယ်နေ့
အရှင်ဝဏ္ဏိတ ၏ ထေရုပ္ပတ္တိ အကျဉ်းချုပ်
၁၂၉၃ ခုနှစ်၊ တပို့တွဲလဆန်း (၁၁) ရက်၊ ဗုဒ္ဓဟူးနေ့ ညဉ့်အချိန်တွင် ကျိုက်ထိုမြို့နယ်၊ ကော့ဘိန်း ကျေးရွာတွင် မွေးဖွားခဲ့ပါသည်။ ဖခင် ဦးအေး၊ မိခင်ဒေါ်ငွေရင် (ခ) ဒေါ်ကုလားမတို့၏ သားဦးရတနာ ဖြစ်ပါသည်။
၁၃၀၈ ခုနှစ်၊ နယုန်လဆန်း (၈) ရက်နေ့တွင် ကျိုက်ထိုမြို့၊ ဘုရားကြီးကျောင်းတိုက် ဆရာတော် ဦးကေသရကို ဥပဇ္ဈာယ်ပြု၍ ရှင်သာမဏေအဖြစ်သို့ ရောက်သည်။
၁၃၀၈ ခုနှစ်မှ ၁၃၁၄ ခုနှစ်အထိ ဆရာတော်ကြီးနှင့် တိုက်အုပ်ဆရာတော် ဦးအရိယဝံသ တို့ထံ၌ (၆)နှစ်တိုင်တိုင် သဒ္ဒါ၊ သင်္ဂဟ၊ ဝိနည်းငယ်လေးစောင်၊ ဗာလာဝတာရ၊ ရူပသိဒ္ဓိ၊ ဂန္ဓာဘရဏ၊ ဝစ္စဝါစက၊ ဝိဘတျတ္ထ၊ ဘေဒစိန္တာ၊ ပုဒ်စစ်၊ သဒ္ဒါစစ်၊ ပါရာဇိကဏ်ပါဠိတော်၊ ပါစိတ် ပါဠိတော်၊ ဝိနည်းမဟာဝါ ပါဠိတော်တို့ကို သင်ယူခဲ့ပါသည်။
စာချဘုန်းကြီး ဦးပုညဝန္တထံမှ မာတိကာဓာတုကထာ၊ ကင်္ခါအဋ္ဌကထာကျမ်းများကို ဆည်းပူးခဲ့ပါသည်။
၁၃၁၃ ခုနှစ်၊ ကဆုန်လပြည့်နေ့၌ ဘုရားကြီးကျောင်းတိုက်ဆရာတော် ဦးဓမ္မယိန္ဒကို ဥပဇ္ဈာယ်ပြု၍ ကျိုက်ထိုမြို့၊ ဘုရားကြီးကျောင်းတိုက်၊ ခဏ္ဍသိမ်တော်၌ မြင့်မြတ်သော ရဟန်း အဖြစ်ကို ရရှိသည်။ နှစ်ဖက်သော အဘိုးအဘွားနှင့် မိဘများက ပစ္စယဒါယကာအဖြစ် ခံယူကြ သည်။
၁၃၁၄ ခုနှစ်တွင် ကျိုက်ထိုမြို့ ဘုရားကြီးကျောင်းတိုက်မှ ပထမငယ်တန်းကို အောင်မြင် ခဲ့သည်။
၁၃၁၅ ခုနှစ်တွင် သထုံမြို့၊ ဟိတကာရီကျောင်းတိုက်မှ ပထမလတ်တန်းနှင့် အကြီးတန်း တို့ကို အောင်မြင်ခဲ့သည်။
၁၃၁၆ ခုနှစ်တွင် ရန်ကုန်မြို့ ၊ အလယ်တောရ စာချပါဠိတက္ကသိုလ်ဆရာတော် ဦးသူရိယထံမှ ဝင်ရောက်ဖြေဆိုရာ သီလက္ခန္ဓဝဂ္ဂ အဋ္ဌကထာကျမ်းကို အောင်မြင်ခဲ့သည်။
၁၃၁၇ ခုနှစ် သထုံမြို့၊ ဟိတကာရီကျောင်းတိုက်မှ ဝင်ရောက်ဖြေဆိုရာ သာသနဓဇ သိရီပဝရ ဓမ္မာစရိယဘွဲ့ ကို ရရှိခဲ့ပါသည်။
စာဝါလိုက်ခဲ့သော ဆရာတော်များမှာ ရန်ကုန်မြို့ အလယ်တောရ စာချပါဠိတက္ကသိုလ်မှ ဦးကောဏ္ဍည၊ ဦးသုမန၊ မန္တလေးမြို့၊ ဘုရားကြီးကျောင်းတိုက် အမရပူရကျောင်းထိုင်ဆရာတော် ဦးဥက္ကံသ၊ တမ္ပဝတီကျောင်းဆရာတော် ဦးအရိယ၊ မိုးကုတ်ကျောင်းဆရာတော်၊ ဆရာတော်ကြီး ဦးကြယ်၊ တောင်ထီးလင်းတိုက်ဆရာတော် ဦးသူရိယ၊ ဆရာတော် ဦးဝဇီရဗုဒ္ဓိထံမှ ယမိုက် ကျမ်းနှင့် ပဋ္ဌာန်းကျမ်းတို့ကို သင်ယူခဲ့သည်။ ပခုက္ကူမြို့၊ မဟာဝိသုတာရာမတိုက် တိုက်အုပ် ဆရာတော်ကြီး ဦးဂန္ဓမာ၊ တိုက်အုပ်ဆရာတော် ဦးနန္ဒိယစသော ဆရာတော်တို့ထံတွင် စာဝါများ သင်ယူခဲ့သည်။
ပဲခူးမြို့၊ ကြခတ်ဝိုင်းကျောင်းတိုက်မှ တိပိဋကစာမေးပွဲတွင် အာဂုံပြန်ဆိုအောင်မြင်သော ကြောင့် ဒီဃဘာဏကဘွဲ့ကို ရရှိခဲ့သည်။ မဟာဝဂ္ဂါဒိ မြန်မာဂုဏ်ထူးကျမ်းကိုလည်း ကြခတ် ဝိုင်း ကျောင်းတိုက်မှ ရရှိခဲ့သည်။ ကြခတ်ဝိုင်းကျောင်းတိုက် ဆရာတော်ကြီးထံ သြဝါဒခံယူ၍ သုံးနှစ်ခွဲမျှ နေခဲ့သည်။
ရန်ကင်းမြို့ ကျောက်ကုန်းမေဒိနီဆရာတော်ကြီးထံ သြဝါဒခံယူ၍ (၆)လမျှနေခဲ့သည်။
၁၃၁၂ ခုနှစ်တွင် မဟာစည်သာသနာ့ရိပ်သာ၌ စတင်၍ မဟာစည်ဆရာတော်ကြီးနှင့် ဆရာတော် ဦးဝဏ္ဍိတတို့ထံတွင် ကမ္မဋ္ဌာန်းတရားများကို သင်ယူ၍အားထုတ်ခဲ့ပါသည်။
၁၃၂၃ ခုနှစ်တွင် ရွှေဥမင်ဆရာတော်ထံ၌ ကမ္မဋ္ဌာန်းတရားများသင်ယူကာ အားထုတ်ခဲ့ သည်။
ရွှေဥမင်တောရ၌ ရွှေဥမင်ဆရာတော်ထံတွင် နှစ်ဝါ (တစ်နှစ်ခွဲမျှ) ကမ္မဋ္ဌာန်းတရားများ သင်ယူကာ အားထုတ်ခဲ့သည်။ ရွှေဥမင်တောရ၌ တစ်နှစ်ခွဲနေ၍ ၁၃၂၅ ခုနှစ်၊ ကော့မှူးမြို့နယ်၊ တောင်ချောင်ရွာ၊ ညောင်ကုတ်ကိုင်းတောရဆရာတော် ဦးနန္ဒဝံသထံတွင် စတင်၍ တစ်နှစ် တောရဆောက်တည်ခဲ့သည်။
မော်လမြိုင်၊ ညောင်ပင်ဆိပ်၊ ထပ်ကေးတောင်စင်္ကြန်ကမ္မဋ္ဌာန်းကျောင်း မတ္တရာ ဆရာတော် ထံတွင် ကန္နီဆရာတော်ကြီးနည်းဖြင့် ကမ္မဋ္ဌာန်းသင်ယူကာ (၆) လ ပွားများခဲ့သည်။
မဒေါက်မြို့အနီး၊ ရွှေကျင်မြို့ကြားတောရနှင့် ညောင်တုန်းမြို့၊ စံကျောင်းဆရာတော်ကြီး၏ ကျောင်းတွင် (၅၅) ရက်မျှ နေခဲ့သည်။
သပိတ်အိုင်တောရတွင် (၃) လခွဲမျှ နေခဲ့သည်။ ကျိုက်ထိုမြို့၊ ဘီးလင်းမြို့နယ်၊ ကေလာသ မြသပိတ်တောင်တွင် (၅) လခွဲမျှ နေခဲ့သည်။
သင်္ဂဟ
အသုံးပြုသော သင်္ကေတများ
- [ ]
- ပါဠိတော်
- -
- အဋ္ဌကထာစကားရပ်
- &
- ဝိနယသင်္ဂဟအဋ္ဌကထာ
- So
- နိဿယအမှာ
- So &
- အဓိပ္ပာယ်ထင်ရှားရန် ဖော်ပြချက်
- သာ
- သာရတ္ထဒီပနီဋီကာ
- ဝဇီရ
- ဝဇီရဗုဒ္ဓိဋီကာ
- ဝိမတိ
- ဝိမတိဝိနောဒနီဋီကာ
- လင်္ကာ
- ဝိနယာလင်္ကာရဋီကာ
- သာရ
- ဝိနယာသာရဂဏ္ဌိ (ညောင်ကန်)
- 2~
- မြုပ်ထားသော စာသားများ
- *
- များသောအားဖြင့် စကားရပ်များကို အကျဉ်းချုံး၍ ဖော်ပြသည်။
အပိုင်း ( ၁ ) ဝိနယမဟာဝဂ္ဂ
၁။ မဟာခန္ဓက
ဒွေဝါစိက - သရဏဂုံ
မြတ်စွာဘုရားသည် လင်းလွန်းပင်ရင်း၌ စံနေတော်မူစဉ် ဥက္ကလာဇနပုဒ်မှ တပုဿဘလ္လိက ကုန်သည် ညီနောင်တို့သည် မုန့်ကြွက်ကျစ်နှင့် ပျားမုန့်ဆုပ်တို့ကို လှူဒါန်းပူဇော်ကြရာ နတ်မင်းကြီးလေးယောက်တို့ လှူဒါန်းသည့် ကျောက်ညို့ဖြင့်ပြီးသော သပိတ်ဖြင့်ခံယူ၍ ဘုဉ်းပေးတော်မူ၏။ ထိုကုန်သည် ညီနောင်တို့သည် လောက၌ ရှေးဦးစွာ ဒွေဝါစိကသရဏဂုံတည်သော ဥပါသကာတို့ဖြစ်ကုန်၏။
[ကုန်သည်ညီနောင်တို့အား ကိုးကွယ်ရန် လက်ယာလက်တော်ဖြင့် ဦးခေါင်းကိုသုံးသပ်တော်မူ၍ ဆံတော်ဓာတ်ရှစ်ဆူပေးလိုက်သည်ဟု ဧကအင်္ဂုတ္တရအဋ္ဌကထာ၌လာ၏။ ထို့နောက် မြတ်စွာဘုရားဗာရာဏသီ မိဂဒါဝုန်တော၌ ဓမ္မစကြာတရားတော်ကို ဟောတော်မူပြီး၍ အစဉ်အားဖြင့် ရာဇဂြိုဟ်ပြည်သို့ရောက်သော အခါ တစ်ဖန်ထိုကုန်သည်ညီနောင်တို့အား တရားဟောတော်မူ၍ အစ်ကိုတပုဿသည် သောတာပန် ဥပသကာအဖြစ်သို့ ညီဘလ္လိကသည် ရဟန်းပြု၍ ဆဠာဘိညရဟန္တာအဖြစ်သို့ရောက်၏ဟု ထေရအဋ္ဌကထာ၌ လာရှိ၏။ ဆင်တဲ]
ထို့နောက် မြတ်စွာဘုရားသည် ဆိတ်ကျောင်းညောင်ပင်ရင်း၌ စံနေတော်မူစဉ် သတ္တဝါတို့၌ ကိလေသာ စရိုက်ထူပြောသည်ကို သိတော်မူသဖြင့် တရားမဟောရန်စိတ်အကြံဖြစ်တော်မူရာ သဟမ္ပတိဗြဟ္မာသည် ထိုအကြံကိုသိသဖြင့် လာရောက်၍ မြတ်စွာဘုရားအား တရားဟောတော်မူရန် တောင်းပန်လေသည်။ မြတ်စွာ ဘုရားသည် တရားဟောရန်ခွင့်ပြုတော်မူလေသည်။
ထို့နောက် ပဉ္စဝဂ္ဂီငါးဦးတို့အား ရှေးဦးစွာ ဓမ္မစက္ကပဝတ္တနသုတ်တော်ကိုဟောတော်မူရန် ဗာရာဏသီ မိဂဒါဝုန်တောသို့ကြွတော်မူရာ ဂယာနှင့်ဗောဓိပင်အကြားတွင် ဥပကအာဇီဝက တက္ကတွန်းနှင့်တွေ့တော်မူရာ “ဘုရားစင်စစ်ဖိနမည်ကြောင်းကို မိန့်တော်မူလေသည်။ ဥပက၊ ပလဂဏ္ဍ၊ ပုက္ကုသ၊ ဘဒ္ဒိယ၊ ခဏ္ဏဒေဝ၊ ဗာဟုရရွိ၊ သင်္ဂိယ၊ ဤမထေရ်ခုနှစ်ယောက်တို့ကား အနာဂါမိဖိုလ်၌တည်၍ စုတေခဲ့သော် အဝိဟာဘုံ၌ ဖြစ်လေ၏။ ဖြစ်၍များမကြာခင်လျှင် ရဟန္တာဖြစ်၍ ပရိနိဗ္ဗာန်ပြုလေကုန်၏။ ဥပက၏သား သုဘဒ္ဒကား
---ရှေ့ဘဝ၌ အရှင်ကောဏ္ဍည ညီဖြစ်ဖူး၍ လယ်တစ်တွင်းအနက်တွင် ကောက်ဦးအလှူကို ကိုးကြိမ်ပေးသောအခါ နောက်ဆုံးအကြိမ်၌ ပေးလှူသောကြောင့် ဘရားရှင်ပရိနိဗ္ဗာန်ဝင်ခါနီး၌ ရဟန္တာဖြစ်၍ သားထွေးဖြစ်လေ၏။ (သာ၊ စာ-၁၆၆)
ဧဟိ ဘိက္ခူပသမ္ပဒါ
မြတ်စွာဘုရားသည် ပဉ္စဝဂ္ဂီငါးဦးတို့အား မိဂဒါဝုန်တော၌ ဓမ္မစကြာတရားတော်ကို ဟောတော် မူ၏။ ဒေသနာ၏အဆုံး၌ အရှင်ကောဏ္ဍညသည် သောတာပတ္တိဖိုလ်၌တည်ရကား ရဟန်းအဖြစ်တောင်း သဖြင့် ဧဟိဘိက္ခုရဟန်းအဖြစ်သို့ ရောက်လေ၏။
(ထိုအာသန္နီပုဏ္ဏမ နွယ်ကာလ လပြည့်နေ့၌ (၁၈)ကုဋေသော နတ်ဗြဟ္မာတို့နှင့်တကွ သောတာ ပတ္တိဖိုလ်၌တည်၏) (ရှင်ဝပ္ပအတွက် တစ်ရက်နေ့၊ ရှင်ဘဒ္ဒိယ နှစ်ရက်နေ့၊ ရှင်မဟာနာမ် သုံးရက်နေ့၊ ရှင်အဿဇိ လေးရက်နေ့၌ အသီးသီး သောတာပတ္တိဖိုလ်၌ တည်ကြ၏။ ဧဟိ ဘိက္ခုချည်းသာဖြစ်ကြ၏။)
လူရဟန္တာ (၆) ယောက်
လဆုတ်ပက္ခ(၅)ရက်မြောက်သောနေ့၌ကား မြတ်စွာဘုရားသည် အနတ္တလက္ခဏသုတ်တော်ကို ဟောတော်မူလေသည်။ ဒေသနာတော်၏အဆုံး၌ ပဉ္စဝဂ္ဂီရဟန်းငါးဦးတို့သည် အရဟတ္တဖိုလ်၌ တည်ကြ ကုန်၏။ ထိုအခါဝယ် လောက၌ ရဟန္တာ(၆)ယောက် ဖြစ်ကုန်၏။
ရှင်ရဟန်းပြုကြခြင်း
ထို့နောက် မြတ်စွာဘုရားသည် ဣသိပတနမိဂဒါဝုန်တောသို့ ချဉ်းကပ်လာသော ယသသူဌေးသား အား တရားဟောတော်မူလေသည်။ သာမုက္ကံသိကဒေသနာတော်ကို ဟောကြားတော်မူပြီးသည်၏အဆုံး၌ ယသသတို့သားလည်း သောတာပတ္တိဖိုလ်၌ တည်လေ၏။ ယသသတို့သားအားရှာဖွေသော ဖခင်သူဌေး ကြီးအားလည်း တရားဟောတော်မူရာ ထိုသူဌေးကြီးလည်း သောတာပတ္တိဖိုလ်၌တည်လေ၏။
ရှေးဦးစွာ တေဝါစိကသရဏဂုံတည်သူများ
ထိုသူဌေးကြီးသည်ကား အရှင်ဘုရား အကျွန်ုပ်သည် မြတ်စွာဘုရားကို ကိုးကွယ်ရာဟူ၍ ဆည်း ကပ်ပါ၏။ တရားတော်ကိုလည်း ကိုးကွယ်ရာဟူ၍ ဆည်းကပ်ပါ၏။ သံဃာတော်ကိုလည်း ကိုးကွယ်ရာ ဟူ၍ ဆည်းကပ်ပါ၏။ မြတ်စွာဘုရားသည် အကျွန်ုပ်ကို ယနေ့မှစ၍ အသက်ထက်ဆုံးကိုးကွယ်သော ဥပါသကာဟူ၍ မှတ်တော်မူပါဟုလျှောက်၏။ လောက၌ ရှေးဦးစွာ တေဝါစိကသရဏဂုံတည်သူ ဥပါသကာ ဖြစ်လေ၏။
---ဖခင်အား တရားဟောစဉ်မှာပင် ယသသတို့သားလည်း အရဟတ္တဖိုလ်၌ တည်လေ၏။ ဧဟိဘိက္ခု ပဉ္စင်းအဖြစ်သို့လည်း ရောက်လေ၏။ (လူဝတ်နှင့် ရဟန္တာဖြစ်၏ဟူ) ထို့နောက် နောက်တစ်နေ့နံနက်၌ ရှင်ယသနှင့်အတူ သူဌေးကြီးအိမ်သို့ကြွတော်မူ၍ တရားဟောတော်မူရာ ရှင်ယသမိခင်လည်း သောတာ ပတ္တိဖိုလ်၌ တည်လေ၏။ သရဏဂုံလည်း ဆောက်တည်လေ၏။ ရှင်ယသမယားဟောင်းတို့လည်း သောတာ ပတ္တိဖိုလ်၌ တည်ကြလေ၏။ ထိုမိန်းမတို့ကား လောက၌ ရှေးဦးစွာ တေဝါစိကသရဏဂုံတည်သော ဥပါသိကာမ တို့ ဖြစ်ကြကုန်၏။
ယသသူငယ်ချင်းများ ရဟန်းပြုခြင်း
ဝိမလ၊ သုဗာဟု၊ ပုဇ္ဇိ၊ ဂဝမ္ပတိဟူသော ယသသူငယ်ချင်းလေးယောက်တို့လည်း တရားတော် ကို ကြားနာရသဖြင့် သောတာပန်ဖြစ်ကြ၍ ရဟန်းပြုကြရာ ရဟန္တာချည်းဖြစ်ကြလေ၏။ အလားတူ ယသ သူငယ်ချင်းငါးကျိပ်တို့လည်း ရဟန္တာများချည်း ဖြစ်ကြကုန်၏။ ထိုအခါ လောက၌ ရဟန္တာခြောက်ကျိပ် တစ်ဦးဖြစ်ကုန်၏။ (ဤကား ဝါတွင်း၌ပင်ဖြစ်ကြကုန်၏ဟူ)
---ပဗ္ဗကထာ
ရှင် ရဟန်းပြုပေးနိုင်ရန် ခွင့်ပြုခြင်း (သရဏဂမနူပသမ္ပဒါ)
ထိုအခါ ရဟန်းတို့သည် အထူးထူးသော အရပ်၊ အထူးထူးသော ဇနပုဒ်တို့မှ ရှင်လောင်း ရဟန်း လောင်းတို့ကို မြတ်စွာဘုရားသည် ရှင်ပြုလတ္တံ့ဟုခေါ်ဆောင်လာကုန်၏။ ထိုသို့ခေါ်ဆောင်လာရာ ရဟန်း တို့သည်လည်းကောင်း၊ ရှင်လောင်းရဟန်းလောင်းတို့သည်လည်းကောင်း ပင်ပန်းကုန်၏။ ထို့ကြောင့် “ရဟန်း တို့ သင်တို့ကိုယ်တိုင်သာလျှင် ထိုထိုအရပ်၊ ထိုထိုဇနပုဒ်တို့၌ ရှင်ရဟန်းပြုပေးလော့' ဟု ခွင့်ပြုတော်မူ၏။
ရဟန်းတို့ ဤသို့ ရှင်ပြုပေးရမည်၊ ရဟန်းပြုပေးရမည်၊ ရှေးဦးစွာ ဆံမုတ်ဆိတ်ကို ပယ်စေပြီးလျှင် ဖန်ရည်ဆိုးသောအဝတ်တို့ကိုဝတ်စေ၍ လက်ဝဲတစ်ဖက်ပခုံးထက်၌ ကိုယ်ဝတ်ကို စမ္ပယ်တင်စေပြီးလျှင် ရဟန်းတို့၏ခြေတို့ကိုရှိခိုးစေလျက် ဆောင့်ကြောင့်ထိုင်စေကာ လက်အုပ်ချီစေပြီးလျှင် “ဗုဒ္ဓံ သရဏံ ဂစ္ဆာမိ၊ ဓမ္မံ သရဏံ ဂစ္ဆာမိ၊ သံဃံ သရဏံ ဂစ္ဆာမိ၊ ‘ဒုတိယမ္ပိ ဗုဒ္ဓံ သရဏံ ဂစ္ဆာမိ၊ ဒုတိယမ္ပိ ဓမ္မံ သရဏံ ဂစ္ဆာမိ၊ ဒုတိယမ္ပိ သံဃံ သရဏံ ဂစ္ဆာမိ’၊ ‘တတိယမ္ပိ ဗုဒ္ဓံ သရဏံ ဂစ္ဆာမိ၊ တတိယမ္ပိ ဓမ္မံ သရဏံ ဂစ္ဆာမိ၊ တတိယမ္ပိ သံဃံ သရဏံ ဂစ္ဆာမိ' ဟု ဤသို့ရွတ်ဆိုလော့ဟု ပြောဆိုရမည်။ “ရဟန်းတို့ ဤသရဏဂုံသုံးပါး တို့ဖြင့် ရှင်ရဟန်းအဖြစ်ကို ခွင့်ပြုတော်မူ၏’ဟု မိန့်ဆိုတော်မူ၏။
(ဤရှင်ရဟန်းအဖြစ်တို့တွင် ရဟန်းအဖြစ်ကိုကား ဉတ္တိစတုတ္ထကံဖြင့် ပယ်တော်မူ၏။ ရှင်အဖြစ် ကိုကား “အနုဇာနာမိ ဘိက္ခဝေ တီဟိ သရဏဂမနေဟိ သာမဏေရပဗ္ဗဇ္ဇန္တိ’ဟု ခွင့်ပြုတော်မူရကား သာမဏေရပဗ္ဗဇ္ဇကား တည်လျက်ပင်ရှိသည်။)
သာမဏေရပဗ္ဗဇ္ဇ (၁-ကေသမဿုံ သြတာရေတွာ)
ပဗ္ဗဇ္ဇဒေါသတို့မှကင်း၍ အမိအဖတို့က ခွင့်ပြုအပ်သောသူကိုသာ ရှင်ရဟန်းပြုပေးအပ်၏။ အကယ်၍ ဆံမရိတ်ရသေးပဲ တစ်သိမ်တည်း၌လည်း အခြားရဟန်းတို့ရှိသည်ဖြစ်အံ့။ ဆံရိတ်ခြင်းငှာ ဘဏ္ဍကမ္မ ဆံရိတ်ခွင့် ပန်သောအမှုကို ပန်ကြားအပ်၏)
သယံ ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗောတိဒတ္ထ ကေသမဿုံ ဩဟာရေတွာတိ အာဒိဝစနတော ကေသစ္ဆေဒန ကာသာယစ္ဆာဒနသရဏဒါနာနိ ပဗ္ဗာဇ္ဇာ နာမ၊ တေသု ပစ္ဆိမဒွယံ ဘိက္ခူဟိ ဧဝ ကာတဗ္ဗ ကာရေတဗ္ဗ ဝါ။ [(တိ၊စာ-၉၄)၊ (သာ, တူ)]။
---ပဉ္စင်းငယ်အား စေခိုင်းနိုင်ခွင့်
(အကယ်၍ ပါဠိအဋ္ဌကထာသင်ခြင်းစသည်တို့ဖြင့် မအားလပ်၍ အခွင့်မရအံ့။ ပဉ္စင်းငယ်တစ်ပါးကို ဤသူကို ရှင်ရဟန်းပြုဘိလောဟု ပြောဆိုအပ်၏။) (ပဗ္ဗာဇေဟီတိ ဣဒံ တိဝိဓမ္ပိ သန္တာယ ဝုတ္တံ တိ-စာ ၉၄) (မဆိုသော်လည်း ပဉ္စင်းငယ်သည် ဥပဇ္ဈာယ်ကိုရည်မှန်း၍ အကယ်၍ ရှင်ရဟန်းပြုစေအံ့၊ အပ်ပါ၏၊ (ပဉ္စင်းငယ်လည်း ဆရာကဲ့သို့ပင် ပြုအပ်၏ဟူလို)
သာမဏေအား စေခိုင်းနိုင်ခွင့်
(အကယ်၍ ပဉ္စင်းငယ်မရှိအံ့။ သာမဏေကိုသော်လည်း ထိုသူကို ခဏ္ဍသိမ်သို့ဆောင်၍ ရှင်ပြုစေ၍ သင်္ကန်းတို့ကိုဖုံးလွှမ်း၍လာလှည့်ဟု ပြောအပ်၏)
(ခဏ္ဍသီမံ နေတွာတိ ဘဏ္ဍုကမ္မာရောစနပဋိဟရဏတ္တံ ဝုတ္တံ၊ တေန သဘိက္ခုကေ ဝိဟာရေ အညမ္ပိ ဧတဿ ကေသ ဆိန္ဒာတိ ဝတ္ထု န ဝတိ) (ဇီ၊ စာ – ၄၁၁)
ဘိက္ခုနဥ့် အနာရောစေတွာ ဧကသီမာယ “တဿ ကေသေ ဆိန္ဒာ”တိ အညံ အာဏာပေတုမိ န ဝူတိ (တိ၊ စာ-၉၄)
(ပဗ္ဗာဇေတွာတိ ဣမဿ အဓိပ္ပာယ ပကာသနတ္ထံ “ကာသာယာနိ အစ္ဆာဒေတွာ ဧဟီ”တိ ဝုတ္တံ။ ဥပဇ္ဈာယော စေ ကေသမဿုဩရောပနာဒီနိ အကတွာ ပဗ္ဗတ္ထ သရဏာနိ ဒေတိ၊ န ရုဟတိ ပဗ္ဗဇ္ဇာ။ ကမ္မဝါစံ သာဝေတွာ ဥပသမ္ပာဒေတိ၊ ရုဟတိ ဥပသမ္ပဒါ။ အပတ္တစီဝရာနံ ဥပသမ္ပဒါသိဒ္ဓိဒဿနတော ကမ္မဝိပ္ပတ္တိယာ အဘာဝတော စေတံ ယုဇ္ဇတဝါတိ ဧကေ၊ ဟောတိ စေတ္ထ သလိဂ်ဿဝ ပဗ္ဗဇ္ဇာ၊
ဝိလိင်္ဂဿာပိ စေတရာ။ အပေတပုဗ္ဗဝေဿ၊ တံ ဒွယံ ဣတိ စာပေရေ ။ ဇီ၊ စာ - ၄၁၁)
ဘွာ။ တိ၊
ဤဧကဝါဒအဆိုကို အကိုးပြု၍ လူအသွင်ဖြင့်ပင် ရဟန်းပြုပေးအံ့အပ်၏ဟု ယူသောဝါဒလည်း ရှိ၏။ ဆရာတို့မနှစ်သက်ကြ။) ပဗ္ဗာဇေတွာတိ ကေသစ္ဆေဒနံ သန္ဓာယ ဝဒတိ။ (သာ၊ စာ-၂၀၁) ပဗ္ဗာဇေတွာတိ ကေသာဒိစ္ဆေဒနမေဝ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ၊ ကာသာယာနိ အစ္ဆာဒေတွာတိ ဝိသုံ ဝုတ္တတ္တ စာ - ၉၄) (သရဏဂုံတို့ကိုသော်ကား ဆရာကိုယ်တိုင်ပေးအပ်ကုန်၏။ ဤသို့ပြုသော် ရဟန်းသည်ပင် ရှင်ပြုပေးသည်မည်ပါ၏။ မှန်၏။ ယောက်ျားကို ရဟန်းမှ တစ်ပါးသောသူသည် ရှင်ပြုပေးအံ့သောငှာမရ၊ မာတုဂါမကို ဘိက္ခုနီမှ တစ်ပါးသောသူသည် ရှင်ပြုပေးအံ့သောငှာ မရ။ သာမဏေသည်လည်းကောင်း သာမဏေရီသည်လည်းကောင်း ဆရာစေသဖြင့် သင်္ကန်းတို့ကိုပေးခြင်းငှာ ရပါကုန်၏။)
(ပဗ္ဗာဇေတုံ န လဗ္ဘတီတိ သရဏဒါနံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ၊ အနုပသန္နေန ဘိက္ခု အာဏတ္တိယာ ဒိန္နမ္ပိ သရဏံ န ရုဟတိ။ တိ၊ စာ ၉၄ ။ ။ ဘိက္ခုတော အညော ပဗ္ဗာဇေတုံ န လဘတီတိ သရဏ ဒါနံ သာယ ဝုတ္တံ တေနေဝါဟ “သာမဏေရော ပနာတိ” အာဒိ။ သာ၊ စာ ၂၀၁)
---မည်သူမဆိုပြုနိုင်ခွင့်
(ဆံချခြင်းကို အမှတ်မရှိတစ်စုံတစ်ယောက်သောသူပြုခြင်းသည် ကောင်းသောပြုခြင်းတည်း)
သာရတ္ထနှင့် ဝိနယဝိနိစ္ဆယဝါဒ
ပဉ္စင်းငယ်အားစေခိုင်းခြင်း ကေသစ္ဆေဒနံ ကာသာယစ္ဆာဒနံ သရဏဒါနန္တိ ဟိ ဣမာနိ တီဏိ ကရောန္တော “ပဗ္ဗာဇေတီ”တိ ဝုစ္စတိ၊ ဧတေသု ဧကံ ဒွေ ဝါပိ ကရောန္တော တထာ ဝေါဟရီယတိယေဝ၊ တသ္မာ ဧတံ ပဗ္ဗာဇေဟီတိ ကေသစ္ဆေဒနံ ကာသယစ္ဆာဒနဉ္စ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ၊ ဥပဇ္ဈာယံ ဥဒ္ဒိဿ ပဗ္ဗာဇေတီတိ ဒတ္ထာပိ ဒသေဝ နယော။ (သာ၊ စာ - ၂၀၁) ဟု ပဉ္ဇင်းငယ်သည် ဆရာပင်စေသော်လည်း သရဏဂုံမပေး ထိုက်ကြောင်း၊ ဆရာကိုရည်၍လည်း သရဏဂုံမပေးထိုက်ကြောင်းကို ဖွင့်ဆိုသည်။ ဝိနိစ္ဆယဋီကာလည်း အလားတူပင်။ “ဝိမတိဆရာကား - ပဗ္ဗာဇေဟီတိဣဒံ တိဝိဓမ္ပိ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ-ဟု သရဏဂုံပါ ပေးထိုက် ကြောင်း ဖွင့်ဆို၏။
ညောင်ကန်ဆရာတော်ဝါဒ
ပဉ္စင်းငယ်အားစေရာ၌ အထူးမမိန့်မူ၍ သာမဏေအားစေရာ၌သာ သရဏာနိ ပန သယံ ဒါတဗ္ဗာနိ ဟု အဋ္ဌအထာဆရာ ဝိသေသမိန့်သောကြောင့် ဝိမတိဆရာစကားသာ သင့်သကဲ့သို့ထင်၏။ (ဝိနယသာရ- ၂ရဝ)
ရွှေဥမင်ဆရာတော်ဘုရားလည်း ပဉ္စင်းငယ်လည်း ဆရာကဲ့သို့ပင် ပြု- ဟူလိုသတတ်ဟုဆိုရကား ဝိမတိဆရာ စကားအတိုင်းသာ ယူလိုဟန်ရှိပေ၏။
ခဏ္ဍသိမ်သို့ဆောင်ခြင်း
ခဏ္ဍသီမံ နေတွာတိ ဘဏ္ဍကမ္မာရောစနပရိဟရဏတ္ထိ ဝုတ္တံ-ဟု ဋီကာရှင်တို့မိန့်သောကြောင့် ခဏ္ဍသိမ်၌ ဝတ်မှသာအပ်သည် မဟုတ်၊ ဆံရိတ်ပြီးသော ရှင်လောင်းစသည်ကိုကား ကျောင်းစသည်၌ပင် ဝတ်အပ်၏ဟု မှတ်လေအပ်၏။
ပဗ္ဗာဇေတွာတိ ကေသာဒိစ္ဆေဒနမေဝ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ ဟူသော ဋီကာတို့အဆိုကို ထောက်ရှုအပ်၏။ (တိ၊ စာ-၉၄)
---ရှင် ရဟန်းတို့ ထူးခြားမှု
ဥပဇ္ဈာယ်သည် ဆံရိတ်ခြင်း၊ သင်္ကန်းဝတ်ခြင်းကို မပြုမူ၍ သရဏဂုံကိုပေးအံ့။ ရှင်အဖြစ်သည် မရောက်၊ ကမ္မဝါစာရွတ်၍ ပဉ္စင်းခံအံ့၊ ပဉ္စင်းအဖြစ်သည်ရောက်ပါ၏။ သာမဏေသည် အသွင်ကိုမစွန့်ဘဲ ဆံသည် ကာလအားဖြင့် နှစ်လ ပမာဏအားဖြင့် လက်နှစ်သစ်ထက် လွန်သော်လည်း သာမဏေအဖြစ်၌ တည်ပါသေး၏။ (ဝိနယသာရ စာ ၂ရ၀) (– ဇီ – ၏ ဒကေ အပရေဝါဒတို့ကို မှီးဟန်တူ၏)
---အဗ္ဗရူပ
[ဘဗ္ဗရူပ၊ သဟေတုက၊ ဉာတ၊ ယသဿီဖြစ်သော ကုလပုတ္တဖြစ်အံ့ အားလပ်သောအခွင့်ကိုပြု၍ မိမိဆရာကိုယ်တိုင်ပင် ( ဆံရိတ်ခြင်း၊ သင်္ကန်းပေး၍ဝတ်ခြင်း၊ သရဏဂုံပေးခြင်းဖြင့်) ရှင်ရဟန်းပြုပေးအပ် ၏။ ရေချိုး၍လာလှည့်စသည်ဖြင့် တစ်ယောက်တည်း မစေလွှတ်လိုက်အပ်၊ မငယ်လွန်းလျှင်လည်း ကိုယ်တိုင် လိုက်၍ ရေချိုးခြင်းစသည်ကိုပြုစေ၍ ငယ်လျှင်လည်း ကိုယ်တိုင်အမိကဲ့သို့ပြုလုပ်ပေးအပ်၏။ ဆရာဥပဇ္ဈာယ် တို့၌လည်းကောင်း၊ သာသနာတော်၌လည်းကောင်း၊ ဗလဝသိနေဟ၊ တိဗ္ဗဂါရဝရှိရန် အနိဝတ္တိဓမ္မဖြစ်ရန် အနဘိရတိကို ဖျောက်နိုင်ခြင်းသဘောရှိရန် ကတညုတ၊ ကတဝေဒိဂုဏ်တို့ကို လိုက်နာသိရှိရန် ဟူလို သည်။] (ဋ္ဌ - စာ ၂၄၉)
မပြောအပ်သောစကား
(ရေချိုးရာအခါ၌လည်းကောင်း။ ဆံမုတ်ဆိတ်ချရာအခါ၌လည်းကောင်း သင်ကားထင်ရှားသူတည်း။ များသော အခြွေအရံရှိ၏။ ယခုအခါ ငါတို့သည် သင့်ကိုအမှီပြု၍ ပစ္စည်းလေးပါးတို့ဖြင့် မပင်ပန်းကုန်အံ့ သတည်းဟူ၍ကား မပြောအပ်။ တစ်ပါးသော သံသရာဝဋ်မှ ထွက်မြောက်ကြောင်းမဟုတ်သော အနိယျာနိက ကထာတို့ကိုလည်း မပြောအပ်ကုန်)
တစပဉ္စက ကမ္မဋ္ဌာန်း
(စင်စစ်ပြောအပ်သည်ကား ရှင်ချစ် – ကောင်းစွာ ဆောက်တည်လော့၊ သတိကို ထင်စေလော့ဟုပြော ဆို၍ တစပဉ္စကကမ္မဋ္ဌာန်းကို ပေးအပ်၏။ ပေးရာ၌လည်း အဆင်းပုံသဏ္ဌာန်၊ အနံ့ရောက်ရာအရပ် တို့၏အစွမ်းဖြင့် မစင်အတိ.. စက်ဆုတ်ဖွယ်ရွံရှာဖွယ်ရှိသော အဖြစ်ကိုလည်းကောင်း နိဇီဝ၊ နိဿတ္တအဖြစ် ကိုလည်းကောင်း ထင်စွာပြု၍ ပြောကြားအပ်၏။ အကယ်၍ရှေးဘုရားတို့အထံ၌ သုံးသပ်ပြီးသောသင်္ခါရ စီးဖြန်းအပ်ပြီးသော ဘာဝနာရှိသူဖြစ်အံ့။ နေအရုဏ်လင့်သော ရင့်ပြီးသော ကြာမုံကဲ့သို့ ဓားသင်တုန်း၏ အဆုံး၌ပင် အရဟတ္တဖိုလ်သို့ရောက်ပါအံ့။)
---(၂ - ကာသာယာနိ ဝဏ္ဏာနိ အစ္ဆာဒါပေတွာ)
သင်္ကန်းပေးခန်။ - ဆံချပြီးသော် နနွင်းမှုန့်ဖြင့်လည်းကောင်း၊ နံ့သာမှုန့်ဖြင့်လည်းကောင်း၊ ဦးခေါင်းကို လည်းကောင်း၊ ကိုယ်ကိုလည်းကောင်းလိမ်းကျံ၍ လူ၏အနံ့ကိုဖျောက်၍ သင်္ကန်းတို့ကို သုံးကြိမ်လည်းကောင်း နှစ်ကြိမ်လည်းကောင်း တစ်ကြိမ်သာလည်းကောင်း ခံစေအပ် ယူစေအပ်၏။ ထိုသို့မဟုတ်ဘဲသော်လည်း ထိုသာမဏေလောင်း၏လက်၌ မပေးမူ၍ (သရဏဂုံပေးသော)ဆရာကြီးသော်လည်းကောင်း၊ ဥပဇ္ဈာယ်သော် လည်းကောင်း ကိုယ်တိုင်ဝတ်ပေးအံ့ အပ်၏။ အကယ်၍ တစ်ပါးသော ပဉ္စင်းငယ်ကိုသော်လည်းကောင်း၊ သာမဏေကိုလည်းကောင်း။ ဥပါသကာသီတင်းသည်ကိုလည်းကောင်း ငါ့ရှင် (ဒါယကာ) ထိုသင်္ကန်းတို့ကိုယူ၍ ထိုသာမဏေလောင်းကိုဝတ်ဘိလောဟုစေအံ့ အလုံးစုံသည်အပ်၏။ ဤအလုံးစုံသည် ထိုဆရာရဟန်းသည်ပင် ပေးသည်ဖြစ်ပေ၏။ အကြင်သင်းပိုင်ကိုလည်းကောင်း၊ ကိုယ်ဝတ်ကိုလည်းကောင်း မစေဘဲ ဝတ်အံ့ ရုံမူလည်း ရုံအံ့ ထိုသင်္ကန်၊ကိုချွတ်စေ၍ တစ်ဖန်ပေးအပ်၏။ မှန်၏။ ရဟန်းသည် ကိုယ်တိုင် လက်ဖြင့်သော်လည်းကောင်း၊ စေခိုင်းသဖြင့်လည်းကောင်း ပေးသော်သာလျှင် သင်္ကန်းသည်အပ်၏။ ထိုသာမဏေလောင်း၏သင်္ကန်းပင်လျှင် အကယ်၍ဖြစ်မူလည်း မပေးဘဲကားမအပ်။ ဥပဇ္ဈာယ်သင်္ကန်း၌ကား ဆိုဖွယ်ရာပင်မရှိ။ ထိုသာမဏေလောင်းကို သော်လည်းကောင်း ၊ ထိုသင်္ကန်းတို့ကိုယူ၍ ဝတ်ဘိလောဟုစေအံ့အပ်၏။]
အဋ္ဌကထာပါဠိ
[ကေသေသု ပန သြရောပိတေသု ဟလိဒ္ဓိစုဏ္ဏေနဝါ ဂန္ဓဏေနဝါ သီသဉ္စ သရီရဉ္စ ဥဗ္ဗတွာ ဂိဟိဂန္ဓ အပနေတွာ ကာသာယာနိ တိတ္တံ ဝါ ဒွိ တ္တံ ဝါ သကိ ဝါ ပဋိဂ္ဂေါဟေတဗ္ဗော။ အထာပိဿ ဟတ္တ အဒတွာ အာစရိယောဝါ ဥပဇ္ဈာယောဝါ သယမဝ အစ္ဆာဒေတိ၊ ဝဋ္ဋတိ၊ သစပိ အညံ ဒဟရံဝါ သာမဏေရံ ဝါ ဥပါသကံ ဝါ အာဏာပေတိ “အာဝုသော ဧတာနိ ကာသာယာနိ ဂဟေတွာ ဧတံ အစ္ဆာဒေဟီ" တိ၊ တံယေဝ ဝါ အာဏာပေတိ “ဧတာနိ ဂဟေတွာ အတ္ထာဒေဟီ”တိ၊ သဗ္ဗ ဝဋ္ဋတိ၊ သဗ္ဗ တေန ဘိက္ခုနာဝ ဒိန္နံ ဟောတိ။ ယံ ပန နိဝါသနံ ဝါ ပါရူပနံ ဝါ အနာဏတ္တိယာ နိဝါသေတိ ဝါ ပါရုပတိ ဝါ တံ အပနေတွာ ပုန ဒါတဗ္ဗ။ ဘိက္ခုနာ ဟိ သဟတ္ထေန ဝါ အာဏတ္တိယာ ဝါ ဒိန္နမေဝ ကာသာဝံ ဝဋ္ဋတိ၊ အဒိန္နံ န ဝဋ္ဋတိ၊ သစပိ တဿဝ သန္တကံ ဟောတိ၊ ကော ပန ဝါဒေါ ဥပဇ္ဈာယမူလက] (ဋ္ဌ၊ စာ - ၂၄၉)
ဝိမတိနှင့် ဝိနယာလင်္ကာရဆရာတို့နည်း
(ကာသာယာနိ တိတ္တံ ဝါ ဒွိန္နံ၊ ဝါ သကိ ဝါ ပဋိဂ္ဂါဟာပေတဗ္ဗောတိ ဧတ္ထ “သဗ္ဗဒုက္ခနိဿရ ဏတ္ထာယ ဣမံ ကာသာဝံ ဂဟေတွာတိ”ဝါ “တံ ကာသာဝံ ဒတွာတိ”ဝါ ဝတွာ “ပဗ္ဗာဇေထ အနုကမ္မံ ဥပါဒါယာ”တိ ဧဝံ ယာစနပုဗ္ဗင်္က စီဝရံ ပဋိစ္ဆာပေတိ။) (တိ,၊ စာ ၉၅)
ဘန္တေ
---(၁) သဗ္ဗဒုက္ခနိဿဏတ္ထာယ ဣမံ ကာသာဝံ ဂဟေတွာ ပဗ္ဗာဇေထ မံ ဘန္တေ အနုကမ္မံ ဥပါဒါယ။
(၂) သဗ္ဗဒုက္ခနိဿရဏတ္ထာယ တံ ကာသာဝံ ဒတွာ ပဗ္ဗာဇေထ မံ ဘန္တေ အနုကမ္မံ ဥပါဒါယ။ ဤသို့ ဝါကျနှစ်ခုခွဲလေ။
အရညဝါသီမထေရ်အယူ
အရညဝါသီမဟာရာမရေးသော သီလာဝဟ၌ကား ဝိမတိဝိနောဒနီနှင့် သဘောအဓိပ္ပာယ်မကွဲ ပရိယာယ်သဒ္ဒါ သမာသ် ဝါကျလဲ၍
၁။ သကလဝဒုက္ခနိဒ္ဓရဏတ္ထာယ နိဗ္ဗာနဿ သစ္ဆိကရဏတ္ထာယ ဣမံ ကာသာဝံ ဂဟေတွာ ပဗ္ဗာဇေထ မံ ဘန္တေ အနုကမ္မံ ဥပါဒါယ။
၂။ သကလဝဒုက္ခနိဒ္ဓရဏတ္ထာယ နိဗ္ဗာနဿ သစ္ဆိကရဏတ္ထာယ ဧတံ ကာသာဝံ ဒတွာ ပဗ္ဗာဇေထ မံ ဘန္တေ အနုကမ္မံ ဥပါဒါယ။ ဟု ရေးသား၏။ ထိုသို ့ရေးသားရာ၌လည်း အသင့်ပင်။ (ဆင်တဲ ဆရာတော် နိဿယသစ်) (ရ၃)
ရှေးဆရာတော်ကြီးတို့ စီရင်ထားပုံ
၁။ သကလဝဒုက္ခနိဿရဏနိဗ္ဗာနဿ သစ္ဆိကရဏတ္ထာယ ဣမံ ကာသာဝံ ဂဟေတွာ ပဗ္ဗာဇေထ ဘန္တေ အနုကမ္မံ ဥပါဒါယ။
၂။ သကလဝဋ ဒုက္ခနိဿရဏနိဗ္ဗာနဿ သစ္ဆိကရဏတ္ထာယ ဧတံ ကာသာဝံ ဒတွာ ပဗ္ဗာဇေထ မံ ဘန္တေ အနုကမ္မံ ဥပါဒါယ။ ဤဆရာမြတ်တို့၏အစီရင်မှာလည်း ဝိမတိဆရာ၏စကားရပ်နှင့် နှီးနှော ညီညွတ်ကြသည်ပင်ဖြစ်၏။
||
ကေစိဝါဒ အထာပီတိ အာဒိ တိက္ခတ္တံ ပဋိဂ္ဂါဟာပနတော ပရံ ကတ္တဗ္ဗဝိဝိဒဿနံ၊ အထာပီတိ တတော ပရဗွီတိ အတ္ထော။ ကေစိ ပန စီဝရံ အပဋိဂ္ဂါဟာပေတွာ ပဗ္ဗဇနပ္ပကာရဘေဒဒဿနတ္ထံ ““အထာပီ”တိ ဝုတ္တံ။ အထာပီတိစ အထဝါတိ အတ္ထာတိ ၀ဒန္တိ ။ (တိ၊ စာ ၉၅)
(ဤစကားရပ်တို့အရ ပဋိဂ္ဂဟာပေတဗ္ဗောအရ၌ ခံယူစေအပ်၏ဟူသည် ဆရာကခံယူသည်ကို ဆိုလိုပေသည်) ဝိမတိဆရာကား-ဆရာကိုယ်တိုင် သင်္ကန်းကို သုံးကြိမ်နှစ်ကြိမ်တစ်ကြိမ် ခံယူရမည်။ ခံယူ ပြီးနောက် ကိုယ်တိုင်ဝတ်ပေးခြင်းစေခြင်းတို့ကို ပြုရမည်ဟူ၏။ ကေစိဝါဒကားဆရာကိုယ်တိုင် သင်္ကန်းကို ခံယူမှသာ အပ်သည်မဟုတ်။ မခံယူဘဲ ကိုယ်တိုင်ဝတ်ပေးခြင်းစေခြင်းတို့ကိုပြုကလည်း အပ်ပါ၏ဟူလို။
---ရဟန်းက မပေးသော် ရှင်မဖြစ်
(ဘိက္ခုနာ ဟိ သဟတ္ထန ဝါ အာဏတ္တိယာ ဝါ ဒိန္နမဝ ကာသာဝံ ဝဋ္ဋတိ၊ အဒိန္နံ န ဝဋတိ၊) (ဌ - စာ ၂၅၀)
အာစရိငယန အဒိန္နံ န ဝတီတိ ဧတ္ထ ပဗ္ဗဇ္ဇာ န ရုဟတီတိ ဝဒန္တီတိ လိက္ခိတံ ပေါရာဏဂဏ္ဌိပဒေပိ တထေဝ လိခိတံ။ (ဒီ၊ စာ ၄၁၁၊ ၄၁၂)
အဒိန္နံ န ဝတီတိ ဧတ္ထ ပဗ္ဗဇ္ဇာ န ရုဟတီတိ ဝဒန္တိ။ (သာ၊ စာ ၂ဝ၃)
အဒိန္နံ န ဝတီတိ ဣမိနာ ပဗ္ဗဇ္ဇာ န ရုဟတီတိ ဒေဿတိ။ (တိ၊ စာ - ၉၅)
ဘိက္ခူနံ ပါဒေ ဝန္ဒာပေတွာ
(ထိုရှင်ပြုရာအရပ်၌ အကြင်ရဟန်းတို့သည် စည်းဝေးကုန်၏။ ထိုရဟန်းတို့၏ခြေတို့ကိုရှိခိုးစေ၍ ထိုနောင်မှ သရဏဂုံကိုယူအံ့သောငှာ ဆောင့်ကြောင့်နေစေ၍ လက်အုပ်ချီစေပြီးလျှင် ဤသို့ဆိုလောဟုပြောအပ် ၏။ ယမဟံ ဝဒါမိ၊ တံ ဝေဒေဟိ ဟူ၍လည်း ပြောအပ်၏)
အဝေးကရည်မှန်း၍ ရှိခိုးကလည်းအပ်ပါ၏
ပါဒေ ဝန္ဒာပေတွာတိ ပါဒါဘိမုခံ နမာပေတွာ။ ဒူရ ဝန္တောပိ ဟိ ပါဒေ ဝန္ဒတိ ဝုစ္စတိ။ (တိ၊ စာ-၉၅)
(၃ - သရဏဂုံယူခဏ်း) ပါဠိစဉ်တိုင်းသာပေးရမည်
(ထိုမှနောက်၌ . ထိုသာမဏေလောင်း၏ ဥပဇ္ဈာယ်သည်လည်းကောင်း၊ ဆရာသည်လည်းကောင်း ဗုဒ္ဓံ သရဏံ ဂစ္ဆာမိ စသောနည်းဖြင့် သရဏဂုံတို့ကိုပေးအပ်ကုန်၏။ ပါဠိ၌ ဟောတိုင်းသောအစဉ်ဖြင့်သာ ပေးအပ်ကုန်၏။ အစဉ်မဟုတ်သဖြင့်ကား မပေးအပ်ကုန်။ တစ်ပုဒ်မျှ အက္ခရာတစ်လုံးမျှကိုသော်လည်း အစဉ်မဟုတ်သဖြင့်ပေးအံ့။ ဗုဒ္ဓံ သရဏံကိုသာမူလည်း သုံးကြိမ်ပေးပြီး၍ ထိုမှနောက် ဓမ္မံ သရဏံ သံဃံ သရဏံတို့ကို သုံးကြိမ်စီပေးအံ့ သရဏဂုံတို့ကိုပေးသည် မမည်ကုန်။)
[ဤစကားရပ်ကိုထောက်က ဥပဇ္ဈာယ်မဟုတ်သော အာစရိယမည်ထိုက်သူ အခြားရဟန်းလည်း သရဏဂုံပေးအပ်သည်သာ]
ဧကတောသုဒ္ဓိ ဥဘတောသုဒ္ဓိ
(ဤသရဏဂုံဖြင့် ပဉ္စင်းဖြစ်သည်ကိုလည်း ပယ်တော်မူပြီးနောက် ဉတ္တိစတုတ္ထကံဖြင့် ခွင့်ပြုတော် မူအပ်သော ဥပသမ္ပဒကံကိုကား ဧကတောသုဒ္ဓိဆရာဌာန်ပီသဖြင့် အပ်၏။ သာမဏေရပဗ္ဗဇ္ဇကား ဥဘတော သုဒ္ဓိ ဆရာတပည့်နှစ်ယောက်စုံဌာန်ပီမှသာ အပ်၏။ ဧကတောသုဒ္ဓိ တစ်ယောက်ယောက်သာ ဌာန်ပီသသဖြင့် မအပ်။ ထို့ကြောင့် ပဉ္စင်းခံခြင်း၌ ကမ္မဝါရွတ်သောဆရာသည် ဉတ္တိဒေါသ ကမ္မဝါစာဒေါသတို့ကိုကြဉ်၍ ကံကိုပြုအံ့၊ ကောင်းစွာပြုသည်မည်၏။ သာမဏေရပဗ္ဗဇ္ဇ၌ကား ဤသရဏဂုံသုံးပါးတို့ကို ဗု အက္ခရာ၊ ဓ အက္ခရာအစရှိကုန်သော သဒ္ဒါဗျည်းတို့၏ ဌာန်ကရိုဏ်းတို့၏ပြည့်စုံခြင်းကို မယုတ်စေသဖြင့် သရဏဂုံ ပေးသော ဆရာသည်လည်းကောင်း၊ တပည့်သည်လည်းကောင်း ဆိုအပ်ကုန်၏။ အကယ်၍ ဆရာကား ဆိုခြင်းငှာ စွမ်းနိုင်၏။ တပည့်ကား မစွမ်းနိုင်။ တပည့်ကား စွမ်းနိုင်၏။ ဆရာသည် မစွမ်းနိုင်။ နှစ်ယောက်စုံ တို့ပင်မူလည်း မစွမ်းနိုင်အံ့၊ မအပ်။ အကယ်၍ နှစ်ဦးစုံတို့သည်လည်း စွမ်းနိုင်ကုန်အံ့၊ အပ်ပါ၏) (ဋ္ဌ၊ စာ-၂၅၀)
နိဂ္ဂတိတန္တ - မကာရန္တ
[ဤသရဏဂုံတို့ကိုပေးရာ၌ ဗုဒ္ဓံ သရဏံ ဂစ္ဆာမိဟူ၍ ဤသို့ ဧကသမ္ဗန္ဓတစ်စပ်တည်း အနုနာသိ ကန္တ နိဂ္ဂဟိတ်ဌာန်အဆုံးရှိသည်တို့ကိုမူလည်းပြု၍ ပေးအပ်ကုန်၏။ ဗုဒ္ဓမ် သရဏမ် ဂစ္ဆာမိ ဟူ၍ ဤသို့ ဖြတ်၍ မကာရန္တ-မသတ်အဆုံးရှိသည်တို့ကိုမူလည်းပြု၍ ပေးအပ်ကုန်၏။]
အန္ဓကအဋ္ဌကထာဝါဒ
[အန္ဓကအဋ္ဌကထာ၌ကား အမည်ကိုကြား၍ အဟံ ဘန္တေ ဗုဒ္ဓရက္ခိတော ယာဝဇီဝံ ဗုဒ္ဓံ သရဏံ ဂစ္ဆာမိဟူ၍ သရဏဂုံဆောက်တည်ယူပုံကို ဆို၏။ ထိုစကားသည် တစ်ခုသောအဋ္ဌကထာမျှ၌လည်းမရှိ။ ပါဠိ၌လည်း ဟောတော်မမူ၊ ထိုဆရာတို့၏အယူမျှသာ ဖြစ်သည်။ ထိုစကားကို မယူအပ်။ မှန်၏၊ ထိုအခြင်းအရာအားဖြင့် မဆိုသောသူအား သရဏဂုံသည် မပျက်] (ဋ္ဌ၊ စာ-၂၅၁)
ဥပဇ္ဈာယ်နှင့် အာစရိဏ
ဥပဇ္ဈာယေနဝါတိ ဧတ္ထ ယဿ သန္တိက ဥပဇ္ဇံ ဂဏှာတိ၊ အယံ ဥပဇ္ဈာယော။ အာဘိသမာစာရိ ကေသု ဝိနယနတ္ထံ ယံ အာစရိယံ ကတွာ နိယျာတေန္တိ၊ အယံ အာစရိယော။ သစ ပန ဥပဇ္ဈာယော ယံ သယမဝ သဗ္ဗ သိက္ခာပေတိ အညသ္မိံ န နိယျာတေတိ၊ ဥပဇ္ဈာယောဝဿ အာစရိယောပိ ဟောတိ။ ယထာ ဥပသမ္ပဒကာလ သယမဝ ကမ္မဝါစံ ဝါစေန္တော ဥပဇ္ဈာယောဝ ကမ္မဝါစာစရိယောပိ ဟောတိ။ (တိ၊ စာ - ၉၅)
---အနုနာသိကန္တ (နိဂ္ဂဟိတန္တသက်သက်ပေးနည်း)
အနုနာသိကန္တံ ကတွာ ဧကသမ္ဗန္ဓ ကတွာ ဒါနကာလေ အန္တရာ အဋ္ဌတွာ ဝတ္တံ။ (ဇီ၊ စာ-၄၁၂)
အနုနာသိကန္တံ ကတွာ ဒါနကာလေ အန္တရာ ဝိစ္ဆေဒံ အကတွာ ဒါတဗ္ဗာနီတိ ဒေဿတုံ ဧက သမ္ဗန္နာနီတိ ဝုတ္တံ။ (သာ၊ စာ - ၂၀၃)
အနုနာသိကန္တံ ကတွာ ဒါနကာလေ အန္တရာ ဝိစ္ဆေဒေါ န ကာတဗ္ဗောတိအာဟ ဧကသမ္ဗန္ဓာနီတိ။ (တိ၊ စာ - ၉၅)
ဝိစ္ဆန္တိတျာ (မကာရန္တသက်သက်ပေးနည်း)
ဝိစိတွာ ဒါနေပိ ယထာဝုတ္တဌာန ဧဝ ဝိစ္ဆေဒါ၊ အညတြ န ဝတီတိ လိက္ခိတံ။ (ပိ-ကား အနုနာသိ ကန္တကိုပေါင်း) (ဇီ၊ စာ - ၄၁၂)
ဝိစ္ဆိန္ဒိတွာတိ မကာရန္တံ ကတွာ ဒါနသမယေ ဝိစ္ဆေဒံ ကတွာ။ (သာ၊ စာ ၂၀၃)
နိဂ္ဂဟိတန္တ မကာရန္တ ရော၍ပေးနည်း
အနုနာသိကန္တေ ဒိယျမာနေ ခလိတွာ ဗုဒ္ဓမ် သရဏမ် ဂစ္ဆာမိတိမကာရေန မိဿီဘူတေ ခေတ္တ သြတိဏ္ဏတ္တာ ဝဋတီတိ ဥပတိဿတ္ထရာ။ မိဿံ ကတွာ ဝတ္ထု၊ ဝဋ္ဋတိ၊ ဝစနကာလေ ပန အနုနာသိက ဌာနေ ဝိစ္ဆေဒံ အကတွာ ဝတ္တန္တိ ဓမ္မသိရိမ္မော။ ဧဝံ ကမ္မဝါစာယမွီတိ ဝုတ္တံ၊ (ဇီ၊ စာ ၄၁၂)
(ဥပတိဿထေရ်ကား နိဂ္ဂဟိတန္တဖြင့်ပေးရာ၌ အဆိုချွတ်၍ မကာရန္တဖြင့်ရွတ်မိသော်လည်း ခေတ်သို ့သက်သောကြောင့် အပ်၏ဟုယူ၏။ ဓမ္မသိရီထေရ်ကား ရော၍ကား ရွတ်အပ်၏။ ရွတ်ရာ၌ကား နိဂ္ဂဟိတန္ဒဖြင့်ရွတ်ရာ၌ ဖြတ်၍ မရွတ်အပ်ဟုဆို၏။ (-နိဂ္ဂဟိတန္တရွှတ်လျှင် နိဂ္ဂဟိတန္တထုံးအရ မကာရန္တ ရွတ်လျှင် မကာရန္တထုံးအရ ရွတ်ဟူ။)
ညောင်ကန်ဆရာတော်ကား ဓမ္မသိရီထေရ်၏ဝါဒကို ပမာဏပြုအပ်၏ဟုဆို၏။ (၂ရ၃)
နိဂ္ဂဟိတန္တိ ယံ ကရဏာနိ နိဂ္ဂဟိတွာ အဝိဿဇ္ဇေတွာ အဝိဝဋန မုခေန အနုနာသိကံ ကတွာ ဝတ္တဗ္ဗ (ပရိဝါအဋ္ဌကထာကမ္မဝဂ်)။ (စာ - ၂၄၄)
ကရဏာနိ ဝါ နိဂ္ဂဟိတွာ အဝိဝဋန မုခေန သာနုနာသိကံ ကတွာ ဤရိတန္တိနိဂ္ဂဟိတံ။ (သဒ္ဒနီတိ)
ခံတွင်းပိတ်၍ ရွတ်ရသောဝါဒ
အဝိဝဋန၌ အ,ကို ပဋိသေဓအနက်ကြံ၍ ( ံ )ဤနိဂ္ဂဟိတ်အက္ခရာကို နိဂ္ဂဟိတ်မှီရာ အက္ခရာ၏ ဌာန်ကရိုဏ်းနှိပ်၍ ဌာန်ကရိုဏ်းကိုမစွန့်လွှတ်ဘဲ ခံတွင်းပါးစပ်ကိုပိတ်၍ နှာခေါင်းတစ်လျှောက်သို့ လေနှင့် တကွ အသံကိုသွားစေ၍ နှာခေါင်းသံပါအောင် ရွတ်ဖတ်ရမည်။ နိဂ္ဂဟိတွာ နာတိနိတွာ၊ မုခံ ပိဒဟိတွာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ (ကာရိကာဋီကာ) (ဤကားအများစုလက်ခံသောဝါဒ)
---ခံတွင်းပွင့်ဟ၍ ရွတ်သောဝါဒ
အဝိဝဋ္ဋန၌ အ,သည် ပမာဒလေခဖြစ်ဟန်လည်းရှိ၏။ တစ်နည်း သမုဒ္ဓေါ မယာ ဒိဋ္ဌာ၌ကဲ့သို့ ဧကဒေကျူပစာအားဖြင့် ခံတွင်းကိုပိတ်ရမည်ဟူသည် ခံတွင်းတစ်ခုလုံးကိုပိတ်ရမည်မဟုတ် ခံတွင်း၏ အစိတ်ဖြစ်သော လျှာကိုသာပိတ်ရမည်ဟု ဧကဒေသျှူပစာနည်းအားဖြင့်ယူဆ၍လည်းကောင်း လျှာကိုအထက် သို့ ပင့်တင်၍ပိတ်ပြီးလျှင် ခံတွင်းပါးစပ်ကိုကား ဖွင့်ဟ၍ ရွတ်ဖတ်ရမည်။
(ဗာလာဝတာရဋီကာသစ်နှင့် သဲအင်းသာသနာပိုင် ဆရာတော်ကြီးတို့ကား ဤဝါဒကို နှစ်သက် ၏။)
ခံတွင်းစဉ်းငယ်ပွင့် ရွတ်သောဝါဒ
အဝိဝဋန၌ အ-ကို ခုဒ္ဒက အပ္ပကအနက်ဟောကြံ၍ နိဂ္ဂဟိတ်အက္ခရာကိုရွတ်ဖတ်ရာ၌ မှီရာအက္ခရာ ၏ ဌာန်ကရိုဏ်းကိုနှိပ်၍ မစွန့်လွှတ်ဘဲ ခံတွင်းပါးစပ်ကို စဉ်းငယ်ဖွင့်၍ နှာခေါင်းတစ်လျှောက်သို့ လေနှင့်တကွ အသံကိုသွားစေ၍ နှာခေါင်းသံပါအောင် ရွတ်ဖတ်ရမည်။
(မိုင်းခိုင်းဆရာတော်၊ ရွှေရေးဆောင်ဆရာတော်၊ ညောင်လွန့်ဆရာတော်စသည်တို့ကား ဤဝါဒ ကိုနှစ်သက်တော်မူကြ၏)
မကာရန္တ ရွတ်ဖတ်ပုံ
ခံတွင်းပိတ်၍ရွတ်သောဝါဒ - မကာရန္တသရဏဂုံ၌ ဗုဒ္ဓမ်တွင် ‘မ’နှင့် သရဏမ်တွင် ‘ဏ’ တို့ကို သူ့ဌာန်သူ ကရိုဏ်းအတိုင်း ရွတ်၍ အဆုံး၌ နှုတ်ခမ်းကို ပိတ်ရမည်။ ဤသို့ပိတ်မှသာ နှုတ်ခမ်းချင်းထိ၍ သြဋ္ဌဇ မအက္ခရာ ပီသစွာဖြစ်ပေါ်မည်။ (မိုင်းခိုင်း၊ ရွှေရေးဆောင်၊ ညောင်လွန့်၊ သဲအင်းစသော ဆရာတော် ကြီးတို့အယူ)ဤရွတ်ဖတ်ပုံဝါဒများကို ကမ္မဝါစာဘာဏောပဒေသမှယူသည်။)
ညောင်ရမ်းဆရာတော်ဝါဒ
အဝိဝနကို မဖွင့်သော (ဝါ) နှုတ်ခမ်းချင်၊ထိအောင်ပိတ်ထားသောဟု အနက်ပြန်၍ နိဂ္ဂဟိတ် အဆုံးရှိသော ဗုဒ္ဓံ သရဏံဟူသောပုဒ်တို့ကို နိဂ္ဂဟိတ်၏တည်မှီရာ ဒ္ဓ အက္ခရာ၏ ဒန္တဌာန်ကရိုဏ်း ဏကြီး အက္ခရာ၏ မုဒ္ဓဌာန်ကရိုဏ်းတို့ကို လုံးလုံးကြီးမထင်စေမူ၍ စဉ်းငယ်ထင်စေလျက် နိဂ္ဂဟိတ်ဖြစ်ရာ နာသိ ကဌာန်၌ထင်အောင် နှုတ်ခမ်းချင်းထိအောင်ပိတ်၍ ရွတ်ဆိုအပ်၏။ ဌာန်ကရိုဏ်။ကိုနှိပ်၏ဟူသည် နိဂ္ဂဟိတ် ၏မှီရာအက္ခရာ၏ ဌာန်ကရိုဏ်းတို့ကိုမထင်စေမူ၍ နိဂ္ဂဟိတ်၏ဖြစ်ရာ နာသိကဌာန်နှာခေါင်းသံထင်စေလျက် ရွတ်ဆိုခြင်းပင်လျှင်တည်းဟု မှတ်အပ်၏။
မကာရန္တသရဏဂုံ၌ ဗုဒ္ဓမ်၌ စဉ်းငယ် သရဏမ်၌ စဉ်းငယ်ဖြတ်ရပ်၍ နှုတ်ခမ်းချင်းထိအောင် မပိတ် ဘဲ နှုတ်ခမ်းကိုဖွင့်၍ သိထိလ ဓနိတအက္ခရာ ပီသစွာ ဌာန်ကရိုဏ်။ပယတန မမှာ။မချွတ် ရွတ်ဆို၍ပေး
---သည် မကာရန္တပေးနည်းမည်၏။ ဤမကာရန္တကို သရဏဂုံပေးရာ၌ ဝိမုတ္တမဖြစ်မူ၍ နိဂ္ဂဟိတန္ဒဖြစ် အောင် နှုတ်ခမ်းကိုပိတ်၍ ရွတ်မိသော်လည်းကောင်း သိထိလအက္ခရာကို ဓနိတ ဓနိတကိုသိထိလ အသံ ပြောင်းလွှဲ၍ ရွတ်မိသော်လည်းကောင်း ကံပျက်၏။ သာမဏေမဖြစ်။ နိဂ္ဂဟိတကို ဝိမုတ္တ၊ ဝိမုတ္တကို နိဂ္ဂဟိတ ရွတ်ဆိုမိသကဲ့သို့မှတ်။ (ညောင်ရမ်း ဝိနိစ္ဆယ) (စာ - ၄၄၉၊ ၄၅၄)
သာမဏေဘုံ (သိက္ခာပဒံ သမာဒိယာမိ-ဟုဆောက်တည်ဖွယ် မလို)
(ဤမျှ သရဏဂုံပေးသဖြင့် .. သာမဏေဘုံ၌တည်လေ၏။ အကယ်၍ ထိုသာမဏေသည် ရွတ် နိုင်၍ ပညာရှိသောသဘောနှင့်ပြည့်စုံမူ ထိုနေရာ၌ပင် ပါဏာတိပါတာ ဝေရမဏိ ပဋိဂ္ဂဟဏာ ဝေရမဏိဟု ဘုရားပညတ်တော်မူတိုင်းသာ သိက္ခာပုဒ်တို့ကို သင်ပြအပ်ကုန်၏။)
အန္ဓက အဋ္ဌကထာဝါဒ
ဇာတရူပရဇတ
(အန္ဓကအဋ္ဌကထာ၌ကား အဟံ ဘန္တေ ဣတ္ထန္နာမော ယာဝဇီဝံ ပါဏာတိပါတာ ဝေရမဏိသိက္ခာပဒံ သမာဒိယာမိ ဟု သရဏဂုံပေးသကဲ့သို့ သိက္ခာပုဒ်ပေးသည်ကိုလည်းဆို၏။) (ဋ္ဌ၊ စာ - ၂၅၁)
သရဏဂုံဖြင့်သာ ကိစ္စပြီးသည်
(ထိုအန္ဓကဋ္ဌကထာစကားသည် ပါဠိတော်၌လည်းမရှိ၊ အဋ္ဌကထာတို့၌လည်း မရှိသောကြောင့် ပါဠိတိုင်းသာ ပြအပ်ကုန်၏။ (ရဟန်း) သာမဏေအဖြစ်သည်ကား သရဏဂုံတို့ဖြင့်ပင်လျှင် ပြီးစီးပါ၏။ သိက္ခာပုဒ်တို့ကိုကာ၊ သရဏဂုံနှင့်မရောဘဲ သိက္ခာပုဒ်ကို ပြည့်စိမ့်သောငှာ (ဖြည့်ကျင့်စိမ့်သောငှာ) သိအပ် ကုန်၏)
မစွမ်းနိုင်သူ
(ထို့ကြောင့် ထိုသိက္ခာပုဒ်တို့ကို ပါဠိလာအတိုင်း ယူစိမ့်သောငှာ မစွမ်းနိုင်သောသူအား အမှတ် မရှိသောဘာသာဖြင့် အနက်အစွမ်းဖြင့်သော်လည်း ပြောကြားအံ့သောငှာအပ်ပါ၏။) (ဌ၊ စာ - ၂၅၂)
ဥပဇ္ဈာယ်ဆရာတို့ သတိပြုရန်
(မိမိသင်ပြသော သိက္ခာပုဒ်တို့ကို မသိသေးသမျှ ဒုကုဋ်သပိတ်သင်္ကန်းတို့ကို ဆောင်ခြင်း ရပ်ခြင်း နေခြင်း စသည်တို့၌လည်းကောင်း၊ ယာဂုသောက်ခြင်း ဆွမ်းစားခြင်းစသည်တို့၌လည်းကောင်း မလိမ္မာသေး သမျှ ဆွမ်းစားဇရပ် စာရေးတံဝေရာအရပ်တစ်ပါးသော အလားတူအရပ်တို့သို့ မလွှတ်လိုက်အပ်၊ အနီး အပါး၌သာ ထံပါးမကွာ နေစေအပ်၏။ မလိမ္မာသေးသော သတို့သားငယ်ကဲ့သို့ စောင့်ရှောက်အပ်၏။)
---ရှင်သာမဏေဝိနည်းကို ဆုံးမရမည်
(ထိုသာမဏေအား အလုံးစုံသောအပ် မအပ်ကို ပြောကြားအပ်၏။ ဝတ်ခြင်း ရုံခြင်း အစရှိကုန် သော အာဘိသမာစာရိကဝတ်ကြီးဝတ်ငယ်တို ့၌ ဆိုဆုံးမအပ်၏။ ထိုသာမဏေသည်လည်း နောက်၌ ဟောလတံ့သော ဒသနာသနင်္ဂတို့မှ ဝေးစွာရှောင်ကြဉ်၍ အာဘိသမစာရိကဟူသော မြတ်သောအကျင့်ကို ဖြည့်သဖြင့် ဆယ်ပါးသောသီလ၌ ကောင်းစွာကျင့်အပ်၏။)
သရဏဂုံသုံးပါး၌ ယောဇနာနည်း
ဗုဒ္ဓံ သရဏံ ဂစ္ဆန္တော အသာဓာရဏေ ဗုဒ္ဓဂုဏေ၊ ဓမ္မံ သရဏံ ဂစ္ဆန္တော နိဗ္ဗာနံ၊ သံဃံ သရဏံ ဂစ္ဆန္တော သေက္ခမ္မံ, အသေက္ခမ္မဉ္စ သရဏံ ဂစ္ဆတီတိ အဂ္ဂဟိတဂ္ဂဟဏဝသေန ယောဇနာ ကာတဗ္ဗာ။ အညထာ သရဏတ္တယသက်ရဒေါသော။ (ဇီ၊ စာ - ၄၁၂)
သဗ္ဗမဿ ကပ္ပိယာကပ္ပိယန္တိ ဒသသိက္ခာပဒဝိနိမုတ္တံ ပရာမာသာပရာမာသာဒိ။ “အာဘိသမာ စာရိကေသု ဝိနေတဗ္ဗော”တိ ဝစနတာ သေခိယဥပဇ္ဈာယဝတ္တာဒိအာဘိသမာစာရိကသီလမနေန ပူရေတတ္တံ့။ တတ္ထ စာရိတ္တဿ အကရဏ ဝါရိတ္တဿ ကရုဏ ဒဏ္ဍကမ္မာရဟော ဟောတီတိ ဒီပေတိ။ (ဇီ၊ စာ - ၄၁၂)၊ (သာ ၄၁၂)၊ (သာ - အဓိပ္ပာယ်တူ)၊ (သာ၊ စာ-၂၀၃)
အာဘိသမာစာရိကေသု ဝိနေတဗ္ဗောတိ ဣမိနာ သေခိယဝတ္တခန္ဓကဝတ္တေသု အညေသုစ သုက္ကဝိဿဋ္ဌိအာဒိလောကဝဇ္ဇသိက္ခာပဒေသု သာမဏေရေဟိ ဝတ္တိတဗ္ဗ။ တတ္ထ အဝတ္တမာနော အလဇ္ဇီ ဒဏ္ဍကမ္မာရဟော စ ဟောတီတိ ဒဿေတိ။ (တိ၊ စာ ၉၅)
သတိပြုရန်
ဤသာမဏေရပဗ္ဗဇ္ဇ၌ ဥပဇ္ဈာယော စေ ကေသမဿု သြရောပနာဒီနိ အကတွာ ပဗ္ဗဇမ္မံ သရဏာ နိ ဒေတိ၊ န ရုတိ ပဗ္ဗဇ္ဇာ ဟူသော ဝဇီရဗုဒ္ဓိဋီကာစကားအတိုင်း ကေသစ္ဆေဒန, ကာသာယစ္ဆာဒန, သရဏဒါန, ဤသုံးပါးတို့ကား အစဉ်အတိုင်းသာပြုရမည်။ (ဇီ၊ စာ - ၄၁၁)
သာမဏေ၌ ဥပဇ္ဈာယ်ရှိ မရှိ (ညောင်ရမ်း – ၄၅၆)
အထခေါ အာယသ္မာ သာရိပုတ္တော ရာဟုလကုမာရံ ပဗ္ဗာဇေသီတိ ကုမာရဿ မဟာမောဂ္ဂလာ နတ္ထေရော ကေသေ ဆိန္ဒိတွာ ကာသာယာနိ ဒတွာ သရဏာနိ အဒါသိ။ မဟာကဿပတ္ထရော ဩဝါဒါ စရိယော အဟောသိ။ ယသ္မာ ပန ဥပဇ္ဈာယမူလကာ ပဗ္ဗဇ္ဇာ စ ဥပသမ္ပဒါ စ၊ ဥပဇ္ဈာယောဝ တတ္ထ ဣဿရော၊ န အာစရိယော တသ္မာ ဝုတ္တံ “အထခေါ အာယသ္မာ သာရိပုတ္တော ရာဟုလကုမာရံ ပဗ္ဗာဇေသီ’ တိ။ (မဟာ - ဋ္ဌ၊ စာ - ၂၉၁)
---ရာဟုလာဘဒ္ဓေါပိ ပိတာ မေ တိ ဒသဗလဿ ဝါ ဥပဇ္ဈာယော မေ ဒသဗလဿ ဝါ ဥပဇ္ဈာယော မေ တိ ဓမ္မသေနာပတိနော ဝါ အာစရိယော မေ တိ မဟာမောဂ္ဂလာနဿ ဝါ စူဠပိတာ မေ တိ အာနန္ဒထေရဿ ဝါ သန္တိကံ အဂန္ဓာ ဒသဗလဿ ဝဠဉ္စနဝစ္စကုဋိ ဗြဟ္မဝိမာနံ ပဝိသန္တော ဝိယ ပဝိသိတွာ ဝါသံ ကပ္ပတိ။ (ဧကနိပါတ် တိပလ္လတ္တမိဂဇာတ် အဋ္ဌကထာ)
န ဘိက္ခဝေ ဥပဇ္ဈာယေ အနာပုစ္ဆာ အာဝရဏံ ကာတဗ္ဗ၊ ယော ကရေယျ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿ။ (ဝိနည်းမဟာဝါပါဠိတော်မဟာခန္ဓက) (စာ ၁၁၈)
(ဥပဇ္ဈာယန ဝါ အာစရိယေန ဝါ ဗုဒ္ဓံ သရဏံ ဂစ္ဆာမိတိအာဒိနာ နယေန သရဏာနိ ဒါတဗ္ဗာနိ) (မဟာဝါအဋ္ဌကထာ အထက်၌ပြပြီ။) (မိမိထပ်ထည်သည်။)
ဥပဇ္ဈာယော စေ ကေသမဿု သြရောပနာဒီနိ အကတွာ ပဗ္ဗတ္ထ သရဏာနိ ဒေတိ၊ န ရူဟတိ ပဗ္ဗဇ္ဇာ။ (ဇီ၊ စာ - ၄၁၁)
သစေ ပန ဥပဇ္ဈာယော သယမေဝ သဗ္ဗ သိက္ခာပေတိ၊ အညသ္မိံ န နိယျာတေတိ၊ ဥပဇ္ဈာယောဝဿ အာစရိယောပိ ဟောတိ။ (တိ၊ စာ - ၉၅)
ဤအထက်ပါ ပါဠိတော်အဋ္ဌကထာ ဋီကာတို့ဖြင့် သာမဏေတို ့၌ ဥပဇ္ဈာယ်ရှိကြောင်း ဥပဇ္ဈာယ် ယူအပ်ကြောင်းကို မုချမှတ်အပ်၏။
သာမဏေတို့ နိဿရည်းထူသင့် မယူသင့် (မာနတ္ထာဒိဝါဒ)
ရှင်သာမဏေသည် (ဥပဇ္ဈာယ်နှင့်ကင်း၍နေသော်) ရေဝတသာမဏေတစ်ပါးတည်းနေသည်ကို ထောက်၍ နိဿရည်းမယူဘဲနေအပ်၏ဟု ယူသောဝါဒလည်းရှိ၏။ သို့သော် ရှေးဆရာအစဉ်အလာအား ဖြင့် နိဿရည်းယူသောထုံးလည်းရှိရကား ရဟန်းကိုသော်မှလည်း ငါးဝါပြည့်မှ နိဿရည်းလွတ်ငြိမ်းခွင့် ပေးရကား နိဿရည်းယူခြင်းသည်သာ သာလွန်၍ သင့်လျော်မည်။ (ရေဝတသာမဏေတစ်ပါးတည်း နေသည် မှာ သိက္ခာပုဒ်တော် မပညတ်ခင်က နေသည်ဟုယူသင့်၏။ (မာနတ္တာဒိ)။
ညောင်ကန်ဆရာတော်ဝါဒ
ကေစိတို့ကား သာမဏေတို့အား ဥပဇ္ဈာယ်ယူကာမျှဖြင့် ကိစ္စမပြီးသေး။ ဥပဇ္ဈာယ်ယူပြီးလျှင် နိဿ ရည်းလည်း ယူအပ်၏ဟူကုန်၏။
အထ ဝါ ပန အာဝုသော မယံ တုယှံ ဝတ္တပဋိပတ္တိ ကရိဿတိ၊ အမှာကံ သန္တိက ဥပဇ္ဇေ ဂဏိဿတိ၊ ဓမ္မံ ပရိယာပုဏိဿတီတိ စီဝရံ အဒမှ။ - ဟုသာမဏေတို့အား တစ်ပါးသောရဟန်းထံ၌ပင် ဥပဇ္ဈာယ်သာ ယူရာသည်ကိုပြသော စီဝရအစိန္ဒနသိက္ခာပုဒ် အဋ္ဌကထာ။ (စာ၊ ၃၀၂)
ဥပဇ္ဇံ ဂဏိဿတီတိဣဒံ သာမဏေရဿပိ ဒါနံ ဒီပေတိ-ဟု အဋ္ဌကထာဝါဒကို မစွန့်မူ၍ မိန့်အပ် သော ဋီကာကြီးသုံးစောင်။ [(သာ၊ စာ-၄၄၁)၊ (တိ၊ စာ-၃၅၈)၊ (ဇီ၊ စာ-၂ရ၆)]
---ဥပဇံ ဂဏိဿတီတိ ဣဒံ သာမဏေရံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ - ဟု မိန့်အပ်သော ခုဒ္ဒသိက္ခာဋီကာသစ်။ ဥပဇ္ဈာယဿ သန္တိကေ ၊-၊ ဥပဇ္ဈာယော မေ ဘန္တေ ဟောဟီတိ တိတ္ထု၊ ဝတ္ထံ၊ အာစရိယဿ သန္တိက ၊~၊ အာစရိယော မေ ဘန္တေ ဟောဟိ၊ အာယသ္မတော နိဿာယ ဝစ္ဆာမိ-ဟု လာသောလက်သန်း အဋ္ဌကထာ။ ဤအလုံးစုံသော အဋ္ဌကထာဋီကာတို့နှင့်ဆန့်ကျင်သောကြောင့် ကေစိတို့၏စကားကို မမှတ် အပ်၊ ထို့ကြောင့် သာမဏေတို့အား ဥပဇ္ဈာယ်သာယူအပ်၏။ အသီးအခြား နိဿရည်းယူဖွယ် မရှိပြီ။ ရဟန်းပင်ဖြစ်သော်လည်း ဥပဇ္ဈာယ်ထံ ဥပဇ္ဈာယ်ယူသော် နိဿရည်း ယူဖွယ်မရှိဟု သန္နိဋ္ဌာန်ချမှတ် အပ်၏။ (သာရ၊ စာ ၂ရ၆)
မိုးထားဆရာတော်ဝါဒ
သာမဏေတို့မှာကား ရဟန်းတို့ကဲ့သို့မဟုတ်၊ နေရာအရပ်တိုင်းမှာပင် ဥပဇ္ဈာယ်ယူ၍သာ နေအပ် သည်။ အဘယ်အာဂုံယုတ္တိကိုထောက်၍ သိအပ်သနည်းဟူသော် ‘အစိန္ဒနသိက္ခာပုဒ်အဖွင့် (အဋ္ဌကထာ စာ ၃ဝ၂ တွင်)
အာဝုသော မယံ တုယှံ ဝတ္တပဋိပတ္တိ ကရိဿတိ အမှာကံ သန္တိက ဥပဇ္ဇိ၊ ဂဏ္ဌိဿတိ၊ ဓမ္မံ ပရိယာပုဏိဿတီတိ စီဝရံ အဒမှာ။ သော ဒါနိ တွံ န ဝတ္တံ ကရောသိ၊ န ဥပဇ္ဇံ ဂဏှာသိ၊ န ဓမ္မံ ပရိယာပုဏာသီတိ။
ဟူ၍လည်းကောင်း။
ဝဇီရဗုဒ္ဓိဋီကာ (စာ - ၂ရ၆)၌ ဥပဇ္ဇံ ဂဏိဿတီတိ အာဒိဝစနံ သာမဏေရဿ ဒါနံ ဒီပေတိ ဟူ၍လည်းကောင်း လာသည်ကိုထောက်၍ သိအပ်၏။ (ဝိနယသမူဟ ဒို၊ စာ - ၄၂၈)
ထုံးတော်ဆရာတော်ဝါဒ
အဝေးအရပ်သို့ ပညာသင်ကြားရန်သွားနေသော သာမဏေသည် ဥပဇ္ဈာယ်ရင်းရှိနေသေးမူ အခြား ပုဂ္ဂိုလ်ထံတွင် ဥပဇ္ဈာယ်သစ်မယူသင့်။ လိင်ပြန်လျှင် ဥပဇ္ဈာစရိယ သဒ္ဓိဝိဟာရိကအဖြစ်မှ ကင်းပြီးဖြစ်၍ အသစ်ဥပဇ္ဈာယ် ယူစေအပ်၏။ လိင်မပြန်မူကား အခြားဥပဇ္ဈာယ် ယူဖွယ်မရှိ။
(ပကိဏ္ဏကဝိသဇ္ဇနာ - ဒု၊ စာ - ၃၈)
ဝနဝါသီတိဿ သာမဏေထုံး (ဗာလဝဂ် - ဓမ္မပဒ အဋ္ဌကထာ ၊ ပ - စာ ၃၃၃)
တိဿ ပိဏ္ဍပါတဒါယကတိဿ ကမ္ဗလဒါယကတိဿ ဝနဝါသီတိဿဟု လေးမည်ရသော တိဿသာမဏေကား အရှင်သာရိပုတ္တရာမထေရ်မြတ်ထံ၌ ဥပဇ္ဈာယ်ယူ၍ ရှင်သာမဏေအဖြစ်ကို ရရှိပြီးသော အခါ ဇေတဝန်ကျောင်းတော်မြတ်၌ သီတင်းသုံးနေရသည်မှာ ဆွေမျိုးတို့၏လှူဒါန်းခြင်း၊ မေးမြန်းခြင်းစသော အနှောင့်အယှက်များဖြစ်သဖြင့် တရားဘာဝနာကိုအလိုရှိသလို မပွားများနိုင်ရကား မြတ်စွာဘုရား အထံတော်၌
အရဟတ္တဖိုလ်တိုင်အောင်သော ကမ္မဋ္ဌာန်းတရားကို သင်ယူ၍ ဥပဇ္ဈာယ်ဆရာ အရှင်သာရိပုတ္တရာမထေရ်မြတ်အား ပန်ကြားပူဇော်ပြီးလျှင် သာဝတ္ထိပြည်မှ ယူဇနာ (၁၂၀) ကွာသော တောတစ်ခု၌ တောကျောင်းတစ်ကျောင်းဝယ် အေးချမ်းစွာ သီတင်းသုံး၍ နေရာ ဒါယကာတို့က တောင်းပန်ကြသဖြင့် ဝါတွင်းသုံးလပတ်လုံးပင် ထိုတောကျောင်း၌ ဆက်လက်သီတင်းသုံး၍ တရားဘာဝနာများကို ပွားများအားထုတ်လေရာ (၃) လမြောက်၌ ပဋိသမ္ဘိဒါပတ္တရဟန္တာအဖြစ်သို့ ရောက်ရှိလေသည်။ ဤကား ခုနစ်နှစ် ခုနစ်လအတွင်း ရရှိသော အမည်ထူး တရားထူးများဖြစ်သည်။ ဤထုံးကိုနှလုံးမူ၍ ရှင်သာမဏေတို့သည် ဥပဇ္ဈာယ်နှင့် ကင်း၍လည်း နေအပ်၏ဟု ယူသောဝါဒလည်းရှိ၏။
ညောင်လေးပင်တောရဆရာတော် အရှင်အရိယ၏ ဝါဒတစ်ရပ်
တတိယမြောက် ညောင်လေးပင်တောရဆရာတော် အရှင်အရိယ၏ ရှင်သာမဏေဥပဇ္ဈာယ်ဆရာ ကား ပထမညောင်လေးပင်တောရ ဆရာတော်ကြီးဖြစ်သည်။ တစ်ဖန် ထိုညောင်လေးပင်တောရကျောင်းအတွင်းရှိ သီလဝိသောဓနီသိမ်၌ ရှင်အရိယရဟန်းတက်သောအခါ၌ကား ကျော်ကြားသော ဘုန်းတော်ကြီး ဦးသီလကို ဥပဇ္ဈာယ်ဆရာပြု၍ ပဉ္စင်းပြုသည်ဟု ညောင်လေးပင်ထေရာပါဒါန်၌ ဖော်ပြသည်ကိုတွေ့ရ၏။ ရှင်သာမဏေဘဝက မူလဥပဇ္ဈာယ်ရှိသော်လည်း ပဉ္စင်းခံသောအခါ အခြားတစ်ပါးသော ပုဂ္ဂိုလ်ထံ၌ ဥပဇ္ဈာယ်သစ်ယူ၍ ရဟန်းခံသောဝါဒတစ်ရပ် ဖြစ်သတည်း။ (- ပရိပုဏ္ဏဝဿသာမဏေရေနာပိ အညဿ သန္တိက ဥပဇ္ဈာ ဂေဟတဗ္ဗာ ဋ္ဌနှင့်ညီသည်။)
အာရာမ်ခြားမှ
ဥပဇ္ဈာယ်ယူမည့် ရှင်သာမဏေနှင့် ဥပဇ္ဈာယ်ဆရာတို့သည် ကျောင်းဝင်းတစ်ဝင်းစီဖြစ်၍ အာရာမ်ခြားလျက်နေထိုင်ကြမူ ရှင်သာမဏေသည် ထိုဥပဇ္ဈာယ်ဆရာထံ၌ ဥပဇ္ဈာယ်ယူ၍မရဟု သထုံနိဗ္ဗိန္ဒဆရာတော်အမိန့်ရှိကြောင်းကိုလည်း တစ်ဆင့်စကားကြားရဖူးသည်။ ဥပဇ္ဈာယ်နှင့်စပ်သော မှီရာနိဿရည်း ပျက်သည်ဟု ယူဟန်ရှိ၏။ (နိဿယပဋိပဿဒ္ဓိကထာသို့ကြည့်)
(၁) ပေးအပ်ပါသည်
ဆယ်ဝါမပြည့်သောရဟန်းငယ်သရဏဂုံပေးအပ် မပေးအပ်
(၁) အောင်မြေရွှေဘုံ ဆရာတော်ဘုရားကြီးဝါဒ
ဒရော ဝါ ပန သာမဏေရော ဝါ သာမဏေရီ ဝါ အာဏတ္တိယာ ကာသာယာနိ ဒါတုံ လဘတိဟု အဋ္ဌကထာဆရာ မဆိုမူ၍-
သာမဏေရော ပန သာမဏေရီ ဝါ အာဏတ္တိယာ ကာသာယာနိ ဒါတုံ လဘတိ။ (မဟာ-ဋ္ဌ-ပဗ္ဗဇ္ဇ၊ စာ-၂၄၈) ဟူ၍သာ အဋ္ဌကထာဆရာဆိုတော်မူသောကြောင့် ပဉ္စင်းငယ်သည် ဥပဇ္ဈာယ်ဆရာ မစေခိုင်းသော်လည်း သင်္ကန်းကိုပေးခြင်းငှာရ၏ဟူသော အနက်ဖြစ်သင့်ရကား -
ဘိက္ခုနာ ဟိ သဟတ္ထေန ဝါ အာဏတ္တိယာ ဝါ ဒိန္နမေဝ ကာသာဝံ ဝဋ္ဋတိ၊ အဒိန္နံ န ဝဋ္ဋတိ၊ (ဋ္ဌ၊ စာ-၂၅၀) ဟူသော အဋ္ဌကထာပါဌ်၌ ဘိက္ခုနာဝယ်ဘိက္ခု၏အရကို ပကတတ်ဖြစ်သော ထေရနဝမဇ္ဈိမ အားလုံးကိုပင် ယူသင့်သည်။ ယင်းသို့ယူသင့်သည်ဖြစ်၍ ဒဟရဘိက္ခုသည် ဥပဇ္ဈာယ်ဆရာကိုမရည်မူ၍ (သော်လည်း) သာမဏေပြုပေးသော် ဥဘတောသုဒ္ဓိဖြစ်အံ့ သာမဏေအဖြစ်သို့ရောက်၏ဟု ဧကန်မုချ မှတ်ယူသင့်သည်။ (သာမဏေရပဗ္ဗဇ္ဇာ ပန ဥဘတောသုဒ္ဓိယာဝ ဝဋတိ၊ နော ဧကတော သုဒ္ဓိယာ (ဋ္ဌ၊ စာ-၂၅ဝ) ကို ထောက်ပါဟူ)
အာစရိယ၌
အထဿ ဥပဇ္ဈာယေန ဝါ အာစရိယေန ဝါ ဗုဒ္ဓံ သရဏံ ဂစ္ဆာမီတိ အာဒိနာ နယန သရဏာနိ ဒါတဗ္ဗာနိ ဟူသော (အဋ္ဌကထာ ၂၅၀) ၌ အာစရိယအရကို ဥပဇ္ဈာယ်ဆရာမှတစ်ပါး ပဗ္ဗဇ္ဇကံကို ရွက်ဆောင်သော ပကတတ်ဖြစ်သော ထေရနဝမဇ္ဈိမပုဂ္ဂိုလ်အလုံးစုံကို ယူသင့်သည်။ ယင်းသို့ယူမှသာ - သာမဏေရော ပန သာမဏေရီ ဝါ အာဏတ္တိယာ ကာသာယာနိ ဒါတုံ လဘတိ - ဟူသော (အဋ္ဌကထာ၊ စာ-၂၄၈)နှင့်ညီမည်။
(၂) သရဏဂုံပေးသင့်ကြောင်းသာဓက
အဋ္ဌကထာ၌ ပဉ္စင်းငယ်အားစေခိုင်းရာ၌ သရဏာနိ ပန သယံ ဒါတဗ္ဗာနိ ဟုမဆိုမူ၍ သာမဏအား စေခိုင်းရာ၌သာ သရဏာနိ ပန သယံ ဒါတဗ္ဗာနိ၊ (စာ - ၂၄၈) ဟုဖွင့်ဆိုသောကြောင့် ပဉ္စင်းငယ်သည်လည်း သရဏဂုံ ပေးခြင်းငှာအပ်၏။ ထို့ကြောင့် -
ပုရိသံ ဟိ ဘိက္ခုတော အညော ပဗ္ဗာဇေတုံ န လဘတိ၊ မာတုဂါမံ ဘိက္ခုနီတော အညော။ (မဟာဝါ - ဌ၊ စာ-၂၄၈)
ပုရိသံ ဘိက္ခုတော အညော ပဗ္ဗာဇေတုံ န ဝတ္ထုတိ (ဝိနိစ္ဆယ - ဋ္ဌ)
ပဗ္ဗာဇေဟီတိ ဣဒံ တိဝိဓမ္ပိ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ ဟူ၍ အသီးအသီး မိန့်ဆိုတော်မူကြကုန်သည်။ (တိ၊ စာ-၉၄)
(၃) သာရတ္ထနှင့်ဝိနိစ္ဆယဋီကာ ရှင်းလင်းချက်
ဧတံ ပဗ္ဗာဇေဟီတိ ကေသစ္ဆေဒနံ ကာသာယစ္ဆာဒနဉ္စ သန္တာယ ဝုတ္တံ။ ဥပဇ္ဈာယံ ဥဒ္ဒိဿ ပဗ္ဗာဇေတီ တိ ဧတ္ထာပိ သေဝ နယော။ (သာ၊ စာ-၂၀၁)
ပဗ္ဗာဇေတွာ နယာတိဣမိနာ ကေသေ ဆိန္ဒိတွာ ကာသာယာနိ အစ္ဆာဒေတွာ အာနေဟီတိ အယမတ္တော ဒီပိတောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ အဝုတ္တောတိ ဥပဇ္ဈာယေန အနုယျောဇိတော။ သော ဒဟရော သစေ တံ သယမေဝ ကေသစ္ဆေဒနကာသာယစ္ဆာဒနေဟိ ပဗ္ဗာဇေတိ၊ ဝတီတိ ယောဇနာ။ (ဝိနိစ္ဆယဋီ၊ စာ-၁၃ဝ) ယင်းဋီကာနှစ်ရပ်တို့၌ ဒဟရဘိက္ခုသည် ကေသစ္ဆေဒန ကာသာယစ္ဆာဒန နှစ်ပါးသာအပ်၏ဟုဆိုသောစကားသည် ထေရာဓေယျံ ပါတိမောက္ခံ ဟူသောပါဠိတော်နှင့်ညီစွာ ပါတိမောက်ပြရာ၌ မထေရ်ကြီးသည် နှစ်ဥဒ္ဒေသဝါရုဂ္ဂတရှိသည်ဖြစ်အံ့။ ပါတိမောက်ပြခြင်းသည် မထေရ်ကြီးနှင့် စပ်၏ဟူသကဲ့သို့ ထို့အတူ ဥပဇ္ဈာယ်ဆရာမျက်မှောက်ထင်ရှားရှိရာ၌ သရဏဂုံပေးခြင်းသည် ဥပဇ္ဈာယ်ဆရာနှင့်စပ်သောကြောင့် ဆိုသောစကားဖြစ်သည်။ ပဉ္စင်းငယ်သည် သရဏဂုံပေးခြင်းငှာ မထိုက်သောကြောင့်ဆိုသောစကားမဟုတ်ဟု ယူသင့်သည်။ (ထို့ကြောင့် ဤဋီကာဝါဒနှင့်လည်း မဆန့်ကျင်ဟူလို) ထို့ကြောင့် -
ဥပဇ္ဈာယမူလကာ ပဗ္ဗဇ္ဇာ စ ဥပသမ္ပဒါ စ ဥပဇ္ဈာယောဝ တတ္ထ ဣဿရော န အာစရိယော။ (မဟာဝါ-ဋ္ဌ၊ စာ-၂၉၁)ဟု မိန့်အပ်၏။
(၄) ပဗ္ဗဇ္ဇကံမြောက်သည်
မထေရ်ကြီးမျက်မှောက်ထင်ရှားရှိလျက် မထေရ်ကြီးမစေခိုင်းဘဲ မထေရ်ကြီးကိုမရည်ဘဲ ပဉ္စင်းငယ်သည် သရဏဂုံပေးသည်ဖြစ်အံ့။ ထိုပဉ္စင်းငယ်အား ဒုက္ကဋ်အာပတ်သင့်၏။ ပဗ္ဗဇ္ဇကံမူကား ဥဘတောသုဒ္ဓိဖြစ်အံ့။ သတ္တိဖြစ်၏ဟု ယူသင့်သည်။ သုတ္တုဒ္ဒေသဥပုသ်ပြုရာ၌ မထေရ်ကြီးနှစ်ဥဒ္ဒေသနှုတ်ဝယ်ရှိပါလျက် မထေရ်ကြီးမတိုက်တွန်းဘဲ ပဉ္စင်းငယ်ပါတိမောက်ပြသည်ရှိသော် ပဉ္စင်းငယ်အား ဒုက္ကဋ်သာသင့်၍ ပါတိမောက်ပြခြင်းသည် သုဥဋ္ဌဖြစ်၏သို့။ ထို့အတူ ပဗ္ဗဇ္ဇကံသတ္တိဖြစ်၏ဟု မှတ်ရသည်။
မထေရ်ကြီးမျက်မှောက် မရှိရာ
မထေရ်ကြီးမျက်မှောက်ထင်ရှားမရှိရာ၌ကား ယနေ့ခံသစ်စဖြစ်သော ပဉ္စင်းငယ်သည် ဥပသမ္ပဒကံကိုရွက်ဆောင်ရာ၌ ဗျဉ္ဇနဗုဒ္ဓဆယ်ပါးနှင့်ညီစွာ ကမ္မဝါစာကို ရွတ်ခြင်းငှာစွမ်းနိုင်သဖြင့် ကမ္မဝါစာရွတ်ဖတ်သည်ဖြစ်အံ့ အာပတ်မသင့်မူ၍ ဥပသမ္ပဒကံသည် သမ္ပတ္တိဖြစ်၏သို့။ အာပတ်လည်းကင်း ပဗ္ဗဇ္ဇကံလည်း သတ္တိဖြစ်၏ဟု ယူသင့်သည်။
(၅) ပါဠိတော်ယူဆပုံ
ဒသဝန ဘိက္ခုနာ ဗျတ္တေန ပဋိဗလေန ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗ၊ ဥပသမ္ပာဒေတဗ္ဗ၊ နိဿယော ဒါတဗ္ဗော၊ သာမဏေရော ဥပဋ္ဌာပေတဗ္ဗာ။ ဟူ၍ ပရိဝါပါဠိတော် (စာ-၂၄၈)၌ ဟောတော်မူသောကြောင့် ဗျတ္တပဋိဗလ ဒသဝဿ ပရိပုဏ္ဏဘိက္ခုသာ သာမဏေပြုသင့်သည် မဟုတ်လောဟူမူ ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗ ဥပသမ္ပာဒေတဗ္ဗပါဠိတော်၏ ဥပဇ္ဈာယေန ဟုတွာ ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗ ဥပသမ္ပာဒေတဗ္ဗဟူသောအနက်ကိုယူသင့်ရကား ဒသဝဿပရိပုဏ္ဏဗျတ္တပဋိဗလ ပုဂ္ဂိုလ်ဖြစ်အံ့ ဥပဇ္ဈာယ်ပြု၍ သာမဏေပြုပေးသင့် ပဉ္စင်းခံပေးသင့်၏ ဒသဝဿအပရိပုဏ္ဏပုဂ္ဂိုလ်ဖြစ်အံ့
ဥပဇ္ဈာယ် မပြုမူ၍ သာမဏေပြုပေးသင့် ပဉ္စင်းခံပေးသင့်၏ဟု ယူသင့်သည်။ သိရာသော အကြောင်းကား
ပဉ္စဟိ ဘိက္ခဝ အင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတေနာတိအာဒီသု န သာမဏေရော ဥပဋ္ဌာပေတဗ္ဗောတိ ဥပဇ္ဈာယေန ဟုတွာ သာမဏေရော န ဂဟေတဗ္ဗော။ (သာ၊ စာ-၂၃၉)
န သာမဏေရော ဥပဋ္ဌာပေတဗ္ဗောတိ ဥပဇ္ဈာယေန ဟုတွာ န ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော (တိ၊ စာ-၁၀၀) ဋီကာဆရာတိုဖွင့်သည်ကို ထောက်သဖြင့်လည်းကောင်း
ဥပဇ္ဈာစရိယ နိဿယာစရိယ ပဗ္ဗဇ္ဇာစရိယ ဥပသမ္ပဒါစရိယ ဓမ္မာစရိယငါးဦးတို့တွင် ရှေးဖြစ်သောဥပဇ္ဈာစရိယ၊ နိဿယာစရိယနှစ်ပါး၌သာ ဒသဝဿပရိပုဏ္ဏအင်္ဂါကို ယူသင့်သည် နောက်ဖြစ်သော ပဗ္ဗဇ္ဇာစရိယစသော သုံးပါးတို့၌ကား ဒသဝဿပရိပုဏ္ဏအင်္ဂါ မယူသင့်သည်ကို ထောက်သဖြင့်လည်းကောင်း သိရာသည်။
ဤသို့ဆိုအပ်ပြီးသော စကားရပ်တို့ကိုထောက်သဖြင့် ဆယ်ဝါမပြည့်သော ရဟန်းငယ်သည် ဥပဇ္ဈာယ်ဆရာက အာဏတ္တိကမပြုဘဲ ဥပဇ္ဈာယ်ဆရာကိုမရည်ဘဲ မိမိအလိုအလျောက် သာမဏေပြုသော်လည်း သာမဏေမဖြစ်သည်မဟုတ် သာမဏေဖြစ်၏ဟု ကန္တနိသံသယမှတ်ယူသင့်သည်။ (ဝိနယသမူဟ - ဒု၊ စာ-၁၇၀) (အလားတူ-ဒု၊ စာ-၂၅၃)
သူမနုဝံသာဘိဓဇ မဟာဓမ္မရာဇာဓိရာဇဂုရု ဆူးခါးဆရာတော်ဘုရားကြီး၏ မအပ်သောဝါဒ
(ပဗ္ဗဇ္ဇကခ်ဘေဒနီ ဝိနယသမူဟ ၃၈၀)
(အကျဉ်းချုံး၍ ဖော်ပြသည်။)
(၁) ဆရာငါးမျိုး
အာစရိယော ဝန္ဒိယောတိ ပဗ္ဗဇ္ဇာစရိယော ဥပသမ္ပဒါစရိယော နိဿယာစရိယော ဥဒ္ဒေသာစရိယော ဩဝါဒါစရိယောတိ အယံ ပဉ္စဝိဓာပိ အာစရိယော ဝန္ဒိယော (ပရိဝါ ဋ္ဌ၊ စာ-၂၂၄)
ဤဆရာငါးရပ်၏ လက္ခဏာကို
ဣဒါနိ ယံ ပုဗ္ဗေ “အနုဇာနာမိ ဘိက္ခဝေ ဗျတ္တန ဘိက္ခုနာ ပဋိဗလေန ဒသဝဿန ဝါ အတိရေကဒသဝဿေန ဝါ ဥပသမ္ပာဒေတုံ နိဿယံ ဒါတု” န္တိ သင်္ခေပတော ဥပဇ္ဈာယာစရိယာနံ လက္ခဏံ ဝုတ္တံ၊ တံ ဝိတ္တာရတော ဒဿေတုံ ပဉ္စဟိ ဘိက္ခဝ အင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတေနာတိ အာဒိမာဟ။ (မဟာ ဋ္ဌ၊ စာ-၂၇၀)ဟူသော အဋ္ဌကထာကိုထောက်၍ -
ပဉ္စဟိ ဘိက္ခဝေ အင်္ဂေဟိစသည်ဖြင့် ဟောတော်မူအပ်သော ပဉ္စကဆက္က သောဠသဒေသနာတို့သည် ကား ဆရာငါးရပ်တို့၏လက္ခဏာအင်္ဂါများပင် ဖြစ်သည်။
ပဗ္ဗဇ္ဇာစရိယနှင့် ဥပသမ္ပဒါစရိယ
ပဉ္စကဆက္က သောဠသ၌ ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော သဒ္ဒါမပါသော်လည်း ဦနဒသဝဿပဗ္ဗဇ္ဇာစရိယကို ပဉ္စကသို့သွင်းသင့်ပေသည်။ -ရှင်သာမဏေမပြုပေးအပ်ဟူလိုသည်)
ဓမ္မန္တေဝါသိကောဝ ဟုတွာ ဧကံ ကာလံ ဥပဇ္ဈာယဿ ကမ္မံ ကရောတိ၊ ဧကံ ကာလံ သိက္ခတိ (စီ၀ရက္ခန္ဓက ၊ ဋ္ဌ ၊ ဇီဝကဝတ္ထု၊ စာ ဋ္ဌ ၃၉၇)၌ ဓမ္မာစရိယနှင့် ဥပဇ္ဈာစရိယထပ်တူလာသည်။
ပဗ္ဗဇ္ဇာစရိယနှင့် ဥပသမ္ပဒါစရိယလည်း ထပ်တူလာသင့်သည်။
သုဝစော နုခေါ သာရိပုတ္တ တေ အန္တေဝါသိကောတိ၊ အာမ ဘန္တေ အတိဝိယ သုဝစော၊ ကိသိဉ္စိ ဒေါသေ ဝုစ္စမာနေ န ကုဒ္ဓပုဗ္ဗာ။ (ဓမ္မပဒ ၊ စာ-၃၄၆,၃၄၅)
သော သတ္ထာရံ ဥပသင်္ကမိတွာ ယာဝ အရဟတ္တာ ကမ္မဋ္ဌာနံ ကထာပေတွာ ဥပဇ္ဈာယံ ဝန္ဒိတွာ ပတ္တစီဝရမာဒါယ ဝိဟာရာ နိက္ခမိတွာ သစေ အာသန္နဋ္ဌာနေ ဝသိဿာမိ ဉာတကာ မံ ပက္ကောသိဿန္တိ တိ ဝီသတိယောဇနသတံ မဂ္ဂ အဂမာသိ၊ (ဓမ္မပဒ ဋ္ဌ တိဿသာမဏေဝတ္ထု၊ စာ ၃၃ရ)
ယင်းသည့် အဋ္ဌကထာနှစ်ရပ်၌ အန္တေဝါသိကာ ဥပဇ္ဈာယံဟူသော သဒ္ဒါနှစ်ရပ်ဖြင့် ဥပဇ္ဈာယ အာစရိယနှစ်ပါး မထူးခြားသည်ကိုပြသဖြင့် သရဏဒါနအာစရိယသဒ္ဒါ၏ ဥပဇ္ဈာရဟအဖြစ်သည် ထင်ရှား၏။
ထေရနှင့်သာစပ်ပုံ
သုဒိန္နံ ကလန္ဒပုတ္တံ ဇိနဒယံ သဒ္ဓိဝိဟာရိကံ လဒ္ဓါ ပဗ္ဗာဇေသိ စေ၀၊ ဥပသမ္ပာဒေသိစ၊ (ပါ- ဋ္ဌ၊ စာ-၁၇၃)၌ ဥပဇ္ဈာယ်ဆရာပင် ရှင်ပြုခြင်း၊ ပဉ္စင်းခံခြင်းနှစ်ကိစ္စကို တစ်ဦးတည်းပြုဟန် ကြိယာသမုစ္စည်းဖြင့် ဆိုချေသည် ဖြစ်ရကား - ဒသဝဿထေရသာပဗ္ဗဇ္ဇကံကို ဧကန်ဆောင်ထိုက်သည်။
သတ္ထာ အညတရံ ပိဏ္ဍပါတစာရိကံ ဘိက္ခုံ၊ ဣမံ ဒါရကံ ပဗ္ဗာဇေဟီတိ အာဏာပေသိ၊ ထေရော တဿ တစပဉ္စကကမ္မဋ္ဌာနံ အာစိက္ခိတွာ ပဗ္ဗာဇေသိ (ဓမ္မ - ဋ္ဌ၊ စာ-၁၅၅)ရှေ့ဝါကျ၌ ဘိဟုသာမညဆိုသော်လည်း နောက်ဝါကျ၌ ထေရောဟုဝိသေသပြု၍ဆိုသည်တစ်ရပ်။
ပဗ္ဗာဇေန္တေဟိ ပန တသ္မိံ သံဃမဇ္ဈေ နိသိန္ဓေဝ “တွံ ပဗ္ဗာဇေဟိ၊ တွံ အာစရိယော ဟောဟိ၊ တွံ ဥပဇ္ဈာယော ဟောဟီ”တိ ထေရာ ဘိက္ခု န ဝတ္တဗ္ဗာ။ (မဟာ-ဋ္ဌ၊ -၂၇၃)၌ ပဗ္ဗဇ္ဇာစရိယ နိဿယာစရိယ ဥပဇ္ဈာစရိယသုံးပါးမှာပင် ထေရသဒ္ဒါ ထင်သည်လည်းတစ်ရပ်။
၃၄, ၃၅) မဟာဝရုဏတ္ထရောနာမ ဇကာ အရဟာ (ပ) နိဂြောဓကုမာရံ ပဗ္ဗာဇေသိ။ (ပါ-ဋ္ဌ၊ စာ-
သံဃော ရညော ဝစနံ သမ္ပဋိစ္ဆိတွာ ကုမာရံ မောဂ္ဂလိပုတ္တတိဿတ္တရေန ဥပဇ္ဈာယေန မဟာဒေဝတ္ထေရေန စ အာစရိယေန ပဗ္ဗာဇေသိ၊ မဇ္ဈန္တိကတ္ထေရေန အာစရိယေန ဥပသမ္ပာဒေသိ။ (ပါ-ဋ္ဌ၊ စာ – ၃၉)
အရိဋ္ဌာပိ ခေါ ရညော ဘာဂိနေယျော ပဉ္စဟိ ပုရိသသတေဟိ သဒ္ဓိ ထေရဿ သန္တိကေ ပဗဇ္ဇိတွာ န စိရဿဝ သပရိဝါရော အရဟတ္တေ ပတိဋ္ဌာသိ၊ (ပါ-ဋ္ဌ၊ စာ-၇၄)တို့၌လည်း ဒသဝဿပရိပုဏ္ဏထေရသာ ပဗ္ဗဇ္ဇကံဆောင်ကြောင်း ထင်သည်လည်းတစ်ရပ်။ ဤအရပ်ရပ်သော အဋ္ဌကထာတို့အရ ပဗ္ဗဇ္ဇကံ၌ ထေရသာ သနန္တနဓမ္မအဋ္ဌကထာဝါဒ ဖြစ်သည်။
ဘိက္ခူ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ ပဗ္ဗဇ္ဇီ ယာစိ၊ အထ နံ ဘိက္ခူ သာဓု ဥပါသကာတိ ပဗ္ဗာဇေဿုံ၊ (ဓမ္မ-ဋ္ဌ) (မဟာပန်ရဟန်းပြုခန်။)၌ ဘိက္ခူဟုသာမညဆိုသော်လည်း ရှေ့၊အဋ္ဌကထာ၌ (အထက်၌) ထေရနှင့်ဆိုချေရကား သာမညမယူသင့်၊ ဘိက္ခူအရ ထေရကိုသာယူသင့်သည်။
သာမဏေနိဿရည်း ပေးဟန်ထင်သောအရာ
သတ္ထာရာပိ “ကိ သံကိစ္စ, အန္တေဝါသိကာ တေ လဒ္ဓါတိ ဝုတ္တေ “အာမ ဘန္တေ”တိ တံ ပဝတ္တိ အာရောစေသိ၊ (ဓမ္မဋ္ဌ၊ စာ-၄၃၂)
တတော ပဉ္စသတာပိ စောရာ သာမဏေရံ ဝန္ဒိတွာ ပဗ္ဗဇ္ဇီ ယာစိသု၊ သော တေသံ အသိဓာရာဟိ ဧဝ ကေသေစေဝ ဝတ္ထဒသာစ ဆိန္ဒိတွာ တမ္မတ္တိကာယ ရဇိတွာ တာနိ ကာသာယာနိ အစ္ဆာဒါပေတွာ ဒသသု သီလေသု ပတိဋ္ဌာပေတွာ တေ အာဒါယ ဂစ္ဆန္တော စိန္တေသိ၊ (ဓမ္မ-ဋ္ဌ၊ စာ-၄၃၁)တို့၌ သာမဏေ နိဿရည်းပေးဟန် တပည့်မွေးဟန်ထင်သော်လည်း မယူရာ။
အပရေန သမယေန သံကိစ္စော ဥပသမ္ပဒံ လဘိတွာ ဒသဝဿာ ဟုတွာ သာမဏေရံ ဂဏှိ။ သော ပန တဿေဝ ဘာဂိနေယျော အဓိမုတ္တသာမဏေရော နာမ (ဓမ္မဋ္ဌ၊ စာ-၄၃၂)ဟူသော အဋ္ဌကထာစကားရပ်ကိုသာ ဒန္တီ ပြု။
ထေရော ဝါ နဝါဝါ မဇ္ဈိမာ ဝါ
ထေရအဆုံးအဖြတ်
ပရိပုဏ္ဏဒသဝဿတာယ ထေရော ဝါ ဦနပဉ္စဝဿတာယ နဝါ ဝါ၊ အတိရေကပဉ္စဝဿတာယ မဇ္ဈိမော ဝါ တိ အတ္ထော။ (ပါ−ဋ္ဌ၊ စာ-၂၀၄) ယင်းသည် အဋ္ဌကထာနှင့်အညီ ထေရဖြစ်ပုံကို မှတ်ယူသင့်သည်။ အထဿ ကမ္ဗလဒါယကတိဿတ္ထေရောတိ နာမံ ကရိသု (ဓမ္မ - ဋ္ဌ၊ စာ ဋ၊ စာ ၃၃ရ၊ တိဿသာမဏေဝတ္ထု) ၌ တေဝိဇ္ဇဆဠာဘိည သာမဏေရဟန္တာများကိုလည်း ထေရဟုသုံးသောအရာများရှိ၍ အချို့အရာ၌လည်း နဝကကို ထေရဟုသုံးသောအရာလည်းရှိသဖြင့် ဤ၌ဦနဒသဝဿကို ထေရဟူ၍ မယူသာ။ သင်္ဂဟေတဗ္ဗော အနုဂ္ဂဟတဗ္ဗော ဥဒ္ဒေသန ပရိပုစ္ဆာယ သြဝါဒေန အနုသာသနိယာ။ (မဟာဝါ- ဥပဇ္ဈာယဝတ် စာ-၆၃)၌ ဒသဝဿ ဝယောဗုဒ္ဓလက္ခဏာအင်္ဂါသာထင်မြင်ရကား ပဗ္ဗဇ္ဇကံ၏ ဒသဝဿ အရာသည် အလွန်ထင်ရှားသည်ပင်ဖြစ်သည်။
(၂) ဦးနဒသဝဿ မဖြစ်သင့် - အာပတ်သင့်သည်
ပဉ္စဟိ ဘိက္ခဝေ အင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတေန ဘိက္ခုနာ န ဥပသမ္ပာဒေတဗ္ဗ၊ န နိဿယော ဒါတဗ္ဗော၊ န သာမဏေရော ဥပဋ္ဌာပေတဗ္ဗော၊ န အသေက္ခေန သီလက္ခန္ဓေန သမန္နာဂတော ဟောတိ။ လ။ ဦနဒသဝဿာ ဟောတိ ။ (မဟာဝါ - ပါ၊ စာ-၉၄)
န ဥပသမ္ပါဒေတဗ္ဗန္တိ ဥပဇ္ဈာယေန ဟုတွာ န ဥပသမ္ပာဒေတဗ္ဗ။ န နိဿယော ဒါတဗ္ဗောတိ အာစရိယေန ဟုတွာ နိဿယော န ဒါတဗ္ဗော။ (မဟာ-ဋ္ဌ၊ စာ-၂၇၁)
န သာမဏေရော ဥပဋ္ဌာပေတဗ္ဗောတိ ဥပဇ္ဈာယန ဟုတွာ သာမဏေရော န ဂေဟတဗ္ဗော၊ အယမတ္တော အင်္ဂုတ္တရနိကာယဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တောယေဝ။ (သာ၊ စာ-၂၃၉)
န သာမဏေရော ဥပဋ္ဌာပေတဗ္ဗောတိ ဥပဇ္ဈာယေန ဟုတွာ န ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော ။ (တိ၊ စာ-၁၀၀) ပဗ္ဗဇ္ဇာဓိကာရေ ပဗ္ဗဇ္ဇာဝ သဗ္ဗတ္ထ ဥပသမ္ပဒါဘိလာပေန အဓိပ္ပတာ တဒနုဘာဝတော ဥပသမ္ပဒါယ (ဖီ၊ စာ-၄၃၆) (ရှင်သာမဏေမှတစ်ဆင့် ရဟန်းခံအပ်၏ဟု ယူလိုဟန်ရှိ၏) (ကြားညှပ်အဓိပ္ပာယ်) ဆက္ကေသု ဦနဒသဝဿပဒံ ဝိသေသော ၊ တံ သဗ္ဗတ္ထ အာပတ္တိကရံ၊ (မဟာ-ဋ္ဌ၊ စာ-၂၇၂) အတ္ထာပတ္တိ ဦနဒသဝဿာ အာပဇ္ဇတိ နော ဒသဝဿာ၊ (ပရိ-ပါ၊ စာ-၂၁)
အဟံ ပဏ္ဍိတော ဗျတ္တောတိ နေဝါ ဝါ မဇ္ဈိမာ ဝါ ပရိသံ ဥပဋ္ဌာပေန္တော ဦနဒဿဝဿာ အာပဇ္ဇတိ၊ နော ဒဿဝဿာ (ပရိ-ဋ္ဌ၊ စာ-၁၆၃)
တိတ္တိယပက္ကန္တကော အနုပသမ္ပန္နော န ဥပသမ္ပာဒေတဗ္ဗော၊ ဥပသမ္ပန္နော နာသေတဗ္ဗော (မဟာ ပါ၊ စာ-၁၂၀)
သော န ကေဝလံ ကေဝလံ န ဥပသမ္ပာဒေတဗ္ဗော၊ အထခေါ န ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗောပိ။ (မဟာ-ဋ္ဌ၊ စာ-၃၀၂) (ဥပသမ္ပဒနှင့် ပဗ္ဗဇ္ဇတူဟုယူဟန်ရှိသည်။)
န ဘိက္ခဝေ ဦနဒသဝဿန ဥပသမ္ပာဒေတဗ္ဗော၊ ယော ဥပသမ္ပာဒေယျ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿ။ အနုဇာနာမိ ဘိက္ခဝေ ဒသဝဿန ဝါ အတိရေကဒသဝဿန ဝါ ဥပသမ္ပာဒေတုံ (မဟာပါ၊ စာ-၇၅) သို့ ပါဠိအဋ္ဌကထာ ဋီကာသုံးရပ်မြဲမြံစွာ လာချေရကား ဦနဒသဝဿထေရ မမြောက်သူတို့ သရဏဂုံပေးခြင်း ဥပဇ္ဈာယ်ယူခြင်းများသည် ဧကန်အာပတ်သင့်သည်။ ရှင်ဖြစ် မဖြစ်ကို ၎င်းပါဠိအဋ္ဌကထာ သုံးရပ်မှာပင် နီတတ္ထအထူးမဆို။ နောက်ဋီကာရှင်တို့ဆိုသည်ကိုလည်း အခိုင်အမာပမာဏမပြုသာ၊ လေခ ဖြစ်ပလေရာသည်။
(၃) ပဉ္စကဆက္ကသောဠသဒေသနာ
ဥပသမ္ပာဒေထဗ္ဗော ပဗ္ဗာဇေထဗ္ဗာ
ယေသဉ္စ ပဗ္ဗဇ္ဇာ ပဋိက္ခိတ္တာ၊ ဥပသမ္ပဒါပိ တေသံ ပဋိက္ခိတ္တာဝ(မဟာ-ဋ္ဌ၊ စာ-၃၁၃)နှင့်အညီ ဥပသမ္ပဒဘုံသို့ ရောက်ထိုက်သူသည် ယေဘုယျအားဖြင့် ပဗ္ဗဇဘုံသို့ရောက်ထိုက်သကဲ့သို့ ဥပသမ္ပဒ ဥပဇ္ဈာယ်ထိုက်သူမှာလည်း ပဗ္ဗဇ္ဈပဇ္ဈ ဧကန်ထိုက်လေရကား ပဉ္စကဆက္ကသောဠသဝါရများ၌ န သာမဏေရော ဥပဋ္ဌာပေတဗ္ဗော ဟူသော ဝါကျအရကို ဥပဇ္ဈာယေန ဟုတွာ သာမဏေရော န ဂဟေတဗ္ဗော၊ ဥပဇ္ဈာယန ဟုတွာ န ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗောဟု သုတ်အဋ္ဌကထာ ဝိနည်းဋီကာရှင်တို့ ဖွင့်ဆိုပေသည်ကို အာပတ်မျှ မသင့်ဟု ယူခြင်းသည် ပဉ္စကဆက္ကသောဠသဒေသနာတော်ကို ပုတ်ခတ်ရာကျသည်။ ဗျတ္တပဋိဗလဖြစ်မှ ဥပသမ္ပဒကံ မြောက်လျှင် သောဠသဆ၌ ဒသဝဿအင်္ဂါ ဗျတ္တလက္ခဏာထင်ရကား ဒသဝဿနှင့်အင်္ဂါအတူ ပါသည့် ပဉ္စက (၈)ချက်အပါ ပဉ္စကဆက္ကသောဠသအင်္ဂါ သာပတ္တိလက္ခဏာစုံလင်မှ သာမဏေရပဗ္ဗဇကံ မြောက်ရာသည်ဟူသော အဓိပ္ပာယ်ကိုလည်း ယူသင့်တော့သတည်း။
ဥပသမ္ပါဒေတဗ္ဗောဟုဆိုလျှင် ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗောလည်း အတွင်းဝင်သကဲ့သို့ န ဥပသမ္ပာဒေတဗ္ဗောဆိုလျှင် န ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗောလည်း အန္တောဂဖြစ်လေရကား န ဘိက္ခဝေ ဦနဒသဝဿန ဥပသမ္ပာဒေတဗ္ဗော ယော ဥပသမ္ပာဒေယျ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿ ဟု ဥပသမ္ပန္နကိုသာဟောသော်လည်း ပဗ္ဗဇ္ဇပါသိမ်းယူသင့်သည်။ တဿာဓေယျာ ဥပေါသထော, ပဝါရဏာ, သံဃကမ္မံ, ပဗ္ဗဇ္ဇာ,ဥပသမ္ပဒါ၊ နိဿယံ ဒေတိ၊ သာမဏေရံ ဥပဋ္ဌာပတိ၊ သော တာသံ သာမိ (ပါစိတ်ဋ္ဌ၊ စာ-၁၄၄)
ယာပိ စာယံ ဥပဇ္ဈာယန ဟုတွာ ကုလပုတ္တာနံ ပဗ္ဗဇ္ဇာ စ ဥပသမ္ပဒါ စ ကာတဗ္ဗာ၊ အယမ္ပိ ဝိနယဓရာယတ္တာဝ(ဘိက္ခုပါစိတ်-ဋ္ဌ၊ စာ-၁၄၅)
ဧတ္ထ စ နိဿယဒါနဉ္စဝ သာမဏေရူပဋ္ဌာနဉ္စ ဧကမင်္ဂ၊ (၎င်း၊ စာ-၁၄၅)
ဤအဋ္ဌကထာများ၌ ဥပသမ္ပဒ ပဗ္ဗဇ္ဇနှစ်ပါး၊ နိဿယဒါန သာမဏေရုပဋ္ဌာနနှစ်ပါးကို အညမည သဒိသတွဲဖက်၍ ယူရရကား ဥပသမ္ပဒဥပဇ္ဈာယ်ထိုက်သူမှ ပဗ္ဗဇ္ဈပဇ္ဈာယ်ထိုက်သည် ပဗ္ဗဇ္ဈပဇ္ဈာယ်ထိုက်မှလည်း သရဏဒါနထိုက်သည်။ ဥပဇ္ဈာယေန ဟုတွာ န ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော (တိ၊ စာ-၁၀၀) ကို ထောက်ပါ။
ပြသည်။ မဟာခန္ဓက၌ ဥပသမ္ပါဒေတဗ္ဗသာ လာသော်လည်း ပရိဝါ၌ကား ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗ သရုပ်ထုတ်၍
ပဉ္စက ဆက္ကသောဠသဝါရများကို မထောက်မထား တုဝ ပဗ္ဗာဇေထ ဟူသောစကားမျှဖြင့် ရဟန်းဟူသမျှ ပဗ္ဗဇီကံကိုသရဏဒါနပြု၍ ဆောင်သင့်တော့သည်သာဟု အတင်းအမာ မယူရာ။ (-ဥပဇ္ဈာစရိယာနံ) ၌ ဥပဇ္ဈာယနှင့်တွဲ၍ပါသည့် အာစရိယကို နိဿယာစရိယဟုယူ၊ ယင်းသည့် နိဿယာစရိယသာ သရဏဒါနထိုက်သည်။
တုမှဝ ဥပသမ္ပါဒေထ ဟူသောသာမညစကားကို
န ဘိက္ခဝေ ဦနဒသဝဿန ဥပသမ္ပါဒေတဗ္ဗော၊ ယော ဥပသမ္ပာဒေယျ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿ။ အနုဇာနာမိ ဘိက္ခဝေ ဒသဝဿန ဝါ အတိရေကဒသဝဿန ဝါ ဥပသမ္ပါဒေတုံ။ န ဘိက္ခဝ ဗာလေန အဗျတ္တေန ဥပသမ္ပါဒေတဗ္ဗော၊ ယော ဥပသမ္ပာဒေယျ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿ။ အနုဇာနာမိ ဘိက္ခဝေ ဗျတ္တေန ဘိက္ခုနာ ပဋိဗလေန ဒသဝဿန ဝါ အတိရေကဒသဝန ဝါ ဥပသမ္ဘိါဒတုံ (မဟာ-ပါ-ရ) ဟူသော ဝိသေသစကားဖြင့် ကွပ်၍ ဝိသေသစကားတည်စေဟူကြသဖြင့်
တုဝ ပဗ္ဗာဇေထဟူသော သာမညစကားကို
ပဉ္စဟိ ဘိက္ခဝ အေင်္ဂဟိ သမန္နာဂတေန ဘိက္ခုနာ ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗ-ဟူသော ဝိသေသစကားဖြင့် ကွပ်ရာမှာ ဝိသေသစကားမတည်စေနှင့် သာမညစကားအတိုင်းသာ ရှိစေဟူခြင်းများသည် ပဉ္စကဆက္က ဒေသနာကို ပုတ်ခတ်သည်ပင်ဖြစ်သည်။
ယဒိ ဟိ ဘဂဝါ ဧတေသံ “လေဘယျာမ ဥပသမ္ပန္တိ ယာစန္တာနံ ဥပသမ္ပဒံ ဒေဒေယျ၊ ဧဝံ သန္တေ “ပါရာဇိကော ဟောတိ အသံဝါသော”တိ ပညတ္တံ သမူဟနေယျ။ (ပါ-ဋ္ဌ၊ စာ-၁၉၅)၌ ဝဇ္ဇီတိုင်းသား ရဟန်းတို့အား ဥပသမ္ပဒကံကို ခွင့်ပေးကာနှင့် မနှုတ်သကဲ့သို့ (ခွင့်ပေး၍ မူလပညတ်တော်ကို မနှုတ်သကဲ့သို့) ဝိသဒိသူပမာအားဖြင့် တုမှေဝ ဒါနိ ပဗ္ဗာဇေထ၌ ယထာရဟ ယထာလာဘနည်းအားဖြင့် ဒသဝဿထေရ၏ ပဗ္ဗဇ္ဇကံကို ပဉ္စကဆက္ကသောဠသဝါရဖြင့် ခွင့်ပေး၍ ဦနဒသဝဿ၏ ပဗ္ဗဇ္ဇကံကို နှုတ်တော်မူသည်ပင်ဖြစ်သည်။
အင်္ဂါစုံညီမှ ကံမြောက်ဖွယ်
အနုဇာနာမိ ဘိက္ခဝေ တီဟိ သရဏဂမနေဟိ ပဗ္ဗဇ္ဇီ-၌ သရဏဂုံနှင့်မပြုလျှင် ရှင်မဖြစ်ဟု မြတ်စွာ ဘုရားစကားမရှိသော်လည်း သရဏဂုံနှင့်မပြုလျှင် ရှင်မဖြစ်သကဲ့သို့ ဆဟိ ဘိက္ခဝ အင်္ဂဟိ သမန္နာဂတေန ဘိက္ခုနာစသည်၌ အင်္ဂါခြောက်ပါးမစုံလျှင် ရှင်မဖြစ်ဟု မြတ်စွာဘုရားစကားမရှိသော်လည်း အင်္ဂါခြောက်ပါးစုံလျှင် မဖြစ်ဖွယ်မရှိ (မစုံလျှင် မဖြစ်ဖွယ်ရှိ၏ဟူလို)
န ဘိက္ခဝေ ဦနဒသဝန ဂဏေန ဥပသမ္ပါဒေတဗ္ဗော၊ ယော ဥပသမ္ပါဒေယျ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿ။ အနုဇာနာမိ ဘိက္ခဝ ဒသဝနဝါ အတိရေကဒသဝနဝါ ဂဏန ဥပသမ္ပါဒေတုံ၊ ဟူသော (ပါဠိ စာ-၇၄)၌ ဦနဒသဂဏဖြင့် မဇ္ဈိမဒေသဝယ် ဥပသမ္ပဒကံကိုဆောင်ရာ ကာရကသံဃာမှာ အာပတ်သင့်ရုံသာမက ဥပသမ္ပဒကံလည်း မမြောက်သကဲ့သို့ ပဉ္စဟိ ဘိက္ခဝ အင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတေန ဘိက္ခုနာ ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗ၌လည်း ကတ္တား၏ သာပတ္တိအနာပတ္တိမျှကိုသာ ပြသည်မဟုတ်၊ ကတ္တားအင်္ဂါပျက်လေသဖြင့် ပဗ္ဗဇနကံမအောင်သည်ကိုလည်း ပြသေးသည်ပင်ဖြစ်၏။
အနုဇာနာမိ ဘိက္ခဝေ တိယောဇနပရမံ သိမံ သန္နိတုံ။ န ဘိက္ခဝေ အတိရေကတိယောဇနံ သီမာ သမ္မဇ္ဇိတဗ္ဗာ၊ ယော သမ္မန္ဓေယျ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿ။ ၌ ကတ္တားမှာသာ အာပတ်သင့်သည် ကံမှာသိမ်အောင်တော့သည်ဟု မယူရသကဲ့သို့ ပဉ္စကဆက္ကသောဠသင်္ခါရမှာလည်း ပြုသူနဝကမှာသာ အာပတ်သင့်သည်၊ ကံဖြစ်သူပဗ္ဗဇ္ဇာပေက္ခမှာ ကံအောင်တော့သည်ဟု မယူရာ။
ကေသဂ္ဂတ္တမ္ပိ တိယောဇနံ အတိက္ကာမေတိ၊ အာပတ္တိဉ္စ အာပဇ္ဇတိ၊ သီမာ စ အသီမာ ဟောတိ။ (မဟာ-ဋ္ဌ၊ စာ-၃၂၇)ကိုထောက်ရှုပါ။
ဘဂဝတာ ပညတ္တံ န သာပတ္တိကေန ဥပေါသထော ကာတဗ္ဗောတိဣဒံ ယဿ သိယာ အာပတ္တီတိ အာဒိဝစနေနေဝ ပါရိသုဒ္ဓိဒါနပညာပနေန စ ပါရိသုဒ္ဓိဥပေါသထပညာပနေန စ ပညတ္တံ ဟောတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗ။ (မဟာ-ဋ္ဌ၊ စာ-၃၄၅) ၌ သာပတ္တိကဥပေါသထ၏ သာဝဇ္ဇကို မြတ်စွာဘုရား နီတတ္ထပညတ်တော် မမူသော်လည်း ယဿ သိယာ အာပတ္တိစသောစကားဖြင့်ပင် ပညတ်တော်မူသည်ဟု သမ္မုခသာဝက အရှင်မြတ်တို့အဓိပ္ပာယ် ယူတော်မူကြသကဲ့သို့ ဦနဒသဝဿ၏ ပဗ္ဗဇ္ဇကမ္မကို တံ အဂ္ဂ ပဋိက္ခိပါမိဟု နီတတ္ထ နုတ်တော်မမူသော်လည်း ပဉ္စကဆက္ကသောဠသဝါရဖြင့်ပင် နုတ်တော်မူသည်ဟု အဓိပ္ပာယ်ယူသင့်သည်။
အနုဇာနာမိ ဘိက္ခဝေ ဘိက္ခုနောဝါဒကံ သန္နိတုံ ဟူသောဒေသနာကို အသီးမနုတ်သော်လည်း အနုဇာနာမိ ဘိက္ခဝ အဋ္ဌင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတံ ဘိက္ခုနောဝါဒကံ သန္တိတုံဟူသောဒေသနာဖြင့်ပျက်လေ၍ သမ္မန္ဓနမတ္တဖြင့် ကံမမြောက်၊ အဋ္ဌင်္ဂသမ္ဗန္ဓမှ ကံမြောက်သကဲ့သို့ ယံဝါ တံဝါတို့ သရဏဒါနမတ္တနှင့် ကံမမြောက်၊ ထေရသရဏဒါနမှ ကံမြောက်သည်ကိုပြခြင်းငှာ ပဉ္စကဆက္က သောဠသဝါရများကို ဟောတော်မူသည်။
ပဗ္ဗဇ္ဇေန္တေန-ဥပဇ္ဈာယေန။ ဥပဇ္ဈာယန္တေန-ပဗ္ဗဇန္တေနဟု ပြောင်းလှယ်ကောင်းရကား ပဗ္ဗဇ္ဇေန္တေနဟူသော ဝိသေသနဖြင့်ပင် ဒသဝဿထေရ်၏ ပဗ္ဗဇ္ဇကံ အလွန်ထင်ရှား၏။ နဝကကို ပဗ္ဗဇ္ဇေန္တေနဟု တတိယာ ကတ္တားနှင့်ဆိုသောအရာ ပါဠိအဋ္ဌကထာမှာမထင်။ ဥပသမ္ပန္နကံမှာ ထေရဥပဇ္ဈာယ, နဝ, ထေရ, ကမ္မဝါ ဖြစ်သကဲ့သို့ ပဗ္ဗဇ္ဇကံမှာလည်း ထေရသရဏဂုံ၊ ထေရ၊ နဝ(၂)ပါး ကာသာယစ္ဆာဒန ကေသစ္ဆေဒန (၂)ပါး
ယုတ္တိအားဖြင့် ဖြစ်သင့်သည်။ ပဗ္ဗဇ္ဇန္တေနဟု အဋ္ဌကထာဆိုသောကြောင့် ဥပဇ္ဈာစရိယအင်္ဂါပင် ပဗ္ဗဇ္ဇာစရိယအင်္ဂါ ဖြစ်သင့်သည်။
န သာမဏေရော ဥပဋ္ဌာပေတဗ္ဗာ-၌ သရဏဒါနပါယူသင့်သည်
န ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗ န ဥပသမ္ပာဒေတဗ္ဗ၊ န နိဿယော ဒါတဗ္ဗော (စူဠ-ပါဠိတော်စာ - ၁၀) သောဓေတွာ ပဗ္ဗာဇေထ၊ သောဓေတွာ ဥပသမ္ပာဒေထ သောတွာ နိဿယံ ဒေထ။ (စူ-ဋ္ဌ၊ စာ-ရ၂) ဆိုသောကြောင့်
ဒသဝန ဘိက္ခုနာ ဗျတ္တေန ပဋိဗလေန ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗ၊ ဥပသမ္ပာဒေတတ္တံ၊ နိဿယော ဒါတဗ္ဗော၊ သာမဏေရော ဥပဋ္ဌာပေတဗ္ဗောဟူသော ပရိဝါပါဠိတော် (၂၄၈) ၌ ပဗ္ဗာဇေတဗွီကို ပါဌ်လွန်၊ ပါဠိမှား၊ ပါဌ်ပျက်၊ ပါဌ်ချွတ်ဟူ၍ မဆိုသင့်။
န ဥပသမ္ပာဒေတတ္ထံ၊ န နိဿယော ဒါတဗ္ဗော၊ န သာမဏေရော ဥပဋ္ဌာပေတဗ္ဗောဟူသော စူဠဝဂ္ဂ ပါဠိတော် ပါရိဝါသိကဝတ်၌ န သာမဏေရောတိ အညော သာမဏေရော န ဂဟေတဗ္ဗောဟု အဋ္ဌကထာ ဖွင့်ဆိုရာ၌ ပါရိဝါသိကရဟန်းသရဏဂုံပေးသော်လည်း ဝတ္တဘေဒဒုက္ကဋ်အာပတ်မသင့်ရာ။ မသင့်သည်ပင် ဟူ၍ ယူပြန်လျှင်လည်း အာစရိယေန ဟုတွာပိ ကမ္မဝါစာ န သာဝေတဗ္ဗာဟူသော အဋ္ဌကထာ၏ ၎င်းပါရိ ဝါသိကဝတ်၌ ဝတ္တဘေဒဒုက္ကဋ်အာပတ် မသင့်လေရာ။ ထို့ကြောင့် န သာမဏေရော ဥပဋ္ဌာပေတဗ္ဗော၌ သရဏဒါနပါယူသင့်သည်။
ဥပဇ္ဈာယ်ထိုက်၍ သာမဏေမွေးပိုင်သူမှာ သရဏဂုံပေး၍ ပဗ္ဗဇ္ဇကံကိုဆောင်ရာ၌ အပ်-မအပ်၊ ဖြစ်-မဖြစ်များကို ယုံမှားဖွယ်မရှိသောကြောင့် ပဗ္ဗာဇေတဗွီဟု သရုပ်မထုတ်သော်လည်း (နဝကတို့ပြုအပ် ၏ဟု မဆိုသော်လည်း) န သာမဏေရော ဥပဋ္ဌာပေတဗ္ဗော၌ သင်္ဂြိုဟ်သင့်သည်ဖြစ်၍ ပရိဝါပါဠိတော်၌ သရုပ်ထုတ်၍ပြသည်။ ထေရနဝပြုလိုသမျှပြု၍ ပဗ္ဗဇ္ဇကံမြောက်လျှင် သာ ဧတရဟိ ထေရဿ ဝါ နဿ ဝါ သရဏဒါနမတ္တေနဝ ရူတိဟု ဆိုရာသည်။ ပဉ္စက ဆက္ကသောဠသဝါရများကိုမြော်၍ ထေရနဝမမှတ် မသားဘဲ ... သည်ကဲ့သို့ဆိုသည်ဟူ၍လည်း မှတ်ယူသင့်သည်။
(၄) နစကသရဏဒါန ထင်သောအရာ
တသ္မာ တဿ ဓမ္မကထာယ စေဝ ပသီဒိတွာ မိတ္တာမစ္စဉာတိကုလေဟိ စ နိက္ခတွာ ဗဟူ ကုလ ဒါရကာ ထေရဿ သန္တိကေ ပဗ္ဗဇန္တိ။ လ။ ထေရော အတ္တနော ဒသဝဿကာလေ ဝိနယံ ပဂုဏံ ကတွာ သဗ္ဗေ ဥပသမ္ပာဒေတိ။ (အင်္ဂုတ္တရအဋ္ဌကထာ ဥပသေနဝတ္ထု၊ စာ-၂၁၂) ဤ၌အရှင်ဥပသေနမထေရ်မှာ ပဋိသမ္ဘိဒါပတ္တရဟန္တာအရှင်ဖြစ်၍ ပထမ၊ ဒုတိယ၊ ပဉ္စကအင်္ဂါဆယ်ပါးစုံလင်သူဖြစ်၍ ဆယ်ဝါမရမီ ပဗ္ဗဇ္ဇကံကိုဆောင်သော်လည်း ယခုကာလ နဝက အပ္ပဿုတတို့ အတုမလိုက်သင့်။ မထေရ်မှာ သူတစ်ပါးပြည့်စုံ နိုင်ခဲသည့် အင်္ဂါပြည့်စုံလေသေးသည်။ သူတစ်ပါးသူတို့မှာ ဒသဝဿစသောအင်္ဂါကိုပင် ဥပဇ္ဈာယ်နိဿရည်း မြောက်အောင် အခိုင်အမာပြုသင့်သည်။
တစ်နည်းမှာ - န ဘိက္ခဝေ ဦနဒသဝဿန ဥပသမ္ပာဒေတဗ္ဗော စသောသိက္ခာပုဒ်တော်ကို ပညတ်ပြီး ဖြစ်၍ သိကာမတ္တအရိယာသခင်အရှင်သူမြတ်သည် သိက္ခာပုဒ်တော်ကို မကျော်နင်းရာ။ မှီတင်းစရာမထေရ် ကြီး ဧကန်မချွတ်ရှိလေရာသည် ဂဏဗဓိကဖြင့် မြတ်စွာဘုရားအပြစ်တင်ကိုလည်း ခံရပြီးသူဖြစ်သည်။ မကျော်နင်းကြောင်းလည်း
န မယံ အပညတ္တံ ပညပဿာမ၊ ပညတ္တံ ဝါ န သမုစ္ဆိန္ဒိဿာမ ယထာပညတ္တေသု သိက္ခာပဒေသု သမာဒါယ ဝတ္တိဿာမဟု သန္တတသိက္ခာပုဒ်မှာ မထေရ်ပင် သီဟနာဒကို ကြုံးဝါးပြီးဖြစ်သည်။ တစ်နည်းမှာ - ပဗ္ဗာဇေတိကြိယာ၏ ကာရုတ်ကံကို ထေရဟုလာလျှင် ပဗ္ဗာဇေတိကြိယာဖြင့်ပင် မှီတင်းစရာ မထေရ်ရှိသည်၏အဖြစ် မိမိဥပဇ္ဈာယ်မူ၍ သရဏဂုံမပေးသည်၏အဖြစ်သည် အလွန်ထင်ရှားစွာ၏။
တေ ပဉ္စဝဿာ ဟုတွာ မာတိကံ ပဂုဏံ ကတွာ မန္တယိသု (ပ) ပုဗ္ဗေစ ဖလေဟိစ ကုလာနိ သင်္ဂဏှန္တာ ကုလဒါရက ပဗ္ဗာဇေတွာ ပရိသံ ဝဍ္ဎထာတိ။ (ပါ−ဋ္ဌ၊ စာ-၁၉၉ ကုလဒူသက)၌ ပဉ္စဝဿ ပဗ္ဗဇ္ဇထင်သည် ဟူ၍ နဝက သရဏဒါနကို အခိုင်အမာ မယူသာ။ မည်သည့်ကာလ မည်သည့်သိက္ခာပုဒ် ဖြစ်သည်ဟူ၍ အဋ္ဌကထာဋီကာဆရာတို့ပင် ဝံ့ဝံ့ရဲရဲမဆိုနိုင် ဖြစ်ချေသည်။ ဦနဒသ (ဝဿ) ဥပသမ္ပန္နကို “မြတ်စွာဘုရားဆယ်ဝါရမှ မြစ်တော်မူသည်ဟု ဋီကာဝဇီရ၌ အနုမာနဆ၍ ဆိုသည်။ ယင်းသည့်အထက်ပါ စကားရပ်၌လည်း (ဆဗ္ဗဂ္ဂီရဟန်းတို့သည်) ငါးဝါရ၍ မန္တနတိုင်ပင်မှုပြုကြသည်ကိုသာ နီတတ္ထဆိုသည်။ ငါးဝါရနှင့် ပဗ္ဗဇ္ဇနပြုသည် မဆို။
(၅) သာမဏေတို့ ဥပဇ္ဈာယ်အသီးအခြားယူဖွယ် မရှိ
ဥပဇ္ဈာယသမောဓာနနိဿယပဋိပဿန လက္ခဏာထင်ရကား ဥပဇ္ဈာယမှာ နိဿရည်းအသီး ယူဖွယ် မရှိသကဲ့သို့ သရဏဂုံပေးသူမှာ ဥပဇ္ဈာယအသီးယူဖွယ်မရှိ။
အာဝုသော မယံ တုယှံ ဝတ္တပဋိပတ္တိ ကရိဿတိ၊ အမှာကံ သန္တိက ဥပဇ္ဇံ ဂဏိဿတိ၊ ဓမ္မံ ပရိယာပုဏိဿတီတိ စီဝရံ အဒမှ (အစ္ဆိန-ပါ၊ စာ-၃၀၂)
ဥပဇ္ဇံ ဒတွာ ဂဟိတသာမဏေရာပိ ဝတ္တဗ္ဗာ အဟံ ဝိနယကမ္မံ ကရောမိ၊ မယှံ ဝတ္တံ မာ ကရော ထာတိ။ (စူပါရိဝါသိကဝတ္တ-ဋ္ဌ၊ စာ -၈)
ဥပဇ္ဇံ ဒတွာ ဂဟိတသာမဏေရာပီတိ ပကတတ္တကာလေ ဥပဇ္ဇံ ဒတွာ ဂဟိတသာမဏေရာပိ။ (သာ၊ စာ-၃၆၉)
ယင်းသည် အဋ္ဌကထာဋီကာများကား သရဏဒါန ဥပဇ္ဈာယ်ကိုရည်သည်။
ဥပဇ္ဈာယန ဟုတွာ န ဥပသမ္ပာဒေတဗ္ဗ ဥပဇ္ဈာယေန ဟုတွာ န ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗဟူသော အဋ္ဌကထာ ဋီကာစကားနှစ်ရပ်၌ ဥပသမ္ပဒကံမှာ နဝကသည် ကာရကသံဃာကမ္မဝါစာဆရာပြုသကဲ့သို ့ ပဗ္ဗဇနကံ မှာလည်း သရဏဒါနပဗ္ဗဇနမတ္တမှာ အပ်တော့သည်သာ။ ကံအောင်တော့သည်သာဟုယူလျှင် ဥပဇ္ဈာ ဥပသမ္ပဒါနှစ်ပါးမှာ သရုပ်သဘောကွဲလွဲထူးခြား၍ ဒွန်ဖြစ်သကဲ့သို့ ဥပဇ္ဈာပဗ္ဗာဇနနှစ်ပါးမှာလည်း သရုပ် သဘောနှစ်ပါး ကွဲလွဲထူးခြားရာသည်။ ဥပဇ္ဈာပဗ္ဗာဇနနှစ်ပါးမှာ ပူရေပစ္ဆာမဟုတ်ကြ။ ဧကဝါရတစ်ကိစ္စတည်း ဖြစ်ပလေသည်။ သရဏဒါနမှတစ်ပါး အသီးအခြားဥပဇ္ဈာယ်ပေးဖွယ်၊ ယူဖွယ်မရှိ။ အကယ်၍ရှိခဲ့ပါလျှင် ပါဠိအဋ္ဌကထာမှာ ထင်ရာသည်။ ယူသော် လူ့ဘုံက ယူသည်။ ပညတ်တော်လည်း လူ့ဘုံသို့မရောက်။
ဧကံသံ ဥတ္တရာသင်္ဂစသည်လည်း (ဥပဇ္ဈာယ်ယူပုံအခြင်းအရာ)ရှင်ရဟန်းမှာသာထင်သည်။ သရဏဒါနပင် ဥပဇ္ဈာယ်မြောက်သည်။ ပထမံ ဥပဇ္ဇံ ဂါဟာပေတဗ္ဗောဟူ၍လည်းကောင်း။ ။ န ဘိက္ခဝေ သဒ္ဓိဝိဟာ ရိကေန ဥပဇ္ဈာယမှိ န သမ္မာ ဝတ္တိတဗ္ဗ ယော န သမ္မာ ဝတ္တေယျ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿဟူ၍လည်းကောင်း (ပါဠိ၊ စာ-၆၈) လာသောကြောင့် ဥပဇ္ဈာယ်ပေးခြင်း ယူခြင်းများသည် ဥပသမှာသာ။ သာမဏေမှာ သရဏဂုံပေးခြင်းဖြင့်ပင် ဥပဇ္ဈာယ်မြောက်သည်။ ဥပဇ္ဈာယ်အသီးယူဖွယ်မရှိရကား ဥပဇ္ဈာယ် သရဏဒါနသာ နဝကမအပ်၊ သရဏ ဒါနမတ္တမှာ အပ်သည်ဟုမယူရာ။ သစေ ဩကာသော ဟောတိ၊ သယံ ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗာ၌ ဥပဇ္ဈာယ်အသီးမယူ ပဗ္ဗဇ္ဇသုံးပါးပင် ဥပဇ္ဈာယ်မူသည်ကိုလည်းထောက်။
တာဝဒေဝဿ သရဏဂမနာနိစ ဥပဇ္ဈာယဂ္ဂဟဏဉ္စ သေနာသနဂ္ဂါဟောစ ပဋိပ္ပဿန္တိတိ။ (မဟာ-ဋ္ဌ၊ စာ-၂၉၆)
သရဏာနိ ဒါတဗ္ဗာနိ၊ ဥပဇ္ဈာယော ဒါတဗ္ဗော၊ သိက္ခာပဒါနိ ပန သရဏဂမနေနေဝ ဣဇ္ဈန္တိ။ သာမဏေရာနံ ဟိ သရဏဂမနံ ဘိက္ခူနံ ဥပသမ္ပဒကမ္မဝါစာသဒိသံ။ (မဟာ-ဋ္ဌ၊ စာ-၂၉၆)
ယင်းသည့် အဋ္ဌကထာနှစ်ရပ်၌ ငြိမ်းခြင်းပေးခြင်းနှစ်ချက်မှာပင် သမုစ္စယတ္ထဝါကျဒွန်တူချေရကား သရဏနှင့် ဥပဇ္ဈာဂဟဏကို ကွဲသည်ဟူ၍မမှတ်ယူသာ။ ယင်းသာဓကဝယ် သာမဏေရာနံ စသောဝါကျ ဖြင့် ရဟန်းတို့အား ကမ္မဝါစာဖြင့် သီလစုံသကဲ့သို့ သာမဏေအား သရဏဂုံဖြင့် သီလစုံသည်ကိုသာ ပြသည်။ နဝက ကမ္မဝါစာထိုက်သကဲ့သို့ နဝကသရဏဒါနထိုက်သည်မဆိုလို။
ပဉ္ဇင်းလောင်းသာ ဥပဇ္ဈာယ်ယူအပ်သည်
ပရိပုဏ္ဏဝီသတိဝဿဥပသမ္ပဒါပေက္ခသာ ဥပဇ္ဈာယ်ယူသင့်သည်။ ပရိပုဏ္ဏဝဿသာမဏေရေနာပိ အညဿ သန္တိကေ ဥပဇ္ဈာ ဂဟေတဗ္ဗာ။ ပထမံ ဥပ၊ ဂါဟာပေတဗ္ဗော (မဟာ-ပါ၊ စာ-၁၃၀) တို့ကိုထောက်ပါ။
ရှင်သာမဏေ နိဿရည်းယူ အပ်သည်
အရပ်တစ်ပါးသာမဏေသွား၍ နေဝါသိကမူရာ နိဿရည်းနှင့်ကိစ္စပြီးသည်။ မြတ်စွာဘုရား လက်ထက်သာမဏေတို့အား ဝါမှတ်သည်ပင်ဖြစ်သည်။ ထို့ကြောင့် ဥပဇံ ဒတွာ စသည်ထင်သည်။ န သာမဏေရော ဥပဋ္ဌာပေတဗ္ဗော စသည်ပါဠိရှိရကား နိဿရည်းပေးခြင်း၊ ယူခြင်းမှာ သာမဏေပါ ဖြစ်၍ နိဿရည်းဆရာနှင့် ပဗ္ဗဇ္ဇကံသည် အလွန်စပ်၏။ အလွန်စပ်လေရကား မစပ်သူနဝက၏ သရဏ ဒါန ပဗ္ဗဇ္ဇကံကို ပယ်လှန်သင့်သည်ပင်ဖြစ်သည်။
(၆) ဗျတိရေကယူပုံ
ဥပသမ္ပာဒေတဗ္ဗ၊ န ဥပသမ္ပာဒေတဗ္ဗ ကြိယာဝိသေသျနှစ်ချက်ကို ဥပဇ္ဈာယေန ဟုတွာဟု ကြိယာ ဝိသေသနနှစ်ချက်မ’ရာ ဥပဇ္ဈာယန ဟုတွာ န ဥပသမ္ပာဒေတဗ္ဗဟုဖြစ်သောအခါ ဗျတိရေကပြန်လျှင်
ဥပဇ္ဈာယေန အဟုတွာ ဥပသမ္ပာဒေတဗ္ဗဟူသော ဝါကျဖြစ်လေ၍ ဒသဝဿထေရသည် ကာရကသံဃာ ကမ္မဝါစာဆရာမလုပ်သင့် ဥပဇ္ဈာယ်ဆရာနှင်နှင်သာ လုပ်ရာသည်ဟူသော အနဓိပ္ပေတပသင်္ဂရောက်ရာ သကဲ့သို့ –
ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗ၊ န ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗ - ကြိယာဝိသေသျနှစ်ချက်ကို ဥပဇ္ဈာယေန ဟုတွာ ကြိယာဝိသေ သနနှစ်ချက်မ’ရာ ဥပဇ္ဈာယန ဟုတွာ ပဗ္ဗာဇေတဗဟုဖြစ်သောအခါ ဗျတိရေကပြန်လျှင် ဥပဇ္ဈာယန အဟုတွာ ပဗ္ဗာဇေတဗွီဟူသောဝါကျဖြစ်လေ၍ ဒသဝဿထေရသည် သရဏဒါန ဥပဇ္ဈာယဒါနမှတစ်ပါး ပဗ္ဗာဇန နှစ်ပါးမထိုက်ဟူသော အနဓိပ္ပတပသင်္ဂရောက်လေရကား ဥပဇ္ဈာယေန ဟုတွာ န ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗ ဟူသော ဝါကျ၏ဗျတိရေကဖြစ်သော ဥပဇ္ဈာယေန အဟုတွာ ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗဟူသော အဒိဋ္ဌဝါကျဖြင့် ဦနဒသပဗ္ဗဇ္ဇ ကံအောင် လေတော့သည်ဟု မယူသာ။
ပုဗ္ဗနသမယံ နိဝါသေတွာ၌ သာယနှသမယာဒီသု ဩမုဉ္ဇိတွာဟု အဓိပ္ပာယ်မယူရသကဲ့သို့ ဥပဇ္ဈာ ယေန ဟုတွာ န ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗ၌ ဥပဇ္ဈာယေန အဟုတွာ န ပဗ္ဗာဇေတဗွီဟု မယူရာ။ ဗျတိရေကဖြစ်သင့်တိုင်း ဦနဒသဝဿနဝကတို့ ပဗ္ဗဇ္ဇကံကို သရဏဒါနပြုကောင်းသည် မယူသာ။
န ခေါ သုဒိန္န တထာဂတာ အနနုညာတံ မာတာပိတူဟိ ပုတ္တံ ပဗ္ဗာဇေန္တိ၌ မာတာပိတူဟိ အနု ညာတံ ပန ပုတ္တံ ဘဂဝါ သယံ ပဗ္ဗာဇေတိဟု ဗျတိရေက ဝါကျထွက်စေ၍ မယူသင့်ကြောင်းကို
န ခေါ သုဒိန္န တထာဂတာတိ ပဗ္ဗာဇေတု မံ ဘဂဝါတိ ယာစနာဝသေန ပနေဝမာဟ န ဘဂဝါ သယံ သရဏာနိ ဒတွာ ပဗ္ဗာဇေသိ (ဇီ၊ စာ-၆၈) ဋီကာရှင်ဆရာမိန့်ဆိုသောအရာ၌ကဲ့သို့မှတ်ပါ။
(၇) တိဝိဓမ္ပိ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ - ဝိမတိရှင်းချက်
န သာမဏေရော ဥပဋ္ဌာပေတဗ္ဗောတိ ဥပဇ္ဈာယန ဟုတွာ န ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော (တိ၊ စာ-၁ဝရ ဟု ဖွင့်ဆိုပြီးဖြစ်လျက် တစ်ဖန် ပဗ္ဗာဇေဟီတိ ဣဒံ တိဝိဓမ္ပိ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ (တိ၊ စာ-၉၄) ဟု တစ်ဖန် ဖွင့်ပြန်ခြင်းသည် ရှေ့နောက် နှီးနှောသည့် လက္ခဏာမထင်။
တစ်နည်း
တိဝိဓမ္ပိ သန္ဓာယ ဝုတ္တံဟူသောစကားမှာ ပါရာဇိကပါဠိတော် ပဒဘာဇနီဝယ် မြတ်စွာဘုရားထုတ် သကဲ့သို့ ပဗ္ဗာဇနသဒ္ဒါ၏အနက်ကိုသာ ဋီကာရှင်းပြသည်။ သုံးပါးလုံးနဝကအရာ ဖြစ်သည်ဟုမဆို။ သာရတ္ထ ဋီကာရှင်စကာ၊မှာ နဝကအရာဧကန်ဖြစ်သည်ကို ရည်တော်မူသည်။
သာရတ္ထဆရာ၏ ဧတံ ပဗ္ဗာဇေဟီတိ ကေသစ္ဆေဒနံ ကာသာယစ္ဆာဒနဉ္စ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ၊ ဥပဇ္ဈာယံ ဥဒ္ဒိဿ ပဗ္ဗာဇေတီတိ ဧတ္ထာပိ သေဝ နယော။ (သာ၊ စာ-၂၀၁)ဟူသောစကားမှာ ရာဟုလာ ပဗ္ဗဇ္ဇကထာ အဋ္ဌကထာများနှင့်လည်းကောင်း၊ န ဘိက္ခဝေစသော ပဉ္စကဆက္ကသောဠသ ဒေသနာတော်တို့နှင့်လည်းကောင်း အလွန်နှီးနှောညီညွတ်သည်ပင်။
တစ်နည်းမှာ - ဒဟရဘိက္ခု၏အရကို အရှင်မောဂ္ဂလာန်ကဲ့သို့ (၁)ဝါရလျက် ရှင်သာရိပုတ္တရာ ကဲ့သို့ မထေရ်ကြီးကိုထောက်၍ ဒဟရဝေါဟာရနှင့် ထေရမြောက်သူကိုရည်၍ ဝိမတိဋီကာရှင်ဖွင့်ဆိုသည်
ဟု မှတ်ယူသင့်သည်။ သာရတ္ထဋီကာရှင်စကားမှာ ဧကန္တရ ဘိက္ခုနဝကကိုသော်လည်းကောင်း၊ ဝေါဟာရ မတ္တဒဟရ ဘိက္ခုထေရကိုသော်လည်းကောင်း ယူလိုရာ သင့်ရာယူ အသင့်ချည်းပင်။
ပဗ္ဗာဇေတိကြိယာလည်း သကာရိတလည်းဖြစ်၍ အညံထေရံဟူသော ကာရိုတ်ကံထည့် သင့်သည်ကို ရည်၍ တိဝိဓမ္ပိ သန္ဓာယ ဝုတ္တံဟု ဝိမတိဆိုသည်ဟူ၍လည်း ယူသင့်သည်။
ပေါရဏဓမ္မတာ (ရှင်ရာဟုလာထုံး)
ကုမာရဿ မဟာမောဂ္ဂလာနတ္ထိရာ ကေသ ဆိန္ဒိတွာ ကာသာယာနိ ဒတွာ သာရိပုတ္တော သရဏာနိ အဒါသိ။ မဟာကဿပတ္ထရာ သြဝါဒါစရိယော ဟောတိ။ ယသ္မာ ပန ဥပဇ္ဈာယမူလကာ ပဗ္ဗဇ္ဇာစ ဥပသမ္ပဒါစ။ ဥပဇ္ဈာယောဝ တတ္ထ ဣဿရော၊ န အာစရိယော၊ တသ္မာ ဝုတ္တံ အထခေါ အာယသ္မာ သာရိပုတ္တော ရာဟုလကုမာရံ ပဗ္ဗာဇေသီတိ။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၂၉၁)
အရှင်မဟာမောဂ္ဂလာန် စွမ်းအင်သတ္တိရှိပါလျက်ပင် အရှင်သာရိပုတ္တရာ သရဏဂုံပေး၍ ဥပဇ္ဈာယ် မူသည်ကိုထောက်၍ သရဏဂုံပေးခြင်း၊ ဥပဇ္ဈာယ်မူခြင်းများသည် မထေရ်ကြီးတို့အရာသာဟု ဧကန်မှတ် ယူသင့်သည်။ ရှေးထုံးရှေးစံ သနန္တန အပဏ္ဏက အဝိရဒ္ဓ ပေါရာဏဓမ္မတာဟူ၍လည်း မှတ်ယူသင့်သည်။ (အချို့ပေတို့၌ သာရိပုတ္တော သရဏာနိ ဒေတိ၌ သာရိပုတ္တောမပါကြ။ ပါမှ ရှေ့နောက်ညီညွတ်မည်၊ နိဿရည်းဆရာလည်း အနက်ယောဇနာသည်။ အသမာနကတ္တူက၌ တွာပစ္စည်း၏အစီအရင်ကိုလည်း ၎င်းပါဠိကိုပင် ထုတ်ဆောင်ကြသည်။)
(သဘောတူရာပေါင်း၍ နံပါတ်စဉ်ဖြင့် ချုံး၍ဖော်ပြသည်)
စံကျောင်းဆရာတော်
စံကျောင်းဆရာတော်ဘုရားကလည်း ဦနဒသဝဿနဝက ဒဟရဘိက္ခုသည် သရဏဂုံပေး၍ ပဗ္ဗဇ္ဇ ကံပြုမူ ရှင်သာမဏေ မဖြစ်ဟုယူသည်ဟူ၏။ (ဝိနယသမူဟ-ဒု၊ စာ-၂၅၃)
အောင်မြေရွှေဘုံဆရာတော်၏ ဒုတိယအဆို
(ဝိနယသမူဟ-ဒု၊ စာ-၂၅၃)
ပရိဝါပါဠိတော်၌ ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗဟူသောဝါကျသည် မဟာဝါ ပဉ္စကသောဠသဝါရနှင့်မညီ ဆန့်ကျင် ရကား ပါဌ်ပို၊ ပါဌ်လွန် ဖြစ်သည်။
(တစ်နည်းယူပုံ) ဒသဝဿန ဘိက္ခုနာ ဗျတ္တေန ပဋိဗလန ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗ-(ပရိ‘ပါဠိတော် စာ ၂၄၈)ဟူသော ဝါကျ၏ဗျတိရိက်အစွမ်းဖြင့် ရသင့်ရထိုက်သော
ဦနဒသဝဿန ဘိက္ခုနာ အဗျတ္တေန အပဋိဗလန န ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗ ဟူသောဝါကျ၌ အကျုံး ဝင်သော န ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗ ပုဒ်ကိုလည်း
ဥပဇ္ဈာယေန ဟုတွာ န ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗ ဟုဖွင့်သင့်ရကား ဦနဒသဝဿ ဘိက္ခုသည် ဥပဇ္ဈာယ်ပြု၍သာ ပဗ္ဗဇ္ဇကံကိုမရွက်ဆောင်သင့်။ ဥပဇ္ဈာယ်မပြုမူ၍ကား ပဗ္ဗဇ္ဇကံကို ရွက်ဆောင်သင့်၏ဟူ၍ မှတ်သင့်သည်။
သာမဏေအား စေရာ၌သာ သရဏာနိ ပန သယံ ဒါတဗ္ဗာနိ ဟု အဋ္ဌကထာလာသောကြောင့် သာမဏေအား စေရာ၌သာ ကေသစ္ဆေဒန ကာသာယစ္ဆာဒန နှစ်ပါးရသင့်၍ ပဉ္စင်းငယ်အား စေရာ၌ကား ကေသစ္ဆေဒန ကာသာယစ္ဆာဒန သရဏဒါနသုံးပါးလုံးပင် ရသင့်သည်ဖြစ်ရကား သာရတ္ထစကားရပ်သည် ဝိရဒ္ဓသံဝဏ္ဏနာဟူ၍ မှတ်အပ်သည်။
ထေရဟုအဆိုများခြင်းမှာ ယေဘုယျနည်းသာဖြစ်သည်။
သတိပြုဖွယ်ရာအချက်များ
(2) ဆရာငါးရပ်တို့၏လက္ခဏာရပ်ကို ပဉ္စကဆက္ကသောဠသဒေသနာတော်လာ အင်္ဂါရပ်တို့နှင့် ညီရမည်ဟူသောအဆိုသည် နဝကဒဟရဘိက္ခုသည် ဗျတ္တပဋိဗလဖြစ်က ဥပသမ္ပဒကံဆောင်၍ ဥပသမ္ပဒါ စရိယ ကမ္မဝါစာဆရာလုပ်နိုင်ခြင်း၊ ဓမ္မာစရိယလုပ်နိုင်ခြင်း၊ ဩဝါဒါစရိယလုပ်နိုင်ခြင်း အခွင့်အလမ်းများ လည်းရှိရ ရှိသင့်ရကား ဆင်ခြင်ဖွယ်ဖြစ်သည်။ ဥပဇ္ဈာစရိယ နိဿယာစရိယနှစ်ပါးသာ ပဉ္စကဆက္က သောဠသဒေသနာတော် အင်္ဂါများနှင့်ညီညွတ်သော ပုဂ္ဂိုလ်များဖြစ်သင့်၍ ကျန်အာစရိယတို့မှာ ဗျတ္တပဋိဗလ ဖြစ်က ဦနဒသဝဿပင်ဖြစ်သော်လည်း အာစရိယမူသင့်သည်ပင်ဖြစ်သည်ဟု ယူအပ်သည်။ သို့မယူလျှင် နဝကသည် နဝကအား ဓမ္မာစရိယမပြုရ၊ ဩဝါဒမပြုရဟူသော အနက်များရောက်ဖွယ်ရာရှိသည်။ ထိုအနက် များလည်း မရောက်သင့်ပေ။
(၂) အထဿ ဥပဇ္ဈာယေန ဝါ အာစရိယေန ဝါ ဗုဒ္ဓံ သရဏံ ဂစ္ဆာမီတိအာဒိနာနယေန သရဏာနိ ဒါတဗ္ဗာနိ (မဟာ-ဋ္ဌ၊ စာ-၂၅၀)ဟူသော အဋ္ဌကထာ၌ ဥပဇ္ဈာယ်သည်လည်းကောင်း၊ အာစရိယ သည်လည်းကောင်း သရဏဂုံ ပေးနိုင်ကြောင်းကိုဆိုရာ ဥပဇ္ဈာယ်နှင့်သရဏဂုံပေးခြင်းသည် တစ်ကိစ္စစီဟူသော အနက်ဖြစ်သင့်ရကား သရဏဂုံပေးခြင်းဖြင့် ဥပဇ္ဈာယ်ယူခြင်းကိစ္စပြီးသည်ဟူသော အဆိုမှာလည်း ဆင်ခြင်ဖွယ် ရာပင်ဖြစ်သည်။ ဤအချက်ကိုထောက်ကလည်း သရဏာနိ၊ ဒါတဗ္ဗာနိ၊ ဥပဇ္ဈာယော ဒါတဗ္ဗောစသော အဋ္ဌကထာ ဥပဇ္ဇံ ဒတွာ ဂဟိတသာမဏေရောစသော အဋ္ဌကထာတို့၌ သမုစ္စယတ္ထဝါကျဒွန်တူချေ၍ သရဏ ဒါနဥပဇ္ဈာယ်ကိုသာ ဆိုလိုသည်ဟုယူဆရန်မှာလည်း အသင့်ယုတ္တိနည်း ဖြစ်ချေသည်။ သို့အတွက် ဥပဇ္ဈာယ် အသီးယူခြင်းက သာလွန်၍ သင့်မြတ်သည်။
(၃) ဥပဇ္ဈာယကိစ္စ သရဏဒါနကိစ္စမှာ တခြားစီဟုယူလျှင် ဥပသမ္ပဒကံ၌ပင် နဝကသည် ဗျတ္တပဋိဗလဖြစ်က ကမ္မဝါစာကိုကြားအပ်ရကား ပဗ္ဗဇ္ဇကံ၌လည်း ဗျတ္တပဋိဗလဖြစ်မူ သရဏဒါနကို ပြုသင့် သည်ဟု ယူသင့်ပေသည်။ သို့သော် ဥပဇ္ဈာယေန ဝါ အာစရိယေန ဝါ သရဏာနိ ဒါတဗ္ဗာနိဟု အဋ္ဌကထာ ဆိုရကား အာစရိယမည်ထိုက်သူသာ ပေးသင့်ပေသည်။ ဤသည်မှာလည်း ဥပဇ္ဈာယ်မထေရ်ကြီး၏ ခွင့်ပြုချက်ရမှသာဖြစ်သည်။ အာစရိယသည် မည်သည့်အာစရိယကိုသာ ဆိုလိုပါသလဲ အဖွင့်မရှိ။
(၄) ထိုသို့ နဝကသည် သရဏဒါနကို ပြုသင့်သည်ဟုမယူလျှင် ကျောင်းတစ်ကျောင်းဝယ် မထေရ်တို့ ကြာမြင့်စွာရပ်ဝေးခရီးသွားခိုက် ရှင်သာမဏေများလိင်သင့်၍ သီလဆေးသောအားဖြင့် နဝက ချည်းကျောင်း၌ရှိသဖြင့် နဝကတို့တစ်ဦးဦးထံ သရဏဂုံတောင်းခံ၍ မယူအပ်ဟူသောအနက်လည်းရောက် ရာ၏။ လိင်ကျလျှင် လိင်ကျသည့်အတိုင်း မထေရ်ပြန်လာသည့်တိုင်အောင် လူမဟုတ်၊ ရှင်သာမဏေ မဟုတ်ဘဝနှင့်ပင် နေရမည်ဟူသော အနက်လည်းရောက်ရာ၏။ ထိုသို့လည်း မရောက်သင့်ပေ။ နဝက လည်း ဤကိစ္စမျိုး၌ ဥပဇ္ဈာယ်ကိုရည်မှတ်၍ သရဏဂုံပေးအပ်၏ဟု ယူသင့်သည်။ ဤအရာ၌ပေးအပ် လျှင် ပဗ္ဗဇ္ဇကံ၌လည်း မထေရ်ကြီးတို့ခိုင်းစေသော် ပြုအပ်သည်သာအသင့်ဖြစ်သည်။
(၅) သို့သော် ဂရုအရာ၌တည်သောအားဖြင့်လည်းကောင်း၊ မထေရ်မြတ်ကြီးတို့အား ရိုသေ လေးစားသောအားဖြင့်လည်းကောင်း။ အငြင်းကိုရှောင်သောအားဖြင့်လည်းကောင်း မထေရ်ကြီးရှိလျှင် မထေရ်ကြီးထံ၌သာ သရဏဂုံယူခြင်းသည် သာသနာဝေပုလ္လသဘောသက်၍ ဂရုကတဖြစ်ပေသည်။ မထေရ် ကြီးမရှိ၍ အလွန်အခက်အခဲကြုံမှသာ မထေရ်ငယ်တို့ နေရာယူသင့်သည်။
(၆) ဥပဇ္ဈာယ်အသစ်ယူခြင်း
ရှင်သာမဏေသည် ရဟန်းခံသောအခါ ရှင်သာမဏေဘဝက မူလဥပဇ္ဈာယ်ဆရာ ထင်ရှားရှိနေ သေးသော်လည်း ထိုဥပဇ္ဈာယ်ဆရာအထံ၌လည်းကောင်း၊ အခြားဥပဇ္ဈာရဟ မထေရ်ကြီးတစ်ပါးအထံ၌ လည်းကောင်း ဥပဇ္ဈာယ်သစ်ထပ်ယူခြင်းသည် ပရိပုဏ္ဏဝဿသာမဏေရေနာပိ အညဿ သန္တိကေ ဥပဇ္ဈာ ဂဟေတဗ္ဗာဟူသော (ပါ-ဋ္ဌ)နှင့် ညီညွတ်ပေသည်။ ဥပဇ္ဈာယ်မှ ငြိမ်းခြင်းအင်္ဂါရပ်ငါးပါးတို့တွင် အာဏတ္တိ ယေဝ ပဉ္စမီ အင်္ဂါအရ မူလဥပဇ္ဈာယ်က လွှဲအပ်စေခိုင်းခြင်းဖြင့် ဥပဇ္ဈာယ်သစ်အခြားတစ်ပါးထံ၌ ယူခြင်း သည်လည်း သင့်မြတ်သည်သာ။ အရှင်မောဂ္ဂလိပုတ္တတိဿထေရ်၏ သာမဏေပြုစဉ်က ဥပဇ္ဈာယ်ဆရာ ရဟန္တာသိဂ္ဂဝမထေရ်မြတ်သည် မောဂ္ဂလိပုတ္တတိဿသာမဏေကို ရဟန္တာစဏ္ဍဝဇ္ဇီမထေရ်ထံသို့စေလွှတ်၍ စဏ္ဍဝဇ္ဇီမထေရ်ကို ဥပဇ္ဈာယ်ပြု၍ ရဟန်းခံသောထုံးကိုထောက်လေ။ တစ်ဖန် မူလသာမဏေဥပဇ္ဈာယ်မှာ လည်း ငြိမ်းမငြိမ်း သံသယဖြစ်ဖွယ်ရာရှိရကား အသစ်ထပ်မံယူခြင်းသည်သာ ဂရုကတဖြစ်သည်။ သာမဏေ သည် အရပ်တစ်ပါးသို့သွား၍ အာဝါသိကမူသော် မူလဥပဇ္ဈာယ်မငြိမ်းသေးမူ နိဿရည်းယူ၍ ဥပဇ္ဈာယ် ငြိမ်းမူ ဥပဇ္ဈာယ်သစ်ယူခြင်းက ပို၍သင့်လျော်မည်။
(၄) ပရိဝါပါဠိတော် - ဒသဝဿေန ဘိက္ခုနာ ဗျတ္တေန ပဋိဗလေန ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗ ဥပသမ္ပာဒေ တခွံစသည်၌ ဥပဇ္ဈာယ်မူ၍ ပဗ္ဗဇ္ဇကံ ဥပသမ္ပဒကံမူခြင်းကိုဆိုလိုသည်ဟု ယူသင့်သည်။ သို့မှသာ ဥပဇ္ဈာ ယေန ဟုတွာ န ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗ ဥပဇ္ဈာယေန ဟုတွာ ဥပသမ္ပာဒေတဗ္ဗ ဟူသောအဖွင့်များနှင့်ညီမည်။
(0)
သာရတ္ထဒီပနီ - သာရတ္ထဒီပနီစကားရပ်သည် ဥပဇ္ဈာယ်ဆရာ မျက်မှောက်ထင်ရှားရှိ ခိုက် နဝကသည် သရဏဒါနမှုကို မပြုအပ်ဟုဆိုလိုသည်ဟု ယူသောဝါဒသည် သင့်မြတ်သကဲ့သို့ရှိသည်။
(၉) ရာဟုလာဝတ္ထုကထာ - ထိုသို့ယူမှသာလျှင် အထခေါ အာယသ္မာ သာရိပုတ္တော ရာဟုလ ကုမာရံ ပဗ္ဗာဇေသီတိ ကုမာရဿ မဟာမောဂ္ဂလာနတ္ထိရော ကေသ ဆိန္ဒိတွာ ကာသာယာနိ ဒတွာ သရဏာနိ အဒါသိ၊ မဟာကဿပတ္ထရော သြဝါဒါစရိယော အဟောသိ၊ ယသ္မာ ပန ဥပဇ္ဈာယမူလကာ ပဗ္ဗဇ္ဇာစ ဥပသမ္ပဒါစ ဥပဇ္ဈာယောဝ တတ္ထ ဣဿရော န အာစရိယော တသ္မာ ဝုတ္တံ အထခေါ အာယသ္မာ သာရိပုတ္တော ရာဟုလကုမာရံ ပဗ္ဗာဇေသီတိ။ (မဟာ-ဋ္ဌ၊ စာ-၂၉၁)ဟူသော ရာဟုလာဝတ္ထု ကထာ သင်္ဂါယနာမူ အဋ္ဌကထာစကားရပ်တို့နှင့်လည်း နှီးနှောမိ၍ ရှေ့နောက်ညီညွတ်မည်။ သို့ဖြစ်ရကား
လူအဖြစ်နှင့် ဥပဇ္ဈာယ်ယူခြင်း အရာမမြောက်ဟုဖြစ်ခဲ့သော် ရှင်အဖြစ်၌တည်ပြီးစ သရဏဂုံပေးပြီးသောအခါတို့၌ ဥပဇ္ဈာယ်ယူခြင်းကို ပြုထိုက်သည်သာဖြစ်သည်။
(၁၀) ပဗ္ဗဇ္ဇာစရိယ - ရွှေဥမင်ဆရာတော်ဘုရားကား ရဟန်းပြုသောအခါ (ပဗ္ဗဇ္ဇကံကိုဆိုဟန် ရှိ၏) သရဏဂုံပေးသော ဆရာကား ပဗ္ဗဇ္ဇာစရိယတည်း၊ တပည့်ကား ပဗ္ဗဇ္ဇန္တေဝါသိကတည်းဟုဆို၏။ (စာ-၉၉)
စံကျောင်းဆရာတော်ဘုရားကား တတ္ထ ယေန သိက္ခာပဒါနိ ဒိန္နာနိ အယံ ပဗ္ဗဇ္ဇာစရိယော၊ ယေန ဥပသမ္ပဒကမ္မဝါစာ ဝုတ္တာ၊ အယံ ဥပသမ္ပဒါစရိယော၊ ယော ဥဒ္ဒေသံ ပရိပုစ္ဆိဝါ ဒေတိ အယံ ဓမ္မာစရိယောတိ ဝေဒိတဗ္ဗ။ ဟူသော (သာ-ဋီ၊ စာ-၂၃၈)
ဥပဇ္ဈာယေနဝါတိ ဧတ္ထ ယဿ သန္တိက ဥပဇ္ဇံ ဂဏှာတိ အယံ ဥပဇ္ဈာယော။ အာဘိသမာစာရိ ကေသု ဝိနယနတ္ထံ ယံ အာစရိယံ ကတွာ နိယျာတန္တိ၊ အယံ အာစရိယော၊ သစေ ပန ဥပဇ္ဈာယော သယမေဝ သဗ္ဗ သိက္ခာပေတိ၊ အညသ္မိံ န နိယျာတေတိ၊ ဥပဇ္ဈာယောဝဿ အာစရိယောပိ ဟောတိဟူသော ဝိမတိဋီကာ (စာ-၉၅)တို့ကိုထောက်၍ သိက္ခာပုဒ်တို့ကို သင်ပြပေးသောဆရာသည်သာ ပဗ္ဗဇ္ဇာစရိယမည်၏။ သရဏဂုံ ပေးသော ဆရာကား ပဗ္ဗဇ္ဇာစရိယမမည်ဟူလို၏။ (စူဠ-ပါ နိဿယသစ်, ဝတ္တက္ခန္ဓက၊ စာ- ၁၀၁) (သာ-တိ တို့ကို အာစရိယဝတ်၌ ကြည့်)
သိက္ခာပဒံ သမာဒိယာဓိ
(၁၁) ရွှေဥမင်နိသျ၌ ပါဏာတိပါတာ ဝေရမဏိ သိက္ခာပဒံ သမာဒိယာမိ အစရှိသည်ဖြင့် ပြည့်စုံစွာပေးအပ်ကြောင်းကို မှာတော်မူသည်။ ထိုသို့ မှာတော်မူသည့်အတိုင်း ပေးလျှင်လည်း အပြစ်မရှိ အတိရုတ္တသာဖြစ်သည်။ (သာမဏေတို့မှာကား နေရာအရပ်တိုင်းမှာပင် ဥပဇ္ဈာယ်ယူ၍သာနေအပ်သည်) (ဆင်တဲ မဟာ ပါ နိဿအသစ်၊ စာ-၁၃၇,၁၅၆)
(၁၂) ပဗ္ဗဇ္ဇအပြား - ကေသစ္ဆေဒန ကာသာယစ္ဆာဒန သရဏဒါန သိက္ခာပဒါန ဥပဇ္ဈာယ ဒါနဟူ၍ ငါးပါးရှိ၏။ သာ တိ တို့နှင့် ရာဟုလဝတ္ထုကထာစသည်ကိုထောက်။ (စံကျောင်း-စူ-ပါ- နိသျသစ်- ဒု၊ စာ-၁၀၀)
သပဗ္ဗ
ရှင်သာရိပုတ္တရာတို့ ရဟန်းပြုခြင်း
ထို့နောက် မြတ်စွာဘုရားသည် ဥရုဝေလတော၌ ဘဒ္ဒဝဂ္ဂီ သုံးကျိပ်တို့အား ဧဟိဘိက္ခုပဉ္စင်းပြု၍ ဥရုဝေလကဿပ၊ ဂယာကဿပအမှူးရှိသော တစ်ထောင်သော ရသေ့တို့အားလည်း ရဟန်းပြုပေးတော်မူ၍ ဂယာသီသအရပ်၌ အာဒိတ္တပရိယာယသုတ်ကို ဟောကြားတော် မူလေသည်။ တစ်ထောင်သောရဟန်းတို့လည်း အရဟတ္တဖိုလ်၌ တည်လေကုန်၏။
ထို့နောက် ရဟန်းတို့နှင့်အတူ ရာဇဂြိုဟ်ပြည်သို့ကြွတော်မူ၍ ဗိမ္ဗိသာရမင်းအမှူးရှိသော ပရိသတ် အား တရားဟောရာ တစ်သိန်းတစ်သောင်းသောသူတို့ သောတာပန်တည်၍ တစ်သောင်းသောသူတို့ ဥပါသကာအဖြစ် ပန်ကြားလျှောက်ကြသည်။ ရာဇဂြိုဟ်ပြည်၌ ဆွမ်းခံလှည့်လည်သော အရှင်အဿဇိမထေရ်၏ ယေ ဓမ္မာ ဟေတုပ္ပဘဝါ၊ တေသံ ဟေတုံ တထာဂတော အာဟ။
တေသဉ္စယော နိရောဓော ဒဝံဝါဒီ မဟာသမဏောတိ။ ဟူသော ဒေသနာကိုကြားရ၍ ရှင်သာရိ ပုတ္တရာလောင်း သောတာပန်တည်သည်။ ရှင်သာရိပုတ္တရာ၏ တရားစကားကိုကြားရ၍ ရှင်မဟာမောဂ္ဂလာန် လောင်း သောတာပန်တည်သည်။ သာသနာသို့ဝင်၍ ရဟန်းပြုကြရာ အရဟတ္တဖိုလ်၌ တည်ကြကုန်၏။ (တေသံ အာယသ္မန္တာနန္တိ သပရိသာနံ တေသံ ဒွိန္နံ ပရိသာနံ တသ္မိံယေဝ ခဏ ဘဂဝတော ဓမ္မံ သုတွာ အရဟတ္တံ ပါပုဏိ၊ အဂ္ဂသာဝကာ ပန အတ္တနော ဉာဏကိစ္စဿ မဟန္တတာယ ကတိပါဟစ္စယန) (ဋ္ဌ၊ တိ၊ စာ-၁၀၁) များစွာသော လူကုံထံတို့လည်း ရဟန်းပြုကြ၏။
ဥပဇ္ဈာဝတ္တကထာ (ဋ္ဌ၊ စာ-၂၅၀)
ရဟန်းတို့ အတူနေတပည့်သည် ဥပဇ္ဈာယ်ဆရာ၌ ကောင်းစွာကျင့်ရမည် ဤဆိုလတ္တံ့သည်ကား ကောင်းစွာကျင့်ပုံတည်း။
(2) အတူနေတပည့်သည် နံနက်စောစောထ၍ ဖိနပ်ချွတ်ပြီးလျှင် လက်ဝဲတစ်ဖက်ပခုံးထက်၌ ကိုယ်ဝတ်ကိုစမ္ပယ်တင်၍ ဒန်ပူကပ်ရမည်။ (အကယ်၍ တပည့်အား မိုးသောက်ထအခါ၌ စင်္ကြံသွားအံ့သော ငှာ ၎င်းဆေးပြီးသော ခြေတို့ကိုဆောင်ခြင်း (ကာကွယ်ခြင်းငှာ၎င်း) ဖိနပ်စွပ်သောခြေရှိအံ့၊ ထိုဖိနပ်တို့ကို စောစောထချွတ်၍ ပါး - ထူ ထူ - လယ်လတ် ဒန်ပူသုံးရပ်တွင် သုံးရက်တိုင်ဆက်၍သုံးသော ဒန်ပူကိုကပ်ရ မည်။ အမှတ်မဲ့သာသုံးအံ့၊ ရရာဒန်ပူကိုကပ်ရမည်။)
(၂) မျက်နှာသစ်ရေကပ်ရမည်။ (ရေပူ၊ ရေချမ်းတို့တွင် သုံးရက်ဆက်သုံးသောရေကိုကပ်၊ အမှတ်မပြုသုံးအံ့၊ ရရာရေကိုကပ်၊ နှစ်မျိုးလုံးသုံးမူ နှစ်မျိုးကပ် ရေကို မျက်နှာသစ်ရာ၌ထား၍ ဝစ္စကုဋီမှ စ၍ တံမြက်လှည်းအပ်၏။ မထေရ်ဝစ္စကုဋီသို့သွားစဉ် ပရိဝုဏ်ကိုလှည်းအပ်၏)
(၃) နေရာခင်းရမည်။ (မထေရ်ဝစ္စကုဋီမှမထွက်မီ နေရာခင်းထားရမည်)
(၄) (ကိုယ်လက်သန့်ခြင်းကိစ္စပြု၍ မသွားမူ၍ ထိုခင်းထားသောနေရာ၌ ထိုင်နေသော မထေရ် အား) ယာဂုရှိခဲ့လျှင် ခွက်ကိုဆေး၍ ယာဂုဆက်ကပ်ရမည်။
(၅) ယာဂုသောက်ပြီးသော ဥပဇ္ဈာယ်ဆရာအား ရေပေး၍ခွက်ကိုလှမ်းယူပြီးနောက် ရိုသေ ကောင်းမွန်စွာ မထိခိုက်မိစေဘဲ ဆေးကြောပြီးလျှင် သိုမှီးသိမ်းဆည်းထားရမည်။
(၆) ဥပဇ္ဈာယ်ဆရာသည် နေရာမှထခဲ့သော် နေရာကိုရွှေ့ပြောင်းသိမ်းထားရမည်။
(ရ) အကယ်၍ အမှိုက်ရှိအံ့၊ ထိုနေရာကို တံမြက်လှည်းရမည်။ (အကယ်၍ အမှိုက်မရှိ ရေ ပေါက်တို့သာရှိကုန်အံ့ . လက်ဖြင့်သော်လည်းကောင်း သုံးသပ်အပ်၏။)
(6) (9) ဥပဇ္ဈာယ်ဆရာသည် ရွာသို့ဝင်လိုငြားအံ့၊ ရွာဝတ်သင်းပိုင်ကိုပေးရမည်။ ကျောင်းဝတ်သင်းပိုင်ကိုယူရမည်။
(၁၀) ခါးပန်းကြိုးကိုပေးရမည်။
(၁၁) ကိုယ်ဝတ်ဒုကုဋ်တို့ကိုထပ်၍ ပေးရမည်။ (သင်္ကန်းအလုံးစုံကို ခေါက်အပ်သောကြောင့် သံဃာဋိဟုခေါ်ဆိုသည်။)
(၁၂) ဆေးကြော၍ ရေနှင့်တကွသော သပိတ်ကိုပေးရမည်။
(၁၃) အကယ်၍ ဥပဇ္ဈာယ်ဆရာသည် နောက်လိုက်ရဟန်း အလိုရှိအံ့၊ အဝန်းသုံးပါးကို ဖုံး လွှမ်းသဖြင့် အဝန်းညီစွာ သင်းပိုင်ကိုဝတ်၊ ခါးပန်းကြိုးကိုဖွဲ့ချည်တပ်ပြီးသော ကိုယ်ဝတ်ဒုကုဋ်တို့ကိုရုံ ကမွတ်သီးကိုတပ် သပိတ်ကိုဆေးကြောယူငင်၍ ဥပဇ္ဈာယ်ဆရာ၏ နောက်လိုက်ရဟန်း ဖြစ်ရမည်။
(၁၄) ဝေးလွန်းစွာမလိုက်ရ။
(၁၅) နီးကပ်စွာလည်းမလိုက်ရ။ (ပြန်လှည့်ကြည့်သော ဥပဇ္ဈာယ်ကို တစ်လှမ်းနှစ်လှမ်းဖြင့် မီလောက်ရာကလိုက်ဟူလို) (ဤ၌ နပါသော်လည်း အာပတ်မသင့်) (ဝိမတိ၊ စာ-၁၁၂)
(၁၆) သပိတ်လဲလှယ်ခြင်းကို ခံယူရမည်။ (အကယ်၍ ဥပဇ္ဈာယ်သည် ဆွမ်းခံရွာ၌ယာဂုကိုသော် လည်းကောင်း။ ဆွမ်းတို့ကိုသော်လည်းကောင်းရ၍ သပိတ်ပူသော်လည်းကောင်း၊ လေးသော်လည်းကောင်း၊ မိမိ၏သပိတ်ကို ဥပဇ္ဈာယ်အားပေး၍ ဥပဇ္ဈာယ်၏ သပိတ်ကိုယူရမည်။)
(၁၇) ဥပဇ္ဈာယ်ဆရာ စကားပြောဆိုစဉ် အကြားအကြား၌ ဝင်၍မပြောရ။ (ရွာတွင်း၌လည်း ကောင်း၊ တခြားအရပ်၌လည်းကောင်း၊ ဥပဇ္ဈာယ်ဆရာ၏စကားမဆုံးမီ ဝင်၍မပြောအပ်။ ဤမှစ၍ကား အကြင်အကြင်ပါဠိအရပ်၌ န အက္ခရာဖြင့် မြစ်ခြင်းကိုပြု၏။ ထိုအလုံးစုံပါဠိရပ်၌ ဒုက္ကဋ်အာပတ်ဟုသိပါ။ မှန်သည်။ ဤကားခန္ဓက ပညတ်၏ ဓမ္မတာတည်း။ ဣတော ပဋ္ဌာယ စ ပန ယတ္ထ ယတ္ထ န ကာရေန ပဋိသေဓော ကရိယတိ၊ သဗ္ဗတ္ထ ဒုက္ကဋာပတ္တိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။)
ဣတော ပဋ္ဌာယာတိ “န ဥပဇ္ဈာယဿ ဘဏမာနဿာတိ” ဧတ္ထ ဝုတ္တနကာရတော ပဋိဌာယ။ တေန နာတိရေ ဂန္တတ္ထံ၊ နစ္စာသန္ဓေ ဂန္တန္တိ ဧတ္ထ ဝုတ္တန-ကာရေန အနာပတ္တီတိ ဒီပေတီတိ ဒေက။ သစိတ္တကာ အယံ အာပတ္တိ၊ ဥဒါဟု အစိတ္တကာတိ?၊ အနာဒရိယပစ္စယတ္တာ သစိတ္တကာ။ အနာဒရိယပစ္စယတာ ကထံ ပညာယတီတိစေ၊? အနာဒရိယပစ္စယေဟိ သင်္ဂဟိတန္တိ။ ပါတိမောက္ခုဒွေသေ သေခိယာနံ ဂဏ ပရိစ္ဆေဒါကရဏဉ္စိ ခန္ဓကပရိယာပန္နာပတ္တိယာ သင်္ဂနတ္ထံ။ ဣဒံ ပန လက္ခဏံ စာရိတ္တေယေဝ ဝေဒိတဗ္ဗ၊ န ဝါရိတ္တေ။ အကပ္ပိယမံသင်္ခါဒနာဒိအာပတ္တီနံ အစိတ္တကတ္တာ။ ခန္ဓကဝါရိတ္တာနံ တေဟိ သင်္ဂဟော၊ သေခိယ
ဝါရိတ္တေဝ အစိတ္တကေဟိ သူပေါဒနဝိညတ္တိပစ္စယာဒီဟီတိ အာစရိယော။ ယတ္ထ ယတ္ထ န ကာရေန ပဋိသော ကရီယတိ၊ ကိ သဗ္ဗတ္ထ ဒုက္ကဋာပတ္တီတိ? အာမ။ ယတ္ထ အဋ္ဌကထာယ နယော န ဒဿိတော၊ န တတ္ထ သဗ္ဗတ္ထ။ ပရေတော ဟိ အဋ္ဌကထာယံ “သစေ ပန ကာဠဝဏ္ဏကတာ ဝါ သုဓာဗဒ္ဓါ ဝါ ဟောတိ နိရဇမတ္တိကာ၊ တထာရူပါယ ဘူမိယာ ထပေတုံ ဝဋ္ဋတီ”တိ အာဒိနာ နယန နယော ဒဿိတော။ (ဇီ၊ စာ-၄၁)
ဧတ္ထာဟ ယသ္မာ ပါဠိယံယေဝ “သေစ ဥပဇ္ဈာယဿ အနဘိရတိ ဥပန္နာ ဟောတိ ဒိဋ္ဌိဂတံ ဥပန္နံ ဟောတီ’တိ ဘဂဝတော ဝစနဝသေန အဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တနယော ယုတ္တာတိ ဒဿတုံ “နာတိဒူရေ နစွာသန္ဓေ”တိ ဧတ္ထ ကော ဘဂဝတော ဝစနလေသောတိ? ဝုစ္စတ။ “ပထမတရံ အာဂန္ဓာ အာသနံ ပညာပေတဗ္ဗန္တိ အာဒီနိ ဝဒန္တိ ဒေသနိယမနတာ။ ဥပဇ္ဈာယေန အနုမတံယေဝ ပထမဂမန္တိ စေ န, အသိဒ္ဓတ္တာ, သိဒ္ဓိပိ ယထာဝုတ္တနယသိဒ္ဓိတောစ။ န ဟိ ဝါရိတ္တဿ အနုမတိ အနာပတ္တိကရာ ဟောတိ။ ဧဝံ သန္တေပိ ဝိစာရေတွာ ဂဟေတဗ္ဗ။ (ဇီ၊ စာ-၄၁၇,၄၁၈)
သဗ္ဗတ္ထ ဒုက္ကဋာပတ္တိ ဝေဒိတဗ္ဗာတိ ဤဒိသေသု ဂိလာနောပိ န မုစ္စတီတိ ဒဿနတ္ထိ ဝုတ္တံ။ အညမ္ပိ ဟိ ယထာဝုတ္တံ ဥပဇ္ဈာယဝတ္တံ အနာဒရိယေန အကရောန္တဿ အင်္ဂလာနဿ ဝတ္တဘေဒေ သဗ္ဗတ္ထ ဟိ ဒုက္ကဋမေဝ။ တေနေဝ ဝက္ခတိ “အင်္ဂလာနေန ဟိ သဒ္ဓိဝိဟာရိကေန သဋ္ဌိဝဿနပိ သဗ္ဗ ဥပဇ္ဈာယဝတ္တံ ကာတဗ္ဗ၊ အနာဒရေန အကရောန္တဿ ဝတ္တဘေဒေ ဒုက္ကဋ်၊ နကာရပဋိသံယုတ္တေသု ပန ပဒေသု ဂိလာနဿပိ ပဋိက္ခိတ္တကြိယံ ကရောန္တဿ ဒုက္ကဋမေဝါတိ။ (သာ၊ စာ-၂၃၂,၂၃၃)
သဗ္ဗတ္ထ ဒုက္ကဋာပတ္တီတိ အာပဒါဥမ္မတ္တက္ခိတ္တစိတ္တဝေဒနတာဒီဟိ ဝိနာ ပဏ္ဏတ္တိ အဇာနိတွာပိ ဝဒန္တဿ ဂိလာနဿပိ ဒုက္ကဋမဝ။ အာပဒါသု ဟိ အန္တရန္တရာ ကထာ ဝတ္ထု ဝတ္ထုတိ။ ဧဝမညသုပိ န ကာရပဋိသိဒ္ဓိသု ဤဒိသေသု။ ဣတရေသု ပန ဂိလာနောပိ န မုစ္စတိ။ (တိ၊ စာ-၁၀၂)
(၁၈) ဥပဇ္ဈာယ်ဆရာသည် အာပတ်နှင့်နီးစပ်သည်ကိုပြောဆိုခဲ့သော် တားမြစ်ရမည်။ (အာပတ္တိ ယာ အာသန္နဝါစန္တိ အာပတ္တိဇနကမေဝ ဝစနံ သင်္ချာယ ဝဒတိ။ ယာယ ဟိ ဝါစာယ အာပတ္တိ အာပဇ္ဇတိ၊ သာ ဝါစာ တဿာ အာပတ္တိယာ အာသန္နာတိ ဝုစ္စတိ။ (သာ၊ စာ-၂၃၃) ။ အာပတ္တိယာ အာသန္တိ အာပတ္တိကရဏမေဝ (တိ၊ စာ-၁၀၂)
(ပဒသောဓမ္မ ဒုဋ္ဌလ္လစသော အာပတ်နှင့် နီးသောစကားကို ပြောဆိုလတ်သော် အရှင်ဘုရား ဤသို့သောစကားကို ဆိုခြင်းငှာအပ်မည်လောဟု မေးသကဲ့သို့တားမြစ်အပ်၏။ တားမြစ်အံ့ဟုပြု၍ အသက်ကြီး ဤသို့ မဆိုလင့်လောဟူ၍ကား မဆိုပြောထိုက်။)
(၁၉) ဆွမ်းခံရွာမှပြန်လာသော် ရှေးဦးစွာလာ၍ နေရာကိုခင်းထားမည်။ (အကယ်၍ ရွာနီးအံ့၊ ကျောင်း၌ဂိလာနရှိအံ့၊ ရွာမှ ဦးစွာပြန်အပ်၏။ အကယ်၍ ရွာဝေးအံ့၊ ဥပဇ္ဈာယ်နှင့်အတူပြန်ဖော် မရှိအံ့။ အတူတူရွာမှထွက်၍ ကိုယ်ဝတ်စွန်းတို့ဖြင့် သပိတ်ကိုရစ်ပတ်၍ (သပိတ်အိပ်မဆောင်၍ဟူ၊ ပူသောကြောင့် လည်းဟူ) ခရီးလတ်မှ ဦးစွာပြန်အပ်၏ နေရာခင်းခြင်းစသည်ကို ပြုအပ်၏)
(စီဝရေန ပတ္တံ ဝေဌေတွာတိ ဧတ္ထ ဥတ္တရာသင်္ဂဿ ဧကေန ကဏ္ဍေန ဝေဌေတွာတိ ဂဏ္ဌိပဒေသု ဝုတ္တံ။ (သာ၊ စာ-၂၃၃)၊(၂ဝ) ခြေဆေးရေ၊ ခြေဆေးအင်းပျဉ်၊ ခြေပွတ်အိုးခြမ်းကို အနီး၌ထားရမည်။ (၂၁) ခရီ၊ဦးကြိုဆို၍ သပိတ်၊ သင်္ကန်းကိုယူရမည်။ (၂၂) ကျောင်းဝတ်သင်းပိုင်ကို ပေးရမည်။ (၂၃) ရွာဝတ်သင်းပိုင်ကို လှမ်းယူရမည်။ (၂၄) အကယ်၍ သင်္ကန်းသည် ချွေးစွတ်အံ့ တစ်ခဏမျှ နေပူ၌ လှမ်းထားရမည်။ (၂၅)
သို့သော် ကြာမြင့်စွာမထားရ။ (၂၆) သင်္ကန်းကိုခေါက်ရမည်။ (၂၄) သင်္ကန်းကိုခေါက် သည်ရှိသော် အလယ်၌ မကျိုးမပျက် ခေါက်ရိုးမဖြစ်စေလင့်ဟု နှလုံးသွင်းလျက် လက်လေးသစ်အနားကိုလျှော့ ၍ သင်္ကန်းကို ခေါက်ရမည်။ (ခေါက်ရိုးနေရာ၌ မရိမဆွေးရန်ဟူ။ ဒိဝသေ ဒိဝသေ စတုရင်္ဂုလံ ဥဿာရေတွာ သံဟရိတဗ္ဗ)။ (၂၈) သင်္ကန်းခေါက်အတွင်း၌ ခါးပန်းကြိုးကိုထားရမည်။
(၂၉) ဆွမ်းရှိ၍ ဥပဇ္ဈာယ်ဆရာလည်း စားလိုသည်ဖြစ်အံ့၊ သုံးရေကိုပေး၍ ဆွမ်းကိုဆက်ကပ် ရမည်။ (ဥပဇ္ဈာယ်သည် ရွာတွင်း၌လည်းကောင်း၊ အိမ်၌လည်းကောင်း၊ ဆွမ်းစားဇရပ်၌လည်းကောင်း စား၍ လာအံ့၊ ဆွမ်းမူလည်းမရအံ့။ ဆွမ်းမရှိသည်မည်၏။ ရွာ၌မစားခဲ့မူ ဆွမ်းရှိသည်ဟူ၏။ အကယ်၍လည်း မရှိအံ့၊ မိမိရသောဆွမ်းမှလည်းကပ်အပ်၏
(၃၀) ဥပဇ္ဈာယ်ဆရာကိုသောက်ရေဖြင့် အလိုရှိပါသလောဟု မေးလျှောက်ရမည်။ (ဆွမ်းစားစ တစ်ကြိမ်၊ စားစဉ်တစ်ကြိမ်၊ အဆုံးတစ်ကြိမ်) သုံးကြိမ်မေးရမည်။ အချိန်ရှိအံ့၊ ဥပဇ္ဈာယ်ပြီးမှစားရမည်။ နေမွန်းတည့်ချိန်နီးလတ်မူ သောက်ရေကို ဥပဇ္ဈာယ်အနီး၌ထား၍ မိမိလည်းစားရမည်။) (အာဒိမှိ မဇ္ဈေ အန္တေတိ ဧဝံ တိတ္တံ ပုစ္ဆိတဗ္ဗောတိ အတ္တော) (သာ၊ စာ-၂၃၃)
(၃၁) ဆွမ်းစားပြီးသော ဥပဇ္ဈာယ်အား ရေကိုပေး၍ သပိတ်ကိုလှမ်းယူပြီးလျှင် ရိုသေကောင်း မွန်စွာ မထိခိုက်မိစေဘဲ ဆေးကြောသုတ်သင်လျက် ရေစင်အောင်ပြု၍ တစ်ခဏမျှနေပူ၌ လှမ်းထားရမည်။ (၃၂) သို့သော် ကြာမြင့်စွာမထားရ။
(၃၃) သပိတ်၊ သင်္ကန်းကိုထားရမည်။
(၃၄) သပိတ်ကိုထားလိုသော် လက်တစ်ဖက်ဖြင့် သပိတ်ကိုကိုင်၍ လက်တစ်ဖက်ဖြင့် ညောင် စောင်းအောက်ကိုသော်လည်းကောင်း၊ အင်းပျဉ်အောက်ကိုသော်လည်းကောင်း စမ်းသပ်၍ထားရမည်။
(၃၅) အခင်းမရှိသောမြေ၌ သပိတ်ကိုမထားရ ။ (ကဲလားသားရေနယ်စသည့် တစ်စုံတစ်ခုအခင်း မရှိသော မြေမှုန့်၊ ကျောက်စရစ်ခဲနှင့် ရောသောမြေပြင်၌ သပိတ်ကိုမထားအပ်ဟူလို။ အကယ်၍ မည်းနက် သောအဆင်းဖြင့် အပြေအပြစ်ပြုသည်မူလည်း ဖြစ်အံ့။ အင်္ဂတေကျံသည်မူလည်း ဖြစ်အံ့၊ မြူမှုန်မရှိသော (မတ္တိက) မြေသည်မူလည်း ဖြစ်အံ့၊ ထိုမြေမျိုး၌ကား ထားခြင်းငှာ အပ်ပါ၏။ မြေမှုန့်၊ မြူ ကျောက်စရစ် စသည်ရှိရာတို့၌ကား မအပ်။ ထိုအရပ်မျိုးတို့၌ သစ်ရွက်ကိုလည်းကောင်း၊ သပိတ်ခြေကိုလည်းကောင်း ထား၍ ထိုသစ်ရွက်စသည်တို့၏အပေါ်၌ ထားအပ်၏။ စင်ကြယ်စွာသော သဲပေါ်၌လည်း ထားခြင်းငှာအပ် ပါ၏) (ဓာတဝါလိကာယာတိ နိရဇာယ ပရိသုဒ္ဓဝါလိကာယ၊ (သာ၊ စာ-၂၃၃)ဓာတဝါလိကာယာတိ ဥဒကေန ဂတဋ္ဌာနေ နိရဇာယ ပရိသုဒ္ဓဝါလိကာယ၊ (တိ၊ စာ-၁၀၂)
(၃၆) သင်္ကန်းကိုထားလိုသော် လက်တစ်ဖက်ဖြင့် သင်္ကန်းကိုကိုင်၍ လက်တစ်ဖက်ဖြင့် သင်္ကန်း တန်း၊ သင်္ကန်းကြိုးကိုပွတ်သတ်၍ ထိုမှာဘက်၌ အစွန်း။ ဤမှာဘက်၌ အခွေအခေါက်ပြုလျက် သင်္ကန်းကို ထားရမည်။ (သင်္ကန်းတန်းစသည်တို့၏အောက်၌ လက်တစ်ဖက်ကိုသွင်း၍ ရှေးရှုတည်သော လက်တစ်ဖက် ဖြင့် အသာငယ်ဖြည်းညှင်းစွာ ထားစိမ့်သောငှာ ဟောတော်မူ၏။ အစွန်း၌ကိုင်၍ အခွေဖြင့် သင်္ကန်းတန်း စသည်တို့၏အထက်၌ ပစ်တင်သောသူအား နံရံ၌အခွေသည် ထိခိုက်တတ်သောကြောင့် ထိုသို့မပြုအပ် ဟူလို။)
(၃၄) ဥပဇ္ဈာယ်ဆရာနေရာမှထသည်ရှိသော် နေရာကိုရွှေ့ပြောင်းထားရမည်။ (၃၈) ခြေဆေးရေ၊ ခြေဆေးအင်းပျဉ်၊ ခြေပွတ်အိုးခြမ်းကို သိုမှီးသိမ်းဆည်းရမည်။ (၃၉) အကယ်၍ အမှိုက်ရှိအံ့၊ ထိုနေရာကို
တံမြက်လှည်းရမည်။ (၄ဝ) ဥပဇ္ဈာယ်ဆရာသည် ရေချိုးလိုသည်ဖြစ်အံ့၊ ချိုးရေကိုစီရင်ရမည်။ (၄၁) ရေအေး အလိုရှိငြားအံ့၊ အေးသောချိုးရေကို စီရင်ရမည်။ (၄၂) ရေပူအလိုရှိငြားအံ့၊ ပူသောချိုးရေကို စီရင်ရမည်။ (၄၃) ဥပဇ္ဈာယ်ဆရာသည် ဇရုံးအိမ်သို့ဝင်လိုသည်ဖြစ်အံ့။ ကသယ်မှုန့် (နှာနစုဏ္ဏ)ကို ရေဖြင့်လုံးရမည်။
(၄၄) မြောက်ကိုရေဖြင့် ဆွတ်ရမည်။
(၄၅) ရုံးအိမ်အင်းပျဉ်ကိုယူ၍ ဥပဇ္ဈာယ်ဆရာ၏နောက်မှ နောက်မှလိုက်လျက် ရုံးအိမ်အင်းပျဉ် ကိုပေးပြီးလျှင် သင်္ကန်းကိုလှမ်းယူကာ သင့်ရာအရပ်၌ထားရမည်။
(ဧကမန္တံ နိက္ခိပိတဗ္ဗန္တိ ဧကသ္မိံ နိဗ္ဗူမေ ဌာနေ ဌပေတဗ္ဗ။ ဇန္တာဃရ ပရိကမ္မံ နာမ အင်္ဂါရမတ္တိက ဥဏှာဒကဒါနာဒိကံ သဗ္ဗ ကိစ္စ။) (ဋ္ဌ၊ စာ-၂၆၀,၂၆၁)
(နိဗ္ဗူ မေတိ ဇန္တာဃရေ ဇလိယမာနအဓူမရတေ။ ဇန္တာဃရက္ခို နာမ ဟိမပါတဗဟုလေသု ဒေသေသု တပ္ပစ္စယရောဂပီဠာဒိနိဝါရဏတ္ထ သရီရသေဒါပနဋ္ဌာနံ။ တတ္ထ ကိရ အန္ဓကာရပဋိစ္စတာယ ဗဟူပိ ဧကတော ပဝိသိတွာ စီဝရံ နိက္ခိပိတွာ အဂ္ဂိတာပပရိဟာရာယ၊ မတ္တိကာယ မုခံ လိမ္ဘိတွာ သရီရံ ယာဝဒတ္ထံ သေဒေတွာ စုဏ္ဏာဒီဟိ ဥဗ္ဗတွာ နဟာယန္တိ၊ တေနေဝ ပါဠိယံ “စုဏ္ဏ သန္ဓေတဗ္ဗ” န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ (တိ၊ စာ-၁၀၂,၁၀၃)
(၄၆) ကသယ်မှုန့်ကိုပေးရမည်။ (၄၄) မြေညက်ကိုပေးရမည်။ (၄၈) စွမ်းနိုင်လျှင် ရုံးသို့ဝင်ရမည်။ (၄၉) ဇရုံးအိမ်သို့ဝင်သောရဟန်းသည် ရေဆွတ်သော မြေညက်မှုန့်ဖြင့် မျက်နှာကိုလိမ်းကျံ၍ ရှေ့မှ လည်းကောင်း၊ နောက်မှလည်းကောင်း ရေသနုပ်ဖြင့်ဖုံးလွှမ်းကာ ဇရုံးအိမ်သို့ဝင်ရမည်။
(၅ဝ) သီတင်းကြီးဖြစ်သော ရဟန်းတို့ကို တိုးဝှေ့၍ မနေထိုင်ရ။
(၅၁) သီတင်းငယ်ဖြစ်သော ရဟန်းတို့ကိုလည်း နေရာ၌နေခြင်းကို မတားမြစ်ရ။ (၅၂) ဖရုံးအိမ်၌ ဥပဇ္ဈာယ်ဆရာအတွက် မီးညှိခြင်းစသော အမှုခပ်သိမ်းကိုပြုရမည်။ (၅၃) ရုံးအိမ်မှထွက်သောရဟန်း သည် ဇရုံးအိမ်အင်းပျဉ်ကိုယူ၍ ရှေ့မှလည်းကောင်း၊ နောက်မှလည်းကောင်း ရေသနုပ်ဖြင့်ဖုံးလွှမ်းလျက် ဇရုံးအိမ်မှ ထွက်ရမည်။ (၅၄) ရေချိုးရာ၌လည်း ဥပဇ္ဈာယ်ဆရာအတွက် (ချေးတွန်းခြင်းစသော) အမှု ခပ်သိမ်းကို ပြုရမည်။ (၅၅) ရေချိုးပြီးသောရဟန်းသည် ဥပဇ္ဈာယ်ဆရာ၏ ရှေးဦးစွာတက်၍ မိမိကိုယ်ကို ရေစင်အောင်ပြုကာ (သင်းပိုင်ကို)ဝတ်လျက် ဥပဇ္ဈာယ်ဆရာ၏ ကိုယ်မှရေကိုသုတ်ရမည်။
(၅၆) သင်းပိုင်ကိုပေးရမည်။ (၅ရ) ကိုယ်ဝတ်ဒုကုဋ်ကိုပေးရမည်။ (၅၈) ရုံးအိမ်အင်ပျဉ်ကို ယူခဲ့ပြီးလျှင် ရှေးဦးစွာလာ၍ နေရာကိုခင်းရမည်။ (၅၉) ခြေဆေးရေ၊ ခြေဆေးအင်းပျဉ်၊ ခြေပွတ်အိုးခြမ်း ကို အနီး၌ထားရမည်။ (၆၀) ဥပဇ္ဈာယ်ဆရာကိုသောက်ရေဖြင့် (အလိုရှိပါသလောဟု) မေးလျှောက်ရမည်။ (ဇင္ဘာဃရေ ဥဏှသန္တာပန ပိပါသာ ဟောတိ၊ တသ္မာ ပုစ္ဆိတဗ္ဗာ) (ဋ္ဌ၊ စာ-၂၆၁) (၆၁)သင်ကြားစေလိုသည် ဖြစ်အံ့၊ သင်ကြားရမည်။ (၆၂) အဖန်ဖန်မေးမြန်းစေလိုသည်ဖြစ်အံ့၊ အဖန်ဖန်မေးမြန်းရမည်။ (၆၃) ဥပဇ္ဈာယ်ဆရာ နေသောကျောင်းသည် အမှိုက်ရှိအံ့။ စွမ်းနိုင်ပါမူ သုတ်သင်ရှင်းလင်းရမည်။
အနာဒရနှင့် ဂိလာနသော်လည်း မလွတ်သောအရာ
[သစေ ဥဿဟတီတိ သေစေ ပဟောတိ န ကေနစိ ဂေလညေန အဘိဘူတော ဟောတိ။ အင်္ဂလာနေန ဟိ သဒ္ဓိဝိဟာရိကေန သဋ္ဌိဝဿေနာပိ သဗ္ဗ ဥပဇ္ဈာယဝတ္တံ ကာတဗ္ဗ၊ အနာဒရေန အကရောန္တဿ ဝတ္တဘေဒေ ဒုက္ကဋ်၊ န ကာရပဋိသံယုတ္တေသု ပန ပဒေသု ဂိလာနဿာပိ ပဋိက္ခိတ္တကိရိယံ ကရောန္တဿ ဒုက္ကဋမေဝ။) (ဋ္ဌ၊ စာ-၂၆၁)
(၆၄) ကျောင်းကိုသုတ်သင်လိုသောရဟန်းသည် ရှေးဦးစွာ သပိတ်၊ သင်္ကန်းကိုထုတ်ဆောင်၍ သင့်ရာအရပ်၌ထားရမည်။ (၆၅) နိသီဒိုင် အိပ်ရာခင်းကိုထုတ်ဆောင်၍ သင့်ရာအရပ်၌ ထားရမည်။ (၆၆) ဘုံလျှိုခေါင်းအုံးကို ထုတ်ဆောင်၍ သင့်ရာအရပ်၌ထားရမည်။ (၆၇) ညောင်စောင်းကို ရိုရိုသေသေ ကောင်းမွန်စွာ တံခါးရွက်၊ တံခါးဘောင်ကို မထိခိုက်စေဘဲထုတ်ဆောင်၍ သင့်ရာအရပ်၌ထားရမည်။
(အပ္ပဋိဃံသန္တေနာတိ ဘူမိယံ အပ္ပဋိဃံသန္တေ။ ကဝါပိဋ္ဌန္တိ ကဝါ' ပိဋ္ဌသင်္ဃာတဉ္စ အပန္နေန၊ (ဋ္ဌ၊ စာ-၂၆၁)
(၆၈) အင်းပျဉ်ကို ရိုရိုသေသေကောင်းမွန်စွာ တံခါးရွက်၊ တံခါးဘောင်ကို မထိခိုက်စေဘဲထုတ် ဆောင်၍ သင့်ရာအရပ်၌ ထားရမည်။ (၆၉) ညောင်စောင်းခြေရင်းကိုထုတ်ဆောင်၍ သင့်ရာအရပ်၌ထားရ မည်။ (ရဝ) ထွေးခံကိုထုတ်ဆောင်၍ သင့်ရာအရပ်၌ထားရမည်။ (ရ၁) မှီရာတံကဲပျဉ်ကိုထုတ်ဆောင်၍ သင့်ရာအရပ်၌ ထားရမည်။ (၂) မြေအခင်းကို ခင်းမြဲနေရာကိုမှတ်လျက် ထုတ်ဆောင်၍ သင့်ရာအရပ်၌ ထားရမည်။
(ရ၃) အကယ်၍ ကျောင်း၌ ပိုးအိမ်ပင့်ကူမျှင်ရှိအံ့၊ ဗိတာန်မျက်နှာကြက်မှ ရှေးဦးစွာဖယ်ရှား ရမည်။ (ရ၄) လေသွန်တံခါးနှင့်ထောင့်တို့ကို ပွတ်တိုက်ရမည်။ (အန္တရဗာဟိရဝါတပါနကဝါဋကာနိစ ဂဗ္ဘဿစ စတ္တာရော ကောဏာ ပမဇ္ဇိတဗ္ဗာတိ အတ္ထော။) (ဋ္ဌ၊ စာ-၂၆၁) (ရရ) နီဖြင့် အပြေအပြစ်ပြုထား သောနံရံသည် မှိုတက်အံ့၊ ပုဆိုးကြမ်းကိုရေဆွတ်၍ ညှစ်ပြီးလျှင် သုတ်ရမည်။ (ရ၆) မည်းသောအဆင်းဖြင့် အပြေအပြစ် ပြုထားသောမြေသည် မှိုတက်အံ့၊ ပုဆိုးကြမ်းကိုရေဆွတ်၍ ညှစ်ပြီးလျှင် သုတ်ရမည်။
(ရ) အပြေအပြစ်မပြုသော မြေဖြစ်အံ့၊ ရေဖျန်း၍ ကျောင်းကိုမြူမတက်စေလင့်ဟု နှလုံးထား၍ တံမြက်လှည်းရမည်။ တံမြက်ချေ။ကိုစုရုံး၍ သင့်ရာအရပ်၌ စွန့်ပစ်ရမည်။ (ရ၈) မြေအခင်းကို နေလှန်း သုတ်သင်ပြီးလျှင် ခါ၍ ခင်းထားမြဲအတိုင်း ပြန်၍ခင်းထားရမည်။
[အကယ်၍ ရှေးဦးစွာမသိသဖြင့် တစ်စုံတစ်ယောက်သည်ခင်းအံ့ ၊ ထက်ဝန်းကျင်မှနံရံကို လက်နှစ် သစ်၊ သုံးသစ် လွတ်စေ၍ ခင်းရမည်။ ဤကား ပညာပနဝတ်တည်း။ အကယ်၍ သင်ဖြူ၊သပေါ့ဖြစ်အံ့ ကြီးလည်းကြီးလွန်းအံ့၊ ဖြတ်ပြီးအစွန်းကို စနစ်(ခေါက်ချိုး၍)ချည်ပြီး ခင်းရမည်။ ချည်ပုံမသိအံ့၊ မဖြတ် အပ်။ (နံရံသို့ထိသော်လည်း မထောင်းတာ၊ သင်ဖျူးသပေါ့ မပျက်စေလင့်ဟူလိုသတတ်။)]
(ရ၉) ညောင်စောင်းခြေတို့ကို နေလှန်းသုတ်သင်ပြီးလျှင် ထားမြဲတိုင်းနေရာ၌ ပြန်၍ထားရမည်။ (၈၀) ညောင်စောင်းကို နေလှန်းသုတ်သင်ပြီးလျှင် ခါ၍ ရိုရိုသေသေကောင်းမွန်စွာ တံခါးရွက်၊ တံခါး ဘောင်တို့ကို မထိခိုက်စေဘဲ ခင်းထားမြဲတိုင်း ပြန်၍ခင်းထားရမည်။ (၈၁) အင်းပျဉ်ကို နေပူလှန်းသုတ်သင် ပြီးလျှင် ခါ၍ ရိုရိုသေသေကောင်းမွန်စွာ တံခါးရွက်၊ တံခါးဘောင်တို့ကို မထိခိုက်စေဘဲ ခင်းထားမြဲတိုင်း
ပြန်၍ ခင်းထားရမည်။ (၈၂) ဘုံလျှိုခေါင်းအုံးကို နေလှန်းသုတ်သင်ပြီးလျှင် ခါ၍ ခင်းထားမြဲတိုင်းပြန်၍ ခင်းထားရမည်။
(၈၃) နိသီဒိုင် အိပ်ရာခင်းကို နေလှန်းသုတ်သင်ပြီးလျှင်ခါ၍ ခင်းထားမြဲတိုင်း ပြန်၍ခင်းထား ရမည်။ (၈၄) ထွေးခံကို နေလှန်းပွတ်တိုက်၍ ထားမြဲတိုင်းနေရာ၌ ပြန်၍ထားရမည်။ (၈၅) မှီရာ တံကဲ ပျဉ်ကို နေလှန်းပွတ်တိုက်၍ ထားမြဲတိုင်းနေရာ၌ ပြန်၍ထားရမည်။ (၈၆) သပိတ်၊ သင်္ကန်းကို ထားရမည်။ (၈၀)သပိတ်ကိုထားလိုသောရဟန်းသည် လက်တစ်ဖက်ဖြင့် သပိတ်ကိုကိုင်၍ လက်တစ်ဖက်ဖြင့် ညောင် စောင်းအောက်ကိုသော်လည်းကောင်း၊ အင်းပျဉ်အောက်ကိုသော်လည်းကောင်း သုံးသပ်၍ ထားရမည်။
(၈၈) အခင်းမရှိသောမြေ၌ သပိတ်ကိုမထားရ။ (၈၉) သင်္ကန်းကိုထားလိုသော် လက်တစ်ဖက်ဖြင့် သင်္ကန်းကိုကိုင်၍ လက်တစ်ဖက်ဖြင့် သင်္ကန်။တန်သင်္ကန်းကြိုးကိုပွတ်သပ်၍ ထိုမှာဘက်၌အစွန်။ ဤမှာ ဘက်၌ အခွအခေါက်ပြုလျက် သင်္ကန်းကိုထားရမည်။ (၉ဝ) အရှေ့အရပ်မှ မြူနှင့်တကွသော လေတို့ သည်လာကုန်အံ့။ အရှေ့မျက်နှာလေသွန်တံခါးတို့ကို ပိတ်ရမည်။ (၉၁) အနောက်အရပ်မှ မြူနှင့်တကွ သော လေတို့သည် လာကုန်အံ့၊ အနောက်မျက်နှာလေသွန်တံခါးတို ့ကို ပိတ်ရမည်။ (၉၂) မြောက်အရပ်မှ မြူနှင့်တကွသောလေတို့သည် လာကုန်အံ့၊ မြောက်မျက်နှာလေသွန်တခါးတို့ကို ပိတ်ရမည်။
(၉၃) တောင်အရပ်မှ မြူနှင့်တကွသောလေတို့သည် လာကုန်အံ့၊ တောင်မျက်နှာလေသွန်တံခါး တို့ကိုပိတ်ရမည်။ (၉၄) အေးသောအခါဖြစ်မူ နေ့အခါ၌ လေသွန်တံခါးတို့ကို ဖွင့်ရမည်။ (၉၅) ညဉ့်အခါ၌ ပိတ်ထားရမည်။ (၉၆) ပူအိုက်သောအခါဖြစ်မူ နေ့အခါ၌ လေသွန်တံခါးတို့ကို ပိတ်ရမည်။ (၉၇) ညဉ့်အခါ ၌ ဖွင့်ထားရမည်။ (၉၈) ပရိဝုဏ်သည် အမှိုက်ရှိသည်ဖြစ်အံ့၊ ပရိဝုဏ်ကို တံမြက်လှည်းရမည်။ (၉၉)ရေချိုး အိမ်သည် အမှိုက်ရှိသည်ဖြစ်အံ့၊ ရေချိုးအိမ်ကို တံမြက်လှည်းရမည်။ (၁ဝဝ) စည်းဝေးရာအရပ်သည် အမှိုက်ရှိ သည်ဖြစ်အံ့၊ စည်းဝေးရာအရပ်ကို တံမြက်လှည်းရမည်။ (၁၀၁) မီးတင်းကုပ်သည် အမှိုက်ရှိသည်ဖြစ်အံ့၊ မီးတင်းကုပ်ကို တံမြက်လှည်းရမည်။ (၁ဝ၂) ကျင်ကြီးအိမ်သည် အမှိုက်ရှိသည်ဖြစ်အံ့၊ ကျင်ကြီးအိမ်ကို တံမြက်လှည်းရမည်။
(၁၀၃) သောက်ရေမရှိအံ့၊ သောက်ရေကို တည်ထားရမည်။ (၁၀၄) သုံးရေမရှိအံ့ သုံးရေကို တည်ထားရမည်။ (၁ဝ၅) သန့်သက်ရေအိုး၌ ရေမရှိသည်ဖြစ်အံ့၊ ရေလောင်းထည့်ရမည်။ (၁၀၆) ဥပဇ္ဈာယ် ဆရာမမွေ့လျော်ခြင်းဖြစ်ငြားအံ့၊ အတူနေတပည့်သည် ကိုယ်တိုင်အရပ်တစ်ပါးသို ့ ခေါ်ဆောင်သွားရမည်။ (၁ဝ၄) သူတစ်ပါးကိုသော်လည်း ခေါ်ဆောင်သွားစေရမည်။ (၁ဝ၈) ထိုဥပဇ္ဈာယ်ဆရာအား တရားစကားကိုမူ လည်း ဟောပြောရမည်။ (၁၀၉) ဥပဇ္ဈာယ်ဆရာတွေးတောမှု သံသယကုက္ကုစ္စဖြစ်အံ့ အတူနေတပည့်သည် ပယ်ဖျောက်ရမည်။ (၁ဝ) သူတစ်ပါးကိုသော်လည်း ပယ်ဖျောက်စေရမည်။ (၁၁၁) ထိုဥပဇ္ဈာယ်ဆရာအား တရားစကားကိုလည်း ဟောပြောရမည်။
(၁၁၂) ဥပဇ္ဈာယ်ဆရာမှားသောအယူ ယူငြားအံ့၊ အတူနေတပည့်သည် ဖြေရှင်းရမည်။ (၁၁၃)သူ တစ်ပါးကိုသော်လည်း ဖြေရှင်းစေရမည်။ (၁၁၄) ထိုဥပဇ္ဈာယ်ဆရာအား တရားစကားကိုမူလည်း ဟော ပြောရမည်။ (အညတ္ထ နေတဗ္ဗောတိ ယတ္ထ ဝိဟာရတော သာသနေ အနဘိရတိ ဥပ္ပန္နာ၊ တတော အညတ္ထ ကလျာဏမိတ္တာဒိသမ္ပတ္တိယုတ္တဋ္ဌာနေ နေတဗ္ဗာ) (တိ၊ စာ-၁၀၃) (၁၁၅) ဥပဇ္ဈာယ်ဆရာသည် ဂရုကအာပတ်သို့ရောက်သည်ဖြစ်၍ ပရိဝါသ်နေခြင်းငှာထိုက်ငြားအံ့ အတူနေတပည့်သည် အဘယ်သို့လျှင် သံဃာသည် ဥပဇ္ဈာယ်ဆရာအား ပရိဝါသ်ကိုပေးရာအံ့နည်းဟု.ကြောင့်ကြစိုက်ရမည်။
(ဥက္ကံ ကာတဗ္ဗန္တိ ပရိဝါသဒါနတ္ထံ သော သော ဘိက္ခု၊ ဥပသင်္ကမိတွာ ယာစိတဗ္ဗော သစ အတ္တနာ ပဋိဗလော ဟောတိ အတ္တနာဝ ဒါတဗ္ဗော နော စေ ပဋိဗလော ဟောတိ။ အညေန ဒါတဗ္ဗော) (ဋ္ဌ၊ စာ-၂၆၁)
(၁၁၆) ဥပဇ္ဈာယ်ဆရာသည် အရင်းသို့ပြန်၍ ငင်ထိုက်သည်ဖြစ်အံ့၊ အတူနေတပည့်သည် အဘယ်သို့လျှင်သံဃာသည် ဥပဇ္ဈာယ်ဆရာကို အရင်းသို့ပြန်၍ ငင်ပါအံ့နည်းဟု.ကြောင့်ကြစိုက်ရမည်။ (၁၁ရ) ဥပဇ္ဈာယ်ဆရာသည် မာနတ်ကျင့်ထိုက်သည်ဖြစ်အံ့၊ အတူနေတပည့်သည် အဘယ်သို့လျှင် သံဃာ သည် ဥပဇ္ဈာယ်ဆရာအားမာနတ်ကိုပေးပါအံ့နည်းဟု ကြောင့်ကြစိုက်ရမည်။ (၁၁၈) ဥပဇ္ဈာယ်ဆရာသည် အဗ္ဗာန်ထိုက်သည်ဖြစ်အံ့ အတူနေတပည့်သည် အဘယ်သို့လျှင် သံဃာသည် ဥပဇ္ဈာယ်ဆရာကို အဗ္ဗာန် သွင်းပါအံ့နည်းဟု ကြောင့်ကြစိုက်ရမည်၊
(၁၁၉) သံဃာသည် ဥပဇ္ဈာယ်ဆရာအား တဇ္ဇနီယကံကိုသော်လည်းကောင်း၊ နိယဿကံကို သော်လည်းကောင်း၊ ပဗ္ဗာဇနီယကံကိုသော်လည်းကောင်း၊ ပဋိသာရဏီယကံကိုသော်လည်းကောင်း၊ ဥက္ခေပနိ ယကံကိုသော်လည်းကောင်း ပြုလိုသည်ဖြစ်အံ့ အတူနေတပည့်သည် အဘယ်သို့လျှင် သံဃာသည်ဥပဇ္ဈာယ် ဆရာအားကံမပြုဘဲ ရှိပါအံ့နည်း၊ အဘယ်သို့လျှင် အပြစ်ပေါ့စေရပါအံ့နည်းဟု.ကြောင့်ကြစိုက်ရမည်။ (လဟုကာယဝါ ပရိဏာမေယျာတိ ဥက္ခေပနီယံ အကတွာ တဇ္ဇနီယံ ဝါ နိယဿံ ဝါ ကရေယျာတိ အတ္ထော။ တေန ဟိ “ဥပဇ္ဈာယဿ ဥက္ခေပနီယကမ္မံ ကတ္တုကာမော သံဃော”တိ ဥတ္တာ ဧကေမကံ ဘိက္ခုံ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ “မာ ဘန္တေ အမှာကံ ဥပဇ္ဈာယဿ ကမ္မံ ကရိတ္ထာ”တိ ယာစိတဗ္ဗာ။ သေစ ကရောန္တိယေဝ၊ တဇ္ဇနီယံ ဝါ နိယဿံ ဝါ ကရောထာတိ - ယာစိတဗ္ဗာ။ သေစေ ကရောန္တိယေဝ၊ အထ ဥပဇ္ဈာယော “သမ္မာ ဝတ္ထ ဘန္တေ” တိ ယာစိတဗ္ဗော။ ဣတိ တံ သမ္မာ ဝတ္တာပေတွာ ပဋိပ္ပဿန္တေထ ဘန္တေ က ဘိက္ခူ ယာစိတဗ္ဗာ။)
(ဋ္ဌ၊ စာ-၂၆၂)
(၁၂ဝ) သံဃာသည် ထိုဥပဇ္ဈာယ်ဆရာအား တဇ္ဇနီယကံကိုသော်လည်းကောင်း၊ နိယဿကံကိုသော် လည်းကောင်း။ ပဗ္ဗာဇနိယကံကိုသော်လည်းကောင်း၊ ပဋိသာရဏီယကံကိုသော်လည်းကောင်း၊ ဥက္ခေပနိယ ကံကိုသော်လည်းကောင်း ပြုပြီးသည်ဖြစ်အံ့၊ အတူနေတပည့်သည် အဘယ်သို့လျှင် ဥပဇ္ဈာယ်ဆရာသည် ကောင်းစွာကျင့်ပါအံ့နည်း။ မာန်တည်းဟူသောအမွေးကို အမျက်ဒေါသကိုချပါအံ့နည်း။ ဒဏ်မှထွက်မြောက် အံ့သော အကျင့်ကိုကျင့်ပါအံ့နည်း။ သံဃာသည် ထိုကံကိုငြိမ်းစေပါအံ့နည်းဟု.ကြောင့်ကြစိုက်ရမည်။
(၁၂၁) ဥပဇ္ဈာယ်ဆရာ၏ သင်္ကန်းသည် ဖွပ်လျှော်သင့်သည်ဖြစ်အံ့၊ အတူနေတပည့်သည် ဖွပ် လျှော်ရမည်။ (၁၂၂) အဘယ်သို့လျှင် ဥပဇ္ဈာယ်ဆရာ၏သင်္ကန်းကို ဖွပ်လျှော်ရပါအံ့နည်းဟု ကြောင့်ကြ သော်လည်း စိုက်ရမည်။ (၁၂၃) ဥပဇ္ဈာယ်ဆရာ၏သင်္ကန်းသည် ချုပ်သင့်သည်ဖြစ်အံ့၊ အတူနေတပည့် သည် ချုပ်ရမည်။ (၁၂၄) အဘယ်သို့လျှင် ဥပဇ္ဈာယ်ဆရာ၏ သင်္ကန်းကိုချုပ်ရပါအံ့နည်းဟု ကြောင့်ကြ သော်လည်း စိုက်ရမည်။ (၁၂၅) ဥပဇ္ဈာယ်ဆရာအတွက် ဆိုးရည်ကျိုသင့်သည်ဖြစ်အံ့၊ အတူနေတပည့် သည် ကျိုးရမည်။ (၁၂၆) အဘယ်သို့လျှင် ဥပဇ္ဈာယ်ဆရာအတွက် ဆိုးရည်ကိုကျိုရပါအံ့နည်းဟု.ကြောင့် ကြသော်လည်း ပြုရမည်။ (စိုက်ရမည်။)
(၁၂၇) ဥပဇ္ဈာယ်ဆရာ၏ သင်္ကန်းသည် ဆိုးသင့်သည်ဖြစ်အံ့၊ အတူနေတပည့်သည် ဆိုးရမည်။
(၁၂၈) အဘယ်သို့လျှင် ဥပဇ္ဈာယ်ဆရာ၏ သင်္ကန်းကိုဆိုးရပါအံ့နည်းဟု.ကြောင့်ကြသော်လည်း စိုက်ရမည်။
(၁၂၉) သင်္ကန်းဆိုးသော ရဟန်းသည် ကောင်းစွာအပြန်ပြန်အလှန်လှန် ဆိုးရမည်။ (၁၃၀) ဆိုးရည်ပေါက်မပြတ်စဲမီ ဖဲမသွားရ။(ယဒိ အပ္ပမတ္တကမ္ပိ ရဇနံ ဂဠတိ၊ န တာဝ ပက္ကမိတဗ္ဗ။) (ဌ၊ စာ-၂၆၂)
(၁၃၁) ဥပဇ္ဈာယ်ဆရာကို မပန်ကြားဘဲ အချို့သူအား သပိတ်မပေးရ။ (န ဥပဇ္ဈာယံ အနာပုစ္ဆာ ဧကစ္စဿ ပတ္တော ဒါတဗ္ဗောတိအာဒိ သဗ္ဗေ ဥပဇ္ဈာယဿ ဝိသဘာဂပုဂ္ဂလဝသေန ကထိတံ။) (ဋ္ဌ၊ စာ- ၂၆၂)(ဝိသဘာဂပုဂ္ဂလာနန္တိ လဇ္ဇိနော ဝါ အလဇ္ဇိနော ဝါ ဥပဇ္ဈာယဿ အဝရိကာမေ သန္တာယ ဝုတ္တံ။ သစေ ပန ဥပဇ္ဈာယော အလဇ္ဇီ ဩဝါဒမ္ပိ န ဂဏှာတိ၊ လဇ္ဇနော စ တဿ ဝိသဘာဂါ ဟောန္တိ၊ တတ္ထ ဥပဇ္ဈာယံ ၀ိဟာယ လဇ္ဇီဟေဝ သဒ္ဓိ အာမိသာဒိပရိဘောဂေါ ကာတဗ္ဗော။ ဥပဇ္ဈာယာဒိဘာဝေါ ဟေတ္ထ န ပမာဏန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗ။)
(တိ၊ စာ-၁၀၃)
(၁၃၂) အချို့သူ၏ သပိတ်ကိုလည်း မယူရ။
(၁၃၃) အချို့သူအား သင်္ကန်းကိုမပေးရ။
(၁၃၄) အချို့သူ၏ သင်္ကန်းကိုလည်းမယူရ
(၁၃၅) အချို့သူအား ပရိက္ခရာ အသုံးအဆောင်ကို မပေးရ။ (၁၃၆) အချို့သူ၏ ပရိက္ခရာ အသုံးအဆောင်ကိုလည်း မယူရ။ (၁၃၀) အချို့သူ၏ ဆံပင်တို့ကို မရိတ်ဖြတ်ရ။
(၁၃၈) အချို့သူအား မိမိ၏ဆံပင်တို့ကို မရိတ်ဖြတ်စေရ။
(၁၃၉) အချို့သူ၏ အမှုခပ်သိမ်းကို မပြုရ။
(၁၄၀) အချို့သူအား (ကြေးတွန်းခြင်းစသော)အမှုခပ်သိမ်းကို မပြုစေရ။
(၁၄၁) အချို့သူ၏ အမှုကြီးငယ်ကို မပြုရ။
(၁၄၂) အချို့သူအား မိမိအမှုကြီးငယ်ကို မပြုစေရ။
(၁၄၃) အချို့သူ၏ နောက်လိုက်ရဟန်း မဖြစ်ရ။ (၁၄၄) အချို့သူကို နောက်လိုက်ရဟန်းမလုပ်ရ။ (၁၄၄) အချို့သူ၏ ဆွမ်းကို မဆောင်ရ။
(၁၄၆) အချို့သူအား မိမိ၏ဆွမ်းကို မဆောင်စေရ။
(၁၄၄) ဥပဇ္ဈာယ်ဆရာကို မပန်ကြားဘဲ ရွာတွင်းသို့မဝင်ရ။
(န ဥပဇ္ဈာယံ အနာပုစ္ဆာ ဂါမော ပဝိသိတဗ္ဗောတိ ပိဏ္ဍာယ ဝါ အညေန ဝါ ကရဏီယေန ပဝိသိတုကာမေန အာပုစ္ဆိတွာဝ ပဝိသိတဗ္ဗော။ သစေ ဥပဇ္ဈာယော ကာလဿဝ ဝုဋ္ဌာယ ဒူရံ ဘိက္ခာစာရံ ဂန္တုကာမော ဟောတိ၊ ဒဟရာ ပိဏ္ဍာယ ပဝိသန္တုတိ ဝတွာ ဂတ္ထံ။ အဝတွာ ဂတ ပရိဝဏံ ဂန္ဓာ ဥပဇ္ဈာယံ အပဿန္တေန ဂါမံ ပဝိသိတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ သစ ဂါမံ ပဝိသန္တောပိ ပဿတိ၊ ဒိဋ္ဌဋ္ဌါနတော ပဋ္ဌာယ အာပုစ္ဆိတုံယေဝ ဝဋ္ဋတိ။) (ဋ္ဌ၊ စာ-၂၆၂) (ပရိဝဏံ ဂန္ဓာတိ ဥပဇ္ဈာယဿ ပရိဝေဏံ ဂန္ဓာ။ (သာ၊ စာ-၂၃၃)
(၁၄၈) သုသာန်သို့မသွားရ။ (န သုသာနံ ဂန္တန္တိ ဝါသတ္ထာယ ဝါ ဒဿနတ္ထာယ ဝါ န ဂန္တဗ္ဗ၊ ဌ စာ-၂၆၂) (န သုသာနန္တိဣဒံ ဥပလက္ခဏံ ဥပစာရသီမတော ဗဟိ ဂန္တုကာမေန အနာပုစ္ဆာ ဂန္ထ ဝဋတိ။) (တိ၊ စာ-၁ဝ၃)
(၁၄၉) အရပ်တစ်ပါးသို့ ဖဲမသွားရ။ (န ဒိသာ ပက္ကမိတဗ္ဗာတိ ဧတ္ထ ပက္ကမိတုကာမေန ကမ္မံ အာစိက္ခိတွာ ယာဝတတိယံ ယာစိတဗ္ဗော။ သစ အနုဇာနာတိ၊ သာဓု။ နော စေ အနုဇာနာတိ၊ တံ နိဿာယ ဝသတော စဿ ဥဒ္ဒေသော ဝါ ပရိပုစ္ဆာ ဝါ ကမ္မဋ္ဌာနံ ဝါ န သမ္ပဇ္ဇတိ။ ဥပဇ္ဈာယော ဗာလာ ဟောတိ အဗျတ္တော၊ ကေဝလံ အတ္တနော သန္တိက ဝသာပေတုကာမတာယဝ ဂဠု ဒေတိ၊ ဧဝရူပေ နိဝါရေန္တေပိ ဂမ္မံ ဝဋ္ဋတိ။)
(ဋ္ဌ၊ စာ-၂၆၂)
(၁၅ဝ) ဥပဇ္ဈာယ်ဆရာသည် နာဖျားသည်ဖြစ်အံ့၊ အသက်ရှည်သမျှ ကာလပတ်လုံး လုပ်ကျွေး ရမည်။ (၁၅၁) ထိုဥပဇ္ဈာယ်ဆရာ၏ အနာပျောက်သည့်တိုင်အောင် ဆိုင်းငံ့ရမည်။ (ဝုဋ္ဌာနမဿ အာဂမ တဗ္ဗန္တိ ဂေလညတော ဝုဋ္ဌာနံ အဿ အာဂမေတတ္တံ၊ န ကတ္ထစိ ဂန္တတ္ထံ။ သစေ အညာ ဘိက္ခု ဥပဋ္ဌာကော အတ္ထိ၊ ဘေသဇ္ဇံ ပရိယေသိတွာ တဿ ဟတ္ထ ဒတွာ “ဘန္တေ အယံ ဥပဋ္ဌဟိဿတီ” တိ ဝတွာ ဂန္တဗ္ဗ။) တိ (ဋ္ဌ၊ စာ-၂၆၂)
မှတ်ချက် – (၃၃) (၈၆)တို့ကို ကိစ္စသီးသန့်ဟုမယူခဲ့သော် ၎င်းတို့ကို နုတ်ပယ်လျှင် (၁၄၉)ဝတ်ရှိသည်။ (၃၄)နှင့် (၈၇)။ (၃၅)နှင့် (၈၈)။ (၃၆)နှင့် (၈၉)တို့ အချင်းချင်းတူညီရကား ၎င်းတို့ကို သဘောတူရာပေါင်း၍ ရေတွက်သော်။ (၁၄၆)ဝတ်ရှိမည်။ သို့အတွက် ဤ၌ န ကာရပဋိသံယုတ္တဝတ်ပေါင်း(၂ရ)ပါ။ သို့မဟုတ် (၃၅) + (၈၈) တို့ကိုတစ်ခုအဖြစ် ပေါင်းလိုက်သော် (၂၆)ပါးရှိသည်။)
သဒ္ဓိဝိဟာရိက ဝတ္ထကထာ
ရဟန်းတို့ ဥပဇ္ဈာယ်ဆရာသည် အတူနေတပည့်၌ ကောင်းစွာကျင့်ရမည်။ ဤဆိုလတ္တံ့သည်ကား ကောင်းစွာကျင့်ပုံတည်း။
(2) ရဟန်းတို့ ဥပဇ္ဈာယ်ဆရာသည် အတူနေတပည့်ကိုသင်ကြားခြင်း၊ အဖန်ဖန်မေးမြန်းခြင်း၊ သွန်သင်ခြင်း။ ဆုံးမခြင်းဖြင့် သင်္ဂြိုဟ်ထောက်ပံ့ရမည်။ (သင်္ဂဟေတဗ္ဗော အနုဂ္ဂဟေတဗ္ဗောတိ ဥဒ္ဒေသာ ဒီဟိဿ သင်္ဂဟော စ အနုဂ္ဂဟာ စ ကတ္တဗ္ဗာ။ တတ္ထ ဥဒ္ဒေသောတိ ပါဠိဝါစနံ။ ပရိပုစ္ဆာတိ ပါဠိယာ အတ္ထဝဏ္ဏနာ။ ဩဝါဒေါတိ အနောတိဏ္ဏ ဝတ္ထုသ္မိံ ဣဒံ ကရောဟိ၊ ဣဒံ မာ ကရိတ္ထာ”တိဝစနံ။ အနုသာသနီတိ သြတိဏ္ဏ ဝတ္ထုသ္မိံ။ အပိစ သြတိဏ္ဏ ဝါ အနောတိဏ္ဏ ဝါ ပဌမံ ဝစနံ ဩဝါဒေါ။ ပုနပ္ပုနံ ဝစနံ အနုသာသနီတိ) (ဋ္ဌ၊ စာ-၂၆၃) (သင်္ဂဟေတဗ္ဗော အနုဂ္ဂဟေတဗ္ဗောတိအာဒီသု အနာဒရိယံ ပဋိစ္စ ဓမ္မာမိသေဟိ အသင်္ဂဏှန္တာနံ အာစရိယုပဇ္ဈာယာနံ ဒုက္ကဋ် ဝတ္တဘေဒတ္တာ။ တေနေဝ ပရိဝါရေပိ န ဒေန္တော အာပဇ္ဇတီတိ ဝုတ္တံ။)
(တိ၊ စာ-၁၀၃)
(၂) ဥပဇ္ဈာယ်ဆရာအား သပိတ်ရှိ၍အတူနေတပည့်အား သပိတ်မရှိအံ့၊ ဥပဇ္ဈာယ်ဆရာသည် အတူနေတပည့်အား သပိတ်ကိုပေးရမည်။ (၃) အဘယ်သို့လျှင် အတူနေတပည့်အား သပိတ်ဖြစ်ပေါ်ပါ
အံ့နည်းဟု ကြောင့်ကြသော်လည်း စိုက်ရမည်။ (သစေ ဥပဇ္ဈာယဿ ပတ္တော ဟောတီတိ သစေ အတိရေက ပတ္တော ဟောတိ။ ဧသနယော သဗ္ဗတ္ထု။) (ဋ္ဌ၊ စာ-၂၆၃)
(၄) ဥပဇ္ဈာယ်ဆရာအား သင်္ကန်းရှိ၍ အတူနေတပည့်အား သင်္ကန်းမရှိအံ့၊ ဥပဇ္ဈာယ်ဆရာ သည် အတူနေတပည့်အား သင်္ကန်းကိုပေးရမည်။ (၅) အဘယ်သို့လျှင် အတူနေတပည့်အား သင်္ကန်းဖြစ်ပေါ် ပါအံ့နည်းဟု.ကြောင့်ကြသော်လည်း စိုက်ရမည်။ (၆) ဥပဇ္ဈာယ်ဆရာအား ပရိက္ခရာအသုံးအဆောင်ရှိ၍ အတူနေတပည့်အား ပရိက္ခရာအသုံးအဆောင်မရှိအံ့၊ ဥပဇ္ဈာယ်ဆရာသည် အတူနေတပည့်အား ပရိက္ခရာ အသုံးအဆောင်ကိုပေးရမည်။
(ရ) အဘယ်သို့လျှင် အတူနေတပည့်အား ပရိက္ခရာအသုံးအဆောင် ဖြစ်ပေါ်ပါအံ့နည်းဟု ကြောင့်ကြသော်လည်း စိုက်ရမည်။ (ပရိက္ခာရောတိ အညောပိ သမဏပရိက္ခာရော။ ဣဓ ဥက္ကံနာမ ဓမ္မိကေန နယန ဥပ္ပဇ္ဇမာနဥပါယပရိယေသနံ။) (ဋ္ဌ၊ စာ-၂၆၃) (၈) အတူနေတပည့်သည် နာဖျားအံ့ နံနက်စောစောထ၍ ဒန်ပူပေးရမည်။ (ဣတော ပရံ ဒန္တကဋ္ဌဒါနံ အာဒိ ံ ကတွာ အာစမနကုမ္ဘီယာ ဥဒကာ သိဉ္စနပရိယောသာနံ ဝတ္တံ ဂိလာနဿေဝ သဒ္ဓိဝိဟာရိကဿ ကာတဗ္ဗ။ အနဘိရတိဝူပကာသနာဒိ ပန အင်္ဂလာနဿာပိ ကတ္တဗ္ဗမေဝ။ စီဝရံ ရဇန္တေနာတိ ဧဝံ ရဇေယျာသီတိ ဥပဇ္ဈာယတော ဥပါယံ သုတွာ ရဇန္တေန၊ သေသံ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗ။) (ဋ္ဌ၊ စာ-၂၆၃)
သဒ္ဓိဝိဟာရိက ဂီလာနဖြစ်သော် ပြုရမည့် ဝတ်(၉၇)ပါး
ဤအထက်ပါ အဋ္ဌကထာအရ အတူနေတပည့်ဖျားနာသော် ဥပဇ္ဈာယ်ဆရာ ပြုရမည့်ဝတ်များ မှာ ယခင်ဥပဇ္ဈာယဝတ္တကထာ၌ (၁၃)မှ (၁၈)တိုင်အောင် ခြောက်ပါးသော ဝတ်များနှင့် (၆၁)(၆၂)ဝတ်များ ပေါင်း ရှစ်ပါးသောဝတ်များကိုနုတ်၍ (၁၉) ၌ ဤမျှအတိုင်း အရှည်ရှိသောအခါ ပြန်လာအံ့ဟုနှလုံးသွင်း၍ နေရာကိုခင်းထားရမည်ဟု ပြောင်းလဲ၍ထည့်သော် ဒန်ပူပေးရမည့်ဝတ်မှသည် သန့်သက်ရေအိုး၌ ရေကို လောင်းထည့်ရမည့်ဝတ်တိုင်အောင် ၁ မှ ၁ဝ၅ တိုင်ဖြစ်၍ ၁ဝ၅ မှ ၈ကိုနုတ်သော် ဝတ်ပေါင်း (၉၇)ပါးရှိသည်။
အင်္ဂလာနအားသော်လည်း ပြုရမည့်ဝတ်
နံပါတ်(၁)မှ နံပါတ်(ရ)တိုင်အောင် အထက်၌ ဖော်ပြပြီးသော ဝတ်များကိုပါ ထည့်သင့်သော် (ရ)ပါး၊ ယခင်ဥပဇ္ဈာယဝတ္တကထာ၌ (၁၂၁)မှ (၁၂၉)တိုင်အောင်သော (၉)ပါ။သောဝတ်တို့တွင် ဖွပ်လျှော် ရမည်စသောနေရာတို့၌ ဥပဇ္ဈာယ်ဆရာသည် ဤသို့ဖွပ်လော၊ ဤသို့ချုပ်လော၊ ဤသို့ဆိုးလောဟု ပြောင်းလဲ ထည့်၍ရေတွက်သော် ဝတ်ကိုးပါးရှိသည်။
အသက်ရှည်သမျှ ပြုရမည့်ဝတ်
(၁) အကယ်၍ အတူနေတပည့်သည် . နာဖျားသည်ဖြစ်အံ့၊ အသက်ရှည်သမျှကာလပတ်လုံး လုပ် ကျွေးရမည်။ (၂) ထိုအတူနေတပည့်၏ အနာပျောက်သည့်တိုင်အောင် .. ဆိုင်းငံ့ရမည်။
မှတ်ချက်။ နံပါတ်(၁)မှ နံပါတ်(ရ)တိုင် ဤသဒ္ဓိဝိဟာရိကဝတ်၌ ပြဆိုသော ခုနစ်ပါးသောဝတ်တို့ သည်လည်းကောင်း သင်္ကန်းဆိုးခြင်းစသော ကိုးပါးသောဝတ်တို့သည်လည်းကောင်း အတူနေတပည့်သည် အင်္ဂလာန ဖြစ်ခဲသော် အတူနေတပည့်အား ခိုင်းစေ၍ အတူနေတပည့်သည် ဂိလာနဖြစ်ခဲ့သော် အခြား သင့်တော်ရာ တစ်ပါးပါးအား ခိုင်းစေ၍လည်းကောင်း၊ မိမိကိုယ်တိုင်လည်းကောင်း ပြုသင့်သောဝတ်များဖြစ်သ ဖြင့် ၎င်းကိုးပါးသောဝတ်တို့သည်လည်းကောင်း၊ မမွေ့လျော်ခြင်းကိုဖျောက်ခြင်းစသော (၁၅)ပါးသောဝတ်တို့ သည် လည်းကောင်း။ အတူနေတပည့်သည် ဂိလာနဖြစ်သော်လည်းကောင်း၊ အဂိလာနဖြစ်သော်လည်းကောင်း ဥပဇ္ဈာယ်ဆရာသည် ပြုရမည့်ဝတ်များဖြစ်ပေသည်။ အတူနေတပည့်သည် ဂိလာနဖြစ်သော်သာ ဥပဇ္ဈာယ် ဆရာပြုရမည့်ဝတ်များမှာ ယခင်(၉၇)ပါးနှင့် အသက်ရှည်သမျှ ပြုရမည့်ဝတ်နှစ်ပါးတို့ ဖြစ်သည်။
သို့အတွက် အတူနေတပည့်သည် ဂိလာနဖြစ်သော်လည်းကောင်း၊ အင်္ဂလာနဖြစ်သော်လည်းကောင်း ဥပဇ္ဈာယ်ဆရာသည် တပည့်အားပြုရမည့်ဝတ်များမှာ ရ+၁၅+၉ = ၃၁ ပါးဖြစ်၍ ဂီလာနဖြစ်သော်သာ ပြုရမည့်ဝတ်များမှာ ၉၇ + ၂ = ၉၉ ပါး အသီးသီးဖြစ်ကြရကား အားလုံးသဒ္ဓိဝိဟာရိကအရာ၌ ဝတ် ပေါင်း ၃၁+၉၉ ၁၃ဝ ပါးရှိသည်။
နု-ကာရပဋိသံယုတ္တဝတ်များ (၇
သဒ္ဓိဝိဟာရိက ဂီလာနအား ပြုရမည့်ဝတ်များ၌
သို့သော် (သင်္ကန်းကိုနေပူ၌) ကြာမြင့်စွာမထားရ ။ (၂၅) သို့သော် (သပိတ်ကိုနေပူ၌) ကြာမြင့်စွာမထားရ။ (၃၂) အခင်းမရှိသောမြေ၌ သပိတ်ကိုမထားရ။ (၃၅)
(ဇရုံးအိမ်၌) သီတင်းကြီးဖြစ်သော ရဟန်းတို့ကိုတိုးဝှေ့၍ မနေထိုင်ရ။ (၅ဝ) သီတင်းငယ်ဖြစ်သော ရဟန်းတို့ကို နေရာ၌နေခြင်းကို မတားမြစ်ရ။ (၅၁) အခင်းမရှိသောမြေ၌ သပိတ်ကိုမထားရ။ (၈၈)
ဟူ၍ နကာရပဋိသံယုတ္တဝတ်ခြောက်ပါးလာရှိ၏။ သပိတ်ကို တစ်ကိစ္စတည်းယူသော် ငါးပါးဖြစ် သည်။ တစ်ဖန် သဒ္ဓိဝိဟာရိက ဂီလာန အင်္ဂလာနအား ပြုရမည့်ဝတ်များ၌
ဆိုးရည်ပေါက်မပြတ်စဲမီ ဖဲမသွားရဟု (၁၃ဝ)တစ်ပါးသာ လာရှိ၏။ သို့အတွက် သဒ္ဓိဝိဟာရိက ဝတ်၌ နကာရပဋိသံယုတ္တဝတ်များမှာ ခုနစ်ပါး သို့မဟုတ် ခြောက်ပါးဖြစ်သည်။
နသမ္မာဝတ္ထနာဒိကထာ (ဌ-စာ-၂၆၃)
နှင်ထုတ်ရမည့်အင်္ဂါ (၅)ရပ်
ဥပဇ္ဈာယ်ဆရာ၌ လွန်ကဲသော ချစ်မြတ်နိုးခြင်းမရှိ၊ လွန်ကဲသောကြည်ညိုခြင်းမရှိ၊ လွန်ကဲသော ရှက်ခြင်းမရှိ၊ လွန်ကဲသော ရိုသေခြင်းမရှိ၊ လွန်ကဲသော မေတ္တာပွားများခြင်းမရှိ။ ဤအင်္ဂါငါးပါးနှင့်ပြည့်စုံ သော ဥပဇ္ဈာယဝတ်ကို ကောင်းစွာမကျင့်သော အတူနေတပည့်ကို ဥပဇ္ဈာယ်ဆရာသည် သင့်ကိုနှင်ထုတ် ၏။ ဤနေရာသို့ ပြန်မလာလင့်၊ သင်၏ သပိတ်၊ သင်္ကန်းကို ဆောင်ယူသွားလော့။ သင်သည် ငါ့ကိုမလုပ် ကျွေးရ၊ တစ်ခုခုကို ကိုယ်ဖြင့်လည်းကောင်း၊ နှုတ်ဖြင့်လည်းကောင်း၊ ကိုယ်နှုတ်ဖြင့်လည်းကောင်းသိစေ၍ နှင်ထုတ်ရမည်။ နှင်မထုတ်သော ဥပဇ္ဈာယ်အား ဒုက္ကဋ်အာပတ်သင့်၏။
နှင်ထုတ်ခံရသော အတူနေတပည့်သည် ဥပဇ္ဈာယ်ကိုကန်တော့ရမည်။ မကန်တော့လျှင် ဒုက္ကဋ် အာပတ်သင့်၏။ ဥပဇ္ဈာယ်သည် ကန်တော့လျှင်သည်းခံရမည်။ သည်းမခံအံ့၊ ဒုက္ကဋ်အာပတ်သင့်၏။
နှင်မထုတ်ရမည့် အင်္ဂါ(၅)ရပ်
ဥပဇ္ဈာယ်ဆရာ၌ လွန်ကဲသော ချစ်မြတ်နိုးခြင်းရှိ၏။ လွန်ကဲသော ကြည်ညိုခြင်းရှိ၏။ လွန်ကဲ သော ရှက်ခြင်းရှိ၏၊ လွန်ကဲသော ရိုသေခြင်းရှိ၏။ လွန်ကဲသော မေတ္တာပွားများခြင်းရှိ၏။ ဤအင်္ဂါငါးပါး နှင့်ပြည့်စုံ၍ ကောင်းစွာဝတ်၌ကျင့်သော အတူနေတပည့်အား နှင်မထုတ်ရ။ နှင်ထုတ်သောဥပဇ္ဈာယ်အား ဒုက္ကဋ်အာပတ်သင့်၏။
(ဤ၌ ဥပဇ္ဈာယ်ဆရာ၌ လွန်ကဲသောချစ်ခြင်းဟူသည် အဘဟူသောချစ်ခြင်းက ဂေဟသိတပေမ နှင့်တူသောကြောင့် ပေမအဦးမူသော မေတ္တာသိနေဟေကို ဆိုလိုသည်။ အကုသိုလ်ပေမကိုမဆိုလို၊ အကြောင်း မှာ ဤပညတ်ချက်သည် ရဟန္တာတို့နှင့်လည်း ဆက်ဆံသောကြောင့် မြတ်စွာဘုရားသည်လည်း ရဟန်း တို့အား သံယောဇဉ်ပွားအောင် မတိုက်တွန်းသည်သာဖြစ်သောကြောင့်ဟူလို။ (ဇီ၊ စာ-၄၁၈၊ သာ၊ စာ- ၂၃၃)
နိဿယမုတ္တက အပုတ္တကနှစ်ဦးတို့အား အာပတ်သင့်သောအရာ
(န သမ္မာ ဝတ္တနာယ စ ယာဝ စီဝရရဇနံ တာဝ ဝတ္တေ အကရိယမာနေ ဥပဇ္ဈာယဿ ပရိဟာနိ ဟောတိ၊ တသ္မာ တံ အကရောန္တဿ နိဿယမုတ္တကဿပိ အမုတ္တကဿာပိ အာပတ္တိယေဝ)။ (မဟာ-ဋ္ဌ၊ စာ-၂၆၃, ၂၆၄)
အနုဏ္ဏကနိဿယသာ သင့်သောအရာ
(ဧကစ္စဿ (ဥပဇ္ဈာယ်နှင့် ဝိသဘာဂဖြစ်သောအချို့သူအား) ပတ္တဒါနတော ပဋ္ဌာယ အမုတ္တက နိဿယဿဝ အာပတ္တိ)။ (မဟာဋ္ဌ၊ စာ-၂၆၄)
---ဥပဇ္ဈာယ်တပည့်နှစ်ဦးတို့ သင့်သောအရာ
(သဒ္ဓိဝိဟာရိကာ သမ္မာ ဝတ္တန္တိ၊ ဥပဇ္ဈာယော သမ္မာ န ဝတ္တတိ၊ ဥပဇ္ဈာယဿ အာပတ္တိ။ ဥပဇ္ဈာယော သမ္မာ ဝတ္တတိ၊ သဒ္ဓိဝိဟာရိကာ သမ္မာ န ဝတ္တန္တိ၊ တေသံ အာပတ္တိ၊ ဥပဇ္ဈာယ) ဝတ္တံ သာဒိယန္တေ သဒ္ဓိ ဝိဟာရိကာ ဗဟုကာပိ ဟောန္တု၊ သဗ္ဗေသံ အာပတ္တိ)။ (မဟာ-ဋ္ဌ၊ စာ-၂၆၄)
ခွင့်ပေးခြင်းနှင့် အာပတ်မှလွတ်ငြိမ်းခွင့်
(သေစေ ဥပဇ္ဈာယော မယုံ ဥပဋ္ဌာကော အတ္ထိ၊ တုမှေ အတ္တနော သဇ္ဈာယမနသိကာရာဒီသု ယောဂံ ကရောထာတိ ဝဒတိ၊ သဒ္ဓိဝိဟာရိကာနံ အနာပတ္တိ။ သစေ ဥပဇ္ဈာယော သာဒိယနံ ဝါ အသာဒိယနံ ဝါ န ဇာနာတိ၊ ဗာလော ဟောတိ၊ သဒ္ဓိဝိဟာရိကာ ဗဟုကာ တေသု ဧကော ဝတ္တသမ္ပန္နော ဘိက္ခု ဥပဇ္ဈာယဿ ကိစ္စ အဟံ ကရိဿာမိ၊ တုမှေ အပေါက္ကာ ဝိဟရထာတိ ဧဝဗ္ဗေ အတ္တနော ဘာရံ ကတွာ ဣရ ဝိဿတိ၊ တဿ ဘာရကရဏတော ပဋ္ဌာယ တေသံ အနာပတ္တိ)။ (မဟာ-ဋ္ဌ၊ စာ-၂၆၄)
တေသု ဧကော ဝတ္တသမ္ပန္နော ဘိက္ခု - လ - တေသံ အနာပတ္တီတိဝစနတော သစေ ကော ဝတ္တသမ္ပန္နော ဘိက္ခု “ဘန္တေ တုမှေ အပ္ပါက္ကာ ဟောထ၊ အဟံ တုမှာကံ သဒ္ဓိဝိဟာရိကံ အန္တေဝါသိကံ ဝါ ဂိလာနံ ဥပဋ္ဌဿာမိ၊ ဩဝဒိတဗ္ဗ ဩဝဒိဿာမိ၊ ဣတိ ကရဏီယေသု ဥက္ကံ အာပဇ္ဇိဿာမီတိ ဝဒတိ” တေ ဧဝ ဝါ သဒ္ဓိဝိဟာရိကာဒယော “ဘန္တေ တုမှေ ကေဝလံ အပေါက္ကာ ဟောထာတိ ဝဒန္တိ ဝတ္တံ ဝါ န သာဒိယန္တိ တတော ပဋ္ဌာယ အာစရိယုပဇ္ဈာယာနံ အနာပတ္တီတိ ဝဒန္တိ။ (သာ၊ စာ-၂၃၃- ၂၃၄။ ဇီ စာ-၄၁၈)
သာဒိယနံ ဝါ အသာဒိယနံ ဝါ န ဇာနာတီတိ “မယိ သာဒိယန္တေ အကရောန္တာနံ အာပတ္တိ ဟောတိ၊ ပဋိက္ခိပိတွာ အသာဒိယန္တေ အာပတ္တိ န ဟောတီတိ”ဧဝံ န ဇာနာတီတိ အတ္ထော ။ (တိ၊ စာ- ၁၀၄)
ဝတ်တို့၌ အာပတ်သင့်ချိန်
ဝတ္တံ န ပူရေယျာတိ “ဝတ္တကရဏကာလော”တိ ဝတ္ထုဝိဇာနနဝသေန ဉတွာ မာနကောသဇ္ဇာဒိဝ သေန ဝါ ဥပဇ္ဈာယာဒီသု အနာဒရေန ဝါ “အကာတုံ န ဝတီ”တိ အဇာနနတာယဝါ န ကရေယျ ဒုက္ကဋမေဝ၊ အသဉ္စိစ္စ အဿတိယာတိအာဒီဟိ စ အကရောန္တဿ ပန အနာပတ္တိ၊ သဗ္ဗာနိ ဟိ ဝတ္တာနိ သေခိယာနေဝ တသ္မာ သေခိယေသု ဝုတ္တနယေနေဝတ္ထ သဗ္ဗောပိ ဝိနိစ္ဆယော ဝေဒိတဗ္ဗော။ (တိ၊ စာ- ၁ဝ၃, ၁ဝ၄)
---ရာဓဗြဟ္မဏ ဝတ္ထုကထာ
ဤမှစ၍ ရာဓဗြဟ္မဏကိုအစပြု၍ ဉတ္တိစတုတ္ထကမ္မဝါဖြင့်သာ ပဉ္စင်းအဖြစ်ကို ခွင့်ပြုတော်မူသည်။
ကမ္မဝါစာဆရာ၏ အရည်အချင်း
(ဗျတ္တန ဘိက္ခုနာ ပဋိဗလေနာတိ ဧတ္ထ ဗျတ္တောနာမ ယဿ သာဋ္ဌကထံ ဝိနယပိဋကံ ဝါစုတံ ပဝတ္တတိ။ တသ္မိံ အသတိ ယဿ အန္တမသော ဣဒံ ဉတ္တိစတုတ္ထကမ္မဝါစာမတ္တမ္ပိ သုဂ္ဂဟိတံ ဟောတိ၊ ဝါစုတံ ပဝတ္တတိ၊ အယမ္ပိ ဣမသ္မိံ အတ္ထ ဗျတ္တော။ ယော ပန ကာသသောသသေမှာဒိနာဝါ ဂေလညေန သြဋ္ဌဒန္တဇိဝှါဒီနံ ဝါ အသမ္ပတ္တိယာ ပရိယတ္တိယံ ဝါ အကတပရိစယတ္တာ န သက္ကောတိ ပရိမဏ္ဍလေဟိ ပဒဗျဉ္ဇနေဟိ ကမ္မဝါစံ သာဝေတုံ၊ ဗျဉ္ဇနံ ဝါ ပဒံ ဝါ ဟာပေတိ၊ အညထာ ဝါ ဝတ္တဗ္ဗ အညထာ ဝဒတိ အယံ အပ္ပဋိဗလော။ တဗ္ဗပရိတော ဣမသ္မိံ အတ္ထ ပဋိဗလောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော)။ (မဟာ-ဋ္ဌ၊ စာ- ၂၆၄ ၂၆၅)
(ဤအင်္ဂါရပ်နှင့်ပြည့်စုံမှသာ အာပတ်လွတ်၏ဟူသော အနက်သည်ထင်၏။ (သာရ၊ စာ-၂ရရဲ့) ပဉ္စင်းခံပြီးသည်၏အခြားမဲ့၌ မကျင့်သင့်သည်ကို ကျင့်သောရဟန်းတစ်ပါးအား (ခွင့်မတောင်းဘဲ ရဟန်းခံပေးထားသူ)အကြောင်းပြု၍ ခွင့်မတောင်းသူကို ပဉ္စင်းခံပေးသူအား ဒုက္ကဋ်အာပတ်သင့်၏ဟု ပညတ် တော်မူသည်။ ဝမ်းရေးအတွက် သာသနာသို့ဝင်ရောက်လာသော ရာဇဂြိုဟ်ပြည်သား ပုဏ္ဏားတစ်ယောက် ကိုအကြောင်းပြု၍ မှီရာလေးပါးကို ပြောကြားရမည်ဟု ပညတ်တော်မူသည်။ လုလင်တစ်ယောက်ကိုအကြောင်း ပြု၍ မှီရာလေးပါးကို (ရဟန်းမပြုမီ)ပြောကြားသောရဟန်းအား ဒုက္ကဋ်အာပတ်သင့်၏ဟု ပညတ်တော်မူ သည်။ ဆယ်ယောက်အစုဂိုဏ်းအောက် ယုတ်သောဂိုဏ်းဖြင့် ပဉ္စင်းခံပေးသူအား ဒုက္ကဋ်အာပတ်သင့်၏။ (-မဇ္ဈိမဒေသ၌ဟူ၏)
အာစရိယဝတ္တကထာ
ဆယ်ဝါမပြည့်သေးသော ရဟန်းသည် ပဉ္စင်းခံပေးငြားအံ့၊ ဒုက္ကဋ်အာပတ်သင့်၏။ (- ဝဂ်၊ပုဏ္ဏာ၊ ၏သား အရှင်ဥပသေနအားအကြောင်းပြု၍ ဂဏဗဓိကပြုသဖြင့် ပညတ်တော်မူသည်။).. ဝိနည်းသိက္ခာ ပုဒ်ကို မသိမလိမ္မာသောရဟန်းသည် ရဟန်းခံပေးငြားအံ ဒုက္ကဋ်အာပတ်သင့်၏။ များစွာသောရဟန်၊တို့ကို အကြောင်းပြု၍ ပညတ်သည်။)
---နိဿရည်းဆရာခွင့် ပြုခြင်း
ဥပဇ္ဈာယ်ယူပုံ - ဥပဇ္ဈာယော မေ ဘန္တေ ဟောဟိ - (၃)ကြိမ်
နိဿရည်းယူပုံ - အာစရိယော မေ ဘန္တေ ဟောဟိ၊ အာယသ္မတော နိဿာယ ဝစ္ဆာမိ။ (၃)ကြိမ်။ လက်ဝဲတစ်ဖက်ပခုံ၊ထက်၌ ကိုယ်ဝတ်ကိုစမ္ပယ်တင်၍ ခြေတို့ကိုရှိခိုးပြီးလျှင် ဆောင့်ကြောင့်ထိုင်ကာ လက်အုပ်ချီလျက်ဆိုရမည်။ ဥပဇ္ဈာယ်ဆရာနိဿရည်းဆရာသည် - သာဟု၊ လဟု၊ ဩပါယိကံ၊ ပတိရူပံ၊ ပါသာဒိကေန သမ္ပာဒေဟိဟု တစ်ခုခုကိုကိုယ်ဖြင့်ဖြစ်စေ၊ နှုတ်ဖြင့်ဖြစ်စေ၊ ကိုယ်နှုတ်ဖြင့် ဖြစ်စေ သိစေငြားအံ့၊ ဥပဇ္ဈာယ်ဆရာ၊ နိဿရည်းဆရာဟူသည်မည်၏။
နိဿရည်းဆရာ၌ ကျင့်ပြုရမည့် အာစရိယဝဏ္ဏ
ဥပဇ္ဈာယဝတ်၌ ဟောတော်မူသော (၁)မှသည် (၁၅၁)တိုင်အောင် အားလုံးသောဝတ်တို့သည်ပင် အာစရိယဝတ်မည်ကုန်၏။
အန္တေဝါသိကဝတ်
သဒ္ဓိဝိဟာရိကဝတ်၌ ဟောတော်မူသော (၁၂၀)သောဝတ်တို့သည်ပင် .. အန္တေဝါသိကဝတ်တို့မည် ကုန်၏။ (အနုဇာနာမိ ဘိက္ခဝေ အာစရိယန္တိ အာစာရသမာစာရသိက္ခာပနကအာစရိယံ အနုဇာနာမိ။) (မဟာ-ဋ္ဌ၊ စာ-၂၆၆) (အာယသ္မတော ဩဝါဒံ နိဿာယ ဝသာမီတိ ပါဋ္ဌသေသဝသေန ဝေဒိတဗ္ဗာ)။ (ဒီ၊ စာ-၄၁၉)
ပဏာမနာ ခနာကထာ
(ဝတ်ပြုထိုက်သောကာလအပိုင်းအခြား) အင်္ဂါရပ်များကားတူ၏
(နိဿယန္တေဝါသိကေန ဟိ ယာဝ အာစရိယံ နိဿာယ ဝသတိ၊ တာဝ သဗ္ဗ အာစရိယဝတ္တံ ကာတဗ္ဗ။ ပဗ္ဗဇ္ဇာဥပသမ္ပဒါဓမ္မန္တေဝါသိကေဟိ ပန နိဿယမုတ္တကေဟိပိ အာဒိတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ စီဝရရဇနံ၊ တာဝ ဝတ္တံ ကာတတ္ထံ၊ အနာပုစ္ဆိတွာ ပတ္တဒါနာဒိမှိ ပန ဧတေသံ အနာပတ္တိ။ ဧတေသု စ ပဗ္ဗဇ္ဇန္တေဝါသိကော ဥပသမ္ပဒန္တေဝါသိကောစ အာစရိယဿ ယာဝဇီဝံ ဘာရော။ နိဿယန္တေဝါသိကောစ ဓမ္မန္တေဝါသိကော စ ယာဝ သမီပေ ဝသန္တိ၊ တာဝဒေ၀။ တသ္မာ အာစရိယေနာပိ တေသု သမ္မာ ဝတ္တိတဗ္ဗ။ အာစရိယန္တေ ဝါသိကေသု ဟိ ယော ယော န သမ္မာ ဝတ္တတိ တဿ တဿ အာပတ္တိ။) (မဟာ-ဋ္ဌ၊ စာ-၂၆၆,၂၆ရ)
တတ္ထ ယေန သိက္ခာပဒါနိ ဒိန္နာနိ ၊ အယံ ပဗ္ဗဇ္ဇာစရိယော။ ယေန ဥပသမ္ပဒကမ္မဝါစာ ဝုတ္တာ၊ အယံ ဥပသမ္ပဒါစရိယော၊ ယော ဥဒ္ဒေသံ ပရိပုစ္ဆ ဝါ ဒေတိ၊ အယံ ဓမ္မာစရိယောတိ ဝေဒိတဗ္ဗ။ (သာ၊ စာ-၂၃၈) ။ ဤ၌ သိက္ခာပုဒ်ပေးသူသည် ပဗ္ဗဇ္ဇာစရိယဟူ၏။
---ရွှေဥမင်ဆရာတော်ကား ရဟန်းပြုသောအခါ သရဏဂုံပေးသော ဆရာကား-ပဗ္ဗဇ္ဇာစရိယ တည်း၊ တပည့်ကား - ပဗ္ဗဇ္ဇန္တေဝါသိကတည်း၊ ပဉ္စင်းခံသောအခါ ကမ္မဝါရွတ်ပေးသောဆရာကား-ဥပသမ္ပ ဒါစရိယတည်း၊ တပည့်ကား ဥပသမ္ပန္တေဝါသိကတည်းဟုဆို၏ (၉၉) (‘ရဟန်းပြုသောအခါဟူသည် ပဗ္ဗဇ္ဇကံ ကို ဆိုလိုဟန်တူ၏။)
ဤဆရာငါးမျိုး၊ တပည့်ငါးမျိုးတို့တွင် ဩဝါဒါစရိယ သြဝဒန္တေဝါသိကကိုထည့်က ဆရာခြောက်မျိုး၊ တပည့်ခြောက်မျိုးဖြစ်သည်။ ကေသစ္ဆေဒန ကာသာယစ္ဆာဒန အာစရိယတို့လည်း ရှိကြကုန်သေး၏။ သရဏ ဒါနပြုသောပုဂ္ဂိုလ်အား ပဗ္ဗဇ္ဇာစရိယဟုမယူသောပုဂ္ဂိုလ်တို့ အယူအရ-သရဏဒါနအာစရိယလည်း ရှိသေး ၏။ ဤဆရာစုတို့ကား ဤဝတ္တကထာတို့၌ အကျုံးမဝင်ရကား တပည့်တို့လည်း အကျုံးမဝင်ကုန်သဖြင့် ဝတ်မပြုကုန်သော်လည်း အပြစ်မရှိ အနာပတ္တိပင်တည်း။
ဥပဇ္ဈာယ်ဆရာ နိဿရည်းဆရာတို့သည် ဗာလအဗျတ္တဖြစ်ကုန်သော် ထိုဆရာတို့၌ အာပတ် သာသင့်၍ နိဿရည်းယူခြင်း၊ ဥပဇ္ဈာယ်ယူခြင်းကား မြောက်သည်သာဖြစ်ရကား အင်္ဂါပြည့်စုံသော ဥပဇ္ဈာယ် ဆရာ နိဿရည်းဆရာတို့၌ကဲ့သို့ ဝတ်ကိုပြုအပ်သည်သာဟူ၏။
(စံကျောင်း - စူ - ပါ နိဿယသစ်၊ စာ-၁၀၁)။ (- ဗာလအဗျတ္တဖြစ်လျက် ဥပဇ္ဈာယ်ပေးခြင်း နိဿရည်းပေးခြင်းသည်လည်း အလဇ္ဇီလက္ခဏာသို့ သက်ဝင်သင့်ရကား ဤအဆိုမှာလည်း ဆင်ခြင်ဖွယ် ရာပင် ဖြစ်သည်) သရဏဒါနကိုလည်း ဒသဝဿရဟန်း၏ သရဏဒါနရဟန်းဟု ဖော်ပြထား၏။ (စာ-၁ဝဝ)။
နိဿယပဋိပဿဒ္ဓိကထာ
ဥပဇ္ဈာယ်ဆရာနှင့်စပ်၍မှီရာ နိဿရည်းငြိမ်းခြင်းတို့သည် ဥပဇ္ဈာယ်ဆရာသည် အရပ်တစ်ပါးသို့ သော်လည်း ပြောင်းသွား၏။ လူသော်လည်း ထွက်၏။ သေသော်လည်း သေ၏။ တိတ္ထိဘောင်သို့သော် လည်း ပြောင်းရွှေ့သွား၏။ ဥပဇ္ဈာယ်ဆရာ၏ နှင်ထုတ်ခြင်းကိုသော်လည်း ခံရ၏။ ဤငါးပါးတို့တည်း။ နိဿရည်းဆရာနှင့်စပ်၍ မှီရာနိဿရည်းငြိမ်းခြင်းတို့သည် - ၁ - ၂ - ၃ - ၄ - ၅ - ၆ - ဥပဇ္ဈာယ် ဆရာနှင့်သော်လည်း တွေ့ဆုံ၏။ ဤခြောက်ပါးတို့တည်း။ (ပါဠိတော်-စာ-၈၉)
(၁) ဥပဇ္ဈာယနိဿယပဋိပဿဒ္ဓိ
[ပက္ကန္တောတိ တမှာ အာဝါသာ ဝိပ္ပဝသိတုကာမော ပက္ကန္တော ဒိသံ ဂတော။ (မဟာဋ္ဌ၊စာ- ၂၆ရ) (ဒိသံဂတောတိ ပုန အာဂန္တုကာမော အနာဂန္တုကာမော ဝါ ဟုတွာ ဝါသတ္ထာယ ကဉ္စိ ဒိသံ ဂတော။ (သာ၊ စာ-၂၃၈)။ ဒိသံဂတောတိ တတ္ထ ခုရနိက္ခိတ္တဝါသော ဟုတွာ တိရောဂါမံ ဂတော။ (ဇီ၊ စာ-၄၁၉) ပန္တေတိ တဒဟု အပစ္စာဂန္တုကာမတာယ ဒိသံ ဂတေ။ (ဝိနိစ္ဆယ-ဋီ-စာ-၁၄၅) ဧဝံ ဂတေ စ ပန တသ္မိံ သေစေ ဝိဟာရေ နိဿယဒါယကာ အတ္ထိ၊ ယဿ သန္တိကေ အညဒါပိ နိဿယော ဝါ ဂဟိတပုဗ္ဗော ဟောတိ၊ ယော ဝါ ဧကသမ္ဘောဂပရိဘောဂေါ၊ တဿ သန္တိကေ နိဿယော ဂဟေတဗ္ဗော၊ ဧကဒိဝသမ္ပိ ပရိဟာရော နတ္ထိ။(မဟာ-ဋ္ဌ၊ စာ-၂၆)
---ယောဝါ-လ-ဂဟေတဗ္ဗောတိ ဣမိနာ လဇ္ဇီသု ဧဝ နိဿယဂ္ဂဟဏံ နိယောဓေတိ၊ အလဇ္ဇီသု ပဋိက္ခိတ္တတ္တာ။ ဧတ္ထ စ ပရိဘောဂသဒ္ဒန ဧကကမ္မာဒိကာ သံဝါသော ဂဟိတော၊ ပစ္စယပရိဘောဂဿ သမ္ဘောဂသဒ္ဒန ဂဟိတတ္တာ။ ဧတေန စ သမ္ဘောဂသံဝါသာနံ အလဇ္ဇီဟိ သဒ္ဓိ န ကတ္တဗ္ဗတံ ဒေဿတိ။ ပရိဟာရော နတ္တီတိ အာပတ္တိပရိဟာရော နတ္ထိ ။ (တိ၊ စာ-၁၀၆) [ဤဝိမတိဆရာ၏ဝါဒကို ညောင်ကန် ဆရာတော်လည်း လက်ခံ၏။ (စာ-၂ရ)
သစေ တာဒိသော နတ္ထိ၊ အညော လဇ္ဇီ ပေသလော အတ္ထိ၊ တဿ လဇ္ဇီပေသလဘာဝံ ဇာနန္တေန တဒဟေဝ နိဿယော ယာစိတဗ္ဗော ။ သစေ ဒေတိ၊ ဣစ္စေတံ ကုသလံ။ အထ ပန တုမှာကံ ဥပဇ္ဈာယော လဟုံ အာဂမိဿတီတိ ပုစ္ဆတိ၊ ဥပဇ္ဈာယေန စ တထာ ဝုတ္တံ၊ အာမ ဘန္တေတိ ဝတ္တံ။ သစေ ဝဒတိ ““တေန တေန ဟိ ဥပဇ္ဈာယဿ အာဂမနံ အာဂမေထာ”တိ၊ ဝတိ။ အထ ပနဿ ပကတိယာ ပေသလဘာဝံ န ဇာနာတိ၊ စတ္တာရိ ပဉ္စ ဒိဝသာနိ တဿ ဘိက္ခုနော သဘာဂတံ သြလောကတွာ ဩကာသံ ကာရေတွာ နိဿယော ဂဟေတဗ္ဗာ။] (မဟာ-ဋ္ဌ၊ စာ-၂၆ရ)
(သြလောကတွာတိ ဥပပရိက္ခိတွာ။ (သာ၊ စာ-၂၃၈) ။ ။ စတ္တာရိ ပဉ္စ ဒိဝသာနီတိဣဒံ ဥပလက္ခဏမတ္တံ။ ယဒိ ဧကာဟဒွိဟေန သဘာဂတာ ပညာယတိ၊ ဉာတဒိဝသေန ဂဟေတဗ္ဗောဝ။ အထာပိ စတုပဉ္စာဟေနပိ န ပညာယတိ၊ ယတ္တကေဟိ ဒိဝသေဟိ ပညာယတိ၊ တတ္တာနိ အတိက္ကမေတဗ္ဗာနိ၊ သဘာဂတံ ဩလောကမီတိ ပန လေသော န ကာတဗ္ဗာ။ (တိ၊ စာ-၁၀၆)
[သေစေ ပန ဝိဟာရေ နိဿယဒါယကာ နတ္ထိ၊ ဥပဇ္ဈာယော စ အဟံ ကတိပါဟေန အာဂမိဿာမိ၊ မာ ဥက္ကက္ခိတ္တာတိ ဝတွာ ဂတော၊ ယာဝ အာဂမနာ ပရိဟာရော လဗ္ဘတိ။ အထာပိ နံ တတ္ထ မနုဿာ ပရိစ္ဆန္နကာလတော ဥတ္တရိပိ ပဉ္စ ဝါ ဒသ ဝါ ဒိဝသာနိ ဝါသေန္တိယေဝ။ တေန ဝိဟာရံ ပဝတ္တိ ပေသ တဗ္ဗာ “ဒဟရာ မာ ဥက္ကန္တု၊ အဟံ အသုကဒိဝသံ နာမ အာဂမိဿာမီ”တိ။ ဧဝမ္ပိ ပရိဟာရော လဗ္ဘတိ။ အထ အာဂစ္ဆတော အန္တရာမဂ္ဂီ နဒီပူရေန ဝါ စောရာဒီဟိ ဝါ ဥပဒ္ဒဝေါ ဟောတိ၊ ထေရော ဥဒကောသက္ကနံ ဝါ အာဂမတိ၊ သဟာယေ ဝါ ပရိယေသတိ၊ တစ္ဆေ ပဝတ္တိ ဒဟရာ သုဏန္တိ၊ ယာဝ အာဂမနာ ပရိဟာရော လဗ္ဘတိ။ သစေ ပန သော “ဣဓဝါဟံ ဝသိဿာမီ”တိ ပဟိဏတိ၊ ပရိဟာရော နတ္ထိ။ ယတ္ထ နိဿယော လဗ္ဘတိ၊ တတ္ထ ဂန္တတ္ထံ။ (မဟာ-ဋ္ဌ၊ စာ-၂၆ရ, ၂၆၈)
(ဒဟရာ သုဏန္တိတိ ဧတ္ထ အသုတွာပိ အာဂမိဿတိ၊ ကေနစိ အန္တရာယေန စိရာယတီတိ သညာယ သတိ လဗ္ဘတေဝ ပရိဟာရော၊ တေနာဟ “ဣဓဝါဟံ ဝသိဿာမီတိ ပဟိဏတိ၊ ပရိဟာရော နန္ဒီ''တိ။)
(တိ၊ စာ-၁၀၆)
[ဝိဗ္ဗန္တေ ပန ကာလင်္ကတ ပက္ခသင်္ကန္တေ ဝါ ဧကဒိဝသမ္ပိ ပရိဟာရော နတ္ထိ။ ယတ္ထ နိဿယော လဗ္ဘတိ၊ တတ္ထ ဂန္တဗ္ဗ။ (မဟာဋ္ဌ၊ စာ-၂၆၈) (ဧတ္ထ သစေ ကေနစိ ကရဏီယေန တဒဟေဝ ဂန္တု အသက္ကောန္တော ကတိပါဟေန ဂမိဿာမီတိ ဂမနေ သဥဿာဟော ဟောတိ၊ ရက္ခတီတိ ဝဒန္တိ။ (သာ၊ စာ-၂၃၈) ဧကဒိဝသမ္ပိ ပရိဟာရော နတ္ထီတိ ဂမန နိရုဿာဟံ သန္ဓာ ဝုတ္တံ၊ သဥဿာဟဿ ပန သေနာသနပဋိသာမနာဒိဝသေန ကတိပါဟေ ဂတေပိ န ဒေါသော။) (တိ၊ စာ-၁၀၆)
---[အာဏတ္တီတိ ပန နိဿယပဏာမနာ ဝုစ္စတိ၊ တသ္မာ “ပဏာမေမိ တ”န္တိ ဝါ “မာ ဣ ပဋိက္ကမီ”တိ ဝါ “နီရ တေ ပတ္တစီဝရန္တိ ဝါ “နာဟံ တယာ ဥပဋ္ဌာပေတဗ္ဗော”တိ ဝါ ဣမိနာ ပါဠိနယန “မာ မံ ဂါမပ္ပဝေသနံ အာပုစ္ဆ’တိအာဒိနာ ပါဠိမုတ္တကနယေန ဝါ ယော နိဿယပဏာမနာယ ပဏာမိတော ဟောတိ၊ တေန ဥပဇ္ဈာယော ခမာပေတဗ္ဗာ။ (မဟာ-ဋ္ဌ၊ စာ-၂၆၈)
သစေ အာဒိတောဝ န ခမတိ ဒဏ္ဍကမ္မံ အာဟရိတွာ တိက္ခန္တု၊ တာဝ သယမဝ ခမာပေတဗ္ဗော။ နော စေ ခမတိ၊ တသ္မိံ ဝိဟာရေ မဟာထေရေ ဂဟေတွာ ခမာပေတဗ္ဗော၊ နော စေ ခမတိ၊ သာမန္တဝိဟာရေ ဘိက္ခူ၊ ဂဟေတွာ ခမာပေတဗ္ဗော။ သစေ ဧဝမ္ပိ န ခမတိ၊ အညတ္ထ ဂန္ဓာ ဥပဇ္ဈာယဿ သဘာဂါနံ သန္တိကေ ဝသိတဗ္ဗ “အပွေဝ နာမ သဘာဂါနံ မေ သန္တိကေ ဝသတီတိ ဉတွာပိ ခမေယျာ”တိ။ (မဟာ- ဋ္ဌ၊ စာ ၂၆၈)
(သဘာဂါနာမ ဥပဇ္ဈာယဿ သိဿာ၊ တတ္ထ နိဿယံ ဂဟေတွာ၊ ယဒိ ဧဝံ ကော ဝိသေသော တိ စေ? တေန ဣဒံ ဝုစ္စတိ “အဝ နာမ ခမေယျာ”တိ။ (ဇီ၊ စာ-၄၁၉) သေစ ဧဝမ္ပိ နခမတိ၊ တတြဝ ဝသိတဗ္ဗ။ (မဟာ-ဋ္ဌ၊ စာ-၂၆၈) (တတြ သဘာဂဋ္ဌာန ဧဝ နိဿယံ ဂဟေတွာ ဝသိတတ္ထံ။ (တိ၊ စာ-၁၀၆)
တတြ စေ ဒုဗ္ဘိက္ခာဒိဒေါသေန န သက္ကာ ဟောတိ ဝသိတုံ တံယေဝ ဝိဟာရံ အာဂန္ဓာ အညဿ သန္တိက နိဿယံ ဂဟေတွာ ဝသိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ (မဟာ-ဋ္ဌ၊ စာ-၂၆၈) (ဝသိတုံ ဝဋ္ဋတီတိ ဥပဇ္ဈာယေန ပရိစ္စတ္တတ္တာ ဥပဇ္ဈာယသမောဓာနံ နိရတ္ထန္တိ အတ္ထော။ သစေ ဥပဇ္ဈာယော စိရေန အနုဂ္ဂဟေတုကာမော ဟောတိ၊ တတော ပဋ္ဌာယ ဥပဇ္ဈာယောဝ နိဿယော။ ဥပဇ္ဈာယော စေ အလဇ္ဇီ ဟောဟိ၊ သဒ္ဓိဝိဟာရိကန အနေကက္ခတ္တံ ဝါရေတွာ အဝိရမန္တေ ဥပဇ္ဈာယံ ပဟာယ ဝိနာပိ နိဿယပဏာမနေန အညဿ သန္တိက နိဿယံ ဂဟေတွာ ဝသိတဗ္ဗ။ (ဖီ၊ စာ-၄၁၉)
တံ ယေဝ ဝိဟာရံ (-လ-) ဝသိတုံ ဝဋ္ဋတီတိဒတ္ထ ဥပဇ္ဈာယေန ပရိစ္စတ္တတ္တာ ဥပဇ္ဈာယ သမောဓာနပရိဟာရော နတ္ထိ၊ တသ္မာ ဥပဇ္ဈာယေန သမောဓာနဂတဿပိ အာစရိယဿ သန္တိကေ ဂဟိတ နိဿယော န ပဋိပ္ပဿန္တိတိ။ (သာ၊ စာ-၂၃၈)
တံ ယေဝ ဝိဟာရံ (လ) ဝသိတုံ ဝဋ္ဋတီတိဣမိနာ ဥပဇ္ဈာယေ သင်္ဂဏှန္တေယေဝ တံ သမောဓာနေ နိဿယပဋိပ္ပဿဒ္ဓိ ဝုတ္တာ။ တသ္မိံ ပန ကောဓန ဝါ ဂဏနိရပေက္ခတာယ ဝါ အသင်္ဂဏှန္တေ အညေသု ဂဟိတာ နိဿယော န ပဋိပ္ပဿမတီတိ ဒဿတိ။ (တိ၊ စာ- ၁၀၆၊၁ဝရ) [အယမာဏတ္တိယံ ဝိနိစ္ဆယော]
(၂) အာစရိယ နိဿယ ပဋိပ္ပဿဒ္ဓိ
၁။ ပန်၍သွားခြင်း
(က) တပည့်သွားခြင်း - [အာစရိယော ပက္ကန္တောဝါ ဟောတီတိ ဧတ္ထ ကောစိ အာစရိယော အာပုစ္ဆိတွာ ပက္ကမတိ၊ ကောစိ အနာပုစ္ဆိတွာ။ အန္တေဝါသိကောပိ ဧဝမေဝ။ တတြ သစေ အန္တေဝါသိကော အာစရိယံ အာပုစ္ဆတိ၊ အသုကံ နာမ ဘန္တေ ဌာနံ ဂဠုံ ဣစ္ဆာမိ ကေနစိဒေဝ ကရဏီယေနာတိ၊ အာစရိ ယေန စ ကဒါ “ဂမိဿတီ” တိ ဝုတ္တော သာယ ဝါ ရတ္တံ ဝါ ဥဋ္ဌဟိတွာ ဂမိဿာမီတိ ဝဒတိ၊ အာစရိယောပိ သာဓုတိ သမ္ပဋိစ္ဆတိ၊ တင်္ခဏညဝ နိဿယော ပဋိပ္ပဿတိ]။ (မဟာ-ဋ္ဌ၊ စာ-၂၆၈) (နိဿရည်း ငြိမ်းသော်လည်း ခရီးသွားဆဲအရာ၌တည်ရကား အာပတ်ကား (မသင့်တန်သေးရာ။)
---(အာစရိယမှာ နိဿယပဋိပ္ပဿဒ္ဓိသု အာစရိယော ပက္ကန္တော ဝါ ဟောတီတိဒတ္ထ ပက္ကန္တောတိ ဒိသံ ဂတောတိ အာဒိနာ ဥပဇ္ဈာယဿ ပက္ကမနေ ယော ဝိနိစ္ဆယော ဝုတ္တော၊ သော တတ္ထ ဝုတ္တနယေနေဝ ဣာပိ သက္ကာ ဝိညာတန္တိ တံ အဝတွာ ကောစိ အာစရိယော အာပုစ္ဆိတွာ ပက္ကမတီတိအာဒိနာ အညောယော နယော အာရဒ္ဓေါ။ အယဉ္စ နယော ဥပဇ္ဈာယပက္ကမနေပိ ဝေဒိတဗ္ဗောယေဝ၊ ဤဒိသေသု ဟိ ဌာနေသု ဧကတ္ထ ဝုတ္တလက္ခဏံ အညတ္ထာပိ ဒဋ္ဌဗ္ဗ။ [(သာ၊ စာ-၂၃၉)၊ (တိ၊ စာ-၁ဝရ၊ တူ)]
[သစေ ပန ဘန္တေ အသုကံ နာမ ဌာနံ ဂန္ထကာမောမှီတိ ဝုတ္တ အာစရိယော အသုကသ္မိံနာမ ဂါမ ပိဏ္ဍာယ စရိတွာ ပစ္ဆာ ဇာနိဿသီတိ ဝဒတိ၊ သော စ သာဂူတိ သမ္ပဋိစ္ဆတိ၊ တတော ဂတော၊ သုဂတော။ သစ ပန န ဂစ္ဆတိ၊ နိဿယော န ပဋိပ္ပဿန္တိတိ။ အထာပိ ဂစ္ဆာမီတိ ဝုတ္တ အာစရိယေန မာ တာဝ ဂစ္ဆ၊ ရတ္တိ မန္တေတွာ ဇာနိဿမာတိ ဝုတ္တော မန္တေတွာ ဂစ္ဆတိ၊ သုဂတော။ နော စေ ဂစ္ဆတိ၊ နိဿယော န ပဋိပ္ပဿမ္ဘတိ] (မဟာ-ဋ္ဌ၊ စာ-၂၆၉)
(၂) မပန်ကြားဘဲသွားခြင်း
[အာစရိယံ အနာပုစ္ဆာ ပက္ကမန္တဿ ပန ဥပစာရသီမာတိက္ကမေ နိဿယော ပဋိပ္ပဿန္တိတိ။ အန္တော ဥပစာရသီမတော ပဋိနိဝတ္တန္တဿ န ပဋိပ္ပဿန္တိတိ။] (မဟာ-ဋ္ဌ၊စာ၂၆၉)
[၁ ပန်၍သွားခြင်း]
(ခ) ဆရာသွားခြင်း [သေစေ ပန အာစရိယော အန္တေဝါသိကံ အာပုစ္ဆတိ အာဝုသော“အသုကံနာမ ဌာနံ ဂမိဿာမီ”တိ၊ အန္တေဝါသိကေန စ ကဒါတိ စ ကဒါတိ ဝုတ္တေ သာယ ဝါ ရတ္တိဘာဂ ဝါ တိ ဝဒတိ၊ အန္တေဝါသိကောပိ “သာတိ’” သတိ၊ တင်္ခဏညေဝ နိဿယော ပဋိပ္ပဿမ္ဘတိ။
သစေ ပန အာစရိယော “သွေ ပိဏ္ဍာယ စရိတွာ ဂမိဿာမီ”တိ ဝဒတိ၊ ဣရော စ ““သာဓူ”တိ သမ္ပဋိစ္ဆတိ၊ ဧကဒိသံ တာဝ နိဿယော န ပဋိပ္ပဿန္တိတိ၊ ပုနဒိဝသေ ပဋိပ္ပဿဒ္ဓေါ ဟောတိ။ “အသုကသ္မိံ နာမ ဂါမေ ပိဏ္ဍာယ စရိတွာ ဇာနိဿာမိ မမ ဂမနံ ဝါ အဂမနံ ဝါ” တိ ဝတွာ သစေ န ဂစ္ဆတိ၊ နိဿယော န ပဋိပ္ပဿန္တိတိ။ အထာပိ ဂစ္ဆာမီတိ ဝုတ္တေ အန္တေဝါသိကေန မာ တာဝ ဂစ္ဆထ၊ ရတ္တိ မန္တေတွာ ဇာနိဿထာတိ ဝုတ္တော မန္တေတွာပိ န ဂစ္ဆတိ၊ နိဿယော န ပဋိပ္ပဿန္တိတိ]။ (မဟာ-ဋ္ဌ၊ စာ-၂၆၉)
[ဤဆရာပန်ကြားသည့်နည်းတူ တပည့်သည်လည်း နက်ဖြန်မှသွားအံ့ဟုပန်ကြား၍ ဆရာကလည်း ခွင့်ပြုလျှင် ထိုနေ့ နိဿရည်းမငြိမ်းသေးဘဲ နောက်နေ့မှငြိမ်းသည်ဟု ယူသင့်၏။]
(၂) မပန်ဘဲသွားခြင်း
သစေ ဥဘောပိ အာစရိယန္တေဝါသိကာ ကေနစိ ကရဏီယေန ဗဟိသီမံ ဂစ္ဆန္တိ။ တတော စေ အာစရိယော ဂရိယစိတ္တေ ဥပ္ပန္နေ အနာပုစ္ဆာဝ ဂန္တာ ဒွိန္နံ လေပါတာနံ အန္တောယေဝ နိဝတ္တတိ၊ နိဿယော န ပဋိပ္ပဿန္တိတိ၊ သေစေ ဒွေ လေၚျပါတေ အတိက္ကမိတွာ နိဝတ္တတိ၊ ပဋိပ္ပဿဒ္ဓေါ ဟောတိ။ အာစရိယုပဇ္ဈာယာ ဒွေ လေပါတေ အတိက္ကမ္မ အညသ္မိံ ဝိဟာရေ ဝသန္တိ၊ နိဿယော ပဋိပ္ပဿမ္ဘတိ။] (မဟာ-ဋ္ဌ၊ စာ-၂၆၉)
ဒွေ လော့ပါတေ အတိက္ကမိတွာ နိဝတ္တတီတိ “ဧတ္တာဝတာ ဒိသာ ပက္ကန္တော နာမ ဟောတိ၊ တသ္မာ အန္တေဝါသိကေ အနိက္ခိတ္တရေပိ နိဿယော ပဋိပ္ပဿမ္ဘတိ (ဇီ၊ စာ-၄၂၀)။ ။ ဒကာဝါသေ ဟိ ပရိက္ခိတ္တဝါ အပရိက္ခိတ္တ ဝါ အန္တမသော အန္တောတိယောဇနေပိ ဝသတော နိဿယော န ပဋိပ္ပဿတိ။
---သော စ ဥပစာရသီမာယ ပရိစ္ဆိန္နော။ သာ စ ဥပစာရသီမာ ပရိက္ခိတ္တဿ ဝိဟာရဿ ပရိက္ခေပန အပရိက္ခိတ္တဿ ပရိက္ခေပါရဟဌာနေန ပရိစ္ဆိန္နော ဧကာဝါသော။ (ဇီ၊ စာ-၄၂၀)
ဧတ္တာဝတာ လေပါတဒွယဗ္ဘန္တရေ အပရိက္ခိတ္တေ အညသ္မိံ ဝိဟာရေ ဝသတော နိဿယော ပန န ပဋိပ္ပဿန္တိတိ၊ ပရိက္ခိတ္တေ ပဋိပဿမ္ဘတိ ဝါတိ အယမတ္တော သာဓိတောတိ။ ဧတ္ထာဟ ဒွေ လေချူပါတေ အတိက္ကမိတွာဝ သတောပိ နိဿယော န ပဋိပ္ပဿန္တိတိ၊ ဝုတ္တန္တိ နိဿဂ္ဂိယဋ္ဌကထာယံ “သေစ ဂစ္ဆန္တာနံ ယေဝ အသမ္ပတ္တေသု ဒဟရေသု အရုဏံ ဥစ္ဆတိ၊ စီဝရံ နိဿဂ္ဂိယံ ဟောတိ၊ နိဿယော ပန န ပဋိပ္ပဿမ္ဘတီတိ။ (ဇီ၊ စာ-၄၂၁)
[ဥပစာပြင်ပ၌ ဖြစ်သော်လည်း အရုဏ်အတွင်းပြန်အံ့ဟု ဥဿာဟဂမန နှစ်ပါးရှိသောကြောင့် နိဿရည်းမငြိမ်းဟူ၏။ တစ်ခုခုသာရှိအံ့။ နှစ်ပါးစုံမူလည်းမရှိအံ့ ငြိမ်း၏ဟူ၏။] [ဇီ] (သာဓကများစွာလာ၏) အာစရိယုပဇ္ဈာယာ ဒွေ လေၚျပါတေ အနတိက္ကမ္မ လေပါတဒွယစ္တန္တရေ တိရော ဝိဟာရေပိ ပရိက္ခိတ္တေ အပရိက္ခိတ္တေ ဝါ ဝသိတုံ ဝဋတီတိ လိက္ခိတံ၊ အပရိက္ခိတ္တေယေဝါတိ နော တက္ကောတိ အာစရိယော၊ ဒတ္ထ ပန အပရိက္ခိတ္တဿ ပရိက္ခေပါရဟဋ္ဌာနတော ဝိမုတ္တ အညသ္မိံ ဝိဟာရေ ဝသန္တီတီ အဓိပ္ပာယော။ (ဖီ၊ စာ-၄၂၀) (- ဒွေလပါတေ ဝိမုတ္တေ - ဟူ)
အာစရိယုပဇ္ဈာယာ ဒွေ လေပါတေ အတိက္ကမ္မ အညသ္မိံ ဝိဟာရေ ဝသန္တိတိ ဗဟိဥပစာရသီမာယံ အန္တေဝါသိကသဒ္ဓိဝိဟာရိကာနံ ဝသနဌာနတော ဒွေ လေပါတေ အတိက္ကမ္မ အညသို့ သေနာသနေ ဝသန္တိ။ အန္တောဥပစာရသီမာယံ ပန ဒွေ လေၚျပါတေ အတိက္ကမိတွာပိ ဝသတော နိဿယော န ပဋိပ္ပဿန္တိတိ။ (သာ၊ စာ-၂၃၉)
ဒွေ၊-၊ဝသန္တတိ ဥပစာရသီမတော ဗဟိ အညသို့ ဝိဟာရေ အန္တေဝါသိကာနံ ဝသနဌာနတော ဒွေ လေၚျပါတေ အတိက္ကမ္မ ဝသန္တိ။ တေန ဗဟိုဥပစာရေပိ အန္တေဝါသိကာနံ ဝသနဌာနတော ဒွိန္နံ လေ ပါတာနံ အန္တရ အာသန္ဒပဒေသ ဝသတိ၊ နိဿယော န ပဋိပ္ပဿမတီတိ ဒဿတိ၊ အန္တောဥပစာရသီ မာယံ ပန ဒွေ လေၚျပါတေ အတိက္ကမိတွာ ဝသတော နိဿယော န ပဋိပ္ပဿမ္ဘတေဝ။ (တိ၊ စာ-၁၀၀)
[အာစရိယ ဝိဗ္ဘန္တေ ကာလင်္ကတေ ပက္ခသင်္ကန္တေ စ တင်္ခဏညေဝ ပဋိပ္ပဿန္တိတိ။ အာတ္တိယံ ပန သပိ အာစရိယော မုဉ္စိတုကာမောဝ ဟုတွာ နိဿယပဏာမနာယ ပဏာမေတိ၊ အန္တေဝါသိကော စ ကိဉ္စာပိ မံ အာစရိယော ပဏာမေတိ၊ အထ ခေါ ဟဒယေန မုဒုကောတိ သာလယောဝ ဟောတိ၊ နိဿယော န ပဋိပ္ပဿန္တိတိယေဝ၊ သစေ ပိ အာစရိယော သာလယော၊ အန္တေဝါသိကာ နိရာလယော၊ န ဒါနိ ဣမံ နိဿာယ ဝသိဿာမီတိ ဓုရံ နိက္ခိပတိ၊ ဧဝမ္ပိ န ပဋိပ္ပဿန္တိတိ။ ဥဘိန္န သာလယဘာဝေ ပန န ပဋိပ္ပဿန္တိတိ ယေဝ။ ဥဘိန္န ဓုရနိက္ခေပန ပဋိပ္ပဿန္တိတိ။ ပဏာမိတေန ဒဏ္ဍကမ္မံ အာဟရိတွာ တိတ္တံ၊ ခမာပေတဗ္ဗာ။ နော စေ ခမတိ ဥပဇ္ဈာယေ ဝုတ္တနယေန ပဋိပဇ္ဇိတဗ္ဗ။
ဥပဇ္ဈာယေန ဝါ သမောဓာနဂတောတိဒတ္ထ ဒဿနသဝနဝသေန သမောဓာနံ ဝေဒိတဗ္ဗ၊ သေစေ ဟိ အာစရိယံ နိဿာယ ဝသန္တော သဒ္ဓိဝိဟာရိကော ဧကဝိဟာရေ စေတိယံ ဝါ ဝန္တံ ဧကင်္ဂါမေ ပိဏ္ဍာယ ဝါ စရန္တေ ဥပဇ္ဈာယံ ပဿတိ၊ နိဿယော ပဋိပ္ပဿမ္ဘတိ။ ဥပဇ္ဈာယော ပဿတိ၊ သဒ္ဓိဝိဟာရိကာ ပန န ပဿတိ၊ န ပဋိပ္ပဿမ္ဘတိ။ မဂ္ဂပ္ပဋိပန္န ဝါ အာကာသေန ဝါ ဂန္တ ဥပဇ္ဈာယံ ဒိသွာ ဒူရတ္တာ န ဘိက္ခူတိ ဇာနာတိ ဥပဇ္ဈာယောတိ န ဇာနာတိ။ န ပဋိပ္ပဿန္တိတိ။ သစ ဇာနာတိ၊ ပဋိပ္ပဿန္တိတိ၊ ဥပရိ ပါသာဒေ ဥပဇ္ဈာယော ဝသတိ၊ ဟေဋ္ဌာ သဒ္ဓိဝိဟာရိကော။ တံ အဒိသွာဝ ယာဂုံ ပိဝိတွာ ပက္ကမတိ၊
---အာသနသာလာယ ဝါ နိသိန္န အဒိသွာဝ ဧကမန္တေ ဘုဉ္ဇိတွာ ပက္ကမတိ၊ ဓမ္မသဝနမဏ္ဍပေ ဝါ နိသိန္နမ္ပိ တံ အဒိသွာဝ ဓမ္မံ သုတွာ ပက္ကမတိ၊ နိဿယော န ပဋိပ္ပဿမ္ဘတိ။ ဧဝံ တာဝ ဒဿနဝသေန သမောဓာနံ ဝေဒိတဗ္ဗ။
သဝနဝသေန ပန သစေ ဥပဇ္ဈာယဿ ဝိဟာရေ ဝါ အန္တရဃရ ဝါ ဓမ္မံ ကထေန္တဿ အနုမော ဒနံ ဝါ ကရောန္တဿ သဒ္ဒံ သုတွာ ဥပဇ္ဈာယဿ မေ သဒ္ဒါတိ သဉ္ဇာနာတိ၊ နိဿယော ပဋိပ္ပဿန္တိတိ။ အသဉ္စာနန္တဿ န ပဋိပဿမ္ဘတီတိ အယံ သမောဓာန ဝိနိစ္ဆယော။] (မဟာ-ဋ္ဌ၊ စာ-၂၆၉၊၂၀၀) [တပည့်၏ မြင်ခြင်း မှတ်မိခြင်း၊ ကြားခြင်း မှတ်မိခြင်းဖြင့်သာ ငြိမ်း၏ဟုလို။]
သေစပိ အာစရိယော မုဉ္စိတုကာမောဝ ဟုတွာ နိဿယပဏာမနာယ ပဏာမေတီတိအာဒိ သဗ္ဗ ဥပဇ္ဈာယဿ အာဏတ္တိယမ္ပိ ဝေဒိတဗ္ဗ။ (သာ၊ စာ-၂၃၉)
၀ဇီရဗုဒ္ဓိ၌ ဖော်ပြသောအခြားနိဿရည်းငြိမ်း - မငြိမ်းသောအရာများ
ဥပဇ္ဈာယဿ စေ လိင်္ဂ ပရိဝတ္တတိ၊ ဧကဒိဝသမ္ပိ န ရက္ခတိ။ ပက္ခပဏ္ဍကော စေ ဟောတိ၊ နိဿယဇာတိကော စေ “ဥပဇ္ဈာယဿ သုက္ကပက္ခံ အာဂမေဟီ''တိ ဝဒတိ၊ သယမဝ ဝါ အာဂမတိ၊ ဝဋ္ဋတိ၊ ဥပဇ္ဈာယော စေ ဥက္ခေပနီယကမ္မကတော ဟောတိ၊ နာနာသံဝါသကဘူမိယံ ဌိတတ္တာ နိဿယော ပဋိပ္ပဿမ္ဘတိ။ သမ္မာဝတ္တန္တိ ပန ပဿိတွာ ကမ္မပဋိပ္ပဿဒ္ဓိ အာဂမတုံ လဘတိ။ မာနတ္တစာရီ စေ ဟောတိ၊ အတ္တာနံ အာဂမေတဗ္ဗ။ ဒီဃံ စေ ပရိဝါသံ စရတိ၊ အညဿ သန္တိကေ နိဿယော ဂဟေတဗ္ဗာ။ ဥပဇ္ဈာယသမောဓာနံ အပ္ပမာဏံ။ ပရိဝါသမာနတ္တစာရိနာ ဟိ န နိဿယော ဒါတဗ္ဗော။ ယံ ပန ပါရိဝါသိကက္ခန္ဓကဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တံ သဒ္ဓိဝိဟာရိကာနမ္ပိ သာဒိယန္တဿ ဒုက္ကဋမဝါတိအာဒိ၊ တံ ယထာ ဝုတ္တမတ္တံ သာဓေတိ ဝ။ ယံ ပန ဝုတ္တံ “သေစ သဒ္ဓါပဗ္ဗဇ္ဇိတာ ကုလပုတ္တာ တုမှေ ဘန္တေ ဝိနယ ကမ္မမတ္တံ ကရောထာ”တိ ဝတွာ ဝတ္တံ ကရောန္တိယေဝ၊ ဂါမပ္ပဝေသနံ အာပုစ္ဆန္တိယေဝ၊ တံ ဝါရိတကာလတော ပဋ္ဌာယ အနာပတ္တိ”တိ။ တံ ဝတ္တသာဒိယနပစ္စယာ ဒုက္ကဋဘာဝမတ္တဒီပနတ္ထံ။ သဒ္ဓိဝိဟာရိကာနံ သာပေက္ခတံ ဝါ သန္တာယ ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗ။ တသ္မာ တေ စေ ဥပဇ္ဈာယန ဝါရိတာနုရူပမေဝ ပဋိပဇ္ဇန္တိ၊ နိဿယော တေသံ ပဋိပ္ပဿဒ္ဓေါတိ သိဒ္ဓံ ဟောတိ။ (ဇီ၊ စာ-၄၁၉, ၄၂၀)
[နာဟံ တယာ ဥပဋ္ဌာပေတဗ္ဗောစသည်ဖြင့် ပယ်မြစ်သောကြောင့် တပည့်လည်း ပယ်သည့်အတိုင်း မပြုရကား ဓုရနိက္ခေပသဘောရှိသဖြင့် ဆရာတပည့်နှစ်ဦးလုံး ခုရနိက္ခေပပြုသည်မည်၍ ငြိမ်းသည်-ဟု ယူဟန်ရှိအံ့။ အကယ်၍တပည့်က စုရနိက္ခေပမပြုဘဲ ဆက်လက်ဝတ်ပြုမြဲပြုနေအံ့ မငြိမ်းဟုယူဟန်ရှိ၏။] [ဝတ်ကြီးဝတ်ငယ် ကျင့်ဝတ်ပယ်ခြင်းတူရကား တဇ္ဇနီယစသည်တို့လည်း ပါသင့်သည်]
မှတ်ချက် ။ ဤ၌ ဝသိတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ ဂဟေတဗ္ဗော၊ ပရိဟာရော အတ္ထိ-ဟူသောအရာများသည် ။ အာပတ်မသင့်သည်ကိုရည်၍ပြသော အရာဖြစ်သောကြောင့် နိဿရည်းကားငြိမ်း၏ဟု အမြဲမှတ်ရမည်။ ဥပဇ္ဈာယ်ဆရာ နိဿရည်းဆရာနှင့်ကင်း၍ အရပ်တစ်ပါးသို့သွားသော တပည့်သည် မရောက်ဖူးသောအရပ် သို့ရောက်ခဲ့သော် အာဝါသိကရဟန်းတို့က နိဿရည်းယူလော့ဟု တိုက်တွန်းနှိုးဆော်သော် လေးငါးရက် လဇ္ဇီအဖြစ်ကိုစုံစမ်း၍ ယူအပ်၏။ နိဿရည်းပေးရာကျောင်းသို့ သွားရာသော်လည်းကောင်း။ ရှေးကာလက
စာမျက်နှာ-61
နိဿရည်းယူဖူးသော ကျောင်းသို့ပင်သော်လည်းကောင်း တစ်ညဉ့်နေလျှင် နိဿရည်းယူအပ်၏။ [မိုးထား ဆရာတော် ဝိနယသမူဟ - ဒု၊ စာ-၄၂၁၊ ၄၂၂]
ရှင်သာမဏေဖြစ်မူ မူလဥပဇ္ဈာယ်မငြိမ်းသေးလျှင် နိဿရည်းယူ၍ ငြိမ်းပြီးမူ ဥပဇ္ဈာယ်အသစ်ယူ ခြင်းသည် သင့်လျော်မည်ဟု ထင်သည်။
ဥပသမ္ပာဒေတဗ္ဗပဉ္စကဆက္ကသောဠသကထာ ဥပဇ္ဈာယ်ဆရာနိဿရည်းဆရာတို့၏ အင်္ဂါရပ်များ
- ဖြစ်ပေါ်လာသော တွေးတောမှုသံသယ ကုက္ကုစ္စကို တရားသဖြင့် ပယ်ဖျောက်ခြင်းငှာ စွမ်းနိုင်ခြင်း(ဖျောက်ခြင်း၊ ပျောက်စေခြင်းငှာ စွမ်းနိုင်ခြင်း)
- အာပတ်မှထမြောက်ကြောင်းဖြစ်သော ဒေသနာဂါမ် ဝုဋ္ဌာနဂါမ် အခြင်းအရာကိုသိခြင်း။
- အနီးနေတပည့် အတူနေတပည့်တို့ကို မြင့်မြတ်သောကျင့်ဝတ်သိက္ခာဟူသော မဟာဝါခန္ဓက စူဠဝါခန္ဓကတို့၌ အကျုံးဝင်သော အာဘိသမာစာရိက သီလသိက္ခာ၌ ကျင့်စေခြင်းငှာ စွမ်းနိုင်ခြင်း။
- အကျင့်မြတ်၏အစဖြစ်သော သိက္ခာဟူသော ဥဘတောဝိဘင်း၌ အကျုံးဝင်သော အာဒိ ဗြဟ္မစရိယက သီလသိက္ခာ၌ ဆုံးမခြင်းငှာ စွမ်းနိုင်ခြင်း။
- အချင်းချင်း ရောယှက်ခြင်းကင်းသော အဘိဓမ္မာနာမ်ရုပ်အပိုင်းအခြား၌ ဆုံးမခြင်းငှာစွမ်းနိုင်ခြင်း။
- အချင်းချင်း ရောယှက်ခြင်းကင်းသော အလုံးစုံသောဝိနည်းပိဋက၌ ဆုံးမခြင်းငှာ စွမ်းနိုင်ခြင်း။
- ဖြစ်ပေါ်လာတိုင်းသော မိစ္ဆာအယူကိုတရားသဖြင့် ဖြေချွတ်စိမ့်သောငှာ စွမ်းနိုင်ခြင်း (ကင်း ခြင်း၊ ကင်းစေခြင်းငှာ စွမ်းနိုင်ခြင်းလည်းဟူ။)
- အာပတ်သင့်သည်ကိုသိခြင်း (ဥဘတောဝိဘင်းဖြင့်သိအပ်သော အာပတ္တိဝါရကိုသိခြင်း)။
- အာပတ်မသင့်သည်ကို သိခြင်း၊ (ဥဘတောဝိဘင်းဖြင့် သိအပ်သော အနာပတ္တိဝါရကို သိခြင်း)။
- လဟုကအာပတ်ကိုသိခြင်း (ဥဘတောဝိဘင်းဖြင့်သိအပ်သော လဟုကအာပတ္တိဝါရကို သိခြင်း)။
- ဂရုကအာပတ်ကိုသိခြင်း။(ဥဘတောဝိဘင်းဖြင့် သိအပ်သော ဂရုကအာပတ္တိဝါရကိုသိခြင်း)။
- ပါတိမောက်နှစ်ပါးတို့ကို အကျယ်ရ၏။ ကောင်းစွာဝေဖန်နိုင်၏။ ကောင်းစွာဖြစ်ခြင်းရှိ၏။ ကျေကျေပွန်ပွန်ရ၏။ သုတ်မာတိကာအားဖြင့်ဖြစ်စေ သဒ္ဒါပုဒ်ဗျည်း ဝိဘင်းအကျယ်အားဖြင့်ဖြစ်စေ ကောင်းစွာဆုံးဖြတ်နိုင်၏။
(ဥဘတောဝိဘင်းကို ဝါစုဂ္ဂတနှုတ်တက်ရွရွရ၍ အဋ္ဌကထာနှင့်တကွ ကောင်းစွာနားလည်ခြင်းဟူ၏) - ဆယ်ဝါ၊ ဆယ်ဝါထက် အလွန်ရှိသည်လည်းဖြစ်ခြင်း (ပဉ္စင်းခံသည့်နေ့မှစ၍ ၁၀ နှစ်လုံးလုံး ပြည့်ရမည်ဟူ၏) (ဝိမတိ)
စာမျက်နှာ-62
ဤတစ်ဆယ့်သုံးပါးသော အင်္ဂါလက္ခဏာရပ်များနှင့် ပြည့်စုံမှသာလျှင် ဥပဇ္ဈာယ်ပေးခြင်း နိဿ ရည်းပေးခြင်းတို့၌ အနာပတ္တိဝါရသို့ လုံးလုံးသက်ဝင်သည်။ တစ်ပါးပါးသော အင်္ဂါလက္ခဏာ မပြည့်မစုံ ချွတ်ယွင်းလျှင် ဥပဇ္ဈာယ်နိဿရည်းပေးတိုင်း ပေးတိုင်းသောကာလတို့၌ အာပတ္တိဝါရသို့ သက်ဝင်သည်။ (စံကျောင်း ‘စူပါနိသျသစ်၊ စာ-၁၀၄)
ဗဟုသုတအင်္ဂါရပ် - [ယတ္တကံ သုတံ ပရိသံ ပရိဟရန္တဿ ဣစ္ဆိတဗ္ဗ၊ တေန ဝိဟရိတတ္တာ အပ္ပဿုတော။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၂ရ၁) နံပါတ်(၁၂)အင်္ဂါရပ်နှင့်ပြည့်စုံမှ ဗဟုသုတဟူ၏။]
ပညဝန္တအင်္ဂါရပ် - [ယံ တေန ဇာနိတဗ္ဗ အာပတ္တာဒိ၊ တဿ အဇာနနတော ဒုပ္ပညော။] (မဟာဋ္ဌ၊ စာ-၂ရ၁) [နံပါတ် ၈၊ ၉ စသည်တို့နှင့် ပြည့်စုံရမည်ဟူ၏။ အမှတ်မှာ နံပါတ် ၁၊ ၂၊ ၃၊ ၄ စသော အင်္ဂါရပ်တို့နှင့်ပြည့်စုံမှသာ ပညဝန္တဟုခေါ်သင့်ပေသည်။ သို့အတွက်ချုံးလိုက်လျှင် အင်္ဂါရပ်များသည် ၁ မှ ၁၁ တိုင်အောင်သော ပညဝန္တအင်္ဂါရပ်တစ်ပါး၊ နံပါတ်(၁၂)ဗဟုဿုတအင်္ဂါရပ်တစ်ပါး နံပါတ်(၁၃) အင်္ဂါရပ်တစ်ပါးအားဖြင့် သုံးပါးသာရှိသည်။]
(2) ကုက္ကုစ္စဿ ဟိ ပါဠိအဋ္ဌကထာနယသင်္ခါတဓမ္မတာ ဝိနောဒေတုံ အပဋိဗလတာ နာမ အဗျတ္တတာဝေ ဟောတီတိ သာပိ အာပတ္တိအင်္ဂမေဝ ဝုတ္တာ။ (တိ၊ စာ-၁၀)
(၂) ဝုဋ္ဌာနံ န ဇာနာတီတိ ဝုဋ္ဌာနဂါမိနိတော ဝါ ဒေသနာဂါမိနိတော ဝါ အာပတ္တိတော ဧဝံ နာမ ဝုဋ္ဌာနံ ဟောတီတိ န ဇာနာတိ။] (မဟာ-ဋ္ဌ၊ စာ-၂ရ၁)
(၃) [အာဘိသမာစာရိကာယ သိက္ခာယာတိ ခန္ဓကဝတ္တေ ဝိနေတုံ န ပဋိဗလော ဟောတီတိ အတ္ထော။] (-ကဏှပက္ခကို ရည်သည်။) (မဟာဋ္ဌ၊ စာ-၂ရ၁)
(၄) အာဒိဗြဟ္မစရိယကာယာတိ သေက္ခပဏ္ဏတ္တိယံ ဝိနေတုံ န ပဋိဗလောတိ အတ္တော။] (မဟာ- ဋ္ဌ-စာ၊ ၂ရ၁)
မဂ္ဂဗြဟ္မစရိယဿ အာဒိဘူတာတိ အာဒိဗြဟ္မစရိယကာ၊ ဥဘတောဝိဘင်္ဂပရိယာပန္နသိက္ခာယေတံ အဓိဝစနံ၊ တေနေဝ ဥဘတောဝိဘင်္ဂပရိယာပန္နံ အာဒိဗြဟ္မစရိယကံ၊ ခန္ဓကဝတ္တပရိယာပန္နံ အာဘိသမာစာရိ ကန္တိ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂ ဝုတ္တံ၊ တသ္မာ သေက္ခပဏ္ဏတ္တိယန္တိဒတ္ထ သိက္ခိတဗ္ဗတော သဗ္ဗာပိ ဥဘတောဝိဘင်္ဂပရိယာပန္နော ပဏ္ဏတ္တီတိ ဂဟေတဗ္ဗာ၊ တေနေဝ ဂဏ္ဌိပဒေပိ ဝုတ္တံ “သေက္ခပဏ္ဏတ္တိယန္တိ ပါရာဇိကမာဒိ ကတွာ သိက္ခိတဗ္ဗ သိက္ခာပဒပညတ္တိယ”န္တိ။ (သာ၊ စာ-၂၄၁)
(၅) [အဘိဓမ္မေတိ နာမရူပပရိစ္ဆေဒ ဝိနေတုံ န ပဋိဗလောတိ အတ္ထော။] (မဟာ-ဋ္ဌ၊ စာ-၂ရ၁)။ ။ နာမရူပပရိစ္ဆေဒတိဒတ္ထ ကုသလတ္တိကာဒီဟိ ဝုတ္တံ ဇာတိဘူမိပုဂ္ဂလသမ္ပယောဂဝတ္ထာရမ္မဏ ကမ္ဗုဒွါရလက္ခဏရသာဒိဘေဒေဟိ ဝေဒနာက္ခန္ဓာဒိစတုဗ္ဗိဓံ သနိဗ္ဗာနံ နာမံ ဘူတုပါဒါယဘေဒံ ရူပဉ္စ ပရိစ္ဆိန္ဒိတွာ ဇာနနပညာ, တပ္ပကာသကော စ ဂန္တော နာမရူပပရိစ္ဆေဒေါ နာမ။ ဣမိနာ အဘိဓမ္မတ္ထကုသလေန ဘဝိ တဗ္ဗန္တိ ဒဿတိ။ ။ (တိ၊ စာ-၁ဝ၈)
---
(၆) [အဘိဝိနယေတိ သကလေ ဝိနယပိဋက ဝိနေတုံ န ပဋိဗလောတိ အတ္ထော။] (မဟာ-ဋ္ဌ၊ ၂ရ၁)
(၇) [ဓမ္မတော ဝိဝေစေတုန္တိ ဓမ္မေန ကာရဏေန ဝိဿဇ္ဇာပေတုံ။] (မဟာ-ဋ္ဌ၊ စာ-၂ရ၂)
စာမျက်နှာ-63
(6) [အာပတ္တိ န ဇာနာတီတိ ဣဒံနာမ မယာ ကတန္တိ ဝုတ္တေ ဣမံ နာမ အာပတ္တိ အယံ အာပန္နောတိ န ဇာနာတိ။] (မဟာ-ဋ္ဌ-စာ-၂ရ၁) အတ္တနာ ဉာတဌာနေသု အာပတ္တာဒိ သန္ဓာယ ဝုတ္တန္တိ န ဂဟေတဗ္ဗ။ (တိ၊ စာ-၁၁၂)။
(၁၂) ဥဘယာနိ ခေါ ပနဿ ပါတိမောက္ခာနိ ဝိတ္ထာရေန န သွာဂတာနိ ဟောန္တီတိ ဥဘတော ဝိဘင်္ဂဝသေန န သွာဂတာနိ။ န သုဝိဘတ္တာနီတိ မာတိကာဝိဘင်္ဂဝသေန။ န သုပ္ပဝတ္တီနီတိ ဝါစုဂ္ဂတဝသေန၊ န သုဝိနိစ္ဆိတာနိ သုတ္တသော အနုဗျဉ္ဇနသောတိ မာတိကာတော စ ဝိဘင်္ဂတော စ န သုဋ္ဌ ဝိနိစ္ဆိတာနိ။) (မဟာ-ဋ္ဌ၊ စာ-၂ရ)
(၁၃) ပဉ္စဝာတိ ဥပသမ္ပဒတော ပဋ္ဌာယ ပရိပုဏ္ဏပဉ္စသံဝစ္ဆရာ၊ ဒသဝဿာတိ ဧတ္တာပိ သေဝနယော။ [တိ]
တစ်နည်း - ပါဠိတော်နည်းအရ ဒသဝဿပရိပုဏ္ဏအင်္ဂါမှတစ်ပါး ကျန်သောပဉ္စကဆက္ကသော ဠသဒေသနာတော်အရလာရှိသောအင်္ဂါရပ်များနှင့်ပြည့်စုံခြင်း ဗျတ္တအင်္ဂါတစ်ပါး။ [အဋ္ဌကထာနည်းအရ ဘိက္ခုနောဝါဒဝင်္ဂလာအင်္ဂါရပ်တို့နှင့် ပြည့်စုံခြင်းဟူသော ဗျတ္တအင်္ဂါတစ်ပါး။] တပည့်င်္ဂလာနအား ပြုစုခြင်း ငှာ စွမ်းနိုင်ခြင်းဟူသော ပဋိဗလအင်္ဂါတစ်ပါး။ ဒသဝဿပရိပုဏ္ဏအင်္ဂါတစ်ပါးအားဖြင့် အင်္ဂါသုံးပါးသည် ဥပဇ္ဈာယ်နိဿရည်းဆရာတို့၏ အင်္ဂါရပ်များဖြစ်ကြသည်။
---
ဗျတ္တအင်္ဂါရပ်တို့တွင် အထက်ပါ ၁ မှ ၁၂ တိုင်အောင်သော အင်္ဂါရပ်တို့သည် အာပတ္တိဝါရသို့ သက်ဝင်၍ ကြွင်းသောအင်္ဂါရပ် (ဒသဝဿ ပရိပုဏ္ဏမှတစ်ပါး) အားလုံးတို့သည် အနာပတ္တိဝါရသို့ သက်ဝင် ရကား ယုတ္တအားဖြင့်သာ ဟောကြားတော်မူခြင်းဖြစ်သည်။
[အကြောင်းမှာ ဥပဇ္ဈာယ အာစရိယအဖြစ် ရဟန္တာအရှင်မြတ်တို့အားလည်း မြတ်စွာဘုရားသည် ခွင့်ပြုတော်မူပြီးဖြစ်၏။ ခွင့်ပြုပြီးလျက်လည်း - သစေ ဥပဇ္ဈာယဿ အနဘိရတိ ဥပ္ပန္နာ ဟောတိစသည်ကို မဟောတန်ရာ။ ရဟန္တာအားလည်း ပရိသတ်သီလသည် မယုတ်လျော့ဖြစ်ခဲ့၏။ ထို့ကြောင့် ပဉ္စဟိ ဘိက္ခဝေ အင်္ဂေဟိစသည်ဖြင့် (ရဟန္တာပါထည့်၍) ဟောကြားတော်မူခြင်းဖြစ်သည်။ ထိုသို့ ဟောကြားခြင်းကြောင့် လည်း ယုတ္တအစွမ်းဖြင့် ဟောတော်မူသည်ဟုဆိုခြင်း ဖြစ်သည်ဟူလို။] ပဋိဗလအင်္ဂါရပ်ကား အနာပတ္တိဝါရ သို့ လုံးလုံးသက်ဝင်၍ ဒသဝဿပရိပုဏ္ဏအင်္ဂါရပ်မှာ အာပတ္တိဝါရသို့ သက်ဝင်၏။
နိဿယမုစ္စက အင်္ဂါရပ်များ
- အာပတ်သင့်သည်ကိုသိ၏။ (ဒွေမာတိကာဖြင့် သိအပ်သော အာပတ္တိဝါရကိုသိခြင်း)
- အာပတ်မသင့်သည်ကိုသိ၏။ (ဒွေမာတိကာဖြင့် သိအပ်သော အနာပတ္တိဝါရကိုသိခြင်း)
- ပေါ့သောအာပတ်ကိုသိ၏။ (ဒွေမာတိကာဖြင့် သိအပ်သော လဟုကအာပတ္တိဝါရကိုသိခြင်း)
- လေးသောအာပတ်ကိုသိ၏။ (ဒွေမာတိကာဖြင့် သိအပ်သော ဂရုကအာပတ္တိဝါရကိုသိခြင်း)
- ပါတိမောက် နှစ်ပါးတို့ကို အကျယ်အားဖြင့်ရ၏။ ကောင်းစွာဝေဖန်နိုင်၏။ ကောင်းစွာဖြစ် ခြင်းရှိ၏။ ကျေကျေပွန်ပွန်ရ၏။ သုတ်မာတိကာ အားဖြင့်ဖြစ်စေ။ သဒ္ဒါပုဒ်ဗျည်းဝိဘင်း အကျယ်အားဖြင့် ဖြစ်စေ ကောင်းစွာဆုံးဖြတ်နိုင်၏။
စာမျက်နှာ-64
(ဝိတ္ထာရုဒ္ဒေသဖြစ်သော ဘိက္ခုပါတိမောက်၊ ဝိတ္ထာရုဒ္ဒေသဖြစ်သော ဘိက္ခုနီပါတိမောက်ဟုဆိုအပ် သော ဒွေမာတိကာကို နှုတ်တက်ရွရွ ဝါစုဂ္ဂတရခြင်း)
- ငါးဝါ၊ ငါးဝါထက် အလွန်ရှိသည်လည်းဖြစ်၏။ (ရဟန်းခံသောနေ့မှစ၍ ငါးနှစ်လုံးလုံး ပြည့်ခြင်း)
ဤခြောက်ပါးသောအင်္ဂါရပ်တို့နှင့်ပြည့်စုံမှသာ ပါဠိတော်အတိုင်း နိဿယမုစ္စကဖြစ်၍ အနာပတ္တိ ဝါရသို့ လုံးလုံးသက်ဝင်မည်။
နံပါတ် ၁ ၊ ၂ ၊ ၃ ၊ ၄ တို့သည် ပညာဝန္တအင်္ဂါရပ်ဖြစ်၍ နံပါတ်(၅)သည် ဗဟုဿုတအင်္ဂါရပ်ဖြစ် သည်။ (ပါ၊ စာ-၁၁၄- ၁၁၅) (နိဿယမုစ္စကန ဥပသမ္ပဒါယ ပဉ္စဝဿန သဗ္ဗန္တိမေန ပရိစ္ဆေဒန ဒွေမာတိကာ ပဂုဏာ ဝါစုဂ္ဂတာ ကာတဗ္ဗာဟူသော ဘိက္ခုနောဝါဒဝဂ်အဋ္ဌကထာအရ နံပါတ်(၅)၌ ဒွေမာတိကာကို ဝါစုတ္တတရခြင်းကိုသာ ဆိုလိုသည်။) (မဟာ-ဋ္ဌ၊ စာ-၅၄)
နိဿယမုစ္စနကဿ ဝတ္တေသု ပဉ္စကဆက္ကေသု ပန ဥဘယာနိ ခေါပန - လ - အနုဗျဉ္ဇနသောတိ ဧတ္ထ “သဗ္ဗောပိ စာယံ ပဘေဒေါ မာတိကာဋ္ဌကထာယံ ဉာတာယံ ဉာတော ဟောတီ”တိ တီသုပိ ဂဏ္ဌိပဒေသု ဝုတ္တံ။ အာပတ္တိ ဇာနာတီတိ အာဒီသု စ ပါဌေ အဝတ္တမာနေပိ “ဣဒံ နာမ ကတွာ ဣဒံ အာပဇ္ဇတီ”တိ ဇာနာတိ စေ၊ ဝတီတိ တဝ ဝုတ္တံ (သာ၊ စာ-၂၄၄)
(2) ဥဘယာနိ ခေါ ပနဿ ပါတိမောက္ခာနိဝိတ္ထာရေန သွာဂတာနိ ဟောန္တိ - ၌ သိဖွယ်
ဘိက္ခုနောဝါဒကရဟန်းဖြစ်အံ့ - ဝိတ္ထာရေနာတိ ဥဘတောဝိဘင်္ဂေန သဒ္ဓိ - ဟူသော ဘိက္ခုနောဝါဒဝဂ်ပထမသိက္ခာပုဒ်အဋ္ဌကထာအဖွင့်အရ ဥဘတောဝိဘင်းနှင့်တကွ ပါတိမောက်နှစ်ခေါက် ဒွေမာတိကာကို နှုတ်တက်ရွရွ ဝါစုဂ္ဂတရအပ်၏ဟူလိုသည်။
(၂) ဥပဇ္ဈာယ်ဆရာ နိဿရည်းဆရာ ပရိပဋ္ဌာပက ဗဟုဿုတရဟန်းဖြစ်အံ့ ဥဘယာနိ ခေါ ပနဿ ပါတိမောက္ခာနိ ဝိတ္တာရေန သွာဂတာနိ ဟောန္တိတိ ဥဘတောဝိဘင်္ဂေန ဝုတ္တာနိဟူသော (ဥဘတောဝိဘင်္ဂဝသေန သွာဂတာနိ၊ မဟာဝါအဋ္ဌကထာအရ ဒွေမာတိကာကို နှုတ်တက်ရွရွဝါစုဂ္ဂတမရသော် လည်း ဥဘတောဝိဘင်းကို နှုတ်တက်ရွရွဝါစုဂ္ဂတရအပ်၏ - ဟူလိုသည်။
(၃) နိဿယမုစ္စက ဗဟုဿုတရဟန်းဖြစ်အံ့ နိဿယမုစ္စကေန ဥပသမ္ပဒါယ ပဉ္စဝဿန သဗ္ဗန္တိမေန ပရိစ္ဆေဒန ဒွေမာတိကာ ပဂုဏာ ဝါစုဂ္ဂတာ ကာတဗ္ဗာဟူသော ဘိက္ခုနောဝါဒဝဂ်လာ အဋ္ဌကထာ အဖွင့် (စာ-၅၄) အရ ဒွေမာတိကာ ပါတိမောက်နှစ်ပါးတို့ကို အကျယ်ဖြစ်သော ဝိတ္ထာရုဒ္ဒေသနှင့်တကွ ဝါစုဂ္ဂတ နှုတ်တက်ရွရွရအပ်၏ဟူလိုသည်။ (ပါတိမောက်ပဉ္စမဥဒ္ဒေသကိုလည်း ဝိတ္ထာရေနေဝ ပဉ္စမော- ဟု ဥပေါသထက္ခန္ဓက ပါဠိတော်လာရကား ဝိတ္ထာရုဒ္ဒေသဟူ၍ပင် ခေါ်ဆိုသည်ဟူလို။)
ဘိက္ခုနောဝါဒဝဂ်လာ အဋ္ဌကထာ၏ ဗဟုသုတအင်္ဂါရပ်များ
အယံ ပန ဗဟုဿုတော နာမ တိဝိဓော ဟောတိ နိဿယမုစ္စနကာ ပရိသုပဋ္ဌာပကော ဘိက္ခုနော ဝါဒကောတိ။ တတ္ထ နိဿယမုစ္စနကေန ဥပသမ္ပဒါယ ပဉ္စဝဿေန သဗ္ဗန္တိမေန ပရိစ္ဆေဒန ငွေ မာတိကာ
စာမျက်နှာ-65
ပဂုဏာ ဝါစုဂ္ဂတာ ကာတဗ္ဗာ။ ပက္ခဒိဝသေသု ဓမ္မသာဝနတ္ထာယ သုတ္တန္တတော စတ္တာရော ဘာဏဝါရာ၊ သမ္ပတ္တာနံ ပရိကထနတ္ထာယ အန္ဓကဝိန္ဒမဟာရာဟုလောဝါဒအမ္ဗဋ္ဌသဒိသော ဧကာ ကထာမဂ္ဂေါ၊ သံဃဘတ္တ မင်္ဂလာမင်္ဂလေသု အနုမောဒနတ္ထာယ တိဿာ အနုမောဒနာ, ဥပေါသထ ပဝါရဏာဒိ ဇာနနတ္ထံ ကမ္မာကမ္မ ဝိနိစ္ဆယော, သမဏဓမ္မကရဏတ္ထံ သမာဓိဝသေန ဝါ ဝိပဿနာဝသေန ဝါ အရဟတ္တပရိယောသာနမကံ ကမ္မဋ္ဌာနံ ဧတ္တကံ ဥဂ္ဂဟတဗ္ဗ။ ဧတ္တာဝတာ ဟိ အယံ ဗဟုဿုတော ဟောတိ စာတုဒ္ဒိသော၊ ယတ္ထ ကတ္ထစိ အတ္တနော ဣဿရိယေန ဝသိတုံ လဘတိ။ (မဟာ-ဋ္ဌ၊ စာ-၅၄,၅၅)
ပရိသုပဋ္ဌာပကေန - ဥပသမ္ပဒါယ ဒသဝဿန သဗ္ဗန္တိမေန ပရိစ္ဆေဒန ပရိသံ အဘိဝိနယ ဝိနေတုံ ငွေ ဝိဘင်္ဂါ ပဂုဏာ ဝါစုဂ္ဂတာ ကာတဗ္ဗာ၊ အသက္ကောန္တေန တီဟိ ဇနေဟိ သဒ္ဓိ ပရိဝတ္တနက္ခာ ငွေ ကာတဗ္ဗာ၊ ကမ္မာကမ္မဉ္စ ခန္ဓကဝတ္တဉ္စ ဥဂ္ဂတဗ္ဗ။ ပရိသာယ ပန အဘိဓမ္မ ဝိနယနတ္ထံ သေစေ မဇ္ဈိမ ဘာဏကော ဟောတိ၊ မူလပဏ္ဏာသကော ဥဂ္ဂဟေတဗ္ဗာ။ ဒီဃဘာဏကေန မဟာဝဂ္ဂေါ၊ သံယုတ္တဘာဏ ကေန ဟေဋ္ဌိမာ ဝါ တေယာ ဝါ မဟာဝဂ္ဂေါ ဝါ၊ အင်္ဂုတ္တရဘာဏကေန ဟေဋ္ဌာ ဝါ ဥပရိ ဝါ ဥပမုနိကာ ယော ဥဂ္ဂဟေတဗ္ဗော၊ အသက္ကောန္တေန တိကနိပါတတော ပဋ္ဌာယ ဟေဋ္ဌာ ဥတုမို့ ဝတိ။ မဟာပစ္စ ရိယံပန ဧကံ ဥဏှန္တေန စတုက္ကနိပါတံ ဝါ ပဉ္စကနိပါတံ ဝါ ဂဟေတုံ ဝဋ္ဋတီတိ ဝုတ္တံ။ ဇာတကဘာဏကန သာဋ္ဌကထံ ဇာတကံ ဥဂ္ဂဟေတဗ္ဗ၊ တတော ဩရံ န ဝဋတိ၊ ဓမ္မပဒမ္ပိ သဟဝတ္ထုနာ ဥဂ္ဂဟေတုံ ဝဋ္ဋတီတိ မဟာပစ္စရိယံ ဝုတ္တံ။ တတော တတော သမုစ္စယံ ကတွာ မူလပဏ္ဏာသကမတ္တံ ဝဋ္ဋတိ၊ န ဝတီတိ။ န ဝတီတိ ကုရုန္ဒဋ္ဌကထာယံ ပဋိက္ခိတ္တံ။ ဣတရာသု ဝိစာရဏာဝယေဝ နတ္ထိ။ အဘိဓမ္မ ကိဉ္စိ ဥဂ္ဂဟေတဗ္ဗန္တိ န ဝုတ္တံ။ ယဿ ပန သာဋ္ဌကထမ္ပိ ဝိနယပိဋကံ အဘိဓမ္မာပိဋကဉ္စ ပဂုဏံ၊ သုတ္တန္တေ စ ဝုတ္တပကာရော ဂန္တော နတ္ထိ။ ပရိသံ ဥပဋ္ဌာပေတုံ န လဘတိ။ ယေန ပန သုတ္တန္တတော ဝိနယတော စ ဝုတ္တပမာဏော ဂန္တော ဥဂ္ဂတော၊ အယံ ပရိသုပဋ္ဌာပကော ဗဟုဿုတာ ဟောတိ ဒိသာပါမောက္ခော ယေန ကာမံ ဂမော၊ ပရိသံ ဥပဋ္ဌာပေတုံ လဘတိ။ (စာ-၅)
ဘိက္ခုနောဝါဒကေန ပန သာဋ္ဌကထာနိ တီဏိ ပိဋကာနိ ဥဂ္ဂဟေတဗ္ဗာနိ၊ အသက္ကောန္တေန စတူသု နိကာယေသု ဧကဿ အဋ္ဌကထာ ပဂုဏာ ကာတဗ္ဗာ။ ဧကနိကာယေန ဟိ သေသနိကာယေသုပိ ပဉ္စ ကထေတုံ သဒ္ဒိဿတိ၊ သတ္တသု ပကရဏေသု စတုပ္ပကရဏဿ အဋ္ဌကထာ ပဂုဏာ ကာတဗ္ဗာ၊ တတ္ထ လဒ္ဓနယန ဟိ သေသပကရဏေသု ပဉ္စ ကထေတုံ သဒ္ဒိဿတိ။ ဝိနယပိဋကံ ပန နာနတ္ထ နာနာကာရဏံ၊ တသ္မာ တံ သဒ္ဓိ အဋ္ဌကထာယ ပဂုဏံ ကာတဗ္ဗမေဝ။ ဧတ္တာဝတာ ဟိ ဘိက္ခုနောဝါဒကော ဗဟုဿုတော နာမ ဟောတီတိ။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၅၅)
စိစစ်ချက်
ဤအဋ္ဌကထာ၌ - စတ္တာရောဘာဏဝါရာ စသောစကားရပ်တို့သည် သမဏသာရုပ္ပ အနုလောမ အားဖြင့်သာဆိုတော်မူသော စကားရပ်များဖြစ်ကြသည်။ အာပတ္တိအင်္ဂါအားဖြင့် ဆိုတော်မူသည့်အရာ မဟုတ်ပေ။ နိဿယမုစ္စက ဗဟုသုတ ပြုလိုသောပုဂ္ဂိုလ်တို့သည် လေးဘာဏဝါရ ပမာဏရှိသော သုတ္တန် စသည်တို့ကို သင်အပ်ကုန်၏ဟု ဝိနည်းပိဋကတ်၌ ပညတ်တော်မူအပ်သော သိက္ခာပုဒ်အသီးအခြားမလာ ရှိသောကြောင့်လည်းကောင်း၊ ဒီဃဘာဏက မဇ္ဈိမဘာဏကစသောဂိုဏ်းတို့မှာလည်း မြတ်စွာဘုရား မဟာ
စာမျက်နှာ-66
ပရိနိဗ္ဗာန်ဝင်စံတော်မူပြီးနောက် ပထမသင်္ဂါယနာတင်ပြီးသောအခါမှာ တာဝန်ခွဲဝေ၍ဆောင်နှင်းသဖြင့် ပေါ်ပေါက်လာခြင်းဖြစ်ရကား မြတ်စွာဘုရားတိုက်ရိုက် ပညတ်တော်မရှိနိုင်ရာသောကြောင့်လည်းကောင်း၊ သုတ္တန်ပိဋကတ်ကိုသင်အပ်၏ဟူသော ပညတ်တော်မူအပ်သော သိက္ခာပုဒ်မရှိလျက်လည်း၊ ထိုထိုဘာဏက တို့သည် မိမိကိုဘာဏကအားလျော်စွာ မိမိတို့အလိုဆန္ဒအဇ္ဈာသယအတိုင်း ပိုင်းခြားမှတ်သားထားအပ်သော ဥပဒေသအရာသာဖြစ်သောကြောင့် လည်းကောင်းတည်း။ ကမ္မာကမ္မဉ္စ ခန္ဓကဝဥ ဥဂ္ဂဟတဗ္ဗာဟူ သော စကားကိုလည်း အနုလောမာအားဖြင့်သာ ဆိုတော်မူသည်။ အာပတ္တိအင်္ဂါအားဖြင့် ဆိုတော်မူသည် မဟုတ်။
နားလည်ကာမျှ
“အာပတ္တိ ဇာနာတီတိ ပါဌေ အဝတ္တမာနေပိ ဣဒံ နာမ ကတွာ ဣဒံ အာပတီတိ ဇာနာတိ စေ ဝဋတီ' တိစ လိခိတံ ဟူသော (ဝဇီရဗုဒ္ဓိ၊ စာ-၄၂၅) အာပတ္တိ ဇာနာတီတိအာဒီသု စ “ပါဌေ အဝတ္တ မာနေပိ ‘ဣဒံ နာမ ကတွာ ဣဒံ အာပဇ္ဇတီတိ' ဇာနာတိ စေ၊ ဝတီ”တိ ဝ ဝုတ္တံဟူသော (သာရတ္တ၊ စာ-၂၄၄) ဋီကာ စကားရပ်တို့ကား ပညာဝန္တအင်္ဂါအရာ၌ ပြည့်စုံရမည့် အင်္ဂါရပ်များကို ဖွင့်ပြသော စကားရပ်များဖြစ်သောကြောင့် သင့်မြတ်ပါ၏။ ထိုစကားရပ်များသည် ဗဟုသုတအင်္ဂါရပ်၊ ဥဘယာနိခေါစသော သံဝဏ္ဏတဗ္ဗ၏ အဖွင့်စကားရပ်များ မဟုတ်ကြသဖြင့် ဒွေမာတိကာ၊ ဥဘတောဝိဘင်း တို့ကို နိဿယမုစ္စက ပရိသုပဋ္ဌာပကပုဂ္ဂိုလ်တို့သည် ဝါစုဂ္ဂတမရသော်လည်း နားလည်ကာမျှဖြင့် ပြီးသည်ကား မဟုတ်ပေ။ ထိုသို့မဆိုလိုကြောင်းကိုလည်း ..အောက်ပါသာဓကတို့ဖြင့် ထင်ရှားစွာသိရှိနိုင်သည်။ ပညာဝန္တအင်္ဂါ ရပ်နှင့် ဗဟုသုတအင်္ဂါရပ်တို့မှာ တခြားစီသာ ဖြစ်ကြသည်။
- ပါဠိတော်၌လည်း သွာဂတာနိ၊ သုပ္ပဝတ္တီနိ ဟုလာခဲ့သည် ။
- အဋ္ဌကထာ၌လည်း ပဂုဏာ ဝါစုဂ္ဂတာ ကတွာ၊ ပဂုဏာ ဝါစုဂ္ဂတာ ကာတဗ္ဗာ၊ သုပ္ပဝတ္တီနီတိ ပဂုဏာနိ ဝါစုဂ္ဂတာနိ ဟုလာ ဋီကာများ၌လည်း ဓာတာတိ ပဂုဏာ ဝါစုဂ္ဂတာ စသည်ဖြင့် (သာ၊ စာ-၃၉)၌ လာသည်။ (တိ၊ စာ-၂၀)၌ ဗဟုသုတအင်္ဂါပြရာတွင် မုခေ သန္နိဓာပနဝသေန ဝါစုဂ္ဂတာ ကာတဗ္ဗာ ဟုလာ၍ ဝိနည်းဓိုရ်ပြ လက္ခဏာအရာ၌လည်း ဝါစုတန္တိ ဝါစာယ ဥတံ တတ္ထ နိရန္တရံ တိဋ္ဌတီတိ အတ္ထော ဟုလာခဲ့သည်။ ဝိနိစ္ဆယဋီကာ-ပ-၄၄၃၌လည်း ပါဠိတောစ အတ္ထတော စ ၀စနပထာရုဠာ ဝေါဟာရက္ခာ ယေဝ။ အရအမိရှိစေအပ်သောအရာတို့ကို အရအမိမရှိခြင်းလည်းတစ်ပါး။ သိအပ်သော အရာကိုမသိခြင်း လည်း အင်္ဂါတစ်ပါးဖြစ်၍ သိကာမျှနှင့် အမိအရမရှိလျှင် အင်္ဂါယုတ်လျော့လပ်၍ အာပတ္တိဒေါသ မကင်းမလွတ် သော အကြောင်းကိုလည်း
- ယတ္တကံ သုတံ ပရိသံ ပရိဟရန္တဿ ဣစ္ဆိတတ္ထံ၊ တေန ဝိရဟိတတ္တာ အပ္ပဿုတော၊ ယံ တေန ဇာနိတဗ္ဗေ အာပတ္တာဒိ၊ တဿ အဇာနနတော ဒုပ္ပညာ၊ ဣမသ္မိံ ပဉ္စက ပုရိမာနိ တီဏိ ပဒါနိ အယုတ္တ ဝေသန ဝုတ္တာနိ၊ ပစ္ဆိမာနိ ဒွေ အာပတ္တိအင်္ဂဝသေန (မဟာ-ဋ္ဌ၊ စာ-၂ရ၁) [အပ္ပဿုတ၊ ဒုပ္ပညတို့ကား အာပတ္တိအင်္ဂါဟူ၏။ ဟူသော မဟာဝါအဋ္ဌကထာကိုထောက်၍ သိအပ်၏။ [ရှေးကရဖူးကာမျှဖြင့်လည်း မပြီး ဟူ၏။]
စာမျက်နှာ-67
အဋ္ဌကထာကိုရခြင်း နားလည်ခြင်း
သာရတ္ထဒီပနီ၌ဖော်ပြသော ဂဏ္ဌိပုဒ်သုံးစောင်တို့၏ ဝါဒကို နှလုံးမူ၍ အဋ္ဌကထာကိုရခြင်း၊ အဋ္ဌကထာကိုမရသော်လည်း အဋ္ဌကထာကိုနားလည်ခြင်းတို့ဖြင့် နိဿယမုစ္စက ပရိသုပဋ္ဌာပကအင်္ဂါရပ်များနှင့် ပြည့်စုံ၏ဟူသော ဝါဒသည်လည်း ပါဠိတော်လာတိုင်းသော ပဉ္စကသောဠသဒေသနာ အင်္ဂါရပ်တို့နှင့်သာပြည့်စုံမှ အနာပတ္တိဝါရသို့သက်ဝင်ရကား မသင့်ဖြစ်သည်။ တစ်ဖန် အဋ္ဌကထာများမှာလည်း တစ်ခုနှင့် တစ်ခုဝါဒကွဲခြင်း၊ ယခုအဋ္ဌကထာများမှာလည်း ပရိနိဗ္ဗာန်စံလွန်တော်မူပြီးနောက် ပညတ်တော်လွန်သော အချိန်မှပြုစုသော အဋ္ဌကထာများဖြစ်ခြင်းတို့ကြောင့်လည်း မသင့်ဟူ၏။
အတ္ထုပသန္တိတော
ဓမ္မော နာမ ဗုဒ္ဓဘာသိတော သာဝကဘာသိတော ဣသိဘာသိတော ဒေဝတာဘာသိတော အတ္ထုပသက္ခိတော ဓမ္မူပသဂ္ဂိတာဟူ၍ ဓမ္မသရုပ်ကိုပြရာ ပဒသောဓမ္မသိက္ခာပုဒ်စသည်တို့၌ သင်္ဂါယနာ သုံးတန်တင်အပ်သော မဂဓဘာသာ မဟာအဋ္ဌကထာသည် အတ္ထုပသန္တိတမည်၏။ အတ္ထုပသင်္ချေ တောတိ အဋ္ဌကထာနိဿိတောဟူသော ပဒသောဓမ္မသိက္ခာပုဒ်အဋ္ဌကထာ။ (စာ-၈) အဋ္ဌကထာနိဿိတောတိ ပုဗ္ဗေ မဂဓဘာသာယ ဝုတ္တံ ဓမ္မသင်္ဂဟာရုတ္တံ အဋ္ဌကထံ သန္ဓာယ ဝဒတိ ဟူသော (သာရတ္ထ၊ စာ-၆) တသ္မာ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေနေဝ တိဏ္ဏ ပိဋကာနံ အတ္ထဝဏ္ဏနက္ကမောပိ ဘာသိတောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗ၊ တတ္ထ တတ္ထ ဘဂဝတာ ပဝတ္တိတာ ပကိဏ္ဏကဒေသနာယေဝ ဟိ အဋ္ဌကထာဟူသော ၎င်းသာရတ္ထစကားရပ်တို့ကို ထောက်ဆ၍ မဟာအဋ္ဌကထာသည်သာ အတ္ထုပသန္တိတ မည်သည်၊ ယခုအဋ္ဌကထာသစ်ကား ဘုရား လက်ထက်တော်ကမရှိခဲ့သော အသစ်အဋ္ဌကထာဖြစ်ရကား အတ္ထုပသန္တိတမမည်။ ပါဠိတော်ကား ဓမ္မူပသန္တိတ မည်၏ဟူ။ [စံကျောင်း]
ဥဘတောဝိဘင်း စိစစ်ချက်
ဝေရာကဏ္ဍ သုဒိန္နကဏ္ဍအစရှိသော နိဒါန်းဝတ္ထု။ အညထာ သန္တမတ္တာနံစသော ပါရာဇိကဏ် ပါဠိတော်လာဂါထာများ၊ မနာပေမဝ ဘာသေယျ စသောဘိက္ခုပါစိတ်လာဂါထာ၊ ယံ လက္ခံ တေန တုဋ္ဌဗ္ဗ စသော ဘိက္ခုနီဝိဘင်းလာဂါထာ၊ ဝိနီတဝတ္ထုတို့၏ ဥဒါန်းဂါထာများ၊ တေန ခေါ ပန သမယေနစသော ဝတ္ထုကြောင်း နိဒါန်းများ ခန္ဓကလာ ဝိနီတဝတ္ထုသိက္ခာပုဒ်များ၊ ဥဘတောဝိဘင်းခန္ဓကတို့၏အဆုံး ဥဒါန်း ဂါထာများတို့သည်ကား နောက်ပိုင်း သင်္ဂါယနာတင် ထေရ်အရှင်တို့ အသစ်တစ်ဖန်စီမံထားသော အရာများ ဖြစ်ရကား အာပတ္တိဝါရသို့မသက်ဝင်သော ဥဘတောဝိဘင်းများဖြစ်ကြသည်။ [စံကျောင်း-စူ၊ ပါ၊ နိသျသစ်၊ ဝတ္တက္ခန္ဓက
စာမျက်နှာ-68
အလွန်အားဖြင့် ဥပဇ္ဈာယ်ဆရာ နိဿရည်းဆရာတို့ အင်္ဂါ
ရဟန္တာတို့၏ဥစ္စာဖြစ်သော သီလက္ခန္ဓ၊ သမာဓိ၊ ပညာက္ခန္တု၊ ဝိမုတ္တိက္ခ၊ ဝိမုတ္တိဉာဏဒဿန၊ ဂုဏ်တို့နှင့်ပြည့်စုံခြင်း၊ [ပထမ ပဉ္စက]။ ထိုငါးပါးသောဂုဏ်တို့နှင့် မိမိလည်းပြည့်စုံခြင်း၊ သူတစ်ပါးတို့ ကိုလည်း ဆောက်တည်စေခြင်း [ဒုတိယပဉ္စက] သဒ္ဓါ၊ ဟိရိ၊ သြတ္တပ္ပ၊ အာရဒ္ဓဝီရိယ၊ ဥပဋ္ဌိတဿတိ နှင့်ပြည့်စုံခြင်း၊ [တတိယဥက] ပါရာဇိကသံဃာဒိသိသ်ဟုဆိုအပ်သော အဓိသီလ၌ သီလဝိပ္ပန္နမဖြစ်ခြင်း [အာပတ်သို့ရောက်ပြီးလျက် . အာပတ်မှမထသေးသည်ကို သီလဝိပ္ပန္နယူ] အောက်အာပတ် ငါးပုံဟုဆိုအပ် သော အဇ္ဈာစာရ၌ အာစာရဝိန္နမဖြစ်ခြင်း၊ မြတ်သောအယူ၌ ဒိဋ္ဌိဝိပ္ပန္နမဖြစ်ခြင်း၊ [စတုတ္ထ ပဉ္စကမှသုံးပါး] သဒ္ဓိဝိဟာရိက အန္တေဝါသိက တပည့်တို့နာဖျားသည်ကို မိမိလုပ်ကျွေးအံ့သောငှာလည်းကောင်း၊ သူတစ်ပါး ကို လုပ်ကျွေးစိမ့်စေသောငှာလည်းကောင်း စွမ်းနိုင်ခြင်း။ ထိုတပည့်တို့မမွေ့လျော်ခြင်းကို မိမိငြိမ်းစိမ့်သော ငှာလည်းကောင်း၊ သူတစ်ပါးကို ငြိမ်းစိမ့်စေသောငှာလည်းကောင်း စွမ်းနိုင်ခြင်း [ပဉ္စမ ပဉ္စကမှ ၂ ပါး]။ ဤအင်္ဂါရပ်များကား အနာပတ္တိဝါရသို့သက်ဝင်သော ဆရာတို့ရှိရမည့် အင်္ဂါရပ်များတည်း။ ဤ (၂၀)သော အနာပတ္တိအင်္ဂါရပ်များနှင့် ယခင်အာပတ္တိဝါရသို့သက်ဝင်သော သဘောတူရာပေါင်းထားသော အင်္ဂါရပ် (၁၃)ပါး ခွဲထုတ်သော် (၂ဝ) သောအင်္ဂါရပ်၊ နှစ်ရပ်ပေါင်း (၄၀)သော အင်္ဂါရပ်တို့သည်ကား၊ ဆရာတို့၌ အလွန်အားဖြင့်ရှိရမည့် အင်္ဂါရပ်တို့ဖြစ်ကြသည်။ နိဿယမုစ္စကအရာ၌လည်း အနာပတ္တိအင်္ဂါရပ်များသည် တူညီကြပေ၏။
အညတိတ္ထိယပုဗ္ဗ ဝတ္ထုကထာ
တိတ္ထိဖြစ်ဖူးသူသည် (ပသုရ) သာသနာ့ဘောင်သို့ဝင်ပြီးမှ တိတ္ထိဘောင်သို့ပြောင်းသွားပြန်၍ တစ်ဖန် ပြန်လာပြီ။လျှင် ပဉ္စင်းအဖြစ်ကိုတောင်းသော် ပဉ္စင်းခံမပေးရ။ တိတ္ထိဖြစ်ဖူးသူအား (ပသုရမှတစ်ပါး။) တိတ္ထိယ ပရိဝါသ်ကိုပေးရာ၌ နဂ္ဂပရိဗ္ဗာဇက၊ အာဇီဝက၊ အစေလကအားသာ အဝတ်မပါဘဲလာခဲ့သော်သာ ပေးရမည်။ အဝတ်ဝတ်လာသော်လည်းကောင်း၊ အခြားသူတို့အားလည်းကောင်း မပေးရ။
တိတ္ထိယပရိဝါသ်၏ ကျင့်ဝတ် (ဂ) ပါး
[နာတိကာလေန ဂါမပ္ပဝေသနာ နာတိဒိဝါ ပဋိက္ကမနံ၊ န ဝေသိယာဒိဂေါစရတာ(ဝိါ၊ ထုကုမာရိက၊ ပဏ္ဍက၊ ဘိက္ခုနီ၊) သဗြဟ္မစာရီနံ ကိစ္စေသု ဒက္ခတာဒိ၊ ဥဒ္ဒေသာဒီသု တိဗ္ဗစ္ဆတာ၊ တိတ္ထိယာနံ အဝဏ္ဏဘဏနေ အတ္တမနတာ၊ ဗုဒ္ဓါဒီနံ အဝဏ္ဏဘဏနေ အနတ္တမနတာ၊ တိတ္ထိယာနံ ဝဏ္ဏ ဘဏနေ အနတ္တမနတာ၊ ဗုဒ္ဓါဒီနံ ဝဏ္ဏဘဏနေ အတ္တမနတာတိ။] (ဋ္ဌ၊ စာ-၂ရ၅)
သာမဏေရ ပဗ္ဗဇ္ဇသို့သွင်ပြီးမှ တိတ္ထိယပရိဝတ်ကို ပေးရမည်။ ကျင့်ဝတ်များကို ကျင့်စဉ်လေးလ မပြည့်မီ တစ်ခုခုပျက်အံ့ လေးလပြန်နေစေရမည်။ ပရိဝတ်အသစ်ပေးဖွယ်မလို၊ လေးလမပြည့်မီ သောတာပန် ဖြစ်အံ့၊ ပဉ္စင်းခံပေးအပ်၏။ တိတ္ထိဘဝကသောတာပန်ဖြစ်၍လာအံ့ခံပေးအပ်၏။ သာကီဝင်မင်းသား တို့အားလည်း ပရိဝါသ်မပေးဘဲ ခံပေးအပ်၏။ ထိုသာကီမျိုးကို သေဋ္ဌ၏သာသနာဟု ပြောဆိုယူဆသော ကြောင့်ဟူ၏။
စာမျက်နှာ-69
ဗာဗာဝတ္ထုကာ
(0) ကုဋ္ဌ-နူနာ [နူနီ၊ နူနက်၊ ဆိတ်လည်နူ၊ ပွေး၊ ဝဲစသော နူနာမျိုးသည် လက်သည်းခွံမျှ သာရှိသော်လည်း ပွားစီးသောအဖို့၌တည်မူ ပဉ္စင်းခံမပေးအပ်။ ဝတ်ရုံသောသင်္ကန်းတို့ဖြင့် ပြကတေ့ ဖုံးလွှမ်း မိသော အရပ်၌တည်၍ မပွားစီးမူ အပ်၏။ မျက်နှာ၊ လက်ဖမိုး၊ ခြေဖမိုးတို့၌ကား မပွားစီးသောအဖို့၌တည်၍ အလွန်သေးငယ်သော်လည်းမအပ်ဟု ကုရုန္ဒီ၌ ဆို၏။ ဆေးကုပြီးသော်လည်း ပကတိအဆင်း ဖြစ်မှသာအပ်၏။ ဖွတ်ကျောက်ကုန်းနှင့်တူသော အမှုန့်တို့ဖြင့်ပြည့်သော ကိုယ်ရှိသူကိုလည်း ရဟန်းခံပေးခြင်းငှာ မအပ်။
(၂) ဂဏ္ဍ အိုင်းအမာနာ [ဖုံးကွယ်ရာ၌ ကလောစေ့မျှမပွားသော အဖို့၌တည်မူအပ်၏။ မျက်နှာစသော မဖုံးကွယ်ရာ၌ကား မပွားစီးသော်လည်းမအပ်။ ကြွက်နို့အသားတွဲသော သားတိုးနာတို့ ရှိလျှင်လည်း မအပ်။ တင်းတိပ်၊ ညှင်းသေးတို့ ကိုယ်အလုံးကိုပြန့်မူမအပ်။ ဝက်ခြံကားအပ်၏။
(၃) ကိလာသ ယားနာ [ပေါက်လည်းမပေါက်၊ ယိုလည်းမယိုစီး၊ ကြာပုဏ္ဍရိုက်အရွက် အဆင်းနှင့်တူသော နူနာတည်း (ဆင်ညှင်းကြီးဟူလို) နွား၊ ကျားကဲ့သို့ ထိုအနာဖြင့် ပြောက်ကျားသော ကိုယ်ရှိ၏။ နူနာကဲ့သို့မှတ်။
(၄) သောသော ချောင်းဆိုးသွေးပါနာ [ခရုယုတ် အနာဟူ]
(၅) အပမာရ - ရူးသွပ်သောအနာ [ယက္ခုမ္မာရ ပိတ္တူမ္မာရတည်း။ အနည်းငယ်သော ယက္ခုမ္မာရ ရှိလျှင်လည်းမအပ်။ (ဌ - ၂ရ၈)
ရာဇဘဋဝတ္ထု
[မင်း၏ ထမင်းရိက္ခာစားသော သူခစားဟူသမျှသည် ရာဇဘဋမည်၏။ ထိုမင်းခ၏ သားမြေးညီ တို့သည် မင်း၏ရိက္ခာကို မယူကုန်မူကား အပ်၏။ မင်းမှရသော စည်းစိမ်၊ လစာကို မင်းအားအပ်နှင်းပြီး သော သူအားလည်းကောင်း၊ ရာထူးကိုသားညီစသည်တို့အားဆက်ခံစေ၍ အကျွန်ုပ်ကား မင်းကြီးအား မခစားတော့ပါ။ ဟုပန်ကြားပြီးသောသူအားလည်းကောင်း၊ အကြင်အမှုကြောင့် လစာရိက္ခာကိုယူ၏။ ထို အမှုသည်ပြုပြီးဖြစ်သောသူအားလည်းကောင်း၊ ရဟန်းပြုလေဟု မင်းကခွင့်ပြုသောသူအားလည်းကောင်း၊ ပဉ္စင်းခံပေးခြင်းငှာ အပ်၏။] ရာဇာကား ဥပလက္ခဏမျှသာ၊ မိမိအမှုထမ်းသူထံမှ နည်းတူခွင့်ရသူများ ဖြစ်ရမည်]
စောရဝတ္ထုကထာ
သူပုန်၊ ဓားပြ၊ သူခိုးကို လူအများကလည်း ဤသူသည် ဤအမှုမျိုးကို ပြုသူတည်းဟုသိအံ့ ပဉ္စင်းခံမပေးအပ်။ မင်းအဖြစ်ကိုတောင့်တ၍ ပြည်ရွာဖျက်သောသူပုန်ကိုကား အပ်၏။ သို့သော် မင်းက နှစ်သက်မှသာ၊ မနှစ်သက်သော် မအပ်။ သူခိုးဟု ရှေးကထင်ရှားကျော်ကြားသောသူသည် နောက်ပိုင်း၌
စာမျက်နှာ-70
ငါးပါးသီလစသည်ကို ဆောက်၍နေအံ့၊ လူအများကလည်း သူတော်ကောင်းဖြစ်လာပြီဟု သိအံ့၊ အပ်၏။ သရက်၊ ပိန္နဲ စသည်ကိုခိုးသော ဖောက်ထွင်း၍မူလည်း ခိုးသောသူအား မထင်ရှားသောသူဖြစ်မူ အပ်ပါ၏။
အာရဘေဒကဝတ္ထု
ထောင်၊ခြေချင်း၊ ကြိုး၊ ကျွန်း၊ ရွာစသည်တို့ဖြင့်ဖြစ်စေ အစောင့်အရှောက်ဖြင့်ဖြစ်စေ၊ တစ်နည်း နည်းဖြင့် နှောင်ဖွဲ့ထားသူသည် တစ်နည်းနည်းဖြင့် လွတ်မြောက်ထွက်ပြေးလာအံ့၊ ပဉ္စင်းခံမပေးအပ်။ တစ်ကျွန်းတွင် နှောင်ဖွဲ့ထားသူသည် အခြားကျွန်းသို့ ရောက်လာသော်လည်း မအပ်။ မင်း၏စစ်သည်အစရှိ သောသူတို့သည် ခိုးသူမဟုတ်လျက် မင်းမှုမကုန်ဟူ၍ နှောင်အိမ်ထားလေသော်လည်းကောင်း ဤသူမပြေး မသွားလျှင် မင်းမှုကုန်အောင်ပြုလတ္တံ့သည်ဟူ၍လည်းကောင်း၊ နှောင်အိမ်ထားလေ၍ ထိုနှောင်အိမ်မှထွက် ပြေးခဲ့သောသူကို ရဟန်းပြုအပ်၏။ အခွန်ကောက်သူသည် မင်းအား အခွန်ကုန်အောင် မဆပ်၍ နှောင်အိမ် ထားခံရသော် ထွက်ပြေးလာအံ့ မပြုပေးအပ်။ ကောင်းစွာ လယ်ယာလုပ်ကိုင်စားသောက်သူအား သူတစ်ပါး ကိုခြေထိုးမှုကြောင့် နှောင်ဖွဲ့သော် မပြုပေးအပ်။ ထွက်ပြေး၍ အခြားအရပ်သို့ရောက်မူ ထိုအရပ်၌ ပြုပေးအပ်၏။
ကြော်ငြာထားအပ်သော ခိုးသူ
ခိုးမှု၊ ရာဇဝတ်မှု၊ စသည်တို့ကြောင့်၊ မြင်ရာအရပ်၌သတ်စေ၊ လက်ခြေဖြတ်စေ၊ ဒဏ်ထားစေ စသည်ဖြင့် ကြော်ငြာထားခံရသော သူအား ရဟန်းပြုမပေးအပ်။
ကြိမ်ဒဏ်ခံရသူ
ဆိုတိုင်း၊ စေပါးတိုင်း၊ မလိုက်နာ၍ ကြိမ်ဒဏ်ခံရသူကို မဆိုလို။ အခွန်အတုတ်စသည် တစ်စုံ တစ်ခုကိုယူ၍စားမိပြီး မပေးနိုင်သဖြင့် ကြိမ်ဒဏ်ရိုက်ပုတ် ထောင်းထုဒဏ်အမျိုးမျိုးခံရသူကို ဆိုလိုသည်။ ထိုသူအား အနာများပျောက်မှ၊ ဒဏ်ရာပျောက်မှ ရဟန်းပြုပေးရမည်။
သံပူကပ်၍ အမှတ်ပြုခံရသော ဝတ္ထု
သံပူကပ်၍ အမှတ်ပြုခံရသူလည်း ကြိမ်ဒဏ်နှင့်အလားတူ၏။ လွတ်မြောက်လာသော် အနာပျောက် ၍ အနာရွတ်မထင်အံ့၊ အဝန်းသုံးပါးညီစွာဝတ်သော ကိုယ်ဝတ်ဖြင့် ဖုံးကွယ်ရာ၌တည်အံ့၊ အပ်၏။ မဖုံး လွှမ်းမိသော အရပ်၌တည်အံ့၊ မအပ်။
စာမျက်နှာ-71
ဣဏာယိကဝတ္ထု
အကြင်သူ၏ မိဘဘိုးဘွားတို့သည်လည်း မြီကိုယူသည်ဖြစ်အံ့၊ အကြင်သူကိုသော်လည်း ပေါင်နှံ၍ မိဘတို့သည် တစ်စုံတစ်ခုသော ဥစ္စာကိုယူသည်ဖြစ်အံ့၊ ထိုသူသည် ဣဏာယိက မည်၏။ (ဆွေမျိုးတို့က ပြုသော်လည်း မမည်ဟူ။) အခြားသူတစ်ဦးဦးက မြီကိုဆပ်၍ ဆပ်မည်ဟု ဝန်ခံ၍ ရဟန်းပြုစေအံ့၊ အပ်၏။ ဆပ်မည့်သူမရှိသော် ရဟန်းသည် အလုပ်အကျွေးဒါယကာအားက အကြောင်းပါရမီနှင့်တကွသော သတ္တဝါ တစ်ဦးသည် မြီ၏ကြောင့်ကြခြင်းဖြင့် ရဟန်းမပြုရဟု ပြောအပ်၏။ ထိုသူကဆပ်မူ အပ်၏။ မိမိ၌ ကပ္ပိယ ဘဏ္ဍာရှိမူ ဆပ်အံ့ဟု နှလုံးသွင်း၍ ပြုပေးခြင်းငှာအပ်၏။ ဆွမ်းခံဝတ်ဖြင့် လွတ်မြောက်စေအံ့ဟု နှလုံးသွင်း ၍ကား ပြုမပေးအပ်။ မိမိရဟန်းပြုပေးသော ထိုသူသည် ထွက်ပြေးသော် ခေါ်ဆောင်၍ မြီကိုပေးစေရမည်။ မပေးအံ့ ‘ဂီဝါ ’ထိုက်၏။
မသိ၍ ရဟန်းပြုပေးလျှင်ကာ။ အနာပတ္တိ။ တွေ့မြင်သော မြီရှင်တို့အား ညွှန်ပြအပ်၏။ မပြသော် ဂီဝါကား မထိုက်။ မြီမတင်ဟုဆို၍ မထေရ်က ပြုပေးအံ့၊ မြီရှင်ကလည်း ရှာ၍လိုက်လာအံ့၊ ပဉ္စင်းငယ်လည်း မြင်၍ပြေးအံ့၊ မြီရှင်က မထေရ်အား - ပဉ္စင်းငယ်သည် မြီရှိ၍ ပြေးသူဟုဆိုအံ့၊ “ဒါယကာ ငါကား မြီမတင် ဟုဆို၍ ရဟန်းပြုပေးသည်။ အသို့ပြုရအံ့နည် - ငါ့မှာ သပိတ်သင်္ကန်းမျှသာရှိသည်”ဟု ပြောရမည်။ ဤကား သာမိစိဝတ်တည်း။ ပြေးခဲ့သော် ဂီဝါမထိုက်။
အကယ်၍ ပဉ္စင်းငယ်ကို မထေရ်၏မျက်မှောက်၌ မြင်၍- မြီတင်သူပါဟုပြောအံ့၊ ဒါယကာ သင်၏ မြီကို သင်သာသိလောဟု ပြောအပ်၏။ ဤသို့လည်း ဂီဝါမဖြစ်သေး၊ အကယ်၍ ဒါယကာက ပဉ္စင်းငယ်ကား ရဟန်းပြုပြီး ယခု ဘယ်အရပ်သို့ သွားလတ္တံ့နည်းဟုဆိုအံ့၊ ဒါယကာပင်သိလောဟု မထေရ်ကပြောရမည်။ ဤသို့ဆိုသော်လည်းပြေးခဲ့သော် မထေရ်အား ဂီဝါမဖြစ်သေး၊ အကယ်၍ မထေရ်က ပဉ္စင်းငယ် ယခု အဘယ်သို့ သွားလတ္တံ့နည်း- ဤအရပ်၌ပင်နေပါစေဟုဆိုအံ့၊ ပဉ္စင်းငယ်လည်း ပြေးခဲ့အံ့ ဂီဝါထိုက်၏။
အကယ်၍ ပဉ္စင်းငယ်သည် သဟေတုက ဝတ္တသမ္ဗန္ဓဖြစ်မူ ထိုအကြောင်းကို မထေရ်က မြီရှင်အား ပြောရမည်။ မြီရှင်ကလွှတ်အံ့ ကောင်း၏။ ထက်ဝက်တောင်းမှု ပေးအပ်၏။ နောင်အခါ ဆရာကို အလွန် နှစ်သက်စေတတ်သူဖြစ်အံ့။ အကုန်တောင်းတတ်သော်လည်း ပေးအပ်သည်သာ။ ပါဠိသင်ခြင်း၊ အဋ္ဌကထာ သင်ခြင်းတို့၌ လိမ္မာ၍ ဗဟုပကာရရှိသူဖြစ်အံ့၊ ဆွမ်းခံဝတ်ဖြင့် ရှာ၍သော်လည်း ပေးအပ်၏။
ဂီဝါ ဟောတီတိ ဣဏာယိကဘာဝံ ဥတ္တာ အနာဒရေန ဣဏမုတ္တက ဘိက္ခုဘာဝေ ပဝသိ တတ္တာ။ ဒါတဗ္ဗမေဝါတိ ဣဏာယိကေန ဓနံ သစ္ဆတု ဝါ မာ ဝါ၊ ဒါနေ သဥဿာဟေနေဝ ဘဝိတဗ္ဗ။ အညေစ ဘိက္ခူဟိ ‘မာ ဓုရံ နိက္ခိပါဟီတိ ဝတွာ သဟာယကဟိ ဘဝိတဗ္ဗန္တိ ဒဿတိ။ ဓုရနိက္ခေပန ဟိဿ ဘဏ္ဍန ကာရေတဗ္ဗတာ သိယာတိ။ (တိ၊ စာ-၁၁၀)
ဒါသဝတ္ထု
ကျွန်အမျိုးမျိုးတို့သည်ကား ကျွန်အဖြစ်မှ လွတ်မြောက်လာမှသာလျှင် ရဟန်းပြုပေးခြင်းငှာအပ်၏။ ကုရုနီ၌ကား အရံစောင့်ကိုလှူပါ၏ဟု ကပ္ပိယဝေါဟာရဖြင့်လည်းကောင်း၊ အမှတ်မရှိသော ဝေါဟာရဖြင့်
စာမျက်နှာ-72
လည်းကောင်း လှူသည်ဖြစ်စေ၊ ထိုသူအား ရဟန်းပြုပေးခြင်းငှာ မအပ်ဟူ၏၊ သံဃာကိုမှီ၍ အသက်မွေးကုန် သော သူဆင်းရဲကပ္ပိယကာရကတို့ကိုကား ပြုပေးခြင်းငှာအပ်၏။ အမိအဖနှစ်ဦးတို့သို့ အမိကျွန်ဖြစ်အံ့သား ကိုပြုမပေးအပ်၊ အဘကျွန်ဖြစ်၍ အမိကျွန်မဟုတ်အံ့အပ်၏။ “ရဟန်းပြုပေးကုန်၊ သံဃာ၏ဝေယျာဝစ္စကိုပြု လိမ့်မည်ဟု ပြောဆိုလှူဒါန်းသောကျွန်ကိုလည်း ‘ကျွန်အဖြစ်မှလွတ်အောင်ပြုပြီးမှသာ ပြုပေးခြင်းငှာအပ်၏။ [ကျွန်အဆက်အနွယ်ရှိသေးမူ မိမိအရာ၌ တည်စေပြီးမှဟူ] ပျော်လျှင်နေတော့။ မပျော်လျှင် ကျွန်ပြန် လုပ်မည်ဟုပြော၍ လှူသောကျွန်ကိုလည်း ပြုမပေးအပ်။ အရှင်သေ၍ အရှင်မရှိသော သိမ်းပိုက်မည့် သူမရှိသောကျွန်အဝေးသို့ပြေး၍နေသောကျွန်တို့သည်လည်း မိမိပင် မိမိကိုယ်ကို တော်လှန်၍လည်းကောင်း၊ ပြည်ရွာရှင်စိုးမင်းတို့ကိုသော်လည်း ရဟန်းပြုစေအပ်၏။ ရဟန်းပြုပြီးမှသိလျှင်လည်း လွတ်အောင် ပြုအပ်သည်သာ။
ဒါသမ္ပိ ပဗ္ဗာဇေတွာ သာမိကေ ဒိသွာ ပဋိစ္ဆာဒနတ္ထံ အပနေန္တော ပဒဝါရေန အဒိန္နာဒါနာပတ္တိယာ ကာရေတဗ္ဗော၊ ဒါသဿ ပန ပလာယတော အနာပတ္တိ။ [တိ ၊ စာ ၁၁၁]
ကမ္မာရဘာ ဝဏ္ဏာဒိကထာ
သီမာပရိယာပန္ဒဖြစ်ကုန်သော ရဟန်းတို့ကိုစည်းဝေးစေ၍ ရှင်လောင်းကို ထိုအရပ်သို့ဆောင်၍ “သံယံ ဘန္တေ ဣမဿ ဒါရကဿ ဘဏ္ဍုကမ္မံ အာပုစ္ဆာမိ”ဟု သုံးကြိမ်၊ နှစ်ကြိမ် တစ်ကြိမ်လည်းကောင်း ပန်ကြားအပ်၏။ ဤသူငယ်၏ ဆံရိတ်ခြင်းကို ရဟန်းပြုခြင်းကို ရှင်ပြုခြင်းကို ပန်ပါ၏ဟု တစ်ခုခုဖြင့် လည်းကောင်း၊ ဤ သူငယ်သည် ရဟန်းပြုလို၏။ ရှင်ပြုလို၏ဟုလည်းကောင်း ဆိုခြင်းငှာလည်း အပ်ပါ၏။ [သီမာပရိယာပန္နတိ ဗဒ္ဓသီမာယ သတိ တဒန္တောဂဓ အသတိ ဥပစာရသီမန္တောဂဓေတိ အတ္ထော။ တိ၊ စာ-၁၁၂]
သဘာဂဌာနဖြစ်အံ့၊ ရဟန်းတို့ အရေအတွက်လည်း ထင်ရှားအံ့၊ ရဟန်းတို့ ရပ်ရာ၊ ထိုင်ရာ တို့ သို့သွား၍လည်း ပန်အပ်၏။ ရှင်လောင်းမှတစ်ပါး ကျန်သောပဉ္စင်းငယ် သာမဏေတို့ကိုစေ၍လည်း ပန်ခြင်း ငှာအပ်၏။ အချို့ရဟန်းတို့သည် ကျောင်းချုံစသည်တို့သို့ဝင်၍ အိပ်မူလည်း အိပ်ကုန်အံ့၊ သမဏဓမ္မကို မူလည်း ပွားကုန်အံ့၊ ပန်ကြားသူတို့လည်း ရှာဖွေသော်လည်း မမြင်၍ “အားလုံးပန်ကြားပြီးပြီ”ဟူသော အမှတ်ရှိကုန်အံ့၊ ရှင်ပြုပေးခြင်းငှာ အပ်၏။
မဟာဝိဟာရဖြစ်၍ ရဟန်းများသဖြင့် ပန်ကြားရန်ခဲယဉ်းမူ - ခဏ္ဍသိမ်၌တည်၍လည်းကောင်း၊ မြစ်၊ သမုဒ္ဒရာ စသည်တို့သို့သွား၍လည်းကောင်း ရှင်ပြုပေးအပ်၏။ ဦးပြည်းသစ်မူလည်းဖြစ်အံ့၊ ရှင်လူထွက်မှ လည်းဖြစ်အံ့၊ တက္ကတွန်းစသည်မူလည်းဖြစ်အံ့၊ လက်နှစ်သစ်အောက်ယုတ်သော ဆံရှိသည်မူလည်း ဖြစ်အံ့၊ ဆံရိတ်ဖွယ်မလိုသောကြောင့် မပန်ကြားဘဲရှင်ပြုပေးခြင်းငှာ အပ်၏။ လက်နှစ်သစ်ထက်ပိုမူကား ပန်၍သာ ပြုအပ်၏။
[ပါဠိတော်၌လည်း အာပတ်မတတ်သဖြင့်လည်းကောင်း၊ အဋ္ဌကထာ၌လည်း ပန်ကြားပြီး အမှတ် ရှိလျှင်အပ်၏ဟု ဆိုသောကြောင့်လည်းကောင်း - သိလျက် မပန်ကြားဘဲ ဆံချမှ ဒုက္ကဋ်ဟုမှတ်ပါ။ (တိ ၊ စာ - ၁၁၂)
စာမျက်နှာ-73
ကေသောရောပနမ္ပိ သမဏပဗ္ဗဇနဝေါဟာရံ လဘတီတိ အာဟ “ဣမဿ သမဏကရဏ”န္တိ ဒီ။ (တိ၊ စာ - ၁၁၂)
ကေသမဿုသြရောဟနံ အကတွာ အသတိယာ သရဏာနိ ဒတွာ ပဗ္ဗာဇေတိ၊ ရူဟတဝါ” တိ ဝဒန္တိ။ (ဇီ ၊ စာ - ၄၂၄)
ဥပါလိသူငယ်ဝတ္ထု၌ အသက် ၂၀ မပြည့်သူကို ရှင်ရဟန်းအဖြစ် ပယ်တော်မူ၏။ အဟိဝါတ ယဉ်းနာရောဂါဝတ္ထု၌ ၁၅ နှစ်မပြည့်သူကို ပယ်တော်မူ၏။ တစ်ဖန် ကျီးခြောက်ခြင်းငှာ စွမ်းနိုင်သူကို ရှင်အဖြစ်ခွင့်တော်မူ၏။ [ရှေ့ပါစိတ် ၊ နောက်-ဒုက္ကဋ်]
ကဏ္ဍကဝတ္ထု၌ ရဟန်းတစ်ပါးတည်း သာမဏေနှစ်ပါးကို လုပ်ကျွေးစေလျှင် ဒုက္ကဋ်ဟု ပညတ် တော်မူသည်။
နိဿရည်းလွတ်ငြိမ်းခွင့်ပြုခြင်း
[အဗျတ္တန ယာဝဇီဝန္တိ ဧတ္ထ သစာယံ ဝုဍ္ဎတရံ အာစရိယံ န လဘတိ၊ ဥပသမ္ပဒါယ သဋ္ဌိဝဿာ ဝါ သတ္တတိဝဿာ ဝါ ဟောတု၊ နဝကတရဿာပိ ဗျတ္တဿ သန္တိကေ ဥက္ကဋိကံ နိသီဒိတွာ အဉ္ဇလိ ပဂ္ဂဟေတွာ- “အာစရိယော မေ အာဝုသော ဟောဟိ၊ အာယသ္မတော နိဿာယ ဝစ္ဆာမီ”တိ တိတ္တို ဝတွာ နိဿယော ဂဟေတဗ္ဗောဝ၊ ဂါမဂ္ဂဝေသနံ အာပုစ္ဆန္တေနာပိ ဥက္ကုဋီကံ နိသီဒိသွာ အဉ္စလိ ပဂ္ဂဟေတွာ၊ “ဂါမပွေဝေသနံ အာပုစ္ဆာမိ အာစရိယာ” တိ-ဝတ္တဗ္ဗ။ ဒေသ နယော သဗ္ဗအာပုစ္ဆနေသု။ ဋ္ဌ ၊ စာ-၂၈။
ရာဟုလာဝတ္ထု၌ အမိအဖတို့ခွင့်မပြုသူကို ရှင်ရဟန်းပြုပေးအံ့ ဒုက္ကဋ်ဟု ပညတ်တော်မူသည်။ ကျွမ်းကျင်လိမ္မာ၍ စွမ်းရည်ရှိသော ရဟန်းဖြစ်၍ ဆုံးမသွန်သင်ခြင်းငှာစွမ်းနိုင်မူ သာမဏေအများကိုလည်း အရေအတွက်မရှိ လုပ်ကျွေးစေခြင်းငှာခွင့်ပြုတော်မူ၏။ [ဗျတ္တ ပဋိဗလ အင်္ဂါရပ်ကား ပရိသုပဋ္ဌာပက အင်္ဂါများပင်။]
သိက္ခာပဒဒဏ္ဍကမ္မ ဝတ္ထုကထာ
သာမဏေတို့အား (၁၀)ပါးသောသီလတို့ကို ခွင့်ပြုတော်မူ၏။ ငါးပါးသော ဒဏ္ဍကမ္မတို့ကိုလည်း ခွင့်ပြုတော်မူ၏။ အလုံးစုံသော သံဃာအရံသို့မဝင်လင့်ဟု တားမြစ်ပိတ်ပင်သော ရဟန်းအား ဒုက္ကဋ်။ သံဃိကဖြစ်စေ ပုဂ္ဂလိကဖြစ်စေ၊ မိမိအမြဲနေထိုင်ရာ ကျောင်းဟုဆိုအပ်သော ရဟန်းတို့နေထိုင်ရာအရပ် ဥပဇ္ဈာယ် ဆရာတို့၏နေရာအရပ်ဟူသော ဝင်ထွက်ရာအရပ်တို့၌ကား တားမြစ်ပိတ်ပင်ခြင်းငှာခွင့်ပြု၏။ [သာတိ] စားသောက်မည့် အစာအာဟာရကို တားမြစ်ခြင်းကိုပြုသောရဟန်းအား ဒုက္ကဋ်။
သဲဒဏ်၊ ရေဒဏ် - [မစားလင့်၊ မခဲလင့်ဟု ပြောဆိုသော ရဟန်း အာဟာရကို တားမြစ်အံ့ဟု သပိတ်သင်္ကန်းကို အတွင်းသို့ပစ်ချသော ရဟန်းတို့အား ပယောဂတိုင်း ဒုက္ကဋ်၊ အနာစာရ ဒုဗ္ဗစသာမဏေ တို့အား ဒဏ်ပေးပြီး၍ ယာဂု၊ ဆွမ်း၊ သပိတ်၊ သင်္ကန်း တစ်ခုခုကိုပြပြီး ဤမျှသောဒဏ်ထမ်းလျှင် ဤဟာကို ရလတ္တံ့ဟုကား ပြောခြင်းငှာအပ်၏။
စာမျက်နှာ-74
မြတ်စွာဘုရားကား တားမြစ်ခြင်း (ဒဏ္ဍကမ္မကိုသာ ခွင့်ပြု၏။ ဓမ္မသင်္ဂါဟကထေရ်တို့ကား အပြစ်အလျောက် သဲဒဏ်၊ ရေဒဏ် စသည်ဆောင်အပ်၏ဟုဆို၏။ ထိုသို့ပြုရာ၌လည်း ရှောင်ကြဉ်လတ္တံ့၊ နောင်ကြဉ်လတ္တံ့ဟူသော သနားကရုဏာ ဖြင့်သာ။ လူထွက်လတ္တံ့၊ ပျက်စီးလတ္တံ့ ဟူသော အလိုဆိုးဖြင့်ကား မပြုစေအပ်။ ကျောက်ပူထက်၌ အိပ်စေခြင်း၊ ကျောက်အုတ်တို့ကို ခေါင်းထက် တင်၍ ရွက်ထားစေခြင်း၊ ရေသို့ဆင်း၍ စိမ်စေခြင်းတို့ကားမအပ်။)
ဥစ္စာသယန မဟာသယန၌ ဥစ္စာသယနံ ဝုစ္စတိ ပမာဏာတိက္ကန္တံ မဉ္စာဒိ။ မဟာသယနံ အကပ္ပိ ယတ္ထရဏေဟိ အတ္ထတံ အာသန္ဒာဒိ။ အာသနတ္ထ သယနေနေဝ သင်္ဂဟိတန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗ။ (သာ၊ စာ- ၂၅၄၊ တိ တူ)
အနာပုစ္ဆာဝရဏဝတ္ထုအာဒိကထာ
ဥပဇ္ဈာယ်ဆရာအား မပန်ကြားဘဲ ထိုဆရာ၏ သာမဏေကို တားမြစ်အံ့ ဒုက္ကဋ်။ [သာမဏေအား ဤအပြစ်သည်ရှိ၏။ ဒဏ်ပေးပါဟု သုံးကြိမ်ပြောသော်လည်း ဥပဇ္ဈာယ်က မပေးအံ့၊ မိမိတို့ပြုခြင်းငှာ အပ်၏။ ဥပဇ္ဈာယ်က ငါ့သာမဏေတို့ကို အပြစ်မြင်လျှင် ဒဏ်ပေးပါဟု ကြိုတင်ခွင့်ပြုထားအံ့၊ ဒဏ်ပေး ခြင်းငှာ အပ်၏။ သာမဏေတို့နည်းတူ သဒ္ဓိဝိဟာရိက အန္တေဝါသိက တပည့်တို့အားလည်း ဒဏ်ပေးခြင်း ငှာ အပ်၏။
သူတစ်ပါး၏ ပရိသတ်ကို ဖြားယောင်းသွေးဆောင်သော ရဟန်းအား။ ဒုက္ကဋ်။
[သာမဏေရာ ဝါ ဟောန္တု ဥပသမ္ဗန္နာ ဝါ၊ အန္တမသော ဒုဿီလဘိက္ခုဿာပိ ပရဿ ပရိသဘူ တေ ဘိဋ္ဌိတွာ (အတ္တနော ဥပဋ္ဌာနကရဏတ္ထံ) ဂဏှိတုံ န ဝတိ။) အာဒီနဝံ ပန ဝ ဝတ္ထုတိ။ “တယာ နှာယိတုံ အာဂတေန ဂူထမနံ ဝိယ ကတံ ဒုဿီလံ နိဿာယ ဝိဟရန္တေနာတိ။ သစေ သော သယမဝ ဇာနိတွာ ဥပဇ္ဇံ ဝါ နိဿယံ ဝါ ယာစတိ ဒါတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ။ အပလာနီတိ တုမှာကံ ပတ္တံ ဒဿာမ၊ စီဝရံ ဒဿာမာတိ အတ္တနော ဥပဋ္ဌာနကရဏတ္ထံ သင်္ဂဏှန္တိ။] (မဟာဋ္ဌ၊ စာ-၂၉၅)
သာမဏေတို့အား လိင်္ဂနာသန (၁၀)ပါးကို ခွင့်ပြုတော်မူ၏။ [၁၀ ပါးတို့တွင် တစ်ပါးပါးကို ကျူးလွန်အံ့- တာဝဒေဝဿ သရဏဂမနာနိ စ ဥပဇ္ဈာယဂ္ဂဟဏဉ္စ သေနာသနဂ္ဂါဟော စ ပဋိပ္ပဿန္တိတိ၊ လဘတိ၊ လိင်္ဂမတ္တမေဝ ဧကံ အဝသိပ္ပံ ဟောတိ။ အာယတိ သံဝရမရှိမူ နှင်ထုတ် သံဃလာဘဲ အပ်၏။ အာယတိသံဝရရှိမူ လိင်္ဂနာသနကိစ္စံ နတ္ထိ ယထာနိဝတ္ထပါရုတဿေဝ သရဏာနိ ဒါတဗ္ဗာနိ၊ ဥပဇ္ဈာယော ဒါတဗ္ဗော၊ သိက္ခာပဒါနိ ပန သရဏဂမနေနေဝ ဣဇ္ဈန္တိ။ သာမဏေရာနံ ဟိ သရဏဂမနံ ဘိက္ခူနံ ဥပသမ္ပဒကမ္မဝါစာသဒိသံ၊ တသ္မာ ဘိက္ခူနံ ဝိယ စတုပါရိသုဒ္ဓိသီလံ ဣမိနာပိ ဒသသီလာနိ သမာဒိန္နာနေဝ ဟောန္တိ၊ ဧဝံသန္တေပိ ဒဋီကရဏတ္ထ အာယတိ သံဝရေ ပတိဋ္ဌာပနတ္ထံ ပုန ဒါတဗ္ဗာနိ။ သေစေ ပုရိမိကာယ ပုန သရဏာနိ ဂဟိတာနိ၊ ပစ္ဆိမိကာယ ဝဿာဝါသိကံ လစ္ဆတိ၊ သေစေ ပစ္ဆိမိကာယ ဂဟိတာနိ၊ သံဃေန အပလောကေတွာ လာဘော ဒါတဗ္ဗော - (မဟာ-ဋ္ဌ၊ စာ-၂၉၆)
စာမျက်နှာ-75
ဒဏ်ထိုက်လျှင်ကား - သိက္ခာပဒေ ပန ပုန ဒိပိ အဒိန္နေပိ ဝဋတိ။ သာမဏေရာနံ မဇ္ဇပါနံ သစိတ္တကံ ပါရာဇိကဝတ္ထု၊ အယံ ဝိသေသော။] (ဋ္ဌ၊ စာ-၂၉၆) ဤသစေစသော စကားဖြင့် ထိုနေ့၌ပင် ဝါသို့ကပ်ခြင်းကို ပြ၏။ ပုရိမဝါကပ်၍ ဝါမပျက်မှသာ ဝဿဝါသိကအပါ သံဃိကလာဘ်အားလုံးကို ရနိုင်သည်။] အာယတိ သံဝရေ န တိဋ္ဌတိ၊ နိမ္မိတဗ္ဗောတိဒတ္ထ သစေ ယာဝတတိယံ ဝုစ္စမာနော န သြရမတိ၊ သံဃံ အပလောကတွာ နာသေတဗ္ဗော၊ ပုန ပဗ္ဗဇ္ဇီ ယာစမာနောပိ အပလောကတွာ ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗောတိ ဝဒန္တိ။ (သာ၊ စာ-၂၅၆)
ပစ္ဆိမဝါကပ်သော သာမဏေသည် (ပုရိမဝါ၌ လိင်ကျ၍ ဝါပျက်သဖြင့်) သံဃိက ကာလစီဝရ ကိုကား မရနိုင်ဟူ၏။ [8]
[ရတနာသုံးပါးတို့၏ ကျေးဇူးမဲ့ကိုပြောမူ အပြစ်ပြ၍ တားမြစ်အပ်၏။ သုံးကြိမ်တားမြစ်၍ မရသော် ထိုအယူကိုစွန့်အံ့ ဒဏ်ပေး၍ အပြစ်ကို ကြားစေအပ်၏။ မစွန့်သော် အသွင်ဖျက်အပ်၏။]
ရှင်သာမဏေတို့ဒေသနာကြားပုံ
အစ္စယံ ဒေသာပေတဗ္ဗောတိ အစ္စယော မံ ဘန္တေ အစ္စ မာတိ အာဒိနာ သံဃမဇ္ဈေ၊ ဒေသာပေတွာ သရဏသီလံ ဒါတဗ္ဗန္တိ အဓိပ္ပာယော ပါရာဇိကတ္တာ တေသံ။ (တိ၊ စာ-၁၁၈)
အစ္စယော ဘန္တေ အစ္စဂမာ ယထာဗာလံ ယထာမုတ္တံ ယထာအကုသလံ၊ ယောဟံ ဝမကာသိ၊ တဿ မေ ဘန္တေ သံဃော အစ္စယံ အစ္စယတော ပဋိဂ္ဂဏှာတု အာယတိ သံဝရာယဟု သံဃာအလယ်၌ ကြားအပ်၏။ (သာရ၊ စာ-၂၈၂)
[အဗြဟ္မစရိယတွင် ဘိက္ခုနီဒူသကကို ရေတွက်ပြီး ဖြစ်နိုင်သော်လည်း အဗြဟ္မစရိယကို လွန်ကျူး မိသော်လည်း အာယတိသံဝရ၌တည်မူ သရဏဂုံပေး၍ ပဉ္စင်းခံပေးခြင်းငှာ အပ်၏။ ဘိက္ခူနီဒူသက ဖြစ်မူကား ရှင်အဖြစ် ပဉ္စင်းအဖြစ်မအပ်တော့ဟုသိစေလို၍ သီးသန့်ဆိုသည်] [ဒိဋ္ဌိ-အရ သဿတုစ္ဆေဒါဒိ ဒိဋ္ဌိကိုယူ] [တရားတော်ကို အယူအဆမှား၍ စွဲလမ်းသည်ကိုမဆို]
ပဏ္ဍဝတ္ထု
အာသိတ္တ ဥသူယပဏ္ဍုတ်တို့ကား ပဉ္စင်းခံပေးခြင်းငှာအပ်၏။ ဩပက္ကမိက ပက္ခ နပုံသကပဏ္ဍုတ် တို့ကားမအပ်။ ပက္ခကား အပဏ္ဍပက္ခ၌ အပ်သေး၏။ ရှင်အဖြစ်သာဟူ၏။
ထေယျသံဝါက ဝဏ္ဏကထာ
ယာဝ သော သုဒ္ဓမာနသော၊ ထေယျသံဝါသကောနာမ တာဝ သ န ဝုစ္စတိ (ဋ္ဌ၊ စာ-၂၉၉) ဟူရကား ဤရဟန်းအသွင်ဖြင့် ရဟန်းတို့ကိုလှည့်ပတ်၍ ပေါင်းဖော်အံ့ဟု အသုဒ္ဓစိတ်မရှိသော် ထေယျသံ ဝါသက မဖြစ်၊ မစင်ကြယ်သော စိတ်ဖြင့်ကား ရဟန်းအသွင်ကိုယူကာမျှ၌ နောက်မှရဟန်းတို့နှင့် ပေါင်းဖော် သည်မူလည်း ဖြစ်စေ၊ မပေါင်းဖော်သည်မူလည်းဖြစ်စေ၊ လိင်္ဂတွေနကဖြစ်၏။ နောက်မှ ရဟန်းတို့နှင့်ပေါင်းဖော် သော်လည်း မထိုက်သည်ဖြစ်၍သာ ပေါင်းဖော်၏။ ထို့ကြောင့် ဥဘယတ္ထနကလည်း လိင်္ဂတ္ထနက၌ အကျုံးဝင်၏။ (သာရ၊ စာ-၂၈၄)
စာမျက်နှာ-76
ရာဇာထ
မင်းဘေးကြောင့် ကိုယ်တိုင်သင်္ကန်းဝတ်၍ ရှင်ရဟန်းပြုသူအား မင်းကရှင်ရဟန်းပြုသွား ပြီဟုသိ၍ ခွင့်လွှတ်သောအခါ- ထိုအသွင်ဖြင့် သံဃာ့အထံသို့မလာဘဲ လူအသွင်ယူ၍လာသော်၊ ပဉ္စင်းခံ ပေးခြင်း၊ ရှင်ပြုပေးခြင်းငှာအပ်၏။ ထိုအသွင်ဖြင့်လာမူ. ဝတ်ကြီးဝတ်ငယ် စသည်မသာယာဘဲ ရဟန်းတို့ အား အမှန်အတိုင်းဝန်ခံအံ့၊ ထိုအသွင်ကိုဖျက်၍ ရှင်ရဟန်းပြုပေးအပ်၏။ အကယ်၍ ဝတ်ကိုသာယာအံ့၊ ရဟန်းအယောင်ကိုပြအံ့ ဝါရေတွက်ခြင်းစသည်ပြုအံ့၊ ပြုမပေးအပ်။
[ဂဏ္ဌိရှင်တို့ကား မင်းဘေးစသည်တို့ကြောင့် ရဟန်းအသွင်ကိုယူသောသူအား လူတို့သည် ငါ့ကို ရဟန်းဟုသိစေကုန်ဟု လှည့်ပတ်လိုသော စိတ်ရှိကုန်သော်လည်း ရဟန်းတို့ကို လှည့်ပတ်လိုသည်၏ အဖြစ် မရှိသောကြောင့် အပြစ်မရှိဟူကုန်၏။ ဝတ္တံ သာဒိယတိ၊ ပဗ္ဗဇ္ဇိတာလယံ ဒဿေတိ ဆိုသောကြောင့် ရယ်မြူးလို၍ ရဟန်းအသွင်ကိုယူပြီး ရှိခိုးခြင်းစသည်ကို မသာယာသူ၊ ငါ့ရဟန်းအသွင်တင့်တယ်၏ လော.. စသည်ဖြင့် စင်ကြယ်သောစိတ်ဖြင့် ရဟန်းအသွင်ယူသူတို့ကား ထေယျသံဝါသကမဖြစ်။ (သာရ၊ စာ-၂၈၈)
မူလမင်းဘေးစသည်ကြောင့် စင်ကြယ်သောစိတ်ဖြင့် အသွင်ကိုယူထားသော်လည်း နောက်ပိုင်း၌ မစင်ကြယ်သော စိတ်ဖြစ်လာအံ့၊ မူလစင်ကြယ်သောစိတ်ဖြင့် အသွင်ကိုယူထားသောကြောင့် ထေနက မဖြစ်သေး။ ရဟန်းတို့ထံသွား၍ သာမဏေဝါရေတွက်ခြင်းစသည်ပြုမှထေနကဖြစ်သည်။ (တိ၊ စာ- ၁၂၀)
ဒုဗ္ဘိက္ခအခါ၌ ကိုယ်တိုင်အသွင်ယူ၍
သဗ္ဗပါသဏ္ဌိယဘတ်တို့ကိုစားပြီး ဒုဗ္ဘိက္ခလွန်သော အခါ လူအသွင်ဖြင့် သံဃာထံလာအံ့ . စသည်ရှေးနည်းတူ။
[သဗ္ဗပါသက္ခိယဘတ္တာနီတိ သဗ္ဗသာမယိကာနံ သာဓာရဏံ ကတွာ ဝီထိစတုက္ကာဒီသု ထပေတွာ ဒါတဗ္ဗဘတ္တာနိ။ (သာ၊ စာ-၂၅၈)
သဗ္ဗပါသဏ္ဍိယဘတ္တာနီတိ သဗ္ဗသာမယိကာနံ သာဓာရဏံ ကတွာ ပညတ္တဘတ္တာနိ။ ဣဒဉ္စ ဘိက္ခူနညေဝ နိယမိတဘတ္တဂဟဏေ သံဝါသောပိ သမ္ဘဝေယျာတိ သဗ္ဗသာဓာရဏဘတ္တံ ဝုတ္တံ။ သံဝါသံ ပန အသာဒိယိတွာ အဘိက္ခုကဝိဟာရာဒီသု ဝိဟာရဘတ္တာဒီနိ ဘုဉ္ဇန္တောပိ ထေယျသံဝါသကော န ဟောတိ ဧဝ။ (တိ၊ စာ-၁၂၁)
ကန္တာရခရီးခဲသွားရာ ရဟန်းတို့ကို လှည်းကုန်သည်တို့ ပင်ဆောင်သည်ကိုတွေ့သဖြင့် မိမိလွယ်ကူစွာ ခရီးခဲကျော်နိုင်ရန် . ကိုယ်တိုင်အသွင်ယူ၍ ခရီးခဲလွန်သောအခါ လူအသွင်ဖြင့် သံဃာထံ လာမူတူ၏။
ရောဂဘယဖြစ်သောအခါ.. အသက်ရှင်ခြင်းငှာ မတတ်နိုင်ရကား ကိုယ်တိုင်အသွင်ယူ၍ သဗ္ဗပါသက္ခိယဘတ်တို့ကိုစားလျက် ရောဂါငြိမ်းလတ်သော် လူအသွင်ဖြင့် သံဃာထံလာမူ - တူ။ ဝေရိဘယကြောင့် ချမ်းသာရရန် ကိုယ်တိုင်အသွင်ယူ၍ နောက်ပိုင်း ရန်ငြိမ်းလတ်သော် လူအသွင် ဖြင့် သံဃာထံလာမူ - တူ။
စာမျက်နှာ-77
စိဝရံ ဟရဏတ္ထာယ - တစ်နေရာတွင် သိက္ခာချပြီး၍ သင်္ကန်းတို့ကိုကျောင်းပြန်ပို့လိုသော သူသည် လမ်းခရီးသူခိုးဘေးမှလွတ်ရန် သင်္ကန်းဝတ်၍ ကျောင်းသို့လာရာ အဝတ်ကိုမသာယာဘဲ အမှန်ပြော ကြားအံ့၊ ရဟန်းတို့ကလည်း အနိုင်အထက်ရှင်ရဟန်းပြုပေးလိုအံ့၊ သင်္ကန်းတို့ကိုဖယ်၍ အသစ်တစ်ဖန် ပေး၍ ပြုပေးအပ်၏။ မြုံနေ၍ ရဟန်းအဖြစ်ဝန်ခံပြီ၊ ဝါရေတွက်ခြင်းစသည်ပြုမူကားမအပ်။
အန္ဓကအဋ္ဌကထာယံ ပေါရာဏဂဏ္ဌိပဒေသု စ ဒုဿီလဘိက္ခု “ထေယျသံဝါသကော”တိ ဝုတ္တော။ ထေယျာယ ဝေါ ဘိက္ခဝေ ရဋ္ဌပိဏ္ဍော ဘုတ္တောတိ ဣမိနာ ကိရ ပရိယာယေနာတိ ဝေဒိတဗ္ဗ။ (ဇီ၊ စာ-၄၃၀)
သာမဏေကြီးတစ်ပါးသည် တစ်နေရာတွင် လူထွက်၍ အကြောင်းတစ်ခုခုကြောင့် ငါရဟန်းပြုအံ့၊ မထေရ်လည်း ငါလူထွက်သည်ကို မသိလတ္တံ့-ဟု ထိုသပိတ်သင်္ကန်၊ကိုပင်ယူ၍ ကျောင်းသို့သွားအံ့၊ ထို အကြောင်းကို ရဟန်းတို့အားလည်း မကြားအံ့၊ သာမဏေအဖြစ်ကိုလည်း ဝန်ခံအံ့၊ ထေယျသံဝါသက ဖြစ်၏။ [သင်္ကန်းဝတ်သွား၏ဟူလို] သာမဏေအသွင်ကို ယူသောအခါ၌ မည်သူမျှမပြောကြားအံ့ဟု စိတ် ဖြစ်အံ့၊ ကျောင်းသို့ရောက်၍ ပြောကြားသော်လည်း ယူစဉ်ကပင် ထေယျသံဝါသကဖြစ်၏။ အသွင်ယူ စဉ်က ကြားအံ့ဟု စိတ်ဖြစ်သော်လည်း ကျောင်းသို့ရောက်မှ ငါ့ကိုယခု ဤရဟန်းတို့မသိကြဟု လှည့်ပတ်၍ မပြောကြားအံ့၊ မပြောအံ့ဟု ဝန်ချသောခဏ၌ ထေယျသံဝါသကဖြစ်၏။ အသွင်ယူစဉ်ကလည်း ကြားအံ့ ဟု စိတ်ဖြစ်အံ့၊ ကျောင်းသို့ရောက်သောအခါလည်းကြားအံ့၊ ထေယျသံဝါသကမဖြစ်။ ပဗ္ဗဇ္ဇအဖြစ်ကိုရ၏။
နားမလည်သော အဗျတ္တသာမဏေသည် - ရှေးနည်းတူလူထွက်၍ အိမ်မှုကိစ္စတို့ကို မပြုလိုအံ့၊ ဆွေမျိုးတို့ကလည်း ထိုသင်္ကန်းတို့ကိုပင်ဝတ်ပေး၍ ခွက်ကိုလည်းကောင်း၊ သပိတ်ကိုလည်းကောင်း လက်၌ ပေး၍ ရဟန်းသွားပြုလောဟု အိမ်မှနှင်ထုတ်ကုန်အံ့၊ ထိုသာမဏေသည် ကျောင်းသို့သွားအံ့၊ ရဟန်းတို့ ကလည်း ထိုအကြောင်းကိုမသိအံ့၊ မိမိကိုယ်တိုင်ကလည်း ဤသို့ပြုခြင်းသည် ထေယျသံဝါသက ဖြစ်သည် ဟုမသိအံ့၊ ထိုသာမဏေကို အသက်နှစ်ဆယ်ပြည့်၍ ပဉ္စင်းခံကုန်အံ့၊ ကောင်းစွာပဉ္စင်း ဖြစ်၏။ “အကယ်၍ လူသာမဏေအခါကပင်လျှင် (ရဟန်းဘဝကိုဆည်း)ဤသို့ ရှင်ပြုအံ့၊ ထေယျသံဝါသကဖြစ်၏”ဟုကြား ဖူးအံ့၊ ထိုသူသည် ငါဤသို့ပြုခဲ့ပြီဟု ရဟန်းတို့အား ကြားအပ်၏။ ကြားသော် တစ်ဖန် ပဗ္ဗဇ္ဇအဖြစ်ကို ရ၏။ ငါ့ကိုမည်သူမျှမသိရ မြို့၍မကြားအံ့၊ ဝန်ချသောကာလ၌ ထေယျသံဝါသကဖြစ်၏။
“ယော ဧဝံ ပဗ္ဗဇတိ သော ထေယျသံဝါသကော နာမ ဟောတီ”တိ ဣဒံ နိဒဿနမတ္တံ၊ “ထေယျသံဝါသကော”တိ ပန နာမံ အဇာနန္တောပိ “ဧဝံ ကာတုံ န ဝတီ”တိ ဝါ “ဧဝံ ကရောန္တော သမဏော နာမ န ဟောတီ”တိ ဝါ “ယဒိ အာရောစေဿာမိ ဆဿန္တိ မန္တိ ဝါ “ယေန ကနစိ ပဗ္ဗဇ္ဇာ မေ န ရုဟတီ”တိ ဇာနာတိ၊ ထေယျသံဝါသကော ဟောတိ၊ ယော ပန ပထမံ “ပဗ္ဗဇ္ဇာ ဧဝံ မေ ဂဟိတာ” တိ သည် ကေဝလံ အန္တရာ အတ္တနော သေတဝတ္ထနိဝါသနာဒိဝိပ္ပကာရံ ပကာသေတုံ လဇ္ဇန္တော န ကထေတိ၊ သော ထေယျသံဝါသကော န ဟောတိ။ အနုပသမ္ပန္နကာလေယေဝါတိဒတ္ထ အဝဓာရဏေန ဥပသမ္ဗန္ဓကာလေ ထေယျသံဝါသကလက္ခဏံ ဉတွာ ဝဉ္စနာယပိ နာရောစေတိ၊ ထေယျသံဝါသကော န ဟောတီတိ ဒီပေတိ။ သော ပရိသုဒ္ဓစိတ္တေန ဂဟိတလိင်္ဂတ္တာ လိင်္ဂက္ကေနကော န ဟောတိ၊ လပသမ္ပတ္တာ တဒနဂုဏသေဝ သံဝါသဿ သာဒိတတ္တာ သံဝါသတ္တေနကောပိ န ဟောတိ။ အနုပသမ္ပန္နော ပန လိင်္ဂတ္ထနကော ဟောတိ၊ သံဝါသာရဟဿ လိင်္ဂဿ ဂဟိတတ္တာ သံဝါသသာဒိယနမတ္တေန သံဝါသန္ဓေ နကော ဟောတိ။ (တိ၊ စာ-၁၂၁)
စာမျက်နှာ-78
ရဟန်းသည် သိက္ခာချပြီးအသွင်ကိုမပယ်မူ၍ ဒုဿီလအမှုကိုပြု၍လည်းကောင်း၊ မပြုမူ၍လည်း ကောင်း။ ဝါရေတွက်ခြင်းစသည်ကိုပြုအံ့၊ ထေယျသံဝါသကဖြစ်၏။ သိက္ခာမချဘဲ ရဟန်းအသွင်ဖြင့် မေထုန် မှီဝဲ၍ ဝါရေတွက်ခြင်းစသည်ပြုအံ့၊ ထေယျသံဝါသကမဖြစ်။ [ဣဒံ ဘိက္ခူဟိ ဒိန္နလိင်္ဂဿ အပရိစ္စတ္တတ္တာ န လိင်္ဂတ္ထနကော ဟောတိ၊ လိဂ်နုရူပဿ သံဝါသဿ သာဒိတတ္တာ နာပိ သံဝါသဇ္ဇေနကော ဟောတီတိ ဝုတ္တံ။ (သာ၊ စာ-၂၅၈)
[ဘိက္ခူ ဒိလိင်္ဂဿ အပရိစ္တတ္တာ လိဂ်နေကာ န ဟောတိ၊ ဘိက္ခုပဋိညာယ အပရိစ္စာ သံဝါသက္ကေနကော န ဟောတီတိ။ ဣတရထာ သာမဏေရဿပိ ဘိက္ခုဝဿဂဏနာဒီသု လိင်္ဂါနုရူပ သံဝါသော ဝ သာဒိတောတိ သံဝါသန္ဓေနကတာ န သိယာ၊ ဘိက္ခူဟိ ဒိန္နလိင်္ဂဿ ဥဘိန္နမ္ပိ သာဓာရ ဏတ္တာ။ ယထာစေတ္ထ ဘိက္ခု၊ ဧဝံ သမဏေရောပိ ပါရာဇိကံ သမာပန္နော သာမဏေရပဋိညာယ အပရိစ္စ တ္တတ္တာ သံဝါသန္ဓေနကော န ဟောတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ (တိ၊ စာ-၁၂၁,၁၂၂)] ရှင်အဖြစ်မှုကိုကားရပါ၏။ အန္ဓကအဋ္ဌကထာ၌ကား ထေယျသံဝါသက ဖြစ်၏ဟုဆို၏။ ထိုစကားကိုမယူအပ်။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၃၀၁)
ရဟန်းတစ်ပါးသည် သင်္ကန်း၌ ဥဿာဟရှိလျက်ပင် ဝတ်ဖြူဝတ်၍ မေထုန်မှီဝဲပြီး တစ်ဖန် သင်္ကန်းဝတ်၍ ဝါရေတွက်ခြင်းစသည်ပြုအံ့၊ ထေယျသံဝါသက မဖြစ်၊ ရှင်အဖြစ်မှုကိုကား ရပါ၏။ သင်္ကန်း တို့၌ ဓူရနိက္ခေပြပြု၍ ထိုကဲ့သို့ပြုမူကား ထေယျသံဝါသကဖြစ်၏။
သာမဏေသည် မိမိအသွင်၌တည်၍ မေထုန်မှုစသည်ပြုသော်လည်း ထေယျသံဝါသက မဖြစ်၊ သင်္ကန်းတို့၌ ဥဿာဟရှိလျက် သင်္ကန်းချွတ်၍ မေထုန်မှီဝဲပြီး တစ်ဖန်ပြန်ဝတ်လည်းမဖြစ်သေး။ သင်္ကန်း၌ ဓုရနိက္ခေပပြု၍ နဂ္ဂ၊ ဩဒါတနိဝတ္ထုဖြင့် မေထုန်မှီဝဲပြီး သင်္ကန်းဝတ်သော် ဖြစ်၏။ လူအဖြစ်ကိုတောင့် တ၍ သင်္ကန်းကို ခါးတောင်းကျိုက်ခြင်း၊ လူလိုဝတ်ခြင်းဖြင့်-ငါ့အား လူအသွင်သည် တင့်တယ်လေသလော၊ မတင့်တယ်လေသလောဟု စုံစမ်းရန်ဝတ်အံ့ စောင့်သေး၏။ တင့်တယ်၏ဟုဝန်ခံပြီးမှ တစ်ဖန်အသွင်ကို သာယာလျှင် ထေယျသံဝါသကဖြစ်၏။ အဝတ်ဖြူဝတ်၍ စုံစမ်းရာ၌လည်း နည်းတူပင်။
[သောဘတီတိ သမ္ပဋိစ္ဆိတွာတိ ကာသာဝဓာရဏော ဓုရံ နိက္ခိပိတွာ ဂိဟိဘာဝံ သမ္ပဋိစ္ဆိတွာ။ (တိ၊ စာ-၁၂၂)] ဝတ်ထားသောသင်္ကန်း၏အပေါ်က ဝတ်ဖြူဝတ်၍စုံစမ်းအံ့ ဝန်မူလည်းခံအံ့ စောင့်သည်သာ။
ဝုဍ္ဎပဗ္ဗဇ္ဇိတ သာမဏေသည် ဝါတို့ကိုမရေတွက်မူ၍ အစဉ်၌လည်း မတည်မူ၍ ဘေးတစ်ဖက်က လာ၍ မဟာပဠပအုပ်ကြီးစသည်တို့၌ ယောက်ချိုဖြင့်ချီသော ထမင်းဆိုင်ခဲ၌ သပိတ်ကိုကပ်ထည့်၍ သိန်းစွန် ကဲ့သို့ အသားတုံးကိုယူ၍ သွားအံ့၊ ထေယျသံဝါသကမဖြစ်။ ရဟန်းဝါတို့ကိုရေတွက်၍ ယူမူကား ဖြစ်၏။ [မဟာပဠာဒီသုတိ ဧတေန ဂိဟိသန္တကံ ဒဿိတံ။ (ဇီ၊ စာ-၄၃၀)။ မဟာပဠာဒီသုတိ ဝိလီဝါဒိမ ယေသု ဃရဒွါရေသု ထပိတဘတ္တဘာဇနဝိသေသေသု၊ ဧတေန ဝိဟာရေ ဘိက္ခူဟိ သဒ္ဓိ ဝဿဂဏနာဒီနံ အကရဏံ ဒဿတိ။ (တိ၊ စာ-၁၂၂)]
စာမျက်နှာ-79
သတိပြုရန်
သယံ သာမဏေရောဝ သာမဏေရပဋိပါဋိယာ ဋဝဿာနိ ဂဏတွာ ဂဏှန္တော ထေယျ သံဝါသကော န ဟောတိ။ ဘိက္ခု ဘိက္ခုပဋိပါဋိယာ ဋဝဿာနိ ဂဏေတွာ ဂဏှန္တော ဘဏ္ဍန ကာရေတဗ္ဗောတိ။ (မဟာ-ဋ္ဌ၊ စာ-၃၀၂) သယံ န ဟောတီတိဒတ္ထ ကိဉ္စာပိ ထေယျသံဝါသကော န ဟောတိ၊ ပါရာဇိကံ ပန အာပဇ္ဇတိယေဝ။ (သာ၊ စာ-၂၅၉)
သယံ သာမဏေရောဝ ဋဝဿာနိ ဂဏတွာ ဂဏှန္တော ပါရာဇိကော ဟောတိ၊ ထေယျသံဝါ သကော ပန န ဟောတိ။ တထာ ဘိက္ခုပိ၊ သော ပန ဘဏ္ဍဂ္ဂေန ကာရေတဗ္ဗောတိ ဣမိနာ အဓိပ္ပာယန သယံ သာမဏေရောဝါတိ အာဒိ ဝုတ္တံ။ (ဇီ၊ စာ-၄၃၀)
တီသု ပန ထေယျသံဝါသကေသု သာမဏေရာလယံ ကရောန္တော လိင်္ဂတ္ထနကာ၊ ဥပသမ္ဗန္နာလယံ ကရောန္တော သံဝါသန္ဓေနကော ဥဘယက္ကေနကောစ။ (ဇီ၊ စာ-၄၃၁)
တိတ္တိယပဣန္တကကထာ
တိတ္ထိယပက္ကန္တကကို ရှင်လည်းပြုမပေးအပ်၊ ပဉ္စင်းလည်းခံမပေးအပ်။ ပုဗ္ဗပယောဂတို့၌ ဒုက္ကဋ်။ တိတ္ထိတို့အသွင်ကိုယူခြင်း။ လက်ခံဆုံးဖြတ်ခြင်း၌ တိတ္ထိယပက္ကက။ လက္ခံမဆုံးဖြတ်ခင် ပြန်ဆုတ်မူကား လွတ်သေး၏။ စုံစမ်းရာ၌လည်း ဒုက္ကဋ်၊ လက်ခံမှ တိတ္ထိယပက္ကန္တက။
[အယဉ္စ တိတ္ထိယပက္ကန္တကော နာမ ဥပသမ္ပန္နဘိက္ခုနာ ကထိတော၊ တသ္မာ သာမဏေရော သလိ ဂေန တိတ္ထာယတနံ ဂတောပိ ပုန ပဗ္ဗဇ္ဇဉ္စ ဥပသမ္ပဒဉ္စ လဘတီတိ ကုရုန္ဒီယံ ဝုတ္တံ။ ပုရိမော ပန ထေယျ သံဝါသကော အနုပသမ္ပန္နေန ကထိတော၊ တသ္မာ ဥပသမ္ပန္နော ဋဝဿံ ဂဏှန္တောပိ အဿမဏော ဟောတိ၊ လိဂ် သဥဿာဟော ပါရာဇိကံ အာပဇ္ဇိတွာ ဘိက္ခုဝဿာဒီနိ ဂဏေန္တောပိ ထေယျသံဝါသကော န ဟောတီတိ] (မဟာဋ္ဌ၊ စာ-၃၀၃)
ဋဝဿံ ဂဏေန္တောတိ ကူဋဝဿံ ဂဏတွာ သံဝါသံ သာဒိယန္တောတိ အဓိပ္ပာယော။ (သာ၊ စာ-၂၅၉) သင်္ကန်းလုယက်ခြင်းခံရ၍လည်းကောင်း၊ မင်းဘေးစသည်ကြောင့်လည်းကောင်း၊ တိတ္ထိတို့အသွင်ကိုယူရ သော်လည်း တိတ္ထိယပက္ကန္တကမဖြစ်(- ပသုရမှဆက်လာသော ဝတ္ထုတည်း)။
တိရစ္ဆာနဂတဝတ္ထုကထာ
[တိရစ္ဆာနဂတော ဘိက္ခဝေတိ ဧတ္ထ နာဂေါ ဝါ ဟောတု သုပဏ္ဏမာဏဝကာဒီနံ ဝါ အညတရော၊ အန္တမသော သက္ကံ ဒေဝရာဇာနံ ဥပါဒါယ ယော ကောစိ အမနုဿဇာတိယော၊ သဗ္ဗောဝ ဣမသ္မိံ အတ္ထ တိရစ္ဆာနဂတောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော၊ သော နေဝ ဥပသမ္ပာဒေတဗ္ဗော၊ န ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော၊ ဥပသမ္ပန္နောပိ နာသေတဗ္ဗော။] (ဋ္ဌ၊ စာ-၃၀၄) [တုမှ ခေါ နာဂါ ဈာနဝိပဿနာမဂ္ဂဖလာနံ အဘဗ္ဗတ္တာ ဣမသ္မိံ ဓမ္မဝိနယ အဝိရုဠိဓမ္မာ အတ္ထ၊ ဝိရုဠိဓမ္မာ န ဘဝထ။ (ဋ္ဌ၊ စာ- ၃၀၄) (အဟေတုကဋိသန္ဓေကတ္တာ)
စာမျက်နှာ-80
မာတုဃာတက - လူဇာတ်ရှိသူသည် လူဇာတ်မွေးမိခင်ရင်းကို သတ်အံ့၊ မာတုဃာတကဖြစ် ၏။ အနန္တရိယကံထိုက်၏။ ရှင်၊ ရဟန်းအဖြစ်ကို ပယ်အပ်၏။ မွေးစားမိခင် မိကြီး မိထွေးလူဇာတ်မဟုတ် သောမွေးရင်း မိခင်တို့အား သတ်သူကို ရှင်အဖြစ်မတားမြစ်အပ်၊ အနန္တရိယကံလည်းမထိုက်။ တိရစ္ဆာန် ဖြစ်သူသည် လူဖြစ်သောမိခင်ရင်းကိုသတ်သော်လည်း အနန္တရိယကံမထိုက်၊ တိရစ္ဆာန်ဖြစ်သောကြောင့် ရှင်အဖြစ်ကို ပယ်အပ်၏။
ပိတုဃာတက - နည်းတူပင်၊ ကျွန်မသားဖြစ်သော်လည်း ဖခင်ရင်းမှန်းမသိ။ ထိုသူ၏သုက်သွေး ကြောင့် လူဖြစ်လာအံ့၊ သတ်မိသော် ပိတုဃာတကပင်၊ အနန္တရိယကံလည်း ထိုက်၏။ (ဝေသိ-ကား ဥပလက္ခဏာမျှသာ လွန်ကျူး၍ကျင့်သူလည်း အလားတူပင်)
အရဟန္တဃာတက = လူဇာတ်ရှိသော ပဗ္ဗဇ္ဇိတမဟုတ်သည့် ဒါရက ဒါရိကာ ရဟန္တာကိုသော်လည်း သတ်အံ့၊ အရဟန္တဃာတကမည်သည်သာ။ လူဇာတ်မဟုတ်သော ရဟန္တာ၊ လူဇာတ်ရှိသော ကြွင်းသော အရိယာပုဂ္ဂိုလ်ကိုသတ်မူ အနန္တရိယမဖြစ်။ ထိုသူအား ပဗ္ဗဇ္ဇအဖြစ်ကိုလည်းမပြစ်အပ်၊ ကံမူကား ဗလဝဖြစ်၏။ တိရစ္ဆာန်သည် လူဇာတ်ရှိသော ရဟန္တာကိုသတ်အံ့၊ အနန္တရိယမဖြစ်၊ ကံကား ဘာရိယ ဖြစ်၏။ ဘိက္ခုနိဒူသက - ပကတတ်ဖြစ်သော ဘိက္ခုနီကိုဖျက်ဆီးသူ။
သံဃဘေဒက ယော ဒေဝဒတ္တော ဝိယ သာသနံ ဥဒ္ဓမ္မံ ဥဗ္ဗိနယံ ကတွာ စတုန္နံ ကမ္မာနံ အညတရဝသေန သံဃံ ဘိန္ဒတိ၊ အယံ သံဃဘေဒကော နာမ၊ တဿ ပဗ္ဗဇ္ဇာ စ ဥပသမ္ပဒါ စ ဝါရိတာ။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၃၀၆)
လောဟိတုပ္ပါဒက - ဒေဝဒတ်ကဲ့သို့သောသူ။ ရှင်၊ ရဟန်း မပြုပေးအပ်၊ ဇီဝကကဲ့သို့ ရောဂါ ကုသသူကို မဆိုလို။
လူဇာတ်ရှိသောသူ အနန္တရိယကံထိုက်ခြင်းအကြောင်း
ယထာ မနုဿတ္တဘာဝေ ဌိတဿဝ ကုသလဓမ္မာနံ တိက္ခဝိသဒသူရဘာဝါပတ္တိ၊ ယထာ တံ တိဏ္ဏမ္ပိ ဗောဓိသတ္တာနံ ဗောဓိတ္တယနိဗ္ဗတ္တိယံ၊ ဧဝံ မနုဿတ္တဘာဝေ ဌိတဿေဝ အကုသလဓမ္မာနမ္ပိ တိက္ခဝိသဒသူရဘာဝါပတ္တီတိ အာဟ။ (သာ၊ စာ-၂၆၀)
လောဟိတုပ္ပါဒကကံနှင့်စပ်၍ သတိပြုဖွယ်
အထ ယေ ပရိနိဗ္ဗုတေ တထာဂတေ စေတိယံ ဘိန္တိ၊ ဗောဓိ ဆိ၊ ဓာတုမှိ ဥပက္ကမန္တိ၊ တေသံ ကို ဟောတီတိ၊ ဘာရိယံ ကမ္မံ ဟောတိ အာနန္တရိယသဒိသံ။ သဓာတုကံ ပန ထူပံ ဝါ ပဋိမံ ဝါ ဗာဓမာနံ ဗောဓိသာခံ ဆိန္ဒိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ သစပိ တတ္ထ နိလီနာ သကုဏာ စေတိယေ ဝစ္စံ ပါတေန္တိ၊ ဆိန္ဒိတုံ ဝဋ္ဋတိယဝ။ ပရိဘောဂစေတိယတော ဟိ သရီရစေတိယံ ဂရုတရံ။ စေတိယဝတ္ထု၊ ဘိန္ဒိတွာ ဂစ္ဆန္တေ ဗောဓိမူလေပိ ဆိန္ဒိတွာ ဟရိတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ ယာ ပန ဗောဓိသာခါ ဗောဓိဃရံ ဗာဓတိ၊ တံ ဂေဟရက္ခဏတ္တံ ဆိတုံ န လဘတိ။ ဗောဓိအတ္ထဉ္စိ ဂေဟံ၊ န ဂေဟတ္ထာယ ဗောဓိ။ အာသနဃရေပိ တံ
စာမျက်နှာ-၈၁
သေဝ နယော။ ယသ္မိံ ပန အာသနဃရေ ဓာတု နိဟိတာ ဟောတိ၊ တဿ ရက္ခဏတ္ထာယ ဗောဓိသာခံ ဆိန္ဒိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဗောဓိဇဂ္ဂနတ္ထံ သြဇောဟရဏသာခံ ဝါ ပူတိဌာနံ ဝါ ဆိန္တိတုံ ဝဋ္ဋတိယေဝ၊ သတ္ထုရူပကာယ ပဋိဇန ဝိယ ပုညမ္ဘိ ဟောတိ။ (သာ၊ စာ-၂၆၁)
ဥဘတောဗျဉ္ဇနက - ရှင်၊ ရဟန်းနှစ်မျိုးလုံးပယ်၏။
အနုပဇ္ဈာယက - ဥပဇ္ဈာယံ အင်္ဂါဟာပေတွာ သဗ္ဗေန သဗ္ဗေ ဥပဇ္ဈာယဝိရဟိတံ ။ ။ ။ ယော ဥပသမ္ပာဒေယျ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာတိ သိက္ခာပဒပညတ္တိတော ပဋ္ဌာယ ဧဝံ ဥပသမ္ပာဒေန္တ ဿ အာပတ္တိ ဟောတိ၊ ကမ္မံ ပန န ကုပ္ပတိ။ ကေစိ ကုပ္ပဏီတိ ဝဒန္တိ၊ တံ န ဂဟေတဗ္ဗ။ (ဋ္ဌ-မဟာ၊ စာ-၃ဝဝ)
ကမ္မံ ပန န ကုပ္ပတီတိ ဣဒံ ဥပဇ္ဈာယာဘာဝေပိ ဣတ္ထနာမဿ ဥပသမ္ပဒါပေက္ခော ဣတ္ထာမေန ဥပဇ္ဈာယေနာတိ မတဿ ဝါ ဝိဗ္ဗမန္တဿ ဝါ ပုရာဏဥပဇ္ဈာယဿ အညဿ ဝါ ယဿ ကဿစိ အဝိဇ္ဇ မာနဿာပိ နာမေန သဗ္ဗတ္ထ ဥပဇ္ဈာယကိတ္တနဿ ကတတ္တာ ဝုတ္တံ၊ ယဒိ ဟိ ဥပဇ္ဈာယကိတ္တနံ န ကရေယျ၊ ပုဂ္ဂလံ နပရာမသီတိ ဝုတ္တကမ္မဝိပတ္တိဧဝ သိယာ၊ တေနေဝ ပါဠိယံ အနုပဇ္ဈာယကန္တိ ဝုတ္တံ၊ အဋ္ဌကထာယမ္ပိဿ ဥပဇ္ဈာယံ အကိတ္တေတွာတိ အဝတွာ ဥပဇ္ဈာယံ အင်္ဂါဟာပေတွာ သဗ္ဗေန သဗ္ဗ ဥပဇ္ဈာယဝိရဟိတံ ဣစ္စေဝ အတ္ထောတိဝုတ္တော။ (တိ၊ စာ-၁၂၅)
(သံဃာ-ဂိုဏ်း) ပဏ္ဍုက်အစဥဘတောဗျည်းအဆုံးရှိသော အဘဗ္ဗပုဂ္ဂိုလ် [၁၁]ယောက်တို့ကို ဥပဇ္ဈာယ်ပြု၍ ပဉ္စင်းခံပေးအံ့ ဒုက္ကဋ်၊
ပါဠိယံ သံဃေန ဥပဇ္ဈာယေနာတိ အယံ ဣတ္ထန္ဒာမော သံဃဿ ဥပသမ္ပဒါပေက္ခာ ဣတ္ထန္နာမော သံဃံ ဥပသမ္ပဒံ ယာစတိ သံဃေန ဥပဇ္ဈာယေနာတိ ဧဝံ ကမ္မဝါစာယ သံဃမေဝ ဥပဇ္ဈာယံ ကိတ္တေတွာတိ အတ္ထော၊ ဧဝံ ဂဏန ဥပဇ္ဈာယန။ (တိ၊ စာ-၁၂၅) ဧဝံ ဝုတ္တေပိ ကမ္မံ န ကုပ္ပတိဝ ဒုက္ကဋဿဝ ဝုတ္တတ္တာ၊ အညထာ သော စ ပုဂ္ဂလော အနုပသမ္ပန္နောတိ ဝဒေယျ၊ တေနာဟ “သံဃနာ”တိအာဒိ။ တတ္ထ ပဏ္ဍာဒီဟိ ဥပဇ္ဈာယေဟိ ကရိယမာနေသု ကမ္မေသု ပဏ္ဏာဒိက ဝိနာဝ ယဒိ ပဉ္စဝဂ္ဂါဒိဂဏော ပူရတိ၊ ကမ္မံ န ကုပ္ပတိ၊ ဣတရထာ ကုပ္ပတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗ။ (တိ၊ စာ-၁၂၅)
အပဏ္ဏကာဒိဝတ္ထု
သပိတ်မရှိသူ၊ သင်္ကန်းမရှိသူ၊ သပိတ်သင်္ကန်းမရှိသူ၊ ငှားရမ်းသော သပိတ်၊ ငှားရမ်းသောသင်္ကန်း၊ ငှားရမ်းသော သပိတ်သင်္ကန်းသာရှိသူအား ပဉ္စင်းခံပေးအံ့ ဒုက္ကဋ်။ [ရဟန်းခံပေးသူအား အာပတ်သာသင့်၏၊ ကံကားမပျက်။ ဆရာဥပဇ္ဈာယ်အခြားရဟန်းတို့က အပိုင်စွန့်လိုက်သော အဓိဋ္ဌာန်လောက်သော သပိတ် သင်္ကန်းဖြင့်ကား အပ်၏။ ပဗ္ဗဇ္ဇာပက္ခ၊ ရဟန်းအဖြစ်ကိုငဲ့သော သာမဏေလောင်း ပဏ္ဍုပလာသကိုကား ငှားရမ်းသော သပိတ်သင်္ကန်းဖြင့် ရှင်ပြုပေးခြင်းငှာအပ်၏။ သဘာဂဌာနမှ ဝိဿာသင်္ဂါဟယူ၍ ပြုပေးခြင်းငှာလည်းအပ်၏။ ။ ကျက်အောင်မဖုတ်ရသေးသောသပိတ် မချုပ်ရသေးသော သင်္ကန်းတို့ကိုယူ၍ ကျောင်းသို့ လာနေသော ပဏ္ဍုပလာသအား- အနာမဋ္ဌပိဏ္ဍပါတ ဆွမ်းဦးကိုပေးခြင်းငှာခွက်၌ (ရဟန်းပိုင်) ထည့်ကျွေးခြင်းငှာအပ်၏။ နံနက်အခါ သာမဏေတို့နှင့်ညီမျှသော အာမိသဘာဂကို ပေးခြင်းငှာအပ်၏။ သေနာသနဂ္ဂါဟ သလာကဘတ်စသည်တို့ကားမအပ်၊ မွန်းလွဲပိုင်း၌လည်း သာမဏေတို့နှင့်အညီ ဆီတင်လဲစသော ဆေးကို ပေးခြင်းငှာအပ်၏။ ဖျားနာမူ ဆေးပေး၊ ဆေးကုခြင်းငှာအပ်၏။ သာမဏေကဲ့သို့ပင် လုပ်ကျွေးအပ်၏။]
---စာမျက်နှာ-၈၂
အနာမဋ္ဌပိဏ္ဍပါတန္တိ ဘိက္ခူဟိ လဒ္ဓဘိက္ခတော အဂ္ဂဟိတတ္တံ ပိဏ္ဍပါတံ၊ သာမဏေရဘာဂသမကော တိ ဧတ္ထ ကိဉ္စာပိ သာမဏေရာနမ္ပိ အာမိသဘာဂဿ သမကမေဝ ဒိယျမာနတ္တာ ဝိသုံ သာမဏေရ ဘာဂါ နာမ နတ္ထိ၊ ပတ္တစီဝရပရိကမ္မမတ္တပဋိဗုဒ္ဓပဗ္ဗဇ္ဇတာယ ပန သာမဏေရသဒိသာ တေ ပဏ္ဍု ပလာသာတိ ဒဿနတ္ထံ ဧဝံ ဝုတ္တန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗ။ နိယတာသန္ဓေပဗ္ဗဇ္ဇဿဝ စာယံ ဘာဂေါ ဒီယတိ၊ တေနေဝ “ယာဝ ပတ္တော ပစ္စတီ”တိ အာဒိ ဝုတ္တံ။ (တိ၊ စာ-၁၂၆)
200
သာမဏေရဘာဂသမကာ အာမိသဘာဂေါတိတ္ထ ကိဉ္စာပိ သာမဏေရာနံ အာမိသဘာဂဿ သမကမေဝ ဒိယျမာနတ္တာ ဝိသုံ သာမဏေရဘာဂေါ နာမ နတ္ထိ။ ဟေဋ္ဌာ ဂစ္ဆန္တ ပန ဘတ္တံ ကဒါစိ မန္ဒ ဘဝေယျ၊ တသ္မာ ဥပရိ အဂ္ဂဟေတွာ သာမဏေရပါဠိယာဝ ဂဟေတွာ ဒါတဗ္ဗောတိ အဓိပ္ပါယော၊ နိယတ ပဗ္ဗဇ္ဇဿဝ စာယံ ဘာဂေါ ဒီယတိ၊ တေနေဝ “အပက္ကံ ပတ္တံ”န္တိ အာဒိဝုတ္တံ။ (သာ၊ စာ-၂၆၄)
(ဝဇီရဗုဒ္ဓိ ဆရာကား)- ဥပဇ္ဈာယ်မယူဘဲ ကမ္မဝါ၌ ဥပဇ္ဈာယ်ကို ထည့်ဖတ်ခြင်းသည် မုသာဝါဒ မဖြစ်သင့်၊ မုသာဝါဒကြောင့်လည်း ကမ္မသမ္ပတ္တိ ဝိပ္ပတ္တိမဖြစ်သင့်ဟူ၏။ ဥပဇ္ဈာယ်ထင်ရှားရှိလျက် ဥပဇ္ဈာယ် မယူမိခြင်းကြောင့် ပညတ်တော်မူရင်း ဖြစ်သည်ဟူ၏။ သပိတ်သင်္ကန်းပြည့်စုံပြီးအမှတ်ဖြင့် ကမ္မဝါဖတ်လျှင် လည်း ကမ္မဝါစာဆရာ၌ အပြစ်မရှိ။ မိဘသေပြီးသူသည် မိဘတို့ကခွင့်ပြုပါ၏လောဟု မေးသောအခါ ခွင့်ပြုပါ၏ဟု ပြောသကဲ့သို့တည်းဟူ၏။ (တိ၊ စာ-၄၃၅)
အခြားရှင်ရဟန်းမပြုထိုက်သူ (၃၂) ဦး
(၁) လက်ပြတ်သောသူ [လက်ဝါးလက်ကောက်ဝတ်တံတောင် တစ်နေရာရာမှစ၍ တစ်ဖက်၌လည်းကောင်း နှစ်ဖက်လုံးလည်းကောင်းပြတ်သူ]
(၂) ခြေပြတ်သောသူ [ခြေဖျားခြေဖမိုး ဒူးတစ်နေရာရာ၌ တစ်ဖက်၌လည်းကောင်း နှစ်ဖက်၌လည်းကောင်းပြတ်သူ]
(၃) လက်ခြေ ပြတ်သောသူ [နည်းတူ တစ်ချောင်း၊ နှစ်ချောင်း၊ သုံးချောင်း၊ အကုန်လုံးပြတ်သူ]
(၄) နားပြတ်သောသူ [နားရင်း၌လည်းကောင်း၊ နားရွက်၌လည်းကောင်း၊ တစ်ဖက်၌လည်းကောင်း၊ နှစ်ဖက်လုံး၌လည်းကောင်း၊ ပြတ်သူ] [အသားပြတ်၍ ဆက်စပ်ကောင်းမူ ဆက်ပြီးပြုပေးအပ်၏။]
(၅) နှာခေါင်းပြတ်သူ [ဆိတ်ခွာသဏ္ဌာန်အရပ်၌လည်းကောင်း၊ နှာဖျား၌လည်းကောင်း နှာခေါင်းတစ်ဖက်၌လည်းကောင်းပြတ်သူ။ စပ်၍ရမူပျောက်အောင် ကုပြီးမှ ပြုပေးအပ်၏။]
(၆) နားနှာခေါင်းပြတ်သူ
(၇) လက်ချောင်းပြတ်သူ
(၈) ခြေချောင်းပြတ်သူ
လက်မခြေမပြတ်သူ [လက်သည်းခွံ လုံးဝမကျန် တစ်ချောင်းလည်းကောင်း၊ အများလည်းကောင်း ပြတ်သူ၊ ချည်မျှင်မျှ လက်သည်းခွံကျန်မူအပ်၏။]
---စာမျက်နှာ-၈၃
(၉) အကြောမပြတ်သူ [ရှေ့မှလည်းကောင်း၊ နောက်မှလည်းကောင်း၊ တစ်ချောင်းချောင်း ပြတ်၍ ဖဝါးဦးဖြင့် စင်္ကြံသွားရသူ၊ ခြေကို ကြပ်ကြပ်မနင်းမိသူ မနင်းနိုင်သူ]
(၁ဝ) လက်ချောင်းပူးသူ [လင်းနို့တောင်ကဲ့သို့ တစ်စပ်တည်းနေသူ၊ လက်ငါးချောင်းကိုခွဲပြီး လက်ငါးချောင်းအကြားရှိ အရေကိုဖယ် ချမ်းသာအောင်ပြုပြီးမှ ပြုပေးအပ်၏။ ခြောက်ချောင်းရှိမူ အပိုတစ်ချောင်းကိုဖြတ်၍ ဆေးကုပြီးမှ ရှင်ရဟန်းပြုပေးအပ်၏။
ခြေချောင်းပူးသူ
(၁၁) ကုန်းသောသူ [ရင်ထွက်၍ကိုင်းသူ ကျောက်ကုန်းထွက်၍ ကုန်းသူ နံစောင်းထွက်၍စောင်းသူတည်း အနည်းငယ် အင်္ဂါကြီးငယ်စောင်းမူကား အပ်ပါ၏။ ဘုရားသည်သာ ဗြဟ္မဇ္ဈဂတ္တရှိ၏ ကြွင်းသတ္တဝါတို့ကား မကုန်းသူမရှိ]
(၁၂) ပုကွသောသူ [မြင်းခေါင်းတိုသူ၊ ခါးမှစ၍ အောက်ပိုင်းတိုသူ၊ အထက်ပိုင်းတိုသူ၊ အောက်ပိုင်းအထက်ပိုင်း၊ နှစ်ပါးစုံတိုသူတည်း မြေဖုတ်ကဲ့သို့လုံးသော ဝမ်းကြီးသောအိုးနှင့်တူသော ကိုယ်ရှိသောကြောင့်ဟူ၏။]
(၁၃) လည်ပင်းကြီးနာရှိသူ [ဖရုံသီးကဲ့သို့ လည်၌ထွတ်မြင်းနာဖုကြီးရှိသူ၊ ဒေသနာမတ္တမျှသာ မည်သည့်အရပ်၌မဆို ထွတ်မြင်းနာ ဂဏ္ဍရှိမအပ်။
(၁၄) သံပူကပ်၍တံဆိတ်ခပ်ထားသောသူ
(၁၅) ကြိမ်ဒဏ်ပေးခံရသောသူ
(၁၆) တွေ့ရာအရပ်၌ သတ်ဟုကြော်ငြာထားခံရသူ
(၁၇) ခြေထိုင်းသောသူ [ခြေသည် ထူ၍ကြီး၍ ခက်မာအံ့ဖြစ်သော အိုင်းရှိအံ့မအပ်။ ခက်မမာသေးမူ’ပုဆိုးကြမ်းဖြင့်ဖွဲ့၍ ရေနွေးထည့်ရာတွင်းငယ်၌ ခြေကိုသွင်း၍ ရေနွေးသဲနွေးဖြင့် အပြည့်ထည့်၍ အကြောတို့ထင်လာအောင် မြင်းခေါင်းတို့ကျည်ကဲ့သို့ ဖြစ်လာအောင်ပြုခြင်းငှာ စွမ်းနိုင်သေးမူထိုကဲ့သို့ပြု၍ ရှင်ရဟန်းပြုပေးအပ်၏။] ဆင်ခြေထောက်။
(၁၈) အနာဆိုးရှိသောသူ [အရိသ၊ မြင်းသရိုက်၊ ဘဂန္ဒရ = အရည်တစ်စက်စက်ယိုသော ဘဂန္ဓိုရ်အနာ၊ ပိတ္တ = သည်းခြေနာ၊ သေမှ = သလိပ်အနာ၊ ကာသ = ချောင်းဆိုးအနာ၊ သောသ ခရုယုတ်အနာ စသည်တို့တွင် တစ်စုံတစ်ခုသော အနာဖြင့် အခါခပ်သိမ်းနာကျင်သော ကုစားမရနိုင်သောအနာရှိသော စက်ဆုပ်နှစ်လိုဖွယ်မရှိသူသာ မအပ်။
(၁၉) ပရိသတ်ကို ဖျက်ဆီးသောသူ [ဦးခေါင်း၊ ဆံပင်၊ မျက်ခုံး၊ မျက်လုံး၊ နား၊ နှာခေါင်း၊ ပါးစပ်၊ သွား၊ နှုတ်ခမ်း၊ မေး၊ လည်ချောင်း၊ ပခုံး၊ လက်၊ တံတောင်၊ ရင်၊ ကျောက်ကုန်းတို့၌ အပြစ်အနာကင်းလွတ်၍ လှပတင့်တယ်
---စာမျက်နှာ-၈၄
သူတို့သာ ဖြစ်ရမည်ဟူ၏။ ဝဲ၊ ထွတ်မြင်း၊ ပွေး၊ ဖွတ်ကိုယ်ရှိသူတို့ကား ပဉ္စာဗာဓ၌ ဝင်၏။ ခါးတင်ပုဆစ်မြင်းခေါင်းပေါင်၊ ဖဝါး၊ ဖနှောင့်၊ ဖမိုး၊ ခြေချောင်း၊ လက်ချောင်း၊ လက်သည်း၊ ခြေသည်းတို့သည်လည်း အပြစ်ကင်းစင်၍ လှပတင့်တယ်နေရမည်ဟူ၏။ ခံတွင်းစသည်တို့လည်း မပုပ်ရ။ မီးတိုက်သောလယ်ယာ၌ သစ်ငုတ်တိုကဲ့သို့မည်းလွန်းသော အသားလည်း မရှိရ။ ပွတ်ထားသော ကြေးနီကဲ့သို့ဖြူလွန်းသော အသားလည်းမရှိရဟူလိုသတတ်။]
(၂ဝ) မျက်စိတစ်ဖက် ကန်းသောသူ [ပြက်ထင်ပင် (ကြည်လင်စွာ)မမြင်သည်မူလည်းဖြစ်စေ၊ တိမ်စသည်လွှမ်းသော ပသာဒရှိသည်မူလည်းဖြစ်စေ၊ တစ်ဖက်ဖြင့်လည်းကောင်း၊ နှစ်ဖက်ဖြင့်လည်းကောင်း မမြင်အံ့၊ ရှင်ရဟန်းမပြုပေးအပ်။ မဟာပစ္စရိ၌ကား တစ်ဖက်ကန်းကာဏ၊ နှစ်ဖက်ကန်း အန္ဓဟူ၏။ မဟာအဋ္ဌကထာ၌ကား ဇစ္စန္ဓသည် အန္ဓဟူ၏ အသင့်ချည်းပင်။]
(၂၁) လက်ခြေကောက်သောသူ [လက်ကောက်သူ၊ ခြေကောက်သူ၊ လက်ချောင်းလက်ညှိုး၊ လက်ခလယ်စသည်ကောက်သူ၊ တစ်ခုခုကောက်အံ့ ကုဏီမည်သည်သာ]
(၂၂) ခွင်သောသူ [ပုဆစ်ညွတ်သူ၊ မြင်းခေါင်းကျိုးသူ၊ ခြေဖဝါးအမျိုးမျိုးကောက်၍ ခြေဖျား၊ ဖဝါးလယ်၊ ဖဝါးစောင်း၊ ဖနှောင့်တို့ဖြင့် သွားရသူ၊ ခြေမျက်စိအထက်ကကျိုး၍ ဖမိုးဖြင့်သွားရသူတို့တည်း။]
(၂၃) ဖက်သကတ်နာစွဲ ‘ကိုယ်တစ်ခြမ်းသေသူ’ [လက်တစ်ဖက်လည်းကောင်း ခြေတစ်ဖက်လည်းကောင်း ကိုယ်တစ်ဝက်လည်းကောင်းသေသောသူ]
(၂၄) ဆွံ့သောသူ [မသွားတတ်လျှင်၊သောသူတည်း[နိသျ]]
(၂၅) အိုမင်းမစွမ်းသောသူ [ဇရာဒုဗ္ဗလကြောင့် မိမိ၏သင်္ကန်းစသည်ကိုဆိုးခြင်းငှာ မစွမ်းနိုင်သူ]
(၂၆) မျက်စိနှစ်ဖက်ကန်းသောသူ [ဇစ္စန္ဓောဝုစ္စတိ] [ဇရာဒုဗ္ဗလကြောင့် မိမိ၏သင်္ကန်းစသည်ကိုဆိုးခြင်းမှာ မစွမ်းနိုင်သူ] [မိမိကိုယ်ကို လုပ်ကျွေးခြင်းငှာ စွမ်းနိုင်မူအပ်၏]
(၂၇) စကားဆွံ့အသောသူ [မူဂေါတိ ယဿ ဝစီဘေဒေါ နပ္ပဝတ္တတိ၊ ယဿာပိ ပဝတ္တတိ၊ သရဏဂမနံ ပန ပရိပုဏ္ဏ ဘာသိတုံ န သက္ကောတိ၊ တာဒိသံ ဓမ္မနမ္ပိ ပဗ္ဗာဇေတုံ န ဝဋ္ဋတိ၊ ယော ပန သရဏဂမနမတ္တံ ပရိပုဏ္ဏ ဘာသိတုံ သက္ကောတိ၊ တံ ပဗ္ဗာဇေတုံ ဝဋ္ဋတိ။] (ဋ္ဌ၊ စာ-၃၁၃)
---စာမျက်နှာ-၈၅
(အက္ခရာတစ်လုံးဆိုအံ့သည်ကို သုံးလေးငါးကြိမ်ထပ်၍ဆိုသောသူကို ဓမ္မ (ဓမ္မ) သင့်သောသူဟူသတည်း။ ထိုသူတို့သဘောကား ရုတ်တရက်ဆိုအံ့သောငှာ မတတ်နိုင်ကုန်၊ နှုတ်သီးတလှုပ်လှုပ်ပြုမှ စကားထွက်နိုင်သတည်း။)
* ဤအချက်ကို ထောက်၍ သရဏဂုံ မပီသသူ၊ ပီသသော်လည်း သရဏဂုံယူပြီး ရှင်သာမဏေအဖြစ်၌ မတည်သေးသော လူဝတ်အသွင်အတိုင်းရှိသေးသောသူကို ပဉ္စင်းခံမပေးအပ်ဟုယူရန်ရှိ၏။ သို့သော် ကံပျက်သည်ကိုကားမဆို . ပြုပေးသူအာပတ်သင့်သည်ကိုသာ ဆိုသည်။
(၂၈) နားပင်းသူ [အချင်းခပ်သိမ်းမကြားသူ၊ အသံကြီးကြီးကို ကြားသူကား အပ်၏။]
(၂၉) ကန်းလည်းကန်း အလည်းအသောသူ
(၃၀) ကန်းလည်းကန်၊ နားလည်းပင်းသောသူ
(၃၁) အ,လည်းအ နားလည်းပင်းသောသူ
(၃၂) ကန်းလည်းကန်း အ,လည်း,အနားလည်းပင်းသောသူ
သတိပြုရန် - ယေသဉ္စ ပဗ္ဗဇ္ဇာ ပဋိက္ခိတ္တာ၊ ဥပသမ္ပဒါပိ တေသံ ပဋိက္ခိတ္တာဝ၊ သစေ ပန တေ သံဃော ဥပသမ္ပာဒေတိ၊ သဗ္ဗေပိ ဟတ္ထက္ကိန္ဒာဒယော သူပသမ္ဗန္နာ၊ ကာရကသံဃော ပန အာစရိယု ပဇ္ဈာယာစ အာပတ္တိတော န မုစ္စန္တိ။] (ဋ္ဌ၊ စာ-၃၁၃)
အာပတ္တိတော န မုစ္စတီတိ ဉတွာ ကရောန္တောဝ န မုစ္စတိ၊ ဇီဝိတန္တရယာဒိအာပဒါသု အရုစိယာ ကာယသာမဂ္ဂီ ဒေန္တဿ အနာပတ္တိ။ (တိ၊ စာ-၁၂၈)
[ဥပသမ္ပဒကံ၌ကား ပြီးဆုံးမှသာ ဒုက္ကဋ်၊ ပဗ္ဗဇ္ဇကံ၌ကား ပုဗ္ဗပယောဂ၌ပင် ဒုက္ကဋ်ဟု ယူသင့်သည်။ မူဂကို ရှင်ပြုရာ၌ ပြီးဆုံးခြင်းမထင်သော်လည်း အာပတ်သင့်ရာသည်ကိုထောက်ဟူလိုသတတ်။ ဇီ၊ စာ- ၄၃၅ ။ ]
အလဇ္ဇီနိဿယဝတ္ထုကထာ
[၁-ခရီးတိုသွားသူ]
အလဇ္ဇီရဟန်းအား နိဿရည်းပေ။အံ့ ဒုက္ကဋ်၊ အလဇ္ဇီကိုအမှီပြု၍နေအံ့ ဒုက္ကဋ်၊ ရဟန်းကောင်းတို့နှင့်သဘောတူ သဘာဂတူသည်၏အဖြစ်ကို သိအောင်ပြုအံ့ဟု လေးရက်ငါးရက် ဆိုင်းငံ့ခြင်းငှာခွင့်ပြု၏။ ။ [ထို့ကြောင့် နေရာသစ်သို့သွားသော ရဟန်းသည် နိဿရည်းယူလောဟု တိုက်တွန်းသော်လည်း လေးရက်ငါးရက် နိဿရည်းပေးမည့်သူ၏ လဇ္ဇီသဘာဂအဖြစ်ကို စုံစမ်း၍ယူအပ်၏။ လဇ္ဇီဟုကြားသိ၍ ရောက်လာသည့်နေ့မှာပင် ယူလိုသော်လည်း မထေရ်က ဆိုင်းငံ့ဦး နေသောသင်သည် သိလတ္တံ့ဟု နှစ်ရက် သုံးရက် အကျင့်သိက္ခာကိုစုံစမ်း၍ နိဿရည်းပေးအံ့အပ်၏။
---စာမျက်နှာ-၈၆
ယူနေကျနေရာသို့သွားမူ နေ့ချင်းပင် ယူအပ်၏။ တစ်ရက်မျှသော်လည်း ပရိဟာရမရှိ (အာပတ်မလွတ်ဟူ၏) ပထမယာမ် ဆရာမအားလပ်၍ မိုးသောက်ယာမ်၌ ယူအံ့ဟု နှလုံးသွင်းအိပ်အံ့၊ အရုဏ်တက်သည်ကိုလည်း မသိအံ့၊ အနာပတ္တိ။ ယူအံ့ဟုနှလုံးမသွင်းဘဲ အိပ်အံ့၊ အရုဏ်တက်သော် ဒုက္ကဋ်၊
မရောက်ဖူးသေးသောနေရာသို့သွားမှု နှစ်ရက်သုံးရက်သာနေ၍ တခြားဆက်သွားမူ နိဿရည်းမယူဘဲ နေအပ်၏။ ခုနစ်ရက်နေအံ့ဟူသော အာလယရှိမူယူအပ်၏။ မထေရ်က ခုနစ်ရက်နေသူအား နိဿရည်းဖြင့် အဘယ်အကျိုးရှိအံ့နည်းဟုဆိုမူ ပယ်သောကာလမှစ၍ ပရိဟာရ ရ၏။] (ဋ္ဌ၊ စာ-၃၁၄)
သာမဏေတို့နှင့်လည်း မပေါင်းအပ်
န ဘိက္ခဝေ အလဇ္ဇီနံ နိဿယော ဒါတဗ္ဗောတိ ဣမိနာ အလဇ္ဇီဟိ ဘိက္ခူဟိ သာမဏေရေဟိ ဝါ သဒ္ဓိ ဒွေပိ ဓမ္မာမိသပရိဘောဂါ ပဋိက္ခိတ္တာ ဟောန္တိ၊ နိဿယဘာဝေ ဘာဝတော တေသံ။ ယထာဟ အာစရိယေန ဘိက္ခဝ အန္တေဝါသိကာ သင်္ဂဟေတဗ္ဗော အနုဂ္ဂဟတဗ္ဗော ဥဒ္ဒေသန ပရိပုစ္ဆာယ သြဝါဒန အနုသာသနိယာတိအာဒိ၊ ဥပဇ္ဈာယဿပိ နိဿယပ္ပဏာမနသမ္ဘဝတော၊ သောပိ သဒ္ဓိဝိဟာရိကဿ နိဿယောတိ ဝေဒိတဗ္ဗ။ တသ္မာ ဥပဇ္ဈာယော စေ အလဇ္ဇီ ဟောတိ၊ န တံ နိဿာယ ဝသိတဗ္ဗန္တိ သိဒ္ဓံ ဟောတိ။ (ဇီ၊ စာ-၄၃၉)
သဘာဂရဟန်း
ဘိက္ခူနံ သမ္မာ ပဋိပတ္တိယာ သမာနဘာဂေါ ဘိက္ခုသဘာဂေါ။ တဿ ဘာဝေါ ဘိက္ခုသဘာဂတာ။ (ဇီ၊ စာ ၄၃၉) ဘိက္ခူဟိ သမာနော သီလာဒိဂုဏဘာဂေါ အဿာတိ ဘိက္ခုသဘာဂေါ၊ တဿ ဘာဝေါ ဘိက္ခုသဘာဂတာ။ [သာ၊ စာ-၂၆၅]။ ဘိက္ခူဟိ သမာနော ဘာဂေါ ဒိဋ္ဌိသီလာဒိဂုဏကောဋ္ဌာသော အဿာတိ ဘိက္ခုသဘာဂါ၊ တဿ ဘာဝေါ ဘိက္ခုသဘာဂတာ။ (တိ၊ စာ-၁၂၉)
နှစ်ရက် သုံးရက် ဟူသည်
တီဏိ ဒိဝသာနိ ဝသိတွာ ဂန္တုကာမေန အနိဿိတန ဝသိတဗ္ဗန္တိ ဧတ္ထ “ယာဝ ဘိက္ခုသဘာဂတံ ဇာနာမီ”တိ အာဘောဂံ ဝိနာပိ အနိဿိတေန ဝသိတုံ ဝဋ္ဋတီတိ အဓိပ္ပာယော။ ဘိက္ခုသဘာဂတံ ပန ဖာနန္တော “သွေ ဂမိဿာမိ၊ ကိ မေ နိဿယနာ”တိ အရုဏံ ဥဋ္ဌပေတုံ န လဘတိ။ “ လဘတိ။ “ပုရာရုဏာ ဥဋ္ဌဟိတွာဝ ဂမိဿာမီ”တိ အာဘောဂေန သယန္တဿ သစ အရုဏော ဥစ္ဆတိ ဝဋ္ဋတိ။ [(သာ၊ စာ- ၂၆၅) (ဇီ၊ စာ-၄၄၀)-တူ]
ခုနစ်ရက်နေခြင်းဟူသည်
သတ္တာဟံ ဝသိဿာမီတိ အာလယံ ကရောန္တေန ပန နိဿယော ဂဟေတဗ္ဗောတိ သတ္တာဟမတ္တံ ဝသိဿာမိ၊ ကိ ဘိက္ခုသဘာဂတာဇာနနေနာတိ ဇာနန ဓုရံ နိက္ခိပိတွာ ဝသိတုံ န လဘတိ၊ ဘိက္ခုသဘာဂတံ ဥပပရိက္ခိတွာ နိဿယော ဂဟေတဗ္ဗောတိ အတ္ထော။ ။ (သာ၊ စာ-၂၆၅)
---စာမျက်နှာ-၈၇
ဂဓိကာဒိနိဿယ ဝတ္ထုကထာ
[ခရီးရှည်သွားသူ]
နိဿရည်းမယူရသေးသော ခရီးရှည်သွားသော ရဟန်းသည် နိဿရည်းမယူဘဲ နေခြင်းငှာခွင့်ပြု၏။
[မိမိနှင့်အတူသွားသော် နိဿရည်းဆရာမရမူ ရက်ရှည်သွားနိုင်၏။ သွားရာ၌ ရှေ့ကနိဿရည်းယူ၍နေဖူးသောကျောင်းသို့ဝင်၍မူ တစ်ညဉ့်မျှနေသော်လည်း ယူအပ်၏။ ခရီးအကြား၌ ပင်ပန်း၍လည်းကောင်း၊ အဖော်ကုန်သည်ရှာလို၍လည်းကောင်း၊ နှစ်ရက်သုံးရက်နေမူ အနာပတ္တိ။ ဝါတွင်း၌ကား နိဿရည်းယူ၍ (တစ်နေရာ၌) အမြဲနေအပ်၏။ လှေဖြင့်သွားသောသူအား ဝါတွင်းရောက်လတ်သော်လည်း နိဿရည်းဆရာကိုမရမူကား အနာပတ္တိ။]
ဝါတွင်းဝါပ ဖြစ်သင့်သည်
အဒါနမဂ္ဂပဋိပန္နေန ဘိက္ခဳနာ နိဿယံ အလဘမာနေန အနိဿိတေန ဝတ္တုန္တိ အဝဿကာလေယေဝ ဝဿကာလေ အဒ္ဓါနဂမနဿ ပါဠိယံယေဝ ပဋိက္ခိတ္တတ္တာတိ ဝုတ္တံ။ တံ အပ္ပမာဏံ။ သတ္တာဟံ ဝဿစ္ဆေဒါဒိဝသေန အဒ္ဓါနဂမနသမ္ဘဝတော ဂစ္ဆန္တဿဝ ဝဿကာလဂမနသမ္ဘဝတော စ။ (ဇီ၊ စာ- ၄၄၀)
ခရီးအကြားရပ်နားမှု [ဆရာစေခိုင်းမှု]
အနာပတ္တီတိ နိဿယဒါယကာဘာဝယေဝ။ (ဇီ၊ စာ-၄၄ဝ)
||
အန္တရာမ အန္တရာမဂ္ဂေ ဝိဿမန္တော ဝါ အနာပတ္တီတိ အသတိ နိဿယဒါယကေ အနာပတ္တိ။ (သာ၊ စာ-၂၆) ။ ဝိဿမန္တောဝါ - လ ဝိဿမန္တောဝါ - လ - အနာပတ္တီတိ ဂမနသဥဿာဟတာယ တထာ ဝသန္တောပိ အဋ္ဌိကော ဧဝ၊ တတ္ထ နိဿယဒါယက အသတိ အနာပတ္တိတိ အဓိပ္ပာယော။ ဧတေန စ ပရိဿမာဒိ အဘာဝေ သေနာသနာဒိသမ္ပဒံ ပဋိစ္စ ဝသတော အာပတ္တိတိ ဒဿတိ၊ တဉ္စ အဂမနပစ္စယာ ဒိဝသေ ဒိဝသေ အာပဇ္ဇတီတိ ဝဒန္တိ။ စီဝရရဇနာဒိကိစ္စတ္ထာယ ဂရူဟိ ပေသိတဿာပိ ကိစ္စပရိယောသာနမေဝ ဝသိတဗ္ဗ။ န တေတာ ပရံ။ ဂရူဟိပိ တာဝကာလိကကိစ္စတ္ထမေဝ ပေသလဒဟရာ ပေသိတဗ္ဗာ၊ န နိစ္စကာလကိစ္စန္တိ ဒဂုံ။ (တိ၊ စာ-၁၂၉)
---စာမျက်နှာ-၈၈
လှေဖြင့်သွားရာ
နာဝါယ ဂစ္ဆန္တဿ ပန ဝဿာနေ အာဂတေပိ နိဿယံ အလဘန္တဿ အနာပတ္တီတိ ဝုတ္တတ္တာ ဧဝရူပံ အဝိဇေယျတံ ဝိနာ နိဿယဒါယကရဟိတဋ္ဌာနေ ဝဿံ ဥပန္နံ န ဝတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗ။ (မဟာ-ဋ္ဌ၊ စာ-၃၁၄) (တိ၊ စာ-၁၂၉)
*သတိပြုရန် အန္တောဝ ပန နိဗဒ္ဓဝါသံ ဝသိတဗ္ဗ၊ နိဿယော စ ဂဟေတဗ္ဗော ဟူသော အထက်ပါ (မြန်မာပြန်၌) အဋ္ဌကထာစကားရပ်သည် ဝါတွင်းမဟုတ်မူကား နိဿရည်းမယူဘဲလည်း နေအပ်၏ဟု ဆိုလိုသည်မဟုတ်၊ အဓွန့်ရှည်သော ခရီးသွားရဟန်းသည် ဝါတွင်းရောက်လတ်သော် နိဗဒ္ဓဝါသ ဟူသော အမြဲနေမည့်ကျောင်းတစ်ကျောင်း၌နေ၍ နိဿရည်းလည်းယူနေရမည်ဟု ဆိုလိုခြင်းဖြစ်သည်။ အဓွန့်ရှည်ခရီးသွားရဟန်းအတွက်သာ ခြွင်းချက်ဖြစ်သည်။ ရဟန်းအားလုံး အတွက်မဟုတ်ပေ။
၃ - ဂီလာန ရဟန်း
နိဿရည်း မယူရသေးသော နာဖျားသောရဟန်းသည် နိဿရည်းမယူဘဲ နေခြင်းငှာခွင့်ပြု၏။
၄ - ဂိလာနုပဋ္ဌာကရဟန်း
နိဿရည်းမယူရသေးသော သူနာပြုရဟန်းသည် ပြုစုရမည်။ ဂိလာနရဟန်းက တောင်းပန်လျှင် နိဿရည်းမယူဘဲ နေခြင်းငှာခွင့်ပြု၏။
[ယာစိယမာနေနာတိ တေန ဂိလာနေန ယာစိယမာနေန အနိဿိတေန ဝသိတဗ္ဗ။ သစေ ‘“ယာစာဟိ မ’န္တိ ဝုစ္စမာနောပိ ဂိလာနော မာနေန န ယာစတိ၊ ဂန္တဗ္ဗ။ (နိဿရည်းဆရာ ရှိရာအရပ်သို့ သွားရမည်ဟူ၏။) (ဋ္ဌ၊ စာ-၃၁၄)
၅ - တောနေ ရဟန်း
နိဿရည်းမယူရသေးသော တော၌နေသောရဟန်းသည် ချမ်းသာစွာနေခြင်းကို အမှတ်ပြု၍ သင့်လျော်မည့် နိဿရည်းပေးမည့် ဆရာလာသောအခါ နိဿရည်းယူ၍နေအံ့ဟု နှလုံးပိုက်ကာ နိဿရည်းမယူဘဲ နေခြင်းငှာခွင့်ပြု၏။
[ဖာသု ဟောတီတိ သမထဝိပဿနာနံ ပဋိလာဘဝသေန ဖာသု ဟောတိ(ပွားများရသည်မှာ ချမ်းသာ၏ဟူ) ဣမဉ္စူ ပရိဟာရံ နေဝ သောတာပန္နော၊ န သကဒါဂါမီ အနာဂါမီ အရဟန္တော လဘန္တိ၊ ထာမဂတဿ သမာဓိနော ဝါ ဝိပဿနာယ ဝါ လာဘီ၊ ဝိဿဋ္ဌကမ္မဋ္ဌာန ပန ဗာလပုထုဇ္ဇန ကထာဝ နတ္ထိ၊ ယဿ ခေါ ပန သမထော ဝါ ဝိပဿနာ ဝါ တရုဏာ ဟောတိ၊ အယံ ဣမံ ပရိဟာရံ လဘတိ ပဝါရဏသင်္ဂဟောပိ ဧတေဿဝ အနုညာတော။ တသ္မာ ဣမိနာ ပုဂ္ဂလန အာစရိယေ ပဝါရေတွာ
---စာမျက်နှာ-၈၉
ဂတေပိ “ယဒါ ပတိရူပေါ နိဿယဒါယကာ အာဂစ္ဆိဿတိ၊ တဿ နိဿာယ ဝသိဿာမီ”တိ အာဘောဂံ ကတွာ ပုန ယာဝ အာသန္နီပုဏ္ဏမာ၊ တာဝ အနိဿိတေန ဝတ္ထု၊ ဝတိ။ သစေ ပန အာသန္နီမာသေ အာစရိယော နာဂစ္ဆတိ။ ယတ္ထ နိဿယော လဗ္ဘတိ၊ တတ္ထ ဂန္တဗ္ဗ။] (မဟာ-ဋ္ဌ၊ စာ-၃၁၄၊ ၃၁၅)
သတင်းကြားမှု အန္တရာယ်တွေ့ မှ
ယဒါ ပတိရူပါ နိဿယဒါယကာ အာဂစ္ဆိဿတီတိ ဝစနေန အယံ ဝိဓိ အဝဿကာလ ဧဝါတိ သိဒ္ဓံ၊ အန္တောဝဿ ပန ကဿစိ အာဂမနာဘာဝါတိ ဝုတ္တံ။ သေစေ သော ဇလပဋနေ ဝါ ထလ ပဋနေဝါ ဝသန္တော ဝသူပနာယိကာယ အာသန္နာယ ဂန္တုကာမော သုဏာတိ “အသုကော မဟာထေရော အာဂမိဿတီ”တိ၊ တံ စေ အာဂမတိ၊ ဝဋတိ၊ အာဂမေန္တဿဝ စေ ဝသူပနာယိကဒိဝသော ဟောတိ၊ ဟောတု ဂန္တဗ္ဗိ တတ္ထ၊ ယတ္ထ နိဿယဒါယကံ လဘတီတိ။ ပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသကာဘာဝေန စေ ဂဠု ဝဋတိ။ ပဝ နိဿယဒါယကာဘာဝန။ သေစေ သော ဂစ္ဆန္တော ဇီဝိတန္တရာယံ ဗြဟ္မစရိယန္တရာယံ ဝါ ပဿတိ၊ တတ္ထဝ ဝသိတဗ္ဗန္တိ ဧကေ။ (ဒီ၊ စာ-၄၄၀)
အာသန္နီမာသေ၊~၊တတ္ထ ဂန္တန္တိ ဧတ္ထ ပန သစေပိ “အသုကာ ထေရော ဧတ္ထ အာဂမိဿတိ အာဂမိဿတီ”တိ အာဂမေန္တဿဝ ဝသူပနာယိကဒိဝသော ဟောတိ၊ ဟောတု၊ ဝသိတဋ္ဌာနေ ဝဿံ အနုပဂမ္မ ယတ္ထ နိဿယော လဗ္ဘတိ၊ ဒူရေပိ တတ္ထ ဂန္ဓာ ပစ္ဆိကာယ ဥပဂန္တဗ္ဗ။ (တိ၊ စာ-၁၂၉)
* သတိပြုရန် - ဤခြွင်းချက်သည်ကား တရုဏဝိပဿကဖြစ်သော အာရညိကပုဂ္ဂိုလ်သာ ရ၍ ဝိဿဋ္ဌကမ္မဋ္ဌာန ပန ဗာလပုထုဇ္ဇနေ ကထာဝနတ္ထိဟူသော အဋ္ဌကထာစကားရပ်အရ သမထဝိပဿနာ၌ တရုဏမဟုတ်သော သာမန်အာရညိကပုဂ္ဂိုလ် ပိဿဋ္ဌကမ္မဋ္ဌာနဖြစ်သော အာရညိကသာမန်တို့သော်လည်း မရနိုင်ရကား- သမထဝိပဿနာတို့၌ တရုဏဖြစ်သော ဂါမဝါသီ၊ တရုဏမဖြစ်သော ဂါမဝါသီ၊ သမထ ဝိပဿနာကိုစွန့်လွှတ်ထားသော ဝိဿဋ္ဌကမ္မဋ္ဌာနဂါမဝါသီတို့လည်း ရနိုင်ရန်အကြောင်းမရှိပေ။ ထို့ကြောင့် ဝါပ၌ နိဿရည်းဆရာနှင့်ကင်း၍ အမြဲနေထိုင်ကြခြင်းကား မအပ် စင်စစ်သာဟု ယူရန်ရှိ၏။
* အာရညိက အာရညိကာတိ ဓုတင်္ဂသမာဒါနဝသေန အာရညိကာ၊ န အရညဝါသ မတ္တေန-ဟူသော (ကထိနက္ခန္ဓက အဋ္ဌကထာ၊ စာ-၃၈၀)အရမူ တောနေရုံမျှဖြင့် အာရညိကမမည်တန်ရာ၊ အာရညိက ဓုတင်ဆောက်တည်ပြီးနေမှသာ အာရညိက မည်တန်ရာသည်။ သို့အတွက် အရညကင် ဓုတင်မဆောင်သူတို့ ဤခြွင်းချက်၌ အကျုံးဝင်နိုင်မဝင်နိုင်ကိုလည်း စိစစ်သင့်၏။
ကမ္မဝါစာ၌ အနွယ်ဖြင့် ဖတ်ခြင်း ဒွန်ဖတ်ခြင်း စသည်
(၁) အနွယ်အားဖြင့်လည်း ကမ္မဝါစာကို ရွတ်ဖတ်ခြင်းငှာခွင့်ပြု၏။
(၂) နှစ်ပါးသောပဉ္စင်းလောင်းတို့ကိုတစ်ပြိုင်နက် ကမ္မဝါစာရွက်ဖတ်ခြင်းငှာ ခွင့်ပြု၏။
(၃) နှစ်ပါးသုံးပါးသော ပဉ္စင်းလောင်းတို့ကို တစ်ပြိုင်နက် ကမ္မဝါစာရွတ်ဖတ်ခြင်းငှာ ခွင့်ပြု၏။ ထိုသို့ ရွတ်ဖတ်ခြင်းကိုလည်း ဥပဇ္ဈာယ်တစ်ပါးဖြင့်သာ ပြုခြင်းငှာခွင့်ပြု၏။ ဥပဇ္ဈာယ်အသီးအသီးဖြင့် ခွင့်မပြု။
(၄) ပဋိသန္ဓေရက်နှင့်တကွ အသက် ၂ဝ ပြည့်သော ပုဂ္ဂိုလ်ကို ပဉ္စင်းခံပေးခြင်းငှာ ခွင့်ပြု၏။
---စာမျက်နှာ-၉၀
(၁) [ဂေါတ္တေနပိ အနုဿာဝေတုန္တိမဟာကဿပဿ ဥပသမ္ပဒါပေက္ခာတိ ဧဝံ ဂေါတ္တံ ဝတွာ အနုဿာဝေတုံ အနုဇာနာမီတိ အတ္ထော။ (မဟာဋ္ဌ၊ စာ-၃၁၅)
ခေါ်ဝေါ်တိုင်းသော အမည်ဖြင့်လည်း အပ်ပါ၏
‘“ဂေါတ္တနာပီ’တိ ဝစနတာ ယေန ဝါဟာရေန ဝေါဟရိယန္တိ၊ တေန ဝတီတိ သိဒ္ဓံ၊တသ္မာ “ကော နာမော တေ ဥပဇ္ဈာယော’တိ ပုဋ္ဌေနာပိ ဂေါတ္တမေဝ နာမံ ကတွာ ဝတ္တဗ္ဗန္တိ သိဒ္ဓံ ဟောတိ၊ တသ္မာ စတုဗ္ဗေဓေသု နာမေသု န ဧကနစိ နာမေန အနုဿာဝနာ ကာတဗ္ဗာ”တိ ၀ဒန္တိ။ (ဇီ၊ စာ-၄၄၀)
ထိုခဏ၌ မှည့်သော နာမည်သစ်ဖြင့်လည်း အပ်ပါ၏
ဂေါတ္တေနပီတိ အာယသ္မတော ပိပ္ပလိဿ ဥပသမ္ပဒါပေက္ခာတိ ဧဝံနာမံ အဝတွာ ဂေါတ္တနာ မေနပီတိ အတ္ထော။ တေန ကော နာမော တေ ဥပဇ္ဈာယောတိ ပုဋ္ဌေန ဂေါတ္တနာမေန အာယသ္မာ ကဿ ပေါတိ ဝတ္တန္တိ သိဒ္ဓံ ဟောတိ။ တသ္မာ အညမ္ပိ ကိဉ္စိ တဿ နာမံ ပသိဒ္ဓိ တသ္မိံ ဝါ ခဏ သုခဂ္ဂဟဏတ္ထ နာမံ ပညာပိတံ၊ တံ သဗ္ဗ ဂဟေတွာပိ အနုဿာဝနာ ကာတဗ္ဗာ၊ ယထာ ဥပဇ္ဈာယဿ၊ ဧဝံ ဥပသမ္ပဒါ ပေက္ခဿပိ ဂေါတ္တာဒိနာမန တင်္ခဏိကနာမေန စ အနုဿာဝနံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ (တိ၊ စာ-၁၂၉၊ ၁၃၀)
အမည်သစ်မှည့်ချိန်
တသိမ္ပိ ခဏ “အယံ တိဿာ”တိ ဝါ “နာဂါ”တိ ဝါ နာမံ ကရောန္တေဟိ အနုသာသကသမ္မု တိတော ပထမမေဝ ကာတဗ္ဗ၊ ဧဝံ ကတွာပိ အန္တရာယိကဓမ္မာနုသာသနပုစ္ဆနကာလေသု ကိန္နာမောသိ၊ အဟံ ဘန္တေ နာဂေါ နာမ၊ ကော နာမော တေ ဥပဇ္ဈာယော၊ ဥပဇ္ဈာယော မေ ဘန္တေ တိသော နာမာ (တိဿထေရော နာမာ) တိအာဒိနာ ဝိညာပေန္တေန ဥဘိန္နမ္ပိ စိတ္တေ “မေမေဒံ နာမ’န္တိ ယထာသညာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ ဧဝံ ဝိညာပေတဗ္ဗ။ (တိ၊ စာ-၁၃၀)
ရှေ့နောက်အမည်နှစ်မျိုးစသည်မအပ်
ဧကဿ ဗဟူနိ နာမာနိ ဟောန္တိ၊ တတ္ထ ဧကံ နာမံ ဉတ္တိယာ၊ ဧကံ အနုဿာဝနာယ ကာတုံ န ဝဋတိ အတ္ထတော ဗျဉ္ဇနတောစ အဘိန္နာဟိ အနုဿာဝနာဟိ ဘဝိတဗ္ဗန္တိ။ (ဇီ၊ စာ-၄၄၀ သာ-တူ)။ သေစေ ပန တသ္မိံ ခဏေ (အမည်မှည့်ချိန်) ပကတိနာမေန ဝတွာ ပုစ္ဆာ တိဿနာမာဒိ အပုဗ္ဗနာမေန အနုဿာဝေတိ၊ န ဝဋ္ဋတိ။ (တိ၊ စာ-၁၃ဝ)
စာမျက်နှာ-91
ဥပဇ္ဈာယ်၏အမည်မယူဘဲ အခြားအမည်ဖြင့်ဖတ်လျှင် ကံမပျက်
တတ္ထ စ ကိဉ္စာပိ ဥပဇ္ဈာယဿဝ နာမံ အဂဟေတွာ ယေန ကေနစိ နာမေန “တိဿဿ ဥပ သမ္ပဒါပေက္ခာ”တိအာဒိနာပိ ပုဂ္ဂလ ပရာမဋ္ဌ ကမ္မံ သုကတမေဝ ဟောတိ အနုပဇ္ဈာယကာဒီနံ ဥပသမ္ပဒါ ကမ္မံ ဝိယ ဥပဇ္ဈာယဿ အဘာပိ အဘဗ္ဗတ္တေပိ ကမ္မဝါစာယ ပုဂ္ဂလ ပရာမဋ္ဌ ကမ္မဿ သိန တော။ (တိ၊ စာ-၁၃ဝ)
ပဉ္စင်းလောင်း၌ ပင်ကိုအမည် အသစ်မှည့်သောအမည် မဟုတ်လျှင် ကံပျက်၏
ဥပသမ္ပဒါပေက္ခဿ ပန ယထာသကံ နာမံ ဝိနာ အညေန နာမေန အနုဿာဝိတေ ကမ္မံ ကုပ္ပတိ၊ သော အနုပသမ္ပန္နောဝ ဟောတိ။ တတ္ထ ဌိတော အညော အနုပသမ္ပန္နော ဝိယ ဂဟိတနာမဿ ဝတ္ထုပုဂ္ဂလဿ တတ္ထ အဘာဝါ တဿ အဘာဝါ တဿ စ နာမဿ အနုဿာဝနာယ အဝုတ္တတ္တာ၊ တသ္မာ ဥပသမ္ပဒါပေက္ခဿ ပကတိနာမံ ပရိဝတ္တေတွာ အနုပုဗ္ဗေန နာဂါဒိနာမေန အနုဿာဝေတုကာမေန ပဋိကစ္စေဝ တွံ နာဂေါတိ အာဒိနာ ဝိညာပေတွာ အနုသာသနအန္တရာယိကဓမ္မပုစ္ဆနက္ခဏေသုပိ တဿ စ သံဃဿ စ ယထာ ပါကဋီ ဟောတိ၊ တထာ ပကာသေတွာဝ နာဂါဒိနာမေန အနုဿာဝေတဗ္ဗ။ ဧကဿ ဗဟူနိ နာမာနိ ဟောန္တိ။ တေသု ဧကံ ဂဟေတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ ယံ ပန ဥပသမ္ပဒါပေက္ခဥပဇ္ဈာယာနံ ဧကတ္ထ ဂဟိတံ နာမံ တဒေဝ ဉတ္တိယာ သဗ္ဗတ္ထ အနုသာဝနာသုစ ဂဟေတဗ္ဗ။ ဂဟိတတော ဟိ အညသ္မိံ ဂဟိတေ ဗျဉ္ဇနံ ဘိန္နနာမ ဟောတိ၊ ကမ္မံ ဝိပဇ္ဇတိ၊ အတ္ထတာ ဟိ ဗျဉ္ဇနတောစ အဘိန္နာ ဧဝ ဉတ္တိအနုဿာဝနာ စ ဝန္တိ။ (တိ၊ စာ-၁၃၀)
အာယသ္မတော၊ အာယသ္မတာနှင့် အခြားပုဒ်များ
ကတ္ထစိ “အာယသ္မတော ဗုဒ္ဓရက္ခိတတ္ထရဿာ”တိ ဝတွာ ကတ္ထစိ ကေဝလံ “ဗုဒ္ဓရက္ခိတဿာ”တိ သာဝေတိ၊ သာဝနံ ဟာပေတီတိ န ဝုစ္စတိ၊ နာမဿ အဟာပိတတ္တာတိ ဧက။ သစေ ကတ္ထစိ “အာယသ္မတော ဗုဒ္ဓရက္ခိတဿာ”တိ ဝတွာ ကတ္ထစိ “ဗုဒ္ဓရက္ခိတဿာယသ္မတော”တိ သာတိ၊ ပါဌာနုရူပတ္တာ ခေတ္တမေဝ ဩတိဏ္ဏန္တိပိ ဧကေ။ ဗျဉ္ဇနဘေဒပ္ပသင်္ဂတော အနုဿာဝနေ တံ န ဝတီတိ ဧကေ။ သေစေ ပန သဗ္ဗဋ္ဌာနေပိ တထေဝ ဝဒတိ၊ ဝဋ္ဋတိ ဘဂဝတာ ဒိန္နလက္ခဏာနုရူပတ္တာ။ လက္ခဏဝိရောဓတော အညထာ န ဝတီတိ စေ? န, ပယောဂါနုရူပတ္တာ၊ တတ္ထ တထာ၊ ဣဓ အညထာ ပယောဂေါတိ စေ? န, ဝိပတ္တိလက္ခဏာနံ ဝိရောဓတော။ န သဗ္ဗေန သပ္ပံ၊ သာဝနာဟာပနာ ဝေ ဟိ ပါဠိယံ တဒတ္ထဝိဘာဝနေ အာဂတာတိ အညပဒေသု သာဝနေသု ပရိဟာရော န သမ္ဘဝတိ၊ အာစိဏ္ဏကပ္ပ၀ိရောဓတော၊ သောပိ ကိ ပမာဏန္တိစေ၊ ပမာဏံ အာစရိယုဂ္ဂဟဿ ပမာဏတ္တာ။ (ဖီ၊ စာ- ၄၄၀၊ ၄၄၁)
စာမျက်နှာ-92
ကိဉ္စာပိ ဣတ္ထာမော ဣတ္ထနာမဿ အာယသ္မတောတိ ပါဠိယံ အာယသ္မတာတိပဒံ ပစ္ဆာ ဝုတ္တံ၊ ကမ္မဝါစာပါဠိယံ ပန အယံ ဗုဒ္ဓရက္ခိတော အာယသ္မတော ဓမ္မရက္ခိတဿာတိ ပဌမံ လိခိတန္တိ တံ ဥပ္ပဋိပါဋိယာ ဝုတ္တန္တိ န ပစ္စေတဗ္ဗ။ ပါဠိယန္တိ ဣတ္ထန္ဓာမော ဣတ္ထာမဿ အာယသ္မတာတိ အတ္ထမတ္တံ ဒဿိတံ။ တသ္မာ ပါဠိယံ အဝုတ္တောပိ အယံ ဗုဒ္ဓရက္ခိတော အာယသ္မတာ ဓမ္မရက္ခိတဿာတိ ကမ္မဝါစာပါဠိယံ ပယောဂေါ ဒဿိတော၊ န မေ ဒိဋ္ဌာ ဣတော ပုဗ္ဗေ၊ ဣစ္စာယသ္မာ သာရိပုတ္တောတိစ၊ အာယသ္မာ သာရိပုတ္တော အတ္ထကုသလောတိစ ပဌမံ အာယသ္မာတိ ပယောဂဿ ဒဿနတောတိ ၀ဒန္တိ။ (သာ၊ စာ-၂၆၆)
ဥပဇ္ဈာယနာမဿ ပန ပုရတာ အာယသ္မတာ တိဿဿာတိအာဒိနာ အာယသ္မန္တပဒံ သဗ္ဗတ္ထ ယောဇေတွာပိ အနုဿာဝေတိ၊ တထာ အယောဇိတေပိ ဒေါသော နတ္ထိ။ ပါဠိယံ ပန ကိဉ္စာပိ “ဣတ္ထနာမဿ အာယသ္မတော”တိ ပုစ္ဆတော အာယသ္မတောတိ ပဒံ ဝုတ္တံ၊ တထာပိ အာယသ္မာ သာရိပုတ္တော အတ္ထကုသ လောတိ အာဒိနာ နာမဿ ပုရတော အာယသ္မန္တပဒယောဂဿ ဒဿနတော ပုရတောဝ ပယောဂေါ ယုတ္တရော။ တဉ္စ ဧကတ္ထ ယောဇေတွာ အညတ္ထ အယောဇိတေပိ ဧကတ္ထ ပုရတော ယောဇေတွာ အညတ္ထ ပစ္ဆတော ယောဇနေပိ သာဝနာယ ဟာပနံ နာမ န ဟောတိ နာမဿ အဟာပိတတ္တာ၊ တေနေဝ ပါဠိယမ္ပိ “ဣတ္ထနာမဿ အာယသ္မတော”တိ ဧကတ္ထ ယောဇေတွာ “ဣတ္တန္နာမေန ဥပဇ္ဈာယေနာ” တိ အာဒီသု အာယသ္မတောတိ န ယောဇိတန္တိ ဝဒန္တိ။ တဉ္စ ကိဉ္စာပိ ဝံ၊ တထာပိ သဗ္ဗဋ္ဌာနပိ ဧကေနဝ ပကာရေန ယောဇေတွာ ဧဝ ဝါ အယောဇေတွာ ဝါ အနုဿာဝနံ ပသတ္ထတရန္တိ ဂဟေတဗ္ဗ။ (တိ၊ စာ-၁၃၀၊ ၁၃၁)
(၂) (၃) [ဒွေ ဧကာနုဿာဝနေတိ ဒွေ ဧကတော အနုဿာဝနေ၊ ဧကေန ဧကဿ, အညေန ဣတရဿာတိ ဧဝံ ဗွီဟိ ဝါ အာစရိယေဟိ ဒေကန ဝါ ဧကက္ခဏ ကမ္မဝါစံ အနုဿာဝေန္တေဟိ ဥပသမ္ပာဒေတုံ အနုဇာနာမီတိအတ္ထော။ (မဟာ-ဋ္ဌ၊ စာ-၃၁၅)
ဧကေန ဝါတိ ဒွိန္နမ္ပိ ဧကသ္မိံ ခဏ ဧကာယဝ ကမ္မဝါစာယ အနုဿာဝနေ ဧကေနာစရိယေ နာတိအတ္တော။ (တိ၊ စာ-၁၃၁) ။ ဒွေ တယော ဧကာနုဿာဝနေ ကာတုံ တဉ္စ ခေါ ကန ဥပဇ္ဈာ ယေနာတိ ဒွေ ဝါ တယော ဝါ ဇန ပုရိမနယေဝ ဧကတော အနုဿာဝနေ ကာတုံ အနုဇာနာမိ၊ တဉ္စ ခေါ အနုဿာဝနကိရိယံ ဧကေန ဥပဇ္ဈာယေန အနုဇာနာမီတိ အတ္ထော။ တသ္မာ ဧကေန အာစရိယေန ဒွေ ဝါ တယော ဝါ အနုဿာဝေတဗ္ဗာ။ ဗွီဟိ ဝါ တီဟိ ဝါ အာစရိယေဟိ ဝိသုံ ဝိသုံ ကန ဧကဿာတိ ဧဝံ ဧကပ္ပာရေနေဝ ဒွေ တိဿာ ဝါ ကမ္မဝါစာ ကာတဗ္ဗာ။ သေစ ပန နာနာစရိယာ နာနုပဇ္ဈာယာ ဟောန္တိ၊ တိဿတ္ထေရာ သုမနတ္ထေရဿ သဒ္ဓိဝိဟာရိကံ၊ သုမနတ္ထရာ တိဿတ္ထရဿ သဒ္ဓိဝိဟာရိကံ အနုဿာဝေတိ။ အညမညဥ္က ဂဏပူရကာ ဟောန္တိ၊ ဝဋ္ဋတိ၊ သေစေ ပန နာနာဥပဇ္ဈာယာ ဟောန္တိ၊ ဧကော အာစရိယော ဟောတိ- “န တွေဝ နာနုပဇ္ဈာယေနာ”တိ ပဋိက္ခိတ္တတ္တာ န ဝဋ္ဋတိ၊ ဣဒံ သန္ဓာယ ဟိ ဒေသ ပဋိပါ။ (မဟာဋ္ဌ၊ စာ-၃၁၅)
ယတ္ထ တိဿတ္ထေရာ သုမနတ္ထရဿ သဒ္ဓိဝိဟာရိကံ သုမနတ္ထော တိဿတွေ့ရဿ သဒ္ဓိဝိဟာရိကန္တိ ဧဝံ ဥပဇ္ဈာယေဟိ အညမညံ သဒ္ဓိဝိဟာရိကာနံ အနုဿာဝနကရဏံ ဝုတ္တံ။ တံ ဥပလက္ခဏ မတ္တံ။ တသ္မာ သေစေ တိဿတ္ထေရော သုမနတ္ထရဿ သဒ္ဓိဝိဟာရကံ သုမနတ္ထေရော နန္ဒတ္ထေရဿ သဒ္ဓိဝိဟာရိကံ အနုဿာဝေတိ၊ အညမညဉ္စ ဂဏပူရကာ ဟောန္တိ၊ ဝဋတိဝ။ (တိ၊ စာ-၁၃၂)
စာမျက်နှာ-93
ဥပဇ္ဈာယ်ကိုယ်တိုင်ဖတ်လည်းအပ်ပါ၏
သစေ ပန ဥပဇ္ဈာယော သယမေဝ အတ္တနော သဒ္ဓိဝိဟာရိကံ အနုဿာဝတီတိ ဧတ္ထ ဝတ္တဗ္ဗ မေဝ နတ္ထိ၊ ကမ္မံ သုကတေမေဝ ဟောတိ၊ အနုပဇ္ဈာယကဿပိ ယေန ကေနစိ အနုဿာဝိတ ဥပသမ္ပဒါ ဟောတိ၊ ကိမင်္ဂ ပန သဥပဇ္ဈာယကဿ ဥပဇ္ဈာယေနေဝ အနုဿာဝနေတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗ။ (တိ၊ စာ-၁၃၂)
သုံးပါးထက်အလွန် မအပ်
ဣဒံ သန္ဓာယာတိ နာနုပဇ္ဈာယံ ဧကာစရိယံ အနုဿာဝနကိရိယံ သန္ဓာယ။ တဉ္စ အနုဿာဝန ကိရိယံ ဧကနုပဇ္ဈာယန နာနာစရိယေဟိ အနုဇာနာမီတိ အတ္ထော။ နာနုပဇ္ဈာယေဟိ ဧကနာစရိ ယေန နတွေဝ အနုဇာနာမီတိ အတ္ထာတိ။ ပေါရာဏဂဏ္ဌိပဒေပိ တေထေဝ ဝတွာ တိဏ္ဏ ဥဒ္ဓံ န ကေနစိ အာကာရေန ဧကတော ဝတီတိ ဝုတ္တံ။ တံ ယုတ္တံ၊ န ဟိ သံဃော သံဃဿ ကမ္မံ ကရောတီတိ တံ ဟိ အာစရိယော။ ဣဒံ ပနေတ္ထ စိန္တေတဗ္ဗ။ ကထံ၊ စတ္တာရော ဝါ အတိရေကာ ဝါ ဥပသမ္ပဒါပေက္ခာ သံဃဝေါဟာရံ န လဘန္တိ၊ ဘိက္ခုဘာဝံ အပ္ပတ္တတ္တာ၊ ကေဝလံ ဘဂဝတာ ပရိစ္ဆိန္ဒိတွာ တယောတိ ဝုတ္တတ္တာ တတော ဥဒ္ဓံ န ဝတီတိ နော တက္ကောတိ အာစရိယော။ အနုဂဏ္ဌိပဒေပိ အယမေဝတ္ထာ ဗဟုဓာ ဝိစာရေတွာ ဝုတ္တော၊ တထာ အန္ဓကဋ္ဌကထာယမ္ပိ။ (ဇီ၊ စာ-၄၄၁)
ဥပဇ္ဈာယ်လေးပါး မအပ် ကမ္မဝါဆရာလေးပါး မအပ်
ဥပဇ္ဈာယ်လေးယောက်ဖြစ်မူကား တစ်သိမ်တည်း၌ မအပ်။ သုံးယောက်စီပင်ဖြစ်သော်လည်း (ဥပဇ္ဈာယ် သုံးယောက် ရဟန်းလောင်းသုံးယောက်ဟူ) ဟတ္ထပါသ်ကိုစွန့်၍ အသီးအသီးနေအံ့၊ ဝဂ်ဖြစ်သောကြောင့် မအပ်။ ဤ၌ ကမ္မဝါဆရာကိုအလွန်အားဖြင့် သုံးယောက်ကိုသာ အဋ္ဌကထာဋီကာဆရာတို့ ခွင့်ပြုတော်မူ သောကြောင့် လေးယောက် ကမ္မဝါစာမရွတ်အပ်ဟု မှတ်ရာ၏။ ကေစိတို့ကား (များ)တိုင်းပင်ကောင်း၏ဟု ယူ၍ လေးယောက် ကမ္မဝါစာရွတ်ကုန်၏။ အဋ္ဌကထာဋီကာတို့၌ ဥက္ကဋ္ဌအားဖြင့် သုံးပါးကိုသာခွင့်ပြုတော် မူသောကြောင့်လည်းကောင်း၊ ဝိနယဝိနိစ္ဆယ၌
တီဟိ အာစရိယောဝ၊ ဧကတော အနုဿာဝနံ၊
ဩသာရေတွာ ကတံ ကမ္မံ၊ န စ ကုပ္ပတ္တိ ကပ္ပတိ။
ဟု ဆရာဗုဒ္ဓဒတ်သည် သုံးပါးထက်အလွန်ကိုမြစ်၍ မိန့်သောကြောင့်လည်းကောင်း၊ ထိုကေစိ တို့၏ဝါဒသည်မသင့်၊ အတ္တနောမတိမျှသာတည်း။ (သာရ၊ စာ-၂၉၈)
စာမျက်နှာ-94
သတိပြုဖွယ်
ယာ ပဒေသာ ဥဘော ပရိပုဏ္ဏဝီသတိဝဿာ၊ ဥဘိန္နမေကုပဇ္ဈာယော၊ ဒကာစရိယော၊ ဧကာကမ္မ ဝါစာ၊ ဧကာဥပသမ္ပန္နော၊ ဧကော အနုပသမ္ပန္နောတိ ပရိဝါရကထာ (ဒီ၊ စာ-၄၄၁) - ဤစကားရပ်ကို နာနာသီမဋ္ဌကြောင့်ဟု အကြောင်းပြ၍- တံ ဝစနံ ဥဘောပိ စေတေ သီမဂတာဝ ဟောန္တိ ဥဘိန္န ဧကတော ကမ္မသမ္ပတ္တိဒီပနတာ ဒွိန္န ဧကတော အနုဿာဝနံ ဧကေန ဥပဇ္ဈာယေန ဧကနာစရိယေန ဝတီတိ သာဓေတိ။ ဒွိန္နံ တိဏ္ဏဉ္စ ဧကတော သသမနုဘာသနာ စ ပါဠိယံယေဝ ဒဿိတာ၊ တဉ္စ အနုလောမေတိ။ အဋ္ဌကထာစရိယေဟိ နာနုညာတံ၊ န ပဋိက္ခိတ္တံ၊ ဝိစာရေတွာ ဂဟေတဗ္ဗန္တိ အာစရိယော၊ တံ ဓမ္မတာယ ဝိရုဇ္ဈတိ။ (ဇီ၊ စာ-၄၄၂) (ဘုရားရှင်တို့ကား – မူလပညတ်ထက် အနုပညတ်ဆင့်သည် ထူးသောအရာဌာနရှိမှ ဟောရိုးဓမ္မတာရှိ၏ ဟူလို သတတ်၊ ဂရုလဟုမရွေးဟူ၏။) အညတရသ္မိံ ပန ဂဏ္ဌိပဒ ဧဝံ ပပဏ္ဏိတံ ဒွေ ဧကာနုဿာဝနေတိ ဒွေ ဧကတာ အနုဿာဝေန ဧကန ဣတိပါဌော။ ဧကေန အာစရိယေနာတိ အတ္ထော။ (ဇီ၊ စာ-၄၄၂)
နာနာစရိယာ နာနုပဇ္ဈာယာမှာတမ်း
ဧဝံ ဧတ္ထ အနေက အာစရိယာ စ တက္ကိကာ စ အနေကာ ပပန္တိ၊ တံ သဗ္ဗ သုဋ္ဌ ဥပပရိက္ခိ တွာ ဂရုကုလံ ပယိရုပါသိတွာ ဝံသာနုဂတောဝ အတ္ထော ဂဟေတဗ္ဗော။ (ဇီ၊ စာ-၄၄၃)
ပဋိသန္ဓေနှင့်တကွ အသက် (၂၀)
ရှင်ကုမာရကဿပကို အကြောင်းပြု၍ ခွင့်ပြုတော်မူသည်။ ရေတွက်ပုံ - တတ္ထ ယော ဒွါဒသမာသေ မာတုကုစ္ဆိသို့ ဝသိတွာ မဟာပဝါရဏာယ ဇာတော၊ သော တတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ ဧကူနဝီသတိမေ ဝဿ မဟာပဝါရဏာ တံ အတိက္ကမိတွာ ပါဠိပဒေ ဥပသမ္ပာဒေတဗ္ဗော။ ဧတေနုပါယေန ဟာယနဝဍ္ဎနံ ဝေဒိတဗ္ဗ။ (ပါစိတ်-ဋ္ဌ၊ စာ-၁၃၆)
ပေါရဏကတ္ထေရဝါဒ
ပေါရာဏကတ္ထရာ ပန ကူနဝီသတိဝဿံ သာမဏေရံ နိက္ခမနီယပုဏ္ဏမာသိ အတိက္ကမ္မ ပါဋိပဒဒိဝသေ ဥပသမ္ပာဒေန္တိ၊ တံ ကသ္မာတိ၊ ဝုစ္စတ၊ ဧကသ္မိံ ဝဿ ဆ စာတုဒ္ဒသိကဥပေါသထာ ဟောန္တိ။ ဣတိ ဝီသတိယာ ဝသု စတ္တာရော မာသာ ပရိဟာယန္တိ၊ ရာဇာနော တတိယေ တတိယေ ဝ ဝဿံ ဥက္ကန္တိ၊ ဣတိ အဋ္ဌာရသသု ဝသု ဆ မာသာ ဝနန္တိ၊ တတော ဥပေါသထဝသေန ပရိဟီနေ စတ္တာရော မာသေ အပနေတွာ ငွေ မာသာ အဝသေသာ ဟောန္တိ၊ တေ ဒွေ မာသ ဂေဟေတွာ ဝီသတိဝဿာနိ ပရိပုဏ္ဏာနိ ဟောန္တီတိ နိက္ကင်္ခါ ဟုတွာ နိက္ခမနီယပုဏ္ဏမာသိ အတိက္ကမ္မ ပါဋိပဒေ ဥပသမ္မာဒေန္တိ။
စာမျက်နှာ-95
ဧတ္ထ ပန ယော ပဝါရေတွာ ဝီသတိဝာ ဘဝိဿတိ၊ တံ သန္ဓာယ “ဧကူနဝီသတိ ဝဿ”န္တိ ဝုတ္တံ။ တသ္မာ ယော မာတုကုစ္ဆိသို့ ဒွါဒသမာသေ ဝသိ၊ သော ဧကဝီသတိဝာ ဟောတိ။ ယော သတ္တမာသေ ဝသိ။ သော သတ္တမာသာဓိကဝီသတိဝသော၊ ဆမာသဇာတော ပန န ဇီဝတိ။ (ပါစိတ်-ဋ္ဌ၊ စာ-၁၃၆)
ဣမိနာစ ဣမံ ဒီပေတိ၊ “ယံ ဝုတ္တံ “ဧကူနဝီသတိဝဿံ သာမဏေရံ နိက္ခနီယပုဏ္ဏမာသိ အတိက္ကမ ပါဋိပဒဒိဝသေ ဥပသမ္ပာဒေန္တီ'တိ။ တတ္ထ ဂဗ္ဘမာသေပိ အဂ္ဂဟေတွာ ဗွီဟိ မာသေဟိ အပရိပုဏ္ဏ ဝီသတိဝဿံ သန္ဓာယ ဧကူနဝီသတိဝဿန္တိ ဝုတ္တံ။ တသ္မာ အဓိကမာသေသု ဒွိသု ဂဟိတသု ဝီသတိ ဝဿာနိ ပရိပုဏ္ဏာနိ နာမ ဟောန္တီ”တိ။ ။ တသ္မာတိ ယသ္မာ ဂဗ္ဘမာသာပိ ဂဏနူပါ ဟောန္တိ၊ တသ္မာ။ ဧကဝီသတိဝသော ဟောတီတိ ဇာတဒိဝသတော ပဋ္ဌာယ ဝီသတိဝဿာ သမာနော ဂဗမာသေဟိ သဒ္ဓိ ဧကဝီသတိဝေဿာ ဟောတိ။ (သာ၊ စာ-၈၅)
စာမျက်နှာ-96
ဆူးခါးဆရာတော်ဘုရား၏ ကပ္ပဝါရ အကပ္ပဝါရ တွက်နည်း
ကပ္ပဝါရ (၂၅)
ကပ္ပ - ဧကကဝါရ (၃) ဝါရ (ဧကုပဇ္ဈာယ)
- (၁) ဥပဇ္ဈာယ် (၁) ၊ ပဉ္စင်းလောင်း (၁) ၊ ကမ္မဝါစာဆရာ (၁) ၊
- (၂) ဥပဇ္ဈာယ် (၁) ၊ ပဉ္စင်းလောင်း (၁) ၊ ကမ္မဝါစာဆရာ (၂) ၊
- (၃) ဥပဇ္ဈာယ် (၁) ၊ ပဉ္စင်းလောင်း (၁) ၊ ကမ္မဝါစာဆရာ (၃) ၊
ဒွန်တွဲ ဒုက (၃) ဝါရ (ဧကုပဇ္ဈာယ)
- (၄) ဥပဇ္ဈာယ် (၁) ၊ ပဉ္စင်းလောင်း (၂) ၊ ကမ္မဝါစာဆရာ (၁) ၊
- (၅) ဥပဇ္ဈာယ် (၁) ၊ ပဉ္စင်းလောင်း (၂) ၊ ကမ္မဝါစာဆရာ (၂) ၊
- (၆) ဥပဇ္ဈာယ် (၁) ၊ ပဉ္စင်းလောင်း (၂) ၊ ကမ္မဝါစာဆရာ (၃) ၊
* အယံ နာဂေါ စ အယံ ဒတ္တော စ တိဿဿ ဥပသမ္ပဒါပေက္ခော-စသည်ဖြင့် ဒွန်တွဲလျက် တစ်ပြိုင်နက်တည်း ကြားအပ်၏။ (- အယံ စ နာဂေါ အယံ စ ဒတ္တော ဟု ယခုကာလ၌ကား သဗ္ဗ နာမ်ပုဒ်နောက်၌ စသဒ္ဒါကိုအထိုင်ပြု၍ ရွတ်ဖတ်ကြ၏။)
ဒွန်တွဲ တိက (၃) ဝါရ (ဧကပဇ္ဈာယ)
- (၇) ဥပဇ္ဈာယ် (၁) ၊ ပဉ္စင်းလောင်း (၃) ၊ ကမ္မဝါစာဆရာ (၁) ၊
- (၈) ဥပဇ္ဈာယ် (၁) ၊ ပဉ္စင်းလောင်း (၃) ၊ ကမ္မဝါစာဆရာ (၂) ၊
- (၉) ဥပဇ္ဈာယ် (၁) ၊ ပဉ္စင်းလောင်း (၃) ၊ ကမ္မဝါစာဆရာ (၃) ၊
အယံ နာဂေါ စ အယံ ဒတ္တော စ အယံ စိတ္တော စ တိဿဿ ဥပသမ္ပဒါပေက္ခာတွဲ၊ (ယခု ကာလ အယံ စ နာဂေါ အယံ စ ဒတ္တော အယံ စ စိတ္တော တိဿဿ ဥပသမ္ပဒါပေက္ခော)
အသီးအသီး ဒုက (၂) ဝါရ (ဧကုပညာဃ)
- (၁၀) ဥပဇ္ဈာယ် (၁) ၊ ပဉ္စင်းလောင်း (၂) ၊ ကမ္မဝါစာဆရာ (၂)
*နာဂမည်သော ပဉ္စင်းလောင်းကို ဗုဒ္ဓရက္ခိတမည်သော ကမ္မဝါဆရာသည်၊ ဒတ္တမည်သော ပဉ္စင်း လောင်းကို ဓမ္မရက္ခိတမည်သော ကမ္မဝါစာဆရာသည် တစ်ပြိုင်နက်တည်း အသီးအသီးလည်း ကြားခြင်းငှာ အပ်ကုန်၏။ (ဒွန်တွဲရန်မလိုဟူ၏။)
စာမျက်နှာ-97
- (၁၁) ဥပဇ္ဈာယ် (၁) ၊ ပဉ္စင်းလောင်း (၂) ၊ ကမ္မဝါစာဆရာ (၃)
* နာဂမည်သော ပဉ္စင်းလောင်းကို ဗုဒ္ဓရက္ခိတမည်သော ကမ္မဝါဆရာသည်၊ ဒတ္တမည်သော ပဉ္စင်းလောင်းကို ဓမ္မရက္ခိတသံဃရက္ခိတမည်သော ကမ္မဝါစာဆရာနှစ်ပါးသည် တစ်ပြိုင်နက်တည်း အသီး အသီးလည်း ကြားခြင်းငှာအပ်ကုန်၏။
အသီးအသီး တိက (၁) ဝါရ (ဧကုပဇ္ဈာယ)
- (၁၂) ဥပဇ္ဈာယ် (၁) ၊ ပဉ္စင်းလောင်း (၃) ၊ ကမ္မဝါစာဆရာ (၃)
*နာဂမည်သော ပဉ္စင်းလောင်းကို ဗုဒ္ဓရက္ခိတမည်သော ကမ္မဝါဆရာသည်၊ ဒတ္တမည်သော ပဉ္စင်း လောင်းကို ဓမ္မရက္ခိတမည်သော ကမ္မဝါဆရာသည် စိတ္တမည်သောပဉ္စင်းလောင်းကို သံဃရက္ခိတမည်သော ကမ္မဝါဆရာသည် - တစ်ပြိုင်နက်တည်း အသီးအသီးလည်း ကြားခြင်းငှာအပ်ကုန်၏။
နာနုပဇ္ဈာယ အသီးအသီး ဒုက တိက (၂) ဝါရ
- (၁၃) ဥပဇ္ဈာယ် (၂) ၊ ပဉ္စင်းလောင်း (၂) ၊ ကမ္မဝါစာဆရာ (၂)
* တိဿထေရ်၏ သဒ္ဓိဝိဟာရိက နာဂပဉ္စင်းလောင်းကို ဗုဒ္ဓရက္ခိတ ကမ္မဝါစာဆရာသည် သုမနထေရ်၏ သဒ္ဓိဝိဟာရိက ဒတ္တပဉ္စင်းလောင်းကို ဓမ္မရက္ခိတကမ္မဝါစာဆရာသည် - အသီးအသီး တစ်ပြိုင်နက် ကြားအံ့၊ အချင်းချင်း ဂိုဏ်းပြည့်လည်းဖြစ်အံ့ အပ်၏ဟူလို။
- (၁၄) ဥပဇ္ဈာယ် (၃) ၊ ပဉ္စင်းလောင်း (၃) ၊ ကမ္မဝါစာဆရာ (၃)။
* တိဿထေရ်၏ သဒ္ဓိဝိဟာရိက နာဂပဉ္စင်းလောင်းကို ဗုဒ္ဓရက္ခိတကမ္မဝါစာဆရာသည်- သုမနထေရ်၏ သဒ္ဓိဝိဟာရိက ဒတ္တပဉ္စင်းလောင်းကို ဓမ္မရက္ခိတ ကမ္မဝါစာဆရာသည် - နန္ဒထေရ်၏ သဒ္ဓိဝိဟာရိက စိတ္တပဉ္စင်းလောင်းကို သံဃရက္ခိတ ကမ္မဝါစာဆရာသည် တစ်ပြိုင်နက်တည်း အသီးအသီးကြားအံ့၊ အချင်းချင်း ဂိုဏ်းလည်း ပြည့်အံ့ အပ်၏ ဟူလို။
နာနုပဇ္ဈာယ အချင်းချင်း ဒုက တိက (၂) ဝါရ
- (၁၅) ဥပဇ္ဈာယ် (၂) ၊ ပဉ္စင်းလောင်း (၂) ၊ ကမ္မဝါစာဆရာ(၂)အချင်းချင်း(ဥပဇ္ဈာယ်သာ)
* တိဿ (ဥပဇ္ဈာယ်) ထေရ်၏ သဒ္ဓိဝိဟာရိကကို သုမနထေရ်သည် သုမန (ဥပဇ္ဈာယ်) ထေရ်၏ သဒ္ဓိဝိဟာရိကကို တိဿထေရ်သည် ကြား၏၊ အချင်းချင်းဂိုဏ်းပြည့်လည်းဖြစ်၏၊ အပ်၏ဟူလို။
- (၁၆) ဥပဇ္ဈာယ် (၃) ၊ ပဉ္စင်းလောင်း (၃) ၊ ကမ္မဝါစာဆရာ (၃)
စာမျက်နှာ-98
* အချင်းချင်း တိဿ (ဥပဇ္ဈာယ်) ထေရ်၏ သဒ္ဓိဝိဟာရိကနာဂကို သုမန (ဒတ္တ၏ ဥပဇ္ဈာယ်) ထေရ်သည် - သုမန (ဥပဇ္ဈာယ်)ထေရ်၏ သဒ္ဓိဝိဟာရိကဒတ္တကို နန္ဒ (စိတ္တ၏ဥပဇ္ဈာယ်)ထေရ်သည်-နန္ဒ (ဥပဇ္ဈာယ်) ထေရ်၏ သဒ္ဓိဝိဟာရိက စိတ္တကို တိဿ (နာဂ၏ဥပဇ္ဈာယ်) ထေရ်သည် – ကြား၏၊ အချင်းချင်း လည်း ဂိုဏ်းပြည့်ဖြစ်၏ အပ်၏ဟူလို။
* မိမိတို့တပည့်ကို မိမိတို့ကြားလျှင်လည်း အပြစ်မရှိဟူ၍ သမာနဝါရ (၂)ပါးရသင့်၏။
နာနုပဇ္ဈာယ ဝိသေသ ဒုက တိက တိက (၄) ဝါရ
- (၁၇) ဥပဇ္ဈာယ် (၂) ၊ ပဉ္စင်းလောင်း (၂) ၊ ကမ္မဝါစာဆရာ (၂) ဝိသေသ။ တိဿ ဥပဇ္ဈာယ် မထေရ်သည် မိမိသဒ္ဓိဝိဟာရိက နာဂကို
နန္ဒမည်သော အလွတ်မထေရ်တစ်ပါးသည် သုမနဥပဇ္ဈာယ်ထေရ်၏ သဒ္ဓိဝိဟာရိက ဒတ္တ ပဉ္စင်းလောင်းကို ကြားအပ်၏။ အချင်းချင်း ဂိုဏ်းပြည့်လည်းဖြစ်၏၊ အပ်၏ဟူလို။ (တစ်ပြိုင်နက်တည်း ကြား၏။)
- (၁၈) ဥပဇ္ဈာယ် (၂)၊ ပဉ္စင်းလောင်း (၂) ၊ ကမ္မဝါစာဆရာ (၃) ဝိသေသ။
တိဿ ဥပဇ္ဈာယ်၏ သဒ္ဓိဝိဟာရိကနာဂကို ဗုဒ္ဓရက္ခိတ ကမ္မဝါစာဆရာသည်၊ သုမန ဥပဇ္ဈာယ်၏ သဒ္ဓိဝိဟာရိကဒတ္တကို ဓမ္မရက္ခိတ သံဃရက္ခိတ ကမ္မဝါစာဆရာ နှစ်ပါးတို့သည် ကြား၏။ တစ်ပြိုင်နက်တည်း ကြား၏။ အချင်းချင်းလည်း ဂိုဏ်းပြည့်ဖြစ်၏။ အပ်၏ဟူလို။
- (၁၉) ဥပဇ္ဈာယ် (၂) ၊ ပဉ္စင်းလောင်း (၃) ၊ ကမ္မဝါစာဆရာ (၃) ဝိသေသ။
* တိဿ ဥပဇ္ဈာယ်၏ သဒ္ဓိဝိဟာရိကနာဂကို ဗုဒ္ဓရက္ခိတ ကမ္မဝါစာဆရာသည် - သုမန ဥပဇ္ဈာယ်၏ သဒ္ဓိဝိဟာရိက ဒတ္တကို ဓမ္မရက္ခိတ ကမ္မဝါစာဆရာသည် သုမန ဥပဇ္ဈာယ်၏ပင် သဒ္ဓိဝိဟာရိက စိတ္တကို သံဃရက္ခိတ ကမ္မဝါစာဆရာသည် အသီးအသီးတစ်ပြိုင်နက်တည်း ကြားကုန်အံ့၊ အချင်းချင်းဂိုဏ်းပြည့်လည်းဖြစ်ကုန်၏။ အပ်၏ဟူလို။
- (၂၀) ဥပဇ္ဈာယ် (၃) ၊ ပဉ္စင်းလောင်း (၃) ၊ ကမ္မဝါစာဆရာ (၃)။ ဝိသေသ။
* တိဿ ဥပဇ္ဈာယ်၏ သဒ္ဓိဝိဟာရိက နာဂကို သုမနထေရ် (ဒတ္တ၏ဥပဇ္ဈာယ်) သည် သုမန ဥပဇ္ဈာယ်၏ သဒ္ဓိဝိဟာရိက ဒတ္တကို တိဿထေရ် (နာဂ၏ဥပဇ္ဈာယ်) သည် နန္ဒ ဥပဇ္ဈာယ်၏ သဒ္ဓိဝိဟာရိက စိတ္တကို အခြားအလွတ် ရေဝက မထေရ်သည်
တစ်နည်း တိဿ ဥပဇ္ဈာယ်သည် မိမိ၏ သဒ္ဓိဝိဟာရိက နာဂကို၊ သုမန ဥပဇ္ဈာယ်သည် မိမိ၏ သဒ္ဓိဝိဟာရိက ဒတ္တကို
စာမျက်နှာ-99
အခြားအလွတ်ဖြစ်သော ရေဝတထေရ်သည် နန္ဒဥပဇ္ဈာယ်၏ သဒ္ဓိဝိဟာရိကစိတ္တကို တစ်ပြိုင်နက် တည်း အသီးသီးကြားကုန်၏ အချင်းချင်း ဂိုဏ်းလည်းပြည့်၏ အပ်၏။
ဧကုပဇ္ဈာယ၌ သမာနဝါရ (၃) ဝါရ
- (၂၁) ဧကက (၃)ဝါရ၌ ဥပဇ္ဈာယ်ဆရာသည်ပင် ကမ္မဝါစာဆရာပြု၍ ဖတ်ခြင်းဟူသော သမာန ဝါရ (၁)ပါး။
- (၂၂) ဒုက၌ ဥပဇ္ဈာယ်ပင် ကမ္မဝါစာဆရာပြု၍ ဖတ်ခြင်းဟူသော သမာနဝါရ (၁)ပါး ၊
- (၂၃) တိက၌ ဥပဇ္ဈာယ်ပင် ကမ္မဝါစာဆရာပြု၍ ဖတ်ခြင်းဟူသော သမာနဝါရ (၁)ပါး
နာနုပဇ္ဈာယ၌ သမာနဝါရ (၂) ဝါရ
- (၂၄) ဥပဇ္ဈာယ် (၂) ၊ ပဉ္စင်းလောင်း (၂) ၊ ကမ္မဝါစာဆရာ (၂)
* တိဿ ဥပဇ္ဈာယ်သည် မိမိ၏ သဒ္ဓိဝိဟာရိက နာဂပဉ္စင်းလောင်းကို ကြား၏။ သုမန ဥပဇ္ဈာယ်ထေရ်သည် မိမိ၏ သဒ္ဓိဝိဟာရိက ဒတ္တပဉ္စင်းလောင်းကို ကြား၏။
- (၂၅) ဥပဇ္ဈာယ် (၃) ၊ ပဉ္စင်းလောင်း (၃) ၊ ကမ္မဝါစာဆရာ (၃)
* တိဿ ဥပဇ္ဈာယ်ထေရ်သည် မိမိ၏ သဒ္ဓိဝိဟာရိက နာဂပဉ္စင်းလောင်းကို ကြား၏။ သုမန ဥပဇ္ဈာယ်ထေရ်သည် မိမိ၏ သဒ္ဓိဝိဟာရိက ဒတ္တပဉ္စင်းလောင်းကို ကြား၏။ နန္ဒ ဥပဇ္ဈာယ်ထေရ်သည် မိမိ၏ သဒ္ဓိဝိဟာရိက စိတ္တပဉ္စင်းလောင်းကို ကြား၏။ အားလုံး တစ်ပြိုင်နက်တည်း ကြား၏။ အပ်၏ဟူလို။
* အကျဉ်းမှတ်ရန် - ဥပဇ္ဈာယ်ဆရာနှင့် ကမ္မဝါစာဆရာ တူမျှသော်လည်းကောင်း၊ ဥပဇ္ဈာယ် ဆရာထက် ကမ္မဝါစာဆရာများသော်လည်းကောင်း၊ အပ်၏။ ကမ္မဝါစာဆရာထက် ဥပဇ္ဈာယ်ဆရာများသော် မအပ်ဟု အကျဉ်းမှတ်။
အကပ္ပဝါရ - ဧက (၆)ဝါရ
- (၁) ဥပဇ္ဈာယ် ၂ ၊ ပဉ္စင်းလောင်း (၂) ၊ ကမ္မဝါစာဆရာ ၁ ။ မအပ် ။
- (၂) ဥပဇ္ဈာယ် ၂ ၊ ပဉ္စင်းလောင်း (၃) ၊ ကမ္မဝါစာဆရာ ၁ ။ မအပ် ။
- (၃) ဥပဇ္ဈာယ် ၂ ၊ ပဉ္စင်းလောင်း (၄) ၊ ကမ္မဝါစာဆရာ ၁ ။ မအပ် ။
- (၄) ဥပဇ္ဈာယ် ၃ ၊ ပဉ္စင်းလောင်း (၂) ၊ ကမ္မဝါစာဆရာ ၁ ။ မအပ် ။
- (၅) ဥပဇ္ဈာယ် ၃ ၊ ပဉ္စင်းလောင်း (၃) ၊ ကမ္မဝါစာဆရာ ၂ ။ မအပ် ။
- (၆) ဥပဇ္ဈာယ် ၃ ၊ ပဉ္စင်းလောင်း (၄) ၊ ကမ္မဝါစာဆရာ ၃ ။ မအပ် ။
စာမျက်နှာ-100
ဒုက (၄)ဝါရ
- (၇) ဥပဇ္ဈာယ် ၂ ၊ ပဉ္စင်းလောင်း ၂ ၊ ကမ္မဝါစာဆရာ ၁ ။ မအပ် ။
- (၈) ဥပဇ္ဈာယ် ၃ ၊ ပဉ္စင်းလောင်း ၂ ၊ ကမ္မဝါစာဆရာ ၁ ။ မအပ် ။
- (၉) ဥပဇ္ဈာယ် ၃ ၊ ပဉ္စင်းလောင်း ၃ ၊ ကမ္မဝါစာဆရာ ၂ ။ မအပ် ။
- (၁၀) ဥပဇ္ဈာယ် ၃ ၊ ပဉ္စင်းလောင်း ၃ ၊ ကမ္မဝါစာဆရာ ၃ ။ မအပ်။
တိက (၄) ဝါရ
- (၁၁) ဥပဇ္ဈာယ် ၂ ၊ ပဉ္စင်းလောင်း ၃ ၊ ကမ္မဝါစာဆရာ ၁ ။ မအပ် ။
- (၁၂) ဥပဇ္ဈာယ် ၂ ၊ ပဉ္စင်းလောင်း ၃ ၊ ကမ္မဝါစာဆရာ ၂ ။ မအပ် ။ (အပ်သင့်သည်)
- (၁၃) ဥပဇ္ဈာယ် ၃ ၊ ပဉ္စင်းလောင်း ၃ ၊ ကမ္မဝါစာဆရာ ၁ ။ မအပ် ။
- (၁၄) ဥပဇ္ဈာယ် ၃ ၊ ပဉ္စင်းလောင်း ၃ ၊ ကမ္မဝါစာဆရာ ၂ ။ မအပ် ။
* ဆိုအပ်ခဲ့ပြီးသော နာနုပဇ္ဈာယ(ကပ္ပဝါရ) (၈) ဝါရတို့သည် အသီးအသီးသာလည်းကောင်း၊ အချင်းချင်းသာလည်းကောင်း အပ်သည်ဖြစ်၍ ဒွန်တွဲသဖြင့် ဖတ်ခြင်းငှာ မအပ်ဖြစ်သောကြောင့် ဤအကပ္ပ ဝါရ၌ ဒွန္ဒေကဒေသအားဖြင့် ရေတွက်သင့်ရကား ထို (၈)ဝါရတို့နှင့်ပေါင်းသော် အကပ္ပဝါရ (၂၂)ဝါရ ဖြစ် သင့်၏။ သမာနဝါရနှင့်တကွ အလုံးစုံ ကပ္ပ အကပ္ပဝါရတို့ကို ပေါင်းသော် (၂၅ + ၂၂ = ၄၇) ဝါရတို့ ဖြစ်သင့်၏။ [ဥပသမ္ပဒဒီပနီ – ဝိနယ သမူဟ ပ - ၄၂၃]
ဥပသမ္ပဒါဝိဓိကဏ္ဍ
ပုဗ္ဗ ကိစ္စ (ဂ) ပါး
(၁) ပဌမံ ဥပ၊ ဂါဟာပေတဗ္ဗောတိ အာဒိနာ ပါဠိယံ ဝုတ္တာနိ- ဥပဒံ၊ ဂါဟာပနံ၊ (၂) ပတ္တစီ ဝရာစိက္ခနံ၊ (၃) တတော တံ ဟတ္ထပါသတော ဗဟိ ဌပေတွာ အနုသာသကသမ္မုတိကမ္မကရဏံ၊ (၄) သမ္မတေန စ ဂန္တွာ အနုသာသနံ၊ (၅) တေန စ ပဌမတရံ အာဂန္တွာ သံဃဿ ဉာပေတွာ ဥပသမ္ပဒါပေက္ခံ အာဂစ္ဆာဟီတိ ဟတ္ထပါသေ ဌပေတွာ အတ္တာနံ၊ (၆) တေန စ ဘိက္ခူနံ ပါဒေ ဝန္ဒာပေတွာ ဥပသမ္ပဒါယာစနံ- (၇) တတော အန္တရာယိကဓမ္မပုစ္ဆကသမ္မုတိကရဏံ (၈) သမ္မတေန စ ပုစ္ဆန္တိ ဣမာနိ အဋ္ဌ ပုဗ္ဗကိစ္စာနိ။ (တိ၊ စာ-၁၃၆)
ဧဝ
(ပတ္တကလ္လ) - တံပနေတံ ပတ္တကလ္လံ ဝတ္ထုသမ္ပဒါ၊ အန္တရာယိကေဟိ ဓမ္မေဟိ စဿ ပရိသုဒ္ဓတာ၊ သီမာသမ္ပဒါ၊ ပရိသသမ္ပဒါ၊ ပုဗ္ဗကိစ္စနိဋ္ဌာပနန္တိ ဣမေဟိ ပဉ္စဟိ အင်္ဂေဟိ သင်္ဂဟိတံ။ (တိ၊ စာ-၁၃၅)
- ထိုရှစ်ပါးကုန်သော ပုဗ္ဗကိစ္စတို့ကို မဖောက်မပြန်ပြုသဖြင့် ပြီးစေအပ်ကုန်၏။ မပြီးစေသော် လည်း ကံမပျက်၊ ဒုက္ကဋ်အာပတ်သာသင့်၏။ ကေစိတို့ကား ဥပဇ္ဈာယ်ယူစေခြင်းစသော အလုံးစုံသော ပုဗ္ဗကိစ္စတို့တွင် ဥပသမ္ပဒါယာစနကိုသာ အာပတ်၏အင်္ဂါယူကုန်၏။ ဥပဇ္ဈာယ်ယူစေခြင်းစသည်ကိုမပြုသော် အာပတ်သင့်၏ဟူသောအနက်သည် ပါဠိ၌ထင်သောကြောင့်လည်းကောင်း ဝိမတိဝိနောဒနီဋီကာ၌ အာပတ် သင့်ကြောင်းကို တိုက်ရိုက်ပင်မိန့်သောကြောင့်လည်းကောင်း ထိုကေစိတို့၏ စကားမသင့်။ ထို့ကြောင့် ယခု ကာလ ကမ္မဝါရှိတိုင်း အစီအရင်ကိုပြုမှသာ အာပတ်လွတ်၏ဟု မှတ်အပ်၏။ [သာရ - ၃၀ဝ]
ဘန္တေနှင့် အာဝုသော
တတြာယံ ပိဏ္ဍတ္ထော - ဘန္တေ သံဃော မမ ဝစနံ သုဏာတူတိ။ ဣဒဉ္စ နဝကတရေန ဝတ္တဗ္ဗံ ဝစနံ၊ သစေ ပန အနုဿာဝကော သဗ္ဗေဟိ ဘိက္ခူဟိ ဝုဍ္ဎတရော ဟောတိ၊ သုဏာတု မေ အာဝုသော သံဃောတိ ဝတ္တံ၊ သောပိ စေ “ဘန္တေ”တိ ဝဒေယျ၊ နဝကတရော ဝါ “အာဝုသော”တိ၊ ကမ္မကောပေါ နတ္ထိ။ [ဘန္တေတိ အာလပနတ္ထိ ဝုဒ္ဓေသု သင်္ဂါရဝဝစနံ၊ အာဝုသောတိပဒံ ပန နဝကေသု၊ တဒုဘယမ္ပိ နိပါတော တုမှေ ဘန္တေ တုမှေ အာဝုသောတိ ဗဟူသုပိ သမာနရူပတ္တာ]။ ကေစိ ပန ဧကတ္ထ “အာဝုသော” တိ ဝတွာ အညတ္ထ “ဘန္တေ”တိ ဝုတ္တေပိ နတ္ထိ ဒေါသော၊ ဥဘယေနာပိ အာလာပနဿ သိဇ္ဈနတောတိ ဝဒန္တိ။ (တိ၊ စာ-၁၃၃)
---အယံ သဒ္ဒါ
အယန္တိ ဥပသမ္ပဒါပေက္ခဿ ဟတ္ထပါသေ သန္တိဟိတဘာဝဒဿနံ၊ တေန စ ဟတ္ထပါသေ ဌိတဿေဝ ဥပသမ္ပဒါ ရုဟတီတိ သိဇ္ဈတိ၊ ဟတ္ထပါသတော ဗဟိ ဌိတဿ အယန္တိ န ဝတ္တဗ္ဗတော၊ တေနေဝ အနုသာ သကသမ္မုတိယံ သော ဟတ္ထပါသတော ဗဟိ ဌိတတ္တာ အယန္တိ န ဝုတ္တော၊ တသ္မာ ဥပသမ္ပဒါပေက္ခော အနုပသမ္ပန္နော ဟတ္ထပါသေ ဌပေတဗ္ဗော၊ အယံ ဣတ္ထန္နာမောတိ အယံ သဒ္ဓေါ စ အဝဿံ ပယုဇ္ဇိတဗ္ဗော၊ သော စ ဣမသ္မိံ ပဌမနာမပယောဂေဒဝါတိ ဂဟေတဗ္ဗ။ [တိဿဿစသော ဥပဇ္ဈာယသဒ္ဒါနောင်၌ အယံမရှိ ခြင်းသည်- ဥပဇ္ဈာယ်မယူသော်လည်းကောင်း၊ ဥပဇ္ဈာယ်ဟတ္ထပါသ်မှာမရှိဘဲ သိမ်ပတွင် ရှိသော်လည်းကောင်း အာပတ်သာ သင့်၍ ကံမပျက်သောကြောင့်ဟူ၏။ (တိ၊ စာ-၁၃၄)
- ဤဥပသမ္ပဒ ကမ္မဝါစာ၌ – ယခုနောက်ဆုံး ပညတ်တော်မူအပ်သော ကမ္မဝါမှ မည်သည့် အစိတ်အပိုင်းမျှ မကြွင်းစေရ၊ ချန်ထားသော် ကံပျက်၏ဟု မုချဧကန်မှတ်အပ်၏ဟူ၏။ ဣဒဉ္စ ဥတု ပမာဏာစိက္ခဏာဒိစ အာဂန္တုကေဟိ သဒ္ဓိ ဝီမံသိတွာ ဝုဍ္ဎနဝဘာဝံ ဉတွာ ဝန္ဒနဝန္ဒာပနာဒိကရဏတ္ထံ ဝုတ္တံ။ (တိ၊ စာ-၁၃၈)
ဥက္ခိတ္တက ရဟန်းဝတ္ထုများ
ဥက္ခိတ္တကရဟန်းသည် လူထွက်ပြီးတစ်ဖန် ပဉ္စင်းအဖြစ်ကိုတောင်းသော် အာပတ်ကိုရှုအံ့ဟု ဝန်ခံမှ ရှင်ပြုပေးရမည်။ တစ်ဖန်-အာပတ်ကိုရှုအံ့ဟုဝန်ခံမှ ပဉ္စင်းခံပေးရမည်။ တစ်ဖန် - အာပတ်ကိုရှုအံ့-ဟု ဝန်ခံမှသာ သံဃာဘောင်သို့သွင်းရမည်။ အကယ်၍ ပဉ္စင်းခံပြီးမှ မရှုအံ့ဟုဆိုအံ့ - သံဃာ၏ညီညွတ်ခြင်းကို ရသော် တစ်ဖန်နှင်ထုတ်ရမည်။ မရသော် အတူသုံးဆောင်ခြင်း အတူပေါင်းသင်းခြင်းကြောင့် အာပတ် မသင့်။ အာပတ်ကိုမကုစားသူ မိစ္ဆာအယူကို မစွန့်သူတို့၌လည်း အလားတူပင်။
[အလဗ္ဘမာနာယ သာမဂ္ဂီယာ အနာပတ္တိ သမ္ဘောဂေ သံဝါသေတိ ယာဝ တဿ ဥက္ခေပနီယ ကမ္မကရဏတ္ထာယ သာမဂ္ဂီ န လဗ္ဘတိ၊ တာဝ တေန သဒ္ဓိ သမ္ဘောဂေစ ဥပေါသထပဝါရဏာဒိကရဏဘေဒေ သံဝါသေ စ အနာပတ္တီတိ။] (မဟာ-ဋ္ဌ၊ စာ-၃၁၆)
အနာပတ္တိ သမ္ဘောဂ သံဝါသ - ဝါဒ အဖုံဖုံ
အနာပတ္တိ သမ္ဘောဂေ သံဝါသေတိ ဥက္ခိတ္တကေန သဒ္ဓိ သမ္ဘောဂသံဝါသပစ္စယာ ပါစိတ္တိယာပတ္တိ ပညတ္တာ၊ တတော အနာပတ္တီတိ အတ္ထော။ ကထံ ပညာယတီတိ သံဝါသဂ္ဂဟဏေ။ အလဇ္ဇီနာ သ သမ္ဘောဂပစ္စယာ အာပဇ္ဇိတဗ္ဗ ဒုက္ကဋ် ပန အာပဇ္ဇတိ ဧဝ၊ န သံဝါသပစ္စယာ၊ န ဟိ အလဇ္ဇနာ သဒ္ဓိ သံဝါဟိ သော ပဋိက္ခိတ္တော-စသည်ဖြင့် ကျယ်ဝန်းစွာလာ၏။ တစ်ဖန် အနုဂဏ္ဌိပုဒ်၏ အလုံးစုံသောဝါဒကို လည်း- အနုပဏ္ဏပဒေ ပန အလဇ္ဇီပရိဘောဂေါ သဟတ္ထဒါနာဒိဝသေန ပရိစ္ဆိန္ဒိတဗ္ဗော။ သာရဏီယဓမ္မ ပူရကာဒယော ဒဿေတွာ အလဇ္ဇိဿ သဟတ္ထာ ဒါတုံ ဝဋ္ဋတီတိ ဝဒန္တာနံ ဝါဒေါ ပဋိသေတဗ္ဗော၊
---ကထံ ဥက္ခိတ္တဿ သဟတ္ထာ ဒါတုံ န ဝဋ္ဋတီတိ ဝိနိစ္ဆယာနုသာရေန ဒါပေတုံ ပန ဝဋ္ဋတီတိစ၊ ကိဉ္စာပိ အလဇ္ဇီပရိဘောဂဝသေန ဒုက္ကဋ်၊ အထခေါ အယံ အလဇ္ဇီ န ဟောတိ၊ တသ္မာ သဗ္ဗာကာရေန နိရာပတ္တိတံ သန္ဓာယ အနာပတ္တိ သမ္ဘောဂ သံဝါသေတိဝုတ္တံ- စသည် ကျယ်ဝန်းစွာဖော်ပြထား၏။ (ဇီ၊ စာ-၄၄၄၊ ၄၄၅)
လူထွက်သော်လည်း အာပတ်မှ မစင်ကြယ်ပုံကို
တသ္မာ ဥပသမ္ပန္နော ဘိက္ခု အန္တမသော ဒုဗ္ဘာသိတမ္ပိ အာပဇ္ဇိတွာ အပရဘာဂေ ဝိမိတွာ အာဂတော ဥပသမ္ပဇ္ဇတိ၊ တံ အာပတ္တိ ဒေသတွာဝ သုဇ္ဇတိ၊ န အညထာ (ဒီ၊ စာ-၄၄၄) - ဟုလည်းကောင်း . သစာဟံ နပဿိဿာမီတိ ဝဒတိ န ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗောတိ ဝုတ္တတ္တာ ပုဗ္ဗေ အာပန္နာပတ္တိယော ဥပ္ပဇ္ဇိတဿာပိ နပဋိပ္ပဿမ္ဘန္တိတိ သိဒ္ဓံ၊ တေနေဝ အာစရိယာ အာပတ္တိ ဒေသာပေတွာဝ သိက္ခာပစ္စက္ခာနံ ကာရာပေန္တိ စသည်ဖြင့် အာစရိယဝါဒကိုလည်း ဖော်ပြထား၏။ (ဖီ၊ စာ-၄၄၅)
သမ္ဘောဂေတိ ဓမ္မသံမ္ဘောဂ အာမိသသမ္ဘောဂေစ။ (သာ၊ စာ-၂၆)
ဩသာရေတဗ္ဗောတိ ဣမိနာ ပုရိမော ဥက္ခိတ္တဘာဝေါ ဝိဗ္ဘမိတွာ ပုန ဥပသမ္ပဒမ္ပိ န မုဉ္စတိ၊ တေန စ သမ္ဘူနာဒီသုပိ ဘိက္ခူနံ ပါစိတ္တိယမေဝါတိ ဒေဿတိ။ အနာပတ္တိ သမ္ဘောဂ သံဝါသေတိ ဧတ္ထ သဟသေယျာပိ သင်္ဂဟိတာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗ။ ဧတ္ထ စာယမဓိပ္ပာယော၊ ယသ္မာ အယံ ဩသာရိတတ္တာ ပကတတ္တော၊ တသ္မာ ဥက္ခိတ္တသမ္ဘောဂါဒိပစ္စယေန ပါစိတ္တိယနေတ္ထ အနာပတ္တီတိ။ ယော ပန အာပတ္တိဌာနေ အနာပတ္တိဒိဋ္ဌိတာယ အာပတ္တိ န ပဿတိ၊ တေနေဝ ပဋိကမ္မမ္မိ န ကရောတိ။ သော ယသ္မာ ဧတ္တာဝတာ အလဇ္ဇီနာမ န ဟောတိ၊ ပဏ္ဏတ္တိ ဥတ္တာ ဝီတိက္ကမံ ကရောန္တော ဧဝ ဟိ အလဇ္ဇီနာမ ဟောတိ။ သဉ္စိစ္စ ဟိ အာပတ္တိ အာပဇ္ဇတီတိအာဒိ ဟိ ဝုတ္တံ၊ တသ္မာ ဧတ္ထ အလဇ္ဇီသမ္ဘောဂါဒိပစ္စယာ ဒုက္ကဋာပတ္တိနိယမော နတ္ထိ။ တေန သာပေတ္ထ အာပတ္တိ န ဝုတ္တာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗိ။ ယော ပနတ္ထ မံ အဓိပ္ပာယံ အသလ္လက္ကေန ကေနစိ “အနာပတ္တိ သမ္ဘောဂ သံဝါသေ”တိ ဣမိနာ ပါစိတ္တိယေန အနာပတ္တိ ဝုတ္တာ၊ အလဇ္ဇီသမ္ဘောဂပစ္စယာ ဒုက္ကဋ ပန အာပဇ္ဇတိဝါတိ အာပတ္တိနိယမော ဝုတ္တော။ သော အလဇ္ဇတ္တေ သတိ ဧဝ ဝုတ္တော နာသတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗ။ (တိ၊ စာ-၁၃၉)
သာရတ္ထ ဆရာ၏ဝါဒ
သမ္ဘောဂတိ ဓမ္မသမ္ဘောဂ အာမိသသမ္ဘောဂ စ။ အနာပတ္တိ သမ္ဘောဂေ သံဝါသေတိဒတ္ထစ အယမဓိပ္ပာယော၊ ယသ္မာ အယံ ဩသာရဏကမ္မဿ ကတတ္တာ ပကတတ္တဋ္ဌာနေ ဌိတော၊ တသ္မာ န ဥက္ခိတ္တကေန သဒ္ဓိ သမ္ဘောဂါဒိပစ္စယာ ပါစိတ္တိယံ၊ နာပိ အလဇ္ဇီနာ သဒ္ဓိ ပရိဘောဂပစ္စယာ ဒုက္ကဋ် အလဇ္ဇီ လက္ခဏာနုပပတ္တိတော။ ယော ဟိ ဥရသကသဋာနံ သတ္တာဟကာလိက ယာဝဇီဝိကတ္တာ ဝဋ္ဋတိ ဝိကာလေ ဥစ္ဆု ဥ ခါဒိတုန္တိ သညံ ဥပ္ပါဒေတွာ တံ ခါဒိတွာ တပ္ပစ္စယာ ပါစိတ္တိယံ န ပဿတိ၊ “ဝဋ္ဋတိ”တိ တထာ သညိတာယ။ ယော ဝါ ပန အာပတ္တိမာပန္နာဝံ ပဋိဇာနိတွာ န ပဋိကရောမီတိ အဘိနိဝိသတိ၊ အယံ
---သဉ္စိစ္စ အာပတ္တိ အာပဇ္ဇတိ (~)- ပုဂ္ဂလာတိ ဝုတ္တလက္ခဏ အပတနတော အလဇ္ဇီ နာမ န ဟောတိ၊ တသ္မာ ယထာ ပုဗ္ဗေ ယာဝ ဥက္ခေပနီယကမ္မံ ကတံ၊ တာဝ တေန သဒ္ဓိ သမ္ဘောဂေ သံဝါသေ စ အနာပတ္တိ၊ ဧဝမိဓာပီတိ သဗ္ဗထာ အနာပတ္တိဌာနေယေဝ အနာပတ္တိ ဝုတ္တာတိ ဝေဒိတဗ္ဗ။ န ဟိ ဘဂဝါ အလဇ္ဇီနာ သဒ္ဓိ သမ္ဘောဂပစ္စယာ အာပတ္တိသမ္ဘဝေ သတိ အနာပတ္တိ သမ္ဘောဂေ သံဝါသေတိ ဝဒတိ။ တေတာ ယမတ္ထ ကေနစိ အနာပတ္တိ သမ္ဘောဂ သံဝါသေတိ ဣမိနာ ပါစိတ္တိယေန အနာပတ္တိ ဝုတ္တာ အလဇ္ဇီပရိဘောဂပစ္စယာ ဒုက္ကဋံ ပန အာပဇ္ဇတိယေဝါတိ ဝတွာ ဗဟုဓာ ပပဏ္ဍိတံ၊ န တံ သာရတော ပစ္စေတဗ္ဗ။ (သာ၊ စာ-၂၆၇၊ ၂၆၈)
- [သာရတ္ထဆရာကား - ဝဇီရဗုဒ္ဓိဆရာ၏စကားကို မနှစ်သက်၊ ထိုဝဇီရဗုဒ္ဓိ၌ ဖော်ပြထားသော အနုဂဏ္ဌိပုဒ်ဆရာ၏ဝါဒနှင့် တူညီကြသည်။
- ညောင်ကန်ဆရာတော် ဘုရားကြီးကား - ဝဇီရဗုဒ္ဓိဋီကာရှင်၏ ဝါဒကို နှစ်သက်ဟန်ရှိ၏။ [သာရ ၃၀၁၊ ၃၀၂]
ဥပေါသထ ခန္ဓက - ၂
သန္နိပါတာနဇာနနာဒိကထာ
ပါတိမောက်ပြရန်ခွင့်ပြုခြင်း
မြတ်စွာဘုရားသည် ရာဇဂြိုဟ်ပြည် ဂိဇ္ဈကုဋ်တောင်၌ သီတင်းသုံးနေတော်မူစဉ် - တိတ္ထိတို့သည် ဥပုသ်နေ့တို့၌ စည်းဝေး၍ တရားဟောကြသဖြင့် ပရိသတ်တို့ စည်ပင်ပြန့်ပွားသည်ကိုမြင်သော ဗိမ္ဗိသာရ မင်းကြီးသည် – ရဟန်းသံဃာတော်တို့အားလည်း ဥပုသ်နေ့တို့၌ စည်းဝေးစေရန် ခွင့်ပြုတော်မူပါမည့်အကြောင်း လျှောက်ထားသဖြင့် ဥပုသ်နေ့တို့၌ စည်းဝေးရန်ခွင့်ပြုတော်မူ၏။ တစ်ဖန်စည်းဝေး၍ ဆိတ်ဆိတ်နေကုန် ကြသဖြင့် လူတို့ကဲ့ရဲ့ရကား ထိုဥပုသ်နေ့တို့၌ တရားဟောရန်ခွင့်ပြုတော်မူ၏။ ထို့နောက် မြတ်စွာဘုရား သည် ပါတိမောက်ပြရန် ခွင့်ပြုတော်မူသည် - ကိံ သံဃဿ ပုဗ္ဗကိစ္စံ-မှစ၍ ပြခွင့်ပြုသည်။
နေ့စဉ် ပါတိမောက်ပြအံ့ ဒုက္ကဋ်၊ တပက္ခလျှင် တစ်ကြိမ်ထက်ပို၍ ပါတိမောက်ပြအံ့ ဒုက္ကဋ်၊ မိမိ မိမိတို့၏ပရိသတ်ဖြင့် ပရိသတ်ရှိသလောက်ပြအံ့ ဒုက္ကဋ်၊ (ညီညွတ်သောရဟန်းတို့အတွက်သာ ဥပုသ်ကံကို ခွင့်ပြုတော်မူ၏ဟူလို) အတူနေသမျှရဟန်းတို့ကို ညီညွတ်ခြင်းသာမဂ္ဂီဟု ခွင့်ပြုတော်မူ၏။ ရဟန္တာအရှင် မဟာကပ္ပိနအား ဥပုသ်ကိုမြတ်နိုးရန် ပူဇော်ရန် သံဃာကံပြုရာသို့သွားရန် တိုက်တွန်းတော်မူ၏။
သိမ်ခွင့်ပြုတော်မူခြင်း
သိမ်ကိုသမုတ်ခြင်းငှာ ခွင့်ပြု၏။ ရှေးဦးစွာ နိမိတ်တို့ကို ကြားရမည်။ ထို့နောက် ဗျတ္တပဋိဗလ ရဟန်းသည်-ကမ္မဝါ-ဖြင့် သံဃာကိုသိစေရမည်။ ဤ၌ အတူနေအတူဥပုသ်ပြုရာဖြစ်သော သိမ်ကိုသမုတ် သည်။ အလွန်ဆုံး သုံးယူဇနာရှိသောသိမ်ကို သမုတ်ခြင်းငှာခွင့်ပြု၏။ ပိုလျှင် ဒုက္ကဋ်။ မြစ်တစ်ဖက်ကမ်း၌ သိမ်ကိုသမုတ်လျှင် ဒုက္ကဋ်၊ အမြဲခင်းထားသောလှေ၊ အမြဲခင်းထားသော တံတားရှိသော မြစ်တစ်ဖက်ကမ်းသိမ် ကို သမုတ်ခြင်းငှာ ခွင့်ပြု၏။
---ဥပုသ်အိမ်ခွင့်ပြုတော်မူခြင်း
သံဃာအလိုရှိသောကျောင်း၊ ပြာသာဒ်၊ ပြာသာဒ်ဦးပြည်။ ဂူတို့ကို ဥပုသ်အိမ်သမုတ်၍ ဥပုသ်ပြု ခြင်းငှာ ခွင့်ပြု၏။ ပါတိမောက်ပြရာအရပ်ကို မချိန်းချက်ဘဲ ပါတိမောက်ပြလျှင် ဒုက္ကဋ်။ မဟာသိမ်အတွင်းရှိ ကျောင်းတိုက်တစ်ခု၌ ဥပုသ်အိမ်နှစ်လုံးသမုတ်ထားသဖြင့် ’တစ်ကျောင်းတည်း၌ ဥပုသ်အိမ်နှစ်လုံးသမုတ် သောရဟန်းအား ဒုက္ကဋ်ဟု ပညတ်တော်မူသည်။ ဥပုသ်အိမ်တစ်ခုကိုနုတ်ပြီး ဥပုသ်အိမ်တစ်ခု၌ ဥပုသ်ပြု ခြင်းငှာခွင့်ပြု၏။
ဥပုသ်အိမ်ဥပစာကို ခွင့်ပြုတော်မူခြင်း
မဟာသိမ်အတွင်း ကျောင်းတိုက်တစ်ခု၌ အလွန်သေးငယ်သော ဥပုသ်အိမ်ကို သမုတ်ထားရာ မသမုတ်အပ်သေးသော မြေ၌တည်၍ အချို့သံဃာတို့ ပါတိမောက်နာရသဖြင့် ဥပေါသထာဂါရ သမုတ် အပ်သော မြေ၌ဖြစ်စေ၊ မသမုတ်အပ်သော မြေ၌ဖြစ်စေ နေသောရဟန်းတို့သည် ပါတိမောက်ကိုကြားနာ လျှင် ဥပုသ်ကိုပြုသည်ပင်မည်၏။ သံဃာအလိုရှိသလောက်ကြီးသော ဥပုသ်အိမ်ဦး ဥပစာကို သမုတ်ရန် ခွင့်ပြု၏။ နိမိတ်ကို ထက်ဝန်းကျင်ကြားပြီးမှ သမုတ်ရမည်။
[ယတော ပါတိမောက္ခ သုဏာတီတိ ယတ္ထ ကတ္ထစိ ဘိက္ခူနံ ဟတ္ထပါသေ နိသိန္နော ယသ္မာ ပါတိမောက္ခ သုဏာတိ၊ ကတောဝဿ ဥပေါသထောတိအတ္ထော၊ ဣဒဉ္စ ဝတ္ထုဝသေန ဝုတ္တံ၊ ဟတ္ထ ပါသေ နိသိန္နဿ ပန အသုဏန္တဿာပိ ကတောဝ ဟောတိ ဥပေါသထော] (ဋ္ဌ၊ စာ-၃၃၀)
---ဤနေရာ၌ သုတေသီတို့အတွက် ဗဟုသုတအလို့ငှာ သဒ္ဓမ္မရံသီရိပ်သာဆရာတော်၏ ဆောင်းပါးကို မူရင်းအတိုင်း ဖော်ပြအပ်ပါသည်။
သိကောင်းစရာ ဓမ္မပဒေသာ
သဒ္ဓမ္မရံသီရိပ်သာဆရာတော်
သိမ်အကြောင်း သိကောင်းစရာ
ဗုဒ္ဓဘာသာဝင် ပုဂ္ဂိုလ်တို့သည် သိမ်ကိုအထူးအလေးဂရုပြုကြပေသည်။ အချို့သော အရပ်ဒေသ များ၌ “သိမ်ထဲသို့ အမျိုးသမီးများမဝင်ရ”ဟု တားမြစ်ကာ အလေးဂရုပြုကြပေသည်။ လွန်ကဲသော အလေးဂရုပြုခြင်းသာ ဖြစ်ပေသည်။ သိမ်နှင့်စပ်၍ သိကောင်းစရာများကို သိမှသာ မှန်ကန်သော အလေးဂရုပြုခြင်းဖြစ်ပေမည်။
သိမ်ဟူသောအမည်သည် သီမဟူသောပါဠိမှ သက်ဆင်းဖြစ်ပေါ်လာသောအမည် ဖြစ်ပေသည်။ သီမဟူသောပါဠိက အပိုင်းအခြားကိုဟောပါသည်။ တိုင်းပြည်၊ မြို့နယ်၊ ရပ်ရွာများ၏ နယ်ပယ်အပိုင်း အခြားကိုသိရအောင် ကျောက်တိုင်စသည်တို့ဖြင့် ပိုင်းခြားသတ်မှတ်ထားသော အရပ်ဒေသကို ပါဠိလို သီမ (သိမ်) ဟုခေါ်ရပါသည်။ ထို့အတူ ရဟန်းတော်တို့ ရဟန်းခံခြင်းစသော သံဃကိစ္စ (သံဃာ့ကံ)များ ပြုလုပ်ဖို့ရာ ပိုင်းခြားသတ်မှတ်ထားသော နေရာကို သီမသိမ်ဟု ခေါ်ရခြင်းဖြစ်ပေသည်။
ထိုသိမ်သည် အကျဉ်းချုပ်အားဖြင့် (၁) နိဿယသီမ - အခြေခံ မှီရာဖြစ်သောသိမ်၊ (၂) နိဿိတ သီမ - အခြေခံမှီရာ သိမ်ပေါ်တွင် ဖြစ်ပေါ်လာ၍ မှီတတ်သောသိမ်ဟူ၍ နှစ်မျိုးရှိပေသည်။
(၁) နိဿယသီမ - အခြေခံမှီရာဖြစ်သော သိမ်သည် (က) ဂါမသီမ-မြို့ရွာအပိုင်းအခြား သိမ်၊ (ခ) အရညသီမ- “တော” အပိုင်းအခြား သိမ်၊ (ဂ) နဒီသီမ - မြစ် အပိုင်းအခြားသိမ်၊ (ဃ) သမုဒ္ဒ သီမ-ပင်လယ် သမုဒ္ဒရာအပိုင်းအခြားသိမ်၊ (င) ဇာတဿရသီမ - ရေအိုင်အပိုင်းအခြားသိမ်ဟူ၍ ငါးမျိုး ရှိပေသည်။
(က) ဂါမသီမ - မြို့ရွာ အပိုင်းအခြားသိမ်ဟူသည် အစိုးရမင်းများက အခွန်ကောက်ခံခြင်း စသည်ပြုလုပ်ရန်အတွက် မြို့ရွာနယ်မြေ သတ်မှတ်ပိုင်းခြားထားသော အရပ်ဒေသသိမ်ဖြစ်ပေသည်။ ဤ ဂါမသီမ-မြို့ရွာအပိုင်းအခြားသိမ်သည် မြတ်စွာဘုရား၏ အမိန့်အာဏာဖြင့်ဖြစ်ပေါ်လာသော သိမ်မဟုတ်၊ အစိုးရမင်း၏အမိန့်အာဏာဖြင့် ဖြစ်ပေါ်လာသော သိမ်ဖြစ်ပေသည်။
(ခ) အရညသီမ - “တော” အပိုင်းအခြားသိမ်ဟူသည် မြို့ရွာ နယ်ပယ်မှလွတ်သော၊ မြစ်၊ အင်း၊ အိုင်လည်းမဟုတ်သော ကုန်းမြေအရပ်သိမ် ဖြစ်ပေသည်။ ဤ အရညသီမ “တော” အပိုင်း
---အခြားသိမ်သည် မြတ်စွာဘုရား၏ အမိန့်အာဏာ၊ အစိုးရမင်းတို့၏ အမိန့်အာဏာတို့ဖြင့် ဖြစ်ပေါ်လာ သော သိမ်မဟုတ်၊ သူ့အလိုအလျောက် ဖြစ်ပေါ်နေသော သိမ်ဖြစ်ပေသည်။
(ဂ) နဒီသီမ - မြစ်အပိုင်းအခြား သိမ်ဟူသည် ရေစီးရေလာရှိသော မြစ်၊ ချောင်းအမျိုးမျိုး သိမ်ဖြစ်ပေသည်။ ဤ နဒီသီမ -မြစ်ချောင်း အပိုင်းအခြား သိမ်သည်လည်း မြတ်စွာဘုရား၏ အမိန့် အာဏာအစိုးရမင်းတို့၏ အမိန့်အာဏာတို့ဖြင့် ဖြစ်ပေါ်လာသော သိမ်မဟုတ်၊ သူ့အလိုအလျောက် ဖြစ်ပေါ် နေသော သိမ်ဖြစ်ပေသည်။
(ဃ) သမုဒ္ဒသီမ - ပင်လယ်သမုဒ္ဒရာအပိုင်းအခြားသိမ်ဟူသည် အရပ်လေးမျက်နှာ၌ ရှိနေသောအလွန်ကျယ်ပြန့်သည့် ပင်လယ်သမုဒ္ဒရာ သိမ်ဖြစ်ပေသည်။ ဤ သမုဒ္ဒရာသီမ ပင်လယ်သမုဒ္ဒရာ အပိုင်းအခြား သိမ်သည်လည်း မြတ်စွာဘုရား၏အမိန့်အာဏာ၊ အစိုးရမင်းတို့၏ အမိန့်အာဏာတို့ဖြင့် ဖြစ်ပေါ်လာသော သိမ်မဟုတ်၊ သူ့အလိုအလျောက်ဖြစ်ပေါ်နေသော သိမ်ဖြစ်ပေသည်။
(င) ဇာတဿရသီမ - ရေအိုင်အပိုင်းအခြားသိမ်ဟူသည် လူတို့မတူးဖော်အပ်ပါဘဲ အယုတ် ဆုံးမိုး လေးလအတွင်း ရေရှိသောရေအိုင်သိမ် ဖြစ်ပေသည်။ ဤ ဇာတဿရသီမ - ရေအိုင်အပိုင်းအခြား သိမ်သည်လည်း မြတ်စွာဘုရား၏အမိန့်အာဏာ၊ အစိုးရမင်းတို့၏အမိန့်အာဏာတို့ဖြင့် ဖြစ်ပေါ်လာသော သိမ်မဟုတ်၊ သူ ့အလိုအလျောက်ဖြစ်ပေါ်နေသော သိမ်ဖြစ်ပေသည်။
(၂) နိဿိတသီမ - အခြေခံမှီရာ သိမ်ပေါ်တွင်ဖြစ်ပေါ်လာ၍ မှီတတ်သောသိမ်သည် (က) ဗဒ္ဓသီမ - ကမ္မဝါဖြင့် သမုတ်အပ်သော သိမ်၊ (ခ) အဗဒ္ဓသီမ - ကမ္မဝါဖြင့် မသမုတ်အပ်သော သိမ်ဟူ၍ နှစ်မျိုးရှိပေသည်။
(က) ဗဒ္ဓသီမ - ကမ္မဝါဖြင့် သမုတ်အပ်သောသိမ်ဟူသည် သိမ်သမုတ်မည့် ပေ-၅၀၊ ပေ-၁၀၀ စသည်ရှိသော မြေကွက်ကို ရှေးဦးစွာ ကျောက်တုံးကျောက်တိုင်စသည်တို့ဖြင့် နယ်နိမိတ်ပိုင်းခြား သတ် မှတ်ထားရပါသည်။ ထို့နောက်မှ ၄-ပါး၊ ၄-ပါးထက်များသော ရဟန်းတော်တို့က နှစ်တောင့်ထွာစပ် အောင်နေ၍ ကမ္မဝါရွတ်ဖတ်ကာ အတည်ပြု (သမုတ်)ထားသော သိမ်မျိုးဖြစ်ပေသည်။ ဤကဲ့သို့ ကမ္မဝါဖြင့် သမုတ်ထားသောသိမ်ကို “ဗဒ္ဓသိမ်”ဟု ခေါ်ရပေသည်။
ထိုဗဒ္ဓသိမ်သည် (က) သိမ်သမုတ်ရန် သီးခြားမြေကွက်ကို အစိုးရမင်းများထံမှ တောင်းခံ၍ရရှိပြီး မှ သမုတ်အပ်သော “ဗဒ္ဓသိမ်”၊ (ခ) သိမ် သမုတ်ရန်၊ သီးခြားမြေကွက်ကို အစိုးရမင်းများထံမှ မတောင်းခံ ပါဘဲ သူကြီးတစ်ပိုင်၊ သို့မဟုတ် ရပ်ကွက်လူကြီးတစ်ပိုင်အတွင်း၌ ရှိနေကြသော ရဟန်းတော်များ၏ သဘောတူညီချက်ကိုယူ၍ သမုတ်ရသော “ဗဒ္ဓသိမ်” ဟူ၍ နှစ်မျိုးရှိပေသည်။
အစိုးရမင်းများထံမှ သိမ်သမုတ်ရန် သီးခြားမြေကွက်ကို တောင်းခံရရှိပြီးမှ သမုတ်သောသိမ်ကို “ဝိသုံဂါမ ဗဒ္ဓသိမ်” ဟု ခေါ်ရပါသည်။ အစိုးရမင်းထံမှ သီးခြားမြေကွက်တောင်းခံခြင်းမရှိပါဘဲ သူကြီး တစ်ပိုင်၊ သို့မဟုတ် ရပ်ကွက်လူကြီးတစ်ပိုင်အတွင်းရှိနေကြသော ရဟန်းတော်များ၏ သဘောတူညီချက်ဖြင့် သမုတ်ရသောသိမ်ကို “နယ်သိမ်းဗဒ္ဓသိမ်” ဟုခေါ်ရပါသည်။
နယ်သိမ်းဗဒ္ဓသိမ်ကို သမုတ်လိုသောအခါ (က) သူကြီးတစ်ပိုင်၊ သို့မဟုတ် ရပ်ကွက်လူကြီးတစ်ပိုင် အတွင်း၌ရှိနေကြသော ရဟန်းတော်များအားလုံး သိမ်သမုတ်မည့်မြေကွက်ထဲ နှစ်တောင့်ထွာအတွင်းသို့ ရောက်အောင်ပင့်ဆောင်ရပါသည်။ (ခ) မပင့်ဆောင်နိုင်ခဲ့သော် ထိုရဟန်းတော်များ၏ သဘောတူညီချက်
---ဆန္ဒကိုတောင်းယူရပါသည်။ (ဂ) ဆန္ဒမပေးနိုင်ခဲ့သော် ထိုရဟန်းတော်တို့သည် မိမိတို့၏ကျောင်းတိုက် ဗဒ္ဓသိမ်ထဲ၌ ဝင်၍နေကြရပါသည်။
ဤအင်္ဂါ သုံးချက်နှင့်ညီအောင် ပြုလုပ်ပြီးသောအခါ သိမ်သမုတ်မည့် ပေ-၅၀၊ ပေ-၁၀၀ စသည် ရှိသောမြေကွက်၌ ရှေးဦးစွာ ထုံးမှုန့်ထုံးရေများဖြင့် တစ်တောင့်ထွာခန့် အကွက်ကလေးများပြုလုပ်၍ သိမ် နုတ်ရပါသည်။ ထို့နောက်မှ ကျောက်တိုင်စသည်တို့ဖြင့် သိမ်၏နယ်နိမိတ်ကို ပိုင်းခြားသတ်မှတ်ရပါသည်။ ထို့နောက်မှ ၄-ပါး။ ၄-ပါးထက်ပိုသော ရဟန်းတော်တို့ နှစ်တောင့်ထွာစပ်အောင်နေ၍ ကမ္မဝါရွတ်ဖတ် ကာ သိမ်သမုတ်ရပါသည်။ ဤသိမ်ကို “နယ်သိမ်း ဗဒ္ဓသိမ်”ဟု ခေါ်ရပါသည်။
ဤကဲ့သို့ နယ်သိမ်းဗဒ္ဓသိမ် သမုတ်နေခိုက်တွင် ဆန္ဒပေးခြင်းစသည်မရှိသော ရဟန်းတစ်ပါးပါး ရပ်ကွက်အတွင်းသို့ ဝင်ရောက်လာပါက၊ ရပ်ကွက်အတွင်း၌ရှိနေပါက ထိုနယ်သိမ်း ဗဒ္ဓသိမ်သမုတ်ခြင်း မအောင်မြင်တော့ပေ။ သို့ဖြစ်၍ ရန်ကုန်မြို့ကဲ့သို့ မြို့ကြီးများ၌ နယ်သိမ်းဗဒ္ဓသိမ်သမုတ်ရခြင်းသည် မလွယ် ကူကြပေ၊ ခက်ခဲလှပေသည်။
ဤကဲ့သို့ ခက်ခဲမှုများမရှိရအောင် အစိုးရမင်းများထံမှ ပေ-၅၀၊ ပေ-၁၀၀ စသည်ဖြင့် သိမ် သမုတ်ရန်မြေကွက်ကို လျှောက်ထားတောင်းခံရပါသည်။ အစိုးရမင်းများထံမှ သိမ်သမုတ်ရန် မြေကွက်ကို ရပြီးသောအခါ သူကြီးတစ်ပိုင်၊ ရပ်ကွက်လူကြီးတစ်ပိုင် အတွင်း၌ရှိသော ရဟန်းတော်များကို ပင့်ဆောင် ရခြင်း၊ ထိုရဟန်းတော်များ၏ သဘောတူညီချက်ဆန္ဒကို ယူရခြင်းများ မပြုလုပ်ရတော့ပါဘဲ သိမ်သမုတ် ရန် သတ်မှတ်ထားသော မြေကွက်အတွင်း၌ ၄-ပါး၊ ၄-ပါးထက်များသော ရဟန်းတော်များ နှစ်တောင့် ထွာ စပ်အောင်နေ၍ သိမ်နုတ်ကြရပါသည်။ ထို့နောက်မှ ကမ္မဝါရွတ်ဖတ်ကာ သိမ်သမုတ်ရပါသည်။ ဤ သိမ်ကို “ဝိသုံဂါမ ဗဒ္ဓသိမ်” ဟုခေါ်ပါသည်။
ဤကဲ့သို့ အစိုးရမင်းများထံမှ သိမ်သမုတ်ရန် သီခြားမြေကွက်ကို တောင်းခံရပြီးမှ ဝိသုံဂါမဗဒ္ဓ သိမ်ကိုသမုတ်ရခြင်းသည် ရပ်ကွက်အတွင်းရှိ ရဟန်းတော်အားလုံးကို ပင့်ဆောင်ရခြင်းလည်းမရှိ၊ ရပ်ကွက် အတွင်းရှိနေသော ရဟန်းတော်တို့၏ သဘာတူညီချက်ဆန္ဒကို တောင်းယူရခြင်းလည်း မရှိသောကြောင့် လွယ်ကူလှပေသည်။ သို့ဖြစ်၍ ဝိသုံဂါမသိမ်ကို ဆရာတော်သံဃာတော်များ နှစ်သက်တော်မူကြပေသည်။
အချို့အရပ်ဒေသများ၌ သိမ်ထဲသို့ အမျိုးသမီးများ မဝင်ကောင်း၊ မဝင်ရဟူ၍ယူဆကာ တား မြစ်ထားခြင်းသည် သိမ်ကို အထူးအလေးဂရုပြု၍ တားမြစ်ထားခြင်းပင် ဖြစ်ပေသည်။ သိမ်ထဲသို့ ဝင်ရောက် ကြရာတွင် ဝိနည်းတော်၌ အမျိုးသားနှင့်အမျိုးသမီး ခွဲခြားသတ်မှတ်ထားခြင်း မရှိပေ။ ကံပြုနေသော အခါ ရဟန်းတော်များ၏ နှစ်တောင့်ထွာအတွင်းသို့ အမျိုးသား၊ အမျိုးသမီးနှစ်ဦးလုံး မဝင်ရရုံသာဖြစ်ပေ သည်။ သို့ဖြစ်၍ အမျိုးသမီးများလည်း သိမ်ထဲသို့ဝင်ကောင်းသည်မှာ ထင်ရှားလှပေသည်။
(၂) အဗဒ္ဓသီမ - ကမ္မဝါဖြင့် မသမုတ်ရသောသိမ်သည် (က) သတ္တဗန္တရသီမ- အတောင် ဖြင့် ပိုင်းခြားအပ်သောသိမ်၊ (ခ) ဥဒကုက္ခေပသီမ - ရေတစ်ကျဖြင့် ပိုင်းခြားအပ်သောသိမ်ဟူ၍ နှစ်မျိုး ရှိပေသည်။
(က) သတ္တက္ကန္တရသီမ - အတောင်ဖြင့် ပိုင်းခြားအပ်သော သိမ်ဟူသည်၊ “တော”အရပ်၌ နေ ကြသော ရဟန်းတော်များ ချမ်းသာစွာကံပြုနိုင်ရေးအတွက် မြတ်စွာဘုရားခွင့်ပြုတော်မူသော သိမ်ဖြစ်ပေ သည်။ ရဟန်းတော်များ၏နေရာအရပ်မှ အဗ္ဗန္တရ ခုနစ်ခုတို့ဖြင့် ပိုင်းခြားအပ်သော အရပ်ဒေသသိမ်ဖြစ် ပေသည်။
---အဗ္ဗန္တရတစ်ခုလျှင် ၂၈-တောင် ရှိပေသည်။ ရဟန်းတော်များ နေရာအရပ်မှ အရှေ့ဘက်သို့ ၁၉၆-တောင်၊ တောင်ဘက်သို့ ၁၉၆-တောင်၊ မြောက်ဘက်သို့ ၁၉၆-တောင်၊ အနောက်ဘက်သို့ ၁၉၆- တောင်တို့ဖြင့် ပိုင်းခြားအပ်သောအရပ်ဒေသသည် သတ္တဗန္တရသိမ်ဖြစ်ပေသည်။ ဤသိမ်သည် အစိုးရမင်း တို့၏ အမိန့်အာဏာဖြင့် ဖြစ်ပေါ်လာသော သိမ်ဟုတ်၊ မြတ်စွာဘုရား၏ အမိန့်အာဏာဖြင့် ဖြစ်ပေါ်လာ သော သိမ်ဖြစ်ပေသည်။
(ခ) ဥဒကုက္ခေပသီမ - ရေတစ်ကျဖြင့်ပိုင်းခြားအပ်သော သိမ်ဟူသည် - မြစ်၊ ချောင်း။ သမုဒ္ဒရာ၊ ရေအိုင်တို့၌ သွားလာနေထိုင်ကြသော ရဟန်းတော်များ ချမ်းသာစွာ ကံပြုနိုင်ရေးအတွက် မြတ်စွာ ဘုရားခွင့်ပြုတော်မူသော သိမ်ဖြစ်ပေသည်။ မြစ်၊ ချောင်း၊ သမုဒ္ဒရာ၊ ရေအိုင်တို့၌ ရဟန်းတော်များနေရာ အရပ်မှ လက်ဖြင့်ကော်ပက်လိုက်သော ရေ၏ကျရာအရပ်ဖြင့် ပိုင်းခြားအပ်သော သိမ်ဖြစ်ပေသည်။
ရဟန်းတော်များ၏တည်ရာအရပ်မှ အရှေ့၊ အနောက်၊ တောင်၊ မြောက်၊ အရပ်များသို့ အား အလယ်အလတ်ရှိသော ယောက်ျားပက်လိုက်သော ရေတစ်ကျဖြင့် ပိုင်းခြားအပ်သော သိမ်ဖြစ်ပေသည်။ ဤသိမ်ကို ရေသိမ်ဟူ၍လည်း ခေါ်ကြပေသည်။ ဤသိမ်၌ ကံပြုသောအခါ ရဟန်းတော်များရေထဲဆင်း၍ လည်း ကံပြုနိုင်ပါသည်။ ကျောင်းငယ်များ ဆောက်လုပ်၍လည်း ကံပြုနိုင်ပါသည်။ မိုးလေးလအတွင်း ရေရှိပါက ဆောင်းဥတု၊ နွေဥတုတို့၌ ရေမရှိသော သဲသောင်ပြင်၊ မြေပြင်တို့၌လည်း ကံပြုနိုင်ပါသည်။
“မှီရာသိမ် ငါးလုံးမှ မှီတတ်သိမ် သုံးလုံးဖြစ်ပေါ်လာပုံ”မှာ- (က) ဂါမသီမ - မြိုရွာသိမ်ကို အမှီ ပြု၍ ကမ္မဝါဖြင့် သမုတ်အပ်သော ဗဒ္ဓသိမ် ဖြစ်ပေါ်လာရပေသည်။ (ခ) အရညသီမ-တော’အရပ်သိမ်ကို အမှီပြု၍ အတောင်ဖြင့် ပိုင်းခြားအပ်သော (မှီတတ်) သတ္တဗ္ဗန္တရသိမ်ဖြစ်ပေါ်လာပေသည်။ (ဂ) နဒီသီမ မြစ်၊ ချောင်း၊ သိမ်၊ (ဃ) သမုဒ္ဒသီမ-သမုဒ္ဒရာသိမ်၊ (င) ဇာတဿရသီမ - ရေအိုင်သိမ်ကို အမှီပြု၍ ရေတစ်ကျဖြင့် ပိုင်းခြားအပ်သော (မှီတတ်) ဥဒကုပသိမ်ဖြစ်ပေါ်လာပေသည်။
ဤကဲ့သို့ နိဿယသီမ-မှီရာသိမ် ငါးလုံး၊ နိဿိတသီမ-မှီတတ်သော သိမ်သုံးလုံးပေါင်းသိမ် ရှစ်လုံးဖြစ်ပေသည်။ ဤသိမ် ရှစ်လုံးကို ဗုဒ္ဓဘာသာဝင် ပုဂ္ဂိုလ်များနှင့် ရဟန်းတော်များ သိထားဖွယ်ရာ ကောင်းလှပေသည်။
သဒ္ဓမ္မရံသီရိပ်သာဆရာတော်
ဥပုသ်နေ့၌ မထေရ်ကြီးဖြစ်သော ရဟန်းတို့သည် ရှေးဦးစွာ စည်းဝေးစိမ့်သောငှာ ခွင့်ပြု၏။ မဟာ သိမ်အတွင်း ကျောင်းတိုက်များစွာရှိလျှင် (ရာဇဂြိုဟ်မြို့ရှိ) အလုံးစုံသော ရဟန်းတို့သည် တစ်ပေါင်းတည်း စည်းဝေးပြီးလျှင် ဥပုသ်ပြုရမည်။ သို့မဟုတ် မထေရ်ကြီးဖြစ်သော ရဟန်းနေသည့်ကျောင်း၌ စည်းဝေးပြီးလျှင် ဥပုသ်ပြုရမည်။ ဝဂ်ဖြစ်သော အစုကွဲသောသံဃာသည် ဥပုသ်မပြုအပ်သည်သာတည်း၊ ပြုသောရဟန်းအား ဒုက္ကဋ်အာပတ်သင့်၏။
[ထေရေဟိ ဘိက္ခု ဟိ ပဌမတရံ သန္နိပတိတုန္တိတ္ထ သစ မဟာထေရော ပဌမတရံ န အာဂစ္ဆတိ၊ ဒုက္ကဋ၊ သဗ္ဗေဝ ဧကဇ္ဈံ သန္နိပတိတွာ ဥပေါသထော ကာတဗ္ဗောတိဒတ္ထ သစေ ပေါရာဏကာ အာဝါသော မဇ္ဈ ဝိဟာရဿ ဟောတိ၊ ပဟောတိ စေတ္ထ ဘိက္ခူနံ နိသဇ္ဇဋ္ဌာနံ၊ တတ္ထ သန္နိပတိတွာ ဥပေါသထော ကာတဗ္ဗော။ သစေ ပေါရာဏကော ပရိဒုဗ္ဗလာ စေဝ သမ္ဗောဓောစ၊ အညော ပုစ္ဆာ ဥဋ္ဌိ တာဝါသော အသမ္ဗောဓော၊ တတ္ထ ဥပေါသထော ကာတဗ္ဗော။ ယတ္ထ ဝါ ပန ထေရော ဘိက္ခု ဝိဟရတီတိ
ဧတ္ထာပိ သစေ ထေရဿ ဝိဟာရော သဗ္ဗေသံ ပဟောတိ၊ ဖာသုကော ဟောတိ၊ တတ္ထ ဥပေါသထော ကာတဗ္ဗော။ သေစေ ပန သော ပစ္စန္တေ ဝိသမပ္ပဒေသေ ဟောတိ၊ ထေရဿ ဝတ္တံ - ဘန္တေ တုမှာကံ ဝိဟာရော အဖာသုကဒေသော၊ နတ္ထိ ဧတ္ထ သဗ္ဗေသံ ဩကာသော၊ အသုကသ္မိံ နာမ အာဝါသေ ဩကာသော အတ္ထိ၊ တတ္ထ ဂန္တု ဝတီတိ။ သစ ထေရော နာဂစ္ဆတိ တဿ ဆန္ဒပါရိသုဒ္ဓိ အာနေတွာ သဗ္ဗေသံ ပဟောနက ဖာသုကဋ္ဌာနေ ဥပေါသထော ကာတဗ္ဗာ။] (ဋ္ဌ၊ စာ-၃၃၀)
အဝိပ္ပဝါသသိမ်ခွင့်ပြုတော်မူခြင်း
(အရှင်မဟာကဿပကို အကြောင်းပြု၍)- အတူနေ အတူဥပုသ်ပြုရာဖြစ်သော သိမ်ကို သင်္ကန်း သုံးထည်နှင့် ကင်း၍နေနိုင်သော သိမ်ဖြစ်အောင် သမုတ်ရန် ခွင့်ပြုတော်မူ၏။ ရွာကိုလည်းကောင်း၊ ရွာ၏ ဥပစာကိုလည်းကောင်း ချန်ထား၍ သမုတ်ရန်ခွင့်ပြု၏။
သိမ်နုတ်ခြင်း
သမာနသံဝါသသိမ်ကို ဦးစွာသမုတ်ရမည်။ ထို့နောက် အဝိပ္ပဝါသသိမ်ကို သမုတ်ရမည်။ သိမ် နုတ်အံ့ ရှေးဦးစွာ အဝိပ္ပဝါသသိမ်ကို နုတ်ရမည်။ နောက်မှ သမာနသံဝါသသိမ်ကို နုတ်ရမည်။
ဂါမသိမ်စသည်
ရွာ၏ ရွာအပိုင်းအခြား နိဂုံး၏ နိဂုံးအပိုင်းအခြားသည် ထိုရွာနိဂုံး၌ အတူနေ အတူဥပုသ်ပြုရာ ဖြစ်သော သမာနသံဝါသသိမ်မည်၏။ ရွာမဟုတ်သောတောဖြစ်မူ ထက်ဝန်းကျင်အဖွဲ့န္တရခုနစ်ခု အပိုင်း အခြားရှိသော အရပ်သည် သမာနသံဝါသသိမ်မည်၏။ မြစ်သမုဒ္ဒရာထုံးအိုင်တို့၌ အားအလယ်အလတ် ရှိသော ယောက်ျား၏ထက်ဝန်းကျင်မှ အားကုန်ပက်ကြဲသော ရေတစ်ကျဖြင့် ပိုင်းခြားရာအရပ်သည် သမာနသံဝါသသိမ်မည်၏။ သိမ်အချင်းချင်းစပ်၍ဖွဲ့ သောရဟန်းအား ဒုက္ကဋ်၊ (နောက်ဖွဲ့သောသိမ် သိမ်ပျက်) သိမ်အချင်းချင်းလွှမ်းမိုး၍ဖွဲ့သော ရဟန်းအားဒုက္ကဋ်၊ (နောက်သိမ် သိမ်ပျက်)။ သိမ်သမုတ်လိုသော ရဟန်းသည် သိမ်တို့၏ နယ်ခြားသီမန္တရိတ်ကိုချန်ထား၍ သမုတ်ခြင်းငှာ ခွင့်ပြု၏။
ဥပုသ်အပြား
(၁) အဓမ္မေန ဝဂ္ဂံ (၂) အဓမ္မေန သမဂ္ဂံ (၃) ဓမ္မေန ဝဂ္ဂံ (၄) ဓမ္မေန သမဂ္ဂံ။ ထိုလေးပါးတို့တွင် ၁၊ ၂၊ ၃ တို့အား ခွင့်မပြု။ (၄)ကိုသာ ခွင့်ပြုတော်မူ၏။
[အဓမ္မေန ဝဂ္ဂံ အာဒီသု သစေ ဧကသ္မိံ ဝိဟာရေ စတူသု ဘိက္ခုသု ဝသန္တေသု ဧကဿ ဆန္ဒပါရိသုဒ္ဓိ အာဟရိတွာ တယော ပါရိသုဒ္ဓိဥပေါသထံ ကရောန္တိ၊ တီသု ဝါ ဝသန္တေသု ဧကဿ ဆန္ဒပါရိ
သုဒ္ဓိ အာဟရိတွာ ဒွေ ပါတိမောက္ခ ဥဒ္ဒိသန္တိ၊ အဓမ္မေန ဝဂ္ဂံ ဥပေါသထကမ္မံ ဟောတိ။ သစေ ပန စတ္တာရောပိ သန္နိပတိတွာ ပါရိသုဒ္ဓိဥပေါသထံ ကရောန္တိ၊ တယော ဝါ ဒွေ ဝါ ပါတိမောက္ခ ဥဒ္ဒိသန္တိ၊ အဓမ္မေန သမဂ္ဂံ နာမ ဟောတိ။ သစေ စတူသု ဇနေသု ဧကဿ ပါရိသုဒ္ဓိ အာဟရိတွာ တယော ပါတိမောက္ခ ဥဒ္ဒိသန္တိ၊ တီသု ဝါ ဇနေသု ဧကဿ ပါရိသုဒ္ဓိ အာဟရိတွာ ဒွေ ပါရိသုဒ္ဓိဥပေါသထံ ကရောန္တိ၊ ဓမ္မေန ဝဂ္ဂီ နာမ ဟောန္တိ။ သေစ ပန စတ္တာရော ဧကတ္ထ ဝသန္တာ သဗ္ဗေဝ သန္နိပတိတွာ ပါတိမောက္ခ ဥဒ္ဒိသန္တိ၊ တယော ပါရိသုဒ္ဓိဥပေါသထံ ကရောန္တိ၊ ဒွေ အညမညံ ပါရိသုဒ္ဓိဥပေါသထံ ကရောန္တိ၊ ဓမ္မေန သမဂ္ဂံ နာမ ဟောတိ။] (ဋ္ဌ၊ စာ-၃၃၈)
အဓမ္မေန ဝဂ္ဂံ ဥပေါသထကမ္မန္တိ ဧတ္ထ ယတ္ထ စတ္တာရော ဝသန္တိ၊ တတ္ထ ပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသော အနုညာတော၊ ယတ္ထ ဒွေ ဝါ တယော ဝါ ဝသန္တိ၊ တတ္ထ ပါရိသုဒ္ဓိဥပေါသထော၊ ဣဓ ပန တထာ အကတွာ စတုန္နံ ဝသနဋ္ဌာနေ ပါရိသုဒ္ဓိဥပေါသထဿ ကတတ္တာ တိဏ္ဏံ ဝသနဋ္ဌာနေ စ ပါတိမောက္ခဿ ဥဒိဋ္ဌတ္တာ အဓမ္မေနာတိဝုတ္တံ။ ယသ္မာ သဗ္ဗေဝ န သန္နိပတိသု၊ ဆန္ဒပါရိသုဒ္ဓိ စ သံဃမဇ္ဈိယေဝ အာဂစ္ဆတိ၊ န ဂဏမဇ္ဈံ၊ တသ္မာ ဝဂ္ဂံ ဝုတ္တံ။ (သာ၊ စာ-၂၇၆)
“ပဉ္စသု ဧကဿ ဆန္ဒံ အာဟရိတွာ စတူဟိ ပါတိမောက္ခံ ဥဒ္ဒိသိတုံ ဝဋ္ဋတီ” တိ ဝဒန္တိ။ တံ ယုတ္တံ၊ ဆန္ဒာရကေ ဘိက္ခူနံ သန္တိကံ ပတ္တေ တေန သံဃော ပဟောတိ၊ တသ္မာ ဆန္ဒော သံဃပ္ပတ္တော ဟောတီတိ ကတွာ ဝုတ္တံ။ (ဇီ၊ စာ-၄၆၂)
သံဃာလောက်သော်လည်း အကြောင်းရှိ၍ ပါရိသုဒ္ဓိပြုလျှင်အပ်၏
ဝိဟာရသီမာယံ ပန သံဃေ ဝိဇ္ဇမာနေပိ ကေနစိ ပစ္စယေန ခဏ္ဍသီမာယံ တီသု ဒွီသု ဝါ ပါရိသုဒ္ဓိဥပေါသထံ ကရောန္တေသု ကမ္မံ ဓမ္မေန သမဂ္ဂမေဝ ဘိန္နသီမဋ္ဌာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ သံဃာနှစ်စုခွဲ၍ တစ်သိမ်တည်း၌ အချင်းချင်းဆန္ဒကိုဆောင်၍ ကံပြုသော် ဝဂ်ဖြစ်သောကြောင့် မအပ်၊ ကံပြုသူတို့၏ ဆန္ဒပါရိသုဒ္ဓိသည် တစ်ပါးဌာနသို့ မရောက်ဟူ၏။] (တိ၊ စာ-၁၇၀)
သေစေ ပန ဒွေ သံဃာ ဧကသီမာယ အညမညံ ဆန္ဒံ အာဟရိတွာ ဧကသ္မိံ ခဏေ ဝိသုံ သံဃကမ္မံ ကရောန္တိ၊ ဧတ္ထ ကမ္မန္တိ? ကေစိ ပနေတံ ဝဋ္ဋတီတိ ဝဒန္တိ၊ တံ န ဂဟေတဗ္ဗံ၊ ဝဂ္ဂကမ္မတ္တာ။ ကမ္မံ ကရောန္တာနဉ္စ ဆန္ဒပါရိသုဒ္ဓိ အညတ္ထ န ဂစ္ဆတိ၊ တထာဝစနာဘာဝါ ဝိသုံ ဝိသုံ ကမ္မကရဏတ္ထမေဝ သီမာယ အနုညာတတ္တာစာတိ ဂဟေတဗ္ဗံ။ (တိ၊ စာ-၁၉၀)
အကျဉ်းအားဖြင့် ပါတိမောက်ပြခြင်းစသည်
ပါတိမောက်ပြခြင်း – ၅- ဥဒ္ဒေသအလိုက် ငါးမျိုးကိုဟောတော်မူ၏။ အကျဉ်းအားဖြင့် ပါတိမောက် ပြသော ရဟန်းအား ဒုက္ကဋ်။ အန္တရာယ်ရှိခဲ့သော် အကျဉ်းပြခြင်းငှာ ခွင့်ပြုတော်မူ၏။ အန္တရာယ်မရှိဘဲ အကျဉ်းပြသောရဟန်းအား ဒုက္ကဋ်။ သံဃာအလယ်၌ မတိုက်တွန်းဘဲတရားဟောသော ရဟန်းအား ဒုက္ကဋ်၊ မထေရ်ကြီးဖြစ်သော ရဟန်းသည် ကိုယ်တိုင်တရားဟောခြင်းငှာလည်းကောင်း၊ သူတစ်ပါးကို တိုက်တွန်းခြင်းငှာသော်လည်းကောင်း ခွင့်ပြု၏။
[ကျောင်း၌လည်းကောင်း၊ ရွာတွင်း၌လည်းကောင်း မိမိထက်သီတင်းကြီးသူ သံဃာထေရ်သာ တရားဟောခြင်းစသည်၌ အစိုးရ၏။ သံဃသမ္မတဓမ္မဇ္ဈေသက ရဟန်းသော်လည်း အစိုးရ၏။ ထိုမထေရ်တို့က တိုက်တွန်းခိုင်းစေသော်လည်းကောင်း ခွင့်ပြုသော်လည်းကောင်း သီတင်းငယ်ဟောခြင်းငှာအပ်၏။ တိုက်တွန်းသောမထေရ်သည် အမြင့်မှနေ၍ မတိုက်တွန်းရ။ ဥပဇ္ဈာယ်သည် မိမိတပည့်အား အမြင့်မှနေ၍ တိုက်တွန်းမူ တပည့်သည် တရားကိုသရဇ္ဈာယ်အံ့ဟု ဆောက်တည်၍လည်းကောင်း၊ အခြားပဉ္စင်းငယ်များရှိမူ ပဉ္စင်းငယ်တို့အားဟောအံ့ဟု နှလုံးပြု၍လည်းကောင်း ဟောအပ်၏။ သို့သော် မထေရ်ခိုင်းစေတိုင်းသာ အပ်သည်။ ပိုလျှင်မအပ်၊ ကျောင်း၌လည်း မထေရ်ကမျက်နှာလိုက်၍ ခွင့်မပြုသော် မဟောအပ်၊ (လာဘ်ကိုငဲ့၍ မျက်နှာလိုက်မူ ဟောကောင်း၏ဟု ဇီ၌ဆို၏) မထေရ်မရောက်ခင် တရားဟောမူ အဆက်မပြတ်လျှင် ပန်ဖွယ်မလို၊ အဆက်ပြတ်ပြီးပြန်ဟောလျှင် ပန်ရမည်။ ယုတ်စွအဆုံး တရားသရဇ္ဈာယ်ရာ အမေးပြဿနာကို ဖြေဆိုရာ၌ပင် မိမိထက်သီတင်းကြီး၏ ခွင့်ပြုချက်ရရှိရမည်။ သရဇ္ဈာယ်တုန်း မူလသီတင်းကြီးထက်ကြီးသော အခြားမထေရ်လာမူ ဆက်ရွတ်လျှင် ပန်ဖွယ်မရှိ၊ နားပြီးမှရွတ်မူ ပန်ရမည်။ အကယ်၍ သံဃာ့ထေရ်က ကျောင်း၌လည်းကောင်း ရွာ၌လည်းကောင်း မပန်ကြားဘဲဟောလောဟု ခွင့်ပြုထားမူ လဒ္ဓကပ္ပိယဖြစ်၍ အရာခပ်သိမ်း၌အပ်၏။ ချမ်းသာစွာ သရဇ္ဈာယ်ပါဟု ခွင့်ပြုထားလျှင်လည်း အလားတူပင်။ အခြားသံဃာထေရ်ပို၍ ကြီးသူလာလျှင်ကား ပန်ရမည်သာ။]
အနရိဋ္ဌာ
အနဇိဋ္ဌာတိ အနာဏတ္တာ အယာစိတာ ဝါ။ အဇ္ဈေသနာ စေတ္ထ သံဃေန သမ္မတဓမ္မဇ္ဈေသကာယတ္တာ ဝါ သံဃတ္ထေရာယတ္တာ ဝါ၊ တသ္မိံ ဓမ္မဇ္ဈေသကေ အသတိ သံဃတ္ထေရံ အာပုစ္ဆိတွာ ဝါ တေန ယာစိတော ဝါ ဘာသိတုံ လဘတိ။ သံဃတ္ထေရေနာပိ သစေ ဝိဟာရေ ဗဟူ ဓမ္မကထိကာ ဟောန္တိ၊ ဝါရ ပဋိပါဋိယာ ဝတ္တဗ္ဗာ။ “တွံ ဓမ္မံ ဘဏ၊ ဓမ္မံ ကထေဟိ၊ ဓမ္မဒါနံ ဒေဟီ”တိ ဝါ၊ ဝုတ္တေန တီဟိပိ ဝိဓီဟိ ဓမ္မော ဘာသိတဗ္ဗော။ ဩသာရေဟီတိ ဝုတ္တော ပန ဩသာရေတုမေဝ လဘတိ။ ကထေဟီတိ ဝုတ္တော ကထေတုမေဝ၊ သရဘညံ ဘဏာဟီတိ ဝုတ္တော သရဘညမေဝ။ သံဃတ္ထေရောပိ စ ဥစ္စာရေ အာသနေ နိသိန္နော ယာစိတုံ န လဘတိ။ သစေ ဥပဇ္ဈာယော စေဝ သဒ္ဓိဝိဟာရိကာ စ ဟောန္တိ။ ဥပဇ္ဈာယော စ နံ ဥစ္စာသနေ နိသိန္နော “ဘဏာဟီ” တိဝဒတိ၊ သဇ္ဈာယံ အဓိဋ္ဌဟိတွာ ဘဏိတဗ္ဗံ၊ သစေပနေတ္ထ ဒဟရာ ဘိက္ခူ ဟောန္တိ၊ တေသံ ဘဏာမီတိ ဘဏိတဗ္ဗံ။
သစေ ဝိဟာရေ သံဃတ္ထေရော အတ္တနောယေဝ နိဿိတကေ ဘဏာပေတိ၊ အညေ မဓုရဘာဏကေပိ နာဇ္ဈေသတိ၊ သော အညေဟိ ဝတ္တဗ္ဗော “ဘန္တေ အသုကံ နာမ ဘဏာပေမာ”တိ။ သေစေ ဘဏာပေထာတိ ဝါ ဝဒတိ၊ တုဏ္ဟီ ဝါ ဟောတိ၊ ဘဏာပေတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ သေစ ပန ပဋိဗာဟတိ၊ န ဘဏာပေတဗ္ဗံ။ ယဒိ အနာဂတေယေဝ သံဃတ္ထေရေ ဓမ္မသဝနံ အာရဒ္ဓံ၊ ပုန အာဂတေ ဌပေတွာ အာပုစ္ဆနကိစ္စံ နတ္ထိ။ ဩသာရေတွာ ပန ကထေန္တေန အာပုစ္ဆိတွာ ဝါ (ပါဠိ ရွတ်ပြီးအနက်ဆိုသူ) အဋ္ဌပေတွာယေဝ ဝါ ကထေတဗ္ဗံ။ ကထေန္တဿ (အနက်ဟောတုန်း) ပုန အာဂတေပိ သေဝ နယော။
ဥပနိသိန္နကထာယပိ သံဃတ္ထေရောဝ သာမီ၊ တသ္မာ တေန သယံ ဝါ ကထေတဗ္ဗံ၊ အညော ဝါ ဘိက္ခု ကထေဟီတိ ဝတ္တဗ္ဗော၊ နော စ ခေါ ဥစ္စာရေ အာသနေ နိသိန္နေန။ မနုဿာနံ ပန ဘဏာဟီတိ
ဝုတ္တံ၊ ဝဋ္ဋတိ (-ဥစ္စာရေ နိသိန္နောနာပိ) ။ မနုဿာ အတ္တနော ဇာနနကဘိက္ခုံ အာပုစ္ဆန္တိ။ တေန ထေရံ အာပုစ္ဆိတွာ ကထေတဗ္ဗံ။ သစေ သံဃတ္ထေရော ဘန္တေ “ဣမေ ပုစ္ဆန္တီ” တိပုဋ္ဌော ကထေဟီတိ ဝါ ဘဏတိ၊ တုဏ္ဟီ ဝါ ဟောတိ၊ ကထေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ အန္တရဃရေ အနုမောဒနာဒီသုပိ သေဝ နယော။ သစေ သံဃတ္ထေရော ဝိဟာရေ ဝါ အန္တရဃရေ ဝါ မံ အနာပုစ္ဆိတွာပိ ကထေယျာသီ-တိ အနုဇာနာတိ၊ လဒ္ဓကပ္ပိယံ ဟောတိ၊ သဗ္ဗတ္ထ ဝဋ္ဋတိ၊ ဝဋ္ဋတိ။
သဇ္ဈာယံ ကရောန္တေနာပိ ထေရော အပုစ္ဆိတဗ္ဗောယေဝ။ ဧကံ အာပုစ္ဆိတွာ သဇ္ဈာယန္တဿ အပရော (မူလထေရ်ထက်ကြီးသူ) အာဂစ္ဆတိ၊ ပုန အာပုစ္ဆနကိစ္စံ နတ္ထိ။ သေစေ ဝိဿမိဿာမီတိ ဌပိတဿ (စဉ်) အာဂစ္ဆတိ၊ ပုန အာရဘန္တေနာပိ အာပုစ္ဆိတဗ္ဗံ၊ သံဃတ္ထေရော အနာဂတေယေဝ အာရဒ္ဓံ သဇ္ဈာယန္တဿပိ သေဝ နယော။ ဧကေန သံဃတ္ထေရေန “မံ အနာပုစ္ဆာပိ ယထာသုခံ သာယာဟီ”တိ အနုညာတေ ယထာသုခံ သဇ္ဈာယိတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ အညသ္မိံ ပန အာဂတေ အာပုစ္ဆိတွာဝ သဇ္ဈာယိတဗ္ဗံ။ (ခွင့်ပြုသူထက်ကြီးသော သံဃာထေရ်ဟူ) (ဋ္ဌ၊ စာ-၃၃၉၊ ၃၄၀)
“အာပုစ္ဆာမီတိ ဝုတ္တမန ကထေတုံ ဝဋ္ဋတီ”တိ ဝဒန္တိ၊ တံ တုဏှိဘာဝေ ယုဇ္ဇတိ၊ “အထာပိ လာဘာဒိနာ အဘိဘူတာ ဝါရေတိ၊ တံ န ပမာဏ”န္တိ ဝဒန္တိ။ (ဇီ၊ စာ-၄၆၂)
တီဟိပိ ဝိဓီဟီတိ ဩသာရဏကထနသရဘညေဟိ။ ဧတ္ထ စ အတ္ထံ ဘဏိတုကာမတာယ သုတ္တဿ ဩသာရဏာ ဩသာရဏံ နာမ။ တဿေဝ အတ္ထပ္ပကာသနာ ကထနံ နာမ။ သုတ္တဿ တဒတ္ထဿ ဝါ သရေန ဘဏနံ သရဘညံ နာမ။ မနုဿာနံ ပန ဘဏာဟီတိ ဝုတ္တံ၊ ဝဋ္ဋတီတိ ဧတ္ထ ဥစ္စာရေ နိသိန္နနပိ မနုဿာနံ ဘဏာဟီတိ ဝိသေသေတွာယေဝ ဝဋ္ဋတိ၊ အဝိသေသေတွာ ပန န ဝဋ္ဋတိ။ သဇ္ဈာယံ ကရောန္တေနာတိ ယတ္ထ ကတ္ထစိ နိသီဒိတွာ သဇ္ဈာယံ ကရောန္တေန၊ ထေရောတိ ယော ကောစိ အတ္တနာ ဝုဍ္ဎတရော၊ ဧကံ အာပုစ္ဆိတွာတိ ဧကံ ဝုဍ္ဎတရံ အာပုစ္ဆိတွာ၊ အပရော အာဂစ္ဆတီတိ အပရော တတောပိ ဝုဍ္ဎတရော အာဂစ္ဆတိ။ (သာ၊ စာ-၂၇၇)
ဝိနည်းကို မေးခြင်း
သံဃာအလယ်၌ သမ္မုတိမရဘဲ ဝိနည်းကိုမေးသော ရဟန်းအား ဒုက္ကဋ်၊ သံဃာအလယ်၌ သမ္မုတိရသော်လည်း ပရိသတ်ကိုကြည့်ရှု၍ ပုဂ္ဂိုလ်ကိုချိန်ဆ၍ ဝိနည်းကိုမေးခြင်းငှာခွင့်ပြု၏။ [ပုစ္ဆန္တေန ပန ပရိသံ ဩလောကတွာ သေစေ အတ္တနော ဥပဒ္ဒဝေါ နတ္ထိ ဝိနယော ပုစ္ဆိတဗ္ဗော။] (ဋ္ဌ၊ စာ-၃၄၀)
မိမိကိုယ်ကို မိမိသမုတ်ပုံ၊ သုဏာတု မေ ဘန္တေ သံဃော၊ ယဒိ သံဃဿ ပတ္တကလ္လံ၊ အဟံ (ဗုဒ္ဓရက္ခိတံ) ဝိနယံ ပုစ္ဆေယျ။
သူတစ်ပါးက သမုတ်ပုံ – သုဏာတု မေ ဘန္တေ သံဃော၊ ယဒိ သံဃဿ ပတ္တကမ္မံ (ဓမ္မရက္ခိတော ဗုဒ္ဓရက္ခိတံ) ဝိနယံ ပုစ္ဆေယျ။
ဝိနည်းကိုဖြေဆိုခြင်း
သမ္မုတိမရသောရဟန်းသည် သံဃာအလယ်၌ ဝိနည်းကို ဖြေဆိုအံ့ ဒုက္ကဋ်။ မိမိကိုယ်ကို မိမိသမုတ် ခြင်း၊ သုဏာတု မေ ဘန္တေ သံဃော၊ ယဒိ သံဃဿ ပတ္တကလ္လံ၊ အဟံ ဓမ္မရက္ခိတေန ဝိနယံ ပုဋ္ဌော ဝိဿဇ္ဇေယျ။
သူတစ်ပါးကသမုတ်ပုံ – သုဏာတု မေ ဘန္တေ သံဃော၊ ယဒိ သံဃဿ ပတ္တကလ္လံ၊ ဗုဒ္ဓရက္ခိတော ဓမ္မရက္ခိတေန ဝိနယံ ပုဋ္ဌော ဝိဿဇ္ဇေယျ။
သမ္မုတိရသော်လည်း ပရိသတ်ကိုကြည့်ရှု၍ ပုဂ္ဂိုလ်ကိုချိန်ဆ၍ ဝိနည်းကိုဖြေဆိုခြင်းငှာခွင့်ပြု၏။
စောဒနာခြင်း
ခွင့်မပြုသောရဟန်းကိုအာပတ်ဖြင့် စောဒနာသောရဟန်းအား ဒုက္ကဋ်။ အရှင်ဘုရားသည် ခွင့်ပြုတော်မူပါလော့၊ အကျွန်ုပ်သည် သင့်ကိုမေးခြင်းငှာအလိုရှိပါ၏ဟု ခွင့်တောင်းပြီးမှ စောဒနာရမည်။ အခွင့်ပေးသော်လည်း ပုဂ္ဂိုလ်ကိုချိန်ဆ၍အာပတ်ဖြင့် စောဒနာခြင်းငှာ ခွင့်ပြု၏။ အာပတ်မရှိ စင်ကြယ်သော ရဟန်းတို့ကို အကြောင်းဝတ္ထုမရှိဘဲ ခွင့်တောင်းသောရဟန်းအား ဒုက္ကဋ်၊ ပုဂ္ဂိုလ်ကိုချိန်ဆ၍ ခွင့်တောင်းခြင်းငှာ ခွင့်ပြု၏။
အဓမ္မကံကို တားမြစ်ခြင်းစသည်
အဓမ္မကံကို ပြုသောရဟန်းအား ဒုက္ကဋ်၊ ပြုသော်တားမြစ်ခြင်းငှာ ခွင့်ပြု၏။ အယူကိုလည်း ထင်စွာ ပြုခြင်းငှာ ခွင့်ပြု၏။ လေးယောက်ငါးယောက်သော ရဟန်းတို့သည် တားမြစ်ခြင်းငှာ နှစ်ယောက်သုံးယောက်သော ရဟန်းတို့သည် အယူကိုထင်စွာပြုခြင်းငှာ တစ်ယောက်သောရဟန်းသည် ထိုကံကို ငါသည် မနှစ်သက်ဟု ဆောက်တည်စိမ့်သောငှာ ခွင့်ပြု၏။
ပါတိမောက်ပြသောရဟန်းသည် ကြားအောင်မရွတ်အံ့ ဒုက္ကဋ်၊ အဘယ်သို့ကြားစေရပါအံ့နည်းဟု လုံ့လပြုခြင်းငှာခွင့်ပြု၏။ လုံ့လအားထုတ်သော ရဟန်းအား အာပတ်မသင့်။ လူနှင့်တကွသော ပရိသတ်၌ ပါတိမောက်ပြသော ရဟန်းအား ဒုက္ကဋ်။ သံဃာ့အလယ်၌ မတိုက်တွန်းဘဲ ပါတိမောက်ပြသော ရဟန်းအား ဒုက္ကဋ်။ ပါတိမောက်ပြခြင်းသည် မထေရ်ကြီးနှင့်စပ်ဆိုင်၏ဟု ခွင့်ပြုတော်မူ၏။
[ထေရာဓိကန္တိ ထေရာဝီနံ၊ ထေရာယတ္တံ ဘဝိန္တိ အတ္ထော ထေရာဓေယျန္တိပိ ပါဌော၊ တသ္မာ ထေရေန သယံ ဝါ ဥဒ္ဒိသိတဗ္ဗံ၊ အညော ဝါ အဇ္ဈေသိတဗ္ဗော] (ဋ္ဌ၊ စာ-၃၄၀)
မထေရ်ကြီးသည် ဗျတ္တပဋိဗလ မဖြစ်သော် ဗျတ္တပဋိဗလ ဖြစ်သောရဟန်းနှင့်စပ်ဆိုင်၏ဟု ခွင့်ပြု တော်မူ၏။ ဗျတ္တပဋိဗလလုံးဝ မရှိသော် ငါ့ရှင်သွားလော့၊ အကျဉ်းအားဖြင့်ဖြစ်စေ၊ အကျယ်အားဖြင့်ဖြစ်စေ ပါတိမောက်ကိုသင်ယူ၍ လာခဲ့လောဟု ရဟန်းတစ်ပါးကို အနီးအနားကျောင်းသို့ နေ့ချင်းပြန်စေလွှတ်ရ မည်။ မထေရ်ကြီးက သီတင်းငယ်ကို စေလွှတ်ရမည်။ ဂိလာနမဟုတ်သော သီတင်းငယ်သည် မသွားအံ့၊ ဒုက္ကဋ်။
အကျဉ်းပြလည်း အပ်သောအရာ
[ယော တတ္ထ ဘိက္ခု ဗျတ္တော ပဋိဗလောတိဒတ္ထ ကိဉ္စာပိ ဒဟရဿာပိ ဗျတ္တဿ ပါတိမောက္ခော အနုညာတော၊ အထခေါ ဧတ္ထ အယမဓိပ္ပာယော။ သစေ ထေရဿ ပဉ္စ ဝါ စတ္တာရော ဝါ တယော ဝါ ပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသာ နာဂစ္ဆန္တိ၊ ဒွေ ပန အခဏ္ဍာ သုဝိသဒါ ဝါစုဂ္ဂတာ ဟောန္တိ၊ ထေရာယတ္တောဝ ပါတိမောက္ခာ။ သေစေ ပန ဧတ္တမ္ပိ ဝိသဒံ ကာတုံ န သက္ကောတိ၊ ဗျတ္တဿ ဘိက္ခုနော အာယတ္တော ဟောတိ။] (ဋ္ဌ၊ စာ-၃၄၁)
ဂစ္ဆာဝုသော သံခိတ္တေန ဝါ ဝိတ္ထာရေန ဝါတိ ဝစနတာ အသတိပိ အန္တရာယေ၊ ထာမံ ပမာဏန္တိ သိဒ္ဓံ ဟောတိ။ (ဇီ၊ စာ-၄၆၃)
မထေရ်ကြီးလည်း ဘန္တေဟု ရွတ်နိုင်သည်
ထေရာဓိကံ ပါတိမောက္ခန္တိ ဝတွာပိ ပုစ္ဆာ အဝိသေသေန “ယော တတ္ထ ဗျတ္တော ပဋိဗလော တဿာဓေယျံ”တိ ဝုတ္တတ္တာ “ဘန္တေ”တိဝစနံ ထေရဿာပိ အတ္တီတိ သိဒ္ဓံ ဟောတိ။ (ဇီ၊ စာ-၄၆၃) [နဝံ ဘိက္ခုံ အာဏာပေတုန္တိ ဧတ္ထ ယော သက္ကောတိ ဥဂ္ဂဟေတုံ၊ ဧဝရူပေါ အာဏာပေတဗ္ဗော၊ န ဗာလော။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၃၄၁)
တိုက်တွန်းခြင်း
ညောင်ကန်ဆရာတော်ဘုရားကား ဘိက္ခဝေ သံဃမဇ္ဈေ အနဇ္ဇိဋ္ဌေန ပါတိမောက္ခံ ဥဒ္ဒိသိတုံ န ဝဋ္ဋတိ၊ ယော ဥဒ္ဒိသေယျ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿဟူသော ပါဠိတော်ကို ထောက်၍ အနုဇာနာမိ ဘိက္ခဝေ ထေရာဓေယျံ ပါတိမောက္ခံဟူသော ခွင့်ပြုချက်ရှိသော်လည်း မထေရ်ကြီးသည် တောင်းပန်တိုက်တွန်းမှသာ ပါတိမောက်ပြအပ်သည်။ မတောင်းပန်ဘဲသော် ဒုက္ကဋ်အာပတ်မှ မလွတ်ရာဟူ၏။ အဇ္ဈေသနာ စေတ္ထ သံဃေန သမ္မတဓမ္မဇ္ဈေသကာယတ္တာ ဝါ သံဃတ္ထေရာယတ္ထာ ဝါဟူသော အဋ္ဌကထာ (စာ-၃၃၉)အရ သံဃသမ္မတဓမ္မဓဇ္ဇေသကရဟန်းသည် တောင်းပန်ရမည်။ မရှိသော် ထိုခဏ၌ သံဃာသည်သမုတ်၍ တောင်းပန်စေရမည် ဟူ၏။ (သာရ၊ စာ-၃၀၂)
သို့သော် အနုဇာနာမိ ဘိက္ခဝေ ထေရာဓိကံ ပါတိမောက္ခံဟူသော ခွင့်ပြုချက်ကို အဋ္ဌကထာဆရာသည်- ထေရာဓိကန္တိ - လ - ပါဌော၊ တသ္မာ ထေရေန သယံ ဝါ ဥဒ္ဒိသိတဗ္ဗံ၊ အညော ဝါ အဇ္ဈေသိတဗ္ဗော- (ဋ္ဌ၊ စာ-၃၄၀)ဟု ဖွင့်ပြထားရကား- မိမိကိုယ်တိုင်ပြလိုကပြနိုင်၍ သူတစ်ပါးကိုမူလည်း တိုက်တွန်းနိုင်သော အခွင့်အလမ်း မထေရ်ကြီးမှာရှိသောကြောင့်- မထေရ်ကြီးသည် မတောင်းပန်ခံရဘဲ ပါတိမောက်ပြသော်လည်း အာပတ်မှ လွတ်လောက်ရာသည်ဟု ယူဆမိသည်။
သံဃော ဘန္တေ ထေရံ ပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသံ အဇ္ဈေသတိ၊ ဥဒ္ဒိသတု ဘန္တေ ထေရော ပါတိမောက္ခံ၊ ဒုတိယမ္ပိ၊ တတိယမ္ပိ၊ လ၊ ပါတိမောက္ခံ။
သံဃော အာဝုသော အာယသ္မန္တံ ပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသံ အဇ္ဈေသတိ၊ ဥဒ္ဒိသတု အာယသ္မာ ပါတိမောက္ခံ။
ပက္ခအရေအတွက်ခြင်းစသည်ကို ခွင့်ပြုခြင်း
ရဟန်းအားလုံးတို့သည်ပင်လျှင် ပက္ခအရေအတွက်ကို သင်ရန်ခွင့်ပြု၏။ ဥပုသ်နေ့၌ ရဟန်းတို့ ကို အမည်စဉ်ဖြင့် ရေတွက်ခြင်းငှာလည်းကောင်း၊ စာရေးတံလက်မှတ်ကို ယူစိမ့်သောငှာလည်းကောင်း ခွင့်ပြု၏။ မထေရ်ကြီးဖြစ်သော ရဟန်းသည် နံနက်စောစောကပင် ယနေ့ဥပုသ်နေ့တည်းဟု ပြောကြား ခြင်းငှာခွင့်ပြု၏။ [ယံ ကာလံ သရတီတိ ဧတ္ထ “သာယမ္ပိ အဇ္ဈပေါသထော သမန္နာဟရထာ”တိ အာရောစေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၃၄၁)] နံနက်ကာလ၌မေ့လျော့သော် ဆွမ်းစားသောအခါ၌ ပြောကြားခြင်းငှာခွင့်ပြု၏။ မေ့ပြန်သော် သတိရသောအခါ၌ ပြောကြားခြင်းငှာ ခွင့်ပြု၏။
ရှေးဦးစွာ ပြုဖွယ်ကို ခွင့်ပြုတော်မူခြင်း
ပုဗ္ဗကရဏလေးပါးတို့ကို ခွင့်ပြုတော်မူ၏။ မထေရ်ကြီးကစေခိုင်းလျှင် မနာဖျားသော သီတင်းငယ် သည်ပြုရမည်။ မပြုသော်ဒုက္ကဋ်။ [တစ်စုံတစ်ခုသောအမှုကို ပြုသောသူ၊ အခါခပ်သိမ်းစောစွာ တစ်ယောက်တည်းကျင့်သောသူ၊ သံဃာဝန်ကိုထုတ်သောရဟန်း၊ အသံသာသော ဓမ္မကထိကစသည်တို့အား မစေအပ်၊ ကြွင်းသီတင်းငယ်တို့အားသာ အလှည့်ကျစေအပ်၏။ အစေခံရသူသည် အခိုက်အတန့်မျှ တံမြက်စည်းမရသော် အပ်သောနည်းဖြင့် သစ်ခက်တံမြက်ကိုပြု၍ လှည်းအပ်၏။ မရသော် လဒ္ဓကပ္ပိယ ဖြစ်၏။ ဥပုသ်အိမ်၌ အခင်းမရှိမူ သံဃိကကျောင်းမှ ယူ၍ခင်းပြီး တစ်ဖန် ပြန်ပို့၊ အခင်းမရှိသော် သင်ဖြူး သပေါ့ (ကဲလားခပ်ပိုင်) တို့ကို ခင်းခြင်းငှာ အပ်၏။ မရှိသော် သစ်ခက်တို့ကိုအပ်အောင် ပြု၍ခင်။ ကပ္ပိယကာရကမရသော် လဒ္ဓ ကပ္ပိယ ဖြစ်၏။ ဆီမီး၌ – ဤမည်သောအရပ်၌ ဆီ၊ မီးစာ၊ ဆီမီးခွက်ရှိ၏၊ ထိုဟာကိုယူ၍ ပြုလောဟုစေအပ်၏။ ဆီစသည်မရှိသော် ရှာမှီးအပ်၏။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၃၄၁၊ ၃၄၂)
[ဘိက္ခာစာရေန ပရိယေသိတဗ္ဗာနိ - သာ၊ စာ-၂၇၇]။ ရှာ၍မရသော် လဒ္ဓကပ္ပိယဖြစ်၏။ မီးမယ်ဖျူ၌သော်လည်း မီးကိုညှိအပ်၏။]
အရပ်တစ်ပါးသွားသူ
ဝိနည်းသိက္ခာပုဒ်၌ အပ္ပဿုတ ဒုပ္ပညရဟန်းတို့သည် ဆရာဥပဇ္ဈာယ်ကိုပန်၍သာ အရပ်တစ်ပါး သို့သွားရမည်။ ဆရာဥပဇ္ဈာယ်သည်မေး၍ - အခြားအပ္ပဿုတ ဒုပ္ပည ရဟန်းတို့ကို အဖော်အဖြစ်ညွှန်းသော် ခွင့်မပြုအပ်၊ ခွင့်ပြုလျှင်ဒုက္ကဋ်။
ဗျတ္တ ပဋိဗလ လဇ္ဇီပေသလအားချီးမြှောက်ခြင်း
ဝိနည်းသိက္ခာပုဒ်၊ ဥပုသ်၊ ဥပုသ်ကံ၊ ပါတိမောက်၊ ပါတိမောက်ပြခြင်း၊ (စာတုဒ္ဒသီ ပန္နရသီအား ဖြင့် နှစ်ပါး သံဃဂဏစသည်ဖြင့် ကိုးပါးသော ဥပုသ်၊ လေးပါးသော ဥပုသ်ကံ (အဓမ္မနဝဂ္ဂကံ စသည်) နှစ်ပါးသော ပါတိမောက် ကိုးပါးသော ပါတိမောက်ပြခြင်း)တို့၌ အပ္ပဿုတ၊ ဒုပ္ပညဖြစ်ကုန်သော ရဟန်း တို့သည် ကျောင်းတစ်ကျောင်း၌ စုနေကုန်အံ့၊ ထိုကျောင်းသို့ ဝိနည်းသိက္ခာပုဒ်တို့၌ ဗျတ္တပဋိဗလဖြစ်သော ပါဠိတော်ကို နှုတ်ငုံဆောင်သောဝိနယဓရ လဇ္ဇီပေသလ သိက္ခာကာမ ဝိနယကုက္ကုစ္စက ပညဝန္တပုဂ္ဂိုလ်လာသော် (ပစ္စည်းလေးပါးတို့ဖြင့်) ထောက်ပံ့ရမည်။ (ချစ်ဖွယ်သောစကားဖြင့်) ဖြားယောင်းရမည်။ ကသယ်မှုန့်၊ မြေညက်၊ ဒန်ပူ၊ မျက်နှာသစ်ရေဖြင့် လုပ်ကျွေးရမည်။ ထိုသို့မပြုလုပ်ကြသော် ဒုက္ကဋ်။
[အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာတိ သစေ သကလောပိ သံဃော န ကရောတိ၊ သဗ္ဗေသံ ဒုက္ကဋံ၊ ဣဓ နေဝ ထေရာ န ဒဟရာ မုစ္စတိ။ သဗ္ဗေ ဝါရေန ဥပဋ္ဌာပေတဗ္ဗော။ အတ္တနော ဝါရေ အနုပဋ္ဌဟန္တဿ အာပတ္တိ။ တေန ပန မဟာထေရာနံ ပရိဝဏ္ဏသမ္မဇ္ဇနဒန္တကဋ္ဌဒါနာဒီနိ န သာဒိတဗ္ဗာနိ၊ ဝတ္တမ္ပိ သတိ မဟာထေရေဟိ သာယံ ပါတံ ဥပဋ္ဌာနံ အာဂန္တဗ္ဗံ၊ (ပျော်ပိုက်စိမ့်သောငှာဟူ၏၊ တေန ပန တေသံ အာဂမနံ ဉတွာ ပဌမတရံ မဟာထေရာနံ ဥပဋ္ဌာနံ ဂန္တဗ္ဗံ၊ သစဿ သဒ္ဓိစရာ ဘိက္ခုဥပဋ္ဌာကာ အတ္ထိ၊ “မယှံ ဥပဋ္ဌာကာ အတ္ထိ၊ တုမှေ အာသုက္ကာ ဝိဟရထာ”တိ ဝတ္တဗ္ဗံ။ အထာပိဿ သဒ္ဓိစရာ နတ္ထိ၊ တသ္မိံယေဝ ပန ဝိဟာရေ ဧကောဝါ ဒွေဝါ ဝတ္တသမ္ဗန္နာ ဝဒန္တိ “မယံ ထေရဿ ကတ္တတ္တံ ကရိဿာမ၊ အဝသေသာ ဖာသုဝိဟရန္တု”တိ သဗ္ဗေသံ အနာပတ္တိ။] (ဋ္ဌ၊ စာ-၃၄၂)
ထိုအထက်ပါ အပ္ပဿုတ ဒုပ္ပညရဟန်းများစွာတို့သည် ကျောင်းတစ်ကျောင်း၌ စုနေကုန်အံ့၊ ရဟန်း တစ်ပါးကို....ငါ့ရှင်သွားပါလော၊ အကျဉ်းအားဖြင့်ဖြစ်စေ အကျယ်အားဖြင့်ဖြစ်စေ ပါတိမောက်ကို သင်ယူ လာခဲ့လော-ဟု အနီးအနားကျောင်းသို့ နေ့ချင်းပြန်စေလွှတ်ရမည်။ ဤနည်းဖြင့် ပါတိမောက်ပြသော ရဟန်း ရသော်ကောင်း၏။ မရသော် ရဟန်းအားလုံးတို့သည် ဥပုသ်ဥပုသ်ကံပါတိမောက် ပါတိမောက်ပြခြင်းကို သိသောကျောင်းသို့ သွားရမည်၊ မသွားသော် ဒုက္ကဋ်။ [ဥပေါသထကရဏတ္ထာယ အမာသံ ဂန္တဗ္ဗာ။ စ ခေါ ဥတုဝဝ (ဋ္ဌ၊ စာ-၃၄၂) ဥတုဝယေဝါတိ ဟေမန္တဂိမှေသုယေဝ (သာ၊ စာ-၂၇၈)
ဝါတွင်းဖြစ်သော်
အထက်ပါအတိုင်း ဒုပ္ပည အပ္ပဿုတ ရဟန်းတို့ချည်းဝါဆိုနေရာ အထက်ပါအတိုင်း စေခိုင်းခြင်း ဖြင့် ပါတိမောက်ပြမည့်ရဟန်း ရသော်ကောင်း၏။ မရသော် ရဟန်းတစ်ပါးကို သတ္တာဟဆောင်ဝါပန်စေ၍ -ငါ့ရှင်သွားပါလော အကျဉ်းအားဖြင့်ဖြစ်စေ အကျယ်အားဖြင့်ဖြစ်စေ၊ ပါတိမောက်ကို သင်ယူလာခဲ့လော- ဟု စေလွှတ်ရမည်။ ဤနည်းဖြင့်ရသော် ကောင်း၏။ မရသော် ထိုရဟန်းအားလုံးတို့သည် ထိုကျောင်း၌ ဝါဆို၍ မနေအပ်။ နေသော် ဒုက္ကဋ်၊
[ပုရိမိကာယ ပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသကေန ဝိနာ န ဝဿံ ဥပဂန္တဗ္ဗံ။ သစေ သော (ပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသ ကရဟန်း) ဥပဂတာနံ ပက္ကမတိ ဝါ ဝိဗ္ဗမတိ ဝါ ကာလံဝါ ကရောတိ၊ အညသို့ သတိယဝ ပစ္ဆိမိကာယ
ဝသိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ အသတိ အညတ္ထ ဂန္တဗ္ဗံ။ အဂစ္ဆန္တာနံ ဒုက္ကဋ်၊ သေစေ ပန ပစ္ဆိမိကာယ ပက္ကမတိ ဝါ ဝိဗ္ဗမတိဝါ ကာလံဝါ ကရောတိ၊ မာသဒွယံ ဝသိတဗ္ဗံ။] (ဋ္ဌ၊ စာ-၃၄၂၊ ၃၄၃)
ဝါရိသုဒ္ဓိပေးခြင်း ဆန္ဒပေးခြင်း
နာဖျားသောရဟန်းသည် ပါရိသုဒ္ဓိကိုပေးရမည်၊ ဆောင်သောရဟန်းမရှိသော် နာဖျားသောရဟန်းအား သံဃာဘောင်သို့ယူဆောင်ကာ ဥပုသ်ပြုရမည်။ ရွှေ့ပြောင်းခြင်းကြောင့် အနာတိုးမူ သေခြင်းသော်လည်းဖြစ်နိုင်မူ သံဃာသည် ဂိလာနရှိရာသို့သွား၍ ဥပုသ်ပြုရမည်။ ဝဂ်ဖြစ်၍ကား မပြုအပ်၊ ပြုလျှင် ဒုက္ကဋ်၏။
[ထိုကဲ့သို့သော ဂိလာနများပြား၍ သံဃာသည် ဟတ္တပါသ်စပ်အောင် ထိုင်၍မရမူ ဂိလာနတို့ကို လည်းတစ်နေရာတည်းသို့စု၍မရမူ ဥပုသ်မပြုဘဲ နေအပ်၏။ ဝဂ်ဖြစ်၍ကား မပြုအပ်သည်သာ။
ဆောင်သော ပါရိသုဒ္ဓိသည် သံဃာဘောင် ဟတ္ထပါသ်အတွင်းသို့မရောက်မူ ဆောင်သည်မမည်။ သံဃာဟတ္ထပါသ်သို့ရောက်၍ မကြားသော်လည်း ဆောင်သည်မည်၏။ သံဃာဘောင်ရောက်ပြီးမှ အိပ်ပျော်၍ မေ့လျော့၍ သမာပတ်ဝင်စားနေ၍ မပြောမိအံ့ အနာပတ္တိ။ မပြောလိုသော စေတနာဖြင့် မပြောအံ့ ဒုက္ကဋ်၊ ဆန္ဒပေးခြင်းနည်းတူ ဥပုသ်နေ့၌ သံဃာ၏ကံကြီးကံငယ်ပြုဖွယ်ကိစ္စရှိကုန်သည်ဖြစ်အံ့၊ ပါရိသုဒ္ဓိပေးသော ရဟန်းသည် ဆန္ဒကိုလည်းပေးခြင်းငှာခွင့်ပြု၏။ [ဗိဠာလသင်္ခလိကပါရိသုဒ္ဓိတို့ကား မအောင်]
သတိပြုရန်
သစပိ ကောစိ ဘိက္ခု နဒိယာ ဝါ သီမာယ ဝါ ဥပေါသထံ အဓိဋ္ဌဟိတွာ အာဂစ္ဆတိ၊ ကတော မယာ ဥပေါသထောတိ အစ္စိတုံ န လဘတိ၊ သာမဂ္ဂီ ဝါ ဆန္ဒော ဝါ ဒါတဗ္ဗာ (ဋ္ဌ၊ စာ-၃၄၄)။ ပါရိသုဒ္ဓိပေးခြင်းကား - မိမိနှင့် သံဃာ၏ဥပုသ်ကိစ္စပြီးစေ၏။ အခြားသံဃာကိစ္စမပြီးစေ၊ ဆန္ဒပေးခြင်းကား သံဃာ၏ ဥပုသ်ကံနှင့် အခြားသံဃကံများကိုပြီးစေ၏။ မိမိဥပုသ်ပြုခြင်းကိစ္စမပြီးစေဟူ၏။] (- မိမိဥပုသ်မပြုရသေးလျှင် - အခြား သံဃာကိစ္စလည်းရှိက ပြုနိုင်အောင် ဆန္ဒပါရိသုဒ္ဓိကိုပေး၊ ပြုပြီးလျှင် ဆန္ဒကိုသာပေ။ သို့မဟုတ် သာမဂ္ဂီကို မူလည်း ပေးဟူလို)
အာပတ်ရှိလျက် ဝါရိသုဒ္ဓိပေးခြင်း
ပါရိသုဒ္ဓိ ဒမ္ဘီတိ “သာပတ္တိကော ထေရာနံ ဒေတိ၊ သမ္ပဇာနမုသာဝါဒ ဒုက္ကဋ် သမ္ဘဝတီ”တိ အာစရိယေန လိက္ခိတံ၊ ကိ နုခေါ ကာရဏံ၊ သမ္ပဇာနမုသာဝါဒေန ဒုက္ကဋာပတ္တိနာမ ကေဝလံ ဘဂဝတာ ဝုတ္တတ္တာ အကိရိယသမုဋ္ဌာနာ ဟောတီတိ။ “ပါရိသုဒ္ဓိ ဒမ္ဘီ”တိ ဧတ္ထ ပန ကိရိယာ ပညာယတိ။ တသ္မာ သမ္ပဇာနမုသာဝါဒ ပါစိတ္တိယံ ဝိယ ဒိဿတိ၊ သုဋ္ဌု ဥပပရိက္ခိတဗ္ဗံ။ မဟန္တာ ဟိ တေ အာစရိယာ နာမ။ (ဖီ၊ စာ-၄၆၃)
အဓိပ္ပာယ် အယူအဆ
တတ္ထ “ဒမ္ဘီ”တိ အတ္တနော ဥပေါသထကမ္မနိဗ္ဗတ္တိနိမိတ္တံ ဝုတ္တံ၊ “ဟရာ”တိ စ “အာရောစေဟီ”တိ စ ဟာရကဿ အနာရောစနပစ္စယာ ဒုက္ကဋမောစနတ္ထိ ဝုတ္တံ။ ဒေသနာ နယော ဆန္ဒဒါနေပိ။ တတ္ထ “ဒမီ”တိ အတ္တနော စိတ္တသာမဂ္ဂဒီပနဝစနံ၊ သေသံ ဝုတ္တနယမေဝ၊ ဧဝံ ဥပတိဿတ္ထေရော ဝဏ္ဏတိ။ အထဝါ ပဌမံ သာမဂ္ဂဘာဝံ သန္ဓာယ၊ ဒုတိယံ ပုစ္ဆာ ဝိဓာတဗ္ဗဘာဝံ၊ တတိယံ ဆန္ဒာဟာရကဿ ဒုက္ကဋမောစ နတ္ထိ ဝုတ္တံ။ ဥဘယတ္ထာပိ သံဃပ္ပတ္တော ပက္ကမတီတိ အာဒိဝစနတော သံဃေ သမဂ္ဂ ဧဝ ဆန္ဒပါရိသုဒ္ဓဒါနံ ရူဟတိ၊ နာသမဂ္ဂီတိ သိဒ္ဓံ။ (ဇီ၊ စာ-၄၆၃)
ဆန္ဒပါရိသုဒ္ဓိ ဆောင်ထိုက်သူ
အကယ်၍ (ဆန္ဒ) ကိုဆောင်သောရဟန်းသည် - ဆန္ဒကိုလက်ခံပြီးနောက် ‘ထိုဆန္ဒပေးရာအရပ်၌ ပင် အရပ်တစ်ပါးသို့ ဖဲသွားငြားအံ့၊ လူထွက်အံ့၊ သေအံ့၊ သာမဏေ၊ သိက္ခာပစ္စက္ခာတ၊ အန္တိမဝတ္ထုအဇ္ဈာ ပန္နက၊ ဥမ္မတ္တက၊ စိတ္တဝိပ္ပလိတ္တ၊ ဝေဒနာ၊ ဥက္ခိတ္တက၊ ပဏ္ဍက၊ ထေယျသံဝါသက၊ တိတ္ထိယပက္ကန္တက၊ တိရစ္ဆာန၊ မာတုဃာတက၊ ပိတုဃာတက၊ အရဟန္တဃာတက၊ ဘိက္ခုနီဒူသက၊ ဥဘတောဗျဉ္ဇနကဟု ဝန်ခံငြားအံ့ အခြားတစ်ပါးသော ရဟန်အား ဆန္ဒ(ပါရိသုဒ္ဓိ) ကိုပေရမည်။ [အရပ်တစ်ပါးသို့ ဖဲသွားအံ့ - ဥဘတောဗျည်း ဟုဝန်ခံအံ့ (ဆန္ဒကိုဆောင်သည်မမည်) အကယ်၍ သံဃာဘောင်သို့ ရောက်ပြီးမှ ဖဲသွားအံ့ ဝန်ခံအံ့၊ (ဆန္ဒ-ပါရိသုဒ္ဓိကိုဆောင်သည်မည်၏။)
သံဃပ္ပတ္တော ဥက္ခိတ္တကာ ပဋိဇာနာတိ အာဟဋာ ဟောတိ ပါရိသုဒ္ဓိတိ အာဒိဝစနတော ဥက္ခိတ္တကာဒီနမ္ပိ ဆန္ဒပါရိသုဒ္ဓိဒါနံ ရုဟတီတိ သိဒ္ဓိ၊ တဉ္စခေါ ပကတတ္တသညာယ၊ နော အညထာတိ တက္ကော၊ ဇာနိတွာ သာမဏေရဿ ဒိန္နံ န ယာတိ၊ အာပတ္တိ စ၊ အဇာနိတွာ ဒိန္နံ ယာတိ စ၊ အနာပတ္တီတိ ဧကေ။ (ဇီ၊ စာ-၄၆၃၊ ၄၆၄)
ဝန်ခံမှုရှိနေသ၍ ဆန္ဒပါရိသုဒ္ဓိ ဆောင်လျှင် ရောက်၏ဟူ။
ဦနဝီသတိဝဿ ဥပသမ္ပန္န၊ အန္တိမဝတ္ထု၊ အဇ္ဈာပန္နက စသည်ပဏ္ဍုက်စသည်တို့ကား ရဟန်းဟု ။ ဥမ္မတ္တကခိတ္တစိတ္တဝေဒနာဋာနံ ပန ပကတတ္တာ အန္တရာမဂ္ဂေ ဥမ္မတ္တကာဒိဘာဝေ ပဋိညာတေပိ တေသံ သံဃပတ္တမတ္တေနေဝ ဆန္ဒာဒိ အာဂစ္ဆတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ (တိ၊ စာ-၁၇၁)
ဆန္ဒပေးခြင်း၏အကျိုးထူးတစ်ရပ်
ဆန္ဒံ ဒတွာ ခဏ္ဍသီမံ ဝါ သီမန္တရိကံ ဝါ ဗဟိသီမံ ဝါ ဂန္တှာ အာဂတော ဘိက္ခု ကမ္မံ န ကောပေတိ။ တသ္မာ ဂမိကဘိက္ခူနံ ဆန္ဒံ ဂဏှိတွာ ခဏ္ဍသိမံ ဗန္ဓိတွာ ပုန ဝိဟာရသီမံ ဗန္ဓိတုံ တေသံ ဆန္ဒံ န ဂဏှန္တီတိ ဝဒန္တိ။ (ဖီ၊ စာ-၄၆၄)
စာမျက်နှာ-121
ဆွေမျိုးစသည်တို့က ဖမ်းယူခြင်း
ဥပုသ်နေ့၌ တစ်ပါးသောရဟန်းကို ဆွေမျိုး၊ မင်း၊ ခိုးသူ၊ သေသောက်ကြူး၊ ရန်သူရဟန်းတို့သည် ဖမ်းယူကုန်သော် - ဥပုသ်ပြုပြီးသည်တိုင်အောင် တစ်ခဏမျှ လွှတ်ရန် တောင်းပန်ရမည်။ မရသော် ပါရိသုဒ္ဓိပေးပြီးသည်တိုင်အောင် တစ်ခဏမျှ လွှတ်ရန် တောင်းပန်ရမည်။ မရသော် သံဃာဥပုသ်ပြုပြီးသည်တိုင်အောင် တစ်ခဏမျှ သိမ်သို့ ခေါ်ဆောင်သွားရန် တောင်းပန်ရမည်။ မရသော် ဝဂ်ဖြစ်သော သံဃာဖြင့်ကား ဥပုသ်မပြုအပ်၊ ပြုသော် ဒုက္ကဋ်။
ရဟန်းရူးဟု သမုတ်ခြင်း
ရူးသွပ်သော ရဟန်းသည် ဥပုသ်ကံ သံဃကံကို သတိရတစ်ချက် မရတစ်ချက်၊ လာတစ်ချက်၊ မလာတစ်ချက်တစ်မျိုး၊ ဥပုသ်ကံ သံဃကံကို သတိမရ၊ မလာသောရဟန်းတစ်မျိုးဟု နှစ်မျိုးရှိ၏။ ပထမအမျိုး အရူး(ဝ)ကို ဥမ္မတ္တက သမ္မုတိကို ပေးခြင်းငှာ ခွင့်ပြု၏။ [ယော ဧကန္တ နေဝ သရတိ၊ တဿ သမ္မုတိဒါနကိစ္စ နတ္ထိ၊ အနာဂစ္ဆန္တောပိ ကမ္မံ န ကောပေတိ။] (ဋ္ဌ၊ စာ-၃၄၄) [တဿ သမ္မုတိဒါနကိစ္စံ နတ္ထီတိတသ္မိံ သတိပိ ဝတ္တတီတိ အတ္ထော။ (ဇီ၊ စာ-၄၆၄) ။ ဟတ္ထပါသံ အာနေတဗ္ဗောယေဝါတိ ဂဏ္ဌိပဒေသု ဝုတ္တံ။ (သာ၊ စာ-၂၇၈) ။ “တဿ သမ္မုတိဒါနကိစ္စံ နတ္ထ”တိ ဣဒံ ပါဠိယံ ဧကဒါ သန္တဿေဝ သမ္မုတိဒါနဿ ဝုတ္တတ္တာ ဧကဒါ အသရန္တဿ သမ္မုတိအဘာဝေပိ တဿ အနာဂမနံ ဝဂ္ဂကမ္မာယ န ဟောတီတိ ဝုတ္တံ။ ကေစိ ပန သောပိ ဟတ္ထပါသေဝ အာနေတဗ္ဗောတိ ဝဒန္တိ၊ တံ န ဂဟေတဗ္ဗ။ (တိ၊ စာ-၁၇၂)
သံဃာ့ဥပုသ်စသည်အပြား
လေးပါးနေသော ကျောင်း၌ တစ်ပါး၏ ပါရိသုဒ္ဓိကို ဆောင်၍ သုံးပါးတို့ ပါတိမောက်ပြသော် ဒုက္ကဋ်၊ သုံးပါးနေသော ကျောင်း၌ တစ်ပါး၏ ပါရိသုဒ္ဓိကို ဆောင်၍ နှစ်ပါးတို့ ပါရိသုဒ္ဓိပြုသော် ဒုက္ကဋ်၊ နှစ်ပါးနေသော ကျောင်း၌ တစ်ပါး၏ ပါရိသုဒ္ဓိကို ဆောင်၍ တစ်ပါးတည်း အဓိဋ္ဌာန်ဥပုသ်ပြုသော် ဒုက္ကဋ်။ တစ်ပါးတည်း နေသော ကျောင်းဖြစ်မှသာ ရဟန်းတို့ ဝင်ထွက်ရာ စည်းဝေးရာ ဇရပ် မဏ္ဍပ် သစ်ပင်ရင်းစသည်တို့၌ ပုဗ္ဗကရဏလေးပါးတို့ကို ပြု၍ နေရမည်။ တစ်ပါးသော ရဟန်းတို့ လာသော် ထိုရဟန်းတို့နှင့်အတူ ပြု၍ မလာသော်မှ - အဇ္ဇ မေ ဥပေါသထော - ဟု အဓိဋ္ဌာန်ပြု။
[အဇ္ဇ မေ ဥပေါသထော ပန္နရသော (စာတုဒ္ဒသော) - တိပိ အဓိဋ္ဌာတုံ ဝဋ္ဋတိ၊] (ဋ္ဌ၊ စာ-၃၄၅) မပြုသော် ဒုက္ကဋ်၊ [မာတိကာဋ္ဌကထာယံ ပန အဇ္ဇ မေ ဥပေါသထော စာတုဒ္ဒသောတိဝါ ပန္နရသောတိဝါ ဝတွာ အဓိဋ္ဌာမီတိ ဝတ္တဗ္ဗန္တိ ဝုတ္တံ။ (သာ၊ စာ-၂၇၉)] [ပါဠိယံ နော စေ အဓိဋ္ဌဟေယျ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာတိ ဧတ္ထ အသဉ္စိစ္စ အသတိယာ အနာပတ္တိ၊ ယထာစေတ္ထ၊ ဧဝံ ဥပရိပိ။ (တိ၊ စာ-၁၇၂)] အဋ္ဌကထာ၌ ပုဗ္ဗကိစ္စကိုးပါး ပတ္တလ္လလေးပါး လာရှိ၏။
---စာမျက်နှာ-122
အာပတ်ကုစားနည်း
အာပတ်ရှိသော် ဒေသနာကြား၍ သံသယရှိသော် သံသယငြိမ်းလျှင် ကုစားပါအံ့ဟု ပြော၍ ပါတိမောက်နာရမည်။ [ဘဂဝတာ ပညတ္တံ န သာပတ္တိကေန ဥပေါသထော ကာတဗ္ဗောတိ ဣဒံ ယဿ သိယာ အာပတ္တိတိ အာဒိဝစနေနေဝ ပါရိသုဒ္ဓိဒါနပညာပနေန စ ပါရိသုဒ္ဓိဥပေါသထပညာပနေန စ ပညတ္တံ ဟောတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗ။] (ဋ္ဌ၊ စာ-၃၄၅)
နနု စ န ဘိက္ခဝေ သာပတ္တိကေန ဥပေါသထော ကာတဗ္ဗော၊ ယော ကရေယျ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာတိ၊ ဇဝံ သာပတ္တိကဿ ဥပေါသထကရဏ ဝိသုံ ပညတ္တာ အာပတ္တိ န ဒိဿတိ၊ တသ္မာ ဘဂဝတာ ပညတ္တံ န သာပတ္တိကေန ဥပေါသထော ကာတဗ္ဗော”တိ၊ ဣဒံ ကသာ ဝုတ္တန္တိအာဟ “ယဿ သိယာ အာပတ္တိ - ပညတ္တံဟောတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗန္တိ။ ကိဉ္စာပိ ဝိသုံ ပညတ္တာ အာပတ္တိ န ဒိဿတိ၊ အထခေါ “ယဿ သိယာ အာပတ္တိ သော အာဝိကရေယျာ”တိ အာဒိ’ ဝဒန္တေန အတ္ထတော ပညတ္တာယေဝါတိ အဓိပ္ပာယော။ ပါရိသုဒ္ဓိဒါနပညာပနေန စာတိ ဣမိနာဝ “သာပတ္တိကေန ပါရိသုဒ္ဓိပိ န ဒါတဗ္ဗာ”တိ ဒီပိတံ ဟောတိ၊ န ဟိ သာပတ္တိကော သမာနော “ပါရိသုဒ္ဓိ ဒမ္မိ၊ ပါရိသုဒ္ဓိ မေ ဟရ၊ ပါရိသုဒ္ဓိ မေ န ဟိ အာရောစေဟီ” တိ ဝတ္တုံ မရဟတိ။ တသ္မာ ပါရိသုဒ္ဓိ ဒေန္တေန ပဌမံ သန္တီ အာပတ္တိ ဒေသေတဗ္ဗာ။ (သာ၊ စာ-၂၈၀)
အလဇ္ဇီနှင့် ဥပုသ်မပြုရ
ပညတ္တံ ဟောတီတိ ဣမိနာ “န သာပတ္တိကေန ဥပေါသထော ကာတဗ္ဗော”တိ ဝိသုံ ပဋိက္ခေပါဘာဝေပိ ယထာဝုတ္တသုတ္တသာမတ္ထိယတော ပညတ္တမေဝါတိ ဒဿတိ။ ဣမိနာ ဧဝ နယန- “အဋ္ဌာနမေတံ ဘိက္ခဝေ အနဝကာသော ယံ တထာဂတော အပရိသုဒ္ဓါယ ပရိသာယ ဥပေါသထံ ကရေယျ ပါတိမောက္ခ ဥဒ္ဒိသေယျာ” တိ အာဒိသုတ္တနယတော စ အလဇ္ဇီဟိပိ သန္နိ ဥပေါသထကရဏမ္ပိ ပဋိက္ခိတ္တမေဝ။ အလဇ္ဇီနိဂ္ဂဟတ္ထတ္တာ သဗ္ဗသိက္ခာပဒါနန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗိ။ (တိ၊ စာ-၁၇၂)
မည်သည့်ဘာသာနှင့်မဆို ဒေသနာကြားခြင်းငှာ အပ်၏
ပဋိဒေသေမီတိ ယာယ ကာယစိ ဘာသာယ ဝုတ္တေ ဒေသနာ စ ပဋိဂ္ဂဟော စ ဟောတိယေဝ၊ ဒိဋ္ဌာဝိကမ္မန ဝိသုဒ္ဓိယာ ဝုတ္တတ္တာတိ ကေစိ။ (ဇီ၊ စာ-၄၆၄)
သံသယ မငြိမ်းသော်
[ယဒါ နိဗ္ဗေမတိကောတိ ဧတ္ထ သေစေ ပေနေသ နိဗ္ဗေမတိကော န ဟောတိ၊ ဝတ္ထု၊ ကိတ္တောဝ ဒေသေတုံ ဝဋ္ဋတီတိ အန္ဓကဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တံ။] (ဋ္ဌ၊ စာ-၃၄၅)
---စာမျက်နှာ-123
ကုက္ကုစ္စ ဝိနောဒနအကျိုးငှာ ကြားအပ်ပါ၏
သံသယရှိနေလျှင် အာပတ်သင့်သင့်၊ မသင့်သင့် ကုက္ကုစ္စ ဝိနောဒန အကျိုးငှာ - နိဗ္ဗေမတိကော ဟုတွာ ဒေသေတဗ္ဗမေဝါတိ နေဝ ပါဠိယံ န အဋ္ဌကထာယံ အတ္ထိ၊ ဒေသိတေ ပန ဒေါသော နတ္ထိ- ဟုလာသော သာရတ္ထ ကင်္ခါဋီကာဟောင်း ဋီကာသစ်တို့အရ ကြားအပ်ပါ၏။ အပြစ်မရှိ။ (သာရ၊ စာ- ၃၁၅) ယခု သာရတ္ထနှင့် ဝဇီရဗုဒ္ဓိတို့၌ကား – “ပုန နိဗ္ဗေမတိကော ဟုတွာ ဒေသတတ္တံ၊ န စာတိ နေဝ ပါဠိယံ န အဋ္ဌကထာယံ အတ္ထိ၊ ဒေသိတေ ပန ဒေါသော နတ္ထိ-ဟု မူကွဲရှိနေ၏။ [ဣတော ဝုဋ္ဌဟိတွာ ပဋိကရိဿာမီတိ ဧတ္ထာပိ သေဝနယောတိ ဂဏ္ဌိပဒေသု ဝုတ္တံ။ (သာ၊ စာ-၂၈၀)
သဘာဂ အာပတ်ကို ဒေသနာကြားအံ့ ဒုက္ကဋ်၊ ခံအံ့ ဒုက္ကဋ်၊ ယထာ သဗ္ဗော သံဃော သဘာဂါပတ္တိ အာပဇ္ဇိတွာ ... “သုဏာတု မေ ဘန္တေ သံဃော – ပဋိကရိဿတီတိ ဉတ္တိ ဌပေတွာ ဥပေါသထံ ကာတုံ လဘတိ၊ ဧဝံ တီဟိ − “သုဏန္တု မေ အာယသ္မာ၊ ဣမေ ဘိက္ခူ သဘာဂံ အာပတ္တိ အာပန္နော၊ ယဒါ အညံ ဘိက္ခူ သုဒ္ဓံ အနာပတ္တိကံ ပဿိဿန္တိ၊ တဒါ တဿ သန္တိကေ တံ အာပတ္တိ ပဋိကရိဿန္တိ တိ ဂဏဉတ္တိ ဌပေတွာ ဗွီဟိ အညမညံ အာရောစေတွာ ဥပေါသထံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဧကေနပိ “ပရိသုဒ္ဓံ လဘိတွာ ပဋိကရိဿာမီ”တိ အာဘောဂံ ကတွာ ကာတုံ ဝဋ္ဋတီတိ စ ဝဒန္တိ။ (သာ၊ စာ-၂၈၀) ပါတိမောက်နာစဉ် အာပတ်ကိုသတိရ၍ ကုစားအံ့ဟု ပြောကြားရာ၌ကား- သဘာဂရဟန်းကိုသာ ပြောကြားရမည်ဟု အန္ဓကဋ္ဌကထာ၌ လာ၏။ [သံသယရှိရာ၌လည်း အားလုံးအလားတူပင်] [ဇီ]
အာပတ်မသင့်ခြင်း ၁၅-မျိုး
ဥပုသ်နေ့၌ လေးပါး၊ လေးပါးထက်အလွန် ရဟန်းတို့သည် (၁) အခြားမလာသေးသော ကျောင်းနေရဟန်းတို့ ရှိနေကြသေးသည်ဟု မသိ၍ ဝဂ္ဂသမဂ္ဂါသညီဖြင့် [ဂါမံ ဝါ အရညံ ဝါ ကေနစိ ကရဏီယေန ဂန္တွာ တေသံ နိသိန္နဋ္ဌာနံ အာဂစ္ဆန္တိ ၊ - ၊ တေသံ သီမံ ဩက္ကန္တတ္တာ ဝါ သီမံ ဩက္ကန္တဘာဝဿ အဇာနနတော သမဂ္ဂသညီနော] (ဋ္ဌ၊ စာ-၃၄၆) ပါတိမောက်ပြစဉ် အရေအတွက်ပိုများသော အခြားကျောင်းနေရဟန်းတို့ လာသော် နောက်လာရဟန်းတို့သည် တစ်ဖန် ပါတိမောက်ကို ပြရမည်။ ပြနှင့်သော ရဟန်းတို့အား အာပတ်မသင့်။
(၂) အရေအတွက်တူမျှသော ကျောင်းနေရဟန်းတို့ လာသော် ပြပြီးပါတိမောက်သည် ကောင်းစွာ ပြပြီး ဖြစ်၏။ အကြွင်းကို နာရမည်။ (၃) အရေအတွက်နည်းသော ကျောင်းနေရဟန်းတို့ လာသော် အကြွင်းကို နာရမည်။ (၄) ပြပြီးကာမျှ၌ အရေအတွက်များသော ရဟန်းတို့ လာမူ ထိုနောက်လာရဟန်းတို့သည် တစ်ဖန် ပါတိမောက်ကို ပြရမည်။ (၅) အရေအတွက်တူမျှမူ-ထိုရဟန်းတို့အထံ၌ ပါရိသုဒ္ဓိပြုရမည်။ (၆) အရေအတွက်နည်းမူ ထိုရဟန်းတို့၏အထံ၌ ပါရိသုဒ္ဓိပြုရမည်။
(၇) ပြပြီး၍ မထသေးမီ အရေအတွက်များသော ရဟန်းတို့ လာမူ ထိုရဟန်းတို့သည် တစ်ဖန်ပါတိမောက်ကို ပြရမည်။ (၈) တူမျှမူ (၉) နည်းမူ - ထိုရဟန်းတို့အထံ၌ ပါရိသုဒ္ဓိပြုရမည်။ (၁၀) ပြပြီး၍ အချို့ပရိသတ် ထသွားမှ လာသော် များမူ ထိုရဟန်းတို့သည် တစ်ဖန်ပါတိမောက်ပြရမည်။ (၁၁) တူမူ (၁၂) နည်းမူ ထိုရဟန်းတို့ထံ ပါရိသုဒ္ဓိပြုပါ။ (၁၃) ပြပြီး၍ ပရိသတ်အားလုံးထသွားမှ လာသော် (များ)မူ ပါတိမောက်ပြ၊ (၁၄) တူမူ (၁၅) နည်းမူ ထိုရဟန်းတို့ထံ ပါရိသုဒ္ဓိပြု။
[တေ န ဇာနိသူတိ သီမံ ဩက္ကာတိ ဝါ ဩက္ကမန္တီတိ ဝါ န ဇာနိသု (ဋ္ဌ၊ စာ-၃၄၆)] ဝဂ္ဂေါ သမဂ္ဂသည်နောတိ အာဒိ ပန ဉတ္တိယာ နိဋ္ဌိတာယ “ကိ သံဃဿ ပုဗ္ဗကိစ္စ” န္တိ အာဒီနံ ဝစနက္ခဏ
---စာမျက်နှာ-124
ဗဟိဂတာနံ ဘိက္ခူနံ သီမာယ ပဝိဋ္ဌတ္တာ ဘိက္ခု၊ တသ္မိံ ခဏ ဝါ ဟောန္တီတိ ဝုတ္တံ၊ တေနာဟ “တေသံ သီမံ ဩက္ကန္တတ္တာ ဝါ”တိ အာဒိ၊ တေန ပါရာဇိကုဒ္ဒေသာဒိက္ခဏပိ ဝဂ္ဂသညီနံ ဥဒ္ဒိသန္တာနံ အာပတ္တိ ဝါ၊ ဉတ္တိယာ ပန ပုဗ္ဗေ နိဋ္ဌိတတ္တာ ကမ္မကောပေါ နတ္ထိတိ ဒဿတေဝ ဟောတိ။ ဧဝံ ဥပရိပိ သဗ္ဗဝါရေသု အဓိပ္ပာယော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဒတ္ထ စ ပါဠိယံ “သဗ္ဗာယ ဝုဋ္ဌိတာယ ၊ - တေသံ သန္တိကေ ပါရိသုဒ္ဓိ အာရောစေတဗ္ဗာတိ ဝုတ္တတ္တာ ဗဟိသီမဂတာယ ပရိသာယ တေသု ယဿ ကဿစိ သန္တိကေ အနဓိဋ္ဌိတေဟိ ပါရိသုဒ္ဓိ အာရောစေတုံ ဝဋ္ဋတီတိ ဝဒန္တိ။ (တိ၊ စာ-၁၇၃)
ယုံမှားခြင်း ၁၅ မျိုး စသည်
(၁)-(၁၅) လေးပါးလေးပါးထက်(အလွန်) ရဟန်းတို့သည်-အခြားမလာသေးသော ကျောင်းနေရဟန်းတို့ ရှိကြသေးသည်ဟု သိလျက် ငါတို့အား ဥပုသ်ပြုခြင်းငှာ အပ်လေသလော မအပ်လေသလော-ဟု ယုံမှားရှိလျက် ဥပုသ်ပြုကုန်အံ့၊ ပါတိမောက်ပြကုန်အံ့ ဒုက္ကဋ်။ (၁)-(၁၅) ငါတို့အား ဥပုသ်ပြုခြင်းငှာ မအပ်သည် မဟုတ် အပ်သည်သာတည်းဟု (ဆုံးဖြတ်ပြီးနောက် မအပ်သည်၌ အပ်သည်ဟူသော) တွေးတောမှု သံသယ ကုက္ကုစ္စနှိပ်စက်သည်ဖြစ်၍ ဒုက္ကဋ်။
(၁)-(၁၅) ထိုမလာသောရဟန်းတို့သည် ပျက်စီးလေစေ၊ ပျောက်ပျက်လေစေ၊ ထိုမလာသော ရဟန်းတို့ဖြင့် အဘယ်အကျိုးရှိအံ့နည်း-ဟု ကွဲပြားခြင်းကို ရှေးရှုလျက် ဥပုသ်ပြုကုန်အံ့ ပါတိမောက်ပြကုန်အံ့၊ ထုလ္လစ္စ ပြနှင့်သောရဟန်းတို့အားသင့်၏။ အခြားသော ကျောင်းနေရဟန်းတို့ သိမ်တွင်းသို့ ဝင်ရောက်နေကုန်၏ဟု ဝင်ရောက်ပြီဟု မသိကုန် မမြင်ကုန်၊ မကြားကုန်။ (ဆက်လေ)
နေ့အထူး
[’တိုင်းပြည်ချင်းမတူ မင်းတို့သတ်မှတ်သော ဝါထပ်ရက်ငင်လည်းမတူ၍] အာဝါသိက၊ အာဂန္တုကတို့သည် (၁၄) ရက် (၁၅) ရက်တို့၌ ရက်အယူအဆကွဲကြလျှင် ‘(များ)ရာအရေအတွက်သို့ လိုက်ရမည်။ တူမူ အာဝါသိကတို့၏ အလိုသို့ လိုက်ရမည်။ ၁၅ ရက်နှင့် အထွက် ၁ ရက် အယူအဆကွဲရာ၌ အာဝါသိကများမူ ညီညွတ်ခြင်းကို မပေးရ၊ အာဂန္တုကတို့ သိမ်သို့ သွား၍ ဥပုသ်ပြုရမည်။ (အာဝါသိက ၁-ရက်ယူ၍ အာဂန္တုက ၁၅-ရက်ယူရာ၌ဟူ) တူမူ အလားတူ။ အာဂန္တုက(များ)မူ အာဝါသိကတို့သည် ညီညွတ်ခြင်းကိုသော်လည်း ပေးရမည်။ သိမ်သို့သော်လည်း သွားရမည်။ ။ အာဝါသိက ၁၅-ရက်ယူ၍ အာဂန္တုက ၁-ရက်ယူရာ၌-အာဝါသိက(များ)မူ၊ တူမူ၊ အာဂန္တုကတို့ ညီညွတ်ခြင်းကိုသော်လည်း ပေးရမည်။ သိမ်သို့သော်လည်း သွားရမည်။ အာဂန္တုကများမူ အာဝါသိကတို့အား အလိုမရှိလျှင် ညီညွတ်မှုမပေးရ။ အာဝါသိကတို့ သိမ်သို့ သွား၍ ဥပုသ်ပြုရမည်။ [အလိုရှိလျှင် ပေးနိုင်၏။]
အသွင်ကိုမြင်ခြင်းစသည်
အာဂန္တုကတို့သည် အာဝါသိကတို့ရှိလောက်သည့် အခြင်းအရာကို မြင်၍လည်းကောင်း ကြား၍လည်းကောင်း၊ အာဝါသိကတို့သည် အာဂန္တုကတို့ရှိလောက်သည့် အခြင်းအရာကို မြင်၍လည်းကောင်း ကြား၍လည်းကောင်း သံသယရှိလျက် ဥပုသ်ပြုအံ့ ဒုက္ကဋ်၊ ရှာဖွေ၍ တွေ့ပါလျက် အသီးအသီး ဥပုသ်ပြုအံ့ ဒုက္ကဋ်၊ တွေ့ပါလျက် သံဃဘေဒကိုရှေးရှု၍ တစ်ကွဲစီ ဥပုသ်ပြုအံ့ ထုလ္လစ္စ။
---စာမျက်နှာ-125
နာနာသံဝါသက
အာဂန္တုကတို့သည် နာနာသံဝါသက အာဝါသိကတို့ကို တွေ့မြင်ရာ-အာဝါသိကတို့သည် နာနာသံဝါသက အာဂန္တုကတို့ကို တွေ့မြင်ရာ-သမာနသံဝါသကဟု အယူရှိ၍ မမေးစစ်ဘဲ တစ်ပေါင်းတည်း ဥပုသ်ပြုသော်-အနာပတ္တိ။ မေးစစ်ပြီးနောက် အယူကိုမစွန့်လွှတ်စေနိုင်ဘဲ တစ်ပေါင်းတည်း ဥပုသ်ပြုသော် ဒုက္ကဋ်။ ခွဲပြုသော်-အနာပတ္တိ။ ။အာဂန္တုကတို့သည် သမာနသံဝါသက အာဝါသိကတို့ကို တွေ့မြင်ရာ အာဝါသိကတို့သည် သမာနသံဝါသက အာဂန္တုကတို့ကို တွေ့မြင်ရာ နာနာသံဝါသကဟုအယူရှိလျက် မမေးစစ်ဘဲ တစ်ပေါင်းတည်း ဥပုသ်ပြုအံ့ ဒုက္ကဋ်၊ မေးစစ်ပြီးနောက် အယူကိုစွန့်လွှတ်စေနိုင်လျက် အသီးအခြား ဥပုသ်ပြုအံ့ ဒုက္ကဋ်၊ စွန့်လွှတ်စေနိုင်သည်ဖြစ်၍ တစ်ပေါင်းတည်း ဥပုသ်ပြုအံ့ အနာပတ္တိ။
နာနာသံဝါသကဘာဝန္တိ လဒ္ဓိနာနာသံဝါသကဘာဝံ။ (သာ၊ စာ-၂၈၁)။ နာဘိဝိတရန္တီတိဒတ္ထ လဒ္ဓိနာနာသံဝါသကာ ကိရ တေ။ ကမ္မနာနာသံဝါသကဉ္စိ ဒိဋ္ဌိ ပဋိနိဿဇ္ဇာပေတွာ တဿ ဩသာရဏ ကမ္မံ ကာတဗ္ဗ။ ဧဝံခို ကေတေ တေန သဒ္ဓိ ဥပေါသထံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ ဣတရေန လဒ္ဓိနိဿဇ္ဇနမတ္တေန ကာတူနိ ဝုတ္တံ။ အာပတ္တိယာ အဒဿနေ အပ္ပဋိကမ္မ ဥက္ခိတ္တဉ္စ ဒိဋ္ဌိယာ အပ္ပဋိနိဿဂ္ဂေ ဥက္ခိတ္တဉ္စ ဇာနိတွာ တေန သဒ္ဓိ ကရောန္တဿ ပါစိတ္တိယံ၊ တသ္မာ ဣမေ (လဒ္ဓိနာနာသံဝါသကာ) ဥက္ခိတ္တာနုဝတ္တကာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာတိ ဧကေ။ (ဇီ၊ စာ-၄၆၅)
မသွားအပ်သည့်ဝါရ
ဥပုသ်နေ့၌ သံဃာလောက်သည်ကိုလည်းကောင်း။ အန္တရာယ်ရှိသည်ကိုလည်းကောင်း ကြဉ်ထား၍ ရဟန်းရှိသော ကျောင်း၊ ဇရပ်၊ တန်ဆောင်းစသည်မှ - ရဟန်းမရှိသော ကျောင်း၊ ဇရပ်၊ တန်ဆောင်းစသည်သို့ နာနာသံဝါသကရှိသော ကျောင်း ဇရပ် တန်ဆောင်းစသည်သို့ မသွားအပ်။
သွားအပ်သည့်ဝါရ
ဥပုသ်နေ့၌ ရဟန်းရှိသောကျောင်း၊ ဇရပ် တန်ဆောင်း၊ စသည်မှ သမာနသံဝါသကရဟန်းရှိသော ကျောင်း၊ ဇရပ်၊ တန်ဆောင်းစသည်သို့ နေ့ချင်းပြန်ရောက်နိုင်သည်ဟု သိငြားအံ့၊ သွားအပ်၏။
ဝါ
[သဘိက္ခုကာ အာဝါသာတိ ယသ္မိံ အာဝါသေ ဥပေါသထကာရကာ ဘိက္ခု၊ အတ္ထိ၊ တမှာ အာဝါသာ ယံ န သက္ကောတိ တဒဟေဝ အာဂန္တု၊ သော အာဝါသော ဥပေါသထံ အကတွာ န ဂန္တဗ္ဗာ။ အညတြ သံဃေနာတိ သံဃပ္ပဟာနကေဟိ ဘိက္ခု ဝိနာ၊ အညတြ အန္တရာယာတိ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တံ ဒသဝိဓံ အန္တရာယံ ဝိနာ၊ သဗ္ဗန္တိမေန ပန ပရိစ္ဆေဒန အတ္တစတုတ္ထန (အတ္တစတုတ္ထန အတ္တပဉ္စမေန ဝါ) အန္တရာယေ သတိ ဂမ္မံ ဝဋ္ဋတိ။ အနာဝါသောတိ နဝကမ္မသာလာဒိကော ယောကောစိ ပဒေသာ။ ယထာ စ အာဝါသာဒယော န ဂန္တဗ္ဗာ၊ ဧဝံ သစေ ဝိဟာရေ ဥပေါသထံ ကရောန္တိ၊ ဥပေါသထာဓိဋ္ဌာနတ္ထံ သီမာပိ နဒီပိ န ဂန္တဗ္ဗာ။ သေစေ ပေနေတ္ထ ကောစိ ဘိက္ခု၊ ဟောတိ၊ တဿ သန္တိကံ ဂဠုံ ဝဋ္ဋတိ၊ ဝိဿဋ္ဌဥပေါသထာပိ
---စာမျက်နှာ-126
အာဝါသာ ဂန္တံ ဝဋ္ဋတိ၊ (ဋ္ဌ၊ စာ-၃၄၇၊၃၄၈) (ထိုမှာဘက်ကမ်း ရဟန်းရှိရာကျောင်း၌ ဥပုသ်မပြုဘဲ မိမိကျောင်းကိုပြန်ခြင်းငှာ အပ်၏ဟူလို) ဧဝံဂတော အဓိဋ္ဌာတုမ္မိ လဘတိ၊ (ထိုသွားလေရာ၌ ဥပုသ်မပြုဘဲ သော်လည်း ပြန်ခဲ့အပ်၏။ ငါပြန်၍ရောက်လျှင် ရဟန်းတို့က ဘယ်ကြောင့်ပြန်ခဲ့သနည်းဟု မေးလတ္တံ့သည် ဟူ၍သော်လည်း အဓိဋ္ဌာနဥပုသ်ပြုခဲ့အပ်၏ ဟူလိုသတည်း။ ဤအရာဝယ် ဆင်ခြင်လင့်)။ ။ အာရညကေနာပိ ဘိက္ခုနာ ဥပေါသထဒိဝသေ ဂါမေ ပိဏ္ဍာယ စရိတွာ အတ္တနော ဝိဟာရေမဝ အာဂန္တဗ္ဗ၊ သေစ အညံ ဝိဟာရံ သြက္ကမတိ၊ တတ္ထ ဥပေါသထံ ကတွာဝ အာဂန္တတ္ထံ၊ အကတွာ န ဝဋ္ဋတိ။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၃၄၈)(ဤကား တောကျောင်း၌ သံဃာဥပုသ်ဖြစ်ခဲ့သောကြောင့် ဆိုသည်။]
အကြောင်းရှိလျှင် အစုခွဲ၍ သံဃာဥပုသ်ပြုနိုင်သည်
န ဂန္တဗ္ဗောတိ၊ ကိ သန္ဓာယ “အညတြ သံဃေနာတိ ဝစနတော ယသ္မိံ ဝိဟာရေ သတံ ဘိက္ခူ ဝိဟရန္တိ၊ တေ သဗ္ဗေ ကေနစိဒေဝ ကရဏီယေန ဒသ ဒသ ဟုတွာ ဝိသုံ ဝိသုံ နာနာဥဒကုက္ခေပသီမာ ဒီသု ဌတွာ ဥပေါသထံ ကာတုံ လဘန္တိ။ နဝကမ္မသာလာဒိကာ နာနာသီမကောဋိ ဥပေါသထာဓိဋ္ဌာနတ္ထံ သီမာပိ နဒီပိ န ဂန္တာ ဂရုကံ ပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသံ ဝိဿဇ္ဇိတွာ လဟုကဿ အကတ္တဗ္ဗတ္တာ။ “အညတြ သံဃေနာ”တိဝစနံ သာဓေတိ။ တတ္ထ “ယသ္မိံ အာဝါသေ ဥပေါသထကာရကာ၊~၊အကတွာ န ဂန္တဗ္ဗော”တိဝစနတော ဝိဿဋ္ဌဥပေါသထာပိ အာဝါသာ ဂဠုံ ဝဋ္ဋတီတိ သိဒ္ဓံ “တတော ပါရိသုဒ္ဓိဥပေါသထ ကရဏတ္ထ ဝိဿဋ္ဌဥပေါသထာ ဂန္တံ ဝဋ္ဋတိ၊ ခဏ္ဍသီမံဝါ ပဝိသိတုန္တိ အပရေ ဝဒန္တီ”တိ ဝုတ္တံ။ (ဖီ၊ စာ-၄၆၅၊ ၄၆၆)
န ဥပေါသထာဓိဋ္ဌာနတ္ထံ သီမာပိ (ခဏ္ဍသိမ်) နဒီပိ န ဂန္ထာတိ ဂရုကံ ပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသံ ဝိဿဇ္ဇေတွာ လဟုကဿ အကတ္တဗ္ဗတ္တာ ဝုတ္တံ။ အာရညကေနာပိ ဘိက္ခုနာတိ ဧကစာရိကေန အာရညကဘိက္ခုနာ၊ ယတ္ထ ဝါ သံဃပဟောနကာ ဘိက္ခူ၊ န သန္တိ၊ တာဒိသေ အရည ဝသန္တေန။ တတ္ထ ဥပေါသထံ ကတွာဝ ဂန္တန္တိ တဿ ဝသနဋ္ဌာနေ သံဃုပေါသထဿ အပ္ပဝတ္တနတော ဝုတ္တံ။ (သာ၊ စာ-၂၈၁)
န ဥပေါသထကာရကာတိ သံဃုပေါသထကာရကာ၊ တေနေဝ “အညတြ သံဃေနာ”တိ ဝုတ္တံ။ သံဃုပေါသထဌာနတော ဟိ ဂစ္ဆန္တေန အတ္တစတုတ္ထနေဝ ဂန္တဗ္ဗ။ တိဏ္ဏံ ဘိက္ခူနံ နိသိန္နဋ္ဌာနတော ပန ဂစ္ဆန္တေန ဧကေန ဘိက္ခုနာပိ သဟ ဂန္တုဋ္ဌိ ဝတ္ထုတိ။ ပါဠိယံ “အဘိက္ခုကော အာဝါသော”တိ ဣဒံ နိဒဿနမတ္တံ။ သံဃုပေါသထဋ္ဌာနတော ဂဏပုဂ္ဂလေဟိ သဘိက္ခုကောပိ အာဝါသော န ဂန္တဗ္ဗော “အညတြ သံဃေနာ”တိ ဝုတ္တတ္တာတိ ဝဒန္တိ။ ဥပေါသထံ ကရောန္တီတိ သံဃုပေါသထံ ဝါ ဂဏုပေါသထံ ဝါ တဿ သန္တိကန္တိ ဣဒံ ဂဏုပေါသထဌာနတော ဂစ္ဆန္တံ သန္တာယ ဝုတ္တံ၊ အညထာ “သဗ္ဗန္တိမေန ပရိစ္ဆေဒန အတ္တ စတုတ္ထနဝါ’”တိ ဝစေနေန ဝိရုဇ္ဈနတော။ (တိ၊ စာ-၁၇၄)။ * (-နှစ်ပါး ပါရိသုဒ္ဓိကိုပါ ထည့်သွင်းယူမှ သင့်မည်။ တဿ သန္တိကန္တိ ဣဒံ ဂဏုပေါသထဌာနတော။)
[ယံ ဇညာ သက္ကောမိ အဇ္ဇေဝ ဂန္တန္တိ ယံ ဇာနေယျ “အဇ္ဇေဝ တတ္ထ ဂန္တု သက္ကောမီတိ၊ ဧဝရူပေါ အာဝါသော ဂန္တဗ္ဗော၊ တတ္ထ ဘိက္ခူဟိ သဒ္ဓိ ဥပေါသထံ ကရောန္တေနာပိ ဟိ ဣမိနာ နေဝ ဥပေါသထန္တရာယော (အတ္တနော ဥပေါသထန္တရာယော သာ၊ စာ-၂၈၁၊ တိ၊ စာ-၁၇၄) ကတော ဘဝိဿတီတိ။] [ဋ္ဌ၊ စာ-၃၄၈]
---စာမျက်နှာ-127
ရဟန်းတို့ (ဆန္ဒမစွန့်ဘဲ) ပရိသတ်မထသေးသည်ကို ကြဉ်ထား၍ သိုးပြီးသောပါရိသုဒ္ဓိကိုပေးခြင်းဖြင့် ဥပုသ်မပြုအပ်။ ရဟန်းတို့ သံဃာ၏ ညီညွတ်ခြင်းကို ကြဉ်ထား၍ (ကောသမ္ဘီရဟန်းတို့ကဲ့သို့) ဥပုသ်နေ့မဟုတ်သောနေ့၌ ဥပုသ်မပြုအပ်။
[ဘိက္ခုနိယာ နိသိန္နပရိသာယာတိအာဒီသု ဟတ္ထပါသုပဂမနမေဝ ပမာဏံ။ အညတြ အဝုဋ္ဌိတာယ ပရိသာယာတိ ဣဒံ ဟိ ပါရိဝါသိယပါရိသုဒ္ဓိဒါနံ နာမ ပရိသာယ ဝုဋ္ဌိတကာလတော ပဋ္ဌာယ န ဝဋ္ဋတိ၊ အဝုဋ္ဌိတာယ ပန ဝတ္တတိ။ တေနာဟ “အညတြ အဝုဋ္ဌိတာယ ပရိသာယာ”တိ။] (ဋ္ဌ၊ စာ-၃၄၈)
ပါရာဇိကကျသူနှင့် ဥပုသ်ပြုရန် ချွင်းချက်
[အန္တိမဝတ္ထု၊ အဇ္ဈာပန္နဿ နိသိန္နပရိသာယ ကလဟာဒိဘယေန နာဟံ ကရိဿာမီတိ စိတ္တံ ဥပ္ပါဒေတွာ နိသီဒိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ အညကမ္မေ တဿ နိသိန္နပရိသာယ အာပတ္တိ နတ္ထီတိ ဧကေ။ [သာမဂ္ဂီ ဥပုသ်နေ့ကား သာမဂ္ဂီမဖြစ်လျှင် စသည်ဖြင့် ဟောရကား ဥပုသ်နေ့မဟုတ်ဟူ။ ဥပုသ်နေ့၌ သာမဂ္ဂီဖြစ်မူ ရိုးရိုးဥပုသ်အတိုင်းသာ ပြုပါဟူ၏။] (ဇီ၊ စာ-၄၆၆)
သာမဂ္ဂီပြုပုံ
[သုဏာတု မေ ဘန္တေ သံဃော အဇ္ဈပေါသထော သာမဂ္ဂီတိ ဝတွာ ကာတဗ္ဗာ။ (ဋ္ဌ၊ စာ- ၃၄၈)] [အနည်းငယ်သော ငြင်းခုံမှု၏ ညီညွတ်မှုကိုကား သာမဂ္ဂီဟု မခေါ်ဟူ၏။]
သတိပြုရန်
စည်းဝေးသော ပရိသတ်တွင် သီတင်းငယ် အကျယ်ပြခြင်းငှာ စွမ်းနိုင်သည်ပင်ဖြစ်စေ၊ အယုတ်ဆုံး နှစ်ဥဒ္ဒေသကို ပြစွမ်းနိုင်သော သီတင်းကြီးရှိငြားအံ့၊ ထိုသီတင်းကြီးသည် အကျဉ်းပြအပ်၏။ ဤကဲ့သို့ စွမ်းနိုင်သော သီတင်းကြီးမရှိမှု၊ သီတင်းငယ်သည် စွမ်းနိုင်သည်အားလျော်စွာ ပြအပ်၏ဟူလို။ [ဆင်တဲ - ပါ နိသျသစ် စာ - ၂၂၉]
ကျောင်းအရာအထောင်ရှိသော်လည်း တစ်သိမ်တည်း ဥပစာတစ်ခုတည်းသော ကျောင်းရပ်၌ နေသမျှသော ရဟန်းတို့သည်လည်းကောင်း၊ ထိုကျောင်းရပ်သို့ ဥပုသ်ပြုအံ့ဟု ရောက်သမျှ စည်းဝေးသမျှသော အာဂန္တုကရဟန်းတို့သည်လည်းကောင်း သာမဂ္ဂီမည်၏။ ထိုသာမဂ္ဂီရဟန်းတို့အား တကွနက်ဥပုသ်ပြုစိမ့်သောငှာ ခွင့်ပြု၏။ [ဆင်တဲ ၁၉၃]
ဟတ္ထပါသောနာမ ဒိယမုဟတ္ထပမာဏော။ [ဝိနယတ္ထ မဉ္စူသာဋီကာ]
---စာမျက်နှာ-128
ပါတိမောက် ပြရာ၌ သီတင်းငယ်အား တိုက်တွန်းခွင့်
အဇ္ဈေသနဝိဓာနတ္ထ ဓမ္မဇ္ဈေသနေ ဝုတ္တနယမေဝ-ဟု အဋ္ဌကထာလာရကား ထေရေန သယံ ဝါ ဥဒ္ဒိသိတဗ္ဗ၊ အညော ဝါ အတ္ထုသိတဗ္ဗောဟူသော အဋ္ဌကထာနှင့်အညီ မထေရ်ကြီးသည် မိမိစွမ်းနိုင်သော်လည်း ဓမ္မဇ္ဈေသနအရာ၌ကဲ့သို့ မိမိကိုယ်တိုင် ပါတိမောက်မပြလိုမူ စွမ်းနိုင်သူတစ်ပါးပါးအား တိုက်တွန်းအပ်၏။ ပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသရဟန်းများရှိမူ တစ်လှည့်စီ တိုက်တွန်းတောင်းပန်အပ်၏။ ထို့ကြောင့် သံဃာ့ထေရ်မဟုတ်သူသည် သံဃာ့ထေရ် တိုက်တွန်းသော်လည်းကောင်း သံဃာ့ထေရ်ကို ပန်ကြား၍သော်လည်းကောင်း သံဃာ့ထေရ်က စေခိုင်းသဖြင့် ရဟန်းတစ်ပါးက တိုက်တွန်း၍သော်လည်းကောင်း ပြအပ်၏။ * န ဘိက္ခဝေ တဒဟုပေါသထ သဘိက္ခုကာ အာဝါသာ အဘိက္ခုကော အာဝါသော ဂန္တဗ္ဗော၊ အညတြ သံဃေန အညတြ အန္တရာယာ။ (ပါ၊ စာ-၁၈၀)
သဘိက္ခုကာ အာဝါသာတိ ယသ္မိံ အာဝါသေ ဥပေါသထကာရကာ ဘိက္ခု၊ အတ္ထိ၊ တမှာ အာဝါသာယံ န သက္ကောတိ တဒဟေဝ အာဂန္တု သော အာဝါသော ဥပေါသထံ အကတွာ န ဂန္တဗ္ဗော (ဋ္ဌ၊ စာ-၃၄၅) ။ သစေ ဝိဟာရေ ဥပေါသထံ ကရောန္တိ ဥပေါသထာဓိဋ္ဌာနတ္ထံ သီမာပိ နဒီပိ န ဂန္တဗ္ဗာ၊ သေစ ပနေတ္ထ ကောစိ ဘိက္ခု ဟောတိ၊ တဿ သန္တိကံ ဂဠုံ ဝဋ္ဋတိ၊ ဝိဿဋ္ဌဥပေါသထာပိ အာဝါသာ ဂဠု ဝဋ္ဋတိ။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၃၄၈)
ဝိဟာရသီမာယံ ပန သံဃေ ဝိဇ္ဇမာနေပိ ကေနစိ ပစ္စယေန ခဏ္ဍသီမာယံ တီသု ဒီသု ဝါ ပါရိသုဒ္ဓိဥပေါသထံ ကရောန္တေသု ကမ္မံ ဓမ္မေန သမဂ္ဂမဝ၊ ဘိန္နသီမဋ္ဌတ္တာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗ (တိ၊ စာ-၁၇၀)- ထောက်၍ သံဃ၊ ဂဏ၊ ဥပုသ်ပြုရာ အာဝါသမှ သံဃာ အန္တရာယ်ကြဉ်၍ ပုဂ္ဂလဥပုသ်ပြုရန် ရဟန်းမရှိသော အာဝါသသို့ မသွားအပ်။ သံဃာလောက်သော်လည်း သံဃဂဏ ဥပုသ်မပြုရာ လွတ်သောဥပုသ်၊ ဝိဿဋ္ဌ- ဥပေါသထရှိရာ အာဝါသမှ-ဂဏ ပုဂ္ဂလ သံဃာဥပုသ်ပြုရန် အာဝါသတစ်ခုသို့သွားအပ်၏။
ယခုကာလ၌ကား သံဃာလောက်သော်လည်း ဝိဿဥပေါသထ ကျောင်းတိုက်များဖြစ်ရကား - ဂဏပုဂ္ဂလဥပုသ်ကို အလိုရှိရာ သိမ်မှတစ်ပါးသို့သွား၍ ပြုကုန်သော်လည်း၊ ပညတ်တော်နှင့် သင့်လျော် လျောက်ပတ်သောကြောင့် ဒုက္ကဋ်မသင့်ဟု မှတ်ယူအပ်ကုန်၏။ [ဗန်မော် သမူဟ - ဒု - စာ -၁၂၄]
မှတ်ချက် စာမျက်နှာ ၉၇-အရညကေန - နဝဋတိကိုထောက်ရှုပါက ဥပုသ်ကိစ္စမှာ ဝိဟာရသီမဖြင့် ပိုင်းခြား၏ဟူသော အနက်ဖြစ်သင့်၏၊ ဂါမဖြင့် မပိုင်းခြားဟူလို။ [ကင်္ခါဘာသာဋီကာ- ၈၄]
---စာမျက်နှာ-129
၃-ဝပနာယိကက္ခန္ဓက
ဝါကပ်ရန်ခွင့်ပြုတော်မူခြင်း
မြတ်စွာဘုရားသည် ရာဇဂြိုဟ်ပြည် ဝေဠုဝန်ကျောင်းတော်၌ သီတင်းသုံးတော်မူစဉ် - မြက်ပင်တို့၌ ဇီဝိတဟူသော ဣန္ဒြေတစ်ခုရှိသည်ဟု ယူဆသဖြင့်၊ လူတို့သည် ဥတုသုံးပါးလုံး မြက်သစ်ပင်တို့ကိုနင်းလျက် ဒေသစာရီလှည့်လည်သော ရဟန်းတို့ကို ကဲ့ရဲ့ခြင်းကို အကြောင်းပြု၍ - မိုးလ၌ ဝါကပ်စိမ့်သောငှာ ခွင့်ပြု၏။ ပုရိမဝါ၊ ပစ္ဆိမဝါဟု နှစ်မျိုးပြား၏။
[တသ္မာ အာသဠှပုဏ္ဏာယ အနန္တရ ပါဠိပဒဒိဝသေ၊ အာသဠှပုဏ္ဏမိတော ဝါ အပရာယ ပုဏ္ဏမာယ အနန္တရ ပါဠိပဒဒိဝသေယေဝ ဝိဟာရံ ပဋိဇဂ္ဂိတွာ ပါနီယံ ပရိဘောဇနီယံ ဥပဋ္ဌပေတွာ သဗ္ဗစေတိယဝန္ဒနာဒိသာမိစိကမ္မံ နိဋ္ဌာပေတွာ- “ဣမသ္မိံ ဝိဟာရေ ဣမံ တေမာသံ ဝဿံ ဥပေမီ”တိ သက် ဝါ ဒွတ္တိတ္တံ ဝါ ဝါစံ နိစ္ဆာရေတွာ ဝဿံ ဥပဂန္တဗ္ဗ။] (ဋ္ဌ၊ စာ-၃၄၉)
ပဌမဗောဓိ၌ နှစ်ပေါင်းနှစ်ဆယ် ပတ်လုံး ဝါကပ်ခြင်းကို မပညတ်သေးသောကြောင့် မိုးဥတု၌ ရဟန်းတို့ ဒေသစာရီသွားသည်ဟု ဒုကအင်္ဂုတ္တိုရ် အဋ္ဌကထာ၌ လာသည်။ ဤအရာကိုထောက်၍ မြတ်စွာဘုရား တာဝတိံသာမှ သီတင်းကျွတ်လပြည့်နေ့ လူ့ပြည်သို့သက်ဆင်းရာ၌ (ခုနစ်ဝါသာရှိသေးသဖြင့်) ဝါကို မပညတ်သေးသောကြောင့် ဝါကျွတ်ပြီလော၊ မကျွတ်သေးလောဟု စောဒနာခွင့်မရှိသည်ကိုသိလေ၊ ထိုမှတစ်ပါး သိက္ခာပုဒ်ကို ပညတ်ရာ၌ သာဝကတို့ကိုရည်၍ ပညတ်သည်။ ကိုယ်တော်ကိုရည်၍ ပညတ်သည် မရှိဟု ဓမ္မပဒအဋ္ဌကထာ၌ ပြသောအရာများကိုလည်း နှလုံးမူ။ (ဆင်တဲ၊ စာ-၂၃၁)
နွားကျောင်းသားတို့ တဲ၊ လှည်း၊ လှေတို့၌ ဝါကပ်သည်ဖြစ်အံ့၊ ဣဓ ဝဿံ ဥပေမိ-ဟု နှလုံးသာ သွင်းရမည်။ (ဆင်တဲ၊ စာ-၂၃၂)
ဝါတွင်း၌ ဒေသစာရီကို ပယ်တော်မူခြင်း
ဝါကပ်ပြီး၍ ပုရိမဝါ သုံးလပတ်လုံးလည်းကောင်း၊ ပစ္ဆိမဝါ သုံးလပတ်လုံးလည်းကောင်း မနေမူ၍ ဒေသစာရီလှည့်လည်အံ့ ဒုက္ကဋ်၊ ဝါမကပ်သော ရဟန်းအား ဒုက္ကဋ်။ ဝါကပ်သောနေ့၌ ဝါမကပ်လို၍ ကျောင်းကို လွန်သွားအံ့၊ ဒုက္ကဋ်။ ဝါဆိုဝါကပ်ရက်၌ မင်းတို့၏အလိုသို့ လိုက်စိမ့်သောငှာ ခွင့်ပြု၏။
[ယော ပက္ကမေယျာတိ ဧတ္ထ အနေပက္ခမနေန ဝါ အညတ္ထ အရုဏံ ဥဋ္ဌာပနေန ဝါ အာပတ္တိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ယော အတိက္ကမယျာတိ ဧတ္ထ ဝိဟာရဂဏနာယ အာပတ္တိယော ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ။ ရာဇူနံ
---စာမျက်နှာ-130
အနုဝတ္တိန္တိ ဧတ္ထ ဝက္ကနေ ဘိက္ခူနံ ကာစိ ပရိဟာနိနာမ နတ္တီတိ အနုဝတ္တိတုံ အနုညာတံ၊ တသ္မာ အညသိမ္ပိ ဓမ္မိကေ ကမ္မံ အနုဝတ္တိတဗ္ဗ၊ အဓမ္မိက ပန န ကဿစိ အနုဝတ္တိတဗ္ဗ။] (ဋ္ဌ၊ စာ-၃၄၉၊ ၃၅၀)
[တ္ထ အနေပက္ခမနေန ဥပစာရာတိက္ကမေ အာပတ္တိ ဝေဒိတဗ္ဗာ၊ သာပက္ခမနေန အညတ္ထ အရုဏုဋ္ဌာပနေန အာပတ္တိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ (သာ၊ စာ-၂၈၂)]
သတ္တာဟကရဏီယကို ခွင့်ပြုတော်မူခြင်း
ရဟန်းယောက်ျား၊ ရဟန်းမိန်းမ၊ သိက္ခမာန်၊ သာမဏေယောက်ျား၊ သာမဏေမိန်းမ၊ ဥပါသကာယောက်ျား။ ဥပသကာမိန်းမဟူ၍ ခုနစ်ဦးတို့ ပင့်ဖိတ်သည်ရှိသော် - သတ္တာဟကရဏီယဖြင့်သွားခြင်းငှာ ခွင့်ပြု၏။
[သတ္တာဟံ သန္နိဝတ္တော ကာတဗ္ဗောတိ သတ္တာဟေဝ သန္နိဝတ္တိတဗ္ဗော၊ အဋ္ဌမော အရုဏာ တေတ္ထဝ န ဥဋ္ဌာပေတဗ္ဗောတိ အတ္တော။] (ဋ္ဌ၊ စာ-၃၅၀)
ဣစ္ဆာမိ ဒါနဉ္စ ဒါတုံ ဓမ္မဉ္စ သောတုံ ဘိက္ခူ၊ စ ပဿိတုံ ဟူသော ကပ္ပိယစကားဖြင့်သာ ဥပါသကာ ဥပါသိကာမတို့က ပင့်လျှောက်သော်၊ စေသော်သာ သွားအပ်၏ဟူ၏။
ငါးဦးတို့အတွက် မပင့်သော်လည်းခွင့်ပြုခြင်း (၇-ဦး)
ရဟန်းယောက်ျား၊ ရဟန်းမိန်းမ၊ သိက္ခမာန်၊ သာမဏေယောက်ျား၊ သာမဏေမိန်းမဟူသော သီတင်းသုံးဖော်ငါးဦးတို့အတွက် မပင့်ဖိတ်သော်လည်း သတ္တာဟကရဏီယဖြင့် သွားခြင်းငှာ ခွင့်ပြု၏။ ပင့်ဖိတ်သော်ကား ဆိုဖွယ်ရာမရှိ။
(၁) ရဟန်းသည် ဖျားနာအံ့ - ဆွမ်းဆေးရှာမှီးအံ့ မေးအံ့ လုပ်ကျွေးအံ့-ဟု
(၂) မမွေ့လျော်ခြင်းသည်ဖြစ်အံ့ - ငြိမ်းအံ့ ငြိမ်းစေအံ့ တရားဟောအံ့ဟု
(၃) သံသယကုက္ကုစ္စဖြစ်အံ့ ဖျောက်အံ့၊ ဖျောက်စေအံ့ တရားဟောအံ့-ဟု
(၄) မိစ္ဆာယူဖြစ်အံ့ ဖျောက်အံ့၊ ဖျောက်စေအံ့ တရားဟောအံ့-ဟု
(၅) ပရိဝါသ်ထိုက်အံ့ ပရိဝါသ်ပေးခြင်းကိုမူလည်း လုံ့လပြုအံ့ ကမ္မဝါစာမူလည်း ဖတ်ရွတ်အံ့၊ ဂိုဏ်းပြည့်သော်လည်း ဖြစ်အံ့-ဟု
(၆) အရင်းငင်ခြင်းငှာထိုက်အံ့ လုံ့လပြုအံ့၊ ဖတ်အံ့၊ ဂိုဏ်းပြည့်ဖြစ်အံ့ - ဟု
(၇) မာနတ်ကျင့်ထိုက်အံ့ လုံ့လပြုအံ့၊ ဖတ်အံ့၊ ဂိုဏ်းပြည့်ဖြစ်အံ့- ဟု
(၈) အဗ္ဘာန်ထိုက်အံ့ လုံ့လပြုအံ့၊ ဖတ်အံ့၊ ဂိုဏ်းပြည့်ဖြစ်အံ့- ဟု
(၉) ထိုရဟန်းအား သံဃာသည် တဇ္ဇနီယ၊ နိယဿ၊ ပဗ္ဗာဇနီယ၊ ပဋိသာရဏီယ၊ ဥက္ခေပနီယ ကံကို တစ်ခုခုပြုလိုအံ့ - သံဃာသည် ကံကိုမပြုပါစေအံ့ - ပေါ့သောကံသို့ ညွတ်စေပါအံ့-ဟု
(၁၀) ထိုကံတစ်ခုခု ပြုပြီးဖြစ်အံ့ – ကောင်းစွာကျင့်စေအံ့၊ မာန်မွေးကိုချစေအံ့၊ ဒဏ်မှထွက်ကြောင်းကိုကျင့်စေအံ့၊ သံဃာသည် ကံကိုငြိမ်းစေပါအံ့ – ဟု နှလုံးပိုက်၍ သွားရမည်။ ခုနစ်ရက်အတွင်း ပြန်လာရမည်။ ထိုရဟန်းက အထက်ပါအကြောင်း ၁၀ ချက် တစ်ခုခုကိုပြော၍ တမန်ကိုစေလွှတ်သော် ပင့်သည်ဖြစ်စေ၊ မပင့်သည်ဖြစ်စေ သွားအပ်၏ဟူလို။
သာမဏေသည် (၁)နာဖျားအံ့၊ (၂) မမွေ့လျော်အံ့၊ (၃) သံသယကုက္ကုစ္စဖြစ်အံ့ (၄) မိစ္ဆာအယူ ဖြစ်အံ့ - အထက်ပါရည်ရွယ်ချက်ဖြင့် သွားအပ်၏။ (၅) ပဉ္စင်းခံလိုအံ့ - ပဉ္စင်းခံခြင်းကိုမူလည်း လုံ့လပြုအံ့၊ ကမ္မဝါစာမူလည်း ဖတ်ရွတ်အံ့၊ ဂိုဏ်းပြည့်သော်လည်းဖြစ်အံ့ဟု နှလုံးပြု၍ (၆) ဝါမေးခြင်းကို အလိုရှိအံ့ – မေးသော်လည်း မေးအံ့၊ ပြောကြားသော်လည်း ပြောကြားအံ့ ... ဟုနှလုံးပိုက်၍ (တမန်ကိုစေလွှတ်ငြားအံ့) ပင့်သည်ဖြစ်စေ မပင့်သည်ဖြစ်စေ သွားအပ်၏။
အမိဖျားနာအံ့၊ အဖဖျားနာအံ့ - တမန်ကိုစေလွှတ်အံ့ ပင့်သည်ဖြစ်စေ၊ မပင့်သည်ဖြစ်စေ- ထမင်း၊ ဆေးရှာမှီးအံ့၊ မေးအံ့၊ လုပ်ကျွေးအံ့ဟု နှလုံးပိုက်၍ သွားရမည်။ (ဂိလာနဘတ်၊ ဂိလာနုပဋ္ဌာကဘတ် နှစ်မျိုးလုံးကိုယူ)
ပင့်ခေါ်မှသာ ခွင့်ပြုခြင်း
အစ်ကို၊ နှမ၊ ဆွေမျိုး၊ ရဟန်းတို့နှင့် အတူနေသူ (ဘိက္ခုနိဿိတက) နာဖျားအံ့၊ တမန်စေလွှတ်အံ့၊ ပင့်သော် သတ္တာဟကရဏီယဖြင့် သွားခြင်းငှာ ခွင့်ပြု၏။
သံဃာ့ကိစ္စဖြင့် သွားခြင်းငှာ ခွင့်ပြု၏။ ခုနစ်ရက်အတွင်း ပြန်လာရမည်။
[သံဃကရဏီယေနာတိ ဧတ္ထ ယံ ကိဉ္စိ ဥပေါသထာဂါရာဒီသု သေနာသနေသု စေတိယဆတ္တ ဝေဒိကာဒီသု ကတ္တဗ္ဗ၊ အန္တမသော ဘိက္ခုနော ပုဂ္ဂလိကသေနာသနမ္ပိ၊ သဗ္ဗံ သံဃကရဏီယမေဝ၊ တသ္မာ တဿ နိဗ္ဗာဒနတ္ထံ ဒဗ္ဗသမ္ဘာရာဒီနိ ဝါ အာဟရိတုံ ဝဍ္ဎကီဘူတီနံ ဘတ္တဝတနာဒီနိ ဝါ ဒါပေတုံ ဂန္တဗ္ဗ။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၃၅၁)]
ပါဠိမုတ္တက ဝိနိစ္ဆယ
အယံ ပနေတ္ထ ပါဠိမုတ္တကရတ္တိစ္ဆေဒဝိနိစ္ဆယော - ဓမ္မသဝနတ္ထာယ အနိမန္တိတေန ဂန္တုံ န ဝဋ္ဋတိ။ သစေ ဧကသ္မိံ မဟာဝါသေ ပဌမံယေဝ ကတိကာ ကတာ ဟောတိ၊ “အသုကဒိဝသံ နာမ သန္နိပတိတဗ္ဗ”န္တိ။ နိမန္တိတောယေဝ နာမ ဟောတိ၊ ဂန္တုံ ဝဋ္ဋတိ။ “ဘဏ္ဍကံ ဓာဝိဿာမီ”တိ ဂန္တုံ န ဝဋ္ဋတိ။ သစေ ပန အာစရိယုပဇ္ဈာယာ ပဟိန္တိ၊ ဝဋ္ဋတိ၊ နာတိဒူရေ ဝိဟာရော ဟောတိ၊ တတ္ထ ဂန္တ्वा အဇ္ဇေ အာဂမိဿာမီတိ သမ္ပာပုဏိတုံ န သက္ကောတိ၊ ဝဋ္ဋတိ။ ဥဒ္ဒေသပရိပုစ္ဆာဒီနံ အတ္ထာယပိ ဂန္တုံ န ဝဋ္ဋတိ။ န “အာစရိယံ ပဿိဿာမီ”တိ ပန ဂန္တုံ လဘတိ။ သစ ပန နံ အာစရိယော – “အဇ္ဇ မာ ဂစ္ဆာ” တိ ဝဒတိ။ ဝဋ္ဋတိ။ ဥပဋ္ဌာကကုလံ ဉာတိကုလံ ဝါ ဒဿနာယ ဂန္တု န လဘတီတိ။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၃၅၁၊ ၃၅၂)။
သတ္တာဟ
ပါဠိယံ သတ္တာဟံ သန္နိဝတ္တော ကာတဗ္ဗောတိ သကလံ သတ္တာဟံ ဗဟိ ဝါ အဝီတိနာမေတွာ ဧဝ သတ္တာဟပရိယောသာနဘူတံ အရုဏုဋ္ဌာနကာလံ ပုန ဝိဟာရေဝ သမ္ဗန္ဓဝသေန သတ္တာဟံ ဝိဟာရေ သန္နိဝတ္တံ ကာတဗ္ဗ၊ သတ္တာဟပရိယောသာနကာလော ဟိ ဣဓ သတ္တာဟသဒ္ဒေန ဝုတ္တော၊ တဒပေက္ခာယ စ သန္နိဝတ္တောတိ ပုလ္လိင်္ဂေန ဝုတ္တံ။ (တိ၊ စာ-၁ရရ)
မပင့်သော် မအပ်ဟူရာ
အနိမန္တိတေန ဂန္တုံ န ဝဋတီတိ ဧတ္ထ အနိမန္တိတတ္တာ သတ္တာဟကိစ္စံ အဓိဋ္ဌတွာ ဂစ္ဆန္တဿပိ ဝဿစ္ဆေဒေါ စေဝ ဒုက္ကဋံ ဟောတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗ။ ယထာဝုတ္တံ ရတ္တိံစ္ဆေဒကာရဏံ ဝိနာ တိရောဝိဟာရေ ဝသိတွာ အာဂစ္ဆိဿာမီတိ ဂစ္ဆတောပိ ဝဿစ္ဆေဒံ ဝဒန္တိ။ (သာ၊ စာ-၂၈၂)
သွားအပ်ရာ၌ နှလုံးမူပုံ ဝါဒ-၂-မျိုး
ဂန္တုံ ဝဋတီတိ သတ္တာဟကရဏီယေန ဂန္တုံ ဝဋ္ဌတိ၊ ဧဝံ ဂစ္ဆန္တေန, စ အန္တောဥပစာရသီမာယံ ဌိတေနေဝ အန္တောသတ္တာဟေ အာဂစ္ဆိဿာမီတိ အာဘောဂံ ကတွာ ဂန္တဗ္ဗ။ သစေ အာဘောဂံ အကတွာ ဥပစာရသီမံ အတိက္ကမတိ၊ ဆိန္နဝဿာဝ ဟောတီတိ ဝဒန္တိ။ [သာ၊ စာ-၂၈၂]
ဂန္တုံ ဝဋတီတိ အန္တောဥပစာရသီမာယံ ဌိတေနေဝ သတ္တာဟကရဏီယနိမိတ္တံ သည္လက္ခတွာ “ဣမိနာ နိမိတ္တေန ဂန္တ्वा အန္တောသတ္တာဟေ အာဂစ္ဆိဿာမီ”တိ အာဘောဂံ ကတွာ ဂန္တုံ ဝဋ္ဋတိ၊ ပုရိမက္ခဏေ အာဘောဂံ ကတွာ ဂမနက္ခဏေ ဝိဿရိတွာ ဂတေပိ ဒေါသော နတ္ထိ၊ သကရဏီယော ပက္ကမတီတိ ဝုတ္တတ္တာ။ သဗ္ဗထာ ပန အာဘောဂံ အကတွာ ဂတဿ ဝဿစ္ဆေဒေါတိ ဝဒန္တိ။ [တိ၊ စာ-၁ရ၅/၁ရ၆]။ [ဝိမတိဆရာလည်း ဤဝါဒကို နှစ်သက်ဟန်မရှိ၍ - သာရတ္ထဝါဒသာ ဂရုဖြစ်သည် - ဟူ
သံဃာ့ကိစ္စဖြင့် သွားခြင်း
ဟူ - ဆင်တဲ]
အညေ
သံဃကရဏီယေန ဂန္တိ ဧတ္ထ သေနာသနပဋိသံယုတ္တေသု ဧဝ သံဃကရဏီယေသု၊ သူတိ ဓမ္မသိရိတ္ထေရော ဝဒတိ ကိရ။ အဋ္ဌကထာယမ္ပိ တံ ပဒံ ဥဒ္ဓရိတွာ ယံကိဉ္စိ ဥပေါသထာဂါရာဒီသု သေနာသနေသူတိ အာဒိနာ သေနာသနမေဝ ဒဿိတံ၊ တသ္မာ ဥပပရိက္ခိတဗ္ဗ။ (ဇီ၊ စာ-၄၆၈)
ဟော
ဂန္တန္တိ သံဃကရဏီယေန အပ္ပတေပိ ဂန္တုံ၊ ဧတ္ထ စ အနုပါသကေဟိပိ သာသနဘာဝံ ဉာတုကာမေဟိ ပဟိတေ တေသံ ပသာဒေ ဝတ္တုိ သမ္ပဿန္တေဟိပိ သတ္တာဟကရဏီယေန ဂန္တုံ ဝဋတီတိ တဗ္ဗ။ (တိ၊ စာ-၁ရ)
အကြောင်းမလုံလောက်ရာ၌ သတ္တာဟပြုသော်
ယထာ ဝုတ္တန္တိ ရစ္ဆေဒကာရဏံ ဝိနာ တိရောဝိဟာရေ ဝသိတွာ အာဂစ္ဆိဿာမီတိ ဂစ္ဆတာပိ ဝဿဒံ ဝဒန္တိ။ (သာ၊ စာ-၂၈၂)၊
ယော ပန သတ္တာဟကရဏီယနိမိတ္တာဘာဝေပိ သတ္တာဟဗ္ဘန္တရ အာဂမိဿာမီတိ အာဘောဂံ ကတွာ ဂန္တ्वा သတ္တာဟဗ္ဘန္တရ အာဂစ္ဆတိ၊ တဿ အာပတ္တိယေဝ။ ဝဿစ္ဆေဒေါ နတ္ထိ သတ္တာဟဿ သန္နိဝတ္တတ္တာတိ ဝဒန္တိ။ ဝီမံသိတွာ ဂဟေတဗ္ဗ။ (တိ၊ စာ-၁ရ၆)
နိမန္တိတောယေဝ နာမ ဟောတိ
နိမန္တိတောယေဝ နာမ ဟောတီတိ ဧတ္ထ ဥပါသကေဟိ “ဣမသ္မိံ နာမ ဒိဝသေ ဒါနာဒီနိ ကရောမ၊ သဗ္ဗေ သန္နိပတန္တု”တိ ကတာယပိ ကတိကာယ ဂန္တုံ ဝဋ္ဋတိ၊ ပဝါရဏာယ နဝမိတော ပဋ္ဌာယ ပံသုကူလိက စီဝရံ ပရိယေသိတုံ ကာဝီရဋနေ ဝိယ သဗ္ဗေသံ ဂန္တုံ ဝဋ္ဋတိ၊ အနုသံဝစ္ဆရံ နိယမတော ဥပါသကေဟိ သဇ္ဇိတွာ ဌပနတော။ ဝုတ္တမ္ပိ စေတံ အန္ဓကဋ္ဌကထာယံ ဘိက္ခုသံဃေန ဝါ ကတိကာ ကတာ သမန္တာ ဘိက္ခူ၊ ဂစ္ဆတိ၊ ဃောသနံ ဝါ ကတံ ဥပါသကေဟိ။ တတ္ထ ဂစ္ဆန္တဿ ရတ္တိစ္ဆေဒေါ နတ္တီတိ။ တထာ အနုသံဝစ္ဆရံ အာဂစ္ဆန္တုတိ သင်္ကေ နိမန္တိတေပိ ဝဋတီတိ စ။ စီဝရကာလတော ပဋ္ဌာယ နိယမံ ကတွာ သမန္တတော အာဂတာနံ သဇ္ဇေတွာ ဒါနတော ကာဝီရပဋနေ ဃောသေတွာ ကရုဏာကာရော ပညာယတီတိ အပရေတိစ။ အာစရိယာ ပန ဧဝံ န ဝဒန္တိ။
အနုဇာနာမိ ဘိက္ခဝေ သံဃကရဏီယေန ဂန္တုံ သတ္တာဟံ သန္နိဝတ္တော ကာတဗ္ဗောတိ ဝစနတော အန္တောဝ သံဟာရိကဘာဝေန ဂန္တုံ ဝဋ္ဌုတိ။ တတ္ထ ဓမ္မဆန္ဒဝသေနပိ အာဂတသံဃဿ အာယမုခံ ဝိနဿတိ။ တတော သေနာသနာနိ ကတွာတိ စ ဝုတ္တံ။ (ဇီ၊ စာ-၄၆၈)
သမ္ပာပုဏိတုံ န သက္ကော
သမ္ပာပုဏိတုံ န သက္ကောတိ
ဝဋ္ဋတီတိ တဒဟေဝ အာဂမနေ သဥဿာဟတ္တာ ဝဿစ္ဆေဒေါ ဝါ အာပတ္တိ ဝါ န ဟောတီတိ အဓိပ္ပာယော။ (တိ၊ စာ-၁ရ၆) [နိဿရည်းကဲ့သို့ဟူ၏]
ဆရာအား ဖူးမြော်ရန်သွားခြင်း
သေစေ
အာစရိယံ ပဿိဿာမီတိ ပန ဂန္တုံ လဘတီတိ အဂိလာနမ္ပိ အာစရိယံ ဥပဇ္ဈာယံ ဝါ ပဿိဿာမီတိ သတ္တာဟကရဏီယေန ဂန္တုံ လဘတိ။ သစ ပန နံ အာစရိယော “အဇ္ဇ မာ ဂစ္ဆာ”တိ ဝဒတိ၊ ဝဋတီတိ ဧဝံ သတ္တာဟကရဏီယေန ဂတံ အန္တောသတ္တာဟေယေဝ ပုန အာဂန္တုံ သစ အာစရိယော (နိဿယ၊ ဓမ္မ၊ ဥပသမ္ပဒ) ဥပဇ္ဈာယော ဝါ အဇ္ဇ မာ ဂစ္ဆတိ ဝဒတိ၊ ဝဋ္ဋတိ၊ သတ္တာဟာတိက္ကမပိ
အနာပတ္တီတိ အဓိပ္ပာယော။ ဝဿစ္ဆေဒေါ ပန ဟောတိယေဝါတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗ၊ သတ္တာဟဿ ဗဟိဒ္ဓါ ဝီတိနာမိတတ္တာ။ (သာ၊ စာ-၂၈၃)
ဥပစာရသိမ်ဖြင့် ဆုံးဖြတ်အပ်သော ဝိနည်းကံ
ဘိက္ခုနီမတို့ အာရာမ်သို့ဝင်သည်ကိုပန်ခြင်း၊ အိပ်ရာနေရာကိုပန်ခြင်း၊ ပရိဝါသ်ကိုကြားခြင်း၊ မာနတ်ကြားခြင်း၊ ဝါပြတ်ခြင်း၊ နိဿရည်းယူခြင်း၊ ကျောင်းခံခြင်း၊ နိဿရည်းငြိမ်းခြင်း၊ အာဂန္တုကဝတ်ကိုဖြည့်၍ အာရာမ်သို့ဝင်ခြင်း စသည်တည်း။ ကင်္ခါစသည်၌လာ၏။
ဥပစာရသိမ် - အာရာမ်ရှိသော ကျောင်းတိုက်မှာ အာရာမ်တွင်းသာ ဥပစာရသိမ်ယူ။ အာရာမ်မရှိသော ကျောင်းတိုက်မှာ အဆုံးစွန်တည်သော ကျောင်းမှ ခဲနှစ်ကျတိုင်အောင် ဥပစာရသိမ်ယူ။ [ဆင်တဲ၊ စာ-၂၄ရ] ဘိက္ခုနီ အာရာမဝဂ် ပဌမသိက္ခာပုဒ် ပညတ်တော်ပါဠိကိုထောက်ပါဟူ။
အန္တရာယ်ရှိသော် ဝါပြတ်သော်လည်း အာပတ်မသင့်
(၁)သားရဲ၊ (၂) မြွေ၊ (၃) ခိုးသူ၊ (၄) ဘီလူးတို့နှိပ်စက်ခြင်း- (၅) ရဟန်းတို့၏ရွာ၊ (၆) ကျောင်း- မီးလောင်ခြင်း၊ (ရ) ရဟန်းတို့၏ရွာ (ဝါကပ်သောဟူ)၊ (၈) ကျောင်းရေမျောခြင်း၊ (၉) ဆွမ်းခံရွာခိုးသူတို့ ကြောင့် ပြောင်းရွှေ့ခြင်း (ရွာရှိရာသို့ သွားခြင်းငှာခွင့်ပြု၏)၊ (၁၁) ရွာနှစ်ခြမ်းကွဲခြင်း (လူများရာသို့လိုက်ရန် ခွင့်ပြု၏။) (၁၁) (များစွာသောလူတို့က) သဒ္ဓါတရားမရှိခြင်း မကြည်ညိုခြင်း၊ (သဒ္ဓါတရားရှိရာ ကြည်ညိုရာသို့ သွားခြင်းငှာခွင့်ပြု၏။) (၁၂) ကြမ်းသော၊ နုသော၊ ဆွမ်းကို လုံလောက်အောင်မရခြင်း၊ (၁၃) ဆွမ်းရသော်လည်း လျှောက်ပတ်သောဘောဇဉ်တို့ကိုမရခြင်း၊ (၁၄) ဆွမ်းဘောဇဉ်ရသော်လည်း လျှောက်ပတ်သော ဆေးတို့ကိုမရ ခြင်း။ (၁၅) ဆွမ်းဘောဇဉ်ဆေးတို့ရသော်လည်း လျှောက်ပတ်သော အလုပ်အကျွေးကိုမရခြင်း။ (၁၆) မိန်းမသည်၊ (၁ရ) ပြည့်တန်ဆာမသည်၊ (၁၈) အပျိုကြီးသည် (၁၉) ပဏ္ဍုက်သည် (၂ဝ) အဆွေအမျိုးတို့သည် (၂၁) မင်းတို့သည် (၂၂) ခိုးသူတို့သည် (၂၃) သေသောက်ကြူးတို့သည် ကာမဂုဏ်တို့ဖြင့် ပင့်ဖိတ်ခြင်း၊ (၂၄) အရှင်မရှိသော ရွှေအိုးကိုတွေ့ခြင်း။ (မြတ်သောအကျင့်၏). အန္တရာယ်တည်းဟု .. နှစ်လုံးမူ၍ ဖဲသွားရမည်။ ဝါပြတ်၍ အာပတ်မသင့်။
ယေန ဂါမော၊ တေန ဂန္တန္တိအာဒီသု သစ ဂါမော အဝိဒူရံ ဂတော ဟောတိ၊ တတ္ထ ပိဏ္ဍာယ စရိတွာ ဝိဟာရမေဝ အာဂန္တ्वा ဝသိတဗ္ဗ။ သစေ ဒူရံ ဂတော၊ သတ္တာဟဝါရေန အရုဏော ဥဋ္ဌာပေတဗ္ဗော၊ န သက္ကာ စေ ဟောတိ၊ တတြေဝ သဘာဂဋ္ဌာနေ ဝသိတတ္ထံ၊ သစေ မနုဿာ ယထာပဝတ္တာနိ သလာကဘတ္တာဒီနိ ဒေန္တိ၊ “န မယံ တသ္မိံ ဝိဟာရေ ဝသိမှာတိ’ ဝတ္တဗ္ဗာ။ မယံ ဝိဟာရဿ ဝါ ပါသာဒဿ ဝါ န ဒေမ။ တုမှာကံ ဒေမ၊ ယတ္ထ ကတ္ထစိ ဝသိတွာ ဘုထာတိ ဝုတ္တေ ပန ယထာသုခံ ဘုဉ္ဇိတဗ္ဗ၊ တေသံ ယေဝ တံ ပါပုဏာတိ။ “တုမှာကံ ဝသနဋ္ဌာနေ ပါပုဏာပေတွာ ဘုထာ”တိ ဝုတ္တေ ပန ယတ္ထ ဝသန္တိ၊ တတ္ထ နေတွာ ဝဿနံ ပါပုဏာပေတွာ ဘုဉ္ဇိတဗ္ဗ။
သစေ ပဝါရိတကာလေ ဝဿာဝါသိကံ ဒေန္တိ၊ ယဒိ သတ္တာဟဝါရေန အရုဏံ ဥဋ္ဌာပယိသု၊ ဂဟေတဗ္ဗ။ ဆိန္နဝဿေဟိ ပန “န မယံ တတ္ထ ဝသိမှ၊ ဆိန္နဝဿာ မယန္တိ” ဝတ္ထံ။ ယဒိ “ယေသံ အမှာကံ သေနာသနံ ပါပိတံ၊ တေ ဂဏန္တု”တိ ဝဒန္တိ၊ ဂဟေတဗ္ဗ။ ယံ ပန ဝိဟာရေ ဥပနိက္ခိတ္တကံ မာ ဝိနဿီတိ ဣဓ အာဟဋံ စီဝရာဒိဝေဘဂ္ဂိယဘဏ္ဍံ၊ တံ တတ္ထေဝ ဂန္တ्वा အပလောကတွာ ဘာဇေတဗ္ဗ။ “ဣတော အယျာနံ စတ္တာရော ပစ္စယေ ဒေထာ”တိ ကပ္ပိယကာရကာနံ ဒိန္နေ ခေတ္တဝတ္ထုအာဒိကေ တတြပ္ပါဒေပိ ဒေသေဝနယော။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၃၅၂) ၁။ [နောက်နေသောကျောင်း၌ မဝေမူ၍ ထိုနေမြဲ ကျောင်းဟောင်းသို့သွား၍ ဒါယကာတို့အားပန်ကြား၍ ဝေဖန်အပ်၏ဟူလိုသတည်း။] သံဃိကံ ဟိ ဝေဘဂ္ဂိယ ဘဏ္ဍံ အန္တောဝိဟာရေ ဝါ ဗဟိသီမာယ ဝါ ဟောတု၊ ဗဟိသီမာယ ဌိတာနံ အပလောကတွာ ဘာဇေတုံ န ဝဋတိ။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၃၅၂)
၂။ (ဤလယ်၊ ဤယာမှဖြစ်သော ပစ္စည်းတို့ကို ငါတို့ကျောင်း၌နေသောသခင်တို့အား လှူ၏ဟူ၍ အာရာဓိက ကပ္ပိယကာရကတို့ကိုအပ်နှင်းသော ပစ္စည်းတို့ကိုလည်း ထိုကျောင်းသို့သွား၍ ခံအပ်၏ဟူ လိုသတည်း။)
၃။ (သိမ်ပကနေ၍ မဝေလင့် သိမ်တွင်းအရာမ်တွင်းမှာနေ၍ ဝေဖန်အပ်၏ဟူလိုသတည်း။) ဗဟိသီမာယ ဌိတာနန္တိ တေဟိ ခဏ္ဍသီမာယ ဌိတေဟိပီတိ ဥပတိဿတ္ထေရော။ (ဇီ)။ ဝိဟာရာ အညတ္ထ ဝုဋ္ဌာပေန္တေဟိ တတ္ထေဝ သန္နိပတိတွာ “ဣမိနာ စ ဣမိနာစ ကာရဏေန ဣမသ္မိံ နာမ ပဒေသေ ဣမံ ဝိဟာရံ နေတွာ ဝုဋ္ဌာပေမာ”တိ အနုဿဝေတွာဝ ကာတဗ္ဗန္တိ။ (ဒီ၊ စာ-၄၆၉)
ဝါပန်ပြီးတိုက်တွင်းသို့ တစ်ဖန်ပြန်လာခြင်း
ဝါပန်၍ ထွက်သွားပြီးမှ ထီး၊ ဖိနပ်စသည် မေ့ကျန်ခြင်းကြောင့် တိုက်တွင်းသို့ တစ်ဖန်ပြန်ရောက်ခဲ့သော် ပန်ပြီးဝါပျက်၏။ ထိုကဲ့သို့ပြန်ဝင်မိသည်ရှိသော် သည်နေ့မသွားရပြီ၊ တိုက်တွင်းမှာနေပြီး၍ နက်ဖြန်မှ ဝါပန်သွားရသည်။ သည်နေ့၌ပင် တစ်ဖန်ဝါပန်၍သွားမိခဲ့အံ့ ဝါပျက်၏ဟုဆိုကြ၏ဆင်ခြင်။ [လယ်တီ ဝိနယသံခိပ်၊ စာ-၁၅၅]
သဏ္ဌာဟဝါရ - ဝါဒ အဖုံဖုံ
သစေ ဒူရံ ဂတော ဟောတိ သတ္တာဟဝါရေန အရုဏာ ဥဋ္ဌာပေတဗ္ဗောတိ ဝစနတော ယသ္မိံ အန္တရာယေ သတိ ဝဿစ္ဆေဒံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ တသ္မိံ အန္တရာယေဝ ဝဿစ္ဆေဒမကတွာ သတ္တာဟကရဏီယေန ဝီတိနာမေတုံ ဝဋတီတိ ဒီပိတန္တိ အပရေတိ ဝုတ္တံ။ ဝိနယဓရာ ပန န န္တိ။ တသ္မာ သတ္တာဟဝါရေန အရုဏော ဥဋ္ဌာပေတဗ္ဗောတိ ဣဒံ တတြပ္ပါဒါဒိနိမိတ္တံ ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗ။ (ဇီ၊ စာ-၄၆၈)
သာရတ္ထကား ထိုဝါဒကို လက်ခံ၏
သစေ ဒူရံ ဂတော ဟောတိ၊ သတ္တာဟဝါရေန အရုဏာ ဥဋ္ဌာပေတဗ္ဗောတိ ဣမိနာ ဝဿစ္ဆေဒကာရဏေ သတိ သတ္တာဟကရဏီယေန ဂန္တုံ ဝဋတီတိ ဒီပေတိ။ (သာ၊ စာ-၂၈၃)
ဧကစိ
သတ္တာဟ၌ ရက်ရေတွက်ပုံ
သတ္တာဟဝါရေန အရုဏော ဥဋ္ဌာပေတဗ္ဗောတိ ဧတ္ထ ဆဒိဝသာနိ ဗဟိဒ္ဓါ ဝီတိနာမေတွာ သတ္တမေ ဒိဝသေ ပုရာရုဏာ ဧဝ အန္တောဥပစာရသီမာယ ပဝိသိတွာ အရုဏံ ဥဋ္ဌာပေတွာ ပုနဒိဝသေ သတ္တာဟံ အဓိဋ္ဌာယ ဂန္တန္တိ အဓိပ္ပါယော။ ကေစိ ပန သတ္တမေ ဒိဝသေ အာဂန္တ्वा အရုဏံ အနုဋ္ဌာပေတွာ တဒဟေဝ ဒိဝသဘာဂပိ ဂန္တုံ ဝဋ္ဋတီ''တိ ဝဒန္တိ၊ တံ န ဂဟေတဗ္ဗ။ (တိ၊ စာ-၁ရ၆) (အရုဏ်အပြင်မှာပင် တက်အံ့မူ-ရ-ရက်နှင့်ပေါင်းသော် အရုဏ်(၈)ရက်ပင်ဖြစ်နိုင်၍ ပိုနေသော် (ရ)ရက်ကျော်သည်ပင်မည်ရကား ဝဿစ္ဆေဒ ဖြစ်၏ဟူလို) [အဋ္ဌမော အရုဏာဟူသော အဋ္ဌကထာ နည်းတူ]
သံဃာကွဲပြား၍ ဝါပြတ်သော် အာပတ်မသင့်
မိမိဝါကပ်ရာကျောင်း၌ သံဃာကွဲပြားအောင် လုံ့လပြုသောရဟန်းတို့ကိုတွေ့မြင်အံ့၊ အခြားကျောင်း၌ ထိုသို့လုံ့လပြုသည်ကို ကြားအံ့၊ သံဃာကို သင်းခွဲသတတ်ဟုကြားအံ့၊ မကွဲပါစေလင့်ဟု မိမိစကားကို လိုက်နာလတ္တံ့ဟု နှလုံးပိုက်၍ ဖဲသွားရမည်။ ဝါပြတ်သော်လည်း အာပတ်မသင့်။ [သံဃော ဘိန္နောတိ ဧတ္ထ ဘိန္နသံဃေ ဂန္တ्वा ကရဏီယံ နတ္ထိ၊ ယော ပန ဘိဇ္ဇိဿတီတိ အာသကိတော၊ တံ သန္ဓာယ ဘိန္နောတိ ဝုတ္တံ။] (ဋ္ဌ၊ စာ-၃၅၃)
နွားကျောင်းသားတို့၏နေရာ စသည်၌ ဝါကပ်ခြင်း
နွားကျောင်းသားတို့၏နေရာ၌ ဝါကပ်ခြင်းငှာ ခွင့်ပြု၏။ ပြောင်းရွှေ့သော် နေရာရှိရာသို့ ကပ်ခြင်းငှာ ခွင့်ပြု၏။ လှည်း၌၊ လှေ၌၊ ဝါကပ်ခြင်းငှာ ခွင့်ပြု၏။ [ဝါကပ်မည့်နေ့၌ ဥပါသကာအား ကုဋိလိုအပ်ကြောင်း ပြော၍ရသော် ထိုကုဋိ၌ ဣဓ ဝဿံ ဥပေမိ ဟုသုံးကြိမ်ဆို၍ကပ်၊ မရသော် ဇရပ်သဏ္ဌာန်ဖြင့်တည်သော လှည်းအောက်၌ကပ်။ မရသော် ဣဓ ဝဿံ ဝသိဿာမိဟု စိတ်မျှလယကိုပြု၊ လှည်း၌ကား ဝါမကပ်အပ်။ သွားစဉ် ပဝါရဏာနေ့ဖြစ်အံ့၊ ထိုလှည်း၌ပင်ပြု။ ဝါတွင်း၌ပင် မိမိလိုရာရောက်သော် ထိုအရပ်၌နေ၍ ထိုအရပ်ရှိ ရဟန်းတို့နှင့်အတူ ပဝါရဏာပြု။ ဝါတွင်းမှာပင် လှည်းသည် တစ်ရွာရွာ၌ ရပ်နေအံ့၊ ပျက်အံ့၊ ထိုရွာရှိရဟန်းတို့နှင့်ပင်ပြု။ ပဝါရဏာမပြုဘဲ တခြားသို့ ဆက်မသွားအပ်။ လှေ၌လည်း ကုဋီ၌သာဝါကပ်အပ်၏၊ ရှာမရသော် အာလယမျှပြု။ ဝါတွင်းသုံးလလုံး သမုဒ္ဒရာ၌ပင်ရှိမူ ထိုလှေမှာပင် ပဝါရဏာပြု။ လှေကမ်းကပ်အံ့၊ တခြားရွာသို့ ဆက်မသွားအပ်။ ကပ်ရာရွာ၌ပင်နေ၍ ရဟန်းတို့နှင့်အတူ ပဝါရဏာပြု။
အကယ်၍ လှေသည် ကမ်းအတိုင်းတစ်ပါးရွာသို့သွားနေအံ့၊ ရဟန်းလည်း ပထမဆိုက်ရာ ရွာ၌ပင်နေလိုအံ့၊ လှေသွားသော်လည်း ထိုအရပ်၌ပင်နေ၍ ပဝါရဏာရဟန်းတို့နှင့်ပြု။]
သတိပြုရန်
[ဣတိ ဝါ သတ္ထု နာဝါယန္တိ တီသု ဌာနေသု နတ္ထိ ဝဿစ္ဆေဒ အာပတ္တိ။ ပဝါရေတုဉ္စ လဘတိ။ ပုရိမေသု ပန “ဝါဠေဟိ ဥဗ္ဗာဠာ ဟောန္တီ'တိ အာဒီသု သံဃဘေဒပရိယန္တေသု ဝတ္ထုသု ကေဝလံ အနာပတ္တိ ဟောတိ၊ ပဝါရေတုံ ပန န လဘတိ။] (ဋ္ဌ၊ စာ-၃၅၄)
သက္ကော ဒုဝိဓာ ဌိတော သဉ္စာရောတိ၊ တတ္ထ ဌိတေ ကုဋိကာယ “ဣဓ ဝဿံ ဥပေမီ”တိ ဝတွာ ဝသိတတ္ထံ၊ ဣဒဉ္စိ သန္ဓာယ “အနုဇာနာမိ ဘိက္ခဝေ သတ္ထု ဝဿံ ဥပဂန္တုန္တိ ဝုတ္တံ။ သဉ္ဇာရိမှိ ပန သတ္ထေ ကုဋိကာယ အဘာဝတော ဝဿံ ဥပန္တံ န ဝဋတိ၊ သတိ သိဝိကာယ ဝါ သကကုဋိကာယ ဝါ ဝဋ္ဋတိ။ သတ္ထေ ပန ဝဿံ ဥပန္တံ န ဝဋတီတိ ကုဋိယာ အဘာဝကာလံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။] (ဇီ၊ စာ ၄၆၉၊ ၄ရ၀)
နွားခြံလှည်းလှေတို့၌ ဝါပြတ်ခြင်းကြောင့် အာပတ်မသင့်။ ပဝါရဏာပြုခြင်းငှာလည်း အပ်၏ဟု အဋ္ဌကထာပြရာ၌ ဝါပြတ်သည်ကိုဆိုသောအရာမှာ ဝါဆိုရာအရပ်၌မနေမူ၍ တစ်ပါးသောအရပ်သို့ ပြောင်းခြင်းအမှုကို ရည်၍ဆိုသည်ဟု အဓိပ္ပာယ်ယူ။ ခုဒ္ဒသိက္ခာဋီကာသစ်။ (ဆင်တဲ - ၂၄၁)
ဝေန သဒ္ဓိ ဂတဿ ဝဿစ္ဆေဒ အနာပတ္တီတိ ဝဿစ္ဆေဒေါ န ဟောတီတိ ကိရ အဓိပ္ပာယော။ (ဇီ၊ စာ-၄၆၉)
ပဝါရဏပြုအပ်ခြင်းအကြောင်း
||
ပဝါရေတုဉ္စ လဘတီတိ ဧတ္ထာယံ ဝိစာရဏာ - အနုဇာနာမိ ဘိက္ခဝေ ယေန ဝဇော တန ဂန္တုန္တိ ဣဒံ ကိ ဝဿရက္ခတ္တံ ဝုတ္တံ ဥဒါဟု ဝဿစ္ဆေဒါပတ္တိရက္ခဏန္တိ ။ ကိတ္ထ ယဒိ ဝဿရက္ခတ္တံ၊ န ဘိက္ခဝေ အသေနာသနိကေန ဝဿံ ဥပဂန္တဗ္ဗန္တိ ဣဒံ ဝိရုဇ္ဇတိ၊ အထ ဝဿစ္ဆေဒါပတ္တိရက္ခဏထံ ဝုတ္တန္တိ သိဒ္ဓံ န သော ပဝါရေတုံ လဘတီတိ။ ကာ ပနေတ္ထ ယုတ္တိ၊ ယေတာ အယမေဝ တိဝိဓာ ပဝါရေတုံ လဘတိ၊ နေတရော၊ ဝါဠေဟိ ဥဗ္ဗာဠာဒိကော ဟိ ဥပဂတဋ္ဌာနာပရိစ္စာဂါ လဘတိ၊ ပရိစ္စာဂါ န လဘတီတိ အယမေတ္ထ ယုတ္တိ။ ယေန ဂါမော တတ္ထ ဂတောပိ ပဝါရေတုံ လဘတီတိ ဧကေနာတိ အာစရိယော။ ယော ဟိ ပုဗ္ဗေ ဣဓ ဝဿံ ဥပေမီတိ န ဥပဂတော၊ ဣမသ္မိံ ဝိဟာရေတိ ဥပဂတော၊
သော စ ပရိစ္စတ္တော၊ အညထာ ဝိနာ ဝိဟာရေန ကေဝလံ ဂါမံ သန္ဓာယ ဣဓ ဝဿံ ဥပမီတိ ဥပဂမ္မံ ဝူတီတိ၊ အာပတူတိ စေ၊န၊ အနုဇာနာမိ ဘိက္ခဝေ ဝေဇ သတ္ထ နာဝါယ ဝဿံ ဥပန္တုန္တိ ဝစနံ ဝိယ ဂါမေ ဥပန္တိ ဝစနာဘာဝတော။ ယသ္မာ တီသု ဌာနေသု ဘိက္ခုနော နတ္ထိ ဝဿစ္ဆေဒ အာပတ္တိတိ ဝစနံ တတ္ထ ဝပဂမနံ အတ္တီတိ ဒီပေတိ၊ တဒဘာဝေ ဆေဒါဘာဝါ၊ တသ္မာ သတ္တေ ပန ဝဿံ ဥပဂန္တု န ဝတီတိ ကုဋိယာ အဘာဝကာလံ သန္ဓာယ ဝုတ္တန္တိ သိဒ္ဓိ။ (ဇီ၊ စာ-၄၆၉၊ ၄၇ဝ)
ဝဇ္ဇ သတ္ထ နာဝါတို့၌သာ ဝပဂမနရှိရကား ဝဇ သတ္ထ နာဝါတို့ပြောင်းရာသို့လိုက်သဖြင့် ဝပဂမနရှိမြဲရှိရကား ဝဿစ္ဆေဒမရှိ။ ထို့ကြောင့် ပဝါရဏာပြုအပ်၏ဟု ယူဟန်ရှိ၏။
ဝဇ သတ္ထ နာဝါတို့နှင့်အတူမသွားလည်း ပဝါရဏာပြုအပ်သော အရာ
တီသု ဌာနေသု ဘိက္ခုနော နတ္ထိ ဝဿစ္ဆေဒေ အာပတ္တီတိ “တေဟိ သဒ္ဓိ ဂစ္ဆန္တဿေဝ နတ္ထိ၊ ဝိရုဇ္ဈိတွာ ဂမနေ အာပတ္တိ စ၊ ပဝါရေတုဉ္စ န လဘတီ”တိ လိက္ခိတံ၊ တသ္မာ ယံ ဝုတ္တံ အဋ္ဌကထာယံ အထ သတ္တော အန္တောဝဿဝ ဘိက္ခုနာ ပတ္ထိတဋ္ဌာနံ ပတွာ အတိက္ကမတိ - ပ - အန္တရာ ဧကသ္မိံ ဂါမေ တိဋ္ဌတိ ဝါ ဝိပ္ပကိရတိ ဝါ’”တိ အာဒိ၊ တံ ဧတ္တာဝတာ ဝိရုဇ္ဈိတွာ ဂတာနမ္ပိ ဝိရုဇ္ဈိတွာ ဂမနံ န ဟောတိ၊ တသ္မာ ပဝါရေတဗ္ဗန္တိ ဒဿနတ္ထန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗ။ (ဇီ၊ စာ-၄ရဝ)
ဝါမကပ်သင့်သောနေရာများ ဝါကပ်အံ့ - ဒုက္ကဋ်
(0) သစ်ခေါင်း [သစ်ခေါင်းသက်သက်၌သာမအပ်၊ ကြီးသော သစ်ခေါင်း၌ အတွင်း၌ ပျဉ်မိုး ကုဋိပြု၍ ဝင်ရာတံခါးတပ်၍ ဝါကပ်ခြင်းငှာကား အပ်၏။ သစ်ပင်ဖြတ်၍ သစ်ငုတ်တိုထက်၌ ပျဉ်မိုး ကုဋိပြု၍လည်း ကပ်မူအပ်သည်သာ။] အခေါင်းရှိရာ၌သာဖြတ်၍ အခေါင်းရှိသော သစ်ငုတ်ပေါ်၌သာ ကုဋိပြုရမည်ဟူ။ [တိ]
ကျောင်းအတွက် သစ်ပင်တက်ကောင်း၏
တတ္ထ ပဒရစ္ဆဒနံ ကုဋိ ကတွာ ဥပဂန္တန္တိ ဝစနတော သေနာသနတ္ထာယ ရုက္ခံ အာရုဟိတုံ ဝဋတီတိ သိဒ္ဓံ ဟောတိ။ (ဇီ၊ စာ-၄ရဝ)
(၂) သစ်ပင်ခွ (သစ်ပင်ခွသက်သက်မျှ၌သာ မအပ်၊ ကြီးသောသစ်ပင်ခွ၌သော်ကား ငြမ်းစင်ဖွဲ့၍ ထိုစင်၌ ပျဉ်မိုး ကုက္ကိုပြု၍ ဝါကပ်အပ်၏။)
(၃) လွင်တီးခေါင်
(၄) ကျောင်းအိပ်ရာနေရာမရှိဘဲ
[အသေနာသနိကေနာတိ ယဿ ပဉ္စန္နံ ဆဒနာနံ အညတရေန ဆန္ဒ ယောဇိတဒွါရဗန္ဓနံ သေနာသနံ နတ္ထိ၊ တေန န ဥပဂန္တဗ္ဗ။] (ဋ္ဌ၊ စာ-၃၅၄) ပဉ္စန္နံ ဆဒနာနန္တိ တိဏပဏ္ဏဋ္ဌကသိလာ သုဓာသင်္ခါတာနံ ပဉ္စန္နံ ဆဒနာနံ၊ ဣဒဉ္စ ယေဘုယျေန ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗေ၊ ရုက္ခာဒီသု ပဒရစ္ဆဒနာယပိ ကုဋိကာယ ဝပဂမနဿ ဝုတ္တတ္တာ။ (သာ၊ စာ-၂၈၃၊ ၂၈၄)
(တသ္မာ) ဣဓ အသေနာသနိကော နာမ အတ္တနာ ဝါ ပရေန ဝါ အတ္တနော နိဗဒ္ဓဝါသတ္တံ အပါပိတသေနာသနိကောတိ ဝေဒိတဗ္ဗ။ (ဇီ၊ စာ-၄၅၀)
သာရတ္ထ ဆရာကား - နှုတ်မြွက်၍သာ ဝါမကပ်အပ်၊ အာလယမျှကားပြုအပ်၏ဟူသော ဝါဒကို ပါဠိတော်၌ သာမညဟောတော်မူခြင်း၊ ဒုတိယ ပါရာဇိကအဖွင့်အဋ္ဌကထာ၌ အပ်သောနည်းဖြင့် ကျောင်းရအောင်ရှာ၍ ဝါကပ်အပ်သည်ကို မြဲမြံစွာဆိုခြင်းတို့ကြောင့် နာဝါ-စသည်မှအပ အသေနာသနိကဖြစ်မူ အာလယမျှပြုခြင်းလည်းမအပ်ဟု ပယ်တော်မူ၏။ ဝဇီရဗုဒ္ဓိဋီကာရှင်ကား နှုတ်မြွက်ခြင်းကိုသာ ပယ်သည်။ အာလယမျှပြုခြင်းကို မပယ်ဟုဆို၏။
(၅) သူသေကောင်ထားရာတဲ [ ဆဝကုဋိကာ နာမ ဋက္ခိတမဉ္စာဒိဘေဒါ ကုဋိ တတ္ထ ဥပဂန္တုံ န ဝဋ္ဋတိ၊ သုသာနေ ပန အညံ ကုဋိကံ ကတွာ ဥပဂန္တုံ ဝဋ္ဋတိ။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၃၅၄)(ရွှေဥမင်မူ၌ နဝတိပင်ရှိ၏။) ဋကိတမဉ္ဇာ နာမ ဒီဃ မဉ္စပါဒေ မဇ္ဈေ ဝိဇ္ဇိတွာ အနိယော ပဝေသတွာ ကတော မဉ္စော၊ တဿ ဣဒံ ဥပရိ ဣဒံ ဟေဋ္ဌာတိ နတ္ထိ၊ ပရိဝတ္တော အတ္ထတောပိ တာဒိသောဝ ဟောတိ၊ တံ သုသာနေ ဒေဝဋ္ဌာနေ စ ဌပန္တိ၊ စတုန္နံ ပါသာဏာနံ ဥပရိ ပါသာဏံ အတ္ထရိတွာ ကတံ ဂေဟမို့ “ကိတမဉ္စာ” တိ ဝုစ္စတိ။ (သာ၊ စာ-၂၈၄၊ တိ၊ စာ-၁ရ၈)
ဆဝသရီရံ ဒဟိတွာ ဆာရိကာယ အဋ္ဌိကာနဉ္စ အတ္ထာယ ကုဋိကာ ကရိယတီတိ အန္ဓကဋ္ဌကထာဝစနံ “ဋကိတမဒ္ဓေါတိ ကသိကုဋိကာပါသာဏဃရန္တိ လိက္ခိတံ။ (ဖီ၊ စာ-၄ရ၁)
(၆) ထီး [ ဧတ္ထာပိ စတူသု ထမ္ဘေသု ဆတ္တံ ဌပေတွာ အာဝရဏံ ကတွာ ဒွါရံ ယောဇေတွာ ဥပဂန္တုံ ဝဋ္ဋတိ၊ ဆတ္တကုဋိကာနာမေသာ ဟောတိ။] (ဋ္ဌ၊ စာ-၃၅၄)
(ရ) အိုးစရည်းကြီး [ဒတ္ထာပိ မဟန္တေန ကပလ္လန(မီးမယ်ဖြူ-အိုးအုံလည်းဟူ) ဆတ္တေ ဝုတ္တနယန ကုဋိ ကတွာ ဥပဂန္တုံ ဝဋ္ဋတိ၊] (ဋ္ဌ၊ စာ-၃၅၄)
မတရားသော ကတိကဝတ်
ဝါတွင်း၌ ရှင်ရဟန်း မပြုအပ်ဟု ကတိကဝတ်ကိုပြုသောရဟန်းအား ဒုက္ကဋ်။ မဟာဝိဘင်္ဂ ဝုတ္တန္တိ စတုတ္ထပါရာဇိကသံဝဏ္ဏနာယံ “ယော ဣမမှာ အာဝါသာ ပဌမံ ပက္ကမိဿတိ၊ တံ မယံ အရဟာတိ ဇာနိဿာမာ”တိ ဧတ္ထ ဒဿိတံ အဓမ္မိကကတိကဝတ္တလက္ခဏံ သန္တာယ ဝဒတိ၊ ပရတောပိ သေနာသနက္ခန္ဓကဝဏ္ဏနာယံ အဓမ္မိကံ ကတိကဝတ္တံ အာဝိ ဘဝိဿတိယေဝ။ (သာ၊ စာ-၂၈၄)
အန္ဓကဋ္ဌကထာ၌လာသော မတရားသော ကတိကဝတ်
အယံ အန္ဓကဋ္ဌကထာဝစနံ - ဦနပဉ္စသဝဿန သာမဏေရေန ဣဓ ဝိဟာရေ န ဝတ္ထဗ္ဗာ၊ ပံသုကူလံ အာဟိဏ္ဍိတတ္ထံ၊ န စောဠဘိက္ခာ ဂဟေတဗ္ဗာ၊ န အညဝိဟာရေ ဘုဉ္ဇိတဗ္ဗီ၊ န အညဿ ဘိက္ခုဿ ဝါ ဘိက္ခုနိယာ ဝါ သန္တကံ ဘုဉ္ဇိတဗ္ဗ၊ အညမညံ နေဝ အာလပေယျာမ၊ န သလ္လပယျာမ၊ န သဇ္ဈာယိတဗ္ဗ၊ မတ္တိကာပတ္တေန ဝဋ္ဋတိ၊ န အပရိပုဏ္ဏရိက္ခာရဿ ဝါသောတိ။ (ဖီ၊ စာ-၄၇၁)
ဝန်ခံရာ၌ ဒုက္ကဋ် အာပတ်
(၁) ပုရိမဝါ၌ ဝါဆိုကျောင်းကို ဝန်ခံထား၏။ လာဘ်ပေါသော နောက်နောက်ကျောင်းတို့၌ ဝါဆို၏၊ ထိုရဟန်းအား ပုရိမဝါသည်လည်း မထင်၊ ဝန်ခံခြင်းကြောင့်လည်း ဒုက္ကဋ်သင့်၏။ ဤဆွမ်းကို ဤသုံးလပတ်လုံးခံယူပါ၊ ငါတို့နှစ်ဦး ဤ၌ဝါကပ်ကုန်အံ့၊ တစ်ပေါင်းတည်း ပါဠိသင်ကုန်အံ့ စသည်ဖြင့်လည်း ဝန်ခံရာ၌ ဒုက္ကဋ်ပင်။ ပထမသုဒ္ဓစိတ်ဖြင့်ဝန်ခံမူ နောက်ပိုင်း ဝိသံဝါဒနပစ္စယကြောင့်သာ ဒုက္ကဋ် အသုဒ္ဓစိတ်၌ကား ဝန်ခံရာ၌ ပါစိတ် ဝိသံဝါဒန၌ ဒုက္ကဋ်၊
ယသ္မာ နာနာသီမာယံ ဗွီသု အာဝါသေသု ဝဿံ ဝသန္တဿ ဒုတိယ “ဝသာမီ”တိ စိတ္တံ ဥပ္ပန္နေ ပဌမသေနာသနဂ္ဂေါဟော ပဋိပ္ပဿတိ၊ ပုန ပဌမေဝ “ဝသာမီ”တိ စိတ္တေ ဥပ္ပန္နေ ဒုတိယော ပဋိပ္ပဿမ္ဘတိ၊ တသ္မာ တဿ ဘိက္ခဝေ ဘိက္ခုနာ ပုရိမိကာ စ န ပညာယတီတိ ဝုတ္တံ။ (သာ၊ စာ- ၂၈၅)
ယသ္မာ နာနာသီမာယံ ဂ္ဂီသု အာဝါသေသု ဝဿံ ဥပဂစ္ဆန္တဿ “ဒုတိယ ဝသိဿာမီ”တိ ဥပစာရတော နိက္ခမတ္တေ ပဌမော သေနာသနဂ္ဂါဟော ပဋိပ္ပဿမ္ဘတိ၊ တသ္မာ ပါဠိယံ “တဿ ဘိက္ခဝေ ဘိက္ခုနော ပုရိမိကာ စ န ပညာယတီ” တိ ပဌမံ သေနာသနဂ္ဂါဟံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ၊ ဒုတိယေ သေနာသနဂ္ဂါဟေ ပန ပုရိမိကာ ပညာယတေဝ၊ တတ္ထေဝ တေမာသံ ဝသန္တော ပုရိမဝဿံဝုတ္တော ဧဝ ဟောတိ၊ တတော ဝါ ပန ဒုတိယဒိဝသာဒီသု “ပဌမသေနာသနေ ဝသိဿာမီ”တိ ဥပစာရာတိက္ကမေ ပုရိမိကာပိ န ပညာယတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗိ။ (တိ၊ စာ-၁ရ၈၊ ၁ရ၉)
(၂) ပုရိမဝါ၌ ဝါဆိုကျောင်းကိုဝန်ခံထား၏။ ထိုကျောင်းသို့သွားသည်ရှိသော် ပြင်ပ၌ဥပုသ်ပြု၏။ အထွက်တစ်ရက်နေ့၌ ကျောင်းသို့ကပ်၍ အိပ်ရာနေရာခင်း၍ ဝါဆိုရန် ပုဗ္ဗကိစ္စပြု၍ ပြီးမှ သတ္တာဟကရဏီယမပြုဘဲ ဖဲသွားအံ့၊ ပုရိမဝါလည်းမထင် ဝန်ခံခြင်းကြောင့်လည်းဒုက္ကဋ်။ (ဤဝါရကား ဝါလည်းမဆို၊ သတ္တာဟလည်းမပြု၊ နိရပေက္ခသွားသည်ကိုရည်၍ ဟောတော်မူသည်)
[သော တဒဟေဝ အကရဏီယောတိအာဒီသု သစ ဝဿံ အနုပဂန္ဓာ ဝါ ပက္ကမတိ၊ ဥပဂန္ဓာ ဝါ သတ္တာဟံ ဗဟိဒ္ဓါ ဝီတိနာမေတိ၊ ပုရိမိကာ စ န ပညာယတိ၊ ပဋိဿဝေ စ အာပတ္တိ။ ဝဿံ ဥပဂန္တာ ပန အရုဏံ အနုဋ္ဌာပေတွာ တဒဟေဝ သတ္တာဟကရဏီယေန ပက္ကမန္တဿာပိ အန္တောသတ္တာဟေ နိဝတ္တန္တ ဿ အနာပတ္တိ (ဋ္ဌ၊ စာ-၃၅၅)]
(၃) -၂-နှင့်တူ။ ထိုနေ့ပင် သတ္တာဟကရဏီယပြု၍ ဖဲသွားအံ့၊ ပုရိမဝါလည်းမထင်၊ ဝန်ခံခြင်းကြောင့်လည်း ဒုက္ကဋ် ဤဝါရကား ဝါလည်းမဆို သတ္တာဟသာပြု၍ နိရေပက္ခသွားသည်ကိုရည်၍ ဟောတော်မူသည်။
။
(၄) - တူ နှစ်ရက်သုံးရက် နေပြီး၍ သတ္တာဟ မပြုဘဲဖဲသွားအံ့။ (ဤဝါရကား ဝါဆို၏ သတ္တာဟမပြုဘဲ နိရပေက္ခသွားသည်ကိုရည်၍ မိန့်တော်မူသည်။
သတိမေ့၍ ဝါမကပ်မိသော်လည်း ဝါကပ်သည်ပင်
[ဒွိဟတီဟံ ဝသိတွာတိ ဇာပိ နိရပေက္ခနေဝ ဥပစာရာတိက္ကမ ဝဿစ္ဆေဒါ ဝေဒိတဗ္ဗော။ သစေ ဣဓ ဝသိဿာမီတိ အာလယော အတ္ထိ၊ အသတိယာ ပန ဝဿံ န ဥပေတိ၊ ဂဟိတသေနာသနံ သုဂ္ဂဟိတံ၊ အိန္ဒဝသော န ဟောတိ၊ ပဝါရေတုံ လဘတိယေဝ။] (ဋ္ဌ၊ စာ-၃၅၅)
(၅) - တူ။ နှစ်ရက်သုံးရက် နေပြီး၍ သတ္တာဟကရဏီယပြု၍ ဖဲသွားအံ့။ ဤဝါရကားဝါလည်းဆို၏။ သတ္တာဟလည်းပြု၏၊ နိရပေက္ခဖဲသွားသည်ကိုရည်၍ ဟောတော်မူသည်။
(၆) - နှစ်ရက်သုံးရက်နေပြီး၍ သတ္တာဟကရဏီယပြု၍ ဖဲသွားအံ့၊ သတ္တာဟကရဏီယကို ပြင်ပ၌ လွန်စေအံ့၊ (ဝါလည်းဆို၏။ သတ္တာဟကရဏီယလည်းပြု၏။ သာပေက္ခအားဖြင့်လည်းသွား၏၊ ခုနစ်ရက်အတွင်း မပြန်နိုင်သောကြောင့် ဝဿစ္ဆေဒဖြစ်သည်ကို ရည်ရွယ်၍မိန့်တော်မူသည်။)
- (၇) - နှစ်ရက်သုံးရက်နေပြီး၍ သတ္တာဟပြု၍ ဖဲသွားအံ့၊ ခုနစ်ရက်အတွင်းပြန်လာအံ့၊ ပုရိမဝါလည်းထင်၏။ ဝန်ခံခြင်းကြောင့်လည်း အာပတ်မသင့်။
- (၈) - ထိုရဟန်းသည် ခုနစ်ရက်ဖြင့် မရောက်သေးသော မဟာပဝါရဏာနေ့၌ (သီတင်းကျွတ်လဆန်း(၉)ရက်နေ့၌) သတ္တာဟကရဏီယပြု၍ ဖဲသွားအံ့၊ ထိုရဟန်းသည် ထိုကျောင်းသို့လာသည်ဖြစ်စေ၊ မလာသည်ဖြစ်စေ ထိုရဟန်းအား ပုရိမဝါသည်လည်းထင်၏။ ဝန်ခံခြင်းကြောင့်လည်း အာပတ်မသင့်။
သတ္တာဟကရဏီယ မရှိလျှင် မအပ်
ပါဠိယံ သော သတ္တာဟံ အနာဂတာယ ပဝါရဏာယ သကရဏီယော ပက္ကမတီတိ ဝုတ္တတ္တာ ပဝါရဏာဒိဝသေပိ သတ္တာဟကရဏီယံ ဝိနာ ဂန္တုံ န ဝဋတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗ (တိ၊ စာ-၁၇၉)။ ။ ဧတ္ထ စ အကရဏီယော ပက္ကမတီတိ ဒုတိယဝါရဿ အနာဂတတ္တာ နဝမိတော ပဋ္ဌာယ ဂစ္ဆန္တောပိ သတိယေဝ ကရဏီယေ ဂန္တဗ္ဗံ၊ နာသတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗ၊ (သာ၊ စာ-၂၈၅)
ဝဇီရဗုဒ္ဓိကား အကြောင်းကင်းသော်လည်း အပ်၏ဟူ
တတ္ထ အကရဏီယော ပက္ကမတီတိ ဝစနာဘာဝါ ဝိနာ ရတ္တိစ္ဆေဒကာရဏေန ဂန္တုံ န ဝဋတီတိ သိ။ (ဇီ၊ စာ-၄-၂)
ပဝါရဏာပြုပြီးလျှင်လည်း သွားနိုင်သည်
ပဝါရေတွာ ပန ဂန္တုံ ဝဋ္ဋတိ၊ ပဝါရဏာယ တံဒိဝသသန္နိဿိတတ္တာ၊ တတ္ထ န ဝါ အာဂစ္ဆေယျာတိ အန္တရာယန။ အာစရိယော ပန “န ပုန အာဂစ္ဆာမီ”တိ နိရပေက္ခာပိ သကရဏီယောဝ ဂန္တုံ လဘတီတိ ဒဿနတ္ထံ အကရဏီယောတိ န ဝုတ္တိ ဝဒတိ။ (ဇီ၊ စာ-၄၄၂)
---သီဟိုဠ်၌ ဖြစ်ခဲ့သော ရှေးထုံးတစ်ရပ်
“သီဟဠဒီပေ ကိရ စူဠပဝါရဏာ နာမ အတ္ထိ၊ တံ ပဝါရဏံ ကတွာ ယထာသုခံ သကရဏီယာ ဂစ္ဆန္တိ၊ ပယောဂဉ္စ ဒဿေန္တီ”တိ ဝုတ္တံ၊ တတ္ထ “ဆ အရုဏာ အန္တောဝ ဟောန္တိ၊ ဧကော ဗဟိ၊ တသ္မာ သော တေမာသံ ဝုတ္တော ဟောတီတိ အပရေ”တိ စ၊ “အာစရိယော ဧဝံ န ဝဒတီ”တိ စ ဝုတ္တံ။ (ဇီ၊ စာ-၄၇၂၊၄၇၃)
(၉)ရဟန်းသည် ပုရိမဝါ၌ ဝါဆိုကျောင်းကို ဝန်ခံထား၏။ ထိုကျောင်းသို့သွား၍ ဥပုသ်ပြု၏။ အထွက်တစ်ရက်နေ့၌ ကျောင်းသို့ကပ်အံ့၊ ...။ ဤသို့ ဥပုသ်ပြုသည်၏အစွမ်းဖြင့် (၂-မှ ၈ တိုင် အောင် အလားတူ) (ရု)ဝါရလာ၏။ ပေါင်းသော် ပုရိမဝါ၌ (၁၄) ဝါရလာ၏။ ပစ္ဆိမဝါ၌ အလားတူ (၁၄) ဝါရလာ၏။ ပေါင်း (၂၈) ဝါရ မူလနံပါတ် (၁)ဝါရနှင့် ပေါင်းသော် (၂၉) ဝါရလာ၏။
ဝိမတိဆရာကား - ပဝါရဏာဒိဝသောပိ တေမာသပရိယာပန္နောဝ (တိ-ပ-စာ-၁၆၄) စသည် ဖြင့် ပဝါရဏာရက်လည်း တေမာသ၌အကျုံးဝင်ရကား မြတ်စွာဘုရားကလည်း တေမာသပတ်လုံးဝါကပ်ခြင်းကို ပညတ်တော်မူရကား တေမာသပြည့်မှသာ ဝါမှထသည်။ သို့အတွက် သတ္တာဟကရဏီယကင်း၍ ပဝါရဏာနေ့၌သွားလျှင် ဝဿစ္ဆေဒလည်းဖြစ်၍ ဒုက္ကဋ်လည်းသင့်၏စသည်ဖြင့် ဒုတိယပါရာဇိကအဖွင့်၌ ရှည်လျားစွာ သတိပေးတော်မူသည်။
---၄-ပဝါရဏာက္ခန္ဓက
ပဝါရဏာကို ခွင့်ပြုတော်မူခြင်း
မြတ်စွာဘုရားသည် ဇေတဝန်ကျောင်းတော်၌ သီတင်းသုံးနေတော်မူစဉ် ဝါတွင်းသုံးလပတ်လုံး စကားမဆိုသောအကျင့်ကို ဆောက်တည်ကုန်သော ရဟန်းတို့ကိုအကြောင်းပြု၍ တိတ္ထိတို့ဆောက်တည်အပ်သော စကားမဆိုသောအကျင့်ကို ဆောက်တည်သောရဟန်းအား ဒုက္ကဋ်အာပတ်သင့်၏ဟု ပညတ်တော်မူသည်။ ဝါမှထသော ရဟန်းတို့အား ပဝါရဏာကို ခွင့်ပြုတော်မူသည်။ ထိုသို့ ပဝါရဏာကိုပြုခြင်းဖြင့် သင်တို့အတွက် အချင်းချင်းလိုက်လျောခြင်းအာပတ်မှ ထမြောက်စေခြင်း ဝိနည်းကို ရှေးရှုခြင်းဖြစ်လတ္တံ့ဟု မိန့်တော်မူသည်။
ပဝါရဏာ၌ ဉတ်ထားပုံ အမျိုးအစား
သုဏာတု မေ ဘန္တေ သံဃော၊ အဇ္ဇ ပဝါရဏာ၊ ယဒိ သံဃဿ ပတ္တကလံ၊ သံဃော ပဝါရေယျာ တိ အယံ သဗ္ဗသင်္ဂါဟိကာ နာမ ဉတ္တိ။ ဧဝတ္ထိ ဝုတ္တေ တေဝါစိကံ ဒွေဝါစိကံ ဧကဝါစိကဉ္စ ပဝါရေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ သမာနဝဿိကံ န ဝဋ္ဋတိ။ တေဝါစိကံ ပဝါရေယျာတိ ဝုတ္တေ ပန တေဝါစိကမေဝ ဝတ္ထုတိ အညံ န ဝဋ္ဋတိ။ ဒွေဝါစိကံ ပဝါရေယျာတိ ဝုတ္တေ ဒွေဝါစိကဉ္စ တေဝါစိကဉ္စ ဝဋ္ဋတိ၊ ဧကဝါစိကဉ္စ သမာနဝကဉ္စ န ဝဋ္ဋတိ။ ဧကဝါစိကံ ပဝါရေယျာတိ ဝုတ္တေ ပန ဧကဝါစိကဒွေဝါစိကတေဝါစိကာနိ ဝဋန္တိ၊ သမာနဝဿိက မေဝ န ဝဋတိ၊ သမာနဝဿိကန္တိ ဝုတ္တေ သဗ္ဗံ ဝဋတိ။ [အဇ္ဇ ပဝါရဏာ စာတုဒ္ဒသီ၊ ပန္နရသီ၊ သာမဂ္ဂီဟု ထည့်] (၉၊ စာ-၃၅၆)
အားလုံးဆောင့်ကြောင့်ထိုင်ရမည်
ဆဗ္ဗဂ္ဂီရဟန်းတို့ကို အကြောင်းပြု၍ - မထေရ်ကြီးဖြစ်သော ရဟန်းတို့ ဆောင့်ကြောင့်ထိုင်လျက် ပဝါရဏာပြုစဉ် နေရာတို့၌ မနေအပ်၊ နေသောရဟန်းအား ဒုက္ကဋ်အာပတ်သင့်၏ဟု ပညတ်တော်မူသည်။ အားလုံးသောရဟန်းတို့သည်ပင်လျှင် ဆောင့်ကြောင့်ထိုင်လျက် ပဝါရဏာပြုခြင်းငှာ ခွင့်ပြု၏။ တစ်ဖန် ပြီးသည်တိုင်အောင် ထိုင်နေရသဖြင့် မူးဝေလဲကျသော အိုမင်းမစွမ်းမထေရ်ကြီးတစ်ပါးကိုအကြောင်းပြု၍ မိမိပဝါရဏာပြုစဉ်အတွင်း ဆောင့်ကြောင့်ထိုင်နေခြင်းငှာ၊ ပဝါရဏာပြုပြီးသည့်နောက် နေရာ၌ ထိုင်နေခြင်းငှာ
---ခွင့်ပြုတော်မူပြန်သည်။ (သံဃာထေရ်ကြီးလက်အုပ်ချီရာ၌ တရားတော်ကို ရိုသေသောအားဖြင့် ချီသည်။ သီတင်းငယ်များကို ရှိခိုးသည်မဟုတ်ဟုမှတ်။)
တိုက်တွန်းခြင်း
သံဃော ဘန္တေ ထေရံ ပဝါရဏာဉတ္တိဌပနံ အဇ္ဈေသတိ၊ ဌပတု ဘန္တေ ထေရော ပဝါရဏာဉတ္တိ၊ ဒုတိယမ္ပိ တတိယမ္ပိ ဘန္တေ သံဃော ၊~၊ ဉတ္တိ။
သံဃော အာဝုသော အာယသ္မန္တံ ပဝါရဏာဉတ္တိဌပနံ အဇ္ဈေသတိ၊ ဌပတု အာယသ္မာ ပဝါရဏာဉတ္တိ၊ ဒုတိယမ္ပိ တတိယမ္ပိ ဘန္တေ သံဃော ၊~၊ ဉတ္တိ။ (လေးပါး လေးပါးအောက်၌ကား ဤအရာဝယ် သံဃာအလယ် မဟုတ်သောကြောင့် အာပတ်မှလွတ်လောက်ပါ၏ဟူ (သာရ၊ စာ-၃၅၉))
ပဝါရဏာအပြားစသည်
စာတုဒ္ဒသီပဝါရဏာ ပန္နရသီပဝါရဏာ ဟူ၍နှစ်မျိုး၊ အဓမ္မေန ဝဂ္ဂံ၊ အဓမ္မေန သမဂ္ဂံ၊ ဓမ္မေန ဝဂ္ဂံ၊ ဓမ္မေန သမဂ္ဂံဟု လေးမျိုးတွင် နောက်ဆုံးတစ်မျိုးသာခွင့်ပြု၏။
ပကတိစာရိတ္တ ပဝါရဏာ
ဒွေမာ ဘိက္ခဝေ ပဝါရဏာ စာတုဒ္ဒသိကာ စ ပန္နရသိကာ စာတိ ဧတ္ထ ပုရိမဝဿံဝုတ္ထာနံ ပုဗ္ဗကတ္တိကပုဏ္ဏမာ၊ တေသံယေဝ သစေ ဘဏ္ဍနကာရကေဟိ ဥပတာ ပဝါရဏံ ပစ္စက္ကမုန္တိ။ အထ ကတ္တိကမာသဿ ကာဠပက္ခစာတုဒ္ဒသော ဝါ ပစ္ဆိမကတ္တိကပုဏ္ဏမာ ဝါ၊ ပစ္ဆိမဝဿံဝုတ္ထာနဉ္စ ပစ္ဆိမကတ္တိကပုဏ္ဏမာ ဧဝဝါတိ ဣမေတော ပဝါရဏဒိဝသာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ၊ ဣဒဉ္စ ပကတိစာရိတ္တဝသေန ဝုတ္တံ။ (သာ၊ စာ-၂၈၈)
မဟာဝိဟာရဝါသီထုံး
တထာရူပပစ္စယေ ပန သတိ ဒွိန္နံ ကတ္တိကပုဏ္ဏမာနံ ပုရိမေသု စာတုဒ္ဒသေသုပိ ပဝါရဏံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ တေနေဝ မဟာဝိဟာရေ ဘိက္ခု၊ စာတုဒ္ဒသိယာ ပဝါရေတွာ ပန္နရသိယာ ကာယသာမဂ္ဂီ ဒေန္တိ၊ စေတိယဂိရိမဟဒဿနတ္ထမ္ပိ အဋ္ဌမိယာ ဂစ္ဆန္တိ၊ တမ္ပိ စာတုဒ္ဒသိယံ ပဝါရေတုကာမာနညေဝ ဟောတိ။ (သာ၊ စာ-၂၈၈)
ဒွေမာ ဘိက္ခဝေ ပဝါရဏာတိ ဧတ္ထ တာဒိသေ ကိစ္စေ သတိ ယတ္ထ ကတ္ထစိ ပဝါရေတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ တေနေဝ မဟာဝိဟာရေ ဘိက္ခု၊ စာတုဒ္ဒသိယံ ပဝါရေတွာ ပန္နရသိယံ ကာယသာမဂ္ဂီ ဣဒါနိပိ ဒေန္တိ။ စေတိယဂိရိမဟာဒဿနတ္ထမ္ပိ အဋ္ဌမိယံ ဂစ္ဆန္တိ၊ တမ္ပိ စာတုဒ္ဒသိယံ ပဝါရေတုကာမာနံယေဝ ဟောတိ၊
---သတ္တာဟံ အနာဂတာယ ပဝါရဏာယ သကရဏိယော ပက္ကမတိ၊ အနာပတ္တီတိ ဝစနတော ဣဒံ အာစိဏ္ဏန္တိ လိခိတံ။ (ဇီ၊ စာ-၄၄)
ဥပေါသထက္ခန္ဓက၌- သစေ ဧကသ္မိံ ဝိဟာရေ စတူသု ဘိက္ခုသု ဝသန္တေသု (ဋ္ဌ၊ စာ-၃၃၈)စသည်ဖြင့်ဖွင့်၍ ဤ၌ ပဝါရဏကမ္မေသု သစေ ဧကသ္မိံ ဝိဟာရေ ပဉ္စသု ဘိက္ခုသု ဝသန္တေသု (ဋ္ဌ၊ စာ-၃၅) စသည်ဖြင့် (၄ ပါး၊ ၅ပါးသာ ထူးခြားသည်) အဓိပ္ပာယ်မှာ တူသည်ဖြစ်၍ အဓမ္မကံစသည်ကို အလားတူသိ။ ဥပုသ် ပဝါရဏာခေတ်ကို ဂါမဖြင့် ပိုင်းခြားခြင်းသည် မသင့်၊ ဧကသ္မိံ ဝိဟာရေဟုသာ ဝိဟာရသဒ္ဒါဖြင့် အဋ္ဌကထာဆရာဆိုခြင်းကြောင့် ဝိဟာရဖြင့်သာ တစ်သိမ်တည်းမတည်ကြသော် ပိုင်းခြားသင့်၏။ မဟာသိမ်ကဲ့သို့သော တစ်သိမ်တည်း၌တည်သော ကျောင်းတိုက်အများဖြစ်မူ၊ ဝိဟာရဖြင့်မပိုင်းခြားပဲ သီမာဖြင့် ပိုင်းခြားသင့်၏။
ဝါရဏာပေးခြင်းကို ခွင့်ပြုခြင်း
[ဒိန္နာ ဟောတိ ပဝါရဏာတိဧတ္ထ ဧဝံ ဒိန္နာယ ပဝါရဏာယ ပဝါရဏာဟာရကေန သံဃံ ဥပသင်္ကမိတွာ ဧဝံ ပဝါရေတဗ္ဗ “တိဿော ဘန္တေ ဘိက္ခုသံဃံ ပဝါရေတိ ဒိဋ္ဌေန ဝါ သုတေန ဝါ ပရိသင်္ကာယဝါ၊ ဝဒတု တံ ဘန္တေ သံဃော အနုကမ္ပံ ဥပါဒါယ၊ ပဿန္တော ပဋိကရိဿတိ၊ ဒုတိယမ္ပိ၊ တတိယမ္ပိ ဘန္တေ တိဿော ဘိက္ခုသံဃံ ပဝါရေတိ၊ ပဋိကရိဿတီတိ။ သစေ ပန ဝုဍ္ဎတရော ဟောတိ အာယသ္မာ ဘန္တေ တိဿာတိ ဝတ္တတ္ထံ၊ ဝဋတိ တေန တဿတ္ထာယ ပဝါရိတံ ဟောတိ။] (ဋ္ဌ၊ စာ-၃၅)
ပဝါရဏာပေးသော ရဟန်းအား ဆန္ဒကိုလည်းပေးရန် ခွင့်ပြုတော်မူ၏။
[ပဝါရဏဒိဝသေ ပန ဗဟိသီမာယံ ပဝါရဏံ အဓိဋ္ဌဟိတွာ အာဂတေနပိ ဆန္ဒော ဒါတဗ္ဗော၊ တေန သံဃဿ ပဝါရဏကမ္မံ န ကုပ္ပတိ။] (ဋ္ဌ၊ စာ-၃၅၈)
အနာပတ္တိ ပန္နရသကာဒိကထာ
[ပုန ပဝါရေတဗ္ဗန္တိ ပုန ပုဗ္ဗကိစ္စံ ကတွာ ဉတ္တိ ဌပေတွာ သံဃတွေ့ရတော ပဋ္ဌာယ ပဝါရေတဗ္ဗ။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၃၅၈)
(၁) ပုန ပဝါရေတဗ္ဗန္တိ ပုနပိ သဗ္ဗေဟိ သမာဂန္တွာ ပဝါရေတဗ္ဗ (ဇီ၊ စာ-၄၅၄၊၄၇) (၂) အာဂစ္ဆန္တိ သမသမာ တေသံ သန္တိကေ ပဝါရေတဗ္ဗန္တိ “ဂတေ အနာနေတွာ နိသိန္နာနံယေဝ သန္တိကေ ပဝါရေတဗ္ဗ၊ ဥပေါသထက္ခန္ဓကေပိ ဒေသေဝ နယောတိ လိခိတံ။ (ဇီ၊ စာ-၄၇၅)
(၃) သဗ္ဗာယ ဝုဋ္ဌိတာယ ပရိသာယ အာဂစ္ဆန္တိ သမသမာ တေသံ သန္တိကေ ပဝါရေတဗ္ဗန္တိ ယဒိ သဗ္ဗေ ဝုဋ္ဌဟိတွာ ဂတာ၊ သန္နိပါတေတုဉ္စ န သက္ကာ၊ ဧကစ္စေ သန္နိပါတာပေတွာ ပဝါရေတုံ ဝဋ္ဋတီတိ ဝဒန္တိ၊ ကသ္မာ၊ ဉတ္တိ ဌပေတွာ ကတ္တဗ္ဗသံဃကမ္မာဘာဝါ ဝဂ္ဂီ န ဟောတိ ကိရ။ ဧတ္ထ ပန ဧကစ္စေသု ဂတေသုပိ သဗ္ဗေသု ဂတသုပိ သဗ္ဗေ သန္နိပါတာပေတွာ ဉတ္တိ အဋ္ဌပေတွာ ကေဝလံ ပဝါရေတဗ္ဗ။
---ဧကစ္စေ သန္နိပါတာပေတွာ ပဝါရေတုံ န ဝဋ္ဋတိ၊ “သံဃံ ဘန္တေ ပဝါရေမီ”တိ ဝစနတော သဗ္ဗေပိ ဟိ သန္နိပတိကာ ပုစ္ဆာ ဒိဋ္ဌံ ဝါ သုတံ ဝါ ပရိသင်္ကေတံ ဝါ ဝတ္တာရော ဟောန္တိ။ အနာဂတာနံ အတ္ထိဘာဝံ ဥတ္တာပိ ဧကစ္စာနံ သန္တိကေ ပဝါရဏာဝစနံ ဝိယ ဟောတိ။ သမ္မုခီဘူတေ စတ္တာရော သန္နိပါတာပေတွာ နိဿဂ္ဂိယံ အာပန္နစီဝရာဒိနိဿဇ္ဇနံ ဝိယ ပဝါရဏာ န ဟောတိ သဗ္ဗာယတ္တတ္တာ။ သမဂ္ဂါနံ ပဝါရဏာ ပညတ္တာတိဝစနတ္ထ သာဓကံ၊ ဣတော အညထာ န ဝဋတိ၊ အဋ္ဌကထာယံ အနနုညာတတ္တာတိ ဥပတိဿတ္ထေရော ဝဒတိ။ (ဇီ၊စာ-၄၇၅)
သာရတ္ထဆရာယူသောဝါဒ
သဗ္ဗာယ ဝုဋ္ဌိတာယ ပရိသာယ အာဂစ္ဆန္တိ သမသမာ၊ တေသံ သန္တိကေ ပဝါရေတဗ္ဗန္တိ ယဒိ သဗ္ဗေ ဝုဋ္ဌတွာ ဂတာ၊ သန္နိပါတေတုဉ္စ န သက္ကာ၊ ဧကစ္စေ သန္နိပါတေတွာ ပဝါရေတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ ဉတ္တိ ဌပေတွာ ကတ္တဗ္ဗသံဃကမ္မာဘာဝါ ဝဂ္ဂီ န ဟောတိ၊ ဥပေါသထေပိ ဒေသေဝ နယော။ (သာ၊ စာ-၂၈၈)
ဗဒ္ဓသိမ်၌ ပါရိသုဒ္ဓိ ဥပုသ်ပြုအပ်၏ မဟာမြိုင်ဆရာတော်
ဤသာရတ္ထဆရာလက်ခံသော - ဉတ္တိ ဌပေတွာ ကတ္တဗ္ဗသံဃကမ္မာဘာဝါ ဝဂ္ဂီ န ဟောတိ၊ ဥပေါသထေပိ ဒေသေဝနယော- ဟူသော စကားရပ်ကိုထောက်၍ ဗဒ္ဓသိမ်၌သော်လည်း (၂)ပါး ပါရိသုဒ္ဓိ ဥပုသ်ပြုခြင်းငှာ – ဉတ်မထားရသော ကံဖြစ်၍ ဂါမ၌တည်နေသော်လည်း ဝဂ်မဖြစ်သောကြောင့် ‘အပ်၏ ဟု ယူသောဝါဒလည်း ရှိ၏။ (၃) ပါး ပါရိသုဒ္ဓိ ဥပုသ်ပြု၍လည်းရနိုင်၏။ (သုံးပါးဉတ်သည် ဂဏဉတ်သာဖြစ်၍ သံဃာဉတ်မဟုတ်သောကြောင့်ဟု ဆိုလိုဟန်ရှိ၏။) ဟု ယူသောဝါဒလည်း ရှိ၏။ ဤဝါဒကို လက်ခံနိုင်လျှင် အဓိဋ္ဌာန်ဥပုသ်လည်း ပြုကောင်း၏ဟု ယူရန်ရှိ၏။
(၄) “ထောကတရေဟိ တေသံ သန္တိကေ ပဝါရေတဗ္ဗ ဉတ္တိ အဋ္ဌပေတွာ ဝါတိ ဝုတ္တံ။ အာဂန္တုကာ နာမ နဝမိတော ပဋ္ဌာယာဂတာ ဝါ ဝဇ္ဇသတ္ထနာဝါသု ဝုဋ္ဌဝဿာ ဝါ ဟောန္တိ။ (ဇီ၊ စာ-၄၅) [အာဂန္တုကေဟိ အာဝါသိကာနံ အနုဝတ္တိတဗ္ဗန္တိ အဇ္ဇ ပဝါရဏာ စာတုဒ္ဒသီတိ ဧတဒေဝ ပုဗ္ဗကိစ္စ ကာတဗ္ဗ၊ ပန္နသိကဝါရေပိ ဒေသေဝ နယော။] (ဋ္ဌ၊ စာ-၃၅၈)
ပါဠိမုတ္တက ဝိနိစ္ဆယ
အာဝါသိကေဟိ နိဿိမံ ဂန္တွာ ပဝါရေတဗ္ဗန္တိ အဿာဝသာနေ အယံ ပါဠိမုတ္တကဝိနိစ္ဆယော သစေ ပုရိမိကာယ ပဉ္စ ဘိက္ခူ၊ ဝဿံ ဥပဂတာ၊ ပစ္ဆိမိကာယပိ ပဉ္စ၊ ပုရိမေဟိ ဉတ္တိ ဌပေတွာ ပဝါရိတေ ပစ္ဆိမေဟိ တေသံ သန္တိကေ ပါရိသုဒ္ဓိ ဥပေါသထော ကာတဗ္ဗော၊ န ဧကသ္မိံ ဥပေါသထဂ္ဂေ ဒွေ ဉတ္တိယော ဌပေတဗ္ဗာ၊ သေစေပိ ပစ္ဆိကာယ ဥပဂတာ စတ္တာရော တယော ဒွေ ကော ဝါ ဟောတိ၊ ဒေသေဝ
---နယော။ အထ ပုရိမိကာယ စတ္တာရော ပစ္ဆိမိကာယပိ စတ္တာရော တယော ဒွေ ကော ဝါ၊ ဒေသေဝ နယော၊ အထာပိ ပုရိမိကာယ တယော ပစ္ဆိမိကာယပိ တယော ဒွေ ဝါ၊ ဒေသေဝ နယော။ ဣဒံ ကတ္ထ လက္ခဏံ သစေ ပုရိမိကာယ ဥပဂတေဟိ ပစ္ဆိမိကာယ ဥပဂတာ ထောကတရာ စေဝ ဟောန္တိ သမသမာ စ၊ သံဃပဝါရဏာယ ဂဏံ ပူရေန္တိ၊ သံဃပဝါရဏာဝသေန ဉတ္တိ ဌပေတဗ္ဗာတိ။
သေစေ ပန ပုရိမိကာယ တယော၊ ပစ္ဆိမိကာယ ဧကော ဟောတိ၊ တေန သဒ္ဓိ တေ စတ္တာရော ဟောန္တိ၊ စတုန္နံ သံဃဉတ္တိ ဌပေတွာ ပဝါရေတုံ န ဝဋတိ၊ ဂဏဉတ္တိယာ ပန သော ဂဏပူရကာ ဟောတိ။ တသ္မာ ဂဏဝသေန ဉတ္တိ ဌပေတွာ ပုရိမေဟိ ပဝါရေတဗ္ဗ၊ ဣတရေန တေသံ သန္တိကေ ပါရိသုဒ္ဓိ ဥပေါသထော ကာတဗ္ဗော။ သေစေ ပုရိမိကာယ ဒွေ ပစ္ဆိကာယ ဒွေဝါ ဧကော ဝါ ဟောတိ၊
ဒေသေဝ နယော။ သေစေ ပုရိမိကာယ ဧကော ပစ္ဆိမိကာယပိ ဧကော ဟောတိ၊ ဧကေန ဧကဿ သန္တိကေ ပဝါရေတဗ္ဗ၊ ဧကေန ပါရိသုဒ္ဓိဥပေါသထော ကာတဗ္ဗော။ သေစေ ပန ပုရိမဝဿပဂတေဟိ ပစ္ဆိမဝဿပဂတာ ဧကေနပိ အဓိကတရာ ဟောန္တိ။ ပဌမံ ပါတိမောက္ခံ ဥဒ္ဒိသိတွာ ပစ္ဆာ ထောကတရေဟိ တေသံ သန္တိကေ ပဝါရေတဗ္ဗ။
ကတ္တိကစာတုမာသိနိယာ ပဝါရဏာယ ပန သစေ ပဌမံ ဝသူပဂတဟိ မဟာပဝါရဏာယ ပဝါရိတေဟိ ပစ္ဆာ ဥပဂတာ အဓိကတရာ ဝါ သမသမာ ဝါ ဟောန္တိ၊ ပဝါရဏာဉတ္တိ ဌပေတွာ ပဝါရေတဗ္ဗ။ တေဟိ ပဝါရိတေ ပစ္ဆာ ဣတရေဟိ ပါရိသုဒ္ဓိဥပေါသထော ကာတဗ္ဗော။ အထ မဟာပဝါရဏာယ ပဝါရိတာ ဗဟူ ဘိက္ခူ၊ ဟောန္တိ၊ ပစ္ဆိမဝသူပဂတာ ထောကတရာ ဝါ ဧကော ဝါ၊ ပါတိမောက္ခေ ဥဒ္ဒိဋ္ဌေ ပစ္ဆာ တေသံ သန္တိကေ တေန ပဝါရေတဗ္ဗ။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၃၅၈၊ ၃၅၉)
သာမဂ္ဂီ ပဝါရဏာရက်
[သာမဂ္ဂီပဝါရဏံ ကရောန္တေဟိ စ ပဌမပဝါရဏံ ဌပေတွာ ပါဠိပဒေတော ပဋ္ဌာယ ယာဝကတ္တိက စာတုမာသိနီပုဏ္ဏမာ ဧတ္ထန္တရံ ကာတဗ္ဗာ၊ တတော ပစ္ဆာ ဝါ ပုရ ဝါ န ဝဋတိ၊] (ဋ္ဌ၊ စာ-၃၅၉) [ကောသမ္ဘီပြည် သံဃသာမဂ္ဂီမျိုးသာ။ အနည်းငယ်သော သာမဂ္ဂီ၌ကား ပဝါရဏာနေ့မှာပင် ပဝါရဏာပြုပါ၏ဟူ၏]
ဒွေဝါစိက ပဝါရဏာစသည်
သုဏာတု မေ ဘန္တေ သံဃော၊ အဇ္ဇ ပဝါရဏာ ပန္နရသီ၊ ယဒိ သံဃဿ ပတ္တကလ္လံ၊ သံဃော (တေဝါစိကံ၊ ဒွေဝါစိကံ၊ ဧကဝါစိကံ၊ သမာနဝဿိကံ) ပဝါရေယျ၊ (ပါ၊ စာ-၂၂၃)
လေးပါးဖြစ်အံ့ သုဏန္တု မေ အာယသ္မန္တော၊ အဇ္ဇ ပဝါရဏာ ပန္နရသီ၊ ယဒါယသ္မန္တာနံ ပတ္တ ကလ္လိ၊ မယံ အညမညံ ပဝါရေယျာမ။ (ပါ၊ စာ-၂၂၈)
သုံးပါးဖြစ်အံ့ - သုဏန္တု မေ အာယသ္မန္တာ၊ အဇ္ဇ ပဝါရဏာ ပန္နရသီ၊ ယဒါယသ္မန္တာနံ ပတ္တ ကလ္လံ၊ မယံ အညမညံ ပဝါရေယျာမ၊ (ပါ၊ စာ-၂၂၉)
---နှစ်ပါးဖြစ်အံ့ - အချင်းချင်းပြု။ တစ်ပါးဖြစ်အံ့ - အဓိဋ္ဌာန်ပြု။
လူရိုင်းဘေးဖြစ်အံ့၊ အလှူကိုလှူသော လူတို့ကြောင့်၊ ပဝါရဏာနေ့၌ တရားကိုဟောသော ရဟန်းတို့ကြောင့်၊ သုတ္တန်ကိုပေါင်း၍ရွတ်ဆိုသော ရဟန်းတို့ကြောင့်၊ ဝိနည်းကိုဆုံးဖြတ်သော ဝိနည်းဆောင်ရဟန်းတို့ကြောင့်၊ အဘိဓမ္မာကို ဆွေးနွေးမေးမြန်းသော ရဟန်းတို့ကြောင့် များသောအားဖြင့် ညဉ့်အချိန် ကုန်လွန်အံ့၊ ခိုက်ရန်ပြုသော ရဟန်းတို့ကြောင့် ညည့်အချိန်ကုန်လွန်အံ့၊ မိုး မင်း ခိုးသူ မီး ရေ လူ ဘီလူး သားရဲ မြွေ အသက် ဗြဟ္မစရိယ အန္တရာယ်ရှိသည်ဖြစ်အံ့ သံဃာအား ဉတ်ဖြင့်သိစေ၍ ဒွေဝါစိက ဧကဝါစိက သမာနဝဿိက ပဝါရဏာပြုရာ၏။
ပဝါရဏာထားခြင်း
ဆဗ္ဗဂ္ဂီရဟန်းတို့ကို အကြောင်းပြု၍ အာပတ်နှင့်တကွ ပဝါရဏာပြုသော ရဟန်းအား ဒုက္ကဋ်ဟု ပညတ်တော်မူ၏။ ပြုသော် အခွင့်ကိုပြုစေ၍ စောဒနာခြင်းငှာခွင့်ပြုတော်မူ၏။ ခွင့်တောင်းသော်လည်း ခွင့်ပြုခြင်းငှာအလိုမရှိမူ ခွင့်ပြုသောရဟန်းအား ပဝါရဏာနေ့ ထိုအာပတ်နှင့်တကွသော ပုဂ္ဂိုလ်၏မျက်မှောက်ဖြစ်သော သံဃအလယ်၌ -
သုဏာတု မေ ဘန္တေ သံဃော၊ ဣတ္ထန္နာမော ပုဂ္ဂလော သာပတ္တိကော၊ တဿ ပဝါရဏံ ဌပေမိ၊ န တသ္မိံ သမ္မုခီဘူတေ ပဝါရေတဗ္ဗ-ဟု ဉတ်ထား၍ ပဝါရဏာကိုထားခြင်းငှာ ခွင့်ပြုတော်မူ၏။ (ပါ၊ စာ-၂၅၃)
စင်ကြယ်သော အာပတ်မရှိသော ရဟန်းတို့အား အမှုအခင်းမရှိဘဲ အကြောင်းမရှိဘဲ ပဝါရဏာကို တားသောရဟန်းအား ဒုက္ကဋ်၊ ပဝါရဏာပြုပြီးသော ရဟန်းတို့အား ပဝါရဏာတားသော ရဟန်းအား ဒုက္ကဋ်။
ထားအပ် မထားအပ်ပုံ
ပဝါရဏာပြုပြီးမှ မတားအပ်။ ပြုမပြီးမီတားအပ်၏။ [ပဝါရဏာတန့်ထားခြင်းသည် သဗ္ဗသင်္ဂါဟိက၊ ပုဂ္ဂလိကအားဖြင့် နှစ်မျိုးရှိ၏။ သဗ္ဗသင်္ဂါဟိက၌- သုဏာတု မေ ဘန္တေ သံဃော၊ ပဝါရေ-၌ သု-မှရေ- တိုင်အောင်အတွင်း၌ တစ်ခုခုသောပုဒ်တွင် ပဝါရဏာတန့်ထားနိုင်ရကား ထိုအတွင်းသည် ဌပနခေတ်မည်၏။ ပုဂ္ဂလိက၌- သံဃံ ဘန္တေ ပဝါရေမိ၊ -လ- တတိယမ္ပိ ၊--၊ ပဿန္တော ပဋိ တိုင်အောင် ဌပနခေတ်မည်၏။ ယျ၊ ကရိဿာမိ-တို့ပြီးလျှင်ကား ဌပနခေတ်ကုန်၍ တန့်ထားသော်လည်း တန့်ထားသည်မမည် ဟူ၏။ ဒွေဝါစိက၊ ဧကဝါစိက၊ သမာနဝဿိကတို့၌လည်း နည်းတူ-ဋိ’အက္ခရာတိုင်အောင်သာ ဌပနခေတ်ဟူ၏။]
---သံဃာလိုက်နာရမည့် အချက်များ
ပဝါရဏာနေ့၌ ရဟန်းတစ်ပါးသည် (စောဒက) ရဟန်းတစ်ပါးကို (စုဒိတကအား) ပဝါရဏာ တန့်ထား၏။ စောဒကသည် (၁) အပရိသုဒ္ဓ ကာယသမာစာရ (၂) အပရိသုဒ္ဓ ဝစီသမာစာရ (၃) အပရိသုဒ္ဓါ ဇီဝ(၄)ဝိနည်းသိက္ခာပုဒ်တို့၌ ဗာလအဗျတ္တဖြစ်ခြင်း (၅) မေးစိစစ်သော် အမေးကိုဖြေခြင်းငှာ မစွမ်းနိုင်ဟူသော အင်္ဂါရပ်(၅)ချက်တို့တွင် အားလုံးနှင့်လည်းကောင်း၊ တစ်ခုခုနှင့်လည်းကောင်း ပြည့်စုံ၏ဟု အခြားရဟန်းတို့ကသိကုန်သော် ငြင်းခုံခြင်းမပြုရန်နှိပ်နင်း၍ သံဃာသည် ပဝါရဏာပြုရမည်။ [စကားဖြင့် နှိပ်နင်းသည်ကိုယူ]
အကယ်၍ စောဒကသည် - ပရိသုဒ္ဓကာယသမာစာရ၊ ပရိသုဒ္ဓဝစီသမာစာရ၊ ပရိသုဒ္ဓါဇီဝ ဗျတ္တ ပဋိဗလဖြစ်၍ မေး၊စိစစ်သော် ဖြေခြင်းငှာစွမ်းနိုင်မူ-သီလဝိတ္တိ၊ အာစာရဝိပ္ပတ္တိတို့ကို ခွဲခြမ်းမေးမြန်း၍ မြင်ခြင်း၊ ကြားခြင်း၊ ယုံမှားခြင်းတို့တွင် မည်သည့်အချက်ဖြင့် စွပ်စွဲသည်ကို စိစစ်မေးမြန်းရမည်။
အကယ်၍ စောဒကသည် မေးစိစစ်သော် ပညာရှိသီတင်းသုံးဖော်တို့၏ စိတ်ကိုမနှစ်သက်စေငြားအံ့၊ စုဒိတကအား မစွပ်စွဲရန်ပြော၍ နှစ်သက်စေသော စွပ်စွဲအပ်ကြောင်းကို ဆိုခြင်းငှာအပ်၏။
အကယ်၍ စောဒကသည် မြင်ခြင်း၊ ကြားခြင်း၊ ယုံမှားခြင်း အရင်းမရှိသော ပါရာဇိကဖြင့် စွပ်စွဲသည်ကို ဝန်ခံငြားအံ့၊ (သံဃာဒိသေသ် အာပတ်သို့တင်၍) (အာပတ်အလျောက်ကုစားစေ၍၊ သံဃာသည် ပဝါရဏာပြုရမည်။ အကယ်၍ သံဃာဒိသေသ် အာပတ်ဖြင့် စွပ်စွဲသည်ကိုဝန်ခံငြားအံ့၊ တရားအားလျော်စွာ (ပါစိတ်အာပတ်ကို) ကုစားစေ၍ သံဃာသည် ပဝါရဏာပြုရမည်။ ထုလ္လစ္စဉ်း ပါစိတ် ပါဠိဒေသနီ ဒုက္ကဋ် ဒုဗ္ဘာသီအာပတ်ဖြင့် စွပ်စွဲသည်ကိုဝန်ခံငြားအံ့၊ တရားအားလျော်စွာ (ဒုက္ကဋ်) အာပတ်ကို ကုစားစေ၍ သံဃာသည် ပဝါရဏာပြုရမည်။
အကယ်၍ စုဒိတကသည် ပါရာဇိကသို့ရောက်၏ဟု ဝန်ခံငြားအံ့၊ လူထွက်စေ၍ သံဃာဒိသေသ်သို့ ရောက်၏ဟုဝန်ခံအံ့၊ သံဃာဒိသေသ်သို့တင်၍၊ ထုလ္လစ္စဉ်း ပါစိတ် ပါဠိဒေသနီ ဒုက္ကဋ် ဒုဗ္ဘာသီအာပတ်သို့ ရောက်၏ဟုဝန်ခံအံ့ .. တရားအားလျှော်စွာ ကုစားစေ၍ သံဃာသည် ပဝါရဏာပြုရမည်။
သတိပြုရန်
သာဿ ယထာဓမ္မံ ပဋိကတာတိ ဧတ္တကမေဝ ဝတွာ ပဝါရထာတိ ဝတ္တဗ္ဗာ၊ အသုကာ နာမ အာပတ္တီတိ ဣဒံ ပန န ဝတ္တဗ္ဗံ၊ ဧတံ ဟိ ကလဟဿ မုခံ ဟောတိ။] (ဋ္ဌ၊ စာ-၃၆၀)
ထုလ္လစ္စဉ်း ဝတ္ထုစသည်
(အာပတ်ကိုကုပြီးသော် ပဝါရဏာသာပြုတော့ဟူ၍သာ ဆိုအပ်၏။ ဤမည်သော အာပတ်ကိုကုပြီး ဟူ၍ ဝိသေသမဆိုလင့် ဆိုသည်ရှိသော် အချို့ကား ထုလ္လစ္စဉ်း၊ အချို့ကား ပါစိတ် ဤသို့ အစရှိသောအားဖြင့် အယူပြားသောကြောင့် ငြင်းခုံခြင်း ပွားအံ့သည်ဟူလိုသတတ်။) ပဝါရဏာနေ့၌ ရဟန်းသည် ထုလ္လစ္စဉ်း စသော ဒေသနာဂါမ်အာပတ် (၅)ပုံတွင် တစ်ခုခုသို့ရောက်ရာ ထိုအာပတ်ကိုပင် အချို့ရဟန်းတို့က သံဃာဒိသေသ်၊ အချို့က ထုလ္လစ္စဉ်း၊ ပါစိတ် စသည် အမျိုးမျိုးငြင်းခုံကြရာ ထိုသို့ ထုလ္လစ္စဉ်းစသည်အယူရှိသော
---ရဟန်းတို့သည် ထိုရဟန်းကို သင့်တင့်လျောက်ပတ်သော အရပ်သို့ဖဲစေ၍ တရားအားလျော်စွာ ကုစားစေ၍ ငါ့ရှင် . ထိုထိုရဟန်းသည် သင့်ရောက်သောအာပတ်ကို တရားအားလျော်စွာ ကုစားပြီးပါပြီ၊ အကယ်၍ သံဃာအားလျောက်ပတ်သောအခါ ရှိသောကံသည် ဖြစ်ငြားအံ့၊ သံဃာသည် ပဝါရဏာပြုရာ၏ဟု ပြောဆိုရာ၏ဟူလို။
ဝတ္ထုကိုထားခြင်းစသည်
(၁) ရဟန်းသည် ပဝါရဏာနေ့ဝယ် သံဃာအလယ်၌- ကျူးလွန်သော ဝတ္ထုသာထင်၍ ကျူးလွန်သူမထင်သဖြင့် (မစင်ကြယ်ဟုအမှတ်ရှိ၏) ထိုဝတ္ထုကိုထား၍ ပဝါရဏာပြုရန်ပြောမူ၊ ထိုပြောသော ရဟန်းအား ယုံမှားရှိသောရဟန်းကို ညွှန်ပြစေရမည်။ ညွှန်ပြမူ ထိုပုဂ္ဂိုလ်ကို စိစစ်မေးမြန်း၍ ပဝါရဏာပြုရာ၏။ မညွှန်ပြမူ စူးစမ်းဆင်ခြင်၍ သိရကုန်အံ့ဟုပြော၍ ပဝါရဏာပြုရာ၏။
(၂) ဝတ္ထုမထင်၍ ပုဂ္ဂိုလ်သာထင်၍ (အနံ့နံခြင်းစသည်) ထိုပုဂ္ဂိုလ်ကိုဖယ်ထား၍ ပဝါရဏာပြုရန်ပြောမူ ထိုပုဂ္ဂိုလ်၏အပြစ်ကို ပြောပြစေ၍ ထိုပုဂ္ဂိုလ်ကို စင်ကြယ်စေ၍ ပဝါရဏာပြုအပ်၏။ မသိပါဟုပြောမူ စူးစမ်းဆင်ခြင်၍ သိရကုန်အံ့ဟုပြော၍ ပဝါရဏာပြု။ ဥပပရိက္ခိတွာ ဇာနိဿာမာတိ တေန သဟ ပဝါရေတဗ္ဗန္တိ လိခိတံ] (ဇီ၊ စာ-၄၇၆)
(၃) ဝတ္ထုပုဂ္ဂိုလ် နှစ်ပါးစုံထင်ရှား၍ ဝတ္ထုပုဂ္ဂိုလ်ကိုဖယ်ရှား၍ ပဝါရဏာပြုရန်ပြောမူ ထိုဝတ္ထုဖြင့် ယုံမှားရှိသော ပုဂ္ဂိုလ်ကိုပြောပြစေ၍ ထိုဝတ္ထု ပုဂ္ဂိုလ်နှစ်ပါးစုံကိုလည်းမြင်မူ မြင်သောအခါမှစ၍ ဆုံးဖြတ်ပြီးမှသာလျှင် ပဝါရဏာပြုအပ်၏။ ဤ (၁၊၂၊၃) တို့ကို ဤကဲ့သို့ ပြုရခြင်းသည် မြတ်စွာဘုရားသည် စင်ကြယ်သော ရဟန်းတို့အားလည်းကောင်း၊ ညီညွတ်သောရဟန်းတို့အားလည်းကောင်း ပဝါရဏာကို ပညတ်တော်မူသောကြောင့်ဟူ၏။
အကယ်၍ ပဝါရဏာ၏ရှေ့၌ ဝတ္ထုထင်၍ ပဝါရဏာ၏နောက်မှ ပုဂ္ဂိုလ်ထင်မူ၊ ရှေ့၌ ပုဂ္ဂိုလ်ထင်၍ နောက်မှ ဝတ္ထုထင်မူ [ပဝါရဏာ၏ရှေ့ကလည်း မဆုံးဖြတ်အပ်သေးသောကြောင့် နောက်မှလည်း မြင်၍ စောဒနာသောကြောင့်] စောဒနာခြင်းငှာသင့်၏။
ဥက္ကောဋနကပါစိတ်
အကယ်၍ ဝတ္ထုသည်လည်းကောင်း၊ ပုဂ္ဂိုလ်သည်လည်းကောင်း ပဝါရဏာ၏ရှေ့၌ ထင်ငြားအံ့၊ [ထိုထင်သည်အတိုင်း ထိုနှစ်ပါးစုံကို ပဝါရဏာ၏ ရှေ့အဖို့က မြင်သည့်အတိုင်း ဆုံးဖြတ်ပြီးမှသာ ရဟန်းတို့သည် ပဝါရဏာပြုသောကြောင့်] ထိုဆုံးဖြတ်ချက်ကို အကယ်၍ ပဝါရဏာပြုပြီးမှသာ ချောက်ချားငြားအံ့၊ ထိုချောက်ချားသောရဟန်းအား ချောက်ချားခြင်းကြောင့်ဖြစ်သော ပါစိတ်အာပတ်သင့်၏။
ငြင်းဆန်ခြင်းကို ပြုခြင်း
သန္ဒိဋ္ဌ သမ္ဘတ္တပုဂ္ဂိုလ်တို့သည် ကျောင်းတစ်ကျောင်းဝယ် ဝါကပ်ကုန်၏။ အခြား ကလဟဝိဝါဒ ရဟန်းတို့သည် ထိုသန္ဒိဋ္ဌ သမ္ဘတ္တရဟန်းတို့အား ပဝါရဏာတားအံ့ဟူသော ရည်ရွယ်ချက်ဖြင့် အနီးအပါး၌ ဝါကပ်ကုန်၏။ ထိုအကြောင်းကိုသိကုန်အံ့၊ သန္ဒိဋ္ဌသမ္ဘတ္တရဟန်းတို့သည် အဘယ်သို့လျှင် ငါတို့သည် ကလဟ ဝိဝါဒကို ပြုသောရဟန်းတို့မှ ရှေးဦးစွာ ပဝါရဏာပြုရပါကုန်အံ့နည်းဟု နှလုံးပိုက်ကာ နှစ်ဥပုသ် သုံးဥပုသ်တို့ကို စာတုဒ္ဒသီဥပုသ်ဟု ပြုစိမ့်သောငှာ ခွင့်ပြု၏။
[စတုတ္ထပက္ခ တော်သလင်းလပြည့် ပန္နရသီဥပုသ်ပြုပြီးမှ ထိုရဟန်းတို့၏အကြံကိုကြားသော် ပဉ္စမပက္ခ တော်သလင်းလကွယ် ပန္နရသီဥပုသ်ကိုမပြုမူ၍ အဖိတ်နေ့ကပင် စာတုဒ္ဒသီဥပုသ်ပြု။ တတိယပက္ခ ဝါခေါင်လကွယ်၏ ပကတိ စာတုဒ္ဒသီဥပုသ်နှင့်ပေါင်းသော် စာတုဒ္ဒသီနှစ်ဥပုသ် ဖြစ်၏။ ဤသို့ စာတုဒ္ဒသီနှစ် ဥပုသ်ပြုသော် သီတင်းကျွတ်လပြည့် မဟာပဝါရဏာမတိုင်မီ အဖိတ်နေ့ ၁၄ ရက်တွင် ၁၅ ရက် ပန္နရသီရက် မှီသဖြင့် ပြည့်သဖြင့် ကလဟဝိဝါဒရဟန်းတို့ထက် အရင်တစ်ရက်ဦး၍ ပဝါရဏာပြုပြီးဖြစ်၏။ စာတုဒ္ဒသီသုံး ဥပုသ်ပြုသော် တော်သလင်းလပြည့် စတုတ္ထပက္ခ ပန္နရသီဥပုသ်မပြုဘဲ အဖိတ်နေ့ စာတုဒ္ဒသီပြု။ ဤသို့ တတိယ၊ စတုတ္ထ၊ ပဉ္စမ သုံးပက္ခတို့၌ စာတုဒ္ဒသီသုံးဥပုသ်ပြုလျှင် ရက်ပို (၂)ရက်ထွက်ရကား သီတင်းကျွတ် လဆန်း (၁၃)ရက်နေ့၌ ပန္နရသီပြည့်သဖြင့် ပဝါရဏာဖြစ်လတ္တံ့ဟူ၏။]
ကလဟ ဝိဝါဒ ရဟန်းတို့ လာသော်
[ဤသို့ ပဝါရဏာပြုရာ၌ သိမ်အတွင်းတွင် သာမဏေတို့ကို အစောင့်ထား၍ ထိုဘဏ္ဍနကာရကရဟန်းတို့ လာကြောင်းကိုသိလျှင် လျင်မြန်စွာစည်းဝေး၍ ပဝါရဏာပြုရမည်။ ငါတို့ ပဝါရဏာပြုပြီးကုန်ပြီ အရှင်တို့ အောက်မေ့ကုန်သည်အတိုင်း ပြုကုန်လောဟုဆိုရမည်။
အကယ်၍ ဘဏ္ဍနကာရကရဟန်းတို့ မစီမံဘဲ (ကျောင်းနေတို့ မစီမံရသေးခင်) ရောက်လာမူ အာဂန္တုက ဝတ်တို့ကိုပြု၍ သိမ်သို့သွား၍ ပဝါရဏာပြုရမည်။ မရသော်၊ ဗျတ္တ ပဋိဗလရဟန်းသည် အာဝါသိက ရဟန်းတို့ကို
သုဏန္တု မေ အာယသ္မန္တော အာဝါသိကာ၊ ယဒါယသ္မန္တာနံ ပတ္တပလွံ၊ ဣဒါနိ ဥပေါသထံ ကရေယျာမ၊ ပါတိမောက္ခ ဥဒ္ဒိသေယျာမ၊ အာဂမေ ကာဠ ပဝါရေယျာမ-ဟု သိစေရမည်။ [သီတင်းကျွတ် လကွယ်နေ့၌ ပြုရမည်ဟူ။] (ပါ၊ စာ-၂၆၀)
အကယ်၍ ဘဏ္ဍနကာရက ရဟန်းတို့က ပဝါရဏာပြုရန် တိုက်တွန်းသော်လည်း သင်တို့သည် ငါတို့၏ပဝါရဏာကို အစိုးမရကုန်၊ ငါတို့ ပဝါရဏာ မပြုကုန်သေးဟုဆိုရမည်။ အကယ်၍ ထိုအချိန်အခါ သီတင်းကျွတ်လကွယ်ကို ဆိုင်းငံ့၍ နေကုန်ငြားအံ့၊ ဗျတ္တ ပဋိဗလရဟန်းသည် အာဝါသိကတို့ကို-
သုဏန္တု မေ အာယသ္မန္တော အာဝါသိကာ၊ ယဒါယသန္တာနံ ပတ္တကမ္မံ၊ ဣဒါနိ ဥပေါသထံ ကရေယျာမ၊ ပါတိမောက္ခ ဥဒ္ဒိသေယျာမ၊ အာဂမ ဒုဠှေ ပဝါရေယျာမ။ [တန်ဆောင်မုန်းလပြည့်ယူ] ဟု သိစေရမည်။ (ပါ၊ စာ-၂၆၀)
တိုက်တွန်းသော်လည်း ပဝါရဏာမပြုအပ်၊ သင်တို့အစိုးမရစသည်ဖြင့် ပြောရမည်။ တန်ဆောင် မုန်းလပြည့်နေ့ကို ဆိုင်းငံ့၍နေကုန်သော် ထိုအားလုံးသော ရဟန်းတို့သည် ကုမုဒြာကြာပွင့်ချိန် မိုးလေးလ အဆုံး တန်ဆောင်မုန်းလပြည့်နေ့၌ အလိုမရှိဘဲ ပဝါရဏာပြုရမည်။ [အဝဿံ ပဝါရေတဗ္ဗီ၊ န ဟိ တံ အတိက္ကမိတွာ ပဝါရေတုံ လဗ္ဘတိ။] (ဋ္ဌ၊ စာ-၃၆၂)
အနာဒရိယ ပါစိတ်
ပဝါရဏာပြုသည်ရှိသော် နာဖျားသော ဂိလာနသည် အဂိလာနအား၊ အဂိလာနသည် ဂိလာနအား၊ ဂိလာနသည် ဂိလာနအား ပဝါရဏာကိုတားသော် မြတ်စွာဘုရားခွင့်ပြုတော်မမူကြောင်းကို တားသော ရဟန်းအား ပြောကြားရမည်။ ပြောကြားပါလျက်တားသော် သိက္ခာပုဒ်တော်ကို မရိုသေခြင်းကြောင့် ပါစိတ် အာပတ်သင့်၏။
အဂိလာနသည် အဂိလာနအား ပဝါရဏာကိုတားသော် နှစ်ပါးသော ရဟန်းတို့ကို မေးစိစစ်၍ မေးမြန်းပြီးလျှင် တရားအားလျော်စွာ ကုစားစေ၍ သံဃာသည် ပဝါရဏာပြုရမည်။
ပဝါရဏာဖြင့် သင်္ဂြိုဟ်ထောက်ပံ့ခြင်း
သန္ဒိဋ္ဌသမ္ဘတ္တုဖြစ်၍ ညီညွတ်ချမ်းသာစွာ သီတင်းသုံးနေကြသော တရုဏသမထ တရုဏဝိပဿနာ ရှိသော ရဟန်းတို့အား ပဝါရဏာသင်္ဂဟကို ခွင့်ပြုတော်မူ၏။ သီတင်းကျွတ်လပြည့် ပဝါရဏာမပြုဘဲ ပါတိမောက်သာပြ၍ တန်ဆောင်မုန်းလပြည့်၌ ပဝါရဏာပြုရမည်။
ပဝါရဏာသင်္ဂဟအကျိုး
(ပဝါရဏာသင်္ဂဟအကျိုးကား မိုးလေးလတိုင်တိုင် အစောင့်ဖြစ်ပေသည်။ တစ်ပါးကျောင်းမှ ဝါကျွတ်၍လာလတ်သော အာဂန္တုကရဟန်းတို့သည်လည်း ထိုပဝါရဏာသင်္ဂဟပြု၍နေသော ရဟန်းတို့၏ကျောင်းကို ဝဿဂ္ဂအားဖြင့်မယူနိုင်။ ဒေသစာရီသွားလိုသည်ရှိသော် ပဝါရဏာကိုတန်ဆောင်မုန်းလမပြည့်မှီပြု၍ သွားရာ၏။ သမထကမ္မဋ္ဌာန်း ဝိပဿနာကမ္မဋ္ဌာန်းတို့သည်လည်း ပြည့်စုံ၏။ ဤကား ပဝါရဏာသင်္ဂဟကြောင့် ရသောအကျိုးတည်း။)
ဆန္ဒမပေးရသော ဌာနသုံးပါး
[ဘိန္နဿ ဟိ သံဃဿ သမဂ္ဂကရဏကာလေ တိဏ္ဏဝတ္တာရကသမထေ ဣမသ္မိံဥ ပဝါရဏာ သင်္ဂဟေတိ ဣမေသု တီသု ဌာနေသု ဆန္ဒ ဒါတုံ န ဝတိ။] (ဋ္ဌ၊ စာ-၃၆၂)
ပဝါရဏာသင်္ဂဟ၌ လိုက်နာရမည့် စည်းကမ်း
[ပဝါရဏာသင်္ဂဟော နာမာယံ ဝိဿဋ္ဌကမ္မဋ္ဌာနာနံ ထာမဂတသမထဝိပဿနာနံ သောတာပန္နာဒီနဉ္စ န ဒါတဗ္ဗော။ တရုဏသမထဝိပဿနာလာဘိနော ပန သဗ္ဗေ ဝါ ဟောန္တု၊ ဥပမာ ဟောန္တု၊ ဥပမာ ဝါ ဧကပုဂ္ဂလော ဝါ၊ ဧကဿပိ ဝသေန ဒါတဗ္ဗာယေဝ။ (တစ်ယောက်ကိုပေးကလည်း အားလုံးကိုပေးပြီး ဖြစ်၏ဟူ) ဒိန္န ပဝါရဏာသင်္ဂဟေ အန္တောဝ ပရိဟာရောဝ ဟောတိ၊ (အန္တောဝဿဟူသည် သီတင်းကျွတ်လပြည့်ကျော် အထွက် တစ်ရက်မှစ၍ တန်ဆောင်မုန်းလပြည့်ရောက်ရုံကို ရည်၍ဆိုသည်။ အစောင့်ဟူသည် ဝါဆိုကျောင်းကို သူမယူနိုင်ဟူလိုသည်) အာဂန္တုကာ တေသံ သေနာသနံ ဂဟေတုံ န လဘန္တိ၊ တေဟိ ပိ ဆိန္နဝဿဟိ န ဘဝိတဗ္ဗ၊ ပဝါရေတွာ ပန အန္တရာပိ စာရိကံ ပက္ကမိတုံ လဘန္တိ (ဋ္ဌ၊ စာ-၃၆၂၊ ၃၆၃)
“ပဝါရေတွာ ပန အန္တရာပိ စာရိကံ ပက္ကမိတုံ လဘန္တီ”တိ ဣမိနာ ပဝါရဏာသင်္ဂဟေ ကတေ အန္တရာ ပက္ကမိတုကာမာ သံဃံ သန္နိပါတာပေတွာ ပဝါရေတုံ လဘန္တိတိ ဒတိ။ (တိ၊ စာ-၁၈၁)
ဥပုသ် ပဝါရဏာ ရက်ရေတွက်ပုံထုံး
ဘဏ္ဍနကာရကာနံ တရေသ ဝါ စာတုဒ္ဒသေ ဝါ ဣမ ပန္နရသီပဝါရဏံ ပဝါရေဿန္တိ”တိ ဣမိနာ ယထာသကံ ဥပေါသထကရဏဒိဝသတော ပဋ္ဌာယ ဘိက္ခူနံ စာတုဒ္ဒသီပန္နရသီဝေါဟာရော၊ န စန္ဒဂတိသိဒ္ဓိယာ တိတ္ထိယာ ဝသေနာတိ ဒဿတိ။ ကိဉ္စာပိ ဧဝံ “အနုဇာနာမိ ဘိက္ခဝေ ရာဇူနံ အနု ဝတ္တိတု”န္တိ ဝစနတော ပနေတ္ထ လောကိယာနံ တိထိ အနုဝတ္တန္တေဟိပိ အတ္တနော ဥပေါသထက္ကမန စာတုဒ္ဒသိ ပန္နရသိ" ဝါ, ပန္နရသိ စတုဒ္ဒသိ ဝါ ကရောန္တေဟေဝ အနုဝတ္တိတတ္တံ၊ န ပန သောဠသမဒိဝသံ ဝါ တေရသမဒိဝသံ ဝါ ဥပေါသထဒိဝသံ ကရောန္တေ။ တေနေဝ ပါဠိယမ္ပိ “ဒွေ တယော ဥပေါသထ စာတုဒ္ဒသိကေ ကာတု'န္တိ ဝုတ္တံ၊ အညထာ ဒွါဒသိယံ, တေရသိယံ ဝါ ဥပေါသထော ကာတဗ္ဗောတိ ဝတ္တဗ္ဗတော။ သကိ ပက္ခဿ စာတုဒ္ဒသေ ပန္နရသေ ဝါ”တိ အာဒိဝစနမ္ပိ ဥပဝုက္ကမေနေဝ ဝုတ္တံ၊ န တိထိက္ကမေနာတိ ဂဟေတဗ္ဗ။ (တိ၊ စာ-၁၈၁) [ယထာသကံ၊ မိမိတို့၏ဥစ္စာဖြစ်သော ဥပုသ်နေ့အားလျော်စွာ ဥပဝုတ္ထက္ကမေနေဝ- သုံးပြီးသော ဥပုသ်နေ့အစဉ်အားဖြင့်သာလျှင်] (ညောင်ရမ်းဝိနိစ္ဆယ-ပ-တွဲသို့လည်း ကြည့် စာ-၂၃၆)
နေ့ထူး
အာဂန္တုက အာဝါသိကတို့သည် မိမိတို့သီတင်းသုံးရာ တိုင်းပြည်ချင်းမတူညီကြ၍ ဝါထပ်ရက်ပင် ဝါဆိုဝါကပ်ပြုရာတို့၌ မိမိတို့နိုင်ငံရှိ မင်းတို့သည်သတ်မှတ်သောရက်သို့လိုက်၍ အနုဇာနာမိ ဘိက္ခဝေ ရာဇူနံ အနုဝတ္တိတုံ-ဟူသော ပညတ်တော်အရ ဝါကပ်ခြင်းကိုပြုရာ မင်းအချင်းချင်း ရက်သတ်မှတ်မှုကွဲပြားသော် ရဟန်းတို့၌လည်း တိုင်းပြည်ကိုလိုက်၍ ဝါကပ်ရက်ကွဲပြားကြရကာ။ ပဝါရဏာရက်လည်းကွဲပြား၏။ ဥပုသ်
ရက်တို့လည်း ကွဲပြားကြ၏။ ဤသို့ ကွဲပြားရာ၌ကား ဥပေါသထက္ခန္ဓက၌ပြခဲ့သော နည်းအတိုင်းလိုက်နာ ရမည်။ ပဝါရဏာကံစသည်၊ အနာပတ္တိပန္နာရသကစသည်တို့လည်း ဥပေါသထက္ခန္ဓကနည်းတူပင် မှတ်ရာ၏။
မည်သည့်ရက် ဝါကျွတ်သနည်း
ကထိနက္ခန္ဓက၌ လပြည့်ကျော်တစ်ရက်နေ့ကို ဝဿံဝုတ္ထာနံဟု ဟောတော်မူသောကြောင့် လပြည့်ကျော်တစ်ရက်နေ့မှ ဝါကျွတ်သည်ဟုယူရန်လည်း ရှိသည်။ ဤပဝါရဏာက္ခန္ဓက၌ လပြည့်နေ့ကို ဝဿံ ဝုတ္ထာနံဟု ဟောတော်မူသောကြောင့် လပြည့်နေ့ပင် ဝါကျွတ်သည်ဟုယူရန်လည်း ရှိသည်။ ထိုသို့ရှိရာ သောအရာကို ပြလတ္တံ့သော အာဂုံပါဠိတို့ဖြင့် နှိုင်းယှဉ်ဆင်ခြင်၍ မဆန့်ကျင်အောင် အဓိပ္ပာယ်ယူရ မည်။
ယူဟန်ကား ဤသို့တည်း - အနုဇာနာမိ ဘိက္ခဝေ ဝဿံဝုဋ္ဌာနံ ဘိက္ခူနံ ကထိနံ အတ္ထရိတုံ။ [ကထိနက္ခန္ဓကပါဠိတော် စာ-၃၅၁] အနုဇာနာမိ ဘိက္ခဝေ ဝဿံဝုဋ္ဌာနံ ဘိက္ခူနံ တီဟိ ဌာနေဟိ ဝါရေတုံ ဒိဋ္ဌေန ဝါ သုတေန ဝါ ပရိသင်္ကာယ ဝါ။ [ပဝါရဏာက္ခန္ဓကပါဠိတော် စာ-၂၂၃] ဤပါဠိတော်နှစ်ရပ်တွင် ကထိနက္ခန္ဓကပါဠိတော်ဖြင့် မုချ ဝါကျွတ်သည်ကိုပြသည်ဟု ဒုတိယပါရာဇိကဏ်အဖွင့် သာရတ္ထဒီပနီ ဝိမတိ ဝိနောဒနီတို့၌လာသောကြောင့် ပဝါရဏာက္ခန္ဓကပါဠိတော်ဖြင့် ဥပစာအားဖြင့် ဝါကျွတ်စသည်ကိုပြသည် ဟု အဓိပ္ပာယ်ယူရမည်။
ဝဿံဝုတ္ထာတိ ပုရိမိကာယ ဥပဂတာ မဟာပဝါရဏာယ ပဝါရိတာ ပါဋိပဒဒိဝသတော ပဋ္ဌာယ ဝုတ္ထဝဿာတိ ဝုစ္စန္တိ။ [ပါရာဇိက အဋ္ဌကထာ၊ ဒုတိယပါရာဇိကအဖွင့်၊ စာ-၂၄၉] ဤအဋ္ဌကထာ ပါဌ်အရမှာ မုချ ဝါကျွတ်သည့်အရာကို ရည်၍ပြသည်ဟု အဓိပ္ပာယ်ယူရမည်။
ပဝါရဏာဒိဝဿ အရုဏုဂ္ဂမနသမန္တမေဝ “ဝုတ္ထဝဿာ”တိ ဝုစ္စန္တိ၊ ဥက္ကံသနယေန “ပါဋိပဒ ဒိဝသတော ပဋ္ဌာယာ”တိ ဝုတ္တံ၊ တေနေဝ “မဟာပဝါရဏာယ ပဝါရိတာ” တိ ဝုတ္တံ၊ (ဇီ၊ စာ-၁၂၀)။ ပဝါရဏာဒိဝဿ အရုဏုဂ္ဂမနတော ပဋ္ဌာယ အပဝါရိတာပိ “ဝုဋ္ဌဝဿာ”တိ ဝုစ္စန္တိ ။(သာ- ဒု၊ စာ-၁၁၆)
ဤဋီကာအရတို့မှာ ဥပစာအားဖြင့် ဝါကျွတ်သည့် အရာကိုပြသည်ဟုယူ၊ ဝိမတိကား လပြည့်နေ့အဆုံး အရုဏ်တက်သောကာလ၌ ဝါကျွတ်သည် ဟုပြသည်။ ယင်းသို့ပြရာ၌လည်း မုချဝါကျွတ်သည်ကို ရည်၍ပြသည်ဟု အဓိပ္ပာယ်ယူ။ ဤကဲ့သို့ နှီးနှော၍ အဓိပ္ပာယ်ယူလျှင် ပါဠိတော် အဋ္ဌကထာ ဋီကာတို့သည် ဆန့်ကျင်သောအရာမရှိ၊ ညီညွတ်သောအရာသာရှိသည်ဟု မှတ်ရမည်။ ဆိုလိုရင်းမှာ ကထိနက္ခန္ဓက၌ ဟောသော အရာကားမုချ၊ ပဝါရဏာက္ခန္ဓက၌ ဟောသောအရာကား ဥပစာဆိုလိုသည်။ လပြည့်နေ့အဆုံး အရုဏ်ကို ရှေ့ရက်သို့မသွင်းလင့်၊ နောက်ရက်သို့သွင်း၍ လပြည့်ကျော်တစ်ရက်နေ့အရုဏ်ဟု ယူရမည်။ ဤအရာများကိုလည်း ပိုင်းခြား၍ သတိမူ။ [ဆင်တဲ - မဟာဝါပါဠိတော်နိသျသစ် – ဒု - ၂၉]
၅-စမ္မက္ခန္ဓက
အပ်မအပ်သော ဖိနပ်
အရှင်သောဏကိုအကြောင်းပြု၍ လွှာချင်းဖိနပ်ကို ခွင့်ပြုတော်မူ၏။ နှစ်လွှာ၊ သုံးလွှာ အလွှာများသော ဖိနပ်တို့ကို ဆောင်သောရဟန်းအား ဒုက္ကဋ်ဟုပညတ်တော်မူ၏။ အလုံးစုံ ညို၊ ဝါနီ၊ မောင်း၊ မည်း၊ ကင်းခြေများကျောက်ကုန်းအဆင်း၊ လိမ္မော်ရောင်၊ ဖက်ရွက်ရောင် အဆင်းရှိသော ဖိနပ်၊ ထိုအရောင်အဆင်း သဲကြိုးတပ်ဖိနပ်များကားမအပ်၊ စီးသောရဟန်းအား ဒုက္ကဋ်။ [ခုဒ္ဒသိက္ခာအဋ္ဌကထာ၌ကား အလုံးစုံဖြူသော ဖိနပ်လည်းမအပ်ဟူ၏။] (လေးလွှာ၊လေးလွှာအထက်ကို အလွှာများသောဟူ၏။)
[အောင်မဲညိုပွင့်အဆင်းကဲ့သို့ ညို၊ မဟာလှေကားပွင့်အဆင်းကဲ့သို့ ဝါရွှေ၊ လယ်ခေါင်ရမ်းပွင့် အဆင်းကဲ့သို့ နီ၊ ပိန္နဲနွယ်အဆင်းကဲ့သို့ မောင်း၊ အသစ်သောပုတီးနက်အဆင်းကဲ့သို့ မည်း၊ မဟာရင်္ဂမည်သော ဆိုးရည်ဖြင့် စွန်းသောအဆင်းကား လိမ္မော်ရောင်ကင်းကျောက်ကုန်းရောင်၊ မဟာနာမမည်သော ဆိုးရည်ဖြင့်စွန်းသောအဆင်းကား ပြာသောအဆင်းရှိသော ဖက်ရွက်ရောင်အရောင်အဆင်းရှိသော ဖိနပ်သဲကြိုးတို့တည်း။ ကုရုန္ဒီ၌ကား ပဒုမ္မာကြာပွင့်အဆင်းဟု (ဖက်ရွက်ရောင်) ဆို၏။
အဒ္ဒါရိဋ္ဌကဝဏ္ဏာတိ အလ္လာရိဋ္ဌဖလဝဏ္ဏာ၊ တိဋ္ဌကာကပက္ခဝဏ္ဏာတိပိ ဝဒန္တိ။ (တိ၊ စာ-၁၈၃) အဒ္ဒါရိဋ္ဌကဝဏ္ဏာတိ အဘိနဝါရိဋ္ဌဖလဝဏ္ဏာ၊ ဥဒကေန တိန္တကာကပတ္တဝဏ္ဏာတိပိ ဝဒန္တိ။ (သာ၊ စာ- ၂၉၄)
အပ်အောင်ပြုပုံနည်း (၁)
[တာသု ယံ ကိဉ္စိ လဘိတွာ ရဇနံ စောဠကေန တွာ ဝဏ္ဏ ဘိန္ဒိတွာ ဓာရေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ အပ္ပ မတ္တကပိ ဘိန္န ဝတိယဝ။] (ဋ္ဌ၊ စာ-၃၆၄)
ဖနောင့်ဖုံ။ ခြေသလုံးဖုံ။ ဖမိုး ဖနောင့်ဖုံးသောဖိနပ်များ။ လဲမှိုသွတ်သောဖိနပ်၊ ခါတောင်ကဲ့သို့ ပြောက်ကျားသော ဆိတ်ကုလားဦးချိုကဲ့သို့၊ ဆိတ်မြန်မာဦးချိုကဲ့သို့၊ ကင်းမြီးကောက်လက်မကဲ့သို့၊ သဲကြိုးတပ်သောဖိနပ်များ၊ ဥဒေါင်းမွေးရင်းတို့ဖြင့် ချုပ်သောဖိနပ်၊ ဆန်းကြယ်သောဖိနပ်စီးသောရဟန်းအား ဒုက္ကဋ်။
အပ်အောင်ပြုပုံနည်း (၂)
[တောသု ယံကိဉ္စိ လဘိတွာ သစေ တာနိ ခလ္လကာဒီနိ အပနေတွာ သက္ကာ ဟောန္တိ ဝဠဉ္ဇိတုံ၊ ဝဠတဗ္ဗာ၊ တေသု ပန သတိ ဝဠန္တဿ ဒုက္ကဋ်၊] (ဋ္ဌ၊ စာ-၃၆၀)
ခလ္လကာဒီနီ အပနေတွာတိ ဝုတ္တတ္တာ ဒွေ တီဏိ ဆိဒ္ဒါနိ ကတွာ ဝဠတုံ ဝဋ္ဋတီတိ ဝဒန္တာနံ ဝါဒါ န ဂဟေတဗ္ဗော။ (ဇီ၊ စာ-၄၇၇)
ခြင်္သေ့ရေ၊ ကျားရေ၊ သစ်ရေ၊ သစ်နက်ရေ၊ ပျံရေ၊ ကြောင်ရေ၊ ရှဉ့်နက်ရေ၊ ရှူးရေ အနားပတ်သော ဖိနပ်တို့ကိုစီးသော ရဟန်းအား ဒုက္ကဋ်၊
[တာသု ပိ ယာကာစိ လဘိတွာ တံ စမ္မံ အပနေတွာ ဓာရေတဗ္ဗာ] (ဋ္ဌ၊ စာ-၃၆၈)
အပ်သောသားရေ၏ မကောင်းသောအနံ့ကို ပယ်အံ့သောငှာ ညိုသောဆိုးဆေးစသည်ဖြင့်ဆိုးသောကြောင့် ညိုသောအဆင်းစသည်ဖြစ်အံ့၊ ထိုအဆင်းကို ပုဆိုးကြမ်းစသည်တို့ဖြင့်ပယ်ခြင်းငှာ မတတ်ကောင်းရကား သားရေနှင့်အလားတူ၏။ ထို့ကြောင့် အပ်၏ဟုမှတ်အပ်၏။ အလုံးစုံသော ဖနောင့်ကိုဖုံးသော သားရေကို ခလ္လကဟူသတည်း။ မလျှောကျစိမ့်သောငှာ ဖနောင့်၏အထက်အဖို့၌ တပ်၍ဖွဲ့ကာမျှကားအပ်၏။ ဤမှတစ်ပါးသော သဏ္ဌာန်ဖောက်ပြန်သော ဖိနပ်ဟူသမျှသည်ပင် မအပ်သည်သာတည်း။ ဥဏ္ဏာဟိ ကတပါ ဒုကာ၌ သားမွေးတို့ဖြင့်ပြီးသော ကမ္ဗလာတို့ဖြင့်ပြုအပ်သော ခြေနင်းတို့ကိုလည်း သင်္ဂြိုဟ်အပ်ကုန်၏။ အကျဉ်းအားဖြင့်မှတ်လိုမူကား ဖိနပ်အရာ သားရေမှတစ်ပါး မအပ်ဟုမှတ်အပ်၏။ [သာရ-၃၆၁]
အလွှာများသော ဖိနပ်ဟောင်းကို ခွင့်ပြုတော်မူခြင်း
မြတ်စွာဘုရားသည် ရာဇဂြိုဟ်ပြည်သို့ နောက်လိုက်ရဟန်းတစ်ပါးနှင့် ဆွမ်းခံကြွတော်မူရာ နောက်လိုက်ရဟန်းသည် ခြေတို့ကွဲကုန်သဖြင့်ကွလျက် မြတ်စွာဘုရား၏နောက်တော်မှ လိုက်သည်ကိုမြင်၍ သိ၍ ဒါယကာတစ်ဦးက မိမိစီးလာသော အလွှာများသောဖိနပ်ဟောင်းကို ချွတ်၍လှူသည်။ ဤသည်ကို အကြောင်းပြု၍ အလွှာများသော ဖိနပ်ဟောင်းကိုခွင့်ပြုတော်မူ၏။ အလွှာများသော ဖိနပ်သစ်စီးမူကား ဒုက္ကဋ်။
အာရာမ်တွင်း၌ ဖိနပ်စီးခြင်း
ဆရာ ဆရာမျှလောက်သော၊ ဥပဇ္ဈာယ် ဥပဇ္ဈာယ်မျှလောက်သော ရဟန်းတို့ဖိနပ်မစီးဘဲ စင်္ကြံသွားသော် ဖိနပ်စီးလျက် စင်္ကြံသွားသော ရဟန်းအား ဒုက္ကဋ်။ [အာစရိယေသူတိ အာဒိမှ ပဗ္ဗဇ္ဇာစရိယော ဥပသမ္ပဒါစရိယော နိဿယာစရိယော ဥဒ္ဒေသာစရိယောတိ ဣမေ စတ္တာရောပိ ဣဓ အာစရိယာ ဧဝ။ အဝဿိကဿ ဆဗ္ဗဿာ အာစရိယမတ္တော။ သော ဟိ စတုဝဿကာလေ တံ နိဿာယ ဝစ္ဆတိ။ ဧဝံ ဟိ ဧကဝဿဿ သတ္တဝဿာ၊ ဒုဝဿဿ အဋ္ဌဝါ၊ တိဝဿဿ နဝဝဿာ၊ စတုဝဿဿ ဒသဝဿာ၊ ဣမေပိ အာစရိယမတ္တာ ဝေ၊ ဥပဇ္ဈာယဿ သန္နိဋ္ဌသမ္ဘတ္တာ ပန သဟာယဘိက္ခူ၊ ယ ဝါ ပန ကေစိ ဒသဟိ ဝဿဟိ မဟန္တတရာ၊ တေ သဗ္ဗေပိ ဥပဇ္ဈာယမတ္တာ နာမ။ ဧတ္တကသု ဘိက္ခူသု အနုပါဟနေသု စင်္ကမန္တေသု သဥပါဟနဿ စင်္ကမတော အာပတ္တိ။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၃၆၈)
အာရာမ်တွင်း၌ ဖိနပ်စီးသောရဟန်းအား ဒုက္ကဋ်၊ ခြေဖဝါးကျင်နာကုန်အံ့၊ ခြေဖဝါးတို့ကွဲကုန်အံ့ ဖဝါး၌ တံသင်းငုတ်ကဲ့သို့ အသားထွက်သော အနာဖြစ်ငြားအံ့၊ ဖိနပ်စီးခြင်းငှာ ခွင့်ပြု၏။ ယခုအခါ၌ ညောင်စောင်း၊ အင်းပျဉ်ပေါ်သို့ တက်အံ့သောငှာဟု ဖိနပ်စီးခြင်းငှာ ခွင့်ပြု၏။
စီးစေသတည်း
ဥပုသ်အိမ်၊ စည်းဝေးရာအရပ်တို့သို့သွားကုန်သည်ရှိသော် အမိုက်မှောင်၌ သစ်ငုတ်ကိုလည်းကောင်း။ ဆူးကိုလည်းကောင်း နင်းမိသောကြောင့် ခြေတို့သည် ကျင်နာကုန်၏။ ဤသည်ကို အကြောင်းပြု၍ အာရာမ်တွင်း၌ ဖိနပ်စီးခြင်းငှာ၊ မီးရှူးတောင်ဝှေးတို့ကို ဆောင်ခြင်းငှာ ခွင့်ပြုတော်မူ၏။
သစ်သားဖိနပ်စသည်တို့ကို ပယ်ခြင်း
သစ်သားခြေနင်း၊ ထန်းပပ်ခြေနင်း၊ ဝါးပပ်ခြေနင်း၊ မြက်ခြေနင်း၊ ဖြူဆံမြက်ခြေနင်း၊ မြိတ်မြက်ခြေနင်း။ သင်ပေါင်းရွက်ဖြင့်ပြုသောခြေနင်း၊ ကမလမည်သော မြက်ဖြင့်ပြုသောခြေနင်း၊ ကမ္ဗလာခြေနင်း၊ ရွှေဖြင့်ပြီးသော ခြေနင်း၊ ငွေဖြင့် ပြီးသောခြေနင်း၊ ပတ္တမြားဖြင့်ပြီးသော ခြေနင်း၊ ကျောက်မျက်ရွဲ၊ ဖန်- ကြေးဖြူ၊ စဥ့်၊ သလွဲစစ်၊ ခဲမဖြူ၊ သလွဲမည်း၊ ခဲပုပ်၊ ကြေးနီဖြင့်ပြီးသော ခြေနင်းတို့ကားမအပ်၊ ဒုက္ကဋ်၊ ကမ္ဗလပါဒုကာတိ ဥဏ္ဏာဟိ ကတပါဒုကာ (ဋ္ဌ၊ စာ-၃၆၈) ဥဏ္ဏာဟိ ကတပါဒုကာတိ ဥဏ္ဏာလောမမယ ကမ္ဗလေဟိ၊ ဥဏ္ဏလောမေဝ ဝါ ကတပါဒုကာ။ (သာ၊ စာ-၂၉၄)
ခွင့်ပြုတော်မူသော ခြေနင်း
ကျင်ကြီးသွားရာခြေနင်း၊ ကျင်ငယ်သွားရာခြေနင်း၊ သန့်သက်ရေသုံးရာခြေနင်းဟူ၍ အမြဲတည်လျက်၊ မပြောင်းမရွှေ့ကောင်းသော သုံးမျိုးသော ခြေနင်းတို့ကို ခွင့်ပြု၏။
နွားမ မကိုင်ရ
နွားမတို့၏ ဦးချို၊ နားရွက်၊ လည်ပင်း၊ မြီးထူးကို မကိုင်အပ်။ ကျောက်ကုန်း၌ တက်၍စီးလျှင် ဒုက္ကဋ်၊ တပ်မက်သောစိတ်ဖြင့် အင်္ဂါဇာတ်တို့ကို ထိလျှင် ထုလ္လစ္စဉ်း။ နွားမငယ်ကိုသတ်မူ တရားအားလျော်စွာ ဆုံးဖြတ်ရမည်။
[န ဘိက္ခဝေ ဂါဝီနံ ဝိသာဏေသု ဂဟေတဗ္ဗန္တိအာဒီသု “မောက္ခာဓိပ္ပာယေန ဝိသာဏာဒီသု ဂဟေတုံ ဝဋ္ဋတီ”တိ ဂဏ္ဌိပဒေသု ဝုတ္တံ။ (သာ၊ စာ-၂၉၄)
ယာဉ်စသည်တို့ကို ပယ်ခြင်း
ယာဉ်ဖြင့်သွားသောရဟန်းအား ဒုက္ကဋ်၊ ဂိလာနအား အထီးကသောယာဉ်၊ လက်ဆွဲယာဉ်၊ ထမ်းစင်၊ သန်လျင်းတို့ကို ခွင့်ပြု၏။ [အထီးကသောယာဉ်၊ လက်ဆွဲယာဉ်တို့ကား ယောက်ျားနှင်သည်ဖြစ်စေ၊ ဆွဲသည်ဖြစ်စေ၊ မိန်းမနှင်သည်ဖြစ်စေ၊ ဆွဲသည်ဖြစ်စေ အပ်၏။
သိဝိကန္တိ ပီဌကသိဝိကံ၊ ပါဋကိန္တိ
ဝံသေ လတွာ ကတံ ပဋပါတလိကံ (ဋ္ဌ၊ စာ-၃၆၉) (ပုဆိုးသန်လျင်)] ပီဌကသိဝိကန္တိ ပီဌကယာနံ၊ ပါဋကိတိ အနောလိကာယေတံ အဓိဝစနံ။ (သာ၊ စာ-၂၉၄) သဗ္ဗမ္ပိ ယာနံ ဥပါဟနေနပိ ဂန္တု အသမတ္ထဿ ဂိလာနဿ အနုညာတံ။ (တိ၊ စာ-၁၈၄)
မြင့်သောနေရာ မြတ်သောနေရာတို့ကို ပယ်ခြင်း
(၁) ဥစ္စာသယန = အာသန္ဒီ ပမာဏတိက္ကန္တာသနံ = မြတ်စွာဘုရား လက်ရှစ်သစ် ပမာဏ ထက်လွန်သော အခြေရှိသော ညောင်စောင်းအင်းပျဉ်။
(၂) ပလ္လင်္က = [ပါဒေသု ဝါဠရူပါနိ ဌပေတွာ ကတော (ဋ္ဌ၊ စာ-၃၆၉)။ ဝါဠရူပါနီတိ အာဟရိမာနိ ဝါဠရူပါနိ။ (သာ၊ စာ-၂၉၄)] ဤစကားရပ်ဖြင့် မရွေ့ကောင်းသော ထိုအရပ်၌တည်သော အခြေ၌သားရဲရုပ်တို့ကို ထုအပ်သော ညောင်စောင်းသည် အပ်၏ဟူသောအနက်သည် ပြီး၏။ (သာရ၊ စာ-၃၆၂) “အကပ္ပိယရူပါကုလော အကပ္ပိယမဉ္ဇာ ပလ္လင်္ကာ”တိ သာရသမာသေ ဝုတ္တံ။ (သာ၊ စာ- ၂၉၄)
(၃) မဟာသယန = ဂေါနက၊ မွေးရှည်သောကော်ဇောကြီး [ဒီဃလောမကော မဟာကောဇဝါ၊ စတုရင်္ဂုလာဓိကာနိ ကိရ တဿ လောမာနိ။] (ဋ္ဌ၊ စာ-၃၆၉) ဒီဃလောမကော မဟာကာဇဝေါတိ စတုရင်္ဂုလာဓိကလောမော ကာဠကာဇဝါ၊ “စတုရင်္ဂလာဓိကာနိ ကိရ တဿ လောမာနီ”တိ ဝစနတော စတုရင်္ဂုလာ ဟေဋ္ဌာ ဝတီတိ ဝဒန္တိ။ (သာ၊ စာ-၂၉၄)] စတုရင်္ဂုလာဓိကာနီတိ ဥဒ္ဒလောမီ ဧကန္တလောမီဟိ ဝိသေသဒဿနံ၊ စတုရင်္ဂုလတော ဟိ ဦနာနိ ကိရ ဥဒ္ဒလာမီအာဒီသု ပဝိသန္တိ၊ (တိ၊ စာ-၁၈၄)] စတုရင်္ဂုလာဓိကာနီတိ ဝုတ္တတ္တာ စတုရင်္ဂုလာ ဟေဋ္ဌာ ဝတီတိ ဧကေ။ (ဇီ၊ စာ-၄၇၇)
သာရတ္ထဆရာသည် ဝမ်းအပြင် ကျောအပြင်သို့ထွက်သော အမွေးကိုရည်၍ပြသည်။ ဝိမတိဆရာသည် ခြေရင်းခေါင်းရင်းသို့ထွက်သော အမွေးကိုရည်၍ပြသည်။ ဤသို့ခွဲ၍ ဋီကာနှစ်ရပ်မဆန့်ကျင်အောင် အဓိပ္ပာယ်ယူရမည်။ သာရတ္ထဝါဒနှင့် အလားတူသော အရာကိုပြဦးအံ့၊ အနုဇာနာမိ ဘိက္ခဝေ ကောဇဝန္တိ ဧတ္ထ ပကတိကောဇဝမဝ ဝဋ္ဋတိ မဟာပိဋ္ဌိယကာဇဝံ န ဝဋ္ဋတိ၊ [စီဝရက္ခန္ဓက-ဋ္ဌ၊စာ- ၄၀၁] မဟာပိဋ္ဌိယကောဇဝန္တိ ဟတ္ထိပိဋ္ဌိသု အတ္ထရိတဗ္ဗတာယ မဟာပိဋ္ဌိယန္တိ လဒ္ဓသာမညံ စတုရင်္ဂုလပုပ္ပံ ကောဇဝံ၊ (သာ၊ စာ-၃၃၉)၊ အဓိပ္ပာယ်မှာ လက်လေးသစ်အောက်ယုတ်သော ကော်ဇောသည်အပ်၏။ လက်လေးသစ်အပွင့်ရှိသော ကော်ဇောသည် မအပ်ဟုပြရာ၌ ပုပ္ပံဟူသော သဒ္ဒါရိပ်ကိုထောက်၍ ဝမ်းအပြင် ကျောအပြင်သို့ ထွက်သောအမွေးကို ယူရမည်။ စတုရင်္ဂုလာဓိကာနီတိ ဝုတ္တတ္တာ စတုရင်္ဂုလာ ဟေဋ္ဌာ ဝတီတိ ဧက (ဇီ၊ စာ-၄၇၇) မဟာပိဋ္ဌိယကာဇဝံ နာမ အတိရေကစတုရင်္ဂုလပုပ္ဖ ကိရ။ (ဇီ၊ စာ- ၄၉၆)။ စတုရင်္ဂလာဓိကလောမော ကောဇါ ဂေါနကောတိ ဝုစ္စတိ၊ အနုဇာနာမိ ဘိက္ခဝေ ကောဇဝန္တိ စီဝရက္ခန္ဓက ဝုတ္တတ္တာ စတုရင်္ဂုလလောမကံ ပကတိကောဇဝံ ဝဋ္ဋတိ။ [ခုဒ္ဒသိက္ခာဋီကာဟောင်း] ဤဋီကာ နှစ်ရပ်တို့၌လာသောအရာသည်လည်း ယခင်ရှေး၌ ပြအပ်ပြီးသော စကားနှင့် မကွဲမပြား အတူတူပင်ဖြစ်သည်။ ဝိနယတ္ထမဉ္ဇူသာဋီကာ၌ ကပ္ပိယပစ္စတ္ထရဏ ကော်ဇောအရာမှာ ဥဒ္ဒလောမိ ဧကန္တလောမိ မဟာပိဋ္ဌိကော်ဇောဟု ပြခဲ့သည်။ ထိုသို့ပြသော အရာများမှာလည်း ဝမ်းအပြင် ကျောအပြင်သို့ထွက်သော အမွေးကိုပင်ယူရမည်။ အရပ်ရပ်လာသော ကျမ်းဂန်တို့ကိုထောက်၍ ဆိုလိုရင်းမှာ ဝမ်းအပြင် ကျောအပြင်သို့ထွက်သော အမွေးဖြစ်ခဲ့မူ
လက်လေးသစ်ကစ၍ အထက်ကိုမအပ်။ လက်လေးသစ်အောက် ယုတ်မူအပ်၏ဆိုလိုသည်။ ဤသို့အဓိပ္ပာယ်ယူ မှ စီဝရက္ခန္ဓက၌ အနုဇာနာမိ ဘိက္ခဝေ ကောဇဝံဟူသော မြတ်စွာဘုရားခွင့်ပြုတော်မူအပ်သော ကော်ဇောနေရာ ရှာ၍ ရသည် ဟူလို။
ပြအပ်ပြီးသောအခင်းတို့ကား သန္တတမဟုတ် ဝါယိမအခင်းတို့တည်း။ ဝါယိမယူသင့်သည်ကိုပြလတ္တံ့သော ယုတ္တိဖြင့်သိရမည်။ စမ္မက္ခန္ဓက ပါဠိတော်၌ ရှေးဦးစွာလာသော ခြေဖဝါး၌ အမွေးရောက်သော ရှင်သောဏထေရ်သည် ဥဏ္ဏပါဝါရကိုလှူခဲ့ဖူးသောကောင်းမှုကြောင့် အကြောင်းနှင့်တူစွာ အကျိုးပေး၍ ခြေဖဝါး၌ အမွေးရောက်သည်ဟု အဋ္ဌကထာ၌ပြသည်။ ဝိမတိ၌ ပါဝါရ-အရမှာ ဝါယိမ-ကို ပြခဲ့သည်။ ထိုသို့ပြသော အရာကိုထောက်၍ ပြအပ်ပြီးသောအခင်းတို့မှာ ဝါယိမယူအပ်ကြောင်းကို သိရမည်။
(ကင်္ခါအဋ္ဌကထာ၊ စာ - ၂၀၃) ၌ ပစ္စတ္ထရဏံ နာမ ပါဝါရော ကောဇဝေါတိ ဧတ္တကမေဝဟူ၍ လည်းကောင်း၊ စီဝရက္ခန္ဓကအဋ္ဌကထာ (၄၀၁)၌ ပါဝါရောတိ သလောမကော ကပ္ပါသာဒိဘေဒေါဟူ၍ လည်းကောင်း၊ ကောဇဝန္တိ ဥဏ္ဏမာ ပါဝါရသဒိသောဟူ၍လည်းကောင်း ပြသောကြောင့် ကပ္ပါသပါဝါရ ကောသေယျပါဝါရ ကောဇဝ ဤဝါယိမသုံးပါးသည် အခင်းအကြုံနှင့် ဆက်ဆံကြောင်းကို သိအပ်၏။ [ဆင်တဲ- ပါ’နိသျသစ်’ဒု –၅၉]
ညောင်ကန်ဆရာတော်ကား ဝဇီရ၌ဧကဟုပြခြင်း၊ ဝိမတိ၌မအပ်ဟုပြခြင်းတို့ကြောင့် သာရတ္ထဝိနယဝိနိစ္ဆယဋီကာတို့၏စကားကို တထစ်ချ သန္နိဋ္ဌာန်ချ မမှတ်အပ်ဟူ၏။ [သာရ-၃၆၂]
(၄) စိတ္တက = ဆန်းကြယ်သော သားမွေးအခင်း (စိတ္တကာတိ ဝါနဝိစိတ္တော (ဝါဝိ စိတ္တော) ဥဏ္ဏာမယတ္ထရဏော။ (မဟာဋ္ဌ-၃၆၉)] ဝါနစိတြာ ဥဏ္ဏာမယတ္ထရဏောတိ ဘိတ္တိစ္ဆေဒါဒိဝသေန ဝိစိတြာ ဥဏ္ဏာမယတ္ထရဏော။ (သာ၊ စာ-၂၉၄) ဝါနစိတြာ ဥဏ္ဏာမယတ္ထရဏောတိ နာနာဝ ဥဏ္ဏာမယသုတ္တေဟိ ဘိတ္တေစ္ဆေဝါဒိဝသေန ဝါယိတွာ ကတစိတ္တတ္ထရဏော။ [တိ၊ စာ-၁၈၄
(၅) ပဋိက (၆) ပဋလိက
[ဥဏ္ဏမယော သေတတ္ထရဏော။] (ဋ္ဌ၊ စာ-၃၆၉) ပန်းပြောက်ခြယ်သောသားမွေးအခင်း (ဃနပုပ္ပကာ ဥဏ္ဏာမ ယလောဟိတတ္ထရဏော] (ဋ္ဌ၊ စာ-၃၆၉)ဃနပုပ္ပကာတိ ဗဟလရာဝါ၊ (တိ၊ စာ-၁၈၄) [ယော အာမလက ပာတိပိ(သျှိသျှားသီးကဲ့သို့ ရက်သောပုဆိုးဟူ၍လည်း) ဝုစ္စတိ] (ဋ္ဌ၊ စာ-၃၆၉)
(၇) တူလိက = လဲသွတ်ခင်း ပကတိတူလိကာယေဝ] ပကတိတူလိကာတိ ရုက္ခတူလ လတာတူလ ပေါဋကီတူလသင်္ခါတာနံ တိဏ္ဏ တူလာနံ အညတရပုဏ္ဏာ တူလိကာ(သာ၊ စာ-၂၉၄)ပကတိ တူလိကာတိ တူလပုဏ္ဏာဘိသိ (တိ၊ စာ-၁၈၄)
(၈) ဝိကတိက [ရုပ်ပုံခြယ်သားမွေးအခင်း] [သီဟဗျဂ္ဃါဒိရူပဝိစိတြာ ဥဏ္ဏာမယတ္ထရဏော။] (ဋ္ဌ၊ စာ-၃၆၉) ဝိကတိကာတိ သီဟရူပါဒိဝသေန ဝါ ရတနစိတြာဝ ဂယှတိ။ (တိ၊ စာ-၁၈၄) (၉) ဥဒ္ဒလောမီ တဘက်မွေးရှိအခင်း [ ဧကတော ဥဂ္ဂတလောမံ ဥဏ္ဏာမယတ္ထရဏံ။] (ဋ္ဌ၊ စာ-၃၆၉) ဥဒ္ဒလောမီတိ ဥဘတောဒသံ ဥဏ္ဏာမယတ္ထရဏံ (သာ၊ စာ-၂၉၅) ဥဒ္ဒလောမီတိ ဥဘတောဒသံ ဥဏ္ဏာမယတ္ထရဏန္တိ ဒီဃနိကာယဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တံ။ (တိ၊ စာ-၁၈၄)
ဥဒ္ဒလောမိ ဧကန္တလောမိအခင်း၌ ဝိနည်းအဋ္ဌကထာမှာ တစ်ဖက်တက် အမွေးကို ရှေ့။ နှစ်ဖက်တက်သော အမွေးကို နောက်ထား၍ ဖွင့်သည်။ သုတ္တန်အဋ္ဌကထာမှာ ထိုကဲ့သို့မဟုတ် ရှေ့နောက်ပြန်၍ဖွင့်သည်။ ဤမျှသာ အမွေးအဆာကို ပြသော အရာမှာ သဘောအဓိပ္ပါယ်မထူး။ ပညတ် အတ္ထပညတ်မျှသာ ထူးသည်ဟု
သတိမူ။ [ဆင်တဲ ဒု – ၆၀] သာရသမာသေ ပန ဥဒ္ဓလောမီတိ ဧကတော ဥဂ္ဂတပုပုံ။ ဧကန္တလာမီတိ ဥဘတော ဥဂ္ဂတပုတ္တိ ဝုတ္တံ။ (သာ၊ စာ-၂၉၅)
နှစ်ဖက်မွေးရှိအခင်းဥဘတော ဥဂ္ဂတလောမံ ဥဏ္ဏာမယတ္ထရဏံ] (ဋ္ဌ၊ စာ-၃၆၉)
(၁၁) ကဋိဿ = ရွှေချည်ထိုးအခင်း ရတနပရိသိဒ္ဓိတံ ကောသေယျကဋိဿမယံ ပစ္စတ္ထရဏံ] (ဋ္ဌ၊ စာ-၃၆၉) ကောသေယျကဋိဿမယန္တိ ကောသေယျကသမယန္တိ အာစရိယဓမ္မပါလတ္ထေရေန ဝုတ္ထံ။ (သာ၊ စာ-၂၉၅)။ ကောသေယျကဋိဿမယန္တိ ကောသိယသုတ္တာနံ အန္တရာ သုဝဏ္ဏမယသုတ္တာနိ ပဝေသတွာ ဝီတံ။ သုဝဏ္ဏသုတ္တံ ကိရ “ဋိဿံ ကသဋ န္တိ စ ဝုစ္စတိ၊ တေနေဝ “ကောသေယျ ကသဋမယန္တိ အာစရိယဓမ္မပါလတ္ထေရေန ဝုတ္တန္တိ ဝဒန္တိ။ (တိ၊ စာ-၁၈၄)
(၁၂) ကောသေယျ = ပိုးချည်အခင်း [ ရတနပရိသိဋ္ဌိတံ ကောသိယသုတ္တမယံ ပစ္စတ္ထရဏံ၊ သုဒ္ဓကောသေယျံ ပန ဝဋ္ဋတိ၊] (ဋ္ဌ၊ စာ-၃၆၉) သုဒ္ဓကောသေယျန္တိ ရတနပရိသိဗ္ဗနရဟိတံ။ ဒီဃနိကာယဋ္ဌကထာယံ ပနေတ္ထ ဌပေတွာ တူလိကံ သဗ္ဗာနေဝ ဂေါနကာဒီနိ ရတနပရိသိဋ္ဌိတာနိ ဝဇ္ဇီတိ ဝုတ္တံ။ ရတနပရိသိဒ္ဓိတာနိ ဝန္တိတိ ဣမိနာ ပန ယာနိ ရတနပရိသိဒ္ဓိတာနိ၊ တာနိ ဘူမတ္ထရဏဝသေန ယထာနုရူပံ မဉ္ဇာဒီသု စ ဥပနေတုံ ဝဋ္ဋတီတိ ဒီပိတန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗ။ ဧတ္ထ စ ဝိနယပရိယာယံ ပတွာ ဂရုက ဌာတဗ္ဗတ္တာ ဣဓ ဝုတ္တနယေနေဝတ္ထ ဝိနိစ္ဆယော ဝေဒိတဗ္ဗော။ သုတ္တန္တိကဒေသနာယံ ပန ဂဟဋ္ဌာနမ္ပိ ဝသေန ဝုတ္တတ္တာ တေသံ သင်္ဂဏှတ္ထံ ဌပေတွာ တူလိကံ - ။ - ဝန္တီတိ ဝုန္တီတိ အပရ။ (သာ၊ စာ- ၂၉၅) [ဖီကို ညွှန်းဟန်တူ၏။] ရတနပရိသိဗ္ဗန္တိ သုဝဏ္ဏလိတ္တံ၊ (တိ၊ စာ-၁၈၄)
(၁၃) ကုတ္တက = သားမွေးအခင်းကြီး[သောဠသန္နံ နာဋကိတ္ထီနံ ဌတွာ နစ္စနယောနံ ဥဏ္ဏာမယအတ္ထရဏံ။] (ဋ္ဌ၊ စာ-၃၆၉) ကုဋကအခင်းအရမှာ ဥန္ဓုလောမိကုန္တလောမိအခင်းကိုပင် အဘိဓာန်၌ ပြသည်။ တစ်ကျိပ်ခြောက်ယောက်သော ကချေသည်တို့ရပ်၍ ကလောက်ခြင်းကြောင့် ကုဋကဟူသော အမည်ထူးကို ရသည်။ ထိုအခင်းမှာ ပမာဏကြီးသည်ကို ပဓာနပြု၍ အကပ္ပိယကိုယူ။ (ဆင်တဲ-၆၀) (၁၄) ဟတ္ထတ္ထရ ဆင်ကုန်းနှီး [ဟတ္ထိအဿပိဋ္ဌိသု အတ္ထရဏကအတ္ထာရဏာ ဝ (ဋ္ဌ၊ စာ-၃၆၉)]
(၁၅) အဿတ္ထရ = မြင်းကုန်းနှီး
(၁၆) ရထတ္ထရ = ရထားခင်းနှီး
(၁၇) အဇိနပ္ပဝေဏီ = သစ်နက်ရေအခင်း [အဓိကစမ္မေဟိ မဉ္စပ္ပမာဏေန သိဋ္ဌိတွာ ကတာ ပေဝဏီ] (ဋ္ဌ၊ စာ-၃၆၉) အဇိနစမ္မေဟီတိ အဇိနမိဂစမ္မေဟိ၊ တာနိ ကိရ စမ္မာနိ သုခုမတရာနိ၊ တသ္မာ ဒုပဋတိပဋာနိ ကတွာ သိဗ္ဗန္တိ ၊ တေန ဝုတ္တံ အဇိနပဝေဏီတိ။ [သာ၊ စာ-၂၉၅၊ -တိတူ]
(၁၈) ကဒလီမိဂပဝရပစ္စတ္ထရဏ = ဝံပိုင်ရေအခင်း [တံ ကိရ သေတဝတ္ထဿ ဥပရိ ကဒလီမိဂ စမ္မံ ပတ္တရိတွာ သိဒ္ဓိတွာ ကရော။] (ဋ္ဌ၊ စာ - ၃၆၉)
(၁၉) သဥတ္တရစ္ဆ နီသောမျက်နှာကြက် = ဥပရိဗဒ္ဓန ရတ္တဝိတာနေန သန္တိ အတ္ထော၊ သေတဝိတာနမ္ပိ ဟေဋ္ဌာ အကပ္ပိယပစ္စတ္ထရဏ သတိ န ဝဋတိ၊ အသတိ ပန ဝဋ္ဋတိ။] (ဋ္ဌ၊ စာ-၃၆၉၊ န ၃ရဝ)ရတ္တဝိတာနေသု စ ကာသာဝံ ဝဋ္ဋတိ။ ကုသမ္ဘာဒိရတ္တမေဝ န ဝတီတိ ဂဏ္ဌိပဒေသု ဝုတ္တံ။ (သာ၊ စာ-၂၉၅) ရတ္တဝိတာနေနာတိ သဗ္ဗရတ္တန ဝိတာနေန၊ ယံ ပန နာနာဝဏ္ဏ ဝါနစိတ္တံ ဝါ လေပစိတ္တံ ဝါ၊ တံ ဝဋ္ဋတိ၊ ဥဘတောလောဟိတကူပာနေပိ သေဝ နယော။ (တိ၊ စာ-၁၈၄)
(၂၀) ဥဘတောလောဟိတကူပဓာနံ
နီသော အုံးနှီးနှစ်ဖက်ရှိရာ [သီသူပဓာနဉ္စ ပါဒူ ပဓာနဉ္စာတိ မဂ္ဂဿ ဥဘတော လောဟိတကူပဓာနံ၊ ဧတံ န ကပ္ပတိ။ ယံ ပန ဧကေမဝ ဥပဓာနံ ဥဘောသု ပဿေသု (ခေါင်းရင်းခြေရင်း) ရတ္တံ ဝါ ဟောတိ ပဒုမဝန္တံ ဝါ စိတ္တံ ဝါ၊ သစေ ပမာဏယုတ္တံ ဝဋ္ဋတိ။ မဟာဥပဓာနံ ပန ပဋိက္ခိတ္တံ။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၃၇၀)]
(အဓိပ္ပာယ်ကား ခေါင်းအုံးသာမူလည်းဖြစ်စေ၊ ခြေတင်အုံးသာ မူလည်း ဖြစ်စေ၊ တစ်လုံးလုံးသည် အုံးနီ၊ အုံးပြောက်ပင်ဖြစ်သော်လည်း ပမာဏ၌ယှဉ်ကအပ်၏။ နှစ်လုံးပင် အုံးနီ ဖြစ်သော်သာ မအပ်သည်၊ နှစ်လုံးပင်အဖြူ ဖြစ်သော်ကား အပ်သည်ချည်းဟူလို။)
ဥဘတောလောဟိတကူပဓာနန္တိဧတ္ထ ကာသာဝံ ပန ဝဋတိ၊ ကုသစ္ဆာဒိရဝ န ဝတီတိ လိ ခိတံ။ (ဖီ၊ စာ-၄၇၄)။ “ဧတ္ထ စ ကိဉ္စာပိ ဒီဃနိကာယဋ္ဌကထာယံ အလောဟိတကာနိ ဗ္ဗေပိ ဝန္တိယေဝ။ တတော ဥတ္တရိ လဘိတွာ အညေသံ ဒါတဗ္ဗာနိ၊ ဒါတုံ အသက္ကောန္တော မဉ္စ တိရိယံ အတ္ထရိတွာ ဥပရိပစ္စတ္ထရဏံ ဌတွာ နိပဇ္ဇိတုမ္ဗိ လဘတီ”တိ အဝိသေသေန ဝုတ္တံ။ သေနာသနက္ခန္ဓကဝဏ္ဏနာယံ ပန အင်္ဂလာနဿ သီသုပဓာနဉ္စ ပါဒုပဓာနာတိ ဒွယမဝ ဝဋတိ။ ဂိလာနဿ ဗိမ္မောဟနာနိ သန္တရိတွာ ဥပရိ ပစ္စတ္ထရဏံ ဒတွာ နိပဇ္ဇိတုမို့ ဝတီတိ ဝုတ္တတ္တာ ဂိလာနောယေဝ မဉ္စ တိရိယံ အတ္ထရိတွာ နိပဇ္ဇိတုံ လဘတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗ။ (သာ၊ စာ-၂၉၅) ပမာဏထက်လွန်သောအုံးကား ဥစ္စာသယန မဟာသယန၌ အကျုံးမဝင်ရကား ဥပုသ်သည်လူတို့အား အပ်၏ဟူ၏-တိ]
(၄) စိတ္တကအခင်း
အထက်(၄)၌ ဖော်ပြထားသော အဋ္ဌကထာ ဋီကာ၊ စိတ္တကံ ဝါဠိစိတ္တော၊ ဥက္ကာမယတ္ထရဏော၊ ဥဏ္ဏာ ဧဠကလောမံ-ဟူသော ခုဒ္ဒသိက္ခာဋီကာသစ်၊ ဝါနစိတြန္တိ ဘိတ္တိစ္ဆေဒါဒိဝသေန ဝိနနဝိစိတ္တံ ဟူသော သီလက္ခန်ဋီကာဟောင်းတို့အရ အထူးထူးသောအဆင်းရှိသော သားမွေးချည်တို့ဖြင့် နံရံဖြတ်ခြင်း စသည်တို့ အစွမ်းဖြင့် ရက်၍ပြုအပ်သော အခင်းသည် စိတ္တက။ ဖြတ်ဟူသည် တံမျဉ်းကြိုးခတ်သကဲ့သို့ အကြောင်း အရေးထင် ရက်သည်ကို ယူရမည်။
ဆရာမြတ်တို့ကား ဝါဠစိတြာပုဒ်၌ ဝါဠသဒ္ဒါကို သားမြီးဟောကြ၍ သားမြီးတို့ဖြင့် ဆန်းကြယ်သော သားမွေးဖြင့်ပြီးသောအခင်းဟု ယူတော်မူ၏။ ဝါဠေန ကတာ ဗီဇနီ ဝါဠဗီဇနီဟူ၍ အဘိဓာန်ဋီကာ၌ ပြသည်ကို ယုတ္တိယူရိပ်ရှိသည်။
ဝါနစိတြန္တိ ဘိတ္တိဆေဒါဒိအာကာရေန ဝါနေန သံသိဗ္ဗနေန ဝိစိတ္တံ ဟူသော သီလက္ခန်ဋီကာ သစ်အလိုမှာ အကြောင်းအရေး သဏ္ဌာန်ထင်အောင်ချုပ်သောအားဖြင့် ဆန်းကြယ်သောအခင်းကိုယူ။ တိက အင်္ဂုတ္ထိုရ်အဋ္ဌကထာ၌ စိတ္တကာနီတိ ရတနစိတြဥဏ္ဏာမယတ္ထရဏံ ဟုလာသည်။ ခုဒ္ဒသိက္ခာဋီကာဟောင်း၌ ရတနစိတ္တကံ စိတ္တကံ န ဝဋတိ-ဟူ၍ လာသည်။ ဤအဋ္ဌကထာဋီကာတို့ အလိုအားဖြင့် ရတနာတို့ဖြင့် ဆန်းကြယ်လျှင် စိတ္တကအခင်းယူရမည်။
အဘိဓာန်ဋီကာ၌ ဆန်းကြယ်သော အရုပ်ရှိသော အခင်းသည် စိတ္တ၊ ချုပ်သောအားဖြင့် ဆန်းကြယ်သော အရုပ်ရှိသော အခင်းသည် ဝါနစိတ္တက၊ ဤသို့ နှစ်ဌာနဝေဖန်၍ ပြသည်။ အရပ်ရပ်ပြအပ်သော စိတ္တကအခင်းသည် ဝိနည်းသဘောမှာ အသာရုပ္ပဖြစ်၍ အကပ္ပိယချည်းယူရမည်။ [ဆင်တဲ-၆၁]
(၃) ဂေါနကစသည်
တစ်ဖက်မွေးတက်သော ကော်ဇော၊ သားရဲရုပ်စသည်တို့ဖြင့် ဆန်းကြယ်သောကော်ဇော စသည်တို့ကိုလည်း ဂေါနကစသော အကပ္ပိယအခင်း၌ သင်္ဂြိုဟ်အပ်၏ဟုမှတ်အပ်၏။ ထိုအကပ္ပိယကော်ဇောကား ဂေါနကာဒီနိ သံဃိကဝိဟာရေ ဝါ ပုဂ္ဂလိကဝိဟာရေ ဝါ မဉ္စဌကေသု အတ္ထရိတွာ ပရိဘုဉ္စိတုံ ဝန္တိ [သေနာသနက္ခန္ဓက စူဠဝါ] (ဋ္ဌ၊ စာ-၇၆) အရသုံးဆောင်ခြင်းငှာ မအပ်ပြီ။ ကေစိတို့ကား အကပ္ပိယ ကော်ဇောကို ညောင်စောင်း အင်းပျဉ်၌ခင်းပြီးလျှင် ကော်ဇောပေါ်၌ ကပ္ပိယအိပ်ရာခင်းကိုခင်း၍ သုံးဆောင် အပ်၏ဟူကုန်၏။ အဋ္ဌကထာ ဋီကာတို့နှင့် မလျော်သောကြောင့် မသင့်။ ဋီကာအရှင်တို့ကား ဂေါနကစသည် အကပ္ပိယအခင်းကို မြေအခင်းအစွမ်းဖြင့် ညောင်စောင်းအင်းပျဉ်တို့၌ခင်း၍ သေနာသနပရိဘောဂအဖြစ်ဖြင့် သုံးဆောင်အပ်၏ဟူကုန်၏။ လူတို့ဥစ္စာဖြစ်၍ လူတို့ခင်း၍ ပေးမူအပ်၏။ ဤစကားဖြင့် သီတင်းသုံးဖော် ငါးယောက်တို့တွင် တစ်ယောက်ယောက်ခင်းသော်လည်းကောင်း၊ လူကိုစေ၍သော်လည်းကောင်း မအပ်ဟူသော အနက်သည် ပြီး၏။ တရားဟောပလ္လင်၌ကား ထိုင်ရုံမျှအပ်၏။ မအိပ်အပ်။ ဝိနိစ္ဆယဋီကာရှင်ကား တရားဟော ပလ္လင်၌ သံဃိက ပုဂ္ဂလိက ဂေါနကစသော အကပ္ပိယအခင်းကို ရဟန်းမစေဘဲ လူတို့သည် အလိုလိုခင်း ကုန်အံ့၊ ရုပ်လည်း ရုပ်ကုန်အံ့၊ ဂီဟိဝိကနီဟာရဖြစ်သောကြောင့် အပ်၏ဟုမိန့်၏။
ဆွမ်းစားဇရပ် လူတို့အိမ်တို့၌လည်း ထိုအကပ္ပိယအခင်းကို လူတို့ခင်းသော် အပ်၏။ ဤမှတစ်ပါး သောအရပ်၌ လူတို့ပင်ခင်းသော်လည်း မအပ်။ သံဃိက ဂိဟိသန္တကဖြစ်သော ဂေါနကစသော အကပ္ပိယ အခင်းကို သီတင်းသုံးဖော် ငါးယောက်တို့မစေဘဲ လူတို့သည် မြေအခင်းကိုပြုသော် ထိုမြေအခင်း၏ အထက်၌ မိမိကပ္ပိယအိပ်ရာခင်းကိုခင်း၍ အိပ်အပ်၏။ ဤစကားဖြင့် လူတို့သည် ညောင်စောင်းအင်းပျဉ်တို့၌အိပ်အံ့သောငှာ ခင်းသည်ရှိသော် အပေါ်၌ မိမိကပ္ပိယ အိပ်ရာခင်းကိုခင်း၍ အိပ်ခြင်းထိုင်ခြင်းသည် မအပ်ဟူသော အနက်သည် ပြီ။ (သာရ၊ စာ-၃၆၃)
ဤ(၂၀)တို့ကား ဒုက္ကဋ်ဝတ္ထုများတည်း။
သားရေအားလုံးကို ပယ်တော်မူခြင်း
ခြင်္သေ့ရေ၊ ကျားရေ၊ သစ်ရေ၊ နွားရေတို့ကို ဆောင်ယူသုံးစွဲသောရဟန်းအား ဒုက္ကဋ်၊ တစ်စုံ တစ်ခုသောအရေကို မဆောင်ယူ မသုံးစွဲအပ်။ ဆောင်ယူသုံးစွဲသော ရဟန်းအားဒုက္ကဋ်၊ လူတို့၏ဥစ္စာကိုထိုင် ခြင်းငှာ ခွင့်ပြု၏။ အိပ်ခြင်းငှာခွင့်မပြု။ ကျောင်း၏နံရံကိုပတ်၍ (သားရေကြိုးတို့ဖြင့်) ဖွဲ့ချည်ကာမျှကိုမှီ၍ ထိုင်ခြင်းငှာခွင့်ပြု၏။
ရွာတွင်းဖိနပ်မစီးရ
ဆဗ္ဗဂ္ဂီရဟန်းတို့ကို အကြောင်းပြု၍ ဖိနပ်စီးလျက် ရွာတွင်းသို့ မဝင်အပ်၊ ဝင်သောရဟန်၊အား ဒုက္ကဋ်ဟု ပညတ်တော်မူ၏။ (ဖိနပ်နှင့်ကင်း၍ ရွာတွင်းသို့ဝင်ခြင်းငှာမစွမ်းနိုင်သော) ဂိလာနရဟန်းသည် ဖိနပ်စီးလျက် ရွာတွင်းသို့ဝင်ခြင်းငှာခွင့်ပြု၏။ [ဂိလာနော နာမ ယော န သက္ကောတိ အနုပါဟနော ဂါမံ ပဝိသိတုံ။ ဋ္ဌ၊ စာ-၃၀၈]
အရှင်မဟာကစ္စည်း၏ ဆုငါးပါး
အဝန္တိတိုင်း၊ ဒက္ခိဏပထဇနပုဒ်တွင် သီတင်းသုံးနေတော်မူသော အရှင်မဟာကစ္စည်းမထေရ်မြတ် ၏ တောင်းပန်လျှောက်ထားသည်ကို အကြောင်းပြု၍ အောက်ပါဆုငါးပါးကို အလုံးစုံသော ပစ္စန္တရာဇ်အရပ် တို့၌ ခွင့်ပြုတော်မူ၏။
ပစ္စန္တရာဇ်
- အရှေ့မျက်နှာအရပ်၌ ဇင်္ဂလမည်သော နိဂုံးအပြင်ဘက်မှ အင်ကြင်းပင်ကြီး
- အရှေ့တောင်အရပ်၌ သလ္လာဝတီမည်သောမြစ် -
- တောင်မျက်နှာအရပ်၌ သေတကဏ္ဏကမည်သောနိဂုံး
- အနောက်မျက်နှာအရပ်၌ ထူနမည်သော ပုဏ္ဏားရွာ
- မြောက်မျက်နှာအရပ်၌ ဥသိရဒ္ဓဇ မည်သောတောင် - ဤနယ်နိမိတ်တို့အတွင်းကား မဇ္ဈိမတိုင်းတည်း။ ပြင်ဘက်ကား ပစ္စန္တရာဇ် ဇနပုဒ်တည်း။
ပဒေသပညတ် (၄)ပါး
အလုံးစုံသော ပစ္စန္တရာဇ်အရပ်တို ့၌ - ဝိနည်းဓိုရ်လျှင် ငါးယောက်မြောက်သောဂိုဏ်။ ဖြင့် ပဉ္စင်းခံခြင်းကို ခွင့်ပြု၏။ (အနုဿာဝနာစရိယပဉ္စမန) (ဋ္ဌ၊ စာ-၃၇၁)
(၂) အလွှာများသော ဖိနပ်ကို ခွင့်ပြု၏။ — ဒတ္ထ မနုဿစမ္မံ ဌပေတွာ ယေန ကေနစိ စမ္မေ န ဥပါဟနာ ဝဋ္ဋတိ၊ ဥပါဟနကောသကသတ္ထကောသကကုက္ကိုကကောသကေသုပိ သေဝ နယော။] (ဋ္ဌ၊ စာ-၃၇၁) ဤအဋ္ဌကထာ၏ ယေနကေနစိ စမ္မေန ဥပါဟနာ ဝတ္ထုတိဟူသော စကားရပ်ကိုထောက်၍ သားရေမှ တစ်ပါး အခြားဖိနပ်များ မအပ်၊ ရော်ဘာဖိနပ်များလည်းမအပ်ဟု အချို့ဆရာမြတ်တို့ (ညောင်လွန့်) အယူရှိတော် မူကြ၏။
(၃) မပြတ်ရေချိုးခြင်းကို ခွင့်ပြုတော်မူ၏။
(၄) သိုးရေ၊ ဆိတ်ရေ၊ သမင်ရေဟူသော အခင်းတို့ကို ခွင့်ပြု၏။ [ဒဠကစမ္မ-သိုးရေ၊ အစမ္မ -ဆိတ်ရေ၊ ဒဏီမိဂ-ဒဏီမည်သောသား၊ ဝါတမိဂ-သမင်ပျံ၊ ပသဒမိဂ-ချေ။ ကုရင်္ဂမိဂ ဆတ်၊ မိဂ မာတုက - စိုင်(အောက်မားမည်သောသားလည်းဟူ)ရောဟိတမိဂ - သမင်ပါ။ (သမင်ဖား)၊ ဤသား တို့၏အရေများသာ (သွားရာဆောင်၍)၊ ထိုင်ခြင်း၊ အိပ်ခြင်း၊ သုံးဆောင်ခြင်းငှာ အပ်ကုန်၏။ ကြွင်းအရေ တို့ကား မအပ်။]အခင်း၌သာ ပယ်၏။ ဖိနပ်စသည်၌ကား အပ်၏။ သေနာသနပရိဘောဂ၌ကား အားလုံး ပင်အပ်၏ဟူသတတ်။
မဇ္ဈိမ ပစ္စန္တရာဇ် ၂ မျိုးနှင့် ဆက်ဆံသောအရာ
(၅) လူတို့သည် ဥပစာသိမ်ပသို့သွားသောရဟန်းအား ဤမည်သော ရဟန်းအား ဤသင်္ကန်းကို လှူပါကုန်၏ဟု သင်္ကန်းလှူကုန်အံ့၊ လက်သို့မရောက်သေးသမျှ အဓိဋ္ဌာန်တင်အပ်သော အရေအတွက်သို့ မရောက်နိုင်၊ ခံယူစိမ့်သောငှာ ခွင့်ပြု၏။ [ယဒါ ပန အာနေတွာ ဝါ ဒိန္နံ ဟောတိ၊ ဥပ္ပန္န ဟောတိ၊ ဥပ္ပတ္တိ ဝါ သုတံ၊ တေတာ ပဋ္ဌာယ ဒသာဟမေဝ ပရိဟာရံ လဘတိ။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၃၇၁)
* စမ္မံ န ဝတီတိ နိသီဒနတ္ထရဏံ ကာတုံ န ဝဋ္ဋတိ၊ ဘူမတ္ထရဏာဒိဝသေန သေနာသန ပရိဘောဂေါ ဝတေဝ။ (တိ၊ စာ-၁၈၅)။
၆-ဘေသဇ္ဇက္ခန္ဓက
ဆေးငါးပါး
ထောပတ်၊ ဆီဦး၊ ဆီ၊ ပျားရည်၊ တင်လဲ ဤငါးပါးသောဆေးတို့ကို နံနက်အခါ၌လည်းကောင်း၊ မွန်းလွဲအခါ၌လည်းကောင်း အကပ်ခံ၍ သုံးဆောင်စိမ့်သောငှာ ခွင့်ပြု၏။ ဝံဆီ၊ ငါးဆီ၊ လင်းပိုင်ဆီ၊ ဝက်ဆီ၊ မြည်းဆီဟူသာ အဆီဖြစ်သောဆေးတို့ကို နံနက်အခါ၌ အကပ်ခံအံ့၊ နံနက်အခါ၌ ချက်အံ့၊ နံနက်အခါ၌ စစ်အံ့၊ ဆီဟူသောသုံးဆောင်ခြင်းဖြင့် သုံးဆောင်စိမ့်သောငှာ ခွင့်ပြု၏။ မွန်းလွဲအခါ၌ ထိုသုံးချက်ကို ပြုမူ ဒုက္ကဋ်သုံးချက်၊ နှစ်ချက်ပြုမူ နှစ်ချက် တစ်ချက်ပြုမူ တစ်ချက်သင့်၏။ တေလပရိဘော ဂေန ပရိဘုဉ္စတုန္တိ သတ္တာဟကာလိက တေလပရိဘောဂေန ပရိဘုဉ္ဇိတုံ။ ဋ္ဌ၊ စာ-၃၅၂]
အမြစ် စသော ဆေး
နနွင်၊ ချင်းစိမ်း၊ လင်းနေ၊ ဆိပ်ဖူး၊ ဓိဝုတ်၊ ကုလားဆောင်းမေခါး ပန်းရင်း၊ နွားမြေးရင်းဟူသော အမြစ်ဆေးတို့ကိုလည်းကောင်း၊ ထိုမှတစ်ပါးသော ခဲဖွယ်ဘောဇဉ် အရာမမြောက်သော အမြစ်ဆေး တို့ကိုလည်းကောင်း၊ အကပ်ခံ၍ အသက်ထက်ဆုံး ဆောင်ထားစိမ့်သောငှာလည်းကောင်း၊ အနာဟူသော အကြောင်းရှိခဲ့သော် သုံးဆောင်စိမ့်သောငှာလည်းကောင်း ခွင့်ပြု၏။ အနာဟူသောအကြောင်းမရှိဘဲ သုံးဆောင်သောရဟန်းအား ဒုက္ကဋ်။ ဆေးကြိတ်ကျောက်ပြင်ကိုလည်းကောင်း၊ ဆေးကြိတ်ကျောက်လုံးကိုလည်းကောင်း ခွင့်ပြု၏။ [ယထာ စ မူလေ၊ ဧဝံ ကန္ဒာဒီသုပိ ယံ လက္ခဏံ ဒယိတံ (ပကတိအာဟာရမဟုတ်သော လက္ခဏာ) တဿဝ ဝသေန ဝိနိစ္ဆယော ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ယဉ္စ တံ ပါဠိယံ ဟလိဒ္ဒါဒိ အဋ္ဌဝိဓံ ဝုတ္တံ၊ တဿ ခန္ဓတစပုပ္ဖဖလမ္ပိ သဗ္ဗံ ယာဝဇီဝိကန္တိ ဝုတ္တံ။ [ပါစိတျာဒိ -ဋ္ဌ -၉၉]
ဖန်ဆေး
တမာပန်၊ လက်ထုတ်ဖန်၊ ဗြူးတား၊ ပုံလုံခါးဖန် (ကင်းပုံကိုဆိုသည်)၊ ခွေးတောက်ဖန်၊ သင်းဝင် ဖန်ဟူသောဖန်ဆေးတို့ကိုလည်းကောင်း၊ ထိုမှတစ်ပါး ခဲဖွယ်ဘောဇဉ် အရာမမြောက်သော ဖန်ဆေးတို့ကို လည်းကောင်း ယာဝဇီဝိကအဖြစ် ခွင့်ပြု၏။
အရွက်
တမာရွက်၊ လက်ထုတ်ရွက်၊ ဗြူးတားပုံလုံခါးရွက်၊ ရုံရွက်၊ ဝါးရွက်ဟူသော အရွက်ဖြစ်သော ဆေးတို့ကိုလည်းကောင်း၊ ထိုမှတစ်ပါး ခဲဖွယ်ဘောဇဉ်အရာမမြောက်သော အရွက်ဖြစ်သော ဆေးတို့ကို လည်းကောင်း၊ ယာဝဇီဝိကအဖြစ် ခွင့်ပြု၏။ [န ကေဝလဉ္စ ပဏ္ဏာနိယေဝ တေသံ ပုပ္ဖဖလာဒီနိပိ ယာဝဇီဝိကာနိ။] (ပါစိတျာဒိ-ဋ္ဌ၊ စာ-၁၀၂)
အသီး
အိပ်မွေ့သီး၊ ပိတ်ချင်းသီး၊ ငရုတ်သီး၊ ဖန်ခါးသီး၊ သစ်ဆိမ့်သီး၊ သျှစ်သျှာသီး၊ သမင်စာသီးဟူသော အသီးဆေး၊ အခြားသော ခဲဖွယ်ဘောဇဉ် မမြောက်သော အသီးဆေးတို့ကို ယာဝဇီဝိကအဖြစ် ခွင့်ပြု၏။
ရှိန်းခိုစစ်၊ ရှိန်းခိုစေး၊ ရှိန်းခိုလွှာ၊ ချိပ်စစ်၊ ချိပ်နှစ်၊ ချိပ်လွှာ၊ ပွဲလျက်ဟူသော အစေးဖြစ်သော ဆေး၊ ခဲဖွယ်ဘောဇဉ် အရာမမြောက်သော အစေးဖြစ်သောဆေးတို့ကို ယာဝဇီဝိကအဖြစ် ခွင့်ပြု၏။
ဆား
ပင်လယ်ဆား၊ ဆားပုပ်၊ သိန္ဓောဆား၊ တွင်းထွက်ဆာ၊ ချက်ဆားဟူသော ဆားဆေးတို့ကိုလည်းကောင်း၊ ခဲဖွယ်ဘောဇဉ် အရာမမြောက်သော အခြားဆားဆေးတို့ကိုလည်းကောင်း ယာဝဇီဝိကအဖြစ် ခွင့်ပြု၏။
လိမ်းဆေးမှုန့်
ယားနာ၊ အိုင်အမာနာ၊ အရည်ရွှဲရွှဲယိုသောအနာ၊ ဝဲကြီးနာရှိအံ့၊ ကိုယ်၌လည်း မကောင်းသော အနံ့ရှိအံ့ အမှုန့်ဖြစ်သောဆေးတို့ကို ခွင့်ပြု၏။ အနာမရှိသောရဟန်းအား နွားချေးခြောက်ကိုလည်းကောင်း၊ မြေညက်ခဲကိုလည်းကောင်း၊ ဆိုးရည်ကျို ဖတ်ကိုလည်းကောင်း ခွင့်ပြု၏။ (ဤကား ရေချိုးသောအခါ ကသယ်မှုန့် အလို့ငှာတည်း)။ ဆုံကိုလည်းကောင်း၊ ကျည်ပွေ့ကိုလည်းကောင်း၊ ဆင့်အပ်သော ဆေးမှုန့်တို့ ကိုလည်းကောင်း အဝတ်ဖြင့်ဆင့်ခြင်းကိုလည်းကောင်း ခွင့်ပြု၏။
[ကာယာ ဝါ ဒုဂ္ဂန္ဓောတိ ကဿစိ အဿာဒီနံ ဝိယ ကာယဂန္ဓော ဟောတိ၊ တဿာပိ သိရီသကော သုမ္ဗာဒိစုဏ္ဏာနိ ဝါ (ကုက္ကိုပွင့်၊ ဝတ်ပန်းပွင့် စသောအမှုန်တို့သည်လည်းကောင်း၊ ဂန္ဓစုဏ္ဏာနိ ဝါ သဗ္ဗာနိ ဝဋ္ဋန္တိ၊ ဆကဏန္တိ ဂေါမယံ၊ ရဇနနိပ္ပက္ကန္တိ ရဇနကသဋံ ပါကတိကစုဏ္ဏမ္ပိ ကောဋ္ဋေတွာ ဥဒကေန တေမေတွာ
နှာယိတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ တမ္ပိ ရဇနနိပ္ပက္ကသင်္ခေပမေဝ ဂစ္ဆတိ။] (ဋ္ဌ၊ စာ-၃၇၂) ပါကတိကစုဏ္ဏီ နာမ အပက္ကကသာဝစုတ္ထံ၊ တေန ဌပေတွာ ဂန္ဓဂုဏံ သဗ္ဗ ဝတီတိ ဝဒန္တိ။ (သာ၊ စာ-၃၀၄)
မျက်စဉ်း၊ မျက်စဉ်းကျည်၊ မျက်စဉ်းခတ်တံ
ဘီလူးဖမ်းသော အနာရှိလတ်သော် အသားစိမ်း သွေးစိမ်းကို ခွင့်ပြု၏။ မည်းသောမျက်စဉ်း၊ အထူးထူးသော ဆေးတို့ဖြင့်ဖော်စပ်သော မျက်စဉ်း၊ ရေယဉ်ခံ၍ ပြုသောမျက်စဉ်း၊ တွေ့မျက်စဉ်း၊ မင်သေ မျက်စဉ်းဟူသော မျက်စဉ်းကို ခွင့်ပြု၏။ မျက်စဉ်းကြိတ်စရာ အမှုန့်ပြုရန် စန္ဒကူးကိုလည်းကောင်း၊ တောင် ဖလပ်ကိုလည်းကောင်း၊ အကျော်ကိုလည်းကောင်း၊ ကရမက်ကိုလည်းကောင်း၊ နွားမြေရင်းကိုလည်းကောင်း ခွင့်ပြု၏။ အရိုး အစွယ် သားချို ကျူ ဝါး သစ်သား ချိပ် ဖန် သံ ခရုသင်း ချက်ဖြင့်ပြီးသော မျက်စဉ်းကျည် တို့ကို ဆောင်သောရဟန်းအား ဒုက္ကဋ်၊ မျက်စဉ်းကျည်အဖုံး။ အဖုံးနှင့်ကိုယ်ဖွဲ့ရန် ကြိုးကိုခွင့်ပြု၏။ မျက်စဉ်းကျည် ကွဲသော် ချည်ဖြင့်ချုပ်စိမ့်သောငှာ ခွင့်ပြု၏။
ရွှေငွေစသည်ဖြင့် ပြီးသောမျက်စဉ်းခတ်တံကို ဆောင်သောရဟန်းအား ဒုက္ကဋ်၊ အရိုး အစွယ်၊ သားချို၊ ကျူ၊ ဝါး၊ သစ်သား၊ ချိပ်၊ ဖန်၊ သံ၊ ခရုသင်းချက်ဖြင့်ပြီးသော မျက်စဉ်းတံကိုလည်းကောင်း၊ မျက်စဉ်းတံ ထည့်စရာကိုလည်းကောင်း မျက်စဉ်းကျည်ထည့်ရန် အိတ်ကိုလည်းကောင်း၊ ပခုံးလွယ်စရာကို လည်းကောင်း၊ ပခုံးလွယ်ကို ဖွဲ့စရာချည်ကိုလည်းကောင်း ခွင့်ပြု၏။
နာနတ်ခြင်း၊ နှာနတ်တံစသည်
အရှင်ပိလိန္ဒဝစ္ဆအား ခေါင်းပူသော ဦးယဉ်းနာစွဲသည်ကို အကြောင်းပြု၍ ဦးခေါင်းသုတ်လိမ်းစရာ ဆီ၊ နှာနှတ်ခြင်း၊ နှာတ်တံ၊ အရိုး၊ ခရုသင်းချက်ဖြင့်ပြီးသော နှာနှတ်တံ၊ အစုံဖြစ်သော နှာနှတ်တံ၊ အခိုးသောက်ခြင်း၊ အခိုးသောက်တံ၊ အရိုး - ပ -ခရုသင်းချက်ဖြင့်ပြီးသော အခိုးသောက်တံ၊ အခိုးသောက် တံအပိတ်၊ အခိုးသောက်တံထည့်စရာအိတ်၊ အစုံဖြစ်သောအိတ်၊ ပခုံးလွယ်စရာ၊ ပခုံးလွယ်ကိုဖွဲ့စရာချည်တို့ကို ခွင့်ပြုတော်မူ၏။
ဆီကျက်၊ ဆီကျည် (လေရောဂါ)
အရှင်ပိလိန္ဒဝစ္ဆအား လေနာစွဲကပ်သည်ကိုအကြောင်းပြု၍ ဆီကျက်၊ ဆီကျက်၌သေအရက် ထည့် ခြင်းကိုလည်းကောင်း ခွင့်ပြု၏။ အလွန်များသော သေအရက်ထည့်သောဆီကို သောက်သော် ဒုက္ကဋ်။ သေအရက်၏ အဆင်း အနံ့၊ အရသာ မထင်ရှားသော ဆီကျက်ကို သောက်ရန်ခွင့်ပြု၏။
[အနုဇာနာမိ ဘိက္ခဝေ တေလပါကန္တိ ယံကိဉ္စိ ဘေသဇ္ဇပက္ခိတ္တံ သဗ္ဗ အနုညာတမေဝ ဟောတိ၊] (ဋ္ဌ၊ စာ-၃၇၃)
ကြေးကျည်၊ သစ်သားကျည်း၊ သစ်သီးကျည်ဟူသော ဆီကျည်သုံးမျိုးကိုခွင့်ပြု၏။
ချွေးထုတ်ခြင်း စသည် (လေငန်းရောဂါ)
အရှင်ပိလိန္ဒဝစ္ဆအား လက်ခြေတို့၌ဖြစ်သော လေရောဂါရှိသည်ကိုအကြောင်းပြု၍ ချွေးထုတ်ခြင်း၊ အထူးထူးသောဆေးတို့ဖြင့် ချွေးထုတ်ခြင်း၊ ချွေးကြီးထုတ်ခြင်း၊ သစ်ရွက်စုံပြုတ်ရည်ဖြင့် ချွေးထုတ်ခြင်း၊ ရေချိုးရုံ၌ ရေလှောင်အိုးစရည်းကြီးကို ရေနွေးထည့်၍ ချွေးအောင်းခြင်းကို ခွင့်ပြု၏။
[သမ္ဘာရသေဒန္တိ နာနာဝိပဏ္ဏဘင်္ဂသေဒံ၊ မဟာသဒန္တိ မဟန္တ သေဒံ၊ ပေါရိသပ္ပမာဏံ အာဝါဠိ အင်္ဂါရာနံ ပူရေတွာ ပံသုဝါလိကာဒီဟိ ပိဒဟိတွာ တတ္ထ နာနာဝိတနိ ဝါတဟရဏပဏ္ဏာနိ သန္တရိတွာ တေလမက္ခိတေန ဂတ္တေန တတ္ထ နိပဇ္ဇိတွာ သရိဝတ္တန္တေန သရီရံ သေဒေတုံ အနုဇာနာမီတိ အတ္ထော။ ဘင်္ဂါဒကန္တိ နာနာပဏ္ဏဘင်္ဂကုထိတံ ဥဒကံ၊ တေဟိ ပဏ္ဏေဟိ စ ဥဒကေန စ သိဒ္ဓိတွာ သိဒ္ဓိတွာ သေဒတဗ္ဗော၊ ဥဒကကာဋ္ဌကန္တိ ဥဒကကောဋ္ဌ စာဋိ ဝါ ဒေါဏိ ဝါ ဥဏှာဒကဿ ပူရေတွာ တတ္ထ ပဝိသိတွာ သေဒကမ္မကရဏံ အနုဇာနာမီတိ အတ္ထော။] (ဋ္ဌ၊ စာ-၃၀၃)
အဆစ်ကိုက်သောလေရောဂါ (ခြေနယ်ဆီ)
အရှင်ပိလိန္ဒဝစ္ဆအား အဆစ်ကိုက်ခဲသော လေရောဂါဖြစ်သည်ကို အကြောင်းပြု၍ သွေးကိုထုတ် ခြင်း။ သွေးထုတ်၍သာချိုဖြင့် တွင်ခုတ်ခြင်းငှာ ခွင့်ပြု၏။ ခြေကွဲသဖြင့် ခြေနယ်ဆီ၊ ခြေလိမ်းဆေးကို (စီရင်ခြင်းငှာ)ခွင့်ပြု၏။
သွေးစုနာ
သွေးစုနာကို ဓားငယ်ဖြင့် ဖောက်ခွဲမှုကို ခွင့်ပြု၏။ ဖန်ရည် နှမ်းမုန့်ညက်၊ အနာအုံဆေး၊ အမာ စည်းအဝတ်၊ အမာယားသော် မုန်ညင်းမှုန့်ကို ဖြူးစိမ့်သောငှာ၊ အမာဖူးဖူးရောင်သော် မှိုင်းတိုက်စိမ့် သောငှာ၊ အမာ၌အသားတက်သော် သင်တုန်းဖြင့်ဖြတ်စိမ့်သောငှာ ခွင့်ပြု၏။ အမာသည် အသားမတက်သော် အမာသုတ်လိမ်းရန် ဆီကိုလည်းကောင်း၊ ဆီလျှောကျသော် ဆီတားသောအဝတ်ကိုလည်းကောင်း၊ အမာ ကုဆေးကိုလည်းကောင်း ခွင့်ပြု၏။ [သပ္ပံ ဝဏပဋိကန္တိ ယံကဉ္စိ ဝဏပရိကမ္မံ နာမ အတ္ထိ၊ သဗ္ဗ အနုဇာနာမီတိ အတ္ထော။] (ဋ္ဌ၊ စာ-၃၅၄)
မြွေကိုက်ခြင်း
(မြွေကိုက်လျှင်) ကျင်ကြီး၊ ကျင်ငယ်၊ ပြာ၊ မြေညက်ဟူသော ဆေးကြီးလေးပါးတို့ကို ပေးစိမ့် သောငှာခွင့်ပြု၏။ ကပ္ပိယကာရကရှိခဲ့သော် အကပ်ခံစိမ့်သောငှာ၊ မရှိခဲ့သော်ကိုယ်တိုင်ယူ၍ သုံးဆောင် စိမ့်သောငှာ ခွင့်ပြု၏။ [သာမံ ဂဟေတွာတိ ဣဒံ န ကေဝလံ သပ္ပဒဋ္ဌဿဝ၊ အညသိမ္ပိ ဒဋ္ဌဝိသေ (အဆိပ်ရှိသော သတ္တဝါခဲသော်) သတိ သာမံ ဂဟေတွာ ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗ၊ အညေသု ပန ကာရဏေသု
ပဋိဂ္ဂဟိတမဝ ဝဋ္ဋတိ။] (ဋ္ဌ၊ စာ-၃၀၄) သာမံ ဂဟေတွာတိ ဧတ္ထ သပ္ပဒဋ္ဌဿ အတ္ထာယ အညေန ဘိက္ခုနာ ဂဟိတမ္ပိ သာမံ ဂဟိတသင်္ခမေဝ ဂစ္ဆတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗ။ (သာ၊ စာ-၃၀၄)
အဆိပ်၊ ဗီယဆေး၊ ဝမ်းမီးပျက်
(အဆိပ်ကိုသောက်မိသော်) ကျင်ကြီးကိုသောက်စိမ့်သောငှာ ခွင့်ပြု၏။ ကျင်ကြီးစွန့်စဉ်ခံယူခြင်း သည်ပင်လျှင် အကပ်ခံခြင်းကို ပြုသည်မည်၏။ တစ်ဖန် အကပ်မခံရတော့ပြီ။ (သစေ ဘူမိပ္ပတ္တော ပဋိဂ္ဂဟ တဗ္ဗော၊ အပ္ပတ္တံ ပန ဂဟေတုံ ဝဋ္ဋတိ၊] (ဋ္ဌ၊ စာ-၃၀၄) (အိမ်ရှင်မ ပေးသောပီယဆေးကြောင့် အနာဖြစ်သော ရဟန်းအား) ထွန်သွား၌ကပ်သောမြေကိုဖျော်၍ သောက်စိမ့်သောငှာခွင့်ပြု၏။ (ဝမ်းမီးပျက်သောရဟန်အား) ထမင်းခြောက် ပြာရည်ကို သောက်စိမ့်သောငှာခွင့်ပြု၏။
[အာမိသင်္ခါရန္တိ သုက္ခောဒနံ ဈာပေတွာ တာယ ဆာရိကာယ ပုရိတံ ခါရောဒကံ (ဋ္ဌ၊ စာ- ၃၇၄) ပရိဿာဝနေ တစ္ဆာရိကံ ပက္ခိပိတွာ ဥဒကေ အဘိသိက္ခိတေ တေတော ဆာရိကတော ဟေဋ္ဌာ ပဂ္ဃရိတံ ခါရောဒကံ။ (တိ၊ စာ-၁၈၆)
(ဖျော့တော့ပိန်ကြုံသော ရောဂါစွဲသောရဟန်းအား) နွားကျင်ငယ်ရေဖြင့် စိမ်သော ဖန်ခါးသီးရည် ကို သောက်စိမ့်သောငှာ ခွင့်ပြု၏။ (သလိပ် သည်းခြေ လေပျောသောရဟန်းအား) ဝမ်းလျှောဆေးကိုသောက် ရန် ခွင့်ပြု၏။ ပအုံးရေကြည်ကို ခွင့်ပြု၏။ မစစ်သောပဲနောက်ရည်၊ အတန်ငယ်စစ်သော ပဲနောက်ရေ၊ ဟင်းမျိုးရည် (အသားရည်ကိုခွင့်ပြု၏။)
အရှင်ပိလိန္ဒဝစ္ဆထေရ်နှင့် ဗိမ္ဗိသာရမင်းကြီးတို့ကိုအကြောင်းပြု၍ အရံစောင့်ကိုအလှူခံရန် ခွင့်ပြု တော်မူ၏။ ထောပတ်၊ ဆီဦး၊ ဆီ၊ ပျားရည်၊ တင်လဲတို့ကို (၄) ရက်တိုင်ရုံသာ သိုမှီး၍ သုံးဆောင်ခြင်းငှာ ခွင့်ပြု၏။
တင်လဲစသည်ကို ခွင့်ပြုခြင်း
အရှင်ကခါရေဝတကို အကြောင်းပြု၍ - ခက်မာစိမ့်သောငှာ တင်လဲ၌ မုန့်ညက်ကိုလည်းကောင် ဖွဲကိုလည်းကောင်းထည့်သောကြောင့် မုန့်ညက်နှင့်ဖွဲထည့်သော တင်လဲခဲကို (ကျင်ကြီး၌အပင်ပေါက်သော) ချက်ပြီးသော ပဲနောက်တို့သည် အပင်ပေါက်စေကာမူ အလိုရှိတိုင်း သုံးဆောင်ခြင်းငှာ ခွင့်ပြု၏။ (ဝမ်း၌ လေနာရောဂါစွဲသော) ဂီလာနအား (လောဏသောဝီရက အဖျော်ကို၊) အင်္ဂလာနအား ရေနှင့်ရောသော လောဏသောဝီရကကို အဖျော်ဟူသော သုံးဆောင်ခြင်းဖြင့် သုံးဆောင်စိမ့်သောငှာ ခွင့်ပြု၏။
တေကလယာဂု
နှမ်း၊ ဆန်၊ ပဲနောက် သုံးမျိုးရော၍ ကျိုချက်အပ်သော တေကလယာဂုဖြင့် မြတ်စွာဘုရား၏ လေနာရောဂါသည် ပျောက်ဖူးသတတ်။
အကပ္ပိယကုဋိ၌ သိုမှီးခြင်းစသည်
အကပ္ပိယ ကုဋိအတွင်း၌ သိုမှီးအပ်သော ဘောဇဉ်ကို မသုံးဆောင်အပ်။ အကပ္ပိယကုဋီအတွင်း၌ ချက်အပ်သော ဘောဇဉ်ကို မသုံးဆောင်အပ်။ မိမိကိုယ်တိုင်ချက်သော ဘောဇဉ်ကို မသုံးဆောင်အပ်၊ သုံးဆောင်သောရဟန်းအား ဒုက္ကဋ်။ (၃ ခု-၃ ချက် ၊ ၂ ခု-၂ ချက် ၊ ၁ ခု-၁ ချက်)
[သာမံ ပန္တိ ဧတ္ထ ယံကိဉ္စိ အာမိသံ ဘိက္ခုနာ ပစိတုံ န ဝဋ္ဋတိ၊ သစေပိဿ ဥဏှယာဂုယာ သုလသိပဏ္ဏာနိ ဝါ (သူလသိပဏ္ဏာဒီနိ ဝါ၊ ရုံးရွက်၊ ပင်စိမ်းလည်းဟူ) သိင်္ဂိဝရံ ဝါ လောဏံ ဝါ ပက္ခိပန္တိ၊ တမ္ပိ စာလေတုံ န ဝဋ္ဋတိ၊ “ယာဂုံ နိဗ္ဗာပေမီ”တိ ပန စာလေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဥတ္တဏ္ဍုလဘတ္တံ (လတ်ဆတ်သော ဆွမ်း) လဘိတွာပိ ပိဒဟိတုံ န ဝဋ္ဋတိ၊ သေစ ပန မနုဿာ ပိဒဟိတွာဝ ဒေန္တိ၊ ဝဋ္ဋတိ။ “ဘတ္တံ ဝါ မာနိဗ္ဗာယတူ” တိ ပိဒတိတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ ခီရတက္ကာဒီသု ပန သကိ ကုထိတေသု အဂ္ဂိ ဒါတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ ပုန ပါကဿ အနုညာတတ္တာ။ ဋ္ဌ၊ စာ-၃ရ သာမံပက္ကံ သမပန္တိ ဒုဝိဓံ ဝိယ ဒီပေတိ၊ တသ္မာ ခီရာဒီသု ဥဏှမတ္တမေဝ ပါကော၊ တေန ဥက္ကလာဒိသမာနာ ဟောန္တိ။ (ဖီ၊ စာ-၄၈၂)
ကျက်ပြီးသည်ကို တစ်ဖန်ပြန်၍ မွှေးခြင်းငှာခွင့်ပြု၏။ (ငတ်မွတ်သောအခါ) အတွင်း၌ သိုမှီးခြင်း အတွင်း၌ချက်ခြင်း၊ ကိုယ်တိုင်ချက်ခြင်းကို
အကပ်ပျက်သောသစ်သီးကို အကပ်ခံခြင်းငှာ(နောက်၌ ပယ်လတ္တံ့)ခွင့်ပြု၏။ ဖိတ်၍ ဆွမ်းစားရာမှ ဆောင်အပ်သော ဘောဇဉ်ကို ဆွမ်းစားစဉ်တန်ပြီဟုမြစ်ပြီးသော ရဟန်သည် အတိရိက်ဝိနည်းကံမပြုဘဲ စားခြင်းငှာခွင့်ပြု၏။ (နောက်၌ပယ်လတ္တံ့)
အကပ်ခံခြင်းစသည်ကို ခွင့်ပြုတော်မူခြင်း
နံနက်အခါ၌ အကပ်ခံသော ဘောဇဉ်ကို ဆွမ်းစားစဉ်တန်ပြီဟု မြစ်မိသောရဟန်းသည် အတိရိက် ဝိနည်းကံမပြုဘဲ သုံးဆောင်ခြင်းငှာ ခွင့်ပြု၏။ တော၌ဖြစ်သော အရာဝတ္ထု၊ ကြာ၌ဖြစ်သော အရာဝတ္ထု တို့ကို ဆွမ်းစားစဉ်တန်ပြီဟု မြစ်မိသောရဟန်းသည် အတိရိက်ဝိနည်းကံမပြုဘဲ စားခြင်းငှာ ခွင့်ပြု၏။ ကြာစွယ်ကြာရင်းဖြင့် အရှင်သာရိပုတ္တရာ၏ ကိုယ်ပူရောဂါသည် ပျောက်ဖူး၏။] အစေ့သော၊ အစေ့ ထုတ်၍ စားကောင်းသောသစ်သီးကို လူသာမဏေတို့ကို မကပ္ပိစေဘဲ စားခြင်းငှာ ခွင့်ပြု၏။
ကျဉ်းမြောင်းရာ၌ ဓားခွဲခြင်း
ကျဉ်းမြောင်းရာအရပ်၌ ဓားခွဲမှုကိုပြုသောရဟန်းအား ထုလ္လစ္စဉ်း။ ကျဉ်းမြောင်းသောအရပ်၏အနီး ဖြစ်သော လက်နှစ်သစ်သောအရပ်မှ ဓားခွဲမှုကိုလည်းကောင်း၊ ကျပ်စည်းမှုကိုလည်းကောင်း ပြုသောရဟန်း အား ထုလ္လစ္စဉ်း။
[သတ္ထကမ္မံ ဝါ ဝတ္ထိကမ္မံ ဝါတိ ယထာပရိစ္ဆေ ဩကာသေ ယေန ကေနစိ သစ္စေန ဝါ သူစိယာ ဝါ ကဏ္ဍကန ဝါ သတ္တိကာယ ဝါ ပါသာဏသက္ခလိကာယ ဝါ နေခန ဝါ ဆိန္ဒနံ ဝါ ဖာလနံ ဝါ ဝိဇ္ဇနံ ဝါ လေခနံ ဝါ န ကာတဗ္ဗ၊ သဗ္ဗ ဟေတံ သတ္ထကမ္မမေဝ ဟောတိ။ ယေန ကေနစိ ပန စမ္မန ဝါ ဝန ဝါ ဝတ္ထိပီဠနံ (ကျပ်စည်း) န ကာတဗ္ဗ၊ သဗ္ဗေ ဟေတံ ဝတ္ထိကမ္မမေဝ ဟောတိ။ ဧတ္ထစ သမ္မာဓဿ သာမန္တာ ဒွင်္ဂုလာတိ ဣဒံ သတ္ထကက္ခံယေဝ သန္တာယ ဝုတ္တံ ဝတ္တိကမ္မံ ပန သမ္ပာဓေယဝ ပဋိက္ခိတ္တံ၊ တတ္ထ ပန ခါရံ (ပျားရည်) အာဒါတုံ (သွင်းခြင်းငှာ) ယေန ကေနစိ ရကန ဝါ ဗန္ဓိတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ ယဒိ တန ဆိဇ္ဇတိ၊ သုစိန္န။ (ပျည်ရည်သွင်းသည် ကြိုးငယ်ဖြင့်..စည်းသည်ကား မြင်းသရိုက်နာဘင်ထွက်သည်ကို ဖြတ်စိမ့်သောငှာတည်း။ ပျားရည်မဟုတ် ပျာရည်ဖြစ်တန်ရာ၏။) အဏ္ဍမိုရောဂပိ သတ္ထကမ္မံ န ဝဋ္ဋတိ။ တသ္မာ အနံ့ ဖာလေတွာ ဗီဇာနိ ဥဒ္ဓရိတွာ အရောဂံ ကရိဿာမီတိ န ကတ္တဗ္ဗ၊ အဂ္ဂိတာပန ဘေသဇ္ဇလိမ္မနေသု ပန ပဋိက္ခိပေါ နတ္ထိ။ ဝစ္စမဂ္ဂေ ဘေသဇ္ဇမက္ခိတာ အာဒါနဝဋ် ဝါ (ပုဆိုးကြမ်းသွင်းခြင်း) ဝေဠုနာဠိကာ ဝါ ဝဋ္ဋတိ၊ ယာယ (ကျည်တောက်ငယ်) ခါရကမ္မံ ဝါ ကရောန္တိ၊ တေလံ ဝါ ပဝေသန္တိ။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၃၇၅)
[ခါရဒါနံ ပနေတ္ထ ဘိက္ခုနီဝိဘင်္ဂ ပသာခေ လေပမုခေန အနုညာတန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗ။] (ဇီ၊ စာ-၄၈၂)
အကပ္ပိထ - အသား
အသားကြီး (၁၀)မျိုးကို ပယ်တော်မူ၏။ မစုံစမ်းမေးမြန်းဘဲ အသားကို မစားအပ်။ စားသော ရဟန်းအား ဒုက္ကဋ်၊ (သေစေ ပန အသုကမံသန္တိ ဇာနာတိ၊ ပဋိပုစ္ဆနကိစ္စံ နတ္ထိ၊ အဇာနန္တေန ပန ပုစ္ဆိတွာဝ ခါဒိတဗ္ဗ)။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၃၇၆) [ဧတ္ထ စ မနုဿမံသံ သဇာတိတာယ ပဋိက္ခိတ္တံ။ (ထုလ္လစ္စဉ်း) ဟတ္ထိအဿမံသံ ရာဇင်္ဂတာယ၊ သုနခမံသဉ္စ အဟိမံသဉ္စ ပဋိကူလတာယ၊ သီဟမံသာဒီနိ (ဗျဂ္ဃဒီပိအစ္ဆ တရံစ္စ) ပဉ္စ အတ္တနော အနုပဒ္ဒဝတ္ထာယာတိ။ ဣမေသံ မနုဿာဒီနံ ဒသန္နံ မံသမ္ပိ အဋ္ဌိပိ လောဟိတမ္ပိ စမ္ပိ လောမမ္ပိ သဗ္ဗ န ဝဋ္ဋတိ။ ယံကိဉ္စိ ဥတ္တာ ဝါ အဉတ္တာဝါ ခါဒန္တဿ အာပတ္တိယေဝ၊ ယဒါ ဇာနာတိ တဒါ ဒေသေတဗ္ဗာ၊ “အပုစ္ဆိတွာ ခါဒိဿာမီ”တိ ဂဏှတော ပဋိဂ္ဂဟဏေ ဒုက္ကဋ်၊ “ပုစ္ဆိတွာ ခါဒိဿာမီ”တိ ဂဏှတော အနာ ပတ္တိ။ ဥဒ္ဒိဿ ကတံ ပန ဇာနိတွာ ခါဒန္တဿဝ အာပတ္တိ၊ ပစ္ဆာ ဇာနန္တော အာပတ္တိယာ န ကာရေတဗ္ဗောတိ။] (ဋ္ဌ၊ စာ-၃၇၆)
[တောခွေးသာ.ကားအပ်၏။ တောခွေးနှင့် အိမ်ခွေးပေါင်းဖက်ခြင်းကို စွဲ၍ဖြစ်သော ခွေး၏အသား ကား မအပ်။ မြွေ၌ကား အခြေမရှိရှည်သော ဇာတိရှိသော မြွေမျိုး၏အသားသည် မအပ်။]
---သားစိမ်း၊ ငါးစိမ်း
အနုဇာနာမိ ဘိက္ခဝေ အမနုဿိကာဗာဓ အာမကမံသံ အာမကလောဟိတံ။ (မဟာ-ပါ၊ စာ- ၂၉၄) ။ ဘီလူးဖမ်းသော ရဟန်းကို အကြောင်းပြု၍ ခွင့်ပြုတော်မူသောသိက္ခာပုဒ်။ ဤ၌မှတ်ဖွယ် ပကိဏ္ဏက အဓိပ္ပာယ်ကား -
သီဟဝိဃာသာဒိ ဒိသွာပိ သာမဏေရဿ ဒဿာမီတိ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ ဝါ အပဋိဂ္ဂဟေတွာ ဝါ အာဟရိတွာ ဒါတုံ ဝဋ္ဋတိ။ [ဒန္တပေါနဋ္ဌ၊ စာ-၁၁၈] “အာမကမံသပဋိဂ္ဂဟဏာ ပဋိဝိရတော ဟောတီ’တိစ သာမညတော ပဋိက္ခိတ္တံ။ တထာပိ အတ္တနော အညဿ ဝါ ဘိက္ခုနော အတ္ထာယ အဂ္ဂဟိတတ္တာ သီဟဝိဃာ သာဒိ ဒိသွာပိ သာမဏေရဿ ဒဿာမီတိ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ ဝါ အပဋိဂ္ဂဟေတွာ ဝါ အာဟရိတွာ ဒါတုံ ဝဋ္ဋတီတိ ဝုတ္တံ။ ၎င်းအဖွင့်သာရတ္ထ၊ စာ-၇၄] ဤအဆိုအရ သားစိမ်း၊ ငါးစိမ်းကို မိမိအကျိုး၊ တစ်ပါးသော ရဟန်းအကျိုးငှာ မကိုင်အပ်။ လူ သာမဏေတို့အကျိုးငှာကား အကပ်ခံ၍ဖြစ်စေ၊ မခံဘဲဖြစ်စေ ကိုင်အပ်၏ဟု ပြသည်။ ဤသိက္ခာပုဒ်သည် ကာယသမုဋ္ဌာန် ကာယစိတ္တသမုဋ္ဌာန်ကြောင့်သာ အာပတ်သင့်ကောင်းသော သိက္ခာပုဒ်ဖြစ်သောကြောင့် ရဟန်းတို့၏ အကျိုးငှာဖြစ်မူ နှုတ်ဖြင့်လည်းခံအပ်၏။ စိတ်ဖြင့်လည်း သာယာ အပ်၏။ ကိုယ်ဖြင့်မကိုင်အပ်။ ဤသို့ အဓိပ္ပာယ်ယူ။
[အာမကမံသပဋိဂ္ဂဟဏာတိ ဧတ္ထ ပန အညတြ ဥဒ္ဒိဿ အနုညာတာ၊ အာမကမံသမစ္ဆာနံ ပဋိဂ္ဂဟဏမေဝ ဘိက္ခူနံ န ဝဋတိ၊ နော အာမသနံ။ [ပုဂ္ဂလပညတ်နှင့်သီလက္ခန်၊ စာ-၇၆] ၌ ဤအဋ္ဌကထာတို့၌လည်း ဒန္တပေါနသိက္ခာပုဒ်နှင့် မဆန့်ကျင်အောင် အဓိပ္ပာယ်ယူရမည်။
၌
တထာ အာမကမံသမ္ဘိ ဒုက္ကဋဝတ္ထံ၊ အာပဇ္ဇတီတိ ၊ န ၊ ဣဓ ဝိနယေ အနုညာတတ္တာ “အနုဇာနာမိ ဘိက္ခဝေ အမနုဿိကာဗာဓ အာမကမံသန္တိ အာဒိနာ တသ္မာ န အာမကမံသံ သုတွေ အာဂတမ္ပိ ဒုက္ကဋဝတ္ထု ဟောတိ။ တထာပိ အတ္တနော ပရိဘောဂတ္ထာယ ပဋိဂ္ဂဟဏ ဒုက္ကဋမေဝါတိ နော တက္ကောတိ အာစရိယော။ [ဝဇီရဗုဒ္ဓိ ဇာတရူပသိက္ခာပုဒ်] (ဇီ၊ စာ-၂၆၀)
ဤဋီကာ၌ သားစိမ်းကိုခံလျှင် ဒုက္ကဋ်အာပတ်သင့်သည်ဟူ၍ပြသော အာစရိယဝါဒမှာ ကိုယ်ဖြင့် ခံခြင်း၊ နှုတ်ဖြင့်ခံခြင်း၊ စိတ်ဖြင့်သာယာခြင်းသုံးပါးကိုယူမူ ပြအပ်ပြီးသော ဒန္တပေါနသိက္ခာပုဒ်နှင့်ဆန့်ကျင်သည်။ ကိုယ်ဖြင့်ကိုင်ခြင်းကိုယူမှသာ ညီညွတ်သည်။ သားစိမ်း၊ ငါးစိမ်းသည် အပဋိဂ္ဂဟဏဝတ္ထုလည်း မဟုတ်၊ အနာမာသဝတ္ထုလည်း မဟုတ်သည်ကိုလည်း သတိမူ။
သားစိမ်း၊ ငါးစိမ်းကိုအလှူပင်မခံအပ်ဟု ရှေးဆရာတော်တို့ ဆုံးဖြတ်တော်မူ၏။ ထိုအဆုံးအဖြတ် နှင့် ညှိနှိုင်းဆင်ခြင်၍ သဘောယုတ္တိရှိရာကိုမှတ် [ဆင်တဲ-၁၁၈] ဤအယူအတိုင်းဆိုလျှင် ငါးချဉ်၊ ပုစွန် ချဉ် (လက်သုပ်)တို့လည်း ဆင်ခြင်ဖွယ်ရာပင်။
ကပ္ပိယမံသ
“န ဘိက္ခဝေ မနုဿမံသံ၊ ပ၊ ထုလ္လစ္စဿာ”တိ ဝုတ္တတ္တာ, “န စ ဘိက္ခဝ အပ္ပဋိ၊ ပ ၊ ဒုက္ကဋဿာတိ” စ ဝုတ္တတ္တာ အပ္ပဋိဝေက္ခဏဒုက္ကဋ ထုလ္လစ္စယဉ္စာတိ ဒွေ အာပတိ၊ တသ္မာ ကပ္ပိယမံသေပိ
---အပ္ပဋိဝေက္ခဏပစ္စယာ ဒုက္ကဋမေဝ။ ကေစိ မံသဘာဝံ ဇာနန္တောဝ အာပဇ္ဇတိ၊ ပူဝါဒီသု အဇာနန္တဿ ကာ ပစ္စဝေက္ခဏာတိ ဝဒန္တိ။ အဇာနန္တောပိ အာပဇ္ဇတိ သာမညေန ဝုတ္တတ္တာတိ ကေစိ။ (ဇီ၊ စာ-၄၈၂)
ထာဂု မုန့်ချိုတို့ကို ခွင့်ပြုတော်မူခြင်း
ယာဂုအကျိုး (၁၀)ပါး ၁။ အသက်၊ ၂။ အဆင်း၊ ၃။ ချမ်းသာ၊ ၄၊ ခွန်အား၊ ၅။ ပညာကို လှူသည်မည်၏။ သောက်အပ်သောယာဂုသည် ၆။ ဆာလောင်ခြင်း၊ ရ။ မွတ်သိပ်ခြင်းကို ပယ်ဖျောက် ၏၊ ၈။ လေကို စုန်ဆင်းစေတတ်၏။ ၉။ ဆီးအိတ်ကို စင်ကြယ်စေတတ်၏။ ၁၀။ အစာသစ်အကြွင်းကို ကြေကျက်စေတတ်၏။ ယာဂုနှင့်ပျားသကာ ထည့်သောမုန့်ချိုတို့ကို ခွင့်ပြုတော်မူ၏။ တစ်ပါးသောအရပ်၌ ပင့်ဖိတ်အပ်သောရဟန်းသည် တစ်ပါးသောသူ၏ ထမင်းအလားရှိသော ယာဂုကို မသုံးဆောင်အပ်။ သုံး ဆောင်သောရဟန်းအား တရားအားလျော်စွာ ဆုံးဖြတ်ရမည်။ [ယထာဓမ္မော ကာရေတဗ္ဗောတိ ပရမ္ပရ ဘောဇနေန ကာရေတဗ္ဗော၊ ဘောဇ္ဇယာဂုယာ ဟိ ပဝါရဏာ ဟောတီတိ] (ဋ္ဌ၊ စာ-၃၇၇) ဤ ယထာဓမ္မော ကာရေတဗ္ဗော၌ မှတ်ဖွယ်အကျယ်ကို ဝဇီရဗုဒ္ဓိ၌ရှု။
ဂုဠ- ဂုမ္ဗောဒက
ဂိလာနအားတင်လဲ၊ အဂိလာနအားရေနှင့်ရောသော တင်လဲကိုခွင့်ပြု၏။ (ဂိလာနဿ ဂုဠ် တထာ ရူပန ဗျာဓိနာ ဂိလာနဿ ပစ္ဆာဘတ္တံ ဂုဠ အနုဇာနာမီတိ အတ္ထော။) (ဋ္ဌ၊ စာ-၃၇၇)
ကာလိကနှင့်စပ်၍မှတ်ဖွယ်
အနုဇာနာမိ ဘိက္ခဝေ ဥရုသံ၊ ဤပါဠိတော်ကို ယာမကာလိကကထာ၌ ဟောတော်မူသည်။ ထိုသို့ ဟောတော်မူသော်လည်း ယာမကာလိကမယူသင့် သတ္တာဟကာလိကယူရမည်။ “ဥရသော နိက သာ”တိဣဒံ ပါတဗ္ဗသာမညေန ယာမကာလိကကထာယံ ဝုတ္တံ၊ တံ ပန သတ္တာဟကာလိကမေဝါတိ ဂဟေတဗ္ဗ။ (တိ၊ စာ-၁၉၁)
အနုဇာနာမိ ဘိက္ခဝေ ဂိလာနဿ ဂုဠ် အဂိလာနဿ ဂုဠာဒကံ (ဘေသဇ္ဇေ-ပါ၊ စာ-၃၂၀)။ ဖာဏိတံနာမ ဥမှာ နိဗ္ဗတ္တံ။ (ပါရာဇိကဏ်-ပါ၊ စာ-၃၆၃) ဤပါဠိတော် နှစ်ရပ်ဖြင့်ပြအပ်သော ဂုဠ ဖာဏိတတို့ကိုလည်း သတ္တာဟကာလိကဟုသိအပ်၏။
အဘိဓာန်၌ကျက်သော ကြံရည်အထူးကို ဂုဠ၊ ချွဲပျစ်သော ကြံအထူးကို ဖာဏိတ၊ ပိုင်းခြားခြင်း ငှာခဲ့သော သကာအထူးကို ခဏ္ဍ၊ ငါးဥနှင့်တူသော ပြုပ်ပြုပ်ရှပ်ရှပ်ရှိသောသကာကို မစ္ဆဏ္ဍ၊ ကျောက် စရစ်နှင့်အတူ ပြုပ်ပြုပ်ရှပ်ရှပ်ရှိသောသကာကို သက္ခ၊ ဤသို့ ကြံအထူး (၅)ပါးရှိကြောင်း ပြသည်။ ထိုသို့ပြသော ကြံအထူးကိုလည်း သတ္တာဟကာလိကပင် ယူရမည်။
---ဂုမ္ဗောဒကအရမှာ ရေနှင့်ရောသည်ကိုယူ (သာ) သတ္တာဟကာလိကကို ရေနှင့်ရောခြင်းကြောင့် ယာမကာလိကမဖြစ်၊ သတ္တာဟကာလိကပင် ဖြစ်သည်။ မနာသောရဟန်းမှာ ပကတိသက်သက် အယုတ္တ ဖြစ်၍သာ ရေရောသည်ဟုအဓိပ္ပာယ်ယူ။ ဝဇီရဗုဒ္ဓိ၌ ကြံရည်ကိုရေရောလျှင် ယာမကာလိကဟူ၍ပြသော အရာရှိ၏။ ထိုသို့ပြရာ၌ ယာမကာလိကနှင့် အလားတူသုံးဆောင်အပ်သည်ကို ရည်၍ပြသည်ဟုအဓိပ္ပာယ် ယူလျှင် ဋီကာနှစ်ရပ်မဆန့်ကျင်။
“လောဏသောဝီရကံ ယာမကာလိကန္တိ ကေစိ ဝဒန္တိ၊ ကေစိ ပန “ဂိလာနာနံ ပါကတိကေမဝ၊ အဂိလာနာနံ ပန ဥဒကသမ္ဘိန္န’”န္တိ ဝုတ္တတ္တာ “ဂုဠ် ဝိယ သတ္တာဟကာလိကန္တိ ဝဒန္တိ။ (တိ-တတိယ ပါရာဇိက၊ စာ-၂၄၀) ဤဋီကာ၌ လောဏသောဝိရကဆေးအဖျော်ကို ယာမကာလိကယူရာ၌လည်း ကေစိ၊ သတ္တာဟကာလိကယူရာ၌လည်း ကေစိတင်၍ပြသောကြောင့် အဝုတ္တသိဒ္ဓိနည်းအားဖြင့် ယာဝဇီဝိက ယူရမည်။ ဤအရာ၌လည်း ပကတိသက်သက် အယုတ္တဖြစ်၍သာ ရေရောသည်ဟုအဓိပ္ပာယ်ယူ ကာလိက မဖောက်ပြန်ဟူလို။ အဂိလာနဆိုသည့်အရာမှာ အဂိလာနောတိ ယဿ တေဟိ ဝိနာပိ ဖာသု ဟောတိ၊ (ကင်္ခါ၊ စာ-၂၂၈) အရ-သတ္တာဟကာလိကနှင့် ကင်း၍ချမ်းသာသည့်အရာကို ယူရမည်။ (ဆင်တဲ-၁၁၉)
ဝဇီရဗုဒ္ဓိ ဆရာ၏ ဝါဒ
ဂိလာနဿဝ ဘဂဝတာ ဂုဠော အနုညာတောတိ ယာနိ ခေါ ပန တာနိ ဂိလာနာနံ ဘိက္ခူနံ ပဋိသာယနီယာနီတိ ဝစနဝသေန ဝုတ္တံ။ တေနေဝ တေ ဣဓ ပဋိဂ္ဂဏေ ကုက္ကုစ္စာယိသု။ ဣဓ ပန “အနုဇာနာမိ ဘိက္ခဝေ ဂိလာနဿ ဂုဠာဒကန္တိ ဝတ္တဗ္ဗ ဂုဠာဓိကာရတ္တာ ပုဗ္ဗေ အနုညာတဉ္စ ဝတွာ အဂိလာနဿ ဂုဠာဒကံ အနုညာတံ၊ တေန ဂိလာနေန သတိ ပစ္စယေ ဂုဠာ ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗော။ ဂုဠာဒကံ အသတိ ပစ္စယေပိ ဝဋ္ဋတိတိ ဣမံ ဝိသေသံ ဒီပေတိ။ တတ္ထ “ဂုဠာဒကံ ကာလိကေသု သတ္တာဟကာလိကံ၊ ဘဂဝတာ ဩဒိဿာနုညာတတ္တာ သတ္တာဟာတိက္ကမေန ဒုက္ကဋ န္တိ ဝဒန္တိ၊ တံ န ယုတ္တံ၊ ဥဒကသမ္ဘိဒ္ဓတ္တာ သတ္တာဟကာလိကဘာဝံ ဇဟတိ၊ “ယထာ အမ္မာဒိဥဒကသမ္ဘိန္နံ ယာမကာလိကံ ဇာတံ၊ တထာ သတ္တာဟကာ လိကံ ဇဟိတွာ တဒနန္တရေ ယာဝဇီဝက ဌိတ” န္တိ ဝဒန္တိ၊ တံ ယုတ္တံ။ တဉ္စ ဘဂဝတာ ဩဒိဿာနုညာတတ္တာ ပစ္စဝေက္ခဏာဘာဝေ ဒေါသော နတ္ထိ၊ ဂုဠာဒကန္တိ ဝုတ္တတ္တာ ဥဒကဂတိကန္တိ ဝဒန္တိ၊ ယဒိ ဥဒကမိဿံ ဥဒကဂတိကံ ဟောတိ၊ မဓုပိ သိယာ တံ တထာ အနုညာတတ္တာ။ မာ ဟောတု၊ အပဋိဂ္ဂဟေတွာ ပရိဘုဉ္ဇ တဗ္ဗ သိယာ ဥဒကဂတိကတ္တာ၊ တဉ္စ န ဟောတိ၊ “သဗ္ဗတ္ထာပိ ဥပပရိက္ခိတွာ ဂဟေတဗ္ဗန္တိ အညတရသို့ ဂဏ္ဌိပဒေ ဝုတ္တံ။ (ဇီ၊ စာ-၄၈၅၊၄၈၆) သတိပစ္စယ ၌ ဂိလာန၊ အဂိလာန ၂ မျိုးလုံး ရနိုင်၏ဟူ၏။
ဥဒ္ဒိဿမံသ
သီဟစစ်သူကြီး၏ ဆွမ်းကျွေးပွဲကိုအကြောင်းပြု၍ သိလျက်ရည်ညွှန်း၍ သတ်အပ်သော အသား ကို မစားအပ်၊ စားသောရဟန်း ဒုက္ကဋ် အာပတ်သင့်၏။ မမြင်သော၊ မကြားသော၊ ယုံမှားမရှိသော အစွန်းသုံးပါးမှ စင်ကြယ်သော ငါးအမဲကိုခွင့်ပြု၏ဟု ပညတ်တော်မူ၏။ [သံဃဘေဒက သိက္ခာပုဒ်သို့ကြည့် (သတ်သူကဲ့သို့ ကံထိုက်၏ဟူ။)
---ရှေးခွင့်ပြုချက်များကို ပယ်တော်မူခြင်း
အကပ္ပိယကုဋိအတွင်း၌ သိုမှီးအပ်သော ဘောဇဉ်၊ အကပ္ပိယ ကုဋီအတွင်း၌ ချက်အပ်သော ဘောဇဉ်၊ မိမိကိုယ်တိုင်ချက်အပ်သော ဘောဇဉ်၊ အကပ်ပျက်သည်ရှိသော် တစ်ဖန်အကပ်ခံအပ်သော ဘောဇဉ်တို့ကို မသုံးဆောင်အပ်။ ဒုက္ကဋ်။ ဆွမ်းဘုဉ်းရာ ဆွမ်းဖိတ်ရာမှဆောင်အပ်သောဘောဇဉ် နံနက်အခါ၌ အကပ် ခံ၍ထားအပ်သော တော၌ဖြစ်သော သစ်သီးစသည် (အကပ်မခံဘဲ ကောက်ယူခဲ့သောသစ်သီး) ကြာပင်၌ ဖြစ်သော ကြာစွယ်ကြာရင်းစသည်ကိုလည်းကောင်း၊ ဆွမ်းစားစဉ်တန်ပြီဟုမြစ်မိသော ရဟန်းသည် အတိ ရိက်ဝိနည်းကံမပြုအပ်သော ဘောဇဉ်ကိုလည်းကောင်း မသုံးဆောင်အပ်၊ သုံးဆောင်သောရဟန်းအား တရားအားလျော်စွာ ဆုံးဖြတ်အပ်၏။
ကပ္ပိယဘူမိကိုခွင့်ပြုတော်မူခြင်း
ကျောင်းတစ်ကျောင်းကို ကပ္ပိယဘူမိဟုသမုတ်ပြီးလျှင် ထိုကျောင်း၌ ဆား၊ ဆီ၊ ဆန်၊ ခဲဖွယ်တို့ကို သိုမှီးရန် ခွင့်ပြု၏။ တစ်ဖန် အသုံးပြုခြင်းကို ပယ်တော်မူ၏။ ထို့နောက် သမုတ်ပြီးသော ကပ္ပိယဘူမိကို သုံးဆောင်ခြင်းငှာ ခွင့်ပြု၏။ ဥဿာဝနန္တိက ဂေါနိသာဒိက ဂဟပတိ သမ္မုတိဟူသော ကပ္ပိယကုဋိ (၄)လုံး။ တို့ကို ခွင့်ပြုတော်မူ၏။
(၁) ဦးစွာစိုက်သောတိုင်၊ ဦးစွာချသော အုတ်ကျောက်စသည်ကို ရဟန်းအများချီးမြှောက်ကာ ကပ္ပိယ ကုဋီ ကရောမဟုဆို၍ ဆုံးသောစကားလုံးနှင့် တိုင်အုတ်တို့ကျခြင်းညီတူ၍ တစ်ပြိုင်နက်စိုက်ချ ဆောက်လုပ် အပ်သောကျောင်းသည် ဥဿာဝနန္တိကကုဋိ မည်၏။ အလုံးစုံသော တိုင်အုတ်စသည်တို့ကို ပယ်နုတ်လိုက် သော် ပျက်၏။ တိုင်လဲသော် မပျက်၊ နံရံပြိုသော် အုတ်ကျောက်စသည် ကြွင်းသေးမူမပျက်၊ အခြင်ထုပ် ယောက်စသည်ကား ပျက်သော်လည်း ကပ္ပိယကုဋိမပျက်။
(၂) နွားဝင်နိုင်၍ စည်းရိုးထက်ဝက် မရှိသောကျောင်းသည် ဂေါနိသာဒိကကုဋိမည်၏။ တံတိုင်း ရံသော် ပျက်၏။ တစ်ဖန်တံတိုင်းပျက်၍ ထိုထိုအရပ်မှ နွားဝင်နိုင်သော် ကပ္ပိယအရာ၌ ပြန်၍တည်၏။
(၃) ကပ္ပိယကုဋိ ဒေမ ပရိဘုဉ္စထ ဟူ၍လည်းကောင်း၊ ကပ္ပိယကုဋိ ကာတုံ ဒေမဟူ၍လည်းကောင်း ဆို၍ လူဒါယကာတို့ လှူအပ်သောကျောင်းသည် ဂဟပတိကုဋိမည်၏။
(၄) ဉတ္တိဒုတိယကမ္မဝါစာဖြင့် ဖြစ်စေ၊ အပလောကနကံဖြင့် ဖြစ်စေ၊ ကပ္ပိယကုဋိဟူ၍ သမုတ် အပ်သော ကျောင်းသည် သမ္မုတိကုဋိမည်၏။ ဤနောက် ၂-လုံးတို့ကို အခြင်မျှကိုထား၍ ခပ်သိမ်းသော အမိုးပျက်သော် ပျက်၏။ ပိတုံ.ပိတ်ခေါင်အုပ်တစ်ခုမျှ အခြင်တို့အထက်၌ရှိမူ မပျက်သေ။
[သံဃပစ္စည်း ရဟန်းပစ္စည်းမှအပ ရဟန်းသံဃာတို့ကျောင်းမှအပ လူနတ်ဗြဟ္မာ တိတ္ထိစသည်တို့၏ အိမ်၊ ဗိမာန်တို့လည်း ဂဟပတိကုဋိဟူ၏။ ဤကပ္ပိယ ဂဟပတိကုဋီ၌ အရံရှိသည်ဖြစ်စေ၊ မရှိသည် ဖြစ်စေ ဒါယကာတို့ပိုင်ပစ္စည်းဖြင့် လှူဒါန်းသောကျောင်းဖြစ်လျှင် ကပ္ပိယအရာတည်၏ဟူ။]
ဥဿာဝနန္တက ဂေါနိသာဒိက ဂဟပတိ သမ္မုတိ၊ ၄ လုံးတို့ပျက်သော် တစ်ဖန် သမ္မုတိကုဋိပြုခြင်းငှာ အပ်၏ဟူ။ အဘယာရုံဆရာတော်က ဂဟပတိပျက်သော် အရံထက်ဝက် ထက်ဝက်ကျော်မရှိလျှင် ဂေါနိသာဒိက
---ကုဋိအရာ၌ တည်၏ဟူ၏။ သမ္မုတိကုဋိပြုလိုသော် ထိုကျောင်းသည် ဗဒ္ဓသိမ်၌တည်သော် ဗဒ္ဓသိမ်ရှိသံဃာကို ဂါမ၌တည်သော် ဂါမသိမ်ရှိသံဃာကိုသုတ်သင်၍ ထိုကျောင်းပေါ်၌လည်းကောင်း၊ ကျောင်း၏ဟတ္ထပါသ်၌ လည်းကောင်း တည်၍ပြုရမည်။ လယ်တီဆရာတော်ကား ကမ္မဝါ၌ အယံ ဣမံ သဒ္ဒါမပါလျှင် အသမ္မုခကံဟု သတ်မှတ်သော ဝဇီရဗုဒ္ဓိဋီကာကိုထောက်၍ ခဏ္ဍသိမ်၌လည်း ပြုကောင်းပါ၏ဟူ၏။ (ဝိနယသံခိပ်)
လှူနည်း သာရ၊ စာ -၃၆၇
ဒါယကဟိ ကာယေန ဖုသိတွာ ယထာသုခံ ပရိဘုဉ္ဇူထာတိ ဒိန္နသေနာသနံ မဉ္စပီဌာဒိကဉ္စ ဒါယကန ဝုတ္တနိယာမေန ပရိဘုဉ္ဇန္တဿ ဒေါသော နတ္ထိ။ [သီဟိုဠ်မာတိကာ အဋ္ဌကထာ၏ ဂဏ္ဌိပုဒ်] ထိုသို့မလှူသော် ကျောင်း၌လည်း တိုင်နံရံစသည်တို့ကို ကိုယ်ဖြင့် ထိရာ၌ အမွေ.အရေတွက်ဖြင့် အာပတ် ဆုံးဖြတ်အပ်၏။
ပဉ္စမကပ္ပိယကုဋိ
ဥပေါသထာဂါရာဒိသဗ္ဗ အနိဝါသနဂေဟံ စတုကပ္ပိယဘူမိဝိမုတ္တာ ပဉ္စမကပ္ပိယဘူမိ။ (ခုဒ္ဒသိက္ခာ ဋီကာဟောင်း၌လည်း တံခါးမုခ်၊ ဆွမ်းစားဇရပ်၊ စေတီအိမ်၊ တံမြက်စည်းထားရာစင်စသည်တို့၌ ကပ္ပိယ ကုဋိပြုဖွယ်မရှိ ဟူ၍လည်းပြ၏။ (ဆင်တဲ-၈၂၂) ဘောဇနသာလာ ပန သေနာသနမေဝ တသ္မာ တတ္ထ ကာတဗ္ဗန္တိ အပရေ၊ “အကတေပိ ဝဋတီ”တိ ဝုတ္တံ။ (ဇီ၊ စာ-၄၈၆)
ဤကပ္ပိယကုဋိတို့ကား အန္တောဝုတ္ထ အန္တောပက္ကဒုက္ကဋ်တို့မှ လွတ်စိမ့်သောငှာ ခွင့်ပြုတော်မူသော ကုဋိတို့တည်း။ သို့အတွက် သာမဏေသည် ရဟန်း၏ကပ္ပိယကုဋိအတွင်း၌ သိုမှီးထားသော ဆန်စသည့် အာမိသကို ကပ္ပိယကုဋီ၌ချက်၍ကပ်အံ့ အန္တောဝုတ္ထမဖြစ်။ အကပ္ပိယကုဋိ၌ သိုမှီးထားသော ထောပတ် စသည်တို့ဖြင့် ရောထည့်၍ကပ်မူ မုခသန္တိဒုက္ကဋ်၊ (ပါးစပ်ရောက်မှသင့်သည်ဟူ)
[ဘိက္ခု အကပ္ပိယကုဋိယံ ဌပိတသမ္ဘိဉ္စ ယာဝဇီဝိကပဉ္စ ဧကတော ပစိတွာ ပရိဘုဉ္ဇတိ၊ သတ္တာဟံ နိရာမိသံ ဝဋ္ဋတိ၊ သစေ အာမိသသံသဋ္ဌံ ကတွာ ပရိဘုဉ္ဇတိ၊ အန္တောဝုတ္ထဝ သာမံပါကဉ္စ ဟောတိ၊ တေနုပါယေန သဗ္ဗသံသဂ္ဂါ ဝေဒိတဗ္ဗာ။] (ဋ္ဌ၊ စာ-၃၈၁)
[ကပ္ပိယ ကုဋိမရှိသော် - အနုပသန္နဿ ဟိ ဒတွာ တဿ သန္တကံ ကတွာ ပရိဘုဉ္စိတုံ ဝဋ္ဋတိ- ဋ္ဌ၊ စာ-၃၈၂
---သတိပြုရန်
တဿ သန္တကံ ကတွာတိ ဝုတ္တတ္တာ အနပေက္ခဝိဿဇ္ဇနံ နာဓိတံ၊ စီဝရဝိကပ္ပန ဝိယ ကပ္ပိယမတ္တံ ဉာတဗ္ဗန္တိ ကေစိ။ (ဇီ၊ စာ-၄၈၆)
အနုပသန္နဿ ဒါတဗ္ဗော အဿာတိ အာဒိနာ အကပ္ပိယကုဋီယံ ဝုတ္တိ အနုပသန္နဿ ဒိ ကပ္ပိယံ ဟောတိ၊ သာပေက္ခဒါနဉ္စတ္ထ ဝဋ္ဋတိ၊ ပဋိဂ္ဂဟဏံ ဝိယ န ဟောတီတိ ဒေဿတိ။ (တိ၊ စာ- ၁၉၀)
အကပ္ပိယဘူမိ
[ယံ ပန အကပ္ပိယဘူမိယံ သဟသေယျပ္ပဟာနက ဂေဟေ ဝုတ္ထသံဃိကံ ဝါ ပုဂ္ဂလိကံ ဝါ ဘိက္ခုဿ ဘိက္ခုနိယာ ဝါ သန္တကံ ဧကရမ္ပိ ဌပိတံ၊ တံ အန္တောဝုတ္တံ၊ တတ္ထ ပဉ္စ အန္တောပက္ကံ နာမ ဟောတိ၊ ဧတံ န ကပ္ပတိ၊ သတ္တာဟကာလိကံ ပန ယာဝဇီဝိကဉ္စ ဝဋ္ဋတိ။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၃၈၁)
မေဏ္ဍကသိက္ခာပုဒ်
နို့ရည်၊ နို့ဓမ်း၊ ရက်တက်ရည်၊ ဆီဦး၊ ထောပတ် ဤငါးပါးသော နွားနို့အရသာကို ခွင့်ပြု၏။ ရဟန်းတို့ ရေမရှိသော၊ အစာမရှိသော ခရီးတို့သည် ရှိကုန်၏။ ရိက္ခာမပါဘဲ သွားခြင်းငှာ ခဲယဉ်းကုန်၏။ ရဟန်းတို့ ရိက္ခာရှာမှီးခြင်းငှာ ခွင့်ပြု၏။ ဆန်ကို၊ ပဲနောက်ကို၊ ပဲကြီးကို၊ ဆားကို၊ တင်လဲကို၊ ဆီကို၊ ထောပတ်ကို အလိုရှိသောရဟန်းသည် ထောပတ်ကိုရှာခြင်းငှာ ခွင့်ပြု၏။
သဒ္ဓါတရားရှိသော၊ ကြည်ညိုခြင်းရှိသော လူတို့သည် ရှိကုန်၏။ ထိုလူတို့သည် ကပ္ပိယကာရက တို့၏လက်၌ ရွှေငွေကို ဤရွှေငွေဖြင့် အရှင်အား အပ်သော ဝတ္ထုပစ္စည်းကို ပေးလှူကုန်လော့ဟု အပ်ကုန် ၏။ ရဟန်းတို့ ထိုအပ်နှံသောပစ္စည်းမှ အပ်သောပစ္စည်းကို သာယာခြင်းငှာ ခွင့်ပြု၏။ ရဟန်းတို့ တစ်စုံ တစ်ခုသော အကြောင်းပရိယာယ်ဖြင့် ရွှေ၊ ငွေကို သာယာအပ်၏။ ရှာမှီးအပ်၏ဟု ငါမဟောသည် သာတည်း။
[ဣမေ ပဉ္စ ဂေါရသေ ဝိသုံ ပရိဘောဂန ပရိဘုဉ္ဇိတုမ္ပိ အနုဇာနာမီတိ အတ္ထော။ ပါထေယျံ ပရိ ယေသိတုန္တိ ဧတ္ထ သစေ ကေစိ သယမေဝ ဉတွာ ဒေန္တိ၊ ဣတံ ကုသလံ၊ နော စေ ဒေန္တိ၊ ဉာတိ ပဝါရိတဋ္ဌာနတော ဝါ ဘိက္ခာစာရဝတ္တေန ဝါ ပရိယေသိတတ္ထံ၊ တထာ အလဘန္တေန အညာတိကအပဝါရိ တဋ္ဌာနတော ယာစိတွာပိ ဂဟေတဗ္ဗ။ ဧကဒိဝသေန ဂမနီယေ မဂ္ဂေ ဧကဘတ္တတ္ထာယ ပရိယေသိတဗ္ဗ၊ ဒုတိယေ အဒ္ဓါနေ ယတ္တကန ကန္တာရံ နိတ္ထရတိ၊ တတ္တကံ ပရိယေသိတဗ္ဗ။] (ဋ္ဌ၊ စာ-၃၈၂)
---အဖျော်ကိုခွင့်ပြုတော်မူခြင်း (ကေဏိယရသေ့)
(၁) အမ္ဗပါန သရက်သီးအဖျော် [အာမေဟိ ဝါ ပက္ကေဟိ ဝါ အမ္ဗေဟိ ကတပါနံ၊ တတ္ထ အာမေဟိ ကရောန္တေန အမ္ဗတရုဏာနိ ဘိန္ဒိတွာ ဥဒကေ ပက္ခပိတွာ အာတပေ အာဒိစ္စပါကေန ပစိတွာ ပရိဿာဝေတွာ တဒဟုပဋိဂ္ဂဟိတေဟိ မဓုသက္ကရကတ္ထူရာဒီဟိ ယောဇေတွာ ကာတဗ္ဗ၊ ဧဝံ ကတံ ပုရေ ဘတ္တမေဝ ကပ္ပတိ၊ အနုပသမ္ပန္နေ ကတံ လဘိတွာ ပန ပုရေဘတ္တံ ပဋိဂ္ဂဟိတံ ပုရေဘတ္တံ သာမိသပရိဘော ဂေနာပိ ဝဋတိ၊ ပစ္ဆာဘတ္တံ နိရာမိသပရိဘောဂေန ယာဝ အရုဏုဂ္ဂမနာတိယေဝ၊ ဧသော နယော သဗ္ဗပါနေသု၊] (ဋ္ဌ၊ စာ-၃၈၃)
အတ္တနာ ပဋိဂ္ဂဟိတံ ပုရေဘတ္တမေဝ ပရိစ္ဆဇိတွာ သာမဏေရာဒီဟိ ပါနကံ ကတွာ ဒိန္နေ ပုရေ ဘတ္တမေဝ ဝဋ္ဋတိ၊ န ပစ္ဆာဘတ္တံ၊ သဝတ္ထုကပဋိဂ္ဂတတ္တာတိ ဝဒန္တိ၊ တတ္ထ ပုန ပဋိဂ္ဂဟဏေ နိဒ္ဒေါသတ္တာ၊ ပုရေဘတ္တမေဝ ပဋိဂ္ဂဟဏဿ နိဿဋ္ဌတ္တာ, အတ္တနာ စ အဂ္ဂဟိတတ္တာ ဒေါသော န ဒိဿတိ၊ ဥပပရိက္ခိတွာ ဂဟေတဗ္ဗ။ (ဇီ၊ စာ-၄၈၆၊ ၄၈၇)
အဖျော်အဖြစ်သို့ မရောက်သေးသော နံနက်အခါ အကပ်ခံအပ်သော သရက်သီးကို အဖျော်ပြု၍မူ လူသာမဏေတို့ပြုပေ.သော်လည်း နံနက်အခါ၌သာ အပ်၏။ နေလွဲအခါ သရက်သီးကိုအကပ်ခံပြီး မိမိ ကိုယ်တိုင်ပြုအံ့။ လူသာမဏေသော်လည်း ပြုပေးအံ့။ ထိုအဖျော်သည် သဝတ္ထုက ပဋိဂ္ဂဟဖြစ်သောကြောင့် မအပ်။ ဤသဘောကိုထောက်သဖြင့် နေလွဲအခါ ကိုယ်တိုင်အဖျော်ပြုခြင်း၊ အဖျော်ပြုအပ်သော ယာဝကာ လိက အကပ်ခံခြင်းစသည်တို့မှ ကြဉ်ရှောင်ကုန်ရာ၏။ ကြွင်းအဖျော်တို့လည်းနည်းတူ [သာရ-၃၇၀]
(၂) ဇမ္ဗူပါန = သပြေသီးအဖျော်
(၃) စောစပါန = [အစေ့ရှိသော] တောငှက်ပျောသီးအဖျော်။
(၄) မောစပါန [အစေ့ရှိသော] အိမ်ငှက်ပျောသီး အဖျော်၊
(၅) မဓုကပါန=သစ်မည်စည်သီးအဖျော်။ မဓုကာနံ ဇာတိရေသန ကတပါနံ၊ တံ ပန ဥဒကသမ္ဘိန္နံ ဝဋ္ဋတိ၊ သုဒ္ဓံ န ဝဋ္ဋတိ၊ (ဋ္ဌ၊ စာ-၃၈၃)
(၆) မုဒ္ဒကပါန= စပျစ်သီးအဖျော် (မုဒရက်သီးဖျော်)
(၇) ကြာစွယ်အဖျော် (ရတ္တုပ္ပလနိလုပ္ပလာဒီနံ သာလူက မဒ္ဒိတွာ ကတပါနံ) (ဋ္ဌ၊ စာ-၃၈၃)
(၈) ဖါရုသကပါန= ဖက်သက်တရော်သီး အဖျော်။ (ဖာရုသကန္တိ “ဂေါဠဝိသယေ ဧကော ရုက္ခော”တိ စ လိက္ခိတံ၊ (ဇီ၊ စာ-၄၈၃)
[ဣမာနိ အဋ္ဌ ပါနာနိ သီတာနိပိ အာဒိပါကာနိပိ ဝဋ္ဋန္တိ၊ အဂ္ဂိပါကာနိ န ဝဋ္ဋန္တိ။] (ဋ္ဌ၊ စာ- ၃၈၃)
(၉) စပါးမျိုး (၇)ပါး အသီးအရည်ကိုထား၍ အလုံးစုံသော အသီးအရည်ကို ခွင့်ပြု၏။ (ဋ္ဌပေတွာ ဓညဖလရသန္တိ ဧတ္ထ တဏ္ဍုလဓောဝနောဒကမ္ပိ ဓညရသောယေဝါတိ ဝဒန္တိ။ သာ၊ စာ-၃၃၀) ဤ၌ ဓညဖလရသံ ဟူသောကြောင့် ဆန်ဆေးရေကိုလည်း ယာဝကာလိကဟု ဓမ္မသိရိထေရ်မိန့်၏။ သင့်ပေစွ။ တင်လဲခဲ၌ပါသော ဖွဲနု၊ ထုံး၌ပါသော ဆန်မှုန့်စသည်ကား အဗ္ဗောဟာရိကတည်။ အဗ္ဗောဟာရိက ဖြစ်ကြောင်း ကို ပါဠိ၌လာသော ကင်္ခါရေဝတဝတ္ထုဖြင့် သိအပ်၏။ (သာရ-၃၇၁) (တဏ္ဍုလဓောဝနောဒကမ္ပိ ဓညရသောယေဝ) (ဇီ၊ စာ-၄၈၃)
---ထိုစပါးမျိုး (၇)ပါးအားလျော်သော ထန်း၊ အုန်း၊ ပိန္နဲ၊ တောင်ပိန္နဲ၊ ဘူး၊ ဖရုံ၊ သခွား (ငဆစ်) သခွား ငကြောင် သခွားငပြုတ်အားဖြင့် သစ်သီးကြီးကိုးလုံးထား၍၊ အလုံးစုံသောပဲကိုထား၍ ကြွင်းသောအပွင့် အသီးဟူသမျှပင် အပျော်အပ်သည်သာ။ [သာရ-၃၇၁]
(၁၀) ဟင်းရွက်ကျက်ရည်ကိုထား၍ အလုံးစုံသော ဟင်းရွက်ရည်ကို ခွင့်ပြု၏။ ။ [ယာဝကာလိက ပတ္တာနံ ဟိ ပုရေဘတ္တံယေဝ ရသော ကပ္ပတိ၊ ယာဝဇီဝိကာနံ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ ဌပိတသမ္ဘိအာဒီဟိ သဒ္ဓိ ပက္ကာနံ သတ္တာဟံ ကပ္ပတိ၊ သစေ ပန သုဒ္ဓဥဒကေန (ယာဝ ယာမ သတ္တာဟ မရောက်သေး) ပက္ကံ၊ ယာဝဇီဝမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ၊ ခီရာဒီဟိ ပန သဒ္ဓိ ပစိတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ (ယာဝကာလိကဖြစ်၏ ဟူလိုသတတ်၊ (သာမံပက္က လည်း ဖြစ်ဖွယ်ရာရှိ၏။) ကုရုန္ဒိယံ ပန ယာဝကာလိကပတ္တာနမ္ပိ သီတောဒကေန မဒ္ဒိတွာ ကတရသော ဝါ အာဒိစ္စပါကာ ဝါ ဝဋ္ဋတိတိ ဝုတ္တံ] (ဋ္ဌ၊ စာ-၃၈၃)
“ပက္ကာကရသ”န္တိ ဝိသေသိတတ္တာ “အပက္ကမ္ပိ ဝဋတီ”တိ ဝုတ္တံ။ ကုရုန္ဒီဝစနေနပိ သိဒ္ဓမေဝ။ (ဇီ၊ စာ-၄၈၀)။ ယာဝကာလိကပက္တာနန္တိ ပဗ္ဗေ သင်္ချာယ ဝုတ္တံ၊ အာမာနိ ပန အနုပသမ္ပန္နေ သီတုဒကေ၊ မဇ္ဇိတွာ ပရိဿဝေတွာ ဒိန္နပါနံ ပစ္ဆာဘတ္တမ္ပိ ကပ္ပတိ။ (တိ၊ စာ-၁၉၁)
(၁၁) သစ်မည်စည်ပွင့်အရည်ကိုထား၍ အလုံးစုံသော အပွင့်အရည်ကို ခွင့်ပြု၏။ [ဣဒတ္ထ မဓုက ပုပ္ဖရသော အဂ္ဂိပါကော ဝါ ဟောတု အာဒိစ္စပါကော ဝါ ပစ္ဆာဘတ္တံ န ဝဋ္ဋတိ။ ပုရေဘတ္တမ္ပိ ယံ ပါနံ ဂဟေတွာ မဒ်ဒံ ကရောန္တိ၊ သော အာဒိတော ပဋ္ဌာယ န ဝဋတိ၊ မဓုကပုပ္ပံ ပန အလံ ဝါ သုက္ခံ ဝါ ဘဇ္ဇိတံ ဝါ တေန ကတဖာဏိတံ ဝါ ယေတာ ပဋ္ဌာယ မဒ်ဒံ န ကရောန္တိ၊ တံ သဗ္ဗ ပုရေဘတ္တံ ဝဋ္ဋတိ။ (ဋ္ဌ၊ စာ- ၃၈၃)
(၁၂) ဥစ္ဆုရသော နိက္ကဋော ပစ္ဆာဘတ္တံ န ဝဋ္ဋတိ။ ဣတိ ပါနာနိ အနုဇာနန္တေန ဣမေပိ စတ္တာရော ရသာ (၉၊၁၀၊၁၁၊၁၂၊) အနုညာတာတိ] (ဋ္ဌ၊ စာ-၃၈၃၊ ၃၈၄)
ဥစ္ဆုရသော နိက္ကဋောတိဣဒံ ပါတဗ္ဗသာမညေန ယာမကာလိကကထာယံ ဝုတ္တံ၊ တံ ပန သတ္တာဟကာလိကမေဝါတိ ဂဟေတဗ္ဗ။ (တိ၊ စာ-၁၉၁)။ “နိက္ကဋာ ဥစ္ဆုရသော သတ္တာဟကာ လိကော”တိ လိခိတံ။ (ဖီ၊ စာ-၄၈၃)။ ။ အနုဇာနာမိ ဘိက္ခဝေ ဥစ္ဆုရသန္တိဒတ္ထ နိက္ကဋာ ဥစ္ဆုရသော သတ္တာဟကာလိကောတိ ဝေဒိတဗ္ဗ။ (သာ၊ စာ-၃၃၀)
ရောဇမလ္လာမင်းကိုအကြောင်းပြု၍ - အလုံးစုံသော ဟင်းရွက်ကိုလည်းကောင်း၊ အလုံးစုံသော မုန့်ခဲဖွယ်ကိုလည်းကောင်း ခွင့်ပြု၏။ (သုဘဒ္ဒ ရဟန်းကြီးကား သာမဏေဘုံ၌တည်သော သားရှင်သာမဏေ ၂-ယောက် ဆန် ဆီ စသည်တောင်းခြင်းအမှု၌ယှဉ်စရာ) “န ဘိက္ခဝေ ပဗ္ဗဇိတေန အကပ္ပိယံ သမာဒပေ တဗ္ဗန္တိ ဝုတ္တတ္တာ အနုပသန္နဿာပိ န ကေဝလံ ဒသသု ဧဝ သိက္ခာပဒေသု၊ အထ ခေါ ယံ ဘိက္ခုဿ န ကပ္ပတိ၊ တသ္မိံဗွီတိ အဓိပ္ပာယောတိ ဝုတ္တံ။ (ဇီ၊ စာ-၄၈၀)
ထိုသုဘဒ္ဒရဟန်းကြီးကို အကြောင်းပြု၍ ဆတ္တာသည် ဖြစ်ဖူးသောရဟန်းသည် သင်တုန်းအိတ် ကိုမဆောင်အပ်၊ ဆောင်သောရဟန်းအား ဒုက္ကဋ်ဟု ပညတ်တော်မူ၏။
[န စ ဘိက္ခဝေ နဟာပိတပုဗ္ဗေန ခုရဘန္တိ ဧတ္ထ ဂဟေတွာ ပရိဟရိတုမေဝ န ဝဋတိ၊ အညဿ သန္တကေန ကေသေ ဆေဒေတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ သစေ ဝေတနံ ဂဟေတွာ ဆိန္ဒတိ၊ န ဝဋတိ၊ ယော အနဟာပိတပုဗ္ဗော၊ တဿ ပရိဟရိတုမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ၊ တံ ဝါ(မိမိပိုင်) အညံ ဝါ ဂဟေတွာ ကေသ ဆေဒ တုမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ] (ဋ္ဌ၊ စာ-၃၈၄)
---၆။ သံဃိကမျိုးစေ့တို့ကို ပုဂ္ဂလိကမြေ၌ စိုက်ပျိုးကုန်သော် (မြေရှင်အား) ဆယ်ဖို့တစ်ဖို့ပေး၍ (သီးစား ပေး၍)သုံးဆောင်ရမည်။ ပုဂ္ဂလိကမျိုးစေ့တို့ကို သံဃိကမြေ၌ စိုက်ပျိုးကုန်သော် ဆယ်ဖို့တစ်ဖို့ပေး၍ သုံးဆောင်ရမည်။ [ဇမ္ဗူဒီပ၌ ပေါရာဏစာရိတ္တဖြစ်သောကြောင့်ဟူ။]
မဟာပဒေသ လေးပါး
(၁) ရဟန်းတို့ ဤအရာသည်မအပ်ဟု အကြင်အရာကို ငါသည် မပယ်အပ်သေး။ အကယ်၍ ထိုအရာသည် မအပ်သောအရာနှင့် လျော်၍ အပ်သောအရာနှင့်ဆန့်ကျင်ငြားအံ့၊ ထိုအရာသည် သင်တို့ အားမအပ်။
(၂) ရဟန်းတို့ ဤအရာသည်မအပ်ဟု အကြင်အရာကို ငါသည် မပယ်အပ်သေး။ အကယ်၍ ထိုအရာသည် အပ်သောအရာနှင့် လျော်၍ မအပ်သောအရာနှင့်ဆန့်ကျင်ငြားအံ့၊ ထိုအရာသည် သင်တို့ အားအပ်၏။
(၃) ရဟန်းတို့ ဤအရာသည်အပ်၏ဟု အကြင်အရာကို ငါသည် ခွင့်မပြုအပ်သေး။ အကယ်၍ ထိုအရာသည် မအပ်သောအရာနှင့် လျော်၍ အပ်သောအရာနှင့်ဆန့်ကျင်ငြားအံ့၊ ထိုအရာသည် သင်တို့ အားမအပ်။
(၄) ရဟန်းတို့ ဤအရာသည်အပ်၏ဟု အကြင်အရာကို ငါသည် ခွင့်မပြုအပ်သေး။ အကယ်၍ ထိုအရာသည် အပ်သောအရာနှင့် လျော်၍ မအပ်သောအရာနှင့်ဆန့်ကျင်ငြားအံ့၊ ထိုအရာသည် သင်တို့ အားအပ်၏။
ဓမ္မသင်္ဂါဟက ထေရ်တို့၏ ဖြတ်ထုံး
သီးကြီး (၉)မျိုး။ ပဲမျိုးအားလုံးတို့သည် ဌပေတွာ ဓညဖလရသံဟူသော ပညတ်ချက်အားလျော် သောကြောင့် နေလွဲအခါမအပ်။ ကြိမ်၊ မန်ကျည်း၊ ရှောက်၊ သီး၊ ကြိုး၊ ခံအစရှိကုန်သော သီးငယ်အဖျော်တို့ သည် အဖျော်ရှစ်ပါးနှင့် အလားတူသောကြောင့် နေလွဲအခါ အဖျော်အလို့ငှာ အပ်၏။
ပတုဏ္ဏရာဇ်၊ စိန့်ပြည်၊ သောမာရပြည်မှဖြစ်သော ပုဆိုးတို့သည် (ပိုးထည်များ) ကောသေယျ သင်္ကန်းအား လျော်၏။ ဘွဲ့ဖြူ (ဒုကူလ) ပုဆိုးသည် (သာဏ)ပိုက်ဆံလျော် သင်္ကန်းအား လျော်၏။ ဣဒ္ဓိမယ ဒေဝဒတ္တ ပုဆိုးတို့သည် ကပ္ပာသိကနှင့် အလုံးစုံမြတ်စွာဘုရားခွင့်ပြုတော်မူသော သင်္ကန်း(၆)ထည်တို့အား လျော်၏။ ထို့ကြောင့် အပ်သောသင်္ကန်းမှာ (ခေါမ၊ ကပ္ပာသိက၊ ကောသေယျ၊ ကမ္ဗလ၊ သာဏ၊ ဘင်္ဂ တို့နှင့်တကွ -၁၂-ထည်။
လောဟထာလက (သံ) မတ္တိကာထာလက၊ တမ္ဗလောဟထာလက (ကြေးနီတို့သည် မြတ်စွာဘုရား ခွင့်ပြုတော်မူအပ်သော လောဟပတ္တ၊ မတ္တိကပတ္တ နှစ်လုံးတို့နှင့် လျော်၏။ ကုဏ္ဍိက (ကရား)၊ ကဉ္စနက (အင်တွဲ) ဥဒကတုတ္ထ (ရေဘူး)တို့သည် မြတ်စွာဘုရားခွင့်ပြုတော်မူအပ်သော လောဟတုတ္ထ – ကြေးနီအိုး၊ ကဋ္ဌတုတ္ထ-သစ်အိုး။ ဖလတုတ္ထ-သျှစ်သျှားသီးအိုးဟူသော အိုးသုံးလုံးတို့အား လျော်ကုန်၏။ ကုရုန္ဒီ
စာမျက်နှာ-181
၌ကား ပါနီယသင်္ခရေသောက်ခရုသင်း၊ ပါနီယသရာဝက-ရေသောက်စရာခွက်ငယ်တို့သည် ထိုအိုးသုံးလုံးတို့အား လျော်၏ဟူ၏။ ဒုဿပဋ-ပုဆိုးပြာ၊ ရဇ္ဇုက-ကြိုးငယ်ဟူသော ခါးပန်းကြိုးနှစ်ခုတို့သည် ခွင့်ပြုတော်မူရာအပ်ကုန်သော ပဋိက - ခါးပန်ပြား၊ သူကရန္တ-ဆောက်လုံးထိုးသော ခါးပန်းနှစ်ပါးတို့အား လျော်၏။
ဧကပဏ္ဏစ္ဆတ္တ -တစ်ရွက်တည်းဖြင့်ပြုသော ထီးသည် ခွင့်ပြုတော်မူအပ်သော သေတစ္ဆတ္တ-ထီးဖြူ၊ ကိလဥစ္ဆတ္တ-ထီးနီ၊ ပဏ္ဍစ္ဆတ္ထ-သစ်ရွက်မိုးသော ထီး (သစ်ရွက်ထီး) ဟူသော ထီးသုံးပါးတို့အား လျော်၏။ ထို့ကြောင့် ဤအလုံးစုံတို့သည် အပ်ကုန်၏ ဟူ၏။ တုမ္မာတိ ဘာဇနာနိ၊ ဖလတုမ္ဗောတိ လာဗုအာဒိ၊ ဥဒကတုမ္ဗောတိ ဥဒကုက္ခိပနကကုဋေကာ (ဥဒကဃဋော) ကိလဉ္စစ္ဆန္တိ ဝေဠုဝိလီဝေဟိ ဝါယိတွာ ကတဆတ္တံ့။ [(သာ၊ စာ-၃၃၃၊ ၃၃၄)(တိ၊ စာ-၁၉၂)]
ကာလိကခြင်း ရောယှက်သော်
ယာဝကာလိကနှင့် ယာမကာလိကဖြစ်စေ၊ သတ္တာဟကာလိကဖြစ်စေ၊ ယာဝဇီဝိကဖြစ်စေ ရောယှက်သော် ထိုရောနှောသောကာလိကကို ထိုနေ့မှစ၍ အကပ်ခံအပ်သည်ဖြစ်အံ့၊ နံနက်အခါ၌ အပ်၏။ နေလွဲသောအခါ၌မအပ်။
ယာမကာလိကနှင့် သတ္တာဟကာလိကကိုဖြစ်စေ၊ ယာဝဇီဝိကကိုဖြစ်စေ ရောသော် ထိုနေ့၌ အကပ်ခံသည်ဖြစ်အံ့၊ ညချမ်းအခါ၌အပ်၏။ ညချမ်းအခါလွန်သော် မအပ်။
သတ္တာဟကာလိကနှင့် ယာဝဇီဝိကကို (ရောထားသည်ကို) အကပ်ခံအပ်သည်ဖြစ်အံ့၊ ခုနစ်ရက်ပတ်လုံးအပ်၏။ ခုနစ်ရက်လွန်သော် မအပ်။
[အကြင် အကြင်ကာလိကသည် မရောနှောသော အရသာရှိ၏။ ထိုထိုကာလိကကို တစ်ပေါင်းတည်း အကပ်ခံသော်လည်း အကြင်အခြင်းဖြင့် စင်ကြယ်အံ့၊ ထိုအခြင်းဖြင့် ဆေး၍လည်းကောင်း၊ ရွေး၍လည်းကောင်း၊ ထိုထိုကာလိက၏ ကာလအစဉ်ဖြင့် သုံးဆောင်ခြင်းငှာ အပ်၏။ အကယ်၍ ရောသောအရသာရှိအံ့၊ နှီးနှောအံ့ မအပ်။] (ကာလတိုရာလိုက်၍ သုံးဆောင်ဟူလိုသတတ်။)
ထို့ကြောင့် ထိုနေ့အကပ်ခံသော သတ္တာဟကာလိကနှင့် ထိုနေ့ဖြစ်စေ ရှေးရှေးနေ့ကဖြစ်စေ၊ အကပ်ခံသော ယာဝဇီဝိကရောသော် (၇) ရက်အပ်၏။ အကပ်ခံ၍ (၂) ရက်ရှိပြီး သတ္တာဟကာလိကနှင့်ရောသော် (၆)ရက် စသည်ဖြင့်သိလေ။
(အတိုအရှည် ရော၍နေ အရှည်သူ့ဘက်ပါ-ဟူသော စည်းမျဉ်းအတိုင်းမှတ်လေ) ယာမာတိက္ကမ သန္နိဝသေန သတ္တာဟတိက္ကမေ ဘေသဇ္ဇသိက္ခာပဒဝသေနာတိ လိခိတံ။ (ဖီ၊ စာ-၄၈၀)
---စာမျက်နှာ-182
သာမဏေတို့အတွက်
ယံ န ဘိက္ခဝေ ပဗ္ဗဇ္ဇိတေန အကပ္ပိယ သမာဒပေတဗ္ဗန္တိ ဝုတ္တတ္တာ အနုပသမ္ဗဿာပိ န ကေဝလံ ဒသသု ဧဝ သိက္ခာပဒေသု၊ အထ ခေါ ယံ ဘိက္ခုဿ န ကပ္ပတိ တသ္မိံမွီတိ အဓိပ္ပာယော။ (ဇီ၊ စာ- ၄၈၇)အရ (၁၄၆) ပါဠိ အဋ္ဌကထာတစ်ခုခုတို့၌ သီးခြားကွဲပြားစွာ မဖော်ပြလျှင် ဘိက္ခုသာဓာရဏသိက္ခာပုဒ်တို့သည် ဘိက္ခုတို့အား မအပ်လျှင် သာမဏေတို့အားလည်း အပ်၏ဟုမလာက မအပ်ပင်။ ရဟန်းမှာ အာပတ်၊ သာမဏေမှာ လိင်ဒဏ်မျှသာကွဲသည်။ ပထဝီခဏန၊ ဘူတဂါမ၊ စသည်တို့ကဲ့သို့ ရဟန်းသာမဏေသိခြားနားကွဲပြားအောင် ပါဠိအဋ္ဌကထာလာသည့် သိက္ခာပုဒ်ဖြစ်လျှင် ရဟန်းသာကျင့်အပ်သော သိက္ခာပုဒ်ဖြစ်သည်။ (စံကျောင်း စူဠဝါပါနိသျသစ် - ပ၊ စာ-၁၇၇)
---စာမျက်နှာ-183
၇-ကထိနက္ခန္ဓက
ကထိန်ကိုခွင့်ပြုခြင်း
သုံးကျိပ်သော ပါဝေယျကတိုင်းသားတို့ကို အကြောင်းပြု၍ ကထိန်ကို ဝါကျွတ်သောရဟန်းတို့အား ခင်းခြင်းငှာခွင့်ပြု၏။ ကထိန်ခင်းပြီးသောရဟန်းတို့အား ထင်ရှားရှိသောရဟန်းကိုမပန်ကြားဘဲ ဒါယကာအိမ်သို့သွားနိုင်ခြင်း၊ [စာရိတ္တသိက္ခာပုဒ်ဖြင့် အာပတ်မသင့်] ၊ တိစီဝရိတ် အဓိဋ္ဌာန်တင်သော သင်္ကန်းကို မယူဘဲသွားနိုင်ခြင်း။ [ဒုတိယ ကထိန ဥဒေါသိတသိက္ခာပုဒ်ဖြင့် အာပတ်မသင့်ခြင်း]။ ဂဏဘောဇဉ်ကို စားနိုင်ခြင်း၊ [ဂဏဘောဇနသိက္ခာပုဒ်ဖြင့် အာပတ်မသင့်ခြင်း]။ အလိုရှိတိုင်း အဓိဋ္ဌာန်ဝိကပ္ပနာမပြုသော သင်္ကန်းကိုဆောင်နိုင်ခြင်း [ပထမကထိနသိက္ခာပုဒ်ဖြင့် အာပတ်မသင့်ခြင်း]။ ထိုကထိန်ခင်းသောကျောင်း၌ သင်္ကန်းဖြစ်ပေါ်လာတိုင်း ကထိန်ခင်းသော ရဟန်းတို့အားသာ ဖြစ်ရခြင်းဟူသော [တတ္ထ ကထိနတ္ထတ သီမာယံ မတကစီဝရံ ဝါ ဟောတု သံဃံ ဥဒ္ဒိဿ ဒိန္နံ ဝါ သံဃိကေန တတြပ္ပါဒေန အာဘတံ ဝါ ယေန ကေနစိ အာကာရေန ယံ သံဃိကစီဝရံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ တံ တေသံ ဘဝိဿတီတိ အတ္ထော။] (ဋ္ဌ၊ စာ-၃၈၈) ဤ ၅-ပါးသော အကျိုးတို့ကို အာနိသင်တို့ကို ရကုန်၏။
ကထိနန္တိ ပဉ္စာနိသံသေ အန္တောကရဏသမတ္တတာယ ထိရန္တိ အာတိ ဂဏ္ဌိပဒေသု ဝုတ္တံ။ [(သာ၊ စာ-၃၃၅)(တိ၊ စာ-၁၉၃)] တတြာဒေန အာဘတန္တိ ဝိဟာရသန္တကေန ခေတ္တဝတ္ထုအာဒိနာ အာနီတံ။ (သာ၊ စာ-၃၃၅) သံဃာအားဖြစ်သော သပိတ်စသောဘဏ္ဍာစသည်ကား ခပ်သိမ်းသော ရဟန်းတို့အား ရောက်၏။ ထိုမှတစ်ပါးလည်း ထိုသံဃိကကျောင်း၌ဖြစ်သော ဆန်စသည်ဖြင့်ဝယ်အပ်သော ဖျင်ပုဆိုးသည် ကထိန်ခင်းသောရဟန်းတို့အားသာ ရောက်၏။ ဖျင်ပုဆိုးဖြင့် ဆန်စသည်တို့ကို ဝယ်ကုန်မူကား ခပ်သိမ်းသော ရဟန်းတို့အား ရောက်၏။ ကထိန်မခင်းသော် သင်္ကန်းကာလ၌ကာ၊ အသမာဒါနစာရ အကျိုးကိုမရအပ်။ လေးပါးသောအကျိုးကိုသာ ရအပ်သည်။ ဤကား ဝိနယတ္ထမဉ္ဇူသာအဓိပ္ပာယ်။ [ဆင်တဲ- ၁၄၀]
ရှေးဆရာမြတ်တို့အယူ
ကထိန်သင်္ကန်းကို ကမ္မဝါဖတ်ရွတ်ရာ၌ ဆရာမြတ်တို့ ဤသို့အယူရှိ၏။ စီဝရသဒ္ဒါသည် ပြီးပြီသော သင်္ကန်းကိုဟောသကဲ့သို့ ဒုဿသဒ္ဒါဟောသည်မဟုတ်။ မပြီးသေးသောသင်္ကန်းလျာကိုသာ ဟောသော သဒ္ဒါဖြစ်၍ ပြီးပြီးသောသင်္ကန်းကို ကမ္မဝါဖတ်ရာ၌ ဣဒံ သံဃဿ ကထိနစီဝရံပြင်၍ ဖတ်အပ်သည်ဟု
---စာမျက်နှာ-184
ဆရာတို့ယူကုန်၏။ ထိုသို့ယူသော အရာသည်လည်း သင့်၏။ ဗုဒ္ဓရက္ခိတ ဓမ္မရက္ခိတ အမည်ရှိသော ရဟန်းလောင်းကို နာဂအမည်ပညတ်၍ ကမ္မဝါဖတ်ရာ၌ ဥပသမ္ပဒကံ ပြည့်စုံသကဲ့သို့ ပြီးပြီးသောသင်္ကန်းကို ဣဒံ သံဃဿ ကထိနဒုဿီဟု ဖတ်သော်လည်း ကံပြည့်စုံ၏။ ဤသို့ အဓိပ္ပာယ်ယူ။ [ဆင်တဲ-၁၃၉]
အကျိုးအာနိသင်ပျံ့နှံ့မှ
နိမန္တနံ သာဒိယန္တသေဝ ဟိ အနာမန္တစာရော ပညတ္တော၊ တထာ ဂဏဘောဇနံ။ အသမာဒါနစာရော အနဓိဋ္ဌိတတိစီဝရဿ နတ္ထိ အတစီဝရိကဿ ယာဝဒတ္တစီဝရစတုတ္ထာဒိ စီဝရဂ္ဂဟဏသမ္ဘဝတော၊ ဣတရဿာပိ အနဓိဋ္ဌာနမုခေန လဗ္ဘတိ။ စီဝရုပ္ပါဒေါ အပံသုကူလိကဿ။ (ဇီ၊ စာ-၄၈၈)
သီမအရယူပုံ
“ကထိနတ္ထတသီမာယ”န္တိ ဥပစာရသီမံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ၊ ဥပစာရသီမဋ္ဌဿ မတကစီဝရာဒိ ဘာဂိယတာယ ဗဒ္ဓသီမာယ တပ္ပါဒါဘာဝတော ဝိညေယျမေတံ ဥပစာရသီမာဝေတ္ထ အဓိပ္ပတာတိ။ (ဖီ၊ စာ-၄၈၈)
တဗြုပ္ပါဒ
တာဒေန တဏ္ဍုလာဒိနာ ဝတ္ထုသု စေတာပိတေသု အတ္ထတကထိနာနေမဝ တာနိ ဝတ္ထာနိ ပါပုဏန္တိ၊ ဝဟိ ပန တဏ္ဍလာဒီသု စေတာပိတသု သဗ္ဗေသံ တာနိ ပါပုဏန္တီတိ ဝုတ္တံ။ (ဇီ၊ စာ- ၄၈၈)
ကထိန်ခင်းခြင်းကို ရသူ
[ဂိုဏ်း၏အစွမ်းဖြင့် ငါးပါးငါးပါးထက်အလွန် ဝုတ္ထဝဿအစွမ်းဖြင့် ပုရိမိကဝါကပ်၍ ပထမပဝါရဏာပြုသူတို့သာ ရ၏။ ဝါမကပ်သူ ဝါပြတ်သူ ပစ္ဆိမဝါကပ်သူတို့ကား ဂိုဏ်းပြည့်မျှရနိုင်၏။ ပုရိမဝါ ကပ်သော အသက် (၂၀)ပြည့်သော သာမဏေတို့သည် ပစ္ဆိမဝါ၌ ပဉ္စင်းခံကုန်မူ ဂဏပူရကလည်းဖြစ်၏။ အာနိသံသလည်းရ၏။ အတ္ထာရကုသလရဟန်းမရှိသော် ရှာ၍ခင်းစေအပ်၏။]
ဟတ္ထပါသ် - ပထမပဝါရဏာ
‘ယဿ သံဃော ကထိနဒုဿံ ဒေတိ၊ တံ ဟတ္ထပါသေ အကတွာပိ ဗဟိသီမာယ ဌိတဿပိ ဒါတုံ ဝဋ္ဋတီ''တိ ဝဒန္တိ၊ တံ ဟတ္ထပါသေ ကတွာ ဝ ဒါတဗ္ဗ။ ကသ္မာ တဿ ကမ္မပ္ပတ္တတ္တာတိ ဝုတ္တံ။
---စာမျက်နှာ-185
ပဌမပဝါရဏာယ
ပဝါရိတာ လဘန္တီတိဣဒံ ဥက္ကဋ္ဌကောဋိယာ ဝုတ္တံ၊ အန္တရာယန အပ္ပဝါရိတာနမ္ပိ ဝုတ္ထဝဿာနံ ကထိနတ္ထာရသမ္ဘာဝတော။ (ဇီ၊ စာ-၄၈၈)
ဣဒံ ဝဿစ္ဆေဒံ အကတွာ ဝဿံဝုတ္ထဘာဝသန္ဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တံ။ အန္တရာယေန အပ္ပဝါရိတာနမ္ပိ ဝုတ္ထဝဿာနံ ကထိနတ္ထာရသမ္ဘဝတော၊ တေနေဝ “အပ္ပဝါရိတာ ဝါ” တိ အဝတွာ ဆိန္နဝဿာ ဝါ ပစ္ဆိကာယ ဥပဂတာ ဝါ န လဘန္တိတိ ဧတ္တကမေဝ ဝုတ္တံ၊ (သာ၊ စာ-၃၃၅)
တစ်ပါးကျောင်းမှာ ဝါကျွတ်သူ
[အညသို့ ဝိဟာရေ ဝုတ္ထဝဿာပိ န လဘန္တိတိ မဟာပစ္စရိယံ ဝုတ္တံ] (ဋ္ဌ၊ စာ-၃၈၈) အညသို့ ဝိဟာရေ ဝုတ္ထဝဿာပိ န လဇ္ဇီတိ (ကထိန်ခင်းခွင့်မရ) ဣဒံ ကိ ဧကသီမသိ ဥဒါဟု နာနာသီမသိန္တိ? ကိတ္ထ ယဒိ တာဝ ဧကသီမသ္မိံ၊ ပရေတော သစ ပန ဧကသီမာယ ဗဟို ဝိဟာရာ ဟောန္တိ၊ သဗ္ဗေ ဘိက္ခူ သန္နိပါတေတွာ ဧကတ္ထ ကထိနံ အတ္ထရိတဗ္ဗ၊ ဝိသုံ ဝိသံ အတ္ထရိတုံ န ဝတီတိ ဣမိနာ အဋ္ဌကထာဝစနေန ဝိရုဇ္ဈတိ။ ဣဒ္ဓိ ဝစနံ သဗ္ဗေသံယေဝ ဧကော ကထိနတ္ထာရောတိ ဒီပေတိ။ အထ နာနာသီမသ္မိံ၊ ဥပနန္ဒဿ ဧကာဓိပ္ပါယဒါနာနုမတိယာ ဝိရုဇ္ဈတိ၊ ဝုတ္တတံ “ဒေထ ဘိက္ခဝေ မောဃပုရိ သဿ ကောဓိပ္ပာယန္တိ” ဣဒဒ္ဓိ ဝစနံ ဗွီသုပိ အာဝါသေသု တဿ ကထိနတ္ထာရသိဒ္ဓိ ဒီပေတီတိ။ အဝိရောဓောဝ ဣစ္ဆိတဗ္ဗော အပ္ပဋိသိဒ္ဓတ္တာ၊ တသ္မာ ဧကသီမသ္မိံ ဝါ နာနာသီမသ္မိံ ဝါ နာနူပစာရေ အညသို့ ဝိဟာရေ ဝုတ္ထဝဿာပိ န လဘန္တိတိ အဓိပ္ပာယော ဝေဒိတဗ္ဗော (ဇီ၊ စာ-၄၈၉) အညသိ ဝိဟာရေ ဝုတ္ထဝဿာပိ န လဘန္တိတိ နာနာသီမာယ အညသ္မိံ ဝိဟာရေ ဝုတ္ထဝဿာ ဣမသ္မိံဝိဟာရေ ကထိနတ္ထာရံ န လဘန္တိတိ အတ္ထော။ (သာ၊ စာ-၃၃၅)
ကထိန်လှူထိုက်သူနှင့် ဝတ္တရား
[နတ်၊ လူ၊ သီတင်းသုံးဖော်ငါးဦး တစ်ဦးဦးသည် ကထိန်သင်္ကန်းကိုလှူမူ ထိုလှူသော သင်္ကန်းသည်အပ်၏။ လှူသူဒါယကာသည် မသိ၍ ဘန္တေ ကထံ ကထိနံ ဒါတဗ္ဗ-ဟုမေးခဲ့သော် တိဏ္ဏ စီဝရာနံ အညတရတ္ထဟောနကံ သူရိယုဂ္ဂမနသမယေ ဝတ္ထံ “ကထိနစီဝရံ ဒေမာ”တိ ဒါတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ တဿ ပရိကမ္မတ္တံ ဧတ္တကာ နာမ သူစိယော, ဧကံ သုတ္တံ, ဒက္ခ ရဇနံ, ပရိကမ္မံ ကရောန္တာနံ ဧတ္တကာနံ ဘိက္ခူနံ ယာဂုဘတ္တဉ္စ ဒါတုံ ဝဋ္ဋတိဟု ပြောကြားအပ်၏။ မမေးသော်ကား ပြောရန်မအပ်ဟူ၏။] (ဋ္ဌ၊ စာ ၃၈၉)
ဤကထိနစီဝရံ ဒေမ ဟူသောစကားကို ထောက်ဆ၍လည်းကောင်း။ ပုဂ္ဂိုလ်သည်သာ ကထိန်ခင်းသည်မည်သည်စသော ဒေသနာတော်အရလည်းကောင်း ဣမံ ကထိနစီဝရံ သံဃဿ ဒေမ စသည်ဆို၍ လှူမူ မအပ်ဟု ယူသောဝါဒလည်း ရှိ၏။
---စာမျက်နှာ-186
ဂိုဏ်းမပြည့်လျှင် ကထိန်မခင်းအပ်
[သေစ ပုရိမိကာယ ဥပဂတာ စတ္တာရော ဝါ ဟောန္တိ တယော ဝါ ဒွေ ဝါ ဧကာ ဝါ၊ ဣရေ (ပစ္ဆိမဝါကပ်သူ၊ ဝါပြတ်သူ၊ သိမ်ပသား၊ ဂဏပူရက ကတွာ ကထိနံ အတ္ထရိတဗ္ဗ။] (ဋ္ဌ၊ စာ-၃၈၈) ဣရေ ဂဏပူရက ကတွာ ကထိနံ အတ္ထရိတဗ္ဗန္တိ ကထံ ပညာယတီတိ စေ ဒွိန္နံ ပုဂ္ဂလာနံ အတ္ထတံ ဟောတိ ကထိနံ အတ္ထာရကဿ စ အနုမောဒကဿ စာတိ ပရိဝါရေ ဧကဝစနကရဏတော တေတ္ထဝ “သံဃဿ အတ္ထတံ ဟောတိ ကထိနံ၊ ဂဏဿ ပုဂ္ဂလဿ အတ္ထတံ ဟောတိ ကထိနဝစနတာ စ။ (ဇီ၊ စာ-၄၈၈)
သံဃာသည် ကထိန်ကိုမခင်း၊ ဂိုဏ်းသည် ကထိန်ကိုမခင်း၊ ပုဂ္ဂိုလ်သည် ကထိန်ကိုခင်း၏။ သံဃာ၏ဝမ်းမြောက်ခြင်းဖြင့် ဂိုဏ်း၏ဝမ်းမြောက်ခြင်းဖြင့် ပုဂ္ဂိုလ်၏ခင်းခြင်းကြောင့် ကထိန်ကို သံဃာကခင်းအပ်သည်ဖြစ်၏။ ဂိုဏ်းကခင်းအပ်သည် ဖြစ်၏။ ပုဂ္ဂိုလ်က ခင်းအပ်သည်ဖြစ်၏။ (ပရိဝါ-ကထိနဘေဒ) [ပါတိမောက်ပြခြင်း၌ကဲ့သို့ဟူ၏။]
အာနိသင်များရာသို့လိုက်၍ ခင်းနိုင်သည်
[သစေ တသ္မိံ (ပထမလှူသောသင်္ကန်း၊ အနတ္ထတေယဝ အညံ ကထိနသာဋကံ အာဟရတိ၊ အညာနိ စ ဗဟူနိ ကထိနာနိသံသဝတ္ထာနိ ဒေတိ။ ယော အာနိသံသံ ဗဟုံ ဒေတိ၊ တဿ သန္တကေနေဝ အတ္ထရိတဗ္ဗ၊ ဣတရာ ယထာ တထာ ဩဝဒိတွာ သညာပေတဗ္ဗော] (ဋ္ဌ၊ စာ-၃၈၉) (ပညတ်တော် အလျှောက် ခင်းအပ်သည်ဟူ၍ သိစေအပ်၏ဟူလို) ယော အာနိသံသံ ဗဟုံ ဒေတီတိ ဣမိနာ ပစ္စယလောလဘာဝံဝိယ ဒီပေတိ၊တထာပိ ဘဂဝတာ ယာဝဒတ္ထစီဝရပရိယေသနပညာပနမုခေန ဒွါရံ ဒိဋ္ဌိ ကတွာ သံဃာနုဂ္ဂဟတ္ထိ ဟောတိ။ (ဇီ၊ စာ-၄၉၀)
ကထိန်ခင်းထိုက်သူ
[သံဃာက ကထိန်သင်္ကန်းပေးသူသည် ခင်းအပ်၏။ သံဃာသည် ဇိဏ္ဏစီဝရ၊ သင်္ကန်းနွမ်းရိသူအား ပေးအပ်၏။ များမူ သီတင်းကြီးအား၊ ထိုတွင် ပရိသတ်များ၍ နေ့ချင်းသင်္ကန်းကိုပြုလုပ်နိုင်သူအား ပေးအပ်၏။ သီတင်းကြီးမစွမ်းနိုင်မူ သီတင်းငယ်အား ပေးအပ်၏။ သို့သော် သီတင်းကြီးအားသာ ချီးမြှောက်ခြင်းငှာ သင့်၏။ သီတင်းငယ်တို့က ဝိုင်း၍ကူညီသင့်၏။ သုံးထည်တွင် နွမ်းရိသောသင်္ကန်းအတွက် ပေးရမည်။ (သင်းပိုင်ကိုယ်ဝတ်နှစ်ထည်) ဒုပဋိရုံနေကြဖြစ်လျှင် ဒုပဋ်အတွက်ပေးအပ်၏။ ပင်ကို သင်္ကန်းထူ၍ ကထိန်ပုဆိုး ပါးစေကာမူ ဒုပဋိလောက်ရုံသာ ပေးအပ်၏။ မရသော် တစ်ထည်တစ်ထပ်ပင် ရုံပါအံ့ဟုဆိုသော်လည်း ပေးသင့်၏။ လောဘကြီး၍ ထိုသို့ပြောမူ မပေးလင့်ဟူ၏။ ကထိန်ရသောသူသည်လည်း ကထိန်ခင်းပြီးနောက် ဖြေ၍ သင်္ကန်းနှစ်ထည်ပြုအံ့ဟုကားမခံအပ်။] ရွေးပြီးနောက်
---စာမျက်နှာ-187
ကထိန်သင်္ကန်းပေးခန်း
သုဏာတု မေ ဘန္တေ သံဃော၊ ဣဒံ သံဃဿ ကထိနဒုဿံ (ကထိနစီဝရံ) ဥပ္ပန္နံ၊ ယဒိ သံဃဿ ပတ္တကလွံ၊ သံဃော ဣမံ ကထိနဒုဿံ (စီဝရံ) တိဿဿ ဘိက္ခုနော ဒဒေယျ ကထိနံ အတ္ထရိတုံ၊ ဧသာ ဉတ္တိ။ ။ သုဏာတု မေ ဘန္တေ သံဃော ဣဒံ သံဃဿ ကထိနဒုဿံ (စီဝရံ) ဥက္ကံ၊ သံဃော ဣမံ ကထိနဒုဿံ (စီဝရံ) တိဿဿ ဘိက္ခုနော ဒေတိ ကထိနံ အတ္ထရိတုံ၊ ယဿာယ သူ့တာ ခမတိ ဣမဿ ကထိနဒုဿဿ(စီဝရဿ) တိဿဿ ဘိက္ခုနော ဒါနံ ကထိနံ အတ္ထရိတုံ၊ သော တုဏှဿ၊ ယဿ နက္ခမတိ၊ သော ဘာသေယျ၊ ဒိန္နံ ဣဒံ သံဃေန ကထိနဒုဿံ (စီဝရံ) တိဿဿ ဘိက္ခုနော ကထိနံ အတ္ထရိတုံ၊ ခမတိ သံဃဿ တသ္မာ တုဏီ၊ ဧဝမေတံ ဓာရယာမိ။ (ပါ၊ စာ-၃၅၂)
ယခုအခါ၌ သံသယကင်းစိမ့်သောငှာ သံဃာအားလုံးစည်းဝေး၍ သုံးကြိမ်တိုင် သံဃာအလယ်တွင် သင်္ကန်းနွမ်းပါးသူအား စစ်မေး၍ ပေးကြ၏။ မရှိသော် မထေရ်ကြီးအားပေး၍ မထေရ်ကြီးက အလိုမရှိသော် သံဃာဝေယျာဝစ္စဆောင်ရွက်သူတို့အား သံဃာကိုပန်ကြား၍ ပေးလေ့ရှိကြ၏။ ဝိနယလင်္ကာရဆရာလည်း ဤဝါဒအတိုင်း ယူ၏ဟူသတတ်။
[ထိုကဲ့သို့ ကမ္မဝါဖြင့် ပေးပြီးသောသင်္ကန်းသည်၊ ချုပ်ပြီး ဆိုးပြီးဖြစ်မူကောင်း၏။ မပြီးသေးမူ သံဃာအားလုံး ဝိုင်း၍ပြီးအောင် ကူညီရမည်။ မပြုသော် ဒုက္ကဋ်။ ပဒုမုတ္တရာဘုရားရှင်သော်မှလည်း ကူညီသောထုံးရှိဖူးသတတ်။]
ကထိန်ခင်းခန်း(ပုဂ္ဂိုလ်ခင်းခြင်း)
[သင်္ကန်းပြီးလတ်သော်ခင်းမည့်ရဟန်းသည် ကထိန်သင်္ကန်းကိုယူ၍ သစေ သင်္ဃာဋိယာ ကထိနံ အတ္ထရိတုကာမော ဟောတိ၊ ပေါရာဏိကာ သင်္ဃာဋိ ပစ္စုဒ္ဓရိတဗ္ဗာ၊ နဝါ သင်္ဃာဋိ အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗာ၊ ဣမာယ သင်္ဃာဋိယာ ကထိနံ အတ္ထရာမီတိ ဝါစာ ဘိန္ဒိတဗ္ဗာ စသည်ဖြင့် ပရိဝါ၌ဆိုအပ်သော အစီရင်အတိုင်း ကထိန်ခင်းအပ်၏။ (သံဃာမျက်ကွယ်၌လည်း အပ်၏ဟူ) (ဋ္ဌ၊ စာ-၃၉၀)
ပစ္စုဒ္ဓိရ်ပြုနည်း
မူလက ပရိက္ခာရစောဠတင်ထားသော် ရှေး၌ရအပ်သော သင်္ဃာဋိစသော အမည်မရှိသောကြောင့် ဣမံ ပစ္စုဒ္ဓရာမိဟု သာမညအားဖြင့်သာ ပစ္စုဒ္ဓိရ်ပြုအပ်၏။ တိစီဝရိက်အဓိဋ္ဌာန်တင်ထားမူ ရှေး၌ရအပ်သော အမည်ရှိသောကြောင့် ဣမံ သင်္ဃာဋိ ပစ္စုဒ္ဓရာမိဟု ဝိသေသအားဖြင့် ပစ္စုဒ္ဓိရ်ပြုအပ်၏။ သို့ပင်ဖြစ်သော်လည်း ဤကထိန်အရာ၌ ရှေးအဖို့က တိစီဝရိက် အဓိဋ္ဌာန်သာတင်အပ်သောကြောင့် ဣမံ သင်္ဃာဋိ ပစ္စုဒ္ဓရာမိဟု ဝိသေသအားဖြင့်သာ ပစ္စုပ္ပုရ်ပြုအပ်၏။ ရှေးက တိစီဝရိက်အဓိဋ္ဌာန် မဆောင်ထားမူ အခိုက်အတန့်မျှသော်လည်း ကထိန်ခင်းကာနီးကာလ၌ ပရိက္ခာရစောဠတင်ထားသော မူလသင်္ကန်းကို ပစ္စုဒ္ဓိရ်ပြု၍ တိစီဝရိက် အဓိဋ္ဌာန်တင်သော်လည်း ကထိန်ခင်းအပ်သည်သာတည်း။ (သာရ၊ စာ-၃၇၅)
---စာမျက်နှာ-188
သို့သော် သင်္ကန်းနွမ်းရိသူမှာ အဓိဋ္ဌာန်မလောက်အောင် နွမ်းရိလျှင် ပစ္စုဒ္ဓိရ်ပြုဖွယ်မရှိသည်ကို ထောက်က တိစီဝရိက်အဓိဋ္ဌာန်မူလက မတင်ထားသော်လည်း ကထိန်သင်္ကန်းကိုသာ တိစီဝရိက်အဓိဋ္ဌာန်တင်၍ ခင်းသော်အပ်သည်ဟု (ဝိသုဒ္ဓါရုံညောင်လေးပင်ဆရာတော်တို့က) အယူရှိကြ၏။
အနုမောဒနာပြုခန်း(ဂိုဏ်းသံဃာ ကထိန်ခင်းခန်း)
[အတ္ထရိတွာ စ ပန တေန ကထိနတ္ထာရကေန ဘိက္ခုနာ သံဃံ ဥပသင်္ကမိတွာ ဧကံသံ ဥတ္တရာသင်္ဂ ကရိတွာ အဉ္ဇလိ ပဂ္ဂဟေတွာ ဧဝမဿ ဝစနီယော၊ အတ္ထတံ ဘန္တေ သံဃဿ ကထိနံ ဓမ္မိကာ ကထိနတ္ထာရော အနုမောဒထာတိ။ တေဟိ အနုမောဒကေဟိ ဘိက္ခူ ဧကံသံ ဥတ္တရာသင်္ဂ ကရိတွာ အဉ္ဇလိ ပဂ္ဂဟေတွာ ဧဝမဿ ဝစနိယော အတ္ထတံ အာဝုသော သံဃဿ ကထိနံ ဓမ္မိကာ ကထိနတ္ထာရော အနုမောဒါမာတိ ဧဝမာဒိနာ ပရိဝါရေ ဝုတ္တဝိဓာနေနေဝ အနုမောဒါပေတဗ္ဗ။ ဣတရေဟိ စ အနုမောဒိတဗ္ဗ။] (ဋ္ဌ၊ စာ-၃၉၀)
မဟာအဋ္ဌကထာဝါဒ
အနုမောဒါမာတိ ဧတ္ထ သဗ္ဗသင်္ဂါဟိကဝသေန ဧဝံ ဝုတ္တံ၊ အနုမောဒါမီတိ ဧကေကေန ဝတ္တံ၊ ဣတရထာ “န ဝတီ”တိ မဟာအဋ္ဌကထာယံ ကိရ ဝုတ္တံ။ (ဖီ၊ စာ-၄၉၀)
အနုမောဒနာ ပြုရမည့်ခေတ်
ကထိန်ခင်းခြင်းမည်သည် ပုဂ္ဂိုလ်၏ကံသာဖြစ်သောကြောင့် ဝါဆိုခေတ်ဖြစ်သော ဥပစာရသိမ်၌ ပြုအပ်၏။ ကထိန်သင်္ကန်းပေးသော ဉတ္တိဒုတိယကံကား၊ သံဃကံဖြစ်သောကြောင့် ကံဆောင်ရာဗဒ္ဓသိမ် အဗဒ္ဓသိမ်၌သာပြုအပ်၏ဟု ဝိနယလင်္ကာရဋီကာ၌ဆို၏။ [ကထိန်အရသာ-ရဝ] ညောင်ကန်ဆရာတော်လည်း ဤဝါဒအတိုင်းယူ၏။ (သာရ-၃၇၆) နောက်နံပါတ် (၂၄) ကထိန်အခင်းမမြောက်ပုံ၌ လာလတ္တံ့။
သံဃာခင်းသည်မည်ပုံ
[ဧဝံ သဗ္ဗေသံ အတ္ထတံ ဟောတိ ကထိနံ၊ ဝုတ္တဥတံ ပရိဝါရေ “ဒွိန္နံ ပုဂ္ဂလာနံ အတ္ထတံ ဟောတိ ကထိနံ အတ္ထာရကဿစ အနုမောဒကဿစာတိ။ ပုနပိ ဝုတ္တံ န သံဃော ကထိနံ အတ္ထရတိ၊ န ဂဏော ကထိနံ အတ္ထရတိ၊ ပုဂ္ဂလော ကထိနံ အတ္ထရတိ။ သံဃဿ အနုမောဒနာ ဂဏဿ အနုမောဒနာ ပုဂ္ဂလဿ အတ္ထာရာ သံဃဿ အတ္ထတံ ဟောတိ ကထိနံ၊ ဂဏဿ အတ္ထတံ ဟောတိ ကထိနံ၊ ပုဂ္ဂလဿ အတ္ထတံ ဟောတိ ကထိနန္တိ။] (ဋ္ဌ၊ စာ-၃၉၀)
---စာမျက်နှာ-189
အာနိသင်သင်္ကန်းဝေဖန်ပုံ
[ဧဝံ အတ္ထတ ပန ကထိနေ သစ ကထိနစီဝရေန သဒ္ဓိ အာဘတံ အာနိသံ ဒါယကာ “ယေန အမှာကံ ကထိနံ ဂဟိတံ၊ တဿေဝ ဒေမာ” တိ ဒေန္တိ၊ ဘိက္ခုသံဃော အနိဿရော၊ အထ အဝိစာရေတွာဝ ဒတွာ ဂစ္ဆန္တိ၊ ဘိက္ခုသံဃော ဣဿရော၊ တသ္မာ သစေ ကထိနတ္ထာရကဿ သေသစီဝရာနိပိ ဒုဗ္ဗလာနိ ဟောန္တိ၊ သံဃေန အပလောကတွာ တေသမ္ပိ အတ္ထာယ ဝတ္ထာနိ ဒါတဗ္ဗာနိ၊ ကမ္မဝါစာ ပန ဧကာယေဝ ဝဋတိ၊ အဝသေသေ ကထိနာနိသံသေ ဗလဝဝတ္ထာနိ ဝဿာဝါသိကဋ္ဌိတိကာယ ဒါတဗ္ဗာနိ၊ ဌိတိကာယ အဘာဝေ ထေရာသနတော ပဋ္ဌာယ ဒါတဗ္ဗာနိ၊ ဂရုဘဏ္ဍ န ဘာဇေတဗွီ၊ သေစ ပန ဧကသီမာယ ဗဟူ ဝိဟာရာ ဟောန္တိ၊ သဗ္ဗေ ဘိက္ခူ၊ သန္နိပါတေတွာ ဧကတ္ထ ကထိနံ အတ္ထရိတဗ္ဗ၊ ဝိသုံ ဝိသုံ အတ္ထရိတုံ န ဝဋ္ဋတိ၊] (ဋ္ဌ၊ စာ-၃၉၀၊၃၉၁)
အာနိသင်ကို ကျောင်းဒကာ၏ ကထိန်ဖြစ်မူ ထိုကျောင်းဒကာ၏ ကျောင်း၌နေသော ရဟန်းက စ၍၊ ကျောင်းဒကာမဟုတ်သူ၏ ကထိန်ဖြစ်မူ မထေရ်ကြီးမှစ၍ ဝေ-ဟုအယူရှိ၏။ [ရွှေဥမင်၊စာ-၃၉၄]
အနုမောဒနာပြုရမည့်ခေတ်(အဆက်)
နိဋ္ဌိတပုဗ္ဗကရဏေမဝ စေ ဒါယကာ သံဃဿ ဒေတိ၊ သမ္ပဋိစ္ဆိတွာ ကမ္မဝါစာယ ဒါတဗ္ဗ၊ တေန စ တသ္မိံ ယေဝ သီမာမဏ္ဍလ (အတ္ထရိတံ) အဓိဋ္ဌဟိတွာ အတ္ထရိတွာ သံဃော အနုမောဒါပေတဗ္ဗော၊ ဟူသော (ဖီ၊ စာ-၄၉၁၊ ၄၉၂) ဝဇီရဗုဒ္ဓိဋီကာဆရာ၏စကားရပ်ကို အကိုးပြု၍ ဝိနယာလင်္ကာရဆရာလည်း အကယ်၍ ကထိနဒါန ကမ္မဝါစာရွတ်ရာ ဗဒ္ဓသိမ်သည် ဝသူပနာယိကခေတ်ဖြစ်သော ဥပစာရသိမ်အတွင်း၌ တည်ရှိသော် ထိုဗဒ္ဓသိမ်ပြင်၌ပင် ခင်းအပ်၏။ ဗဒ္ဓသိမ်လည်းမည် ဥပစာရသိမ်လည်းမည်သောကြောင့်တည်း။ အမှတ်မရှိ သိမ်ပြင်၌ ကမ္မဝါစာဖတ်၍ ထိုဖတ်ရာသိမ်၌ပင် ခင်းခြင်းကိုကားမပြုအပ်ဟု မှတ်ရာ၏။ (ဥပစာရသိမ်ဖြင့်သာ ခင်းရာခေတ်ကို ပိုင်းခြားထားသောကြောင့်ဟူ၏။) [သမူဟ၊ စာ-၃၄၄၊ ၃၄၅]
ကမ္မဝါစာ မလို
ကမ္မဝါစာ ပန ဧကာယေဝ ဝဋတီတိ ကထိနတ္ထာရသာဋကဿ ဒါနကာလေ ဝုတ္တာ ဧကာယေဝ ကမ္မဝါစာ ဝဋ္ဋတိ၊ ပုန တဿ အညသ္မိံ ဝတ္ထု ဒိယျမာနေ ကမ္မဝါစာယ ဒါတဗ္ဗကိစ္စံ နတ္ထိ၊ အပလောကနမေ၀ အလန္တိ အဓိပ္ပါယော။ (တဿ ကထိနတ္ထာရကဿ) [သာ-ဇီ-တိ-တူ] (သာ၊ စာ-၃၃၅)
ဧကသီမ
ဧကသီမာယာတိ ဧကဥပစာရသီမာယာတိ အတ္ထော ယုဇ္ဇတိ။ ကေစိ ပန “ဗဒ္ဓသီမာ အဓိတာ ဧကသီမာယ ဧကဋ္ဌာနေ အတ္ထရိတေ သဗ္ဗတ္ထ အတ္ထရိတံ ဟောတိ “သဗ္ဗေ ဘိက္ခူ သန္နိပတိတွာ”တိ
---စာမျက်နှာ-190
ဝုတ္တတ္တာ တေဟိပိ အနုမောဒန္တေဟိ အတ္ထရိတမေဝ ဟောတိ၊ ဥပစာရပရိစ္ဆိန္နေ တတ္ထ တတ္ထ လက္ခံ တေဟိ တေဟိ လဒ္ဓဗ္ဗ ဟောတိ။ တတ္ထ ပဝိဋ္ဌိပိ လဘိတတ္တံ သဗ္ဗေဟိပိ အတ္တရိတတ္တာ၊ အယံ ဝိသေသော၊ မဟာအဋ္ဌကထာယမ္ပိ ဝမဝ ဝုတ္တန္တိ ဝဒန္တိ၊ ဝီမံသိတတ္ထံ။ (ဇီ၊ စာ-၄၉၀)
ဆင်ခြင်ဖွယ်
ဤကေစိဝါဒသည် သစ ပုရိမိကာယ ဥပဂတာ ကထိနတ္ထာရကုသလာ န ဟောန္တိ၊ အတ္ထာရကုသလာ ခန္ဓကဘာဏကထေရာ ပရိယေသိတွာ အာနေတဗ္ဗာ၊ ကမ္မဝါစံ သာဝေတွာ ကထိနံ အတ္ထရာပေတွာ ဒါနဉ္စ ဘုဉ္ဇိတွာ ဂမိဿန္တိ၊ အာနိသံသော ပန ဣတရေသံယေဝ ဟောတိ (ဋ္ဌ၊ စာ-၃၈၈) ဟူသော အဋ္ဌကထာနှင့် ဆန့်ကျင်ရကား မသင့်စနိုးထင်၏။ [အတ္တနောမတိမျှသာ]
မဲချ၍မဝေသင့် သာမဏေတို့အားလည်းပေး
ဝါဆိုသင်္ကန်းရသော အစဉ်မရှိလျှင် မထေရ်ကြီးနေရာမှ စ၍ပေးအပ်ကုန်၏ဟု အဋ္ဌကထာဆိုခြင်းကြောင့် အရံသင်္ကန်းကိုမဲချ၍ ဝေဖန်ခြင်းငှာ မသင့်သကဲ့သို့ ထင်ရှား၏။ သာမဏေတို့အားလည်း ရဟန်းတို့နှင့်အတူ သမဘာဂပေးအပ်၏။ အကာလသင်္ကန်းကိုကား သံဃာကိစ္စမဆောင်ရွက်ပဲ မိမိကိစ္စ မိမိဆရာ၏ကိစ္စလောက်သာ ရွက်ဆောင်သောသာမဏေတို့အားသာ ထက်ဝက်ပေးအပ်၏။ (သံဃာကိစ္စဆောင်ရွက်မူ သမဘာဂဟူလိုရိပ် ရှိ၏။) [လင်္ကာ]
တန်ဖိုး အနည်းအများ
နနု စ ဘော ဧကစ္စာနိ ကထိနာနိသံသစီဝရာနိ မဟနိ၊ ဧကစ္စာနိ အင်္ဂါနိ ဟောန္တိ၊ ကထံ ဧကေကဿ ဧကေကသ္မိံ ဒိန္န အဂ္ဂသမတံ ဘဝေယျာတိ၊ ဝုစ္စတေ။ ဘဏ္ဍာဂါရစီဝရဘာဇနေ အဂ္ဂသမတံ ဣစ္ဆိတဗ္ဗ၊ ဣမသ္မိံ ပန ကထိနာနိသံသစီဝရဘာဇနေ အဂ္ဂသမတံ ဣစ္ဆိတဗ္ဗ၊ ကုသပါတောစ န ကာတဗ္ဗော။ ။ (ဝရံ ဝရံ ဝုဿ ဒါတဗဟု ပါဌ်ရှိသောကြောင့် မထေရ်မှစ၍ မြတ်ရာမေး၍ ထေရ်စဉ်ပေးအပ်၏ဟူသတတ်။) [(သမူဟ - ပ၊ စာ၊ ၃၄၅၊၃၄၆)]
အာနိသင်သင်္ကန်း
ကထိန်ခင်းသော သင်္ကန်းတစ်ထည်သာလျှင် ကထိနစီဝရမည်၏။ ကြွင်းသော အဝတ်သင်္ကန်းတို့သည် ကထိန်အာနိသင်တို့မည်ကုန်၏။ ကထိန်ခင်းသောနေ့၌ လှူသောသင်္ကန်းမှစ၍ နှုတ်သည်တိုင်အောင်ဖြစ်သော သံဃိကသင်္ကန်းတို့လည်း အာနိသင်တို့သာဖြစ်ကုန်၏။ ယော စ တတ္ထ စီဝရုပ္ပာဒအကျိုး
စာမျက်နှာ-191
ဟောသောကြောင့် ကထိန်ခင်းသူတို့သည် အဝတ်သင်္ကန်းကိုသာ အစိုးရကုန်၏။ ကြွင်းသောလာဘ်တို့ကား ဥပစာရသိမ်တွင်းရှိ သံဃာအားလုံးဆက်ဆံ၏။ (အရသာ၊ စာ-၅)
သင်္ကန်းနွမ်းပါးခြင်းဟူသည်
သင်္ကန်းနွမ်းပါးဟူသည် အဓိဋ္ဌာန်တင်ခြင်းငှာ မတတ်နိုင်အောင် နွမ်းပါးခြင်းဟု ဆုံးဖြတ်ထိုက်၏။ အကြောင်းကား အဓိဋ္ဌာန်တင်လောက်လျှင် ကထိန်ခင်းခြင်းငှာ ထိုက်သောကြောင့်တည်း။ ပိလောတိကဖြင့် ပံသုကူဖြင့် ကထိန်မြောက်သည်ကို ဆိုသည်။ သန္တရုတ္တရ၌လည်း သင်းပိုင်ကိုယ်ရုံမျှ အဓိဋ္ဌာန်လောက်လျှင် မတောင်းအပ်ပြီ။ (လင်္ကာ) (အရသာ၊ စာ-၅၃)
မထေရ်ကြီးအစိုးရခြင်းအကြောင်း
သင်္ကန်းနွမ်းပါးသော ရဟန်းများလျှင် ကထိန်သင်္ကန်းကို မထေရ်ကြီးအား ပေးသင့်၏။ သင်္ကန်းနွမ်းပါးသူမရှိလျှင် မထေရ်ကြီးအားသာ ပေးသင့်၏။ အဘယ်ကြောင့်နည်းဟူမူ၊ ကထိန်သင်္ကန်းသည် သံဃိကဖြစ်၍ သံဃိကမည်သည်ကိုလည်း သီတင်းကြီးအစဉ်အတိုင်း မမြစ်အပ်သောကြောင့်တည်း။
န ဘိက္ခဝေ သံဃိကံ ယထာဝုဍ္ဎ ပဋိဗာဟိတဗ္ဗ။ ယော ပဋိဗာဟေယျ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿ။ ဟူသော ပညတ်တော်ပါဠိကိုထောက်ပါ။ (သာရ၊ စာ-၃၀၄)
သတိပြုဖွယ်
(ဤအရပ်ရပ်သော စကားတို့ကိုထောက်ရှု၍ ဒါယကာတို့က လှူသောအခါ၌လည်းကောင်း၊ ရေစက်ချသောအခါ၌လည်းကောင်း စိစစ်၍သာ ပြုသင့်၏။ အခြားကျောင်းတိုက်မှ ပင့်သံဃာများ မပါလျှင် သပရိဝါရံ ဣမံ ကထိနစီဝရံ သံဃဿ ဒေမ-ဟုလည်းကောင်း၊ ဣမာနိ ကထိနာနိသံသာနိ သံဃဿ ဒေမ-ဟုလည်းကောင်းဆို၍ လှူလျှင်အပ်သည်ပင်ဖြစ်သော်လည်း အခြားကျောင်းများမှ သံဃာများပါနေမူ ဒါယကာတို့ကလည်း (ရည်စူးထားမူ ရည်စူးထားသော ဝတ္ထုသင်္ကန်းတို့အတွက် သီးသန့်ရေစက်ချသင့်သည်။ သာမညပြော၍လှူလျှင်လည်း အာရာမ်တွင်းရှိ ပုရိမဝါသံဃာနှင့် အခြားသင်္ကန်းမှ အပပစ္စည်းများဖြစ်မူ ပစ္ဆိမဝါသံဃာများကိုပါ ပန်ကြား၍လှူသင့်သည်)
နာနာလာဘ နာနူပစာရ ဧကသီမဝိဟာရ
အမြဲဝဿဝါသိကလာဘ်အသီးအခြားရှိသော ကျောင်းတိုက်တို့သည် နာနာလာဘတို့ဖြစ်ကုန်၏။ အာရာမ်သီးခြား တံခါးသီးခြားရှိသောကျောင်းတိုက်တို့သည် နာနူပစာရတို့ဖြစ်ကုန်၏။ ကျောင်းနှစ်ခုတို့ကို
စာမျက်နှာ-192
တံတိုင်းတစ်ခုတည်းဖြင့် ကာရံထားသောကြောင့် တစ်ခုသောဥပစာရသိမ်တွင်း၌တည်သော ကျောင်းနှစ်ကျောင်းတို့သည် ဧကသီမဝိဟာရတို့ဖြစ်ကုန်၏။ (ဇီ)
(ရှင်ဥပနန္ဒကဲ့သို့)ကျောင်းနှစ်ကျောင်းဝါဆိုရာ၌ ကျောင်းတိုက်ကြီးတစ်ခုအတွင်း အာရာမ်တံခါးဥပစာမျှ သီးခြားသော နာနူပစာရကျောင်းတိုက်၌ ဝါဆို၍ တစ်လှည့်စီနေအံ့၊ ဝါဆိုခေတ်တစ်ခုတည်း ဧကသီမဖြစ်သောကြောင့် ဝါမကျိုး၊ ဝါဆိုခေတ်ခြား၍ နာနာသီမာဖြစ်မှ ဝါကျိုးမည်။ ထိုကျောင်းတို့သည် အမြဲဝါဆိုသင်္ကန်းဝဿဝါသိက လာဘ်သီးခြားသော နာနာလာဘဖြစ်မူ ဝါဆိုသင်္ကန်းဝဿဝါသိကြခြားလျှင် ဝါဆိုသင်္ကန်းဝဿဝါသိကနှင့် အလားတူဆက်စပ်သော ကထိန်အာနိသင်သည် သီးခြား၏။ ထို့ကြောင့် နာနာလာဘ နာနူပစာရ+ကသီမာဝိဟာရတို့၌ ကထိန်အသီးသီးခင်းနိုင်ကြောင်း ဆရာမြတ်တို့မိန့်ဆိုကုန်၏။ (အရသာ၊ စာ-၆၂)
ဖရိဝါ၌လာသော ပုဗ္ဗကရဏနှင့် ကထိန်ခင်းသူ၏ အင်္ဂါရပ်များ
ကထိန်၏ ပုဗ္ဗကရဏ (၇)ပါး
လျှော်၊ စီ၊ ဖြတ်၊ တွဲ၊ ချုပ်၊ ဆိုးနဲ၊ ထိုမြဲ၊ ခွန်ပုဗ္ဗ။ ပုဗ္ဗကရဏံ၊ ပစ္စုဒ္ဓံ၊ ဓိဋ္ဌာန်+အတ္ထာရ။
ကထိန်ခံသူ၏ အင်္ဂါ(၈)ပါး
မာတိ၊ ဗောဓံ၊ ဥဒ္ဓါရံ၊ နိသံ၊ အင်ရှစ်ဝ။ (ဝိနယသံခိပ်) ဤအင်္ဂါရပ် (၈)ပါးကို သိခြင်းသည် အတ္ထာရကုသလ ဟူ၏။
အခင်းမမြောက်ပုံ(၂၄)ပါး
ဤသို့ဆိုခဲ့ပြီးအတိုင်း ကထိန်ခင်းသည်ရှိသော် ကထိန်ခင်းသည်မည်၏။ ဤဆိုလတ္တံ့အတိုင်း ခင်းသည်ရှိသော် ကထိန်ခင်းသည်မမည်။ အသို့နည်းဟူမူ
(၁) အလျား၊ အနံ အတိုင်းအရှည်ယူကာမျှဖြင့် ကထိန်ခင်းသည် မမည်။
(၂) (ကထိနဒုဿကို) ဖွပ်လျှော်ကာမျှဖြင့် ကထိန်ခင်းသည် မမည်။
(၃) သင်္ကန်း၌ ငါးခန်း ခုနစ်ခန်းစသည်ကို စီရင်ကာမျှဖြင့် ကထိန်ခင်းသည် မမည်။ [စီဝရဝိစာရဏမတွေနာတိ ပဉ္စကံ ဝါ သတ္တကံ ဝါ နဝင်္က ဝါ ဧကာဒသကံ ဝါ ဟောတူတိ ဧဝံ ဝိစာရိတမတ္တေန၊ (ဋ္ဌ-၃၉၁)] ဤအဋ္ဌကထာပါဌ်ကို အကိုးပြု၍ ဗန်းမော်ဆရာတော်ဘုရားကြီးကား ကထိန်သင်္ကန်း ရိုးရိုးသင်္ကန်းတို့သည်၊ ၁၁ ခန်းထက်ကျော်လျှင်မအပ်ဟု ကထိနဝိသောဓနီကျမ်း၌ဆို၏။ [ဝိနယသမူဟ-ပ-၃၁၂] ဟူ၏။]
(၄) [စီရင်တိုင်၊ အဝတ်ကို] ဖြတ်ကာမျှဖြင့် ကထိန်ခင်းသည် မမည်။ ပဉ္စန္တိ ပဉ္စခအံ့၊ သနယော သေသေသုပိ။ [သာ၊ တိ] (သာ၊ စာ-၃၃၅)
(၅) သီကာမျှဖြင့် ကထိန်ခင်းသည် မမည်။ [တည်းအပ်ကာမျှဖြင့်၊ ရှေးက ချည်တင်အပ်ပြုသည်
စာမျက်နှာ-193
(၆) သီကြောင်းကို အစဉ်လိုက်လျက် အလျားကို ချုပ်ကာမျှဖြင့် ကထိန်ခင်းသည် မမည်။ (တင်အပ်သည်ကို မှီသဖြင့် လည်ဆည်းချုပ်ကာမျှဖြင့် လည်ဆည်းချုပ်လျှင် အလွှာအလွှာဖြစ်သည်ကိုရည်၍ ဒီဃသိဗ္ဗိကဟူသတည်း)။ ဩ၀ဋိယကရုဏမနာတိ မောဃာသုတ္တကာနုသာရေန ဒီဃသိဗ္ဗတမတ္တေန (ဋ္ဌ၊ စာ-၃၉၁) ဒီဃသိဒ္ဓိတန္တိ ပုစ္ဆာကတသိဗ္ဗနံ၊ ဩဋိတွာ သိဗ္ဗနံ ဝါတိ လိက္ခိတံ။ (ဇီ၊ စာ-၄၉၀) တစ်လုပ်အုပ်ကာမျှဖြင့် ကထိန်ခင်းသည် မမည်။
(၇) နှစ်လွှာစပ်ကာမျှဖြင့် ကထိန်ခင်းသည် မမည်။ [ဒဠိကမ္မကရဏမနာတိ ဒွေ စိမိလိကာယော (ခေါင်နှင့် ပထမနှစ်လွှာစသည်တို့ကို) ဧကေတာ ကတွာ သိဒ္ဓိတမတ္တေန၊ အထဝါ ပဌမစိမိလိကာ (ကထိန်ပုဆိုးမှတစ်ပါးသော မိမိ၏ပြကတေ့သော ပုဆိုးလွှာကို) ဃတွာ ဌပိတာ ဟောတိ၊ ကထိနသာဋကံ တဿာ ကုစ္ဆိမိလိကံ-(အတွင်းလွှာ၊ အထည်အလွှာ၊ အခံအလွှာ) ကတွာ သိဗ္ဗတမတ္တေနာတိပိ အန္တော။ (ကထိနပုဆိုးသစ်ကိုကား အတွင်းအလွှာ၊ မိမိပုဆိုးဟောင်းကိုကား-အထက်အလွှာမျှချုပ်ကာမျှဖြင့်လည်း အခင်းမမည်ဟူလိုသည်)
[မဟာပစ္စရိယံ “ပကတိစီဝရဿ ဥပဿယဒါနေနာ”တိ ဝုတ္တံ။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၃၉၂) (ပြကတေ့သော သင်္ကန်းဟောင်းကို မဖြတ်ပဲပင် အတည်းခံ၍ ထိုသင်္ကန်းဟောင်းအား အမှီပေးသဖြင့် အစီးအစီးဟူသမျှကိုသာ ကထိန်ပုဆိုးဖြင့် မွှန်း၍ချုပ်သော်လည်း အခင်းမမည်ဟူလိုသည်။ အထည်ကိုမဖြတ် အစီးကိုသာ ဖြတ်သည်ကို ယူ)
ကုရုန္ဒိယံ ပန “ပကတိပတ္တဗန္ဓစီဝရံ (ပြကတေ့လုပ်အုပ်၍ချုပ်သော သင်္ကန်းဟောင်းကို) ဒုပဋိ (၂ထပ်) ကာတုံ ကုစ္ဆိမိလိကံ အလိယာပနမတ္တေနာတိဝုတ္တံ။ (ပြကတေ့သော သင်္ကန်းကြီးကို အထဲခံနှင့် ပုဆိုးသစ်ကို အပေါ်စီးအုပ်ထည့်ကာသာ ပြုသော်လည်း အခင်းမမည်ဟူလို။)
(ဤသုံးနည်းတွင် ပထမနည်းကား အလွှာဟူသမျှကား ကထိန်ပုဆိုးမဟုတ် အစီးသာကထိန်ပုဆိုးတည်း။ မဟာပစ္စရိုက်အလို၌ကား၊ အထည်ကား အထပ်လုံးလုံးပင် မဖြတ်ပြီ၊ အစီးကား ဖြတ်၍ ကထိန်ပုဆိုးဖြင့် ချုပ်သည်။ ကုရုန္ဒိအလို၌ကား၊ အထည်ကား သင်္ကန်းကြီးပင်ခံသည်။ အပေါ်တစ်ထပ်သာ ကထိန်ပုဆိုးဖြတ်၍ ကွဲအိမ်စသည်စီရင်၍သော် ကပ်ကာချုပ်သည်တည်။
ဤ၌ သင်္ကန်းချုပ်ပုံမှတ်ဖွယ်
ကဏ္ဍသံနာမ (ပုဗ္ဗဗန္ဓနံ)။ ပဌမစိမိလိကာ ဃတွာ ဌပိတာ ဟောတီတိ ကထိနဒုဿံ ဒုဗ္ဗလံ ဒိသွာ တံ ဗလဝတာ အတ္တနော ပကတိဒုဿေန သဒ္ဓိ ဃတွာ ဒုပဋိ ကတွာ သိဒ္ဓိတုကာမေဟိ ကထိနဒုဿတော ပကတိဒုဿဿ မဟန္တတာယ ပဌမံ တပ္ပာဏာနုရူပံ ဗန္ဓကဏ္ဍသေ ဃတွာ ရဇ္ဇုကေဟိ ဗဇ္ဇိတွာ ကတံ ဟောတီတိ အဓိပ္ပာယော၊ ကထိနစီဝရဿ အပ္ပာယ ပဌမံ ဗုဒ္ဓဒုဿံ ကုစ္ဆိစိမိလိကာ ဟောတိ။ မဟာပစ္စရိယံ ကုရုန္ဒိယဉ္စ ဝုတ္တဝစနနိဒဿနံ၊ ဗျဉ္ဇန ဧဝ ဘေဒေါ၊ အတ္ထ နတ္ထတိ ဒဿနတ္ထံ ကတန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗ။ “ဣမိနာ ကိ ဒီပေတီတိ စေ တထာကတံ ဒုပဋစီဝရံ ပကတိစီဝရဿ မဟန္တာယ ပကတိစီဝရသင်္ချေမေဝ ဂစ္ဆတိ၊ န ကထိနစီဝရသင်္ချေန္တိ ကဿစိ သိယာ၊ နေဝံ ဒဋ္ဌဗ္ဗိ။ ဧဝံ ကုစ္ဆိစိမိလိကာဘာဝန ဌိတမ္ပိ ကထိနစီဝရံ။ မဟန္တဋ္ဌိ တံ ပကတိစီဝရံ အတ္တနော ကထိနစီဝရမေဝါတိ။ ဟေဋ္ဌိမကောဋိယာ ပဉ္စကဿ ဣစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ ကထိနဒုဿံ ခဏ္ဍာခဏ္ဍ ဗဟုဓာ ဆိန္ဒိတွာ သိဒ္ဓိတုကာမော ကထိနစီဝရတော
စာမျက်နှာ-194
ပဋိ ဂဟေတွာ အညသို့ အကထိနစီဝရေ ပဋမာရောပေတီ”တိ လိက္ခိတံ။ အထ ဝါ ဗဟူနိ ကထိနဒုဿာနိ ပံသုကူလာနိ ခုဒ္ဒကခုဒ္ဒကာနိ ဧကစီဝရတ္ထာယ မဟန္တာနိ စ ဦနတ္ထာယ ဒိန္နာနိ ဟောန္တိ။ ကထိနစီဝရတောတိ ဘိက္ခူ ဧကစ္စတာ ကထိနစီဝရတော ပဋိ ဂဟေတွာ အညသ္မိံ အာရောပေတိ။ ဧတ္ထာဟ-ကိ ပံသုကူလာနိ ကထိနဿာနိ ဝိကပ္ပနုပဂစ္ဆိမာနိ ဒါတဗ္ဗာနိ၊ ဥဒါဟု ခုဒ္ဒကာနိပီတိ ဧတ္ထ အစီဝရသင်္ချေတ္တာ ခုဒ္ဒကာနိ ဒါတုံ န ဝတိ။ ကမ္မဝါစာ တတ္ထ န ရုဟတီတိ ဧက။ “ပံသုကူလေန အတ္ထတံ ဟောတီ”တိ ပါဠိယံ နယဒါနတော ကုစ္ဆိမိလိကဘာဝေန ဌိတဿ ကထိနဒုဿဿ အတ္တနော သဘာဝေန အနဓိဋ္ဌာနုပဂဿ ပုရာဏစီဝရဘာဝနေဝ အဓိဋ္ဌာနာရဟဿပိ ကထိနစီဝရဘာဝါနုမတိမုခန အဋ္ဌကထာယံ ပဒါနတော စ ခုဒ္ဒကာနိပိ ဒါတုံ ဝဋ္ဋတိ။ တဉ္စ ကထိနတ္ထာရကာ ဃတွာ ကထိနစီဝရံ ကရိဿတီတိ ကတွာ ကတိ ဧက၊ ယုတ္တတရံ ဂဟေတဗ္ဗ။ (ဇီ၊ စာ-၄၉၀)
ပဌမစိမိလိကာတိ ကထိနဝတ္ထုတော အညာ အတ္တနော ပကတိစိမိလိကာ။ “ကုစ္ဆိမိလိကံ ကတွာ သိဗ္ဗတမတ္တေနာတိ ထိရဇိဏ္ဏာနံ စိမိလိကာနံ ဧကတော ကတွာ သိဗ္ဗနဿတံ အဓိဝစန”န္တိ ဂဏ္ဌိပဒေသု ဝုတ္တံ၊ မဟာပစ္စရိယံ ကုရုန္ဒိယဉ္စ “ဝုတ္တဝစနနိဒဿနံ ဗျဉ္ဇနေ ဇဝ ဘေဒေါ အတ္ထ နတ္ထိတိ ဒဿနတ္ထံ ကန္တိ ဝဒန္တိ။ [(သာ၊ စာ-၃၃၅) (တိ-ဒုတွဲ၊ စာ-၁၉၃)]
(၈) အလျားအနားပတ် တင်ကာမျှဖြင့် ကထိန်ခင်းသည် မမည်။
(၉) အနံအနားပတ် တင်ကာမျှဖြင့် ကထိန်ခင်းသည် မမည်။
(၁၀) သလင်းထောင်ထည့်ကာမျှဖြင့် ကထိန်ခင်းသည် မမည်။
[အာဂန္တုကပတ္တရောပနမတ္တေန၊ ကထိနစီဝရတော ဝါ ပတ္တံ(အနားပတ်) ဂဟေတွာ အညသို့ အကထိနစီဝရေ ပတ္တာရောပနမတ္တေန။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၃၉၂)] အာဂန္တုကပတ္တဟူသည်ကား ပြီးပြီးသောသင်္ကန်း၏ အလယ်၌ အနားပတ်လောက် ပြင်က ပတ်သည်ဟူ၏။ ယခုမလေ့လာကုန်၊ အာဂန္တုကပတ္တနှင့် အနာ၊ပတ် ဟူသည်ကား တူကြ၏။
(၁၁) ဆင်စွယ်ရောင်ကဲ့သို့ တစ်ကြိမ်ကာဆိုးကာမျှဖြင့် ကထိန်ခင်းသည် မမည်။ [သေစေ ပန သကိ ဝါ ဒွိတ္တံ ဝါ ရတ္တမ္ပိ သာရုပ္ပံ ဟောတိ၊ ဝဋ္ဋတိ၊] (ဋ္ဌ၊ စာ-၃၉၂)
(၁၂) ဤပုဆိုးဖြင့်ခင်းမည်ဟု နိမိတ်ပြုသဖြင့် ကထိန်ခင်းသည် မမည်။ [ ဣမိနာ ဒုဿေန ကထိနံ အတ္ထရိဿာမီတိ ဧဝံ နိမိတ္တကတေန၊ ဧတ္တကမေဝ ဟိ ပရိဝါရေ ဝုတ္တံ။ အဋ္ဌကထာသု ပန အယံ သာကော သုန္ဒရော၊ သက္ကာ ဣမိနာ ကထိနံ အတ္ထရိတုန္တိ ဧဝံ နိမိတ္တကမ္မံ ကတွာ လေနာတိ ဝုတ္တံ။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၃၉၂)
(၁၃) ပရိယာယ်ဆို၍ရသော ပုဆိုးဖြင့် ကထိန်ခင်းသည် မမည်။ [ကထိနံနာမ ဒါတုံ ဝဋ္ဋတိ ကထိနဒါယကာ ဗဟုံ ပုညံ ပသဝတီတိ ဧဝံ ပရိကထာယ ဥပ္ပါဒိတေန၊ ကထိနံ နာမ အတိဥက္ကဋ္ဌ ဝဋ္ဋတိ၊ မာတရမ္ပိ ဝိညာပေတုံ န ဝဋ္ဋတိ၊ အာကာသတော ဩတိဏ္ဏသဒိသမေဝ ဝဋ္ဋတီတိ။] (ဋ္ဌ၊ စာ- ၃၉၂)
(၁၄) ငှားသော ပုဆိုးဖြင့်.. ကထိန်ခင်းသည်မမည်။
(၁၅) ရောက်သောနေ့မှာပင် ခင်းတတ်သောပုဂ္ဂိုလ်ကို မပေးချုပ် သိုမှီးထားသောပုဆိုးဖြင့် ကထိန်ခင်းသည် မမည်။ [ဧတ္ထ ဒုဝိဓော သန္နိ၊ ကရဏသန္ဓေစ နိစယသန္နိစ၊ တတ္ထ တဒေဟေဝ အကတွာ ဌပေတွာ ကရုဏံ ကရုဏသန္နိဓိ၊ သံဃော အဇ္ဇ ကထိနဒုဿံ လဘိတွာ ပုန ိဝသေ ဒေတိ၊
စာမျက်နှာ-195
အယံ နိစယသန္နိ။] (ဋ္ဌ၊ စာ-၃၉၂) နိစယသန္နိဓိ သံဃာယတ္တာ သံဃေန ကတတ္တာ ရတ္တာတိက္ကန္တ နိဿဇ္ဇိတဗ္ဗတ္တာ နိဿဂ္ဂိယန္တိ ဝုစ္စတိ။ (ဇီ၊ စာ-၄၉၁)
ဤ၌မလှူမီ သံဃာလက်မရောက်မီ ကျောင်းတွင်သွင်းခြင်းကား ပမာဏမဟုတ်ဟူ၏။ သီတင်းသုံးဖော်တို့ လှူသောသင်္ကန်းဖြင့်လည်း ကျောင်းတွင်းမှာရှိနှင့်ပြီး သိုမှီးပြီးဖြစ်စေကာမူ ကထိန်ခင်းအပ်သည်ကို ထောက်ပါဟူသတတ်၊ ကထိန်အဖြစ်ဖြင့် မလှူမချင်း သန္နိဓိနှင့်မဆိုင်ဟူ၏။ (အရသာ၊ စာ-၆)
(၁၆) ညဉ့်လွန်သဖြင့် ကထိန်ခင်းသည် မမည်။
(၁၇) ကပ္ပဗိန္ဓုမထိုးသောသင်္ကန်းဖြင့် ကထိန်ခင်းသည် မမည်။
(၁၈) ဒုကုဋ်ကိုကြဉ်ထား၍ ကထိန်ခင်းသည် မမည်။
(၁၉) ကိုယ်ဝတ်ကိုကြဉ်ထား၍ ကထိန်ခင်းသည် မမည်။
ဝိနယ မဟာဝဂ္ဂ ကထိနက္ခန္ဓက ကထိနာနုဇာနနကထာ (စာ - ၃၉၂)
ပဉ္စကေန ဝါ အတိရေကပဉ္စကေန ဝါ အဖွင့်၌ [မှတ်ချက်]
ကထိန်သင်္ကန်းမဟုတ်လျှင်ကား အစိန္နက (ဖြတ်အပ်သော သင်္ကန်းမဟုတ်သော်လည်း ဝိကပ္ပနာပြု၍ ပရိက္ခရာစောဠ အဓိဋ္ဌာန်တင်၍ ဝတ်ကောင်း၏။ သို့သော် တိစီဝရိက်အဓိဋ္ဌာန်တင်၍ကား မဆောင်ကောင်းပါ။ (ဘာသာဋီကာ၊ စာ-၅၅၂)
(၂၀) သင်းပိုင်ကိုကြဉ်ထား၍ ကထိန်ခင်းသည် မမည်။ [အညတြ သံဃာဋိယာတိအာဒိသု ဌပေတွာ သင်္ဃာဋိဥတ္တရာသင်္ဂအန္တရဝါသကေ အညေန ပစ္စတ္ထရဏာဒိနာ အတ္ထတံ အနတ္ထကံ ဟောတီတိ]
(၂၁) ထိုရောက်သောနေ့မှာပင် ဖြတ်အပ်သော အိမ်ကြီးအိမ်ငယ်နှင့်တကွသော ငါးခန်းသင်္ကန်းကိုလည်းကောင်း၊ ငါးခန်းထက်အလွန် သင်္ကန်းကိုလည်းကောင်း ကြဉ်ထား၍ ကထိန်ခင်းသည် မမည်။ [အညတြ ပဉ္စကန ဝါ အတိရေကပဉ္စကေန ဝါ တိ ပဉ္စ ဝါ အတိရေကာနိ ဝါ ခဏ္ဍာနိ ကတွာ မဟာမဏ္ဍလအမုမဏ္ဍလာနိ ဒဿေတွာ ကတေနေဝ ဝတ္ထုတိ။ ဧဝတ္ထိ သမဏ္ဍလိကတံ ဟောတိ။ တံ ဌပေတွာ အညေန အစိန္နကေန ဝါ ဒွတ္တိစတုခဏ္ဍန ဝါ န တိ။] (ကထိနာနုဇာနနကထာ၊ ဋ္ဌ၊ စာ-၃၉၂)
ပဉ္စ ခဏ္ဍာနိ ပဋာနိ ပမာဏံ အဿာတိ ပဉ္စကံ၊ တေန ဝါ အတိရိတ္တေန ဝါတိ အတ္ထော။ တဒေဟေဝ သဉ္စန္ဓေနာတိ သံဃေန ကထိနတ္ထာရကဿ ကမ္မဝါစံ ဝတွာ ဒိနေဝ တဒေဟေဝ သဉ္စန္ဓေန သမဏ္ဍလိကတေန ဘဝိတဗ္ဗ၊ ဧဝံ ဒိယေဝ ဟိ ပရိဝါရေ “ပုဗ္ဗကရဏံ သတ္တဟိ ဓမ္မေဟိ သင်္ဂဟိတ”န္တိ ဝုတ္တံ။ န ဒါယကန ဒိယျမာနံ၊ တသ္မာ ပရိနိဋ္ဌိတပုဗ္ဗကရဏမေဝ စေ ဒါယကာ သံဃဿ ဒေတိ၊ သတ္တိတွာ ကမ္မဝါစာယ ဒါတဗ္ဗ၊ တေန စ တသ္မိံယေဝ သီမာမဏ္ဍလ အဓိဋ္ဌတွာ အတ္ထရိတွာ သံဃော အနုမောဒါပေတဗ္ဗော ကတပုဗ္ဗကရဏဿ ပုန ကတ္တဗ္ဗာဘာဝတော။ အတ္ထာရကဿ ဟတ္ထ ဂတေမဝ ဟိ သန္ဓာယ န ဥလ္လေခိတမတ္တေနာတိ အာဒိ ဝုတ္တံ။ ပရိနိဋ္ဌိတပုဗ္ဗကရဏမ္ပိ ပုန ဓောဝိတွာ ဝိသိဒ္ဓိတွာ ကာတဗ္ဗဝ ဝစနပမာဏတောတိ စေ န၊ ဆိဿ ပုန ဆေဒါသမ္ဘဝတော။ အညသို့ ဌာနေ ဆန္ဒိတဗ္ဗမေဝါတိ စေ? န၊ ပဗ္ဗဇ္ဇာဓိကာရေ “ကေသမဿုံ ဩဟာရာပေတွာ”တိ ဝစနပ္ပမာဏတော မုဏိကဿ ဆိန္နေပိ ကေသေ ပရိယေသိတွာ သိရသ္မိံ ဌပေတွာ ပုန သြဟာရာပေတွာ ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗပ္ပသင်္ဂတော၊ န၊ ဣဓ န-ကာရေန ပဋိသိဒ္ဓတ္တာတိ စေ? န၊ “န အညတြ သံဃာဋိယာတိ န-ကာရေန ပဋိသိဒ္ဓတ္တာ
စာမျက်နှာ-196
ဥတ္တရာသင်္ဂေန အတ္ထတ အနတ္ထတံ ဟောတီတိ အနိဋ္ဌပ္ပသင်္ဂတော၊ တသ္မာ အဘိနိဝေသော န ကာတဗ္ဗော။ (ဇီ၊ စာ-၄၉၁/၄၉၂) ဤဝါဒကို [လင်္ကာဆရာလက်ခံ၏။]
ဗန်းမော်ဆရာတော်ဘုရားကြီးကား ဤအထက်ပါအဋ္ဌကထာ၌ ကတွာ ဒေဿတွာဟူသောပုဒ်တို့သည် ဆန္ဒိတွာပုဒ်နှင့်အနက်တူဟုယူ၍လည်းကောင်း၊ အစိန္နသိဗ္ဗိတံ ပန န ဝူတိဟူသော စီဝရက္ခန္ဓကပါဠိတော်ကို ထောက်၍လည်းကောင်း၊ ကရဏဝိပန္နံ နာမ တဒဟေဝ ဆန္ဒိတွာ အကတံ-ဟူသော ပရိဝါ အဋ္ဌကထာ (ကထိနဘေဒ) (စာ-၂၁၃)ကို ထောက်၍လည်းကောင်း၊ ကထိန်သင်္ကန်း၌လည်းကောင်း၊ ရိုးရိုးသင်္ကန်း၌လည်းကောင်း၊ အိမ်ကြီး အိမ်ငယ်နှင့်တကွ မြောင်းသေး တလုပ်မြောင်း ချုပ်ချုပ်သမျှဒါးစသည်ဖြင့် အားလုံးဖြတ်မှအပ်သောဟူ၏။ သမ္မုတိရ သင်္ကန်းဝေဖန်သောရဟန်းအား လက်လေးသစ်အထိမျှသော သင်္ကန်းစများကို ဝေဖန်နိုင်သည်ဟူသောအချက်ကိုလည်း ထောက်ပါဟူ၏။ [ကထိနဝိသောဓနီ - ဝိနယ သမူဟ-ပ-၃၁၂]
(ဆရာမြတ်တို့ကား မဟာမဏ္ဍလအနုမဏ္ဍလာနိ ဒေဿတွာ-ဟူသော အဋ္ဌကထာပါဌ်ကို (ဋ္ဌ၊ စာ-၃၉၂)ထောက်၍ ငါးခန်း၌ ငါးစဖြတ်လျှင် အပ်သောဟူ၏။ ပဉ္စ ခဏ္ဍာနိ ပဋာနိ ပမာဏံ အဿာတိ ပဉ္စကံ၊ တေန ဝါ အတိရိတ္တေန ဝါတိ အတ္ထောဟူသော (ဝဇီရဗုဒ္ဓိ၊ စာ-၄၉၁)စကားကို ထောက်ရှုကလည်း ငါးခန်း၌ ငါးလွှာငါးစရှိလျှင် ဖြတ်ပြီးဖြစ်လျှင် အပ်လောက်စရာရှိသည်ဟု ယူဆသင့်၏။ တစ်ဖန် တံ ဌပေတွာ အညေန အစိန္နကန ဝါ ဒွတ္တိစတုခဏ္ဍန ဝါ န ဝတိဟူ၍မဖြတ်သော သင်္ကန်းနှစ်ခန်း သုံးခန်း လေးခန်း သင်္ကန်းများ မအပ်ဟုသာ အဋ္ဌကထာ ဆရာတော်ဖော်ပြ၍ (၁၁) ခဏ်းထက်ကျော်လျှင် မအပ်ဟုလည်း မဆိုခြင်းကြောင့် (၁၁) ခန်းထက် ကျော်လျှင်လည်း အပ်သည်ဟုပင် ယူသင့်ပေသည်။)
(၂၂) ပုဂ္ဂိုလ်၏ခင်းခြင်းကို ကြဉ်ထား၍ ကထိန်ခင်းသည် မမည်။ [ပုဂ္ဂလဿ အတ္ထာရံ ဌပေတွာ န အညေန သံဃဿ ဝါ ဂဏဿ ဝါ အတ္ထာရေန အတ္ထတံ ဟောတိ။] (ဋ္ဌ၊ စာ-၃၉၂)
(၂၃) အကယ်၍ ကောင်းစွာကထိန်ခင်းသည်ဖြစ်အံ့၊ ထိုကောင်းစွာခင်းသောကထိန်ကို အကယ်၍ သိမ်ပ၌တည်သော ရဟန်းသည် အနုမောဒနာပြုအံ့၊ ဤသို့ပြုသည်ရှိသော် ကထိန်ခင်းသည် မမည်။ [နိမဋ္ဌော အနုမောဒတီတိ ဗဟိ ဥပစာရသီမာယ ဌိတော အနုမောဒတိ။] (ဋ္ဌ၊ စာ-၃၉၂)
ကထိန်ခင်းခြင်းရောက်သော ပုဂ္ဂိုလ်၊ မရောက်သောပုဂ္ဂိုလ်
သိမ်ပ၌တည်လျက် အနုမောဒနာပြု၏။ အနုမောဒနာပြုသည်ရှိသော် နှုတ်မမြွက်၊ နှုတ်မြွက်သည်ရှိသော် သူတစ်ပါးကိုမကြားမသိစေ။ ဤသုံးပါးသော ပုဂ္ဂိုလ်တို့အား ကထိန်ခင်းခြင်းတို့သည် မရောက်ကုန်။ သိမ်အတွင်း၌တည်လျက် အနုမောဒနာပြု၏။ အနုမောဒနာပြုသည်ရှိသော် နှုတ်မြွက်၏။ နှုတ်မြွက်သည်ရှိသော် သူတစ်ပါးကိုကြားသိစေ၏။ ဤသုံးပါးသော ပုဂ္ဂိုလ်တို့အား ကထိန်ခင်းခြင်းတို့သည် ရောက်ကုန်၏။ (ပရိဝါ-ကထိနဘေဒ-ပါ၊ စာ-၃၀၀)
စာမျက်နှာ-197
ရောက်သော ကထိန်ခင်းခြင်း၊ မရောက်သော ကထိန်ခင်းခြင်း
ကထိန်သင်္ကန်းလည်း ပျက်၏။ ကာလလည်းပျက်၏။ အပြုလည်းပျက်၏၊ ဤသုံးပါးသော ကထိန်ခင်းခြင်းတို့သည် မရောက်ကုန်။ ကထိန်သင်္ကန်းလည်း ပြည့်စုံ၏ ကာလလည်း ပြည့်စုံ၏။ အပြုလည်း ပြည့်စုံ၏။ ဤသုံးပါးသော ကထိန်ခင်းခြင်းတို့သည် ရောက်ကုန်၏။ (ပရိဝါ-ပါ-ကထိနဘေဒ၊ စာ-၃ဝ)
[ဝတ္ထုဝိပန္နံ ဟောတီတိ အကပ္ပိယဒုဿံ ဟောတိ၊ ကာလဝိပန္နံ နာမ အဇ္ဇ ဒါယကေဟိ ဒိန္နံ သွေ သံဃော ကထိနတ္ထာရကဿ ဒေတိ။ ကရဏဝိပန္နံ နာမ တဒဟေဝ ဆိန္ဒိတွာ အကတံ] ၎င်း (ပရိပါ-ဋ္ဌ၊ စာ၊ ၂၁၃)ဇီ၌ကား ကထိနတ္ထာရမာသ၏ရှေ့၌ ဒါယကာသည် ကထိန်အဖြစ်လှူမူ ပုဗ္ဗေ ဒိန္နံ န ဝဋ္ဋတိ ဟုလာ၏။
ကထိန်အခင်းမြောက်ပုံ (၁၇)ပါး
(၁) အသစ်ဖြစ်သော ပုဆိုးဖြင့်ခင်းသော် ကထိန်ခင်းသည်မည်၏။ [အဟတေနာတိ အပရိဘုတ္တေန။] (ဋ္ဌ၊ စာ-၃၉၃)
(၂) ပုဆိုးသစ်နှင့်တူသော တစ်ကြိမ်နှစ်ကြိမ်သာ လျှော်ဖူးသော ပုဆိုးဖြင့်ခင်းသော် ကထိန်ခင်းသည်မည်၏။ [အဟတကပွေနာတိ အဟတသဒိသေန ဧကဝါရံ ဝါ ဒွိက္ခန္တု၊ ဝါ ဓောတေန] (ဋ္ဌ၊ စာ-၃၉၃)
(၃) ပုဆိုးကြမ်းဖြင့်ခင်းသော် ကထိန်ခင်းသည်မည်၏။ [ပိလောတိကာယာတိ ဟတဝတ္ထကသာဋကေန။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၃၉၃) ဟတဝတ္ထကသာဋကနာတိ အတိဇိဏ္ဏသာဋကော] (တိ၊ စာ-၁၉၄)
(၄) ပံ့သုကူပုဆိုးဖြင့်ခင်းသော် ကထိန်ခင်းသည်မည်၏။ [ပံသုကူလေနာတိ တေဝီသတိယာ ခေတ္တေသု ဥပ္ပန္နေပံသုကူလေန၊ ပံသုကူလိကဘိက္ခုနာ စောဠကဘိက္ခုံ အာဟိဏ္ဍိတွာ လဒ္ဓစောဠကဟိ ကတစီဝရေနာတိပိ ကုရုနိမဟာပရီသု ဝုတ္တံ။] ဤ၌ ဝစီဝိညတ်မပြုသည်ကိုယူ။) (ဋ္ဌ၊ စာ-၃၉၃)
ဤ၌ ပံ့သုကူသင်္ကန်ဖြင့်လည်း ကထိန်ကိုခွင့်ပြုချက်ရှိ၍ ပံ့သုကူသင်္ကန်းကိုလည်း အလွန်သေးငယ်သောအစတို့ဖြင့်လည်း ချုပ်စပ်နိုင်ခွင့်ရှိ၍ အခန်း၌လည်း အကန့်အသတ်မရှိရကား (၁၁)ခန်းထက် ကျော်လျှင် မအပ်ဟူသောအဆိုမှာလည်း ဆင်ခြင်ဖွယ်ရာ ရှိသတတ်ဟူ၏။
(၅) အိမ်ဈေးကရသောပုဆိုးဖြင့် ကထိန်းခင်းသော် ကထိန်ခင်းသည်မည်၏။ [ပါပဏိကေနာတိ အာပဏဒွါရေ ပတိတပိလောတိကံ ဂဟေတွာ ကထိနတ္ထာယ ဒေတိ၊ တေနာပိ ဝတီတိအတ္ထော။ သေသံ ဝုတ္တဝိပ္ပလ္လာသေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗ။] (ဋ္ဌ၊ စာ-၃၉၃)
(၆) နိမိတ်မပြုဘဲရသော ပုဆိုးဖြင့်ခင်းသော် ကထိန်ခင်းသည်မည်၏။
(၇) ပရိယာယ်မဆိုဘဲရသော ပုဆိုးဖြင့်ခင်းသော် ကထိန်ခင်းသည်မည်၏။
(၈) မငှားသော ပုဆိုးဖြင့်ခင်းသော် ကထိန်ခင်းသည်မည်၏။
(၉) မသိုးသော ပုဆိုးဖြင့်ခင်းသော် ကထိန်ခင်းသည်မည်၏။
(၁၀) ညဉ့်မလွန်သော ပုဆိုးဖြင့်ခင်းသော် ကထိန်ခင်းသည်မည်၏။
စာမျက်နှာ-198
(၁၁) ကပ္ပဗိန္ဒုထိုးသော သင်္ကန်းဖြင့်ခင်းသော် ကထိန်ခင်းသည်မည်၏။
(၁၂) ဒုကုဋ်ဖြင့်ခင်းသော် ကထိန်ခင်းသည်မည်၏။
(၁၃) ကိုယ်ဝတ်ဖြင့်ခင်းသော် ကထိန်ခင်းသည်မည်၏။
(၁၄) သင်းပိုင်ဖြင့်ခင်းသော် ကထိန်ခင်းသည်မည်၏။
(၁၅) ထိုရောက်သောနေ့မှာပင်လျှင် ဖြတ်အပ်သော အိမ်ကြီးအိမ်ငယ်နှင့်တကွသော ငါးခန်းသင်္ကန်းဖြစ်စေ၊ ငါးခန်းထက်လွန်သော ခုနစ်ခန်း ကိုးခန်းသင်္ကန်းစသည်ဖြင့်ဖြစ်စေခင်းသော် ကထိန်ခင်းသည်မည်၏။
(၁၆) ပုဂ္ဂိုလ်၏ခင်းခြင်းဖြင့်ခင်းသော် ကထိန်ခင်းသည်မည်၏။
(၁၇) အကယ်၍ ကောင်းစွာကထိန်ခင်းသည်ဖြစ်အံ့။ ထိုကောင်းစွာခင်းသော ကထိန်ကိုအကယ်၍ သိမ်တွင်း၌တည်သော ရဟန်းသည် အနုမောဒနာပြုငြားအံ့။ ဤသို့ပြုသည်ရှိသော် ကထိန်ခင်းသည်မည်၏။
ကထိန်နုတ်ခြင်းမာတိကာ(ဂ)ပါး ကထိန်အာနိသင်ပျက်ခြင်း
(၁) ချုပ်ပြီ၊ သင်္ကန်းကိုယူ၍ ပြန်မလာတော့အံ့ဟု ဖဲသွားအံ့၊ ဖဲသွားခြင်းအဆုံးရှိသော ပက္ကမနကာ ကထိန်နုတ်ခြင်းမည်၏။ [စီဝရပလိဗောဓရှေ။ အာဝါသပလိဗောဓ နောက်ပြတ်သည်။]
(၂) မပြီးသေးသောသင်္ကန်းကိုယူ၍ သိမ်ပသို့သွားရာ ဤ၌ပင်ချုပ်အံ့၊ မပြန်တော့အံ့ဟု ဆုံးဖြတ်အံ့၊ ချုပ်ပြီးသော် ပြီးခြင်းအဆုံးရှိသော နိဋ္ဌာနန္တိကာ နုတ်ခြင်းမည်၏။ [အာဝါသရှေ့၊ စီဝရနောက် ပြတ်သည်။]
(၃) မပြီးသေးသော သင်္ကန်းကိုယူ၍ ဖဲသွား၏။ သိမ်ပရောက်မှ မချုပ်အံ့၊ မပြန်အံ့ဟု ဆုံးဖြတ်၏။ ဆုံးဖြတ်ခြင်းအဆုံးရှိသော သန္နိဋ္ဌာနန္တိက နုတ်ခြင်းမည်၏။ [နှစ်ပါးမရှေးမနှောင်းပြတ်၏။]
(၄) သင်္ကန်းကိုယူ၍ ဖဲသွား၏။ သိမ်ပရောက်မှ ဤ၌ချုပ်အံ့၊ မပြန်အံ့ဟု အကြံဖြစ်၏။ ချုပ်၏။ ချုပ်စဉ်ပျောက်၏။ ပျောက်ခြင်းအဆုံးရှိသော နာသန္တိက နုတ်ခြင်းမည်၏။ [အာဝါသရှေး၊ ပျောက်သော် စီဝရပြတ်၏]
(၅) သင်္ကန်းဟူ၍ ပြန်အံ့ဟုဖဲသွား၏။ သိမ်ပ၌ချုပ်၏။ ပြီးသော် ထိုကျောင်း၌ ကထိန်နုတ်သတတ်ဟုကြား၏။ ကြားခြင်းအဆုံးရှိသော သဝန္တိက နုတ်ခြင်းမည်၏။ [စီဝရေရှေး ကြားခြင်းနှင့်တကွ အာဝါသပြတ်၏။]
(၆) သင်္ကန်းယူ၍ ပြန်လာအံ့ဟုဖဲသွား၏။ သိမ်ပ၌ချုပ်၏။ ပြီးသော် ပြန်အံ့ပြန်အံ့ဟုကြံ၍နေစဉ် သိမ်ပ၌ ကထိန်နုတ်ခြင်းကို လွန်စေ၏။ (ကထိန်ရက်ကုန်အောင် တပေါင်းလပြည့်အထိနေ၏။) အပိုင်းအခြားကိုလွန်ခြင်းအဆုံးရှိသော သီမာတိက္ကန္တိက နုတ်ခြင်းမည်၏။ (စီဝရရှေး၊ သိမ်၌ အာဝါသပြတ်)
စာမျက်နှာ-199
(၇) သင်္ကန်းကိုယူ၍ ပြန်လာအံ့ဟုဖဲသွား၏။ သိမ်ပ၌ချုပ်၏။ ပြီးသော် ပြန်လာအံ့ဟုကြံကာ ကထိန်နုတ်အမီရောက်လာ၏။ ရဟန်းတို့နှင့်အတူ သဟူဗာရ ကထိန်နုတ်ခြင်းမည်၏။ (မရောက်မီအကြားနုတ်သော် အန္တရုဗ္ဗာရဟူ၏။) (ပလိဗောဓနှစ်ပါး မရှေးမနှောင်း ပြတ်၏။)
ဤကား အာဒါယဝါရ (၇)ပါးတည်း၊ သမာဒါယဝါရ (၇)ပါးနည်းတူ။ ထို့နောက် ဝိပ္ပကတစီဝရ အာဒါယဝါရ (၆) သကဒါယဝါရ (၆)ပါးနည်းတူ။ ထို့နောက် သိမ်တွင်း၌ ပြန်အံ့၊ မပြန်အံ့ဟု မသုံးသပ်ဘဲ မပြန်အံ့ဟုသာ သုံးသပ်၍လည်းကောင်း မဆောက်တည်ဘဲလည်းကောင်း သွားခြင်းဖြင့် အာဒါယဝါရ (၁၄)၊ သမာဒါယဝါရ(၁၅) လာ၏။ ထိုနောင် အာသာမရှိခြင်း (၁၂)ပါး၊ အာသာရှိခြင်း (၁၂)ပါး၊ ပြုဖွယ်(၁၂)ပါး၊ အလိုရှိခြင်း (၉)ပါး၊ ချမ်းသာစွာနေခြင်း (၅)ပါး လာ၏။ သို့သော် ဤမာတိကာရှစ် (၈)ပါးတို့၌ပင် ထိုက်သည့်အားလျော်စွာ အကျုံးဝင်လေ၏။
(၈) ကထိန်ပြီးသော် ပြန်လာအံ့ဟု သင်္ကန်းရမည်ထင်သော အရပ်သို့ ဖဲသွား၏။ သိမ်ပ၌ ရအံ့ထင်သောအရပ်သို့ကပ်အံ့၊ မပြန်အံ့ဟုအကြံဖြစ်၏။ ရအံ့ထင်သော အရပ်သို့ကပ်ရာ သင်္ကန်းရအံ့ဟုထင်ခြင်းသည် ပြတ်၏။ အာသာပြတ်ခြင်းအဆုံးရှိသော အာသာဝစ္ဆေဒိက ကထိန်နုတ်ခြင်းမည်၏။ [အာဝါသရှေး စီဝရနောက်ပြတ်၏။]
ဤ၌အထက် (၇)ပါးတို့ဖြင့် ထိုက်သလိုစက်လှည့်နိုင်၏။
အန္တရဗ္ဘာရ နုတ်ခြင်းသည် သံဃာနှင့်စပ်၏။ ပက္ကမနန္တိကာ နိဋ္ဌာနန္တိကာ သန္နိဋ္ဌာနန္တိကာ သီမာတိက္ကန္တိကာ (၄)ပါးတို့သည် ပုဂ္ဂိုလ်နှင့်စပ်ကုန်၏။ နာသာနန္တိကာ အာသာဝစ္ဆေဒိကာ သဟူဗ္ဘာရ သဝနန္တိကာ (၄)ပါးတို့သည် သံဃာနှင့်မစပ်ကုန်။ ပုဂ္ဂိုလ်နှင့်မစပ်ကုန်။ အန္တဗ္ဗာရ သမ္ဘာရ (၂)ပါးတို့ကား သိမ်တွင်း၌ နုတ်အပ်ကုန်၏။ ပက္ကမန္တိကာ သဝန္တိကာ သီမာတိက္ကန္တိကာ (၃)ပါးတို့ကို သိမ်ပ၌ နုတ်အပ်ကုန်၏။ နိဋ္ဌာနကာ သန္နိဋ္ဌာနကာ နာသာနန္တိကာ အာသာဝစ္ဆေဒိကာ (၄)ပါးတို့ကို ရံခါသိမ်တွင်း၌ ရံခါသိမ်၌ နုတ်အပ်ကုန်၏။ ။ အန္တရူဗာရ သမ္ဘာရ နှစ်ပါးတို့သည် (ကထိန်ခင်းသည်နှင့်) တကွနက်ဖြစ်ကုန်၏။ အထူးထူးချုပ်ကုန်၏။ (ပုဂ္ဂိုလ်အသီးသီးသန္တာန်ဝယ်ဟူ) [ပရိဝါပါဠိတော်- ကထိနေဘဒ]
[သဗ္ဗေပိ အတ္ထာရေန သဒ္ဓိ ဧကတော ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ၊ အတ္ထာရေ ဟိ သတိ ဥဒ္ဓါရော နာမ။ နိရုဇ္ဈမာနာ ပနေတ္ထ ပုရိမာ ဒွေ အတ္ထာရေန သဒ္ဓိ ဧကတော နိရုဇ္ဈန္တိ၊ ဥဒ္ဓါရဘာဝံ ပါပုဏန္တိ။ အတ္ထာရဿ ဟိ နိရော ဓော ဧတေသဉ္စ ဥဒ္ဓါရဘာဝေါ ဧကက္ခဏ ဟောတိ၊ ဣတရေ နာနာ နိရုဇ္ဈန္တိ။ တေသု ဥဒ္ဓါရဘာဝံ ပတ္တေသုပိ အတ္ထာရော တိဋ္ဌတိယေဝ။] ၎င်း - ဣရ နာနာ နိရုဇ္ဈန္တိ ဧတေသု ဥဒ္ဓါရဘာဝံ ပတ္တေသုပိ အတ္ထာရော တိဋ္ဌတိယေဝ (ပရိဝါ-ဋ္ဌ၊ စာ-၂၁၄)
(အန္တဗ္ဗာရကား နောက်ရောက်သောကထိန်သည် အာနိသင်များသောကြောင့် နှုတ်သည်။ သဟမ္ဘာရကား တပေါင်းလပြည့်နေ့၌ ကာလကုန်သဖြင့် အခင်းပျက်သတည်း၊ အခင်းမပျက်သမျှလျှင် အတ္ထာရဖြစ်သည်။ ရွှေဥမင်)
ထိုတိုက်တွင်း၌ ကထိန်နုတ်မှုကိုပင် ထိုရဟန်း မပြန်မီနုတ်မူ အန္တရုပ္တာရ၊ ထိုရဟန်းပြန်လာ၍မီသဖြင့် ထိုရဟန်းနှင့်တကွ နုတ်မှု သမ္ဘာရဟူ၍ နှစ်ပါးဖြစ်သတည်း။ (လယ်တီဝိနယသံခိပ်) (ထိုရဟန်း မပြန်မီ ထိုကျောင်း၌ ကထိန်နုတ်ခြင်းကို ထိုရဟန်းကြားသော် သဝကာ၊ မကြားသော် အန္တရူဗာရဟု ခွဲသင့်သည်။ အတ္တနောမတိမျှသာ။)
စာမျက်နှာ-200
ဝိနယာလင်္ကာရဆရာ၏ အန္တရန္တာရ သာရ
ဥဗ္ဗာရော ဒုဝိဓာ အဋ္ဌမာတိကာ ဥဗ္ဗာရအန္တရုဗ္ဗာရဝသေန၊ တတ္ထ ဗဟိဥပစာရသီမဂတာနံ ဘိက္ခူနံ ဝသေန ဝုတ္တာ၊ သတ္တ ကထိနာရာစ ဗဟိဥပစာရသီမံ ဂစ္ဆာ နိဝတ္တာ ကထိနတ္ထဝိဟာရေ အန္တာရံ ပတွာ ဘိက္ခူဟိ သဟ အန္တရုပ္တာရဿ ကတတ္တာ သမ္ဘာရသင်္ခါတော ဧကော ကထိန္နမ္ဘာရောစာတိ ဣမေ အဋ္ဌကထိန္ဒာရာ အဋ္ဌမာတိကာယ ပဝိဋ္ဌတ္တာ အဋ္ဌမာတိကာ ဥက္ကာရာ နာမ။ ဗဟိ သီမံ အဂန္ဓာ တသ္မိံယေဝ ဝိဟာရေ နိသီဒိတွာ ကထိနုဗ္ဗာရံ ဉတ္တိဒုတိယကမ္မဝါစာယ ကထိနဗ္ဗာရော အဋ္ဌမာတိကာယ အပ္ပဝိဋ္ဌော ဟုတွာ ကာလပရိစ္ဆေဒံ အပတွာ အန္တရာယေဝ ကတတ္တာ အန္တတ္တာရော နာမ၊ အန္တရဗ္ဘာရသ ဟူဗာရာ ဉတ္တိဒုတိယကမ္မဝါစာယေဝ ကတာ။ ဧဝံ သန္တေ ကော တေသံ ဝိသေသောတိ၊ အန္တရဗ္ဘာရော ဗဟိသီမံ အဂန္ဓာ အန္တော သီမာယမေဝ ဌိတေဟိ ဘိက္ခူဟိ (သဟ) ဂတော၊ (ကတော) ဖြစ်၏။ သဗ္ဘာရော ဗဟိသီမံ ဂတေန ဘိက္ခုနာ ပစ္စာဂန္တာ တံ အန္တရုဗ္ဗာရံ ပတွာ တေဟိ အန္တောသီမဋ္ဌေဟိ ဘိက္ခူဟိ သဟ ကတော တိ။ အယမေတဿံ ဝိသေသော။ ပက္ကမနန္တိကာဒယော သတ္တ ကထိန္နာရာ န ကမ္မဝါစာယ ကတာ၊ ကေဝလံ ဒွိန္နံ ပလိဗောဓာနံ ဥပစ္ဆေဒေန ပဉ္စဟိ အာနိသံသေဟိ ဝိဂတတ္တာ ကထိနဗ္ဗရာ နာမ ဟောန္တိ။ [(သမူဟ - ပ-၃၄၁) (ဝိနယလင်္ကာရဋီကာ-ဒု-၁၄၄)]
ဗလိဗောဓ နှစ်ပါး
ပလိဗောဓော ဒုဝိဓော အာဝါသပလိဗောဓော စီဝရပလိဗောဓာတိ။ တတ္ထ ‘“ယသ္မိံ ဝိဟာရေ ကထိနံ အတ္ထတံ ဟောတိ။ တသ္မိံ ဝသိဿာမီ”တိ အညတ္ထ ဂစ္ဆန္တောပိ “ပုန တံ ဝိဟာရံ အာဂစ္ဆိဿာမီ”တိ သာပေက္ခာ ဟောတိ။ အယံ အာဝါသပလိဗောဓော နာမ။ တဿ ဘိက္ခုနော စီဝရံ အကတံ ဝါ ဟောတိ အပရိယောသိတံ ဝါ “အညတော စီဝရံ လစ္ဆာမီ”တိ အာသာ ဝါ အနုပစ္ဆိန္နာ ဟောတိ။ အယံ စီဝရပလိဗောဓော နာမ။ (ဝိနယလင်္ကာဋီကာ) (သမူဟပ၊ စာ-၃၄၀)
ပကိဏ္ဏက ကထာ
ကထိန်သင်္ကန်းလှူပုံ
အဋ္ဌကထာ၌ကား "ကထိနစီဝရံ ဒေမ" ဟုလာ၏။ ကင်္ခါဝိတရဏီအဋ္ဌကထာ၌ကား "ဣမိနာ ကထိနံ အတ္ထရထ" ဟုလာ၏။ ဝိနယာလင်္ကာရဋီကာ၌ကား "ဣမံ ကထိနစီဝရံ သံဃဿ ဒေမ" ဟုလာ၏။ ဤအရပ်ရပ်ကိုပေါင်းစပ်၍ ယခုအခါ ဆရာမြတ်တို့ကား "ဣမံ ကထိနစီဝရံ သံဃဿ ဒေမ၊ ဣမိနာ ကထိနံ အတ္ထရထ" ဟု ဒါယကာအား ဆိုစေ၍ အလှူခံတော်မူကြ၏။ အချို့ကား အဋ္ဌကထာလာတိုင်း ပုဂ္ဂိုလ်သံဃာ မသုံးသတ်ပဲလှူခြင်းကို နှစ်သက်တော်မူကြ၏။ "ဣဒံ သံဃဿ ကထိနဒုဿံ (စီဝရံ) ဥဒ္ဓံ" ဟူသော သင်္ကန်းပေးခန်း၊ ဉတ္တိဒုတိယကမ္မဝါစာပါဠိတော်ကိုထောက်က သင်္ကန်းမှာ သံဃိကသာ ဖြစ်ရမည်။ သံဃိကဖြစ်လျှင်လည်း သံဃဿ-ဒေမဟု လှူခြင်းသည် မအပ်ဟုဆိုရန် ခဲယဉ်း၏။
ဝိနယာလင်္ကာရဆရာကား ဒါယကာက အသိအလိမ္မာနည်းပါး၍ သံဃိကလှူရန်ဟောသော်လည်း ပုဂ္ဂလိကသာလှူအံ့၊ ရဟန်းသည် ထိုပုဂ္ဂလိကကို အလှူခံ၍ သံဃာအားလှူအံ့၊ ဤသို့လည်း သံဃိကဖြစ်၏။ ကထိန်ခင်းခြင်းငှာအပ်၏။ ဒါယကာသည် ပုဂ္ဂလိကလှူလိုသော်လည်း "ဣမံ ကထိနစီဝရံ သံဃဿ ဒေမ" ဟုဆို၍လည်းကောင်း၊ ကြံ၍လည်းကောင်း လှူအံ့၊ သံဃိက ဖြစ်၏။ ကထိန်ခင်းခြင်းငှာ အပ်၏။ "ကထိန စီဝရံ ဣတ္ထန္နာမဿ အာယသ္မတော ဒေမ" ဟု ပုဂ္ဂလိကဆိုလှူလျှင် ကထိန်မဖြစ်၊ ထိုရဟန်းက တစ်ဖန် ထိုသင်္ကန်းကိုပင် ကထိန်ခင်းရန် သံဃာအားလှူပြန်အံ့ ကထိန်ဖြစ်၏ဟူ၏။
စတုဝဂ္ဂ ကံ
ဤကထိန်သည် သင်္ကန်းပေးသူလေးပါး၊ ခံသူတစ်ပါးအားဖြင့် ငါးပါးရှိမှဖြစ်သော **စတုဝဂ္ဂ ကံ** ဖြစ်သည်။ ပဉ္စဝဂ္ဂ ကံမဟုတ်၊ တစ်ပါးတည်းဝါဆိုသောကျောင်းဖြစ်မူ အခြားကျောင်းမှ ဂဏာပူရကသံဃာများ ပင့်၍ ခင်းကောင်း၏။ [8]
သိမ်
"ဣမာယ သင်္ဃာဋိယာ ကထိနံ အတ္ထရာမီ"တိအာဒိကာ ပန အတ္ထာရကိရိယာ အပလောကနာဒီသု စတူသု သံဃကမ္မေသု အပ္ပဝိဋ္ဌာ၊ အဓိဋ္ဌာနာဒယော ဝိယ ပဉ္စာနိသံသလာဘကာရဏဘူတာ ပုဂ္ဂလကိရိယာဝ
ဟောတီတိ ဝပနာယိကခေတ္တဘူတာယ အန္တောဥပစာရသီမာယ ကာတဗ္ဗာ၊ တသ္မာ အန္တောဥပစာရသီမာယံ ဗုဒ္ဓသီမာယ အဝိဇ္ဇမာနာယ ဗဟိုဥပစာရသီမာယံ ဗဒ္ဓသီမံ ဝါ ဥဒကုက္ခေပသတ္တန္တရလဘမာနဋ္ဌာနံ ဝါ ဂန္ဓာ ဉတ္တိဒုတိယကမ္မန ကထိနဒုဿံ ဒါပေတွာ ပုန ဝိဟာရံ အာဂန္တာ အန္တော ဥပစာရသီမာယမေဝ ကထိနတ္ထရဏံ ပုဗ္ဗာစရိယေဟိ ကတံ၊ တံ သုကတမေဝ ဟောတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗ (ဝိနယာလင်္ကာရ-ဒု၊ စာ- ၁၂၉)။ အပရေ ပန တမေဝ သဗ္ဗ ပဟာယ ဥပစာရသီမာယမေဝ ကမ္မဝါစာယ ဒါတဗ္ဗန္တိ ဝဒန္တိ၊ ဝီမံသိတွာ ဂေဟတဗ္ဗ။ [လင်္ကာ]
အနုမောဒနာ
အဋ္ဌကထာ၌ကား "အနုမောဒါမ" ဟုလာ၏။ ဝဇီရဗုဒ္ဓိ၌ကား အနုမောဒါမိဟု တစ်ပါးတစ်ပါးစီ ဆိုအပ်ကြောင်း မဟာအဋ္ဌကထာဝါဒလာ၏။ ကင်္ခါဋီကာသစ်၌ကား "ထေရာနဉ္စ နဝါနဉ္စ ဧကဿစ အနုရူပံ သလ္လင်္ကေတွာ ဝတ္တဖွံ့" ဟုလာ၏။ ဆရာမြတ်တို့ကား သံဃာ၌ ဂရုကတပြုသောအားဖြင့် "အနုမောဒါမ" ဟု ဗဟုဝုစ်ဆိုလျှင်လည်း သင့်ပါ၏ဟူသတတ်။
ဝိနယာလင်္ကာရဆရာ၏ ကထိန်ခံမည့် သူရွေးနည်း
ဝစနက္ကမော ပန ဧဝံ ကာတဗ္ဗော- ကထိနဒုဿံ လဘိတွာ သံဃေ သီမာယ သန္နိပတိတေ ဧကေန ဘိက္ခုနာ “ဘန္တေ သံဃဿ ဣဒံ ကထိနဒုဿံ ဥပ္ပန္နံ၊ သံဃော ဣမံ ကထိနဒုဿံ ဣတ္ထနာ မဿ ဘိက္ခုနော ဒေဒေယျ ကထိနံ အတ္ထရိတု”န္တိ ဝုတ္တေ အညေန “ယော ဇိဏ္ဏစီဝရော၊ တဿာ”တိ ဝတ္တဗ္ဗံ၊ တတော ပုရိမေန “ဗဟူ ဇိဏ္ဏစီဝရာတိ” ဝါ “နတ္ထိ ဣဓ ဇိဏ္ဏစီဝရာ” တိ ဝါ ဝုတ္တေ အပရေန “တေန ဟိ ဝုဍ္ဎဿာ”တိ ဝတ္တဗ္ဗ။ ပုန ပုရိမေန “ကော ဧတ္ထ ဝုဍ္ဎာ” တိ ဝုတ္တေ ဣတရေန “ဣတ္ထန္နာမော ဘိက္ခု”တိ ဝတ္တဗ္ဗ။ ပုန ပုရိမေန “သော ဘိက္ခု တဒေဝ စီဝရံ ကတွာ အတ္ထရိတုံ သက္ကောတီ”တိ ဝုတ္တေ ဣတရေန “သော သက္ကောတီ”တိ ဝါ “သံဃော မဟာထေရဿ သင်္ဂဟံ ကရိဿတီ”တိ ဝါ ဝတ္တဗ္ဗ။ ပုန ပုရိမေန “သော မဟာထေရော အဋ္ဌ အင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတော”တိ ဝုတ္တေ ဣတရေန “အာမ သမန္နာဂတော”တိ ဝတ္တဗ္ဗံ။ တတော “သာဓု သုဋ္ဌ တဿ ဒါတဗ္ဗ’န္တိ ဝုတ္တေ ဗျတ္တေန ဘိက္ခုနာ ပဋိဗလေန သံဃော ဉာတဗ္ဗော။ (ဝိနယာလင်္ကာရ-ဒု၊ စာ-၁၀၈၊၁၀၉)။ ယုတ်စွအဆုံး ကထိန်ခင်း ခါနီးကာလ၌လည်းကောင်း၊ တိစီဝရိက်အဓိဋ္ဌာန်တင်၍ ခင်းအပ်သောလည်းဟူ၏။ [လင်္ကာ] [သမူဟ၊ စာ- ၃၄၃၊ ၃၄၄]
ကထိန်မခင်းသူ၏အပြစ်
တရားနှင့်အညီ ကထိန်သင်္ကန်းရသော်လည်း အခင်းမမြောက်ပုံ နံပါတ် (၁၆) သန္တိ (၁၇) နိဿဂ္ဂိယ (၁၈) အကပ္ပကတစသည်တို့ဖြင့်ခင်းလျှင် ကထိန်ခင်းသည်မမည် ဟုဆို၏။ ထိုထက်လွန်၍ အပြစ်မဆို၊
ထိုကြောင့် ကထိန်အာနိသင်သင်္ကန်းကို စေတနာနှင့်တကွ မခင်းဘဲထားကြငြားအံ့၊ ရသင့်သောအာနိသင် (၅)ပါးတို့ကို မရနိုင်ခြင်းဟူသော အပြစ်တို့သင့်ကုန်၏။ သံဃာအားပြန်ပေးရခြင်းစသော အပြစ်သို့ မရောက်နိုင်ဟုမှတ်အပ်၏။ (အရသာ-၆)
ပြင်ပ၌ ကထိန်ကပ်လှူလျှင် အပ်ပါ၏
ဤ "တမ္ဗပဏ္ဏဒီပေ သံဃဿ ဒမ္မိ" ဟူသောစကား၊ လာလတ္တံ့သော "အသုကဝိဟာရေ ဝဿံဝုတ္ထ သံဃဿ ဒေမ" ဟူသော စကားတို့အရ သုံးသတ်သောသံဃာတို့အားသာ ရောက်သောကြောင့် အမှတ်မရှိသော အရံတွင်း၊ အရံပ၌နေ၍ ကျောင်းတစ်ကျောင်းကို ရည်စူးသုံးသပ်၍ "ဣမံ ကထိနစီဝရံ အသုကဝိဟာရေ သံဃဿ ဒေမ" ဟုဆို၍ ကထိန်လှူအံ့၊ ထိုသင်္ကန်းသည် တစ်ပါးသောကျောင်းသို့ ရောက်သော်လည်း တစ်ပါးသောကျောင်း၌ သံဃိကမဖြစ်၊ သုံးသပ်ရာကျောင်း၌သာ သံဃိကဖြစ်၍ ကထိန်ခင်းအပ်၏။ အရံပ၌နေ၍ ကျောင်းကိုမသုံးသပ်ဘဲ "ဣမံ ကထိနစီဝရံ သံဃဿ ဒေမ" ဟုဆို၍လှူအံ့၊ ထိုသင်္ကန်းကား သွင်းရာကျောင်း၌ သံဃိကဖြစ်၍ ထိုကျောင်း၌ခင်းခြင်း ဝေဖန်ခြင်း မပြုမူ၍ တစ်ကျောင်းသို့ ရွှေ့ပြန်အံ့၊ ရောက်ရာကျောင်း၌ သံဃိကဖြစ်၍ ကထိန်ခင်းလိုလျှင် ခင်းအပ်၏။ မခင်းလျှင် ရောက်ရာသံဃိကဖြစ်၏။ [အရသာ-၆၂-၆၃]
ကထိန်ခင်းသူ၏ သိရမည်အင်္ဂါ
(၈) ပုဗ္ဗကရဏံ ဇာနာတိ၊ ပစ္စုဒ္ဓါရံ ဇာနာတိ၊ အဓိဋ္ဌာနံ ဇာနာတိ၊ အတ္ထာရံ ဇာနာတိ၊ မာတိကံ ဇာနာတိ၊ ပလိဗောဓံ ဇာနာတိ၊ ဥဒ္ဓါရံ ဇာနာတိ၊ အာနိသံသံ ဇာနာတိ၊ ဣမေဟိ အဋ္ဌင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတော ပုဂ္ဂလော ဘဗ္ဗော ကထိနံ အတ္ထရိတုံ-ဟု (ပရိဝါပါဠိ၊ စာ-၃၀၀)လာရှိသည်နှင့်အညီ၊ ရှေ့ဦးပြုလုပ်၊ ပဒ်ဓိဋ္ဌာန်၊ ခင်းရန်တစ်ဖြာ၊ မာတိကာကြောင့်ကြ၊ ဥဒ္ဓါရအာနိသင်၊ သည်ရှစ်အင်ကို စုံလင်စွာ သိသော ရဟန်းမှသာ ကထိန်ခင်းထိုက်ပါသည်။
(၁၃) ကတမေသံ တိဏ္ဏ ပုဂ္ဂလာနံ ကတိနတ္ထာရာ ရုန္တိ။ သီမဋ္ဌော အနုမောဒတိ၊ အနုမောဒန္တော ဝါစံ ဘိန္ဒတိ၊ ဝါစံ ဘိန္နန္တော ပရံ ဝိညာပေတိ၊ ဣမေသံ တိဏ္ဏ ပုဂ္ဂလာနံ ကထိနတ္ထာရာ ရုန္တိ-ဟူ၍ (ပရိဝါ ပါဠိ၊ စာ-၃၀) လာရှိသည်နှင့်အညီ၊ ဤသိမ်ဥပစာရ အတွင်းကျ၍ အပ၌ မတည်သောရဟန်း၊ ဝစီဘေဒ၊ မြွက်ဟလှစ်ဖွင့်၊ ကျူးရင့်သမှု၊ အသံပြု၍ အနုမောဒနာပြုသောရဟန်း။ နှုတ်မြွက်သောအား သူတစ်ပါးကို ကြားသိစေသောရဟန်း၊ ဤရဟန်းသုံးယောက်တို့သည် ကထိန်ခင်းခြင်းကြောင့်ဖြစ်သော အကျိုးဂုဏ်အင် အာနိသင်တို့ကို ရထိုက်ပါသည်။
(၁၄) ဂဏနဝသေန တာဝ ပစ္ဆိမကောဋိယာ ပဉ္စ ဇနာ လဘန္တိ ဥဒ္ဓံ သတသဟဿမ္ပိ-ဟူ၍ အဋ္ဌကထာ ပါဠိမိန့်အပ်သည်နှင့်အညီ အယုတ်အားဖြင့် ငါးပါးအရေအတွက်ရှိသော ရဟန်းတို့ထက် သင်္ချာအရာအထောင် ဖြစ်သော ရဟန်းတို့သည် ကထိန်ခင်းခြင်းငှာ ထိုက်ပါသည်။ [(ဝိနယလင်္ကာရ-ဒု၊ စာ-၁၈၂) (ဝိနယ သင်္ဂဟ-ဋ္ဌ၊ စာ-၂၉၀)]
၈-စီဝရက္ခန္ဓက
ဒါယကာတို့လှူသော သင်္ကန်းကိုခွင့်ပြုခြင်း
ဇီဝကသည် မိမိဆေးကု၍ ပဇ္ဇောတမင်းထံမှပို့သလာသော သိဝိတိုင်းဖြစ်ပုဆိုးအစုံကို မြတ်စွာဘုရားအားလှူ၍ လျှောက်ကြားတောင်းပန်သည်ကိုအကြောင်းပြု၍ ရဟန်းတို့အား ဒါယကာတို့ လှူသော သင်္ကန်း ပံ့သုကူသင်္ကန်းတို့ကိုလည်းကောင်း၊ စုလျားအခင်းအရုံ (အပေါ်တင်အိပ်ရာလွှမ်း) သားမွေးဖြင့် ရက်သော ကော်ဇောတို့ကိုလည်းကောင်း ခွင့်ပြုတော်မူ၏။
[ဘဂဝတော ဟိ ဗုဒ္ဓတ္တံ ပတ္တတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ ဣဒံ ဝတ္ထံ၊ ဧတ္ထန္တရ ဝီသတိ ဝဿာနိ၊ ကောစိ ဂဟပတိစီဝရံ သာဒိယိ၊ သဗ္ဗေ ပံသုကူလိကာဝ အဟေသုံ။] (ဋ္ဌ၊ စာ-၄၀၁) (မြတ်စွာဘုရားလည်း အလားတူပင်ဟူ၏။) [ပါဝါရောတိ သလောမကော ကပ္ပါသာဒိဘေဒေါ။ အနုဇာနာမိ ဘိက္ခဝေ ကောဇဝန္တိ ဧတ္ထ ပကတိကောဇဝမေဝ ဝဋတိ၊ မဟာပိဋ္ဌိယကာဇဝံ န ဝဋ္ဋတိ၊ မဟာပိဋ္ဌိယကောဇဝန္တိ ဥဏ္ဏာမာ ပါဝါရသဒိသော ကောဇဝေါ။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၄၀၁) မဟာပိဋ္ဌကာဇဝံ နာမ အတိရေကစတုရင်္ဂုလပုပ္ဖ ကိရ။ (ဇီ၊ စာ-၄၉၆)၊ မဟာပိဋ္ဌိယကောဇန္တိ၊ ဟတ္ထိပိဋ္ဌိသုအတ္ထရိတဗ္ဗတာယ မဟာပိဋ္ဌိယန္တိ လဒ္ဓသမညံ စတုရင်္ဂုလ ပုပုံ ကောဇဝံ၊ (သာ၊ စာ-၃၃၉)။ ဟတ္ထိပိဋ္ဌိယံ အတ္ထရိတဗ္ဗတာယ မဟာပိဋ္ဌိယန္တိ လဒ္ဓသမညံ ဥဏ္ဏာမ ယတ္ထရဏံ၊ (တိ၊ စာ-၁၉၄)
ခေါမ၊ ကပ္ပာသိက၊ ကောသေယျ၊ ကမ္ဗလ၊ သာဏ၊ ဘင်္ဂ သင်္ကန်း (၆) ထည်ကိုခွင့်ပြု၏။ ဒါယကာ လှူသည်ဖြစ်စေ၊ ပံ့သုကူဖြစ်စေ၊ တစ်ပါးသည် နှစ်မျိုးလုံးဆောင်နိုင်ကြောင်းခွင့်ပြု၏။ [ဘင်္ဂနာမ ခေါမာ ဒီဟိ ပဉ္စဟိ သုတ္တေဟိ မိဿတွာ ကတံ၊ ဝါကမယမေဝါတိပိ (ဘင်္ဂမည်သော လျှော်ချည်တို့ဖြင့်ပြီးသော ပုဆိုးပင်ဟူ၍လည်း) ဝဒ။] (ဋ္ဌ၊ စာ-၄၀၂)
ပံ့သုကူသင်္ကန်းရှာမှီးခြင်း
သုသာန်သို့ ပံ့သုကူသင်္ကန်းဝင်ကောက်ရာ မဆိုင်းငံ့သောရဟန်းတို့အား မပေးလိုကုန်သော်အဖို့ အစုကိုမပေးရန်၊ ဆိုင်းငံ့သောရဟန်း။ နောက်မှဝင်သောရဟန်း၊ အတူဝင်ကုန်သောရဟန်း၊ ကတိကဝတ် ပြု၍ ဝင်သောရဟန်းတို့အား မပေးလိုသော်လည်း အဖို့အစုကိုပေးခြင်းငှာ ခွင့်ပြု၏။ [ယဒိ ပန မနုဿာ “ဣာဂတာ ဧဝ ဂဏှန္တုတိ ဒေန္တိ၊ သညာဏံ ဝါ ကတွာ ဂစ္ဆန္တိ “သတ္တာ ဂဏှန္တု”တိ။ သတ္တာနံ သဗ္ဗေသမ္ပိ ပါပုဏန္တိ။ သေစ ဆေတွာ ဂတာ၊ ငယန ဂဟိတံ၊ သော ဧဝ သာမိ။ တ ကတိကံ
ကတွာတိ လက္ခံ ပံသုကူလံ သဗ္ဗေ ဘာဇေတွာ ဂဏ္ဌိဿာမာတိ ဗဟိမဝ ကတိကံ ကတွာ] (ဋ္ဌ၊ စာ- ၄ဝ၂) (စောင့်ဆိုင်းရာ၌ သုသာန် ဥပစာတွင်းကစောင့်သည်ကိုယူ။ ဥပစာပကလည်း အပ်၏ဟူ (ဇီ
သင်္ကန်းခံယူစေရန် သိုမှီးရန် သမုတ်ခြင်း
အဂတိလေးပါးသို့ မလိုက်ခြင်း၊ အလှူခံအပ်သည် မခံအပ်သည်ကို သိခြင်းဟူသော အင်္ဂါရပ် ငါးပါးနှင့်ပြည့်စုံသောရဟန်းအား သံဃာကိုယ်စား သင်္ကန်းအလှူခံအံ့သော ရဟန်းဟုသမုတ်ရန်၊ အဂတိလေးပါးသို့ မလိုက်ခြင်း၊ သိုမှီးအပ်၊ မသိုမှီးအပ်သည်ကို သိခြင်းဟူသော အင်္ဂါငါးပါးနှင့်ပြည့်စုံသော ရဟန်းအား တောင်းပန်၍ (ထို) သင်္ကန်းကိုသိုမှီးသော ရဟန်းဟုသမုတ်ခြင်းငှာ ခွင့်ပြု၏။ [ဒတ္ထ ပန တာယ ယထာဝုတ္တာယ ကမ္မဝါစာယပိ အပလာကနေနာပိ အန္တောဝိဟာရေ သဗ္ဗသံဃမပိ ခဏ္ဍသီမာယ ပိ သတုံ ဝဋ္ဋတိယေဝ] (ဋ္ဌ၊ စာ-၄၀၃)။ ခဏ္ဍသီမာယပိ သန္နိတုံ ဝဋ္ဋတီတိ ဝုတ္တတ္တာ သေသကမ္မာနိပိ တတ္ထ နိသီဒိတွာ ကာတုံ ဝဋတီတိ ဝုတ္တံ၊ ဧဝံ သန္တေ စောရိကာယ ကတသဒိသံ ဟောတိ၊ တသ္မာ န ဝဋတီတိ ဒီပဝါသိနော ဝဒန္တိ ကိရ။ စောရိကာယ ဂဟိတတ္တာ န ပါပုဏာတီတိ သေနာသနက္ခန္ဓကေ အာဂတသုတ္တဉ္စ သာဓကန္တိ ဝဒန္တိ။ တသ္မာ တေသံ မတေန ဣဒံ အာဝေဏိကလက္ခဏန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗ။ (ဇီ၊ စာ-၄၉၆-၄၉၇)
ဘဏ္ဍာအိမ်သမုတ်ခြင်းစသည်
[အာရာမ်အလယ် အာရာမိက သာမဏေရစသည်တို့ဖြင့် မကင်းဆိတ်၍ စုဝေးရာနေရာ၌] သံဃာအလိုရှိသော ကျောင်းတစ်ကျောင်းကို ဘဏ္ဍာတိုက်ဟု သမုတ်ခြင်းငှာ ခွင့်ပြု၏။ [ဣဒံ ပန ဘဏ္ဍာဂါရံ ခဏ္ဍသီမံ ဂန္ဓာ ခဏ္ဍသီမာယ နိသိန္နေ သန္နိတုံ န ဝဋတိ၊ ဝိဟာရမဝ သန္တိတဗ္ဗ။] (ဋ္ဌ၊ စာ- ၄၀၃) ဣဒံ ပန ဘဏ္ဍာဂါရန္တိ အာဝေဏိကလက္ခဏန္တိ ဝုတ္တံ။ (ဇီ၊ စာ-၄၉ရ) အဂတိလေးပါးမလိုက်ခြင်း၊ လုံခြုံသည် မလုံခြုံသည်ကိုသိခြင်း၊ အင်္ဂါငါးနှင့်ပြည့်စုံသော ရဟန်းအား တောင်းပန်၍ ဘဏ္ဍာတိုက်စောင့်ရဟန်း ဟု သမုတ်ခြင်းငှာ ခွင့်ပြု၏။ ဘဏ္ဍာတိုက်စောင့်သောရဟန်းအား ဖယ်ရှားစေလျှင် ဒုက္ကဋ်။ ဘဏ္ဍာတိုက်၌ သင်္ကန်းများလျှင် မျက်မှောက်၌ရှိသော သံဃာအား ဝေဖန်စိမ့်သောငှာခွင့်ပြု၏။ [သမ္မုခီဘူတေနာတိ အန္တော ဥပစာရသီမာယံ ဌိတေန၊ ဘာဇေတုန္တိ ကာလံ ဃောသေတွာ ပဋိပါဋိယာ ဘာတုံ။] (ဋ္ဌ၊ စာ-၄ဝ၅)
ဆိုင်ရာဝတ္တရားများ
[သင်္ကန်းအလှူခံသောရဟန်းသည် ကာလစီဝရ၊ အကာလစီဝရ၊ အစ္စေကစီဝရ၊ ဝဿိကသာဋိက၊ နိသီဒန၊ ပစ္စတ္ထရဏ၊ မုခပုဉ္စစောဠဟုပြောဆို၍ ဒါယကာတို့က လှူဒါန်းမူ ထိုအလုံးစုံကိုမရောဘဲ တစ်သန့်စီ၊ တစ်သန့်စီပြု၍ သင်္ကန်းသိုမှီးသောရဟန်းအား ထိုအတိုင်းပြောကြား၍ ပေးရမည်။ သိုမှီးသူကလည်း ထိုအတိုင်းပင် ဘဏ္ဍာတိုက်စောင့်အား ပြောကြား၍အပ်နှံရမည်။ ဘဏ္ဍာတိုက်စောင့်ကလည်း ၎င်းတို့ကိုမရော
ဘဲ တစ်ကန့်စီတစ်ကန့်စီ အမှတ်ပြု၍ ထားရမည်။ သံဃာကအလိုရှိ၍ ကာလသင်္ကန်းယူခဲ့ပါဟုဆိုလျှင် ကာလသင်္ကန်းကို ပေးရမည်။ အကာလစသည်လိုလျှင်လည်း အလားတူပင်။] (ဋ္ဌ၊ စာ-၄၀၄)
သင်္ကန်းဝေဖန်ခြင်း
အဂတိလေးပါးမလိုက်ခြင်း၊ ဝေဖန်သင့် မဝေဖန်သင့်ကိုသိခြင်း၊ အင်္ဂါငါးပါးနှင့်ပြည့်စုံသော ရဟန်းအား သင်္ကန်းဝေဖန်တတ်သော ရဟန်းဟုသမုတ်ခြင်းငှာ ခွင့်ပြု၏။ ရှေးဦးစွာ (၁) [အထူအပါး၊ အနံအလျား၊ အကြမ်းအချော၊ ဝတ်ပြီး မဝတ်သေးစသည်တို့ကို] ရွေးချယ်စိစစ်၍။ (၂) အဖိုးကို ပိုင်းခြားချိန်ဆ၍ (၃) အဖိုးထပ်တူထပ်မျှရှိသည်ကိုပြု၍၊ [အားလုံး (၁၀)တန်မူကောင်း၏။ ထိုသို့ မမျှမူ (၇)တန်ကို (၂)တန်နှင့်ပေါင်း၍ (၉)တန်ကို (၁) တန်နှင့်ပေါင်း၍ (၁၀) တန်ခြင်းညီမျှအောင် ပြုပါဟူ၏] (၄) ရဟန်းတို့ကို ရေတွက်ပြီးလျှင် အစုဖွဲ့၍ နေ့ချင်းပြီး မဝနိုင်မူ (၁၀)ပါး တစ်ခုစီရေတွက်၍ (၁၀)ဖို့ (၁၀)ဖို့တို့ကို တစ်ပေါင်းတည်းဖွဲ့၍ တစ်ထုပ်တည်းပြု၍ သင်္ကန်းအဖို့အစုထားခြင်း (ဝေဖန်ခြင်းငှာ) ခွင့်ပြု၏ဟူလို။ ဤသို့ တစ်ခုစီပုံသော် ထိုသင်္ကန်းပုံတို့အထက်၌ ကမ္ပည်းတံကိုချအပ်၏။ တစ်ဖန် ထို (၁၀)ပါးတစ်စုတစ်စုသော ရဟန်းတို့လည်း မိမိတို့ရသောအဖို့ကို ဝေဖန်သော် စာရေးတံ ကမ္ပည်းချ၍ပင် ဝေဖန်ဟူ၏။ ဝေဖန်ခြင်းငှာ ခွင့်ပြု၏။
သာမဏေတို့အတွက်
သင်္ကန်းဝေဖန်သောအခါ သာမဏေတို့အား ထက်ဝက်သော သင်္ကန်းအဖို့ကိုပေးခြင်းငှာ ခွင့်ပြု၏။ [အတ္တိဿရဖြစ်ကုန်၍ ဘိက္ခုသံဃာ၏ အမှုကြီးငယ်ကိုမပြုကုန်ဘဲ ဥဒ္ဒေသပရိပုစ္ဆာတို့၌ ယှဉ်ကုန်လျက် ဆရာဥပဇ္ဈာယ်တို့၏သာ ဝတ်ကြီးဝတ်ငယ်ကိုပြု၍ တစ်ပါးသော အခြားရဟန်းတို့အား မပြုကုန်မူ ထိုသာမဏေတို့အားသာ ဥပဍ္ဎဘာဂကိုပေးအပ်၏။ ဘိက္ခုသံဃာ၏သာလျှင် ပြုသင့်သောအမှုကိစ္စကို ပြုကုန်မှ ထိုသာမဏေတို့အား (သမဘာဂ) သမက အမျှတူပေးအပ်၏။ ဤသည်မှာလည်း ကထိန်သမယ၏အပ ပိဋ္ဌိသမယ၌ဖြစ်သော ဘဏ္ဍာဂါရ၌ထားသော အကာလစီဝရအားဖြင့်သာဆိုခြင်းဖြစ်၏။ ကာလစီဝရ၌ကား သမက အမျှပေးအပ်၏။ (ကာလစီဝရ၊ သီတင်းကျွတ်လဆုတ် (၁)ရက်မှ၊ တန်ဆောင်မုန်းလပြည့်တိုင်ရုံ ကာလ၌ လှူသောသင်္ကန်း)။ သံဃာ၏ ထိုကျောင်းမှဖြစ်သော ဝဿဝါသိကကိုကား တံမြက်ကျစ်ခြင်း အစရှိသော သံဃာတ္ထကံကိုပြု၍ သာမဏေတို့ယူပါအပ်၏။ ဤသို့ယူခြင်းကား သာမဏေခပ်သိမ်းတို့၏ ဝတ်တည်း၊ ဘဏ္ဍာတိုက်၌ ထားသောသင်္ကန်း၌လည်း၊ သာမဏေတို့ကလာလတ်၍ အရှင်ဘုရားတို့ တပည့်တော်တို့သည် ယာဂုကိုချက်ပါကုန်၏။ ဆွမ်းကိုချက်ပါကုန်၏။ ခဲဖွယ်ကိုချက်ပါကုန်၏၊ မြက်သစ်ပင်ကို သုတ်သင်ခြင်းကို ပြုပါကုန်၏။ ဒန်ပူကို ဆောင်ပါကုန်၏။ ဆိုရေခေါက်ကို ကပ္ပိ၍ပေ။ပါကုန်၏။ အဘယ်ကို တပည့်တို့မပြုသည်မည်သနည်းဟု ကြွေးကြော်ခြင်းကိုပြုကုန်အံ့၊ သမဘာဂကိုသာပေးအပ်၏။ ဤထက်ဝက်ပေးရမည်ဟူသော စကားမှာလည်း အကြင်သာမဏေတို့လည်း ချွတ်၍ပြုကုန်၏။ အကြင်သာမဏေတို့အားလည်း (သံဃကိစ္စ) ပြုသည်အဖြစ်မထင်ရှား။ ထိုသာမဏေတို့အားရည်၍ ဟောတော်မူသတည်း။ ကုရုနို့၌ကား အကယ်၍ သာမဏေတို့က အရှင်တို့ အဘယ့်ကြောင့် တပည့်တို့သည် သံဃအမှု
ကိစ္စကို မပြုကုန်အံ့နည်း ပြုပါကုန်အံ့ဟု တောင်းကုန်လတ်သော် သမပဋိဝီသကို ပေးအပ်၏ဟုဆို၏။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၄၀၅၊၄၀၆) သမပဋိဝီသော ဒါတဗ္ဗောတိ ကရိဿာမာတိ ယာစန္တာနံ ပဋိညာမတ္တေနာပိ သမ ကောဋ္ဌာသော ဒါတဗ္ဗာ။ (သာ၊ စာ-၃၄၀)
ခရီးသွားလိုသော ရဟန်းအတွက်
ခရီးသွားလိုသော ရဟန်းအား မိမိအဖို့ကိုပေးခြင်းငှာ ခွင့်ပြု၏။ [ဘဏ္ဍာတိုက်မှသင်္ကန်း မထုတ်ရသေးဘဲလည်းကောင်း၊ ကျောက်စီမထိုးသေးဘဲလည်းကောင်း၊ သံဃာမစည်းဝေးမီပင်လည်းကောင်း ပေးခြင်းငှာ မအပ်။ သင်္ကန်းတို့ကိုထုတ်ပြီး ကျောက်စည်ခတ်၍ သံဃာစည်းဝေးကုန်လတ်ပြီးသော်သာ စီဝရဘာဇကရဟန်းသည် ဤ(ခရီးသွားလိုသော)ရဟန်းအား ဤမျှသော အဖို့ဖြစ်ရာ၏ဟုမှတ်သား၍ နည်းကိုယူသဖြင့် သင်္ကန်းကို ပေးအပ်၏။ မှန်၏။ ချိန်ဖြင့်ချိန်သကဲ့သို့ ထပ်မျှအတူပေးခြင်းငှာကား မတတ်နိုင်။ ထို့ကြောင့် ယုတ်ယုတ်လွန်လွန်ကြံဆသော (မှန်းဆသော)နည်းဖြင့် ပေးခြင်းသည်သာ ကောင်းသောပေးခြင်းတည်း၊ ယုတ်မူလည်း တစ်ဖန်မပေးအပ်၊ လွန်မူလည်း တစ်ဖန်ပြန်မယူအပ်။
သူတစ်ပါးတို့၏ အဖို့ထက်သာလွန်သော သင်္ကန်းအဖို့ကိုယူ၍ ခရီးသွားလိုမူ ပိုလွန်သောအစားကို ပေးစေပြီးသော သူတစ်ပါးတို့၏ အဖို့ထက်သာလွန်သောအဖို့ကိုပေးခြင်းငှာ ခွင့်ပြု၏။ [ရဟန်း(၁)ပါးရှိအံ့၊ သင်္ကန်းလည်း (၁၀) ထည်သာရှိအံ့၊ တစ်ထည်ကား (၁၂) သပြာထိုက်၍ ကြွင်းတို့ကား (၁၀) သပြာထိုက်၏။ (၁၀) သပြာစီထိုက်သောအားဖြင့် ကမ္ပည်းတံကိုချသော် (၁၂) သပြာတန် ကမ္ပည်းတံကျသောရဟန်းက ဤမျှသောပုဆိုးဖြင့် ငါ၏သင်္ကန်းသည် လောက်၏ဟု လွန်သောအဖို့ဖြင့် သွားလို၏။ သံဃာဥစ္စာ၌လည်းကောင်း၊ ဂိုဏ်း၏ဥစ္စာ၌လည်းကောင်း၊ နည်းသည်မည်သည်မရှိ စောင့်စည်းအပ်သည်သာဟုပြခြင်းငှာ ခွင့်ပြုတော်မူခြင်း ဖြစ်သည်။ သို့အတွက် ထိုလွန်သော အဖိုး(နှစ်ကျပ်)တန်အတွက် မိမိရှိသော အပ်သော ပရိက္ခရာဖြင့် အစားပေး၍ သွားခြင်းငှာ ခွင့်ပြု၏ဟူလို။
သင်္ကန်းအပိုကို သင်္ကန်းချို့တဲ့သော ရဟန်းတို့ကို နှစ်သစ်ကျေနပ်စေပြီးလျှင် စာရေတံမဲချခြင်းကို ခွင့်ပြု၏။ [သင်္ကန်းမလောက်မူ အနည်းဆုံးလက်လေးသစ်အထိ အလျားမှ အနားပြည့်လောက်ရုံသော အပိုင်းတို့ကိုပိုင်း၍ မညီမျှရာ အပ်သောပရိက္ခာဖြင့်ဖြည့်၍ ကျေနပ်စေရမည်။ (၁၀)ပါးစီအုပ်စုလိုက်ရှိရာ အချို့ကား (၈-၉) ပါးသာရှိမှု (၈-၉) ပါးအတွက် အဖို့အစုပြု၍ ကျေနပ်စေရမည်။ ထိုနောင် စာရေးတံမဲချရမည်။
တစ်နည်း - ဝိကလေ တောသေတွာဟူသည်ကား အကြင်သင်္ကန်းအဖို့သည် ယုတ်၏။ ထိုသင်္ကန်းအဖို့ကို တစ်ပါးသော ပရိက္ခရာဖြင့်ညီမျှအောင်ပြု၍ စာရေးတံမဲချအပ်၏ဟူလို။] (ဋ္ဌ၊ စာ-၄ဝ)
သင်္ကန်းဆိုးခြင်း
(၁) အမြစ်ဆိုးရည် (နနွင်းမှအပ) (၂) ပင်စည် [မဉ္ဇိဋ္ဌ=ပိန်၊နှဲနွယ်၊ တုဂ်ဟရ=တိန်းညက်မှအပ။ (တိန်းညက်ဟူသည် ဆူးရှိသော အပင်တည်း) ဆေးဒန်းမြင်းသီလာအဆင်းနှင့်တူသော ပင်စည်ဆိုးရည်ရှိ၏။] (၃) အခေါက် [လောဒ္ဒ=ဒေါက်ယပ်၊ ဘဏ္ဍလ=ကြာပိုင်ခေါက်မှအပ] (၄) အရွက် [အလိပတ္တ=မဲရွက်၊ နီလပတ္တ=ဒန်းရွက်မှအပ] [လူတို့၏ ဝတ်လေပြီးသော ပုဆိုးကိုသော်ကား မဲရွက်ဖြင့် တစ်ကြိမ် ဆိုးခြင်းငှာ အပ်၏။] (၅) အပွင့် [ကိသုကပုပ္ပ=ပေါက်ပွင့်၊ ကုသုမပုပ္ပ=ဝတ်ပန်းပွင့်မှအပ ကြွင်းအားလုံး အပ်။ (၆) အသီး [အားလုံးအပ်]ဟူသော ဆိုးရည် (၆)မျိုးတို့ကို ခွင့်ပြုတော်မူ၏။
ဂေါမယေ အာပတ္တိ နတ္ထိ ဝိရူပတ္တာ ဝါရိတံ။ ကုကိုမပုပ္ပံ န ဝဋတီတိ ဝဒန္တိ။ (ဖီ၊ စာ-၄၉) အဝကျဉ်းသော ဆိုးရည်ကျိုအိုးကိုလည်းကောင်း၊ ဆိုးရည်ကျိုအိုး၌ ခွေဝန်းကိုလည်းကောင်း၊ ဖွဲ့တည်စိမ့်သောငှာလည်းကောင်း။ ဆိုးရည်ကျက်မကျက်သိရန် ဆိုးရည်ပေါက်ကို ရေခွက်၌လည်းကောင်း၊ လက်သည်းခွံပေါ်၌လည်းကောင်း၊ တင်ကြည့်ရန်လည်းကောင်း [ကျက်လျှင်မကျ]၊ ဆိုးရည်ခပ်စရာ အရိုးတပ်မှုတ်၊ ဆိုးရည်ထည့်စရာ ဖျဉ်း၊ ဆိုးရည်ထည့်စရာအိုး၊ ဆိုးစရာကျင်း၊ သင်္ကန်းလှန်းရန် မြက်အခင်း၊ သင်္ကန်းတန်။ သင်္ကန်းကြိုးတို့ကိုလည်းကောင်း၊ ဆိုးရည်မကျရန် သင်္ကန်းနားကို ဖွဲ့စိမ့်သောငှာလည်းကောင်း။ နားသန်ကွင်းကိုလည်းကောင်း၊ အပြန်ပြန်အလှန်လှန် ဆိုးခြင်းငှာလည်းကောင်း၊ ဆိုးရည်ပေါက်မပြတ်မစဲမီ တစ်ပါးသို့ မဖဲသွားစိမ့်သောငှာလည်းကောင်း၊ သင်္ကန်းမာလျှင် ရေ၌နစ်ရန် ကြမ်းလျှင်လက်ဖြင့် ပုတ်ခတ်ရန်လည်းကောင်း ခွင့်ပြုတော်မူ၏။ အဆာမဖြတ်သော သင်္ကန်းတို့ကို ဆောင်သောရဟန်းအား ဒုက္ကဋ်၊
မြတ်သောသင်္ကန်းကိုခွင့်ပြုတော်မူခြင်း
မြတ်စွာဘုရားသည် ရာဇဂြိုဟ်ပြည်မှ ဒက္ခိဏဂီရိဇနပုဒ်သို့ ကြွတော်မူရာ လမ်းခရီးအကြား၌ မဂဓတိုင်းသူတို့၏ လယ်ကန်သင်းဖွဲ့ပုံကိုကြည့်၍ ရှင်အာနန္ဒာအား ထိုလယ်ကန်သင်းဖွဲ့ပုံနှင့်အလားတူသော သင်္ကန်းကို စီမံချုပ်လုပ်ရန် မိန့်တော်မူသည်။ တစ်ဖန် ရာဇဂြိုဟ်ပြည်သို့ ပြန်ကြွလာရာတွင် ရှင်အာနန္ဒာသည် မိမိချုပ်ပြီး သင်္ကန်းတို့ကို မြတ်စွာဘုရားအား ပြတော်မူလေသည်။ ဤအကြောင်းကြောင့် မြတ်စွာဘုရားသည် ရဟန်းတို့ကို-
ပဏ္ဍိတော ဘိက္ခဝေ အာနန္ဒာ၊ မဟာပညာ ဘိက္ခဝေ အာနန္ဒော၊ ယတြ ဟိ နာမ မယာ သံခိတ္တေန ဘာသိတဿ ဝိတ္ထာရေန အတ္ထံ အာဇာနိဿတိ၊ ကုသိမ္ပိ နာမ ကရိဿတိ၊ အနုကုသိမ္ပိ နာမ ကရိဿတိ၊ မဏ္ဍမ္ပိ နာမ ကရိဿတိ၊ အနုမဏ္ဍမ္ပိ နာမ ကရိဿတိ၊ ဝိဝမ္ပိ နာမ ကရိဿတိ၊ အနုဝိဝဋမ္ပိ နာမ ကရိဿတိ၊ ဂီဝေယျကမ္ပိ နာမ ကရိဿတိ၊ ဇင်္ဃယျကမ္ပိ နာမ ကရိဿတိ၊ ဗာဟန္တီ နာမ ကရိဿတိ၊ ဆိန္နကံ ဘဝိဿတိ သတ္ထလူခံ၊ သမဏသာရုပ္ပံ ပစ္စတ္ထိကာနံ စ အနဘိစ္ဆိတံ၊ အနုဇာနာမိ ဘိက္ခဝေ ဆိန္နကံ သံဃာဋိ ဆိန္နကံ ဥတ္တရာသင်္ဂ ဆိန္နကံ အန္တရဝါသန္တိ ဟု ပညတ်တော်မူသည်။ (ပါ၊ စာ-၄၀၀၊၄၀၁)
[အနားပတ်တလုပ်မြောင်းရှည်၊ တလုတ်မြောင်းငယ်၊ အိမ်ဝန်းကြီးအိမ်ခွဲ၊ အလယ်ခေါင်၊ ခေါင်ရံ၊ လည်ထိရာ၌ခံသော အနားပတ်၊ မြင်းခေါင်းထိရာ၌ ခံသောအနားပတ်၊ လက်လိပ်] (မြန်မာပြန်) သတ္တခန်း စသည်မှာ ဝိဝဋ၊ ဗာဟန္တကိုချန်၍ကြွင်းသော ပထမ၊ ဒုတိယစသော (ခေါင်ရုံ) အစပ်တို့ကို အနုဝိဝဋချည်းယူ။
(ဆင်တဲ-၁၆၃)
ငါးခန်း သင်္ကန်းချုပ်ရန်ဇယားပုံစံ
ကုသိ ပိ နာမ အလျား၊ အနံ၊ အနားပတ် တလုပ်မြောင်းရှည်မည်သည်ကို ဝေယန်ဘုံသာ
ဆရာတော်နိဿယ (ဒု၊ စာ-၁၉၀)
ဗာဟ
အနုမာလ အကုသိ
မာ မာမာ
ကုသိ
ရွာပ
အနုဝိဝ
ငါးခန်း သင်္ကန်းချုပ်ရန်ဇယားပုံစံ
ကုသိ
ကုသိ
ဂီဝေယျက
စိ
အကုသိ
ဟာမာလ ဝိဝ
အနုဝိဝဋ အာလ
ယေယျက
ကုသိ
ကုသိ
ကုသိ
ဟောမ
အဝ
အကုသိ
အနုဝမ္မ
အာလ
ကုသိ
ကုသိ
ဗာဟန္တ အမာလ
အကုသိ
ဒုဋ္ဌိဇာနနမိဒံ ဋ္ဌာနံ၊ အာစရိယေ ပုနပ္ပုနံ၊ ပုစ္ဆိတွာ သန္တု နယံ၊ ဣတောပိ အတိသုန္ဒရံ။ စံကျောင်းဆရာတော် - ဝိနယသမူဟ - (ဒု၊ စာ-၄၉ဝ)
ငါးခန်း ဧကစီပုံ
ပရိမဏ္ဍလကုသိ
အနုကုသိ
ဗာဟာ
အနုဝိဝဋ အနဝါဘကုသီ
ဝိ
CARY
အနုဝိဝဋ
မာမာ
အကုသိ
အခုလောလ
အနာလ
မာလ
မာလ
အနုမာလ
အကုသိ
အခုကုသိ
အကုသိ
ပရိမဏ္ဍလကုသိ
အနကုသိ
အနုကုသိ
အကုသိ
ခဏ
အမလ
မာလ
အမာလ
အကုသိ
ကုသီ = မြောင်းရှည်
အနုဝါတကုသီ
ဝိဝဋ = ခေါင်စပ်
ဂဏ္ဌိက
အနုကုသ = မြောင်းဝက်တို
မဏ္ဍလ = အိမ်ဝန်းကြီး
အနုဝိဝဋ = ခေါင်ရံစပ်
ဗာဟန္တ = လက်လိပ်လွှာ
အနားပတ်သီး
ပါသက = အနားပတ်ကွင်း (ကြိုး)
ဂဏ္ဍကဖလက = အနားပတ်ကွင်းအိမ်
အခုမဏ္ဍလ = အိမ်ဝန်းထက်ငယ် [ဝိနယဂဏ္ဌိဌာန ဝိနိစ္ဆယတ္ထကျမ်းမှ တစ်ဆင့် ရေးကူးသည်]
[ကုသီတိ အာယာမတော စ ဝိတ္ထာရတော စ အနုဝါတာဒီနံ ဒီဃပတ္တာနမေတံ အဓိဝစနံ။ အနုကုသီတိ အန္တရန္တရာ (အနုဝါတပတ္တတို့၏) ရဿပတ္တာနံ နာမံ။ မဏ္ဍန္တိ ပဉ္စခဏ္ဍိကစီဝရဿ ဧကကသို့ ခဏ္ဍ မဟာမဏ္ဍလံ။ အနုမဏ္ဍလန္တိ ခုဒ္ဒကမလံ။ ဝိဝဋန္တိ မဉ္စ အနုမဏ္ဍလဉ္စ ဧကတော ကတွာ သိဗ္ဗိတံ မဇ္ဈိမခဏ္ဍံ။ အနုဝိဝဋန္တိ တဿ ဥဘောသု ပသု ဒွေ ခဏ္ဍာနိ။ ဂီဝေယျကန္တိ ဂီဝါဝေဌ နဋ္ဌာနေ ဒဋီကရဏတ္ထံ အညံ သုတ္တသံသိဗ္ဗိတံ အာဂန္တုကပတ္တံ၊ (လည်ခံအပြားအပေါ်က ပြင်ထပ်သည်ဟူ၏ ယခုမလေ့ကုန်။) ဇင်္ဃယျကန္တိ ဇင်္ဃာပုဏနဋ္ဌာနေ တထေဝ သံသိဋ္ဌိတံ ပတ္တံ။ (ဤမြင်းခေါင်းထိရာ ခံသော အပေါ်ထပ် အပြားတင်သည်ကို ယခုမလေ့ကုန်) ဂီဝဋ္ဌာနေ စ ဇင်္ဃဋ္ဌာနေ စ ပတ္တာနမေဝတံ နာမန္တိပိ ဝဒန္တိ။ (ဤနောက်စကားအလိုကား အပေါ်ကအာဂန္တုကတစ်ပါး မထပ်ပြီ၊ ပကတိအောက်အနားပတ် အထက် အနားပတ်တင်ဟူလိုသည်။ ချုပ်သားကိုအထိထား၍ ဝတ်သည်နှင့်ညီ၏။ အင်္ကျီဝတ်သကဲ့သို့ ယူသည်။) ဗာဟန္တ အနုဝိဝဋာနံ ဗဟိ ဧကကံ ခဏ္ဍံ။ ဣတိ ပဉ္စခဏ္ဍိကစီဝရေနေတံ ဝိစာရိတန္တိ။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၄၀၈) (ဒုတိယနှစ်လွှာ ဟူလိုသည်။ ဤအလိုကား ဒုတိယလက်လိပ်ပြုသတည်း။ ရှေးဆရာကြီးတို့ကား ပထမနှစ်လွှာ
စာမျက်နှာ-211
ကို ခေါင်ရံကြီးဟူ၏။ ဒုတိယနှစ်လွှာကို ခေါင်ရံထွေးလည်းဟူ၏ လက်လိပ်လည်း ယူဆကုန်၏။
[အထဝါ အနုဝိဝန္တိ ဝိဝဿ ဧကပဿတော ဒွိန္နံ ဧကပဿတော ဒွိန္တိ စတုန္နမ္ပိ ခဏ္ဍာနေမတံ နာမံ။ [ဤတွင် ငါးခန်း] ဗာဟန္တိ သုပ္ပမာဏံ စီဝရံ ပါရူပေန္တေန သံဟရိတွာ ဗာဟာယ ဥပရိ ဌပိတာ ဥဘော အန္တာ(ထမ်းပိုးရစ်သော အစွန်းသင်္ကန်းနားနှစ်ထပ်ကိုယူ) ဗဟိမုခါ တိဋ္ဌန္တိ၊ တေသံ ဧတံ နာမံ၊ အယမေဝ ဟိ နယော မဟာအဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တောတိ။ (ဤသို့ လက်လိပ်နှစ်လွှာနှင့်တကွ သတ္တခန်းဖြစ် သတည်း။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၄၀၈၊ ၄၀၉) ဤဝတ်ဟန်ကား အစွန်းနှစ်ဖက်ကိုအညီထား၍ ညာလက်ရုံးအောက်မှ ကျိုက်၍ အဖျားကိုပြင်သို့ မျက်နှာရှိစေလျက် လက်ရုံးပေါ်၌ထား၍ ဝတ်သည်နှင့်ညီ၏။)]
အနဝါတာဒီနံ ဒီဃပတ္တာနန္တိ အာယာမတော ဝိတ္ထာရတော စ အနုဝါတံ။ အာဒိသဒ္ဒေန ဒွိန္နံ ခန္ဓာ နံ အန္တရာ မာတိကာကာရေန ဌပိတပတ္တဉ္စ “ဒီဃပတ္တန္တိ” ဒဋ္ဌဗ္ဗိ။ အာဂန္တုကပတ္တန္တိ ဒိဂုဏစီဝရဿ ဥပရိ အညံ ပဋိ အန္တိ၊ တံ သန္တာယ ဝုတ္တံ။ တံ ကိရ ဣဒါနိ န ကရောန္တိ။ (တိ ဒု စာ - ၁၉၈)
တိစီဝရိက်ကို ခွင့်ပြုတော်မူခြင်း
မြတ်စွာဘုရားသည် ရာဇဂြိုဟ်ပြည်နှင့် ဝေသာလီပြည်အကြား ခရီးရှည်ကြွတော်မူရာ ဘုံလျှိုကဲ့ သို့ အထပ်ထပ်များစွာသော သင်္ကန်းတို့ကိုချီပိုးအပ်သော ရဟန်းတို့ကို မြင်တော်မူခြင်းကို အကြောင်းပြု၍ ဝေသာလီပြည် ဂေါတမကမည်သော စေတီညောင်ပင်၌ သီတင်းသုံးနေတော်မူစဉ် ကိုယ်တော်တိုင် ချမ်းအေးသော ဆောင်းဥတုအခါ တပို့တွဲ တပေါင်း -၂-လတို့၏အကြား ရှစ်ညည့်တို့၌ ဆီးနှင်းကျသော ညဉ့်အခါဝယ် လွင်တီးခေါင်၌ နေအရုဏ်တက်သည်တိုင်အောင်နေတော်မူရာ လေးထည်သောသင်္ကန်းတို့ ဖြင့် အချမ်းဒဏ်ကိုကာကွယ်နိုင်ကြောင်း သိရှိတော်မူသဖြင့် ရဟန်းတို့အား နှစ်ထပ်သော ဒုကုဋ် သင်္ကန်း၊ တစ်ထပ်သော ကိုယ်ဝတ်၊ သင်္ကန်းတစ်ထပ်သောသင်းပိုင် . ဤသုံးထည်သောသင်္ကန်းကို ခွင့်ပြုတော်မူ၏။ [နှစ်ထပ်ကို နှစ်ထည်ပြုလျှင် လေးထည်ပင် ဖြစ်၏ဟူသတတ်။]
ပိုလွန်သောသင်္ကန်း၊ သင်္ကန်းဟောင်း
အဓိဋ္ဌာန်ဝိကပ္ပနာမပြုဘဲ (၁၀)ရက်ထက်ပို၍ အပိုသင်္ကန်းဆောင်လျှင် နိဿဂ္ဂိ၊ ဝိကပ္ပနာပြုထား ခြင်းငှာ ခွင့်ပြု၏။ မဖွပ်သောပုဆိုး၊ မဖွပ်သေးသော ပုဆိုးသစ်နှင့်တူသော တစ်ကြိမ်သာ ဖွပ်သေး သောပုဆိုး။ နှစ်ထပ်သော ဒုကုဋ် တစ်ထပ်သောကိုယ်ဝတ်၊ တစ်ထပ်သောသင်းပိုင်ကို ခွင့်ပြု၏။ ကာလ ကြာညောင်း၍ ဟောင်းနွမ်းပြီးသော ပုဆိုးတို့ဖြင့်ပြုအပ်သော လေးထပ်သောဒုကုဋ်၊ နှစ်ထပ်သောကိုယ်ဝတ်၊ နှစ်ထပ်သော သင်းပိုင်ကိုလည်းကောင်း ပံ့သုကူ၌အလိုရှိသမျှ ထပ်စိမ့်သောငှာလည်းကောင်း ခွင့်ပြု၏။ အိမ်ဈေးစသည်၌ကျသော ပုဆိုးနွမ်းကိုရှာမှီးခြင်း၌ အားထုတ်ခြင်းကိုပြုရမည်။ ဖာခြင်းကိုလည်းကောင်း၊ အပ်ဖြင့်ချုပ်ခြင်းကိုလည်းကောင်း၊ လုံး၍ချုပ်ခြင်းကိုလည်းကောင်း၊ တလုပ်အုပ်ချုပ်ခြင်းကိုလည်းကောင်း အဆွေးကိုမခွာဘဲ အပေါ်၌ထပ်၍ ဖာခြင်းကိုလည်းကောင်း ခွင့်ပြု၏။ [ပံသုကူ၌-ပဋသတမ္ပိ ဝဋတိ၊ သဗ္ဗဒံ သာဒိယန္တဿ ဘိက္ခုနော ဝသေန ဝုတ္တံ။] (ဋ္ဌ၊ စာ-၄၀၉)
စာမျက်နှာ-212
(တလုပ်အုပ်ဟူသည် ခေါက်၍ နှစ်ထပ်သီသော သီချုပ်ဖြစ်ဟန်တူ၏။ ကြွက်သွားကဲ့သို့ဟူ၏။) မြန်မာပြန်၌ကား၊ သေးငယ်သောအဝတ်ပိုင်းဖြင့် ထပ်အုပ်၍ ချုပ်ခြင်းဟူ၏။
ဝိသာခါ ဆု (၈)ပါး ဆု
ဝိသာခါ လျှောက်ထာ၊ တောင်းပန်သည်ကို အကြောင်းပြု၍ (၁)မိုးရေခံသင်္ကန်း၊ (၂) ဧည့်သည် တို့အား လှူသောဆွမ်း၊ (၃) ခရီးသွားတို့အား လှူသောဆွမ်း၊ (၄) သူနာရဟန်းတို့အား လှူသောဆွမ်း၊ (၅) သူနာပြုရဟန်းအားလှူသောဆွမ်း၊ (၆) သူနာအားလှူသောဆေး၊ (၇) အမြဲလှူသောယာဂု၊ (၈) ဘိက္ခုနီ သံဃာအား ရေသနုပ်သုံးဆောင်ရန် ခွင့်ပြုတော်မူ၏။
နိသီဒိုင်စသည်
ကိုယ်ကို၊ သင်္ကန်းကို၊ အိပ်ရာနေရာကို လုံခြုံစေခြင်းငှာ နိသီဒိုင်အခင်းကို၊ အလုံးစုံသော အိပ်ရာ နေရာကိုလုံခြုံစေနိုင်ရန် အလိုရှိသလောက်ကြီးသော အိပ်ရာလွှမ်းကို၊ အနာရှိသောရဟန်းအား အမာလွှမ်း သင်္ကန်းကို ခွင့်ပြု၏။ မျက်နှာသုတ်ပဝါကိုခွင့်ပြု၏။
ဝိဿာသဂ္ဂါဟ
(၁) မြင်ဖူးသော အဆွေခင်ပွန်းလည်းဖြစ်အံ့ (၂) အတူသုံးဆောင်စားသောက်ဖူးသော အဆွေ ခင်ပွန်းလည်းဖြစ်အံ့၊ (၃) အလိုရှိလျှင်ယူဟူ၍ ဆိုဖူးသည်လည်းဖြစ်အံ့၊ (၄) အသက်ရှင်ဆဲလည်းဖြစ်အံ့ (၅) ငါယူသည်ရှိသော် နှစ်သက်ဝမ်းမြောက်ခြင်း ဖြစ်လတ္တံ့ဟုလည်းသိအံ့၊ ဤငါးပါးသော အင်္ဂါနှင့်ပြည့်စုံ သော ရဟန်းအား အကျွမ်းဝင်သောအားဖြင့် ယူစိမ့်သောငှာ ခွင့်ပြု၏။
[ဧတေသု တီသု (သံန္နိဋ္ဌ၊ သမ္ဘတ္တ၊ အာလပိတ) အညတရနာမေန သဒ္ဓိ ဇီဝတိ၊ ဂဟိတေ အတ္တမနော ဟောတီတိ ဣမေဟိ ဂဟိတဝိဿာသော ရုဟတိ။] (ဋ္ဌ၊ စာ-၁၄၀) (၁၊၄၅၊ ၂၊၄၊၅၊ ၃၊၄၊၅) အင်္ဂါရပ်ဖြင့် ဝိဿာသဂ္ဂါဟ မြောက်၏ဟူ)။
နိသီဒိုင်ချုပ်ပုံမှတ်ဖွယ်
နိသီဒနံ နာမ သဒသံ ဝုစ္စတီတိ သန္တတဒိသံ သန္တရိတွာ ဧကသ္မိံ အန္တေ သုဂတဝိဒတ္ထိယာမတ္တေ ပဒေသ ဒွိသု ဌာနေသု ဖာလေတွာ တိဿာ ဒသာ ကရိယန္တိ၊ တာဟိ ဒသာဟိ သဒသံ နာမ ဝုစ္စတိ၊ (ပါစိတ် အဋ္ဌကထာ၊ စာ-၁၅၅)ဋီကာတို့၌ မဆန့်ကျင်ရကား အလျားအနံ -၂-ဖက်တို့တွင် အမှတ်မရှိ ကြီးလိုရာဘက်က အဆာတစ်ထွာ တပ်အပ်ပြုအပ်သည်ဟူ၏။ [ဝိနယသမူဟ-ဒု၊ စာ-၄၉၃]
စာမျက်နှာ-213
၂-ထွာရှိသော အလျားက အဆာတပ်ပုံ
တစ်ထွာခွဲရှိသော အနံက အဆာတပ်ပုံ
က၊ ခ၊ မှာ မူလပညတ်ရင်း..အလျားမြတ်စွာဘုရားအထွာတော်-၂ထွာ
ခ-ဂ အနုပညတ်အဆာ
ခ၊ ဆ၊ မူလပညတ် အနံ ။
ဃ-င ဌာနတို့ကား ဗွီသု ဌာနေသုအရ ခွဲရာဌာန
၁ -၂ မူလ အလျား ၂ ထွာ။ ၂-၃ မူလအနံ ၁ထွာခွဲ။
၃၊ ၄၊ အနုပညတ်အဆာ ၁ ထွာခွဲ။ ၅၊ ၆ ဒွိသုဌာနေသုအရ ဖြတ်ရာဌာန။
ဤပမာဏနှင့်ယှဉ်မူ ညောင်စောင်းအင်းပျဉ်ပေါ်၌လည်းကောင်း၊ အောက်၌လည်းကောင်း၊ ဘူမတ္ထ ရဏ စသည်ပြု၍လည်းကောင်း၊ အိပ်ခြင်း၊ ထိုင်ခြင်းစသည်ဖြင့် သုံးဆောင်အပ်၏။ ဝိမတိကား ဤနိသီဒိုင် အခင်းကား သင်္ကန်းကိုးထည်တွင်မပါသော နိသီဒိုင်အခင်းဟူ၏။ သာရတ္ထကားပါသောဟူ၏။ [မိုင်းခိုင်း ဆရာတော်] (ဝိနယသမူဟ-ဒု၊ စာ-၄၉၂၊၄၉၈)
ပရိက္ခာရစောဠ
(ရေစစ်အဝတ်၊ အိတ်) ပရိက္ခရာ သုံးဆောင်စရာ အဝတ်ကို ခွင့်ပြု၏။
သင်္ကန်းစ မလောက်ခြင်း
(ပံ့သုကူသင်္ကန်းသည် ဆွေးမြည့်သောနေရာကို ဖာထေးရသောကြောင့်လေးမူ) ချည်ဖြင့်ဖာထေး ရန်၊ ထောင့်စွန်းမညီမူ ဖြတ်ခြင်းငှာ၊ ချည်မျှင်တို့အစထွက်ကုန်မူ အလျားအနားပတ်ကိုလည်းကောင်း၊
စာမျက်နှာ-214
အနံ အနားပတ်ကိုလည်းကောင်း၊ တင်စိမ့်သောငှာ၊ ဒုကုဋ်အနားပတ် ပြတ်မူ အကွက်ပြု၍ ချုပ်ရန်အလို့ ငှာ ခွင့်ပြု၏။ (ကျားဗိုလ်ကွက်၊ တောင်သန်း မြောက်သန်း၊ အနားပတ်ကို မကြွစိမ့်သောငှာ ချုပ်ပြန်ဟူလို သတည်း)
သင်္ကန်းချုပ်ရာ သုံးထည်လုံးကိုဖြတ်ချုပ်ရန်၊ မလောက်မငဖြစ်သော် နှစ်ထည်ကိုဖြတ်၍ တစ်ထည် ကိုမဖြတ်ရန်၊ မလောက်သေးမူ ၁ထည်ကိုဖြတ်၍ နှစ်ထည်ကို မဖြတ်ရန်၊ မလောက်ပြန်သေးမူ သလင်း ထောင်ကိုလည်း တင်စိမ့်သောငှာ ခွင့်ပြု၏။ ရဟန်းတို့ အလုံးစုံမဖြတ်သော သင်္ကန်းကိုမဆောင်အပ်၊ ဆောင်သောရဟန်းအား ဒုက္ကဋ်သင့်၏။
[အနွာဓိကမ္ပိ အာရောပေတုန္တိ အာဂန္တုကပတ္တမ္ပိ ဒါတုံ။ ဣဒံ ပန အပ္ပဟာနက အာရောပေတဗ္ဗ၊ သစေ ပဟောတိ၊ အာဂန္တုကပတ္တံ န ဝဋတိ၊ ဆိန္ဒိတဗ္ဗမေဝ (ဋ္ဌ၊ စာ-၄၁၀)။ (ဤကား သင်္ကန်း၏ပမာဏ လွန်သည်ရှိသည်ရှိသော် ဖြတ်ခြင်းနှင့်တကွ အာပတ်သင့်သောကြောင့် မိန့်သတည်း။)
(အာဂန္တုကပတ္တံဟူ၍ ဤအရာ၌ဆိုသည်ကားတင်ဖွယ် မရှိပြီဟူလို) (အနားပတ်ကိုခွင့်ပြုရာ၌ အနံပမာဏမပါ။ ထိုသို့မပါသော်လည်း သင်္ကန်းဝေသောအရာ၌ အယုတ်ဆုံး၊ အနံလက်လေးသစ်ရှိသော အလျားအနားပတ်တင်လောက်သော အပိုင်းကိုဖြတ်၍ ပေးရမည် ဟု အဋ္ဌကထာ၌ပြသောကြောင့် အယုတ်ဆုံး၊ အနံလက်လေးသစ်ရှိမှအပ်သည်ဟု အဓိပ္ပာယ်ယူ [ဆင်တဲ-ရ၆] (အနုဝါတ ပရိဘဏ္ဍ)ကို ဆိုလိုသည်။
အနုဇာနာမိ ဘိက္ခဝေ အန္တာဓိကမ္ပိ အာရောပေတုံ၊ န စ ဘိက္ခဝေ သဗ္ဗ အစိန္နကံ ဓာရေတဗ္ဗ၊ ယော ဓာရေယျ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿ (ပါ၊ စာ-၄၁၂) ဟူသော ဤပညတ်တော်ကိုထောက်၍ ဤကထိန် သင်္ကန်း၌လည်းကောင်း၊ ပမာဏလောက်လျှင် ရိုးရိုးသင်္ကန်း၌လည်းကောင်း၊ ချုပ်ချုပ်သမျှ အကုန်ဖြတ်မှ အပ်သောဟူ၏။ (ဗန်းမော် ဆရာတော်)
သလင်းထောင်
သလင်းထောင်ဟူသည်ကား သုံးထည်လုံးကို ပဉ္စခဏ်းမဖြတ်လောက်လျှင် လောက်သမျှအထည် ကိုဖြတ်၍ မလောက်သည့်သင်္ကန်းလျာမှာ မြောင်းတလုတ်ဖော်ရာအကွက်တွင် အာဂန္တုကဖျင်ပိုင်းကို အလျား အနားပတ်ကဲ့သို့ထပ်မိုး၍ သလင်းထောင်၊ ဒုကုဋ်ဖြစ်လျှင် မြောင်၊တလုတ်ဖော်ရာအကွက်တွင် နှစ်ထပ်၊ ကိုယ်ဝတ်သင်းပိုင်ဖြစ်လျှင် ချုပ်ကြောင်းတွင်သာ နှစ်ထပ်ရှိသည်။ ဤသို့ အဓိပ္ပာယ်ယူ၊ ကိုယ်ဝတ်သင်းပိုင် မှာ သလင်းထောင်မရှိ၊ ဒုကုဋ်မှာသာရှိသည်ဟု ယူသောဆရာရှိ၏။ ထိုဆရာကား ခုဒ္ဒသိက္ခာဋီကာဟောင်း၌ သံဃာဋိအာကာရေ န အာရောပေတဗ္ဗ ဟုလာသောအရာကို နှလုံးမူ၍ယူသည်။ ဤဋီကာ ပါဌ်၌ သံဃာဋိ အရမှာ ဒုကုဋ်ကိုသာမယူသင့် သုံးထည်လုံးကိုယူသင့်သည်။ သံဃာဋိအာကာရေန= စပ်သော သဏ္ဌာန်ဖြင့်၊ အာရောပေတဗ္ဗ= ထပ်၍တင်အပ်၏။ ဤသို့ သုံးထည်လုံးရအောင်သမ္ဗာန်။ သဗ္ဗ ဟိ စီဝရံ သံဃာဋိတတ္တာ သံဃာဋီတိ ဝုစ္စတိဟူသော သာရတ္ထသဒ္ဓိဝိဟာရိကဝတ်၌လာသည်ကို သတိမူ။ (ဆင်တဲ၊ စာ-၁ရရ)
စာမျက်နှာ-215
ဝိနယပိဋက၊ ဝိနယသင်္ဂဟ ဋ္ဌ၊ စာ-၄၅၈
““တီသု ပန စီဝရေသု ဒွေ ဝါ ဧကံ ဝါ ဆိန္ဒိတွာ ကာတဗ္ဗ၊ သေစေ နပွေဟောတိ၊ အာဂန္တုကပတ္တံ ဒါတဗ္ဗ၊ အာဂန္တုကပဏ္ဍိ အပ္ပဟောနက အနုညာတံ”။ ဝုတ္တဉ္စိတံ “အနုဇာနာမိ ဘိက္ခဝေ ဒွေ ဘိန္နကာနိ ဧကံ အစိန္နကန္တိ။ ဒွေ ဆိန္နကာနိ ဧကံ အစိန္နကံ နပ္ပဟောတိ။ ဘဂဝတော တမတ္ထံ အာရောစေသုံ။ အနုဇာနာမိ ဘိက္ခဝေ ဒွေ အစ္ဆိကာနိ ဧကံ ဘိန္နကန္တိ။ ဒွေ အစ္ဆိကာနိ ဧကံ ဆိန္နကံ နပ္ပဟောတိ။ ဘဂဝတော ဧတမတ္ထံ အာရောစေသုံ။ အနုဇာနာမိ ဘိက္ခဝေ အန္ဒာဓိကမ္ပိ အာရောပေတုံ။ န စ စ ဘိက္ခဝ သဗ္ဗ အစိန္နကံ ဓာရေတတ္ထံ၊ ယော ဓာရေယျ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ”တိ။ တသ္မာ သစေ ပဟောတိ၊ အာဂန္တုကပတ္တံ န ဝဋ္ဋတိ၊ ဆိန္ဒိတဗ္ဗမေဝ။
သဒ္ဓါဒေယျ ဝိနိပါတ
မိမိအားဖြစ်ပေါ်လာသော သင်္ကန်းကို အမိအဖတို့အား ပေးခြင်းငှာ ခွင့်ပြု၏။ သဒ္ဓါ၍လှူသော ပစ္စည်းကိုမဖျက်ဆီးအပ်၊ အကြင်ရဟန်းသည် ဖျက်ဆီးငြားအံ့၊ ထိုရဟန်းအား ဒုက္ကဋ်အာပတ်သင့်၏။ [န စ ဘိက္ခဝေ သဒ္ဓါဒေယျန္တိ ဧတ္ထ သေသဉာတီနံ ဒေန္တော ဝိနိပါတေတိယေဝ။ မာတာပိတရော ပန သစ္စေ ရ ဌိတာ ပတ္ထယန္တိ၊ ဒါတဗ္ဗ။] (ဋ္ဌ၊ စာ-၄၁၀)
ရွာဝင်လျှင် ကျောင်း၌သင်္ကန်းထားနိုင်ခွင့်
အန္ဓဝန်တော၌ ဒုကုဋ်သင်္ကန်းထားခဲ့၍ ရွာဝင်မိသဖြင့် ဒုကုဋ်သူခိုးခိုးခံရသော ရဟန်းတစ်ပါးကို အကြောင်းပြု၍ ကိုယ်ဝတ်သင်းပိုင်မျှဖြင့် ရွာသို့ဝင်လျှင် ဒုက္ကဋ်ဟု ပညတ်တော်မူသည်။ တစ်ဖန် အရှင် အာနန္ဒာဆွမ်းခံဝင်ရာ၌ ကျောင်းတွင် ဒုကုဋ်သင်္ကန်းမေ့ကျန်ရစ်ခဲ့သည်ကို အကြောင်းပြု၍ ဒုကုဋ် ကိုယ်ဝတ် သင်းပိုင် - မိုးရေခံသင်္ကန်းထားနိုင်ခြင်းအကြောင်းများကို မိန့်တော်မူသည်။
ဒုကုဋ်ကိုယ်ဝတ်သင်းပိုင်ထားခဲ့နိုင်ခြင်းအကြောင်း-၅-ပါး
(၁) နာဖျားသည်မူလည်းဖြစ်စေ [ဂိလာနတာယ ဂဟေတွာ ဂန္တု အသမတ္တော] (ဋ္ဌ၊ စာ-၄၁၁) (၂) မိုးလေးလမူလည်း ဖြစ်စေ၊ (၃) မြစ်တစ်ဖက်သို့ သွားလိုသည်မူလည်း ဖြစ်စေ၊ [နယာ ပါရေ ဘတ္တံ ဘုဉ္ဇိတဗ္ဗ ဟောတိ] (ဋ္ဌ၊ စာ-၄၁၁) (၄) လုံခြုံသောတံခါးရွက်ရှိသော ကျောင်းမူလည်းဖြစ်စေ၊ (၅)ခင်းထားပြီး သော ကထိန်ရှိသည် မူလည်းဖြစ်စေ၊ ဤ-၅-ပါးတို့ကား ဒုကုဋ် ကိုယ်ဝတ် သင်းပိုင်တို့ကို ထားနိုင်ခြင်း၏ အကြောင်းတို့တည်း။
စာမျက်နှာ-216
[အဂ္ဂဠဂုတ္တိဝိဟာရောတိ သဗ္ဗေသွေ၀ စေတသု ဂိလာနဝဿိကသင်္ကေတနဒီပါရဂမနအတ္ထတ ကထိနဘာဝေသု အဂ္ဂဠဂုတ္တိယေဝ ပမာဏံ။ ဂုတ္တေ ဧဝ ဟိ ဝိဟာရေ ဧတေသု ကာရဏေသု နိက္ခိပိတွာ ဗဟိ ဂဠုံ ဝဋ္ဋတိ၊ န အဂုတ္တေ။ အာရညကဿ ပန ဝိဟာရော န သုဂုတ္တော ဟောတိ၊ တေန ဘဏ္ဍုက္ခလိ ကာယ (သင်္ကန်းထည့်ရာအိုး) ပက္ခိပိတွာ ပါသာဏသုသိရရုက္ခသုသိရာဒီသု သုပ္ပဋိစ္ဆန္နသု ဌပေတွာ ဂန္တဗ္ဗါ (ဋ္ဌ၊ စာ-၄၁၁)
အဂ္ဂဠတ္တိယေဝ ပမာဏန္တိ ဣမေဟိ စတူဟိ နိက္ခာရဏေဟိ ဌပေန္တေန အဂ္ဂဠတ္တိဝိဟာ ရေယဝ ဌပတုံ ဝဋ္ဋတီတိ အဓိပ္ပာယော။ [(ဇီ၊ စာ-၄၉၄) (သာ၊ စာ-၃၄၁)၊ (တိ၊ စာ-၁၉၉)]။ ဤပညတ်တော်ကိုထောက်၍ ခုဒ္ဒသိက္ခာ၌ သင်းပိုင်ကိုယ်ဝတ်နှင့် ရွာတွင်းသို့မဝင်ကောင်းဟုရေးရာ၌ ဂိလာန စသောထားခြင်း အကြောင်း(၅)ပါး မရှိသည့်အရာမှာသာ ယူရမည်။ (ဆင်တဲ၊ စာ-၁ရ၈)
မိုးရေခံသင်္ကန်းထားနိုင်ခြင်းအကြောင်း
(၁) နာဖျားသည်မူလည်းဖြစ်စေ၊ (၂) သိမ်အပသို့သွားလိုသည်မူလည်းဖြစ်စေ၊ (နိဿီမဂတန္တိ ဝဿာန သင်္ခါတံ ကာလသီမံ အတိက္ကန္တံ တံ ဝဿိကသာဋိကစီဝရံ ဟောတီတိ အဓိပ္ပာယောတိ၊) (၃) မြစ်တစ်ဖက်သို့ သွားလိုသည်မူလည်းဖြစ်စေ၊ (၄) လုံခြုံသော တံခါးရွက်ရှိသော ကျောင်းမူလည်းဖြစ်စေ၊ (၅) မိုးရေခံ သင်္ကန်း မချုပ်ရသေးသော်လည်းကောင်း ချုပ်၍မပြီးသေးသော်လည်းကောင်းဖြစ်စေ၊ ဤငါးပါးတို့ကား မိုးရေခံသင်္ကန်းထားနိုင်ခြင်း၏ အကြောင်းတို့တည်း။
သံဃိကသင်္ကန်းဖြစ်ပေါ်ခြင်း (ပုဂ္ဂိလိကယူပိုင်ခွင့်)
ဤသာသနာတော်၌ ရဟန်းသည် တစ်ပါးတည်။ဝါဆို၏။ လူတို့သည် ထိုကျောင်း၌ သံဃဿ ဒေမဟု သင်္ကန်းတို့ကို လှူကုန်အံ့၊ ထိုသင်္ကန်းတို့ကို ကထိန်နုတ်သည်တိုင်အောင် ထိုရဟန်းအားသာ လျှင် ခွင့်ပြု၏။
[တဿဝ တာနိ စီဝရာနိ ယာဝ ကထိနဿ ဥာရာတိ သစေ ဂဏပူရကေ ဘိက္ခူ လဘိတွာ ကထိနံ အတ္ထတံ ဟောတိ၊ ပဥ္စမာသေ, နော စေ အတ္ထတံ ဟောတိ၊ ဧကံ စီဝရမာသဝ, ယံ ““သံဃဿ ဒေမာ” တိ ဝါ ဒေန္တိ၊ “သံဃံ ဥဒ္ဒိဿ ဒေမာ”တိ ဝါ ဒေန္တိ၊ “ဝဿံဝုတ္ထသံဃဿ ဒေမာ”တိ ဝါ ဒေန္တိ၊ “ဝဿာဝါသိကံ ဒေမာ'' တိ ဝါ ဒေန္တိ၊ သေစေ ပိ မတကစီဝရံ အဝိဘဇိတွာ တံ ဝိဟာရံ ပဝိသန္တိ၊ တံ သဗ္ဗ တေဿဝ ဘိက္ခုနော ဟောတိ။ ယမ္ပိ သော ဝဿာဝါသတ္ထာယ ဝဍ္ဎ ပယောဇေတွာ (ကျွေးစေ၍ (အတိုးချ၍)၊ ဝေယျာဝစ္စကရပြုသော သူတို့ကို ချေစေသည်ကိုယူ) ဌပိတဥပနိက္ခေပတော ဝါ တတြာဒတော ဝါ ဝဿာဝါသိကံ ဂဏှာတိ၊ သဗ္ဗ သုတမေဝ ဟောတိ။ ဣဒမ္မေတ္ထ လက္ခဏံ၊ ယေန တေနာကာရေန သံဃဿ ဥပ္ပန္နံ ဝတ္ထံ အတ္ထတကထိနဿ ပဉ္စမာသေ အနတ္ထတကထိနဿ ဧကံ စီဝရမာသံ ပါပုဏာတီတိ၊ ယံ ပန “ဣဒံ ဣဓ ဝဿံဝုတ္ထသံဃဿ ဒေမာ”တိ ဝါ၊ ဝဿာဝါသိကံ
စာမျက်နှာ-217
ဒေမာတိ ဝါ ဝတွာ ဒိန္နံ၊ တံ အနတ္ထတကထိနဿာပိ ပဥ္စမာသေ ပါပုဏာတိ။ (ဝါဆိုသင်္ကန်းဟုလှူလတ်သော ကြောင့် ငါးလတိုင်အောင်ရပါသည်ဟူ၏။) တတော ပရံ ပန (တပေါင်းလဆုပ် (၁)ရက်ကစ၍ယူ) ဥပ္ပန္နံ ဝဿာဝါသိကံ ပုစ္ဆိတဗ္ဗ၊ “ကိ အတီတဝဿ ဣဒံ ဝဿာဝါသိကံ၊ ဥဒါဟု အနာဂတဝဿ”တိ၊ ကသ္မာ? ပိဋ္ဌိသမယေ ဥပ္ပန္နတ္တာ] (ဋ္ဌ၊ စာ ၄၁၁)
ဧကောပိ တယော ဂဏပူရက လဘိတွာ ကထိနံ အတ္ထရိတုံ လဘတီတိ ဣမံ လီနတ္ထံ ပကာသေတုံ ယာဝ ကထိနဿ ဥက္ကာရာယာတိ ဝုတ္တံ။ (ဇီ၊ စာ-၄၉၅) ဝဍ္ဎ ပယောဇေတွာ ဌပိတဥပနိက္ခေပတောတိ ဝဿာဝါသိကတ္ထာယ ဝေယျာဝစ္စကရဟိ ဝဍ္ဎ ပယောဇေတွာ ဌပိတဥပနိက္ခေပတာ။ တဗြုပ္ပါဒတောတိ နာဠိကေရအာရာမာဒိတဗြုပ္ပါဒတော။ (သာ၊ စာ-၃၄၁)
ဣမ
ဣဓ ဝဿံဝုတ္ထသံဃဿာတိ နိယမိတတ္တာ ဝဿာဝါသိကံ ဒေမာတိ ဧတ္ထ စ ဣဓာတိ အဓိကာရတ္တာ တသ္မိံ ဝုတ္တေ လဘတိ။ (ဇီ၊ စာ-၄၉၈)။ ပုန ဝဿာဝါသိကလာဘဝသေန ဥပ္ပန္နေ လဗ္ဘမာနဝိသေသံ ဒဿတုံ “ယံ ပန ဣဒ ံန္တိ အာဒိ အာရက္ခံ။ တတ္ထ ဣဓာတိ အဘိလာပမတ္တမေတံ။ “ဝဿံဝုတ္ထ သံဃဿ ဒေမာ” တိ ဝုတ္တေပိ သောယေဝ နယော။ အနတ္တတကထိနဿပိ ပဉ္စ မာသေ ပါပုဏာတီတိ ဝဿာဝါသိကလာဘဝသေန ဥပ္ပန္နတ္တာ အနတ္ထတကထိနဿပိ ဝုတ္ထဝဿဿ ပဉ္စ မာသေ ပါပုဏာတိ။ ကေနစိ ပန “ဣဓ သဒ္ဒန နိယမိသတ္တာ”တိ ကာရဏံ ဝုတ္တံ။ တံ အကာရဏံ၊ တထာ ဟိ ဣဓ သဒ္ဒန အနိယမေတွာပိ “ဝဿံဝုတ္ထသံဃဿ ဒေမာ”တိ ဝါ “ဝဿာဝါသိကံ ဒေမာ”တိ ဝါ အန္တောဟေမန္တေ ဝဿာဝါသိကလာဘဝသန ဒိဋ္ဌံ စီဝရံ အနတ္ထကထိနဿပိ ဝုတ္ထဝဿဿ ပဉ္စ မာသေ ပါပုဏာတိ။ တေနေဝ ပရတော အဋ္ဌသု မာတိကာသု “ဝဿံဝုတ္ထသံဃဿ ဒေတီ”တိ ဣမဿ မာတိကာပဒဿ ဝိနိစ္ဆယ “စီဝရမာသတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ ဟေမန္တဿ ပစ္ဆိမာ ဒိဝသော၊ တာဝ ဝဿာဝါသိကံ ဒေမာ”တိ ဝုတ္တေ ကထိနံ အတ္ထတံ ဝါ ဟောတု အနတ္ထတံ ဝါ၊ အတီတဝဿံဝုတ္ထာနမေဝ ပါပုဏာတီ’ တိ ဝုတ္တံ။ [(သာ၊စာ-၃၄၁၊၃၄၂) (တိ၊စာ-၁၉၉) တူ]
အကာလစီဝရ
အကာလစီဝရံ နာမ အနတ္ထ ကထိနေ ဧကာဒသမာသေ ဥပ္ပန္နံ၊ အတ္ထတ ကထိနေ သတ္တ မာသေ ဥက္ကံ၊ ကာလပိ အာဒိဿ ဒိန္နံ၊ ဧတံ အကာစီဝရံ နာမာတိ။ (ဒီ၊ စာ-၄၉ရ)
မိုးလေးလမှအပ၌ တစ်ပါးတည်းနေမူ
ရဟန်းသည် မိုးလေးလမှ တစ်ပါးသောကာလ၌ တစ်ပါးတည်းနေ၏။ လူတို့သည် ထိုကျောင်း၌ သံဃာအား လှူပါ၏ဟုဆို၍ သင်္ကန်းတို့ကို လှူကုန်၏။ ထိုရဟန်းသည် ထိုသင်္ကန်းတို့ကိုယူ၍ မြတ်စွာ
စာမျက်နှာ-218
ဘုရား သီတင်းသုံးတော်မူရာ သာဝတ္ထိပြည် ဇေတဝန်ကျောင်းတော်သို့သွား၍ ထိုအကြောင်းကို လျှောက် ထားရာ မျက်မှောက်ဖြစ်သော သံဃာနှင့်အတူ ဝေဖန်ခြင်းငှာ ခွင့်ပြုတော်မူသည်။
[တာနိ စီဝရာနိ အာဒါယ သာဝတ္ထိ ဂန္ဓာတိ ဧတ္ထ တာနိ စီဝရာနိ ဂတဂတဋ္ဌာနေ သံဃိကာနေဝ ဟောန္တိ၊ ဘိက္ခူ ဒိဋ္ဌမတ္တမေဝတ္ထ ပမာဏံ၊ တသ္မာ သစေ ကေစိ ပဋိပထံ အာဂစ္ဆန္တာ “ကု” အာဝု သော ဂစ္ဆသီ”တိ ပုစ္ဆိတွာ တမတ္တံ သုတွာ ကိ အာဝုသော မယံ သံဃော န ဟောမာတိ တတ္ထဝ ဘာဇေတွာ ဂဏှန္တိ၊ သုဂ္ဂဟိတာနိ။ သစပိ ဒသ မဂ္ဂါ ဩက္ကမိတွာ ကဉ္စိ ဝိဟာရံ ဝါ အာသနသာလံ ဝါ ပိဏ္ဍာယ စရန္တော ဧကံ ဂေဟေမေဝ ဝါ ပဝိသတိ၊ တြတြ စ နံ ဘိက္ခူ ဒိသွာ တမတ္တံ ပုစ္ဆိတွာ ဘာဇေတွာ ဂဏှန္တိ၊ ဒုဂ္ဂတာနေဝါ (ဋ္ဌ၊ စာ-၄၁၁၊၄၁၂)
ဆောက်တည်ခြင်း
ရဟန်းသည် မိုးလေးလမှ တစ်ပါးသော ကာလ၌တစ်ပါးတည်းနေ၏။ လူတို့သည် . ထိုကျောင်း၌ သံဃာအားလှူပါ၏ဟုဆို၍ သင်္ကန်းတို့ကိုလှူကုန်၏။ ထိုရဟန်းသည် သင်္ကန်းတို့ကို ဤသင်္ကန်းတို့ကား ငါ၏သင်္ကန်းတို့တည်းဟု ဆောက်တည်ခြင်းငှာခွင့်ပြု၏။ (ဆယ်ရက်မလွန်မီ အဓိဋ္ဌာန်တင် ဆင်တဲ-၁ရ၉)
ထိုရဟန်း၏ ဝတ္တရား
[အဓိဋ္ဌာတုန္တိ ဧတ္ထ အဓိဋ္ဌန္တေန ဝတ္တံ ဇာနိတဗ္ဗ။ တေန ဟိ ဘိက္ခုနာ ဃဏိ ပဟရိတွာ ကာလံ ဃောသေတွာ ထောကံ အာဂမတွာ သေစေ ဃဏ္ဌိသညာယ ဝါ ကာလသညာယ ဝါ ဘိက္ခု၊ အာဂစ္ဆန္တိ၊ တေဟိ သဒ္ဓိ ဘာဇေတဗ္ဗာနိ။ နော စေ အာဂစ္ဆန္တိ “မယှိမာနိ စီဝရာနိ ပါပုဏန္တီ”တိ အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗာနိ။ဒဝံ အဓိဋ္ဌိတေ သဗ္ဗာနိ တဿေဝ ဟောန္တိ၊ ဋ္ဌိတိကာ ပန န တိဋ္ဌတိ။ (အစပြု၍ ကမ္ပည်းတံမချသောကြောင့် ထေရ်စဉ် မတည်ဟူလိုသတည်။)] (ဋ္ဌ၊ စာ-၄၁၂)
မယှိမာနိ စီဝရာနိ ပါပုဏန္တီတိ ဝစနမေဝါဓိဋ္ဌာနံ၊ ဣဒမေတ္ထ ဥက္ကဋ္ဌဝသေန ဝုတ္တံ။ မယိုမာနိ စီဝရာနီတိ ဝုတ္တေပိ အဓိဋ္ဌိတမေဝ ဟောတီတိ ဝုတ္တံ။ မယှိမာနီတိ ဝုတ္တေ တဿ စီဝရာနိ နာမ နတ္ထိ၊ တသ္မာ စီဝရာနိ ပါပုဏန္တီတိ ဝတ္တဗ္ဗမေဝါတိ ဝဒန္တိ။ (ဇီ၊ စာ-၄၉၈)
ဋ္ဌိတိကာ ပန န တိဋ္ဌတီတိ ဧတ္ထ အဋ္ဌိတာယ ဌိတိကာယ ပုန အညသို့ စီဝရ ဥပ္ပန္နေ သစ ဧကော ဘိက္ခု အာဂစ္ဆတိ၊ မဇ္ဈေ၊ ဆိန္ဒိတွာ ဗွီဟိပိ ဂဟေတဗ္ဗ။ ဌိတာယ ပန ဌိတိကာယ ပုန အညသိ စီဝရ ဥပ္ပန္နေ သေစေ နဝကတရော အာဂစ္ဆတိ၊ ဌိတိကာ ဟေဋ္ဌာ ဂစ္ဆတိ။ သစေ ဝုဍ္ဎတရော အာဂစ္ဆတိ၊ ဌိတိကာ ဥဒ္ဓမာရောဟတိ။ အထ အညော နတ္ထိ။ ပုန အတ္တနော ပါပေတွာ ဂဟေတဗ္ဗ။ (သာ၊ စာ-၃၄၂)
စာမျက်နှာ-219
သုဂ္ဂဟိတ - ဒုဂ္ဂတိတ
ဝါ
[သစေ ဧကေကံ ဥရိတွာ “အယံ ပဌမဘာဂေါ မယုံ ပါပုဏာတိ၊ အယံ ဒုတိယဘာဂေါ’တိ ဧဝံ ဂဏှာတိ၊ ဂဟိတာနိ စ သုဂ္ဂတာနိ ဟောန္တိ၊ ဌိတိကာ စ တိဋ္ဌတိ။ ဧဝံ ပါပေတွာ ဂဏှန္တေနာပိ အဓိဋ္ဌိတမေဝ ဟောတိ။ သစ ပန ဃဏိ ပဟရိတွာ ဝါ အပ္ပရိတွာ ဝါ ကာလမို့ ဃောသေတွာ အဃောသေတွာ ဝါ “အမေဝတ္ထ မယုမေဝ ဣမာနိ စီဝရာနီ” တိ ဂဏှာတိ၊ ဒုဂ္ဂဟိတာနိ ဟောန္တိ။ အထ“အညော ကောစိ ဣဓ နတ္ထိ၊ မယှံ ဧတာနိ ပါပုဏန္တီ”တိ ဂဏှာတိ သုဂ္ဂတာနိ။] (ဌ၊ စာ- ၄၁၂)ဒုဂ္ဂဟိတာနီတိ သံဃိကာနေဝ ဟောန္တိ။ [(ဇီ၊ စာ-၄၉၈) ဒုဂ္ဂတာနီတိ အဂ္ဂဟိတာနိ၊ သံဃိကာနေဝါ တိ အတ္ထော။ (တိ၊ စာ-၂၀၀)
အခြားရဟန်းများရောက်လာခြင်း
အကယ်၍ ထိုသင်္ကန်းကို ထိုရဟန်းမဆောက်တည်သေးမီပင် တစ်ပါးသောရဟန်းသည် ရောက် လာငြားအံ့၊ အညီအမျှအဖို့အစုကို ပေးအပ်၏။ အကယ်၍ ထိုရဟန်းတို့သည် ထိုသင်္ကန်းကို ဝေဖန်သည် ရှိသော် ကမ္ပည်းတံချ၍မပြီးသေးမီ တစ်ပါးသောရဟန်းသည် ရောက်လာငြားအံ့၊ အဖို့အစုကို အညီအမျှ ပေးအပ်၏။ ရဟန်းတို့သည် ထိုသင်္ကန်းကိုဝေဖန်၍ ကမ္ပည်းတံချပြီးမှ တစ်ပါးသောရဟန်းသည် ရောက်လာ ငြားအံ့၊ မပေးလိုက အဖို့အစုကိုမပေးရ။
[ပါတိတေ ကုသေတိ ဧကကောဋ္ဌာသေ ကုသဒဏ္ဍက ပါတိတမတ္တေ သေစေပိ ဘိက္ခုသဟဿံ ဟောတိ၊ ဂဟိတမေဝ နာမ စီဝရံ၊ နာကာမာ ဘာဂေါ ဒါတဗ္ဗာ။ သစ ပန အတ္တနော ရုစိယာ ဒါတု ကာမာ ဟောန္တိ၊ ဒေန္တု။ အနုဘာပိ သေဝနယော။] (ဋ္ဌ၊ စာ-၄၁၂) ဂဟိတမေဝ နာမာတိ ဣမဿ ဣဒံ ပတ္တန္တိ ကိဉ္စာပိ န ဝိဒိတံ။ တေ ပန ဘာဂါ တေသံ အတ္တတော ပတ္တာယေဝါတိ အဓိပ္ပာယောတိ လိခိတံ။ “ဧကသ္မိံ အပတိတေ ပုန အာဂတာ လဘန္တေ'တိ ဝုတ္တံ။ (ဇီ၊ စာ-၄၉၈)
ဣသိဒါသ - ဣသိဘဋ
အရှင်ဣသိဒါသနှင့် အရှင်ဣသိဘဋ မထေရ်ညီနောင်နှစ်ပါးတို့သည် သာဝတ္ထိပြည်၌ ဝါကျွတ် ကုန်သည်ရှိသော် ရွာငယ်ကျောင်းတစ်ကျောင်းသို့ သွားကုန်၏။ မထေရ်မြတ်တို့သည် ကြာမြင့်မှလာကြကုန်၏ဟု နှလုံးသွင်း၍ လူတို့သည် သင်္ကန်းနှင့်တကွ ဆွမ်းတို့ကိုလှူကုန်၏။ [မြန်မြန်ပြီးရန် တစ်ခါတည်း ရောလှူခြင်း ဖြစ်သည်]၊ ကျောင်းနေရဟန်းတို့က မထေရ်တို့ကိုစွဲ၍ဖြစ်လာသော ဤသံဃိကသင်္ကန်းတို့မှ အဖို့အစုကို သာယာကုန်အံ့လောဟုမေးလျှောက်ရာ မထေရ်နှစ်ပါးတို့က ငါ့ရှင်တို့ ငါတို့သည်ကား မြတ်စွာဘုရားဟောတော်မူ တိုင်းတရားတော်ကိုသိကုန်၏။ ထိုသင်္ကန်းတို့သည် ကထိန်နုတ်သည့်တိုင်အောင် သင်တို့၏သင်္ကန်းတို့ သာတည်းဟု ပြောဆိုကုန်၏။
စာမျက်နှာ-220
သုံးပါးဝါဆိုရာ၌ သံဃဿဒေမဟုဆို၍ လူတို့လှူသော သင်္ကန်းတို့သည်လည်း ကထိန်နုတ်သည် တိုင်အောင် ထိုရဟန်းတို့အားသာ ရောက်ကုန်၏။ ထိုရဟန်းတို့၏ သင်္ကန်းတို့သာတည်း။ ဤနှစ်ဝတ္ထု ကား မြတ်စွာဘုရား ပရိနိဗ္ဗာန်ပြုပြီးသောအခါမှ ဖြစ်ပေါ်သောဟူ၏။]
[သံဃဿ ဒေမာတိ စီဝရာနိ ဒေန္တီတိ သကလမ္ပိ စီဝရကာလံ သဏိကံ သဏိကံ ဒေန္တိယေဝ။ ပုရိမေသု ပန န္ဒီသု ဝတ္ထုသု ပစ္ဆိန္နဒါနတ္တာ အဒံသူတိ ဝုတ္တံ။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၄၁၂) (တစ်ယောက်တည်းဝါဆိုသော ရဟန်းဝတ္ထု တစ်ယောက်တည်း ဝါကျွတ်မှနေသော ရဟန်းဝတ္ထုဟူသော ရှေးနှစ်ဝတ္ထုတို့၌ တစ်ကြိမ်သာလှူ၍ အလှူ .မထပ်ပြီဟူလိုသတည်း။ ဤနောက်နှစ်ဝတ္ထုကား တဖြည်းဖြည်း သင်္ကန်းကာလပတ်လုံး လှူ၏ဟူ)
အရှင်ဥပနန္ဒဝတ္ထု
တစ်ပါးသောကျောင်း၌ ဝါကျွတ်ပြီးသောရဟန်းသည် အခြားတစ်ပါးသောကျောင်း၌ သင်္ကန်းအဖို့ အစုကို မသာယာအပ်။ သယာသောရဟန်းအား ဒုက္ကဋ်။ [ယော သာဒိယယျ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာတိ ဧတ္ထ ပန ကိဉ္စာပိ လဟုကာ အာပတ္တိ၊ အထ ခေါ ဂဟိတာနိ ဂဟိတဋ္ဌာနေ ဒါတဗ္ဗာနိ။ သေစေပိ နဋ္ဌာနိ ဝါ ဇိဏ္ဏာနိ ဝါ ဟောန္တိ၊ တဿဝ ဂီဝါ။ ဒေဟီတိ ဝုတ္တ အဒေန္တော ဓုရနိက္ခေပ ဘဏ္ဍန ကာရေတဗ္ဗာ။] (ဋ္ဌ၊ စာ-၄၁၃)
သတ္တာဟဝါရ
“န ဘိက္ခဝေ အညတြ ဝဿံဝုတ္ထနာ”တိ စီဝရသမယံ ဥပါဒါယ ပဋိက္ခေပါ ကတော။ ဧကသ္မိံ ဝိဟာရ “ရာဇဝိဟာရ ဝိယ နာနာပရိဝေသု ဝါ ဣဓ ဝါ ဝုတ္တာ လဘတူ”တိ ဝတွာ ဒိဋ္ဌံ။ ဣ “သတ္တာဟဝါရေန အရုဏမေဝ ဥဋ္ဌာပေတီတိ ဧတံ ဝစနမတ္တမေဝ ဧကဝိဟာရေ သတ္တာဟကိစ္စာဘာဝါ”တိ စ လိခိတံ။ (ဖီ၊ စာ-၄၉၈) သတ္တာဟဝါရေန အရုဏမေဝ ဥဋ္ဌာပေတီတိ ဧတံ ဝစနမတ္တမဝ ဧကသ္မိံ ဝိဟာရေ သတ္တာဟကိစ္စာဘာဝတော။ (သာ၊ စာ-၃၄၃) “သတ္တာဟဝါရေန အရုဏမေဝ ဥဋ္ဌာပေတီ”တိ ဣဒံ နာနာသီမာဝိဟာရေသု ကတ္တဗ္ဗနယေန ဧကသ္မိံမ္ပိ ဝိဟာရေ ဗွီသု သေနာသနေသု နိဝုတ္ထဘာဝဒဿ နတ္ထိ ဝုတ္တံ၊ အရုဏုဋ္ဌာပနေနေဝ တတ္ထ ဝုတ္တော ဟောတိ၊ န ပန ဝဿစ္ဆေဒပရိဟာရာယ၊ အန္တောဥပစာရ သီမာယပိ ယတ္ထ ကတ္ထစိ အရုဏံ ဥဋ္ဌာပေန္တော အတ္တနာ ဂဟိတသေနာသနံ အပ္ပဝိဋ္ဌောပိ ဝုတ္ထဝသော ဝ ဟောတိ။ ဂဟိတသေနာသန ပန နိဝုတ္ထာ နာမ န ဟောတိ။ တတ္ထ စ အရုဋ္ဌာပနေ ပန သတိ ဟောတိ။ တေနာဟ “ပုရိမသ္မိံ ဗဟုတရံ နိဝသတိ နာမာ”တိ၊ တေန စ ဣတရသ္မိံ သတ္တာဟဝါရေနာပိ အရုဏုဋ္ဌာပနေ သတိ ဧဝ အပ္ပကတရံ နိဝသတိ နာမ ဟောတိ၊ နာသတီတိ ဒီပိတံ ဟောတိ။ (တိ၊ စာ- ၂၀၀)
စာမျက်နှာ-221
နှစ်ကျောင်းဝါဆိုခြင်း
ဤသာသနာတော်၌ ရဟန်းသည် ဤသို့ပြုသည်ရှိသော် ငါ့အားများစွာသော သင်္ကန်းသည် ဖြစ်လတ္တံ့ဟု တစ်ပါးတည်းဖြစ်လျက် ကျောင်းနှစ်ကျောင်းတို့၌ ဝါဆို၏။ အကယ်၍ ဤမည်သောကျောင်း၌ ထက်ဝက် ဤမည်သောကျောင်း၌ ထက်ဝက်နေငြားအံ့၊ ဤမည်သော ကျောင်း၌ ထက်ဝက်သော သင်္ကန်းအဖို့ အစုကို ပေးအပ်၏။
[တတ္ထ သေစ အမြုတြ ဥပမုံ အနုတြ ဥပန္တိ ဧကကသို့ ဧကာဟမေကာဟံ ဝါ သတ္တာဟံ သတ္တာဟံဝါ သေစေ ဝသတိ၊ ဧကေကသ္မိံ ဝိဟာရေ ယံ ဧကော ပုဂ္ဂလော လဘတိ တတော တတော ဥပမုံ ဥပန္နံ ဒါတဗ္ဗ။ ဧဝံ ဧကာဝိပ္ပါယော ဒိန္နာ ဟောတိ။ ယတ္ထ ဝါ ပန ဗဟုတရန္တိ သေစ ဧကသ္မိံ ဝိဟာရေ ဝသန္တော ဣတရသ္မိံ သတ္တာဟဝါရေန အရုဏမေဝ ဥဋ္ဌာပေတိ၊ ဧဝံ ပုရိမသ္မိံ ဗဟုတရံ ဝသတိ နာမ။ တသ္မာ တတော ဗဟုတရံ ဝသိတဝိဟာရတော တဿ ပဋိဝီသော ဒါတဗ္ဗာ။ ဧဝမ္ပိ ဧကာဓိပ္ပါယော ဒိန္နော ဟောတိ။ ဣဒဉ္စ နာနာလာဘေဟိ နာနူပစာရေဟိ ဧကသီမဝိဟာရေဟိ ကထိတံ။ နာနာသီမဝိဟာရေ ပန သေနာသနဂ္ဂါဟော ပဋိပ္ပဿန္တိတိ။ တသ္မာ တတ္ထ စီဝရပဋိဝီသော န ပါပုဏာတိ၊ သေသံ ပန အာမိ န သဘေသဇ္ဇာဒိ သဗ္ဗ သဗ္ဗတ္ထ အန္တောသီမဂတဿ ပါပုဏာတိ။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၄၁၃) (တံတိုင်းအစရှိသည်ဖြင့် ခြားသည်ကို နာနုပစာရဟူသတည်း။ နာနာသီမ၌ တစ်ကျောင်းခံလျှင် တစ်ကျောင်းငြိမ်း၏ဟူလို။)
နာနာလာဘ နာနူပစာရ ဧကသီမဝိဟာရ
နာနာလာဘေဟီတိအာဒီသု နာနာ ဝိသု ဝိသုံ လာဘော ဧတေသူတိ နာနာလာဘာ၊ ဒွေ ဝိဟာရာ၊ တေဟိ နာနာလာဘေဟိ။ နာနာ ဝိသုံ ဝိသုံ ပါကာရာဒီဟိ ပရိစ္ဆန္နော ဥပစာရော ဧတေသန္တိ နာနူပစာရာ၊ တေဟိ နာနူပစာရေဟိ။ ဧကသီမဝိဟာရေဟီတိ ဧကူပစာရသီမာယံ ဗွီဟိ ဝိဟာရေဟိ။ (သာ၊ စာ- ၃၄၃)
နာနာလာဘေဟီတိ ပိသုံ ဝိသုံ နိဗဒ္ဓဝဿာဝါသိကလာဘေဟိ။ နာနူပစာရေဟီတိ နာနာပရိက္ခေပ နာနာဒွါရေဟိ။ ဧကသီမာဝိဟာရေဟီတိ ဒွိန္နံ ဝိဟာရာနံ ဧကေနပါကာရေန ပရိက္ခိတ္တတ္တာ ဧကာယ ဥပစာရသီမာယ အန္တောဂတေဟိ ဗွီဟိ ဝိဟာရေဟိ။ သေနာသနဂ္ဂါဟော ပဋိပ္ပဿတီတိ ပဌမံ ဂဟိတော ပဋိပ္ပဿမ္ဘတိ။ တတ္ထာတိ ယတ္ထ သေနာသနဂ္ဂါဟော ပဋိပ္ပဿဒ္ဓေါ၊ တတ္ထ။ (တိ၊ စာ-၂၀၀)
သူနာရဟန်းဝတ္ထု
သူနာရဟန်းအားက ဥပဇ္ဈာယ်ရှိငြားအံ့၊ ဥပဇ္ဈာယ်သည် ဆရာ (နိဿယ၊ ဓမ္မ၊ ပဗ္ဗဇ္ဇိ၊ ဥပသမ္ပဒ) ရှိငြားအံ့၊ ဆရာသည် အတူနေတပည့်ရှိငြားအံ့၊ အတူနေတပည့်သည် အနီးနေတပည့်ရှိငြားအံ့၊ အနီးနေ တပည့်သည် ဥပဇ္ဈာယ်တူ အပေါင်းအဖော်ရှိငြားအံ့၊ ဥပဇ္ဈာယ်တူအပေါင်းအဖော်သည် ဆရာတူရဟန်း
စာမျက်နှာ-222
ရှိငြားအံ့။ ဆရာတူရဟန်းသည် အသက်ထက်ဆုံး လုပ်ကျွေးရမည်၊ ထိုနာဖျားသောရဟန်း ရောဂါပျောက်ငြိမ်းသည့်တိုင်အောင် ဆိုင်းငံ့ရမည်။ အကယ်၍ ဥပဇ္ဈာယ်ဆရာ၊ အတူနေတပည့်၊ အနီးနေတပည့်၊ ဥပဇ္ဈာယ်တူရဟန်း။ ဆရာတူရဟန်းမရှိငြားအံ့၊ သံဃာကလုပ်ကျွေးရမည်။ အကယ်၍ မလုပ်ကျွေးငြားအံ့၊ ဒုက္ကဋ်အာပတ်သင့်၏။
[ဥပဇ္ဈာယ်စသည်မရှိသူကား အာဂန္တုဧကစာရိကတည်း၊ သံဃာ၏ဝန်တည်း။ မလုပ်ကျွေးမူ သံဃာအားလုံးဒုက္ကဋ်၊ အလှည့်ထားမူ မိမိအလှည့်၌ မလုပ်ကျွေးလျှင် ဒုက္ကဋ်၊ သံဃာထေရ်သော်လည်း အလှည့်မှ မလွတ်။ သံဃာအားလုံးက တစ်ပါးပါးကိုဝန်ထားအံ့၊ ဝတ္တသမ္ဗန္နရဟန်းကမူလည်း သူသာလုပ်ကျွေးမည် ဟုဆို၍ လုပ်ကျွေးအံ့၊ သံဃာအာပတ်မှလွတ်၏။]
မတသန္တက
ရဟန်းသာမဏေသေသော် သပိတ်သင်္ကန်းသည် သံဃာစိုးပိုင်၏၊ သို့သော် သူနာပြုသည် ကျေးဇူးများသောကြောင့် သင်္ကန်းနှင့်သပိတ်ကို သူနာပြုအား ကမ္မဝါဖြင့်လည်းကောင်း၊ အပလောကနကံဖြင့်လည်းကောင်း၊ ပေးရန်ခွင့်ပြု။ ရဟန်း သာမဏေ သူနာပြုနှစ်ဦးဖြစ်မူ သာမဏေအား အညီအမျှ သင်္ကန်းအဖို့အစုပေးရန် ခွင့်ပြု၏။ သင်္ကန်းသုံးထည်နှင့် သပိတ်ကိုသာ သူနာပြုအားပေးရန် ခွင့်ပြု၏။ များစွာသော ပရိက္ခရာတို့တွင် လဟုဘဏ်ပရိက္ခရာကို မျက်မှောက်ဖြစ်သော သံဃာသည် ဝေခြမ်းရန်ခွင့်ပြု၏။ ဂရုဘဏ်ပရိက္ခရာသည် ရောက်လာပြီ။ မရောက်လာသေးသော စတုဒိသာသံဃိကဖြစ်၍ စွန့်လည်းမစွန့်အပ်၊ ပေးလည်းမပေးအပ်။
၁။ သေစ သကလ ဘိက္ခုသံဃေ ဥပဋ္ဌန္တေ ကာလံ ကရောတိ၊ သဗ္ဗေပိ သာမိကာ။ အထ ဧက ဝါရ ကေတ ဧကစ္စေ အကေတေယေဝ ကာလံ ကရောတိ၊ တတ္ထ ဧကစ္စ အာစရိယာ ဝဒန္တိ “သဗ္ဗေပိ အတ္တနော ဝါရ သမ္ပတ္တ ကရေယျုံ၊ တသ္မာ သဗ္ဗေပိ သာမိနော” တိ။ ဧကစ္စ ဝဒန္တိ “ယေဟိ ဇဂ္ဂိတော၊ တေ ဧဝ လဘန္တိ၊ ဣရေ န လဘန္တီတိ (ဋ္ဌ၊ စာ-၄၁၄)။ [အဋ္ဌကထာ ဆရာ၏ဝါဒနောက်၌ လာလတ္တံ့] သာမဏေရေ ကာလင်္ကတေ သေစေ စီဝရံ အတ္ထိ၊ ဂိလာနုပဋ္ဌာကာနံ ဒါတဗ္ဗ။ နော စေ အတ္ထိ၊ ယံ အတ္ထိ၊ တံ ဒါတဗ္ဗ၊ အညသ္မိံ (ဟိ) ပရိက္ခာရေ သတိ စီဝရဘာဂံ ကတွာ ဒါတဗ္ဗ။
၂။ ဘိက္ခု စ သာမဏေရော စ သန္ဓေ သမံ ဥပဋ္ဌသု၊ သမကော ဘာဂေါ ဒါတဗ္ဗာ။ အထ သာမဏေရောဝ ဥပဋ္ဌာတိ၊ ဘိက္ခုဿ သံဝိဒဟနမတ္တမေဝ ဟောတိ၊ သာမဏေရဿ ဇေဋ္ဌကဘာဂေါ ဒါတဗ္ဗော။ သေစ သာမဏေရော ဘိက္ခုနာ အာနီတဥဒကေန ယာဂုံ ပစိတွာ ပဋိဂ္ဂါဟာပနမတ္တမဝ ကရောတိ၊ ဘိက္ခု ဥပဋ္ဌာတိ၊ ဘိက္ခုဿ ဇေဋ္ဌကဘာဂေါ ဒါတဗ္ဗာ။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၄၁၅)
၃။ ဗဟူ ဘိက္ခူ သမဂ္ဂါ ဟုတွာ ဥပဋ္ဌန္တိ၊ သဗ္ဗေသံ သမကော ဘာဂေါ ဒါတဗ္ဗာ။ ယော ပနေတ္ထ ဝိသေသေန ဥပဋ္ဌဟတိ၊ တဿ ဝိသေသော ကာတဗ္ဗော၊ ယေန ပန ဧကဒိဝသမ္ဘိ ဂိလာနုပဋ္ဌာကဝ သေန ယာဂုဘတ္တံ ဝါ ပစိတွာ ဒိန္နံ နဟာနံ ဝါ ပဋိယာဒိတံ၊ သောပိ ဂိလာနုပဋ္ဌာကောဝ။ ယော သမီပံ အနာဂန္ဓာ ဘေသဇ္ဇတဏ္ဍလာဒီနိ ပေသေတိ။ အယံ ဂိလာနုပဋ္ဌာကော န ဟောတိ။ ယော ပရိယေသိတွာ ဂါဟာပေတွာ အာဂစ္ဆတိ၊ အယံ ဂိလာနုပဋ္ဌာကာဝ (ဋ္ဌ၊ စာ-၄၁၅)။
စာမျက်နှာ-223
၄။ ဧကော ဝသီသေန ဇတိ၊ ဧကော ပစ္စာသာယ၊ မတကာလေ ဥဘောပိ ပစ္စာသီသန္တိ၊ ဥဘိန္နမ္ပိ ဒါတဗ္ဗ၊ ဧကော ဥပဋ္ဌဟိတွာ ဂိလာနဿ ဝါ ကမ္မေန အတ္တနာ ဝါ ကမ္မေန ကတ္ထစိ ဂတော ပုန အာဂန္တာ ဇဂ္ဂိဿာမီ”တိ၊ ဧတဿပိ ဒါတဗ္ဗ။ ဧကာ စိရံ ဥပဋ္ဌတွာ “ဣဒါနိ န သက္ကောမီတိ ဓုရံ နိက္ခိပိတွာ ဂစ္ဆတိ၊ သစေပိ တံ ဒိဝသမေဝ ဂိလာနော ကာလံ ကရောတိ၊ ဥပဋ္ဌာကဘာဂါ န ဒါတဗ္ဗာ။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၄၁၅)
၅။ ဂိလာနုပဋ္ဌာကော နာမ ဂိဟိ ဝါ ဟောတု ပဗ္ဗဇ္ဇိတော ဝါ အန္တမသော မာတုဂါမောပိ၊ သဗ္ဗေ ဘာဂံ လဘန္တိ၊ သစေ တဿ ဘိက္ခုနော ပတ္တစီဝရမတ္တမေဝ ဟောတိ၊ အညံ နတ္ထိ။ သဗ္ဗ ဂိလာနုပဋ္ဌကာနံ ယေဝ ဒါတဗ္ဗ။ သေစပိ သဟဿံ အဂ္ဂတိ၊ အညံ ပန ဗဟုမ္ပိ ပရိက္ခာရံ တေ န လဘန္တိ၊ သံဃဿေဝ ဟောတိ။ အဝသေသံ ဘဏံ ဗဟုက မဟဉ္စ၊ တိစီဝရံ အဂ္ဂံ၊ တတော ဂဟေတွာ တိစီဝရပရိက္ခာ ရော ဒါတဗ္ဗော။ သဗ္ဗတံ သံဃိကတောဝ လဗ္ဘတိ။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၄၁၅၊၄၁၆)
၆။ သစေ ပန သော ဇီဝမာနောယေဝ သဗ္ဗေ အတ္တနော ပရိက္ခာရံ နိဿဇ္ဇိတွာ ကဿစိ အဒါသိ၊ ကောစိ ဝါ ဝိဿာသံ အဂ္ဂဟသိ၊ ယဿ ဒိန္နံ ယေန စ ဂဟိတံ၊ တဿဝ ဟောတိ၊ တဿ ရုစိယာ ဧဝ ဂိလာနုပဋ္ဌာကာ လဘန္တိ၊ အညေသံ အဒတွာ ဒူရေ ဌပိတပရိက္ခရာပိ တတ္ထ တတ္ထ (ထားလေရာရာ အဝေး ကျောင်း၌) သံဃဿဝ ဟောန္တိ၊ ဒွိန္နံ သန္တကံ ဟောတိ အဝိဘတ္တံ၊ ဧကသ္မိံ ကာလက်တေ ဣတရော သာမီ။ ဗဟူနမ္ပိ သန္တက ဒေသဝ နယော။ သဗ္ဗေသု မတေသု သံဃိကံ ဟောတိ။ သစေပိ အဝိဘဇိတွာ သဒ္ဓိဝိဟာရိကာဒီနံ ဒေန္တိ၊ အဒိန္နမေဝ ဟောတိ၊ ဝိဘဇိတွာ ဒိန္န ပန သုဒိန္န။ တံ တေသု မတေသုပိ သဒ္ဓိဝိဟာရိကာဒီနံယေဝ ဟောတိ၊ န သံဃဿ။] (ဋ္ဌ၊ စာ-၄၁၅၊ ၄၁၆)
အကပ္ပိယပရိက္ခာရ ဘဏ္ဍဂ္ဃ သမာန ပရိက္ခာရ ပြုနည်း (C)
၁။ တတ္ထ ‘ပတ္တစီဝရ”တိ ပဓာနပရိက္ခာရဒဿနမုခေန သဗ္ဗရိက္ခာရနိဒဿနန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗ။ အဓမ္မေန ဥပ္ပန္နံ စေတံ ဟောတိ၊ သံဃဿ ကပ္ပိယမေဝ မတတ္တာတိ ဧက၊ နောတိ တက္ကော ပတ္တ စတုက္ကံ သဗ္ဗထာ အကပ္ပိယပတ္တနယဝိရောဓတော။ အဓမ္မေန ဥပ္ပန္နသေနာသနေ စ ဝသတော အနာပတ္တိ။ (ဒီ၊ စာ-၄၉၈၊ ၄၉၉)
၂။ အညတရသ္မိံ အာဝါသေ ဒွေ ဘိက္ခူ ဝသန္တိ၊ တတ္ထ စေကာ ကာလံကတော၊ ဣတရော တဿ ပရိက္ခာရံ အပါပေတွာ (အနုဓမ္မေန အဓိဋ္ဌာနာဒိနယေန အတ္တာနံ အပါပေတွာ) တံ ထေယျစိတ္တေန ဂဏှာတိ၊ သံဃသန္တကံ ဂဟိတံ ဟောတိ၊ ဘဏ္ဍဂ္ဂေန ကာရေတဗ္ဗော၊ (ဇီ၊ စာ-၄၉၉) (မတသန္တကဿ သံဃသန္တကသမ္ဘဝတော အာဝါသရက္ခိတတ္တာ ဝါ)။ အနာဝါသေ ဂဏှာတိ၊ န ကာရေတဗ္ဗော အဿာမိကဿ ဂဟိတတ္တာ။ (ဇီ၊ စာ-၄၉၉) (န အာဝါသရက္ခိတတ္တာ) (ဤကား သံဃသမ္မုခ မဖြစ်ခင်အတွင်း၊ အနာဝါသကို ယူဟူ၏။) အကယ်၍ အနာဝါသအရပ်၌ အသုဒ္ဓစိတ်ဖြင့်ယူ၍ သံဃအာရာမ် အာဝါသသို့ရောက်သော် သံဃ သမ္မုခီဘူတဖြစ်သောအခါ သံဃိကပင်ဖြစ်၍ ဘဏ္ဍာဒေယျဟူ၏။)
၃။ မရဏသမယေ ဝတ္တု အသဟန္တော စေ စိတ္တေနေဝ ဒေတိ၊ ပုညံ ပသဝတိ၊ သံဃောဝ တဿ သာမီ။ ပရော ဝါ အဝိဿာသိကာ သယမဝ ဂဏှာတိ၊ ဂဟဏံ န ရုဟတိ၊ (ဝိဿာသဂ္ဂါဟ အင်္ဂဿ အသမ္ဘိန္ဓတ္တာ) ထေယျစိတ္တေန စေ၊ ဘဏ္ဍန ကာရေတဗ္ဗော။ (ဇီ၊ စာ-၄၉၉)
စာမျက်နှာ-224
၄။ တဿ စ အာဝါသဂတဿ ကော သာမီ။ “သံဃော သာမီ”တိ ဝစနတော သံဃေန ဗလက္ကာရေန သော ဝါရေတဗ္ဗောတိ ဧက။ ဇီဝမာနကာလေ ဂဟိတတ္တာ န သံဃော သာမီတိ ဧက။ သာမိကော စေ သယံ ပဿိတွာ အစိန္တိတုံ လဘတိ၊ သံဃောပိ လဘတိ (သံဃဿ) သာမိဌာနေ ဌိတတ္တာတိ ဣတရေ။ ဝိစာရေတွာ ဂဟေတတ္ထံ။ (ဇီ၊ စာ-၄၉၉)
၅။ မတကဿ ဟိရညာဒိအကပ္ပိယဘဏ္ဍ ဟောတိ၊ ဥဂ္ဂဟိတံ စေတံ ဟောတိ၊ ဥဂ္ဂတေ ဝုတ္တနယန ပဋိပဇ္ဇိတဗ္ဗ။ ဓမ္မေန ဥပ္ပန္နံ၊ စ၊ ကပ္ပိယကာရကာ အာစိက္ခိတဗ္ဗာ။ ဒါသော စေ ဂဟိတော (အလှူခံ) ဟောတိ၊ န သံဃော သာမီ၊ (အကပ္ပိယတ္တာ)။ အာရာမိကော စေ၊ သံဃော သာမီ။ (ကပ္ပိယတ္တာ) ဂါဝီမဟိသီအာဒယော ဟောန္တိ၊ အာဝါသဂတာနံ သံဃော သာမီ။ အနာဝါသဂတာနံ န သံဃော သာမီ။ (ဗဟိဥပစာရသီမာယဂတတ္တာ)။ သံဃော စေ အာဝါသံ အာနေတွာ အတ္တနော သန္တကံ ကတွာ ပစ္ဆာ သမီပေ ဗဟိုသီမာယ ဌပတိ၊ ကာရကသံဃော (ဆောင်ခဲ့သော သံဃာမှတစ်ပါးသော သံဃာ) သာမီ၊ တထာ အာရာမိကေ။ (ဇီ၊ စာ၄၉၉) (ဝိနည်းကံပြုပြီးသော ရွှေငွေဖြင့် လိမ္မာသူဒါယကာကဆောင်ခဲ့သော ထောပတ် စသည်သည် ရွှေငွေခံရင်း ရဟန်းအား မအပ်သကဲ့သို့ နွားကျွဲစသည်တို့ကို ဥပစာရသိမ်ပမှ ကျောင်းသို့ ဆောင်ယူခဲ့သော သံဃာတော်အား မအပ် အစိုးမရဟူလို)
၆။ မတကဿ ပရိက္ခာရော နိက္ခေပဝသေန ဌပိတော ဟောတိ၊ ဣတောဝ (ဧသောဝမူကွဲ) (ပတ္တစီဝရ ပရိက္ခာရော) သာမီ။ မဟဂ္ဂေါ စေ ဟောတိ။ သေသဿ သံဃော သာမီ။ “ကေနစိ ဂိလာနုပဋ္ဌာ ကေနာ”တိ ဝက္ကာ ဧတေန ဒဿိတော။ ပုန ဥပဋ္ဌာကာနံ ဗဟုဘာဝေ သတိ သဗ္ဗေသံ ဒါတဗ္ဗကမ္မံ ဒဿေန္တေန ဘဂဝတာ ကမ္မဝါစာယံ ““ဂိလာနုပဋ္ဌာကာန”န္တိ ဝုတ္တံ။ (ဇီ၊ စာ-၄၉၉) ဤကွင်းတွင်းရှိ စာများမှာ ညောင်ရမ်းဝိနိစ္ဆယမှ ထည့်သွင်းသည်။ ။ တဿ စ အာဝါသဂတဿ ကော သာမိ သံဃော သာမီ-ဟူသောပါဌ်၊ ကေနစိ ဂိလာနုပဋ္ဌာကေန’ပါဌ်တို့သည် ပါဠိတော် အဋ္ဌကထာတို့၌မရှိဟူ၏။ (ညောင်ရမ်း ဝိနိစ္ဆယ၊ စာ-၂၂၀)
သမာနပရိက္ခာရ ဒ္ဓိ သန္တကစသည်ပြုပုံ
ရ။ သာမဏေရဝါရေ “စီဝရ”န္တိ ပါဌော။ ဣမံ တုယှံ ဒေမိ ဒဒါမိ ဒဇ္ဇာမိ ဩဏောမိ ပရိစ္ဆာမိ ဝိဿဇ္ဇာမိ နိဿဇ္ဇာမီ’တိ ဝါ “ဣတ္တာမဿ ဒေမိ ၊~၊ နိဿဇ္ဇာမီ'တိ ဝါ ဝဒတိ၊ သမ္ဗုခါ ဝါ ပရမ္မုခါ ဝါ ဝုတ္တေ ဒိန္နံယေဝ ဟောတီ’တိ ဒါနလက္ခဏဿ စ “တုယှံ ဂဏှာဟီ’တိ ဝုတ္တေ ‘မယုံ ဂဏှာမီ’တိ ဝဒတိ ‘သုဒိန္နံ သုဂ္ဂဟိတဉ္စာ'တိ ဂဟဏလက္ခဏဿ စ ဝုတ္တတ္တာ ‘မမ သန္တကံ တဝ စ မမ စ ဟောတူ’တိ ဧဝမာဒိဝစနန သမာနပရိက္ခာရံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတီတိ အာစရိယာ’တိ လိက္ခိတံ။ (ဇီ၊ စာ- ၄၉၉၊ ၄၅၀)
။ အနုဂဏ္ဌိပဒ ပန အတီဝ ပပဉ္စ ကတွာ ပုန “ဣဒမေတ္ထ အာစရိယာနံ သန္နိဋ္ဌာနံ- သစေ သမ္ဗလာ ဒွေ ဝါ သမာနပရိက္ခာရံ ကတ္တုကာမာ ဟောန္တိ၊ တေ သဗ္ဗေ အတ္တနော သန္တကံ ဝတ္တ မာနံ (ဖြစ်ဆဲ) ဥပ္ပဇ္ဇနေကေန (ဖြစ်လတ္တံ့) သဒ္ဓိ ပေသလဿ ဧကဿ ပရိစ္စဇန္တိ၊ သော ပုန တေသမဝ ပရိစ္စဇတိ၊ ဧတ္တာဝတာ တေ သမာနပရိက္ခာရိကာ ဟောန္တီတိ။ ဣဒံ သမာနပရိက္ခာရလက္ခဏံ ပါဠိအာဒီသု
စာမျက်နှာ-225
ဝုတ္တလက္ခဏေယေဝ ပတနတော အစလပတ္တံ ဟောတိ။ တထာပိ ပေါရာဏကဝိဓိ အဇ္ဇောတ္ထရိတွာ ဝတ္တ နတော ပဋိသေဓတဗ္ဗော၊ အာစရိယာနံ မတာနုသာရေန ကာတဗ္ဗ ကာတုကာမေနာတိ အပရေတိ ဝုတ္တံ။ (ဖီ၊ စာ-၅၀၀)
ဒုဗ္ဘိန္န ဒုဂ္ဂတိတ သုဒိန္န သုဂ္ဂတိတ
[“တဝ သန္တကံ ကရောဟိ၊ တဝ သန္တကံ ဟောတု၊ တဝ သန္တကံ ကရိဿသီ”တိ ဝုတ္တေ သန္တကံ ကရောမိ၊ မမ သန္တကံ ဟောတု၊ မမ သန္တကံ ကရိဿာမီ” တိ ဝဒတိ၊ ဒုဗ္ဘိန္နံ၊ ဒုဂ္ဂဟိတဉ္စ။ သေစ ပန ဧကော “ဂဏှာဟီ”တိ ဝဒတိ ဣရာ “န ဂဏှာမီ”တိ၊ ပုန သော “ဒိန္နံ မယာ တုယှံ ဂဏှာဟီ”တိ ဝဒတိ၊ ဣတရောပိ “န မယှံ ဣမိနာ အတ္တော”တိ ဝဒတိ။ တတော ပုရိမောပိ “မယာ ဒိန္တိ ဒသာဟံ အတိက္ကာမေတိ၊ ပစ္ဆိမောပိ “မယာ ပဋိက္ခိတ္တ”န္တိ။ ကဿ အာပတ္တိတိ? ကဿစိ အာပတ္တိ။ ယဿ ပန ရုစ္စတိ၊ တေန အဓိဋ္ဌဟိတွာ ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗ။] (ပါရာဇိကဏ်-ဋ္ဌ’ဒု၊ ပထမကထိန၊ စာ-၂၃၁)
ပါဠိယံ ဂိလာနုပဋ္ဌာကာနံ စီဝရဒါနေ သာမဏေရာနံ တိစီဝရဓိဋ္ဌာနာဘာဝါ “စီဝရဉ္စ ပတ္တဉ္စာ”တိ အာဒိ သဗ္ဗတ္ထ ဝုတ္တံ။ သစေပိ သဟဿံ အဂ္ဂတိ၊ ဂိလာနုပဋ္ဌာကာနညဝ ဒါတဗ္ဗန္တိ သမ္ပန္နော။ အည စီဝရပတ္တာ အညံ။ အပ္ပန္တိ အတိဇိဏ္ဏာဒိဘာဝေန နိဟီနံ။ တတောတိ အဝသေသပရိက္ခာရတော။ သဗ္ဗန္တိ ပတ္တံ တိစီဝရဉ္စ။ တတ္ထ တတ္ထ သံဃဿဝါတိ တသ္မိံ တသ္မိံ ဝိဟာရေ သံဃဿေဝ။ ပါဠိယံ အဝိဿဇ္ဇကံ အဝဘဝိကန္တိ အာဂတာနာဂတဿ စတုဒ္ဒိသဿ သံဃဿဝ သန္တကံ ဟုတွာ ကဿစိ အဝိဿဇ္ဇကံ အဝဘဝိကံ ဘဝိတုံ အနုဇာနာမီတိ အတ္ထော။ (တိ၊ စာ၂၀၁)
အသက်ရှင်စဉ်ပေးခြင်းနှင့် ဝိဿာသဂ္ဂါဟယူခြင်း
ယော ဘိက္ခု အတ္တနော ဇီဝမာနကာလေယေဝ သဗ္ဗေ အတ္တနော ပရိက္ခာရံ နိဿဇ္ဇိတွာ ကဿစိ ဉာတကဿ ဝါ အညာတကဿ ဝါ ဂဟဋ္ဌဿ ဝါ ပဗ္ဗဇိတဿ ဝါ အဒါသိ။ ကောစိ စ ဉာတကာ ဝါ အညာတကော ဝါ ဂဟဋ္ဌာ ဝါ ပဗ္ဗဇိတော ဝါ ဝိဿာသံ အဂ္ဂဟသိ။ တာဒိသေ သန္တာယ ယေ တဿ ဓနဿ ဣဿရာ ဂဟဋ္ဌာ ပဗ္ဗဇိတာ ဝါ တေသံ ဒါတဗ္ဗန္တိ ဝုတ္တံ။ န ပန အတာဒိသေ ဉာတက။ (လင်္ကာ-စတုပစ္စယ ဘာဇနီယ အဖွင့်- ဒု၊ စာ-၃၅၊၃၆)
ဝိဿာသဂ္ဂါဟယူ၍ မမြောက်လျှင် မည်သူ့အား ပြန်ပေးရမည်။
ဒဒမာနေန စ မတဓနံ တာဝ ယေ တဿ ဓန ဣဿရာ ဂဟဋ္ဌာ ဝါ ပဗ္ဗဇ္ဇိတာ ဝါ၊ တေသံ ဒါတဗ္ဗ။ [သင်္ဂဟဋ္ဌ] (လင်္ကာဋီကာ အထက်ပါ စကားရပ်သည် ဤအဋ္ဌကထာပါဌ်၏ အဖွင့်ဖြစ်သည်။) အညဿ ဒဿာမီတိ စိတ္တုပ္ပာဒမတ္တေန ပရသန္တကံ နာမ န ဟောတိ။ (သာ) ဝိနယပရိယာယံ ပတွာ ဟိ ဒဿာမိ ကရိဿာမီတိ ဝါစာ ဘိန္နာ ဟောတိ၊ ဣမိနာ လက္ခဏေန ဒါနံ နာမ ဟောတိ။
စာမျက်နှာ-226
ဝိဿာသဂ္ဂါဟ၌ အရေးကြီးသော အင်္ဂါရပ်
အနဝသေသပရိယာဒါနဝသေန စေတာနိ ပဉ္စင်္ဂါနိ ဝုတ္တာနိ၊ ဝိဿာသဂ္ဂါဟော ပန တီဟေဂံဟိ ရူဟတိ၊ (၁) သန္ဒိဋ္ဌော၊ ဇီဝတိ၊ ဂဟိတေ၊ အတ္တမနော၊ (၂) သမ္ဘတ္တော၊ ဇီဝတိ၊ ဂဟိတေ၊ အတ္တမနော၊ (၃) အာလပိတော ဇီဝတိ၊ ဂဟိတေ အတ္တမနောတိ။ (ပါရာဇိကဏ်-ဋ္ဌ-ပတွဲ၊ စာ-၃၂) ယော ပန န ဇီဝတိ၊ န စ ဂတေ အတ္တမနော ဟောတိ တဿ သန္တကံ ဝိဿာသဂ္ဂေါဟန ဂဟိတမ္ပိ ပုန ဒါတဗ္ဗ။ (သင်္ဂဟ-ဋ္ဌ) ဧဝရူပဿ သန္တကံ ဂဟိတေ အတ္တမနော ဘဝိဿတီတိ ဇာနန္တေန ဂဟေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ [လင်္ကာ]
(၁) အမွေခံနှင့် ၎င်းတို့၏တာဝန်ဝတ္တရားများ
ဤအရပ်ရပ်သော စကားများကိုချုံးလိုက်လျှင် (၁) မတသန္တကဖြစ်သော သင်္ကန်းသုံးထည် သပိတ် ပရိက္ခရာကို ဂိလာနုပဋ္ဌာက ပုဂ္ဂိုလ်က အမွေခံထိုက်၏။ (၂) ထိုသင်္ကန်းသပိတ် ပရိက္ခရာမှကြွင်းသော လဟုဘဏ်ပရိက္ခရာကို သမ္မုခီဘူတသံဃာက အမွေခံထိုက်၏။ (၃) (၂၅)ပါးသော ဂရုဘဏ်ပရိက္ခရာများကို အာဂတာနာဂတ စတုဒ္ဒိသ သံဃာက အမွေခံထိုက်၏။ ဤသို့ သုံးမျိုးစီပြား၏။ ထိုမတသန္တက သံဃိက ပရိက္ခရာများကို ဝေဖန်ခွဲခြားခြင်း၊ အဓိဋ္ဌာန်ခြင်းမပြုဘဲ သကသညာဥစ္စာဟုမှတ်ထင်ခြင်း၊ စိတ်သဘောဖြင့် တစ်ပါးသောဥပစာရသီမဝိဟာရများသို့ ယူဆောင်သွားကြမူ လဟုဘဏ်ပရိက္ခရာဖြစ်အံ့ ဂတဂတ ဋ္ဌာန၌ သမ္မုခီဘူတ သံဃိကဘဏ္ဍာဖြစ်သည်။ ဂရုဘဏ်ပရိက္ခရာဖြစ်အံ့၊ ဂတဂတဋ္ဌာန၌ စာတုဒ္ဒိသသံဃိက ဖြစ်လေတော့သည်။ [သမူဟ၊ စာ-၉၉ - စံကျောင်း]
မသေမီ ရှေးအဖို့၌ သူတစ်ပါးတို့အား မပေးစွန့်ဘဲ တစ်ပါးသော ဥပစာရသီမာဝိဟာရဋ္ဌာန၌ ထားအပ်သော ပရိက္ခရာတို့သည် လဟုဘဏ်ဖြစ်အံ့၊ ထိုထိုကျောင်းတိုက်ရှိ သမ္မုခီဘူတသံဃာဘဏ္ဍာ။ ဂရုဘဏ်ဖြစ်အံ့၊ အာဂတာနာဂတ စာတုဒ္ဒိသသံဃာ့ ဘဏ္ဍာဖြစ်ကုန်တော့သည်သာတည်း။ အဝိဟာရဋ္ဌာနဖြစ်သော ထိုထိုရွာ၌ ရှိသော ပရိက္ခရာ ဒါယကာတို့လက်၌ရှိသော ပရိက္ခရာလမ်းခရီးအကြား၌ရှိသော ပရိက္ခရာတို့ကိုကား လဟုဘဏ်ဖြစ်အံ့ ၁၂တောင် ဟတ္တပါသ်အတွင်းရှိသော သမ္မုခီဘူတသံဃာ ရထိုက်၏။ ဂရုဘဏ်ဖြစ်မူ စာတုဒ္ဒိသာသံဃိကဖြစ်၏။ (သဲအင်း၊ စံကျောင်း၊ စာ-၈၁၊၁၀၁)
သေသူ့တိုက်တာမှ အခြားပြင်ပ၌ သီတင်းသုံးတော်မူသော သံဃာထံမှ သင်္ကန်းသပိတ် ပရိက္ခရာတို့ကို အဖိုးပေးပါမည်ဆို၍ ယူပြီးလျှင် အဖိုးမပေးခင် သေလွန်လျှင် (အကြွေးကို) အမွေခံဖြစ်သူတို့က ပေးထိုက်ကြောင်းသိအပ်၏။ အမွေဥစ္စာ ဒွိသန္တကဖြစ်မူ ဒွိသန္တကပုဂ္ဂိုလ်က၊ ဝိဿာသဂ္ဂါဟဖြစ်မူ ဝိဿာသဂ္ဂါဟ ဥစ္စာရှင်က ပေးရမည်။ သံဃိကဖြစ်မူ သံဃာကို ပန်ကြား၍ပေး။ အသက်ရှိသောသူ၏ ဥစ္စာ၌ ဝိဿာသဂ္ဂါဟမမြောက်မူ ထိုသူအားပင် ပေးအပ်၏။ အနတ္တမနဿ သန္တကံ တဿဝ ဒါတဗွီ-ဟူသော ဝိနယသင်္ဂဟ အဋ္ဌကထာ စကားရပ်အရဟူ၏။ (သဲအင်း၊ စာ-၇၅)
စာမျက်နှာ-227
(၂) သံဃာအား ပန်ကြား၍ ပြုသင့်သောအရာ
သံဃိကဖြစ်သော မတကပုဂ္ဂိုလ်၏ဥစ္စာ ပရိက္ခရာများတွင် လဟုဘဏ်ဖြစ်သော ပစ္စည်းဥစ္စာ ပရိက္ခရာတို့ကို သံဃာကိုပန်ကြား၍ သံဃာစိတ်သဘောညီလျှင် ထိုမတကပုဂ္ဂိုလ်အား သင်္ဂြိုဟ်ခြင်းကိစ္စကိုပြုခြင်းငှာ အပ်သည်၏အဖြစ်ကိုကား အဋ္ဌကထာဋီကာတို့၌ တိုက်ရိုက်မလာ၊ ထိုသို့မလာသော်လည်း သံဃိကေန ဟိ အပလောကတွာ စေတိယကိစ္စံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိဟု သံဃာကိုပန်ကြား၍ စေတိယကိစ္စကို ပြုခြင်းငှာ အပ်ကြောင်းကို ပရိဝါအဋ္ဌကထာ၌လာသောကြောင့် အပ်၏ဟူ၍ပင်သိအပ်၏။ ဂရုဘဏ်ဖြစ်မူ အဝဘင်္ဂက အဝိသဇ္ဇိယဖြစ်သောကြောင့်မအပ်။ (သဲအင်း၊ စာ-၈၂)
(၃) နို့သန္တကစသည် အမျိုးအစားများ
(၁) တစ်ယောက်ယောက်သောသူက နှစ်ပါးသုံးပါးစသည်တို့အား ရည်မှတ်၍ အရှင်မြတ်တို့အား လှူပါ၏စသည်ဖြင့် ပြောဆိုလှူဒါန်းသော ဥစ္စာတို့သည် မခွဲဝေရသေးမီ ဒွိသန္တက တိသန္တက ဗဟုသန္တက စသည်ဖြစ်ကုန်၏။ [ဤဒ္ဒိသန္တက စသည်ကိုပင်ရည်၍ အဋ္ဌကထာ၌ ပဓာနအားဖြင့် ဖွင့်ဆိုတော်မူသည်ဟူသတတ်။]
(၂) နှစ်ပါးသုံးပါးစသည် ဝါဆိုရာ၌ သံဃဿ ဒေမ၊ ဝဿာဝါသိကံ ဒေမ၊ ဝဿံဝုတ္ထသံဃဿ ဒေမ စသည်ဆို၍ လှူသောသင်္ကန်းစသည်တို့သည်လည်း ကထိန်မခင်းသော် တစ်လ ခင်းသော် ငါးလပတ်လုံး ထိုရဟန်းတို့အားသာရောက်သဖြင့် ထိုသင်္ကန်းစသည့် ပရိက္ခရာတို့သည်လည်းကောင်း၊ ဝါကျွတ်မှ တစ်ပါးကျောင်းသို့ပြောင်း၍ နှစ်ပါးသုံးပါ။စသည်နေရာ၌ ဝဿာဝါသိကံ ဒေမဟုလှူသော သင်္ကန်းတို့လည်း စီဝရကာလငါးလတွင်း ထိုရဟန်းတို့အားပင်ရောက်သည်ဟု အဋ္ဌကထာဆရာဆိုခြင်းကြောင့် ထိုသင်္ကန်းတို့သည်လည်းကောင်း၊ နွေလ၌ ဝဿာဝါသိကံ ဒေမဟုလှူရာ၌မေးမြန်း၍ အလှူခံရာ၌ဖြစ်သင့်သော ပရိက္ခရာတို့သည်လည်းကောင်း၊ မခွဲဝေရသေးမီ ဒွိသန္တကစသည်တို့သာ ဖြစ်ကုန်၏။ (ဤဒ္ဓိသန္တက စသည်ကိုလည်း အဋ္ဌကထာဆရာသည် ရည်ညွန်းသည်ဟု ယူဆနိုင်ယူဆသင့်သည်) [အတ္တနောမတိမျှသာ]
(၃) နှစ်ပါးသုံးပါးစသည် အတူအညီပြုလုပ်သွားလာရှာဖွေ၍ ရသောပစ္စည်းတို့သည်လည်း [အပ်သောနည်းဖြင့် တိုင်ပင်ညီညွတ်စွာ အလှူခံသော ပစ္စည်းများဟူ) မခွဲဝေရသေးမီ ဒွိသန္တကစသည်တို့သာ ဖြစ်ကုန်၏။ [ဗန်းမော် - ၉၀]
(၄) တတြပ္ပါဒဖြစ်သော ဝါးသစ်ပင် ကြိမ်နွယ်သက်ငယ် စသည်တို့သည်လည်းကောင်း၊ ကျောင်းအတွက် သတ်မှတ်ထားသော လယ်ယာစသည်မှရသော ပရိက္ခရာတို့သည်လည်းကောင်း၊ နှစ်ပါးသုံးပါးစသည်ရှိရာ၌ မခွဲဝေရသေ။မူ ဒွိသန္တက တိသန္တက စသည်တို့သည် ဖြစ်ကုန်၏။ [ဗန်းမော်-၉၀]
(၅) နှစ်ယောက်စီဒုဝဂ်စသည်ပြု၍ စာရေးတံချသဖြင့် ဝေဖန်ခြင်းဖြင့်ဖြစ်သော ပစ္စည်းပရိက္ခရာတို့သည်လည်း မခွဲရမီ ဒွိသန္တက ဗဟုသန္တကတို့သာ ဖြစ်ကုန်၏။ [တကောင်း၊ စာ-၉၀]
စာမျက်နှာ-228
(၆) နှစ်ပါးသုံးပါးစသည် သီတင်းသုံးရာ တစ်ပါးပါးပျံလွန်တော်မူသဖြင့် ဖြစ်ပေါ်လာသော နှစ်ပါးသုံးပါးသော ဂိလာနုပဋ္ဌာကတို့အတွက် သင်္ကန်းသပိတ်ပရိက္ခရာတို့သည်လည်းကောင်း၊ ပုဂ္ဂိုလ်အားလုံးတို့အတွက် ကြွင်းလဟုဘဏ် ပရိက္ခရာတို့သည်လည်းကောင်း၊ မဝေဖန်ရသေးမီ ရွိသန္တက ဗဟုသန္တကတို့သာ ဖြစ်ကုန်၏။ (အဆိုညီ) (မသေခင်မစွန့်ခဲ့ဟူ)
(ရ) အနုဇာနာမိ ဘိက္ခဝေ ကတိကံ ကတွာ ဩက္ကန္တာနံ အကာမာ ဘာဂံ ဒါတုံ (မဟာဝါပါဠိတော်၊ စာ-၃၉၅)ဟူသော ပညတ်တော်အရ နှုတ်ကတိပြု၍ နှစ်ပါးသုံးပါးစသည်တို့ ပံ့သုကူရှာ၍ရသော ပစ္စည်းတို့လည်း ဒွိသန္တကစသည်တို့သာ ဖြစ်ကုန်၏။ (ဗန်းမော်)
(၈) ယုတ်စွအဆုံး နှစ်ပါးသုံးပါးစသည် ညီညွတ်ခိုးယူသော ပစ္စည်းလည်း ဒွိသန္တကစသည်တို့သာ ဟူ၏။ (စံကျောင်း -၈၆)
(၉) ဝဇီရဗုဒ္ဓိ ဋီကာ၌လာသော ပထမ အာစရိယဝါဒ အပရေဝါဒအရ မမ သန္တကံ တဝ စ မမ စဟောတု စသည်နည်းနာအတိုင်းပြုထားသော ပစ္စည်းဟူသော ဒွိသန္တက။
(၁၀) ဒုတိယ အာစရိယဝါဒအရ လဇ္ဇီပေသလသိက္ခာကာမဖြစ်ပေသော ဝိနည်းဓိုရ်ပုဂ္ဂိုလ်တစ်ပါးထံ (နှစ်ပါးသုံးပါးထံ၌လည်းကောင်းဟူ)သမာနပရိက္ခာရပြုလိုသောရဟန်း နှစ်ပါးသုံးပါးစသည်တို့က မိမိတို့ ဖြစ်ပြီးဖြစ်ဆဲပစ္စည်းများ (အလိုရှိလျှင် ဖြစ်လတ္တံ့ပစ္စည်းများကို) ကိုလှူဒါန်း၍ တစ်ဖန် ထိုဝိနည်းဓိုရ်ပုဂ္ဂိုလ်က (ပုဂ္ဂိုလ်တို့က) ထိုသမာနပရိက္ခာရပြုသောရဟန်းတို့အား ပြန်၍ပေးလှူသဖြင့် ဖြစ်ပေါ်လာသောပစ္စည်းဟူသော ဒွိသန္တက-ဤနောက်ဆုံး ဋီကာနည်းပြ ဒွိသန္တကတို့လည်း ဒွိသန္တက၌သာ ပါဝင်သည်ဟု ယူသင့်သည်။
သို့အတွက် ဤ (၁၀)မျိုးသော ဒွိသန္တကတို့ကို (ရှိသေးလျှင် အခြားဒွိသန္တကစသည်တို့ပါ).. ဗဟုသန္တကတို့ကို အထက်ပါအဋ္ဌကထာ နံပါတ် (၆) ၌ဖော်ပြထားသော ဒွိန္နံ သကံ ဟောတိ အဝိဘတ္တံ၊ ဧကသ္မိံ ကာလင်္ကတေ ဣတရာ သာမီ။ ဗဟူနမ္ပိ သန္တက သေဝ နယော။ သဗ္ဗေသု မတေသု သံဃိကံ ဟောတိ။ သစေပိ အဝိဘဇိတွာ သဒ္ဓိဝိဟာရိကာဒီနံ ဒေန္တိ၊ အဒိန္နမေဝ ဟောတိ။ ဝိဘဇိတွာ ဒိန္န ပန သုဒိန္န။ တံ တေသု မတေသုပိ သဒ္ဓိဝိဟာရိကာဒီနံယေဝ ဟောတိ၊ န သံဃဿ-ဟူသော စည်းမျဉ်းအရသာ လိုက်နာရမည်ဟူ၏။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၄၁၅၊၄၁၆)
ဒွိသက စသည် ပိုင်ဆိုင်သူ သဘောတူညီညွတ်၍ သဒ္ဓိဝိဟာရိကစသည် တို့အား မဝေဖန်ရသေးမီပေးသော်လည်း အပေးမြှောက်သောဟူ၏။
ကျောင်းမှာ ခွဲခြမ်းဝေဖန်ခြင်းငှာ မရကောင်းသောကြောင့် နှစ်ပါးစုံပေးမှသာလျှင် ပေးရာရောက်၏။ [ညောင်ရမ်း-၂၆၄]
(၄) အထက်ပါ ဒိသန္တက စသည်တို့၏ ထူးခြားမှု
[နံပါတ် (၁)မှ (၈)တိုင်အောင်သော] ဒွိသန္တကစသည်တို့ကား နှစ်ဦးစသည်တို့ ညီတူညီမျှဆိုင် ကြသည်။ တစ်ယောက်ယောက်ကလှူလျှင် ရသောရဟန်းပင် ဆိုင်သည်။ တယောက်သောသူက ထိုပစ္စည်းကို ငါသာရလိုသည်ဟု အစိုးတရမယူအပ်။ ထိုနှစ်ဦးသော ရဟန်းတို့တွင် တစ်ယောက်ယောက်သေလျှင် အသက်ရှင်သောရဟန်း၏ ဥစ္စာဖြစ်သည်။ (သီးလုံး၊ ၈၀-မှီးသည်)+နံပါတ် (၁) တစ်ခုပင်လာသည်။
စာမျက်နှာ-229
နံပါတ်(၉-၁၀)တို့အရ ဝဇီရဗုဒ္ဓိ၌လာသော နည်းအတိုင်းပြုထားသော ဒွိသန္တကဖြစ်သော အသီးအသီးမိမိတို့၏အထံ၌ သိမ်းထားသောပစ္စည်းဥစ္စာတို့သည် သကသညာမှ မကင်းမလွတ်သောကြောင့် အချင်းချင်းပေးစွန့်သည်လည်း မမည်ရာ။ ထို့ကြောင့် အဓိဋ္ဌာန်တင်ခြင်း ဝိကပ္ပနာပြုခြင်းတို့မှ မကင်းလွတ်ရာသည်ဖြစ်၍ ဒွိသန္တကလက္ခဏာမမြောက်ရာ။ သို့မဟုတ် ထိုနည်းအတိုင်းပြု၍ တစ်လုံးတစ်ဝတည်းထား၍ မိမိတို့ဥစ္စာပစ္စည်းဟုမမှတ်မူကား အလျှော်အားဖြင့် ဒွိသန္တကဖြစ်၍ တစ်ယောက်သေလျှင် တစ်ယောက်ပိုင်ရာ၏။ [သဲအင်း၊ စာ-၇၃]
ပထမ၊ ဝဇီရဗုဒ္ဓိလာဝါဒအတိုင်းပြုသော ဒွိသန္တကသည် ဝိဿာသဂ္ဂါဟလျှော်သည်ဟု ဆရာကြီး ဆရာမြတ် ကျမ်းဂန်တတ် ပုဂ္ဂိုလ်ကျော်ဆရာတော်တို့ ပြောဆိုကြသည်။ အင်္ဂါ (၃)ပါးနှင့် (အာလပိတ၊ ဇီဝတိ၊ ဂဟိတ၊ အတ္တမန) ပြည့်စုံ၍ ဝိဿာသဂ္ဂါဟမြောက်သော ဒွိသန္တကပင်ဖြစ်သော်လည်း နောင်တစ်ဖန် တစ်စုံတစ်ခုသောအကြောင်းကြောင့် နှလုံးမသာရှိ၍ ပစ္စည်းရှင်ရဟန်းက ဒွိသန္တကမပြုလိုပြီ၊ ငါ၏ပစ္စည်းကို ငါပင်သုံးဆောင်မည်။ ဝါရှင်၏ သုံးဆောင်ခြင်းကို အလိုမရှိဆိုလျှင် ပစ္စည်းရှင်၏ပစ္စည်းဖြစ်၍ ပစ္စည်းရှင်မဟုတ်သော ရဟန်းမသုံးဆောင်ရပြီ။ ထိုသို့ ပြန်မနုတ်ဘဲ တစ်ယောက်ယောက်သေဆုံးလျှင် အသက်ရှည်သောသူ၏ ဥစ္စာဖြစ်၏။ ဒွိသန္တကဆိုကာမတ္တဖြင့် ဒွိသန္တကမဖြစ် ဝိဿာသဂ္ဂါဟလည်း မဖြစ်။
ဒုတိယနည်းအရပြုသော ဒွိသန္တကသည် လဇ္ဇီပေသလရဟန်းက တစ်ဖန် ထိုဥစ္စာရှင်ရဟန်းတို့အားပြန်၍ လှူအပ်သည်ဖြစ်၍ ဒွိသန္တကအဖြစ်သို့ရောက်သော ပစ္စည်းဘဏ္ဍာတို့ကို နောင်တစ်ဖန်အကြောင်းမညီမညွတ်သောကြောင့် ဒွိသန္တကမပြုပြီဟု ပစ္စည်းရှင်က တစ်ဖန် နုတ်လို၍နုတ်သော်လည်း မရပြီ။ ပစ္စည်းရှင်မဟုတ်သောရဟန်းက ပြန်၍ပေးသော်လည်းကောင်း၊ ဥစ္စာရှင်ရဟန်းက တောင်း၍ပေးသော်လည်းကောင်း၊ အကျွမ်းဝင်၍ ယူသော်လည်းကောင်း၊ ထိုပစ္စည်းရှင်ဖြစ်သော (အခြား) ရဟန်းသေသော်လည်းကောင်း တစ်ဖန်ရသေး၏။ (သီးလုံး၊ စာ-၈၀၊၈၉)
(၅) ဘဝစ - မမစ ပြုနည်း စိစစ်ချက်
ပေးအပ်သော ဝတ္ထု၊ ခံတတ်သော ပုဂ္ဂိုလ်၊ ပေးတတ်သောပုဂ္ဂိုလ် ဤ (၃)ပါးသော အင်္ဂါတို့ကိုပြ၍ ဣဒံ တုယှံ ဒေမိ၊ ဒါမိ-လ-ဝိဿဇ္ဇာမိ-ဟုလည်းကောင်း၊ ဣတ္ထန္ဓာမဿ ဒေမိ၊ ဝိဿဇ္ဇာမိ-ဟုလည်းကောင်း၊ ပစ္စုပ္ပန်ကာလဖြင့် ပေးခြင်းသည်လည်းကောင်း၊ တုယှံ ဂဏှာဟိ ဟုအနာဂတ်ကာလဖြင့် ပေးခြင်းသည်လည်းကောင်း ကောင်းစွာပေးခြင်းမည်၏။ မယုံ ဂဏှာမိဟု ပစ္စုပ္ပန်ကာလဖြင့် ယူခြင်းသည် ကောင်းစွာယူခြင်း မည်၏။ တဝ သန္တကံ ကရောဟိ၊ မမ သန္တကံ ဟောတု၊ မမ သန္တကံ ကရိဿာမိ- ပါရာဇိကဏ် (ဋ္ဌ၊ စာ-၂၃၁) ကုသမင်းသည် မိမိအား ပြည်နှင်သကဲ့သို့ ပရိယာယ်အားဖြင့် ပေးခြင်းယူခြင်း ဖြစ်သောကြောင့် ဒုဋ္ဌိန္ဒု ဒုဂ္ဂဟိတဖြစ်၏။ (သဲအင်း) သံဃာသာ စိုးပိုင်၏ဟူလို]
မမစ္စယေန မယ့် သန္တကံ ဥပဇ္ဈာယဿ ဟောတု၊ အာစရိယဿ ဟောတု၊ မာတု ဟောတု၊ ပိတု ဟောတု၊ စသည်ပေးခြင်းသည် ဒုဒ္ဒိန္နပင်။ သို့အတွက် ဤအရာတို့၌ ထိုရဟန်းသေလွန်သော် သံဃာသာ စိုးပိုင်၏။ (သဲအင်း)
တဝ သန္တကံ ဟောတု-စသည်ပေးခြင်း၌ ဝတ္ထုပဋိဂ္ဂါဟက ကြိယာပဋိဂ္ဂါဟက လက္ခဏာမရှိသော အာကာရ သမ္ဗန္ဓဆဋ္ဌိဖြင့် တဝ သန္တကံ ဟောတု-ဟူသော ပေးခြင်းကိုသာ ဒုဗ္ဘိန္ဒဖြစ်၍ အပေးမမြောက်ကြောင်း
စာမျက်နှာ-230
နှင့် အဋ္ဌကထာဆရာမြစ်ပယ်ပြဆိုတော်မူ၍ ဝတ္ထုပဋိဂ္ဂါဟက ကြိယာပဋိဂ္ဂါဟကလက္ခဏာရှိသော သမ္ပဒါနကာရက စတုတ္ထဝိဘန္ဒဖြင့် ဣဒံ သန္တကံ တဝ ဟောတုဟူသောပေးခြင်းကိုကား သုဒိန္န အဖြစ်၌ အဋ္ဌကထာ ဆရာခွင့်ပြုသည်ကိုလည်း ဣဒံ တုယှံ ဒေမိ၊ တုယှံ ဂဏှာဟိ ဟူသော စတုတ္ထဝိဘတျန္တပုဒ်တို့ဖြင့် ပေးခြင်း၏ သုဒိန္နအဖြစ်ကိုပြသောကြောင့်လည်းကောင်း၊ မယှံ ဂဏှာမီတိ ဝဒတိ သုဒိန္နံ၊ သုဂ္ဂတိတဉ္စဟုဆိုသဖြင့်လည်းကောင်း၊ မမ သန္တကံ တဝ စ မမ စ ဟောတု-ဟူသော ဒွိသန္တက ပထမနည်းသည် ထိုအဋ္ဌကထာနှင့် မဆန့်ကျင်၍ သုဒိန္န သုဂ္ဂဟိတပင် ဖြစ်၏ဟူ။ [(၁) တုယှံ ဂဏှာဟီတိ ဝုတ္တေ မယုံ ဂဏှာမီတိ ဝဒတိ သုဒိန္နံ သုဂ္ဂဟိတဉ္စ။ (၂) သေစ ပန တဝ သန္တကံ ကရောဟီတိ ဝုတ္တေ သာဓု ဘန္တေ မယှံ ဂဏှာမီတိ ဂဏှာတိ သုဂ္ဂဟိတံ။ [ပထမ ကထိန-ဋ္ဌ-၂၃၁] (မိုင်းခိုင်း၊ စာ-၉၄၉၅၊၁၀၄)
(၆) ဝါဒစိစစ်ချက်
သဲအင်းဆရာတော်၊ တကောင်းဆရာတော် ဘုရားတို့ကား ဝဇီရဗုဒ္ဓိလာဒ္ဒိသန္တကပြုနည်းများကို နှစ်သက်တော်မမူ။ သီးလုံးဆရာတော် ဘုရားကား ဝိဿာသဂ္ဂါဟဖြင့် လျှော်သည်ဟူသော အာစရိယဝါဒအတိုင်း လက်ခံ၏။ ဗန်းမော်ဆရာတော်ဘုရားကာ။ ပံ့သုကူရှာသော ဝတ္ထု၌ နှုတ်ဂတိ၏အစွမ်းဖြင့် ဒွိသန္တက ဗဟုသန္တကဖြစ်လေသည်ဟူ၍ မှတ်ယူခဲ့ရကား ဥစ္စာရှင်အထင်အမြင် နှုတ်မြွက်၍ ပြုလုပ်အပ်သော လက်ရှိဥစ္စာပစ္စည်းသည် ဧကန္တပဝ ဆိုဖွယ်မရှိ။ ဒွိသန္တက ဗဟုသန္တကဖြစ်သင့်သည်ဟူ၍ မှတ်အပ်သော အတ္ထာပတ္တိနည်းအားဖြင့် သိသင့်သည်ဟူ၏။ မိုင်းခိုင်းဆရာတော် ဘုရားကား ဝဇီရဗုဒ္ဓိလာနည်းနှစ်မျိုးတို့တွင် နောက်နည်းသည် ရှေးအာစရိယဝါဒကို လွန်သည်မှအပ ပါဠိအဋ္ဌကထာ ဋီကာတို့နှင့် မဆန့်ကျင်သောကြောင့်လည်းကောင်း နောက်နည်းကို ပို၍နှစ်သက်တော်မူ၏။ ဂူကြီးဆရာတော်၊ ခင်မကန် ဆရာတော်၊ ဗားကရာဆရာတော်၊ ဘုံကျော်ဆရာတော်၊ မောင်းထောင်ဆရာတော်၊ စံကျောင်းဆရာတော်တို့ကား ဝဇီရဗုဒ္ဓိလာဝါဒကို အထူ၊ဝိသေသငြင်းပယ်တော်မမူ။ အသင့်ပင်လက်ခံတော်မူကြသည်။
(ဤ အထက်ပါ နံပါတ်(၁) အမွေခံနှင့် ၎င်းတို့၏တာဝန်ဝတ္တရားများမှစ၍ ဤနံပါတ် (၆) ဝါဒ စိစစ်ချက်တိုင်အောင်သာ စကားရပ်တို့သည် ဝိနယသမူဟ၊ ပထမတွဲ၊ မတသန္တက ဝိနိစ္ဆယအမျိုးမျိုးမှ အကျဉ်းအားဖြင့် ကူးယူထားသည်)
သံဃိကကျောင်း၌ မပြုသင့်
သံဃိကဝိဟာရဿ ဂရုဘဏ္ဍတ္တာ အဝိဿဇ္ဇိယအဝေဘဝိကံ ဟောတိ၊ န ကဿစိ ဒါတဗ္ဗ-ဟူသော ဋီကာများနှင့်အလျှော် သံဃိက ဝိဟာရ သန္တကတို့၌ မဖြစ်သင့်၊ ပုဂ္ဂလိက ဝိဟာရ သန္တကတို့၌သာ ဖြစ်သင့်၏ဟု ရှေးဆရာတော်ကြီးတို့ မိန့်ဆိုကြကုန်၏ဟု အဆင့်စကားကြားဘူး၏။ သို့သော် အပိုင်ပေးခြင်း မဟုတ်ဘဲ သံဃိကကျောင်းကို သဘောတူစောင့်ရှောက်ရန်အလို့ငှာ သမာနရက္ခကဒွိသန္တကတိသန္တက စသည်ပြုသော်လည်း ဝိနည်းတော်အရ အပြစ်မဖြစ်နိုင်၍ အလျှော်အားဖြင့် သင့်မြတ်သော ဟူ၏။ [ညောင်ရမ်း၊ စာ-၂၆၄၊ ၂၆၅]
အဝတ်မဝတ်သောအကျင့်၊ သမန်းမြက်သင်္ကန်းစသည်ကို ပယ်ခြင်း
တတ္ထိတို့ဆောက်တည်သော အဝတ်မဝတ်သောအကျင့်ကို ဆောက်တည်သောရဟန်းအား ထုလ္လစ္စဉ်း။ သမန်းမြက်သင်္ကန်း၊ လျှော်သင်္ကန်း၊ ပျဉ်ချပ်သင်္ကန်း၊ ဆံခြည်ကမ္ဗလာ၊ သားမြီးကမ္ဗလာ၊ ခင်ပုတ်တောင်သင်္ကန်း၊ သက်နက်ရေတို့ကို ဝတ်သောရဟန်းအား ထုလ္လစ္စဉ်း။ မုရိုးမျှင်ဖြင့် ပြုသောသင်္ကန်း၊ (အက္ကနာဠ) ထုလ္လစ္စဉ်း။ သင်ပန်းမျှင်ဖြင့်ပြီးသော သင်္ကန်းဝတ်အံ့ ဒုက္ကဋ်၊ [တေသု ပေါတ္တက ဧဝ ဒုက္ကဋ်၊ သေသေသု ထုလ္လစ္စယာနီတိ၊ အက္ကဒုဿကဒလိဒုဿရကဒုဿာနိ (မုရိုးမျှင်၊ ငှက်ပျောမျှင် ပြိတ်မြက်) ပန ပေါတ္ထကဂတိကာနေဝါ (ဋ္ဌ၊ စာ-၄၁၆) ဒုက္ကဋ်ဝတ္ထုတို့ဟူလို (တိ၊ စာ-၂၀၁)]
အလုံးစုံညိုသော သင်္ကန်းစသည်ကိုပယ်ခြင်း
အလုံးစုံညို၊ ဝါ၊ နီ၊ ပြာ၊ မည်း၊ သောအဆင်းရှိသော သင်္ကန်း၊ အလုံးစုံ မဟာရင်္ဂမည်သော (ကင်ခြေများ ကျောက်ကုန်းအဆင်းနှင့်တူသော) ဆိုးရေဖြင့် ဆိုးသောသင်္ကန်း၊ အလုံးစုံမဟာနာမမည်သော (ဖက်ရွက်ရော်အဆင်းနှင့်တူသော) ဆိုးရည်ဖြင့်ဆိုးသော သင်္ကန်း၊ အဆာမဖြတ်သော သင်္ကန်း၊ ရှည်သော အဆာရှိသော သင်္ကန်း၊ ပန်းပွင့်အဆာကျစ်သော သင်္ကန်း၊ မြွေပါးပျဉ်းနှင့်တူသော အဆာကျစ်သော သင်္ကန်းတို့ကို မဆောင်အပ်ကုန်။ သင်တိုင်းကိုမဆောင်အပ်ကုန်၊ လျော်တေသင်္ကန်းကို မဆောင်အပ်ကုန်။ ဦးရစ်ကို မဆောင်အပ်ကုန်၊ ဆောင်သောရဟန်းအား ဒုက္ကဋ်၊
မအပ်သော အရောင်စသည်ကို အပ်အောင်ပြုခြင်း
[သဗ္ဗနီလကာဒီနိ ရဇနံ ဓောဝိတွာ ပုန ရဇိတွာ ဓာရေတဗ္ဗာနိ၊ န သက္ကာ စေ ဟောန္တိ ဓောဝိတုံ၊ ပစ္စတ္ထရဏာနိ ဝါ ကာတဗ္ဗာနိ။ ဒုဋစီဝရဿ ဝါ (တိစီဝရဿ ဝါ) မဇ္ဈေ ဒါတဗ္ဗာနိ။ တေသံ ဝဏ္ဏနာ နတ္တံ ဥပါဟနာသု ဝုတ္တနယမေဝ။ အစ္ဆိန္နဒသဒီဃဒသာနိ ဒသာ ဆိန္ဒိတွာ ဓာရေတဗ္ဗာနိ၊ ကကံ(သင်တိုင်း) လဘိတွာ ဖာလေတွာ ရဇိတွာ ပရိဘုဉ္စိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဝေဌနေပိ သေဝ နယော။ တိရီဋကံ (လျှော်တေ) ပန ရုက္ခဆလိမယံ၊ တံ ပါဒပုဉ္စနံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ၊] (ဋ္ဌ၊ စာ-၄၁၆) ဒုပဋစီဝရဿ ဝါ မတိ ယံ နိဋ္ဌိတေ တိပဋစီဝရံ ဟောတိ၊ တဿ မဇ္ဈေ ပဋိလံ ကတွာ ဒါတဗ္ဗာနီတိ အတ္ထော။ (တိ၊ စာ-၂၀၁)
တိဋစီဝရဿ ဝါ မဇ္ဈေ၊ ဒါတဗ္ဗာနီတိ ဝုတ္တတ္တာ တိဋစီဝရံ ဓာရေတုံ ဝဋ္ဋတီတိ သိဒ္ဓံ။ တိပဋာ ဒီနဉ္စ ဗဟုပူစီဝရာနံ အန္တရေ ဤဒိသာနိ အသာရုပ္ပဝဏ္ဏာနိ ပဋပိလောတိကာနိ ကာတဗ္ဗာနီတိ ဒဿတိ။ (လင်္ကာ၊ စာ-၃ရရ)
သဗ္ဗနီလကာဒိဝတ္တေသု လဒ္ဓေသု ကပ္ပိယရဇနန ရဇိတွာ တံ ဝဏ္ဏ ဝိနာသေတွာ ဝါ ကပ္ပိယ ဝတ္ထုာဒိ ဥဘယပဿသု အလိယာပေတွာ ပဋိစ္ဆာဒေတွာ ဝါ နိဝါသေတုံ ဝဋ္ဋတီတိ အဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တံ။ (ဝိနယဝိနိစ္ဆယ)
စာမျက်နှာ-232
ဤအထက်ပါအဋ္ဌကထာဋီကာတို့အရ မအပ်သောဆိုးရည်ဖြင့်ဆိုးထားသော ပိုးသင်္ကန်း သက္ကလပ် သင်္ကန်းစသည်တို့ကို အပ်သောဆိုးရည်ဖြင့် အသစ်ထပ်မံ၍ ဆိုးပြီးဝတ်ရုံမူ အပ်သောဟူ၏။ (အောင်မြေ ရွှေဘုံ၊ ၁၉၆-သမူဟ-ဒု)
(ယခုကာလ၌လည်း သင်္ကန်းများ၌အပ်သော အရောင်ဖြစ်သော်လည်း ဆိုးရည်များသည် အပ်သောဆိုးရည်ဖြစ်မဖြစ်ကို တတ်အပ်သေချာမသိကြရသဖြင့် သံသယကိုပြေပျောက်စေရန် ညောင်ပိန္နဲစသော အပ်သောဆိုးရည်တို့ဖြင့် တစ်ရေနှစ်ရေထပ်၍ ဆိုးပြီးမှ ထိုသင်္ကန်းတို့ကို ဝိနယဂရုကပုဂ္ဂိုလ်တို့က သုံးဆောင်ကြသောဟူ၏။ (အပ်သောဆိုးရည်ဖြင့် ထပ်ဆိုးပါ))
ဝါကျွတ်သူတို့အား သင်္ကန်းမရနိုင်ခြင်းအကြောင်း
ဝါကျွတ်သောရဟန်းတို့သည် သင်္ကန်းမရမီ၊ ရသောသင်္ကန်းကို မဝေခြမ်းမီ အရပ်တစ်ပါးသို့ သွားငြားအံ့၊ ဥမ္မတ္တက၊ ခိတ္တစိတ္တ ဝေဒနာ ဥက္ခိတ္တ(၃) ဟုဝန်ခံငြားအံ့ လျောက်ပတ်သော ခံယူမည့်သူရှိခဲ့သော် ပေးရမည်။ [ပတိရူပေ ဂါဟကတိ သစေ ကောစိ ဘိက္ခု “အဟံ တဿ ဂဏှာမီ” တိ ဂဏှာတိ၊ ဒါတဗ္ဗန္တိ အတော]။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၄၁၆) (ရ-ယောက်) [ဝါကျွတ်သောရဟန်း သင်္ကန်းမရမီ၊ ရသောသင်္ကန်းကို မဝေခြမ်းမီ၊ လူထွက်အံ့၊ သေအံ့၊ သာမဏေ၊ သိက္ခာပစ္စက္ခတာ၊ အန္တိမဝတ္ထုအဇ္ဈာပန္နက၊ ပဏ္ဍုက်၊ ထေယျသံ ဝါသက တိတ္ထိယပက္ကန္တတက တိရစ္ဆာန ပဉ္စာနန္တရိယကံ ထိုက်သူ(၅) ဘိက္ခုနီဒူသက ဥဘတောဗျည်းဟု ဝန်ခံငြားအံ့ သံဃာသည် စိုးပိုင်၏။ (၁၆)ယောက်။
ဥပ္ပန္နေ စီဝရေ အဘာဇိတေ ပက္ကမတီတိ ဧတ္ထ “သံဃေန တတြပ္ပါဒတော ဧကေကဿ ဘိက္ခုနော ဧတ္တကံ ဝဿာဝါသိကံ ဒါတုံ သံဃဿ ရုစ္ဆတီ”တိ သာဝိတေပိ ဝိဗ္ဘတိ၊ တတော န လဘတိ။ ပုန ပဗ္ဗဇ္ဇိတွာ ဥပသမ္ပဇ္ဇိတွာ စီဝရဘာဇနံ သမ္ဘာဝေန္တောပိ န လဘတိယေဝ ပုဗ္ဗပကတိတော ဘဋ္ဌတ္တာ။ အထ ပါပိတေ ဝိဗ္ဗတိ၊ လဘတီ”တိ စ ဝုတ္တံ။ (ဇီ၊ စာ-၅၀၀) သန္တေ ပတိရူပ ဂါဟကတိ ဝုတ္တတ္တာ ဂါဟေက အသတိ အဒတွာ ဘာဇိတေပိ သုဘာဇိတမေဝါတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗ။ (တိ၊ စာ-၂၀၁)
သာမဏေအတွက် သတိ
“ဝဿံဝုတ္ထသာမဏေရော ပဉ္စသု သိက္ခာပဒေသု ဧကံ အတိက္ကမိတွာ ပုန ဂဟိတော လာဘံ လဘတိ၊ အန္တိမဝတ္ထု၊ အဇ္ဈာပန္နော နာမ ဟောတီ”တိ ဝဒန္တိ။ (ဇီ၊ စာ-၅ဝဝ)
ကွဲပြားသောသံဃာအား သင်္ကန်းရနိုင်ခြင်းအကြောင်း
ဝါကျွတ်သော ရဟန်းတို့အား သင်္ကန်းမရမီ သံဃာသင်းကွဲအံ့၊ ထိုသင်းကွဲသော သံဃာ၌ လူတို့သည် တစ်ဖက်၌ ရေကိုလှူကုန်အံ့။ ထိုရေလှူသောဖက်၌ပင်လည်းကောင်း၊ အခြားတစ်ဖက်၌လည်းကောင်း သံဃာအားလှူပါ၏ဟု သင်္ကန်းကိုလှူကုန်၏။ ဤသင်္ကန်းသည် နှစ်ဖက်သံဃာအားသာလျှင် ဖြစ်၏။
စာမျက်နှာ-233
တစ်ဖက်အားလှူပါ၏ဟု သင်္ကန်းကိုလှူကုန်မူ တစ်ဖက်၏သင်္ကန်းသာဖြစ်၏။ ရသောသင်္ကန်းကို မဝေခြမ်း မီ သံဃာသင်းကွဲအံ့၊ အလုံးစုံသောသံဃာတို့အား အညီအမျှ ဝေခြမ်းရမည်။
[သံဃော ဘိဇ္ဇတီတိ ဘိဇ္ဇိတွာ ကောသမ္မကဘိက္ခုဝိယ ဒွေ ကောဋ္ဌာသာ ဟောန္တိ။ ဧကသ္မိံ ပတိ ဧကသ္မိံ ကောဋ္ဌာသေ ဒက္ခိဏောဒကဉ္စ ဂန္ဓာဒီနိစ ဒေန္တိ၊ ဧကသ္မိံ စီဝရာနိ။ သံဃဿေဝတန္တိ သကလဿ သံဃဿ ဒွိန္နမ္ပိ ကောဋ္ဌာသာနံ တံ ဟောတိ၊ ဃဏ္ဍိ ပာရိတွာ ဗွီဟိပိ ပဟိ ဧကတော ဘာဇေတဗ္ဗ၊ ပက္ခေဿတန္တိ ဧဝံ ဒိန္နေ ယဿ ကောဋ္ဌာသဿ ဥဒကံ ဒိန္နံ၊ တဿ ဥဒကမဝ ဟောတိ။ ယဿ စီဝရံ ဒိ၊ တဿဝ စီဝရံ၊] (ဋ္ဌ၊ စာ-၄၁၆)
ဒေသအလိုက် အဋ္ဌကထာ ဆရာတို့၏ ဖြတ်ထုံးတစ်ရပ်
[ယတ္ထ ပန ဒက္ခိဏောဒကံ ပမာဏံ ဟောတိ၊ တတ္ထ ဧကော ပက္ခော ဒက္ခိဏောဒကဿ လဒ္ဓတ္တာ စီဝရာနိ လဘတိ၊ ဧကော စီဝရာနမေဝ လဒ္ဓတ္တာတိ ဥဘောဟိပိ ဧကတာ ဟုတွာ ယထာဝုမုံ ဘာဇေတဗ္ဗ။ ဣဒံ ကိရ ပရသမုဒ္ဒ (ဇမ္ဗူဒီပေ) လက္ခဏန္တိ မဟာအဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တံ။] (ဋ္ဌ၊ စာ-၄၁၆၊ ၄၁ရ) ယတ္ထ ပန ဒက္ခိဏောဒကံ ပမာဏန္တိ ဘိက္ခူ ယသ္မိံ ရဋ္ဌ ဒက္ခိဏောဒကပဋိဂ္ဂဟဏမတ္တေနပိ ဒေယျဓမ္မဿ သာမိနော ဟောန္တိတိ အဓိပ္ပာယော။ (သာ၊ စာ-၃၄၃)
ဒက္ခိဏောဒကံ ပမာဏန္တိ “တ္တာနိ စီဝရာနိ ဒဿာမီ”တိ ပဌမံ ဥဒကံ ပါတေတွာ ပစ္ဆာ ဒေန္တိ၊ တံ ယေဟိ ဂဟိတံ၊ တေ ဘာဂိနောဝ ဟောန္တိတိ အဓိပ္ပာယော။ ပရသမုဒ္ဒတိ ဇမ္ဗုဒီပေ၊ တမ္ပဏ္ဏီဒီပဉ္စ ဥပါဒါယေသ ဧဝံ ဝုတ္တော။ (တိ၊ စာ-၂၀၁၊ ၂၀၂) (ဒက္ခိဏောဒကသာ ပမာဏဖြစ်သောအရပ်၌ကား ဒက္ခိဏောဒကရသော သံဃာတစ်စုအားလည်း ဝေဖန်အပ်၏ဟူ၏။ ဒက္ခိဏောဒကလည်းရ သင်္ကန်းလည်းရသော ကောဋ္ဌာသသော်ကား ထိုရသောသံဃာတစ်စုသာ ရ၏။ သံဃာတစ်ခုမှာ မဝေဖန်အပ်ပြီ။ (ဆင်တဲ၊ စာ-၁၈၄))
ကောင်းမကောင်းသောယူခြင်းစသည်
ရဟန်းသည် ရဟန်း၏လက်၌အပ်၍ ဤသင်္ကန်းကို ဤမည်သော ရဟန်းအားပေးပါလောဟုဆို၍ သင်္ကန်းကို ပို့စေ၏။
(၁) ထိုရဟန်းသည် စေလွှတ်သောရဟန်းနှင့် အကျွမ်းဝင်သဖြင့် ခရီးအကြား၌ ယူ၏။ ကောင်းသော ယူခြင်းတည်း။ ပေးရမည့်ရဟန်းနှင့် အကျွမ်းဝင်သဖြင့် ယူအံ့၊ မကောင်းသောယူခြင်းတည်း။
(၂) ထိုရဟန်းသည် စေလွှတ်သောရဟန်းနှင့် အကျွမ်းဝင်သဖြင့် ခရီးအကြား၌ ယူ၏။ ကောင်းသော ယူခြင်းတည်း။ ပေးရမည့်ရဟန်းနှင့် အကျွမ်းဝင်သဖြင့် ယူအံ့၊ မကောင်းသောယူခြင်းတည်း။
(၃) ထိုရဟန်းသည် ခရီးအကြား၌ပို့စေသော ရဟန်းသေ၏ဟု ကြား၏။ ထိုရဟန်းအား သေသူ၏ဥစ္စာဖြစ်သော သင်္ကန်းတည်းဟု အဓိဋ္ဌာန်ပြုအံ့၊ ကောင်းသော အဓိဋ္ဌာန်ပြုခြင်းတည်း ပေးရမည့်ရဟန်းနှင့် အကျွမ်းဝင်သဖြင့် ယူအံ့၊ မကောင်းသောယူခြင်းတည်း။
စာမျက်နှာ-234
(၄) ထိုရဟန်းသည် ခရီးအကြား၌ ပေးရမည့်ရဟန်း သေ၏ဟုကြားလေ၏။ ပေးလိုက်သော ရဟန်း၏ မတကသင်္ကန်းတည်းဟု အဓိဋ္ဌာန်ပြုအံ့၊ ကောင်းသော အဓိဋ္ဌာန်ပြုခြင်းတည်း။ ပေးရမည့်ရဟန်း၏ မတက သင်္ကန်းတည်းဟု အဓိဋ္ဌာန်ပြုအံ့၊ မကောင်းသော အဓိဋ္ဌာန်ပြုခြင်းတည်း။
(၅) ထိုရဟန်းသည် ခရီးအကြား၌ နှစ်ပါးလုံး သေကုန်၏ဟုကြားလေ၏။ ပေးလိုက်သောရဟန်း၏ မတက သင်္ကန်းတည်းဟု အဓိဋ္ဌာန်ပြုအံ့၊ ကောင်းသောအဓိဋ္ဌာန်ပြုခြင်းတည်း။ ပေးရမည့် ရဟန်း၏ မတကသင်္ကန်းတည်းဟု အဓိဋ္ဌာန်ပြုအံ့၊ မကောင်းသော အဓိဋ္ဌာန်ပြုခြင်းတည်း။
(ဤကားပေးပါလေဟု ဒေဟိဟု ပဉ္စမီဝိဘတ်ဖြင့် ဆိုခြင်းကြောင့်၊ အပေးမမြောက်သေးသောကြောင့်ဟူသတတ်)
ပစ္စုပ္ပန်ကာလဖြင့် ပေးခြင်း
ရဟန်းသည် ရဟန်း၏လက်၌အပ်၍ ဤသင်္ကန်းကို ဤမည်သောရဟန်းအားပေးပါ၏ဟုဆို၍ သင်္ကန်းကိုပေးပို့စေ၏။
(၁) ထိုရဟန်းသည် ခရီးအကြား၌ ပေးလိုက်သော ရဟန်းနှင့်အကျွမ်းဝင်သဖြင့် ယူအံ့၊ မကောင်းသောယူခြင်းတည်း။ ပေးရမည့်ရဟန်းနှင့် အကျွမ်းဝင်သဖြင့်ယူအံ့ ကောင်းသောယူခြင်းတည်း။
(၂) ထိုရဟန်းသည် ခရီးအကြား၌ပေးရမည့်ရဟန်းနှင့် အကျွမ်းဝင်သဖြင့် ယူအံ့၊ ကောင်းသောယူခြင်းတည်း။ ပေးလိုက်သောရဟန်းနှင့် အကျွမ်းဝင်သဖြင့် ယူအံ့၊ မကောင်းသောယူခြင်းတည်း။
(၃) ထိုရဟန်းသည် ခရီးအကြား၌ ပေးပို့လိုက်သောရဟန်းသည် သေ၏ဟုကြားလေ၏။ ထိုရဟန်းအား သေသူ၏ဥစ္စာဖြစ်သော သင်္ကန်းတည်းဟု အဓိဋ္ဌာန်ပြုအံ့၊ မကောင်းသော အဓိဋ္ဌာန်ပြုခြင်းတည်း၊ ပေးရမည့်ရဟန်းနှင့် အကျွမ်းဝင်သဖြင့် ယူအံ့၊ ကောင်းသောယူခြင်းတည်း။
(၄) ထိုရဟန်းသည် ခရီးအကြား၌ ပေးရမည့်ရဟန်းသည်သေ၏ဟု ကြားလေ၏။ မတသန္တကတည်းဟု အဓိဋ္ဌာန်အံ့၊ သွာဓိဋ္ဌိတ၊ ပေးလိုက်သောရဟန်းနှင့် အကျွမ်းဝင်သဖြင့် ယူအံ့၊ ဒုဂ္ဂတ။
(၅) ထိုရဟန်းသည် ခရီးအကြား၌ နှစ်ပါးလုံးသေကုန်၏ဟုကြား၏။ ပေးလိုက်သောရဟန်း၏ မတက သင်္ကန်းတည်းဟု အဓိဋ္ဌာန်ပြုအံ့၊ ဝိဋ္ဌိတ၊ ပေးရမည့်ရဟန်း၏ မတကသင်္ကန်းတည်းဟု အဓိဋ္ဌာန်အံ့၊ သွာဓိဋ္ဌိတ။ (ဤငါးပါးကား ပစ္စုပ္ပန် ကာလဖြင့် ဒေမိ-ပေးပါ၏ဟုဆို၍ပေးသဖြင့် အပေးမြောက်ပြီး ပေးရမည့် ရဟန်း၏ဥစ္စာဖြစ်ပြီ။ ပေးလိုက်သူ၏ဥစ္စာ မဟုတ်ပြီးဖြစ်သောကြောင့်ဟူ၏။)
မတကစီဝရံ အဓိဋ္ဌာတီတိ ဧတ္ထ မဂ္ဂံ ဂစ္ဆန္တော တဿ ကာလကိရိယံ သုတွာ အဝိဟာရဋ္ဌာနေ စေ ဒွါဒသရတနန္တရေ အညေသံ ဘိက္ခူနံ အဘာဝံ ဉတွာ “ဣဒံ စီဝရံ မယှံ ပါပုဏာတီ”တိ အဓိဋ္ဌာတိ၊ သွာဓိဋ္ဌိတံ။ (သာ၊ စာ-၃၄၃)
(မှတ်ချက် ဤဋီကာဆရာ၏ အာဘော်ကိုထောက်က အကယ်၍ (၁၂)တောင်အတွင်း အဝိဟာရဋ္ဌာန၌ အခြားရဟန်းရှိမူ ဝိဟာရဋ္ဌာနဖြစ်လျှင်လည်း ထိုဝိဟာရဋ္ဌာန၌ အခြားရဟန်းရှိမူ၊ ပုဂ္ဂလိကဓိဋ္ဌာန်အံ့၊ ဒွါဓိဋ္ဌိတဟုယူရန်ရှိ၏။
စာမျက်နှာ-235
သင်္ကန်းဖြစ်ပေါ်ကြောင်း မာတိကာ (၈)ပါး
(၁) သီမာယ ဒေတိ - သိမ်အပိုင်းအခြားဖြင့် လှူအံ့၊ အကြင်မျှလောက်သော ရဟန်းတို့သည် သိမ်အတွင်းသို့ ရောက်ကုန်၏။ ထိုမျှလောက်သော ရဟန်းတို့သည် ဝေခြမ်းရမည်။ [တတ္ထ သီမာယ ဒမ္ဘီတိ ဧဝံ သီမံ ပရာမသိတွာ ဒေန္တော သီမာယ ဒေတိ နာမ၊ ဧသ နယော သဗ္ဗတ္ထ] (ဋ္ဌ၊ စာ-၄၁၇)
သိမ်အမျိုးအစား
[သီမာယ ဒေတီတိ ဧတ္ထ တာဝ ခဏ္ဍသီမာ၊ ဥပစာရသီမာ၊ သမာနသံဝါသသီမာ၊ အဝိပ္ပဝါသသီမာ၊ လာဘသီမာ၊ ဂါမသီမာ၊ နိဂမသီမာ၊ နဂရသီမာ၊ အဗ္ဗန္တရသီမာ၊ ဥဒကုက္ခေပသီမာ၊ ဇနပဒသီမာ၊ ရဋ္ဌသီမာ၊ ရဇ္ဇသီမာ၊ ဒီပသီမာ၊ စက္ကဝါဠသီမာတိ ပန္နရသသီမာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။] (ဋ္ဌ၊ စာ-၄၁)
ခဏ္ဍသိမ်
ကျောင်းတိုက်တစ်ခုအတွင်း သံဃာကံဆောင်ရွက်ရာ၌ လွယ်ကူစေရန် ကမ္မဝါစာဖြင့်သမုတ်ထားအပ်သော ဗဒ္ဓသိမ်ငယ်များတည်း။ ထိုခဏ္ဍသိမ်အရာ၌ သမာနသံဝါသသိမ်၊ အဝိပ္ပဝါသသိမ်တို့သည် မထူမပြားသော တစ်ထပ်တစ်သားတည်းကျသောကြောင့် ခဏ္ဍသိမ်ဟုပင်ခေါ်သည်။
ဥပစာရသိမ်
[ဥပစာရသီမာ ပရိက္ခိတ္တဿ ဝိဟာရဿ ပရိက္ခေပန အပရိက္ခိတ္တဿ ပရိက္ခေပါရဟဋ္ဌာနေန ပရိစ္ဆန္နာ ဟောတိ။ အပိစ ဘိက္ခူနံ ဓုဝသန္နိပါတဋ္ဌာနတော ဝါ ပရိယန္တေ ဌိတဘောဇနသာလတောဝါ နိဗဒ္ဓဝသနကအာဝါသတော ဝါ ထာမမဇ္ဈိမဿ ပုရိသဿ ဒွိန္နံ လေပါတာနံ အန္တော ဥပစာရသီမာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ သာ ပန အာဝါသေသု ဝဍ္ဎန္တေသု ဝဍ္ဎတိ၊ ပရိဟာယန္တေသု ပရိယာယတိ။ မဟာပစ္စရိယံ ပန ““ဘိက္ခုသုပိ ဝဍ္ဎန္တေသု ဝဍ္ဎတီ”တိ ဝုတ္တံ။ တသ္မာ သ ဝိဟာရေ သန္နိပတိတဘိက္ခူဟိ သဒ္ဓိ ဧကာဗဒ္ဓါ ဟုတွာ ယောဇနသတမ္ပိ ပူရေတွာ နိသီဒန္တိ၊ ယောဇနသတမ္ပိ ဥပစာရသီမာဝ ဟောတိ၊ သဗ္ဗေသံ လာဘော ပါပုဏာတိ။] (ဋ္ဌ၊ စာ-၄၁၄) ဝိဟာရူပစာရ၌ ဟတ္ထပါသ်ဖြင့် ဗဟိဂါမစသည်၌ ၁၂တောင်ဖြင့် ဥပစာကို ဧကေတို့ယူ၏။
[ယသ္မာ အပရိက္ခိတ္တဿ ပရိက္ခေပါရဟဋ္ဌာနံ ဒုဗွီဇာနံ၊ တသ္မာ “အပိစာ”တိ အာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ဓုဝသန္နိပါတဋ္ဌာနမ္ပိ ပရိယန္တဂတမေဝ ဂဟေတဗ္ဗ။ “မဟာပစ္စရိယံ ပန ဘိက္ခူ သုပိ-လ-ပါပုဏာတီတိ “ဥပစာရ သီမာယ ဒေမာ”တိ ဧဝံ ဒိန္နမေဝ သာယာ”တိ လိခိတံ။ (ဇီ၊ စာ-၅၀၀)
“အပိစာ”တိ အာဒိနာ ပဌမလေပါတဘူတပရိက္ခေပါရဟဋ္ဌာနတော ဗဟိ ဒုတိယလေဉျပါတောပိ ဥပစာရသီမာ ဝါတိ ဒေဿတိ။ ဓုဝသန္နိပါတဋ္ဌာနာဒိကမ္ပိ ပရိယန္တေ ဌိတမေဝ ဂေဟတဗ္ဗ။ (တိ၊ စာ- ၂၀၂) ပရိက္ခေပါရဟဋ္ဌာနေန ပရိစ္ဆန္နာတိ ဣမိနာ အပရိက္ခိတ္တဿ ဝိဟာရဿ ဓုဝသန္နိပါတဋ္ဌာနာဒိတော
စာမျက်နှာ-236
ပဌမလော္မူပါတဿ အန္တော ဥပစာရသီမာတိ ဒဿေတိ။ ဣဒါနိ ဒုတိယလော္မူပါတဿ အန္တောပိ ဥပစာရသီမာ ယေဝါတိ ဒဿတုံ “အပိစာ”တိ အာဒိ အာရက္ခံ။ ဓုဝသန္နိပါတဋ္ဌာနမ္ပိ ပရိယန္တဂတေမဝ ဂဟေတဗ္ဗ။ (သာ၊ စာ-၃၄၄)
ယောဇနသတမ္ပိ ပူရေတွာ နိသီဒန္တီတိ ဧတ္ထ ဝိဟာရူပစာရေ ဟတ္ထပါသေန ဗဟိဂါမာဒီသု ဒွါဒသ ဟတ္ထန ဥပစာရောတိ ဧက။ “ဣမသ္မိံ ဝိဟာရေ သံဃဿာ”တိ ဝုတ္တေ ဧကာဗဒ္ဓါ ဟုတွာပိ ပရိက္ခေပ ပရိက္ခေပါရဟဋ္ဌာနံ အတိက္ကမိတွာ ဌိတာနံ န ပါပုဏာတီတိ ဧက (ဇီ၊ စာ-၅၀၁)
ဥပစာရသိမ်ဖြင့် ပိုင်းခြားအပ်သော ဝိနည်းကံများ
ဘိက္ခုနီနံ အာရာမပ္ပဝေသနသေနာသနာပုစ္ဆနာဒိ ပရိဝါသမာနတ္တာရောစနဝဿစ္ဆေဒနိဿယ သေနာ သနဂ္ဂါဟာဒိဝိဓာနန္တိ ဣဒံ သဗ္ဗ ဣမိဿာယေဝ ဥပစာရသီမာယဝသေန ဝေဒိတဗ္ဗ။ (သာ၊ စာ-၃၄၄) [ကင်္ခါ တတိယ၊ ကထိန]
သမာနသံဝါသ အဝိပ္ပဝါသ သိမ်
မဟာသိမ်သည် သမာနသံဝါသသိမ်၊ အဝိပ္ပဝါသသိမ်ဟု နှစ်မျိုးပြားရာ သမာနသံဝါသသိမ်သည် မဟာသိမ်အလုံးကို နှံ့၍တည်၏။ အဝိပ္ပဝါသသိမ်သည် ဌပေတွာ ဂါမဉ္စ ဂါမူပစာရာ-အရ ဂါမဂါမူပစာရမှ ကြွင်းသော မဟာသိမ်အရပ်၌သာ တည်၏။ ထို့ကြောင့် မဟာသိမ်ကို ဤ၌ သမာနသံဝါသသိမ် အဝိပ္ပဝါသသိမ် ဟုတည်ရာ ကွဲပြားမှုကိုလိုက်၍ အမည်နှစ်မျိုးဖြင့် ခွဲခြားခေါ်ဝေါ်ထားသည်။
လာဘသိမ်
[လာဘသီမာ နာမ နေဝ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေန အနုညာတာ၊ န ဓမ္မသင်္ဂါဟကတ္ထရေဟိ ဌပိတာ။ အပိ စ ခေါ ရာဇရာဇမဟာမတ္တာ ဝိဟာရံ ကာရေတွာ ဂါဝုတံ ဝါ အမုယောဇနံ ဝါ ယောဇနံ ဝါ သမန္တတော ပရိစ္ဆိန္ဒိတွာ “အယံ အမှာကံ ဝိဟာရဿ လာဘသီမာတိ” နာမ လိက္ခိတေက ထမ္ဘ နိခဏိတွာ “ယံ ဧတ္ထန္တရေ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ သဗ္ဗ တံ အမှာကံ ဝိဟာရဿ ဒေမာ”တိ သီမံ ဌပေန္တိ၊ အယံ လာဘသီမာ နာမ။ ဂါမနိဂမနဂရအတ္တန္တရဥဒကုက္ခေပသီမာပိ ဝုတ္တာ ဝ။ သိမ်ပိုင်း] (ဋ္ဌ၊ စာ-၄၁၈)
ဇနပဒ ရဋ္ဌ ရဇ္ဇ ဒီပ စက္ကဝါဠ
[ဇနပဒသီမာ နာမ ကာသိကောသလရဋ္ဌာဒီနံ အန္တော ဗဟူ ဇနပဒါ ဟောန္တိ၊ တတ္ထ ဧကေကော ဇနပဒပရိစ္ဆေဒေါ ဇနပဒသီမာ။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၄၁၈) (ရွှေဥမင်ဆရာတော်ဘုရားကား - တစ်ခရိုင်တစ်ခရိုင်တည်း ဟူ၏။ တောင်မြို့ဆရာတော် ဆရာကား-ကျေးရွာနယ်ပယ်နှင့်တကွသော မြို့နယ်လေးတစ်ခုဟူသတတ်။)
စာမျက်နှာ-237
ရဋ္ဌသီမာ နာမ ကာသိကောသလာဒိရဋ္ဌပရိစ္ဆေဒေါ။ ရဇ္ဇသီမာ နာမ စောဠဘောဂေါ ကရဠဘောဂေါတိ ဧဝံ ဧကကဿ ရညော အာဏာပဝတ္တိဋ္ဌာနံ။ ဒီပသီမာ နာမ သမုဒ္ဒန္တေန ပရိစ္ဆိန္နမဟာဒီပါ စ အန္တရဒီပါ စ။ စက္ကဝါဠသီမာ နာမ စက္ကဝါဠပဗ္ဗတေနေဝ ပရိစ္ဆန္နာ။] (ဋ္ဌ၊ စာ-၄၁၈)
လှူနည်းနှင့် အလှူပျံ့နှံ့ရာ ဌာနသိမ်
[ခဏ္ဍသိမ်၌စည်းဝေးသောသံဃာအား
(၁) ဧတ္ထဝ သီမာယ သံဃဿ ဒေမိ (ဋ္ဌ၊ စာ-၄၁၈)ဟုဆို၍ လှူအံ့၊ ထိုခဏ္ဍသိမ်တွင်းရှိ သံဃာအားသာ ရောက်၏။ သီမန္တရိက် ဥပစာရသိမ်တို့၌ တည်သောရဟန်းတို့အားသော်လည်း မရောက်။
(၂) ဣမိဿာ ဥပစာရသီမာယ သံဃဿ ဒမ္မိဟုလှူသော် (ဥပစာရသိမ်အလုံး) ခဏ္ဍသိမ် သီမန္တရိက်တို့၌တည်သော ရဟန်းတို့အားလည်း ရောက်၏။] (ဋ္ဌ၊ စာ-၄၁၈)
(၃) “ခဏ္ဍသီမာယံ ဌတွာ သီမဋ္ဌကသံဃဿ ဒမ္ဘီ”တိ ဝုတ္တေ ဥပစာရသီမာယဧဝ ပရိစ္ဆေတွာ ဒါတဗ္ဗန္တိ ဝုတ္တံ။ (ဇီ၊ စာ-၅၀၁)
(၄) “အဝိပ္ပဝါသသီမာယ ဒေမာ”တိ ခဏ္ဍသီမာယံ ဌတွာ ဒိန္န တတ္ထဝ ပါပုဏာတီတိ ကေစိ။ (ဇီ၊ စာ-၅၀၁)
(၅) [သမာနသံဝါသသီမာယ ဒမ္မိ-ဟုလှူသော် ခသိမ် သီမန္တရိက်တို့၌ တည်သောရဟန်း တို့အား မရောက်။] (ဋ္ဌ၊ စာ-၄၁၈) (တာသံ ဝိသုံ သမာနသံဝါသကသီမတ္တာ (ဇီ၊ စာ-၅၀၀))
(၆) [အဝိပ္ပဝါသသီမာလာဘသီမာသု ဒိန္နံ တာသု သီမာသု အန္တောဂတာနံ ပါပုဏာတိ။]။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၄၁၈) သမာနသံဝါသအဝိပ္ပဝါသသီမာသု ဒိန္နဿ ဣဒံ နာနတ္တံ-“အဝိပ္ပဝါသသီမာယ ဒမ္ဘီ”တိ ဒိန္န ဂါမဋ္ဌာနံ န ပါပုဏာတိ။ ကသ္မာ “ဌပေတွာ ဂါမဉ္စ ဂါမူပစာရဉ္စာ”တိ ဝုတ္တတ္တာ။ “သမာနသံဝါသက သီမာယ ဒမ္ဘီ”တိ ဒိန္န ပန ဂါမေ ဌိတာနမ္ပိ ပါပုဏာတီတိ။ [(သာ၊ စာ-၃၄၄) (ဒီ၊ စာ-၅ဝဝ၊၅၀၁) တူ]
(၇) [ဂါမသီမာဒီသု (နိဂမ၊ နဂရ၊ ဇနပဒ၊ ရဋ္ဌ၊ ရဇ္ဇ၊ ဒီပ၊ စက္ကဝါဠ) ဒိန္နံ တာသံ သီမာနံ အဗ္ဘန္တရ ဗဒ္ဓသီမာယ ဌိတာနမ္ပိ ပါပုဏာတိ။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၄၁၈)
(၈) အဗ္ဘန္တရသီမာဥဒကုက္ခေပသီမာသု ဒိန္န တတ္ထ အန္တောဂတာနံယေဝ ပါပုဏာတိ။] (ဋ္ဌ၊ စာ-၄၁၈)
တခြားသိမ်အားရည်မှန်း၍လှူခြင်း
[သေစေ ပန ဇမ္ဗူဒီပေ ဌိတော “တမ္ပဏ္ဍိပေ သံဃဿ ဒမ္ဘီ” တိ ဒေတိ၊ တမ္ပဏ္ဏီဒီပတော ဧကောပိ ဂန္ဓာ သဗ္ဗေသံ (ဘာဂံ) ဂဏှိတုံ လဘတိ။ သစပိ တတြေဝ ဧကော သဘာဂဘိက္ခု၊ သဘာဂါနံ ဘာဂံ ဂဏှာတိ၊ န ဝါတဗ္ဗော၊ (ဋ္ဌ၊ စာ-၄၁၈) ဧကောပိ ဂန္ဓာတိ ဧတ္ထ သဗ္ဗေသံ ဝါ ပါပေတွာ ဂန္တတ္ထံ၊ အာနေတွာ ဝါ ပါပေတတ္ထံ၊ ဣတရထာ ဂတဿ န ပါပုဏာတိ။ (ဇီ၊ စာ-၅၀၁)
စာမျက်နှာ-238
သာမညပြောလှူလျှင် မေးသင့်၏
[နာမည်ပြောင်းလဲ၍ သီမာယ ဒမ္မိ၊ သီမဋ္ဌကသံဃဿ ဒမ္မိ-ဟုပြော၍ လှူမူသိမ်အများရှိ၍ မည်သည့် သိမ်ကိုလှူသနည်းဟု မေးအပ်ပါ၏။ အကယ်၍ အကျွန်ုပ်ကား မည်သည့်သိမ်ဟုမသိပါ၊ သီမဋ္ဌကသံဃာသည် ခွဲဝေ၍ယူပါဟုလျှောက်မူ မဟာသိဝထေရ်အလိုအားဖြင့် အဝိပ္ပဝါသသိမ်ဖြင့် ခွဲဝေ၍ ယူရမည်ဟူ၏။ ထိုနောင်မှ ဥပစာရသိမ်ဖြင့် ဝေဖန်အပ်၏ဟူသော အဆုံးအဖြတ်ကို ပေး၏ဟူသတတ်။] (ဋ္ဌ၊ စာ-၄၁၉)
၂ - ကတိကာယ ဒေတိ
ကတိကဝတ်ဖြင့် လှူအံ့၊ များစွာသောကျောင်းတို့သည် တူသောလာဘ်ရှိကုန်၏။ တစ်ခုသောကျောင်း၌ ပေးလှူသည်ရှိသော် အလုံးစုံသောကျောင်း၌ လှူသည်မည်၏။ [ကျောင်းတစ်ကျောင်းတွင် ရဟန်းတို့စည်းဝေး၍ မိမိတို့ချီးမြှောက်လိုသော သမာနလာဘပြုလိုသောကျောင်း၏အမည်ကိုယူ၍ အသုကော နာမဝိဟာရော ပေါရာဏကောတိ ဝါ ဗုဒ္ဓါဓိဝုတ္ထာတိ ဝါ အပ္ပလာဘောတိ ဝါ ယံ ကိဉ္စိ ကာရဏံ ဝတွာ တံ ဝိဟာရံ ဣမိနာ ဝိဟာရေန သဒ္ဓိ ဧကလာဘံ ကာတုံ သံဃဿ ရုစ္စတိ (ဋ္ဌ၊ စာ-၄၁၉)ဟု သုံးကြိမ် ကြားအပ်၏။ ထိုလာဘ်မရှိသောကျောင်း၌လည်း သံဃာသည် အလားတူပြုအပ်၏။ ဤသို့ပြုသော် တစ်ကျောင်း၌ နေသော်လည်း အခြားတစ်ကျောင်း၌နေသည်ပင် မည်၏။ တစ်ကျောင်း၌ လာဘ်ကို ဝေသည်ရှိသော် အခြားတစ်ကျောင်း၌တည်သော ရဟန်း၏အဖို့ကို ယူခြင်းငှာအပ်၏။ နည်းတူကျောင်းများစွာလည်း ပြုနိုင်၏။] [ဧကသ္မိံ လာဘေ ဘာဇိယမာနေ ဣတရသ္မိံ ဌိတဿ ဘာဂံ ဂဟေတုံ ဝဋ္ဋတိ။] (ဋ္ဌ၊ စာ-၄၁၉) သမာနလာဘ ကတိကာ မူလာဝါသေ သတိ သိယာ။ မူလာဝါသဝိနာသန ကတိကာပိ ဝိနဿတိ။ (ဇီ၊ စာ-၅၀၁)
၃ - ဘိက္ခာပညတ္တိယာ ဒေတိ
ဆွမ်းဝတ်တည်သဖြင့် လှူအံ့၊ အကြင်ကျောင်း၌ သံဃာအား အမြဲလုပ်ကျွေးခြင်းတို့ကို ပြုကုန်၏။ ထိုကျောင်း၌ ပေးလှူ၏။ [ကျောင်းတစ်ကျောင်း၌ မိမိဥစ္စာဖြင့် ဒါနဝတ်ရှိသူ၊ တစ်ကျောင်းလုံးကို တာဝန်ယူ၍ အိမ်၌ကျွေးသူ (အလှည့်ဖြင့်)ကျောင်းဆောက်လှူသူ၊ နိဗဒ္ဓသလာကဘတ် စသည်တို့ကိုလှူသူ ကျောင်းတစ်တိုက်လုံးကို တည်ဆောက်လှူသူတို့ကား ဓုဝကာရ-သံဃာအား အမြဲလုပ်ကျွေးသူတို့ မည်ကုန်၏။]
လှူနည်း -
[အကယ်၍ ထိုဓုဝကာရဒါယကာက ယတ္ထ မယှံ ဓုဝကာရာ ကရီယန္တိ၊ တတ္ထ ဒမ္မိ၊ တတ္ထ ဒေထ (ဋ္ဌ၊ စာ-၄၂ဝ) ဟုပြော၍ လှူမူ၊ ဓုဝကာရ ကောင်းမှုပြုရာ ကျောင်းများစွာရှိမူလည်း အလုံးစုံသော ထိုကျောင်းတို့၌ လှူသည်သာဖြစ်ပေ၏။ သဗ္ဗတ္ထ ဒိန္နမေဝါတိ “သမာနဘာဂေါဝ ဟောတီ”တိ ဝဒ။ “ဧကမကံ အမှာကံ ပါပုဏာတီတိ စေ ဝဒတိ၊ ဝတီ”တိ ဝဒန္တိ ဝိဘာဂဿ ကတတ္ထာ။ (ဇီ၊
စာမျက်နှာ-239
စာ-၅ဝ၁) အကယ်၍ တစ်ကျောင်းကျောင်း၌ သံဃာပို၍များမူ ထိုရဟန်းတို့က သင်တို့ ဓုဝကာရပြုရာ တစ်ကျောင်း၌ သံဃာများ၍ တစ်ကျောင်း၌ နည်းကုန်၏ဟု ပြောကြားအပ်ပါ၏။ အကယ်၍ ဒါယကာက ရဟန်းအရေအတွက်ဖြင့် ခံယူပါကုန်ဟုဆိုမူ ဆိုတိုင်းခွဲဝေယူခြင်းငှာ အပ်ပါ၏။]
ညောင်စောင်းအင်းပျဉ်။ ။ [သင်္ကန်းဆေးစသည်ကားနည်းသော်လည်း ဝေဖန်ခြင်းငှာလွယ်ကူ၏။ အကယ်၍ ညောင်စောင်းအင်းပျဉ်တို့ကို တစ်ပေါင်းတည်း လှူမူ၊ ဒါယကာအား မေးစိစစ်၍ ဒါယကာက ရည်ညွှန်းသောကျောင်း ရည်ညွှန်းသောရဟန်းအားသာ ပေးအပ်၏။ အကယ်၍ မယှံ ဓုဝကာရေ ဒေထ (ဋ္ဌ၊ စာ-၄၂၀) ဟုဆို၍ မစိစစ်ဘဲသွားမူ သံဃာကစိစစ်ခြင်းငှာအပ်ပါ၏။ စိစစ်ပုံကား သံဃတ္ထရဿ ဝသနဋ္ဌာနေ ဒေထ (ဋ္ဌ၊ စာ-၄၂၀)ဟု ဆိုအပ်၏။ အကယ်၍ မထေရ်၏ကျောင်းသည် ပြည့်စုံနေမူ မပြည့်စုံရာ ကျောင်းသို့ပေးအပ်၏။ အကယ်၍ ရဟန်းတစ်ပါးက တပည့်တော်၏နေရာဌာန၌ သေနာသန ပရိဘောဘဏ္ဍာ မရှိဟုဆိုမူ ထိုကျောင်း၌ ပေးအပ်၏။]
၄ - သံဃဿ ဒေတိ
သံဃာအား လှူအံ့၊ မျက်မှောက်ဖြစ်သောသံဃာသည် ဝေခြမ်းရမည်။
သမ္မုခီဘူတအားဝေဖန်ခြင်း - [သံဃဿ ဒေတီတိ ဝိဟာရံ ပဝိသိတွာ ဣမာနိ စီဝရာနိ သံဃဿ ဒဋီတိ ဒေတိ။ သမ္မုခီဘူတေနာတိ ဥပစာရသီမာယ ဌိတေန သံဃေန ဃဏ္ဌိ ပဟရိတွာ ကာလံ ဃောသေတွာ ဘာဇေတဗ္ဗ။ သီမဋ္ဌဿ အသတ္တဿာပိ ဘာဂံ ဂဏှန္တော န ဝါရေတဗ္ဗော။ ဝိဟာရော မဟာ ဟောတိ၊ ထေရာသနတော ပဋ္ဌာယ ဝသု ဒိယျမာနေသု အလသဇာတိကာ မဟာထေရာ ပုစ္ဆာ အာဂစ္ဆန္တိ၊ “ဘန္တေ ဝီသတိဝဿာနံ ဒိယျတိ၊ တုမှာကံ ဌိတိကာ အတိက္ကန္တာ” တိ န ဝတ္တဗ္ဗာ။ ဌိတိကံ ဌပေတွာ တေသံ ဒတွာ ပုစ္ဆာ ဌိတိကာယ ဒါတဗ္ဗ။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၄၂၀)
အခြားကျောင်းသံဃာများလာခြင်း - အသုကဝိဟာရေ ကိရ ဗဟို စီဝရံ ဥပ္ပန္တိ သုတွာ ယောဇနန္တရိကဝိဟာရတောပိ ဘိက္ခူ အာဂစ္ဆန္တိ၊ သမ္ပတ္တသမ္ပတ္တာနံ ဌိတဋ္ဌာနတော ပဋ္ဌာယ ဒါတဗ္ဗ။ အသမ္ပတ္တာ နမ္ပိ ဥပစာရသီမံ ပဝိဋ္ဌာနံ အန္တေဝါသိကာဒီသု ဂဏှန္တေသု ဒါတဗ္ဗမေဝ။ ““ဗဟိ ဥပစာရသီမာယ ဌိတာနံ ဒေထာ”တိ ၀ဒန္တိ၊ န ဒါတဗ္ဗ။ သေစေ ပန ဥပစာရသီမံ သြက္ကန္တေဟိ ကာဗဒ္ဓါ ဟုတွာ အတ္တနော ဝိဟာရဒွါရေ ဝါ အန္တောဝိဟာရေယေဝ ဝါ ဟောန္တိ၊ ပရိသဝသေန ဝမိုတာ နာမ ဟောတိ သီမာ။ တသ္မာ ဒါတဗ္ဗ။ သံဃနဝကဿ ဒိပိ ပုစ္ဆာ အာဂတာနံ ဒါတဗ္ဗ၀။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၄၂၀၊၄၂၁)
ဒုတိယအကြိမ်ဝေခြင်း - ဒုတိယဘာဂ ပန ထေရာသနံ အာရှ အာဂတာနံ ပဌမဘာဂေါ န ပါပုဏာတိ၊ ဒုတိယဘာဂတော ဝဿဂ္ဂေန ဒါတဗ္ဗ။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၄၂၁) (ဒုတိယဘာဂ ပန ထေရာသနံ အာရုတိ ယာဝ သံဃနဝကာ ဧကဝါရံ သဗ္ဗေသံ ဘာဂံ ဒတွာ စီဝရေ အပရိက္ခိဏေ ပုန သဗ္ဗေသံ ဒါတုံ ဒုတိယဘာဂေ ထေရဿ ဒိန္တေတိ အတ္ထော။ (တိ၊ စာ-၂၀၂)
ဝေဖန်ပြီးမှတခြားသွားပါ - ဧကသ္မိံ ဝိဟာရေ ဒသ ဘိက္ခူ၊ ဟောန္တိ၊ ဒသ ဝတ္ထာနိ “သံဃဿ ဒေမာ”တိ ဒေန္တိ၊ ပါက္ကံ ဘာဇေတဗ္ဗာနိ၊ သေစ “သဗ္ဗာနဝမှာကံ ပါပုဏန္တိတိ ဂဟေတွာ ဂစ္ဆန္တိ။ ဒုပ္ပါပိတာနိ စေဝ ဒုဂ္ဂတာနိ စ၊ ဂတဂတဋ္ဌာနေ သံဃိကာနေဝ ဟောန္တိ။ ဧကံ ပန ဥဒ္ဓရိတွာ “ဣဒံ
စာမျက်နှာ-240
တုမှာကံ ပါပုဏာတီ”တိ သံဃတ္တေရဿ ဒတွာ “သေသာနိ အမှာကံ ပါပုဏန္တီ”တိ ဂဟေတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ (ဋ္ဌ၊ စာ-၄၂၁)
တစ်ထည်သာလှူခြင်း ဧကေမဝ ဝတ္တံ သံဃဿ ဒေမာတိ အာဟရန္တိ၊ အဘာဇေတွာဝ အမှာကံ ပါပုဏန္တီတိ ဂဏှန္တိ၊ ဒုပ္ပါပိတက္ကေ၀ ဒုဂ္ဂဟိတဉ္စ၊ သကန ပန ဟလိဒ္ဓိအာဒိနာ ဝါ လေခံ ကတွာ ဧကံ ကောဋ္ဌာသံ ဣမံ ဋ္ဌာနံ တုမှာကံ ပါပုဏာတီတိ သံဃတ္ထရဿ ပါပေတွာ သေသံ အမှာကံ ပါပုဏာတီတိ ဂဏှန္တိ၊ ဝတိ၊ ခဏ္ဍ ခဏ္ဍ အိန္ဒိတွာ ဘာဇိယမာနံ ဝဋ္ဋတိယေဝ။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၄၂၁)
တစ်ပါးတည်းရှိခြင်း - ဧကဘိက္ခုက ဝိဟာရေ သံဃဿ စီဝရေသု ဥပ္ပသု သစ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တနယေနေဝ သော ဘိက္ခု၊ သဗ္ဗာနိ မယှံ ပါပုဏန္တီတိ ဂဏှာတိ၊ သုဂ္ဂတာနိ၊ ဋ္ဌိတိကာ ပန န တိဋ္ဌတိ။ သစ ဧကကံ ဥဒ္ဓရိတွာ ဣဒံ မယုံ ပါပုဏာတီတိ ဂဏှာတိ၊ ဋ္ဌိတိကာ တိဋ္ဌတိ။ တတ္ထ အဋ္ဌိတာယ ဌိတိကာယ ပုန အညသို့ စီဝရေ ဥပ္ပန္နေ သစေ ဧကော ဘိက္ခု၊ အာဂစ္ဆတိ၊ မဇ္ဈေ ဆိန္ဒိတွာ ဒီဟိပိ ဂဟေတဗ္ဗ။ ဌိတာယ ဌိတိကာယ ပုန အညသို့ စီဝရ ဥပ္ပန္နေ သစ နဝကတရော အာဂစ္ဆတိ၊ ဌိတိကာ ဟေဋ္ဌာ သြရောဟတိ၊ သစေ ဝုဍ္ဎတရော အာဂစ္ဆတိ၊ ဌိတိကာ ဥဒ္ဓံ အာရောဟတိ၊ အထညော နတ္ထိ၊ ပုန အတ္တနော ပါပေတွာ ဂဟေတတ္ထံ။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၄၂၁)
ပံ့သုကူရဟန်းတို့အတွက် ““သံဃဿ ဒေမာ”တိ ဝါ “ဘိက္ခုသံဃဿ ဒေမာ'တိ ဝါ ယေန ကေနစိ အာကာရေန သံဃံ အာမသိတွာ ဒိန္နံ ပန ပံသုကူလိကာနံ န ဝဋ္ဋတိ။ “ဂဟပတိစီဝရံ ပဋိက္ခိပါမိ ပံသုကူလိကင်္ဂ သမာဒိယာမီ” တိ ဝုတ္တတ္တာ၊ န ပန အကပ္ပိယတ္တာ။ ဘိက္ခုသံဃေန အပလောက တွာ ဒိန္နမ္ပိ န ဂဟေတဗွီ။ ယံ ပန ဘိက္ခု အတ္တနော သန္တကံ ဒေတိ၊ တံ ဘိက္ခုဒတ္တိယံ နာမ ဝဋ္ဋတိ၊ ပံသု ကူလံ ပန န ဟောတိ။ ဧဝံ သန္တေပိ ဓုတင်္ဂ န ဘိဇ္ဇတိ။ “ဘိက္ခူနံ ဒေမ၊ ထေရာနံ ဒေမာ”တိ ဝုတ္တေ ပန ပံသုကူလိကာနမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၄၂၁၊၄၂၂) ပံသုကူလိကာနမ္ပိ ဝတီတိ “တုယှံ ဒေမာ”တိ အဝတွာ “ဘိက္ခူနံ ဒေမ၊ ထေရာနံ ဒေမာ”တိ ဝုတ္တတ္တာ ပံသုကူလိကာနံ ဝဋ္ဋတိ။ (သာ၊ စာ-၃၄၄) ဧတ္ထ “တုယှံ ဒေမာ”တိ အဝုတ္တတ္တာတိ ကာရဏံ ဝဒန္တိ။ ယဒိ ဧဝံ သံဃဿ ဒေမာ”တိ ဝုတ္တပိ ဝယျ၊ “ဘိက္ခူနံ ဒေမ၊ ထေရာနံ ဒေမ၊ သံဃဿ ဒေမာ”တိ ဝစနတော ဘေဒေါ န ဒိဿတိ၊ ဝီမံသိတဗ္ဗမေတ္ထ ကာရဏံ။ (တိ၊ စာ-၂၀၂၊၂၀၃) “ဣဒံ ဝတ္ထံ သံဃဿ ဒေမ၊ ဣမိနာ ဥပါဟနတ္ထ ဝိကပတ္တတ္ထဝိကအာယောဂအံသဗဒ္ဓကာဒီနိ ကရောန္တု”တိ ဒိဋ္ဌိ ဝဋ္ဋတိ။ ပတ္တတ္ထဝိကာဒီနံ အတ္ထာယ ဒိန္နာနိ ဗဟူနိ ဟောန္တိ၊ စီဝရတ္ထာယပိ ပဟောန္တိ၊ တတော စီဝရံ ကတွာ ပါရုပိတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ (ဋ္ဌ၊ စာ-၄၂၂) (ပါရုပိတုံ ဝဋ္ဋတီတိ ပံသုကူလိကာနံ ဝဋ္ဋတိ။)(တိ၊ စာ-၂၀၃) သေစေ ပန သံဃော ဘာဇိတာတိရိတ္တာနိ ဝတ္ထာနိ ဆိန္ဒိတွာ ဥပါဟနတ္ထဝိကာဒီနံ အတ္ထာယ ဘာဇေတိ၊ တတော ဂဟေတုံ န ဝဋတိ၊ သာမိက ဝိစာရိတေမဝ ဟိ ဝဋ္ဋတိ။ န ဣရံ၊ (ဋ္ဌ၊ စာ-၄၂၂) [ဝိစာရိတမေဝါတိ ဥပါဟနတ္ထဝိကာဒီနမတ္ထာယ ဝိစာရိတမေဝ။) (သာ၊ စာ-၃၄၄) (သပိတ် အိတ်စသည်တို့၏အလို့ငှာ ဒါယကာတို့ လှူသည်သာ အပ်၏ဟူလိုသတည်။)
ပံသုကူလိကသံဃဿ ဓမကရဏပဋာဒီနံ အတ္ထာယ ဒေမာတိ ဝုတ္တေပိ ဂဟေတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ ပရိက္ခာရောနာမ ပံသုကူလိကာနမ္ပိ ဣစ္ဆိတဗ္ဗာ။ ယံ တတ္ထ အတိရေနံ ဟောတိ၊ တံ စီဝရေပိ ဥပနေတုံ
ဝဋတိ။ သုတ္တံ သံဃဿ ဒေန္တိ၊ ပံသုကူလိကေဟိပိ ဂဟေတဗ္ဗ၊ အယံ တာဝ ဝိဟာရံ ပဝိသိတွာ ဣမာနိ စီဝရာနိ သံဃဿ ဒမ္ဘီတိ ဒိသု ဝိနိစ္ဆယော။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၄၂၂)
ဗဟိုဥပစာရသီမ၌လှူခြင်း
သစေ ပန ဗဟိုဥပစာရသီမာယံ အဒ္ဓါနပ္ပဋိပန္နေ ဘိက္ခူ ဒိသွာ “သံဃဿ ဒမ္ဘီ”တိ သံဃတ္ထရဿ ဝါ သံဃနဝကဿ ဝါ အာရောစေတိ၊ သစေပိ ယောဇနံ ဖရိတွာ ပရိသာ ဌိတာ ဟောတိ၊ ဧကဗဒ္ဓါ စေ၊ သဗ္ဗေသံ ပါပုဏာတိ။ ယေ ပန ဒွါဒသဟိ ဟတ္ထဟိ ပရိသံ အသမ္ပတ္တာ၊ တေသံ န ပါပုဏာတိ။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၄၂၂)
၅ - ဥဘတောသံဃဿ ဒေတိ
ဥဘတောသံဃာအားလှူအံ့၊ ရဟန်းယောက်ျားများစွာရှိ၍ ရဟန်းမိန်းမတစ်ယောက်သာရှိအံ့၊ ထက်ဝက်ပေးရမည်။ ရဟန်းမိန်းမများစွာရှိ၍ ရဟန်းယောက်ျား တစ်ပါးသာရှိအံ့၊ ထက်ဝက်ပေးရမည်။ [အန္တမသော အနုပသမ္ဗဿပိ ဥပမေဝ ဒါတဗ္ဗ။] (သာ၊ စာ-၃၄၄)
ဥဘတောသံဃာနှင့်ပုဂ္ဂိုလ်
ဥဘတောသံဃဿ စ တုယှဉ္စ ဒမ္ဘီတိ ဝုတ္တေ သစေ ဒသ ဒသ ဘိက္ခု၊ စ ဘိက္ခုနိယော စ ဟောန္တိ၊ ဧကဝီသတိ ပဋိပီသေ ကတွာ ဧကော ပုဂ္ဂလဿ ဒါတဗ္ဗော၊ ဒသ ဘိက္ခုသံဃဿ၊ ဒသ ဘိက္ခုနိသံဃဿ။ ယေန ပုဂ္ဂလိကော လဒ္ဓေါ၊ သော သံဃတောပိ အတ္တနော ဝဿဂ္ဂေန ဂဟေတုံ လဘတိ။ ကသ္မာ ဥဘတောသံဃဂ္ဂဟဏေန ဂဟိတတ္တာ။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၄၂၂)
ဥဘတောသံဃာနှင့်စေတီ
“ဥဘတောသံဃဿ စ စေတိယဿ စ ဒမ္ဘီ’တိ ဝုတ္တေပိ သေ ဝ နယော။ ဣဓ ပန စေတီယဿ သံဃတော ပါပုဏနကောဋ္ဌာသော နာမ နတ္ထိ၊ ဧကပုဂ္ဂလဿ ပတ္တကောဋ္ဌာသသမောဝ ကောဋ္ဌာသော ဟောတိ။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၄၂၃)
ဥဘတောသံဃာ ပုဂ္ဂိုလ်၊ စေတီ
ဥဘတောသံဃဿ စ တုယှဉ္စ စေတိယဿ စာတိ ဝုတ္တေ ပန ဒွါဝီသတိ ကောဋ္ဌာသေ ကတွာ ဒသ ဘိက္ခူနံ၊ ဒသ ဘိက္ခုနီနံ၊ ဧကော ပုဂ္ဂလဿ၊ ဧကာ စေတိယဿ ဒါတဗ္ဗာ။ တတ္ထ ပုဂ္ဂလာ သံဃတောပိ အတ္တနော ဝဿဂ္ဂေန ပုန ဂဟေတုံ လဘတိ၊ စေတိယဿ ဧကောယေဝ။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၄၂၃)
ဘိက္ခုသံဃာ ဘိက္ခုနီ
ဘိက္ခုသံဃဿ စ ဘိက္ခုနီနဉ္စ ဒမ္ဘီတိ ဝုတ္တေ ပန န မဇ္ဈေ၊ ဘိန္ဒိတွာ ဒါတဗ္ဗ၊ ဘိက္ခူ စ ဘိက္ခုနိယော စ ဂဏတွာ ဒါတဗ္ဗ။ ဘိက္ခုသံဃဿ စ ဘိက္ခုနီနဉ္စ တုယှဉ္ဇာတိ ဝုတ္တေ ပန ပုဂ္ဂလာ ဝိသုံ န လဘတိ၊ ပါပုဏနဋ္ဌာနတော ဧကမေဝ လဘတိ။ ကသ္မာ? ဘိက္ခုသံဃဂ္ဂဟဏေန ဂဟိတတ္တာ။ ဘိက္ခုသံဃဿ စ ဘိက္ခုနီနဉ္စ တုယှဉ္စ စေတိယဿစာတိ ဝုတ္တေပိ စေတိယဿ ဧကပုဂ္ဂလပဋိဝီသော လဗ္ဘတိ၊ ပုဂ္ဂလဿ ဝိသုံ န လဗ္ဘတိ၊ တသ္မာ ဧကံ စေတိယဿ ဒတွာ အဝသေသံ ဘိက္ခု စ ဘိက္ခုနိယော စ ဂဏေတွာ ဘာဇေတဗ္ဗ။ (၉၊ စာ-၄၂၃) (ဤ၌ အဋ္ဌကထာ ပမာဏအားဖြင့်သာ မှတ်ပါဟူသတတ်။ (ဇီ-သာ) ဝိမတိဆရာကား၊ ပုဂ္ဂလပ္ပာနော ဟေတ္ထ သံဃ-သဒ္ဓေါ ဒဋ္ဌဗ္ဗော (တိ၊ စာ-၂၀၃)ဟု အကြောင်းပြ၏။) (ပါပုဏနဋ္ဌာနတော ဧကမေဝ လဘတီတိ အတ္တနော ဝန ပတ္တဋ္ဌာနတော) (သာ၊ စာ-၃၄၄)
ဘိက္ခု ဘိက္ခုနီ
ဘိက္ခုနဉ္စ ဘိက္ခုနီနဉ္စ ဒမ္ဘီတိ ဝုတ္တေပိ မဇ္ဈေ၊ ဘိန္ဒိတွာ န ဒါတဗ္ဗ၊ ပုဂ္ဂလ ဂဏနာယ ဧဝ ဝိဘဇ္ဇိတဗ္ဗ။ ဘိက္ခုနဉ္စ ဘိက္ခုနီနဉ္စ တုယှဉ္စ စေတိယဿ စာတိ ဧဝံ ဝုတ္တေပိ စေတိယဿ
စာမျက်နှာ-242
ဧကပုဂ္ဂလပဋိဝီသော လဗ္ဘတိ၊ ပုဂ္ဂလဿ ဝိသုံ နတ္ထိ၊ ဘိက္ခု၊ စ ဘိက္ခုနိယော စ ဂဏေတွာ ဧဝ ဘာဇေတဗ္ဗ။ ယထာ စ ဘိက္ခုသံဃံ အာဒိ ကတွာ နယော နီတော၊ ဧဝံ ဘိက္ခုနိသံဃံ အာဒိ ကတွာပိ နေတဗ္ဗာ။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၄၂၃)
ဘိက္ခုသံဃာ ပုဂ္ဂိုလ်
ဘိက္ခုသံဃဿ စ တုယှဉ္ဇာတိ ဝုတ္တေ ပုဂ္ဂလဿ ဝိသုံ န လဗ္ဘတိ၊ ဝဿဂ္ဂေနဝ ဂဟတတ္ထံ။ ဘိက္ခုသံဃဿ စ စေတိယဿ စာတိ ဝုတ္တေ ပန စေတိယဿ ဝိသုံ ပဋိဝီသော လဗ္ဘတိ။ ဘိက္ခုသံဃဿ စ တုယှဉ္စ စေတိယဿစာတိ ဝုတ္တေပိ စေတိယဿဝ လဗ္ဘတိ၊ န ပုဂ္ဂလဿ။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၄၂၃)
ဘိက္ခု၊ ပုဂ္ဂိုလ်
ဘိက္ခုနဉ္စ တုယှဉ္ဇာတိ ဝုတ္တေပိ ဝိသုံ န လဗ္ဘတိ။ ဘိက္ခုနဉ္စ စေတိယဿ စာတိ ဝုတ္တေ ပန စေတိယဿ လဗ္ဘတိ။ ဘိက္ခုနဉ္စ တုယှဉ္စ စေတိယဿစာတိ ဝုတ္တေပိ စေတိယဿေဝ ဝိသုံ လဗ္ဘတိ၊ န ပုဂ္ဂလဿ။ ဘိက္ခုနိသံဃံ အာဒိံ ကတွာပိ ဧဝမေဝ ယောဇေတဗ္ဗ။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၄၂၃)
အာဝါသ၊ စေတီ၊ ဓမ္မ
“သဗ္ဗာဝါသဿ စ၊ စေတိယဿ စ၊ ဓမ္မဿစာ”တိ ဝုတ္တေ သဗ္ဗဝိဟာရေသု စေတိယဓမ္မာနံ ဧကေကဿ ဘိက္ခုနော ဘာဂေါ ဒါတဗ္ဗော”တိ ဝဒန္တိ၊ “ဘိက္ခုသံဃဿ စ စေတိယဿစာ”တိ ဝုတ္တေ န ဝိရုဇ္ဈတီတိ စေ၊န။ တတ္ထ “ဘိက္ခုသံဃဿာ”တိ ဝုတ္တတ္တာ, ဣ ဝိဟာရေန ဃဋိတတ္တာ စ တမှိ တမှိ ဝိဟာရ ဧကဘာဝံ လဘိတဗ္ဗမဝါတိ ပရိဟရန္တီ) (ဇီ၊ စာ ၅ဝ၁၊၅ဝ၂)
ရှေးထုံးစဉ်လာတစ်ရပ်
ပုဗ္ဗေ ဗုဒ္ဓပ္ပခဿ ဥဘတောသံဃဿ ဒါနံ ဒေန္တိ၊ ဘဂဝါ မ နိသီဒတိ၊ ဒက္ခိဏတော ဘိက္ခူ, ဝါမတော ဘိက္ခုနိယော နိသီဒန္တိ၊ ဘဂဝါ ဥဘိန္န သံဃတ္ထေရော။ တဒါ ဘဂဝါ အတ္တနာ လဒ္ဓပစ္စယ အတ္တနာပိ ပရိဘုဉ္ဇတိ၊ ဘိက္ခူနမ္ပိ ဒါပေတိ။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၄၂၃၊၄၂၄)
ထိုထုံးကို နှလုံးမူ၍
ဧတရဟိ ပန ပဏ္ဍိတမနုဿာ သောတုကံ ပဋိမံ ဝါ စေတိယံ ဝါ ဌပေတွာ ဗုဒ္ဓပ္ပမုခဿ ဥဘတောသံဃဿ ဒါနံ ဒေန္တိ။ ပဋိမာယ ဝါ စေတိယဿ ဝါ ပုရတာ အာဓာရက ပတ္တံ ဌပေတွာ ဒက္ခိဏောဒကံ ဒတွာ ဗုဒ္ဓါနံ ဒေမာတိ၊ တတ္ထ ယံ ပဌမံ ခါဒနီယံ ဘောဇနီယံ ဒေန္တိ၊ ဝိဟာရံ ဝါ အာဟရိတွာ ဣဒံ စေတိယဿ ဒေမာတိ ပိဏ္ဍပါတဉ္စ မာလာဂန္ဓာဒီနိ စ ဒေန္တိ၊ တတ္ထ ကထံ ပဋိပဇ္ဇိတဗ္ဗန္တိ။?
ဘုရားပစ္စည်း
မာလာဂန္ဓာဒီနိ တာဝ စေတိယေ အာရောပေတဗ္ဗာနိ၊ ဝတ္ထုဟိ ပဋာကာ (တံခွန်ကုက္ကားတို့ကို) တေလန ပဒီပါ ကာတဗ္ဗာ၊ ပိဏ္ဍပါတမဓုဖာဏိတာဒီနိ ပန ယော နိဗဒ္ဓစေတိယ ဇဂ္ဂကော ဟောတိ ပဗ္ဗဇိတော ဝါ ဂဟဋ္ဌာ ဝါ၊ တေဿဝ ဒါတဗ္ဗာနိ။ နိဗဒ္ဓဇဂ္ဂက အသတိ အာဟဋဘတ္တံ ဌပေတွာ ဝတ္တံ ကတွာ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဥပကဋ္ဌ ကာလေ ဘုဉ္ဇိတွာ ပုစ္ဆာပိ ဝတ္တံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိယေဝ။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၄၂၄)
ဘုရားသံဃာအတွက်ခိုင်းစေမှု
မာလာဂန္ဓာဒီသု စ ယံကိဉ္စိ ဣဒံ ဟရိတွာ စေတိယဿ ပူဇံ ကရောထာတိ ဝုတ္တေ ဒူရမှိ ဟရိတွာ ပူဇေတဗ္ဗ။ ဘိက္ခုံ သံဃဿ ဟရာတိ ဝုတ္တေပိ ဟရိတဗ္ဗ။(ဋ္ဌ၊ စာ-၄၂၄) (ဤဒိသံ ဂိဟိဝေယျာဝစ္စံ န ဟောတီတိ ကတွာ ဝုတ္တံ။ (သာ၊ စာ-၃၄၅)။ ပူဇေတဗ္ဗန္တိအာဒိ ဂိဟိကမ္မံ န ဟောတီတိ ဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တံ။) (တိ၊ စာ-၂၀၃) သေစေ ပန အဟံ ပိဏ္ဍာယ စရာမိ၊ အာသနသာလာယ ဘိက္ခု၊ အတ္ထိ၊ တေ အာဟရိဿန္တိတိ ဝုတ္တေ ဘန္တေ တုယှံယေဝ ဒမ္ဘီတိ ဝဒတိ၊
စာမျက်နှာ-243
ဘုဉ္စိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ အထ ပန ဘိက္ခုသံဃဿ ဒဿာမီတိ ဟရန္တဿ ဂစ္ဆတော အန္တရာဝ ကာလော ဥပကဋ္ဌာ ဟောတိ၊ အတ္တနော ပါပေတွာ ဘုဉ္စိတုံ ဝဋ္ဋတိ] (ဋ္ဌ၊ စာ-၄၂၄) အတ္တနော ပါပေတွာတိ ဝိကာလေ အပရိဘောဂတ္တာ သကလောပိ ဝယျာတိ စေ? “ဘိက္ခုသံဃဿ ဟရာ”တိ ဝုတ္တတ္တာ တေန “ဟရာမီ”တိ ဂဟိတတ္တာ စ န ဝတိ။ (ဇီ၊ စာ-၅၀၂)
၆ - ဝဿံဝုဋ္ဌသံဃဿ ဒေတိ
ဝါကျွတ်သော သံဃာအား လှူအံ့၊ အကြင်မျှလောက်သော ရဟန်းတို့သည် ထိုကျောင်း၌ ဝါကျွတ်ကုန်၏။ ထိုရဟန်းတို့သည် ဝေခြမ်းရမည်။
ကျောင်းတွင်း၌လှူခြင်း
[ဝိဟာရံ ပဝိသိတွာ “ဣမာနိ စီဝရာနိ ဝဿံဝုဋ္ဌသံဃဿ ဒမ္ဘီ” တိ ဒေတိ။ ယတ္တကာ ဝဿစ္ဆေဒံ အကတွာ ပုရိမဝဿံဝုဋ္ဌာ၊ တေဟိ ဘာဇေတဗ္ဗေ၊ အညေသံ န ပါပုဏာတိ။ ဒိသာပန္တဿာပိ သတိ ပဋိဂ္ဂါဟက ယာဝ ကထိနဗ္ဗာရာ ဒါတဗ္ဗ။ (တန်ဆောင်မုန်းလပြည့်တိုင်ရုံယူ) အနတ္ထတ ပန ကထိနေ အန္တောဟေမန္တေ ဝဥ ဝတျာ ဒိန္နံ ပစ္ဆိမဝဿံဝုဋ္ဌာနမ္ပိ ပါပုဏာတီတိ လက္ခဏညူ ဝဒန္တိ။ အဋ္ဌကထာသု ပနေတံ န ဝိစာရိတံ။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၄၂၄) (ပစ္ဆိမဝဿံဝုဋ္ဌသာရ၏ ဟူ-ဇီ) ဆင်ခြင်။
“အန္တောဟေမန္တေ”တိ ဣမိနာ အနတ္ထတ ကထိနေ ဝဿာနံ ပစ္ဆိမေ မာသေ ဒိန္နံ ပုရိမဝဿံ ဝုတ္ထာနညေဝ ပါပုဏာတိ၊ တတော ပရံ ဟေမန္တေ ဒိန္နံ ပစ္ဆိမဝဿံဝုတ္ထာနမ္ပိ ဝုတ္ထဝဿတ္တာ ပါပုဏာတိ။ ဟေမန္တတော ပန ပရံ ပိဋ္ဌိသမယေ “ဝဿံဝုတ္ထသံဃဿာ”တိ ဧဝံ ဝတာ ဒိန္နံ အနန္တ ဝေဿ ဝါ တတော ပရသု ဝါ ယတ္ထ ကတ္ထစိ တသ္မိံ ဝုတ္ထဝဿာနံ သဗ္ဗေသံ ပါပုဏာတိ၊ ယေ ပန သဗ္ဗထာ အဝုတ္ထဝဿာ၊ တေသံ န ပါပုဏာတီတိ ဒဿတိ။ (တိ၊ စာ-၂၀၃)
ဥပစာရသီမ သိမ်အပ၌လှူခြင်း
သေစ ပန ဗဟိုဥပစာရသီမာယံ ဌိတော ဝဿံဝုဋ္ဌသံဃဿ ဒမ္ဘီတိ ဝဒတိ၊ သမ္ပတ္တာနံ သဗ္ဗေသံ (ယတ္ထ ကတ္ထစိ ဝုတ္ထဝဿာနံ သဗ္ဗေသံ သတ္တာနံ) (သာ၊ စာ-၃၄၅) ပါပုဏာတိ။ အထ အသုကဝိဟာရေ ဝဿံဝုဋ္ဌသံဃဿာတိ ဝဒတိ၊ တတြ ဝဿံဝုဋ္ဌာနမဝ ယာဝ ကထိနာရာ ပါပုဏာတိ။ (တပေါင်းလပြည့်တိုင်အောင်ယူ) (ဋ္ဌ၊ စာ-၄၂၄)
ပိဋ္ဌိသမယ၌လှူခြင်း
သစ ပန ဂိမှာနံ ပဌမဒိဝသတော ပဋ္ဌာယ ဧဝံ ဝဒတိ၊ တတြ (ဝိဟာရေ) လှူရာဋ္ဌာနလည်းသင့်) သမ္မုခီဘူတာနံ သဗ္ဗေသံ ပါပုဏာတိ။ ကသ္မာ? ပိဋ္ဌိသမယေ ဥပ္ပန္နတ္တာ။ အန္တောဝဿယေဝ ဝဿံ ဝသန္တာနံ ဒမ္ဘီတိ ဝုတ္တေ ဆိန္နဝဿာ န လဘန္တိ၊ ဝဿံ ဝသန္တာဝ လဘန္တိ။ စီဝရမာသေ ပန (တန်ဆောင်မုန်းလပြည့်တိုင် တစ်လယူ) ဝဿံ ဝသန္တာနံ ဒမ္ဘီတိ ဝုတ္တေ ပစ္ဆိမိကာယ ဝသူပဂတာနံယေဝ ပါပုဏ္ဏာတိ၊ ပုရိမိကာယ ဝပဂတာနဉ္စ ဘိန္နဝဿာနဉ္စ န ပါပုဏာတိ။ (ဋ္ဌ၊ စာ- ၄၂၄၊ ၄၂၅)
ဆောင်းလေးလ၌ လှူခြင်း
စီဝရမာသတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ ဟေမန္တဿ ပစ္ဆိမော ဒိဝသော၊ (တန်ဆောင်းမုန်းလပြည့်ကျော် (၁)ရက်မှ တပေါင်းလပြည့်တိုင် လေးလယူ) တာဝ ဝဿာဝါသိကံ ဒေမာတိ ဝုတ္တ ကထိနံ အတ္ထတံ ဝါ ဟောတု အနတ္ထတံ ဝါ အတီတဝဿံဝုဋ္ဌာနမေဝ ပါပုဏာတိ။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၄၂၅) နွေလအခါ ဂိမှာနံ ပဌမဒိဝသတော ပဋ္ဌာယ ဝုတ္တေ ပန မာတိကာ အာရောပေတဗ္ဗာ
စာမျက်နှာ-244
““အတီတဝဿာဝါသဿ ပဉ္စ မာသာ အတိက္ကန္တာ၊ အနာဂတော စတုမာသစ္စယေန ဘဝိဿတိ၊ ကတရ ဝဿာဝါသဿ ဒေတီ”တိ။ သေစေ အတီတဝဿံဝုဋ္ဌာနံ ဒမ္ဘီတိ ဝဒတိ၊ တံ အန္တောဝဿံ ဝုဋ္ဌာနေမဝ ပါပုဏ္ဏာတိ၊ ဒိသာပန္တနမ္ပိ သဘာဂါ ဂဏှိတုံ လဘန္တိ။ သစေ အနာဂတေ ဝဿာဝါသိကံ ဒမ္ဘီတိ ဝဒတိ တံ ဌပေတွာ ဝသူပနာယိကဒိဝသေ ဂဟေတဗ္ဗ။ အထ အင်္ဂုတ္တော ဝိဟာရော၊ စောရဘယံ အတ္ထိ၊ န သက္ကာ ဌပေတုံ၊ ဂဏ္ဌိတွာ ဝါ အာဟိဏ္ဍိတုန္တိ ဝုတ္တေ သတ္တာနံ ဒမ္ဘီတိ ဝဒတိ၊ ဘာဇေတွာ ဂဟေတဗ္ဗ။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၄၂၅)
ရည်ညွှန်း၍လှူခြင်း
သစေ ဝဒတိ “ဣတော မေ ဘန္တေ တတိယ ဝဿ ဝဿာဝါသိကံ န ဒိန္နံ၊ တံ ဒမ္ဘီ”တိ၊ တသ္မိံ အန္တောဝဿ ဝုဋ္ဌဘိက္ခူနံ ပါပုဏာတိ၊ သစေ တေ ဒိသာ ပက္ကန္တာ၊ အညော ဝိဿာသိကော ဂဏှာတိ၊ ဒါတဗ္ဗ။ အထ ဧကာယေဝ အဝသိဋ္ဌော၊ သေသာ ကာလင်္ကာတာ၊ သဗ္ဗ ဧကဿဝ ပါပုဏာတိ။ သစေ ဧကောပိ နတ္ထိ။ သံဃိကံ ဟောတိ၊ သမ္မုခီဘူတေဟိ ဘာဇေတဗ္ဗ။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၄၂၅)
ဂိမှာနံ ပဌမဒိဝသတော ပဋ္ဌာယ ဝုတ္တေ ပန ယသ္မာ အနန္တရာတီတံ ဟေမန္တံ ဧဝ ဝုတ္ထာ နာမ ဟောန္တိ၊ န ဝဿံ၊ တသ္မာ “မာတိကာ အာရောပေတဗ္ဗာ”တိ ဝုတ္တံ။ (ဇီ၊ စာ-၅၀၂)
၇ - အာဒိဿ ဒေတိ
ယာဂုဆွမ်းခဲဖွယ်ဘုဉ်းပေးသောရဟန်း၊ သင်္ကန်းလှူသောရဟန်း၊ မိမိကျောင်း၌နေသောရဟန်း၊ ဆေးလှူသော ရဟန်းတို့ကိုရည်၍လှူ၏။ [ရဟန်းတို့ကိုပင့်ဖိတ်၍ အိမ်၌ယာဂုကပ်ပြီ၊ ဣမာနိ စီဝရာနိ ယေဟိ မယုံ ယာဂု ပီတာ၊ တေသံ ဒမ္မိဟုလှူအံ့၊ (ဋ္ဌ၊ စာ-၄၂၅)ပင့်ဖိတ်၍ ယာဂုဘုဉ်းသော ရဟန်းတို့အားသာ ရောက်၏။ ဆွမ်းခံလာသော ရဟန်းအိမ်သို့ ဝင်လာသောရဟန်းတို့အား ယာဂုရသော်လည်း မရောက်၊ ဆွမ်းစားဇရပ်မှ သပိတ်ကိုယူ၍ လူတို့ကဆောင်ယူ၍လှူသဖြင့် ယာဂုရသောရဟန်း မထေရ်တို့က ကိုယ်စား စေလွှတ်လိုက်သော ရဟန်းတို့အားကား မရောက်။ (ယေ ဝါ ထေရေဟိ ပေသိတာ၊ တေသံ ပါပုဏာတီတိ ကိရ အတ္ထော။) (ဇီ၊ စာ-၅၀၂) အကယ်၍ ပင့်မပင့်သော ရဟန်းတို့ဖြင့်ပြည့်၍ အိမ်တွင်းအိမ်ပ၌ထိုင်နေမူ ဒါယကာကလည်း “နိမန္တိတာ ဝါ ဟောန္တု၊ အနိမန္တိတာ ဝါ ယေသံ မယာ ယာဂု ဒိန္နာ၊ သဗ္ဗေသံ ဣမာနိ ဝတ္ထာနိ ဟောန္တု” (ဋ္ဌ၊ စာ-၄၂၅) ဟု ဆို၍လှူမူ ခပ်သိမ်းသော ရဟန်းတို့အား ရောက်၏။ အခြားမထေရ်တို့မှ တစ်ဆင့် ယာဂုရသော ရဟန်းတို့အားကားမရောက်။ အကယ်၍ ယေဟိ မယှံ ယာဂု ပီတာ သဗ္ဗေသံ ဟောန္တု (ဋ္ဌ၊ စာ-၄၂၆) ဟုဆိုမူခပ်သိမ်းသော ရဟန်းတို့အားရောက်၏။ ဆွမ်းစသည်တို့၌လည်း နည်းတူ၊
ရှေး၌ရဟန်းတို့ကို ဝါကပ်စေ၍ သင်္ကန်းလှူဖူးသောဒါယကာက ဆွမ်းကျွေးပြီး ယေသံ မယာ ပုဗ္ဗေ စီဝရံ ဒိန္နံ၊ တေသံယေဝ ဣမံ စီဝရံ ဝါ သုတ္တံ ဝါ သပ္ပိမဓုဖာဏိတာဒီနိ ဝါ ဟောန္တု (ဋ္ဌ၊ စာ-၄၂၆) ဟုဆိုမူ အလုံးစုံသည် ထိုရဟန်းတို့အားသာ ရောက်၏။ မိမိလှူသောကျောင်း၌နေသော ရဟန်းအား လှူပါ၏ဟုဆိုမူ ထိုရဟန်းအားသာ ရောက်၏။ အခါအားလျော်စွာ ထောပတ်စသော ဆေးတို့ကိုလှူပါ၏။ ထိုဆေးရသော ရဟန်းတို့အားသာ ဤသင်္ကန်းဖြစ်ပါစေဟုဆိုမူ ထိုရဟန်းတို့အားသာ ရောက်၏။
စာမျက်နှာ-245
၈ - ပုဂ္ဂလဿ ဒေတိ
[ပုဂ္ဂလဿ ဒေတီတိ ဣမံ စီဝရံ ဣတ္ထနာမဿ ဒမ္ဘီတိ ဧဝံ ပရမ္မုခါ ဝါ, ပါဒမူလေ ဌပေတွာ ဣမံ ဘန္တေ တုမှာကံ ဒမ္ဘီတိ ဧဝံ သမ္မုခါ ဝါ ဒေတိ။ သစေ ပန ဣဒံ တုမှာကဉ္စ တုမှာကံ အန္တေဝါသိကာနဉ္စ ဒမ္ဘီတိ ဧဝံ ဝဒတိ၊ ထေရဿ စ အန္တေဝါသိကာနဉ္စ ပါပုဏာတိ။ ဥဒ္ဒေသံ ဂဟေတုံ အာဂတော ဂဟေတွာ ဂစ္ဆန္တော စ အတ္ထိ၊ တဿာပိ ပါပုဏာတိ။] (ဋ္ဌ၊ စာ-၄၂၆) (ဥဒ္ဒေသံ ဂဟေတုံ အာဂတောတိ တဿ သန္တိကေ ဥဒ္ဒေသံ အဂဟိတပုဗ္ဗဿပိ ဥဒ္ဒေသံ ဂဏိဿာမီတိ အာဂတကာလတော ပဋ္ဌာယ အန္တေဝါသိကဘာ ဝူပဂမနတော ဝုတ္တံ။ (သာ၊ စာ-၃၄၅) ၊ ။ ဥဒ္ဒေသ အဂဟိတေပိ အန္တေဝါသိကောဝါတိ ဝုတ္တံ။
ဂဟေတွာ ဂစ္ဆန္တောတိ ပရိနိဋ္ဌိတဥဒ္ဒေသော ဟုတွာ ဂစ္ဆန္တော။ (တိ၊ စာ-၂၀၄)
[တုမှေဟိ သဒ္ဓ နိဗဒ္ဓစာရိကဘိက္ခူနံ ဒမ္ဘီတိ ဝုတ္တေ ဥဒ္ဒေသန္တေဝါသိကာနံ ဝတ္တံ ကတွာ ဥဒ္ဒေသ ပရိပုစ္ဆာဒီနိ ဂဟေတွာ ဝိစရန္တာနံ သဗ္ဗေသံ ပါပုဏာတိ] (ဋ္ဌ၊ စာ-၄၂၆) တေန ဥဒ္ဒေသကာလေ ဂန္ဓာ(အာဂန္တာ) ဥဒ္ဒေသံ ဂဟေတွာ ဂန္ဓာ အညတ္ထ နိဝသန္တေ အနိဗဒ္ဓစာရိက နိဝတ္တတိ။ (တိ၊ စာ-၂၀၄)
ပကိဏ္ဏက ကထာ
မြတ်စွာဘုရား ဝါနှစ်ဆယ်အတွင်း ရဟန်းတို့ ပံ့သုကူသင်္ကန်းကိုသာ သုံးဆောင်ကြကုန်သည်။ ဇီဝကတောင်းပန်ရာမှ ဂဟပတိစီဝရကို ခွင့်ပြုတော်မူသည်။ ထို့နောက် အပိုင်းအခြားထားခြင်းငှာ တိစီဝရိက်ကို ခွင့်ပြုတော်မူသည်။ ထို့နောက် အတိရေက သင်္ကန်းများစွာဖြစ်ကြောင်း လျှောက်သောအခါ အနုဇာနာမိ ဘိက္ခဝေ အတိရေကစီဝရံ ဝိကတုံဟု ခွင့်ပြုတော်မူသည်။ ဤပါဌ်ဖြင့် သုံးထည်သောသင်္ကန်းကို မိမိတို့ အမည်ဖြင့် အဓိဋ္ဌာန်မတင်သော သင်္ကန်းတို့ကို ဝိကပ္ပနာပြု၍ သုံးဆောင်အပ်၏ ဟုသိရမည်။
ထို့နောက် မိုးရေခံ၊ နိသီဒိုင်၊ အမာလွှမ်းစသည်ဖြစ်ပေါ်လာသောအခါ အနုဇာနာမိ ဘိက္ခဝ တိ စီဝရံ အဓိဋ္ဌာတုံ န ဝိကပွေတုံ၊ ဝဿိကသာဋိကံ ဝဿာနံ စာတုမာသံ အဓိဋ္ဌာတုံ တတော ပရံ ဝိကတုံ၊ နိသီဒနံ အဓိဋ္ဌာတုံ န ဝိကတုံ၊ ပစ္စတ္ထရဏံ အဓိဋ္ဌာတုံ န ဝိကတုံ၊ ကဏ္ဍပ္ပဋိစ္ဆာဒိ ယာဝ အာဗာဓာ အဓိဋ္ဌာတုံ တတော ပရံ ဝိကတုံ၊ မုခပုနစောဠိ အဓိဋ္ဌာတုံ န ဝိကတုံ၊ ပရိက္ခာရေစောဠိ အဓိဋ္ဌာတုံ န ဝိကတုံ၊ ဟု (မဟာ-ပါ-စာ-၄၁၁) ခွင့်ပြုတော်မူသည်။
ဤပါဌ်၌ (၉)ထည်သော သင်္ကန်းတို့ကို မိမိတို့အမည်ဖြင့် အဓိဋ္ဌာန်တင်၍ သုံးဆောင်အပ်၏။ ထို အဓိဋ္ဌာန်တင်သော သင်္ကန်းတို့ကို ဝိကပ္ပနာပြုလိုမူ အဓိဋ္ဌာန်နှင့်တကွ ဝိကပ္ပနာ မပြုအပ်၊ အဓိဋ္ဌာန်ကိုချ၍ ဝိကပ္ပနာပြုအပ်၏။ ဤသို့ အဓိပ္ပာယ်ယူ၊ န ဝိကပွေတဗ္ဗာနီတိ အဓိဋ္ဌိတကာလတော ပဋ္ဌာယ န ဝိကပ္ပ တဗ္ဗာနိ။ [ပရိဝါ-ဋ္ဌ၊ စာ-၁၈၁] န ဝိကပ္ပန္တိ သံဃာဋိနာမေန ဝိကတုံ န အနုဇာနာမီတိ အတ္ထော။ [ဝိနယတ္ထမဉ္ဇူသာဋီကာ]။ အနဓိဋ္ဌိတနိဿဋ္ဌံ၊ ကပ္ပေတွာ ပရိဘုဉ္ဇယေ၊ [ခုဒ္ဒသိက္ခာ]တို့ကိုထောက်၍ အဓိဋ္ဌာန်နှင့်တကွ ဝိကပ္ပနာမပြုအပ်ကြောင်း သိရမည်။
စာမျက်နှာ-246
အနာပတ္တိ အန္တောဒသာဟေ အဓိဋ္ဌတိ ဝိကပ္ပတိ၊ [ပထမကထိနပါဠိတော်]၌ သင်္ကန်းကို သုံးဆောင် ရာ၌ ဆယ်ရက်အတွင်း အဓိဋ္ဌာန်တင်လျှင်လည်း အာပတ်မသင့်၊ ဝိကပ္ပနာပြုလျှင်လည်း အာပတ်မသင့်ဟု ဟောတော်မူသောကြောင့် အလုံးစုံသော ထိုသင်္ကန်းကို ထိုက်သည်အားလျှော်စွာ အဓိဋ္ဌာန်သက်သက်တင်၍ လည်း သုံးဆောင်အပ်၏။ ဝိကပ္ပနာသက်သက်ပြု၍လည်း သုံးဆောင်အပ်၏။ ဤသို့ နှစ်ဌာန အဓိပ္ပာယ်ယူ။
တိစီဝရိက်ကို မိမိတို့အမည်ဖြင့် အဓိဋ္ဌာန်တင်ထားသည်ကိုချ၍ သုခပရိဘောဂအကျိုးငှာ ပရိက္ခာရ စောဠအမည်ဖြင့် အဓိဋ္ဌာန်တင်၍လည်း သုံးဆောင်အပ်၏။ ဣဒဥ ပန တိစီဝရံ သုခပရိဘောဂတ္ထံ ပရိက္ခရ စောဠ အဓိဋ္ဌာတုမ္မိ ဝဋ္ဋတိ၊ [ကင်္ခါ-ဋ္ဌ] [ပထမကထိန-ဋ္ဌ-ကိုလည်းကြည့်၊ စာ-၁၅၄
တိစီဝရိက်မှတစ်ပါး ပရိက္ခာရစောဠတင်၍ သုံးဆောင်လိုသည်ဖြစ်အံ့၊ ကိုးထည်သော သင်္ကန်းကိုပင် ပရိက္ခာရစောဠအမည်တင်၍ သုံးဆောင်အပ်၏။ ပရိက္ခာရစောဠိယော သပ္ပံ၊ တထာ ဝတွာ အဓိဋ္ဌာတိ၊ [ခုဒ္ဒသိက္ခာ] ပရိက္ခာရစောဠိယော သဗ္ဗန္တိ တိစီဝရာဒိကံ နဝဝိဓမ္ပိ စီဝရံ၊ တထာ ကတွာတိ ပရိက္ခာရစောဠ ကတွာ။ [လင်း-ဒု၊ဟောင်း၊ သစ်] ထောက်။
ထိုမှတစ်ပါး ဝိနယတ္ထမဉ္ဇူသာဋီကာ၌ ပရိက္ခာရစောဠဆောင်သော ရဟန်းမှာ ပစ္စတ္ထရဏ မုခပုဉ္စန ပရိက္ခာရစောဠတင်၍ထားသော အဝတ်ပုဆိုးတို့ကို ဒုကုဋ်ကိုယ်ဝတ်စသည်ချုပ်အံ့၊ အသစ်အဓိဋ္ဌာန် တင်ဖွယ်မရှိ ရှေးတင်ပြီးသော အဓိဋ္ဌာန်ဖြင့်ပင် ကိစ္စပြီးသည်ဟုပြသောအရာကို ထောက်ထားသဖြင့်လည်း ပရိက္ခာရစောဠ တင်၍ သုံးဆောင်အပ်သည်ကို သိရမည်။ အဓိဋ္ဌာန်အသစ်တင်ဖွယ်မရှိဆိုရာ၌ ဝိကပ္ပနာလောက်အောင်ဖြတ်၍ ချုပ်သည့်အရာကိုယူ။ (မဇ္ဈိမပုရိသအလျားကတောင်၊ အနံတတွာ) [ဆင်တဲ၊ စာ-၁၉ဝ၊ ၁၉၂]
သို့သော် မဟာပဒုမထေရ်ကား ဥဒေါသိတသိက္ခာပုဒ်၌ ပရိဟာရသည် အကျိုးမရှိဖြစ်ရာသော ကြောင့် တိစီဝရိက်ကို ပရိက္ခာရစောဠအဓိဋ္ဌာန်တင်ခြင်းကို နှစ်သက်တော်မမူ။ [ပထမ ကထိန၊ စာ- ၂၂၆]
တိစီဝရိက်၏ ပမာဏ
တတ္ထ တိစီဝရံ အဓိဋ္ဌန္တေန ရဇိတွာ ကပ္ပဗိန္ဓု ဒတွာ ပမာဏယုတ္တမေဝ အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗ။ တဿ ပမာဏံ ဥက္ကဋ္ဌပရိစ္ဆေဒန သုဂတစီဝရတာ ဦနကံ ဝဋ္ဋတိ။ လာမကပရိစ္ဆေဒန သင်္ဃာဋိယာ ဥတ္တရာ သင်္ဂဿစ ဒီဃတာ မုဋ္ဌိပဉ္စကံ တိရိယံ မုဋ္ဌိတ္တိကံ ပမာဏံ ဝဋ္ဋတိ။ အန္တရဝါသကော ဒီဃတော မုဋ္ဌေ ပဉ္စကော တိရိယံ ဒွိဟတ္ထာပိ ဝဋ္ဋတိ။ ပါရူပနေနပိ ဟိ သက္ကာ နာဘိ” ပဋိစ္ဆာဒေတုန္တိ။ ဝုတ္တပမာဏတော ပန အတိရေကံ ဦနကဉ္စ “ပရိက္ခာရစောဠ”န္တိ အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗ။ (ပထမကထိန-ဋ္ဌ၊ စာ-၂၂၆)
မုဋ္ဌိပဉ္စန္တိ မုဋ္ဌိယာ ဥပလက္ခိတံ ပဉ္စကံ၊ စတုဟတ္ထ မိနိတွာ ပဉ္စမံ ဟတ္ထံ မုဋ္ဌိ ကတွာ မိနိတဗ္ဗန္တိ အဓိပ္ပါယော။ ကေစိ ပန “မုဋ္ဌိဟတ္ထာနံ ပဉ္စကံ မုဋ္ဌိပဉ္စကံ၊ တသ္မာ ပဉ္စ ဟတ္ထ မုဋ္ဌိ ကတွာဝ မိနိတဗ္ဗာ”တိ ဝဒန္တိ။ မုဋ္ဌိတ္တိကန္တိ ဧတ္ထာပိ သေဝနယော။ (ပထမကထိန-ဝိမတိ-ပ၊ စာ-၃၁၂)
စာမျက်နှာ-247
အဓိဋ္ဌာန်တင်နည်း ဝိကပ္ပနာပြုနည်း
တိစီဝရံ အဓိဋ္ဌာတုန္တိ နာမံ ဝတွာ အဓိဋ္ဌာတုံ၊ န ဝိကပ္ပန္တိ နာမံ ဝတွာ န ဝိကတုံ၊ ဒသ နယော သဗ္ဗတ္ထ။ တသ္မာ တိစီဝရာဒီနိ အဓိဋ္ဌန္တေန ‘ဣမံ သင်္ဃာဋိ အဓိဋ္ဌာမီ”တိ အာဒိနာနာမံဝတွာ အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗ။ ဝိကပ္ပေန္တေန ပန “ဣမံ သင်္ဃာဋိ”န္တိ အာဒိနာ တဿ တဿ စီဝရဿ နာမံ အဂ္ဂဟတွာဝ “ဣမံ စီဝရံ တုယှံ ဝိက”တိ ဝိကပွေတဗွီ၊ တိစီဝရံ ဝါ ဟောတု အညံ ဝါ၊ ယဒိ တံ တံ နာမံ ဂေဟေတွာ ဝိကပ္ပတိ၊ အဝိကပ္ပိတံ ဟောတိ၊ အတိရေကစီဝရဋ္ဌာနေယေဝ တိဋ္ဌတိ (ပ-ကထိန၊ သာ၊ စာ-၃၈)။ ဣမံ သင်္ဃာဋိ အဓိဋ္ဌာမီတိ ဧတ္ထ ဣမံ စီဝရံ သင်္ဃာဋိ အဓိဋ္ဌာမီတိ ဧဝမ္ပိ ဝတ္ထု ဝဋ္ဋတီတိ ဂဏ္ဌိပဒေသု ဝုတ္တံ၊ တမ္ပိ ဣမံ စီဝရံ ပရိက္ခာရစောဠ အဓိဋ္ဌာမီတိ ဣမိနာ သမတိ။ (ပထမကထိန-သာ၊ စာ-၃၈၈)
ပစ္စုဒ္ဓိရ်ပြု
ဣမံ သင်္ဃာဋိ ပစ္စုဒ္ဓရာမိ စသည်ဖြင့် အမည်ဖြင့်ပြု။ ပရိက္ခာရစောဠ-၌ ဣမံ ပစ္စုဒ္ဓရာမိ ဟုပြု။ အဓိဋ္ဌာနတော ပုဗ္ဗေ သင်္ဃာဋိအာဒိဝေါဟာရဿ အဘာဝတော ဣမံ ပစ္စုဒ္ဓရာမီတိ ပရိက္ခာရစောဠဿ ဝိသုံ ပစ္စုဒ္ဓါရဝိဓိ ဒဿတိ။ ပရိက္ခာရစောဠနာမေန ပန အဓိဋ္ဌိတတ္တာ ဣမံ ပရိက္ခာရစောဠိ ပစ္စုဒ္ဓရာမီတိ ဝုတ္တေပိ နေဝတ္ထိ ဒေါသောတိ ဝိညာယတိ၊ (သာ၊ စာ-၃၈၈)
ပါဠိယံ အဋ္ဌကထာယဉ္စ သဗ္ဗတ္ထ “ဟတ္ထပါသော”တိ အဖုတေယျဟတ္တော ဝုစ္စတိ။ (ကစိကား- ၁၂-တောင်ဟူ၏) (သာ၊ စာ-၃၈၈)
ပျက်ချုပ်လျှင်
သေစ အဓိဋ္ဌတွာ ဌပိတဝတ္ထဟိ သင်္ဃာဋိအာဒီနိ ကရောတိ၊ နိဋ္ဌိတေ ရဇန စ ကပ္ပ စ “ဣမံ ပစ္စုဒ္ဓရာမီ”တိ ပစ္စုဒ္ဓရိတွာ ပုန အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗာနိ။ အဓိဋ္ဌိတေန ပန သဒ္ဓိ မဟန္တရေမဝ ဒုတိယပဋိ ဝါခတ္တံ ဝါ သံသိဗ္ဗန္တေန ပုန အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗမေဝ။ သမ ဝါ ခုဒ္ဒက ဝါ အဓိဋ္ဌာနကိစ္စံ နတ္ထိ။ (ပကထိနဋ္ဌ၊ စာ-၂၂၆)
အဓိဋ္ဌဟိတွာ ဌပိတဝဟီတိ ပရိက္ခာရစောဠနာမေန အဓိဋ္ဌတွာ ဌပိတဝတ္ထု။ ပစ္စုဒ္ဓရိတွာ ပန အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗာနီတိ ဣဒဉ္စ သင်္ဃာဋိအာဒိစီဝရနာမေန အဓိဋ္ဌတွာ ပရိဘုဉ္စိတုကာမံ သန္တာယ ဝုတ္တံ၊ ပရိက္ခာရစာဠနာမေနေဝ အဓိဋ္ဌဟိတွာ ပရိဘုဉ္ဇန္တဿ ပန ပုဗ္ဗေ ကတအဓိဋ္ဌာနမဝ အဓိဋ္ဌာနံ။ အဓိဋ္ဌာနကိစ္စ နန္ဒီတိ ဣမိနာ ကပ္ပဗိန္ဓုဒါနကိစ္စမ္ပိ နတ္တီတိ ဒေဿတိ။ (သာ၊ စာ-၃၈၈)
စာမျက်နှာ-248
သင်္ကန်းအရေအတွက်
နိသီဒနံ ဝုတ္တနယေန အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗမေဝ၊ တဉ္စ ခေါ ပမာဏယုတ္တံ ဧကေမဝ၊ ဒွေ န ဝန္တိ၊ ပစ္စတ္ထ ရဏမ္ပိ အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗဝ၊ တံ ပန မဟမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ၊ ဧကမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ၊ ဗဟူနိပိ ဝန္တိ။ နီလမ္ပိ ပီတကမ္ပိ သဒသမ္ဘိ ပုပ္ပဒသမ္ပတိ သဗ္ဗပကာရံ ဝဋ္ဋတိ။ သကိ အဓိဋ္ဌိတံ အဓိဋ္ဌိတမေဝ ဟောတိ။ မုခပုဉ္စနေစာဠ အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗမေဝ၊ ယာဝ ဧကံ ဓောဝီယတိ၊ တာဝ အညံ ပရိဘောဂတ္ထာယ ဣစ္ဆိတဗ္ဗန္တိ ဒွ ဝန္တိ။ အပရ ပန ထေရာ “နိဓာနမုခမေတံ ဗနိပိ ဝမ္ဘီ” တိ ဝဒန္တိ။ ပရိက္ခာရစောဠဂဏနာ နတ္ထိ၊ ယတ္တကံ ဣစ္ဆတိ၊ တတ္တကံ အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗမေဝ။ ထဝိကာပိ ပရိဿာဝနမ္ပိ ဝိကပ္ပပဂံ ပစ္ဆိမစီဝရပ္ပမာဏံ “ပရိက္ခာရေစာဠ” န္တိ အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗမေဝ။ [ကြွင်းတို့ကား။ မိမိတို့အမည်ဖြင့် တစ်ထည်စီသာအပ်၏ဟူ၏။ မဉ္ဇူဘိသိ ပီဌကဘိသိ ဗိမ္မောဟနံ ပါဝါရော ကောဇဝေါတိ ဧတေသု ပန သေနာသနပရိက္ခာရတ္ထာယ ဒိပဏေ စ အဓိဋ္ဌာနကိစ္စံ နတ္ထိယေဝ။ (ပကထိနဋ္ဌ၊ စာ-၂၂)
အဓိဋ္ဌာန်စွန့်
ပေးစွန့်ခိုးယူ၊ ကျွမ်းဝင်ယူ၊ လူထွက် ချသိက္ခာ၊
သေဆုံး လိင်ပြန်၊ ပစ္စုဒ္ဓံ၊ ရှစ်တန် ကျဓိဋ္ဌာ။ (သံခိပ် -ဋ္ဌတိုင်း)
တတ္ထ ပုရိမေဟိ အဋ္ဌ သဗ္ဗစီဝရာနိ အဓိဋ္ဌာနံ ဝိဇဟန္တိ ဆိဒ္ဒဘာဝေန ပန တိစီဝရဿဝ သဗ္ဗ အဋ္ဌကထာသု အဓိဋ္ဌာနဝိဇဟနံ ဝုတ္တံ၊ တဉ္စ နခပိဋ္ဌိပ္ပမာဏေန ဆိဒ္ဒေန။ တတ္ထ နခပိဋ္ဌိပ္ပမာဏံ ကနိဋ္ဌင်္ဂုလိန ခဝေသန ဝေဒိတဗ္ဗ၊ ဆိဒ္ဒဉ္စ ဝိနိဗ္ဗိဒ္ဓဆိဒ္ဒမေဝ၊ ဆိဒ္ဒဿ ဟိ အဗ္ဘရေ ဧကတန္တု စေပိ အစ္ဆိန္နော ဟောတိ၊ ရက္ခတိ၊ တတ္ထ သံဃာဋိယာ စ ဥတ္တရာသင်္ဂဿ စ ဒီဃန္တတော ဝိဒတ္ထိပ္ပမာဏဿ တိရိယန္တတော အဋ္ဌင်္ဂုလ ပ္ပမာဏဿ ပဒေသဿ သြရတော ဆိဒ္ဓံ အဓိဋ္ဌာနံ ဘိန္ဒတိ။ ပရတာ န ဘိန္ဒတိ။ (ပကထိန၊ စာ ၂၂၈)
ပြင်ချုပ်ရာ၌ သတိပြု
ယော ပန ဒုဗ္ဗလဋ္ဌာနေ ပဌမံ အင်္ဂံ ဒတွာ ပစ္ဆာ ဒုဗ္ဗလဋ္ဌာနံ ဆိန္ဒိတွာ အပနေတိ၊ အဓိဋ္ဌာနံ န ဘိဇ္ဇတိ၊ မဏ္ဍလပရိဝတ္တနေပိ သေဝ နယော။ ဒုပဋိဿ ဧကသ္မိံ ပဋလေ ဆိဒ္ဒေ ဝါ ဇာတေ ဂဠိတေ ဝါ အဓိဋ္ဌာနံ န ဘိဇ္ဇတိ။ ခုဒ္ဒကံ စီဝရံ မဟန္တံ ကရောတိ၊ မဟန္တံ ဝါ ခုဒ္ဒကံ ကရောတိ၊ အဓိဋ္ဌာနံ န ဘိဇ္ဇတိ။ ဥဘော ကောဋိယော မဇ္ဈေ ကရောန္တော သစ ပဌမံ သိဒ္ဓိတွာ ပုစ္ဆာ တိ၊ အဓိဋ္ဌာနံ ဘိဇ္ဇတိ။ အထ ဃတွာ ဆိန္ဒတိ၊ န ဘိဇ္ဇတိ။ ရဇကေဟိ ဓောဝါပေတွာ သေတံ ကာရာပေန္တဿာပိ အဓိဋ္ဌာနံ အဓိဋ္ဌာန မေဝါတိ။ (ပ-ကထိနဋ္ဌ၊ စာ-၂၂၉)
ခုဒ္ဒကံ စီဝရန္တိ မုဋ္ဌိပဉ္စကာဒိဘေဒပ္ပမာဏတော အနူနေမဝ ခုဒ္ဒကစီဝရံ၊ မဟန္တံ ဝါ ခုဒ္ဒကံ ကရော တီတိ ဧတ္ထ တိဏ္ဏ စီဝရာနံ စတူသု ပေဿသု ယသ္မိံ ပဒေသ ဆိ၌ အဓိဋ္ဌာနံ န ဝိဇဟတိ၊ တသ္မိံ
စာမျက်နှာ-249
ပဒေသ သမန္တတော ဆိန္ဒိတွာ ခုဒ္ဒကံ ကရောန္တဿ အဓိဋ္ဌာနံ န ဝိဇဟတီတိ အဓိပ္ပါယော။ (ပကထိန၊ သာ၊ စာ-၃၉၂)
သင်္ကန်းဝေဖန်သောရဟန်း အနည်းဆုံး ဖြတ်ရမည့်ပမာဏ
သဗ္ဗေသံ ပဉ္စ ပဉ္စ ဝတ္ထာနိ ပတ္တာနိ၊ သေသာနိပိ အတ္ထိ၊ ဧကေကံ ပန န ပါပုဏာတိ၊ ဆိန္ဒိတွာ ဒါတဗ္ဗာနိ၊ ဆိန္ဒန္တေဟိ စ အနုမဏ္ဍာဒီနံ ဝါ ဥပါဟနတ္ထဝိကာဒီနံ ဝါ ပဟောနကာနိ ခဏ္ဍာနိ ကတွာ ဒါတဗ္ဗာနိ၊ ဟေဋ္ဌိမပရိစ္ဆေဒန စတုရင်္ဂုလဝိတ္ထာရမ္ပိ အနုဝါတပ္ပဟောနကာယာမံ ခဏံ ကတွာ ဒါတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ အပရိဘောဂံ ပန န ကာတဗ္ဗန္တိ (ဝေမတ္ထ စီဝရဿ အပ္ပဟောနကဘာဝေါ စီဝရဝိကလကံ) [မဟာဋ္ဌ၊ စာ-၄ဝ
ကျောင်း နေရာမှ မထစေအပ်သော ပုဂ္ဂိုလ်လေးမျိုး
စတ္တာရော ဟိ န ဝုဋ္ဌာပေတဗ္ဗာ ဝုဍ္ဎတရော ဘဏ္ဍာဂါရိကော ဂိလာနော သံဃတော လဒ္ဓသေနာ သနောတိ။ တတ္ထ ဝုဍ္ဎတရော အတ္တနော ဝုဍ္ဎတာယ နဝကရန န ဝုဋ္ဌာပေတဗ္ဗော၊ ဘဏ္ဍာဂါရိကာ သံဃေန သမ္မဇ္ဇိတွာ ဘဏ္ဍာဂါရဿ ဒိန္နတာယ၊ ဂိလာနော အတ္တနော ဂိလာနတာယ၊ သံဃော ပန ဗဟုဿုတဿ ဥဒ္ဒေသပရိပုစ္ဆာဒီဟိ ဗဟုပကာရဿ ဘာရနိတ္တာရကဿ (သံဃာ ဝန်ကိုထုတ်ပေး တတ်သော) ဖာသုကံ အာဝါသံ အနုဋ္ဌာပနီယံ ကတွာ ဒေတိ၊ တသ္မာ သော ဥပကာရတာယ စ သံဃတော လဒ္ဓတာယ စ န ဝုဋ္ဌာပေတဗ္ဗောတိ။ (မဟာ-ဋ္ဌ၊ စာ-၄၀၄)
ဥပေါသထက္ခန္ဓက (၉၆)၌ ဗဟုဿုတပုဂ္ဂိုလ်အား ပစ္စည်းလေးပါးတို့ဖြင့် ချီးမြှောက်သင့်ကြောင်း စသည်လာ၏။ သို့အတွက် ယခုကာလ၌ စာချဘုန်းကြီးများကိုလည်း နေရာသီးသန့်ပေး၍ သံဃာ့လာဘ် ကို အခွင့်အရေးပို၍ ပေးကြ၏။ သို့သော် ဗဟုသုတအင်္ဂါရပ်များကား စိစစ်သင့်၏။
သတိလွတ် အိပ်ပျော်ခြင်း အပြစ်
သတိလွတ်ကင်း၊ ဆင်ခြင်ခြင်းမရှိဘဲ အိပ်ပျော်ခြင်းသို့ရောက်သော ရဟန်း၏အပြစ်တို့သည်ကား ဆင်းရဲစွာ အိပ်ရာ၏၊ ဆင်းရဲစွာ နိုးရ၏။ မကောင်းသောအိပ်မက်ကို မြင်မက်ရ၏။ နတ်တို့က မစောင့် ကုန်၊ သုက်လွှတ်တတ်၏။ ဤ-၅ပါးတို့တည်း။ အပြန်အားဖြင့် သတိထင်ကာ အိပ်ပျော်ခြင်း၏ အကျိုးတို့ကိုသိ။
စာမျက်နှာ-250
၉ - ကမ္မဝါက္ခန္ဓက
အကြင်ကံသည် ဉတ်မထား ကမ္မဝါစာသာ ပြည့်စုံ၏။ အကြင်ကံသည် ကမ္မဝါစာ မရွတ်ဖတ်၊ ဉတ်နှင့်သာပြည့်စုံ၏။ အကြင်ကံသည် ဉတ်ကမ္မဝါစာနှစ်မျိုးမှချို့၏။ ဟုတ်မှန်တိုင်းသော သဘောကိုကြဉ်၍ ပြု အပ်၏။ အကြင်ကံကို မြတ်စွာဘုရားသာသနာတော်ဖြစ်သော ဉတ်၏ပြည့်စုံခြင်း၊ ကမ္မဝါ၏ပြည့်စုံခြင်းကို ကြဉ်၍ ပြုအပ်၏။ ထိုကံသည်.. မြတ်စွာဘုရာစက်ဆုပ်တော်မူ၏။ ထိုကံသည် ပျက်၏။ အကြောင်းအား မထိုက်။ (ပါ၊ စာ-၄၃၆) [နောက်၌လာလတ္တံ့]
စတုဝဂ်စသောသံဃာသည် ပြုရမည့်ကံတို့၌ ဝဇ္ဇနီယပုဂ္ဂိုလ် (၂၁)ယောက် အထူးထူးသော ပေါင်း သင်းမှုရှိသောသူ (နာနာသံဝါသက) အထူးထူးသော သိမ်၌တည်သောသူ တန်ခိုးဖြင့် ကောင်းကင်၌နေသော သူ ဤ (၂၄)ယောက်သော ပုဂ္ဂိုလ်တို့တွင် တစ်ယောက်ယောက်ပါဝင်မှ လေးပါးစတုဝဂ်စသည်ပြည့်သော သံဃာသည် ကံပြုငြားအံ့၊ မပြုအပ်၊ ကံလည်းမမြောက်။ [ဂဏပူရက ပြုသည်ကိုယူ]
ဂရုကဋ္ဌပုဂ္ဂိုလ် (၅)ဦးကာ၊ ဤ၌ ဝတ်မချခိုက် ဒဏ်သားဖြစ်ခိုက်ကိုယူ၊ ဝတ်ချခိုက်၌ကာ၊ ပကတတ် အရာ၌တည်၏။ ထို့ကြောင့် ဂဏပူရက မပြုကောင်းသော ပုဂ္ဂိုလ်တို့မှာ ဂရုကဋ္ဌ၌တည်ခိုက် ပုဂ္ဂိုလ်(၅)ဦး ပါ ထည့်လျှင် (၂၄+၅=၂၉) ယောက်ဖြစ်သတည်း။ ဂရုကဋ္ဌပုဂ္ဂိုလ်တို့ကား ပရိဝါသ်စသည် ပေးခြင်း၌သာ ဂဏပူရကမဖြစ်သည်။ ကြွင်းကံတို့၌ကား ဂဏပူရကဖြစ်၏။ ကံဆောင်ခြင်းကြောင့်ကား အနာပတ္တိ။ စတုဝ ကရဏဉ္စ ဘိက္ခု ကမ္မံ ဘိက္ခုနိစတုတ္ထာတိ အာဒိ ပရိသတော ကမ္မဝိပတ္တိဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ဥက္ခိတ္တကဂ္ဂဟဏေန ကမ္မနာနာသံဝါသကော ဂဟိတော၊ နာနာသံဝါသကဂ္ဂဟဏေန လဒ္ဓိနာနာသံဝါ သေကော။ နာနာသီမာယ ဌိတစတုတ္ထာတိ သီမန္တရိကာယ ဝါ ဗဟိသီမာယ ဝါ ဟတ္ထပါသေ ဌိတေနာပိ သဒ္ဓိ စတုဝဂ္ဂေါ ဟုတွာတိ အတ္ထော။] (ဋ္ဌ ၊ စာ - ၄၂၈)
[ဥက္ခေပနီယကမ္မကတော ကမ္မနာနာသံဝါသကာ၊ ဥက္ခိတ္တာနုဝတ္တကော လဒ္ဓိနာနာသံဝါ သေကော](သာ၊ စာ- ၃၄၆)
သံဃာအလယ်၌ တားမြစ်ခြင်း
ဂဏပူရကပြုအပ်သော ပုဂ္ဂိုလ်(၂၄)ယောက်၊ သံဃာ့အလယ်၌ ကံပြုဆဲဖြစ်သောသူ၊ ဤ(၂၅) ယောက်သော ပုဂ္ဂိုလ်တို့၏သံဃာအလယ်၌ တားမြစ်ခြင်းသည် မရောက်။ (ကံမပျက်ဟူ)
သံဃာအလယ်၌ ပကတတ်ဖြစ်သော သီလမပျက်သော ကံကြီးကံငယ်တူသော တစ်သိမ်တည်း၌ တည်သော ရဟန်း၏တားမြစ်ခြင်းသည် ရောက်၏။ အယုတ်အားဖြင့် မိမိ၏အခြားမဲ့ဖြစ်သော ရဟန်းကို သိစေသော ရဟန်း၏သော်လည်း တားမြစ်ခြင်းသည်ရောက်၏။ (တားမြစ်သောကံ ပျက်၏ဟူ)
ဘိက္ခုဿ ဘိက္ခဝ ပကတ္တတ္တဿ သမာနသံဝါသကဿ သမာနသီမာယ ဌိတဿ အန္တမသော အာနန္တရိကဿာပိ ဘိက္ခုနော ဝိညာန္တဿ သံဃမဇ္ဈေ ပဋိက္ကောသနာ ရုဟတိ။ (ပါဠိ၊ စာ-၄၄၃)
6. ကတတ်
ပကတတ္တဿာတိ အဝိပန္နသီလဿ ပါရာဇိကံ အနဇ္ဈာပန္နဿ [ဋ္ဌ၊ စာ-၄၂၈] ပကတတ္တောတိ အနုက္ခိတ္တော သမာနသံဝါသကော၊ [ကင်္ခါ-ဋ္ဌ] ပကတော သဘာဝဘူတော အတ္တော အဿာတိ ပကတတ္တော။ [ဝိနယတ္ထမဉ္ဇူသာ] (ပါရာဇိကသို့ရောက်သော ရဟန်းမှာ အချင်းခပ်သိမ်း ပကတတ်မဟုတ်၊ ဥက္ခိတ္တက ရဟန်းမှာ ကံပြုခိုက်သာ ပကတတ်မဟုတ်ဟုယူ)
၁ဝ - ကောသမ္ပကက္ခန္ဓက
အာပတ်သင့်သဖြင့် ထိုအာပတ်၌ အာပတ်မသင့်ဟု အယူရှိသောရဟန်းကို ထိုအာပတ်၌ အာပတ်သင့်၏ဟုအယူရှိသော အခြားရဟန်းတို့သည် နှင်ထုတ်ခြင်းကြောင့် သံဃာငြင်းခုံခြင်း၊ ကွဲပြားခြင်း၊ ကွဲအံ့သောအရေး ဖြစ်လတ္တံ့ဟု သိကုန်ငြားအံ့၊ ကွဲပြားအံ့သည်ကို အလေးပြုသော ရဟန်းတို့သည် ထိုရဟန်းကို အာပတ်ကိုမရှုခြင်းကြောင့် မနှင်ထုတ်သင့်။ ။ အာပတ်သင့်လျက် အာပတ်မသင့်ဟု အယူရှိသော ရဟန်းသည် အကယ်၍ နှင်ထုတ်၍ ငါနှင့်အတူ ဥပုသ်စသည်မပြုမူ သံဃာ၏ငြင်းခုံခြင်း၊ ကွဲပြားခြင်း၊ ကွဲပြားအံ့သောအရေးဖြစ်လတံ့ဟုသိလျှင် ကွဲပြားအံ့သည်ကို အလေးပြုသော ရဟန်းသည် တစ်ပါးသော ရဟန်းတို့ကိုလည်း ယုံကြည်သောအားဖြင့် အာပတ်ကို ဒေသနာကြားရမည်။
ကံသီးခြားပြုခြင်း
နှင်ထုတ်ခံရသော ရဟန်း၏နောက်လိုက်ရဟန်းတို့သည် ထိုကျောင်း၌ပင် သိမ်အတွင်း၌ ငါသည် ပညတ်တော်မူသည့် ဉတ်ကမ္မဝါစာအတိုင်း အကယ်၍ ဥပုသ်ပြုကုန်အံ့၊ သံဃာ့ကံကို ပြုကုန်အံ့၊ ထိုရဟန်းတို့၏ ကံတို့သည် မဖျက်ဆီးအပ်သော သာသနာတော်အားထိုက်သော တရားနှင့်ညီသောကံတို့သာ ဖြစ်ကုန်လတ္တံ့။ နှင်ထုတ်သောရဟန်းတို့သည် ထိုကျောင်း၌ပင် သိမ်အတွင်း၌ ငါသည် ပညတ်တော်မူသည့် ဉတ်ကမ္မဝါစာအတိုင်း အကယ်၍ ဥပုသ်ပြုကုန်အံ့၊ သံဃာ့ကံကိုပြုကုန်အံ့၊ ထိုရဟန်းတို့၏ကံတို့သည် မပျက်စီးအပ်သော သာသနာတော်အား ထိုက်သော တရားနှင့်ညီသော ကံတို့သာ ဖြစ်ကုန်လတ္တံ့၊ အဘယ်ကြောင့်နည်း ဟူမူ နှင်ထုတ်ခံရသောရဟန်း၏ အသင်းအပင်းဖြစ်ကြသော ရဟန်းတို့သည် နှင်ထုတ်သောရဟန်းတို့နှင့် ပေါင်းသင်းမှုမတူကြဘဲ (နာနာသံဝါသကဖြစ်၍) နှင်ထုတ်သော ရဟန်းတို့သည် ထိုရဟန်းတို့နှင့် ပေါင်းသင်းမှု မတူကြသောကြောင့်တည်း။ (နာနာသံဝါသကဖြစ်၏ဟူ)
နာနာသံဝါသက
နာနာသံဝါသက - ပေါင်းသင်းမှု မတူကြသူများ ဖြစ်အံ့သောအရာတို့ကား ဤနှစ်ပါးတို့တည်း၊ မိမိသည်လည်း မိမိကိုယ်ကို ပေါင်းသင်းမှု မတူသည်ကိုပြု၏။ ညီညွတ်သောသံဃာကလည်း ထိုရဟန်းကို အာပတ်ကို မရှုခြင်းကြောင့်လည်းကောင်း၊ မကုစားခြင်းကြောင့်လည်းကောင်း၊ အယူကို မစွန့်ခြင်းကြောင့်လည်းကောင်း နှင်ထုတ်၏။
သမာနသံဝါသက
မိမိသည်လည်း မိမိကိုယ်ကိုတူသော ပေါင်းသင်းမှုရှိသည်ကို ပြု၏။ ညီညွတ်သောသံဃာကလည်း နှင်ထုတ်ခံရသော ရဟန်းကို သံဃာဘောင်သို့သွင်း၏။ သမာနသံဝါသကဟူသော ပေါင်းသင်းမှုရှိသူများ ဖြစ်အံ့သော အရာတို့သည်ကား ဤနှစ်ပါးတို့ပေတည်း။
[အဓမ္မဝါဒီတို့၏ (ဥက္ခိတ္တ ဥက္ခိတ္တာနုဝတ္တက) ပက္ခ၌တည်၍ ဤဥက္ခိတ္တ၊ ဥက္ခိတ္တာနုဝတ္တကတို့ ကား အဓမ္မဝါဒီတည်း။ ဥက္ခေပကတို့ကား ဓမ္မဝါဒီတည်းဟု စိတ်ကိုဖြစ်စေအံ့ ယူအံ့၊ ဤရဟန်းသည် ထိုဥက္ခိတ္တက ဥက္ခိတ္တာနုဝတ္တကတို့၏ အလယ်၌တည်လျက်ပင် ထိုဥက္ခိတ္တက ဥက္ခိတ္တာနုဝတ္တကတို့အား နာနာသံဝါသကဖြစ်၏။ ကံကို ပျက်စေတတ်၏။ ဥက္ခေပကတို့၏ဟတ္ထပါသ်သို့ မရောက်သောကြောင့် ကံကိုပျက်စေတတ်၏။ ဤကား မိမိကိုယ်ကို မိမိ နာနာသံဝါသက ပြုခြင်းတည်း။
အဓမ္မဝါဒီတို့၏ ပက္ခ၌တည်လျက် ဤရဟန်းတို့ကား အဓမ္မဝါဒီတည်း၊ အခြားတစ်ပါးသော ရဟန်းတို့ကား ဓမ္မဝါဒီတည်း။ ဤသို့ (ထိုဓမ္မဝါဒီ) တို့၏အလယ်သို့ ဝင်၏၊ အကြင် အကြင် ဓမ္မဝါဒီပက္ခ အဓမ္မဝါဒီပက္ခ၌တည်လျက် ဤရဟန်းတို့သည် ဓမ္မဝါဒီတို့တည်းဟုယူ၏။ ဤရဟန်းသည် မိမိသည်ပင် မိမိကို သမာနသံဝါသက ပြုသည်ဖြစ်၏။]
(အဓမ္မဝါဒီနံ ပက္ခ နိသိန္နောတိ ဣဒံ ဥပလက္ခဏမတ္တံ၊ ဓမ္မဝါဒီနံ ပက္ခ နိသီဒိတွာ အဓမ္မဝါဒီနံ လဒ္ဓိ ဂဏှန္တောပိ ဓမ္မဝါဒီနံ နာနာသံဝါသကော ဟောတိ ဧ၀။ ကမ္မံ ကောပေတီတိ တံ ဝိနာ ဂဏဿ အပူရဏပက္ခံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ)။ (တိ၊ စာ-၂၀၈)
သံဃာဘောင်သို့သွင်းခြင်း
ဤ၌ ဥက္ခိတ္တကရဟန်းသည် နောက်ပိုင်းတွင် အာပတ်ကိုအာပတ်သင့်သည်ဟုပင်ယူ၍ ရှုလည်းရှု၏။ ကုလည်း ကုစား၏။ ထိုဥက္ခိတ္တကရဟန်းကို ဥက္ခိတ္တာနုဝတ္တကရဟန်းတို့သည် မြတ်စွာဘုရား၏ အမိန့်တော်ဖြင့် သံဃာဘောင်သို့ သွင်းကုန်၏။
[တံ ဥတ္တမံ ဘိက္ခု ဩသာရေတွာတိ တံ ဂဟေတွာ သီမံ ဂန္တာ အာပတ္တိ ဒေသာပေတွာ ကမ္မဝါစာယ ဩသာရေတွာ။] (ဋ္ဌ၊ စာ-၄၃၅) “အထ ခေါ တေ ဥက္ခိတ္တာနုဝတ္တကာ ဘိက္ခု၊ တံ ဥက္ခိတ္တကံ ဘိက္ခု၊ ဩသာရေတွာ ယေန ဥက္ခေပကာ ဘိက္ခူ ပ-တဿ ဝတ္ထုဿ ဝူပသမာယ သံဃသာမဂ္ဂီ
ကရောမာတိဝစနံ ဒုဝိညေယျဝိနိစ္ဆယံ ဝိနယလက္ခဏကုသလဿ။ ဝိဇ္ဇမာနေ ဟိ ကာရကသံဃေ ဣတရော သံဃော ဩသာရေတုံ န လဘတိ။ ဩသာရေန္တော စေ၊ တေ ဘိက္ခူ ကာရကသံဃေန သမာနလဒ္ဓိကဘာဝံ ပတ္တတ္တာ တေန သမာနသံဝါသကာ ဟောန္တိ၊ တတော ဥက္ခေပကာနံ ဆန္ဒ အဂ္ဂဟေတွာ ဩသာရေန္တာနံ ကမ္မံ ကုပ္ပတိ၊ တသ္မာ “တေန ဟိ ဘိက္ခဝေ တံ ဘိက္ခု၊ ဩသာရေထာ”တိ ဘဂဝတော ဝစနေန ဥက္ခိတ္တာနုဝတ္တကာ ဩသာရေသုံ၊ ဥဒါဟု နိဿီမံ ဂန္ဓာ၊ ဥဒါဟု ဣရေသံ ဆန္ဒ ဂဟေတွာ ဩသာရေသုံ၊ နနု တေသမညတရေနတ္ထ ဘဝိတဗ္ဗ၊ န စ ပနေတံ သဗ္ဗတ္ထိပဒေသု ဝိစာရိတံ။ အယံ ပနတ္ထ
တက္ကော။
ဟိ
‘“ယသ္မိံ ဝတ္ထုသို့ သံဃေန၊ ကတကမ္မဿ ဘိက္ခုနော။ သတိ တသ္မိံ န အညဿ၊ ပဋိပ္ပဿနံ ခမံ။ ဝိရမန္တေ တတော ဒေါသော၊ အပိ သံဃော အကာရကာ။ ဩသာရေတုံ အလံ ယသ္မာ၊ ကာရကော အနုလောမိကော”တိ။ (ဇီ၊ စာ-၅ဝ၅)
ကမ္မဝါစာယ ဩသာရောတိ ဧတ္ထ ဥက္ခိတ္တဿ ဘိက္ခုနော အာပတ္တိယာပန္နဘာဝံ ပဋိဇာနိတွာ သမ္မာဝတ္တနေန ဥက္ခေပကာနံ သမုပ္ပန္နဩသာရဏစ္ဆန္ဒဿ ပေဝ ဉာတတ္တာ ပဋိပ္ပဿမ္ဘနကမ္မဝါစာယ ဥက္ခိတ္တာနုဝတ္တကာ သယမေဝ နံ ဩသာရေသုန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗ။ (တိ၊ စာ-၂၁၀)
ထိုကွဲပြားသော သံဃာတို့လာရာ၌ ဆိတ်ငြိမ်သော ကျောင်းအိပ်ရာနေရာကို ပေးရမည်။ မရှိလျှင် ဆိတ်ငြိမ်အောင် ပြု၍သော်လည်း ပေးရမည်။ တစ်စုံတစ်ခုသောအကြောင်းဖြင့် သီတင်းရဟန်းတို့၏နေရာတို့၌ တားမြစ်ရမည်ဟု ငါဟောတော်မမူ၊ တားမြစ်သောရဟန်းအား ဒုက္ကဋ်အာပတ်သင့်၏။ ဆွမ်းစသော အာမိသကို အလုံးစုံသောရဟန်းတို့နှင့် အညီအမျှ ဝေခြမ်းရမည်။
ယော ပဋိဗာဟေယျ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာတိ ဧတ္ထ ယော သေနာသနာရဟဿ သေနာသနံ ပဋိဗာဟတိ၊ တေဿဝ အာပတ္တိ၊ ကလဟကာရကာဒီနံ ပနေတ္ထ “သြကာသော နတ္ထီ”တိ အာဒိကံ တိ သံဃဿ ကတိကံ အာရောစေတွာ န ပညပေန္တဿ “အဟံ ဝုဍ္ဎာ”တိ ပသယှ အတ္တနာဝ အတ္တနော ပညပေတွာ ဂဏှန္တံ “ယုတ္တိယာ ဂဏှာထာ”တိ ဝတွာ ဝါရေန္တဿ စ နတ္ထိ အာပတ္တိ။ “ဘဏ္ဍနကာရကံ နိက္ကဍ္ဎတီ”တိ ဝစနတော ကုလဒူသကဿ ပဗ္ဗာဇနီယကမ္မာနုညာယ စ ဣဓ ကလဟဝူပသမနတ္ထံ အာဂတာနံ ကောသမ္ဗကာနမ္ပိ “ယထာဝုဍ္ဎ’န္တိ အဝတွာ ‘ဝိဝိတ္တေ အသတိ ဝိဝိတ္တံ ကတွာပိ ဒါတဗ္ဗ'န္တိ ဝုတ္တတ္တာ ဝိဝိတ္တံ ကတွာ ဒေန္တံ ပဋိဗာဟန္တဿဝ အာပတ္တီတိ ဂဏ္ဌိပဒေသု ဝုတ္တံ။ (သာ၊ စာ-၃၆၂)
ယော ပဋိဗာဟေယျ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာတိ ဣဒံ သာမဂ္ဂီဘေဒဿ အကာရေက သန္တာယ ဝုတ္တံ။ ယေ ပန ဘေဒကာရကာ ဝိရုဒ္ဓါ အလဇ္ဇီနော၊ တေသံ ပဋိဗာဟိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ တေသံ သန္တကဿပိ သေနာသနဿ ဝိနာသနဝစနတာ။ “ဝိဝိတ္တံ ကတွာပိ ဒါတဗ္ဗ'န္တိ ဝုတ္တတ္တာ ပန ယထာဝုမုံ ဝရေသေနာသနံ အဒတွာ ဝုဍ္ဎာနမို့ အသညတာနံ သညတေဟိ ဝိဝိတ္တံ ကတွာ ဒါတဗ္ဗန္တိ ဒဋ္ဌဗုံ။ (တိ၊ စာ-၂၀၉)
အဋ္ဌဒူတင်္ဂ
အဋ္ဌဟိ ဒူတေင်္ဂဟီတိ “သောတာ စ ဟောတိ သာဝေတာ စ ဥဂ္ဂဟေတာ စ၊ ဓါရေတာ စ၊ ဝိညာပေတာ စ ကုသလော စ သဟိတာသဟိတဒဿနော စ၊ အကလဟကာရကော စာ”တိ ဧဝံ ဝုတ္တေဟိ အဋ္ဌ ဒူတင်္ဂဟိ။ (သာ၊ စာ-၃၆၂၊ ၃၆၃)
ဤသာမဂ္ဂီဥပုသ်ပြုရာ၌ ဂိလာန အင်္ဂလာနအားလုံးတစ်ပေါင်းတည်းစည်းဝေးရမည်။ တစ်ပါးမျှ ဆန္ဒမပေးရ။ စည်းဝေးပြီးနောက် ဉာတ်ထား၍ ပါတိမောက်ပြရမည်။
မှတ်ချက်၊ ။ ဤအဋ္ဌကထာတို့အရ ပါရာဇိကသို့မရောက်သော ဥက္ခိတ္တကလည်းမဟုတ်သော ရဟန်းကသံဃာအလယ်၌ ကံကိုတားမြစ်လျှင် ရောက်၏ဟုဆိုသောကြောင့် ပါရာဇိကမကျသော ဥက္ခိတ္တ ကလည်းမဟုတ်သော ပကတတ်နှင့် တစ်သိမ်တည်း၌ ကံအတူဆောင်၏ဟူသော အနက်လည်းရှိရကား အလဇ္ဇီမဟုတ်သော ပကတတ်ဟုလည်း မလာရကား ပါရာဇိကကျသော ဥက္ခိတ္တကလည်းဖြစ်သော (ဥက္ခိတ္တာနုဝတ္တကလည်းဖြစ်သော သီးသန့်ပယ်ထားသည်) ပကတတ်နှင့်သာ ကံမဆောင်အပ်။ ပါရာဇိကမကျသော ဥက္ခိတ္တ ဥက္ခိတ္တာနုဝတ္တကလည်းမဟုတ်သောပကတတ်နှင့်ကား အလဇ္ဇီပင်ဖြစ်သော်လည်း ကံဆောင်အပ်၏ဟုယူရ၏။ ကံအတူမပြုအပ်သော ပုဂ္ဂိုလ်ကိုကား (၂၄)ယောက်တို့တွင်လည်း အလဇ္ဇီမပါသောကြောင့်တည်း။
ထို (၂၄) ဦးသော ပကတတ်အရာ၌ မတည်သောသူတို့ကို ဂဏပူရကြပြု၍ ကံဆောင်လျှင်ကံလည်း ပျက်၊ ဒုက္ကဋ်အာပတ်လည်း သင့်၏။
““စတုဝါဒိကပ္ပီ၊ အသံဝါသကမ္မာရဟ၊
ဂရုကဋ္ဌသုညတရံ၊ ကတွာန ဂဏပူရကံ၊
ပရိဝါဝါသာဒိကံ ကမ္မံ၊ ကတံ ကုဉ္စ ဒုက္ခံ။ (ခုဒ္ဒသိက္ခာ၊ စာ - ၁၆၄ ဂါထာ ၂၀၄)
(၁) ကပ္ပက
(၁) တဇ္ဇနီယကံ
မြတ်စွာဘုရားသည် သာဝတ္တိပြည် ဇေတဝန်ကျောင်း၌ သီတင်းသုံးတော်မူစဉ် - (၁) မျက်ကွယ် မျက်မှောက်ငြင်းခုံလျက် ဆန့်ကျင်ပြောကြားစကားများ၍ သံဃာ၌အဓိကရုဏ်းကိုပြုတတ်သော (၂) အခြားရဟန်းတို့အားလည်း အဓိကရုဏ်းဖြစ်ရန် တိုက်တွန်းလှုံ့ဆော်သော ပဏ္ဍုကလောဟိတက ရဟန်းတို့ကို အကြောင်းပြု၍ ဤတဇ္ဇနီယကံကို ခွင့်ပြုတော်မူသည်။ [၁၂၊ တစ်ခုခုရှိကလည်း ပြုနိုင်သည်။ (တိ၊ စာ- ၂၁၁)]
ကံပြုခန်း
ဧဝဥပန ဘိက္ခဝ ကာတဗ္ဗ (၁) ပထမံ ပဏ္ဍုကလောဟိတကာ ဘိက္ခူ စောဒေတဗ္ဗာ။ (၂) စောဒေတွာ သာရေတဗ္ဗာ။ (၃) သာရေတွာ အာပတ္တိ ရောပတဗ္ဗာ။ (၄) အာပတ္တိ ရောပေတွာ ဗျတ္တန ဘိက္ခုနာ ပဋိဗလေန သံဃော ဉာပေတဗ္ဗော။ (ပါဠိ၊ နှာ-၃) [ရှေးဦးစွာ-သင့်အား ငါတို့ မေးစိစစ်လိုသည်ဟု ခွင့်တောင်း၍ ပြုပါဟူ၏။
မတရားသောကံ
(၁) မျက်ကွယ်၌ ပြုလုပ်ခြင်း၊ (၂) မမေးမမြန်းဘဲ ပြုလုပ်ခြင်း၊ (၃) ဝန်မခံဘဲ ပြုလုပ်ခြင်း၊ (၄) အာပတ်မသင့်ဘဲ ပြုလုပ်ခြင်း၊ (၅) ဒေသနာဂါမ်မဟုတ် ဒေသနာကြား၍မစင်ကြယ်သောအာပတ်ဖြင့် ပြုလုပ်ခြင်း။ (ပရိယာယ်အားဖြင့် သံဃာဒိသိသ်လည်း ဒေသနာဂါမ်ဟူ၏။) (သာ၊ စာ-၃၆၆) (၆) ဒေသနာကြားပြီးသော အာပတ်ဖြင့်ပြုလုပ်ခြင်း၊ (ရ) မစောဒနာဘဲ ပြုလုပ်ခြင်း၊ (၈) မအောက်မေ့စေဘဲ ပြုလုပ်ခြင်း၊ (၉) အာပတ်သို့မတင်ဘဲ ပြုလုပ်ခြင်း၊ (၁ဝ) မတရားသဖြင့် ပြုလုပ်ခြင်း၊ (၁၁) မညီမညွတ် တကွဲတပြားစီဖြစ်လျက် ပြုလုပ်ခြင်း။ (ဗျတိရေကအားဖြင့် တရားသောကံကိုသိ။)
အပ္ပဋိညာယကတ
အပ္ပဋိညာယ ကတံ ဟောတီတိ လက္ရွိ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ (ဇီ၊ စာ-၅ဝ)။ အပ္ပဋိညာယ ကတန္တိ ဝတ္ထု၊ ဝါ အာပတ္တိ ဝါ အသစ္ဆာပေတွာ ကတံ။ ယော ပန သဗ္ဗေသံ ပဿန္တာနံ ဝ ဝတ္ထုဝီတိက္ကမံ ကတွာ ပုစ္ဆာ ကမ္မကရဏဘယေန “န ကရောမီ”တိ မုသာ ဝဒတိ၊ တဿ ဘိက္ခူနံ သမ္မုခေ ဝီတိက္ကမကရဏ မေဝ ပဋိညာ။ တထတော ဇာနနတ္ထမေဝ ပဋိညာယ ကရုဏံ အနုညာတံ။ ယတ္ထ ပန သန္ဓေဟော ဟောတိ၊ တတ္ထ သစ္စာပေတွာဝ ကတ္တဗ္ဗန္တိ ဂဟေတဗ္ဗ။ (တိ၊ စာ-၂၁၂) အာယတိ သံဝရ၌တည်သူ အားပြုလျှင်လည်း အဓမ္မကံ ဟူ၏။ (တိ၊ စာ-၂၁၂)
အဒေသနာဂါမိနိယာ
[အဒေသနာဂါမိနိယာတိ ပါရာဇိကာပတ္တိယာ ဝါ သံဃာဒိသေသာပတ္တိယာ ဝါ] (ဋ စာ-၁) တတ္ထ သံဃာဒိသေသာပတ္တိယာ ဝါတိ အတ္ထုဒ္ဓါရဝသေန ဝုတ္တံ၊ “အဓိသီလေ သီလဝိပန္နော'တိစ ဣဒံ သံဃာဒိသေသံ ယေဝ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ၊ န ပါရာဇိကံ၊ တသ္မာ ပါရာဇိကာပတ္တိပစ္စယာ န တဇ္ဇနီယတတ္ထံ ကာတဗ္ဗ ပယောဇနာ ဘာဝါ၊ သံဃာဒိသေသပစ္စယာ ကာတဗ္ဗန္တိ အယမတ္တော သိဒ္ဓေါ ဟောတိ။ သုက္က ပက္ခေ “ဒေသနာဂါမိနိယာ အာပတ္တိယာ ကတံ ဟောတီ’တိ ဣမိနာ ဝိရုဇ္ဈတီတိ စေ ? န ဧကေန ပရိယာယေန သံဃာဒိသေသဿပိ ဒေသနာဂါမိနီ ဝေါဟာရသမ္ဘဝတော”တိ၊ တံ ယုတ္တံ ဝိယ ဒိဿတိ။ (သာ၊ စာ- ၃၆၆)
အလိုရှိက ပြုလုပ်ရာသောကံ
(၁) မျက်ကွယ်မျက်မှောက်ငြင်းခုံလျက် ဆန့်ကျင်ဘက်ပြောကြားစကားများ၍ သံဃာ၌အဓိကရုဏ်းကို ပြုလုပ်ခြင်း၊ (၂) မိုက်မဲမလိမ္မာ အာပတ်များပြား အပိုင်းအခြားမရှိခြင်း၊ (၃) မလျော်မလျောက်ပတ်သော လူသူဆက်ဆံရေးတို့ဖြင့် လူတို့နှင့်ရောယှက်နေထိုင်ခြင်း၊ (၄) မြင့်မြတ်သော သီလအရာ၌ သီလပျက်စီးခြင်း၊ (သံဃာဒိသေသ်ဟူ၏ ။ သာ စာ-၃၆၆ ။ ) (၅) မြင့်မြတ်သော အကျင့်အရာ၌ အကျင့်ပျက်စီးခြင်း၊ (အောက်အာပတ်ငါးပုံဟူ၏။) (၆) မြင့်မြတ်သောအယူဝါဒအရာ၌ အယူဝါဒပျက်စီးခြင်း၊ (အရိဋ္ဌသို့ကြည့်) (ရ) မြတ်စွာဘုရား၏ ကျေးဇူးမဲ့ကိုပြောဆိုခြင်း၊ (၈) တရားတော်၏ကျေးဇူးမဲ့ကို ပြောဆိုခြင်း၊ (၉) သံဃာတော်၏ ကျေးဇူးမဲ့ကို ပြောဆိုခြင်း။
[တိဏ္ဏ ဘိက္ခဝေ ဘိက္ခုန္တိ အာဒိ ဧကေကေနာပိ အင်္ဂေန တဇ္ဇနီယကမ္မံ ကာတုံ ဝဋတီတိ ဒဿနတ္ထိ ဝုတ္တံ။ တဇ္ဇနီယဿ ဟိ ဝိသေသန ဘဏ္ဍနကာရကတ္တံ အင်္ဂါနိယဿဿ အဘိဏှာပတ္တိ ကတ္တံ၊ ပဗ္ဗာဇနီယဿ ကုလဒူသကတ္တံ ဝုတ္တံ။ ဣမေသု ပန တီသု အင်္ဂသု ယေနကေနစိ သဗ္ဗာနိပိ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဗာလအဗျတ္တအား တဇ္ဇနီယကံပြုလိုမူ ဘဏ္ဍနကာရကအရာ၌ ဗာလအဗျတ္တထည့်၍ ကမ္မဝါကို ဘာသ်ပါဟူ၏။ ကသ္မာ? ယသ္မာ ဣဒမ္ပိ အနုညာတန္တိ။ ဧသ နယော သဗ္ဗတ္ထ။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၂)
ဝစနတ္ထနာနတ္တတော
တဇ္ဇနီယကံထိုက်သော ရဟန်းအား နိယဿကံကိုပြုအံ့၊ အဓမ္မကံမည်၏ စသည်ဖြင့် စမွေယျက္ခာက၌ ဟောတော်မူသည်ကား၊ ဤရဟန်းအား ဤမည်သောကံကိုပြုအံ့ဟု သံဃာ၏သန္နိဋ္ဌာန်ချခြင်းသည် ကမ္မာရဟမည်သတည်း။ ထိုသို့ သန္နိဋ္ဌာန်ပြုသောကံကိုကားမပြု၊ တစ်ပါးသောကံကိုပြုသည်ရှိသော် အဓမ္မကမ္မ အဝိနယကမ္မမည်၏။ သန္နိဋ္ဌာန်ထားတိုင်းပြုမူကား ဓမ္မကမ္မ၊ ဝိနယကမ္မမည်၏။ ဘဏ္ဍနာကာရက စသော တစ်ပါးပါးသောအင်္ဂါဖြင့် အမှတ်မရှိသောကံကို မပြုအပ်သည်ဟူ၍ ဟောသည်ကားမဟုတ်၊ သန္နိဋ္ဌာန်ပြုတိုင်း၊ မညီသည်ကိုသာရည်၍ ဟောတော်မူသည်ဟူလိုသတတ်။
အပ္ပတ္တော နိဿာရဏန္တိ ဧတ္ထ နိဿာရဏကမ္မံ နာမ ကုလဒူသကာနညဝ အနုညာတံ၊ အယဉ္စ “ဗာလော ဟောတိ အဗျတ္တော”တိ အာဒိနာ နိဒ္ဒိဋ္ဌော ကုလဒူသကော န ဟောတိ၊ တသ္မာ “အပ္ပတ္တော”တိ ဝုတ္တော၊ ‘ယဒိ ဧဝံ ကထံ သုနိဿာရိတော ဟောတီတိ? ဗာလအဗျတ္တတာဒိယုတ္တဿပိ ကမ္မက္ခန္ဓက “အာကင်္ခမာနော သံဃော ပဗ္ဗာဇနီယကမ္မံ ကရေယျာ”တိ ဝုတ္တတ္တာ။ တေနေဝါဟ “တစ္ဆေသ-ပ- တသ္မာ သုနိဿာရိတော ဟောတီ”တိ။ (စမွေယျက္ခန္ဓက-သာ၊ စာ-၃၄၇)
နှင်ထုတ်ခြင်း (၂) မျိုး
ရဟန်းတို့ ဤသာသနာတော်၌ ရဟန်းသည် စင်ကြယ်၏။ အာပတ်မရှိ၊ ထိုပုဂ္ဂိုလ်ကို အကယ်၍ သံဃာကနှင်ထုတ်အံ့၊ မကောင်းသော နှင်ထုတ်ခြင်းတည်း။ ရဟန်းတို့ ဤပုဂ္ဂိုလ်ကို နှင်ထုတ်ခြင်းသို့ မရောက်သော ပုဂ္ဂိုလ်ဟုဆိုအပ်၏။ ထိုပုဂ္ဂိုလ်ကို အကယ်၍ သံဃာကနှင်ထုတ်အံ့၊ မကောင်းသောနှင်ထုတ်ခြင်းတည်း။
ရဟန်းတို့ ဤသာသနာတော်၌ ရဟန်းသည် ဝိနည်းသိက္ခာပုဒ်ကိုမသိ၊ ဝိနည်းသိက္ခာပုဒ်၌ မလိမ္မာ များသော အာပတ်ရှိ၏။ အာပတ်၏ အပိုင်းအခြားမရှိ၊ ရဟန်းတို့အားမလျော်သော လူသူဆက်ဆံရေးတို့ဖြင့် လူတို့နှင့် ရောပြွမ်းလျက်နေ၏။ ထိုပုဂ္ဂိုလ်ကိုအကယ်၍ သံဃာကနှင်ထုတ်အံ့၊ ကောင်းသောနှင်ထုတ်ခြင်းတည်း။ ရဟန်းတို့ ဤပုဂ္ဂိုလ်ကို နှင်ထုတ်ခြင်းသို့ရောက်သော ပုဂ္ဂိုလ်ဟုဆိုအပ်၏။ ထိုပုဂ္ဂိုလ်ကို အကယ်၍ သံဃာကနှင်ထုတ်အံ့၊ ကောင်းသောနှင်ထုတ်ခြင်းတည်း။ [စမွေယျက္ခန္ဓက၊ စာ-၄၄၃]
မျက်ကွယ်၌ ပြုလုပ်ခြင်း
(၁) သံဃသမ္မုခီဘူတ (ပကတတ်ဖြစ်ကုန်သော မျက်မှောက်ရဟန်းတို့၏ မတားမြစ်ခြင်း၊ ဆန္ဒဆောင်ထိုက်သော ရဟန်းတို့ဆန္ဒကိုဆောင်ခြင်း) (၂) ဓမ္မသမ္မုခီဘူတ (ကျူးလွန်အပ်သော ဝတ္ထုထင်ရှားရှိခြင်း) (၃) ဝိနယသမ္မုခီဘူတ (စောဒနာသာရဏာပြုခြင်း) (၄) ပုဂ္ဂလသမ္မုခီဘူတ (ကံပြုခံရမည့် ပုဂ္ဂိုလ် မျက်မှောက်ရှိခြင်း) ဤ(၄)ပါးသော အင်္ဂါမရှိလျှင် အသမ္မုခဟူ၏။
အတ္တကလ္လ - ပတ္တ
ပတ္တကတ္ထ
ကလဟဇာတာပတ္တိ န သံဝိဇ္ဇတိ၊ သော ဝါ ပုဂ္ဂလော အသမ္မုခီဘူတော ဟောတိ၊ သံဃော ဝါ ဝဂ္ဂေါ ဟောတိ၊ အသံဝါသိကော ဝါ ပုဂ္ဂလော တဿံ ပရိသာယံ သံဝိဇ္ဇတိ၊ အစောဒိတော ဝါ ဟောတိ အသာရိတော ဝါ၊ အာပတ္တိ ဝါ အနာရောပိတော။ ဣမေဟိ သတ္တဟာကာရေဟိ တဇ္ဇနီယကမ္မဿ အပတ္တကတ္တံ ဟောတိ၊ ဣတရေဟိ သတ္တဟာကာရေဟိ ပတ္တကမ္မံ ဟောတိ။ ဧဝံ သေသကမ္မေသူတိ။ (ဖီ၊ စာ-၅ဝ၉)
ကျင့်ဝတ် (၁၈) ပါး
(၁) ဥပဇ္ဈာယ်ဆရာပြုလုပ်၍ ပဉ္စင်းခံမပေးရ၊ (၂) နိဿရည်း မပေးရ၊ (၃) သာမဏေကို မလုပ်ကျွေးစေရ၊ (၄) ရဟန်းမိန်းမတို့အားဆုံးမရန် သမုတ်ခြင်းကို မသာယာ မနှစ်သက်ရ၊ (၅) သမုတ်ခံရသော်လည်း ရဟန်းမတို့ကို ဩဝါဒမပေးရ၊ (၆) တဇ္ဇနီယကံပြုထိုက်သော အာပတ်သို့မရောက်ရ [အကြင်အာပတ်ဖြင့် တဇ္ဇနီယကံကို အပြုခံရ၏။ ထိုအာပတ်သို့မရောက်စေရ၊ (ရု) ထိုနှင့်အလားတူ အခြားအာပတ်သို့ မရောက်ရ၊ (၈) ထိုထက်ယုတ်ကြမ်းသော အာပတ်သို့မရောက်ရ၊ (၉) ကံကိုမကဲ့ရဲ့ရ၊ (၁၀) ကံပြုသောရဟန်းတို့ကို မကဲ့ရဲ့ရ၊ (၁၁) ပကတတ်ရဟန်း၏ ဥပုသ်ကို ဆိုင်းငံ့၍မထားရ၊ (၁၂) ပဝါရဏာကိုလည်း ဆိုင်းငံ့၍မထားရ၊ (၁၃) ဆုံးမခြင်းကိုမပြုရ၊ (၁၄) အကြီးအမှူးအရာ၌မနေရ၊ (၁၅) ခွင့်မတောင်းရ၊ (၁၆) မစောဒနာရ၊ (၁ရ) မအောက်မေ့စေရ၊ (၁၈) ပကတတ်ရဟန်းတို့နှင့် မရောယှက်ရ။ [ပါရိဝါသိကက္ခန္ဓကသို့
ကျင့်ရမည့်ရက်
[ကိတ္တကံ ကာလံ ဝတ္တံ ပူရေတဗ္ဗန္တိ။ ဒသ ဝါ ပဉ္စ ဝါ ဒိဝသာနိ။ ဣမသ္မိံ ဟိ ကမ္မက ဧတ္တကေန ဝတ္တံ ပူရိတမေဝ ဟောတိ။] (ဋ္ဌ၊ စာ-၃)
မှတ်ချက် - ကောသမ္မကက္ခန္ဓက၌ – ကံပြုသော ရဟန်းတို့ကိုကဲ့ရဲ့သော ရဟန်းအား နောက်ပိုင်း၌ အာပတ်ကိုကုစား၍ဝန်ချသဖြင့် သံဃာဘောင်သို့သွင်းရန် မြတ်စွာဘုရားခွင့်ပြုတော်မူသည်။
ဤ(၁၈)ပါးသော ကျင့်ဝတ်တို့ကိုကျင့်လျှင် ကံ၏ငြိမ်ကြောင်းဖြစ်၏။ မကျင့်လျှင် ကံ၏မငြိမ်းကြောင်းများဟုသိပါလေ။
(၂) နိယဿကံ
မိုက်မဲ၍မလိမ္မာသော အာပတ်များပြား အပိုင်းအခြားမရှိသော မလျော်မလျောက်ပတ်သော လူသူဆက်ဆံရေးတို့ဖြင့် လူတို့နှင့်ရောယှက်၍ နေထိုင်သော ရဟန်းတို့သည်ပရိဝါသ်ပေးလျက် အရင်းသို့ငင်
လျက် မာနတ်ပေးလျက် အဗ္ဘာန်သွင်းလျက် အမြဲမပြတ်ကြောင့်ကြစိုက်ရကုန်သော ရှင်သေယျသကကို အကြောင်းပြု၍ သင်သည် မှီခိုနေရမည်ဟူသော နိယဿကံကို ခွင့်ပြုတော်မူ၏။
နိယဿကမ္မ “နိဿာယ တေ ဝတ္ထဗ္ဗန္တိ ဂရုနိဿယံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ၊ န ဣရန္တိ ကေနစိ လိခိတံ။ ဂဏ္ဌိပဒေ ပန “နိယဿကမ္မံ ယသ္မာ ဗာလဝသေန ကရီယတိ။ တသ္မာ နိဿာယ ဝတ္ထုဗ္ဗန္တိ နိဿယံ ဂါဟာပေတဗ္ဗောတိ ဝုတ္တံ၊ ဝီမံသိတွာ ယုတ္တတရံ ဂဟေတဗ္ဗ။ (သာ၊ စာ-၃၆၆)
(၃) ပဗ္ဗာဇနီယကံ
ကိဋာဂိရိဇနပုဒ်၌ ကုလဒူသက ပါပသမာစာရတို့ကို ပြုကျင့်သော အဿဇိပုနဗ္ဗသုက ရဟန်းတို့ကိုအကြောင်းပြု၍၊ ပဗ္ဗာဇနီယကံကို ခွင့်ပြုတော်မူ၏။
ဤ၌ ဆင်ခြင်ဖွယ်တစ်ရပ်
သာရိပုတ္တမောဂ္ဂလာနေ အာမန္တေသိ၊ “ဂစ္ဆတ္ထ တုမှေ သာရိပုတ္တာ ကိဋာဂိရိ ဂန္ဓာ အဿဇိ ပုနဗ္ဗသုကာနံ ဘိက္ခူနံ ကိဋာဂိရိသ္မာ ပဗ္ဗာဇနီယကမ္မံ ကရောထ၊ တုမှာကံ ဧတေ သဒ္ဓိဝိဟာရိကော”တိ။ (ပါ၊ စာ-၂ရ၈)ဟူသော ပါရာဇိကဏ်ပါဠိတော်အရ ကူလဒူသက ပြုသူတိုင်းအား ပဗ္ဗာဇနီယကံ ပြုသင့်သည်ဟုယူရန်ရှိသော်လည်း
သတ္တာ တံ ပဝတ္တိ သုတွာ တေသံ ပဗ္ဗာဇနီယကမ္မံ ကရဏတ္ထာယ သပရိဝါရေ ဒွေ အဂ္ဂသာဝက အာမန္တေတွာ ဂစ္ဆထ သာရိပုတ္တာ တေသု ယေ တုမှာကံ ဝစနံ န ကရောန္တိ၊ တေသံ ပဗ္ဗာဇနီယကမ္မံ ကရောထ၊ ယေ ပန ကရောန္တိ၊ တေ သြဝဒတ္ထ အနုသာသထ၊ သာရိပုတ္တမောဂ္ဂလာနာပိ တတ္ထ ဂန္ဓာ တေ ဘိက္ခူ သြဒိသု အနုသာသိသု၊ တေသု ဧကစ္စေ သြဝါဒ သမ္ပဋိစ္ဆိတွာ န သမ္မာဝတ္တိသု၊ ဧကစ္စ ဝိဗ္ဗမိသု၊ ဧကစ္စ ပဗ္ဗာဇနီယကမ္မံ ပါပုဏိသု ဟူသော ဓမ္မပဒ အဋ္ဌကထာ (ပ၊ စာ-၃၄၉) ကို ထောက်
က
ဧဝံ သီလဝိပတ္တိ အာပဇ္ဇိတွာ လဇ္ဇီဓမ္မ ဩက္ကန္တေ ယထာဓမ္မံ ဝုဋ္ဌာယ သံဝရေ ဌာတုကာမဿ ကတံ ဝဇ္ဇနီယာဒိကမ္မံ ကေဝလာယ သီလဝိပတ္တိယာ ကတတ္တာ အဒေသနာဂါမိနိယာ ကတံ နာမ အဓမ္မကမ္မံ ဟောတိ-ဟူသော [ဝိမတိဋီကာ၊ စာ-၂၁၂၊ ၂၁၃]
အပရေဟိ ပိ ဘိက္ခဝေ တီဟင်္ဂေဟိ သမ္ဗန္နာဂတံ ပဗ္ဗာဇနီယကမ္မံ အဓမ္မကမ္မဉ္စ ဟောတိ အဝိနယကမ္မဉ္စ ဒုဝူပသဥ၊ အနာပတ္တိယာ အကတံ ဟောတိ၊ အဒေသနာဂါမိနိယာ အာပတ္တိယာ ကတံ ဟောတိ၊ ဒေသိတာယ အာပတ္တိကတံ ဟောတိ စသောပါဠိတော်တို့ကို (စူပါ-၂၉) ထောက်ပါကလည်း လဇ္ဇီပေသလ သိက္ခာကာမ ပုဂ္ဂိုလ်တို့သည် ဆုံးမတားမြစ်သဖြင့် ကုလဒူသကအမှုကို စွန့်၍ ပရိသုဒ္ဓအဖြစ်သို့ရောက်သောသူကို ပဗ္ဗာဇနီယကံကို ပြုသည်ရှိသော် အဓမ္မကံဟူ၏။ [မန်လည်၊ မင်းအို၊ မင်းရွာ၊ ရွှေတောင်၊ ဆုံထား၊ ဗားကရာ၊ ဆင်တဲ၊ သဲအင်း၊ အုတ်ကျောင်း၊ နေရင်း၊ ဂူကြီး၊ အသောကာရာမ၊ ခင်မကန်၊ ပြည်၊ ပုဂံ၊ အောင်မြေရွှေဘုံ ဆရာတော်မြတ်တို့ ယူကြ၏။]
သီးလုံးဆရာတော်ဘုရားကား - ကုလဒူသကဝိနိစ္ဆယကျမ်း၌ ကုလဒူသကပြုဖူးသော ဒါယကာထံမှ လှူသောပစ္စည်းကို ပဗ္ဗာဇနီယကံပြုပြီးသော ရဟန်းသာ ပယ်ရမည်ဟု [ကုလဒူသက သိက္ခာပုဒ် အဋ္ဌကထာ]၌ လာရကား၊ ပဗ္ဗာဇနီယကံပြုပြီးမှ ထိုဒါယကာလှူသော ပစ္စည်းကိုပယ်၍ ဒါယကာက သီလဂုဏ်ကို ကြည်ညို၍လှူကြောင်း လျှောက်ထားမှ မိစ္ဆာဇီဝမှလွတ်သည်ဟု အဆိုရှိ၏။ ပဗ္ဗာဇနီယကံပြုပြီးသော ရဟန်းသာ ထိုသို့ ဒါယကာလှူလျှင် ပယ်ရမည်ဟု စာမှာလာသည်ဟူသတတ်။ ဤ ကံသုံးပါးတို့၌ ကျင့်ဝတ်စသည်တို့ကား အားလုံးတူကြ၏။
ပစ္စည်း သတိ
ကုဟနာဒီဟိ ဝါ ဥပ္ပန္နပစ္စယာ
ယထာ စာယံ တဿ န ဝဋ္ဋတိ၊ တထာ ကုလဒူသကမ္မန ဝါ ကုဟနာဒီဟိ ဝါ နေဝ တဿ န အညဿ ဝန္တိ ရူပိယသံဝေါဟာရာဒိပစ္စယသဒိသာ ဟောန္တိ?
Ꭷ
[ဧဝံ ပဗ္ဗာဇနီယကမ္မကတဿ စ အဋ္ဌာရသဝတ္တာနိ ပူရေတွာ ယာစန္တဿ ကမ္မံ ပဋိပ္ပဿန္တေ တဗ္ဗ။ ပဋိပ္ပဿဒ္ဓကမ္မေနာပိ စ တေန ယေသု ကုလေသု ပုဗ္ဗေ ကုလဒူသကကမ္မံ ကတံ၊ တတော ပစ္စယာ န ဂေဟတဗ္ဗာ။ အာသဝက္ခယပတ္တေနာပိ န ဂဟေတဗ္ဗာ။ အကပ္ပိယာဝ ဟောန္တိ။ “ကသ္မာ န ဂဏှထာ”တိ ပုစ္ဆိတေန “ပုဗ္ဗေ ဧဝံ ကတတ္တာ”တိ ဝုတ္တေ သစ ဝဒန္တိ “န မယံ တေန ကာရဏေန ဒေမ၊ ဣဒါနိ သီလဝန္တာယ ဒေမာ”တိ ဂဟေတဗ္ဗာ။ ပကတိယာ ဒါနဋ္ဌာနေယေဝ ကုလဒူသကကမ္မံ ကတံ ဟောတိ၊ တေတာ ပကတိဒါနမေဝ ဂဟေတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ ယံ ဝတ္ထုတွာ ဒေန္တိ၊ တံ န ဝတိ။]
သီးလုံးဆရာတော်ကား ဤအဋ္ဌကထာပါဌ်ကို ထောက်သောဟူ၏။ (ကုလဒူသကဋ္ဌ၊ စာ-၂၀၈) [ဣမေဟိ ပန အဋ္ဌ ကုလဒူသကကမ္မေဟိ ဥပ္ပန္နပစ္စယာ ပဉ္စမ္ပိ သဟဓမ္မိကာနံ န ကဇ္ဇိ၊ အဘူတာရောစနရူပိယသံဝေါဟာရေဟိ ဥပန္နပစ္စယသဒိသာဝ ဟောန္တိ။] (ကုလဒူသကဋ္ဌ၊ စာ-၂၁၁)
ရွှေကျင်ဆရာတော်ကြီးကား ယော ဟိ စောရေဟိ အစ္ဆိန္နောပိ ပုန လဒ္ဓေါ ဇာနန္တဿ ကဿစိပိ န ဝတိ-ဟူသော ဝိမတိစကားရပ်ကိုထောက်၍ ပထမမဟာအကပ္ပိယသပိတ်နှင့် ကုလဒူသက ပစ္စည်းသည် အလားတူ၏။ ဒါယကာလက်ထဲရောက်၍ ပြန်လှူသော်လည်း မအပ်ဟုယူတော်မူ၏။ (နိဗ္ဗာန်လမ်းပြ အုတ်မြစ်ချကျမ်း)
အချို့ဆရာတော်တို့ကား ဤ၌ဝိနည်းကံအရ သူခိုးလက်ထဲရောက်၍ သွားသည်မဟုတ်၊ သူခိုးလုယူခိုးသွားခြင်းကြောင့် သူခိုးလက်ထဲရောက်၍ တစ်ဖန်ပြန်ရရကား မအပ်ခြင်းဖြစ်သည်။ လှူသူဒါယကာအား မိမိကုလဒူသကမှု ပြုဖူးခြင်းကြောင့်မအပ်၍ စွန့်သည်ကိုပြောကြားပြီးစွန့်လျှင် ထိုဒါယကာက အထက်ပါ အဋ္ဌကထာလာတိုင်း အပ်အောင်လျှောက်လျှင် အပ်သည်ဟု ယူကြ၏။ ညောင်လွန့်ဆရာတော်ဘုရားလည်း ဒါယကာလက်ထဲရောက်ပြီး ဒါယကာကအလိုအလျှောက်ပြန်လှူလျှင် အပ်လောက်သည်ဟူသတတ်။
စာမျက်နှာ-261
(၄) ပဋိသာရဏီယကံ
မစ္ဆိကာသဏ္ဍဇနပုဒ်အနီး ပျော်မွေ့ဖွယ်ကောင်းသော ဝှေးပင်ဥယျာဉ်၌ “အရှင်သုဓမ္မသည် အာဝါသိက ကျောင်းထိုင်အဖြစ် သီတင်းသုံးနေတော်မူ၏။ ပစ္စည်းလေးပါးတို့ဖြင့် အမြဲမပြတ် ကြောင့်ကြစိုက်၍ သံဃာ၌ ဝေယျာဝစ္စကို အမြဲဆောင်ရွက်၍ သဒ္ဓါတရားနှင့်ပြည့်စုံသော ကျောင်းဒါယကာကား စိတ္တသူကြွယ်တည်း။ အခါတစ်ပါး အရှင်သာရိပုတ္တရာ၊ အရှင်မဟာမောဂ္ဂလာန်စသော မထေရ်ကြီးများ ကြွလာခိုက် အရှင်သုဓမ္မအား တိုင်ပင်နေကျအတိုင်း မတိုင်ပင်ဘဲ စိတ္တသူကြွယ်က မထေရ်တို့အား ဆွမ်းအလှူပင့်ဖိတ်မိ၏။ ဤသည်ကိုလျှင် အရှင်သုဓမ္မက အမျက်ထွက်၍ စိတ္တသူကြွယ်အား ဆဲရေး ချုပ်ချယ်ရှုတ်ချသောကြောင့် သင်သည် စိတ္တသူကြွယ်ကို သည်းခံစေရမည်ဟူသော ပဋိသာရဏီယကံကို ခွင့်ပြုတော်မူ၏။ (မတရားသောကံ-ကျင့်ဝတ်တို့ကား တူ၏။)
ပြုလိုက ပြုရာသောကံ
(၁) လူတို့အား လာဘ်မရအောင် လုံ့လပြု၏၊ (၂) လူတို့အား အကျိုးမဲ့ဖြစ်အောင် လုံ့လပြု၏။ (၃) လူတို့အား နေရာမရအောင် လုံ့လပြု၏၊ (၄) လူကို ဆဲရေး၏၊ ရေရွတ်၏။ (၅) လူလူချင်း ကွဲပြားစေ၏။ (၆) လူတို့အား မြတ်စွာဘုရား၏၊ (၇) တရားတော်၏၊ (၈) သံဃာတော်၏ ကျေးဇူးမဲ့ကို ပြောဆို၏။ (၉) လူကို ယုတ်မာသောစကားဖြင့် ဆဲရေး၏၊ (၁၀) ယုတ်မာသောစကားဖြင့် ရှုတ်ချ၏။ (၁၁) လူတို့အား တရားနှင့် လျော်ကန်သော ဝန်ခံချက်ကို မမှန်ကန်စေ ချွတ်ယွင်းစေ၏။ (တစ်ပါးပါးရှိက ပြုနိုင်၏။)
ဧတ္ထ စ “သစ္စံ ပသန္နိ ဒါယကံ ကာရကံ သံဃုပဋ္ဌာကံ ဟီနေန ခုံသေတီ”တိ ဝုတ္တတ္တာ တာဒိသေသု ဂိဟီသု ခုံသနာဒီဟိ ဂိဟိပဋိသံယုတ္တေဟိ ဧဝ အင်္ဂေဟိ ကမ္မာရဟတာ၊ န အာရာမိကစေဋကာဒီသု ခုံသနာဒီဟိ။ တတ္ထာပိ ဒါယကာဒီသု ခမာပိတေသု ကမ္မာရဟတာ နတ္ထိ၊ အာပတ္တိ စ ယတ္ထ ကတ္ထစိ ဒေသေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ယော စေ တိက္ခတ္တံ၊ ခမာပိယမာနောပိ န ခမတိ၊ အကတကမ္မနပိ ဒဿနူပစာရေ အာပတ္တိ ဒေသေတဗ္ဗာ၊ သော စ ကာလကတော ဟောတိ၊ ဒေသန္တရံ ဝါ ဂေတာ၊ ဂတဒိသာ န ဉာယတိ၊ အန္တရာမဂ္ဂေ ဝါ ဇီဝိတန္တရာယော ဟောတိ၊ ကတကမ္မနပိ အကတကနပိ သံဃမဇ္ဈေ၊ ယထာဘူတံ ဝိညာပေတွာ ခမာပေတွာ အာပတ္တိ ဒေသေတဗ္ဗာတိ ဝဒန္တိ။ ဓမ္မိကပဋိဿဝဿ အသစ္စာပနေ ပန တေသံ သန္တိကံ ဂစ္ဆာ“မယာ အသမဝေက္ခိတွာ ပဋိဿဝံ ကတွာ သော န သစ္စာပိတော၊ တံ မေ ခမထာ’တိ အာဒိနာ ခမာပနေ ဝစနက္ကမော ဉာပေတဗ္ဗော။ ။ “နော စေ ခမတိ ။ ပ ။ အာပတ္တိ ဒေသာပေတဗ္ဗော”တိ ဝုတ္တတ္တာ ပေဝ ဂဟဋ္ဌာ ခမတိ စေ၊ ဒဿနူပစာရေ အာပတ္တိ ဒေသနာကိစ္စံ နတ္ထီတိ ဂဟေတဗ္ဗ။ (တိ၊ စာ-၂၁၄)
တစ်ပါးတည်းသွားရမှာ ဝန်လေးလျှင် ရှေးဦးစွာ ရဟန်းတစ်ပါးကို တောင်းပန်၍ သံဃာက သမ္မုတိကိုပေးပြီးလျှင် ထိုအဖော်ရဟန်းနှင့်အတူသွား၍ သူကြွယ်သည်းခံပါ။ သင့်ကို ကြည်သာစေပါ၏ ဟုပြောရမည်။ မရသေးလျှင် အဖော်ရဟန်းက သူကြွယ် ဤရဟန်းအား သည်းခံပါ။ ငါသည် သင့်ကို ကြည်သာစေ
စာမျက်နှာ-262
ပါ၏ဟု ပြောရမည်။ မရပြန်သေးလျှင် အဖော်ရဟန်းသည် သူကြွယ်ဤရဟန်းအား သံဃာ၏စကားဖြင့် သည်းခံပါဟု ပြောဆိုရမည်။ ဤတိုင်အောင်မှ သည်းမခံမူကား ထိုဒါယကာ၏ ဒဿနုသဝနုပစာ၌တည်၍ အာပတ်ကို ဒေသနာကြားရမည်။
(၅) ဥက္ခေပနီယကံ
မြတ်စွာဘုရားသည် ကောသမ္ဗီပြည် ဃောသိတာရုံကျောင်း၌ သီတင်းသုံးနေတော်မူသောအခါ အရှင်ဆန္ဒသည် အာပတ်သို့ရောက်ပြီး၍ အာပတ်ကို မရှုလိုခြင်းကြောင့် သံဃာနှင့်အတူ သုံးဆောင်ခြင်း မရှိသော ဥက္ခေပနီယကံကို ခွင့်ပြုတော်မူ၏။ (အာပတ္တိယာ အဒဿနေ)
(၆)
အာပတ်သို့ရောက်ပြီး၍ အာပတ်ကို မကုစားလိုသော အရှင်ဆန္ဒကိုပင် အကြောင်းပြု၍ (အာပတ္တိယာ အပ္ပဋိကမ္မ) ဥက္ခေပနီယကံကို ခွင့်ပြုတော်မူ၏။
(၇)
မြတ်စွာဘုရားသည် သာဝတ္ထိပြည် ဇေတဝန်ကျောင်းတော်၌ သီတင်းသုံးနေတော်မူစဉ်၊ ဈာန်မဂ်ဖိုလ်၏ အန္တရာယ်ကိုပြုတတ်ကုန်၏ဟု မြတ်စွာဘုရားဟောထားသော တရားတို့ကို ဟောထားတော်မူသည့်အတိုင်း ငါသိ၏။ ထိုတရားတို့သည် မှီဝဲသောသူအား ဈာန်မဂ်ဖိုလ်၏ အန္တရာယ်ကိုပြုခြင်းငှာ မစွမ်းနိုင်ဟု ယုတ်မာသော မိစ္ဆာအယူကို မစွန့်သော လင်းတသတ်အမျိုး၌ဖြစ်ဖူးသော အရိဋ္ဌအမည်ရှိသောရဟန်းကို အကြောင်းပြု၍ (မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိယာ အပ္ပဋိနိဿဂ္ဂ) ဥက္ခေပနီယကံကို ခွင့်ပြုတော်မူသည်။
ကျင့်ဝတ် (၄၃)ပါး
တဇ္ဇနီယကံကျင့်ဝတ် (၆)တွင် - သံဃာက (အာပတ်ကို မရှုခြင်းကြောင့်) ဥက္ခေပနီယကံပြုကြောင်းဖြစ်သော အာပတ်သို့မရောက်ရဟု အလျှော်ကိုထည့်၍ (၁၈)ပါး၊ ပကတတ်ရဟန်း၏ ရှိခိုးခြင်းကို ခရီးဦးကြိုဆိုခြင်းကို လက်အုပ်ချီခြင်းကို အရိုအသေပြုခြင်းကို နေရာကို ရှေးရှုဆောင်ခြင်း၊ နေရာခင်းခြင်းကို အိပ်ရာကို ရှေးရှုဆောင်ခြင်း အိပ်ရာခင်းခြင်းကို ခြေဆေးရေကို ခြေဆေးအင်းပျဉ်ကို ခြေပွတ်အိုးချမ်းကို သပိတ်သင်္ကန်းလှမ်းယူခြင်းကို ရေချိုးရာ၌ ကျောက်ကုန်း၌ချေးပွတ်ခြင်းကို မသာယာရ။ ပကတတ်ရဟန်းကို သီလပျက်စီးမှုဖြင့် မစွပ်စွဲရ၊ အကျင့်ပျက်စီးမှုဖြင့် မစွပ်စွဲရ၊ အယူပျက်စီးခြင်းဖြင့် မစွပ်စွဲရ၊ ရဟန်းအချင်းချင်း ကွဲပြားအောင် မပြုရ၊ လူတို့၏ တံခွန်ဖြစ်သော အဝတ်ကို မဆောင်ရ၊ တိတ္ထိတို့၏ တံခွန်ဖြစ်သော အဝတ်ကို မဆောင်ရ၊ တိတ္ထိတို့ကို မမှီဝဲရ၊ ရဟန်းတို့ကို မှီဝဲရမည်။ ရဟန်းကျင့်ဝတ်၌ ကျင့်ရမည်။ ပကတတ်ရဟန်းနှင့်အတူ တစ်မိုးတည်းသောကျောင်း၌၊ တစ်မိုးတည်းသော ဇရပ်တန်ဆောင်းစသည်၌ (တစ်မိုးတည်းသောကျောင်။ တစ်မိုးတည်းသော ဇရပ်တန်ဆောင်းစသည်၌မနေရ)၊ ပကတတ်ရဟန်။ကိုမြင်လျှင် နေရာမှ ထရမည်။ ပကတတ်ရဟန်းကို ကျောင်းတွင်း၌လည်းကောင်း၊ ကျောင်းပြင်၌လည်းကောင်း၊ မချုပ်ချယ်ရ။ [ဤ-၄၃ပါးသော ကျင့်ဝတ်တို့ကို ကျင့်ခြင်းသည်ပင် ကံငြိမ်းကြောင်း (၄၃)ပါးဖြစ်၍ မကျင့်ခြင်းသည်ပင် ကံမငြိမ်းကြောင်း (၄၃)ပါ။ ဖြစ်ကြသည်။ မတရားသောကံပြုလိုက ပြုရာသောကံတို့ကား တဇ္ဇနီယကံနှင့်တူ၏။
စာမျက်နှာ-263
အဓမ္မထံ
ရဟန်းတို့ ဤသာသနာတော်၌ ရှုမြင်ထိုက်သည့် အာပတ်ရှိသော ရဟန်းကို (ကုစားထိုက်သည့် အာပတ်ရှိသော ရဟန်းကို၊ စွန့်ထိုက်သည့် ယုတ်မာသော မိစ္ဆာအယူရှိသော ရဟန်းကို) သံဃာသည်သော်လည်းကောင်း၊ များစွာသော ရဟန်းတို့သည်သော်လည်းကောင်း၊ တစ်ယောက်သော ပုဂ္ဂိုလ်သည်သော်လည်းကောင်း၊ ငါ့ရှင် သင်သည် အာပတ်သင့်၏၊ ထိုအာပတ်ကို ရှုမြင်လော၊ (ထိုအာပတ်ကို ကုစားလော၊ ငါ့ရှင် သင့်အား ယုတ်မာသော မိစ္ဆာအယူသည် ရှိ၏။ ထိုယုတ်မာသော မိစ္ဆာအယူကို စွန့်လော့) ဟုစောဒနာ၏။ ထိုရဟန်းက ငါ့ရှင်တို့၊ ဪ ရှုမြင်ပါအံ့ (ကုစားပါအံ့) ဟုပြောဆို၏။ သံဃာသည် အာပတ်ကို မရှုမြင်ခြင်းကြောင့် (မကုစားခြင်းကြောင့်၊ ယုတ်မာသော မိစ္ဆာအယူကို မစွန့်ခြင်းကြောင့်) ထိုရဟန်းကို နှင်ထုတ်လျှင် မတရားသောကံမည်၏။ (စမွေယျက္ခန္ဓက ပါဠိတော် စာ-၄၄၆)
[ဘဏ္ဍနကာရကောတိအာဒီသု ယံ ဒိဋ္ဌိ နိဿာယ ဘဏ္ဍာဒီနိ ကရောတိ၊ တဿာ အပ္ပဋိနိဿဂ္ဂေ ယေဝ ကမ္မံ ကာတဗ္ဗ။ တဇ္ဇနီယာဒိကမ္မံ ပန အာပတ္တိ အာရောပေတွာ တဿာ အဒဿနေ အပ္ပဋိကမ္မ ဝါ ဘဏ္ဍနကာရကာဒိအင်္ဂေဟိ ကာတဗ္ဗ။ (သာ၊ စာ-၃၆၈)
““ယံ ဒိဋ္ဌိ နိဿာယ ဘဏ္ဍနာဒီနိ ကရောတီ”တိ ဣမိနာ ဒိဋ္ဌိ နိဿာယ ဥပ္ပန္နာနိ ဧဝ ဘဏ္ဍနာဒီနိ ဣဓ အဓိပ္ပတာနိ၊ န ကေဝလာနီတိ ဒဿေတိ။ ယော ပန “ဘဏ္ဍနာဒီနံ ကရဏေ ဒေါသော နတ္ထီ”တိ ဒိဋ္ဌိကော ဟုတွာ ဘဏ္ဍာဒိ ကရောတိ၊ သာပိဿ ဒိဋ္ဌိ ဝေ ဟောတိ၊ တဿပိ အပ္ပဋိနိဿဂ္ဂေ ကမ္မံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ။ (တိ၊ စာ-၂၁၅) (မဟာဝါ စန္ဒေယျက္ခန္ဓက၊ ပရိဝါ ဥပါလိပဉ္စက နပ္ပဋိပ္ပဿမနဝဂ်တို့ကိုလည်း ကြည့်)
စာမျက်နှာ-264
၂-ပါရိဝါသိကက္ခန္ဓက
(၁) ဝါရိဝါသိကဝတ္တကထာ
[အပ္ပဋိစ္ဆန္ဒပရိဝါသ၊ ပဋိစ္စန္ဓပရိဝါသ၊ သုဒ္ဓန္တပရိဝါသ၊ သမောဓာနပရိဝါသ-ဟူသော လေးပါးတို့တွင် တိတ္တိယပရိဝါသဟူသော အပ္ပဋိစ္ဆန္နပရိဝါသ်ကိုကား ဤအရာ၌ မလိုအပ်၊ ကျန်သုံးပါးကိုသာ လိုအပ်၏။]
(၁-၁၀) ပရိဝါသ်ဆောက်တည်သောရဟန်းသည် ပကတတ်ရဟန်းတို့၏ ရှိခိုးခြင်း၊ ခရီးဦးကြိုဆိုခြင်း၊ လက်အုပ်ချီခြင်း၊ အရိုအသေပြုခြင်း၊ နေရာခင်းခြင်း၊ အိပ်ရာခင်းခြင်း၊ ခြေဆေးရေတည်ထားခြင်း၊ ခြေဆေးအင်းပျဉ်နှင့် ခြေပွတ်အိုးခြမ်းထားခြင်း၊ သပိတ်သင်္ကန်း လှမ်းယူခြင်း၊ ရေချိုးရာ၌ ကျောက်ကုန်းကို ချေးပွတ်ခြင်းတို့ကို မသာယာအပ်၊ သာယာသောရဟန်းအား ဒုက္ကဋ်အာပတ်သင့်၏။ (ဝတ်ဆောက်တည်သော ရဟန်းတို့အား အချင်းချင်းသီတင်းကြီးအစဉ်အတိုင်း ဤဝတ်များကိုခွင့်ပြု၏။)
ကတတ်
[ပကတတ္တာနံ ဘိက္ခူနန္တိ ဌပေတွာ နဝကတရံ ပါရိဝါသိကံ အဝသေသာနံ အန္တမသော မူလာယ ပဋိကဿနာရဟာဒီနမ္ပိ။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၆) (မာနတ္ထာရဟမာနတ္တစာရိကအဗ္ဘာနာရဟာပိ။ (သာ၊ စာ-၃၆၉)။ တေ ဟိ ပါရိဝါသိကာနံ ပါရိဝါသိကာ စ တေသံ ပကတတ္တဋ္ဌာနေဝ တိဋ္ဌန္တိ။) (တိ၊ စာ-၂၁၆) သာမီစိကမ္မနိ ဌပေတွာ အဘိဝါဒနာဒီနိ အညဿ အနုဝိကဿ ဗီဇနဝါတဒါနာဒိနော အာဘိသမာစာရိကဿေတံ အဓိဝစနံ။] (ဋ္ဌ၊ စာ-၆)
သဒ္ဓိဝိဟာရိကတို့၏သော်လည်း မအပ်
[အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာတိ သဒ္ဓိဝိဟာရိကာနမ္ပိ သာဒိယန္တဿ ဒုက္ကဋမေဝ။ တသ္မာ တေ ဝတ္တဗ္ဗာ “အဟံ ဝိနယကမ္မံ ကရောမိ၊ မယှံ ဝတ္တံ မာ ကရောထ၊ မာ မံ ဂါမပွေဝေသနံ အာပုစ္ဆထာ”တိ။ သ သဒ္ဓါပဗ္ဗဇိတာ ကုလပုတ္တာ “တုမှေ ဘန္တေ တုမှာကံ ဝိနယကမ္မံ ကရောထာ” တိ ဝတျာ ဝတ္တံ ကရောန္တိ၊ ဂါမပ္ပဝေသနမ္ပိ အာပုစ္ဆန္တိယေဝ၊ ဝါရိတကာလတော ပဋ္ဌာယ အနာပတ္တိ] (ဋ္ဌ၊ စာ-၆) “မာ မံ ဂါမပ္ပဝေသနံ အာပုစ္ဆထာ”တိ ဝုတ္တေ အနာပုစ္ဆာပိ ဂါမံ ပဝိသိတုံ ဝဋ္ဋတီတိ ဝဒန္တိ (ဇီ၊ စာ-၅၁၀)
စာမျက်နှာ-265
ပဉ္စ ယထာရရ
(၁၁-၁၅) ပရိဝါသ်ဆောက်တည်သောရဟန်းတို့အား သီတင်းကြီးအစဉ်အတိုင်း ဥပုသ်ကိုလည်းကောင်း၊ ပဝါရဏာကိုလည်းကောင်း၊ မိုးရေခံသင်္ကန်းကိုလည်းကောင်း ဆွမ်းဝတ်စွန့်ခြင်းကိုလည်းကောင်း၊ (သံဃဘတ်စသော) ဘတ်ကိုလည်းကောင်း၊ ဤငါးပါးတို့ကို ခွင့်ပြု၏။
[ပဉ္စ ယထာဝုန္တိ ပကတတ္တေဟိပိ သဒ္ဓိ ဝုဍ္ဎပဋိပါဋိယာ ဝ။ တသ္မာ ပါတိမောက္ခေ ဥဒ္ဒိဿမာနေ ဟတ္ထပါသေ နိသီဒိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ မဟာပစ္စရိယံ ပန “ပါဠိယာ အနိသီဒိတွာ ပါဠိ” ဝိဟာယ ဟတ္ထပါသံ အမုဉ္စန္တေန နိသီဒိတဗ္ဗ” န္တိ ဝုတ္တံ။ ပါရိသုဒ္ဓိဥပေါသထ ကရီယမာနေ သံဃနဝကဋ္ဌာနေ နိသီဒိတွာ တတ္ထဝ နိသိန္နေန အတ္တနော ပါဠိယာ ပါရိသုဒ္ဓိဥပေါသထော ကာတဗ္ဗော။ ပဝါရဏာယပိ သံဃနဝကဋ္ဌာနေ နိသီဒိတွာ တတ္ထဝ နိသိန္နေန အတ္တနော ပါဠိယာ ပဝါရေတဗ္ဗ။ (အတ္တနော ဝဿဂ္ဂေန ပတ္တပါဠိယာ ပဝါရေတဗ္ဗ၊ န ပန သဗ္ဗေသု ပဝါရိတေသူတိ အတ္ထော။ (သာ၊ စာ-၃၆၉) သံဃေန ဃကို ပဟရိတွာ ဘာဇီယမာနံ ဝဿိကသာဋိကမ္ပိ အတ္တနော ပတ္တဋ္ဌာနေ ဂဟေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ (ဋ္ဌ၊ စာ-ရ)
ဩဏောဇန = ဆွမ်းဝတ်စွန့်ခြင်း - [အကယ်၍ ပါရိဝါသိကရဟန်းအား နှစ်ဦး၊ သုံးဦးသော ဥဒ္ဒေသဘတ်စသည်တို့သည်ရောက်ကုန်အံ့၊ . တစ်ပါးလည်းဖြစ်သော ပုဂ္ဂလိကဘတ္တပစွာသာလည်းရှိအံ့၊ ထိုဥဒ္ဒေသဘတ်စသည်တို့ကို အစဉ်အားဖြင့် ခံယူ၍ အရှင်ဘုရားနောက်မှ ယူလင့်လေကုန် (တပည့်တော်အဖို့ကို ယနေ့ယူလင့်ကုန်) ယနေ့ တပည့်တော်၏ ဘတ္တပစ္စာသာသည်ရှိပါ၏၊ နက်ဖြန်မှယူပါအံ့ဟုဆို၍ စွန့်အပ်ကုန်၏။ ဤသို့ စွန့်လင့်သည်ရှိသော် ထိုဆွမ်း၏အစားတို့ကို နောက်တစ်နေ့၌ အစားယူအံ့သောငှာ ရ၏။ နောက်တစ်နေ့၌ ခပ်သိမ်းသောရဟန်းတို့၏ ရှေးဦးစွာ ထိုတစ်နေ့ကစွန့်လင့်သော ဝတ်နေရဟန်းအား ပေးအပ်၏ဟု ကုရုန္ဒီ၌ဆို၏။ အကယ်၍ ယူလည်းမယူ၊ စွန့်လည်း မစွန့်အံ့၊ နောက်တစ်နေ့၌မရ၊ ဤသြဏောဇနကို ပါရိဝါသိကရဟန်းအားသာ ဆွမ်းစားဇရပ်၌ သံဃာနဝကအရာ၌နေရသဖြင့် ယာဂု၊ ခဲဖွယ်၊ စသည်တို့သည် ရသည်လည်းရှိ၊ မရသည်လည်းရှိ၍ ဆွမ်းဖြင့် မပင်ပန်းစေလိုသဖြင့် ခွင့်ပြုတော်မူသည်။]
တေသမ္ပိ ပစ္စေကံ ဩဏောဇနဿ အနုညာတတ္တာ တဒဝသေသာ ပကတတ္တာ ဧဝ တံ လဘန္တိ။ (တိ၊ စာ-၂၁၆)။ (လက်မခံဘဲ စွန့်လျှင်ကား အစားမရဟူ၏။ (ဇီ၊ စာ-၅၁၀)]
=ဘတ္တ သံဃဘတ်စသောဘတ် - [လာတိုင်းလာတိုင်းသော ရဟန်းတို့သည် သီတင်းကြီးစဉ်အတိုင်းယူ၍သွားအပ်သော ကျောင်း၌သံဃာ၏ ဆွမ်းစားဇရပ်၌ထား၍ လှူလင့်သောဆွမ်းတည်း။ ထိုဘတ်ကို သီတင်းကြီးစဉ်တိုင်းရ၏။ သို့သော် ပကတတ်တို့နှင့်အစဉ်မသွားကောင်း၊ မရပ်ကောင်း၊ အစဉ်မှဆုတ်၍ ဒါယကာတို့၏ ဟတ္ထပါသ်၌ရပ်၍ လက်ကိုဆန့်၍ အလှူခံအပ်၏။ အာရာမိကသာမဏေတို့ကို ကိုယ်စားမဆောင်စေရ၊ မိမိတို့အလိုရှိလျှင် ဆောင်ပေးပါလေကုန်မူကားအပ်ပါ၏။ မင်း၏ မဟာပဠဘတ်၌လည်း အလားတူပင်။ စတုသာလဘတ်၌ (ဘောဇနသာလာယံ ပဋိပါဋိယာ ဒိယျမာနဘတ္တံ၊ (သာ၊ စာ-၃၆၉)၊(တိ၊ စာ-၂၁၆) အကယ်၍ စွန့်လိုအံ့၊ မိမိအလို့ငှာလှူအံ့ဟု ချီသောဆွမ်း၌ ယနေ့ငါ့အားဆွမ်းရှိ၏။ နက်ဖြန်မှ ခံပါအံ့ဟု ပြောအပ်၏။ နောက်တစ်နေ့၌ကား နှစ်ဖို့သောဆွမ်းတို့ကိုရ၏ဟု မဟာပစ္စရိ၌ဆို၏။ ဥဒ္ဒေသဘတိစသည်တို့ကိုလည်း အစဉ်မှဆုတ်၍လျှင် ခံအပ်ကုန်၏။ အကြင်အရပ်၌နေစေ၍ ဆွမ်းလုပ်ကျွေးကုန်၏။ ထိုအရပ်၌ သာမဏေတို့၏အကြီးအဖြစ် ရဟန်းတို့၏ သံဃနဝကအဖြစ် နေအပ်၏။]
စာမျက်နှာ-266
သစ္စာဝတ္တန်ကလာ
(၁၆) ပဉ္စင်းခံမပေးရ။ ဥပဇ္ဈာယေန ဟုတွာ န ဥပသမ္ပာဒေတဗ္ဗ၊ ဝတ္တံ နိက္ခိပိတွာ ပန ဥပသမ္ပာဒေတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ အာစရိယေန ဟုတွာပိ ကမ္မဝါစာ န သာဝေတဗ္ဗာ။ အညသို့ အသတိ ဝတ္တံ နိက္ခိပိတွာ သာဝတုံ ဝဋ္ဋတိ။] (ဋ္ဌ၊ စာ-၈)
(၁၇) နိဿရည်းမပေးရ။ [အာဂန္တုကာနံ နိဿယော န ဒါတဗ္ဗော၊ ယေဟိပိ ပကတိယာဝ နိဿယော ဂဟိတော၊ တေ ဝတ္တဗ္ဗာ၊ “အဟံ ဝိနယကမ္မံ ကရောမိ၊ အသုက တ္ထဿ နာမ သန္တိက နိဿယံ ဂဏှထ၊ မယှံ ဝတ္တံ မာ ကရောထ၊ မာ မံ ဂါမပ္ပဝေသနံ အာပုစ္ဆာ” တိ၊ သေစ ဧဝံ ဝုတ္တပိ ကရောန္တိယေဝ၊ ဝါရိတကာလတော ပဋ္ဌာယ ကရောန္တေသုပိ အနာပတ္တိ။] (ဌ၊ စာ-၈) ။ ပကတိယာဝ နိဿယောတိ ဧတ္ထ “အန္တေဝါသိကာနံ အာလယသဗ္ဗောဝေ ယာဝ ဝသူပနာယိကဒိဝသော၊ တာဝ ကပ္ပတိ၊ တဿ အာလယဿ သမ္ဘာဝေ နိဿယော န ပဋိပ္ပဿန္တိတီတိ စေ? န ဝဋတိ၊ တတ္ထ ဣဒါနိ ခမာပေယျာမီတိ အာဒိနာ ဝဋတီ”တိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ဧကန္တေန ဝိဿဋ္ဌတ္တာ၊ ဣဓ ပန ဧကန္တေနေဝ ဒွိမ္ပိ သမဘာဝါ ဣ တဗ္ဗော ဧဝါတိ ဧက။ (ဇီ၊ စာ-၅၁၀)
(၁၈) သာမဏေကို မလုပ်ကျွေးမပြုစုစေရ။ [အညော သာမဏေရော န ဂဟေတဗ္ဗော (ဥပဇ္ဈာယေန ဟုတွာ အညော သာမဏေရော န ဂဟေတဗ္ဗာ။ (သာ၊ စာ-၃၆၉) ဥပဇ္ဈ၊ ဒတွာ ဂဟိတသာမဏေရာပီတိ (ပကတတ္တကာလ ဥပ ဒတွာ ဂဟိတသာမဏေရာပိ) (သာ၊ စာ-၃၆၉) ၀တ္တဗ္ဗာ။ “အဟံ ဝိနယကမ္မံ ကရောမိ၊ မယှံ ဝတ္တံ မာ ကရောထ၊ မာ မံ ဂါမပ္ပဝေသနံ အာပုစ္ဆထာ”တိ။ သေစ ဧဝံ ဝုတ္တေပိ ကရောန္တိယေဝ၊ ဝါရိတကာလတော ပဋ္ဌာယ ကရောန္တေသုပိ အနာပတ္တိ။] (ဋ္ဌ၊ စာ-၈)
(၁၉) ရဟန်းမိန်းမတို့အားဆုံးမရန် သမုတ်ခြင်းကို မသာယာရ။
(၂၀) သမ္မုတိရသော်လည်း ရဟန်းမိန်းမတို့ကို မဆုံးမရ။ [ဘိက္ခုနောဝါဒကသမ္မုတိ နာမ အာဓိပစ္စဋ္ဌာနဘူတာတိ ပဋိက္ခိတ္တာ။] (ဋ္ဌ၊ စာ-၈)
(၂၁) သံဃာက ပရိဝါသ်ပေးကြောင်းဖြစ်သော အာပတ်သို့ မရောက်ရ။ [သုက္ကဝိဿဋ္ဌိယာ ပရိဝါသေ ဒိန္နေ သုက္ကဝိဿဋ္ဌိ နာပဇ္ဇိတဗ္ဗာ။] (ဋ္ဌ၊ စာ-၈)
(၂၂) အလားတူအခြား အာပတ်သို့လည်းမရောက်ရ။ [ကာယသံသဂ္ဂါဒိဂရုကာပတ္တိ] (ဋ္ဌ၊ စာ-၈)
(၂၃) ထိုထက်ယုတ်ကြမ်းသော အာပတ်သို့လည်းမရောက်ရ။ [အာပတ်(၇)ပုံတို့ကိုလည်းကောင်း ။ ပဏ္ဏတ္တိဝဇ္ဇသိက္ခာပဒေ ပန ဝတ္ထုပိ အာပတ္တိပိ ပါပိဋ္ဌာ၊ လောကဝဇ္ဇေ ဥဘယမ္ပိ ပါပိဋ္ဌတရံ။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၈) ဤ၌ကား ပါရာဇိကာပတ္တိသည် ပါပိဋ္ဌတရ-ဟုသိ။]
ဝတ္ထု (၇)မျိုးတို့ကိုလည်းကောင်း အစဉ်အတိုင်း ပါပိဋ္ဌ ပါပိဋ္ဌတရဟုသိ။
(၂၄) ကံကိုမကဲ့ရဲ့ရ။ ကန္တိ ပရိဝါသကမ္မဝါစာ ဝုစ္စတိ၊ တံ ကမ္မံ “အကတံ ဒုက္ကဋ န္တိ အာဒီ ဟိ ဝါ၊ “ကိ” ဣဒံ ကမ္မံ နာမ ကသိကမ္မံ ဂေါရက္ခမ္မ န္တိ အာဒီဟိ ဝါ ဝစနေဟိ န ဂရဟိတဗ္ဗ။] (ဋ္ဌ၊ စာ-၈)
(၂၅) ကံပြုသော ရဟန်းတို့ကို မကဲ့ရဲ့ရ။ [တေ ဗာလာ အဗျတ္တာတိအာဒီဟိ ဝစနေဟိ န ဂရဟိတဗ္ဗာ။] (ဌ၊ စာ-၈)
စာမျက်နှာ-267
(၂၆) ပကတတ်ရဟန်း၏ ဥပုသ်ကို ဆိုင်းငံ့၍ မထားရ။
(၂၇) ပဝါဏာကို ဆိုင်းငံ့၍ မထားရ။
(၂၈) န သဝစနီယံ ကာတဗ္ဗ (ဋ္ဌ၊ စာ-၉)= ဆိုဆုံးမခြင်းကို မပြုရ။ [ငါသည် အရှင်ကို ဤဝတ္ထု၌ (သဝစနီယ ဒေါသ) အပြစ်ရှိသည်ကိုပြု၏။ ဤကျောင်းမှ တစ်ဖဝါးမျှလည်း မဖဲသွားလေလင့်။ အကြင်မျှလောက် ထိုအဓိကရုဏ်းသည် မငြိမ်းသေး။ ထိုမျှလောက် မဖဲသွားပါလင့်ဟု စောင့်ဆိုင်းနေရန် ပလိဗောဓကိုပြုခြင်း၊ ငါသည်သင့်အား (သဝစနီယဒေါသ) အပြစ်နှင့်တကွ ရှိသည်ကိုပြု၏။ လာလော၊ ငါနှင့်အတူတကွ ဝိနည်းဓိုရ်ပုဂ္ဂိုလ်တို့၏မျက်မှောက်သို့ သွားကုန်အံ့ဟု ခေါ်ဆောင်ခြင်းကိုပြုခြင်းဟု နှစ်မျိုးရှိရာထိုနှစ်ပါးစုံကိုပင် မပြုအပ်။]
(၂၉) န အနုဝါဒေါ ပဋ္ဌပေတဗ္ဗော = အကြီးအမှူးအရာကို မယူရ။ [ဝိဟာရေ ဇေဋ္ဌကဋ္ဌာနံ န ကာတဗ္ဗ၊ ပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသကန ဝါ ဓမ္မသကန ဝါ န ဘဝိတဗ္ဗ၊ နာပိ တေရသသု သမ္မတီသု ဧကသမ္မုတိဝသေနာပိ ဣဿရိယကမ္မံ ကာတဗ္ဗ။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၉)
(၃၀) ခွင့်မတောင်းရ = [“ကရောတု မေ အာယသ္မာ ဩကာသံ၊ အဟံ တံ ဝတ္တုကာမော”တိ ဧဝံ ပကတတ္တဿ ဩကာသော န ကာရေတဗ္ဗာ။] (ဋ္ဌ၊ စာ-၉)
(၃၁) မစောဒနာရ = [ဝတ္ထုနာ ဝါ အာပတ္တိယာ ဝါ တေ န စောဒေတဗ္ဗော၊ (ဋ္ဌ၊ စာ-၉)
(၃၂) မအောက်မေ့စေရ= [“အယံ ပုဗ္ဗေ တေ ဒေါသောတိ န သာရေတဗ္ဗော] (ဋ္ဌ၊ စာ-၉)
(၃၃) ပကတ်ရဟန်းတို့နှင့် မရောယှက်ရ။ [အညမညံ ယောဇေတွာ ကလာဟော န ကာရေတဗ္ဗော] (ဋ္ဌ၊ စာ-၉) (ပကတတ္တဿ ပုဒ်နောက်သို့လိုက်စေ)
(၃၄) ပကတတ်ရဟန်း၏ ရှေ့မှမသွားရ၊ ရှေ့မှမထိုင်ရ၊ [သံဃတ္ထေရေန ဟုတွာ ပုရတော ဂန္တဗ္ဗ၊ ဒွါဒသဟတ္ထံ ဥပစာရံ မုဉ္ဇိတွာ ဧကေကေန ဂန္တဗ္ဗ။ နိသီဒနေပိ သေဝ နယော။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၉)
(၃၅) သံဃာ၏အယုတ်ဆုံးနေရာ၊ အယုတ်ဆုံးအိပ်ရာ၊ အယုတ်ဆုံးကျောင်းကို ထိုရဟန်းအား ပေးရမည်။ ထိုရဟန်းသည်လည်း ထိုအိပ်ရာ နေရာကျောင်းကို နှစ်သက်ရမည်။
[အာသနပရိယန္တောတိ ဘတ္တဂွါဒီသု သံဃနဝကာသနံ ဝုစ္စတိ၊ သွာဿ ဒါတဗ္ဗော၊ တတ္ထ နိသီဒိ တဗ္ဗ။ သေယျာပရိယန္တောတိ သေယျာနံ ပရိယန္တော၊ သဗ္ဗလာမကံ မဉ္စပီဌ်။ အယဉ္စ ဝဿဂ္ဂေန အတ္တနော ပတ္တဋ္ဌာနေ သေယျံ ဂဟေတုံ န လဘတိ၊ သဗ္ဗဘိက္ခူဟိ ဝိစိနိတွာ ဂဟိတာဝသေသာ မင်္ဂလဂူထဘရိတာ ဝေတ္တလတာဒိဝိနဒ္ဓါ လာမကသေယျာ အဿ ဒါတဗ္ဗာ၊ ။ ဝိဟာရပရိယန္တောတိ ယထာ စ သေယျာ၊ ဧဝံ ဝသနအာဝါသောပိ ဝဿန အတ္တနော ပတ္တဋ္ဌာနေ တဿ န ဝတိ။ သဗ္ဗဘိက္ခူဟိ ဝိစိနိတွာ ဂဟိတာဝသေသာ ပန ရေဇာဟတဘူမိ ဇတုကမူသိကဘရိတာ ပဏ္ဏသာလာ အဿ ဒါတဗ္ဗာ။ သေစ ပကတတ္တာ သဗ္ဗေ ရုက္ခမူလိကာ အမ္ဘောကာသိကာ စ ဟောန္တိ၊ ဆန္ဒ န ဥပန္တိ၊ သဗ္ဗေပိ တဟိ ဧတေဟိ ဝိဿဋ္ဌာဝါသာ နာမ ဟောန္တိ။ တေသု ယံ ဣစ္ဆတိ တံ လဘတိ၊ ဝသူပနာယိကဒိဝသေ ပစ္စယံ ဧကပဿ ဌတွာ ဝဿဂ္ဂေန ဂဏှိတုံ လဘတိ၊ သေနာသနံ န လဘတိ၊ နိဗဒ္ဓဝဿာဝါသိကံ သေနာသနံ ဂဏှိတုကာ မေန ဝတ္တံ နိက္ခိပိတွာ ဂဟေတဗ္ဗ။] (ဋ္ဌ၊ စာ-၉)
ပစ္စယန္တိ ဝဿာဝါသိကလာဘံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ (သာ၊ စာ-၃၇၀)။ ပစ္စယန္တိ ဝဿာဝါသိကစီဝရံ၊ သေနာသနံ န လဘတီတိ ဝဿန န လဘတိ။ (တိ၊ စာ-၂၁၀) ဧကပ ဌတွာတိ ပါဠိ ဝိဟာယ ဘိက္ခူနံ ပစ္ဆတော ဌတွာ။ သေနာသနံ န လဘတီတိ သေယျာပရိယန္တဘာဂိတာယ ဝဿဂ္ဂေန ဂဏှိတုံ
စာမျက်နှာ-268
န လဘတိ။ (သာ၊ စာ-၃ရ၀) ပစ္စယန္တိ ဝဿာဝါသိကံ၊ သေနာသနံ န လဘတိ သေယျပရိယန္တဘာဂိတာယ။ ““ဥဒ္ဒေသာဒီနိ ဒါတုမ္ပိ န လဘတီ”တိ ဝဒန္တိ။ (ဇီ၊ စာ-၅၁၀)
(၃၆) ပကတတ်ရဟန်းကို ရှေ့သွားပြု၍လည်းကောင်း၊ နောက်လိုက်ပြု၍လည်းကောင်း၊ ဒါယကာ၏ အိမ်တို့သို့ မချဉ်းကပ်ရ။ ဉာတိပဝါရိတဋ္ဌာနေ “တ္တကေ ဘိက္ခူ ဂဟေတွာ အာဂစ္ဆထာ”တိ နိမန္တေတေန ““ဘန္တေ အသုကံ နာမ ကုလံ ဘိက္ခု၊ နိမန္တေသိ၊ ထ တတ္ထ ဂစ္ဆာ’တိ ဧဝံ သံဝိဓာယ ဘိက္ခူ ပုရေသမဏေ ဝါ ပစ္ဆာသမဏေ ဝါ ကတွာ န ဂန္တတ္ထိ၊ ‘ဘန္တေ အသုကသ္မိံ ကတွာ န ဂန္တတ္ထံ၊ “ဘန္တေ အသုကသ္မိံ နာမ ဂါမ မနုဿာ ဘိက္ခူနံ အာဂမနံ ဣစ္ဆန္တိ၊ သာဓု ဝတဿ သစေ တေသံ သင်္ဂဟံ ကရေယျာထာ” တိ ဧဝံ ပန ပရိယာ ယေန ကထေတုံ ဝဋ္ဋတိ။] (ဋ္ဌ၊ စာ-၁၀)
(၃၇) န အာရညိကင်္ဂန္တိ အာဂတာဂတာနံ အာရောစေတုံ ဟရာယမာနေန အာရညကဓုတင်္ဂ န သမာဒါတဗ္ဗ။ ယေနာပိ ပကတိယာ သမာဒိန္နံ၊ တေန ဒုတိယံ ဘိက္ခုံ ဂဟေတွာ အရည္ အရုဏံ ဥဋ္ဌာပေတဗ္ဗ၊ န စ ဧကေကေန ဝတ္တံ။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၁၀)
(၃၈) ပိဏ္ဍပါတ်ဓုတင်ကို မဆောက်တည်ရ၊ [တထာ ဘတ္တဂွါဒီသု အာသနပရိယန္တေ နိသဇ္ဇာယ ဟရာယမာနေန ပိဏ္ဍပါတိကဓုတင်္ဂမို့ န သမာဒါတဗ္ဗ။ ယော ပန ပကတိယာဝ ပိဏ္ဍပါတိကော၊ တဿ ပဋိသော နတ္ထိ။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၁၀)
(၃၉) ငါ့ကိုမသိပါစေကုန်လင့်ဟု နှလုံးသွင်း၍ ပရိဝါသ်ဆောက်တည်ခြင်းဟူသော အကြောင်းကြောင့် ဆွမ်းကိုမဆောင်စေရ။ [န စ တပ္ပစ္စယာတိ “နီဟဘတ္တော ဟုတွာ ဝိဟာရေယေဝ နိသီဒိတွာ ဘုဉ္ဇန္တော ရတ္တိယော ဂဏယိဿာမိ၊ ဂစ္ဆတော မေ ဘိက္ခု၊ ဒိသွာ အနာရောစေန္တဿ ရတ္တိစ္ဆေဒေါ သိယာတိ ဣမိနာ ကာရဏေန ပိဏ္ဍပါတော န နီဟရာပေတဗ္ဗာ။ မာ မံ ဇာနိသူတိ မာ မံ ဧကဘိက္ခုပိ ဇာနာတူတိ စ ဣမိနာ အဇ္ဈာသယေန ဝိဟာရေ သာမဏေရေဟိ ပစာပေတွာ ဘုဉ္စိတုမို့ န လဘတိ၊ ဂါမံ ပိဏ္ဍာယ ပဝိသိတဗ္ဗမေဝ။ ဂိလာနဿ ပန နဝကမ္မအာစရိယုပဇ္ဈာယကိစ္စာဒိပသုတဿ ဝါ ဝိဟာရေ ယေဝ အစ္ကိုတုံ ဝဋတိ။ သစေပိ ဂါမေ အနေကသတာ ဘိက္ခူ၊ ဝိစရန္တိ၊ န သက္ကာ ဟောတိ အာရောစေတုံ၊ ဂါမကာဝါသံ ဂန္ဓာ သဘာဂဋ္ဌာနေ ဝသိတုံ ဝဋ္ဋတိ၊] (ဋ္ဌ၊ စာ-၁၀)
အာရောစနဝတ်(၅)ပါး
(၄၀) အာဂန္တုကဖြစ်၍လည်းပြောကြားရမည်။ [အာဂန္တုကနာတိ ကဉ္စိ ဝိဟာရံ ဂေတန တတ္ထ ဘိက္ခူနံ အာရောစေတဗ္ဗ၊ သစ သဗ္ဗေ ဧကဋ္ဌာနေ ဌိတေ ပဿတိ၊ ဧကဋ္ဌာနေ ဌိတေနေဝ အာရောစေတဗ္ဗ။ အထ ရုက္ခမူလာဒီသု ဝိသုံ ဝိသုံ ဌိတာ ဟောန္တိ၊ တတ္ထ တတ္ထ ဂန္ဓာ အာရောစေတဗ္ဗ။ သဉ္စိစ္စ အနာရော စေန္တဿ ရစ္တစ္ဆေဒါ စ ဟောတိ၊ ဝတ္တဘေဒ စ ဒုက္ကဋီ။ အထ ဝိစိနန္တော ဧကစ္စေ န ပဿတိ ရတ္တိံစ္ဆေဒါဝ ဟောတိ၊ န ဝတ္တဘေဒဒုက္ကဋ်၊] (ဋ္ဌ၊ စာ-၁၀)
(၄၁) အာဝါသိကဖြစ်၍လည်း အာဂန္တုရဟန်းအား ပြောကြားရမည်။[ အာဂန္တုကဿာတိ အတ္တနော ဝသနဝိဟာရံ အာဂတဿာပိ ဧကဿ ဝါ ဗဟူနံ ဝါ ဝုတ္တနယေဝ အာရောစေတဗ္ဗ။ ရတ္တိစ္ဆေဒ ဝတ္တဘေဒါပိ စေတ္ထ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ သစေ အာဂန္တုကာ မုဟုတ္တံ ဝိဿမိတွာ ဝါ အဝိဿမိတွာ ဧဝ ဝါ ဝိဟာရမန ဂစ္ဆန္တိ၊ တေသမ္ပိ အာရောစေတဗ္ဗ။ သေစေ တဿ အာနန္တဿဝ ဂစ္ဆန္တိ၊ အယဉ္စ
စာမျက်နှာ-269
ပန ဂတကာလေ ဇာနာတိ၊ ဂန္ထာ အာရောစေတတ္ထံ၊ သမ္ပာပုဏိတုံ အသက္ကောန္တဿ ရတ္တိစ္ဆေဒေါဝ ဟောတိ၊ န ဝတ္တဘေဒဒုက္ကဋ်။ ယေပိ အန္တောဝိဟာရံ အပ္ပဝိသိတွာ ဥပစာရသိပ္ပံ ဩက္ကမိတွာ ဂစ္ဆန္တိ၊ အယဉ္စ နေသံ ဆတ္တသဒ္ဒံ ဝါ ဥက္ကာသိတသဒ္ဒံ ဝါ ခိပိတသဒ္ဒံ ဝါ သုတွာဝ အာဂန္တုကဘာဝံ ဇာနာတိ။ ဂန္ဓာ အာရောစေတဗ္ဗ၊ ဂတကာလေ ဇာနန္တေနပိ အနုဗဇ္ဇိတွာ အာရောစေတဗ္ဗမေဝ။ သမ္ပာပုဏိတုံ အသက္ကောန္တဿ ရရွိေစ္ဆေဒေါဝ ဟောတိ၊ ဝတ္တဘေဒဒုက္ကဋ်။ ယောပိ ရတ္တိယေဝ အာဂန္တာ ရတ္တိံယေဝ ဂစ္ဆတိ၊ သောပိဿ ရတ္တိစ္ဆေဒံ ကရောတိ၊ အညာတတ္တာ ပန ဝတ္တဘေဒဒုက္ကဋ် နတ္ထိ။ သေစေ အဇာနိတွာဝ အတ္တာနံ ကရောတိ၊ အကတေမဝ ဟောတီတိ ကုရုန္ဒီယံ ဝုတ္တံ၊ တသ္မာ အဓိကာ ရတ္တိယော ဂဟေတွာ ကာတဗ္ဗ။ အယံ အပဏ္ဏကပဋိပဒါ။
နဒီအာဒီသု နာဝါယ ဂမ္ဘီ ပရတီရေ ဌိတမ္ပိ အာကာသေနဂစ္ဆမ္ဘိ ပဗ္ဗတတလ အရညာဒီသု ဒူရေ ဌိတမ္ပိ ဘိက္ခု၊ ဒိသွာ သစေ “ဘိက္ခု”တိ ဝဝတ္ထာနံ အတ္ထိ၊ နာဝါဒီဟိ ဝါ ဂန္ဓာ မဟာသဒ္ဒံ ကတွာ ဝါ ဝေဂန အနုဗဇ္ဇိတွာ ဝါ အာရောစေတဗ္ဗ၊ အနာရောစေန္တဿ ရတ္တိစ္ဆေဒေါ စေဝ ဝတ္တဘေဒဒုက္ကဋဥ။ သစေ ဝါယမန္တောပိ သမ္ပာပုဏိတုံ ဝါ သာဝေတုံ ဝါ န သက္ကောတိ၊ ရတ္တိစ္ဆေဒေါဝ ဟောတိ၊ န ဝတ္တဘေဒဒုက္ကဋ်၊ သံဃသေနာဘယတ္ထရာ ပန ဝိသယာဝိသယေန ကထေတိ။ “ဝိသယေ ကိရ အနာရောစေန္တဿ ရတ္တိ ရွှေဒေါ စေဝ ဝတ္တဘေဒဒုက္ကဋ္ဌ ဟောတိ၊ အဝိသယေ ပန ဥဘယမ္ပိ နတ္ထီ”တိ။ ကရဝီကတိဿတ္ထရာ “သမဏော အယန္တိ ဝဝတ္ထာနမေဝ ပမာဏံ၊ သစပိ အဝိသယော ဟောတိ၊ ဝဘဒဒုက္ကဋမေဝ နတ္ထိ၊ ရတ္တိံစ္ဆေဒေါ ပန ဟောတိယေဝါတိ အာဟ။] (ဋ္ဌ၊ စာ-၁၁)
ဒဏ်သားအချင်းချင်းလည်း ကြားအပ်ပါ၏
“အာဂန္တုကေန အာရောစေတဗ္ဗ၊ အာဂန္တုကဿ အာရောစေတဗ္ဗန္တိ အဝိသေသေန ဝုတ္တတ္တာ သစေ ဒွေ ပါရိဝါသိကာ ဂတဋ္ဌာနေ အညမညံ ပဿန္တိ၊ ဥဘောဟိပိ အညမညဿ အာရောစေတဗ္ဗ။ (သာ၊ စာ-၃၇၀)။ ။ “သစေ ဒွေ ပါရိဝါသိကာ ဂတဋ္ဌာနေ အညမညံ ပဿန္တိ၊ ဥဘောဟိပိ အညမညဿ အာရောစေတဗ္ဗ အဝိသေသေန “အာဂန္တုကေန အာရောစေတဗ္ဗ အာဂန္တုကဿ အာရောစေ တဗ္ဗန္တိ ဝုတ္တတ္တာ”တိ ဝုတ္တံ။ (ဇီ၊ စာ-၅၁၀) (ထို့ကြောင့် ပကတတ်သော ဒဏ်သားသော သံဃာအရေအတွက် သို့လိုက်၍ တစ်ပါးမှာ သွာ၊ နှစ်ပါးမှာ န္တာ၊ သုံးပါးမှာ န္တော၊ လေးပါးမှာ ဃော-ဟူသော အဋ္ဌကထာစည်းမျဉ်းအတိုင်း ကြားအပ်၏။ ဂဏနုပဂရက်မူးကား ပကတိသက်သက် ပကတတ်ရဟန်း အထံ၌သာ ဆောက်တည်၍ ကြား၍ ကျင့်မှ ရက်အရေအတွက်ရသည်။ [စံကျောင်းစူနိယျ-ပ၊ စာ-၉၂]
ပရိဝါသ်၌ တစ်ကြိမ်ကြားပြီးရဟန်းအား ထပ်ကြားရန်မလို
ယထာ ဗဟိ ဒိသွာ အာရောစိတဿ ဘိက္ခုနော ဝိဟာရံ အာဂတ ပုန အာရောစနကိစ္စံ နတ္ထိ၊ ဧဝံ အညံ ဝိဟာရံ ဂတေနပိ တတ္ထ ပုဗ္ဗေ အာရောစိတဿ ပုန အာရောစနကိစ္စံ နတ္ထီတိ ဝဒန္တိ၊ (သာ၊ စာ-၃၇၀)။ အညဝိဟာရဂတေနာပိ တတ္ထ ပုဗ္ဗေ အာရောစိတဿ ပုနာရောစနကိစ္စံ နတ္ထိ။ “အနိက္ခိတ္တ ဝတ္တဿ ဗဟိ အာရောစိတဿ ယထာ ပုန ဝိဟာရေ အာရောစနကိစ္စံ နတ္ထိ၊ ဧဝံ ‘အာဂန္တုကသောဓနတ္ထံ ဥပေါသထဒိဝသေ အာရောစေတဗ္ဗန္တိ ဝစနံ ဟေတ္ထ သာဓက'န္တိ ဝဒန္တိ။ (ဇီ၊ စာ-၅၁၀)
စာမျက်နှာ-270
နိက္ခိတ္တဝတ်၌ကား ဆောက်တည်တိုင်ကြားအပ်၏
(အထက်ပါ သာရတ္ထ၊ ဝဇီရဗုဒ္ဓိဋီကာတို့၌ လာသောစကားရပ်တို့ကို အကိုးပြု၍ အချို့ဆရာတို့ကား ပရိဝါသ်နိက္ခိတ္တဝတ်နေရာဝယ် ရှေးဦးအစ တစ်ရက်ကြားဖူးပြီးသော ပကတတ်ဖြစ်လျှင် နောက်နောက်ရက်များ၌ ကြားဖွယ်ကိစ္စ မရှိပြီ၊ ဝတ်ဆောက်တည်ရုံမျှသာ ဆောက်တည်ရတော့မည်။ မကြားခြင်းကြောင့် အနာရောစနဒုက္ကဋ် ရတ္တိစ္ဆေဒတို့ မဖြစ်ရာပြီဟု အယူရှိကြ၏။ ကျောင်းတွင်း၌ သံဃာသုတ်သင်ခြင်းငှာ မစွမ်းနိုင်သဖြင့် ကျောင်းပြင်သို့ ပကတတ်တစ်ပါးပါးနှင့် နိက္ခိတ္တဝတ်ပြု၍ နေရာဝယ်၊ အန္တောအရုဏ ယေဝ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝတ္တံ သမာဒိယိတွာ တဿ ဘိက္ခုနော ပရိဝါသော အာရောစေတဗ္ဗော [သမုစ္စယက္ခန္ဓက] (ဋ္ဌ၊ စာ-၂၃) ဟုသာ အဋ္ဌကထာ၌ ဝတ်ဆောက်တည်ပြီးလျှင် ကြားအပ်သည်၏ အဖြစ်သာလာ၍ ရှေးရက်များက ကြားဖူးပြီးရဟန်း မကြားဖူးရသေးသောရဟန်းဟု ခွဲခြား၍လာရကား မကြားဘဲနေလျှင် အနာရောစန ဝတ္တဘေဒဒုက္ကဋ်နှင့် ရတ္တိစ္ဆေဒဖြစ်သည်၏အဖြစ်ကိုသာ မှတ်အပ်သည်။ အထက်ပါ ဋီကာစကားရပ်တို့ကား အနိက္ခိတ္တဝတ်နေရာ၌သာ ကြားဖူးပြီးရဟန်းကို မကြားရဟုဖွင့်ဆိုသော အရာတို့၌လာသော စကားတို့ဖြစ်သည်။ ဝဇီရဗုဒ္ဓိလာစကားရပ်ဖြင့်ပင် ထင်ရှားပြီးဖြစ်၏။
ဗန်းမော်ဆရာတော်ကား - ဝတ်ကိုချကတည်းကပင် .. ပကတတ်အရာ၌တည်၍ ရှေးဆောက်တည်အပ်သော ဝတ်မရှိပြီ။ နောက်ဆောက်တည်အပ်သော ဝတ်ကိုလည်း အသစ်တစ်ဖန် ဆောက်တည်ရပြန်သည်ဖြစ်၍ ရှေးဝတ်ဟုမဆိုအပ်ပြီ။ နောက်ဝတ်သစ်သာဆိုအပ်လေသောကြောင့် ရှေးကြားဖူးပြီးသော ပကတတ်များသည်လည်း မကြားဖူးသေးသောပကတတ်များနှင့်မကွဲမပြား အလားတူ ပကတတ်အသစ် အဖြစ်၌ တည်လေရာသည်ဖြစ်၍ ရှေးဝတ်က မကြားသည့်အတွက်ကို နောက်မှာ မကြားဘဲနေသဖြင့် သင့်မြတ်ရာသော သဘောယုတ္တိလည်းမရှိ၊ တစ်နေ့တည်း၌ပင် အကြိမ်တစ်ရာချ၍ အကြိမ်တစ်ရာဆောက်တည်လျှင်လည်း ဆောက်တည်တိုင်းကြားအပ်သော သဘောဖြစ်ချေသည်ဟူ၏။ [ဝတ္တဝိဝါဒဆေဒနီ သမူဟ - ပ စာ၂၆၀၊ ၂၆၁]
တိုက်တွင်းရှိ သံဃာအားလုံးကို ကြားပါ
ဝတ္တံ နိက္ခိပိတွာ ပရိဝသန္တဿ ဥပစာရဂတာနံ သဗ္ဗေသံ အာရောစနကိစ္စံ နတ္ထိ၊ ဒိဋ္ဌရူပါနံ သုတ သဒ္ဒါနံ အာရောစေတဗွီ၊ အဒိဋ္ဌအသုတာနမ္ပိ အန္တောဒွါဒသဟတ္ထဂတာနံ အာရောစေတဗ္ဗ၊ ဣဒံ ဝတ္တံ နိက္ခိပိတွာ ပရိဝသန္တဿ လက္ခဏံ။ (သာ၊ စာ-၃၇၁)၌လာရကား အနိက္ခိတ္တဝတ်သားသာလျှင် တစ်တိုက်လုံးကို ကြားအပ်သည်။ နိက္ခိတ္တဝတ်သားမှာကား ကျောင်းတိုက်တွင်း၌ ဝတ်နေသော်လည်း မြင်အပ်သောအဆင်း၊ ကြားအပ်သောအသံရှိသော ရဟန်းတို့အားသာ ကြားအပ်သည်။ တစ်တိုက်လုံးကို ကြားဖွယ်မရှိ၊ ကျောင်းတိုက်တွင်း၌ပင် ဝတ်ဆောက်တည်၍ တစ်ဆယ့်နှစ်တောင် ဟတ္ထပါသ်အတွင်းရှိ ရဟန်းတို့အားသာ ကြားသဖြင့် ဝတ်နေအပ်၏ဟု အချို့ဆရာတို့ကား အယူရှိကြ၏။
ဤဋီကာစကားရပ်ကား ကျောင်းတိုက်တွင်း သံဃာသုတ်သင်ရန်ခဲယဉ်း၍ ကျောင်းတိုက်ပြင်ပ၌ နိက္ခိတ္တဝတ်နေရာဝယ် ပကတတ်ရဟန်းများ ပြန်မှန်းမသိ ပြန်လေဘိ၍ အရုဏ်တတ်သောအခါ ဝတ်ကိုချရန်
ကျောင်းတိုက်သို့ အလာ ထေရာဝါဒဖြစ်သော မဟာပဒုမထေရ်၏ ဝါဒကို ဖွင့်ဆိုသော စကားရပ်ဖြစ်၍ ထိုအဆုံးအဖြတ်ကိုလည်း ဝတ်ချသောအရာ၌သာ လိုက်နာရမည်ဖြစ်သည်။ သို့အတွက် ကျောင်းတိုက်ပြင်သို့ထွက်၍ နိက္ခိတ္တဝတ်နေရာ၌ ကျောင်းတိုက်ပြင်မှာပင် အရုဏ်တက်စေပြီးမှ ကျောင်းတိုက်အတွင်း အရုဏ်မတက်စေမူ၍ ဝတ်ချရုံမျှ အနာရောစနဒုက္ကဋ်ကင်းရုံမျှဖြစ်လျှင် ဥပစာရဂတဖြစ်သော တစ်တိုက်လုံးရဟန်းတို့အား ကြားဖွယ်မရှိ၊ မြင်အပ်ကြားအပ်သော အဆင်းအသံရှိသော၊ ရဟန်းမမြင်မကြားသော်လည်း (၁၂)တောင်ဟတ္ထပါသ်အတွင်းရှိ ရဟန်းတို့အားသာလျှင် ကြား၍ချအပ်၏။ (မိမိနှင့်အတူသွားသော ပကတတ်များဖြစ်လျှင်ကား ကြားဖွယ်မလို။) ကျောင်းတိုက်အတွင်း၌ပင် အရုဏ်တက်သည်တိုင်အောင် ဝတ်ကိုမချဘဲနေလိုမူကား တစ်တိုက်လုံးကို ကြားအပ်သည်။ မကြားလျှင်ကား ရတ္တိစ္ဆေဒ ဝတ္တဘေဒဒုက္ကဋ်တို့မှမလွတ်နိုင်။ ကျောင်းတိုက်တွင်း သံဃာများကို မသုတ်သင်နိုင်သဖြင့် နိက္ခိတ္တဝတ်ကို ဘုရားရှင်ခွင့်ပြုတော်မူသည်ကို ထောက်သဖြင့်လည်းကောင်း၊ ဒွေ လေၚျပါတေ အတိက္ကမိတွာစသည်ဖြင့် ကျောင်းတိုက်ပြင်ပ၌ နိက္ခိတ္တဝတ်နေနိုင်ကြောင်းကို အဋ္ဌကထာဆရာ ဖွင့်ဆိုသည်ကိုထောက်သဖြင့်လည်းကောင်း၊ ညဉ့်အခါ၌သာ ကျောင်းတိုက်တွင်းသို့လာ၍ ညဉ့်၌ပင် ပြန်သွားသော အာဂန္တုကသည်ပင် ပရိဝတ်နေသော ရဟန်းမသိ၍ မကြားရလိုက်လျှင် ရတ္တိစ္ဆေဒဖြစ်သည်ဟု အထက်ပါအဋ္ဌကထာ၌ ဖွင့်ဆိုထားရကား ခဏတစ်ဖြုတ်လာသော အာဂန္တုကပင်လျှင် မကြားက ရတ္တိစ္ဆေဒဖြစ်သေးလျှင် အမြဲနေအာဝါသိကအား ကျောင်းတိုက်တွင်းမှာရှိပါလျက် မကြားလျှင် ပို၍ပင် ရတ္တိစ္ဆေဒဖြစ်သည်ဟု ယူရမည်သာ ဖြစ်သောကြောင့်လည်းကောင်း။ တိုက်တွင်း၌ဝတ်နေလျှင် နိက္ခိတ္တသော အနိက္ခိတ္တသော တိုက်တွင်းရှိ ရဟန်းအားလုံးအား ကြားရမည်သာဟု မှတ်အပ်၏။ (ဗန်းမော်ဆရာတော်၊ ညောင်ကန်ဆရာတော်တို့လည်း ဤဝါဒအတိုင်းသာ လက်ခံတော်မူကြ၏။)
ကျောင်းတိုက်ချင်း နီးကပ်နေခြင်း
အချို့ဆရာတို့ကား ဥပစာရခြားသော ကျောင်းတစ်ပါး၌ တည်နေသော ရဟန်းတို့ကိုမြင်ရာ၌လည်း နီးပင်နီးသော်လည်း ကြားဖွယ်မရှိဟူကုန်၏။ သမဏော အယန္တိ ဝဝတ္ထာနမေဝ ပမာဏံစသော ထေရာဝါဒအတိုင်း ရဟန်းဟု ပိုင်းခြားမှတ်သား၍သိလျှင် ဥပစာရပြင်ပ အဝိသယအရာ၌ပင်တည်သော်လည်း ရတ္တိစ္ဆေဒကားဖြစ်သည်သာဟု အမှတ်အပ်၏။ [ညောင်ကန်ဆရာတော်လည်း ဤအတိုင်းယူ၏။ သာရ၊ စာ-၄၀၆]
အဝေးမှ ကြားခြင်း
ကျောင်းတိုက်တွင် ဝတ်နေလျှင် ဥပစာရသီမပြင်ပ၊ ကျောင်းတိုက်ပြင်ပဖြစ်လျှင် (၁၂)တောင် ဟတ္တပါသ်ပြင်ပမှ ရဟန်း၏ခြေသံ၊ ချောင်းဆိုးသံ၊ စာပေသရဇ္ဈာယ်သံ စသည်ဟုဆိုအပ်သော ကာယသဒ္ဒ၊ ဖိနပ်သံ၊ တောင်ဝှေးသံ၊ ကျောက်စည်ခေါင်းလောင်းထိုးသံစသော ကာယပဋိဗဒ္ဓသဒ္ဒ၊ ဤအသံများကို ကြားလေ၍ ရဟန်းဟုသိချေလျှင် ပင့်ခေါ်၍သော်လည်းကောင်း။ ထိုအရပ်သို့ သွား၍သော်လည်းကောင်း ကြားအပ်သည်။ သွားနိုင်လျက် မကြားဘဲနေလျှင် ရတ္တိစ္ဆေဒ ဝတ္တဘေဒဒုက္ကဋ်တို့မှ မလွတ်ဟု (ဗန်းမော် စသော) ဆရာတို့ကယူကြ၏။ နွေ လေၚျပါတေ အတိက္ကမိတွာတိ ဘိက္ခူနံ သဇ္ဈာယနသဒ္ဒဝနူပစာရ
ဝိဇဟနတ္ထံ ဝုတ္တံ ဟူသာ သာရတ္ထ (စာ-၃ရ၁) အဖွင့်အရ ကျောင်းတိုက်ပြင်ပဝတ်နေရာ၌ ခဲနှစ်ကျသုံးကျ ဥပစာရသီမမှ လွန်၍နေအပ်ကြောင်း အဋ္ဌကထာဆရာ၏ညွှန်ကြားချက်ကို သဇ္ဈာယနသဒ္ဒ သဝနူပစာရမှ လွတ်ရန်အကျိုးငှာ နေအပ်၏။ ဋီကာဆရာဆိုသောကြောင့် ရဟန်းဟုသိသောအသံဖြစ်မူ ခဲနှစ်ကျသုံးကျထက် လွန်၍သော်လည်း ဝတ်ကိုနေအပ်၏ဟု သိရာသောကြောင့်ဟု အကြောင်းပြ၏။
မာနတ္တာဒိကား - အဋ္ဌကထာ၌ ဆတ္တသဒ္ဒဝါ ဟု မရှိရ၊ ဆဒ္ဒသဒ္ဒံဝါ၊ ပျို့အံသောအသံဟု ရှိရမည်ဟူ၏။ သမဏော အန္တိ ဝဝတ္ထာနမဝ ပမာဏံ-အရရဟန်းဟု သိလောက်သော စိတ္တဇသဒ္ဒများကိုသာယူရမည်။ ဥတုဇသဒ္ဒများကို သံသယမရှိသင့်ဟူ၏။ သဇ္ဈာယနသဒ္ဒသဝနူပစာရဝိဇဟနတ္ထံဟု စိတ္တဇသဒ္ဒတို့မှ လွတ်ရန်အကျိုးငှာသာ ဋီကာတို့ဖွင့်သည်ကိုလည်း ထောက်ပါဟူ၏။
ညောင်ကန်ဆရာတော်ကား - အယဉ္စ နေသံ ဆတ္တသဒ္ဒဝါစသည်ဖြင့် လာသောစကားကို အဋ္ဌကထာဆရာသည် ဥပစာရသိမ်ပ၌တည်သော ရဟန်း၏အစွမ်းဖြင့် မမိန့်၊ ဥပစာရသိမ်တွင်း၌တည်သော ရဟန်း၏အစွမ်းဖြင့်သာ မိန့်သည်။ ဝေးသောအရပ်၌ အသံကိုကြားကာမျှဖြင့် ရတ္တိစ္ဆေဒမဖြစ်။ ဤကား ရဟန်းတို့၏အသံတည်း ရဟန်းတို့သည်ပြုအပ်သော ထီးဖိနပ်စသည်တို့၏ အသံတည်းဟု မုချသိမှသာ ရတ္တိစ္ဆေဒဖြစ်၏။ ဝေးသောအရပ်၌ လူအပေါင်းစသည်ကိုမြင်၍ ရဟန်းလောဟု တွေးတောခြင်းရှိကာမျှဖြင့်လည်း ရတ္တိစ္ဆေဒမဖြစ်။ ဤအနက်ကို သိစိမ့်သောငှာ သမဏော အယန္တိ ဝဝတ္ထာနမဝ ပမာဏံ-ဟု မိန့်အပ်ပြီဟူ၏။ (သာရ-၄၀၆)
အာရောစနခေတ်
(2) ဥပစာရသီမာ ပရိက္ခိတ္တဿ ဝိဟာရဿ ပရိက္ခေပန အပရိက္ခိတ္တဿ ပရိက္ခေပါရဟဋ္ဌာ နေန ပရိစ္ဆန္နာ ဟောတိ-စသည်ဖြင့်လာသော မဟာဝါအဋ္ဌကထာ(စာ-၄၁ရ) နှင့် ယင်း၏သာရတ္ထဋီကာတို့၌ ပိုင်းခြား၍ ပြအပ်သော အာရာမ်ရှိလျှင် အာရာမ်၊ အာရာမ်မရှိလျှင် အာရာမ်ထိုက်ရာအရပ်ဟုဆိုအပ်သော ဥပစာရသီမသည် ကျောင်းတိုက်တွင်းဝတ်နေသူတို့အား အာရောစနခေတ်။
(၂) အထ ဒွါဒသဟတ္ထံ ဥပစာရံ သြက္ကမိတွာ အဇာနန္တဿဝ ဂစ္ဆတိ၊ ရတ္တိစ္ဆေဒေါ ဟောတိ ဧဝ၊ ဝတ္တဘေဒေါ ပန နတ္ထိ-ဟူသော သမုစ္စက္ခန္ဓကအဋ္ဌကထာ(စာ-၁ရ)အရ ကျောင်းတိုက်ပြင်ပဝတ်နေသူ ရဟန်းတို့အား၊ ရဟန်းတို့အဆင်းကိုမမြင်မူ အသံကိုမကြားမူ (၁၂)တောင် ဥပစာရအရပ်သည် အာရောစနခေတ်။
(၃) (က) ယေပိ အန္တော ဝိဟာရံ အပ္ပဝိသိတွာ ၊~၊ အာရောစေတဗ္ဗမေဝ-ဟူသော အဋ္ဌကထာ (စာ-၁၁) စကားအရ ကျောင်းတိုက်တွင်း ဝတ်နေသူတို့အတွက်။ ။ (၁) သေစေ အညာ ကောစိ ဘိက္ခု ကေနစိဒေဝ ကရဏီယေန တံ ဌာနံ အာဂစ္ဆတိ၊ သေ ဧသ တံ ပဿတိ၊ သဒ္ဒံ ဝါဿ သုဏာတိ၊ အာရောစေတဗ္ဗ၊ အနာရောစေန္တဿ ရတ္တိစ္ဆေဒေါ စေဝ ဝတ္တဘေဒေါစ ဟူသော သမုစ္စယက္ခန္ဓကအဋ္ဌကထာ (စာ-၁ရ)အရ ကျောင်းတိုက်ပြင်ပ ဝတ်နေသူတို့အတွက် ရဟန်းတို့၏ အဆင်းကိုမြင်အံ့ မြင်ရာအရပ်သည်၊ အသံကိုကြားအံ့ ကြားရာအရပ်တို့သည် အာရောစနခေတ်တို့မည်ကုန်၏။
(၄၂) ဥပုသ်နေ့၌ ပြောကြားရမည်။ [ဥပေါသထံ သမ္ပာပုဏိဿာမာတိ အာဂန္တုကာ ဘိက္ခူ အာဂစ္ဆန္တိ၊ ဣဒ္ဓိယာ ဂစ္ဆန္တာပိ ဥပေါသထဘာဝံ ဉတွာ ဩတရိတွာ ဥပေါသထံ ကရောန္တိ၊ တသ္မာ အာဂန္တုက
သောဓနတ္တံ ဥပေါသထဒိဝသေ အာရောစေတဗ္ဗ။ ပဝါရဏာယပိ ဒေသဝ နယော။] (ဋ္ဌ၊ စာ-၁၁) ပဝါရဏာနေ့၌ ပြောကြားရမည်။
(၄၃) (၄၄) မကျန်းမမာသူဖြစ်မူ တမန်ဖြင့်လည်း ပြောကြားရမည်။ (ဤဂိလာနအာရောစန၌ ကြားသင့်သော အခြင်းအရာစကားအစဉ်ကို ပါဠိအဋ္ဌကထာတို့၌ မပြဆိုသောကြောင့် ကြားအပ်သော ပုဒ်ပါဌ် ဝါကျအလုံးစုံကိုကုန်စင်အောင် ပကတတ်ရဟန်းစသည်တို့ နားမကြား မသိသော်လည်း ဝတ်ကြားသောအခြင်းအရာအဓိပ္ပာယ်ကို ပကတတ်ရဟန်းစသည်တို့ သိမြင်နားလည်လျှင် အပ်သည်ပင်မှတ်လေ။ ထို့ကြောင့် သမုစ္စယက္ခန္ဓကအဋ္ဌကထာ၌ ဣမဉ္စ ပန အတ္ထံ ဂဟေတွာ ယာယ ကာယစိ ဝါစာယ အာရောစေတုံ ဝဋ္ဋတိယဝ(ဋ္ဌ၊ စာ-၁၆) ဟု မိန့်ဆိုစေတော်မူသည်။ (စံကျောင်း စူဠဝါနိသျသစ် – ၉၃) [ဂိလာနောတိ ဂန္ဓု အသမတ္တော။ ဒူတေနာတိ ဧတ္ထ အနုပသန္နံ ပေသတုံ န ဝဋ္ဋတိ၊ ဘိက္ခုံ၊ ပေသေတွာ အာရောစာပေတဗ္ဗ။] (ဋ္ဌ၊ စာ- ၁၁)
(၄၅) ရဟန်းရှိသောကျောင်းမှ ရဟန်းမရှိသောကျောင်းသို့ - ဇရပ်တန်ဆောင်၊စသည်သို့ ကျောင်းသို့လည်းကောင်း၊ ဇရပ်တန်ဆောင်းစသည်သို့လည်းကောင်း၊ ရဟန်းရှိသော ဇရပ်တန်ဆောင်း စသည်မှ ရဟန်းမရှိသောကျောင်းသို့၊ ဇရပ်တန်ဆောင်းစသည်သို့၊ ကျောင်းသို့လည်းကောင်း၊ ဇရပ်တန်ဆောင်းစသည်သို့လည်းကောင်း၊ ရဟန်းရှိသော ကျောင်းမှလည်းကောင်း၊ ဇရပ်တန်ဆောင်းစသည်မှလည်းကောင်း။ ရဟန်းမရှိသောကျောင်းသို့ ဇရပ်တန်ဆောင်းစသည်သို့ ကျောင်းသို့လည်းကောင်း ဇရပ်တန်ဆောင်းစသည်သို့လည်းကောင်း၊ ပကတတ်ရဟန်းမပါဘဲ အန္တရာယ်မရှိဘဲ မသွားရ။
[အဘိက္ခုကော အာဝါသောတိ သုညဝိဟာရော၊ ယတ္ထ ဧကောပိ ဘိက္ခု၊ နတ္ထိ၊ တတ္ထ ဝါသတ္ထာယ န ဂမ္ဘီ။ န န ဟိ တတ္ထ ဝုတ္ထရတ္တိယော ဂဏနူပိကာ ဟောန္တိ၊ ပကတတ္တေန ပန သဒ္ဓိ ဝဋတိ၊ ဒသဝိဓန္တရာယေ ပန သစေပိ ရတ္တိယော ဂဏနူပိကာ န ဟောန္တိ၊ အန္တရာယတော ပရိမုစ္စနတ္ထာယ ဂန္တဗ္ဗမေဝ။ တေန ဝုတ္တံ “အညတြ အန္တရာယာ”တိ။] (ဋ္ဌ၊ စာ-၁၂)
(၄၆) ပကတတ်ရဟန်းရှိသော ကျောင်းမှ - ဇရပ်တန်ဆောင်းစသည်မှ ကျောင်းမှလည်းကောင်း၊ ဇရပ်တန်ဆောင်စသည်မှလည်းကောင်း၊ နာနာသံဝါသက ရဟန်းများရှိသောကျောင်းသို့ ဇရပ်တန်ဆောင်းစသည်သို့ ကျောင်းသို့လည်းကောင်း၊ ဇရပ်တန်ဆောင်းသို့လည်းကောင်း၊ ပကတတ်ရဟန်းမပါပဲ အန္တရာယ်မရှိပဲမသွားရ။ [နာနာသံဝါသကေဟိ သဒ္ဓိ ဝိနယကမ္မံ ကာတုံ န ဝတိ။ တေသံ အနာရောစနေပိ ရတ္တိစ္ဆေဒေါ နတ္ထိ၊ အဘိက္ခု ကာဝါသသဒိသမေဝ ဟောတိ။] (ဋ္ဌ၊ စာ-၁၂)
(၄၇) ပကတတ်ရဟန်းရှိသောကျောင်းမှ ဇရပ်တန်ဆောင်းစသည်မှ ကျောင်းမှလည်းကောင်း၊ ဇရပ်တန်ဆောင်းစသည်မှလည်းကောင်း၊ သမာနသံဝါသက ရဟန်းများရှိသောကျောင်းသို့ ဇရပ်တန်ဆောင်းစသည်သို့ ကျောင်းသို့လည်ကောင်း၊ ဇရပ်တန်ဆောင်းစသည်သို့လည်းကောင်း၊ ယနေ့နေ့ချင်းပင် ရောက်နိုင်၏ဟုသိလျှင် သွားရမည်။
(၄၈) ပကတတ်ရဟန်းနှင့်အတူ တစ်မိုးတည်းသော ကျောင်း၌မနေရ။ [အာဝါသော နာမ ဝသနတ္ထာယ ကတသေနာသနံ] (ဋ္ဌ၊ စာ-၁၂) တစ်မိုးတည်းသော ဇရပ်တန်ဆောင်းစသည် (အနာဝါသ)၌ မနေရ။ [အနာဝါသော နာမ စေတိယဃရံ ဗောဓိဃရံ သမ္မုဉ္စနိအကော ဒါရုအကော ပါနီယမာဠော ဝစ္စကုဋိ ဒွါရကောဋ္ဌကောတိ ဧဝမာဒိ။] (ဋ္ဌ၊ စာ-၁၂) တစ်မိုးတည်းသော အာဝါသ၌လည်းကောင်း၊ အနာဝါသ၌လည်းကောင်းမနေရ။
[မဟာပစ္စရီ အလိုတူသော အမိုးရှိသော အဆောက်အအုံ၏ ဥက္ခိတ္တကသည် တံစက်ရေကျရာ အရပ်အတွင်း၌ ပါရိဝါသိကသည်ကျောင်းတွင်း၌ မဟာအဋ္ဌကထာ ကုရုန္ဒီတို့အလို ... နှစ်ဦးလုံးတို့သည် တံစက်ရေကျရာအရပ်အတွင်း၌ နာနူပစာရဖြစ်သော်လည်း နေခြင်းငှာမအပ်။ ပကတတ်အရင်အိပ်၍ ဝတ်သားနောက်မှ အိပ်သော်လည်းကောင်း၊ ဝတ်သားအရင်အိပ်၍ ပကတတ်နောက်မှ အိပ်သော်လည်းကောင်း၊ ဝတ်သားသိမူ ရတ္တိံစ္ဆေဒ၊ ဝတ္တေဘဒဒုက္ကဋ်၊ မသိမူ ရတ္တိစ္ဆေဒသာ။]
“တဒဟုပသန္ဓေပိ ပကတတ္တေ”တိ ဝစနတော အနုပသမ္ပန္နေ ဝသိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဧကန္နေ နိသိန္နဿာပိ ရတ္တိစ္ဆေဒဒုက္ကဋာပတ္တိယော ဟောန္တီတိ ဧကေ။ (ဇီ၊ စာ-၅၁၀) သဟဝါသောတိ ဝုတ္တပ္ပကာရေ ဆန္ဒပကတတ္တေန ဘိက္ခုနာ သဒ္ဓိ သယနမဝ အဓိတံ၊ န သေသဣရိယာပထကနံ။ (သာ၊ စာ- ၃ရ၀) ဤအဋ္ဌကထာ သာရတ္ထဋီကာတို့ကိုထောက်၍ တစ်မို။တည်း အောက်တံစက်ရေကျရာ အရပ်အတွင်း လျောင်းစက်ခြင်းကိုမပြုမူ၍ တစ်ယောက်အိပ် တစ်ယောက်ထ ပကတတ်နှင့်ဖြစ်စေ၊ ဒဏ်သားနှင့်ဖြစ်စေ နေအပ်၏။ (ဗန်းမော်ဆေဒနီ)
(၄၉) ပကတတ်ရဟန်းကိုမြင်လျှင် နေရာမှထရမည်။ ပကတတ်ရဟန်းကိုနေရာသို့ ကြွရန်ဖိတ်ကြားရမည်။ [တဒဟုပသမ္ပန္နမ္ပိ ဒိသွာ ဝုဋ္ဌာတဗ္ဗမေဝ၊ ဝုဋ္ဌာယ စ “အဟံ ဣမိနာ သုခနိသိန္နော ဝုဋ္ဌာပိတော၊’” တိ ပရမ္မုခန န ဂတ္ထံ၊ “မဟောထေရံ ဩဗုဒ္ဓံ (နှိပ်စက်) ကရောမီ”တိ ပါရိဝါသိကရဿ သန္တိကံ န ဂန္တတ္ထံ။] (ဋ္ဌ၊ စာ-၁၂)
(၅ဝ) ပကတတ်ရဟန်းနှင့် အတူတစ်နေရာတည်း၌ မထိုင်ရ။ (ဧကာသနေတိ သမာနဝဿိကာသနေ မဉ္စ ဝါ ပီဌ် ဝါ) (ဌ စာ-၁၂) မဉ္စ ဝါ ပီရွှေ ဝါတိ ဧတ္ထ ဝါ-သဒ္ဓေါ သမုစ္စယတ္ထော၊ တေန ဋိကာစမ္မ စဏ္ဍာဒီသု ဒီဃာသနသုပိ နိသီဒိတုံ န ဝဋတီတိ ဒီပိတံ ဟောတိ။ (တိ၊ စာ-၂၁၀)
(၅၁) နိမ့်သောနေရာ၌ ပကတတ်ရဟန်းထိုင်လျှင် မြင့်သောနေရာ၌ မထိုင်ရ။
(၅၂) မြေ၌ ပကတတ်ရဟန်းထိုင်လျှင် နေရာ၌မထိုင်ရ။ [ပကတတွေ ဘူမိယံ နိသိန္နေ ဣတ ရေန အန္တမသော တိဏသန္တာရေပိ ဥစ္စာရေ ဝါလိကာတေပိ ဝါ န နိသီဒိတဗ္ဗ။ ဒွါဒသဟတ္ထံ ပန ဥပစာရံ မုဉ္ဇိတွာ နိသီဒိတုံ ဝဋ္ဋတိ] (ဋ္ဌ၊ စာ-၁၂)
(၅၃) စင်္ကြံတစ်ခုတည်း၌ စကြံမလျှောက်ရ။ ဧကစက်မေတိ သဟာယေန ဝိယ သဒ္ဓိ စင်္ကမန္တော ဧကသ္မိံ စက်မေ] (ဋ္ဌ၊ စာ-၁၃)
(၅၄) နိမ့်သောစင်္ကြံ၌ ပကတတ်ရဟန်း စင်္ကြံလျှောက်လျှင် မြင့်သောစင်္ကြံ၌ စင်္ကြံမလျှောက်ရ။
(၅၅) မြေ၌ ပကတတ်ရဟန်းစင်္ကြံလျှောက်လျှင် စင်္ကြံ၌ စင်္ကြံမလျှောက်ရ။ [အကတပရိစ္ဆေဒါယ ဘူမိယာ စက်မန္တေ ပရိစ္ဆေဒံ ကတွာ ဝါလိကံ အာကိရိတွာ အာလမွန် (တခဲ) ယောဇေတွာ ကတစက်မေ နီစေပိ န စင်္ကမိတဗ္ဗ၊ ကော ပန ဝါဒေါ ဣဋ္ဌကာစယသမ္ပန္နေ ဝေဒိကာပရိက္ခိတ္တေတိ။ သစေ ပန ပါကာရပရိက္ခိတ္တော ဟောတိ ဒွါရကောဋ္ဌကယုတ္တော ပဗ္ဗတန္တရဝနန္တဂုမ္ဗန္တရေသု ဝါ သုပ္ပဋိစ္ဆန္နော၊ တာဒိသေ စက်မေ စက်မိတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ အပ္ပဋိစ္ဆန္နေပိ ဥပစာရံ မုဉ္ဇိတွာ ဝဋ္ဋတိ။] (ဋ္ဌ၊ စာ-၁၃)
(၅၆-၉ဝ) ပါရိဝါသိက ရဟန်းသည် ပါရိဝါသိက သီတင်းကြီးရဟန်းနှင့်အတူ -
- အရင်းသို့ငင်ထိုက်သော ရဟန်းနှင့်အတူ
- မာနတ်ကျင့်ထိုက်သော ရဟန်းနှင့်အတူ
- မာနတ်ကျင့်ဆဲရဟန်းနှင့်အတူ
- အဗ္ဗာန်သွင်းထိုက်သောရဟန်းနှင့်အတူ
(၁) တစ်မိုးတည်းသော အာဝါသ၊ အနာဝါသ၊ အာဝါသ အနာဝါသ၌မနေရ၊ (၂) တစ်နေရာတည်း၌မထိုင်ရ၊ (၃) နိမ့်သောနေရာ၌ထိုင်လျှင် မြင့်သောနေရာ၌မထိုင်ရ၊ (၄) မြေ၌ထိုင်လျှင် နေရာ၌မထိုင်ရ၊ (၅) စင်္ကြံတစ်ခုတည်း၌ စကြံမလျှောက်ရ၊ (၆) နိမ့်သောစင်္ကြံ၌ စင်္ကြံလျှောက်လျှင် မြင့်သောစင်္ကြံ၌ စင်္ကြံမလျှောက်ရ၊ (၇) မြေ၌စင်္ကြံလျှောက်လျှင် စင်္ကြံ၌ စင်္ကြံမလျှောက်ရ။
သီတင်းငယ်၊ သီတင်းကြီး - [သီတင်းကြီး ရှေးဦးစွာ အိပ်သော်လည်းကောင်း၊ နောက်မှ အိပ်သော်လည်းကောင်း၊ သီတင်းငယ်သည်သိလျက် အိပ်အံ့၊ သီတင်းငယ်အား ရတ္တိစ္ဆေဒဝတ္တဘေဒဒုက္ကဋ်ဖြစ်၏။ သီတင်းကြီးအား ရတ္တိစ္ဆေဒသာ ဖြစ်၏။ မသိမူ နှစ်ဦးအားပင် ဝတ္တဘေဒ ဒုက္ကဋ်မရှိ၊ ရတ္တိစ္ဆေဒသာ ဖြစ်၏။ နှစ်ဦးမရှေးမနှောင်းအိပ်မူ သီတင်းကြီးက ရတ္တိစ္ဆေဒ သီတင်းငယ်အား ရတ္တိစ္ဆေဒ ဝတ္တဘေဒ ဒုက္ကဋ်ဖြစ်၏။
ဝါတူ - [ဝါတူဝတ်သားနှစ်ဦးတို့ တစ်ဦးရှေးအိပ်၍သိလျက် တစ်ဦးကနောက်အိပ်အံ့၊ ရတ္တိစ္ဆေဒ ဝတ္တဘေဒ၊ ရှေးအိပ်သူအား ရတ္တိစ္ဆေဒ၊ နောက်အိပ်သူမသိအံ့၊ နှစ်ဦးလုံးအား ဝတ္တဘေဒမရှိ ရတ္တိစ္ဆေဒသာ။ မရှေးမနှောင်းအိပ်ကြမူ နှစ်ဦးလုံးအား ရစ္တစ္ဆေဒသာ ဝတ္ထဘေဒမရှိ။] ““သမဝဿာတိ ဧတေန အပစ္ဆာ အပုရိမံ နိပဇ္ဇေန ဒွိန္နမ္ပိ ဝတ္တဘေဒါပတ္တိဘာဝံ ဒီပေတီ”တိ လိက္ခိတံ။ (ဇီ၊ စာ-၅၁၀)
ပယ်ခြင်းအကြောင်း - [သစေ ဟိ ဒွေ ပါရိဝါသိကာ ဧကတော ဝသေယျုံ၊ တေ အညမညဿ အဇ္ဈာစာရံ ဉတွာ အဂါရဝါ ဝါ ဝိပ္ပဋိသာရိနော ဝါ ဟုတွာ ပါပိဋ္ဌတရံ ဝါ အာပတ္တိ အာပဇ္ဇေယျ ဝိဗ္ဗမယျ 'ဝါ၊ တသ္မာ နေသံ သဟသေယျာ သဗ္ဗပ္ပကာရေန ပဋိက္ခိတ္တာ၊ သေသံ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗ၊ မူလာယ ပဋိကဿနာရဟာဒယော စေတ္ထ ပါရိဝါသိကာနံ ပကတတ္တဋ္ဌာနေ ဌိတာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။] (ဋ္ဌ၊ စာ-၁၃)
(၉၁-၉၄) ပါရိဝါသိကရဟန်းလျှင် လေးပါးမြောက်ရှိသော ပါရိဝါသိကရဟန်းပါဝင်မှ လေးပါးပြည့်သော စတုဝဂ်သံဃာသည် အကယ်၍ (၁) ပရိဝါသ်ကိုပေးငြားအံ့၊ (၂) အရင်းသို့ငင်ငြားအံ့၊ (၃) မာနတ်ကိုပေးငြားအံ့ (၄) ပါရိဝါသိကရဟန်းလျှင် နှစ်ကျိပ်မြောက်ဖြစ်သော ပါရိဝါသိကရဟန်းပါဝင်မှ နှစ်ကျိပ်ပြည့်သော ဝီသတိဝဂ်သံဃာသည် အဗ္ဗာန်သွင်းငြားအံ့၊ ကံမမြောက်၊ ပြုလည်းမပြုအပ်။ ဤကား ပါရိဝါသိက ရဟန်းတို့၏ကျင့်ဝတ်တည်း။
[ဧတေသွဝါယံ ဂဏပူရကာ န ဟောတိ၊ သေသသံဃကမ္မေသု ဟောတိ။ ဂဏပန အပ္ပ ဟောန္တေ ဝတ္တံ နိက္ခိပါပေတွာ ဂဏပူရကာ ကာတဗ္ဗာ။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၁၄)] ဝတ္တံ နိက္ခိပါပေတွာတိ ဣဒံ ပါရိဝါသာဒိမေဝ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ (တိ၊ စာ-၂၁၀)
ဤတွင် (၉၄)ပါးသော ပါရိဝါသိက ကျင့်ဝတ်ပြီး၏။
ရတ္တိစ္ဆေဒ (၃)မျိုး
ပါရိဝါသိကရဟန်းအား - (၁) သဟဝါသ၊ ပကတတ်ရဟန်းနှင့် တစ်မိုးတည်းသော ကျောင်း၌ အတူနေခြင်း၊ (အိပ်သော်သာမအပ်ဟု၊ သာ၊ ဋီ၊ စာ-၃ရဝ၌ ဆို၏။) (၂) ဝိပ္ပဝါသ = ပကတတ်နှင့်ကင်း၍ အရုဏ်တက်သည်တိုင်အောင်နေခြင်း၊ [ဧကကဿေဝဝါသော] (၃) အနာရောစန = အာဂန္တုက စသည်တို့အား ဝတ်ကိုမကြားခြင်းဟူ၍ ရတ္တိစ္ဆေဒသုံးမျိုးရှိ၏။ (အရှင်ဥပါလိလျှောက်ထားချက်)
နိက္ခိတ္တပတ်ကို ခွင့်ပြုတော်မူခြင်း
ထိုအခါသာဝတ္ထိပြည်၌ များစွာသော ရဟန်းအပေါင်းတို့သည် စုရုံးနေထိုင်ကြသဖြင့် ပရိဝါသ်ဆောက်တည်ကုန်သော ရဟန်းတို့သည် ပရိဝါသ်ကိုသုတ်သင်ရန် မတတ်နိုင်ကုန်၊ မြတ်စွာဘုရားအား ဤအကြောင်းကို လျှောက်ထားသဖြင့် နိက္ခိတ္တဝတ်ကို ခွင့်ပြုတော်မူ၏။ ပရိဝါသံ နိက္ခိပါမိ၊ ဝတ္တံ နိက္ခိပါမိဟုဆို၍ချ။ ပရိဝါသံ သမာဒိယာမိ၊ ဝတ္တံ သမာဒိယာမိဟုပြန်၍ ဆောက်တည်။
[န သက္ကောန္တီတိ သံဃဿ မဟန္တတာယ တတ္ထ တတ္တ ဂန္ဓာ သဗ္ဗေသံ အာရောစေတုံ အသက္ကောန္တာ သောဓတုံ န သက္ကောန္တိ။ ပရိဝါသံ နိက္ခိပါမိ၊ ဝတ္တံ နိက္ခိပါမီတိ၊ ဣမေသု ဂ္ဂီသု ပဒေသု ဧကေနာပိ နိက္ခိတ္တောဝ ဟောတိ ပရိဝါသော၊ ဗွီဟိ သုနိက္ခိတ္တောဝ။ သမာဒါနေပိ ဧသေဝ နယော။ ဧဝံ ဝတ္တံ သမာဒိယိတွာ ပရိဝုတ္ထပရိဝါသဿ မာနတ္တံ ဂဏှတော ပုန ဝတ္တသမာဒါနကိစ္စံ နတ္ထိ၊ သမာဒိန္နဝတ္တော ယေဝ ဟေသ၊ တသ္မာဿ ဆာရတ္တံ မာနတ္တံ ဒါတဗ္ဗ၊ စိဏ္ဏမာနန္တော အန္တေတဗ္ဗော။ ဧဝံ အနာပတ္တိကော ဟုတွာ သုဒ္ဓန္တေ ပတိဋ္ဌိတော တိဿာ သိက္ခာ ပူရေတွာ ဒုက္ခဿန္တံ ကရိဿတိ။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၁၄)
(ဤ၌ ပုန ဝတ္တသမာဒါနကိစ္စံ နတ္ထိဟူသည်ကား အနိက္ခိတ္တဝတ်ကိုသာ ရည်၍ဆိုသည်၊ နိက္ခိတ္တဝတ်ဖြစ်မူကား ဝတ်ဆောက်တည်၍ကြားမှ မာနတ္တာရဟဖြစ်သည်။ ဝတ်ချသောရဟန်းအား ပကတတ်ဖြစ်ခဲ့၏။ ပကတတ်ကိုလည်း မာနတ္တာရဟဟု မဆိုအပ်။ ဤကား ဆရာခပ်သိမ်းတို့ အဆိုညီသော စကားတည်း) ဤရွှေဥမင်ဆရာတော်ဘုရား၏ အဆိုအရ၊ နိက္ခိတ္တဝတ်၌ မာနတ်တက်၊ အဗ္ဗာန်သွင်းလျှင် ဝတ်ကိုဆောက်တည်၍ ကြားရမည်။
ဝါဒကွဲများ
ပဌမံ သံဃမဇ္ဈေ၊ ပရိဝါသံ ဂဟေတွာ နိက္ခိတ္တဝတ္တေန ပုန ဧကဿပိ သန္တိကေ သမာဒိယိတုံ နိက္ခိပိတုဉ္စ ဝဋ္ဋတိ။ မာနတ္တ ပန နိက္ခိပိတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ ဦနေ ဂဏ စရဏဒေါသတ္တာ န ဂဟေန္တိ ဧကေ။ ပထမံ အာဒိန္နဝတ္တံ ဧကဿ သန္တိကေ ယထာ နိဉ္စိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ တထာ သမာဒိယိတုမ္ဘီ ဝတီတိ ပေါရာဏဂဏ္ဌိပဒေ။ (ဇီ၊ စာ-၅၁၁)
ကျောင်းပြင်ထွက်၍ နိက္ခိတ္တဝတ်နေရာ၌ စတူဟိ ပဉ္စဟိ ဝါ ဘိက္ခူဟိ သဒ္ဓိစသည်ဖြင့် လေးပါး ငါးပါးသော ရဟန်းတို့ဖြင့် မာနတ်ကျင့်အပ်ကြောင်း ချရာ၌သာ တစ်ပါးပါးထံ၌ချကလည်း အပ်ကြောင်းကို သမုစ္စယက္ခန္ဓက၌ အဋ္ဌကထာဆရာဖွင့်ဆိုရကား ဤ၌ ဧကဝါဒကိုသာ သာရအားဖြင့် မှတ်သင့်၏။ ကျောင်းတွင်း၌နေမူ.ဂဏပူရကသံဃာပြည့်လျှင် တစ်ပါးပါးထံဆောက်တည်၍ တစ်ပါးစီစေ့အောင် ကြားလျှင်လည်း အပ်လောက်သည်ပင်။
(၂) မူလာယပဋိကဿနာရဟ ရဟန်းတို့၏ကျင့်ဝတ် (၃) မာနတ္တာရဟ ရဟန်းတို့၏ကျင့်ဝတ်တို့၌ အာရောစနဝတ် ငါးပါးလျော့သည်မှအပ ပါရိဝါသိက ရဟန်းတို့၏ကျင့်ဝတ်နှင့် တူ၏။ (အရင်းသို့ငင်ထိုက်သော သီတင်းကြီးရဟန်းနှင့်အတူ မာနတ်ကျင့်ထိုက်သော သီတင်းကြီးရဟန်းနှင့်အတူ-ဟု (၅၆-၉ဝ)တို့၌ ပြောင်းလဲ၍ထည့်လေ။)
(၄) မာနတ္တာစာရိက ရဟန်းတို့၏ ကျင့်ဝတ် - ထို (၉၄) ပါးသော ပါရိဝါသိကကျင့်ဝတ်တို့တွင် ဒေဝသိကံ အာရောစေတဗွီဟူသော အာရောစနဝတ် တစ်ခုပိုရကား အားလုံး(၉၅)ပါးရှိ၏။ (၅၆-၉ဝ)တို့၌ မာနတ်ကျင့်ဆဲ သီတင်းကြီးရဟန်းနှင့်အတူဟု ပြောင်းလဲ၍မှတ်လေ။
မာနတ္တစာရိက၏ ရတ္တိစ္ဆေဒ
(၁) သဟဝါသ (၂) ဝိပ္ပဝါသ (၃) အနာရောစန (၄) ဦနေ ဂဏ စရဏ ဟူ၍လေးပါးရှိ၏။ ရတ္တိစ္ဆေဒေသု ဦနေဂဏေတိဒတ္ထ ဂဏောတိ စတ္တာရော ဝါ အတိရေကာ ဝါ၊ တသ္မာ သစပိ တီဟိ ဘိက္ခူဟိ သဒ္ဓိ ဝသတိ၊ ရတ္တိစ္ဆေဒေါ ဟောတိယေဝ။] (ဋ္ဌ၊ စာ-၁၅)
အာနာရဟ ရဟန်းတို့၏ကျင့်ဝတ်
ဤကျင့်ဝတ်၌ အာရောစနကျင့်ဝတ်များနှင့် ပိဏ္ဍပါတ်ဓုတင်ကို မဆောက်တည်ရဟူသော ကျင့်ဝတ်များလျော့သည်။
မှတ်ချက် အချို့ဆရာတို့ကား မူလာယ ပဋိကဿနာရဟ၊ မာနတ္တာရဟ၊ အတ္တာနာရဟဝတ်တို့၌ အာရောစနဝတ်များ၊ မပါသည်ကိုထောက်၍ မာနတ်တက် အဗ္ဗာန်သွင်း၌ ဝတ်ကိုဆောက်တည်ရုံသာ ကြားရန်မလိုဟု ယူကြ၏။ ကြားအပ်ကြောင်းကို အဋ္ဌကထာဆရာ၊ သမုစ္စယက္ခန္ဓက၌ ဖွင့်လတ္တံ့။]
[ဣမေသဉ့် ပါရိဝါသိကမူလာယပဋိကဿနာရဟမာနတ္ထာရဟမာနတ္တာစာရိကအဗ္ဘာနာရဟာနံ ပဉ္စန္နံ ဌပေတွာ အတ္တနော အတ္တနော နဝကတရံ သေသာ သဗ္ဗေ ပကတတ္တာဝေ။ ကသ္မာ? မိထုယထာဝုဓံ အဘိဝါဒနာဒီနံ အနုညာတတ္တာ။] (ဋ္ဌ၊ စာ-၁၄)
ပကတတ်မဝါ ဒဏ်သားချည်း ဝတ်နေအပ် မနေအပ်
ဤအထက်ပါ အဋ္ဌကထာစကားရပ်ကိုလည်းကောင်း၊ (၂၂၀)၌ဖော်ပြထားသော ဝိမတိစကားရပ်ကိုလည်းကောင်း၊ အကိုးပြု၍ ပကတတ်ရဟန်း အလျှဉ်းမပါမရှိပဲ ပရိဝါသ်သား မာနတ်သားနှစ်ဦးတို့သည် တစ်ဦးသည်တစ်ဦး၏ ပကတတ်ပြုလုပ်၍ ဝတ်နေသင့်သည်ဟု မယူမမှတ်အပ်။ ဤအဋ္ဌကထာ . ဋီကာ အဆုံးအဖြတ်တို့သည်ကား ဝတ်သားသည် ပကတတ်ရဟန်းတို့၏ အဘိဝါဒနစသည်ကို မသာယာအပ်စသည်ဖြင့် ပညတ်တော်မူအပ်သောအရာ၌သာ ဝတ်သားတို့လည်း သီတင်းကြီးစဉ်အတိုင်း တစ်ဦးသည်တစ်ဦး၏ အဘိဝါဒနစသည်ကို သာယာအပ်သည်၏အဖြစ်နှင့်စပ်၍ ဒဏ်သားချင်းချင်းလည်း တစ်ဦးသည်တစ်ဦး၏ ပကတတ်အရာ၌ တည်ကြောင်းကိုဆိုအပ်သော အဆုံးအဖြတ်တို့ဖြစ်သည်။ အရာခပ်သိမ်း၌ပင် ပကတတ်အရာ၌တည်ကြောင်းကို ဆိုဆုံးဖြတ်သည့်ပါဌ်တို့ မဟုတ်ကုန်။
ထိုသို့မဟုတ်ကြောင်းကို ဒဏ်သားသည် ရဟန်းရှိရာကျောင်းမှ ရဟန်းမရှိရာကျောင်းစသည်သို့ ပကတတ်မပါ အန္တရာယ်မရှိဘဲ မသွားအပ်ကြောင်း ပညတ်တော်မူသည်ကိုလည်းကောင်း၊ အဋ္ဌကထာ၌လည်း သုညဝိဟာရ၌နေသော ညည့်တို့သည် ဂဏနူပဂမဖြစ်ကြောင်း၊ ပကတတ်နှင့်မူသွားအပ်ကြောင်းကို ဖွင့်ဆိုသည်ကိုလည်းကောင်း၊ ဝိပ္ပဝါသ ရတ္တိစ္ဆေဒအစောင့်အရှောက်အရာ၌ ပရိဝါသ်သား မာနတ်သားတို့သည် တစ်ဦးသည်၊ တစ်ဦး၏ပကတတ်အရာ၌ မတည်ကုန်ဟု သိမှတ်အပ်၏။
တစ်ဖန် ပါရိဝါသိက ရဟန်းစသည်ကို ဂဏပူရကပြု၍ ပရိဝါသ်စသည်ပေးလျှင် ကံမမြောက်သည်ကို ဟောတော်မူသည်ကိုလည်းကောင်း၊ ဂိုဏ်းမပြည့်သော်ဝတ်ချ၍ ဂဏပူရကပြုနိုင်ကြောင်း။ နိက္ခိတ္တကာလတော ပဋ္ဌာယ ပကတဋ္ဌာနေ တိဋ္ဌတိ-ဝတ်ချသောအခါ၌ ပကတတ်အရာ၌ တည်ကြောင်းကိုသာ အဋ္ဌကထာ ဆရာဖွင့်ဆိုသည်ကိုလည်းကောင်း၊ ထောက်က အချင်းခပ်သိမ်းဒဏ်သားတို့သည် ပကတတ်အရာ၌ မတည်ကြောင်းကို သိနိုင်သည်။ ပရိဝါသ်သားသည် . ပရိဝါသဒါနစသော ကံတို့၌ ဂဏပူရကမျှ မဖြစ်လျှင် ပရိဝါသ်သားတို့ချည်းသက်သက် ပရိဝါသဒါနစသော ကံတို့ကိုပြုကလည်း အဓမ္မကံ အဝိနယကံဟုသာ မှတ်သိရမည်ဖြစ်သည်။ သို့မှတ်အပ်ရကား ပရိဝါသဒါနစသောကံတို့၌ပင် အဓမ္မကံဖြစ်လျှင် အဝိနယကံဖြစ်လျှင် ပကတတ်မပါ ပရိဝါသ်သား မာနတ်သားတို့ချည်းသက်သက် တစ်ဦးသည်တစ်ဦး၏ ပကတတ်ပြုလုပ်၍ ဝတ်နေရာ၌လည်း၊ အဓမ္မကံအဝိနယကံဟုသာ မှတ်အပ်၏။ (ဗန်းမော်ဆရာတော်လည်း မအပ်ဟုယူတော်မူ၏။)
၃-သန္ဓက
သုက္ကဝိဿဋ္ဌိကထာ။ (မဖုံးလွှမ်းသော အာပတ်အတွက်)
မာနတ်အပြား
(၁) အပ္ပဋိစ္ဆန္နာနတ်၊ (၂) ပဋိစ္ဆန္နာနတ်၊ (၃) ပက္ခမာနတ် (ဘိက္ခုနီ)။ (၄) သမောဓာနမာနတ် ဟူ၍ လေးပါးပြား၏။
(၁) အပ္ပဋိစ္ဆန္န မာနတ်စောင့်ပုံ အစီအစဉ်
[အာပတ် ၁၊၂၊ ၃၊ ခုရှိအံ့၊ ဧကံ အာပတ္တိ ဒွေ အာပတ္တိယော၊ တိဿာ အာပတ္တိယော-ဟုဆို၍ ထို့ထက်လွန်မူအရာအထောင်ဖြစ်မူလည်း သမ္ဗဟုလာဆိုအပ်၏။ နာနာဝတ္ထုကအာပတ်တို့ကိုလည်း တစ်ပေါင်းတည်းပြု၍ ပေးအပ်ပါ၏။ ကမ္မဝါစာအဆုံး၌ မာနတ်ကို ထိုသိမ်ပြင်၌ပင်ဆောက်တည်၍ ကြားအပ်၏။ ပါဠိလာတိုင်း ကြားအပ်၏။ ပါဠိအနက်ကိုယူ၍ တစ်စုံတစ်ခုသော ဘာသာဖြင့်လည်း ကြားအပ်ပါ၏။ ကြားပြီး ဝတ်ချလိုအံ့ သံဃအလယ်၌ပင် ချအပ်၏။ သိမ်မှရဟန်းတို့ထွက်ကုန်သော် တစ်ပါးထံ၌လည်း ချအပ်ပါ၏။ သိမ်မှထွက်မှသတိရသော် အတူသွားဖော်ရဟန်းထံ၌ ထိုရဟန်းမရှိသော် မကြားရသေးသော ရဟန်းတစ်ပါးပါးထံ၌ ဖြစ်စေ၊ နှစ်ပါးသုံးပါးစသည်ထံ၌ ဖြစ်စေ၊ သိမ်၌မကြားရသေးသော ရဟန်းဖြစ်မူ ကြား၍ ချအပ်၏။ ချပြီးက ပကတတ်အရာ၌ တည်၏။]
ယဿ မာဠက နာရောစိတံ တဿ အာရောစေတွာ နိက္ခိပိတဗ္ဗ၊ ယဿ အာရောစိတံ၊ တဿ ပုန အာရောစနကိစ္စံ နတ္ထိ၊ ကေဝလံ နိက္ခိပိတဗ္ဗဝ၊ ဝတ္တံ နိက္ခိပိတွာ ဝသန္တဿ ဥပစာရသီမာဂတာနံ သဗ္ဗေသံ အာရောစနကိစ္စံ နတ္ထိ၊ ဒိဋ္ဌရူပါနံ သုတသဒ္ဒါနံ အာရောစေတဗ္ဗ။ အဒိဋ္ဌအဿုတာနမ္ပိ အန္တော ဒွါဒသဟတ္ထဂတာနံ အာရောစေတဗ္ဗ၊ “ဣဒံ ဝတ္တံ နိက္ခိပိတွာ ဝသန္တဿ လက္ခဏန္တိ ဝုတ္တံ။(ဇီ၊ စာ- ၅၁၂) (ဤဋီကာစကားရပ်ကို ဝတ်ချသည့် အရပ်၌သာယူ၊ သံဃာမသုတ်သင်နိုင်၍ ကျောင်းပြင်ထွက်၍ ဝတ်နေခွင့်ပြုသော အဋ္ဌကထာစကားရပ်စသည်ကို ထောက်ပါဟူ၏။)
ကြားရခြင်းအကြောင်း
(အညဿ ယဿ မာဠက နာရောစိတံ တဿ) အာရောစေတွာ နိက္ခိပိတဗ္ဗန္တိ ဒုက္ကဋပရိမောစနတ္ထိ ဝုတ္ထံ၊ ကေစိ ပန “တဒဟေဝ ပုန ဝတ္တံ သမာဒိယိတွာ အရုဏံ ဥဋ္ဌာပေတုကာမဿ ရတ္တိစ္ဆေဒပရိဟာရတ္ထမ္ဘီ” တိ ၀ဒန္တိ။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၁ရ)(တိ၊ စာ-၂၁၈)
တဿ အာရောစေတွာ နိက္ခိပိတဗ္ဗန္တိ အနာရောစနေန ဝတ္တဘေဒဒုက္ကဋပရိမောစနတ္ထံ ဝုတ္တံ။ (သာ၊ စာ-၃၇၁)
ထို့ကြောင့် ထိုဋီကာစကားရပ်များကိုထောက်လျှင် တစ်စုံတစ်ခုသောအကြောင်းဖြင့် ရတ္တိစ္ဆေဒဖြစ်ပြီးသာ ပါရိဝါသိက မာနတ္တာစာရိက ရဟန်းတို့သည် ထိုရတ္တိစ္ဆေဒဖြစ်သောနေ့၌ အရုဏ်မတက်မီ ထိုဝတ်ကိုချ၍ အသစ်တစ်ဖန်ဆောက်တည်၍ အသစ်တစ်ဖန်ကြားရသော် ထိုလာလတ္တံ့သော ရတ္တိစ္ဆေဒ အနာဂါတ်ညဉ့်သည်ပင် ဂဏနူပကဖြစ်ရာသေးသည်။ အဘယ့်ကြောင့်နည်းဟူမူကား ပရိဝတ်မာနတ်ပေးပြီးသော ရဟန်းတို့ ထိုခဏ၌ဝတ်ကိုဆောက်တည်၍ မကြားခြင်းနှင့် နောက်နောက်ဖြစ်သော ရတ္တိစ္ဆေဒသည်မထူး မပြား သင့်သောကြောင့်တည်း။ (စံကျောင်း-၉၆)
ကမ္မဝါစာ၏အဆုံး၌ ထိုသိမ်ပြင်၌ပင် . .မာနတ်ကိုဆောက်တည်၍ ကြားအပ်၏ဟူသော အဋ္ဌကထာစကားရပ်ဖြင့် ထိုသိမ်အပြင်၌ မဆောက်တည်သော် တစ်ပါးသောအရပ်၌ (ပရိဝါသ်) ပေးခြင်း တစ်ပါးသောအရပ်၌ဆောက်တည်ခြင်း ဖြစ်ခဲ့သောကြောင့် မအပ်ဟူသော အနက်ကိုပြတော်မူ၏။ အနိက္ခိတ္တဝတ်ဖြစ်အံ့ ဝတ်ဆောက်တည်ပြီးမှသာ ဝတ်ကိုကြားအပ်သောကြောင့် ထိုသိမ်ပြင်၌ ဝတ်ကိုမဆောက်တည်သည်ရှိသော် သိမ်ပြင်၌စည်းဝေးကုန်သော ရဟန်းတို့ကိုမကြားရ၊ မကြားရသည်ရှိသော် ရတ္တိစ္ဆေဒပင်ဖြစ်သည်ကို ပြတော်မူ၏။ (သာရ စာ-၃၈၅)
နိက္ခိတ္တဝတ်ဖြစ်အံ့၊ မကြားသော်လည်း ရတ္တိစ္ဆေဒမဖြစ်။ အဘယ်ကြောင့်နည်းဟူမူကား ထိုသိမ်အပြင်၌ပင် ဝတ်ကိုချ၍ နောက်မှတစ်ဖန် ဆောက်တည်သောကြောင့်တည်း၊ ဝတ္တဘေဒလက္ခဏာလည်း မထင်၊ ကျောင်းပ၌ခဏ္ဍသိမ်ရှိ၍ ထိုခဏ္ဍသိမ်၌ဝတ်ယူစဉ် ဝတ်ဆောက်တည်စဉ်ကာလ လာကုန်သော အာဂန္တုကရဟန်းတို့၌ ဒိဋ္ဌသုတရှိသော်လည်း ဤအတူပင် ရတ္တိစ္ဆေဒဝတ္တဘေဒမဖြစ်။ (ညောင်ကန်ဆရာတော်၊ သာရ၊ စာ-၄၀၄)
သစေ အပ္ပဘိက္ခုကော ဝိဟာရော ဟောတိ (ဋ္ဌ၊ စာ-၁ရ) စသော အဋ္ဌကထာစကားဖြင့် ရှေးအခါကာလ၌ နိက္ခိတ္တဝတ်ကို ကျောင်းတွင်း၌ မနေကုန်။ ကျောင်းပ၌သာနေကုန်၏ဟူသော အနက်သည်ပြီး၏။ ထို့ကြောင့် အနိက္ခိတ္တဝတ်နေသော ရဟန်းသည် ဒိဋ္ဌသုတပင်မရှိသော်လည်း ဥပစာရသိမ်တွင်း၌ တည်ကုန်သော ရဟန်းတို့အား ကြားအပ်၏။ နိက္ခိတ္တဝတ်နေသောရဟန်းတို့အားကား ဒိဋ္ဌသုတမရှိသော် ဥပစာရသိမ်တွင်း၌ တည်ကုန်သော ခပ်သိမ်းကုန်သော ရဟန်းတို့အား ကြားဖွယ်မရှိပြီ။ ဒိဋ္ဌသုတရှိကုန်သော ရဟန်းတို့အားသာ ကြားဖွယ်ရှိ၏။ ထို့ကြောင့် ဒိဋ္ဌသုတရှိကုန်သော ရဟန်းတို့အား ကြားအပ်၏။ အဘယ့်ကြောင့်နည်းဟူမူကား အပ၌သာနေသောကြောင့်တည်း။ ယခုကာလကဲ့သို့ နိက္ခိတ္တဝတ်ကို ကျောင်းတွင်း၌နေအံ့ ဒိဋ္ဌသုတပင် မရှိသော်လည်း ကျောင်းတွင်း၌တည်သော ခပ်သိမ်းကုန်သော ရဟန်းတို့အား ကြားအပ်၏။ မကြားသော် ရတ္တိစ္ဆေဒဝတ္တဘေဒဖြစ်၏။ (သာရ၊ စာ-၄ဝ၃၊၄၀၄)
စာမျက်နှာ-281
ကျောင်း၌ နိက္ခိတ္တဝတ်နေခမ်း
[သစေ အပ္ပဘိက္ခုကော ဝိဟာရော ဟောတိ၊ သဘာဂါ ဘိက္ခူ၊ ဝသန္တိ၊ ဝတ္တံ အနိက္ခိပိတွာ အန္တောဝိဟာရေယေဝ ရတ္တိယော ဂဏေတဗ္ဗာ။ အထ န သက္ကာ သောဓေတုံ၊ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝတ္တံ နိက္ခိပိတွာ ပစ္စုသသမယ စတူဟိ ပဉ္စဟိ ဝါ ဘိက္ခူဟိ သဒ္ဓိ ပရိက္ခိတ္တဿ ဝိဟာရဿ ပရိက္ခေပတော၊ အပရိက္ခိတ္တဿ ပရိက္ခေပါရဟဋ္ဌာနတော ဒွေ ပါတေ အတိက္ကမိတွာ မဟာမဂ္ဂတော ဩက္ကမ္မ ဂုမ္ဗန ဝါ ဝတိယာ ဝါ ပဋိစ္စဋ္ဌာနေ နိသီဒိတဗ္ဗ။ အန္တောအရုဏေယေဝ ဝုတ္တနယန ဝတ္တံ သမာဒိယိတွာ အာရောစေတဗ္ဗ။ သစေ အညာ ကောစိ ဘိက္ခု ကေနစိဒေဝ ကရဏီယေန တံ ဌာနံ အာဂစ္ဆတိ၊ သေစေ ဒသ တံ ပဿတိ၊ သဒ္ဒံ ဝါဿ သုဏာတိ၊ အာရောစေတဗ္ဗ။ အနာရောစေန္တဿ ရစ္တစ္ဆေဒေါ စေဝ ဝတ္တေဘေဒေါ စ။ အထ ဒွါဒသဟတ္တံ ဥပစာရံ ဩက္ကမိတွာ အဇာနန္တဿေဝ ဂစ္ဆတိ၊ ရတ္တိစ္ဆေဒေါ ဟောတိ ဧဝ၊ ဝတ္တဘေဒေါ ပန နတ္ထိ။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၁၄)]
“ပရိက္ခိတ္တဿ ဝိဟာရဿ ပရိက္ခေပတော’တိ အာဒိ ကိဉ္စာပိ ပါဠိယံ နတ္တိ။ အထ ခေါ အဋ္ဌကထာ စရိယာနံ ဝစနေန တထာ ဝေ ပဋိပဇ္ဇိတဗ္ဗန္တိ စ ဝုတ္တံ။ (ဇီ၊ စာ-၅၁၂) ဒွေ လော္မူပါတေ အတိက္ကမိတွာတိ ဘိက္ခူနံ သဇ္ဈာယနသဒ္ဒသဝနူပစာရဝိဇဟနတ္ထံ ဝုတ္တံ။ မဟာမဂ္ဂတော ဩက္ကမ္မာတိ မဂ္ဂပ္ပဋိပန္နဘိက္ခူနံ ဥပစာရဝိဇဟနတ္ထံ (သဝနူပစာရဝိဇဟနတ္ထံတိ)။ ဂုမ္ဗန ဝါ ဝတိယာ ဝါ ပဋိစ္ဆန္နဋ္ဌာနေတိ ဒဿနူပစာရ ဝိဇဟနတ္ထံ။ (သာ၊ စာ-၃၇၁) “သဘာဂါ ဘိက္ခူ ဝသန္တီ”တိ ဝုတ္တတ္တာ ဝိသဘာဂါနံ ဝသနဋ္ဌာနေ ဝတ္တံ အသမာဒိယိတွာ ဗဟိ ဝ ကာတုမို့ ဝတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗိ။ (တိ၊ စာ-၂၁၈)
ပကတတ်တို့ ပြန်နိုင်ခွင့်
(အာရောစိတကာလတော ပဋ္ဌာယ စ ဧကံ ဘိက္ခုံ ဌပတွာ သေသေဟိ သတိ ကရဏီယေ ဂန္တုဋ္ဌိ ဝဋတိ၊ အရုဏ ဥဋ္ဌိတေ တဿ ဘိက္ခုဿ သန္တိက ဝတ္တံ နိက္ခိပိတဗ္ဗ။ (ဤ၌ ကြား၍ချအပ်၏ဟုမလာ) သစေ သောပိ ကေနစိ ကမ္မေန ပုရေအရုဏေယေဝ ဂစ္ဆတိ။ အညံ ဝိဟာရတော နိက္ခန္တံ ဝါ အာဂန္တုကံ ဝါ ယံ ပဌမံ ပဿတိ၊ တဿ သန္တိကေ အာရောစေတွာ ဝတ္တံ နိက္ခိပိတဗ္ဗ။ (မကြားရသေးသောကြောင့်ဟူ၏။) အယဉ္စ ယသ္မာ ဂဏဿ အာရောစေတွာ ဘိက္ခုနဉ္စ အတ္ထိဘာဝံ သလ္လတွာဝ ဝသိ၊ တေနဿ ဦနေ ဂဏ စရဏဒေါသော ဝါ ဝိပ္ပဝါသော ဝါ န ဟောတိ။] (ဋ္ဌ၊ စာ-၁၇)
(၁၂) တောင်အတွင်း ပကတတ်နှင့်ကင်းခြင်း
[အယဉ္စ-န ဟောတိ] “အတ္ထိဘာဝံ သလ္လက္ခတွာတိ ဒွါဒသဟတ္ထ ဥပစာရေ သလ္လက္ခတွာ, အနိက္ခိတ္တဝတ္တာနံ ဥပစာရသီမာယ အာဂတဘာဝံ သလ္လကတွာ သဟဝါသာဒိကံ ဝေဒိတဗ္ဗန္တိ စ ဝုတ္တံ။ (ဇီ၊ စာ-၅၁၂) (ဤအဋ္ဌကထာ ဋီကာတို့အရ (၁၂) တောင်အတွင်း၌ ပကတတ်တို့ရှိ၏ဟူသော အမှတ်သည် ရှိမှသာ ပကတတ်နှင့်ကင်း၍ နေအပ်၏။ (၁၂)တောင်အတွင်းမှာ မရှိ။ အပ၌ ရှိ၏ဟုသိသော်လည်းကောင်း
စာမျက်နှာ-282
ပကတတ်တို့ ပြန်သွားသည်ကိုသိသော်လည်းကောင်း ဝိပ္ပဝါသ ဦနေ ဂဏ စရဏ ဒေါသဖြစ်သည်ဟု ယူရမည်။ ဝတ်သားက ပကတတ်တို့ပြန်မှန်းမသိ ပြန်လေဘိမှသာ ဤခွင့် ပြုချက်ကား အကျုံးဝင်နိုင်၏ဟူ၏။ ဝိပ္ပဝါသောတိ ဧကကဿဝ ဝါသော၊ ပကတတ်မပါ တစ်ပါးတည်းနေသည်ကို ဝိပ္ပဝါသဟု အဋ္ဌကထာဆရာ ဆိုသည်ကိုလည်းကောင်း၊ ဒွါဒသဟတ္ထံ ဥပစာရံ မုဉ္ဇိတွာ ဧကေကေန ဂန္တဗ္ဗိ-ဟုဥပစာရသီမအပ၌ (၁၂)တောင် ပြင်ပအရပ်ကို ဧကကဟုအဋ္ဌကထာဆရာ သတ်မှတ်သည်ကိုလည်းကောင်း ထောက်ပါဟူ၏။ (ဆေဒနီသို့လည်း ကြည့်)
ကျောင်းသို့သွား၍ ဝတ်ချခြင်း
[သေစေ န ကဉ္စိ ပဿတိ၊ ဝိဟာရံ ဂန္ဓာ အတ္တနာ သဒ္ဓိ ဂတဘိက္ခုသု ဧကဿ သန္တိကေ နိက္ခိပိ တဗ္ဗန္တိ မဟာသုမတ္ထေရော အာဟ။ မဟာပဒုမတ္ထရော ပန “ယံ ပဌမံ ပဿတိ၊ တဿ အာရောစေတွာ နိက္ခိပိတဗ္ဗ၊ အယံ နိက္ခိတ္တဝတ္တဿ ပရိဟာရော”တိ အာဟ။] (ဋ္ဌ၊ စာ-၁၇)
အနိက္ခိတ္တဝတ္တေန အန္တောဥပစာရဂတာနံ သဗ္ဗေသမ္ပိ အာရောစေတဗ္ဗတ္တာ “အယံ နိက္ခိတ္တဝဿ ပရိဟာရော”တိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ နိက္ခိတ္တဝတ္တဿာတိ ဝတ္တံ နိက္ခိပိတွာ ပရိဝသန္တဿာတိ အတ္ထော။ အယံ ပနေတ္ထ ထေရဿ အဓိပ္ပါယော၊ ဝတ္တံ နိက္ခိပိတွာ ပရိဝသန္တဿ ဥပစာရဂတာနံ သဗ္ဗေသံ အာရော စနကိစ္စံ နတ္ထိ၊ ဒိဋ္ဌရူပါနံ သုတသဒ္ဒါနံ အာရောစေတဗ္ဗ၊ အဒိဋ္ဌအသုတာနမ္ပိ အန္တောဒွါဒသဟတ္ထဂတာနံ အာရောစေတဗွီ။ ဣဒံ ဝတ္တံ နိက္ခိပိတွာ ပရိဝသန္တဿ လက္ခဏန္တိ။ (သာ၊ စာ-၃၇၁) [ဤစကားရပ်ကို လည်း ဝတ်ချရာ၌ ယူဟူ၏။]
ပရိဝါသ မာနတ္တာရောစနဝတ်များကို ဥပစာရသိမ်ဖြင့် ပိုင်းခြားအပ်ကြောင်းကို သာရတ္ထဆရာ ကိုယ်တိုင် စီဝရက္ခန္ဓက၌ ဖော်ပြလျက်ရှိ၏။ [ကင်္ခါတတိယကထိန သိက္ခာပဒအဖွင့်၌ လည်းရှုပါ]
ဝိသုဒ္ဓါရုံဆရာတော်အဆို
ဤဝတ်အကျင့်သည် အပဏ္ဏကပဋိပဒါဖြစ်ရကား ဝတ်စောင့်နေတုန်း၊ ပကတတ်များကို အရုဏ် မတက်မီ ပြန်စေခြင်းလည်းမသင့်၊ ဥပစာ အတွင်းသို့ရောက်ပြီးလျက် ရဟန်းအားလုံးကိုမကြားဘဲ ဒိဋ္ဌသုတ ရဟန်းတို့ကိုသာကြား၍ ဝတ်ကိုချခြင်းလည်း မသင့်ဟူ၏။ (မာနတ္တာဒိ)
မာနတ်ကိုကြား၍ ချပါ (လင်္ကာရဆရာတော်)
မာနတ္တစရဏကာလ ပန သမာဒါနေ အာရောစိတေပိ နိက္ခိပနေ အဝဿံ အာရောစေတဗ္ဗ မေဝ။ ကသ္မာ? ဒိဝသန္တရဘာဝတော။ “ဒေဝသိကံ အာရောစေတဗ္ဗန္တိ ဟိ ဝုတ္တံ။ ဧဝံ သန္တေပိ သာယံ သမာဒါနကာလေ အာရောစေဿတိ၊ တသ္မာ နိက္ခိပနေ အာရောစနကိစ္စံ နတ္ထီတိ စေ? န၊ သာယံ သမာဒါနကာလေ ဧတေ ဘိက္ခူ အာဂစ္ဆိဿန္တိပိ၊ န အာဂစ္ဆိဿန္တိပိ၊ အနာဂတာနံ ကထံ အာရောစေတုံ
စာမျက်နှာ-283
လဘိဿတိ၊ အနာရောစနေ စ သတိ ရတ္တိစ္ဆေဒေါ သိယာ၊ တသ္မာ တသ္မိံ ဒိဝသေ အရုဏေ ဥဋ္ဌိတေ ဝတ္တနိက္ခေပနတော ပုရေယေဝ အာရောစေတဗ္ဗန္တိ။ နာ မတိ၊ သုတရံ ဥပဓာရေတွာ ဂဟေတဗ္ဗ။ [လင်္ကာရ-ဒုစာ၊ ၂၃၀]
(ဤဋီကာဆရာအလိုအားဖြင့် ကျောင်းတွင်း၌ ခဏ္ဍသိမ်ရှိ၍ ထိုခဏ္ဍသိမ်၌ မာနတ်ယူခြင်းစသည် ကိုပြုသော် ဥပစာရသိမ်တွင်း၌တည်သော ခပ်သိမ်းကုန်သောရဟန်းတို့အား ကြားအပ်၏။ မကြားဘဲ နိက္ခိတ္တ မာနတ်ဖြစ်၍ သိမ်ပြင်၌ချပြီးလျှင် ညဉ့်အခါဆောက်တည့်အံ့။ ထိုနေ့သည် ရတ္တိစ္ဆေဒဖြစ်၏ဟူသော အနက် သည်ပြီး၏။ (သာရ၊ စာ-၄၀၅) ဤဋီကာရှင်၏ဝါဒကို မာနတ္တာဒိက နှစ်သက်၏။
ညောင်ကန်ဆရာတော်အဆို
ဒေဝသိကံ အာရောစေတဗွီ-ဟူသော အာရောစနဝတ်ကို ရတ္တိစ္ဆေဒကိုရည်၍မမိန့်၊ ဝတ္တဘေဒ ဒုက္ကဋကိုသာရည်၍ မိန့်သည်။ အနာရောစန ရတ္တိစ္ဆေဒ အင်္ဂါရပ်နှင့် တခြားစီဖြစ်သည်။ ထိုသို့မယူမူ မာနတ်၌သာ အနာရောစန ရတ္တိစ္ဆေဒ အင်္ဂါရပ်ပါသည်မဟုတ်၊ ပရိဝါသ်၌လည်း အနာရောစန ရတ္တိစ္ဆေဒအင်္ဂါ ရပ်ပါသဖြင့် ပရိဝါသ်လည်း နေ့တိုင်းကြားအပ်၏ဟူသော အနက်သည်ရောက်ရာ၏။ ထို့ကြောင့် မာနတ် ချသောအခါ ဒိဝသန္တရဖြစ်သော်လည်း ရတ္တိစ္ဆေဒ အင်္ဂါမထင်။ သို့သော် ဝိနယာလင်္ကာရဋီကာ လာတိုင်း ကျင့်ခြင်းသည်သာ ကောင်းသည်ဟူကုန်၏။
ဗန်းမော်ဆရာတော်အဆို
ဒေဝသိကံ အာရောစေတဗ္ဗ ဟူသည်၊ အနိက္ခိတ္တဝတ်နေလျှင်သာ မာနတ်၌ ရှေးကြားဘူးပြီးဟု မမှတ်ရာ၊ မချဘဲနေသော် ရက်တိုင်းကြားအပ်သည်ဟု ဆိုလိုသည်။ အဋ္ဌကထာ၌လည်း အရုဏ်မတက်မီ ကျောင်းပြင်ထွက်၍ နိက္ခိတ္တဝတ်နေရာ၌ အရုဏ်မတက်မီ ကြားဖူးပြီး ရဟန်းထံ၌ ဝတ်ချသောအခါ ကြား၍ ချအပ်သည်ဟုမလာ။ မာနတ်ယူပြီး သိမ်မှမေ့ထွက်ရာ၌လည်း ကြားဖူးပြီးရဟန်းထံ၌ ကြား၍ချအပ် သည်ဟုမလာ။ မကြားရသေးသော ရဟန်းထံ၌သာ အနာရောစန ဝတ္တဘေဒဒုက္ကဋ် လွတ်ရုံအကျိုးငှာသာ ကြား၍ချအပ်သည်ဟု ဋီကာတို့၌ဆိုသည်။ ရတ္တိစ္ဆေဒဖြစ်သည်ဟုမလာ။ အကယ်၍ အထက်ပါ ဝိနယာ လင်္ကာရဋီကာအတိုင်း ဒေဝသိကံ အာရောစေတဗ္ဗ ပါဠိ၏အဓိပ္ပာယ်ကိုမှတ်ယူသော်
(၁) နံနက်ကြား၍ချပြီးသော ပကတတ်ဖြစ်လျှင် ညအခါထိုသူများထံမှာ မာနတ်ကိုဆောက်တည် ရုံမျှသာ ဆောက်တည်ရတော့မည်။ ကြားဖွယ်မရှိပြီ။ မကြားခြင်းကြောင့် အနာရောစန ရတ္တိစ္ဆေဒတို့သည် အဘယ်မှာဖြစ်တော့အံ့နည်းဟူသောအနက်
(၂) ပါရိဝါသိကဝတ်၌ - ဒေဝသိကံ အာရောစေတဗွီဟု မဟောကြားခြင်းကြောင့် ပရိဝါသ်သား များမှာလည်း ရှေးဦးစွာ တစ်ရက်ကြားဖူးပြီး ပကတတ်ဖြစ်လျှင် နောက်နောက်ရက်များ၌ ကြားဖွယ်မရှိပြီ၊ ဆောက်တည်ရုံမျှသာ ဆောက်တည်ရတော့မည်။ မကြားခြင်းကြောင့် အနာရောစနဒုက္ကဋ် ရတ္တိစ္ဆေဒတို့ မဖြစ်ရာပြီဟူသောအနက် - ဤအနက်အဓိပ္ပာယ်သို့ ရောက်လေကုန်ရာ၏။
စာမျက်နှာ-284
ဤအနက် အဓိပ္ပာယ်တို့ကိုမှတ်ယူသဖြင့် ပရိဝါသ်၊ မာနတ်များကို ဆောက်တည်ရုံသာ ဆောက် တည်၍ မကြားဘဲနေရမည့်အရာလည်း ပါဠိ အဋ္ဌကထာဋီကာတို့၌နေအပ်သည်ဟူ၍ မလာရှိချေ။ အန္တော အရုဏေယေဝ ဝုတ္တနယန ဝတ္တံ သမာဒိယိတွာ အာရောစေတဗ္ဗစသည်ဖြင့် အဋ္ဌကထာ၌ ဝတ်ဆောက် တည်ပြီးလျှင် ကြားအပ်သည်၏အဖြစ်၊ မကြားဘဲနေလျှင် ရတ္တိစ္ဆေဒနှင့်တကွ ဝတ္တဘေဒဒုက္ကဋ် မကင်းလွတ် ရာသည်၏အဖြစ်တို့ကိုသာ များစွာဆိုအပ်လေသည်။ ဝတ်ချက ပကတတ်အရာ၌တည်၍ အကြိမ်တစ်ရာ တစ်ထောင်ချက ဆောက်တည်တိုင်းကြားအပ်သော သဘောဖြစ်ချေသည်။ ထို့ကြောင့် မကြားရသေး သော ကတတ်ထံ၌ကြား၍ချ။ ကြားပြီးပကတတ်ထံ၌ကားကြား၍ ချဖွယ်မလိုဟူ၏။ [ဆေဒနီ၊ သမူဟပ စာ၂၆၂]
သံဃာအလယ်၌သာပြုလုပ်ပါ
[ဝတ္တံ သမာဒိယိတွာ တတ္ထဝ သံဃဿ အာရောစေတဗ္ဗ၊
—
လ -အာရောစေတွာ သေစ နိက္ခ ပိတုကာမော၊ ဝုတ္တနယေနေဝ သံဃမဇ္ဈေ နိက္ခိပိတဗ္ဗ] (ဋ္ဌ၊ စာ-၁၆,၁၄) ဟုအဋ္ဌကထာလာသောကြောင့် သံဃာအလယ်၌နေ၍သာတောင်းခြင်း (ပေးခြင်း) ဆောက်တည်ခြင်း ကြားခြင်းကို ပြုအပ်၏ဟူသော အနက်သည်ထင်၏။ (သာရ၊ စာ-၄၀)
အဗ္ဘာန်သွင်းခမ်း
[ဧဝံ ဆာရတ္တံ မာနတ္တံ အခဏ္ဍ စရိတွာ ယတ္ထ သိယာ ဝီသတိဂဏော ဘိက္ခုသံဃော၊ တတ္ထ သော ဘိက္ခု အတ္တေတဗ္ဗော။ အတ္တေန္တေဟိ စ ပဌမံ အဗ္ဘာနာရဟော ကာတဗ္ဗော။ အယဉ္စိ နိက္ခိတ္တဝတ္တတ္တာ ပကတတ္တဋ္ဌာနေ ဌိတော၊ ပကတတ္တဿ စ အဗ္ဗာနံ ကာတုံ န ဝဋ္ဋတိ၊ တသ္မာ ဝတ္တံ သမာဒါတဗ္ဗာ။ ဝတ္တေ သမာဒိန္နေ အဗ္ဘာနာရဟော ဟောတိ။ တေနာပိ ဝတ္တံ သမာဒိယိတွာ အာရောစေတွာ အဗ္ဘာနံ ယာစိ တဗ္ဗ။ (ဤ၌ ဝတ်ကြားအပ်ကြောင်းလာ၏။ အနိက္ခိတ္တဝတ္တဿ ပုန ဝတ္တသမာဒါနကိစ္စံ နတ္ထိ၊ သော ဟိ ဆာရတ္တာတိက္ကမေနေဝ အဗ္ဘာနာရဟော ဟောတိ၊ တသ္မာ သော အန္တေတဗ္ဗော။] (ဋ္ဌ၊ စာ-၁၇၊၁၈)
မာနတ်ညဉ့်ပြတ်ခြင်း
ယာဝတီဟံ၊ တာဝတီဟံဟု ပရိဝါသ်၌လည်းကောင်း၊ ဆာရတ္တံ မာနတ္တံဟု မာနတ်၌လည်းကောင်း၊ အစ္စန္တသံယောဂဖြင့် ဟောတော်မူခြင်းကြောင့် ပရိဝါသ်မာနတ်တို့၌ ညဉ့်ပြတ်လျှင် . အရင်းသို့ငင်ရမည်ဟု အယူရှိကြ၏။ မသင့်အနေတည်း၊ ဖုံးလွှမ်းသောရက် လုံးလုံးစေ့အောင် ပရိဝါသ်နေရမည်။ ခြောက်ညဉ့် လုံးလုံးပြည့်အောင် မာနတ်ကျင့်ရမည်ဟုသာ ဆိုလိုခြင်းဖြစ်သည်။ ရက်ကျိုးရက်ပျက်များကို ဖြည့်စွက်ရန် ရက်ပိုရက်တိုးတို့ဖြင့် ဝတ်နေအပ်ကြောင်း အဋ္ဌကထာဆရာတို့ ခွင့်ပြုသည်ကိုထောက်ပါလေ။ ရတ္တိစ္ဆေဒ ဖြစ်ကာမျှဖြင့်နှင့် အရင်းသို့ပြန်၍ ငင်ရမည်ဟုမလာမရှိ၊ လာရှိသည်မှာ အန္တရာပတ်သင့်ခဲ့လျှင်သာ အရင်း
စာမျက်နှာ-285
သို့ပြန်၍ မူလာယပဋိကဿန ဝတ်နေအပ်ကြောင်း အတောင်း အကြား ဉ တ် ကမ္မဝါစာများနှင့် အထင်အရှား ဘုရားဟောတော်မူသည်။
ယံ ဣဓ ပန ဘိက္ခဝေ ဘိက္ခု၊ မာနတ္တံ စရန္တော ဝိဗ္ဗတိ၊ ဝိဗ္ဗန္တကဿ ဘိက္ခဝေ မာနတ္ထစရိယာ န ရုဟတိ၊ သော စေ ပုန ဥပသမ္ပဇ္ဇတိ၊ တဿ တဒေဝ ပုရိမံ ပရိဝါသဒါနံ၊ ယော ပရိဝါသော ဒိန္နော သုဒိန္နော၊ ယော ပရိဝုတ္တော သုပရိဝုတ္တော၊ ယံ မာနတ္တံ ဒိန္နံ သုဒိန္နံ၊ ယံ မာနတ္တံ စိဏ္ဏ သုစိဏ္ဏ၊ အဝသသံ စရိတဗ္ဗ (ပါ၊ စာ-၁၅၆)ဟူသော စူဠဝါ ပါဠိတော်၌လာသော လူထွက်ရဟန်းထက်ပို၍ ညဉ့်ပြတ်နိုင်ဖွယ် မရှိ။ ထိုသို့ ညဉ့်ပြတ်ခြင်းကြောင့် အရင်းသို့ငင်ရမည်ဟုမလာ၊ ကြွင်းသောရက်တို့ကိုသာ ပြည့်အောင်ဆက်လက် ကျင့်ရမည်ဟု ဟောတော်မူသည်။
ထို့ကြောင့် ရတ္တိစ္ဆေဒဖြစ်၍ ဖုံးလွှမ်းသောရက်မပြည့်သော်လည်းကောင်း၊ မာနတ်၌လည်း ရတ္တိစ္ဆေဒ ဖြစ်၍ (၆) ညဉ့်မပြည့်သော်လည်းကောင်း၊ တစ်ညဉ့်နှစ်ညဉ့်စသည် မဆောက်တည်၍ ညဉ့်မပြည့်ခဲ့သော် လည်းကောင်း၊ ပရိဝါသ်သားအားလည်း မာနတ် မပေးအပ်။ မာနတ်သားအားလည်း အဗ္ဗာန်မသွင်းအပ်၊ ညဉ့်ပြည့်အောင် ညဉ့်စားတိုး၍သာ နေအပ်သည်။ အရင်းသို့ ပြန်လည်ငင်ဖွယ်မလိုဟု မှတ်အပ်၏။ ဤကား ဆရာခပ်သိမ်းတို့အဆိုညီသော စကားရပ်တည်း။
အဗ္ဗာန်သွင်းပြီး ဝတ်ကိုချသင့်၊ မချသင့်
ပရိဝါသကံ မာနတ်ကံ၊ အဗ္ဘနကံတို့နှင့်စပ်သည့်အရာသည် ကုက္ကုစ္စသံသယရှိရာသော အရာဖြစ်၍ ရက်တို။ရက်ပိုများဖြင့်ပင် ဝတ်နေအပ်ကြောင်း အဋ္ဌကထာဆရာတို့ ခွင့်ပြုအပ်ရာကား - အကယ်၍ ကံ မအောင်ခဲ့သော်၊ ပကတတ်အရာ၌လည်း တည်ရလေအောင် နောင်သံဃာဒိသေသ်သင့်သော်လည်း မူလာယ ပဋိကဿနကံမဖြစ်လေရအောင် မာနတ်ကိုချသင့်၏ဟု ရှေးပေစာတို့လည်းကောင်း၊ ဗန်းမော်ဆရာတော် ကလည်းကောင်း အယူရှိကြ၏။
အကယ်၍ မာနတ်ကိုအဗ္ဘာန်သွင်းပြီး ချသင့်သည်ဟုယူလျှင် ပရိဝါသ်ကိုလည်း မာနတ်တက်ပြီး က ချသင့်၏ဟုယူရာ၏။ အကယ်၍ ပရိဝါသ်သည် မအောင်မြင်ခဲ့လျှင် မာနတ်လည်း အကျိုးမပြီးရာသော ကြောင့် အဗ္ဗာန်တက်ပြီးက မာနတ်ကိုပင်ချမည်လော၊ ပရိဝါသ်ကိုပင်ချမည်လော၊ ရှုပ်ထွေးဖွယ်ရာပင်ဖြစ် သည်။ သို့အတွက် ဤဝတ်များသည် အပဏ္ဏကပဋိပဒါဖြစ်၍ သံသယရှိသင့်သေးလျှင်လည်း သံသယ ကင်းအောင်ပြုပြီးမှသာ မာနတ်တက်ခြင်း အမွှန်သွင်းခြင်းတို့ကို ပြုသင့်ပေသည်။ ဝတ်ကိုချခြင်းဖြင့် မိမိ ကုစားသော အာပတ်အပေါ်၌လည်း သံသယမပြေငြိမ်းရာပင်ကျ၍ အကျိုးမပြီး။ အချည်းနှီးသဘောသာ သက်ရောက်နိုင်သည်။ ဝတ်ချခြင်းကိုကား သင်္ဂဇာဆရာတော် ဘုရားကြီးဆရာတော်စသည်တို့လည်း မနှစ် သက်ဟု အဆင့်စကားကြားဖူး၏။ မာနတ္တာဒိလည်း ဤဝါဒကိုမနှစ်သက်။
စာမျက်နှာ-286
ပရိဝါသကထာ (၂-ပဋိစ္ဆန္ဓမာခုတ်)
ပရိဝါသ်အပြား
(၁) ပရိဝါသ
(၂) သုဒ္ဓန္တပရိဝါသ
(၃) သမာဓာနပရိဝါသဟူ၍ သုံးပါးပြား၏။ (ဌ၊ စာ-၁၈)
(၁) ပဋိစ္ဆန္န အာကာရ (၁၀)ပါး
[အာပတ္တိ စ ဟောတိ အာပတ္တိသည် စ၊ ပကတတ္တောစ ဟောတိ ပကတတ္တသညီ စ၊ အနန္တရာယိကောစ ဟောတိ အန္တရာယိကသည္ စ၊ ပဟု စ ဟောတိ ပဟုသညီ စ၊ ဆာဒေတုကာမော စ ဟောတိ ဆာဒေတိစာတိ (ဋ္ဌ၊ စာ-၁၈၊၁၉) (တိ၊ စာ-၁၈)] [ ဥက္ခိတ္တကမဟုတ်သူသည် ပကတတ်။ အပ္ပနာ ပန ဝတ္ထု ဝါ ဂန္တံ ဝါ အသမန ပဟုသည်နာ ဝါ အပ္ပသည်နာ ဝါ ဆာဒိတာ ဟောတု၊ အစ္စာဒိတာဝ။] (ဋ္ဌ၊ စာ-၂၀)
အာပတ်ကိုကြားအပ် မကြားအပ်သော ပုဂ္ဂိုလ်
ဟိ ဥပဇ္ဈာယာဒိဘာဝေါ ဟိ ဣဓ အပ္ပမာဏံ၊ အဝေရိသဘာဂမတ္တမဝ ပမာဏံ၊ တသ္မာ အဝေရိ သဘာဂဿ သန္တိကေ အာရောစေတဗ္ဗာ။ ယော ပန ဝိသဘာဂေါ ဟောတိ၊ သုတွာ ပကာသေတုကာမော၊ ဧဝရူပဿ ဥပဇ္ဈာယဿာပိ သန္တိကေ နာရောစေတဗ္ဗာ။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၂၀) ။ သဘာဂသံဃာဒိသေသံ အာပန္နဿ ပန သန္တိကေ အာဝိ ကာတုံ န ဝဋ္ဋတိ၊ သစေ အာဝိကရောတိ၊ အာပတ္တိ အာဝိကတာ ဟောတိ၊ ဒုက္ကဋာ ပန န မုစ္စတိ။ တသ္မာ သုဒ္ဓဿ သန္တိကေ အာဝိကာတဗ္ဗာ။] (ဋ္ဌ၊ စာ-၂၁) [သဘာဂသံဃာ ဒိသေသံ အနာပန္ဓဿ သန္တိက) (သာ၊ စာ-၃၇၁) တတော ဝုဋ္ဌိတဿ ဝါ။ (တိ၊ စာ-၂၁၈)
စာမျက်နှာ-287
ကြားပုံ
အာဝိကရောန္တော စ တုယှံ သန္တိကေ ဧကံ အာပတ္တိ အာဝိကရောမီတိ ဝါ အာစိက္ခာမီတိ ဝါ အာရောစေမီတိ ဝါ မမ ဧကံ အာပတ္တိ အာပန္နာဝံ ဇာနာဟီတိ ဝါ ဝဒတု၊ ဧကံ ဂရုကာပတ္တိ အာဝိကရော မီတိအာဒိနာ ဝါ နယန ဝဒတု၊ သဗ္ဗေပိ အာကာရေဟိ အပ္ပဋိစ္ဆန္နာဝ ဟောတီတိ ကုရုန္ဒိယံ ဝုတ္တံ၊ သေစ ပန လဟုကာပတ္တိ အာဝိကရောမီတိအာဒိနာ နယန ဝဒတိ၊ ပဋိစ္ဆန္နာ ဟောတိ။ ဝတ္ထု အာရော စေတိ၊ အာပတ္တိ အာရောစေတိ၊ ဥဘယံ အာရောစေတိ၊ တိဝိဓေနာပိ အာရောစိတာဝ ဟောတိ။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၂၁)
ပရိဝါသ် အစီအစဉ်
ဖုံးလွှမ်းသောရက် ပက္ခ,လ,နှစ်တို့အလိုက် သံဃာထံ၌ ပရိဝါသ်ကိုတောင်းရမည်။ သံဃာကလည်း တောင်းသည့်အားလျော်စွာ ပရိဝါသ်ကိုပေးပြီးနောက် ထိုသိမ်ပြင်၌ပင် ဝတ်ဆောက်တည်၍ ကြားအပ်၏။ နိက္ခိတ္တဝတ်နေလိုလျှင် သံဃာပကတတ်တစ်ပါးနှင့် မာနတ္တဝဏ္ဏနာ၌ဆိုသောနည်းအတိုင်း ကျောင်းပြင် ထွက်၍ ကျင့်ခြင်းစသည်ပြုအပ်၏။ အလုံးစုံတူ၏။
၃-ကြိမ်တောင်း(၁)ကြိမ်ကြား
ပရိဝါသ်ကိုမတောင်းဘဲ ပေးသည်ရှိသော် ကမ္မဝိပ္ပတ္တိမဖြစ်၊ ဝိပ္ပတ္တိအင်္ဂါ မဟုတ်သောကြောင့်တည်း။ ကမ္မဝါစာ၌ ပရိဝါသံ ယာစတိဟုထည့်ရွတ်က ကမ္မသမ္ပတ္တိဖြစ်သည်သာ။ ထိုသို့ရွတ်သဖြင့်လည်း မုသာဝါဒ လက္ခဏာ မထင်သောကြောင့် အာပတ်မသင့်။ အဟံ ဘန္တေ-လ-သံဃော ဓာရေတူတိ ဧတ္တကမေဝ ဝတွာ ယာစနေ ဝိယ ဒုတိယမ္ပိ တတိယမ္ပိ အဝုတ္တတ္တာ အစ္စာယိက ကာရဏေ သတိ ဧကဝါရံ အာရောစိ တေပိ သူပပန္နမေဝါတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗဟုလက်သန်းရှင်တို့မိန့်သည်ကိုထောက်၍ အချို့ဆရာတို့က တောင်းရာ၌လည်း သုံးကြိမ်တောင်းမှပင် ပတ္တကလ္လဖြစ်သည်။ ကြားရာ၌လည်း အဆောတလျင်ပြုအပ်သောအမှုမရှိသော် သုံးကြိမ် စေ့အောင်သာ ကြားအပ်၏ဟူကုန်၏။ မသင့်အနေတည်း။ အဘယ့်ကြောင့်နည်းဟူမူကား ဤသို့ ဆိုတိုင်းပြု မှသာ ပြည့်စုံသည်ကိုရည်၍မမိန့်၊ အနုရူပအားဖြင့် မိန့်သောကြောင့်တည်း။ (သာရ-၃၈၃)
ပါဠိတော်၌ကား တောင်းရာ၌ သုံးကြိမ်တောင်းအပ်ကြောင်း ဒုတိယမ္ပိ၊ တတိယမ္ပိ စသည်ဖြင့် လာ၏။ အဋ္ဌကထာ၌ ဝတ်ကိုကြားရာ၌ တစ်ကြိမ်ကြားပုံသာ လာ၏။ အထူးမဆို ထိုကြောင့် (၃)ကြိမ် တောင်း။ (၁)ကြိမ်ကြားလျှင် အပ်သောဟူ၏။
မာနတ်ပေးရာ၌ [အပ္ပဋိစ္ဆန္နာပတ္တိ ပဋိစ္ဆန္နာပတ္တိယာ သမောဓာနေတွာပိ ဒါတုံ ဝဋ္ဋတိ။]ဟု အဋ္ဌကထာ (စာ-၂၄) လာရကား အပ္ပဋိစ္ဆန္နအာပတ်တို့ကိုလည်း ပေါင်းပေးအပ်၏။
စာမျက်နှာ-288
(၂) သုဒ္ဓန္တ ပရိဝါသ
(က) စူဠသုဒ္ဓန္တ (ခ) မဟာသုဒ္ဓန္တဟု နှစ်မျိုးပြား၏။ ဤနှစ်ပါးစုံကိုပင် ညဉ့်အပိုင်းအခြားအလုံးစုံ ကိုလည်းကောင်း၊ အချို့ကိုလည်းကောင်း၊ (ဖုံးလွှမ်းမိသည်ကို) မသိသူအားလည်းကောင်း၊ မအောက်မေ့မိ သူအားလည်းကောင်း၊ သံသယရှိသူအားလည်းကောင်း ပေးအပ်၏။ အာပတ်၏အပိုင်းအခြားကို သိခြင်း မသိခြင်းကား ပမာဏမဟုတ်။ [အကာရဏမေတန္တိ “သမ္ဗဟုလာ သံဃာဒိသေသာ အာပတ္တိယော အာပဇ္ဇိ”န္တိ ဝုတ္တေ ဝုဋ္ဌာနတော။ (ဖီ၊ စာ-၅၁၃)
(က) စူဠသုဒ္ဓန္တ
ပဉ္စင်းဖြစ်သည်မှစ၍ အနုလောမအားဖြင့်လည်းကောင်း။ အာပတ်ကို အာရောစိတပြုသည့်နေ့မှ စ၍ ပဋိလောမအားဖြင့်လည်းကောင်း၊ ဤ၍ ဤမျှသော ရက်, ပက္ခ,လ, နှစ်ပတ်လုံး ဂရုကအာပတ်မှ စင်ကြယ် သည်ကို သိသူအားပေးအပ်သော ပရိဝါသ်သည် စူဠသုဒ္ဓန္တမည်၏။ စင်ကြယ်သည်ကို ပယ်၍ မစင်ကြယ် သမျှသာ ပရိဝါသ်နေအပ်၏။ တစ်လမစင်ကြယ်ဟုမှတ်၍ တစ်လပရိဝါသ်နေပြီ။ အခြားတစ်လမစင်ကြယ် သည်ကိုသိအံ့၊ ထိုလကိုလည်း ပရိဝါသ်နေအပ်၏။ နှစ်လဟုအမှတ်ပြု၍နေရာ၌ တစ်လသာငါမစင်ကြယ် ဟုဆုံးဖြတ်နိုင်မူ တစ်လသာနေ၏။ တစ်ဖန် ပရိဝါသ်ပေးဖွယ်ကိစ္စမရှိ။ ဤသို့ အထက်သို့တက်ခြင်း အောက် သို့သက်ခြင်းကား ဤပရိဝါသ်၏ လက္ခဏာတည်း။
အာပတ်မှ ထပုံလက္ခဏာ
[အညသ္မိံ ပန အာပတ္တိဝုဋ္ဌာနေ ဣဒံ လက္ခဏံ။ ယော အပ္ပဋိစ္ဆန္နံ အာပတ္တိ ပဋိစ္ဆန္နာတိ ဝိနယကမ္မံ ကရောတိ၊ တဿ အာပတ္တိ ဝုဋ္ဌာတိ။ ယော ပဋိစ္ဆန္နံ အပ္ပဋိစ္ဆန္နောတိ ဝိနယကမ္မံ ကရောတိ၊ တဿ န ဝုဋ္ဌာ တိ။ အစိရပဋိစ္ဆန္နံ စိရပဋိစ္ဆန္နာတိ ကရောန္တဿာပိ ဝုဋ္ဌာတိ။ စိရပဋိစ္ဆန္နံ အစိရပဋိစ္ဆန္နာတိ ကရောန္တဿ န ဝုဋ္ဌာတိ။ ဧကံ အာပတ္တိ အာပဇ္ဇိတွာ သမ္ပ ဟုလာတိ ကရောန္တဿာပိ ဝုဋ္ဌာတိ၊ ဧကံ ဝိနာ သလာနံ အဘာဝတော။ သမ္ဗုလာ ပန အာပဇ္ဇိတွာ ဧကံ အာပဇ္ဇန္တိ ကရောန္တဿ န ဝုဋ္ဌာတိ။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၂၆)
(ခ) မဟာသုဒ္ဓန္တ
[ထိုသို့ အနုလောမ ပဋိလောမအားဖြင့် ဆန်းစစ်၍မှ ညဉ့်အပိုင်းအခြားကို မသိမူ၊ မမှတ်မိမူ၊ သံသယရှိမူ ထိုသူအား ပေးအပ်သောပရိဝါသ်သည် မဟာသုဒ္ဓန္တပရိဝါသ်မည်၏။ ရဟန်းဖြစ်သည့်နေ့တိုင်အောင် ရက်ရေတွက်၍ ထိုမျှကာလနှင့်အညီ နေအပ်၏။ ဤ၌ အထက်သို့ကားမတက်၊ အောက်သို့ကားသက်၏။ အကယ်၍ဝတ်နေစဉ် တစ်လ၊ တစ်နှစ်ပင် အာပတ်သင့်၍ (ဖုံးလွှမ်း၍)နေသည်ဟု ဆုံးဖြတ်နိုင်မှု ထိုမျှသာ နေအပ်၏။
စာမျက်နှာ-289
(၃) သမောဓာနပရိဝါသ
(က) ဩဓာနသမောဓာန (ခ) အဂ္ဂသမောဓာန (ဂ) မိဿကမောဓာနဟူ၍ သုံးပါးပြား၏။
(က) ဩဓာနသမောဓာန
[ယော ပဋိစ္စန္နာယ အာပတ္တိယာ ပရိဝါသံ ဂဟေတွာ ပရိဝသန္တော ဝါ မာနတ္တာရဟော ဝါ မာနတ္တံ စရန္တော ဝါ အဗ္ဘာနာရဟော ဝါ အညံ အာပတ္တိ (ဂရုက) အာပဇ္ဇိတွာ ပုရိမာယ အာပတ္တိယာ သမာ ဝါ ဦန တရာ ဝါ ရတ္တိယော ပဋိစ္ဆာဒေတိ၊ တဿ မူလာယပဋိကဿနေန တေ ပရိဝုတ္ထဒိဝသေ စ မာနတ္တစိဏ္ဏ ဒိဝသေ စ သဗ္ဗေ ဩဓုနိတွာ အဒိဝသေ ကတွာ ပစ္ဆာ အာပန္နာပတ္တိ မူလာပတ္တိယံ သမောဓာယ ပရိဝါ သော ဒါတဗ္ဗာ။ တေန သစေ မူလာပတ္တိ ပက္ခပဋိစ္ဆန္နာ၊ အန္တရာပတ္တိ ဦနကပက္ခပဋိစ္ဆန္နာ,(တစ်ရက်ပင်ဖြစ် စေ) ပုန ပက္ခမဝ ပရိဝါသော ပရိဝသိတဗ္ဗော။ အထာပိ အန္တရာပတ္တိ ပက္ခပဋိစ္ဆန္နာဝ၊ ပက္ခမဝ ပရိဝသိတဗ္ဗ။ ] (ဌ၊ စာ-၂၆၊၂၇)
[အကယ်၍ အန္တရာပတ်ကား မူလအာပတ်ထက်ရက်ပို၍ ဖုံးလွှမ်းမိလျှင်ကား မဟာသုမထေရ်က “အတေကိစ္စကံ”ဟု ဆို၏။ မဟာပဒုမထေရ်ကား ဤသမုစ္စယက္ခန္ဓကသည် မြတ်စွာဘုရား သက်တော် ထင်ရှားရှိသည်နှင့် အလားတူ၍ ဝိနယဓရဿ ကမ္မဝါစံ ယောဇေတုံ သမတ္ထိဘာဝေါယေဝတ္ထ ပမာဏံ၊ တသ္မာ ယာ အတိရေကပဋိစ္ဆန္နာ ဟောတိ၊ တံ မူလာပတ္တိ ကတွာ တတ္ထ ဣတရံ သမောဓာယ ပရိဝါသော ဒါတဗ္ဗော (ဋ္ဌ၊ စာ-၂၇)ဟု မိန့်၏။ ဤကား ဩဓာနသမောဓာန်တည်း။]
(ခ) အဂ္ဃသမောဓာန ဆရာတို့အကြိုက်များ၏။
[အဂ္ဂသမောဓာနော နာမ သမ္ပလာသူ အာပတ္တိံသု ယာ ဧကာ ဝါ ငွေ ဝါတိသော ဝါ သမ္ပလာ ဝါ အာပတ္တိယော သဗ္ဗစိရပဋိစ္ဆန္နာယော၊ တာသံ အဂ္ဂေန သမောဓာယ တာသံ ရတ္တိပရိစ္ဆေဒဝသေန အဝသေသာနံ ၊ ဦနတရပဋိစ္ဆန္နာနံ အာပတ္တီနံ ပရိဝါသော ဒိယျတိ။ အယံ ဝုစ္စတိ အဂ္ဂသမောဓာနော။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၂၇) [ဒသသတံ ၊ ရတ္တိသတံ၊ အာပတ္တိယော ဘာဒယိတွာန။ ဒသ ရတ္တိယော ဝသိတွာန၊ မုစ္ဆေယျ ပါရိဝါသိကော။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၂၈)]
(ဂ) မိဿကသမောဓာန
[မိဿကသမောဓာနော နာမ ယော နာနာဝတ္ထုကာ အာပတ္တိယော ဧကတော ကတွာ ဒိယျတိ။]
(ဋ္ဌ၊ စာ-၂၈)
စာမျက်နှာ-290
အဂ္ဂသမောဓာန်၊ မိဿကသမောဓာန် အထူး
[အဂ္ဂသမာဓာနော နာမ သဘာဂဝတ္ထုကာယော သမ္ပလာ အာပတ္တိယော အာပန္နဿ ဗဟုရတ္တိ ပဋိစ္စာဒိတာပတ္တိယံ နိက္ခိပိတွာ ဒါတဗ္ဗာ။ ဣတရော နာနာဝတ္ထုကာနံ ဝသေနာတိ အယမေတေသံ ဝိသေသော။ (ဇီ၊ စာ-၅၁၃) (ပက္ခိပိတွာ-မူတွဲ)
မှတ်ချက် - ယခုကာလ၌ကား သမ္ပလာ အာပတ္တိယော ဧကာဟပ္ပဋိစ္ဆန္နာယော၊ လ သမ္ဗဟုလာ အာပတ္တိယော ဒသာဟပ္ပဋိစ္ဆန္နာယော-စသော ဝိနယသင်္ဂဟအဋ္ဌကထာ ညွှန်ကြားချက် အတိုင်း သဘာဂအာပတ် ဝိသဘာဂအာပတ်တို့ကိုပင်ပေါင်း၍ သမ္ဗလာဟုဆိုကာ အဂ္ဃသမောဓာန်ကို ခေါင်းရိုးပြု ကြကုန်၏။
မဖုံးလွှမ်းသောအန္တရာပတ်
ဩဓာန သမောဓာန် အရာဝယ် အဋ္ဌကထာ၌ကား - ဖုံးလွှမ်းသောအန္တရာပတ်များသာ လာရှိ၏။ ပါဠိတော်၌ကား မူလာယ ပဋိကဿနာရဟ အရာဝယ် ညဉ့်မဖုံးလွှမ်းသော အန္တရာပတ်များလာရှိ၏။ ပရိဝါသ်နေစဉ် ညဉ့်မဖုံးလွှမ်းသော အန္တရာပတ်များသင့်အံ့၊ ပရိဝါသ်ကိုအရင်းသို့ ငင်ရမည်။ မူလပရိဝါသ် ကို တောင်းထားသည့်ရက်အတိုင်း အစမှစ၍ ကျင့်ရမည်။ မာနတ္တာစာရိက အမ္ဘာနာရာအရာ၌ မဖုံးလွှမ်း သော အန္တရာပတ်သင့်လျှင် မာနတ်ကိုအရင်းသို့ငင်၍ အစမှစ၍ (၆)ညဉ့် ကျင့်ရမည်။ (နောက်၌ အဋ္ဌကထာ ဝယ် လာလတ္တံ့)
ပရိဝါသကထာ နိဋ္ဌိတာ။
၄-ပက္ခာနတ်
(ဘိက္ခုနိယာ ဒါတဗ္ဗ မာနတ္ထံ။)
ဥပစာရသီးဖြင့် ပိုင်းခြားအပ်သော ဝိနည်းကံ
[သစေပိ ရတ္တိ ကောစိ ဘိက္ခု၊ တံ ဂါမူပစာရံ ဩက္ကမိတွာ ဂစ္ဆတိ၊ ရတ္တိစ္ဆေဒေါ ဟောတိယေဝ၊ အဇာနနပစ္စယာ ပန ဝတ္တဘေဒတော မုစ္စတိ။ ကုရုန္ဒိအာဒီသု ပန အနိက္ခိတ္တဝတ္တဘိက္ခူနံ ဝုတ္တနယေ နေဝ ကထေတဗ္ဗတ္တိ ဝုတ္တံ။ တံ ပါရိဝါသိကဝတ္တာဒီနံ ဥပစာရသီမာယ ပရိစ္ဆိတ္တာ ယုတ္တတရံ ဒိဿတိ။ (ဋ္ဌ စာ-၃၁)
ပရိဝါသဝတ္တာဒီနန္တိ (ပါရိဝါသိကဝတ္တာဒီနန္တိ) “ပရိဝါသနိဿယပဋိပ္ပဿဒ္ဓိအာဒီနံ ဥပစာရသီမာယ ပရိစ္ဆန္နာ ဘိက္ခုနုပဿဿ ဥပစာရသီမာဝ ဂဟေတဗ္ဗာ၊ န ဂါမာ”တိ လိက္ခိတံ။ (ဇီ၊ စာ-၅၁၄) ။ ပရိဝါသဝတ္တာဒီနန္တိ ပရိဝါသနိဿယပဋိပ္ပဿဒ္ဓိအာဒီနံ၊ ယုတ္တတရံ ဒိဿတီတိ ဣမိနာ အနိက္ခိတ္တဝတ္တဘိက္ခုနာ ဝိယ ဘိက္ခုနိယာပိ အန္တောဥပစာရသီမဂတာနံယေဝ အာရောစေတဗ္ဗ၊ န ဂါမေ ဌိတာနမို့ ဂန္ဓာ အာရော စေတဗ္ဗန္တိ ဒီပေတိ။ (သာ၊ စာ-၃၀၃)
(၄) သမောဓာနမာနတ်
(က) ဩာနသမောဓာနမာနတ် (ခ) အဂ္ဂမောဓာနမာနတ် (ဂ) မိဿကသမောဓာန မာနတ်ဟု (၃)ပါးပြား၏။
(က) ဩဓာနသမောဓာနမာနတ် - [ဣဒံ ဟိ ပုနပ္ပုနံ မူလာယပဋိကဿနေန ပရိဝုတ္ထဒိဝသေ ဩမုနိတွာ ပုရိမာပတ္တီဟိ သဒ္ဓိ သမောဓာယ ဒိန္နံ၊ တသ္မာ ဩဓာနသမာဓာ ဝုစ္စတိ။ ကုရုန္ဒိယံ ပန “သမောဓာနပရိဝါသံ ဝုတ္ထဿ ဒါတဗ္ဗ မာနတ္တံ သမောဓာနမာနတ္တ”န္တိ ဝုတ္တံ၊ တမ္ပိ တေန ပရိယာယေန ယုဇ္ဇတိ။] (ဋ္ဌ၊ စာ-၃၂)
(ခ) [အဂ္ဂသမာဓာနံ ပန မိဿကသမောဓာနဉ္စ အဂ္ဂမောဓနမိဿကသမာဓာနပရိဝါသာ ဝသာနေ ဒါတဗ္ဗမာနတ္တဝ ဝုစ္စတိ။] (ဋ္ဌ၊ စာ-၃၂)
---ပဋိစ္ဆန္န ပရိဝါသကထာ
[ပဋိစ္စန္န ပရိဝါသ်နေစဉ် အန္တရာအာပတ်သင့်သော် မူလာယ ပဋိကဿနကံကို ခွင့်ပြု၏။ နိက္ခိတ္တ ဝတ်အခိုက်၌သင့်မူ ပကတတ်အရာ၌တည်စဉ်သင့်၍ ပရိဝါသ်နေစဉ် မသင့်သောကြောင့် မူလာယပဋိကဿန မထိုက်။ ထို့ကြောင့် ထိုအာပတ်အတွက် သီးခြားမာနတ်ကျင့်အပ်၏။ ဖုံးလွှမ်းသော် ပရိဝါသ်လည်း နေအပ်၏။ မူလာယပဋိကဿနပြုရာ၌ကား ပရိဝုတ္ထဒိဝသတို့သည် မက္ခိတမည်ကုန်၏။ မာနတ္တာရဟ၌ မူလာယ ပဋိကဿနပြုမူ ပရိဝုတ္တဒိဝသတို့ မက္ခိတတို့သာဖြစ်ကုန်၏။ မာနတ္တာစာရိက၌ အရင်းငင်မူ ပရိဝုတ္တဒိဝသ မာနတ္တစိဏ္ဏဒိဝသတို့ မက္ခိတ ဖြစ်ကုန်၏။ အဗ္ဘာနရဟ၌ အရင်းငင်မူ အားလုံးမက္ခိတ ဖြစ်ကုန်၏။]
သမောဓာနပရိဝါသ
[ပက္ခပဋိစ္ဆန္ဒအာပတ်ဖြင့် ပရိဝါသ်နေစဉ်အတွင်း ပဉ္စာဟပဋိစ္ဆန္နအန္တရာပတ်အစွမ်းဖြင့် သမော ဓာနပရိဝါသ် သမောဓာနမာနတ်ကို ပြအပ်၏။ ဤ၌လည်း မာနတ္တာစာရိက မာနတ္တာရဟ၌ အရင်းဝင်မူ မာနတ္တာစိဏ္ဏဒိဝသ ပရိဝါသပရိဝုတ္ထဒိဝသတို့လည်း အားလုံမက္ခိတဖြစ်ကုန်သည်သာ။] ထို့နောက် အဂ္ဂသမောဓာနပရိဝါသကထာ၊ ဒွေမာသပရိဝါသကထာ၊ သုဒ္ဓန္တပရိဝါသကထာ၊ လူထွက်ရဟန်းဝတ္ထု စသည်တို့လာ၏။
ဒွေမာသ ပရိဝါသ်၌ - နှစ်လဖုံးလွှမ်းသော အာပတ်နှစ်ခုတို့တွင် အာပတ်တစ်ခု၏သာ နှစ်လပရိဝါသ်ကိုတောင်း၍နေစဉ် အခြားအာပတ်တစ်ခုကိုလည်း လဇ္ဇီသဘောစသည် သက်ဝင်၍လာသဖြင့် ကုစားလိုရကား ထိုနှစ်လဖုံးလွှမ်းအပ်သော အခြားအာပတ်၏လည်း နှစ်လပရိဝါသ်ကို သံဃာက။၏။ ထိုရဟန်းသည် ထိုနှစ်လ ဖုံးလွှမ်းသော အခြားအာပတ်ကိုခွဲ၍ နှစ်လတို့ပတ်လုံး ပရိဝါသ်နေရမည်။ [ပုရိမံ ဥပါဒါယ ဒွေ မာသာ ပရိဝသိတဗ္ဗာတိ ဧတ္ထ “ပရိဝသိတဒိဝသာပိ ဂဏနူပါ ဟောန္တီ”တိ လိခိတံ။ (ဇီ၊ စာ ၅၁၄)
အာပတ်တစ်ခုအတွက် ပရိဝါသ်နေစဉ် အခြားအာပတ်တစ်ခုအတွက် သိခြင်း၊ သတိရခြင်း၊ ယုံမှား ရှိခြင်းတို့၌ မူလကအာပတ်နှစ်ခုသင့်ပြီးရကားနည်းတူပင်။ မသိ၍ ဖုံးလွှမ်းခြင်း စသည်တို့၌ကား အကျုံး မဝင်..မာနတ်သာကျင့်ရမည်။ နှစ်လဖုံးလွှမ်းအပ်သော အာပတ်နှစ်ခုတို့အတွက် တစ်လပရိဝါသ်တောင်း၍ နေစဉ် လဇ္ဇီသဘောသက်၍တောင်းမူ နှစ်လဖုံးလွှမ်းသော အာပတ်နှစ်ခုတို့၏ တစ်လပတ်လုံးကျင့်ရသော အခြားပရိဝါသ်ကိုလည်း ပေးရမည်။ ပရိဝါသ်နေပြီး ရှေးတစ်လကိုစွဲ၍ နှစ်လတို့ပတ်လုံး ပရိဝါသ်ကိုနေရ မည်။ တစ်လကို မသိ၊ တစ်လကိုသိ၊ သတိရ၊ ယုံမှားရှိခြင်းတို့၌နည်းတူ။
---ရဟန်းနှစ်ပါးတို့၏ ဝါရ ၁၁ ပါး
သံဃာဒိသိသ်သို့ဖြစ်စေ၊ လဟုက ဂရုကရောသော အာပတ်သို့ဖြစ်စေ ရောက်၍ ဖုံးလွှမ်းမူ ဒုက္ကဋ်၊ လဟုကသို့ရောက်၍ ဂရုကဟုမှတ်၍ ဖုံးလွှမ်းမူ ဒုက္ကဋ်၊ လဟုက၌ လဟုကဟုမှတ်၍ ဖုံးလွှမ်းမူ ဒုက္ကဋ်၊ ထိုအာပတ်တို့ကို ဒေသနာကြားစေ၍ ဖုံးလွှမ်းတိုင်း ဂရုကအာပတ်အတွက် ပရိဝါသ်ပေး၍ မာနတ်ကျင့်စေ ရမည်။ (ပါ၊ စာ ၁၇၂-၁၇၄)
မူလာထ အဝိသုဒ္ဓိနှဝက
ပရိမာဏရှိသော အာပတ်သို့လည်းကောင်း၊ ပရိမာဏမရှိသော အာပတ်သို့လည်းကောင်း၊ အမည်တူသော အာပတ်သို့လည်းကောင်း၊ အမည်အထူးထူးရှိသော အာပတ်သို့လည်းကောင်း၊ ဝတ္ထုသဘောတူ အာပတ်သို့လည်းကောင်း၊ ဝတ္ထုသဘောမတူသော အာပတ်သို့လည်းကောင်း၊ ပိုင်းခြားအပ်သော အာပတ်သို့လည်းကောင်း၊ ဝတ္ထုကွဲပြားသော အာပတ်သို့လည်းကောင်းရောက်၍ ထိုသံဃာဒိသေသ် အာပတ်တို့ကြောင့် သံဃထံ၌ သမောဓာနပရိဝါသ်ကိုတောင်း၍ ဝတ်နေစဉ် ပဋိစ္ဆန္ဓ၊ အပ္ပဋိစ္ဆန္န၊ ပရိမာဏ၊ အပရိမာဏ၊ ဧကနာမ၊ နာနာနာမ၊ သဘာဂ၊ ဝိသဘာဂ၊ ဝဝတ္ထိတ သမ္ဘိန္နလည်းဖြစ်သော အန္တရာပတ်သို့ရောက်၍ သံဃာထံ၌ ပရိဝါသ်ထပ်၍တောင်းရာ (၁) ပရိဝါသဒါနကံ၊ (၂)၊ မာနတ္ထဒါနကံ၊ (၃) အဗ္ဘာနကံတို့သည် တစ်ခုခု၌သော်လည်းကောင်း၊ နှစ်ခု၌သော်လည်းကောင်း၊ သုံးခု၌သော်လည်းကောင်း၊ အဓမ္မအဝိနယ ဖြစ်လျှင် . ထိုရဟန်းသည်၊ အသုဒ္ဓိဖြစ်၏။ အကြား၌ သတိရခြင်း အောက်မေ့ခြင်းစသည်တို့၌လည်း အလားတူပင်။ အကယ်၍ တရားသဖြင့် ပြန်၍ကံပြုမူကား စင်ကြယ်၏။ (ကျယ်ဝန်းသည်)
---၅- သမထက္ခန္ဓက အာပတ္ထာဓိကရဏ
ဝိဝါဒါဓိကရုဏ်း အနုဝါဒါဓိကရုဏ်း၊ ကိစ္စာဓိကရုဏ်းတို့သည် ရံခါကုသိုလ်တည်း။ ရံခါအကုသိုလ်တည်း။ ရံခါအဗျာကတတည်း။
အာပတ္တာဓိကရုဏ်းသည် ရံခါအကုသိုလ်တည်း၊ ရံခါ အဗျာကတတည်း။ ကုသိုလ် အာပတ္တာဓိကရုဏ်းကားမရှိ။ အကြောင်းကား
ထိုနှစ်မျိုးတို့တွင် အကုသိုလ် အာပတ္တာဓိကရုဏ်းသည် အဘယ်နည်း သိလျက် ကောင်းစွာသိလျက် စေ့ဆော်၍ လွှမ်းမိုး၍ လွန်ကျူးအပ်သော အာပတ်ကို အကုသိုလ်အာပတ္တာဓိကရုဏ်းဟု ဆိုအပ်၏။ ထိုနှစ်မျိုးတို့တွင် အဗျာကတာ အာပတ္တာဓိကရုဏ်းဟူသည် အဘယ်နည်း မသိဘဲ ကောင်းစွာမသိဘဲ မစေ့ဆော်မူ၍ မလွှမ်းမိုးမူ၍ လွန်ကျူးအပ်သောအာပတ်ကို အဗျာကတ အာပတ္တာဓိကရုဏ်းဟု ဆိုအပ်၏။
အင်္ဂါ
[အာပတ္တာဓိကရဏံ သိယာ အကုသလံ၊ သိယာ အဗျာကတံ၊ နတ္ထိ အာပတ္တာဓိကရဏံ ကုသလန္တိ ဧတ္ထ သန္ဓာယဘာသိတဝသေန အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ယသ္မိံ ဟိ ပထဝိခဏနာဒိကေ အာပတ္တာဓိကရဏေ ကုသလစိတ္တံ အင်္ဂ ဟောတိ၊ တသ္မိံ သတိ န သက္ကာ ဝတ္ထု၊ “နတ္ထိ အာပတ္တာဓိကရုဏံ ကုသလ”န္တိ၊ တသ္မာ နယိဒံ အင်္ဂပဟောနကစိတ္တံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ဣဒံ ပန သန္ဓာယ ဝုတ္တံ၊ ယံ တာဝ အာပတ္တာဓိကရဏံ လောကဝဇ္ဇံ၊ တံ ဧကန္တတော အကုသလမေဝ၊ တတ္ထ “သိယာ အကုသလ”န္တိ ဝိကပ္ပါ နတ္ထိ။ ယံ ပန ပဏ္ဏတ္တိဝဇ္ဇံ၊ တံ ယသ္မာ သဉ္စိစ္စ “ဣမံ အာပတ္တိ ဝီတိက္ကမာမီ”တိ ဝီတိက္ကမန္တဿဝ အကုသလံ ဟောတိ၊ အသဉ္စိစ္စ ပန ကိဉ္စိ အဇာနန္တဿ သဟသေယျဒိဝသေန အာပဇ္ဇတော အဗျာကတံ ဟောတိ၊ တသ္မာ တတ္ထ သဉ္စိစ္စာသဉ္စိစ္စဝသေန ဣမံ ဝိကပ္ပဘာဝံ သန္ဓာယ ဣဒံ ဝုတ္တံ “အာပတ္တာဓိကရဏံ သိယာ အကုသလံ၊ သိယာ အဗျာကတံ၊ နတ္ထိ အာပတ္တာဓိကရဏံ ကုသလ'န္တိ။] (ဋ္ဌ၊ စာ-၄ဝ၊ ၄၁)
[သေစေ ပန “ယံ ကုသလစိတ္တော အာပဇ္ဇတိ၊ ဣဒံ ဝုစ္စတိ အာပတ္တာဓိကရဏံ ကုသလန္တိ ဝဒေယျ၊ အစိတ္တကာနံ ပန ဧဠကလောမပဒသောဓမ္မာဒိသမုဋ္ဌာနာနမ္ပိ ကုသလစိတ္တံ အာပဇ္ဇေယျ၊ န စ တတ္ထ ဝိဇ္ဇမာနမ္ပိ ကုသလစိတ္တံ အာပတ္တိယာ အင်္ဂ၊ ကာယဝစီဝိညတ္တိဝသေန ပန စလိတပ္ပဝတ္တာနံ ကာယဝါစာနံ အညတရမဝ အင်္ဂ၊ တဉ္စ ရူပက္ခန္ဓပရိယာပန္နတ္တာ အဗျာကတန္တိ။] (ဋ္ဌ၊ စာ-၄၁)
[ယံ ဇာနန္တောတိ အာဒိမှိ ပန အယမတ္ထာ ယံ စိတ္တံ အာပတ္တိယာ အင်္ဂ ဟောတိ၊ တေန ဝတ္ထု ဇာနန္တော “ဣဒံ ဝီတိက္ကမာမီ”တိ ဝီတိက္ကမာကာရေန သဒ္ဓိ ဇာနန္တော သဉ္ဇာနန္တော ဝီတိက္ကမစေတနာ ဝေသန စေတေတွာ ပကတွာ ဥပက္ကမဝသေန မဒ္ဒန္တော အဘိဝိတရိတွာ နိရာသက်စိတ္တံ ပေသေတွာ ယံ အာပတ္တာဓိကရဏံ ဝီတိက္ကမံ အာပဇ္ဇတိ၊ တဿ ဧဝံ ဝီတိက္ကမတော ယော ဝီတိက္ကမော၊ ဣဒံ ဝုစ္စတိ “အာပတ္တာဓိကရုဏံ အကုသလန္တိ။] (ဋ္ဌ၊ စာ-၄၁)
---[အဗျာကတဝါရေပိ ယံ စိတ္တံ အာပတ္တိယာ အင်္ဂ ဟောတိ၊ တဿ အဘာဝေန အဇာနန္တော ဝီတိက္ကမာကာရေန စ သဒ္ဓိ အဇာနန္တော အသဉ္ဇာနန္တော အာပတ္တိအင်္ဂဘူတာယ ဝီတိက္ကမစေတနာယ အဘာဝေန အစေတေတွာ သဉ္စိစ္စ မဒ္ဒနဿ အဘာဝေန အနဘိဝိတရိတွာ နိရာသင်္ကစိတ္တံ အပေသေတွာ ယံ အာပတ္တာဓိကရဏံ ဝီတိက္ကမံ အာပဇ္ဇတိ၊ တဿ ဧဝံ ဝီတိက္ကမတော ယော ဝီတိက္ကမော။ ဣဒံ ဝုစ္စတိ “အာပတ္တာဓိကရဏံ အဗျာကတ'န္တိ။ (ဌ၊ စာ-၄၁)
“ဧကန္တတောတိ ယေဘုယျနာတိ အတ္တော။ ဣတရထာ ဝိရုဇ္ဇတိ၊ ကသ္မာ? ‘ယဿာ သစိတ္တက ပက္ခ စိတ္တံ အကုသလမေဝ ဟောတီ’တိ ဝုတ္တတ္တာ”တိ ဝဒန္တိ။ (ဇီ၊ စာ-၅၁၉)
ပထဝီခဏနာဒိကေတိ ဧတ္ထ အာဒိသဒ္ဒေန ဘူတဂါမပါတဗျတာဒိပညတ္တိဝဇ္ဇံ သိက္ခာပဒံ သင်္ဂဏှာတိ။ ယော ဝိနယေ အပကတညု တာယ ဝသီသေန သမ္ဗုနိအာဒိနာ ပထဝီ ခဏနာဒီနိ ကရောတိ၊ တဒါ တပ္ပန္နစိတ္တံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ “ကုသလစိတ္တံ အင်္ဂ ဟောတီ’တိ၊ အင်္ဂ ဟောတီတိ စ ဝသီသေန ကရောန္တဿပိ “ဣမံ ပထဝီ ခဏာမီ”တိ အာဒိနာဝီတိက္ကမဇာနနဝသေန ပဝတ္တတ္တာ တံ ကုသလစိတ္တံ အာပတ္တာဓိကရဏံ၊ ကုသလစိတ္တံ အာပတ္တိယာ ကာရဏံ ဟောတီတိ အတ္တော။ န ဟိ ဝီတိက္ကမံ အဇာနန္တဿ ပထဝီခဏနာဒီသု အာပတ္တိ သမ္ဘဝတိ။ တသ္မိံ သတီတိ တသ္မိံ ကုသလစိတ္တေ အာပတ္တိဘာဝေန ဂဟိတေ သတီတိ အဓိပ္ပာယော။ တသ္မာတိ ယသ္မာ ကုသလစိတ္တေ အာပတ္တိဘာဝေန ဂဟိတေ သတိ “နတ္ထိ အာပတ္တာဓိကရဏံ ကုသလ”န္တိ န သက္ကာ ဝတ္တံ့ တသ္မာ။ နယိဒံ အင်္ဂပ္ပဟာနကစိတ္တံ သန္တာယ ဝုတ္တန္တိ “အာပတ္တာဓိကရဏံ သိယာ အကုသလံ။ ကုသလန္တိ ဣဒံ အာပတ္တိသမုဋ္ဌာပကဘာဝေန အင်္ဂပဟောနကံ အာပတ္တိယာ ကာရဏဘူတံ စိတ္တံ သန္ဓာယ န ဝုတ္တံ၊ ကိ ပန သန္တာယ ဝုတ္တန္တိ အာဟ“ဣဒံ ပနာ”တိအာဒိ။ ဘိက္ခုမှ ကမ္မဋ္ဌာနဂတစိတ္တေန နိပန္နေ နိဒ္ဒါယန္တ ဝါ မာတုဂါမော စေ သေယျံ ကပ္ပတိ။ တသ္မိံ ခဏေ သေယျာကာရေန ဝတ္တမာနရူပေမဝ အာပတ္တိ၊ “အာပတ္တိ အာပဇ္ဇန္တော ကုသလစိတ္တော ဝါ အာပဇ္ဇတိ အကုသလာ ဗျာကတစိတ္တော ဝါ”တိ ဝစနတော ကုသလမ္ပိ အာပတ္တာဓိကရဏံ သိယာတိ စေ ? န ။ ယော ဟိ အာပတ္တိ အာပဇ္ဇတီတိ ဝုစ္စတိ၊ သော တီသု စိတ္တေသု အညတရစိတ္တသမဂီ ဟုတွာ အာပဇ္ဇတိ၊ န အညထာတိ ဒဿနတ္ထံ “ကုသလစိတ္တော ဝါ”တိအာဒိဝုတ္တံ။ အယဥ္စတ္ထ အတ္ထော- ပထဝီခဏနာဒီသု ကုသလစိတ္တက္ခဏေ ဝီတိက္ကမာဒိဝသေန ပဝတ္တရူပသမ္ဘဝတော ကုသလစိတ္တော ဝါ တထာပဝတ္တရူပသင်္ခါတံ အဗျာကတာပတ္တိ အာပဇ္ဇတိ၊ တထာ အဗျာကတာစိတ္တော ဝါ အဗျာကတရူပသင်္ခါတံ အဗျာကတာပတ္တိ အာပတိ၊ ပါဏာတိပါတာဒိ အကုသလစိတ္တော ဝါ အကုသလာပတ္တိ အာပဇ္ဇတိ၊ ရူပံ ပနေတ္ထ အမ္ဘောဟာရိကံ။ သုပိနန္တေ စ ပါဏာတိပါတာဒိ ကရောန္တော သဟသေယျာဒိဝသေန အာပဇ္ဇိတဗ္ဗာပတ္တိ အာပဇ္ဇန္တော အကုသလစိတ္တော အဗျာကတာပတ္တိ အာပဇ္ဇတိ။ (သာ၊ စာ-၃ရ၇၊၃၇၈)
တသ္မိံ ခဏေ သေယျာကာရေန ဝတ္တမာနရူပမေ၀ အာပတ္တာဓိကရဏံ နာမ။ ဘဝင်္ဂစိတ္တေ ဝိဇ္ဇာ နေပိ ဇသေဝနယော။ (ဇီ၊ စာ-၅၁၉)
ကုသလစိတ္တံ အာပဇ္ဇေယျာတိ ဧဠကလောမံ ဂဟေတွာ ကမ္မဋ္ဌာနမနသိကာရေန တိယောဇနံ အတိက္ကမန္တဿ ပညတ္တိ အဇာနိတွာ ပဒသောဓမ္မံ ဝါစေန္တဿ စ အာပဇ္ဇိတဗ္ဗာပတ္တိယာ ကုသလစိတ္တံ အာပဇ္ဇေယျ။ န စ တတ္ထဝိဇ္ဇမာနမ္ပိ ကုသလစိတ္တံ အာပတ္တိယာ အင်္ဂန္တိ တသ္မိံ ဝိဇ္ဇမာနမ္ပိ ကုသလစိတ္တံ အာပတ္တိယာ အင်္ဂ န ဟောတိ၊ သယံ အာပတ္တိ န ဟောတီတိ အတ္ထော။ စလိတပ္ပဝတ္တာနန္တိ စလိတာနံ
---ပဝတ္တာနဉ္စ၊ စလိတော ကာယော၊ ပဝတ္တာ ဝါစာ၊ အညတရေမဝ အင်္ဂန္တိ ကာယဝါစာနံ အညတရမဝ အာပတ္တိတိ အတ္တော၊ တဉ္စ ရူပက္ခန္ဓပရိယာပန္နာ အဗျာကတန္တိ ဣမိနာ အဗျာကတမာပတ္တာဓိကရဏံ၊ နာညန္တိ ဒဿတိ၊ (သာ၊ စာ-၃ရ၉) (ဤအထိကား အများအားဖြင့် ဇီနှင့်ဝါဒတူကြ၏။ ။ ယဒိ ဧဝံ ““သာပတ္တိကဿ ဘိက္ခဝေ နိရယံ ဝါ ဝဒါမိ၊ တိရစ္ဆာနယောနိ ဝါ”တိ ဝစနတော အဗျာကတဿပိ ဝိပါကဓမ္မတာ အာပဇ္ဇေယျာတိ။ နာပဇ္ဇေယျ။ အသဉ္စိစ္စ အာပန္နာ ဟိ အာပတ္တိယော ယာဝ သော ဇာနာတိ၊ တာဝ အနန္တရာယကရာ၊ ဇာနိတွာ ဆာဒေန္တော ပန ဆာဒနပ္ပစ္စယာ အညံ ဒုက္ကဋသင်္ခါတံ အကုသလမာပတ္တာဓိကရဏမာပဇ္ဇတိ၊ တဉ္စ အကုသလသဘာဝတ္တာ သဂ္ဂမောက္ခာနံ အန္တရာယကရုဏန္တိ သာပတ္တိကဿ အပါယဂါမိတာ ဝုတ္တာ။ အဗျာကတံ ပန အာပတ္တာဓိကရုဏံ အဝိပါကဓမ္မမေဝါတိ နိဋ္ဌမတ္ထ ဂန္တဗ္ဗ၊ တေနေဝ ပေါရာဏဂဏ္ဌိပဒေသုပိ “ပုထုဇ္ဇနော ကလျာဏပုထုဇ္ဇနော သေက္ခော အရဟာတိ စတ္တာရော ပုဂ္ဂလေ ဒဿေတွာ တေသု အရဟတော အာပတ္တာဓိကရုဏံ အဗျာကတမေဝ၊ တထာ သေက္ခာနံ၊ တထာ ကလျာဏပုထုဇ္ဇနဿ အသဉ္စိစ္စ ဝီတိက္ကမကာလေ အဗျာကတေမေဝ။ ဣတရဿ အကုသလမြို ဟောတိ အဗျာကတမ္ပိ။ ယသ္မာ စဿ သဉ္စိစ္စ ဝီတိက္ကမကာလေ အကုသလေမေဝ ဟောတိ၊ တသ္မာ ဝုတ္တံ “နတ္ထိ အာပတ္တာဓိကရဏံ ကုသလ”န္တိ သဗ္ဗတ္ထ ဧဝံ အဗျာကတန္တိ ဝိပါကာဘာဝမတ္တံ သန္တာယ ဝုတ္တ”န္တိ လိခိတံ။ (သာ၊ စာ-၃ရ၉)
(သဗ္ဗတ္ထ အဗျာကတံ နာမ တဿ ဝိပါကဘာဝမတ္တံ သန္တာယ ဧဝံနာမကံ ဇာတန္တိ လိခိတံ။ ဝိစာရေတွာ ဂဟေတဗ္ဗ။ ဇီ၊ စာ-၅၂၀) (သာ) (ဤအထိလည်း ‘ဇီနှင့် သာတို့ အများအားဖြင့် တူကြ chill)
တသ္မိံ သတီတိ တသ္မိံ အာပတ္တာဝိကရဏ ဝိဇ္ဇမာနေ ကုသလစိတ္တသမုဋ္ဌိတတ္တန ကုသလေဝါ ဟာရာရဟာယ အာပတ္တိယာ ဝိဇ္ဇာမာနာယာတိ အဓိပ္ပာယော၊ သာရတ္ထဒီပနိယံ ပန “တသ္မိံ သတီ”တိ ဣမဿ “တသ္မိံ ကုသလစိတ္တေ အာပတ္တိဘာဝေန ဂဟိတေ”တိ အတ္ထော ဝုတ္တော၊ တံ န ယုဇ္ဇတိ၊ ““ယသ္မိံ”န္တိ ယသဇ္ဇေန ပရာမဋ္ဌေဿဝ အာပတ္တာဓိကရုဏဿ “တသ္မိံ”န္တိ ပရာမသိတဗ္ဗတော။ န သက္ကာ ဝတ္ထုန္တိ ယဒိ သမ္မုတိ သဘာဝါယပိ အာပတ္တိယာ အကုသလာဒိသမုဋ္ဌိတတ္တေန အကုသလာဒိဝေါဟာရော ကရီယတိ၊ တဒါ ကုသလဝေါဟာရောပိ ကတ္တဗ္ဗောတိ “နတ္ထိ အာပတ္တာဓိကရဏံ ကုသလန္တိ န သက္ကာ ဝတ္ထု။ အညထာ အကုသလာဒိဘာဝေါပိဿ ပဋိက္ခိပိတဗ္ဗောတိ အဓိပ္ပာယော။ တသ္မာတိ ယသ္မာ ကုသလာဒီနံ တိဏ္ဏ သမာနေပိ အာပတ္တိယာ အင်္ဂပူဟောနကတ္တ ကုသလဝေါဟာရောဝ အာပတ္တိယာ ပဋိက္ခိတ္တော။ န အကုသလာဒိဝေါဟာရော၊ တသ္မာ နယိဒံ အင်္ဂပူဟောနကံ စိတ္တံ သန္ဓာယ ဝုတ္တန္တိ “အာပတ္တာဓိကရဏံ သိယာ အကုသလံ(ပ) ကုသလန္တိ ဣဒံ အာပတ္တိယာ သမုဋ္ဌာပကတ္တေန အင်္ဂပူဟောနကံ ကာရဏဘူတံ စိတ္တမတ္တံ သန္ဓာယ န ဝုတ္တံ၊ အညထာ “အာပတ္တာဓိကရဏံ သိယာ ကုသလ”န္တိပိ ဝတ္တဗ္ဗတောတိ အဓိပ္ပါယော။ ဧတေန အာပတ္တိယာ အကုသလာဒိဘာဝေါပိ ကေနစိ နိမိတ္တေန ပရိယာ ယတောဝ ဝုတ္တော၊ န ပရမတ္ထတာတိ ဒတိ။ ယထာဟ“ယံ ကုသလစိတ္တေန အာပဇ္ဇတိ၊ တံ ကုသလံ၊ ဣရဟိ ဣတရန္တိ (တိ၊ စာ-၂၂၄၊ ၂၂၅) “အာပတ္တာဓိကရဏံ သိယာ အကုသလံ သိယာ အဗျာကတ န္တိ ဣဒံ န္တိ ကာရဏူပစာရေန ပရိယာယတော ဝုတ္တံ၊ န နိပ္ပရိယာယတောတိ သိဇ္ဇတိ။ ယံ ပန သာရတ္ထဒီပနီယံ အာပတ္တိယာ နိပ္ပရိယာယတောဝ အကုသလာဒိသဘာဝတံ သမတုံ ဗဟုံ ပပဏ္ဏိတံ၊ တံ န သာရတော
---ပစ္စေတဗ္ဗ ဒုဋ္ဌဒေါသသိက္ခာပဒဋ္ဌကထာယမေဝ ပဋိက္ခိတ္တတ္တာ။ တေနဝေတ္ထာပိ “ယံ စိတ္တံ အာပတ္တိယာ အင်္ဂ ဟောတီ’တိ အာဒိနာ အကုသလစိတ္တဿာပိ အာပတ္တိယာ ကာရဏတ္တန ဘိန္နတာဝ ဒဿိတာ။ (တိ၊ စာ-၂၂၆)
ကုစားပြီး ဒေသနာကြားပြီး အကုသိုလ်ပျောက်၏။
ယဉ္စ အာပတ္တာဓိကရဏံ အကုသလံ၊ တမ္ပိ ဒေသိတံ ဝုဋ္ဌိတံ ဝါ အနန္တရာယကရံ၊ ယထာ ဟိ အရိယူပဝါဒကမ္မံ အကုသလမ္ပိ သမာနံ အစ္စယံ ဒေသတွာ ခမာပနေန ပယောဂသမ္ပတ္တိပဋိဗာဟိတတ္တာ အဝိပါကဓမ္မတံ အာပန္နံ အဟောသိကမ္မံ ဟောတိ၊ ဧဝမိဒမ္ပိ ဒေသိတံ ဝုဋ္ဌိတံ ဝါ ပယောဂသမ္ပတ္တိပဋိဗာတိတတ္တာ အဝိပါကဓမ္မတာယ အဟောသိကမ္မဘာဝေန အနန္တရာယကရံ ဇာတံ၊ တေနေဝ “သာပတ္တိကဿ ဘိက္ခ ဘိက္ခဝ နိရိယံ ဝါ ဝဒါမိ တိရစ္ဆာနယောနိ ဝါ’”တိ သာပတ္တိကဿဝ အပါယဂါမိတာ ဝုတ္တာ။ (သာ၊ စာ-၃ရ၉) ဝိမတိဆရာကား မာတုဃာတက စသည်ကိုကျူးလွန်၍ လူဝတ်လဲခြင်းစသည်ဖြင့် ကုစားသော် အာပတ်စင်ကြယ်သော်လည်း အပြစ်ကားမစင်ဟုယူ၍ သာရတ္ထဝါဒကို မကြိုက်သောဟူ၏။
သီလဝိသောဓနီကား - သာရတ္ထ အကုသိုလ်စင်၏ဟူသည်မှာ အာပတ်သင့်ပြီ။နောက်ပိုင်းမှာ ဆက်လက်ဖြစ်လာမည့် အကုသိုလ်များစင်၏ဟု ယူရမည်။ ဝိမတိဆရာ၏ အကုသိုလ်မပျောက်ဟူသည် မှာ အာပတ်ကိုလွန်ကျူးသော ခဏကဖြစ်ခဲ့သော အကုသိုလ်မပျောက်ဟုယူရမည်ဟူ၏။
ညောင်ရမ်းဆရာတော်ကား - သာပတ္တိကဿ ဘိက္ခဝေ-စသော ဒေသနာသည် သင်္ဂါယနာ သုံးတန်တင် ပါဠိတို့၌ မထင်ဟူ၏။
အညွှန်း - အဓိကရုဏ်းတို့ကို ကင်္ခါအဓိကရဏသမထသို့ ရှု့ပါ။
---၆-ခုဝတ္ထုက္ခန္ဓက
ရေချိုးခြင်း
ရေချိုးသောရဟန်းသည် သစ်ပင်၌၊ တိုင်၌၊ နံရံ၌ ပွတ်တိုက်အံ့၊ ဒုက္ကဋ်။ ကျား ကွက်ဖော်ထားသောပျဉ်ပြား၌ ရေချိုးအံ့၊ ဒုက္ကဋ်၊ သစ်သားလက်ဖြင့် မှတ်ကျောက်မှုန့်ကိုချိပ်ဖွဲ့၍ အလုံးပြုသော ချေးပွတ်ဖြင့်ရေချိုးအံ့ ဒုက္ကဋ်။ ကိုယ်ချင်းပွတ်တိုက်၍ ချေးတွန်းအံ့၊ မကန်းသွားဖော်ထားသော ချေးပွတ်ဖြင့် ရေချိုးအံ့၊ ဒုက္ကဋ်။ (ဂိလာနအား မကန်းသွားဖော်ထားသော ချေးပွတ်ကိုခွင့်ပြု၏) ချေးပွတ်ရန် ရေသနုပ် ပုဆိုးကျစ်ကိုလည်းကောင်း၊ လက်ဖြင့် ချေးပွတ်ခြင်းကိုလည်းကောင်း ခွင့်ပြု၏။
မလ္လင်္က နာမ မကရဒန္တက ဆန္ဒိတွာ မလ္လကမူလသဏ္ဌာနေန ကတံ မလ္လန္တိ ဝုစ္စတိ၊ ဣဒံ ဂိလာနဿာပိ န ဝတိ။ အကတမလ္လင်္က နာမ ဒန္တေ အစ္ဆိန္ဒိတွာ ကတံ၊ ဣဒံ အင်္ဂလာနဿဝ န ဝဋတိ၊ ဣဋ္ဌကာခဏံ ပန ကပါလခဂ္ဂံ ဝါ ဝတိ။] (ဋ္ဌ၊ စာ-၄၄) (ဝိမတိ၌ကား ‘လက်ဖြင့်ဟူရာ၌ လက်ဝါးပြင်ဖြင့် ဟူ၏) လက်ဖနောင့်ဖြင့်ဟုလည်း မြန်မာပြန်၏။ [ပုထုပါဏိကန္တိ မုဋ္ဌိ အကတွာ ဝိကသိတဟတ္ထတလေဟိ ပိဋ္ဌိပရိကမ္မံ ဝုစ္စတိ။] (တိ၊ စာ-၂၂၈)
မဆောင်အပ်သောပစ္စည်း
နားဆွဲ [ယံကိဉ္စိ ကဏ္ဏပိဠနံ အန္တမသော တာလပဏ္ဏမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ] (ဋ္ဌ၊ စာ-၄၄) စလွယ်၊ လည်ရွဲတန်ဆာ၊ ခါးစည်းကြိုး [အန္တမသော သုတ္တန္တု မတ္တင္] (ဋ္ဌ၊ စာ-၄၄) လက်ကောက်ခြေချင်း၊ လက်ကြပ် တန်ဆာ၊ လက်စွပ်ဆောင်အံ့၊ ဒုက္ကဋ်။
ဆံပင်
ဆံပင်ရှည်ထားအံ့ ဝက်မှင်ဘီး၊ ဘီး၊ လက်၊ ဖယောင်းဆီ၊ ရေနှင့်ရောသော ဆီဖြင့် ဆံပင်တို့ကို ပြီးအံ့၊ ဒုက္ကဋ်၊ ကာလအားဖြင့် နှစ်လ၊ ပမာဏအားဖြင့် လက်နှစ်သစ်ရှည်သော ဆံပင်ကို ခွင့်ပြု၏။ နှစ်လကိုလည်း မကျော်စေရ၊ လက်နှစ်သစ်ထက်လည်း မပိုစေရ၊ တစ်ခုခုပိုအံ့ မအပ်၊ ယုတ်မူအပ်၏] မဏ္ဍနတ္ထာယ သဗ္ဗတ္ထ ဒုက္ကဋ်၊ ဥဒ္ဓလောမေန ပန အနုလောမနိပါတနတ္ထံ ဟတ္ထံ တေမေတွာ သီသံ ပုဉ္စ တတ္ထံ၊ ဥဏှာဘိတတ္တရဇသိရာနမ္ပိ (အပူဖြင့် နှိပ်စက်သော ရဟန်းဦးခေါင်း၌ မြူကပ်သောရဟန်း) အလ္လဟတ္ထန ပုဉ္စိတုံ ဝဋ္ဋတိ။] (ဋ္ဌ၊ စာ-၄၅)
မကြည့်အပ်
ကြေးမုံပြင်၌လည်းကောင်း၊ ရေခွက်၌လည်းကောင်း မျက်နှာရိပ်ကိုကြည့်အံ့ ဒုက္ကဋ်၊ အာဗာဓပစ္စယကြောင့်ကား ခွင့်ပြု၏။ [ဒတ္ထ ကံသပတ္တာဒီနိပိ ယေသု မုခနိမိတ္တံ ပညာယတိ၊ သဗ္ဗာနိ အာဒါသသင်္ခမေဝ ဂန္တိ၊ ကဉ္စိယာဒီနိ ပိ စ (ပအုံးရည်) ဥဒကပတ္တသင်္ခမေဝ၊ တသ္မာ ယတ္ထ ကတ္ထစိ ဩလောကန္တဿ ဒုက္ကဋ်၊ အာဗာဓပစ္စယာတိ “သ နု ခေါ မေ ဝဏာ၊ ဥဒါဟု န တာဝါ”တိ ဇာနနတ္ထံ၊ “ဇိဏ္ဏော နု ခေါမှိ၊ နော” တိ ဧဝံ အာယုသင်္ခါရံ သြလောကနတ္ထမို့ ဝတီတိ ဝုတ္တံ။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၄၅)
---အလှပြင်ခြင်း
မျက်နှာကို [ဝိပ္ပသန္ဓဆဝိရာဂကရေဟိ မုခလေပနေဟိ] (ဌ၊ စာ-၄၅) မလိမ်းကျံအပ်၊ မပွတ်သပ်အပ်၊ လွင်မှုန်ဖြင့် [မုခရုဏ္ဏကန] မချေအပ်၊ မြင်းသီလာဖြင့်မျက်နှာကို မှန်ကူကွက်ခြင်း စသည် အမှတ်မပြုအပ်၊ လက်သည်း ခြေသည်း မဆိုးအပ်၊ နှုတ်ခမ်း မဆိုးအပ်၊ လက်သည်း ခြေသည်း ဆိုးခြင်း၊ နှုတ်ခမ်းဆိုးခြင်း မပြုအပ်။ ပြုအံ့၊ ဒုက္ကဋ်။ (မျက်စိနာ) အနာဟူသောအကြောင်းကြောင့် မျက်နှာကိုလိမ်းကျံ ခြင်းငှာ ခွင့်ပြု၏။
တောင်ထိပ်ပွဲ
ကြခြင်း၊ သီဆိုခြင်း၊ တီးမှုတ်ခြင်းကို ကြည့်ရှုခြင်း၊ နားထောင်ခြင်းငှာ သွားအံ့၊ ဒုက္ကဋ်။ [ယံကိဉ္စိ နစ္စံ အန္တမသော မောရနစ္စမို့ ဒဿနာယ ဂစ္ဆန္တဿ ဒုက္ကဋ်။ သယမ္ပိ နစ္စန္တဿ ဝါ နစ္စာပေန္တဿ ဝါ ဒုက္ကဋမေဝ။ ဂီတမ္ပိ ယံကိဉ္စိ နဋဂီတံ ဝါ သာဓုဂီတံ ဝါ သာဓုဂီတံနာမ ပရိနိဗ္ဗုတဋ္ဌာနေ ဂီတန္တိ လိက္ခိတံ။ (ဇီ၊ စာ-၅၂၂) သာဓုဂီတန္တိ အနိစ္ဆာဒိပဋိသံယုတ္တဂီတံ။ (သာ၊ စာ-၃၈၁)။ အနိစ္စတာဒိပဋိသညုတ္တံ ဂီတံ။ တိ၊ စာ-၂၂၈) အန္တမသော ဒန္တဂီတမ္ပိ ယံ ဂါယိဿာမာတိ ပုဗ္ဗဘာဂ ဩကူဇန္တာ ကရောန္တိ၊ တမ္ပိ န ဝတ္ထုတိ။ သယံ ဂါယန္တဿာပိ ဂါယာပေန္တဿာပိ ဒုက္ကဋမဝ၊ ဝါဒိတမ္ပိ ယံ ကိဉ္စိ န ဝဋ္ဋတိ၊ ယံ ပန နိဋ္ဌဘန္တော ဝါ သာသင်္ကေ ဝါ ဌိတော အရိကံ ဝါ ဖောဋတိ၊ ပါဏိ ဝါ ယံ ပဟရတိ၊ တတ္ထ အနာပတ္တိ၊ သဗ္ဗ အန္တရာရာမေ ဌိတဿ (လျက်) ပဿတော အနာပတ္တိ။ ပဿိဿာမီတိ ဝိဟာရတော ဝိဟာရံ (ပရိဝုဏ်ခြားယူ) ဂစ္ဆန္တဿ အာပတ္တိယေဝ။ အာသနသာလာယ (ရွာတွင်း) ဥပစာရအိမ်ပ ဆွမ်းစားဇရပ်(စံကျောင်း) နိသိန္နော ပဿတိ၊ အနာပတ္တိ။ ပဿိဿာမီတိ ဥဋ္ဌဟိတွာ ဂစ္ဆတော အာပတ္တိ။ ဝီထိယံ ဌတွာ ဂီဝံ ပရိဝတ္တေတွာ ပဿတောပိ အာပတ္တိယေဝါ (ဋ္ဌ၊ စာ-၄၅၊ ၄၆)။
အာရာမေ ဌတွာတိ န ကေဝလံ ဌတွာ တတော တတော ဌတွာ တတော တတော ဂန္ဓာပိ သဗ္ဗိရိယာပထေဟိ လဘတိ၊ အာရာမေ ဌိတာတိ ပန အာရာမပရိယာပန္နဘာဝဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တံ။ ဣတရထာ နိသိန္နာပိ န လဘေယျာတိ တီသုပိ ဂဏ္ဌိပဒေသု ဝုတ္တံ (သာ၊ စာ-၁၂၄)
ရှည်သောသီချင်းသံဖြင့် တရားသီဆိုခြင်း - အပြစ်ငါးပါး (၁) ကိုယ်တိုင်လည်း ထိုအသံ၌ တပ်မက်၏။ (၂) သူတစ်ပါးတို့ကိုလည်း ထိုအသံ၌ တပ်မက်စေကုန်၏။ (၃) လူတို့ကလည်း ကဲ့ရဲ့ကုန်၏။ (၄) အသံပြုပြင်မှုကို လိုလားသူအား သမာဓိပျက်စီး၏။ (၅) နောက်နောင် လူအပေါင်းကလည်း အတုလိုက်၏။ (ဇီ၊ စာ-၅၂၂) သီဆိုအံ့ ဒုက္ကဋ်၊ အသံထင်ရှားအောင် ရွတ်ဆိုခြင်းကိုခွင့်ပြု၏။ [သဗ္ဗေသံ (ဝတ္တာနံ) ပဒဗျဉ္ဇနံ အဝိနာသေတွာ ဝိကာရုံ အကတွာ သမဏသာရုပ္ပန စတုရန (ဋ္ဌ၊ စာ-၄၆) (စတုရဿေန ဝတ္တနတိ ပရိပုဏ္ဏေန ဥစ္စာရဏဝတ္တေန၊ သာ၊စာ-၃၈၁၊ တိ၊စာ-၂၂၈) နယန ပဝတ္တနံ ယေဝ လက္ခဏံ] ယတ္တာဟိ မတ္တာဟိ အရံ ပရိပုဏ္ဏ ဟောတိ၊ တတောပိ အဓိကမတ္တာယုတ္တံ ကတွာ ကထနံ ဝိကာရကထနံ နာမ၊ တထာ အကတွာ ကထနေမဝ လက္ခဏန္တိ အတ္ထော။ (တိ၊ စာ- ၂၂၈)
သားမွေးဝတ်လုံ
အပြင်ပ၌ သားမွေးရှိသော ဝတ်လုံကို ဆောင်အံ့၊ ဒုက္ကဋ်၊ [ဗာဟိရလာမိ ဥ ဥဏ္ဏလောမာနိ ဗဟိ ကတွာ ဥဏ္ဏပါဝါရုံ ပါရူပန္တိ၊ တထာ ဓာရေန္တဿ ဒုက္ကဋ်။ လောမာနိ အန္တော ကတွာ ပါရုပိတုံ ဝဋ္ဋတိ။] (ဋ္ဌ၊ စာ-၄၆) (ပတီ = ဝတ်လုံ)
---သရက်သီး
သရက်သီးသုံးဆောင်အံ့ ဒုက္ကဋ်၊ (ဗိမ္မိသာရ)။ တစ်ဖန်သရက်သီးခြမ်း သရက်သီး အလုံးလိုက်ကို ခွင့်ပြု၏။ သစ်သီးကို ကပ္ပိခြင်းငါးမျိုးဖြင့် သုံးဆောင်ခြင်းငှာ ခွင့်ပြု၏။ ဤ၌ မြွေကိုက်ခံရသော ရဟန်းကိုအကြောင်းပြု၍ ခန္ဓသုတ်ကို ဟောတော်မူသည်။ မိမိကိုယ်ကို လုံခြုံစေခြင်း၊ စောင့်ရှောက်ခြင်း၊ အရံအတားကိုပြုခြင်းငှာ မြွေမင်း(၄)မျိုးတို့ကို မေတ္တာစိတ်ဖြင့် ဖြန့်ခြင်းငှာ ခွင့်ပြုတော်မူ၏။
နိမိတ်ဖြတ်ခြင်း
မိမိ၏အင်္ဂါဇာတ်ကိုဖြတ်အံ့ ထုလ္လစ္စဉ်း။ [အညံ ပန ကဏ္ဏနာသာအင်္ဂုလိအာဒိ ယံကိဉ္စိ ဆိန္ဒဿ တာဒိသံ ဝါ ဒုက္ခံ (မုဋ္ဌိအာဒီဟိ ဒုက္ခံ) ဥပ္ပါဒေန္တဿ ဒုက္ကဋ်။ အဟိကီဒဋ္ဌာဒီသု ပန အညအာဗာဓပစ္စယာ ဝါ လောဟိတံ ဝါ မောစေန္တဿ ဆိန္ဒဿ ဝါ အနာပတ္တိ။] (ဋ္ဌ၊ စာ-၄၆) အညမှိ ဆေတဗ္ဗမှီတိ ရာဂါနုသယံ သန္ဓာယ ဝဒတိ။ သာ၊ စာ-၃၈၂။ ဖြတ်ရန် လက်ဖြင့်ပုတ်ခတ်ခြင်းစသည် ဒုက္ကဋ်၊ ဖြတ်အံ့ ထုလ္လစ္စဉ်း ဟူ။ အင်္ဂဇာတန္တိ ဗီဇဝိရဟိတံ ပုရိသနိမိတ္တံ၊ ဗီဇ ဟိ ဆိ ဩပက္ကမိကပဏ္ဍကာ နာမ အဘဗ္ဗော ဟောတီတိ ဝဒန္တိ။ ဧက ပန “ဗီဇဿာပိ ဆေဒနက္ခဏ ဒုက္ကဋာပတ္တိ ဧဝ၊ ကေမန ပုရိသိန္ဒြိယာဒိကေ အန္တရဟိတေ ပဏ္ဍကာ နာမ အဘဗ္ဗော ဟောတိ၊ တဒါ လိင်္ဂနာသနာယ နာသေ တဗ္ဗာ”တိ ဝဒန္တိ။ တာဒိသံ ဝါ ဒုက္ခံ ဥပ္ပါဒေန္တဿာတိ မုဋ္ဌိပ္ပဟာရာဒီဟိ အတ္တနော ဒုက္ခံ ဥပ္ပါဒေန္တဿ၊ (တိ၊ စာ-၂၃၀)
တန်ခိုးပြခြင်း
(ရာဇဂြိုဟ်သူဌေးသပိတ်ကိုယူသော အရှင်ပိဏ္ဍောလဘာရဒွါဇကို အကြောင်း ပြု၍) လူတို့၏ ကုသိုလ်ကမ္မပထတရား။ ဆယ်ပါးထက် လွန်မြတ်သော တန်ခိုးပြာဋိဟာကိုပြအံ့ ဒုက္ကဋ်၊ [ဧတ္ထ ဝိကုဗ္ဗနိဒ္ဓိပါဋိဟာရိယံ ပဋိက္ခိတ္တံ၊ အဓိဋ္ဌာနိဒ္ဓိ ပန အပ္ပဋိက္ခိတ္တာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ] (ဋ္ဌ၊ စာ-၄)
မအပ်သောသပိတ်
ထိုသပိတ်ကား သစ်သားသပိတ်ဖြစ်သဖြင့် အစိတ်စိတ်အမြွှာမြွှာဖျက် ဆီး၍ ရဟန်းတို့အား မျက်စဉ်းကြိတ်ရန် ပေးကုန်လောဟု မိန့်တော်မူသည်။ သစ်သား၊ သပိတ်၊ ရွှေ၊ ငွေ၊ ပတ္တမြား၊ ကျောက်မျက်၊ ဖန်၊ ကြေး၊ စဉ့်၊ ခဲမဖြူ၊ ခဲပုပ်၊ ကြေးနီ၊ သပိတ်မဆောင်အပ်၊ ဒုက္ကဋ်။ သံ သပိတ်၊ မြေသပိတ်၊ သပိတ်(၂)မျိုးတို့ကို ခွင့်ပြု၏။
[သစေ ဂိဟီ ဘတ္တဂ္ဂ သုဝဏ္ဏဋိကာဒီသု ဗျဉ္ဇနံ ကတွာ (ထည့်၍) ဥပနာမေန္တိ၊ အာမသိတုမ္ဗိ န ဝဋ္ဋတိ၊ ဖလိကမယကာစမယကံသမယာနိ (ဖလ်၊ စဉ့်၊ ကြေးဖြူ) ပန တဋိကာဒီနိ ဘာဇနာနိ ပုဂ္ဂလိက ပရိဘောဂေနေဝ န ဝန္တိ၊ သံဃိကပရိဘောဂေန ဝါ ဂိဟိဝိကဋာနိဝါ (ဂိသန္တကာနိ ဝါ)ဝန္တိ။ တမ္ပ လောဟမယောပိ ပတ္တောဝ န ဝဋ္ဋတိ၊ ထာလကံ ပန ဝတီတိ ဣဒံ သဗ္ဗ ကုရုန္ဒိယံ ဝုတ္တံ။ မဏိမယောတိ တ္ထ ပန ဣန္ဒနီလာဒိမဏိမာ (ပတ္တမြားညို) ဝုတ္တော၊ ကံသမယောတိ ဧတ္ထ ဝတ္ထုလောဟမယောပိ သင်္ဂဟိတော။] (ဋ္ဌ၊ စာ-၄)
သပိတ်နှီးဝန်း
သပိတ်အရင်းအောက်ဘက်သည် ပွန်းခဲ့သဖြင့် သပိတ်နှီဝန်းကို ခွင့်ပြု၏။ အကောင်းအညံ့ဖြစ်သော (ရွှေ၊ ငွေ) သပိတ်နှီးဝန်းကိုဆောင်အံ့၊ ဒုက္ကဋ်။ ခဲမဖြူ၊ ခဲပုပ်ဖြင့်ပြီးသော သပိတ် နှီးဝန်း (၂)မျိုးကို ခွင့်ပြု၏။ တူသော သပိတ်နှီးဝန်းတို့သည် မထိနိုင်ကုန်သဖြင့် ပွတ်ခံခြင်းငှာ သပိတ်နှီးဝန်းတို့ တွန့်လိပ်သဖြင့် မကန်းသွား (ခွေးသွား) ဖြတ်ရန်ခွင့်ပြု၏။ ရုပ်စုံပြွမ်းသည်လည်းဖြစ်သော ဘေး အပြင်၌ အပြေအပြစ်ပြုအပ်သည်လည်းဖြစ်သော သပိတ်နှီးဝန်းတို့ကိုဆောင်အံ့ ဒုက္ကဋ်။
သပိတ်သိုမှီးခြင်း
(၁) ရေရှိသောသပိတ်ကိုသိုမှီးအံ့ ဒုက္ကဋ်၊ သပိတ်ကိုနေပူလှန်း၍ သိုမှီး ခြင်းငှာ ခွင့်ပြု၏။ (၂) ရေရှိသောသပိတ်ကို နေပူလှန်းအံ့ ဒုက္ကဋ်၊ ရေစင်အောင်သုတ်ပြီးမှ နေပူလှမ်း၍ သပိတ်ကို သိုမှီးခြင်းငှာ ခွင့်ပြု၏။ (၃) နေပူ၌သပိတ်ကိုထားအံ့၊ ဒုက္ကဋ်၊ အတန်ငယ်မျှနေပူလှန်း၍ သပိတ်ကို သိုမှီးခြင်းငှာ ခွင့်ပြု၏။
သပိတ်ခြေကိုခွင့်ပြုခြင်း
များစွာသော သပိတ်တို့ကို လွင်တီးခေါင်၌ သပိတ်ခြေမပါပဲထား ကုန်၍ သပိတ်လေပွေခတ်သဖြင့် လိမ့်၍ကွဲကုန်သဖြင့် သပိတ်ခြေကို ခွင့်ပြုတော်မူ၏။ [ပတ္တာဓာရကန္တိ
စာမျက်နှာ-301
ဧတ္ထ ဒန္တဝလိဝေတ္တာဒီဟိ ကတေ ဘူမိအာဓာရက (လက်ကောက်သပိတ်ခြေ) တယော, ဒါရုအာဓာရကေ ဒွေ ပတ္တ ဥပရူပရိ ဌပေတုံ ဝဋ္ဋတီတိ ကုရုန္ဒိယံ ဝုတ္တံ။ မဟာအဋ္ဌကထာယံ ပန ဝုတ္တံ “ဘူမိအာဓာရေက တိဏ္ဏ ပတ္တာနံ အနောကာသော၊ ဒွေ ဌပေတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ ဒါရုအာဓာရကဒဏ္ဍာရကသုပိ သုသဇ္ဇိတေသု သေဝ နယော။ ဘမကောဋိသဒိသော ပန (ပွတ်လက်ရုံးအဦးနှင့်တူသော) ဒါရုအာဓာရကော တီဟိ ဒဏ္ဍကဟိ ဗေဒါ ဒဏ္ဍကာဓာရော စ ဧကဿပိ ပတ္တဿ အနောကာသော၊ တတ္ထ ဌပေတွာပိ ဟတ္ထန ဂဟေတွာ ဧဝ နိသီဒိတဗ္ဗ။ ဘူမိယံ ပန နိက္ကုဇ္ဇိတွာ ဧကမေဝ ဌပေတဗ္ဗန္တိ။] (ဋ္ဌ၊ စာ-၄၄) (ဥပရူပရိ= တစ်လက်၏မျက်နှာဝထက်၌ တစ်လုံးကို ဆင့်ကာဆင့်ကာထားဟူလို)
တီဟိ ဒဏ္ဍကတော ပန န ဝဋ္ဋတိ။ ဘူမိယံ ပန နိက္ကုဇ္ဇိတွာ ဧကမေဝ ဌပေတဗ္ဗန္တိတ္ထ ဒွေ ဌပေန္တေန ဥပရိ ဌပိတပတ္တံ ဧကေန ပဿေန ဘူမိယံ ဖုသာပေတွာ ဌပေတုံ ဝဋတီတိ ဝဒန္တိ။ (သာ၊ စာ- ၃၈၀)
ဘူမိအာဓာရကေတိ ဒန္တာဒီဟိ ကတေ ဝလယာဓာရကေ။ တဿ ဝလယာဓာရကဿ အနုတာယ ဌပိတာ ပတ္တာ န ပရိပတန္တီတိ “တယော ပတ္တ ဌပေတုံ ဝဋ္ဋတီ”တိ ဝုတ္တံ။ အနုစ္စတဉ္စ သင်္ချာယ အယံ “ဘူမိအာဓာရကော”တိ ဝုတ္တော။ ဒါရုအာဓာရကဒဏ္ဍာရကသူတိ ဧကဒါရုနာ ကတအာဓာရက ဗဟူဟိ ဒဏ္ဍ ကတအာဓာရေက စ၊ ဧတ စ ဥစ္စတရာ ဟောန္တိ ပတ္တေဟိ သဟ ပတနသဘာဝါ တေန “သုသဇ္ဇတေသူ”တိ ဝုတ္တံ။ ဘမကောဋိသဒိသောတိ ယတ္ထ ဓမကရုဏာဒိ’ ပဝေသေတွာ လိခန္တိ၊ တဿ ဘမကဿ ကောဋိယာ သဒိသော၊ တာဒိသဿ ဒါရုအာဓာရကဿ အဝိတ္တိဏ္ဏတာယ ဌပိတောပိ ပတ္တော ပတတီတိ “အနောကာသောတိ” ဝုတ္တော။ (တိ၊ စာ-၂၃၀၊၂၃၁)
အကျည်စွန်း၌ထားခြင်း
အတွင်းနံရံအကျည်စွန်း၊ အပနံရံ အကျည်စွန်းတို့၌ သပိတ်ကို ထားအံ့၊ ဒုက္ကဋ်။ သစေ ပန ပရိဝတ္တေတွာ တဝ ပတိဋ္ဌာတိ၊ ဧဝရူပါယ ဝိတ္တိဏ္ဏာယ မိရိယာ ဌပေတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ (ဋ္ဌ၊ စာ-၄) (အပနံရံ အကျည်စွန်းလည်း အလားတူ) တ္ထ “ပရိဝတ္တိတွာ ပတ္တော ဘိဇ္ဇတီတိ အဓိကရဏဘေဒါသင်္ကါယ အဘာဝေ ဌာနေ ဌပေတုံ ဝဋ္ဋတီတိ လိခိတံ။ (ဇီ၊ စာ-၅၂၃)။ ပရိဝတ္တိတွာ တတ္ထဝ ပတိဋ္ဌာတီတိ ဧတ္ထ “ပရိဝတ္တိတွာ တတိယဝါရေ တတ္ထဝ မိရိယာ ပတိဋ္ဌာတီ”တိ ဂဏ္ဌိပဒေသု ဝုတ္တံ။ မိမုန္တေပိ အာဓာရက ဌပေတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ “အနုဇာနာမိ ဘိက္ခဝေ အာဓာရက”န္တိ ဟိ ဝစနတော မိာဒီသု ယတ္ထ ကတ္ထစိ အာဓာရကံ ဌပေတွာ တတ္ထ ပတ္တံ ဌပေတုံ ဝဋ္ဋတိ အာဓာရက ဌပနောကာသဿ အနိယမိတတ္တာတိ ဝဒန္တိ။ (သာ၊ စာ-၃၈ဝ) ။ သဗ္ဗတ္ထ ပန ဟတ္ထပမာဏတော အန္တရေ ဌပေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ အာဓာရေ ပန တတော ဗဟိပိ ဝတ္ထုတိ။ (တိ၊ စာ-၂၃၁)
မြက်အခင်းစသည်
သပိတ်ထားရန်မြက်အခင်း။ ပုဆိုးနှီ။ သပိတ်စင်၊ အဝကျယ်သောအိုး၊ သပိတ်အိပ်၊ (ပခုံးလွယ်၊ ဖွဲ့ကြိုး၊ (သပိတ်အိတ်အတွက်) တို့ကို ခွင့်ပြု၏။ [ပုဆိုးအနှီးမရှိသော် ကဋသောရက ကဲလားသင်ဖြူ။ တဋိက-ခတ်ပိုင်၊ အပြေအပြစ်ပြုထားသောမြေ၊ မပျက်စီးလောက်သောသဲပြင်တို့၌ ထားခြင်းငှာ အပ်၏။ မြူစသည်ပြွမ်းသောမြေ ကြမ်းသောမြေတို့၌ကား ဒုက္ကဋ်။ သပိတ်စင်ကား အုတ်သစ်တို့ဖြင့် ပြုခြင်းငှာ အပ်၏။]
“ပတ္တမာဠော နာမ ဝတွာ ပတ္တာနံ အဂမနတ္ထံ ဝဋံ ဝါ စတုရဿံ ဝါ ဣဋ္ဌကာဒီဟိ ပရိပိတွာ ကတော”တိ ဂဏ္ဌိပဒေသု ဝုတ္တံ။ (သာ၊ စာ-၃၈၀) ပတ္တမလိကာ ပတ္တစ္ဆိကာ တာလပတ္တာဒီဟိ ကတာ”တိ စ လိခိတံ။ (ဇီ၊ စာ-၅၂၃)။ ပတ္တမဠန္တိ ဥပစိကာနံ အနုဋ္ဌဟနတ္ထာယ ဘူမိတော ဥစ္စာရံ
စာမျက်နှာ-302
ကတံ ဝေဒိကာကာရမာဠကံ။ (တိ၊ စာ-၂၃၁)
ဆွဲချိတ်ထားခြင်း
သပိတ်ကို ဆွဲချိတ်ထားအံ့ ဒုက္ကဋ်၊ [ယတ္ထ ကတ္ထစိ လေန္တဿ ဒုက္ကဋမေဝ၊ စီဝရဝံသေပိ ဗဇ္ဇိတွာ ဌပေတုံ န ဝဋ္ဋတိ၊ (ဋ္ဌ၊ စာ-၄၈)] လေန္တဿ ဒုက္ကန္တိ ကေဝလံ ပတ္တံ လန္တဿ၊ န ထဝိကာယ လဿာတိ ဝဒန္တိ။ ဝီမံသိတတ္ထံ။ (တိ၊ စာ-၂၃၁)
ညောင်စောင်းစသည်၌ထားခြင်း
ညောင်စောင်းအင်းပျဉ် ရင်ခွင်ထီးပေါ်၌ သပိတ်ကိုထားအံ့၊ ဒုက္ကဋ်၊ [ဘဏ္ဍဋ္ဌပနတ္ထဝ ဝါ ကတံ ဟောတု နိသီဒနသယနတ္ထံ ဝါ၊ ယတ္ထ ကတ္ထစိ မဉ္စ ဝါ ပိဋ္ဌ ဝါ ဌပန္တဿ ဒုက္ကဋ်၊ အညေန ပန ဘဏ္ဍကေန (ဘာရဗန္ဓနေန ဘဏ္ဍကန) သဒ္ဓိ ဗဇ္ဇိတွာ ဌပေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ အနိယံ ဗဇ္ဇိတွာ ဩလမွေတုံ ဝါ ဝဋ္ဋတိ။ (အာသန္နဘူမိကတ္တာ ဇီ၊ စာ-၅၂၃)။ ဗဇ္ဇိတွာပိ ဥပရိ ဌပတုံ၊ န ဝတီတိ (ဥပရိ နိသီဒန္တော သြတ္ထရိတွာ ဘိန္တီတိ ဝုတ္တံ၊ တိ၊ စာ-၂၃၁) ။ သေစ ပန မဇ္ဈော ဝါ ပီဌ ဝါ ဥက္ခိပိတွာ စီဝရဝံသာဒီသု အကဆန္ဓေန (ငြမ်းအသွင်) ဌပိတံ ဟောတိ၊ တတ္ထ ဌပေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ (နိသိဒနသင်္ကါဘာဝတောဝုတ္တံ၊ တိ၊ စာ-၂၃၁) (ဋ္ဌ၊ စာ-၄၈) (မိမုန္တေ အာဓာရေက ထပတုံ ဝဋ္ဋတိ ပတ္တသန္ဓာရဏတ္ထ ဝုတ္တတ္တာ။ မဉ္စ အာဓာရကပိ န ဝတိ နိသီဒနပစ္စယာ ဝါရိတတ္တာ (ဖီ၊ စာ-၅၂၃)။ အံသဝဒ္ဓနကေန အံသကူဋေ လတာ အင်္က ဌပတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ။ ဆတ္တေ ဘတ္တပူရောပိ အံသကူဋေ လဂ္ဂိတပတ္တောပိ ဌပေတုံ န ဝဋ္ဋတိ၊ ဘဏ္ဍကန ပန သဒ္ဓိ ဗဇ္ဇိတွာ ဝါ အကံ ကတွာ ဝါ ဌပိတေ ယော ကောစိ ဌပတုံ ဝဋ္ဋတိ] (ဋ္ဌ၊ စာ-၄၈) (ဖီကား သပိတ်အိတ်ကို လက်၌ဆွဲချိတ်၍ ရင်ခွင်၌ထားလည်း အပ်သော ဟူ၏။)
သပိတ်နှင့်တံခါး
သပိတ်လက်စွဲလျက် တံခါးရွက်ကိုတွန်းအံ့၊ ဒုက္ကဋ် (ကွဲ၍ပညတ်သည် [တစ်စုံတစ်ခုသော ကိုယ်အစိတ်အပိုင်း၌ သပိတ်ရှိလျက် တစ်စုံတစ်ခုကိုယ်အစိတ်အပိုင်းဖြင့် တံခါးရွက်၊ ကျည်မ၊ ကျည်ငယ်၊ သံကောက်တို့၌ ဖွင့်ခြင်းငှာ မအပ်။ ပခုံး၌ သပိတ်လွယ်၍ကား အလိုရှိတိုင်း ဖွင့်ခြင်း ငှာရ၏။]
ဗူးအုံ၊ အိုးအုံ
ဘူးတောင်း၊ အိုးကင်း၊ (ဗူးအုံအိုးအုံ) တို့ဖြင့် ဆွမ်းခံအံ့ ဒုက္ကဋ်။ [ဆောင်ခြင်းငှာ မအပ်၊ ရ၍တာဝကာလိက သုံးဆောင်ခြင်းငှာ အပ်၏။] တာဝကာလိကံ ပရိဘုဉ္စိတုံ ဝဋ္ဋတီတိ သကိဒေဝ ဂဟေတွာ တေန အာမိသံ ပရိဘုဉ္ဇိတွာ ဆတုံ ဝဋ္ဋတီတိ အဓိပ္ပာယော။ (သာ၊ စာ-၃၈၀) ပရိဟရိတုန္တိ ဒိဝသေ ဒိဝသေ ပိဏ္ဍာယ စရဏတ္ထာယ ဌပေတုံ။ ပတ္တံ အလဘန္တေန ပန ဧကဒိသံ ပိဏ္ဍာယ စရိတွာ ဘုဉ္ဇိတွာ တုံ ဝဋ္ဋတိ၊ တေနာဟ “တာဝကာလိကံ ပရိဘုဉ္စိတုံ ဝဋ္ဋတီ”တိ။ ပဏ္ဏပုဋာဒီသုပိ သေဝန ယော။ (တိ၊ စာ-၂၃၁)။ ဖလ်ခွက်၊ ပျပ်၊ ဒေါင်းလန်း စသည်တို့၌လည်း ဗူးအုံနှင့်အတူပင်၊ ကပ္ပိယ အကပ္ပိယနှစ်ပါးကို ယထာရဟမှတ်ယူလေ။ (စံကျောင်း-၁၈၄)
အလုံးစုံပံသုကူ
လူဦးခေါင်းခွံ သပိတ်ကိုဆောင်အံ့၊ ဒုက္ကဋ်၊ အလုံးစုံပံ့သုကူ ပံ့သုကူပစ္စည်းချည်း ဖြစ်အံ့၊ ဒုက္ကဋ်။ [ဒတ္ထ စီဝရဉ္စ မဉ္စပီဌ ပံသုကူလံ ဝဋ္ဋတိ၊ အာဟရဏီယံ ပန ဒိကမေဝ ဂဟတဗ္ဗ။] (ဋ္ဌ၊ စာ-၄၈) ဒိန္နကေမဝ ပဋိဂ္ဂဟိတမေဝ။ (ဇီ၊ စာ-၅၂၃)
စားဖတ်၊ စုတ်ဖတ်
သားရို။ ငါးရိုး လုတ်ဆေးရေတို့ကို သပိတ်ဖြင့်ဆောင်အံ့ ဒုက္ကဋ်။ [သပိတ်ကိုခံ၍ လက်ဆေးခြင်း။ လက်ဆေးရေ ခြေဆေးရေကို သပိတ်၌ထည့်၍ ဆောင်ခြင်း။ အာမိသစား ကြွင်းမရှိ၊ စင်ကြယ်သောသပိတ်ကို အာမိသရှိသောလက်ဖြင့် ကိုင်ခြင်းငှာ မအပ်။ လက်ဝဲလက်ဖြင့် ရေထည့်၍ တစ်ကျိုက်သောက်ပြီး အာမိသရှိသောလက်ဖြင့် ကိုင်ခြင်းငှာ အပ်၏။ ဤမျှဖြင့်လည်း စားကြွင်းရှိသော
စာမျက်နှာ-303
သပိတ် ဖြစ်ပါ၏။ လက်ကိုအပ၌ဆေးပြီးကိုင်ခြင်းငှာ အပ်၏။ စားပြီးအရိုး၊ စားဖတ်တို့ကိုစွန့်ရန်ဖြစ်မူ သပိတ်၌ထည့်ခြင်းငှာ မအပ်၊ စားတုန်းမူ အပ်၏။ အရိုး၊ အကြောစသည်တို့ကို သပိတ်၌ထည့်၍ လက်ဖြင့် ထွင်ခြင်းငှာ အပ်၏။ ခံတွင်းမှထုတ်အပ်သော အမှတ်မရှိခဲဖွယ်ကို တစ်ဖန်စားလိုမူ သပိတ်၌ထားခြင်းငှာမရ၊ ချင်းစိမ်း၊ အုံးသီးစိတ်တို့ကိုကိုက်ပြီး၍ တစ်ဖန်ထားခြင်းငှာ ရ၏။]
“ပဋိဂ္ဂဟံ ကတွာတိ ဝုတ္တတ္တာ ဥဋ္ဌာန (သာမိသဟတ္တေန) ဥဒကံ ဂဟေတွာ ပတ္တံ ပရိပ္ဖါသိတွာ ဓောဝနဃံသနဝသေန ဟတ္ထံ ဓာဝိတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ ဝတ္တကန ပတ္တံ ပဋိဂ္ဂဟံ ကတွာ ဟတ္ထော ဓောဝိတော နာမ န ဟောတိ။ (တိ၊ စာ-၂၃၂) မဝါးရ မကိုက်ရသေးသည်ကိုယူ နောက်ဝါကျထောက်။ ပဋိခါဒိတုကာမောတိ ဧတ္ထ န သယံ ခါဒိတုကာမောပိ အညေသံ ခါဒနာရဟံ ဌပေတုံ လဘတိ။ (တိ၊ စာ-၂၃၂)။ ရဟန်းတို့လက်ဆေးခံကို ခွင့်ပြု၏။
ဓားငယ်စသည်ကို ခွင့်ပြုခြင်း
(သင်္ကန်းဖြတ်ရန်) ဓားငယ်၊ ဓားငယ်ရစ်ပတ်ရန် ဖျင်ပိုင်း အထည်ကြမ်း၊ အရိုး၊ တပ်သောဓားငယ်ကို ခွင့်ပြု၏။ (၁) (ရွှေငွေစသော) ဓားရိုးအမျိုးမျိုးဆောင်အံ့၊ ဒုက္ကဋ်၊ အရိုးအစွယ်၊ ဦးချို၊ ကျူ၊ ဝါး၊ သစ်သား၊ ချိတ်၊ ဖန်၊ ကြေးသံ၊ ခရုသင်းဓားရိုးတို့ကို ခွင့်ပြု၏။ (၂) အပ်၊ အပ်ဘူး၊ (သံချေးမတက်ရန်) တဆေးမှုန့်၊ နနွင်းနှင့်ရောသော မုံ့မှုန့်တို့ကို အပ်ဘူး၌ထည့်ရန် ခွင့်ပြု၏။(အပ်ကို) ပျားဖယောင်းဖြင့် လိမ်းကျံခြင်းငှာ ခွင့်ပြု၏။ ကျောက်မှုန့်ထည့်ရန် အိတ်ကိုခွင့်ပြု၏။ ဋ္ဌ၌ ဖယောင်းတိုက်သော ပုဆိုးအိတ်ဟူ၏။ ဓားငယ်အိတ်လည်း ထိုအိတ်နှင့်လျော်သည်ဟု ကုရုန္ဒိ၌ဆို၏။
ကားပေါင်ကိုခွင့်ပြုခြင်း
သင်္ကန်းညီညာစွာချုပ်နိုင်ရန် ကားပေါင်၊ ကားပေါင်ချည်ရန်ကြိုး၊ ထိုထိုအရပ်၌ချည်၍ (ကားကြက်၍) သင်္ကန်းကိုချုပ်ရန် ခွင့်ပြု၏။ (၁) မညီညွတ်သောနေရာ၌ ကားပေါင် ကို ဖြန့်ခင်းအံ့ ဒုက္ကဋ်၊ ကားပေါင်အတွက် မြက်အခင်း၊ ကားပေါင်းဆွေး၍ အလျားအနံ၊ အနားပတ်တို့ကို တင်ရန်၊ ကားပေါင်မမီသဖြင့် ကားချပ်နှုတ်ခမ်းလုံးခြင်း၊ ဝါးခြမ်းစိတ်၊ ကားပေါင်ရှည်၊ ကားပေါင်ကိုချည် ရန်ကြိုး၊ ကားပေါင်၌ သင်္ကန်းဖွဲ့ချည်ရန် ဖွဲ့ချည်၍ သင်္ကန်းကိုချုပ်ရန် ခွင့်ပြု၏။ ချည်အကြားတို့မညီ ညွတ်၍တိုင်းတာမှုကို ချည်တို့ကောက်ကုန်၍ အချီးနှီးသောချည်ကို ခွင့်ပြု၏။ (၂) မဆေးသောခြေတို့ဖြင့် ကားပေါင်ကို နင်းအံ့၊ (၃) စိုစွတ်သောခြေတို့ဖြင့် ကားပေါင်ကိုနင်းအံ့၊ (၄) ဖိနပ်စီး၍ ကားပေါင်ကိုနင်းအံ့ ဒုက္ကဋ်။ သင်္ကန်းချုပ်ရာ၌ အပ်ကိုခံရန် လက်ခုလက်ခံကို (အပ်ထောက်) ကို ခွင့်ပြု၏။ (၅) (ရွှေငွေ) လက်ခုလက်ခံတို့ကိုဆောင်အံ့ ဒုက္ကဋ်။ အရိုးလက်ခုလက်ခံ၊ လ ခရုသင်း၊ ချက်လက်ခုလက်ခံတို့ကို ခွင့်ပြု၏။ အပ်၊ ဓားငယ်၊ လက်ခုလက်ခံထည့်ရန်အိတ်၊ ပခုံးလွယ်၊ ဖွဲ့ကြိုး(အိတ်ချည်ရန်) ကားပေါင်ထားစရာ ဇရပ်၊ မဏ္ဍပ်၊ (ရေလွှမ်း၍၊ ဇရပ်ကို မြေမြင့်အောင်ပြုခြင်းငှာ အုတ်၊ ကျောက်၊ သစ်သားတို့ဖြင့် စီခြင်းငှာ၊ (တက်ရန်) အုတ်၊ ကျောက်၊ သစ်သားလှေကား၊ လှေကား၌လက်တန်း၊ ကားပေါင်ထားရာ ဇရပ်၌အတွင်းအပ လိမ်းကျံခြင်း၊ ဖြူမည်းသောအဆင်း၊ ဂ္ဂေနီဖြင့် အချောကိုင်ခြင်း၊ ခြူးပန်း၊ နွယ်ပန်း ခြယ်လှယ်ခြင်း၊ မကန်းသွားဖော်ခြင်း၊ သက်တင်ရေး၊ သင်္ကန်းတန်းဝါး၊ ကြိမ်၊ သင်္ကန်းလှန်းရန်ကြိုး၊ ချုပ်ပြီးကားချပ်ကို ခေါက်လိပ်စိမ့်သောငှာ ဝါးလုံးလှံတံကို အတွင်း၌သွင်း၍ ခေါက်လိပ်ရန် ဖွဲ့ချည်ရန် ကြိုးနံရံငုတ်ဆင်စွယ်တို့၌ ဆွဲချိတ်ရန်ခွင့်ပြု၏။
ဖိနပ်အိတ်၊ ရေစစ်တို့ကို ခွင့်ပြုခြင်း
ဆေးအိတ်၊ ပခုံးလွယ်စရာ ဖွဲ့ကြိုး၊ ဖိနပ်အိတ်၊ ပခုံး လွယ်စရာ ဖွဲ့ကြိုး၊ ရေစစ် (အဝတ်ပိုင်းမလုံလောက်) လှံတံသုံးချောင်း၌ထိုး၍ ပြုအပ်သော ကပရိဿာ ဝနံ-ရေစစ်၊ ဓမကရိုဏ်း။ လေစုတ်ရေစစ်တို့ကို ခွင့်ပြု၏။
စာမျက်နှာ-304
ရေစစ်မပါ၊ ခရီးသွားခြင်း
(၁) ခရီးရှည်သွားသော [အမုယောဇနံ အဒ္ဓါနမဂ္ဂေါ နာမ] ရဟန်းသည် ရေစစ်ကိုတောင်းလျှင် မပေးအံ့၊ ဒုက္ကဋ်။ [မရှိသူအားသာ မပေးလျှင် အာပတ်၊ရှိသူအားကား မပေးလိုက မပေးအပ်။] သစေပိ ဥပနန္ဒော ဘိက္ခု အလဇ္ဇီ၊ တထာပိ သန္တကမေတံ အမူလစ္ဆေဒကတဘိက္ခုနော လဇ္ဇနောပိ သမာနဿ ကပ္ပတီတိ ယုဇ္ဇတိ။ (ဖီ၊ စာ-၅၂၄) ဤသို့ အမူလစ္ဆေဇ္ဇအားဖြင့် တောင်းသော်လည်း ဓမ္မိယလဒ္ဓပစ္စည်းဖြစ်မှသာ အပ်သည်။ အဓမ္မိယလဒ္ဓဖြစ်မူကား မအပ်။ အလားတူ၊ အညတရံ အာသနံ ဂဟေတွာ နိသီဒီတိ ဝစနတော ဝိသဘာဂဋ္ဌာနံ ဂတဿ ပေသလဿပိ ဘိက္ခုနော တေသံ အာသနေ နိသီဒိတုံ ဝဋ္ဋတီတိ သိဒ္ဓံ။ (ဇီ၊ စာ-၅၃၃) [စံကျောင်း-၁၉ဝ]
(၂) ရေစစ်မပါသောရဟန်းသည် ခရီးရှည်သွားအံ့ ဒုက္ကဋ်။ ရေစစ်ပဝါသည်လည်းကောင်း၊ မက ရိုဏ်။ လေစုပ်ရေစစ်သည်လည်းကောင်း မရှိမူ နှစ်ထပ်သင်္ကန်းစွန်းကိုလည်း ဤနှစ်ထပ်သင်္ကန်းဖြင့် စစ်၍ သောက်အံ့ဟု ဆောက်တည်ရမည်။ [သိလျက်သွားအံ့ ဥပစာရလွန်လျှင် အာပတ်၊ စေတနာမပါဘဲသွားမူ (အသဉ္စိစ္စ) သတိရရာအရပ်၌တည်၍ နှစ်ထပ်သင်္ကန်းစွန်းစသည်ကို မဆောက်တည်ဘဲဆက်သွားအံ့၊ ခြေ လှမ်းတိုင်းအာပတ်၊~~~(တိ၊ စာ-၂၃၃)။ (အဝတ်မလောက်၍ လေးတိုင်စင်စိုက်၍ အဝတ်ကြက်သောရေစစ် နှစ်၍ စစ်သောရေစစ်ကို ခွင့်ပြု၏။
လှေကား
ခြင်ထောင်၊ စင်္ကြံ ရုံးအိမ် - တို့ကို ခွင့်ပြု၏။ စင်္ကြံ၌ ဇရပ်နှင့်အလားတူ မြေညီညွတ်အောင် ပြုခြင်း၊ -လ-သင်္ကန်းလှန်းရန် ကြိုးတို့ကို ခွင့်ပြု၏။ ဇရုံးအိမ်၌ မြေမြင့်အောင်ပြုခြင်း၊ လ လက်တန်း၊ တံခါးရွက်၊ တံခါးပေါင်၊ ဆုံငယ်၊ အထက်ကွင်း၊ မင်းတုပ်လျှိုတိုင်၊ သံကွင်း၊ မြောက်လက်၊ ကျည်ငယ် ကျည်မ(မင်းတုပ်)၊ သံကောက်ပေါက်၊ ဆွဲငင်စရာ အပေါက်၊ ဆွဲငင်စရာကြိုး၊ နံရံခြေဆွေး၍ နိမ့်သော နေရာကိုထပ်ဖို့ခြင်းငှာ၊ အခိုးထွက်စရာ ပြွန်ပေါက်၊ ငယ်သောဇရုံးအိမ်တွင် သင့်လျော်ရာ၌ကြီးသော ဇရုံးအိမ်တွင် အလယ်၌ မီးဖိုကိုပြုလုပ်ရန် (မျက်နှာကိုမီးဟပ်၍) မျက်နှာလိမ်းမြေညက်၊ မြေညက်လျောရန် ကျင်း၊ မြေညက်အနံ့မကောင်း၍ နံ့သာဖြင့်ထံရန် မီးကိုယ်ကိုလောင်၍ ရေဆောင်ရန်၊ ရေထားရန်နေရာ ရေခွက် (မျက်မိုးသည် ချွေးမရစေ၍) ခါ၍ အတွင်းအပလိမ်းကျံမှုကို ပြုခြင်းငှာ ဗွက်ပေါက်၍ အုတ်၊ ကျောက်၊ သစ်သား။ အခင်းသုံးမျိုးခင်းခြင်းငှာ၊ ရေဆေးရန်၊ ရေထုတ် ပြွန်၊ ထိုင်ခုံ၊ အုတ်၊ ကျောက်သစ်သား၊ တံတိုင်းဖြင့် ကာရန်၊ တံခါးမုတ် ၎င်းကို မြင့်အောင်ပြုခြင်းစသည် - လ - သက်တင်ရေးခြင်း ခွင့်ပြု၏။ ပရိဝုဏ် - ကျောင်းဝိုင်းဗွက်ပေါက်၍ ကျောက်ပြုတ်ကျောက်ပြားခင်းခြင်းငှာ ရေဝပ်၍ ရေထုတ် ပြွန်ကို ခွင့်ပြု၏။
အဝတ်မပါဘဲ ရှိခိုးခြင်း
(၁) အဝတ်မပါသော ရဟန်းချင်းချင်း ရှိမခိုးအပ်၊ (၂) ရှိမခိုးစေအပ်၊ (၃) အဝတ်မပါသော ရဟန်းသည် ရှိမခိုးအပ်၊ (၄) ရှိမခိုးစေအပ်၊ (၅) အဝတ်မပါသောရဟန်းသည် အဝတ်မပါသောရဟန်းအား ချေးတွန်းခြင်းကို မပြုအပ်၊ (၆) မပြုစေအပ်၊ (ရ) မပေးလှူအပ်၊ (၈) အဝတ် မပါသော ရဟန်းသည် မခံယူအပ်၊ (၉) မခဲအပ်၊ (၁ဝ) မစားအပ်၊ (၁၁) မလျက်အပ်၊ (၁၂) မသောက်အပ်၊ ဒုက္ကဋ်။
ရုံးအိမ်၌ သင်္ကန်းတန်းဝါး သင်္ကန်းလှန်းကြိုးကို ခွင့်ပြု၏။ မိုးရွာသဖြင့် သင်္ကန်းမိုးစွတ်၍ ဇရုံးအိမ် ဇရပ်ကိုခွင့်ပြု၏။ (ဇရပ်တူ)
အလွှမ်းသုံးပါး
ရုံးအိမ်၊ ရေ၊ အဝတ်ဟူသော၊ ဖုံးလွှမ်းခြင်းသုံးမျိုးကို ခွင့်ပြု၏။ ဇရုံး၊ ရေ အလွှမ်း၌ ချေးတွန်းခြင်း ပရိကမ္မပြုသူအားသာ အပ်၏။ ကြွင်းရှိခိုးခြင်းစသည်တို့၌ မအပ်၊ အဝတ်အလွှမ်း၌
စာမျက်နှာ-305
အလုံးစုံ အမှုတို့၌ အပ်၏။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၅၁)] ဇန္တာဃရပဋိစ္ဆာဒိနာ ဆန္ဒဿ နပ္ပိယံ ယဿ န ပညာယတိ၊ တဿဝ ပရိကမ္မံ ကာတဗ္ဗ။ ဧသ နယော ဥဒကဝတ္ထပဋိစ္ဆာဒီသုပိ။ (ဇီ၊ စာ-၅၂၄) ယခုကာလ ရေချိုးအိမ်ကိုလည်း ဖရုံးအိမ်နှင့် အလားတူဟု ဆရာတို့ယူကြ၏။ (ပါ-ဘာသာ ဋီကာ)
ရေတွင်း
ဇရုံးအိမ်၌ ရေမရှိ၍ ရေတွင်းကို ခွင့်ပြု၏။ ရေတွင်းနှုတ်ခမ်းပျက်၍ အုတ်၊ ကျောက်၊ သစ်သားစီခြင်း၊ လှေကားလက်တန်းကို ခွင့်ပြု၏။ ရေငင်ကြိုး၊ မောင်းလက် စက်သီး၊ ရေစုပ် စက်၊ သံကြေးပုံး၊ သစ်သားပုံး၊ သားရေပုံး၊ ရေတွင်း ဇရပ်ကို ခွင့်ပြု၏။ (ရုံးအိမ်နှင့်တူ)။ ရေထုတ်ပြွန်ကို ခွင့်ပြု၏။
ကိုယ်သုတ်ခြင်း
ရေသုတ်အထည်ကို ခွင့်ပြု၏။ ပုဆိုးကြမ်းဖြင့်သော်လည်း သုတ်ရန်ခွင့်ပြု ၏။ [ဥဒကပုဉ္စနီ ဒဏ္ဍမယာပိ၊ ဝိသာဏမယာပိ ဒါရုမယာပိ ဝဋ္ဋတိ၊ တဿာ အသတိ စောဠကနာပိ ဥဒကံ ပစ္စုဒ္ဓရိတုံ ဝဋ္ဋတိ။] (ဋ္ဌ၊ စာ-၅၁)
ရေကန်
ကန်ပေါင်ရိုးသုံးမျိုးစီခြင်း၊ လှေကား၊ လက်တန်း၊ ရေထုတ်ပြွန်ကို ခွင့်ပြု၏။ အထွဋ် ခြင်ပိပ်တပ်သော ရုံးအိမ်ကို ခွင့်ပြု၏။ (ပါ၊ စာ-၂၆၂)
နိသီဒိုင်
လေးလပတ်လုံး နိသီဒိုင်အခင်းနှင့်ကင်း၍ နေအံ့၊ ဒုက္ကဋ်၊
[နိသီဒနေန စတ္တာရော မာသေ န ဝိပ္ပဝသိတဗ္ဗန္တိ အတ္ထော။ ] (ဋ္ဌ၊ စာ-၅၁) ရတနဝဂ် နိသီဒိုင်တည်း။ ပရိက္ခာရစောဠအဖြစ် အဓိဋ္ဌာန်မတင်ဘဲ နိသီဒိုင်အဖြစ် ဣမံ စီဝရံ နိသီဒနံ အဓိဋ္ဌာမိ-ဟု အဓိဋ္ဌာန်တင်သော နေ့မှစ၍ လေးလတင်းပြည့်၍ အရုဏ်တက်သောအခါ၌ နိသီဒိုင်သင်္ကန်းနှစ်တောင့်ထွာ ဟတ္ထပါသ်မှ အပကင်း၍ နေသောရဟန်းအား ဒုက္ကဋ်။ ထိုသင့်သောနေ့ကစ၍ တစ်ဖန်လေးလတင်းတင်းပြည့်၍ အရုဏ်တက်သောအခါ၌ ဒုက္ကဋ်၊ (စံကျောင်း-၁၉၆)
အိပ်ရာအခင်း
(၁) ပန်းပွင့်တို့ဖြင့် ပြွမ်းသောအိပ်ရာတို့၌ အိပ်အံ့၊ ဒုက္ကဋ်၊ လူတို့လှူသော နံ့သာ ကိုယူ၍ တံခါးရွက်၌ လက်ငါးချောင်းရာပေးခြင်းငှာလည်းကောင်း၊ ပန်းကိုယူ၍ ကျောင်း၌သင့်ရာမှာထား ခြင်းငှာလည်းကောင်း ခွင့်ပြု၏။
သိုးမွေးအခင်း
သိုးမွေးဖြင့်ပြီးသော မရက်အပ်သော အခင်းကို ခွင့်ပြု၏။ အဓိဋ္ဌာန်မတင်အပ်၊ ဝိကပ္ပနာမပြုအပ်။ [နမတကံ နာမ ဧဠကလောမေဟိ ကတံ အဝါယိမံ စမ္မခဏ္ဍပရိဟာရေန စ (ပရိ ဘောဂေန) ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗ။] (ဋ္ဌ၊ စာ-၅၁) အနဓိဋ္ဌဟိတွာ ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗ။ (သာ၊ စာ-၃၈၈) အနဓိဋ္ဌတွာ သယနာသနဝိဓိနာတိ အတ္ထော။ (တိ၊ စာ-၂၃၄)
(၁) ကြေးနီအုပ်ငွေအုပ်၌ - (ထည့်၍) စားအံ့ ဒုက္ကဋ်၊ [အာသိတ္တကူပဓာနံ နာမ တမ္ဗလောဟန ဝါ ရဇတန ဝါ ကတာယ ပဠာယ ဧတံ အဓိဝစနံ] ပဋိက္ခိတ္တတ္တာ ပန ဒါရုမယာပိ န ဝူ။] ဝဋ္ဋတိ။] (ဋ္ဌ၊ စာ-၅၁) (ပချုပ်၊ ပဠာယ)။ (၂) သပိတ်တင်၍ဆွမ်းစားရန် လှံတံသပိတ်ခြေ (မဠာရိက)ကို ခွင့်ပြု ၏။ [ယဋ္ဌိ အာဓာရက (ဝါးချောင်း) ပဏ္ဏာရက၊ ပစ္ဆိကပိဋ္ဌ (ခြင်းကွက်အပြစ်)တို့လည်း ဤ၌ပင်ဝင်ကုန်၏။ မှန်၏။ သပိတ်ခြေအသွင်သို့ ရောက်သည်မှစ၍ အပေါက်ပေါက်သော်လည်းကောင်း မပေါက်သော်လည်းကောင်း အပ်သည်သာ။]
ပေဠာယာတိ အဋ္ဌသသောဠသံသာဒိအာကာရေန ကတာယ ဘာဇနာကာရာယ ပဠာယ၊ ယတ္ထ ဥဏှပါယာသာဒိ ပက္ခိပိတွာ ဥပရိ ဘောဇနပါတီ” ဌပေန္တိ ဘတ္တဿ ဥဏှိဘာဝါဝိဂမနတ္ထံ၊ တာဒိသဿ ဘာဇနာကာရဿ အာာရတံ အဓိဝစနံ၊ တေနေဝ ပါဠိယံ “အာသိတ္တကူပဓာန”န္တိ ဝုတ္တံ၊ တဿ
စာမျက်နှာ-306
စ ပါယာသာဒီဟိ အာသိတ္တကာဓာရောတိ အတ္ထော။ ဣဒဉ္စ အာသိတ္တကူပဓာနံ ပစ္စန္တေသု န ဇာနန္တိ ကာတုံ၊ မဇ္ဈိမဒေသေယေဝ ကရောန္တိ၊ ကေစိ ပန “ဂိဟိပရိဘောဂေါ အယောမယာဒိသဗ္ဗောပိ အာဓာရော အာသိတ္တကူပဓာနမေ၀ အနုလောမေတီ”တိ ဝဒန္တိ၊ ဧက ပန “ကပ္ပိယလောဟမယော အာဓာရော မဠာရိကမေဝ အနုလောမေတီ”တိ၊ ဝီမံသိတွာ ဂဟေတဗ္ဗ။ ပုဗ္ဗေ ပတ္တဂုတ္တိယာ အာဓာရော အနုညာတော၊ ဣဒါနိ ဘုဉ္စိတုံ မဠာရိကာ အနုညာတာ။ (တိ၊ ၂၃၄) [စံကျောင်း ၁၉ရ သို့ ကြည့်]
အတူစားသောက်ခြင်း၊ အိပ်ခြင်း
တစ်ပန်းကန်တည်း၌ စားအံ့၊ တစ်ခွက်တည်းသောက်အံ့၊ တစ်ညောင်စောင်းတည်း၊ တစ်ခင်းတည်း၊ တစ်ရုံတည်းခြုံ၍၊ တစ်ခင်းတစ်ရုံတည်း ခင်းခြုံ၍အိပ်အံ့၊ ဒုက္ကဋ်၊ [ဧကဘာဇနေတိ ဧတ္ထ သစေ ဧကော ဘိက္ခု ဘာဇနတာ ဖလံ ဝါ ပူဝံ ဝါ ဂဟေတွာ ဂစ္ဆတိ၊ တသီ အပဂတေ ဣတရဿ သေသကံ ဘုဉ္စိတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ ဣတရဿာပိ တသ္မိံ ခီဏေ (ခဏ) ပုန ဂဟေတုံ ဝဋတိ။] (ဋ္ဌ၊ စာ-၅၁) လက်ချင်းမဆုံလျှင် အပ်သောဟူ၏။) ကေစိတို့ကား တလှည့်စီနှိုက်စားသော်လည်း မအပ်ဟူကုန်၏။ [သာရ-၄၁၂၊ ၄၁၃]
သပိတ်မှောက်အင်္ဂါ
(၁) ရဟန်းတို့အား လာဘ်မရစိမ့်သောငှာ၊ (၂) အကျိုးမဲ့ဖြစ်စိမ့်သောငှာ၊ (၃) နေရာမရစိမ့်သောငှာ အားထုတ်၏။ (၄)ရဟန်းတို့ကို ဆဲရေး၏ ခြိမ်းခြောက်၏၊ (၅) ရဟန်းအချင်းချင်း ကွဲပြားစေ၏။ (၆) မြတ်စွာဘုရား၏၊ (၄) တရားတော်၏၊ (၈) သံဃာတော်၏ ကျေးဇူးမဲ့ကို ပြောဆို၏။ ဤအင်္ဂါ(၈)ပါ။နှင့် ပြည့်စုံသော ဥပသကာအား သပိတ်မှောက်ခြင်းငှာ ခွင့်ပြု၏။ တစ်ပါ။ပါးဖြင့်လည်း မှောက်ခြင်းငှာ အပ်ပါ၏။ ထိုသူ ့အိမ်၌ ဘာမျှအလှူမခံအပ်၊ အခြားကျောင်းများသို့လည်း ဆွမ်းမခံရန် စေရမည်။ (ဗျတိရေကအားဖြင့် ဤအင်္ဂါတို့ကို ကျင့်လျှင်လှန်) လှန်သောအခါ သုံးကြိမ်တိုင် ဒါယကာကို တောင်းပန်စေ၍ နှစ်တောင့်ထွာ ဟတ္ထပါသ်ကိုစွန့်စေ၍ ဉတ္တိဒုတိယကံဖြင့် လှန်လေ။] အလှူခံအံ့ ဒုက္ကဋ်၊ (တိ၊ စာ-၂၃၄)
မနင်းအပ်
ပုဆိုးဖြူအခင်းကိုနင်းအံ့ ဒုက္ကဋ်။ (ဤ၌ ဗောဓိမင်းသားက သားလို၍ အဓိဋ္ဌာန်ထား သောကြောင့် ဟူ၏။) [သားမဖွားဖူးသေးသောမိန်းမ ကိုယ်ဝန်ဆောင်မိန်းမတို့က] မင်္ဂလာအကျိုးငှာ တောင်းပန်သော် ပုဆိုးဖြူအခင်းကိုနင်းခြင်းငှာ ခွင့်ပြု၏။ ခြေဆေးပြီး နင်းအပ်သောအခင်းကို နင်းခြင်းငှာ ခွင့်ပြု၏။
အိုး၊ တံမြက်၊ ခြေပွတ်အိုးခြမ်း
(ဝိသာခါ) ရေအိုးကိုလည်းကောင်း၊ တံမြက်ကိုလည်းကောင်း ခွင့်ပြု၏။ ကြာချပ်သဏ္ဌာန်ဆူးထနေသော ခြေပွတ်ကိုသုံးဆောင်အံ့။ ဒုက္ကဋ်။ [တံ ဝဋံ ဝါ ဟောတု စတု ရဿာဒိဘေဒံ ဝါ၊ ဗာဟုလိကာနုယောဂတ္တာ ပဋိက္ခိတ္တမဝ၊ နေဝ ပဋိဂ္ဂတုံ န ပရိဘုဉ္စိတုံ ဝဋ္ဋတိ။] (ဋ္ဌ၊ စာ-၅၂) ကျောက်စရစ်ခြေပွတ်၊ [ပါသာဏဖေဏကောပိ ဝတ္ထုတိ] အိုးခြမ်းခြေပွတ်၊ ပင်လယ်ရေမြှုပ် ခြေပွတ် (၃)မျိုးတို့ကို ခွင့်ပြု၏။
အသား၏ အတိုင်းအရှည်ဖြင့်
လက်သည်း။ ခြေသည်းတို့ကို ဖြတ်ရန်ခွင့်ပြု၏။ [လွန်သော် အာပတ် အပိုင်းအခြားကား မလာရှိ။ ကေစိတို့ကား အစိတ္တက အာပတ်ဟူကုန်၏။
ယပ်ကိုခွင့်ပြုခြင်း
လေးထောင့်ယပ် ထန်းရွက်ယပ်၊ [တာလဝဏ္ဏန္တိ၊ တာလပတ္တာဒီဟိ ကတံ မဏ္ဍလိကဗီဇနိ (သာ၊ စာ-၃၉ဝ) တာလဝဏံ ပန တာလပဏ္ဏေဟိ ဝါ ကတံ ဟောတု ဝေဠုဒန္တဝိလီဝေဟိ ဝါ (ဝါး ဆင်စွယ် နှီး) မောရပိဉ္စ ဝါ စမ္မဝိကတီဟိ ဝါ သဗ္ဗ ဝဋတိ။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၅၂)] တို့ကို ခွင့်ပြု၏။ ခြင်နှင့်ယပ် (ဒန္တမယဝိသာဏမယဒဏ္ဍကာပိ ဝတိ) (ဋ္ဌ၊ စာ-၅၂)တို့ကို ခွင့်ပြု၏။
စာမျက်နှာ-307
စာမရီသားမြီးယပ်ကိုဆောင်အံ့ ဒုက္ကဋ်။ လျှော်ဖြင့်ပြီးသောယပ်၊ [ဝါကမယဗီဇနိယာ ကေတက ပါရောဟကုန္တာလပဏ္ဏာဒိမယာပိ(ဆပ်သွား ပါးပျဉ်း ဓနုန်းရွက်) သင်္ဂဟိတာ] (ဋ္ဌ၊ စာ-၅၂)။ လျှော်တေ ဖြင့်ပြီးသောယပ်၊ ပန်းရင်းမြက်ဖြင့် ပြီးသောယပ်၊ ဥဒေါင်းမြီးဖြင့်ပြီးသောယပ်ဟူသော ယပ်(၃)မျိုးတို့ကို ခွင့်ပြု၏။
““ဧကပစ္စတ္တံ နာမ တာလပတ္တန္တိ ဂဏ္ဌိပဒေသု ဝုတ္တံ။ (သာ၊ စာ-၃၉ဝ) ဧကပဏ္ဍစ္ဆန္တိ တာလပဏ္ဏာဒိနာ ဇကန ပတ္တန ကတဆတ္တံ။ (တိ၊ စာ-၂၃၅) (ယပ်လေအတွက်သာယူ စံကျောင်း)။ ဓာရေယျာတိ ဣမိနာ သုဒ္ဓကတ္တုနိဒ္ဒေသန အင်္ဂလာနဿပိ ပရံ ဓာရာပန ပရဿ ဓာရဏသာဒိယန စ အနာပတ္တီတိ ဝိညာယတိ။ (ဝိနယဝိနိစ္ဆယဋီကာ၊ ဒု စာ-၂၈၈၊ စံကျောင်း၊ စာ-၂၁၇)။ ထန်းရွက်ရိုး အတိုင်းရှိမှသာ ဧကပဏ္ဍတ္တထီ။ ဟူ၏။ ဗီဇနီဖြင့် ဆတ္တကိစ္စ၊ ဆတ္တဖြင့် ဗီဇနီကိစ္စ ဆောင်သင့် မဆောင်သင့်? ဆတ္တပါဏိ သိက္ခာပုဒ်ကိုလည်းကြည့်။
ထီးခွင့်ပြုခြင်း
ထီးဆောင်းအံ့ ဒုက္ကဋ်၊ ဂီလာနအား ခွင့်ပြု၏။ အရံတွင်း၌လည်းကောင်း။ အရံ ဥပစာ၌လည်းကောင်း ခွင့်ပြု၏။ [ဂိလာနဿ ဆတ္တန္တိ ဧတ္ထ ယဿ ကာယာဟော ဝါ ပိတ္တကောပေါဝါ ဟောတိ, စက္ခု ဝါ ဒုဗ္ဗလံ၊ အညော ဝါ ကောစိ အာဗာဓော ဝိနာ ဆတ္တေန ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ တဿ ဂါမေ ဝါ အရည ဝါ ဆတ္တံ ဝဋ္ဋတိ။ ဝဿ ပန စီဝရဂုတ္တံ ဝါဠိမိဂစောရဘယေသု စ အတ္တဂုတ္တတ္ထမ္ဘိ ဝဋ္ဋတိ၊ ဧကပစ္စတ္တံ ပန သဗ္ဗတ္ထဝ တိ။ (ဋ္ဌ စာ-၅၂)
ဆိုင်။ တုတ်ရှည်
ရှည်သောတုတ်၌ဆွဲသော ဆိုင်းကိုဆောင်အံ့၊ ဒုက္ကဋ်။ (ဆိုင်း၌သပိတ် ထည့်၍ဆောင်သောကြောင့် ပညတ်သည်) ဂိလာနအား ရှည်သောတုတ် ဆောင်နိုင်သည်။ ခွင့်သမျှတိပေးရန် ခွင့်ပြု၏။ ဂိလာနအား (သပိတ်ဆောင်ရန်) ဆိုင်းဆောင်နိုင်ခွင့်သမ္မုတိကို ရှည်သောတုတ် ဆိုင်း နှစ်မျိုး ဆောင်နိုင်ခွင့် သမ္မုတိကိုပေးခြင်းငှာ ခွင့်ပြု၏။ [တုတ်ကားလေးတောင်လျော့မူ အားလုံးအားအပ်၏။ သိက္ခာ ပန အင်္ဂလာနဿ န ဝဋ္ဋတိ၊ ဂိလာနဿာပိ သမ္မဇ္ဇိတွာဝ ဒါတဗ္ဗာ။] (ဋ္ဌ၊ စာ-၅၃)
စားမြုံ့ပြန်
စမြုံ့ပြန်တတ်သောရဟန်းအား စမြုံ့ပြန်ခြင်းကို ခွင့်ပြု၏။ ခံတွင်းအပသို့ထုတ်၍ မျိုးအံ့၊ အပြစ်အလျောက်အာပတ်။ [ဥဂ္ဂါရံ မုခေ သန္ဓာရေတွာ ဂိလန္တာနံ အာပတ္တိ၊ သေစေ ပန အသန္ဓာရိတ မေဝ ပရဂလံ ဂစ္ဆတိ၊ ဝဋ္ဋတိ။] (ဋ္ဌ၊ စာ-၅၃) ဣမဿ ပယောဂါဘာဝါ ဝဋ္ဋတိ၊ (ဇီ၊ စာ-၅၂၄)
ကောက်စားခြင်း
ရဟန်းတို့ လှူအပ်သော [ဒါယကာတို့က] ခဲဖွယ်စားဖွယ်ကျခဲ့လျှင် (အကပ်ခံ ထားရာမှအပသို့) ကိုယ်တိုင်ကောက်ယူ၍စားခြင်းငှာ ခွင့်ပြု၏။ ရဟန်းတို့ ထိုခဲဖွယ်စားဖွယ်ကို ဒါယကာ တို့စွန့်အပ်ပြီးတည်းဟု မိန့်တော်မူ၏။ (မြူမရှိမှ မြူရှိလျှင် မြူ စင်အောင်ပြု၍စား၊ မိမိကိုယ်တိုင်သာကောက် စားနိုင်သည်။ မိမိကမစေဘဲ သူတစ်ပါးက ကောက်စား၍မရ၊ စေလျှင်ကား သူတစ်ပါးလည်းရ၏။ (ဒန္တပေါ ထ၊ စာ-၁၁၂)
လက်သည်း။ ခြေသည်း
(၁) [မာတုဂါမ] ရှည်သော လက်သည်း။ ခြေသည်းတို့ကို ဆောင်အံ့၊ ဒုက္ကဋ်၊ လက်သည်းလှီးဓားငယ်ကို ခွင့်ပြု၏။ [နခါဒီဟိ နခစ္ဆေဒနေ အာပတ္တိ နတ္ထိ၊ အနုရက္ခဏတ္တံ ပန နခစ္ဆေဒနံ အနုညာတံ။] (ဋ္ဌ၊ စာ-၅၃) (၂) နှစ်ဆယ်သောလက်သည်း၊ ခြေသည်းတို့ကို အပြေအပြစ်ပြုစေအံ့၊ ဒုက္ကဋ်၊ အညစ်အကြေးမျှကို ခြစ်ထုတ်ရန် ခွင့်ပြု၏။ ။ အသား၏ အတိုင်းအရှည်ဖြင့် လက်သည်း၊ ခြေသည်းတို့ကို ဖြတ်ရန် ခွင့်ပြု၏။ [လွန်သော် အာပတ်အပိုင်းအခြားကား မလာရှိ။ ကေစိတို့ကား အစိတ္တက အာပတ်ဟူကုန်၏။
စာမျက်နှာ-308
ဆံမုတ်ဆိတ်စသည်
အချင်းချင်းဆံချခြင်းငှာ စွမ်းနိုင်ကုန်သဖြင့် သင်တုန်းဓား၊ သင်တုန်း ကျောက်၊ သင်တုန်းအိတ်၊ သင်တုန်းနှီးဟူသော သင်တုန်းအဆောက်အဦးအလုံးစုံကို ခွင့်ပြု၏။ (၁) မုတ် ဆိတ်ကိုဖြစ်စေကုန်အံ့၊ ရှည်စေကုန်အံ့၊ ဆိတ်မုတ်ဆိတ်နှင့်တူသည်ကို ပြုစေကုန်အံ့၊ လေးထောင့်မှတ် ဆိတ်ကို ပြုစေကုန်အံ့၊ (၂) ရင်မွေးရိတ်ခြင်းကို ပြုစေကုန်အံ့၊ ရင်မွေးအရေးအသားထားခြင်းကို ပြုစေ ကုန်အံ့၊ (၃) ကျင်စွယ်ကို ထားကုန်အံ့၊ ကျဉ်းမြောင်းရာ၌ အမွေးကို ရိတ်စေကုန်အံ့၊ ဒုက္ကဋ်။ [မကပ္ပါ ပနာဒီသု သဗ္ဗတ္ထ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿ] (ဋ္ဌ၊ စာ-၅၃) ဒီယံ ကာရေန္တီတိ ကေသေဟိ သဒ္ဓိ အစ္ဆိန္ဒိတွာ ဌပါပေန္တိ။ (တိ၊ စာ-၂၃၅) ဤကိုထောက်၍ နှစ်ပေလက်နှစ်သစ်ဟူ၏။ (စံကျောင်း-၂၂၃) [အိုင်းအမာကြီး အမာငယ်စသော အကြောင်းကြောင့်] အနာဟူသောအကြောင်းကြောင့် ကျဉ်းမြောင်းရာ၌ အမွေးကိုရိတ်ခြင်းငှာ ခွင့်ပြု၏။ ဆံမုတ်ဆိတ် အရေအတွက်ဖြင့် အစိတ္တကအာပတ်ဟူ၏။
ကတ်ကြေး၊ နှာခေါင်းမွှေး၊ ဆံဖြူ
(၁) ကတ်ကြေးဖြင့် ဆံပင်တို့ကိုဖြတ်အံ့၊ ဒုက္ကဋ်၊ [အိုင်း အမာကြီး၊ အမာငယ်စသော] အနာဟူသော အကြောင်းကြောင့်ကား ခွင့်ပြု၏။ (၂) ရှည်သော နှာခေါင်းမွှေး တို့ကိုဆောင်အံ့ ဒုက္ကဋ်။ နုတ်ရန်မွေးညှပ်ကို ခွင့်ပြု၏။ [သက္ခရာဒီဟိ နာသိကာလောမဂ္ဂါဟာပနေ အာပတ္တိ နတ္ထိ၊ အနုရက္ခတ္တံ ပန သဏ္ဍာသော အနုညာတော။] (ဋ္ဌ၊ စာ-၅၃) (၃) ဆံဖြူ ကိုနုတ်အံ့၊ ဒုက္ကဋ်၊ [တ္ထ ယံ ဘမုကာယ ဝါ နလာဋေ ဝါ ဒါဌိကာယ ဝါ ဥက္ကာ ဗီဘစံ (မသပ္ပယ်) ဌိတံ၊ တာဒိသံ လောမံ ပလိတံ ဝါ အပလိတံ ဝါ ဂါဟာပေတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ (ဋ္ဌ၊ စာ-၅၃)
နားဖာကော်
နားဖာကော်၊ နားဖာချူကို ခွင့်ပြု၏။ (ရွှေငွေစသော) အကောင်း၊ အညံ့၊ နားဖာကော်တို့ကိုဆောင်အံ့ ဒုက္ကဋ်၊ အရိုး၊ ဆင်စွယ်၊ ဦးချို၊ ကျူ၊ ဝါး၊ သစ်သား၊ ချိတ်၊ သစ်သီး၊ ကြေးသံ၊ ခရုသင်းချက်၊ နားဖာကော်တို့ကို ခွင့်ပြု၏။(ပါ၊ စာ-၂ရ၅)
သံကြေးဘဏ္ဍာ
များစွာသောသံဘဏ္ဍာ ကြေးဘဏ္ဍာတို့ကို စုဆောင်းအံ့၊ ဒုက္ကဋ်။ ရဟန်းတို့ သံသယရှိ၍ မျက်စဉ်းကျည်တောက်၊ မျက်စဉ်းတံ၊ နားဖာကော် အကွပ်ငယ်တို့ကိုခွင့်ပြု၏ဟု မိန့်တော်မူ ၏။ (ဝါသိကတ္တရယဋ္ဌိအာဒီနံ ဗန္ဓနမတ္တံ။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၅၃)(တစည်းတောင်ဝှေးစသည်) [လောဟဘဏ္ဍနာမ ကံသတော သေသလောဟဘဏ္ဍ။ ] (ဇီ၊ စာ-၅၂၄)
အာယောဂပတ်ဖွဲ့ခြင်း
(အနားပတ်တို့ ပျက်စီးသဖြင့်) သင်္ကန်းကြီးကို အာယောဂပတ်ဖွဲ့ လျက် ထိုင်အံ့၊ ဒုက္ကဋ်။ (နာဖျားသဖြင့် အာယောဂပတ်နှင့်ကင်း၍ မချမ်းသာသဖြင့်) အာယောဂပတ်ကို ခွင့်ပြု၏။ (သံဃာဋိ ပလ္လလ္လိကာယကို ပညတ်၏၊ အာယောဂကို ခွင့်ပြု၏။) (ပါ၊ စာ-၂ရ၆) အာယောဂ ပြုလုပ်ရန် လက်ခတ်ချပ်၊ ရက်ကန်းစင်၊ ကြေးတံဝါးဟူသော ရက်ကန်းအဆောက်အဦ အလုံးစုံကို ခွင့်ပြု၏။
စာ-၂၃၅)။
ခါးပန်းကြိုး
(ရဟန်းတစ်ပါးဆွမ်းခံဝင်စဉ် သင်္ကန်းလျှောကျသည်ကို အကြောင်းပြု၍ (၁) ခါး ပန်းကြိုးမပါဘဲ ရွာသို့ဝင်အံ့ ဒုက္ကဋ်။ [ဧတ္ထ အဗဇ္ဇိတွာ နိက္ခန္တေန ယတ္ထ သရတိ၊ တတ္ထ ဗဇ္ဇိတဗ္ဗ။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၅၄) (ဧတေန အသိဉ္စိစ္စ ကာယဗန္ဓနံ အဗဇ္ဇိတွာ ပဝိဋ္ဌဿ အနာပတ္တီတိ ဒေဿတိ။ (တိ၊ စာ အာသနသာလာယ ဗန္ဓိဿာမီတိ ဂဠုံ ဝဋ္ဋတိ၊ သရိတွာ ယာဝ န ဗန္ဓတိ၊ န တာဝ ပိဏ္ဍာယ စရိတဗ္ဗ (ဋ္ဌ၊ စာ-၅၄) (အာစရိယဝါဒ မှတ်ဖူးသည်ကား အယုတ်ဆုံးတွေ့သော ကြိုးတစ်ပင်ပင်ဖြင့် သော်လည်း ပတ်သွားရမည်ဟူ၏။)
စာမျက်နှာ-309
အကာယဗန္ဓနေန သဉ္စိစ္စ ဝါ အသဉ္စိစ္စ ဝါ ဂါမပွေဝေသနေ အာပတ္တိ၊ “သရိတဋ္ဌာနတော ဗဇ္ဇိတွာ ပဝိသိတဗ္ဗ၊ နိဝတ္တိတဗ္ဗ ဝါ တိ လိခိတံ။ သတ္တင်္ဂုလံဝါ အဋ္ဌင်္ဂုလံဝါတိ ဧတ္ထ “သုဂတဂုံလေနာ”တိ အဝုတ္တတ္တာ ပကတိအင်္ဂုလေန သာရုပ္ပတ္ထာယ ဝနေတာပိ ကရောန္တိ စေ၊ န ဒေါသော။ (ဖီ၊ စာ-၅၂၄)။
မအပ်သောခါးပန်းကြိုး
ကြိုးအများပေါင်း၍ ပြုအပ်သောခါးပန်းကြိုး၊ ရေမြွေဦးခေါင်းသဏ္ဌာန် ပြုအပ်သော ခါးပန်းကြိုး၊ မုရိုးစည်သဏ္ဌာန်ပြုအပ်သော ခါးပန်းကြိုး။ (ဗဟူ ရဇ္ဇုက ဧကတော ကတွာ နာနာဝဏ္ဏေဟိ သုတ္တေဟိ ဝေဌတွာ မုရဇဋိသဒိသံ ကတံ ။ (သာ၊ စာ-၃၉၀)။ ဧကဝဏ္ဏသုတ္တေနာပိ ဝလယဃဋကာဒိဝိကာရံ ဒဿေတွာ ဝေဌိတမ္ပိ မုရဇမေဝ။ ဝိကာရံ ပန အဒဿတွာ မန္တံ ကတွာ နိရန္တရံ ဝေဌိတံ ဝဋ္ဋတိ။ တေနေဝ ဒုတိယပါရာဇိကသံဝဏ္ဏနာယံ ဝုတ္တံ “ဗဟုရဇ္ဇုက ဧကတော ကတွာ ဧကန နိရန္တရံ ဝေဌေတွာ ကတံ ‘ဗဟုရဇ္ဈက’န္တိ န ဝတ္တတ္ထံ၊ ဝတီ”တိ။ (တိ၊ စာ-၂၃၅) ဆောက်လုံးသဏ္ဌာန် ပြုလုပ်အပ်သော ခါးပန်းကြိုးတို့ကို ဆောင်အံ့ ဒုက္ကဋ်၊ ဤဒိသံ ဟိ ဧကမ္ပိ န ဝူတိ ပေဂဝ ဗဟူနိ (ဋ္ဌ၊စာ-၅၄)]
ဗန္ဓနမတ္တန္တိ ဝါသိဒဏ္ဍာဒီနံ ကောဋီသု အပါတနတ္ထံ လောဟေဟိ ဗန္ဓနံ။ (တိ၊ စာ-၂၃၅)
အပ်သောခါးပန်းကြိုး
ကြိုးခါးပန်း၊ ဝက်အူသဏ္ဌာန်ပြုအပ်သော ခါးပန်းဟူသော ခါးပန်း ကြိုး(၂)မျိုးတို့ကို ခွင့်ပြု၏။ [ပဋိကံ သူကရန္တန္တိ ဧတ္ထ ပကတိဝီတာ ဝါ မစ္ဆကဏ္ဍကဝါယိမာ ဝါ ပဋိကာ ဝဋ္ဋတိ၊ (အပြား) သေသာ ကုရစ္ဆိကာဒိဘေဒါ (ဆင်မျက်ကွင်းသဏ္ဍာန်) န ဝန္တိ။ သူကရန္တကံ နာမ ကုက္ကို ကာကောသကသဏ္ဌာနံ ဟောတိ၊ ဧကရဇ္ဇုကံ ပန မုဒ္ဒိကကာယဗန္ဓနဉ္စ (မုဒရက်သီးသဏ္ဌာန်) (စတုရဿံ အကတွာ သဇ္ဇိတံ။ ဇီ၊ စာ-၅၂၄-သာ-တိ-တူ) သူကရန္တကံ အနုလောမေတိ။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၅၄)
အမြိတ်အဆာ
ခါးပန်းကြိုး၌ မုရိုးစည်သဏ္ဌာန်ပြုအပ်သော အမြိတ်အဆာ ဆောက်လုံး သဏ္ဌာန်ပြုအပ်သော အမြိတ်အဆာ။ (ပါမင်္ဂဒသာ စေတ္ထ စတုန္နံ ဥပရိ န ဝတ္ထုတိ) (ဋ္ဌ၊ စာ-၅၄) တို့ကို ခွင့်ပြု၏။ အစွန်းအနားဆွေး၍ ခါးပန်းကြိုးကိုအနားလိပ်၍ ချုပ်ခြင်းကိုလည်းကောင်း၊ ဖွတ်မြီးထိုးချုပ်ခြင်းကို လည်းကောင်း ခွင့်ပြု၏။ ခါးပန်းကြိုးကွင်းစွန်းဆွေး၍ ခါးပန်းသီးကို ခွင့်ပြု၏။ (ရွှေ၊ငွေ) ခါးပန်းသီးဆောင်အံ့ ဒုက္ကဋ်၊ အရိုး လ ခရုသင်းချက်၊ ချည်ခါးပန်းသီးတို့ကို ခွင့်ပြု၏။
(၁) ကမ္ပတ်သီး ကမွတ်ကွင်းတို့ကို (အရှင်အာနန္ဒာ) ခွင့်ပြု၏။ (ရွှေငွေ) အကောင်းအညံ့ကမွတ်သီး တို့ကိုဆောင်အံ့ ဒုက္ကဋ်။ အရိုး၊ ဆင်စွယ်၊ ဦးချို၊ ကျူး၊ ဝါး၊ သစ်၊ ချိတ်၊ သစ်သီး၊ ကြေး၊ ခရုသင်းချက်၊ ချည်၊ ကမ္ပတ်သီးတို့ကို ခွင့်ပြု၏။ (၂) သင်္ကန်း၌ ဝတ်ရာဆွေးသဖြင့် ကမ္ပတ်သီးအိမ် ကမွတ်ကွင်းအိမ်ကို ခွင့်ပြု၏။ အစွန်း၌တပ်၍ အနားပတ်ဖွင့်သဖြင့် ကမ္ပတ်သီးအိမ်ကို အစွန်း၌တပ်ရန် ကမ္ပတ်ကွင်းအိမ်ကို လက်ခုနစ်သစ်ရှစ်သစ်မျှလျော့၍ တပ်ရန်ခွင့်ပြု၏။ (ပါ၊ စာ-၂ရရ)
တစ်ခုသော အနံအနားပတ်ထောင့်စွန်း၌ ကမ္ပတ်သီးအိမ်ကိုတပ်ပြီးလျှင် ထိုအိမ်နှင့်ရှေးရှုသော အနံအနားပတ်အစွန်းမှ လက်ခုနစ်သစ်ရှစ်သစ်လျော့ဆုတ်ရာ အလျားအနားပတ်၌ ကမ္ပတ်ကွင်းအိမ်ကို စပ်ဖက်လျက် အထက်အောက်တစ်စုံ အကြွင်းအစွန်းနှစ်ထောင့်တို့၌လည်း ထိုနည်းတူ တစ်စုံတပ်အပ်၏။ (စံကျောင်း-၂၂၈) ညောင်ကန်ဆရာတော်ကား အလယ်၌တပ်သောဝါဒကို (သစ္စကသုတ်-ဋ္ဌ-အရ) နှစ်သက်၏။
(၁) လူတို့ကဲ့သို့ဝတ်ခြင်း - ဆင်နှာမောင်းကဲ့သို့ချ၍၊ ငါးမြီးကဲ့သို့ချ၍၊ လေးစချ၍၊ ထမ်းရွက် ယပ်ဝန်းကဲ့သို့ချ၍ (သီဟဠိတ္ထီနံဝိယ) [ဇီ၊ စာ-၅၂၄] အတွန့်များစွာချ၍ ဝတ်ဆင်ခြင်းဟူသော လူတို့ကဲ့သို့
စာမျက်နှာ-310
ဝတ်ဆင်ခြင်းကိုဝတ်ဆင်အံ့ ဒုက္ကဋ်၊ (၂) လူတို့ကဲ့သို့ ရုံခြင်းကိုရုံအံ့ ဒုက္ကဋ်၊ (၃) ခါးတောင်းကျိုက်ဝတ်ဆင်ခြင်းကို ဝတ်ဆင်အံ့ ဒုက္ကဋ်၊ ဤတွင်-ဋ္ဌ ၌လည်း မအပ်သောရုံခြင်း အမျိုးမျိုးလာ၏။ ၅ရ စံကျောင်း -၂၂၉ သို့ လည်းကြည့်။ ဝတ်ခြင်း၌လည်းကြည့် -ဋ္ဌ-၅၄။
ထမ်းပိုး
နှစ်ဖက်ဝန်ရှိသောထမ်။ပိုးကို ဆောင်အံ့ ဒုက္ကဋ်။ တစ်ဖက်ဝန်ရှိသော ထမ်းပိုး။ အလယ် ဝန်ရှိသော ထမ်းပိုး၊ [မဇ္ဈေ၊ လတွာ ဗွီဟိ ဝဟိတဗ္ဗဘာရံ၊ ဌ၊ စာ-၅၅ ဦးခေါင်းဝန်၊ ပခုံးဝန်၊ ခါးဝန်၊ လက်ဆွဲဝန် ကိုခွင့်ပြု၏။ သာမဏေတို့လည်း နည်းတူဟူ၏။ (သာရ-၄၁၅)
တံပူကို ခွင့်ပြု၏။
(၁) အလွန်ရှည်သော တံပူကိုခဲအံ့ ဒုက္ကဋ်။ လက်ရှစ်သစ်ရှိ တံပူကိုခွင့်ပြု ၏။ (၂) တံပူဖြင့် သာမဏေကိုခေါက်အံ့ ဒုက္ကဋ်၊ (၃) အလွန်တိုသောတံပူကိုခဲအံ့ ဒုက္ကဋ်။ အယုတ်ဆုံး လက်လေးသစ်ရှိ တံပူကိုခွင့်ပြု၏။ [အဋ္ဌင်္ဂုလပရမန္တိ မနုဿာနံ ပမာဏင်္ဂုလေန အဋ္ဌင်္ဂုလပရ ံ] (ဋ္ဌ၊ စာ- ၅၆) ပမာဏဂုံလေနာတိ ဝဍ္ဎကီအင်္ဂုလံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ (သာ၊ စာ-၃၉၁) ကေစိတို့ကား ပကတိ အင်္ဂုလ ဟူ၏၊ မမှန်၊ (တိ၊ စာ-၂၃၆)။
တောမီးလောင်
တောကိုမီးတိုက်အံ့ ဒုက္ကဋ်။ တောမီးလောင်လတ်သော် မီးကြိုပေးရန်လည်း ကောင်း၊ အရံအတား ပြုလုပ်ရန်လည်းကောင်း ခွင့်ပြု၏။ [ပန္တိ ပဋိအဂ္ဂ၊ ပရိတ္တန္တိ အပ္ပရိတကရဏေ န ဝါ (မြက်သစ်ပင်တို့ကို ပယ်လင့်သဖြင့်လည်းကောင်း) ပရိခါခဏေန ဝါ (ကျုံးတူး) ပရိတ္တာဏံ၊ ဧတ္ထ ပန အနုပသန္နေ သတိ သယံ အဂ္ဂိ ဒါတုံ န လဘတိ၊ အသတိ အဂ္ဂမို့ ဒါတုံ လဘတိ၊ ဘူမိ တစ္ဆေတွာ (ထိုး၍ တလင်းထိုး၍) တိဏာနိပိ ဟရိတုံ ပရိခမ္ပိ ခဏိတုံ အလ္လသာခံ ဘက္ခိတွာပိ အဂ္ဂိ နိဗ္ဗာပေတုံ လဘတိ၊ သေနာသနံ ပတ္တံ ဝါ အပတ္တံ ဝါ တထာ နိဗ္ဗာပေတုံ လဘတိယေဝ။ ဥဒကန ပန ကပ္ပိယေနေဝ (ပိုးမရှိသော ရေ) လဘတိ၊ န ဣရန။] (ဋ္ဌ၊ စာ-၅၆)
သစ်ပင်တက်
သစ်ပင်ကိုတက်အံ့ ဒုက္ကဋ်၊ ကိစ္စရှိလတ်သော် (သုက္ခကဋ္ဌာဒိဂ္ဂဟဏကိစ္စေ သတိ) (ဋ္ဌ၊ စာ-၅၆) တစ်သူမျှတက်ခြင်းငှာ ဘေးရန်ရှိလတ်သော် (ဝါဠိမိဂါဒယော ဝါ ဒိသွာ မန္နော ဝါ ဒိသာ သြလောကေတုကာမော ဟုတွာ ဒဝရာဟံ ဝါ ဥဒကောဃံ ဝါ အာဂစ္ဆန္တံ ဒိသွာ ဝရူပါသု အာပဒါသု) အလိုရှိတိုင်း တက်ခြင်းငှာ ခွင့်ပြု၏။
ဗုဒ္ဓဝစန
မြတ်စွာဘုရား၏စကားတော်ကို သက္ကတဘာသာ (ဆန္ဒ) ဖြင့် တင်အံ့၊ ဒုက္ကဋ်။ မိမိတို့ ၏ဘာသာဖြင့် မြတ်စွာဘုရား၏စကားကို သင်ယူခြင်းငှာ ခွင့်ပြု၏။ (သကာယ နိရုတ္တိယာတိ ဧတ္ထ သကာ နိရုတ္တိ နာမ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေန ဝုတ္တပ္ပကာရော မာဂဓိကော ဝေါဟာရော။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၅၆) (ဤ၌ပုဏ္ဏား ညီနောင်နှစ်ဦးတို့က ဤကဲ့သို့ မိမိတို့ဘာသာတို့ဖြင့် သင်ယူခြင်းသည် ဖျက်ဆီးရာကျ၍ သက္ကတဘာသာဖြင့် တင်ရန် လျှောက်ထားခြင်းဖြစ်၏။
လောကာယတ
(၁) လောကာယတကျမ်းကို သင်ယူအံ့၊ (၂) ပိုချအံ့၊ (၃) တိရစ္ဆာနဝိဇ္ဇာကို သင်ယူအံ့ (၄) ပို့ချအံ့၊ ဒုက္ကဋ်။
ချေဆတ်ခြင်း
ချေဆတ်ရာ၌ အသက်ရှည်ပါစေသောဝ်ဟုဆိုအံ့ ဒုက္ကဋ်၊ လူတို့သည် မင်္ဂလာ ကို အလိုရှိကုန်သဖြင့် ရဟန်းတို့ချေဆတ်ရာ၌ လူတို့က အရှင်ဘုရားတော် အသက်ရှည်ပါစေကုန်သော် ဟုဆိုလျှင် ကြာမြင့်စွာအသက်ရှည်ပါစေဟုဆိုခြင်းငှာ ခွင့်ပြု၏။ (ပါ၊ စာ-၂၈၁)
ကြက်သွန်ဖြူ
(မြတ်စွာဘုရား တရားဟောရာတွင် ကြက်သွန်ဖြူစားခဲ့သော ရဟန်းတစ်ပါး၊ အနံ့နံ၍ တရားပွဲမှခွဲထွက်၍ ရဟန်းတို့အား အနှောင့်အယှက်မဖြစ်ပါစေလင့်ဟု နှလုံးမူ၍ ထိုင်နေရာ တရား
စာမျက်နှာ-311
(အရသာမှ ဆုတ်ယုတ်ရသည်ကို အကြောင်းပြု၍) ကြက်သွန်ဖြူကို စားအံ့ ဒုက္ကဋ်။ (အရှင်သာရိပုတ္တရာ) အနာဟူသော ကြောင်းကြောင့် (ယဿ အာဗာဓဿ လသုဏံ ဘေသဇ္ဇံ၊ တပ္ပစ္စယာတိ အတ္ထော) (ဋ္ဌ၊ စာ-၅၆) ကား ခွင့်ပြု၏။ ဤ၌ အချို့ဆရာတို့ကား ဘိက္ခုနီလသုဏသိက္ခာပုဒ်အရ ခွင့်ပြုချက်တို့သည် ဘိက္ခုတို့အားလည်း အပ်သောဟူ၏။ ဆရာတို့ကား ရဟန်းတို့ကိုပညတ်ရာ ဤအရာ၌ လသုဏံ န ခါဒိတဗ္ဗ- ဟု သာမညသာ ပညတ်တော်မူသောကြောင့် အစိမ်းဖြစ်သော လက်သုပ်ဟင်းလျာ စသည်တို့နှင့်မရောသော ကြက်သွန်ဖြူ ဟူသမျှကိုပင် မစားအပ်ဟူကုန်၏။ (သာရ-၄၁၆ သို့လည်းကြည့်၊ အပ်သည်ဟုယူ၏။)
ကျင်ငယ်
အရံတွင်း တစ်ခုသောနေရာ၌ ကျင်ငယ်ကိုစွန့်ခြင်းငှာ၊ ကျင်ငယ်အိုး။ ကျင်ငယ်စွန့်ရန် [အုတ်၊ကျောက်၊သစ်] ခြေနင်းခုံ၊ အုတ်၊ ကျောက်၊ သစ်၊ အကာ၊ ကျင်ငယ်အိုးဖုံးတို့ကို ခွင့်ပြု၏။
ကျင်ကြီး
အရံတွင် တစ်ခုသောနေရာ၌ ကျင်ကြီးကိုစွန့်ခြင်းငှာ ကျင်ကြီးတွင်း။ တွင်းကိုအုတ် ကျောက် သစ် စီခြင်း၊ မြေမြင့်အောင်လုပ်ခြင်း။ မြေကိုအုတ် ကျောက် သစ် စီခြင်း၊ လှေကား၊ (အုတ်၊ ကျောက် သစ်၊ လက်တန်းခင်း၍ (တွင်း) အလယ်၌ အပေါက်ဖောက်၍ ကျင်ကြီးစွန့်ခြင်းငှာ၊ ကျင်ကြီးစွန့်ရန် [အုတ် ကျောက် သစ်] ခြေနင်းခုံ၊ ကျင်ငယ်မြောင်း၊ ကနူတံ၊ ကနူတံပုံး၊ ကျင်ကြီးတွင်း၊ အပိတ်အဖုံး၊ ကျင်ကြီးအိမ်တံခါးရွက်၊ လ ဆွဲကြိုးခါ၍ အတွင်းအပလိမ်းကျံခြင်း၊ - လ - သင်္ကန်းတန်းဝါ၊ သင်္ကန်းလှန်းကြိုးကိုလည်းကောင်း ခွင့်ပြု၏။ ကျင်ကြီးစွန့်ပြီးနောက် ထရန်လက်ဆွဲတန်း။ ဝစ္စကုဋိကာရန် အုတ် ကျောက် သစ် အကာ၊ တံခါးမုခ်၊ တံခါးရွက်၊ လ ဆွဲငင်စရာကြိုး၊ ခါ၍ အတွင်းအပ လိမ်းကျံခြင်း၊ လ- သက်တင်ရေး ခွင့်ပြု၏။ ပရိဝုဏ် ဗွက်ပေါက်၍ ကျောက်စရစ် ဖြန့်လောင်းရန် ကျောက်ပြားခင်းရန်၊ ရေဝပ်၍ ရေထုတ်ပြွန်၊ သန့်သက်ရေအိုး၊ သန့်သက်ရေခွက်၊ သင်္ကန်းသက်ရေဆေးရန်၊ ခြေနင်းခုံ၊ ခြေနင်းခုံကာရန်၊ အုတ် ကျောက် သစ် အကာ သန့်သက်ရေအိုးဖုံးတို့ကို ခွင့်ပြု၏။
ပါပသမာစာရ
ပန်းစိုက်ခြင်း၊ စိုက်စေခြင်းစသော၊ ပန်းကုံးခြင်း၊ ပန်းကုံးကို အမျိုးသမီးတို့အားပေးခြင်း၊ အမျိုးသမီးတို့နှင့် အတူစားသောက်ခြင်း၊ အိပ်ခြင်း၊ ထိုင်ခြင်း၊ ကခြင်း၊ သီဆိုခြင်းစသော အကျင့်ဆိုးတို့ကိုကျင့်အံ့၊ တရားအားလျော်စွာ ကျင့်ဆောင်စေရမည်။
ခွင့်ပြုသောဘဏ္ဍာ
(၁) လက်နက်ကိုချန်ထား၍ (လောဟဘဏ္ဍာ) သံကြေးဘဏ္ဍာအလုံးစုံကိုလည်းကောင်း၊ (၂) အခြေရှိသော ညောင်စောင်း၊ (အာသန္ဒီ) သားရဲရုပ်အခြေ၌တပ်သောပလ္လင် (ပလ္လင်္က) သစ်သားသပိတ် (ဒါရုပတ္တ) သစ်သားခြေနင်း (ဒါရုပါဒုက)ကိုချန်ထား၍ သစ်ဘဏ္ဍာအလုံးစုံကိုလည်း ကောင်း၊ ကြာချပ်သဏ္ဌာန်ဆူးထနေသော ခြေပွတ် (ကတက) မြေကုဋိ (ရှင်ဓနိယ ကုဋိမျိုး) ကိုချန်ထား၍ မြေဘဏ္ဍာအလုံးစုံကိုလည်း ခွင့်ပြု၏။ (လက်နက် ပဟရဏတ္ထံ ကတံ ပဟရဏီတိ ဝုစ္စတိ၊ ယဿ ကဿစိ အာဝုဓသင်္ခါတဿေတံ အဓိဝစနံ၊ တံ ဌပေတွာ အညံ သဗ္ဗ လောဟဘဏ္ဍံ အနုဇာနာမီတိ အတ္ထော။) (ဋ္ဌ၊ စာ-၅)
---စာမျက်နှာ-312
ပကိဏ္ဏက ကထာ
“ကပ္ပိယာ ထာလကာတိဿာ၊ တမ္ပာယော မတ္တိကာမယာ၊
ဒါရု သုဝဏ္ဏ ရဇတ၊ မဏိ ဝေဠုရိယာ မယာ”
“အကပ္ပာ ဖလကာ ကာစ၊ ကံသဇာ ဂိဟိသန္တကာ၊ သံဃိကာ ကပ္ပိယာတုတ္ထ၊ ဃဋိဇာ တာဝကာလိကာ။
ခုဒ္ဒသိက္ခာ (စာ-၁၄၂)အရ
ကပ္ပိယ အကပ္ပိယခွက်
သံ၊ ကြေးနီ၊ မြေ၊ အားဖြင့် ကပ္ပိယဆွမ်းစားခွက် (၃)လုံး၊ ရွှေ၊ ငွေ၊ ပတ္တမြား၊ ကျောက်မျက်ရွဲ၊ ဖန်၊ သုံးသပ်ရုံမျှ မအပ်သော ခွက် (၅)လုံး။ သစ်သားခွက်၊ ထည့်၍သာ မစားအပ်သောခွက် (၁)လုံး။ ကြေးဖြူခွက်၊ စဉ့်ခွက်။ သံဃာဥစ္စာဖြစ်မူ စားအပ်သောခွက် (၂)လုံး၊ အိုးအုံ၊ ဘူးအုံ၊ တာဝကာလိက တစ်ကြိမ်မျှစားအပ်သော ခွက် (၂)လုံး၊ ပေါင်း ကပ္ပိယခွက် (၃)လုံး။ အကပ္ပိယခွက် (၁၀)လုံးဟူ၏။
ရွှေကျင်ဆရာတော်ကား (ဝိနယ ကောသလ္လကျမ်း၌) ကပ္ပိယထာလက၌ ကပ္ပိယသပိတ်၌ လူတို့အား ပဏ္ဍုပလာသမှအပ ထည့်၍မကျွေးအပ်။ ဖန်ဟူသည် ဖန်စစ်။ စဉ်ဟူသည် ချက်၍ပြုအပ်သော ဖန်မှန်ကို ဆိုသည်။ ထို့ကြောင့် ယခုကာလ ပုဂ္ဂလိကဇွန်း၊ ကွမ်းအစ်၊ ဖန်ခွက်တို့ဖြင့် ဟင်းလျာ၊ ဆေး၊ ကွမ်း၊ လက်ဖက်စသည်ကို စားသောက်ကြသည်ကား မအပ်ဟု ဆိုရန်ရှိသည်ဟူ၏။ ဖန်ခွက်၌တွယ်သော ဝါးတွယ်အပ်ကို မဖြုတ်သော်လည်း အပြစ်မရှိ။
သစ်သားဖြင့်ပြုအပ်သော ခွက်သည်လည်း ပါဠိအဋ္ဌကထာတို့၌ ပယ်သောကြောင့် မအပ်။ လက်သန်းရှင်တို့ကား နှီးဖြင့်ပြုအပ်သော ခွက်သပိတ်စသည်တို့၌ ထည့်၍စားခြင်းသည်လည်း မအပ်ဟူကုန်၏။ ကေစိတို့ကား နှီးဖြင့်ပြုအပ်သောခွက်သပိတ်စသည်နှင့် လျော်သောကြောင့် သစ်ရွက်၌ထည့်၍ စားခြင်းသည်လည်း မအပ်ဟူကုန်၏။ သင့်နိုင်အံ့မထင်။ (သာရ-၄၁၂) အာသိတ္တကူပဓာနကား ထာလကအဖြစ်သုံး ဆောင်လျှင် အပ်၏။ (စံကျောင်း-၁၉၇)
အတူအိပ်ခြင်း
န ဘိက္ခဝေ ဧကမဉ္စူ တုဝဋိတတ္ထံ၊ န ဧကတ္ထရဏေ တုဝဋိတဗ္ဗ၊ န ဧက ပါဝုရဏ တုဝဋိတဗ္ဗ စသည်၌ တစ်ခုတည်းသော ညောင်စောင်းစသည်တို့၌ နှစ်ယောက်ပင်အိပ်သော်လည်း အလယ်၌ သင်္ကန်းတောင်ဝှေးစသည်တို့ဖြင့် ခြား၍ အိပ်အံ့၊ အယုတ်သဖြင့် ခါးပန်းကိုလည်း ခြား၍ အိပ်အံ့၊ အာပတ်မသင့်ဟူသော အနက်ကိုမှတ်အပ်၏။ (သာရ၊ စာ-၄၁၃) [ဘိက္ခုနီ တုဝဋဝဂ် ဒုတိယသိက္ခာပုဒ်အဖွင့် အဋ္ဌကထာအရ ဆိုဟန်ရှိ၏။ ဘိက္ခုတို့လည်း အလားတူဟုသတ်မှတ်ချက် အဋ္ဌကထာဋီကာကြီသုံးစောင်တို့၌ မတွေ့ရ။]
---စာမျက်နှာ-313
ခါးပန်းကြိုး
ကာယဗန္ဓနဿ ပဝနန္တော ကာယဗန္ဓနဿ ပဝနန္တော ဇီရတိ၊ အနုဇာနာမိ ဘိက္ခဝေ ဝိဓံ-၌ ပဝနန္တောတိ ပါသန္တော ဝုစ္စတိ-ဟု (အဋ္ဌကထာ စာ-၅၄) မိန့်သောကြောင့် တစ်ဖက်၌ သံကွင်း၊ တစ်ဖက်၌ အဆာရှိသော ခါးပန်းသည် ကျမ်းဂန်နှင့်လျော်သည်ဟု ဆရာအချို့မိန့်ကုန်၏။ ဆရာအချို့ကား ဝိဓဿ ဥဘောသု အန္တေသု စသည်ဖြင့် မဟာဝိဘင်းအဋ္ဌကထာလာသောကြောင့် နှစ်ဖက်အဆာရှိသော ခါးပန်းသည်သာ ကျမ်းဂန်နှင့်လျော်သည် ဟုမိန့်ကုန်၏။ ပါသန္တောတိ ဒသာမူလံ (သာ၊ စာ-၃၉၁) ပဝနန္တောတိ ပါသန္တော “ဒသာမူလ”န္တိ စ လိက္ခိတံ (ဇီ၊ စာ-၅၂၄) ပါသန္တောတိ ဒသာပရိယာသာနံ(တိ၊ စာ-၂၃၆)တို့နှင့် နောက်ဝါဒလျော်၏။ ရှေးဝါဒ၌လည်း အကပ္ပိယ ခါးပန်း၏လက္ခဏာမရှိသောကြောင့် အာပတ်မထင်။ (သာရ၊ စာ-၄၁၄) ခါးပန်းသီးခွင့်ပြုသည်ကိုလည်း သတိပြုဖွယ်ပင်။
ပန်းမွေ့ရာ
ပန်းပွင့်ခင်းသော အိပ်ရာတို့၌ အိပ်ခြင်းသည်သာ မအပ်သည်မဟုတ်သေး။ အနံ့သာယာသောစိတ်ဖြင့် ပန်းပွင့်ကို နမ်းခြင်းသည်လည်း မအပ်ဟုဆရာတို့ ဆိုကုန်၏။ ပန်း၏ကောင်းသော အနံ့ရှိသည်၏အဖြစ်၊ မကောင်းသောအနံ့ရှိသည်၏ အဖြစ်ကိုသိလို၍ နမ်းရာ၌ကား အာပတ်မသင့်။ သလပုပ္ဖကာထေရီအပါဒါန်၌ ကိန္နရီမဖြစ်ခဲ့စဉ် ထင်းရှူးပန်းကိုဆွတ်ခူး၍ ဝိပဿီမြစ်စွာဘုရားအားလှူရာ အလှူခံတော်မူပြီး နတ်ရနံ့ရှိသော ထင်းရှူးပန်းကို ကိန္နရီမကြည့်ရှုနေစဉ်မှာပင် နမ်းရှုတော်မူကြောင်း လာရှိ၏။ ဗျာဓိပစ္စယာ ပုပ္ပံ ဝါ ဖလံ ဝါ ဥပသိင်္ဃတိ၊ အဗ္ဗောဟာရိကတ္တာ ဝဋ္ဋတိ။ (ဒန္တပေါဏ-ဋ္ဌ-၁၁၉) ဗျာဓိကြောင့် နမ်းသည်လာ၏။
သိက္ခာပုဒ် အမျိုးအစား
(၁) (က) စာရိတ္တအနုညာတသိက္ခာပုဒ် - မကျင့်သော် အပြစ်မရှိ၊ ကျင့်သော် သီလဖြစ်သောကြောင့် ကပ္ပိယအကပ္ပိယ နှစ်ဌာနအားဖြင့် အဋ္ဌကထာဆရာတို့ မပြဆိုအပ်သော သိက္ခာပုဒ်တည်း။
- အနုဇာနာမိ ဘိက္ခဝေ ဘိက္ခူနီနံ သန္နိ ဘိက္ခူဟိ ပဋိဂ္ဂါဟာပေတွာ ပရိဘုဉ္စိတုံ။ (ဘိက္ခု)
- အနုဇာနာမိ ဘိက္ခဝေ ဘိက္ခုန သန္နိ ဘိက္ခူနီဟိ ပဋိဂ္ဂါဟာပေတွာ ပရိဘုဉ္စိတုံ။ (ဘိက္ခူနီ)
- အနုဇာနာမိ ဘိက္ခဝေ ဝဿံဝုတ္ထာနံ ဘိက္ခူနံ ကထိနံ အတ္ထရိတုံ။ (ဥဘယ)
- အနုဇာနာမိ ဘိက္ခဝေ ဝဿိကသာဋိကံ ဝဿာနံ စတုမာသံ အဓိဋ္ဌာတုံ၊ တတော ပရံ ဝိကတုံ (ဘိက္ခု)
- အနုဇာနာမိ ဘိက္ခဝေ အဇ္ဇတနာ ပဝါရေတွာ အပရဇ္ဈ၊ ဘိက္ခုသံဃေ ပဝါရေတုံ၊ (ဘိက္ခုနီ)
- အနုဇာနာမိ ဘိက္ခဝေ ဝဿံဝုတ္ထာနံ တီဟိ ဋ္ဌာနေဟိ ပဝါရေတုံ စသောသိက္ခာပုဒ်၊ (ဥဘယ)
ပဋိက္ခိတ္တသိက္ခာပုဒ်
- န ဘိက္ခဝေ လသုဏံ ခါဒိတဗ္ဗ၊ ယော ခါဒေယျ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿ(ဘိက္ခု)
- န ဘိက္ခဝေ ဘိက္ခုနိယာ အရညေ ဝတ္ထံ၊ ယော ဝသေယျ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿ (ဘိက္ခုနီ)
- န ဘိက္ခဝေ ပဏိဓာယ သေယျံ ကပ္ပေတဗ္ဗ၊ ယော ကပ္ပယျ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿ (ဥဘယ)
စာမျက်နှာ-314
ဤခန္ဓက၌ကား ဒုက္ကဋ်ဟုတပ်ထားသော သိက္ခာပုဒ်ဟူသမျှသည် ဝါရိတ္တ ပဋိက္ခိတ္တသိက္ခာပုဒ်တို့သာတည်း။ စာရိတ္တ အနုညာတသိက္ခာပုဒ်တို့၌လည်း အနာဒရိယစေတနာကို သတိမူသင့်၏။ အထူးအားဖြင့် သေခိယနှင့်ဝတ်တို့၌ အနာဒရိယဖြင့် မလွတ်ကြောင်းကိုပြဆိုသော အဋ္ဌကထာစကားရပ်များလည်း ရှိကြ၏။
ထီး
၂၅ရ ထီး - ဝဿ ပန စီဝရဂုတ္တတ္တံ ဝါဠိမိဂစောရဘယေသု စ အတ္တဂုတ္တတ္ထမ္ဘိ ဝဋ္ဋတိ(ဋ္ဌ၊စာ- ၅၂)သည် လဒ္ဓါတပတ္တော ရာဇကုမာရော၌ကဲ့သို့ ဥပလက္ခဏနည်းဖြင့် ဆိုထားခြင်းဖြစ်သည်။ တစ်နည်း စောရ ဘယေသု စ၌ အင်္ဂုတ္တသမုစ္စည်းအနက်ရှိသော စသဒ္ဒါဖြင့် နေပူဘေးစသည်ကိုလည်း ပေါင်းစည်းယူသင့်သည်။
အင်္ဂလာနာ နာမ ယဿ ဝိနာ ဆတ္တုပါဟနာ ဖာသု ဟောတိ၊ သာ အင်္ဂလာနာ နာမ-ဟူ၍ ဘိက္ခုနီဝိဘင်းဝယ်လာရကား ထီးနှင့်ကင်း၍နေပူဝယ် ဖာသူဖြစ်လျှင် ဂိလာနဟုနှလုံးသွင်း၍ နေပူဘေးစသည်တို့ကြောင့်လည်း ကိုယ်ကိုစောင့်ရှောက်ခြင်းငှာ ဆောင်းရာဝယ် အာပတ်မသင့်ဟု မှတ်ရမည်။
ဂူကြီးဆရာတော်ဘုရားကား နေပူသောအခါ ခရီးသွားလိုသော် အင်္ဂလာနရဟန်းသည် အနာမရှိဆဲပင်ဟုတ်သော်လည်း နေပူခံဆေးကိုသုံးဆောင်၍ သွားသင့်သကဲ့သို့ ထို့အတူ အင်္ဂလာနရဟန်းသည် နေပူဘေးစသည်တွေ့သဖြင့် ဖြစ်လတ္တံ့သောရောဂါကို မဖြစ်စေခြင်းငှာ နှလုံးပိုက်သဖြင့် ရွာ၊ တော၊ အရပ် နှစ်ပါး၌ပင် ထီးဆောင်းခြင်းငှာအပ်၏ဟု မိန့်တော်မူ၏ဟူသတတ်။ (သမူဟ-ဒု၊ စာ-၂၁၆) (အောင်မြေရွှေဘုံဆရာတော်)
---စာမျက်နှာ-315
၇-သေနာသနက္ခန္ဓက
ကျောင်းကို ခွင့်ပြုတော်မူခြင်း
ရာဇဂြိုဟ်သူဌေးကို အကြောင်းပြု၍ ကျောင်းငါးမျိုးတို့ကို ခွင့်ပြုတော်မူ၏။
ကပ္ပိယကုဋိနှင့် စပ်၍ မှတ်ဖွယ်
ကပ္ပိယကုဋိတို့သည်ပျက်ခဲ့သော် ထိုပျက်သော မည်သည့်ကုဋီမဆို (၄)မျိုးသော ကပ္ပိယကုဋီဖြစ်အောင် အလျော်အားဖြင့် ပြုနိုင်သည်။ (၁) သမ္မုတိလက္ခဏာရောက်အောင် ပြန်၍သမုတ်ခြင်းဖြင့် သမ္မုတိကုဋိဖြစ်အောင်၊ (၂) အကုန်အစဉ်ဖျက်၍ ရှေးဦးစွာသော တိုင်အုတ်စသည်ကို ရဟန်းတို့ချဆောင်ခြင်းဖြင့် ဥဿာဝကာ ကုဋီဖြစ်အောင်၊ (၃) ကုဋိပျက်သည် ပင်ကိုက ဒါယကာတို့လှူသော ကုဋိဖြစ်မူ၊ ဝိနည်းကံနှင့်ညီညွှတ်စွာ ရဟန်းမှတစ်ပါး သူတို့ပစ္စည်းဥစ္စာဖြစ်စေ၍ ဣမံ ဝိဟာရံ ကပ္ပိယကုဋိ ကာတုံ ဒေမ- ဟုဆို၍ လှူစေပြန်၍ ဂဟပတိကုဋိဖြစ်အောင်၊ (၄) စည်းရိုးထက်ဝက်ကျော်အတွင်း၌ရှိလျှင် အရံစည်းရိုးကိုထက်ဝက်ကျော်အောင် ဖျက်ခြင်းဖြင့် ဂေါနိသာဒိကကုဋိဖြစ်အောင်ပြုနိုင်သည်။ သမ္မုတိ၊ ဥဿာဝက၊ ဂဟပတိတို့ပျက်သော်လည်း အရံစည်းရိုးထက်ဝက်ကျော်မရှိလျှင် အလိုအလျောက် ဂေါနိသာဒိက ကပ္ပိယကုဋိအရာ၌တည်၏။ ပရိက္ခိတ္တဝိဟာရဥပစာရသီမ၌သာ သမ္မုတိကုဋိဖြစ်သင့်သည်။ အပရိက္ခိတ္တဝိဟာရဥပစာရသီမ၌သာ ကပ္ပိယ ဂေါနိသာဒိကကုဋိဖြစ်သင့်သည်။ အပရိက္ခိတ္တ ပရိက္ခိတ္တနှစ်ပါ။စုံ၌ပင် ဂဟပတိ ဥဿာဝနန္တိက ဖြစ်သင့်သည်။ နှစ်ဆောင်သုံးဆောင်စသည် မျိုးတူ၊ မျိုးမတူ ကုဋီအချင်းချင်းတို့ ရောယှက်ရာ၌ မိမိတို့ဆိုင်ရာလက္ခဏာဖြင့် အစောင့်အရှောက်ကိုရနိုင်သည်။ ရဟန်းပစ္စည်း လူ့ပစ္စည်းတို့ရောယှက်ရာ၌ ခွဲရလျှင်ရသည့်အတိုင်း၊ မရလျှင် ဂရုအရာတည်၍ ရဟန်းပိုင်ပစ္စည်းအဖြစ်သာ အသိအမှတ်ပြု၍ ကပ္ပိယဖြစ်အောင် ပြုရသည်။ [စံကျောင်း၊ ကုဋိဝိနိစ္ဆယ၊ သမူဟ--၅ရ၄]
ဝါသတ္ထကတ၊ သဟသေယျ ပဟောနက အင်္ဂါနှစ်ချက်ညီမှသာ ကပ္ပိယအရာ၌ တည်၏။ ညီမူ ကပ္ပိယဖြစ်အောင် ပြုသင့်၏။
မှတ်ချက်။ လူတို့ပိုင်ဖြစ်စေရာ၌ သံဃိကကျောင်းဖြစ်မူ ဆင်ခြင်ဖွယ်ဟူ၏။ ကျောင်းနှင့်စပ်သော တံခါးစသည်တို့ကိုလည်း ခွင့်ပြုတော်မူ၏။
---စာမျက်နှာ-316
ညောင်စောင်းအင်းပျဉ်
ကြိမ်ခတ်သောညောင်စောင်း၊ ဝါနှီးတို့ဖြင့်ရက်သော ညောင်စောင်း၊ အခြေ၌ အပေါင်တပ်၊ အပေါင်နှင့်အခြေတစ်စပ်တည်းတည်သော ပုစွန်ခြေသဏ္ဌာန်ရှိသော အပေါင်၌ အခြေတပ်သော (အင်္ဂါရ) ပါးရှိသော (ခေါင်လက်ဝဲလက်ယာ၊ အရံအတားရှိသော) မြင့်သော [ပမာဏလွန်လည်းအပ်၏] ညောင်စောင်းတို့ကို ခွင့်ပြု၏။ [ဒါရုမယံ ပန သဗ္ဗ ပီဌ် ဝတီတိ အယမေတ္ထ ဝိနိစ္ဆယော] (ဋ္ဌ၊ စာ-၅၉) [စတုရဿ ပီဋ္ဌ တစ်မျက်နှာ အဖို့ဖြင့် အလျားရှည်မူ လက်ရှစ်သစ်ထက်ပိုလျှင် မအပ်၊ စတုရဿ အာသန္ဓေကလွန်သော်လည်း အပ်၏?] ပုဆိုးဖြင့်ဖွဲ့သော အင်းပျဉ်တို့လည်းအပ်ပါ၏။
ကောစ္စကပ်အခင်း ဖြူဆံမြက် မြိတ်မြက်ဖြင့်ပြီးသော ပန်းရင်းမြက်ဖြင့်ပြီးသော] (ခတ်ဟူသည် အလယ်၌ချုံး၍ အဖျားအရင်း ကားသတည်း) ကောက်ရိုး အင်းပျဉ်ကို ခွင့်ပြု၏။
(၁) မြင့်သော ညောင်စောင်း၌ အိပ်အံ့၊ ဒုက္ကဋ်၊ ညောင်စောင်းခြေ အခုကိုခွင့်ပြု၏။ (၂) မြင့်သော ညောင်စောင်းခြေအခုကို ဆောင်အံ့၊ ဒုက္ကဋ်၊ လက်ရှစ်သစ်အတိုင်းအရှည်ရှိသော ညောင်စောင်းခြေအခုကို ခွင့်ပြု၏။ ဧတ္ထ မနုဿာနံ ပမာဏင်္ဂုလမေ၀ အဋ္ဌင်္ဂုလံ] (ဋ္ဌ၊ စာ-၅၉) ပမာဏဂုံလေနာတိ ဝဍ္ဎကီအင်္ဂုလံ သန္တာယ ဝုတ္တံ၊ သာ၊ ခုဒ္ဒက-စာ-၃၉၁] ချည်မျှင်ကိုညောင်စောင်း၌ ရစ်ပတ်စိမ့်သောငှာ၊ အစိတ်အပိုင်းတို့ကိုထွင်း၍ ရှစ်ကွက်ရေး.ရစ်ပတ်ခြင်းငှာ ခွင့်ပြု၏။
ပုဆိုးကြမ်းမွေ့ရာစသည်
ပုဆိုးကြမ်းကို မြေအခင်းပုဆိုးကြမ်းပြုလုပ်ခြင်းငှာ လဲမွေ့ရာကို မြေ၌ ခေါင်းအုံးလုပ်ခြင်းငှာ၊ သစ်ပင်လဲ၊ နွယ်လဲ မြက်လဲဟူသော လဲ(၃)မျိုးတို့ကို ခွင့်ပြု၏။ [လက်ပံလဲ၊ စသည်သစ်လဲ၊ နွယ်အားလုံး မြက်မျိုးအားလုံး၊ ဤသုံးပါးဖြင့် ဘူတဂါမတူလဟူသမျှသည် အပ်၏ဟုပြ ၏။ ဟင်္သာ၊ ဥဒေါင်းစသော သားငှက်၊ ခြင်္သေ့စသော အခြေလေးချောင်းသတ္တဝါတို့၏ အမွေးလည်း အပ်၏။ အပွင့်အားလုံး မအပ်၊ ပန်းညိုရွက်ကား အခြားအရွက်နှင့် မရောမူ မအပ်၊ ရောလျှင် အပ်၏။ ဘုံလျှို၌ ခွင့်ပြုအပ်သော ငါးပါးသော အမွေးစသောလဲလည်းအပ်၏။] အုန်းဆံကား မည်သည့်လဲ၌ ပါဝင်သင့်သနည်း?
သီသပမာဏခေါင်းအုံး
ကိုယ်ထက်ဝက်အတိုင်းအရှည်ရှိသော ခေါင်းအုံးတို့ကိုဆောင်အံ့၊ ဒုက္ကဋ်၊ သီသပမာဏ ခေါင်းအုံးတို့ကို ပြုလုပ်ခြင်းငှာ ခွင့်ပြု၏။ [အနံ (၃)ထောင့်တို့တွင် (၂) ထောင့်တို့အကြား (၁)ထွာ (၄)သစ်၊ အလယ်အရပ်ကား တောင်ဆုပ်၊ (အုံးပိတ်ကိုလေးထောင့်ပြု) တစ်တောင့်တစ်ထောင့်ကား (၁)ထွာ၊ (၄)သစ်ပြည့်စေ၊ အလယ်ကိုထောင့်တန်းချိုး၍ ခေါက်သုံးထောင့်ဖြစ်၏။ (၃)ထောင့်တွင် (၂)ထောင့်အကြား အကြားကား ၁ ထွာ၊ ၄ သစ်၊ အလယ်အချင်းကား တောင်ဆုပ်ဖြစ်၏။ ဤလေးထောင့်ပိတ်ကို ရည်၍ဆိုသည်။ အုံးဝန်းမဟုတ်) အလျားကား ၁ ထောင့်ထွာလည်းကောင်း၊ ၂ထောင့်လည်းကောင်း အပ်၏။ ဤကား ဥက္ကဋ္ဌပရိစ္ဆေဒတည်း။ ငယ်မူကား အပ်၏။] ရှေးပမာဏကား ၂ ဘက်ထိပ်ဝ ပမာဏတည်း၊ ထိုထိပ်ဝသည် အလုံးလည်းကောင်း၊ လေးထောင့်လည်းကောင်း အပ်၏ဟူ၏။ (တိ၊ စာ-၂၃၈)
ဂိလာန အင်္ဂလာန – [အင်္ဂလာနအား ခေါင်းအုံးခြေအုံး ၂ ခုအပ်၏။ ဂီလာနအား ခေါင်းအုံးကိုခင်း၍ အထက်၌အိပ်ခြင်းငှာလည်း အပ်၏။ ဘိသိ၌ခွင့်ပြုသော ကပ္ပိယလဲ (၁)မျိုးဖြင့်ပြုသော ခေါင်းအုံး၌ ပမာဏလွန်သော်လည်းအပ်၏ဟု ဖုဿဒေဝထေရ်ဆို၏။ ကပ္ပိယလဲဖြစ်စေ၊ အကပ္ပိယလဲဖြစ်စေ ပမာဏလွန်လျှင် မအပ်ဟု ဥပတိဿထေရ်ဆို၏။
---စာမျက်နှာ-317
မဂ္ဂဘိသိ သားမွေး။ အထည်ကြမ်း အထည်ဟောင်း၊ လျှော်၊ မြက်၊ သစ်ရွက် အဆာသွတ်သော မွေ့ရာ(၅)မျိုးကို ခွင့်ပြု၏။ [လူမွေးမှတစ်ပါး အမွေးအားလုံးကို သင်္ကန်း(၆)ထည်တို့တွင်လည်းကောင်း၊ အနုလောမ သင်္ကန်းတို့တွင်လည်းကောင်း တစ်ထည်ထည်ဖြင့် ဘုံလျှိုဖုံးလုပ်၍ ချုပ်လျှင် အပ်၏။ သိုးမွေးတို့ကိုမထည့်ဘဲ ကမ္ဗလာကိုသာ လေးထပ်ငါးထပ် ဘုံလျှိုဖုံးထဲသို့ထည့်၍ ပြုလျှင်လည်း ဥဏ္ဏဘိသိမည်သည်သာ။] [ဘိသိ ပန ပါပုဏိတွာ သဗ္ဗတံ (ရုက္ခ၊ လတာ၊ ပေါဠဏီ) အကပ္ပိယတူလန္တိ ဝုစ္စတိ] (ဋ္ဌ၊ စာ- ၆၀) “ကမ္ဗလမဝ - လ - ဥဏ္ဏဘိသိသင်္ချေမေဝ ဂစ္ဆတီတိ သာမညတော ဝုတ္တတ္တာ ဂေါနကာဒိအကပ္ပိယမ္ပိ ဥဏ္ဏမယတ္ထရဏံ ဘိသိယံ ပက္ခိပိတွာ သယိတုံ ဝဋ္ဋတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗိ။ (တိ၊ စာ-၂၃၈)
[ပန်းညိုရွက်ကား အခြားအရွက်နှင့်ရောလျှင် အပ်၏။ မရောလျှင် မအပ်။ ပမာဏကားမရှိ။ မဉ္စ ဘိသိ၊ ပီဌ၊ ဘူမတ္ထရဏ၊ စင်္ကမန၊ ပါဒပုန ဘိသိတို့အားလျော်စွာ အလိုရှိသည့်ပမာဏကိုပြု။ သားရေ၌လည်း ဤဘိသိလဲ(၅)မျိုးအပ်၏ဟု ကုရုန္ဒီ၌ဆို၏။ ဤစကားဖြင့် သားရေဘုံလျှိုအပ်၏ဟူ [တိကား သားရေခေါင်းအုံးမအပ် ဟူ၏။ သားရေအလွှမ်းသတ်မှတ်ချက် မရှိသောကြောင့် ဆရာတို့ မနှစ်သက်။
န သတိ - တူလပူရိတံ (ရုက္ခ၊ လတ၊ ပေါကီ ...) ဘိသိ အပဿယိတုံ န ဝတီတိ ကေစိ ဝဒန္တိ (ဥဏ္ဏာဒီနံယေဝ အနုညာတတ္တာ)၊ ဝဋတီတိ အပရ (သာ၊ စာ-၃၉၅၊ ဇီ၊ စာ-၅၂၅) တူလ သုတ္တေန သိဒ္ဓိတံ စီဝရံ ဝဋ္ဋတိ၊ ကသ္မာ? ကပ္ပါသဿ အနုလောမတော။ “အက္ကဖလသုတ္တမယမ္ပိ အက္ကဝါက မယေမဝ ပဋိက္ခိတ္တန္တိ တေ ဇဝ ဝဒန္တိ။ (ဇီ၊ စာ-၅၂၅)
ကျောင်းအသုံးအဆောင်
ပုဆိုး(ခင်းရန်) ဖြစ်ပေါ်လာရာ မွေ့ရာကိုရစ်ပတ်ရန်၊ ရစ်ပတ်အပ်သော ညောင်စောင်း၊ ရစ်ပတ်အပ်သော အင်းပျဉ်၊ အောက်ခံဖျင်ခင်း၍ မွေ့ရာကိုရစ်ပတ်ရန် မွေ့ရာခွံကို ဆိုးရေ ဖျန်းရန်၊ ဆေးရောင်စုံအရေးအကြောင်းပြုလုပ်ရန်၊ လက်တစ်ချောင်းတည်းဖြင့် အမှတ်အသားပြုလုပ်ရန် လက်ငါးချောင်းဖြင့် ဆေးရောင်စုံအရေးအသားပြုရန် ခွင့်ပြု၏။
ကျောင်းကိုဆေးသုတ်ခြင်း
လိမ်းကျံခြင်း၊ အရောင်ခိုင်အောင်ပြုခြင်း (ဖြူ၊ မည်း၊ ဂွေ့နီ) တို့ကိုခွင့်ပြု၏။ ယောက်ျား၊ မိန်းမအရုပ်ဟူသော ဆန်းကြယ်သော ပန်းချီဆေးရေးမှုကိုပြုစေအံ့၊ ဒုက္ကဋ် (အယုတ်ဆုံး။ တီကောင်ရုပ်ကိုသော်လည်း ပြုခြင်းပြုစေခြင်းငှာ မအပ်။ (ပရိယာယ်ကား အပ်သောဟူ၏- တိ။) ဇာတကပကရဏအသဒိသဒါနစသော ပသာဒနီယ နိဗ္ဗိဒါပဋိသံယုတ္တ ဖြစ်ကြောင်း အရုပ်တို့ကိုကား ပြုစေခြင်းငှာအပ်၏။ [ဘုရားရုပ်ကိုသော်လည်း ကိုယ်တိုင်ပြုစေခြင်းငှာ မအပ်၊ (တိ၊ စာ-၂၃၈)] ခြူးပန်း၊ နွယ်ပန်း၊ မကန်းသွား၊ သက်တင်ရေးတို့ကို ခွင့်ပြု၏။ (ကိုယ်တိုင်လည်း အပ်၏။)
မြေမြင့်အောင်ပြုခြင်း အုတ်စီခြင်း - လ - ဆွဲကိုင်စရာ လက်တန်းကို ခွင့်ပြု၏။ ကန့်လန့်ကာ ထက်ဝက်သောနံရံ၊ လေးတောင်ခန်း၊ ခန်းမရှည်၊ အခန်းဦးပြည်း ငယ်သောကျောင်းတွင် တစ်ခုသောနေရာ၌ အခန်းပြုလုပ်ရန်၊ ကြီးသောကျောင်းတွင်အလယ်၌ အခန်းပြုလုပ်ရန်၊ နံရံခြေဆွေး၍ အစားထိုးရန်၊ နံရံ မိုးစွတ်၍ မိုးကဲလား၊ သုံးမျိုးစပ်မြေသရွတ် မျက်နှာကြက်၊ နံရံငုတ်၊ ဆင်စွယ်ကောက်၊ (အိတ်ချိတ်ရန်)။ သင်္ကန်းတန်းဝါး၊ ကြိမ်ကြိုး၊ ကျောင်းဦးဆင်ဝင်၊ ခွေးကတက်၊ ကြောင်လည်ခန်း၊ ပြော့ဆောင်။ အဖီ၊ ဘီးတပ်ကဲလား ထောက်ကဲလား (ဆင်ဝင်အထွက်)တို့ကို ခွင့်ပြု၏။
ဆွမ်းစားဇရပ် - သောက်ရေအို။စင်တို့ကို ခွင့်ပြု၏။ (ဇရပ်နည်းတူ) လွင်တီးခေါင်၌ သင်္ကန်းတန်းဝါး ကြိမ်ကြိုးတို့ကို ခွင့်ပြု၏။ ခရုသင်း သောက်ရေခွက်၊ ငယ်သောသောက်ရေခွက်တို့ကို ခွင့်ပြု၏။ ဥင်္ကာစ ထာလကဥ ပါနီယသင်္ခဿ အနုလောမာနိ] (ဋ္ဌ၊ စာ-၆၂) တံတိုင်းစသည် တံတိုင်းသုံးမျိုး၊
---စာမျက်နှာ-318
တံခါးမုခ်၊ (ဇရပ် နည်းတူ)။ ပရိဝုဏ်ဗွက်ပေါက်၍ ကျောက်ပြုတ်ကြဲရန်၊ ကျောက်ပြားခင်းရန်၊ ရေထုတ်ရန် ရေထုတ်ပြွန်၊ ပရိဝုဏ်အတွင်း တစ်ခုသောနေရာ၌ မီးဖိုဆောင်ပြုလုပ်ရန် (ဇရပ်နည်းတူ) (ကျောင်းအရံတံတိုင်း) တို့ကို ခွင့်ပြု၏။ (ဤကား ကျောင်းအတွက်)
အရာမ်ကိုကာခြင်း
အရံသည် အကာအရံမရှိသဖြင့် ဝါး ဆူး ကျုံး အကာ (၃)မျိုး၊ တံခါးမုခ် မရှိသဖြင့် တံခါးမုခ်၊ ဆူးတံခါး၊ ရင်စေ့တံခါး၊ တုရိုင်တိုင်၊ မင်းတုတ်၊ တံခါးမုခ်၌ခါ၍ အတွင်းအပလိမ်းကျံခြင်း၊ -လ-သက်တင်ရေးခြင်း၊ အရံဗွက်ပေါက်၍ -လ-ရေထုတ်ပြွန်ကို ခွင့်ပြု၏။
အမိုး
အုတ်၊ ကျောက်၊ အင်္ဂတေ၊ မြက်၊ သစ်ရွက်၊ အမိုး(၅)မျိုးတို့ကို ခွင့်ပြု၏။ ဝေဠုဝါနိ သဗ္ဗ ဒါရုပရိက္ခေပုံ သင်္ဂဏှာတိ၊ ကဏ္ဍကဝါန္တိ သဗ္ဗသာခါပရိက္ခေပံ။ (တိ၊ စာ-၂၃၉)
အမှုသစ်ကိုပေးခြင်း
ရဟန်းတစ်ပါးကို အမှုသစ်ကိုပေးရန် ခွင့်ပြု၏။ အမှုသစ်ရွက်ဆောင်သောရဟန်းသည် ကျောင်းသည်အဘယ်သို့ လျင်စွာပြီးခြင်းသို့ ရောက်ရာသနည်းဟု ကြောင့်ကြခြင်းသို့ ရောက်လတ္တံ့၊ ကျိုးရာပျက်ရာနေရာကို ပြုပြင်လတ္တံ့ဟုမိန့်တော်မူ၏။ (အုတ်နံရံမစီတတ်သော အပ်ချုပ်သမားကို ရဟန်းတို့က မသင်ပြသဖြင့် ကဲ့ရဲ့မှုကြောင့် ဤသမ္မုတိကံကို ခွင့်ပြုခြင်းဖြစ်သည်)။ လဒ္ဓနဝကမ္မေန ပန ဘိက္ခုနာ ဝါသိဖရသုနိခါဒနာဒီနိ ဂဟေတွာ သယံ န ကာတတ္ထံ၊ ကတာကတံ ဇာနိတဗ္ဗ (ဋ္ဌ၊ စာ-၆၃)]
ဤစကားရပ်ကို ထောက်၍လောမသိ၊ အချို့ဆရာမြတ်တို့ကား သင်္ကန်းချုပ်ခြင်း၊ ဆိုးခြင်းစသော ပေါရာဏကမ္မမှတစ်ပါး နဝကမ္မဟူသမျှသည် မအပ်သောဟုလည်း ယူကြ၏။ ဆရာတို့ကား ပေါရာဏကမ္မမှတစ်ပါး နဝကမ္မ၌ အလေ့အလာသွားသောသူသည်လည်း အလဇ္ဇီပင်ဟုဆိုကြ၏။ ဆင်ခြင်ဟူ၏။ [သီလဝိသောဒနီ -၆၉]
နေရာဦးစသည်ကိုခွင့်ပြုတော်မူခြင်း
သီတင်းကြီးအစဉ်အတိုင်း(၁)ရှိခိုးခြင်း၊ (၂) ခရီးဦးကြိုခြင်း၊ (၃) လက်အုပ်ချီခြင်း၊ (၄) အရိုအသေပြုခြင်း၊ (၅) နေရာဦး၊ (၆) ရေဦး၊ (ရ) ဆွမ်းဦးတို့ကို ခွင့်ပြု၏။ သံဃပစ္စည်းကို သီတင်းကြီးအစဉ်အတိုင်း မတားမြစ်အပ်၊ တားမြစ်သော ရဟန်းအား ဒုက္ကဋ်၊ [အင်္ဂါသနန္တ ထေရာသနံ၊ အဂ္ဂေါဒကန္တိ ဒက္ခိဏောဒကံ၊ အပိဏ္ဍတ္တိ သံဃတ္တေရပိဏ္ဍေ] (ဋ္ဌ၊ စာ-၆၃)
ရှိမခိုးထိုက်သော ပုဂ္ဂိုလ်တစ်ကျိပ်
သီတင်းငယ်၊ လူသာမဏေ၊ နာနာသံဝါသက အဓမ္မဝါဒီ သီတင်းကြီး၊ မာတုဂါမ၊ ပဏ္ဍုက်၊ ပါရိဝါသိက၊ မူလာယပဋိကဿနာရဟ၊ မာနတ္တာရဟ၊ မာနတ္တာစာရိက၊ အဗ္ဘာနာရဟ။
ရှိခိုးထိုက်သော ပုဂ္ဂိုလ် (၃)ဦး
သီတင်းကြီး၊ နာနာသံဝါသက ဓမ္မဝါဒီသီတင်းကြီး၊ မြတ်စွာဘုရား။
နေရာတားမြစ်မှု
ရည်မှတ်၍ ပြုသည်ကိုလည်း သီတင်းကြီးအစဉ်အတိုင်းနေရာကို တားမြစ်အံ့၊ ဒုက္ကဋ်၊ (မဏ္ဍပ်အခင်းနေရာကို အကြောင်းပြု)
လူတို့၏ ဥစ္စာကိုခွင့်ပြုခြင်း
အခြေရှည်သော ညောင်စောင်းအင်းပျဉ်၊ ပလ္လင်၊ လဲသွတ်အခင်း (၂)မျိုးကိုချန်ထား၍ လူတို့ဥစ္စာဖြစ်သော (ဥစ္စာသယန မဟာသယန) အခင်းကိုထိုင်ရန် ခွင့်ပြု၏။ အိပ်ရန်သော်ကား ခွင့်မပြု။ လူတို့၏ဥစ္စာဖြစ်သော လဲမြှေရှက်သော ညောင်စောင်းအင်းပျဉ်ကို ထိုင်ရန်ခွင့်ပြု၏။ အိပ်ရန်သော်ကား ခွင့်မပြု။
---စာမျက်နှာ-319
နေရာကို တားမြစ်ခြင်းစသည်
ဆွမ်းစားမပြီးသေးသော ရဟန်းကို နေရာမှ ထစေအံ့ ဒုက္ကဋ်၊ [ရွာအတွင်း၌ နောက်လာရဟန်းသည် ဆွမ်းကိုခံယူ၍ သွားရမည်။ အကယ်၍ လူတို့က ရဟန်းတို့က ဝင်ပါဟုဆိုမူ ငါဝင်သော် ရဟန်းတို့ထရလိမ့်မည်ဟု ပြောရမည်။ ကြွပါ နေရာရှိပါသည်ဟု ဆိုမူ ဝင်အပ်၏။ မဆိုမူ အာသနသာလသို့သွား၍ ရဟန်းတို့နှင့် အလွန်နီးသောအရပ်သို့ မသွားဘဲ သင့်တင့်ရာ၌ရပ်ရမည်။ အခွင့်ပြု၍ ဝင်ပါဟုဆိုမူဝင်ရမည်။ ဆွမ်းမစားဘဲထိုင်နေသော ရဟန်းရှိမူ ထစေခြင်းငှာ အပ်၏။ ယာဂုခဲဖွယ် စသည်ကို သောက်၍ခဲ၍နေသူ သူတစ်ပါးလာသည်တိုင် ရိတ္တဟတ္တဖြင့် ထိုင်နေသူကို မထစေအပ်၊ ဝိပ္ပကက ဘောဇနပုဂ္ဂိုလ်မည်သည်သာ]
အကယ်၍ (အာပတ်သင့်ခံပြီး) ထစေမူ ပဝါရိတ်လည်း သင့်၏။ သွားလော၊ ရေဆောင်ယူချေလောဟု ပြောရမည်။ ဤသို့ဆောင်ယူခြင်းကိုရသော် ကောင်း၏။ အကယ်၍မရသော် ဆွမ်းလုံးတို့ကို ကောင်းစွာမျိုချပြီး၍ သီတင်းကြီးအား နေရာပေးရမည်။ ရဟန်းတို့ ငါသည် အကြောင်းတစ်စုံတစ်ရာဖြင့် သီတင်ကြီးရဟန်း၏နေရာကို တားမြစ်အပ်သည်ဟု မဟော။ တားမြစ်သောရဟန်းအား ဒုက္ကဋ်သင့်၏။ [ပဝါရိတောစ ဟောတီတိ ယံ သော ဝုဋ္ဌာပေတိ၊ အယဉ္စ ဘိက္ခု ပဝါရိတော စ ဟောတိ၊ တေန ဝတ္တဗ္ဗော “ဂစ္ဆ ဥဒကံ အာဟရာဟီတိ၊ ဝုဍ္ဎတရံ ဟိ ဘိက္ခု အာဏာပေတုံ ဣဒမေဝ ဧကံ ဌာနန္တိ။ သစေ သော ဥဒကမ္ပိ န အာဟရတိ၊ တတော ယဉ္စ နဝကတရေန ကဗွီ၊ တံ ဒဿေန္တော သာဓုကံ သိတ္ထာနီတိ အာဒိမာဟ။] (ဋ္ဌ၊ စာ-၆၄)
နာဖျားသောရဟန်းကို ထစေအံ့ ဒုက္ကဋ်၊ နာဖျားသောရဟန်းအား လျောက်ပတ်သော အိပ်ရာကို ပေးစေရန် ခွင့်ပြု၏။ [အိပ်ရာကို (ပေ) ပျက်စေသော ရောဂါမျိုးဖြစ်မူ ပြာသာဒ်အောက် ကျောင်းငယ် စသည်၌ သင့်တင့်ရာအိပ်ရာကို ပေးရမည်။ မပျက်စီးစေမူ မြတ်သောအိပ်ရာကိုလည်း ပေးအပ်သည်သာ။ ဆီးရွှင်ဝမ်းနုတ်ဆေးစားထားသူ ..နှာနှတ်သူတို့လည်း ဂိလာနပင်ဟူ၏။]
အမြွက်ထောင်သဖြင့် ကျောင်းအိပ်ရာနေရာကို တားမြစ်အံ့ ဒုက္ကဋ်၊ [လေသကပ္ပနာတိ အပ္ပကန သီသာဗာဓာဒိမတ္တေန] (ဋ္ဌ၊ စာ-၆၄) အမျက်ထွက်သဖြင့်၎င်း နှလုံးမသာယာသဖြင့်၎င်း ရဟန်းတို့ကို သံဃိကကျောင်းမှ နှင်ထုတ်အံ့၊ အာပတ်အားလျော်စွာ ပြုစေရမည်။ ကျောင်းအိပ်ရာနေရာကို ခံယူစေရန် ခွင့်ပြု၏။
---စာမျက်နှာ-320
သေနာသနဂ္ဂါဟကထာ
ကျောင်းယူစေသူဟု သမ္မုတိပေးခြင်း
ဂတိလေးပါးသို့မလိုက်ခြင်း၊ ယူပြီး မယူသေးသည်ကိုသိခြင်း၊ အင်္ဂါငါးရပ်နှင့်ပြည့်စုံသောရဟန်းကို ရှေ့ဦးစွာတောင်းပန်၍ ကျောင်းခံယူစေသော ရဟန်းဟု သမ္မုတိပေးရန် ခွင့်ပြု၏။
အစီအစဉ်၊ နည်းစနစ်
ရှေးဦးစွာ ရဟန်းတို့ကိုရေတွက်ခြင်း၊ ထို့နောက် အိပ်ရာတို့ကို ရေတွက်ခြင်းပြုပြီးနောက် အိပ်ရာအပိုင်းအခြားဖြင့် ခံယူခြင်းငှာ ပိုလျှံသော် ကျောင်းအပိုင်းအခြားဖြင့် ပိုလျှံသော် ပရိဝုဏ်အပိုင်းအခြားဖြင့် ပိုလျှံသော် နောက်ထပ်ဝေစုကိုလည်းပေးခြင်းငှာ ခွင့်ပြု၏။ နောက်ထပ်ဝေစုယူပြီးသော် အခြားရဟန်းရောက်လာအံ့၊ မပေးလိုမူ မပေးရ။ (ပေးလိုကပေးနိုင်သည်) [ပထမဝေစု နောက် ဝေစု နှစ်သက်ရာပေးလိုကေပး]
သိမ်ပသား
ဥပစာသိမ်၌တည်နေသော ရဟန်းကို ကျောင်းအိပ်ရာနေရာတို့ကို ယူစေသော ရဟန်းအား ဒုက္ကဋ်။ [နိဿီမေ ဌိတဿာတိ ဥပစာရသီမတော ဗဟိ ဌိတဿ။ (ဤကား သိမ်ပကနေ၍ မခံအပ်သည်ကိုသာ ဟောသည်။ သိမ်ပသား မခံကောင်း (သိမ်ပသားဟုမယူလင့်) အန္တောဥပစာရသီမာယ ပန ဒူရေ ဌိတဿာပိ လဗ္ဘတိယေဝ။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၆၅) (ဤကား ဥပစာရသိမ်ကျယ်သောကြောင့် ဆိုသည်)]
တားမြစ်ခွင့်
ကျောင်းအိပ်ရာနေရာကိုယူစေပြီးသော် အခါခပ်သိမ်း မတားမြစ်အပ်။ တားမြစ်သောရဟန်းအား ဒုက္ကဋ်၊ မိုးသုံးလပတ်လုံး တားမြစ်ခြင်းငှာ ခွင့်ပြု၏။ ဆောင်းဥတုနွေဥတု၌ကား မတားမြစ်ရန် ခွင့်ပြု၏ [ပုရိမဝါ ပစ္ဆိမဝါ၊ ခံယူခြင်း (၂)မျိုးကား ထာဝရ
ကျောင်းခံယူခြင်းအပြား
(၁) ဝါဆိုလပြည့်ကျော် တစ်ရက်နေ့၌ ပုရိမဝါကျောင်းခံယူခြင်းကို ခံယူစေအပ်၏။ (၂) ဝါခေါင်လပြည့်ကျော် တစ်ရက်နေ့၌ ပစ္ဆိမဝါကျောင်းခံယူခြင်းကို ခံယူစေအပ်၏။ (၃) သီတင်းကျွတ်လပြည့်ကျော်တစ်ရက်နေ့၌ နောက်မိုးလပတ်လုံးနေရန် ဝါပကျောင်းခံယူခြင်းကို ခံယူစေအပ်၏။ [အပရဇ္ဇုဂတာယ ပဝါရဏာယ အာယတိ ဝဿာဝါသတ္ထာယ “အန္တရာမုတ္တကော ဂါဟေတဗ္ဗာ] (ဋ္ဌ၊ စာ-၆၅) အန္တရာမုတ္တမံ ပန ပါဠိပဒံ အတိက္ကမိတွာပိ ဂါဟေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ (တိ၊ စာ-၂၄၂)
စာမျက်နှာ-321
အန္တရာမုတ္တက (ဋ္ဌ၊ စာ-၆၅)
ကျောင်းဒါယကာတို့က မိမိတို့ကျောင်းဝါကပ်သော ရဟန်းကို ပစ္စည်းလေးပါးတို့ကို များစွာလှူကြ၏။ ထိုလာဘ်ပေါများရာကျောင်းသို့ မထေရ်ကြီးတို့က ဝါတွင်းကျလျှင် ဝါကပ်၍ ဝါကျွတ်လျှင် လာဘ်များစွာကိုယူ၍ သွားကြ၏။ ဆောင်း၊ နွေတို့၌ စောင့်ရှောက်၍နေရသော သီတင်းငယ်တို့က မိမိတို့လည်း လာဘ်မရရှိ၍ ကျောင်းကိုမစောင့်ရှောက်ပဲထားသဖြင့် ကျောင်းကို စောင့်ရှောက်ရန်အလို့ငှာ ခွင့်ပြု၏။
ခံယူပုံနှင့်တာဝန် - သံဃာထေရ်မှစ၍ အန္တရာမုတ္တက သေနာသနကို ခံယူမည်လောဟုမေး၍ ခံယူက ပေးရမည်။ မယူမူ အနုထေရ်မှစ၍ အဆက်ဆက်မေး၍ အယုတ်ဆုံးအားဖြင့် သာမဏေကခံယူသော်လည်း ပေးရမည်။ ခံယူသူသည် ဆောင်းနွေရှစ်လပတ်လုံးကျောင်းကို အကျိုးအပျက်စသည်ကို ပြုပြင်စောင့်ရှောက်ရမည်။ နေ့သာလည်းကောင်း ညဉ့်သာလည်းကောင်း၊ နေ့ညဉ့်လည်းကောင်း၊ ထို၌နေခြင်းငှာ အပ်၏။ ဆောင်းနွေဥတုကာလ၌လာသော သီတင်းကြီးအားကား မတားမြစ်အပ်။ ဝါတွင်းမူကား သံဃာထေရ်သော်လည်း မရ၊ စောင့်ရှောက်သူသာရ၏။ ဗဟုပစ္စယတို့ကို တစ်နှစ်၊ ၃၊ ၄၊ ၆ ကြိမ်လှူရာ၌မရ၊ တစ်ကြိမ်သာ လှူရာကျောင်း၌သာ အန္တရာမုတ္တက ခံယူခြင်းရ၏။
ဥတုကာလ သေနာသနဂ္ဂါဟ (ဋ္ဌ၊ စာ-၆၆)
အာဂန္တုကရဟန်းတို့ မည်သည့်အချိန်၌ပင်ဖြစ်စေလာမူ အကာလဟူ၍မရှိ၊ ရဟန်းတို့ကိုထစေ၍သာ ကျောင်းအိပ်ရာနေရာကို ပေးရမည်။ သေနာသနပညာပကရဟန်းက အသိဉာဏ်ရှိ၍ ညောင်စောင်းအိပ်ရာ၌ ၂၊ ၃ နေရာတို့ကို အပိုထားသင့်၏။ ဝိကာလအခါ တစ်ပါးနှစ်ပါး မထေရ်တို့လာမူ အားလုံးကိုထစေ၍ ဘဏ္ဍာကိုယ်စီရွှေ့ရမည်ကို ပြောဆိုလျှောက်၍ မိမိနေရာ၌ပင်နေရန် လျှောက်ရမည်။ အာဂန္တုများမူကား ထစေ၍ အစဉ်အားဖြင့်ပေးရမည်။ ပရိဝုဏ်တစ်ခုစီမလောက်လျှင်၊ ပါသာဒ၊ တိုက်ခန်း၊ သေယျ၊ (မဉ္စပီဌ)၊ ညောင်စောင်းတစ်နေရာစာ၊ အင်းပျဉ်တစ်နေရာစာ ပိုင်းခြား၍ယူစေရမည်။ ရဟန်းတစ်ပါးကို ရပ်လောက်ကာမျှသော အရပ်ကိုကားမယူစေရ။ အင်းပျဉ်တစ်နေရာစီမျှမလောက်လျှင် ညောင်စောင်းအင်းပျဉ်တို့၌ တစ်ယာမ်လျှင် တစ်ပါးကျတစ်လှည့်စီ သီတင်းသုံးရန် (၃)ပါးတစ်တွဲစီပေးရမည်။ ကြီးသူကစ၍ ပထမ၊ ဒုတိယ၊ တတိယယာမ်တို့ပတ်လုံး သီတင်းသုံးနိုင်သည်။ မိမိအလှည့်ရောက်လျှင် နှိုးနိုင်သည်။ မထမနေရ။ ဇမ္ဗူဒီပ၏ ထုံးတစ်ရပ် အချို့ရဟန်းတို့သည်၊ သေနာသနမည်သည်ကား ညောင်စောင်းဆံ့ရုံ၊ အင်းပျဉ်ဆံ့ရုံ၊ တစ်စိုးတစိသောနေရာသည်သာလျှင် အချို့အား သပ္ပာယဖြစ်၍ အချို့အား အသပ္ပာယဖြစ်သဖြင့် အာဂန္တုကဟုတ်သည်ဖြစ်စေ၊ မဟုတ်သည်ဖြစ်စေ နေ့စဉ်သေနာသနကို ခံယူကြ (လဲကြကုန်၏။) ဇမ္ဗူ ဒီပေ ပနာတိ အရိယဒေသ ဘိက္ခူ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ (သာ၊ စာ-၄၀၁)
စာမျက်နှာ-322
ဝဿာဝါသ အာဂန္တုကဝဏ္ဏ (ဋ္ဌ စာ-၆၇၊ ၆၈)
မိမိနေရာမပြည့်စုံ၍ တခြားနေရာသို့သွား၍ ချမ်းသာရာကျောင်း၌ ဝါကပ်လိုသော အာဂန္တုကရဟန်းသည် ဝါမဆိုခင် တစ်လကြိုတင်၍ ထိုနေလိုရာကျောင်းသို့ဝင်နေပြီး သပ္ပာယဖြစ်မဖြစ်စသည်ကို အမှတ်ပြုရမည်။ မိမိနေရာမှသွားရာ၌ ဆွမ်း၊ သင်္ကန်းစသည် မပြည့်မစုံသွားကြောင်းကို ရွာအား မပြောရ။ ဤကား စေတိပရိက္ခရာ ဥပုသ်အိမ်ပရိက္ခရာ သံကောက်၊ ကျည်ငယ်ဟုလည်းကောင်း၊ သင်တို့၏ကျောင်းကို ခံကုန်လောဟုလည်းကောင်း မပြောရ။ သေနာသနကိုသုတ်သင်၍ ဂမိယဝတ်ကိုဖြည့်၍ ရွာတွင်းလမ်းမှဗန်းပြ၍ မသွားအပ်။ တောလမ်းဖုံးကွယ်ရာလမ်းက သွားရမည်။ မရှိမူ ချုံတိုး၍ကား မသွားရ။ ဤသို့သွားသော် (ဒကာတို့ချုပ်၍ ပစ္စည်းကိုလှူလတ္တံ့ဟူသော) ဝိတက်ကိုဖြတ်၍ ဗုဒ္ဓစိတ်ဖြင့် ဂမိယဝတ်နှင့်ညီစွာ ရွာလမ်းဖြင့်သွားအပ်၏။ ဒါယကာတို့ကဆီး၍မေးမူ ဗဟုသုတရှိသူ ဒါယကာတစ်ဦးဦးက ပစ္စည်းပြည့်စုံရာသို့ ရဟန်းတို့ဟူသည် ကြွကြသည့်ပင်ဟုပြောမူ ထိုဒကာစကားကိုကြား၍ ဒကာတို့ကတိုင်ပင်၍ နိဗဒ္ဓဝတ်၊ သလာကဘတ်စသည် ဝါဆိုသင်္ကန်းတို့ကိုစီရင်၍ အရှင်ဘုရား၊ ဤမှာပင် သီတင်းသုံးပါဟု ပင့်မူနေအပ်၏။ ပစ္စည်းတို့ကိုလည်း သာယာအပ်၏။ ကုရုန္ဒီ၌ကား ဘယ်အရပ်သို့ ကြွမည်လဲဟုမေးလျှင်၊ ကြွမည့်အရပ်၊ ဘာကြောင့်ဟုမေးလျှင် အကြောင်းကိုလည်း ပြောကြားအပ်၏ဟုဆို၏။ နည်းနှစ်မျိုးပင် သုဒ္ဓစိတ်ရှိသောကြောင့်လျှင် အပြစ်မရှိ။
ဝဿာဝါသ-အာဝါသိကဝတ္တ (ဋ္ဌ စာ-၆၈၊ ၆၉)
သဒ္ဓါဒေယျ စီဝရပစ္စယ ဥဒ္ဒေသပရိပုစ္စကမ္မဋ္ဌာနာနုယောဂ စသည်တို့လာလာသမျှ ထိုချမ်းသာစွာ ပြုနိုင်ကြပါစေဟူသော အာသီသဖြင့် အာဝါသိကရဟန်းတို့သည် ကျောင်းတို့ကို ပြုပြင်ရှင်းလင်းရမည်။ ဝါဆိုလဆန်း(၅)ရက်မှစ၍ ပကတိအားဖြင့် လှူနေကျဒကာအား(လှူနေကျနေရာ၌) ဝါဆိုသင်္ကန်းကို ပေးအပ်၏။ အကြောင်းအားလျော်စွာ လျော့၍ဖြစ်စေ၊ ပို၍ဖြစ်စေ လှူမူမှတ်သား၍ ထိုထိုဒါယကာတို့ ကျောင်း၌နေသော ရဟန်းတို့အား ခံယူစေအပ်၏။ အကယ်၍ လူတို့က တပည့်တော်တို့ ဝါဆိုသင်္ကန်းရောက်သောရဟန်းသည် ဝါတွင်းသုံးလပတ်လုံး သောက်ရေကိုတည်ထားပါစေ၊ ကျောင်း၊ လမ်း၊ စေတီပြင်၊ ဗောဓိရင်ပြင်ကို သုတ်သင်ပါစေ၊ ဗောဓိပင်ကို ရေသွန်းပါစေဟုဆိုမူ ထိုအကြောင်းကိုလည်း၊ သင်္ကန်းရောက်ရာ ရဟန်းအား ပြောကြားရမည်။ ကျောင်းကားရွာမှဝေးရာ တစ်ယူဇနာ နှစ်ယူဇနာအတွင်း တည်ရှိ၍ ထိုရွာ၌ အကယ်၍ဒါယကာတို့က အရံစောင့်စသူတို့ထံအပ်နှံသော ဥစ္စာကိုထား၍ ကျောင်း၌ ဝါဆိုသင်္ကန်းလှူကုန်မူ ထိုဒါယကာတို့ကို မမေးဘဲလည်း ထိုဒါယကာတို့ကျောင်း၌ ဝတ်ပြု၍နေသောရဟန်းအား ဝါဆိုသင်္ကန်းကို ခံစေအပ်၏။ ပံ့သကူဆောင်ဖြစ်မူ သံဃာအား ပြောကြားအပ်၏။ ဒကာတို့က သံဃာအားမလှူလိုမူ သဘာဂရဟန်းကိုဝတ်ပြုစေ၍ ယူလောဟုပြောရမည်။
တတြပ္ပါဒစီဝရပစ္စယ တဗြုပ္ပါဒ - ပစ္စည်း၌ကား
ကပ္ပိယကာရကတို့ကို မေးအပ်၏။ တစ်ပါးပါးအား (၉)တောင်ပုဆိုးလှူမည်ဟု ပြောမူခံယူစေအပ်၏။ ပုဆိုးမရှိဝတ္ထုသာရှိသည်ဟုပြောမူ ဝတ္ထုကိုလည်း ခံအပ်၏။ ကပ္ပိယဘဏ္ဍ ပရိဘုဉ္ဇထဟုပြောလှူသော ဝတ္ထုမှကား အလိုရှိရာကိုသုံးဆောင်ရန် ခွင့်ပြုသည်သာ။
စာမျက်နှာ-323
ဒါယကာတို့ သံဃာအားကိုယ်ကိုဖုံးလွှမ်းစရာ အဝတ်သင်္ကန်းသည် ဖြစ်လတ္တံ့လောဟု မေးရမည်။ ဆွမ်းဆေးအတွက် ရည်၍လှူထားမူ သင်္ကန်းအတွက် ညွတ်စေလိုလျှင် သံဃာချမ်းသာရန် ပန်ကြား၍ ညွတ်စေရမည်။ ကျောင်းအတွက် ရည်လှူထားမူ ဂရုဘဏ်တည်း။ (မညွတ်စေအပ်)
ပန်ကြားပုံ “ဣဒါနိ သုဘိက္ခုံ သုလဘပိဏ္ဍ၊ ဘိက္ခူ၊ စီဝေရေန ကိလမန္တိ၊ ဧတ္တကံ နာမ တဏ္ဍုလဘာဂံ ဘိက္ခူနံ စီဝရံ ကာတုံ ရုစ္စတိ' ဂိလာနပစ္စယော သုလဘော ဂိလာနောဝါ နတ္ထိ၊ ဧတ္တကံ နာမ တဏ္ဍုလဘာဂံ ဘိက္ခူနံ စီဝရံ ကာတုံ ရုစ္ဆတီ”တိ ဟုလည်းကောင်း လိုသလို(ဘိက္ခူ) ဟူသော ပုဂ္ဂိုလ်ကိုသုံးသပ်၍ပန်ကြား၊ သံဃာဟု မပန်ကြားအပ်။ ဇာတရူပရဇတ အာမကဓည၏အစွမ်းဖြင့် ပန်ကြားခြင်းငှာ မအပ်။ ကပ္ပိယဘဏ္ဍာ စီဝရ တဏ္ဍလစသည်တို့အစွမ်းဖြင့်သာ အပ်သည်။ (ဋ္ဌ စာ-၆၉)
ဝဿာဝါသ သေနာသနဂ္ဂါဟ (ဋ္ဌ စာ-၇ဝ)
ပုရိမဝါ - ဤသို့ စီဝရပစ္စယကိုမှတ်သားပြီးနောက် ကျောင်းခံခြင်း၏အခါကိုကြေညာပြီး ရဟန်းတို့စည်းဝေးပြီးသော် ကမ္မဝါစာဖြင့်လည်းကောင်း၊ အပလောကနကံဖြင့်လည်းကောင်း၊ သေနာသနဂ္ဂါဟ ကရဟန်း၊ ၂ ပါး သမုတ်ရမည်။ (မိမိကိုယ်ကို မိမိကျောင်းယူစေရန်မသင့်၍ တစ်ပါးသည်တစ်ပါးကို ကျောင်းခံယူစေရန်ဟူ) သံဃာများမူ ၃၊ ၄၊ ၈၊ ၁၆၊ ပါး သမုတ်နိုင်သည်။ (တဇ္ဇနီယစသော နိဂ္ဂဟကံမျိုးမဟုတ်၊ သမ္မုတိဒါနကံဖြစ်၍ အားလုံးကို ပြိုင်တူသမုတ်နိုင်သည်။ သာ၊ စာ-၄၀၂၊ တိ၊ စာ-၂၄၂၊ ဇီ၊ စာ-၅၂၆)
သမ္မုတိရသောရဟန်းသည် စေတိယဃရ ဗောဓိဃရ အာသနဃရ သမ္ဗုဉ္စနီ ဒါရု ဣဋ္ဌ ကသာလာ ဝဍ္ဎကီသာလာ ဒွါရကောဋ္ဌက ပါနီယမာဠ မဂ္ဂ (လမ်းဘေးဇရပ်) ပေါက္ခရဏီ (ကန်ဘေးရေချိုးဇရပ်) ဟူသော အသေနာသန၊ ဝိဟာရ အနုယောဂ ပါသာဒ ဟမ္မိယ ဂုဟာ မဏ္ဍ ရုလ (အမိုးတံခါးဖွဲ့ရှိ) ဝေဠုဂုမ္ဗ (အမိုးတံခါးဖွဲ့ရှိရမည်)ဟူသော သေနာသနတို့ကိုမှတ်သား၍ သေနာသနကိုသာ ပါဠိတော်လာတိုင်း ခံယူစေရမည်။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၇၀) [ဥပရိ“ဘောဇနသာလာ ပန သေနာသနမဝါ’”တိ ဝုတ္တတ္တာ သေနာသနံ။ “ကပ္ပိယကုဋိ စ ဧတ္ထ ကာတဗ္ဗာ”တိ ဝဒန္တိ၊ တံ နေတိ ဧက၊ ရုက္ခမူလေဝဠုဂုမ္ဗော ဆန္ဒာ ကဝါဋဗဒ္ဓါဝ သေနာသနံ။ (ဇီ၊ စာ-၅၂၀) သမ္မုတိမရသော အခြားရဟန်းက သေနာသနကို ယူစေသော် ယူခြင်းသည် အယူမြောက်၏။
လာဘ်လာဘ - (တတြပ္ပါဒ) သံဃိက သဒ္ဓါဒေယျဟူသော စီဝရ ပစ္စယ (၂)မျိုးရှိမူ (၂)မျိုးတွင် ရဟန်းတို့ နှစ်သက်ရာကို ရှေးဦးစွာ ခံစေ၍ ထိုရဟန်း၏ ဌိတိကမှစ၍ အခြားရဟန်းကို ခံယူစေရမည်။ ရဟန်းနည်း၍ ပရိဝုဏ်ဖြင့် ကျောင်းခံစေရာ၌ တစ်ကျောင်းက လာဘ်များမူ (၁၀-၁၂ ထည်) ထိုပရိဝုဏ်ကို သီးခြားအလွတ်ထား၍ လာဘ်နည်းရာကျောင်းတို့၌ထည့်၍ အခြားရဟန်းတို့အား ယူစေရမည်ဟု မဟာသုမထေရ်ဆို၏။ မဟာပဒုမထေရ်ကား လူတို့က မိမိတို့အာဝါသ စောင့်ရှောက်ရန် လှူရကား အခြားရဟန်းတို့လည်း ထိုကျောင်းသို့ဝင်နေ၍သာ (စေတိယဝတ်ကိုပြု၍သာ) လာဘ်ကိုယူရမည်ဟူ၏။ အကယ်၍ မဟာထေရ်ကတားမြစ်မူ ရဟန်းများ၍ လာဘ်နည်းကြောင်းကိုသိစေ၍ ခံယူစေရမည်သာ။ (မနာယူက အနိုင်ထက်ပြုနိုင်သည်) ခံယူစေရာ၌ သမ္မုတိရ ရဟန်းက မဟာထေရ်ထံသွား၍ မဟာထေရ်အား ရောက်ရာကျောင်းနှင့် စီဝရပစ္စယကို ပြောကြားရမည်။ မဟာထေရ်ကလက်ခံလျှင် ခံယူခြင်းကိစ္စ ပြီး၏။ (ဋ္ဌ စာ-၇၀)
စာမျက်နှာ-324
ပံ့သုကူရဟန်းကား - သေနာသနကိုယူ၍ ရသောစီဝရပစ္စယကို မသာယာလို၍စွန့်လျှင် မိမိပရိဝုဏ်တွင်း တစ်နေရာရာ၌သာ (အခြားတစ်ပါးပါးရက ကျောင်းစောင့်ရှောက်နိုင်) စွန့်ရမည်။ ဒကာတို့က ဝဿာဝါသိကံ ဒေမဟုပြောလှူမူ ထိုကျောင်းဝုဝုတ္ထ ရဟန်းတို့အား ရောက်၏။ ကျောင်းဒကာ မဟုတ်သူတို့က စီဝရပစ္စယသက်သက်ကိုလှူမူ ဝါဆိုသင်္ကန်းမရှိရာကျောင်း၌ ခံယူစေခြင်းငှာအပ်၏။ (ဋ္ဌ စာ-၇၁)
အသေနာသန - အရပ်၌ဒကာတို့က ဝါဆိုသင်္ကန်းကိုယူစေကုန်မူ ထိုထိုအရပ်၌ဝတ်ပြု၍ ခံယူစေအပ်၏။ ဘောဇနသာလကား သေနာသနသာ။ ထို့ကြောင့် တစ်ပါးအားလည်းကောင်း၊ အများအားလည်းကောင်း ပိုင်းခြား၍ ခံယူစေခြင်းငှာ အပ်၏။
ခေတ်နှင့်ဝတ် - တစ်ရက်နေ့အရုဏ်မှစ၍ နောက်လာမည့်နေ့ အရုဏ်အတွင်းကား သေနာသနဂ္ဂါဟခေတ်တည်း။ စောစောကျောင်းခံယူစေပြီးမှ ဝိတက္ကာရိက ရဟန်းတစ်ပါးကလာ၍ ကျောင်းနေရာတောင်းမူ၊ သံဃာကျောင်းယူပြီး ဝါကပ်ပြီးဖြစ်၍ မွေ့လျော်ရာသစ်ပင်ရင်းစသည်၌ နေဟုပြောကြားရမည်။ (ဋ္ဌ စာ-၇၁၊ ရ၂) ပါဠိမသင်ရ၊ မသင်စေရ၊ မသရဇ္ဈာယ်ရ၊ ရှင်မပြုပေးရ၊ ပဉ္စင်းခံမပေးရ၊ နိဿရည်းမပေးရ၊ တရားမနာရ၊ ၎င်းတို့ကား ပဉ္စဓမ္မဖြစ်၍ သမဏဓမ္မကိုသာပြုကြအံ့၊ ခုတင် (၁၃)ပါးဆောက်တည်ကြ၊ မအိပ်ဘဲရပ်ခြင်း၊ စင်္ကြံသွားခြင်းဖြင့် ကုန်လွန်စေ၊ သတ္တာဟကရဏီယဖြင့်သွားလျှင် ဘာဇနိယဘဏ္ဍာကို ရစေဟူသော အဓမ္မိကဝတ်များကိုမပြုရ။ ၎င်းတို့မှ ဗျတိရကဓမ္မိကဝတ်များကိုဟောပြ၍ ပလိဗောဓဖြတ်ရန် ဧကစာရီဖြစ်ရန် အပိစ္ဆကထာစသော ဒသဝတ္ထုကထာ အသုဘအနုဿတိကထာစသည်ကိုပြုရန် အာဂန္တုကဝတ်ပြုရန် သတ္တာဟကရဏီယဖြင့်သွားလျှင် ပန်ကြားသွားရန်ဟူသောဝတ်များကို ပြုကောင်း၏။ အဆုံးအမတို့ကို ပေးရမည်။ သေခိယခန္ဓကဝတ်စသည်တို့ကို သင်ပြပြောကြားရမည်။ (ဋ္ဌ စာ-၇၂)
(ကထိကဝတ်တို့၌ သံဃာကို ပန်ကြား၍ပေးလေ။)
ပစ္ဆိမဝါ - သံဃာအစည်းအဝေးပြီးနောက် ဝါဆိုသင်္ကန်း၌ ဖြစ်ပေါ်လာပါက အာဂန္တုကသည် သံဃာထေရ်ဖြစ်မှု အာဂန္တုကအား ပေးအပ်၏။ သီတင်းငယ်ဖြစ်မူသံဃာထေရ်အား သမ္မုတိရရဟန်းက ပထမရသော သင်္ကန်းအဖို့ကိုလွှတ်၍ ဤနောက်အဖို့ကိုယူရန် ပြောရမည်။ မလွတ်လျှင်ကား မပေးအပ်။ ဤနည်းဖြင့် ဒုတိယထေရ်မှစ၍ အာဂန္တုကအား၊ ရောက်ရာတိုင်အောင် လှည့်လည်၍ပေး။ ပထမဝါကပ်သူတို့အား ၂၊ ၃၊ ၄၊ ၅ ထည်ရမူ ဤနည်းဖြင့်စွန့်စေ၍ လာဘ်ညီမျှအောင်ပြု၍ပေး။ (ဋ္ဌ စာ-၇၃)
ရည်မှတ်၍လှူခြင်း
ဣဒံ ဝဿာဝါသိကံ အမှာကံ သေနာသနေ ဝုတ္ထဘိက္ခုနော ဒေမဋ္ဌ၊ စာ-၇၄) ဟု လှူမူ ကျောင်းခံသူရဟန်းအားသာ ရောက်၏။ ကျောင်းဒကာသားသမီးစသူတို့က အမှာကံ သေနာသနေ ဒေမဟုလှူမူ ထိုကျောင်းဝါကပ်သော ရဟန်းအား တစ်ထည်သာပေးအပ်၏။ ကြွင်းတို့ကား သံဃိက၊ ဝဿဝါသိက ဌိတိကဖြင့်ယူ၊ ဌိတိက မရှိမူ ထေရာသနမှစ၍ယူ၊ သေနာသနဿ ဒေမဟုဆိုလှူရာ၌လည်း နည်းတူ ခြေရင်း၌ထား၍ တဿ ဘိက္ခုနော ဒေမဟုလှူမူ ထိုရဟန်းအားသာရောက်၏။
သာမဏေ အိမ်တစ်အိမ်က (၁၀)တောင်၊ (၈)တောင်၊ အထည်နှစ်ထည်လှူမှု၊ သာမဏေအား ဝရဘာဂ (မထေရ်က မူလတစ်ကြိမ်ရပြီးဖြစ်၍) အနုဘာဂကိုယူစေ။ အိမ်သို့ပင့်၍ ခြေရင်း၌ထား၍ လှူမူရရာယူ၊ အကယ်၍ တစ်အိမ်၌ သာမဏေက ဝါဆိုသင်္ကန်းခံယူရန် အလှည့်ကျမှု၊ ဒကာကမည်သူမည်ဝါဟုမေးမူ သာမဏေဟုမပြောဘဲလှူသောအခါ သိလတ္တံ့ဟုပြော၍ မထေရ်တစ်ပါးက သာမဏေကိုယ်စား (ဒကာ၏သဒ္ဓါကို စောင့်ရှောက်သောအားဖြင့်) အလှူခံကြွ၍ သာမဏေအားပေးစေ၊ လူထွက်သူ သေသူတို့အတွက်ကား ဟုတ်တိုင်းမှန်စွာပြောကြား၍ ဒါယကာကြိုက်သလို စီမံလေ။ (ဋ္ဌ စာ-၇၄၊ ရ၅)
စာမျက်နှာ-325
ပံသုကူ သေစေ ဝပဂတာ သုဒ္ဓပံသုကူလိကာယေဝ ဟောန္တိ၊ အာနေတွာ ဒိန္နံ ဝဿာဝါသိကံ သေနာသနပရိက္ခာရံ ဝါ ကတွာ ဌပေတဗ္ဗ၊ ဗိမ္မောဟနာဒီနိ ဝါ ကာတဗ္ဗာနီတိ ဣဒံ နေဝါသိကဝတ္တံ။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၇၅)
ဓမ္မိကဝတ် သောဓေတွာ ပဗ္ဗာဇေထ
သရဏာနိ ပန သယံ ဒါတဗ္ဗာနိ၊ အထဿ ဥပဇ္ဈာယေန ဝါ အာစရိယေန ဝါ ဗုဒ္ဓံသရဏံ ဂစ္ဆာမီတိ အာဒိနာနယန သရဏာနိ ဒါတဗ္ဗာနိ-အရ သရဏဒါနကိုကား ဆယ်ဝါရထေရ်မြောက်ပြီး (ဥပဇ္ဈာယ အာစရိယမည်ထိုက်သူ) ရဟန်းတို့သည်သာလျှင် ပြုအပ်သည်။ ဝိမတိဆရာ၏ ဝါဒကားမသင့်။ အဋ္ဌကထာတို့နှင့် ဆန့်ကျင်၏။ ပါဠိအဋ္ဌကထာ ဋီကာတို့၌ ဥပဇ္ဈာယ်ဆရာကိုယ်တိုင် ရှင်ပြု၍ ရှင်သာမဏေဖြစ်သောအရာ (သယံပဗ္ဗာဇန) ဥပဇ္ဈာယ်ဆရာစေခိုင်းသဖြင့် ဒဟရပဉ္စင်းငယ်တို့ ရှင်ပြု၍ ရှင်သာမဏေဖြစ်သောအရာ (အာဏတ္တ ဒဟရပဗ္ဗာဇန) ဒဟရပဉ္စင်းငယ်တို့ ဥပဇ္ဈာယ်ဆရာကိုယ်စား ရည်မှတ်တိုင်းထွာ၍ ရှင်ပြုသဖြင့် ရှင်သာမဏေဖြစ်သောအရာ (ဥပဇ္ဈာယံ ဥဒ္ဒိဿ ဒဟရပဗ္ဗာဇန) ဤအရာဌာန (၃)ပါးသာ လာရှိသဖြင့် မိမိတို့အစိုးတရ ဣဿရိယအားဖြင့် ဒဟရပဉ္စင်းငယ်တို့ ရှင်ပြုသောအရာ မလာရှိသောကြောင့် ဥပဇ္ဈာယ်ဆရာလည်း မစေခိုင်း၊ မရည်လည်းမရည်မှတ်ဘဲပြုသောရှင်သာမဏေလောင်းတို့အား ရှင်သာမဏေမဖြစ်တန်ရာ။ (စံကျောင်း –၂၈၁) ပါဠိတော်၌ ဥပဇ္ဈာယ အာစရိယတို့၏အင်္ဂါရပ်၌ (၁၀)ဝါဟု သတ်မှတ်ချက်ရှိသည်ဟူ။
ဥပနန္ဒဝတ္ထုကထာ
တစ်ဦးတည်းသော ရဟန်းသည် နှစ်ကျောင်းတို့ကို တားမြစ်အံ့၊ ဒုက္ကဋ်။ [၁-ရဟန်းတစ်ပါးသည် ဝါဆိုနေ့၌ ကျောင်းတိုက်တစ်ခုတွင် ကျောင်းကိုခံယူပြီး အနီးကျောင်းတိုက်တစ်ခုသို့သွား၍ ထို၌လည်း ခံယူ၏။ ရှေးခံယူခြင်း ငြိမ်း၏၊ နောက်ခံယူခြင်း၌ တည်၏။ ၂-ရဟန်းတစ်ပါးကား ဤ၌နေအံ့ဟု အာလယမျှကိုပြု၍ အနီးကျောင်းတိုက်သို့သွား၍ ထို၌ကျောင်းကိုခံယူ၏။ ရှေးအာလယငြိမ်း၏။ နောက်ခံယူခြင်း၌တည်၏။ ၃-ရဟန်းတစ်ပါးကား ဤ၌နေအံ့ဟု ကျောင်းကို ခံယူ၍လည်းကောင်း၊ အာလယပြု၍လည်းကောင်း၊ အနီးကျောင်းတိုက်သို့သွား၍ ဤ၌ပင်နေတော့အံ့ဟု အာလယကိုပြု၏။ ရှေးခံယူခြင်းအာလယ (၂)ပါးစုံငြိမ်း၏။ နောက်အာလယ၌တည်၏။ ကျောင်းတိုက်တစ်ခု၌ကျောင်းယူပြီး အခြားကျောင်းတိုက်တစ်ခု၌ နေအံ့ဟုသွားအံ့၊ ဥပစာရသီမကိုလွန်လျှင် ကျောင်းခံယူခြင်း ငြိမ်း၏။ ချမ်းသာလျှင်နေမည်၊ မချမ်းသာလျှင် ပြန်မည်ဟု သွား၍ မချမ်းသာ၍ ပြန်လာမူအပ်၏။ မငြိမ်း] (ပါ စာ-၃၁၈)
စာမျက်နှာ-326
အရှင်ဥပါလိထံ၌ ဝိနည်းကို သင်ယူကြခြင်း
သင်ပြသော သီတင်းငယ်ရဟန်းသည် တရားကိုရိုသေသဖြင့် တူသောနေရာ၌လည်းကောင်း၊ မြင့်သောနေရာ၌လည်းကောင်း ထိုင်နိုင်၏။ ထိုင်ခြင်းငှာ ခွင့်ပြု၏။ သင်ယူသော သီတင်းကြီးရဟန်းသည် တရားကိုရိုသေသဖြင့် တူသောနေရာ၌လည်းကောင်း၊ နိမ့်သောနေရာ၌လည်းကောင်း ထိုင်နိုင်၏။ ထိုင်ခြင်းငှာ ခွင့်ပြု၏။ နေရာတူရဟန်းတို့အတွက် အတူထိုင်ခြင်းငှာ ခွင့်ပြု၏။ မိမိမှအထက်အောက် သုံးဝါအတွင်းရှိ နှစ်ဝါကြီး၊ နှစ်ဝါငယ် ရဟန်းနှင့်အတူထိုင်ခြင်းငှာ ခွင့်ပြု၏။ နေရာတူသုံးပါးစုရဟန်းအား ညောင်စောင်းကိုလည်းကောင်း၊ အင်းပျဉ်ကိုလည်းကောင်း ခွင့်ပြု၏။ (သုံးပါးစုလည်း ညောင်စောင်းအင်းပျဉ်ကို ထိုင်၍ ပျက်စီးသဖြင့် နေရာတူ နှစ်ပါးစုရဟန်းအား ညောင်စောင်းကိုလည်းကောင်း၊ အင်းပျဉ်ကိုလည်းကောင်း ခွင့်ပြု၏။ (ပါ စာ-၃၁၉)
ပဏ္ဍုက်၊ မိန်းမ၊ ဥဘတောဗျည်း (၃)ယောက်ကိုချန်ထား၍ နေရာတူထိုင်ခွင့်မရှိသော ရဟန်းတို့နှင့် နေရာရှည်၌ထိုင်ခြင်းငှာ ခွင့်ပြု၏။ သုံးယောက်ထိုင်လောက်သောနေရာသည် အယုတ်ဆုံးနေရာရှည်ဖြစ်၏ဟု ခွင့်ပြု၏။
ယံ တိဏ္ဏ ပဟောတိ၊ တံ သံဟာရိမံ ဝါ ဟောတု အသံဟာရိမံ ဝါ၊ တထာရူပ အပိ ဖလကဏ္ဍ အနုပသမ္ပန္နေနာပိ သဒ္ဓိ နိသီဒိတုံ ဝဋ္ဋတိ။] ဒီဃာသနံ နာမ မဉ္စပီဌဝိနိမုတ္တံ ယံ ကိဉ္စိ ဧကတော သုခံ နိသီဒိတုံ ပဟောတိ။ (သာ၊ စာ-၄၀၄)
ယံ တိဏ္ဏ ပဟောတီတိ မဉ္စပီဌဝိနိမုတ္တံ ယံ အာသန တိဏ္ဏ သုခံ နိသီဒိတုံ ပဟောတိ၊ ဣဒံ ပစ္ဆိမဒီဃာသနံ။ ဧတ္ထ မဉ္စပီဌရဟိတေသု အသမာနာသနိကာပိ တယော နိသီဒိတုံ လဘန္တိ၊ မဉ္စပီရွှေသု ပန ဒွေ။ အဒီဃာသနေသု မဉ္စပီဌေသု သမာနာသနိကာ ဝ ဒွေ နိသီဒိတုံ လဘန္တိ ဒုဝဿဝ အနုညာ တတ္တာ။ (တိ၊ စာ-၂၄၄)
ပြာသာဒ်၌ အသုံးအဆောင်
ပြာသာဒ် အသုံးအဆောင်အလုံးစုံကို ခွင့်ပြု၏။ [သဗ္ဗ ပါသာဒပရိဘောဂန္တိ သုဝဏ္ဏရဇတာဒိဝိစိတြာနိ ကဝါဋာနိ မဂ္ဂပိဋ္ဌာနိ တာလဝဏှာနိ သုဝဏ္ဏရဇတမယပါနီယဃဋပါနီယသရာဝါနီ ယံကိဉ္စိ စိတ္တကမ္မကတံ၊ သဗ္ဗ ဝဋတိ၊ ပါသာဒဿ ဒါသိဒါသံ ခေတ္တဝတ္ထု၊ ဂေါမဟိသံ ဒေမာတိ ဝဒန္တိ၊ ပါက္ကံ ဂဟဏကိစ္စံ နတ္ထိ။] (ဋ္ဌ၊ စာ-၇၆) ဝိသာခါက သံဃာအား လှူခြင်း ဖြစ်သည်။
ပုဂ္ဂလိက ရွှေကျောင်း၊ ငွေကျောင်း
သုဝဏ္ဏရဇတာဒိဝိစိတြာနီတိ သံဃိကသေနာသနံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ၊ ပုဂ္ဂလိကံ ပန သုဝဏ္ဏာဒိဝိစိတ္တံ ဘိက္ခုဿ သစ္ဆိတုမေဝ န ဝဋတိ “န ကေနစိ ပရိယာယန ဇာတရူပရဇတံ သာဒိတဗ္ဗ”န္တိ ဝုတ္တတ္တာ။ တနဝတ္ထ အဋ္ဌကထာယံ “သံဃိကဝိဟာရေ ဝါ ပုဂ္ဂလိကဝိဟာရေဝါ”တိ န ဝုတ္တံ။ (တိ၊ စာ-၂၄၄) [ညောင်ကန်ဆရာတော်လည်း နည်းတူယူ၏။]
စာမျက်နှာ-327
သုဝဏ္ဏ ရ ကဟာပထ မာသက ရွှေငွေအသပြာ ပဲရုပ်မှာ လေးဖြာနိဿဂ္ဂိ နီပြောက်ကြလဲ လင်းရူရွဲ နွလဲဒုက္ကဋ်သိ
သတ္တညော ကျွန်လယ်ယာ ပုပ္ဖါရာမာဒိ
သေနာသနံ ဟိ သောဝဏ္ဏမယမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ။ [ဘူတဂါမဝဂ် သေနာသနသိက္ခာပုဒ် (ဋ္ဌ၊ စာ-၃၉)] သေနာသနပရိဘောဂေါ ပန သဗ္ဗကပ္ပိယော။ တသ္မာ ဇာတရူပရဇတမယာ သဗ္ဗေပိ သေနာသနပရိက္ခရာ အာမာသာ၊ ဘိက္ခူနံ ဓမ္မဝိနယဝဏ္ဏနဋ္ဌာနေ ရတနမဏ္ဍပ ကရောန္တိ၊ ဖလိကတ္တစ္ဆေ ရတနဒါမပဋိမဏ္ဍိတေ။ တတ္ထ သဗ္ဗူ ပကရဏာနိ ဘိက္ခူနံ ပဋိဇဂ္ဂိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ (ကာယသံသဂ္ဂ-ဋ္ဌ၊ စာ-၁၃၁)
သဗ္ဗ ပါသာဒပရိဘောဂန္တိ - လ - ဟောတိ။ (အထက်ပါဋ္ဌ၊ စာ-၇၆)
သေနာသနေ ပန ဒွါရကဝါဋဝါတပါနကဝါဋာဒီသု သဗ္ဗရတနမယမ္ပိ ဝဏ္ဏမဋ္ဌကမ္မံ ဝဋ္ဋတိ၊ သေနာသနေ ကိဉ္စိ ပဋိသေဓတဗ္ဗ နတ္ထိ အညတြ ဝိရုဒ္ဓသေနာသနာ၊ [ဒုတိယပါရာဇိက၊ ဋ္ဌ၊ စာ-၂၅၄ ၌] စသော အဋ္ဌကထာဋီကာ အရပ်ရပ်တို့ဖြင့် ရွှေငွေစသော နိဿဂ္ဂိယဝတ္ထု ဒုက္ကဋ်ဝတ္ထုတို့ဖြင့်ပြီးသော ကျောင်းကိုကား သဒ္ဓါတရားအားကြီးရာ ဒါယကာတို့အလိုဆန္ဒရှိရာ သံဃဿ ဒေမ၊ ဂသ၊ ပုဂ္ဂလဿ ဒေမဟူ၍ လှူဒါန်းပူဇော်သည့်အတိုင်း သံဃာ၊ ဂိုဏ်း၊ ပုဂ္ဂိုလ်တို့ ခံအပ်သုံးဆောင်အပ်သည်၏ အဖြစ်ကို မှတ်ယူအပ်သည်။ ထိုကျောင်းကို လှူဒါန်းပူဇော်သည်နှင့် အတူတကွပါရှိသော ရွှေအိုး၊ ရွှေခွက်စသော နိဿဂ္ဂိယဝတ္ထု ဒုက္ကဋ်ဝတ္ထုတို့ကိုလည်း ပါသာဒပရိဘောဂ သေနာသနပရိဘောဖြစ်သောကြောင့် ခံယူသုံးဆောင်အပ်၏။ ပါသာဒဿ ဒမ္မိ၊ သေနာသနဿ ဒမ္မိ၊ ဝိဟာရဿ ဒမ္မိဟူ၍ လှူအပ်သော နိဿဂ္ဂိယဝတ္ထု ဒုက္ကဋ်ဝတ္ထု၊ ရွှေအိုး၊ ငွေခွက်စသည်တို့ကိုလည်း ပါသာဒသေနာသန ဝိဟာရသဒ္ဒါ၏ ကပ္ပိယဝါဟာရ ကပ္ပိယဝစန သဒ္ဒါဖြစ်သောကြောင့် ဒါယကာတို့၏ စိတ်စေတနာသဒ္ဓါ ရည်မှတ်ရင်းအတိုင်း သံဃာ၊ ဂိုဏ်း၊ ပုဂ္ဂိုလ်တို့ ခံယူသုံးဆောင်အပ်သည်၏ အဖြစ်ကိုမှတ်ယူအပ်၏။ (အာသိတ္တကူပဓာနလည်း အလားတူ)
(စေတိယဿ ဒေမ၊ နဝကမ္မဿ ဒေမဟူ၍ လှူအပ်သော နိဿဂ္ဂိယဝတ္ထု၊ ဒုက္ကဋ်ဝတ္ထု၊ ရွှေအိုး၊ ရွှေခွက်စသည်တို့ကား ကပ္ပိယဝေါဟာရစကားအဖြစ်ဟူသော်လည်း အာမာသအရာ၌မတည်၊ အနာမာသ အရာ၌တည်၍ ကပ္ပိယကာရကတို့အား ပြောကြားအပ်၏။ ကပ္ပိယဝတ္ထုကို သုံးဆောင်အပ်၏။) [စံကျောင်း -၁၉]
ဥစ္စာသယန မဟာသယန
သံဃာအား မြင့်လွန်းသောနေရာ ပလ္လင်မွေးရှည်ကော်ဇောကြီး၊ လ - နီသောမျက်နှာကြက်နှင့် အုံးနှီးနှစ်ဖက်ရှိ နေရာတို့ဖြစ်ပေါ်လာရာ ညောင်စောင်း၏ခြေတို့ကိုဖြတ်၍ သုံးဆောင်ခြင်းငှာလည်းကောင်း၊ ပလ္လင်၏သားရဲရုပ်တို့ကိုဖျက်ဆီး၍ သုံးဆောင်ခြင်းငှာလည်းကောင်း လဲသွတ်အခင်းကိုဖြေ၍ ခေါင်းအုံးလုပ်ခြင်းငှာလည်းကောင်း၊ ကြွင်းသောအခင်းကို မြေအခင်းပြုလုပ်ခြင်းငှာလည်းကောင်းခွင့်ပြု၏။ [ဂေါနကာ ဒီနိ သံဃိကဝိဟာရေ ဝါ ပုဂ္ဂလိကဝိဟာရေ ဝါ မဌကသု အတ္ထရိတွာ ပရိဘုဉ္စိတုံ န ဝန္တိ၊ ဓမ္မာသနေ ပန ဂိဟိဝိကနိဟာရေန လန္တိ၊ တတြာပိ နိပဇ္ဇိတုံ န ဝတ္ထုတိ]။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၇၆)
စာမျက်နှာ-328
ဂိဟိဝိကနီဟာရေန လဗ္ဘန္တိတိ ဂိဟိဝိကနီဟာရေန ပရိဘုဉ္စိတုံ လန္တိ၊ တေဟိ အတ္ထရိတွာ ဒိန္နာနေဝ နိသီဒိတုံ လဗ္ဘန္တိ၊ န သယံ အတ္ထတာနိ အတ္ထရာပိတာနိ ဝါ။ (သာ၊ စာ-၄၀၄) ဤ၌ ဂေါနကအစရှိသော အကပ္ပိယအခင်းကိုလည်း ညောင်စောင်းအင်းပျဉ်တို့၌ ပကတိအတိုင်းခင်း၍ သုံးဆောင်ခြင်းငှာသာ မအပ်သည်။ အမွေးအဆာ အမြိတ်ကိုအတွင်းထား၍ ခြုံရုံခြင်းငှာကား အပ်သည်ပင်။ [လောမာနိ အန္တော ကတွာ ပါရုပိတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ အထက်၌ပြခဲ့သော အဋ္ဌကထာကိုထောက်၍ ဝိနိစ္ဆယဋီကာဆို၏။ ဘုံလျှို၌ထည့်လျှင် အပ်ကြောင်း အထက်၌ပြခဲ့ပြီ။ [စံကျောင်း-၂၈၈]
“တေဟိ (ဂိဟိ) အတ္ထရိတွာ ဒိန္နာနေဝ နိသီဒိတုံ လဗ္ဘန္တိ၊ န ဘိက္ခုနာ သယံ အတ္ထရိတွာ ဝိဿဇ္ဇ တမ္မံ သံဃေန အတ္ထရာပေတွာဝါ’” တိ လိခိတံ (ဇီ၊ စာ-၅၂၈)
အဝိဿဇ္ဇိယ၊ အဝေဘၵိယ၊ ဂရုဘာ
ပဥ္စမာနိ ဘိက္ခဝေ အဝိဿဇ္ဇီယာနိ၊ န ဝိဿဇ္ဇေတဗ္ဗာနိ သံဃေန ဝါ ဂဏန ဝါ ပုဂ္ဂလန ဝါ၊ ဝိဿဇ္ဇိတာနိပိ အဝိဿဇ္ဇိတာနိ ဟောန္တိ။ ယော ဝိဿဇ္ဇေယျ။ အာပတ္တိ ထုလ္လစ္စယဿ။ [သာဝတ္ထိ ပြည်အနီး တောကျောင်းတစ်ခု] (ပါ၊ စာ-၃၂၁)
ပဥ္စမာနိ ဘိက္ခဝေ အဝေဘဂီယာနိ၊ န ဝိဘဇိတဗ္ဗာနိ သံဃေန ဝါ ဝိဘဇိတဗ္ဗာနိ သံဃေန ဝါ ဂဏန ဝါ ပုဂ္ဂလန ဝါ၊ ဝိဘတ္တာနိပိ အဝိဘတ္တာနိ ဟောန္တိ၊ ယော ဝိဘဇေယျ၊ အာပတ္တိ ထုလ္လစ္စယဿ၊ [ကိဋာဂိရိ အဿဇိ ပုနဗ္ဗသုကဘိက္ခူ) (ပါ၊ စာ-၃၂၃) ကတမာနိပဉ္စ (၂၅)
- အာရာမော အာရာမဝတ္ထု၊ ဣဒံ ပဋ္ဌမံ
- ဝိဟာရော ဝိဟာရဝတ္ထု၊ ဣဒံ ဒုတိယံ
- မဉ္ဇာ ပီဒ္ဓံ ဘိသိ ဗိဗ္ဗာဟနံ၊ ဣဒံ တတိယံ
- လောဟကူမ္ဘီ လောဟဘာဏကံ လောဟဝါရကော လောဟကဋာဟံ ဝါသီ ပရသု ကုဌာရီ ကုဒါလော နိခါဒနံ၊ ဣဒံ စတုတ္ထ
- ဝလ္လိ ဝေဠု မုဒ္ဓံ ပဗ္ဗဇံ တိဏံ မတ္တိကာ ဒါရုဘဏ္ဍ မတ္တိကာဘဏ္ဍ၊ ဣဒံ ပဉ္စမံ
သံဃဿ ဒိန္နကာလတော ပဋ္ဌာယ ဂရုဘတ္တံ့။ မူလစ္ဆေဇ္ဇဝသေန အဝိဿဇ္ဇိယံ အဝေဘၵိယဉ္စ၊ ပရိဝတ္တနဝသေန ပန ဝိဿဇ္ဇေန္တဿ ပရိဘုဉ္စန္တဿ စ အနာပတ္တိ။ ဣဒံ တာဝ ပဉ္စဝိဓမ္ပိ စီဝရ ပိဏ္ဍပါတဘေသဇ္ဇတ္ထာယ ဥပနေတုံ န ဝဋတိ၊ ထာဝရေန စ ထာဝရံ ဂရုဘဏ္ဍေန စ ဂရုဘဏ္ဍ (ပုရိမဒွယံ ထာဝရံ ပစ္ဆိမတ္တယံ ဂရုဘဏ္ဍ) ပရိဝတ္တေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ထာဝရ ပန ခေတ္တံ ဝတ္ထု ခေတ္တ ခေတ္တဝတ္ထု မူကွဲ တဠာကံ မာတိကာတိ ဧဝရူပံ (ထာဝရံ) ဘိက္ခုသံဃဿ ဝိစာရေတုံ ဝါ သစ္ဆိတုံ ဝါ အဓိဝါသေတုံ ဝါ န ဝဋ္ဋတိ၊ ကပ္ပိယကာရကေဟေဝ ဝိစာရိတာ ကပ္ပိယဘဏ္ဍ ဝဋတိ။ အာရာမေန ပန အာရာမံ အာရာမဝတ္ထု ဝိဟာရံ ဝိဟာရဝတ္ထုန္တိ ဣမာနိ စတ္တာရိ ပရိဝတ္တေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၇၇)
စာမျက်နှာ-329
အာရာမဝတ္ထုနာ စ မဟန ဝါ ခုဒ္ဒကန ဝါ အာရာမအာရာမတ္ထု၊ ဝိဟာရဝိဟာရဝတ္ထုနိ။(ဋ္ဌ၊ စာ-၇၈) ဝိဟာရောပိ ဝိဟာရဝတ္ထုပိ အာရာမေန ပရိဝတ္တေတဗ္ဗ။ အာရာမောပိ အာရာမဝတ္ထုပိ ဝိဟာရေန ပရိဝတ္တေတဗ္ဗ။ ဝိဟာရဝတ္ထုနာ စ မဟဂ္ဂုန ဝါ အပ္ပန ဝါ ဝိဟာရဝိဟာရဝတ္ထု၊ အာရာမအာရာမဝတ္ထုနိ။ (ဋ္ဌ စာ-၇၈) လူတို့ကလဲလှယ်ရန် ပြောကြားလာမူ သံဃာအား အပလောကနကံဖြင့်ပန်ကြား၍ အာရာမ်၊ အကြီးအငယ်၊ သစ်ပင်အနည်းအများ၊ သစ်သီးရှိမရှိ၊ ကျောင်းတန်ဖိုး အနည်းအများတို့ကို အမှန်အတိုင်းပြောကြား၍ လဲရမည်]
“နန္ဒ တုမှာကံ ဗဟုတရာ ရုက္ခာတိ ဝတ္တဗ္ဗန္တိ ဣဒံ သာမိကေသု အတ္တနော ဘဏ္ဍဿ မဟတံ အဇာနိတွာ ဒေန္တေသု တံ ဉတွာ ထေယျစိတ္တေန ဂဏှတော အဝဟာရော ဟောတီတိ ဝုတ္တံ။ (တိ၊ စာ-၂၄၅)
ဂရုဏ္ဍန စ ဂရုဘန္တိ သံဟာရိမံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ (ဇီ၊ စာ-၅၂၈)
[ကပ္ပိယမဉ္စတို့ကို အရာအထောင် တစ်ကြိမ်တည်း(သံဃိက)လှူမှု လက်ခံ၍ သီတင်းကြီးစဉ်အတိုင်း၊ သံဃိကပရိဘောဂေန ပရိဘုဉ္ဇထ-ဟုပြော၍ ပေးရမည်။ (အကပ္ပိယမဉ္စ၌ကား ဝိဟာရဿ ဒေမဟုလှူလျှင် သံဃာအား အပ်၏။) ဗဟိသီမ၌ သံဃဿ ဒေမဟုလှူသော ညောင်စောင်းကို သံဃာထေရ်နေရာ၌ ပေ၊စေ၊ ထို၌များနေမူ မဉ္စကမ္မရှိရာ၌ သံဃိကပရိဘောဂေန ပရိဘုဉ္ဇထဟုပြော၍ပေ။ (သီတင်းကြီးလာလျှင် ပေးသည်ကို သံဃိကပရိဘောဂဟူ၏။ (ညောင်ကန်၊ စာ-၄၃၃)
“ကပ္ပိယမဉ္ဇာ သမ္ပဋိစ္ဆိတဗ္ဗာ”တိ ဣမိနာ သုဝဏ္ဏာဒိဝိစိတ္တံ အကပ္ပိယမန္တံ “သံဃဿာ”တိ ဝုတ္တေပိ သမ္ပဋိစ္ဆိတုံန ဝတီတိ ဒေဿတိ၊ “ဝိဟာရဿ ဒေမာ”တိ ဝုတ္တေ သံဃဿ ဝဋ္ဋတိ၊ န ပုဂ္ဂလဿ ခေတ္တာဒိ ဝိယာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗ။ (တိ၊ စာ-၂၄၅)
[ရွှေငွေစသည်ဖြင့် ပြီးသော အကပ္ပိယမဉ္စပီဌ အကပ္ပိယဘိသိဗိမ္မောဟန ကပ္ပိယမဟဂ္ဂဖြစ်သော ဒန္တမယမဉ္စစသည် ပါဝါရာဒိကပ္ပိယပစ္စတ္ထရဏစသည်ကို လဲလှယ်၍ဆိုပြီးသော ထာဝရ အထာဝရဝတ္ထုတို့ကို ခံယူအပ်ကုန်၏။
[အတိရေကမဉ္စ ဘဏ္ဍာဂါရာဒီသု ပညပေတွာ ပတ္တစီဝရံ နိက္ခိပိတုမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ] (ဋ္ဌ၊ စာ-၇၉) ပတ္တစီဝရံ နိက္ခန္တိ အဋ္ဌကန ကတ မဉ္စ (ဇီ၊ စာ-၅၂၈)
ရှေးကောဋ္ဌာသ (၃)ခုသည် ဂရုဘဏ်မလောက်သည် မရှိ။
ဂရုဘာစာရင်း
(ဝိနယသမူဟ ပ စာ ၇ မှ ၂၉ အထိ ဂရုဘဏ္ဍစာရင်းကို ပြည့်ပြည့်စုံစုံ ကြည့်ရှု့နိုင်ပါသည်
ပထမ ကောဋ္ဌာသ (သုဒ္ဓထာဝရ ဂရုဘဏ်)
- အာရာမ အာရာမ်သာမန်
- ပုပ္ဖာရာမ ပန်းအာရာမ်
- ဖလာရာမ ... သစ်သီးအာရာမ်
- အာရာမဝတ္ထု’အာရာမ်ရာအာရာမ်အပိုင်းခြား
[အာရာမော နာမ ပုပ္ပါရာမော ဝါ ဖလာရာမော ဝါ ဟု-ဋ္ဌ-စာ-၇၆၌-၂-ခုသာလာ၏]
[အာရာမဝတ္ထု နာမ တေသံယေဝ အာရာမာနံ အတ္ထာယ ပရိစ္ဆိတွာ ဌိပိတောကာသော၊ တေသု ဝါ အာရာမေသု ဝိနဋ္ဌေသု တေသံ ပေါရာဏက ဘူမိဘာဂေါ] (ဋ္ဌ၊ စာ-၁၆)
စာမျက်နှာ-330
ဒုတိယ ကောဋ္ဌာသ (သုဒ္ဓထာဝရ ဂရုဘဏ်)
- ဝိဟာရ [ယံကိဉ္စိ ပါသာဒါဒိသေနာသနံ]
- ဝိဟာရဝတ္ထု [တဿ ပတိဋ္ဌာနောကာသော] (ဋ္ဌ၊ စာ-၇၆)
တတိယ ကောဋ္ဌာသ (အထာဝရ ကရုဘဏ်)
- မသာရက မဉ္စ - ညောင်၊စောင်၊သာမန်
- ဗုဒ္ဒိကာဗဒ္ဓမဉ္စ - အခြေ၌အပေါင်စွပ်သော ညောင်စောင်း
- ဥပ္ပိလာဠကမဉ္စ - အပေါင်းနှင့်အခြေတစ်စပ်တည်းတည်သောညောင်စောင်း
- ကုဋီရပါဒကမဉ္စ - ပုစွန်ခြေသဏ္ဌာန်ရှိသော ညောင်စောင်း
- အာဟစ္စပါဒကမဉ္စ - အပေါင်၌ အခြေစွပ်သော ညောင်စောင်း
- ပီဌ
- မသာရကပီဌ
- ဗုဒ္ဒိကာဗဒ္ဓပီဌ
- ကုဋီရပါဒကပီဌ
- အာဟစ္စပါဒကပီဌ
- ဘိသိ
- စောဠဘိသိ
- ဝါကဘိသိ
- ဥဏ္ဏဘိသိ
- တိဏဘိသိ
- ပဏ္ဏဘိသိ
- ဗိမ္ဗောဟန [ဝုတ္တပကာရာနံ ဗိမ္မောဟနာနံ အညတရံ] (ဋ္ဌ၊ စာ-၇၉ [အဂရုဘဏ္ဍုပဂံ ပန ဘိသိဗိမ္ဗာဟနံ နာမ နတ္ထိ] (ဋ္ဌ၊ စာ-၇၉)
(ဠ-၌ လေးမျိုးသာလာ၏။)
[မဉ္စပီဌ် မဟန္တံ ဝါ ဟောတု ခုဒ္ဒကံ ဝါ အန္တမသော စတုရင်္ဂုလ ပါဒကံ ဂါမဒါရကေဟိ ပံသွာဂါရကေသု ကီဠန္တေဟိ ကတမ္ပိ သံဃဿ ဒိန္နကာလတော ပဋ္ဌာယ ဂရုဘဏံ ဟောတိ။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၉)
စတုတ္ထ- ကောဋ္ဌာသ (အထာဝရ ဂရုဘဏ်)
- လောဟကုမ္ဘီ – ကြေးအိုးကြီး
- လောဟဘာဏက - ကြေးအိုးစရည်း
- လောဟကဋာဟ - ကြေးဖျဉ်း ကြေးအင်တွဲ
- လောဟဝါရက - ကြေးအိုး (သာမန်)
[လောဟကုမ္ဘီ နာမ ကာဠလောဟန ဝါ တမ္ဗလာ ဟေန ဝါ ယေန ကေနစိ လောဟန ကတာ ကုမ္ဘီ။ လောဟဘာဏကာဒီသုပိ သေဝ နယော။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၇၉)
လောဟကုမ္ဘီ လောဟဘာဏကံ လောဟကဋာ
၂၈-ကာဠလောဟ - ကြေးနက်အိုး
၂၉-တမ္ဗလောဟ - ကြေးနီအိုး
၃၀-ဝလောဟ - ကြေးဝါအိုး
၃၁-ကံသလောဟ - ကြေးဖြူခွက်
ဟန္တိ ဣမာနိ တီဏိ မဟန္တာနိ ဝါ ဟောန္တု ခုဒ္ဒကာနိ ဝါ၊ အန္တမသော ပသတမတ္တဥဒက ဂဏှနကာနိပိ ဂရုဘဏ္ဍာနိယေဝ။
လောဟဝါရကာ ပန ကာဠလောဟတမ္ပ လောဟူလာဟ (ပီတဝဏ္ဏ-ဇိ) ကံသလောဟာနံ ယေန ကေနစိ ကတော သီဟဠဒီပေ ပါဒဂဏှနကော ဘာဇေတဗ္ဗော။ ပါဒေါ စ နာမ မဂဓနာဠိယာ ပဉ္စ နာဠိမတ္တံ ဂဏှာတိ၊ တတော အဓိကဂဏှန ကော ဂရုဘတ္တံ။ ဣမာနိ တာဝ ပါဠိယံ အာဂတာနိ လောဟဘာဇနာနိ။ (ဋ္ဌ၊ စာ-ရ၉) [ဝါရကောတိ ဃာ (ဋ္ဌ) ရေခပ်အိုး။
ဘာဇနိယလောက်ရာ၌လည်း ပုဂ္ဂလိကမအပ်ကြောင်း အထက်မဟာပစ္စရိ၌ လာလတ္တံ့ ဟူ၏။ (တိ၊ စာ-၂၄၆)
ဝါဠိမုတ္တက ဂရုဘဏ် (လောဟ)
၃၂ - ဘိင်္ကာရ (ဘိင်္ဂါရ) - ကရား
၃၃ - ပဋိဂ္ဂဟ - ထွေးခံ (ပြာအိုး)
၃၄ - ဥဠုက် - မှုတ်
၃၅ - ဒဗ္ဗိ - ယောက်မ
၃၆ - ကစ္ခု - ယောက်ချို
ဓူမကအာဒီနိ ခုဒ္ဒကာနိ ဝါ မဟန္တာနိ ဝါ သဗ္ဗာနိ ဂရုဘဏ္ဍာနိ၊ ပတ္တော အယထာလကံ တမ္ဗလောဟထာလကန္တိ ဣမာနိ ပန ဘာဇနီယာနိ။ ကံသလောဟဝလောဟဘာဇနဝိကတိ သံဃိကပရိဘောဂေန ဝါ ဂိဟိဝိကဋာ ဝါ ဝဋ္ဋတိ။
ပုဂ္ဂလိကပရိဘောဂန န ဝဋ္ဋတိ။ ကံသလောဟာဒီ
၃၇-ပါတိ - ခွက် (ရေခွက်) (ခွက်ကြီး)
ဘာဇနံ သံဃဿ ဒိဋ္ဌိ ဟိ ပါရိဟာရိယံ န ဝဋ္ဋတိ၊
၃၈-တူက - ရေခွက် (ခွက်) (ဖလား)
ဂိဟိဝိကဋာနိဟာရေနေဝ ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗန္တိ မဟာပစ္စရိယံ ဝုတ္တံ။
၃၉-သရက - ခွက်ငယ်
(ဋ္ဌ၊ စာ-ရ၉၊ ၈၀)
(ပါရိဟာရိယံ န ဝဋ္ဋတီတိ အာဂန္တုကဿ
၄၀-သမုဂ္ဂ - တံတင်း၊ သေတ္တာ
အဒတွာ ပရိစာရိကဟတ္ထတော အတ္တနော နာမံ လိခါပေတွာ (ပုံတောင်း) ဂဟေတွာ ယထာသုခံ ပရိဟရိတုံ န ဝဋ္ဋတိ။
၄၁-အင်္ဂါရကပလ္လ - မီးမယ်ဖြူ၊ အိုးကင်း
၄၂-ခုမကပ္သူအာဒိ - မီးမွှေ (ယောက်မစသည်)
“ဂိဟိဝိကဋနီဟာရေနေဝါတိ ယာဝ အတ္တနော ကမ္မနိဗ္ဗတ္တိ၊ တာဝ ဂဟေတွာ ဒေတီ”တိ လိက္ခိတံ။ (ဇီ၊ စာ-၅၂၈)
ပါရိဟာရိယံ နဝဋ္ဋတိတိ အတ္တနော သန္တကံ ဝိယ ဂဟ တွာ ပရိဟရိတုံ နဝဋ္ဋတိ၊ ဂိဟိ၊ ပ၊ -တဗ္ဗ” န္တိဣမိနာ သစေ အာရာမိကာဒယော ပဋိသာမေတွာ ပဋိဒေန္တိ၊ ပရိဘုဉ္စိတုံ ဝဋဋ္ဋတိတိ ဒဿတိ။ (သာ၊ စာ- ၄၀၄)
၄၃ - ပတ္တ - သံသပိတ်
၄၄-အယထာလက - သံခွက်
၄၅-တမ္ဗလောဟထာလက - ကြေးနီခွက်
၄၆-ကံသလောဟ - ကြေးဖြူခွက်
၄၇-ဝလာဟ - ကြေးဝါခွက်
ပါရိဟာရိယံ န ဝဋ္ဋတိတိ ပတ္တာဒိပရိက္ခာရံ ဝိယ သယမေဝ ပဋိသာမေတွာ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ န ဝဋ္ဋတိ၊ ဂိဟိသန္တကံ ဝိယ အာရာမိကာဒယော စေ သယမေဝ ဂေါပေတွာ ဝိနိယောဂကာလေ အာနေတွာ ပဋိန္တိ၊ ပရိဘုဉ္စိတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ “ပဋိသာမေတွာ ဘိက္ခူနံ ဒေထာ”တိ ဝတ္တုဋ္ဌိ ဝဋ္ဋတိ။ (တိ၊ စာ-၂၄၆)
လောဟဘဏ္ဍာ (ကြေးသံ)
၄၈ - အဉ္ဇနီ - မျက်ကြည်
၄၉ - အဉ္ဇနိသလာက - မျက်စဉ်းတံ
၅၀ - ကဏ္ဏမလဟရဏီ - နားဖာချူ
၅၁ - သူစိ - အပ်
၅၂ - ပဏ္ဏသူစိ - ကညစ်
၅၃ - ခုဒ္ဒကပိပ္ပလက - ဓားငယ်
၅၄ - ခုဒ္ဒကအာရကဏ္ဍက - (သပိတ်ထွင်း) စူးငယ်
၅၅ - ကုက္ကိုကာ - သံကောက်
၅၆ - တာလ - မင်းတုပ်
၅၇ - ကတ္တရယဋ္ဌိ - တောင်ဝှေး
၅၈ - ဝေဓက - နှာမှတ်တံ
၅၉ - နတ္ထုဒါန - ခက်ရင်း (သံဆူး)
၆၀ - ဘိန္ဒိဝါလ - သံတူ (သံပူ)
၆၁ - လောဟကူဋ - သံချေး
၆၂ - လောဟကုဋိ - သံချောင်း
၆၃ - လောဟဂုဠ - သံထွေ (သံခဲ)
၆၄ - လောဟပိဏ္ဍိ - သံဝိုင်း (သံဝန်း)
၆၅ - လောဟစက္ကလိက - ပြု၍ မပြီးသေးသော သံဘဏ္ဍာ
၆၆ - ဝိပ္ပကတ လောဟဘဏ္ဍာ - ပြု၍ မပြီးသေးသော သံဘဏ္ဍာ
[ဌပေတွာ ပန ဘာဇနဝိကတိ အညသိမ္ပိ ကပ္ပိယလောဟဘဏ္ဍ အဉ္ဇနီ၊ လ - လောဟ စက္ကလိကံ အညမ္ပိ ဝိပ္ပကတလောဟဘဏ္ဍ ဘာဇနိယံ (ဋ္ဌ၊ စာ-၈၀)]
၆၁-၆၂၌ လောဟကူဋ လောဟ ကုဋေအစား လောဟဝဋိဟု (သံကျည်၊ သံလုံး) တစ်မျိုးသာ အချို့မူ၌လာ၏။
“အတ္တနာ လဒ္ဓါနိပီ”တိ အာဒိနာ ပဋိဂ္ဂဟဏ ဒေါသော နတ္ထိ၊ ပရိဟရိတွာ ပရိဘောဂေါဝ အာပတ္တိ ကရောတိ ဒေဿတိ၊ ယထာ စေ၊ အဘာဇနီယဝါသိအာဒီသု အတ္တနော သန္တကေသုပိ။ (တိ၊ စာ-၂၄၆)
ဥပရိ ခုဒ္ဒက အာရကဏ္ဏက-အဦးရှည်သော ပေးထိုးဓားငယ်၊ (သာရ)
လောဟကုဋိ-ကြေးတု၊ လောဟဂုဠ- ကြေးချောင်း၊ လောဟပိဏ္ဍိ-ကြေးခဲ၊ လောဟစက္ကလိက-ကြေးလှည်းဘီးငယ်၊ ကြေးဘဏ္ဍာဟူ (သာရ ၄၃၆)
၆၇ - ဓူမနေတ္တ - အခိုးသောက်ပတူ
[ဓူမနတ္တ -လ- ဣတ္တိပုရိသတိရစ္ဆာနဂတရူပ ဖယင်း (ပရင်း) ထယ်သွားကာနိ ပန အညာနိ ဝါ ဘိတ္တိစ္ဆဒနကဝါဋာဒီသု
၆၈ - ဖာလ - ထယ်သွား
၆၉ - ဒီပရုက္ခ - ဆီမီးတိုင်
၇၀ - ဒီပကပလ္လက - ဆီမီးခွက်
၇၁ - ဩလမ္ပဒီပ - ဆီမီးဆွဲ
၇၂ - ဣတ္ထိရူပက - သံဖြင့်ပြီးသောမိန်းမရုပ်
သဗ္ဗာနိ လောဟဘဏ္ဍာနိ ဂရုဘဏ္ဍနိယေဝ ဟောန္တိ၊ အတ္တနာ လဒ္ဓါနိပိ ပရိဟ ရိတွာ ပုဂ္ဂလိကပရိဘောဂန န ပရိဘုဉ္စိတဗ္ဗာနိ၊
၇၃ - ပုရိသရူပက - သံဖြင့်ပြီးသောယောက်ျားရုပ်
သံဃိကပရိဘောဂနေန ဝါ ဂိဟိဝိကာနိ ဝါ ဝန္တိ။
၇၄ - တိရစ္ဆာနရူပက - သံဖြင့်ပြီးသောတိရစ္ဆာန်ရုပ်
တိပုဘဏ္ဍေပိ
၇၅ - အညရူပက - ထိုသုံးရုပ်မှ ကြွင်းသောရုပ်
သေဝ န ယော။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၈၀) (သလွဲဘဏ္ဍာ)
၇၆ - လောဟခီလက - သံတံတင်း
၇၇ - ခီရပါသာဏဋက - နွားနို့အဆင်းရှိသော ကျောက်ဖြင့်ပြီးသော ခွက်
[ခီရပါသာဏမယာနိကသရကာဒီနိ ဂရုဘဏ္ဍာနိယေဝ] (ဋ္ဌ၊ စာ-၈၀)
နူးညံ့သော ကျောက်မျိုးဖြင့် ပြီးသည်လည်း ဟူ၏။ (ဝိနိစ္ဆယဋီ)
၇၈ - ခီရပါသာဏမယသရက - နွားနို့အဆင်းရှိသော သောက်ရေခွက်ငယ်
[ဃဋကော ပန တေလဘာဇနံ ဝါ ပါဒဂဏှန ကတော အတိရေကမေဝ ဂရုဘဏ္ဍ] (ဋ္ဌ၊ စာ-၈၀)
ဃဋကောတိ သိရပါသာဏမယောယေဝ
၇၉ - ဃဋက - ကြာသွက်အိုး [ကျောက်ဖြူဖြင့်ပြီး]
၈၀ - တလဘာဇန - ဆီကျည်
၈၁ - သုဝဏ္ဏဘာဇန - ရွှေခွက်
၈၂ - ရဇတ ဘာဇန - ငွေခွက်
၈၃ - ဟာရကူဋဘောဇန - တေးခွက်
၈၄ - ဇာတိဖလိကဘာဇန - ဖန်စစ်ခွက် [အာရကူဋ] (အချို့က ချက်ဖန်လည်း မအပ်ဟူဆင်ခြင်)
[ဖလိကေန ဥဝံ ဇာတံ၊ ဖလိကမယံ ဘာဇနန္တ အတ္ထော၊ (ဝိနိစ္ဆယဋီ၊ ဒု၊ စာ-၃၀၄)
ဝါရကာ (ဝိနိစ္ဆယဋီ၊ ဒု၊ စာ-၃၀၄)
[သုဝဏ္ဏရဇတဟာရဋဇာတိဖလိကဘာဇ နာနိ ဂိဟိဝိကဋာနိပိ န ဝန္တိ၊ ပေဂဝ သံဃိက ပရိဘောဂေန ဝါ ပုဂ္ဂလိကပရိဘောဂေန ဝါ။ သေနာသနပရိဘောဂေ ပန အာမာသမ္ပိ အနာမာသမ္ဘိ သပ္ပံ ဝဋ္ဋတိ] (ဋ္ဌ၊ စာ-၈၀)
အနာမာသမ္ပတိ သုဝဏ္ဏာဒိမယမ္ပိ သဗ္ဗ တံ အာမသိတွာပိ ပရိဘုဉ္စိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ (တိ၊ စာ-၂၄၆)
ဟာရကူဋ - အာရကူဋ
ဤ၌ ဟာရဋဟူသည် ကြေးနီပြဒါး။ ရွှေစသည်ကိုရော၍ပြုအပ်သော ရွှေအဆင်းရှိခွက်တည်း။ [နန်းဦးဆရာတော် သမူဟ . ပ ၁၄]
အာရကြေးနီကို ပြုပြင်ထားသောကြေးဝါ။ [ပါရာဇိကဏ် ဘာသာဋီကာ . တ၊ စာ- ၅၄၉]။ အဘိဓာနနိဿယသစ်၌ကား ကြေးဝါဟူ၏။ ။ ရှေးဆရာမြတ်တို့ကား တေးခပ်ပြာဟူ၏။ သလုံးဆရာတော်ဘုရားကား - ကြေးနီကိုပြဒါး ဒုဋ္ဌာတို့နှင့်ရော၍ ဆိုး၍ပြုမူ ဟာရကူဋဟူ၏။ [သမူဟ . ဒု • ၄၀] ညောင်ရမ်းဆရာတော်ကား – ရွှေစစ်ငွေစစ်နှင့်အလားတူသော ရွှေတုငွေတုရွှေရောင် ငွေရောင်နှင့်တူအောင်ပြုလုပ်ထားသော တေးခတ်ပြာ ရွှေရည်စိမ်ငွေရည်စိမ် ရွှေရည်ပွတ်ငွေရည်ပွတ် ရွှေဆိုင်းချ ငွေဆိုင်းချ ကပ္ပိယကြေးစသည်တို့လည်း အနာမာသဖြစ်၏။ ဟာရဋသို့ ပါဝင်သင့်သော ဟူ၏။
[ဟာရကူဋလောဟမ္ပိ ဇာတရူပဂတိကမေဝ အနာမာသန္တိ သဗ္ဗအဋ္ဌကထာသု ဝုတ္တံ ပါ-ဋ္ဌ-ဒု- ၁၃၀ ကာယသံသဂ္ဂ - ငါ [ညောင်ရမ်းဝိနိစ္ဆယ - ၄၆၉-]
ဟာရကူဋံ နာမ သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏ လောဟဇာတံ [ဝိနိစ္ဆယဋီ ဟာရကူဋ-ရွှေအဆင်းရှိသော ကြေး ဇာတ်ဟူသမျှကို ယူအပ်၏။
(၅) စတုတ္ထ-ကောဋ္ဌာသ အဆက် (သမူဟ ပ စာ-၁၅)
၈၅ - ဝါသိ - ပဲခွပ် (ပဲခွပ်တံစဉ်း)
[ယာယ ဝါသိယာ ဌပေတွာ ဒဏ္ဍကဋ္ဌစ္ဆေဒနံ ဝါ ဥတနံ ဝါ အညံ မဟာကမ္မံ ကာတုံ န သက္ကာ၊ အယံ ဘာဇနီယာ၊ တတော မဟတ္တရီ ယေန ကေနစိ အာကာရေန ကတာ ဝါသီ ဂရုဘဏ္ဍမေဝါ
(ဋ္ဌ၊ စာ-၈၀)
(၆)
၈၆-ဖရသု - ပုဆိန် - ပေါက်ဆိန်
[ဖရသု ပန အန္တသော ဝောနံ သိရာဝေဓနဖရသုပိ (သွေးကြောဖောက်) (စိန်ဖောက် ဟူလို) ဂရုဘဏ္ဍဝ။] (ဋ္ဌ၊ စာ-၈၀)
(၇)
၈၇ - ကုဓာရီ - ဓားမ - ဓားမ [ကုဌာရီ]
[ကုဌာရိယံ ဖရသုသဒိသောဝ ဝိနိစ္ဆယော၊ ယာ ပန အာဝုဓသင်္ခေပန ကတာ၊ အယံ အနာမာသာ။] (ဋ္ဌ၊ စာ-၈၀)
(၈)
၈၈ - ကုဒါလ - ပေါက်တူး
[ကုဒါလော အန္တမသော စတုရင်္ဂုလမတ္တောပိ ဂရုဘဏ္ဍမဝါ (ဋ္ဌ၊ စာ-၈၀)
(၉)
၈၉ - နိခါဒန - ဆောက်
[နိခါဒနံ (ပြား) စတုရဿမုခံ ဝါ ဟောတု ဒေါဏိမုခံ ဝါ (ခုံး) ဝင်္က ဝါ ဥဇုကံ ဝါ၊ အန္တမသော သမျှနိဒဏ္ဍဝေဓနမ္ပိ ဒဏ္ဍဗဒံ (အရိုးတပ်) စေ၊ ဂရုဘဏ္ဍမေဝ။ သမ္မုနိဒဏ္ဍခဏနကံ (ငယ်) ပန အဒကံ ဖလမတ္တမဝ၊ (အသွားမျှ) ယံ သက္ကာ သိပါဋိကာယ (အိပ် - ဗယားလည်းဟူ) ပက္ခိပိတွာ ပရိဟရိတုံ၊ တံ ဘာဇနီယံ။] (ဋ္ဌ၊ စာ-၈၀)
၉၀ - သိခရ - စူး
၉၁ - အဓိကရဏီ - ထမ်း
၉၂ - မုဋ္ဌိက - တူ
၉၃ - သဏ္ဍာသ - ညှပ်
၉၄ - တုလာဒိ - ချိန်စသည်
၉၅ - မဟာကတ္တရီ - ကပ်ကျေးကြီး
၉၆ - မဟာသဏ္ဍ - ညှပ်ကြီး
၉၇ - မဟာပိပ္ပလက - သင်ဓုန်းကြီး
[သိခရမ္ပိ နိခါဒနေနေဝ သင်္ဂဟိတံ ။ ယေ ဟိ မနုဿေဟိ ဝိဟာရေ ဝါသိအာဒီနိ ဒိန္နာနိ ဟောန္တိ၊ တေ စ ဃရ ဒေ ဝါ စောရေဟိ ဝါ ဝိလုတ္တ “ဒေထ နော ဘန္တေ ဥပကရဏ, ပုန ပါကတိက ကရိဿ မာ”တိ ဝဒန္တိ၊ ဒါတဗ္ဗာ။ သေစ အာဟရန္တိ န ဝါရေတဗ္ဗာ၊ အနာဟရန္တာပိ န စောဒေတဗ္ဗာ။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၈၀၊၈၁)
[ပန်းပဲ (ပန်းချီ) ပန်းပွတ် ကျူထရံသည် ချွဲထွင်း သမား သပိတ်ဖာသူတို့၏ ပေတူညှပ်ချိန်စသည့် ခပ်သိမ်းသော သံ (လောဟ)ဖြင့်ပြီးသော အဆောက်အဦတို့သည် သံဃာကို လှူသော ကာလမှစ၍ ဂရုဘဏ်။ (သမူဟ ပ စာ-၁၆)
သလွဲဖြတ်သူ ရွှေပန်းတိမ်သည် သားရေနှယ်သမားတို့၏ အဆောက်အဦတို့၌လည်းနည်းတူ။ အထူးကား ယင်းတို့တွင် သလွဲဖြတ်သောဓားငယ် ရွှေဖြတ်သောဓားငယ် အပြေအပြစ်ပြုပြီး သားရေ ဖြတ်စရာဓားငယ် ဤအလုံးစုံတို့ကား ဘာဇနီယဘဏ္ဍာ။ ။ ဆတ္တာသည် အပ်လျှိုသမားတို့၏ ကပ်ကျေး ကြီးစသည် (၃)မျိုးမှအပ ကြွင်းအားလုံးကား ဘာဇနီယ။ ထို (၃)မျိုးကား ဂရုဘဏ်။ (သမူဟ ပ စာ-၁၇)
ပဉ္စမ - ကောဋ္ဌာသ
၉၈ - ဝလ္လိ - နွယ်
၉၉ - သုတ္တရဇ္ဈ - ချည်ကြိုး
၁၀၀ - မကစိဝါကရဇ္ဇု - သင်ပန်းကြို၊
၁၀၁ - နာဠိကေရဟီရရဇ္ဇု - အုံးဆံကြိုး
၁၀၂ - စမ္မရဇ္ဇု - သားရေကြိုး
၁၀၃ - စမ္မယောတ္တရ - သားရေလွန်ကြိုး
၁၀၄ - ဧကဝရဇ္ဇု - [လျှော်အုံးဇံ] တလန်းကြိုး (တလိန်ကြိုး)
၁၀၅ - ဒွိဝရဇ္ဈ - နှစ်လွန်းကြိုး
[ဝလိအာဒီသု ဝေတ္တဝလိအာဒိကာ ယာ ကာစိ အနုဗာဟုပ္ပမာဏာ ဝမ္ပိ သံဃဿ ဒိန္နာ ဝါ တတ္ထ ဇာတကာ ဝါ ရက္ခိတဂေါပိတာ ဂရုဘဏံ ဟောတိ၊ သာ သံဃကမ္မ စ စေတိယကမ္မေ စ ကေတ
သစေ အတိရေကာ ဟောတိ၊ ပုဂ္ဂလိကကမ္မေပိ ဥပနေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ အရက္ခိတာ ပန ဂရုဘဏ္ဍမေဝ ဟောတိ။ သုတ္တမကစိဝါကနာဠိကေရဟီရစမ္မမယာ ရဇ္ဇုကာ ဝါ ယောတ္တာနိ ဝါ ဝါက စ နာဠိကေရဟီရေစ ဝတွာ ကတာ ဧကာ ဝါ ဒွိဇ္ဇာ ဝါ သံဃဿ ဒိန္နကာလတော ပဋ္ဌာယ ဂရုဘတ္တံ့။ သုတ္တံ ပန အတွာ ဒိန္န မကစိဝါကနာဠိကေရဟီရာ စ ဘာဇနီယာ၊ ယေဟိ ပနေတာနိ ရဇ္ဇုကယောတ္တာဒီနိ ဒိန္နာနိ ဟောန္တိ၊ တေ အတ္တနော ကရဏီယေန ဟရန္တာ န ဝါရေတဗ္ဗာ။] (ဋ္ဌ၊ စာ-၈၁)
ယောတ္တာနီတိ စမ္မရဇ္ဇုကာ (တိ၊ စာ-၂၄၆)။
(၂)
၁၀၆ - ဝေဠ - ဝါး
၁၀၇ - တေလနာဠိ - ဆီကျည်
၁၀၈ - ကတ္တရယဋ္ဌိ - တောင်ဝှေး
၁၀၉ - ဥပါဟန ဒဏ္ဍက - ဘိနပ်ချိတ် လှင်ကန်
၁၁၀ - ဘတ္တဒဏ္ဍက - ထီးရိုး
၁၁၁ - ဆတ္တသလာက - ထီးဝိုင်းထီးလက်
[ယောကောစိ အန္တမသော အဋ္ဌင်္ဂုလသူစိဒဏ္ဍမတ္တောပိ ဝေဠု သံဃဿ ဒိန္နော ဝါ တတ္ထ ဇာတကော ဝါ ရက္ခိတဂေါပိတော ဂရုဘဏ္ဍ၊ သောပိ သံဃကမ္မေ စ စေတိယကမ္မ စ ကတ အတိရေကော ပုဂ္ဂလိကကမ္မ ဒါတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ ပါဒဂဏှနကတေလနာဠိ ပန ကတ္တရယဋ္ဌိ ဥပါဟနဒဏ္ဍကာ ဆတ္တဒဏ္ဍော ဆတ္တသလကာတိ ဣဒမေတ္ထ ဘာဇနီယဘတ္တံ့၊ ဒမုဂေဟမနုဿာ ဂဏ္ဌိတွာ ဂစ္ဆန္တာ န ဝါရေတဗ္ဗာ။ ရက္ခိတဂေါပိတံ ဝေဠု ဂဏှန္တေန သမကံ ဝါ အတိရေနံ ဝါ ထာဝရံ အန္တမသော တံ အဂ္ဂနကမိ ဖာတိကမ္မံ ကတွာ ဂေဟတဗ္ဗာ။ ဖာတိကမ္မံ အကတွာ ဂဏှန္တေန တဝ ဝဠတဗ္ဗာ။ ဂမနကာလေ သံဃိကာဝါသေ ဌပေတွာ ဂန္တတ္ထံ။ အသတိယာ ဂဟေတွာ ဂတေန ပဟိဏိတွာ ဒါတဗ္ဗာ။ ဒေသန္တရံ ဂတေန သမ္မဝိဟာရေ သံဃိကာဝါသေ ဌပေတဗ္ဗာ။] (ဋ္ဌ၊ စာ-၈၁၊ ၈၂)
အဋ္ဌင်္ဂုလသူစိဒဏ္ဍ မတ္တောတိ ဒီဃတော အဋ္ဌင်္ဂုလမတ္တော ပရိဏာဟတော ပဏ္ဏသူစိဒဏ္ဍမတ္တော။ (သာ၊ စာ-၄၀၅)
(ဖာတိကမ္မ= ဝါးအစား အုတ်သော်လည်းကောင်း၊ ကျောက်သော်လည်းကောင်း အဖိုးပေး၍ ယူအပ်၏ဟူလိုသတည်း။
(၃)
၁၁၂ - မုဉ္စ - ဖြူဆံမြက်
(၄)
၁၁၃ - ပဗ္ဗဇ - ပြိတ်မြက်
(၅)
၁၁၄ - တိဏ - ကြွင်းမြက်အားလုံး
၁၁၅ - တာလပဏ္ဏာဒိ - ထန်းရွက်စသည်
၁၁၆ - ရိတ္တပေါတ္ထက - ပေစက္ကူ
[တိဏန္တိ မုန္နံ ပဗ္ဗဇဉ္စ ဌပေတွာ အဝသေသံ ယံကိဉ္စိ တိဏံ၊ ယတ္ထ ပန တိဏံ နတ္ထိ၊ တတ္ထ ပဏေဟိ ဆာဒေန္တိ၊ တသ္မာ ပဏ္ဏမ္ပိ တိဏေနေ၀ သင်္ဂဟိတံ။ ဣတိ မုဉ္ဇာဒီသု ယံ ကိဉ္စိ မုဋ္ဌိပမာဏမ္ပိ တိဏံ တာလ ပဏ္ဏာဒီသု စ ဧကံ ပဏ္ဏမ္ပိ သံဃဿ ဒိန္နံ ဝါ တတ္ထ ဇာတကံ ဝါ ဗဟာရာမေ သံဃဿ တိဝတ္ထုတော ဇာတတိဏံ ဝါ (သံဃဿ ဒိန္နဝတ္ထုတော ဇာတကံ ဝါ မူကွဲ) ရက္ခိတဂေါပိတံ ဂရုဘဏ္ဍ ဟောတိ။ တမ္ပိ သံဃကမ္မေ စ စေတိယကမ္မေ စ ကတ အတိရေကံ ပုဂ္ဂလိကကမ္မ ဒါတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ ဒမုဂေဟမနုဿာ ဂဟေတွာ ဂစ္ဆန္တာ န ဝါရေတဗ္ဗာ။ အဋ္ဌင်္ဂုလပ္ပမာဏောပိ ရိတ္တပါတ္ထကာ ဂရုဘဏ္ဍ။] (ဋ္ဌ၊ စာ-၈၂)
တတ္ထဇာတကာတိ သံဃိကဘူမိယံ ဇာတာ။
အဋ္ဌင်္ဂုလပ္ပမာဏောတိ ဒီဃတော အဋ္ဌင်္ဂုလပ္ပမာဏော (သာ၊ စာ-၄၀၅)
ရိတ္တပေါတ္ထကောပီတိ အလိခ်တပေါတ္ထကော၊ ဣဒဥ ပဏ္ဏပ္ပသင်္ဂေန ဝုတ္တံ။ (တိ၊ စာ-၂၄၆)
ရေးပြီးပေကား သေနာသန ပဋိဗဒ္ဓအကျိုးငှာ မရှိသောကြောင့် လဟုဘဏ်။ ကျောင်းပြင်ဖို့ရာထားသော ပေစာသည် ဂရုဘဏ်၊ ကျောင်းပြင်ဖို့ရာ မဟုတ်လျှင် လဟုဘဏ်။ [နန်းဦး သမူဟ - ပ • ၂၀]
မုဋ္ဌိမတ္တံ နာမ ကရဠမတ္တံ၊ ဣဒဉ္စ ကရဋ္ဌံ ကတွာ ဆာဒန္တာနံ ဆဒနကရဠဝသေန ဂဟေတဗ္ဗ။
တာလပဏ္ဏာဒီတိ အာဒိသဒ္ဒေန နာဠိကေရပဏ္ဏာဒိဂေဟစ္ဆဒနပဏ္ဏာနံ။ [ဝိနိစ္ဆယ-ဋီ-ဒု၊ စာ-၃၀၇]
ဤကိုထောက်၍ သက်ကယ်ပြစ်၍မိုးအံ့။ သက်ကယ်တစ်ပြစ် ပမာဏရှိလျှင် ဂရုဘဏ်လောက်၏ ဟူ၏။ ရိတ္တပေါတ္ထကောဟူသော ပါဌ်ဖြင့် ရေးပြီးသောပေဖြစ်သော် အရှည်လက်ရှစ်သစ်ထက်လွန်သော်လည်း ဝေဖန်အပ်၏ဟူသောအနက်ကို ပြတော်မူ၏။ [သာရ၊ စာ-၄၄၀]
ပေါတ္ထကံ မကစိဝတ္ထု၊ ဂန္တေ လေပျာဒိကမ္မနိ။ [အဘိဓာန်-၁၀၀၆]
ယာ လောကေ စက္ကူတိ ဝုစ္စတိ။ ၎င်းဋီ
ဤကိုထောက်၍လော မသိ၊ အချို့ ဆရာမြတ်တို့ကား ယခုကာလစာအုပ်များလည်း ဂရုဘဏ်ဟူ၏။
(၆) မလ္လိကာ
၁၁၇ - မတ္တိကာ - မြေသာမန်
၁၁၈ - ပကတိမတ္တိကာ - ပကတိမြေ
၁၁၉ - ပွဝဏ္ဏ မတ္တိကာ - အဆင်းငါးပါးရှိသာပြ
၁၂၀ - သုဓာ - အင်္ဂတေ
၁၂၁ - သဇ္ဈရသ - ပွက်လျက် (ဖွဲ့ရက်)
၁၂၂ - ကဂုဋ္ဌ - ကညင်စေး
၁၂၃ - သိလေသား - သစ်စေးစသည်
၁၂၄ - ဟိဂုံ - ဟိန်းဂို - ရှိန်းခို
၁၂၅ - ဟိင်္ဂုလ - ဟင်းသပြဒါး - ဆုံး
၁၂၆ - ဟရိတာလ - ဆေးဒန်း
၁၂၇ - မနောသီလ - မြင်းသီလာ
၁၂၈ - အဉ္ဇန - မျက်စဉ်းကျောက်ညို
[မတ္တိကာ ပကတိမတ္တိကာ ဝါ ဟောတု ပဉ္စဝဏ္ဏာ သုဓာ ဝါ သန္ဈရသကင်္ဂုဋ္ဌသိလေသာဒီသု ဝါ ယံကိဉ္စိ၊ ဒုလ္လဘဋ္ဌာနေ အာနေတွာ ဝါ ဒိန္နံ တတ္ထ ဇာတကံ ဝါ ရက္ခိတဂေါပိတံ တာလဖလပက္ကမတ္တံ ဂရုဘဏ္ဍ ဟောတိ။ တမ္ပိ သံဃကမ္မေ စ စေတိယကမ္မ စ နိဋ္ဌိတေ အတိရေကံ ပုဂ္ဂလိကကမ္မ ဒါတုံ တိ။] (ဋ္ဌ၊ စာ-၈၂)
တာလပက္ကပမာဏန္တိ ဧကဋ္ဌိတာလဖလ ပမာဏာပိ၊ တစ်စေ့ရှိသော ထန်းသီးမှည့်ဟူ [ဝိနိစ္ဆယဋီ (ဒု၊ စာ-၃၀၈)
ဟိဂုံဟိဂုံလာရတာ လ မနောသိလဉ္စနာနိ ပန ဘာဇနီယဘဏ္ဍာနိ။] (ဋ္ဌ၊ စာ-၈၂)
(၇) ဒါရုဘဏ္ဍာ
၁၂၉ - ဒါရုဘဏ္ဍာ - သစ်ဘဏ္ဍာ
၁၃၀ - အာသန္ဒိက - အခြေရှည်သော ညောင်စောင်း အင်းပျဉ်
၁၃၁ - သတ္တင်္ဂ - အင်္ဂါ-ရ ပါးရှိသော အင်းပျဉ်
[ဒါရုဘဏ္ဍ ယော ကောစိ အဋ္ဌင်္ဂုလသူစိဒဏ္ဍ မတ္တောပိ ဒါရုဘဏ္ဍကာ ဒါရုဒုလ္လဘဋ္ဌာနေ သံဃဿ ဒိန္နာ ဝါ တတ္ထဇာတကော ဝါ ရက္ခိတဂေါပိတော၊ အယံ ဂရုဘဏံ ဟောတီတိ ကုရုန္ဒိယံ ဝုတ္တံ။
၁၃၂ - ဘဒ္ဒပီဌ - ကြိမ်ဖြင့်ပြုသောအင်းပျဉ်
မဟာအဋ္ဌကထာယံ ပန သမ္ပိ ဒါရု ဝေဠု စမ္မပါသာ ဏာဒိဝိကတိ ဒါရုဘဏ္ဍေန သင်္ဂဏှိတွာ တေန ခေါ ပန သမယေန သံဃဿ အာသန္တိကော ဥပ္ပန္နော ဟောတီ-တိ ဣတော ပဋ္ဌာယ (ဣမံ ပါဠိ အာဒိ ကတွာ) ဒါရုဘဏ္ဍဝိနိစ္ဆယော ဝုတ္တော။] (ဋ္ဌ၊ စာ-၈၂)
၁၃၃ - ပီဌိကာ - ပုဆိုးအင်းပျဉ်
၁၃၄ - ဧဠကပါဒကပီဌ - ဆိတ်ခြေကဲ့သို့ အခြေကောက်သောအင်းပျဉ်
၁၃၅ - အာမလကဝဋပီဌ - သျှစ်သျှားသီး ကဲ့သို့လုံးသော အခြေများသော အင်းပျဉ် (ပွတ်တိုင်ခံ၍အခြေတပ်သည်)
[အာသန္တိကော ပလာလပီဌကန္တိ ဣမေသု တာဝ ယံကိဉ္စိ ခုဒ္ဒကံ ဝါ ဟောတု မဟန္တံ ဝါ၊ သံဃဿ ဒိန္န ဂရုဘဏံ ဟောတိ။ ပလာလပီရွှေန စေတ္ထ ကဒလိပတ္တာဒိပီဌာနိပိ သင်္ဂဟိတာနိ။ ဗျဂ္ဃစမ္မဩနဒ္ဓမ္မံ ဝါဠရူပပရိက္ခိတ္တံ ရတနပရိသိဋ္ဌိတံ ကောစ္ဆကံ ဂရုဘဏ္ဍ။] (ဋ္ဌ၊ စာ-၈၃)
၁၃၆ - ဖလက - အခြေမတပ်သော အင်းပျဉ်၊ ပျဉ်ချပ်
၁၃၇ - ကောစ္ဆ - ခပ်အခင်း-ကပ်ကျစ်
၁၃၈ - ပလာသ ီဌက - ကောက်ရိုး အင်းပျဉ်
ဒါရ - ဒန္တ - ဝေဠု (၁၃၉ - ၁၄၈ - ၁၅၇)
၁၃၉ - ဝင်္ကဖလက - ပျဉ်ကောက်
၁၄၀ - ဒီဃဖလက - ပျဉ်ရှည်
၁၄၁ - စီဝရောဝနဖလက - သင်္ကန်း ဖွတ်ပျဉ်
၁၄၂ - ဃနဖလက - သင်္ကန်းနယ်စရာ ပျဉ် (ဆိုးပြီးသင်္ကန်းကိုထုသော တန်ထုပျဉ်)
၁၄၃ - ဃနမုဂ္ဂရ - သင်္ကန်းထုစရာ ဆောက်ပုတ်
၁၄၄ - ဒန္တကဋ္ဌစ္ဆေဒန ဂဏ္ဌိကာ - ဒန်ပူ ဖြတ်သောအခါ ထုစရာဆောက်ပုတ်၊ ဒန်ပူဖြတ်သောအခါ ခံစရာတုံး
ဒဏ္ဍဂ္ဂရာ နာမ ယေန ရဇိတစီဝရံ ပေါထြန္တိ။ (ဖီ၊ စာ-၅၂၈)
နဖလကံ နာမ ယတ္ထ ဌပတွာ ရဇိတစီဝရံ ဟန ဃန္တိ။ ဃနမုဂ္ဂရာ နာမ အနု ဝါတာဒိဃနတ္ထံ ကတောတိ ဝဒန္တိ။ အမ္ဗဏန္တိ ဖလ ကေဟိ ပေါက္ခရဏီသဒိယံ ကတပါနီယဘာဇနံ။ ရဇနဒေါဏီတိ ယတ္ထ ပက္ကရဇနံ အာကိရိတွာ ဌ ပေန္တိ။ (သာ၊ စာ-၄၀၅)
“ဃနဖလကံ ဃနမုဂ္ဂရာ”တိ ဣဒံ ရဇိတ စီဝရံ ဧကသ္မိံ မဋ္ဌ ဒဏ္ဍပုဂ္ဂရေ ဝေဌေတွာ ဧကဿ မဋ္ဌဖလကဿ ဥပရိ ဌပေတွာ ဥပရိ အပရေန မဋ္ဌဖလ ကေန နိကုဇ္ဇိတွာ ဧကော ဥပရိ အက္ကမိတွာ တိဋ္ဌတိ။
၁၄၅ - ဒန္တပုဂ္ဂရ - ကျောက်စည်ထိုးစရာ ဆောက်ပုတ်၊ ဒန်ပူထုစရာဆောက်ပုတ်
ဒွေ ဇနာ ဥပရိ ဖလင်္က ဂ္ဂီသု ကောဋီသု ဂဟေတွာ အပရာပရံ အာကမုနဝိကမုနံ ကရောန္တိ၊ ဧတံ သန္ဓာ (သာရ)
ဃတ္တိကား ကျောက်စည်ဟု ယ ဝုတ္တံ၊ ဟတ္ထ ဌပါပေတွာ ဟတ္ထန ပဟရဏံ (နန်၊ဦး) သီးသန့်ယူ၏။ ပန နိဋ္ဌိတရဇနဿ စီဝရဿ အလ္လကာလေ ကာတဗ္ဗ၊
၁၄၆ - အမ္ဗဏ - သောက်ရေလှောင်သော သင်္ခမ်း (သောက်ရေကန်) ဝါ (ဆိုးရေလှောင်သောအိုး) (သင်္ဘောရေကန်ကဲ့သို့ပြုသည်)
နံ သုက္ခကာလေ ထဒ္ဓဘာဝဝိမောစနတ္ထန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗ။ အမ္ဗဏန္တိ ဧကေဒါ ဏိကနာဝါ ဖလေကဟိ ပေါက္ခရဏီသဒိသံ ကတံ။ ပါနီယဘာဇန္တိပိ ၀ဒန္တိ။ (တိ၊ စာ-၂၄၆၊ ၂၄၅)
၁၄၇ - ရဇနေဒါဏိ - ဆို။ရည်ထည့် သောစကျင်း သစ်အင်ပေါက်
[ဝက်ဖလကံ - လ ဥဒကပဋိစ္စကာ ဒါရုမ ယော ဝါ ဒန္တမာ ဝါ ဝေဠုမယာ ဝါ၊ သပါဒကောပိ အပါဒကောပိ သမုဂ္ဂေါ, မဉ္ဇူသာ, ပါဒဂဏှနကတော အတိရေကပ္ပမာဏော ကရာ - လ ပါနီယသင်္ခါတိ ဧတေသုပိ ယံကိဉ္စိ သံဃေ ဒိန္န ဂရုဘဏ္ဍ။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၈၃)
၁၄၈ - ဥဒကပဋိစ္စက - ညစ်ရေခံသောခွက်
ကရဏ္ဍ-ကြုတ်ကြီး-(ကြုတ်သည်)
၁၄၉ - သမုဂ္ဂ - ကွမ်းပိုး ပန်းကပ်
ရဇနဒေါဏီတိ - ဧကဒါရုနာဝ ကတံ ရဇန ဘာဇနံ။ (တိ၊ စာ-၂၄၇)
၁၅၀ - ပန်းတောင်း
၁၅၁ - မဉ္ဇူသာ - တံတင်း-သေတ္တာ
၁၅၂ - ဥဒကဒေါဏိ - ရေလှောင်စကျင်း
၁၅၃ - ဥဒကကဋာဟ - ရေထည့်သောဖျဉ်း
၁၅၄ - ဥဠုက် - မှုတ်
၁၅၅ - ကဗျ - ယောက်ချို၊ ဟင်းခတ်ချို
၁၅၆ - ပါနီယသရာဝ - ရေသောက်ခွက်
၁၅၇ - ပါနီယသင်္ခ - ရေသောက်ခရုသင်း
သင်္ခ - ဒါရ
၁၅၈ - သင်္ခထာလက - ခရုသင်းခွက်
[သင်္ခထာလကံ ပန ဘာဇနီယံ၊ တထာ ဒါရုမယော ဥဒကတုမ္ဗော။] (ဋ္ဌ၊ စာ-၈၃)
၁၅၉ - ဥဒကတုတ္ထ - သစ်ဖြင့်ပြီးသော ရေသောက်ကျဉ်း (အိုး)
ဒါရ - စောဠ - ပဏ္ဏာဒိ
၁၆၀ - ပါဒကထလိကမဏ္ဍလ - ခြေသုတ် ခြေပွတ်စရာအဝန်း
[ပါဒကထလိကမဏ္ဍလံ ဒါရုမယံ ဝါ ဟောတု စောဠပဏ္ဏာဒိမယံ ဝါ၊ သဗ္ဗ ဂရုဘဏ္ဍ။] (ဋ္ဌ၊ စာ-၈၃)
ဒါရု - ဝေဠု - ပဏ္ဏ - စမ္မာဒိ
၁၆၁ - အာဓာရက - သပိတ်ခြေ
[အာဓာရကော - လ မုဋ္ဌိသမ္မနီတိ ဧတေသုပိ ယံကိဉ္စိ ခုဒ္ဒကံ ဝါ မဟန္တံ ဝါ ဒါရုဝေဠုပဏ္ဏ စမ္မာဒီသု ယေန ကေနစိ ကတံ ဂရုဘဏ္ဍမဝ။
၁၆၂ - ပတ္တပိဓာန - သပိတ်ဖုံး
၁၆၃ - တာလဝဏ္ဏ - ထမ်းရွက်ယပ်ဝန်း
၁၆၄ - ဗီဇနီ - လေးထောင့်ယပ်
၁၆၅ - စင်္ကာဋက - ပန်းပုံတောင်း (ပန်းတောင်း)
၁၆၆ - ပစ္ဆိ - ခြင်းတောင်း
၁၆၇ - ယဋ္ဌိသမ္ဗုဉ္ဇနီ - အရိုးတပ်သော တံမြက်
၁၆၈ - မုဋ္ဌသမျှနီ မုဋ္ဌသမ္ဗုဉ္ဇနီ - တံမြက်ဆုတ် (အရိုးမရှိ)
၁၆၉ - ထမ - တိုင်
(ဋ္ဌ၊ စာ-၈၃)
ဒါရု - ပါသာဏ စသည်
၁၇၀ - တုလာ - ထုတ်လျောက်
၁၇၁ - သောပါန ဖလကာဒိ - စောင်းတန်းပျဉ်ချပ် စသည်
၁၇၂ - ဂေဟသမ္ဘာရ - ခပ်သိမ်းသောအိမ်၏ အဆောက်အဦး
၁၇၃ - ကာရက - ခပ်သိမ်းသော သပါသင်ဖြူး
၁၇၄ - ဘူမတ္ထရဏ - ခပ်သိမ်းသော မြေအခင်း
၁၇၅ - အကပ္ပိယ စမ္မ - ခပ်သိမ်းသော အကပ္ပိယသား၏အရေ
၁၇၆ - ဧဠကစမ္မ - သိုးရေ (ဆိတ်ရေ)
၁၇၇ - ကပ္ပိယစမ္မ - အပ်သောသားရေ
[ထမ္ဘတုလာသောပါနဖလကာဒီသု ဒါရုမယံ ဝါ ပါသာဏမယံ ဝါ ယံကိဉ္စိ ဂေဟသမ္ဘာရရူပံ ယော ကောစိ ကဋသာရကာ ယံကိဉ္စိ ဘူမတ္ထရဏံ ယံကိဉ္စိ အကပ္ပိယစမ္မံ၊ သဗ္ဗ သံဃေ ဒိန္နံ ဂရုဘတ္တံ့။ ဘူမ ရဏံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဧဠကစမ္မံ ပန ပစ္စတ္ထရဏဂတိကံ ဟောတိ၊ တမ္ပိ ဂရုဘဏ္ဍမေဝ။ ကပ္ပိယစမ္မာနိ ဘာဇနီယာနိ။ ကုရုန္ဒိယံ ပန “သဗ္ဗ မဉ္စပ္ပမာဏံ စမ္မံ ဂရုဘဏ္ဍ”န္တိ ဝုတ္ထံ။] (ဋ္ဌ၊ စာ-၈၃)
တမ္ပိ ဂရုဘဏ္ဍမဝါတိ ဝုတ္တတ္တာ စ အပိ သဒ္ဒန ပါဝါရာဒိပစ္စတ္ထရဏံ သပ္ပံ ဂရုဘဏ္ဍမေဝါ”တိ ဝဒန္တိ။ ဧတေနေဝ သုတ္တေန အညထာ အတ္ထံ “ဝတွာ” ပါဝါရာဒိပစ္စတ္ထရဏံ န ဂရုဘဏ္ဍ၊ ဘာဇနီယမဝ၊ သေနာသနတ္ထာယ ဒိန္နပစ္စတ္ထရဏာမေဝ ဂရုဘဏ္ဍန္တိ ၀ဒန္တိ၊ ဥပပရိက္ခိတဗွီ။ (ဇီ၊ စာ-၅၂၈)
ဆရာတို့ နောက်ဝါဒကို နှစ်သက်ကြသောဟူ၏။ [သာရ၊ စာ-၄၄၂]
ဘူမတ္ထရဏံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတီတိ အကပ္ပိယစမ္မံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ပစ္စတ္ထရဏဂတိကန္တိ ဣမိနာ မဉ္စ ပီရွှေပိ အတ္ထရိတုံ ဝဋတီတိ ဒီပေတိ။ ပါဝါရာဒိပစ္စတ္ထရဏမ္ပိ ဂရုဘန္တိ ဧကေ။ နောတိ အပရေ၊ ဝီမံသိ တွာ ဂေဟတဗ္ဗ။ (သာ၊ စာ-၄၀၅)
ဘူမတ္ထရဏံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတီတိ အကပ္ပိယစမ္မံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ၊ တတ္ထ ဘူမတ္ထရဏသင်္ခေပန သယိတုမ္မိ ဝဋိယေဝ။ “ပစ္စတ္ထရဏဂတိက”န္တိ ဣမိနာ မဉ္ဇာဒီသု အတ္ထရိတဗ္ဗ မဟာစမ္မံ ဧဠကစမ္မံ နာမာတိ ဒေဿတိ။ [မဥပမာဏ = ၉ x ၄ = ထွာ] (တိ၊ စာ-၂၄၀)
ဤဝိမတိစကားကိုထောက်၍ တစ်ဖက်မွေးတက်သော အကပ္ပိယကော်ဇော စသည်ကိုလည်း ညောင်စောင်းအင်းပျဉ်မှ တစ်ပါးသောအရပ်တို့၌ မြေအခင်းအသွင်ဖြင့် ခင်း၍ အိပ်အပ်၏ဟူသော အနက်သည် ပြီး၏။ ကပ္ပိယစမ္မာနိ ဘာဇနီယာနိ - (ဋ္ဌ၊ စာ-၈၃) - စကားကိုထောက်၍ ဧဠကစမ္မဖြင့် ကပ္ပိယသားရေဟူသမျှကို သင်္ဂြိုဟ်အပ်၏။ [သာရ၊ စာ-၄၄၁]
---ဥဒုက္ခလ - ဆုံကျည်
၁၇၈ – ဥဒုက္ခလ
၁၇၉
၁၈၀
—
၁၈၁ - မုသလ - ကျည်ပွေ့
၁၈၁ - သုပ္ပ - ဗန်းစကာ
—
၁၈၁ - နိသဒ နိသဒ - ကျောက်ပျဉ်
၁၈၂ - နိသဒပေါတက - ကျောက်သွား
၁၈၃ - ပါသာဏဒေါဏိ - ကျောက်စကျင်း (ကျောက်ခွက်)
—
၁၈၄ - ပါသာဏကဋာဟ - ကျောက်ဗျဉ်း
၁၈၅ - တုရိ - လိပ်
၁၈၆ - ဝေမ - လက်ခတ်
၁၈၇ - ဘက္ကာဒိ - သားရေအိတ်စသည်
၁၈၈ - ပေသကာရာဒိဘဏ္ဍ - ယက်ကန်းသည် စသည်တို့၏ဘဏ္ဍာ
၁၈၉ - ကသိဘဏ္ဍ - လယ်သူတို့ဘဏ္ဍာ
၁၉၀ - စက္ကယုတ္တကယာန - လှည်းဘီးတပ်သောယဉ်
ဥဒုလံ – လ – သဗ္ဗ ပသကာရာဒိဘဏ္ဍ သဗ္ဗ ကသိဘဏ္ဍ သဗ္ဗ စက္ကတ္တယာနံ ဂရု ဘဏ္ဍမဝါ (ဋ္ဌ၊ စာ-၈၃)
၁၉၁ - မဂ္ဂပါဒ - ညောင်စောင်းခြေ
၁၉၂ - မဥအနီ - ညောင်စောင်းပေါင်(ကန်)
တိ ဧတေသု ယံ ကိဉ္စိ ဝိပ္ပကတတစ္ဆနကမ္မံ အနိဋ္ဌိ
၁၉၃ - ပီဌပါဒ - အင်းပျဉ်ခြေ
၁၉၄ - ပီဌအဋနီ - အင်းပျဉ်းပေါင်(ကန်)
၁၉၅ - ဝါသိဒဏ္ဍ - ပဲခွပ်ရိုး-တစည်းရိုး
[မဉ္စပါဒေါ -လ- ဝါသိဖရသု အာဒီနံ ဒဏ္ဍာ တေမေဝ ဘာဇနီယံ၊ တစိတမဌ် ပန ဂရုဘဏ္ဍ ဟောတိ။] (ဋ္ဌ၊ စာ-၈၃)
၁၉၆ - ဖရသုဒဏ္ဍာဒိ = ပုဆိန်ရိုး - ပေါက်ဆိန်ရိုး စသည်(အဆောက်)
၁၉၇ - အနုညာတဝါသိဒဏ္ဍ - ခွင့်ပြုတော်မူအပ်သော ပဲခွပ်ရိုး၊ တစည်းရိုး (ရွှေငွေမကွပ်သည်ကို - ယူ)
[အနုညာတဝါသိယာ ပန ဒဏ္ဍော - လ ဓမ္မကရဏာ ပါဒဂဏှနကတော အနတိရိတ္တံ အာမလကတုမ္မံ - လ - ဝိသာဏကတုန္တိ သဗ္ဗ
၁၉၈ - ဆတ္တမုဋ္ဌိပဏ္ဏ - ထီးမိုးစရာထန်းရွက် မေတံ ဘာဇနီယံ၊ တတော မဟန္တရံ ဂရု
၁၉၉ - ကတ္တရယဋ္ဌိ - တောင်ဝှေး
၂၀၀ - ဥပါဟနာ - ဖိနပ်
ဘဏ္ဍ။] (ဋ္ဌ၊ စာ-၈၃) မုဋ္ဌိပဏ္ဍိ တာလပတ္တံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ (သာ၊ စာ-၄၀၅)
၂၀၁ - အရဏိသဟိတ - ပွတ်ခုံ-ပွတ်ကျေး
၂၀၂ - ဓမ္မကရဏ - ဓမ္မကရိုဏ်-ရေစစ်
၂၀၃ - အာမလကတုမ္ဗ - သျှစ်သျှားသီးဗူး၊ ကျည်[ငါးကွမ်းစားပိုလျှင် ဂရုဘဏ်]။
၂၀၄ - အာမလကဃဋ - သျှစ်သျှားသီးခွက်။
၂၀၅ - လာဗုကတုတ္ထ - ဗူးကျည်။
၂၀၆ - လာဗုဃ - ဗူးအုံ (ဗူးအိုး)
၂၀၇ - ဝိသာဏကတုတ္ထ - သားချိုကျည်
||
။
---ယထာဇာတ - ဘာဇနီယ
၂၀၈ - ဟတ္ထိဒန္တ - ဆင်စွယ်
—
၂၀၉ - ဝိသာဏ - သားချို
[ဟတ္ထိဒဏ္ဍာ ဝါ ယံကိဉ္စ ဝိသာဏံ ဝါ အတစ္ဆိတံ ယထာဇာတမေဝ ဘာဇနီယံ၊ တေဟိ ကတမဉ္စပါဒါ
၂၁၀ - ဟိဂုံကရဏ္ဍက - ရှိန်းခိုထည့်သောကြုတ် ဒီသု ပုရိမသဒိသောယေဝ ဝိနိစ္ဆယော။ တစ္ဆိတနိဋ္ဌိ
၂၁၁ - အဉ္ဇနကရက္ကက - မျက်စဉ်းကြုတ် တောပိ ဟိဂုံကရဏ္ဍကာ - လ - ဥဒကပုဉ္စနီတိ ဣဒံ သဗ္ဗ ဘာဇနီယမေဝ။] (ဋ္ဌ၊ စာ-၈၄)
၂၁၂ - ဂဏ္ဌိက - ကမွတ်သိမ်း
၂၁၃ - ဝိဓ - ခါးပန်းဘိ(လွယ်ဘိခါးပန်းသီး)
၂၁၄ - အဉ္ဇနီ - မျက်စဉ်းကျည်
၂၁၅ - အဉ္ဇနီသာလက - မျက်စဉ်းတန်
၂၁၆ - ဥဒကပုဉ္စနီ - ရေသုတ်(ရေသပ်)
ဂဏ္ဌိကာတိ စီဝရဂဏ္ဌိကာ (ဇီ၊ စာ-၅၂၉)
ဤအမှတ်ရှိ - နံပါတ်တို့ကား လဟုဘဏ် ဘာဇနီယ ဖြစ်၏
---(ဂ) မက္ကာဘာ
၂၁၇ - မတ္တိကာဘဏ္ဍ - မြေဘဏ္ဍာသာမန် [မတ္တိကာဘဏ္ဍ သဗ္ဗေ မနုဿာနံ ဥပဘောဂ
၂၁၈ – ဃပိဌရာဒိ - အိုးအုံ အိုးဖုံးခွက် ပရိဘောဂံ ဃပိဌရာဒိကုလာလဘာဇနံ (အိုးကြီး -ငယ်) လ ထုပိကာတိ သံဃဿ ဒိန္နကာလတော ပဋ္ဌာယ
၂၁၉ – ကုလာလဘာဇန - အိုးထိန်းသည်တို့၏ခွက် ဂရုဘတ္တံ့။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၈၄)
၂၂၀ - ပတ္တကဋာဟ - သပိတ်ဖုတ်စရာအိုးအုံ
—
၂၂၁ – အင်္ဂါရကဋာဟ - မီးကျည်ထည့်စရာဖျဉ်း
၂၂၂ - ခုမဒါနက - အခိုးသောက်တံ
၂၂၃ - ဒီပရုက္ခ - ဆီမီးတိုင်
၂၂၄ - ဒီပကပလ္လိက - ဆီမီးခွက်
၂၂၅ - စယနိဋ္ဌကာ - စီအုတ်
ပါဒဂဏှနကတော အနတိရိတ္တပ္ပမာဏော ပန ဃကော - လ ကုဏ္ဍိကာတိ ဣတ္ထ ဘာဇနီယဘဏ္ဍ၊ ယထာ စ မတ္တိကာဘဏ္ဍ၊ ဧဝံ
၂၂၆ - ဆဒနိဋ္ဌကာ - မိုးအုတ်-အုတ်ကြွပ် လောဟဘဏ္ဍေပိ ကုဏ္ဍိကာဘာဇနီယ
၂၂၇ - ထုပိကာ - အထွတ်(အမွန်း)
ကောဋ္ဌာသမေဝ ဘဇတိ။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၈၄)] (ငါးကွမ်းစားပိုလျှင် ဂရုဘဏ်)
၂၂၈ - ဃဋက - ကြာသွတ်အိုး
၂၂၉ - ပတ္တ - (မြေ)သပိတ်
—
၂၃၀ - ထာလက - (မြေ)ခွက်
၂၃၁ - ကနက - သောက်ခွက်(ရေခွက်)
||
။
= ။။
၂၃၂ - ကုဏ္ဍိကာ - ကရား(ငါးကွမ်းစားမပိုလျှင် လဟု)
---အဝိဿဇ္ဇိတဗ္ဗတ္တာ ဂရုဘဏ္ဍာနိ၊ အဝေဘဒိယတ္တာ သာဓာရဏပရိက္ခာရဘာဝေန ဂရုပရိက္ခရာနိ။ (ပါ - ဋ္ဌ၊ စာ-၇)
သာဓာရဏပရိက္ခာရဘာဝေနာတိ သံဃိကတ္တာ သဗ္ဗဘိက္ခုသာဓာရဏပရိက္ခာရဘာဝေန။ (သာ၊ စာ -၂၈၁)
“ဣမံ မဉ္စပီဌ် ဝဿဂ္ဂေန ဂဟေတုံ သံဃဿ ဒမ္ဘီ”တိ ဝုတ္တေ ဝဿန ဘာဇေတွာ ဂဟေတဗ္ဗ ဝန ဘာဇနံ ပဌမံ ဝတွာ ပစ္ဆာ သံဃဿ ပရာမဋ္ဌတ္တာ။ “ဣမံ မဉ္စပီဌာဒိ သံဃဿ ဒမ္ဘီ”တိ ဝုတ္တေ ဂရုဘဏံ ဟောတိ၊ န ဘာဇေတဗ္ဗ သံဃဿ ပရာမဋ္ဌတ္တာ။ “ဣမံ မဉ္စပီဌာဒိ ဘဒန္တာနံ ဝဿန ဂဏှိတုံ ဒမ္ဘီ” တိ ဝုတ္တေ သတိပိ ဂရုဘဏ္ဍာဘာဝေ ကပ္ပိယဝတ္ထု၊ ဘာဇေတွာ ဂဏှိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ အကပ္ပိယ ဘဏ္ဍဝ ဘာဇေတွာ ဂဟေတုံ န လဗ္ဘတိ။ “သံဃဿ ဣမံ မဉ္စပီဌ် ဝဿဂ္ဂေန ဂဏှိတုံ ဒမ္ဘီ”တိ ဝုတ္တေ ပန ဂရုဘဏံ ဟောတိ ပဌမံ သံဃဿ ပရာမဋ္ဌတ္တာ။ (ဝိနိစ္ဆယဋီကာ၊ ဒု စာ-၃၁၆၊ ၃၁၇)
---နဝကမ္မဒါနကထာ
အင်းကတေအကွက်ဖော်ကာမျှဖြင့်၊ နံရံကိုလိမ်းကျံကာမျှဖြင့်၊ တံခါးထားကာမျှဖြင့်၊ ‘မင်းတုပ် တိုင်ပြုလုပ်ကာမျှဖြင့်’၊ ‘လေသာပြူတင်းပြုလုပ်ကာမျှဖြင့်’၊ ‘ဆေးဖြူသုတ်ကာမျှဖြင့်’၊ ‘ဆေးနက်သုတ်ကာမျှဖြင့်’၊ ‘ဂွေ့နီခြယ်ကာမျှဖြင့်’၊ ‘မိုးကာမျှဖြင့်’၊ ‘ဖွဲ့ကာမျှဖြင့်’၊ ‘ခိုနန်းထားကာမျှဖြင့်’၊ ‘အကျိုးအပြက်ကို ပြင်ကာမျှဖြင့်’၊ ‘နွားချေးဖန်ရည်လိမ်းကျံကာမျှဖြင့်’၊ နှစ်ပေါင်းနှစ်ဆယ်တိုင်အောင်လည်း၊ နှစ်ပေါင်းသုံးဆယ်တိုင်အောင်လည်း အမှုသစ်ကို မပေးအပ်။ မီးခိုးဆုံးချိန်တိုင်အောင်လည်း ပြီးဆုံးပြီးသော ကျောင်းအတွက် အမှုသစ်ကို ပေးအံ့၊ ပေးသောရဟန်းအား ဒုက္ကဋ်၊ မပြုအပ်သေးသော အမှုသစ်ကိုလည်းကောင်း၊ ပြု၍မပြီးသေးသော အမှုသစ်ကိုလည်းကောင်း ခွင့်ပြု၏။ (ပါ စာ-၃၂၄၊ ၃၂၅)
ငယ်သောကျောင်း၌ အမှုသစ်ကိုကြည့်ရှူ၍ (ဝိတ္ထာရ-၄-တောင်ရှိလျှင် ၊ ၄-ဝါ၊ ၅-တောင်ရှိ လျှင် ၅-ဝါ) ၅နှစ်၊ ၆ နှစ်တိုင်အောင် အမှုသစ်ကို ပေးခြင်းငှာ လည်းကောင်း၊ တစ်ဖက်ရပ်ကျောင်း၌ အမှုကို ကြည့်ရှု၍ ၇-၈ နှစ်တိုင်အောင် အမှုသစ်ကိုပေးခြင်းငှာ လည်းကောင်း၊ ကျောင်းကြီး၌ လည်းကောင်း၊ ပြသာဒ်၌လည်းကောင်း အမှုကို ကြည့်ရှု၍ ၁၀-၁၂ နှစ်တိုင်အောင် အမှုသစ်ကို ပေးခြင်းငှာ လည်းကောင်း ခွင့်ပြု၏။ (၁၂-တောင်ထက်ပိုသော်လည်း ၁၂-ဝါရှိသူကိုသာ ပေးရမည်ဟူ၏။)
အလုံးစုံသော ကျောင်းတို့အတွက် အမှုသစ်ကို ပေးသောရဟန်းအား-အမှုသစ်ကို ယူပြီးလျင် တစ်ပါးသော ရဟန်းကို နေစေသောရဟန်းအား – တစ်ပါးတည်းသာ နှစ်ကျောင်းတို့ကိုပေးသောရဟန်းအား အမှုသစ်ကို ယူပြီးလျင် သံဃိကကျောင်းကို တားမြစ်သောရဟန်းအား - ဒုက္ကဋ်၊ မြတ်သောအိပ်ရာနေရာကို ယူရန်ခွင့်ပြု၏။ သိမ်ပ၌တည်သောရဟန်းအား အမှုသစ်ကို ပေးသောရဟန်းအား အမှုသစ်ကို ယူပြီးလျင် အခါခပ်သိမ်း တားမြစ်သောရဟန်းအား-ဒုက္ကဋ်၊ မိုး(၃)လ၌တားမြစ်ခြင်းငှာ ခွင့်ပြု၏။ ဆောင်းနွေ၌ ခွင့်မပြု။
(စောင့်ရှောက်) ပိုင်ဆိုင်ခွင့် - အမှုသစ်ကို ယူပြီးလျင် ဖဲသွားမူ-အမှုသစ်ကို ယူပြီးလျင် ပြု၍ မပြီးမီ ဖဲသွားမူ၊ လူထွက်မူ၊ သေမူ၊ သာမဏေဟုဝန်ခံမူ၊ သိက္ခာချမူ၊ ပါရာဇိကကျသူ၊ ရူးသူ၊ စိတ်ပျံ့လွင့်သူ၊ ဝေဒနာနှိပ်စက်သူ၊ ဥက္ခိတ္တက(၃)-ပဏ္ဍုက် ထေယျသံဝါသက-တိတ္ထိယပက္ကန္တက-တိရစ္ဆာန်-ကံကြီးထိုက်သူ (၅)- ဘိက္ခုနီဒူသက ဥဘတောဗျည်းဟု ဝန်ခံမူ-သံဃာအား မဆုတ်ယုတ်ပါစေလင့်ဟု နှလုံးသွင်း၍ သူတစ်ပါးအား ပေးရမည်။
(စောင့်ရှောက်) ပိုင်ဆိုင်ခွင့် - အမှုသစ်ကို ယူပြီးလျှင် ပြီးဆုံးသော် ဖဲသွားမူ ကျောင်းသည် ထိုရဟန်း ၏ ကျောင်းသာတည်း။ ပြီးဆုံးသော် လူထွက်မူ-သေမူ-သာမဏေဟု ဝန်ခံမူ၊ သိက္ခာချသူ-ပါရာဇိကကျသူ ဟုဝန်ခံမူ သံဃာသည် ပိုင်ရှင်ဖြစ်၏။ ပြီးဆုံးသော် -ရူးသူ-လ-ဥက္ခိတ္တက (၃)ဟု ဝန်ခံမူ ဤကျောင်းသည် ထိုရဟန်း၏ ကျောင်းသာတည်း။ ပဏ္ဍုက် -လ-ဥဘတောဗျည်းဟုဝန်ခံမူ သံဃာသည် ပိုင်ရှင်ဖြစ်၏။
(အခြင်မတင်ရသေးခင် ဝိပ္ပကတ၊ တင်ပြီးက ဗဟုကတ၊ သမ္မုတိမပေးအပ်သောဟူ) သာမိကာ ယေဝ ကဉ္စိ ဘိက္ခုံ သမာဒပေတွာ ကာရေဿတိ။ (သာ စာ-၄၀၅)
---ပါဠိမုတ္တက ဝိနိစ္ဆယ (တာဝန်ဝတ္တရား)
(နဝကမ္မိကရဟန်းကား ဝါတွင်း၌သာ ထိုကျောင်းကို ရ၏။ ဝါပ၌ကား တားမြစ်ခြင်းငှာ မရ။ အကယ်၍ ကျောင်းဆွေးမြေ့မူ ကျောင်းဒကာအား ၎င်းဒကာ၏ အနွယ်တစ်ဦးဦးအား၎င်း-အာဝါသော တေ နဿတိ၊ ဇဂ္ဂထ ဝတံ အာဝါသံဟု ပြောကြားရမည်။ မစွမ်းနိုင်ကြမူ ရဟန်းတို့က ဉာတိကို လည်းကောင်း၊ အလုပ်အကျွေးဒကာကိုလည်းကောင်း ညီညွတ်နှိုးဆော်၍ ပြုပြင်ရမည်။ မစွမ်းနိုင်ကြမူ သံဃိကပစ္စည်းဖြင့် - မရှိမူ - တသ္မိံမ္ပိ အသတိ ဧကံ အာဝါသံ ဝိဿဇ္ဇေတွာ အဝသေသာ ဇက္ခိတဗ္ဗာ။ ဗဟူ ဝိဿဇ္ဇေတွာ ဧကံ သဏ္ဌာပေတုမ္ပိ ဝဋ္ဋတိယေဝ။) (ဋ္ဌ၊ စာ-၈၅)
ဒုဗ္ဘိက္ခကာလနှင့် ကုရုန္ဒိဝါဒ (ပုဂ္ဂလိကပေးခွင့်)
(ဒုဗ္ဘိက္ခေ ဘိက္ခူ သု ပက္တန္တေသု သဗ္ဗေ အာဝါသာ နဿန္တိ၊ တသ္မာ ဧကံ ဝါ ဒွေဝါ တယော ဝါ အာဝါသေ ဝိသာတွာ တတော ယာဂုဘတ္တစီဝရာဒီနိ ပရိဉ္ဇန္တေဟိ သေသာဝါသာ ဇဂ္ဂိတဗ္ဗာယေဝ။ ကုရုန္ဒိယံ ပန ဝုတ္တံ “သံဃိက ပစ္စယေ အသတိ ဧကော ဘိက္ခု ‘တုယှံ ဧကံ ဋ္ဌာနံ ဂဟေတွာ ဇဂ္ဂါဟီ' (ပုဂ္ဂလိကံ ဒတွာ)(တိ၊ စာ-၂၄၄) ဝတ္တဗ္ဗာ။ သစေ ဗဟုတရံ ဣတိ၊ တိဘာဂံ ဝါ (တတိယဘာဂံ)၊ ဥပဍ္ဎဘာဂံ ဝါ ဒတွာပိ ဇါပေတဗ္ဗ။ အထ ထမ္ဘမတ္တမေဝတ္ထ အဝသိဒ္ဓံ၊ ဗဟုကမ္မံ ကာတဗ္ဗန္တိ န ဣစ္ဆတိ၊ “တုယှံ ပုဂ္ဂလိကမဝ ကတွာ ဇဂ္ဂ၊ ဧဝမ္ပိ ဟိ သံဃဿ ဘဏ္ဍဋ္ဌပနဋ္ဌာနံ နဝကာနဉ္စ ဝသနဋ္ဌာနံ လဘိဿတီ”တိ ဇင်္ဂါပေတဗ္ဗာ။ (ဧဝံ ဝိဿဇ္ဇနမ္ပိ ထာဝရန ထာဝရပရိဝတ္တနဋ္ဌာနေ ဧဝ ပဝိသတိ၊ န ဣတရထာ သဗ္ဗသေနာသနာနံ ဝိနဿနတော။ တိ၊ စာ-၂၄၇၊ ၂၄၈)။ ဧဝံ ဇဂ္ဂိတာ ပန တသ္မိံ ဇီဝန္တေ ပုဂ္ဂလိကော ဟောတိ၊ မတေ သံဃိကာယေဝ။ သစေ သဒ္ဓိဝိဟာရိကာနံ ဒါတုကာမော ဟောတိ။ (သေစ သော သံဃဿ ဘဏ္ဍဋ္ဌပနဋ္ဌာနံ ဝါ အညေသံ ဘိက္ခူနံ ဝသနဋ္ဌာနံ ဝါ ဒါတုံ န ဣစ္ဆတိ၊ အတ္တနော သဒ္ဓိဝိဟာရိကာနညေဝ ဒါတုကာမော ဟောတိ။ (တိ၊ စာ-၂၄၈) (သာ၊ စာ-၄၀၅)
ဟိ ကမ္မံ ဩလောကတွာ တိဘာဂံ ဝါ ဥပမုံ ဝါ ပုဂ္ဂလိကံ ကတွာ ဇင်္ဂါပေတဗ္ဗာ။ ဇဝန္တိ သဒ္ဓိဝိဟာရိ ကာနံ ဒါတုံ လဘတိ။ (ဧဝဂ္ဂီတိအာဒိမှိ ဝယာနုရူပံ တတိယဘာဂေ ဝါ ဥပဍ္ဎဘာဂ ဝါ ဂဟေတေ တံ ဘာဂံ ဒါတုံ လဘတီတိ အတ္ထော။ တိ၊ စာ-၂၄၈ ။) ဧဝံ ဇနက ပန အသတိ ဧကံ အာဝါသံ ဝိဿဇ္ဇေတွာတိ အာဒိနာ နယန ဇါပေတဗ္ဗောတိ။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၈၅)
---သံဃိကမြေ၌ - သံဃိက - ပုဂ္ဂလိက ကျောင်းဆောက်ခြင်း
[ဣဒမ္ပိ စ အညံ တတ္ထ ဝုတ္တံ - ဒွေ ဘိက္ခူ သံဃိကံ ဘူမိ ဂဟေတွာ သောဓေတွာ သံဃိကံ စ သေနာသနံ ကရောန္တိ၊ ယေန သာ ဘူမိ ပဌမံ ဂဟိတာ၊ သော သာမီ၊ (ဆောက်ပိုင်၏ ဟူလိုသတည်း။) (သော သာမီတိ တဿာ ဘူမိယာ ဝိဟာရကရဏေ သောဝ သာမီ၊ တံ ပဋိဗာဟိတွာ ဣရေန န ကာတဗ္ဗန္တိ အဓိပ္ပာယော။ သော ဟိ ပဌမံ ဂဟိတော။ (တိ၊ စာ-၂၄၈)
ဥဘတောပိ ပုဂ္ဂလိကံ ကရောန္တိ၊ သောယေဝ (ပထမမြေယူသူ)သာမီ။ သော သံဃိကံ ကရောတိ၊ ဣတရော ပုဂ္ဂလိကံ ကရောတိ၊ အညံ စေ ဗဟု သေနာသနာဋ္ဌာနံ အတ္ထိ၊ ပုဂ္ဂလိကံ ကရောန္တောပိ န ဝါရေတဗ္ဗာ။ အညသ္မိံ ပန တာဒိသေ ပတိရူပေ ဌာနေ အသတိ တံ ပဋိဗာဟိတွာ သံဃိကံ ကရောန္တေနေဝ (ပြုသူအားသာ)ကာတဗ္ဗ။ ယံ ပန တဿ တတ္ထ ဝယကမ္မံ ကတံ၊ တံ ဒါတဗ္ဗ။ (မူကွဲ ဝဿကမ္မံ၊ ဟတ္ထကမ္မံ) (ဤသို့ ဟတ္ထကံပေ။ပါမူကား ထိုပုဂ္ဂလိကကျောင်း မဆောက်ရသောရဟန်းသည် ဝါဆိုရပါလိမ့် ဟူလိုသတည်း။
သေစ ပန ကတာဝါသေ ဝါ အာဝါသကရဏဋ္ဌာနေ ဝါ ဆာယူပဂဖလူပဂရုက္ခာ ဟောန္တိ၊ အပလော ကေတွာ ဟာရေတဗ္ဗာ။ ပုဂ္ဂလိကာ စေ ဟောန္တိ၊ သာမိကာ အာပုစ္ဆိတဗ္ဗာ။ နော စေ ဒေန္တိ၊ ယာဝတတိယံ အာပုစ္ဆိတွာ ရုက္ခအဂ္ဂနကမူလံ ဒဿာမာတိ ဟာရေတဗ္ဗာ။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၈၅၊ ၈၆)
သံဃိက ထက်ဝက်စသည် ဖြစ်သင့်ရာများ
[ယော ပန သံဃိကဝလိမတ္တမ္ပိ အဂ္ဂဟေတွာ အာဟရိမေန ဥပကရဏေန သံဃိကာယ ဘူမိယာ ပုဂ္ဂလိကဝိဟာရံ ကာရေတိ၊ ဥပမုံ သံဃိကံ ဟောတိ၊ ဥပန္နံ ပုဂ္ဂလိကံ။ ပါသာဒေါ စေ ဟောတိ၊ ဟေဋ္ဌာ ပါသာဒေါ သံဃိကော၊ ဥပရိ ပုဂ္ဂလိကော။ သစေ သော ဟေဋ္ဌာပါသာဒံ ဣစ္ဆတိ၊ တဿ ဟောတိ။ အထ ဟေဋ္ဌာ စ ဥပရိ စ ဣတိ၊ ဥဘယတ္ထ ဥပမုံ လဘတိ။ ဒွေ သေနာသနာနိ ကာရေတိ။ ဧကံ သံဃိကံ၊ ဧကံ ပုဂ္ဂလိကံ။ သေစေ ဝိဟာရေ ဥဋ္ဌိတေန ဒဗ္ဗသမ္ဘာရေန ကာရေတိ၊ တတိယဘာဝံ လဘတိ။ သေစ အကတဋ္ဌာနေ(သေနာသနတော ဗဟိ စယာဒီနံ အကတဌာနေ။ (သာ၊ စာ-၄၀၅) စယာဒီနံ အကတ ပုဗ္ဗဋ္ဌာနေ- (တိ၊ စာ-၂၄၈) စယံ ဝါ (အကျည်) ပမုခံဝါ (မုခ်ဦး-အဦး)ကရောတိ။ (စယံ ဝါ ပမုခံ ဝါတိ သံဃိကသေနာသနံ နိဿာယ တတော ဗဟိ စယံ ဗဇ္ဇိတွာ, ဧကံ သေနာသနံ ဝါ။ (တိ၊ စာ-၂၄၈) ဗဟိကုဋေ (ကုဋတော ဗဟိ၊ အတ္တနော ကတဋ္ဌာနေတိ အတ္ထော) (တိ၊ စာ-၂၄၈)။ ဥပနံ သံဃဿ၊ ဥပမုံ တဿ။ အထ မဟန္တံ ဝိသမံ ပူရေတွာ (ဖို့-၍)အပဒေ (ကျောင်းခင်းမဟုတ် သည်၌-မထင်သည်၌ ပဒံ ဒဿေတွာ ကတံ ဟောတိ၊ အနိဿရော တတ္ထ သံဃော။] (ဋ္ဌ၊ စာ-၈၆)
---ဝရသေယျ
[ဧကံ ဝရသေယျန္တိ ဧတ္ထ နဝကမ္မဒါနဋ္ဌာနေ ဝါ ဝဿန ပတ္တဋ္ဌာန ဝါ ယံ ဣစ္ဆတိ၊ တံ ဧကံ ဝရသေယျံ အနုဇာနာမီတိ အတ္ထော။]
---ပြီး၍ဖဲသွားရာ
[ပရိယောသိတေ ပက္ကမတိ တဿေဝေတန္တိ ပုန အာဂန္ဓာ ဝသန္တဿ အန္တောဝဿံ တဿဝ တံ၊ အနာဂစ္ဆန္တဿ ပန သဒ္ဓိဝိဟာရိကာဒယော ဂဟေတုံ န လဘန္တိ။] (ဋ္ဌ၊ စာ-၈၆)
---အခြားနေရာ၌ သုံးဆောင်ခြင်းကိုပယ်ခြင်း
( - ဥပါသကာတစ်ဦး) အခြားကျောင်း၌ အသုံးအဆောင်ကို အခြားကျောင်း၌ သုံးဆောင်သော ရဟန်းအား ဒုက္ကဋ်။ ( - ဥပုသ်အိမ်စသည်သို့) အခိုက်အတန့်မျှ ဆောင်ယူခြင်းငှာ ခွင့်ပြု၏။ (- ကျောင်းပြို ပျက်မူ) လုံခြုံရန်အတွက် ဆောင်ယူခြင်းငှာ ခွင့်ပြု၏။
ဂုတ္တတ္ထာယ - ဂုတ္တတ္ထာယာတိ ယံ တတ္ထ (ပြိုပျက်ရာကျောင်း) မဉ္စပီဌာဒိ၊ တဿ ဂုတ္တတ္ထာယာ တံ အညတြ ဟရိတုံ အနုဇာနာမီတိ အတ္ထော။ တသ္မာ တံ အညတြ ဟရိတွာ သံဃိကပရိဘောဂန ပရိဘုဉ္ဇန္တဿ နဋ္ဌံ သုနဋ္ဌံ၊ ဇိဏ္ဏံ သုဇိဏ္ဏေ။ သေစေ အရောဂ၊ (မပျက်စီးမူ) တသ္မိံ ဝိဟာရေ ပဋိသင်္ခတေ ပုန ပါကတိကံ ကာတဗ္ဗ။ ပုဂ္ဂလိကပရိဘောဂေန ပရိဘုဉ္ဇိတော နဋ္ဌံ ဝါ ဇိဏ္ဏံ ဝါ ဂီဝါ ဟောတိ၊ တသ္မိံ ပဋိသင်္ခတေ ဒါတဗ္ဗမေဝ။ သစေ တတော ဂေါပါနသိအာဒီနိ ဂဟေတွာ အညသို့ သံဃိကာဝါသေ ယောဇေန္တိ၊ သုယောဇိတာနိ။ ပုဂ္ဂလိကာဝါသေ ယောဇေန္တေဟိ ပန မူလံ ဝါ ဒါတဗ္ဗ။ ပဋိပါကတိကံ ဝါ ကာတဗ္ဗ၊ ဆဋိတဝိဟာရတော မဉ္စပီဌာဒီနိ ထေယျစိတ္တေန ဂဏှန္တော ဥဒ္ဓါရေဝ ဘဏ္ဍန ကာရေတဗ္ဗာ။ ပုန အာဝါသိကကာလေ (ကျောင်းနေ လာသောအခါ) ဒဿာမီတိ ဂဟေတွာ သံဃိကပရိဘောဂေန ပရိဘုဉ္ဇန္တဿ နဋ္ဌံ သုနဋ္ဌံ၊ ဇိဏ္ဏ သုဇိတ္ထံ၊ အရောဂဥ၊ ပါကတိကံ ကာတဗ္ဗ၊ ပုဂ္ဂလိကပရိဘောဂေန ပရိဘုဉ္ဇန္တဿ နဋ္ဌံ ဂီဝါ ဟောတိ၊ တတော ဒွါရဝါတပါနာဒီနိ သံဃိကာဝါသေ ဝါ ပုဂ္ဂလိကာဝါသေ ဝါ ယောဇိတာနိ ပဋိဒါတဗ္ဗာနိယေဝ။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၈၆၊ ၈၄)
ဇိဏ္ဏဝိဟာရ
ယော ပန သံဃိကော ဒဗ္ဗသမ္ဘာရော အဂုတ္တော ဒေဝေ ၀ဿန္တေ တေမေတိ၊ အာတပန သုက္ခတိ၊ တံ သဗ္ဗမ္ပိ အာဟရိတွာ အတ္တနော အာဝါသေ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ။ [ဒု – ပါ-ဋ္ဌ၊ စာ- ၃၄၂] (သံဃိက ဖြစ်လျှင် သံဃာကို ပုဂ္ဂလိကဖြစ်လျှင် ပုဂ္ဂိုလ်ကို ပန်ကြား၍ မိုးမစို နေမပူ ချစသည် မခဲစားသောအရပ်၌ ဇိဏ္ဏဝိဟာရကို ဖျက်၍ သိုမှီးသိမ်းထားခြင်းငှာ သင့်လျှော်သော ဟူ၏။ [ညောင်ရမ်း၊ စာ-၃၅၂]
---တိုးပွားမှုအတွက် လဲလှယ်ခြင်း
(၁) သံဃာအား ကျောင်းသုံးပရိက္ခရာဖြစ်သော အဖိုးထိုက် သော ကမ္ဗလာစသည် ဖြစ်ပေါ်လာရာ - တိုးပွားမှုအတွက် လဲလှယ်ခြင်းငှာ ခွင့်ပြု၏။ [ဖာတိကမ္မဉ္စတ္ထ သမကံ ဝါ အတိရေနံ ဝါ အဂ္ဂနကံ မဉ္စပီဌာဒိသေနာသနမေဝ ဝဋ္ဋတိ။] (ဋ္ဌ၊ စာ-၈၄) (၂) သံဃာအား ကျောင်းသုံးပရိက္ခရာဖြစ်သော အဖိုးထိုက်သော အဝတ်အထည်ဖြစ်ပေါ်လာရာ တိုးပွားမှုအတွက် လဲလှယ်ခြင်းငှာ ခွင့်ပြု၏။ (၃) သံဃာအား ဝံရေသည် ဖြစ်ပေါ်လာရာ ခြေသုတ်ပြုလုပ်ရန် ခွင့်ပြု၏။ (၄) သံဃာအား ကမ္ဗလာပုံး ခြေသုတ်ကြိုးဝိုင်းသည် ဖြစ်ပေါ်လာရာ ခြေသုတ်ပြုလုပ်ရန် ခွင့်ပြု၏။
---အဓောတ အလ္လပါဒ
(၁) မဆေးသော ခြေတို့ဖြင့် ကျောင်းအိပ်ရာနေရာကို နင်းသော ရဟန်းအား ဒုက္ကဋ်။ (၂) စိုသောခြေတို့ဖြင့် ကျောင်းအိပ်ရာနေရာကို နင်းသောရဟန်းအား ဒုက္ကဋ်။ [အလေ ဟိ ပါဒေဟီတိ ယေဟိ အနဋ္ဌာနေ ဥဒကံ ပညာယတိ၊ ဧဝရူပဟိ ပါဒေဟိ ပရိဘဏ္ဍကတဘူမိ ဝါ (ပရိဘဏ္ဍကတာ ဘူမိ နာမ သဏှမတ္တိကာဟိ ကတာ ကာဠဝဏ္ဏာဒိဘူမိ၊ သေနာသနံ မဉ္စပီဌာဒိ။ သာ၊ စာ-၄၀၅) သေနာသနံ ဝါ (မဉ္စပီဌာဒိ ဝါ တိ၊ စာ-၂၄၈) န အက္ကမိတဗ္ဗ။ သေစေ ပန ဥဒကသိနေဟမတ္တ မေဝ ပညာယတိ၊ န ဥဒကံ၊ ဝဋိ။ ပါဒပုဉ္စနီ ပန အလ္လပါဒေဟိပိ အက္ကမိတုံ ဝဋ္ဋတိယေဝါ (၃) ဖိနပ်နှင့် တကွ ကျောင်းအိပ်ရာ နေရာကို နင်းသော ရဟန်းအား ဒုက္ကဋ်။ [သဥပါဟနေန ဓောတပါဒေဟိ အက္ကမိတဗ္ဗ ဋ္ဌာနေယဝ န ဝဋိတိ (ဋ္ဌ၊ စာ-၈)]
---တံတွေးအထည်ကြမ်းဖြင့်ရစ်
(၁) အပြေအပြစ်ပြုထားသောမြေ၌ တံတွေးထွေးသော ရဟန်း အား ဒုက္ကဋ်။ ထွေးခံကို ခွင့်ပြု၏။ (၂) ညောင်စောင်းခြေ အင်းပျဉ်ခြေတို့သည် အပြေအပြစ်ပြုထားသော မြေကို ရေးခြစ်မိကုန်သဖြင့် အထည်ကြမ်းဖြင့် ရစ်ပတ်ခြင်းငှာ ခွင့်ပြု၏။ [စောဠကန ပလိဝေဌန္တိ သုဓာဘူမိယံ ဝါ ပရိဘဏ္ဍဘူမိယံ ဝါ သစေ ဋိကာ ဝါ (ကဲလား) ကဋသာရကာ ဝါ နတ္ထိ။ စောဠကန ပါဒါ ဝေရွှေတဗ္ဗာ။ တသ္မိံ အသတိ ပဏ္ဏမ္ပိ အတ္ထရိတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ ကိဉ္စိ အနတ္ထရိတွာ ဌန္တဿ ပန ဒုက္ကဋ၊ ယဒိ ပန တတ္ထ နေဝါသိကာ အနတ္တတာယပိ ဘူမိယာ ဌပေန္တိ၊ အဓောတပါဒေဟိပိ ဝဠန္တိ၊ တေထဝ ဝဠ တုံ ဝဋ္ဋတိ၊ (ဋ္ဌ၊ စာ-၈ရု တထဝ ဝဠဉ္ဇတုံ ဝဋ္ဋတီတိ အညေဟိ အာဝါသိကဘိက္ခူဟိ ပရိဘုတ္တ နီဟာရေန ပရိဘုဉ္စိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ နေဝါသိကာ ပကတိယာ အနတ္ထတာယ ဘူမိယာ ဌန္တိ စေ၊ တေသမ္ပိ အနာပတ္တိယေဝါတိ ဂဏ္ဌိပဒေသု ဝုတ္တံ။ (သာ၊ စာ-၄၀၅)။ တထေဝ ဝဠဉ္ဇတုံ ဝဋ္ဋတီတိ ဣမိနာ နေဝါသိကေဟိ ဓာတပါဒါဒီဟိ ဝဠနဌာနေ သဉ္စိစ္စ အဓောတပါဒါဒီဟိ ဝဠန္တဿဝ အာပတ္တိ ပညတ္တာတိ ဒဿတိ။ (တိ၊ စာ-၂၄၈)။ နေဝါသိကာ ပကတိယာ အနတ္တတာယ ဘူမိယာ ဌပေန္တိ စေ၊ တေသမ္ပိ အနာပတ္တိ ယေဝါ”တိ လိက္ခိတံ။ (ဖိ၊ စာ-၅၂၉)
---နံရံစသည်ကိုမှီခြင်း
(အဆင်းပျက်စီး၍) အပြေအပြစ်ပြုထားသော နံရံကိုမှီသောရဟန်းအား ဒုက္ကဋ်၊ အမှီတကဲပျဉ်ကို ခွင့်ပြု၏။ [န ဘိက္ခဝေ ပရိကမ္မကတာ ဘိတ္တီတိ သေတဘိတ္တိ ဝါ စိတ္တကမ္မက တာ ဝါ၊ န ကေဝလဉ္စ ဘိတ္တိမေဝ၊ ဒွါရမ္ပိ ဝါတပါနမ္ပိ အပဿနဖလကမ္ပိ ပါသာဏတ္လမ္ပိ ရုက္ခမိ
စီဝရေန ဝါ ကေနစိ ဝါ အပ္ပဋိစ္ဆာဒေတွာ အပဿယိတုံ န လဗ္ဘတိယဝ။] (ဋ္ဌ၊ စာ-၈၄) ဒွါရန္တီတိ အာဒိနာ သာမညတော ဝုတ္တတ္တာ ဒွါရဝါတပါနာဒယော အပရိကမ္မကတာပိ န အပဿယိတဗ္ဗာ၊ အဇာနိတွာ အပဿယန္တဿပိ ဣဓ လောမဂဏနာယ အာပတ္တိ။ (တိ၊ စာ-၂၄၈) [သာ - ဇီ− ၌လည်း မမှီအပ်ကြောင်း လာ၏] “ဒွါရဝါတပါနာဒယော အပရိကမ္မကတာပိ အပ္ပဋိစ္ဆာဒေတွာ န အပဿယိတဗ္ဗာတိ လိက္ခိတံ။ (ဇိ စာ-၅၂၉)
---အမွေးအရေအတွက်ဖြင့် အာပတ်
(၁) အမှီတကဲပျဉ်သည် အောက်မှမြေကိုလည်းကောင်း အထက်မှနံရံကိုလည်းကောင်း ရေးခြစ်မိ၍ - အောက်မှလည်းကောင်း၊ အထက်မှလည်းကောင်း အထည် ကြမ်းဖြင့် ရစ်ပတ်ခြင်းငှာ ခွင့်ပြု၏။ (၂) ခြေဆေးပြီးဖြစ်၍ အိပ်ခြင်းငှာမအပ်ဟု သံသယရှိ၍ - ခင်း၍အိပ် ခြင်းငှာ ခွင့်ပြု၏။
[ဓောတေဟိ ပါဒေဟိ အက္ကမိတဗ္ဗဋ္ဌာနဿတံ အဓိဝစနံ။ ပစ္စတ္ထရိတွာတိ ပရိဘဏ္ဍကတံ ဘူမိ ဝါ ဘူမတ္ထရဏသေနာသနံ ဝါ သံဃိကမဉ္စပီဌ် ဝါ အတ္တနော သန္တကန ပစ္စတ္ထရဏေန ပစ္စတ္ထရိတွာဝ နိပဇ္ဇိတဗ္ဗ။ သစ နိဒ္ဒါယတောပိ ပစ္စတ္ထရဏေ သကိုဋ်တေ (သကိုစိတေ) ကောစိ သရီရာဝယဝါ မန္တံ ဝါ ပီဌ် ဝါ ဖုသတိ၊ အာပတ္တိယေဝ။ လောမေသု (ဖုသန္တေသု) ပန လောမဂဏနာယ အာပတ္တိယေဝ။ ပရိဘောဂ သီသေန အပဿယန္တဿာပိ သေဝနယော။ ဟတ္ထလပါဒတလေဟိ ပန ဖုသိတုံ ဝါ အတုံ ဝါ ဝဋ္ဋတိ။ မဉ္စပီဌ် နီဟရန္တဿ ကာယေ ပဋိဟညတိ၊ အနာပတ္တိ။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၈)] ။ ပရိဘဏ္ဍကတံ ဘူမိ ဝါ ဘူမတ္ထရဏံ ဝါ သေနာသနံ ဝါ သံဃိကံ မဉ္စပီဌ် ဝါ ဟု စံကျောင်းစူဠဝါ ပါဠိတော်နိသျသစ်၌ (၄)ချက်ခွဲ၍ ဝါ သဒ္ဒါနှင့် ၏။
—
||
---ဘူမတ္ထရဏ
ဘူမတ္ထရဏံ နာမ ဘူမိယံ အတ္ထရိတဗ္ဗာ ကဋသာရကာဒိဝိကတိ။ [ပဌမ သေနာသန - ဋ္ဌ၊ စာ-၄၁] (ဤ ကာရကတို့ကား မိလိကအထက်၌ ခင်းသတည်း။ စီမိလိကမရှိမူကား မြေထက် ခင်းသတည်း။ [ဘူမတ္ထရဏန္တိ ပရိကမ္မကတာယ ဘူမိယာ ရက္ခဏတ္တံ စိမိလိကာဟိ ကတအတ္ထရဏံ၊ တဿ ဥပရိ ဋိကံ ပတ္ထရိတွာ စင်္ကမန္တိ။ [အညာတကဝိညတ္တိ - ဋ္ဌ၊ စာ-၂၄၇
---ယထာ ဒါယကာ ဝဒန္တိ တထာ ပဋိပဇ္ဇိတဗ္ဗ
[နိမန္တနဘတ္တ - ဋ္ဌါကိုထောက်၍ ဒါယကဟိ ကာယေန ဖုသိတွာ ယထာသုခံ ပရိဘုဉ္ဇထာတိ ဒိန္နသေနာသနံ မဉ္စဋ္ဌာဒိဉ္စ ဒါယကန ဝုတ္တနိယာမေန ပရိဘုဉ္ဇန္တဿ ဒေါသော နဇ္ဇီတိ မာတိကဋ္ဌကထာယ သီဟဠဂဏ္ဌိပဒ ဝုတ္တတ္တာ တထာ ပရိဘုဉ္ဇန္တဿ အနာပတ္တိ-ဟူသော ဝိနယဝိနိစ္ဆယ (စာ-၃၁၆) စကားရပ်ကို ညောင်ကန်စံကျောင်းစသော ဆရာမြတ်တို့ လက်ခံတော်မူကြ၏။ လယ်တီဆရာတော်၊ ညောင်လွန်းဆရာတော်တို့လည်း လက်ခံကြသောဟူ၏။ စံကျောင်း ဆရာတော်ကား သံဃိကပစ္စည်းတိုင်းကိုပင် သုံးစွဲရာ၌ သတိကြီးသင့်သော ဟူသတတ်။
---သံဃဘတ်စသည်ကိုခွင့်ပြုခြင်း
ရာဇဂြိုဟ်ပြည် အစာရှားပါသည်ကို အကြောင်းပြု၍ - (၁) သံဃာဘတ် [အားလုံး သံဃာ၏ ဘတ်ဖြစ်၏။ လာတိုင်းလာတိုင်းတို့အား ရောက်၏။ ဌိတိကမရှိ။] (၂) ဥဒ္ဒေသဘတ် [၁-၂ - လ ဘပါး ဘိက္ခုသံဃာမှ ညွှန်၍ပေး။ပါဟုညွှန်းသဖြင့် ရသောရဟန်းတို့၏ဘတ် - ဥပစာရသီမသို့ရောက်လာသော အာဝါသိက အာဂန္တုကအားလုံးနှင့် ဆိုင်၏။ ဌိတိကရှိလျှင် ဌိတိကဖြင့်, မရှိလျှင် ထေရာသနမှစ၍ ပေးရ
မာတိက
မည်။ တိစီဝရိတ်စသော သပရိဝါရရှိမူ အလှည့်ကြသူတို့ရစေ မင်္ဂလာအလိုရှိသော ဒကာများဖြစ်မူ သာမဏေငယ်တို့အလှည့်၌ ကိုယ်စား ဥပဇ္ဈယ်ဖြစ်သူတို့ကခံယူ၍ သာမဏေငယ်တို့အားပေးစေ။ မဟာ ထေရ်တို့ကိုသာ ရွေးလိုခြင်၍မရ၊ ဆွမ်းစားကျောင်းမှ သပိတ်ကိုတောင်း၍ လှူရာ၌ကား သံဃိကဖြစ်လျှင် သံဃိက ပုဂ္ဂလိကဖြစ်လျှင် ပုဂ္ဂလိက အားလုံးဝေ၍ ဘုန်းပါဟုဆိုလျင် အားလုံးဝေ၍ ဘုန်း (၃) ပုဂ္ဂလိကဖြစ်လျင် ပုဂ္ဂိုလ်အစိုးရ၍ သံဃိကဖြစ်လျှင် ဤနိမန္တနဘတ်ကိုလည်း ဥဒ္ဒေသဘတ်နှင့် နည်းတူသိ။ အာရောပေတွာ ယထာ ဒါယကာ ဝဒန္တိ၊ တထာ ပဋိပဇ္ဇိတဗ္ဗ။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၉၄) - နိမန္တနပုဂ္ဂိုလ်တို့နှင့်သာ ဆိုင်၏။ အာဂန္တုကကို လူတို့က အလေးပြုမူခေါ်သွားအပ်၏။] (၄) သလာကဘတ် - ဥပစာရသီမသံဃာနှင့် သာ ဆိုင်သည်။ ပဏီတဖြစ်မူ ဥဒ္ဒေသနှင့်အလားတူ၊ မဟာထေရ်တို့အတွက် ဝိသုံဋ္ဌိတိက ရှိ၏]၊ (၅) ပက္ခိကဘတ် - သလာကဘတ်နှင့်အတူ – ၎င်းနှစ်ခုပြိုင်နေမူ အသီးအသီးခံ၊ သံဃာများမူ ပက္ခိကဘတ်ကို ယူ၍ ၎င်း၏ ဌိတိကဖြင့် သလာဘတ်ကိုယူ။] (၆) ဥပေါသထိကဘတ် (၇) ပါဋိပဒိကဘတ် ၎င်းနှစ်မျိုး သလာကဘတ်နှင့်တူ] ဤဘတ် ခုနစ်မျိုးတို့ကို ခွင့်ပြု၏။
စီဝရက္ခန္ဓကဘတ် - (၈) အာဂန္တုကဘတ် – [အာဂန္တုကများမူ တစ်ခုစီ - မလောက်မူ ဗြိတိက ဖြင့် ယူစေ၊ တစ်ပါးတည်းအရင်ရောက်၍ အကုန်ယူမူ၊ ထိုတစ်ပါးပိုင် မယူမူ ရောက်လာသူတို့အားလုံးဆိုင်စေ၊ နိစ္စအာဂန္တုကရှိမူ လာသောနေ့သာ စားအပ်၏။ ကြိုကြားသာရှိမူ - ၂ ၊ ၃ ၊ ရက် – မဟာပစ္စရိ၌ကား ၊ ၇-ရက် စားအပ်၏။ အာဝါသိကလည်း တစ်နေရာသို့သွား၍ ပြန်ရောက်လာမူ၊ အာဂန္တုကပင်၊ အာဂန္တုက မရှိလျှင် အာဝါသိကတို့ပင် ဘုဉ်းပါဟုဆိုမူ ဒကာလျှောက်သည့်အတိုင်း အပ်၏။ (၉) ဂမိကဘတ် - ဂမိက, အာဂန္တုက နှစ်မျိုးနှင့်ဆိုင်၊ အာဝါသိကလည်း အရပ်တစ်ပါးသို့ သွားမူ ဂမိက-သွားမည့်နေ့သာ မသွားဖြစ်လျှင်လည်း သဥဿာဟရှိသေးလျှင် အန္တရာယ်ကြောင့် မသွားနိုင်သေးလျှင် အပ်၏။
(၁၀) ဂိလာနဘတ် - [ လောက်မူ ဂိလာနအားလုံးအား မလောက်မူ ဋ္ဌိတိကဖြင့်ပေ။စေ၊ နှစ်ပါးတွင် ရွာသို့မသွားနိုင်အောင်သော ဂိလာနသည် မဟာဂိလာနဖြစ်၍ ၎င်းအားဦးစားပေးစေ၊ မဟာ ဂိလာန နှစ်ပါးဖြစ်မူ လာဘ်နည်းသူအားပေးစေ ရောဂါပျောက်အောင်အပ်၏၊ မိဿကယာဂု၊ မိဿက ဘတ်တို့ကိုစား၍ ရောဂါမဖြစ်လျှင် မအပ်တော့] (၁၁) ဂိလာနုပဋ္ဌာကဘတ်...ဂိလာနဘတ်နှင့်တူ။ ဤ(၄)မျိုး ကား ဝိသာခါ လျှောက်၍ ခွင့်ပြုသည်။
(၁၂) ဓုရဘတ် - နိစ္စဘတ်၊ သံဃိက၊ ပုဂ္ဂလိက နှစ်မျိုး၊ သံဃိကကား သလာကဘတ်နှင့်တူ။ (၁၃) ကုဋိဘတ်၊ သံဃိကကျောင်းဆောက်၍ အမှာကံ သေနာသနဝါသိနော အမှာကံယေဝ (ဘိက္ခံ ဂဏှန္တု) ဘတ္တံ ဂဏှန္တု -ဟု (ဋ္ဌ၊ စာ-၁၀၆) တည်သောဘတ်ကား သလာကဘတ်နှင့်တူ။ ပုဂ္ဂိုလ်ကိုကြည်ညို၍ ကျောင်းဆောက်ပြီး တုမှာကံ ဒေမ-ဟုလှူမူ ထိုပုဂ္ဂိုလ်နှင့်သာ ဆိုင်၏။ ထိုသူအရပ်တစ်ပါးသွားမူ၊ နိဿိတက တို့ ဘုဉ်းအပ်၏။ (၁၄) ဝါရဘတ် - ဒုဗ္ဘိက္ခအခါ၊ ဝါရေန ဘိက္ခူ ဇဂ္ဂိဿာမ-ဟု အလှည့်ဖြင့် ကျွေးသောဘတ် သလာကဘတ်နှင့်တူ၏။
[
အဋ္ဌကထာ၌လာသောဘတ် - (၁) ဝိဟာရဘတ် [ တဗြုပ္ပါဒဘတ်-သံဃာဘတ်နှင့်တူ] အဋ္ဌနံ့ ဘိက္ခူနံ ဒေမ၊ စတုန္နံ ဒေမ-ဟု လှူသော ဘတ်တို့ကား (၂) အဋ္ဌကဘတ်(၃) စတုက္ကဘတ်တို့တည်း။ ဤအားလုံးသော (၁၄+၃) ဘတ်တို့၌ ဘိက္ခဟူသော အပ်သောဝေါဟာရဖြင့်ကာ၊ ပိဏ္ဍပါတ်ပုဂ္ဂိုလ်တို့အား လည်း အများအားဖြင့် အပ်သောဟူ၏။ ဂုဠဘတ်လည်း ရှိသေး၏။ ကျယ်စွာလာ၏။
ဆွမ်းညွှန်းရဟန်းအဖြစ် သမ္မုတိပေးခြင်းစသည်
(၁) ဂတိလေးပါးသို့မလိုက်ခြင်း၊ ညွှန်းပြီးမညွှန်းရသေးသည်ကို သိခြင်းဟူသော အင်္ဂါ-၅- တန်နှင့် ပြည့်စုံသောရဟန်းအား တောင်းပန်၍ ဆွမ်းညွှန်ရဟန်းဟု သမ္မုတိပေးရန် ခွင့်ပြု၏။ (၂) အလားတူ - ကျောင်းအိပ်ရာနေရာခင်းသောရဟန်း၊ (၃) ဘဏ္ဍာထိန်းရဟန်း၊ (၄) သင်္ကန်းခံယူသော ရဟန်း၊ (၅) သင်္ကန်းခွဲဝေသောရဟန်း၊ (၆) ယာဂု၊ (၇) သစ်သီး (၈) ခဲဖွယ်ခွဲဝေသောရဟန်းဟု သမုတ်ရန် ခွင့်ပြု၏။ [သမ္မဇ္ဇိတွာ ဌပိတယာဂုဘာဇကာဒီဟိ ဘာဇနီယဋ္ဌာနံ အာဂတမနုဿာနံ အနာပုစ္ဆိတွာဝ ဥပန ဘာဂေါ ဒါတဗ္ဗာ။] (၉၊ စာ-၁၀၈)
---ပရိက္ခရာအနည်းငယ်ကို စွန့်သူအဖြစ် -သမုတ်ခြင်း
သံဃာ၏ ဘဏ္ဍာအိမ်၌ ပရိက္ခရာအနည်းငယ်မျှ ဖြစ်ပေါ်လာရာ (အချို့နိသျများ၌ ဥဿန္နော- ဟုရှိ၏) အင်္ဂါ ၅ ပါးနှင့် ပြည့်စုံသော ရဟန်းကို ပရိက္ခရာအနည်းငယ်မျှကို စွန့်သောရဟန်းဟု သမုတ်ရန် ခွင့်ပြု၏။ ထိုရဟန်းသည် အပ်ကိုပေးရမည်။ [အတိုအရှည်၊ ၂ချောင်း] [အဝိဘတ္တံ သံဃိကံ ဘန္တိ ပုစ္ဆိ တဗ္ဗကိစ္စံ နတ္ထိ။ ပိပ္ပလကတ္ထိကဿ ဧကော ပိလကာ] (ဋ္ဌ၊ စာ-၁၀၈) ထီးငယ်ကို ပေးရမည်။ [ခရီးခဲသွားလိုသူအား] ဖိနပ်တစ်ရံပေးရမည်။ ခါးပန်းကြိုးအလိုရှိသူအား ခါးပန်းကြို။ အံသဗဒ္ဓကော မေ ဇိဏ္ဏော-ဟု လာသောရဟန်းအား ပခုံးလွယ်၊ ရေစစ်ပုဝါ အလိုရှိသူအား ရေစစ်ပုဝါ၊ ဓမ္မကရိုဏ်းရေစစ် အလိုရှိသူအား ဓမ္မကရိုဏ်း ရေစစ် [သေစေ ပဋကာ န ဟောတိ၊ ဓမ္မကရဏော ပဋကန (ခရိုင်ပိတ်ပုဆိုး) သဒ္ဓိ ဒါတော။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၁၀၈)] သလင်းထောင်တင်အံ့ဟု တောင်းလာသူအားအနာ။ပတ်ရှည် (ကုသိ) အနာ၊ပတ်တို (အနကုသိ) လောက်အောင် ပေးရမည်။ အိမ်ဝန်းကြီးမလောက်သူအား တစ်ခုသောအိမ်ဝန်းကြီးကို -၂-ခုသော အိမ်ဝန်းငယ်ကို ပေးရမည်။ [အိမ်ဝန်းကြီး −၂-ခုမပေးရ] အလျားအနားပတ် အနံအနားပတ် အလိုရှိသူအား တစ်ထည်သော သင်္ကန်း၏ အနားပတ်ပြီးလောက်ရုံ ပေးရမည်။
သံဃာ၏ ထောပတ် ပျားရည် တင်လဲတို့ရှိမူ တစ်ကြိမ်လျက်ရန် ပေးရမည်။ တစ်ဖန်လည်း လျက်လိုမူ တစ်ဖန်လည်း ပေးရမည်။ [သပ္ပိနဝနီတာဒိအတ္ထိကဿ ဂိလာနဿ ဧကံ ဘေသဇ္ဇံ နာဠိမတ္တံ ကတွာ တတော တတိယကောဋ္ဌာသော ဒါတဗ္ဗာ။ ဝံ တီဏိ ဒိဝသာနိ ဒတွာ နာဠိယာ ပရိပုဏ္ဏာယ စတုတ္ထဒိဝသတော ပဋ္ဌာယ သံဃံ ပုစ္ဆိတွာ ဒါတဗ္ဗ။ ဂုဠပိဏ္ဍေပိ ဧကဒိဝသံ တတိယဘာဂေါ ဒါတဗ္ဗော။ ဧဝံ တီဟိ ဒိဝသေဟိ နိဋ္ဌိတေ ပိဏ္ဍေ တတော ပရံ သံဃံ ပုစ္ဆိတွာ ဒါတဗ္ဗ (ဋ္ဌ၊ စာ-၁၀၉)] ဂုဠပိဏ္ဍ တာလပက္ကပမာဏန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗ။ (သာ၊ စာ-၄၀၉)
---အခြားသမ္မုတိများ
(၁) မိုးရေခံသင်္ကန်းပေးသောရဟန်း။ (၂) သပိတ်ပေးသောရဟန်း။ (၃) အရံစောင့်ကို ခိုင်စေသောရဟန်း။ (၄) သာမဏေကို ခိုင်းစေသောရဟန်းဟု သမုတ်ရန် ခွင့်ပြု၏။
စာမျက်နှာ-351
ပကိဏ္ဏက ကထာ
ဤအရာ၌ (၁) ဝိဟာရသေနာသန၊ (၂) မဉ္စပီဌသေနာသန၊ (၃) သန္တတသေနာသန၊ (၄) ဩကာသသေနာသနဟူ၍၊ (၄)ပါးကုန်သော သေနာသနတို့တွင် ဝိဟာရသေနာသန၌ မှတ်ဖွယ်ကား
(၁) တေန ဟိ တွံ ဂဟပတိ တေ သဋ္ဌိဝိဟာရေ အာဂတာနာဂတဿ စာတုဒ္ဒိသဿ သံဃဿ ပတိဋ္ဌာပေဟိ (ပါ၊ စာ-၂၉၁) [ရာဇဂြိုဟ်သူဌေးလျှောက်ထား၍ မြတ်စွာဘုရား၏ မိန့်ကြားချက်]၊ (၂) တေ သဋ္ဌိဝိဟာရေ အာဂတာနာဂတဿ စာတုဒ္ဒိသဿ သံဃဿ ပတိဋ္ဌာပေသိ။ [ရာဇဂြိုဟ်သူဌေး ကျောင်းလှူခန်း၊ ဇေတဝန် လှူရာ၌လည်း အလားတူ]၊ (၃) အာဂတာနာဂတဿ စာတုဒ္ဒိသဿ သံဃဿာတိ အာဂတဿစ အနာဂတဿစ [စာတုဒ္ဒိသဿ အပ္ပဋိဂ္ဂဟိတဿ စာတုဒ္ဒိသဿ သံဃဿ] [စတူသု ဒိသာသု အပ္ပဋိဟတစာရဿ] စာတုဒ္ဒိသဿ သံဃဿ။ [ဋ္ဌ၊ စာ-၅၈]
(၄) ရာဇာ မာဂဓာ သေနိယော ဗိမ္ဗိသာရော သုဝဏ္ဏဘိင်္ကာရံ ဂဟေတွာ ဘဂဝတော ဟတ္ထတလေ ဥဒကံ ပါပေတွာ အာဂတာနာဂတဿ စာတုဒ္ဒိသဿ သံဃဿ ဝေဠုဝနံ အဒါသိ။ [ဓမ္မပဒဋ္ဌ] သံဃိကနှင့်စပ်၍ ဤမျှသာ ကျမ်းဂန်တို့၌ လာသောဟူ၏။
(၅) ဒီဃဘာဏကာဒိကဿ ပန ဂဏဿ ဧကပုဂ္ဂလဿ ဝါ သန္တကံ၊ ဋ္ဌါ ဤသို့လည်း ဂဏိက၊ ပုဂ္ဂလိက၊ အရာများလာရှိ၏။ ဤသည်တို့ကို ထောက်ဆ၍
(၂) ယဒိ သံဃဿ ဒေတိ၊ ဣမံ ဝိဟာရံ အာဂတာနာဂတဿ စာတုဒ္ဒိသဿ သံဃဿ ဒမ္မေတိ၊ ယဒိ ဂဏဿ ဒေတိ ဣမံ ဝိဟာရံ အာယသ္မန္တာနံ ဒမ္မေတိ၊ ယဒိ ပုဂ္ဂလဿ ဒေတိ၊ ဣမံ ဝိဟာရံ အာယသ္မတော ဒမ္ဘီတိ ဒါတဗ္ဗာ။ ။ (၂) ယဒိ သံဃဿ ဒေတိ၊ သံဃော တဿ ဝိဟာရဿ ဣဿရော၊ ယဒိ ဂဏဿ ဒေတိ၊ ဂဏော တဿ ဣဿရော၊ ယဒိ ပုဂ္ဂလဿ ဒေတိ၊ ပုဂ္ဂလော တဿ ဣဿရော၊ ဟု ဝိနယာလင်္ကာရဋီကာ (ဒု၊ စာ-၅၂) မိန့်သောဟူ၏။ သို့အတွက် သမ္မုခီဘူတသံဃိက သို့မဟုတ် အာရာမိက သံဃိကတို့သည် မရှိသင့်ရကား လှူသော်လည်း အဓမ္မိကဒါနသာဖြစ်၍ စာတုဒ္ဒိက သံဃိကသာ ဖြစ်သင့်သောဟူ၏။ [ညောကန်၊ သလုံး]။ မဲထီးဆရာတော်ကား ဒါနဒီပနီ၌ သမ္မုခီဘူတ သံဃိကရှိသည်ဟု ရေစက်ချနည်းရေးသော ဟူ၏။ [သာရ ၄၁၈-သမူဟ-ဒု-၃၄၉ မှ ၃၅၅] ဆွမ်း၊ သင်္ကန်း၊ ဆေးပစ္စည်းစသည် လဟုဘဏ် ပရိက္ခရာတို့ အရာ၌သာ သမ္မုခီဘူတသံဃိက ဝေဖန်၍ယူသော အရာဌာနများသာ ပါဠိတော်တို့၌ လာသောလည်းဟူ၏။
ယထာ ဒါယကာ ဝဒန္တိ၊ တထာ ကာတဗ္ဗမေဝ။ [ရှင်သာရိပုတ္တရာမိန့်] ယထာ ဒါယကာ ဝဒန္တိ၊ တထာ ပဋိပဇ္ဇိတဗ္ဗ [သေနာသနက္ခန္ဓက နိမန္တနဘတ္တ-ဋ္ဌ၊ စာ-၉ရ] စကားရပ်တို့ကိုထောက်၍ ရေစက်ချနည်းများ
သံဃိက မယံ ဘန္တေ သံသာရဝဋ်ဒုက္ခတော မောစနတ္ထာယ နိဗ္ဗာနဿ သစ္ဆိကရဏတ္ထာယ ဣမံ ဝိဟာရံ ကပ္ပိယကုဋိ ကာတုံ ကာယကာယပဋိဗဒ္ဓါဟိ ဖုသိတွာ ယထာသုခံ ပရိဘုဉ္စိတုံ အေဓာတ အလ္လပါဒေဟိ အက္ကမိတုဉ္စ အာဂတာနာတဂဿ စာတုဒ္ဒိသဿ သံဃဿ ဒေမ၊ ပရိဘုဉ္ဇထ ဘန္တေ အနုကမ္မံ ဥပါဒါယ။
စာမျက်နှာ-352
ဂဏိက-ပုဂ္ဂလိက မယံ -လ- ကပ္ပိယကုဋိ ကတွာ ယထာသုခံ ပရိဘုဉ္စိတုံ အာယသ္မန္တာနံ (အာယသ္မတော) ဒေမ၊ ပရိဘုဉ္ဇထ ဘန္တေ အနုကမ္မံ ဥပါဒါယ။
သံဃိကကျောင်း - နေထိုင်ပုံစနစ် (သာရ၊ စာ -၄၂၅)
သီတင်းကြီး
(၁) န တွေဝါဟံ ဘိက္ခဝေ ကေနစိ ပရိယာယန ဝုဍ္ဎတရဿ ဘိက္ခုနော အာသနံ ပဋိဗာဟိတဗ္ဗန္တိ ဝဒါမိ၊ ယော ပဋိဗာဟေယျ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿ-ဟူသော (ပါ၊ စာ-၃၁၅) ပါဠိတော်ကို ဆွမ်းစားဇရပ် စသည်တို့၌ နေရာဦးကို သီတင်းကြီးအား ထိုက်သဖြင့် သီတင်းကြီးလာသော် ဆွမ်းစားနေသော သီတင်းငယ်သည် ထ၍ နေရာပေးအပ်ကြောင်းကိုသာရည်၍ ဟောတော်မူသည်။ အမြဲနေရာကိုရည်၍ ဟောတော်မမူ။
(၂) ဝုဍ္ဎတရော အတ္တနော ဝုဍ္ဎာယ နဝကတရေန န ဝုဌာပေတဗ္ဗော အဋ္ဌကထာကိုလည်း ဌိတိကဖြင့် နေရာရပြီး သီတင်းငယ်သည် ဥတုကာလ၌ သီတင်းကြီးလာသော် သီတင်းကြီးစဉ်အတိုင်၊ နေရာကိုဖယ်၍ ပေးအပ်သည်ကိုသာရည်၍ မိန့်သည်။ အမြဲနေစိမ့်သောငှာ ပေးသည်ကို ရည်၍မမိန့်။
(၃) အနုဇာနာမိ ဘိက္ခဝေ ဗျတ္တန ဘိက္ခုနာ ပဋိဗလေန ဒသဝဿန ဝါ အတိရေကဒဿ ဝဿန ဝါ ဥပသမ္ပာဒေတုံ နိဿယံ ဒါတုံ-စသော ပါဠိတော်ကိုလည်း ဥပဇ္ဈာစရိယ နိဿယာစရိယတို့၏ လက္ခဏာကိုပြအံ့သောငှာသာ ဟောတော်မူသည်။ ဗျတ္တပဋိဗလနှင့် ပြည့်စုံကာမျှဖြင့် သံဃိကကျောင်းကို အစိုးရသည်၏အဖြစ်ကို ပြအံ့သောငှာ ဟောတော်မမူ၊ ကျောင်းပိုင်အဖြစ် ကျောင်းထိုင်ဘုန်းကြီးလုပ်ရန် ဟောတော်မမူ။
(၄) ဗဟုဿုတဿ သံဃဘာရနိတ္ထာရကဿ အနုဋ္ဌာပနီယသေနာသနမ္ပိ-စသော ပရိဝါ အဋ္ဌကထာကိုလည်း ဗဟုသုတနှင့်ပြည့်စုံကာမျှဖြင့် သံဃိကကျောင်းကို အစိုးရသည်၏အဖြစ်ကို ရည်၍ မမိန့်၊ ဗဟုဿုတ သံဃဘာရနိတ္ထာရကဖြစ်၍ ကျေးဇူးကိုရည်မှတ်၍ သံဃာက ချမ်းသာသဖြင့် နေရာမှ မထစေအပ်သည့် သမ္မုတိကိုပေးသဖြင့် သမ္မုတိရ, ရဟန်းသည် တစ်စုံတစ်ခုသောအကြောင်းကြောင့် ထိုကျောင်းမှ မထအပ်သည်ကိုရည်၍ မိန့်သတည်း။
(၅) ယေန ဝိဟာရော ကာရိတော သော သာမိ-ဟူသော အဋ္ဌထကာစားရပ်မှာလည်း ဇေတဝန်ကျောင်းဟူရာ၌ကဲ့သို့ ပုဗ္ဗဝေါဟာရ၏အစွမ်းဖြင့်သာ ဒါယကာသည် ပိုင်ဆိုင်ကြောင်းကိုဆိုသည်။ သံဃဿ ဒိန္နကာလေတာ ပဋ္ဌာယ ဂရုဘဏ္ဍ စသော စကားရပ်တို့အရလှူပြီး ပရိစ္စာဂဖြစ်ပြီးက သံဃာသာလျှင် အစိုးရရကား ကျောင်းဒကာလည်း ငါပိုင်သည်ဟု မစီရင်ထိုက်။
(၆) သံဃိကော နာမ ဝိဟာရော သံဃဿ ဒိန္နာဟောတိ၊ ပရိစ္စတ္တော - စသော အဋ္ဌကထာ သံဃဿ ဒိန္နကာလေတော ပဋ္ဌာယ ဂရုဘဏ္ဍ-စသောအဋ္ဌကထာစကားရပ်တို့မှာလည်း သံဃာသည် စိုးပိုင်၍ သံဃာစီရင်အပ်သည်၏ အဖြစ်ကိုသာ ပြ၏။ စီရင်သော် -
စာမျက်နှာ-353
စီရင်ပုံ
(၁) အင်္ဂါ (၅)ပါးနှင့်ပြည့်စုံသော ရဟန်းကို သေနာသနဂ္ဂါဟာပက သမ္မုတိပေး၍ ထိုရဟန်းသည် သီတင်းကြီးစဉ်အတိုင်းမူလည်း စီရင်အပ်၏။ (၂) ညီညွတ်သောသံဃာသည် ဗဟုဿုတ သံဃဘာရနိတ္ထာရက အင်္ဂါ(၂)ပါးနှင့်ပြည့်စုံသောရဟန်းအား အပလောကနကံဖြင့် အမြဲနေစိမ့်သောငှာလည်း သမ္မုတိ ပေးအပ်၏။ ယခုခေတ်၌ကား သေနာသနဂ္ဂါဟာပကသမ္မုတိရထိုက်သော အင်္ဂါ (၅)ပါးနှင့်ပြည့်စုံသော ရဟန်းလည်း ရှား၏။ ဗဟုဿုတ သံဃဘာရနိတ္ထာရကအင်္ဂါ (၂)ပါးနှင့်ပြည့်စုံသောရဟန်းလည်း ရရန်မလွယ်ကူ၊ အာမိသစသည်ဖြင့် လာဘ်များသူအားလည်း ငဲ့၍မပေးထိုက်၊ သို့ဖြစ်ရကား သံဃာသည်သာ အစိုးရသဖြင့် သံဃာသည် ရွေးချယ်ရမည်ဖြစ်ရာ - မိမိတို့ဥပဇ္ဈာယ်ဖြစ်ခြင်း၊ ဆရာဖြစ်ခြင်း၊ လာဘ်များခြင်း၊ အခြွေအရံပေါ်ခြင်းတို့မှာလည်း ကျောင်းကိုအမြဲမရထိုက်သော အင်္ဂါရပ်များသာဖြစ်၍ သီတင်းကြီးမှာလည်း နေရာဦး၊ ရေဦး၊ ဆွမ်းဦးတို့ကိုသာထိုက်၍ အမြဲနေရာကျောင်းကိုကား ပေးအပ်၏ဟု မလာရကား
သံဃော ပန ဘဏ္ဍာဂါရိကဿ ဝါ ဓမ္မကထိကဝိနယဓရာဒီနံ ဝါ ဂဏဝါစကာစရိယဿ ဝါ ဗဟူပကာရတံ ဂုဏဝိသိဋ္ဌတဉ္စ သလ္လက္ခန္တော ဝဝါသတ္ထာယ ဝိဟာရံ သမ္မဇ္ဇိတွာ ဒေတိ-ဟူသော စကားရပ် ဝိနယဓရာဒီန၌ အာဒိသဒ္ဒါအရ ဗဟုဿုတာ အာဂတာဂမော ဓမ္မဓရော ဝိနယဓရော မာတိကာဓရော ပဏ္ဍိတော ဗျတ္တော မေဓာဝီ လဇ္ဇီ ကုက္ကုစ္စကော သိက္ခာကာမော-ဟု ဟောတော်မူအပ်သော ဂုဏဝန္တပုဂ္ဂိုလ်တို့ကို သင်္ဂြိုဟ်၍ တတ္ထ အညော ဘိက္ခု အာဂစ္ဆတိ ဗဟုဿုတော လ သိက္ခာကာမော တေဟိ ဘိက္ခဝေ ဘိက္ခူဟိ သင်္ဂဟတဗ္ဗော အနုဂ္ဂဟတဗ္ဗော ဥပလာတဗ္ဗော ဥပဋ္ဌာပေတဗ္ဗော စုဏ္ဏေန မတ္တိကာယ ဒန္တကဋ္ဌန မုခေါဒကန၊ နော စ သင်္ဂဏှေယျုံ၊ အနုဂ္ဂဏှေယျုံ၊ ဥပလာပေယျုံ၊ ဥပဋ္ဌာပေယျုံ၊ စုဏ္ဏေန မတ္တိကာယ ဒန္တကဋ္ဌန မုခေါဒကေန အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿဟူသော ပါဠိတော်တို့ကိုထောက်၍ ဤအင်္ဂါရပ်တို့နှင့် ပြည့်စုံသောပုဂ္ဂိုလ် အမြဲနေစိမ့်သောငှာ ပေးအပ်၏။ (သာရ၊ စာ-၄၂၇၊ ၄၂၈)
ထိုပုဂ္ဂိုလ်သည်လည်း - န ဘိက္ခဝေ နိဿီမေ ဌိတဿ သေနာသနံ ဂါဟာပေတဗ္ဗ၊ ယော ဂါဟာပေယျ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿ-ပါဠိတော်လာရကား သိမ်ပ၌တည်မူ မပေးအပ်၊ ဥပစာသိမ်တွင်း၌ အင်္ဂါ (၂)ပါး ပြည့်စုံသူမရှိမူ - ဗဟူပကာရတံ ဂုဏဝိသိဋ္ဌတဉ္စ သည္လက္ခန္တောတိ ဘဏ္ဍာဂါရိကဿ ဗဟူပကာရတံ ဓမ္မကထိကာဒီနံ ဂုဏဝိသိဋ္ဌတဉ္စ သလ္လက္ခန္တော-ဟု သာရတ္ထဒီပနီ (စာ-၃၀) မိန့်ရကား အင်္ဂါ (၁)ပါးနှင့် ပြည့်စုံသူအား ဥပစာရသိမ်တွင်း၌ရှိမူ ပေးအပ်၏။
အသမ္ပတ္တာနမွ် ဥပစာရသီမံ ပဝိဋ္ဌာနံ အန္တေဝါသိကာဒီသု ဂဏှန္တသု ဂါဟာပေတဗ္ဗမေဝ ဥဒ္ဒေသဘတ်-ဋ္ဌ စကားကိုထောက်၍ သိမ်ပ၌သာ ထိုရဟန်းမျိုးရှိမူ သိမ်တွင်းသို့ လာ၍ခံစေဟု ပြောအပ်၏။
အင်္ဂါတူပုဂ္ဂိုလ်များမူ သီတင်းကြီးအား န ဘိက္ခဝေ သံဃိကံ ယထာဝုဍ္ဎ ပဋိဗာဟိတဗ္ဗ၊ ယော၊ ပဋိဗာဟေယျ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿ-အရပေးအပ်၏။ ဥပစာရသိမ်တွင်း၌ အင်္ဂါတစ်ပါး နှစ်ပါး ပြည့်စုံသူမရှိ၍ ဗာလအဗျတ္တချည်းဖြစ်အံ့၊ ဣဓ ပန ဘိက္ခဝေ အညတရသ္မိံ အာဝါသေ သမ္ဗုလာ ဘိက္ခူ ဝိဟရန္တိ ဗာလာ အဗျတ္တာ၊ တေ န ဇာနန္တိ ဥပေါသထံ ဝါ ဥပေါသထကမ္မံ ဝါ ပါတိမောက္ခ ဝါ ပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသံ ဝါ၊ တတ္ထ အညော ဘိက္ခု၊ အာဂစ္ဆတိ ဗဟုဿုတော-လ-အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿ (ပါ၊ စာ-၁၆၀) ဥပစာရသိမ်တွင်းသို့ ရောက်လာသော အာဂန္တုကအား ပေးအပ်ပါ၏။ သိမ်ပမှလာသော်လည်း သံဃာအား
စာမျက်နှာ-354
ကျေးဇူးပြုခြင်းငှာ တတ်နိုင်သော ဂုဏ်ဝိသေသနှင့် ယှဉ်သောရဟန်းအား ပေးအပ်၏ဟု သိအပ်၏။ ဂိုဏ်းအနွယ်စသည်တို့ကား ပမာဏ မဟုတ်။
ဘဏ္ဍနကာရကကာလဟကာရကမေဝ သကလသံဃာရာမတော နိမ္မိတုံ လဘတိ၊ သော ဟိ ပက္ခံ လဘိတွာ သံဃံပိ ဘိန္တေယျ၊ အလဇ္ဇီအာဒယော ပန အတ္တနော ဝသနဋ္ဌာနတောယေဝ နိမ္မိတဗ္ဗာ၊ သကလသံဃာရာမတော နိက္ကမိုတုံ န ဝတိဟူသော (ဋ္ဌ၊ စာ-၄၈) အရ အင်္ဂါပြည့်စုံသူသည် အလဇ္ဇီဖြစ်သော်လည်းကောင်း ဘဏ္ဍနကာရကဖြစ်သော်လည်းကောင်း များသောအကြားအမြင်ရှိသော်လည်း မသင်္ဂြိုဟ်အပ်။
ဧဝရူပေန ဟိ ဝိသဘာဂပုဂ္ဂလန ဧကဝိဟာရေ ဝါ ဧကပရိဝေဏဝါ ဝသန္တေန အတ္ထော နတ္ထိ၊ တသ္မာ သဗ္ဗတ္ထိဝဿ နိဝါသော ဝါရိတော-ဟူသော (ဋ္ဌ၊ စာ-၄၆) အရ ကြီးသောသူတို့အား အရိုအသေပြုခြင်း စသော သာမဂ္ဂီရသကင်းသော ဝိသဘာဂပုဂ္ဂိုလ်ကိုလည်း မသင်္ဂြိုဟ်အပ်။ ထိုကြောင့် အာဝါသိက အာဂန္တုက ဂိုဏ်းတို့ကား ပမာဏမဟုတ်၊ မည်သို့ပင်ဖြစ်စေ ဗဟုသုတ သီလဝန္တဖြစ်သော ရဟန်းကို သင်္ဂြိုဟ်အပ်၏ ဟူလိုသော်ဝ်။ (သာရ၊ စာ-၄၃၀)
လွှဲအပ်ခြင်း
သံဃာထေရ်သည် လွှဲပြောင်းပေးလိုမူ - ဆိုခဲ့ပြီးအင်္ဂါရပ်တို့နှင့်ပြည့်စုံသော ရဟန်းအား သံဃာကိုစည်းဝေးစေ၍ သံဃာဆန္ဒယူ၍ သံဃိကအဖြစ်နှင့် ဓုဝဝါသအကျိုးငှာ ပေးအပ်၏။ သံဃာ့ထေရ်က အဂတိလိုက်၍ သံဃာက မလိုက်အံ့ - ပုဂ္ဂိုလ်သာလိုက်၍ သံဃာမလိုက်ခြင်းကြောင့် သံဃာ၏အလိုအားဖြင့်သာ ပေးအပ်၏။ သံဃာထေရ်က အဂတိမလိုက်မူ၍ သံဃာကလိုက်အံ့-လိုက်၍ပေးလိုသော် ပုဂ္ဂိုလ်သည်လည်း သံဃာ၌ အကျုံးဝင်၏ဟုနှလုံးထား၍ ဓမ္မကံကိုပြုသော သံဃာထေရ်၏အလိုအားဖြင့် ကျောင်းကိုပေးအပ်၏။ သံဃာ၏အလိုအားဖြင့် မပေးကောင်း သစေ သံဃော ကိဉ္စိ လဘိတွာ အာမိသဂရုကတာယ ဝါရေတိ၊ ဧကော ဘိက္ခု နိဝါရေတိ၊ သောဝ ဘိက္ခု ဣဿရော။ သံဃိကသု ဟိ ကမ္မေသု ယော ဓမ္မကမ္မံ ကရောတိ၊ သောဝ ဣဿရော-ဟူသော (ဋ္ဌ၊ စာ-၂၆၁) ကိုထောက်ပါဟူလိုသော် မလွှဲမူ၍ သံဃာထေရ်ကွယ်လွန်မူကား သံဃိက ဖြစ်၍ စီစဉ်လေ - ဤကား ညောင်ကန်ဆရာတော်၏ အယူအဆများ ဖြစ်သည်။ [သာရ- ၄၃၁၊ ၄၃၂-]
စာမျက်နှာ-355
ရ-သံဃဘေဒကက္ခန္ဓက
- ငှက်ပျောသီးသည် စင်စစ် ငှက်ပျောပင်ကို သတ်သကဲ့သို့
- ဝါးသီးသည် ဝါးပင်ကို သတ်သကဲ့သို့
- ကျူသီးသည် ကျူပင်ကို သတ်သကဲ့သို့
- ကိုယ်ဝန်သည် အဿတိုရ်မင်းမကို သတ်သကဲ့သို့ ပူဇော်သက္ကာရသည် ယုတ်မာသူကို သတ်၏။
ဒေဝဒတ်သည် ရဟန်းသံဃာအား မိမိအားလွှဲအပ်ရန် မြတ်စွာဘုရားအား လျှောက်ထားပြီးနောက် ပကာသနီယကံကို ခွင့်ပြုတော်မူ၏။ ရှင်သာရိပုတ္တရာအား ဒေဝဒတ်ကို ထင်ရှားအောင်ပြုရန် သမ္မုတိကံ ပြုရန် ခွင့်ပြု၏။ သွေးစိမ်းတည်စေ၏၊ နာဠာဂိရိဆင်ကို လွှတ်၏။ ဒေဝဒတ်သည် ပရိသတ်နှင့်တကွ ဒါယကာတို့အိမ်၌ တောင်း၍တောင်း၍စားသည်ကို အကြောင်းပြု၍ ရဟန်းတို့အား ဒါယကာတို့၏အိမ်၌ ရဟန်းသုံးပါး တစ်ပေါင်းတည်း ခံအပ်သောဘောဇဉ်ကို ခွင့်ပြု၏။ ထိုထက်လွန်မူ ဂဏဘောဇဉ်မည်၍ တရားအတိုင်း ဆုံးဖြတ်ရမည်။ [ပရိကပ္ပတော ဟိ တိဏ္ဏံ ဘုဉ္စိတုံ အနုဇာနာမိ၊ တတော ဥဒ္ဓံ ဂဏဘောဇနေမဝ ဟောတိ၊ တဿာပိ ဣဒမေဝ ဝုတ္တံ၊ ဣ အပုဗ္ဗ နတ္ထိ၊ “အကတဝိညတ္တိလက္ခံ တိဏံ ဘုဉ္စန္တာနံ ကိဉ္စာပိ တံ ဂဏဘောဇနံ နာမ န ဟောတိ၊ ဝိညတ္တိဝသေန ပန န ဝတီ”တိ လိက္ခိတံ။ (ဇီ၊ စာ-၅၃၂၊ ၅၃၃)
ဝတ္ထု (၅) မျိုးတောင်းခြင်း
အသက်ထက်ဆုံးတောကျောင်းနေရန်၊ (၂)၊ ပိဏ္ဍပါတ်၊ (၃) ပံသုကူ၊ (၄) ရုက္ခမူ ဓုတင်ဆောင်ရန်၊ (၅) ငါးအမဲကိုမစားရန် ဒေဝဒတ်က မြတ်စွာဘုရားအားတောင်းဆို၏။
(၁) အလိုရှိအံ့ - တောကျောင်းနေဖြစ်စေ၊ အလိုရှိအံ့-ရွာကျောင်းနေဖြစ်စေ၊ [ဒုဗ္ဗလအပ္ပထာမဖြစ်၍ ရွာကျောင်း၌သာ ဒုက္ခဿန္တကို ပြုနိုင်သူအား ရည်၍ခွင့်ပြုသည်။ ထိုသို့ခွင့်ပြုသဖြင့် အခြားသူတို့အတွက်လည်း တံခါးပွင့်သွား၏။ မဟဇ္ဈာသယ မဟုဿဟပုဂ္ဂိုလ်- မဟဗ္ဗလသမပ္ပဝတ္တာတုက အဓိဝါသနခန္တိသမ္ပန္န ဣဋ္ဌာနိဋ္ဌသမစိတ္တပုဂ္ဂိုလ်- ပဒပရမပုဂ္ဂိုလ်-(ယခုဘဝသာ-နောင်မဂ်ဖိုလ်၏ ဥပနိဿယဖြစ်ရန်)တို့ကား တောနှင့်သင့်လျှော်၏) ပိဏ္ဍပါတ်၊ ပံသုကူ၊ - လ - ခွင့်ပြုခြင်းတို့၌လည်း နည်းတူ။]
(၅) တိကောဋိပရိသုဒ္ဓ - ဒိဋ္ဌ၊ သုတ၊ ပရိသကိတ၊ အစွန်းသုံးပါးမှ စင်ကြယ်သော ငါးအမဲကို ခွင့်ပြု၏။ ရဟန်းတို့အတွက် သားငါးတို့ကိုသတ်၍ ယူလာသည်ကို မမြင်ခြင်းသည် အဒိဋ္ဌ၊ ထိုသို့ မကြားခြင်းသည် အသုတ၊ ဒိဋ္ဌပရိသင်္ကေတ သုတပရိသင်္ကေတ တဒုဘယဝိမုတ္တ ပရိသင်္ကေတမှလွတ်ခြင်းသည် အပရိသကိ
စာမျက်နှာ-356
တ။ ဒကာတို့ သားရှာ၊ ငါးရှာထွက်သည်ကိုမြင်၍ နောက်တစ်နေ့ ထိုရွာသို့ ဆွမ်းခံဝင်ရာ သားငါးဆွမ်းကိုလှူမူ - ရဟန်းတို့အတွက် ပြုလေသလောဟု သံသယရှိမူ ဒိဋ္ဌပရိသင်္ကေတ၊ မအပ်။ သံသယမရှိမူအပ်၏။ မခံယူ၍ ဒါယကာတို့ကမေးသော် အမှန်အတိုင်း ရည်ညွှန်းသားမဟုတ်ပါဟု လျှောက်လျှင်လည်း အပ်၏။ မိမိတို့စီးပွားရေးအတွက် စသည်ကြောင့်သာပြုပါသည်ဟု လျှောက်သည်ဟူ။
သားငါးရှာသည်ဟုကြား၏။ နောက်တစ်နေ့ ထိုရွာသို့ဆွမ်းခံဝင်၍ သားငါးလောင်းလှူရာ၌ ရဟန်းတို့အတွက် ပြုလေသလောဟု သံသယရှိမူ သုတပရိသင်္ကေတ၊ မအပ်။ ပရိသင်္ကေတမရှိမူ အပ်၏။ မိမိတို့စီးပွားရေးအတွက်စသည်ကြောင့်သာ ပြုပါသည်ဟုဆိုမူ အပ်၏။
ထိုကဲ့သို့ သားငါးရှာသည်ကို မြင်လည်းမမြင်၊ ကြားလည်းမကြား၊ ဆွမ်းခံသွား၍ လောင်းလှူမှ ပရိသင်္ကေတဖြစ်မူ ဒုဘယဝိမုတ္တ ပရိသကိတ မအပ်။ ပရိသကိတမရှိမူ ခံခြင်းငှာအပ်၏။ မိမိတို့စီးပွားရေးအတွက် မင်းဘေးစသည်ကြောင့်သာပြုပါသည်. - ပဝမံသကိုရ၍ ရဟန်းတို့အတွက် စီစဉ်ပါသည်ဟု လျှောက်မူ ခံခြင်းငှာ အပ်၏။ အလှူမင်္ဂလာစသည်တို့၌လည်း နည်းတူ။ - ယံယံ ဟိ ဘိက္ခူနံယေဝ အတ္ထာယ အကတံ၊ ယတ္ထ စ နိဗ္ဗေမတိကော ဟောတိ၊ တံ သဗ္ဗ ကပ္ပတိ။] (ပါ-သံဃဘေဒက၊ ဋ္ဌ၊ စာ- ၁၉၀)
ဘိက္ခုနံယေဝ အတ္ထာယာတိ ဧတ္ထ အဋ္ဌာနပယုတ္တာ ဝ-သဒ္ဓေါ၊ ဘိက္ခူနံ အတ္ထာယ အကတမေဝါတိ သမ္ဗဇ္ဇိတဗ္ဗ။ တသ္မာ “ဘိက္ခုနဉ္စ ဒဿာမ၊ မင်္ဂလာဒီနဉ္စ အတ္ထာယ ဘဝိဿတီ”တိ မိဿေတွာ ကတမိ န ဝတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗ။ ကေစိ ပန “ဘိက္ခူနံယေဝါတိ အဝဓာရဏေန ဘိက္ခုနဉ္စ အညေသဉ္စ အတ္ထာယ ကတံ ဝတီတိ ဝဒန္တိ၊ တံ န သုန္ဒရံ။ ယတ္ထ စ နိဗ္ဗမတိကော ဟောတီတိ ဘိက္ခူနံ အတ္ထာယ ကေတပိ သဗ္ဗေန သဗ္ဗ ပရိသကိတာဘာဝမာဟ။ တမေဝတ္ထိ အာဝိကာတုံ ‘သေစ ပနာ”တိ အာဒိ ဝုတ္တံ။ [ပဌမ သံဃဘေဒသိက္ခာပုဒ် (သာ၊ စာ-၃၅၉၊ ၃၆၀)]
[ဥဒ္ဒိဿ - ကျောင်းတစ်ကျောင်း၌ ရဟန်းတို့ကိုရည်၍ပြုလုပ်မူ သိသူတို့အတွက်ကား မအပ်။ မသိသူတို့အတွက်ကား အပ်၏။ အားလုံးသိမူ အားလုံးမအပ်၊ သီတင်းသုံးဘော်ငါးဦးတွင် တစ်ဦးဦးအတွက် ရည်၍ ပြုရာ၌ကား အားလုံးတို့အား မအပ်။ ရဟန်းတစ်ပါးအတွက်ရည်စူး၍ စီမံထားသော အသားကိုသိလျက် ထိုရဟန်းကခံယူပြီး အခြားရဟန်းအားလှူမူ ထို့နောက် အလှူခံရဟန်းက (မသိ၍) သဒ္ဓါတရားကိုရှေးရှု၍ ဘုဉ်းမူ ဒိဋ္ဌိအနာပတ္တိ၊ ယန္တိ ဥဒ္ဒိဿ ကတံ၊ တဿ အဘုတ္တတာယ အနာပတ္တိ၊ ဣတရဿ အဇာနနတာယ။ ကပ္ပိယမံသဿ ဟိ ပဋိဂ္ဂဏ အာပတ္တိ နတ္ထိ။ ဥဒ္ဒိဿကတဉ္စာနိတွာ ဘုတ္တဿ ပုစ္ဆာ ဉတ္တာအာပတ္တိဒေသနာ ကိစ္စံနာမ နတ္တိ၊ အကပ္ပိယမံသံ ပန အဇာနိတွာ ဘုတ္တေန ပုစ္ဆာ ဥတ္တာပိ အာပတ္တိ ဒေသတဗ္ဗာ။ ဥဒ္ဒိဿကတဉ္စိ ဉတွာ ဘုဉ္ဇတောဝ အာပတ္တိ၊ အကပ္ပိယမံသံ အဇာနိတွာ ဘုဉ္ဇန္တ ဿာပိ အာပတ္တိယေဝ။ တသ္မာ အာပတ္တိဘီရုကန ရူပံ သလ္လန္တေနပိ ပုစ္ဆိတွာဝ မံသံ ပဋိဂ္ဂဟတဗ္ဗ။ ပရိဘောဂကာလေ ပုစ္ဆိတွာ ပရိဘုဉ္စဿာမီတိ ဝါ ဂဟေတွာ ပုစ္ဆိတွာဝ ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗ။ (ပါ-သံဃဘေဒက၊ ဋ္ဌ၊ စာ-၁၉၁)
(ပရိဘောဂကာလေ -လ-ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗန္တိ ဝစနတော အကပ္ပိယမံသံ အဇာနိတွာ ဂဏှန္တဿ ပဋိဂ္ဂဟဏေန အနာပတ္တိ သိယာ။ အဇာနိတွာပိ ဘုဉ္စန္တဿေဝ ဟိ အာပတ္တိ ဝုတ္တာ ။ သာ၊ စာ-၃၆၀) ကသ္မာ ဒုဝိညေယျတ္တာ။ အစ္ဆမံသံ ဟိ သူကရမံသသဒိသံ ဟောတိ။ ဒီပိမံသာဒီနိပိ မိဂမံသာဒိသဒိသာနိ၊
စာမျက်နှာ-357
တသ္မာ ပုစ္ဆိတွာ ဂဟဏမေဝ ဝန္တိ ဝဒန္တိ) (ပါဌ ဒု စာ-၁၉၁) [ဣမိနာ အာပတ္တိ နတ္တီတိ ဒေဿတိ။ သာ၊ စာ-၃၆၀]
ဝိသဘာဂ နေရာ၌ နေသင့်ပါ၏
အရှင်သာရိပုတ္တရာ အရှင်မောဂ္ဂလာန်တို့ ဝဇ္ဇီတိုင်းသား ဘေဒါနုဝတ္တကရဟန်း (၅၀ဝ)ခေါ်ဆောင်ရန် ဒေဝဒတ်နောက်သို့သွားရာ သင့်လျှော်ရာ တစ်နေရာကိုယူ၍ ရှင်သာရိပုတ္တရာသည် ထိုင်၏ ... “အညတရံ အာသနံ ဂဟေတွာ နိသိန္နီ”တိ ဝစနတော ဝိသဘာဂဋ္ဌာနံ ဂတဿ ပေသလဿပိ ဘိက္ခုနော တေသံ အာသန နိသီဒိတုံ ဝဋတီတိ သိဒ္ဓိ။ (ဇီ၊ စာ-၅၃၃) ရှင်သာရိပုတ္တရာကား တမန်၏ အင်္ဂါ(၈)ပါးနှင့် ပြည့်စုံ၏။
တမန်အင်္ဂါ - နားထောင်တတ်၏။ ပြန်ပြောတတ်၏။ သင်ယူတတ်၏၊ ဆောင်တတ်၏၊ သိတတ်၏။ သိစေတတ်၏၊ အကျိုးစီးပွားရှိမရှိ၌လည်း လိမ္မာ၏။ ငြင်းခုံခြင်းကိုလည်း မပြုတတ်။ ဘေဒါနုဝတ္တကရဟန်းတို့အား ပဉ္စင်းပြန်မခံစေ၊ ထုလ္လစဉ်းအာပတ်ကိုသာ ဒေသနာကြားစေ။
ဘေဒကရဝတ္ထု (၁၀) ပါး
ဗောဓိပက္ခိယတရား -၃၇-ပါးသည် ဓမ္မ။
(၁) အဓမ္မကို ဓမ္မ (၂) ဓမ္မကို အဓမ္မ - [သုတ္တန်နည်း - အကုသလကမ္မပထ -၁၀- ပါး ကုသလကမ္မပထ -၁၀-ပါး သတိပဋ္ဌာန် ၄-ပါး သတိပဋ္ဌာန် -၃-ပါးစသည်ဟု ပြခြင်းသည် အဓမ္မ။
ဝိနည်း-ဘူတဝတ္ထုဖြင့် စောဒနာ၍ အောက်မေ့စေ၍ ဝန်ခံတိုင်းပြုသောကံသည် ဓမ္မ။ အဘူတဝတ္ထုဖြင့် မစောဒနာ မအောက်မေ့စေမူ၍ ဝန်မခံပဲ ပြုသောကံသည် အဓမ္မ။
(၃) အဝိနယကို ဝိနယ (၄) ဝိနယကို အဝိနယ - ဟုပြ၏။ [သုတ္တန်-ရာဂဝိနယ ဒေါသဝိနယ၊ မောဟဝိနယ၊ သံဝရပဟာန ပဋိသင်္ခါ-ဝိနယ။ ရာဂါဒိအဝိနယ အသံဝရ အပ္ပဟာန အပ္ပဋိသင်္ခါ အဝိနယ။ ဝိနည်း သမ္ပတ္တိလေးပါးသည် ဝိနယ၊ ဝိပ္ပတ္တိလေးပါးသည် အဝိနယ။
(၅) မြတ်စွာဘုရား မဟောအပ် မပြောအပ်သည်ကို ဟောအပ်ပြောအပ်၏။ (၆) ဟောအပ်ပြောအပ်သည်ကို မဟောအပ် မပြောအပ်ဟုပြ၏။ [သုတ္တန်-သတိပဋ္ဌာန် - ၄ - ပါး လ - မဂ္ဂင် ၈ပါး ဘာသိတ လပိတ။ သတိပဋ္ဌာန် - ၃-ပါး လ မဂ္ဂင် ၉ ပါး အဘာသိတ အလပိတ။ ဝိနည်း ပါရာဇိကလေးပါး - လ - နိဿဂ္ဂီ - ၃၀ လ - နိဿဂ္ဂီ - ၃၀ - သည် ဘာသိတ လပိတ။ ပါရာဇိက - ၃- ပါး လ- နိဿဂ္ဂီ ၃၁ပါး အဘာသိတ အလပိတ။
(၇) မြတ်စွာဘုရား မလေ့ကျက်အပ်သည်ကို လေ့ကျက်အပ်၏။ (၈) လေ့ကျက်အပ်သည်ကို မလေ့ကျက်အပ်ဟုပြ၏။ [သုတ္တန်- နေ့စဉ်ဖလသမာပတ် မဟာကရုဏာသမာပတ်ဝင်စားခြင်း ဗုဒ္ဓစက္ခုဖြင့် လောကကိုကြည့်ခြင်း အဋ္ဌပ္ပတ္တိအလျှောက် သုတ္တန်ဒေသနာ ဇာတကကထာ-အာစိဏ္ဏ-အနာစိဏ္ဏ။ ဝိနည်းပင့် ဖိတ်ရာ ဝါဆို၍ ပန်ကြား၍ ဒေသစာရီလှည့်ခြင်း ပဝါရဏာပြု၍လှည့်ခြင်း-အာဂန္တုကတို့နှင့် ပဋိသန္တာရပြုခြင်း- အာစိဏ္ဏ၊ မပြုခြင်းအနာစိဏ္ဏ။
စာမျက်နှာ-358
(၉) မြတ်စွာဘုရား မပညတ်အပ်သည်ကို ပညတ်အပ်၏၊ (၁၀) ပညတ်အပ်သည်ကို မပညတ်အပ်ဟုပြ၏။ [သုတ္တန်-သတိပဋ္ဌာန် • - ။ -] ပညတ္တ၊ အပညတ္တ။ ဝိနည်း - ပါရာဇိကလေးပါး (၁၁) အာပတ်မဟုတ်သည်ကို အာပတ်ဟု (၁၂) အာပတ်ကို အာပတ်မဟုတ်ဟုပြ၏။ [အနာပတ္တိဝါရ အာပတ္တိဝါရ (၁၃) လဟုကအာပတ်ကို ဂရုကအာပတ် (၁၄) ဂရုကအာပတ်ကို လဟုကအာပတ်ဟုပြ၏။ (၁၅) ခြွင်းချက်ရှိသော အာပတ်ကို [၆-ပုံ]ကို ခြွင်းချက်မရှိဟု (၁၆) ခြွင်းချက်မရှိသော အာပတ်ကို ခြွင်းချက်ရှိ၏ဟု (ပါရာဇိက) ။ ပြ၏ ။ (၁၇) ရုန့်ရင်းသော အာပတ်ကို (ပါ-သံဃာ) မရုန့်ရင်းသော အာပတ်ဟု (၅ပုံ) (၁၈) မရုန့်ရင်းသော အာပတ်ကို ရုန့်ရင်းသောအာပတ်ဟု ပြကုန်၏။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၁၁၃၊ ၁၁၄၊ ၁၁၅)
ထိုရဟန်းတို့သည် ဤဝတ္ထု (၁၈)မျိုးတို့ဖြင့် ဆွဲငင်ကုန်၏။ အယုတ်အားဖြင့် ဆွဲငင်ကုန်၏၊ အသီးအခြား ဥပုသ်ပြုကုန်၏။ အသီးအခြား ပဝါရဏာပြုကုန်၏၊ အသီးအခြား သံဃာကံပြုကုန်၏။ ဥပါလိ ဤမျှသော အခြင်းအရာဖြင့် သံဃာသည် ကွဲပြား၏။ အသင်းအပင်းရ၍ သံဃာကံ သီးခြားပြုသည်ဟူ] ။ [ဧဝံ အဋ္ဌာရသသု ဘေဒကရဝတ္ထုသု ယံကိဉ္စိ ဧကမ္ပိ ဝတ္ထု၊ ဒီပေတွာ တေန တေန ကာရဏေန- “ဣမံ ဂဏှထ၊ ဣမံ ရောစေထာ”တိ သညာပေတွာ သလာကံ ဂါဟာပေတွာ ဝိသုံ သံဃကမွေ ကတ သံဃော ဘိန္ဓော ဟောတိ။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၁၁၅)]
ဧတ္ထ စ သီမကသံဃေ အသန္နိပတိတေ ဝိသုံ ပရိသံ ဂဟေတွာ ကတဝေါဟာရာနုဿဝန သလာကါဟဿ ကမ္မံ ဝါ ကရောန္တဿ ဥဒ္ဒေသံ ဝါ ဥဒ္ဒိသန္တဿ ဘေဒေါ စ ဟောတိ၊ အာနန္တရိယကမ္မဉ္စ၊ သမဂ္ဂသညာယ ပန “ဝတီ”တိ သညာယ ဝါ ကရောန္တဿ ဘေဒေါဝ ဟောတိ။ န အာနန္တရိယကမ္မံ။ တေတာ ဦနပရိသာယ ကရောန္တဿ နေဝ သံဃဘေဒေါ၊ န အာနန္တရိယံ၊ သဗ္ဗန္တိမေန ဟိ ပရိစ္ဆေဒန နဝဇ္ဇံ ဇနာနံ ယော သံဃံ ဘိန္ဒတိ၊ တဿ အာနန္တရိယကမ္မံ ဟောတိ၊ အနုဝတ္တကာနံ အဓမ္မဝါဒီနံ မဟာသာဝဇ္ဇံ ကမ္မံ၊ ဓမ္မဝါဒိနော အနဝဇ္ဇာ။ (သာ၊ စာ-၄၂၂)
တသ္မာ အဓမ္မံ ဓမ္မောတိ အာဒိဒီပနေ ဝါ သံဃဘေဒေ ဝါ ဥဘောသုပိ ဝါ အဓမ္မဒိဋ္ဌိ ဝါ ဝေမတိကာ ဝါ ဟုတွာ တံ ဒိဋ္ဌိ ဝိမတိဉ္စ ဝိနိဓာယ ဓမ္မာတိ ပကာသေတွာ ဝုတ္တနယေန သံဃဘေဒံ ကရောန္တဿဝ အာနန္တရိယံ ဟောတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗ။ [တိ စာ - ၂၅၇]
ဘေဒကရဝတ္ထု တစ်ခုခုကိုပြ၍ စာရေးတံ ယူစေကာမျှဖြင့် သံဃဘေဒမဖြစ်၊ ထိုသို့ပြ၍ တစ်သိမ်တည်း၌ သံဃကံကို အသီးပြုမှသာ သံဃဘေဒဖြစ်၏ဟု သိအပ်၏။ ဥပုသ်ပဝါရဏာတို့၌ ဉတ်ပြီးသဖြင့် အပလောကနစသောကံ၌ ပန်ခြင်းစသော အမှုပြီးသဖြင့် သံဃဘေဒဖြစ်၏ဟု မှတ်အပ်၏။ ဓမ္မစသည်ကို အဓမ္မစသည်မှတ်၍ အဓမ္မစသည်ကိုလည်း ဓမ္မစသည်မှတ်၍ ပြအံ့၊ သံဃဘေဒမဖြစ်၊ စင်စစ်ကား ဓမ္မအဓမ္မ၏ အဖြစ်ကို သိလျက် ယုတ်မာသောအလိုရမ္မက်ကို အမှီပြု၍ ပြုမှသာ သံဃဘေဒဖြစ်၏။ [သာရ၊ စာ- ၄၄၅]
ပဉ္စဟုပါလိ အာကာရေဟိ သံယောဘိဇ္ဇတိ
(၁) ကံဖြင့် ကွဲ၏။ သံဃကံ -၄-မျိုး] (၂) ပါတိမောက်ပြခြင်းဖြင့် ကွဲ၏။ (၃) ဘေဒကရဝတ္ထုကို ပြောကြားသည်ဖြစ်၍ ကွဲ၏။ (၄) ထပ်ကာထပ်ကာ ကြားသဖြင့် ကွဲ၏။
စာမျက်နှာ-359
[“နနု တုမှေ ဇာနာထ မယှံ ဥစ္စာကုလာ ပဗ္ဗဇိတဘာဝံ ဗဟုဿုတဘာဝဉ္စ၊ မာဒိသော နာမ ဥဒ္ဓမ္မံ ဥဗ္ဗိနယံ သတ္ထု၊ သာသနံ ဂါဟေယျာတိ စိမ္ပိ ဥပ္ပာဒေတုံ တုမှာကံ ယုတ္တံ၊ ကိ မယ့် အဝီစိ နိလုပ္ပလဝနမိဝ သီတလော၊ ကိမဟံ အပါယတော န ဘာယာမီ”တိအာဒိနာ နယန ကဏ္ဌလေ ဝစီဘေဒံ ကတွာ အနုဿာ ဝနေန (ပရိဝါဋ္ဌစာ၊ ၂၂၂)] (၅) စာရေးတံမဲလှူ ယူစေသဖြင့် ကွဲ၏။ [ဧဝံ အနုဿာဝေတွာ တေသံ စိတ္တံ ဥပတ္ထမ္ဘေတွာ အနိဝတ္တိဓမ္မေ ကတွာ “ဂဏှထ ဣမံ သလာက” န္တိ သလာကဂ္ဂါဟေန] (ပရိဝါ-ဋ္ဌ၊ စာ-၂၂၂)
ကလေ ဝစီဘေဒံ ကတွာတိ ဧတေန ပါကဋံ ကတွာ ဘေဒကရဝတ္ထုဒီပနံ ဝေါဟရဏံ။ တတ္ထ အတ္တနာ ဝိနိစ္ဆတမတ္တံ ရဟဿဝသေန ဝိညာပနံ အနုဿာဝနန္တိ ဒေဿတိ။ (သာ၊ စာ-၄၈၉) ဗွီဟိ သံဃော ဘိဇ္ဇတီတိ ကမ္မေန စ သလာကါဟေန စ (ပရိဝါ-ဋ္ဌ၊ စာ-၂၂၈)
[တ္ထ စ ကမ္မမေဝ ဥဒ္ဒေသော ဝါ ပမာဏံ၊ ဝေါဟာရာနုဿာဝနသလာကဂ္ဂါဟာ ပန ပုဗ္ဗဘာဂါ။ အဋ္ဌာရသဝတ္ထုဒီပနဝသေန ဟိ ဝေါဟရန္တေ တတ္ထ ရုစိဇနနတ္ထံ အနုဿာဝေတွာ သလာကာယ ဂါဟိတာယပိ အဘိန္နာဝ ဟောတိ သံဃော၊ ယထာ ပန ဧဝံ စတ္တာရော ဝါ အတိရေက ဝါ သလာကံ ဂါဟေတွာ အာဝေဏိကံ ကမ္မံ ဝါ ဥဒ္ဒေသံ ဝါ ကရောတိ၊ တဒါ သံဃော ဘိန္ဓော နာမ ဟောတိ။] [ပရိဝါ - ဋ္ဌ၊ စာ- ၂၂၂၊ ၂၂၃]
ဝိနိဓာယ ဒိဋ္ဌိ
ဝိနိဓာယ ဒိဋ္ဌိ ကမ္မနာတိ တေသု အဓမ္မာဒီသု အဓမ္မာဒယော ဧတတိ ဧဝံ ဒိဋ္ဌိကောဝ ဟုတွာ တံ ဒိဋ္ဌိ ဝိနိဓာယ တေ ဓမ္မာဒိဝသေန ဒီပေတွာ ဝိသုံ ကမ္မံ ကရောတိ။ ဣတိ ယံ ဝိနိဓာယ ဒိဋ္ဌိ ကမ္မံ ကရောတိ၊ တေန ဧဝံ ကေတန ဝိနိာယ ဒိဋ္ဌိ ကမ္မေန သဒ္ဓိ ပဉ္စင်္ဂါနိ ဟောန္တိ (ဋ္ဌ၊ စာ-၂၂၃)
[ဓမ္မကို အဓမ္မ၊ အဓမ္မကို ဓမ္မ၊ ဝိနယကို အဝိနယ၊ အဝိနယကို ဝိနယပေါင်း - ၅ ဟူ] ဒတ္ထာပိ စ ဝေါဟာရာဒိအင်္ဂတ္တယံ ပုဗ္ဗဘာဂဝသေနေဝ ဝုတ္တံ၊ ကမ္ဗုဒ္ဒေသဝသေန ပန အတကိစ္စတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ [ပရိဝါ - ဠ၊ စာ-၂၂၃]
ကုစားကောင်းသူ
(၁) ဓမ္မကို အဓမ္မ (၂) အဓမ္မကို ဓမ္မ (၃) အဝိနယကို ဝိနယ (၄) ဝိနယကို အဝိနယ ဟုပြု၍ (၁)အယူကို မဆောက်တည်မူ၍ ကံပြု၏၊ (၂) အယူကို မဆောက်တည်မူ၍ ဆို၏။ (၃) အယူကို မဆောက်တည်မူ၍ ထပ်ကာထပ်ကာကြား၏။ (၄) အယူကို မဆောက်တည်မူ၍ စာရေးတံမဲ ယူစေ၏။ (နှစ်သက်ခြင်းအားရှိသောနှစ်သက်ခြင်း၊ အမှတ်ကို မဆောက်တည်မူ၍-နည်းတူ) ဤပုဂ္ဂိုလ်ကား အပါယ်၌ မဖြစ်လတံ့ (ပရိဝါ၊ စာ-၃၅၄)
စာမျက်နှာ-360
၉ - ဝတ္တန္ဓက
အာဂန္တုကဝတ် (၇၂)
(နောက်နံပါတ်သည် ဝတ်အရေအတွက်ကို ပြသောနံပါတ်ဖြစ်ပါသည်။)
(၁) အာဂန္တုကရဟန်းသည် ယခုအရံတွင်းသို့ဝင်အံ့ဟု ဖိနပ်ကိုချွတ်၍ နှိမ့်လျက်ခါပြီးလျှင်ယူ၍လည်းကောင်း၊ ထီးကိုပိတ်၍လည်းကောင်း၊ ဦးခေါင်းခြုံကိုဖွင့်၍လည်းကောင်း၊ သင်္ကန်းကိုပခုံး၌တင်၍လည်းကောင်း မနှေးမလျင် အရံတွင်းသို့ ကောင်းစွာဝင်ရမည်။
[ဣဒါနိ အာရာမံ ပဝိသိဿာမီတိ ဣမိနာ ဥပစာရသီမသမီပံ ဒေဿတိ၊ တသ္မာ ဥပစာရသီမံ ပတွာ ဥပါဟနာဩမုဉ္စနာဒိ သဗ္ဗ ကာတဗ္ဗ။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၁၁၄)
အာဂန္ဓုက - ဧကသ္မိံ ဂါမေ အညဝိဟာရတော အာဂတောပိ အာဂန္တုကာဝ၊ တတ္ထ ကေစိ ဧဝံ ဝဒန္တိ “အာဝါသိကော ကတ္ထစိ ဂန္ဓာ သေစေ အာဂတော၊ “တေနာပိ အာဂန္တုကဘတ္တံ ဘုဉ္ဇိတဗ္ဗ” န္တိ ဝုတ္တတ္တာ ဒူရာဂမနံ ဝုတ္တံ ဟောတိ၊ န ဂါမေ။ တသ္မာ န ယုတ္တန္တိ။ တေ ဝတ္တဗ္ဗာ အာဂန္တုကဘတ္တံ နာမ ဂဟဋ္ဌေဟိ ဌပိတံ။ ယသ္မိံ နိဗဒ္ဓံ၊ တတော အညဂါမတောတိ အာပန္နံ။ တထာ ဝိဟာရာဓိကာရတ္တာ အညဝိဟာရတော အာဂတောပိ အာဂန္တုကောဝါ”တိ အာစရိယာနံ သန္နိဋ္ဌာနံ (ဇီ၊ စာ-၅၃၅)
[ဂဟေတွာတိ ဥပါဟနဒဏ္ဍကေန ဂဟေတွာ၊ ဥပါဟနာပုဉ္စနာဠကံ ပုစ္ဆိတွာ ဥပါဟနာ ပုဉ္စိတဗ္ဗာတိ ကတရသ္မိံ ဌာနေ ဥပါဟနာပုဉ္စနစောဠန္တိ အာဝါသိကာ ဘိက္ခူ၊ ပုစ္ဆိတဗ္ဗာ။] (ဋ္ဌ၊ စာ-၁၁၄)
(၂) အရံတွင်းသို့ဝင်သောရဟန်းသည် ကျောင်းနေရဟန်းတို့သည် အဘယ်အရပ်၌ နေကုန်သနည်း ဟု ကောင်းစွာမှတ်သားရမည်။ (၃) ကျောင်းနေရဟန်းတို့သည် စည်းဝေးရာအရပ်၌ဖြစ်စေ၊ မဏ္ဍပ်၌ဖြစ်စေ၊ သစ်ပင်ရင်း၌ဖြစ်စေ နေကုန်အံ့။ ထိုအရပ်သို့သွား၍ သင့်လျော်ရာ၌ သပိတ်ကို ထားရမည်။ (၄) သင့်လျော်ရာ၌ သင်္ကန်းကို ထားရမည်။ (၅) လျောက်ပတ်သောနေရာကိုယူ၍ ထိုင်ရမည်။ (၆) အဘယ်သည် သောက်ရေနည်း၊ အဘယ်သည် သုံးရေနည်းဟု သောက်ရေသုံးရေကို မေးရမည်။
[ပါနီယံ ပုစ္ဆိတဗ္ဗန္တိ “ကိ ဣမိဿာ ပေါက္ခရဏီယာ ပါနီယံယေဝ ပိန္တိ၊ နဟာနာဒိပရိဘောဂမ္ဘီ ကရောန္တေ တိ ဧဝံ ပါနီယဥ္ေဝ ပရိဘောဇနီယဉ္စ ပုစ္ဆိတဗ္ဗ။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၁၁၇)] ပါနီယံ ပုစ္ဆိတဗ္ဗ ပရိဘောဇနီယံ ပုစ္ဆိတဗ္ဗန္တိ ဥဒ္ဓရိတွာ ဃသရာဝါဒိဂတံ သန္ဓာယ ပဌမံ၊ ဒုတိယံကူပတဠာကာဒိဂတန္တိ အာစရိယော။ (ဇီ၊ စာ-၅၃၅)
(၇) သောက်ရေကို အလိုရှိမူ သောက်ရေကို ယူ၍သောက်ရမည်။ (၈) သုံးရေကို အလိုရှိမူ သုံးရေကို ယူ၍ ခြေဆေးရမည်။ (၉) ခြေဆေးသောရဟန်းသည် လက်တစ်ဖက်ဖြင့် ရေလောင်းရမည်။
စာမျက်နှာ-361
(၁၀) လက်တစ်ဖက်ဖြင့် ခြေဆေးရမည်။ (၁၁) ထိုလက်ဖြင့်ပင် ရေကို မလောင်းအပ်။ (၁၂) ထိုလက်ဖြင့်ပင် ခြေကိုမဆေးအပ်။
(၁၃) ဖိနပ်သုတ်အဝတ်ကြမ်းကိုမေး၍ ဖိနပ်တို့ကိုသုတ်ရမည်။ (၁၄) ဖိနပ်တို့ကိုသုတ်သော ရဟန်းသည် ရှေးဦးစွာ ခြောက်သောအဝတ်ကြမ်းဖြင့် သုတ်ရမည်။ (၁၅) နောက်မှ စိုသောအဝတ်ကြမ်းဖြင့် သုတ်ရမည်။ (၁၆) ဖိနပ်သုတ်အဝတ်ကြမ်းကိုလျှော်၍ သင့်ရာ၌ဖြန့်ထားရမည်။ (၁၇) ကျောင်းနေရဟန်းက သီတင်းကြီးဖြစ်မူ ရှိခိုးရမည်။ (၁၈) သီတင်းငယ်ဖြစ်မူ ရှိခိုးခံရမည်။ (၁၉) တပည့်တော်အတွက် အဘယ်ကျောင်း၊ အိပ်ရာနေရာသည် ရောက်ပါသနည်းဟု ကျောင်းအိပ်ရာနေရာကို မေးရမည်။ (၂၀) နေဖူးသည်ကိုလည်းကောင်း၊ မနေဖူးသည်ကိုလည်းကောင်း မေးရမည်။ (၂၁) ဆွမ်းခံရွာကိုမေးရမည်။ (၂၂) ဆွမ်းခံရွာမဟုတ်သည်ကိုမေးရမည်။ [၂၁-ရွာဝေးသည်နီးသည်၊ စောစောထသွားရသည်၊ နေမြင့်မှသွားရသည်ကို မေးရမည်။ ၂၂- အဂေါစရော နာမ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိကာနံ ဝါ ဂါမော ပရိစ္ဆန္နဘိက္ခော ဝါ ဂါမော၊ ယတ္ထ ဒကဿ ဝါ ဒွိန္နံ ဝါ ဘိက္ခာ ဒိယျတိ၊ သောပိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗာ။] (ဋ္ဌ၊ စာ-၁၁၄)
(၂၃) သေက္ခဟုသမုတ်အပ်ကုန်သော ဒါယကာတို့ကို မေးရမည်။ (၂၄) ကျင်ကြီးစွန့်ရာဌာနကို မေးရမည်။ (၂၅) ကျင်ငယ်စွန့်ရာဌာနကို မေးရမည်။ (၂၆) သောက်ရေကို မေးရမည်။ (၂၇) သုံးရေကို မေးရမည်။ [၂၆ ကား အိုးစရည်း၌ ရှိသည်ကိုမေးသည်။ ၂၇ ကား ရေတွင်း၊ ရေကန်စသည်၌ ရှိသည်ကို မေးသည်ဟူ၏။ အထက်ပါ-ဋ္ဌ ဖွင့်သည် ဤနေရာ၏ အဖွင့်ဖြစ်၏။]
---
(၂၈) တောင်ဝှေးကို မေးရမည်။ (၂၉) ဘယ်အချိန်၌ဝင်ရမည်။ ဘယ်အချိန်ထွက်ရမည်ဟု သံဃာ၏ကတိကဝတ်ကို မေးရမည်။ [ကေသုစိ ဌာနေသု ဝါဠမိဂါ ဝါ အမနုဿာ ဝါ ဟောန္တိ၊ တသ္မာ ပုစ္ဆိတဗ္ဗ။] (ဋ္ဌ၊ စာ-၁၁၄) (၃၀) မနေဖူးသေးသောကျောင်းဖြစ်မူ တံခါးရွက်ကိုခေါက်ပြီးလျှင် တစ်မုဟုတ်မျှ ဆိုင်းငံ့ကာ မင်းတုပ်ကြီးကိုဖြုတ်လျက် တံခါးရွက်ကိုတွန်း၍ အပြင်၌ရပ်လျက်ကြည့်ရမည်။ (၃၁) ကျောင်းသည် အမှိုက်ရှိသော်လည်းကောင်း၊ ညောင်စောင်း၌ ညောင်စောင်းကိုတင်ထားသော်လည်းကောင်း၊ အင်းပျဉ်၌ အင်းပျဉ်ကို တင်ထားသော်လည်းကောင်း၊ ကျောင်းသည် အထက်၌အမှိုက်အစု ပြွမ်းသော်လည်းကောင်း စွမ်းနိုင်မူ သုတ်သင်မည်။ [စွမ်းနိုင်မူ တစ်ကျောင်းလုံး၊ မစွမ်းနိုင်မူ မိမိနေရာကိုသာဟူ။]
(၃၂) ကျောင်းကို သုတ်သင်သောရဟန်းသည် ရှေးဦးစွာ မြေအခင်းကိုထုတ်၍ သင့်ရာအရပ်၌ ထားရမည်။ (၃၃) ညောင်စောင်းအခြေခံတို့ကိုထုတ်၍ သင့်ရာ၌ထားရမည်။ (၃၄) ဘုံလျှိုခေါင်းအုံးကို ထုတ်ဆောင်၍ သင့်ရာအရပ်၌ ထားရမည်။ (၃၅) နိသီဒိုင်အိပ်ရာအခင်းကို ထုတ်ဆောင်၍ သင့်ရာအရပ်၌ထားရမည်။ (၃၆) ညောင်စောင်းကို ရိုရိုသေသေပြု၍ ကောင်းမွန်စွာ တံခါးရွက်တံခါးပေါင်တို့ကို မထိခိုက်စေဘဲ ထုတ်ဆောင်၍ သင့်ရာအရပ်၌ ထားရမည်။ (၃၇) အင်းပျဉ်ကို ထားရမည်။ (၃၈) ထွေခံကို (၃၉) မှီရာတံကဲပျဉ်ကို ထုတ်ဆောင်၍ သင့်ရာအရပ်၌ ထားရမည်။
(၄၀) မြေအခင်းကို ခင်းမြဲတိုင်းနေရာမှတ်လျက် ထုတ်ဆောင်၍ သင့်ရာအရပ်၌ ထားရမည်။ (၄၁) အကယ်၍ကျောင်း၌ ပိုးအိမ်ပင့်ကူမျှင်ရှိအံ့ ဗိတာန်မျက်နှာကြက်မှစ၍ ဖယ်ရှားအပ်၏။ (၄၂) လေသွန်တံခါးတိုက်လေးထောင့်တို့ကို ပွတ်တိုက်ရမည်။ (ဤမှစ၍ စာမျက်နှာ-၃၄ ဥပဇ္ဈာယဝတ်-နံပါတ် (၇၅ မှ ၈၅) တိုင် (၃၀) သောဝတ်တို့တည်း။ သို့အတွက် ဤ၌ဝတ် ၄၂+၃၀ = ၇၂ ပါးတည်း။)
စာမျက်နှာ-362
အာဝါသိကဝတ် (၂၀ + ၁၅)
(၁) အာဝါသိကရဟန်းသည် အာဂန္တုကသီတင်းကြီးရဟန်းကိုမြင်သော် နေရာခင်းရမည်။ [ဤဝတ် အလုံးစုံ၌ သီတင်းကြီးလာမူ စီဝရကမ္မ နဝကမ္မတို့ကိုထား၍ ပြုရမည်။ စေတီကိုတံမြက်လှည်းနေသော်လည်း ထား၍ ပြုရမည်။ သီတင်းကြီးက စေတီကိုတံမြက်သာဆက်လှည်းရန်ခွင့်ပြုမူ လှည်းအပ်၏။ ဂိလာနအား လုပ်ကျွေးဆေးပေးနေမူ သိပ်မနာကျင်မူဆေးကိုထား၍ ဝတ်ပြုရမည်။ မဟာဂိလာနဖြစ်မူ ဆေးသာပေးလေ၊ ခွင့်ပြုမူကား အပ်၏။]
(၂) ခြေဆေးရေကို ခြေဆေးအင်းပျဉ်ကို ခြေပွတ်အိုးခြမ်းကို အနီး၌ထားရမည်။ [ခြေကိုလည်းဆေးပေးအပ်သည်သာ၊ ဆေးပြီး မိမိဆီရှိမူမိမိဆီဖြင့်၊ မရှိမူ ထိုသီတင်းကြီးဆီဖြင့် လိမ်းကျံပေးရမည်။] (၃) ခရီးဦးကြိုဆို၍ သပိတ်သင်္ကန်းကို လှမ်းယူရမည်။ (၄) သောက်ရေဖြင့် မေးရမည်။ [တစ်ကြိမ်ဆောင်သည်ကို အကုန်သောက်မူ နောက်တစ်ကြိမ် ထပ်မေးရမည်။] (၅) စွမ်းနိုင်မူ ဖိနပ်ကိုသုတ်ရမည်။ [ဥပါဟနာပုဉ္စနံ ပန အတ္တနော ရုစိဝသေန ကာတဗ္ဗ၊ တေနေဝ ဟေတ္ထ သစေ ဥဿဟတီတိ ဝုတ္တံ။ တသ္မာ ဥပါဟနာ အပုဉ္စဿာပိ အနာပတ္တိ။] (ဋ္ဌ၊ စာ-၁၁၈)
(၆) ဖိနပ်ကိုသုတ်သောရဟန်းသည် ရှေးဦးစွာခြောက်သောအဝတ်ဖြင့် သုတ်ရမည်။ (၇) နောက်မှ စိုသောအဝတ်ကြမ်းဖြင့် သုတ်ရမည်။ (၈) ဖိနပ်သုတ်အဝတ်ကြမ်းကို လျှော်ပြီးလျှင် သင့်ရာ၌ ဖြန့်ထားရမည်။ (၉) အာဂန္တုကသီတင်းကြီးရဟန်းကို ရှိခိုးရမည်။ [စင်စစ်ကား - ယပ်လေဖြင့်လည်းလုပ်ကျွေးအပ်ပါ၏။ ခြေ၊ လက်၊ ခေါင်းပိုင်း သုံးကြိမ်လုပ်ကျွေးရမည်။ တော်ပြီဟုပြောမူ နည်းနည်းလျော့၍ တစ်ဖန်ပြောပြန်မူ နည်းနည်းလျော့ပြန်၍ တတိယအကြိမ်တော်ပြီဟုပြောမူ ယပ်ကိုချထားအပ်၏။ ထို့နောက် ခြေဆေးကိုလည်း ဆေးပေးအပ်သည်သာ ဆီဖြင့် လိမ်းကျံပေးရမည်။]
(၁၀) ထိုကျောင်းသည် အရှင်အတွက်ရောက်၏ဟု ကျောင်းအိပ်ရာနေရာကို ခင်းရမည်။ [ခင်းရမည် မေးလျှင်ပြောကြားရမည်ဟူလို]။ (၁၁) နေဖူးသည်ကိုလည်းကောင်း၊ မနေဖူးသည်ကိုလည်းကောင်း ပြောရမည်။ (၁၂) ဆွမ်းခံရွာကို (၁၃) ဆွမ်းခံရွာမဟုတ်သည်ကို (၁၄) သေက္ခဟုသမုတ်အပ်ကုန်သော ဒါယကာတို့ကို (၁၅) ကျင်ကြီးစွန့်ရာအရပ်ကို (၁၆) ကျင်ငယ်စွန့်ရာအရပ်ကို (၁၇) သောက်ရေကို (၁၈) သုံးဆောင်ရေကို (၁၉) တောင်ဝှေးကို (၂၀) ဤအချိန်၌ဝင်ရမည်၊ ဤအချိန်၌ထွက်ရမည်ဟု သံဃာ၏ကတိကဝတ်ကို ပြောရမည်။
သီတင်းငယ်ဖြစ်မူ (၁) ဤနေရာ၌ သပိတ်ကိုထားလော၊ ဤနေရာ၌ သင်္ကန်းကိုထားလော၊ ဤကား နေရာတည်း ထိုင်လော-ဟု ထိုင်လျက်ပင်ပြောကြားရမည်။ (၂) သောက်ရေကို (၃) သုံးရေကို [ဧတံ ပါနီယံ ဂဟေတွာ ပိဝါဟီတိ အာစိက္ခိတဗ္ဗ၊ ပရိဘောဇနီယေပိ သေဝနယော။] (ဋ္ဌ၊ စာ-၁၁၈) (၄) ဖိနပ်သုတ်အဝတ်ကြမ်းကို ပြောကြားရမည်။ (၅) အာဂန္တုကရဟန်းကို ရှိခိုးစေရမည်။ (၆) ဤကျောင်းသည် သင့်အတွက်ရောက်၏ဟု ကျောင်းအိပ်ရာနေရာကို ပြောကြားရမည်။ (၁၁ မှ ၂၀ ထိ ၉ ခု တူ၏။ ၆+၉=၁၅ ပါး) သတိ [မဟာအာဝါသေပိ အတ္တနော သန္တိကံ သတ္တဿ အာဂန္တုကဿ ဝတ္တံ အကာတုံ န လဘတိ]
စာမျက်နှာ-363
(၃) ဂမိကဝတ် (၉)
(၁) ခရီးသွားရဟန်းသည် သစ်ဘဏ္ဍာမြေဘဏ္ဍာတို့ကို သိမ်းဆည်း၍ တံခါးမ လေသာပြတင်းကို ပိတ်လျက် ကျောင်းအိပ်ရာနေရာကိုပန်ကြား၍ ဖဲသွားရမည်။ [တံ သဗ္ဗ (သစ်ဘဏ္ဍာ မြေဘဏ္ဍာ) အဂ္ဂိသာလာယ ဝါ အညတရသ္မိံ ဝါ ဂုတ္တဋ္ဌာနေ ပဋိသာမေတွာ ဂန္တတ္ထံ၊ အနောဝဿက ပဒရေပိ ဌပေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ သေနာသနံ အာပုစ္ဆိတဗ္ဗန္တိ ဧတ္ထ ယံ ပါသာဏပိဋ္ဌိယံ ဝါ ပါသာဏတ္ထမ္ဘေသု ဝါ ကတသေနာသနံ၊ ယတ္ထ ဥပစိကာ နာရောဟန္တိ၊ တံ အနာပုစ္ဆန္တဿာပိ အနာပတ္တိ။] (ဋ္ဌ၊ စာ-၁၁၈)
(၂) ရဟန်းမရှိမူ သာမဏေကို (၃) မရှိမူ အရံစောင့်ကို (၄) မရှိမူ ဥပါသကာကို ပန်ကြားရမည်။ (၅) ရဟန်း သာမဏေ အရံစောင့် ဥပါသကာ တစ်စုံတစ်ယောက်မျှ မရှိမူ-ကျောက်ခဲလေးလုံးတို့၌ ညောင်စောင်းကိုခင်း၍ ညောင်စောင်းတစ်ခု၌ ညောင်စောင်းတစ်ခုကိုတင်၍ အင်းပျဉ်တစ်ခု၌ အင်းပျဉ်တစ်ခုကို တင်၍ အိပ်ရာနေရာကို အပေါ်၌ပုံ၍ သစ်ဘဏ္ဍာမြေဘဏ္ဍာတို့ကိုသိမ်းဆည်း၍ တံခါးမ လေသာပြတင်းကို ပိတ်၍ဖဲသွားရမည်။ [စတူသု ပါသာဏကသူတိအာဒိ ဥပစိကာနံ ဥပ္ပတ္တိဋ္ဌာနေ ပဏ္ဏသာလာဒိသေနာသနေ ကတ္တဗ္ဗကာရဒဿနတ္ထံ ဝုတ္ထံ။] (ဋ္ဌ၊ စာ-၁၁၈)
(၆) ကျောင်းကို မိုးစွတ်သော် စွမ်းနိုင်မူ မိုးရမည်။ (၇) ဘယ်သို့မိုးရမည်နည်းဟုကြောင့်ကြသော်လည်း စိုက်ရမည်။ (၈) ဤနည်းဖြင့် အမိုးရလျှင်ကောင်း၏။ မရမူ မိုးမစိုသောနေရာ၌ ကျောက်ခဲလေးလုံးတို့၌ ညောင်စောင်း ပိတ်လျက် ဖဲသွားရမည်။
(၇) ကျောင်းအလုံးစုံကို မိုးစွတ်သော် စွမ်းနိုင်မူ အိပ်ရာနေရာကို ရွာသို့ဆောင်ရမည်။ (၈) ဆောင်ရန်ကြောင့်ကြသော်လည်း ပြုရမည်။ (၉) ရမူကောင်း၏၊ မရမူ-လွင်တီးခေါင်၌ ကျောက်ခဲလေးလုံးတို့၌ ညောင်စောင်းကိုခင်း၍ ညောင်စောင်းတစ်ခု၌ ညောင်စောင်းတစ်ခုကိုတင်၍၊ အင်းပျဉ်တစ်ခု၌ အင်းပျဉ်တစ်ခုကို တင်၍ အိပ်ရာနေရာကို အပေါ်၌ပုံ၍ သစ်ဘဏ္ဍာမြေဘဏ္ဍာတို့ကို သိမ်းဆည်း၍ အပေါင်စသော အစိတ်အပိုင်းတို့လည်း ကြွင်းတန်ကုန်ရာ၏ဟု နှလုံးသွင်း၍ မြက်ဖြင့်သော်လည်းကောင်း၊ သစ်ရွက်ဖြင့်သော်လည်းကောင်း ဖုံးအုပ်၍ သွားရမည်။
(၄) အနုမောဒနာဝတ် (၄)
နောက်နံပါတ်သည် (ဝတ်အရေအတွက်ကို ပြသည်)
(၁) ဆွမ်းစားဇရပ်၌ အနုမောဒနာပြုခြင်းငှာ၊ (၂) မထေရ်ကြီးရဟန်းကို အနုမောဒနာပြုခြင်းငှာ (၃) အနုမောဒနာပြုရဟန်းနှင့်အတူ ဆွမ်းစားဇရပ်၌ မထေရ်ကြီး မထေရ်ငယ်ရဟန်းလေးပါး ငါးပါးတို့ ဆိုင်းငံ့စိမ့်သောငှာ၊ (၄) ပြုဖွယ်ကိစ္စရှိသော် ဆိုင်းငံ့နေရသောရဟန်းသည် အနီး၌ရှိသော ရဟန်းကိုပန်ကြား၍ သွားရန်ခွင့်ပြု၏။
စာမျက်နှာ-364
[အနုမောဒနာပြုရန် သံဃာ, ထေရ်နေခဲ့သော် ထေရ်စဉ်အောက်လေးပါ။ - အနုထေရ်နေခဲ့သော် မဟာထေရ်နှင့်အောက်(၃)ပါး - ပဉ္စမထေရ်နေခဲ့သော် အထက် (၄)ပါး - သံဃာထေရ်က သီတင်းငယ်အား အနုမောဒနာပြုရန် တိုက်တွန်းသော် သံဃာထေရ်မှစ၍ လေးပါးနေခဲ့ရမည်။ အနုမောဒကရဟန်းက ဂစ္ဆထ ဘန္တေ၊ အာဂမေတဗ္ဗကိစ္စံ နတ္ထိ - ဟုဆိုမူ သွားအပ်၏။ မဟာထေရ်က သွားကြစို့ဟုဆိုသော် ကြွကြပါဟုဆိုမူလည်း အပ်သည်ပင်။ ရွာပကစောင့်မည်ဟု နှလုံးသွင်း၍လည်း ရွာပသို့သွား၍ တပည့်တို့ကို သင်တို့သာစောင့်ရစ်လေလောဟုဆို၍လည်း သွားအပ်သည်သာ။]
လက္ခဏာ [သစေ ပန မနုဿာ အတ္တနော ရုစိကေန ကန အနုမောဒနံ ကာရေန္တိ၊ နေဝ တဿ အနုမောဒတော အာပတ္တိ၊ န မဟာထေရဿ ဘာရော ဟောတိ၊ (အနုမောဒကံ အာဂမတုံ န ဘာရောတိ၊ စာ-၂၅၈) ဥပနိသိန္နကထာယမေ၀ (အနီး၌နေလျက် ဟောပေသောရဟန်းသာလျှင်) ဟိ မနုဿသု ကထာပေန္တေသု မဟာထေရော အာပုစ္ဆိတဗ္ဗော။ မဟာထေရေန စ အနုမောဒနာယ အဇ္ဈိဋ္ဌာဝ အာဂမေတဗ္ဗောတိ ဣမေတ္တ လက္ခဏံ။] (ဋ္ဌ၊ စာ-၁၁၉)
ဥပနိသိန္နကထာ နာမ ဗဟူသု သန္နိပတိတေသု ပရိကထာကထနံ။ [သာ၊ စာ-၄၂၃] ဘတ္တ အနုမောဒတောတိ ဧတ္ထ ဒါနပတိနာ ယာစိတေန ဒရေန ဝုဍ္ဎ အနာပုစ္ဆိတွာ ဂဟေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ (သာရ၊ စာ-၄၄၆)
မနုဿာ အတ္တနော ဇာနနကဘိက္ခုံ၊ အာပုစ္ဆန္တိ၊ တေန ထေရံ အာပုစ္ဆိတွာ ကေထေတဗ္ဗ။ သေစ သံဃတ္ထရော “ဘန္တေ ဣမေ ပခုံ ပုစ္ဆန္တိ”တိ-ပုဋ္ဌာ-“ကထေဟီ”တိ ဝါ ဘဏတိ၊ တုဏီ ဝါ ဟောတိ၊ ကထေတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ အန္တရဃရေ အနုမောဒနာဒီသုပိ သေဝ နယော။ [ဥပေါသထက္ခန္ဓကဋ္ဌ၊ စာ-၃၃၉၊ ၃၄၀]
(၅) ဘဂ္ဂဝတ် (၁)
(၁) အရံ၌ အချိန်ကိုကြားလျှောက်မူ ထက်ဝန်းကျင်မှ အဝန်းညီစွာ သင်းပိုင်ကို ဝတ်၍ ခါးပန်းကို ဖွဲ့၍ နှစ်ထပ်ပြု၍ သင်္ကန်းကြီးတို့ကိုရုံ၍ ကမ္ပတ်သီးကိုတပ်၍ ဆေးကြောပြီးလျှင် သပိတ်ကိုယူ၍ မနှေးမလျင်ရွာတွင်းသို့ ကောင်းစွာဝင်ရမည်။
[ဘတ္တဂ္ဂဝတ္တေ အန္တောဂါမော ဝါ ဟောတု ဝိဟာရော ဝါ၊ မနုဿာနံ ပရိဝိသနဋ္ဌာနံ (ဋ္ဌ၊ စာ-၁၁၉) (မနုဿာနံ ပရိဝိသနဋ္ဌာနန္တိ ယတ္ထ မနုဿာ သပုတ္တဒါရာ အာဝသိတွာ ဒေန္တိ။ (သာ၊ စာ-၄၂၃) (ဖီ၊ စာ-၅၃၅) ယတ္ထ အန္တောဝိဟာရေပိ မနုဿာ သပုတ္တဒါရာ အာဝသိတွာ ဘိက္ခူ၊ နေတွာ ဘောဇေန္တိ - (တိ၊ စာ-၂၅၈) ဂစ္ဆန္တေန စီဝရံ ပါရုပိတွာ ကာယဗန္ဓနံ ဗန္ဓနမေဝ ဝတီတိ အဋ္ဌကထာသု ဝုတ္တံ။] (ဋ္ဌ၊ စာ-၁၁၉) (သုပ္ပဋိစ္ဆန္နသိက္ခာပုဒ်နှင့် အညီဟူ၏။ သာရ၊ စာ-၄၄၆)
(၂) ကျော်တက်၍ မထေရ်ကြီးရဟန်းတို့၏ ရှေ့မှရှေ့မှ မသွားအပ်၊ (၃) ရွာတွင်း၌ ကောင်းစွာဖုံးလွှမ်းလျက်၊ (၄) ကောင်းစွာဣန္ဒြေစောင့်ထိန်းလျက် မျက်လွှာချလျက် သွားရမည်၊ (၅) ရွာတွင်း၌ သင်္ကန်းကို ပင့်လျက် မသွားအပ်၊ (၆) ရွာတွင်း၌ ပြင်းပြစွာရယ်မောလျက် မသွားအပ်၊ (၇) ရွာတွင်း၌ ငယ်သောအသံရှိသည်ဖြစ်၍ သွားရမည်။
စာမျက်နှာ-365
(၈) ကိုယ်ကိုလှုပ်၍လှုပ်၍ (၉) မောင်းကို (၁၀) ဦးခေါင်းကို လှုပ်၍လှုပ်၍ မသွားအပ်၊ (၁၁) ခါးထောက်၍၊ (၁၂) ခေါင်းမြီးခြုံ၍၊ (၁၃) ဖဝါးစွန်းဖြင့် နင်း၍ မသွားအပ်။
(၁၄) ရွာတွင်း၌ ကောင်းစွာဖုံးလွှမ်းလျက် နေထိုင်ရမည်။ (၃-၁၂၉+၁၄=၂၃) (၂၄) ရွာတွင်း၌ အာယောဂပတ်ဖွဲ့လျက် မနေထိုင်အပ်။ (၂၅) မထေရ်ကြီးရဟန်းတို့ကို တိုးဝှေ့လျက် မနေထိုင်အပ်။ [မဟာထေရ်နေရာနှင့်ညီ၍ နေရာများမူ ၁ -၂ နေရာစာချန်၍ထိုင်၊ ရဟန်းတို့ကို ရေတွက်၍ ခင်းထားသည့် နေရာတို့၌ မထိုင်ဘဲ မဟာထေရ်က ထိုင်ဟုပြောမှထိုင်၊ မပြောမူ-ဣဒံ ဘန္တေ အာသနံ ဥက္ကံ-ဟု ပြောရမည်။ ထိုင်ဟုဆိုမူထိုင်၊ ပန်ပါလျက်မဆိုမူ ထိုင်သူအား အနာပတ္တိ။ မဟာထေရ်အားသာ အာပတ်-နဝကော ဟိ ဧဝရူပ အာသနေ အနာပုစ္ဆာ နိသီဒန္တော အာပဇ္ဇတိ၊ ထေရော အာပုစ္ဆိတေ အနနုဇာနန္တော။] (ဋ္ဌ၊ စာ-၁၁၉)
ဣဒံ ဘန္တေ အာသနံ ဥစ္စန္တိ အာသန္ဓေ သမဘူမိဘာဂ ပညတ္တံ ထေရာသနေန သမကံ အာသန သန္ဓာယ ဝုတ္တံ၊ ထေရာသနတော ပန ဥစ္စတရေ အာပုစ္ဆိတွာပိ နိသီဒိတုံ န ဝဋ္ဋတိ၊ ယဒိ တံ အာသန္နမ္ပိ နီစတရံ ဟောတိ၊ အနာပုစ္ဆာပိ နိသီဒိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ [တိ၊ စာ-၂၅၉]
(၂၆) ရွာတွင်း၌ သင်္ကန်းကြီးကိုဖိလျက်လည်း မနေထိုင်အပ်။ [ရုံထားသော သင်္ကန်းကြီးကို မ၊မဘဲ မထိုင်ရဟူ] (၂၇) ရေပေးလတ်သော် [သပိတ်ဆေးရေ လက်နှစ်ဖက်တို့ဖြင့် သပိတ်ကိုကိုင်၍ (သိမ်းဆည်း၍) ရေကိုခံရမည်။ [ဒက္ခိဏောဒကံ ပန ပုရတော အာဓာရက ပတ္တံ ဌပေတွာ ဂဟေတဗ္ဗ။] (ဋ္ဌ၊ စာ-၁၂၀) (၂၈) နှိမ့်၍ မထိခိုက်မိစေပဲ သပိတ်ကိုကောင်းစွာ [ဥဒကသဒ္ဒံ အကရောန္တေန] ဆေးရမည်။ (၂၉) လက်ဆေးခံရှိမူ လက်ဆေးခံကို ရေမစိုပါစေလင့်၊ အနီးရှိရဟန်းတို့ကို ရေမစိုပါစေကုန်လင့်၊ သင်္ကန်းကြီးကို ရေမစိုပါစေလင့်ဟု လက်ဆေးခံ၌နှိမ့်၍ ရေကိုလောင်းရမည်။ (၃၀) လက်ဆေးခံမရှိမူ အနီးရှိရဟန်းတို့ကို ရေမစိုပါစေလင့်၊ သင်္ကန်းကြီးကို ရေမစိုပါစေလင့်ဟု မြေ၌နှိမ့်၍ ရေကိုသွန်းလောင်းရမည်။ (၃၁) ဆွမ်းလှူလတ်သော် လက်နှစ်ဖက်တို့ဖြင့် သပိတ်ကိုကိုင်၍ ဆွမ်းကိုခံရမည်။ (၃၂) ဟင်းအတွက် နေရာထားရမည်။ [ယထာ သူပဿ ဩကာသော ဟောတိ၊ ဧဝံ မတ္တာယ သြဒနော ဂဏ္ဌိတဗ္ဗောတိ အတ္ထော။] (ဋ္ဌ၊ စာ-၁၂၀)
(၃၃) ထောပတ်သည်လည်းကောင်း။ ဆီသည်လည်းကောင်း လက်သုတ်သည်လည်းကောင်း ရှိမူ ရဟန်းအားလုံးတို့အား အညီအမျှ ပြည့်စုံပါစေဟု မထေရ်ကြီးသည် ပြောရမည်။ [ဣဒံ န ကေဝလံ သမ္ပိ အာဒီသုယေဝ၊ ဩဒနေပိ ဝတ္ထံ။ သဒ္ဓိအာဒီသု ပန ယံ အခွံ ဟောတိ၊ ဧကဿ ဝါ ဒွိန္နံ ဝါ အနုရူပကံ သဗ္ဗေသံ သမကံ သမ္ပာဒေဟီတိ ဝုတ္တေ မနုဿာနံ ဝိဟေသာ ဟောတိ၊ တသ္မာ တာဒိသံ သင်္က ဝါ ဒွိတ္တံ ဝါ ဂဟေတွာ သေသံ န ဂဟေတဗ္ဗ။] (ဋ္ဌ၊ စာ-၁၂၀)
(၃၄) ဆွမ်းကို ကောင်းမွန်စွာခံရမည်။ (၃၅) သပိတ်၌ အမှတ်ရှိလျက်ဆွမ်းကို ခံရမည်။ (၃၆) ဟင်းနှင့်ညီမျှသောဆွမ်းကို ခံရမည်။ (၃၇) သပိတ်အနားရေးနှင့်ညီသောဆွမ်းကို ခံရမည်။ (၃၈) ရဟန်းအားလုံးတို့အတွက် ဆွမ်းမရောက်မီ မထေရ်ကြီးသည် ဆွမ်းမစားအပ်။ [ပိုင်းခြားအပ်သောရဟန်းရှိသော ဆွမ်းစားဇရပ်၌ လူတို့က ရဟန်းအားလုံးတို့အားရောက်စေ၍ လှူလိုကုန်(ရှိခိုးလိုကုန်-ကွဲ)သည်ကို ရည်သည်။ မဟာဘတ္တဖြစ်၍ တစ်နေရာ၌ဆွမ်းစား၍ တစ်နေရာ၌ရေကိုလှူမူ အလိုရှိတိုင်းချမ်းသာစွာ ဘုဉ်းနိုင်၏။]
စာမျက်နှာ-366
(၃၉) ဆွမ်းကို ရိုသေစွာစားရမည်။ (-သေခိယ ဘောဇနပဋိသံယုတ္တသိက္ခာပုဒ်များ-၃၁ မှ ၅၅ တိုင်= ၂၄ ပါးလာ၏။ ၃၉+၂၃=၆၂)။ (၆၃) ရဟန်းအားလုံးတို့သည် ဆွမ်းစားမပြီးမီ မထေရ်ကြီးသည် ရေကို (သပိတ်ဆေးရေ)မခံအပ်။ [ရေငတ်၍ နင်၍ သောက်ရေကိုသောက်ပြီး လက်မဆေးရ။ ဒကာတို့က သပိတ်ကိုလည်းကောင်း၊ လက်ကိုလည်းကောင်း ဆေးပါဟုပြောမူ ရဟန်းတို့ကမူလည်း အရှင်ဘုရားတို့ ရေကိုခံယူပါကုန်ဟုပြောမူ အပ်ပါ၏။ (၆၄) ရေပေးလတ်သော် လက်နှစ်ဖက်တို့ဖြင့် သပိတ်ကိုကိုင်လျက် ရေကိုခံရမည်။ [၆၅-၆၆-၆၇=၂၈-၂၉-၃၀ နှင့်တူ] (၆၈) ဆွမ်းလုံးပါသော သပိတ်ဆေးရေကို ရွာတွင်း၌ မစွန့်အပ်။
(၆၉) ပြန်သွားသော် ရဟန်းငယ်တို့သည် ရှေးဦးစွာပြန်ရမည်။ ဤကျဉ်းမြောင်းသောအိမ်တို့၌ မထေရ်တို့ ထွက်ရာလမ်းမရှိ၍ ဆိုခြင်းဖြစ်သည်။ ဤသို့ထွက်သော် ရဟန်းငယ်တို့က တံခါး၌တည်၍ မထေရ်တို့ ထွက်လတ်ကုန်သော် အစဉ်သဖြင့် သွားအပ်၏။ မထေရ်တို့က အဝေး၌နေကုန်၍ သီတင်းငယ်တို့က အိမ်တွင်း၌ ထိုင်ကုန်မူ ထေရာသနမှစ၍ အစဉ်အတိုင်းထွက်ရမည်။ ကိုယ်ချင်းမထိခိုက်စေဘဲ အကြား၌ လူသွားနိုင်အောင် ချဲ့၍ အစဉ်အတိုင်းသွားရမည်။] [၇၀ မှစ၍ သုပ္ပဋိစ္ဆန္နသိက္ခာပုဒ်မှ ဥက္ကဋိကာယတိုင် သွားပုံသိက္ခာပုဒ် (ဂမိဿာမိ) ၁၂ ခုလာ၏။ ၆၉+၁၂ = ၈၁ ပါး။]
လက်နှစ်ဖက်ဆွမ်းကို ခံယူရမည်ဟူရာ - ဣဒံ ဟတ္ထတလေ ဝါ ပစ္ဆိပိဋ္ဌိအာဒိဒုဿဏ္ဏိတာဓာရေ ဝါ ပတ္တံ ဌပတွာ ဩဒနဿ ဂဟဏကာလေ ပတ္တဿ အပတနတ္ထာယ ဝုတ္တံ၊ သုသဇ္ဇိတေ ပန အာဓာရ ပတ္တံ ဌပေတွာ ဧကေန ဟတ္ထန တံ ပရာမသိတာပိ သြဒနံ ပဋိဂ္ဂဟေတုံ ဝဋ္ဋတိဒဝ။ ရေ၌ လည်းနည်းတူ။ [တိ၊ စာ-၂၅၉]
အကြားတွင်ရေသောက်၍ ဆွမ်းဆက်စားခြင်းငှာအပ်၏။ ပေါတ္ထကေသု ပန “ပါနီယံ ပိဝိတွာ ဟတ္ထာ န ဓောဝိတဗ္ဗာ” တိ လိခန္တိ၊ တံ ပုရိမဝစေနေန န သမေတိ ပရိယောသာနေ ဥဒကဿဝ “ဟ တ္ထဓာဝနဥဒက”န္တိ ဝုတ္တတ္တာ။ [တိ၊ စာ-၂၅၉]
ဟတ္ထာ ဓောဝိတဗ္ဗာတိ ပါဌေန ဘဝိတဗ္ဗန္တိ အမှာကံ ခန္တီ။ (သာ၊ စာ-၄၂၃)
မထေရ်တို့ အဝေး၌ထိုင်ဟူရာ
---
ဒူရေ နိသိန္နာ ဟောန္တီတိ ဒွါရသမီပေ နိသိန္နာ ဟောန္တိ။ (သာ၊ စာ-၄၂၄)
(၆) ပိဏ္ဍစာရိကဝတ် - (၅၂)
(၁) ဆွမ်းခံလှည့်လည်သောရဟန်းသည် ယခုပင် ရွာသို့ဝင်အံ့ဟု အဝန်းသုံးပါးကိုဖုံးလျက်၊ အဝန်းညီစွာဝတ်လျက်၊ ခါးပန်းကိုဖွဲ့လျက်၊ အခေါက်ရှိသည်ကိုပြုလျက်၊ သင်္ကန်းကြီးကိုရုံလျက်၊ ကမ္ပတ်သီးကို တပ်လျက်၊ ရေဆေး၍သပိတ်ကိုယူလျက် မနှေးမလျင် ကောင်းစွာ ရွာတွင်းသို့ ဝင်ရမည်။ (၂) ရွာတွင်း၌ ကောင်းစွာဖုံးလွှမ်းလျက် သွားရမည်။ (သုပ္ပဋိစ္ဆန္ဒမှသည် ဥက္ကဋိကာယတိုင်သွားခြင်း၊ သိက္ခာပုဒ် ၁၂ ခု လာ၏။ ၁+၁၂=၁၃)
စာမျက်နှာ-367
(၁၄) အိမ်သို့ဝင်သောရဟန်းသည် ဤလမ်းဖြင့်ဝင်အံ့၊ ဤလမ်းဖြင့်ထွက်အံ့ဟုမှတ်ရမည်။ (၁၅) အလွန်လျင်စွာ မဝင်အပ်။ (၁၆) အလွန်လျင်စွာ မထွက်အပ်။ (၁၇) အလွန်ဝေးရာ၌ မရပ်ရ။ (၁၈) အလွန်နီးရာ၌မရပ်ရ။ (၁၉) အလွန်လျင်စွာ မပြန်အပ်။ (၂၀) ဆွမ်းကိုလှူလိုသလော မလှူလိုသလောဟု ရပ်လျက်မှတ်သားရမည်။ (၂၁) အလုပ်ကိုချသော်လည်းကောင်း။ နေရာမှထသော်လည်းကောင်း၊ ယောက်မကို သုံးသပ်သော်လည်းကောင်း၊ အိုးခွက်ကိုသုံးသပ်သော်လည်းကောင်း၊ ရပ်စေသော်လည်းကောင်း လှူလိုရာ၏ဟု နှလုံးပြု၍ ရပ်ရမည်။
(၂၂) ဆွမ်းကိုလှူလတ်သော် လက်ဝဲလက်ဖြင့် သင်္ကန်းကြီးကိုဖယ်ရှား၍ လက်ယာလက်ဖြင့် သပိတ်ကိုနှိမ့်၍ လက်နှစ်ဖက်တို့ဖြင့် သပိတ်ကိုကိုင်ကာ ဆွမ်းကိုခံရမည်။ (၂၃) ဆွမ်းလှူသောမိန်းမ၏ မျက်နှာကိုမကြည့်အပ်။ [ဣတ္ထီ ဝါ ဟောတု ပုရိသော ဝါ ဘိက္ခာဒါနသမယေ မုခံ န ဥလ္လောကေတဗ္ဗ] (ဋ္ဌ၊ စာ-၁၂၁) (၂၄) ဟင်းကို လှူလိုသလော မလှူလိုသလောဟုမှတ်ရမည်။ (၂၅) ယောက်မကို သုံးသပ်သော်လည်းကောင်း၊ အိုးခွက်ကို သုံးသပ်သော်လည်းကောင်း၊ ရပ်စေသော်လည်းကောင်း လှူလိုရာ၏ဟု နှလုံးပြု၍ ရပ်ရမည်။ (၂၆) ဆွမ်းလှူပြီးသော် သင်္ကန်းကြီးဖြင့် သပိတ်ကိုဖုံး၍ ကောင်းစွာမနှေးမလျှင် ပြန်ရမည်။ (သုပ္ပဋိစ္ဆန္နစသော သွားခြင်း ကျင့်ဝတ် ၁၂ ပါး လာ၏။ ၂၆+၁၂=၃၈)
(၃၉) ဆွမ်းခံရွာမှ ရှေးဦးစွာ ဖဲခဲ့သောရဟန်းသည် နေရာကိုခင်းရမည်။ (၄၀) ခြေဆေးရေ၊ ခြေဆေးအင်းပျဉ်၊ ခြေပွတ်အိုးခြမ်းတို့ကို အနီး၌ထားရမည်။ (၄၁) ဆွမ်းဦးထည့်ရန်ခွက်ကိုဆေး၍ အနီး၌ ထားရမည်။ (၄၂) သောက်ရေကိုလည်းကောင်း၊ သုံးရေကိုလည်းကောင်း အနီး၌ထားရမည်။ (၄၃) ဆွမ်းခံရွာမှ နောက်မှ ဖဲခဲ့သောရဟန်းသည် စားကြွင်းရှိ၍ စားလိုမူစားရမည်။ (၄၄) မစားလိုမူ မြက်သစ်ပင်မရှိရာ၌သော်လည်း စွန့်ရမည်။
[အပ္ပာရိတေတိ အပရဠရိတေ၊ ယသ္မိံ ဌာနေ ပိဏ္ဍပါတဇ္ဈာတ္ထရဏေန ဝိနဿနဓမ္မာနိ တိဏာနိ နတ္ထိ၊ တသိပံ္ပ အတ္ထော။ တေန နိဗ္ဗိဉ္စ မဟာတိဏဂဟနဉ္စ ယတ္ထ သကနပိ ဆချို့တေ ပိဏ္ဍပါတေ တိဏာနိ န ဝိနဿန္တိ၊ တဉ္စ ဌာနံ ပရိဂ္ဂဟိတံ ဟောတိ။ ဘူတဂါမသိက္ခာပဒဿ ဟိ အဝိကောပနတ္ထ မေတံ ဝုတ္တံ။ (သာ၊ စာ-၂၈၀)
(၄၅) ပိုမွှားမရှိသော ရေ၌သော်လည်း သွန်ရမည်။ [အပ္ပါဏကေတိ နိပ္ပါဏကေ။ ပိဏ္ဍပါတဇ္ဈောတ္ထရဏေန မရိတဗ္ဗပါဏကရဟိတေ ဝါ မဟာဥဒကက္ခန္တေ။ ပရိတ္တောဒက ဧဝ ဟိ ဘတ္တပက္ခေပန အာလုဠိတေ သုခုမပါဏကာ မန္တိ၊ န မဟာတဠာကာဒီသူတိ။ ပါဏကာနုရက္ခဏတ္ထန္တိ ဧတံ ဝုတ္တံ။ (သာရတ္ထ ပဝါရဏက္ခက စာ-၂၈)။]
(၄၆) ထိုရဟန်းသည် နေရာကိုရုပ်သိမ်းရမည်။ (၄၇) ခြေဆေးရေ၊ ခြေဆေးအင်းပျဉ်၊ ခြေပွတ်အိုးခြမ်းတို့ကို သိမ်းရမည်။ (၄၈) ဆွမ်းဦးထည့်ခွက်ကိုဆေး၍ သိမ်းရမည်။ (၄၉) သောက်ရေကိုလည်းကောင်း၊ သုံးရေကိုလည်းကောင်း သိမ်းရမည်။ (၅၀) ဆွမ်းစားကျောင်းကို တံမြက်လှည်းရမည်။ (၅၁) သောက်ရေအိုးကိုလည်းကောင်း၊ သန့်သက်ရေအိုးကိုလည်းကောင်း အချည်းနှီးရေမရှိသည်ကို မြင်သောရဟန်းသည် တည်ထားရမည်။ (၅၂) မချီမကြွနိုင်သော ရဟန်းသည် အဖော်ကို လက်ယပ်ခေါ်၍ လက်ချင်းယှက်ကာ တည်ထားရမည်။ (၅၃) ထိုမချီမကြွနိုင်ခြင်းအကြောင်းကြောင့် စကားမပြောဆိုအပ်။
စာမျက်နှာ-368
[ဣဒံ ထေရာနံ ဗဟိဝိဟာရေ အရညေ ဘတ္တကိစ္စကရဏဋ္ဌာနေ ဘောဇနသာလာယံ ဝတ္တံ၊ ဣဒံ သန္ဓာယ ယော ပုစ္ဆာတိ အာဒိ ဝုတ္တံ၊ စူဠဂေါသိင်္ဂသုတ်ဋ္ဌ-ကိုထောက်၍ ယော ပုစ္ဆာ ဂါမတော ပိဏ္ဍာယ ပဋိက္ကမတိ စသော (၄၃) ကျင့်ဝတ်ကား ဗဟိဝိဟာရဘတ္တကိစ္စကရဏဋ္ဌာန ဘောဇနသာလ၌ ကျင့်ရာသော ဝတ်တည်း။ အဝိနာဘာဝနည်းအားဖြင့် တစ်စပ်တည်း ဟောတော်မူသောကြောင့် (၃၉) စသော ကျင့်ဝတ်လည်း အလားတူ။]
---
ယော ပဿတီတိ အာဒိနာ နေသံ အန္တောဝိဟာရေ ဝတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗ၊ စသော စူဠဂေါသိင်္ဂသုတ် ဋ္ဌ- ကိုပင်ထောက်၍ (၅၀-၅၁-၅၂) တို့သည် အန္တောဝိဟာရ၌ ကျင့်အပ်သောဝတ်တည်း။
တံ ဘိက္ခု၊ သေဒ္ဒါ ဗာဝယျ-စသည်ဖြင့် ထို-ဋ္ဌ-၌ပင် အပြစ်ကိုဖော်ပြရာ သီတင်းသုံးဘော် ရဟန်းချင်းချင်းကိုသာလျှင် သောက်ရေ သုံးရေ သန့်သက်ရေအိုးတို့ကို မချီမကြွနိုင်ကောင်းသော အရာဋ္ဌာနတို့၌သာလျင် နှုတ်မြွက်၍ မခေါ်မပြောအပ် ထို(၃)ဌာနမှတစ်ပါးသော မချီမကြွနိုင်သော အရာဌာနတို့၌ကား – စေတိယာဒီနံ အတ္ထာယ ပါသာဏာဒယော ဟသန္တာ ဟသန္တာ ပဝန္တိပိ ခိဋ္ဌိပိ ဥက္ခိပန္တိပိ ကမ္မသမယောတိ ဝဋ္ဋတိ၊ အညမ္ပိ ဤဒိသံ နဝကမ္မံ ဝါ ကရောန္တာ ဘတ္တံ ဝါ ဓောဝန္တာ ရုက္ခံ ဝါ ဓာဝနဒကံ ဝါ ဥက္ခိပိတွာ ပဝိဇ္ဈန္တိ၊ ဝတိ (ဋ္ဌ၊ စာ-၆၃) ဟူသော တတိယပါရာဇိက သိလာဝတ္ထုအားလျော်စွာ နှုတ်မြွက်၍ ခေါ်ပြောဆိုအပ်သည်ပင်ဖြစ်သည်။
မူဂပဗ္ဗကိုပယ်တော်မူခြင်း စသည်ကိုလည်း ထောက်ပါ။ အရှင်အနုရုဒ္ဓါတို့ဝတ္ထုတို့၌လည်း ချီးမွမ်းသည်သာလာ၏။ ပယ်တော်မူသောအရာမလာ စံကျောင်း၊ စူဠဝါနိသျသစ် (၇၇)
သာရတ္ထ ကောသမ္ပကက္ခန္ဓက မထေရ်သုံးပါးတို့ ဝတ္ထုအဖွင့်၌ကား ဆွမ်းခံမကြွခင် ဖလသမာပတ် ဝင်စား၍ တေသု ယော ပဌမတရံ နိသိန္နော အတ္တနော ကာလပရိစ္ဆေဒဝသေန ပဌမတရံ ဥဋ္ဌာတိ၊ သော ပိဏ္ဍာယ စရိတွာ ပဋိနိဝတ္တော ဘတ္တကိစ္စဋ္ဌာနံ အာဂန္ဓာ ဇာနာတိ “ဒွေ ဘိက္ခု၊ ပစ္စတော၊ အဟံ ပဌမတရံ အာဂတော”(သာ၊ စာ-၃၅၈) စသည်ဖြင့် ဘတ္တကိစ္စဋ္ဌာနဟု သာမညသာလာ၏။ သို့အတွက် စူဠဂေါသိင်္ဂသုတ်-ဋ္ဌ-စကားသည် မထေရ်သုံးပါ။တို့သည် အရှေ့ဝါးတော၌နေကြသဖြင့် ဌာနနှင့်လျော်ညီစွာ ဗဟိဝိဟာရေ အရညေ ဟုဖွင့်သည်ဟု ယူသင့်သည်။ ဧကစာရီနေရာ၌ကား ဤကျင့်ဝတ်များ မလို ဟူ၏။
(၄) အာရညိကဝတ် - (၄၇)
(၁) တောနေရဟန်းသည် စောစောထ၍ သပိတ်ကိုအိတ်၌ထည့်ပြီးလျှင် ပခုံး၌လွယ်လျက် သင်္ကန်းကို ပခုံး၌တင်၍ ဖိနပ်စီးကာ သစ်ဘဏ္ဍာ မြေဘဏ္ဍာတို့ကို သိမ်းဆည်း၍ တံခါးမလေသာပြတင်းတို့ကို ပိတ်ဆို့ပြီးလျှင် ကျောင်းမှဆင်းရမည်။ (၂) ယခုရွာသို့ဝင်အံ့ဟုဖိနပ်ချွတ်၍ အောက်သို့နှိမ့်ကာ ခါပြီးလျှင် အိတ်၌ထည့်လျက် ပခုံး၌ချိတ်၍ အဝန်းသုံးပါးကို ဖုံးလွှမ်းသဖြင့် အဝန်းညီစွာဝတ်လျက် ခါးပန်းကိုဖွဲ့လျက် အထပ်ရှိသည်ကိုပြု၍ သင်္ကန်းကြီးကိုရုံလျက် ကမ္ပတ်သီးကိုတပ်လျက်ရေဆေး၍ သပိတ်ကိုယူလျက် မနှေးမလျင်ကောင်းစွာ ရွာတွင်းသို့ဝင်ရမည်။ (သွားခြင်းကျင့်ဝတ် ၁၂ ပါးလာ၏။ ၂+၁၂=၁၄။ ပိဏ္ဍစာရိကဝတ်နှင့်အတူ ၂ မှ ၃၈ တိုင် ဝတ်တူ ၃၇ ပါးလာ၏။ ၂+၃၇=၃၉)
စာမျက်နှာ-369
(၄၀) ရွာမှထွက်သော် သပိတ်ကိုအိပ်၌ထည့်ပြီးလျှင် ပခုံး၌လွယ်လျက် သင်္ကန်းကိုခေါက်၍ ဦးခေါင်း၌တင်ကာ ဖိနပ်စီး၍သွားရမည်။
[ပတ္တံ ထဝိကာယ ပက္ခိပိတွာတိ ဧတ္ထ သစေ ဗဟိဂါမေ ဥဒကံ နတ္ထိ၊ အန္တော ဂါမေယေဝ ဘတ္တကိစ္စံ ကတွာ အထ ဗဟိဂါမေ အတ္ထိ၊ ဗဟိဂါမေ ဘတ္တကိစ္စံ ကတွာ ပတ္တော ဓောဝိတွာ ဝေါဒကော ကတွာ ထဝိကာယ ပက္ခိပိတဗ္ဗာ။] (ဋ္ဌ၊ စာ-၁၂၁)
(၄၁) တောနေရဟန်းသည် သောက်ရေကိုတည်ထားရမည်။ (၄၂) သုံးရေကိုတည်ထားရမည်။ [အိုးမလောက်မူ သောက်ရေကိုပင် ... သုံးရေလည်းပြု၍တည်ထား။ အိုးမရမူ ဝါးကျည်ဖြင့်၊ မရပြန်မူ အနီးအနား ရေတွင်းပြုထား]။ (၄၃) မီးကို တည်ထားရမည်။ (၄၄) မီးပွတ်ခုံပွတ်ကျည်ကို တည်ထားရမည်။ [အရဏိသဟိတေ သတိ အဂ္ဂိ အကာတုမ္မိ ဝဋတိ၊ ယထာ စ အာရညိကဿ၊ ဧဝံ ကန္တာရပဋိပန္နဿာပိ အရုဏိသဟိတံ ဣစ္ဆိတဗ္ဗ။ ဂဏဝါသိနော ပန တေန ဝိနာပိ ဝဋ္ဋတိ။] (ဋ္ဌ၊ စာ-၁၂၁)
(၄၅) တောင်ဝှေးကို အနီး၌ထားရမည်။ (၄၆) နက္ခတ်အကြောင်းအရာအားလုံးတို့ကိုလည်းကောင်း၊ နက္ခတ်အကြောင်းအရာအချို့တို့ကိုလည်းကောင်း သင်ယူရမည်။ (၄၇) အရပ်မျက်နှာ၌ လိမ္မာရမည်။
သတိ - ရှေးပိဏ္ဍစာရိကဝတ်ထက် ပိုလျှံသာလွန်၍ အာရညိကဝတ် (၁) )တို့ကို ပညတ်တော်မူသဖြင့် အရညကင်ဓူတင်ရဟန်းတို့သည် ရွာသို့ဆွမ်းခံဝင်ရာ ပိဏ္ဍစာရိကဝတ်အရာ၌ သပိတ်ကို အိပ်မှထုတ်၍ ဆွမ်းခံသည့်အခြင်းအရာသည် ရှေးဝါကျနောက်ဝါကျ ဆက်စပ်၍ကြည့်ပါက သိသာနိုင်သည်။ တစ်ဖန် ရွာနေရဟန်းတို့လည်း ထိုကဲ့သို့ လွယ်အပ်သည့်အခြင်းအရာ ရှေးပိဏ္ဍစာရိကဝတ်၌မလာ။ တစ်ဖန် (၄၀) အဋ္ဌကထာ၌ ဆွမ်းစားပြီးက အိတ်၌ထည့်၍ လွယ်အပ်ကြောင်းလာ၏။ သို့အတွက် တောနေ၊ (ပင်ပန်းရာသော အကြောင်းထူးရှိမူ ရွာနေတို့လည်း လွယ်အပ်သောဟူ၏) ရွာနေတို့နှစ်ဦးလုံးပင် ပိဏ္ဍစာရိကဝတ်မဟုတ်မူ၍ ရွာတွင်းသွားလျှင် လွယ်အပ်၏။ ပိဏ္ဍာရိကဝတ်၌မူကား မအပ်ဟုမှတ်အပ်၏။ ယခုကာလ သပိတ်အိတ်များသည် အဓိဋ္ဌာန်မလောက်၍ အုတ်ဆိုင်း ရေတခေါင်းဆိုင်း စသည်တို့၌ကဲ့သို့ ဆိုင်းဟူသော ဝေါဟာရရခဲ့သော် ဂိလာနသမ္မုတိရသာ အပ်၏။ သမ္မုတိမရ ဂိလာန၊ အင်္ဂလာနနှစ်မျိုးအား မအပ်ကြောင်း ခုဒ္ဒကဝတ္ထု၌ ပညတ်ချက်လာသည်။ သို့အတွက် ယခုကာလသပိတ်အိတ်များကို ဆင်ခြင်လေဟူ၏။ (စံကျောင်း-၈၀)
(၇) သေနာသနဝတ် (၅၅)
(၁) ကျောင်းသည် အကယ်၍ အမှိုက်ရှိအံ့၊ စွမ်းနိုင်ပါမူ သုတ်သင်ရှင်းလင်းရမည်။ (ဥပဇ္ဈာယ ဝတ် ၆၄ မှ ၇၇ တိုင် ၁၃ ပါး, ၁ + ၁၃ = ၁၄)။ (၁၅) ရဟန်း၏အနီး၌ အိပ်ရာနေရာကို မခါအပ်။
(၁၆) ကျောင်းအနီး၌ အိပ်ရာနေရာကို မခါအပ်။ (၁၇) သောက်ရေအနီး၌ အိပ်ရာနေရာကို မခါအပ်။ (၁၈) လေညာအရပ်၌ အိပ်ရာနေရာကို မခါအပ်။ (၁၉) လေအောက်အိပ်ရာနေရာကို ခါရမည်။ (တစ်ဖန် ၇၇ မှ ၁၈၅ တိုင် ၂၇ ပါး လာ၏။ ၁၉+၂၇=၄၆)
စာမျက်နှာ-370
(၄၇) သီတင်းကြီးရဟန်းနှင့်အတူ တစ်ကျောင်းတည်း၌နေမူ သီတင်းကြီးရဟန်းကို မပန်ကြားဘဲ သင်ယူခြင်း မေးမြန်းခြင်းမပြုအပ်။ (၄၈) သရဇ္ဈာယ်ခြင်းကိုမပြုအပ်။ (၄၉) တရားမဟောအပ်။ (၅၀) ဆီမီးကိုမထွန်းအပ်။ (၅၁) ဆီမီးကိုမငြိမ်းစေအပ်။ (၅၂) လေသာပြတင်းတို့ကို မဖွင့်အပ်ကုန်။ (၅၃) လေသာပြတင်းတို့ကို မပိတ်အပ်ကုန်။
[ဒွါရံ နာမ ယသ္မာ မဟာဝလက္ခံ၊ တသ္မာ တတ္ထ အာပုစ္ဆနကိစ္စံ နတ္ထိ။ သေသာနိ ပန ဥဒ္ဒေသဒါနာဒီနိ အာပုစ္ဆိတွာဝ ကာတဗ္ဗာနိ။ ဒေဝသိကမ္ပိ အာပုစ္ဆိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ တထာပိ “ဘန္တေ အာပုစ္ဆိတမေဝ ဟောတူ”တိ၊ ဝုတ္တေ ဝုဍ္ဎတရော “သာဓူ”တိ သမ္ပဋိစ္ဆတိ။ သယမဝ ဝါ “တ္တံ ယထာသုခံ ဝိဟရာဟီ”တိ ဝဒတိ။ ဧဝမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ၊ သဘာဂဿ (ဝုဍ္ဎတရဿ) ဝိဿာသေနာပိ ဝဋ္ဋတိယဝါ (ဋ္ဌ၊ စာ-၁၂၁)
(၅၄) သီတင်းကြီးရဟန်းနှင့်အတူ စင်္ကြံတစ်ခုတည်း၌ စကြလျှောက်မူ၊ သီတင်းကြီးရဟန်းရှိရာသို့ မျက်နှာမူလျက်သွားရမည်။ [ဘောဇနာသာလာဒီသုပိ ဧဝမေဝ ပဋိပဇ္ဇိတဗ္ဗ] (ဋ္ဌ၊ စာ-၁၂၁) (၅၅) သီတင်းကြီးရဟန်းကို သင်္ကန်းစွန်းဖြင့် မတိုက်ခိုက်စေအပ်။ [ဘောဇနာသာလာဒီသုပ် ဥဒ္ဒေသဒါနဒိ အာပုစ္ဆိတွာဝ ကာတဗ္ဗန္တိ အတ္ထော။ (သာ၊ စာ-၄၂၄)
န ဝုဇုံ အနာပုစ္ဆာတိ ဧတ္ထ တဿ ဩဝရက တဒုပစာရေစ အာပုစ္ဆိတဗ္ဗန္တိ ဝဒန္တိ။ (သာ၊ စာ-၄၂၄)
(၉) ဇန္တာဃရဝတ် (၂၀)
(၁) မထေရ်ကြီးရဟန်းသည် တားမြစ်လျက် မရိုသေခြင်းကိုစွဲ၍ ဇရုံးအိမ်၌များစွာသောထင်းကို တင်၍မီးမရှို့အပ်။ ရှို့သောရဟန်းအား ဒုက္ကဋ်။ (၂) (ထိုသို့မီးရှို့၍ တံခါး၌ပိတ်၍ထိုင်ကြသဖြင့် မထေရ်ကြီးတို့မီးပူ၍ ထွက်ပေါက်မရသဖြင့်) တံခါးကိုပိတ်လျက် တံခါးအနီး၌ မထိုင်အပ်။ ထိုင်သော ရဟန်းအား ဒုက္ကဋ်၊ ကျင့်ဝတ်ကား
(၁) ဖရုံအိမ်သို့ ရှေးဦးစွာသွားသော ရဟန်းသည် ပြာများမူ ပြာကို စွန့်ရမည်၊ (၂) ဖရုံအိမ်သည် (၃) အကျည်သည်၊ (၄) ပရိဝုဏ်သည်၊ (၅) တံခါးမုခ်သည်၊ (၆) ဇရုံးရပ်သည် အမှိုက်ရှိမူ တံမြက်လှည်းရမည်၊ (၇) ကသယ်မှုန့်ကို စုရုံးထားရမည်၊ (၈) မြေညက်ကို ရေဆွတ်ရမည်၊ (၉) ရေချိုးကျင်း၌ ရေကိုလောင်းရမည်၊ (၁၀) ဇရုံးအိမ်ဝင်သောရဟန်းသည် မြေညက်ဖြင့် မျက်နှာကိုလိမ်း၍ ရှေးမှလည်းကောင်း နောက်မှလည်းကောင်း ဖုံးလွှမ်း၍ ရုံးအိမ်သို့ဝင်ရမည်။
(၁၁) မထေရ်ကြီးရဟန်းတို့ကို တိုးဝှေ့၍မနေထိုင်အပ်။ (၁၂) ရဟန်းငယ်တို့ကို နေရာဖြင့် မတားမြစ်အပ်ကုန်။ (၁၃) စွမ်းနိုင်မူ ဇရုံးအိမ်၌ မထေရ်ကြီးရဟန်းတို့အား ချေးပွတ်ရမည်။ (၁၄) ဇရုံးအိမ်မှ ထွက်သောရဟန်းသည် ဇရုံးအင်းပျဉ်ကိုယူ၍ ရှေးမှလည်းကောင်း၊ နောက်မှလည်းကောင်း ဖုံးလွှမ်း၍ ဇရုံးအိမ်မှထွက်ရမည်။ (၁၅) စွမ်းနိုင်မူ ရေ၌လည်း မထေရ်ကြီးရဟန်းတို့အား ချေးပွတ်ရမည်။
(၁၆) မထေရ်ကြီးရဟန်းတို့၏ရှေး၌ ရေမချိုးအပ်။
(၁၄) အထက်မှ ရေမချိုးအပ်။ (၁၈) ရေချိုးပြီး၍ တက်သောရဟန်းသည် ဆင်းသောရဟန်းတို့ကို လမ်းပေးရမည်။ (၁၉) ဇရုံးအိမ်မှ နောက်ဆုံးထွက်သော ရဟန်းသည် ဇရုံးအိမ်၌ ညွန်ဗွက်ထလျှင် ဆေးကြောရမည်။ (၂၀) မြေညက်ခွက်ကိုဆေး၍ ဇရုံးအင်းပျဉ်ကို သိမ်း၍ မီးကိုငြိမ်း၍ တံခါးကိုပိတ်၍ ဖဲသွားရမည်။
(၁၀) ဝစ္စကုဋိဝတ် (၂၇)
(၁) ကျင်ကြီးစွန့်ပြီးလျှင် ရေရှိလျက် မဆေးဘဲနေအံ့၊ ဒုက္ကဋ်။ ဧတ္ထ သေစေ ဥဒကံ အတ္ထိ၊ ပဋိစ္စ ဋ္ဌာနံ ပန နတ္ထိ၊ ဘာဇေန နီဟရိတွာ အာစမိတဗ္ဗ။ ဘာဇနေ အသတိ ပတ္တေန နီဟရိတဗ္ဗ။ ပတ္တေပိ အသတိ အသန္တံ နာမ ဟောတိ။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၁၂၂) [ဣဒံ အတိဝိပဋိ၊ ဂုမ္ဘာဒီဟိ အပ္ပဋိစ္ဆန္တတ္တာ အတိဝိယ ပကာသနံ (သာ၊ စာ-၄၂၄)။ ပုရတော အညံ ဥဒကံ ဘဝိဿတီတိ ဂတဿ ဥဒကံ အလဘန္တသေဝ ဘိက္ခာစာရဝေလာ ဟောတိ၊ ကဋ္ဌေန ဝါ ကေနစိ ဝါ ပုဉ္စိတွာ ဂန္တဗ္ဗ၊ ဘုဉ္စိတုမ္မိ အနုမောဒနမ္ပိ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ။] (ဋ္ဌ၊ စာ-၁၂၂)
(၂) ကျင်ကြီးအိမ်၌ သီတင်းကြီးအစဉ်အတိုင်း ကျင်ကြီးကိုစွန့်သောရဟန်းအား ဒုက္ကဋ်။ ရောက်လာသော အစဉ်အတိုင်း ကျင်ကြီးစွန့်ရန် ခွင့်ပြု၏။ [ဝစ္စကုဋိယံ ပဿာဝဋ္ဌာနေ နှာနတိတ္ထိတိ တီသုပိ အာဂတပဋိပါဋိယေဝ ပမာဏံ။] - ကျင့်ဝတ်ကား
(၁) ကျင်ကြီးအိမ်သို့သွားသော ရဟန်းသည် ပြင်ပ၌ရပ်လျက် ချောင်းဟန့်ရမည်။ (၂) အတွင်း၌ ထိုင်နေသော ရဟန်းတို့သည်လည်း ချောင်းဟန့်ရမည်။ (၃) သင်္ကန်းတန်းဝါး၌လည်းကောင်း၊ သင်္ကန်းတန်းကြိုး၌လည်းကောင်း သင်္ကန်းကိုတင်ပြီးလျှင် မနှေးမလျင် ကျင်ကြီးအိမ်သို့ ကောင်းစွာဝင်ရမည်။ (၄) အလွန်လျင်စွာ မဝင်ရ။ (၅) သင်းပိုင်ကိုပင့်၍ မဝင်အပ်။ (၆) ကျင်ကြီးစွန့်ရာ ခြေနင်းခုံ၌ရပ်လျက် သင်းပိုင်ကို ပင့်မရမည်။ (၇) ညည်းတွားလျက် ကျင်ကြီးကိုမစွန့်အပ်။ (၈) ဒန်ပူခဲလျက် ကျင်ကြီးကိုမစွန့်အပ်။
[အယံ ဝစ္စကုဋိယာပိ အဝစ္စကုဋိယာပိ သဗ္ဗတ္ထ ပဋိက္ခေပါ] (ဋ္ဌ၊ စာ-၁၂၂) (န ဒန္တကဋ္ဌံ ခါဒန္တေန ဝစ္စံ ကာတဗ္ဗောဟု-ဤမျှသာ ပါဠိလာသောကြောင့် ဒန်ပူကိုခဲလျက် ကျင်ငယ်စွန့်သောရဟန်းအား အာပတ်မသင့်ဟု ဆရာတို့မိန့်ကုန်၏။ ဆင်ခြင်(သာရ-၄၄၄))
(၉) ကျင်ကြီးတွင်းပြင်ပ၌ ကျင်ကြီးကိုမစွန့်အပ်။ (၁၀) ကျင်ငယ်ခွက်ပြင်ပ၌ ကျင်ငယ်ကို မစွန့်အပ်။ (၁၁) ကျင်ငယ်ခွက်၌ တံတွေးကိုမထွေးအပ်။ (၁၂) ကြမ်းတမ်းသော ကနုတံဖြင့် မသုတ်အပ်။ [ဖာလိတကဋ္ဌေန ဝါ (အစောင့်တက်ကွဲ) ခရေန ဝါ ဂဏ္ဌိကေန ဝါ ကကဏေန ဝါ သုသိရေန ဝါ ပူတိနာ န အဝလေခိတဗ္ဗ။ အဝလခနကဋ္ဌံ ပန အဂ္ဂဟေတွာ ပဝိဋ္ဌဿ အာပတ္တိ နတ္ထိ။] (ဋ္ဌ၊ စာ-၁၂၂)
ဝါ
(၁၃) ကနုတံကို ကျင်ကြီးတွင်း၌ မချအပ်။ (၁၄) ကျင်ကြီးစွန့်ရာ ခြေနင်းခုံ၌ရပ်လျက် ဖုံးလွှမ်းရမည်။ (၁၅) အလွန်လျင်စွာ မထွက်အပ်။ (၁၆) သင်းပိုင်ကိုပင့်မ၍ မထွက်အပ်။ (၁၇) သန့်သက်ရေဆေးရာခြေနင်းခုံ၌ရပ်လျက် သင်းပိုင်ကိုပင့်မရမည်။ (၁၈) စပ်စပ်အသံပြုလျက် မဆေးအပ်။
*** (၁၉) သန့်သက်ရေဆေးရန်ခွက်၌ ရေကိုချန်မထားအပ်။
[န အာစမနသရာဝကတိ သဗ္ဗသာဓာရဏဋ္ဌာနံ သန္တာယေတံ ဝုတ္တံ။ တတြ ဟိ အညေ အညေ အာဂစ္ဆန္တိ၊ တသ္မာ ဥဒကံ န သေသေတဗ္ဗ။ ယံ ယံ ပန သံဃိကေပိ ဝိဟာရေ ဧကဒေသ နိဗဒ္ဓဂမနတ္ထာယ (အတ္တနာဝ နိရန္တရဂမနတ္ထာယ တိ၊ စာ-၂၆၀) ကတံ ဌာနံ ဟောတိ ပုဂ္ဂလိကဋ္ဌာနံ ဝါ၊ တသ္မိံ ဝဋ္ဋတိ။] ဝိရေစနံ ပိဝိတွာ ပုနပ္ပုနံ ပဝိသန္တဿာပိ ဝဋ္ဋတိယေဝ။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၁၂၂)
(၂၀) သန့်သက်ရေဆေးရာ ခြေနင်းခုံ၌ရပ်လျက် ဖုံးလွှမ်းရမည်။ (၂၁) ကျင်ကြီးအိမ်ကို ကျင်ကြီးလိမ်းကျံမှု ဆေးကြောရမည်။ (၂၂) သုံးပြီးကနုတံခွက်သည်ပြည့်မူ ကနုတံကိုစွန့်ရမည်။ [ဓောဝိတဗ္ဗာတိ ဥဒကံ အာဟရိတွာ ဓောဝိတဗ္ဗာ။ ဥဒကံ အတ္ထိ ဘာဇနံ နတ္ထိ၊ အသန္တိ နာမ ဟောတိ၊ ဘာဇနံ အတ္ထိ ဥဒကံ နတ္ထိ၊ ဧတမ္ပိ အသန္တိ။ ဥဘယေ ပန အသတိ အသန္တမေဝ။ ကဋ္ဌေန ဝါ ကေနစိ ဝါ ပုဉ္ဇိတွာ ဂန္တဗ္ဗာ (ဋ္ဌ၊ စာ-၁၂၂)
(၂၃) ကျင်ကြီးအိမ်၌၊ (၂၄) အကျည်၌၊ (၂၅) ပရိဝုဏ်၌၊ (၂၆) တံခါးမုခ်၌ အမှိုက်ရှိမူ တံမြက်လှည်းရမည်၊ (၂၇) သန့်သက်ရေအိုး၌ ရေမရှိမူ သန့်သက်ရေအိုး၌ ရေလောင်းရမည်။
ဥပဇ္ဈာယ အာစရိယ သဒ္ဓိဝိဟာရိက အန္တေဝါသိက ဝတ်လေးပါးနှင့်တကွ အားလုံးဝတ် (၁၄)ပါး လာ၏။ ဣတော အညာနိ ပန ကဒါစိ တဇ္ဇနီယကမ္မကတာဒိကာလေယေဝ စရိတဗ္ဗာနိ အသီတိ ခန္ဓကဝတ္တာနီတိ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။ ဂဏ္ဌိပဒေသု ပန ဣမာနိဝ စုဒ္ဒသ မဟာဝတ္တာနိ အဂ္ဂဟိတဂ္ဂဟဏေန ဂဟိယမာနာနိ အသီတိ ခန္ဓကဝတ္တာနီ”တိ ဝုတ္တံ။ တံ န ဂေဟတဗ္ဗ။ (သာ၊ စာ-၄၂၅)]
ပါတိမောက္ခပနက္ခန္ဓက
အရုဏ်တက်သည့်တိုင်အောင် ပါတိမောက်ပြရန် အရှင်မဟာမောဂ္ဂလန်တောင်းပန်ခြင်းအကြောင်း-
“ဥက္ကံ အရုဏ”န္တိ ဝတွာပိ ဥဒ္ဒိသတု ဘန္တေ ဘဂဝါတိ ပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသယာစနံ အနုပေါသထေ ဥပေါသထကရဏပဋိက္ခိပဿ သိက္ခာပဒဿ အပညတ္တတ္တာ ထေရေန ကန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗိ။ ကသ္မာ ပန ဘဂဝါ ဧဝံ တုဏှီဘူတောဝ တိယာမရတ္တိံ ပီတိနာမေသီတိ ? အပရိသုဒ္ဓါယ ပရိသာယ ဥပေါသထာဒိ သံဝါသကရဏဿ သာဝဇ္ဇတံ ဘိက္ခုသံဃေ ပါကဋ် ကာတုံ၊ တဉ္စ အာယတိ ဘိက္ခူနံ တထာ ပဋိပဇ္ဇနတ္ထံ သိက္ခာပဒံ ဉာပေတုံ။ ကေစိ ပနေတ္ထ “အပရိသုဒ္ဓဗ္ဗိ ပုဂ္ဂလံ တဿ သမ္မုခါ “အပရိသုဒ္ဓေါ”တိ ဝတ္တု မဟာကရုဏာယ အဝိသဟန္တော ဘဂဝါ တထာ နိသီဒီ”တိ ကာရဏံ ဝဒန္တိ။ တံ အကာရဏံ။ (တိ၊ စာ-၂၆၁)
ဒုဿီလ -
ယုတ်ညံ့သော အကျင့်ရှိသော မစင်ကြယ်သည်ဖြစ်၍ ယုံမှားတွေးတောဖွယ် အကျင့်ရှိသော အမှုကိုဖုံးကွယ်သော ရဟန်းမဟုတ်ဘဲ ရဟန်းဟုဝန်ခံသော မြတ်သောအကျင့်ကိုမကျင့်ဘဲ မြတ်သောအကျင့်ကို ကျင့်၏ဟုဝန်ခံသော အတွင်းပုပ်သော ကိလေသာမိုးစွတ်သော အမှိုက်ကဲ့သို့ဖြစ်သော ရဟန်း။ သံဃာအလယ်၌ထိုင်နေသော သီလမရှိသော ဒုဿီလ-ဒုဿီလန္တိ နိဿီလံ၊ သီလဝိရတန္တိ အတ္ထော။ (သာ၊ စာ-၄၂၀)
အာပတ်ရှိသောရဟန်းသည် ပါတိမောက်ကို မနာအပ်၊ နာသောရဟန်းအား ဒုက္ကဋ် အာပတ်ရှိသောရဟန်းသည် ပါတိမောက်ကိုနာမူ ထိုရဟန်းအား ပါတိမောက်ကိုတားရန် ခွင့်ပြု၏။ ဥပေါသထေ တသ္မိံ ပုဂ္ဂလ သမ္မုခီဘူတေ သံဃမဇ္ဈေ ဥဒါဟရိတဗ္ဗ။ (စူဠဝါ ပါ၊ စာ-၄၂၄)
သုဏာတု မေ ဘန္တေ သံဃော၊ ဣတ္ထဠာမော ပုဂ္ဂလော သာပတ္တိကော၊ တဿ ပါတိမောက္ခ ဌပေမိ၊ န တသ္မိံ သမ္မုခီဘူတေ ပါတိမောက္ခံ ဥဒ္ဒိသိတဗ္ဗ။
[ခေတ် - ဥပေါသထဉတ်၊ သုဏာတုမှ စ၍ ကရေယျ၌ – ရေတိုင်အောင်သာ ဌပနခေတ်တည်း။ ကြွင်းရှေးနောက်တို့ကား ဌပနခေတ်မဟုတ်ကုန်။
အာပတ်မသင့်သော ဖြူစင်သောရဟန်းတို့အား အမှုမရှိဘဲ အကြောင်းမရှိဘဲ ပါတိမောက်ကိုမတားအပ်၊ တားသောရဟန်းအား ဒုက္ကဋ်။ [ဒိဋ္ဌ-သုတ၊ ဒိဋ္ဌပရိသင်္ကေတ သုတပရိသင်္ကေတရှိမှသာ တားနိုင်သည်။]
ဓမ္မိက
ဓမ္မိက အဓမ္မိက (မဆုံးဖြတ်အပ်သေးသော ဆုံးဖြတ်အပ်ပြီးသော) အကြောင်းရင်းရှိသော
(၁) သီလပျက်စီးခြင်းဖြင့်၊ (၂) အကျင့်ပျက်စီးခြင်းဖြင့်၊ (၃) အယူပျက်စီးခြင်းဖြင့်၊ (၄) အသက်မွေးမှုပျက်စီးခြင်းဖြင့်၊ (၅) ပါရာဇိကအာပတ်ဖြင့်၊ (၆) သံဃာဒိသေသ်ဖြင့်၊ (၇) ထုလ္လစ္စဉ်း၊ (၈) ပါစိတ်၊ (၉) ပါဋိဒေသနီ၊ (၁၀) ဒုက္ကဋ် (၁၁) ဒုဗ္ဘာသီအာပတ်ဖြင့် ပါတိမောက်ကိုတား၏။
(၁၂) ပါရာဇိကကျသူသည် ပရိသတ်၌ထိုင်နေ၏။ (၁၃) ပါရာဇိကစကားသည် မပြီးပြတ်သေး။ (၁၄) သိက္ခာချသူသည် ထိုပရိတ်သတ်၌ ထိုင်နေ၏။ (၁၅) သိက္ခာချသောစကားသည် မပြီးပြတ်သေး။ (၁၆) တရားနှင့်လျော်သော ညီညွတ်ခြင်းသို့မကပ်ရောက်။ (၁၇) တရားနှင့်လျော်သော ညီညွတ်ခြင်းကို တစ်ဖန်ယူ၏။ (၁၈) တရားနှင့်လျော်သော ညီညွတ်ခြင်းကို တစ်ဖန်ယူရန် စကားသည် မပြီးပြတ်သေး။ (၁၉) သီလပျက်စီးခြင်းဖြင့် မြင်ခြင်း။ ကြားခြင်း၊ ယုံမှားခြင်း ရှိ၏။ (၂၀) အကျင့်ပျက်စီးခြင်းဖြင့် မြင်ခြင်း၊ ကြားခြင်း ယုံမှားခြင်းရှိ၏။ (၂၁) အယူပျက်စီးခြင်းဖြင့် မြင်ခြင်း၊ ကြားခြင်း၊ ယုံမှားခြင်းရှိ၏။ ဤကား တရားနှင့်လျော်သော ပါတိမောက်တားခြင်းတို့တည်း။ (ဗျတိရေကအားဖြင့် အဓမ္မိကကိုသိ။) ကျယ်စွာ၏။
အတ္တာဒါန-အဓိကရုဏ်းကို ယူလိုသောရဟန်း၏အင်္ဂါ
(၁) အခါဟုတ်မဟုတ်သိခြင်း၊ (၂) မှန်မမှန်သိခြင်း၊ (၃) အကျိုးနှင့်စပ်မစပ်ကိုသိခြင်း၊ (၄) တရားအတိုင်း ဝိနည်းအတိုင်း အဖော်ဖြစ်သော ရင်းနှီးသော မရင်းနှီးသော မိတ်ဆွေအပေါင်းအသင်းရဟန်းတို့ကို ရမည်ဟုသိခြင်း၊ (၅) အတ္တာဒါနအဓိကရုဏ်းကိုယူခြင်းကြောင့် သံဃာအား မျက်ကွယ်မျက်မှောက် ငြင်းခုံလျက် ကိုယ်လက်ထိပါး ဆန့်ကျင်ဘက်ပြောကြားခြင်းသည်လည်းကောင်း၊ သံဃာမြေကွဲပြားခြင်းသည်လည်းကောင်း၊ သံဃာ၏အရေးသည်လည်းကောင်း၊ သံဃာခြားနားခြင်းသည်လည်းကောင်း၊ သံဃာအသီးသီးဖြစ်ခြင်းသည်လည်းကောင်း ဖြစ်မည်မဟုတ်ဟုသိခြင်း၊ ဤအင်္ဂါ(၅)ငါးရပ်တို့ကို အဆင့်ဆင့်သိမှသာ ထိုအတ္တာဒါနာဓိကရုဏ်းကို ယူရမည်။
[ဒတ္ထ သာသနံ သောဓတုကာမော ဘိက္ခု ယံ အဓိကရုဏံ အတ္တနာ အာဒိယတိ၊ တံ အတ္တာဒါနန္တိ၊ ဝုစ္စတိ။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၁၂၄) မင်း၊ ခိုးသူ၊ ဒုဗ္ဘိက္ခ၊ မိုးရွာဘေးမရှိခြင်းကို သိခြင်းသည် ကာလကိုသိခြင်း။ ဓမ္မ အဓမ္မ၊ ဝိနယ၊ အဝိနယ၊ ဒုဿီလ၊ သီလဝါ အဖြစ်သိခြင်းသည် မှန်မမှန်သိခြင်း။ ဗြဟ္မစရိယ၏ အန္တရာယ် ရှိ မရှိသိခြင်း၊ အကျိုးနှင့် စပ်မစပ်သိခြင်း။
စောဒကပုဂ္ဂိုလ် ဆင်ခြင်ထိုက်သော တရား
အသက်အန္တရာယ်
(၁) ငါသည် ကိုယ်အကျင့်စင်ကြယ်ပါ၏လော၊ စင်ကြယ်သော မပေါက်သော မသုံးသပ်အပ်သော ကိုယ်အကျင့်နှင့် ပြည့်စုံပါ၏လော။
(၂) ငါသည် နှုတ်အကျင့်စင်ကြယ်ပါ၏လော၊ စင်ကြယ်သော မပေါက်သော မသုံးသပ်အပ်သော နှုတ်အကျင့်နှင့် ပြည့်စုံပါ၏လော။
(၃) ငါ၏မေတ္တာစိတ်သည် ရှေးရှုတည်ပါ၏လော၊ သီတင်းသုံးဘော်တို့၌ အမျက်ကင်းပါ၏လော။ (၄) ငါသည် အကြားအမြင်များပါ၏လော၊ အကြားအမြင်ကို ဆောင်ပါ၏လော၊ အကြားအမြင်ကို စုဆောင်းပါ၏လော၊ အစဉ်ကောင်းခြင်း အလယ်၌ကောင်းခြင်း အဆုံး၌ကောင်းခြင်းရှိ၍ အနက်သဒ္ဒါနှင့်တကွဖြစ်သည့်ပြင် ထက်ဝန်းကျင်ပြည့်စုံလျက် ဖြူစင်သော မြတ်သောအကျင့်ကို ဟောပြတတ်ကုန်သော တရားတို့ကို များစွာကြားနာဖူးပါ၏လော၊ နှုတ်ဖြင့်ဆောင်ဖူးပါ၏လော၊ လေ့ကျက်ဖူးပါ၏လော၊ စိတ်ဖြင့်..ဆင်ခြင်ဖူးပါ၏လော၊ ပညာဖြင့်ထိုးထွင်း၍ သိဖူးပါ၏လော။
(၅) ငါသည် ပါတိမောက်နှစ်မျိုးတို့ကို အကျယ်အားဖြင့် နှုတ်တက်ရ၏လော၊ ကောင်းစွာဝေဖန်ပြီးဖြစ်၏လော၊ ကောင်းစွာဖြစ်ခြင်းရှိ၏လော၊ ပါဠိအားဖြင့်လည်းကောင်း၊ အဋ္ဌကထာအားဖြင့်လည်းကောင်း ကောင်းစွာဆုံးဖြတ်ပြီးဖြစ်၏လော၊ ဤတရား (၅) ပါးတို့ကို မိမိသန္တာန်၌ ရှိပါ၏လောဟု ဆင်ခြင်၍ သူတစ်ပါးကို စောဒနာရမည်။
စောဒကပုဂ္ဂိုလ်သည် မိမိသန္တာန်၌ ဖြစ်စေရမည့် သဘောတရား
(၁) သင့်လျော်သောအခါ၌ ပြောဆိုအံ့ [တစ်ယောက်သည် တစ်ယောက်ကိုခွင့်ပြုစေ၍ စောဒနာခြင်း] မသင့်လျော်သောအခါ၌ မပြောဆိုအံ့၊ သံဃာအလယ် ဂိုဏ်းအလယ် စာရေးတံတင်းကုတ် ယာဂုလှူသောတင်းကုတ် ဆွမ်းမခံမီစည်းဝေးရာတန်ဆောင်း ဆွမ်းခံ ခရီး အာသနသာလ-စသည်တို့၌လည်းကောင်း အလုပ်အကျွေးတို့ခြံရံသော အခါ၌လည်းကောင်း မစောဒနာခြင်း]
(၂) မှန်သောစကားဖြင့် ပြောဆိုအံ့၊ မမှန်သောစကားဖြင့် မပြောဆိုအံ့၊ (၃) သိမ်မွေ့သောစကားဖြင့် ပြောဆိုအံ့၊ ကြမ်းတမ်းသောစကားဖြင့် မပြောဆိုအံ့၊ (၄) အကျိုးနှင့်စပ်သောစကားဖြင့် ပြောဆိုအံ့၊ အကျိုးနှင့်မစပ်သောစကားဖြင့် မပြောဆိုအံ့၊ [ကာရဏနိဿိတံ ပန ကတွာ ဝဒန္တော အတ္ထသံဟိတေန ဝဒတိ နာမ] (ဋ္ဌ၊ စာ-၁၂၆)
(၅) မေတ္တာစိတ်ထားလျက် ပြောဆိုအံ့၊ ဒေါသစိတ်ထားလျက် မပြောဆိုအံ့၊ စောဒကရဟန်းသည် ဤတရားငါးပါးတို့ကို မိမိသန္တာန်၌ဖြစ်စေ၍ သူတစ်ပါးကို စောဒနာရမည်။
တရားသဖြင့် စောဒနာသောရဟန်းအား ဤအခြင်းအရာ (၅)မျိုးတို့ဖြင့် နှလုံးရွှင်ပြခြင်းကိုဖြစ်စေ၏။ အပြန်အားဖြင့် အဓမ္မစောဒကအား မသင့်လျော်သောအခါစသည် (၅)မျိုးတို့ဖြင့် စောဒနာမူ နှလုံးမသာယာခြင်းကို ဖြစ်စေ၏။
ဘိက္ခုနိက္ခန္ဓက
ဂရုဓံ (ဂ)ဝါး
(၁) ဘိက္ခုနီမသည် ပဉ္စင်းဖြစ်၍ ဝါတစ်ရာရှိသော်လည်း ထိုနေ့ပဉ္စင်းဖြစ်သော ရဟန်းအား ရှိခိုးခြင်း၊ ခရီးဦးကြိုဆိုခြင်း၊ လက်အုပ်ချီခြင်း၊ ရိုသေခြင်းအမှုကို ပြုရမည်။ (၂) ရဟန်းယောက်ျားမရှိသော ကျောင်း၌ ဝါမဆိုအပ်။ (၃) လခွဲတိုင်၊ လခွဲတိုင်၊ ဘိက္ခုသံဃာထံမှ ဥပုသ်ကိုမေးခြင်း၊ အဆုံးအမခံရန် ချဉ်းကပ်ခြင်းဟူသောဤတရား (၂)ပါးတို့ကို လိုလားတောင့်တရမည်။ (၄) ဝါကျွတ်လတ်သော် နှစ်ဖက်သံဃာ၌ ပဝါရဏာပြုရမည်။ (၅) ကြီးလေးသော သံဃာဒိသေသ် အာပတ်သို့ သင့်ရောက်သော ဘိက္ခုနီမသည် နှစ်ဖက်သောသံဃာ၌ တစ်ဆယ့်ငါးရက် မာနတ်ကျင့်ရမည်။ (၆) (၂) နှစ်တို့ပတ်လုံး တရား(၆)ပါးတို့၌ အကျင့်ကို ကျင့်ပြီးသော သိက္ခမာန်အား နှစ်ဖက်သောသံဃာ၌ ပဉ္စင်းခံခြင်းကို ရှာရမည်။ (၇) ရဟန်းယောက်ျားကို တစ်စုံတစ်ခုသောအကြောင်းဖြင့် မဆဲရေးအပ်၊ မရေရွတ်အပ်။ (၈) ရဟန်းဖြစ်သည့်နေ့မှစ၍ ရဟန်းယောက်ျားတို့၏အပေါ်၌ ဘိက္ခုနီမတို့၏ ပြောဆိုခွင့်ကို ပိတ်ပင်အပ်၏။ ဘိက္ခုနီမတို့အပေါ်၌ ရဟန်းယောက်ျားတို့၏ပြောဆိုခွင့်ကို မပိတ်ပင်အပ်၊ ဤတရားတို့ကို ရိုသေ၍ လေးစား၍ ပူဇော်၍ အသက်ထက်ဆုံး မလွန်ကျူးအပ်။ (ပါ၊ စာ-၄၄၄)
အာနန္ဒာ ယောက်ျားသည် ရေကန်ကြီး၏ကန်ပေါင်ရိုးကို ရေမလွန်ခြင်းငှာ စောစောကကြိုတင်၍ ကန်သင်းဖွဲ့သကဲ့သို့ ဤအတူပင်ငါသည် ဘိက္ခုနီမတို့အတွက် ဂရုဓံရှစ်ပါးတို့ကို ပညတ်ပြီးခဲ့ပြီ။ အသက်ထက်ဆုံး မလွန်ကျူးအပ်ကုန်။ (၁၀၀၀ တည်လတ္တံ့ဟူ။)
[ပဋိသမ္ဘိဒါပတ္တခီဏာသဝ အစွမ်းဖြင့်သာ ၁၀၀၀။ သုက္ခဝိပဿကခီဏာသဝအားဖြင့် ၁၀၀၀၊ အနာဂါမ် ၁၀၀၀၊ သကဒါဂါမ် ၁၀၀၀၊ သောတာပန် - ၁၀၀၀၊ ဤနည်း ပဋိဝေဓသာသနာ - ၅၀၀၀ တည်လတ္တံ့။ ပရိယတ္တိလည်းနည်းတူ။ လိင်္ဂသာသနာကား ပရိယတ်ကွယ်ပြီးသော်လည်း ကြာမြင့်စွာ ဖြစ်လိမ့်လတ္တံ့။] ဤကား ခန္ဓကဘာဏကတို့၏ အလိုအားဖြင့်ဟူ၏။
ဒီဃနိကာယဋ္ဌကထာ၌ကား - ပဋိသမ္ဘိဒါပတ္တ-၁၀၀၀၊ ဆဠဘိည-၁၀၀၀၊ တဝိဇ္ဇ-၁၀၀၀၊ သုက္ခဝိပဿက-၁၀၀၀၊ ပါတိမောက္ခ-၁၀၀၀ ဟုလာ၏။
အင်္ဂုတ္တရနိကာယဋ္ဌကထာ၌ကား - မြတ်စွာဘုရား ပရိနိဗ္ဗာန်စံလွန်တော်မူပြီးနောက် နှစ်-၁၀၀၀-သာ ပဋိသမ္ဘိဒါဖြစ်ခြင်းငှာ စွမ်းနိုင်ကုန်၏။ ထိုနောင် - ဆဠဘိညာ၊ ထိုနောင် တိဿာ ဝိဇ္ဇာ၊ ထိုနောင် သုက္ခဝိပဿက၊ အနာဂါမ်၊ သကဒါဂါမ်၊ သောတာပန်ဟုလာ၏။
သံယုတ်အဋ္ဌကထာ၌ကား - ပဌမဗောဓိ၌ ပဋိသမ္ဘိဒါပတ္တ၊ ကြာသော် ဆဠဘိည စသည်ဖြင့်လာ၏။ ။ ထိုထိုဘာဏကတို့၏ အလိုအားဖြင့်လာ၏ဟူ။ (သာ၊ စာ-၄၃၉၊ ၄၄၀)
ဥဒ္ဒိဿဒါန
ရဟန်းတို့သုံးဆောင်ရန် မိမိအားလှူထားသည်ကို အခြားသူတို့အား မလှူအပ်၊ လှူသောရဟန်း ဒုက္ကဋ်။ စားသောက်ဖွယ်ပေါများ၍ သံဃာအားလှူရန် ပုဂ္ဂလိကအလှူကိုလည်း လှူရန်ခွင့်ပြု၏။
[အတ္တနော ပရိဘောဂတ္ထာယ ဒိန္နံ နာမ ယံ “တုမှေယေဝ ပရိဘုဉ္ဇထာ”တိ ဝတွာ ဒိန္နံ၊ တံ အညဿ ဒဒတော ဒုက္ကဋံ၊ အင်္ဂံ ဂဟေတွာ ပန ဒါတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ သစေ အသပ္ပါယံ၊ သဗ္ဗံ အပနေတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ စီဝရံ ဧကာဟံ ဝါ ဒွီဟံ ဝါ ပရိဘုဉ္ဇိတွာ ဒါတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ ပတ္တာဒီသုပိ သေဝ နယော။] (ဋ္ဌ၊ စာ-၁၃၀)
(၁၁) ပဉ္စသတိကက္ခန္ဓက
[ရှင်အာနန္ဒာကို ဒုက္ကဋဟုဆိုခြင်းမှာ - တယာ ဒုဋ္ဌကတံ-ဟုသာ ဆိုခြင်းဖြစ်သည်။ အာပတ်ကိုရည်၍မဆို။ ဤအရာ၌ ပညတ်ပြီး အာပတ်လည်းမရှိ။ ။ ရှင်အာနန္ဒာက ရှင်အာနန္ဒာက – အပိစာယသန္တာနံ သင်္ချာယ ဒေသေမိ တံ ဒုက္ကဋံ-ဟုဆိုခြင်းမှာ-ယထာ တုမှေ ဝဒတ္ထ တထာ ပဋိဇာနာမိ-(ဋ္ဌ၊ စာ-၁၃၃)ဟု ဆိုလိုခြင်း ဖြစ်သည်။ ဒေသနာ ကြားသည်မဟုတ်။
(၁၂) သက္ကသတိကက္ခန္ဓက
(၁) သားချိုဖြင့်ဆောင်ထားသော ဆားသည် အပ်၏။ [ကာလိကခြင်းရောယှက်] (၂) နေရိပ်လက်နှစ်သစ်လွန်ချိန်၌စားသောက်ခြင်းသည် အပ်၏။ (၃) ရွာတစ်ပါးသို့သွားမည့်ရဟန်းအား အတိရိက်ဝိနည်းကံမပြုဘဲ စားသောက်ခြင်းသည် အပ်၏။ (၄)တစ်သိမ်တည်း၌ သံဃာ့ကံကို အသီးအခြားပြုခြင်းသည် အပ်၏။ (၅) ဆန္ဒပေးခြင်းသည် အပ်၏။ (၆) ဆရာဥပဇ္ဈာယ်တို့၏ အလေ့အကျက်သည် အပ်၏။ (ဓမ္မိကသာ အပ်၏၊ အဓမ္မိကကား မအပ်)။ (၇) အတိရိက်ဝိနည်းကံမပြုဘဲ နို့ဝမ်းမဖြစ်မီ နို့ရည်ကို သုံးဆောင်ခြင်းသည် အပ်၏။ (၈) သေနုကိုသောက်ခြင်းသည် အပ်၏။ (၉) အဆာအမြိတ်မပါသော နိသီဒိုင်သည် အပ်၏။
[ဆေဒနက ပါစိတ္တိယန္တိ သုတ္တဝိဘင်္ဂ ဟိ “နိသီဒနံ နာမ သဒသံ ဝုစ္စတီ”တိ အာဂတံ။ တသ္မာ ဒွိန္နံ သုဂတဝိဒတ္ထီနံ ဥပရိ ဒသာယေဝ ဝိဒတ္ထိမတ္တာ လဗ္ဘတိ။ ဒသာယ ဝိနာ တံ ပမာဏံ
ကရောန္တဿ ဣဒံ အာဂတမေဝ ဟောတိ “တံ အတိက္ကာမယတော ဆေဒနကံ ပါစိတ္တိယန္တိ။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၁၃၅)] (၁၀) ရွှေငွေသည် အပ်၏။ ဤကား ဝဇ္ဇီတိုင်းသား ရဟန်းတို့ယူသော ဝတ္ထု (၁၀)ပါးတည်း။
အရှင်အာနန္ဒာ၏သင်္ကန်း အသုံးပြုနည်း
(၁) သင်္ကန်းသစ်အများကို အားနည်းသောသင်္ကန်းရှိသော ရဟန်းတို့နှင့်အတူ ခွဲဝေ၏။ (၂) အားနည်းသောသင်္ကန်းဟောင်းတို့ကို အပေါ်ခင်း၊ (၃) အပေါ်ခင်းဟောင်းတို့ကို ဘုံလျှိုစွပ်။ (၄) ဘုံလျှိုစွပ်အဟောင်းတို့ကို မြေအခင်း။ (၅) မြေအခင်းအဟောင်းတို့ကို ခြေသုတ်ကြိုးဝန်း၊ (၆) ခြေသုတ်ကြိုးဝန်းအဟောင်းတို့ကို ဖုန်သုတ်ပဝါ။ (၇) ဖုန်သုတ်ဖုန်ခါအဟောင်းတို့ကို နုပ်နုပ်စဉ်းထောင်း၍ ညွန်ဖြင့်နယ်ပြီးလျှင် အကျည်ကိုလိမ်းကျံကုန်၏။ (ပဉ္စသတိကက္ခန္ဓက)
အစ္စယဒါန
[သေစေ ဟိ ပဉ္စသု သဟဓမ္မိကေသု ယော ကောစိ ကာလံ ကရောန္တော "မမစ္စယေန မယုံ ပရိက္ခာရော ဥပဇ္ဈာယဿ ဟောတု၊ အာစရိယဿ ဟောတု၊ သဒ္ဓိဝိဟာရိကဿ ဟောတု၊ အန္တေဝါသိကဿ ဟောတု၊ မာတု ဟောတု၊ ပိတု ဟောတု၊ အညဿ ဝါ ယဿ ကဿစိ ဟောတူ”တိ ဝဒတိ၊ တေသံ န ဟောတိ၊ သံဃဿေဝ ဟောတိ၊ န ဟိ ပဉ္စန္နံ သဟဓမ္မိကာနံ အစ္စယဒါနံ ရုဟတိ၊ ဂိဟီနံ ပန ရုဟတိ၊ ဘိက္ခူ၊ ဟိ ဘိက္ခုနီဝိဟာရေ ကာလံ ကရောတိ၊ တဿ ပရိက္ခာရော ဘိက္ခူနံယေဝ ဟောတိ၊ ဘိက္ခုနီ ဘိက္ခုဝိဟာရေ ကာလံ ကရောတိ၊ တဿာ ပရိက္ခာရော ဘိက္ခုနီနံယေဝ ဟောတိ။ (ဘိက္ခုနီက္ခန္ဓက ဋ္ဌ၊ စာ-၁၃၀)]
၁၃၁) နဝကမ္မဋ္ဌိ သံဃဿတ္ထာယ ဘိက္ခုနိယာ နဝကမ္ပိ ကာတုံ အနုဇာနာမီတိ အတ္ထော။ (ဋ္ဌ၊ စာ-
ပရိဝါ
အန္တရာယိကာ-အနန္တရာယိကာ
[အန္တရာယိကာတိ သတ္တပိ အာပတ္တိယော သဉ္စိစ္စ ဝီတိက္ကန္တာ သန္တရာယဉ္စ မောက္ခန္တရာယဉ္စ ကရောန္တိတိ အန္တရာယိကာ၊ အဇာနေန္တေန ဝီတိက္ကန္တာ ပန ပဏ္ဏတ္တိဝဇ္ဇာ ပတ္တိ နေဝ သန္တရာယံ န မောက္ခန္တရာယံ ကရောတီတိ အနန္တရာယိကာ] (ဋ္ဌ၊ စာ-၁၅၄)
အာပတ် (၃)မျိုး
(၁) လောဟိတုပ္ပါဒအာပတ်သည် မြတ်စွာဘုရား ထင်ရှားရှိစဉ်သာသင့်၏။ (၂) နဝကသည် မထေရ်တို့ကို ဘန္တေ၊ အာယသ္မာဟုမခေါ်ဘဲ အာဝုသောဟုခေါ်ခြင်းကြောင့် သင့်သောအာပတ်သည် ပရိနိဗ္ဗာန်စံလွန်တော်မူပြီးမှ သင့်သောအာပတ်ဖြစ်၏။ (၃)ကြွင်းတို့ကား-၂-ဌာနတို့၌ ဖြစ်၏။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၁၆၂)
အလွှမ်း (၃)ပါး
ဇန္တာဃရေမဝ ပဋိစ္စာဒိ ဇန္တာဃရပဋိစ္ဆာဒိ၊ ဣတရေသုပိ သေဝ နယော၊ ဒွါရံ ပိဒဟိတွာ အန္တော ဇန္တာဃရေ ဌိတေန ပရိကမ္မံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဥဒကေ သြတိဏ္ဏေနာပိ ဧတဒေဝ ဝဋ္ဋတိ၊ ဥဘယတ္ထ ခါဒိတုံ ဝါ ဘုဉ္စိတုံ ဝါ န ဝဋ္ဋတိ၊ ဝတ္ထပဋိစ္ဆာဒိ သဗ္ဗကပ္ပိယတာယ ပဋိစ္စန သဗ္ဗံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ (ဋ္ဌ၊ စာ-၁၆၄)
သာရဏီယဓမ္မ (၆)ပါး
ဤသာသနာတော်၌ ရဟန်းသည် သီတင်းသုံးဖော်တို့အပေါ်ဝယ် မျက်မှောက်ဖြစ်စေ၊ မျက်ကွယ်ဖြစ်စေ၊ (၁)မေတ္တာကာယကံ၊ (၂) မေတ္တာဝစီကံ၊ (၃) မေတ္တာမနောကံကို ရှေးရှုဆောက်တည်၏။ (၄) တရားနှင့်ညီညွတ်စွာဖြစ်၍ တရားသဖြင့်ရအပ်ကုန်သော လာဘ်ပစ္စည်းတို့ကို အယုတ်သဖြင့် သပိတ်အတွင်း၌ ဝင်သော တစ်ယောက်မ နှစ်ယောက်မသော ဆွမ်းမျှကိုသော်လည်း သီလရှိသော သီတင်းသုံးဖော်တို့နှင့် မခွဲခြားမူ၍ သုံးဆောင်၏။ ဆက်ဆံသဖြင့် သုံးဆောင်၏။
[အာဘတံ ပိဏ္ဍပါတံ ထေရာသနတော ပဋ္ဌာယ ဒတွာ ဂဟိတာဝသေသံ ဘုဉ္ဇတိ၊ သီလဝန္တေ ဟီတိ ဝစနတော ဒုဿီလဿ အဒါတုမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ၊ သာရဏီယဓမ္မပူရကေန ပန သဗ္ဗေသံ ဒါတဗ္ဗမေဝါတိ ဝုတ္တံ၊ ဂိလာနဂိလာနုပဋ္ဌာကအာဂန္တုကဂမိကစီဝရကမ္မာဒိပသုတာနံ ဝိစေယျ ဒါတုမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ။ န ဟိ တေ
ဝိစိနိတွာ ဒေန္တေန ပုဂ္ဂလဝိဘာဂေါ ကတော ဟောတိ။ ဤဒိသာနံ ဟိ ကိစ္ဆလာဘတ္တာ ဝိသေသော ကာတဗ္ဗောယေဝါတိ အယံ ကရောတိ။] (ဋ္ဌ၊ စာ-၁၅၄)
(၅) မကျိုးမပေါက် မပြောက်မကြားသည့်ပြင် တော်လှန်ခြင်းကိုပြုတတ်ကုန်သည်ဖြစ်၍ ပညာရှိတို့ချီးမွမ်းအပ် အမှားမသုံးသပ်အပ် ဥပစာ အပ္ပနာ သမာဓိကိုဖြစ်စေတတ်ကုန်သော သီလတို့၌ သီတင်းသုံးဖော်တို့နှင့် မျက်မှောက်ဖြစ်စေ မျက်ကွယ်ဖြစ်စေ တူမျှသောသီလရှိသည် ဖြစ်၍နေ၏။
[ယဿ ပန သဗ္ဗေန သဗ္ဗံ အဘိန္နာနိ သီလာနိ၊ တဿ တာနိ သီလာနိ အခဏ္ဍာနိ အစ္ဆိဒ္ဒါနိ အသဗလာနိ အကမ္မာသာနိ နာမ ဟောန္တိ။] (ဋ္ဌ၊ စာ-၁၅၄)
(၆) အပြစ်မရှိသည့်ပြင် ဝဋ်ဆင်းရဲမှလွတ်မြောက်တတ်သည်ဖြစ်၍ ထိုမြတ်စွာဘုရားဆုံးမတော်မူတိုင်း ကျင့်သောသူအား ကောင်းစွာ ဆင်းရဲ၏ကုန်ခြင်းငှာ ဝဋ်ဆင်းရဲမှ ထွက်မြောက်စေတတ်သော မဂ်နှင့်ယှဉ်သော သမ္မာဒိဋ္ဌိဖြင့် သီတင်းသုံးဖော်တို့နှင့် မျက်မှောက်ဖြစ်စေ မျက်ကွယ်ဖြစ်စေ တူသောအယူရှိသည် ဖြစ်၍နေ၏။ (ပါဠိ၊ စာ-၁၆၈) (ဋ္ဌ၊ စာ-၁၅၄)
သာရဏီယဓမ္မ
အဒါတုပ္ပီတိ ပိသဒ္ဒေန ဒါတုမ္ပိ ဝဋတီတိ ဒဿတိ။ ဒါနဉ္စ နာမ န ကဿစိ နိဝါရိတံ၊ တေန ဒုဿီလဿာပိ အတ္ထိကဿ သတိ သမ္ဘဝေ ဒါတဗ္ဗံ။ တဉ္စ ခေါ ကရုဏာယနဝသေန, န ဝတ္တပူရဏဝသေန။ သာရဏီယဓမ္မပူရကဿ အပ္ပဋိဝိဘတ္တဘာဂိတာယ “သဗ္ဗေသံ ဒါတဗ္ဗမေဝါ”တိ ဝုတ္တံ။ ။ သာရဏီယဓမ္မော ဟိ မုတ္တပလိဗောဓဿေဝ ဝဋတိ။ [(သာ၊ စာ-၄၅၉၊ ၄၆၀)ဖြည့်ကျင့်ပုံ ကျယ်စွာလာ၏။]
ဤသာရတ္ထ၌ သာရဏီယဓမ္မ ပူရကရဟန်းက သော ပရိယာယေနပိ အသန္တံ အဝဒန္တော “နတ္ထိ မယှံ မဟာရာဇ လောကုတ္တရာဓမ္မာ”တိ အာဟ-ဟု (သာ၊ စာ-၄၆၂) မိမိလောကုတ္တရာဓမ္မ မရကြောင်း လူအား ပြောကြားသည်အရာလာ၏။
ဒုဿီလဿ အဒါတုမ္ပိ ဝဋတီတိ ဝုတ္တတ္တာ ဧဝ အလဇ္ဇီပရိဘောဂေါ ဝါရိတော၊ သဗ္ဗေသံ ဒါတဗ္ဗမေဝါတိ သန္နိဋ္ဌာနေန အဇာနန္တေန ဝိဘာဂံ အကတွာ ဒါတဗ္ဗဘာဝံ ဒီပေတီတိ ဧကေ။ “သဗ္ဗေသံ ဒါတဗ္ဗမေဝါ”တိ ဝုတ္တံ အဋ္ဌကထာသု။ တတ္ထ “အလဇ္ဇီဥက္ခိတ္တကာနံ ပရိဘောဂသီသေန သဟတ္ထာ န ဒါတဗ္ဗ၊ ဒါပေတဗ္ဗန္တိ အပရေ”တိ။ ဝုတ္တံ။ (ဇီ-၅၄၆)
ဝန္ဒကနှင့် အနာဒရိယ
သမာစာရဝတ္တက္ခန္ဓက၌ ဟောအပ်ကုန်သော မြင့်မြတ်သောပုဒ်တို့၏ အဘယ်မျှလောက်သော အာပတ်တို့သည် ဖြစ်ကုန်သနည်း။ (ပါ၊ စာ-၂၀၉) သမာစာရံ ပုစ္ဆိဿန္တိ ဝုတ္တံ ဝတ္တက္ခန္ဓကေ ဧကာ ဒုက္ကဋာ ပတ္တိယေဝ၊ သာ သဗ္ဗဝတ္တေသု အနာဒရိယေန ဟောတိ။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၁၅၆)
စာမျက်နှာ-381
သံဝါသ၊ သံဝါသက
သာဝကာ ဘဗ္ဗာပတ္တိကာ နာမ၊ ဗုဒ္ဓါ စ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ စ အဘဗ္ဗာပတ္တိကာ နာမ။ ဥက္ခေပနီယ ကမ္မကတော ဥက္ခိတ္တကာ နာမ၊ အဝသသစတုတ္ထိဓတဇ္ဇနီယာဒိကမ္မကတော အနုက္ခိတ္တကာ နာမ။ အယံ ဟိ ဥပေါသထံ ဝါ ပဝါရဏံ ဝါ ဓမ္မပရိဘောဂံ ဝါ အာမိသပရိဘောဂံ ဝါ န ကောပေတိ။ ယေန သဒ္ဓိ ဥပေါသထာဒိကော သံဝါသော အတ္ထိ၊ အယံ သမာနသံဝါသကော၊ ဣတရော နာနာသံဝါသကော၊ သော ကမ္မနာနာသံဝါသကော လဒ္ဓိနာနာသံဝါသကောတိ ဒုဝိဓော ဟောတိ။ (ဋ္ဌ-ဧကကဝါရ၊ စာ-၁၅၈၊ ၁၅၉)
ဒေသိတာ ဂဏနုပဂါ
ဓုရနိက္ခေပ
ဒေသိတာ ဂဏနုပဂါ နာမ ယာ ဓုရနိက္ခေပံ ကတွာ ပုန န အာပဇ္ဇိဿာမီတိ ဒေသိတာ ဟောတိ၊ အဂဏနူပဂါ နာမ ယာ ဓုရနိက္ခေပံ အကတွာ သဥဿာဟေနေဝ စိတ္တေန အပရိသုဒ္ဓေန ဒေသိတာ ဟောတိ။ အယံ ဟိ ဒေသိတာပိ ဒေသိတဂဏနံ န ဥပေတိ။ အဋ္ဌမေ ဝတ္ထုသ္မိံ ဘိက္ခုနိယာ ပါရာဇိကမေဝ ဟောတိ။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၁၅၈)
ပုနပိ အာပဇ္ဇိဿာမီတိ သဥဿာဟေနေဝ စိတ္တေန။ “အယံ ဘိက္ခုနိယာ ဧဝါ”တိ လိခိတံ။ (ဒီ၊ စာ-၅၅၄) (ဤသည်တို့ကိုထောက်၍ ဘိက္ခုတို့၌ အာယတိ သံဝရ မရှိသော်လည်း ဒေသနာကြားက ထသောဟူ၏။)
န ကေဝလဉ္စ ဘိက္ခုနိယာ ဧဝ၊ ဘိက္ခုနမ္ပိ ဓူရနိက္ခေပံ အကတွာ ထောကံ ထောကံ သဒ္ဓိအာဒိကံ ထေယျာယ ဂဏှန္တာနံ ပါဒဂ္ဃနက ပုဏ္ဏေ ပါရာဇိကမေဝ။ ကေစိ ပန “အဋ္ဌမ ဝတ္ထုသ္မိံ ဘိက္ခုနိယာ ပါရာဇိကမေဝ ဟောတီတိ ဝုတ္တတ္တာ အဋ္ဌဝတ္ထုကမေဝတံ သန္ဓာယ ဝုတ္တ”န္တိ ဝဒန္တိ။ (တိ၊ စာ-၂၈၅)
အန္တရာယိက၊ အနန္တရာယိက
အန္တရာယိကာတိ သတ္တပိ အာပတ္တိယော သဉ္စိစ္စ ဝီတိက္ကန္တာ သန္တာယ မောရာယဉ္စ ကရောန္တီတိ အန္တရာယိကာ၊ အဇာနန္တေန ဝီတိက္ကန္တာ ပန ပဏ္ဏတ္တိဝဇ္ဇာပတ္တိ နေဝ သန္တရာယံ န မောရာယံ ကရောတီတိ အနန္တရာယိကာ။ အန္တရာယိကံ အာပန္နဿာပိ ဒေသနာဂါမိနိ ဒေသေတွာ ဝုဋ္ဌာနဂါမိနိတော ဝုဋ္ဌာယ သုဒ္ဓိပတ္တဿ သာမဏေရဘူမိယံ ဌိတဿ စ အဝါရိတာ သဂ္ဂမောက္ခမဂ္ဂေါတိ။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၁၅ရ)
အဇာနန္တေန ဝီတိက္ကန္တာတိ ပဏ္ဏတ္တိ ဝါ ဝတ္ထု ဝါ အဇာနေန္တေန ဝီတိက္ကန္တာ ပထဝီခဏနသဟသေယျာဒိကာ၊ သာပိ ပုစ္ဆာ အာပန္နာဝံ ဉတွာ ပဋိကမ္မံ အကရောန္တဿ အန္တရာယိကာဝ ဟောတိ။ (တိ၊ စာ-၂၈၅)
စာမျက်နှာ-382
အစိတ္တက
ဝိသေသတော စ ဝတ္ထုဇာနနစိတ္တာဘာဝေန၊ အပကတညုနော ပဏ္ဏတ္တိဇာနနစိတ္တာဘာဝေန အစိတ္တကံ ဟောတိ။ တတ္ထ ဧကန္တာစိတ္တဉ္စ သစိတ္တဉ္စ “အစိတ္တက”မိဝ ဝုစ္စတိ။ (ဖီ၊ စာ-၅၅၆)
တံမြက်လှည်းခြင်းအကျိုး
(၁) သကစိတ္တံ ပသီဒတိ၊ (၂) ပရစိတ္တံ ပသီဒတိ။ (၃) ဒေဝတာ အတ္တမနာ ဟောန္တိ။ (၄) ပါသာဒိကသံဝတ္တနိကံ ဥပစိနတိ၊ (၅) သတ္ထုသာသနံ ကတံ ဟောတိ။ ဣဒံ သမ္မဇ္ဇနဝတ္တံ နာမ ဗုဒ္ဓဟိ ဝဏ္ဏိတံ၊ တသ္မာ တံ ကရောန္တေန သတ္ထုသာသနံ ကတံ ဟောတိ။ (ပါဠိ စာ-၂၃) (ဋ္ဌ၊ စာ-၁ရ၅)
နဝအဓမ္မိကဒါန
(၃) သံဃဿ ပရိဏတံ အညံသံဃဿ ဝါ စေတိယဿ ဝါ ပုဂ္ဂလဿ ဝါ ပရိဏာမေတိ။ (၆) စေတိယဿ ပရိဏတံ အညစေတိယဿ ဝါ သံဃဿ ဝါ ပုဂ္ဂလဿ ဝါ ပရိဏာမေတိ။ (၉) ပုဂ္ဂလဿ ပရိဏတံ အညပုဂ္ဂလဿ ဝါ သံဃဿ ဝါ စေတိယဿ ဝါ ပရိဏာမေတိ။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၁၈၁၊ ၁၈၂)
တီဏိ ဓမ္မိကဒါန
(၁) သံဃဿ နိစ္စံ သံဃဿေဝ ဒေတိ၊ (၂) စေတိယဿ နိစ္စံ စေတိယဿေဝ၊ (၃) ပုဂ္ဂလဿ နိစ္စံ ပုဂ္ဂလဿေဝ ဒေတီတိ ဣမာနိ တီဏိ။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၁၈၂)
ဒသ သေနာသန
ဒသ သေနာသနာနီတိ မဉ္ဇာ ပီဌံ ဘိသိ ဗိမ္ဗာဟနံ စိမိလိကာ ဥတ္တရတ္ထရဏံ ဋိကာ စမ္မခဏ္ဍော နိသီဒနံ တိဏသန္တာရော ပဏ္ဏသန္တာရောတိ။ ဒသ ဝရာနိ ယာစိသူတိ ဝိသာခါ အဋ္ဌ၊ သုဒ္ဓေါဒနမဟာရာဇာ ဧကံ၊ ဇီဝကာ ဧကံ၊ (ဋ္ဌ၊ စာ-၁၈၃) ဧကာဒသ ဝရာနီတိ မဟာပဇာပတိယာ ယာစိတဝရေန သဒ္ဓိ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တာနိ ဒသ (ဋ္ဌ၊ စာ-၁၈၄)
ဧကံသံ စီဝရံ ကတွာတိ
ဧကသ္မိံ အံသကူဋေ စီဝရံ ကတွာ၊ သာဓုကံ ဥတ္တရာသင်္ဂ ကတွာတိ အတ္ထော။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၁၈၀)
စာမျက်နှာ-383
ဒိဋ္ဌာနိကမ္မ
အဓမ္မ-အာပတ္တိဒေသနာ-ဝိနယကမ္မ
(၁) အာပတ်မသင့်သည်၌ အာပတ်သင့်သည်ဟု ဒေသနာကြား၏။ (၂) ဒေသနာဂါမ်မဟုတ်သော (ဂရုက)အာပတ်ဖြင့် အယူကိုထင်စွာပြု၏။ [ပါရာဇိကသံဃာဒိသေသ်ကို ဒေသနာကြား၏ဟူ၏] (၃) ဒေသနာကြားအပ်ပြီးသောအာပတ်ကို တစ်ဖန်ဒေသနာကြား၏။ (၄) ရဟန်းလေးယောက်ငါးယောက်တို့ တစ်ပေါင်းတည်း ဒေသနာကြား၏။ (၅) ဝစီဘေဒမပြုဘဲ စိတ်ဖြင့်သာ အာပတ်ကိုဒေသနာကြား၏။ (၆) လဒ္ဓိနာနာသံဝါသက ကမ္မနာနာသံဝါသကထံ၌ ဒေသနာကြား၏။ [မာဠကသီမာယ ဟိ ဌိတေန သီမန္တရိကာယ ဌိတဿ၊ သီမန္တရိကာယ ဝါ ဌိတေန အဝိပ္ပဝါသသီမာယ ဌိတဿာပိ အာပတ္တိ ဒေသေတုံ န ဝတ္ထုတိ] (၇) နာနာသီမ၌တည်သော သမာနသံဝါသကထံ၌လည်း ဒေသနာကြား၏။ (၈) ပကတတ်မဟုတ်သူထံ၌ ဒေသနာကြား၏။ [ဥက္ခိတ္တကဿ ဝါ ယဿ ဝါ ဥပေါသထပဝါရဏာ ဌပိတာ ဟောန္တိ၊ တဿ သန္တိကေ ဒေသေတီတိ အတ္ထော။] ဗျတိရေကအားဖြင့် ဓမ္မကံကိုသိ။ [(ပါ ၃၂၄-ဋ္ဌ-စာ-၂၁၉]
ရှိမခိုးအပ်သော ပုဂ္ဂိုလ်
အနာပတ္တိကရ ပုဂ္ဂိုလ်-၁၃-
(၁) ရွာတွင်းဝင်သောသူ၊ (၂) လမ်းခရီးသွားသူ၊ (၃) အမိုက်မှောင်၌ နေသောသူ၊ [တံ ဟိ ဝန္ဒန္တဿ မဉ္စပါဒါဒီသုပိ နလာတံ ပဋိဟတ္တေယျ (၄) အမှုပြုဆဲဖြစ်၍ နှလုံးမသွင်းသောသူ၊ (၅) အိပ်သောသူ၊ [သုတ္တာတိ နိဒ္ဒံ ဩက္ကန္တော] (၆) ယာဂုသောက်ရာ၌၊ (၇) ဆွမ်းစားဇရပ်၌၊ (၈) တစ်ဖက်သော ရန်သူအဖို့၌တည်သော ဝေရီဝိသဘာဂပုဂ္ဂိုလ်၊ [အယံ အဝန္ဒိယော၊ အယံ ဟိ ဝန္ဒိယမာနော ပါဒေနပိ ပဟရေယျ] (၉) တစ်ပါးကို ကြံအောက်မေ့သူ၊ [အညံ စိန္တယမာနော] (၁၀) ခဲဖွယ်ခဲဘဲသောသူ၊ (၁၁) စားဆဲသောသူ၊ (၁၂) ကျင်ကြီးစွန့်ဆဲသောသူ၊ (၁၃) ကျင်ငယ်စွန့်ဆဲသောသူ၊ [အနောကာသဂတတ္တာ အဝယော] ၎င်းတို့ကို ရှိမခိုးအပ်။
အာပတ္တိကရ အဝန္ဒိယ ပုဂ္ဂိုလ် -၁၂-
(၁) နဂ္ဂ၊ (၂) ဥက္ခိတ္တက [တိဝိဓေနပိ ဥက္ခေပနိယကမ္မေန ဥက္ခိတ္တကော အဝန္ဒိယော၊ တဇ္ဇနီယာဒိကမ္မကာ ပန စတ္တာရော ဝဇ္ဇိတဗ္ဗာ၊ ဥပေါသထပဝါရဏာပိ တေဟိ သဒ္ဓိ လဗ္ဘန္တိ။] (ဋ္ဌ၊ စာ-၂၂၄) (၃) သီတင်းငယ်၊ (၄) သာမဏေ၊ (၅) အဓမ္မဝါဒီနာနာသံဝါသက သီတင်းကြီး၊ (၆) မိန်းမ၊ (၇) ပဏ္ဍုက်၊ (၁၂) ဂရုကဋ္ဌ ပုဂ္ဂိုလ်(၅)ဦးတို့ကို ရှိမခိုးအပ်။
စာမျက်နှာ-384
[အာဒိတော ပဋ္ဌာယ စ ဝုတ္တေသု အဝန္ဒိယေသု နဉ္စ ဥက္ခိတ္တဉ္စ ဝန္ဒန္တဿေဝ အာပတ္တိ။ ဣတရေသံ ပန အသာရုပ္ပဋ္ဌာနေန စ အန္တရာ ဝုတ္တကာရဏေန စ ဝန္ဒနာ ပဋိက္ခိတ္တာ၊ ဣတော ပရံ ပစ္ဆာ ဥပသမ္ပန္နာဒယော ဒသပိ အာပတ္တိဝတ္ထုဘာဝေနေဝ အဝန္ဒိယာ၊ တေ ဝန္ဒန္တဿ ဟိ နိယမေနေဝ အာပတ္တိ၊ ဣတိ ဣမေသု ပဉ္စသု ပဉ္စကေသု တေရသဇနေ ဝန္ဒဿ အနာပတ္တိ၊ ဒွါဒသန္နံ ဝန္ဒနာယ အာပတ္တိ [ကထိနတ္ထာရဝဂ် ပါ-၃၅ရ-ဋ္ဌ-စာ-၂၂၄]
သုတ္တန္တရေဟိ အပ္ပဋိက္ခိတ္တေသု။ နဂ္ဂါဒီသု ပန ဝန္ဒိတုံ န ဝတ္တတိ။ (တိ၊ စာ-၃၀၈) (၈) နံပါတ်။ “ဧကာဝတ္တော’” တိပိ ပဌန္တိ၊ တဿ ကုဒ္ဓေါ ကောဓာဘိဘူတောတိ ကိရတ္ထော၊ ဧကဝတ္ထုတာတိပိ ကေစိ၊ ဥတ္တရာသင်္ဂ အပနေတွာ ဌိတောတိ ကိရတ္ထော။ တံ သဗ္ဗံ အဋ္ဌကထာယံ ဥဒ္ဓဋပါဠိယာ ဝိရုဇ္ဈတီတိ။ ဒကာဝတ္တောတိ ဟိ ဥဒ္ဓတ္ထံ၊ တသ္မာ န ဂဟေတဗ္ဗ။ (ဇီ၊ စာ-၅ရ၅)
မနောဒွါရ၌ အာပတ်မရှိ
ကာယဝါစသိကာနိစာတိ သဗ္ဗာနေဝ သိက္ခာပဒါနိ ကာယဝါစသိကာနိ၊ မနောဒွါရေ ပညတ္တံ ဧကသိက္ခာပဒမ္ပိ နတ္ထိ။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၂၂ရ၊ ၂၂၈)
တယော ပုဂ္ဂလာ န ဥပသမ္ပာဒေတဗ္ဗာတိ အဒ္ဓါနဟီနော အင်္ဂဟီနော ဝတ္ထုဝိပန္နော စ၊ တေသံ နာနာကရဏံ ဝုတ္တမေဝ။ အပိစေတ္ထ ယော ပတ္တစီဝရေန အပရိပူရော၊ ပရိပူရော စ န ယာစတိ၊ ဣမေပိ အင်္ဂဟီနေနေဝ သင်္ဂဟိတာ၊ မာတုဃာတကာဒယော စ ကရုဏဒုက္ကဋကာ ပဏ္ဍုကုဘတောဗျဉ္ဇနက တိရစ္ဆာနဂတသင်္ခါတေန ဝတ္ထုဝိပန္နေနေဝ သင်္ဂဟိတာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၂၂၉)
ရှိခိုးနည်း
ဥပါလိ သီတင်းကြီးရဟန်း၏ ခြေတို့ကိုရှိခိုးသော သီတင်းငယ်ရဟန်းသည် (၁) လက်ဝဲတစ်ဖက် ပခုံးထက်၌ ကိုယ်ဝတ်စံပယ်တင်၍၊ (၂) လက်အုပ်ကိုချီလျက်၊ (၃) လက်ဝါးပြင်နှစ်ဖက်တို့ဖြင့် ခြေတို့ကို ဆုပ်နယ်ကာ၊ (၄) ချစ်ခြင်းကိုလည်းကောင်း၊ (၅) ရိုသေခြင်းကိုလည်းကောင်း ဖြစ်စေ၍ ရှိခိုးအပ်၏။ ဤ ငါးပါးသောတရားတို့ကို မိမိသန္တာန်၌ဖြစ်စေ၍ ရှိခိုးအပ်ကုန်၏။ (ကထိနတ္ထာရဝဂ်-ပါ-စာ-၃၅၈)
နိဇ္ဈာယန္တဿ ကာ အာပတ္တီတိ - န စ ဘိက္ခဝေ သာရတ္တေန မာတုဂါမဿ အင်္ဂဇာတံ ဥပနိဇ္ဈာယိတဗ္ဗံ၊ ယော ဥပနိဇ္ဈာယတိ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာတိ၊ [သုက္ကဝိဿဋ္ဌိ နိဇ္ဈာယန္တဿ အယမေဝ အာပတ္တိ။ ဒကာ ပိဏ္ဍပါတပစ္စယာတိ။ န စ ဘိက္ခဝေ ဘိက္ခဒါယိကာယ မုခံ ဩလောကေတဗ္ဗန္တိ ခုဒ္ဒကဝတ္ထု] ဧတ္ထ ဒုက္ကဋာပတ္တိ။ အန္တမသော ယာဂုံ ဝါ ဗျဉ္ဇနံ ဝါ ဒေန္တဿ သာမဏေရဿာပိ ဟိ မုခံ ဥလ္လောကယတော ဒုက္ကဋမေဝ။ (ကုရုန္ဒီကား ဘိက္ခုနီပရိပါစိတပါစိတ်ဟူ၏။) (ဋ္ဌ၊ စာ-၂၃၃) (စူဠဝါ ပါဠိ၊ စာ-၃၈၄)
ဧတ္ထ ဘိက္ခဒါယိကာတိ ဥပလက္ခဏဝသေန ဝုတ္တံ၊ ယာယ ကာယစိ ဣတ္ထိယာ ဝါ ပုရိသဿ ဝါ မုခံ သာရတ္တော ဩလောကေန္တဿ ဒုက္ကဋမေဝ။ (ဦးဗုဓ်၊ စာ-၅၃၈)
စာမျက်နှာ-385
သေနာသနက္ခန္ဓကလာ ဒသအဝန္ဒိယပုဂ္ဂိုလ်တို့အား
အဉ္ဇလိသာမီစေနစာတိ သာမီစိကမ္မေန သဒ္ဓိ အဉ္ဇလိ စ တေသံ န ကာတဗ္ဗော၊ နေဝ ပါနီယာပုစ္ဆနတာလဝဏာဒိ ခန္ဓကဝတ္တံ တေသံ ဒဿတဗ္ဗံ၊ န အဉ္ဇလိ ပဂ္ဂဏှိတဗ္ဗောတိ အတ္ထော။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၂၃၄)
သမ္ဘောဂေါ ဧကစ္စော တ န လဗ္ဘတီတိ အကပ္ပိယသမ္ဘောဂေါ (မေထုနဓမ္မာဒိ) န လဗ္ဘတိ၊ နဟာပနဘောဇနာဒိပဋိဇဂ္ဂနံ ပန မာတရာယေဝ ကာတုံ လဗ္ဘတိ။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၂၃၀)
ကမ္မဉ္စ တံ ကုယျံ ဝဂ္ဂပစ္စယာတိ အယံ ပဉ္စာ ဒွါဒသယောဇနပမာဏေသု ဗာရာဏသိအာဒီသု နဂရေသု ဂါမသီမံ သန္ဓာယ ဝုတ္တာ။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၂၃၉)
---
ကမ္မဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ
ကံအပြား
(၁) အပလောကနကမ္မံ နာမ သီမဋ္ဌကသံဃံ သောဓေတွာ ဆန္ဒရဟာနံ ဆန္ဒ အာဟရိတွာ သမဂ္ဂဿ သံဃဿ အနုမတိယာ တိတ္တူ၊ သာဝေတွာ ကတ္တဗ္ဗ ကမ္မံ။ (၂) ဉတ္တိကမ္မံ နာမ ဝုတ္တနယေနေဝ သမဂ္ဂဿ သံဃဿ အနုမတိယာ ဧကာယ ဉတ္တိယာ ကတ္တဗ္ဗ ကမ္မံ။ (၃) ဉတ္တိဒုတိယကမ္မံ နာမ ဝုတ္တနယေနေဝ သမဂ္ဂဿ သံဃဿ အနုမတိယာ ဧကာယ ဉတ္တိယာ ဧကာယ စ အနုဿာဝနာယာတိ ဧဝံ ဉတ္တိဒုတိယာယ အနုဿာဝနာယ ကတ္တဗ္ဗ ကမ္မံ။ (၄) ဉတ္တိစတုတ္ထကမ္မံ နာမ ဝုတ္တနယေနေဝ သမဂ္ဂဿ သံဃဿ အနုမတိယာ ဧကာယ ဉတ္တိယာ တီဟိ စ အနုဿာဝနာဟီတိ ဧဝံ ဉတ္တိစတုတ္ထာဟိ တီဟိ အနုဿာဝနာဟိ ကတ္တဗ္ဗ ကမ္မံ။
တတ္ထ အပလောကနကမ္မံ အပလောကတွာဝ ကာတဗ္ဗံ။ ဉတ္တိကမ္မာဒိဝသေန န ကာတဗ္ဗံ။ ဉတ္တိကမ္ပိ ဧကံ ဉတ္တိ ဌပေတွာဝ ကာတဗ္ဗံ၊ အပလောကနကမ္မာဒိဝသေန န ကာတဗ္ဗံ၊ ဉတ္တိဒုတိယကမ္မံ ပန အပလောကတွာ ကာတဗ္ဗမ္ပိ အတ္ထိ၊ အကာတဗ္ဗမ္ပိ အတ္ထိ။
တတ္ထ သီမာသမ္မုတိ သီမာသမူဟနနံ ကထိနဒါနံ ကထိနုဒ္ဓါရော ကုဋိဝတ္ထုဒေသနာ ဝိဟာရဝတ္ထုဒေသနာတိ ဣမာနိ ဆ ကမ္မာနိ ဂရုကာနိ အပလောကတွာ ကာတုံ န ဝတ္တန္တိ၊ ဉတ္တိဒုတိယကမ္မဝါစံ သာဝေတွာဝ ကာတဗ္ဗာနိ။ အဝသေသာ တေရသ သမ္မုတိယော သေနာသနာဂ္ဂါဟကမတကစီဝရဒါနာဒိ သမ္မုတိယောစာတိ ဧတာနိ လဟုကကမ္မာနိ အပလောကတွာပိ ကာတုံ ဝတ္တတိ၊ ဉတ္တိကမ္မဉတ္တိစတုတ္ထကမ္မဝသေန ပန န ကာတဗ္ဗဝ။
သစေ ပန အက္ခရပရိဟီနံ ဝါ ပဒပရိဟီနံ ဝါ ဒုရုတ္တပဒံ ဝါ ဟောတိ၊ တဿ သောဓနတ္ထံ ပုနပ္ပုနံ ဝတ္တု၊ ဝဋ္ဋတိ၊ ဣဒံ အကုပ္ပကမ္မဿ ဒဠှီကမ္မံ ဟောတိ၊ ကုပ္ပကမ္မံ ကုပ္ပကမ္မံ ဟုတွာ တိဋ္ဌတိ။ ဉတ္တိစတုတ္ထကမ္မံ ဉတ္တိဉ္စ တိဿာ စ ကမ္မဝါစာယော သာဝေတွာဝ ကာတဗ္ဗံ၊ အပလောကနကမ္မာဒိဝသေန န ကာတဗ္ဗံ။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၂၄၃၊ ၂၄၄)
စာမျက်နှာ-386
ကံပျက်ကြောင်း (၅)ပါး
ဝတ္ထု ဉတ် ကမ္မဝါ သီမ ပရိသ - ၅ -
ဝတ္ထုကြောင့်ကံပျက်ပုံ
(၁) မျက်မှောက်ပြုအပ်သောကံကို မျက်ကွယ်ပြုအံ့၊ ဝတ္ထုပျက်သော အဓမ္မကံတည်း။ - [အသမ္မုခကံ - ဒူတေနုပသမ္ပဒါ – ပတ္တနိက္ကုဇ္ဇန - ပတ္တုက္ကုဇ္ဇန၊ ဥမ္မတ္တကဿ ဘိက္ခုနော ဥမ္မတ္တကသမ္မုတိ သေက္ခသမ္မုတိ - ဗြဟ္မဒဏ္ဍ - ပကာသနိယကမ္မံ - အဝန္ဒိယကမ္မံ (၈)ပါး၊ ကြွင်းကံ တို့ကား သံဃ၊ ဓမ္မ၊ ဝိနယ၊ ပုဂ္ဂလ၊ သမ္မုခ၌သာ ပြုအပ်၏။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၂၄၄)
(၂) မေးမြန်း၍ ပြုအပ်သောကံကို မမေးမြန်းဘဲပြုအံ့၊ ဝတ္ထုပျက်သော အဓမ္မကံတည်း။ [ပုစ္ဆိတွာ စောဒေတွာ သာရေတွာ ကာတဗ္ဗံ အတွာ အစောဒေတွာ အသာရေတွာ ကရောတိ (ဋ္ဌ၊ စာ-၂၄၄)] (၃) ဝန်ခံခြင်းဖြင့် ပြုအပ်သောကံကို ဝန်မခံဘဲပြုအံ့၊ ဝတ္ထုပျက်သော အဓမ္မကံတည်း။ (၄) သတိထိုက်သူအား အမူဠှကို၊ (၅) အထိုက်သူအား တဿပါပိယသိကာကံကို၊ (၆) တဿာပါပိယသိကာထိုက်သူအား တဇ္ဇနီယကံကို၊ (၇) တဇ္ဇနီယ(ပ)နိဿယကံကို၊ (၈) နိဿယ(ပ)ပဗ္ဗာဇနီယကံကို၊ (၉) ပဗ္ဗာဇနီယ(ပ)ပဋိသာရဏိယကံကို၊ (၁၀) ပဋိသာရဏိယ(ပ)ဥက္ခေပနီယကံ၊ (၁၁) ဥက္ခေပနီယ(ပ)ပရိဝါသ်၊ (၁၂) ပရိဝါသ်(ပ)အရင်းသို့၊ (၁၃) အရင်း(ပ)မာနတ်၊ (၁၄) မာနတ်(ပ)အဗ္ဘာန်၊ (၁၅) အဗ္ဘာန်ထိုက်သူအား ပဉ္စင်းခံအံ့၊ (၁၆) ဥပုသ်နေ့မဟုတ်သောနေ့၌ ဥပုသ်ကို ပြုအံ့၊ (၁၇) ပဝါရဏာမဟုတ်သောနေ့ ပဝါရဏာပြုအံ့၊ ဝတ္ထုပျက်သော အဓမ္မကံတည်း။ [အဘဗ္ဗပုဂ္ဂိုလ်တို့အား ပဉ္စင်းခံပေးလျှင်လည်း ဝတ္ထုဝိပ္ပန္နဟူ၏။] ဉတ်ပျက်စီးခြင်း (၅)ပါး သိသာ၏။ အနုဿာဝနပျက်ခြင်း - ဝတ္ထု [ရဟန်းလောင်းအမည်] သံဃာ၊ ပုဂ္ဂိုလ် [ဥပဇ္ဈာယ်အမည်] ကို မသုံးသပ်ခြင်း၊ ကမ္မဝါစာကိုယုတ်စေ၏။ အခါမဟုတ်သည်၌လည်း ကြား၏။
---
ပါဠိမုတ္တက ဝိနိစ္ဆယ
ယဉ္စ ဘိက္ခုသံဃော သလာကဂ္ဂယာဂဂ္ဂဘတ္တဥပေါသထေသု အပလောကနကမ္မံ ကရောတိ၊ ဧတမ္ပိ ကမ္မလက္ခဏမေဝ။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၂၅၃) ခဏ္ဍသိမ်၌လည်း အပ်၏ဟူ။ (ဝိသဘာဂ ရဟန်းတစ်ပါးပါး ရှိနေလျှင် တစ်နည်းနည်းဖြင့် ကျောင်းပြင်ရောက်အောင်ပြု၍လည်းကောင်း (ဥပစာရသိမ်ပြင်ဟူ) ခဏ္ဍသိမ်သို့ ဝင်စေ၍လည်းကောင်း ပြုနိုင်၏။ (တိ၊ စာ-၃၁၈)။)
(၁) အစိန္နစီဝရ နဋ္ဌစီဝရ ဇိဏ္ဏစီဝရ ရဟန်းတို့အား သံဃာကိုစည်းဝေး၍ ဗျတ္တရဟန်းက သုံးကြိမ် ကြား၍ အပလောကနကံပြု၍ သင်္ကန်းကိုပေးအပ်၏။ (၂) အပ္ပမတ္တက ဝိဿဇ္ဇကရဟန်းသည် သင်္ကန်းချုပ်သူအား သေနာသနက္ခန္ဓက၌ ဆိုခဲ့ပြီ။ အတိုင်၊ အပ်စသည်တို့ကို မပန်ကြားမူ၍ ပေးအပ်၏။ ထိုထက်လွန်မူ ပန်ကြား၍သာ ပေးအပ်၏။ (၃) ဆေးကိုလည်း ထို၌ဆိုခဲ့သည့်အတိုင်း ပေးအပ်၏။ ထိုထက်လွန်မူ ပန်ကြား၍သာ ပေးအပ်၏။
(၄) ဒုဗ္ဗလလည်းကောင်း၊ ဆိရိယာပထလည်းကောင်း။ ပုစ္ဆိန္နဘိက္ခာစာရပထလည်းကောင်းဖြစ်၍ မဟာဂိလာနအား တတြပ္ပါဒမှ နေ့စဉ်နာဠိ ဥပဍ္ဎနာဠိ သို့မဟုတ် တစ်နေ့တည်း ၅-၁၀ သော တဏ္ဍလ နာဠိတို့ကိုပေးလျှင် အပလောကနကံပြု၍သာ ပေးအပ်၏။ (၅) ပေသလရဟန်းအား တတြုပ္ပါဒမှ ဣဏပလိဗောဓကို။
စာမျက်နှာ-387
[တဉ္စ ဣဏာယိကေဟိ ပလိဗုဒ္ဓဿ လဇ္ဇီပေသလဿ သာသနုပကာရကဿ ပမာဏ ယုတ္တမေဝ ကပ္ပိယဘတ္တံ နိယမေတွာ အပလောကတွာ ဒါတဗ္ဗံ၊ န ပန သဟဿံ ဝါ သတသဟဿံ ဝါ မဟာဣဏံ၊ တာဒိသန္တိ ဘိက္ခာစရိယဝတ္တေန သဗ္ဗေဟိ ဘိက္ခူဟိ တာဒိသဿ ဘိက္ခုနော ပရိယေသိတွာ ဒါတဗ္ဗံ။ တိ၊ စာ-၃၁၈]
(၆) ဗဟုသုတ သံဃဘာရနိတ္ထာရက ရဟန်းအား အနုဋ္ဌာပနီယသေနာသနကို (၇) သံဃကိစ္စကို ပြုကုန်သော ကပ္ပိယကာရက စသည်တို့အား ဘတ္တဝတ္တနကို အပလောကနကံကို ပြု၍ပေးအပ်၏။ (၈) စတုပစ္စယအစွမ်းဖြင့်လှူသော တတြပ္ပါဒမှ သံဃိကအာဝါသကို ပြုပြင်ခြင်းငှာ အပ်၏။ အငြင်းကို ရှောင်ရန် သလာကဂ္ဂစသည်၌ သံဃာစည်းဝေးသောအခါ ပန်ကြား၍သာပြုပြင်ပါ။ (၉) စီဝရပိဏ္ဍပါတအတွက် ရည်မှန်၊ လှူသော တပ္ပါဒမှ အာဝါသကိုပြုပြင်လျှင် ပန်ကြား၍ပြု။ မပန်ကြားဘဲပြု၍လည်းအပ်၏။ အငြင်းရှောင်ရန် အပလောကနကံပြု၍သာ ပြုပြင်။
(၁၀) စေတီ၌ ထီးကိုလည်းကောင်း၊ ဝေဒိက(ပန်းတင်၊ ပစ္စယ၊ ပွတ်တိုင်) ကိုလည်းကောင်း၊ ဗောဓိယာရကိုလည်းကောင်း၊ အာသနဃရကိုလည်းကောင်း၊ အဆောက်အဦသစ်ကိုလည်းကောင်း၊ ဇိဏ္ဏကို ပြင်လိုလျှင်လည်းကောင်း အင်္ဂတေကြလိုလျှင် ‘ဤအားလုံးကိုပြုလိုလျှင် လူတို့ကိုညီညွတ်နိုးဆော်၍ ပြုခြင်းငှာ အပ်၏။ အကယ်၍ ပြုသူမရှိမူ စေတီအတွက် အပ်နှံထားသည်မှပြု၊ မရှိမူ တတြပ္ပါဒသံဃိကမှပြု။
သံဃိကဖြင့် စေတီလုပ်နိုင်သည်၊ စေတိယဖြင့် သံဃိက မလုပ်ရ
သံဃိကေန ဟိ အပလောကတွာ စေတိယကိစ္စံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ စေတိယဿ သန္တကေန အပလောကေတွာပိ သံဃိကကိစ္စံ ကာတုံ န ဝဋ္ဋတိ၊ တာဝကာလိကံ ပန ဂဟေတွာ ပါကတိကံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၂၅၄)
(၁၁) အင်္ဂတေကြံခြင်းစသည် စေတီကိုဝတ်ပြုသော ရဟန်းသည် ဘိက္ခာစာရ၊ သံဃိကတို့မှ မမျှတသော် စေတိယသန္တကဖြင့် မျှတရုံယူ၍ ဘုဉ်းသူတို့သည် ဝတ်ကိုပြုခြင်းငှာ အပ်၏။ ဝတ်ပြုကြစို့ဟု ငါးအမဲစသည်တို့ဖြင့် သံဃဘတ်ကို ပြုခြင်းငှာမအပ်။ [မဟာဒါနံ ဒေန္တေဟိပိ ကရိယမာနံ သံဃဘတ္တံ ဝိယ ကာရေတုံ န ဝတ္တတီတိ အဓိပ္ပါယော။] (တိ၊ စာ-၃၁၈)
(၁၂) ကျောင်း၌စိုက်ထားသော သီးပင်တို့ကို သံဃာက ပရိဂ္ဂဟိတဇဂ္ဂနကမ္မပြုမူ သစ်သီးတို့ကို ကျောက်စီတီး၍ ဝေဖန်ဘုဉ်းရာ၏။ အပလောကနကမ္မ မပြုအပ်။ အပရိဂ္ဂဟိတဖြစ်မူ သလာကဂ္ဂ ယာဂဂ္ဂ အန္တရသန္နိပါတ ဥပေါသထဂ္ဂတို့၌ အပလောကနကံပြုရမည်။ ပြုပုံ -
ဘန္တေ ယံ ဣမသ္မိံ ဝိဟာရေ အန္တောသီမာယ သံဃသန္တကံ မူလတစပတ္တအနုရပုပ္ဖဖလခါဒနီယာဒိ အတ္ထိ၊ တံ သဗ္ဗံ အာဂတာဂတာနံ ဘိက္ခူနံ ယထာသုခံ ပရိဘုဉ္စိတုံ ရုစ္ဆတီတိ သံဃံ ပုစ္ဆာမီတိ။ တိတ္တူ၊ ပုစ္ဆိတဗ္ဗံ။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၂၅၄)
လေးပါးငါးပါးပြုလျှင် သုကတ၊ ထိုကျောင်းနှစ်ပါးသုံးပါးနေမူ ၎င်းတို့ပြုလျှင်လည်း သံဃာပြုသည်နှင့် တူ၏။ တစ်ပါးတည်းနေမူ ဥပုသ်နေ့ ပုဗ္ဗကရဏပုဗ္ဗကိစ္စပြုပြီးပြုသော ကတိကဝတ်သည် သံဃာပြုသည်နှင့် တူသည်သာ။ သစ်သီးသီးချိန်လိုက် (၄)လ (၆)လ တစ်ကြိမ် ပိုင်းခြား၍ပြုသင့်၏။ မပိုင်းခြားမူ သီးသမျှအပ်၏။ ထိုသစ်ပင်မှ မျိုးစေ့ဖြင့်စိုက်သော အခြားသစ်ပင်တို့သည် ထိုကတိကဝတ်ပင်တည်း။ [ဝိသုံ ကတိကာ န ကာတဗ္ဗာတိ အတ္ထော-တိ၊ စာ-၃၁၈]
စာမျက်နှာ-388
အကယ်၍ အခြားတစ်ကျောင်း၌ ထိုမျိုးစေ့တို့ကိုစိုက်မူ ထိုကျောင်းသံဃာပိုင်၏ (တစ်ပါးကျောင်းမှ) (အခြားအရပ်မှ-သာရ) မျိုးစေ့ဟူ၍ ရှေးကတိကပြုသောကျောင်း၌ ကတိကဝတ်ပြုပြီး နောက်မှစိုက်သော အပင်တို့၌ အခြားတစ်ပါး ကတိကဝတ်ပြုအပ်၏။ ပြုပြီးသော် ပုဂ္ဂလိကအရာ၌တည်ကုန်၍ ယထာသုခ အသီးစသည်တို့ကို ဘုဉ်းနိုင်၏။
အကယ်၍ ဤကျောင်း၌ ထိုထိုအရပ်ကိုရံ၍ ပရိဝုဏ်ပြု၍ လုပ်ကျွေးပြုပြင်ကုန်မူ ထိုရဟန်းတို့၏ ပုဂ္ဂလိကအရာ၌ တည်ကုန်၏။ အခြားရဟန်းတို့ သုံးဆောင်ခြင်းငှာမရ။ သံဃာအား သဘာဂကိုပေး၍ ဘုဉ်းအပ်၏။ ကျောင်းလယ်တွင်ရှိသော သစ်ပင်ကိုသစ်ခက်တို့ရံ၍ စောင့်ရှောက်သူလည်း နည်းတူပင်။
[ပရိဝေဏာနိ ကတွာ ဇဂ္ဂန္တီတိ ယတ္ထ အရက္ခိယမာနေ ဖလာဖလာနိ ရုက္ခာ စ ဝိနဿန္တိ၊ တာဒိသံဌာနံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ သံဃဿ ကတိကာ န ပဝတ္တီတိ အဓိပ္ပာယော။ ယေ ပန ရုက္ခာ ဗီဇာနိ ရောပေတွာ အာဒိတော ပဋ္ဌာယ ပဋိဇဂ္ဂိတာ၊ တေပိ ဒသမဘာဂံ ဒတွာ ရောပကေဟေဝ ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗာ။ (တိ၊ စာ-၃၁၉)
(၁၃) ရှေးယခင်က ထိုသို့ ကတိကဝတ်ပြုထားသော ကျောင်းသို့သွားသော ချီးပံ့အပ်သောရဟန်းအား မထေရ်ရောက်လာလတ်၏ဟု သစ်သီးကြီးငယ်ကို ဆောင်ကုန်အံ့၊ အကယ်၍ ရှေးအစက (မူလက) သဗ္ဗပရိယတ္တိဓရ ဗဟုသုတဘိက္ခုနေဘူးလေအံ့၊ အဒ္ဓါ ဧတ္ထ ဒီဃာ ကတိကာ ကတာ ဘဝိဿတိ- နှလုံးပြု၍ ကုက္ကုစ္စမရှိ ဘုဉ်းအပ်၏။ (မဝေကြပေးသေးသလောဟု ကုက္ကုစ္စမပြုလင့်ဟူလိုသတည်း။) (ဋ္ဌ၊ စာ-၂၅၅)
[ဒီဃာ ကတိကာတိ အပရိကာလာ ယထာသုခံ ပရိဘောဂတ္ထာယ ကတိကာ။ နိက္ကုက္ကုစ္စေနာတိ “အဘာဇိတမိဒ”န္တိ ကုက္ကုစ္စံ အကတွာတိအတ္ထော (တိ၊ စာ-၃၁၉)]
(၁၄) ဝိဟာရေ ဖလာဖလံ ပိဏ္ဍပါတိကာနမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ၊ ဓုတင်္ဂ န ကောပေတိ။
(၁၅) သာမဏေရာ အတ္တနော အာစရိယုပဇ္ဈာယာနံ ဗဟူနိ ဖလာနိ ဒေန္တိ၊ အညေ ဘိက္ခူ အလဘန္တာ ခိယန္တိ၊ ခိယျနမတ္တမေဝ စေတံ ဟောတိ။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၂၅၅) [တေန ခိယျနနေ ဗဟုံ ခါဒန္တာနံ ဒေါသော နတ္ထိ၊ အတ္တနော ပရိဘောဂပ္ပမာဏဿ ဂဟိတတ္တာ။ ခိယျန္တေပိ အတ္တနော ပဟောနကံ ဂဟေတွာ ခါဒိတဗ္ဗန္တိ အဓိပ္ပါယော။ (တိ၊ စာ-၃၁၉)]
(၁၆) ဒုဗ္ဘိက္ခကာလ ပိန္နဲတစ်ပင်ကို ရဟန်း(၆)ကျိပ်တို့မှီ၍ အသက်မွေးရသောအခါ၌ ရဟန်းအားလုံးတို့အား ချီးမြှောက်ခြင်းငှာ ခွဲဝေ၍ခဲအပ်၏။ ဤကား သာမိစိတည်း။ ကတိကဝတ်မငြိမ်းသမျှ ခဲခြင်းကား သုခါယိတပင်။
(၁၇) သမဂ္ဂသံဃာသည် စည်းဝေး၍ ဣတော ပဋ္ဌာယ ဘာဇေတွာ ခါဒန္တု-ကြားသောအခါ ကတိကဝတ် ငြိမ်း၏။ တစ်ပါးတည်းရှိရာ ဝိဟာရ၌ တစ်ပါးတည်းကြားလျှင်လည်း ပုရိမကတိကဝတ်သည် ငြိမ်းသည်သာ။
(၁၈) ကတိကဝတ်ငြိမ်းသောအခါ သာမဏေတို့က အပင်မှလည်းမခူး၊ မြေမှလည်း ကောက်ယူ၍ ရဟန်းတို့အား မလှူအံ့၊ ကြွေကျသောအသီးတို့ ခြေတို့ဖြင့်ကန်၍ သွားကုန်အံ့၊ ထိုသာမဏေတို့အား ဒသဘာဂမှစ၍ ဥပဍ္ဎဘာဂတိုင်ပေး၍ ဖာတိကမ္မကိုပြုအပ်၏။ ဖာတိကမ္မလောဘဖြင့် ဆောင်၍လှူကုန်လတ္တံ့။ သုဘိက္ခုအခါ ကပ္ပိယကာရကတို့လာလတ်၍ သစ်ခက်ဝန်းရံခြင်းစသည်ကိုပြု၍ သစ်ပင်တို့ကို စောင့်ရှောက်ကုန်မူသာ သာမဏေတို့အား ဖာတိကမ္မကိုမပေးအပ်။ ဝေဖန်၍သာ ဘုဉ်းအပ်၏။
စာမျက်နှာ-389
၃၈၉
(၁၉) ကျောင်းမှာအသီးရှိ၍ သာမန္တဂါမလူတို့က ဂိလာနဂမ္ဘီနီတို့အတွက် သစ်သီးတို့ကိုတောင်းမူ သံဃာကိုစည်းဝေးစေ၍ သုံးကြိမ်တိုင်ကြားသိစေ၍ အပလောကနကံ ပြု၍သာ ပေးအပ်၏။ ကတိကဝတ်ကိုမူလည်း ဤသို့ပြု၍ထားအပ်၏။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၂၅၆)
ဗျတ္တေန ဘိက္ခုနာ သံဃဿ အနုမတိယာ သာဝေတဗ္ဗံ၊ သာမန္တဂါမေဟိ မနုဿာ အာဂန္တွာ ဂိလာနာဒီနံ အတ္ထာယ ဖလာဖလံ ယာစန္တိ၊ ဒွေ နာဠိကေရာနိ၊ ဒွေ တာလဖလာနိ၊ ဒွေ ပနသာနိ၊ ပဉ္စ အမ္မာနိ၊ ပဉ္စ ကဒလိဖလာနိ၊ ဂဏှန္တာနံ အနိဝါရဏံ အသုကရုက္ခတော စ အသုကရုက္ခတော စ ဖလံ ဂဏှန္တာနံ အနိဝါရဏံ ရုစ္စတိ ဘိက္ခုသံဃဿ-ဟု (တိ ဝတ္တဗ္ဗံ)။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၂၅၆)
ထိုအခါမှစ၍ ဂိလာနစသူတို့၏ နာမည်ကိုယူ၍ တောင်းလာသူတို့အား ယူစေကုန်ဟုကား မပြောအပ်။ (မိစ္ဆာဇီဝလွတ်ရန်ဟူ၏-တိ)။ အုန်းသီးမည်၍ မည်မျှယူသူတို့အားလည်းကောင်း ဤအပင်ဤအပင်မျှ ယူသူတို့အားလည်းကောင်း မတားမြစ်ခြင်းကို ပြုထား၏ဟုဝတ်ကိုကား ပြောကြားအပ်၏။ ဤကား ချို၏။ ဤမှယူဟူ၍ကား မပြောအပ်။
(၂၀) ဖလဘာဇနကာလ ပန အာဂတာနံ သမ္မတန ဥပဍ္ဎဘာဂေါ ဒါတဗ္ဗော။ အသမ္မတေန အပလောကတွာ ဒါတဗ္ဗံ။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၂၅၆) [ဧကဘိက္ခုနော ပဋိပီသတော ဥပဘာဂေါ။ (တိ၊ စာ-၃၁၉)] ဒေန္တေနစ “ဧတ္တကံ ဒါတုံ သံဃော အနုညာသီ”တိ ဧဝံ အတ္တာနံ ပရိမောစေတွာ ယထာ တေ သံဃေ ဧဝ ပသီဒန္တိ၊ ဧဝံ ဝတွာ ဒါတဗ္ဗံ။ (တိ၊ စာ-၃၁၉)]
(၂၁) ရိက္ခာကုန်သူ ခရီးသွားလှည်းကုန်သည် အညော ဝါ ဣဿရော လာ၍တောင်းမူ ပန်ကြား၍သာ ပေးအပ်၏။ ဗလက္ကာရယူ၍ ခဲမူမတားမြစ်အပ်။
(၂၂) ပုဂ္ဂလိကပရိဝေဏံ အာဂန္တွာ ဂိလာနဿ နာမေန ယာစန္တော “အမှေဟိ ဆာယာဒီနံ အတ္ထာယ ရောပိတံ၊ သစေ အတ္ထိ၊ တုမှေ ဇာနာထာ”တိ ဝတ္တဗ္ဗော၊ ယဒိ ပန ဖလဘရိတာဝ ရုက္ခာ ဟောန္တိ၊ ကဏေ ဗဇ္ဇိတွာ ဖလဝါရေန ခါဒန္တိ၊ အပစ္စာသီသန္တေန ဟုတွာ ဒါတဗ္ဗံ။ ဗလက္ကာရေန ဂဏှန္တော န ဝါရေတဗ္ဗော။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၂၅၆) [တေသံ သန္တိကာ ပစ္စယံ အပစ္စာသီသန္တေန (သာ၊ စာ-၄၉၃)။ အပစ္စာသီသန္တေနာတိ ဂိလာနဂမိကိဿရာဒီနံ အနုညာတပုဂ္ဂလာနမေဝ အတ္တနော သန္တကံ ဒေန္တေန အပစ္စာသီသန္တေနေဝ ဒါတဗ္ဗံ။ အနနုညာတပုဂ္ဂလာနံ ပန အပစ္စာသီသန္တေနာပိ ဒါတုံ န ဝတ္တတိ။ သံဃိကမေဝ ယထာ ကတိကာယ ဒါပေတဗ္ဗံ။ အတ္တနော သန္တကမ္ပိ ပစ္စယဒါယကာဒီ သယမေဝ ဝိဿာသေန ဂဏှန္တိ၊ န ဝါရေတဗ္ဗာ။ လဒ္ဓကပ္ပိယန္တိ တုဏှီ ဘဝိတဗ္ဗံ။ (တိ၊ စာ-၃၁၉) တေဟိ ကတအနတ္ထာဘာဝေပိ ကာရုညေန တုဏှီ ဘဝိတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ “ဂဏှထာ”တိ အာဒိ ပန ဝစနံ န ဝဋ္ဋတိ။ (တိ၊ စာ-၃၁၉)]
(၂၃) သံဃာ ဖလာရာမကိုစောင့်ရှောက်သူမရှိ၍ တစ်စုံတစ်ယောက် (ရဟန်း) က ဝစီပစ္စယာဖြင့် စောင့်ရှောက်ပြုပြင်အံ့ သံဃာအားသာဖြစ်၏။ သံဃာက စွမ်းနိုင်သူတစ်ပါးအား ဣမံ သပ္ပုရိသံ ဇဂ္ဂိတွာ ဒေဟိ-ဟုဝန်ပြုအံ့၊ ထိုရဟန်းက ဝစီပစ္စယာဖြင့် စောင့်ရှောက်လျှင်လည်း သံဃာအားသာဖြစ်၏။ ဖာတိကမ္မ စောင့်ရှောက်ခ တတိယဘာဂ ဥပဘာဂပေးအပ်၏။
မကျေနပ်သေးမူ - သဗ္ဗံ တေဝေဝ သန္တကံ ကတွာ မူလဘာဂံ ဒသဘာဂမတ္တံ ဒတွာ ဇဂ္ဂာ (ဋ္ဌ၊ စာ-၂၅ရ) ဟု ပြောအပ်၏။ ဂရုဘဏ်ဖြစ်သောကြောင့်ကား မူလအစွမ်းဖြင့် မပေးအပ်။ [ဇီဝရုက္ခာနံ အာရာမဋ္ဌာနီယတ္တာ ဒါရူနဉ္စ ဂေဟသမ္ဘာရာနုပဂတတ္တာ “သဗ္ဗံ တွေဝ ဂဏှာ”တိ ဒါတုံ န ဝတ္တတီတိ ဝုတ္တံ။ (တိ၊ စာ-၃၁၉)
စာမျက်နှာ-390
(၂၄) ထိုဒသဘာဂပေး၍ စားသူသည် ကျောင်းအသစ်ဆောက်၍လည်းကောင်း၊ အဟောင်းကို ပြုပြင်၍လည်းကောင်း တပည့်တို့အား အရာမ်ကိုအပ်နှင်းအံ့။ ထိုတပည့်တို့လည်း မူလဘာဂ (ဒသမဘာဂ) ကိုပေးရမည်သာ။
(၂၅) ရဟန်းတို့ ကိုယ်တိုင်စောင့်ရှောက်နိုင်သော အခါ၌ကားထိုသူတို့အား စောင့်ရှောက်ခြင်းငှာ မပေးအပ်။ စောင့်ရှောက်သုတ်သင်၍ အသီးအပွင့်ရှိပြီးသောအခါ၌ မတားမြစ်အပ်။ စောင့်ရှောက်သုတ်သင်အံ့ဟု အားထုတ်သောအခါ၌သာ တားမြစ်အပ်၏။ ဗဟု တုမှေဟိ ခါယိတံ၊ ဣဒါနိ မာ ဇဂ္ဂိတ္ထ၊ ဘိက္ခုသံဃော ယေဝ ဇဂ္ဂိဿတိ-ဟု ပြောအပ်၏။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၂၅ရ)
(၂၆) ဝတ္တသီသဖြင့်လည်းကောင်း၊ ဖာတိကမ္မဖြင့်လည်းကောင်း စောင့်ရှောက်သူမရှိအံ့ သံဃာလည်းမစွမ်းနိုင်အံ့၊ ရဟန်းတစ်ပါးက မပန်ကြားဘဲလျှင်စောင့်ရှောက်၍ ဖာတိကမ္မကိုတိုးပွား၍ တောင်းတအံ့၊ အပလောကနကံဖြင့် ဖာတိကမ္မကိုတိုး၍ (ဒသဘာဂ တတိယဘာဂ ဥပဍ္ဎဘာဂဟူ) ပေးအပ်၏။ ဣတိ ဣမံ သဗ္ဗမ္ပိ ကမ္မလက္ခဏမေဝ ဟောတိ၊ အပလောကနကမ္မံ ဣမာနိ ပဉ္စ ဋ္ဌာနာနိ ဂစ္ဆတိ။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၂၅ရ)
အပလောကနကမ္မ - ပဉ္စာန
(၁) နိဿာရဏံ [ယာ ကဏ္ဍကသာမဏေရဿ ဒဏ္ဍကမ္မနာသနာ ၊သာ၊ နိဿာရဏာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။] (ဋ္ဌ၊ စာ-၂၅၀) (၂) ဘဏ္ဍုကမ္မ၊ (၃) ဗြဟ္မဒဏ္ဍ၊ (၄) ဩသာရဏ၊ [ကဏ္ဍက ဆန္ဒထေရ် စသည်တို့အား ပြန်၍သွင်း] (၅) ကမ္မလက္ခဏ - [ဘိက္ခုနီတို့အားလှန်ပြသော ဆဗ္ဗဂ္ဂီတို့အား အဝန္ဒိယဒဏ္ဍကမ္မ ပြုခြင်း အဝန္ဒိယ ကံကို ခွင့်ပြု၏။ တဿ ဟိ ကမ္မညေဝ လက္ခဏံ န ဩသာရဏာဒီနိ၊ တသ္မာ “ကမ္မလက္ခဏ”န္တိ ဝုစ္စတိ။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၂၅၂) အထက်ပါ ပါဠိမုတ္တကအရာတို့လည်း ကမ္မလက္ခဏာသို့ဝင်၏။
ဉတ္တိကမ္မ-နဝဋ္ဌာန
(၁) ဩသာရဏကံ [ရဟန်းလောင်းအား ဆုံးမပြီး၍ သွင်းသောဉတ်]၊ (၂) နိဿာရဏာ-ဥဗ္ဗာဟိက ဝိနိစ္ဆယ ဓမ္မကထိကဿ ဘိက္ခုနော နိဿာရဏာနိဿာရဏာ နာမ]၊ (ဋ္ဌ၊ စာ-၂၅ရ) (၃) ဥပုသ်ကံ [ဥပေါသထဉတ်]၊ (၄) ပဝါရဏာကံ [ပဝါရဏာဉတ်]၊ (၅) သမ္မုတိကံ [ရဟန်းလောင်းဆုံးမရန် အန္တရာယိကဓမ္မတို့ကိုမေးရန် ပါတိမောက်ပြရာ၌ ဝိနည်းကိုမေးရန် ဖြေရန်-အတ္တာနံ ဝါ ပရံ ဝါ သမ္မန္နိတုံ ဌပိတာ ဉတ္တိ သမ္မုတိ နာမ (ဋ္ဌ၊ စာ-၂၅၈)]။
(၆) ပေးခြင်းကံ [နိဿဂ္ဂိယ] နိဿဋ္ဌစီဝရပတ္တာဒီနံ ဒါနံ ဒါနံ နာမ] (ဋ္ဌ၊ စာ-၂၅၈) သံဃာအလယ်စွန့်၍ ပြန်ပေးသည်ကိုယူ]၊ (၇) အာပတ်ကိုခံခြင်း [“သုဏာတု မေ ဘန္တေ သံဃော အယံ ဣတ္ထန္နာမော ဘိက္ခု၊ အာပတ္တိံ သရတိ ဝိဝရတိ ဥတ္တာနိကရောတိ ဒေသေတိ၊ ယဒိ သံဃဿ ပတ္တကလ္လိံ၊ အဟံ ဣတ္ထန္နာမဿ ဘိက္ခုနော အာပတ္တိံ ပဋိဂ္ဂဏှေယျ”န္တိ၊ “ယဒါယသ္မန္တာနံ ပတ္တတ္ထံ၊ အဟံ ဣတ္ထန္နာမဿ ဘိက္ခုနော အာပတ္တိံ ပဋိဂ္ဂဏှေယျ” န္တိ၊ တေန ဝတ္တဗ္ဗော၊ “ပဿသီ” တိ။ အာမ ပဿာမီတိ၊ “အာယတိံ သံဝရေယျာသီ” တိ၊ ဧဝံ အာပတ္တိပဋိဂ္ဂဟော ပဋိဂ္ဂဟော နာမ။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၂၅၈)
ဉတ္တိဒုတိယကမ္မဋ္ဌာန-သတ္တဋ္ဌာန
(၈) ပဝါရဏာကိုငင်ခြင်း၊ (၉) ကမ္မလက္ခဏာ [တိဝတ္ထာရကသမထေန ကတွာ သဗ္ဗပဌမာ သဗ္ဗသင်္ဂါဟိကဉတ္တိ ကမ္မလက္ခဏံ နာမ။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၂၅၉)]
(၁) နိဿာရဏကံ [ပတ္တနိက္ကုဇ္ဇန-နိဿာရဏ]၊ (၂) ဩသာရဏကံ [ပတ္တုနိက္ကုဇ္ဇန -ဩသာရဏ]၊ (၃) သမ္မုတိကံ [သီမာသမ္မုတိ တိစီဝရေန အဝိပ္ပဝါသသမ္မုတိ သန္တတသမ္မုတိ ဘတ္တုဒေသက သေနာ သနဂ္ဂါဟာပက ဘဏ္ဍာဂါရိက စီဝရပဋိဂ္ဂါဟက စီဝရဘာဇက ယာဂုဘာဇက ဖလဘာဇက ခဇ္ဇဘာဇက အပ္ပမတ္တကဝိဿဇ္ဇက သာဋိယဂ္ဂါဟာပက ပတ္တင်္ဂါဟာပက အာရာဓိကပေသက သာမဏေရပေသက သမ္ဗုတီတိ ဧတာသံ သမ္မုတီနံ ဝသေန သမ္မုတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။] (ဋ္ဌ၊ စာ-၂၅၉)
(၄) ပေးခြင်းဒါနကံ [ကထိနစီဝရဒါနမတကစီဝရဒါနဝသေန ဒါနံ ဝေဒိတဗ္ဗါ၊ (၅) ကထိနဒ္ဓါရကံ၊ (၆) ကုဋီကျောင်းရာကိုကြားခြင်းကံ၊ (၇) ကမ္မလက္ခဏာ [ယာ ပန တိဏဝတ္ထာရကသမထေ သဗ္ဗသင်္ဂါဟိက ဉတ္တိဉ္စ ဧကကသ္မိံ ပက္ခေ ဧကကံ ဉတ္တိာတိ တိဿာ ဉတ္တိယော ဌပေတွာ ပုန ဧကသ္မိံ ပက္ခ ဧကာ ဧကသ္မိံ ပက္ခ ဧကာတိ ဒွေ ဉတ္တိဒုတိယကမ္မဝါစာ ဝုတ္တာ၊ တာသံ ဝသေန ကမ္မလက္ခဏံ ဝေဒိတဗ္ဗ (ဋ္ဌ၊ စာ-၂၅၉)
ဉတ္တိ စတုတ္ထကမ္မ-သတ္တဋ္ဌာန
(၁) နိဿာရဏကံ၊ (၂) ဩသာရဏကံ [ တဇ္ဇနီယကမ္မာဒီနံ သတ္တန္နံ ကမ္မာနံ ဝသေန နိဿာ ရဏာ၊ တေသံယေဝ စ ကမ္မာနံ ပဋိပ္ပဿမ္ဘနဝသန ဩသာရဏာ ဝေဒိတဗ္ဗာ]၊ (ဋ္ဌ၊ စာ-၂၆၀) (၃) သမ္မုတိကံ [ဘိက္ခုနော ဝါဒက သမ္မုတိ]၊ (၄) ဒါနကံ [ပရိဝါသဒါန္နမာနတ္တာဒါန]၊ (၅) နိဂ္ဂဟကံ [မူလာယပဋိကဿနကမ္မဝသေန နိဂ္ဂဟော ဝေဒိတဗ္ဗော]၊ (၆) သမနုဘာသနကံ ဥက္ခိတ္တာနုဝတ္တိကာ အဋ္ဌ ယာဝတတိယကာ အရိဋ္ဌာ စဏ္ဍာလီ စ ဣမေ တေ ယာဝတတိယကာတိ ဣမာသံ ဧကာဒသန္ဓ သမနုဘာသနာနံ ဝေသန သမနု ဘာသနာ ဝေဒိတဗ္ဗာ]၊ (ရ) ကမ္မလက္ခဏကံ [ဥပသမ္ပာဒါကမ္မအဗ္ဘာန ကမ္မဝသေန ပန ကမ္မလက္ခဏံ ဝေဒိတဗ္ဗ။] (ဋ္ဌ၊ စာ-၂၆၀)
အတ္တဝသဝဂ်
(၁) သံဃာတော်၏ကောင်းပါပြီဟု ဝန်ခံကျင့်သုံးရန်၊ (၂) သံဃာတော်များ ချမ်းသာစေရန်၊ (၃) အကျင့်သီလဖောက်ဖျက်သူတို့ကို နှိမ်နင်းရန်၊ (၄) အကျင့်သီလကို ချစ်မြတ်နိုးသော ရဟန်းတို့ ချမ်းသာစွာနေနိုင်ရန်၊ (၅) မျက်မှောက်ဖြစ်သော ဆင်းရဲအထူးတို့ကိုစောင့်စည်းရန်၊ (၆) နောင်ဖြစ်လတ္တံ့ကုန်သော ဆင်းရဲအထူးတို့ကိုပယ်ရှားရန်၊ (ရ) မျက်မှောက်ဘေးရန်တို့ကို တားမြစ်ပိတ်ပင်ခြင်းငှာ၊ (၈) အပါယ်ငရဲစသည်၌ ကျရောက်စေတတ်သော တမလွန်ဘေးရန်တို့ကို ပယ်ဖျောက်ခြင်းငှာ၊ (၉) မျက်မှောက်အပြစ်တို့ကို တား
မြစ်ပိတ်ပင်ခြင်းငှာ၊ (၁၀) အပါယ်ငရဲစသည် ကျရောက်စေတတ်သော (တမလွန်) အပြစ်တို့ကိုပယ်ဖျောက်ခြင်းငှာ၊ (၁၁) မျက်မှောက်ဘေးတို့ကို ပိတ်ပင်တားမြစ်ခြင်းငှာ၊ (၁၂) တမလွန်ဘေးတို့ကို ပယ်ဖျောက်ခြင်းငှာ၊ (၁၃) မျက်မှောက်အကုသိုလ်တရားတို့ကို ပိတ်ပင်ခြင်းငှာ၊ (၁၄) တမလွန်အကုသိုလ်တရားတို့ကို ပယ်ဖျောက်ခြင်းငှာ၊ (၁၅) လူတို့ကို စောင့်ရှောက်ခြင်းငှာ၊ (၁၆) ယုတ်မာသော အလိုရှိသောရဟန်းတို့၏ အသင်းအပင်းကို ဖြတ်ခြင်းငှာ၊ (၁၇) မကြည်ညိုသေးသော သူတို့ကို ကြည်ညိုစေခြင်းငှာ၊ (၁၈) ကြည်ညိုပြီးသောသူတို့ကိုတိုး၍ ကြည်ညိုစေခြင်းငှာ၊ (၁၉) သူတော်ကောင်းတရား၊ သာသနာသုံးရပ်၊ တည်တံ့စေခြင်းငှာ၊ (၂၀) ဝိနည်းစည်းမျဉ်းဥပဒေကိုချီးမြှောက်ခြင်းငှာ အကျိုးထူးတို့ကို အကြောင်းပြု၍ မြတ်စွာဘုရားသည် တပည့်သားတို့အား သိက္ခာပုဒ်ကို ပညတ်တော်မူ၏။
ပကိဏ္ဏက
(၁) ဣဒံ ပနေတ္ထ ပကိဏ္ဏကံ၊ အတ္ထိ သံဃကမ္မံ သံဃော ဧဝ ကရောတိ၊ န ဂဏော န ပုဂ္ဂလာ၊ တံ အပလောကနကမ္မဿ ကမ္မလက္ခဏကဒေသံ ဌပေတွာ ဣတရံ စတုဗ္ဗဓမ္မံ ကမ္မံ ဝေဒိတဗ္ဗ။ (၂) အတ္ထိ သံဃကမ္မံ သံဃော စ ကရောတိ၊ ဂဏာ စ ကရောတိ၊ ပုဂ္ဂလော စ ကရောတိ၊ တံ ပုဗ္ဗ ဌပိတံ။ ဝုတ္တဉ္စိတံ ‘“ယသ္မိံ ဝိဟာရေ ဒွေ တယော ဇနာ ဝသန္တိ၊ တေဟိ နိသီဒိတွာ ကတမ္ပိ သံဃေန ကတသဒိသမေဝ၊ ယသ္မိံ ပန ဝိဟာရေ ဧကော ဘိက္ခု၊ ဟောတိ၊ တေန ဘိက္ခုနာ”တိ အာဒိ။ [သစ်သီးပါဠိ မုတ္တကခန်း]
(၃) အတ္ထိ ဂဏကမ္မံ သံဃော စ ကရောတိ ဂဏာ စ ကရောတိ ပုဂ္ဂလော စ ကရောတိ၊ တံ ယော ပါရိသုဒ္ဓိဥပေါသထော အညေသံ သန္တိက ကရီယတိ၊ တဿ ဝသေန ဝေဒိတဗ္ဗ။ (၄) အတ္ထိ ဂဏကမ္မံ ဂာဝ ကရောတိ၊ န သံဃော န ပုဂ္ဂလာ၊ တံ ယော ပါရိသုဒ္ဓိဥပေါသထော အညမညံ အာရောစနဝသေန ကရီယတိ၊ တဿ ဝေသန ဝေဒိတဗ္ဗ။
(၅) အတ္ထိ ပုဂ္ဂလကမ္မံ ပုဂ္ဂလောဝ ကရောတိ၊ န သံဃော၊ န ဂဏော၊ တံ အဓိဋ္ဌာနုပေါသထဝသေန ဝေဒိတဗ္ဗ။ (၆) အတ္ထိ ဂဏကမ္မံ ဧကစ္စောဝ ဂဏော ကရောတိ၊ ဧကစ္စော န ကရောတိ။ တတ္ထ အဉတ္တိကံ ဒွေယေဝ ကရောန္တိ၊ န တယော။ သဉတ္တိကံ တယောဝ ကရောန္တိ၊ န တေတော ဦနာ ဝါ အဓိကာဝါတိ။ (ဇီ၊ စာ-၅၈၀၊၅၈၁)
သိက္ခာပုဒ်ပညတ်တော်မူသော ဘုရားရှင်များ
[သတ္တာပတ္တိက္ခန္ဓာ ကကုသန္ဓဉ္စ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓံ ကောဏာဂမနဉ္စ ကဿပဉ္စ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓံ ဌပေတွာ အန္တရာ ကေနစိ အပညတ္တေ သိက္ခာပဒေ ပညတ္တံ နာမ] (ဋ္ဌ၊ စာ-၂၆၁) ကကုသန္ဓကောဏာဂမန ကဿပါ ဧဝ ဟိ သတ္တ အာပတ္တိက္ခန္ဓေ ပညပသုံ၊ ဝိပဿီအာဒယော ပန ဩဝါဒပါတိမောက္ခ ဥဒ္ဒိသိသု၊ န သိက္ခာပဒံ ပညပေသုံ။ (ဇီ၊ စာ-၅၈၁)
ပါရာဇိကကဏ္ဍ
ပဌမပါရာဇိက
ဒိဝါသေယျ - အနုဇာနာမိ ဘိက္ခဝေ ဒိဝါ ပဋိသမ္ဗီယန္တေန ဒွါရံ သံဝရိတွာ ပဋိသန္ဒီယိတုံ (ဝိနီတဝတ္ထု) (ပါ၊ စာ-၄၈)
[ပတ္တဟတ္ထဿ ကဝါပ္ပဏာမနေ ပန ဧကံ ဒုဿသာဏိဒွါရမဝ အနာပတ္တိကရံ၊ အဝသေသာနိ ပဏာမေန ္တဿ အာပတ္တိ။ ဝါ ပဋိသလ္လ ယန္တဿ ပန ပရိဝတ္တကဒွါရမေဝ (ဆုံလည်းတံခါး ယခုပတ္တာ တံခါးများလည်း နည်းတူဟူ၏) အာပတ္တိကရံ၊ သေသာနိ သံဝရိတွာ ဝါ အသံဝရိတွာ ဝါ နိပန္နဿ အာပတ္တိ နတ္ထိ၊ သံဝရိတွာ ပန နိပဇ္ဇိတဗ္ဗ၊ ဧတံ ဝတ္တံ။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၂၄၄)
အနည်းဆုံး ဦးခေါင်းဝင်နိုင်ရုံပမာဏမျှတော့ ပိတ်ရမည်ဟူ၏။ အများနေကျောင်းဖြစ်မူ တစ်ပါးပါးကို စောင့်ရန် ပြော၍လည်း အိပ်အပ်ပါ၏။ အခြားရဟန်းတို့ အမှုကိစ္စပြုနေကုန်မူ စောင့်ရှောက်ကုန်လတ္တံ့ဟု နှလုံးသွင်း၍လည်း အိပ်အပ်၏။
ကုရုန္ဒီ၌ကား ဥပသကာကိုပန်၍လည်းကောင်း၊ စောင့်လတ္တံ့ဟုနှလုံးသွင်း၍လည်းကောင်း အိပ်အပ်၏။ မာတုဂါမဘိက္ခုနီတို့ကိုကား မအပ်ဟုဆို၏။ (မာတုဂါမဿ အန္တောဂဗ္ဘ ဌိတဘာဝံ ဇာနိတွာပိ ဒွါရေ ယထာဝုတ္တဝိဓိ ကတွာ နိပဇ္ဇန္တဿ အနာပတ္တိ။ သာ၊ စာ-၁၀၉) မပိတ်နိုင်အောင် ပျက်ခြင်းစသော အန္တရာယ်ရှိမူ တံခါးရွက်မရှိမူ မပိတ်လည်းအပ်၏။ အထပ်ထပ်၌အိပ်မူ လှေခါးဖြုတ်ခြင်း၊ ဖျက်ခြင်းစသည် ပြု၍လည်းကောင်း၊ လှေကားတံခါးရှိမူ ပိတ်၍လည်းကောင်း အိပ်အပ်၏။ အခန်းတံခါးကိုလည်း ပိတ်အပ်၏။ တံခါးမ နှစ်ပေါက်ရှိမူ နှစ်ပေါက်လုံး ပိတ်အပ်၏။ အာရုံကိုလည်းသတိ၊ အနာဒရိယကိုလည်း သတိပြု။ အင်းပျဉ် စသည်၌ ထိုင်၍အိပ်မူ ခြေလွတ်လျှင် အာပတ်။
ဒွေ ပန ဇနာ အာပတ္တိတော မုန္တိယေဝ ယော စ ယက္ခဟိတကာ၊ ယော စ ဗဇ္ဇိတွာ နိပဇ္ဇာ ပိတော (ဌ၊ စာ-၂၄၆)] နိသီဒိတွာ အပဿာယ သုပန္တဿ အနာပတ္တိ။] (ဋ္ဌ၊ စာ-၂၄၅) ဘာရုကစ္ဆ ကဝတ္ထု၌ (အိပ်မက်)၌ အရှင်ဥပါလိတဒဂ်ရ၏။
ဒွတ္တိ
စိတ်
တတ္ထ ယံ စိတ္တင်္ဂ လဘတိယေဝ တံ သညာဝိမောက္ခ၊ ဣတရံ နော သညာဝိမောက္ခ၊ ယံ သဟေဝ စိတ္တေန အာပဇ္ဇတိ တံ သစိတ္တကံ၊ ယံ ဝိနာပိ စိတ္တေန အာပဇ္ဇတိ၊ တံ အစိတ္တကံ။ သေဝ ဟိ အာပတ္တိသမုဋ္ဌာပကစိတ္တာနိ အဋ္ဌ ကာမာဝစရကုသလာနိ ဒွါဒသ အကုသလာနိ ဒသ ကာမာဝစရ ကြိယစိတ္တာနိ ကုသလေတာ စ ကြိယတာ စ ဒွေ အဘိညာစိတ္တာနီတိ။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၂၃၅)
[တသ္မာ သုဏန္တေနပိ ကထေန္တေနပိ ဗီဇကန မုခံ အပိဓာယ ဒန္တဝိဒံသကံ ဟသမာနေန နိသီဒိတဗ္ဗ။ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေနာပိ ဤဒိသံ ကထိတန္တိ ပစ္စဝေက္ခိတွာ ဂမ္ဘိတေန ဟိရောတ္တပ္ပသမ္ပန္နေန သတ္ထုပဋိ ဘာဂေန ဟုတွာ ကထေတဗ္ဗ။] (ဋ္ဌ၊ စာ-၂၂၃)
ဗီဇကန မုခံ ပဋိစ္ဆာဒတွာ နိသီဒိတဗ္ဗန္တိ အဓိပ္ပာယော၊ အထ ဝါ မုခံ အပိဓာယာတိ မုခံ ပိ ဒဟိတွာတိ အတ္ထော (သာ၊ စာ-၈၄)
ဒုတိယ ပါရာဇိက
[ဝဿကာလေ သေစေ သေနာသနံ လဘတိ၊ ဣစ္စေတံ ကုသလံ၊ နော စေ လဘတိ ဟတ္ထကမ္မံ ပရိယေသိတွာပိ ကာတဗ္ဗ၊ ဟတ္ထကမ္မံ အလဘန္တေန သာမမ္ပိ ကာတဗ္ဗ။ န တွေဝ အသေနာသနိကေန ဝဿံ ဥပဂန္တဗ္ဗ၊ အယမနုဓမ္မတာ။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၂၄၈) (အပ်သည်ကိုသာ ကိုယ်တိုင်ပြုနိုင်၏ မအပ်သောတွင်းတူးမှု စသည်ကိုကား မပြုနိုင်ဟူ။)
ရှင်ဓနိယ၏ကျောင်းကို ဖျက်ခြင်း
အထ ခေါ နံ ဘဂဝါ အကပ္ပိယာတိ ဘိန္ဒာပေသိ၊ တိတ္ထိယဓဇောတိ ဘိန္ဒာပေသိ၊ အယမေတ္တ ဝိနိစ္ဆယော (ဋ္ဌ၊ စာ-၂၅၁) ဘိက္ခူနံ အကပ္ပိယတ္တာ ဧဝ တိတ္ထိယဝတာနုရူပတ္တာ တိတ္ထိယဓဇော။ (သာ၊ စာ-၁၁၈)
ပါဠိမုတ္တက ဝိနိစ္ဆယ
ကပ္ပိယာကပ္ပိယ ပရိက္ခာရ ဝိနိစ္ဆယ
တာလပဏ္ဏတ္တ ကေစိ တာလပဏ္ဏတ္တံ အန္တော ဝါ ဗဟိ ဝါ ပဉ္စဝဏ္ဏေန သုတ္တေန သိဗ္ဗာ ဝဏ္ဏမန္တံ ကရောန္တိ၊ တံ န ဝဋ္ဋတိ။ ဧကဝဏ္ဏေန ပန နီလေန ဝါ ပီတကန ဝါ ယေန ကေနစိ သုတ္တေန ဝါ ဗဟိ ဝါ သိဒ္ဓိတုံ ဆတ္တဒဏ္ဍါဟကံ သလာကပဉ္စရံ ဝါ ဝိနစ္ဆိတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ တဉ္စ ခေါ ထိရကရဏတ္ထံ၊ န ဝဏ္ဏဋ္ဌတ္ထာယ။ ဆတ္တပဏ္ဏကသု မကရဒန္တကံ ဝါ အမုစန္ဒကံ၊ ဝါ ဆိန္ဒိတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ ဆတ္တဒဏ္ဍ ဂေဟထမ္မေသု ဝိယ ဃကာ ဝါ ဝါဠိရူပကံ ဝါ န ဝဋ္ဋတိ။ သစေပိ သဗ္ဗတ္ထ အာရန လေခါ ဒိန္နာ ဟောတိ၊ သာပိ န ဝဋ္ဋတိ။ ဃဋကမ္ပိ ဝါဠရူပမ္ပိ ဘိန္ဒိတွာ ဓာရေတဗ္ဗ။ လေခါပိ ယံသိတွာ ဝါ အပနေတဗ္ဗာ၊ သုတ္တကန ဝါ ဒဏ္ဍော ဝေဌေတဗ္ဗော။ ဒဏ္ဍန္ဒေ ပန အဟိဆတ္တကသဏ္ဌာနံ ဝဋ္ဋတိ။ ဝါတပ္ပဟာရေန အစလနတ္ထံ ဆတ္တမဏ္ဍလိကံ [ဆတ္တဿ အန္တော ခုဒ္ဒကမဏ္ဍလံ] ရကေဟိ ဂါဟေတွာ ဒဏ္ဍ ဗန္ဓန္တိ။ တသ္မိံ ဗန္ဓနဋ္ဌာနေ ဝလယမိဝ ဥက္ကိရိတွာ [လက်ကောက်ကဲ့သို့ အထက်သို့တက်စေ၍ ဥက္ကိရိတွာတိ ဥဋ္ဌပေတွာ (သာ၊ စာ-၁၁၉) နိစ္စံ ဥတံ ဝါ ကတွာ (တိ၊ စာ-၁၆၆) လေခံ ဌပေန္တိ၊ သာ ဝဋ္ဋတိ၊ (ဋ္ဌ၊ စာ- ၂၅၁/၂၅၂)
စီဝရ
စီဝရမဏ္ဍနတ္ထာယ နာနာသုတ္တကေဟိ သတပဒီသဒိသံ သိဗ္ဗာ အာဂန္ဓကပန္နံ ဌပန္တိ။ [ဣဒဉ္စ တထာ ကရောန္တာနံ ကရဏပ္ပကာရဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တံ။ ဧကဝဏ္ဏသုတ္တကေနပိ ဝုတ္တပ္ပကာရေန သိတုံ န ဝဋ္ဋတိယဝ-သာ၊ စာ-၁၁၉] အညမ္ပိ ယံကိဉ္စိ သူစိကမ္မဝိကာရံ ကရောန္တိ၊ ပဋမုခ ဝါ ပဋကောဋိယံ။ ဒွိန္နံ ပတ္တာနံ သင်္ဃဋိတဋ္ဌာနံ သင်္ချာယတံ ဝုတ္တံ] ပရိယန္တေ ဝါ (စီဝရပရိယန္တေ။ စီဝရ အနုဝါတံ သန္ဓာယေတံ ဝုတ္တံ) ဝေဏိဝါ (ဝေဏိန္ဒိ ဝရကသီသာကာရေန သိဗ္ဗနံ(ပြောင်းနှံ) သင်္ခလိကံ ဝါ ဧဝမာဒိ သဗ္ဗ န ဝဋ္ဋတိ။ ပကတိ သူစိကမ္မမဝ ဝဋ္ဋတိ။ ဂဏ္ဌိကပဋကဉ္စ (နားပတ်သီးအိမ်) ပါသကပဉ္စ အဋ္ဌကောဏမ္ပိ သောဠသကောဏမ္ပိ ကရောန္တိ၊ တတ္ထ အဂ္ဂိယဂယမုဂ္ဂရာဒီနိ (စေတီပုံ၊ ချွန်းပုံ၊ ဝါးရင်းတုတ်ပုံ) ဒဿန္တိ။ ကက္ကဋန္ဒီနိ ဥက္ကံရန္တိ။ (ဂဏ္ဌိကပဋပါသကဋာနံ အန္တေ ပါဠိဗဒံ ကတွာ ကက္ကဋကာနံ အက္ရွိသဏ္ဌာနံ ဥဋ္ဌပေန္တိ၊ သဗ္ဗ န ဝဋ္ဋတိ။ စတုကောဏမေဝ ဝဋ္ဋတိ။ ကောဏသုတ္တပီဠကာ စ စီဝရေ ရတ္တ ဒုဝိညေယျရူပါ ဝန္တိ။ (ဂဏ္ဍိကပါသကပဋာနံ ကောဏေဟိ နီဟတသုတ္တာနံ ကောဋိယောတိ တီသုပိ ဂဏ္ဌိပဒေသု ဝုတ္တံ။) (သာ၊ စာ-၁၁၉)
ခုဒ္ဒသိက္ခာ၌-ကား ကောဏသုတ္တတစ်ခု ပီဠက (အဖု) တစ်ခုခွဲ၍ ဆိုသည်။ ထိုအလို ပိဋကကို ဖြတ်၍ ပစ်မှမထင်ရှားပဲရှိမည်) ကဉ္စိကပိဋ္ဌခလိအာဒီသု (ဆန်ပုန်းရည်၊ မုန့်ညက်ရည်၊ကစည်ရည်) စီဝရံ ပက္ခိပိတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ စီဝရကမ္မကာလ ပန ဟတ္တမလသူစိမလာဒီနံ ဓောဝနတ္ထံ ကိလိဋ္ဌကာလေ ဓောဝနတ္ထံ ဝဋ္ဋတိ။ ဂန္ဓ ဝါ လာခံ ဝါ တေလံ ဝါ ရဇန ပက္ခိပိတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၂၅၂)
စီဝရံ ရဇိတွာ သင်္ခန ဝါ မဏိနာ ဝါ (မသာရဂလ္လာဒိပါသာဏေန) ယေန ကေနစိ န ဃတဗ္ဗ။ ဘူမိယံ ဇာဏုကာနိ နိဟာ ဟတ္ထ ဂဟေတွာ ဒေါဏိယမ္ပိ န င်္ဃသိတဗ္ဗ။ ဒေါဏိယံ ဝါ ဖလေက ဝါ ဌပေတွာ အန္တေ ဂါဟာပေတွာ ဟတ္ထဟိ ပဟရိတုံ ပန ဝဋ္ဋတိ၊ တမ္ပိ မုဋ္ဌိနာ န ကာတဗုံ။ ပေါရာဏကတ္တရာ ပန ဒေါဏိယမ္ပိ န ဌပေသုံ။ ဧကော ဂဟေတွာ တိဋ္ဌတိ၊ အပရော ဟတ္ထ ကတွာ ဟတ္ထေန ပာရတိ။ စီဝရဿ ကဏ္ဏသုတ္တကံ န ဝဋ္ဋတိ။ [သင်္ကန်းအနား၌ တွဲလျား ကျနေသော ချည်စကို ဖြတ်ရမည်] ရဇိတကာလေ အိန္ဒိတဗ္ဗ။ ယံ ပန “အနုဇာနာမိ ဘိက္ခဝေ ကဏ္ဏသုတ္တက'န္တိ ဧဝံ အနုညာတံ၊ တံ အနုဝါတေ (အလျား၌) ပါသကံ ကတွာ ဗဇ္ဇိတဗ္ဗ ရဇနကာလေ လဂွနတ္ထာယ။ [သေသကာလေ မောစေတွာ ဌပေတဗ္ဗ] ဂဏ္ဌိကပိ [ဒန္တမယာဒိဂဏ္ဌိကေ] သောဘာကရဏတ္ထံ လေခါ ဝါ ပိဠကာ ဝါ [ဗိန္ဒု ဗိန္ဒု ကတွာ ဥဋ္ဌာပေတဗ္ဗပိဠကာ] န ဝဋ္ဋတိ။ နာသေတွာ ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗ။
ပတ္တာလက
ပတ္တ ဝါ ထာလေက ဝါ အာရဂ္ဂေန လေခံ ကရောန္တိ၊ အန္တော ဝါ ဗဟိ ဝါ န ဝဋ္ဋတိ။ ပတ္တံ ဘမံ အာရောပေတွာ မဇ္ဇိတွာ ပစ္စန္တိ “မဏိဝဏ္ဏ ကရိဿာမာ”တိ၊ န ဝဋ္ဋတိ။ တေလဝဏ္ဏာ ပန [ဆီကြည်ရောင်ညိုမှောင်] ဝဋ္ဋတိ။ ပတ္တမဏ္ဍလ [တိပုသီသာဒိမယေ ခဲဖြူခဲမည်။ ပတ္တမဏ္ဍလ- သပိတ် အောက်ခံအပိုင်း] ဘိတ္တိကမ္မံ န ဝဋ္ဋတိ၊ မကရဒကံ ပန ဝဋ္ဋတိ။
ဓမကရဏ
ဓမ္မကရဏဆတ္တကဿ (အထက်ထိပ်) ဥပရိ ဝါ ဟေဋ္ဌာ ဝါ ဓမကရဏကုစ္ဆိယံ ဝါ လေခါ န ဝဋ္ဋတိ၊ ဆတ္တမုခဝဋိယံ ပနဿ လေခါ ဝဋ္ဋတိ။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၂၅၂)
ကာယဗန္ဓန
ကာယဗန္ဓနဿ သောဘဏတ္ထံ တဟိ တဟိံ ဒိဂုဏံ သုတ္တံ ကောန္တိ၊ ကက္ကစီနိ ဥဋ္ဌပေန္တိ၊ န ဝဋ္ဋတိ။ ဥဘောသု ပန အန္တေသု ဒသာမုခဿ ထိရဘာဝါယ ဒိဂုဏံ ကောတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ ဒသာမုခ ပန ဃဋကံ ဝါ မကရမုခံ ဝါ ဒေဘသီသံ ဝါ ယံကိဉ္စိ ဝိကာရရူပံ ကာတုံ န ဝဋ္ဋတိ၊ တတ္ထ တတ္ထ အဂ္ယီနိ ကုဉ္ဇရတ္တိံသဏ္ဌာနာနိ = ဆင်မျက်စိကား အတွင်းဝင်နေသည်ဟူ] ဒဿတွာ မာလာကမ္မ
လတာကမ္မာဒီနိ ဝါ ကတွာ ကောဋိတကာယဗန္ဓနမ္ပိ န ဝဋ္ဋတိ။ ဥကမဝ ပန မစ္ဆကကံ ဝါ ခဇ္ဈရိပတ္တကံ ဝါ (သင်ပေါင်းရွက်) မဋ္ဌဋိကံ ဝါ (ချောသောအပြား) ကတွာ ကောဋိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ကာယဗန္ဓနဿ ဒသာ ဧကာ ဝဋ္ဋတိ။ ဒွေ တီဏိ စတ္တာရိပိ ဝဋ္ဋန္တိ၊ တတော ပရံ န ဝဋ္ဋန္တိ။ ရဇ္ဇုကကာယဗန္ဓနံ ဧကေမဝ ဝဋ္ဋတိ။ ပါမင်္ဂသဏ္ဌာနံ ပန(ဆောက်လုံး) ဧကမ္ပိ န ဝဋ္ဋတိ။ ဒသာ ပန ပါမင်္ဂသဏ္ဌာနာပိ ဝဋ္ဋတိ၊ ဗဟုရဇ္ဈက ဧကတော ကတွာ ဧကေန နိရန္တရံ ဝေဌတွာ ကတံ ဗဟုရဇ္ဇုကန္တိ န ဝတ္ထံ၊ တံ ဝဋ္ဋတိ၊ တံ
ကာယဗန္ဓနဝိဓေ (သီးဗိ) အဋ္ဌမင်္ဂလာဒိကံ ယံ ကိဉ္စိ ဝိကာရရူပံ န ဝဋ္ဋတိ၊ ပရိစ္ဆေဒလခါမတ္တံ ဝဋ္ဋတိ။ ဝိဓကဿ ဥဘောသု အန္တေသု ထိရကရဏတ္ထာယ ဃဋကံ ကရောန္တိ၊ အယမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ၊
အဉ္စနိယံ
ဣတ္ထိပုရိသစတုပ္ပဒသကုဏရူပံ ဝါ မာလာကမ္မ လတာကမ္မ မကရဒန္တက ဂေါမုတ္တက (နွားကျင်ငယ်ကောက်) အနုစန္ဒကာဒိဘေဒံ ဝါ ဝိကာရရုပ် န ဝဋ္ဋတိ၊ ယံသိတွာ ဝါ ဆိန္ဒိတွာ ဝါ ယထာ ဝါ န ပညာယတိ၊ တထာ သုတ္တေန ဝေဌေတွာ ဝဠတဗ္ဗာ။ ဥဇုကေမဝ ပန စတုရုံသာ ဝါ အဋ္ဌသာ ဝါ သောဠသံသာ ဝါ အဉ္စနီ ဝဋ္ဋတိ၊ ဟေဋ္ဌတောပိဿာ ဒွေ ဝါ တိာ ဝါ ဝလေခါယော ဝဋ္ဋန္တိ။ ဂီဝါယမ္ပိဿာ ပိဓာနကဗန္ဓနတ္ထံ ဧကာ ဝလေခါ ဝဋ္ဋတိ၊
အဉ္စနိသလာကာယပိ ဝဏ္ဏမဋ္ဌကမ္မံ န ဝဋ္ဋတိ၊ အဉ္စနိတ္ထဝိကာယမ္ပိ ယံကိဉ္စိ နာနာဝဏ္ဏန သုတ္တေန ဝဏ္ဏဋ္ဌကမ္မံ န ဝဋ္ဋတိ။ သေဝ နယော ကုက္ကိုကာကောသကပိ။ ဉ္စိကာယ ဝဏ္ဏဋ္ဌကမ္မံ န ဝဋ္ဋတိ။ တထာ သိပါဋိကာယံ။ (ပဲခွပ်စသော ဘဏ္ဍာထည့်စရာအိတ်)။ ဧကဝဏ္ဏသုတ္တေန ပနတ္ထ ယေန ကေနစိ သိဗ္ဗိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၂၅၃)
အာရကဏူကပိ
[ပေါတ္ထကာဒိ အဘိသင်္ခရဏတ္ထ ကေတ ဒီဃမုခသက] မဏိကံ ဝါ (ရွဲလုံး) အညံ ဝါ ဝဏ္ဏမဋ္ဌ (ပုံသဏ္ဌာန်) န ဝဋ္ဋတိ။ ဂီဝါယံ ပန ပရိစ္ဆေဒလေခါ ဝဋ္ဋတိ။ ပိပ္ပလိကေပိ မဏိကံ ဝါ ပိဋကံ ဝါ ယံ ကိဉ္စိ ဥဋ္ဌာပေတုံ န ဝဋ္ဋတိ၊ ဒဏ္ဍက ပန ပရိစ္ဆေဒလေခါ ဝဋ္ဋတိ။ နခစ္ဆေဒနံ လိတကံယေဝ [မဇ္ဈေ၊ ဝလိ ဥဋ္ဌာပေတွာ-အတွန့်] ကရောန္တိ၊ တသ္မာ တံ ဝဋ္ဋတိ။ ဥတ္တရာရဏိယံ ဝါ (အပေါ်ပွတ်ကျည်) အရာရဏီယံ ဝါ အရဏိဓနေ့က ဝါ (ပွတ်နှိပ် လေးငယ်) ဥပရိပၸနဒဏ္ဍက ဝါ (အထက်၌ နှိပ်ကြောင်း တုတ်) မာလာကမ္မာဒိကံ ယံ ကိဉ္စိ ဝဏ္ဏဋ္ဌ န ဝဋ္ဋတိ။ ပလ္လနဒဏ္ဍကဿ ပန ဝမဇ္ဈေ မဏ္ဍလံ ဟောတိ၊ [ဥတ္တရာရဏိယာ-ကို ပဝေသနတ္ထံ အာဟဋမဏ္ဍလံ] တတ္ထ ပရိစ္ဆေဒလေခါမတ္တံ ဝဋ္ဋတိ။ သူစိသာသံ (အပ်ညှပ်) ကရောန္တိ၊ ယေန သူစိ နံ့သာပေတွာ သံသန္တိ၊ တတ္ထ မကရမုခါဒိကံ ယံကိဉ္စိ ဝဏ္ဏမန္တံ န ဝဋ္ဋတိ။ သူစိဂုံသနတ္ထံ ပန မုခမတ္တံ ဟောတိ၊ တံ ဝဋ္ဋတိ၊ (ဋ္ဌ၊ စာ-၂၅၃၊ ၂၅၄)
ဒန္တကဋ္ဌစ္ဆေဒနဝါသိယမ္ပိ ယံကိဉ္စိ ဝဏ္ဏဋ္ဌ န ဝဋ္ဋတိ၊ ဥဇုကမေဝ ကပ္ပိယလောဟန(ကြေးနီ) ဥဘောသု ဝါ ပဿသု [ဧကပဿေဝါတိ ဝစနသေသော၊ ဝါသိဒဏ္ဍဿ ဥဘောသု ပေဿသု ဒဏ္ဍကာဋီနံ အစလနတ္ထံ ဗန္ဓိန္တိ အတ္ထော (တိ၊ စာ-၁၆၈)]။ စတုရံသံ ဝါ အဋ္ဌိသံ ဝါ ဗန္ဓိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ကတ္တရဒဏ္ဍပိ ယံကိဉ္စိ ဝဏ္ဏမဋ္ဌ န ဝဋ္ဋတိ၊ ဟေဋ္ဌာ ဧကာ ဝါ ဒွေ ဝါ ဝဋ်လေခါ (လုံးသောအရေး) ဥပရိ အဘိစ္ဆတ္တကမကုဠမတ္တဉ္စ (မှိုငုံသဏ္ဌာန်မျှ) ဝဋ္ဋတိ။ ကတ္တရယဋ္ဌိကောဋိယံ ကတအယောဝလယာနိပိ (သံကွင်း) ဋ္ဌိ။] (သာ၊ စာ-၁၂၁)
တေလဘာဇနေသု ဝိသာဏေ ဝါ နာဠိယံ ဝါ ဝိသာဏေ ဝါ နာဠိယံ ဝါ အလာဗုကေ ဝါ အာမဏ္ဍသာရကေ ဝါ [အာမလက ဖလာနိ ပိသိတွာ တေန ကက္ကေန (တိုရှစ်ရှားစေးမှုန့်ဖြင့်) ကတတေလဘာဇနေ (တိ၊ စာ-၁၆၉)] ဌပေတွာ ဣတ္တိရူပံ ပုရိသရူပဉ္စ အဝသေသံ သဗ္ဗမ္ပိ ဝဏ္ဏဋ္ဌကမ္မံ ဝဋ္ဋတိ။
မဉ္စပီရွှေ ဘိသိဗိမ္ဗောဟနေ ဘူမတ္ထရဏေ [ကဋသာရာဒိမယ ပရိကမ္မကတာယ ဘူမိယာ အတ္ထရိ တဗ္ဗအတ္ထရဏေ (တိ၊ စာ-၁၆၉) [ကြမ်းပြင်ပေါ်ခင်းစရာအခင်းများလည်း ဘူမတ္ထရဏပင်] ပါဒပုဉ္စနေ စင်္ကမနဘိသိယာ သမ္မုနိယံ ကစဝရဆနက (တောင်း) ရဇနဒေါဏိကာယ ပါနီယဥင်္က ပါနီယယ ပါဒကထလိကာယ ဖလကပီဌက ၀လယာဓာရက (လက်ကောက်သပိတ်ခြေ) ဒဏ္ဍာဓာရက (လှန်တန် သပိတ်ခြေ) ပတ္တပိာနေ တာလဝဏူ ဗီဇနေတိ ဧတေသု သဗ္ဗ မာလာကမ္မာဒိ ဝဏ္ဏဋ္ဌကမ္မံ ဝဋ္ဋတိ။ သေနာသန ပန ဒွါရကဝါဝါတပါနကဝါဋာဒီသု သဗ္ဗရတနမယမ္ပိ ဝဏ္ဏဋ္ဌကမ္မံ ဝဋ္ဋတိ၊ (ဋ္ဌ၊ စာ-၂၅၄) သေနာသနေ ကိဉ္စိ ပဋိသေတဗ္ဗ နတ္ထိ၊ အညတြ ဝိရုဒ္ဓသေနာသနာ၊ ဝိရုဒ္ဓသေနာသနံ နာမ အညေသံ သီမာယ ရာဇဝလ္လဘေဟိ ကတသေနာသနံ ဝုစ္စတိ။ တသ္မာ ယေ တာဒိသံ သေနာသနံ ကရောန္တိ၊ တေ ဝတ္တဗ္ဗာ “မာ အမှာကံ သီမာယ သေနာသနံ ကရောထာ”ထိ၊ အနာဒိယိတွာ ကရောန္တိယေဝ၊ ပုနပိ ဝတ္တဗ္ဗာ “မာ ဧဝံ အကတ္ထ၊ မာ အမှာကံ ဥပေါသထပဝါရဏာနံ အန္တရာယမကတ္ထ၊ မာ သာမဂ္ဂီ ဘိန္ဒိတ္ထ၊ တုမှာကံ သေနာသနံ ကတမ္ပိ ကတဋ္ဌာနေ န ဌဿတီ”တိ။ သစေ ဗလက္ကာရေန ကရောန္တိယေဝ၊ ယဒါ တေသံ လဇ္ဇီပရိသာ ဥဿန္နာ ဟောတိ၊ သက္ကာ စ ဟောတိ လ ဓမ္မိကော ဝိနိစ္ဆယော၊ တဒါ တေသံ ပေသေတဗ္ဗ “တုမှာကံ အာဝါသံ ဟရထာ”တိ၊ သစ ယာဝတတိယံ ပေသိတေ ဟရန္တိ၊ သာဓု၊ နော စေ ဟရန္တိ၊ ဌပေတွာ ဗောဓိဉ္စ စေတိယဉ္စ အဝသေသသေနာသနာနိ ဘိန္တိတဗ္ဗာနိ၊ နော စ ခေါ အပရိဘောဂံ ကရောန္တေဟိ၊ ပဋိပါဋိယာ ပန ဆဒနဂေါပါနသီဣဋ္ဌကာဒီနိ အပနေတွာ တေသံ ပေသေတဗ္ဗ “တုမှာကံ ဒဗ္ဘသမ္ဘာရေ ဟရထာ”တိ။ သစေ ဟရန္တိ သာဓု၊ နော စေ ဟရန္တိ၊ အထ တေသု ဒဗ္ဗသမ္ဘာရေသု ဟိမဝဿဝါတာတပါဒီဟိ ပူတိဘူတေသု ဝါ စောရဟိ ဝါ ဟေသု အင်္ဂနာ ဝါ သု သီမသာမိကာ ဘိက္ခူ အနုပဝဇ္ဇာ၊ န လဗ္ဘာ စောဒေတုံ “တုမှေဟိ အမှာကံ ဒဗ္ဘသမ္ဘာရာ နာသိတာ”တိ ဝါ “တုမှာကံ ဂီဝါ”တိ ဝါ။ ယံ ပန သီမသာမိကေဟိ ဘိက္ခူဟိ ကတံ၊ တံ သုကတမေဝ ဟောတီတိ] (ဋ္ဌ၊ စာ-၂၄၅) အညေသံ သန္တကပိ အတ္တနော သီမာယ အန္တောဝုတ္တဝိဓိနာ ကတံ သုကမေဝ (သာ၊ စာ-၁၂၂) အလဇ္ဇီနိဂ္ဂဟတ္ထာယ ပဝတ္တိတဗ္ဗတာ။ (တိ၊ စာ-၁၆၉)
ဒုက္ကဋ်-၈-မျိုး
တတ္ထ - ထေယျစိတ္တော ဒုတိယံ ဝါ ကုဒါလံ ဝါ ပိဋကံ ဝါ ပရိယေသတိ ဂစ္ဆတိ ဝါ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာတိ ဣဒံ ပုဗ္ဗပယောဂဒုက္ကဋံ နာမ။ ဧတ္ထ ဟိ ဒုက္ကဋ္ဌာနေ ဒုက္ကဋ၊ ပါစိတ္တိယဋ္ဌာနေ ပါစိတ္တိယမဝ ဟောတိ။ တတ္ထဇာတကံ ကန္တံ ဝါ လတံ ဝါ ဆိန္ဒတိ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာတိ ဣဒံ သဟပာဂဒ နာမ။ ဧတ္ထ ပန ပါစိတ္တိယဝတ္ထု၊ စ ဒုက္ကဋဝတ္ထု၊ စ ဒုက္ကဋ္ဌာနေ ယေဝ တိဋ္ဌတိ။ ကသ္မာ? အဝဟာရဿ သဟပယောဂတ္တာတိ။ ယံ ပန ဒသဝိဓံ ရတနံ သတ္တဝိဓံ ဓညံ သဗ္ဗဉ္စ အာဝုဓဘဏ္ဍာဒိ အာမသန္တဿ ဒုက္ကဋ ဝုတ္တံ။ ဣဒံ အနာမာသဒုက္ကဋ် နာမ။ [အာဒိသန္ဓေန တူရိယဘဏ္ဍတ္ထိရူပါဒိ သင်္ဂဏှာတိ] (သာ၊ စာ-၁၃၃) (မဏိ မုတ္တ ဝေဠုရိယ သင်္ခ သိလာ ပဝါဠိ ရဇတဥ ဟေမံ လောဟိတကဉ္စ မသာရဂလံ။ သာလိ ဝီဟိ ယဝ (ဂျုံမြ) ကဂုံ ကြူ သက ဝရက ဂေါဓမ)။
ယံ ကဒလိနာဠိကေရာဒီနံ တတ္ထ ဇာတကဖလာနိ အာမသန္တဿ ဒုက္ကဋ် ဝုတ္တံ၊ ဣဒံ ဒုရူပစိဏ္ဏ ဒုက္ကဋ နာမ။ ယံ ပန ပိဏ္ဍာယ စရန္တဿ ပတ္တေ ရဇ ပတိတေ ပတ္တံ အပ္ပဋိဂ္ဂဟေတွာ အဓောဝိတွာ ဝါ
တတ္ထ ဘိက္ခံ ဂဏှန္တဿ ဒုက္ကဋ် ဝုတ္တံ။ ဣဒံ ဝိနယဒုက္ကဋ် နာမ။ “သုတွာ န ဝဒန္တိ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ”တိ ဣဒံ ဉာတဒုက္ကဋ် နာမ။ ယံ ဧကာဒသသု သမနုဘာသနာသု “ဉတ္တိယာ ဒုက္ကဋ န္တိ ဝုတ္တံ၊ ဣဒံ ဉတ္တိဒုက္ကဋ် နာမ။ “တဿ ဘိက္ခဝေ ဘိက္ခုနာ ပုရိမိကာ စ န ပညာယတိ ပဋိဿဝ စ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ”တိ ဣဒံ ပဋိဿဝဒုက္ကဋံ နာမ။ [ဥဂ္ဂဟိတကဒုက္ကဋ်စသည့် အခြားဒုက္ကဋ်စုတို့ကို ဝိနယဒုက္ကဋ်၌သွင်း] (ဋ္ဌ၊ စာ-၂၇၁၊ ၂၇၂)
ဘာဒေယျ-ဂီဝါ
ပဋိဒေယျ နဋ္ဌ ဇိဏ္ဏေ၊ ဂီဝါ နော ဒေယျ စောဒိတော၊
ဓုရနိက္ခေပတော တေသံ၊ ဟောတိ ဘဏ္ဍလ္လိကာရိယော=ခုဒ္ဒသိက္ခာ ဂါထာ - ၃၆၆] ဤအလိုအရ ဘဏ္ဍဒေယျနှင့် ဂီဝါကား ပရိယာယ်မျှသာ ဖြစ်၍ တူ၏။ [သူတစ်ပါးဥစ္စာကို စိတ်ကောင်းစေတနာကောင်းဖြင့် ရွှေ့၍ သိမ်းထားရာစသည်၌ ထိုဥစ္စာပျောက်သွားလျှင် သိမ်းထားသူမှာ ဂီဝါထိုက်သည်ဟုဆို၏။ ထိုဂီဝါမျိုး၌ကား အစားမပေးသော်လည်း ပါရာဇိကမဖြစ် သင့်[ဘာသာ၊ ဒု စာ-၅၈၆]
ဘဏ္ဍဒယျ နာမ ယံ ပရဿ နဋ္ဌံ တဿ မူလံ ဝါ တဒေဝ ဝါ ဘဏံ ဒါတဗ္ဗန္တိ အတ္ထော။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၂၇၈) တောင်ခွင်ဆရာတော်ကြီးကား ဂီဝါမှာ အစားထိုက်၍ အစားတောင်းမှ ပေးရသည်။ ဘဏ္ဍာဒေယျမှာ အစားထိုက်၍ အစားတောင်းသည်ဖြစ်စေ မတောင်းသည်ဖြစ်စေ အစားပေးရသည်ဟူ၏။ ယတ္ထ ယတ္ထ ကာယဝစီပယောဂေါ စိတ္တဉ္စ ဘဏ္ဍဝိနာသနဉ္စ အတ္ထိ၊ န ပန အဝဟာရော၊ တတ္ထ တတ္ထ ဘဏ္ဍာဒေယျန္တိ ဝုတ္တံ။ ယတ္ထ ယတ္ထ ပန ကာယဝစီပယောဂေါ ဘဝိနာသနဉ္စ အတ္ထိ၊ န ပန ဝိနာသန စိဉ္စ အဝဟာရောစ တတ္ထ တတ္ထ ဂီဝါတိ ဝုတ္တန္တိ အယမေတဿံ ဝိသေသော။ (ညောင်ရမ်း၊ စာ- ၁၇၆)
တံ ပန ဥပနိဓိ နာမ သင်္ဂါပနတ္ထာယ အတ္တနော ဟတ္ထ ပရေဟိ ဌပိတဘဏ္ဍ၊ အဂုတ္တဒေသတော ဌာနာ စာဝေတွာ ဂုတ္တဋ္ဌာန ဌပနတ္ထာယ ဟရတော အနာပတ္တိ။ ထေယျစိတ္တေနပိ ဌာနာ စာဝေန္တဿ အဝဟာရော နတ္ထိ၊ ကသ္မာ? အတ္တနော ဟတ္ထ နိက္ခိတ္တတ္တာ၊ ဘဏ္ဍာဒေယျံ ပန ဟောတိ။ ထေယျစိတ္တေန ပရိဘုဉ္ဇတောပိ ဒသေဝ နယော တာဝကာလိကဂ္ဂဟဏေပိ တထေဝ။ ဥပနိဓိဋ္ဌ-စာ-၃၀၆ ကိုထောက်သော ဟူ၏။]
ယတ္ထ ယတ္ထ ဟိ ဘဏ္ဍဝိနာသနဒွါရံ ကရောတိ၊ တတ္ထ တတ္ထ ဘဏ္ဍဒေယျန္တိ ဝုတ္တံ။ ယတ္ထ ယတ္ထ ပန န တံ ကရောတိ၊ တတ္ထ တတ္ထ ဂီဝါတိ ဝုတ္တန္တိ အယမေတေသံ ဝိသေသော။ (ကင်္ခါဋီကာ မဟာ ယောဇနာကြီး) (ကာယပယောဂ ဝစီပယောဂ ပါ မပါဟု ဆိုလိုသည်ဟူ) (ညောင်ရမ်း၊ စာ-၁၇၇)
ဘဏ္ဍဒေယျံ နာမ ယံ ပရဿ နဋ္ဌံ၊ တဿ မူလံ ဝါ ဒါတဗ္ဗ။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၂၇၈) ဒေဟီတိ ဝုတ္တေ အဒေန္တော သာမိကာနံ ဓုရနိက္ခေပ ဘဏ္ဍန ကာရေတဗ္ဗော။ ဤကိုထောက်၍ ပေးပြီးမှသာ ငြိမ်းသောဟူ၏။ (ညောင်ရမ်းစာ-၁၇၈)
ဤဒိသေသု ဟိ ဌာနေသု ဘဏ္ဍဿ နတ္ထိကာလေ ကတပယောဂတ္တာ အာဒိတောဝ ပါရာဇိကံ န ဟောတိ။ ဘဏ္ဍဝိနာသနဒွါရဿ ပန ကတတ္တာ ဘဏ္ဍဒေယျံ ဟောတိ၊ အာဟရာပေန္တေသု အဒဒတော
သာမိကာနံ ဓုရနိက္ခေပန ပါရာဇိကံ။ [ဆီမရှိခင် အိုးအထက်တစ်နေရာ၌ ဆီထည့်သောအခါ အိုးကို ကွဲစေလို၍ ခဲတင်ထားရာ နောက်ထိုခဲလုံးအိုးပေါ်ကျရာ၌ လာသောစကားရပ်၊ (ဋ္ဌ၊ စာ-၂၇၉)]
ဝိနည်းဓိုရ်တို့သတိပြုသင့်ရာ
ဓမ္မံ စရန္တောတိ ဘိက္ခုသံဃေ ဝါ ရာဇကုလေ ဝါ ဝိနိစ္ဆယံ ကရောန္တော။ သာမိကံ ပရာဖေတီတိ ဝိနိစ္ဆယိကာနံ ဥက္ကာစံ (တံစို့) ဒတွာ ကူဋသက္ခိ သြတာရေတွာ အာရာမသာမိကံ ဇိနာတီတိ အတ္ထော၊ အာပတ္တိ ပါရာဇိကဿာတိ န ကေဝလံ တဿေဝ၊ သဉ္စိစ္စ တဿ အတ္ထသာဓန ပဝတ္တာနံ ကူဋဝိနိစ္ဆယိကာ နမ္ပိ ကူဋသန္ဒီနမ္ပိ သဗ္ဗေသံ ပါရာဇိကံ။ ဧတ္ထ စ သာမိကဿ ခုရနိက္ခေပဝသေနေဝ ပရာဇာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ အနိက္ခိတခုရော ဟိ အပရာဇိတောဝ ဟောတိ။ ဓမ္မံ စရန္တော ပရတီတိ သစေပိ ဓမ္မေန ဝိနယေန သတ္တု သာသနေန ဝိနိစ္ဆယဿ ပဝတ္တတ္တာ သယံ ပရာဇယံ ပါပုဏာတိ၊ ဧဝမ္ပိ မုသာဝါဒေန သာမိကာနံ ပီဠာ ကရပစ္စယာ ထုလ္လစ္စယံ အာပဇ္ဇတီတိ။ ဋ္ဌ၊ စာ-၂၉၅] ဤကိုထောက်၍ သင်္ကာမကင်းလောက်သော အမှုတို့၌ ဝိနည်းဓိုရ်မဖြစ်ရန် သက်သေမလိုက်မိရန် သတိပြုလေ။
ဝိဟာရဋ္ဌကထာ
အဘိယောဂေပိ စေတ္ထ စာတုဒ္ဒိသံ သံဃံ ဥဒ္ဒိဿ ဘိက္ခူနံ ဒိန္န ဝိဟာရံ ဝါ ပရိဝေဏံ ဝါ အာဝါသံ ဝါ မဟန္တံမ္ဘိ ခုဒ္ဒကမ္ပိ အဘိယုဉ္စတော အဘိယောဂေါ န ရုဟတိ။ အစ္ဆိန္ဒိတွာ ဂဏှိတုမ္ပိ န သက္ကောတိ၊ ကသ္မာ? သဗ္ဗေသံ ဓုရနိက္ခေပါဘာဝတော၊ န ဟေတ္ထ သဗ္ဗေ စာတုဒ္ဒိသာ ဘိက္ခူ ခုရနိ ံ ကရောန္တီတိ။ ဒီဃဘာဏကာဒိဘေဒဿ ပန ဂဏဿ ဧကပုဂ္ဂလဿ ဝါ သန္တက် အဘိယုဉ္ဇိတွာ ဂဏှန္တော သက္ကောတိ တေ ဓုရံ နိက္ခိပါပေတုံ။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၂၉၆)
အရည
အရညံ နာမ မနုဿာနံ ပရိဂ္ဂဟိတမ္ပိ အတ္ထိ၊ အပရိဂ္ဂဟိတမ္ပိ။ ဣဓ ပန ယံ ပရိဂ္ဂဟိ တံ သာရက္ခံ၊ ယတော န ဝိနာ မူလန ကဋ္ဌလတာဒီနိ ဂဟေတုံ လန္တိ တံ အဓိတံ၊ (ဋ္ဌ၊ စာ-၂၉၈) အရည် နာမ ယံ မနုဿာနံ ပရိဂ္ဂဟိတံ ဟောတိ တံ အရည်။ (ပါ၊ စာ-၆၂)
ဂရုက
ဣဒံ ပန အရေည အာရက္ခဋ္ဌာနံ နာမ သုက်ဃာတတောပိ ဂရုကတရံ။ သုက်ဃာတဿ ဟိ ပရိစ္ဆေဒံ အနောက္ကမိတွာ ဒူရတောဝ ပရိဟရန္တော ဒုက္ကဋမေဝါပဇ္ဇတိ၊ ဣဒံ ပန ထေယျစိတ္တေန ပရိဟရန္တဿ အာကာသေန ဂစ္ဆတောပိ ပါရာဇိကမေဝ။ တသ္မာ ဧတ္ထ အပ္ပမတ္တေန ဘဝိတဗ္ဗ။ (ဋ္ဌ၊ စာ- ၃၀၀) (ဘူတာရုံစသည့် အာရက္ခဌာနများလည်းအတူဟူ)
သံဃိက
သံဃဿ အမ္ဗာဒီသု ပန သံဃာရာမ ဇာတံ ဝါ ဟောတု၊ အာနေတွာ ဒိန္နံ ဝါ၊ ပဉ္စမာသကံ ဝါ အတိရေကပဉ္စမာသကံ ဝါ အဂ္ဂနကံ အဝဟရန္တဿ ပါရာဇိကံ။ ပစ္စန္တေ စောရုပ္ပဒ္ဒဝေန ဂါမေသု ဝုဋ္ဌန္တေသု ဘိက္ခူပိ ဝိဟာရေ ဆတွာ-ပုန အာဝသန္တေ ဇနပဒေ အာဂမိဿာမာတိ သဥဿာဟာဝ ဂစ္ဆန္တိ၊ ဘိက္ခူ တာဒိသံ ဝိဟာရံ ပတွာ အမ္ဗပဏ္ဏာဒီနိ ဆက္ခိတကာနီတိ ပံသုကူလသညာယ ပရိဘုဉ္ဇန္တိ၊ အနာပတ္တိ၊ ထေယျစိတ္တေန ပရိဘုဉ္ဇတော အဝဟာရော ဟောတိ။ ဘဏ္ဍ အင်္ဂါပေတွာ ကာရေ တဗ္ဗာ။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၃၃၆)
မဟာပစ္စရိယံ ပန သင်္ခေပဋ္ဌကထာယဉ္စ အဝိသေသေန ဝုတ္တံ-ဆဍိတဝိဟာရေ ပန ဖလာဖလံ ထေယျစိတ္တေန ပရိဘုဉ္ဇတော (န) ပါရာဇိကံ။ (နကို မနှစ်သက်ကြ)။ ကသ္မာ အာဂတာနာဂတာနံ သန္တ ကတ္တာတိ။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၃၃၆)
ဂဏသန္တက ပန ပုဂ္ဂလိက စ သဥဿာဟမတ္တမေဝ (ပြန်လာဦးမည်) ပမာဏံ။ သစေ ပန တတော အမ္ပပက္ကာဒိ ကုလသင်္ဂဟဏတ္ထာယ ဒေတိ၊ ကုလဒူသကဒုက္ကဋ်၊ ထေယျစိတ္တေန ဒေန္တော အဂ္ဂေန ကာရေတဗ္ဗာ။ သံဃိကေပိ သေဝနယော။ ဤကိုထောက်၍ အထက်မဟာပစ္စရီစကား သင်္ခေပစကားတို့၌ န ပါရာဇိကံဟု-န-မရှိသင့်ဟူ၏။
သေနာသနတ္ထာယ နိယမိတံ ကုလသင်္ဂဟဏတ္ထာယ ဒဒတော ဒုက္ကဋ်၊ [သေနာသနတ္ထာယကာ။ ဥပလက္ခဏနည်း] ဣဿရဝတာယ (အစိုးတရအနေနှင့်) ထုလ္လစ္စယံ။ ထေယျစိတ္တေန ပါရာဇိကံ။ နော စေ ဝတ္ထု၊ ပဟောတိ၊ အဂ္ဂေန ကာရေတဗ္ဗာ။ ဗဟိုဥပစာရသီမာယ နိသီဒိတွာ ဣဿရဝတာယ ပရိဘုဉ္စတော ဂီဝါ၊ ဃဏိ ပဟရိတွာ ကာလံ ဃောသေတွာ “မယုံ ပါပုဏာတီ”တိ ခါဒိတံ၊ သုခါဒိတံ။ ဃတို့ အပဟရိတွာ ကာလမေဝ ဃောသေတွာ ဃဏိမေဝ ပဟရိတွာ ကာလံ အဃောသေတွာ ဃဏိမ္ပိ အပာရိတွာ ကာလမို့ အဃောသေတွာ အညံသံ နတ္ထိဘာဝံ ဉတွာ “မယုံ ပါပုဏာတီ”တိ ခါဒိတမ္ပိ သုခါဒိတေမေဝ။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၃၃၆) [ကျောင်းတိုက်တွင်းမှာနေ၍ ခေါင်းလောင်း ထိုးမှုစသည်ဖြင့် အများကြားအောင်ပြုပြီးမှ မိမိအတွက် ကျရအောင်လုပ်ပြီး၍ စားအပ်သောကြောင့် သုခါဒိတ ဆိုသည်။-ဋီ) [ဋ္ဌ၊ စာ-၃၃၅]
သုက်ဋ္ဌာန
သုက်ဋ္ဌာနေ သုက် ဒတွာဝ ဂဠုံ ဝဋ္ဋတိ၊ ဧကော အာဘောဂံ ကတွာ ဂစ္ဆတိ။ သစေ သုကံ ဒေဟီတိ ဝန္တိ၊ ဒဿာမိ၊ နော စေ ဝန္တိ ဂမိဿာမီတိ။ တံ ဒိသွာ ဧကော သုကိကော၊ ဧသော ဘိက္ခု၊ ဂစ္ဆတိ၊ ဂဏှထ နံ သုန္တိ ဝဒတိ။ အပရော ကုတော ပဗ္ဗဇိတဿ သုကံ၊ ဂစ္ဆတူ-တိ ဝဒတိ လဒ္ဓကပ္ပံ ဟောတိ ဂတ္ထံ။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၃၁၅) (ကင်းကောက်တို့က သွားခွင့်ပေးသောကြောင့် သွားကောင်း၏ ဟူလို၊ လက်မှတ်စစ်တို့က ခွင့်ပေးလျှင်လည်း အလားတူယူသင့်၏။ ဘာသာ၊ တ-၆၈
ဘိက္ခူနံ သုက် အဒတွာ ဂန္တု န ဝဋ္ဋတိ၊ ဂဏှ ဥပါသကာတိ ဝုတ္တေ ပန ဘိက္ခုဿ သုကံ ဂဏှန္တေဟိ ပတ္တစီဝရံ ဂဟေတဗ္ဗ ဘဝိဿတိ၊ ကိ တေန ဂစ္ဆတူတိ ဝုတ္တေပိ လဒ္ဓကပ္ပမေဝ၊ သေစေပိ သုကိကာ နိဒ္ဒါယန္တိ ဝါ၊ နူတံ ဝါ ကီဠန္တိ၊ ယတ္ထ ကတ္ထစိ ဝါ ဂတာ၊ အယဉ္စ ကုဟိ သုကိကာတိ ပက္ကောသိ တွာပိ န ပဿတိ၊ လဒ္ဓကပ္ပမေ၀။ သစေပိ သုက်ဋ္ဌာနံ ပတွာ အညဝိဟိတော ကိဉ္စိ စိန္တေန္တော ဝါ သဇ္ဈာယန္တော ဝါ မနသိကာရံ အနုယုဉ္ဇန္တော ဝါ စောရဟတ္ထိသီဟဗျဂ္ဂါဒီဟိ သဟသာ ဝုဋ္ဌာယ သမနုဗဒ္ဓေါ ဝါ(သမနုဗန္ဓော-အစဉ်လိုက်) မဟာမေဃံ ဥဋ္ဌိတံ ဒိသွာ ပုရတော သာလံ ပဝိသိတုကာမော ဝါ ဟုတွာ တံ ဌာနံ အတိက္ကမတိ၊ လဒ္ဓကပ္ပမေဝ။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၃၁၅)
သုကံ ပရိဟရတီတိ ဧတ္ထ ဥပစာရံ ဩက္ကမိတွာ ကိဉ္စာပိ ပရိဟရတိ၊ အဝဟာရောယေဝါတိ ကုရုန္ဒဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တံ။ မဟာဋ္ဌကထာယံ ပန “ပရိဟရန္တံ ရာဇပုရိသာ ဝိဟေဋ္ဌန္တီတိ ကေဝလံ အာဒီနဝံ ဒဿတွာ ဥပစာရံ ဩက္ကမိတွာ ပရိဟရတော ဒုက္ကဋ်၊ အနောက္ကမိတွာ ပရိဟရတော အနာပတ္တီ”တိ ဝုတ္တံ။ ဣဒံ ပါဠိယာ သမေတိ။ ဧတ္ထ ဗွီဟိ လေကျူ့ပါတေဟိ ဥပစာရော ပရိစ္စဇ္ဇိတဗ္ဗောတိ။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၃၁၆) ပုရိသဝိသေသ ဧကော နဝကော ဟောတိ၊ ဗဟုဿုတော ပန ဗဟူနံ ဓမ္မံ ဝါစေတိ၊ ပရိပုစံ ဒေတိ၊ ပါဠိ ဝဏ္ဏတိ။ ဓမ္မကထံ ကထေတိ။ သံဃဿ ဘာရံ နိတ္ထရတိ၊ အယံ လာဘံ ပရိဘုဉ္ဇန္တောပိ အာဝါသေ ဝသန္တောပိ ဝါရံ (အလှည့်ကျသံဃာတာဝန်) န ဂါဟေတဗ္ဗာ။ ပုရိသဝိသေသော နာမ ဉာတဗ္ဗောတိ ဝဒန္တိ။ (သံဃာ၏ ဆွမ်းစားကျောင်းတာဝန်စသည်ကို ယူထားသူလည်း ပုရိသဝိသေသပင်ဟူ) (ဋ္ဌ၊ စာ- ၃၁၃)
သားကောင် - (ပိုင်ရှင်ရှိသော သားကောင်ကျော့ကွင်း၌ မိနေသောသားကောင်တို့ကို ကာရုညစသည့် သုဒ္ဓစိတ်ဖြင့် မိမိပယောဂကြောင့် လွတ်လျှင် ဘဏ္ဍဒေယျ။ ထေယျစိတ်ဖြင့်ကား ပါရာဇိက။
ဝိဟာရဘူမိယံ (ဝိဟာရသာမန္တာ အညပဒေသ) ပန ပါသေ ဝါ အဒူဟလံ ဝါ ဩန္တာ (ထောင်) ဝါရေတဗ္ဗာ။ “မိဂရူပါနံ ပဋိသရဏဋ္ဌာနမေတံ။ မာ ဣဓ ဧဝံ ကရောထာ”တိ။ သစေ “ဟရာပေထ ဘန္တေ”တိ ဝဒန္တိ (မုဆိုးတို့ကပြော)၊ ဟရာပေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ အထ သယံ (မုဆိုးတို့ကိုယ်တိုင်) ဟရန္တိ သုန္ဒရမေဝ။ အထ နေဝ ဟရန္တိ န ဟရိတုံ ဒေန္တိ၊ ရမ္မံ ယာစိတွာ ဟရာပေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၃၃၈)
[မင်းအမတ်စသည့်ဆိုင်ရာ အာဏာပိုင်တို့ထံ တောင်းခြင်းဟူ၏။ အဖယ်ခိုင်းခြင်း၊ မထောင်ဖို့ရန် တားမြစ်စေခြင်းပင်။ ထောင်သူ နာမည်ကိုကား မညွှန်ပြရ၊ ညွှန်ပြ၍ ဒဏ်တပ်လျှင် ဘဏ္ဍဒေယျ၊ မတပ်လျှင် အနာပတ္တိ။ [ဘာသာ၊ တ စာ-၁၂၆]
မနုဿာ သဿရက္ခဏကာလေ ခေတ္တေသု ပါသေ စ အဒူဟလပါသာဏာဒီနိ စ ကရောန္တိ “မံသံ ခါဒန္တာ သဿာနိ ရက္ခိဿာမာ”တိ။ ဝီတိဝတ္တေ သဿကာလေ တေသု အနာလယေသု ပက္ကန္တေသု တတ္ထ ဗဒ္ဓံ ဝါ ပတိတံ ဝါ မောစေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ [ဋ္ဌ၊ စာ-၃၃၈]
အာထတိံ သံဝရ ကုမ္ဘီဝတ္ထု
ကုမ္ဘီဝတ္ထုသ္မိံ ယော သမ္ဘိတေလာဒီနိ အပါဒဂ္ဂနကာနိ ဂဟေတွာ၊ “န ပုန ဧဝံ ကရိဿာမီ” တိ သံဝရေ ဌတွာ ဒုတိယဒိဝသာဒီသုပိ ပုန စိတ္တေ ဥပ္ပန္နေ ဧဝမေဝ ဓုရနိက္ခေပံ ကတွာ ပရိဘုဉ္ဇန္တော သဗ္ဗမ္ပိ တံ ပရိဘုဉ္ဇတိ၊ နေဝတ္ထိ ပါရာဇိကံ။ ဒုက္ကဋ် ဝါ ထုလ္လစ္စယံ ဝါ (ဝတ္ထုအလိုက်) အာပဇ္ဇတိ။ ဘဏ္ဍဒေယျံ ပန ဟောတိ။ အယမ္ပိ ဘိက္ခု၊ ဧဝမေဝ မကာသိ။ တေန ဝုတ္တံ၊ “အနာပတ္တိ ဘိက္ခု၊ ပါရာဇိကဿာ”တိ။ ဓုရနိက္ခေပံ ပန အကတွာ “ဒိဝသေ ဒိဝသေ ပရိဘုဉ္ဇိဿာမီ”တိ ထောကံ ထောကမ္ပိ ပရိဘုဉ္စတော ယသ္မိံ ဒိဝသေ ပါဒနကံ ပူရတိ၊ တသ္မိံ ပါရာဇိကံ။ [ဋ္ဌ၊ စာ-၃၃၉]
(၁) ကိုယ်မပျက်သေးသော သူသေကောင်၌ ပံ့သုကူကောက်ယူသော ရဟန်းအား ဒုက္ကဋ်။ (ပါ၊ စာ-၇၃)
(၂) မိမိဥစ္စာဟူသော အမှတ်ဖြင့်... သူတစ်ပါးသင်္ကန်းကိုဝတ်ရာ၌ အနာပတ္တိ။
(၃) သံဃာမုန့် ခဲဘွယ်စသည် ဝေဖန်ရာ၌ အခြားရဟန်းအတွက်ပေးပါဟု လိမ်တောင်းရာ၌ ပါရာဇိကမသင့်၊ မုသာဝါဒ ပါစိတ်သင့်၏။ (ပါ စာ-၇၃၊ ၇၄)
(၂) တတိယဒိဝသတော ပဘုတိ ဥဒ္ဓုမာတကာဒိဘာဝေန ကုဏပဘာဝံ ဥပဂတမ္ပိ ဘိန္နမေဝ။ သဗ္ဗေန သဗ္ဗ ပန အဘိန္နေပိ သုသာနဂေါပကဟိ ဝါ အညေဟိ ဝါ မနုဿေဟိ ဂါဟာပေတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ နော စေ အညံ လဘတိ၊ သကန ဝါ ကေနစိ ဝါ ဝဏံ ကတွာ ဂဟေတဗ္ဗ။ ဝိသဘာဂသရီရေ ပန သတိ ဥပဋ္ဌပေတွာ သမဏသည် ဥပ္ပဒေတွာ သီသေ ဝါ ဟတ္တပါဒပိဋ္ဌိယံ ဝါ ဝဏံ ကတွာ ဂေဟတုံ ဝဋ္ဋတိ။ [ဋ္ဌ၊ စာ-၃၃၀]
(၃) သာမိကေဟိ ဒိန္နံ အဂ္ဂဟသိ၊ တေနဿ အနာပတ္တိ ဝုတ္တာ။ ဂဟဏ ပန အယံ ဝိနိစ္ဆယော၊ သံဃဿ သန္တကံ သမ္မတေန ဝါ အာဏတ္တေဟိ ဝါ [သမ္မတေန အာဏတ္တေဟိ] အာရာမိကာဒီ ဟိ ဒိယျမာနံ၊ ဂိဟီနဉ္စ သန္တကံ သာမိကေန ဝါ အာဏတ္တေန ဝါ ဒိယျမာနံ “အပရဿ ဘာဂံ ဒေဟီ”တိ ဝတွာ ဂဏ္ဏတော ဘဏ္ဍဒေယျံ။ အညေန [သမ္မတ၊ အာဏတ္တ၊ သာမိက၊ အာဏတ္တ ၄ မျိုးမှတစ်ပါး
ဒိယျမာနံ ဂဏှန္တော ဘဏ္ဍန ကာရေတဗ္ဗော။ အသမ္မတေန ဝါ အနာဏတ္တေန ဝါ ဒိယျမာနေ “အပရမ္ပိ ဘာဂံ ဒေဟီ” တိ ဝတွာ ဝါ ကူဋဝဿာနိ ဂဏတွာ ဝါ ဂဏှန္တော ပတ္တစကုက္ကေ ဝိယ တဒ္ဓါရေယဝ ဘဏ္ဍန ကာရေတဗ္ဗာ။
[“အပရမ္ပိ ဘာဂံ ဒေဟီတိ ဝုတ္တေ”ပိ သံဃသန္တကတ္တာ အမူလကမေဝ [အခြေအမြစ် ပုဂ္ဂိုလ်မရှိသော အဖို့ကိုပင်] ဂဟိတန္တိ “ဥဒ္ဓါရေဝ ဘဏ္ဍဂ္ဂေန ကာရေတဗ္ဗာ'တိ ဝုတ္တံ။ (သာ၊ စာ-၁၆၃) ဣရေဟိ (အသမ္မတအနာဏတ္တတို့ မှတစ်ပါး သမ္မတ အာဏတ္တ) ဒိယျမာနံ ဧဝံ ဂဏှတော ဘဏ္ဍဒေယျံ။ သာမိကေန ပန “ဣမဿ ဒေဟီ” တိ ဒါပိတံ ဝါ သယံ ဒိန္နံ ဝါ သုဒိဋ္ဌိ အယမေတ္ထ သဗ္ဗအဋ္ဌကထာဝိနိစ္ဆယတော သာရော။ (စာ-၃၃၅) [အညာတကဝိညတ္တိဖြစ်သင့်ရာ၌ ဖြစ်တန်ရာ၏ဟူ]
(၁) အခြားပရိက္ခရာ ဟူသောအမှတ်ဖြင့် ညဉ့်အခါ၌ ခိုးရာမိမိပရိက္ခရာကိုပင် ခိုးမိအံ့ ဒုက္ကဋ်။
(၁) သင်၏ အလုပ်အကျွေး အမျိုးဒါယကာကို သင်မှာတိုင်းငါပြောမည်ဟု ဆိုအံ့။
(၂) ငါ၏ အလုပ်အကျွေး အမျိုးဒါယကာကို ငါမှာတိုင်းပြောလိုက်ပါဟုဆိုအံ့။
(၃) သင်မှာတိုင်း ငါပြောမည် ငါမှာတိုင်း ပြောလိုက်ပါဟုဆိုအံ့ ဒုက္ကဋ်။ [ထိုကဲ့သို့ ပြော၍ရသော ပစ္စည်းကို ထိုရဟန်းအားမပေးဘဲ သုံးဆောင်ရာ၌ ပါရာဇိကကား မသင့်ဟူလို။]
ပေတပရိဂ္ဂဟိတ - ဒေဝတာ ပန ဥဒ္ဒိဿ ဗလိကမ္မံ ကရောန္တေဟိ ရုက္ခာဒီသု လဂ္ဂိတသာဋက ဝတ္တဗ္ဗမေဝ နတ္ထိ။ (အပ်သည်သာဟူ) [ဋ္ဌ၊ စာ-၃၂၈]
တာဝကာလိက - ပဋိဒဿာမိ ပဋိကရိဿာမီ”တိ ဧဝံ ဂဏှန္တဿ တာဝကာလိကပိ ဂဟဏေ အနာပတ္တိ။ ဂဟိတံ ပန သစ ဘဏ္ဍသာမိကော ပုဂ္ဂလော ဝါ ဂဏာ ဝါ “တုယှဝေတံ ဟောတူ”တိ အနုဇာနာတိ၊ ဣစ္စေတံ ကုသလံ၊ နော စေ အနုဇာနာတိ၊ အာဟရာပေန္တေ ဒါတဗ္ဗ။ သံဃသန္တကံ ပန ပဋိဒါတုမေဝ ဝဋ္ဋတိ။ [ဋ္ဌ၊ စာ-၃၂၇]
သစ်သီး
(၁) အာဂန္တုက ရဟန်းတို့သည် သံဃာ၏ သစ်သီးကို ဝေခြမ်းစေ၍ သုံးဆောင်ကြကုန်၏။ သုံးဆောင်ရန် အလို့ငှာဖြစ်လျှင် အာပတ်မသင့်ဟု မိန့်၏။
[တေ ဘိက္ခူ “ကိ သံဃိကံ အမှာကံ န ပါပုဏာတီ”တိ ဃဏ္ဌိ ပဟရိတွာ ဘာဇာပေတွာ တေသမ္ပိ ဝဿဂ္ဂေန ဘာဂံ ဒတွာ (အာဝါသိကတို့ကို) အတ္တနာပိ ပရိဘုဉ္ဇသု။ တေန နေသံ ဘဂဝါ “အနာပတ္တိ ဘိက္ခဝေ ပရိဘောဂတ္ထာယာ”တိ အာဟ။ တသ္မာ ဣဒါနိပိ ယတ္ထ အာဝါသိကာ အာဂန္တုကာနံ န ဒေန္တု ၊ ဖလဝါရေ စ သမ္ပတ္တေ အညံသံ (အာဂန္တုက) အတ္ထိဘာဝံ ဒိသွာ စောရိကာယ အတ္တနာဝ ခါဒန္တိ။ တတ္ထ အာဂန္တုကေဟိ ဃဏ္ဍိ ပဟရိတွာ ဘာဇေတွာ ပရိဘုဉ္စိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၃၃၉)]
ဤစကားရပ်ကိုထောက်၍ ကထိန်ခေတ်ဝယ် သင်္ကန်းများမှတစ်ပါး အခြားသော သံဃိကပစ္စည်းများကို ဝေချိန်၌ အာဂန္တုကရှိလျှင် အာဂန္တုကကိုလည်းပေးရမည်ဟု သတိပြုပါလေ။
ယတ္ထ ပနာဝါသိကာ ရုက္ခ ရက္ခိတွာ ဖလဝါရေ သမ္ပတ္တေ ဘာဇေတွာ ခါဒန္တိ၊ စတူသု ပစ္စယေသု သမ္မာ ဥပနေန္တိ၊ အနိဿရာ တတ္ထ အာဂန္တုကာ။ ယေပိ ရုက္ခာ စီဝရတ္ထာယ နိယမေတ္တာ ဒိန္နာ၊ တေသုပိ အာဂန္တုကာ အနိဿရာ။ သေဝ နယော သေသပစ္စယတ္ထာယ နိယမေတွာ ဒိသုပိ။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၃၄၀)
[အထက်-၁-၌ ရခြင်းသည် အာဝါသိကတို့က ရောက်လာသော အာဂန္တုကတို့ကို မဝဘဲ ခိုးကြောင်ခိုးဝှက်ပြု၍ ဝေဖန်စားသောကြောင့် ရသည်ဟူ၏။ [အမ္ဗဖလာဒီနိ ဝိက္ခိဏိတွာ စီဝရာဒီသု စတူသု ပစ္စယေသု သမ္မာ ဥပန္တိ။] (သာ၊ စာ-၁၆)
စတ
ယေ ပန တထာ အနိယမိတာ၊ အာဝါသိကာ စ တေ ရက္ခိတွာ ဂေါပေတွာ စောရိကာယ ပရိ ဘုဉ္ဇန္တိ၊ န တေသု အာဝါသိကာနံ ကတိကာယ ဌာတဗ္ဗ။ (အာဂန္တုကများ ခေါင်းလောင်းထိုး၍ ဝေဖန်ပြီးစားနိုင်ကြသည်ဟူလို) ယေ ဖလပရိဘောဂတ္ထာယ ဒိန္နာ၊ အာဝါသိကာပိ နေ ရက္ခိတွာ ဂေါပေတွာ သမ္မာ ဥပန္တိ၊ တေသုယေဝ တေသံ ကတိကာယ ဌာတဗ္ဗ။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၃၄၀) [“ဘာဇေတွာ န ခါဒိတဗ္ဗ” န္တိ ဝါ “ဧတ္တကသု ရုက္ခ ဖလာနိ ဂဏ္ဌိဿာမာ”တိ ဝါ “ဧတ္တကာနိ ဖလာနိ ဂဏ္ဌိသာမာ”တိ ဝါ “တ္တကာနံ ဒိဝသာနံ အန္တရေ ဂဏ္ဌိသာမာ” တိ ဝါ “န ကိဉ္စိ ဂဏိဿာမာ”တိ ဝါ ဧဝံ ကတာယ အာဝါသိကာနံ ကတိကာယ အာဂန္တုကေဟိ ဌာတဗ္ဗ။] (သာ၊ စာ-၁၆၆)
မဟာပစ္စရိယံ ပန ဝုတ္တံ၊ ““စတုန္နံ ပစ္စယာနံ နိယမေတွာ ဒိန္နံ ထေယျစိတ္တေန ပရိဘုဉ္ဇန္တော ဘဏ္ဍ အာပေတွာ ကာရေတဗ္ဗော။ ပရိဘောဂဝသေနေဝ တံ ဘာဇေတွာ ပရိဘုဉ္ဇန္တဿ ဘဏ္ဍဒေယျံ။ ယံ ပနေတ္ထ သေနာသနတ္ထာယ နိယမိတံ၊ တံ ပရိဘောဂဝသေနေဝ ဘာဇေတွာ ပရိဘုဉ္ဇန္တဿ ထုလ္လစ္စယဉ္စ ဘဏ္ဍဒယျာ”တိ။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၃၄၀)
သြဒိဿ စီဝရတ္ထာယ ဒိန္န စီဝရေယေဝ ဥပနေတဗ္ဗ။ သစေ ဒုဗ္ဘိက္ခံ ဟောတိ၊ ဘိက္ခူ၊ ပိဏ္ဍပါတေန ကိလမန္တိ၊ စီဝရံ ပန သုလဘုံ။ သံဃသုတာယ အပလောကနကမ္မံ ကတွာ ပိဏ္ဍပါတေပိ ဥပနေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ [သံဃသုဋ္ဌတာယ သင်္ကန်းအစားဆွမ်းရလျှင် အကောင်းသားပဲဟု သံဃာအများက ဝန်ခံနိုင်ဖို့ရာ သေနာသနေန ဂိလာနပစ္စယေန ဝါ ကိလမန္တေသု သံဃသုဋ္ဌတာယ အပလောကနကမ္မံ ကတွာ တဒတ္ထာ ယပိ ဥပနေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ သြဒိဿ ပိဏ္ဍပါတတ္ထာယ ဂိလာနပစ္စယတ္ထာယ စ ဒိန္နပိ သေဝ နယော။
သြဒိဿ သေနာသနတ္ထာယ ဒိန္နံ ပန ဂရုဘဏံ ဟောတိ၊ တံ ရက္ခိတွာ ဂေါပေတွာ တဒတ္ထမေဝ ဥပနေတဗ္ဗ။ သေစေ ပန ဒုဗ္ဘိက္ခံ ဟောတိ၊ ဘိက္ခူ၊ ပိဏ္ဍပါတေန န ယာပေန္တိ၊ ဧတ္ထ ရာဇရောဂစောရ ဘယာဒီဟိ (ကြောင့်) အညတ္ထ ဂစ္ဆန္တာနံ (သော်) ဝိဟာရာ ပလုဇ္ဇန္တိ (ပျက်) တာလနာဠိကေရာဒိကေ ဝိနာ သေန္တိ၊ သေနာသနပစ္စယံ ပန နိဿာယ ယာပေတုံ သက္ကာ ဟောတိ။ ဧဝရူပေ ကာလေ သေနာသနံ ဝိဿဇ္ဇေတွာပိ သေနာသနဇဂ္ဂနတ္ထာယ ပရိဘောဂေါ ဘဂဝတာ အနုညာတော။ တသ္မာ ဧကံ ဝါ ဝါ ဝရသေနာသနာနိ ဌပေတွာ ဣတရာနိ လာမကကောဋိယာ (လာမကံ အာဒိ ကတွာ လာမကတော ပဋ္ဌာယာတိ အတ္တော။ အညံ့ဆုံးကစ၍ တစ်စတစ်စစွန့်ပါဟူ ကျောင်းအသုံးအဆောင် ပရိက္ခရာတို့၌လည်း နည်းတူ) ပိဏ္ဍပါတတ္ထာယ ဝိဿဇ္ဇေတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ မူလဝတ္ထုစ္ဆေဒံ။ [ကျောင်းတွေအားလုံးကုန်အောင်တော့ မစွန့်ပါနှင့်ဟု ဂဏ္ဌိပုဒ် ၃-စောင်၌ အဓိပ္ပာယ်ဆို၏။ ကျောင်းမြေများကိုတော့မစွန့်ပါနှင့်ဟု သာရတ္ထက ဆိုသည်။] ပန ကတွာ န ဥပနေတဗ္ဗ။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၃၄၀)
အာရာမ - ယော ပန အာရာမော စတုပ္ပစ္စယတ္ထာယ နိယမေတွာ ဒိန္နော တတ္ထ အပလောကနကမ္မံ န ကာတဗ္ဗိ၊ ယေန ပန ပစ္စယေန ဦနံ၊ တဒတ္တံ ဥပနေတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ အာရာမော ဇက္ခိတဗ္ဗော။ ဝေတနံ ဒတွာပိ ဇါပေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ယေ ပန ဝေတနံ လဘိတွာ အာရာမေယေဝ ဂေဟံ ကတွာ ဝသန္တာ ရက္ခန္တိ၊ တေ စေ အာဂတာနံ ဘိက္ခူနံ နာဠိကေရံ ဝါ တာလပတ္တံ ဝါ ဒေန္တိ၊ ယံ တေသံ သံဃေန အနုညာတံ
ဟောတိ၊ “ဒိဝသေ ဒိဝသေ တ္တကံ နာမ ခါဒထာ”တိ၊ တဒေဝ တေ ဒါတုံ လဘန္တိ၊ တတော ဥတ္တရိ တေသံ ဒဒန္တာနမ္ပိ ဂဟေတုံ န ဝဋ္ဋတိ၊ (ဋ္ဌ၊ စာ-၃၄၁)
ယော ပန (ဒါယကာ) အာရာမံ ကေဏိယာ ဂဟေတွာ (ခြံရှိသစ်သီးအားလုံးကို ဝယ်ယူပြီး၍) သံဃဿ စတုပ္ပစ္စယတ္ထာယ ကပ္ပိယဘဏ္ဍမေဝ ဒေတိ၊ အယံ [ခြံရှိသစ်သီးအားလုံး ဝယ်ယူထားသူ] ဗဟု ကမ္ပိ ဒါတုံ လဘတိ။ စေတိယဿ ပဒီပာယ ဝါ ခလ္လလ္လပဋိသင်္ခရဏတ္ထာယဝါ ဒိန္နော အာရာမောပိ ပဋိဇဂ္ဂိတဗ္ဗော၊ ဝေတနံ ဒတွာပိ ဇင်္ဂါပေတဗ္ဗာ။ ဝေတနဉ္စ ပနေတ္ထ စေတိယသန္တကမ္ပိ သံဃသန္တကမ္ပိ ဒါတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဧတမ္ပိ အာရာမံ ဝေတနေန တစ္ဆေဝ ဝသိတွာ ရက္ခန္တာနဉ္စ ကေဏိယာ ဂဟေတွာ ကပ္ပိယ ဘဏ္ဍဒါယကာနဉ္စ တတ္ထ ဇာတကဖလဒါနံ ဝုတ္တနယေနဝ ဝေဒိတဗ္ဗ။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၃၄၁)
[ဤစကားနှင့်စပ်၍ ဓမ္မသန္တကဖြင့် ဗုဒ္ဓပူဇာကိုလည်းကောင်း၊ ဗုဒ္ဓသန္တကဖြင့် ဓမ္မပူဇာကိုလည်းကောင်း။ ပြုကောင်းမပြုကောင်း ပြဿနာထုတ်ပြီးလျှင် ဘုရားရှင်မှာ ဓမ္မကာယဟုလည်း အမည်တော်ရှိသောကြောင့် အပ်၏ဟုဆုံးဖြတ်ကြသည်။ ဘာသာ၊ တ စာ-၁၃၅) (သာ၊ စာ-၁၆၆၊ ၁၆၀)]
ခြံစောင့်
(သစ်သီးခြံကို) စောင့်ရှောက်သူတို့လှူရာ၌ အာပတ်မသင့်။ (ပါ၊ စာ-၈၂)
အနာပတ္တိ ဘိက္ခဝေ ဂေါပကဿ ဒါနေတိ ဧတ္ထ ကတရံ ပန ဂေါပကဒါနံ ဝဋ္ဋတိ၊ ကတရံ န ဝတီတိ ? မဟာသုမတ္ထရာ တာဝ အာဟ၊ “ယံ ဂေါပကဿ ပရိစ္ဆိတွာ ဒိန္နံ ဟောတိ၊ ဧတ္တကံ ဒိဝသေ ဒိဝသေ ဂဏှာ”တိ၊ တဒေဝ ဝဋ္ဋတိ၊ တတော ဥတ္တရိ ဝဋ္ဋတိ၊ တတော ဥတ္တရိ န ဝတီ”တိ။ မဟာပဒုမတ္ထရော ပနာဟ၊ “ကိ ဂေါပကာနံ ပဏ္ဍိ အာရောပေတွာ [ဒတ္တကေဟိ ရုက္ခေ ဧတ္တကမေဝ ဂဟေတဗ္ဗန္တိ] (သာ၊ စာ-၁၆၇) နိမိတ္တသညံ ဝါ ကတွာ ဒိန္နံ အတ္ထိ၊ ဧတေသံ ဟတ္ထ ဝိဿဋ္ဌကဿ (စွန့်လွှတ်သောသစ်သီး၏ကို) တေ ဣဿရာ။ တသ္မာ ယံ တေ ဒေန္တိ၊ တံ ဗဟုကမ္ပိ ဝတီ”တိ။ တေ
ကုရုန္ဒဋ္ဌကထာယံ ပန ဝုတ္တံ၊ “မနုဿာနံ အာရာမံ ဝါ အညံ ဝါ ဖလာဖလံ ဒါရကာ ရ၊ [ဒါရကာ-တေသံ ပုတ္တနတ္တာဒယော ဒါရကာ၊ အညေပိ ယေ ကေစိ ဂေါပကာ ဟောန္တိ၊ တေ သဗ္ဗေပိ ဝုတ္တာ] (သာ၊ စာ-၁၆) တေဟိ ဒိန္နံ ဝဋ္ဋတိ၊ အာဟရာပေတွာ ပန န ဂဟေတဗ္ဗ။ သံဃိက ပန စေတိယသက စ ကေဏိယာ ဂဟေတွာ ရဿဝ ဒါနံ ဝဋ္ဋတိ၊ ဝေတနေန ရက္ခန္တဿ အတ္တနော ဘာဂမတ္တံ ဝတီ”တိ။
မဟာပစ္စရိယံ ပန “ယံ ဂိဟီနံ အာရာမရက္ခကာ (ခြံစောင့်) ဘိက္ခူနံ ဒေန္တိ၊ တံ ဝဋ္ဋတိ။ ဘိက္ခု သံဃဿ ပန အာရာမဂေါပကာ ယံ အတ္တနော ဘတိယာ ခဏ္ဍတွာ ဒေန္တိ၊ ဧတံ ဝဋ္ဋတိ။ ယောပိ ဥပမာရာမံ ဝါ ကေစိဒေဝ ရုက္ခေ ဝါ ဘတိ လဘိတွာ ရက္ခတိ၊ တဿာပိ အတ္တနော ပတ္တရုက္ခတော ယေဝ ဒါတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ကေဏိယာ ဂဟေတွာ ရက္ခန္တဿ ပန သဗ္ဗမ္ပိ ဝတီ”တိ ဝုတ္တံ။ ဧတံ ပန သဗ္ဗ ဗျဉ္ဇနတော နာနံ၊ အတ္ထတော ဧကမေဝ၊ တသ္မာ အဓိပ္ပာယံ ဉတွာ ဂဟေတဗ္ဗ။ [ဋ္ဌ၊ စာ-၃၄၁၊ ၃၄၂]
တာဝကာလိက (၁) အခြားကျောင်း၏ အသုံးအဆောင်ပရိဘောဂကို အခြားကျောင်း၌ သုံးစွဲအံ့ ဒုက္ကဋ်၊ တာဝကာလိကကို ခွင့်ပြု၏။ (၂) သစ်ကိုခဏယူ၍ ကြားကန်၏။ ခွင့်ပြု၏။
ပါဠိမုတ္တက
သစေ သံဃော သံဃိကံ ကမ္မံ ကာရေတိ ဥပေါသထာဂါရံ ဝါ ဘောဇနသာလံ ဝါ၊ တတော အာပုစ္ဆိတွာ တာဝကာလိကံ ဟရိတဗ္ဗ၊ [ယထာဝုတ္တဥပေါသထာဂါရာဒိကရဏတ္ထာယ ဌပိတဒါရုသမ္ဘာရတော၊ အာပုစ္ဆိတွာတိ ကာရကသံဃံ အာပုစ္ဆိတွာ] ယော ပန သံဃိကော ဒဗ္ဗသမ္ဘာရော အဂုတ္တော၊ ဒေဝ ဝဿန္တေ တေမေတိ၊ အာတပန သုက္ခတိ၊ တံ သဗ္ဗတ္တိ အာဟရိတွာ အတ္တနော အာဝါသေ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ။ (အနာပုစ္ဆိတာပိ တာဝကာလိကံ အာဟရိတွာ] သံဃော အာဟရာပေန္တော အညေန ဝါ ဒဗ္ဗသမ္ဘာရေန မူလေန ဝါ သညာပေတဗ္ဗော။ [အစားပေးထိုက်၏။] [အာဟရာပေန္တောတိ ဧတ္ထ အနာဟရာပေန္တပိ ဒါတဗ္ဗမဝ။] (သာ၊ စာ-၁၆၇)
န စေ
န သက္ကာ စေ ဟောတိ သညာပေတုံ-“သံဃိကေန ဘန္တေ ကတံ သံဃိကပရိဘောဂေန ဝဠုထာ” တိ ဝတ္ထံ။ သေနာသနဿ ပန အယမေဝ ဘိက္ခု ဣဿရော။ [သူ့ကို အခြားရဟန်းများကဲ့သို့ တစ်နေရာစာ ပေးထားရမည် သီတင်းငယ်ဖြစ်သော်လည်း ထိုကျောင်းမှ ထွက်သွားစေဖွယ်မလိုဟူလို။ ဘာသာ၊ တ စာ-၁၃၈] သေစ ပါသာဏထမ္ဘော ဝါ ရုက္ခတ္ထမ္ဘော ဝါ ကဝါဠိ ဝါဝါတပါနံ ဝါ နပ္ပဟောတိ။ သံဃိကံ တာဝကာလိကံ အာဟရိတွာ ပါကတိကံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ ဧသ နယော အညေသုပိ ဒဗ္ဗသမ္ဘာရေသူတိ။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၃၄၂)
ယော ဘိက္ခု သံဃိကံ မန္တံ ဝါ ပီဌ် ဝါ တာဝကာလိကံ ဟရိတွာ အတ္တနော ဖာသုကဋ္ဌာနေ ဧကမ္ပိ ဒွေပိ မာသေ သံဃိကပရိဘောဂေန ပရိဘုဉ္ဇတိ။ အာဂတာဂတာနံ ဝုဍ္ဎတရနံ ဒေတိ၊ နပ္ပဋိဗာဟတိ၊ တဿ တသ္မိံ နဋ္ဌိပိ ဖိဏ္ဏပိ စောရာဝဟပိ ဂီဝါ န ဟောတိ။ ဝသိတွာ ပန ဂစ္ဆန္တေန ယထာဌာနေ ဌပေတဗ္ဗ။ ယော ပန ပုဂ္ဂလိကပရိဘောဂေန ပရိဘုဉ္ဇတိ၊ အာဂတာဂတာနံ ဝုဍ္ဎတရာနံ န ဒေတိ၊ တသ္မိံ နဋ္ဌ တဿ ဂီဝါ ဟောတိ။ အသံ ပန အာဝါသံ ဟရိတွာ ပရိဘုဉ္ဇန္တေန သစ တတ္ထ ဝုဍ္ဎတရော အာဂန္ဓာ ဝုဋ္ဌာ ပေတိ၊ “မယာ ဣဒံ အသုကာဝါသတော နာမ အာဟဋိ၊ ဂစ္ဆာမိ၊ နံ ပါကတိကံ ကရောမီ”တိ ဝတ္ထံ။ သစေ သော ဘိက္ခု “အဟံ ပါကဋိကံတိကံ ကရိဿာမီ”တိ ဝဒတိ၊ တဿ ဘာရံ ကတွာပိ ဂမ္မံ ဝတီတိ သင်္ခေပဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တံ။ [ဋ္ဌ၊ စာ-၃၄၄]
ဥဒကဝတ္ထုသ္မိံ ယဒါ ဥဒကံ ဒုလ္လဘံ ဟောတိ၊ ယောဇနတောပိ အမုယောဇနတောပိ အာဟရီယတိ၊ ဧဝရူပ ပရိဂ္ဂဟိတဥက အဝဟာရော၊ ယတောပိ အာဟရိမတော ဝါ ပေါက္ခရဏီအာဒီသု ဂ္ယီတတော ဝါ ကေဝလံ ယာဂုဘတ္တံ သမ္ပာဒေန္တိ။ ပါနီယပရိဘောဂဉ္စ ကရောန္တိ၊ န အညံ မဟာပရိဘောဂံ၊ တမ္ပိ ထေယျ စိတ္တေန ဂဏ္ဌိတော အဝဟာရော။ ယတော ပန ဧကံ ဝါ ဒွေဝါ ဃဋေ ဂဟေတွာ အာသနံ ဓာဝိတုံ ဗောဓိရုက္ခ သိတုံ ဥဒကပူဇံ [စေတိယဋ္ဌာနေသု ဥဒကသိဉ္စန] ကာတုံ ရဇနံ ပစိတုံ လဗ္ဘတိ။ တတ္ထ သံဃဿ ကတိကဝသေနေဝ ပဋိပဇ္ဇိတဗ္ဗ။ အတိရေကံ ဂဏှန္တော မတ္တိကာဒီနိ ဝါ ထေယျစိတ္တေန ပဋ္ဋိပန္နော ဘဏံ အင်္ဂါပေတွာ ကာရေတဗ္ဗော။
သေစ အာဝါသိကာ ကတိကဝတ္တံ ဒန္တံ ကရောန္တိ၊ အညေသံ ဘဏ္ဍကံ ဓောဝိတုံ ဝါ ရဇိတုံ ဝါ ဒေန္တိ၊ အတ္တနာ ပန အညေသံ အပဿန္တာနံ ဂဟေတွာ သဗ္ဗ ကရောန္တိ၊ တေသံ ကတိကာယ န ဌာတဗ္ဗ။
ယတ္တကံ တေ ဓောဝန္တိ၊ တတ္တကံ ဓောဝိတဗ္ဗ။ သေစေ သံဃဿ ဒွေ တိဿာ ပေါက္ခရဏိယော ဝါ ဥဒက သောဏ္ဍိယောဝါ (အိုင်) ဟောန္တိ၊ ကတိကာ စ ကတာ “ဧတ္ထ နှာယိတဗ္ဗ၊ ဣတော ပါနီယံ ဂေဟတဗ္ဗ၊ ဣဓ သဗ္ဗပရိဘောဂေါ ကာတဗ္ဗော”တိ။ ကတိကဝတ္တေနေဝ သဗ္ဗ ကာတဗ္ဗ။ ယတ္ထ ကတိကာ နတ္ထိ၊ တတ္ထ သဗ္ဗပရိဘောဂေါ ဝတီတိ။ [ဋ္ဌ၊ စာ-၃၄၂]
အန္တရာယ်ကြောင့် ကျောင်းစွန့်သွားရာ
ပုန အာဝသိဿာမာတိ အာလယံ အစ္ဆိန္ဒိတွာ ဝုဋ္ဌိတေသု ဇနပဒေသု ဂဏသန္တကံ ဝါ ပုဂ္ဂလိကံ ဝါ ဂဟိတံ ဟောတိ၊ တေ စေ အနုဇာန္တိ၊ ပဋိ ကမ္မန ကိစ္စံ နတ္ထိ၊ ခွင့်ပြုလျင်သာ - ခွင့်မပြုလျင်ကား ပေးရလိမ့်မည်ဟူ] သံဃိကံ ပန ဂရုဘဏ္ဍ တသ္မာ ပဋိကမ္မံ ကတ္တဗ္ဗမေဝ။ [ဋ္ဌ၊ စာ-၃၄၄]
မတ္တိကာဝတ္ထု - သံဃိကေ ပန ကမ္မ စေတိယကမ္မ စ နိဋ္ဌိတေ သံဃံ အာပုစ္ဆိတွာ ဝါ တာဝ ကာလိကံ ဝါ ဂဟေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ သုဓာယပိ စိတ္တကမ္မဝဏ္ဏသုပိ သေဝ နယော။ [စာ-၃၄၃]
တိဏဝတ္ထု - မီးရှို့လျှင် ဒုက္ကဋ်၊ ဘဏ္ဍာဒေယျကားဖြစ်၏။ အစောင့်မရှိလျှင် နောက်ဆုံး၌- “ဂစ္ဆ ဇက္ခိတွာ သဗ္ဗ ဂဟေတွာ အတ္တနော သန္တကံ သေနာသနံ ဆာဒေဟီ”တိ ဝတ္တဗ္ဗော။ ကသ္မာ? နဋ္ဌ အတ္ထာ နတ္ထိ၊ ဒဒန္တေဟိ ပန သဝတ္ထုကံ နဒါတဗ္ဗ၊ ဂရုဘဏ္ဍ ဟောတိ၊ တိဏမတ္တံ ပန ဒါတဗ္ဗ။ တသ္မိံ စေ ဇဂိတွာ အတ္တနော သေနာသနံ ဆာဒေန္တေ ပုန သံဃော ဇဂ္ဂိတုံ ပဟောတိ၊ “တွံ မာ ဇဋ္ဌိ၊ သံဃော ဇဂ္ဂိဿတီ''တိ ဝတ္တဗ္ဗာ။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၃၄၃)
အရှင်အဇ္ဇုက - အရှင်ဘုရား ဤသူငယ်နှစ်ယောက်တို့တွင် (သားနှင့်တူ) သဒ္ဓါတရားရှိ၍ ရတနာသုံးပါးကိုကြည်ညိုသော သူငယ်အား ဤဥစ္စာစု၏ အခွင့်အရေးကို ပြောကြားတော်မူပါဟု အလုပ်အကျွေး ဒါယကာကလျှောက်ထားသဖြင့် ထိုမှာထားသည့်အတိုင်းမှန်စွာ တူဖြစ်သူ သူငယ်အား ညွှန်ကြား၏။ ထို့ကြောင့် အရှင်အဇ္ဇုကအား အပြစ်မရှိ အာပတ်မသင့်ဟု အသျှင်ဥပါလိဆုံးဖြတ်တော်မူသည်။
သူခိုး ခိုးသွားသော ကလေးနှစ်ယောက်တို့ကို အရှင်ပိလိန္ဒဝစ္ဆထေရ်က တန်ခိုးဖြင့် ပြန်ခေါ်ယူရာ တန်ခိုးရှင်၏ တန်ခိုးအရာ၌ အာပတ်မသင့်ဟု မိန့်တော်မူ၏။ [ဤဒိသာယ အဓိဋ္ဌာနိဒ္ဓိယာ အနာပတ္တိ၊ ဝိကုဗ္ဗနိဒ္ဓိ ပန န ဝတိ။] (ဋ္ဌ၊ စာ-၃၄၅)
အနုသာသနီ
ကပ္ပိယေပိ စ ဝတ္ထုသ္မိံ၊ စိတ္တဿ လဟုဝတ္တိနော။
ဝသေန သာမညဂုဏာ၊ စဝဂ္ဂီဓ ပုထုဇ္ဇနာ။
တသ္မာ ပရပရိက္ခာရံ၊ အာသီဝိသမိဝါရင်္ဂ။
အဂ္ဂိ ဝိယ စ သမ္ဖဿံ၊ နာ' မသေယျ ဝိစက္ခဏာ။ (ဋ၊ စာ-၃၄၆)
တတိယပါရာဇိက
မရဏဝန္တံ ဝါ သံဝတ္တေယျ - သင်သည် ဤဘဝမှ ကွယ်လွန်ပြီးလျှင် ခန္ဓာကိုယ်ပျက်စီး၍ သေပြီးသည်မှနောက်၌ ကောင်းသောလားရာ နတ်ပြည်၌ ဖြစ်ရပေလိမ့်မည်။ ထိုနတ်ပြည်၌ နတ်တို့၏ ကာမဂုဏ်ငါးပါးတို့ဖြင့် ရောင့်ရဲပြည့်စုံသည်ဖြစ်၍ ခံစံပျော်ပါးရပေလိမ့်မည်-ဟု အသက်ရှင်ခြင်း၌ အပြစ်ကိုပြ၍ သေရခြင်းဂုဏ်ကျေးဇူးကို ချီးကျူးပြောဆို၏။
မရဏာယ ဝါ သမာဒပေယျ
လက်နက်ကိုသော်လည်း ဆောင်ယူပါ၊ အဆိပ်ကိုသော်လည်း စားပါ။ ဆွဲချ၍သော်လည်း သေပါ။ ထုံးအိုင်(ကျင်း)၌သော်လည်းကောင်း၊ ချောက်၌သော်လည်းကောင်း၊ ကမ်းပါးပြတ်၌သော်လည်းကောင်း ခုန်ချပါ စသည်ဖြင့် ခိုင်းငြားအံ့။
ဂတပစ္စာဂတဒူတနိဒ္ဒေသ
ဂစ္ဆ ယဒါ သက္ကောသိ၊ တဒါ ဂစ္ဆ ယဒါ သက္ကောသိ၊ တဒါ န ဇီဝိတာ ဝေါရောပေဟိ။ သစေ ပန သော အဝဿံ ဇီဝိတာ ဝေါရောပေတဗ္ဗော ဟောတိ၊ အတ္ထသာဓိကစေတနာ မဂ္ဂေါနန္တရဖလသဒိသာ၊ တသ္မာ အယံ အာဏတ္တိက္ခဏေယေဝ ပါရာဇိကော။ သစပိ ဝဓကာ သဋ္ဌိဝဿာတိက္ကမေန တံ ဝဓတိ၊ အာဏာပကော စ အန္တရာဝ ကာလံ ကရောတိ၊ ဟီနာယ ဝါ အာဝတ္တတိ၊ အဿမဏောဝ ဟုတွာ ကာလဉ္စ ကရိဿတိ၊ ဟီနာယ ဝါ အာဝတ္တိဿတိ။ သစေ အာဏာပကာ ဂီဟိကာလေ မာတရံ ဝါ ပိတရံ ဝါ အရဟန္တံ ဝါ သန္တာယ ဧဝံ အာဏာပေတွာ ပဗ္ဗတိ၊ တသ္မိံ ပဗ္ဗဇ္ဇိတေ အာဏတ္တော တံ မာရေတိ၊ အာဏာပကော ဂိဟိကာလေယဝ မာတုဃာတကာ ပိတုဃာတကော အရဟန္တဃာတကာ ဝါ ဟောတိ၊ တသ္မာ နေဝဿ ပဗ္ဗဇ္ဇာ န ဥပသမ္ပဒါ ရုဟတိ။ သစေပိ မာရေတဗ္ဗပုဂ္ဂလော အာဏတ္တိက္ခဏေ ပုထုဇ္ဇနော၊ ယဒါ ပန နံ အာဏတ္တော မာရေတိ၊ တဒါ အရဟာ ဟောတိ၊ အာဏတ္တတော ဝါ ပဟာရံ လဘိတွာ ဒုက္ခမူလိကံ သစ္စံ နိဿာယ ဝိပဿန္တော အရဟတ္တံ ပတွာ တေနေဝါဗာဓန ကာလံ ကရောတိ၊ အာဏာပကော အာဏတ္တိက္ခဏေယေဝ အရဟန္တဃာတကော၊ ဝဓကော ပန သဗ္ဗတ္ထ ဥပက္ကမကရဏက္ခဏေ ယေဝ ပါရာဇိကောတိ။ [ဋ္ဌ၊ ဒု၊ စာ-၄၉]
ဝိနီတဝတ္ထု
ကာရုညေနာတိ တေ ဘိက္ခူ တဿ (ဂိလာန) မဟန္တံ ဂေလညဒုက္ခံ ဒိသွာ ကာရုညံ ဥပ္ပါဒေတွာ ‘သီလဝါ တွံ ကတကုသလော ကသ္မာ မီယမာနော (သေလတ္တံ့သည်) ဟုတွာ ဘာယသိ၊ သီလဝတော သဂ္ဂေါ နာမ မရဏမတ္တပဋိဗဒ္ဓါယဝါတိ ဧဝံ မရဏတ္ထိကာဝ ဟုတွာ မရဏတ္ထိကဘာဝံ အဇာနန္တာ မရဏဝဏ္ဏ သံဝဏ္ဏေသုံ။ သောပိ ဘိက္ခု တေသံ သံဝဏ္ဏနာယ အာဟာရုပစ္ဆေဒံ ကတွာ အန္တရာဝ ကာလမကာသိ။ တသ္မာ အာပတ္တိ အာပန္နာ။ ဝေါဟာရဝသေန ပန ဝုတ္တံ “ကာရုညေန
မရဏဝဏ္ဏ သံဝဏ္ဏေသု”န္တိ။ တသ္မာ ဣဒါနိပိ ပဏ္ဍိတေန ဘိက္ခုနာ ဂိလာနဿ ဘိက္ခုနော ဧဝံ မရဏဝဏ္ဏော န သံဝဏ္ဏတဗ္ဗော။ သစေ ဟိ တဿ သံဝဏ္ဏနံ သုတွာ အာဟာရုပစ္ဆေဒါဒိနာ ဥပက္ကမေန ဧကဇဝနဝါရာ ဝသေသေ အာယုသို့ အန္တရာ ကာလံ ကရောတိ၊ ဣမိနာဝ မာရိတော ဟောတိ။ ဣမိနာ ပန နယန အနုသိဋ္ဌိ ဒါတဗ္ဗာ။ “သီလဝတော နာမ အနစ္ဆရိယာ မဂ္ဂဖလုပတ္တိ၊ တသ္မာ ဝိဟာရာဒိသု အာသတ္တိ အကတွာ ဗုဒ္ဓဂတံ ဓမ္မဂတံ သံဃဂတံ ကာယဂတဉ္စ (ကာယကတာသတိ) သတိံ ဥပဋ္ဌပေတွာ မနသိကာရေ အပ္ပမာဒေါ ကာတဗ္ဗော”တိ။ မရဏဝဏ္ဏ စ သံဝဏ္ဏတေပိ ယော တာယ သံဝဏ္ဏနာယ ကဉ္စိ ဥပက္ကမံ အကတွာ အတ္တနော ဓမ္မတာယ ယထာယုနာ ယထာနုသန္နိနာဝ မရတိ၊ တပစ္စယာ သံဝဏ္ဏနကာ အာပတ္တိယာ န ကာရေတဗ္ဗောတိ။ [ဋ္ဌ၊ စာ-၆၀]
အသဉ္စိစ္စ၊ အဇာနန္တ၊ နမရဏာဓိပ္ပာယ - အသဉ္စိစ္စာတိ “ဣမိနာ ဥပက္ကမေန ဣ မာရေမီ တိ အစေတွာ။ ဒဝံဟိ အစေတွာ ကတန ဥပက္ကမေန ပရေ မတေပိ အနာပတ္တိ၊ [အသန္နိစ္စာတိ ဣဒံ မရဏသံဝတ္တနိကဥပက္ကမဿ အသလ္လက္ခဏံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ] အဇာနန္တဿာတိ “ဣမိနာ အယံ မရိဿတီ”တိ အာနန္တဿ ဥပက္ကမေန ပရေ မတေပိ အနာပတ္တိ။ [အာနန္ဒဿာတိ ဣဒံပန မရဏသံဝတ္တနိက ဥပက္ကမရဏဿ အဇာနနံ] န မရဏာဓိပ္ပာယဿာတိ မရဏံ အနိစ္စန္တဿ၊ ယေန ဟိ ဥပက္ကမေန ပရော မရတိ တေန ဥပက္ကမေန တသ္မိံ မာရိတေပိ န မရဏာဓိပ္ပါယဿ အနာပတ္တိ။ [န မရဏာဓိပ္ပာယဿာတိ ဣဒံ ဥပက္ကမံ ဇာနန္တဿပိ မရဏာဓိပ္ပာယဿ အဘာဝံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၆၀) (သာ၊ စာ-၂၇၁)]
(၁) အသဉ္စိစ္စ - ရဟန်းတစ်ပါးသည် ရွာတွင်းရှိ ဆွမ်းစားဇရပ်၌ နေရာခင်းသည်ရှိသော် ထောင်ပြီးထားသော ကျည်ပွေ့တို့တွင် ကျည်ပွေ့တစ်ခုကိုယူရာ ဒုတိယကျည်ပွေ့သည်လဲ၍ ကလေးတစ်ယောက်၏ဦးထိပ်၌ တည့်တည့်ကျသဖြင့် ထိုကလေးသေလေ၏။ မသေစေလိုသော ရဟန်းအား အာပတ်မသင့်ဟု မိန့်တော်မူ၏။ [၃]
(၂) အဇာနန္တဿ - ဆွမ်းခံရဟန်းတစ်ပါးသည် အဆိပ်ပါသော ဆွမ်းကိုရလာခဲ့၍ ဆွမ်းစားဇရပ်သို့ယူခဲ့ပြီ။ နောက် ရဟန်းတို့အား စားဦးကိုလှူလေ၏။ ထိုရဟန်းတို့သည် သေကြကုန်၏။ မသိသော ရဟန်းအား အာပတ်မသင့်ဟုမိန့်တော်မူ၏။ [၁၁]
(၃) န မရဏာဓိပ္ပာယဿ - ရဟန်းတစ်ပါးသည် ကိုယ်ဝန်မတည်သော မိန်းမ၏တောင်းပန်မှုကြောင့် ကိုယ်ဝန်တည်ဆေးပေးလေ၏။ ထိုမိန်းမ သေရှာလေသည်။ ပါရာဇိကအာပတ်မသင့် ဒုက္ကဋ်အာပတ်သင့်လေ၏။ [ဘဂဝါ ဘေသဇ္ဇဿ ကတတ္တာ ဒုက္ကဋ် ပညပေသိ။] [ဋ္ဌ၊ စာ-၆၄]
ဝိနီတဖြတ်ထုံးများ
(၂) ထိုင်မှု - မဆင်ခြင်မစူးစမ်းဘဲ နေရာ၌မထိုင်ရ၊ ထိုင်သောရဟန်းအား ဒုက္ကဋ်။ (အဝတ်ဖုံးထားသော ကလေးအပေါ် ဖိထိုင်မိ၍ ကလေးသေသည်ကို အကြောင်းပြု၍ ပညတ်သည်။) [ယံ သုဒ္ဓံ အာသနမေဝ ဟောတိ အပစ္စတ္ထရဏကံ။ ယဉ္စ အာဂန္ဓာ ဌိတာနံ ပဿတံယေဝ အတ္ထရီယတိ၊ တံ န ပစ္စ ဝေက္ခိတဗ္ဗ၊ နိသီဒိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ယမ္ပိ မနုဿာ သယံ ဟတ္ထိန အက္ကမိတွာ “ဣဓ ဘန္တေ နိသီဒထာ”တိ ဒေန္တိ၊ တသိမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ၊ သစပိ ပဌမေမေဝါဂစ္ဆာ နိသိန္နာ (ဘိက္ခူ) ပုစ္ဆာ (အာဂတာနံ ဩကာသဒါနတ္ထံ) ဥဒ္ဓံ
ဝါ အဓော ဝါ သင်္ကမန္တိ၊ ပစ္စဝေက္ခဏကိစ္စံ နတ္ထိ။ (ထိုပထမရဟန်းတို့ ထိုင်သွားသော နေရာ) ယမ္ပိ တနုကေန ဝတ္ထုန ယထာ တလံ (အောက်အပြင်) ဒိဿတိ၊ ဧဝံ ပဋိစ္ဆန္နံ ဟောတိ၊ တသိမ္ပိ ပစ္စဝေက္ခဏ ကိစ္စံ နတ္ထိ။ ယံ ပန ပဋိကစ္စေဝ ပါဝါရကာဇဝါဒီဟိ အတ္ထတံ ဟောတိ၊ တံ ဟန ပရာမသိတွာ သလ္လတွာ နိသီဒိတဗ္ဗ။ မဟာပရိယံ ပန ဃနသာဋကနာပိ အတ္ထတ ယသ္မိံ ဝလိ န ပညာယတိ၊ တံ နပ္ပဋိဝေက္ခိတဗ္ဗန္တိ ဝုတ္တံ။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၆၁) ပဋိဝက္ခနဗ္ဗေဒံ ဂိဟီနံ သန္တကေယေဝါတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗ] (သာ၊ စာ-၂၇၂)
ဒွေ
(၁၂) ဝီမံသနဝတ္ထု - ဝီမံသမာနော ဒွေ ဝီမံသတိ “သက္ကောတိ နုခေါ ဣဒံ မာရေတုံ နော” တိ ဝိသံ ဝါ ဝီမံသတိ “မရေယျ နုခေါ အယံ ဣမံ ဝိသံ ခါဒိတွာ၊ နော”တိ ပုဂ္ဂလံ ဝါ။ ဥဘယထာပိ ဝီမံသာဓိပ္ပာယေန ဒိန္နေ မရတု ဝါ မာ ဝါ၊ ထုလ္လစ္စယံ။ “ဣဒံ ဝိသံ ဧတံ မာရေတူ”တိ ဝါ၊ “ဣမံ ဝိသံ ခါဒိတွာ အယံ မရတူ” တိ ဝါ ဧဝံ ဒိန္နေ ပန သေစေ မရတိ (ပါရာဇိကံ) နော စေ၊ ထုလ္လစ္စယံ။ [ဋ္ဌ၊ စာ-၆၂]
(၃၁) သေကြောင်းကြံမှု - (မိမိကိုယ်ကို သေစေလို၍ ကမ်းပါးပြတ်မှ) မိမိကိုယ်ကို ပစ်မချအပ်၊ ပစ်ချခုန်ချသော ရဟန်းအား ဒုက္ကဋ်။ (ထိုသို့ ခုန်ချရာ၌ နှီးသမားတစ်ယောက်ကို ဖိမိ၍ နှီးသမားသေရာ ပါရာဇိကမသင့်။)
စ
ဧတ္ထ စ န ကေဝလံ န ပါတေတဗွေ၊ အညေနပိ ယေန ကေနစိ ဥပက္ကမေန အန္တမသော အာဟာရု ပစ္ဆေဒနပိ န မာရေတဗ္ဗာ။ ယောပိ ဟိ ဂိလာနော ဝိဇ္ဇမာနေ ဘေသဇ္ဇေ စ ဥပဋ္ဌာကသု စ မရိတုကာမော အာဟာရံ ဥပစ္ဆိန္ဒတိ၊ ဒုက္ကဋမဝ။ ယဿ ပန မဟာအာဗာဓော စိရာနုဗန္ဓော၊ ဘိက္ခူ၊ ဥပဋ္ဌဟန္တာ ကိလမန္တိ ဇိဂုစ္ဆ၊ “ကဒါ နုခေါ ဂိလာနတော မုစ္ဆိဿာမာ”တိ ယန္တိ (နှိပ်စက်အပ်သူကဲ့သို့ ပြုကြကုန်၏။) သစေ သော “အယံ အတ္တဘာဝေါ ပဋိဇဂ္ဂိယမာနောပိ န တိဋ္ဌတိ၊ ဘိက္ခူ စ ကိလမန္တီ”တိ အဟာရံ ဥပစ္ဆိန္ဒတိ၊ ဘေသဇ္ဇံ န သေဝတိ၊ ဝဋ္ဋတိ၊ ယော ပန “အယံ ရောဂေါ ခရော၊ အာယုသင်္ခါရာ န တိဋ္ဌန္တိ၊ အယဉ္စ မေ ဝိသေသာဓိဂမော ဟတ္ထပတ္တော ဝိယ ဒိဿတီ”တိ ဥပစ္ဆိန္ဒတိ၊ ဝတိယေဝ၊ အင်္ဂလာနဿပိ ဥပ္ပန္နသံဝေဂဿ “အာဟာရပရိယေသနံ နာမ ပပဉ္စာ၊ ကမ္မဋ္ဌာနမေဝ အနုယုဉ္ဇိဿာမီ”တိ ကမ္မဋ္ဌာနသီသေန ဥပစ္ဆိန္ဒန္တဿ ဝဋ္ဋတိ။ ဝိသေသာဓိဂမံ ဗျာကရိတွာ အာဟာရံ ဥပစ္ဆိန္ဒတိ၊ န ဝဋ္ဋတိ၊ သဘာဂါနံ ဟိ လဇ္ဇီ ဘိက္ခူနံ ကထေတုံ ဝဋ္ဋတိ။
(၃၂) ပျော်မြူးလို၍ - ပျော်မြူးလို၍ ကျောက်တုံးကို (ဥပလက္ခဏ) မလှိမ့်ချအပ်။ လှိမ့်ချသော ရဟန်းအား ဒုက္ကဋ်။ [န ကေဝလဉ္စ ပါသာဏော အညမ္ပိ ယံကိဉ္စိ ဒါရုခဏံ ဝါ ဣဋ္ဌကာခဏံ ဝါ ဟန ဝါ ယန္တေန ဝါ ပဝိတုံ န ဝတိ။ စေတိယာဒီနံ အတ္ထာယ ပါသာဏာဒယော ဟသန္တာ ဟသန္တာ ပဝပိ ခိန္တိပိ ဥရ္ဟိပိ ကမ္မသမယောတိ ဝဋ္ဋတိ၊ အညမ္ပိ ဤဒိသံ နဝကမ္မံ ဝါ ကရောန္တော ဘကံ ဝါ ဓာဝင္ဘာ ရုက္ခံ ဝါ ဓောဝနဒကံ ဝါ ဥက္ခိပိတွာ ပဝိဇ္ဈန္တိ၊ (စဉ်တိုင်းဟပ်) ဝဋတိ၊ ဘတ္တဝိဿဂ္ဂ ကာလာဒီသု (ဆွမ်းစားရာအခါ) ကာက ဝါ သောဏ ဝါ ကန္တံ ဝါ ကထလံ ဝါ ခိပိတွာ ပလာပေတိ၊ ဝဋ္ဋတိ။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၆၃)
ဆေးကုခြင်း
သားဖွားလိုသူ သားမရလိုသူတို့အား ဆေးပေးသဖြင့် သေကြကုန်၏။ ဒုက္ကဋ် [ဋ္ဌ၊ စာ-၆၄]။ တသ္မာ အာဂတာဂတဿ ပရဇနဿ ဘေသဇ္ဇံ န ကာတဗ္ဗ၊ ကရောန္တော ဒုက္ကဋ် အာပဇ္ဇတိ၊ ပဉ္စန္နံ ပန သဟ ဓမ္မိကာနံ ကာတဗ္ဗ။ ဘိက္ခုဿ ဘိက္ခုနိယာ သိက္ခမာနာယ သာမဏေရဿ သာမဏေရိယာတိ။ သမသီလ သဒ္ဓါပညာနံ ဟိ ဇေတသံ (အာဒိနာ ဒုဿီလာနံ ဘိန္နလဒ္ဓိကာနဉ္စ အကာတုမွ် လဗ္ဘတီတိ ဒဿတိ။ တိ၊ စာ-၂၃၄) တီသု သိက္ခာသု ယုတ္တာနံ ဘေသဇ္ဇံ အကာတုံ န လဗ္ဘတိ၊ ကရောန္တေန စ သေစေ တေသံ အတ္ထိ၊ တေသံ သန္တကံ ဂဟေတွာ ယောဇေတွာ ဒါတဗ္ဗ၊ သေစ နတ္ထိ အတ္တနော သန္တကံ ကာတဗ္ဗ။ သစ အတ္တနောပိ နတ္ထိ၊ ဘိက္ခာစာရဝတ္တန ဝါ ဉာတကပဝါရိတဋ္ဌာနတော ဝါ ပရိယေသိတဗ္ဗ။ အလဘန္တေန ဂိလာနဿ အတ္ထာယ အကတဝိညတ္တိယာပိ အာဟရိတွာ ကာတဗ္ဗ (ဋ္ဌ၊ စာ-၆၄) [အနာပတ္တိ ဟူလို-အနုညာတတ္တာ] (ယခုကာလ ဘုန်းကြီးကျောင်းသားများလည်း ပဏ္ဍုပလာသ၌ လည်းကောင်း၊ ဝေယျာဝစ္စ ကရ၌ လည်းကောင်း အကျုံးဝင်လျော်သော ဟူ၏။) [ဘာသာ၊ တ-စာ-၃၀၃]
အပရေသမ္ပိ ပဉ္စန္နံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ မာတု ပိတု တဒုပဋ္ဌာကာနံ အတ္တနော ဝေယျာဝစ္စကရဿ ပဏ္ဍုပလာသဿာတိ။ ပဏ္ဍုပလာသော နာမ ယော ပဗ္ဗဇ္ဇာပေက္ခော ယာဝ ပတ္တစီဝရံ ပဋိယာဒိယတိ၊ တာဝ ဝိဟာရေ ဝသတိ၊ တေသု သစေ မာတာပိတရော ဣဿရာ ဟောန္တိ၊ န ပစ္စာသီသန္တိ၊ အကာတုံ ဝဋတိ၊ သစေ ပန ရဇ္ဇေပိ ဌိတာ ပစ္စာသီသန္တိ၊ အကာတုံ န ဝတိ။ ဒုက္ကဋ် ဝဒန္တိ(သာ၊ စာ-၂၀၄)။ အယုတ္တတာဝသေနေဝ ပနေတ္ထ အကရဏပဋိက္ခေပါ ယုတ္တော၊ န အာပတ္တိဝသေနာတိ ဂဟေတဗ္ဗ။ [တိ၊ စာ-၂၃၅။] ဘေသဇ္ဇံ ပစ္စာသီသန္တာနံ ဘေသဇ္ဇံ ဒါတဗ္ဗ။ ယောဇေတုံ (ဖော်) အာနန္တာနံ ယောဇေတွာ ဒါတဗ္ဗ။ သဗ္ဗေသံ အတ္ထာယ သဟဓမ္မိကေသု ဝုတ္တနယေနေဝ ပရိယေသိတဗ္ဗ။ သေစေ ပန မာတရံ ဝိဟာရေ အာနေတွာ ဇတိ၊ သဗ္ဗ ပရိကမ္မံ အနာမသန္တေန ကာတဗ္ဗ။ ခါဒနီယံ ဘောဇနီယံ သဟတ္ထာ ဒါတဗ္ဗ။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၆)
[တိတ္ထိယဘူတာနံ မာတာပိတူနံ သဟတ္ထာ ဒါတုံ န ဝတ္ထုတိ (ဇီ၊ စာ-၁၆၈)။ ပိတာ ပန ယထာ သာမဏေရော၊ ဧဝံ သဟတ္ထိန နှာပနသမ္ပာဟနာဒီနိ (ဆုပ်နယ်) ကတွာ ဥပဋ္ဌာတဗ္ဗော။ ယေ မာတာပိတရော ဥပဋ္ဌန္တိ ပဋိဇန္တိ၊ တေသမ္ပိ ဧဝမေဝ ကာတဗ္ဗ။ ဝေယျာဝစ္စကရော နာမ ယော ဝေတနံ ဂဟေတွာ အရညေ ဒါရူနိ ဝါ ဆိန္ဒတိ၊ အညံ ဝါ ကိဉ္စိ ကမ္မံ ကရောတိ၊ တဿ ရောဂ ဥပ္ပန္နေ ယာဝ ဉာတကာ ပဿန္တိ တာဝ ဘေသဇ္ဇံ ကာတဗ္ဗ၊ ယော ပန ဘိက္ခုနိဿိတေကာ ဝါ ဟုတွာ သဗ္ဗကမ္မာနိ ကရောတိ၊ တဿ ဘေသဇ္ဇံ ကာတဗ္ဗမေဝ၊ ပဏ္ဍုပလာသေပိ သာမဏေရေ ဝိယ ပဋိပဇ္ဇိတဗ္ဗ။
အပရေသမ္ပိ ဒသစ္စံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ ဇေဋ္ဌဘာတု ကနိဋ္ဌဘာတု ဇေဋ္ဌဘဂိနိယာ ကနိဋ္ဌဘဂိနိယာ စူဠမာတုယာ (ဒေါ်လေး) မဟာမာတုယာ (ဒေါ်ကြီး) စူဠပိတုနာ (ဘထွေး) မဟာပိတုနော (ဘကြီး ပိတုစ္ဆာယ (အဘ၏ အမ၊ နှမ၊ အရီး)၊ မာတုလဿာ (အမိ၏မောင်ကြီး၊ မောင်လေး၊ ဦးကြီး၊ ဦးလေး) တိ။ တေသံ-ပန သဗ္ဗေသမ္ပိ ကရောန္တေန တေသံယေဝ သန္တကံ ဘေသဇ္ဇံ ဂဟေတွာ ကေဝလံ ယောဇေတွာ ဒါတဗ္ဗ။ သေစေ-ပန နပ္ပဟောန္တိ၊ ယာစန္တိ စ– “ဒေထ နော ဘန္တေ တုမှာကံ ပဋိဒဿာမာ”တိ။ တာဝကာလိကံ ဒါတဗ္ဗ။ သေစပိ န ယာစန္တိ။ “အမှာကံ ဘေသဇ္ဇံ အတ္ထိ၊ တာဝကာလိကံ ဂဏှထာ”တိ ဝတွာ ဝါ “ယဒါ
နေ သံ ဘဝိဿတိ၊ တဒါ ဒဿန္တိ”တိ အာဘောဂံ ဝါ ကတွာ ဒါတဗ္ဗ။ သေစေ ပဋိဒန္တိ၊ ဂဟေတဗွီ၊ နော စေ ဒေန္တိ၊ န စောဒေတဗ္ဗာ။ ဧတေ ဒသ ဉာတေက ဌပေတွာ အညေသံ န ကာတဗ္ဗ။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၆၅) အာဘောဂံ ကတွာတိ ဣဒံ ကတ္တဗ္ဗတာဒဿနဝသေန ဝုတ္တံ၊ “အာဘောဂံ ပန အကတွာပိ ဒါတုံ ဝတီ”တိ တီသုပ် ဂဏ္ဌိပဒေသု လိခိတံ။ “မယုံ ဒဿန္တိ ကရိဿန္တိတိ ပစ္စာသာယ ကရောန္တဿပိ ယာစိတွာပိ ဂဟေတဗ္ဗဋ္ဌာနတာယ ဉာတကေသု ဝဇ္ဇကမ္မံ ဝါ ကုလဒူသကာပတ္တိ ဝါ န ဟောတီတိ ဝဒန္တိ။ (သာ၊ စာ-၂၀၄၊ ၂၀၅)
အာဘောဂံ ကတွာတိ ဝုတ္တတ္တာ အညထာ ဒေန္တဿ အာပတ္တိယေဝ။ ကေစိ ပန “အာဘောဂံ အကတွာပိ ဒါတုံ ဝဋ္ဋတီ”တိ ဝဒန္တိ။ တံ န ယုတ္တံ။ ဘေသဇ္ဇကရုဏဿ ပါဠိယံ “အနာပတ္တိ ဘိက္ခု ပါရာဇိကဿ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ”တိ ဧဝံ အန္တရာပတ္တိ ဒဿနဝသန သာမညတော ပဋိက္ခိတ္တတ္တာ။ အဋ္ဌကထာယံ အဝုတ္တပ္ပကာရေန ကရောန္တဿ သုတ္တေနေဝ အာပတ္တိ သိဒ္ဓါတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။ (တိ၊ စာ-၂၃၅)
““တာဝကာလိကံ ဒဿာမီ”တိ အာဘောဂံ အကတွာ ဒေန္တဿာပိ ပန အန္တရာပတ္တိ ဒုက္ကဋ ဝိနာ မိစ္ဆာဇီဝံ ဝါ ကုလဒူသနံ ဝါ ဟောတိယေဝ တေနာဟ “ဝေဇ္ဇကမ္မံ ဝါ ကုလဒူသနာပတ္တိ ဝါ ဟောတီ”တိ၊ ဉာတကာနဉ္စိ သန္တကံ ယာစိတွာပိ ဂဟေတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ တသ္မာ တတ္ထ ကုလဒူသနာဒိ န သိယာ။ (တိ၊ စာ-၂၃၅) ဧတေသံ ပုတ္တပရမ္ပရာယ ပန ယာဝ သတ္တမော ကုလပရိဝဋော တာဝ စတ္တာရော ပစ္စယေ အာဟရာပေန္တဿ အကတဝိညတ္တိ ဝါ၊ ဘေသဇ္ဇံ ကရောန္တဿ ဝေဇ္ဇကမ္မံ ဝါ ကုလဒူသကာ ပတ္တိ ဝါ န ဟောတိ၊ သစေ ဘာတုဇာယာဘဂိနိသာမိကော ဝါ ဂိလာနာ ဟောန္တိ၊ ဉာတကာ စေ၊ တေသမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ။
[ဝဇ္ဇကမ္မံ ဝါ န ဟောတီတိ ဝစနတော ယာဝ သတ္တမော ကုလပဋိဝဋာ တာဝ ဘေသဇ္ဇံ ကာတုံ ဝတီတိ ဝဒန္တိ။] (ဇီ၊ စာ-၁၆၈) အညာတကာ စေ ဘာတု စ ဘဂိနိယာ စ ကတွာ (၎င်းတို့ဥစ္စာပြု၍ ဒါတဗ္ဗ၊ တုမှာကံ ဇဂ္ဂနဋ္ဌာနေ ဒေထာတိ။ အထ ဝါ တေသံ ပုတ္တာနံ ကတွာ ဒါတဗ္ဗ တုမှာကံ မာတာ ပိတူနံ ဒေထာတိ။ ဧတေနုပါယေန သဗ္ဗပဒေသုပိ ဝိနိစ္ဆယော ဝေဒိတဗ္ဗော (ဋ္ဌ၊ စာ-၆၅၊ ၆၆)။
ဧသ တေသံ (မိဘစသူ) အတ္ထာယ စ သာမဏေရေဟိ အရညတော ဘေသဇ္ဇံ အာဟရာပေန္တေန ဉာတိသာမဏေရေဟိ ဝါ အာဟရာပေတဗ္ဗ။ အတ္တနော အတ္ထာယ ဝါ အာဟရာပေတွာ ဒါတဗ္ဗ။ တေဟိပိ ဥပဇ္ဈာယဿ အာဟရာမာတိ ဝတ္တသီသေန အာဟရိတဗ္ဗ။ ဥပဇ္ဈာယဿ မာတာပိတရော ဂိလာနာ ဝိဟာရာ အာဂစ္ဆန္တိ၊ ဥပဇ္ဈာယော စ ဒိသာပဣန္တော ဟောတိ၊ သဒ္ဓိဝိဟာရိကေန ဥပဇ္ဈာယဿ သန္တကံ ဘေသဇ္ဇံ ဒါတဗ္ဗ။ နော စေ အတ္ထိ၊ အတ္တနော ဘေသဇ္ဇံ ဥပဇ္ဈာယဿ ပရိဇိတွာ ဒါတဗ္ဗ။ အတ္တနောပိ အသန္တေ ဝုတ္တနယေန ပရိယေသိတွာ ဥပဇ္ဈာယဿ သန္တကံ ကတွာ ဒါတဗ္ဗ၊ ဥပဇ္ဈာယေနပိ သဒ္ဓိဝိဟာရိကဿ မာတာပိတူသု ဧဝမေဝ ပဋိပဇ္ဇိတဗ္ဗ။ သ နယော အာစရိယန္တေဝါသိကေသုပိ။ အညောပိ ယော အာဂန္တုကာ ဝါ စောရော ဝါ ဝါ ယုဒ္ဓပရာဇိတော ဣဿရော ဝါ ဉာတကေဟိ ပရိစ္စတ္တော ကပဏော ဝါ ဂရိယမနုဿာ ဝါ ဂိလာနော ဟုတွာ ဝိဟာရံ ပဝိသတိ၊ သဗ္ဗေသံ အပစ္စာသီသန္တေန ဘေသဇ္ဇံ ကာတဗ္ဗ။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၆၆) ဝုတ္တနယေန ပရိယေသိတွာတိ “သာမဏေရေဟိ ဝါ”တိ အာဒိနာ “န အကတဝိညတ္တိယာ”တိ ဝဒန္တိ။ ပစ္စာသီသတိ သစ ဒုက္ကန္တိ ဝဒန္တိ။ (ဇီ၊ စာ-၁၆၈)၊ ဝုတ္တနယေန ပရိယေသိတွာတိ ဣမိနာ “ဉာတိသာမဏေရေဟိ ဝါ” တိ အာဒိနာ ဝုတ္တမတ္တံ အတိဒိဿတိ။ အပစွာသီသန္တေနာတိ “မယုံ ဒဿန္တိ” ကရိဿန္တိတိ ဧဝံ အတ္တနော အတ္ထာယ အပစွာသီသန္တေန၊ ဘိက္ခုသံဃဿ ပန ဥပကာရကတ္တံ ပစ္စာသီသန္တေန ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ။ (သာ၊ စာ-၂ရ၅)
ဣမိနာ စ သာမဏေရာဒီနံ အပစ္စာသာယပိ ပရဇနဿ ဘေသဇ္ဇကရဏံ န ဝတီတိ ဒေဿတိ။ ဝုတ္တနယေန ပရိယေသိတွာတိ ဣမိနာ ဘိက္ခာစာရဝတ္တေန ဝါ တိ ဣမိနာ ဉာတိသာမဏေရေဟီတိ ဣမိနာ စ ဝုတ္တမတ္တံ အတိဒိဿတိ။ (အာဂန္တုကစောရာဒီနံ) ပစ္စာသာယ ကရောန္တဿ ပန ဝဇ္ဇကမ္မကုလဒူသ နာဒိ ဒေါသော ဟောတီတိ အဓိပ္ပါယော။ ဧဝံ ဥပကာရေ ကတေ သာသဗ္ဗဂုဏံ ဉတွာ ပသီဒန္တိ၊ သံဃဿ ဝါ ဥပကာရကာ ဟောန္တီတိ ကရဏ ပန ဒေါသော နတ္ထိ။ ကေစိ ပန အပစ္စာသီသန္တေန အာဂန္တုကာဒီနံ ပဋိက္ခိတ္တပုဂ္ဂလာဒီနမ္ပိ ဒါတုံ ဝဋ္ဋတီတိ ၀ဒန္တိ၊ တံ န ယုတ္တံ၊ ကတ္တဗ္ဗာကတ္တဗ္ဗဋ္ဌာနဝိဘာဂဿ နိရတ္ထ ကတ္တပ္ပသင်္ဂတော။ အပစ္စာသီသန္တေန သဗ္ဗေသံ ဒါတုံ ကာတုဉ္စ ဝတီတိ ဧတ္တကမတ္တဿ နိရတ္ထ ကတ္တပ္ပသင်္ဂတော။ အပစ္စာသီသန္တေန သဗ္ဗေသံ ဒါတုံ ကာတုဉ္စ ဝတီတိ ဧတ္တကမတ္တဿေဝ ဝတ္တဗ္ဗတော။ အပစွာသီသနဉ္စ မိစ္ဆာဇီဝကုလဒူသနာဒိ ဒေါသနိသေဓနတ္ထမေဝ ဝုတ္တံ။ ဘေသဇ္ဇကရဏသင်္ခါတာယ ဣမိဿာ အန္တရာပတ္တိယာ မုစ္စနတ္ထံ အာဂန္တုကစောရာဒီနံ အနုညာတာနံ ဒါနေနေဝ တာယ အာပတ္တိယာ မုစ္စနတောတိ ဂဟေတဗ္ဗ။ တေနေဝ အပစ္စာသီသန္တေနာပိ အကာတဗ္ဗဋ္ဌာနံ ဒေဿတုံ သဒ္ဒံ ကုလန္တိ အာဒိ ဝုတ္တံ။ (တိ၊ စာ-၂၃၅၊ ၂၃၆)
သဒ္ဓံ ကုလံ ဟောတိ စတူဟိ ပစ္စယေဟိ ဥပဋ္ဌာယကံ ဘိက္ခုသံဃဿ မာတာပိတုဋ္ဌာနိယံ၊ တတြ စေ ကောစိ ဂိလာနော ဟောတိ၊ တဿတ္ထာယ ဝိဿာသေန ဘေသဇ္ဇံ ကတွာ ဘန္တေ ဒေထာတိ ဝဒန္တိ၊ နေဝ ဒါတဗ္ဗ န ကာတတ္ထံ။ အထ ပန ကပ္ပိယံ ဉတွာ ဧဝံ ပုစ္ဆန္တိ၊ ဘန္တေ အသုကဿ နာမ ရောဂဿ ကို သေသဇ္ဇံ ကရောန္တီတိ။ ဣဋ္ဌိဒဉ္စ ဂဟေတွာ ကရောန္တီတိ ဝ ဝဋ္ဋတိ။ ဘန္တေ မယှံ မာတာ ဂိလာနာ ဘေသဇ္ဇံ တာဝ အာစိက္ခထာတိ ဧဝံ ပုစ္ဆိတေ ပန န အာစိက္ခိတဗွီ။ အညမညံ ပန ကထာ ကာတဗ္ဗာ။ အာဝုသော အသုကဿ နာမ ဘိက္ခုနော ဣမသ္မိံ ရောဂ ကို ဘေသဇ္ဇံ ကရိသူတိ၊ ဣဒဥ္ဇဒဉ္စ ဘန္တေတိ။ တံ သုတွာ ဣတရော မာတု ဘေသဇ္ဇံ ကရောတိ၊ ဝဝ၊ (ဋ္ဌ၊ စာ-၆၆)
ဣဒံ ပရိယာယတ္တာ ဝဋ္ဋတိ။ ဧဝံ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယေန ဣဋ္ဌိဒဉ္စ ဂဟေတွာ ကရောန္တီတိ ဣမိနာ ပရိယာယေန ကထေန္တဿပိ နေဝတ္ထိ ဒေါသောတိ အာစရိယာ။ (သာ၊ စာ-၂ရ၅)
ပုစ္ဆန္တီတီ ဣမိနာ ဒိဋ္ဌဒိဋ္ဌရောဂီနံ ပရိယာယေနာပိ ဝတွာ ဝိစရဏံ အယုတ္တန္တိ ဒဿေတိ။ ပုစ္ဆ တဿာပိ ပန ပစ္စာသီသန္တဿ ပရိယာယကထာပိ န ဝတီတိ ဝဒန္တိ။ (တိ၊ စာ-၂၃၆)
မဟာပဒုမတ္ထေရောပိ ကိရ ဝသဘရညော ဒေဝီယာ ရောဂ ဥပ္ပန္နေ ဧကာယ ဣတ္ထိယာ အာဂန္ဓာ ပုစ္ဆိတော- “န ဇာနာမီ”တိ အဝတွာ ဧဝမေဝ ဘိက္ခူဟိ သဒ္ဓိ သမုလ္လပသိ။ တံ သုတွာ တဿာ ဘေသဇ္ဇမကံသု။ ဝူပသန္တေ စ ရောဂ တိစီဝရေန တီဟိ စ ကဟာပဏသတေဟိ သဒ္ဓိ ဘေသဇ္ဇစင်္ကာဋကံ (ကလာပ်) ပူရေတွာ အာဟရိတွာ ထေရဿ ပါဒမူလေ ဌပေတွာ-“ဘန္တေ ပုပ္ပပူဇံ ကရောထာ”တိ အာဟံသု။ ထေရော “အာစရိယဘာဂေါ နာမာယ”န္တိ၊ ကပ္ပိယဝေသန ဂါဟာပေတွာ ပုပ္ပပူဇံ အကာသိ။ ဧဝံ တာဝ ဘေသဇ္ဇေ ပဋိပဇ္ဇိတဗ္ဗ။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၆၆၊ ၆)
ကပ္ပိယဝသေနာတိ ပုပ္ဖ အာနေထာတိ အာဒိနာ။ “ပူဇံ အကာသီ”တိ ဝုတ္တတ္တာ သယံ ဂဟေတုံ န ဝတီ”တိ ဝဒန္တိ။ (ဇီ၊ စာ-၁၆၈) ပုပ္ပပူဇနတ္ထာယ ဒိန္နပိ အကပ္ပိယဝေါဟာရေန ဝိဓာနဿ အယုတ္တတ္တာ ““ကပ္ပိယဝသေနာ”တိ ဝုတ္တံ။ “ပုပ္ဖ အာဟရထာ”တိ အာဒိနာ ကပ္ပိယဝေါဟာရဝသေနာတိ အတ္ထော။ (သာ၊ စာ-၂ရ၅) အာစရိယဘာဂေါတိ ဝိနယာစာရံ အကောပေတွာ ဘေသဇ္ဇာစိက္ခဏေန ဝေဇ္ဇာစရိယဘာ ဂေါတိ အတ္ထော။ ပုပ္ပပူဇနတ္ထာယ သမ္ပဋိစ္ဆိယမာနံ ရူပိယံ အတ္တနော သန္တကတ္ထဘဇနန နိဿဂ္ဂိယမဝါတိ
အာဟ “ကပ္ပိယဝသေန ဂါဟာပေတွာ”တိ။ “အမှာကံ ရူပိယံ န ဝဋတိ၊ ပုပ္ပပူဇနတ္ထံ ပုပ္ပံ ဝဋတီ”တိ အာဒိနာ ပဋိက္ခိပိတွာ ကပ္ပိယန ကမ္မေန ဂါဟာပေတွာတိ အတ္ထော။ (တိ၊ စာ-၂၃၆)
ပရိတ်ရွတ်ဖတ်ခြင်း
ပရိတ္တေ ပန “ဂိလာနဿ ပရိတ္တံ ကရောထ ဘန္တေ”တိ ဝုတ္တေ န ကာတဗ္ဗ။ [ဂိဟိဝေယျာဝစ္စ ကရဏဋ္ဌာနေ တိဋ္ဌတိ။ (သာ၊ စာ-၂ရ) ဘေသဇ္ဇကရဏံ ဝိယ ဝိဟိကမ္မံ ဝိယ ဟောတိ။ (တိ၊ စာ- ၂၃၆) “ဘဏထာ”တိ ဝုတ္တေ ပန ကာတဗ္ဗ။ [ဓမ္မကထာယ အဇ္ဈေသနဋ္ဌာနေ ဌိတတ္တာ ကာတဗ္ဗတ္တိ ဝုတ္တံ။ ဓမ္မဉ္စ အနဇ္ဇိဋ္ဌနပိ ကထေတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ ပဂဝ အဇ္ဈိဋ္ဌေန၊ (သာ၊ စာ-၂ရ)] ဓမ္မဉ္စ ဝတ္ထု၊ ဝတိ။ ဇီ]။ သစေ ပိဿ ဧဝံ ဟောတိ “မနုဿာ နာမ န ဇာနန္တိ၊ အကယိရမာနေ ဝိပ္ပဋိသာရိနော ဘဝိဿန္တိ”တိ ကာတဗ္ဗ။ “ပရိတ္တောဒကံ ပရိတ္တသုတ္တံ ကတွာ ဒေထာ” တိ ဝုတ္တေ ပန တေသံယေဝ ဥဒကံ ဟတ္ထန စာလေတွာ သုတ္တံ ပရိမဇ္ဇိတွာ ဒါတဗ္ဗ။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၆ရ)
[ဣဒံ “ပရိတ္တာဏံ ဧတ္ထ ပဝေသမီ”တိ စိတ္တေန ဧဝံ ကတေ ပရိတ္တာဏာ တတ္ထ ပဝေသိတာ နာမ ဟောတီတိ ဝုတ္တံ။ တိ၊ စာ-၂၃၆] သစေ ဝိဟာရတော ဥဒကံ အတ္တနော သန္တကံ ဝါ သုတ္တံ ဒေတိ၊ ဒုက္ကဋ်၊ (ဋ္ဌ၊ စာ-၆ဝ) [အညာတကာနံယေဝ ဒဒတော ဒုက္ကဋ်။ (သာ၊ စာ-၂ရ၅)]
မနုဿာ ဥဒကဉ္စ သုတ္တဉ္စ ဂဟေတွာ နိသီဒိတွာ ပရိတ္တံ ဘဏထာတိ ဝဒန္တိ ကာတဗ္ဗ။ နော စေ ဇာနန္တိ၊ (ဧဝံ ဝတ္ထု)၊ အာစိက္ခိတဗ္ဗ။ ဘိက္ခူနံ နိသိန္နာနံ ပါဒေသု ဥဒကံ အာကိရိတွာ သုတ္တဉ္စ ဌပတွာ ဂစ္ဆန္တိ- “ပရိတ္တံ ကရောထ၊ ပရိတ္တံ ဘဏထာ”တိ န ပါဒါ အပနေတဗ္ဗာ။ မနုဿာ ဟိ ဝိပ္ပဋိသာရိနော ဟောန္တိ။ အဝမင်္ဂလန္တိ ဟိ ဂဏှန္တိ။ (ဇီ၊ စာ-၁၆၈)] [ဥဒကန္တိ ဒက္ခိဏောဒကံ၊ သာ၊ စာ-၂ရ၅]
အန္တောဂါမေ ဂိလာနဿတ္ထာယ ဝိဟာရံ ပေသန္တိ “ပရိတ္တံ ဘဏန္တု”တိ ဘဏိတဗ္ဗ။ အန္တောဂါမေ ရာဇဂေဟာဒီသု ရောဂ ဝါ ဥပဒေဝ ဝါ ဥပ္ပန္နေ ပက္ကောသာပေတွာ ဘဏာပေန္တိ။ အာဋာနာဋိယသုတ္တာဒီနိ ဘဏိတဗ္ဗာနိ။ အာဂန္ဓာ ဂိလာနဿ သိက္ခာပဒါနိ ဒေန္တု၊ ဓမ္မံ ကထေန္တု၊ “ရာဇန္တေပုရေ ဝါ အမစ္စေဟ ဝါ အာဂန္ဓာ သိက္ခာပဒါနိ ဒေန္တု ဓမ္မံ ကထေန္တု”တိ ပေသိတေပိ ဂန္ဓာ သိက္ခာပဒါနိ ဒါတဗ္ဗာနိ၊ ဓမ္မော ကထေတဗ္ဗာ။ “မတာနံ ပရိဝါရတ္ထံ အာဂစ္ဆန္တုတိ ပက္ကောသန္တိ၊ န ဂန္တဗ္ဗ။ “သီဝထိက ဒဿနေ အသုဘဒဿနေစ မရဏဿတိ ပဋိလဘိဿာမီ” တိ ကမ္မဋ္ဌာနသီသေန ဂဠုံ ဝဋ္ဋတိ၊ ဇဝံ ပရိတ္တ ပဋိပဇ္ဇိတဗ္ဗ။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၆၄) [ဂန္တု ဝတီတိ “ပရိဝါရတ္ထာယ အာဂစ္ဆန္တု”တိ ဝုတ္တေပိ ဧဝံ သလ္လိက္ခေတွာ ဂဠုံ ဝဋ္ဋတိ။ (သာ၊ စာ-၂ရ၆)
ဝိဏ္ဍပါတ
ပိဏ္ဍပါတေ ပန အနာမဋ္ဌပိဏ္ဍပါတော ကဿ ဒါတဗ္ဗော၊ ကဿ န ဒါတဗ္ဗာ။ မာတာပိတူနံ တာဝ ဒါတဗ္ဗာ။ သစေပိ ကဟာပဏကော ဟောတိ၊ သဒ္ဓါဒေယျဝိနိပါတနံ နတ္ထိ။ မာတာပိတု ဥပဋ္ဌာကာနံ ဝေယျာဝစ္စကရဿ ပဏ္ဍုပလာသဿာတိ ဧတေသမ္ပိ ဒါတဗ္ဗာ။ တတ္ထ ပဏ္ဍုပလာသဿ
ထာလေက ဣမိနာ ပတ္တောပိ ဂဟိတောယေဝါတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗ။ သာ၊ စာ-၂ရ၆] ပက္ခိပိတွာပိ ဒါတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ တံ ဌပတွာ အညေသံ အာဂါရိကာနံ မာတာပိတူနမ္ပိ န ဝဋတိ၊ [ထာလကတိ သံဃိက ကံသာဒိမယေ ထာလက၊ ပတ္တောပိ ဧတ္ထ သင်္ဂယှတိ၊ န ဝတီတိ ဣမိနာ ဒုက္ကန္တိ ဒေဿတိ။ တိ၊ စာ-၂၃ရ ] ပဗ္ဗဇ္ဇိတပရိဘောဂေါ ဟိ အာဂါရိကာနံ စေတိယဋ္ဌာနာနိယော။
အပိ စ အနာမဋ္ဌပိဏ္ဍပါတော နာမေသ သမ္ပတ္တဿ ဒါမရိကစာရဿာပိ [ရဇံ ပတ္ထယမာနဿ ပါကဋစောရဿ] (သာ၊ စာ-၂ရ၆) ဣဿရဿာပိ ဒါတဗ္ဗာ။ ကသ္မာ၊ တေဟိ အဒီယမာနေပိ န ဒေန္တီတိ အာမသိတွာ ဒီယမာနေပိ ဥဒကံ ဒေန္တေ တိ ကုဇ္ဈန္တိ၊ ကုဒ္ဓါ ဇီဝိတာပိ ဝေါရောပေန္တိ၊ သာသနဿာပိ အန္တရာယံ ကရောန္တိ၊ ရုဒ္ဓံ ပတ္ထယမာနဿ ဝိစရတော စောရနာဂဿ ဝတ္ထု၊ စေတ္ထ ကထေတဗ္ဗ။ ဧဝံ ပိဏ္ဍပါတေ ပဋိပဇ္ဇိတဗ္ဗ။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၆ရ၊ ၆၈)
ပဋိသန္တာရ (အာမိသ)
ပဋိသန္တာရော ပန ကဿ ကာတဗ္ဗော၊ ကဿ န ကာတဗ္ဗာ။ ပဋိသန္တာရော နာမဝိဟာရံ သဗ္ဗတ္တဿ ယဿ ကဿစိ အာဂန္တုကဿ ဝါ ဒလိဒ္ဒဿ ဝါ စောရဿ ဝါ ဣဿရဿ ဝါ ကာတဗ္ဗာ ယေဝ။ ကထံ အာဂန္တုကံ တာဝ ခီဏပရိဗ္ဗယံ ဝိဟာရံ သတ္တံ ဒိသွာ ပါနီယံ ဒါတဗ္ဗ။ ပါဒမက္ခနတေလံ ဒါတဗ္ဗ။ ကာလေ အာဂတဿ ယာဂုဘတ္တံ ဝိကာလေ အာဂတဿ သစေ တဏ္ဍုလာ အတ္ထိ၊ တမ္ဗုလာ ဒါတဗ္ဗာ၊ အဝေလာယံ သမ္ပတ္တော ဂစ္ဆာဟီတိ န ဝတ္တဗ္ဗာ။ သယနဋ္ဌာနံ ဒါတဗ္ဗ။ သဗ္ဗ အပစ္စာသီသန္ဓေနေဝ ကာတဗ္ဗ။ မနုဿာ နာမ စတုပစ္စယဒါယကာ၊ ဧဝံ သင်္ဂဟေ ကရိယမာန ပုနပ္ပုနံ ပသီဒိတွာ ဥပကာရံ ကရိဿန္တိတိ စိတ္တံ န ဥပ္ပါဒေတဗ္ဗ။ စောရာနံ ပန သံဃိကမ္ပိ ဒါတဗ္ဗ။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၆၈)
ဝါ ဓမ္မန
၂ရ၆)။ || ဓမ္မပဋိသန္တာရော ကဿစိ န ကာတဗ္ဗော နတ္ထိ၊ ယဿ ကဿစိ ဟိ ဂဟဋ္ဌာဿဝါ ပဗ္ဗဇ္ဇိတဿ သင်္ဂဟော ကာတဗ္ဗော ယေဝ။ ။ ဣဒံ ပန အာမိသပဋိသန္တာရံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ (သာ၊ စာ- ခီဏာပရိဗ္ဗယန္တိ ဣမိနာ အဂတိဘာဝံ ကာရုညဘာဇနတဉ္စ ဒဿေတိ။ တေန စ တဗိဓုရာ နံ သမိဒ္ဓါနံ ဒါယကာဒီနံ အာဂန္တုကတ္တေပိ ဒါတုံ န ဝတီတိ သိဒ္ဓံ ဟောတိ။ တဏ္ဍုလာဒိမှ ဒါတဗ္ဗေ သတိ အဝေလာယံ ။ ပ ။ န ဝတ္တဗ္ဗောတိ ဝုတ္တံ။ အပစ္စာသီသန္တေနာတိ ဝတွာ ပစ္စာသီသနပ္ပကာရံ ဒဿတုံ မနုဿာနာမာတိ အာဒိ ဝုတ္တံ။အနနုညာတာနံ ပန အပစ္စာသီသန္တေနာပိ ဒါတုံ န ဝဋ္ဋတိ၊ သဒ္ဓါဒေယျ ဝိနိပါတတ္တာ။ ပစ္စာသီသာယ ပန သတိ ကုလဒူသနမ္ပိ ဟောတိ။ (တိ၊ စာ-၂၃ရ)
အမြွက်မထောင်မူ၍ စင်ကြယ်သောစိတ်ဖြင့် သွားအပ်၏ ဟူသော စကားဖြင့်ပင့်ဖိတ်သော်လည်း ကောင်း မပင့်ဖိတ်သော်လည်းကောင်း အသုဘရှုသဖြင့် မရဏဿတိကိုရလတ္တံ့ဟု ကမ္မဋ္ဌာန်းကို အရင်း ပြုသဖြင့်သာ သွားအပ်၏။ အသုဘဒဿနဟူသော စကားမျှဖြင့် အမြွက်ထောင်၍ ဤသို့သွားသည်ရှိ သော် ထိုသေသောသူ၏ ဆွေမျိုးတို့သည် ကြည်ညိုကုန်လတ္တံ့ အလှူပေ။ကုန်လတ္တံ့ ငါတို့လာဘ်ရကုန် လတ္တံ့ဟု မစင်ကြယ်သောစိတ်ဖြင့် မသွားအပ်ဟူသော အနက်ကိုသိစေသတည်း။ [သာရ-၄၉]
ဘီလူးရှိရာကျောင်းသို့ သေစေလိုသောစိတ်ဖြင့် လွှတ်အံ့၊ ဘီလူးတို့က သတ်အံ့၊ ပါရာဇိက၊ မသတ် အံ့ ထုလ္လစ္စဉ်း၊ သေစေလိုစိတ်မရှိမူ အာပတ်မသင့်၊ (ဝိနီတဝတ္ထု-ရ၂/ရ၃/ရ၄) [ဥပလက္ခဏ] [ဘီလူးကို စေလွှတ်လျှင်လည်း နည်းတူ] ဘီလူးပူးဝင်သူအား သေစေလိုစိတ်မရှိမူ၍ရိုက်ရာ ထိုရဟန်းသေလျှင် အနာပတ္တိ။
။ [န ဧတ္တကေနေဝ အမနုဿဂဟိတဿ ပဟာရော ဒါတဗ္ဗာ။ တာလပတ္တံ ပန ပရိတ္တသုတ္တံ ဝါ ဟတ္ထ ဝါ ပါဒ ဝါ ဗဇ္ဇိတဗ္ဗ၊ ရတနသုတ္တာဒီနိ ပရိတ္တာနိ ဘဏိတဗ္ဗာနိ၊ မာ သီလဝန္တံ ဘိက္ခု ဝိဟေဋ္ဌေဟီတိ ဓမ္မ ကထာ ကာတဗ္ဗာတိ] (ဋ္ဌ၊ စာ-ရ၁)
(၉၄-၅-၆) သစ်ပင်ပိလျှင် ထိုသစ်ပင် အမြစ်မပြတ်သေးလျှင် ပိသောရဟန်းသည် ကိုယ်တိုင် သစ်ပင်ဖြတ်ခြင်း မြေကိုတူးခြင်းတို့ကို မပြုရ (ပါစိတ်)၊ သူတစ်ပါးတို့ကိုသော်ကား ပြုစေကောင်း၏။ တုတ်ဖြင့်သော်လည်း ကော်စေရာ၏။ တုတ်ကိုကား ထိုပိသောသစ်ပင် သို့မဟုတ် အခြားသစ်ပင်မှ ဖြတ် ယူကောင်း၏ဟု ထေရဝါဒစိစစ်ချက်များ - ဋီ - တို့၌ လာရှိ၏။ (ဌ၊ စာ-ရ၁)
တောမီးရှို့
(ဋ္ဌ၊ ဧတ္ထ ပန ဥဒ္ဒိဿာနုဒ္ဒိဿာဝသေန ပါရာဇိကာနန္တရိယထုလ္လစ္စယပါစိတ္တိယဝတ္ထုနံ အနုရူပတော ပါရာဇိကာဒီနိ အကုသလရာသိဘာဝေါ စ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗော။ “အလ္လတိဏဝနပ္ပဂုမ္မာ ဒယော ဍန္ဒူ’တိ အာလိန္တဿ စ ပါစိတ္တိယံ၊ “ဒဗ္ဗူပကရဏာနိ ဝိနဿန္တု”တိ အာလိန္တဿ ဒုက္ကဋ၊ ခိာဓိပ္ပာယေနာပိ ဒုက္ကဋ သင်္ခေပဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တံ။ “ယံကိဉ္စိ အက္ခံ သန္ဒြိယာနိန္ဒိယံ (ဇီဝိတိန္ဒြေ) ဍန္ဒူ ”တိ အာလိန္တဿ ဝတ္ထုဝသေန ပါရာဇိကထုလ္လစ္စယပါစိတ္တိယဒုက္ကဋာနိ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။ (ဋ္ဌ၊ စာ-ရ၁)
ပတ္တိဒါနံ ပန ပရိတ္တကရဏဉ္စ ဘဂဝတာ အနုညာတံ၊ တသ္မာ အရည ဝနကမ္မိကေဟိ ဝါ ဒိန္န သယံ ဝါ ဥဋ္ဌိတံ အဂ္ဂိ (အလိုလိုထ) သစ်ပင်အချင်းချင်း ထိပွတ်၍ အလိုလိုတောက်သောမီး) အာဂစ္ဆန္တိ ဒိသွာ “တိဏကုဋိယော မာ ဝိနဿန္တု”တိ တဿ အဂ္ဂိနော ပဋိအဂ္ဂိ ဒါတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ ယေန သဒ္ဓိ အာဂစ္ဆန္တော အဂ္ဂိ ဧကတော ဟုတွာ နိရုပါဒါနော(လောင်စာမရှိ) နိဗ္ဗာတိ။ ပရိတ္တမ္ပိ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ။ တိဏကုဋိကာနံ သမန္တာ ဘူမိတ ပရိခါခနနံ ဝါ ယထာ အာဂတော အဂ္ဂိ ဥပါဒါနံ အလဘိတွာ နိဗ္ဗာတိ။ တဉ္စ သဗ္ဗ ဥဋ္ဌိတေယေဝ အဂ္ဂသ္မိံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ။ အနုဋ္ဌိတေ အနုပသမ္ပန္နေ ကပ္ပိယဝါဟာရေန ကာရေတဗ္ဗ။ ဥဒကေန ပန နိဗ္ဗာပေန္တေဟိ အပါဏကမေဝ ဥဒကံ အာသိဒ္ဓိတဗ္ဗ။ (ဋ္ဌ၊ စာ-ရ၁၊ ရ၂)
လောဏသောဝီရဏ
လောဏသောဝီရကံ နာမ သဗ္ဗရသာဘိသင်္ခတံ ဧကံ ဘေသဇ္ဇံ၊ တံ ကိရ ကရောန္တာ ဟရိတ ကာမလကဝိဘီဋကကသာဝေ [ဖန်ခါး၊ သျှိသျှား၊ သစ်ဆိမ့်၊ အဖန်သီး] သဗ္ဗဓညာနိ သဗ္ဗအပရဏ္ဏာနိ သတ္တန္နမ္ပိ ဓညာနံ ဩဒနံ ကဒလိဖလာဒီနိ သဗ္ဗဖလာနိ ဝတ္တကတကခဇ္ဈရိကဋီရာဒယော ကြိမ်ညှောက်၊ ဆပ်သွားညှောက်၊ သင်ပေါင်းညှောက်] သဗ္ဗကဋီရေ မစ္ဆမံသခဏ္ဍာနိ အနေကာနိစ မဓုဖာဏိတ သိန္ဓဝလောဏတိကကာဒီနိ (တိကက ငရုတ်၊ ပိတ်ချင်း၊ချင်း) ဘေသဇ္ဇာနိ ပက္ခိပိတွာ ကုစ္ဆိမုခံ လိမ္ပိတွာ [နွားချေးစသည်ဖြင့် အာဏာပိတ်၍ ဧကံ ဝါ ဒွေ ဝါ တီဏိ ဝါ သံဝစ္ဆရာနိ ဌပေန္တိ၊ တံ ပရိပစ္ဆိတွာ (ထက်ဝန်းကျင်ကျက်လတ်သော်) ဇမ္ဗုရသဝဏ္ဏ ဟောတိ၊ ဝါတကာသကုဋ္ဌပဏ္ဍုဘဂန္ဒာဒီနံ သိနိဒ္ဓ ဘောဇနံ
ဘုတ္တာနဉ္စ ဥတ္တရပါနံ (မွန်မြတ်သော ဖျော်ရည်) ဘတ္တဇီရဏကဘေသဇ္ဇံ တာဒိသံ နတ္ထိ။ တံ ပေနေတံ ဘိက္ခူနံ ပစ္ဆာဘတ္တိ ဝဋ္ဋတိ၊ ဂိလာနာနံ ပါကတိကမေဝ၊ အင်္ဂလာနာနံ ပန ဥဒကသမ္ဘိန္နံ ပါနပရိဘောဂေနာ တိ။ (ဋ္ဌ၊ စာ-ရ၂၊ ရ၃)
စတုတ္ထပါရာဇိက
(၁) သူခိုးကြီး (၅)ယောက် -
ဤသာသနာတော်၌ အချို့သောရဟန်းယုတ်အား - ငါသည် အဘယ်အခါ၌ တပည့်အရာအထောင် ခြံရံ၍ လူရှင်ရဟန်းတို့၏ကောင်းသော အပြုအစုခံလျက် အလေးပြုခံလျက် အမြတ်တနိုးခံလျက် အပူ ဇော်ခံလျက် အရိုအသေခံလျက် သင်္ကန်း ဆွမ်း ကျောင်း ဆေးပစ္စည်းလေးပါးတို့ကိုရသည်ဖြစ်၍ ရွာနိဂုံး မင်းနေပြည်တို့၌ ဒေသစာရီလှည့်လည်ရပါအံ့နည်းဟု အကြံဖြစ်၏။ အခါတစ်ပါး၌ ထိုရဟန်းယုတ်သည် တပည့်အရာအထောင်ခြံရံ၍ လှူရှင်ရဟန်းတို့၏ ကောင်းသောအပြုအစုခံလျက် အလေးပြုခံလျက် အမြတ် နိုးခံလျက် အပူဇော်ခံလျက် အရိုအသေခံလျက် သင်္ကန်းဆွမ်းကျောင်းဆေး ပစ္စည်းလေးပါးတို့ကိုရသည် ဖြစ်၍ ရွာနိဂုံ၊ မင်းနေပြည်တို့၌ ဒေသစာရီလှည့်လည်ရ၏။ ရဟန်၊တို့ ဤသည်ကား လောက၌ထင်ရှားရှိ သော ပထမခိုးသူကြီးပေတည်း။
သော အပရေန သမယေနာတိ သော ပုဗ္ဗဘာဂ ဧဝံ စိန္တေတွာ အနုက္ကမေန သိက္ခာယာ အတိဗ္ဗ ဂါရဝ ဥတေ ဥဒ္ဓစ္စပကတိကေ] ဥန္ဓဗ္ဗေ ဥဂ္ဂတနဠသဒိသေန ဥဂ္ဂတတုစ္ဆမာနေန သတေတိ] (ဝိမတိ၊ စာ-၂၄၁) စပလ [သပိတ်သင်္ကန်း၊ အလှပြင်ခြင်း၊ စသည်ဖြင့်လျှပ်ပေါ်] မုခရ ဝိကိဏ္ဏဝါစေ မုဋ္ဌဿတီ အသမ္ပဇာနေ ပါကတိန္ဒြိယ (ဝိမတိ၊ စာ-၂၄၁) သံဝရာဘာဝေန ဂိဟိကာလေ ဝိယ ဝိဝဋန္ဒြိယေ] အာစရိယုပဇ္ဈာယေဟိ ပရိစ္စတ္တက လာဘဂရုက ပါပဘိက္ခူ သင်္ဂဏှိတွာ ဣရိယာပထသဏ္ဌပနာဒီနိ ကုဟကဝတ္တာနိ သိက္ခာပေတွာ- အယံ ထေရော အသုကသ္မိံ နာမ သေနာသနေ ဝဿံ ဥပဂမ္မ ဝတ္တပဋိပတ္တိ ပူရယမာနော ဝဿံ ဝသိတွာ နိဂ္ဂတောတိ လောကသမ္မတသေနာသနသံဝဏ္ဏနာဒီဟိ ဥပါယေဟိ လောကံ ပရိပါစေတုံ (ညွတ်လစေ) ပဋိဗလေဟိ ဇာတကာဒီသု ကတပရိစယေဟိ သရသမ္ပန္နေဟိ ပါပဘိက္ခူဟိ သံဝဏ္ဏိယမာနဂုဏော ဟုတွာ သတေန ဝါ။ (လာဘီ ဟုတွာ စာရိကံ စရတိ)။ ။ [အကျင့်ဘက်၌ နာမည်ကောင်းသော ကျောင်းကို လောကသမ္မတသေနာသနခေါ်သည်]။ အထ ခေါ မဟာဇနံ ဝတွာ စတုပစ္စယဂ္ဂဟဏတာ ပဌမော မဟောစောရောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ (ဋ္ဌ၊ စာ-ရ၅၊ ၆)
ယေ ပန သုတ္တန္တိကာ ဝါ အဘိဓမ္မိကာ ဝါ ဝိနယဓရာ ဝါ ဘိက္ခု၊ ဘိက္ခာစာရ အသာနေ ပါဠိ ဝါစော အဋ္ဌကထံ ကထေန္တာ အနုမောဒနာယ ဓမ္မကထာယ ဣရိယာပထသမ္ပတ္တိယာ စ လောက် ပသာဒေန္တာ ဇနပဒစာရိကံ စရန္တိ၊ သက္ကတာ ဂရုကတာ မာနိတာ ပူဇိတာ အပစိတာ၊ တေ “တန္တိ ပဝေဏိဃဋနကာ သာသနဇောတကာ”တိ ဝေဒိတဗ္ဗာ (ဋ္ဌ၊ စာ-ရ၆)။ ။ [လာဘ်ရမှုမျှော်၍ လုပ်ခြင်းမဟုတ် တာဝန်ဝတ္တရားအနေအားဖြင့် .. လုပ်ခြင်းဖြစ်သောကြောင့်ဟူ၊ ဘာသာ၊ တ၊ စာ-၃၉၆]
ဤသည်ကား လောက၌ထင်ရှားရှိသော ဒုတိယခိုးသူကြီးတည်း။ [အာစရိယံ အနုဒ္ဒိသိတွာ အတ္တနာ ပဋိဝိ သယမ္ဘူဉာဏာဓိဂတံ ဓမ္မဝိနယံ ပဝေဒေတိ။] (ဋ္ဌ၊ စာ-ရ၆)
(၃)
အချို့သောရဟန်းယုတ်သည် စင်ကြယ်သောအကျင့်ရှိသော ထက်ဝန်းကျင်စင်ကြယ်သော အကျင့်ကိုကျင့်သော သီတင်းသုံးဖော်ကို အခြေအမြစ်မရှိသော မမြတ်သော(မေထုန်အကျင့်ဖြင့်) စွပ်စွဲ၏။ -တတိယခိုးသူကြီးပေတည်း။ [တသ္မိံ ပုဂ္ဂလ အဝိဇ္ဇမာနေန အန္တိမဝတ္ထုနာ အနုဝဒတိ စောဒေတိ (ဋ္ဌ၊ စာ-ရ၆)] (ရဟန္တာမှ စ၍ ကလျာဏပုထုဇဉ်တိုင် ပုဂ္ဂိုလ်တို့ကိုဟူ
(၄)
အချို့သောရဟန်းယုတ်သည် သံဃာ၏ဂရုဘဏ် ပရိက္ခရာဖြစ်ကုန်သော အရံ အရံမြေယာ၊ လ-မြေဘဏ္ဍာ (ဤ-၂၅) မျိုးတို့ဖြင့် လူကိုချီးမြှောက်၏။ ဖြားယောင်း၏။ ‘စတုတ္ထခိုးသူကြီးပေတည်း။
(၅)
အကြင်ရဟန်းသည် မိမိသန္တာန်၌ ထင်ရှားမရှိသော မဟုတ်မမှန်သော ဥတ္တရိမနုဿဓမ္မကို ဝါကြွားပြောဆို၏။ ဤရဟန်းသည် နတ်နှင့်တကွသော ဗြဟ္မာနှင့်တကွသော ဤသြကာသလောက၌ လည်း ကောင်း ရဟန်း ပုဏ္ဏားနှင့်တကွသော မင်းများ လူများနှင့်တကွသော ဤသတ္တဝါအပေါင်း၌ လည်းကောင်း အဆိုးဆုံး အကြီးဆုံးခိုးသူကြီးပေတည်း။ ထိုသို့ ဖြစ်ရခြင်းသည် အဘယ်ကြောင့်နည်းဟူမူ ရဟန်းတို့ တိုင်းသူပြည်သားတို့၏ ဆွမ်းကို ခိုး၍စားသောကြောင့်ပေတည်း။
[သော စ ပနာယံ ဣမံ ဂရုဘဏ္ဍ ကုလသင်္ဂဏှနတ္ထိ ဝိဿဇ္ဇေန္တော ကုလဒူသကဒုက္ကဋ် အာပဇ္ဇတိ၊ ပဗ္ဗာဇနီယကမ္မာရဟော စ ဟောတိ၊ ဘိက္ခုသံဃံ အဘိဘဝိတွာ ဣဿရဝတာယ ဝိဿဇ္ဇေန္တော ထုလ္လစ္စယံ အာပဇ္ဇတိ။ ထေယျစိတ္တေန ဝိဿဇ္ဇေန္တော ဘဏ္ဍ အဂ္ဂပေတွာ ကာရေတဗ္ဗောတိ။ (ဋ္ဌ၊ စာ-ရ)]
ပဒဘာဇနီဖြတ်ထုံး
မဟာပစ္စရိယာဒီသု ပန သတိပဋ္ဌာနာနံ လာဘိမှီတိ ဧဝံ ဧကေကကောဋ္ဌာသဝသေနာပိ ကာယာ နုပဿနာ သတိပဋ္ဌာနဿ လာဘိမှီတိ ဧဝံ တတ္ထ ကကဓမ္မဝသေနာပိ (လောကုတ္တရာနံ သတိ ပဋိဌာနာနံ စသည့်လာကုတ္တရာနံ မပါပဲသော်လည်း) ဝဒတော ပါရာဇိကမဝါတိ ဝုတ္တံ၊ တမ္ပိ သမတိ။ ကသ္မာ မဂ္ဂက္ခဏုပ္ပယေဝ သန္ဓာယ ဝုတ္တတ္တာ။ (လောကုတ္တရာနံ မပါသော်လည်း မဂ်ခဏ၌ဖြစ်သော သတိပဋိဌာန်ကို ရည်၍ ဆိုသောကြောင့်ဟူလို) ဖလသစ္ဆိကိရိယာယပိ ဧကဖလဝသေန ပါရာဇိကံ ဝေဒိ တဗ္ဗ။ (ဋ္ဌ၊ စာ- ၈၅)
ရာဂေါ မေ ပဟီနော၊ ရာဂါ မေ စိတ္တံ ဝိနီဝရဏံ-စသည်ပြောလည်း (မဂ်သာကိလေသာကို ပယ်နိုင်သောကြောင့် မဂ်ကိုပင်ပြောရာရောက်၍ ပါရာဇိကပင်။ ။ သုညာဂါရေ အဘိရမာမိ-ဟု ပြောရုံမျှဖြင့် ပါရာဇိကမဖြစ်၊ ဣမိနာနာမ ဈာနေန သုညာဂါရ အဘိရမာမိ- ဟုဆိုမှ ပါရာဇိက၊
ဝိဇ္ဇာ ဝိပဿနာဉာဏ မနောမယိဒ္ဓိ ဣဒ္ဓိဝိဓ ဒိဗ္ဗသောတ စေတောပရိယဉာဏ ဝိဇ္ဇာ(၅)မျိုး ဤ၌မလာရကား ဝိပဿနာယ လာဘီမှိ ဝိပဿနာဉာဏဿ လာဘီမှိ-ဟုဆိုလျှင် ပါရာဇိကမရှိ။
မနောမယဿ လာဘီမှိ ဣဒ္ဓိဝိဓဿ ဒိဗ္ဗာယသောဓာတုယာ၊ စေတောပရိယဿ လာဘီမှိ- ဟုပြောလျှင် အဘိဉာဏ် မဟဂ္ဂဓမ္မ မည်သည် စတုတ္ထဈာန်ကို အခြေခံမှသာ ပြည့်စုံသောကြောင့် ဈာန်ရသည်ဟု ပြောသည်ပင် ဖြစ်ရကား ပါရာဇိကဟူ။
နိဗ္ဗာနံ မေ ပတ္တံ သစ္ဆိကတံ-ဟုပြောလည်း ပါရာဇိကပင် သစ္စာလေးပါးကို ထိုးထွင်း၍သိပြီး ပြောလည်း’ပါရာဇိကပင်။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၈၆)
ဓမ္မ၊ နိရုတ္တိ၊ ပဋိဘာန၊ ပဋိသမ္ဘိဒါတို့ကား မဟာကုသိုလ်ဉာဏသမ္ပယုတ် (၄)၊ ကြိယာ (၄) တို့၌ ဖြစ်၏။ အတ္ထကား ၎င်း (၈) မျိုး၊ လောကုတ္တရာ (၈) ပါးတို့၌ ဖြစ်၏။ ။ ထို့ကြောင့် ဓမ္မ (နိရုတ္တိ ပဋိဘာန) ပဋိသမ္ဘိဒါယ လာဘီမှိ၊ လောကိယအတ္ထပဋိသမ္ဘိဒါယ လာဘီမှိ၊ ပဋိသမ္ဘိဒါနံ လာဘီမှိ-ဟုပြောလျှင် သီသသို့ မရောက်သေး။ လောကုတ္တရအတ္ထပဋိသမ္ဘိဒါယ လာဘီမှိ−ဟုဆိုရာ၌ကား ပါရာဇိက၊
အတီတဘဝ ကဿပသမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓကာလေ သောတာပန္နောမှီတိ ဒေတာပိ ပါရာဇိကံ နတ္ထိ၊ အတီတက္ခန္ဓာနဉ္စ ပရာမဋ္ဌတ္တာ သီသံ န ဩတရတီတိ။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၈ဝ)
(၁) သုဒ္ဓိကဝါရ [ (၂) ဝတ္ထုကာမဝါရ
မပြောမီ၊ ပြောဆဲ၊ ပြောပြီး ကာလတို့၌ ဥတ္တရိမနုဿဓမ္မကို သမာပဇ္ဇိ၊ သမာပဇ္ဇာမိ၊ သမာပန္နော၊ လာဘီမှိ၊ ဝသီမှိ၊ သစ္ဆိကတံ မယာဟု မဟုတ်မမှန်ပြောသည်ကို သိ၏။ ပါရာဇိက။ [ဤအကြောင်း “၃”မျိုး ကား မုသာဝါဒအင်္ဂါရပ်၊ ၎င်း “၃”မျိုးတွင် ရှေး၂”ပါးသာ ပဓာနပြည့်စုံလျှင် ပါရာဇိက။ ထို “၂’မျိုးတွင်လည်း ပုဗ္ဗဘာဂေါ ဟိ ပမာဏတရော ဟူ၏။ တသ္မိံ အသတိ ဒဝါ ဘဏိတံ ဝါ ရဝါ ဘဏိတံ ဝါ ဟောတိ။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၈၉)
(၁)
အယူအဆကိုဖုံးထားလျက် (၂) နှစ်သိမ့်သဘောတူညီမှုကို ဖုံးထားလျက် (၃) နှစ်သက်ကျေနပ်မှုကို ဖုံးထားလျက်၊ (၄) ရည်မှန်းချက်ကို ဖုံးထားလျက်ဟူသော အင်္ဂါရပ်များကို အသီးအသီး ထည့်လျှင် အကြောင်း ၄-၅-၆-ရ မျိုးဟူ၍ ဖြစ်လာ၏။ (၃) ပစ္စယပဋိသံယုတ္တဝါရ’ဟုလာ၏။
အနာပတ္တိ ဘေဒ
အဓိမာနေနာတိ အဓိဂတမာနေန သမုဒါစရန္တဿ အနာပတ္တိ။ အနုလ္လပနာဓိပ္ပာယဿာတိ ကောဟညေ။ အံ့ဩဖွယ်ကို ဖြစ်စေတတ်သူ၏ အဖြစ်ဟူသော (ဝါ) ပလွှာဝါကြွားခြင်းဟူသော] ဣစ္ဆာ စာရေ အဋ္ဌတွာ အနုလ္လပနာဓိပ္ပာယဿ [အတိက္ကမိတွာ အဝတ္ထုကာမဿ] (သာ၊ စာ-၂၉၁) သဗြဟ္မစာရီနံ သန္တိကေ အညံ ဗျာကရောန္တဿ အနာပတ္တိ။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၉၂)
ဝိနီတဝတ္ထုဖြတ်ထုံးများ
(၂)
လူအများက မြှောက်စားချီးမွမ်းလိမ့်မည်ဟု မျှော်လင့်တောင်းတ၍ တော၌မနေအပ်၊ နေသော ရဟန်းအား ဒုက္ကဋ်။ ဧဝံ မံ ဇနော သမ္ဘာဝေဿတီတိ ဧဝံ အရညေ ဝသန္တိ မံ ဇနော အရဟတ္တ ဝါ သေက္ခဘူမိယံ ဝါ သမ္ဘာဝေဿတိ၊ တတော လောကဿ သက္ကတော ဘဝိဿာမိ ဂရုကတော မာနိတော ပူဇိတောတိ။ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာတိ။ ဧဝံ ပဏိဓာယ အရညေ ဝသိဿာမီတိ ဂစ္ဆန္တဿ ပဒဝါရေ
ပဒဝါရေ ဒုက္ကဋီ။ တထာ အရညေ ကုဋိကရဏစင်္ကမနနိသီဒနနိဝါသနပါဝုရဏာဒီသု သဗ္ဗကိစ္စေသု ပယောဂ ပယောဂ ဒုက္ကဋ်။ တသ္မာ ဧဝံ အရညေ န ဝသိတဗ္ဗ။ ဧဝံ ဝသန္တော ဟိ သမ္ဘာဝနံ လဘတု ဟိ ဝါမာ ဝါ၊ ဒုက္ကဋ် အာပဇ္ဇတိ။ ယော ပန သမာဒိန္နတဝင်္ဂါ၊ “ဓုတင်္ဂ ရက္ခိဿာမီ”တိ ဝါ၊ “ဂါမန္တေ မေ ဝသတော စိတ္တံ ဝိက္ခိပတိ၊ အရည် သပ္ပါယ''န္တိ စိန္တေတွာ ဝါ “အဒ္ဓါ အရညတိဏ္ဏ ဝိဝေကာနံ အညတရံ ပါပုဏိဿာမီ”တိ ဝါ၊ “အရညံ ပဝိသိတွာ၊ အရဟတ္တံ အပါပုဏိတွာ န နိက္ခမိဿာမီ”တိ ဝါ “အရညဝါ သော နာမ ဘဂဝတာ ပသတ္ထာ၊ မယိ စ အရည ဝသန္တေ ဗဟူ သဗြဟ္မစာရိနော ဂါမန္တံ ဟိတွာ အာရညကာ ဘဝိဿန္တိ” တိ ဝါ ဧဝံ အနဝဇ္ဇဝါသံ ဝသိတုကာမော ဟောတိ၊ တေန ဝသိတတ္ထံ။ (၉၊ စာ- ၉၂၊ ၉၃)
(၃)
ဤသို့ဆွမ်းခံလျှင် ငါ့ကို လူအများချီးမွမ်၊လိမ့်မည်ဟု မျှော်လင့်တောင့်တ၍ ဆွမ်းခံမလှည့် လည်အပ်၊ လှည့်လည်သော ရဟန်းအား ဒုက္ကဋ်။ “အဘိက္ကန္တာဒီနိ သဏ္ဌပေတွာ ပိဏ္ဍာယ စရိဿာမီ”တိ နိဝါသနပါရူပနကိစ္စတော ပဘုတိ ယာဝဘောဇနပရိယောသာနံ၊ တာဝ ပယောဂ ပယောဂ ဒုက္ကဋ်။ သမ္ဘာဝနံ လဘတု ဝါ မာ ဝါ၊ ဒုက္ကဋမဝ။ ခန္ဓကဝတ္တသေခိယဝတ္တပရိပူရဏတ္ထံ ပန သဗြဟ္မစာရီနံ ဒိဋ္ဌာ နုဂတိ အာပဇ္ဇနတ္တံ ဝါ ပါသာဒိကေဟိ အဘိက္ကမပဋိက္ကမာဒီဟိ ပိဏ္ဍာယ ပဝိသန္တော အနုပဝဇ္ဇော ဝိညူနန္တိ။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၉၃)
(၆-၉)
လူအများက ချီးမွမ်းလိမ့်မည်ဟု မျှော်လင့်တောင့်တ၍ စင်္ကြံသွားခြင်း ထိုင်ခြင်း အိပ်ခြင်း ကိုပြုအံ့ ဒုက္ကဋ်။
(၁ဝ)
ဆိတ်ကွယ်ရာသို့ကပ်၍ (မိမိကိုယ်ကို မိမိတစ်ပါးတည်း) ဥတ္တရိမနုဿဓမ္မကို ဝါကြွားပြောဆိုအံ့ ဒုက္ကဋ်၊ ရဟောဂတော အရဟာ အဟန္တိ ဝဒတိ၊ န မနသာ စိန္တိတေမဝ ကရောတိ၊ တေနေတ္ထ ဒုက္ကဋ် ဝုတံ။
[ရဟန်းတစ်ပါးသည် မကျန်းမမာဖြစ်၍ အခြားရဟန်းတို့က ဥတ္တရိမနုဿဓမ္မရရဲ့လား ဟုမေးကြ သဖြင့်] (၁၅) အရဟတ္တဖိုလ်ကိုဖြေဆိုဖို့ရာ မခဲရင်းပါ။ [အရိယပုဂ္ဂလာဝ ဘဂဝတော သာဝကာ ဟုအယူ ရှိ၏ဟူသတတ်] [သီလဝတော အာရဒ္ဓဝိပဿကေန န ဒုက္ကရံ အညံ ဗျာကာတုံ ပဋိဗလော သော အရဟတ္တံ ပါပုဏိတုံ-ဟု ဆိုလိုသည်။] (ဋ္ဌ၊ စာ၉၄)
(၁၆)
လုံ့လဝီရိယရှိသော ရဟန်းသည် ပြီးစေအပ်သောတရားရှိသည်သာတည်း။ [သက္ကာ အာရာ ဓတုံ သမ္ဗောဒေတုံ နိဗ္ဗတ္တေတုံန္တိ အတ္ထော။] (၁၀) ငါ့ရှင်တို့ ငါသည်သေခြင်းမှ မကြောက်ပါ။ ငါ့ရှင်တို့ စိတ်နှလုံးမသာယာသူသာလျှင် ကြောက်ရသည်မဟုတ်ပါလော။ (၁၉) ကောင်းစွာအားထုတ်သူသည် ပြီးစေ အပ်သော တရားရှိသည်သာတည်း။ (၂၂) ငါ့ရှင် ခန့်ကျန်းပါ၏လော မျှတပါ၏လောဟုမေးရာ ငါရှင်တို့ ဟူးဟူးငြားငြားသော တော်စွာလျော်စွာသောသူသည် သည်းခံနိုင်လိမ့်မည်မဟုတ်ပေ။ ပုထုဇဉ်ပုဂ္ဂိုလ်သည် သည်။ခံနိုင်လိမ့်မည်မဟုတ်ပေ-ဟု ပြောဆိုရာတို့၌ (၁၅-မှ၁၉တိုင် အနုလ္လနာဓိပ္ပာယဖြစ်၍ အနာပတ္တိ။
(၂၂)ကား ဥလ္လပနာဓိပ္ပာယဖြစ်၍ ထုလ္လစဉ်း၊ (၁၅-၁၉တို့လည်း ဥလ္လပနာဓိပ္ပာယဖြစ်လျှင် အတ္တု ပနာယိကဖြစ်၍ ထုလ္လစဉ်း။
(၂၄-၂၈)
ရဟန္တာအရှင်မြတ်တို့သည် ကြွလာတော်မူပါကုန်လော။ ရောင့်ရဲနှစ်သိမ့်တော်မူကုန် လောစသဖြင့်ကြည်ညို၍ ဒါယကာတို့ကဆိုရာ၌ ကြွသောရဟန်းတို့အား အာပတ်မသင့်။ [ဝံ ဝုစ္စမာနေန
ပန ဘိက္ခုနာ န ဟတုဋ္ဌေနဝ ပစ္စယာ ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗာ။ အရဟတ္တသမ္ပာပိကံ ပဋိပဒံ ပရိပူရေဿာမီတိ ဧဝံ ယောဂေါ ကရဏီယောတိ။
ပသာဒဘညန္တိ ကေဝလံ ပသာဒမတ္တေန ဘဏနံ၊ န ပန သဘာဝတော၊ တေ အရဟန္တော ယေဝါတိ စိန္တေတွာ တေနေဝေတ္ထ အနာပတ္တိ ဝုတ္တာ။ ယဒိ ပန တေ သဘာဝတော အရဟန္တော ယေဝါတိ မညမာနော အာယန္တု ဘောန္တော အရဟန္တောတိ အာဒီနိ ဝဒတိ န သဋိစ္ဆိတဗ္ဗ။ (သာ၊ စာ- ၂၉၂) [မပယ်လျှင် မိစ္ဆာဇီဝမှ မလွတ်၊ ပါရာဇိကဟူ]
တကယ် ရဟန္တာထင်၍ ရဟန္တာဟု ခေါ်ဝေါ်ပြောဆိုလျှင် ထိုစကားကိုလက်မခံရ၊ ကိုယ်အမူရာ ဖြင့်ဖြစ်စေ၊ နှုတ်အပြောအဆိုဖြင့်ဖြစ်စေ၊ လက်ခံလျှင် ပါရာဇိက၊ ကိုယ်နှုတ်ဖြင့်လက်မခံလျှင် ကာယဝါစာ စိတ္တသမုဋ္ဌာန် အာပတ်ဖြစ်သောကြောင့် ပါရာဇိကမကျ။ သို့သော် စိတ်ဖြင့်သာယာ၍ လှူသမျှလက်ခံလျှင် မိစ္ဆာဇီဝမှမလွတ်။ (ဘာသာ-တ၊ စာ-၄၆၄
(၃၂)
ဆွေမျိုးတို့က လူထွက်ခိုင်းသဖြင့် ဒါယကာတို့ ငါကဲ့သို့သောသူသည် အိမ်ရာတည်ထောင် လူတို့ဘောင်၌ အုပ်ချုပ်၍မနေထိုက်ပြီ။ (၃၃) ဒါယကာတို့ ငါသည် ကာမဂုဏ်တို့ကို ပိတ်ဆို့အပ်ကုန်ပြီ။ (၃၄) ပျော်မွေ့ပါသလော ဟုမေး၍ ဒါယကာတို့ ငါသည် လွန်ကဲသောပျော်မွေ့ခြင်းဖြင့် ပျော်မွေ့ပါသည်- ဟုပြောဆိုရာ အနုလ္လပနာဓိပ္ပာယရှိ၍ အနာပတ္တိ။ [သောဘိက္ခု ဂိဟိဘာဝေ အနတ္ထိကတာယ အနေပေက္ခ တာယ၊ အဘဗ္ဗော ခေါ အာဝုသော မာဒိသောတိ အာဟ။ နဥလ္လပနာဓိပ္ပာယန။ (၃၂) (၃၃) သော ဘိက္ခု ဝတ္ထုကာမေသု စ ကိလေသကာမေသု စ လောကိယေနေဝ အာဒီနဝဒဿနေန နိရပေက္ခာ၊ တသ္မာ အာဝဋာမေ အာဝုသော ကာမာတိ အာဟ။ (၃၄) သော ဘိက္ခု သာသနေ အနုဏ္ဏိတဘာဝေန ဥဒ္ဒေသပရိ ပုစ္ဆာဒီသုစ အဘိရတဘာဝေန၊ “အဘိရတော အဟံ အာဝုသော ပရမာယ အဘိရတိယာ”တိ အာဟ န ဥလ္လပနာဓိပ္ပာယေန တေနဿ အနာပတ္တိ။] (ဋ္ဌ၊ စာ-၉၅)
ပက္ကမနဝတ္ထု
(၃၅)
အကြင်ရဟန်းသည် ဤကျောင်းမှ ရှေးဦးစွာပြောင်းသွားလျှင် ထိုရဟန်းကို ငါတို့သည် ရဟန္တာဟုသိကုန်အံ့ဟု မတရားသော ကတိကဝတ်ကိုပြုရာအရပ်မှ ငါ့ကို ရဟန္တာဟုမှတ်ကြ ပါစေဟု ထိုကျောင်းမှ ရှေးဦးစွာပြောင်းသွားအံ့ ပါရာဇိက။ [ကျောင်းဟူသည် ဥပလက္ခဏသာ တစ်နေရာရာ ကိုသတ်မှတ်လျှင်လည်း အလားတူ။ ဥပဇ္ဈာယ်တို့ခိုင်းစေခြင်းစသော တစ်စုံတစ်ခုအကြောင်းကြောင့် ထို အရပ်ကိုကျော်သွားမိလျှင် အနာပတ္တိ။ ထိုသို့ကျော်သွားပြီးနောက်မှ ယုတ်မာသော အလိုဆန္ဒဝင်လာသော် လည်း တစ်ဖန်ထပ်မသွားလျှင် အနာပတ္တိပင်။ အမှတ်တမဲ့သတိလစ်၍ ရောက်သွားခြင်း၊ အန္တရာယ်တစ်ခုခု ကြောင့်ရောက်သွားခြင်း ကတိကဝတ်ပြုထားသူတို့နှင့် မရှေးမနှောင်း၊ အတူသွားခြင်းတို့၌လည်း အနာ ပတ္တိ။
ယေ အရဟန္တော၊ တေ ဣမသ္မိံ ဝိဟာရေ ဝသန္တု စီဝရာဒီနိစ ဂဏှန္တု-ဟု ဒကာတစ်ဦးက ကျောင်းဆောက်၍ ပြုထားရာ၌ ဣစ္ဆာစာရဖြင့်နေမူ သင်္ကန်းတို့ကိုယူမူ ပါရာဇိကပင်။ ဤအဓမ္မိက ကတိကဝတ်မျိုးကိုကား မပြုအပ်။ [ဧဝံ ကတိကာယ ကတတ္တာ အပုဗ္ဗာစရိမံ အသုဒ္ဓစိတ္တေန ဂစ္ဆာပိ သဟ နိက္ခန္တဘာဝတော အညမညံ ရက္ခန္တိ၊ ကေစိ ပန ဟတ္ထပါသံ အဝိဇဟိတွာ အညမညဿ ဟတ္ထံ ဂဏှန္တော ဝိယ ဂစ္ဆန္တောပိ ဥဋ္ဌထ ဂစ္ဆာမ ထ ဂစ္ဆာမာတိ ဧဝံ သံဝိဒဟိတွာ ဂမနေ ပုဗ္ဗာရံ ဂစ္ဆန္တောပိ နာပဇ္ဇတီတိ ၀ဒန္တိ။ (သာ၊ စာ-၂၉၂) ခြေဖြင့်သွားခြင်းကိုသာ ကတိကဝတ်ပြုထားကြသဖြင့် ယာဉ်ဖြင့် သွားခြင်း တန်ခိုးဖြင့်သွားခြင်းတို့၌လည်း အနာပတ္တိပင်။]
စာမျက်နှာ-421
ဤဝါတွင်းသုံးလပတ်လုံး အာရညိကကိုသာ ဖြစ်ရမည်။ တရသဓုတင်္ဂရေတို့သာ ဖြစ်ရမည်။ ရဟန္တာတို့ဖြစ်ရမည်- စသည်တို့မှာလည်း မစွမ်းနိုင်၊ သူများလည်းမပြုအပ်သော ဝတ်များဖြစ်သည်။
စေတနာ တဿဝ ကမ္မဿ ဝိပါကာဝသေသေနာတိ တဿ နာနာစေတနာဟိ အာယူဟိ တဿ အပရာပရိယကမ္မဿ၊ တတြ ဟိ ယာယ စေတနာယ နရက ပဋိသန္ဓေဇနိတာ၊ တဿာ ဝိပါက ပရိက္ခိဏေ အဝသေသကမ္မံ ဝါ ကမ္မနိမိတ္တံ ဝါ အာရမ္မဏံ ကတွာ ပုန ပေတာဒီသု ပဋိသန္ဓေ နိဗ္ဗတ္တတိ၊ တသ္မာ သာ ပဋိသန္နိ ကမ္မသဘာဂတာယ ဝါ အာရမ္မဏသဘာဂတာယ ဝါ တေဿဝ ကမ္မဿ ဝိပါကာဝေသ သောတိ ဝုစ္စတိ။ [ဋ္ဌ၊ စာ-၉၈-အရိုးစုပြိတ္တာဝတ္ထု]
[နာနာစေတနာ ဟိ ပုဗ္ဗမုဉ္စပရစေတနာ] အယဉ္စ သတ္တော ဧဝံ ဥပပန္နော။ တေနာဟ တဿဝ ကမ္မဿ ဝိပါကာဝသေသေနာတိ။ တဿ ကိရ နရကာ စဝနကာလေ နိစ္စံသကတာနံ ဂုဒ္ဓံ အဋ္ဌိရာသိဧဝ နိမိတ္တံ အဟောသိ။ သော ပဋိစ္ဆန္နမ္ပိ (သမာနံ) တံ ကမ္မံ ဝိညူနံ ပါကဋံ ဝိယ ကရောန္တော အဋ္ဌိကသင်္ခလိက ပေတော ဇာတော။
ရဟန်းယုတ် (ဋ္ဌ၊ စာ-၉၈)
ငါ့ရှင် ငါသည် ဂိဇ္ဈကုဋ်တောင်မှဆင်းသက်လတ်သော် ကောင်းကင်၌သွားသော ရဟန်းကိုမြင်ရ၏။ ထိုရဟန်း၏ ဒုကုဋ်သည်လည်း ပြောင်ပြောင်တောက်လောင်၏။ ထက်ဝန်းကျင်အလျှံနှင့်တကွ ဖြစ်၏။ အရောင်အလင်းနှင့်တကွ ဖြစ်၏။ ခါးပန်းကြိုးသည်လည်း ပြောင်ပြောင် တောက်လောင်၏။ ထက်ဝန်းကျင်အလျှံနှင့်တကွ ဖြစ်၏။ အရောင်အလင်းနှင့်တကွ ဖြစ်၏။ ခန္ဓာကိုယ်သည် လည်း ပြောင်ပြောင်တောက်လောင်၏။ ထက်ဝန်းကျင်အလျှံနှင့်တကွ ဖြစ်၏။ အရောင်အလင်းနှင့်တကွ ဖြစ်၏။ ထိုရဟန်းသည် နာကျင်သောအသံကို ပြု၏။ - - - ။ ရဟန်းတို့ ထိုရဟန်းသည် ကဿပမြတ်စွာ ဘုရား သာသနာတော်၌ ရဟန်းယုတ်ဖြစ်ခဲ့ဖူးလေပြီ။ [ဝိနီတဝတ္ထု၊ စာ-၅၂]
သော ကိရ လောကဿ သဒ္ဓါဒေယျေ စတ္တာရော ပစ္စယေ ပရိဘုဉ္ဇိတွာ ကာယဝစီဒွါရေဟိ အသံ ယတော ဘိန္နာဇီဝေါ (ဟုတွာ) စိတ္တကေဠိ ံ ကီဠန္တော ဝိစရိ၊ တတော ဧကံ ဗုဒ္ဓန္တရံ (ဘုရားနှစ်ဆူ တို့အကြားပတ်လုံး) နိရယေ ပစ္ဆိတွာ ပေတလောက နိဗ္ဗတ္တန္တော ဘိက္ခုသဒိသေနေဝ အတ္တဘာဝေန နိဗ္ဗတ္တိ။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၁၀၀) ။ ပါပဘိက္ခူတိ လာမကဘိက္ခု [ဟီနာစာရတာယ လာမကော၊ ဘိက္ခုဝေသတာယ ဘိက္ခာ ဟာရေန ဇီဝနတော စ ဘိက္ခု (သာ၊ စာ-၂၉၅)] (ဋ္ဌ၊ စာ-၁၀၀) သောဘိတဝတ္ထု၌ သောဘိတမထေရ် ပုဗ္ဗေနိဝါသအရာ၌ ဧတဒဂ် ရတော်မူ၏။
စတုဝီသတိ ပါရာဇိက
ဘိက္ခူနံ စတ္တာရိ၊ ဘိက္ခူနီနံ အသာဓာရဏာနိ စတ္တာရိ၊ ဧကာဒသ အဘဗ္ဗပုဂ္ဂလာ၊ ဂိဟိလိင်္ဂ ရုစီ ဥပ္ပာဒေတွာ ဂိဟိနိဝါသနနိဝတ္ထာ ဘိက္ခုနီ၊ လမ္ဗီ၊ မုဒုပိဋ္ဌိကော၊ ပရဿ အင်္ဂဇာတံ မုခေန ဂဏှာတိ၊ ပရဿ အင်္ဂဇာတေ အဘိနိသီဒတီတိ ဣမေသံ စတုန္နံ ဝသေန စတ္တာရိ အနုလောမပါရာဇိကာနိ။ စတုဝီသတိ။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၁၀၃)
စာမျက်နှာ-422
ဥတ္တရိမနုဿဓမ္မ၌ သတိပြုဖွယ်
(၁) ဈာန ဥဒါဟု ဝိမောက္ခာဒီသု အညတရ၊ (၂) အဘိနိဝသ (အာရုံ)၊ (၃) အဓိကတကာလ၊ (၄) အဓိဂတောကာသ၊ (၅) အဓိဂတမဂ္ဂေန ပဟီနကိလေသာ၊ (၆) အဓိဂတဓမ္မ [မဂ်ဖိုလ်တွင် မည်သည့် မဂ်ဖိုလ်] ဤ၆-မျိုးတို့ကား အားလုံးရသူတိုင်းအား ထင်ရှားသောဟူ၏။ [ဋ္ဌ၊ စာ-၈၁၊ ၈၂]
(၂) သံဃာဒိသေသ ၁-သုတ္တ ဝိဿဋ္ဌိ
သုပိနေန္တ အတ္ထသာ ဘိက္ခဝေ စေတနာ၊ သာ စ ခေါ အဗ္ဗောဟာရိကာတိ၊ ဘိက္ခဝ သော အဿာဒစေတနာ အတ္ထိ၊ သာ စ ခေါ အဝိသယေ ဥပ္ပန္နတ္တာ အဗ္ဗောဟာရိကာ၊ အာပတ္တိယာ အင်္ဂ န ဟောတိ၊ (ဋ္ဌ၊ စာ-၁၀၆)။ သီလဝိပ္ပတ္တိဝေါဟာရံ နာရဟတီတိ ကတွာ ဝုတ္တံ။ အကုသလဘာဝေ ပနဿာ အဗ္ဗောဟာရတာ နတ္ထိ။ (တိ၊ စာ-၂၅၂)
ဌာနာစဝနမတ္တေနေဝေတ္ထ အာပတ္တိ ဝေဒိတဗ္ဗာ၊ သာ စ ခေါ နိမိတ္တေ ဥပက္ကမန္တဿဝ၊ ဟတ္ထပရိကမ္မ ပါဒပရိကမ္မ ဝတ္ထပရိကမ္မကရဏေန သစေပိ အသုစိ မုစ္စတိ၊ အနာပတ္တိ။ အယံ သဗ္ဗာစရိယ သာဓာရဏဝိနိစ္ဆယော (ဋ္ဌ၊ စာ-၁၀၇) [အိပ်မက်အကြောင်း-ဋ္ဌ-၌သာတို့၌သာ ကျယ်စွာလာ၏။ (သေစေ ပန သယနကာလေ ရာဂပရိယုဋ္ဌိတော ဟုတွာ ဦရုနာ ဝါ မုဋ္ဌိနာ ဝါ အင်္ဂဇာတံ ဂါဠိ ပီဠိတွာ မောစနတ္တာယ သဥဿာဟောဝ သုပတိ၊ သုပန္တဿ စဿ အသုစိ မုစ္စတိ။ သံဃာဒိသေသော။ သေစ ရာဂပရိယုဋ္ဌာနံ အသုဘမနသိကာရေန ဝူပသမေတွာ သုဒ္ဓစိတ္တော သုပတိ၊ သုပန္တဿ မုတ္တပိ အနာပတ္တိ။ (ဋ္ဌ၊ စာ- ၁၁၄)
ရာဂ (၁၁)မျိုး၊ မောစနဿာဒ၊ မုစ္စဿာဒ၊ မုတ္တဿာဒ၊ မေထုနဿာဒ၊ ဖဿဿာဒ၊ ကဏ္ဍ ဝနဿာဒ၊ ဒဿနဿာဒ၊ နိသဇ္ဇဿာဒ၊ ဝါစဿာဒ၊ ဂတဿိတပေမ၊ ဝနဘင်္ဂိယ၊ (ဋ္ဌ၊ စာ-၁၁၄) မုစ္စနဿာဒေ အတ္တနော ဓမ္မတာယ မုစ္စာနံ အဿာဒေတိ န ဥပက္ကမတိ၊ အနာပတ္တိ။ သေစေ ပန မုစ္စာနံ အဿာဒေန္တော ဥပက္ကမတိ၊ တေန ဥပက္ကမေန မုတ္တေ သံဃာဒိသေသော။ အတ္တနော ဓမ္မတာယ မုစ္စာနေ “မာ ကာသာဝံ “မာ ကာသာဝံ ဝါ သေနာသနံ ဝါ ဒုဿီ ”တိ အင်္ဂဇာတံ ဂဟေတွာ ဇဂ္ဂနတ္ထာယ ဥဒကဋ္ဌာနံ ဂစ္ဆတိ၊ ဝဋတီတိ၊ မဟာပစ္စရိယံ ဝုတ္တံ။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၁၁၅)
မုတ္တဿာဒေ အတ္တနော ဓမ္မတာယ မုတ္တ ဌာနာ စုတေ အသုစိမှိ ပုစ္ဆာ အဿာဒေန္တဿ ဝိနာ ဥပက္ကမေန မုစ္စတိ၊ အနာပတ္တိ။ မေထုနဓမ္မဿ ပယောဂတ္တာ ပန တာဒိသေ ဂဟဏ ဒုက္ကဋ၊ သီသံ ပတ္တေ ပါရာဇိကံ။ သစေ မေထုနရာဂေန ရတ္တော ပုန အဿာဒေတွာ မောစနတ္ထာယ နိမိတ္တ ဥပက္ကမိတွာ မောစေတီ၊ သံဃာဒိသေသော။
ဖဿဿာဒေ ဒုဝိဓာ ဖဿာ အဇ္ဈတ္တိကော ဗာဟိရော စ၊ အဇ္ဈတ္တိက တာဝ အတ္တနော နိမိတ္တံ ထဒ္ဓံ မုဒုန္တိ ဇာနိဿာမီတိ ဝါ လောလဘာဝေန ဝါ ကီဠာပယတော အသုစိ မုစ္စတိ၊ အနာပတ္တိ။ သစေ ကီဠာပေန္တော အဿာဒေတွာ မောစနတ္ထာယ နိမိတ္တ ဥပက္ကမိတွာ မောစေတီ၊ သံဃာဒိသေသော။
စာမျက်နှာ-423
ဗာဟိရဖဿေ ပန ကာယသံသဂ္ဂရာဂေန မာတုဂါမဿ အင်္ဂမင်္ဂါနိ ပရာမသတော စေဝ အာလိင်္ဂတော စ အသုစိ မုစ္စတိ၊ အနာပတ္တိ၊ ကာယသံသဂ္ဂသံဃာဒိသေသံ ပန အာပဇ္ဇတိ။ သစေ ကာယသံသဂ္ဂရာဂေန ရတ္တော ပုန အဿာဒေတွာ မောစနတ္ထာယ နိမိတ္တေ ဥပက္ကမိတွာ မောစေတိ။ ဝိဿဋ္ဌိပစ္စယာပိ သံဃာဒိ သေသော။
ကဏ္ဍဝနဿာဒေ ဒကပိဠကပါဏကာဒီနံ [ယားနာ၊ ဝဲနာ၊ အိုင်းအမာပိုးကောင်ငယ်] အညတရ ဝေသန ကဏ္ဍဝမာနံ (ယားသော၊ ခဇ္ဇမာနံ- ကွဲ) နိမိတ္တံ ကဏ္ဍဝနဿာဒေနေဝ၊ ကဏ္ဍဝတော (အယား ဖျောက်သူ) အသုစိ မုစ္စတိ၊ အနာပတ္တိ၊ ကဏ္ဍဝနဿာဒေန ရတ္တော ပုန အဿာဒေတွာ မောစနတ္ထာယ နိမိတ္တေ ဥပက္ကမိတွာ မောစေတိ၊ သံဃာဒိသေသော။
ဒဿနဿာဒေ ဒဿနဿာဒေန ပုနပ္ပုနံ မာတုဂါမဿ အနောကာသံ [အင်္ဂဇာတပဒေသံ] ဥပနိဇ္ဈာယတော အသုစိ မုစ္စတိ၊ အနာပတ္တိ၊ မာတုဂါမဿ အနောကာသုနိဇ္ဈာနေ ပန ဒုက္ကဋ်။ သစ ဒဿနဿာဒေန ရတ္တော လ သံဃာဒိသေသော။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၁၁၅၊ ၁၁၆)
နိသဇ္ဇဿာဒေ မာတုဂါမေန သဒ္ဓိ ရဟော နိသဇ္ဇဿာဒရာဂေန နိသိန္နဿ အသုစိ မုစ္စတိ။ အနာပတ္တိ၊ ရဟော နိသဇ္ဇပစ္စယာ ပန အာပန္နာယ အာပတ္တိယာ ကာရေတဗ္ဗော။ သစေ - လ သံဃာဒိသေသော။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၁၁၆)
ဝါစဿာဒေ ဝါစဿာဒရာဂေန မာတုဂါမံ မေထုနသန္နိဿိတာဟိ ဝါစာဟိ ဩဘာသန္တဿ အသုစိ မုစ္စတိ၊ အနာပတ္တိ။ ဒုဋ္ဌလ္လဝါစာသံဃာဒိသေသံ ပန အာပဇ္ဇတိ။ သစေ ဝါစဿာဒေန သံဃာဒိသေသော။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၁၁၆)
---
လ-
ဂေဟဿိတပေမ မာတရံ ဝါ မာတုပေမန ဘဂိနိ ဝါ ဘဂိနိပေမန ပုနပ္ပုနံ ပရာမသတော စေဝ အာလိင်္ဂတော စ အသုစိ မုစ္စတိ၊ အနာပတ္တိ။ ဂေဟဿိတပေမေန ပန ဖုသနပစ္စယာ ဒုက္ကဋ်။ သစ ဂေဟဿိတပေမေန -၊ သံဃာဒိသေသော။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၁၁၆)
ဝနဘဂ် ဣတ္ထိပုရိသာ အညမညံ ကိဉ္စိဒေဝ တမ္ဗူလဂန္ဓပုပ္ပဝါသာဒိပ္ပကာရံ (ကွမ်း၊ နံသာ၊ ပန်း၊ အထုံ ...) ပဏ္ဏာကာရံ မိတ္တသန္တဝဘာဝဿ ဒဠှဘာဝတ္ထာယ ပေသန္တိ၊ အယံ ဝနဘင်္ဂေါ နာမ၊ တဉ္စ မာတုဂါမော ကဿစိ သံသဋ္ဌဝိဟာရိကဿ ကုလူပကဘိက္ခုနော ပေသေတိ၊ တဿ စ “အသုကာယ နာမ ဣဒံ ပေသိတ’န္တိ သာရတ္တဿ ပုနပ္ပုနံ ဟဟိ တံ ဝနဘင်္ဂ ကီဠာပယတော အသုစိ မုစ္စတိ၊ အနာပတ္တိ။ သေစေ ဝနဘင်္ဂေ သာရတ္တော ၊~၊ သံဃာဒိသေသော။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၁၁၆)
အနာပတ္တိဝါရ
အနာပတ္တိ သုပိနန္တေနာတိ သုတ္တဿ သုပိနေ မေထုနံ ဓမ္မံ ပဋိသေဝန္တဿ ဝိယ ကာယသံသဂ္ဂါ ဒီနိ အာပဇ္ဇန္တဿ ဝိယ သုပိနန္တေနေဝ ကာရဏေန ယဿ အသုစိ မုစ္စတိ၊ တဿ အနာပတ္ထိ။ သုပိနေ ပန ဥပ္ပဇ္ဈာယ အဿာဒစေတနာယ သစဿ ဝိသယော(နိုးလာ၍ စောင့်စည်းနိုင်သော အရာ) ဟောတိ။ နိစ္စလေန ဘဝိတဗ္ဗ။ န ဟန နိမိတ္တံ ကီဠာပေတဗ္ဗ။ ကာသာဝပစ္စတ္ထရဏရက္ခဏတ္တံ ပန ဟတ္ထပုန (လက်ခုတ်) ဂဟေတွာ ဇဂ္ဂနတ္ထာယ ဥဒကဋ္ဌာနံ ဂန္တံ ဝဋ္ဋတိ၊ (ဋ္ဌ၊ စာ-၁၁၄)
စာမျက်နှာ-424
န မောစနာဓိပ္ပာယဿာတိ ယဿ ဘေသဇ္ဇေန ဝါ နိမိတ္တံ အာလိန္တဿ ဥစ္စာရာဒီနိ ဝါ ကရောန္တဿ န မောစနာဓိပ္ပာယဿ မုစ္စတိ၊ တဿာပိ အနာပတ္တိ။
ဝိနီတဝတ္ထု ဖြတ်ထုံးများ
မဂ္ဂဝတ္ထု သု ပဌမဿ ထုဦရုကဿ မဂ္ဂံ ဂစ္ဆန္တဿ သမ္ဗောဓဋ္ဌာနေ ဃနာယ အသုစိ မုစ္စိ။ တဿ နေမာစနာဓိပ္ပာယတ္တာ အနာပတ္တိ။ ဒုတိယဿ တထေဝ မုစ္စ၊ မောစနာဓိပ္ပာယတ္တာ ပန သံဃာ ဒိသေသော။ တတိယဿ န မုစ္စိ၊ ဥပက္ကမသာဝတော ပန ထုလ္လစ္စယံ။ တသ္မာ မဂ္ဂီ ဂစ္ဆန္တေန ဥပ္ပန္နေ ပရိဠာဟေ န ဂမ္ဘီ။ ဂမနံ ဥပစ္ဆိန္ဒိတွာ အသုဘာဒိမနသိကာရေန စိတ္တံ ဝူပသမေတွာ သုဒ္ဓစိတ္တေန ကမ္မ ဋ္ဌာနံ အာဒါယ ဂန္တဗ္ဗ။ သစေ ဌိတော ဝိနောဒေတုံ န သက္ကောတိ၊ မဂ္ဂါ သြက္ကမ္မ နိသီဒိတွာ ဝိနောဒေတွာ ကမ္မဋ္ဌာနံ အာဒါယ သုဒ္ဓစိတ္တေနေဝ ဂန္တဗ္ဗ။
ဝတ္ထိဝတ္ထု သု တေ ဘိက္ခူ ဝတ္ထိ ဒန္တံ ဂဟေတွာ [အင်္ဂဇာတဿ အဂ္ဂေ ပသာဝနိဂ္ဂနဋ္ဌာနေ စမ္မံ ဒဒ္ဓံ ဂဟေတွာ (သာ၊ စာ-၃၁၅)] ပူရေတွာ ပူရေတွာ ဝိဿဇ္ဇာ ဂါမဒါရကာ ဝိယ ပဿာဝ မကံသု။ (စေတနာပယောဂ အလိုက် အာပတ်ဆုံးဖြတ်ယူ)
ဇန္တာဃရဝတ္ထုသ္မိံ ဥဒရံ တာပေန္တဿ မောစနာဓိပ္ပာယဿာပိ (ထုလ္လစဉ်း) အမောစနာဓိပ္ပာယ ဿာပိ မုတ္တ အနာပတ္တိယေဝ [သုက္ကဝိဿဋ္ဌိ] ပရိကမ္မံ ကရောန္တဿ နိမိတ္တစလနဝသေန အသုစိ မုစ္စိ၊ တသ္မာ အာပတ္တိဋ္ဌာနေ အာပတ္တိ ဝုတ္တာ။ (ရေနွေးဖြင့် ရေချိုးရာ၌လည်းနည်းတူ) (ဋ္ဌ၊ စာ-၁၁၈)
(၄၀) လွန်စွာတပ်မက်သောစိတ်ဖြင့် မိန်းမ၏အင်္ဂါဇာတ်ကို ကြည့်ရှုသော ရဟန်းအား ဒုက္ကဋ်။ ဥပနိဇ္ဈာယနဝတ္ထုသ္မိံ သေစေပိ ပဋိသတံ နိဝတ္ထာ ဟောတိ၊ ပုရတော ဝါ ပစ္ဆတော ဝါ ဌတွာ “ဣမသ္မိ နာမဩကာသေ နိမိတ္တန္တိ ဥပနိဇ္ဈာယန္တဿ ဒုက္ကဋမေဝ။ အနိဝတ္ထာနံ ဂါမဒါရိကာနံ နိမိတ္တံ ဥပနိဇ္ဈာ ယန္တဿ ပန ကိမေဝ ဝတ္တတ္ထံ။ တိရစ္ဆာနဂတာနမ္ပိ နိမိတ္တ ဒေသဝ နယော။ ဣတော စိတောစ အဝိလော ကေတွာ ပန ဒိဝသမ္ပိ ဧကပယောဂန ဥပနိဇ္ဈာန္တဿ ဧကမေဝ ဒုက္ကဋီ။ ဣတော စိတောစ ဝိလော ကေတွာ ပုနပ္ပုနံ ဥပနိဇ္ဈာယန္တဿ ပယောဂ ပယောဂ ဒုက္ကဋ်။ ဥမ္မိလနနိမိလနဝသေန ပန န ကာရေ တဗ္ဗာ။ သဟသာ ဥပနိဇ္ဈာယိတွာ ပုန ပဋိသင်္ခါယ သံဝရေ တိဋ္ဌတော အနာပတ္တိ၊ တံ သံဝရံ ပဟာယ ပုန ဥပနိဇ္ဈာတာ ဒုက္ကဋမေဝ။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၁၁၈)] (ဘေးနှစ်ဖက်ကကြည့်လည်း ဒုက္ကဋ်ပင်)
အကွီနိ အဝိပ္ပန္နေတွာ အဘိမုခံ သတ္တဿ မာတုဂါမဿ နိမိတ္တောလောကနေပိ အာပတ္တိယေဝါတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗ။ ဒါရုတလိကလေပစိတ္တာနံ အင်္ဂဇာတုပနိဇ္ဈာနေပိ ဒုက္ကဋ္ဌိ ဝဒန္တိ။ သာ၊ စာ-၃၁၆။ အင်္ဂဇာတန္တိ ဇီဝမာနတ္တီနံ ပဿာဝမဂ္ဂေါဝ အဓိပ္ပတာ၊ နေတရောတိ။ (တိ၊ စာ-၂၅)]
(၂) ကာယသံသဂ္ဂ သိက္ခာပုဒ်
ယော ဣတ္ထိယာ ဣတ္ထိသည် ကာယသံသဂ္ဂရာဂန “ကာယပ္ပဋိဗဒ္ဓံ ဂဟဿာမီ” တိ ပဝတ္တော ပိ ကာယံ ဖုသတိ၊ ဂရုကံ သံဃာဒိသေသံယေဝ အာပဇ္ဇတိ။ ဣရောပိ (ကာယပ္ပဋိဗဒ္ဓကိုသာထိ) ထုလ္လစ္စယန္တိ။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၁၂၅) မဟာသုမထေရ်ဝါဒ ဤဝါဒသာသင့်သောဟူ၏။)
စာမျက်နှာ-425
သေဝနာဓိပ္ပာယော ကာယေန ဝါယမတိ ဖဿံ ပဋိဝိဇာနာတီတိ ဧဝံ တာယ (အိပ်နေသော ရဟန်းထံလာသော မာတုဂါမ) အာမဋ္ဌာ ဝါ ဆုပိတော ဝါ သေဝနာဓိပ္ပါယော ဟုတွာ သစေ ဖဿပဋိဝိဇာန နတ္ထိ ဤသကမ္ပိ ကာယံ စာလေတိ ဖတိ၊ သံဃာဒိသေသံ အာပဇ္ဇတိ။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၁၂၆)
ဝါ ဖလေန
အတ္တနာ နိဿဋ္ဌံ ပုပ္ပံ ဝါ ဖလံ ဝါ ဣတ္ထိ အတ္တနော (မာတုဂါမ) နိဿဂ္ဂိယေန ပုဗ္ဗေန ဝါ ပဟရန္တံ ဒိသွာ (ရဟန်းပစ်လိုက်သော ပန်းနှင့် ဒကာမ ပစ်သောပန်းတို့ချင်းထိသည်ဟူ) ကာယေန ဝိကာရံ ကရောဟိ အင်္ဂုလိ ဝါ စာလေတိ၊ ဘမုကံ ဝါ ဥက္ခိပတိ၊ အသ္မိံ ဝါ နိခဏတိ။ အညံ ဝါ ဧဝရူပံ ဝိကာရံ (လျှာထုတ်ပြခြင်းစသည်) ကရောတိ အယံ ဝုစ္စတိ− “ကာယေန ဝါယမတိ၊ န စ ဖဿံ ပဋိဝိ ဇာနာတီ” တိ။ အယမ္ပိ ကာယေန ဝါယမိတ္တာ ဒုက္ကဋ် အာပဇ္ဇတိ၊ (မိန်းမအရေအတွက်အလိုက်ဟူ) (ဋ္ဌ၊ စာ-၁၂၄)
အနာပတ္တိ အေဒ
(၁) မောက္ခာဓိပ္ပါယဿ (၂) အသဉ္စိစ္စာတိ “ဣမိနာ ဥပါယေန ဣမံ ဖုသိဿာမီ”တိ အစေတေတွာ၊ ဝို အစေတေတွာ ပတ္တပ္ပဋိဂ္ဂဟဏာဒီသု မာတုဂါမဿ အဂ် ဖုဋ္ဌပိ အနာပတ္တိ။ (၃) အသတိယာတိ အညဝိဟိတော ဟောတိ၊ “မာတုဂါမံ ဖုသာမီတိ” သတိ နတ္ထိ။ ဧဝံ အသတိယာ ဟတ္ထပါဒပသာရဏာ ဒိကာလေ ဖုသန္တဿ အနာပတ္တိ။ အဇာနန္တဿ-တ္တီတိ အာနန္တဿ ဖုသတော အနာပတ္တိ (ဋ္ဌ၊ စာ- ၁၂၈) (ယောက်ျားလေးမှတ်၍ဟူ)
ဝိနီတဝတ္ထု ဖြတ်ထုံးများ
တတ္ထ ယသ္မာ မာတာ ဝါ ဟောတု မီတာ ဝါ၊ ဣတ္ထီ နာမ သဗ္ဗာပိ ဗြဟ္မစရိယဿ ပါရိပုစ္ဆိကာဝ (ပရိဗန္ဓကာဝ ပါရိဗန္ဓကာဝ) ထက်ဝန်းကျင်နှောင်ဖွဲ့) တသ္မာ အယံ မေ မာတာ အယံ မေ ဓီတာ အယံ မေ ဘဂိနီတိ ဂေဟဿိတပေမေန အာမသတောပိ ဒုက္ကဋမေဝ ဝုတ္တံ။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၁၂၈)
ဣဓ ပန ဘဂဝတော အာဏံ အနုဿရန္တေန သစေပိ နဒီသောတန ဝှယုမာနံ မာတရံ ပဿတိ နေဝ ဟတ္ထိန ပရာမသိတဗ္ဗာ။ ပဏ္ဍိတေန ပန ဘိက္ခုနာ နာဝါ ဝါ ဖလကံ ဝါ ကဒလိက္ခန္ဓာ ဝါ ဒါရုက္ခန္ဓာ ဝါ ဥပသံဟရိတဗ္ဗော၊ (အနီးသို့ပို့ဆောင်ထိုက်၏။) တသ္မိံ အသတိ ကာသာဝမ္ပိ ဥပသံဟရိတွာ ပုရတော ဌပေတဗ္ဗ။ ဧတ္ထ ဂဏှာဟီတိ ပန န ဝတ္တဗ္ဗာ။ ဂဟိတေ ပရိက္ခာရံ ကနာမီတိ ကမုန္တေန ဂန္တဗ္ဗ။ သစေ ဘာယတိ၊ ပုရတာ ပုရတော ဂန္ဓာ မာ ဘာယီတိ သမဿာသေတဗ္ဗာ။ သေစေ ဘာယမာနာ ပုတ္တဿ သဟသာ ခန္ဓ ဝါ အဘိရူဟတိ။ ဟတ္ထ ဝါ ၊ ဂဏှာတိ၊ န “ အပေဟိ မဟလ္လိကေ”တိ နိဗ္ဗုနိတဗ္ဗာ။ ထလံ ပါပေတဗ္ဗာ။ ကဒ္ဒမ လါယပိ ကူပ ပတိတာယပိ သေဝ နယော။ တတြပိ ဟိ ယောတ္တံ ဝါ ဝတ္တံ ဝါ ပက္ခိပိတွာ ဟတ္ထန ဂဟိတဘာဝံ ဥတ္တာ ဥဒ္ဓရိတဗ္ဗာ၊ န တွေဝ အာမသိတဗ္ဗာ။ မာတရန္တိ ဥက္ကဋ္ဌပရိစ္ဆေဒဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တံ၊ အညာသုပိ ပန ဣတ္တိံသု ကာရုညာဓိပ္ပါယန မာတရိ ဝုတ္တနယန ပဋိပဇ္ဇန္တဿ နေဝတ္ထိ ဒေါသောတိ ၀ဒန္တိ၊ မာတရန္တိ ဝုတ္တတ္တာ အညာသံ န ဝတီတိ ဝဒန္တာပိ အတ္ထိ။ (သာ၊ စာ-၃၁၉)
စာမျက်နှာ-426
န ကေဝလဉ္စ မာတုဂါမဿ သရီရမေဝ အနာမာသံ၊ နိဝါသနပါဝုရဏမ္ပိ အာဘရဏဘမ္ပိ တိဏဏ္ဍုပကံ ဝါ (မြက်ကရွက်ချွေ) တာလပဏ္ဏမုဒ္ဒိကံ ဝါ ဥပါဒါယ အနာမာသမေဝ။ တဉ္စ ခေါ နိဝါသန ပါရူပနံ ပိဠန္တနတ္ထာယ ဌပိတေမဝ။ သေစ ပန နိဝါသနံ ဝါ ပါရူပနံ ဝါ ပရိဝတ္တေတွာ စီဝရတ္ထာယ ပါဒ မူလေ ဌပေတိ၊ ဝတိ။ အာဘရဏဘဏ္ဍ ပန သီသပသာဓနကဒန္တသူစိအာဒိ ကပ္ပိယဘဏ္ဍ[ဦးခေါင်း၊ တန်ဆာ၊ ဆံထိုး] “ဣမံ ဘန္တေ တုမှာကံ ဂဏှထာ”တိ ဒိယျမာနံ သိပါဋိကာသူစိအာဒိဥပကရဏတ္ထာယ [အိပ်၊ အပ်] ဂဟေတဗ္ဗ။ သုဝဏ္ဏရဇတမုတ္တာဒိမယံ ပန အနာမာသမေဝ။ ဒိယျမာနမ္ပိ န ဂဟေတဗ္ဗ။ န ကေဝလဉ္စ ဧတာသံ သရီရူပဂမဝ အနာမာသံ။ ဣတ္ထိသဏ္ဌာနေန ကတံ ကဋ္ဌရူပမ္ပိ ဒန္တရူပမ္ပိ အယရူပမ္ပိ လောဟရူပမ္ပိ တိပုရူပမ္ပိ ပေါတ္ထကရူပမ္ပိ သဗ္ဗရတနရူပမ္ပိ အန္တမသော ပိဋ္ဌမယရူပမ္ပိ (မုံ့၊ မှုန့်၊ ဖြင့်ပြု အပ်သော) အနာမာသမေဝ။ ပရိဘောဂတ္ထာယ ပန− “ဣဒံ တုမှာကံ ဟောတူ”တိ လဘိတွာ ဌပတွာ သဗ္ဗရတနမယံ အဝသေသံ ဘိန္ဒိတွာ ဥပကရဏာရဟံ ဥပကရဏ ပရိဘောဂါရဟံ ပရိဘောဂ ဥပနေတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ (ဋ္ဌ၊ စာ-၁၂၉)
စီဝရတ္ထာယ ပါဒမူလေ ဌပေတိ ဝတီတိ ဣဒံ နိဒဿနမတ္တံ၊ ပစ္စတ္ထရဏဝိတာနာဒိအတ္ထမို့ ဝဋ္ဋတိယေဝ၊ ပူဇာဒိအတ္ထံ တာဝကာလိကမ္ပိ ဂဟေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဣတ္ထိသဏ္ဌာနေန ကန္တိ ဧတ္ထ ဟေဋ္ဌိမ ပရိစ္ဆေဒတာ ပါရာဇိကဝတ္ထုဘူတတိရစ္ဆာနဂတိတ္ထိနမ္ပိ အနာမာသဘာဝတော တာဒိသံ ဣတ္ထိသဏ္ဌာ နေန ကတံ တိရစ္ဆာနဂတရူပမ္ပိ အနာမာသန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗ။ “ဘိက္ခုနီဟိ ပဋိမာရူပံ အာမသိတုံ ဝဋ္ဋတီ”တိ ဝဒန္တိ အာစရိယာ။ ဣတ္ထိရူပါနိ ဒဿေတွာ ကတံ ဝတ္ထုဉ္စ ပစ္စတ္ထရဏဉ္စ ဘိတ္တိဉ္စ ဣတ္ထိရူပံ အနာမသိတာ ဂဏှိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဘိန္ဒိတွာတိ ဧတ္ထ ဟတ္ထိန အဂ္ဂဟေတွာဝ ကေနစိဒေဝ ဒဏ္ဍာဒိနာ ဘိန္ဒိတဗ္ဗ။ ဧတ္ထ စ “အနာမာသမ္ဘိ ဟတ္ထန အပရာမသိတွာ ဒဏ္ဍာဒိနာ ကေနစိ ဘိန္တိတုံ ဝဋ္ဋတီ''တိ ဣဓ ဝုတ္တတ္တာ “ပံသုကူလံ ဂဏှန္တေန မာတုဂါမသရီရေပိ သတ္ထာဒီဟိ ဝဏံ ကတွာ ဂဟေတဗ္ဗန္တိ ပုတ္တတ္တာ စ ဂဟိတမဏ္ဍုကသနိ ဒဏ္ဍာဒီဟိ နိတွာ မဏ္ဍုကံ ဝိဿဇ္ဇာပေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ (သာ၊ စာ-၃၁၉)
ဧဝရူပေဟိ အနာမာသေ ကာယသံသဂ္ဂရာ အသတိ ကာယပဋိဗဒ္ဓေန အာမသတော ဒေါသော နတ္ထိ။ (တိ၊ စာ-၂၆၁)။ မာတုအာဒိ ဥဒက မီယမာနံ ဝတ္ထာဒီဟိ ဂဟေတုံ အသက္ကောန္တိ ကေသာဒီသု ဂဟေတွာ ကာရုညေန ဥဒ္ဒိပိတုံ ဝဋ္ဋတီတိ အယမဇ္ဈော ဂဟေတဗ္ဗောဝ။ အဋ္ဌကထာယံ “နေတွေဝ အာမသိတဗ္ဗာ”တိ ဣဒံ ပန ဝစနံ အမီယမာနဝတ္ထု သန္ဓာယ ဝုတ္တန္တိ အယံ အမှာကံ ခန္တိ။ (တိ၊ စာ-၂၆၁)
ယထာ စ ဣတ္ထိရူပကံ၊ ဧဝံ သတ္တဝိဓမ္ပိ ဓညံ အနာမာသံ၊ တသ္မာ ခေတ္တမဇ္ဈေန ဂစ္ဆတာ တတ္ထ ဇာတကမ္ပိ ဓညဖလံ န အာမသန္တေန ဂတ္ထံ။ သေစေ ဃရဒွါရေ ဝါ အန္တရာမဂ္ဂေ ဝါ ဓညံ ပသာရိတံ ဟောတိ၊ ပဿေန စ မေါ အတ္ထိ။ န မဒ္ဒန္တေန ဂန္တဗ္ဗိ။ ဂမနမဂ္ဂ အသတိ မဂ္ဂီ အဓိဋ္ဌာယ ဂန္တဗ္ဗ။ အန္တရရေ ဓညဿ ဥပရိ အာသနံ ပညပေတွာ ဒေန္တိ။ နိသီဒိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ကေစိ အာသနသာလာယံ ဓညံ အာကိရန္တိ၊ သစေ သက္ကာ ဟောတိ ဟရာပေတုံ ာရာပေတဗ္ဗ။ နော စေ၊ ဧကမန္တံ ဓညံ အမဒ္ဒန္တေန ပီဌကံ ပညပေတွာ နိသီဒိတဗ္ဗ။ သစေ ဩကာသော န ဟောတိ (လွတ်သောနေရာမရှိ) မနုဿာ ဓည မဇ္ဈေယေဝ အာသနံ ပညပေတွာ ဒေန္တိ၊ နိသီဒိတဗ္ဗ။ တတ္ထ ဇာတကာနိ မုဂ္ဂာသာဒီနိ အပရဏ္ဏာနိပိ
စာမျက်နှာ-427
တာလပနသာဒီနိ ဝါ ဖလာနိ ကီဠန္တေန န အာမသိတဗ္ဗာနိ၊ မနုဿေဟိ ရာသိကတေသုပိ သေဝ နယော အရညေ ပန ရုက္ခတော ပတိတာနိ ဖလာနိ “အနုပသမ္ဗန္နာနံ ဒဿာမီ”တိ ဂဏှိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၁၂၉)
ကီဠန္တေနာတိ ဣဒံ ဂိဟိသန္တကံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ၊ ဘိက္ခူသန္တကံ ပန ယေန ကေနစိ အဓိပ္ပါယေန အနာမသိတဗ္ဗမေဝ၊ ဒုရူပစိဏ္ဏဘာဝတော။ (အသီး၉) ယထာ ဝုတ္တဖလာနံယေဝ စေတ္ထ ကီဠာဓိပ္ပါယန အာမသနံ န ဝတီတိ ဝုတ္တတ္တာ ပါသာဏသက္ခာဒီနိ ကီဠာဓိပ္ပါယေနာပိ အာမသိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ (သာ၊ စာ-၃၁၉) ပညပေတွာ ဒေန္တီတိ ဣဒံ သာမီစိဝသေန ဝုတ္တံ၊ တေဟိ ပန အာသနံ အပညပေတွာဝ နိသီဒထာတိ ဝုတ္တေ သမဝ ပညပေတွာ နိသီဒိတုမ္မိ ဝဋတိ၊ ကီဠန္တေနာတိ ဝုတ္တတ္တာ သတိ ပစ္စယေ အာမသန္တဿ အနာပတ္တိ။ (တိ၊ စာ-၂၆၁)
မုတ္တာ မဏိ ဝေဠုရိယော သင်္ခါ သိလာ (သိလာတိ ကာဠသိလာပဏ္ဍုသိလာသေတသိလာဒိ ဘေဒါ သဗ္ဗာပိ သိလာ) ပဝါဠိ ရဇတံ ဇာတရူပံ လောဟိတကော (လောဟိတကော လောဟိတဂေါ၊ မသာရဂန္တိ ဣမေသု ဒသသု ရတနသု မုတ္တာ အခေါတာ အနိဝိဒ္ဓါ ယထာဇာတာဝ အာမသိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ သေသာ အနာမာသာတိ ဝဒန္တိ။ မဟာပစ္စရိယံ ပန မုတ္တာ ဓောတာပိ အဓောတာပိ အနာမာသာ၊ ဘဏ္ဍလတ္ထာယစ (သပိတ်စသော) သမ္ပဋိစ္ဆိတုံ န ဝဋ္ဋတိ၊ ကုဋ္ဌရောဂဿ ဘေသဇ္ဇတ္ထာယ ပန ဝတီတိ ဝုတ္တံ။ အန္တမသော ဇာတိဖလိကံ ဥပါဒါယ သဗ္ဗောပိ နီလပီတာဒိဝဏ္ဏဘေဒေါ မဏိ ဓောတဝိဒ္ဓဝဋ်တော အနာမာသော၊ ယထာဇာတော ပန အာကာရမုတ္တော (ဖြစ်ရာတွင်းမှ လွတ်ပြီးအတိုင်း ပတ္တမြား) ပတ္တာဒိ ဘလတ္တံ သစ္ဆိတုံ ဝဋ္ဋတီတိ ဝုတ္တော။ သောပိ မဟာပစ္စရိယံ ပဋိက္ခိတ္တော။ ပစိတွာ ကတော ကာစမဏိယေဝကာ ဝတီတိ ဝုတ္တော။ ဝေဠုရိယေပိ မဏိသဒိသောဝ ဝိနိစ္ဆယော။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၁၃၀)
တိ
မုတ္တာတိ သာမုဒ္ဒိကာ မုတ္တာတိ ဝုတ္တံ၊ သင်္ခါတိ သာမုဒ္ဒိကသင်္ခါ။ လောဟိတကောတိ ရတ္တမဏိ။ 'ဘဏ္ဍလတ္ထာယ သမ္ပဋိစ္ဆိတုံ ဝဋ္ဋတီ”တိ ဣမိနာ စ အာမသိတုမို့ ဝတီတိ ဒေဿတိ။ (သာ၊ စာ- ၃၂၀) ဘေသဇ္ဇတ္ထာယ ပိသိတွာ ယောဇိတာနံ မုတ္တာနံ ရတနဘာဝဝိရဟတော ဂဟဏက္ခဏပိ ရတနာ ကာရေန အပေက္ခိတာဘာဝါ “ဘေသဇ္ဇတ္ထာယ ပန ဝဋတီ”တိ ဝုတ္တံ။ ယာဝ ပန တာ မုတ္တာ (ရတနရူပန တိဋ္ဌန္တိ။ တာဝ အာမသိတုံ န ဝဋတိဝ။ ဧဝံ အညစ္ကို) ရတနပါသာဏံ ပိသိတွာ ဘေသဇ္ဇေ ယောဇနတ္ထာယ ဂဟေတုံ ဝဋ္ဋတိဧဝ။ ဇာတရူပရဇတံ ပန ပိသိတွာ ယောဇနဘေသဇ္ဇတ္ထာယပိ သမ္ပဋိစ္ဆိတုံ န ဝတိ။ ဂဟဋ္ဌ ယောဇေတွာ ဒိန္နမ္ပိ ယဒိ ဘေသဇ္ဇ သုဝဏ္ဏာဒိရူပေန တိဋ္ဌတိ၊ ဝိယောဇေတုဉ္စ သက္ကာ၊ တာဒိသံ ဘေသဇ္ဇမ္ပိ န ဝဋ္ဋတိ၊ တံ အဗ္ဗောဟာရိကတ္တံ ဂတံ စေ၊ ဝဋ္ဋတိ။ “ဇာတိဖလိကံ ဥပါဒါယာ”တိ။ ဝုတ္တတ္တာ သူရိယကန္တစန္ဒကန္တာဒိကံ ဇာတိပါသာဏံ မဏိမှိ ဧဝ သင်္ဂဟိတန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗိ။ (တိ၊ စာ-၂၆၁/၂၆၂)
သင်္ခါ ဓမနသင်္ခါ စ ဓါတဝိဒ္ဓေါ စ ရတနမိသော အနာမာသော။ ပါနီယသင်္ခါ ဓောတောပိ အာတောပိ အာမသောဝ။ သေသဉ္စ အဉ္စနာဒိဘေသဇ္ဇတ္ထာယပိ ဘဏ္ဍလတ္ထာယပိ သမ္ပဋိစ္ဆိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ သိလာ ဓာတဝိဒ္ဓါ ရတနသံယုတ္တာ ပုဂ္ဂဝဏ္ဏာဝ အနာမာသာ။ [မုဂ္ဂဝဏ္ဏကိုသာ ရတနာနှင့်ရောသောကြောင့်ဟူ သေသာ သတ္ထကနိသာနာဒိအတ္ထာယ ဂဏှိတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ ဧတ္ထ စ ရတနသံယုတ္တာတိ သုဝဏ္ဏေန သဒ္ဓိ ယောဇေတွာ ပစိတွာ ကတာတိ ဝဒန္တိ။ ပဝါဠိ ဓာတဝိဒ္ဓံ အနာမာသံ။ သေသံ အာမာသံ ဘဏ္ဍလဉ္စ သမ္ပဋိစ္ဆိတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ မဟာပစ္စရိယံ ပန ဓာတမ္ပိ အဓောတမ္ပိ သဗ္ဗ အနာမာသံ န စ သမ္ပဋိစ္ဆိတုံ ဝတီတိ ဝုတ္တံ။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၁၃၀)
စာမျက်နှာ-428
ပါနီယသင်္ခါတိ ဣမိနာ စ သင်္ခန ကတပါနီယဘာဇနပိဓာနာဒိသမဏပရိက္ခာရောပိ အာမသိ တုံ ဝဋ္ဋတီတိ သိဒ္ဓံ။ (သာ၊ စာ-၃၂၀)
ရဇတံ [ကဟပဏာဒိဏံ ဝုတ္တာဝသေသံ ရတနသမ္မတံ] ဇာတရူပဉ္စ ကတဘက္ရွိ အကတဘက္ရွိ သဗ္ဗေန သဗ္ဗ ဗီဇတော (ဓာတုပါသာဏတော) ပဋ္ဌာယ အနာမာသဉ္စ အသမ္ပဋိစ္ဆိယဉ္စ။ ဥတ္တရရာဇပုတ္တော ကိရ သုဝဏ္ဏစေတိယံ ကာရေတွာ မဟာပဒုမတ္ထရဿ ပေသိ။ ထေရော “န ကပ္ပတီ”တိ ပဋိက္ခိပိ။ [“ဓာတုဋ္ဌပနတ္ထာယ ဂဏှထာ”တိ အဝတွာ “တုမှာကံ ဂဏှထာ”တိ ပေသိတတ္တာ ပဋိက္ခိပိ။ (သာ၊ စာ- ၃၂၁) စေတိယဃရေ သုဝဏ္ဏပဒုမသုဝဏ္ဏပုဏ္ဏကာဒီနိ (ပဒုမာ၊ ရေပွက်) ဟောန္တိ၊ တာနိပိ အနာမာသာနိ၊ စေတိယဃရဂေါပကာ ပန ရူပိယဆကဋ္ဌာနေ ဌိတာ၊ တသ္မာ တေသံ ကေဠာပယိတုံ (ပြောင်း၊ ရွှေ့) ဝတီတိ ဝုတ္တံ။ ကုရုန္ဒိယံ ပန တံ ပဋိက္ခိတ္တံ။ သုဝဏ္ဏစေတိယေ ကစဝရမေဝ ဟရိတုံ ဝဋ္ဋတီတိ ဧတ္တကမေဝ အနုညာတံ။ အာရဋလောဟမ္ပိ (ဟာရကူဋလောဟမြို့) ဇာတရူပဂတိကမေဝ အနာမာသန္တိ သဗ္ဗအဋ္ဌကထာသု ဝုတံ။
ကေဠာပယိတုန္တိ ဣတော စိတော စ သာရန္တေဟိ အာမသိတုံ ဝဋ္ဋတီတိ မဟာအဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တံ။ ကစဝရေမဝ ဟရိတုံ ဝဋ္ဋတီတိ စေတိယင်္ဂါပကာ ဝါ ဘိက္ခူ၊ ဟောန္တု၊ အညေ ဝါ၊ ဟတ္ထနပိ ပုဉ္ဇိတွာ ကစဝရံ အပေနေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ မလမ္ပိ ပမဇ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတိယဝ။ အာရဋလောဟန္တိ ကိတ္တိမလောဟံ။ တီဏိ ဟိ ကိတ္တိမလောဟာနိ ကံသလောဟံ လောဟံ အာရက္ရန္တိ။ တတ္ထ တိပုတမွ် မိဿတွာ ကတံ ကံသလောဟံ။ သီသတမ္ဗေ မိတွာ ကတံ လောဟံ။ ပကတိရသတမ္ဗေ မိဿတွာ ကတံ အာရက္ခဋ၊ တေနေဝ တံကရဏေန နိဗ္ဗတ္တတ္တာ ကိတ္တိမလောဟန္တိ ဝုစ္စတိ။ ဇာတရူပဂတိကမေဝါတိ ဝုတ္တတ္တာ အာရကူဋံ သုဝဏ္ဏသဒိသမေဝ အာမသိတုံ န ဝဋ္ဋတိ၊ အညံ ပန ဝတီတိ တီသုပိ ဂဏ္ဌိပဒေသု ဝုတ္တံ။ ကေစိ ပန အာရကူဋံ အနာမသိတဗ္ဗတော ဇာတရူပဂတိကမဝါတိ ဝုတ္တံ၊ တသ္မာ ဥဘယမ္ပိ ဇာတရူပံ ဝိယ အာမသိတုံ န ဝူတီတိ ဝဒန္တိ။ ပဌမံ ဝုတ္တောဝ စ အတ္ထော ဂဏ္ဌိပဒကာရေဟိ အဓိပ္ပေတော။ (သာ၊ စာ-၃၂၁)
မလမ္ပိ ပမဇ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတိ ဒဝါတိ ၀ဒန္တိ၊ တံ အဋ္ဌကထာယ န သမေတိ၊ ကေဠာယ န သဒိသတ္တာ။ ရသတမ္မေဟိ ရက္ခိတံ တမ္မံ ဟာရကူဋလောဟံ နာမ၊ တံ ပန ဇာတရူပဂတိကန္တိ ဝုတ္တတ္တာ ဥဂ္ဂတော နိဿဂ္ဂိယမ္ပိ ဟောတီတိ ကေစိ ဝဒန္တိ။ ရူပိယေသု ပန အဂဏိတတ္တာ နိဿဂ္ဂိယံ န ဟောတိ၊ ဟောတိ၊ အာမသနေ သမ္ပဋိစ္ဆန စ ဒုက္ကဋမဝါတိ ဝေဒိတဗ္ဗ။ (တိ၊ စာ-၂၆၂)
သေနာသနပရိဘောဂေါ ပန သဗ္ဗကပ္ပိယော၊ တသ္မာ ဇာတရူပရဇတမယာ သဗ္ဗေပိ သေနာသန ပရိက္ခရာ အာမာသာ။ ဘိက္ခူနံ ဓမ္မဝိနယဝဏ္ဏနဋ္ဌာနေ ရတနမဏ္ဍပ ကရောန္တိ ဖလိကတ္ထမ္ဘ ရတနဒါမ ပဋိမဏ္ဍိတေ။ တတ္ထ သဗ္ဗူပကရဏာနိ ဘိက္ခူနံ ပဋိဇဂ္ဂိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၁၃၀၊ ၁၃၁)
44
ပဋိဇဂ္ဂိတုံ ဝဋ္ဋတီတိ သေနာသနပဋိဗဒ္ဓတ္တာ ဝုတ္တံ (သာ၊ စာ-၃၂၁) သဗ္ဗကပ္ပိယောတိ ယထာဝုတ္တံ သုဝဏ္ဏာဒိမယာနံ သေနာသနပရိက္ခာရာနံ အာမသနဂေါပနာဒိဝသေန ပရိဘောဂေါ သဗ္ဗထာ ကပ္ပိယောတိ အဓိပ္ပါယော။ တေနာဟ “တသ္မာ”တိ အာဒိ။ “ဘိက္ခူနံ ဓမ္မဝိနယဝဏ္ဏနဋ္ဌာနေ”တိ ဝုတ္တတ္တာ သံဃိကမေဝ သုဝဏ္ဏာဒိမယံ သေနာသနံ သေနာသနပရိက္ခာရာ စ ဝန္တိ။ န ပုဂ္ဂလိကာနီတိ ဂဟေတဗ္ဗ။ (တိ၊ စာ- ၂၆၃) ဟာရဋ လောဟန္တိ သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏော ကိတ္တိမလောဟဝိသေသော။ လ ဝေဒိတဗ္ဗ။ (တိ၊ စာ- ၂၆၂)
—
စာမျက်နှာ-429
လောဟိတက်မသာရဂလ္လာ ဓာတဝိဒ္ဓါ အနာမာသာ၊ ဣတရေ အာမာသာ။ ဘဏ္ဍမူလတ္ထာယ ဝန္တီတိ ဝုတ္တာ။ မဟာပစ္စရိယံ ပန ဓောတာပိ အဓောတာပိ သဗ္ဗသော အနာမာသာ။ န စ ဝန္တိတိ ဝုတ္တံ။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၁၃၁)
သမ္ပဋိစ္ဆိတုံ
သဗ္ဗ အာဝုဓဘဏ္ဍ အနာမာသံ၊ ဘဏ္ဍာ္မူလတ္ထာယ ဒိယျမာနမ္ပိ န သမ္ပဋိစ္ဆိတဗ္ဗ။ သတ္ထဝဏိဇ္ဇာ နာမ န ဝူတိ (တသ္မာ)။ သုဒ္ဓဓနုဒဏ္ဍာပိ ဓနုဖိယာပိ ပတောဒေါပိ (နှင်တံ၊ တံပြာ) အင်္ကုသောပိ အန္တမ သော ဝါသိဖရသုအာဒီနိပိ အာဝုဓသင်္ခေပန ကတာနိ အနာမာသာနိ။ သေစေ ကေနစိ ဝိဟာရေ သတ္တိ ဝါ တောမရော ဝါ ဌပိတော ဟောတိ၊ ဝိဟာရံ ဇန္တေန “ဟရန္တု”တိ သာမိကာနံ ပေသေတဗ္ဗ၊ သစေ န ဟရန္တိ၊ တံ အစာလေန္တေန ဝိဟာရော ပဋိဇဂ္ဂိတဗ္ဗာ။ ယုဒ္ဓဘူမိယံ ပတိတံ အသိ ဝါ သတ္တိ ဝါ တောမရံ ဝါ ဒိသွာ ပါသာဏေန ဝါ ကေနစိ ဝါ အသိ ဘိန္ဒိတွာ [ဟတ္ထန အဂ္ဂဟေတွာ အညေန ယေန ကေနစိ ဘိန္ဒိတွာ။] (သာ၊ စာ-၃၂၁)
သတ္ထကတ္ထာယ ဂေဟတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ ဣတရာနိပိ ဝိယောဇေတွာ (အရိုးနှင့်အသွားခွဲခြား၍) ကိဉ္စိ သတ္ထကတ္ထာယ ဂဟေတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ ကိဉ္စိ ကတ္တရဒဏ္ဍာဒိ အတ္ထာယ။ “ဣဒံ ဂဏှထာ”ထိ ဒိယျမာနံ ပန “ဝိနာသေတွာ ကပ္ပိယဘတ္တံ ကရိဿာမီ”တိ သဗ္ဗမ္ပိ သမ္ပဋိစ္ဆိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၁၃၁)
မစ္ဆဇာလပက္ခိဇာလာဒီနိပိ ဖလကဇာလိကာဒီနိ (ဇာသဏ္ဌာန်ပြု ပျဉ်ချပ်) သရပရိတ္တာဏာနိပိ (မြားကား)၊ [တစ်ဖက်မှပစ်ခတ်သောမြားကို ကာကွယ်ဖို ့ရန် ဇာပေါက်သဏ္ဌာန် ဖောက်ထားအပ်သော ပျဉ်ချပ်ကို ဖလကဇာလိကာဒီနိ သရပရိတ္တာနိ - ဟူ] သဗ္ဗာနိ အနာမသာနိ။ ပရိဘောဂတ္ထာယ လဗမာနေသု ပန ဇာလံ တာဝ “အာသနဿ ဝါ (စေတိယဿ သမန္တာ ကတပရိဘဏ္ဍဿ-တိ၊ စာ-၂၆၃) စေတီယဿ ဝါ ဥပရိ ဗန္ဓဿာမိ၊ ဆတ္တံ ဝါ ဝေဌေဿာမီ”တိ ဂဟေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ သရပရိတ္တာဏံ သဗ္ဗမ္ပိ ဘဏ္ဍလတ္ထာယ သမ္ပဋိစ္ဆိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ပရူပရာဓနိဝါရဏံ ဟိ ဧတံ၊ န ဥပရောဓကရန္တိ။ (ထိုကြောင့် အာမသလည်း ဟူ၏) ဖလင်္က “ဒန္တကဋ္ဌဘာဇနံ ကရိဿာမီ”တိ ဂဟေတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ (ဋ္ဌ၊ စာ-၁၃၁)
စမ္မဝိနဒ္ဓါနိ ဝီဏာဘေရိအာဒီနိ အနာမာသာနိ။ ကုရုန္ဒိယံ ပန ဘေရိသင်္ဃာဋောပိ (သင်္ဃဋိတစမ္မ ဘေရီ) ဝီဏာသင်္ဃာဋောပိ (သင်္ဃဋိတစမ္မဝိဏာ) တုစ္ဆပေါက္ခရမ္ပိ (အဝိနဒ္ဓစမ္မံ ဘေရိပေါက္ခရံ ဝီဏာ ပေါက္ခရာ- စည်ခွက် စောင်းခွက်) မုခဋိယံ အာရောပိတစဥ္အမွ် ဝီဏာဒဏ္ဍကောပိ သဗ္ဗ အာနာမသန္တိ ဝုတ္တံ၊ သြနဟိတုံ ဝါ (ဖွဲ့ကျက်) သြနဟာတုံ ဝါ ဝါဒတုံ ဝါ (တီး) ဝါဒါပေတုံ ဝါ န လဗ္ဘတိယေဝ။ စေတိယင်္ဂဏေ ပူဇံ ကတွာ မနုဿေဟိ ဋ်တံ ဒိသွာပိ အစာလေတွာဝ အန္တရန္တရ သမ္မဇ္ဇိတဗ္ဗ။ ကစဝရနကာလေ ပန ကစဝရနိယာမေနေဝ ဟရိတွာ ဧကမန္တံ နိက္ခိပိတုံ ဝဋ္ဋတီတိ မဟာပစ္စရိယံ ဝုတ္တံ။ ဘဏ္ဍမူလတ္ထာယ သမ္ပဋိစ္ဆိတုမ္မိ ဝဋ္ဋတိ။ ပရိဘောဂတ္ထာယ လဗ္ဘမာနေသု ပန ဝီဏာဒေါဏိကဉ္စ ဘေရိပေါက္ခရာ ဒန္တကဋ္ဌကာဇနံ ကရိဿာမ၊ စမ္မံ သတ္ထကကောသကန္တိ ဧဝံ တဿ တဿ ပရိက္ခာရဿ ဥပကရဏတ္ထာယ ဂဟေတွာ တထာ တထာ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၁၃၁၊ ၁၃၂)
နတ်မ ထုလ္လစ္စဉ်း။ သူသေကောင်မ ပါရာဇိကလောက်ရာ၌ ထုလ္လစဉ်း။ မလောက်ရာ၌ ဒုက္ကဋ်၊ တိရစ္ဆာန် ဒုက္ကဋ်၊ ဒါယိကာမကူးသောတံတားကို တပ်မက်သောစိတ်ဖြင့် လှုပ်အံ့ဟု လုံ့လပြုရာပယောဂ၌ တံတားလှုပ်သည်ဖြစ်စေ၊ မလှုပ်သည်ဖြစ်စေ ဒုက္ကဋ်၊ သစ်ပင်၌လည်းနည်းတူ။ ကြီးကြီးငယ်ငယ်၊ လှုပ်နိုင်၊ မလှုပ်နိုင် ပယောဂ၌ပင် ဒုက္ကဋ်၊ လှေနည်းတူ မိန်၊မကိုင်သောကြိုးကို တပ်မက်သောစိတ်ဖြင့် လှုပ်အံ့၊ လှုပ်နိုင်မူ ထုလ္လစ္စဉ်း ကြိုးကြီး၍ မလှုပ်နိုင်မူ ဒုက္ကဋ်။ တုတ်လည်းနည်းတူ။ သပိတ်ဖြင့် တွန်းရာ၌လည်း ထုလ္လစ္စဉ်။ မိန်းမကိုကိုင်အံ့ဟု လုံ့လပြု၍မထိသော် ဒုက္ကဋ်၊
စာမျက်နှာ-430
ဝန္ဒနဝတ္ထုသို့
ဣတ္ထ ပါဒေ သမ္ပာဟိတွာ ဝန္ဒိကာမာ ဝါရေတဗ္ဗာ၊ ပါဒါ ဝါ ပဋိစ္ဆာဒေတဗ္ဗာ၊ နိစ္စ လေန ဝါ ဘဝိတဗ္ဗ။ နိစ္စလဿ ဟိ စိတ္တေန သာဒိယတောပိ အနာပတ္တိ။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၁၃၂)
ဒုဋ္ဌလ္လဝါစာ
မိမိ၏ဆိုလိုရင်း ရည်မှန်းချက်ကို ဒါယိကာမ နားမလည်မူ ဒုက္ကဋ်၊
သဉ္စရိတ္တ
ဘိက္ခူနံ ပန အဗ္ဗုတံ ကာတုံ န ဝဋ္ဋတိ၊ ယော ကရောတိ၊ ပရာဇိတေန ဒါတဗ္ဗန္တိ မဟာပစ္စရိယံ ဝုတ္တံ။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၁၄၀) ဣမိနာ ဒုက္ကဋ် ဟောတီတိ ဒီပေတိ၊ “ပရာဇိတေန ဒါတဗ္ဗန္တိ ဝုတ္တတ္တာ အဒေန္တော ဓုရနိက္ခေပန ကာရေတဗ္ဗာ။ (သာ၊ စာ-၃၂၆) (တိ၊ စာ-၂၆)
ပဋိဂ္ဂဏှာတိ၊ ဝီမံသတိ၊ ပစ္စာဟရတိ၊ တိဝင်္ဂသမ္ပတ္တိယာ သံဃာဒိသေသော၊ ဒုဝင်္ဂသမ္ပတ္တိယာ ထုလ္လစ္စယံ၊ ဧကင်္ဂသမ္ပတ္တိယာ ဒုက္ကဋ်၊ ဧကေန အင်္ဂါဘာဝတော အနာပတ္တိ။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၁၄၄)
အနာပတ္တိဝါရ
ဘိက္ခုသံဃဿ ဥပေါသထာဂါရံ ဝါ ကိဉ္စိ ဝါ ဝိပ္ပကတံ ဟောတိ၊ တတ္ထ ကာရုကာနံ ဘတ္တဝတ နတ္ထာယ ဥပါသကော ဝါ ဥပါသိကာယ သန္တိကံ ဘိက္ခုံ၊ ပဟိဏေယျ၊ ဥပါသိကာ ဝါ ဥပါသကဿ၊ ဧဝရူပေန သံဃဿ ကရဏီယေန ဂစ္ဆန္တဿ အနာပတ္တိ။ စေတိယကမ္မေ ကရိယမာနေပိ ဒသေဝနယော၊ ဂိလာနဿ (သီတင်းသုံးဘော်ငါးဦး) ဘေသဇ္ဇတ္ထာယပိ ဥပါသကေန ဝါ ဥပါသိကာယ သန္တိကံ ဥပါသိကာယ ဝါ ဥပါသကဿ သန္တိကံ ပဟိတဿ ဂစ္ဆတော အနာပတ္တိ။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၁၄၆)
ကာရှကာနန္တိ ဝမ္ပဏီအာဒီနံ၊ တစ္ဆေကအယောကာရတန္တဝါယရဇကာပိတကာ ပဉ္စ ကာရဝေါ “ကာရုကာ”တိ ဝုစ္စန္တိ။ ဧဝရူပေန -လ-အနာပတ္တီတိ တာဒိသံ ဂိဟိဝေယျာဝစ္စမ္ပိ န ဟောတီတိ ကတွာ ဝုတ္တံ။ (သာ၊ စာ-၃၂၉) (တိ၊ စာ-၂၇၁) ဘိက္ခုံ၊ အဇာနာပေတွာ အတ္တနော အဓိပ္ပါယံ ပဏ္ဏ လိခိတွာ ဒိန္နံ ဟရန္တဿပိ အာပတ္တိ ဟောတိ။ (သာ၊ စာ-၃၃၀)
ဝိနီတ
(၆) လင်နှင့်ငြင်းခုံ၍ အမိအိမ်သို့ဆင်းသွားသော အောင်သွယ်စကားမပြောကြားထိုက်သောမိန်းမ၌ (မပြတ်စဲသေး) အာပတ်မသင့် (ပါ၊ စာ-၂၁၈)
စာမျက်နှာ-431
ကုဋိကာရသိက္ခာပုဒ်
ဟတ္ထကမ္မ
တတ္ထ မူလစ္ဆေဇ္ဇာယ ပုရိသံ ယာစိတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ [ဧဝံ ယာစတော အညာတကဝိညတ္တိဒုက္ကဋံ၊ ဒါသပဋိဂ္ဂဟဏဒုက္ကဋဉ္စ ဟောတိ။] သဟာယတ္ထာယ ကမ္မကရဏတ္ထာယ “ပုရိသံ ဒေထာ”တိ ယာစိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ပုရိသတ္ထကရန္တိ ပုရိသေန ကာတဗ္ဗံ ဟတ္ထကမ္မံ ဝုစ္စတိ၊ တံ ယာစိတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ ဟတ္ထကမ္မံ နာမ ကိဉ္စိ ဝတ္ထု န ဟောတိ။ တသ္မာ ဌပေတွာ မိဂလုဒ္ဒကမစ္ဆဗန္ဓကာဒီနံ သကကမ္မံ (ပါဏဝဓကမ္မံ) အဝသေသံ သဗ္ဗံ ကပ္ပိယံ။ “ကိံ ဘန္တေ အာဂတတ္ထ ကေန ကမ္မန္တိ ပုစ္ဆိတေ ဝါ အပုစ္ဆိတေ ဝါ ယာစိတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ ဝိညတ္တိပစ္စယာ ဒေါသော နတ္ထိ။ [သူပေါဒန] တသ္မာ မိဂလုဒ္ဒကာဒယော သကကမ္မံ န ယာစိတဗ္ဗာ။ “ဟတ္ထကမ္မံ ဒေထာ”တိ အနိယမေတွာပိ န ယာစိတဗ္ဗာ။ ဧဝံ ယာစိတာ ဟိ တေ “သာဓု ဘန္တေ”တိ ဘိက္ခုံ၊ ဥယျောဇေတွာ (ပြန်လွှတ်) မိဂေပိ မာရေတွာ အာဟရေယျုံ။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၁၄၈)
(အနိယမေတွာပိ န ယာစိတဗ္ဗာတိ မနုဿာနံ အညထာ ဂါဟဿပိ (အဓိပ္ပာယ်တစ်မျိုးယူ) သမ္ဘဝတော ဝုတ္တံ၊ သုဒ္ဓစိတ္တေန ပန ဟတ္ထကမ္မံ ယာစန္တဿ အာပတ္တိ နာမ နတ္ထိ) (သာ၊ စာ-၃၃၀)
ဝါ
နိယမေတွာ ပန - “ဝိဟာရေ ကိဉ္စိ ကာတဗ္ဗံ အတ္ထိ၊ တတ္ထ ဟတ္ထကမ္မံ ဒေထာ”တိ ယာစိတဗ္ဗာ။ ဖာလနင်္ဂလာဒီနိ ဥပကရဏာနိ ဂဟေတွာ ကသိတုံ ဝါ ပိသိတုံ ဝါ လာယိတုံ ဝါ ဂစ္ဆန္တံ သကိစ္စပသုတမ္ပိ ကဿကံ ဝါ အညံ ဝါ ကိဉ္စိ ဟတ္ထကမ္မံ ယာစိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ယော ပန ဝိဃာသာဒေါ ဝါ အညော ကောစိ နိက္ကမ္မာ (အလုပ်မရှိသူ) နိရတ္ထကကထံ ကထေန္တော နိဒ္ဒါယန္တော ဝါ ဝိဟရတိ၊ ဧဝရူပံ အယာစိတွာပိ “ဧဟိ ရေ ဣဒံ ဝါ ဣဒံ ဝါ ကရောဟီ”တိ ယဒိစ္စကံ ကာရာပေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၁၄၈) သကကမ္မန္တိ ပါဏဝဓကမ္မံ၊ ဣဒဉ္စ ပါဏာတိပါတဒေါသပရိဟာရာယ ဒုက္ကဋံ ဝုတ္တံ။ န ဝိညတ္တိ ပရိဟာရာယ၊ ။ ယဒိစ္စကံ ကာရာပေတုံ ဝဋတီတိ “ဟတ္ထကမ္မံ ယာစာမိ ဒေထာ”တိ အာဒိနာ အယာစေတွာပိ ဝဋ္ဋတိ၊ သကိစ္စပသုတမ္ပိ ဧဝံ ကာရာပေန္တဿ ဝိညတ္တိ နတ္ထိ ယေဝ၊ သာမီစိဒဿနတ္ထံ ပန ဝိဘဇိတွာ ဝုတ္တံ။ (တိ၊ စာ-၂၇၂)
ဟတ္ထကမ္မဿ ပန သဗ္ဗကပ္ပိယဘာဝဒီပနတ္ထံ ဣမံ နယံ ကထေန္တိ- သစေ ဟိ ဘိက္ခူ၊ ပါသာဒံ ကာရေတုကာမော ဟောတိ။ တတ္ထတ္ထာယ ပါသာဏကောဋကာနံ (ကျောက်ဆစ်) ဃရံ ဂန္တွာ “ဝတ္တတ္ထံ၊ ဟတ္ထကမ္မံ လဘာမ၊ ဥပါသကာ”တိ။ ကိံ ကာတဗ္ဗံ ဘန္တေတိ၊ ပါသာဏတ္ထမ္ဘာ ဥဒ္ဓရိတွာ ဒါတဗ္ဗာတိ။ (ကျောက်တိုင်ထွက်ရာအရပ်မှ ထုတ်ဆောင်၍ ။) သစေ တေ ဥဒ္ဓရိတွာ ဝါ ဒေန္တိ၊ ဥဒ္ဓရိတွာ နိက္ခိတ္တေ အတ္တနော ထမ္ဘေ ဝါ ဒေန္တိ၊ ဝဋ္ဋတိ။ အထာပိ ဝဒန္တိ၊ “အမှာကံ ဘန္တေ ဟတ္ထကမ္မံ ကာတုံ ခဏော နတ္ထိ၊ အညေ ဥဒ္ဓရာပေထ၊ တဿ မူလံ ဒဿာမာ”တိ။ ဥဒ္ဓရာပေတွာ “ပါသာဏတ္ထမ္ဘေ ဥဒ္ဓဋမနုဿာနံ မူလံ ဒေထာ”တိ
စာမျက်နှာ-432
ဝတ္တဗ္ဗံ၊ ဝဋ္ဋတိ။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၁၄၈၊၁၄၉) [ယသ္မာ မူလံ ဒဿာမာတိ တေဟိ ပဌမံ ဝုတ္တတ္တာ ဝိညတ္တိ န ဟောတိ၊ ယသ္မာ စ မူလန္တိ ဘဏိတံ (ဟူသော ပြောဆိုသောစကားသည်) သာမညဝစနတော အကပ္ပိယဝစနံ န ဟောတိ၊ တသ္မာ မူလံ ဒေထာတိ ဝတ္တဗ္ဗံ၊ ဝဋ္ဋတိ။ (သာ၊ စာ-၃၃၁)
မူလံ ဒဿာမာတိ ပဌမံ ဝုတ္တတ္တာ ဝိညတ္တိ ဝါ မူလန္တိ ဝစနဿ ကပ္ပိယာကပ္ပိယဝတ္ထုသာမညဝစနတ္တပိ နိဋ္ဌိတဘတိကိစ္စာနံ ဒါပနေန အကပ္ပိယဝတ္ထုသာဒိယနံ ဝါ န ဟောတီတိ ကတွာ ဝုတ္တံ။ (တိ၊ စာ-၂၇၂) ဟတ္ထကမ္မံ ယာစိတော ဥပကရဏံ မူလံ ဝါ ဒဿတီတိ ယာစတိ န ဝဋတီတိ၊ ဝဋ္ဋတိ သေနာသနေ ဩဘာသပရိကထာဒီနံ လဒ္ဓတ္တာတိ ဧကေ။ (ဇီ၊ စာ-၁၉၁)
ဧတေနေဝုပါယေန ပါသာဒဒါရူနံ အတ္ထာယ ဝဍ္ဎကီနံ သန္တိကံ ဣဋ္ဌကတ္ထာယ ဣဋ္ဌကဝဍ္ဎကီနံ ဆဒနတ္ထာယ ဂေဟစ္ဆာဒကာနံ စိတ္တကမ္မတ္ထာယ စိတ္တကာရာနန္တိ ယေန ယေန အတ္ထော ဟောတိ၊ တဿ တဿ အတ္ထာယ တေသံ တေသံ သိပ္ပကာရကာနံ သန္တိကံ ဂန္တွာ ဟတ္ထကမ္မံ ယာစိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဟတ္ထကမ္မ ယာစနဝသေန စ မူလစ္ဆေဇ္ဇာယ ဝါ ဘတ္တဝေတနာနုပ္ပဒါနေန ဝါ လဒ္ဓမ္ပိ သဗ္ဗံ ဂဟေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ အရညတော အာဟရာပေန္တေန စ သဗ္ဗံ အနဇ္ဈာဝုတ္ထကံ [အာသာမိကံ၊ အပရိဂ္ဂဟိတံ] အာဟရာပေတဗ္ဗံ။
န ကေဝလဉ္စ ပါသာဒံ ကာရေတုကာမေန၊ မဉ္စပီဌပတ္တပရိဿာဝနဓမကရဏစီဝရာဒီနိ [စီဝရံ ကာရာပေတုကာမဿ အညာတကအပ္ပဝါရိတတန္တဝါယေဟိ ဟတ္ထကမ္မယာစနဝသေန ဝါယာပနေ ဝိညတ္တိပစ္စယာ ဒုက္ကဋာဘာဝေပိ စီဝရဝါယာပနသိက္ခာပဒေန ယထာရဟံ ပါစိတ္တိယဒုက္ကဋာနိ ဟောန္တီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ (တိ၊ စာ-၂၇၂)] ကာရာပေတုကာမေနာပိ ဒါရုလောဟသုတ္တာဒီနိ လဘိတွာ တေ တေ သိပ္ပကာရကေ ဥပသင်္ကမိတွာ ဝုတ္တနယေနေဝ ဟတ္ထကမ္မံ ယာစိတဗ္ဗံ။ ဟတ္ထကမ္မယာစနဝသေန စ မူလစ္ဆေဇ္ဇာယ ဝါ ဘတ္တဝေတနာနုပ္ပဒါနေန ဝါ လဒ္ဓမ္ပိ သဗ္ဗံ ဂဟေတဗ္ဗံ။ သစေ စေ ပန ကာတုံ န ဣစ္ဆန္တိ ဘတ္တဝေတနံ ပစ္စာသီသန္တိ၊ အကပ္ပိယကဟာပဏာဒိ န ဒါတဗ္ဗံ။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၁၄၉) [ကိဉ္စာပိ အကပ္ပိယကဟာပဏာဒိ အသာဒိယန္တေန ကပ္ပိယဝေါဟာရတော ဒါတုံ ဝဋ္ဋတိ။ တထာပိ သာရုပ္ပံ န ဟောတိ၊ မနုဿာ စ တဿ သန္တကံ ကိဉ္စိ ဣစ္ဆန္တီတိ ဝိဟေဌေတဗ္ဗံ မညန္တီတိ အကပ္ပိယကဟာပဏာဒိဒါနံ ပဋိက္ခိတ္တံ။ (သာ၊ စာ-၃၃၁) န ဒါတဗ္ဗန္တိ ကပ္ပိယမုခေန လဒ္ဓမ္ပိ ဟတ္ထကမ္မကရဏတ္ထာယ ဣမဿ ကဟာပဏံ ဒေဟီတိ ဝတွာ ဒါနံ န ဝဋတီတိ ဝုတ္တံ။ ပုဗ္ဗေကတကမ္မဿ ဒါပနေ ကိဉ္စာပိ ဒေါသော န ဒိဿတိ၊ တထာပိ အသာရုပ္ပံ မေဝါတိ ဝဒန္တိ။ ကတကမ္မတ္ထာယပိ ကာတဗ္ဗကမ္မတ္ထာယပိ ကပ္ပိယဝေါဟာရေန ပရိယာယတော ဘတိ ဒါပေန္တဿ နတ္ထိ ဒေါသော။ (တိ၊ စာ-၂၇၂၊ ၂၇၃) ဘိက္ခာစာရဝတ္တေန တဏ္ဍလာဒီနိ ပရိယေသိတွာ ဒါတုံ ဝဋ္ဋတိ၊
ဟတ္ထကမ္မဝသေန ပတ္တံ ကာရေတွာ တထေဝ ပါစေတွာ နဝပက္ကဿ ပတ္တဿ ပုဉ္စနတေလတ္ထာယ အန္တောဂါမံ ပဝိဋ္ဌေန “ဘိက္ခာယ အာဂတော”တိ သတွာ ယာဂုယာ ဝါ ဘတ္တေ ဝါ အာနီတေ ဟတ္ထေန ပတ္တော ပိဓာတဗ္ဗော။ သစေ ဥပါသိကာ “ကိံ ဘန္တေ”တိ ပုစ္ဆတိ။ “နဝပက္ကော ပတ္တော၊ ပုဉ္စနတေလေန အတ္ထော”တိ ဝတ္တဗ္ဗံ။ [ဝဋ္ဋတိ ပုစ္ဆိတပဉ္စတ္တာ (သာ၊ စာ-၃၃၁)]။ သစေ သာ “ဒေဟိ ဘန္တေ”တိ ပတ္တံ ဂဟေတွာ တေလေန ပုဗ္ဘိတွာ ယာဂုယာ ဝါ ဘတ္တဿ ဝါ ပူရေတွာ ဒေတိ၊ ဝိညတ္တိ နာမ န ဟောတိ၊ ဂဟေတုံ ဝဋ္ဋတီတိ။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၁၄၉)
ဘိက္ခူ၊ ပုဗ္ဗဏှေ ပိဏ္ဍာယ စရိတွာ အာသနသာလံ ဂန္တွာ အာသနံ အပဿန္တာ တိဋ္ဌန္တိ။ တတ္ထ စေ ဥပါသကာ ဘိက္ခူ ဌိတေ ဒိသွာ သယမေဝ အာသနာနိ အာဟရာပေန္တိ၊ နိသီဒိတွာ ဂစ္ဆန္တေဟိ အာပုစ္ဆိတွာ
စာမျက်နှာ-433
ဂန္တဗ္ဗံ၊ အနာပုစ္ဆာ ဂတာနမ္ပိ နတ္ထိ ဂီဝါ န ဟောတိ။ အာပုစ္ဆိတွာ ဂမနံ ပန ဝတ္တံ။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၁၄၉) [ဝတ္တန္တိ စာရိတ္တံ။ အာပတ္တိ ပန န ဟောတီတိ အဓိပ္ပါယော ။ (သာ၊ စာ-၃၃၁)။ (တိ၊ စာ-၂၇၃)] သစေ ဘိက္ခူဟိ “အာသနာနိ အာဟရထာ”တိ ဝုတ္တေဟိ အာဟဋာနိ ဟောန္တိ၊ အာပုစ္ဆိတွာဝ ဂန္တဗ္ဗံ။ အနာပုစ္ဆာ ဂတာနံ ဝတ္တဘေဒေါစ၊ နတ္ထဉ္စ ဂီဝါတိ၊ အတ္ထရဏကောဇဝါဒီသုပိ ဧဝံ နယော။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၁၄၉)
မက္ခိကာယော ဗဟုကာ ဟောန္တိ၊ “မက္ခိကာဗီဇနိံ အာဟရထာ”တိ ဝတ္တဗ္ဗံ။ ပုစိမန္ဒာခါဒီနိ အာဟရန္တိ၊ ကပ္ပိယံ ကာရာပေတွာ ပဋိဂ္ဂဟေတဗ္ဗာနိ [သာခါယ လဂ္ဂရဇသ္မိံ ပတ္တေ ပတိတေပိ သာခံ ဆိန္ဒိတွာ ခါဒိတုကာမတာယပိ သတိ သုခပရိဘောဂတ္ထီ ဝုတ္တံ။ (သာ၊ စာ-၃၃၁)
သာခါယ မက္ခိကာဗီဇနန ပဏ္ဏာဒိစ္ဆေဒ ဗီဇဂါမကာပနဿစေဝ တတ္ထ လဂ္ဂဇာဒိအပ္ပဋိဟတဿ စ ပရိဟာရတ္ထာယ ဝုတ္တံ။ တဒုဘယာသင်္ကါယ အသတိ တထာ အကရဏေ ဒေါသော နတ္ထိ။ (တိ၊ စာ-၂၇၃)]
အာသနသာလာယံ ဥဒကဘာဇနံ ရိတ္တံ ဟောတိ၊ “ဓမကရုဏံ ဂဏှာ”တိ န ဝတ္တဗ္ဗံ၊ ဓမကရဏံ ဟိ ရိတ္တဘာဇနေ ပက္ခိပန္တော ဘိန္တေယျ။ “နဒီ ဝါ တဠာကံ ဝါ ဂစ္ဆာ ပန ဥဒကံ အာဟရာ”တိ ဝတ္တုံ ဝဋတိ။ “ဂေဟတော အာဟရာ”တိ နေဝ ဝတ္တုံ ဝဋ္ဋတိ။ န အာဟဋံ ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ။ [“သူပေါဒနဝိညတ္တိဒုက္ကဋံ ဟောတီ”တိ ဝုတ္တံ။ (ဇီ၊ စာ-၁၉၂)] န ဝါ ကပ္ပိယံ ဝဋတီတိ အပရိဂ္ဂဟိတတ္တာ ဝုတ္တံ။ ဂေဟတော၊ ဝါ ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗန္တိ ပရိဂ္ဂဟိတဥဒကတ္တာ ဝိညတ္တိယာ ဒုက္ကဋီ ဟောတီတိ အဓိပ္ပါယာ။ (သာ၊ စာ-၃၃၁) န အာဟဋ္ဌံ ပရိဘုဉ္စိတုန္တိ ဝစနတော ဝိညတ္တိယာ အာပန္နံ ဒုက္ကဋံ ဒေသတွာပိ တံ ဝတ္တဗ္ဗံ၊ ပရိဘုဉ္ဇန္တဿ ပုန ပရိဘောဂဒုက္ကဋမေဝ။ ပဉ္စန္နမ္ပိ သဟဓမ္မိကာနံ န ဝဋ္ဋတိ။ (တိ၊ စာ-၂၇၃)]
အာသနသာလာယံ ဝါ အရညကေ ဝါ ဘတ္တကိစ္စံ ကရောန္တေဟိ တတ္ထ ဇာတကံ အနဇ္ဈာဝုတ္ထကံ ယံကိဉ္စိ ဥတ္တရိဘင်္ဂါရဟံ ပတ္တံဝါ ဖလံဝါ သစေ ကိဉ္စိ ကမ္မံ ကရောန္တံ (အလုပ်လုပ်နေသူကို) အာဟရာပေတိ၊ ဟတ္ထကမ္မဝသေန အာဟရာပေတွာ [ဟတ္တကံတောင်း၍ ခိုင်းပါဟူလို] ပရိဘုဉ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ အလဇ္ဇီ ဟိ ပန ဘိက္ခူဟိ ဝါ သာမဏေရေဟိ ဝါ ဟတ္ထကမ္မံ န ကာရေတဗ္ဗံ။ အယံ တာဝ ပုရိသတ္ထကရေ နေယော။
အလဇ္ဇီဟိ ။ ပ ။ န ကာရေတဗ္ဗန္တိ ဣဒံ ဥတ္တရိဘင်္ဂါဓိကာရတ္တာ အဇ္ဈောဟရဏီယံ သင်္ချာယ ဝုတ္တံ။ ဗာဟိရပရိဘောဂေသု ပန အလဇ္ဇီဟိပိ ဟတ္ထကမ္မံ ကာရေတုံ ဝဋ္ဋတီတိ။ (သာ၊ စာ-၃၃၁) အလဇ္ဇီဟိ၊ နကာရေတဗ္ဗန္တိ သာမညတော ဝုတ္တတ္တာ အတ္တနော အတ္ထာယ ယံကိဉ္စိ ဟတ္ထကမ္မံ ကာရေတုံ န ဝဋတိ။ ယံ ပန အလဇ္ဇီ နိဝါရိယမာနောပိ ဗီဇနာဒိ ကရောတိ။ တတ္ထ ဒေါသော နတ္ထိ။ စေတိယကမ္မာဒီနိ ပန တေဟိ ကာရာပေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဧတ္ထ စ “အလဇ္ဇီဟိ သာမဏေရေဟီ”တိ ဝုတ္တတ္တာ “သဉ္စိစ္စ အာပတ္တိ အာပဇ္ဇတီ”တိ အာဒိ အလဇ္ဇီလက္ခဏံ ဥက္ကဋ္ဌဝသေန ဥပသမ္ပန္နေ ပဋိစ္စ ဥပလက္ခဏတော ဝုတ္တန္တိ တံ လက္ခဏဝိရဟိတာနံ သာမဏေရာဒီနံ လိင်္ဂနကဂေါတြဘုပရိယောသာနာနံ ဘိက္ခုပဋိညာနံ ဒုဿီလာနမ္ပိ သာဓာရဏဝသေန အလဇ္ဇီတာလက္ခဏံ ယထာဝိဟိတပဋိပတ္တိယံ သမ္ဘိစ္စ အတိဋ္ဌနမေဝါတိ ဂဟေတဗ္ဗံ။ (တိ၊ စာ-၂၇၃)
ဂေါဏံ ပန အညာတကအပ္ပဝါရိတဋ္ဌာနတော အာဟရာပေတုံ န ဝဋ္ဋတိ၊ အာဟရာပေန္တဿ ဒုက္ကဋံ၊ (ဋ္ဌ၊ စာ-၁၅၀) ဝိညတ္တိက္ခဏေ ဝိညတ္တိပစ္စယာ ပဋိလာဘက္ခဏေ ဂေါဏာနံ သာဒိယနပစ္စယာ စ ဒုက္ကဋံ၊ (တိ၊ စာ-၂၇၃)
စာမျက်နှာ-434
အာဟရာပေတုံ န ဝဋတီတိ အတ္တနော အတ္ထာယ မူလဝသေန အာဟရာပေတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ အာဟရာပေန္တဿ ဒုက္ကဋန္တိ အညာတကဝိညတ္တိယာ ဒုက္ကဋံ။ အတ္တနော အတ္ထာယ သာဒိယနေပိ ဒုက္ကဋမေဝ “ဟတ္ထိဂဝါဿဝဠဝပဋိဂ္ဂဟဏာ ပဋိဝိရတော ဟောတီ”တိ ဝုတ္တတ္တာ။ တေနေဝါဟ “ဉာတကပဝါရိတဋ္ဌာနတောပိ မူလစ္ဆေဇ္ဇာယ ယာစိတုံ န ဝဋတီတိ။ (သာ၊ စာ-၃၃၁)]
ဉာတိပဝါရိတဋ္ဌာနတောပိ မူလဇ္ဇာယ ယာစိတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ [ဧတ္ထ စ ဝိညတ္တိဒုက္ကဋာဘာဝေပိ အကပ္ပိယဝတ္ထုယာစေနေပိ ပဋိဂ္ဂဟဏေပိ ဒုက္ကဋမေဝ- (တိ၊ စာ-၂၇၃)] တာဝကာလိကနယေန သဗ္ဗတ္ထ ဝတ္တဗ္ဗံတိ ဧဝံ အာဟရာပိတဉ္စ ဂေါဏံ [စောရာဒိဥပ္ပဒ္ဒဝတော] ရက္ခိတွာ [တိဏဒါနာဒီဟိ] ဇဋ္ဌိတွာ သာမိကာနံ ပဋိစ္ဆာပေတဗ္ဗာ။ (ပြန်အပ်) သစေဿ ပါဒေါ ဝါ သိင်္ဂံ ဝါ ဘိဇ္ဇတိ ဝါ နဿတိ ဝါ၊ သာမိကာ စေ သန္တိ၊ ဣတံ ကုသလံ၊ နော စေ ပဋိစ္ဆန္တိ၊ ဂီဝါ ဟောတိ။ သစေ “တုမှာကံယေဝ ဒေမာ”တိ ဝဒန္တိ။ န သမ္ပဋိစ္ဆိတဗ္ဗံ၊ “ဝိဟာရဿ ဒေမာ”တိ ဝုတ္တေ ပန “အာရာမိကာနံ အာစိက္ခထ ဇဂ္ဂနတ္ထာယာ”တိ ဝတ္တဗ္ဗံ။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၁၅၀)
“သကဋံ ဒေထာ”တိပိ အညာတကအပ္ပဝါရိတေ ဝတ္တံ န ဝဋ္ဋတိ၊ ဝိညတ္တိယေဝ ဟောတိ။ ဒုက္ကဋံ အာပဇ္ဇတိ။ ဉာတိပဝါရိတဋ္ဌာနေ ပန ဝဋ္ဋတိ၊ တာဝကာလိကံ ဝဋ္ဋတိ၊ [တာဝကာလိကံ ကတွာ သဗ္ဗတ္ထ ယာစိတုံ ဝဋ္ဋတိ ။ (သာ၊ စာ-၃၃၁)။ ဉာတိပဝါရိတဋ္ဌာနေ ပန ဝဋတီတိ သကဋဿ သစ္ဆိတဗ္ဗတ္တာ မူလစ္ဆေဇ္ဇဝသေန ယာစိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ (တိ၊ စာ-၂၇၃)] ။ ကမ္မံ ကတွာ ပုန ဒါတဗ္ဗံ။ သစေ နေမိ အာဒီနိ ဘိဇ္ဇန္တိ ပါကတိကာနိ ကတွာ ဒါတဗ္ဗံ။ နေဋ္ဌ ဂီဝါ ဟောတိ။ “တုမှာကမေဝ ဒေမာ”တိ ဝုတ္တေ ဒါရုဘဏ္ဍံ နာမ သမ္ပဋိစ္ဆိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဧသ နယော ဝါသိဖရသုကုဌာရီကုဒါလနိခါဒနေသု ဝလ္လိအာဒီသု ပရပရိဂ္ဂဟိတေသု။ ဂရုဘဏ္ဍပ္ပဟောနကသုယေဝ စ ဝလ္လိအာဒီသု ဝိညတ္တိ ဟောတိ၊ န တတော ဩရံ။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၁၅၀) ။ [အာဒိသဒ္ဒေန ဝေဠုမုဉ္စပဗ္ဗတိဏမတ္တိကာနံ သင်္ဂဟော ဒါတဗ္ဗာ။ ယံ ပန ဝတ္ထုဝသန အခွံ ဟုတွာ အဂ္ဂဝသေန မဟန္တံ ဟရိတာလဟိင်္ဂုလကာဒိ၊ (ဆေးဒန်း ရှိန်ခိုး) တံ ဂရုဘဏ္ဍံ အပ္ပဟောန္တုဋ္ဌိ ယာစိတုံ န ဝဋတီတိ ဝဒန္တိ။ (သာ၊ စာ-၃၃၂)]
အနဇ္ဈာဝုတ္ထကံ ပန ယံကိဉ္စိ အာဟရာပေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ရက္ခိတဂေါပိတဋ္ဌာနေယေဝ ဟိ ဝိညတ္တိ နာမ ဝုစ္စတိ။ သာ သဗ္ဗေသု ပစ္စယေသု သဗ္ဗေန သဗ္ဗံ န ဝဋတိ။ သေနာသနပစ္စယေ ပန “အာဟရ ဒေဟီ”တိ ဝိညတ္တိမတ္တမေဝ န ဝဋ္ဋတိ၊ ပရိကထောဘာသနိမိတ္တကမ္မာနိ ဝဋန္တိ။ တတ္ထ ဥပေါသထာဂါရံ ဝါ ဘောဇနသာလံ ဝါ အညံ ဝါ ယံကိဉ္စိ သေနာသနံ ဣတော “ဣမသ္မိံ ဝတ ဩကာသေ ဝရူပံ သေနာသနံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတီ”တိ ဝါ၊ “ယုတ္တ”န္တိ ဝါ “အနုရူပ”န္တိ ဝါတိ အာဒိနာ နယေန ဝစနံ ပရိကထာ နာမ။ ဥပါသကာ တုမှေ ကုဟိံ ဝသထာတိ။ (ပါသာဒေ ဘန္တေတိ။ - “ကိံ ဘိက္ခူနံ ပန ဥပါသကာ ပါသာဒေါ ဝဋတီ”တိ ဧဝမာဒိဝစနံ ဩဘာသော နာမ။) မနုဿေ ဒိသွာ ရဇ္ဇံ ပသာရေတိ၊ ခီလေ အာကောဋာပေတိ၊ “ကိံ ဣဒံ ဘန္တေ”တိ ဝုတ္တေ၊ “ဣဓ အာဝါသံ ကရိဿာမာ”တိ ဧဝမာဒိကရဏံ ပန နိမိတ္တကမ္မံ နာမ၊ ဂိလာနပစ္စယေ ပန ဝိညတ္တိပိ ဝဋ္ဋတိ။ ပေဂေဝ ပရိကထာဒီနိ။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၁၅၁)
တထာ ဥပ္ပန္နံ ပန ဘေသဇ္ဇံ၊ ... [ဝိညတ် ပရိကထာ စသည်ဖြင့်] ရောဂေ ဝူပသန္တေ ပရိဘုဉ္စိတုံ ဝတ္တဗ္ဗံတိ ဝဋတိ န ဝဋတီတိ? တတ္ထ ဝိနယဓရာ ဘဂဝတာ ရောဂသီသေန ပရိဘောဂဿ ဒွါရံ ဒိန္နံ၊ တသ္မာ အရောဂကာလေပိ ပရိဘုဉ္စိတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ အာပတ္တိ န ဟောတီတိ ဝဒန္တိ။ သုတ္တန္တိကာ ပန ကိဉ္စာပိ အာပတ္တိ န ဟောတိ၊ အာဇီဝံ ပန ကောပေတိ၊ တသ္မာ သန္ဓေခပ္ပဋိပတ္တိယံ ဌိတဿ န ဝဋ္ဋတိ။ သန္ဓေခံ ကောပေတီတိ ဝဒန္တိ။ (သာ၊ စာ-၃၃၂)
စာမျက်နှာ-435
အနုသာသနီ (၂၂၃)
“ယာစကာ အပ္ပိယော ဟောတိ၊ ယာစံ အဒဒံ မပ္ပိယော။
တသ္မာဟံ တံ န ယာစာမိ၊ မာ မေ ဝိဒေဿနာ အဟု။” (ပါ၊ စာ-၂၂၃)
ဒုဋ္ဌဒေါသ
တံ ပန (ပါရာဇိကံ) သော အာပန္နော ဝါ ဟောတု အနာပန္နော ဝါ၊ ဧတံ ဣဓ အပ္ပမာဏံ။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၁၇၀) (ဒိဋ္ဌာ) မယာ ပါရာဇိကံ ဓမ္မံ အဇ္ဈာပန္နောသိ၊ အဿမဏောသိ အသကျပုတ္တိယောသိ။ နတ္ထိ တယာ သဒ္ဓိ ဥပေါသထော ဝါ ပဝါရဏာ ဝါ သံဃကမ္မံ ဝါ-တိ အာပတ္တိ ဝါစာယ ဝါစာယ သံဃာဒိသေသဿ။ (ပါ၊ စာ-၂၅၀)
ဒုတိ။
အယံ ပန စောဒနာ နာမ ဒူတံ ဝါ ပတ္တံ ဝါ သာသနံ ဝါ ပေသေတွာ စောဒေန္တဿ သီသံ န ဝဋတိ၊ ပုဂ္ဂလဿ ပန သမီပေ ဌတွာဝ ဟတ္ထမုဒ္ဒါယ ဝါ ဝစီဘေဒေန ဝါ စောဒေန္တဿေဝ သီသံ ဝဋတိ။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၁၇၃) [သံဃာဒိသေသော န ဟောတီတိ အဓိပ္ပါယော - (သာ၊ စာ-၃၅၀)]
ဝန်ခံမှသာ ဆုံးဖြတ်ပါ
စောဒက မဟာပဒုမထေရ်ကား သီလသမ္ဗန္နဘိက္ခုသည် ဘိက္ခုကို စောဒနာခြင်းငှာ ရသောဟူ၏။ မဟာသုမထေရ်ကား - သီတင်းသုံးဖော် ၅ ဦးလုံးရသောဟူ၏။ ဂေါဒတ္တ ထေရ်ကား- န ကောစိ န လဘတိ-ဟူ၏။ တိမ္ပိ ထေရာနံ ဝါဒေ စုဒိတကဿေဝ ပဋိညာယ ကာရေတဗ္ဗာ။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၁၇၃)
(၁) ဧဝံ လဇ္ဇီနာ စောဒိယမာနော အလဇ္ဇီ ဗဟူသုပိ ဝတ္ထုသု ဥပ္ပန္နေသု ပဋိညံ န ဒေတိ၊ သော နေဝ ‘သုဒ္ဓေါ’တိ ဝတ္တဗ္ဗော န ‘အသုဒ္ဓေါ’တိ။ ဇီဝမတကော နာမ၊ အာမကပူတိကော နာမ စေသ၊ သစေ ပနဿ အညမ္ပိ တာဒိသံ ဝတ္ထု ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ န ဝိနိစ္ဆနိတဗ္ဗံ။ တထာ နာသိတကောဝ ဘဝိဿတိ။
(၂) သစေ ပန အလဇ္ဇီယေဝ အလဇ္ဇီ စောဒေတိ၊ သော ဝတ္တဗ္ဗော၊ “အာဝုသော တဝ ဝစနေနာယံ ကိံ သက္ကာ ကတ္တုံ၊ ဣမမှိ တထေဝ ဝတ္တမာန ဥဘောပိ “ဧကသမ္ဘောဂပရိဘောဂါ ဟုတွာ ဇီဝထာ”တိ ဝတွာ ဥယျောဇေတဗ္ဗာ။ သီလတ္ထာယ တေသံ ဝိနိစ္ဆယော န ကာတဗ္ဗော။ ပတ္တစီဝရပရိဝေဏာဒိအတ္ထာယ ပန ပတိရူပံ သမ္မိံ လဘိတွာ ကာတဗ္ဗော။
(၃) အထ လဇ္ဇီ လဇ္ဇီ စောဒေတိ၊ ဝိဝါဒေါ စ နေသံ ကိုသော ဣဒေဝ အပ္ပမတ္တကော ဟောတိ၊ သညာပေတွာ “မာ ဧဝံ ကရောထာ”တိ အစ္စယံ ဒေသာပေတွာ ဥယျောဇေတဗ္ဗာ။ အထ ပေနတ္ထ စုဒိတကေန သဟသာ ဝိရဒ္ဓံ ဟောတိ။ အာဒိတော ပဋ္ဌာယ အလဇ္ဇီ နာမ နတ္ထိ။ သော စ ပက္ခာနုရက္ခဏတ္ထာယ ပဋိညံ န ဒေတိ၊ မယံ သဒ္ဒဟာမ၊ မယံ သဒ္ဒဟာမာတိ ဗဟူ ဥဋ္ဌဟန္တိ။ သော တေသံ ပဋိညာယ ဧကဝါရံ ဒွေဝါရံ သုဒ္ဓေါ ဟောတု၊ အထ ပန ဝိဒ္ဓကာလတော ပဋ္ဌာယ ဌာနေ န တိဋ္ဌတိ။ ဝိနိစ္ဆယော န ဒါတဗ္ဗာ။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၁၇၆၊၁၇၇) [လဇ္ဇီဘာဝမာပတ္တာ န ဒါတဗ္ဗော (သာ၊ စာ-၃၅၂)]
စာမျက်နှာ-436
ပါရာဇိကကျသူ
အဘယ့်ကြောင့် ငါ့ကိုရှိမခိုးသနည်းဟု မေးသောအခါ အဿမဏအသကျပုတ္တိယဖြစ်လို့ ရှိမခိုး တာပါဟု ရှိမခိုးခြင်း၏အကြောင်းကိုဆိုသောကြောင့် ပါရာဇိကကျသူကို ရှိမခိုးကောင်းဟုဆိုကြ၏။ စူဠဂဏ္ဌိပုဒ် မဇ္ဈိမဂဏ္ဌိပုဒ်၌ကား ပါရာဇိကကျသူကို အဝန္ဒိယပုဂ္ဂိုလ်ဟု မဆိုသောကြောင့်လည်းကောင်း ထိုပါရာဇိကကျသူနှင့် အတူအိပ်သည့်အတွက် အခြားရဟန်းများမှာ သာသေယျ အာပတ်မသင့်သောကြောင့် လည်းကောင်း၊ ထိုပါရာဇိကကျသူက အကပ်ခံထားအပ်သော ခဲဖွယ်ဘောဇဉ်များကို အခြားရဟန်းကောင်းများ သုံးဆောင်ကောင်းသောကြောင့်လည်းကောင်း ပါရာဇိကကျသူကို (သူက အဿမဏပါဟု ဝန်မခံသေးသမျှ ရှိခိုးကောင်း၏ဟု ဆိုသည်။ (ဘာသာ၊ စ-စာ-၈၂)
ဒုဿီလော၊ ပါပဓမ္မာ၊ အသုစိသင်္ကဿရသမာစာရော၊ ပဋိစ္ဆန္နကမ္မန္တော၊ အဿမဏော သမဏပဋိညော၊ အဗြဟ္မစာရီ ဗြဟ္မစာရိပဋိညာ၊ အန္တောပူတိ၊ အဝဿုတော၊ ကသမ္ဗုဇာတောတိ ဣမေသုပိ ဝစနေသု ဧကကဿ ဝသေန ဝါစာယ ဝါစာယ သံဃာဒိသေသော ဟောတိယေဝ။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၁၈၁)
အဓိပ္ပာယ်
အယဉ္စ အဓိပ္ပါယော နာမ စာဝနာဓိပ္ပါယော အက္ကောသာဓိပ္ပါယော ကမ္မာဓိပ္ပါယော (ကံပြုလို) ဝုဋ္ဌာနာဓိပ္ပါယော ဥပေါသထပဝါရဏဋ္ဌပနာဓိပ္ပါယော အနုဝိဇ္ဇနာဓိပ္ပါယော (မေးစီစစ်လို) ဓမ္မကထာ ဓိပ္ပါယောတိ အနေကဝိဓာ။ တတ္ထ ပုရိမေသု စတူသု အဓိပ္ပါယေသု ဩကာသံ အကာရာပေန္တဿ ဒုက္ကဋံ၊ ဩကာသံ ကာရာပေတွာပိ စ သမ္မုခါ အမူလကန ပါရာဇိကေန အနုဒ္ဓံသေန္တဿ သံဃာဒိသေသော။ အမူလေကန သံဃာဒိသေသေန အနုဒ္ဓံသေန္တဿ ပါစိတ္တိယံ။ အာစာရဝိပ္ပတ္တိယာ အနုဒ္ဓံသေန္တဿ ဒုက္ကဋံ၊ အက္ကောသာဓိပ္ပါယေန ဝဒန္တဿ ပါစိတ္တိယံ။ အသမ္မုခါ ပန သတ္တပိ အာပတ္တိက္ခန္တေဟိ ဝဒန္တဿ ဒုက္ကဋံ၊ အသမ္မုခါ ဧဝ ဧဝ သတ္တဝိဓမ္ပိ ကမ္မံ ကရောန္တဿ ဒုက္ကဋမေဝ။ ကုရုန္ဒိယံ ပန “ဝုဋ္ဌာနာဓိပ္ပါယေန တွံ ဣမံ နာမ အာပတ္တိံ အာပန္နော၊ တံ ပဋိကရောဟီတိ ဝဒန္တဿ ဩကာသကိစ္စံ နတ္ထီ”တိ ဝုတ္တံ။ သဗ္ဗတ္ထဝ ပန “ဥပေါသထပဝါရဏံ ဌပေန္တဿ ဩကာသကမ္မံ နတ္ထ”’တိ ဝုတ္တံ။ ဓမ္မကထိကလည်း မရည်ပဲ ဟောလျှင်သာ ဩကာသကမ္မမရှိ အသုကာ စ အသုကော စ အဿမဏော အနုပါသကောဟု ဟောမူဓမ္မာသနမှဆင်း၍ အာပတ်ကိုဒေသနာကြား၍ သွားလေဟူ၏။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၁၈၂)
ဌမသံဃဘေဒ
သမာနသံဝါသကော ဟိ လဒ္ဓိနာနာသံဝါသကေန ဝါ ကမ္မနာနာသံဝါသကေန ဝါ ဝိရတော သမစိတ္တတာယ စိတ္တေန အဝိယုတ္တော ဟောတိ၊ သမာနသီမာယံ ဌိတော ကာယသာမဂ္ဂီဒါနတော သရီရေန အဝိယုတ္တော။ (ဋ္ဌ၊ စာ၊ ၁၉၂)
တတ္ထ လဒ္ဓိနာနာသံဝါသကော နာမ ဥက္ခိတ္တာနုဝတ္တကော၊ သော ဟိ အတ္တနော လဒ္ဓိယာ နာနာသံဝါသကော ဇာတောတိ လဒ္ဓိနာနာသံဝါသကောတိ ဝုစ္စတိ။ ကမ္မနာနာသံဝါသကော နာမ ဥက္ခေပနီကမ္မ ကတော၊ သော ဟိ ဥက္ခေပနီယကမ္မဝသေန နာနာသံဝါသကော ဟောတီတိ ကမ္မနာနာသံဝါသကောတိ ဝုစ္စတိ။ (သာ၊ စာ-၃၆၁)
စာမျက်နှာ-437
လဒ္ဓိနာနာသံဝါသကေနာတိ ဥက္ခိတ္တာနုဝတ္တကဘာဝေန ဘာဝပ္ပဓာနတ္တာ နိဒ္ဒေသဿ။ ကမ္မနာ နာသံဝါသကေနာတိ ဥက္ခိတ္တဘာဝေန။ (တိ၊ စာ-၂၉၆)
ဧတ္ထ ပန (ဥဋ္ဌမံသ) “ဘိက္ခုနီနံ ဒုက္ကဋံ၊ ဣတရေသံ (သာမဏေသိက္ခမာန်)ဒဏ္ဍကမ္မဝတ္ထု”တိ ဝဒန္တိ။ (ဇီ၊ စာ-၂၀၅)
သုတွာ န ဝဒန္တိ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာတိ ယေ (လဇ္ဇီဟု အထက်၌ ဖော်ပြချက်လည်းရှိ၏) သုတွာ န ဝဒန္တိ၊ တေသမ္ပိ ဒုက္ကဋံ။ ကီဝဒူရေ သုတွာ အဝဒန္တာနံ ဒုက္ကဋံ ? ဧကဝိဟာရေ တာဝ ဝတ္တံ နတ္ထိ။ အဋ္ဌကထာယံ ပန ဝုတ္တံ- “သမန္တာ အဒ္ဓယောဇနေ ဘိက္ခူနံ ဘာရော။ ဒူတံ ဝါ ပတ္တံ ဝါ ပေသေတွာ ဝဒတောပိ အာပတ္တိမောက္ခော နတ္ထိ၊ သယမေဝ ဂန္တွာ ‘ဂရုကာ ခေါ အာဝုသော သံဃဘေဒေါ၊ မာ သံဃဘေဒါယ ပရက္ကမီ’တိ နိဝါရေတဗ္ဗော’တိ၊ ပဟောန္တေန ပန ဒူရံ ဝိဟာရံ ဂန္တဗ္ဗံ။ အင်္ဂလာနာနံ ဟိ ဒူရေပိ ဘာရောယေဝ။ [ဋ္ဌ၊ စာ-၁၉၃-၄]
အာဝါသိက
ကုလဒူသကသိက္ခာပုဒ်
အာဝါသော ဧတေသံ အတ္တီတိ အာဝါသိကာ။ အာဝါသောတိ ဝိဟာရော ဝုစ္စတိ။ သော ယေသံ အာယတ္တော နဝကမ္မကရဏပုရာဏပဋိသင်္ခရဏာဒိဘာရဟာရတာယ၊ တေ အာဝါသိကာ၊ ယေ ပန ကေဝလံ ဝိဟာရေ ဝသန္တိ၊ တေ နေဝါသိကာတိ ဝုန္တိ၊ (ဋ္ဌ၊ စာ-၁၉၈)
(၁) အကပ္ပိယဝေါဟာရော နာမ အလ္လာရိတာနံ ကောဋနံ၊ (ဖြတ်) ကောဋာပနံ၊ အာဝါဋဿ ခဏနံ ခဏာပနံ၊ မာလာဝစ္စဿ ရောပနံ ရောပါပနံ၊ အာဠိယာ ဗန္ဓနံ ၊ ဗန္ဓာပနံ၊ ဥဒကဿ သေစနံ သေစာပနံ၊ မာတိကာယ သမ္ဗုခကရဏံ၊ ကပ္ပိယဥဒကသိဉ္စနံ၊ ဟတ္ထမုခပါဒဓောဝနာနံ ဥဒကသိဉ္စနန္တိ။ (၂) ကပ္ပိယဝေါဟာရော နာမ – “ဣမံ ရုက္ခံ ဇာန၊ ဣမံ အာဝါဠိံ ဇာန ဣမံ မာလာဝန္တံ ဇာန၊ ဧတ္ထ ဥဒကံ ဇာနာ”တိ ဝစနံ သုက္ခမာတိကာယ ဥပကရဏာ။
(၃) ပရိယာယော နာမ – “ပဏ္ဍိတေန နာမ မာလာဝစ္ဆာဒယော ရောပါပေတဗ္ဗော နစိရဿေဝ ဥပကာရာယ သံဝတ္တန္တိ”တိ အာဒိဝစနံ။
(၄) ဩဘာသော နာမ - ကုဒါလခဏိတ္တာဒီနိ စ မာလာဝစ္ဆံ စ ဂဟေတွာ ဌာနံ (ရပ်ခြင်း)။ ဧဝံ ဌိတံ ဟိ သာမဏေရာဒယော ဒိသွာ “ထေရော ကာရာပေတုကာမော”တိ ဂန္တွာ ကရောန္တိ။ (၅) နိမိတ္တကမ္မံ နာမ - ကုဒါလခဏိတ္တိဝါသိဖရသုဥဒကဘာဇနာနိ အာဟရိတွာ သမီပေ ဌပနံ။ (မိမိအနီး)
ဣမာနိ ပဉ္စ ကုလသင်္ဂဟတ္ထာယ ရောပနေ န ဝန္တိ။ ဖလပရိဘောဂတ္ထာယ ကပ္ပိယာကပ္ပိယ ဝေါဟာရဒ္ဒယမေဝ န ဝဋ္ဋတိ၊ ဣတရတ္တယံ ဝဋ္ဋတိ၊ မဟာပစ္စရိယံ ပန ကပ္ပိယဝါဟာရောပိ ဝဋ္ဋတိ၊ ယဉ္စ အတ္တနော ပရိဘောဂတ္ထာယ ဝဋ္ဋတိ။ တံ အညပုဂ္ဂလဿ ဝါ သံဃဿ ဝါ စေတိယဿ ဝါ အတ္ထာယပိ ဝဋတီတိ ဝုတ္တံ။
အာရာမတ္ထာယ ပန (ပုပ္ပါရာမ ဖလာရာမ) ဝနတ္ထာယ စ ဆာယာယ စ အကပ္ပိယဝေါဟာရမတ္တ မေဝ န ဝဋ္ဋတိ၊ သေသံ ဝဋ္ဋတိ၊ န ကေဝလဉ္စ သေသံ ယံ ကိဉ္စိ မာတိကမ္ပိ ဥဇုံ ကာတုံ [အခြောက်အစို ၂ မျိုးလုံး] ကပ္ပိယဥဒကံ သိဒ္ဓိတုံ နှာနကောဋ္ဌကံ ကတွာ နှာယိတုံ ဟတ္ထပါဒမုခဓေါဝနာနိ ဥဒကာနိ စ တတ္ထ
စာမျက်နှာ-438
ဆတုမို့ ဝဋတိ။ မဟာပစ္စရိယံ ပန ကုရုန္ဒိယဉ္စ “ကပ္ပိယပထဝီယံ (အဇာတပထဝီ) သယံ ရောပေတုမွ ဝဋတီ”တိ ဝုတ္တံ။ အာရာမာဒိအတ္ထာယ ပန ရောပိတဿ ဝါ ရောပါပိတဿ ဝါ ဖလံ ပရိဘုဉ္စိတုမို့ ဝဋ္ဋတိ။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၂၀၀)
ဩစိနနဩစိနာပနေ ပကတိယာပိ ပါစိတ္တိယံ။ ကုလဒူသနတ္ထာယ ပန ပါစိတ္တိယ ဒုက္ကဋံ။ ဂန္ထနာဒီသုစ ဥရစ္ဆဒပရိယောသာနေသု (ဝတ္ထု) ကုလဒူသနတ္ထာယ အညတ္ထာယ ဝါ (ဝတ္ထုပူဇနတ္ထာယ) ကရောန္တဿ ဒုက္ကဋမေဝ၊ ကသ္မာ? အနာစာရတ္တာ၊ “ပါပသမာစာရော”တိ ဧတ္ထ ဝုတ္တပါပသမာစာရတ္တာ စ။ အာရာမာဒိအတ္ထာယ ရုက္ခရောပနေ ဝိယ ဝတ္ထုပူဇနတ္ထာယ ကသ္မာ န အနာပတ္တီတိ စေ၊ အနာပတ္တိယေဝ။ ယထာ ဟိ တတ္ထ ကပ္ပိယဝါဟာရေန ပရိယာယာဒီဟိ စ အနာပတ္တိ၊ တထာ ဝတ္ထုပူဇနတ္ထာယပိ အနာပတ္တိ။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၂၀၀)
တတ္ထ သိယာ ယဒိ ဝတ္ထုပူဇနတ္ထာယပိ ဂန္ထနာဒီသု အာပတ္တိ၊ ဟရဏာဒီသု (ဝတ္ထုပူဇနတ္ထာယ) ကသ္မာ အနာပတ္တီတိ။ ကုလိတ္ထိအာဒီနံ အတ္ထာယ ဟရဏတော၊ ဟရဏာဓိကာရေဟိ ဝိသေသေတွာ တေ ကုလိတ္ထိနန္တိ အာဒိ ဝုတ္တံ။ တသ္မာ ဗုဒ္ဓါဒီနံ အတ္ထာယ ဟရန္တဿ အနာပတ္တိ။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၂၀၁)
အယံ ပန အာဒိတော ပဋ္ဌာယ ဝိတ္ထာရေန အာပတ္တိဝိနိစ္ဆယော ကုလဒူသနတ္ထာယ အကပ္ပိယ ပထဝီယံ (ဇာတပထဝီ) မာလာဝတ္တံ ရောပေန္တဿ ပါစိတ္တိယစ္စေဝ ဒုက္ကဋံ။ တထာ အကပ္ပိယဝေါဟာရေန ရောပါပေန္တဿ။ ကပ္ပိယပထဝီယံ ရောပနေပိ ရောပါပနေပိ ဒုက္ကဋမေဝ။ ဥဘယတ္ထာပိ သကိံ အာဏတ္တိယာ ဗဟူနမ္ပိ ရောပနေ ဧကမေဝ သပါစိတ္တိယဒုက္ကဋံ ဝါ သုဒ္ဓဒုက္ကဋံ ဝါ ဟောတိ။ ပရိဘောဂတ္ထာယ ဟိ ကပ္ပိယဘူမိယံ ဝါ (မီးလောင်မြေစသည်) အကပ္ပိယဘူမိယံ ဝါ ကပ္ပိယဝါဟာရေန ရောပါပနေ အနာပတ္တိ။ အာရာမာဒိအတ္ထာယပိ အကပ္ပိယပထဝီယံ ရောပေန္တဿ ဝါ အကပ္ပိယဝစနေန ရောပါပေန္တဿ ဝါ ပါစိတ္တိယံ။ အယံ ပန နယော မဟာအဋ္ဌကထာယံ န သုဋ္ဌု ဝိဘတ္တော။ မဟာပစ္စရိယံ ဝိဘတ္တောတိ။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၂၀၁၊ ၂၀၂)
သိဉ္စနသိဉ္စာပနေ ပန အကပ္ပိယဥကေန (သပါဏကံ) သဗ္ဗတ္ထ ပါစိတ္တိယံ။ ကုလဒူသနပရိ ဘောဂတ္ထာယ ဒုက္ကဋံ၊ ကပ္ပိယေန တေသံယေဝ ဒွိန္နမတ္ထာယ ဒုက္ကဋံ၊ ပရိဘောဂတ္ထာယ စေတ္ထ ကပ္ပိယ ဝေါဟာရေန သိဉ္ဇာပနေ အနာပတ္တိ။ အာပတ္တိဋ္ဌာနေ ပန ဓာရာဝစ္ဆေဒဝသေန (ရေအလျင်ကိုဖြတ်ခြင်း) ပယောဂဗဟုလတာယ အာပတ္တိဗဟုလတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။
ကုလဒူသနတ္ထာယ ဩစိနနေ ပုပ္ဖဂဏနာယ ဒုက္ကဋပါစိတ္တိယာနိ။ အညတ္တ (ဝတ္ထုပူဇာ စသည်) ပါစိတ္တိယာနေဝ။ ဗဟူနိ ပန ပုပ္ဖာနိ ဧကပယောဂန ဩစိနန္တော ပယောဂဝသေန ကာရေတဗ္ဗော။ ဩစိနာပနေ ကုလဒူသနတ္ထာယ သကိံ အာဏတ္တော ဗဟုမ္ပိ ဩစိနတိ၊ ဧကမေဝ သပါစိတ္တိယဒုက္ကဋံ။ အညတြ ပါစိတ္တိယမေဝ။ [အကပ္ပိယဝစနေန အဏတ္တတ္တာ။ (သာ၊ စာ-၃၀၀၊ ၃၇၁)]
ပယုတ္တဝါစာ
“ဧဟိ ဘန္တေ ဃရံ ဂမိဿာမ” ကို ပနာယံ ပယုတ္တဝါစာ ဟောတိ ဟောတီတိ၊ န ဟောတိ၊ (ပစ္စည်းနှင့်စပ်သော ပစ္စည်းလှူချင်အောင် ပြောအပ်သောစကား မဟုတ်ဟူလို)။ ပုဏ္ဏိတပဉှာ နာမာယံ၊ ကထေတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ တသ္မာ ဣဒါနိ စေပိ ပုဗ္ဗဏှေ ဝါ သာယနေ ဝါ အန္တရယရံ ပဝိဒံ ဘိက္ခု ကောစိ ပုစ္ဆေယျ “ကသ္မာ ဘန္တေ စရထာ”တိ။ ယေနတ္ထေန စရတိ၊ တံ အာစိက္ခိတွာ “လက္ခံ န လဒ္ဓ န္တိ ဝုတ္တေ သစေ န လက္ခံ “န လဒ္ဓ”န္တိ ဝတွာ ယံ သော ဒေတိ၊ တံ ဂေဟတုံ ဝဋ္ဋတိ။ [စာ-၂၀၇
စာမျက်နှာ-439
ကပ္ပိယသာသန
မမ ဝစနေန ဘဂဝတော ပါဒေ ဝန္ဒ၊ စေတိယံ ပဋိမံ ဗောဓိံ သံဃတ္ထရံ ဝန္ဒ။ စေတိယေ ဂန္ဓပူဇံ ကရောထ၊ ပုပ္ဖပူဇံ ကရောထ၊ ဘိက္ခူ သန္နိပါတေထ၊ ဒါနံ ဒဿာမ၊ ဓမ္မံ သောဿာမ။ ဤဒိသေသု သာသနေသု ကုက္ကုစ္စံ နကာတဗ္ဗံ။ ကပ္ပိယသာသနာနိ ဧတာနိ နဂိဟီနံ ဂိဟီကမ္မပဋိသံယုတ္တာနီတိ ဋ္ဌ၊ စာ-၂၀၇
ပဗ္ဗာဇနီယကံ
အာပတ်သာဝန်ခံအံ့။ အာပတ်သို့တင်၍၊ ဝတ္ထုကိုသာ ဝန်ခံအံ့။ ဤဝတ္ထုဖြင့် ဤအာပတ်ဟုတင်၍ ကံပြု။ အာပတ်ဝတ္ထု၊ ၂ ခုလုံး ဝန်မခံလျှင်ကားမပြုအပ်။ ။ ဒဏ်ပြုခံရသော ရဟန်းသည် ကုလဒူသနပြုရာ ကျောင်းရွာ၌ မနေရ၊ ထိုကျောင်း၌နေ၍ အနီးရွာ၌ ဆွမ်းခံခြင်း၊ အနီး ကျောင်းတစ်ခု၌နေ၍ ထိုရွာ၌ ဆွမ်းခံခြင်းမပြုရ။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၂၀၇၊ ၂၀၈)
ပန်းပေးခြင်း
မိဘတို့အား ခေါ်၍ ခေါ်စေ၍ ဆောင်၍ ဆောင်စေ၍ ကြွင်းဉာတိတို့အား ခေါ်၍သာ ဝတ္ထုပူဇာအလို့ငှာ ပေးအပ်၏။ တန်ဆာဆင်ရန်.. နတ်ပူဇော်ရန် စသည်အတွက်ကားမအပ်။ ပို့စေရာ၌ ဉာတိသာမဏေတို့ကိုသာ ပို့စေ။ ဉာတိမဟုတ်သော သာမဏေတို့က သူတို့အလိုအလျောက် ပို့မူအပ်၏။ (ဋီ၌ကား ခိုင်းလည်းခိုင်းကောင်းသောဟူ၏။) သမ္မုတိရ ရဟန်းသည် ပန်းကိုဝေရာ၌ ဥပစာရ သီမသို့ရောက်ကုန်သော သာမဏေတို့အားလည်း ဥပဍ္ဎဘာဂကို ပေးစေ။ ကုရုန္ဒီ၌ကား ရောက်လာလူတို့ အားထက်ဝက်။ မဟာပစ္စရီကား အနည်းငယ်ပေးအပ်၏ဟူ၏။
သမ္မုတိမရသူကား ပန်ကြား၍ပေးစေ။ ။ မိမိထံရောက်လာသူ သဒ္ဓိဝိဟာရကတို့အားလည်း ကောင်း၊ ဥပါသကာတို့အားလည်းကောင်း- သင်ဤဟာကိုယူလော ဤဟာကိုယူလာ-ဟုဆိုမူ စေတီ သို့ပန်းယူသွားရာ ထို၌တွေ့သူတို့အား စေတီပူဇော်ရန်ပေးမူ ပုပ္ဖဒါန မဖြစ်။ အပ်၏။ မကောင်းသော ပန်း ပူဇော်တာတွေ့၍ ကျောင်း၌ ကောင်းသောပန်းရှိကြောင်းကိုလည်း ပြောလျှင်အပ်၏။ ဆွမ်းခံရဟန်းထံမှ တစ်ဆင့် လူတို့ကကျောင်း၌ ပန်းများကြောင်းသိ၍ နောက်တစ်နေ့လာပြီးလျှင် ပန်းပူဇော်ခြင်းကိုလည်း ပြုအံ့ ဒါနလည်းပြုအံ့ အပ်၏။
သာမဏေတို့ခူးထားသော ပန်းတို့ကိုကား မထေရ်တို့ကိုယ်တိုင်ပေးလျှင် သာမဏေတို့ ခူးထား ကြောင်းကိုသာ ပြောလျှင်အပ်၏။ သာမဏေတို့ကိုကား မပေးစေအပ်။ ယာဂုခဲဖွယ်စသည်ယူ၍ (ပူဇော် ရန်) ပန်းတောင်းလာသူတို့အား ဉာတိသာမဏေတို့အားသာ ခိုင်းစေအပ်၏။ ယာဂုယူ၍ ကျောင်းသွားပြီး ပန်းပူဇော်ဟုပြောလျှင်ကား ထိုရဟန်းသာ မအပ်ဟု မဟာပစ္စရိ၌ ဆို၏။ မဟာအဋ္ဌကထာ၌ကား မအပ်ဟု သာမညသာဆို၏။ သစ်သီးလည်း နည်းတူ။ မာတာပိတု သေသဉာတိတို့အား ပေးကောင်း၏။
အကျိုးငှာပေးအံ့ ဒုက္ကဋ်၊ ။ အယံ ပန ဝိသေသော၊ ဣ ဓ
စုဏ္ဏ
မိမိသန္တက ကုက္ကိုမှုန့်ဖန်သော အမှုန့်တစ်စုံတစ်ခုသော အမှုန့်တို့ကို ကုလသင်္ဂဟ သံဃဿ ရက္ခိတဂေါပိတာပိ ရုက္ခလို့ ဂရု ဘဏ္ဍမေဝ။ မတ္တိကဒန္တကဋ္ဌဝေဠုသုပိ ဂရုဘဏ္ဍုပဂံ ဉတွာ စုဏ္ဏေ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝိနိစ္ဆယော ဝေဒိတဗ္ဗာ။
ဇယ်ပေသနီယ
လူတို့သတင်းစကားကို ယူ၍သွားရာ ခြေလှမ်းတိုင်း ထိုကိုမှီ၍ရသော ပစ္စည်း ဘောဇဉ်ကိုမျိုတိုင်း ဒုက္ကဋ်၊ ပထမလက်မခံခဲ့ပဲ နောက်မှ အယံ ဒါနိ သော ဂါမော၊ ဟန္ဒ တံ သာသနံ အာရောစေမိ-ဟု လမ်းမှဖဲအံ့ လှန်းတိုင်း(မျိုတိုင်း)ဒုက္ကဋ်၊ သတင်းစကားမယူပဲလာရာ- ဘန္တေ တသ္မိံ ဂါမေ ဣတ္ထဒ္ဓဿ ကာ ပဝတ္တိ-မေးလျှင်ကား ပြောအပ်၏။ ပုစ္ဆာပဉ္စ ဒေါသော နတ္ထိ။
စာမျက်နှာ-440
ပဉ္စန္န ပန သဟဓမ္မိကာနံ မာတာပိတူနံ ပဏ္ဍုပလာသဿ အတ္တနော ဝေယျာဝစ္စကရဿ စ သာသနံ ဟရိတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ ဂိဟီနဉ္စ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တပ္ပကာရံ ကပ္ပိယသာသနံ။ ဣဒံခို ဇယ်ပေသနီယကမ္မံ နာမ န ဟောတိ။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၂၁၁)
တဿ ပန သာသနံ ပဋိက္ခိပိတွာ သယမေဝ ကာရုညေ ဌိတော ဂန္တွာ အတ္တနော ပတိရူပံ သာသနံ အာရောစေတိ၊ အနာပတ္တိ။ (သာ၊ စာ-၃၀၀)
သစ်သီး၌ကား - အတ္တနော သန္တကံယေဝ ဂိလာနမနုဿာနံ ဝါ သတ္တဣဿရာနံ ဝါ ခီဏ ပရိဗ္ဗယာနံ ဝါ ဒါတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ ဖလဒါနံ န ဟောတိ။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၂၁၀)
အတ္တနော သန္တကံ ကုလသင်္ဂဟတ္ထာယ ဒေတိ၊ ဒုက္ကဋံ၊ ပရသန္တကံ ဒေတိ၊ ဒုက္ကဋမေဝ။ ထေယျ စိတ္တေန (ပရသန္တကံ) ဒေတိ ဘဏ္ဍနံ ကာရေတဗ္ဗာ။ ဧသေဝ နယော သံဃိကေပိ။ အယံ ပန ဝိသေသော၊ သေနာသနတ္ထာယ နိယာမိတံ ဣဿရဝတာယ ဒဒတော ထုလ္လစ္စယံ။ [ဋ္ဌ၊ စာ-၂၀၉]
ပဌမအနိယတ
သစေ သုဒ္ဓစိတ္တေန ဂန္တွာ နိသိန္နဿ သန္တိကံ အာဂန္တွာ နိသိန္နာယ ဣတ္ထိယာ ရဟဿာဒေါ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ အနာပတ္တိ။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၂၁၇)
ဒေသနာကြားနည်း
တေန ဘိက္ခဝေ ဘိက္ခုနာ သံဃံ ဥပသင်္ကမိတွာ ဧကံသံ ဥတ္တရာသင်္ဂံ ကရိတွာ ဝုဍ္ဎာနံ ဘိက္ခုနံ ပါဒေ ဝန္ဒိတွာ ဥက္ကဋိကံ နိသီဒိတွာ အဉ္ဇလိံ ပဂ္ဂဟေတွာ ဧဝမဿ ဝစနီယော- အဟံ ဘန္တေ ဣတ္ထန္နာမံ အာပတ္တိံ အာပန္နော၊ တံ ပဋိဒေသမီတိ။ (စူဠဝါ၊ စာ-၂၃၅)
န
နိဿဂ္ဂီ
ပဌမကထိန- နိဿဋ္ဌစီဝရံ ပန ဒါတဗ္ဗေဝ၊ အဒါတုံ န လဗ္ဘတိ၊ ဝိနယကမ္မတ္တံ တံ။ န တံ တေန သံဃဿ ဝါ ဂဏဿ ဝါ ပုဂ္ဂလဿ ဝါ ဒိန္နမေဝ ဟောတီတိ။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၂၂၄) အရုဏ် - အရုဏောတိစေတ္ထ သူရိယုဂ္ဂမနဿ ပုရေစရာ ဝဍ္ဎနဃနရတ္တော ပဘာဝိသေသောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။ (တိ၊ စာ-၃၁၁) အညဿ တံ ပရိဘုဉ္ဇိတောပိ အနာပတ္တိ။ (နိဿဂ္ဂိ ဖြစ်နေသောသင်္ကန်းကို) [ဋ္ဌ၊ စာ-၂၂၅]
ဆိဒ္ဒ
ပရိက္ခာရစောဠ ဒီဃသော အဋ္ဌင်္ဂုလေ သုဂတဂုံလေန တိရိယံ စတုရင်္ဂုလေ ယတ္ထကတ္ထစိ ဆိဒ္ဓံ အဓိဋ္ဌာနံ ဝိဇာတိ။ မဟန္တေ စောဠေ တတော ပရေန ဆိဒ္ဓိ အဓိဋ္ဌာနံ န ဝိဇဟတိ၊ ဧသ နယော သဗ္ဗေသု အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗကသု စီဝရေသူတိ၊ ဋ္ဌ၊ စာ-၂၂၈]
ဒွိန္နံ ဝိကပ္ပနာနံ ကိံ နာနာကရဏံ။ သမ္မုခါဝိကပ္ပနာယ သယံ ဝိကတွာ ပရေန ပစ္စုဒ္ဓရာပေတိ။ ပရမ္မုခါဝိကပ္ပနာယ ပရေနေဝ ဝိကပ္ပါပေတွာ ပရေနေဝ ပစ္စုဒ္ဓရာပေတိ။ ဣဒမေတ္ထ နာနာကရဏံ။ ဋ္ဌ၊ စာ-၂၃၁]
ဥဒေါသိတ ဒုတိယထိန
သင်္ကန်းထားရာဌာနနှင့် စောင့်ရှောက်ပုံ
(၁) ဂါမ - ဧကကုလဂါမ (ဧကဿ ရညော ဝါ ဘောဇကဿ ဝါ ဂါမေ) ပရိက္ခိတ္တ၌ထားအံ့-ရွာတွင်းနှစ်သက်ရာဌာန၌ အရုဏ်တက်ခြင်းငှာအပ်၏။ အပရိက္ခိတ္တ၌ကား သင်္ကန်းထားရာအိမ်၊ ထိုအိမ်၏ ဟတ္ထပါသ်မှမစွန့်ရ။ [အခုတေယျရတနပ္ပမာဏပ္ပဒေသာ ဥဒ္ဓံ န ဝိဇဟိတဗ္ဗန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ အနေတေယျ ရတနဗ္ဘရ ပန ဝတ္ထု ဝဋ္ဋတိ၊ ဤ၌ ဧကကုလဃရကိုယူ။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၂၃၄)]
(၁) ဂါမ-နာနာကုလဂါမ (နာနာရာဇူနံ ဝါ ဘောဇကာနံ ဝါ ဂါမော ဝေသာလီကုသိနာရာဒိသဒိသော)။ ပရိက္ခိတ္တဖြစ်အံ့ (၁) သင်္ကန်းထားရာဃရ (၂) သဘာယ (၃) နဂရဒွါရ မူလ(သမီ)၊ (၄) သဘာယ နဂရဒွါရမူလတို့၏ ဟတ္ထပါသတို့ တစ်ခုခုမှ မစွန့်ရ။ [စီဝရ-ဃရ ဟတ္ထပါသ်၌ကား ဆိုဖွယ်ရာပင်မရှိ။]။
နံပါတ် - ၄- ကား နောက်ဆုံးဆင့်ဖြစ်သည်။ သဘာယ၌ထားမူ (၁) သဘာယ (၂) တဿသမ္မုခ နဂရဒွါရမူလ (၃)၊ ၎င်း (၂) ခုတို့၏ ဟတ္ထပါသ၌ အရုဏ်တက်စေ။ အပရိက္ခိတ္တဖြစ်မူ (၁)ထားရာအိမ် (၂) ၎င်းဟတ္ထပါသ်မှ မစွန့်ရ။
(၂) ဃရ - ဧကကုလဃရ ပရိက္ခိတ္တဖြစ်မူ အခန်းအမျိုးမျိုးရှိလျှင် အိမ်တွင်း၌ သင်္ကန်းထားရာ အိမ်တွင်း၌နေရမည်။ အပရိက္ခိတ္တဖြစ်မူ (၁) သင်္ကန်းထားရာ အခန်း (၂) ၎င်း၏ ဟတ္တပါသ်၌ နေရမည်။
(၃) နာနာကုလဃရ ပရိက္ခိတ္တဖြစ်မူ - အခန်းအမျိုးမျိုးရှိမူ (၁)သင်္ကန်းထားရာအခန်း၊ (၂)ဒွါရမူလ [သဗ္ဗေသံ သာဓာရဏေ ဃရဒွါရမူလေ] (၃) ၎င်း ၂ ဦးတို့၏ ဟတ္ထပါသ၌ နေရမည်။ အပရိက္ခိတ္တဖြစ်မူ (၁) သင်္ကန်းထားရာအခန်း (၂) ၎င်း၏ဟတ္ထပါသ၌ နေရမည်။
(၄) ဥဒေါသိတ [ယာနာဒီနံ ဘဏ္ဍာနံ သာလာ]။ (၅) အဋ - ပြအို။ (၆) မာဠ - တန်ဆောင်။ (၇) ပါသာဒ - ပြာသာဒ်ရှည်။ (၈) ဟမ္မဟ - ပြာသာဒ် ဦးပြည်း။ (၉) ဝိဟာရ - ဤသည်တို့ကား နာနာကုလဃရ ဧကကုလဃရဟူသော နိဝေသနအတိုင်းမှတ်။
(၁၀) နာဝါ - နည်းတူ - ဧကကုလနာဝါ၌ လှေအတွင်း။ နာနာကုလနာဝါ၌ (၁) သင်္ကန်းထားရာအခန်း (၂) ၎င်းအခန်း၏ ဟတ္ထပါသ်၌ နေရမည်။
(၁၁) ဧကကုလသတ္ထ
လှည်း၌ထားအံ့ ရှေးနောက်သတ္တတ္တန္တရကို မစွန့်ရ။ ဧကံ အဗ္ဘန္တရံ အဋ္ဌဝီသတိ ဟတ္တံ ဟောတိ]။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၂၃၅) ရွာမြစ်ရောက်လျှင် ရွာမြစ်ဟုပင်ခေါ်စေ၊ ကျောင်းရောက်လျှင် ကျောင်းတွင်း သီမ၌ထားလျှင် ကျောင်းတွင်းဝင်နေစေ။ “ဗဟိသီမ၌ထားမူ သတ္ထအနီး၌နေစေ။ လှည်းအုတ်ပြတ်မူ သင်္ကန်းထားရာ အုတ်စု၌နေစေ။ နာနာကုလသတ္ထ လှည်းအုတ်စုဖြစ်မူ ဟတ္ထပါသ်မှမစွန့်ရ။
နဒီပရိဟာရော စ လဗ္ဘတီတိ ဧတ္ထ ဝိသုံ နဒီပရိဟာရဿ အဝုတ္တတ္တာ ဂါမာဒီဟိ အညတ္ထ ဝိယ စီဝရဟတ္ထပါသောယေဝ နဒီပရိဟာရောတိ တီသုပိ ဂဏ္ဌိပဒေသု ဝုတ္တံ။ (သာ၊ စာ-၃၉၄)
(၁၂) ဧကကုလေခတ္တ ပရိက္ခိတ္တဖြစ်မူ လယ်ကွင်း၊ အပရိက္ခိတ္တဖြစ်မူ (စီဝရ) ဟတ္ထပါသ။ နာနာကုလခေတ္တ ပရိက္ခိတ္တ၌ထားမူ (၁) ခေတ္တ ဒွါရမူလ (၂) ခေတ္တဒွါရ ဟတ္ထပါသ။ အပရိက္ခိတ္တဖြစ်မူ (၁) စီဝရ ဟတ္ထပါသမှ မစွန့်ရ။
(၁၃) ဓညကရဏ။ (၁၄) အာရာမ (ပုပ္ပဖလ) နည်းတူ။
(၁၅) ဧကကုလရုက္ခမူလဖြစ်၍ ယင်းသစ်ပင်ရင်းသည် မွန်းတည့်ကာလ၌ ထက်ဝန်းကျင်အရိပ် ပျံ့နှံ့မှုအရိပ်အတွင်း၌ သင်္ကန်းကိုထားလျှင် အရိပ်အတွင်း၌ နာနာကုလရုက္ခမူလဖြစ်မူ စီဝရဟတ္ထပါသ၌ နေရမည်။ [ဝိရဠာခဿ ပန ရုက္ခဿ အာတပန ဖုဋ္ဌောကာသေ ဌပိတံ နိဿဂ္ဂိယမေဝ ဟောတိ။] (ဋ္ဌ၊ စာ-၂၃၆)
(၁၆) ဥပစာတူရှိသော လွင်တီးခေါင်၊ မည်သည့်ရွာ၊ မရှိသောတော၌ ခုနှစ်အဗ္ဘန္တရအတွင်းသည် (၂-ဘက်-၁၄-အဗ္ဘန္တရ) ဥပစာတူရှိသည်မည်၏။ ထိုမှ အပြင်ဘက်ကား ဥပစာထူးရှိသည်မည်၏။
ဝိဟာရော နိဝေသနသဒိသော (ဋ္ဌ၊ စာ-၂၃၆) - ဝိဟာရောနာမ သပရိက္ခိတ္တော ဝါ အပရိက္ခိတ္တော ဝါ သကလော အာဝါသောတိ ဝဒန္တိ။ ယသ္မိံ ဝိဟာရေတိ ဧတ္ထ ပန (ဤနေရာမျိုး) ဧကံ ဂေဟမေဝ (တစ်ကျောင်းတည်းကိုသာ) ဝုတ္တံ။ ဧကကုလနာနာကုလသန္တကတာ စေတ္ထ ကာရာပကာနံ ဝသေန ဒိတဗ္ဗာ။ (သာ၊ စာ-၃၉၅)
[သင်္ကန်းအားလုံး နိဿဂ္ဂိဖြစ်နေလျှင်ကား နဋ္ဌစီဝရအရာ၌တည်၍ဝတ်ပြီး ဝိနည်းကံပြုကောင်း၏။ ထိုသို့သုံးသဖြင့် ဒုက္ကဋ်မလိုက်ဟူ၏။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၂၃၄) ခရီးသွားရာ၌ကား ဟတ္ထပါသ်ကိုသာ ဂရုပြု၍သွားလေ။
မှတ်ဖွယ် - ထံသို့ ဦးတေဇ
အရှင်တို့၏ကျောင်းတိုက်၌ သံဃာတော်တစ်ပါတည်းသာ သီတင်းသုံးပါးလျှင် ဧကကုလဝိဟာရ ဖြစ်၍ အကာအရံရှိသည့်အတွက် ပရိက္ခိတ္တလည်းဖြစ်သောကြောင့် ဧကကုလ ဧကုပစာရဝိဟာရ ဖြစ်ပါသည်။
တစ်ကျောင်းလျှင် တစ်ပါးစီ [ယခု သီတင်းသုံးကြသကဲ့သို့] သီတင်းသုံးကြပါလျှင် နာနာကုလ ဧကုပစာရဝိဟာရ ဖြစ်ပါသည်။ ပရိက္ခိတ္တ (စည်းရိုး အကာအရံ) ရှိလျှင် ဧကူပစာရဖြစ်သည် + အပရိက္ခိတ္တ (စည်းရိုးအကာအရံမရှိ) ဖြစ်လျှင် နာနူပစာရ ဖြစ်သည်ကို သတိပြုပါ။
ထို ့ကြောင့် ယခုအခါ၌’နာနာကုလဿ ဝိဟာရော ဟောတိ ပရိက္ခိတ္တောစ၊ ယသ္မိံ ဝိဟာရေ စီဝရံ နိက္ခိတ္တံ ဟောတိ၊ တသ္မိံ ဝိဟာရေ ဝတ္ထဗွီ ဒွါရမူလ ဝါ၊ ဟတ္ထပါသာ ဝါ န ဝိဇဟိတဗ္ဗ။ (ပါ၊ စာ-၃၀၂) ပါဠိတော်နှင့်ညီစွာ ကျင့်သုံးရပါမည်။
ကျင့်သုံးရန်နည်းလမ်း
(၁) တိစီဝရိက်အဓိဋ္ဌာန်တင်ထားသော သင်္ကန်းကို ထားရာကျောင်းအဆောက်အဦအတွင်း၌ အရုဏ်တက်ချိန်ဝယ် သီတင်းသုံးရပါမည်။ [တသ္မိံ ဝိဟာရေ ဝတ္ထဗ္ဗ] (ဋ္ဌ၊ စာ-၃၀၂)
(၂) မစွမ်းနိုင်ခဲ့သော် သင်္ကန်းကိုထားရာကျောင်းအဆောက်အဦ၏ ထွက်ရာတံခါးအနီး၌ အရုဏ် တက်ချိန်ဝယ် သီတင်းသုံးရပါမည်။ (ဝတ္ထဗွီ ဒွါရမူလေ ဝါ]
(၃) မစွမ်းနိုင်ခဲ့သော် သင်္ကန်းကိုထားရာ ကျောင်းအဆောက်အဦ၏ နှစ်တောင့်ထွာဟတ္ထပါသ်အတွင်း၌ အရုဏ်တက်ချိန်ဝယ် သီတင်းသုံးရပါမည်။ [ဟတ္ထပါသာ ဝါ န ဝိဇဟိတဗ္ဗ] (ဋ္ဌ၊ စာ-၃၀၂)
တတ္ထဝါသ - အရ
စည်းရိုးစသည် အကာအရံရှိလျှင် ဂါမ ဃရ ဝိဟာရ စသော အဆောက်အဦးအားလုံးတို့၌ အဆောက်အဦး၏ ဟတ္ထပါသကို ယူရပါသည်။ တိုက်ခန်းစသည်တို့၌ တိုက်ခန်းစသည်တို့၏ ဟတ္ထပါသကို ယူရပါသည်။ အကာအရံမရှိလျှင် အားလုံးတို့၌ သင်္ကန်း၏ဟတ္ထပါသကို ယူရပါသည်။ ဤသုံးချက်မှလွတ်ခဲ့လျှင် သင်္ကန်းသည် နိဿဂ္ဂိယ ဖြစ်ပါသည်။
(၄) ထိုသုံးချက်တွင် တစ်ချက်ချက်နှင့်မျှညီအောင် မစွမ်းဆောင်နိုင်ခဲ့သော် အရုဏ်မတက်မီ (တစ်ထည်ဖြစ်လျှင်) တံစီဝရံ (အများဖြစ်လျှင်) ဧတာနိ စီဝရာနိ ပစ္စုဒ္ဓရာမိဟု ပစ္စုဒ္ဓိရ်ပြုနိုင်ပါလျှင် နိဿဂ္ဂိယ မဖြစ်ပါ။ ထို့နောက် ဆယ်ရက်အတွင်း၌ ထိုသင်္ကန်းကို အဓိဋ္ဌာန်တစ်ဖန်တင်၍ ဝတ်ရုံနိုင်ပါသည်။ အာပတ်လုံးဝမသင့်တော့ပါ။ အမှတ် (၄) အခွင့်အရေးကို ဒသာဟပရမံ အတိရေကစီဝရံ ဓာရေတဗ္ဗဟူသော ဗုဒ္ဓ၏ခွင့်ပြုချက်သိက္ခာပုဒ်နှင့်အညီ ရယူနိုင်ပါသည်။
အညာတကဝိညတ္တိ
ပုံ - ဦးကုမာရ
အစိန္န နစီဝရ ကိတ္တာဝတာ ဘိက္ခု အစိစီဝရော နဋ္ဌစီဝရော ဟောတီတိ? ဧတ္တာဝတာ နဂ္ဂေါ ဟောတီတိ ဧကေ။ ဝိကပ္ပပဂပစ္ဆိမဘာဝေန၊ ဝိကပ္ပနုပဂစ္ဆိမမာဒိ ကတွာ ဝိညာပေန္တဿ အာပတ္တီတိ ဧက။ နိဝါသနပါရူပနုပဂါဘာဝနာတိ ဧကေ။ တိစီဝရာဘာဝနာတိ ဧကေ။ သန္တရုတ္တရပရမာ ဘာဝနာတိ ဧက၊ အယံ ဧကဝါဒေါ ယုတ္တော၊ “သန္တရုတ္တရပရမံ တတော စီဝရံ သာဒိတဗ္ဗန္တိ ဟိ ဝစနတော၊ တသ္မာ သန္တရုတ္တရေ သတိ ဝိကပ္ပနုပဂစ္ဆိမံ ဝိညာပေန္တဿ ပဋိလာဘေန နိဿဂ္ဂိယံ။ (ဇီ၊ စာ-၂၄၂)
န ဟိ အနစီဝရာ အတ္တနော အတ္ထာယ သာခါပလာသံ ဘဉ္စိတုံ လဘန္တိ၊ အစိစီဝရာနံ ပန အတ္ထာယ လဘန္တိ။ အစိစီဝရာဝ အတ္တနောပိ ပရေသမ္ပိ အတ္ထာယ လဘန္တိ ။ နေဝ ဘူတင်္ဂါမပါတဗျ တာယ ပါစိတ္တိယံ ဟောတိ န တေသံ ဓာရဏေ ဒုက္ကဋ၊ (တိဏေန ဝါ ပဏ္ဏေန ဝါ ပဋိစ္ဆာဒေတွာ အာဂန္တတ္ထံ၊ ဟု ဟောတော်မူသောကြောင့်ဟူလို)။ [လမ်း၌တွေ့ရာ လူတို့ထံ သင်္ကန်းတောင်း၍ ရသော သင်္ကန်းတို့သည်-သဒသာနိ ဝါ ဟောန္တု အဒသာနိ ဝါ နီလာဒိနာနာဝဏ္ဏာနိ ဝါ၊ ကပ္ပိယာနိပိ အကပ္ပိယာနိပိ သဗ္ဗာနိ အစိန္နစီဝရဋ္ဌာနေ ဌိတတ္တာ တေသံ နိဝါသေတုဉ္စ ပါရုပိတုဉ္စ ဝန္တိ။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၂၄၆)
မရသော် ရှေးဦးစွာတွေ့ရာကျောင်းမှ ကျောင်းဒကာတို့က- စတ္တာရောပိ ပစ္စယာ အမှာကံယေဝ သန္တိကာ ပရိဘောဂံ ဂစ္ဆန္တု-ဟုစီစဉ်၍ထားသော တိစီဝရိက် ဝိဟာရစီဝရ၊ ဥတ္တရတ္ထရဏံ။ [မဉ္စကဿ ဥပရိအတ္ထရဏကံ] ဘူမတ္ထရဏ[ပရိကမ္မကတာယ ဘူမိယာ ရက္ခတ္တံ စိမိလိကာဟိ ကတအတ္ထရဏံ၊ တဿ ဥပရိ တဋိကံ ပတ္ထရိတွာ စင်္ကမန္တိ။] ဘိသိစ္ဆဝီ-တို့ကို တံ အနာပုစ္ဆာပိ ဂဟေတွာ နိဝါသေတုံ ဝါ ပါရုပိတုံ ဝါ အစိစီဝရကာနံ ဘိက္ခူနံ လဗ္ဘတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗ။ တဉ္စ ခေါ လဘိတွာ ဩဒဟိဿာမိ-ပုန ဌပဿာမီတိ အဓိပ္ပါယန န မူလစ္ဆဇ္ဇာယ။ လဘိတွာ စ ပန ဉာတိတော ဝါ ဥပဋ္ဌာကတော အညတော ဝါ ကုတောစိ ပါကတိကမေဝ ကာတဗ္ဗ၊ ဝိဒေသဂတေန ဧကသ္မိံ သံဃိက အာဝါသေ သံဃိ ကပရိဘောဂေန ပရိဘုဉ္စနတ္ထာယ ဌပေတဗ္ဗ။ သစဿ ပရိဘောဂေနေဝ တံ ဇီရတိ ဝါ နဿတိ ဝါ ဂီဝါ န ဟောတိ။ (စာ-၂၄)
ပဝါရိတာနန္တိ ဧတ္ထ စ သံဃဝသေန ပဝါရိတသု ပမာဏမေဝ ဝဋ္ဋတိ။ ပုဂ္ဂလိကပဝါရဏာယ ယံ ယံ ပဝါရေတိ၊ တံ တံယေဝ ဝိညာပေတဗ္ဗ။ ယော စတူဟိ ပစ္စယေဟိ ပဝါရေတွာ သယမေဝ သလ္လိက္ခေ တွာ ကာလာနုကာလံ စီဝရာနိ ဒိဝသေ ဒိဝသေ ယာဂုဘတ္တာဒီနီတိ ဧဝံ ယေန ယေနတ္ထော။ တံ တံ ဒေတိ၊ တဿ ဝိညာပနကိစ္စံ နတ္ထိ။ ယော ပန ပဝါရေတွာ ဗာလတာယ ဝါ သတိသမ္မောသန ဝါ ဒေတိ။ သော ဝိညာပေတဗ္ဗာ။ ယော မယှံ ဂေဟံ ပဝါရေမီတိ ဝဒတိ။ တဿ ဂေဟံ ဂန္ဓာ ယထာသုခံ နိသီဒိတဗ္ဗ၊ နိပဇ္ဇိတဗ္ဗ။ န ကိဉ္စိ ဂဟေတဗ္ဗ။ ယော ပန- ယံ မယှံ ဂေဟ အတ္ထိ၊ တံ ပဝါရေမီ တိ ဝဒတိ။ ယံ တတ္ထ ကပ္ပိယံ တံ ဝိညာပေတဗ္ဗ။ ဂေဟ ပန နိသီဒိတုံ ဝါ နိပဇ္ဇိတုံ ဝါ န လဗ္ဘတီ [ပိုင်စိုးပိုင်နင်း မနေကောင်း မအိပ်ကောင်းဟူလို] တိ ကုရုန္ဒိယံ ဝုတ္တံ။ (စာ-၂၄၈)
ပဌမဥပက္ခဋ - ဟိ အဂ္ဂဝဍ္ဎနကံ ဟိ ဣဒံ သိက္ခာပဒံ။ (န ပမာဏဝသေန) (ဋ္ဌ၊ စာ-၂၅၁)
ရာဇသိက္ခာပဒ
ဒကာ တမန်သည်က၊ သင်္ကန်းစသည်အပ်သော ပစ္စည်း၏အဖိုးငွေကို ကပ္ပိယထံအပ်နှံထားခဲ့ပြီး “အလိုရှိသောအခါ အပ်သောပစ္စည်းများကို ကပ္ပိယထံ၌ တောင်းခံတော်မူပါ”ဟု လျှောက်ထားသွားပြီးနောက်၊ ရဟန်းညွှန်းကပ္ပိယဖြစ်မူ ၎င်းကပ္ပိယထံမှ အပ်သောပစ္စည်းများကို ဝစီဝိညတ်ဖြင့် ၃ ကြိမ်၊ ကာယဝိညတ်ဖြင့် ၆ ကြိမ်ထက်ပိုလွန်ပြု၍ မတောင်းရ။ ပိုလွန်ပြုတောင်း၍ရလျှင် ရာဇနိဿဂ္ဂိပါစိတ် အာပတ်သင့်၏။ ၃ ကြိမ်တောင်း၊ ၆ ကြိမ်ရပ်၍မျှ မရလျှင်၊ ထိုအဖိုးငွေအချည်းနှီးမဖြစ်စေရန် အလှူရှင်ထံသို့ မိမိကိုယ်တိုင် သွား၍သော်လည်းကောင်း၊ တမန်စေလွှတ်၍သော်လည်းကောင်း အကျိုးအကြောင်း ပြောကြားရာ၏။ ဤကား လောကုတ္တရာတရားနှင့်လျော်သော ကျင့်ရာဝတ်တည်း။ ပျက်ကွက်လျှင် ဝတ္တဘေဒ ဒုက္ကဋ် အာပတ်သင့်၏။ တမန်ညွှန်းကပ္ပိယဖြစ်မူ အကြိမ်ပေါင်း ရာထောင်မက (မရမခြင်းတောင်းနိုင်၏။ မည်သူမျှမညွှန်းသော အနိဋ္ဌကပ္ပိယ နှစ်ယောက်၌မူ အညာတကအပ္ပဝါရိတအတိုင်းကျင့်ရမည်။
မှတ်သားချက်
ကပ္ပိယ တစ်ကျိပ်ရှိ၏။ ၎င်းတို့ကား ရဟန်းညွှန်း လေးယောက် တမန်ညွှန်း လေးယောက်၊ မည်သူမျှမညွှန်းနှစ်ယောက်၊ ပေါင်း တစ်ကျိပ်တည်း။ ဆောင်။
- ရဟန်းညွှန်းပြ လေးယောက်မျှ၊ ဒူတညွှန်းလေးဖြာ။
- အနိဋ္ဌ၊ ဒုဝိဓ၊ ပေါင်းက တစ်ကျိပ်သာ။
- တစ်ဦးမျက်မှောက် ကွယ်သုံးယောက် ညွှန်းမြှောက်ရဟန်းမှာ။
- ရှေ့အပ်ပြန်ကြား စေ၍ကြား မှာထားသွားသည့်ခါ။
- တမန်ညွှန်းလည်း လေးပါးတည်း ဤနည်းယူလေပါ။
- ရှေ့အပ်မကြား ကွယ်အပ်သွား နှစ်ပါးမညွှန်းရာ။
- ရာဇမဏ္ဍ အညာတကျင့်ရစဉ်တိုင်းသာ။
၁-၄ ရဟန်းညွှန်း- ၄-ယောက် ။ ရဟန်းညွှန်းအပ်သော ကပ္ပိယလေးယောက်ကား မျက်မှောက်အနီးအပါး၌ ညွှန်းပြအပ်သောသူတစ်ယောက်၊ အဝေးလှမ်း၍ မျက်ကွယ်၍ ညွှန်းပြအပ်သူ သုံးယောက်တည်း။ ထိုလေးယောက်တွင် မျက်မှောက်ညွှန်းပြအပ်သူထံ အလှူရှင်က (သို့မဟုတ် တမန်က) ငွေကိုအပ်နှံ၍ “သင်္ကန်ဝယ်၍ လှူရစ်ပါ’”ဟု ပြောဆိုမှာထားသွားလျှင် ရဟန်းအား အထူးမလျှောက်သော်လည်း (မိမိရှေ့မှာပင် မိမိညွှန်ပြသူထံအပ်နှံ၍ သင်္ကန်းလှူရစ်ပါဟု မှာသွားသောကြောင့်) သိက္ခာပုဒ်လာသည့်အတိုင်း တောင်းမှုရပ်မှုကိုပြုနိုင်ပြီ။ ထို့ကြောင့် လင်္ကာပိုဒ်၌ “ရှေ့အပ်” ဟုဆိုသည်။
မျက်ကွယ်၌ ညွှန်ပြအပ်သူ “သုံးယောက် ““ဟူရာဝယ် ရဟန်းက အဝေးလှမ်း၍ ညွှန်ပြမှုကြောင့် သုံးယောက်ပြားသည်မဟုတ်၊ အလှူလာလှူသူက (၁) ကပ္ပိယထံ အပ်နှံပြောပြီးနောက် ရဟန်းထံပြန်၍ ကပ္ပိယနာမည်ကိုဖော်ပြ၍ “မည်သူ အထံ ငွေ-၁၀-အပ်ခဲ့ပါသည်။ အရှင်ဘုရား အလိုရှိသောအခါ အပ်သော ပစ္စည်းကို အလှူခံတော်မူပါ’” ဟုလျှောက်ခြင်း။ (၂) အပ်နှံပြောဆိုပြီးနောက် ကိုယ်တိုင်ပြန်၍ မလျှောက်နိုင်သဖြင့် တစ်ယောက်ယောက်ကိုစေလွှတ်၍ ထိုနည်းအတိုင်းလျှောက်ခိုင်းခြင်း။ (၃) ကပ္ပိယရှိရာသို့သွားခါနီး (မသွားခင်)ကပင် အရှင်ဘုရားညွှန်ပြအပ်သော ကပ္ပိယထံ သင်္ကန်းဖိုးအပ်နှံခဲ့ပါသည်။ အလိုရှိသောအခါ တောင်းတော်မူပါဟုမှာထား၍ သွားခြင်းအားဖြင့် “လျှောက်ပုံ” “၃”မျိုးကွဲပြားသောကြောင့် အဝေးညွှန်း ကပ္ပိယသုံးယောက်ပြားရသည်။ ထို့ကြောင့်−၄-နံပါတ် လင်္ကာပိုဒ်၌ ပြန်ကြား စေ၍ကြား မှာထားသွားသည့်အခါဟုဆိုသည်။
(၅) တမန်ညွှန်း လေးယောက်။ တမန်ကိုယ်တိုင်ညွှန်ပြအပ်သော ကပ္ပိယ ၄ မျိုးလည်း ရဟန်း-၄-မျိုးကဲ့သို့ ရှေ့အပ်၊ ပြန်ကြား၊ စေ၍ကြာ။ မှာထားသွားခြင်းအားဖြင့် ကွဲပြားသည်ဟုမှတ်။ ချဲ့ဥုးအံ့ ကပ္ပိယမရှိသောကြောင့်ဖြစ်စေ ရှိသော်လည်း မညွှန်းလိုသောကြောင့်ဖြစ်စေ၊ ရဟန်းက ကပ္ပိယ မညွှန်းလျှင် တမန်ကိုယ်တိုင် ကပ္ပိယလုပ်မည့်သူကိုရှာ၍ (၁) ရှေ့မှာအပ်နှံပြောဆိုခြင်း၊ (၂) အဝေးမှာရှိသူထံ အပ်နှံ၍ပြန်လျှောက်ခြင်း၊ (၃) စေလွှတ်၍လျှောက်ခြင်း၊ (၄) သွားခါနီးကပင် လျှောက်သွားခြင်းအားဖြင့် ရှေးနည်းအတိုင်း’၄-မျိုး ပြားသည်။ လျှောက်ပုံစကားများမှာ ရဟန်းညွှန်း ကပ္ပိယအထံ အပ်နှံရာ၌ လျှောက်သည့်အတိုင်းပင်တည်း။
မေဏ္ဍကသိက္ခာပုဒ်
[မေဏ္ဍကသူဋ္ဌေးကို အကြောင်းပြု၍ မဟာဝါ ဘေသဇ္ဇက္ခန္ဓက၌ ခွင့်ပြုအပ်သော သိက္ခာပုဒ်ကို မေဏ္ဍကသိက္ခာပုဒ်ဟု ခေါ်သည်]။ မေဏ္ဍကသိက္ခာပုဒ်၌ နောက်ဆုံးခွင့်ပြုချက်မှာ သဒ္ဓါတရားရှိသူတို့က “ဤငွေဖြင့် အပ်သောပစ္စည်းကို ဘုန်းကြီးအား (ဦးပဉ္စင်းအား)လှူပါ”ဟု မှာထား၍ ကပ္ပိယထံ ငွေကိုအပ်နှံထားတတ်ကြသည်။ ထိုသို့အပ်ထားကြရာ၌ ထိုငွေမှအပ်စပ်သောပစ္စည်းကို သာယာကောင်း၏။ (တောင်းယူကောင်း၏) ရွှေငွေကိုကား မည်သည့်ပရိယာယ်နှင့်မျှ မသာယာကောင်းဟု မိန့်တော်မူသည်။
ဤမေဏ္ဍကသိက္ခာပုဒ်လာ ရွှေငွေအပ်နှံထားရာ ကပ္ပိယတို့မှာ ရဟန်းကညွှန်ပြအပ်သူများ မဟုတ်ကြ။ တမန်ကိုယ်တိုင်ညွှန်ပြအပ်သော ကပ္ပိယတို့တည်း။ သို့ဖြစ်၍ ကပ္ပိယက ရဟန်းမျက်ကွယ်မှာဖြစ်လျှင် ရဟန်းကိုတစ်နည်းနည်းဖြင့် “မည်သူ့ အထံ၌အပ်သော ပစ္စည်းကိုတောင်းပါ”ဟု လျှောက်ထားရဦးမည်။ ဤသို့လျှောက်လျှင် အကြိမ်ပေါင်းရာထောင်မက (မရမခြင်း) တောင်းနိုင်သည်။
မေဏ္ဍကသိက္ခာပုဒ်။ ဤသိက္ခာပုဒ်သည် ဘေသဇ္ဇက္ခန္ဓက၌ လာ၏။ ဤပါဠိတော်အလိုအားဖြင့်လည်း လှူသူက ရဟန်းအား “အပ်သောပစ္စည်းကို မည်သူ့ အထံ တောင်းတော်မူပါ” ဟု လျှောက်မှသာ တောင်းကောင်း၏။ ထိုသို ့မလျှောက်ဘဲ ငွေကိုအပ်သွားရုံသာ အပ်သွားလျှင် အနိဋ္ဌဝေယျာဝစ္စ ကာရကတွင် ပါဝင်သောကြောင့် မတောင်းကောင်းဟုမှတ်။ [ဟိရညံ ဥပနိက္ခိန္တိတိ ဒုတ္ထာပိ ဘိက္ခုဿ အာရောစနံ အတ္ထိယေဝါတိ ဂဟေတဗ္ဗ၊ အညထာ အနိဋ္ဌကပ္ပိယကာရကတ္တံ ဘဇတီတိ န စောဒေတဗ္ဗော သိယာ။ (ဘာသာဋီ၊ စ-စာ-၁၃၀)]
(၆) မညွှန်းအပ်-၂-ယောက်။
တမန်က ကပ္ပိယရှိပါသလားဟု လျှောက်သောအခါ ရဟန်းက ကပ္ပိယမညွှန်းပြဘဲနေလျှင် (၁) အနီးအပါးမျက်မှောက်ရှိသူ လူတစ်ယောက်က “ကျွန်တော်ထံ အပ်ခဲ့ပါ ကျွန်တော်ဝယ်ပြီးလှူလိုက်ပါမယ်” ဟုပြောလေသော် ထိုသူ့အထံ၌ပင် အပ်နှံသွား၏။ တမန်က ကပ္ပိယကိုလည်း “လှူရစ်ပါ’” ဟုမမှာ၊ ရဟန်းကိုလည်း “တောင်းရစ်ပါ’” ဟုမလျှောက်။ (၂) တမန်တစ်ယောက်ကား ရဟန်း၏ကွယ်ရာပင် သင့်တော်သူတစ်ယောက်ထံအပ်ခဲ့၍ “သင်္ကန်းလှူရစ်ပါ”ဟု မှာထားသွား၏။ သို့သော် ရဟန်းကိုကား မလျှောက်ထားခဲ့ချေ။ ဤသို့လျှင် ရဟန်းကလည်း မညွှန်းပြအပ်၊ တမန်ကလည်း မညွှန်းပြအပ်သော ကပ္ပိယနှစ်ယောက်ရှိပြန်သည်။
[ပထမလူကို မုခေဝဝဋိက = သူ့နှုတ်ဖြင့် ထုတ်ဖော်ပြောဆို၍ ကပ္ပိယလုပ်သူဟုခေါ်၏။ ဒုတိယလူကို “ပရမ္မခအနိဋ္ဌ = မျက်ကွယ်၌ မညွှန်းအပ်သော ကပ္ပိယဟုခေါ်သည်]
ထိုတွင် ရဟန်းညွှန်းကပ္ပိယ-၄-ယောက်၌ ရာဇသိက္ခာပုဒ်အတိုင်း-၃-ကြိမ်တောင်းမှု’၆’ကြိမ်ရပ်မှုကို ပြုရခြင်း၊ တမန်ညွှန်းကပ္ပိယ-၄-ယောက်၌ မေဏ္ဍကသိက္ခာပုဒ်အတိုင်း ကျင့်ရခြင်း၊ မည်သူမျှ မညွှန်းပြအပ်သော အနိဋ္ဌကပ္ပိယ နှစ်ယောက်၌ “အညာတက အပ္ပဝါရိတ အတိုင်းကျင့်ရခြင်းကြောင့် "ရာဇမေဏ္ဍ, အညာတ, ကျင့်ရစဉ်တိုင်းသာ” ဟု (ရ)နံပါတ်ကို ဆိုရလေသည်။
ယခုခေတ်
ယခုခေတ်၌ ဝိနည်းဂရုပြုသော ကျောင်းများဝယ် ဝိနည်းလမ်းကြောင်းကိုတင်ကြို၍ သင်ပြကောင်းသည်အားလျော်စွာ သင်ပြထားသော ကျောင်းသားကပ္ပိယများ ရှိတတ်ကြသည်။ ထိုကျောင်းသား ကပ္ပိယများကား ငွေလာလှူ၍ ဆရာသမားက ငွေကိုအလှူမခံပယ်လှန်သော်လည်းကောင်း၊ လာလှူသူက နားလည်ပြီးဖြစ်၍ ကပ္ပိယထံအပ်နှံပြီးသော်လည်းကောင်း “ကပ္ပိယ”က တပည့်တော်ထံ မည်မျှတန်သောအပ်သောပစ္စည်းကို တောင်းတော်မူပါ” လုံခြုံရာအရပ်ကိုလည်း ညွှန်းပြတော်မူပါဟု လျှောက်တတ်ကြသည်။ ထိုသို့လျှောက်ရာ၌ ဒကာက အထူးလျှောက်သည်ဖြစ်စေ မလျှောက်သည်ဖြစ်စေ ပဝါရိတ (ဖိတ်မံသူ) ဖြစ်တော့ရကား ထိုငွေနှင့်တန်သလောက် အလိုရှိရာအပ်သောပစ္စည်းများကို တောင်းကောင်း၏။ ငွေကိုလည်း မည်သည့်နေရာ၌ လုံခြုံသည်ဟု ပြောပြကောင်း၏။ “မည်သည့်နေရာမှာထားလိုက်” ဟုကား မပြောကောင်း။ (ပါတိမောက် ဘာသာဋီကာ၊ စာ-၁၆၂/၃/၄/၅)၊
ကပ္ပိယကာရကထံမှအပ်သော ပစ္စည်းတောင်းပုံ
အတ္ထော မေ အာဝုသော စီဝရေနာတိ ဧတံ - ဟူသော ဤစကားသည်၊ စောဒနာလက္ခဏနိ ဒဿနံ-တောင်းခြင်း၏လက္ခဏာကို ညွှန်ပြကြောင်းစကားတည်း။ ဟိ’မှန်၏။ ဣဒံဝစနံ- အတ္တောမေ အာဝုသော စီဝရေန-ဟူသော ဤစကားကို၊ ဝတ္တဗ္ဗ-ပြောဆိုထိုက်၏။ အဿ-ထိုစကား၏၊ အတ္တောဝါ - ကိုမူလည်း၊ ယာယ ကာယစိ-သော၊ ဘာသာယ-ဖြင့်၊ (ဝတ္တဗ္ဗာ)။ ဣဒံ-ဤဆိုအပ်ပြီးကား၊ စောဒနာ လက္ခဏံ -တည်း။ ပန- ကား၊ ဒေဟိ မေ စီဝရန္တိ အာဒီနိ ‘အစရှိသော စကားတို့ကို၊ န ဝတ္တဗ္ဗာကာရဒဿနတ္တံ - မပြောဆိုထိုက်သောအခြင်းအရာကို ပြတော်မူခြင်းအကျိုးငှာ၊ ဝုတ္တာနိ-ကုန်ပြီ။ [ဘာသာ-စ- ရာဇာ သိက္ခာပုဒ် - ၂၉၃]
မှတ်ချက်။
အထက်ပါစာပိုဒ်သည် ရဟန်းညွှန်ကပ္ပိယနှင့်သာ အကျုံးဝင်၏။
အတ္ထော မေ အာဝုသော စီဝရေနာတိ စောဒနာလက္ခဏနိဒဿနမတံ။ ဣက္ခိ ဝစနံ ဝတ္တံ။ အဿ ဝါ အတ္ထာ ယာယ ကာယစိ ဘာသာယ။ ဣဒံ စောဒနာလက္ခဏံ၊ ဒေဟိ မေ စီဝရန္တိ အာဒီနိ ပန န ဝတ္တဗ္ဗာကာရဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တာနိ။ ဧတာနိ ဟိ ဝစနာနိ၊ ဧတေသံ ဝါ အတ္ထော ယာယ ကာယစိ ဘာသာယ န ဝတ္တဗ္ဗာ။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၂၅၃)
ဧတာနိ ဟိ ဝစနာနိ ၊~၊ န ဝတ္တဗ္ဗောတိ ဧတ္ထ “ဧဝံ ဝဒန္တော ပဋိက္ခိတ္တဿ ကတတ္တာ ဝတ္တဘေဒေ ဒုက္ကဋ် အာပဇ္ဇတိ၊ စောဒနာ ပန ဟောတိ ယေဝါ”တိ မဟာဂဏ္ဌိပဒ မဇ္ဈိမဂဏ္ဌိပဒ စ ဝုတ္တံ (သာ၊ စာ-၄၀၈) န ဝတ္တဗ္ဗော ဒေဟိ မေ စီဝရံ -လ- စေတာပေဟိ မေ စီဝရန္တိ ဣဒံ ဒူတေနာဘတရူပိယံ ပဋိဂ္ဂဟေတုံ အတ္တနာ နိဒ္ဒိဋ္ဌကပ္ပိယကာရကတ္တာဝ ဒေဟိ မေ စီဝရံ -လ-စေတာပေဟိ မေ စီဝရန္တိ ဝဒန္တော ရူပိယဿ ပကတတ္တာ တေန ရူပိယေန ပရိဝတ္တေတွာ ဒေဟိ စေတာပေဟီတိ ရူပိယသံဝေါဟာရံ သမာပဇ္ဇန္တော နာမ ဟောတီတိ တံ ဒေါသံ ဒူရတော ပရိဝဇ္ဇေတုံ ဝုတ္တံ။ ရူပိယပဋိဂ္ဂဟဏေန သံဃမဇ္ဈေ နိဿဋ္ဌရူပိယ ဝိယ။ ဝုတ္ထိ တတ္ထ “န ဝတ္တဗ္ဗော ဣမံ ဝါ ဣမံ ဝါ အာဟရာ”တိ။ တသ္မာ န ဣဒံ ဝိညတ္တိဒေါသံ ပရိဝဇ္ဇေတုံ ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗ။ “အတ္ထော မေ အာဝုသော စီဝရေနာ”တိပိ အဝတ္တဗ္ဗတာပ သင်္ဂတော။ တေနေဝ ဒူတနိဒ္ဒိဋ္ဌေသု ရူပိယသံဝေါဟာရသင်္ကာဘာဝတော အညံ ကပ္ပိယကာရကံ ဌပေတွာပိ အာဟရာပေတဗ္ဗန္တိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထာပိ “ဒူတေန ဌပိတရူပိယေန စေတာပေတွာ စီဝရံ အာဟရာပေတီ”တိ အဝတွာ ကေဝလံ “စီဝရံ အာဟရာပေဟီ”တိ ဧဝံ အာဟရာပေတဗ္ဗန္တိ အဓိပ္ပါယော ဂဟေတဗ္ဗော။ (တိ၊ စာ-၃၂၉)
ဒူတ၏ အာဂမနသုဒ္ဓိ၏ ရှိမရှိကား ပမာဏမဟုတ် ဒူတ၏ကပ္ပိယဝေါဟာရဖြင့် လျှောက်မလျှောက် ဒူတ၏ ဝစနသာ ပမာဏဟူ၏။
သဗ္ဗတ္ထ ဒူတဝစနေမဝ ပမာဏန္တိ ဂဟေတဗ္ဗ။ ဣမိနာ စီဝရစေတာပနာတိ အာဒိနာ ပန ဣမ မတ္တံ ဒေဿတိ- ကပ္ပိယဝသေန အာဂတမ္ပိ စီဝရမူလံ ဤဒိသေန ဒူတဝစနေန အကပ္ပိယံ ဟောတိ၊ တသ္မာ တံ ပဋိက္ခိပိတဗ္ဗန္တိ။ တေနေဝါဟ “တေန ဘိက္ခုနာ သော ဒူတာ ဧဝမဿ ဝစနိယော”တိ အာဒိ။ သုဝဏ္ဏ ရဇတံ ကဟပဏာ မာသကောတိ ဣမာနိ ဟိ စတ္တာရိ နိဿဂ္ဂိယဝတ္ထုနိ။ မုတ္တာ မဏိ ဝေဠုရိယော သင်္ခါ သိလာ ပဝါဠိ လောဟိတင်္ဂေါ မသာရဂမ္မံ သတ္တ ဓညာနိ ဒါသိဒါသံ ခေတ္တံ ဝတ္ထု ပုပ္ဖါရာမဖလာရာမဒယောတိ ဣမာနိ ဒုက္ကဋဝတ္ထုနိ စ အတ္တနော ဝါ စေတိယသံဃဂဏပုဂ္ဂလာနံ ဝါ
အတ္ထာယ သမ္ပဋိစ္ဆိတုံ န ဝန္တိ၊ တသ္မာ တံ သာဒိတုံ နဝဋတီတိ ဒဿနတ္ထိ “န ခေါ် မယံ အာဝုသော စီဝရစေတာပန္နံ ပဋိဂ္ဂဏှာမာ”တိ ဝုတ္တံ။ “စီဝရဉ္စ ခေါ မယံ ပဋိဂ္ဂဏှာမာ”တိ ဣဒံ ပန အတ္တာနံ ဥဒ္ဒိဿ အာဘတတ္တာ ဝတ္ထု၊ ဝဋ္ဋတိ။ တသ္မာ ဝုတ္တံ။ “ဝေယျာဝစ္စကရော နိသိတဗ္ဗော”တိ ဣဒံ “အတ္ထိ ပနာယသ္မတော ကောစိ ဝေယျာဝစ္စကရော”တိ ကပ္ပိယဝစနေန ဝုတ္တတ္တာ အနုညာတံ။ သစေ ပန ဒူတော “ကော ဣမံ ဂဏှာတီ”တိ ဝါ “ကဿ ဒေမီ”တိ ဝါ ဝဒတိ၊ န နိဒ္ဓိသိတဗ္ဗာ။ အာရာမိကာ ဝါ ဥပါသကောဝါတိ ဣဒံ သာရုပ္ပတာယ ဝုတ္တံ။ ဌပေတွာ ပန ပဉ္စ သဟဓမ္မိက ယော ကောစိ ကပ္ပိယကာရေကာ ဝဋ္ဋတိ၊ “ဧသော ခေါ “ဧသော ခေါ အာဝုသော ဘိက္ခူနံ ဝေယျာဝစ္စကရော”တိ ဣဒံ ဘိက္ခုဿ ကပ္ပိယဝစနဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တံ။ ဧဝမေဝ ဟိ ဝတ္ထဗွီ၊ “ဧတဿ ဒေဟီ”တိ အာဒိ န ဝတ္တံ။ သော ဝါ စေတာပေဿတိ ဝါ တိ ဧတ္ထ ဇကာ ဝါ-သဒ္ဒါ ပဒပူရဏော၊ “သည်တ္တော သော မယာ”တိ အာဒိ ပန ဒူတေန ဧဝံ အာရောစိတေယေဝ တံ စောဒေတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ နေဝါဿ ဟတ္ထ ဒတွာ ဂတမတ္တကာရဏေနာတိ ဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တံ။ (သာ၊ စာ-၄၀၇၊ ၄၀၈)
ဣမိနာ စီဝရစေတာပန္နေန - လ လ - အစ္ဆာဒေဟိ (ပါ) ဖြင့် အာဂမနသုဒ္ဓိကိုပြသည်။ သို့အတွက် ဤသိက္ခာပုဒ်သည် အာဂမနသုဒ္ဓိဖြစ်၍ ဒူတဝစန၏ အကပ္ပိယဖြစ်သောကြောင့် ပြုကျင့်ရပြုပုံအစီရင်ကို ညွှန်ပြရသောဟူ၏။ ဒူတဝစနဖြင့် အာဂမနသုဒ္ဓိဖြစ်နိုင်ပုံ မဖြစ်နိုင်ပုံကိုသိနိုင်၍ အာဂမနသုဒ္ဓိမဖြစ်လျှင် ပယ်ရမည်ဟူ၏။ ဖြစ်လျှင်ကား ဤသိက္ခာပုဒ်အတိုင်းကျင့်ရမည်ဟူ၏။ (တိ) သော ခေါ -လ- န ဝတ္တဗ္ဗော တဿ ဒေဟီတိ အာဒိ အကပ္ပိယဝတ္ထုသာဒိယနပရိမောစနတ္ထံ ဝုတ္တံ။ (တိ၊ စာ-၃၂၉) ကပ္ပိယကာရက။ ရှေ့အပ် ပြန်ကြား စေ၍ကြား မှာထားသွားသည့်ခါ (၈) ယောက် ရှေ့တွင် အပ်သွား ကွယ်အပ်သွား နှစ်ပါးမညွှန်းရာ (၂) ယောက် ရာဇ မေဏ္ဍ အညာတကျင့်ရစဉ်တိုင်းသာ။
သစေ ပန နယိဒံ (ဇာတရူပရဇတံ) ဘိက္ခူနံ သစ္ဆိတုံ ဝဋ္ဋတီတိ ပဋိက္ခိတ္တေ ဝဍ္ဎကီနံ ဝါ ကမ္မကရာနံ ဝါ ဟတ္ထ ဘဝိဿတိ၊ ကေဝလံ တုမှေ သုကတဒုက္ကဋ် ဇာနာထာတိ ဝတွာ တေသံ ဟတ္ထ ဒတွာ ပက္ကမတိ၊ ဝဋ္ဋတိ။ အထာပိ မမ မနုဿာနံ ဟတ္ထ ဘဝိဿတိ၊ မယှမဝ ဝါ ဟေတ္ထ ဘဝိဿတိ၊ ကေဝလံ တုမှ ယံ ယဿ ဒါတဗ္ဗ၊ တဒတ္ထာယ ပေသေယျာထာတိ ဝဒတိ။ ဧဝမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၂၅၀)
သေစေ ပန သံဃံ ဝါ ဂဏ သံဃံ ဝါ ဂဏံ ဝါ ပုဂ္ဂလံ ဝါ အနာမသိတွာ “ဣဒံ ဟိရညသုဝဏ္ဏ စေတိယဿ ဒေမ၊ ဝိဟာရဿ ဒေမ၊ နဝကမ္မဿ ဒေမာ”တိ ဝဒန္တိ၊ ပဋိက္ခိပိတုံ န ဝတိ။ ဣမေ ဣဒံ ဘဏန္တီတိ ကပ္ပိယကာရကာနံ အာစိက္ခိတဗ္ဗ။ စေတီယာဒီနံ အတ္ထာယ တုမှေ ဂဟေတွာ ဌပထာ-တိ ဝုတ္တေန ပန အမှာကံ ဂဟေတုံ န ဝတီတိ ပဋိက္ခိပိတဗ္ဗ။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၂၅၀)
[သံဃာအား မအပ်သောနည်းဖြင့် လှူရာ၌ပယ်လျှင် ပယ်သူအား အနာပတ္တိ။ ပယ်သူကို အပြစ်ဆို သူသည်သာ အာပတ်သင့်၏။ ဆွမ်း၊ သင်္ကန်းဆေးဖြင့် ရည်မှန်းပိုင်းခြားလှူရာ၌ လှူတိုင်းကျင့် “သံဃာ ပင်ပန်း၍ သံဃာသုဋ္ဌအလို့ငှာကားပန်ကြား၍ လိုသောပစ္စည်းအတွက်ဆောင်စေ။ ကျောင်းအတွက်လှူမူ ကား ဂရုဘဏ်တည်း။ ကျောင်းအတွက်သာ ဆောင်စေအပ်၏။ ကျောင်းပစ်ပြေးရသောအခါတို့၌ကား သေနာ သနဇဂ္ဂနအကျိုးငှာ မူလစ္ဆေဇ္ဇမပြုမူ၍ ယာပနမတ္တသုံးဆောင်။
ခေတ္တဝတ္ထုစသည်ကိုလည်း အကပ္ပိယဖြစ်လျှင် မခံအပ်၊ အကယ်၍ စပါးထွက်သော မဟာတဠာက တစ်ခုကို မအပ်သောနည်းဖြင့်လှူ၍ လက်မခံလျှင် နည်းတူပင်။ အပ်သောနည်းကိုမေးလျှင်ကား ပြောကောင်း၏။ -စတ္တာရော ပစ္စယေ သံဃော ပရိဘုဉ္ဇတု-ဟုပြော၍ လှူမူအပ်၏။ တဠာကံ ဂဏှာထ-ဟုဆို၍ လှူရာ၌ မအပ်ဟု-ပယ်၍ ကပ္ပိယကိုမေး၍ မရှိဟုပြောရာ၌-ဣဒံ အသုကာ နာမ ဝိစာရေဿတိ၊ အသုကဿ ဝါ ဟတ္ထ မယှံ ဝါ ဟေတ္ထ ဘဝိဿတိ၊ သံဃော ကပ္ပိယဘဏံ ပရိဘုဉ္ဇတု-ဟုလည်းကောင်း၊ ဥဒကံ ပရိဘုဉ္ဇဿတိ ဘဏ္ဍကံ ဓာဝိဿတိ၊ မိဂပက္ခိနော ပိဝိဿန္တိ-ဟုဆိုမူလည်းကောင်း အပ်၏။ (ပယ်၍-ကပ္ပိယသီသေန ဂဏှထဟုဆိုမူ သာဓု ဥပါသက သံဃော ပါနီယံ ပိဝိဿတိ၊ ဘဏ္ဍကံ ဓာဝိဿတိ၊ မိဂပက္ခိနော ပိဝိဿန္တိဟုဆိုမူလည်းကောင်း အပ်၏။) ပယ်၍ ကပ္ပိယသီသေန ဂဏှထဟုဆိုမူ သာဓု ဥပါသက သံဃော ပါနီယံ ပိဝိဿတိ၊ ဘဏ္ဍကံ ဓာဝိဿတိ၊ မိဂပက္ခိနော ပိပိဿန္တိဟုဆိုမူ သုံးဆောင်ရန် အပ်၏။ အကယ်၍ မမ တဠာကံ ဝါ ပေါက္ခရဏိ ဝါ သံဃဿ ဒမ္မိ-ဟုဆိုမူ သာဓု ဥပါသက သံဃော ပါနီယံ .. ပိဝိဿတိစသည် ဆို၍သုံးဆောင်ခြင်းငှာ အပ်သည်ပင်။
သစေ ပန ကောစိ အဗျတ္တော အကပ္ပိယဝေါဟာရေန တဠာကံ ပဋိဂ္ဂဏှာတိ ဝါ ကာရေတိ ဝါ၊ တံ ဘိက္ခူဟိ န ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗ။ တံ နိဿာယ လက္ခံ ကပ္ပိယဘတ္တိ အကပ္ပိယမေဝ။ သစ ဘိက္ခူဟိ ပရိစ္စတ္တဘာဝံ ဉတွာ သာမိကော ဝါ တဿ ပုတ္တဓိတရော ဝါ အညော ဝါ ကောစိ ဝံသေ ဥပ္ပန္နော ပုန ကပ္ပိယဝါဟာရေန ဒေတိ၊ ဝဋ္ဋတိ။ ပစ္ဆိန္နေ ကုလဝံသေ ယော တဿ ဇနပဒဿ သာမိကော၊ သော အစ္ဆိန္ဒိတွာ ပုန ဒေတိ၊ စိတ္တလပဗ္ဗတေ ဘိက္ခုနာ နီဟဥဒကဝါဟကံ အဠနာဂရာဇမဟေသီ ဝိယ၊ ဧဝမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ။
ကပ္ပိယဝါဟာရေပိ ဥဒကဝသေန ပဋိတတဠာက သုဒ္ဓစိတ္တာနံ မတ္တိကုဒ္ဓရဏပါဠိဗန္ဓနာဒီနိ စ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ။ တံ နိဿာယ ပန သဿံ ကရောန္တေ ဒိသွာ ကပ္ပိယကာရကံ ဌပေတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ ယဒိ တေ သယမဝ ကပ္ပိယဘဏံ ဒေန္တိ၊ ဂဟေတဗ္ဗ။ နော စေ ဒေန္တိ၊ န စောဒေတဗ္ဗ။ န သာရေတဗ္ဗ။ ပစ္စယဝသေန ပဋိဂ္ဂဟိတတဠာက ကပ္ပိယကာရကံ ဌပတုံ ဝဋ္ဋတိ။ မတ္တိကုဒ္ဓရဏပါဠိဗန္ဓနာဒီနိ ပန ကာတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ သေစ ကပ္ပိယကာရကာ သယမဝ ကရောန္တိ၊ ဝတ္ထုတိ။ အဗျတ္တေန ပန လဇ္ဇီဘိက္ခုနာ (မတ္တိကုဒ္ဓရဏပါဠိဗန္ဓနာဒီနိ) ကာရာပိတေသု ကိဉ္စာပိ ပဋိဂ္ဂဏ ကပ္ပိယံ၊ ဘိက္ခုဿ ပယောဂပစ္စယာ ဥပ္ပန္နေန မိဿကတ္တာ ဝိသဂတပိဏ္ဍပါတော ၀ိယ အကပ္ပိယမံသရသမိဿကဘောဇနံ ဝိယ စ ဒုဗ္ဗနိမ္ဘောဂံ ဟောတိ၊ သဗ္ဗေသံ အကပ္ပိယမေဝ။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၂၅၉)
ကဟာပဏကို စီမံလျှင်လည်းမအပ်။ စပါးနည်းတူ၊ ဆန်ပဲတို့ကိုမူလည်း ကပ္ပိယဘဏ္ဍာဖြစ်၍ ကပ္ပိယတို့အား-ဧတွေကဟိ တမ္ဗုလေဟိ ဣဒဋ္ဌိဒဉ္စ အာဟရထ-ဆိုမူဆောင်လာသောပစ္စည်း အားလုံးတို့အား အပ်၏။
ပုဗ္ဗဏ္ဏ အပရဏ္ဏ ဥ ဖလာဖလ စသည်တို့စည်ပင်ရာ တစ်စုံတစ်ခုသောခေတ္တကိုလည်းကောင်း၊ ဝတ္ထုကိုလည်းကောင်း- စတုပစ္စယပရိဘောဂတ္ထာယ ဒမ္မိ-ဝနံ ဒမ္မိ-အရညံ ဒမ္မိ-ဟုဆိုလှူလျှင်အပ်၏။ ဧတံ သဗ္ဗ ဥခေတ္တံ အပရဏ္ဏဝတ္ထု၊ ဝလိဖလာဝါဋံ ဒမ္မိ-ဟုဆိုမူ-သဟ ဝတ္ထုနာ ပရာမဋ္ဌတ္တာ န ဝတိ- ဟု မဟာသုမထေရ် ဆို၏။ မဟာပဒုမထေရ်ကား အဘိလာပမတ္တမေတံ၊ သာမိကာနံယေဝ ဟိ သော ဘူမိဘာဂေါ၊ တသ္မာ ဝတီတိ အာဟ။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၂၆၂)
ဒါသံ ဒမ္မိ-ဟုဆိုလျှင်မအပ်။ အာရာမိကံ ဒမ္မိ ဝေယျာဝစ္စကရံ ဒမ္မိ၊ ကပ္ပိယကာရကံ ဒမ္မိ-ဟုဆိုလျှင်အပ်၏။ ဝေယျာဝစ္စကရကို မိမိအလှူပြုချိန်၌သာ ဘတ္တ-နိဝါပ-ကိုပြုအပ်၏။ ပုရေဘတ္တ ပစ္ဆာဘတ္တတို့၌ သံဃာကိစ္စကိုသာပြုသူ အာရာဓိကကိုကား သာမဏေကဲ့သို့ ပြုစုအပ်၏။
ဂါဝေါ ဒေမ-ဟုဆိုလျှင်မအပ်၊ ပဉ္စဂေါရသပရိဘောဂတ္ထာယ ဒမ္မိ-ဟုဆိုလှူလျှင် အပ်၏။ ဆိတ်စသည်တို့လည်း နည်းတူ။ ဟတ္ထိ ဒေမ၊ အသံ၊ မဟိံသံ၊ ကုက္ကုဋ်၊ သူကရံ ဒေမ-ဆိုလျှင်မအပ်။ [သစေ ကေစိ မနုဿာ အပ္ပါက္ကာ ဘန္တေ တုမှေ ဟောထ၊ မယံ ဣမေ ဂဟေတွာ တုမှာကံ ကပ္ပိယဘဏ္ဍ ဒဿာမာတိ ဂဏှန္တိ။ ဝဋ္ဋတိ။ ကုက္ကဋသူကရာ သုခံ ဇီဝန္တုတိ အရညေ ဝိဿဇ္ဇေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဣမံ တဠာကံ ဣမံ ခေတ္တံ ဣမံ ဝတ္ထု၊ ဝိဟာရဿ ဒေမာတိ ဝုတ္တ ပဋိက္ခိပိတုံ န လဗ္ဘတီတိ။ (ဋ္ဌ၊ စာ- ၂၆၂)
ရူပိယသိက္ခာပဒ
ရူပိယပဋိဂ္ဂါဟကံ ဌပေတွာ သဗ္ဗေဟေဝ ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗန္တိ သဗ္ဗေ ဘာဇေတွာ ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗ၊ ရူပိယပဋိဂ္ဂါကေန ဘာဂေါ န ဂဟေတဗ္ဗော။ အညေသံ ဘိက္ခူနံ ဝါ အာရာမိကာနံ ဝါ ပတ္တဘာဂမ္ပိ လဘိတွာ ပရိဘုဉ္စိတုံ န ဝတ္ထုတိ။ [ဝိနည်းကံအရ သံဃာ့အလယ်၌ စွန့်ပြီးသော ရူပိယမှ ကပ္ပိယတို့ကအပ်သော နည်းဖြင့်ယူလာသော ထောပတ်ဆီစသည်ကို ဆိုလိုသည်။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၂၇၁)
အာရာမိကာနံ ဝါ ပတ္တဘာဂန္တိ ဣဒံ ဂိဟီနံ ဟတ္ထဂတောပိ သောယေဝ ဘာဂေါတိ ကတွာ ဝုတ္တံ။ သေစ ပန တေန အညံ ပရိဝတ္တေတွာ အာရာမိကာ ဒေန္တိ၊ ပရိဘုဉ္စိတုံ ဝဋ္ဋတီတိ မဇ္ဈိမဂဏ္ဍိပေဒ စူဠဂဏ္ဌိ ပဒေ စ ဝုတ္တံ (သာ၊ စာ-၄၁၈)
န တေန (အလှူခံထားသောရူပိယ) ကိဉ္စိ ကပ္ပိယဘဏ္ဍ စေတာပိတန္တိ ဧတ္ထ စေတာပိတံ စေ၊ နတ္ထိ ပရိဘောဂုပါယော၊ တသ္မာ ဧဝံ ဝုတ္တံ၊ အကပ္ပိယန္တိ နိဿယံ ဝတ္ထု၊ ဥဂ္ဂဏှိတွာ တံ အနိဿဇ္ဇိတွာဝ စေတာပိတံ ကပ္ပိယဘဏံ သံဃဿ နိဿမ္ပိ သဗ္ဗေသံ န ကပ္ပတိ။ ကေစိ ပန “ယသ္မာ နိဿဂ္ဂိယံ ဝတ္ထု ပဋိဂ္ဂဟေတွာ စေတာပိတံ ကပ္ပိယဘဏ္ဍ သံဃဿ နိဿဇ္ဇာမီတိ နိဿဋ္ဌိ ဝိနာဝ ဥပါယံ ပရိဘုဉ္စိတုံ ဝဋတိ။ တသ္မာ “န တေန ကိဉ္စိ ကပ္ပိယဘဏ္ဍ စေတာပိတံ” ဝုတ္တန္တိ ဝဒန္တိ။ (သာ၊ စာ-၄၁၇၊ ၄၁၈)
ပရိဘောဂ
တတ္ထ အလဇ္ဇီနော လဇ္ဇီနာ သဒ္ဓိ ပရိဘောဂေါ ဝဋ္ဋတိ၊ အာပတ္တိယာ န ကာရေတဗ္ဗာ။ လဇ္ဇနော အလဇ္ဇီနာ သဒ္ဓိ ယာဝ န ဇာနာတိ၊ တာဝ-ဝဋ္ဋတိ။ အာဒိတော ပဋ္ဌာယ ဟိ အလဇ္ဇီ နာမ နတ္ထိ။ တသ္မာ ယဒါဿ အလဇ္ဇီဘာဝံ ဇာနာတိ။ တဒါ ဝတ္တဗ္ဗာ- “တုမှ ကာယဒွါရေ စ ဝစီဒွါရေ စ ဝီတိက္ကမံ ကရာထ၊ တံ အပ္ပတိရူပံ၊ မာ ဧဝမကတ္ထာ”တိ။ သစေ အနာဒိယိတွာ ကရောတိယေဝ။ ယဒိ တန သဒ္ဓိ ပရိဘောဂံ ကရောတိ၊ သောပိ အလဇ္ဇီယေဝ ဟောတိ။ ယောပိ အတ္တနော ဘာရဘူတေန အလဇ္ဇီနာ သဒ္ဓိ ပရိဘောဂံ ကရောတိ၊ သောပိ နိဝါရေတဗ္ဗော သစေ န သြရမတိ၊ အယမ္ပိ အလဇ္ဇီယေဝ ဟောတိ။
ဧဝံ ဧကော အလဇ္ဇီ အလဇ္ဇီသတမ္ပိ ကရောတိ။ အလဇ္ဇီနော ပန အလဇ္ဇီနာဝ သဒ္ဓိ ပရိဘောဂ အာပတ္တိ နာမ နတ္ထိ။ လဇ္ဇနော လဇ္ဇီနာ သဒ္ဓိ ပရိဘောဂေါ ဒွိန္နံ ခတ္တိယကုမာရာနံ သုဝဏ္ဏပါတိယံ ဘောဇနသဒိသော။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၂၇၃၊ ၂၇၄)
လဇ္ဇနာ သဒ္ဓိ ပရိဘောဂေါ နာမ လဇ္ဇိဿ သန္တကံ ဂဟေတွာ ပရိဘောဂေါ။ အလဇ္ဇီနာ သန္တိ ဧတ္ထာပိ သေဝ နယော။ အာဒိတော ပဋ္ဌာယ ဟိ အလဇ္ဇီ နာမ နတ္ထီတိ ဣမိနာ ဒိဋ္ဌဒိဋ္ဌသုယေဝ အာသင်္ကာ န ကာတဗ္ဗာတိ ဒေဿတိ။ အတ္တနော ဘာရဘူတာ သဒ္ဓိဝိဟာရိကာဒယော။ (သာ၊ စာ- ၄၂၁)
ဓမ္မိယာဓမ္မိယပရိဘောဂေါ ပစ္စယဝသေန ဝေဒိတဗ္ဗော၊ တတ္ထ သစေ ပုဂ္ဂလာပိ အလဇ္ဇီ ပိဏ္ဍပါတောပိ အဓမ္မိယော၊ ဥဘော ဇေဂုစ္ဆာ။ ပုဂ္ဂလော အလဇ္ဇီ ပိဏ္ဍပါတော ဓမ္မိယော၊ ပုဂ္ဂလံ ဇိဂုစ္ဆိတွာ ပိဏ္ဍပါတော န ဂဟေတဗ္ဗာ။ မဟာပစ္စရိယံ ပန ဒုဿီလော သံဃတော ဥဒ္ဒေသဘတ္တာဒီနိ လဘိတွာ သံဃဿဝ ဒေတိ၊ တာနိ ယထာဒါနမေဝ ဂတတ္တာ ဝန္တီတိ ဝုတ္တံ။ (ဧတ္ထ “အတ္တနော ဟတ္ထိန စေ ဒေတိ န ဝတီ”တိ ဝုတ္တံ။ (ဇီ၊ စာ-၂၆၂)။ သံဃဿဝ ဒေတီတိ ဘတ္တံ အဂ္ဂဟေတွာ အတ္တနာ လဒ္ဓသလာကံ ယေဝ ဒေတိ။ (သာ၊ စာ-၄၂၁)
ပုဂ္ဂလော လဇ္ဇီ ပိဏ္ဍပါတော အဓမ္မိယော၊ ပိဏ္ဍပါတော ဇေဂုစ္ဆာ န ဂဟေတဗ္ဗာ။ ပုဂ္ဂလာ လဇ္ဇီ၊ ပိဏ္ဍပါတောပိ ဓမ္မိယော ဝဋ္ဋတိ။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၂၇၄)
အပရေ ဒွေ ပဂ္ဂဟာ ဒွေ စ ပရိဘောဂါ လဇ္ဇီပဂ္ဂဟော အလဇ္ဇီပဂ္ဂဟော ဓမ္မပရိဘောဂေါ အာမိသပရိဘောဂေါတိ။
တတ္ထ အလဇ္ဇီနာ လဇ္ဇိ ပဂ္ဂဟေတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ န သော အာပတ္တိယာ ကာရေတဗ္ဗော၊ သေစေ ပန လဇ္ဇီ အလဇ္ဇီ ပဏှာတိ၊ အနုမောဒနာယ အဇ္ဈသတိ၊ ဓမ္မကထာယ အဇ္ဈေသတိ၊ ကုလေသု ဥပတ္ထမ္ဘတိ။ ဣတရောပိ “အမှာကံ အာစရိယော ဤဒိသောစ ဤဒိသောစာ”တိ တဿ ပရိသတိ ဝတ္ထံ ဘာသတိ၊ အယံ သာသနံ ဩသက္ကာပေတိ၊ အန္တရဓာပေတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။
ဓမ္မပရိဘောဂအာမိသပရိဘောဂေသု ပန ယတ္ထ အာမိသပရိဘောဂေါ ဝဋ္ဋတိ။ တတ္ထ ဓမ္မ ပရိဘောဂေါပိ ဝဋ္ဋတိ။ ယော ပန ကောဋိယံ ဌိတော ဂန္တော တဿ ပုဂ္ဂလဿ အစ္စယေန နဿိဿတိ၊ တံ ဓမ္မာနုဂ္ဂဟေန ဥဂ္ဂဏှိတုံ ဝဋ္ဋတီတိ ဝုတ္တံ။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၂၇၄)
ယသ္မာ အလဇ္ဇီပရိဘောဂေါ နာမ လဇ္ဇနော ဝုစ္စတိ။ တသ္မာ အာပတ္တိ နာမ နတ္ထိ၊ ဥဘိန္နမ္ပိ အလဇ္ဇီ ဘာဝတော အလဇ္ဇီပရိဘောဂေါတိ ဣဒံ နာမမတ္တမဝ န လဗ္ဘတီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ အာပတ္တိ ပန အတ္ထိယေဝါတိ ဝဒန္တီတိ တီသုပိ ဂဏ္ဌိပဒေသု ဝုတ္တံ။ အဓမ္မိယောတိ အနေသနာဒီဟိ ဥပ္ပန္နော။ ဓမ္မိယောတိ ဘိက္ခာစရိယာဒီဟိ ဥပ္ပန္နော။
အန္တရဓာပေတီတိ ဧတ္ထ ကေဝလံ ပဏ္ဍိတုကာမတာယ ဧဝံ ကာတုံ န ဝဋတိ၊ ဓမ္မဿ ပန သာသနဿ သောတူနဉ္စ အနုဂ္ဂဟတ္ထာယ ဝဋတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗ။ ပုရိမနယေန သော အာပတ္တိယာ ကာရေတဗ္ဗော တိ ဝုတ္တတ္တာ ဣမဿ အာပတ္တိယေဝါတိ ဝဒန္တိ။ ဥဒ္ဒေသဂ္ဂဟဏာဒိနာ ဓမ္မဿ ပရိဘောဂေါ ဓမ္မပရိဘောဂေါ။ (သာ၊ စာ-၄၂၁)
ယထာ ဒါနမေဝ ဂဟိတတ္တာတိ ဧတ္ထ အတ္တနော ဟန စေ ဒေတိ၊ န ဝတီတိ ဝုတ္တံ၊ အတိရေကဘာဂံ ဂဟေတွာ ပုနဒိဝသေ အတ္တနော အတ္ထာယ ဥဒ္ဓဋဘာဂံ တတ္ထဝ ဒါပေတိ ဝတီတိ စ။
---ပရိဝတ္တကံ ဒေတိ၊ ဓမ္မိယဉ္စ၊ ဝဋတိ။ နော အဓမ္မိယံ၊ တံ ဓမ္မာနုဂ္ဂဟေန ဥဏှိတုံ ဝဋတီတိ ဝုတ္တံ၊ ကေန လေသေနာ တိ စေ? အလဗမာနာယ သာမဂ္ဂီယာ အနာပတ္တိ သမ္ဘောဂေ သံဝါသေတိ ဣမိနာ ဥပသမ္ပဒက္ခန္ဓကဝစနေလေသေန။ (ဇီ၊ စာ-၂၆၂)
လဇ္ဇီနာ သဒ္ဓိ ပရိဘောဂေါတိ ဓမ္မာမိသဝသေန မိဿဘာဝေါ။ အလဇ္ဇီနာ သန္တိ ဧတ္ထာပိ နယော။ ။ သေစ န သြရမတီတိ အဂတိဂမနေန ဓမ္မာမိသပရိဘောဂတော န သြရမတိ။ အာပတ္တိ နာမ နတ္တီတိ ဣဒံ အလဇ္ဇီနံ ဓမ္မေန ဥပ္ပန္နပစ္စယံ ဓမ္မကဉ္စ သန္တာယ ဝုတ္တံ၊ တေသမ္ပိ ဟိ ကုလ ဒူသနာဒိသမုပ္ပန္မပစ္စယံ ပရိဘုဉ္ဇန္တာနံ ဝဂ္ဂကမ္မာဒိ ကရောန္တာနဉ္စ အာပတ္တိ ဝ။ ဓမ္မိယာဓမ္မိယပရိဘောဂါ ပစ္စယဝသေန ဝေဒိတဗ္ဗောတိ ဧဝ။ ဝုတ္တတ္တာ ဟေဋ္ဌာ လဇ္ဇီပရိဘောဂေါ ပစ္စယဝသေန စ ဧကကမ္မာဒိဝသေန စ ဝုတ္တောဝါတိ ဝေဒိတဗ္ဗ။
တေနေဝ ဒုဋ္ဌဒေါသသိက္ခာပဒဋ္ဌကထာယံ စောဒကစုဒိတကဘာဝေ ဌိတာ ဒွေ အလဇ္ဇီနော ဓမ္မပရိ ဘောဂမ္ပိ သန္ဓာယ ဧကသမ္ဘောဂပရိဘောဂါ ဟုတွာ ဇီဝထာတိ ဝုတ္တာ၊ တေသံ အညမညံ ဓမ္မာမိသ ပရိဘောဂေ ဝိရောဓာဘာဝါ။ လဇ္ဇီနေမဝ ဟိ အလဇ္ဇီနာ သဟ တဒုဘယပရိဘောဂါ န ဝန္တီတိ။ ဓမ္မပရိဘောဂေါတိ ဧကကမ္မံ ကုဒ္ဒေသောတိ အာဒိနာ ဝုတ္တသံဝါသော စေဝ နိဿယဂ္ဂဟဏဒါနာဒိကော သဗ္ဗော နိရာမိသပရိဘောဂေါ စ ဝေဒိတဗ္ဗော။ (တိ၊ စာ-၃၃၈၊ ၃၃၉)
ဓမ္မပရိဘောဂေါပိ တတ္ထ ဝတီတိ ဣမိနာ အာမိသပရိဘောဂတော ဓမ္မပရိဘောဂေါဝ ဂရုကာ။ တသ္မာ အတိဝိယ အလဇ္ဇီဝိဝေကန ကာတဗ္ဗောတိ ဒဿတိ။ ဓမ္မာနုဂ္ဂဟေန ဥဂ္ဂဏှိတုံ ဝတီတိ ဝုတ္တတ္တာ အလဇ္ဇဿန္နတာယ သာသနေ ဩသက္ကန္တေ လဇ္ဇီသု စ အပ္ပဟောန္တေသု အလဇ္ဇီမို့ ပကတတ္တံ ဂဏပူရကံ ဂဟေတွာ ဥပသမ္ပဒါဒိကရဏေန စေဝ ကေစိ အလဇ္ဇီနော ဓမ္မာမိသပရိဘောဂေန သင်္ဂဟေတွာ သေသာ လဇ္ဇိဂဏဿ နိဂ္ဂဟေန စ သာသနံ ပဏ္ဍိတုံ ဝဋ္ဋတိ ဧဝ။ (တိ၊ စာ-၃၃၉)
ကေစိ ပန ကောဋိယံ ဌိတော ဂန္တောတိ ဝုတ္တတ္တာ ဂန္ထပရိယာပုဏနမေဝ ဓမ္မပရိဘောဂေါ၊ န ဧကကမ္မာဒိ။ တသ္မာ အလဇ္ဇီဟိ ပိ သဒ္ဓိ ဥပေါသထာဒိကံ ကမ္မံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ အာပတ္တိ နတ္တီတိ ဝဒန္တိ။ တံ န ယုတ္တံ။ ဧကကမ္မာဒီသု ဗဟူသု ဓမ္မပရိဘောဂေသု အလဇ္ဇီနာပိ သဒ္ဓိ ကတ္တဗ္ဗာဝတ္ထာယုတ္တံ ဓမ္မပရိဘောဂံ ဒဿတုံ ဣဓ နိဒဿနဝသေန ဂန္ထဿေဝ သမုဒ္ဓတ္တာ။ န ဟိ ဧကကမ္မာဒိကာ ဝိဓိ ဓမ္မပရိဘောဂေါ န ဟောတီတိ သက္ကာ ဝတ္ထု၊ အနာမိသတ္တာ ဓမ္မာမိသေသု အပရိယာပန္နဿ ကဿစိ အဘာဝါ။ တေနေဝ အဋ္ဌသာလိနိယံ ဓမ္မပဋိသန္တာရကထာယံ ကမ္မဋ္ဌာနံ ကထေတဗ္ဗ၊ ဓမ္မော ဝါစေတဗ္ဗာ။ မာနတ္တပရိဝါသာ ဒါတဗ္ဗာ။ ပဗ္ဗဇ္ဇာရဟော ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော၊ ဥပသမ္ပဒါရဟော ဥပသမ္ဘိါဒေတဗ္ဗော၊ အယံ ဓမ္မပဋိသန္ဓာရော နာမာတိ ဧဝံ သံဃကမ္မာဒိပိ ဓမ္မကောဋ္ဌာသေ ဒဿိတံ။ (တိ၊ စာ-၃၃၉)
အဗ္ဗာနဝုဋ္ဌာန
ယံ ပန အလဇ္ဇီသတံ အနေပက္ခိတွာ တဇ္ဇနီယာဒိနိဂ္ဂဟကမ္မံ ဝါ ပရိဝါသာဒိဥပကာရကမ္မံ ဝါ ဥဂ္ဂဟပရိပုစ္ဆာဒါနာဒိ ဝါ ကရီယတိ၊ တံ ဓမ္မော ဧဝ၊ နော ပရိဘောဂေါ၊ ဧတံ အနုရူပါနံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ။ အာမိသဒါန ဝိယ အာပတ္တိ နတ္ထိ။ နိဿယဒါနမ္ပိ တေရသသမ္မုတိဒါနာဒိ စ ဝတ္တပဋိဝတ္တသာဒိယနာဒိပရိ ဘောဂဿာပိ ဟေတုတ္တာ န ဝဋ္ဋတိ။ ယော ပန မဟာအလဇ္ဇီ ဥဒ္ဓမ္မံ ဥဗ္ဗိနယံ သတ္တုသာသနံ ကရောတိ၊ တဿ သဒ္ဓိဝိဟာရိကာဒီနံ ဥပသမ္ပဒါဒိဥပကာရကမ္မမြို့ ဥဂ္ဂဟပရိပုစ္ဆာဒါနာဒိစ ကာတုံ န ဝဋတိ၊ အာပတ္တိ ဧဝ ဟောတိ၊ နိဂ္ဂဟကမ္မမေဝ ကာတဗ္ဗ။ တေနေဝ အလဇ္ဇီပဂ္ဂဟောပိ ပဋိက္ခိတ္တော။ (တိ၊ စာ-၃၄၀)။ ယသ္မာ အလဇ္ဇီတဉ္စ လဇ္ဇီတဉ္စ ပုထုဇ္ဇနာနံ စိတ္တက္ခဏပဋိဗဒ္ဓံ၊ န သဗ္ဗကာလိကံ။ (တိ၊ စာ-၃၄၂) အရိဋ္ဌ သိက္ခာပုဒ်သို့ကြည့်)
---ရူပိယသံဝေါဟာရသိက္ခာပုဒ်
ဣမဿ စ ရူပါယသံဝေါဟာရဿ ဂရုကဘာဝဒီပကံ ဣမံ ပတ္တစတုတ္တံ ဝေဒိတဗ္ဗ။
တံ
(၁) ယော ဟိ ရူပိယံ ဥဂ္ဂဏှိတွာ တေန အယဗီဇံ သမုဋ္ဌာပေတိ။ တံ ကောဋာပေတွာ တေန လောဟေန ပတ္တံ ကာရေတိ။ အယံ ပတ္တော မဟာအကပ္ပိယော နာမ၊ န သက္ကာ ကေနစိ ဥပါယေန ကပ္ပိယော ကာတုံ။ သေစေပိ တံ ဝိနာသေတွာ ထာလင်္က ကာရေတိ၊ တမ္ပိ အကပ္ပိယံ၊ ဝါသိ ကာရေတိ၊ တာယ ဆိန္န ဒန္တကမ္ပိ အကပ္ပိယံ၊ ဗဠိသံ ကာရေတိ၊ တေန မာရိတာ မစ္ဆာပိ အကပ္ပိယာ။ ဝါသိဖလံ တာပေတွာ ဥဒကံ ဝါ ခီရံ ဝါ ဥဏှာပေတိ။ တမ္ပိ အကပ္ပိယမဝ။
(၂) ယော ပန ရူပိယံ ဥဂ္ဂဏှိတွာ တေန ပတ္တံ ကိဏာတိ၊ အယမ္ပိ ပတ္တော အကပ္ပိယော။ ပဉ္စ သဟဓမ္မိကာနံ န ကပ္ပတိ မဟာပစ္စရိယံ ဝုတ္တံ။ သက္ကာ ပန ကပ္ပိယော ကာတုံ၊ သော ဟိ မူလေ မူလ သာမိကာနံ ပတ္တေ စ ပတ္တသာမိကာနံ ဒိ ကပ္ပိယော ဟောတိ။ ကပ္ပိယဘဏံ ဒတွာ ဂဟေတွာ ပရိ ဘုဉ္စိတုံ ဝဋ္ဋတိ။
(၃) ယောပိ ရူပိယံ ဥဂ္ဂဏှာပေတွာ ကပ္ပိယကာရကေန သဒ္ဓိ ကမ္မာရကုလံ ဂန္ဓာ ပတ္တံ ဒိသွာ- “အယံ မယ့် ရုစ္စတီ”-တိ ဝဒတိ၊ ကပ္ပိယကာရကာ စ တံ ရူပိယံ ဒတွာ ကမ္မာရံ သညာပေတိ။ အယမ္ပိ ပတ္တော ကပ္ပိယဝါဟာရေန ဂဟိတောပိ ဒုတိယပတ္တသဒိသောယေဝ၊ မူလဿ သစ္ဆိတတ္တာ အကပ္ပိယော။ ကသ္မာ သေသာနံ န ကပ္ပတီတိ? မူလဿ အနိဿဋ္ဌတ္တာ။
(၄) ယော ပန ရူပိယံ အသမ္ပဋိစ္ဆိတွာ “ထေရဿ ပတ္တံ ကိဏိတွာ ဒေဟီ”တိ ပဟိတကပ္ပိယကာရ ကေန သဒ္ဓိ ကမ္မာရကုလံ ဂန္ဓာ ပတ္တံ ဒိသွာ- “ဣမေ ကဟာပဏေ ဂဟေတွာ ဣမံ ဒေဟီ’ဟိ ကဟာပဏ ဒါပေတွာ ဂဟိတော၊ အယံ ပတ္တော တေဿဝ ဘိက္ခုနော န ဝဋတိ၊ ဒုဗ္ဗိစာရိတတ္တာ၊ အညေသံ ပန ဝတိ။ မူလဿ အသမ္ပဋိစ္ဆိတတ္တာ။
သစေ ပန ရူပိယံ အသမ္ပဋိစ္ဆိတွာ “ထေရဿ ပတ္တံ ကိဏိတွာ ဒေဟီ”ဟိ ပဟိတကပ္ပိယကာရကန သဒ္ဓိ ကမ္မာရကုလံ ဂန္ဓာ ပတ္တံ ဒိသွာ- “အယံ မယှံ ရုစ္ဆတီ”တိ ဝါ “ဣာဟံ ဂဟေဿာမီ”တိ ဝါ ဝဒတိ၊ ကပ္ပိယကာရေကာစ တံ ရူပိယံ ဒတွာ ကမ္မာရံ သညာပေတိ၊ အယံ ပတ္တော သဗ္ဗကပ္ပိယော ဗုဒ္ဓါနမ္ပိ ပရိဘောဂါရဟောတိ။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၂၇၇၊ ၂၀၈)
ယထာ စ အတ္တနော အတ္ထာယ ဂဟိတေ ဧဝရူပုပါယော (၂-၃) တထာ သံဃာဒိအတ္ထာယ ဂဟိ တေပိ ဧသောဝါတိ ဝုတ္တံ၊ ဣမ ကိရ ပထမဒုတိယပတ္တေ ယာဝ ဂဟဋ္ဌန ပရိဝတ္တတိ၊ တာဝ န ကပ္ပိယကရဏူပါယော၊ အနေကပုရိသယုဂမ္ပိ “အကပ္ပိယာဝါ”တိ အဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တံ။ အနုဂဏ္ဌိပဒေ ပန သံဃသန္တကံ ကပ္ပိယဘဏ္ဍ ဝိက္ခိဏိတာ အာဂတဂဟာပဏာနိပိ ပဋိဂ္ဂဟဏံ မောစေတွာဝ သမ္ပဋိစ္ဆိ တဗ္ဗာနိ၊ တသ္မာ ကပ္ပိယကာရကော စေ ဣမာနိ တာနိ ကဟာပဏာနီတိ ဝဒတိ။ န ဝဋ္ဋတိယေဝ၊ ပဋိက္ခိပိတဗ္ဗ၊ န ဝိစာရေတဗ္ဗ၊ ဝိစာရေတိ စေ? သဗ္ဗေသံ န ကပ္ပတိ၊ ပဋိဂ္ဂဟဏံ မောစေတွာ သစ္ဆိတာနိ စေ ဝိစာရေတိ၊ တဿဝ န ဝတီတိ အဘိက္ခဏံ ဝုတ္တံ။ (ဇီ၊ စာ-၂၆၆)
န သက္ကာ ကေနစိ ဥပါယေန ကပ္ပိယော ကာတုန္တိ ဣဒံ ပဉ္စဝ သဟဓမ္မိကာနံ အန္တရေ ပရိဝတ္တနံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ဂိဟီဟိ ပန ဂဟေတွာ အတ္တနော သန္တကံ ကတွာ ဒိန္နံ သဗ္ဗေသံ ကပ္ပတီတိ
---ဝဒန္တိ။ န သက္ကာ ကေနစိ ဥပါယေန ကပ္ပိယော ကာတုန္တိ ပန ဣမိနာဝ ပဋိဂ္ဂဟိတရူပိယံ အနိဿဇ္ဇိတွာဝ တေန စေတာပိတံ ကပ္ပိယဘဏ္ဍမ္ပိ သံဃဿ နိဿဋ္ဌံ ပရိဘုဉ္စိတုံ န ဝဋတီတိ သိဒ္ဓံ။ (သာ၊ စာ-၄၂၃) ကေစိတို့ကား အပ်သောဟူ၏။ အပရေ ပေနေတ္ထ ဧဝံ ဝဒန္တိ ယဒိ သံဃဿ နိဿန္တံ ဟောတိ၊ ရူပိယပဋိဂ္ဂါဟကဿ န ဝဋ္ဋတိ၊ တသ္မာ တဿပိ ယထာ ဝဋတိ တထာ ဒဿနတ္ထံ မူလေ မူလသာမိကာနန္တိ အာဒိ ဝုတ္တန္တိ။ ။ ယဒိ ဟိ တေန သမ္ပဋိစ္ဆိတမူလံ သံဃမဇ္ဈေ နိဿဋ္ဌံ သိယာ၊ တေန ကပ္ပိယန ကမ္မေန အာရာမိကာဒီဟိ ဂဟေတွာ ဒိန္နပတ္တော ရူပိယပဋိဂ္ဂါဟကံ ဌပေတွာ သေသာနံ ဝဋ္ဋတိ။ အပရေ ပန မူလံ သတ္ထိတွာ ဂဟိတပတ္တောပိ ယဒိ သံဃဿ နိဿဋ္ဌော၊ သေသာနံ ကပ္ပတီတိ ၀ဒန္တိ၊ ဧဝံ သန္တေ မူလဿ အနိဿဋ္ဌတ္တာတိ န ဝတ္တဗ္ဗ။ သံဃဿ အနိဿဋ္ဌတ္တာတိ ဧဝမေဝ ဝတ္တံ။ ဒုဗ္ဗိစာရိတတ္တာ တိ ဣမိနာ ရူပိယသံဝေါဟာရော အနေန ကတောတိ ဒဿတိ။
အညေသံ ပန ဝဋတီတိ ယသ္မာ အနေန ရူပိယသံဝေါဟာရမတ္တမေဝ ကတံ၊ န မူလံ သမ္ပဋိစ္ဆိတံ၊ တသ္မာ ဝိနယကမ္မဝသေန သံဃဿ နိဿဋ္ဌကာလတော ပဋ္ဌာယ အညံသံ ဝဋ္ဋတိ။ ဣမသ္မိံ ယေဝ စ အတ္ထ ပမာဏံ ဒဿေန္တော မဟာသုမင္ရေရဿ ကိရာတိ အာဒိမာဟ၊ (မဟာသုမထေရ်၏ ဥပဇ္ဈာယ် အနုရုဒ္ဓထေရ်သည် ဒုဗ္ဗိစာရိတသပိတ်ကို ထောပတ်ဖြင့်ပြည့်စေ၍ သံဃာအား စွန့်၏ဟူလို)။
အပရေ ပန ဒုဗ္ဗိစာရိတတ္တာတိ ဣမိနာ ကေဝလံ ဂိဟိသန္တကဘာဝေန ဌိတေ ဒုဗ္ဗိစာရိတမတ္တံ ဝုတ္တံ။ န ရူပိယသံဝေါဟာရာပဇ္ဇနံ၊ တသ္မာ ရူပိသံဝေါဟာရာဘာဝတော သော ပတ္တော နိဿဇ္ဇိတုံ န သက္ကာတိ တဿ န ကပ္ပတိ။ အနိဿဋ္ဌောပိ အညေသံ ကပ္ပတိ။ အနိဿဋ္ဌဿဝ စ အညေသံ ကပ္ပိယ ဘာဝဒဿနတ္ထံ မဟာသုမတွေ့ရဿင်္ကရာတိအာဒိဝတ္ထုနိ ဥဒါဟဋာနိ။ သံဃဿ နိဿဂ္ဂီတိ ဣဒဉ္စ အညေသံ ကပ္ပိယတ္တာ ကေဝလံ သံဃဿ ပရိစ္စတ္တဘာဝံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ၊ န ပန ဝိနယကမ္မဝသေန သံဃဿ နိဿဋ္ဌဘာဝံ။ ဣမဿ စ အတ္ထဿ သပိဿ ပူရေတွာတိ ဣဒံ ဝစနံ သာဓကန္တိ ဝဒန္တိ။ (သာ၊ စာ-၄၂၄၊ ၄၂၅)
ရူပိယပဋိဂ္ဂဟဏရူပိယသံဝေါဟာရေသု ယေန ကကမေဝ ကတံ၊ တေန တတ္ထ တတ္ထ ဝုတ္တ နယေနေဝ နိဿဇ္ဇိတဗ္ဗ။ ယေန ပန ပဋိဂ္ဂဟိတရူပိယေနေဝ သံဝေါဟာရော ကတော၊ တေန ကထံ နိဿဇ္ဇိတဗ္ဗန္တိ၊ နယိဒံ ဒုက္ကရံ “အဟံ ဘန္တေ နာနပ္ပကာရကံ ရူပိယသံဝေါဟာရံ သမာပဇ္ဇန္တိ ဧဝမဝ နိဿဇ္ဇိတဗ္ဗ။ (သာ၊ စာ-၄၂၅)
မဟာအကပ္ပိယောတိ အတ္တနာဝ ဗီဇတော ပဋ္ဌာယ ဒူသိတတ္တာ အညဿ မူလသာမိကဿ အဘာဝတော ဝုတ္တံ။ သော ဟိ စောရေဟိ အစ္ဆိန္နောပိ ပုန လဒ္ဓေါ ဇာနန္တဿ ကဿစိပိ န ဝဋတိ၊ ယဒိ ဟိ ဝယျ၊ တဠာကာဒီသု ဝိယ အစ္ဆိန္နော ဝတီတိ အာစရိယာ ဝဒေယျုံ။ န သက္ကာ ကေနစိ ဥပါ ယေနာတိ သံဃေ နိဿဇ္ဇနေန စောရာဒိအစ္ဆိန္ဒနာဒိနာစ ကပ္ပိယံ ကာတုံ န သက္ကာ။ ဣဒဉ္စ တေန ရူပန ဌိတံ တံမူလိကေန ဝတ္ထုပုတ္တာဒိရူပေန ဌိတဉ္စ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ဒုက္ကဋဝတ္ထုမ္ပိ ဟိ တံ မူလိကကပ္ပိယဝတ္ထု၌ န သက္ကာ ကေနစိ ဥပါယေန တေန ရူပေန ကပ္ပိယံ ကာတုံ။ ယဒိ ပန သော ဘိက္ခု တေန ကပ္ပိယဝတ္ထုဒုက္က ဝတ္ထုနာ ပုန ရူပိယံ စေတာပေယျ၊ တံ ရူပိယံ နိဿဇ္ဇာပေတွာ အညေသံ ကပ္ပိယံ ကာတုမ္ပိ သက္ကာ ဘဝေယျာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗ။
ပတ္တံ ကိဏာတီတိ ဧတ္ထ ဣမိနာ ကဟာပဏာဒိနာ ကမ္မာရကုလတော ပတ္တံ ကိဏိတွာ ဗဟီတိ အာရာမိကာဒီဟိ ကိဏာပနမ္ပိ သင်္ဂဟိတမ္ပိ ဝေဒိတဗ္ဗ။ တေနေဝ ရာဇသိက္ခာပဒဋ္ဌကထာယံ ဒတ္တကဟိ
---ကဟာပဏေဟိ သာဋိက အာဟရ၊ ဧတ္တကေဟိ ယာဂုအာဒီနိ သမ္ပာဒေဟီတိ ဝဒတိ၊ ယံ တေ အာဟရန္တိ၊ သဗ္ဗေသံ အကပ္ပိယံ၊ ကသ္မာ? ကဟာပဏာနံ ဝိစာရိတတ္တာတိ ဝုတ္တံ။ (တိ၊ စာ-၃၄၅၊ ၃၄၆)
ဝဍ္ဎ ပယောဇေန္တဿ ဒုက္ကဋ၊ (ဋ္ဌ၊ စာ-၂၇)၊ ဝမို ပယောဇေန္တဿာတိ ဧတ္ထ ဣဒံ ဂဟေတွာ သတိ မာသေ သတိ သံဝစ္ဆရ ဧတ္တကံ ဒေဟီတိ စေ ဝဒတိ၊ ရူပိယသံဝေါဟာရော ဟောတိ၊ ဝိနာ ကပ္ပိယကာရ ကန− “ဧတ္တကာ ဝုမို ဟောတု ဇတ္တကံ ဂဏှာ”တိ ဝဒတော ဒုက္ကဋ် ကယဝိက္ကယာလက္ခဏာ ဘာဝတော။ (ဖီ၊ စာ-၂၆၆)
(သာရတ္ထ)။ န သက္ကာ သဗ္ဗေသံ ကပ္ပတီတိ ဝဒန္တိ။ ဤဝါဒကို လက်ခံနိုင်ပါလျှင် မိမိ အလှူခံမိသောငွေကို မိဘစသူတို့အား မငဲ့မကွက် စွန့်လွှတ်ပြီးနောက် မိဘစသူတို့က အပ်သောပစ္စည်း များကို မိမိသားရဟန်း။ သို့မဟုတ် အခြားသီတင်းသုံးဖော်တို့အားလှူရာ၌ အပ်သည်ဟုပင် ဝန်ခံကြရပေ လိမ့်မည်။ ဘာကြောင့်နည်း။ ငွေဖြင့်ဝယ်အပ်သော ပစ္စည်းနှင့်ငွေတို့မှာ ရဟန်းများအတွက် သဘောတူ ဖြစ်သောကြောင့်တည်း။
မှတ်ချက်။ (၂-၃ သပိတ်များအတွက် ထင်ရှားပြီ)။ ၎င်း နံပါတ်သပိတ်၌ ငွေကိုအလှူမခံဘဲ ကပ္ပိယနှင့်သွား၍ ဈေးသည်ထံကျမှ မိမိကိုယ်တိုင် ဈေးဆစ်ခြင်းဝယ်ခြင်းများကို ကျမ်းဂန်တို့၌ “ဒုဗ္ဗစာရဏ” မကောင်းသဖြင့် စီမံခြင်းဟုဆို၏။ ပစ္စည်းကိုကပ္ပိယသည် ဒုဗ္ဗစာရဏဖြစ်လျှင် မိမိမှာ ထိုပစ္စည်းကို ကိုယ် တိုင် ဒုက္ကဋ်အာပတ်သင့်တော့၏။ (ရှေ့သပိတ် ၃ လုံးသည် နိဿဂ္ဂိယဝတ္ထု၊ ၄ နံပါတ် သပိတ်ကား ဒုက္ကဋ ဝတ္ထုဟုခွဲခြားပါ။ ကပ္ပိယဟူရာ၌ကား ရာဇသိက္ခာပုဒ်၌ ပြအပ်ခဲ့သော ကပ္ပိယနှင့်ဉာတိပဝါရိတတို ့ကို ယူ ရမည်။ [သပိတ်ဖိုးငွေကို အလှူမခံခြင်းကြောင့် တစ်ပါးသော ရဟန်းတို့အား အပ်၏ဟုသိ (မေဒိနီ)
ကယဝိက္ကယ
ဧတ္ထ စ ကိဉ္စာပိ ဝတ္ထုဓာဝေန ဝါ ကေသစ္ဆေဒနေ ဝါ ဘူမိသောဓနာဒိနဝကမ္မ ဝါ ပရဘက္ဆံ အတ္တနော ဟတ္ထဂတံ နိဿဇ္ဇိတဗ္ဗ နာမ နတ္ထိ၊ မဟာအဋ္ဌကထာယံ ပန ဒဠုံ ကတွာ ဝုတ္တတ္တာ န သက္ကာ တံ ပဋိက္ခိပိတုံ။ တသ္မာ ယထာ နိဿဂ္ဂိယဝတ္ထုမှိ ပရိဘုတ္တ ဝါ နေဋ္ဌ ဝါ ပါစိတ္တိယံ ဒေသတိ။ ဧဝမိဓာပိ ဒေသေတဗ္ဗ။ ဋ္ဌ၊ စာ-၂၈ဝ]
ဣဒံ အမှာကန္တိ အာဒိမှိ - ဣဒံ ပဋိဂ္ဂဟိတံ တေလံ ဝါ သမ္ပိ ဝါ အမှာကံ အတ္ထိ၊ အမှာကဉ္စ အညေန အပ္ပဋိဂ္ဂဟိတကေန အတ္ထာတိ ဘဏတိ။ သစေ သော တံ ဂဟေတွာ အညံ ဒေတိ။ ပဌမံ အတ္တနော တလံ န မိနာပတဗ္ဗ။ ကသ္မာ နာဠိယဉ္စ အဝိသိဋ္ဌတေလံ ဟောတိ။ တံ ပုစ္ဆာ မိနန္တဿ အပ္ပဋိဂ္ဂဟိတကံ ဒူသေယျာတိ။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၂၈၁) (ထိုသို့ကပ်ပြီးဆီနှင့် မကပ်သေးဆီရောက်လျှင် မကပ်သေးဆီ လည်း ကပ်ပြီးဆီပင် ဖြစ်သွားရကား ရဟန်းမှာ လဲရကျိုးမနပ်ဘဲ ရှိလိမ့်မည်ဟူလို? သန္တိနှင့် ယုံမှားဖွယ်ရှိ၍ဟု ဆိုလိုဟန် တူ၏။
သစေ သော ပတ္တော မဂ္ဂေါ၊ ဘိက္ခုနော ဝတ္ထု၊ အဂ္ဂံ၊ ပတ္တာမိကာ စဿ အဂ္ဂဘာဝံ န ဇာနာတိ၊ ပတ္တော န ဂဟေတဗ္ဗာ။ မမ ဝတ္ထု အပ္ပန္တိ အာစိက္ခိတဗ္ဗ။ မဟဂ္ဂဘာဝံ ဉတွာ ဝေတွာ ဂဏှန္တော ဟိ ဂဟိတဘတ္တံ အင်္ဂါပေတွာ ကာရေတဗ္ဗတံ အာပဇ္ဇတိ။ သစေ ပတ္တသာမိကော ဘန္တေ သေသံ မမ ပုညံ ဘဝိဿတီတိ ဝဒတိ၊ ဝဋ္ဋတိ၊ (ဋ္ဌ၊ စာ-၂၈၀-၁)
ဇာတရူရတ
ဇာတရူပ ခေါ် (ရူပိယ) ရွှေငွေပိုက်ဆံ၊ ဒင်္ဂါးတို့ကို မိမိအဖို့ မိမိကိုယ်တိုင် မခံယူရ။ သူတစ်ပါး ကိုလည်း မခံယူစေရ။ အနီးအဝေး၌ လှူထားသည်ကိုလည်း ကိုယ်နှုတ်ဖြင့်မပယ်ဘဲ စိတ်ဖြင့်မသာယာရ။ ထိုခံခြင်း ၃-ပါးတို့တွင် တစ်ပါးပါးကိုမူလည်းပြုလျှင် ရူပိယနိဿဂ္ဂိပါစိတ် အာပတ်သင့်၏။
ကြွင်းရတနာ (၈) ပါးကို ခံယူရာ၌လည်းကောင်း၊ ရတနာ (၁ဝ) ပါးကို စေတီ၊ သံဃာ၊ အခြားပုဂ္ဂိုလ် တို့အတွက် ခံယူရာ၌လည်းကောင်း ဒုက္ကဋ်၊
နိဿဂ္ဂီဝတ္ထုကို သံဃာအလယ်၌စွန့်ရာ၏။
။ တတော နိဗ္ဗတ္တရုက္ခာပိ။ ထိုစွန့်အပ်ပြီးသော ရွှေငွေဖြင့် ကပ္ပိယက သရက်သီးစသည်ကိုဝယ်၍ သံဃာများသုံးဆောင်ဖို့ဆောင်ယူလာလျှင် ရွှေငွေခံ သောရဟန်းမှာ ထိုပစ္စည်းကို မသုံးကောင်းရုံသာမက ထိုအသီး၏ အစေ့မှပေါက်သော သရက်ပင်အရိပ် ကိုမျှ မခိုကောင်း။ အကယ်၍ ခိုမိလျှင် မိမိရွှေငွေမှ ဖြစ်သောသရက်စေ့၏ အပင်ဟုမသိသော်လည်း အစိတ္တကဒုက္ကဋ် အာပတ်သင့်၏ဟူလို [ကင်္ခါ ဘာသာ၊ ပ၊ စာ-၄၁၆]
ပတ္တ သိက္ခာပဒ
အနာဋကောဒနံ ဂဏှာတီတိ မဂဓနာဠိယာ ဒွိန္နံ တဏ္ဍလနာဠိနံ ဩဒနံ ဂဏှာတိ။ (ဋ္ဌ၊ စာ- ၂၈၁) တစ်ပိုလျှင် အချိန် ၄-ကျပ်သား ရှိ၏။ ၁၂-ပိုခွဲသည် ကျပ်ချိန်-၅၀-သားရှိ၏။ ထို-၅၀-သားသည် မဂဓတကွမ်းစား ဖြစ်၏။ မဂဓ-၂-ကွမ်းစားဟူသည် ၅၀+၂=လီ တစ်ပြည်ဖြစ်၏။ (၁ ပိဿာ) ထိုကြောင့် ဆန်တစ်ပြည်ချက် ထမင်းနှင့်တကွ အသားဟင်းပဲပြောင်းတို့ပါဆံ့သော သပိတ်သည် ဥက္ကဋ္ဌသပိတ်ဖြစ်၏။ (ဘာသာ၊ စ-စာ-၃၆၂)
ဘေသဇ္ဇ သိက္ခာပဒ
သမ္ပိ နဝနီတ တေလ၊ မဓု၊ ဖာဏိတ၊ ပုရေဘတ္တံ ပဋိဂ္ဂဟိတံ တဒဟုပုရေဘတ္တံ သာမိသမ္ဘိ နိရာမိသမ္ပိ ပရိဘုဉ္စိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ပစ္ဆာဘတ္တတော ပဋ္ဌာယ သတ္တာဟံ နိရာမိသံ ပရိဘုဉ္စိတဗ္ဗ။ သတ္တာဟတိက္ကမေ သစေ ဧကဘာဇန ဌပိတံ၊ ဧကံ နိဿဂ္ဂိယံ၊ သစေ ဗဟူသု ဝတ္ထုဂဏနာယ နိဿဂ္ဂိယာနိ။ ပုစ္ဆာဘတ္တံ ပဋိဂ္ဂဟိတံ သတ္တာဟံ နိရာမိသမေဝ ဝဋ္ဋတိ။ ။ ပုရေဘတ္တံ ဝါ ပစ္ဆာဘတ္တံ ဝါ ဥဂ္ဂဟိတကံ ကတွာ နိက္ခိတ္တံ အဇ္ဈောဟရိတုံ န ဝဋတိ။ အဗ္ဘဉ္စနာဒီသု ဥပနေတဗ္ဗ။ သတ္တာဟာတိက္ကမေပိ အနာပတ္တိ။ အနဇ္ဈာဟရဏီယတံ အာပန္နတ္တာ။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၂၈၉)
အနေပက္ခဝိဿဇ္ဇန = ဝတ္ထုကို နောင်ခါစားဦးမည်ဟု ငဲ့ကွက်ခြင်းမရှိပဲ စွန့်ခြင်းတည်း။
---ဝဿိကာသာဋိကသိက္ခာပဒ
နဂ္ဂေါ ကာယံ ဩဝဿာပေတိ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ- တိ ဧတ္ထ ဥဒကဖုသိတဂဏနာယ အကတွာ နှာနပရိယောသာနဝသေန ပယောဂ ပယောဂ ဒုက္ကဋေန ကာရေတဗ္ဗာ။ သော စ ခေါ ဝိဝဋင်္ဂဏ အာကာသတော ပတိတဥဒကေနေဝ နှာယန္တော။ နှာနကောဋ္ဌကဝါပိအာဒီသု ဃ အာသိတ္တဥဒကေန ဝါ နှာယန္တဿ အနာပတ္တိ။ [စာ-၂၉၉]
ပရိဏတသိက္ခာပဒ
သံဃဿ ပရိဏတံ အညသံဃဿာတိ ဧကသ္မိံ ဝိဟာရေ သံဃဿ ပရိဏတံ အညံ ဝိဟာရံ ဥဒ္ဒိသိတွာ “အသုကသ္မိံ နာမ မဟာဝိဟာရေ သံဃဿ ဒေထာ”တိ ပရိဏာမေတိ။ ။ စေတိယဿ ဝါ တိ “ကိ သံဃဿ ဒိန၊ စေတိယဿ ပူဇံ ကရောထာ”တိ ဧဝံ စေတိယဿ ဝါ ပရိဏာမေတိ။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၃၁၁)
စေတိယဿ ပရိဏတန္တိ ဧတ္ထ နိယမေတွာ အညစေတိယဿတ္ထာယ ရောပိတမာလာဝစ္ဆတော အညစေတိယမှိ ပုဗ္ဗိ အာရောပေတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ ဧကဿ စေတိယဿ ပန ဆတ္တံ ဝါ ပဋာကံ ဝါ အာရောပေတွာ ဌိတံ ဒိသွာ သေသံ အညဿ စေတိယဿ ဒါပေတုံ ဝဋ္ဋတိ၊
ပုဂ္ဂလဿ ပရိဏတန္တိ အန္တမသော သုနခဿာပိ ပရိဏတံ “ဣမဿ သုနက္ခဿ မာ ဒေဟိ၊ တဿ ဒေဟီ”တိ ဧဝံ အညပုဂ္ဂလဿ ပရိဏာမေတိ၊ ဒုက္ကဋ်။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၃၁၂)
ဒါစိတ္တိယကဏ္ဍ
ပဒသောဓမ္မာ- တတ္ထ ပဒန္တိ ဧကော ဂါထာပါဒေါ အဓိပွေတော။ အနုပဒန္တိ ဒုတိယပါဒေါ။ အနွက္ခန္တိ ဧကေကမက္ခရံ။ အနုဗျဉ္ဇနန္တိ ပုရိမဗျဉ္ဇနေန သဒိသံ ပစ္ဆာဗျဉ္စနံ၊ ယံကိဉ္စိ ဝါ ဧကမက္ခရုံ အနွက္ခရံ၊ အက္ခရသမူဟော အနုဗျဉ္ဇနံ။ အက္ခရာနုဗျဉ္ဇနသမူဟော ပဒံ။ ပဌမပဒံ ပဒေမေဝ၊ ဒုတိယံ အနုပဒန္တိ ဝေမေတ္ထ နာနာကရဏံ ဝေဒိတဗ္ဗ။ (ဋ္ဌ၊ စာ-ရ)
“ရူပံ အနိစ္စန္တိ ဘဏ သာမဏေရာ” တိ ဝုစ္စမာနာ ရူကာရမတ္တမေဝ ဧကတော ဝတွာ တိဋ္ဌတိ။ ဧဝံ ဝါစေန္တဿာပိ အန္ဓက္ခရဂဏနာယ ပါစိတ္တိယာ။ ဂါထာဗန္ဓေပိ စ သ နယော လဗ္ဘတိယဝ။ ရူပံ ဘိက္ခဝေ အနိစ္စံ ဝေဒနာ အနိစ္စာတိ ဣမံ သုတ္တံ ဝါစယမာနော ထေရေန ရူပံ အနိစ္စန္တိ ဝုစ္စမာနော သာမဏေရော သီဃပညတာယ ဝေဒနာ အနိစ္စာတိ ဣမံ အနိစ္စပဒံ ထေရဿ ရူပံ အနိစ္စန္တိ ဧတေန အနိစ္စပဒေန သဒ္ဓိ ဧကေတော ဘဏန္တော ဝါစံ နိစ္ဆာရေတိ၊ ဧဝံ ဝါစေန္တဿာပိ အနုဗျဉ္ဇနဂဏနာယ ပါစိတ္တိယာ။ (ဌ၊ စာ-၈)
---ဒဟရဘိက္ခု နိသိန္နော၊ သာမဏေရော ဌိတော၊ နိသိန္နဿ ဘဏာမီတိ ဘဏတော အနာပတ္တိ။ သစေ ဒဟရော တိဋ္ဌတိ၊ ဣတရော နိသီဒတိ၊ ဌိတဿ ဘဏာမီတိ ဘဏတောပိ အနာပတ္တိ။ သေစေ ဗဟူနံ ဘိက္ခူနံ အန္တရေ ဧကော သာမဏေရော နိသိန္နော ဟောတိ၊ တသ္မိံ နိသိန္နေ ပဒသော ဓမ္မံ ဝါစေန္တ ဿ အာစရိယဿ အစိတ္တကာပတ္တိ။ သစေ သာမဏေရော ဥပစာရံ မုဉ္ဇိတွာ (၁၂-တောင်) ဌိတော ဝါ နိသိန္နော ဝါ ဟောတိ၊ ယေသံ ဝါစေတိ၊ တေသု အပရိယာပန္နတ္တာ ဧကန ဒိသာဘာဂေန ပလာယနက ဂန္တံ နာမ ဂဏှာတီတိ သင်္ချီ ဂစ္ဆတိ၊ တသ္မာ အနာပတ္တိ။ (နေသောသူ ရပ်သောသူကိုမှသာ ပဒသောဓမ္မ ဖြစ်သည်။ ပြေးသောသူမှာမဖြစ် ဟူလိုသည်။ ဥပစာကိုလွန်ခဲ့ရကား ပြေးသူနှင့်တူ၏ဟူလိုသတည်း။) (ဋ္ဌ၊ စာ-၉)
ယံ ပန မဟာပစ္စရိယာဒီသု မယာ သဒ္ဓိ' မာ ဝါတိ ဝုတ္တော ယဒိ ဝဒတိ၊ အနာပတ္တီတိ ဝုတ္တံ၊ တံ မဟာအဋ္ဌကထာယံ နတ္ထိ။ နတ္ထိဘာဝေါယေဝ စဿ ယုတ္တော။ ကသ္မာ ကိရိယသမုဋ္ဌာနတ္တာ။ ဣတရထာ ဟိ ကိရိယာကိရိယံ ဘ၀ယျ (ဋ္ဌ၊ စာ-၁၀)။
(အဓိပ္ပာယ်ကား - မဟာအဋ္ဌကထာ၌ကား ပရိသတ်အလယ်၌ ရွံ့ရှာတတ်သော သာမဏေကို သို့ဆိုလောဟုအတူရွတ်မိသော်လည်း အနာပတ္တိဟုဆိုသည်။ မဟာပစ္စရိ၌မူကား ငါနှင့်အတူ မရွတ်လင့် ဟူလျက် ရွတ်လေသော်မှ အနာပတ္တိဖြစ်သည်ကို ဆိုသည်။ ငါနှင့်အတူမရွတ်လင့်ဟူ၍မဖြစ်ဘဲ အတူရွတ် ချေသော်ကား အာပတ်ဖြစ်ကောင်း၏ဟူ၍ယူသည်။ မဟာအဋ္ဌကထာ၌မူကားသို့ရွတ်ဟူ၍ အတူမရွတ် သော်လည်း အနာပတ္တိဖြစ်သည်ကိုသာ ဆုံးဖြတ်၏။ ငါနှင့်အတူမရွတ်လင့်ဟူ၍ဖြစ်လျက် ရွတ်လေသော် ကား အနာပတ္တိဖြစ်၏။ မဖြစ်ချေသော်ကား အာပတ်သင့်၏ဟူ၍ မဆုံးဖြတ်၊ အဆုံးအဖြတ်မရှိ အကယ်၍ ယင်းသို့တည်း အဆုံးအဖြတ်ရှိကုန်ပြီးကား ဤအာပတ်သည် ကိရိယသမုဋ္ဌာနသာမဖြစ်။ ကိရိယ အကိရိယ သမုဋ္ဌာန် ၂ ပါးရောသည် ဖြစ်ကောင်းခဲ့ဟူလိုသတည်း။ လူသာမဏေတို့နှင့်တကွ ရွတ်ခြင်းကြောင့်ကား ကရိယဖြစ်ကောင်းခဲ့၏။ ဖြစ်ကောင်းလျက် မဖြစ်ချေသောကြောင့်ကာ၊ အကိရိယလည်းဖြစ်ကောင်းခဲ့၏ဟူလို သတည်း။ ခဲ၏ [သာ-စာ-၂၉၂/၂၉၃]
သဟသေယျသိက္ခာပဒ
တသ္မာ အယမေတ္ထ အတ္ထော သေနာသနသင်္ခါတံ သေယျံ ပဝိသိတွာ ကာယပ္ပသာရဏသင်္ခါတံ သေယျံ ကပ္ပေယျ ဝိဒဟေယျ သမ္ပာဒေယျာတိ။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၁၁)
သစေ အန္တောပါသာဒေနေဝအာရောဟိတွာ သဗ္ဗတလာနိ ပရိဘုဉ္ဇန္တိ၊ ဧကူပစာရာနိ ဟောန္တိ၊ တေသု ယတ္ထ ကတ္ထစိ သယိတဿ အာပတ္တိ။ (အမိုးဖောက်၍ ပါရာဇိကပဟောနက တိရစ္ဆာန်တို့ဝင်နိုင် လျှင် ဝင်နိုင်ရာအထပ်၌ သဟသေယျဖြစ်၏။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၁၃)
သဘာသင်္ခေပန ကတ အနုကုကသေနာသနေ သယိတဿ ဝါဠသင်္ဃာဋာဒီသု ကေပါ တာဒယော (ခိုဖွတ်) ပဝိသိတွာ သယန္တိ၊ အာပတ္တိယေဝ။ ပရိက္ခေပဿ ဗဟိဂတေ နိဗ္ဗကောသဗ္ဗန္တရေ သယန္တိ၊ အနာပတ္တိ။ (အခန်းများသည် အထပ်များသည်မျှ ပမာဏမဟုတ် တံခါးမသုံးဆောင်းရာတူသည် သာ ပမာဏဖြစ်သည်။) (ဋ္ဌ၊ စာ-၁၃) ဧကူပစာရကို ဒွါရဖြင့်သာ ဆုံးဖြတ်သည်။
---(ပိဟိတဒွါရော စ ဂဗ္ဗော သဗ္ဗရိစ္ဆိန္နောဝ ဟောတိ။ တသ္မာ တတ္ထ အန္တောသယိတေနေဝ သန္ဓေ အာပတ္တိ။ ဗဟိသယိတေန အနာပတ္တီတိ။ သော ဧဝံ ဝတ္တဗ္ဗော “အပိဟိတဒွါရေ ပန ကသာ ဗဟိ သယိတေန အာပတ္တိ”တိ။ ပမုခဿ ဂဗ္ဗေန သဒ္ဓိ သဗ္ဗာ။ ဋ္ဌ၊ စာ-၁၄)- ဣမိနာပေတံ ဝေဒိတဗ္ဗ ယထာ ဇဂတိ (အကျဉ်း) ပရိက္ခေပသင်္ချီ န ဂစ္ဆတိ။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၁၅) ဧကူပစာရောတိ ဝဠဉ္စနဒွါရဿ ဧကတ္တံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ (သာ၊ စာ-)
ဒုတိယသာသေယျသိက္ခာပဒ
မတိတ္ထီ ပါရာဇိကဝတ္ထုဘူတာပိ အနုပ္ပါဒိန္နပက္ခေ ဌိတတ္တာ သဟယေယျာပတ္တိ န ဇနေတီတိ ဝဒန္တိ။ (သာ၊ စာ-၁၁) မတိတ္ထိယာ အနာပတ္တီတိ ၀ဒန္တိ။ (တိ၊ စာ-၈)
ဘူတာရောစနသိက္ခာပဒ
အယမေဝ ဟိ ဝိသေသော၊ တတ္ထ (စတုတ္ထပါရာဇိက) အဘူတံ အာရောစေသုံ။ ဣဓ ဘူတံ။ ဘူတမ္ပိ ပုထုဇ္ဇနာ အာရောစေသုံ၊ န အရိယာ။ အရိယာနက္ခိ ပယုတ္တဝါစာ နာမ နတ္ထိ။ အတ္တနော ဂုဏ အာရောစယမာနေ ပန အညေ န ပဋိသေဓတုံ၊ တထာ ဥပ္ပန္နေ စ ပစ္စယေ သာဒိယိသု တထာဥပ္ပဘာဝံ အာနန္တာ။ (ဌ၊ စာ-၁၄)
ပရိနိဗ္ဗာနကာလေ ဟိ အန္တရာ ဝါ (ပရိနိဗ္ဗာနသမယတော အညသ္မိံ ကာလေ) အတိကရိယ မာနေန (ဝဒတ္ထ ဘန္တေ ကိ တုမှေဟိ အဓိဂတန္တိ ဧဝံ နိပီဠိယမာနေန၊ အနတိကရိယမာနေနာပိ ပုစ္ဆိတေ ဝါ အစ္ဆိ ဝါ တထာရူပ ကာရဏေ သတိ အာရောစေတုံ ဝဋ္ဋတိယေဝ။ ရဟန္တာနှင့် သောတာပန်တစ်ပါး ဝတ္ထု)။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၁၂) ဥပသမ္ဗန္ဓဿ ဘူတံ အာရောစေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ သုတပရိယတ္တိသီလဂုဏံ ပန အနုပသန္ဓဿာပိ အာရောစေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၁၈)
ဒုဋ္ဌလာရောစနသိက္ခာပဒ
အသုဒ္ဓေါ ဟောတိ ပုဂ္ဂလာ အညတရံ ပါရာဇိကံ ဓမ္မံ အဇ္ဈာပန္နော၊ တဉ္စ အသုဒ္ဓဒိဋ္ဌိ သမာနော ဩကာသံ ကာရာပေတွာ အက္ကောသာဓိပ္ပါယော ဝဒတိ။ အာပတ္တိ ဩမသဝါဒဿ၊ -အရ ပါရာဇိကလည်း ဤ၌ ဒုဋ္ဌလ္လဖြစ်သင့်၏။ သို့သော် အဋ္ဌကထာတို့၌ လာသည်သာ ပမာဏ-အဋ္ဌကထာစရိယာ ဟိ ဗုဒ္ဓဿ အဓိပ္ပါယံ ဇာနန္တိ။ ဋ္ဌ၊ စာ-၁၉]
အနုပသန္နဿ ဒုက္ခံ ဝါ အဒုလ္လ ဝါ အဇ္ဈာစာရန္တိ ဧတ္ထ အာဒိတော ပဉ္စ သိက္ခာပဒါနိ (ပါဏာတိ - ၅) ဒုဋ္ဌလော နာမ အဇ္ဈာစာရော။ သေသာနိ (ဝိကာလ- ၅) အဒုဋ္ဌလော။ သုက္ကဝိဿဋ္ဌိကာယသံ သဂ္ဂ ဒုဋ္ဌလ္လအတ္တကာမာ ပနဿ အဇ္ဈာစာရော နာမာတိ ဝုတ္တံ။ (သပ္ပါဏက၊ ဋ္ဌ၊ စာ-၂၀၊ ဒုလ္လ၊ ဋ္ဌ၊ စာ-၁၃၅)
---အဇ္ဈာစာရော နာမာတိ စ အဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တတ္တာ အကတ္တဗ္ဗရူပတ္တာ စ အနုပသမ္ဗန္ဓဿ သုက္က ဝိဿဋ္ဌိအာဒီနိ ဒဏ္ဍကမ္မဝတ္ထုပက္ခံ ဘဇန္တိ။ တာနိ စ အညဿ အနုပသန္ဓဿ အဝဏ္ဏကာမတာယ အာရောစေန္တော ဘိက္ခု ဒုက္ကဋ် အာပတီတိ ၀ဒန္တိ။ ဣဓ ပန အနုပသမ္ပန္နဂ္ဂဟဏေန သာမဏေရီ သာမဏေရသိက္ခာမာနာနံ ဂဟဏံ ဝေဒိတဗ္ဗ။ (သာ၊ စာ-၁၄)
ပထဝီခဏနသိက္ခာပဒ
နဝကမ္မတ္တံ ပါသာဏံ ဝါ ရုက္ခံ ဝါ ဒဏ္ဍကဟိ ဥစ္စာလေတွာ ပဝန္တာ ဂစ္ဆန္တိ၊ တတ္ထ ပထဝီ ဘိဇ္ဇတိ၊ သစေ သုဒ္ဓစိတ္တာ ပဝန္တိ၊ အနာပတ္တိ။ အထ ပန တေန အပဒေသေန ပထဝီ ဘိန္တိတုကာမာယေဝ ဟောန္တိ၊ အာပတ္တိ။ သာခါဒီနိ ကမ္မန္တာနမ္ပိ ပထဝီယံ ဒါရူနိ ဖာလေန္တာနမ္ပိ သေဝ နယော။
ပဿာဝတရာယ ဝေဂန ပထဝီ ဘိန္ဒိဿာမီတိ ဧဝံ ပဿာဝမ္ပိ ကာတုံ န ဝဋတိ၊ ကရောန္တဿ ဘိဇ္ဇတိ၊ အာပတ္တိ။ ဝိသမဘူမိ သမံ ကရိဿာမီတိ သမ္မုနိယာ ယံသိတုမ္ပိ န ဝဋ္ဋတိ၊ ဝသီသေနေဝ ဟိ သမ္မဇ္ဇိတဗ္ဗ။ ကေစိ ကတ္တရယဋ္ဌိယာ ဘူမိ ကောန္တိ၊ ပါဒင်္ဂုဋ္ဌကေန ဝိလိန္တိ၊ စင်္ကမိတဋ္ဌာနံ ဒဿဿာမာ တိ ပုနပ္ပုနံ ဘူမိ ဘိန္ဒာ စင်္ကမန္တိ။ သဗ္ဗ န ဝတိ။ ဝီရိယသမ္ပဂ္ဂဟတ္ထံ ပန သမဏဓမ္မံ ကရောန္တေန သုဒ္ဓစိတ္တေန စင်္ကမိတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ “ဟတ္ထံ ဓာဝိဿာမာ”တိ ပထဝီယံ ယံသန္တိ၊ န ဝဋ္ဋတိ၊ အသံသန္တေနေ ပန အလ္လဟတ္ထံ ပထဝီယံ ဌပေတွာ ရဇံ ဂဟေတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ ဧကေစိ ကဏ္ဍုကအာဒီဟိ အာဗာဓိကာ ဆိန္နဋာဒီသု အင်္ဂပစ္စင်္ဂါနိ သံသန္တိ၊ န ဝဋ္ဋတိ၊ (ဋ္ဌ၊ စာ-၂၃)
အဒနာယ ပထဝိယာ အဂ္ဂိ ဌပေတုံ န ဝတိ။ ပတ္တပစနကပါလဿ ပန ဥပရိ အဂ္ဂိ ဌပေတုံ ဝဋတိ။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၂၃) တိဏုက္ကံ ဂဟေတွာ ဂစ္ဆန္တော ဟတ္ထ ရယုမာနေ ဘူမိယံ ပါတေတိ အနာပတ္တိ။ (သူတစ်ပါးက ကိုယ်လောင်၍ ပူသဖြင့်မေးလျှင် မပူအောင်လုပ်ဟူ၍သာ ပြောအပ်၏။ မြေကြီးချလိုက်ဟုကား မပြောအပ်ဟူ) ပတိတဋ္ဌာန ပန အဂ္ဂိ ကာတုံ ဝဋ္ဋတီတိ ကုရုန္ဒိယံ ဝုတ္တံ။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၂၄)
ဘူတဂါမသိက္ခာပဒ
(ရေ၌ပါလာသော မှော်စသည်ကို ရေစစ်စသည်ဖြင့်စစ်၍ ရေရှိရာအရပ်သို့ ပြန်၍ထားလေ။ အပိစ ဂရုကလဟုကေသု ဂရုက ဌာတဗ္ဗန္တိ ဧတံ ဝိနယလက္ခဏံ။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၂၉)။ ပါနီယဃာဒီနံ ဗဟိ သေဝါလော ဒုက္ကဋဝတ္ထု၊ အန္တော အဗ္ဗောဟာရိကာ။ ဒန္တကဋ္ဌပူဝါဒီသု (တန်ပူခြင်း) ကဏ္ဏမ္ပိ (မှို) အဗ္ဗောဟာရိကမေဝ။ ဝုတ္တေန္တေတံ “သေစ ဂရုကပရိကမ္မကတာဘိတ္တိကဏ္ဌကိတာ ဟောတိ၊ စောဠကံ တေမေတွာ ပီဠိတွာ ပမဇ္ဇိတဗ္ဗာ”တိ။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၃၀)(သေနာသနဝတ် စူဠဝါပါဠိ၊ စာ-၃၉၅ /၄၀၄)
ပါသာဏဇာတိပါသာဏဒဒ္ဒူသေဝါလသေလေယျကာဒီနိ (ကျောက်ခတ် ကျောက်ပွေး ကျောက် မှော်၊ ကျောက်ချဉ်၊ (ကျောက်ပွင့်လည်းဟူ) အာရိတဝဏ္ဏာနိ အပတ္တကာနိ စ ဒုက္ကဋဝတ္ထုကာနိ။ အဟိစ္ဆတ္တကံ ယာဝ မကုဋ္ဌံ ဟောတိ၊ တာဝ ဒုက္ကဋဝတ္ထု။ ပုပ္ပိတကာလတော ပဋ္ဌာယ အဗ္ဗောဟာရိကံ။ အလ္လရုက္ခတော ပန အဘိစ္ဆတ္တကံ ဂဏှန္တော ရုက္ခတ္တစံ ဝိကောပေတိ၊ တသ္မာ တတ္ထ ပါစိတ္တိယံ။ ရုက္ခပပ္ပဋိ
ကာယပိ သေဝ နိယော။ ယာ ပန ဣန္ဒသာလကကုဓာဒီနံ(နပဲခံတက်) ပဋိကာ ရုက္ခတော မုဉ္ဇိတွာ တိဋ္ဌတိ၊ တံ ဂဏှန္တဿ အနာပတ္တိ။ နိယျာသမ္ပိ ရုက္ခတော မုစ္စိတွာ ဌိတံ သုက္ခ ဝါ လက္ခံ ဂဏှိတုံ ဝဋတိ၊ အရုက္ခတာ န ဝဋတိ၊ လာခါယပိ သေဝ နယော။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၃၀)
သိလာယ
ကဏ္ဏကမ္ပိ အဗ္ဗောဟာရိကမေဝါတိ နီလဝဏ္ဏမ္ပိ အဗ္ဗောဟာရိကမေဝ။ သေလေယျကံ နာမ သမ္ဘူတာ တာ သုဂန္ဓဇာတိ။ ရုက္ခတ္တစံ ဝိကောပေတီတိ ဝုတ္တတ္တာ ရုက္ခေ ဇာတံ ယံကိဉ္စိ ဆတ္တကံ ရုက္ခတ္တစံ အဝိကောပေတွာ မတ္ထကတော ဆန္ဒိတွာ ဂဟေတုံ ဝဋ္ဋတီတိ ဝဒန္တိ။ ရုက္ခတော မုဉ္ဇိတွာ တိဋ္ဌတီတိ ဧတ္ထ ယဒိပိ ကိဉ္စိမတ္တံ ရုက္ခေ အလ္လိနာ ဟုတွာ တိဋ္ဌတိ၊ ရုက္ခတော ဂယှမာနော ပန ရုက္ခံ န ဝိကောပေတိ၊ ဝဋတီတိ ဝဒန္တိ။ အလ္လရုက္ခတော န ဝဋတီတိ ဧတ္ထာပိ ရုက္ခတ္တစံ အဝိကောပေတွာ မတ္တကတော တစ္ဆေတွာ ဂဟေတုံ ဝဋ္ဋတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗ။ (သာ၊ စာ-၂၁)
ရုက္ခံ စာလေတွာ ပဏ္ဍုပလာသံ ဝါ ပရိတကဏိကာရာဒိပုပ္ပံ ဝါ ပါတေန္တဿ ပါစိတ္တိယမေဝ။ ဟတ္ထကုက္ကုစ္စေန မုဒုကသု ဣန္ဒသာလနဟီခန္ဓာဒီသု ဝါ (နပဲဆီခေါင်းပင်) တတ္ထ ဇာတကတာလပဏ္ဏာ ဒီသု ဝါ အက္ခရံ ဆိန္ဒန္တဿာပိ သေဝ နယော။ သာမဏေရာနံ ပုညံ့ ဩစိနန္တာနံ သာခံ သြနာမေတွာ ဒါတုံ ဝဋ္ဋတိ။ တေဟိ ပန ပုဗ္ဗေဟိ ပါနီယံ န ဝါသေတဗ္ဗ။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၃၀၊ ၃၁) (ဣဒံ အတ္တနော အတ္ထာယ နာမိတံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ၊ ကေဝလံ အနုပသန္ဓဿ အတ္ထာယ နာမိတေ ပန ပုစ္ဆာ တတော လဘိတွာ န ဝါသေတဗ္ဗန္တိ နတ္ထိ။ (သာ၊ စာ-၂၁)
ပါနီယဝါသတ္ထိကန သာမဏေရံ ဥက္ခိပိတွာ ဩစိနာပေတဗ္ဗာနိ၊ ဖလသာခါပိ အတ္တနာ ခါဒိတုကာ မေန န ဩနာမေတဗ္ဗာ။ သာမဏေရံ ဥက္ခိပိတွာ ဖလံ ဂါဟာတဗ္ဗ။ ယံကိဉ္စိ ဂန္တံ ဝါ လတံ ဝါ ဥပ္ပါန္တေဟိ သာမဏေရေဟိ သဒ္ဓိ ဂဟေတွာ အာကနိတုံ န ဝဋတိ။ တေသံ ပန ဥဿာဟဇနနတ္ထံ အနာကန္တေန ကမုနာကာရံ ဒဿေန္တေန ဝိယ အဂ္ဂေ ဂဟေတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ ယေသံ ရုက္ခာနံ သာခါ ရုဟတိ။ တေသံ သာခံ မက္ခိကာဗီဇနာဒီနံ အတ္ထာယ ကပ္ပိယံ အကာရာပေတွာ ဂဟိတံ တေစ ဝါ ပတ္တ ဝါ အန္တမသော နခနပိ ဝိလိခန္တဿ ဒုက္ကဋ်၊ (ဋ္ဌ၊ စာ-၃၁)
[ယေသံ- ရုဟတီတိ ဝုတ္တတ္တာ ယေသံ သာခါ န ရုဟတိ တတ္ထ ကပ္ပိယကရဏကိစ္စံ နတ္ထိတိ ဝဒန္တိ။ (သာ၊ စာ-၂၁) အလ္လသိဝေရာဒီသုပိ သေဝ နယော။ သေစေ ပန ကပ္ပိယံ ကာရာပေတွာ သီတလေ ပဒေသေ ဌပိတဿ မူလံ သဉ္ဇာယတိ၊ ဥပရိဘာဂ ဆိန္ဒိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ သစေ အကိုရော ဇာယ တိ၊ ဟေဋ္ဌာဘာဂ ဆိန္ဒိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ မူလ စ နီလကိုရေ စ ဇာတေ န ဝဋတိ။ (သဉ္ဇာယတိ ဇာယတိ၊ ဖူးဖူးကြွ)
တာလရုက္ခာဒီသု ပန စောရာနံ အနာရုဟနတ္ထာယ ဒါရုမက္ကဋ္ဌကံ အာကောန္တိ၊ ကဏ္ဍက ဗန္တိ၊ ဘိက္ခုဿ ဧဝံ ကာတုံ န ဝဋတိ။ သစ ဒါရုမကာ ရုက္ခေ အလီနမတ္တောဝ ဟောတိ၊ ရုက္ခံ န ပီတိ ဝဋ္ဋတိ။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၃၁)
ကပ္ပိယဝေါဟာရ။
(ဣမံ) ဇာန၊ ဒေဟိ၊ အာဟရ၊ အတ္ထော၊ ကပ္ပိယံ၊ ကရောဟိ။
မနုဿဝိဂ္ဂဟ သိက္ခာပုဒ်၌ သစ်ပင်ပိသောရဟန်း၊ မြေမတူးကောင်းသစ်ပင်မဖြတ်ကောင်း၊ အခြား သူတို့ကသာ ပြုပေးကောင်းသည်ဟုဆို၏။ တတ္တ ကာရဏံ န ဒိဿတိ၊ မီးတားခွင့်ပြုသော အရာသာ ထင်၏။ သေစေ တဿ (မီးတားဝတ္ထု) အနုလောမံ၊ အတ္တနော န ဝဋ္ဋတိ၊ အညဿ ဝဋတိတိ ဣဒံ နာနာ ကရဏံ န သက္ကာ လတ္တံ့။ မိမိအတွက်မိမိပြုလျှင် အတ္တသိနေဟ အကုသိုလ် သူတစ်ပါးက ပြုပြင်ပေးလျင်
ကာရုညကုသိုလ်ဟု ဆိုသော်လည်း အာပတ်မှာလည်း ကုသိုလ်၊ အကုသိုလ်စိတ်-၂မျိုးကြောင့် ပင်သင့်ရကား အကြောင်းမရှိ။ ယုတ္တိကိုရှာလေ၊ သို့သော် အဋ္ဌကထာစရိယာနံ ဝါ သဒ္ဓါယ ဂန္တဗ္ဗေ- ဟူ၏။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၃၄)
ပထမသနာသန
အဖျောကာသေ ရဇနံ ပစိတွာ ရဇနဘာဇနံ ရဇနဥင်္ကာ ရဇနဒေါဏိကာတိ သဗ္ဗ အဂ္ဂသာလာယ ပဋိသာမေတဗ္ဗ။ သစ အဂ္ဂသာလာ နတ္ထိ၊ အနောဝဿက ပုဗ္ဗာရေ နိက္ခိပိတဗ္ဗ၊ တသ္မိံမို့ အသတိ ယတ္ထ သြလောကန္တာ ဘိက္ခူ ပဿန္တိ၊ တာဒိသေ ဌာနေ ဌပေတွာပိ ဂဠုံ ဝဋ္ဋတိ၊ (ဋ္ဌ၊ စာ-၄၁) သစ်ဘဏ္ဍာအားလုံး ဤသိက္ခာပုဒ်အရ အကျုံးဝင်၏။ အယုတ်ဆုံးအားဖြင့် ပါနီယဥဠုက် ပါနီယသစ်ကိုသော်လည်း အဖျောကသ၌ ထား၍သွားအံ့၊ ဒုက္ကဋ်ဟူ၏။ အာပုစ္ဆ ဂစ္ဆတီတိ ယော ဘိက္ခု ဝါ သာမဏေရော ဝါ အာရာမိကော ဝါ လဇ္ဇီ ဟောတိ၊ အတ္တနော ပလိဗောဓံ ဝိယ မညတိ၊ ယော တထာရူပံ အာပုစ္ဆိတွာ ဂစ္ဆတိ၊ တဿ အနာပတ္တိ။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၄၂)
ဂဏဘောဇနေ
တံ ပနေတံ ဂဏဘောဇနံ ဗွီဟာကာရေဟိ ပသဝတိ နိမန္တနတော ဝါ ဝိညတ္တိတော ဝါ။ ကထံ ဝိညတ္တိတော ပသဝန္တိ? စတ္တာရော ဘိက္ခူ ဧကတော ဌိတာ ဝါ နိသိန္နာ ဝါ ဥပါသကံ ဒိသွာ “အမှာကံ စတုန္နမ္ပိ ဘတ္တံ ဒေဟီ”တိ ဝါ ဝိညာပေယျုံ၊ ပါက္ကံ ဝါ ပဿိတွာ “မယှံ ဒေဟိ၊ မယှံ ဒေဟီ”တိ ဧဝံ ဧကတော ဝါ နာနတော ဝါ ဝိညာပေတွာ ဧကတော ဝါ ဂစ္ဆန္တု နာနေတာ ဝါ ဘတ္တံ ဂဟေတွာ ပိ ဧကတော ဝါ ဘုဉ္ဇန္တု နာနေတာ ဝါ၊ သစ ဧကတော ဂဏှန္တိ၊ ဂဏဘောဇနံ ဟောတိ၊ သဗ္ဗေသံ အာပတ္တိ၊ ဧဝံ ဝိညတ္တိတော ပသဝတိ။ (ဋ္ဌ၊ စာ၄၉)
ပဉ္စန္နံ ဘောဇနာနံ နာမံ ဂဟေတွာတိ ဧတ္ထ (ကင်္ခါသို့ကြည့်) ဘောဇနံ ဂဏှထာတိ ဝုတ္တေပိ ဂဏ ဘောဇနံ ဟောတိယေဝါတိ ဝဒန္တိ၊ ဟေဋ္ဌာ အဒ္ဓါနဂမန ဝတ္ထုသ္မိံ နာဝါဘိရုဟဝတ္ထုသို့ဉ္စ-ဣဓေဝ ဘန္တေ ဘုဉ္ဇထာ-တိ ဝုတ္တေ ယသ္မာ ကုက္ကုစ္စာယန္တာ န ပဋိဂ္ဂဏှိသု၊ တသ္မာ ဘုဥထာတိ ဝုတ္တေပိ ဂဏဘောဇနံ န ဟောတိယေဝါတိ တီသုပိ ဂဏ္ဌိပဒေသု ဝုတ္တံ (သာ၊ စာ-၅၄၊ ၅၅) “ပဉ္စန္နံ ဘောဇနာနံ နာမံ ဂဟေတွာ နိမန္တေတီ”တိ ဝုတ္တတ္တာ ပန “သြဒနံ ဘုဉ္ဇထာ” တိဝါ “ဘတ္တံ ဘုဉ္စထာ”တိ ဝါ ဘောဇနနာမံ ဂဟေတွာဝ ဝုတ္တေ ဂဏဘောဇနံ ဟောတိ၊ န အညထာ။ ဣဝ ဘန္တေ ဘုဉ္ဇထာတိ ဧတ္ထာပိ သြဒနန္တ ဝါ ဘတ္တန္တိ ဝါ ဝတွာဝ တေ ဧဝံ နိမန္တေသုန္တိ ဂဟေတဗ္ဗ။ (သာ၊ စာ-၅၅)
ဂဏဝသေန ဝါ နိမန္တိတတ္တာ တေ ဘိက္ခူ အပကတညုတာယ ကုက္ကုစ္စာယန္တာ န ပဋိဂ္ဂဏှိသူတိ အယံ အမှာကံ ခန္တိ။ ဝီမံသိတွာ ယုတ္တတရံ ဂဟေတဗ္ဗ။ ဧကတော ဂဏှန္တီတိ ဧတ္ထ အညမညဿ? ဒွါဒသဟတ္ထ အမုဉ္ဇိတွာ ဌိတာ ဧကတော ဂဏှန္တိ’ နာမာတိ ဂဟေတဗ္ဗ။ အမှာကံ စတုန္နမ္ပိ ဘတ္တံ ဒေဟီတိ ဝါ ဝိညာပေယျ'န္တိ ဝစနတော ဟေဋ္ဌာ “တွံ ဧကဿ ဘိက္ခုနော ဘတ္တံ ဒေဟိ၊ တွံ ဒိဋ္ဌိ ဝံ ဝိညာပေတွာ”တိ ဝစနတော စ (ဒေဝဒတ် တောင်းခန်း) အတ္တနော အတ္ထာယ အညေဟိ ဝိညတ္တမ္ပိ
သာဒိယန္တဿ ဂဏဘောဇနံ ဟောတိ ယေဝါတိဒဋ္ဌဗ္ဗိ။ ဧဝံ ဝိညတ္တိတော ပသဝတီတိ ဧတ္ထ ဝိညတ္တိယာ သတိ ဂဏှန္တဿ ဧကတော ဟုတွာ ဂဟဏေ ဣမိနာ သိက္ခာပဒေန အာပတ္တိ၊ ဝိသုံ ဂဟဏေ ပဏီတဘောဇနသူပေါဒနဝိညတ္တိဟိ အာပတ္တိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ (သာ၊ စာ-၅)
- အနိမန္တိတစတုတ္ထ - ဖိတ်တုန်းက -၄- ပါး တစ်ပါးကား မကြွ။ ကြုံရာအခြားတစ်ပါးကို ဒကာက ပင့်၍လှူ၏။ လေးပါးလုံး အနာပတ္တိ။
- ပိဏ္ဍပါတိက စတုတ္ထ - ဖိတ်ရာ၌ -၄- ပါး တစ်ပါးကား ပိဏ္ဍပါတိကဖြစ်၍ မသာယာ။ ကြွသောအခါ အခြားရဟန်းများက- ဧထ ဘိက္ခံ လစ္ဆထ- ဟု အတင်းခေါ်၍ လိုက်သွားလျှင် အားလုံး အနာပတ္တိ။
- အနုပသမ္ဗန္ဓ စတုတ္ထ - သာမဏေနှင့်တကွ ၄ သာမဏေနှင့်တကွ ၄ ပါး အနာပတ္တိ။
- ပတ္တစတုတ္ထ - တစ်ပါးကားမကြွပဲ သပိတ်ကိုသာစေလိုက်၏။ အားလုံး အနာပတ္တိ။
- ဂိလာန စတုတ္ထ - ဂိလာန နှင့်တကွ -၄- ပါး။ ဂိလာနအားသာ အနာပတ္တိ၊ ကြွင်းတို့အား အာပတ်ပင်။ စီဝရဒါနသမယလဒ္ဓကစသည်တို့၏ အစွမ်းဖြင့်လည်း စတုက္ကတို့ကို သိအပ်သောဟူ၏။ ကျယ်စွာ၏။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၈၁)
ပထမပဝါရဏာ
ကပ္ပိယမံသံ ခါဒန္တော ကပ္ပိယမံသံ ပဋိက္ခိပတိ၊ ပဝါရေတိ၊ ကပ္ပိယမံသံ ခါဒန္တော အကပ္ပိယမံသံ ပဋိက္ခိပတိ၊ န ပဝါရေတိ။ ကသ္မာ? အဝတ္ထုတာယ။ ကုလဒူသကဝဇ္ဇကမ္မဥတ္တရိမနုဿဓမ္မာရောစန သာဒိတ ရူပိယာဒီဟိ နိဗ္ဗတ္တံ ဗုဒ္ဓပဋိကုဋ္ဌံ အနေသနာယ ဥပ္ပန္နံ အကပ္ပိယဘောဇနံ ပဋိက္ခိပတိ၊ န ပဝါရေတိ။ ကပ္ပိယဘောဇနံ ဝါ အကပ္ပိယဘောဇနံ ဝါ ဘုဉ္ဇန္တောပိ ကပ္ပိယဘောဇနံ ပဋိက္ခိပတိ၊ ပဝါရေတိ၊ အကပ္ပိယ ဘောဇနံ ပဋိက္ခိပတိ၊ န ပဝါရေတိ၊ (ဋ္ဌ၊ စာ-၉၁)
အနုတေယျဟတ္ထော ဟတ္ထပါသောတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၉၂) ပဋိက္ခေပါ ပညာယတီတိ ဧတ္ထ ဝါစာယ အဘိဟဋံ ပဋိက္ခိပတော ပဝါရဏာ နတ္ထိ။ ကာယေန အဘိဟဋံ ပန ကာယေန ဝါ ဝါစာယ ဝါ ပဋိက္ခိ ပန္တဿ ပဝါရဏာ ဟောတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၉၃) ။ တံ တံ ဣရိယာပထံ ကောပေန္တေန အတိရိတ္တံ ကာရေတဗ္ဗ၊ ယော ဥက္ကဋိကာ နီသီဒိတွာ ပဝါရေတိ၊ တေန ဥက္ကဋိကေနေဝ ဘုဉ္ဇိတဗ္ဗ။ (ကြွင်း၊ ရပ်၊ သွား၊ ထိုင်၊ ဣရိယာပုဒ်တို့၌လည်းနည်းတူ။ ပြောင်းသွားလျှင်၊ ပါးစပ်ထဲ၌ရှိသော ကြွင်းကျန်သော အကန့်အသတ်ကိုလည်း မမျိုးရဟူလို။) (ဋ္ဌ၊ စာ-၉၅)
ဝိကာလဘောဇန
တံ ဧတ္ထ စ ဝဇကလိမူလေ(ကင်ပိန့်မြစ်) ဖရဋ္ဌံ (အရင်းကို) ဆိန္ဒိတွာ ဆဒ္ဒေန္တိ၊ တံ ယာဝဇီဝိကံ ဟောတိ။ အညမ္ပိ ဧဝရူပံ ဧတေနေဝ နယန ဝေဒိတဗ္ဗ။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၉၉)။ ခီရဝလ္လိကနှော (ဦးမွန်းဖု) အဓော တော(မပြုတ်)၊ ယာဝဇီဝိကော၊ ဓောတော ယာဝကာလိကော။ ခီရကာကောလီ (မျောက်ငို) ဇီဝိက (သစ်ခွ ပန်းကန်) ဥသဘက (ကြက်သွန်နီ) လသုဏာဒိကန္ဒာ ပန ယာဝဇီဝိကာ။ ။ ဟလိသိဝေရမကစိ
(သင်ပန်း) စတုရဿဝတ္ထိ (ကြံဟင်း) ကေတက (ဆပ်သွား) တာလဟိန္တာလ (ဓနုံး၊ ကန္တာလ(မင်းဘော)နာဠိကေရ ပူဂရုက္ခာဒိ မုဠာလံ ပန (ကွမ်းသီးပင်စသည်တို့၏ အစွမ်းငယ်) ယာဝဇီဝိကံ။
ဟလိဒ္ဒိသိဝေရဝစ (လင်းလေ) မကစိ လသုဏာနံ ကဋီရာ (အညွန့်အညှောက်) တာလဟိန္တာလ ကုန္တာလ နာဠိကေရကဋီရာနဉ္စ ဆိန္ဒိတွာ ပါတိတော ဇရဋ္ဌဗုန္နော ယာဝဇီဝိကာ။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၁ဝဝ)၊ ဥပ္ပလဇာတီနံ ပဏ္ဏဒဏ္ဍာ (အရွက်ရိုး)(ညိုဖြူနီ) ပဒုမာဇာတီနံ(ပွင့်ချပ်တစ်ရာပြည့်မှ ပဒုမာဖြစ်သည်) သဗ္ဗောပိ ဒဏ္ဍကာ ကာရဝိန္ဒကဒဏ္ဍာဒယောစ (ယင်းရဲ့အရိုး) အဝသေသာသဗ္ဗခန္ဓာ ယာဝဇီဝိကာ။ (ဋ္ဌ၊ စာ- ၁၀၁)
တစခါဒနိယေ ဥစ္ခုတစောဝ ဧကော ယာဝကာလိကော၊ သောပိ သရသော။ သေသော သဗ္ဗော ယာဝဇီဝိကော။ ။ ယာပနညာ မဟာနခပိဋ္ဌိမတ္တာ ပဏ္ဏလောဏိ (မြေမြစ်ကြီး) ရုက္ခစ ဂစ္ဆ စ အာရော ဟတိ၊ တဿာ ပတ္တံ ယာဝဇီဝိကံ။ ဗြဟ္မဏီပတ္တဉ္စ (ဗြဟ္မဟေရွက်) ယာဝကာလိကန္တိ ဒီပဝါသိနော ဝဒန္တိ။ (၁၀၁) အမ္ဗပလ္လဝံ (သရက်ညွန့်) ယာဝကာလိကံ၊ အသောကပလ္လဝံ (ပန်းသုံးညွန့်) ပန ယာဝဇီဝိကံ။ (၁၀၁) တေသမ္ပိ (ဘေသဇ္ဇ၌ လာသောအသီး) အပရိပက္ကာနိ အဂ္ဂိဝ (ရင်ခတ်) ဗိမ္ဗ (ကျီးအာ) ဝရဏ (ခံတက်)ကေတက (ဆပ်သွား) ကာသူ့ရီအာဒီနံ ဖလာနိ(ကုန်းကြီး) (ရာသကြီးလည်းဟူ) ဇာတိဖလံ (ဇာတိပ္ဖိုလ်) ကကဖလံ (ဆောင်းမေခါး) ဧဠာ (ဖာလာ) တက္ကောလန္တိ (ကရဝေးသီး) ဧဝံ နာမဝသေန န သက္ကာ ပရိယန္တံ ဒေဿတုံ။ (ဌ၊ စာ-၁၀၂)
ဒန္တဒေါန
ပဉ္စင်္ဂေဟိ ပဋိဂ္ဂဟဏံ ရုဟတိ၊ ထာမမဇ္ဈိမဿ ပုရိသဿ ဥစ္စာရဏမတ္တံ ဟောတိ၊ ဟတ္ထ ပါသော ပညာယတိ၊ အဘိဟာရော ပညာယတိ၊ ဒေဝါ ဝါ မနုဿာ ဝါ တိရစ္ဆာနဂတော ဝါ ကာယေန ဝါ ကာယပဋိဗဒ္ဓန ဝါ နိဿဂ္ဂိယေန ဝါ ဒေတိ၊ တဉ္စ ဘိက္ခု၊ ကာယေန ဝါ ကာယပဋိဗဒ္ဓေန ဝါ ပဋိဂ္ဂဏှာတိ။ ဧဝံ ပဉ္စင်္ဂေဟိ ပဋိဂ္ဂဟဏံ ရုထိ။ [စာ-၁၀၉]
(ဆွမ်းဘုဉ်းတုန်းမြူကျလျှင်) အနုပသမ္ပန္နေ အသတိ ဟတ္ထတော အမောစေန္တေန ယတ္ထ အနုပ သမ္ပန္နော အတ္ထိ၊ တတ္ထ နေတွာ ပဋိဂ္ဂဟေတဗ္ဗ။ (ကိုယ်မှကွာလျှင်ကား ဒုရူပစိဏ္ဏ ဥဂ္ဂဟိတကဖြစ်တတ် သောဟူ၏။ တံထွေးလူးသော ဆွမ်းလုံးပြတ်၍ကျရာ၌လည်း နည်းတူသတိပြု။) (စာ-၁၁၁-၂)
အနန္တဿ ဘိက္ခုနော ဒိယျမာနံ ပတ္တတော ဥပ္ပတိတွာ ဣတရဿ ပတ္တ ပတတိ၊ သုပတိတံ၊ ပဋိဂ္ဂဟိတမေဝ ဟိ တံ ဟောတိ။ (စာ-၁၁၂)
ဘုဉ္ဇန္တာနံ ဟိ ဒန္တာ ခိယန္တိ၊ နခါ ခိယန္တိ၊ ပတ္တဿ ၀ဏ္ဏော ခိယျတိ၊ သဗ္ဗေ အဗ္ဗောဟာရိကံ၊ ယမ္ပိ သကန ဥအာဒီသု ဖာလိတေသု မလံ ပညာယတိ၊ ဝတံ နဝသမုဋ္ဌိတံ နာမ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ ပရိဘုဉ္ဇ တဗ္ဗ။ သတ္ထကံ ဓောဝိတွာ ဖာလိတေသု မလံ န ပညာယတိ၊ လောဟဂန္ဓမတ္တံ ဟောတိ၊ တံ အဗ္ဗောဟာရိကံ။ ယမ္ပိ သတ္ထကံ ဂဟေတွာ ပရိဟရန္တိ (ကိုယ်နှင့်မကွာအောင်) တေန ဖာလိတေပိ သေဝ နယော။ န ဟိ တံ ပရိဘောဂတ္ထာယ ပရိဟရန္တီတိ။ မူလဘေသဇ္ဇာဒီနိ ပိသန္တာနံ ဝါ ကောန္တာနံ ဝါ နိသဒနိသဒပေါတ ကဥဒုက္ခလမုသလာဒီနိ ခိယန္တိ၊ ပရိဟရဏကဝါသိ တာပေတွာ ဘေသဇ္ဇတ္ထာယ တက္ ဝါ ခီရေ ဝါ
ပဋ္ဋိပန္တိ၊ တတ္ထ နီလိကာ ပညာယတိ၊ သတ္ထက ဝုတ္တသဒိသောဝ ဝိနိစ္ဆယော။ အာမကတက္ကာဒီသု ပန သယံ ပက္ခိပိတဗ္ဗာ။ ပက္ခိပတိ စေ၊ သာမပါကတော န မုစ္စတိ။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၁၁၃)။
မိုးရွာစဉ်မိုးပေါက်ကျရာ၌ မြူပါလျှင် နည်းတူ မပါလျှင် အကပ်မပျက်၊ သာမဏေအား ပေးခြင်း၊ ‘သာမဏေရဿ သြဒနံ ဒေန္တေန တဿ ပတ္တဂတံ အတ္ထုပန္တေ နေဝ ဒါတဗ္ဗာ။ ပတ္တောဝါဿ ပဋိဂ္ဂဟေတဗ္ဗာ။ အပ္ပဋိဂ္ဂတေ သြဒနံ ဆုပိတွာ ပုန အတ္တနော ပတ္တေ သြဒနံ ဂဏှန္တဿ ဥဂ္ဂဟိတကာ ဟောတိ။ သစေ ပန ဒါတုကာမော ဟုတွာ “အာဟရ သာမဏေရ ပတ္တံ၊ ဩဒနံ ဂဏှာ” တိ ဝဒတိ၊ ဣတရော စ “အလံ မယှ” န္တိ ပဋိက္ခိပတိ၊ ပုန- တဝေဝတံ- မယာ ပရိစ္စန္တိ စ ဝုတ္တေပိ- န မယှံ ဧတေနတ္ထော- တိ ဝဒတိ၊ သတတ္တုမ္ပိ ပရိစ္စတု၊ယာဝ အတ္တနော ဟတ္ထဂတံ ပဋိဂ္ဂဟိတမေဝ ဟောတိ။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၁၁၄)
သစေ ပန အာဓာရက ဌိတံ နိရပေက္ခော “ဂဏှာ”တိ ဝဒတိ၊ ပုန ပဋိဂ္ဂဟေတဗ္ဗ၊ သာပေက္ခာ အာဓာရက ပတ္တံ ဌပေတွာ၊ တ္တော ပူဝံ ဝါ ဘတ္တံ ဝါ-ဂဏှာ”တိ သာမဏေရံ ဝဒတိ၊ သာမဏေရော ဟတ္ထံ ဓောဝိတွာ သစပိ သတတ္တံ ဂဟေတွာ အတ္တနော ပတ္တဂဟံ အဖုသန္တောဝ အတ္တနော ပတ္တ ပက္ခိပတိ၊ ပုန ပဋိဂ္ဂဟဏ ကိစ္စံ နတ္ထိ။ ယဒိ ပန အတ္ထနာ ပတ္တဂတံ ဖုသိတွာ တတော ဂဏှာတိ၊ သာမဏေရသန္တကေန သံသန္တံ ဟောတိ။ ပုန ပဋိဂ္ဂဟတဗ္ဗ။ ကေစိ ပန “သေစပိ ဂယုမာနံ ဆိဇ္ဇိတွာ တတ္ထ ပတတိ၊ ပုန ပဋိဂ္ဂဟတဗ္ဗ”န္တိ ဝဒန္တိ၊ တံ “ဧကံ ဘတ္တပိတ္တံ ဂဏှ၊ ဧကံ ပူဝံ ဂဏှ၊ ဣမဿ ဂုဠပိဏ္ဍဿ ဧကံ ပဒေသံ ဂဏှာ”တိ ဧဝံ ပရိစ္ဆိန္ဒိတွာ ဝုတ္တ ဝေဒိတဗ္ဗ။ ဣဓ ပန ပရိစ္ဆေဒေါ နတ္တိ။ တသ္မာယံ သာမဏေရဿ ပတ္တ ပတတိ၊ တေဒဝ ပဋိဂ္ဂဟဏံ ဝိဇဟတိ။ ဟတ္ထဂတံ ပန ယာဝ သာမဏေရော ဝါ အလန္တိ န သြရမတိ၊ ဘိက္ခု ဝါ န ဝါရေတိ တာဝ ဘိက္ခုဿဝ သန္တကံ၊ တသ္မာ ပဋိဂ္ဂဟဏံ န ဝိဇာတိ။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၁၁၄)
သစေ အတ္တနော ဝါ ဘိက္ခူနံ ဝါ ယာဂုပစနကဘာဇနေ ကေသဉ္စ အတ္ထာယ သြဒနံ ပက္ခိပတိ၊ “သာမဏေရ ဘာဇနဿ ဥပရိဟတ္တံ ကရောဟီ”တိ ဝတွာ တဿ ဟတ္ထိ ပက္ခိပိတဗ္ဗ။ တဿ ဟတ္တတော ဘာဇနေ ပတိတံ ဟိ ဒုတိယဒိဝသေ ဘာဇနဿ အကပ္ပိယဘာဝံ န ကရောတိ၊ ပရိစ္စတ္တတ္တာ။ သစ ဧဝံ အကတွာ ပက္ခိပတိ၊ ပတ္တမိဝ ဘာဇနံ နိရာမိသံ ကတွာ ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗ။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၁၁၄)
ဒွေ ဥဂ္ဂဟိတက
နာဂဒန္တက ဝါ အကိုသကေ ဝါ ဒွေ တေလဃဋာ လန္တိတာ ဟောန္တိ။ ဥပရိ ပဋိဂ္ဂ - ဟိတကာ ဟေဋ္ဌာ အပ္ပဋိဂ္ဂဟိတကာ၊ ဥပရိမံ ဂဟေတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ ဟေဋ္ဌာ ပဋိဂ္ဂဟိတကာ၊ ဥပရိ အပ္ပဋိဂ္ဂဟိတကာ၊ ဥပရိမံ ဂဟေတွာ ဣတရံ ဂဏှတော ဥပရိမော ဥတကော ဟောတိ၊ ဟေဋ္ဌာ မဉ္စ အပ္ပဋိဂ္ဂဟိတကံ တေလထာလင်္က ဟောတိ၊ တဉ္စ သမ္မန္တော သမ္မုနိယာ ဃတိ၊ ဥကကံ န ဟောတိ။ ပဋိဂ္ဂဟိတကံ ဂဏိဿာမီတိ အပ္ပဋိဂ္ဂဟိတကံ ဂဟေတွာ ဉတွာ ပုန ဌပတိ၊ ဥဂ္ဂဟိတကံ န ဟောတိ။ ဗဟိ နီဟရိတွာ သဉ္ဇာနာတိ၊ ဗဟိ အဋ္ဌပေတွာ ဟရိတွာ တတ္ထဝ ဌပေတဗ္ဗ။ နတ္ထိ ဒေါသော။ သေစ ပန ပုဗ္ဗေ ဝိဝရိတွာ ဌပိတံ၊ န ပိဒဟိတဗ္ဗ၊ ယထာ ပုဗ္ဗေ ဌိတံ တထေဝ ဌပေတဗ္ဗ၊ သေစ ဗဟိ ဌပတိ ပုန န ဆုပိတဗ္ဗ။ ဟေဋ္ဌာပါသာဒံ ဩရောဟန္တော နိဿဏိမဇ္ဈေ သဉ္ဇာနာတိ၊ အနောကာသတ္တာ ဥဒ္ဓံ ဝါ အေဓာ ဝါ ဟရိတွာ ဌပေတဗ္ဗ။ ပဋိဂ္ဂဟိတက တေလာဒိမှိ ကဏ္ဏကံ ဥဋ္ဌတိ၊ သိင်္ဂိဝေရာဒိမှိ ဃနဏံ-တံသမုဋ္ဌာနမဝ နာမတံ၊ ပုန ပဋိဂ္ဂဟဏကိစ္စံ နတ္ထိ။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၁၁၅)
ဘိက္ခု၊ ပဋိဂ္ဂဟဏာရဟံ ဘဏ္ဍ မနုဿာနံ ယာနေ ဌပေတွာ မတ္တံ ဂစ္ဆတိ၊ ယာနံ ကဒ္ဒမ လတိ၊ ဒရော စက္ကံ ဂဟေတွာ ဥက္ခိပတိ၊ ဝဋ္ဋတိ၊ ဥဂ္ဂဟိတကံ နာမ န ဟောတိ။ နာဝါယ ဌပေတွာ နာဝံ အရိတ္တေန ဝါ ပါဇေတိ၊ ဟတ္ထန ဝါ ကမုတိ၊ ဝတိ။ ဥပိ သေဝ နယော။ စာဋိယံ ကုဏ္ဍက (အင်၊ ပျဉ်း) ဌပေတွာပိ တံ အနုပသန္နေန (ကို) ဂါဟာပေတွာ အနုပသန္နံ ဗာဟာယံ ဂဟေတွာ တရိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ တသ္မိံမ္ဘိ အသတိ အနုပသန္နံ ဂါဟာပေတွာ တံ ဗာဟာယံ ဂဟေတွာ တရိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၁၁၆)
(ခရီးသွားရာ၌ ဆန်တို့ကို သာမဏေရသန္တကပြု၍လည်းကောင်း၊ သာမဏေ၏ဆန်ကို မိမိတို့က ယူ၍ မိမိတို့ဆန်ကို သာမဏေအားပေး၍လည်းကောင်း ယူသွားခြင်းငှာ အပ်၏။)
ဥပါသကာ ဂမိကဘိက္ခူနံ ပါထေယျတဏ္ဍုလေ ဒေန္တိ၊ သာမဏေရာ ဘိက္ခုနံ တဏ္ဍုလေ ဂဟေတွာ အတ္တနော တဏ္ဍုလေ ဂဟေတုံ န သက္ကောန္တိ၊ ဘိက္ခူ၊ တေသံ တဏ္ဍုလေ ဂဏှန္တိ၊ သာမဏေရာ အတ္တနာ ဂဟိတတဏ္ဍုလေသု ခီဏေသု ဣတရေဟိ တဏ္ဍုလေဟိ ယာဂုံ ပစိတွာ သဗ္ဗေသံ ပတ္တာနိ ပဋိပါဋိယာ ဌပေတွာ ယာဂုံ အာကိရန္တိ။ ပဏ္ဍိတော သာမဏေရော အတ္တနော ပတ္တံ ဂဟေတွာ ထေရဿ ဒေတိ။ ထေရဿ ပတ္တံ အနုထေရဿာတိ ဧဝံ သဗ္ဗာနိ ပရိဝတ္တတိ။ သဗ္ဗေဟိ သာမဏေရဿ သန္တကံ ဘုတ္တံ ဟောတိ၊ ဝတိ။
သစပိ သာမဏေရော အပဏ္ဍိတော ဟောတိ၊ အတ္တနော ပတ္တေ ယာဂုံ သယမဝ ပါတုံ အာရ ဘတိ၊ အာဝုသော တုယှံ ယာဂုံ မယ့် ဒေဟီတိ ဧဝံ ထေရဟိ ပဋိပါဋိယာ ယာစိတွာပိ ပိဝိတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ သဗ္ဗေဟိ သာမဏေရဿ သန္တကမေဝ ဘုတ္တံ ဟောတိ၊ နေဝ ဥဂ္ဂဟိတပစ္စယာန သဒ္ဓိပစ္စယာ ဝဇ္ဇီ ဖုသန္တိ။ ဧတ္ထ ပန မာတာပိတူနံ တေလာဒီနိ ဆာယာဒီနံ အတ္ထာယ သာခါဒီနိစ ဟရန္တာနံ ဣမေသဉ္စ ဝိသေသော နဒိဿတိ၊ တသ္မာ ကာရဏံ ဥပပရိက္ခိတဗ္ဗ။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၁၁၆/၁၁၄) [အာလယ - အာသာရှိလို့ ဟူ၏။]
သာမံပက္က သာမဏေရော ဘတ္တံ ပစိတုကာမော တဏ္ဍုလေ ဓောဝိတွာ နိစ္စာလေတုံ န သက္ကောတိ၊ ဘိက္ခုနာ တမ္ဗုလေ စ ဘာဇနဉ္စ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ တဏ္ဍုလေ ဓောဝိတွာ နိစ္စာလေတွာ ဘာဇနံ ဥဒ္ဓနံ အာရောပေတဗ္ဗ။ အဂ္ဂိ န ကာတဗ္ဗာ။ ပက္ကာလေ ဝိဝရိတွာ ပက္တဘာဝေါ ဇာနိတဗ္ဗော။ သေစ ဒုက္ခံ ဟောတိ၊ ပါကတ္ထာယ ပိဒဟိတုံ န ဝဋ္ဋတိ၊ ရဇဿ ဝါ ဆာရိကာယ ဝါ အပတနတ္ထာယ ဝဋ္ဋတိ၊ ပက္ကကာလေ သြရောပေတုမို့ ဘုဉ္စိတုမ္ဘိ ဝဋ္ဋတိ။ ပုန ပဋိဂ္ဂဟဏကိစ္စံ နတ္ထိ။
သာမဏေရော ပဋိဗလာ ပစိတုံ၊ ခဏော ပနဿ နတ္ထိ၊ ကတ္ထစိ ဂန္တုကာမော။ ဘိက္ခုနာ သတဏ္ဍုလောဒကဘာဇနံ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ ဥဒ္ဓနံ အာရောပေတွာ အဂ္ဂိ ဇာလေတွာ ဂစ္ဆာဟီတိ ဝတ္တဗ္ဗော၊ တတော ပရံ ပုရိမနယေနဝ သဗ္ဗ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ။
ဘိက္ခု ယာဂုအတ္ထာယ သုဒ္ဓံ ဘာဇနံ အာရောပေတွာ ဥဒကံ တာပေတိ၊ ဝဋ္ဋတိ၊ တေတ္တ ဥဒေက သာမဏေရော တဏ္ဍုလ ပက္ခိပတိ၊ တတော ပဋ္ဌာယ ဘိက္ခုနာ အဂ္ဂိ န ကာတဗ္ဗော၊ ပက္ကယာဂုံ ပဋိ ဟေတွာ ပါတုံ ဝဋ္ဋတိ။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၁၁၄)
ဒုရူပစိဏ္ဏ
သာမဏေရော ယာဂုံ ပတိ၊ ဟတ္ထကုက္ကုစ္စကော ဘိက္ခု ကီဠန္တော ဘာဇနံ အာမသတိ၊ ပိဓာနံ အာမသတိ၊ ဥတံ ဖေထံ ဆိန္ဒိတွာ ဟရတိ၊ တဿဝ ပါတုံ န ဝဋ္ဋတိ၊ ဒုရူပစိဏ္ဏ
နာမ ဟောတိ၊ သစ ပန ဒဗ္ဗိ ဝါ ဥဠုကံ ဝါ ဂဟေတွာ အနုက္ခိပန္တော အာလုဠတိ၊ သဗ္ဗေသံ န ဝဋတိ၊ သာမပါကဉ္စဝ ဟောတိ ရူပစိဏ္ဏဉ္စ။ သစေ ဥက္ခိပတိ၊ ဥဂ္ဂဟိတကမ္ပိ ဟောတိ။
ဘိက္ခုနာ ပိဏ္ဍာယ စရိတွာ အာဓာရက ပတ္တော ဌပိတော ဟောတိ၊ တတြ စေ အညော လောလဘိက္ခု ကီဠန္တော ပတ္တံ အာမသတိ။ ပတ္တပိဓာနံ အာမသတိ၊ တဿဝ တတော လဒ္ဓံ ဘတ္တံ န ဝဋ္ဋတိ၊ သေစေ ပန ပတ္တံ ဥက္ခိပိတွာ ဌပေတိ၊ သဗ္ဗေသံ န ဝဋ္ဋတိ၊ (ဋ္ဌ၊ စာ-၁၁၄) [အာဓာရက ပတ္တော ဌပိတော ဟောတီတိ ပဋိဂ္ဂိဟေတဗ္ဗပတ္တံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ (သာ၊ စာ-ရ၄)]။
မိဘ၊ သာမဏေ စသူတို့အတွက် ယူဆောင်၍သွားလျှင်လည်းကောင်း (အကပ်မခံသိုမှီးခြင်းကြောင့် လည်းကောင်း သန္နိဓိဥဂ္ဂဟိတက (အာမက မံသပဋိဂ္ဂဟဏ ဒုက္ကဋ်) တို့မဖြစ်။ ၎င်းကိုပေးပြီးက(သုဒ္ဓစိတ် ရှိခဲ့လျှင်) ၎င်းတို့က လှူလျှင်အပ်၏။
ဘိက္ခု၊ ဂု ံ ဘာဇေန္တော ပဋိဂ္ဂဟေတွာ ကောဋ္ဌာသေ ကရောတိ၊ ဘိက္ခူပိ သာမဏောရာပိ အာဂန္ဓာ ဧကဂဟဏေနေဝ ဧကေမေကံ ကေဋ္ဌာသံ ဂဏှန္တိ။ ဂဟိတာဝသေသံ ပဋိဂ္ဂဟိတမေဝ ဟောတိ၊ သစေ လောလသာမဏေရော ဂဏ္ဌိတွာ ဂဏ္ဌိတွာ ပုန ဌပေတိ၊ တဿ ဂဟိတာဝသေသံ အပ္ပဋိဂ္ဂဟိတကံ ဟောတိ။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၁၁၈)
ဘိက္ခု၊ ဓူမဝဋိ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ ဓူမံ ပိဝတိ၊ မုခဉ္စ ကဏ္ဍော စ မနောသိလာယ လိတ္တော ဝိယ ဟောတိ၊ ယာဝကာလိကံ ဘုဉ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ ယာဝကာလိကေန ယာဝဇီကသံသဂ္ဂေ ဒေါသော နတ္ထိ။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၁၁၈) [ပဋိဂ္ဂဟေတွာတိ တဒဟု ပဋိဂ္ဂဟေတွာ (သာ၊ စာ-ရ၅)]။
ပတ္တံ ဝါ ရဇနံ ဝါ ပစ္စန္တဿ ကဏ္ဏနာသမုခဆိဒ္ဒေဟိ ဓူမော ပဝိသတိ၊ ဗျာဓိပစ္စယာ ပုပ္ပံ ဝါ ဖလံ ဝါ ဥပသိင်္ဃတိ၊ အဗ္ဗောဟာရိကတ္တာ ဝတိ။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၁၁၉) ပဋိဂ္ဂဟေတွာတိ-တဒဟု ပဋိဂ္ဂဟေတွာ တေနေဝ ယာဝ ကာလိကေန ယာဝဇီဝကသံသဂ္ဂေ ဒေါသော နတ္တီတိ ဝုတ္တံ၊ သေစ ပန ပုရိမဒိဝသေ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ ဌပိတာ ဟောတိ သာမိသေန မုခေန တဿာ ယာ ဓူမံ ပိဝိတုံ န ဝူတိ (သာ၊ စာ- 99)
ဘတ္တုဂါရော တာလုံ အာဟစ္စ အန္တောယေဝ ပဝိသတိ၊ အဝိသယတ္တာ ဝဋ္ဋတိ၊ မုခံ ပဝိဋ္ဌံ ပန အဖျောဟရတော ဝိကာလေ အာပတ္တိ။ ဒန္တရေ လဂ္ဂဿ အာမိသဿ ရသော ပဝိသတိ၊ အာပတ္တိယေဝ။ သစေ သုခုမံ အာမိသံ ဟောတိ ရသော န ပညာယတိ အဗ္ဗောဟာရိကပက္ခံ ဘဇတိ။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၁၁၉)
လောဏေ အသတိ သမုဒ္ဓေါဒကေန [အပဋိဂ္ဂဟိတကန] လောဏကိစ္စံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ ပဋိဂ္ဂဟ တွာ ဌပိတံ လောဏောဒကံ လောဏံ ဟောတိ၊ လောဏံ ဝါ ဥဒကံ ဟောတိ၊ ရသော ဝါ ဖာဏိတံ ဟောတိ၊ ဖာဏိတံ ဝါ ရသော ဟောတိ မူလပဋိဂ္ဂဟဏမေဝ ဝဋတိ၊ ဟိမကရကာ ဥဒကဂတိကာ ဝ။ ပါရိဟာရိကေန ကတဋ္ဌိနာ (ခပေါင်းစေ့) ဥဒကံ ပသာဒေန္တိ၊ တံ အဗ္ဗောဟာရိကံ၊ အာမိသေန သဒ္ဓိ ဝဋ္ဋတိ။ အာမိသဂတိကေဟိ ကပိတ္ထဖလာဒီဟိ ပသာဒိတံ ပုရေဘတ္တမေဝ ဝဋ္ဋတိ။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၁၁၉)
ပေါက္ခရဏီအာဒီသု ဥဒကံ ဗာလံ (ပစ်ချွဲ) ဟောတိ၊ ဝဋ္ဋတိ၊ သစ ပန မုခ စ ဟတ္ထ စ (ရဇံ) လတိ၊ န ဝဋ္ဋတိ၊ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗ။ ခေတ္တသု ကသိတဋ္ဌာနေ ဗလဟံ ဥဒကံ ဟောတိ၊ ပဋိဂ္ဂဟတဗ္ဗ၊ သစေ သန္ဒိတွာ ကန္ဒာဒီနိ ပဝိသိတွာ နဒိ ပူရေတိ၊ ဝဋ္ဋတိ။ ကကုဓသောဗ္ဘာဒယာ ဟောန္တိ။ (ခံတက်) ရုက္ခတော ပတိတေဟိ ပုပ္ဖ သဉ္စန္ဓောဒကာ သစေ ပုပ္ဖရသော န ပညာယတိ၊
ပဋိဂ္ဂဟဏကိစ္စံ နတ္ထိ။ ပရိတ္တံ ဥဒကံ ဟောတိ၊ ရသော ပညာယတိ၊ ပဋိဂ္ဂဟတဗ္ဗ။ ပဗ္ဗတကန္ဒရာဒီသု ကာဠဝဏ္ဏပဏ္ဏဥကပိ သေဝ နယော။
ပါနီယဃ သရဏုကာနိ ဝါ (ဝတ်ဆံနှင့်တကွ) သဝခီရာနိဝါ (ပွင့်ညှာ၌ အစေ့ရှိသော) ပုပ္ဖါနိ ပက္ခိတ္တာနိ ဟောန္တိ၊ ပဋိဂ္ဂဟတဗ္ဗ၊ ပုပ္ဖာနိ ဝါ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ ပက္ခိပိတဗ္ဗာနိ၊ ပါဋလိစမ္ပကမလ္လိကာ (ပင်လယ်ကသစ်ပွင့်ကြက်ရုံး) ပက္ခိတ္တာ ဟောန္တိ။ ဝါသမတ္တံ တိဋ္ဌတိ၊ တံ အဗ္ဗောဟာရိကံ။ ဒုတိယဒိဝသေပိ အာမိသေန သဒ္ဓိ ဝဋ္ဋတိ။ ဘိက္ခုနာ ဌပိတပုပ္ပဝါသိတကပါနီယတော သာမဏေရော ပါနီယံ ဂဟေတွာ ပီတာဝသေသံ တစ္ဆေဝ အာကိရတိ၊ ပဋိဂ္ဂဟေတဗ္ဗ။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၁၁၉)
[ပါနီယံ ဂဟေတွာတိ အတ္တနောယေဝ အတ္ထာယ ဂဟေတွာ။ သေစေ ပန ပီတာဝသေသံ တစ္ဆေဝ အာကိရိဿမီတိ ဂဏှာတိ ပုန ပဋိဂ္ဂဟဏကိစ္စံ နတ္ထိ။ (သာ၊ စာ-ရ၍) (သာမဏေ၏ သန္တကဖြစ်ခဲ့ပြီးသော ရေကြွင်းဝင် သောကြောင့် ဆိုသည်။ ဝတ်ဆန်စသည်ပါသော ရေကိုယူ) ပဒုမသရာဒီသု ဥဒကံ သတွာ ဌိတံ ပုပ္ဖ ရေလုံ (ပန်းဝတ်ဆံ) ဃန ဝိဋ္ဌိတွာ ဥဒကံ ဂဟေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၁၁၉၊ ၁၂ဝ)
မဟာဘူတ
ခီရံ တာဝ ဝဋ္ဋတိ၊ ကပ္ပိယမံသခီရံ ဝါ အကပ္ပိယမံသင်္ခရံ ဝါ ဟောတု၊ ပိန္တဿ အနာပတ္တိ။ အဿုခေဠော သိင်္ဃာဏိကာ မုတ္တံ ကရီသံ သေမှ ဒန္တမလံ အကိဂူထကာ ကဏ္ဏထကော သရီရေ ဥဋ္ဌိတလောဏန္တိ ဣဒံ သဗ္ဗ ဝဋ္ဋတိ။ ယံ ပနေတ္ထ ဌာနတော စဝိတွာ ပတ္တ ဝါ ဟတ္ထ ဝါ (ဝိစ္ဆိန္တိ (888 တွာ) ပတတိ၊ တံ ပဋိဂ္ဂဟေတဗ္ဗ။ အင်္ဂလဂ္ဂံ ပဋိဂဟိတကမေဝ။ ဥဏှပါယာသံ ဘုဉ္ဇန္တဿ သေဒေါ အင်္ဂုလိအနုသာရေန ဧကာဗဒ္ဓေါဝ ဟုတွာ ပါယာသေ သန္တိဋ္ဌတိ၊ ပိဏ္ဍာယ ဝါ စရန္တဿ ဟတ္ထတော ပတ္တဿ မုခဋ္ဌိတော ဝါ ပတ္တလံ သြရောဟတိ၊ ဒုတ္ထ ပဋိဂ္ဂဏကိစ္စံ နတ္ထိ။ ဈာမမဟာဘူတေသု ဣဒံ နာမ န ဝဋတီတိ နတ္ထိ၊ ဒုဇ္ဈာပိတံ ပန န ဝဋတိ၊ သုဇ္ဈာပိတံ မနုဿဋ္ဌိမ္ပိ စုက္ကံ ကတွာ လေဟ (လေ) ဥပနေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၁၂၀)
ရဟောနိသဇ္ဇ
မာတုဂါမသည် ထိုင်နေစဉ် ရဟန်းသည် အနီး၌ထိုင်နေသော်လည်းကောင်း။ အနီး၌ အိပ်နေ သော်လည်းကောင်း၊ ရဟန်းသည် ထိုင်နေစဉ် မာတုဂါမသည် အနီး၌ထိုင်နေသော် အိပ်နေသော်လည်း ကောင်း၊ နှစ်ဦးလုံးထိုင်နေသော်လည်းကောင်း၊ အိပ်နေသော်လည်းကောင်း ပါစိတ်၊ သိကြားလိမ္မာသော အဖော်ယောက်ျားရှိအံ့၊ ရပ်သာရပ်၍ မထိုင်အံ့၊ ဆိပ်ကွယ်သည်ကိုမငဲ့အံ့၊ အခြားအာရုံကို နှလုံးသွင်းလျက် ထိုင်နေအံ့ . အနာပတ္တိ။
စာရိတ္တ
အရှင်ဥပနန္ဒနှင့်အတူ ဆွမ်းစားကြွရန်ပင့်ထားသော အခြားရဟန်းတို့က အရှင်ဥပနန္ဒရဟန်းအား စောင့်နေရသည်မှာ ကြာမြင့်သဖြင့် ဒါယကာအား ဒါယကာတို့ ဆွမ်းကိုလှူကုန်လော့ဟု ဆိုကုန်၏။ (ဒေထာဝုသော ဘတ္တန္တိ ဧတ္ထ တံ ကိရ ဘတ္တံ အဘိဟဋ္ဌံ အဟောသိ၊ တသ္မာ ဧဝ မာဟံသု၊ အနဘိဟဋေ ပန ဧဝံ ဝတ္ထံ န လဗ္ဘတိ၊ ပယုတ္တဝါစာ ဟောတိ။) (ဣတော စိတော စ ပရိယေသိတွာ အာရောစနကိစ္စ နာမ နတ္ထိ၊ ယော ဟိ ဧဝံ ပရိယေသိတဗ္ဗော၊ သော အသန္တောယေဝ။ အပိစ အန္တောဥပစာရသီမာယ ဘိက္ခု၊ ဒိသွာ အာပုစ္ဆိဿာမီတိ ဂန္ဓာ တတ္ထ ယံ ပဿတိ၊ သော အာပုစ္ဆိတဗ္ဗော၊ နော စေ ပဿတိ၊ အသန္တိ ဘိက္ခုံ အနာပုစ္ဆာ ပဝိဋ္ဌော နာမ ဟောတိ)။ (စာ-၁၂၃-၄)
သစ္စဝါဏ
ပါဏေ ပါဏသညီတိ အန္တမသော မဉ္စပီဌ် သောဓေန္တော မင်္ဂလဗီဇကေပိ ပါဏသညီ နိက္ကာရုဏိ ကတာယ တံ ဘိန္တော အပနေတိ၊ ပါစိတ္တိယံ။ တသ္မာ ဧဝရူပေသု ဌာနေသု ကာရုညံ ဥပဋ္ဌပေတွာ အပ္ပမတ္တေန ဝတ္တံ ကာတဗ္ဗ။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၁၃၃)
သပ္ပါဏက
တာဒိသေန ဥဒကေန သာမိသံ ပတ္တံ အာဝိဉ္ဇိတွာ ခေါဝတောပိ တာဒိသေ ဥဒကေ ဥဏှယာဂုပတ္တံ နိဗ္ဗာပယတောပိ, တံ ဥဒကံ ဟတ္ထေန ဝါ ဥဠုင်္ကန ဝါ ဂဟေတွာ နှာယတောပိ ပယောဂ ပယောဂ ပါစိတ္တိယံ၊ ဥဒကသောဏ္ဍိ ဝါ ပေါက္ခရဏိ ဝါ ပဝိသိတွာ ဗဟိ နိက္ခမနတ္ထာယ ဝိစိ ဥဋ္ဌာပယတောပိ။ သောဏ္ဍိ ဝါ ပေါက္ခရဏီ ဝါ သောဓေန္တေဟိ တတော ဂဟိတဥဒကံ ဥဒကေယဝ အာသိဒ္ဓိတဗ္ဗ။ သမီပမှိ ဥဒက အသတိ ကပ္ပိယဥဒကဿ အဋ္ဌ ဝါ ဒသ ဝါ ဃ ဥဒကသဏ္ဌာနကပ္ပဒေသ အာသိဒ္ဓိတွာ ဃ တတ္ထ အာသိဒ္ဓိတဗ္ဗ၊ “ပဋိတွာ ဥဒက ပတိဿတီ”တိ ဥဏှပါသာဏေ ဥဒကံ နာသိဒ္ဓိတဗ္ဗ၊ ကပ္ပိယ ဥဒကေန ပန ပါသာဏံ နိဗ္ဗာပေတွာ အာသိဉ္စိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၁၃၃)
ဧတ္ထ စ ပဋင်္ဂပါဏကာနံ ပတနံ ဥတ္တာပိ သုဒ္ဓစိတ္တတာယ ဒီပဇာလနေ ဝိယ သာဏကဘာဝံ ဥတ္တာပိ ဥဒကသညာယ ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗတော ပဏ္ဏတ္တိဝဇ္ဇတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ (စာ-၁၃၃)
“ပါဏော အတ္ထီ”တိ ဇာနန္တောပိ “မရိဿန္တိ”တိ အဝိစာရေတွာ ပိဝတိ စေ အနာပတ္တိ။
ဇလ ပက္ခိပနံ ပုပ္ပံ၊ ဇလပ္ပဝေသနံ ဣဒံ။
ဧဝံ ဥဘိန္န နာနတ္တံ၊ ဉေယျံ ဉာဏဝတာ သဒါ။ (ဇီ၊ စာ-၃၃၁)
အနုပသမ္ဗဿ ဒုဋ္ဌဒ္ဓံ ဝါ အဒုဋ္ဌလံ ဝါ အဇ္ဈာစာရန္တိ ဧတ္ထ အနုပသန္ဓဿ သုက္ကဝိဿဋ္ဌိစ ကာယသံသဂ္ဂေါစာတိ အယံ ဒုဋ္ဌလ္လအဇ္ဈာစာရော နာမ။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၁၃၅) ဒုဋ္ဌလ္လာရောစနသိက္ခာပုဒ်နှင့် အဖွင့်ခြင်းမတူ၍ အကြောင်းကို ရှာသင့်သောဟူ၏။ [(သာ၊ စာ-၈၄) (တိ၊ စာ-၄၆)]
ဥက္ခိတ္တသံမ္ဘောဂ
တံ ဒိဋ္ဌိ အပ္ပဋိနိဿဋ္ဌနာတိ ဣမိနာ လဒ္ဓိနာနာသံဝါသကတံ ဒီပေတီတိ ဝုတ္တံ။ (ဇီ၊ စာ-၃၃၄) ပညတ္တံ ပန သိက္ခာပဒံ သဗ္ဗေပိ လဇ္ဇီပုဂ္ဂလေ သမံ သိက္ခိတဗ္ဗဘာဝတော သမသိက္ခတာ နာမ။ (ပထမပါရာဇိက၊ ဋ္ဌ စာ-၂၂၅)
နဟာပိတပုဗ္ဗာနံ ၀ိယ သြဓိသအနုညာတံ ဌပေတွာ အဝသေသံ သဗ္ဗမ္ပိ သိက္ခာပဒံ သဗ္ဗေပိ လဇ္ဇီပုဂ္ဂလဟိ အနတိက္ကမနီယတ္တာ ဝုတ္တံ သဗ္ဗေဟိပိ လ ဘာဝတော။၎င်း(သာ၊ စာ-၈၆) ကာလဒေသခြားသော်လည်း သိက္ခာပုဒ်တူသည်ဟူလို]
ဧကတော ဝန္ဒနဘုဉ္ဇနဂါမပ္ပဝေသနဝတ္တပဋိဝတ္တကရဏဥဂ္ဂဟပရိပုစ္ဆာသဇ္ဈာယကရဏာဒိသာမဂ္ဂီ ကိရိယာဝသေန ဘဂဝတာ ပညတ္တသိက္ခာပဒသိက္ခနံ သမသိက္ခတာ နာမ။ တဉ္စ လဇ္ဇီဟေဝ သမံ သိက္ခိတဗ္ဗ၊ န အလဇ္ဇီဟိတိ ဒဿေတုံ “ပညတ္တံ-လ-နာမာ”တိဝုတ္တံ။ (တိ၊ စာ-၁၄၁) ။ ဤဝိမတိ ဆရာ၏ဝါဒကို အခြေပြု၍ ဆွမ်းအတူစားခြင်း ကံအတူဆောင်ခြင်းများကို အလဇ္ဇီနှင့်ပြုလျှင် မအပ်ဟုယူကြ၏။ သို့သော် ဝိသုဒ္ဓါရုံ မိုင်းခိုင်းဆရာတော်တို့နှင့်တကွ ဆရာတို့ကား မနှစ်သက်ကြသောဟူ၏။ (သံဝါသဒီပနီ ဝိသုဒ္ဓါရုံ အဆုံး အဖြတ်။ မိုင်းခိုင်းဆရာတော်၏ သမ္ဘောဂဝိနိစ္ဆယ တိပိဋကကျမ်းတို့၌ကြည့်)
သံဝါသော နာမ ဧကကမ္မံ ဧကုဒ္ဒေသော သမသိက္ခတာ၊ ဧသော သံဝါသော နာမ။ (ပထမ ပါရာဇိက ပဒဘာဇနီ၊ စာ-၃၄)
စတုဗ္ဗိဓမ္ပိ သံဃကမ္မံ သီမာပရိစ္ဆေဟိ ပကတတ္တေဟိ ဘိက္ခူဟိ ဧကတော ကတ္တဗ္ဗတ္တာ ဧကကမ္မံ နာမ။ တထာ ပဉ္စဝိဓာပိ ပါတိမောက္ခုဒွေသော ဧကတော ဥဒ္ဒိသိတဗ္ဗတ္တာ ကုဒ္ဒေသော နာမ၊ (ပါရာ- ဋ္ဌ၊ စာ ၂၂၅)
ပကတတ္တာ နာမ ပါရာဇိကံ အနာပန္နာ (အနဇ္ဈာပန္နာ) အနုက္ခိတ္တာစ။ (သာ-ဋီ၊ စာ -၈၆)
သမ္ဘောဂေါ နာမ ဒွေ သမ္ဘောဂါ အာမိသသမ္ဘောဂေါ စ ဓမ္မသမ္ဘောဂေါ စ၊ တတ္ထ အာမိသသမ္ဘော ဂေါ နာမ အာမိသံ ဒေတိ ဝါ ပဋိဂ္ဂဏှာတိ ဝါ၊ အာပတ္တိ ပါစိတ္တိယဿ။ ဓမ္မသမ္ဘောဂေါ နာမ ဥဒ္ဒိသတိ ဝါ ဥဒ္ဒိသာပေတိ ဝါ၊ ပဒေန ဥဒ္ဒိသတိ ဝါ ဥဒ္ဒိသာပေတိ ဝါ၊ ပဒ ပဒ အာပတ္တိ ပါစိတ္တိယဿ။ အက္ခရာယ ဥဒ္ဒိသတိ ဝါ ဥဒ္ဒိသာပေတိ ဝါ အက္ခရက္ခာယ အာပတ္တိ ပါစိတ္တိယဿ။ (ပါစိတ်ပါ၊ စာ-၁၈၀)
(ဤသိက္ခာပုဒ်အဖွင့် ပါဠိတော် ပဒသာဇနီ)။ ဤပါဠိတော်အဋ္ဌကထာတို့ကို အခြေပြု၍ သံဝါသကို ကားပယ်ခြင်းကို ဆရာတို့ မနှစ်သက်ကြသောဟူ၏။
ဝိကာလေ ဂါမပ္ပဝေသန
အန္တရာရာမန္တိ အာဒီသု န ကေဝလံ အနာပုစ္ဆာ ကာယဗန္ဓနံ အဗဇ္ဇိတွာ သင်္ဃာဋိ အပါရုပိတွာ ဂစ္ဆန္တဿပိ အနာပတ္တိ။ (ရွာအကြားသို့သွား) (ဋ္ဌ၊ စာ-၁၅၄)
ဝေသာလိ အနုပရိယာယိတွာ ပရိတ္တံ ကရောန္တေနာပိ အာနန္ဒတ္ထေရေန သုပ္ပဋိစ္ဆန္နာဒိ အကော ပေန္တေနေဝ အပညတ္တေ ဝါ သိက္ခာပဒ ကတန္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗ။ ကေစိ ပန “အန္တရာရာမာဒိဂါမန္တရေ ဌိတေဟိ ဂရုဋ္ဌာနိယာနံ ပစ္စုဂ္ဂမနာနုဂ္ဂမနာဒိဝသေန ဂါမဝီထိ ဩတရိတုံ ဝဋ္ဋတီ”တိ ဝဒန္တိ။ တမ္ပိ အန္တရဃရံ ပဝိသန္တိ ပတိ ကာတုံ န ဝဋ္ဋတိဧဝ၊ အန္တရာရာမာဒိကပ္ပိယဘူမိ ပန ဥဒ္ဒိဿ ဂစ္ဆန္တိ ပတိ ကာတုံ ဝဋ္ဋတီတိ ခါယတိ ဝီမံသိတတ္ထံ။ (အပရိက္ခိတ္တဿ ဂါမဿ ဥပစာရေ ဒွေလေချုပါတ) ဥဿာဟံ ပဋိပ္ပဿန္တေတွာ ဝိဟာရံ ဂစ္ဆန္တာတိ ဧတွ ဂါမူပစာရတော ဗဟိနိက္ခန္တေ အန္တရာရာမာဒီနမုပစာရံ ပဝိဋ္ဌ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ဂါမူပစာရပ္တန္တရ ပန ပဋိပဿဒ္ဓဿာဟနမ္ပိ ပုန တေမဝ ဝါ အညံ ဝါ ဂါမံ ပဝိသိတုကာမတာယ သတိ အာပုစ္ဆနကိစ္စံ နတ္ထိ။ (တိ၊ စာ-၅၅)
တိရစ္ဆာနကထာ
(၁) မင်းနှင့်စပ်သောစကား (ရာဇပဋိသံယုတ္တကထန္တိ ရာဇာနံ အာရဗ္ဗ “မဟာသမ္မတော မန္ဓာတာ ဓမ္မာသောကော ဧဝံ မဟာနုဘာဝေါ”တိ အာဒိနာ နယန ပဝတ္တကထံ၊ ဧတ္ထ စ “အသုကာ ရာဇာ အဘိရူပေါ ဒဿနီယော”တိ အာဒိနာ နယန ဂေဟဿိတကထာဝ တိရစ္ဆာနကထာ ဟောတိ၊ “သောပိ နာမ ဇဝံ မဟာနုဘာဝေါ ခယံ ဂတော”တိ ဧဝံ ပဝတ္တာ ပန အနိစ္စတာပဋိသံယုတ္တာ ကမ္မဋ္ဌာနဘာဝ တိဋ္ဌတိ) (သာ၊ စာ-၉၈)
(၂) ခိုးသူနှင့်စပ်သောစကား (စောရေသုပိ “မူလဒေဝါ ဧဝံ မဟာနုဘာဝေါ၊ မေဃမာလော ဧဝံ မဟာနုဘာဝေါ”တိ တေသံ ကမ္မံ ပဋိစ္စ “အဟော သူရာ”တိ ဂေဟဿိတကထာဝတိရစ္ဆာနကထာ) (သာ၊ စာ-၉၈၊ ၉၉)
(၃) မူ။မတ်နှင့်စပ်သောစကား (၄) စစ်သည်နှင့် စပ်သော စကား။ (၅) ကြောက်ဖွယ်ဘေးနှင့် စပ်သော စကား (ဘယကထန္တိ ရာဇစောရာဒိဘယံ ဝါ ရောဂါမနုဿဒုဗ္ဘိက္ခန္တာရာဒိဘယံ ဝါ အာရဗ္ဗ ပဝတ္တံ) (တိ၊ စာ-၅၄)
(၆) စစ်နှင့်စပ်သော စကား (ယုဒ္ဓေပိ ဘရတယုဒ္ဓါဒီသု “အသုကေန အသုကော ဧဝံ မာရိတော ဧဝံ ဝိဒ္ဓေါ’’တိ ကာမဿာဒဝသေနေဝ ကထာ တိရစ္ဆာနကထာ၊ “တေပိ နာမ ခယံ ဂတာ”တိ ဧဝံ ပဝတ္တာ ပန သဗ္ဗတ္ထ ကမ္မဋ္ဌာနမေဝ ဟောတိ။ (သာ၊ စာ-၉၉)
(ရ) အစားနှင့်စပ်သောစကား။ (၈) အသောက်နှင့်စပ်သောစကား။ (၉) ဝတ်နှင့်စပ်သောစကား။ (၁၀) နေရာနှင့်စပ်သောစကား။ (၁၁) ပန်းနှင့်စပ်သောစကား။ (၁၂) နံ့သာနှင့်စပ်သောစကား (အပိစ အန္နာဒီသု “ဧဝံ ဝဏ္ဏဝန္တံ ဂန္ဓဝန္တ ရသဝန္တံ ဖဿသန္နံ ခါဒိမှ ဘုဉ္ဇမှ ပိဝိမှ ပရိဘုဉ္ဇမှာ”တိ ကာမဿာဒဝ သေန ကထတုံ န ဝဋ္ဋတိ၊ သာတ္ထကံ ပန ကတွာ “ပုဗ္ဗေ ဧဝံ ဝဏ္ဏာဒိသမ္ပန္နံ အနှံ့ ပါနံ ဝတ္ထံ သယနံ မာလာဂန္ဓ သီလဝန္တာနံ အဒမှ၊ “စေတိယပူဇံ အကရိမှာ”တိ ကထေတုံ ဝဋ္ဋတိ) (သာ၊ စာ-၉၉)။
(၁၃) ဆွေမျိုးနှင့်စပ်သောစကား။ (၁၄) ယာဉ်နှင့်စပ်သော စကား (ဉာတိကထာဒီသုပိ “အမှာကံ ဉာတကာ သူရာ သမတ္တာ”တိ ဝါ “ပုဗ္ဗေ မယံ ဧဝံ ဝိစိတြေဟိ ယာနေဟိ ဝိစရိမှာ”တိ ဝါ အဿာဒဝသေန ဝတ္ထု န ဝဋ္ဋတိ၊ သာတ္ထကံ ပန ကတွာ “တေပိ နော ဥာတကာ ခယံ ဂတာ”တိ ဝါ “ န ဥပါဟနာ သံဃဿ အဒမှ”တိ ဝါ ကထေတဗ္ဗ။) (သာ၊ စာ-၉၉)
“ပုဗ္ဗေ မယံ ဧဝရူပါ
(၁၅) ရွာနှင့်စပ်သော စကား။ (၁၆) နိဂုံးနှင့်စပ်သော စကား။ (၁၇) မြို့နှင့်စပ်သော စကား။ (၁၈) နယ်နှင့်စပ်သောစကား (ဂါမကထာပိ သုနိဝိဋ္ဌဒုန္ဒိဝိဋ္ဌသုဘိက္ခဒုဗ္ဘိက္ခာဒိဝသေန ဝါ “အသုကဂါမ ဝါသိနော သူရာ သမတ္တာ”တိ ဝါ ဧဝံ အဿာဒဝသေန န ဝဋ္ဋတိ။ သာတ္တကံ ပန ကတွာ “သဒ္ဓါ ပသန္နာ”တိ ဝါ “ခယဝယံ ဂတာ”တိ ဝါ ဝတ္ထု၊ ဝတိ။ နိဂမနဂရဇနပဒကထာသုပိ သေဝနယော။ (သာ၊ စာ-၉၉)
(၁၉) မိန်းမနှင့်စပ်သောစကား၊ (ဣတ္ထိကထာပိ ဝဏ္ဏသာနာဒီနိ ပဋိစ္စ အဿာဒဝသေန န ဝဋ္ဋတိ။ သဒ္ဓါ ပသန္နာ ခယံ ဂတာတိ ဧဝံ ဝတ္ထု၊ ဝတိ။
(၂၀) ယောက်ျားနှင့်စပ်သောစကား၊ (၂၁) သူရဲကောင်းနှင့် စပ်သောစကား (သူရကထာပိ နန္ဒိမိတ္တော နာမ ယောဓေါ သူရော အဟောသီတိ အဿာဒဝသေန န ဝတိ။ သဒ္ဓေါ အဟောသိ၊ ခယံ ဂတောတိ ဧဝမေဝ ဝဋ္ဋတိ။
(၂၂) ခရီးဆုံးနှင့်စပ်သောစကား (ဝိသိင်္ခါကထာပိ အသုကာ ဝိသိင်္ခါ သုနိဝိဋ္ဌာ ဒုနိုဝိဋ္ဌာ သူရာ သမတ္တာတိ အဿာဒဝသေန န ဝဋ္ဋတိ။ သဒ္ဓါ ပသန္နာ ခယံ ဂတာဣစ္စေဝ ဝဋ္ဋတိ (သာ၊ စာ-၉၉)။ ဝိသိခါကထန္တိ သုနိဝိဋ္ဌာဒိဝီထိကထံ(တိ၊ စာ-၅၄)
(၂၃) ရေစပ်ဆိပ်နှင့်စပ်သောစကား (ကုမ္ဘဋ္ဌာနကထာတိ ကုဋ္ဌာနကထာ ဥဒကတိတ္ထကထာ ဝုစ္စတိ၊ ကုမ္ဘဒါသီကထာ ဝါ။ သာပိ ပါသာဒိကာ နတုံ ဂါယိတုံ ဆေကာတိ အဿာဒဝသေန န ဝဋ္ဋတိ၊ သဒ္ဓါ ပသန္နာတိအာဒိနာ နယေနဝ ဝဋ္ဋတိ၊ သာ၊ စာ-၉၉) ဥဒကတိတ္ထကထံ၊ ကုမ္ဘေဒါသီကထံ ဝါ (တိ၊ စာ-၅၄)
(၂၄) သေလွန်သူနှင့်စပ်သောစကား (ပုဗ္ဗပေတကထာတိ အတီတဉာတိကထာ၊ တတ္ထ ဝတ္တ မာနဉာတိကထာသဒိသောဝ ဝိနိစ္ဆယော။) (သာ၊ စာ-၉၉)
(၂၅) အထွေထွေနှင့်စပ်သောစကား (နာနတ္တကထာတိ ပုရိမပစ္ဆိမကထာဝိမုတ္တာ အဝသေသာ နာနာသဘာဝါ နိရတ္ထကကထာ။ သာ၊ စာ-၉၉)။ ဝုတ္တာဟိ ဝက္ခမာနာဟိ စ ဝိမုတ္တံ နာနာသဘာဝံ နိရတ္ထကကထံ။) (တိ၊ စာ-၅၅)
(၂၆) လောကအကြောင်းနှင့်စပ်သောစကား (လောကက္ခာယိကာတိ “အယံ လောကော ကန နိမ္မိတာ၊ အသုကေန ပဇာပတိနာ ဗြဟ္မုနာ ဣဿရေန ဝါ နိမ္မိတော၊ ကာကာ သေတော အညှီနံ သေတတ္တာ၊ ဗကာ ရတ္တာ လောဟိတဿ ရတ္တတ္တာ”တိ ဧဝမာဒိကာ လောကာယတဝိတဏ္ဍသလ္လာပကထာ။ ဥပ္ပတ္တိဌိတိသံဟာရာဒိဝသေန လောကံ အကွာယတီတိ လောကက္ခာယိကာ။ သာ၊ စာ-၁၀၀) “အယံ လောကော ကေန နိမိတော”တိ အာဒိနာ လောကသဘာဝက္ခာနဝသေန ပဝတ္တနကထာ။ ဧဝံ သမုဒ္ဒာ ယိကာ ဝေဒိကဗ္ဗာ။ (တိ၊ စာ-၅၅)
(၂၇) သမုဒ္ဒရာအကြောင်းနှင့် စပ်သောစကား (သမုဒ္ဒက္ခာယိကာ နာမ ကသ္မာ သမုဒ္ဓေါ သာဂရော၊ သာဂရဿ ရညော ပုတ္တေဟိ ခတတ္တာ သာဂရော။ ခတော အမှေဟီတိ ဟတ္ထမုဒ္ဒါယ နိဝေဒိတတ္တာ သမုဒ္ဓေါတိ ဧဝမာဒိကာ နိရတ္ထကာ သမုဒ္ဒက္ခာယိကာကထာ။) (သာ၊ စာ-၁၀၀)
(၂၈) ကြီးပွားခြင်း ဆုတ်ယုတ်ခြင်းနှင့်စပ်သော စကား (ဣတိဘဝေါ ဣတိအဘဝေါတိ ယံ ဝါ တံ ဝါ နိရတ္ထကကာရဏံ ဝတွာ ပဝတ္တိတကထာ ဣတိဘဝါဘဝကထာ။ ဧတ္ထ စ ဘေဝါတိ သဿတံ၊ အဘဝေါတိ ဥစ္ဆေဒံ။ ဘဝေါတိ ဝုဒ္ဓိ အဘဝေါတိ ဟာနိ၊ ဘဝေါတိ ကာမသုခံ၊ အဘဝေါတိ အတ္တကိလမထော ဣတိ ဣမာယ ဆဗ္ဗိဓာယ ဣတိဘဝါဘဝကထာယ သဒ္ဓိ ဗာတ္တိသ တိရစ္ဆာနကထာ နာမ ဟောတိ၊ အထ ဝါ ပါဠိယံ သရူပတော အနာဂတာပိ အရညပဗ္ဗတနဒီဒီပကထာ ဣတိသဒ္ဒန သင်္ဂဟေတွာ ဆတ္တိသတိရစ္ဆာနကထာတိ ဝုစ္စတိ။ (သာ၊ စာ-၁၀၀။ တိ၊ စာ-၅၅။ တူ)
ကထာဝတ္ထု (၁၀) မျိုး
အစ္စတာ ပဝိဝေကာ၊ သန္တုဋ္ဌိတာသံသဂ္ဂေါ။ ဝီရာရမ္ဘော သမာဓိ စ၊ ပညာသီလံ ဝိမုတ္တိ စ။ ဝိမုတ္တိ ဉာဏဒဿနံ၊ ဣမေ ဒသ ကထာဝတ္ထု။
ကုသိုလ်ပွားကြောင်း၊ ကထာ (၅)မျိုး
- ဒါနကထာ
- သီလကထာ
- သဂ္ဂကထာ
- ကာမာနံ အာဒီနဝကထာ
- နေက္ခမ္မ အာနိသံသကထာ။
ဟာရသိက္ခာပဒ
အနုပသမ္ဗဿာတိ ဂဟဋ္ဌဿ ဝါ ပဗ္ဗဇ္ဇိတဿ ဝါ ဣတ္ထိယာ ဝါ ပုရိသဿ ဝါ အန္တမသော တိရစ္ဆာနဂတဿာပိ ပဟာရံ ဒေတိ ဒုက္ကဋ်၊ သစေ ပန ရတ္တစိတ္တော ဣတ္ထိ ပဟရတိ၊ သံဃာဒိသေသော။ (စာ-၁၄၇)
စတုတ္ထ ပါဠိယံ ကာယပဋိဗဒ္ဓန ဝါတိ ဧတ္ထ ပါသာဏာဒိနိဿဂ္ဂိယပဟာရောပိ သင်္ဂဟိတော။ ရတ္တစိတ္တောတိ ကာယသံသဂ္ဂရာဂေန ဝုတ္တံ၊ မေထုနရာဂန ပန ပဟာရတော ပုရိသာဒီသု ဒုက္ကဋမေဝ။ မောက္ခာဓိပ္ပာယေန ဒဏ္ဍာဋိယာ သပ္ပာဒိ ဃတွာ မဏ္ဍုကာဒိ မောစေန္တဿပိ အနာပတ္တိ ဝ။ (တိ၊ စာ-၅၁)
သေခိယ သမတိတ္တိက
ကဗဠဝဂ် သဗ္ဗတ္ထ —
တသ္မာ ယံကိဉ္စိ ယာဂုဘတ္တဝါ ဖလာဖလံဝါ အာမိသဇာတိကံ သမတိတ္တိက မေဝ ဂဟေတဗ္ဗ။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၁၆၅)
သဗ္ဗ ဟတ္ထန္တိ သကလဟတ္ထံ။ သဗ္ဗ ဟန္တိတ္တ ဟတ္ထသန္ဒေါ တဒေက ဒေသသု အင်္ဂုလီသု ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။ ဟတ္ထမုဒ္ဒါတိ အာဒီသု ဝိယ။ သမုဒါယေ ပဝတ္တဝါဟာရဿ အဝယဝပိ ဝတ္တနတော ဧကင်္ဂုလိမ္ပိ မုခ ပက္ခိပိတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ (သာ၊ စာ-၁၀)
မယူရဏ္ဍ - မယူရက္ခံ အတိမဟန္တုဋ္ဌိ ဝစနတာ မယူရဏ္ဍပမာဏော ကဗဠာ န ဝူတိ။ ကစိ ပန မယူရဏ္ဍတော မဟန္တော န ဝဋတီတိ ဝဒန္တိ၊ တံ န ဂဟေတဗ္ဗ၊ နာတိမဟန္တန္တိ စ အတိမဟန္တ ဝ ပဋိက္ခိတတ္တာ ခုဒ္ဒက အာပတ္တိ န ဒိဿတိ။ မယူရဏံ အတိမဟန္တံ၊ ကုက္ကုဋထံ အတိဝုဒ္ဒကံ၊ တေသံ ဝေမဇ္ဈပ္ပမာဏောတိ ဣမိနာ ပန သာရုပ္ပဝသေန ခုဒ္ဒကမ္ပိ ပဋိက္ခိပိတွာ ပရိစ္ဆေဒေါ န ဒဿိတောတိ ဝေဒိတဗ္ဗ။ [(သာ၊ စာ-၁၀၀)]
သဗ္ဗ ဟတ္ထန္တိ ဝစနတော ဧကဒသံ မုခ ပက္ခိန္တဿ အနာပတ္တီတိ ဧကစ္စေ။ သဗ္ဗန္တိဝစနတော ဧကဒေသမ္ပိ န ဝတီတိ ဝဒန္တိ၊ တံ ယုတ္တံ၊ အနာပတ္တိဝါရေ အဝိသေသိတတ္တာ။ (ဇီ၊ စာ-၃၄၀)
သဗ္ဗ ဟတ္ထဋ္ဌိ ဟတ္ထိကဒေသာ အင်္ဂုလိယော ဝုတ္တာ၊ “ဟတ္ထမုဒ္ဒါ”တိ အာဒီသု ဝိယ။ တသ္မာ ဧကင်္ဂုလိမ္ပိ မုခ ပက္ခိပိတုံ န ဝဋ္ဋတိ၊ (တိ၊ စာ-၆၄)
သူပေါဒနဝိညဉ့်
တတ္ထ ပါဠိယံ အသဉ္စိစ္စာတိ အာဒီသု ဝတ္ထုမတ္တံ ဉတွာ ဘုဉ္ဇနေန အာပတ္တိ အာပဇ္ဇန္တဿဝ ပုန ပဏ္ဏတ္တိ ဉတွာ မုခဂတံ ဆတုကာမဿ ယံ အရုစိယာ ပဝိဋ္ဌိ အသဉ္စိစ္စ ပဝိဋ္ဌံ နာမ၊ တတ္ထ အနာပတ္တိ၊ တဒေဝ ပုန အညဝိဟိတာယ ဝါ အဝိညတ္တမိဒန္တိ သညာယ ဝါ ဘုဉ္ဇနေ အသတိယာတိ ဝုစ္စတိ၊ အညဿတ္ထာယာတိ ဣမဿ သိက္ခာပဒဿ အတ္တနော အတ္ထာယ ဝိညာပေတွာ သယံ ဘုဉ္ဇနေ ဇဝ ပညတ္တတ္တာ ဣမိနာ သိက္ခာပဒေန အနာပတ္တိ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ပဉ္စသဟဓမ္မိကာနံ ပန အတ္ထာယ အညာတကအပ္ပဝါရိတဋ္ဌာနေ ဝိညာပေန္တော ဝိညတ္တိက္ခဏေ အဋ္ဌကထာသု သုတ္တာနုလောမတော ဝုတ္တအကတဝိညတ္တိဒုက္ကဋတာ န မုစ္စတိ။ သဉ္စိစ္စ ဘုနက္ခဏေ သယဉ္စ အည စ မိစ္ဆာဇီဝတော န မုစ္ဆန္တီတိ ဂဟေတဗ္ဗ။ (တိ၊ စာ-၆၃)
မုခ ပက္ခိပိတွာ ပုန ဝိပ္ပဋိသာရီ ဟုတွာ ဩဂိလိတုကာမဿပိ သဟသာ စေ ပဝိသတိ၊ ဧတ္ထ အသဉ္စိစ္စာတိ ဝုစ္စတိ။ ဝိညတ္တမ္ပိ အဝိညတ္တမ္ပိ ဧကသ္မိံဋ္ဌာနေ ဌိတံ၊ သဟသာ အနုပဓာရေတွာ ဂဟေတွာ ဘုဉ္ဇန္တော အသတိယာတိ ဝုစ္စတီတိ လိခိတံ။ (ဇီ၊ စာ-၃၄၇)
သုရုသုရုဝဂ် - ပထမသိက္ခာပုဒ်
ရဟန်းတို့ ဘုရား။ တရား။ သံဃာနှင့်စပ်လျဉ်း၍ ရယ်ရွှင်ဖွယ်ကိုမပြုအပ်၊ ပြုသောရဟန်းအား ဒုက္ကဋ်အာပတ်သင့်၏။ [ပါ၊ စာ-၅၉]
ဒဝေါတိ ပရိဟာသဝစနံ၊ တံ ယေန ကေနစိ ပရိယာယေန “ကိ ဗုဒ္ဓေါ သိလကဗုဒ္ဓေါ ပဋိဗုဒ္ဓေါ၊ ကိ ဓမ္မော ဂေါဓမ္မော အဇဓမ္မော၊ ကိ သံဃော မိဂသံဃော ပသုသံဃော”တိ အာဒိနာ နယန တီဏိ ရတနာနိ အာရဗ္ဗ န ကာတဗ္ဗန္တိ အတ္ထော။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၁၆၄)
တတ္ထနိလ္လေဟက
ဃနယာဂုဖာဏိတပါယာသာဒိကေ ပန အင်္ဂုလီဟိ ဂဟေတွာ အင်္ဂုလိယော မုခ ပဝေ သေတွာ ဘုဉ္စိတုံ ဝဋ္ဋတီတိ ဣမိနာ သဗ္ဗ ဟတ္ထိ အန္တောခ ပက္ခိပနသိက္ခာပဒဿပိ ပဝိဋ္ဌင်္ဂုလိနိလ္လေဟ နေန ဣမဿပိ သိက္ခဒဿ အနာပတ္တိ ဒဿတိ၊ ဧသေဝ နယောတိ ဃနယာဂုအာဒီသု ပတ္တံ ဟတ္ထန သြဋ္ဌဉ္စ ဇိဝှာယ နိတုံ ဝဋ္ဋတီတိ အတိဒိဿတိ။ တသ္မာတိ ယသ္မာ ဃနယာဂုအာဒိဝိရဟိတံ နိလ္လေဟိတုံ န ဝဋ္ဋတိ၊ (တိ၊ စာ-၆၄)
ဆတ္တပါဏိ
သေတစ္ဆတ္တန္တိ ဝတ္ထုပလိဂုဏ္ဌိတံ ပဏ္ဍရစ္ဆတ္တံ။ ကိလစ္ဆန္တိ ဝိလီဝစ္ဆတ္တံ။ ပဏ္ဏတ္တန္တိ တာလပဏ္ဏာဒီဟိ ယေဟိ ကေဟိစိ ကတံ။ မဏ္ဍလဗဒ္ဓံ သလာကဗန္တိ ဣဒံ ပန တိမ္ပိ ဆတ္တာနံ ပဉ္စရဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တံ။ တာနိ ဟိ မဏ္ဍလဗဒ္ဓါနိ စေဝ ဟောန္တိ သလာကဗဒ္ဓါနိ စ။ ယမ္ပိ တတ္ထဇာတကဒဏ္ဍကန ကတံ ဧက ပဏ္ဏတ္တံ ဟောတိ၊ တမ္ပိ ဆတ္တမေဝ။ ဧတေသု ယံကိဉ္စိ ဆတ္တံ ပါဏိမှိ အဿာတိ ဆတ္တပါဏိ။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၁၆၇/၁၆၈)
ဝီလိဝစ္ဆန္တိ ဝေဏုလီဝေဟိ ကတံ ဆတ္တံ။ တတ္ထဇာတကဒဏ္ဍကေန ကန္တိ တာလပဏ္ဍိ သဟ ဒဏ္ဍကန ဆိန္ဒိတွာ တေမဝ ဆတ္တဒဏ္ဍ ကရောန္တိ ဂေါပါလကာဒယော ဝိယ၊ တံ သန္တာယေတံ ဝုတ္တံ။ (သာ၊ စာ-၁၀၈)။ ဝိလီဝဆတ္တန္တိ ဝေဏုပေသိကာဟိ ကတံ ။ (တိ၊ စာ-၆၄) ။ (ပြာထီး)။ မဏ္ဍလဗဒ္ဓါနီတိ ဒီဃသလာကာသု တိရိယံ ဝလယာကာရေန သလာကံ ဌပေတွာ သုတ္တေဟိ ဗဒ္ဓါနိ ဒီဃဉ္စ တိရိယဉ္စ ဥဇုကမေဝ သလာကာယော ဌပေတွာ ဒဠဗဒ္ဓါနိ စေဝ တိရိယံ ဌပေတွာ ဒီဃဒဏ္ဍကောဝ သင်္ဘောစာရဟံ ကတွာ သုတ္တေဟေဝ တိရိယံ ဗဒ္ဓါနိ။ တတ္ထဇာတကဒဏ္ဍကန ကတန္တိ သဟ ဒဏ္ဍကန ဆိန္နတာလပဏ္ဏာဒီဟိ ကတံ။ (တိ၊ စာ-၆၄)
ဝါဒကာရှဠ
ခြေနင်းကိုနင်းသောသူအားဖြစ်စေ၊ စွပ်သောသူအားဖြစ်စေ၊ ဖနှောင့်ပိုင်းမျှချွတ်သောသူအားဖြစ် စေ၊ မနားဖျားသူအား သိက္ခာပုဒ်၌ မရိုသေခြင်းကိုစွဲ၍ တရားဟောအံ့ ဒုက္ကဋ် ။ (ပါ၊ စာ-၂၆၄) အက္ကန္တဿာတိ ဆတ္တဒဏ္ဍက (ဖမိုးဖုံးဘိနပ်စသည်တို့ကို) အင်္ဂုလန္တရံ အပွဝေသေတွာ ကေဝလံ ပါဒုကံ အက္ကမိတွာ ဌိတဿ။ ပဋိမုက္ကဿာတိ ပဋိမုဉ္ဇိတွာ ဌိတဿ။ ဥပါဟနာယပိ သေဝနာ။ ဩမုက္ကောတိ ပနေတ္ထ ပဏ္ဍိကဗဒံ ဩမုဉ္ဇိတွာ ဌိတော ဝုစ္စတိ။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၁၆၈)
ပလ္လတ္ထိကာယ
အာယောဂပတ္ထိကာယ ဝါ ဟတ္ထပတ္ထိကာယ ဝါ ဒုဿပတ္ထိကာယ ဝါ ကာယ ကာယစိ ပလ္လတ္ထိကာယ နိသိန္နဿ အင်္ဂလာနဿ ဒေသေတုံ န ဝဋတိ။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၁၆၉)
ာရိတေ ဥစ္စာရ
ခေဠန စေတ္ထ သိင်္ဃာဏိကာပိ သင်္ဂဟိတာတိ ဧတ္ထ ဥဒကဂဏ္ဍသကံ ကတွာ ဥကစဝရာဒိ မုခေနေဝ ဟရိတုံ ဥဒကေသု ဆတုံ ဝဋ္ဋတီတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗိ။ (တိ၊ စာ-၆၅) (ပလုပ်ရေဝါးထားသော ကြံဖတ်စသည်ကို စိမ်းစိုသော မြက်သစ်ပင်ပေါ်ထွေးကောင်။၏ဟူလို) သာရ၊ စာ-၂၅၈)
ပါသာဏနိမိတ္တဝိနိစ္ဆယ
ကျောက်နိမိတ်၏ပမာဏကား “ယော ကောစိ ပါသာဏော ဥက္ကံသဝသေန ဟတ္ထိပ္ပမာဏတော ဩမကတရံ အာဒိကတွာ ဟေဋ္ဌိမပရိစ္ဆေဒန ဒွတ္တိံသပလဂုဠပိဏ္ဍိ ပရိမာဏော နိမိတ္တုပဂေါ။ (ကင်္ခါအဋ္ဌ ကထာ၊ စာ-၈၉)။ အကြီးပမာဏအားဖြင့် (ရ)တောင်ထွာ ပမာဏအတိုင်းအရှည်ရှိသော ဆင်ကောင်အောက် ကြီးသောကျောက်ကိုသော်လည်းကောင်း၊ အယုတ်ဆုံး အငယ်ပမာဏအားဖြင့် အချိန်ဝန်း (၃၂) ပိုတင်လဲ ခဲလောက် ပမာဏအတိုင်းအရှည်ရှိသော ကျောက်ကိုသော်လည်းကောင်း၊ ကျောက်နိမိတ်ပြုခြင်းငှာအပ်၏။
(ကပလဟူသည်ကား။
ဧကံပလံ နာမ ဒသကလန္တိ ဝဒန္တိ (ကင်္ခါဋီကာသစ်) ဆယ်ကလဉ္ဇ သည် ပလတစ်ခု တစ်ပိုမည်၏ဟုဆို၏။ ကလဉ္ဇတစ်ခု၌ (၃၂) ရွေးစီရှိ၏။ ကလဉ္ဇဆယ်ခုမှာ ရွေးပေါင်း (၃၂၀) ရှိ၏။ ၎င်း (၃၂၀) ကို တစ်ကျပ်၏ရွေး (၈၀) နှင့် စားလဒ်ကား ကျပ်ဖြစ်၏။ လေးကျပ်သည် ပလတစ်ခု တစ်ပိုဖြစ်၏။ ၃၂ ပိုဆိုသောကြောင့် တစ်ပိုလေးကျပ်သားရှိ၍ ၃၂×၄=၁၂၈ သားရ၏။ တစ် ပိဿာမှာ ကျပ် (၁၀ဝိ) ရှိသောကြောင့် ၁၂၈ - လဒ်ကား တစ်အကြွင်း ၂၈ ဖြစ်၏။ ။ ထို့ကြောင့် တစ် ပိဿာနှင့် ၂၈/ သားရှိသောကျောက်ကို ကျောက်နိမိတ်ပြုခြင်းငှာ အပ်၏။ ယုံမှားဖွယ်မရှိပေ။
ယခုကာလ စကျင်ကျောက်ဖြူတိုင်များသည် “ဒွတ္တိသပလဂုဠပိဏ္ဍ ပရိမာဏလက္ခဏာနှင့် ပြည့်စုံနိုင်၏။ ထို့ကြောင့် ၎င်းကျောက်ဖြူတိုင်များကို ကျောက်နိမိတ်ပြုခြင်းငှာ မုချဆတ်ဆတ်အပ်တော့သည် သာတည်း၊ ယုံမှားဖွယ်မလို။ အကျယ်ကိုလိုမူ(တိပိဋက ဝိနိစ္ဆယ) မှာယူ။
ဓဉ္စနာ (နုတ္တိ အဋ္ဌကထာ)
၁။ ရာဂ - မေတ္တာယနာမုခေန ရာဂေါ ဝဉ္စတိ။
၂။ သောကဝဉ္စနာ - ကရုဏာယနာပတိရူပေန သောကော ဝဉ္စတိ။
၃။ ပဟာသဝဉ္စနာ - မုဒိတာဝိဟာရရူပန ပဟာသော ဝတိ။
၄။ နိက္ခိတ္တဓုရတာဝဉ္စနာ - ဥပက္ခာဝိဟာရပတိရူပေန ကုသလေသု ဓမ္မေသု နိက္ခိတ္တဓုရတာ ဝဉ္စတိ။
၅။ စိတ္တသန္တာပဝဉ္စနာ - သံဝေဂပတိရူပေန စိတ္တသန္တာပေါ ဝတိ။
၆။ အသဒ္ဓိယဝဉ္စနာ - ဝီမံသနာပတိရူပေန အသဒ္ဓိယံ ဝဉ္စတိ။
၇။ ပရဝဇ္ဇာနုပဿိတာဝဉ္စနာ - ပါပဂရဟိတာပတိရူပေန ပရဝဇ္ဇာနုပဿိတာ ဝတိ။
၈။ ဖရုသာဝါစတာဝဉ္စနာ - နိဂ္ဂယှဝါဒိတာပတိရူပတာယ ဖရုသဝါစတာ ဝတိ။
၉။ စာကမျတာဝဉ္စနာ - ပိယဝါဒိတာပတိရူပတာယ စာကမျတာ ဝဉ္စတိ။
၁၀။ အသံဝိဘာဂသီလတာဝဉ္စနာ - အာဇီဝပါရိသုဒ္ဓိပတိရူပတာယ အသံဝိဘာဂသီလတာ ဝဉ္စတိ။
၁၁။ မိစ္ဆာဇီဝဝနာ - သံဝိဘာဂသီလတာပတိရူပေန မိစ္ဆာဇီဝေါ ဝဉ္ဇတိ။
၁၂။ အသင်္ဂဟသီလတာဝဉ္စနာ - အသံသဂ္ဂဝိဟာရိတာပတိရူပန အသင်္ဂဟသီလတာ ဝတိ။
၁၃။ အနနုလောမိကဂိဟိသံသဂ္ဂဝဉ္စနာ - သင်္ဂဟသီလတာပတိရူပတာယ အနနုလောမိက ဂိဟိသံသဂ္ဂေါ ဝတိ။
၁၄။ ပိသုဏဝါစတာဝဉ္စနာ - သစ္စဝါဒိတာပတိရူပေန ပိသုဏဝါစတာ ဝတိ။
၁၅။ အနတ္တကာမတာဝဉ္စနာ - အပိသုဏဝါစတာ ပတိရူပေန အနတ္ထကာမတာ ဝတိ။
၁၆။ ကုလမစ္ဆရိယဉ္စနာ - ကုလာနုဒယတာပတိရူပတာယ ကုလမစ္ဆရိယံ ဝတိ။
၁၇။ အာဝါသမစ္ဆရိယဉ္စနာ - အာဝါသစိရတရကာမတာမုခေန အာဝါသမစ္ဆရိယံ ဝဉ္စတိ။
၁၈။ ဓမ္မမစ္ဆရိယဝဉ္စနာ - ဓမ္မပဋိဗန္ဓပရိဟရဏတာမုခေန ဓမ္မမစ္ဆရိယံ ဝဉ္စတိ။
၁၉။ ဘဿာရာမတာဝဉ္စနာ - ဓမ္မဒေသနာဘိရတိမုခေန ဘဿာရာမတာ ဝတိ။
၂၀။ သင်္ဂဏိကာရာမတာဝဉ္စနာ – ဂဏာနုဂ္ဂဟကရဏတာမုခေန သင်္ဂဏိကာရာမတာ ဝဉ္စတိ။
၂၁။ ကမ္မာရာမတာဝဉ္စနာ - ပုညကမ္မတာပတိရူပတာယ ကမ္မာရာမတာ ဝတိ။
၂၂။ ဗျာပါဒဝဉ္စနာ - ပဋိကူလသညတာမုခေန ဗျာပါဒေါ ဝတိ။
၂၃။ ကာမစ္ဆန္ဒဉ္စနာ - အပ္ပဋိကူလသည်တာမုခေန ကာမစ္ဆန္ဒော ဝတိ။
၂၄။ ထိနမိဒ္ဓဝဉ္စနာ - သမာဓိမုခန ထိနမိဒ္ဓံ ဝဉ္ဇတိ။
၂၅။ ဥဒ္ဓစ္စဝဉ္စနာ - ဝီရိယာရမ္ဘခေန ဥဒ္ဓစ္စံ ဝတိ။
၂၆။ ကုက္ကုစ္စဝဉ္စနာ - သိက္ခာမတာမုခေန ကုက္ကုစ္စံ ဝတိ။
၂၇။ ဝိစိကိစ္ဆာဝဉ္စနာ - ဥဘယပက္ခသန္တီရဏမုခေန ဝိစိကိစ္ဆာ ဝတိ။
၂၈။ သမ္မောဟဝဉ္စနာ - ဣဋ္ဌာနိဋ္ဌသမုပေက္ခနာမုခေန သမ္မောဟော ဝဉ္ဇတိ။
၂၉။ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိဝဉ္စနာ - ဝီမံသာမုခေန ဟေတုပတိရူပကပရိဂ္ဂဟန မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ ဝဉ္စတိ။
၃၀။ အဒယာပန္နတာဝဉ္စနာ - ဝိရတ္တတာပတိရူပေန သတ္တေသု အဒယာပန္နတာ ဝတိ။
၃၁။ ကာမသုခလ္လိကာနုယောဂဝဉ္စနာ - အနုညာတပဋိသေဝနပတိရူပေန ကာမသုခလ္လိကာ နုယောဂေါ ဝဉ္စတိ။
၃၂။ ဂရူနံ အနုသာသနိယာ အပဒက္ခိဏဂ္ဂါဟိတာဝဉ္စနာ - အတ္တာဓိပတေယျတာပတိရူပေန ဂရုနံ အနုသာသနိယာ အပဒက္ခိဏဂ္ဂါဟိတာ ဝဇ္ဇေတိ။
၃၃။ သဗြဟ္မစာရိသု အဂါရဝဝဉ္စနာ - ဓမ္မာဓိပတေယျတာပတိရူပေန သဗြဟ္မစာရီသု အဂါရဝံ ဝတိ။
၃၄။ အတ္တနိစ ဓမ္မစ ပရိဗ္ဗဝဝဉ္စနာ - လောကာဓိပတေယျတာပတိရူပေန အတ္တနိစ ဓမ္မစ ပရိဗ္ဗဝေါ ဝတိ။
၃၅။ အသမ္မောဒနသီလတာဝဉ္စနာ - မိတဘာဏိတာပတိရူပေန အသမ္မောဒနသီလတာ ဝဉ္စတိ။
၃၆။ မာယာသာဌေယျဝဉ္စနာ - သမ္မောဒနသီလတာပတိရူပန မာယာသာဌေယျံ ဝတိ။
၃၇။ အပရိက္ခဏတာဝဉ္စနာ - သဒ္ဓါလုတာပတိရူပေန အပရိက္ခဏတာ ဝဉ္စတိ။
၁။ ရာဂေါ မေတ္တာယ ဝဉ္စတိ၊ ကရုဏာယ တု သောကတာ။
၂။ မုဒိတာယ ပဟာသောစု၊ ပေက္ခာယ ဓုရနိက္ခိတာ။
၃။ သံဝေဂ စိတ္တသန္တာပေါ၊ အသဒ္ဓိယံ ဝီမံသနေ၊ သဒ္ဓါယ အပရိက္ခဏံ၊ ပါပေတု ပရဝဇ္ဇတာ။
၄။ ဖရုသံ နိဂ္ဂဟော ဝါဒ၊ ပိယဝါဒ စ စာကာ၊ သုဒ္ဓါဇီဝေ အဝေဘင်္ဂါ၊ မိစ္ဆာဇီဝေါ ဝိဘာဇနေ။
၅။ အသင်္ဂဟော အသံသဂ္ဂေ၊ သင်္ဂဟေ ဂိဟိသံသဂ္ဂေါ၊ ပိသုဏော သစ္စဝါဒိမှိ၊ အပိသုဏေ အနတ္တိစ္ဆာ။
၆။ ကုလေ ဒယာယ မစ္ဆေရာ၊ အာဝါသစိရကာမက၊ ဓမ္မဿ ဒေသနေ ဘာ၊ ဂဏသင်္ဂါ တံ သင်္ဂဟေ။
၇။ ပုညာရာမေ ကမ္မာရာမော၊ ပဋိကူလာယ ဗျာပါဒေါ။ ကာမော အပ္ပဋိကူလာယ၊ ထိနမိဒ္ဓံ သမာဓိမှိ။
၈။ ဥဒ္ဓစ္စံ ဝီရိယာရမ္ဘီ၊ သိက္ခာကာမေ တု ကုက္ကုစံ၊ သန္တီရဏေ ဝိစိကိစ္ဆာ၊ ဥပေက္ခာယ တု သမ္မောဟော။
၉။ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ ဝီမံသာယ၊ ဝိရတ္တစ အကာရုညော၊ အနုညာတ သေဝနာယ၊ ကာမေသု ဝလ္လိကာ တဏှာ။
၁၀။ အတ္တာဓိပတိဋ္ဌာနမှိ၊ ဂရူနံ နာနုသာသနီ၊ ဓမ္မာဓိပတိ ဌာနမှိ၊ သမဂ္ဂေသု အဂါရဝေါ။
၁၁။ လောကာဓိပတိဋ္ဌာနမှိ၊ ဓမ္မေသေစ ပရိဗ္ဘဝေါ၊ အသမ္မောဒေါ မိတဘာဏေ၊ သာဌေယျာဒိ သမ္မောဒနေ။
၁၂။ ဒသမတ္တာဟိ ဂါထာဟိ၊ သတ္တိသဝဉ္စနာ မယာ၊ နေတ္တိယာ သံဝဏ္ဏနာယ၊ သင်္ဂယှ၊ အာဂတာ ကတာတိ။
ပဉ္စနာဒီပန်
ဝဉ္စနာခေါ်တရားတု(၃၇) ပါး
အနေသန - ၂၁ - ပါး
ဧကဝီသတိဝိဓံ အနေသနံ နိဿာယ ဇီဝိတံ ကပ္ပတိ၊ သေယျထိဒံ၊ ဝေဠုဒါနံ ပတ္တဒါနံ (ပဏ္ဏ) ပုပ္ပဒါနံ ဖလဒါနံ ဒန္တကဋ္ဌဒါနံ မုခေါဒကဒါနံ သိန္နာနဒါနံ စုဏ္ဏဒါနံ မတ္တိကာဒါနံ စာကာမျတံ မုဂ္ဂသူပျတံ ပရိဘဋတံ ဇယ်ပေသနိယံ ဝဇ္ဇကမ္မံ ဒူတကမ္မံ ပဟိဏဂမနံ ပိဏ္ဍဒါနံ ဝတ္ထုဝိဇံ နက္ခဝိဇံ အင်္ဂဝိဇ္ဇန္တိ။ (ခုဒ္ဒကပါဌ အဋ္ဌကထာ သုတ္တနိပါတ မေတ္တသုတ်အဖွင့်အဋ္ဌကထာ စာ ၁၇၈)
ဧကဝီသတိ အနေသနာ နာမ ဝဇ္ဇကမ္မံ ကရောတိ၊ ဒူးတကမ္မံ ကရောတိ၊ ပဟိဏကမ္မံ ကရောတိ၊ ဂဏ္ဍီ ပါလေတိ၊ အရုမနံ ဒေတိ၊ ဥဒ္ဓံဝိရေစနံ ဒေတိ၊ အဓေါဝိရေစနံ ဒေတိ၊ နတ္ထုတေလံ ပစတိ၊ စက္ခုတေလံ ပစတိ၊ ဝေဠုဒါနံ ဒေတိ၊ ပဏ္ဏဒါနံ ဒေတိ၊ ပုပ္ဖဒါနံ ဒေတိ၊ ဖလဒါနံ ဒေတိ၊ သိနာန (သိန္နာန) ဒါနံဒေတိ၊ ဒန္တကဋ္ဌဒါနံ ဒေတိ၊ မုခေါဒကဒါနံ ဒေတိ၊ စုဏ္ဏဒါနံ ဒေတိ၊ မတ္တိကာဒါနံ ဒေတိ၊ စာတကမ္မံ ကရောတိ၊ မုသူပိယံ ပါရိဘ‡ ဇင်္ဃပသနိယံ ဒွါဝီသတိ၊ ဒူတကမ္မေန သဒိသံ တသ္မာ ဧကဝိသတိ၊ [ဓမ္မသင်္ဂဏီ မူလဋီကာ စိတ္တုပ္ပာဒကဏ္ဍ ကုသလကထာ စာ-၉၃ ]
မိစ္ဆာဇီဝ သိက္ခာပုဒ် - ၆ပါး
အသက်မွေးခြင်းဟူသော အကြောင်းကြောင့် ယုတ်မာသော အလိုဆိုးဖြင့် (၁) ထင်ရှားမရှိသော ဥတ္တရိမနုဿဓမ္မကို ပြောဆိုခြင်း။ (ပါရာဇိက) (၂) အောင်တမန်သွားလာခြင်း-(သံဃာဒိသေသ်) ၊ (၃) သင့် ကျောင်း၌နေသော ရဟန်းသည် ရဟန္တာဖြစ်သည်စသည်ဖြင့် သွယ်ဝိုက်၍ဆိုခြင်း၊ (ထုလ္လစ္စဉ်း)။ (၄) ပဏီတ ဘောဇဉ်ကို မနာဖျားဘဲ မိမိအလို့ငှာ တောင်းစားခြင်း (ပါစိတ်)။ (၅) ဘိက္ခုနီသည် ပဏီတ ဘောဇဉ်ကို တောင်းစားခြင်း (ပါဋိဒေသနီ)။ (၆) သူပ - သြဒနကိုမနာဖျားဘဲ မိမိအလို့ငှာ တောင်းစားခြင်း (ဒုက္ကဋ်) ဤသိက္ခာပုဒ် (၆) ပါးတည်း၊ (ပရိဝါပါဠိ–နှာ-၁၇၈)
ကုဟနာ (အံ့ဩဖွယ်ပြုခြင်း)
၁။ ပစ္စယပဋိသေဝနာကုဟနာ - ပစ္စည်းလေးပါးနှင့်စပ်၍ လာဘ်များအောင် အလိုနည်းဟန်ဆောင်၍ အံ့ဖွယ်ပြုခြင်း။
၂။ သာမန္တဇပ္ပနာကုဟနာ - ယုတ်မာသော အလိုဆိုးရှိ၍ ဈာန်ရပုဂ္ဂိုလ်၊ အရိယာပုဂ္ဂိုလ်ဟု မှတ်ထင်စရာစကားဖြင့် အံ့ဩဖွယ်ပြုခြင်း (သူတစ်ပါးကို ပြောသကဲ့သို့ မိမိနှင့်နီးအောင် ပြောခြင်း)။
၃။ ဣရိယာပထသန္နိဿိတကုဟနာ - အလိုဆိုးရှိ၍ ချီးမွမ်းအောင်ပြုအပ်သော ဣရိယာပုထ်ဖြင့် အံ့ဩဖွယ်ပြုခြင်း (သမာပတ်ဖြင့် တည်ကြည်ဟန် စသည်ပြု၍သွားခြင်း)။
လပနာစသည်
၁။ လပနာ - ပစ္စည်းလာဘ်ရလို၍ မြှောက်ပင့်ပြောခြင်း။
၂။ အာလပနာ - တင်ကြို၍ ပြောဆိုခြင်း (မိမိကိုယ်ကို မြှောက်၍ ပြောဆိုခြင်း)။
၃။ သလ္လပနာ - ဆန့်ကျင်မည်ကိုကြောက်၍ အလိုက်သင့်ပြောခြင်း။
၄။ ဥလ္လပနာ - အလှူရှင်ကြီး မင်းကတော်ကြီးစသည်ဖြင့် မြှောက်ပင့်၍ဆိုခြင်း။ (ခပ်သိမ်းသောအဖို့အားဖြင့် လွန်စွာမြှောက်ပင့်၍ဆိုခြင်း။)
၅။ သမုလ္လပ္ပနာ - ဆင့်ကာဆင့်ကာ ရစ်၍ဆိုခြင်း။
၆။ ဥန္ဒနာ - ခပ်သိမ်းသော အဖို့အားဖြင့် လွန်စွာရစ်၍ဆိုခြင်း။
၇။ သမုန္ဒနာ - ချီးကျူး၍ပြခြင်း ပြောဆိုခြင်း။
၈။ ဥက္ကာစနာ - ခပ်သိမ်းသော အဖို့အားဖြင့် လွန်စွာချီးကျူး၍ ပြောဆိုခြင်း။
၉။ သမုက္ကာစနာ - မှန်သောအတိုင်း တရားအတိုင်းကို မငဲ့မူ၍ ချစ်ခင်အောင် အဖန်ဖန် များစွာဆိုခြင်း။
၁၀။ အနုပ္ပိယ ဘာဏိတာ - (ဓာကမျတာ) မိမိကိုယ်ကို နှိမ့်ချ၍ ခင်ဗျာ၊ ကျုပ်၊ စသည်ဖြင့် အောက်ကျစွာပြောဆိုခြင်း။
၁၁။ စာတုကမျတာ - ပဲနောက်ဟင်းအလား (ကျေနပ်အောင်) အမှားများစွာ ပြောဆိုခြင်း။
၁၂။ မုဂ္ဂသူပျံတာ - သတိုးသားငယ်တို့ကို ပွေ့ချီခြင်း။
၁၃။ ပါရိဘဇ္ဈတာ
နေမိတ္တကတာ
၁။ နေမိတ္တကတာ - နိမိတ်ပြ၍ အသက်မွေးသူ၏ဖြစ်ကြောင်း အမူအရာ။
၂။ နိမိတ္တ - ပစ္စည်းလှူအောင် အမှတ်ရနေအောင် ပြုမှုပြောမှု၊ ကာယကံ၊ ဝစီကံ၊ စားသောက်ဖွယ်ယူသွားသည်ကိုမြင်၍ စားသောက်ဖွယ်ရခဲ့ကြသလား စသည်ဖြင့် နိမိတ်ပြုခြင်း။
၃။ နိမိတ္တကမ္မ - ရဟန်းတို့အား ရှားပါးလှသည်စသည်ဖြင့် ပစ္စည်းနှင့်စပ်သော မိမိအလိုကိုပြခြင်း။
၄။ ဩဘာသ - အလိုပြခြင်းကိုပြုခြင်း (နွားကျောင်းသား)။
၅။ ဩဘာသကမ္မ
၆။ သာမန္တန - လိုအပ်သော ပစ္စည်းသို့ နီးကပ်အောင် ပြောဆိုခြင်း (ကုလူပဂ)။
၇။ ပရိကထာ - လိုအပ်သော လာဘ်ရအောင် သွယ်ဝိုက် သိုင်းဝိုင်းလှည့်ပတ်၍ ပြောဆိုခြင်း။
နိပ္ပသိကကတာ
၁။ နိဒ္ဒေသိကတာ - ပစ္စည်းလာဘ်ရလို၍ (သူတစ်ပါးတို့အား) ဆဲရေးခြင်း၊ (သူတစ်ပါး၏ဂုဏ်ကို ခြေပစ်ခြင်း) စသည်ကိုပြုခြင်း။
၂။ အက္ကောသနာ - ကြောက်၍ လှူအောင်ဆဲရေးခြင်း ဆယ်ပါးဖြင့် ဆဲရေးခြင်း။
၃။ ဝမနာ - ထို့အတူနှိပ်စက်၍ ဆိုခြင်း။
၄။ ဥက္ခေပနာ - ဤအလှူ၌ ဤသူကို မပြောကြနှင့်ဟုပယ်ထုတ်သော စကားကိုပြောဆိုခြင်း၊ တစ်နည်း - မလှူသောသူကို ဪ ဪ အလှူရှင်ပေတကားဟု ငေါ့၍ပြောဆိုခြင်း။
၅။ သမုက္ခေပနာ - ခပ်သိမ်းသောအဖို့အားဖြင့် ကျိုးကြောင်းပြ၍ ပယ်ထုတ်သောစကားကိုပြောဆိုခြင်း၊ တစ်နည်း - မလှူသူကို သဒ္ဓါတုံးကြီးစသည်ဖြင့် လွန်စွာငေါ့၍ ပြောဆိုခြင်း။
၆။ ခိပနာ - ဤသူလူဖြစ်ကျိုးမနပ် အဟောင်းစားသည်ဟု ပျက်ရယ်ပြုခြင်း။
၇။ သံခိပနာ - ဤသူကို မလှူသူဟု ဘာကြောင့်ဆိုသနည်း၊ အလှူခံလာတိုင်း၊ လစ်လပ်သည်မရှိ၊ နတ္တိ အမြဲလှူသည်ဟု လွန်စွာပျက်ရယ်ဆိုခြင်း။
၈။ အဝဏ္ဏဟာရိတာ - မလှူသူဖြစ်အောင် စေ, နဲသည်စသည်ဖြင့် ပြောဆိုခြင်း။
၉။ ပါပနာ - ခပ်သိမ်းသော အဖို့အားဖြင့် ....ပြောဆိုခြင်း။
၁၀။ သမ္ပာနာ - ဤသို့ပြောလျှင် ကြောက်၍ရှက်၍ လှူလတ္တံ့ဟု အဆင့်ဆင့်ကျေးဇူးမဲ့ဆောင်၍ ပြောဆိုခြင်း။
၁၁။ ပရပိဋ္ဌိမံသိကတာ - မျက်မှောက်ချိုသာ ကွယ်ရာအပြစ် ပြောဆိုခြင်း။
၁၂။ လာဘေန လာဘ နိဇိဂီသနတာ - လာဘ်တစ်ခုဖြင့် လာဘ်တစ်ခုကို ရှာမှီးခြင်း (အမြတ်ရှာ)။
၁၃။ တိရစ္ဆာနဝိဇ္ဇာ - (ဗြဟ္မဇာလသုတ်) ၎င်းဖြင့် အသက်မွေးခြင်း။
ဤအားလုံးသည် မိစ္ဆာအာဇီဝ၊ ၎င်းမှရှောင်ကြဉ်လျှင် သမ္မာအာဇီဝ။
ရဟန်းများသွားထိုက်သောအိမ်
၁။ မြတ်မြတ်နိုးနိုး ဝမ်းပန်းတသာ ခရီးဦးကြိုဆိုခြင်း။
၂။ ရိုရိုသေသေ ရှိခိုးခြင်း။
၃။ ကောင်းမွန်စွာနေရာပေးခြင်း။
၄။ အိမ်မှာရှိသော လှူဖွယ်ကိုဝှက်မထားခြင်း။
၅။ များများရှိလျှင် များများလှူလိုခြင်း။
၆။ အကောင်းရှိလျှင် အကောင်းကိုလှူလိုခြင်း။
၇။ ရိုရိုသေသေ လေးလေးစားစားလှူခြင်း။
ဤ အင်္ဂါ (၇) ပါးရှိသော အိမ်သို့သာ (ဆွမ်းခံဝတ်မှအပ အခြားအချိန်၌) သွားထိုက်၏။ [သတ္တက အင်္ဂုတ္တိုရ် အနုသယဝဂ် ပါဠိတော် စာ - ၄ဝ၂]
ပုဂ္ဂိုလ် - ၄ - မျိုး
၁။ တောင်းသာ တောင်း၍ မပေးကောင်း (မိဘမှအပ) ဉာတိ ပဝါရိတ။
၂။ ပေးသာပေး၍ မတောင်းကောင်း ကိုးကွယ်ရာမဲ့၊ စစ်ရှုံးသူ၊ ရိက္ခာပြတ်သူ။
၃။ တောင်းလည်းတောင်း ပေးလည်းပေးကောင်း မိဘ။
၄။ နှစ်မျိုးလုံးမလုပ်ကောင်း ဉာတိကဝါရိတ မဟုတ်သူ (စာ-၈၄) ဘာသာရေးပြဿနာ။
ဒုရုတ္တံ ကရောတိ ပရိဝါ ဋ္ဌ ကမ္မဝဂ္ဂ - ၂၄၇
ဒုရုတ္တံ ကရောတီတိ ဧတ္ထ ပန အယံ ဝိနိစ္ဆယော။ ယော ဟိ အညသ္မိ အက္ခရေ ဝတ္တဗ္ဗေ အညံ ဝဒတိ၊ အယံ ဒုရုတ္တံ ကရောတိ နာမ၊ တသ္မာ ကမ္မဝါစံ ကရောန္တေန ဘိက္ခုနာ ယွာယံ သိထိလံ ဓနိတဉ္စ ဒီဃရဿံ၊ ဂရုကံ လဟုကဉ္စ နိဂ္ဂဟိတံ။
---
သမ္မံ ဝဝတ္ထိတံ ဝိမုတ္တံ၊ ဒသဓာ ဗျဉ္ဇနဗုဒ္ဓိယာ ပဘေဒေါတိ- ဝုတ္တော၊ အယံ သုဋ္ဌ ဥပလက္ခိတဗ္ဗာ။ ဒတ္ထ ဟိ သိထိလံ နာမ ပဉ္စသု ဝဂ္ဂေသု ပဌမတတိယံ။ ဓနိတံ နာမ တေသွေဝ ဒုတိယစတုတ္ထံ။ ဒီဃန္တိ ဒီဃေန ကာလေန ဝတ္တဗ္ဗံ အာကာရာဒိ။ ရဿန္တိ တတော ဥပဍ္ဎကာလေန ဝတ္တဗ္ဗံ အကာရာဒိ။ ဂရုကန္တိ ဒီဃမေဝ၊ ယံ ဝါ အာယသ္မတော ဗုဒ္ဓရက္ခိတစ္ဆေရဿ ယဿ နက္ခမတီတိ ဧဝံ သံယောဂပရံ ကတွာ ဝုစ္စတိ။ လဟုကန္တိ ရဿမေဝ၊ ယံ ဝါ အာယသ္မတော ဗုဒ္ဓရက္ခိတစ္ဆေရဿ ယဿ ခမတီတိ ဧဝံ အသံယောဂပရံ ကတွာ ဝုစ္စတိ။ နိဂ္ဂဟိတန္တိ ယံ ကရဏာနိ နိဂ္ဂဟေတွာ အဝိဿဇ္ဇေတွာ အဝိဝဋန မုခေန သာနုနာသိကံ ကတွာ ဝတ္တံ။ သမ္ဗန္ဓန္တိ ယံ ပရပဒေန သမ္ဗဇ္ဇိတွာ တုဏှိဿာတိဝါ တုဏှဿာတိဝါ ဝုစ္စတိ။ ဝဝတ္ထိတန္တိ ယံ ပရပဒေန အသမ္ဗန္ဓံ ကတွာ ဝိစိတွာ တုဏီ အဿာတိဝါ တုဏှ အဿာတိဝါ ဝုစ္စတိ။ ဝိမုတ္တန္တိ ယံ ကရဏာနိ အနိဂ္ဂဟေတွာ ဝိဿဇ္ဇေတွာ ဝိဝဋန မုခေန အနုနာသိကံ အကတွာ ဝုစ္စတိ။
ဧသာ တတ္ထ သုဏာတု မေတိ ဝတ္တဗ္ဗေ တ ကာရဿ ထ ကာရံ ကတွာ “သုဏာထု မေ”တိ ဝစနံ သိထိလဿ ဓနိတကရဏံ နာမ၊ တထာ ပတ္တကလ္လိ၊ ဧသ ဉတ္တီတိ ဝတ္တဗ္ဗေ ပတ္ထကလံ သာ ဉတ္တီတိ အာဒိဝစနဉ္စ။ ဘန္တေ သံဃောတိ ဝတ္တဗ္ဗေ ဘကာရ ဃကာရာနံ ဗကာရ ဂကာရေ ကတွာ၊ “ဗန္တေ သံဂေါ”တိ ဝစနံ ဓနိတဿ သိထိလကရဏံ နာမ။ “သုဏာတု မေ”တိ ဝိဝဋန မုခေန ဝတ္တဗ္ဗေ ပန “သုဏံတု မေ”တိ ဝါ “သာ ဉတ္တီ”တိ ဝတ္တဗ္ဗေ “ဧသံ ဉတ္တီ”တိဝါ အဝိဝဋန မုခေန အနုနာသိကံ ကတွာ ဝစနံ ဝိမုတ္တဿ နိဂ္ဂဟိတဝစနံ နာမ။ “ပတ္တကလ္လ”န္တိ အဝိဝဋန မုခေန အနုနာသိကံ ကတွာ ဝတ္တဗ္ဗေ “ပတ္တကလာ”တိ ဝိဝဋန မုခေန အနုနာသိကံ အကတွာ ဝစနံ နိဂ္ဂဟိတဿ ဝိမုတ္တဝစနံ နာမ။
ဣတိ သိထိလေ ကတ္တဗ္ဗေ ဓနိတံ၊ ဓနိတေ ကတ္တဗ္ဗေ သိထိလံ၊ ဝိမုတ္တေ ကတ္တဗ္ဗေ နိဂ္ဂဟိတံ၊ နိဂ္ဂဟိတေ ကတ္တဗ္ဗေ ဝိမုတ္တန္တိ ဣမာနိ စတ္တာရိ ဗျဉ္ဇနာနိ အန္တောကမ္မဝါစာယ ကမ္မံ ဒူသေန္တိ။ ဧဝံ ဝဒန္တော ဟိ အညသ္မိံ အက္ခရေ ဝတ္တဗ္ဗေ အညံ ဝဒတိ၊ ဒုရုတ္တံ ကရောတီတိ ဝုစ္စတိ။ ဣတရေသု ပန ဒီဃရဿာဒီသု ဆသု ဗျဉ္ဇနေသု ဒီဃဋ္ဌာနေ ဒီဃမေဝ၊ ရဿဋ္ဌာနေစ ရဿမေဝါတိ ဧဝံ ယထာဌာနေ တံတဒေဝ အက္ခရံ ဘာသန္တေန အနုက္ကမာဂတံ ပဝေဏီ အဝိနာသေန္တေန ကမ္မဝါစာ ကာတဗ္ဗာ၊ သစ ပန ဧဝံ အကတွာ ဒီဃေ ဝတ္တဗ္ဗေ ရဿံ၊ ရဿေ ဝါ ဝတ္တဗ္ဗေ ဒီဃံ ဝဒတိ၊ တထာ ဂရုကေ ဝတ္တဗ္ဗေ လဟုကံ လဟုကေ ဝါ ဝတ္တဗ္ဗေ ဂရုကံ ဝဒတိ၊ သမ္ဗန္ဓေ ဝါ ပန ဝတ္တဗ္ဗေ ဝဝတ္ထိတံ၊ ဝဝတ္ထိတေ ဝါ ဝတ္တဗ္ဗေ သမ္ဗန္ဓံ ဝဒတိ၊ ဧဝံ ဝုတ္တေပိ ကမ္မဝါစာ န ကုပ္ပတိ။ ဣမာနိ ဟိ ဆ ဗျဉ္ဇနာနိ ကမ္မံ န ကောပေန္တိ။
ယံ ပန သုတ္တန္တိကစ္ဆေရာ ဒကာရော တကာရမာပဇ္ဇတိ၊ တကာရော ဒကာရမာပဇ္ဇတိ၊ စ ကာရော ဇကာရမာပဇ္ဇတိ၊ ဇကာရော စကာရမာပဇ္ဇတိ၊ ယကာရော ကကာရမာပဇ္ဇတိ၊ ကကာရော ယကာရမာပဇ္ဇတိ၊ တသ္မာ ဒကာရာဒီသု ဝတ္တဗ္ဗေသု တကာရာဒိဝစနံ န ဝိရုဇ္ဈတီတိ ဝဒန္တိ။ တံ ကမ္မဝါစံ ပတွာ န ဝဋ္ဋတိ။ တသ္မာ ဝိနယဓရေန နေဝ ဒ-ကာရော တ-ကာရော ကာတဗ္ဗော၊ ။ ပ ။ န က-ကာရော ယ-ကာရော၊ ယထာပါဠိယာ နိရုတ္တိ သောဓေတွာ ဒသဝိဓာယ ဗျဉ္စနနိရုတ္တိယာ ဝုတ္တဒေါသေ ပရိဟရန္တေန ကမ္မဝါစာ ကာတဗ္ဗာ။ ဣတရထာ ဟိ သာဝနံ ဟာပေတိ နာမ။ (ပရိဝါ-ဋ္ဌ-၂၄၈)
သိမာနုနု ကထာ ဥပေါသထက္ခန္ဓက - မဟာဝါ - ဋ္ဌ - ၃၁၈]
ပဌမံ နိမိတ္တာ ကိတ္တေတဗ္ဗာတိ ဝိနယဓရေန ပုစ္ဆိတဗ္ဗံ “ပုရတ္ထိမာယ ဒိသာယ ကိံ နိမိတ္တ”န္တိ၊ “ပဗ္ဗတော ဘန္တေတိ”။ ပုန ဝိနယဓရေန “သော ပဗ္ဗတော နိမိတ္တ”န္တိ ဧဝံ နိမိတ္တံ ကိတ္တေတဗ္ဗံ၊ “ဧတံ ပဗ္ဗတံ နိမိတ္တံ ကရောမ၊ ကရိဿာမ၊ နိမိတ္တံ ကတော၊ နိမိတ္တံ ဟောတု၊ ဟောတိ၊ ဘဝိဿတီတိ”ဧဝံ ပန ကိတ္တေတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ ပါသာဏာဒီသုပိ သေဝ နယော။ ပုရတ္ထိမာယ အနုဒိသာယ။ ဒက္ခိဏာယ ဒိသာယ။ ဒက္ခိဏာယ အနုဒိသာယ၊ ပစ္ဆိမာယ ဒိသာယ၊ ပစ္ဆိမာယ အနုဒိသာယ၊ ဥတ္တရာယ ဒိသာယ၊ ဥတ္တရာယ အနုဒိသာယ၊ ကိံ နိမိတ္တံ၊ ဥဒကံ ဘန္တေ။ ဧတံ ဥဒကံ နိမိတ္တန္တိ၊ ဧတ္ထ ပန အဋ္ဌတွာ ပုန ပုရတ္ထိမာယ ဒိသာယ ကိံ နိမိတ္တံ၊ ပဗ္ဗတော ဘန္တေ၊ သော ပဗ္ဗတော နိမိတ္တန္တိ ဧဝံ ပဌမံ ကိတ္တိတနိမိတ္တံ ကိတ္တေတွာဝ ဌပေတဗ္ဗံ။ ဧဝန္တိ နိမိတ္တေန နိမိတ္တံ ဃဋိတံ ဟောတိ။ ဧဝံ နိမိတ္တာနိ ကိတ္တေတွာ အထာနန္တရံ ဝုတ္တာယ ကမ္မဝါစာယ သီမာ သမ္မဇ္ဇိတဗ္ဗာ။ ကမ္မဝါစာပရိယောသာနေ နိမိတ္တာနံ အန္တော သီမာ ဟောတိ၊ နိမိတ္တာနိ သီမတော ဗဟိ ဟောန္တိ၊ တတ္ထ နိမိတ္တာနိ သင်္ခေပ ကိတ္တိတာနိပိ ကိတ္တိတာနေဝ ဟောန္တိ။ အန္ဓကဋ္ဌကထာယံ ပန “တိက္ခတ္တံ သီမမလံ သမ္ဗန္ဓန္တေန နိမိတ္တံ ကိတ္တေတဗ္ဗန္တိ ဝုတ္တံ။ ပဗ္ဗတော ဘန္တေတိ - ပ - ဥဒကံ ဘန္တေတိ ဧဝံ ပန ဥပသမ္ပန္နော ဝါ အာစိက္ခတု အနုပသမ္ပန္နော ဝါ၊ ဝဋ္ဋတိယေဝ၊ (နိမိတ် ၈ ပါး ကင်္ခါသိုရှု) (ဋ္ဌ၊ စာ-၃၁၈)
ဣမေဟိ စ အဋ္ဌ နိမိတ္တေဟိ အသမ္မိဿဟိပိ အညမညံ သန္နိဿဟိပိ သီမံ သမ္မန္နိတုံ ဝဋ္ဋတိယေဝ။ သာ ဧဝံ သမ္မဇ္ဇိတွာ ဗဒ္ဓမာနာ ဒွိဟိ ဝါ နိမိတ္တေဟိ အဗဒ္ဓါ ဟောတိ။ တီဏိ ပန အား ကတွာ ဝုတ္တပ္ပကာရာနံ နိမိတ္တာနံ သေနာပိ ဗဒ္ဓါ ဟောတိ။ သာ တီဟိ သိင်္ဃာဋကသဏ္ဌာနာ ဟောတိ၊ စတူဟိ စတုရဿာဝါ သိင်္ဃာဋကအခုစန္ဒမုဒိအာဒိသဏ္ဌာနာ ဝါ၊ တတော အဓိကေဟိ နာနာ သဏ္ဌာနာ။ တံ ဗန္ဓိတုကာမေဟိ သာမန္တဝိဟာရေသု ဘိက္ခူ၊ တဿ တဿ ဝိဟာရဿ သီမာပရိစ္ဆေဒံ ပုစ္ဆိတွာ ဗဒ္ဓသီမဝိဟာရာနံ သီမာယ သီမန္တရိကံ၊ အဗဒ္ဓသီမဝိဟာရာနံ သီမာယ ဥပစာရံ ဌပေတွာ ဒိသာစာရိကဘိက္ခူနံ နိဿဉ္ဇာရသမယေ သစေ ဧကသ္မိံ ဂါမခေတ္တေ သီမံ ဗန္ဓတုကာမာ၊ ယေ တတ္ထ ဗဒ္ဓ သီမဝိဟာရာ၊ တေသု ဘိက္ခူနံ “မယံ အဇ္ဇ သီမံ ဗန္ဓဿာမ၊ တုမှေ သကသီမာပရိစ္ဆေဒတော မာ နိက္ခ မိတ္ထာ”တိ ပေသေတဗ္ဗံ။ ယေ အဗဒ္ဓသီမဝိဟာရာ၊ တေသု ဘိက္ခူ၊ ဧကတ္ထ သန္နိပါတေတဗ္ဗာ။ ဆန္ဒာရဟာနံ ဆန္ဒော အာဟရာပေတဗ္ဗော။ သစေ အညာနိပိ ဂါမခေတ္တာနိ အန္တော ကာတုကာမာ၊ တေသု ဂါမေသု ယေ ဘိက္ခူ၊ ဝသန္တိ၊ တေဟိပိ အာဂန္တဗ္ဗံ။ အနာဂစ္ဆန္တာနံ ဆန္ဒော အာဟရိတဗ္ဗောတိ မဟာသုမတ္ထရော အာဟ။ မဟာပဒုမတ္ထရာ ပန “နာနာဂါမခေတ္တာနိ နာမ ပါက္ကံ ဗဒ္ဓသီမသဒိသာနိ၊ နတတော ဆန္ဒပါရိသုဒ္ဓိ အာဂစ္ဆတိ၊ အန္တောနိမိတ္တဂတေဟိ ပန ဘိက္ခူ အာဂန္တဗ္ဗန္တိ ဝတွာ ပုန အာဟ “သမာနသံဝါ
သကသီမာ သမ္မန္နနကာလေ အာဂမနမ္ပိ အနာဂမနမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ။ အဝိပ္ပဝါသသီမာသမ္မန္ဓနကာလေ ပန အန္တောနိမိတ္တဂတေဟိ အာဂန္တဗ္ဗံ၊ အနာဂစ္ဆန္တာနံ ဆန္ဒော အာဟရိတဗ္ဗော”တိ။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၃၂၂၊ ၃၂၃)
ဧဝံ သန္နိပတိတေသု ပန ဘိက္ခုသု ဆန္ဒာရဟာနံ ဆန္ဒေ အာဟဋေ တေသု တေသု ဂါမေသု နိဒ္ဓိတ္ထဂါမဒွါရာဒီသု စ အာဂန္တုကဘိက္ခူနံ သီဃံ သီမံ ဟတ္ထပါသာနယနတ္ထဉ္စ ဗဟိသီမာကရဏတ္ထာ အာရာမိကေ စေဝ သမဏုဒ္ဒေသေ စ ဌပေတွာ ဘေရိသညံ ဝါ သင်္ခသညံ ဝါ ကတွာ နိမိတ္တကိတ္တနာနန္တရံ ဝုတ္တာယ “သုဏာတု မေ ဘန္တေ သံဃော”တိ အာဒိကာယ ကမ္မဝါစာယ သီမာ ဗဇ္ဇိတဗ္ဗာ။ ကမ္မဝါစာပရိယောသာနေယဝ နိမိတ္တာနိ ဗဟိ ကတွာ ဟေဋ္ဌာ ပထဝိသန္ဓာရကံ ဥဒကံ ပရိယန္တံ ကတွာ သီမာ ဂတာ ဟောတိ။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၃၂၃)
ဣမံ ပန သမာနသံဝါသကသီမံ သမ္မန္တေဟိ ပဗ္ဗဇ္ဇပသမ္ပဒါဒီနံ သံဃကမ္မာနံ သုခကရဏတ္တံ ပဌမံ ခဏ္ဍသီမာ ဗဇ္ဇိတဗ္ဗာ။ တံ ပန ဗန္ဓန္တေဟိ ဝတ္တံ ဇာနိတဗ္ဗံ၊ သေစေ ဟိ ဗောဓိစေတိယဘတ္တသာလာဒီနိ သဗ္ဗဝတ္ထုနိ ပတိဋ္ဌာပေတွာ ကတဝိဟာရေ ဗန္ဓိ၊ ဝိဟာရမဇ္ဈေ၊ ဗဟူနံ သမောသရဏဋ္ဌာနေ အဗဇ္ဇိတွာ ဝိဟာရပစ္စန္တေ ဝိဝိတ္တောကာသေ ဗဇ္ဇိတဗ္ဗာ။ အကတဝိဟာရေ ဗန္ဓန္တေဟိ ဗောဓိစေတိယာဒီနံ သဗ္ဗဝတ္ထုနံ ဌာနံ သလ္လက္ခေတွာ ယထာ ပတိဋ္ဌိတေသု ဝတ္ထုသု ဝိဟာရပစ္စန္တေ ဝိဝိတ္တောကာသေ ဟောတိ၊ ဧဝံ ဗဇ္ဇိတဗ္ဗာ၊ သာ ဟေဋ္ဌိမပရိစ္ဆေဒေန သစေ ဧကဝီသတိ ဘိက္ခူ၊ ဂဏှာတိ၊ ဝဋ္ဋတိ၊ တတော ဩရံ န ဝဋ္ဋတိ။ ပရံ ဘိက္ခုသဟဿံ ဂဏှန္တီပိ ဝဋ္ဋတိ။ တံ ဗန္ဓန္တေ သီမာမာဠကဿ သမန္တာ နိမိတ္တူပဂပါသာဏာ ဌပေတဗ္ဗာ၊ န ခဏ္ဍသီမာယ ဌိတေဟိ မဟာသီမာ ဗဇ္ဇိတဗ္ဗာ၊ န မဟာသီမာယ ဌိတေဟိ ခဏ္ဍသီမာ၊ ခဏ္ဍသီမာယမေဝ ပန ဌတွာ ခဏ္ဍသီမာ ဗဇ္ဇိတဗ္ဗာ၊ မဟာသီမာယမေဝ ဌတွာ မဟာသီမာ။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၃၂၃)
တတြာယံ ဗန္ဓနဝိဓိ သမန္တာသော ပါသာဏော နိမိတ္တံန္တိ ဧဝံ နိမိတ္တာနိ ကိတ္တေတွာ ကမ္မဝါစာယ သီမာ သမ္မုန္တိတဗ္ဗာ။ အထ တဿာ ဧဝ ဒဠှီကမ္မတ္ထံ အဝိပ္ပဝါသကမ္မဝါစာ ကာတဗ္ဗာ၊ ဝခို “သီမံ သမူဟနိဿာမာ”တိ အာဂတာ သမူဟနိတုံ န သက္ခိဿန္တိ။ သီမံ သမ္မဇ္ဇိတွာ ဗဟိ သီမန္တရိက ပါသာဏာ ဌပေတဗ္ဗာ။ သီမန္တရိကာ ပစ္ဆိမကောဋိယာ ဧကရတနပ္ပမာဏာ ဝဋ္ဋတိ၊ ဝိဒတ္ထိပ္ပမာဏာပိ ဝဋ္ဋတီတိ ကုရုန္ဒိယံ၊ စတုရင်္ဂုလပ္ပမာဏာပိ ဝဋ္ဋတီတိ မဟာပစ္စရိယံ ဝုတ္တံ၊ သေစေ ပန ဝိဟာရော မဟာ ဟောတိ၊ ဒွေပိ တိဿောပိ တတုတ္တရိပိ ခဏ္ဍသီမာယော ဗဇ္ဇိတဗ္ဗာ။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၃၂၃/၃၂၄)
ဧဝံ ခဏ္ဍသိမံ သမ္မဇ္ဇိတွာ မဟာသီမာသမ္မုတိကာလေ ခဏ္ဍသီမတော နိက္ခမိတွာ မဟာသီမာယ ဌတွာ သမန္တာ အနုပရိယာယန္တေဟိ သီမန္တရိကပါသာဏာ ကိတ္တေတဗ္ဗာ။ တတော အဝသသနိမိတ္တာနိ ကိတ္တေတွာ ဟတ္ထပါသံ အဝိဇဟန္တေဟိ ကမ္မဝါစာယ သမာနသံဝါသကသီမံ သမ္မဇ္ဇိတွာ တဿာ ဒဠှီကမ္မတ္ထံ အဝိပ္ပဝါသကမ္မဝါစာပိ ကာတဗ္ဗာ။ ဧဝတ္ထ “သီမံ သမူဟနိဿာမာ”တိ အာဂတာ သမူဟနိတုံ န သက္ခိဿန္တိ၊ သေစေ ပန ခမာယ နိမိတ္တာနိ ကိတ္တေတွာ တတော သီမန္တရိကာယ နိမိတ္တာနိ ကိတ္တေတွာ မဟာသီမာယ နိမိတ္တာနိ ကိတ္တေန္တိ၊ ဧဝံ တီသု ဌာနေသု နိမိတ္တာနိ ကိတ္တေတွာ ယံ သီမံ ဣစ္ဆန္တိ တံ ပဌမံ ဗဇ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဧဝံ သန္တေပိ ယထာဝုတ္တနယေန ခဏ္ဍသီမတောဝ ပဋ္ဌာယ ဗဇ္ဇိတဗ္ဗာ။ ဧဝံ ဗဒ္ဓါသု ပန သီမာသု ခဏ္ဍသီမာယ ဌိတာ ဘိက္ခူ၊ မဟာသီမာယ ကမ္မံ ကရောန္တာနံ န ကောပေန္တိ၊ မဟာသီမာယ ဝါ ဌိတာ ခဏ္ဍသီမာယ ကမ္မံ ကရောန္တာနံ။ သီမန္တရိကာယ ပန ဌိတာ ဥဘိန္နမ္ပိ န ကောပေန္တိ၊ ဂါမခေတ္တေ ဌတွာ ကမ္မံ ကရောန္တာနံ ပန သီမန္တရိကာယ ဌိတာ ကောပေန္တိ။ သီမန္တရိကာ ဟိ ဂါမခေတ္တံ ဘဇတိ။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၃၂၄)
---
သီမာ စ နာမေသာ န ကေဝလံ ပထဝိတလေယဝ ဗဒ္ဓါ ဗဒ္ဓါ နာမ ဟောတိ၊ အထ ခေါ ပိဋ္ဌိပါသာဏေပိ ကုဋိဂဟေပိ လေဏေပိ ပါသာဒေပိ ပဗ္ဗတမတ္ထကပိ ဗဒ္ဓါ ဗဒ္ဓါယေဝ ဟောတိ၊ တတ္ထ ပိဋ္ဌိပါသာဏေ ဗန္ဓန္တေဟိ ပါသာဏပိဋ္ဌိယံ ရာဇိ ဝါ ကောဋေတွာ ဥဒုက္ခလံ ဝါ ခဏိတွာ နိမိတ္တံ န ကာတဗ္ဗံ၊ နိမိတ္တူပဂပါသာဏေ ဌပေတွာ နိမိတ္တာနိ ကိတ္တေတဗ္ဗာနိ။ ကမ္မဝါစာပရိယောသာနေ သီမာ ပထဝိသန္ဓာရကံ ဥဒကံ ပရိယန္တံ ကတွာ ဩတရတိ၊ နိမိတ္တပါသာဏာ ယထာဌာနေ န တိဋ္ဌန္တိ၊ တသ္မာ သမန္တတော ရာဇိ ဝါ ဥဋ္ဌာပေတဗ္ဗာ၊ စတူသု ဝါ ကောဏေသု ပါသာဏာ ဝိဇ္ဇိတဗ္ဗာ၊ “အယံ သီမာပရိစ္ဆေဒေါ”တိ ဝတွာ အက္ခရာနိ ဝါ ဆိန္ဒိတဗ္ဗာနိ၊ ကေစိ ဥသူယကာ သီမံ ဈာပေဿာမာတိ အဂ္ဂိံ ဒေန္တိ၊ ပါသာဏာဝ ဈာယန္တိ၊ န သီမာ။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၃၂၄)
ကုဋိဂေဟေပိ ဗန္ဓန္တေဟိ ဘိတ္တိ အကိတ္တေတွာ ဧကဝီသတိယာ ဘိက္ခူနံ ဩကာသဋ္ဌာနံ အန္တော ကရိတွာ ပါသာဏနိမိတ္တာနိ ဌပေတွာ သီမာ သမ္မဇ္ဇိတဗ္ဗာ၊ အန္တောကုဋမေဝ သီမာ ဟောတိ၊ သစေ အန္တော ဧကဝီသတိယာ ဘိက္ခူနံ ဩကာသော နတ္ထိ၊ ပမုခေ နိမိတ္တပါသာဏေ ဌပေတွာ သမ္မဇ္ဇိတဗ္ဗာ။ သေစ ဧဝမ္ပိ နပ္ပဟောတိ၊ ဗဟိ နိဗ္ဗောဒကပတနဋ္ဌာနေပိ နိမိတ္တာနိ ဌပေတွာ သမ္မဇ္ဇိတဗ္ဗာ။ ဧဝံ သမ္မတာယ ပန သဗ္ဗ ကုဋိဂဟံ သီမဋ္ဌမေဝ ဟောတိ။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၃၂၅)
စတုဘိတ္တိယလေဏေပိ ဗန္ဓန္တေဟိ ကုဋီ အကိတ္တေတွာ ပါသာဏာဝ ကိတ္တေတဗ္ဗာ၊ သစေ အန္တော ဩကာသော နတ္ထိ၊ ပမုခေပိ နိမိတ္တာနိ ဌပေတဗ္ဗာနိ။ သစ နပ္ပဟောတိ၊ ဗဟိ နိဗ္ဗောဒကပတနဋ္ဌာနေပိ နိမိတ္တပါသာဏေ ဌပေတွာ နိမိတ္တာနိ ကိတ္တေတွာ သီမာ သမ္မုဇ္ဇိတဗ္ဗာ။ ဧဝံ လေဏဿ အန္တော စ ဗဟိ စ သီမာ ဟောတိ။
ဥပရိပါသာဒေပိ ဘိတ္တိ အကိတ္တေတွာ အန္တောပါသာဏေ ဌပေတွာ သီမာ သမ္မဇ္ဇိတဗ္ဗာ။ သေစ နပ္ပဟောတိ၊ ပမုခေပိ ပါသာဏေ ဌပေတွာ သမ္မဇ္ဇိတဗ္ဗာ၊ ဧဝံ သမ္မတာ ဥပရိပါသာဒေယေဝ ဟောတိ၊ ဟေဋ္ဌာ ဩတရတိ၊ သစေ ပန ဗဟူသု ထမ္ဘေသု တုလာနံ ဥပရိ ကတပါသာဒဿ ဟေဋ္ဌိမတလေ ကုဋော ယထာ နိမိတ္တာနံ အန္တော ဟောတိ၊ ဧဝံ ဥဋ္ဌဟိတွာ တုလာရုက္ခေ ဧကသမ္ပဒ္ဓေါ ဌိတော၊ ဟေဋ္ဌာပိ ဩတရတိ၊ ဧကထမ္ဘပါသာဒဿ ပန ဥပရိမတလေ ဗဒ္ဓါ သီမာ သစေ ထမ္ဘမတ္ထကေ ဧကဝီသတိယာ ဘိက္ခူနံ ဩကာသော ဟောတိ၊ ဟေဋ္ဌာ ဩတရတိ။ သစေ ပါသာဒဘိတ္တိတော နိဂ္ဂတေသု နိပျူဟကာဒီသု ပါသာဏေ ဌပေတွာ သီမံ ဗန္ဓိ၊ ပါသာဒဘိတ္တိ အန္တောသီမာယံ ဟောတိ။ ဟေဋ္ဌာ ပနဿာဩတရဏာနောတရဏံ ဝုတ္တနယေနဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ၊ ဟေဋ္ဌာပါသာဒေ ကိတ္တေန္တေဟိပိ ဘိတ္တိ စ ရုက္ခထမ္ဘာ စ န ကိတ္တေတဗ္ဗာ၊ ဘိတ္တိလဂ္ဂေ ပန ပါသာဏထမ္ဘေ ကိတ္တေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဧဝံ ကိတ္ထိတာ သီမာ ဟေဋ္ဌာ ပါသာဒဿ ပရိယန္တထမ္ဘာနံ အန္တောယေဝ ဟောတိ၊ သေစေ ပန ဟေဋ္ဌာ ပါသာဒဿ ကုဋော ဥပရိမတလေန သမ္ဗဒ္ဓေါ ဟောတိ၊ ဥပရိပါသာဒမ္ပိ အဘိရုဟတိ။ သစေ ပါသာဒဿ ဗဟိနိဗ္ဗောဒကပတနဋ္ဌာနေ နိမိတ္တာနိ ကရောန္တိ၊ သဗ္ဗော ပါသာဒေါ သီမဋ္ဌော ဟောတိ။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၃၂၅)
ပဗ္ဗတမတ္ထက တလံ ဟောတိ ဧကဝီသတိယာ ဘိက္ခူနံ ဩကာသာရဟံ၊ တတ္ထ ပိဋ္ဌိပါသာဏေ ဝိယ သီမံ ဗန္ဓိ။ ဟေဋ္ဌာ ပဗ္ဗတေပိ၊ တေနေဝ ပရိစ္ဆေဒေန သီမာ ဩတရတိ၊ တာလမူလကပဗ္ဗတပိ ဥပရိ သီမာ ဗဒ္ဓါ ဟေဋ္ဌာ ဩတရတေဝ။ ယော ပန ဝိတာနသဏ္ဌာနော ဟောတိ၊ ဥပရိ ဧကဝီသတိယာ ဘိက္ခူနံ ဩကာသော အတ္ထိ၊ ဟေဋ္ဌာ နတ္ထိ၊ တဿ ဥပရိ ဗဒ္ဓါ သီမာ ဟေဋ္ဌာ န ဩတရတိ၊ ဧဝံ မုဒိင်္ဂ သဏ္ဌာနော ဝါ ဟောတု ပဏဝသဏ္ဌာနော ဝါ၊ ယဿ ဟေဋ္ဌာ ဝါ မဇ္ဈေ ဝါ သီမပ္ပမာဏံ နတ္ထိ၊ တပရိ
ဗဒ္ဓါ သီမာ ဟေဋ္ဌာ နေဝ ဩတရတိ။ ယဿ ပန ဒွေ ကူဋာနိ အာသန္ဓေ ဌိတာနိ၊ ဧကဿပိ ဥပရိ သီမပ္ပမာဏံ နပ္ပဟောတိ၊ တဿ ကူဋန္တရံ စိနိတွာ ဝါ ပူရေတွာ ဝါ ဧကာဗဒ္ဓံ ကတွာ ဥပရိ သီမာ သမ္မန္နိတဗ္ဗာ။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၃၂၆)
ဧကော သပ္ပဖဏသဒိသော ပဗ္ဗတော၊ တပရိ သီမပ္ပမာဏဿ အတ္ထိတာယ သီမံ ဗန္ဓန္တိ။ တဿ စေ ဟေဋ္ဌာ အာကာသပဗ္ဘာရံ ဟောတိ၊ သီမာ န ဩတရတိ၊ သေစေ ပနဿ ဝေမဇ္ဈေ သီမပ္ပမာဏော သုသိရပါသာဏော ဟောတိ၊ ဩတရတိ၊ သော စ ပါသာဏော သီမဋ္ဌောယေဝ ဟောတိ၊ အထာပိဿ ဟေဋ္ဌာ လေဏဿ ကုဋော အဂ္ဂကောဋိံ အာဟစ္စ တိဋ္ဌတိ၊ ဩတရတိ၊ ဟေဋ္ဌာ စ ဥပရိ စ သီမာယဝ ဟောတိ၊ သစေ ပန ဟေဋ္ဌာ ဥပရိမဿ သီမာပရိစ္ဆေဒဿ ပါရတော အန္တောလေဏံ ဟောတိ ဗဟိ သီမာ န ဩတရတိ။ အထာပိ ဥပရိမဿ သီမာပရိစ္ဆေဒဿ ဩရတော ဗဟိ လေဏံ ဟောတိ၊ အန္တော သီမာ နဩတရတိ၊ အထာပိ ဥပရိသီမာယ ပရိစ္ဆေဒေါ ခုဒ္ဒကော၊ ဟေဋ္ဌာလေဏံ မဟန္တံ၊ သီမာပရိစ္ဆေဒမတိက္ကမိတွာ ဌိတံ၊ သီမာ ဥပရိယေဝ ဟောတိ၊ ဟေဋ္ဌာ န ဩတရတိ၊ ယဒိ ပန လေဏံ ခုဒ္ဒကံ သဗ္ဗစ္ဆိမသီမာ ပရိမာဏံ၊ ဥပရိ သီမာ မဟတီ၊ တံ အဇ္ဈောတ္ထရိတွာ ဌိတာ၊ သီမာ ဩတရတိ။ အထ လေဏံ အတိဝုဒ္ဓကံ၊ သီမပ္ပမာဏံ န ဟောတိ၊ သီမာ ဥပရိယေဝ ဟောတိ၊ ဟေဋ္ဌာ န ဩတရတိ၊ သစေ တတော ဥပမံ ဘိဇ္ဇိတွာ ပတတိ၊ သီမပ္ပမာဏံ စေပိ ဟောတိ၊ ဗဟိ ပတိတံ အသီမာ၊ အပတိတံ ပန ယဒိ သီမပ္ပမာဏံ၊ သီမာ ဟောတိယေဝ။
ခဏ္ဍသီမာ နီစဝတ္ထုကာ ဟောတိ၊ တံ ပူရေတွာ ဥစ္စဝတ္ထုကံ ကရောန္တိ၊ သီမာယေဝ။ သီမာယ ဂေဟံ ကရောန္တိ၊ သီမဋ္ဌကမေဝ ဟောတိ၊ သီမာယ ပေါက္ခရဏီ ခဏန္တိ၊ သီမာယေဝ။ ဩဃော သီမံ မဏ္ဍလံ ဩတ္ထရိတွာ ဂစ္ဆတိ၊ သီမာမာဠကေ အဗဇ္ဇိတွာ ကမ္မံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ။ သီမာယ ဟေဋ္ဌာ ဥမင်္ဂ နဒီ ဟောတိ၊ ဣဒ္ဓိမာ ဘိက္ခု၊ တတ္ထ နိသီဒတိ၊ သစေ သာ နဒီ ပဌမံ ဂတာ၊ သီမာ ပစ္ဆာ ဗဒ္ဓါ၊ ကမ္မံ န ကောပေတိ၊ အထ ပဌမံ သီမာ ဗဒ္ဓါ၊ ပစ္ဆာ နဒီ ဂတာ၊ ကမ္မံ ကောပေတိ၊ ဟေဋ္ဌာ ပထဝိတလေ ဌိတော ပန ကောပေတိယေဝ။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၃၂၆၊ ၃၂၀)
သီမာမာဠကေ ဝရုက္ခော ဟောတိ၊ တဿသာခါ ဝါ တတော နိဂ္ဂတပါရောဟော ဝါ မဟာသီမာယ ပထဝိတလံ ဝါ တတ္ထဇာတရုက္ခာဒီနိ ဝါ အာဟစ္စ တိဋ္ဌတိ၊ မဟာသီမံ သောဓေတွာ ဝါ ကမ္မံ ကာတဗ္ဗံ၊ တေ ဝါ သာခါပါရောဟာ ဆိန္ဒိတွာ ဗဟိဋ္ဌကာ ကာတဗ္ဗာ။ အနာဟစ္စ ဌိတသာခါဒီသု အာရူဠှဘိက္ခု၊ ဟတ္ထပါသံ အာနေတဗ္ဗော၊ ဧဝံ မဟာသီမာယဇာတရုက္ခဿ သာခါ ဝါ ပါရောဟော ဝါ ဝုတ္တနယေနေဝ သီမာမာဠကေ ပတိဋ္ဌာတိ၊ ဝုတ္တနယေနေဝ သီမံ သောဓေတွာ ဝါ ကမ္မံ ကာတဗ္ဗံ၊ တေ ဝါ သာခါပါရောဟာ ဆိန္ဒိတွာ ဗဟိဋ္ဌကာ ကာတဗ္ဗာ။
သစေ သီမာမာဠကေ ကမ္မေ ကရိယမာနေ ကောစိ ဘိက္ခု၊ သီမာမာဠကဿ အန္တော ပဝိသိတွာ ဝေဟာသဋ္ဌိတသာခါယ နိသီဒတိ၊ ပါဒါ ဝါဿ ဘူမိဂတာ ဟောန္တိ၊ နိဝါသနပါရူပနံ ဝါ ဘူမိံ ဖုသတိ၊ ကမ္မံ ကာတုံ န ဝဋ္ဋတိ၊ ပါဒေ ပန နိဝါသနပါရူပနဉ္စ ဥက္ခိပါပေတွာ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ ဣဒဉ္စ လက္ခဏံ ပုရိမနယေပိ ဝေဒိတဗ္ဗံ၊ အယံ ပန ဝိသေသော။ တတြ ဥက္ခိပါပေတွာ ကာတုံ န ဝဋတိ၊ ဟတ္ထပါသမေဝ အာနေတဗ္ဗော။ သစေ အန္တောသီမတော ပဗ္ဗတော အဗျဂ္ဂစ္ဆတိ။ တတြဋ္ဌာ ဘိက္ခု ဟတ္ထပါသံ အာနေတဗ္ဗော။ ဣဒ္ဓိယာ အန္တောပဗ္ဗတံ ပဝိဋ္ဌိပိ သေဝ နယော။ ဗဇ္ဈမာနာဝ ဟိ သီမာ ပမာဏရဟိတံ ပဒေသံ ဩတရတိ၊ ဗဒ္ဓသီမာယ ဇာတံ ယံကိဉ္စိ ယတ္ထ ကတ္ထစိ ဧကသမ္ဗဒ္ဓေန ဂတံ သီမာသင်္ချေမေဝ ဂစ္ဆတီတိ။
တိယောဇနပရမန္တိ ဧတ္ထ တိယောဇနံ ပရမံ ပမာဏမတိဿာတိ တိယောဇနပရမာ။ တံ တိယောဇနံ ပရမံ၊ သမ္မန္နန္တေန ပန မဇ္ဈေ ဌတွာ ယထာ စတူသုပိ ဒိသာသု ဒိယဍ္ဎဒိယဍ္ဎယောဇနံ ဟောတိ၊ ဧဝံ သမ္မဇ္ဇိတဗ္ဗာ။ သစေ ပန မဇ္ဈေ ဌတွာ ဧကေကဒိသတော တိယောဇနံ ကရောန္တိ၊ ဆယောဇနံ ဟောတီတိ န ဝဋ္ဋတိ။ စတုရဿံ ဝါ တိကောဏံ ဝါ သမ္မန္နန္တေန ယထာ ကောဏတော ကောဏံ တိယောဇနံ ဟောတိ၊ ဧဝံ သမ္မဇ္ဇိတဗ္ဗာ၊ သေစေ ဟိ ယေန ကေနစိ ပရိယန္တေန ကေသဂ္ဂတ္တမ္ပိ တိယောဇနံ အတိက္ကာမေတိ၊ အာပတ္တိဉ္စ အာပဇ္ဇတိ၊ သီမာ စ အသီမာ ဟောတိ။
နဒီပါရန္တိ ဧတ္ထ ပါရယတီတိ ပါရာ၊ ကိံ ပါရယတိ? န၊ နယာ ပါရာ နဒီပါရာ၊ တံ နဒီပါရံ၊ န အဇ္ဈောတ္ထရမာနန္တိ အတ္ထော။ ဧတ္ထ စ နဒိယာ လက္ခဏံ နဒီနိမိတ္တေ ဝုတ္တနယမေဝ၊ ယတ္ထဿ ဓူဝနာဝါ ဝါတိ ယတ္ထ နဒိယာ သီမာဗန္ဓနဋ္ဌာနဂတေသု တိတ္ထေသု နိစ္စသဉ္စရဏနာဝါ အဿ၊ ယာ သဗ္ဗန္တိမေန ပရိစ္ဆေဒေန ပါဇနပုရိသေန သဒ္ဓိ တယော ဇနေ ဝဟတိ၊ သစ ပန သာ နာဝါ ဥဒ္ဓံ ဝါ အဓော ဝါ ကေနစိဒေဝ ကရဏီယေန ပုန အာဂမနတ္ထာယ နီတာ၊ စောရေဟိ ဝါ ဟတာ၊ အဝဿံ လဗ္ဘနေယျာ။ ယာ ပန ဝါတေန ဝါ ဆိန္နဗန္ဓနာ ဝီစီဟိ နဒိမဇ္ဈံ နီတာ အဝဿံ အာဟရိတဗ္ဗာ၊ ဓုဝနာဝါဝ ဟောတိ၊ ဥဒကေ ဩဂတေ ထလံ ဥဿာရိတာပိ သုဓာကသဋာဒီဟိ ပူရေတွာ ဌပိတာပိ ဓုဝနာဝါဝ၊ သေစ ဘိန္နာ ဝါ ဝိသင်္ခတပဒရာ ဝါ န ဝဋ္ဋတိ၊ မဟာပဒုမတ္ထရာ ပနာဟ “သပိ တာဝကာလိကံ နာဝံ အာနေတွာ သီမာဗန္ဓနဋ္ဌာနေ ဌပေတွာ နိမိတ္တာနိ ကိတ္တန္တိ။ ဓုဝနာဝါဝ ဟောတီ’တိ၊ တတြ မဟာသုမတ္ထရော အာဟ “နိမိတ္တံ ဝါ သီမာ ဝါ ကမ္မဝါစာယ ဂစ္ဆတိ၊ န နာဝါယ၊ ဘဂဝတာ စ ဓုဝနာဝါ အနုညာတာ၊ တသ္မာ နိဗဒ္ဓနာဝါယေဝ တီတိ။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၃၂၈)
ဓုဝသေတုဝါတိ ယတ္ထ ရုက္ခသင်္ဃာဋမယော ဝါ ပဒရဗဒ္ဓေါ ဝါ ဇင်္ဃသတ္ထသေတု ဝါ ဟတ္ထိအဿာဒီနံ သဉ္ဇရဏယောဂေါ မဟာသေတု ဝါ အတ္ထိ၊ အန္တမသော တင်္ခဏညေဝ ရုက္ခံ ဆိန္ဒိတွာ မနုဿာနံ သဉ္စရဏ ယောဂေါ ဧကပဒိကသေတုပိ ဓုဝသေတုတွေဝ သင်္ခိံ ဂစ္ဆတိ။ သစေ ပန ဥပရိ ဗဒ္ဓါနိ ဝေတ္တလတာဒီနိ ဟတ္ထန ဂဟေတွာပိ န သက္ကာ ဟောတိ တေန သဉ္စရိတုံ၊ န ဝဋ္ဋတိ၊
ဝေရူပံ နဒီပါရသီမံ သမ္မန္တိတူန္တိ ယတ္ထာယံ ဝုတ္တပ္ပကာရာ ဓုဝနာဝါ ဝါ ဓုဝသေတု ဝါ အဘိမုခတိတ္ထိယေဝ အတ္ထိ၊ ဧဝရူပံ နဒီပါရသီမံ သမ္မန္တိတုံ အနုဇာနာမီတိ အတ္ထော၊ သစေ ဓုဝနာဝါ ဝါ ဓုဝသေတု ဝါ အဘိမုခတိတ္ထ နတ္ထိ၊ ဤသကံ ဥဒ္ဓံ အဘိရုဟိတွာ အဓေါ ဝါ ဩရောဟိတွာ အတ္ထိ၊ ဧဝမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ၊ ကရဝီကတိဿတ္ထေရာ ပန ဂါဝုတမတ္တေပိ ဝဋတီတိ အာဟ။
ဣဒဉ္စ ပန နဒီပါရသီမံ သမ္မန္နန္တေန ဧကသ္မိံ တီရေ ဌတွာ ဥပရိသောတေ နဒီတီရေ နိမိတ္တံ ကိတ္တေတွာ တတော ပဋ္ဌာယ အတ္တာနံ ပရိက္ခိပန္တေန ယတ္တကံ ပရိစ္ဆေဒံ ဣစ္ဆတိ၊ တဿ ပရိယောသာနေ အဓောသောတေပိ နဒီတီရေ နိမိတ္တံ ကိတ္တေတွာ ပရတီရေ သမ္မုခဋ္ဌာနေ နဒီတီရေ နိမိတ္တံ ကိတ္တေတဗ္ဗံ၊ တေတာ ပဋ္ဌာယ ယတ္တကံ ပရိစ္ဆေဒံ ဣစ္ဆတိ၊ တဿ ပရိယောသာန ယာဝ ဥပရိသောတေ ပဌမကိတ္တိတနိမိတ္တဿ သမ္မုခါ နဒီတီရေ နိမိတ္တံ၊ တာဝ ကိတ္တေတွာ ပစ္စာဟရိတွာ ပဌမကိတ္တိတနိမိတ္တေန သဒ္ဓိ ဃဋေတဗ္ဗံ၊ အထ သဗ္ဗနိမိတ္တာနံ အန္တော ဌိတေ ဘိက္ခူ၊ ဟတ္ထပါသဂတေ ကတွာ ကမ္မဝါစာယ သီမာ သမ္မုဇ္ဇိတဗ္ဗာ။ နဒိယံ ဌိတာ အနာဂတာပိ ကမ္မံ န ကောပေန္တိ။ သမ္မုတိပရိယောသာနေ ဌပေတွာ နဒိံ နိမိတ္တာနံ အန္တော ပါရတီရေ စ ဩရိမတီရေ စ ဧကသီမာ ဟောတိ၊ နဒီ ပန ဗဒ္ဓသီမာသင်္ချေ န ဂစ္ဆတိ၊ ဝိသံ နဒိသီမာယေဝ ဟိ သာ။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၃၂၈၊ ၃၂၉)
သစေ အန္တောနဒိယံ ဒီပကော ဟောတိ၊ တံ အန္တောသီမာယ ကာတုကာမေန ပုရိမနယေနဝ အတ္တနာ ဌိတတီရေ နိမိတ္တာနိ ကိတ္တေတွာ ဒီပကဿ ဩရိမန္တေ စ ပါရိမန္တေ စ နိမိတ္တံ ကိတ္တေတဗ္ဗံ၊ အထ ပရတီရေ နဒိယာ ဩရိမတီရေ နိမိတ္တဿ သမ္မုခဋ္ဌာနေ နိမိတ္တံ ကိတ္တေတွာ တတော ပဋ္ဌာယ ပုရိမနယေနေဝ ယာဝ ဥပရိသောတေ ပဌမကိတ္တိတနိမိတ္တဿ သမ္မုခါ နိမိတ္တံ၊ တာဝ ကိတ္တေတဗ္ဗံ၊ အထ ဒီပကဿ ပါရိမန္တေ စ ဩရိမန္တေ စ နိမိတ္တံ ကိတ္တေတွာ ပစ္စာဟရိတွာ ပဌမကိတ္တိတနိမိတ္တေန သဒ္ဓိ ဃဋေတဗ္ဗံ၊ အထ ဒွီသု တီရေသု ဒီပကေ စ ဘိက္ခူ၊ သဗ္ဗေဝ ဟတ္ထပါသဂတေ ကတွာ ကမ္မဝါစာယ သီမာ သမ္မဇ္ဇိတဗ္ဗာ။ နဒိယံ ဌိတာ အနာဂစ္ဆန္တာပိ ကမ္မံ န ကောပေန္တိ၊ သမ္မုတိပရိယောသာနေ ဌပေတွာ နဒိံ နိမိတ္တာနံ အန္တော တီရဒွယဉ္စ ဒီပကောစ ဧကသီမာ ဟောတိ၊ နဒီ ပန နဒိသီမာယေဝ။
သစေ ပန ဒီပကော ဝိဟာရသီမာပရိစ္ဆေဒတော ဥဒ္ဓံ ဝါ အဓော ဝါ အဓိကတရော ဟောတိ၊ အထ ဝိဟာရသီမာပရိစ္ဆေဒနိမိတ္တဿ ဥဇုကမေဝ သမ္မုခိဘူတေ ဒီပကဿ ဩရိမန္တေ နိမိတ္တံ ကိတ္တေတွာ တေတာ ပဋ္ဌာယ ဒီပကသိခရံ ပရိက္ခိပန္တေန ပုန ဒီပကဿ ဩရိမန္တေ နိမိတ္တသမ္မုခ ပါရိမန္တေ နိမိတ္တံ ကိတ္တေတဗ္ဗံ၊ တတော ပရံ ပုရိမနယေနေဝ ပါရတီရေ သမ္ဗုခနိမိတ္တမာဒိ ကတွာ ပါရတီရနိမိတ္တာနိ စ ဒီပကဿ ပါရိမန္တရိမန္တနိမိတ္တာနိ စ ကိတ္တေတွာ ပဌမကိတ္တိတနိမိတ္တေန သဒ္ဓိ ဃဋနာ ကာတဗ္ဗာ။ ဧဝံ ကိတ္တေတွာ သမ္မတာ သီမာ ပဗ္ဗတသဏ္ဌာနာ ဟောတိ။
သေစေ ပန ဒီပကော ဝိဟာရသီမာပရိစ္ဆေဒတော ဥဒ္ဓမ္ပိ အဓောပိ အဓိကတရော ဟောတိ၊ ပုရိမနယေနေဝ ဒီပကဿ ဥဘောပိ သိခရာနိ ပရိက္ခိပိတွာ နိမိတ္တာနိ ကိတ္တေန္တေန နိမိတ္တာ ဃဋနာ ကာတဗ္ဗာ။ ဧဝံ ကိတ္တေတွာ သမ္မတာ သီမာ မုဒိင်္ဂသဏ္ဌာနာ ဟောတိ။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၃၂၉)
သစေ ဒီပကော ဝိဟာရသီမာပရိစ္ဆေဒဿ အန္တော ခုဒ္ဒကော ဟောတိ၊ သဗ္ဗပဌမနန ဒီပကနိမိတ္တာနိ ကိတ္တေတဗ္ဗာနိ၊ ဧဝံ ကိတ္တေတွာ၊ သမ္မတာ သီမာ ပဏဝသဏ္ဌာနာ ဟောတိ။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၃၃ဝ)
နိမိတ် - ၈ ပါး
ဣဒါနိ ပဗ္ဗတနိမိတ္တာဒီသု ဧဝံ ဝိနိစ္ဆယော ဝေဒိတဗ္ဗော-တိဝိဓာ ပဗ္ဗတော သုဒ္ဓပံသုပဗ္ဗတော သုဒ္ဓပါသာဏပဗ္ဗတော ဥဘယမိဿကောတိ၊ သော တိဝိဓာပိ ဝဋ္ဋတိ၊ ဝါလိကရာသိ ပန န ဝဋ္ဋတိ၊ ဣတရောပိ ဟတ္ထိပ္ပမာဏတော ဩမကတရော န ဝဋ္ဋတိ၊ ဟတ္ထိပ္ပမာဏတော ပန ပဋ္ဌာယ သိနေရုပ္ပမာဏောပိ ဝဋ္ဋတိ။ သစ စတူသု ဒိသာသု စတ္တာရော တီသု ဝါ တယော ပဗ္ဗတာ ဟောန္တိ၊ စတူဟိ ဝါ တီဟိ ဝါ ပဗ္ဗတနိမိတ္တေဟိ ဧဝ သမ္မန္နိတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ ဒွီဟိ ပန နိမိတ္တေဟိ ဧကေန ဝါ သမ္မန္နိတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ ဣတော ပရေသု ပါသာဏနိမိတ္တာဒီသုပိ သေဝ နယော။ တသ္မာ ပဗ္ဗတနိမိတ္တံ ကရောန္တေန ပုစ္ဆိတဗ္ဗံ “ဧကာဗဒ္ဓေါ၊ န ဧကာဗဒ္ဓ’တိ၊ သစ ဧကာဗဒ္ဓေါ ဟောတိ၊ န ကာတဗ္ဗော။ တံ ဟိ စတူသု ဝါ အဋ္ဌသု ဝါ ဒိသာသု ကိတ္တေန္တေနာပိ ဧကမေဝ နိမိတ္တံ ကိတ္တိတံ ဟောတိ၊ တသ္မာ ယော ဧဝံ စက္ကသဏ္ဌာနေန ဝိဟာရံ ပရိက္ခိတွာ ဌိတော ပဗ္ဗတော၊ တံ ဧကဒိသာယ ကိတ္တေတွာ အညာသု ဒိသာသု တံ ဗဟိဒ္ဓါ ကတွာ အန္တော အညာနိ နိမိတ္တာနိ ကိတ္တေတဗ္ဗာနိ။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၃၁၈၊ ၃၁၉)
သေစ ပဗ္ဗတဿ တတိယဘာဂံ ဝါ ဥပမံ ဝါ အန္တောသီမာယ ကတ္တုကာမာ ဟောန္တိ၊ ပဗ္ဗတံ အကိတ္တေတွာ ယတ္တကံ ပဒေသံ အန္တော ကတ္တုကာမာ၊ တဿ ပရတာ တသ္မိံယေဝ ပဗ္ဗတေ ဇာတရုက္ခ
ဝမ္မိကာဒီသု အညတရံ နိမိတ္တံ ကိတ္တေတဗ္ဗ၊ သစေ ဧကယောဇနယောဇနပ္ပမာဏံ သဗ္ဗ ပဗ္ဗတံ အန္တော ကတ္တုကာမာ ဟောန္တိ၊ ပဗ္ဗတဿ ပရတော ဘူမိယံ ဇာတရုက္ခဝမ္မိကာဒီနိ နိမိတ္တာနိ ကိတ္တေတဗ္ဗာနိ။ (၁)
ပါသာဏနိမိတ္တေ အယဂုဠောပိ ပါသာဏသင်္ချေမေဝ ဂစ္ဆတိ၊ တသ္မာ ယောကောစိ ပါသာဏော တိ။ ပမာဏတော ပန ဟတ္ထိပ္ပမာဏော ပဗ္ဗတသသ္မိံ ဂတော၊ တသ္မာ သော န ဝဋ္ဋတိ၊ မဟာဂေါဏ မဟာမဟိံသပ္ပမာဏော ပန တိ။ ဟေဋ္ဌိမပရိစ္ဆေဒန ဒွတ္တိသပလဂုဠပိဏ္ဍပရိမာဏော ဝဋ္ဋတိ။ တတော ခုဒ္ဒကတရော ဣဋ္ဌကာ ဝါ မဟန္တီပိ န ဝတိ။ အနိမိတ္တူပဂပါသာဏရာသိပိ န တိ။ ပေဝ ပံသု ဝတိ။ ဝါလိကရာသိ။ ဘူမိသမော ခလမဏ္ဍလသဒိသော ပိဋ္ဌိပါသာဏောဝါ ဘူမိတော ခါဏုကော ဝိယ ဥဋ္ဌိတပါသာဏော ဝါ ဟောတိ၊ သောပိ ပမာဏပါ စေ ဝတ္ထုတိ။ ပိဋ္ဌိပါသာဏော အတိမဟန္တောပိ ပါသာဏသင်္ချေမေဝ ဂစ္ဆတိ၊ တသ္မာ သေစေ မဟတော ပိဋ္ဌိပါသာဏဿ ဧကပ္ပဒေသံ အန္တောသီမာယ ကတ္တုကာမာ ဟောန္တိ။ တံ အကိတ္တေတွာ တပရိ အညော ပါသာဏော ကိတ္တေတဗ္ဗော။ သေစ ပိဋ္ဌိပါသာဏုပရိ ဝိဟာရံ ကရောန္တိ။ ဝိဟာရမန ဝါ ပိဋ္ဌိပါသာဏော ဝိနိဝိဇ္ဇိတွာ ဂစ္ဆတိ၊ ဝဝရူပေါ ပိဋ္ဌိပါသာဏော န ဝဋ္ဋတိ။ သစေ ဟိ တံ ကိတ္တေန္တိ၊ နိမိတ္တဿ ဥပရိ ဝိဟာရော ဟောတိ၊ နိမိတ္တဉ္စ နာမ ဗဟိသီမာယ ဟောတိ၊ ဝိဟာရောပိ ဗဟိသီမာယံ အာပဇ္ဇတိ။ ဝိဟာရံ ပရိက္ခိပိတွာ ဌိတပိဋ္ဌိပါသာဏော ဧကတ္ထ ကိတ္တေတွာ အညတ္ထ န ကိတ္တေတဗ္ဗော။ (၂) (ဋ္ဌ၊ စာ-၃၁၉)
ဝနမဇ္ဈေ
ဝနနိမိတ္တေ တိဏဝနံ ဝါ တစသာရတာလနာဠိကေရာဒိရုက္ခဝနံ ဝါ န ဝတိ။ အန္တောသာရာနံ ပန သာကသာလာဒီနံ အန္တောသာရမိဿကာနံ ဝါ ရုက္ခာနံ ဝနံ ဝဋ္ဋတိ၊ တဉ္စ ခေါ ဟေဋ္ဌိမပရိစ္ဆေဒန စတုပဥရုက္ခတ္တမ္ပိ၊ တတောဩရံ န ဝဋ္ဋတိ၊ ပရံ ယောဇနသတိကမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ။ သေစ ပန ဝနမ သေစ ဝိဟာရံ ကရောန္တိ၊ ဝနံ န ကိတ္တေတဗ္ဗ၊ ဧကဒေသံ အန္တောသီမာယ ကတ္တုကာမေဟိပိ ဝနံ အကိတ္တေတွာ တတ္ထ ရုက္ခပါသာဏာဒယော ကိတ္တေတဗ္ဗာ၊ ဝိဟာရံ ပရိက္ခိပိတွာ ဌိတ၀နံ ဧကတ္ထ ကိတ္တေတွာ အညတ္ထ န ကိတ္တေတဗ္ဗ။ (၃) (ဋ္ဌ၊ စာ-၃၁၉၊ ၃၂၀)
ရုက္ခနိမိတ္တေ တစသာရော တာလနာဠိကေရာဒိရုက္ခော န ဝဋတိ၊ အန္တောသာရော ဇီဝမာနကော အန္တမသော ဥဗ္ဗေဓတော အဋ္ဌင်္ဂုလော ပရိဏာဟတော သုစိဒဏ္ဍပ္ပမာဏောပိ ဝဋတိ၊ တတော ဩရံ န ဝဋ္ဋတိ၊ ပရံ ဒွါဒသယောဇနော သုပ္ပတိဋ္ဌိတနိကောပိ ဝဋ္ဋတိ၊ ဝံသနဠကသရာဝါဒီသု ဗီဇံ ရောပေတွာ ဝနာပိတော ပမာဏပဂေါပိ န ဝဋတိ။ တတော အပနေတွာ ပန တင်္ခဏမ္ပိ ဘူမိ ယံ ရောပေတွာ ကောဋ္ဌကံ ကတွာ ဥဒကံ အာသိဒ္ဓိတွာ ကိတ္တေတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ နဝမူလသာခါနိဂ္ဂမနံ အကာရဏံ၊ ခန္ဓ ဆိန္ဒိတွာ ရောပိတ ပန ဧတံ ယုဇ္ဇတိ၊ ကိတ္တေန္တေန စ “ရုက္ခာ” တိပိ ဝတ္ထု တိ။ သာက ရုက္ခာတိပိ သာလရုက္ခာတိပိ။ ဧကာဗဒ္ဓံ ပန သုပ္ပတိဋ္ဌိတနိဂြောဓသဒိသံ ဧကတ္ထ ကိတ္တေတွာ အညတ္ထ ကိတ္တေတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ (၄)
မဂ္ဂနိမိတ္တံ အရညခေတ္တနဒီတဠာကမဂ္ဂါဒယော န ဝန္တိ၊ ဇင်္ဂမဂ္ဂေါ ဝါ သကဋမဂ္ဂေါ ဝါ ဝဋ္ဋတိ၊ ယော နိဗ္ဗဇ္ဇိတွာ ဒွေ တီဏိ ဂါမန္တရာနိ ဂစ္ဆတိ။ ယော ပန ဇင်္ဃမဂ္ဂေါ သကဋမဂ္ဂတာ ဩက္ကမိတွာ ပုန သကဋမဂ္ဂမဝဩတရတိ၊ ယေ ဝါ ဇင်္ဃမဂ္ဂကဋမဂ္ဂါ အဝဠာ၊ တေ န ဝန္တိ၊ ဇင်္ဃသတ္ထသကဋ သဟိ ဝဏ္ဏိယမာနာယေဝ ဝန္တိ။ သစေ ဒွေ မဂ္ဂေါ နိက္ခမိတွာ ပုစ္ဆာ သကရမိဝ ဧကီဘဝန္တိ၊ ဒွိဓာ ဘိန္နဋ္ဌာနေ ဝါ သမ္ဗန္ဓဋ္ဌာနေ ဝါ သကိ ကိတ္တေတွာ ပုန န ကိတ္တေတဗ္ဗာ။ ဧကာဗဒ္ဓနိမိတ္တံ ဟေတံ ဟော တိ။
သစေ ဝိဟာရံ ပရိက္ခိပိတွာ စတ္တာရော မဂ္ဂေါ စတူသု ဒိသာသု ဂန္တိ၊မဇ္ဈေ၊ ဧကံ ကိတ္တေတွာ အပရံ ကိတ္တေတုံ နဝဋ္ဋတိ၊ ဧကာဗဒ္ဓနိမိတ္တံ ဟေတံ ဟောတိ။ ကောဏံ နိဗ္ဗုဇ္ဈိတွာ ဂတမဂ္ဂီ ပန ပရဘာဂ ကိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဝိဟာရမန နိဗ္ဗဇ္ဇိတွာ ဂတမဂ္ဂေါ ပန န ကိတ္တေတဗ္ဗာ။ ကိတ္တိတေ နိမိတ္တဿ ဥပရိ ဝိဟာရော ဟောတိ။ သစေ သကဋမဂ္ဂဿ အန္တိမစက္ကမဂ္ဂ နိမိတ္တံ ကရောန္တိ၊ မဂ္ဂေါ ဗဟိသီမာယ ဟောတိ၊ သစ ဗာဟိရစက္ကမဂ္ဂ နိမိတ္တံ ကရောန္တိ။ ဗာဟိရစက္ကမဂ္ဂေါဝ ဗဟိသီမာယ ဟောတိ၊ သေသံ အန္တောသီမံ ဘဇတိ။ မဂ္ဂံ ကိတ္တေန္တေန “မဂ္ဂေါ ပန္တော ပထာ ပဇ္ဇော” တိ ဒသသု ယေန ကေနစိ နာမေန ကိတ္တေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ပရိခါသဏ္ဌာနေန ဝိဟာရံ ပရိက္ခိပိတွာ ဂတမဂ္ဂေါ ဧကတ္ထ ကိတ္တေတွာ အညတ္ထ ကိတ္တေတုံ န ဝတိ။ (၅) (ဋ္ဌ၊ စာ-၃၂၀၊ ၃၂၁)
ဝမ္မိကနိမိတ္တေ ဟေဋ္ဌိမပရိစ္ဆေဒန တံ ဒိဝသံ ဇာတာ အဋ္ဌင်္ဂုလုဗ္ဗေဒေါ ဂေါဝိသာဏပ္ပမာဏောပိ ဝမ္မိကာ ဝဋ္ဋတိ။ တတော ဩရံ န ဝဋ္ဋတိ။ ပရံ ဟိမဝန္တပဗ္ဗတသဒိသောပိ ဝတ္ထုတိ။ ဝိဟာရံ ပရိက္ခိပိတွာ ဌိတံ ပန ဧကာဗဒ္ဓံ ဧကတ္ထ ကိတ္တေတွာ အညတ္ထ ကိတ္တေတုံ န ဝတ္ထုတိ။ (၆)
နဒီနိမိတ္တေ ယဿာ ဓမ္မိကာနံ ရာဇူနံ ကာလေ အန္တဒ္ဓမာသံ အနုဒသာဟံ အနုပဉ္စာဟန္တိ ဧဝံ အနတိက္ကမိတွာ ဒေဝေ ဝဿန္တေ ဝလာဟကေသု ဝိဂတမတ္တေသု သောတံ ပစ္ဆိဇ္ဇတိ၊ အယံ နဒီသင်္ချီ န ဂစ္ဆတိ။ ယဿာ ပန ဤဒိသေ သုဝုဋ္ဌိကာလေ ဝဿာနဿ စာတုမာသေ သောတံ န ပစ္ဆိဇ္ဇတိ၊ တိမဏ္ဍလံ ပဋိစ္ဆာဒေတွာ ယတ္ထ ကတ္ထစိ ဥတ္တရန္တိယာ ဘိက္ခုနိယာ အန္တရဝါသကော တေမိယတိ၊ အယံ နဒီသင်္ချီ ဂစ္ဆတိ၊ သီမံ ဗာနံ နိမိတ္တံ ဟောတိ။ ဘိက္ခုနိယာ နဒီပါရာဂမနေပိ ဥပေါသထာဒိသံဃကမ္မကရဏေပိ နဒီပါရသီမသမ္မန္နနေပိ အယေမဝ နဒီ။
ယာ ပန မဂ္ဂေါ ဝိယ သကဋဓုရသဏ္ဌာနေန ဝါ ပရိခါသဏ္ဌာနေန ဝါ ဝိဟာရံ ပရိက္ခိပိတွာ ဂတာ၊ တံ ဧကတ္ထ ကိတ္တေတွာ အညတ္ထ ကိတ္တေတ္တံ န ဝတ္ထုတိ။ ဝိဟာရဿ စတူသု ဒိသာသု အညမညံ ဝိနိဗ္ဗုဇ္ဈိတွာ ဂတေ နဒီစတုက္ကပိ သေဝနယော။ အသမ္မေဿနဒိယော ပန စတဿောပိ ကိတုံ ဝဋတိ။ သစေ ဝတိံ ကရောန္တောဝိယ ရုက္ခပါဒ နိခဏိတွာ ဝလ္လိပလာလာဒီဟိ နဒိသောတံ ရုမ္ဘန္တိ၊ ဥဒကဉ္စ အဇ္ဈာတ္ထရိတွာ အာဝရဏံ ပဝတ္တတိယေဝ၊ နိမိတ္တံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ ယထာ ပန ဥဒကံ နပ္ပဝတ္တတိ၊ ဧဝံ သေတုမှိ ကတေ အပဝတ္တမာနာ နဒီ နိမိတ္တံ ကာတုံ န ဝဋတိ။ ပဝတ္တနဋ္ဌာနေ နဒိနိမိတ္တံ၊ အပ္ပဝတ္တနဋ္ဌာနေ ဥဒကနိမိတ္တံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၃၂၁)
ယာ ပန ဒုဗ္ဗဋ္ဌိကာလေ ဝါ ဂိမှေ ဝါ နိရုဒကဘာဝေန နပ္ပဝတ္တတိ၊ သာ ဝတိ။ မဟာနဒိတော ဥဒကမာတိကံ နီဟရန္တိ၊ သာ ကုသဒိသာ ဟုတွာ တီဏိ သဿာနိ သမ္ပာဒေန္တီ နိစ္စံ ပဝတ္တတိ၊ ကိဉ္စာပိ ပဝတ္တိ နိမိတ္တံ ကာတုံ န ဝဋ္ဋတိ၊ ယာ ပန မူလ မဟာနဒိတော နိဂ္ဂတာပိ ကာလန္တရန တေနေဝ နိဂ္ဂတမန နဒီ ဘိန္ဒိတွာ သယဉ္စ ဂစ္ဆတိ၊ ဂစ္ဆန္တိ ပရတော သုသုမာရာဒိသမာကိဏ္ဏာ နာဝါဒီဟိ သဉ္စရိတဗ္ဗာ နဒီ ဟောတိ၊ တံ နိမိတ္တံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ။ (ရ) (ဋ္ဌ၊ စာ-၃၂၂)
ဥဒကနိမိတ္တ
နိရုဒက ဌာနေ နာဝါယ ဝါ စာဋိအာဒီသု ဝါ ဥဒကံ ပူရေတွာ ဥဒကနိမိတ္တံ ကိတ္တေတုံ န ဝတိ။ ဘူမိဂတေမေဝ ဝဋ္ဋတိ။ တဉ္စ ခေါ အပဝတ္တနဥဒကံ အာဝါဋပေါက္ခရဏိတဠာက ဇာတဿရလောဏိသမုဒ္ဒါဒီသု ဌိတံ၊ အဋ္ဌိတံ ပန ဩဃနဒိဥဒကဝါဟကမာတိကာဒီသု ဥဒကံ န ဝတိ။ အန္ဓကဋ္ဌကထာယံ ပန “ဂမ္ဘီရေသု အာဝါဋာဒီသု ဥက္ခေပိမံ ဥဒကံ နိမိတ္တံ န ကာတဗ္ဗန္တိ ဝုတ္တံ။ တံ ဒုဝုတ္တံ အတ္တနောမတိမတ္တမဝ၊ ဌိတံ ပန အန္တမသော သူကရခတာယပိ ဂါမဒါရကာနံ ကီဠနဝါပိယမ္ပိ
တင်္ခဏညေဝ ပထဝီယံ အာဝဋကံ ကတွာ ကုဋေဟိ အာဟရိတွာ ပူရိတဥဒကမ္ပိ သေစေ ယာဝ ကမ္မဝါစာ ပရိယောသာနာ တိဋ္ဌတိ အခွံ ဝါ ဟောတု ဗဟု ဝါ၊ ဝဋ္ဋတိ။ တသ္မိံ ပန ဌာနေ နိမိတ္တသညာကရဏတ္ထ ပါသာဏဝါလိကာပံသုအာဒိရာသိ ဝါ ပါသာဏတ္ထမ္ဘော ဝါ ဒါရုတ္ထမ္ဘော ဝါ ကာတဗ္ဗော။ တံ ကာတုဉ္စ ကာရေတုဉ္စ ဘိက္ခုဿ တိ။ လာဘသီမာယံ ပန န ဝဋတိ၊ သမာနသံဝါသကသီမာ ကဿစိ ပီဠနံ န ကရောတိ၊ ကေဝလံ ဘိက္ခူနံ ဝိနယကမ္မမေဝ သာဓေတိ၊ တသ္မာ ဧတ္ထ ဝဋ္ဋတိ။ (၈) (ဋ္ဌ၊ စာ-၃၂၂)
အဝိပ္ပဝါသသိမ်
ဂါမ ဂါမူပစာရမှတစ်ပါး [ဂါမူပစာရောတိ ပရိက္ခိတ္တဿ ပရိက္ခေပါ အပရိက္ခိတ္တဿ ပရိက္ခေပေါကာသော] ကြွင်းအရပ် သာတည်း။ ဧဝဉ္စ ပန ဘိက္ခဝေ တိစီဝရေန အဝိပ္ပဝါသော သမူဟန္တဗ္ဗောတိ ဧတ္ထ သမုဟနန္တေန ဘိက္ခုနာ ဝတ္တံ ဇာနိတဗ္ဗ၊ တြိဒံ ဝတ္တံ ခဏ္ဍသီမာယံ ဌတွာ အဝိပ္ပဝါသသီမာ န သမူဟန္တဗ္ဗာ။ တထာ အဝိပ္ပဝါသသီမာယံ ဌတွာ ခဏ္ဍသီမာပိ၊ ခဏ္ဍသီမာယံ ပန ဌိတေန ခဏ္ဍသီမာဝ သမူဟနိတဗ္ဗာ။ တထာ ဣတရာယ ဌိတေန ဣတရာ။ သီမံ နာမ ဗွီဟိ ကာရဏေဟိ သမူဟန္တိ ပကတိယာ ခုဒ္ဒကံ ပုန အာဝါသဝမုနတ္ထာယ မဟတိ ဝါ ကာတုံ ပကတိယာ မာတိ ပုန အညေသံ ဝိဟာရောကာသဒါနတ္ထာယ ခုဒ္ဒကံ ဝါ ကာတုံ။ တတ္ထ သေစ ခဏ္ဍသီမဉ္စ အဝိပ္ပဝါသသီမဉ္စ ဇာနန္တိ၊ သမူဟနိတုဗ္ဗေဝ ဗန္တိတုဉ္စ သက္ခိဿန္တိ၊ ခဏ္ဍသိမံ ပန ဇာနန္တာ အဝိပ္ပဝါသံ အဇာနန္တာပိ သမူဟနိတု ဉ္ဇဝ သက္ခိဿန္တိ။ ခဏ္ဍသီမံ အဇာနန္တာ အဝိပ္ပဝါသံယေဝ ဇာနာ စေတိယင်္ဂဏဗောဓိယင်္ဂဏဥပေါသထာ ဂါရာဒီသု နိရာသက်ဋ္ဌာနေသု ဌတွာ အပ္ပဝ နာမ သမူဟနိတုံ သက္ခိဿန္တိ၊ ပဋိဗဇ္ဇိတုံ ပန န သက္ခိဿန္တေဝ၊ သစေ ဗန္ဓေယျုံ၊ သီမာသမ္ဘေဒံ ကတွာ ဝိဟာရံ အဝိဟာရံ ကရေယျုံ၊ တသ္မာ န သမူဟ နိတဗ္ဗာ။ ယေ ပန ဥဘောပိ န ဇာနန္တိ၊ တေ နေဝ သမူဟနိတုံ၊ န ဗဇ္ဇိတုံ သက္ခိဿန္တိ၊ အယံ ဟိ သီမာ နာမ ကမ္မဝါစာယ ဝါ အသီမာ ဟောတိ သာသနန္တရဓာနေန ဝါ၊ န စ သက္ကာ သီမံ အဇာနန္တေဟိ ကမ္မဝါစာ ကာတုံ၊ တသ္မာ န သမူဟနိတဗ္ဗာ။ သာဓုကံ ပန ဥာယေဝ သမူဟနိတဗ္ဗာ စ ဗဇ္ဇိတဗ္ဗာစာတိ။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၃၃၂)
နဒီ
အဗဒ္ဓသိမ်
သွားသောလှေ၌ ကံမပြုအပ်၊ ဉတ်သိမ်တစ်ခု ကမ္မဝါသိမ်တစ်ခု ဖြစ်နေမည်။ နဒီ လက္ခဏာရှိမူ သေးငယ်သော်လည်း အဆောက်အဦးသည် ကမ်းပေါ်၌တည်၍ ကမ်းမထိလျှင်အပ်၏။ [ဋ္ဌ၊ စာ -၃၃၄/၃၃၅]
ဝိသုံဂါမ
ယမ္ပိ ဧကသ္မိံယေဝ ဂါမခေတ္တ ဧကံ ပဒေသံ “အယံ ဝိသုံဂါမော ဟောတူ”တိ ပရိစ္ဆိန္ဒိတွာ ရာဇာ ကဿစိ ဒေတိ၊ သောပိ ဝိသုံဂါမသီမာ ဟောတိယေဝ၊ တသ္မာ သာ စ ဣတရာ စ ပကတိဂါမနဂရနိဂမသီမာ ဗဒ္ဓသီမာသဒိသာယေဝ ဟောန္တိ၊ ကေဝလံ ပန တိစီဝရဝိပ္ပဝါသပရိဟာရံ န လဘန္တိ။ [ဋ္ဌ၊ စာ-၃၃၃]
နဒိယံ သေတုံ ကရောန္တိ၊ သစေ အန္တောနယံယေဝ သေတု ဝါ သေတုပါဒါ ဝါ၊ သေတုမှိ ဌိတေဟိ ကမ္မံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတိ။ သစေ ပန သေတု ဝါ သေတုပါဒါ ဝါ ဗဟိတီရေ ပတိဋ္ဌိတာ၊ ကမ္မံ ကာတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ သီမံ သောတွာ ကာတဗ္ဗ။ အထ သေတုပါဒါ အန္တော။ သေတု ပန ဥဘိန္နမ္ပိ တီရာနံ
ဥပရိအာကာသေ ဌိတော ဝဋ္ဋတိ၊ (ဋ္ဌ၊ စာ-၃၃၅) [ဝိနယတ္ထ မဉ္ဇူသာခေါ် ကင်္ခါဋီကာသစ်ပါဌ် ဇမ္ဗူမိတ်ဆွေမူ စာ - ၂၇]
မြစ်၌ တံတားပြုကုန်၏၊ အကယ်၍ မြစ်အတွင်း၌ပင်လျှင် တံတားသည်လည်းကောင်း၊ တံတား၏ ခြေတို ့သည်လည်းကောင်း ရှိကုန်ငြားအံ့။ တံတား၌တည်ကုန်သော ရဟန်းတို့သည် ကံကိုပြုခြင်းငှာအပ် ၏။ အကယ်၍ကား တံတားသည်လည်းကောင်း၊ တံတား၏ခြေတို့သည်လည်းကောင်း ကမ်းအပ၌ တည် ကုန်အံ့ ကံကိုပြုခြင်းငှာ မအပ်။ သိမ်ကို အပ်အောင်သုတ်သင်၍ကံကို ပြုအပ်၏။ အကယ်၍ တံတားခြေတို့ သည် မြစ်တွင်း၌ တံတားသည်ကား ကမ်းနှစ်ဖက်တို့၏အထက်ကောင်းကင်၌ တည်ငြားအံ့အပ်၏။
ပစ္စဝေက္ခဏာဆင်ခြင်ရန်
သင်္ကန်းကို ကိုယ်မှလွတ်စေ၍ သုံးဆောင်တိုင်းသုံးဆောင်တိုင်း ဆင်ခြင်အပ်၏ဟု ပြတော်မူလို၍ - စီဝရံ ပရိဘောဂေ ပရိဘောဂ ပစ္စဝေက္ခိတဗ္ဗီဟု မိန့်သတည်း။ [သာရ၊ နိဿဂ္ဂိယ အဋ္ဌမသိက္ခာပဒ စာ၊ ၄၁၈၊ ဋ္ဌ၊ စာ-၂၇၂]
ဆွမ်းကို လုပ်တိုင်းလုပ်တိုင်း ဆင်ခြင်အပ်၏ဟု ပြတော်မူလို၍ ပိဏ္ဍပါတော အာလောပေ အာ လောပေ-ဟု မိန့်သတည်း။ [သာရ၊ စာ-၄၁၉/ ဋ္ဌ၊ စာ-၂၇၂]
သေနာသနကို တံစက်ကျရာအရပ်မှ အတွင်းသို့ ဝင်တိုင်းဝင်တိုင်း၊ ညောင်စောင်းအင်းပျဉ်အိပ်ရာ နေရာတို့၌ ထိုင်တိုင်းနေတိုင်း ဆင်ခြင်အပ်၏ဟု သိစေတော်မူလို၍ သေနာသနမ္ပိ ပရိဘောဂ ပရိဘောဂေ ပစ္စဝက္ခိတဗ္ဗီဟု မိန့်သတည်း။ [သာရ၊ စာ-၄၁၉/ ဋ္ဌ၊ စာ-၂၇၂]
သင်္ကန်းနှင့်ကျောင်းဆေးကို သုံးဆောင်တိုင်း၊ ဆွမ်းကို လုပ်တိုင်းလုပ်တိုင်း ဆင်ခြင်မှအပ်သလော ဟူမူ တထာ အသက္ကောန္တေန ယထာဝုတ္တကာလဝိသေသဝသေန ဧကသ္မိံ ဒိဝသ စတုတ္ထံ၊ တိတ္တု ဒွိတ္တံ သကိယဝ ဝါ ပစ္စေဝက္ခိတဗ္ဗဟု ဝိသုဒ္ဓိမဂ်ဋီကာ၌ မိန့်သောကြောင့် ထိုဆိုတိုင်၊ မတတ်နိုင်သော ရဟန်းသည် ပုရေဘတ် ပုစ္ဆာဘတ် ပုရိမယာမ် မဇ္ဈိမယာမ် ပစ္ဆိမယာမ်တို့တွင် တစ်ခုခုသောအခါ တို့၌ ဆင်ခြင်အပ်၏။ ထိုနေ့အရုဏ်မတက်မီ တစ်ခေါက်မျှမဆင်ခြင်မိသော် ဣဏပရိဘောဂဖြစ်၏။ သူ့မြီကြောင့် အစေခံကျွန်အရာနှင့်နေရသောသူသည် မြီကြောင့် မိမိလိုရာသို့ မသွားမလာရသကဲ့သို့ သီလ ရှိသောရဟန်း၏လည်း တရားသဖြင့်ရသော ပစ္စည်းလေးပါးကို ပစ္စဝေက္ခဏာမဆင်ခြင်ဘဲ သုံးဆောင်မိ ခြင်းကြောင့် သီလဖြူစင်သည်ကိုစွဲ၍ ရလတ္တံ့သော သဂ္ဂမောက္ခကျိုးကို မရနိုင်။ ထို့ကြောင့် တရား သဖြင့်ရသော ပစ္စည်းလေးပါးကို ပစ္စဝေက္ခဏာဆင်ခြင်၍ သုံးဆောင်ရာသည်။
နေလွဲကာလဆေးကို သုံးဆောင်မူ အကပ်ခံစဉ်ကာလ သုံးဆောင်စဉ်ကာလ၊ ဆင်ခြင်အပ်၏။ အကပ်ခံ စဉ်ကာလ မဆင်ခြင်မိသော်၊ သုံးဆောင်ဆဲကာ ဆင်ခြင်အပ်၏။ ကာလ ၂ ပါးလုံး မဆင်ခြင်မိသော် အာဟာရအကျိုးငှာ ခံသည်မည်သောကြောင့် ဝိကာလဘောဇန ဒုက္ကဋ် အာပတ်သင့်၏။ ထို့ကြောင့် နေလွဲ သည့်ကာလဆေးပစ္စည်းကို သုံးဆောင်သောရဟန်းသည် ကာလ ၂ ပါးလုံး မဆင်ခြင်မိသော် ပါတိမောက္ခ သံဝရသီလပျက်၏။ သုံးဆောင်ပြီး၍ အရုဏ်မထင်မီကာလဆင်ခြင်မိမူကား ပစ္စယသန္နိဿိတသီလမပျက်၊ ပါတိမောက္ခသံဝရသီလသာ ပျက်သည်။
ကာလ ၂ ပါးတွင် တစ်ပါးပါး၌ ဆင်ခြင်မိမူကား သီလ ၂ ပါးပင်မပျက်။ ကာလ ၂ ပါးတွင်လည်း အကပ်ခံစဉ်ကာလ မဆင်ခြင်မိခြင်းကြောင့် အာပတ်မသင့်၊ သုံးဆောင်သည့်ကာလ မဆင်ခြင်မိခြင်းကြောင့် သာ အာပတ်သင့်သည်။ ထို့ကြောင့် နေလွဲပြီးဆေးကို သုံးဆောင်လိုမူကား ကာလ ၂ ပါးတွင် တစ်ပါး၌ ဆင်ခြင်ပါလေ။ [သီလဝိသောဓနီ၊ စာ-၁၂၉]
သီလဝိသောဓနီ အဆိုနှင့် မညီသော ဝိနယသာရမှဖော်ပြချက်
ထိုပစ္စည်း၌ အကပ်ခံသောကာလ သုံးဆောင်သောကာလဂိလာနကို ဆင်ခြင်ခြင်းတည်းဟူသော ပစ္စဝက္ခဏာသတိကို မချွတ်ပြုအပ်၏။ သို့ပင်ဖြစ်သော်လည်း အကပ်ခံသောကာလ သတိကိုပြု၍ သုံး ဆောင်သောကာလ မပြုသောရဟန်းအားသာ အာပတ်သင့်၏။ အကပ်ခံသောကာလ သတိကိုမပြုမူ၍ သုံးဆောင်သောကာလ ပြုသောရဟန်းအား အာပတ်မသင့်။ ။ နေလွဲကာလ ဆေးကိုသုံးဆောင်မူ အကပ်ခံစဉ်ကာလ၊ သုံးဆောင်စဉ်ကာလ ဂီလာနကို ဆင်ခြင်အပ်၏။ သို့ပင်ဖြစ်သော်လည်း အကပ်ခံစဉ် ကာလ မဆင်ခြင်မိခြင်းကြောင့် အာပတ်မသင့်၊ သုံးဆောင်စဉ်ကာလ မဆင်ခြင်မိသော် ဝိကာလဘောဇန သိက္ခာပုဒ် ပဒဘာဇနီ၌လာသော ဒုက္ကဋ်အာပတ်သင့်သောကြောင့် ထိုရဟန်းအား ပါတိမောက္ခသံဝရသီလ ပျက်၏။ သုံးဆောင်ပြီး၍ အရုဏ်မတက်မီကာလမဆင်ခြင်လျှင် ပစ္စယသန္နိဿိတသီလသည် ပျက်၏။ အရုဏ်မတက်မီကာလ ဆင်ခြင်ပါမူကာ၊ ပစ္စယသန္နိဿိတသီလမပျက်ခြင်း အကျိုးရှိသေး၏။
၎င်းဝိနယသာရဂဏ္ဍိ−၁၉၅ တွင် “သတ္တာဟကာလိက၊ ယာဝဇီဝိကကိုသိုမှီး၍ ထားပြီးလျှင် အာဟာရအလို့ငှာ အကပ်ခံအံ့၊ နံနက်ကာလကပင်ဖြစ်သော်လည်း သိုမှီခြင်းရှိသောကြောင့် ခံခြင်း၌ ဒုက္ကဋ် သင့်၏။ မျိုးတိုင်း၊ မျိုတိုင်းလည်း ဒုက္ကဋ်သင့်၏။ အနာဟူသော အကြောင်းရှိမူကား သိုမှီး၍ထားအပ်သော သတ္တာဟကာလိက ယာဝဇီဝိကကို ဆေးအလို ့ငှာ အကပ်ခံခြင်းသုံးဆောင်ခြင်းကြောင့် အာပတ်မသင့်ဟု ပြတော်မူလို၍ ဘေသဇ္ဇဿ ပဋိဂ္ဂဟဏပိ ပရိဘောဂပိ သတိပစ္စယတာ ဝဋ္ဋတိ၊ ဧဝံသန္တေပိ ပဋိဂ္ဂဟဏေ သတိ ကတွာ ပရိဘောဂ အကရောန္တဿဝ အာပတ္တိ။ ပဋိဂ္ဂဟဏေ ပန သတိံ အကတွာ ပရိဘောဂ ကရောန္တဿ အနာပတ္တိ ဟုမိန့်သတည်း။ (ဌ၊ စာ-၂၇၂)
ဆေးပစ္စည်း၌ကား “ဘေသဇ္ဇဿ ပဋိဂ္ဂဟဏေပိ ပရိဘောဂေပိ သတိ ပစ္စယတာဝ ဝဋတိ”ဟူ၍ ဝိသုဒ္ဓိမဂ်၌ မိန့်အပ်သောကြောင့် ဆေးပစ္စည်းကို အကပ်ခံသောကာလ၌လည်းကောင်း၊ သုံးဆောင်သော ကာလ၌လည်းကောင်း ပစ္စဝေက္ခဏာသတိရှိသည်၏ အဖြစ်သည်သာလျှင် အပ်၏။ ထို့ကြောင့် ဝိနယာ လင်္ကာရဋီကာ၌လည်း
သတိ ပစ္စယတာဝ ဝဋ္ဋတီတိ ပစ္စဝေက္ခဏသတိယာ ပစ္စယတံ လ၊ ဝတိ ပဋိဂ္ဂဟဏေစ ပရိဘောဂစ ပစ္စဝေက္ခဏာ သတိ အဝဿံ လဒ္ဓဗ္ဗာတိ ဒေဿတိဟု မိန့်အပ်ပြီ။
ထိုသို့မိန့်အပ်သော်လည်း အကပ်ခံသောကာလ ပစ္စဝေက္ခဏာဖြင့်ဆင်ခြင်၍ သုံးဆောင်သောအခါ မဆင်ခြင်သော် ဝိကာလဘောဇနသိက္ခာပုဒ်ဖြင့် အန္တရာပတ် ဒုက္ကဋ်အာပတ်သင့်၏။ အကပ်ခံသောကာလ မဆင်ခြင်မူ၍ သုံးဆောင်သောကာလဆင်ခြင်သည်ရှိသော် ထိုအန္တရာပတ် ဒုက္ကဋ်မှလွတ်၏။ ထိုဒုက္ကဋ်မှသာ
လွတ်သည်မဟုတ် ဣဏပရိဘောဂလည်းမဖြစ် ထိုသို့မဖြစ်ခြင်းကြောင့် ပါတိမောက္ခသံဝရသီလ၊ ပစ္စယ သန္နိဿိတသီလ နှစ်ပါးသည်ပြည့်စုံခြင်းသို့ ရောက်၏။ ထို့ကြောင့် ဆေးပစ္စည်းကို သုံးဆောင်သောရဟန်းသည် သုံးဆောင်ဆဲပစ္စုပ္ပန်ကာလ၌သာ ဆင်ခြင်၍ သုံးဆောင်အပ်၏။
မဆင်ခြင်မူ ဆိုအပ်ခဲ့ပြီးသော ဒုက္ကဋ်အာပတ်သို့ရောက်၍ ပါတိမောက္ခသံဝရသီလပျက်၏။ နောက် မှဆင်ခြင်သော် ပစ္စယသန္နိဿိတသီလပြည့်စုံခြင်းသို့ ရောက်သေး၏။ အရုဏ်တက်သောကာလမှစ၍ မွန်းမတည့်မီအတွင်း၌ ဆေးအကျိုးငှာအကပ်ခံသော သတ္တာဟကာလိက၊ ယာဝကာလိကတို့ကိုလည်းကောင်း ပိပါသစ္ဆေဒနအကျိုးငှာ အကပ်ခံအပ်သော ယာမကာလိက အဖျော်ကိုလည်းကောင်း။ နေမလွဲမှီသုံးဆောင် သည်ရှိသော်လည်း ဂိလာနကိုပင်ဆင်ခြင်၍ သုံးဆောင်အပ်၏။ မဆင်ခြင်မိသော်လည်း ဝိကာလဘောဇန သိက္ခာပုဒ်သန္နိဓိသိက္ခာပုဒ်တို့ဖြင့် အန္တရာပတ်ဒုက္ကဋ်၊ မသင့်သေး။ ထို့နေ့ နေလွဲသောကာလ၌ ထိုပစ္စည်း . ၃ ပါးတို့ကို မိမိတို့၏ အကြောင်းအားလျော်စွာ အကြောင်းရှိ၍ ပစ္စဝေက္ခဏာမဆင်ခြင်ဘဲ သုံးဆောင် သော် ဝိကာလဘောဇနသိက္ခာပုဒ်ဖြင့် ဒုက္ကဋ်အာပတ်သင့်၏။ တစ်ညဉ့်လွန်ပြီး၍ နံနက်၌ အကြောင်းရှိ၍ ပစ္စဝေက္ခဏာမဆင်ခြင်ဘဲ သုံးဆောင်သော် သဒ္ဓိမိသိက္ခာပုဒ်ဖြင့် အန္တရာပတ်ဒုက္ကဋ်သင့်၏။ တစ်ညဉ့် စသည် လွန်ပြီး၍ အကြောင်းအားလျော်စွာ ပစ္စဝေက္ခဏာမဆင်ခြင်ဘဲ နေလွဲသောကာလ၌ သုံးဆောင်သည် ရှိသော် ဝိကာလဘောဇန သန္နိဓိသိက္ခာပုဒ်တို့ဖြင့် အန္တရာပတ်ဒုက္ကဋ်အာပတ်သင့်၏။ ထိုကာလ ၃ ပါးတို့ကို နံနက် အရုဏ်တက်သည်မှ မွန်းမတည့်မီအတွင်း၌ ဆေးအကျိုး ယာမကာလိက အကျိုးငှာအကပ်ခံပြီး၍ မွန်းမတည့်မီ ကာလ၌ အာဟာရအကျိုးငှာ ၎င်းဆွမ်းစသော အာမိသတို့နှင့်ရော၍လည်းကောင်း သုံးဆောင်သော်လည်း အာပတ်မသင့်။
နေလွဲကာလ၌ အာဟာရအကျိုးငှာသုံးဆောင်သော် ဝိကာလဘောဇနသိက္ခာပုဒ်ဖြင့် ဒုက္ကဋ်အာပတ် သင့်၏။ အကြောင်းမရှိဘဲ ပစ္စဝေက္ခဏာဆင်ခြင်၍ သုံးဆောင်သော်လည်းကောင်း၊ အကြောင်းရှိသော် လည်း ပစ္စဝေက္ခဏာမဆင်ခြင်ဘဲ သုံးဆောင်သော်လည်းကောင်း၊ အာဟာရကိုသုံးဆောင်သည်နှင့် တစ်စိတ် အားဖြင့် တူသောကြောင့် ဝိကာလဘောဇနသိက္ခာပုဒ်ဖြင့် ဒုက္ကဋ်အာပတ်သင့်၏။ ယာမကာလိကဖြစ်မူ အကြာင်းရှိသည်ဖြစ်စေ၊ မရှိသည်ဖြစ်စေ အာဟာရအကျိုးငှာ သုံးဆောင်သည်ဖြစ်စေ ပိပါသစ္ဆေဒနအကျိုးငှာ လည်းကောင်း သုံးဆောင်သည်ဖြစ်စေ ပစ္စဝေက္ခဏာဆင်ခြင်၍လည်းကောင်း၊ မဆင်ခြင်ပဲလည်းကောင်း သုံးဆောင်သည်ဖြစ်စေ၊ တစ်ညည့်လွန်ပြီး၍ နံနက်ကာလသုံးဆောင်သော် သန္နိဓိသိက္ခာပုဒ်ဖြင့် ဒုက္ကဋ် သင့်၏။
မွန်းလွဲသောကာလ၌ ထိုဆိုအပ်ခဲ့ပြီးသောနည်းဖြင့် သုံးဆောင်သော် ဝိကာလဘောဇန၊ သ သိက္ခာပုဒ်တို့ဖြင့် ဒုက္ကဋ်သင့်၏။ သတ္တာဟကာလိကကို (၇)ရက်ကလွန်သော် နိဿဂ္ဂိပါစိတ်အာပတ်သင့် ၏။ မသုံးဆောင်ရ။ သုံးဆောင်သောရဟန်းအား ဒုက္ကဋ်အာပတ်သင့်၏။ ထိုသတ္တာဟကာလိကကို နေမလွဲမီ သုံးဆောင်ခြင်း၊ နေလွဲပြီးသောကာလ၌ အာဟာရအကျိုးငှာသုံးဆောင်ခြင်း အကြောင်းမရှိဘဲ ပစ္စဝေက္ခဏာ ကိုဆင်ခြင်၍ သုံးဆောင်ခြင်း၊ အကြောင်းရှိသော်လည်း ပစ္စဝေက္ခဏာကိုမဆင်ခြင်ဘဲ သုံးဆောင်ခြင်းတို့၌ ရှေးနည်းအတူမှတ်အပ်၏။ ယာဝဇီဝိက၌ သတ္တာဟကာလိက နည်းတူပင်။ ကာလအရှည်အတို ပိုင်းခြား၍ အာပတ်သင့်မသင့်ကို မှတ်အပ်၏။
ပိပါသလညဿ ဝူပသမနတော ပါနိယမ္ပိ ဂိလာနပစ္စယောတိ အာပမုခေန ဒဿိတံ ဂိလာန ပစ္စယံ။ ဤသို့ပြအပ်သည်နှင့်အညီ အချို့သောအရှင်တို့သည် ရေကိုသုံးဆောင်သောကာလ ဂိလာနကို ဆင်ခြင်၍ သုံးဆောင်ရမည်ဟူကုန်၏။ ဆေးပစ္စည်းနှင့်တူသည်၏အဖြစ်ကိုသာလျှင် သိအပ်၏။ ပစ္စဝေက္ခဏာ မဆင်ခြင်ခြင်းကြောင့် အာပတ်လည်းမသင့် ဣဏပရိဘောဂလည်းမဖြစ်။ အဘယ့်ကြောင့်နည်းဟူမူကား? ကာလိက(၄)ပါးတို့တွင် တစ်ပါးပါးမျှ၌ မပါဝင်သည်၏ အဖြစ်ကြောင့်တည်း။ ဆင်ခြင်လျှင် အကျိုးမရှိလော ဟူငြားအံ့? အကျိုးရှိ၏။ အကျိုးကိုအလိုရှိ၍ ဆင်ခြင်လိုမူ ဥစ္စာရပဿာဝကမ္မ သမ္ဗာနကာရီ ဟောတိ ဟူ၍ မဟာသတိပဋ္ဌာနသုတ်၌ လာသောနည်းဖြင့် ဆင်ခြင်ရာ၏ဟု ဆရာကြီး ဆရာမြတ် ကျမ်းတတ်ပုဂ္ဂိုလ် ကျော်တို့ မိန့်ဆိုတော်မူကြကုန်သည်။ [သမူဟဒု ပစ္စဝေက္ခဏာဂဏ္ဌိ၊ စာ-၇၂ - ၃ - ၅]
ဆေးအကပ်ခံတုန်း ဘာကြောင့် ဆင်ခြင်ရသနည်း?
“ဆွမ်းကို အကပ်ခံရတုန်း၌လည်း ဆင်ခြင်ရမည်” ဟုမဆိုဘဲ အဘယ့်ကြောင့်ဆေ။ကိုမှ အကပ်ခံတုန်း ၌လည်း ဆင်ခြင်ပါဟုဆိုရသနည်းဟု မေးဖွယ်ရှိ၏။ “အဖြေကား - ဝိကာလဘောဇနသိက္ခာပုဒ်၏ ပဒ ဘာဇနီ၌ ယာမကာလိက သတ္တာဟကာလိက (ဆေး) ယာဝဇီဝိကကို အာဟာရအတွက် ဝိကာလ၌အကပ်ခံ လျှင် ဒုက္ကဋ် အာဟာရအတွက် စားသောက်လျှင် မျိုတိုင်း၊ မျိုတိုင်း ဒုက္ကဋ်”ဟု ပညတ်တော်မူချက်ရှိ၏။ ထိုကြောင့် ထိုအာပတ်တို့မှလွတ်အောင် အကပ်ခံတုန်း၌လည်း ပစ္စဝေက္ခဏာသတိရှိသင့်၏ဟု အဋ္ဌကထာမိန့် သည်။
အာဟာရတ္ထာယ ပဋိဂ္ဂဏှာတိ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿ-ဟု မိန့်တော်မူသောကြောင့် ရောဂါမရှိဘဲ သက်သက်စားချင်သောက်ချင်၍ အကပ်ခံမှ အာဟာရတ္ထဖြစ်၍ အာပတ်သင့်၏။ ဆေးကို ဆေးအဖြစ်ဖြင့် အကပ်ခံရာ၌ကား အာဟာရအတွက်မဟုတ်တော့။ ထို့ကြောင့် အကပ်ခံတုန်း၌ ပစ္စဝေက္ခဏာမဆင်ခြင်မိ သော်လည်း အာပတ်မသင့်။ (ပါရာဇိကဏ် ဘာသာ၊ စ-၃၃၉)
သုံးဆောင်တုန်းဆင်ခြင်ရကျိုး
သုံးဆောင်စားသောက်သောအခါ၌ မဆင်ခြင်မိလျှင် စားချင်၍ စားရာရောက်သောကြောင့် အာဟာရ အတွက်ဖြစ်နေရကား ထိုဝိကာလဘောဇန ပဒဘာဇနီအရ ဒုက္ကဋ်သင့်ရသည်။ ဤသို့ ဒုက္ကဋ်အာပတ် သင့်၍ ပါတိမောက္ခသံဝရသီလ ပျက်သွားသည်ရှိသော်လည်း ပစ္စယသန္နိဿိတသီလမပျက်အောင်ကာ၊ အရုဏ်မတက်ခင် ပစ္စဝေက္ခဏာ ဆင်ခြင်နိုင်ပါသေး၏။ သုံးဆောင်စားသောက်တုန်း၌ ပစ္စဝေက္ခဏာဆင်ခြင် လိုက်လျှင်မူကား ပစ္စယသန္နိဿိတသီလ လုံခြုံရုံမက၊ ဝိကာလဘောဇန ပဒဘာဇနီ၌လာသော ဒုက္ကဋ်လည်း မသင့်တော့သဖြင့် ပါတိမောက္ခသံဝရသီလလည်း လုံခြုံပြီးဖြစ်တော့၏။ [တစ်ချက်ခုတ် ၂ ချက်ပြတ် သော နည်းမျိုးတည်း]
(ပါရာဇိကဏ် ဘာသာ (စ) ရုပိယသိက္ခာပုဒ်၊ စာ-၃၄၀)
ဒေသနာကြားရာ၌
သီတင်းကြီးကပြောပြီးနောက် သီတင်းငယ်က ထပ်၍ပြောရာ၌ “အဟံ ဘန္တေ သဗ္ဗာ အာပတ္တိယော အာဝိကရောမိ”ဟူသော ဝါကျမပါခြင်းမှာ ထိုဝါကျက ဂရုကအာပတ်ကို ထင်စွာပြုသောဝါကျဖြစ်၍ ထို ဂရုကအာပတ်အတွက်မှာ ပထမအကြိမ်ပြောရုံမျှဖြင့် ညည့်မဖုံးလွှမ်းကိစ္စပြီးသောကြောင့်ဖြစ်သည်။ သို့ဖြစ် လျှင်ဘာကြောင့် “အဟံ ဘန္တေ သမ္ဗုလာ”မှစ၍ ထပ်ရပြန်သနည်းဟု မေးဖွယ်ရှိ၏။
အဖြေကား - သဘာဂအာပတ်ရှိသူချင်း ဒေသနာပြောမိလျှင် ဒုက္ကဋ်အာပတ် ထပ်၍သင့်သော ကြောင့် ထိုဒုက္ကဋ်အာပတ်ကို ပြေပျောက်စေခြင်းငှာ “အဟံ ဘန္တေ သမ္ဗဟုလာ” စသည် ထပ်ရပြန်သည်။ ချဲ့ဦးအံ့ ရဟန်း ၂ ပါး ညစာစားမိ၍ ဝိကာလဘောဇနပါစိတ်အာပတ်သင့်ကြရာ၌ ထိုအာပတ် သည် ညစာစားခြင်း သဘောတူဝတ္ထုကြောင့် သင့်ရကား “သဘာဂအာပတ်”မည်၏ ထိုကဲ့သို့ သဘာဂ အာပတ်ရှိသူခြင်း ဒေသနာပြော ဒေသနာခံလျှင် ပြောသူခံသူ ၂ ပါးလုံးပင် ဒုက္ကဋ်အာပတ် တစ်ချက်စီ ထပ်၍ သင့်၏။ သို့သော် ထိုဒုက္ကဋ်အာပတ်သည် ပြောခြင်းဝတ္ထုကြောင့် တစ်ပါးမှာသင့်၍ ခံခြင်းဝတ္ထု ကြောင့် အခြားတစ်ပါးမှာသင့်ရကား ဝတ္ထုချင်းသဘောမတူကြ၍ သဘာဂအာပတ်မဟုတ်ကြချေ။ ထို့ကြောင့် ပထမဆုံး သီတင်းငယ်က ဒေသနာကြားရာ၌ သဘာဂအာပတ်ရှိသူခြင်းပြောမိသော် ၂ ပါးလုံးမှာ ဒုက္ကဋ် တစ်ချက်စီ ထပ်၍သင့်၏။ သီတင်းကြီးက ဒုတိယအကြိမ်ပြောရာ ရှေးကသင့်ပြီးသော အာပတ်များနှင့် တကွ ယခင်ဒုက္ကဋ်အာပတ်ပါ ပြေပျောက်လေပြီ။ သီတင်းငယ်မှကား ဒုက္ကဋ်အာပတ်တစ်ချက် ကျန်သေး၏။ ထိုဒုက္ကဋ်အာပတ်ကို ပြေပျောက်စေခြင်းငှာ တတိယဒေသနာ ပြောရပြန်သည်။
““သဘာဂအာပတ်မရှိဘူး”ဟုသိလျှင်ကား ထိုဒုက္ကဋ်အာပတ်လည်း မသင့်သဖြင့် တတိယအကြိမ် ထပ်၍ ဒေသနာပြောဖွယ်မလို။ [ပါတိမောက်ဘာသာ၊ စာ- ၄၉၅-၆- ဦးဗုဓ်မူ ၄၅၃ တွင်လည်းကြည့်]
ဆေးကုဆေးပေးဆေးနည်းပေး
(က) သီတင်းသုံးဖော် (၅)ဦး၊ (ခ) မိမိ၏အမိအဘ (၂)ပါး၊ (ဂ) မိမိ၏ ကပ္ပိယကာရက၊(ဃ) မိမိ၏ အမိအဘတို့ကို လုပ်ကျွေးသူ၊ (င) ကျောင်း၌နေသော ရှင်လောင်းရဟန်းလောင်း၊ (စ) ရဟန်းတို့ကိုမှီ၍ ကျောင်း၌နေသော ကျောင်းမှီကျောင်းကပ်။
ဤတစ်ကျိပ်နှစ်ယောက် မကျန်းမမာရှိသော် ဆေးကုမှု၊ မိမိ၌ရှိသော ဆေးကိုပေးမှု၊ မရှိလျှင်ရှာ ကြံ၍ပေးမှု၊ ဆေးနည်းပေးမှု၊ ဆေးနည်းပြောမှု အလုံးစုံအပ်၏။ မိမိ၏ဆွေ (၇)ဆက်၊ မျိုး (၇)ဆက်တွင် ပါဝင်သူဖြစ်အံ့ မိမိ၏ဆေးကို မပေးအပ်။ ပါးစပ်ပြောနှင့် ကုရ၏။ ဆေးနည်းပြောရ၏။ သူ့မှာမရှိခဲ့သော် နောင်အနာပျောက်ငြိမ်းသောအခါ၌ အစားပေးရလိမ့်မည်ဆို၍ အခိုက်အတန့်အနေအားဖြင့် မိမိဆေးကို စိုက်ထုတ်၍ ပေးနှင့်ရ၏။ နောင်အခါမပေးသော်လည်း တောင်းဖွယ်ကိစ္စမရှိ။
ဤသူတို့မှကြွင်းသော သူစိမ်းပြင်ပသူတို့ မကျန်းမမာရှိရာ၌ကား ကုလည်းမကုအပ်၊ ပေးလည်း မပေးအပ်၊ ဆေးဝါးဓာတ်စာနည်းလမ်းများကိုပင် မပြောအပ်။ ပြောလိုသော် တစ်စုံတစ်ယောက်သောသူကို
မိမိနေရာ၌ တံမြက်လှည်းမှု အမှိုက်ကျုံးမှု၊ ရေခပ်မှုစသည်ကိုပြုစေ၍ ဝေယျာဝစ္စကရအရာ၌ တည်သော အခါ ထိုသူအားပေးရာ၏။ ထိုသူကတစ်ဆင့်ပေးသော် ပြောသော်ရဟန်းမှာအပြစ်မရှိ။
သူနာတင်းလင်းနှင့်မဟုတ်ဘဲ မိမိမျက်မှောက်သို့ ရောက်လာသူတို့အား ကျန်းမာရန်အခွင့်အလမ်း များကို သင်ကြားဆုံးမသောအားဖြင့် နည်းကိုပြောကြားရာ၌ကား အပြစ်မရှိ။
ဆတ္တဒဏ္ဍကု ဋဝိနိစ္ဆယ
ဆတ္တဒဏ္ဍေ ဂေဟထမ္မေသု ဝိယ ဃကာ ဝါ ဝါဠရူပကံ ဝါ န ဝဋ္ဋတိ၊ သစေပိ သဗ္ဗတ္ထ အာရန လေခါ ဒိန္နာ ဟောတိ၊ သာပိ န ဝဋ္ဋတိ၊ ဃဋကမ္ပိ ဝါဠရူပမ္ပိ ဘိန္ဒိတွာ ဓာရေတဗ္ဗီ လေခါပိ ယံသိတွာ ဝါ အပနေတဗ္ဗာ၊ သုတ္တကန ဝါ ဒဏ္ဍော ဝေဌေတဗ္ဗော။ ဒဏ္ဍဗုဒ္ဓေ ပန အဟိစ္ဆတ္တကသဏ္ဌာနံ ဝဋ္ဋတိ၊ ဝါတပ္ပဟာရေန အစလနတ္ထံ ဆတ္တမဏ္ဍလိကံ ရကေဟိ ဂါဟေတွာ ဒဏ္ဍ ဗန္တိ။ တသ္မိံ ဗန္ဓနဋ္ဌာနေ ဝလယမိဝ ဥရိတွာ လေခံ ဌပေန္တိ၊ သာ ဝဋ္ဋတိ၊ [ဒုတိယပါရာဇိက အဖွင့် (ဋ္ဌ၊ စာ-၂၅၁/၂၅၂)]
ဤအဋ္ဌကထာ၌ ထီးရိုးကိုသာ စိစစ်ပြတော်မူသည်။ ထီးဖူးကို စိစစ်၍ ပြတော်မမူ။ ပြတော်မမူ ခြင်းကား အနောက်နိုင်ငံသားတို့၏ ထုံးစံမှာ ထီးရိုးမှာသာ တန်ဆာဆင်လေ့ရှိကြကုန်သည်။ ထီးဖူးမှာ တန်ဆာဆင်လေ့မရှိကြကုန်။ ထိုသို့ ထီးဖူးမှာ တန်ဆာဆင်လေ့မရှိကြသောကြောင့် ထီးဖူးကို အသေအချာ စိစစ်၍ မည်သည့်အဋ္ဌကထာဋီကာတို့မှာမှ အဆိုမရှိကြကုန် ဤသို့မရှိသော်လည်း ထီး ရိုး၏ ဝိနိစ္ဆယကို နယဂ္ဂါဟပြု၍ ထီး ဖူးကို တန်ဆာဆင်တတ်သော ငါတို့တိုင်းနိုင်ငံ၌ ဆုံးဖြတ်ရမည်ဖြစ်သောကြောင့် “ထီးဖူး၌ ကြာသွတ်အိုးကိုလည်းကောင်း၊ သားရဲရုပ် စသည်ကိုလည်းကောင်း၊ ပွတ်အရေးအကြောင်းကို ထင်စေ၍ လည်းကောင်း အပြေအပြစ်ပြုခြင်းငှာမအပ်။ ၎င်းတို့ပါရှိလျှင် ဖြတ်ပစ်၍ သော်လည်းကောင်း၊ ချောအောင် ပွတ်တိုက်၍သော်လည်းကောင်း၊ ကြိုးနှင့်မထင်ရှားအောင် ရစ်ပတ်၍ သော်လည်းကောင်း၊ ဖျက်ဆီး၍သာ သုံးဆောင်ရမည်။ ထီးရိုးမှာ မှိုငုံ၏သဏ္ဌာန်ရှိသော အဖုလုံးတစ်ခုသာ အပ်သကဲ့သို့ ထို့အတူ မှိုငုံ၏သဏ္ဌာန် ရှိသော အဖုလုံးတစ်ခုမျှသာ အပ်ကြောင်းကိုမှတ်ယူရမည်ဟူ၍ ငါတို့ ဆရာတော်ဆုံးဖြတ်တော်မူသည် (ပြီး၏။)
[ညောင်လွတ်ဒုတိယတောရဆရာတော်ဘုရားကြီး၏ ဝိနယဂဏ္ဌိဋ္ဌာနဝိနိစ္ဆယတ္ထကျမ်း-၈]
ကုလဒူသက ဘိက္ခုပဋိပတ္တိ ဝိနိစ္ဆယ
ကုလဒူသက သိက္ခာပုဒ်၌ ကုလဒူသက အမှုကိုပြုမိသော ရဟန်းများကို ပဗ္ဗာဇနီယကံကို ပြုအပ် ကြောင်းကိုလည်းကောင်း၊ ၎င်းရဟန်းတို့၏ ကျင့်ဝတ်များကိုလည်းကောင်း ပါဠိအဋ္ဌကထာတို့၌ အကျယ် အားဖြင့် လာရှိခြင်းကြောင့် သိနိုင်လောက်ပြီ။ ကုလဒူသက အမှုကိုကားပြုမိ၏။ ၎င်းရဟန်းကို ပဗ္ဗာဇနီယကံ
ကိုကား မပြုအပ်။ ထိုရဟန်းသည် အဘယ်သို့ကျင့်ရမည်နည်းဟူငြားအံ့၊ ထိုကုလဒူသကအမှုကို ပြုမိသော ရဟန်းသည် ပဗ္ဗာဇနိယကံကိုပြု၍ ငြိမ်းပြီးသောကံရှိသောရဟန်းသည် ကျင့်အပ်သည့်အတိုင်း ကျင့်လျှင် သင့်လျော်ကောင်းမြတ်ကြောင်းကို ငါတို့ဆရာတော် မိန့်တော်မူသည်။
ငြိမ်းပြီးသောကံရှိသော ရဟန်းသည် အဘယ်သို့ကျင့်ရလေသနည်းဟူမူ၊ ပဋိပ္ပဿဒ္ဓကမ္မနာပိ တေန ယေသု ကုလေသု ပုဗ္ဗေ ကုလဒူသကကမ္မံ ကတံ၊ တတော ပစ္စယာ န ဂဟေတဗ္ဗာ။ အာသဝက္ခယ ပတ္တေနာပိ န ဂဟေတဗ္ဗာ။ အကပ္ပိယာဝ ဟောန္တိ။ “ကသ္မာ န ဂဏှထာ”တိ ပုစ္ဆိတေန “ပုဗ္ဗေ ဧဝံ ကတတ္တာ”တိ ဝုတ္တေ သစ ဝဒန္တိ “န မယံ တေန ကာရဏေန ဒေမ၊ ဣဒါနိ သီလဝန္တတာယ ဒေမာ တိ ဂဟေတဗ္ဗာ။ ပကတိယာ ဒါနဋ္ဌာနေယဝ ကုလဒူသကကမ္မံ ကတံ ဟောတိ၊ တတော ပကတိဒါနမေဝ ဂေဟတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ယံ ဝေတွာ ဒေန္တိ၊ တံ န ဝတိ။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၂၀၈) ဤသို့ကျင့်ရသည် ဟူပေ။
ပဋိပ္ပဿဒ္ဓကဓမ္မနာပိစ-ငြိမ်းအပ်ပြီးသော ပဗ္ဗာဇနိယကံရှိသည်လည်းဖြစ်သော၊ တေန-ထိုရဟန်၊ သည်၊ ပုဗ္ဗေ-ရှေ့၌၊ ယေသုကုလေသု-အကြင်ဒါယကာအမျိုးတို့၌၊ ကုလဒူသကကမ္မံ-ကုလဒူသကအမှုကို၊ ကတံ-ပြုအပ်၏။ တတော-ထိုဒါယကာအမျိုးတို့မှ၊ ပစ္စယာ-လှူသောပစ္စည်းတို့ကို၊ နဂဟေတဗ္ဗာ- မခံယူ အပ်ကုန်။ အာသဝက္ခယပတ္တေနာပိ-အာသဝေါကုန်ခြင်းသို့ရောက်ပြီးသော ရဟန်းသည်လည်း။ ပစ္စယာ- တို့ကို၊ နဂဟေတဗ္ဗာ-ကုန်၊ တေပစ္စယာ-ထိုလှူအပ်သောပစ္စည်းတို့သည်၊ အကပ္ပိယာဝ-မအပ်သောပစ္စည်း တို့သည်သာလျှင်၊ ဟောန္တိ’ဖြစ်ကုန်၏။
ဘန္တေ-အရှင်ဘုရား၊ ကသ္မာ-ကြောင့်၊ နဂဏှထ-မခံယူပါကုန်သနည်း။ ဣတိ-သို့၊ ပုစ္ဆိတေန- မေးလျှောက်အပ်သောရဟန်းသည်၊ အာဝုသော-ဒါယကာတို့၊ မယံ-ငါတို့သည်၊ ပုဗ္ဗေ-၌၊ ဧဝံ-သို့၊ ကတတ္တာ ‘ပြုအပ်ပြီးသည်၏အဖြစ်ကြောင့်၊ နဂဏှာမ−မခံယူပါကုန်။ ဣတိ-သို့၊ ဝုတ္တေ-သော်၊ ဘန္တေ-အရှင် ဘုရား၊ မယံ-တပည့်တော်တို့သည်၊ တေနကာရဏေန-ထိုရှေးကပြုခြင်းတည်းဟူသော အကြောင်းကြောင့်၊ နဒမ- မပေးလှူပါကုန်။ ဣဒါနိ-ယခုအခါ၌၊ သီလဝန္တတာယ-သီလရှိသည်၏အဖြစ်ကြောင့်၊ တုမှာကံ-အရှင်ဘုရား တို့အား၊ ဒေမ−ကုန်၏။ ဣတိ-သို့၊ သစေဝဒန္တိ-အကယ်၍ လျှောက်ကုန်သည်ဖြစ်အံ့၊ ဧဝံ ဝဒန္တေသု – ဤသို့လျှောက်ကုန်သည်ရှိသော်၊ ပစ္စယာ-တို့ကို၊ ဟေတဗ္ဗာ ခံယူအပ်ကုန်၏။ ပကတိယာ=ပြကတေ့အားဖြင့်၊ ဒါနဋ္ဌာနေယေဝ-ပေးလှူရာဒါန၌သာလျှင်၊ ကုလဒူသကကမ္မံ-ကုလဒူသကအမှုသည်၊ ကတံ-ပြုအပ်သည်၊ ဟောတိ-ဖြစ်ငြားအံ့၊ ဧဝံဟောန္တေ-ဤသို့ဖြစ်သည်ရှိသော်၊ တတော-ထိုအရပ်မှ၊ ပကတိဒါနမဝ- ပကတိလှူမြဲတိုင်းကိုသာလျှင်၊ ဂဟေတုံ-ခံယူခြင်းငှာ၊ ဝတိ-အပ်၏။ ယံ-အကြင်အလှူကို၊ ဝေတွာ- တိုး၍၊ ဒေန္တိ-လှူကုန်အံ့၊ တံ-ထိုတိုး၍ လှူအပ်သောအလှူကို၊ ဂဟေတုံ-ခံယူခြင်းငှာ၊ နဝဋတိ-မအပ်။ ကုလဒူသက-အမှုကိုပြုမိသော၊ ပဗ္ဗာဇနိယ-ကံကိုကား မပြုအပ်သော ရဟန်းသည်၊ ဤနည်း အတိုင်းကျင့်လျှင် သင့်လျော်ကြောင်းကို ငါတို့၏ဆရာတော်သည် မိန့်တော်မူ၏။
(ညောင်လွတ်၊ ဝိနယဂဏ္ဌိဌာနဝိနိစ္ဆယတ္ထကျမ်းမှ စာ-၄၂)
နိဿဂ္ဂိယဝတ္ထုပရိဘောဂဝိနိစ္ဆယ
ယောပိ ရူပိယံ ဥဂ္ဂဏှာပေတွာ ကပ္ပိယကာရကန သဒ္ဓိ ကမ္မာရကုလံ ဂန္ဓာ ပတ္တံ ဒိသွာ “အယံ မယှံ ရုစ္စတီ”တိ ဝဒတိ၊ ကပ္ပိယကာရကာ စ တံ ရူပိယံ ဒတွာ ကမ္မာရံ သညာပေတိ၊ အယမ္ပိ ပတ္တော
ကပ္ပိယဝေါဟာရေန ဂဟိတောပိ ဒုတိယပတ္တသဒိသောယေဝ။ မူလဿ သမ္ပဋိစ္ဆိတတ္တာ အကပ္ပိယော၊ ကသ္မာ သေသာနံ န ကပ္ပတီတိ? မူလဿ အနိဿဋ္ဌတ္တာ။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၂၇၇)
ဤအရာ၌ ကိုယ်တိုင်ခံ၍လည်းကောင်း၊ ခံစေ၍လည်းကောင်း ရသောရွှေငွေဖြင့် သပိတ်သင်္ကန်း စသော ပရိဘောဂထိုက်သော ဘဏ္ဍာမျိုးကိုဝယ်မိလျှင် နိဿဂ္ဂိယအာပတ်၊ နောက်ကိုသုံးဆောင်သော အခါတို့၌လည်း ဒုက္ကဋ်အာပတ်သင့်၏။ သို့ဖြစ်၍ ၎င်းပစ္စည်းများကို မူလစ္ဆေ စွန့်ပစ်၍ ဒေသနာကြားရာ၏။ နောင် ၎င်းပစ္စည်းများကိုရသော်လည်း မသုံးဆောင်အပ်။ ၎င်းစွန့်ပစ်အပ်သောပစ္စည်းကို ဒါယကာများ ရ၍ ပြန်၍ပင်လှူအပ်သော်လည်း မအပ်။ ထိုသို့မဟုတ် ၎င်းပစ္စည်းကိုရသော ဒါယကာက၊ ၎င်းပစ္စည်းနှင့် ဖလှယ်၍ တစ်ပါးသောဝတ္ထုကိုပင်လှူသော်လည်း မအပ်၊ ၎င်းဒုတိယဖလှယ်၍ တစ်ပါးသောဝတ္ထုကိုယူသည် အတူ၊ အဆင့်ဆင့် တစ်ပါးနှင့်တစ်ပါးကို ထပ်ခါတလဲလဲ လေးဆက်ပေါက်မြောက်အောင် ဖလှယ်လျှင် မူလ အရင်းပြတ်လောက်တန်ပြီဖြစ်၍ အပ်လောက်ပြီးဖြစ်ကြောင်းကို ငါတို့ဆရာတော်မိန့်တော်မူ၏။ (အဋ္ဌကထာ ဋီကာတို့၌ မဆိုပေ။)
၎င်းနိဿဂ္ဂိယရွှေငွေဖြင့် ပရိဘောဂထိုက်သော ဘဏ္ဍာတို့ကားမဝယ်။ ဘုရားကိုလည်းကောင်း၊ စာအုပ်ကိုလည်းကောင်း၊ ပေစာကိုလည်းကောင်း ဝယ်ယူမိလျှင် နိဿဂ္ဂိယအာပတ်သာ သင့်သည်။ ပရိဘောဂ မထိုက်သောကြောင့်လည်းကောင်း၊ ဘုရားကိုရှိခိုးပူဇော်ခြင်း၊ လက်ဖြင့်သုံးသပ်ကိုင်တွယ်၍ ရွှေ့ပြောင်းခြင်း၊ နေရာ၌ ကောင်းစွာထားခြင်းတို့သည်လည်းကောင်း၊ ပရိဘောဂမျိုး မဟုတ်သောကြောင့်လည်းကောင်း။ ဤမျှလောက်ပြုရုံကာမျှတို့ဖြင့် ဒုက္ကဋ်အာပတ်ထပ်၍မသင့်။ ထိုသို့မဟုတ် စာအုပ်ကိုခေါင်းအုံး၍ အိပ်သော်လည်းကောင်း၊ ထီးကဲ့သို့လုပ်၍ အထက်ကမိုး၍ အရိပ်၌နေသော်လည်းကောင်း အာပတ်သင့်ရာ၏။ ထို့ကြောင့် ၎င်းဘုရားကိုလည်းကောင်း၊ စာအုပ်စာပေများကိုလည်းကောင်း မူလစ္ဆေစွန့်၍ ဒေသနာကြားရာ၏။ ၎င်းမူလစ္ဆေစွန့်အပ်ပြီးသောစာအုပ်များကို နောင်တစ်ဖန်တွေ့၍ တစ်ဖန် ကိုင်၍ကြည့်သော်လည်း ၎င်းကြည့်ခြင်းမျိုးသည် ပရိဘောဂပြုခြင်းမဟုတ်သောကြောင့် ဒုက္ကဋ်အာပတ်ထပ်၍ မသင့်။ တစ်ပါးသော ပုဂ္ဂိုလ်များမှာ ထပ်၍ သင့်လေသေးသလော၊ မသင့်သလောဟု ယုံမှားစရာပင်မရှိ၊ မသင့်တော်သည်သာ ဖြစ်၏ဟူ၍ ငါတို့ဆရာတော်မိန့်တော်မူ၏။ (အဋ္ဌကထာဋီကာတို့၌ မဆိုပေ။)
(ညောင်လွတ်၊ ဝိနယဂဏ္ဌိ၊ စာ-၆၁)
စွန့်ပုံ ဝိနိစ္ဆယ
မူလစ္ဆေစွန့်ဟူသည်မှာ ၎င်းစာအုပ်များကို မည်သည့်ပုဂ္ဂိုလ်အားဖြစ်စေ၊ မစင်ကိုကဲ့သို့ ပြန်မယူဟူ၍ အာလယပြတ်စွန့်ရသည်ကို ဆိုလိုသည်။ ဤသို့ မူလစ္ဆေအားဖြင့် စွန့်ပစ်လျှင်ကား၊ ပါဠိတော်လာသည့်အတိုင်း ဝိနည်းကံစွန့်နည်းနှင့် သံဃာအလယ်မှာ စွန့်မနေရတော့ပေ။ ဤသို့ မူလစ္ဆေစွန့်ပြီးလျှင် ၎င်းနိဿဂ္ဂိယပါစိတ်အာပတ်ကို ဒေသနာကြားအတိုင်း၊ ဒေသနာကြားလေ၊ နောင်အခါ ထိုအစွန့်ခံထားသော ပုဂ္ဂိုလ်ကပြန်၍ ပေးလှူလျှင်ကား ၎င်းစာအုပ်များကို မိမိသည် ဓမ္မစေတီအဖြစ်နှင့် ကိုင်တွယ်၍ကြည့်ရှုလေ
တော့-ဒုက္ကဋ် မသင့်တော့ပေ။ အကြောင်းကား ဓမ္မစေတီဖြစ်သောကြောင့်တည်း။ ပြန်ပေးသောအခါ အပ်ပုံ ဥပမာကား ယာဝကာလိကဝတ္ထုကို နေလွဲစွန့်ရာ၌ပြန်ကပ်သောအခါ အပ်သကဲ့သို့တည်း။ ဤကား မူလစ္ဆေဇ္ဇ စွန့်ပုံတည်။
ဝိနည်းကံစွန့် ပုံ
ရူပိယသံဝေါဟာရ သိက္ခာပုဒ်လာသည့်အတိုင်း သံဃာအလယ်၌သာ “အဟံ ဘန္တေ နာနပ္ပကာရကံ ရူပိယသံဝေါဟာရံ သမာပဇ္ဇိ၊ ဣဒံ မေ နိဿဂ္ဂိယံ၊ ဣဒံ အဟံ သံဃဿ နိဿဇ္ဇာမိ”ဟု (၃) ကြိမ်ဆို။ များလျှင် “ဣမာနိ မေ နိဿဂ္ဂိယာနိ၊ ဣမာနိ အဟံ” ဟုဆို။ ။ ဟတ္ထပါသ် ပြင်ဖြစ်လျှင်၊ “ဧတံ မေ၊ ဧတံ အဟံ” ဟူ၍လည်းကောင်း၊ “တာနိ မေ၊ ဧတာနိ အဟံ” ဟူ၍လည်းကောင်းဆိုလေ။ ။ ဤ၌ စွန့်လိုသောပစ္စည်းကို သာမညအားဖြင့် ဝတ္ထုဟုအမည်ပြု၍သာ ဤကဲ့သို့ နပုလ္လိင်နှင့်ဆိုရသည်၊ ဘုရားသခင်လည်း ဝတ္ထုသာမညကိုသာ ဣမ၊ ဧတတို့ကို အစွဲယူပြီး၊ ဣမ၊ တတို့ကို စွဲပြီးစွန့်လိုလျှင်ကား ထိုပစ္စည်းတို့ကို ဟောသောပုဒ်များ၏ လိင်အတိုင်းသာဆို၍ စွန့်ရမည်သာ။ ထို့ကြောင့်ပင် သပိတ်ကိုစွန့်သော ပတ္တသိက္ခာပုဒ်၌ “အယံ မေ ပတ္တော။ ပ။ နိဿဂ္ဂိယာနိ၊ ဣမာနိ အဟံ။ ပ။ မိ” ဟု နပုလ္လိင်နှင့်ပြန်၍ ဟောတော်မူ၏။ (ဤကား အတ္တနောမတိတည်း)။ ဤ၌ ပေါတ္ထကသဒ္ဒါကား ရိတ္တပေါတ္ထကော ပါဌ်ထောက်၍ ပုလ္လိင်ဖြစ်၏။ နပုလ္လိင်လည်း ရနိုင်သည်ထင်၏။ ပုလ္လိင်သာယူ၍စွန့်သော် အဝေးဖြစ်လျှင် “တာမေ ပေါတ္တကာ နိဿဂ္ဂိယာ၊ တျာဟံ ပေါတ္ထက သံဃဿ နိဿဇ္ဇာမိ”ဟုဆို၍ စွန့်ပါလေ။ (အတ္တနောမတိပါဠိဖြစ်၏။ နည်းသိပါလေ။)
ဤသို့ စွန့်ပြီးသောအခါ ပါစိတ်အာပတ်ကို သံဃာထံဒေသနာကြား၍ ပါဠိတော်လာအတိုင်းပြု၊ တစ်နည်း သင့်သောပါစိတ်အာပတ်ကိုလည်းကောင်း၊ သံဃာထဲတွင် တစ်ပါးပါးသောပုဂ္ဂိုလ်ထံမှာ ဒေသနာကြားအတိုင်း ဒေသနာကြားလေ။ ထို့နောက် အစွန့်ခံရသောသံဃာက ပထမကထိနသိက္ခာပုဒ်စသည်တို့၌ကဲ့သို့ ၎င်းစာအုပ်များကို ဉတ်ထား၍ ပေးနေရသည်မဟုတ်ပေ။ အကြောင်းကား ပါဠိတော်မှာပေးနေရကြောင်း မလာသောကြောင့်တည်း။ ထို့နောက် ၎င်းစာအုပ်များကို မိမိသည်ပင် ယူ၍ ကြည့်ရှု့လေတော့။ ဒုက္ကဋ်မသင့်တော့ပေ။ အကြောင်းရှေးနည်းအတိုင်း၊ ဤကား ဝိနည်းကံနှင့်စွန့်နည်းတည်း။ [ဝိနယဂဏ္ဌိ (၆၂-၆၃) တွင် ဆရာတော် ဦးသောဘိတစာရ ခဲဖြင့်ရေးမှတ်ထားသော မှတ်သားချက်တည်း။]
ရှောက်သီး၊ သံပုရာသီး ဝိနိစ္ဆယ
ဒန္တသဋ္ဌော-ရှောက်သံပရာ၊ ဇမ္ဗိရော-ရှောက်သံပုရာ၊ ဤရှောက်သံပုရာမျိုးကို အချဉ်ဟူ၍မှတ်။ ထို့ကြောင့် အဘိဓာန်ဋီကာ၌။ ။ “အမ္ဗလတ္တာ ဒန္တဿ သဋ္ဌော အပကာရကော ဒန္တဿဋ္ဌော၊ သဋ္ဌကဝ ဟံသာ သံကိလေသေသု။ ပ။” ဟူ၍ မိန့်အပ်၏။
အမ္ဗလတ္တာ-ချဉ်သည်၏အဖြစ်ကြောင့်၊ ဒန္တဿ-သွားကို၊ သဋ္ဌော အပကာရကော-ညှင်းဆဲနှိပ်စက်တတ်သည်တည်း။ ဒန္တဿဋ္ဌော-သွားကိုညှင်းဆဲနှိပ်စက်တတ်သည်။ သဋ္ဌ-သဋ္ဌသဒ္ဒါသည်၊ ကေတဝသာ သံကိလေသေသု-ကောက်ကျစ်စဉ်းလဲခြင်း၊ ညှင်းဆဲခြင်း၊ ညစ်နွမ်းခြင်း အနက်တို့၌၊ ဝတ္တိ-ဖြစ်၏။ အ-အပစ္စည်းတည်း။
ဤရှောက်ချဉ်၊ သံပုရာအချဉ်သီးများကို တစ်လုံးလုံးသာ ယာဝဇီဝိကဟူ၍ မှတ်ယူရမည်။ အကြောင်းကိုလည်း ငါတို့၏ ကျေးဇူးရှင်မိန့်တော်မူသည်။ ယင်းသို့ ယာဝဇီဝိကဖြစ်သော်လည်း ရှေ့ကပြအပ်ခဲ့ပြီးသည့်အတိုင်း ၎င်းရှောက်ချဉ်သီး၊ သံပုရာအချဉ်သီးများကို ဆေးသုံးအလို့ငှာ အရည်ကိုညှစ်၍သောက်ခြင်း၊ အဖတ်ကို ၎င်းအတိုင်းစားခြင်းများသာ အပ်သည်။ ထိုကဲ့သို့မဟုတ် လက်သုတ်ကရမ္မကဖြစ်အောင် သုတ်၍ မူကား မစားအပ်၊ မစားကောင်း၊ စားလျှင် ပါစိတ်အာပတ်သင့်ကြောင်းကိုလည်း မိန့်တော်မူသည်ဟူ၍ မှတ်ရာ၏။ (ညောင်လွတ်၊ ဝိနယဂဏ္ဌိ)
ဓူမဝဋ် ဝိနိစ္ဆယ
ဘိက္ခု ဓူမဋိ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ ဓူမံ ပိဝတိ၊ မုခဉ္စ ကဏ္ဏောစ မနောသိလာယ လိတ္တော ဝိယ ဟောတိ၊ ယာဝကာလိကံ ဘုဉ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ ယာဝကာလိကေန ယာဝဇီဝိကသံသဂ္ဂေ ဒေါသော နတ္ထိ။ (ပါစိတ်ဋ္ဌ၊ စာ-၁၁၈) ပဋိဂ္ဂဟေတွာတိ တဒဟု ပဋိဂ္ဂဟေတွာ၊ တေနေဝ ယာဝကာလိကေန ယာဝဇီဝိကသံသဂ္ဂေ ဒေါသော နတ္ထိတိ ဝုတ္တံ (တေရသကဏ်)
ဘုဉ္စိတုံ ဝဋ္ဋတီတိ ဓူမဋိယာ တဒဟု ပဋိဂ္ဂဟိတတ္တာ ဝုတ္တံ။ (ဝိမတိ၊ စာ-၃၈) (ဓူမဝဋ် အခိုးသောက် တကြူ၊ ဝါ ဆေးလိပ်)
ဤဋီကာတို့၏အလိုဖြင့် ဆေးလိပ်ကိုသောက်သော ရဟန်းတို့၏ ခံတွင်းလည်ချောင်း စသည်တို့၌ ကပ်ငြိ၍နေသော ဆေးချေးများသည်။ နောက်နေ့၌ မုခသန္ဓေဖြစ်ကြောင်း၊ ၎င်းများနှင့်တကွ ဆွမ်းစသည်ကိုစားလျှင် ၎င်းဆွမ်းများလည်း သန္ဓေဖြစ်ကြောင်းကို ပြတော်မူသည်။ ။ အဋ္ဌကထာ၌ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ ဟူသော ပါဌ်ဖြင့် ၎င်းဆေးလိပ်၏အခိုးအငွေ့များသည် သပိတ်ဖုတ်သော မီးခိုး၊ ဆိုးရေကြိုသော မီးခိုးတို့သည် နှာခေါင်း၊ ပါးစပ်၊ နားတွင်းသို့ဝင်လာသကဲ့သို့ အဗ္ဗောဟာရိကမဟုတ်၊ အာပတ်၏အင်္ဂါဟူ၍ ခေါ်ဝေါ်လောက်ကြောင်း၊ ၎င်းဆေးလိပ်များကို အကြောင်းရှိမှသောက်အပ်ကြောင်းကို ပြတော်မူသည်။ ထို့ကြောင့် မဟာဝါပါဠိတော် - ဘေသဇ္ဇက္ခန္ဓက၌ (စာ-၂၆၆) တေန ခေါ ပန သမယေန အာယသ္မတာ ပိလိန္ဒဝစ္ဆဿ သီသာဘိတာပေါ (ဦးခေါင်းပူခြင်းသည်) ဟောတိ။ ပ။ အနုဇာနာမိ ဘိက္ခဝေ အနုဇာနာမိ ဘိက္ခဝေ မုဒ္ဓနိတေလန္တိ။ (တေလံ ဆီလိမ်းခြင်းကို) အနုဇာနာမိ ဘိက္ခဝေ နတ္ထုကမ္မဋ္ဌိ။ နက္ခမနီယော ဟောတိ-လ- အနုဇာနာမိ ဘိက္ခဝေ ဓူမံ ပါတုံန္တိ - ဟူ၍ဟောတော်မူ၏။ (ဓူမံပါတုံ အခိုးသောက်ခြင်းငှာ)။
ဤပါဠိတော်၌ တိုက်ရိုက်ပင် ဂိလာနဟူသောအကြောင်းကြောင့် အခိုးသောက်ခြင်းကို ခွင့်ပြုတော်မူသည်။ ဂိလာနဟူသော အကြောင်းကြောင့် ခွင့်ပြုတော်မူခြင်းဖြင့်လည်း အဂိလာနပုဂ္ဂိုလ်တို့အား နေလွဲအခါ၌ ဂိလာနအကြောင်းမရှိဘဲ ၎င်းဆေးလိပ်ကို မသောက်အပ်ကြောင်းကို ပြတော်မူသည်။ အကယ်၍ အကြောင်းမရှိဘဲ သောက်အံ့။ ပဋိဂ္ဂဏှာတိ ဒုက္ကဋ်ယူတိုင်း ယူတိုင်းသောအခါတို့၌ ဒုက္ကဋ်ကိုလည်း ပြတော်မူသည်ဟူ၍ မှတ်ရာ၏။
အချို့ကား “ယာဝကာလိကေန ယာဝဇီဝိကသံသဂ္ဂေ ဒေါသော နတ္ထိ”ဟူသော ပါဌ်ကို အရကျက်၍ အပြစ်မရှိဟုယူပြီးလျှင် ဂိလာန မဟုတ်သော်လည်း အပ်သည်သာဆိုပြီး အလွန်ရဲဝံ့စွာ ဆေးလိပ်ကိုသောက်ကြကုန်သည်။ သို့သော်လည်း အပြစ်လွန်များသည်။ အပြစ်များကား ပြဆိုအပ်ခဲ့ပြီးသော ဒုက္ကဋ်အပြစ်။ မုခသဒ္ဓိဝိ အပြစ်။ သင်္ကန်းစသည်ကို မီးလောင်သော မီးပေါက်သော အပြစ်။ ခံတွင်းအနံ့၏မကောင်းသော အပြစ်၊ လူတို့နှင့်မတူသော အပြစ်၊ သူငယ်မများလိပ်သော ဆေးလိပ်ကိုသာများသောအားဖြင့် စုံမက်နှစ်သက်ကြကုန်၍၊ ၎င်းသူငယ်မများကို ရဟန်းတန်မဲ့နှင့် မရှက်၊ မကြောက်ကပ်ရခြင်းအပြစ်၊ ကပ်ပါများလျှင် လူ့ဘောင်သို့လျှောကျတတ်သော အပြစ်၊ အပ္ပကိစ္စသလ္လဟုကဝုတ္တိတို့ မဖြစ်နိုင်သောအပြစ် အစရှိသောအားဖြင့် အပြစ်တွေ အလွန်များလှ၏။
သိက္က ဝိနိစ္ဆယ
(ညောင်လွတ်၊ ဝိနယဂဏ္ဌိ၊ စာ-၁၀၂)
သိက္ကကိုလည်း ရေထမ်းသောဆိုင်းများကဲ့သို့ ဝါးကြိမ်စသည်တို့ဖြင့်ပြုအပ်သော ဆိုင်းမျိုးကို လူတို့၏အသုံးအတိုင်း ဆိုင်းဟူ၍ မှတ်ရာသည်သာလျှင် မကသေး။ လူတို့သည် ဆွမ်းအုပ်များကိုထည့်၍ ထမ်းအပ်သော အုပ်ဆိုင်းဟူ၍ ခေါ်ဝေါ်အပ်သော ကြိုးဆိုင်းမျိုးလည်းကောင်း၊ ကွမ်းအစ်စသည်ကိုထည့်၍ ဆွဲအပ်သော ကွန်ချာဟူ၍ ခေါ်ဝေါ်အပ်သော ကြိုးဆိုင်းမျိုးသည်လည်းကောင်း၊ ရေတယ်ခေါင်းများထည့်၍ ထမ်းအပ်သော ဆင်စွယ်ကွင်းရှက်စသည်ဖြင့် ရှက်၍လိမ်၍ အကွင်းအကွင်းပေါ်အောင် ကြိမ်နွယ်တို့ဖြင့် ထိုး၍ ပြုလုပ်အပ်သော ရေတယ်ခေါင်းဆိုင်းသည် ၎င်းဆိုင်းမျိုးပင်မည်၏ဟူ၍ မှတ်ရာ၏။ ထို့ကြောင့် အဋ္ဌသာလိနီနိဒါန်း၌ “မုတ္တဇာလသဒိသာယ သိက္ကာယ ပဝါဠာဝဏ္ဏ သြဒဟိတွာ”ဟူ၍မိန့်အပ်၏။ (ကုဏ္ဍိကံ) ကရားကို
ဤအဋ္ဌကထာ၌ “မုတ္တဇာလသဒိသာယ သိက္ကာယ”ဟူသောပါဌ်ဖြင့် သုမေဓာရှင်ရသေ့၏ဆိုင်းသည် ကွန်ရက်ပေါက်ကဲ့သို့ အကွက်အကွက် အပေါက်အပေါက်ပါကြောင်းကို သိအပ်၏။ ထိုဆိုင်းကိုလည်း “ကုဏ္ဍိကံ သြဒဟိတွာ”ဟူသောပါဌ်ဖြင့် သပိတ်ကိုထည့်သည်မဟုတ် ကရားကိုထည့်သည်ဆိုသောကြောင့် ကြိုးဆိုင်းမဟုတ်။ ယခုကာလ ရေတယ်ခေါင်းဆိုင်းများမှာ အခြေက ကြိမ်နွယ်စသည်တို့ဖြင့် အကွက်အကွက် အပေါက်အပေါက် ပါအောင် ခုံညင်းနွယ်ရစ်လိမ်၍ထိုးအပ်သော ကြိမ်နွယ်တို့ဖြင့် တစ်ခုခုဖြင့်ပြီးသော ဆိုင်းဟူ၍သိအပ်၏။ အဘယ်ကြောင့်နည်းဟူမူ၊ လူတို့သည် ပကတိအားဖြင့် အသုံးပြုကြသည်မှာ ကြိုးဆိုင်း၌ ရေတကောင်းကိုလည်းကောင်း၊ ရေကရားကိုလည်းကောင်း ဘယ်အခါမျှထည့်၍ သုံးဆောင်ကြသည်မဟုတ်။ ကြိမ်နွယ်စသည်တို့ဖြင့် ပြုအပ်သောဆိုင်၊၌သာထည့်၍ သုံးဆောင်ကြကုန်သောကြောင့်တည်းဟူပေ။
အချို့သော ပုဂ္ဂိုလ်တို့က ယခုကာလရဟန်းတို့သည် သုံးဆောင်အပ်သောကြိုးတို့ဖြင့် ချပ်မှာ သွင်း၍ရက်ပြီးလျှင် အောက်ဘက်ကအမြိတ်စကို လက်ဖြင့်ကုံး၍ပြုလုပ်သော ကြိုးသပိတ်အိတ်ကို သုမေဓာရှင်ရသေ့သည်ဆောင်အပ်သော ဆိုင်းကဲ့သို့ ဆိုင်းမျိုးဖြစ်ကြောင်းကို ပြောဆိုကြကုန်၏။ ထိုစကားများကို ပြဆိုခဲ့ပြီးသော အကြောင်းတို့ကြောင့်လည်းကောင်း၊ ၎င်းကြိုးအိတ်မှာ လွယ်ဘိတန်းလန်းရှိသည်ဖြစ်၍
ဆိုင်းမဟုတ်ထိုက်သောကြောင့်လည်းကောင်း မသင့်ဟူ၍ မှတ်ရာ၏။ ဆိုင်းမှန်လျှင် လွယ်ဘိမပါ၊ ကြိုးအများသာ အထက်ကပါသည်။ သပိတ်အိတ်မှန်လျှင် ကြိုးအများမပါ၊ လွယ်ဘိသာပါသည်။ ထိုသို့ လွယ်ဘိသာ ပါသောကြောင့် ယခုကာလ၌ ရဟန်းတို့သုံးဆောင်ကြသော ကြိုးထိုးသပိတ်အိတ်ကို အောက်ဘက်က ပန်းကုံးမှာ အပေါက်အပေါက်ပါသော်လည်း ဆိုင်းဟူ၍ မခေါ်ဝေါ်လောက်၊ မခေါ်ဝေါ်ထိုက်၊ ခေါ်လည်း၊ မခေါ်ဝေါ်ကြကုန်။ မခေါ်ကြကုန်သောကြောင့်လည်း ရှေးကခေါ်ဝေါ်အပ်သည့်အတိုင်း သပိတ်အိတ်ဟူ၍ပင်မှတ်ရာ၏။ ၎င်းသပိတ်အိတ်များကို ပြုလုပ်ပြီးသားအိတ်များကိုရလျှင် သုံးဆောင်ခြင်း၌ မအပ်ဟူ၍ ဆိုစရာမရှိ။ မိမိကိုယ်တိုင်ပြုလုပ်၍ ဆောင်ရလျှင် စီဝရမဏ္ဍန၊ ပတ္တမဏ္ဍနမျိုးကဲ့သို့ မဏ္ဍနမျိုးဖြစ်ရာသော အပြစ်မူကား ရှိသည်ဖြစ်၍ မိမိကိုယ်တိုင် မလုပ်ဘဲ တစ်ပါးသူတို့ပြုလုပ်အပ်ပြီးသည်ကိုရလျှင် အပ်၏ဟူလိုမှတ်ရာ၏။ အဘယ်ကြောင့်နည်းဟူမူ၊ ယခုကာလ၌ သင်္ကန်းကြီးကို အခန်းအစိတ်သုံးဆယ်ရအောင်၊ အိမ်များကို လက်လေးသစ်လောက် လက်နှစ်သစ်လောက်ရှိအောင် အခန်းများကို စိတ်၍ခွဲ၍ချုပ်အပ်သော သင်္ကန်းကြီးများကို မိမိကိုယ်တိုင်ပြုလုပ်လျှင် စီဝရမဏ္ဍနမျိုး ဖြစ်၍မအပ်။ သူတစ်ပါးတို့ ပြုအပ်ပြီးသည်ကိုရလျှင် အပ်သကဲ့သို့လည်းဟူပေ။ (ညောင်လွတ် ဝိနယဂဏ္ဌိ၊ စာ-၃၀၂)
ဒီဃာသန ဝိနိစ္ဆယ
အနုဇာနာမိ ဘိက္ခဝေ ဌပေတွာ ပဏ္ဍကံ မာတုဂါမံ ဥဘတောဗျဉ္ဇနကံ အသမာနာသနိကေဟိ သဟ ဒီဃာသနေ နိသီဒိတုံန္တိ။ အထ ခေါ ဘိက္ခူနံ ဧတဒဟောသိ “ကိတ္တကံ ပစ္ဆိမံ နုခေါ ဒီဃာသနံ ဟောတီ”တိ၊ အနုဇာနာမိ ဘိက္ခဝေ ယံ တိဏ္ဏ ပဟောတိ၊ ဧတ္တကံ ပစ္ဆိမံ ဒီဃာသနန္တိ။ (စူ-ပါဠိတော်၊ စာ-၃၂၀) (ပစ္ဆိမ - အငယ်ဆုံး)
အဓိပ္ပာယ်ကား အကြင်အိပ်ရာနေရာ ညောင်စောင်းစသည်၌ ရဟန်းသုံးပါးတို့သည် ထက်ဝယ်ဖွဲ့ခွေ၍ တင့်တယ်သောနေခြင်းဖြင့် ကောင်းမွန်စွာနေလောက်၏။ ထိုနေရာ၌ ပဏ္ဍုက် ဥဘတောဗျည်း မာတုဂါမကိုချန်ထား၍ ကြွင်းသောပုဂ္ဂိုလ်တို့နှင့် အတူတကွထိုင်ကောင်း၏။ ထိုအောက်ယုတ်သော ကျဉ်းသောနေရာ၌ကား တိဝဿန္တရဟန်းကိုချန်၍ ကြွင်းသောပုဂ္ဂိုလ်တို့နှင့် အတူတကွ မနေကောင်းဟူလိုသည်။ ထို့ကြောင့် အဋ္ဌကထာ၌ ။ “ယံ တိဏ္ဏ ပဟောတိ၊ တံ သံဟာရိမံ ဝါ ဟောတု အသံဟာရိမံ ဝါ၊ တထာရူပေ အပိ ဖလကဏ္ဍ အနုပသမ္ပန္နေနာပိ သဒ္ဓိ နိသီဒိတုံ ဝဋ္ဋတိ၊” (ဋ္ဌ၊ စာ-၇၆) (သံဟာရိမ – ရွေ့ရှားကောင်း)
ဤ ဒီဃာသနကို ညောင်စောင်းအင်းပျဉ်မှတစ်ပါးသော ဒီဃာသန၌သာ သာမဏေစသည်တို့နှင့် နေအပ်ကြောင်းကို တေရသကဏ်ဋီကာ ဝိမတိဋီကာတို့၌ဆိုကြကုန်၏။ ထိုစကားများကို “အနုဇာနာမိ ဘိက္ခဝေ ပဏ္ဍကံ-လ-သဟ ဒီဃာသနေ နိသီဒိတုန္တိ”ဟူ၍ ဟောတော်မူအပ်သောပါဠိတော်နှင့် ဆန့်ကျင်ရကား ဆင်ခြင်အပ်၏။ ထိုသို့ ဆင်ခြင်အပ်သည်ဖြစ်လျှင် ။ “အနုဇာနာမိ ဘိက္ခဝေ ဒုဝဂ္ဂဿ မဉ္ဇိ ဒုဝဂ္ဂဿ ပီဌ”ဟူသော ပါဠိတော်။ “မဉ္ဇူက ဝါ ပီဌ ဝါ၊ ဒွိန္နံ လတ္တံ နိသီဒိတုံ”ဟူသော ခုဒ္ဒသိက္ခာတို့နှင့် မဆန့်ကျင်သောဟူငြားအံ့။ မဆန့်ကျင်ဟူပေ။ အဘယ့်ကြောင့်နည်း ၎င်းပါဠိတော်၊ ခုဒ္ဒသိက္ခာတို့၌ တစ်ယောက်သာဆန့်၍ အိပ်လောက်သော ညောင်စောင်းအင်းပျဉ်တို့၌ ထက်ဝယ်ဖွဲ့ခွေ၍ ထိုင်ကြလျှင် သုံးယောက်မထိုင်လောက်သည်ဖြစ်၍ ဒီဃာသနမဟုတ်။ မဟုတ်သောကြောင့် ထိုသုံးယောက်မထိုင်လောက်သော
တိုသော၊ ငယ်သော၊ ညောင်စောင်းအင်းပျဉ်တို့၌ သမာနာသနိက ရဟန်းတို့သည် နှစ်ပါးထိုင်ခြင်းငှာအပ်၏။ ၎င်းငယ်သော ညောင်စောင်းအင်းပျဉ်တို့ကိုရည်၍ မြတ်စွာဘုရားသည်လည်း ဟောတော်မူအပ်သည်။ ခုဒ္ဒသိက္ခာဆရာလည်း မိန့်တော်မူအပ်သည်၊ ထို့ကြောင့် မဆန့်ကျင်ဟူပေ။
ညောင်စောင်းအင်းပျဉ်ပင်ဖြစ်သော်လည်း ယခုကာလ၌ ပြုလုပ်အပ်သော သုံးပင်ခုတင်စသည်တို့ကဲ့သို့ ကြီးကျယ်မူကား ဒီဃာသန၌ ပါဝင်သည်ဖြစ်၍ သုံးပါးစသော ရဟန်းတို့သည်လည်းကောင်း။ ပဏ္ဍုက်၊ မာတုဂါမ၊ ဥဘတေဗျည်းမှတစ်ပါးသော ပုဂ္ဂိုလ်တို့နှင့်၎င်းတကွ ထိုင်အပ်သည်သာတည်းဟူ၍ မှတ်ရာ၏။ ထို့ကြောင့် ပါဠိတော်၌ - “အနုဇာနာမိ ဘိက္ခဝေ-လ-ဒီဃာသနေ နိသီဒိတုန္တိ”ဟူ၍ ဟောတော်မူအပ်၏။
(ညောင်လွတ် - ဝိနယဂဏ္ဌိ၊ စာ-၃၅၆)
ဝိနယသမ္မာ - တတိယတွဲ
အလဇ္ဇီပဂ္ဂဟ ဝိနိစ္ဆယ ကျမ်းမှ ကောက်နှုတ်ချက်
ရဟန်းသည် ဆွမ်းကိုလည်းကောင်း၊ သစ်သီးအဖျော် စသည်ကိုလည်းကောင်း သုံးဆောင်၍မကုန် ကျန်မူကား အနီးအပါး၌ရှိသောသူတို့ကို အပဿာသိဿအားဖြင့် စွန့်ကောင်းသည်သာတည်းဟူ၍ ဝဇီရဗုဒ္ဓိဋီကာ၌ ဆို၏။ ဤကား သစ်သီးပေးသင့်သော အကြောင်းတည်း။ ဤသို့လျှင် လူတို့အား ပန်းသစ်သီးပေးခြင်း၊ ထမင်းကျွေးခြင်း၊ ဆေးပေးခြင်း အစရှိသောအမှုသည် ပြုပြုသမျှ၌ ကုလဒူသကဖြစ်သည်မဟုတ်၊ ယုတ်မာသော လာဘဂိဒ္ဓစိတ်ထားဖြင့် မပေးထိုက်သောသူတို့အား ပေးရာကျွေးရာ၌သာ ဒုက္ကဋ်အာပတ်သင့်သည်ဟု လာသည်။
ယင်းသို့လာသောအတိုင်း မိစ္ဆာအာဇီဝသို့ရောက်၍ ဒုက္ကဋ်သင့်သောရဟန်းသည် ရဟန်းပင်ဖြစ်သော်လည်း အလဇ္ဇီမဆိုထိုက်သေး။ အဘယ်ကြောင့်နည်းဟူမူကား ထိုအပြစ်မျှဖြင့် သီလအာစာရပျက်သည်မဟုတ်။ ရဟန်း၏မူလဖြစ်သော ပါတိမောက္ခသံဝရသီလလုံခြုံလျက် အသက်မွေး၊မသန့်ရှင်းရုံသာ ဖြစ်သည်။ ထိုပါတိမောက္ခသံဝရသီလရှိပေသော ရဟန်းသည်ကား ပစ္စုပ္ပန်၌ ကဲ့ရဲ့ထိုက်သော အပြစ်မှလွတ်ခြင်း၊ အပါယ်ဝဋ်ဒုက္ခမှလွတ်ခြင်း အကျိုးရှိတော့သည်။
ထို့ကြောင့် မာတိကာအဋ္ဌကထာ၌ “ယော နံ သီလံ ပါတိ ရက္ခတိ၊ တံ မောတိ မောစယတိ အာပါယိကာဒီဟိ ဒုက္ခဟိ အတ္တာနုဝါဒါဒီဟိ ဝါ ဘယေဟီတိ ပါတိမောက္ခ”ဟူ၍ မိန့်၏။ (စာ-၈၄)
---
ဤအဋ္ဌကထာကိုထောက်၍ ပါတိမောက်၌လာသော သိက္ခာပုဒ် (၂၂၀) ပါးလုံခြုံလျှင် အလဇ္ဇီမဖြစ်ဟု စင်စစ်သိရာ၏။ ကုလဒူသက အနေသနကြောင့် အာပတ်သင့်သောရဟန်းသည် အထက်ကပြခဲ့သော အင်္ဂါ(၃)ပါးနှင့်ညီသော် အလဇ္ဇီမဆိုထိုက်ပါလောဟူငြားအံ့။ ။ ဤအာဘိသမာစာရိကသီလ မပြည့်စုံ၍ အာပတ်သင့်ရုံမျှနှင့် အလဇ္ဇီမဆိုရချေ။ အကယ်၍ အလဇ္ဇီဆိုထိုက်လေမူ မဟာဝါခန္ဓက၌လာသော ဥပဇ္ဈာယ်ဆရာ၌ ပြုထိုက်သောဝတ် (၈၂) ပါး၊ နိဿယည်းဆရာ ဥပဇ္ဈာယာစရိယစသည်၌ ပြုထိုက်သောဝတ် (၈၂) ပါးစီ။ သဒ္ဓိဝိဟာရိကတပည့် အန္တေဝါသိကတပည့်တို့၌ ပြုထိုက်သောဝတ် (၈၂) ပါးစီ၊ ဤဝတ်တို့ကို မပြုသော ရဟန်းအားလည်း ဒုက္ကဋ်သင့်သည်ဟု ဟောတော်မူသည်။
ဥပဇ္ဈာယ်အင်္ဂါနှင့်မပြည့်စုံဘဲ ဥပဇ္ဈာယ်ပြု၍ ပဉ္စင်းခံသောရဟန်း၊ ပွေး၊ ညှင်း၊ တင်းတိပ်စသော အနာရှိလျက် ပဉ္စင်းခံသောရဟန်း။ နိဿယမုစ္စနက အင်္ဂါနှင့်မညီဘဲ နိသျည်းလွတ်၍နေသောရဟန်းတို့အားလည်း ဒုက္ကဋ်အာပတ်သင့်သည်ဟု ဟောတော်မူသည်။ ထို့ကြောင့် ထိုသို့သောရဟန်းဟူသမျှ “သံဃုပ္ပါဒ စေတိယုပ္ပါဒဝဇ္ဇကမ္မာဒိနာ မိစ္ဆာဇီဝတ္တံ ပါပုဏာတိ”ဟူ၍ မိန့်တော်မူသည်။ (သံဃာတို့၏အမှုကိစ္စကို ပြုလုပ်
ဆောင်ရွက်ခြင်း၊ စေတီအမှုကိုပြုလုပ်ဆောင်ရွက်ခြင်း၊ ဆေးဝါးပေးခြင်း အစရှိသော ကုလဒူသက အနေသနအမှုဖြင့်)။
ဤပါဌ်ဖြင့် ဒါယကာတို့ကတိုက်တွန်း၍ သံဃာအမှုကိုပြုပြင်ရာ၊ စေတီအမှုကိုပြုပြင်ရာ၊ ဆေးဝါးပေးခြင်း၊ သစ်သီးပန်းပေးခြင်း အမှုကိုပြုမိရာ ထိုမိစ္ဆာဇီဝအဖြစ်သို့ကား ရောက်၏။ အလဇ္ဇီမဖြစ်ဟူသော အနက်ကို ပစ္စက္ခတ္တအားဖြင့် ပြတော်မူသည်။ (စာ၊ ၄၄/၄၆) ကျီးသဲလေးထပ်ဆရာတော် ဘုရားကြီး စီရင်ရေးသားသည်။
အလဇ္ဇီပဂ္ဂဟ အနုဂ္ဂဟ အရာဟုတ် မဟုတ်
“သေစေ ပန လဇ္ဇီ အလဇ္ဇီ ပဂ္ဂဏှာတိ၊ ပေ၊ အန္တရဓာပေတီတိ ဧတ္ထ ကေဝလံ ပဏ္ဍိတုကာမတာယ ဧဝံ ကာတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ ဓမ္မဿ ပန သာသနဿ သောတူနဉ္စ အနုဂ္ဂဟတ္ထာယ ဝဋ္ဋတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗ” (သာ ဒု၊ စာ-၄၂၁) ဟု ဖွင့်၏။
ဤသို့လာသော စကားရပ်ကိုထောက်၍ လူ၊ ဒါယကာတို့ မင်္ဂလာ၊ အမင်္ဂလာမှုများနှင့်စပ်၍ ဆွမ်းစဉ်ဆွမ်းစာ။ ပရိတ်ရွတ်၊ အသုဘရှုပြုရာတို့၌ အလဇ္ဇီဒုဿီလပုဂ္ဂိုလ်တို့နှင့်အတူတကွ တစ်ခုသော အိမ်မဏ္ဍပ်၊ ဇရပ် သံဃာစဉ်တို့၌ ဆွမ်းစဉ်ဆွမ်းစားပရိတ်ရွတ်ပြုခြင်း၊ ရွာတွင်းသို့ဝင်ခြင်း၊ အသုဘရှုသွားခြင်း၊ နေထိုင်ခြင်းများသည် အလဇ္ဇီတို့နှင့် အာမိသသမ္ဘောဂ ဓမ္မသမ္ဘောဂ သံဝါသ အလဇ္ဇီပဂ္ဂဟကို ပြုသောအရာမဟုတ်သောကြောင့် ပြုအပ်ပြုကောင်း၏။
အလဇ္ဇီရဟန်းတို့နှင့်တစ်ပေါင်းတည်း ရွာတွင်းသို့ဝင်ခြင်း၊ တစ်ခုတည်းသော သံဃာစဉ်၌နေထိုင်ခြင်းမျှသည် အကယ်၍မအပ်ငြားအံ့။ ယင်းသို့ တစ်ပေါင်းတည်းဝင်ခြင်း၊ နေထိုင်ခြင်းမျှမရှိကြရလျှင် ကုဋိကာရသိက္ခာပုဒ်အဋ္ဌကထာ၌ ဆွမ်းစားဇရပ်တောအရပ်စသည်တို့၌ ဆွမ်းစားခြင်းကိစ္စကိုပြုသော ရဟန်းတို့သည် အလဇ္ဇီဖြစ်သော ရဟန်းသာမဏေတို့ကို လက်အမှုကိုမပြုစေအပ်၊ မခိုင်းအပ်သည်ကိုပြသော စကားသည် အကျိုးမရှိဖြစ်ရာ၏။ (စာ-၂၂)
“အပညတ္တံ န ပညပေတဗ္ဗ၊ ပညတ္တံ န သမုစ္ဆိန္ဒိတဗ္ဗေ-” ဟူသောနိဿဂ္ဂိ ပါစိတ်ပါဠိတော်။ (စာ- ၃၃၇) “ကပ္ပိယံ ဟိ န ကပ္ပတီတိ ဝဒန္တော ပညတ္တံ သမုစ္ဆိန္ဒတိ နာမ။” ပရိဝါ ဝဇီရဗုဒ္ဓိဋီကာ တေရသကဏ်ဋီကာတို့နှင့် အညီ မြတ်စွာဘုရား မပညတ်အပ်သည်ကို မပညတ်ကောင်း၊ မြတ်စွာဘုရား ပညတ်အပ်သည်ကိုလည်း မဖျက်ဆီးကောင်း၊ ပညတ်ဖျက်ဆီးမူ၊ အဓမ္မံ ဓမ္မောတိ ဒီပေတိ စသော ဘေဒကရဝတ္ထုလည်း ဖြစ်သည်။ ဝိနယာတိသာရ ဒုက္ကဋ်အာပတ်လည်း သင့်သည်ဖြစ်သောကြောင့် ဝိနည်းပညတ်တော် မလာ၊ မညီသည်ကို လျစ်လျူရှုလျက် ပါဠိအဋ္ဌကထာဋီကာကျမ်းလာ၊ သက်ညီသည့်စကားကိုသာအလေးပြု၍ အရင်းအခြေနှင့်တကွ ပြဆိုဆုံးဖြတ်ပေအံ့။ (စာ-၁၅)
အလဇ္ဇီ ဒုဿီလပုဂ္ဂိုလ်ပင်ဖြစ်သော်လည်း အလဇ္ဇီဒုဿီလမှန်း မသိ၍ အာမိသသမ္ဘောဂ၊ ဓမ္မသမ္ဘောဂ သံဝါသကိုပြုမိသော်လည်း တစ်စုံတစ်ခု အပြစ်မရှိ။ ထို့ကြောင့် ရူပိယသိက္ခာပုဒ်အဖွင့် ပါရာဇိကဏ်အဋ္ဌကထာ၌ (၁) “အလဇ္ဇနာ သဒ္ဓိ ယာဝ န ဇာနာတိ၊ တာဝ ဝဋ္ဋတိ” (ဋ္ဌ၊ စာ-၂၇၃) ဟု မိန့်တော်မူအပ်၏။
(၁၇) မြင်တိုင်းမြင်တိုင်းသောရဟန်းတို့ကို အလဇ္ဇီဟူ၍ ယုံမှားတွေးတောခြင်း ပြောဆိုခြင်းကိုမပြုအပ်။ ဒိဋ္ဌသုတပရိသင်္ကေတရှိမှသာ ပြုအပ်ပြုကောင်းသည်။
(၁၆) ပါရာဇိကမကျသောအမှု၌ ဒိဋ္ဌသုတပရိသင်္ကေတရှိ၍ အလဇ္ဇီမှန်းသိသော်လည်း အာမိသသမ္ဘောဂ ဓမ္မသမ္ဘောဂ သံဝါသမှ ကြည်ရှောင်ခြင်းကို ရှေးဦးစွာမပြုအပ်။ ငါရှင်တို့ပြုအပ်သောအမှုသည် မသင့်တင့် မလျောက်ပတ်။ ဤသို့ မပြုကြကုန်လင့်ဟူသော ဆုံးမစကားကိုသာ ရှေးဦးစွာပြောဆိုအပ်သည်။ ထိုသို့ဆုံးမစကားကိုမနာယူမူ၍ ကျော်နင်းပြုကျင့်မှသာ ကြဉ်ရှောင်ခြင်းကို ပြုအပ်သည်။ (၁၆)
သံဃဘေဒက ခန္ဓကပါဠိတော်၌ အလဇ္ဇီဝိသဘာဂဖြစ်သော ရှင်ဒေဝဒတ်တို့ထံ အရှင်သာရိပုတ္တရာ၊ အရှင်မောဂ္ဂလာန်တို့ကြွ၍ တစ်ခုသောနေရာ၌နေတော်မူသည်ကို ဟောတော်မူသောကြောင့် အလဇ္ဇီဝိသဘာဂ ရဟန်းတို့ထံသို့သွားရောက်သော လဇ္ဇီရဟန်းကောင်းအားလည်း ထိုအလဇ္ဇီဝိသဘာဂရဟန်းတို့၏နေရာ၌ နေထိုင်ခြင်းငှာအပ်၏ဟူသော အနက်ပြီးကြောင်းကို ၎င်းခန္ဓကအဖွင့် ဝဇီရဗုဒ္ဓိ (စာ-၅၃၃)၌ “အညတရံ အာသနံ ဂဟေတွာ နိသိဒီတိဝစနတော ဝိသဘာဂဋ္ဌာနံ ဂတဿ ပေသလဿာပိ ဘိက္ခုနော တေသံ အာသနေ နိသီဒိတုံ ဝဋ္ဋတီတိ သိဒ္ဓံ”ဟု ဖွင့်၏။ (၁၇)
ဥက္ခိတ္တကရဟန်း အလဇ္ဇီရဟန်းတို့ကို ကိုယ်တိုင်ပစ္စည်းပေးခြင်းသာ မအပ်။ ပေးစေခြင်းမှာ အခါခပ်သိမ်းအပ်၏ဟူသော အနုဂဏ္ဌိပုဒ်စကား၌လည်း စုံစမ်း၍ ဉာဏ်အားခံမူယူအပ်၏။
သူတစ်ပါးတို့ပစ္စည်းကို သူတစ်ပါးတို့ကိုပင်စေခိုင်း၍ ဥက္ခိတ္တကရဟန်းအားပေးစေရာ၌ အာပတ်မသင့်သည်ကိုရည်၍ ကင်္ခါ၌ အနာဏတ္တိကမိန့်ဆိုသည်။ မိမိပစ္စည်းကို သူတစ်ပါးကိုပေးစေရာ၌ကား ဝိသုံဂါမ၊ ပရိစ္ဆိန္ဒိတွာ ရာဇာ ကဿစိ ဒေတိ၌ကဲ့သို့ မိမိပေးသည်ပင်မည်သောကြောင့် ဒေတိဝါ ပဋိဂ္ဂဏှာတိ ဝါဟု သုဒ္ဓနှင့်ဟောတော်မူရာ၌ မိမိပစ္စည်းကိုပေးစေခြင်းကာ ရိုက်ကိုလည်းယူသင့်ရကား ဥက္ခိတ္တသမ္ဘောဂ အာပတ်မလွတ်။ ထို့ကြောင့် အနုဂဏ္ဌိပုဒ်စကား အထောက်အထားအသင့်ယုတ္တိမရှိ။ ကျမ်းဂန်အများလာသောစကားမဟုတ်၍ ဂရုကလည်းမဖြစ်ဟူ၍လည်း ဆိုရန်ရှိ၏။ ထို့ကြောင့် စုံစမ်း၍ ဉာဏ်အားခံမှုယူအပ်၏ဟု ပြဆိုသတည်း။ (၁၈)
အပိုင်ပေးသော်လည်း သနား၍ပေးရာ၌ အာမိသသမ္ဘောဂမဖြစ်၍ အပြစ်မရှိအပ်ကြောင်းကို (၁၁) “သီလဝန္တေဟီတိ ဝစနတော ဒုဿီလဿ အဒါတုံမို့ ဝဋတိ၊ သာရဏီယဓမ္မပူရကန ပန သဗ္ဗေသံ ဒါတဗ္ဗမဝါတိ ဝုတ္တံ။” ပရိဝါအဋ္ဌကထာ (စာ-၁၅၄) ၎င်းအဖွင့်တေရသကဏ်တို့၌ မိန့်၏။ ။ သုတ်မဟာဝါ မဟာပရိနိဗ္ဗာနသုတ် အဋ္ဌကထာဋီကာလည်း အတူတူ]
ဤအဋ္ဌကထာ ဋီကာတို့၌ အလဇ္ဇီပုဂ္ဂိုလ်အား ချီးမြှောက်လို၍ မပေး။ သနားခြင်းစသည်ကြောင့်ပေးရကား၊ အလဇ္ဇီနှင့် အာမိသသမ္ဘောဂပြုခြင်း မဖြစ်သည်ကိုသိရာ၏။ ထို့ကြောင့် အလဇ္ဇီရဟန်းတို့အား ချီးမြှောက်အားပေးပြုလို၍ ပစ္စည်းပေးခြင်းကိုသာ အလဇ္ဇီတို့နှင့် အာမိသသမ္ဘောဂပြုခြင်းဟု သိအပ်၏။
[၁၉]
တစ်နည်းကား
သံဝါသကို သမ္ဘောဂ၌ထည့်၍ ။ (စာ-၁၅) “ဓမ္မပရိဘောဂေါတိ ဧကကမ္မံ ဧကုဒ္ဒေသောတိ အာဒိနာ ဝုတ္တသံဝါသော စေဝ၊ နိဿယဂ္ဂဟဏဒါနာဒိကော သဗ္ဗော နိရာမိသပရိဘောဂေါ စ ဝေဒိတဗ္ဗော-”ဟူသော ရူပိယသိက္ခာပုဒ် (ဝိမတိ၊ စာ-၃၃၈၊ ၃၃၉) အလိုအားဖြင့် အာမိသသမ္ဘောဂမှလွတ်သော ဧကကမ္မစသော သံဝါသကိုလည်း ဓမ္မသမ္ဘောဂဟု ယူအပ်၏။ သံဝါသကို ဓမ္မသမ္ဘောဂ၌ ထည့်သွင်းယူခြင်းသည် ဝိမတိအလိုမျှသာဖြစ်ရာ၏။ အဘယ့်ကြောင့်နည်းဟူမူ။ ဥက္ခိတ္တသမ္ဘောဂ သိက္ခာပုဒ်ပါဠိတော်စသည်၌ (၁၆) “သဟ ယျ ဝါ သံဝသေယျ ဝါ”ဟူ၍လည်းကောင်း၊ သာမဂ္ဂီကိုမရသေး၍ ဥက္ခိတ္တကကံပြုထိုက်သော ရဟန်းနှင့်ပေါင်းဖော်ရာ အပြစ်မရှိကြောင်းဟုဟောတော်မူသော မဟာဝါမဟာခန္ဓကပါဠိတော်နှင့် (၁၇) “အလဗ္ဘမာနာယ သာမဂ္ဂီယာ အနာပတ္တိ သမ္ဘောဂသံဝါသေ”ဟူ၍လည်းကောင်း၊ သံဘောဂနှင့်သံဝါသကို အသီးအခြားသာ ဟောတော်မူသောကြောင့်တည်း။
သံဝါသဟူသည်ကို (၁၈) “သံဝါသော နာမ ဧကကမ္မံ ဧကုဒ္ဒေသော သမသိက္ခတာ”ဟူ၍ ပါရာဇိက အသံဝါသရာ၌ ဟောတော်မူသောကြောင့် အတူတကွပြုအပ်သောကံကြီးကံငယ်၊ အတူတကွပြအပ်သော ပါတိမောက် အတူတကွကျင့်အပ်သော ဘုရားပညတ်တော်ဟု ဆိုအပ်သောသိက္ခာပုဒ် ဝါ-သိက္ခာပုဒ်ကို ကျင့်ခြင်းဟုဆိုအပ်သော သမသိက္ခိတာ ဤသုံးပါးသည် “သံဝါသ” မည်၏။ (၂၀)
ဥပုသ်ပြုရာ၌လည်း ပါရာဇိကကျသော ရဟန်းပါရှိသော၊ ပရိသတ်အစည်းအဝေး၌ ကလဟစ သောဘေးကြောင့် ငါမပြုအံ့ဟူသော စိတ်ကိုဖြစ်စေ၍ နေထိုင်ခြင်းငှာအပ်ကြောင်းကို (၂၁) “အန္တိမဝတ္ထု အဇ္ဈာပန္နဿ နိသိန္နပရိသာယ ကလဟာဒိဘယေန နာဟံ ကရိဿာမီတိ စိတ္တံ ဥပ္ပါဒေတွာ နိသီဒိတုံ ဝဋ္ဋတီတိ”ဟု ဥပေါသထက္ခန္ဓက ဝဇီရဗုဒ္ဓိ (စာ-၄၆၆)၌မိန့်သည်။ [၂၁]
ရူပိယသိက္ခာပုဒ်အဋ္ဌကထာ၌ အလဇ္ဇီကို အနုမောဒနာတိုက်တွန်းခြင်း တရားဟောတိုက်တွန်းခြင်း၊ ဒါယကာတို့၌ ချီးမြှောက်ထောက်ပံ့ခြင်းကိုသာ အလဇ္ဇီပဂ္ဂဟဟုမိန့်ဆိုသောကြောင့် အတူတကွသွားခြင်း၊ ထိုင်ခြင်းမျှ မစေမခိုင်းအလိုအလျောက် ပရိတ်ရွတ်ခြင်းမျှကို အလဇ္ဇီပဂ္ဂဟမဟုတ်ဟု သိအပ်၏။
၎င်းအဖွင့် တေရသကဏ်ဋီကာ၌လည်း အလဇ္ဇီတို့ကို ချီးမြှောက်အားပေးပြုလိုသောစိတ်ဖြင့်သာ အနုမောဒနာတိုက်တွန်းခြင်းစသည်ကို မပြုအပ်။ “ဓမ္မာနုဂ္ဂဟန ဥဂ္ဂတုံ ဝဋ္ဋတိ”ဟူသော အဋ္ဌကထာလာသည်နှင့်အညီ တရားကိုချီးမြှောက်ခြင်း၊ သာသနာတော်ကိုချီးမြှောက်ခြင်း၊ တရားနာပရိသတ်ကို ချီးမြှောက်ခြင်းငှာပြုမူကား အပ်သည်ပင်ဟုပြခြင်း၌။ (၂၃) “သေစေ ပန လဇ္ဇီ အလဇ္ဇီ ပဂ္ဂဏှာတိ-လ-ဝဋ္ဋတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗ”ဟု ဖွင့်၏။ [၂၃/၂၄]
အလဇ္ဇီရဟန်းတို့ကို ချီးမြှောက်အားပေးပြုလိုသောစိတ်၊ အပေါင်းအသင်းပြုလိုသော အပေက္ခစိတ်ဖြင့် အလဇ္ဇီရဟန်းတို့နှင့် ပြုကျင့်မူမအပ်။ ဒုက္ကဋ်အာပတ်သင့်၏။ ထိုစိတ်မပါမူ အာပတ်မသင့်ဟုပြသည်ဟူ၍ယူအပ်၏။ [၂၅]
သီလဟုဆိုအပ်သော သိက္ခာပုဒ်ကို မလွန်ကျူးခြင်း၏အစွမ်းဖြင့် ဖြည့်ကျင့်ခြင်း၊ ပါဠိဖြစ်သော သိက္ခာပုဒ်ကို သင်ယူချပို့သရဇ္ဈာယ်ခြင်း၊ နှလုံးသွင်းခြင်း၏ အစွမ်းဖြင့်ကျင့်ခြင်း၊ နှစ်ပါးရှိသည်တွင် သင်ယူပို့ချမေးမြန်းခြင်း၊ ဥဂ္ဂဟပရိပုစ္ဆာ၏ အစွမ်းဖြင့်ကျင့်ရာ၌ အောက်ကပြခဲ့ပြီးသော ပါဠိအဋ္ဌကထာလာ ဓမ္မသမ္ဘောဂ ဖြစ်၍ အလဇ္ဇီတို့နှင့်တကွ မကျင့်အပ်၊ ဓမ္မာနုဂ္ဂဟ .. စသည်ကိုကြဉ်၍ကျင့်မူ ချပို့သင်ယူမှု ဒုက္ကဋ်သင့်၏။ [၂၆-၂၇]
သမ္ဘောဂဟုတ်သည်ဖြစ်စေ မဟုတ်သည်ဖြစ်စေ၊ အလဇ္ဇီပုဂ္ဂိုလ်တို့အား ထောက်ပံ့ခြင်းငှာ ဖြစ်သော အမှုဟူသမျှကို မပြုအပ်ဟု မိန့်ဆိုရာဝယ် အဘယ်သို့သော အနက်အဓိပ္ပာယ်ကို ယူအပ်မည်နည်းဟူငြားအံ့။ အလဇ္ဇီတို့ကို အပင်းအသင်းပြုလို ထောက်ပံ့လိုသော အပေက္ခစိတ်ဖြင့် ပြုသောအမှုကိုသာ ရည်၍ ဆိုသည်ဟု ပြအပ်ပြီးသော အာဂုံယုတ္တိတို့နှင့်အညီသာ မှတ်ယူအပ်၏။ [၂၉-၃၀]
ဒုမ္မနံ ပုဂ္ဂလာနံ နိဂ္ဂဟာယ စသည်ဖြင့် ဟောတော်မူသောကြောင့် အလဇ္ဇီရဟန်းတို့ကို အားပေး ချီးမြှောက် အပင်းအသင်းပြုမိရာသော အမှုများကို အထူးအားဖြင့် နှလုံးထားအပ် ရှောင်ကြဉ်အပ်သည်။ ထို့ထက်ပင်လျှင် သံဃာတော်တို့ ငြင်းခုံကွဲပြား ခိုက်ရန်ဖြစ်ပွားမည်ကိုလည်းကောင်း၊ သံဃဘေဒ သံဃရာဇ်ဖြစ်မည်ကိုလည်းကောင်း အလွန်အကျူး အထူးနှလုံးထားအပ် ရှောင်ကြဉ်အပ်သည်။ (၃၀)
ဆွမ်းခံဆွမ်းစဉ် ရွာဝင်ခြင်း အစရှိသည်တို့ကို ပြုခြင်းတို့သည် ထိုအလဇ္ဇီပုဂ္ဂိုလ်တို့ကို သင်္ဂြိုဟ် ချီးမြှောက်လို၍ ပြုသည်မဟုတ်။ ဒါယကာ ဒါယိကာမတို့အား သင်္ဂြိုဟ်ချီးမြှောက်လို၍ ပြုခြင်းမျှသာ ဖြစ်သည်။ အတူတကွ ဆွမ်းခံကာမျှဖြင့် အာမိသသမ္ဘောဂမဖြစ်။ ထိုပုဂ္ဂိုလ်တို့၏ ဥစ္စာပစ္စည်းကို ခံယူမှသာ အာမိသသမ္ဘောဂဖြစ်သည်။ ပရိတ်အတူတကွ ရွတ်ကာမျှဖြင့်လည်း ဓမ္မသမ္ဘောဂ မဖြစ်။ ထိုပုဂ္ဂိုလ်တို့ကို သင်္ဂြိုဟ်ချီးမြှင့် ထောက်ပံ့ခြင်းအဖို့၌ တည်၍ အနုမောဒနာပြုစိမ့်သောငှာ တိုက်တွန်းခြင်း၊ တရားဟောစိမ့်သောငှာ တိုက်တွန်းခြင်း၊ ကမ္မဋ္ဌာန်းကို ဟောပြောခြင်းငှာ ပေးပို့ခြင်း၊ မေးခြင်း၊ ဖြေခြင်း အလို့လို့ ဒွိဟတို့ကို ဖျောက်ခြင်း ပြုဖွယ်ကိစ္စကို ညီညာမှိုင်းမ၍ ပြုခြင်း အစရှိသည်တို့သည်သာ ဓမ္မသမ္ဘောဂဖြစ်သည်။ (၃၂)
ဟိယသ္မာ-ကြောင့်။ အာဒိတော-မှ၊ ပဋ္ဌာယာ-၍၊ အလဇ္ဇီ နာမ-သည်၊ နတ္ထိ။ တသ္မာ-ကြောင့်၊ ယဒါ-၌၊ အဿ-ထိုအလဇ္ဇီရဟန်း၏ အလဇ္ဇီဘာဝံ-အလဇ္ဇီ၏အဖြစ်ကို၊ ဇာနာတိ-၏။ တဒါ-၌၊ ဝတ္တဗ္ဗော-ဆိုဆုံးမအပ်၏။ တုမှေ-တို့သည်၊ ကာယဒွါရေစ-၌လည်းကောင်း၊ ဝစီဒွါရေစ-၌လည်းကောင်း၊ ဝီတိက္ကမံ-လွန်ကျူးခြင်းကို၊ ကရောထ-ပြုကြကုန်ဘိ၏။ တံ-ထိုလွန်ကျူးခြင်းကိုပြုခြင်းသည်၊ အပ္ပဋိရူပံ-မလျောက်ပတ်။ ဧဝံ-သို့၊ မာအကတ္ထ-လင့်။ ဣတိ-သို့၊ ဝတ္တဗ္ဗော-ဆိုဆုံးမအပ်၏။ အနာဒိယိတွာ-မနာယူမူ၍၊ သစေကရောတိယေဝ-အကယ်၍ လွန်ကျူးခြင်းကို ပြုသည်သာလျှင်ဖြစ်အံ့။ တေန-ထိုလွန်ကျူးခြင်းကို ပြုသောရဟန်းနှင့်၊ ပရိဘောဂံ-ပေ။ ယူသုံးဆောင်ခြင်းကို၊ ယဒိ ကရောတိ-အကယ်၍ ပြုသည်ဖြစ်အံ့။ သောပိ-ထိုရဟန်းသည်လည်း၊ အလဇ္ဇီယော-အလဇ္ဇီသည်သာလျှင်၊ ဟောတိ-ဖြစ်၏။ (၃၄)
ထိုတဇ္ဇနီယရဟန်းသည် - ပစ္စယ ဓမ္မသမ္ဘောဂ (၂)ပါးလုံးကိုပင် ထိုရဟန်းနှင့်အတူမပြုအပ်။ ဥပုသ်၊ ပဝါရဏာ ကံကြီးကံငယ်ဟူသော သံဝါသကိုကား မြစ်ပယ်သောပါဠိ အဋ္ဌကထာမရှိ။ နိယဿကံပြုအပ်သော ပုဂ္ဂိုလ်လည်းနည်းတူ။ [ဝိသုဒ္ဓါရုံအဆုံးအဖြတ်၊ ၅၈၊ သံဝါသဒီပနီ၊ စာ-၂၅ရ
(၁၁) သီလဝန္တေဟီတိ-၍၊ ဝစနတော-ကြောင့်၊ ဒုဿီလဿ-သီလမရှိသောရဟန်းအား၊ ဝါ-အလဇ္ဇီရဟန်းအား၊ အဒါတုမ္ဗိ-မပေးခြင်းငှာလည်း၊ ဝဋတိ-အပ်၏။ သာရဏီယဓမ္မပူရကန ပန-သာရဏီယ ‘ကျင့်ဝတ်ကိုဖြည့်သောရဟန်းသည်ကား၊ သဗ္ဗေသံ-အလုံးစုံသော သီလဝန္တရဟန်းဒုဿီလရဟန်းတို့အား၊ ဒါတဗ္ဗမေဝ-ပေးအပ်သည်သာတည်း။ ဣတိ-သို့၊ ဝုတ္တံ-မဟာအဋ္ဌကထာ၌ ဆိုအပ်၏။ [ပရိဝါအဋ္ဌကထာ၊ စာ-၁၅၄)
သမ္ဘောဂေါ နာမ-သမ္ဘောဂမည်သည်ကား။ အာမိသသမ္ဘောဂေါစ-ပစ္စည်းအာမိသကို အတူသုံးဆောင်ခြင်းလည်းကောင်း၊ ဓမ္မသမ္ဘောဂေါ စ-တရားကျမ်းဂန်ကို အတူသုံးဆောင်ခြင်းလည်းကောင်း၊ ဣတိ-သို့၊ သမ္ဘောဂါ-တို့သည်၊ ဒွေ-၂ ပါးတို့တည်း။
ပရိဘောဂနှင့် သမ္ဘောဂ အဓိပ္ပာယ်အတူတူပင်။ သို့ပါ၍ ပရိဘောဂတွင် အာမိသပရိဘောဂနှင့် ဓမ္မပရိဘောဂသာပါသည်။ သံဝါသမပါ။
ဘဂဝတာ ပညတ္တံ၊ န သာပတ္တိကေန ဥပေါသတော ကာတဗ္ဗောတိ၊ (ခန္ဓက၊ စာ-၁၆၈)။ ပါရိသုဒ္ဓိ အာယသ္မန္တော အာရောစေထာတိအာဒိနာ နယန သာပတ္တိကဿ ဥပေါသထကရဏ ပညတ္တံ ဒုက္ကဋ်၊ ဤသို့ ပါဠိအဋ္ဌကထာလာသောကြောင့် အာပတ်နှင့်တကွ ဥပုသ်မပြုကောင်း။ ပါတိမောက်နာလျှင်လည်း ပါရာဇိကမှတစ်ပါးသော အာပတ် (၆) ပုံတွင် တစ်ပုံပုံရှိလျှင် နိဒါန်းအဆုံး၌ သမ္ပဇာနမုသာဝါဒ ဒုက္ကဋ် တစ်ချက်။ ထိုထိုဥဒ္ဒေသအဆုံး၌ ထိုထိုအာပတ်ရှိလျှင် တစ်ချက်။ ဤသို့ အာပတ်ရှိသူသာ ယာဝတတိယာ နုသဝနအဆုံးဆုံး၌ အာပတ်သင့်သည်။ အာပတ်မရှိသူမှာ အာပတ်မသင့်။ ဥပုသ်ပဝါရဏာမှ တစ်ပါးသောကံများ၌ကား အာပတ်ပင်ရှိသော်လည်း အာပတ်သင့်သည်ဟုမလာ။
“မကုစားဘဲ နာသောသူမှာသာ အာပတ်သင့်၍ ပတ္တကလ္လမဖြစ်သည်။ ထို့ကြောင့် ဥပုသ်ပဝါရဏာ ပြုရာ၌ ပါရာဇိကမကျသော အလဇ္ဇီပါသော်လည်း လဇ္ဇီသံဃာမှာ အာပတ်မသင့်။ ထိုအလဇ္ဇီမှာသာ သင့်သည်။ အခြားကံများမှာကား ဆိုဖွယ်ရာမရှိ။ ထိုအလဇ္ဇီများမှာပင် အာပတ်မသင့်ဟုမှတ်။
တေ ဟတ္ထပါသတော ဗဟိကရဏဝသေန ဝဇ္ဇေတဗ္ဗော။ (တေ နှစ်ကျိပ်တစ်ယောက်တို့ကို) ဤ အဋ္ဌကထာလာတိုင်း ဝဇ္ဇနီယ ပုဂ္ဂိုလ်နှစ်ကျိပ်တစ်ယောက်ကဲ့သို့ အလဇ္ဇီကို ဟတ္ထပါသ်လွတ်ရုံတွင် မကြဉ်အပ်။ ကြဉ်လျှင်ဝဂ္ဂကံဖြစ်၏။ သိမ်ပြင်ပသို့ ထုတ်ပြန်လျှင်လည်း ဒုဋ္ဌဒေါသသိက္ခာပုဒ်၌
နတ္ထိ တယာ သဒ္ဓိ ဥပေါသထော ဝါ ပဝါရဏာ ဝါ သံဃကမ္မံ ဝါတိ ဝဒတိ ဒုက္ကဋဿ။ ဤသို့ စသည်လာသောကြောင့် ဝတ္ထုသန္ဒဿနာ၊ အာပတ္တိသန္ဒဿနာ၊ သံဝါသပဋိက္ခေပ၊ သာမီစိပဋိက္ခေပ၊ စောဒနာ လေးပါးတို့တွင် သံဝါသပ္ပဋိက္ခေပ စောဒနာခြင်းဖြင့် ပါရာဇိကဖြင့် စောဒနာရာကျ၍ အဓိပ္ပာယ်အလိုက် ဒုက္ကဋ် သံဃာဒိသေသိ ထိုက်ရာသင့်၏။ (ဝိသုဒ္ဓါရုံသံဝါသဒီပနီ၊ စာ-၂၆၅-၂၆၆)
ဥပုသ် ပဝါရဏာ၊ ကံကြီးကံငယ်သည် သံဝါသမည်၏။ သမ္ဘောဂ၊ ပရိဘောဂမဟုတ်။ (ဝိသုဒ္ဓါရုံ)
အဋ္ဌသာလိနီ၌- ကမ္မဋ္ဌာနံ ကထတတ္ထံ၊ ဓမ္မော ဝါစတဗ္ဗော။ လ။ အဗ္ဗာနမာနတ္တပရိဝါသာ ဒါတဗ္ဗာ။ ပဗ္ဗဇ္ဇာရဟော ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော၊ ဥပသမ္ပဒါရဟာ ဥပသမ္ပါဒေတဗ္ဗော။ လ။ အယံ ဓမ္မပဋိသန္ဓာရောနာမဟု မိန့်၏။ ယခင်ဆိုခဲ့ပြီးသော လျောက်ပတ်သောအကြောင်းကိုကြဉ်၍ အလဇ္ဇီနှင့်တကွ ဥပုသ်စသည်ကိုပြုအံ့၊ ထိုအလဇ္ဇီတို့၏အထံ၌ စာသင်ခြင်း၊ နိဿရည်းယူခြင်း စသည်ကိုလည်း ပြုအံ့၊ အလဇ္ဇီပရိဘောဂလည်းဖြစ်၏။ ဒုက္ကဋ်အာပတ်လည်း သင့်၏။ (ဝိနယသာရဂဏ္ဌိ - ၁၃၁)
ပါရာဇိကဏ် အဋ္ဌကထာ ရူပိယသိက္ခာပုဒ်၌ အလဇ္ဇီရဟန်းသည်၊ လဇ္ဇီရဟန်းတို့၏ ပစ္စည်းကို သုံးဆောင်ခြင်း၌ အလဇ္ဇီမှာ အပြစ်မရှိ။ ရဟန်းတို့သည် အလဇ္ဇီရဟန်းတို့၏ ပစ္စည်းကိုသုံးဆောင်ခြင်း၌ကား အကြင်မျှလောက် အလဇ္ဇီရဟန်းဟူ၍မသိ၊ ထိုမျှလောက် အပြစ်မရှိ၊ အကြင်အခါ အလဇ္ဇီရဟန်းဟူ၍သိ၏။ ထိုအခါ ဤသို့ ဆိုအပ်၏။ အရှင်တို့သည် ကာယဒွါရ၌လည်းကောင်း၊ ဝစီဒွါရ၌လည်းကောင်း၊ လွန်ကျူးခြင်းကို ပြုကြကုန်၏။ ထိုသို့ပြုခြင်းသည် မသင့်မလျောက်ပတ်၊ ဤသို့ မပြုကြကုန်လင့်ဟု ဆိုအပ်၏။ ထိုသို့ဆိုသည်ကို
မနာမယူမူ၍ ပြုကျင့်လွန်ကျူးကုန်၏။ ထိုအလဇ္ဇီရဟန်းတို့နှင့် အတူတကွ သုံးဆောင်ခြင်း ပစ္စယသမ္ဘောဂကို ပြုသည်ဖြစ်အံ့ ထိုလဇ္ဇီရဟန်းသည်လည်း အလဇ္ဇီဖြစ်၏။ (ပထမလုံးတော် ဆရာတော်ဘုရားကြီး ကိဏ္ဏကဝိဿဇ္ဇနာကျမ်း - ပ ၂၀၆)
သောပိ အလဇ္ဇီယေဝ - အလဇ္ဇီ၏ဥစ္စာကိုယူ၍ လဇ္ဇီကသုံးစွဲရာ၌ ပစ္စည်းက မအပ်မရာတွေဖြစ်နေသောကြောင့်လည်းကောင်း၊ ပစ္စည်းကအပ်သော်လည်း ပုဂ္ဂိုလ်ကအလဇ္ဇီဖြစ်၍ (နောင်လာမည့် ပုဂ္ဂလော အလဇ္ဇီ၊ ပိဏ္ဍပါတော ဓမ္မိယောနှင့်အညီ အနူ၏လက်မှပစ္စည်းကဲ့သို့) စက်ဆုပ်ဖွယ်ကောင်းသောကြောင့်လည်းကောင်း၊ အလဇ္ဇီမှန်းသိလျှင် မသုံးစွဲအပ်။ သုံးစွဲလျှင် ထိုလဇ္ဇီလည်း အလဇ္ဇီပင်ဖြစ်တော့၏။
ရဟန်းနှင့် အလောင်းအစား။
ပုဂ္ဂလော လဇ္ဇီ ပိဏ္ဍပါတော အဓမ္မိယော၊ ဤပြခဲ့သော စကားအရပ်ရပ်ကို လေးစားသော ဝိနည်းဓိုရ်ပုဂ္ဂိုလ်များသည် မအပ်မရာ၊ ဆောက်လုပ်ထားအပ်သော လဇ္ဇီတပည့်စသည်တို့၏ ကျောင်းများ၌ မတည်းမခို၊ မသွားလာကြ။ ထိုတပည့်တို့၏ပစ္စည်းကိုလည်း လာရောက်လှူစေကာမူ ကိုယ်တိုင်မသုံးစွဲဘဲ ကပ္ပိယစသူတို့အား စွန့်လိုက်တတ်ကြသည်။ [ပါရာဇိကဏ် ဘာသာ၊ စ-စာ-၃၄၃/၃၄၄]
ထီထိုးခြင်းမှအစ အလောင်းအစားကို ရဟန်းသည် မပြုကောင်း။ (သံဃာဒိသိသ် သဉ္စရိတ္တသိက္ခာပုဒ် (အဗ္ဗုတံ န ဝဋ္ဋတိ။ န ဝူတိ ဟူသောစကားဖြင့် အလောင်းအစားပြုလျှင် ဒုက္ကဋ်အာပတ်ဟုပြ၏။ (ဣမိနာ ဒုက္ကဋ် ဟောတီတိ ဒီပေတိ) ဤစကားကိုထောက်၍ ထီထိုးခြင်းစသော အလောင်းအစားအမှုကို မပြုကောင်း။ ပရာဇိတေန ဒါတဗ္ဗဟုဆိုသောကြောင့် ရှုံးပါလျက် မပေးလျှင် ပါရာဇိကအထိ ဆုံးဖြတ်ခွင့်ရှိ၏။ (ပရာဇိတေန ဒါတဗ္ဗန္တိ အဒေန္တော ဓုရနိက္ခေပန ကာရေတဗ္ဗာ) [ပါရာဇိကဏ် ဘာသာ၊ တ၊ စာ-၅၈၉]
ဝိသုဒ္ဓါရုံပတ္ထထဝိကဝိနိစ္ဆယ (စာ-၉၀/၉၂)
ကြိုးကြိမ်စသည်တို့ဖြင့် ပြုလုပ်အပ်သော အုပ်ဆိုင်း၊ ရေအိုးဆိုင်း စသည်များသည် သိက္ကာမည်၏။ သင်္ကန်း၊ သပိတ်စသော ပရိက္ခရာထည့်သော သင်္ကန်းအိတ်၊ သပိတ်အိတ်၊ မျက်စဉ်းကျည်အိတ်၊ ဖိနပ်အိတ်စသည်များသည် ထဝိကာမည်၏၊ ဆိုင်းမမည်။
ဆိုင်းဟုထင်မှတ်၍ မအပ်ဆိုလျှင် န ဘိက္ခဝေ ဒဏ္ဍသိက္ကာ ဓာရေတဗ္ဗာ၊ ယော ဓာရေယျ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿ။ (ဒဏ္ဍသိက္ကာ၊ သူခိုးဆောင်ဝါးရင်းတုတ်သက်သက်၊ ကူလီဆောင်ဆိုင်းသက်သက်။ တုတ်နှင့်ကုတ်၍ ထမ်းဆိုင်းနှစ်ပါးစုံရောယှက်သည်ကို) သိက္ကာကို ရွာတွင်၊ ရွာပြင်မအပ်ကြောင်း ဟောတော်မူသည်။
ဗန်းမော်ဆရာတော်လည်း အာရညကဝတ်မှလာသော သပိတ်အိတ်ကား သပိတ်မပွန်းရုံထည့်ထားရသော သူတောင်းစားများ အိတ်ကြီးနှင့်တူသောအိတ်ဖြစ်၍ အိတ်နှင့်တကွ ဆွမ်းခံ၍မဖြစ်သောကြောင့် ချွတ်ရသည်။ မအပ်၍ အာပတ်သင့်၍ ချွတ်ရသည်မဟုတ်။ ယခုကာလအိတ်များကား ဆွမ်းခံ၍လည်းဖြစ်၏။ သပိတ်လွယ်၍ခံလျှင် ဣန္ဒြေရ၍ သမဏသာရုပ္ပလည်း ဖြစ်လှ၏။ လက်ညောင်းသက်သာကို ချမ်းသာ၍ လွန်စွာကျေးဇူးလည်းများလှ၏ စသည်ဖြင့် အဆုံးအဖြတ်ရေးသည်ကို ရှေးငယ်စဉ်က တွေ့ရဘူးပေ၏။
ထိုသင်္ဂဇာဆရာတော် ဗန်းမော်ဆရာတော်တို့ မိန့်ဆိုခြင်းသည်လည်း သီးလုံးဆရာတော်ဘုရားကြီး ဆရာစဉ်ဆက် ဆင်းသက်၍လာခဲ့သည့်အတိုင်းပင်။ ဝတ္တက္ခန္ဓကအာရညကဝတ်၌ ကာလဿဝ ဝုဋ္ဌာယ ပတ္တံ ထဝိကာယ ပက္ခပိတွာ စသည်ဖြင့် နံနက်စောစောထပြီးလျှင် သပိတ်ကိုအိတ်၌သွတ်၍ ပခုံး၌လွယ်လျက်၊ သင်္ကန်းကိုပခုံးတင်၍ ဖိနပ်စီးနင်းဘဏ္ဍာများကို သိုသွင်းသိမ်းထား တံခါးကိုပိတ်ဆို့၍ ကျောင်းကဆင်းရမည်ဟု စပ်လျဉ်းရာ စကားအစဉ်အလာရှိ၏။ သပိတ်အိတ်မရှိသော်လည်းကောင်း၊ မဆောင်လို၍သော်လည်းကောင်း၊ လက်နှင့်ပွေ့ပိုက်ယူဆောင်သွားသော်လည်းကောင်း၊ ပခုံး၌မလွယ်မူ၍ လည်ပင်း၌လွယ်သော်လည်းကောင်း။ သင်္ကန်းကိုပခုံးမတင်မူ၍ ခေါင်း၌တင်သော်လည်းကောင်း၊ ခြုံ၍သော်လည်းကောင်း၊ ဖိနပ်မစီးသော်လည်းကောင်း တစ်စုံတစ်ရာအပြစ်မရှိ၊ ဖိနပ်စီးရမည်လာသောကြောင့် ဖိနပ်မရှိလျှင် ရှာ၍နေဖွယ်ရာမရှိပြီ။ ဤသို့စသည်ဖြင့် ဝတ္တက္ခန္ဓကမှာလာသောအရာများ၌ အားလုံးကုန်အပြစ်ရှိသည်ချည်းမဟုတ်။
သံဃပဝါရဏာကံဆောင်ခန်း
“သမ္မဇ္ဇနီ ပဒီပေါ စ၊ ဥဒကံ အာသနေန စ၊ ပဝါရဏာယ ဧတာနိ၊ ပုဗ္ဗကရဏန္တိ ဝုစ္စတိ” ဟူသော အဋ္ဌကထာပါဌ်နှင့်အညီ ပဝါရဏာပြုရာဖြစ်သော ဤဥပုသ်အိမ်သိမ်အပြင်၌ တံမြက်လှည်းခြင်းအမှုပြီးပါပြီဘုရား၊ နေတည်းဟူသော အလင်းအရောင်ရှိသည်ဖြစ်၍ ဆီမီးညှိထွန်းဖွယ်မရှိပါဘုရား၊ နေရာခင်းခြင်းနှင့်တကွ သောက်ရေသုံးရေတည်ထားခြင်းအမှု ပြီးပါပြီးဘုရား၊ ဤကား ပုဗ္ဗကရဏလေးပါးတည်း။
“ဆန္ဒ ပဝါရဏာ ဥတုက္ခာနံ၊ ဘိက္ခုဂဏနာ စ ဩဝါဒေါ ပဝါရဏာယ တောနိ။ ပုဗ္ဗကိစ္စန္တိ ဝုစ္စတိ” ဟူသော အဋ္ဌကထာပါဌ်နှင့်အညီ ဆန္ဒကိုဆောင်ခြင်း ပဝါရဏာကိုဆောင်ခြင်း ဆောင်အပ်ပြီးသော ဆန္ဒ၊ ပဝါရဏာတို့ကို သံဃာအားလျှောက်ကြားခြင်းကိစ္စသည် ဆန္ဒာရဟပုဂ္ဂိုလ်မရှိ၍ ဆန္ဒဆောင်ဖွယ်လျှောက်ကြားဖွယ်မရှိ၊ ပြည့်စုံပါပြီဘုရား။ လ။
ပဝါရဏာ ယာဝတိကာ စ ဘိက္ခူ၊ ကမ္မပ္ပတ္တာ၊ သဘာဂါပတ္တိယော စ န ဝိဇ္ဇန္တိ။ ဝဇ္ဇနီယာ ပုဂ္ဂလာ တသ္မိံ န ဟောန္တိ၊ ပတ္တန္တိ ဝုစ္စတိ ဟူသော အဋ္ဌကထာပါဌ်နှင့်အညီ ပဝါရဏာသည် နေ၏အစွမ်းအားဖြင့် စာတုဒ္ဒသီပဝါရဏာ၊ ပန္နရသီပဝါရဏာ၊ သာမဂ္ဂီပဝါရဏာဟူ၍ ၃ ပါး အပြားရှိသည်တွင် ယခုပြုဆဲဖြစ်သော ပဝါရဏာကား ပန္နရသီပဝါရဏာ ဖြစ်ပါသည်။
ပြုတတ်သော ကာရက၏အစွမ်းဖြင့် သံဃပဝါရဏာ၊ ဂဏပဝါရဏာ၊ ပုဂ္ဂလပဝါရဏာ ဟူ၍ ၃ ပါးအပြားရှိသည်တွင် ယခုပြုဆဲဖြစ်သော ပဝါရဏာကား သံဃာ့ပဝါရဏာဖြစ်ပါသည်။
ပြုအပ်သော အခြင်းအရာ ကတ္တဗ္ဗာကာရ၏အစွမ်းဖြင့် တေဝါစိကပဝါရဏာ ဒွေဝါစိကပဝါရဏာ ဧကဝါစိကပဝါရဏာ ဟူ၍ ၃ ပါးအပြားရှိသည်တွင် ယခုပြုဆဲဖြစ်သော ပဝါရဏာကား တဝါစိကပဝါရဏာဖြစ်ပါသည်။ ဤလက္ခဏာ ၃ ပါးနှင့် ပြည့်စုံခြင်း။
အကြင်မျှလောက် ၅ ပါး၊ ၅ ပါးထက်အလွန်ဖြစ်သော ရဟန်းတို့သည် သံဃပဝါရဏာကံအား လျှောက်ပတ်ကုန်၏။ ထိုမျှလောက်။ လ။ လပေ။ ပြီ။
ဤအင်္ဂါ ၄ ပါး။ လ။ ပါ။ လ။ အရှင်ဘုရားတို့။
(ပုဗ္ဗကရဏ ပုဗ္ဗကိစ္စာနိ လ။ အနုမတိယာ ပဝါရဏာဥတ္တိ ဌပေတုံ အာရာဓနံ ကရောမ။)
သာဓု - ၃
ဉတ်
(သုဏာတု မေ ဘန္တေ သံဃော၊ အဇ္ဇ ပဝါရဏာ ပန္နရသီ၊ ယဒိ သံဃဿ ပတ္တကလွံ၊ သံဃော တေဝါစိကံ ပဝါရေယျ။)
(၁) ပံသုကူလ ရတင်္ဂဝိနိစ္ဆယ (ဝိနယသမူဟ ဝိနီစ္ဆယ ပ၊ စာ - ၅၂၁)
ဂဟပတိဒါနစီဝရံ-အိမ်ရှင်ဟုဆိုအပ်သော လူဒါယကာလက်ဖြင့် ကပ်၍လှူအပ်သောသင်္ကန်းကို၊ ပဋိက္ခိပါမိ-ပယ်ပါ၏။ ပံသုကူလိကင်္ဂ-ပံ့သုကူသင်္ကန်းကို ဆောင်ခြင်းတည်းဟူသောအင်္ဂါကို၊ သမာဒိယာမိ-ဆောက်တည်ပါ၏။
ဤဓုတင်၌ ဥက္ကဋ္ဌပုဂ္ဂိုလ်အား ရဟန်းသည်လည်း ဂဟပတိအရာ၌ဝင်၏။ မဇ္ဈိမ မုဒု(၂)ပါး၌မဝင်။ ဂဟပတိဒါနစီဝရ၌ “ဒါန” သဒ္ဒါကိုထည့်သည်ကား ရဟန်းတို့သည် ယူလတ္တံ့သတည်းဟု လူတို့သည် ပစ်ထားအပ်သော ပံ့သုကူသည် ဂဟပတိစီဝရမျှသော်ကားမည်၏။ ဂဟပတိသည် လက်ဖြင့်ကပ်လှူအပ်သည်မဟုတ်သောကြောင့် ဂဟပတိဒါနစီဝရမမည်။ ထို့ကြောင့် အပ်၏ဟူသည်ကို နစ်စေလို၍ ထည့်လေသတည်း။ ထို့ကြောင့် ဋီကာဆရာသည် ပဗ္ဗဇ္ဇိတော ဂဏ္ဌိဿတီတိ ဌပိတံ ဝါ သိယာ ဂဟပတိစီဝရံ ပန ဂဟပတိဒါနစီဝရန္တိ တာဒိသံ ဒါနံ နိဝတ္တေတုံ ဒါနဂ္ဂဟဏံ-ဟုမိန့်တော်မူ၏ဟု မိန့်တော်မူ၏။ စုဋီကာဆရာလည်း ဤနည်းလည်းကောင်း မိန့်၏။
ဤသို့ဆောက်တည်ပြီးသော ယောဂီသည်ကား သောသာနိက အစရှိသော (၂၃)ပါးသော ပံ့သုကူတို့ကို ရှာမှီး၍ အားထုတ်ရာ၏။ ထို (၂၃)ပါးတို့သည် အဘယ်နည်းဟူမူကား
(၁) သောသာနိကံ-သုသာန်၌ တစ်စုံတစ်ယောက်သောသူသည် ပစ်ချအပ်သောပုဆိုး။ (၂) ပါပဏိကံ-ဈေးပြင်တံခါး၌ ပစ်ချအပ်သောပုဆိုး။ (၃) ရထိကစောဠ-ရထားသွားလောက်သောခရီး၌ ပစ်ချအပ်သောပုဆိုး။ (၄) သင်္ကာရစောဠ-တံမြက်ချေးစုရာ အရပ်၌ ပစ်ချအပ်သော ပုဆိုး။ (၅) သောတ္ထိယံ-ကိုယ်ဝန်ရှိသောသူသည် သားဖွားသော အညစ်အကြေးကိုသုတ်၍ ပစ်ချအပ်သောပုဆိုး။ (၆) နဟာနစောဠိ-ရေချိုးပုဆိုးကို ပစ်၍သွားလေကုန်၏။ ထိုသို့သောပုဆိုး။ (၇) တိတ္ထစောဠ-ဦးခေါင်းလျှော်ရာဆိပ်၌ လျှော်၍ ပစ်အပ်သောပုဆိုး။ (၈) ဂတပစ္စာဂတံ-သုဿာန်သို့သွားသောလူတို့သည် ပြန်လျှင် မင်္ဂလာမရှိဟူ၍ စွန့်အပ်သောပုဆိုး။ (၉) အဂ္ဂိဒမုံ-မီးလောင်ရာရှိသောပုဆိုး။ (၁၀) ဂေါခါယိတံ-နွားစားရာရှိသောပုဆိုး။ (၁၁) ဥပစိခါယိတံ-ခြကိုက်သောပုဆိုး။ (၁၂) ဥန္ဒရခါယိတံ-ကြွက်ကိုက်ရာရှိသောပုဆိုး။ (၁၃) အန္တကိန္န-အနားပြတ်သောပုဆိုး။ (၁၄) ဒသာဘိန္န-အဆာပြတ်သောပုဆိုး။ (၁၅) ဓဇာဟတံ-သင်္ဘောသွားသောသူ
တို့သည် သင်္ဘောဆိပ်၌ ဖွဲ့အပ်သောတံခွန်၊ စစ်ထိုးသောသူတို့သည် စစ်မြေ၌ဖွဲ့သောတံခွန်။ ထို (၂)ပါးတို့တွင် သင်္ဘောဆိပ်တံခွန်ကား မျက်စိမြင်ရုံကိုယူအပ်၏။ စစ်တံခွန်ကား စစ်သည်နှစ်ဖက်သားတို့သည် ဖဲလေလျှင် ယူအပ်၏။ (၁၆) ထူပစီဝရံ-တောင်ပို့ကိုရစ်၍ ပူဇော်အပ်သောပုဆိုး။
(၁၇) သမဏစီဝရံ-ရဟန်းပဉ္စင်းသည် ပစ်အပ်သောသင်္ကန်း။ (၁၈) အဘိသေကိကံ-မင်း၏ အဘိသိက်ခံရာအရပ်၌ စွန့်အပ်သောပုဆိုး။ (၁၉) ဣဒ္ဓိမယံ-ဧဟိဘိက္ခူ သင်္ကန်း။ (၂၀) ပစ္ဆိကံ-ခရီးသွားသောသူတို့၏ သတိမေ့လျော့၍ ခရီး၌ကျသောပုဆိုး။ ထိုကျသောပုဆိုးကိုကား ထောကံ ရက္ခိတွာ ဂဟေတဗ္ဗ ဟုဆိုသောကြောင့် အတန်ငယ်သောကာလပတ်လုံး ငံ့လင့်၍ယူအပ်၏။ စုလ္လဋီကာအလိုကား ငံ့လင့်၍ ပံ့သုကူဟူသောအမှတ်ကိုပြု၍ ယူအပ်၏။ အရှင်သည် ပြန်၍တောင်းလာမူကား ပေးအပ်၏။ (၂၁) ဝါတာဟဋ္ဌံ-လေခတ်၍ အဝေးသို့လွင့်သောပုဆိုး။ ထိုပုဆိုးကို အရှင်ကိုကြည့်၍မမြင်သော် ယူအပ်၏။ (၂၂) ဒေဝဒတ္တိယံ-အနုရုဒ္ဓါထေရ်အား နတ်သမီးလှူသကဲ့သို့ နတ်ပေးသောပုဆိုး။ (၂၃) သာမုဒ္ဒိနိယံ-သမုဒ္ဒရာထမ်းပိုးသည် ကြည်။ သို့ပစ်တင်အပ်သောပုဆိုး။
ဤကား ပံ့သုကူဖြစ်ကြောင်း (၂၃) ပါးသော ခေတ္တတည်း။
ထိုမှတစ်ပါး သံဃဿ ဒေမ-ဟူ၍လှူအပ်သော သင်္ကန်း၊ ဆွမ်းခံဝတ်ဖြင့် ရအပ်သောသင်္ကန်း၊ ဤသို့သော သင်္ကန်းတို့သည်ကား ဤသို့ဆိုအပ်ပြီးသော (၂၃)ပါးသော ခေတ္တတို့၌ မဝင်သောကြောင့် ပံ့သုကူမမည်ကုန်ဟူ၏။ ဤကား မဟာဋီကာအလိုတည်း။
စုဋီကာအလိုကား။ သံဃဿ ဒေမဟူရာ၌ သံဃာသည်ဝေအပ်သောသင်္ကန်း။ ဆွမ်းအလို့ငှာသွားကြရာ၌ရသည်ကို ဝေသောသင်္ကန်းသည် သမဏစီဝရ၌ ဝင်အံ့လောဟု သင်္ကာခြင်းကိုပယ်လို၍။ န တံ ပံသုကူလံဟူ၍ ခြားသည်ဟူ၏။
ဘိက္ခုဒတ္တိယတွင်လည်း အကြင်သင်္ကန်းကို ပံ့သုကူထေရ်၏ ဝါစဉ်အားဖြင့်သော်လည်း ယူအပ်၏။ သေနာသနနှင့်တကွသော သင်္ကန်းသော်လည်း ဖြစ်၏။ န တံ ပံသုကူလံ၊ ထိုသို့သောသင်္ကန်းသည် ပံ့သုကူမမည်။
ဝိနည်းမဟာပစ္စရိက်၌ကား ထိုသို့သောသင်္ကန်း၊ရှိသောကျောင်း၌ ပံ့သုကူထေရ်နေလတ်သည်ရှိသော် သေနာသနဂါဟာပကရဟန်းသည် အကြောင်းကိုကြားအပ်၏။ ကြားလျက်ဆိတ်ဆိတ်နေ၏။ ထိုသို့နေ၍ ဝါကျွတ်လသော် ထိုပံ့သုကူလထေရ်၏ ခြေရင်း၌ထား၍ ပုဆိုးကိုလှူအပ်ကုန်၏။ ဟူ၍ သေနာသနက္ခန္ဓက အဖွင့်၌လာ၏။ ဤပါဌ်၏အဖွင့်ကို ဝိမတိ၌ “ပစ္စယဒါယကာ ဒေန္တိ’ဟုဖွင့်၏။ ထိုပါဌ်ဖြင့် လူတို့သည် ခြေရင်း၌ထားသည်လည်း အပ်၏ဟူ၍ပြအပ်၏။
ဤ ဝိသုဒ္ဓိမဂ်၌ကား န တံ ပံသုကူလံဟုပယ်၏။ နော ဂါဟာပေတွာ ဒိန္နမေဝ ပံသုကူလံ၊ ပံ့သုကူထေရ်၏ ဝါစဉ်အားဖြင့် မယူမူ၍ မိမိ၏ဝါစဉ်အားဖြင့် ယူ၍ပစ်အပ်သော သင်္ကန်းသည်သာလျှင် ပံ့သုကူလမည်၏။ သေနာသနစီဝရကိုလည်း ထို့အတူလည်းကောင်း၊
တစ်စုံတစ်ယောက်သောရဟန်းသည် မိမိအားရောက်စေဦး၍ မိမိဥစ္စာပြု၍ ပစ်သော်သာလျှင် အပ်အံ့သတည်း။ ထိုသို့သောအနက်ကို အကျယ်ပြအံ့သောငှာ။ တတြာပိစသည်ကို ဆိုတော်မူပြန်သည်တည်း။ ထိုသို့သောရဟန်းသည်ပစ်ရာ၌ တုံသည်လည်း
အကြင်သင်္ကန်းကို ဒါယကာတို့သည် ရဟန်းတစ်ယောက်၏ ခြေရင်း၌ထားအပ်၏။ ထိုရဟန်းသည်မူကား ပံ့သုကူလထေရ်၏ လက်၌ထားအပ်၏။ ထိုသို့သော သင်္ကန်းသည်ကား ဧကတောသုဒ္ဓိမည်၏၊
အကြင်သင်္ကန်းကို ဒါယကာတို့သည် ရဟန်းတစ်ယောက်၏လက်၌ ထား၍လှူ၏။ ထိုရဟန်းသည်မူကား ပံ့သုကူထေရ်၏ခြေရင်း၌ထားအပ်၏။ ဤသင်္ကန်းသည်လည်း ကတောသုဒ္ဓိမည်၏။ ဤ(၂) ပါးသော သင်္ကန်းသည်ကား မုဒုကအား မဇ္ဈိမသင်္ကန်းမည်၏။
အကြင်သင်္ကန်းကို ဒါယကာတို့သည် ရဟန်းတစ်ယောက်ခြေရင်း၌ ထားအပ်၏။ ထိုရဟန်းသည် ပံ့သုကူထေရ်၏ခြေရင်း၌ ထားအပ်၏။ ထိုသင်္ကန်းသည်ကား ဥဘတောသုဒ္ဓိမည်၏။ ဤကား မုဒုတွင် ဥက္ကဋ္ဌတည်။ အကြင်သင်္ကန်းကိုကား ဒါယကာတို့သည် ရဟန်းတစ်ယောက်၏လက်၌ ထားအပ်၏။ ထိုရဟန်းသည်လည်း ပံ့သုကူလထေရ်၏ လက်၌ထားအပ်၏။ ထိုသင်္ကန်းသည်ကား အနုက္ကဋ္ဌစီဝရမည်၏။ မုဒုတွင် မုဒုလည်းကောင်းမည်၏ ဟူလိုသတည်း။
ထို့ကြောင့် စုလ္လဋီကာဆရာသည် သမဏေန ပန ဟတ္ထ ဌပေတွာ ဒိန္နမ္ပိ ဂဏှတော မုဒုကောယေဝ တေနေဝ ဟတ္ထ ဌပေတွာ။ လ။ တံ အနုက္ကဋ္ဌစီဝရံ နာမာတိ ဝုတ္တံဟုမိန့်သည်။ ဤကား ဝိဓာနဝိနိစ္ဆယ တည်း။
ပဘေဒအားဖြင့်သော်ကား။
ဥက္ကဋ္ဌ မဇ္ဈိမ မုဒုဟူ၍ သုံးပါးအပြားရှိ၏။ ထို (၃)ပါးတို့တွင် သုသာန်၌ ပစ်အပ်သည်ကိုသာ ယူသောရဟန်းသည် ဥက္ကဋ္ဌမည်၏။ ရဟန်းတို့သည် ယူအပ်ကုန်သတည်းဟူ၍ တံမြက်ချေးစုရာအစရှိသည်တို့၌ ပစ်အပ်သည်ကိုယူသော ထေရ်သည်ကား မဇ္ဈိမမည်၏။ ခြေရင်း၌ ရဟန်းအချင်းချင်းသည် ပစ်ထားသည်ကို ယူသောထေရ်သည်ကား မုဒုမည်၏။ ဤအရာသည် ပါဒမူလေ ဌပေတွာ ဒိန္နကံ ဂဏှန္တော မုဒုဟူသော အဋ္ဌကထာပါဌ်၌။ ပါဒမူလေ ဌပေတွာ ဒိန္နကံ၏ ကတ္တားကိုလည်းကောင်း အဓိပ္ပာယ်ကိုလည်းကောင်း၊ သမဏေနာတိအဓိပ္ပာယောဟူ၍ စုဋီကာ မဟာဋီကာဆရာတို့သည် ထည့်တော်မူကုန်သောကြောင့် ရဟန်းသည်ထားအပ်သည်သာလျှင် အပ်၏ဟူ၍ အဋ္ဌကထာဆရာအလိုတော်သည် ဖြစ်၏ဟုသိရာ၏။
“ဣဒဉ္စ မုဒုကာနံ ဥက္ကဋ္ဌပရိစ္ဆေဒေါ သမဏေန ဟတ္ထ ဌပေတွာ ဒိန္နမ္ပိ ဂဏှတော မုဒုကောယေဝ” ဟူ၍ စုလ္လဋီကာ၌လည်းကောင်း၊ နောက်အဋ္ဌကထာသည်လည်းကောင်းဆိုခြင်းကြောင့် လက်၌ရဟန်းချင်း ထားသော်လည်း မုဒူပင်မပျက် ဥက္ကဋ္ဌသည်ပျက်၏။ ထို့ကြောင့် လူသည်ထားအပ်သော သင်္ကန်းသည်ကား ဤဋီကာပါဌ်တို့နှင့်လည်းကောင်း၊ ဂိဟိဒိန္နကံ သာဒိတက္ခဏေဟူသောပါဌ်တို့ကို ဆိုလတ္တံ့သော ဂဏ္ဌိပါဌ်တို့နှင့်လည်းကောင်း ဆန့်ကျင်၏။ ဤကား ပဘေဒတည်း။
ဘေဒအားဖြင့်သော်ကား
ထိုသို့ရောက်သောထေရ်အားကား မိမိ၏ပရိဘုတ်လိုခြင်းဟူသော ရုစိဆန္ဒအားဖြင့်လည်းကောင်း ပရိဘုတ်အံ့ဟုသည်းခံခြင်းတည်းဟူသော အဓိဝါသနခန္တီဖြင့်လည်းကောင်း လူဖြစ်သောဒါယကာသည် ပေးအပ်သည်ကို သာယာသောခဏ၌ ဓုတင်စေတနာသည် ပျက်၏။
စုလ္လဋီကား-ဤသို့လာ၏။ ခန္တိယာတိ အဓိဝါသနခန္တိယာ ပရိဘောဂါဓိပ္ပာယော ဧတေန အတ္တနော ဓာရဏ ပရိဘောဂရုစိယာ အဘာဝေပိ ဂိဟီနံ ပသာဒရက္ခဏထံ တေဟိ ဒိယမာနံ အပဋိက္ခိပိတွာ ပရေသံ ဒဿာမီတိ သာဒိတအာနန္ဒတ္ထေရာဒီနံဝိယ ဓုတင်္ဂဘေဒေါ န ဟောတီတိ ဒေဿတိ။
ဤပါဌ်အဓိပ္ပာယ်ကျဉ်းကား အရှင်အာနန္ဒာသည် ဓုတင်ဆောက်တည်လျက် သူတစ်ပါးကိုလှူအံ့ဟု ကောသလမင်း၏ ဧကနံပုဆိုးကို ခံသကဲ့သို့ ဒါယကာတို့၏ ပသာဒကိုစောင့်ခြင်းငှာ သူတစ်ပါးကိုလှူအံ့ဟု ခံသည်ရှိသော်လည်း ပရိဘောဂဓမ္မာလယမရှိသောကြောင့် ခုတင်မပျက်ဟူလိုသတည်း။
ဂဏ္ဌိ၌ကား-အတ္တနော ရုစိယာ ဂိဟိဒိန္နကန္တိ၊ ဂဏှ ဘန္တေ ဧဝံ မမာနုဂ္ဂဟာယာတိ ဘိက္ခုဿ ပါဒမူလေ ဌပိတံ န ဝဋ္ဋတိ။ ဝဋ္ဋတိ။ သေစ ပန ဒိယမာနံ ဂဏ္ဌိဿတီတိ ဘိက္ခုဿ ပါဒမူလေ ဆတွာ နိရာပေက္ခာ ဂစ္ဆန္တိ ဂဟေတုံ ဝဋ္ဋတိ ဟုလာ၏။
အဓိပ္ပာယ်ကား အတ္တနော ရုစိယာ ဂီဟိဒိန္နကံဟူသောပါဌ်ကြောင့် အရှင်ဘုရား အကျွန်ုပ်အား အစဉ်ချီးမြှောက်ခြင်းငှာ ခံတော်မူပါလောဟူ၍ ပံသုကူလိကထေရ်၏ခြေရင်း၌ လူသည်ထားအပ်သော သင်္ကန်းသည်မအပ်။ အကယ်၍မူကား ပေ။ ပါသည်ကိုမယူပါလိုတကားဟူ၍လည်းကောင်း၊ ရှေ့တွင်နေ၍ပေးသည်ရှိသော် မယူလတ္တံ့ဟူ၍လည်းကောင်း၊ ပံသုကူလိကရဟန်း၏ခြေရင်း၌ပစ်ခဲ့၍ ငဲ့ခြင်းရှိဘဲ သွားလေကုန်၏။ ထိုသို့သောသင်္ကန်းကိုကား ကောက်ခြင်းငှာအပ်၏ဟူလို။
ဤသို့များစွာဆိုအပ်သော အဋ္ဌကထာဋီကာ ဂဏ္ဌိပါဌ်တို့၌ လူသည်ထားအပ်သည်ကို မလာရကား ရဟန်းသည်ထားအပ်သော ပါဒမူလိကကို သိအပ်၏ဟူသော စကားသည်သာသင့်မြတ်၏။
ဟိ
အဂ္ဂိဍမု၊ ဂေါခါယိတအစရှိသော ပုဆိုးတို့သည် တာဒိသာနိ ဟိ မနုဿာ ဆန္တိဟူ၍ ဆိုသောကြောင့် လူတို့၏လက်ကပင် ဆနိယစွန့်အပ်ပြီးအဖြစ်သို့ ရောက်ကုန်၏။ သုဒိန္နဝတ္ထု၊ ရဋ္ဌပါလဝတ္ထုတို့၌ ဆနိယဖြစ်သော ကုမ္မာသကို ဥက္ကဋ္ဌဖြစ်သော ပိဏ္ဍပါတိကပုဂ္ဂိုလ်သည် ဝိညတ်ပြု၍ယူရာ၌ ဓုတင်္ဂမလသည်လည်းကောင်း ဝိညတ္တိဒေါသသည်လည်းကောင်း မဖြစ်ဟူသောကြောင့်၊ ဤသို့သော နိယအဖြစ်ကိုသိ၍ မည်သည့်အရပ်ကိုပစ်လောဟု ဝိညတ်ပြုသော်လည်းကောင်း၊ ခြေရင်းအစရှိသည်တို့၌ ထားသည်ကို လက်ဖြင့်မခံမူ၍ စိတ်ဖြင့်သာယာသော်လည်းကောင်း အပ်မအပ်ကို ကြံအပ်၏။
ဝိနည်းအဋ္ဌကထာ၌ - အဒ္ဓါနမဂ္ဂပဋိပန္နေသု ကေစိ ဘိက္ခု ပံသုကုလတ္ထာယ သုသာနံ ဩက္ကမန္တိ၊ သေစ ယဒိ ပန မနုဿာ ဣဓ ဂတာဝ ဂဏှန္တုတိ ဝဒန္တာ သညာဏံ ဝါ ကတွာ ဂစ္ဆန္တိ ဩက္ကန္တာနံယေဝ ပါပုဏန္တိဟုမိန့်၏။ ဤသို့ သုသာန်၌ လူတို့သည် နှုတ်မြွက်၍ပစ်သော်လည်း စက်ဆုပ်ဖွယ်သောအရပ်၌ ဖြစ်ခြင်းကြောင့် ဥက္ကဋ္ဌဖြစ်သကဲ့သို့ မီးလောင်ခြင်း၊ ကြွက်ခဲခြင်းစသည်တို့ကြောင့် ဆဋ္ဌနိယဖြစ်ပြီးသော ပုဆိုးတို့သည်လည်း ပံ့သုကူလက္ခဏာသို့ အလိုလိုပင်ရောက်ပြီးဖြစ်သောကြောင့် သဒ္ဓါ၍ပစ်သော ပုဆိုးတို့မှ ထူး၏။ ထူးခြင်းကြောင့် ဝိညတ်ပြု၍ဖြစ်စေသော်လည်းကောင်း။ ခြေရင်းစသည်၌ နိယဟုကြား၍ထားသည်ကို အသင့်နှလုံးသွင်း၍ သာယာသော်လည်းကောင်း၊ အပ်ပါအံ့သကဲ့သို့ ထင်၏။ ဤကား ငါတို့၏ အလိုတည်း။
အာနိသံသကား
ပံသုကူလစီဝရံ နိဿာယ ပဗ္ဗဇ္ဇာဟူသော ဒုတိယနိဿယနှင့် လျော်စွာကျင့်သောအဖြစ်၏ ထင်ရှားရှိခြင်း၊ ပထမအရိယဝံသ၌တည်ခြင်း။ အာရက္ခိတဒုက္ခ၏မရှိခြင်း။ သူနှင့်မစပ်သော အသက်မွေးခြင်း၊ ခိုးသူဘေးမှမကြောက်ရခြင်း၊ ပရိဘုတ်ရာ၌ တဏှာမဖြစ်ခြင်း။ သမဏသာရုပ္ပရှိသော ပရိက္ခရာ၏အဖြစ်၊ အဖိုးနည်းခြင်း၊ ရလွယ်၏ အပြစ်မရှိသောအဖြစ်ကိုပြစေခြင်း၊ မြတ်စွာဘုရားသည် ချီးမွမ်းအပ်သော ပစ္စည်း၏အဖြစ် ကြည်ညိုဖွယ်ရှိသောအဖြစ်။ အပို့စ္စတာအစရှိသော အကျိုးတို့၏ပြီးခြင်း၊ ကောင်းစွာသောအကျင့်၏ အစဉ်ပွားခြင်း၊ နောက်၌ဖြစ်သောအမျိုးသားတို့၏ ဒိဋ္ဌာနုဂတိအဖြစ်သို့ ကောင်းစွာရောက်စေခြင်း၊ ဤသို့သော အကျိုးတို့သည် ရှိကုန်၏။
မာရသေန ဝိဃာတာယ၊ ပံသုကူလဓရော ယတိ။ သကဝစာ ယုဒ္ဓ၊ ခတ္တိယော ဝိယ သောဘတိ။ ပဟာယ ကာသိကာဒီနိ၊ ဝရဝတ္ထာနိ ဓာရိတံ။
ယံ လောကဂရုနာ ကော တံ၊ ပံသုကုလံ န ဓာရေယေ။
တသ္မာဟိ အတ္တနော၊ ပဋိည သမနုဿရံ။
ယောဂါဝစရာနုကူလမှိ၊ ပံသုကူလေ ရတော သိယာ။ (ဝိနယသမူဟ ပ၊ စာ ၅၂၇-၅၂၈)
မာရသေနံ-မာရ်စစ်သည်ကို၊ ဝါ-မာရ်စစ်သည်ဟုဆိုအပ်သော ကိလေသာကို၊ ဝိဃာတာယ-ဖျက်ဆီးခြင်းငှာ၊ ပံသုကူလဓရော-ပံ့သုကူကိုဆောင်သော၊ ယတိ-ရဟန်းသည်၊ ယုဒ္ဓေ-စစ်မြေပြင်၌၊ သမ္ဗုဒ္ဓကဝစော-ဖွဲ့အပ်သောချပ်ရှိသော၊ ခတ္တိယောဝိယ-မင်းကဲ့သို့၊ သောဘတိ-တင့်တယ်၏။
လောကဂရုနာ-လူတို့၏ဆရာဖြစ်တော်မူသော မြတ်စွာဘုရားသည် ကာသိကာဒီနိ - ကာသိကရာဇ်မည်သောတိုင်း၌ဖြစ်ကုန်သော၊ ဝရဝတ္ထာနိ - မြတ်သောပုဆိုးတို့ကို၊ ပဟာယ-၍၊ ယံ ပံသုကူလံ-အကြင်ပံ့သုကူသင်္ကန်းကို၊ ဓာရိတံ-ဆောင်တော်မူ၏။ တံ-ထိုပံ့သုကူသင်္ကန်းကို၊ ကော-အသူသည်၊ နဓာရယေ-မဆောင်နိုင်ဘဲရှိအံ့နည်း။
တသ္မာဟိ တသ္မာဝ၀-ထို့ကြောင့်သာလျှင်၊ အတ္တနော-၏၊ ပဋိညံ-ပဉ္စင်းခံရာ သိမ်၌ဝန်ခံခြင်းကို သမနုဿရံ-ကောင်းစွာအောက်မေ့သော၊ ဘိက္ခု-သည်၊ ယောဂါဝစရာနုကူလမှိ-ယောဂီတည်းဟူသော အကျင့်အားလျော်စွာထသော၊ ပံသုကူလေ-၌၊ ရတော-မွေ့လျော်သည်၊ သိယာ-၏။
(၂) တေစီဝရိကတင်္ဂဝိနိစ္ဆယ
စတုတ္ထစီဝရံ-ဒုကုဋ် ကိုယ်ဝတ်၊ သင်းပိုင်တည်းဟူသော သုံးထည်မှ တစ်ပါးသောဝတ်လောက်ရုံလောက် အဓိဋ္ဌာန်လောက်သော လေးထည်မြောက်သောသင်္ကန်းကို၊ ပဋိက္ခိပါမိ-ပယ်၏။ တေစီဝရိကင်္ဂ-တေစီဝရီကဟူသောအင်္ဂါကို၊ သမာဒိယာမိ-ဆောက်တည်ပါ၏။ ဤကား သမာဒါနတည်း။
ဤသို့ဆောက်တည်ပြီးသော ယောဂီသည်ကား သင်္ကန်းလျာပုဆိုးကိုရလတ်သည်ရှိသော် အကြင်ရွေ့လောက်မခံသည်ဖြစ်၍ ပြုချင်သော်လည်း မစွန့်နိုင်သေး။ မိမိလည်းမစီရင်တတ်၊ စီရင်တတ်သည်ကိုလည်း မရသေး။ အပ်ချည်စသည်တို့တွင် တစ်စုံတစ်ခုသော်လည်း မပြည့်စုံသော် ထိုရွေ့လောက်ထားအပ်၏။ ဆယ်ရက်လွန်သည်ဖြစ်မူကား ပရိက္ခာရစောဠ အဓိဋ္ဌာန်တင်အပ်၏။ ထားခြင်းကြောင့် ပုဆိုးကိုဆည်းပူးခြင်း လေးထည်မြောက်ကိုသာယာခြင်းဟူသော ဒေါသမရှိ၊ ဆိုး၍ပြီးပြီးသော အခါမှစ၍မူကား ထားခြင်းငှာမအပ်၊ ခုတင်္ဂစောရမည်၏။ ဤ၌လည်း “နိဋ္ဌိတေ ရဇန ပန အရုဏံ ဥဋ္ဌာပေန္တဿ ဓုတင်္ဂဘေဒေါ ဟောတီတိ အဓိပ္ပာယော”ဟု စုဋီကာ၌လာ၏။ ဤကားဝိဓာနတည်။
ပဘေဒအားဖြင့်သော်ကား
ဤတေစီဝရိကသည်လည်း ဥက္ကဋ္ဌ မဇ္ဈိမ မုဒုဟူ၍ သုံးပါးအပြားရှိ၏။ ထိုသုံးပါးတို့တွင် ဥက္ကဋ္ဌပုဂ္ဂိုလ်သည်ကား ဆိုးသောအခါ၌ ရှေးဦးစွာသင်းပိုင်ကိုလည်းကောင်း၊ ကိုယ်ဝတ်ကိုလည်းကောင်း၊ ဆိုး၍ပြီးသောသင်္ကန်းကိုဝတ်၍ ဤမှတစ်ပါးကို ဆိုးအပ်၏။ ထိုကိုယ်ဝတ်ကိုရုံ၍ ဒုကုဋ်ကိုဆိုးအပ်၏။ ဒုကုဋ်ကို မဝတ်အပ်။ အဘယ်ကြောင့်နည်းဟူမူကား ကေစိဆရာတို့ကား ဝတ္တဘေဒ ဒုက္ကဋ်သင့်၏ဟူကုန်၏။ အညေဆရာတို့ကား ဒုပရိဘောဂဖြစ်သောကြောင့် မအပ်ဟူကုန်၏။ အပရေဆရာတို့ကား ဒုကုဋ်ဖြင့် အာယောဂပတ်ဖွဲ့ခြင်းကို ပယ်သော သိက္ခာပုဒ်အားလျော်သောကြောင့် အနာဒရမတ္တ၌ ဒုက္ကဋ်
သင့်ကောင်းသောကြောင့်ဟူကုန်၏။ ဤစကားသာလျှင် ဣဒမဿ။ လ။ ဝတ္တံဟူသော အဋ္ဌကထာနှင့်ညီသောကြောင့် သင့်မြတ်၏။ စုလ္လဋီကာ ဤကား ရွာနီးကျောင်း၌ ကျင့်အပ်သောဝတ်တည်း။
တောကျောင်း၌သော်ကား သုံးထည်လုံးကို တစ်ချက်တည်းဖွပ်အံ့သောငှာအပ်၏။ အကြင်အခြင်းဖြင့်ကား တစ်စုံတစ်ယောက်သောသူကိုမြင်လျှင် သင်္ကန်းကိုငင်၍ ကိုယ်၌လွှမ်းအံ့သောငှာ တတ်ကောင်း၏။ ထိုသို့သောအရပ်၌ နေအပ်၏။ ဤကား ဥက္ကဋ္ဌကိုဆိုသည်။ မဇ္ဈိမကား ဆိုးသောအခါ၌ ထိုဆိုးရာအရပ်၌ အစဉ်ထားအပ်သော ရဇနကာသာဝမည်သော ဆိုးခိုက်သာဝတ်အပ်သော သင်္ကန်းသည်ရှိ၏။ ထိုသင်္ကန်းကိုဝတ်ရုံ၍ ဆိုးဖွတ်ခြင်းအမှုကို ပြုအပ်၏။ ထိုသင်္ကန်းသည်မရှိမူကား နောက်၌ အံသကာသာဝကိုခွင့်ပြုရကား ထိုအံသကာသာဝကိုငုံ့၍သော်လည်းကောင်း၊ ဥက္ကဋ္ဌကဲ့သို့သော်လည်းကောင်း ဆိုးအပ်၏။ မုဒုကပုဂ္ဂိုလ်သည်ကား သဘာဂဖြစ်သောရဟန်းတို့၏ သင်္ကန်းကိုဝတ်ရုံ၍သော်လည်း ဆိုအပ်၏။ ထိုနေရာကျောင်း၌ အိပ်ရာလွှမ်းအဖြစ်ဖြင့်တည်သော တတြပစ္စတ္ထရဏသည်လည်း ထိုမုဒုက ပုဂ္ဂိုလ်အားအပ်၏။ ဤကား အဋ္ဌကထာဆရာအလိုတည်း။
မဟာဋီကာအလိုကား-ထိုကျောင်း၌ အိပ်ရာလွှမ်းအဖြစ်ဖြင့် အဓိဋ္ဌာန်တင်အပ်သော မိမိဥစ္စာ သူတစ်ပါးဥစ္စာဖြစ်သော အိပ်ရာလွှမ်းသည်လည်း ထိုမုဒုကအားဆိုးအပ်သော ကာလ၌အပ်၏ဟုလာ၏။ စုဋီကာအလိုကား ထိုကျောင်း၌ အိပ်ရာလွှမ်းအားဖြင့် ထားအပ်သော ဆိုးအပ်သော ဖန်ရည်ဖြင့်ပြီးသော သံဃိက ပစ္စတ္ထရဏာသည်လည်းကောင်း။ အညပုဂ္ဂလိကဖြစ်သော ပစ္စတ္ထရဏသည်ဆို။ခိုက်၌ အပ်၏ဟုလာ၏။ စုဋီကာစကားသည်ကား ပရိဟရိတုံ န ဝဋ္ဋတိဟူသော ဤအဋ္ဌကထာပါဌ်နှင့်မတန်။ ထို့ကြောင့် ဆိုလတ္တံ့သည်ကား မဟာဋီကာပါဌ်တည်း။ အတ္တနော ဝါ ပရဿ ဝါ သန္တကံ သေနာသနေ ပစ္စတ္ထရဏဝသေန အဓိဋ္ဌိတံ အံသကာသာဝံ ပရိက္ခာရစောဠိ ဟောတိ။ ဣတိပစ္စတ္ထရဏအံသကာသာဝန္တိ ဣမာနိ ဒွေပိ အတိရေကစီဝရဋ္ဌာနေ ဌိတာနိပိ ဓူတင်္ဂဘေဒံ န ကရောန္တီတိ အဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တန္တိ ဝဒန္တိ။ ပရိဟရိတုံ ပန န ဝတီတိ ရဇနကာလေယေဝ အနုညာတတ္တာ နိစ္စပရိဘောဂဝသေန န ဝ။
ဤသို့ဆိုသော အဋ္ဌကထာဋီကာတို့အလိုကား မိမိဥစ္စာ သူတစ်ပါးဥစ္စာအိပ်ရာလွှမ်းကိုလည်း အိပ်ရာလွှမ်းအားဖြင့် ဓိဋ္ဌာန်အပ်၏။ အံသကာသာဝသည်လည်း ပရိက္ခာရစောဠဖြစ်၏။ ဤသို့သော နှစ်ထည်သောသင်္ကန်းတို့သည်ကား အတိရေကစီဝရအရာ၌တည်သည်ရှိသော် အိပ်ရာလွှမ်းကိုလည်း ခွင့်ပြုတိုင်း၊ ဆိုးဖွပ်အပ်သောကာလ၌သာဝတ်၍ ကြွင်းသောကာလ၌ အိပ်ရာလွှမ်းအပ်သောကြောင့် အံသကာသာဝသည်လည်း တိစီဝရိက်ကဲ့သို့ဝိဋ္ဌာန်သော် ဝတ်လောက်ရုံလောက်သော ပမာဏမရှိသောကြောင့် ဓုတင်ကို မပျက်စေဟူသတည်း။ ထို့ကြောင့် “ပရိဟရိတုံ ပန န ဝတီတိ ရဇနကာလေယဝ အနုညာတတ္တာ နိစ္စပရိဘောဂဝသေန န ဝတီတိဟူ၍ ဖွင့်ပြန်သတည်း။
ဤသို့ဖွပ်ဆိုးသော ကာလ၌သာ ဝတ်ရုံခြင်း ရုံခြင်းဟူသော ပရိဘောဂကို ခွင့်ပြုသောကြောင့် ကြွင်းသောကာလ၌ အမြဲဝတ်ခြင်းဟူသော ပရိဘောဂအားဖြင့် မအပ်ဟူ၍ဖွင့်ရကား အိပ်ရာလွှမ်းအိပ်ခြင်းငှာသော်ကား အပ်၏ဟူသောအနက်သည်ကျ၏။ ထိုသို့ကျသောကြောင့် အောက်၌ “စတုတ္ထစီဝရန္တိ အဓိဋ္ဌာန မင်္ဂ နိဝါသနပါရူပနာရဟံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ၊ တေန နိဝါသနပါရုပနာရဟာနံ စတုတ္ထကနိသီဒနာဒီနိ အဝဿင်္ဂနိယာနံ အပဋိပိတဗ္ဗတာ ဒဿိတာ ဟောတိ-ဟူသော စုဋီကာဆရာဆိုခဲ့သောစကားနှင့်လည်း တန်သည်ပင်။
ထိုကြောင့် သုံးထည်သော သင်္ကန်းအောက်ငယ်သော ပမာဏရှိသော နိသီဒိုင်အစရှိသောအဖြစ်
စာမျက်နှာ-521
ဖြင့် သုံးဆောင်အပ်သော သင်္ကန်းတို့သည်လည်းကောင်း။ ဖွပ်ဆိုးသောအခါ ဝတ်လောက်ရုံလောက်သော ကြွင်းသောကာလ၌ အိပ်ရာသာလွှမ်း၍အိပ်သော သင်္ကန်းသည်လည်းကောင်း၊ ဓုတင်ကိုမပျက်ဟူ၍ သိရာ၏။ ကြိုးကြားရံခါဝတ်ရုံအံ့ဟု သုံးဆောင်သော်ကားမအပ်။
နိသီဒနာဒိ၌ အာဒိသဒ္ဒါဖြင့်ကား ငယ်သောပမာဏရှိကုန်သော မျက်နှာသုတ်ကိုလည်း မျက်နှာသုတ်ခြင်းငှာ အမာလွှမ်းကိုလည်း အမာလွှမ်းတန်ရုံ တစ်တောင့်ထွာခန့်သည်အပ်၏ဟု သဂြိုဟ်အပ်၏။ ဝိနည်းကိုခွင့်ပြုတော်မူတိုင်း ကိုယ်လုံးရုံလောက်သော အမာလွှမ်းမိုးရေခံပုဆိုး ရေသနုပ်တို့သော်ကား ဝတ်ရုံလောက်သည်ကို ဤ၌ပယ်သောကြောင့်မအပ်။ သဘာဂရဟန်းတို့၏သင်္ကန်းကို ကြိုးကြားဝတ်ရုံအံ့သောငှာ အပ်၏။ အဋ္ဌကထာ၌ အံသကာသာဝနှင့် ပစ္စတ္ထရဏကိုသာထုတ်၍ဆိုလေသည်ကား ... ကိုယ်လုံးရုံလောက်သောကြောင့်တည်း။
ဤဆိုလတ္တံ့သည်ကား အံသကာသာဝ၏ အဆုံးအဖြတ်တည်း။ ဓူတင်္ဂတေစီဝရိကဿ ပန စတုတ္ထ ဝတ္တမာနံ အံသကာသာဝမဝ ဝဋ္ဋတိ။ တဉ္စ ခေါ ဝိတ္ထာရတော ဝိဒတ္ထိ ဒီဃတော တိဟတ္ထမေဝ ဝဋ္ဋတိဟု အဋ္ဌကထာလာ၏။ အဓိပ္ပာယ်ကား တေစီဝရိက်ဓူတင်ကို ဆောက်တည်သောယောဂီတို့အား ဆိုအပ်ခဲ့ပြီးသောနည်းဖြင့် ဝတ်လောက်ရုံလောက် လေးထည်မြောက်သောသင်္ကန်းသည် အပ်သည်ရှိသော် အံသကာသာဝသည် အပ်၏။ ထို၌တုံသော်လည်း အနံတစ်ထွာ အလျား (၃)တောင်သည်သာလျှင် အပ်၏။
ဤဂဏ္ဌိဆရာကား အံသကာသာဝံ တိဏ္ဏ စီဝရာနံ ကိဉ္စိ အသာဒိတတ္တာ စီဝရသင်္ချီ န ဂစ္ဆတိ၊ တသ္မာ ပရိက္ခာရစောဠ အဓိဌာတဗ္ဗဟုဆိုတော်မူ၏။ မဟာဋီကာ၌ကား အံသကာသာဝန္တိ အံသေ ထပေတဗ္ဗ ကာသာဝံ-ဟုလာ၏။ ဤမဟာဋီကာကိုထောက်၍ မြန်မာသူကြီးဆရာတို့သည် သင်းပိုင်သင်္ကန်းအောက် ငယ်သော ပမာဏရှိသော သင်္ကန်းငယ်ကို တစ်ထွာခန့်ခေါက်၍ ပခုံး၌ အံသကိုက်ဟုတင်ကုန်၏။
စုဋီကာ၌ကား စတုတ္ထန္တိ နိဝါသနပါရူပနာရဟံ တေနာဟ အံသကာသာဝန္တိ ပါရူပနစီဝရေ သေဒါဒိမလလေပနိဝါရဏတ္ထ အံသေ စ ပဌမံ ပါရုပိတဗ္ဗ အံသကာသာဝန္တိ အတ္တောဟု လာ၏။ အဓိပ္ပာယ်ကား စတုတ္ထဟူသည်ကား ဝတ်ခြင်းရုံခြင်းငှာ ထိုက်သည်ကိုရည်သတည်း။ ထို့ကြောင့် ..အံသကာသာဝဟူ၍ ဆိုလေသည်။ ရုံလောက်သော သင်္ကန်း၌ချွေးအစရှိသော အညစ်အကြေး၏လိမ်းကျံခြင်းကို တားအံ့သောငှာ ပခုံးနှစ်ဖက်၌ ရှေးဦးစွာရုံလောက်သောချွေးခံသည် အံသကာသာဝမည်၏။
ဝိတ္ထာရတော ဝိဒတ္ထိတိ အဓိဋ္ဌာနဿ အပ္ပဟောနကဝိတ္ထာရပမာဏဒဿနံ ဧတေန အဓိဋ္ဌာနပ္ပဟာနကဝိတ္ထာရတော ဦနကံ ဝဋ္ဋတီတိ ဉာပိတံ ဟောတိ။ တိဟတ္ထမေဝါတိ ပဒံ ပန ဝိယောဂပ္ပမာဏမတ္တဒဿနံ တေန တတော ကိဉ္စိ အဓိကမ္ပိ အဓိဋ္ဌာနပ္ပဟာနကတ္တာဘာဝါ ဝိရောဓော န ဝ။
ဤစုလ္လဋီကာ ပါဌ်တို့ဖြင့်ကား သင်းပိုင်အနံအလျားအောက်ငယ်သော ပမာဏရှိသော သင်းပိုင်အဖြစ်ဖြင့် အဓိဋ္ဌာန်မလောက်သော..အံသကာသာဝလျှင် အပ်၏ဟူလိုသတည်း။ ဤကားပဘေဒတည်း။
ဘေဒအားဖြင့်သော်ကား ဤ(၃)ယောက်သော ပုဂ္ဂိုလ်တို့အားလည်း ဆိုအပ်ပြီးသောပမာဏရှိသော ကိုယ်၌ဝတ်ကောင်းရုံကောင်းသော လေးထည်မြောက်သော သင်္ကန်းကိုဝတ်ရုံခြင်းငှာ သာယာသောခဏ၌ ဓူတင်စေတနာပျက်၏။ ဤကား ဘေဒတည်း။
အာနိသံသကာ၊ ဤယောဂီသည် ကိုယ်ဖြင့်ဆောင်အပ်သော သင်္ကန်းဖြင့်သာရောင့်ရဲခြင်းရှိ၏။ ထို့ကြောင့် ငှက်ကဲ့သို့ဆောင်၍လိုရာသွားရခြင်း၊ နည်းသောအားထုတ်ခြင်း ရှိသည်၏အဖြစ် ဝတ္ထသန္ဓေ ကင်းခြင်း၊ ပေါ့သောအသက်မွေးခြင်းများသော သင်္ကန်း၌တပ်သော တဏှာကိုပယ်ရခြင်း အိပ်ရာ၌ ပမာဏကို
---စာမျက်နှာ-522
သိသဖြင့် သန္ဓေမရှိသောအပြစ်။ အပိုစ္စတာအစရှိသောအကျိုး၏ ပြီးပြည့်စုံခြင်းတို့သည် ဖြစ်ကုန်၏။ အတိရေကဝတ္ထဏံ ပဟာယ၊ သန္တိဝိဝဇ္ဇိတော ဓီရော။ သန္တောသသုခရသည္၊ တိစီဝရဓရော ဘဝတိ ယောဂီ။
တသ္မာ သပတ္တစရဏော၊ ပက္ခိ သစီဝရော ဝ ယောဂီဝရော။ သုခ မနုဝိစရိတုကာမော၊ စီဝရနိယမ ရတိ ကယိရာတိ။
တိစီဝရဓရော - သော။ မီရော-သော၊ ယောဂီ-သည်၊ အတိရေကဝတ္ထတထံ - အတိုင်းထက်လွန်သော ပုဆိုးသင်္ကန်း၌တပ်သောတဏှာကို၊ ပဟာယ-၍၊ သန္နိဓိဝိဝဇ္ဇိတော - သိုမှီးခြင်းကိုကြဉ်သောအားဖြင့်၊ သန္တောသသုခရသညူ-ရောင့်ရဲလွယ်ခြင်းတည်းဟူသော သုခ၏အရသာကို သိတတ်သည်။ ယသ္မာ-ကြောင့် ဘဝတိ-၏၊ တသ္မာ-ကြောင့်၊ သပတ္တစရဏော-မိမိ၏အတောင်ဖြင့် လိုလိုရာရာသွားသော၊ ပက္ခိဝ-ငှက်ကဲ့သို့၊ သစီဝရောဝ-မိမိကိုယ်၌ဝတ်သောသင်္ကန်းဖြင့်သာလျှင်၊ သုခံ-စွာ၊ အနုဝိစရိတုကာမော-ကြိုက်ရာရာသွားခြင်းငှာအလိုရှိသော၊ ယောဂီဝရော-သည်၊ စီဝရနိယမေ-သုံးထည်မျှသော သင်္ကန်းကိုမှတ်၍ ဓိဋ္ဌာန်ရာ၌၊ ရတိ-ကို၊ ကယိရာ-၏။ (ဝိနယ သမူဟ ပ၊ စာ-၅၃၃)
၃။ ပိဏ္ဍပါတိကဓူတင်္ဂဝိနိစ္ဆယ
အတိရေကလာဘံ ပဋိက္ခိပါမိ၊ ပိဏ္ဍိယာလောပဘောဇဉ်ထက်လွန်သော သံဃဘတ်အစရှိသော လာဘ်ကို ပယ်၏။ ပိဏ္ဍပါတိကင်္ဂ သမာဒိယာမိ။ ဆွမ်းအလို့ငှာ သွားခြင်းတည်းဟူသော ကျင့်ဝတ်ရှိသော ပုဂ္ဂိုလ်၏အဖြစ်တည်းဟူသော အင်္ဂါကိုဆောက်တည်ပါ၏။
ထိုသို့ဆောက်တည်ပြီးသော ဓူတင်ရှိသော ယောဂီသည်ကား သံဃဘတ်အစရှိသာ (၁၄)ပါးသောဘတ်တို့ကို မသာယာအပ်။
- သံဃဘတ္တံ-အလုံးစုံသောအရပ်လေးမျက်နှာ သံဃာကိုရည်၍၊ သံဃဿ ဒေမဟူ၍လှူအပ်သော ဘတ်လည်းတစ်ပါး။ ဂဏ္ဌိ၌ကား သံဃိကပစ္စည်းပြုသော ဘတ်တည်းဟူ၏။
- ဥဒ္ဒေသဘတ္တံ-လေးယောက် ရှစ်ယောက်အစရှိသော အနည်းငယ်သောသံဃာကိုရည်၍ လှူအပ်သော ဘတ်လည်းတစ်ပါး၊ မဟာဋီကာ ‘ဂဏ္ဌိပုဒ်၌ကား သံဃာကိုရည်၍ လှူအပ်သောဘတ်လည်းဟူ၍ရှိ၏။
- နိမန္တနံ-အလုံးစုံသောရဟန်းကိုလည်းကောင်း။ အနည်းငယ်ကိုလည်းကောင်း၊ ယခုနေ့အလို ့ငှာလည်းကောင်း၊ နက်ဖြန်အလို့ငှာလည်းကောင်း နိမန်၍လှူအပ်သော ဘတ်လည်းတစ်ပါး။
- သလာကဘတ္တံ - ဒါယကာ၏အမည်ကိုရေး၍ စားရေးတန်ချ သဖြင့် လှူအပ်သောဘတ်။
- ပက္ခိကံ-လဆန်းပက္ခ၌ တစ်ခါ လဆုတ်ပက္ခ၌ တစ်ခါ လှူအပ်သောဘတ်။
- ဥပေါသထိကံ-ဥပုသ်နေ့၌လှူအပ်သောဘတ်။
- ပါဋိပဒိကံ-အထွက်တစ်ရက်နေ့၌ လှူအပ်သောဘတ်။
- အာဂန္တုကဘတ္တံ-အရပ်ဝေးကလာသော ရဟန်းကိုရည်၍ ထားအပ်သောဘတ်၊
- ဂမိကဘတ္တံ အရပ်ဝေးသို့ သွားလတ္တံ့သော ရဟန်းကိုရည်၍ ထားအပ်သောဘတ်။
- ဂိလာနဘတ္တံ - သူနာကိုရည်၍ ထားအပ်သောဘတ်။
- ဂိလာနုပဋ္ဌာကဘတ္တံ-သူနာကိုလုပ်ကျွေးသောသူကိုရည်၍ ထားအပ်သောဘတ်။
- ဝိဟာရဘတ္တံ-ကျောင်းကို ရည်၍လှူအပ်သော ဘတ်။
စာမျက်နှာ-523
စုဋီကာ၌ကား ထိုဘတ်ကိုလည်းကောင်း၊ တတြပ္ပါဒဖြစ်သော ဘတ်ကိုလည်းကောင်း၊ ဝိဟာရဘတ်မည်၏ဟူလိုသော်။ ။ ဂဏ္ဌိ၌ကား ကျောင်း၌ ကပ္ပိယကာရကတို့သည်ချက်၍ လှူအပ်သောသံဃိက ပစ္စည်းဖြင့် .. ပြုပြင်၍လှူအပ်သော ဘတ်ဟူ၏။
၁၃။ ဓုရဘတ္တံ-အမြဲအိမ်၌ထား၍ လှူအပ်သောဘတ်။ မဟာဋီကာ အလို၊ ဂဏ္ဌိ၌ကား ဒါယကာတို့သည် သံဃာအားရည်၍ အမြဲလှူအပ်သော ပဏီတဘတ်လည်းဟူ၏။
၁၄။ ဝါရဘတ္တံ-ရွာသူတို့သည် ဝါရအားဖြင့်လှည့်၍ လှူအပ်သောဘတ်။ ဤကား မဟာဋီကာ အလို။ ဂဏ္ဌိ၌ကား သံဃာကိုရည်၍ ဝါရအားဖြင့်လှည့်၍ လှူအပ်သောဘတ်ဟူ၏။ ဤကားစုဒ္ဒသဘတ်တို့၏ သရုပ်အနက်တည်း။
ဤဘတ်တို့ကိုကား ထမင်းဟူသော အကပ္ပိယဝေါဟာရဖြင့် လှူအပ်သောကြောင့် ပိဏ္ဍပါတိကတို့သည် မသာယာအပ်ကုန်။ အကယ်၍ကား ထမင်းဟူသော အကပ္ပိယဝေါဟာရအနက်ရှိသော ဘတ္တ သဒ္ဒါဖြင့်မဆိုမူ၍ ဆွမ်းဟူသော ကပ္ပိယဝေါဟာရအနက်ရှိသော ဘိက္ခသဒ္ဒါဖြင့်လည်းကောင်း၊ ပိဏ္ဍပါတသဒ္ဒါဖြင့်လည်းကောင်း၊ ဆွမ်းဟူသော ထိုသဒ္ဒါ၏အနက်ဖြင့်လည်းကောင်းလှူမူကား သာယာခြင်းငှာ အပ်၏။ ။ ထို့ကြောင့်
သစေ ပန သံဃဿ ဘတ္တံ ဂဏှထာတိအာဒိနာ နယေန အဝတွာ အမှာကံ ဂေဟေ သံဃော ဘိက္ခံ ဂဏှတု။ တုပိ ဘိက္ခံ ဂဏှထာတိ ဝတွာ ဒိန္နာနိ ဟောန္တိ။ တာနိ သာဒိတုံ ဝဋ္ဋတိဟူ၍ အဋ္ဌကထာဆရာ ခွင့်ပြုတော်မူသတည်း။ ထိုပါဌ်၏အနက်အဓိပ္ပာယ်ကို မဟာဋီကာဆရာကား “သာဒိတုံ ဝဋတီတိ ဘိက္ခာပရိယာယေန ဝုတ္တတ္တာ-ဟု ဟိတ်သာတော်မူသည်။ ဂဏ္ဌိ၌ကား တာနိ သာဒိတုံ ဝဋတီတိ သဗ္ဗာနိ စုဒ္ဒသ ဘတ္တာနိ ယဒိ ဘတ္တာနီတိ အဝတွာ ဘိက္ခဂဏှထာတိ ကပ္ပိယဝစေနေန ဒါယကဟိ ဒိန္နာနိ ပိ ဘတ္တုဒ္ဒေသကေန ဝါ ဘိက္ခံ ဂဏှထ ဘန္တေတိ ဥဒ္ဒိဋ္ဌာနိပိ ဘိက္ခာပရိယာယေန ဒါယကဟိ သယံပိ စာရိတွာ ဒိန္နာနိပိ ဟောန္တိ သဗ္ဗာနိ ဝ သာဒိတုံ ဝဋ္ဋတိဟုလာ၏။
အဓိပ္ပာယ်အကျယ်ကား ဒါယကာတို့သည်လည်းကောင်း၊ ဆွမ်းညွှန်းသောရဟန်းသည်လည်းကောင်း၊ ဆွမ်းဟူသောအနက်ရှိသော ဘိက္ခာဟူသော ကပ္ပိယဝေါဟာရသဒ္ဒါဖြင့် လှူအပ်ကုန်သည်ရှိသော်လည်းကောင်း ဒါယကာသည် အကပ္ပိယကို အလိုလိုအပ်အောင် ဝိစာရဏာပြု၍လှူသော်လည်းကောင်း ထိုအလုံးစုံကို သာယာခြင်းငှာ အပ်၏ဟူလိုသော်။
ဝိစာရဏာပြု၍လှူရာ၌ ခံလေဖူးသောဝတ္ထုကား “သီဟိုဠ်ကျွန်း၌ တစ်ယောက်သော ပုဗ္ဗရာဇာမည်သောမင်းသည် ကျောင်းကိုပြု၍ များစွာသောပိဏ္ဍပါတိကထေရ်တို့ကို နိမန်၍ သံဃာကို ရည်ညွှန်း၍ ကျောင်းအား ကျီကိုပြုလှူ၏။ မထေရ်တို့လည်း ထိုကျောင်းကိုသိ၍ မိုးသောက်လျှင်ဆွမ်းခံသွားအံ့သောငှာ အခြင်းအရာကို ပြုကုန်၏။ မင်းလည်းအကြောင်းကိုကြားလျှင် ချုပ်စေ၍ ကပ္ပိယဝေါဟာရပြု၍ ဘိက္ခာဟူသော အပ်သော ဝေါဟာရဖြင့်လှူလေ၏။ ထေရ်တို့လည်းအပ်၏ဟု ဘုဉ်းပေးသတတ်။ အကျယ်ကို ဋီကာ၌ရှု၍ သိရာ၏။
ဤဝတ္ထု၌ နေ့တိုင်းဘုဉ်းပေးမူကား မုဒုတွင် မုဒုသာဖြစ်၏။ ပုနဒိဝသာယပိ၌ ပိသဒ္ဒါဖြင့် သင်္ဂြိုဟ်အပ်၏။ အာရာမိက အိမ်သို့ရပ်မူကား သုံးပါးတွင် တစ်ပါးပါးသာဖြစ်ရာ၏။ စုလ္လဋီကာ၌ကား ထိုအလုံးစုံသော ဘတ်တို့ကို သံဃာကိုရည်၍ လှူအပ်သောကြောင့် သာယာခြင်းငှာအပ်သတည်း။ ပုဂ္ဂလိကအားဖြင့် လှူကုန်သော်ကား သံဃိကဘတ်၊ သလာကဘတ်မှကြွင်းသော (၁၂)ပါးသော ဘတ်တို့သည်လည်း ပိဏ္ဍပါတိကတို့အား အပ်ကုန်၏ဟူလာ၏။
---စာမျက်နှာ-524
ထို့ကြောင့် သံဃတော နိရာမိသသလကာနိ သံဃာမှရသော ယာဝကာလိကမှတစ်ပါးသော ပစ္စည်းနှင့်ယှဉ်သော စာရေးတံသည်လည်းကောင်း၊ ဝိဟာရေ ပက္ကဘတ္တမ္ပိ-ကျောင်း၌ . ဒါယကာတို့သည်ချက်၍ လှူအပ်သော အဘိဟဋဘိက္ခာဟုဆိုအပ်သောဘတ်လည်းကောင်း။ ဝဋတိယေဝ၊ အပ်သည်သာလျှင်တည်း။ နိရာမိသသလာကာ၏အရကို မဟာဋီကာ၌ ဘေသဇ္ဇာနိ ပဋိသံယုတ္တာ နိရာမိသသလာကာ ယာဝကာလိက ဝဇ္ဇာတိစ ဝဒန္တိ-ဟု လာ၏။ စုဋီကာ၌ကား ဘေသဇ္ဇစီဝရသံယုတ္တဟုလာ၏။
ဂဏ္ဌိ၌ကား “ဌပေတွာ ယာဝကာလိကံ သေသတ္တယံ-ဟုလာ၏။ ဤကား ဝိဓာနတည်း။
ပဘေဒ အားဖြင့်သော်ကား ဥက္ကဋ္ဌ မဇ္ဈိမ မုဒုအားဖြင့် (၃)ပါးအပြားရှိ၏။ ထိုသုံးပါးတို့တွင် ဥက္ကဋ္ဌ ပုဂ္ဂိုလ်ကား ရှေ့မှလာသောဆွမ်း နောက်မှလာသောဆွမ်းကိုလည်း ခံ၏။ သူ၏အိမ်တံခါး၌ရပ်ခိုက် သပိတ်ကိုယူကုန်သော သူတို့အားလည်းပေ၏။ ပဋိက္ကမနံ အာဟရိတွာ ဒိက္ခိပိ ဂဏှတိ၊ ဆွမ်းခံရာမှပြန်၍ ဆွမ်းဘုဉ်းပေးရာ ဇရပ်၌ ထိုင်ရာသို့ဆောင်၍ လှူအပ်သောဘိက္ခာကိုလည်း ယူအပ်၏။
ပဋိနိဝတ္တန္တိ ဧတ္ထာတိ ပဋိက္ကမနံ။ အာဓာရတ္ထစေတံ ဥပယောဂဝစနံ။ အာသနသာလာယံ ဘုဉ္ဇနတ္ထာယ နိသိန္နေ အာဟရိတွာ ဒိန္နဘိက္ခမ္ပိ ဂဏှတီတိ အတ္ထော။ စုဋီကာ။ အာဟရိတွာတိ ပတ္တံ ဂဟေတွာ ဂေဟေတော အာနေတွာ။ မဟာဋီကာ။
တံ ဒိသံ ပန နိသီဒိတွာ ဘိက္ခု န ဂဏှတိ ထိုဖို့ကို ဒါယကာတို့သည် အရှင်ဘုရားယနေ့ဖို့ကို ဆွမ်းခံမသွားမူ၍ ကျောင်း၌နေတော်မူလော့။ အကျွန်ုပ်တို့ ဆွမ်းလှူပါအံ့သတည်းဟူ၍ နိမန်၍ချုပ်သော်ကား နေ၍မယူ။ ဤသို့နိမန်သည်ကို မယူသည်လျှင် ဥက္ကဋ္ဌ အထူးတည်း၊ မဇ္ဈိမကား ထိုနေ့ပို့မျှကိုနေ၍ သော်လည်း ယူ၏။ နက်ဖြန်အလို့ငှာသော်ကား သည်းမခံ၊ မုဒုသော်ကား နက်ဖြန်အလို့ငှာသော်လည်းကောင်း သန်ဘက်အလို့ငှာသော်လည်းကောင်း သည်းခံ၏။
ဤ၌ အပိသဒ္ဒါဖြင့် ဆိုအပ်ပြီးသောနည်းကို သွင်းအပ်၏။ ထိုနှစ်ပါးတို့သည်ကား သူနှင့်မစပ်သော သေရိဝိဟာရသုခကိုမရကုန်။ ဥက္ကဋ္ဌသည်သာ ရ၏။ ထို့ကြောင့် တစ်ရွာသို့သွား၍ အရိယာဝံသ တရားကို နာကြားကုန်အံ့ဟူ၍ ညှိသည်ရှိသော် ထိုနှစ်ပါးသည် သူဖိတ်သောဆွမ်းကြောင့်မသွားရပဲ ကျန်၏။ ဥက္ကဋ္ဌ ပုဂ္ဂိုလ်သာသွား၍ ဓမ္မရသကို ခံရလေသတတ်။ ဤကား ပဘေဒတည်း။
ဘေဒသော်ကား ဤ(၃)ယောက်သောပုဂ္ဂိုလ်တို့အား ဆိုအပ်ခဲ့ပြီးသော အကပ္ပိယဝေါဟာရအားဖြင့် လှူအပ်သော အတိရေကလာဘတို့တွင် တစ်ပါးပါးသောလာဘ်ကို သာယာသောခဏ၌ ဓူတင်စေတနာ ပျက်၏။ ဤကား ဘေဒတည်း။
အာနိသံသကား ပိဏ္ဍိယာလောပဘောဇနံ နိဿာယ ပဗ္ဗဇ္ဇာ-ဟူ၍ဟောတော်မူသော နိဿယအားလျော်စွာ ကျင့်ခြင်း၏ထင်ရှားရှိသောအဖြစ်။ ဒုတိယအရိယာဝံသ၌တည်ခြင်း။ သူနှင့်မစပ်သော အသက်မွေးခြင်း၊ တစ်အိမ်တစ်လုတ်သာရသောကြောင့် နည်းခြင်းရလွယ်ခြင်း၊ အပြစ်မရှိဟူ၍ မြတ်စွာဘုရားချီးမွမ်းအပ်သော ပစ္စည်း၏အဖြစ်၊ ပျင်းရိခြင်းကိုနှိပ်ရသောအဖြစ်၊ စင်သော အာဇီဝရှိသောအဖြစ်၊ သေခိယဝတ်ကိုဖြည့်ရခြင်း၊ သူမမွေးရသောအဖြစ်၊ သူဆင်းရဲတို့အား သနားသောအခြင်းအရာကိုပြုခြင်း၊ မာန်ကိုပယ်ရခြင်း၊ ရသတဏှာကို မြစ်နိုင်ခြင်း၊ ဂဏဘောဇန ပရမ္ပရဘောဇန စာရိတ္တသိက္ခာပုဒ်တို့ဖြင့် အာပတ်မသင့်ခြင်း၊ အပိစ္စတာအစရှိသောဓမ္မတို့အား အစဉ်အားလျော်စွာဖြစ်ခြင်း၊ ကောင်းစွာသောအကျင့်၏ပွားခြင်း။ နောင် အမျိုးသားတို့ကို ဒိဋ္ဌာနုဂတိဖြစ်ခြင်းငှာ အစဉ်သနားခြင်းရှိကုန်၏။
---စာမျက်နှာ-525
““ပိဏ္ဍိယာလောပသန္တုဋ္ဌော၊ အပရာယတ္တဇီဝိကော။ ပဟီနာဟာရလောလုာ၊ ဟောတိ စာတုဒ္ဒိသော ယတိ။ “ဝိနောဒယတိ ကောသဇ္ဇံ၊ အာဇီဝဿ ဝိသုတိ။
တသ္မာ ဟိ နာတိမညေယျ၊ ဘိက္ခာစရိယာယ သုမေဓသော။ “ဧဝရူပဿ ယောဂဿ၊ ပိဏ္ဍပါတိကဿ ဘိက္ခုနော။ အတ္တဘရဿနညပေါသိနော၊ ဒေဝါ ပိဟယန္တိ တာဒိနော။
““နော စေ လာဘသိလောကဿ၊ နိဿိတော ဟောတိ သန္တိနောတိ။
ဧဝရူပဿ-ထသော၊ ယောဂဿ-ဆွမ်းခံခြင်းအစရှိသော လုံ့လရှိထသော၊ ပိဏ္ဍပါတိကဿ-ထသော။ အတ္တဘရဿ-ထသော။ အနညပေါသိနော-သူတစ်ပါးသည် မမွေးအပ်ထသော၊ တာဒိနော-တာဒိဘာဝရှိထသော၊ သန္တိနော-ငြိမ်သက်သော နှလုံးရှိထသော၊ ဘိက္ခုနော-အား၊ လာဘသိလောကဿ-လာဘ်သပ္ပကာ အကျော်အစောကို၊ နိဿိတော-မှီအပ်သည်။ နော စေ ဟောတိ-အကယ်၍မဖြစ်တုံအံ့၊ ဒေဝါ-သိကြားအစရှိသော နတ်တို့သည်၊ ပိဟယန္တိ-ချစ်ကုန်၏။ (သမူဟ ပ၊ စာ-၅၃၇)
၄။ သပဒါနဝါရိက ဓူတင်္ဂဝိနိစ္ဆယ
လောလုပ္ပစာရံ၊ ဃရလောလုပ္ပ ဂါမလောလုပ္ ရစ္ဆာလောလုပ္ပဟူသော သည်အိမ်ထက်သည်အိမ်မှာ၊ သည်ရွာထက်သည်ရွာမှာ၊ သည်ခရီးထက်သည်ခရီးမှာ အကောင်းများရအံ့သတည်းဟူ၍ လွန်၍သွားရခြင်းတည်းဟူသော လူခသဘောရှိသော ကုသိုလ်ဘဏ္ဍာကို ပြင်းစွာလုယက်တတ်သော တဏှာအဖြစ်တည်းဟူသော လောလုရာကို၊ ပဋိက္ခိပ္ပါမိ ၏ ။ သပဒါနစာရိကင်္ဂ-အိမ်စဉ်၊ ရွာစဉ်၊ ခရီးစဉ်မပြတ်ခံခြင်းတည်းဟူသော သပဒါနစာရိကဓူတင်ကို သမာဒိယာမိ-၏ ။
ဂဏ္ဌိ၌ကား ဃရ၊ ကုလ၊ ရစ္ဆာလောလုပ္ပဟုလာ၏။ အဋ္ဌကထာ၌ ကုလ-ဟုမလာ၊ ဂါမလောလုပ္သသာ လာရကား။ ဂါမလောလုပ္ပသည်၊ ကုလလောလုပ္ရမည်၏။ ရဋ္ဌနိယုတ္တဂါမရစွာ-ရွာကြီးမြို့ပြတို့၌ အကွက်ပြု၍ နှစ်ဖက်မြောင်း၊ အိမ်ဖြင့်နေအပ်သော ခရီးသည်ရစွာမည်၏။ ထို၌တစ်ဖက်ကို အစဉ်အတိုင်းသွား၍ ကုန်မှတစ်ဖက်သို့ကူး၏။ မကုန်ခင်ကူးမူကား ရစ္ဆာလာလုပ္ပမည်၏။ တစ်နည်းသော်ကား ရွာသို့ဝင်အပ်သော ခရီးသည်နှစ်ဖြာတွေ့အံ့ ထိုသို့တွေ့သောအခါ၌ သည်ခရီးထက်သည်ခရီးမှာ အကောင်းများရအံ့ သည်ဟုနှလုံးပိုက်၍ ရှေးရှေးသောခရီးမှ ဖဲ၍သွားခြင်းသည် ရစ္ဆာလောလုပ္ပမည်၏။ ထိုသို့သော လောလုပ္ပတို့ကို ကြဉ်အပ်၏ဟူလိုသော် ။ ဤကားသမာဒါနတည်း။
“ထိုသို့ဆောက်တည်ပြီးသော ယောဂီသည်ကား၊ အကြင်သို့သော ရွာမြို့တို့၏တံခါးမုခ်၌ ရပ်ဦး၍ ဆင်မြင်းကျွဲနွားအစရှိသော ရန်သူကိုရှုအပ်၏။ ရှု၍အကြင်ခရီး၌လည်းကောင်း၊ ထိုသို့သော ဘေးရန် ရှိမူကား၊ တစ်ပါးသို့သွားခြင်းငှာအပ်၏။ အကြင်အိမ်တံခါး၌လည်းကောင်း၊ ခရီး၌လည်းကောင်း အစဉ်မရှိတည်သော ရွာ၌လည်းကောင်း တစ်စုံတစ်ခုသော ဆွမ်းကိုမျှမရမူကား အဂါမသညာကိုပြု၍ တစ်ပါးသို့သွားလေအပ်၏။
---စာမျက်နှာ-526
ထိုသို့သောအိမ်ခရီးတို့၌ တစ်လုတ်မျှမူကား အစဉ်အတိုင်းသွားဦးမှလျှင် တစ်ပါးသို့သွားခြင်းငှာအပ်၏။
ထို့ကြောင့် ဤဓူတင်ကိုဆောက်တည်သော ယောဂီသည်ကား။ စောစောကပင်ဝင်ရာ၏။ ဤသို့မှလျှင် ဘေးရန်အားဖြင့်လည်းကောင်း၊ ဆွမ်းမရသဖြင့်လည်းကောင်း၊ မချမ်းသာသည်ရှိသော် ထိုအရပ်ကိုလွှတ်၍ တစ်ပါးသို့သွားခြင်းငှာ တတ်နိုင်လတ္တံ့သတည်း။ အကယ်၍ ကျောင်း၌အလှူပေးကုန်သော သူတို့သည်လည်းကောင်း၊ ခရီးအကြား၌တွေ့ကုန်သော သူတို့သည်လည်းကောင်း သပိတ်ကိုယူ၍ ဆွမ်းထည့်ကုန်သည်ဖြစ်အံ့ ခံခြင်းငှာအပ်၏။ ဤယောဂီသည်ကား ခရီးသွားသည်ရှိသော်လည်း ဆွမ်းခံချိန်၌ရောက်ဦးသောရွာကို မလွန်အပ်။ ထိုရွာ၌ မရသည်ဖြစ်၍လည်းကောင်း အနည်းငယ်ကိုသာ ရသည်ဖြစ်၍လည်းကောင်း ရွာစဉ်အတိုင်းသွားအပ်၏။ ဤကား ဝိဓာနတည်း။
ပဘေဒအားဖြင့်သော်ကား ဤယောဂီလည်း ဥက္ကဋ္ဌ၊ မဇ္ဈိမ၊ မုဒု ဟူ၍ (၃) ပါးအပြားရှိ၏။ ထို (၃) ပါးတို့တွင် ဥက္ကဋ္ဌ ပုဂ္ဂိုလ်သည်ကား ပူရတော အာဟဋဘိက္ခမ္ပိ-ခရီးသို့သွားစဉ် အိမ်တံခါးသို့မရောက်မီ ရှေ့မှကြို၍လှူအပ်သော ဆွမ်းခဲဖွယ်ကိုလည်းကောင်း၊ ပစ္ဆတော အာဟဋဘိက္ခမ္ပိ-လွန်၍ရှေ့သို့သွားလေပြီးမှ နောက်မှလိုက်၍ လှူအပ်သောဆွမ်းကိုလည်းကောင်း၊ ပဋိက္ကမနံ အာဟရိတွာ ဒိယမာနမ္ပိ-ဆွမ်းခံရာမှ ပြန်၍ဆွမ်းစားဇရပ်၌ နေထိုင်ရာသို့သပိတ်ကိုယူ၍ ထည့်၍ပို့လာသော ဆွမ်းကိုလည်းကောင်း။ နဂဏှာ တိ-မယူ၊ ဃရဒွါရေပန သူ၏အိမ်တံခါးအနီး၌ ရပ်ခိုက်သော်ကား၊ ပတ္တမ္ပိဝိသဇ္ဇတိ-သပိတ်ကိုသော်လည်း လွှတ်၏။ ဆွမ်းကိုသော်ကား ဆိုဖွယ်မရှိ။
ဤသို့သော ဓူတင်အရာ၌ကား မဟာကဿပထေရ်နှင့် တူသောသူမည်သည်မရှိ၊ . ထိုမဟာထေရ်မြတ်အားလည်း ယက်ကန်းသည်၏ခရီး၌ ယက်ကန်းသည်ယောင်ဆောင်၍ ယူသောသိကြားအား သပိတ်ကိုလွှတ်သောအရာသည်လျှင် ထင်၏။ မဇ္ဈိမထေရ်ကားရှေ့မှလည်းကောင်း၊ နောက်မှလည်းကောင်း၊ ပြန်၍ ထိုင်ရာ၌လည်းကောင်း။ လှူသောဆွမ်းကိုလည်းယူ၏။ သူ့အိမ်တံခါးအနီး၌ ရပ်ခိုက်သပိတ်ကိုယူသော်လည်းပေးအပ်၏။ ထိုနေ့အလို့ငှာ ဒါယကာတို့သည် ယခုနေ့ကိုသည်းခံပါကုန်ဟူ၍ နိမန်သည်ကိုသော်ကား ငုံ့၍မယူ။ ထိုသို့ မရဟူသောအားဖြင့် မဇ္ဈိမထေရ်သည် ဥက္ကဋ္ဌပိဏ္ဍပါတိကအား အနုလောမအလားတူ၏။ မုဒုကား ထိုနေ့ဖို့ကို ထိုင်၍ငံ့၏။ (ဤကား ပဘေဒ တည်း။)
ဘေဒအားဖြင့်သော်ကား ဤ(၃)ပါးသော ပုဂ္ဂိုလ်တို့အား လောလုပ္ပစာရေ ဥပ္ပန္နမတ္တေ အသုက ဂေဟေ ပဏီတံ ဗဟုဉ္စ လဘတီတိ ပဋိပါဋိ မုဉ္ဇိတွာ ဂမနေ- ဤမည်သောအိမ် ဤမည်သောရွာ၊ ဤမည်သောခရီး၌ အကောင်းကိုလည်းကောင်း၊ အများကိုလည်းကောင်း၊ ရအံ့ဟုအစဉ်ကိုလွန်၍သွားသောခဏ၌ ဓူတင်္ဂ ဘိဇ္ဇတိ- ဓူတင်သည် ပျက်၏။ ဧဝံ အဂန္ဓာ သဒ္ဓါကုလာနံ၊ အနုဂ္ဂဟာဒိနာ ဝါ ဟီနကုလာ ဒီသု အပဝါဒပဋိဟရဏတ္တံ ဝါ ပဋိပါဋိ မုဉ္ဇိတွာ ဂမနေ နတ္ထိ ဒေါသော။ စုဋီကာ။ ။ အဓိပ္ပာယ်ကား ဤသို့ အကောင်အများရအံ့ဟုမသွားမူ၍ သဒ္ဓါကုလတို့ကို အစဉ်ချီးမြှောက်ခြင်းငှာလည်းကောင်း။ ဟီနကုလ အစရှိသည်တို့၌ ငါတို့ကို သူယုတ်သူဆင်းရဲဟု၊ မသနားပါဟုအစရှိသော အပဝါဒ၊ ထိုမှတစ်ပါးသော အပြားရှိသော အပဝါဒကိုပယ်ခြင်းငှာလည်းကောင်း၊ အစဉ်ကိုလွှတ်၍သွားရာ၌ကား အပြစ်မရှိဟူလိုသော်။ အာနိသံသကား “အဝှာနနာဘိနန္ဒာ – အစဉ်မရောက်သော အိမ်မှတောင်းပန်၍ လှူသည်ကို မနှစ်လိုခြင်။ အဘိဟာရေန အနတ္ထိကတာ - ပို့လာသောဆွမ်းခဲဖွယ်ဖြင့် အလိုမရှိသောအဖြစ်၊ အပိစ္ဆာ ဒီနံ အနုလောမဝုတ္တိတာ-အလိုနည်းသော အပြစ်ရှိသောဓမ္မတို့အား အစဉ်အားလျော်စွာဖြစ်ခြင်း အစရှိသော အကျိုးတို့သည်ဖြစ်ကုန်၏။
---စာမျက်နှာ-527
“စန္ဒူပမော နိစ္စနဝေါ၊ ကုလေသု အမစ္ဆရိယံ၊ သဗ္ဗာ သမ္မာ အနုကမ္မော၊ ကုလူပကာဒီနဝ’ “ဝိပ္ပမုတ္တော ဟောတိ ဣဓ၊ ဘိက္ခုသပဒါနစာရီ”
“လောလုပ္ပစာရံ သုပဟာယ တသ္မာ၊ ဩက္ခိတ္တစက္ခုယုဂမတ္တဒဿီ။”
အာကင်္ခမာနော ဘူဝိ သေရိစာရံ၊ စရေယျ ဓီရော သပဒါနစာရန္တိ။
ဣဓသာသနေ-၌၊ သပဒါနစာရီ-အစဉ်မပြတ်သော ဆွမ်းခံဝတ်ကိုကျင့်သော၊ ဘိက္ခု-သည်၊ စန္ဒပမော-ခပ်သိမ်းသောအရပ်၌ မထိပါးအပ်သောအရပ်၌ သွားခြင်း၊ ငြိမ်းသောအဖြစ်ဖြင့်သွားခြင်းရှိသော လမင်းဥပမာရှိသည်လည်းကောင်း၊ နိစ္စနဝေါ-တစ်စုံတစ်ယောက်သောသူ၏အိမ်သို့သာ အမြဲမသွားသော သူ၏သဘောသည်လည်းကောင်း။ ကုလေသု ဒါယကာတို့၌၊ အမစ္စရိယံ-ဝန်မတိုခြင်းသဘောရှိသည်လည်းကောင်း။ သဗ္ဗာသမ္မာအနုကမ္ပာ-ခပ်သိမ်းသောသူတို့၌ ကောင်းစွာသနားခြင်းရှိသည်လည်းကောင်း။ ကုလုပကာဒီနဝဝိပ္ပမုတ္တော-ဒါယကာတို့၏အိမ်၌ထိုင်၏ မဘုဉ်းပေးသဖြင့် ဒါယကာမအိမ်သို့သွားခြင်းဟူသော . အပြစ်ကင်းသည်လည်းကောင်း၊ ယသ္မာ-ကြောင့်၊ ဟောတိ-၏၊ တသ္မာ-ကြောင့်၊ ဘုဝိ-မြေကြီးထက်၌၊ သေရိစာရံ-အလိုအလျောက်သွားရခြင်းကို၊ အာကင်္ခမာနော-သော၊ မီရော-သည်၊ လောလုပ္ပစာရံ-ကို၊ သုပဟာယ-၍၊ ဩက္ခိတ္တစက္ခု-ချသောမျက်စိရှိသည်လည်းကောင်း၊ ယုဂမတ္တဒဿီ-ရထားထမ်းပိုးတစ်ပြန်ခန့်သာ ကြည့်လေ့ရှိသည်လည်းကောင်း၊ ဟုတွာ-၍၊ သပဒါနစာရံ-ကို၊ စရေယျ-ကျင့်ရာ၏။ (ဝိနယသမူဟ ၅၄၀-၁)
၅။ ဧကာသနိကဓူတင်္ဂဝိနိစ္ဆယ
နာနာသနဘောဇနံ’တစ်ထိုင်ခြင်းမှ တစ်ပါးသော အထူးထူးသော ထိုင်ခြင်းအစရှိသော ဣရိယာပုတ်၌စားခြင်းကို၊ ပဋိက္ခိပါမိ-၏။ ဧကာသနိကင်္ဂ-တစ်ထိုင်တည်း၌ ဘုဉ်းပေးခြင်းတည်းဟူသောအင်္ဂါကို သမာဒိယာမိ-၏။ ဤကား သမာဒါနတည်း။
ဤသို့ဆောက်တည်ပြီးသော ယောဂီပုဂ္ဂိုလ်သည်ကား အစဉ်ဆွမ်းဘုဉ်းပေးရာ ဆွမ်းစားစရပ်၌ ထိုင်သည်ရှိသော် မိမိအားလျော်ရုံသောနေရာကို ရှုမျှော်၍နေရာ၏။ အကယ်၍ဆွမ်းဘုဉ်းပေးခိုက်၌ ဆရာသည်လည်းကောင်း ဥပဇ္ဈာယ်သည်လည်းကောင်း၊ လာလတ်မူကား ဝတ်ကိုပြုအပ်၏။ ဤကား အဋ္ဌကထာစကားတည်း။ စူဋီကာ၌ကား ထ၍ပြုအပ်၏ဟုဖွင့်၏။ တိပိဋကစူဠာဘယထရဝါဒ၌သော်ကား ဤသို့လာ၏။ ။ အာသနံ ဝါ ရုက္ခေယျ- နေရာကိုသော်လည်း စောင့်ရာ၏။ ဝိပ္ပကတဘောဇနာ- စားဆဲသောဆွမ်းသည်၊ ဟောတိ၏။ တသ္မာ-ကြောင့် ဝတ္တံ-ကို ကရောတု- ပြုစေသတည်း၊ ဘောဇနံ ပန-ကိုကား မာ ဘုဉ္ဇတု- မစားစေသတည်း။ ဤကား မဟာထေရ်အလိုတည်း။
ဧကာသနိက ယောဂီသည်ကား ထိုသို့ထိုင်ပြီးသောအရာ၌ အာသနကိုသော်လည်း စောင့်ရာ၏။ စားဆဲဖြစ်လျက်ထပြီးမှ တစ်ဖန်စားပြန်သည်ရှိသော် ဓူတင်ပျက်အံ့သည်ဖြစ်သောကြောင့် မထအပ်။ ဘော
---စာမျက်နှာ-528
ဇနကိုသော်လည်း စောင့်ရာ၏။ စားပြီးမှထ၍ စားပြန်သည်ရှိသော် ဓူတင်ပျက်အံ့သည်ဖြစ်သောကြောင့် စားအံ့သည်ဆဲဆဲဖြစ်၍ မစားခင်မူကား ထအပ်၏။ စားဆဲမူကား မထအပ်။ အဘယ့်ကြောင့်ဟူမူကား ဤယောဂီသည် ဆွမ်းစားဆဲဖြစ်ခဲ့၏။ ထို့ကြောင့် ထိုင်လျက်ပင်ဦးချခြင်းရှိခိုးခြင်းဟူသော ဝတ်ကိုပြုစေသတည်း။ ဆရာ ဥပဇ္ဈာယ်ထိုင်၍ မစားမချင်းကိုလည်း အလျင်မစားစေသတည်း။ ထ၍ဝတ်ပြုခြင်းသည် ဓူတင်ကိုမစောင့်နိုင်ဟူလိုသော်။ ဤကား မဟာဋီကာဆရာတို့ အလိုတည်း။ စုလ္လဋီကာ ဆရာအလို၌ ရှေးအာသနဘောဇနရက္ခ အဓိပ္ပာယ်ကား မဟာဋီကာနှင့်အတူပင်။ နောက်ပါဌ်၌ကား အကြင်ကြောင့် ဆရာသမားလာလျက် မထအပ်သော်လည်းမအပ်။ ဆွမ်းစားဆဲဖြစ်သောကြောင့် ထ၍ဝတ်ပြုပြီးမှ စားပြန်သော်လည်း ဓူတင်ပျက်ခဲအံ့သည်။ ထို့ကြောင့် နေရာဘောဇဉ်ကို မစောင့်ခြင်းကြောင့် ဓူတင်ဘေဒကိုလည်းကောင်း ထ၍မပြုမူ၍ဆွမ်းစားခြင်းကြိယာကိုသာပယ်၍ ထိုင်လျက်သာ ရှိခိုးခြင်းဦးချခြင်းစသောဝတ်မျှကိုသာ ပြုအပ်၏။ မထအပ်ဟူလိုသော်။
ထို့ကြောင့် ရှေ့ကဲ့သို့ဥဋ္ဌာယမဆိုမူ၍ ဝတ္တမဝ ကာတဗ္ဗဟူသော သာမညသာဆိုသတည်း။ ဤကား စုလ္လဋီကာအလိုတည်း။ အနက်အားဖြင့် မဟာဋီကာနှင့်အတူပင်။ ဂဏ္ဌိဆရာအလိုကား၊ အာသနံ ဝါ ရယျဟူသည်ကား ဆရာဥပဇ္ဈာယ်၌ရိုသေသဖြင့် ထိုင်ခြင်း ဣရိယာပုတ်ကိုမပျက်စေမူ၍ ဆောင့်ကြောင့်မျှကြွ၍ ထခြင်းကိုပြု၍ တစ်ဖန်ဘုဉ်းပေးအပ်၏။ ဤအနက်လည်း စုလ္လဋီကာနှင့်အလားတူပင်။ ဘောဇနံ ဝါ ရယျကိုကား ထပြီးသည်ရှိသော် တစ်ဖန်မဘုဉ်းပေးပြန်အပ်ဟူ၍။ ဤသို့လျှင် အတိဂမ္ဘီရဖြစ်သော ထေရဝါဒအဆုံးအဖြတ်ကို မှတ်အပ်၏။ ဤကား ဝိဓာနတည်း။
ပဘေဒ အားဖြင့်ကား ဤပုဂ္ဂိုလ်သည်လည်း ဥက္ကဋ္ဌ မဇ္ဈိမ မုဒုဟူ၍ (၃) ပါးအပြားရှိ၏။ ထို(၃)ပါးတို့တွင် ဥက္ကဋ္ဌ ပုဂ္ဂိုလ်သည်ကား အနည်းငယ်လည်းဖြစ်စေ။ အများမူလည်းဖြစ်စေ၊ အကြင်သို့သော ဆွမ်းကိုဘုဉ်းပေးအံ့ဟု သပိတ်၌လက်ကိုချ၏။ ထိုချသောအခါမှစ၍ တစ်ပါးသောဘောဇဉ်ကို ယူခြင်းငှာ မအပ်။ အကယ်၍ ဒါယကာတို့သည် ထေရ်မြတ်သည်ကား တစ်စုံတစ်ခုကိုမျှ မဘုဉ်းပေးပါဟူ၍ ထောပတ်အစရှိသည်ကို ကပ်သည်ရှိသော် ဘေသဇ္ဇအလို့ငှာအပ်၏။ အာဟာရအလို့ငှာမအပ်။
ဤ၌ စုဋီကာကာ၊ ဘေသဇ္ဇတ္ထမေဝ ဟူသောပါဌ်ဖြင့် ထောပတ်အစရှိသည်တို့ကို ထိုကာလ၌လည်း မဘုဉ်းပေးကောင်း။ အနာသည်ထင်ရှားရှိသော်သာ ဘေသဇ္ဇပရိဘောဂဖြင့် ဘုဉ်းပေးအပ်၏။ ၀ိစ္ဆာရောဂကိုပယ်ခြင်းငှာ မဘုဉ်းပေးအပ်ဟူ၍ ပြလာ၏။ ကြံအပ်၏။
မဟာဋီကာ၌ကား ဘေသဇ္ဇပရိဘောဂဖြင့်သာလျှင် ထောပတ်အစရှိသည်တို့သည် အပ်ကုန်၏ဟူ၍သာလာ၏။ ထို့ကြောင့် ဤ၌ ဘောဇဉ်ငါးပါးကိုသာ မယူမူ၍ အောက်၌ဆိုအပ်ခဲ့ပြီးသော (၁၆)ပါးသော ပိဏ္ဍပါတ်သည်လျှင် ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗ သာမညအားဖြင့် ဘောဇဉ်မည်၏ဟု သန္နိဋ္ဌာန်မှတ်အပ်၏။
ဥက္ကဋ္ဌဟူ၍ ဥက္ကဋ္ဌော အရာ၌ဆိုခြင်းကြောင့် မဇ္ဈိမ မုဒုတို့မှာသော်ကား ထောပတ်အစရှိသည်ကို ရသောကာလ၌ အာဟာရအလို့ငှာသာ အပ်သကဲ့သို့ကျ၏။ အဋ္ဌကထာဋီကာတို့မလာရကာ။ ကြံအပ်၏။
မဇ္ဈိမထေရ်ကား အကြင်ရွေ့လောက်သပိတ်၌ ဆွမ်းသည်မကုန်သေး ထိုရွေ့လောက်တစ်ပါးကိုယူခြင်းငှာရအပ်၏။ ဤထေရ်ကား ဘောဇနပရိယန္တိက မည်၏။ မုဒုကား အကြင်ရွေ့လောက်ထိုင်ရာမှ မထသေ။ထိုရွေ့လောက်တစ်ပါးကိုလည်း ယူ၍ဘုဉ်းပေးခြင်းငှာ အပ်၏။ ဤမုဒုကား သပိတ်ဆေးရေယူသည်တိုင်အောင် ဘုန်းပေးသောကြောင့် ဥဒကပရိယန္တိကလည်း မည်၏။ နေရာမှ ထသည့်တိုင်အောင် ဘုဉ်းပေးသောကြောင့် အာသနပရိယန္တိကလည်းမည်၏။ ဤကား ပဘေဒတည်း။
---စာမျက်နှာ-529
ဘေဒ အားဖြင့် (၃)ပါးသော ပုဂ္ဂိုလ်တို့အား ဘုဉ်းပေးသောထိုင်ခြင်း ဣရိယာပုတ်မှ ထပြီး၍ တဖန် ထိုင်ခြင်းအစရှိသော ဣရိယာပုတ်၌ ယာဝကာလိကကို အာဟာရအလို့ငှာ စားသောခဏ၌ ဓူတင်စေတနာ ပျက်၏။ ဤကား ဘေဒတည်း။
အာနိသံသကား ဤဧကာသနိကယောဂီသည်ကား။ ။ အပ္ပာတာ နည်းသောအနာရှိသောအဖြစ်လည်းရှိ၏။ အပွာတက်တာ-အကြိမ်များစွာစားခြင်းကြောင့် ဖြစ်သောကိုယ်၏ဆင်းရဲခြင်းလည်း ကင်း၏။ လဟုဋ္ဌာနံ-ပေါ့ပါးသောထခြင်းလည်းရှိ၏။ ဗလံ-အားလည်းရှိ၏။ ဖာသုဝိဟာရော - ချမ်းသာစွာနေရခြင်းလည်းရှိ၏။ အနတိရိတ္တပစ္စယာ အနာပတ္တိ- တစ်ဖန်မစားသောကြောင့် အတိရိက်မပြုသော ဆွမ်းကို မစားသဖြင့် သင့်ကောင်းသော အာပတ်လည်းမသင့်။ ရသတဏှာဝိနောဒနံ- အကြိမ်များစွာစားသောရသ၌ တပ်သောတဏှာကို နှိပ်ဖျောက်ခြင်း။ အပိုစ္စတာအစရှိသာ ဓမ္မတို့အား အစဉ်လျော်ခြင်းအစရှိသော အကျိုးရှိ၏။ ဧကာသနဘောဇနေ ရတိ၊ ယတိ ဘောဇနပစ္စယာ ရုဇာ။
ဝိသဟန္တိ ရသေ အလောလုပေါ၊ ပရိဟာပေတိ န ကမ္မတ္တနော။ ဣတိဖာသုဝိဟာရကာရကေ၊ သုစိသန္ဓေခရုတုပသေဝိတေ။
ဇနယထ ဝိသုဒ္ဓမာနသော၊ ရတိမေကာသန ဘောဇနေ သဒ္ဒါတိ။
ဧကာသနဘောဇနေ-၌၊ ရတိ-ထသော၊ ယတိ-ကို၊ ဘောဇနပစ္စယာ-ကုန်သော၊ ရုဇာ-အနာတို့သည်၊ နဝိသန္တိ နပီဠန္တိ - မနှိပ်စက်နိုင်ကုန်၊ ရသေ-၌၊ အလောလုပ္ပါ-သည်ထက်သည်မှာ ကောင်းသတည်းဟု ပြင်းစွာမက်မောခြင်း ကင်းသည်ဖြစ်၍၊ အတ္တနော-၏။ ကမ္မံပြုအပ်သောရဟန်းကိစ္စကို၊ န ပရိဟာပေတိ-မယုတ်စေ။
ဣတိတသ္မာ-ကြောင့်၊ ဖာသုဝိဟာရကာရက-ထသော၊ သုစိ- စင်ကြယ်ထသော၊ သလ္လေခရတုပသေဝိတေ- ခေါင်းပါးသော အကျင့်၌မွေ့လျော်သော သူတော်ကောင်းတို့သည် မှီဝဲအပ်ထသော (ဝါ) ကောင်းစွာ အထူးဖြင့် ချစ်အပ် နည်းပါးစေအပ် တဏှာပြုအပ်သောအကျင့်၌ မွေ့လျော်သော သူတော်ကောင်းတို့သည် မှီဝဲအပ်ထသော၊ ဧကာသနဘောဇနေ-၌၊ သဒါကိစ္စကာလံ-မြဲသောကာလပတ်လုံး၊ ရတိ-မွေ့လျော်ခြင်းကို၊ ဝိသုဒ္ဓမာနသော-အထူးသဖြင့် စင်ကြယ်သောနှလုံးရှိသည်ဖြစ်၍၊ ဇနယေထ-ဖြစ်စေကုန်လော။ (ဝိနယသမူဟ(ပ) - ၅၄၄)
၆။ ပတ္တပိဏ္ဍိကဓုတင်္ဂဝိနိစ္ဆယ
ဒုတိယဘာဇနံ’သပိတ်မှနှစ်ခုမြောက်သော အာဟာရတည်ရာခွက်ကို၊ ပဋိက္ခိပါမိ-၏။ ပတ္တပဏ္ဍိကင်္ဂ -တစ်ခုတည်းသော သပိတ်၌ရှိသရွေ့ကို ဆွမ်းဟူသောအမှတ်ကိုပြု၍ ဘုဉ်းပေးသောယောဂီ၏ အဖြစ်တည်းဟူသောအင်္ဂါကို- သမာဒိယာမိ- ၏ ။ ဤကား သမာဒါနတည်း။
ထိုသို့ဆောက်တည်ပြီးသော ယောဂီသည်ကား၊ ယာဂုဘုဉ်းပေးသောအခါ၌ ခွက်ကိုထား၍ အမဲကိုကပ်လာလတ်သည်ရှိသော် အမဲကိုသော်လည်း အလျင်ဘုဉ်းပေးအပ်၏။ ယာဂုကိုသော်လည်း သပိတ်၌
---စာမျက်နှာ-530
ထည့်၍ အလျင်ဘုဉ်းပေးအပ်၏။ အကပ်ခံသော် အမဲယာဂုတို့ကို သပိတ်ဖြင့်သာ ခံအပ်၏။ လက်ဖြင့်ခွက်ကို မလှမ်းအပ်။ လူတို့လက်၌သာ ရှိစေအပ်၏။ အကယ်၍ ယာဂု၌ တစ်ခွက်တည်းထည့်အံ့၊ ပုပ်သော ငါးအမဲတို့ကိုထည့်မိသည်ရှိသော် ယာဂု၌ ရွံ့ဖွယ်ရှိခဲ့၏။ ဘုဉ်းပေးသည်ရှိသော်လည်း ပျို့အန်ခဲ့ရကား မရွံ့ဖွယ်ကိုသာပြု၍သာလျှင် ဘုဉ်းပေးအပ်၏။ အကြင်ရွံ့ဖွယ်မရှိသော ပျားတင်လဲအစရှိသည်တို့ကိုသော်ကား ယာဂု၌ ထည့်၍ ဘုန်းပေးအပ်၏။ ခံသည်ရှိသော်လည်း ဝမ်းနှင့်ပမာဏတန်ရုံ သာယူအပ်၏။ များစွာယူ၍ မသွန်အပ်။ သွန်သည်ရှိသော်လည်း သွန်စရာခွက်ကို လက်ဖြင့် မကိုင်မူ၍လည်း သွန်အပ်၏။ အာမကသာကဟု ဆိုအပ်သော ဟင်းရွက်လက်သုတ်ပင်စိမ်း သရက်နု စသည်တို့ကိုသော်ကား လက်ဖြစ်ကိုင်၍ဘုဉ်းပေးခြင်းငှာ အပ်၏။ ဓူတင်မပျက်။ ထိုသို့ပင် မပျက်လျင်မူလည်း၊ မဟိစ္ဆာတို့၏အမူဖြစ်၍ သာရုပ္ပမရှိရကား သပိတ်၌ထည့်အပ်၏။ ဒုတိယဘာဇနကိုပယ်သောကြောင့် သစ်ရွက်သည်မျှလည်း အာဟာရထည့်ခြင်းငှာမအပ်။
ဤ၌လည်း ပတ္တသဒ္ဒါဖြင့် ရဟန်းတို့ကို ပဓာနနည်းအားဖြင့် ဆိုအပ်၏။ သာမဏေ လူတို့သည်လည်းကောင်း သပိတ်ပျောက်သော ရဟန်းတို့သည်လည်းကောင်း သစ်ရွက်တစ်ခု၌လည်းကောင်း၊ နှစ်ခုသုံးခုကို တစ်ခုတည်းစပ်၍လည်းကောင်း ထည့်၍ဘုန်းပေးသော်လည်း အပ်ကောင်း၏။ ဤကား ဝိဓာနတည်း။
ပဘေဒအားဖြင့်ကား ဤယောဂီသည်လည်း ဥက္ကဋ္ဌ-မဇ္ဈိမ-မုဒု-ဟူ၍ (၃)ပါးအပြားရှိ၏။ ထို(၃)ပါးတို့တွင် ဥက္ကဋ္ဌပုဂ္ဂိုလ်အားကား အညတြ ဥခါဒနကာလေ ကစဝရမ္ပိ တုံ နဝဋတိ။ ကြံစားသောအခါမှ တစ်ပါးသောကာလ၌ ငါးရိုးအစရှိသော စွန့်အပ်သောဝတ္ထုကိုသော်လည်း မိမိအကပ်ခံအပ်သော ဘောဇန၌ စွန့်ခြင်းငှာမအပ်။ ဘာဇနဿ သာဒိတတ္တာ-ဘာဇနကိုသာယာသောကြောင့် ဟူလိုသတည်း။ ထို့ကြောင့် ဂဏ္ဌိ၌ အညတြဥမျှခါဒနကာလဟူသည်ကား မိမိသပိတ်မှကြံဆစ်ကိုယူ၍ မိမိသည် အကပ်ခံအပ် စွဲလမ်းအပ်သော သပိတ်မှတစ်ပါးသော ဘာဝန၌ထည့်၍ သူ့ကိုပေးအံ့သောငှာလည်းကောင်း၊ မြေ၌ထားအံ့သောငှာလည်းကောင်း ရအပ်၏။ ထိုကြံမှတစ်ပါးသော ခါဒနီယဘောဇနီယကိုသော်ကား ယုတ်သော အပိုင်းအခြားအားဖြင့် ထမင်းနှင့်ရောသော ကစဝရဟုဆိုအပ်သော ငါးရိုး၊ စပါးလုံးအစရှိသည်ကိုသော်လည်း ထိုသို့စွဲလမ်းအပ်သော ဘာဇန၌ထည့်၍ မပေးအပ်။ မြစ်ခြင်းငှာလည်း မအပ်၊ အဘယ့်ကြောင့်နည်းဟူမူကား ဘာဇနဿ သာဒိတတ္တာ ဘာဇနကိုသာယာသောကြောင့်တည်း။ အဓိပ္ပာယ်ကား
စားစရာထည့်အပ်သော ဒုတိယဘာဇနကိုမသာယာမူ၍ ပစ်ရာဘာဇနကို သာယာသောကြောင့် ဓူတင်သော်ကား မပျက်။ ဥက္ကဋ္ဌအဖြစ်ပျက်၏ဟူလိုသော်။ အကယ်၍ အကပ်မခံအပ်၊ စွဲလမ်းသောမြေ၌လည်းကောင်း၊ သူတစ်ပါး၏လက်၌လည်းကောင်း တည်သောဘာဇန၌ ထည့်၍ပစ်အံ့။ ထိုသို့ပစ်ခြင်းငှာသော် ရအပ်၏၊ အသာဒိတတ္တာ - လက်ဖြင့်ဘာဇနကို မစွဲလမ်းအပ်သောကြောင့်တည်း။ ဆတုံ န ဝဋ္ဋတိ ၌၊ ပဋိဂ္ဂဟကဘာဇနေ - ဟူသောအာဓာရသည် ယုတ်လေ၏ဟု သိရ၏။ ဥက္ကဋ္ဌသာ-ဟူ၍၊ ဝိသေသနကိုဆိုခြင်းကြောင့် မဇ္ဈိမ မုဒုကား ပြစ်ခြင်းငှာရအပ်၏ဟုသိအပ်၏။
ဩဒနပိဏ္ဍမံသပူပိ - ထမင်းခဲဘွယ်၊ ငါးအမဲမုန့်တို့ကိုလည်။ ဘိန္ဒိတွာ-ခွဲ၍ဖဲ့၍၊ ခါဒိတုံ- စားခြင်းငှာ၊ န ဝတ္ထုတိ-မအပ်။ ဤ၌အဓိပ္ပာယ်ကား ခွဲ၍ခဲဖွယ်ကိုခဲသည်ရှိသော် အောက်၌ဆိုအပ်ခဲ့ပြီးသော ပတ္တပိဏ္ဍသည် ကတွာ-ဟူသောအနက်ကြောင့် သပိတ်၌ဆွမ်းဟူသော သညာပျက်ခဲ့သောအားဖြင့် ဥက္ကဋ္ဌအဖြစ်မှ ရွေ့၏ဟူလို။ မဇ္ဈိမကား တစ်ဖက်တည်းသော လက်ဖြင့် ခွဲ၍စားခြင်းငှာ အပ်၏။ ဟတ္ထယောဂီ မည်၏။ မုဒုကား ပတ္တယောဂီမည်၏။ အကြင်အာဟာရကို သပိတ်၌ထည့်၍ ဘုဉ်းပေးခြင်းငှာ တတ်ကောင်း
စာမျက်နှာ-531
၏။ ထိုအလုံးစုံကိုထည့်၍ လက်ဖြင့်လည်းကောင်း၊ သွားတို့ဖြင့်လည်းကောင်း ခွဲ၍ခဲခြင်းငှာ ရအပ်၏။ ဤကား ပဘေဒ တည်။
ဘေဒ အားဖြင့်ကား ။ ဣမေသံ ပန တိမ္ပိ - ဤသုံးယောက်လုံးသော ယောဂီတို့အားလည်း၊ ဒုတိယဘာဇနံ-အာဟာရသူပဗျဉ္စနာဒီနံ ဓာရဏံ-ဟင်းအမဲအစရှိသည်တို့ကိုဆောင်သော နှစ်ခုမြောက် သောခွက်ကို၊ သာဒိတက္ခဏေ ပဋိဂ္ဂဟဏေ-အကပ်ခံသော စွဲလမ်းသောခဏ၌၊ ဓုတင်္ဂ-သည်၊ ဘိဇ္ဇတိ-၏။ န ပါနီယဘာဇနာဒိသာဒိတက္ခဏေ-သောက်ရေခွက်အစရှိသည်ကို စွဲလမ်းသောခဏ၌ မပျက်။ ထို့ကြောင့် စုဋီကာ၌ န ကုဥ္စိကာဒိ ပါဏီယဘာဇနံ တံ ပန သာဒိတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ တဿ ဘာဇနကိစ္စာနုယောဂတ္တာ-ဟူ၍ ဆိုလေ၏။ ဤသို့ဆိုအပ်ခဲ့ပြီးသော ဋီကာပါဌ်တို့ကိုဆောင်၍ သာဒိတသဒ္ဒါသည် ဤ၌ ဂဟဏအနက်ကို ဟော၏။ ဟောခြင်းကြောင့် စိတ်ဖြင့်သာယာကာတည်။ ဓူတင်မပျက်။ လက်ဖြင့်လှမ်းယူမှလျှင် ဓူတင်ပျက်၏။ အာဟာရခွက်မှတစ်ပါးသော ရေခွက်ဆေးခွက်တို့သည် အပ်၏ဟု သိရာ၏။ ဤကား ဘေဒ တည်း။
အာနိသံသ ကား ။ နာနာရသတဏှာဝိနောဒနံ-အထူးထူးသော ဘောဇဉ်၌တည်သောရသာရုံ၌ တပ်သော တဏှာကိုပယ်ရခြင်း၊ အတြိစ္ဆတာယပဟာနံ-တစ်ခွက်ထက်နှစ်ခွက်အစရှိသည်ကို အလိုတပ်သောသူ၏အဖြစ်ကိုပယ်ရခြင်း၊ ထာလကာဒိပဋိဟရဏခေဒါဘာဝေါ-ခွက်အစရှိသည်ကိုဆောင်သဖြင့် ပင်ပန်းခြင်းမရှိခြင်း၊ အပိစ္ဆတာအစရှိသည်၌-လျှော်စွာဖြစ်ခြင်း အစရှိသော အကျိုးရှိ၏။
‘“နာနာဘာဇနဝိက္ခေပံ၊ ဟိတွာ ဩက္ခိတ္တလောစနော။ ခနန္တောဝိယ မူလာနိ၊ ရသတဏှာယ သုဗ္ဗတော။
“သရူပံ ဝိယ သန္တုဋ္ဌိ၊ ဓာရယန္တော သုမာနသော။ ပရိဘုဉ္ဇယျ အာဟာရံ၊ ကော အညော ပတ္တပိဏ္ဍိကောတိ။
သုဗ္ဗတော-ကောင်းစွာကျင့်အပ်သော ဝတ်ရှိထသော၊ သုမာနသော-ကောင်းသောနှလုံးရှိထသော ပတ္တပိဏ္ဍိကောဝ-ပတ္တပိဏ္ဍိကယောဂီသည်လျှင်၊ နာနာဘာဇနဝိက္ခေပံ’အထူးထူးသောဘာဇန၌ ပျံ့လွင့်ခြင်းကို၊ ဟိတွာ-၍၊ ရသတဏှာယ-၏၊ မူလာနိ-တို့ကို၊ ခနန္တောဝိယ-တူးသကဲ့သို့၊ ဩက္ခိတ္တလောစနော-အောက်သို့ချသော မျက်နှာရှိသည်ဖြစ်၍၊ သရူပံ-မိမိ၏အတ္တဘောဖြစ်သော ရုပ်ကို၊ ဓာရယန္တော ဝိယ-ဆောင်ဘိသကဲ့သို့၊ သန္တုဋ္ဌိ-သပိတ်တစ်လုံးတည်း၌ ရောင့်ရဲခြင်းတည်းဟူသောဓမ္မကို၊ ဓာရယန္တော-ဆောင်လျက်၊ အာဟာရံ-ကို၊ ပရိဘုဉ္ဇယျ၊ ပရိဘုဉ္စိတုံ သဏေယျ’ဘုဉ်းပေးခြင်းငှာတတ်နိုင်သည်ဖြစ်ရာ၏။ အညော‘ပတ္တပိဏ္ဍိကမှတစ်ပါးသော၊ ကော-အဘယ်မည်သောပုဂ္ဂိုလ်သည်၊ ပရိဘုဉ္ဇယျ၊ ပရိဘုဉ္စိတုံ၊ သဏေယျ-စားခြင်းငှာတတ်နိုင်လတ္တံ့နည်း။ (ဝိနယသမူဟ (ပ) စာ - ၅၄၅၊ ၅၄၈)
စာမျက်နှာ-532
“ဒု” ခလုပစ္ဆာဘတ္တိကဓုတင်္ဂဝိနိစ္ဆယ
အတိရိတ္တဘောဇနံ-ပဝါရိတ်သင့်ပြီးသောနောက်မှ ရသောဆွမ်းကို ဝိနည်းကံအလျှောက် အတိရိတ်ပြု၍စားခြင်းကို၊ ပဋိက္ခိပါမိ-၏။ ခလုပစ္ဆာဘတ္တိကင်္ဂ–မြစ်ပြီးသည်မှနောက်၌ရသော ပစ္ဆာဘတ်ကို ဝိနည်းကံအလျှောက်ပြု၍ မဘုဉ်းပေးခြင်းတည်းဟူသော ဓူတင်ကို (ဝါ) ခလုပစ္ဆာဘတ္တိကင်္ဂ-ခလုမည်သော ငှက်၏ အစာဆုံးခြင်းကဲ့သို့ မြစ်မိသည်နှင့်တစ်ပြိုင်နက်သောဆွမ်းဘုဉ်းပေးခြင်းရှိသော ဓူတင်အင်္ဂါကို၊ သမာဒိယာမိ-၏။
ဤ၌ ပဝါရိတ်အဘယ်သို့ သင့်သနည်း။ အတိရိတ်မည်သည် အသို့နည်းဟူမူကား အသနံ ဘောဇနဝ၊ အဘိဟာရော သမီပတ္ထာ။ ကာယဝါစာ ပဋိက္ခေပေါ၊ ပဉ္စ အင်္ဂါ ပဝါရဏာဟူသောဂါထာကို မှီ၍ သိရာ၏။ အသနံ-အပ်မအပ်သောဘောဇဉ်ကို စားဆဲလည်းဖြစ်စေ၊ ဘောဇနဝ-ကပ္ပိယဘောဇဉ် ငါးပါးတို့တွင် တစ်ပါးပါးကို ကပ်လာသည်လည်းဖြစ်စေ၊ အဘိဟာရော-မိမိသို့ရှေးရှုဆောင်ခဲ့သည်လည်းဖြစ်စေ၊ သမီပတ္တော-ဟတ္ထပါသ်တွင်းသို့လည်း ရောက်သည်ဖြစ်စေ၊ ကာယဝါစာ-ကိုယ်နှုတ်ဖြင့်၊ ပဋိက္ခေပေါ‘တန်ပြီဟူ၍ မြစ်လင့်သည်လည်းဖြစ်စေ၊ ဣတိ-သို့၊ ပဉ္စအင်္ဂါ-ငါးပါးသောအင်္ဂါနှင့်ပြည့်စုံသော၊ ပဝါရဏာ-ပဝါရိတ်သင့်ခြင်းသည်၊ ဟောတိ-ဖြစ်၏။
ဤသို့ စားဆဲကပ်လာသော၊ ထမင်း၊ မုန့်၊ မုယောမုန့်၊ ငါးအမဲဟူသော ကပ္ပိယဘောဇဉ်ကို အလံတန်ပြီဟု ကာယဝါစာဖြင့်မြစ်လင့်သော ရဟန်းအား။ အင်္ဂါ ၅ ပါးနှင့်ပြည့်စုံသည်ရှိသော် ပဝါရိတ်သင့်ခြင်း ဖြစ်၏။ ထိုသို့ ပဝါရိတ်သင့်သောရဟန်းသည် နောက်ဣရိယာပုထ်တစ်ပါး၌ ရသောဆွမ်းကို သူနာရဟန်းမှကြွင်းသော ဂိလာနတိရိတ်ကိုသာ ဘုဉ်းပေးရ၏။ ထိုမှတစ်ပါးကိုကား ဝိနည်းကံ အတိရိတ်ပြုမှ ဘုဉ်းပေးရ၏။ အဘယ်သို့ပြုရအံ့နည်းဟူမူကား ထိုရသောဆွမ်းကိုယူ၍ ဝိနည်းတတ်သော ပုဂ္ဂိုလ်သို့ကပ်၍ “အတိရိတ္တံ ကရောထ ဘန္တေဟူ၍လည်းကောင်း၊ အတိရိတ်ပြုပါလောဟူ၍လည်းကောင်း စွန့်အပ်၏။ ထို ဝိနည်းဓိုရ်သည်ကား ထိုဆွမ်းကိုလက်ဖြင့်သုံးသပ်၍ စားပြီးသောအချင်းအရာကိုပြု၍ “အလံ မေတံ သဗ္ဗ”ဟူ၍ ဤမျှလောက်တန်ပြီ။ ဤကြွင်းသရွေ့သည်ကား အရှင်ဘို့တည်းဟူ၍ ထိုရဟန်းအား ပေးပြန်အပ်၏။
ဝိနည်းဋီကာဆရာကား တစ်လုတ်လည်းကောင်း၊ နှစ်လုတ်လည်းကောင်း စားဦး၍ စွန့်ပြန်အပ်ဟူ၏။ ဤသို့ဆွမ်းကြွင်းဟူသော ဝိနည်းကံကိုပြု၍ရပြီးမှ ဘုဉ်းပေးအပ်သော ဆွမ်းသည်လျှင် အတိရိတ္တဘောဇဉ်မည်၏။ ။ အတိရေကဿ-စားရာမှ ကြွင်းသည်၏။ ဘာဝေါ’အဖြစ်တည်း၊ အတိရိတ္တံ-စားရာမှ ကြွင်းသည်၏အဖြစ်။ ဤသို့ ဝိနည်းကံပြုရသည်ကို ပလိဗောဓရှိနိုး၍ အတိရိတ္တဘောဇနံ ပဋိက္ခိပါမိဟု ဓူတင်ဖြင့်ပယ်ခြင်းသည်လျှင် ခလုပစ္ဆာဘတ္တိကင်္ဂမည်၏။
ထို့ကြောင့် ရကား တေန ပန ခလုပစ္ဆာဘတ္တိကေန ပဝါရိတွာ ပုန ဘောဇနံ ကပ္ပိယံ ကရိတွာ န ဘုဉ္ဇိတဗ္ဗဟူသတည်း။ အဓိပ္ပာယ်ကား ထိုသို့သော တည်ပြီးသောယောဂီသည်ကား ဆိုအပ်ခဲ့ပြီးသော နောင်ဣရိယာပုထ်တစ်ပါး၌ရသော ဘောဇဉ်ကိုအပ်အောင် အတိရိတ်ကံပြု၍ မဘုဉ်းပေ။အပ်ဟူလိုသော်၊ ဤကား ဝိဓာန တည်း။
စာမျက်နှာ-533
ပဘေဒ အားဖြင့်ကား၊ ဤယောဂီသည်လည်း ဥက္ကဋ္ဌ-မဇ္ဈိမ-မုဒုဟူ၍ သုံးပါးအပြားရှိ၏။ ထို (၃)ပါးတို့တွင် ဥက္ကဋ္ဌ ပုဂ္ဂိုလ်အား အကြင်ကြောင့် ရှေးဦးစွာ စွန့်ကာတည်းသောအလုပ်၌ ပဝါရဏာအမည်သည် မဖြစ်ကောင်းသေး။ ထိုဆွမ်းလုပ်ကို မျိုပြီးမှ တစ်ပါးလာလတ်သည်ကို မြစ်လင့်သောသူအားသာလျှင် ပဝါရဏာမည်၏။ ထို့ကြောင့် ထိုသို့ဖြစ်သည်ရှိသော် ရှေးဦးစွာပြုပြီးသော ဆွမ်းလုတ်နှင့်သာလျှင် ထိုနေ့ကို သည်းခံအပ်၏။ ဒုတိယဆွမ်းလုတ်နှင့် တကွသောသပိတ်၌ ကြွင်းသရွေ့ကို မဘုဉ်းပေးအပ်ပြီ၊ ဘုဉ်းပေးချေမူ ဥက္ကဋ္ဌ အဖြစ်မှ ကျ၏။ မဇ္ဈိမအားကား အကြင်ဆွမ်းကို ဘုဉ်းပေးခိုက်မြစ်၏။ ထိုအခိုက် သပိတ်၌ ကြွင်းသရွေ့ကိုသာ ဘုဉ်းပေးအပ်၏။ တစ်ပါးလာသည်ကို မယူအပ်ပြီ။ မုဒုကား အကြင်ရွေ့လောက်နေရာမှ မထသေး။ ထိုရွေ့လောက်ကြွင်းသည်ကိုလည်း ဘုဉ်းပေးအပ်၏။ တစ်ပါးလာသည်ကိုလည်း ယူအပ်၏။ ဤကား ပဘေဒ တည်း။
ဘေဒ အားဖြင့်ကား ဤ(၃)ယောက်သော ပုဂ္ဂိုလ်တို့အားကား ပဝါရိတ်သင့်ပြီးမှ နောက်ဣရိယာပုထ်၌ ရပြန်သော ဘောဇဉ်ဆွမ်းကို အပ်အောင် အတိရိတ်ပြု၍ ဘုဉ်းပေးသောခဏ၌ ဓူတင်ပျက်၏။ ဤကား ဘေဒ တည်း။
အာနိသံသ ကား အတိရိတ္တဘောဇနာပတ္တိဖြင့် အာပတ်မသင့်ခြင်း။ ဩဒရိကတ္တာဘာဝေါ-ဝမ်းပြည့်အောင်စားခြင်း၏ မရှိခြင်း၊ နိရာမိသသန္နိတာ တဖန်မရှာမှီးရခြင်း။ အပိစ္စတာ အစရှိသောဓမ္မတို့အား အစဉ်လျော်စွာဖြစ်ခြင်း အကျိုးတည်း။
“ပရိယေသနာယ ခေဒံ န ယာတိ၊ န ကရောတိ သန္နိဓိ ဓီရော။ ဩဒရိကတ္တံ ပဇဟတိ၊ ခလုပစ္ဆာဘတ္တိကော ယောဂီ။
“တသ္မာ သုဂတပ္ပသန္နံ၊ သန္တောသဂုဏာဒိဝုမိုသဉ္စနနံ။ ဒေါသေ ဝိဓုနိတုကာမော၊ ဘဇေယျ ယောဂီ ဓူတင်္ဂမိဒန္တိ။
“ဓီရော-သော၊ ခလုပစ္ဆာဘတ္တိကော-သော၊ ယောဂီ-သည်၊ ပရိယေသနာယ-ဖြင့်၊ ခေဒံ-ပင်ပန်းခြင်းသို့။ န ယာတိ-မရောက်၊ သန္ဓေ-ကိုလည်း၊ န ကရောတိ-မပြု၊ ဩဒရိကတ္တံ-ကိုလည်း၊ ယသ္မာ-ကြောင့်၊ ပဇဟတိ-၏။ တသ္မာ-ကြောင့်၊ သုဂတပ္ပသဋ္ဌိ-မြတ်စွာဘုရားသည် ချီးမွမ်းအပ်သော။သန္တောသဂုဏာဒိ ဝုမိုသဉ္စနနံ-သန္တောသဂုဏ် အစရှိသော ကျေးဇူးတို့၏ပွားခြင်းကို ဖြစ်စေတတ်သော။ ဣဒံ ဓုတင်္ဂဤဓူတင်ကို။ ဒေါသေ-မဟိစ္ဆာအစရှိသော ဒေါသတို့ကို။ ဝိဓုနိတုကာမော-ခါခြင်းငှာ အလိုရှိသော ယောဂီသည်၊ ဘဇေယျ-အာသေဝနံ ကရေယျ-မှီဝဲခြင်းကို ပြုရာ၏။ (ဝိနယသမူဟ (ပ) စာ ၅၅၀)
ဂ။ အာရညကဓုတင်္ဂဝိနိစ္ဆယ
“ဂါမန္တသေနာသနံ−ဂါမ၊ ဂါမူပစာရတို့မှ အပြင်ကုလလေးတာ ပြန်ငါးရာတွင်း၌ဖြစ်သော အရပ်ဟူသော ဂါမန္တသေနာသန၌ အရုဏ်တက်စေခြင်းကို။ ပဋိက္ခိပါမိ-၏။ ဤကား ‘ဂါမန္တသေနာသနံ ပဟာယာတိ ဧတ္ထ ဂါမော ဂါမူပစာရော စ တတော ဗဟိ။ ပဉ္စဓနုသတိကပ္ပမာဏဉ္စ ဌာနံ သဗ္ဗမေတံ ဌာနတ္တယံ ဣဓ
စာမျက်နှာ-534
ဂါမန္တသေနာသနန္တိ အဓိပ္ပါယော။ တသ္မိံ ဂါမန္တသေနာသနေ အရုဋ္ဌာပနံ ဣဓ ဂါမန္တသေနာသနံ ဥတ္တရပဒ လောပေန တံ ပဋိက္ခိပါမီတိ အတ္ထော”ဟူသော စုလ္လဋီကာပါဌ်နှင့် အညီတည်း။
“တစ်နည်းသော်ကား “ဂါမန္တသေနာသနံ-ဥပစာနှင့်တကွသော ရွာဦးကျောင်းကို။ ပဋိက္ခိပါမိ-၏။ ဤကား ‘သဒ္ဓိယေဝ ဥပစာရေန ဂါမောယေဝ ဂါမန္တသေနာသနံဟူသော မဟာဋီကာပါဌ်နှင့်အညီတည်း။ ။ အာရညိကင်္ဂ-ထိုဂါမန္တမှပြင်ဖြစ်သောတော၌ အရုဏ်တက်စေခြင်းတည်းဟူသော အင်္ဂါကို။ သမာဒိယာမိ-၏။ ဤကား သမာဒါန တည်း။
“ထိုသို့ ဆောက်တည်ပြီးသော အာရညိကင်္ဂယောဂီသည်ကား ထိုသို့ဆိုအပ်ပြီးသော ဂါမ ဂါမူပစာရတို့မှ ပြင်ပတာငါးရာတွင်းတည်းဟူသော ဂါမန္တသေနာသနအရပ်ကိုကြဉ်၍ ထိုမှပြင်ပဖြစ်သော တောအရပ်၌ အရုဏ်ကိုခံအပ်၏။ ဤသို့သော အနက်ကိုရည်၍လျှင် ‘တတ္ထ သဒ္ဓ ဥပစာရေန ဂါမောယေဝ ဂါမန္တသေနာသနံ။ ဟူ၍ အဋ္ဌကထာဆရာဆိုတော်မူသည်။ ထို (၃) ပါးသော ဂါမ၊ ဂါမူပစာရ၊ အရည်တို့တွင် ဂါမ-မည်သည်ကား၊ ယောကောစိ-အမှတ်မရှိသော၊ ဧကကုဋိကာ ဝါ-တစ်အိမ်တည်းသာရှိသော ရွာသည်လည်းကောင်း။ အနေကကုဋိကာ ဝါ-တစ်ပါးမကသော အိမ်ခြေရှိသော ရွာသည်လည်းကောင်း၊ ပရိက္ခိတ္တော ဝါ-အရာမ်ရှိသော်လည်းကောင်း၊ အပရိက္ခိတ္တော ဝါ-လည်းကောင်း၊ သမနုသော ဝါ-လည်းကောင်း၊ အမနုဿာ ဝါ-လည်းကောင်း၊ အန္တမသော‘ခပ်သိမ်းစုံအောက် ယုတ်သောအပိုင်းအခြားဖြင့်။ အတိရေကစာတုမာသနိဝိဋ္ဌာ-မိုးလေးလထက်လွန်၍တည်သော။ ယောကောစိ-သော။ သတ္ထာပိ ဝါဏိဇာသမူဟောပိ-လှည်းကုန်သည် လှေကုန်သည် ခြေကုန်သည်တို့၏ အပေါင်းသည်လည်း၊ ဂါမောနာမ-ရွာမည်၏။ ထိုသူတို့သည် လေးလလွန်အောင် တဲတပ်ပြု၍နေသော်လည်း ရွာမည်၏ဟူလိုသတည်း။ ဤကား ရွာ၏လက္ခဏာတည်း။
ဂါမူပစာရဟူသည်ကား’အရာမ်ရှိသော အနုရာဓပြည်ကဲ့သို့ နှစ်ခုသော တံခါးခုံရှိသော ရွာဖြစ်အံ့။ အတွင်းဖြစ်သော တံခါးခုံ၌ရပ်၍ပစ်သော အားလျစ်လျူရှိသော ယောက်ျား၏ အုတ်ခဲကျရာအရပ်ဟူ၍ မှတ်အပ်သော လက္ခဏာရှိ၏။ ဤ၌အကြင်လူသူငယ်တို့သည် မိမိ၏အားကို ပြသည်ဖြစ်၍ လက်ရုံးကိုဆန့်၍ ပစ်အပ်၏။ ထိုကဲ့သို့ပစ်သော..အုတ်ခဲ၏ကျရာမှအတွင်းသည်ကား ဂါမူပစရမည်၏ဟု ဝိနည်းဓိုရ်ဆရာတို့ ဆုံးဖြတ်ကုန်၏။
သုတ္တန္တိကဆရာတို့သော်ကား၊ ကျီးကိုဟန့်နှင်သော အခြင်းအရာဖြင့်ပစ်သော အုတ်ခဲ၏ကျရာမှ အတွင်းဟူ၍ ဆုံးဖြတ်ကုန်၏။ ဤနောက်နည်းလျှင် ပမာဏတည်း။ အရံမရှိသော ရွာ၌ကား ပြင်စွန်းဆုံး၌ တည်သော အိမ်တံခါး၌ရပ်သော မာတုဂါမသည် အိုးခွက်ဖြင့် ရေကိုသွန်ပစ်၏။ ထိုရေကျရာသရွေ့သည်ကား ဃရူပစာရမည်၏။ ထိုမှ အုတ်ခဲတကျသည်ကား ဂါမမည်၏။ ဒုတိယပစ်သော ခဲတကျကား ဂါမူပစာရမည်၏။ ဤကား ဂါမူပစာရလက္ခဏာတည်း။
အရညမည်သော လက္ခဏာကား ဝိနည်းပရိယာယ်အားဖြင့် ထိုဂါမဂါမူပစာရတို့ကိုကြဉ်၍ ပြင်ပအလုံးစုံသော အရပ်တည်းဟုလာ၏။ အဘိဓမ္မာပရိယာယ်၌ကား ဂါမ၏ ဣန္ဒခီလတံခါးခုံမှထွက်၍ အပြင်အလုံးစုံသော အရပ်ဟု လာ၏။ ဤသို့သော ပဋိပတ္တိ၏အရာဖြစ်သော သုတ္တန်ပရိယာယ်၌ကား၊ လေးအပြန်ငါးရာ၏ အဆုံး၌ တည်သောအရပ်သည်လျှင် အာရညိကသေနာသနဟု လာ၏။ ဤနောက်နည်းအဆုံးဖြတ်သည်သာလျှင် ဤ၌ ပမာဏတည်း။ ထို့ကြောင့် ဋီကာဆရာလည်း အယဥ သုတ္တဝဏ္ဏနာတိ ဣဓ သဗ္ဗသုတ္တန္တိက ကထာဝ ပမာဏံ, ဟုအစရှိသည်ကို ဆိုသတည်း။ ဤပါဌ်၌ သဗ္ဗတ္ထသဒ္ဒါဖြင့် အုတ်ခဲပစ်ရာ၌လည်း သုတ္တန် ဝိနည်းကို ယူလေဟု ပြတော်မူ၏။
စာမျက်နှာ-535
‘တံ အာရောပိတေန အာစရိယဓနုနာ ။။ ဝဝတ္ထပတဗ္ဗ။ အဋ္ဌကထာ - အနက်အဓိပ္ပာယ်ကား-ထိုသို့သော လေးအပြန်ငါးရာကိုကား တင်အပ်သော ညို့ရှိသောဆရာစွဲလမ်းအပ်သော ယခုအခါ ပကတိရှိသော လူတို့၏အတောင်ဖြင့် လေးတောင့်ထွာရှိသော လေးကိုတင်သောအခါ ရှစ်ထွာအတိုင်းအရှည်ရှိသော လေးညှို့၏ ပမာဏရှိသော လေးတောင်သော တာဖြင့် နှိုင်းယှဉ်အပ်၏ဟူလိုသော်။
တံ ထို့ကြောင့် စုဋီကာ၌ “အာရောပိတေနာတိ အာရောပိတဇိယေန တေန ဓနုဿ ဝင်္ကတာ ရဿတ္တံ ဒေဿတိ။ ဓနုသိပ္ပ အာစရိယာနံ နာတိမဟန္တံ။ ဓနုဒဏ္ဍတ္ထ ပမာဏန္တိ အာစရိယဓနုနာတိ တံ ပန ဣဒါနိ မနုဿာနံ စတုဟတ္ထပ္ပမာဏံ။ တဥ အာရောပိတံ အဋ္ဌဝိဒတ္တိပမာဏန္တိ ဝဒန္တိ’ဟု ဖွင့်တော်မူ၏။ ကေစိ အပရေ မဆိုမူ၍-ဝဒန္တိဟု သက်သက်လာသော စကားကိုကား ပါဠိအဋ္ဌကထာ၌မလာသော ပမာဏမြောက်သော ဆရာတို့၏အယူဖြစ်သော လိုအပ်သောစကားဟူ၍ ဝိနည်းဋီကာ၌လာ၏။
ထို့ကြောင့် ထိုသို့သော ပမာဏရှိသောအားဖြင့် အရံရှိသောရွာ၌ မြို့၌ကား၊ တံခါးခုံမှစ၍ အရံမရှိသော ရွာ၌ကား ရှေးဦးစွာသော အုတ်ခဲကျရာမှစ၍ ကျောင်း၏ အရံတိုင်အောင် တာ၍ထားအပ်၏။ အကယ်၍ကား ကျောင်း၌ အရံမရှိသည်ဖြစ်အံ့။ ခပ်သိမ်းစုံ၏ရှေးဦးစွာ-အကြင်ကျောင်းသည်လည်းကောင်း၊ ဆွမ်းစားဇရပ်သည်လည်းကောင်း၊ အမြဲစည်းဝေးသောအရပ်သည်လည်းကောင်း၊ ဗောဓိစေတီသည်လည်းကောင်း၊ ကျောင်းမှ အဝေး၌တည်သည်မူလည်းဖြစ်စေ၊ ထိုရှေးဦးစွာတည်သော ကျောင်းစေတီကို အပိုင်းအခြားပြု၍ ထားအပ်၏ဟု ဝိနည်းအဋ္ဌကထာ၌လာ၏။
မဇ္ဈိမအဋ္ဌကထာ၌သော်ကား ကျောင်း၏ဥပစာကိုလည်း ရွာ၏ဥပစာကဲ့သို့ထုတ်၍ ရှေးဦးစွာတည်သော ကျောင်းစေတီမှလည်းကောင်း၊ ဆွမ်းစားဇရပ်မှလည်းကောင်း၊ ရပ်၍အရံမရှိသော ရွာမှာကား ကာကနိဝါရဏ-နည်းအားဖြင့် ပစ်အပ်သော အုတ်ခဲတကျကဲ့သို့ ပစ်အပ်သော ခဲတကျကို ခဲအရှိတွင် တာဦး၍ ကျောင်းရွာ (၂)ပါးတို့မှကျသော အုတ်ခဲ၏အကြားတို့၌ အပြန်ငါးရာကို ပြည့်အောင်တာအပ်၏ဟု လာ၏။ ဣဒမေတ္ထ ပမာဏံ-ဤနောက်စကားသည်လျှင်ပင် ပမာဏတည်း။ ဤစကားကား အရံမရှိသော ကျောင်းရွာမှာကိုသာ လွယ်သည်။ အရံရှိသော ကျောင်းရွာမှာကား ရှေးဆိုတိုင်း တံခါးခုံမှသည် တံတိုင်းတိုင်အောင် ယူမြဲပင်။ အဘယ်ကြောင့် သိရသနည်းဟူမူကား၊ ကာကနိဝါရဏနိယာမေနာတိ ဣဒံ လေမျှပါတလက္ခဏံ၊ သုတ္တန္တိကာနံ အပရိက္ခိတ္တဂါမာရညာနံ တပ္ပရိစ္ဆေဒဇာနနတ္ထံ စ္ဆိတံ၊ န ပန ဂါမူပစာရပရိစ္ဆေဒဇာနနတ္ထ ဣန္ဒခီလတော ပဉ္စဓနုသတိကဋ္ဌာနဿဝ သုတ္တန္တိကေဟိ ဂါမူပစာရဘာဝေန ဣစ္ဆိတတ္တာ-ဟူ၍ စုဋီကာဆိုသောကြောင့် သိရသတည်း။
ဤစကားသည်လျှင် ပရိက္ခိတ္တဿ ဂါမဿ ဣန္ဒခီလတော ။ လ ။ ဝဝတ္ထပေတဗ္ဗဟူသော အဋ္ဌကထာနှင့်လည်း ညီသည်ပင်။ ကုလလေ။တာ အပြန်ငါးရာသည် ဤအရပ်၌ သုတ္တန်နည်းအားဖြင့် ဂါမူပစာရမည်၏။ ထို့ကြောင့် အောက်၌ သန္ဓေ ဥပစာရေန ဂါမောယေဝ ဂါမန္တသေနာသနံဟုဆိုခဲ့သော အနက်မှာလည်း ငါးရာသည်အတွင်းဝင်၏။ အရညကသိက္ခာပုဒ်၌ လေးပြန်ငါးရာဟု လာသည်လည်း အာရညိကရဟန်းကို ရည်၍ ပညတ်ဆုံးဖြတ်အပ်သော သုတ္တန်နည်းပင်မှတ်အပ်၏။
အကယ်၍လည်း ရွာသည်ကျောင်းနှင့် နီးသည်ဖြစ်၏။ ကျောင်း၌တည်သော ရဟန်းတို့သည် လူ၏အသံကိုကြား၏။ တောင်၊ ရေ၊ ချောင်း၊ ချောက်၊ ကမ်းပါးပြတ်ခြားခြင်းကြောင့်မူကား အဖြောင့်သွားခြင်းငှာမတတ်ကောင်း။ အကြင်ခရီးသည် ထိုရွာ၏ ပကတိသောခရီးဖြစ်၏။ အကယ်၍ လှေဖြင့်သွားအပ်သည်လည်းဖြစ်စေ၊ ထိုသွားမြဲသော ခရီးဖြင့်လျှင် လေးအပြန်ငါးရာကို ယူအပ်၏။
စာမျက်နှာ-536
အကြင်ရဟန်းသည်ကား နီးသောရွာ၏ခရီးကို အင်္ဂါပြည့်စုံစိမ့်သောငှာ ထိုမှဤမှပိတ်၏။ ထိုသို့သောရဟန်းသည် ဓူတင်္ဂစောရမည်၏။ အကယ်၍လည်း အာရညိကရဟန်းတို့၏ ဆရာဥပဇ္ဈာယ်သည် နာသည်ဖြစ်အံ့။ ထိုယောဂီသည်ကား တော၌သပ္ပာယကိုမရသည်ရှိသော် ဂါမန္တကျောင်းသို့ဆောင်၍ လုပ်ကျွေးအပ်၏။ ညဉ့်ကထ၍ အဂါရရာအရပ်သို့ထွက်၍ အရုဏ်ခံအပ်၏။ အကယ်၍ကား အရုဏ်တက်သောအခါ၌ ဆရာအနာသည်းသည်ဖြစ်အံ့၊ ထိုဆရာ၏ ကိစ္စကိုလျှင် ဖြည့်ရာ၏။ ဤသို့သောအရာ၌ ဓူတင်ကိုသာသုတ်သင်လေ့ရှိသော ဓုတင်္ဂသုဒ္ဓိကသည်မဖြစ်ရာ၊ ဤကား ဝိဓာန တည်း။
ပဘေဒ အားဖြင့်ကား အာရည်ကယောဂီသည်လည်း ဥက္ကဋ္ဌ-မဇ္ဈိမ-မုဒုဟူ၍ (၃)ပါးအပြားရှိ၏။ ထိုသုံးပါးတို့တွင် ဥက္ကဋ္ဌပုဂ္ဂိုလ်သည်ကား ခပ်သိမ်းသော ဥတုပတ်လုံးအာရညိကရသော တော၌သာ အရုဏ်ခံရာ၏။ မဇ္ဈိမပုဂ္ဂိုလ်ကား ဝါဆိုလဆုတ်တစ်ရက်မှစ၍ တန်ဆောင်လမုန်းလပြည့်တိုင်အောင် လေးလပတ်လုံး ဝသန္တဥတု၌ ဂါမန္တ၌ နေခြင်းငှာ ရအပ်၏။ မုဒုကား တပေါင်းလပြည့်တိုင်အောင် မိုးဥတု၊ ဆောင်းဥတုဟူသော ရှစ်လပတ်လုံး ဂါမန္တ၌ နေရာ၏။ ဤကား ပဘေဒ တည်း။
ဘေဒ အားဖြင့်သော်ကား ဣမေသံ ပန တိဏ္ဏပိ ယထာပရိစ္ဆိန္နေ ကာလေ ။ လ ။ဘိဇ္ဇတိ ။ ဤ (၃)ယောက်သော ပုဂ္ဂိုလ်တို့အားကား အကြင်အကြင် ပိုင်းခြားခဲ့တိုင်းသော ဥက္ကဋ္ဌအား သုံးပါးသောဥတု။ မဇ္ဈိမအား (၂)ပါးသော ဥတု၊ မုဒုအား (၁)ပါးသော ဂိန္တဥတု၌ တောကျောင်းအရည်မှသည် ဂါမန္တအရပ်သို့လာ၍ အရုဏ်တက်သောခဏ၌ ဓူတင်ပျက်၏။ ဤကား မဟာဋီကာအညီတည်း။
စုဋီကာ အလိုကား ။ ယထာပရိစ္ဆေတိ မုဒုကဿ ပရိစ္ဆိန္နေ ဂိၦန္တဥတုမှိဟုဖွင့်၍ အကြောင်းကိုဤသို့ဆို၏။ အကြင်ကြောင့် မုဒုကအားပျက်ခြင်းဘေဒသည် ဖြစ်၏။ ထိုမုဒုကသည်ပျက်ကောင်းသော ဂဟပတိဒါနကိုယူမှတ်လျှင် သုံးပါးပျက်ကောင်းသကဲ့သို့ ဤ၌လည်း ထိုဓူတင်ကဲ့သို့သာ ပျက်ကောင်း၏ဟူလိုသတည်း။ ထို့ကြောင့် တေနေဝ စ သေသဓုတင်္ဂေသု တိဏ္ဏမ္ပိ ဧကတော ဘေဒေါ ဝုတ္တောဟူ၍ဆိုသတည်း။ ဂါမန္တသေနာသနံ ပဋိက္ခိပါမိ-ဟူသော ပဋိက္ခေပ၌ ဂါမန္တသေနာသနေ အရုဏုဋ္ဌာပနံ ပဋိက္ခိပါမိဟူ၍ ပယ်ခြင်းသည် ဥတုဝိသေသကိုမမှတ်မူ၍ ဒေသအရုဏ်ကိုသာ မုချပယ်အပ်၏။ ယံ ပဋိက္ခိပတိ ဝတ္ထုဟုဆိုခဲ့ရကာ၊ ပဋိက္ခေပဝတ္ထုသည်လည်း သင့်ပါကောင်း၏။ အဘယ်ကြောင့်နည်းဟူမူကား ဂါမန္တ (လ) ပဋိက္ခိပါမိဟူ၍ သာမညအားဖြင့် ဆောက်တည်ခြင်းသည်လျှင် မုဒုကအားမိမိလိုအပ်သော နွေဥတုသည် . အလိုအလျောက်အားဖြင့် ဝိသေသဖြစ်သကဲ့သို့ ဂါမန္တ ။ ပ ။ ပဋိက္ခိပါမိဟူ၍ သာမညအားဖြင့် ပယ်သည်ရှိသော်လည်း ဂိမှန္တဥတုကိုပဋ္ဌာနပြု၍ ပယ်ခြင်းသည် ဖြစ်ကောင်း၏။
ယထာပရိစ္ဆိန္နေပိ ကာလေ ဟူသော အဋ္ဌကထာသည်လည်း မုဒုက-ကိုပဋ္ဌာနပြု၍ ထားအပ်သည်ဖြစ်မူ စုဋီကာစကားသင့်သည်ပင်။ ထို့ကြောင့် နောက် “ယထာသန္တတိဓူတင်”၌ သေနာသနလောလုပ္ဥပ္ပန္နမတ္တေ-ဟု အဋ္ဌကထာ။ သာမည၌ မုဒုကဿ အသတိ ရောဂ ယထာ ဂါဟိတံ၊ ပဟာယ အရညဿ သေနာသနဿ ဂဟဏံ လောလုပ္ပံ မဇ္ဈိမဿ ဂန္တာ။ ဩလောကနာ ဥက္ကဋ္ဌဿ ပုစ္ဆနာ သဗ္ဗေသမ္ပိ ဥဋ္ဌာပေတွာ ဂဟဏဝတ္တဗ္ဗမေဝ နတ္ထိဟူသော အနက်ဝိသေသကို မဟာဋီကာဖွင့်သည်နှင့်လျှော်၏။ သင့်သည်ပင်၊ ဆရာတို့သော်ကား ရှေးမဟာဋီကာနည်းကို ကြိုက်လေကုန်၏။
အရညတော-မှ၊ အာဂန္ဓာ-၍၊ ဂါမန္တသေနာသနေ-၌၊ ဓမ္မသာဝနံ-ကို၊ သုဏန္တာနံ-နာကုန်စဉ်၊ အရုဏေ-သည်၊ ဥဋ္ဌိတေပိ-လည်း၊ ခုတင်္ဂ-သည်၊ န ဘိဇ္ဇတိ-မပျက်၊ သုတွာ-၍၊ ဂစ္ဆန္တာနံ-ကုန်စဉ်၊ အန္တရမဂ္ဂေ-၌၊ ဥဋ္ဌိတေပိ-သော်လည်း၊ နဘိဇ္ဇတိမပျက်၊ သစေပန’ကား၊ ဓမ္မကထိက-သည်၊ ဥဋ္ဌိတေပိ-
စာမျက်နှာ-537
သော်လည်း၊ မုဟုတ္တံ-ငယ်၊ နိပဇ္ဇိတွာ-၍၊ ဂမိဿာမ-ကုန်အံ့၊ ဣတိ-သို့၊ နိဒ္ဒါယန္တာနံ-အိပ်ကုန်စဉ်၊ အရုဏံ-သည်၊ ဥဋ္ဌဟတိ-၏၊ အတ္တနော-၏၊ ရုစိယာ ဝါ−ဂါမန္တ၌နေခြင်းငှာတပ်သော ရုစိ’ဆန္ဒအားဖြင့်လည်း၊ ဂါမန္တသေနာသနေ-၌၊ အရုဏံ-ကို၊ ဥဋ္ဌာပေန္တေ-သော်၊ ဓူတင်္ဂ-သည်၊ ဘိဇ္ဇတိ-၏။ ဤကား ဘေဒ တည်း။
အာနိသံသ ကား “အရညသညံ မနသိကရောန္တော သဗ္ဗော အလ‡ဝါ သမာဓိ ပဋိလ၊ လက္ခံ ဝါ ရက္ခိတုံ။ ဤသို့ တော၌နေခြင်းသည်ကား ဝိဝေကရသကိုအလိုရှိသော အရိယာသူတော်ကောင်းတို့၏ အကျင့်တည်းဟူသော အရညသညာကိုမျှလည်း နှလုံး၌ပြုသည်ရှိသော် မရသေးသောသမာဓိကိုလည်းရ၏။ ရပြီးသော သမာဓိကိုလည်း စောင့်နိုင်၏။ သတ္ထာပိဿ အတ္တမနော ဟောတိ၊ မြတ်စွာဘုရားသော်လည်း ထိုယောဂီအား ဝမ်းမြောက်သည်ဖြစ်၏။
ပန္တသေနာသနေ ။ လ ။ န ဝိက္ခိပတိ-စွန့်သောတောကျောင်းနေသော အရညဝါသီ၏စိတ်ကို အသပ္ပာယဖြစ်သော ရူပါရုံအစရှိသည်တို့သည်လည်း မပျံ့လွင့်စေနိုင်။ ဝိဂတသန္တာသော ဟောတိ-အခါခပ်သိမ်းကင်းသော ထိတ်လန့်ခြင်းရှိသည်ဖြစ်၍၊ ဇိဝိတနိကန္တိ ပဇဟတိ-သစ်ကျားအစရှိသော ဘေးရန်နှင့်တကွနေခြင်းကြောင့် အသက်၌တပ်သော နိကန္တိကိုလည်း စွန့်နိုင်၏။ ပဝိဝေကသုခ ရသကိုလည်းခံစားရ၏။ ပံသုကူလအစရှိသောသင်္ကန်းကို အရညဝါသီအားသာလျှင် လျှောက်ပတ်၏။
“ပဝိဝိတ္တော အသံသဋ္ဌော၊ ပန္တသေနာသနေ ရတော။ အာရာဓယန္တော နာထဿ၊ ဝနဝါသေန မာနသံ။ “ဧကော အရညေ နိ၀သံ၊ ယံ သုခံ လဘတေ ယတိ။ ရသံ တဿ န ဝိဋ္ဌိ၊ အပိ ဒေဝါ သဣန္ဒကာ ။ ပံသုကူလဉ္စ သောဝ၊ ကဝစံဝိယ ဓာရယံ၊ အရညသင်္ဂါမဂတော၊ အဝသေသဓုတာယုဓော။ သမတ္တော နစိရဿေဝ၊ တုံ မာရံ သဝါဟနံ။
တသ္မာ အရညဝါသမှိ၊ ရတိ ကယိရာထ ပဏ္ဍိတောတိ။
ပဝိဝိတ္တော-ဆိတ်ငြိမ်သော ကိုယ်စိတ်ရှိသော၊ အသံသဋ္ဌော-လူသာမဏေနှင့် မရောနှောထသော ပန္တသေနာသနေ စွန့်သောတောကျောင်း၌၊ ရတော-ထသော၊ ဧကော-တည်း။ ဝနဝါသေနဖြင့်၊ နာထဿ-၏၊ မာနသံ-နှလုံးတော်ကို၊ အာရာဓယန္တော-နှစ်သက်စေတတ်သော၊ ယတိ-ရဟန်းသည်၊ အရညေ-၌၊ နိဝသံ-နိဝါသေန-ဖြင့်၊ ယံ သုခံ-အကြင်အရဟတ္တဖလသုခကို၊ လဗ္ဘတေ-၏။ တဿ တာဒိသဿ-ထိုသို့သော ယောဂီ၏။ ရသံ ပဝိဝေကရသံ-ထိုသို့သော ဝိဝေကရသကို၊ သက္ကန္ဒာ-သိကြားနှင့် တကွ ကုန်သော၊ ဒေဝါအပိ-နတ်တို့သော်လည်း၊ နဝိန္ဒန္တိ-မခံစားရကုန်၊ သင်္ဂါမဂတော-သော၊ ခတ္တိယော-သည်၊ ကဝစံ−ချပ်ကို၊ ဓာရယံ ဝိယ-ဝတ်သကဲ့သို့၊ အဝသေသဓုတာယုဓော-ပံ့သုကူအာရညိကမှ ကြွင်းသော ဓူတင်တည်းဟူသော ရန်အပေါင်းရှိထသော။ အရညသင်္ဂါမဂတော-အရညတည်းဟူသော စစ်မြေအရပ်သို့ ဝင်ထသော၊ သောဝ-ထိုအရညဝါသီရဟန်းသည်လျှင်၊ ပံသုကူလဉ္စ-ပံ့သုကူကိုလည်း၊ ဓာရယံ ဓာရေတုံ ယုတ္တရူပေါ-ဆောင်ခြင်းငှာ လျှောက်ပတ်သည်၊ ဟုတွာ-၍၊ နစိရဿေဝ-မမြင့်မီလျှင်၊ သဝါဟနံ-အနုသယတည်းဟူသော အားနှင့်တကွသော၊ မာရံ-ကိလေသာမာရ်ကို၊ တုံ-ငှာ၊ သမတ္တော-စွမ်းနိုင်သည်။ ယသ္မာ-ကြောင့်၊ ဘဝိဿတိ-လတ္တံ၊ တသ္မာ-တို့ကြောင့်၊ အရညဝါသမှိ၌၊ ရတိ-ကို၊ ပဏ္ဍိတော-သည်၊ ကယိရာထ-ပြုရာ၏။ (ဝိနယသမူဟ (ပ) စာ ၅၅၆-၅၅)
စာမျက်နှာ-538
“၉” ရုက္ခမူလိကဓုတင်္ဂဝိနိစ္ဆယ
ဆန္ဒ-ဣဋ္ဌက အစရှိသော ငါးပါးအပြားအားဖြင့် မိုးအပ်သော အရိပ်ကို၊ ပဋိက္ခိပါမိ-၏။ ရုက္ခမူလိကင်္ဂ-သစ်ပင်၏အရင်းတည်းဟူသော အနီး၌နေသော အကျင့်ရှိသော ပုဂ္ဂိုလ်၏အကျင့်တည်းဟူသော အင်္ဂါကို၊ သမာဒိယာမိ-၏။ ဤကား သမာဒါန တည်း။
ထိုသို့ဆောက်တည်ပြီးသော ယောဂီသည်ကာ၊ ဘေးရန်မရှိသည်ဖြစ်၍ ချမ်းသာစွာနေခြင်းငှာ သီမန္တရိကရုက္ခဟူသော မင်းနှစ်ပါးတို့၏မြေခြား၌ဖြစ်သော သစ်ပင်ကိုလည်းကောင်း၊ စေတိယရုက္ခတည်းဟူသော လူတို့သည်မပြတ် ပူဇော်သောစေတီကဲ့သို့သော တောစိုးသစ်ပင်ကိုလည်းကောင်း၊ နိယျာသရုက္ခံ သစ်စေးအစရှိသော သစ်ပင်ကိုလည်းကောင်း၊ ဖလရုက္ခံ-အသီးရှိသော သရက် ပိန္နဲအစရှိသော သစ်ပင်ကိုလည်းကောင်း။ ဝဂ္ဂုလိရုက္ခံ-လင်းနို့ဆွဲသော သစ်ပင်ကိုလည်းကောင်း၊ သုသိရရုက္ခံ-မြွေအစရှိသည် အောင်းကောင်းသော အခေါင်းရှိသော သစ်ပင်ကိုလည်းကောင်း၊ ဝိဟာရမဇ္ဈေ၊ ဌိတရုက္ခံ-အများတကာ သွားရာဖြစ်သော ကျောင်း၏အလယ်၌တည်သော သစ်ပင်ကိုလည်းကောင်း၊ ဤသို့သော သစ်ပင်ကိုကြဉ်၍ ကျောင်း၏ပစ္စန္တဟူသော အစွန်အပ၌တည်သော သစ်ပင်ကိုယူ၍ နေအပ်၏။ ဤကား ဝိဓာန တည်း။
ပဘေဒ အားဖြင့်ကား ရုက္ခမူလိကသည်လည်း ဥက္ကဋ္ဌ မဇ္ဈိမ မုဒုဟူ၍ (၃)ပါးအပြားရှိ၏။ ထိုသုံးပါးတို့တွင် ဥက္ကဋ္ဌပုဂ္ဂိုလ်သည်ကား အကြင်နှစ်သက်သော သစ်ပင်ကိုပြုပြီးသော် သုတ်သင်စိမ့်သောငှာမအပ်။ ကျသောသစ်ရွက်ခြောက်တို့ကို ခြေဖြင့်ယက်၍သာ နေအပ်၏။ စုဋီကာကား သစ်ရွက်ခြောက်ကျသည်တို့ကိုလည်းလက်ဖြင့် ပယ်အပ်၏။
မဇ္ဈိမပုဂ္ဂိုလ်ကား ထိုသစ်ပင်သို့လာရောက်သောသူတို့ကိုသာ သုတ်သင်စေခြင်းငှာ အပ်၏။ မုဒုကပုဂ္ဂိုလ်ကား အရာမ်စောင့်သော သာမဏေတို့ကိုခေါ်၍ သုတ်သင်စေ၍ သဲကြဲစေ၍ တံတိုင်းအရာမ်ကိုပြုစေ၍ တံခါးကိုရှိစေ၍နေခြင်းငှာ အပ်၏။ ထို (၃)ယောက်သော ရုက္ခမူလိကကိုကား များစွာသောလူတို့သည် ပူဇော်သက္ကာရ ပြုလာသောအခါ၌ ထိုသစ်ပင်၌ မနေမူ၍တစ်ပါးသော ဖုံးလွှမ်းရာအရပ်သို့သွား၍ မိမိ၏ရုက္ခမူလိက၏အဖြစ်ကို လျှို့ဝှက်ဖုံးလွှမ်းခြင်းငှာ နေအပ်၏။ ဤကား ပဘေဒ တည်း။
ဘေဒ အားဖြင့်ကား သုံးယောက်သောပုဂ္ဂိုလ်တို့အားလည်း ဣဋ္ဌကဆန္ဒ ဖလက ကိလဉ္စ၊ တိဏ၊ ပဏ္ဏဆန္ဒတည်းဟူသော အုတ်ကြွပ်၊ ပျဉ်၊ ဖျာ၊ သက်ငယ်၊ သစ်ရွက်တို့ဖြင့်မိုးအပ်သော အရိပ်၌နေလိုသောဆန္ဒဖြင့် နေခြင်းကိုပြုသောခဏ၌ ဓူတင်ပျက်၏။ ။ အင်္ဂုတ္တရဘာဏက ဆရာတို့၏အလိုအားဖြင့်ကား “ထိုသို့သော ဆန္ဒ၌နေခြင်းသည်ကား “တရားနာခြင်း၊ အစရှိသည်တို့၌လည်းဖြစ်၏။ ထို့ကြောင့် ဆန္ဒဟူ၍သိလျက် ထိုသို့ အရုဏ်တက်သောခဏမျှ၌ ဓူတင်ပျက်၏။
ဓမ္မသဝနအစရှိသည်တို့၌ မပျက်ကောင်းသည်ကိုကား အထက်အမ္ဘောကာသိကနှင့်တကွ အဋ္ဌကထာဋီကာလာ၏။ ထိုအဆုံးအဖြတ်ကို ဤမူတင်သို့လည်း ဆောင်အပ်၏။ စုဋီကာ၌ကား ဆန္ဓေ ဝါသံ ကပ္ပိတလက္ခဏေတိ ဣဒံ စတ္တာရော ဝဿိကေ မာသေ ဌပေတွာ အဝသေသေသု အဋ္ဌမာသေသု ဝုတ္တံ ဆန္ဒ ဧဝ သေနာသနေ ဝဿံ ဥပဂန္တဗ္ဗတော။ ဝုတ္တံ ဟိ အဋ္ဌမာသော ခေါ မယာ ဒေဝဒတ္တ ရုက္ခမူလသနာ သနံ အနုညာတန္တိ။ ဥပရိ အမ္ဘောကာသိကင်္ဂပိ သေဝ နယောဟူ၍ ဤသို့လာ၏။
စာမျက်နှာ-539
ဤ၌အဓိပ္ပာယ်ကား ဝိနည်းပါဠိအဋ္ဌကထာတို့၌ အမိုးရှိသော သေနာသန၌သာ။ ဝါသို့ကပ်အံ့သောငှာ အဖြစ်ကိုလည်းကောင်း၊ ရှစ်လမျှသော ရုက္ခမူလသေနာသနကို ခွင့်ပြုတော်မူသောကြောင့်လည်းကောင်း။ မိုးလေးလကိုကြဉ်၍ ရှစ်လ၌သာ ပျက်ကောင်း၏။ ဤအတူ အမ္ဘောကာသိကသည်လည်း မိုးလေးလ၌ ဆန္ဒသို့ကပ်ကောင်းသောကြောင့် ကြွင်းသောရှစ်လတို့သာ ပျက်ကောင်း၏။ ဟူလိုသော်။ ကောင်းစွာကြံအပ်၏။ ဤကား ဘေဒ တည်း။
အာနိသံသ ကား “ရုက္ခမူလသေနာသနံ နိဿာယ ပဗ္ဗဇ္ဇာ” ဟူ၍ ဆုံးမတော်မူအပ်သော နိဿယအားလျှော်စွာ ကျင့်သောအဖြစ်ရှိခြင်း၊ အဖိုးနည်းခြင်း၊ ရလွယ်ခြင်း၊ အပြစ်မရှိဟူ၍ ချီးမွမ်းတော်မူအပ်သော ပစ္စည်း၏အဖြစ်။ မပြတ်ကြွေသော သစ်ရွက်တို့ကိုမြင်သရွေ့ဖြင့် အနိစ္စသညာကိုရခြင်း အစရှိသော အကျိုးရှိ၏။
“ဝဏ္ဏတော ဗုဒ္ဓသေဋ္ဌေန၊ နိဿယောတိစ ဘာသိတော။ နိဝါသော ပဝိဝိတ္တဿ၊ ရုက္ခမူလသမောကုတော။” “အာဝါသမစ္ဆရဟရေ၊ ဒေဝတာ ပရိပါလိတေ။ ပဝိဝိတ္တ ဝသန္တောဟိ၊ ရုက္ခမူလမှိ သုဗ္ဗတော။” “အဘိရတ္တာနိ နီလာနိ၊ ပဏ္ဍုနိ ပတိတာနိစ။ ပဿန္တော တရုပဏ္ဏာနိ၊ နိစ္စသည် ပရူဒတိ။’’ “တသ္မာဟိ ဗုဒ္ဓဒါယဇ္ဇိ၊ ဘာဝနာဘိရတာလယံ။ ဝိဝိတ္တံ နာတိမညေယျ၊ ရုက္ခမူလံ ဝိစက္ခဏာတိ။”
ဗုဒ္ဓသေဋ္ဌေန-သည်၊ ဝဏ္ဏိတော-အပ္ပာနိ စေ၀ သုလဘာနိ စ-အစရှိသောအပြားအားဖြင့် ချီးမွမ်းတော်မူအပ်ထသော၊ နိဿယောတိစ-၍လည်း၊ ဘာသိတော-ထသော၊ ရုက္ခမူလသမော-သော၊ ပဝိဝိတ္တဿ-ဆိတ်ငြိမ်ခြင်းကို အလိုရှိသောယောဂီ၏၊ နိဝါသော-သည်၊ ကုတော အတ္ထိ-နည်း၊ ဟိ တံဝစနံ သစ္စံ-မှန်၏၊ အာဝါသမစ္ဆရဟရေ-ထသော၊ ဒေဝတာပရိပါလိတေ-ထသော၊ ပဝိဝိတ္တေ-ထသော၊ ရုက္ခမူလမှီ-၌၊ ဝသန္တော-ထသော၊ သုဗ္ဗတော-ကောင်းသောအကျင့်ရှိသောယောဂီသည်၊ အဘိရတ္တာနိ-နုသောအခါ၌ စက်စက်နီကုန်သော၊ နီလာနိ‘ရင့်၍ညိုကုန်ထသော၊ ပဏ္ဍုနိ’မှည့်၍ရော်ကုန်ထသော၊ ပတိတာနိ-အညှာကြွေ၍ ကျကုန်ပြီးထသော၊ တရုပဏ္ဏာနိ-တို့ကို၊ ပဿန္တော-မြင်သည်ရှိသော်၊ ယသ္မာ-ကြောင့်၊ နိစ္စသည်-ကို၊ ပနူတိ-ပယ်နိုင်၏။ တသ္မာ ဟိ တတော ဧ၀-သာလျှင်၊ ဗုဒ္ဓဒါယဇံ-ပွင့်တော်မူခြင်း နိဗ္ဗာန်ကိုယူတော်မူခြင်းတို့၌ မှီဝဲအပ်သောပစ္စည်းဖြစ်သော ဘုရားရှင်၏အမွေတော်ဖြစ်ထသော၊ ဘာဝနာဘိရတာလယံ-ဘာဝနာ၌ အလွန်မွေ့လျှော်သော သူတို့၏နေရာဖြစ်ထသော၊ ဝိဝိတ္တံ-ထသော၊ ရုက္ခမူလံ-ကို၊ ဝိစက္ခဏာ-သည်၊ နာတိမညေယျ-မထီမဲ့မြင်မပြုရာ။ (ဝိနယသမူဟ (ပ) စာ-၅၅၉၊ ၅၆၀)
စာမျက်နှာ-540
“၁၀” အမ္ဘောကာသိကရတင်္ဂဝိနိစ္ဆယ
ဆန္ဒဉ္စ-အမိုးကိုလည်းကောင်း၊ ရုက္ခမူလဉ္စ-သစ်ပင်ရိပ်ကိုလည်းကောင်း၊ ပဋိက္ခိပါမိပယ်ပါ၏။ အမ္ဘောကာသိကင်္ဂ-လွင်ဖြစ်သောကောင်းကင်ရိပ်၌နေသော အလေ့ရှိသောပုဂ္ဂိုလ်၏ အကျင့်တည်းဟူသောအကြောင်းအင်္ဂါကို၊ သမာဒိယာမိ-၏။ ဤကား သမာဒါန တည်း။
ထိုသို့ဆောက်တည်ပြီးသော အမ္ဘောကာသိကထေရ်အားကား တရားနာအံ့သောငှာ တရားသဘင်သို့လည်းကောင်း၊ ဥပုသ်ပြုအံ့သောငှာ ဥပုသ်အိမ်သို့လည်းကောင်းဝင်ခြင်းငှာ ရအပ်၏။ အကယ်၍ဝင်ပြီးမှ မိုးရွာအံ့၊ မိုးစဲရုံနေ၍ မိုးစဲလျှင် ထွက်အပ်၏။ ဆွမ်းစားတင်းကုပ်၊ မီးတင်းကုပ်သို့ဝင်၍ ဝတ်ကိုပြုအံ့သောငှာလည်းကောင်း၊ ဆွမ်းစားတင်းကုပ်၌ ထေရ်တို့ကိုဆွမ်းဖြင့် နိမာန်အံ့သောငှာလည်းကောင်း၊ သူ့ကို ပါဠိသင်အံ့သောငှာလည်းကောင်း၊ သူ့ပါဠိကိုသင်သဖြင့် အမိုးသို့ဝင်အပ်၏။ အပ၌ မကောင်းသဖြင့် ထားသင့်သော ညောင်စောင်းအင်းပျဉ်တို့ကို အရိပ်သို့သွင်းခြင်းငှာလည်းကောင်းအပ်၏။
အကယ်၍လည်း ခရီးသွားသည်ဖြစ်၍ သတင်းကြီးတို့၏သင်္ကန်းအစရှိသော ပရိက္ခရာတို့ကိုကိုင်အပ်သည်ဖြစ်အံ့၊ မိုးရွာလေသည်ရှိသော် ခရီးလည်၌တည်သော ပြောင်ပြောင်စင်သော အရိပ်သို့ဝင်အပ်၏။ အကယ်၍ တစ်စုံတစ်ခုကို မယူသည်ဖြစ်အံ့ လျင်စွာမသွားအပ်။ ပကတိဖြင့်သာသွား၍ ဝင်ပြီးသော် မိုးစဲရုံနေ၍ စဲလျှင် ထွက်အပ်၏။ မဂ္ဂမဇ္ဈေ ဌိတံသာလန္တိ သီဟဠဒီပေ ဝိယ မဂ္ဂါ အနောက္ကမ္မဥဇုကမေဝ ပဝိသိတဗ္ဗ သာလံ-ဟု မဟာဋီကာ ဤသို့ဆိုသောကြောင့် ခရီးမှခွာ၍ လက်ဝဲလက်ရာတည်သော စရပ်သာလာသို့ မဝင်အပ်ဟုပြ၏။ “ရုက္ခမူလိကဿပိ သေဝ နယော-ရုက္ခမူလိကအားလည်း တရားနာသည်မှစ၍ ခရီးမှတည်သော စရပ်သို့ ဝင်သည်တိုင်အောင် ဤနည်းအတူလည်းကောင်း ဟူလိုသတည်း။ ဤကား ဝိဓာန တည်း။
ပဘေဒ အားဖြင့်ကား ဤပုဂ္ဂိုလ်သည် ဥက္ကဋ္ဌ၊ မဇ္ဈိမ၊ မုဒုဟူ၍ (၃)ပါးအပြားရှိ၏။ ထို (၃)ပါးတို့တွင် ဥက္ကဋ္ဌအားကား သစ်ပင်ကိုလည်းကောင်း၊ တောင်ကိုလည်းကောင်း၊ ကျောင်းကိုလည်းကောင်း မှီ၍နေခြင်းငှာမအပ်။ လွင်၌သာလျှင် စီဝရကုဋိကိုပြု၍ နေအပ်၏။ မဇ္ဈိမအားကား ထိုသုံးပါးတို့ကိုမှီ၍ အတွင်းသို့မဝင်မူ၍ နေခြင်းငှာ အပ်၏။ မုဒုကား ကမ်းပါးပြတ် ချောက်နံပါးသည်လည်းကောင်း၊ တောင်ဝှမ်းသည်လည်းကောင်း၊ သစ်ခက်ဖြင့်တင်သော သာခါမဏ္ဍပ်သည်လည်းကောင်း၊ အင်းပျဉ်ပုဆိုးသည်လည်းကောင်း၊ လယ်စောင့်တို့သည် စွန့်အပ်သော ထို၌တည်သော တဲဆို၊သည်လည်းကောင်း အပ်၏။ ဤကား ပဘေဒ တည်း။
ဘေဒ အားဖြင့်ကား “ဤသုံးယောက်သောပုဂ္ဂိုလ်တို့အား နေခြင်းငှာ အလိုရှိသည်ဖြစ်၍ တောင်ဝှမ်းစသည်မှ တစ်ပါးသောအမိုးသစ်ပင်သို့ ဝင်သောခဏ၌ ဝူတင်သည်ပျက်၏။ သိလျက် ထိုအမိုးရှိရာ၌ အရုဏ်တက်စေလိုသော ခဏ၌ဟူ၍။ အင်္ဂုတ္တိုရ်ဆရာတို့ဆိုကုန်၏။ ဤကား ဘေဒ တည်း။
အာနိသံသ ကား “အာဝါသဗလိဗောဓကို ဖြတ်၍ရခြင်း၊ ထိနမိဒ္ဓကိုပယ်ရခြင်း၊ သိမ်းဆည်းခြင်းမရှိသည်ဖြစ်၍ သမင်၏သွားခြင်းကဲ့သို့ နေရာ၌ မတပ်သောသွားခြင်းရှိ၏။ ဘုရားချီးမွမ်းတော်မူခြင်း၊ စာတုဒ္ဒိသတာ အစရှိသောကျေးဇူးနှင့် ပြည့်စုံခြင်းရှိ၏။
“အနဂါရိယဘာဝဿ၊ အနုရူပေ အဒုလ္လဘေ။ တာရာမဏိဝိတာနမှိ၊ စန္ဒပပ္ပဘာသိတေ။”
“အမ္ဘောကာသေ ဝသံ ဘိက္ခု၊ မိဂဘူတေန စေတသာ။
ထိနမိဒ္ဓံ ဝိနောဒေတွာ၊ ဘာဝနာရာမတံ သိတော။” “ပဝိဝေကရဿာဒံ၊ နစိရဿဝ ဝိ။ ယသ္မာ တသ္မာ ဟိ သပ္ပတ္တော၊ အမ္ဘောကာသေ ရတော သိယာတိ။
““အနဂါရိယဘာဝဿ- အိမ်ရာမထောင်သော ရဟန်း၏အဖြစ်အား၊ အနူရူပေ-ထသော၊ အဒုလ္လဘေ-ရလွယ်ထသော၊ တာရာမဏိတာနမှိ- ကြယ်တည်းဟူသော ပတ္တမြားဖြင့်ပြီးသော ဗိတာန်ရှိသော၊ စန္ဒဒီပပ္ပဘာသိတေ-လတည်းဟူသော ဆီမီးဖြင့်ထွန်းလင်းထသော၊ အမ္ဘောကာသေ-၌၊ မိဂဘူတေန အပရိဂ္ဂဟဘာဝေန မိဂဿဝိယဘူတေန-ငါ့နေရာဟုသိမ်းဆည်းခြင်းမရှိသဖြင့် သမင်ကဲ့သို့ဖြစ်ထသော၊ စေတသာ‘မတပ်သောနှလုံးဖြင့်၊ ထိနမက္ခံ-ကို၊ ဝိနောဒေတွာ-၍၊ ဝသံ ဝသန္တော-ထသော၊ ဘာဝနာရာမတံ- ဘာဝနာ၌ မွေ့လျှော်သည်၏အဖြစ်ကို၊ သိတောနိဿိတော-မှီထသော၊ ဘိက္ခု-သည်၊ ယသ္မာ-ကြောင့်၊ ပဝိဝေကရသဿာဒံ-ပဝိဝေကရသတည်းဟူသော သက်သာရာဈာန်မဂ်ဖိုလ်ကို၊ နစိရဿေဝ-လျှင်၊ ဝိန္ဒ လဗ္ဘတိ-ရ၏။ တသ္မာဟိ-တတော ဧဝ-လျှင်၊ သပ္ပညော-သည်၊ အမ္ဘောကာသ-၌၊ ရတော-သည်။ သိယာ-၏။ (ဝိနယသမူဟ (ပ) စာ - ၅၆၁၊ ၅၆၂)
“၁၁” သောသာနိကဓုတင်္ဂဝိနိစ္ဆယ
န သုသာနံ သုသာနတော အညံ-သုသာန်လက္ခဏာမရှိသော တစ်ပါးသောနေရာမရှိသော အရပ်ကို၊ ပဋိက္ခိပါမိ-၏။ ။ န သုသာနန္တိ အသုသာနံ အညတ္ထာ နကာရော။ သုသာနလက္ခဏရဟိတံ ဝသန ဋ္ဌာနန္တိ အဓိပ္ပါယော၊ မဟာဋီကာ၊ ။ သောသာနိကင်္ဂ သုသာန်လက္ခဏာရှိသော အရပ်၌နေသော ပုဂ္ဂိုလ်၏ အဖြစ်တည်းဟူသော အင်္ဂါကို သမာဒိယာမိ-၏၊ ဤကား သမာဒါနတည်း။
ဆောက်တည်ပြီးသော ယောဂီသည်ကား၊ အကြင်အရပ်ကို ရွာတည်ထောင်ကုန်သောသူတို့သည် ဤအရပ်သည်လျှင် သုသာန်တည်းဟု အမှတ်ရှိကုန်၏။ ဖုတ်မူကားမဖုတ်သေး။ ထို၌မနေအပ်သေး။ နဟိမတကသရီရေ၊ အဈာပိတေ တံ သုဿာနံ နာမ ဟောတိ။ ။ အဘယ်ကြောင့်နည်းဟူမူကား သေသော သူ၏အကောင်ကို မဖုတ်သေးသော ထိုအရပ်၌ သုသာန်မည်သည် မဖြစ်ကောင်းသောကြောင့်တည်း။ ထို့ကြောင့် ဖုတ်ပြီးသောကာလမှစ၍သော်ကား “အကယ်၍ “၁၂” တစ်ဆယ့်နှစ်နှစ်တိုင်အောင်စွန့်ပြီး သော်လည်း သုသာန်မည်သည်ဖြစ်၏။
ဤ၌လည်း ဣဒံ သုသာနန္တိ သမ္မတမေဝ၊ အသမ္မတံ န ဝတိ-ဟူ၍ ဂဏ္ဌိ၌လာရကား ဖုတ်ငြား သော်လည်း မသမုတ်အပ်သော် မအပ်ဟူ၏။
ထိုသို့သော သုသာန်၌ရှိနေသော ရဟန်းသည်ကား စကြံခင်းမဏ္ဍပ်တို့ကိုပြု၍ ညောင်စောင်း အင်းပျဉ်တို့ကိုခင်း၍ သောက်ရေသုံးဆောင်ရေတို့ကိုထား၍ တရားပေစာကိုသင်၍ မနေအပ်၊ ဂရုကံ ဟိ ဣဒံ ဓုတင်္ဂ၊ ဤဓူတင်ကား အလွန်လျှင်ဝန်လေးစွာ၏။ ထို့ကြောင့် သူကောင်အစရှိသည်မှ ပစ်လတ္တံ့သော ထိုစွန့်ခြင်းအစရှိသော ဘေးကိုဖျောက်ထားခြင်းငှာ ကျောင်း၌ သံဃာထေရ်ကိုလည်းကောင်း။ ရွာ၌ အကြီးအမှူး တို့ကိုလည်းကောင်း၊ ကြားအပ်၏။
ဓမ္မပဒ၌ကား၊ သုသာန်စောင့်ကိုကြားအပ်၏။ မမေ့လျော့သောနှလုံးဖြင့်နေအပ်၏။ စင်္ကြံသွား သည်ရှိသော်လည်း မျက်စိဖြင့် သူကောင်ဖုတ်ရာကိုကြည့်၍ သွားအပ်၏။ သုသာန်ကိုသွားသည်ရှိသော် လည်း ခရီးမှဖဲ၍ ခရီးမဟုတ်သဖြင့် သွားအပ်၏။ မထင်ရှားစေအပ်။ နေ့ကလျှင် ထိုထိုသောအရပ်၌တည်သော သစ်ပင်သစ်ငုတ်တို့ကို မှတ်ရာ၏။ ဤသို့မှတ်မှလျှင် ညဉ့်အခါသည် ကြောက်ဖွယ်သည် မဖြစ်လတ္တံ့သတည်း။ ဘီလူးပြိတ္တာတို့သည် ညဉ့်အခါ၌ဟစ်ကြွေး၍ လှည့်သွားသည်ကိုမြင်သော်လည်း တစ်စုံတစ်ခုသော အုတ်ခဲလှင်ကန်ဖြင့် မပစ်ခတ်အပ်။ တစ်နေ့မှလည်း သုသာန်သို့မသွားခြင်းငှာ မအပ်။ နေ့တိုင်းသွားအပ်၏။ အင်္ဂုတ္တရဘာဏက ဆရာတို့သော်ကား မဇ္ဈိမယာမ်ကိုသုသာန်၌နေ၍ ပစ္ဆိမယာမ်၌ ကျောင်းသို့ပြန်ခြင်းငှာ အပ်၏ဟူကုန်၏။
ဓမ္မပဒ၌ကား ညဉ့်အခါ၌ အများတကာအိပ်မှ သုသာန်သို့လာရ၏။ အများတကာမနိုးခင် ကျောင်း သို့ ပြန်အပ်၏။ နေ့လယ်ကိုမပြန်အပ်၊ အပျင်းသည်လည်း မဖြစ်စေအပ်၊ အားထုတ်အပ်သော လုံ့လရှိ သည်လည်းကောင်း၊ မစဉ်းလဲမလှည့်ပတ်သည်ဖြစ်၍ ကလျာဏဇ္ဈာသယရှိသည်ဖြစ်ရာ၏ဟု လာ၏။ ထိုမှ တစ်ပါးသော အမနုဿတို့သည်လည်း ချစ်အပ်သော နှမ်းလှော်မုန့်ပဲထမင်း၊ ငါးအမဲ၊ နို့ရည်ဆီတင်လဲ အစရှိသော ဖုတ်လှော်ကင်သော သင်းသောခဲဖွယ်စားဖွယ်တို့ကို မမှီဝဲအပ်။ ဒါယကာတို့၏အိမ်သို့လည်း မဝင်အပ်။ ဤကား ဝိဓာနတည်း။
ပဘေဒအားဖြင့်ကား ဤယောဂီပုဂ္ဂိုလ်သည် ဥက္ကဋ္ဌ၊ မဇ္ဈိမ၊ မုဒု၊ ဟူ၍ (၃)ပါး အပြားရှိ၏။ ထိုသုံးပါးတို့တွင် ဥက္ကဋ္ဌပုဂ္ဂိုလ်သည်ကား အကြင်သုသာန်၌မပြတ်သော ဖုတ်ခြင်း၊ မပြတ်သောနံခြင်း၊ မပြတ်သော ငိုကြွေးသံရှိ၏။ ထိုအရပ်၌ သာနေအပ်၏။ မဇ္ဈိမအားကားသုံးပါးတွင် တစ်ပါးပါးရှိသော်လည်း အပ်၏။ မုဒုအားကား ဆိုအပ်သောနည်းဖြင့် သုသာန်၏လက္ခဏာသို့ရောက်လျှင် အပ်၏။ ဤကား ပဘေဒ တည်း။
ဘေဒအားဖြင့်ကား ဤသုံးယောက်သော ပုဂ္ဂိုလ်တို့အားလည်း သုသာန်လက္ခဏာမရှိသောအရပ်၌ နေသော်လျှင် ပျက်၏ဟူသောကြောင့် မနီးမဝေးသော သွားလွယ်လာလွယ်သော သုသာန်သို့လာသော သူတို့အား မထင်ရှားသော ကျောင်း၌လည်းကောင်းနေခြင်းသည်လျှင် သုသာန်၌နေသည်မည်၏ဟု သိရာ၏။ ဤကား ဘေဒတည်း။
အာနိသံသအားဖြင့်ကား မရဏသတိကိုကောင်းစွာရသဖြင့် အပမာဒဝိဟာရရှိသောအဖြစ် အသုဘ နိမိတ်ကိုရှုခြင်း၊ ကာမရာဂကို ပယ်ရခြင်းအပြား ကိုယ်၏တရားကိုမြင်သဖြင့် သံဝေဂများသောအဖြစ်။ အာရောဂျမဒအစရှိသည်ကိုပယ်ရခြင်း။ ကြောက်လန့်ဖွယ်သောအာရုံ၌ သည်းခံနိုင်ခြင်း၊ နတ်တို့၏အလေး ပြုအပ်သောအဖြစ်။ အပိစ္ဆတာအစရှိသည် အားလျော်သောအဖြစ် အစရှိသည်တို့ကို ရကုန်၏။ “သောသာနိကဉ္စိ မရဏာနုဿတိပ္ပဘဝါ၊ နိဒ္ဒါဂတံပိ န ဖုသန္တိ ပမာဒဒေါသာ။ သမ္ဖဿတော စ ကုဏပါနိ ဗဟူနိ တဿ၊ ကာမနုဘာဝဝသင်္ဂပိ န ဟောတိ စိတ္တံ “သံဝေဂမတိ ဝိပုလံ န မဒံ ဥပေတိ၊ သမ္မာ အထော ဃဋတိ နိဗ္ဗူတိမေသမာနော။ သောသာနိကင်္ဂ မိတိနေကဂုဏာဝဟတ္တာ၊ နိဗ္ဗာနနိန္နဟဒယေန နိသေဝိသဗ္ဗန္တိ’
သောသာနိကံ- သုသာန်၌၊ မရဏာနုဿတိပ္ပဘဝါ မရဏာနုဿတိယာ အာနုဘာဝေန -ဖြင့်၊ နိဒ္ဒါဂတမ္ပိ- သုတ္တံ သုပိနန္တေနပိ အိပ်စဉ်၌ဖြစ်သော အိပ်မက်ဖြင့်လည်း၊ ပမာဒဒေါသာ-မေ့လျော့ခြင်းတည်း ဟူသော ဒေါသတို့ကို၊ န ဖုသန္တိ-မတွေ့ကုန်။ ဗဟူနိ-ကုန်သော၊ ကုဏပါနိ-တို့ကို။ သမ္ပပဿတောစ-
မြင် သောအားဖြင့်လည်း။ တဿ-၏၊ စိတ္တံ-သည်၊ ကာမာနုဘာဝဝသပိ-ကာမရာဂသို့၊ အစဉ်လိုက်ခြင်း သည်လည်း၊ န ဟောတိ‘မဖြစ်။ ။ ဝိပုလံ-ထသော၊ သံဝေဂံ-သို့၊ ဒတိ ဂစ္ဆတိ-၏။ မဒံ-ယစ်ခြင်းသို့၊ န ဥပေတိ-မရောက်၊ အထော-ထိုမှတစ်ပါးလည်း၊ နိဗ္ဗူတိ-ကို၊ ဒသမာနော-လျက်၊ သမ္မာ-စွာ၊ ဃတိ- ဝါယမတိ-၏။ ဣတိ-သို့၊ အနေကဂုဏာဝဟတ္တာ-များစွာသောကျေးဇူးတို့ကို ရွက်ဆောင်တတ်သောကြောင့်၊ နိဗ္ဗာနနိန္နဟဒယေန နိဗ္ဗာန်သို့ချိုင့်ဝှမ်းသောနှလုံးရှိသောယောဂီသည်၊ သောသာနိကင်္ဂ-ကို။ နိသေဝိတဗ္ဗ - ၏။ (ဝိနယသမူဟ (ပ) စာ ၅၆၅၊ ၅၆၅)
“၁၂” ယထာသန္တတိကဓုတင်္ဂဝိနိစ္ဆယ
သေနာသနလောလုပ္ပံ- ရဟန်းတစ်ပါးကိုထစေခြင်း၊ တိုးဝှေ့၍အိပ်ခြင်းအစရှိသော သေနာသနာ လောလုပ္ကို၊ ပဋိက္ခပါမိ-၏။ ယထာသန္တတိကင်္ဂ-ကို သမာဒိယာမိ-၏။ ဤကား သမာဒါနတည်း။ ထိုယထာသန္တတိကယောဂီသည်ကား။ အကြင်ကျောင်းကို ဤကျောင်းသည် အရှင်ဘုရားအား ရောက်၏ဟူ၍ ဝါစဉ်အားဖြင့် ကျောင်းဝေသောရဟန်းသည် ညွှန်အပ်ပြအပ်၏။ ထိုသို့ပြသော ကျောင်း ကိုသာလျှင် နှစ်သက်အပ်၏။ တစ်ပါးသော သီတင်းငယ်တို့ကိုမထစေအပ်။ ဤကား ဝိဓာနတည်း။
ပဘေဒအားဖြင့်ကား ဤပုဂ္ဂိုလ်သည် ဥက္ကဋ္ဌ၊ မဇ္ဈိမ၊ မုဒု၊ ဟူ၍ (၃)ပါးအပြားရှိ၏။ ထိုသုံးပါး တို့တွင် ဥက္ကဋ္ဌပုဂ္ဂိုလ်သည်ကား မိမိအားရောက်သော ကျောင်းကိုဝေး၏လောနီး၏လော။ အမနုဿဒီဃ ဇာတိက အစရှိသောဘေးတို့ဖြင့် နှောင့်ယှက်အပ်၏လောဟူ၍လည်းကောင်း။ ပူ၏လော ချမ်း၏လောဟူ၍ လည်းကောင်း။ မေးခြင်းငှာမအပ်။ ။ မဇ္ဈိမအားကား “မေးခြင်းငှာအပ်၏၊ သွား၍သော်ကား မကြည့်အပ်၊ မုဒုအားသော်ကား သွား၍ကြည့်ဦး၍ ဝိဝေကအစရှိသည်ကိုမရသာ၍ မကြိုက်သော စိတ်သာယနှင့်လျော်သော သူမနေသော တစ်ပါးသောကျောင်းကိုယူခြင်းငှာ ရအပ်၏။ ဤကား ပဘေဒတည်း။
ဘေဒအားဖြင့်ကား ဤသုံးယောက်သော ပုဂ္ဂိုလ်တို့အားလည်း သူ့ကိုထစေခြင်းတည်းဟူသော လောလုပ္ပသည် ဖြစ်သောခဏ၌ ဓူတင်ပျက်၏။ ဤကား ဥက္ကဋ္ဌအားမေးခြင်း မဇ္ဈိမအားသွား၍ကြည့်ခြင်း၊ မုဒုအားထစေခြင်း။ တစ်နည်းကား သူမနေသော တစ်ပါးသောကျောင်းကို ယူခြင်းသည်သာ လောလုပ္ပ မည်၏။ ထိုတွင် ထစေ၍ယူခြင်းတည်းဟူသော လောလုပ္ပသာလျှင် ဓူတင်ကိုပျက်စေ၏။ ထို့ကြောင့် “မု ကဿ ရောဂ အသတိ ယထာဂါဟိတံ ပဟာယ အရညဿ သေနာသနဿ ဂဟဏံ လောလုပ္ပံ မဇ္ဈိမဿ ဂန္ဓာ သြလောကနာ ဥက္ကဋ္ဌဿ ပုစ္ဆနာ သဗ္ဗေသမ္ပိ ဥဋ္ဌာပေတွာ ဂဟဏ ဝတ္တဗ္ဗမေဝ နတ္ထိ” ဟူ၍ မဟာဋီကာဆရာတို့ ဆိုတော်မူသတည်း။ ဤကား ဘေဒတည်း။
ဤဓူတင်ကိုကား ရှေး၌ သံဃိကကျောင်းကို သံဃိကပရိဘောဂဖြင့် သီတင်းကြီးစဉ်ပရိဘုတ်၏။ သီတင်းကြီးလာလျှင် ရသောကျောင်းကိုရည်၍ ထားသတည်း။ ယခုအခါ၌ ထိုသို့ သံဃိကပရိဘောဂအားဖြင့် သုံးဆောင်သောကျောင်းသည်မရှိရကား ယထာလာဘအားဖြင့် ဆောက်တည်ရာ၏။
အာနိသံသကား “ယံ လက္ခံ တေန တုဋ္ဌဗ္ဗ” ဟူသော အဆုံးအမတော်ကို ကျင့်ခြင်း၊ သဗြဟ္မစာရီနံ ဟိတေသိတာ-သီတင်းသုံးဖော်တို့၏ အကျိုးကိုလိုခြင်း။ ဟီနပဏီတဟူသော ဝိတက်ကိုစွန့်ရခြင်း၊ ဤသူနှင့်
သင့်၏၊ ဤသူနှင့် မသင့်ဟူသည်ကိုပယ်ရခြင်း။ အတိစ္ဆတာ၏တံခါးကိုပိတ်ခြင်း။ အပိစ္ဆတာအစရှိသည်တို့အား အစဉ်အားလျော်စွာ ဖြစ်ခြင်းတို့တည်း။
“ယံ လက္ခံ တေန သန္တုဋ္ဌော၊ ယထာသန္တတိကော ယတိ။ နိဗ္ဗိကာ သုခံ သေတိ၊ တိဏသန္တာရဏေသုပိ။” “န သော ရဇ္ဇတိ သေဋ္ဌမှိ၊ ဟီနံ လဒ္ဓါ န ကုပ္ပတိ၊ သဗြဟ္မစာရိနဝက၊ ဟိတေန အနုကမ္ပတိ။” “တသ္မာ အရိယသတာ စိဏ္ဏ၊ မုနိပုဂံဝဝဏ္ဏိတံ၊ အနုယုဉ္ဇထ မေဓာဝီ၊ ယထာသန္တတရာမတန္တိ။
ယထာသန္တတိကော-သော၊ ယတိ-သည်၊ ယသ္မာ-ကြောင့်၊ ယံ သေနာသနံ-ကို၊ လက္ခံ-၏။ တေန- ဖြင့်၊ သန္တုဋ္ဌော-သည်၊ ဟောတိ-၏၊ တိဏသန္ထရဏေသုပိ-မြက်ဖြင့်ဖြစ်သောအခင်းတို့၌လည်း၊ နိဗ္ဗိကာ-မအောက်မေ့သည်ဖြစ်၍၊ သုခံ-စွာ၊ သေတိ-၏၊ သော-သည်၊ သေဋ္ဌမှိသေနာသနမှိ-၌၊ န ရဇ္ဇတိ-မတပ်၊ ဟီနံလဒ္ဓါ-အယုတ်ကိုရသော်လည်း။ နကုပ္ပတိ-အမျက်မထွက်၊ သဗြဟ္မစာရိနဝက- သီတင်းသုံးဖော် အငယ်တို့ကို၊ .. ဟိတေန- ဟိတစိတ္တေန-ဖြင့်၊ အနုကမ္ပတိ-၏။ တသ္မာ-ကြောင့်၊ အရိယ သတာစိဏ္ဏ -အရိယာသူတော်ကောင်းတို့၏အကျင့်ဖြစ်ထသော၊ မုနိပုဂံဝဝဏ္ဏိတံ-နွားတကာတို့၏အကြီး ဖြစ်ထသော နွားလား ဥသဘကဲ့သို့ ရဟန်းတကာတို့၏ အကြီးဖြစ်တော်မူသော မြတ်စွာဘုရားသည် ချီးမွမ်းအပ် သော၊ ယထာသန္တတရာမတံ-ယထာဥဒ္ဒိဋ္ဌ သေနာသနေ ရတိ-ပြအပ်တိုင်းသောကျောင်း၌ မွေ့လျှော်သော အဖြစ်ကို၊ မေဓာဝီ-သည်၊ အနုယုဉ္ဇထ-ရာ၏။ (ဝိနယသမူဟ (ပ) စာ - ၅၆၆၊ ၅၆)
“၁၃” နေသဇ္ဇကဓုတင်္ဂဝိနိစ္ဆယ
သေယျ-အိပ်ရာအုံး၌ ဦးခေါင်းချ၍ အိပ်ခြင်းတည်းဟူသော ဣရိယာပုထ်ကို၊ ပဋိက္ခိပါမိ-၏၊ ဤသို့ ဣရိယာပုထ်ကိုပယ်သဖြင့် ဣရိယာပုထ်၏တည်ရာဖြစ်သော အိပ်ရာကိုပယ်၏။ ထို့ကြောင့် ဋီကာ၌ “သေယျန္တိ ဣရိယာပထလက္ခဏံ သေယျံ တပ္ပဋိက္ခေပနေဝ ဟိ တဒတ္ထာ မာဘိသီတိဧဝမာဒိကာ သေယျာ ပဋိက္ခိတ္တော ဧဝ ဟောတိ-ဟူ၍ပြတော်မူ၏။ ။ နေသဇ္ဇကင်္ဂထိုင်ခြင်းလျှင် သီလရှိသော ဣရိယာပုထ်ဖြင့် နေသောအလေ့ရှိသော ပုဂ္ဂိုလ်၏အကြောင်းဖြစ်သော အင်္ဂါကို၊ သမာဒိယာမိ-၏။ ဤကား သမာဒါနတည်။
ထိုနေသဇ္ဇကင်္ဂယောဂီသည်ကား ညဉ့်သုံးယံတို့တွင် တစ်ပါးပါးသောယံ၌ထ၍ စင်္ကြံသွားအပ်၏။ ထိုစကားသည် ဆိုသင့်စွ။ အိပ်မွေ့လျက် ညဉ့်သုံးယံပတ်လုံးသွားသည်ရှိသော်လည်း အနာလည်းဖြစ်ခဲ့ရာ၏။ ညဉ့်သုံးယံပတ်လုံး ထိုင်နေခြင်းငှာလည်း သည်းမခံနိုင်။ ညဉ့်သုံးယံပတ်လုံးလည်း မရပ်နိုင်။ ဣရိယာပုထ်လေးပါး တွင် အိပ်ခြင်းလျောင်းခြင်း ဣရိယာပုထ်သည်လျှင် မအပ်သတည်း။ ကြွင်းသရွေ့သည် အပ်သည်သာဖြစ်၏။
စုဋီကာ၌ကား “အိပ်မွေ့ခြင်းကိုဖျောက်၍ ကမ္မဋ္ဌာန်းကိုနှလုံးပြုစိမ့်သောငှာ ဤဓူတင်ကိုခွင့်ပြု တော်မူသတည်း။ ထို့ကြောင့် မဇ္ဈိမယာမ်ကိုထိုင်လျက် အိပ်၍ထိုမှတစ်ပါးသောယာမ်တို့၌ ထခြင်းထိုင်ခြင်း စင်္ကြံ သွားခြင်းတို့ဖြင့် မနသိကာရကိုပြုအပ်၏ဟူသော အနက်ကိုရည်၍။ ။ ဧကံ ယာမံ ဥဋ္ဌာယ စင်္ကမိ တဗ္ဗ” ဟုမိန့်တော်မူ၏။ ဤစကားသင့်မြတ်၏၊ ဤကား ဝိဓာနတည်း။
ပဘေဒအားဖြင့်ကား “ဤယောဂီသည်လည်း ဥက္ကဋ္ဌ၊ မဇ္ဈိမ၊ မုဒုအားဖြင့် သုံးပါးအပြားရှိ၏။ ထိုသုံးပါးတို့တွင် ဥက္ကဋ္ဌအားကား။” နောက်မှီတံကဲသည်လည်းကောင်း၊ ပုဆိုးဖြင့်ပတ်ခြင်းသည်လည်းကောင်း၊ အာယောဂပတ်သည်လည်းကောင်း မအပ်၊ မဇ္ဈိမပုဂ္ဂိုလ်သည်ကား ဤ ၃ ပါးတွင် တစ်ပါးပါးသည်အပ်၏။ မုဒုအားကား နောက်မှီတံကဲလည်းကောင်း၊ ပုဆိုးပတ်ခြင်းသည်လည်းကောင်း၊ အာယောဂပတ်သည်လည်း ကောင်း၊ အုံးသည်လည်းကောင်း၊ ပဉ္စင်္ဂသည်လည်းကောင်း၊ သတ္တင်္ဂသည်လည်းကောင်း အပ်၏။
ထိုပဉ္စင်္ဂသည်ကား အပေါင်လေးခုဖြင့်ဖွဲ့သော အထက်အတန်ငယ်ရှည်သော ဖတိုင်အင်းပျဉ်ငယ် ၌လည်းကောင်း၊ လေးထောင့်ပျဉ်၌လည်းကောင်း၊ နောက်မှီတံကဲကိုတပ်၍ပြုသော အင်းပျဉ်ငယ်သည်ကား ပဉ္စဂံမည်၏။ ထိုပဉ္စဂံတွင် လက်ဝဲလက်ယာဖြစ်သော နံပါးနှစ်ဖက်တို့၌ အမှီလက်ရုံးတပ်ပြန်၍ပြုသော အင်းပျဉ်နေရာသည်ကား သတ္တင်္ဂမည်၏။ ထိုသို့သော သတ္တင်္ဂသည်ကား မိဠာဘယထေရ်အားပြုကုန်၏။ ထေရ်လည်း အနာဂါမ်ဖြစ်ဦး၍ နိဗ္ဗာန်ပြုလေသတတ်။ ဤကား ပဘေဒတည်း။
ဘေဒအားဖြင့်ကား ဤ “၃”ယောက်သော ပုဂ္ဂိုလ်အား အိပ်လိုသောစိတ်ဖြင့် လျောင်းခြင်းဟူသော ဣရိယာပုထ်ကို ပြုသောခဏ၌ ဓူတင်သည်ပျက်၏။ ဤကား ဘေဒတည်း။
အာနိသံသကား
သေယျသုခံ ပဿသုခံ မိဒ္ဓသုခံ အနုယုတ္တာ ဝိဟရတီတိဟူ၍ ဟောတော်မူအပ်သော စိတ်၏ထိန မိဒ္ဓကို ပယ်ရခြင်း၊ ခပ်သိမ်းသော ကမ္မဋ္ဌာန်းကိုရှုသောသူအား သပ္ပာယရခြင်း၊ ကြည်ညိုဖွယ်သော ဣရိယာပုထ် ရှိ၏။ ဝီရိယာဓမ္မအား အစဉ်လျှောက်ခြင်း၊ ကောင်းစွာကျင့်သော ပဋိပတ္တိတို့၏ပွားခြင်းတို့ကိုရ၏။
““အာဘုဇိတွာန ပလ္လင်္က၊ ပဏိဓာယ ဥဇုံ တနုံ။ နိသီဒန္တော ဝိကတိ၊ မာရဿ ဟဒယံ ယတိ။” “သေယျသုခံ မိဒ္ဓသုခံ၊ ဟိတွာ အာရဒ္ဓဝီရိယော။ နိသဇ္ဇာဘိရတော ဘိက္ခု၊ သောဘယန္တော တပေါဝနံ” ““နိရာမိသံ ပီတိသုခံ၊ ယသ္မာ သမဓိဂစ္ဆတိ၊ တသ္မာ သမနုယုဉ္ဇယျ၊ ဓီရော နေသဇ္ဇကံ ဝတန္တိ
ပလ္လင်္က-ကို၊ အာဘုဇိတွာန-၍၊ ဓနုံ ဥပရိမကာယံ-အထက်အဖို့ဖြစ်သောကိုယ်ကို၊ ဥဇုံစွာ၊ ပဏိဓာ ယ-၍၊ နိသီဒန္တော-ထသော၊ ယတိ-သည်၊ မာရဿ-မာရ်နတ်သား၏။ ဟဒယံ-ကို၊ ဝိကတိ၊ စာလေတိ- အာဏာကိုလွန်သည်ဖြစ်၍ တုန်လှုပ်စေ၏။ သေယျသုခံ-အိပ်ခြင်းသုခကိုလည်းကောင်း၊ မိဒ္ဓသုခံ ငိုက်ခြင်း
သုခကိုလည်းကောင်း၊ ဟိတွာ-၍၊ အာရဒ္ဓဝီရိယော-ဝိပဿနာ၌ အားထုတ်အပ်သော လုံ့လရှိသည်ဖြစ်၍၊ နိသဇ္ဈာဘိရတော-ထိုင်ခြင်း၌ အလွန်မွေ့ လျော်သော၊ ဘိက္ခု-သည်၊ တပေါဝနံ ခြိုးခြံသော အကျင့်ကိုကျင့်ရာ ဖြစ်သော တောကို၊ သောဘယန္တော-တင့်တယ်စေလျက်၊ နိရာမိဿံ- ငါးပါးသော ကာမဂုဏ်တည်းဟူသော အာမိသကင်းထသော၊ ပီတိသုခံ-ကို၊ ယသ္မာ-အကြင့်ကြောင့်၊ သမဓိဂစ္ဆတိ- ၏။ တသ္မာ-ကြောင့်၊ ဓီရော- သည်၊ နေသဇ္ဇိကံ-သော၊ ဝတံ ဓုတင်္ဂ-ခုတင်ဝတ်ကို၊ သမနုယုဉ္ဇယျ-ကောင်းစွာယှဉ်ရာ၏။ (ဝိနယသမူဟ (ပ) စာ - ၅၆၈၊ ၅၆၉)
ဤတွင် ခုတင် –၁၃”ပါးပြီး၏။
ခုတင်ဂုဏ်ကျေးဇူး “၂၈” ပါး
ကတမေ အဋ္ဌဝီသတိ ဣဓ မဟာရာဇ ဓုတင်္ဂ
- သုဒ္ဓါဇီဝံ
- သုခဗလံ
- အနဝဇ္ဇံ
- န ပရဒုက္ခာပနံ
- အဘယံ
- အသင်္ချီဠနံ
- ဧကန္တပိုကံ
- အပရိဟာနိယံ
- အမာယုံ
- အာရက္ခာ
- ပတ္တိတဒဒံ
- သဗ္ဗသတ္တဒမနံ
- သံဝရဟိတံ
- ပတိရူပံ
- အနိဿိတံ
- ဝိပ္ပတ္တံ
- ရာဂက္ခယံ
- ဒေါသက္ကယံ
- မောဟက္ခယံ
- မာနပဟာနံ
- ကုဝိတက္ကစ္ဆေဒနံ
- ကင်္ခါဝိတရဏံ
- ကောသဇ္ဇဝိဒ္ဓံသနံ
- အရတိပ္ပဟာနံ
- ခမနံ
- အတုလံ
- အပမာဏံ
- သဗ္ဗဒုက္ခက္ခယဂမနံ
ဣမေ ခေါ မဟာရာဇ ဓုတင်္ဂဂုဏာ။
ကတမေဟိ အဋ္ဌာရသဟိ
ဓုတင်ဆောင်ပုဂ္ဂိုလ်၏ဂုဏ် “၁၀”ပါး
- အာစာရော တေသံ သုဝိသုဒ္ဓေါ ဟောတိ
- ပဋိပဒါ သူပူရိတာ ဟောတိ
- ကာယိကဝါစာသိကံ သုရက္ခိတံ ဟောတိ
- မနောသမာစာရော သုဝိသုဒ္ဓေါ ဟောတိ
- ဝီရိယံ သုပဂ္ဂဟိတံ ဟောတိ
- ဘယံ ဝူပသမ္မတိ
- အတ္တာနုဒိဋ္ဌိဗျပဂတော ဟောတိ
- အာဃာတော ဥပဂတော ဟောတိ
- မေတ္တာ ဥပဋ္ဌိတာ ဟောတိ
- အာဟာရော ပရိညာတော ဟောတိ
- သဗ္ဗသတ္တာနံ ဂရုကတော ဟောတိ
- ဘောဇနေ မတ္တညူ၊ ဟောတိ
- ဇာဂရိယမနုယုတ္တော ဟောတိ
- အနိကေတော ဟောတိ
- ယတ္ထ ဖာသု တတ္ထ ဝိဟာရီ ဟောတိ
- ပါပဇေစီ ဟောတိ
- ဝိဝေကာရာမော ဟောတိ
- သတံ အပ္ပမတ္တာ ဟောတိ
ယေတေ မဟာရာဇ ဓူတင်္ဂဂုဏေ သမ္မာ ဥပသေဝန္တိ။
ခုတင်ကျေးဇူးဆောင်ထိုက်သူ “၁၀” ဦး
ဓုတင်္ဂဂုဏာရဟာ ကတမေဒသ
- သဒ္ဓေါ ဟောတိ
- ဟိရိမာ
- ဝီတိမာ
- အကုဟော ဟောတိ
- အလောဘော
- သိက္ခာကာမော
- ဒဠသမာဒါနော
- အနုဇ္ဈာနဗဟုလော
- မေတ္တာဝိဟာရီ
- အတ္ထဝတီ
ဣမေ ခေါ မဟာရာဇ ဒသ ပုဂ္ဂလာ ဓုတင်္ဂဂုဏရဟာ။
ဓူတင်ဆောင်ခဲ့သော အရိယာတို့၏ တပည့်သည်
၃၀’ သောမြတ်သောဂုဏ်ကျေးဇူးတို့နှင့် ပြည့်စုံ၏။ ကောင်းစွာပြေပြစ်နူးညံ့သိမ်မွေ့သော မေတ္တာစိတ်ရှိသည်
- ဖျက်ဆီးအပ်သော ဖျောက်အပ်နှိပ်အပ်သော မာနရှိသည်။
- မတုန်မလှုပ် အမြဲထိုးထွင်း၍ ယုံကြည်ခြင်းသဒ္ဓါတရားရှိသည်။
- ရွှင်မြူးသော စိတ်ကိုပြည့်စုံစွာဆုံးမခြင်းရှိ၍ ငြိမ်သက်ချမ်းမြေ့သောသမာပတ်ကိုရခြင်းရှိသည်။
- မြတ်သောသီလအားဖြင့် မြတ်သည်ဖြစ်၍ အတုမရှိကောင်းသော အနံ့ဖြင့် ထုံမွမ်းခြင်းရှိသည်။
- နတ်လူတို့ ချစ်မြတ်နိုးအပ်သည်။
- နှစ်သက်အပ်သောသူ၍ ကုန်ပြီးသောအာသဝေါရှိသော မြတ်သောပုဂ္ဂိုလ်တို့သည် တောင့်တ အပ်သည်။
- နတ်လူတို့ အရိုအသေ ရှိခိုးအပ်သည်။
- ဘုရားအစရှိသော ပညာရှိတို့ ဟုတ်မှန်သောကောင်းချီးဖြင့် အထူးချီးမွမ်းအပ်သည်။
- ရောနှောခြင်း၌ စွမ်းနိုင်သော ဤလူ့ပြည်နတ်ပြည်၌လည်း လူအပေါင်းနှင့် မလိမ်းကျံ မရောနှောသည်။
- အနည်းငယ်သော အပြစ်၌လည်း ဘေးကိုရှုလေ့ရှိသည်။
- ပြန့်ပြောသောမြတ်သော သတ္တိကိုပြုကုန်သော သူတို့အား မဂ်ဖိုလ်တည်းဟူသော မြတ် သောအကျိုးကို ပြီးစေတတ်သည်။
- အလိုရှိ၍ တောင့်တသော် ပြန့်ပြောသော မြတ်သောပစ္စည်းကို ရသောအဖို့ရှိသည်။
- မြဲသောကျောင်းအိပ်ရာ နေရာမရှိသည်။
- ဈာန်၌ယှဉ်သော မြတ်သောနေလေ့ရှိသည်။
- ထွေးယှက်သော ကိလေသာတည်းဟူသော ကွန်ရက်ကိုဖျက်ဆီးသည်။
- မြတ်သောတရားကို ကောက်ကျစ်၍ ဖုံးလွှမ်းခြင်းရှိသည်။
- လားလတ္တံ့သော ဂတိကို မြင်ခြင်းရှိသည်။
- အပ္ပနာသို့ရောက်သော တရားရှိသည်။
- နှိမ့်ချသော နေခြင်းရှိသည်။
- အပြစ်မရှိသော အသုံးအဆောင်ရှိသည်။
- ဂတိတရာ။မှ လွတ်သည်။
- ယုံမှားသင်္ကာမှကူးမြောက်သည်။
- ဝိမုတ္တဈာန်ကို အလိုရှိသည်။
- မြင်အပ်သော တရား။ရှိသည်။
- မတုန်မလှုပ်မြဲသည်ဖြစ်၍ ဘေးကိုတားမြစ်စေသောသူတို့၏ မှီခိုရာသို့ရောက်သည်။
- ကောင်းစွာဖြတ်အပ်သော အနုသယရှိသည်။
- အစိုးရသော အာသဝေါကုန်ခြင်းသို့ရောက်သည်။
- ငြိမ်သက်ချမ်းမြေ့သော သမာပတ်၌ များစွာနေလေ့ရှိသည်။
- အလုံးစုံရဟန်းကျေးဇူးတည်းဟူသောဂုဏ်နှင့် ပြည့်စုံသည်ဖြစ်၏။
သောသာနိကဓူတင်အဖြေ
သုသာန် အင်္ဂါ (၂)ရပ်ရှိသည်အနက်၊ မီးမဖုတ်ဘဲ မြေသာမြှုပ်၍သမုတ်ခဲ့သော် သုသာန်အရာ၌ တည် မတည်ဟူသောပြဿနာ၌ မီးဖုတ်သည်ဖြစ်စေ မြေမြှုပ်သည်ဖြစ်စေ ၎င်းကိစ္စ(၂)ခု တစ်ခုခုရှိလျှင် သုသာန် အရာတည်၏။ သဘောကား မီးဖုတ်၍ အလောင်းကောင်အကြွင်းအကျန်မရှိဘဲ သုသာန်တည်သေး၏။ မြေမြှုပ်၍ အလောင်းကောင်ပကတိ တည်ရှိနေတာဟာသာ၍ သုသာန်တည်၏။ သံသယမရှိပါနဲ့ဟု (မဟာမြိုင် ဆရာတော်) မိန့်တော်မူ၏။
အရညကင် ဓူတင်၌ မှတ်ဖွယ်
““တောပျက် မပျက် ဟူရာ၌ ရွာအင်္ဂါရပ်ပြည့်စုံမပြည့်စုံခြင်းလျှင် ပဓာနဖြစ်၏။”
ယက္ခပရိဂ္ဂဟိတ အမနုဿဂါမ ယက္ခနဂရသည် ဘီလူးတို့သည် လူယောင်ဖန်ဆင်း၍ အိမ်ဈေး သဘင်စသည်ကျင်းပပြုခြင်းထင်သော်သာလျှင် ရွာမည်၏။ မထင်သည်ရှိသော် ရွာမမည်ဟုမှတ်အပ်၏။ ရွာမည်သော်သာလျှင် တောကျောင်းအန္တရာယ်ဖြစ်၏။ ရွာမမည်သော် တောကျောင်း၏ အန္တရာယ်ကို မပြုတတ်ဟုမှတ်အပ်၏။ ထိုဖြင့် သာရတ္ထဒီပနီဋီကာ၌ “ယက္ခပရိဂ္ဂဟဘူတောတိ သဥပဒ္ဒဝဝသေန ဝုတ္တံ။ ယက္ခနဂရာဒိဝါ သင်္ဂဏှာတိ၊ ယက္ခနဂရမ္ပိ အာပဏာဒီသု ဒိဿမာနေသု ဂါမသင်္ချီ ဂစ္ဆတိ၊ အဒိဿမာနေသု န ဂစ္ဆတိ၊ တသ္မာ ယက္ခနဂရမ္ဘိ ပဝိ သန္တေန အာပဏာဒီသု ဒိဿမာနေသု သဗ္ဗ ဂါမဝေသနဝတ္တံ ကာတဗ္ဗ အဒိဿမာနေသု န ကာတဗ္ဗန္တိ ဝဒန္တိ။ ဟုဖွင့်၏။
ထိုပြဆိုခဲ့ပြီးသော ဂါမတို့တွင် သတ္ထဂါမမှတစ်ပါးသော နိယမဂါမတို့သည် တစ်ညဉ့်မျှပင် ရွာတည် ရှိငြားသော်လည်း တောကျောင်းအင်္ဂါလက္ခဏာ ပျက်၏ဟုမှတ်အပ်၏။။ ခြေကုန်သည် လှည်းကုန်သည် စသော အနိယမသတ္ထဂါမသည် “အတိရေကစာတုမာသနိဝိဋ္ဌာ” ဟု ဘုရားဟောတော်မူသောကြောင့် မိုးလေးလထက် အလွန်နေသော်သာလျှင် တောကျောင်းအင်္ဂါလက္ခဏာပျက်၏ဟုမှတ်။
အိမ်သစ်ဆောက်လုပ်ပြီးသော “ဧကကုဋီကစသော ရွာသည် အကြင်မျှလောက်သော ကာလပတ် လုံး လူတို့သည်ဝင်၍ နေထိုင်ခြင်းကို မပြုသေး။ ထိုမျှလောက်သောကာလပတ်လုံး ရွာဟူသောအရေအတွက် သို့မရောက်၊ ထိုလူတို့မနေထိုင်သော ရွာသစ်သည် အိမ်ရှိသော်လည်း တောကျောင်းအင်္ဂါလက္ခဏာမပျက် ဟု မှတ်အပ်၏။ (၃)
ထိုမှတစ်ပါးလည်း တောကျောင်း၏အတွင်း၌ အိမ်ထောင်စုံဝင်၍နေက တောကျောင်းပျက်သည် ဟု အချို့ပြောဆိုနေကြပါသည်။ ၎င်းအချက်၏ အဖြေ။
“‘သာသင်္က နာမ အာရာမေ အာရာမူပစာရေ စောရာနံ နိဝိဋ္ဌာကာသော ဒိဿတိ၊ ဘုတ္တော ကာသော ဒိဿတိ၊ ဌိတောကာသော ဒိဿတိ၊ နိသိန္ဓောကာသော ဒိဿတိ၊ နိပန္နောကာသော ဒိဿတိ၊ ဟူသော ပါရာဇိကဏ်ပါဠိတော် နိဿဂ္ဂိယသိက္ခာပုဒ်၌ သူခိုးတို့သည် တောကျောင်း၏ အာရာမ်တွင်း ဥပစာရတို့၌ ဝင်၍နေထိုင်သည်ကိုဟောတော်မူသည်၊ ၎င်းခိုးသူတို့ နေထိုင်ခြင်းကြောင့် တောကျောင်းပျက် သည်ဟူ၍ ပါဠိတော်၌ဟောတော်မူခြင်း မရှိသောကြောင့်လည်းကောင်း၊ ခုတင်နှင့်စပ်၍ဖွင့်ပြသော မဇ္ဈိမပဏ္ဏာသ အဋ္ဌကထာ ဝိသုဒ္ဓိမဂ်အဋ္ဌကထာ၊ ၎င်းဋီကာစသည်တို့၌လည်း ဖွင့်ပြခြင်းမရှိသောဖြင့် လည်း ကောင်း ဆွမ်း စသည်လှူဒါန်းခြင်းစသောအကြောင်းအားဖြင့် တောကျောင်းသို့လာ၍ အိမ်ထောင်စုံ ဒကာ ဒကာမတို့ နေ့ညဉ့်ပတ်လုံး ခေတ္တနေထိုင်ကြခြင်းသည် တောကျောင်းမပျက်ဟူ၍သာ မှတ်ယူသင့်ပေ၏။ (ညောင်ရမ်းဝိနိစ္ဆယ စာ -၄၅၇၊ ၄၆၀၊ ၄၆၂)
ယောမူ ဂဏ္ဌိပဒတ္ထ ဝိနိစ္ဆယ မှ နိဒါန ဝဏ္ဏနာ
သမ္ဘိန္နနနှင့် အဖျောတ္ထရဏအထူးကား။ အကြင်မျှလောက်သော အရပ်၌လေးယောက်သော ရဟန်းတို့သည်ရပ်၍ သံဃကံကို မပြုလောက်။ ထိုမျှလောက်သော အရပ်ကို အတွင်းပြု၍ သမုတ်သည်ကား သမ္ဘိန္နနမည်၏။ ဤကား အထူး။ ထို့ထက်လွန်သော အရပ်ကို အတွင်းပြုလုပ်သည်ကား အဖျောတ္ထရဏမည်၏။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၁၀၀)
ဝနနိမိတ္တေ-၌ - အဓိပ္ပာယ်ကား။
လေးပင်မျှရှိသောတောဖြစ်အံ့၊ သုံးပင်သာရရုက္ခ၊ တစ်ပင် အသာရရုက္ခယူ။ ။ ငါးပင်မျှရှိသော တောဖြစ်အံ့။ သုံးပင်သာရရုက္ခ၊ နှစ်ပင်အသာရရုက္ခ။ သာရ ရုက္ခအဓိကကိုသာ အလိုရှိအပ်၏။ ဝဇိရဗုဒ္ဓိဋီကာ၌လည်း သည်ကဲ့သို့ပင် ဆို၏။
ဝိနယာလင်္ကာရ၌ ကား စတုပဉ္စရုက္ခတ္တပ္ပီတိ သာရရုက္ခ သန္ဓာယ ဝုတ္တံဟု ဆိုပြီး၍ ဝဇီရ ဗုဒ္ဓိတို့ကဲ့သို့သော အယူကို ဝဇီရဗုဒ္ဓိယံ ပန− ဟု ဂရဟာဖြင့် တက်၍ဆို၏။ ထိုသို့ဆိုသော်လည်း ဝဇီရဗုဒ္ဓိ ဤဋီကာတို့သို့သာလိုက်၍ မှတ် အပ်၏။ အဘယ်ကြောင့်နည်းဟူမူကား ဤအဋ္ဌကထာ၌ပင်လျှင် အန္တောသာရေဟိ ဝါ အန္တောသာရမိဿ ကေဟိ ဝါ ရု စတုပဥ္စရုက္ခတ္တမ္ပိ ဝနံ နိမိတ္တူပဂံဟု လာသောကြောင့်တည်း။
ပါသာဏနိမိတ္တေ၌ ဒွတ္တိံသပလဂုဠပိဏ္ဍပရိမာဏ - ဟူသည်
တစ်ပိုမှာ ၄ သားရှိသောကြောင့် ၃၂+ ကို ၄ နှင့်မြှောက်က ၁၂၈ သားဖြစ်၍ ၁ ပိဿာနှင့် ၂၈သားဆိုလျှင် အယုတ်ဆုံး၊ ဟေဋ္ဌိမပရိစ္ဆေဒလောက် ပါသည်။
အယမ္ပိ ဇာတဿရောငဝ၌ ပိသဒ္ဒါဖြင့် ဆိုအပ်ပြီးသော ထုံးသည်သာလျှင် ဇာတဿရမည်သည် မဟုတ် မြစ်စသည်ကိုဖျက်၍ ရေသည်ပြုအပ်သော ထုံးသည်လည်းဆိုအပ်ပြီးသော လက္ခဏာရှိမူဇာတဿရ မည်သည်လျှင်တည်းဟု ရှေးကိုပေါင်း။
တံဋ္ဌာနံ ဂါမခေတ္တ၌ အဓိပ္ပာယ်ကား -
“ထိုခြောက်သောဇာတဿရ၌ ရေတွင်းတူးသော်လည်းကောင်း၊ ဘူး၊ ဖရုံ စသည်ကို စိုက်ပျိုးသော် လည်းကောင်း ၊ ထိုအရပ်သည်သာလျှင် ဂါမခေတ်ဖြစ်၏။ မစိုက်ပျိုးသော ကြွင်းသောအရပ်သည် ကပ္ပိယ မြေလျှင်တည်း။ ဤနည်းအတူလေးထောင့်ကန် တစ်ဖက်ဆည်ကိုပြုသော်လည်း အလုံးစုံကို မလွှမ်းမိမူ လွှမ်းမိရာအရပ်သည်လျှင် ဂါမခေတ်ဖြစ်၏။
အချို့ဆရာတို့သည် သစ ပန သုက္ခေ ဇာတဿရေ ဝါပိ ဝါ ခဏန္တိ တံ ဌာနံ ဂါမခေတ္တံ ဟောတိ ဟူသော ဤပါဌ်ကိုထောက်၍ မြစ်၊ သမုဒ္ဒရာ၊ ဇာတဿရတို့၌ ရေအယဉ်၏အဟုန်ကြောင့် ကျွန်းထွန်းသော်လည်း အကြင်မျှလောက်သော ကာလပတ်လုံး လူတို့သည် ရေတွင်းရေကန် ဘူး၊ ဖရုံ၊
ကောက်ပဲတို့ကို မစိုက်ပျိုးသေး။ ထိုမျှလောက်သောကာလပတ်လုံး ဥဒကုက္ခေပသိမ်အဖြစ်ဖြင့်သာလျှင် သံဃကံကိုပြုအပ်၏။ ဂါမသိမ်သတ္တုဗ္ဗန္တရသိမ်အဖြစ်ဖြင့် မပြုအပ်။ ဗဒ္ဓသိမ်ကိုလည်းမဖွဲ့အပ်ဟု ဆိုကုန်၏။
ထိုဆရာတို့၏ အယူကို ဆင်ခြင်အပ်၏။ အဘယ့်ကြောင့်နည်းဟူမူကား ဤ သစေပနစသော ပါဌ်သည် ထိုသို့သောရေအယဉ်၏အဟုန်ကြောင့် ကျွန်းထွန်းသည်ကို ရည်၍ဆိုသောပါဌ် မဟုတ်။ ပကတိမိုး ကာလ၌ မိုးခေါင်ခြင်းကြောင့်လည်းကောင်း၊ ဆောင်းကာလနွေကာလတို့၌ ရေနေအံ့သော အခွင့်ရှိလျက် ရေမရှိ ခြောက်သည်ကို ရည်၍ဆိုသော အရာဖြစ်သောကြောင့်လည်းကောင်း။ နဒီပါရသိမ်အဆုံးအဖြတ်၌ အလယ်၌ရှိသောကျွန်းကို ဗဒ္ဓသိမ်ဖွဲ့၍ အပ်ကြောင်းကို လာသောကြောင့်လည်းကောင်း။
အတိဝုဋ္ဌိကာလေ ဩဃေန သြတ္ထဋောကာသော န ဂဟေတဗ္ဗောဟူ၍လည်းကောင်း အန္တောနဒီယံ ဇာတဿရ ဇာတပိဋ္ဌိပါသာဏဒီပကေသုပိ အယမေဝ ဝိနိစ္ဆယော ဝေဒိတဗ္ဗော-ဟူ၍ ဋီကာလာသော ကြောင့်လည်းကောင်း ဆိုသည်။ အကယ်၍ အဋ္ဌကထာဋီကာတို့၌ ရှေးကရေမလွှမ်းဖူးသောကျွန်း၊ လွှမ်း ဖူးသော်လည်း ဆိုအပ်ပြီးသောနည်းဖြင့် ဘူး၊ ဖရုံစသည်စိုက်ပျိုး၍ ဂါမခေတ်ဖြစ်သော ကျွန်းကို ရည်၍ ဆုံးဖြတ်သည်ဟူငြားအံ့။ ဤသို့သော အဆုံးအဖြတ်လည်း အဋ္ဌကထာဋီကာတို့၌ မလာ။ ထိုစကားသည် သင့်စွ။ ထူးသော်လာရာ၏။ ထို့ကြောင့် ပို့လေပြီးသော မြစ်သမုဒ္ဒရာဇာတဿရတို့သည် ရေမသွားမနေ သည်ရှိသော် ရေတွင်းရေကန်စသည်ကို ပြုလုပ်မူလည်းဖြစ်စေ၊ မပြုသည်မူလည်းဖြစ်စေ၊ ဂါမသိမ်အရ ညသိမ်၏လက္ခဏာသို့သာ ရောက်၏။ ဥဒကုက္ခေပသိမ်၏ လက္ခဏာသို့ မရောက်ဟု ထင်ပေသည်။ မဟာ ဝိသယဂရုဋ္ဌာနဖြစ်၍ ဆိုလိုက်သည်။ အတ္တုက္ကံသန ပရဝမ္ဘနအလို့ငှာ ဆိုသည်ဟု မမှတ်ကုန်ရာ။ သင့်မူ ယူကုန်ရာ၏။ မသင့်မူ စွန့်ကုန်ရာ၏။ ဤထက်အလွန် ယုတ္တိသာဓကဉာပကကိုဆောင်၍ ကြံကုန်ရာ၏။ မဆောင်နိုင်သော ပညာရှိတို့သည် ဂရုကလဟုကေသု ဂရုက ဌာတတ္ထံ၊ ဧတံ ဝိနယလက္ခဏံဟူရကား မစွန့်ကုန်ရာ။ ဂရုကအရာဖြစ်ပေသည်ဟု ယုံကြည်စွာမှတ်ကုန်ရာ၏။
ဥပစာရတ္ထာယ ဌပေတဗ္ဗာ အဓိပ္ပာယ်ကား
“ဤသတ္တဗ္ဗန္တရသိမ် ဥဒကုက္ခေပသိမ်ကို ရဟန်းတို့၏ တည်ရာအရပ်မှ စ၍ ရအပ်၏။ ရဟန်းတို့ သည်လည်း အချင်းခပ်သိမ်းမကူး ရံခါနည်း၏။ ရံခါများ၏။ အကြင်အခါ၌ များ၏။ ထိုအခါ၌ သီမသင်္ကာရ ဖြစ်၏။ ထိုကြောင့် နှစ်ခုပါသော သတ္တဗ္ဗန္တရ ဥဒကုက္ခေကို ထားအပ်၏ဟူလို။ (ဋီကာ) ဝိနယာလင်္ကာရ၌ကား ထို့ကြောင့် ဤသတ္တုဗ္ဗန္တရသိမ် ဥဒကုက္ခေပသိမ်တို့၏ အပိုင်းအခြား၏ သိနိုင်ခဲသည်၏အဖြစ်ကြောင့် သီမသမ္ဘေဒသင်္ကာရဒေါသကို စောင့်ခြင်းငှာ ထားအပ်သည်ဟု မိန့်၏။''
တသ္မာ အညမညံ ဒေသေတဗ္ဗ (ကင်္ခါ၊ ဋ္ဌ၊ စာ-၉၂) - အဓိပ္ပာယ်ကား
ဒေသကပုဂ္ဂိုလ်အား ဒေသနာပစ္စယကြောင့် ပဋိဂ္ဂါဟကပုဂ္ဂိုလ်အား ပဋိဂ္ဂဟဏပစ္စယကြောင့် သင့်ရကား ထိုဒုက္ကဋ်သည် နာနာဝတ္ထုကဖြစ်၏။ ထို့ကြောင့် .. အချင်းချင်းကြားအပ်၏ဟူလို။ ဤကိုရည်၍ ယခုကာလ၌ ရှေးဦးကြားသောသူသည် တစ်ဖန်ကြားပြန်သတည်း။”
မဟာပဝါရဏာယ စသည်၌ အဓိပ္ပာယ်ကား (ကင်္ခါ-ဋ္ဌ၊ စာ-၉၄)
“သီတင်းကျွတ်လပြည့်နေ့၌ ပုရိမဝါသို့ကပ်သောရဟန်းတို့သည် ပစ္ဆိမဝါသို့ကပ်သောရဟန်း၊ ဝါသို့မကပ်သောရဟန်း၊ ဝါပြတ်သောရဟန်းတို့နှင့် မျှသော်လည်းကောင်း၊ လွန်သော်လည်းကောင်း၊ သံဃ ပဝါရဏာလောက်မူကား သံဃဉတ်ကိုထား၍ ပုရိမဝါကျွတ်သောရဟန်းတို့သည် ပဝါရဏာပြုအပ်ကုန်
၏။
။ ပစ္ဆိမဝါသို့ကပ်သောရဟန်း။ ဝါသို့မကပ်သောရဟန်း ဝါပြတ်သောရဟန်းတို့သည် ပုရိမဝါသို့ကပ်သော ရဟန်းတို့အထံ၌ ပါရိသုဒ္ဓိဥပုသ်ကို ပြုအပ်ကုန်၏။ သံဃပဝါရဏာ မလောက်မူကား .. ဂဏာတ်ကို ထား၍ ရှေးအတူပြုအပ်ကုန်၏။ နှစ်ယောက်သာဖြစ်မူကား တစ်ယောက်သည် တစ်ယောက်ထံ၌ အထံ၌ ပဝါရဏာ တစ်ယောက်သည် ပါရိသုဒ္ဓိဥပုသ်ကို ပြုအပ်၏။ တန်ဆောင်မုန်းလပြည့်နေ့၌လည်း ဤအတူ ပဝါရဏာ ပြုသောသူတို့သာ လိုက်အပ်၏။ ။ အကယ်၍ ပဝါရဏာပြုအံ့သော သူတို့ထက် ဥပုသ်ပြုအံ့သောသူလွန်မူကား ပါတိမောက်ပြပြီးမှလျှင် နည်းသောရဟန်းတို့သည် ပဝါရဏာပြုအပ်ကုန်၏။ ဤကိုရည်၍ မဟုတ်လော။ ခုဒ္ဒသိက္ခာဆရာသည်။
“ပဝါရိတေဝ သံဃမှိ၊ ပါရိသုဒ္ဓိ ဥပေါသထံ။
ကရေယျ အိန္ဒဝသော ဝါ၊ အဝုတ္တော ဝါ နုပဂတော။ “စာတုမာသိနိယာစာပိ၊ ကတေ သံဃေနုပေါသထေ။
ဝုတ္ထဝဿာ ပဝါရေယျုံ၊ သေစေ အပ္ပတရာ သိယုံ (စာ-၂၀၈၊ ၂၀၉)-ဟုမိန့်အပ်ပါပြီ။
တသ္မိံ ပဝတ္တမာနေ ဥပေါသထံ အကတွာ စသည်၌ အဓိပ္ပာယ်ကား
“ဥပုသ်နေကြိမ်သည်ရှိသော် ဥပုသ်ကိုမပြုမူ၍ ထိုဥပုသ်နေ့၌ တစ်ပါးသောရဟန်းသည် မရှိသော ကျောင်းသို့လည်းကောင်း၊ ကျောင်းမဟုတ်သော အမှုသစ်လုပ်စရာ ဇရပ်၊ တန်ဆောင်းစသည်တို့လည်း ကောင်း၊ လဒ္ဓိနာနာသံဝါသက ရဟန်းတို့ဖြင့် ရဟန်းရှိသောကျောင်းသို့လည်းကောင်း၊ ကျောင်းမဟုတ် သော ဇရပ်တန်ဆောင်းစသည်တို့လည်းကောင်း၊ နေအံ့သောငှာ မိမိလျှင် လေးယောက်မြောက်သော သံဃာ ကိုလည်းကောင်း၊ အန္တရာယ်(၁၀)ပါးကိုလည်းကောင်း ကြဉ်၍သွားသောရဟန်းအား ဒုက္ကဋ်သင့်၏ဟူလို။
အသ္မိံ ကတွာ မနသိ ကရိတွာ၌ အဓိပ္ပာယ်ကား - (ကင်္ခါ-ဋ္ဌ၊ စာ-၉၉)
“ဤအဋ္ဌိ ကတွာ၌ အတိသဒ္ဒါသည် ဥစ္စာဟောတည်း။ အဋ္ဌကထာဟူသောပုဒ်ကဲ့သို့ တ္ထကိုဋ္ဌပြန်၍ အဋ္ဌိကတွာဟု ရှိလေသည်ဟူ၏။ ။ အဓိပ္ပာယ်ကား၊ လောက၌ ဥစ္စာရှိသောသူသည် မိမိဥစ္စာကို မပျောက်ရအောင် တံတင်းစသည်တို့၌ထည့်၍ စောင့်ရှောက်သကဲ့သို့ မိမိကိုယ်ကို ပါတိမောက်ဖြင့် ဥစ္စာ ရှိသည်ကိုပြု၍ ဝါ၊ ထိုပါတိမောက်ကို မိမိဥစ္စာပြု၍ စိတ်တည်းဟူသော .တံတင်း၌ထား၍ သောတဒွါရိက ဇဝနဝီထိ၏ အစွမ်းဖြင့် စိတ်၏လွင်သို့လွတ်ခြင်းကိုမပေးမူ၍ အလုံးစုံသောစိတ်ဖြင့် ဆင်ခြင်ကုန်အံ့ဟူလို။
သော တံ အာပတ္တိ ဒေသေတု ဝါ ပကာသေတု ဝါ၌ - (ကင်္ခါဋ္ဌ၊ စာ-၁၀၀)
“ဤ၌ ဒေသနာကြားအပ်၏ဟူသည်ကား ပါရာဇိကသို့ ရောက်ပြီးသောရဟန်းသည် ရဟန်း၏ အဖြစ်ကိုစွန့်ခြင်း၊ သံဃာဒိသေသ်သင့်သော ရဟန်းသည် ပရိဝါသ် မာနတ်နေခြင်း၊ အဗ္ဘာန်သွင်းခြင်း၊ လဟုကအာပတ်သင့်သောရဟန်းသည် ဒေသနာကံပြုခြင်းကိုယူ။ ။ ပကာသေတုဟူသည်ကား “ဂရု က လဟုကအာပတ်သို့ရောက်သောရဟန်းသည် ဂိုဏ်းပုဂ္ဂိုလ်သံဃာတို့တွင် တစ်ပါးပါး၏အထံ၌ ငါ့အား တစ်ခုသော အာပတ်သင့်၏။ ထိုအာပတ်ကို သင့်အားကြား၏ဟူ၍လည်းကောင်း၊ ငါ၏တစ်ခုသော အာပတ် သို့ရောက်သောအဖြစ်ကို သင်သိလောဟူ၍လည်းကောင်း ဤသို့စသည်ဖြင့် ထင်စွာပြုခြင်းကိုယူ။
ပါရာဇိက ကာ
အာ ဥဩပက် နပုံစွက်၊ ငါးချက်ပဏ္ဍုက်လာ
၁၂၅။ “ပဏ္ဍုက် ““ရွှေ”ပါးတို့တွင် အကြင်ပဏ္ဍုက်အား သူတစ်ပါးသို့ အင်္ဂါဇာတ်ကိုခံတွင်းဖြင့် စုတ်၍ မိမိခံတွင်း၌သွင်းသည်ရှိသော် မိမိ၏သုက်လွတ်သဖြင့် ပူပန်ခြင်းငြိမ်း၏။ ထိုပဏ္ဍုက်သည်ကား အာသိတ္တပဏ္ဍုက် မည်၏။ အကြင်ပဏ္ဍုက်အား သူတစ်ပါးတို့ အဇ္ဈာစာရကို မြင်သည်ရှိသော် ငြူစူသည်၏အစွမ်းဖြင့် မှီဝဲလိုသော ကာမရာဂဖြစ်သည်ရှိသော် သုက်လွှတ်သဖြင့် ပူပန်ခြင်းသည်ငြိမ်း၏။ ထိုပဏ္ဍုက်သည် ဥယ ပဏ္ဍုက်မည်၏။ အကြင်ပဏ္ဍုက်ကား လုံ့လဖြင့် ဗီဇတို့ကိုထုတ်အပ်ကုန်၏။ ထိုပဏ္ဍုက်သည် ဩပက္ကမိကပဏ္ဍုက်မည်၏။ အကြင်ပဏ္ဍုက်သည် ပဋိသန္ဓေကပင် တ္တိန္ဒြေ ပုရိသိန္ဒြေ မရှိသည်ဖြစ်၏။ ထိုပဏ္ဍုက်သည် နပုံသက ပဏ္ဍုက်မည်၏။ အကြင်ပဏ္ဍုက်ကား အကုသလဝိပါကအာနုဘော်ကြောင့် လဆုတ်ပက္ခ၌ ပဏ္ဍုက် ဖြစ်၏။ လဆန်းပက္ခ၌ကား ပူပန်ခြင်းငြိမ်း၏။ ဤပဏ္ဍုက်သည် ပက္ခပဏ္ဍုက် မည်၏။
(ကင်္ခါ အဘိနဝဋီကာ စာ - ၁၆၈) ထို “၅”ပါးတို့တွင် အာသိတ္တပဏ္ဍုက် ဥသူယပဏ္ဍုက် ပက္ခပဏ္ဍုက် ဤ “၃” ယောက်တို့သည် ပုရိသိန္ဒြေပုရိသလိင်နှင့် ယှဉ်ကုန်၏။ အဟိတ်ပဋိသန္ဓေနေကုန်၏။ ထိုသုံးယောက်သောပဏ္ဍုက်တို့သည် ကိလေသာထို၊ကျင်ခြင်းအားကြီးသောကြောင့်သာလျှင် နပုံသကပဏ္ဍုက်နှင့်တူသောကြောင့် ပဏ္ဍုက်ဟုဆိုအပ် ကုန်၏။ ။ ဝိမတိ။
သာရတ္ထဒီပနီ၌ကား ၊ အကြင်ပဏ္ဍုက်သည် ကာဠပက္ခ၌ မိန်းမပဏ္ဍုက်ဖြစ်၏။ ဇုလှပက္ခ၌ ယောက်ျားဖြစ်၏။ ဤပဏ္ဍုက်သည် ပက္ခပဏ္ဍုက်မည်၏ဟု ကေစိဆရာတို့ဆိုကုန်၏ဟု မနှစ်သက်ယောင် စကားဆို၍ အဋ္ဌကထာ၌ကား ကာလပက္ခ၌ ပဏ္ဍုက်ဖြစ်၏။ ဇုပက္ခ၌ကား ထိုပဏ္ဍုက်အား ပူပန်ခြင်း ငြိမ်း၏ဟူ၍ အပဏ္ဏကပက္ခ၌ ပူပန်ခြင်းငြိမ်းခြင်းကိုသာလျှင် ဆိုအပ်သည်၏အဖြစ်ကြောင့် ပဏ္ဍပက္ခ၌ ပြောသော ပူပန်ခြင်းရှိသောအဖြစ်သို့ ရောက်သောသူကိုလျှင် ပက္ခပဏ္ဍုက်ဟုဆိုအပ်၏ဆိုပြီး၍ ဆင်ခြင်၍ သင့်အပ်သည်ကို ယူအပ်၏ဟုလာ၏။ ကြပ်ကြပ်ဆုံးဖြတ်တော်မမူ။
ထိုသို့မဆုံးဖြတ်သော်လည်း ဆင်ခြင်အပ်၏ဟူသောကြောင့် ဆင်ခြင်သည်ရှိသော် “မနုဿပဏ္ဍ ကဿ ဒွေ မဂ္ဂေ မေထုနံ ဓမ္မံ ပဋိသေဝန္တဿ အာပတ္တိ ပါရာဇိကဿ ဝစ္စမဂ္ဂေ မုခ ” ဤသို့စသည်ဖြင့် ပဒဘာဇနီ(စာ-၃၅)၌ လာခြင်းကြောင့်လည်းကောင်း။ ။ “မနုဿပဏ္ဍာဒီနံ ဒွေ ဒွေ ကတွာ ဆ ဟုအဋ္ဌကထာ (စာ-၂၂၆)၌ လာသောကြောင့်လည်းကောင်း။ ဝိမတိဝိနောဒနီ၌ဆုံးဖြတ်သော အဆုံးအဖြတ်ကို လျှင် ယုံကြည်စွာမှတ် အပ်၏။
သဗ္ဗောပိ ကိရိယာဘေဒေါ - ၌
“ပိသဒ္ဒါကား အဋ္ဌာနပယုတ်တည်း။ ။ဤပိသဒ္ဒါဖြင့် ဧကုဒ္ဒေသ ဧကကမ္မ သမသိက္ခတာ စသော ကိရိယာအထူးကိုသာလျှင် သံဝါသဟု ဤအရာ၌ လိုအပ်သည်မဟုတ်။ ဤရဟန်းဝါစသည်ကို ရေတွက်ခြင်းစသည်ကိုလည်း လိုအပ်၏ဟုပေါင်း။
ဒဝါ ဝါ ရဝါ ဝါ ဘန္တဿ - ၌ (ကင်္ခါ စာ - ၁၀၇)
“ဒဝါ ရဝါ ... အထူးကား အကြင်သူသည် တစ်ပါးကိုဆိုသော်လည်း အဆောတလျင် ဗုဒ္ဓံ ပစ္စက္ခာမိ- ဟုဆို၏။ ဤသူသည် ဒဝါ ဘဏတိမည်၏။ ။ အကြင်သူသည် တစ်ပါးကိုဆိုသော်လည်း ချွတ်ယွင်း၍ ဗုဒ္ဓံ ပစ္စက္ခာမိဟုဆိုမိ၏။ ဤသူသည် ရဝါ ဘဏတိမည်၏။ ။ ရှေးကား ပညာရှိသောသူသော်လည်း အဆောတလျင်ဆို၍ ဗုဒ္ဓံ ပစ္စက္ခာမိဆိုသည်။ နောက်ကား ပညာနုန့်၍မလိမ်သောကြောင့် တစ်ပါးကိုဆိုအံ့ ဟုစိတ်ရှိလျက် ဗုဒ္ဓံ ပစ္စက္ခာမိဟု အဆိုချွတ်လေသည်။ ဤကားအထူး။
သေစေ တေ တယာ ပကတိယာ လောကေ မနုဿာနံ ဝစနံ သုတွာ အာဝဇ္ဇနသမယေ ဇာနန္တိ၊ (ကင်္ခါဋ္ဌ၊ စာ-၁၀၈) စသော ပါဌ်တို့၏ အဓိပ္ပာယ်ကား။
၁၃၀။ “လောက၌ လူတို့သည် ဗုဒ္ဓံဟု ရွတ်သည်ရှိသော်၊ ဗု ဟူသော သဒ္ဒါရုံကိုအာရုံပြု၍ သောတဒွါရ တစ်ဝီထိ။ ထို့နောက် ထိုဗုဟူသော သဒ္ဒါရုံကိုလည်းကောင်း အာရုံပြု၍ တဒနုဝတ္တကမနောဒွါရ တစ်ဝီတိ။ ထို့နောင်အံ့ဟူသော သဒ္ဒါရုံကိုအာရုံပြု၍ သောတဒွါရ တစ်ဝီတိ၊ ထို့နောင် ထိုဖွံ့ဟူသော သဒ္ဒါရုံကိုလည်းကောင်း အာရုံပြု၍ တဒနုဝတ္တကမနောဒွါရ တစ်ဝီထိ၊ ထိုနောင် ဗုဒ္ဓံဟူသော အက္ခရာနှစ်ခုအပေါင်းဟု ဆိုအပ်သော နာမပညတ်ကို အာရုံပြု၍ မနောဒွါရ တစ်ဝီထိ ထို့နောင် ဗုဒ္ဓဟူသော အက္ခရာနှစ်ခုသော အပေါင်းသည် ဟောအပ်သော ဘုရား ဒြပ်ကိုအာရုံပြု၍ မနောဒွါရ တစ်ဝီထိကျ၍ ဤသဒ္ဒါသည် ဤအနက်ကို ဟော၏ဟု သိသကဲ့သို့ ထို့အတူ ဤသိက္ခာချသော ရဟန်း၏ ဗုဒ္ဓပစ္စက္ခာမိစသော စကား၏အခြားမဲ့၌ ဤရဟန်းသည် သာသနာတော်၌ မမွေ့လျှော်ဟူ၍ လည်းကောင်း၊ လူ၏အဖြစ်ကို တောင့်တ၏ဟူ၍လည်းကောင်း၊ ရဟန်းအဖြစ်မှ လျှော့လို၏ ဟူ၍လည်းကောင်း၊ သာသနာတော်၌ ဆင်းရဲငြိုငြင်လျက် အသက်မွေးခြင်းသို့ရောက်၏ ဟူ၍လည်းကောင်း တစ်စုံတစ်ခုသော အခြင်းအရာဖြင့် သိက္ခာချသောအဖြစ်ကို သိကုန်သည်ရှိသော်သာလျှင် သိက္ခာကျ၏။ သဒ္ဒါ၏ အနက်ကိုသိကုန် ငြားသော်လည်း ဆိုအပ်ပြီးသောအခြင်းအရာဖြင့် သိက္ခာချသောအဖြစ်ကို မသိကုန် သည်ရှိသော် မကျဟူလို။
တိရစ္ဆာနဂတာယပိ - ၌ (ကင်္ခါ ဌ စာ - ၁၀၉)
တိရိစ္ဆာန်ဟူငြားသော်လည်း ပါရာဇိကလောက်သော တိရိစ္ဆာန်ကိုသာလျှင် ဤအရာ၌ တိရိစ္ဆာန်ဟု ယူ။ အလုံးစုံသော တိရိစ္ဆာန်ကိုမယူလင့်။ ။ ပါရာဇိက လောက်သော တိရိစ္ဆာန်ကား။ ။ အပဒါနံ အဟိမုစ္ဆာ၊ ဒွိပဒါနဉ္စ ကုက္ကုဋီ၊ စတုပ္ပဒါနံ မဇ္ဇာရီ၊ ဝတ္ထုပါရာဇိကဿိမာ-ဟူသော ဂါထာကိုမှီ၍ သိလင့်။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၂၂၄)
တတ္ထ ယဿ ။ ပ ။ အယံ လောကဝဇ္ဇာ (ဋ၊ စာ-၁၉၃) ၌ အဓိပ္ပာယ်ကား
“သစိတ္တက အစိတ္တကဟုဆိုအပ်သော သုရာပါနစသော အစိတ္တကအာပတ်အား သေဟူ၍ဝတ္ထု ကိုသိသောစိတ်ဖြင့် သစိတ္တကပက္ခ၌စိတ်သည် အကုသိုလ်စိတ်သာလျှင် ဖြစ်ကုန်၏။ ထိုအာပတ်သည် လောကဝဇ္ဇအာပတ်မည်၏။ သစိတ္တကပဟူသော ဤစကားကို သစိတ္တက အစိတ္တကဟုဆို အပ်သော အာပတ်တို့တွင် အစိတ္တကအာပတ်ကိုရည်၍သာ ဆိုအပ်၏။
ထိုစကားသင့်စွ။ သစိတ္တကအာပတ်အား အစိတ္တကဟု လျင်ပါးဖွယ်မရှိကား သစိတ္တကပက္ခေ ဟူသော ဤဝိသေသနကိုဆိုခြင်းသည် အကျိုးမရှိသည်ဖြစ်ရာ၏။ သစိတ္တကပက္ခဟု သာမညဆိုသော် လည်း ဝတ္ထုဝိဇာနနဖြစ်သော သစိတ္တကကိုသာယူ။ ပဏ္ဏတ္တိဝိဇာနနဖြစ်သော သစိတ္တကကိုမယူလင့်။
အဘယ်ကြောင့်နည်းဟူမူကား အကယ်၍ ပဏ္ဏတ္တိဝိဇာနနကို ယူချေသည်ရှိသော် အလုံးစုံသော ပဏ္ဏတ္တိဝဇ္ဇသိက္ခာပုဒ်တို့သည်လည်း လောကဝဇ္ဇသိက္ခာပုဒ်မည်ခဲ့ရာ၏။ ထိုစကားသည်သင့်စွ။ မြတ်စွာ ဘုရား၏မအပ်ဟူ၍ မြစ်တော်မူသော အာဏာတော်ကို သိလျက်နင်းနယ်၍ လွန်ကျူးသော ပုဂ္ဂိုလ်အား ကုသိုလ်စိတ်မည်သည်မဖြစ်၊ မရိုမသေသည်၏အစွမ်းဖြင့် ပဋိဃစိတ်သည်သာလျှင်ဖြစ်၏။
ထို့ကြောင့် ပဏ္ဏတ္တိဝိဇာနနဖြစ်သော သစိတ္တကပက္ခကို မယူလင့်ဟူလိုသည်။ ဤကား ဋီကာ၌လာသော အမြွက်ဖြစ်သော အဆုံးအဖြတ်တည်း။ ။ သာရတ္ထဒီပနီဋီကာ၌ကား “အပိစေတ္ထ စသည်တက်၍ တစ်နည်းလည်း ယုတ္တိသာဓက ဉာပကဆောင်၍ ကျယ်စွာဆုံးဖြတ်တော်မူ၏။ အလိုရှိမူ ထိုဋီကာ၌ ယူအပ်ကုန်၏။ ။ အကြင်အာပတ်အား ဝတ္ထုဝိဇာနနဖြစ်သော သစိတ္တကပက္ခ၌ စိတ်သည် ကုသိုလ်ဟူ၍လည်းကောင်း အကုသိုလ်ဟူ၍လည်းကောင်း အဗျာကတဟူ၍လည်းကောင်း အမြဲမရှိ။ ထို အာပတ်သည် ပဏ္ဏတ္တိဝဇ္ဇမည်၏။
မနောဒွါရေ အာပတ္တိ နာမ နတ္တီတိ ဣဒံ ယေဘုယျဝသေန ဝုတ္တံ။ ဥပနိက္ခိတ္တသာဒိယနာဒီသု အာပတ္တိသမ္ဘဝတောတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗိ။ (ကင်္ခါ အဘိနဝဋီကာ စာ ၁၈၉)
။ ဤဋီကာကဲ့သို့သောအယူကို သာရတ္ထဒီပနီ၌ ဝဒန္တိဟုမိန့်၏။ ငါတို့ဆရာတော်ကား ဤဋီကာ၌ပင် အထက်ရူပိယပဋိဂ္ဂဟဏသိက္ခာပုဒ်အဖွင့်၌ သေစ ပန ကာယဝါစာဟိ အပဋိက္ခိပိတွာ စိတ္တေန အဓိဝါသေတိ၊ ကာယဝါစာဟိ ကတ္တဗ္ဗဿ ပဋိက္ခိပဿ အကရဏတော အကိရိယ သမုဋ္ဌာနံ ကာယဝစီဒွါရေ အာပတ္တိ အာပဇ္ဇတိ၊ မနောဒွါရေ ပန အာပတ္တိ နာမ နတ္ထိဟု ဆိုလတ္တံ့သောကြောင့် “မနောဒွါရေ အာပတ္တိ နာမ နတ္တီတိ ဣဒံ ယေဘုယျဝသေန ဝုတ္တံ- စသော ဤဋီကာပါဌ်ကို စိတ္တသာဒိယနကို သာရည်၍ဆိုလေသည်။ မုချမနောဒွါရ၌ အာပတ်ဖြစ်ကောင်းသော ကြောင့် ဆိုသည်မဟုတ်ဟုယူရာ၏။ ဤသို့ယူမှ ပုဗ္ဗာပရလည်းညီမည်။ ပါဠိအဋ္ဌကထာဋီကာတို့နှင့်လည်း ညီမည်ဟုမိန့်တော်မူ၏။
အာပတ္တိ အာပဇ္ဇမာနော ဟိ အကုသလစိတ္တော ဝါ စသည်၌ (ကင်္ခါ ဌ စာ -၁၁၂)
“အကုသိုလ်စိတ်ရှိ၍ ရောက်သောအာပတ်ဟူသည်ကား၊ ပါရာဇိကလေးပါး၊ သုက္ကဝိဿဋ္ဌိ ကာယ သံသဂ္ဂ။ ဒုလ္လ။ အတ္တကာမ။ ဒုဋ္ဌဒေါသ။ သံဃဘေဒ၊ ပဟာရဒါနအာပတ်စသည်ကိုယူ။ ။ ကုသိုလ်စိတ် ရှိ၍ သင့်သောအာပတ်ဟူသည်ကား။ ပဒသောဓမ္မအာပတ်၊ ဓမ္မဒေသနာအာပတ်။ ဤသို့စသော အာပတ် ကိုယူ။ ။ကုသိုလ်စိတ်ရှိ၍သင့်သော အာပတ်ဟူသော်လည်း အကုသိုလ်အဗျာကတတို့ကဲ့သို့ ကုသိုလ်ကိုပင် အာပတ်ဟုမယူလင့်။
အဘယ်ကြောင့်နည်းဟူမူကား အာပတ္တာဓိကရဏံ သိယာ အကုသလံ၊ သိယာ အဗျာကတံ၊ နတ္ထိ အာပတ္တာဓိကရုဏံ ကုသလံ-ဟုဟောတော်မူသောကြောင့်တည်း။ ထိုသို့လျက် သမန္တပါသာဒိကအဋ္ဌကထာ စာ −၂၃၅၌။ ယံ ကုသလစိတ္တေန အာပဇ္ဇတိ၊ တံ ကုသလံ-ဟု အဘယ်ကြောင့် မိန့်အပ်သနည်းဟူငြားအံ့၊ ထို၌လည်း ပရိယာယ်အားဖြင့်သာ ဆိုသည်။ မုချရသောကြောင့် ဆိုသည်မဟုတ်။ ။ ထိုစကားသည်သင့်စွ။ ကုသိုလ်စိတ်ရှိသဖြင့် သင့်သည်ရှိသော် သဝိညတ္တိက အဝိညတ္တိကဖြစ်သော သိက္ခာပုဒ်ကိုလွန်ကျူးသော အခြင်းအရာဖြင့်ဖြစ်သော ရူပက္ခန္ဓာဟုဆိုအပ်သော အဗျာကတအာပတ်ကိုသာလျှင် ရောက်သည်။ အကျယ်ကို ကား သာရဋီကာ ဂဠတ္တဒီပနီတို့မှာယူ။
ဝိမတိ ဆရာကား။ ဤသာရတ္ထအယူကိုပယ်၍ အာပတ်၏ပညတ်အဖြစ်ကို ယုတ္တိသာဓက ဉာပက ဆောင်၍ အကျယ်ဆုံးဖြတ်၏။ အလိုရှိမူ ထိုကျမ်းမှာယူ။ သတိမရှိ၍ သာသေယျအာပတ်စသည်သို့ရောက် သည်ရှိသော် အဗျာကတစိတ်ဖြင့် ရောက်သည်ကိုယူ။ ။ ရဟန္တာတို့ကား ခပ်သိမ်းသောပဏ္ဏတ္တိဝဇ္ဇ အာပတ်သို့ရောက်သည်ရှိသော် အဗျာကတစိတ်ဖြင့်သာလျှင် ရောက်ကုန်၏။ ။ ဒုဋ္ဌဒေါသစသော အာပတ်သို့ရောက်သည်ရှိသော် ဒုက္ခဝေဒနာနှင့်ပြည့်စုံ၍ ရောက်သည်မည်၏။ မေထုနဓမ္မစသည်သို့ရောက် သောသူသည် သုခမဇ္ဈတ္တဝေဒနာနှင့် ပြည့်စုံသည်ဖြစ်၍ ရောက်သည်မည်၏။
ဤအင်္ဂဇာတေ ဥဋ္ဌိတံ ပီဠကံ ဝါ ဓမ္မခိလံ ဝါ နဋ္ဌကာယပသာဒံ သုက္ခဠကံ ဝါ မတဓမ္မံ ဝါတို့ကို သေဝကဖြစ်သောရဟန်း၏အင်္ဂါဇာတ်၌ ပေါက်သည်ကိုသာယူ။ သေဝိတဗ္ဗဖြစ်သော မိန်းမနိမိတ် စသည်၌ ပေါက်သောဟုမယူလင့်။ ဤသို့ မယူလိုကြောင်းကိုကား သာရတ္ထဒီပနီ၌။ ဥပဟတကာယပသာဒံတိ အဝတွာ နဋ္ဌကာယပသာဒံတိဝစနံ ။ ပ ။ ဥပါဒိန္နကေယေဝ စ ပါရာဇိကအာပတ္တိ။ တေနာဟ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာတိ။ န စ ဧဝံ ကရောန္တဿ အနာပတ္တိ သက္ကာ ဝတ္ထုတိ ဒုက္ကဋံ ဝုတ္တံ ဣတ္ထိနိမိတ္တဿ ပန နဋ္ဌပိ ဥပါဒိန္နကဘာဝ ပါရာဇိကာပတ္တိယေဝစ စသည်ကို မိန့်သောကြောင့်တည်း။ ဤ(ကင်္ခါဋီကာ စာ ၁၉၁) ၌ကား နဋ္ဌကာယပသာဒံ သုဠကံ ဝါ မတစမ္မံ ဝါတိ အတ္ထော။ မတေ အကွာယိတေ ယေဘုယျေန အက္ခာယိတေ စ ပါရာဇိကာပတ္တိဝစနတော ပန နဋ္ဌကာယသာဒေပိ ဣတ္ထိနိမိတ္တေ ပဝေသန္တဿ ပါရာဇိကာ ပတ္တိယေဝ ဟု သေဝိတဗ္ဗနိမိတ်ကို ယူတော်မူ၏။
ထိုသို့ယူသော် အဋ္ဌကထာနှင့်လည်း မညီ။ တတ္ထ အန္တမသော အင်္ဂဇာတေ စသောရှေ့ဝါကျ နှင့်လည်းမညီ။ ဤရှေးဝါကျ၌လည်း အင်္ဂဇာတေ ဥဋ္ဌိတံ စသည်ကိုလည်း ဣတ္ထိနိမိတ်ကိုယူရာ၏။ ထိုသို့ယူ သော် တတ္ထဟူသောပါဌ်သည် မရှိသင့်ပြီ။ ထို့ကြောင့် ဋီကာသာရတ္ထ ဆရာအဆုံးဖြတ်သာလျှင် သင့်မြတ် သည်ဟုထင်ပေ၏။ ဆင်ခြင်။
ဒုတိယပါရာဇိက
ဂါရူပစာရော နာမ စသည်၌ အဓိပ္ပာယ်ကား (ဋ္ဌ၊ စာ-၂၅၉)
“ပရိက္ခိတ္တဖြစ်သောရွာ၏ ပရိက္ခေပလျှင် ဂါမပရိစ္ဆေဒဖြစ်ပြီးရ ရကား ဂါမပရိစ္ဆေဒကိုမပြုမူ၍ ဥပစာကိုသာပြအံ့သောငှာ ဂါမူပစာရော နာမ စသည်ကိုမိန့်သည်။ အပရိက္ခိတ္တဖြစ်သော ရွာ၏ ပရိစ္ဆေဒကို မပြသေး၍ ဥပစာ၏ပရိစ္ဆေဒကိုပြတော်မူလို၍သာ အပရိက္ခိတ္တဿ ဂါမဿ ဃရူပစာရေ ဌိတဿ မဇ္ဈိမဿ စသည်ကို ဟောတော်မူပြန်သည်။ ဂါမပရိစ္ဆေဒကိုပြအံ့သောငှာ ဟောတော်မမူ။ ထိုအပရိက္ခိတ္တ ရွာ၏ဥပစာကိုကား ပရိက္ခိတ္တရွာ၏ ဥပစာကိုမှီ၍သင့်ပြီ။ အထူးဟောတော်မမူပြီဟူလိုသည်။
အရံရှိသောရွာ၏ အကြင်ဥပစာကိုမိန့်အပ်၏။ ထိုဥပစာသည် တစ်စုံတစ်ခုသော ဝိနည်းပိဋကတ်၌ ယှဉ်ခြင်းသို့မရောက်။ စင်စစ်ကားအရံမရှိသော ရွာ၏အရံထိုက်ရာအရပ်မှ တစ်ပါးသောခဲတစ်ကျသည် ဂါမူပစာရမည်၏ဟု သိစိမ့်သောငှာသာ မိန့်အပ်၏။ ဤသို့ မိန့်သည်ရှိသော် အရံရှိသောရွာ၏သော်လည်း တစ်ခုသောခဲတစ်ကျသည် ကပ္ပိယမြေဖြစ်သောဥပစာဟု မိန့်အပ်သည်ဟုသိအပ်၏။
အရံမရှိသောရွာ၏ အရံထိုက်ရာအရပ်မှ တစ်ခုသောခဲတစ်ကျသည် ဆိုဖွယ်မရှိ ကပ္ပိယမြေသာ လျှင် ဋီကာဆရာမိန့်၏။ ဤသို့မိန့်သဖြင့် ဝိကာလဂါမပ္ပဝေသနအာပတ်သည် မသင့်ကောင်းဟူသော အနက်သည်ကျ၏။ သာရတ္ထဆရာကား ဤဋီကာကဲ့သို့သောအယူကို ကေစိဝဒန္တိဟုမိန့်၍ “ပဒဘာဇနီ၌” ပရိက္ခိတ္တဿ ဂါမဿ ပရိက္ခေပံ အတိက္ကမန္တဿ အာပတ္တိ ပါစိတ္တိယဿ။ အပရိက္ခိတ္တဿ ဂါမဿ ဥပစာရံ သြက္ကမန္တဿ အာပတ္တိ ပါစိတ္တိယဿ” (ပါစိတ်ပါ စာ-၂၁၆) ဟုဟောတော်မူသောကြောင့် “အရံမရှိသောရွာ၏ ဃရူပစာရမှ နှစ်ခုမြောက်သော ခဲကျရာဟုဆိုအပ်သော ဥပစာသို့သက်ခြင်းကြောင့် အာပတ်သင့်ခြင်းကို သိအပ်၏ဟု မိန့်တော်မူ၍။
ပါစိတ်အဋ္ဌကထာ၌ ယွာယံစသော ပါဌ်ကိုလည်းဆောင်၍ အရံရှိသော ရွာ၏အရံကိုလွန်သော ရဟန်းအားလည်းကောင်း၊ အရံမရှိသော ရွာ၏ဥပစာသို့သက်သော ရဟန်းအားလည်းကောင်း အာပတ် သင့်၏ဟု အမြဲမှတ်အပ်၏ဟုမိန့်အပ်၏။ ဤအယူနှစ်ပါးတွင် နောက်သာသင့်မြတ်၏။ အဘယ့်ကြောင့် နည်းဟူမူကား သုတ္တအာစရိယဝါဒတည်းဟူသော ပါဠိအဋ္ဌကထာနှင့်ညီသောကြောင့်တည်း။ ရှေ့ဆရာ၏ အယူကား အတ္တနောမတိသာ ဖြစ်သောကြောင့်တည်း။ ခဲစွဆင်ခြင်။
အာဒိယေယျာတိ အာရာမံ အဘိယုဉ္စတိ (ကင်္ခါဋ္ဌ၊ စာ-၁၁၆)
“တရားစိစစ်၏ဟူသော်လည်း သူတစ်ပါးအရံကို ငါ၏အရံဟု မုသားဆို၍ တရားစိစစ်သည်ကို ယူ။ မုသားဆိုခြင်းသည် ပါစိတ်ဝတ္ထုဖြစ်လျက် အဒိန္နဒါန်၏ပုဗ္ဗပယောဂဖြစ်သောကြောင့် ဒုက္ကဋ်သာ သင့်သတည်း။ ဋီကာ။ ။ ဤဋီကာ စာ -၁၉၇ ၌ သမ္ဗာနမုသာဝါဒပိ အဒိန္နဒါနဿ ပုဗ္ဗပယောဂတ္တာ ဒုက္ကဋ် ဟူသော ပါဌ်ကိုထောက်၍ အဒိန္နဒါန်၏ ရှေးအဖို့၌ဖြစ်ကုန်သော ခပ်သိမ်းသောပါစိတ်ဝတ္ထုတို့သည် ဒုက္ကဋ် သာဟူကုန်ငြားအံ့။ ထိုစကားကိုမယူအပ်။ အဘယ့်ကြောင့်နည်းဟူမူကား အဒိန္နဒါန်၏ပုဗ္ဗပယောဂ၌ ပါစိတ် အရာ၌ ဒုက္ကဋ်မဖြစ်သင့်သောကြောင့်တည်း။
အဘယ့်ကြောင့် မဖြစ်သင့်သနည်းဟူမူကား သမန္တပါသာဒိက အဋ္ဌကထာ စာ-၂၇၀၌ “ဝိဟာရေ ဘူမိကမ္မံ ကာတဗ္ဗ အဂ္ဂီတိ မုသာပိ ဘဏတိ၊ ယံ ယံ ဝစနံ မုသာ တတ္ထ တတ္ထ ပါစိတ္တိယံဟူ၍လည်းကောင်း။ ဟိ အဒိန္နဒါနဿ ပုဗ္ဗပယောဂ ပါစိတ္တိယဋ္ဌာနေ ဒုက္ကဋ် နာမ အတ္ထိဟူ၍လည်းကောင်း။ အကပ္ပိယာပထဝိ ခဏန္တာနံ ဒုက္ကဋေန သဒ္ဓိ” ပါစိတ္တိယာနိဟူ၍လည်းကောင်း၊ လာသောကြောင့်တည်း။
ထိုသို့လျက် ဋီကာဆရာသည် အဘယ့်ကြောင့် ပုဗ္ဗပယောဂတ္တာဟု မိန့်လေသနည်း။ ဟူငြားအံ့။ သဟပယောဂကိုပင် အဒိန္နာဒါန်၏ ရှေးအဖို့ဖြစ်၍ဆိုလေသည်။ မုချပုဗ္ဗပယောဂဖြစ်သောကြောင့် ဆိုသည် မဟုတ်ဟုယူ။ ဤသို့ယူမှ အဋ္ဌကထာ ဋီကာကြီးနှင့် ညီမည်။ ဆင်ခြင် ။
ဓုရံ နိက္ခိပတိ ။ အဓိပ္ပာယ် ။
နှစ်ဦးစလုံး ဝန်ချမှသာလျှင် ပါရာဇိကသို့ရောက်၏။ တစ်ယောက် ယောက်မချမှု မရောက်။ အကယ်၍ တရားစီစစ်သော ရဟန်းသော်လည်း ငါ၏အာဏာကိုသိစေ၍ နောက် မှပေးအံ့ဟု စိတ်ရှိမှုလည်းကောင်း။ အရှင်သော်လည်း အသင်းအပင်းကိုရှာမူ ကာလကိုလည်းကောင်း ငံ့မူ မရောက်ဟူလို။
အာဏတ္တိကော နာမ စသည်၌အဓိပ္ပာယ်
ဤသူ၏ ဘဏ္ဍာကို သင်ခိုးချေဟုစေအံ့၊ စေတတ်သော ရဟန်းအား စေသောခဏ၌ပင်လျှင် ပါရာဇိကသို့ရောက်၏၊ ။ စေအပ်သော ရဟန်းအား
ကား ဘဏ္ဍာကိုအရာမှ ရွှေ့စေသောခဏ၌လျှင် ပါရာဇိကသို့ရောက်၏။ ။ အာဏတ္တိကနှင့် အတ္ထ သာဓကအထူးကား။ ထိုခဏ၌ ခိုးချေဟုစေသောပယောဂကို အာဏတ္တိကဟုယူ အကြင်အခါ၌ တတ်နိုင်၏။ ထိုအချိန်၌ ခိုးလေဟုစေခြင်းကို အတ္ထသာဓကယူ အတ္ထသာဓက၌ကား ကာလအမှတ်မရှိ ဟူလို။ ဤကား အထူး။
ဋမာနကူဋကဟာပဏာဒီဟိဟူသောပုဒ် (ဋ္ဌ-၃၃၀)
“ကူဋမာနသည်၊ ဟဒယဘေဒ သိခါဘေဒရဇ္ဈဘေဒအားဖြင့် “၃” ပါးအပြားရှိ၏။ ထို “၃”ပါးတို့တွင် ဟဒယဘေဒဟူသည်ကား ဆီကျည် စသည်ကို အပေါက်ပြုခြင်းတည်း။ ဆီထောပတ်စသည်ကို မိမိယူသောကာလ၌ အောက်အပေါက်ဖြင့် ယိုစေ၍ ဖြည်းဖြည်းပြည့်စေလောဟုဆို၍ ယူ၏။ သူတစ်ပါးကို ပေးသောကာလ၌ ထိုအပေါက်ကိုပိတ်၍ အဆောတလျင် ပြည့်စေ၍ပေး၏။
သိခါဘေဒဟူသည်ကား နှမ်းဆံစသည်ကိုချင်သောကာလ၌ မိမိယူသည်ရှိသော် တဖြည်းဖြည်း အဦးကိုနှိမ့်၍ ယူခြင်း၊ သူတစ်ပါးကိုပေးသည်ရှိသော် အဆောတလျင်ပြည့်စေ၍ အဦးဖြတ်၍ ပေးခြင်း တည်း။ ။ ရဇ္ဇုဘေဒဟူသည်ကား လယ်ယာစသည်ကို မိမိယူသည်ရှိသော် ကျယ်သောမြေအရပ်ကို အကျဉ်းပြု၍ ကြိုးတောင်တာတို့ဖြင့် နှိုင်းယှဉ်ခြင်း။ သူ့ကိုပေးသော် ကျဉ်းသောမြေကို အကျယ်ပြု၍တောင် တာခြင်းတည်း။ ဤသည်လျှင် ကူဋမာနမည်၏။
ဋကဟာပဏဟူသည်ကား ကြေးဖြူ ကြေးနီစသည်တို့ဖြင့်ပြုသော အသပြာတည်း။ အာဒိသဒ္ဒါ ဖြင့် တုလာကူဋ ကံသကူဋ ဝဉ္စနာ စသည်ကိုယူ။ ဤအာဒိသဒ္ဒါအကျိုး၌ တုလာကူဋသည် ရူပကူဋ အင်္ဂကူဋ ဂဟဏကူဋ ပဋိစ္ဆန္နလေးပါးရှိ၏။ ထိုတွင် ရူပကူဋဟူသည်ကား အလေးစဉ်းချိန်တို့ကို အကြီးအငယ်သဏ္ဌာန်တူလုပ်၍ ယူသော ကာလ၌ အကြီးဖြင့်ယူခြင်း၊ ပေးသောကာလ၌ အငယ်ဖြင့်ပေးခြင်း တည်း။ အင်္ဂကူဋဟူသည်ကား ယူသောကာလ၌ စဉ်းချိန်တို့ကို နောက်အဖို့၌ နှိပ်ခြင်း ပေးသောကာလ၌ ရှေ့အဖို့၌ နှိပ်ခြင်းတည်း။ ဂဟဏကူဋဟူသည်ကား ယူသောကာလ၌ ကြိုးရင်း၌ ကိုင်ခြင်း၊ ပေးသော ကာလ၌ ကြိုးဖျား၌ကိုင်၍ ပေးခြင်းတည်း။
ပဋိစ္စန္ဓဋဟူသည်ကား စဉ်းချိန်တို့ကို အခေါင်းပြု၍အတွင်း၌ သံမှုတ်စသည်တို့ကိုထည့်၍ယူသော ကာလ၌ထိုသံမှုန့်ကို နောက်အဖို့၌ပြုခြင်း ပေးသောကာလ၌ ရှေ့အဖို့၌ပြုခြင်းတည်း။ ကံသကူဋဟူသည် ကားရွှေခွက်တစ်ခုကို ထိုရွှေခွက်နှင့် အဆင်းသဏ္ဌာန်တူသော ကြေးခွက်နှစ်ခုသုံးခုလုပ်၍ တစ်ပါးသော အရပ်သို့သွား၍ ရောင်းသောကာလ၌ ရွှေခွက်ကိုအသွေးခံ၍ ခွက်အားလုံးကိုရောင်းခြင်းတည်း။ ဝဉ္စနာဟူသည်ကား ထိုသို့သော ပရိယာယ်မာယာတို့ဖြင့် လှည့်ပတ်ခြင်းတည်း။ သမင်ရောင်းသော မုဆိုး ဝတ္ထုကဲ့သို့တည်း။
ပေါရာဏကဿ ကဟာပဏဿ (ကင်္ခါဋ္ဌ စာ - ၁၂ဝ)
“ပေါရာဏ ကဟာပဏဟူသည်ကား “ရှေးကျမ်းနှင့် လျော်စွာဖြစ်စေအပ်သော နီလကဟာပဏ နှင့်တူသော အသပြာကိုယူ။ ထိုနီလကဟာပဏကိုကား ရွှေငါးပဲ ငွေငါးပဲ ကြေးနီဆယ်ပဲ ဤသုံးပါး ရော၍ခဲစေခြင်းငှာ တစ်ပါးမျှသောကြေးကို ထည့်၍ပြုအပ်၏။ ။ ထိုနီလကဟာပဏ တစ်မတ်သည် ရွှေစင်စပါး “၂၀” ထိုက်သည်လည်းဟူ၏။ မည်းညစ်ခြင်းကင်းသော ဦးသစ်သော ရွှေစဉ် ““ပဲထိုက် သည်လည်းဟူ၏။
အဒိန္နာဒါန သမုဋ္ဌာနံ၌ အဓိပ္ပာယ် (ကင်္ခါဋ္ဌ၊ စာ-၁၂၀)
“သစိတ္တကဖြစ်သော သုံးပါးသော သမုဋ္ဌာန်ကြောင့်ဖြစ်သည်ကို အဒိန္နာဒါနသမုဋ္ဌာန်ဟူသည် တည်း။ အဘယ်သို့ဖြစ်သနည်းဟူမူကား “မိမိကိုယ်တိုင်ယူသော် ကာယစိတ္တကြောင့် သူတစ်ပါးကို စေ၍ယူစေသော် ဝါစာစိတ္တကြောင့် လေးသောဝန်ကို သင်သည်ကကိုင်၊ ငါသည်ကကိုင်အံ့ဟုနှစ်ပါးစုံသော ကာလ၌ ကာယဝါစာစိတ္တကြောင့် ဖြစ်၏ဟူလို။
တတိယ ပါရာဇိက
အာဏာပကော မုစ္စတိ (ကင်္ခါဋ္ဌ၊ စာ-၁၂၁)
ဟူသော်လည်း ဝတ္ထုနှင့်လျော်စွာ ပါစိတ်ထုလ္လစဉ်း ပါရာဇိက အာပတ်သာ လွတ်သည်ဟုယူ။ ။ အချင်းခပ်သိမ်း အာပတ်မှလွတ်၏ဟု မယူလင့်။ ထိုကြောင့်ရကား ဣမံ မာရေဟီတိ စသည်ကို မိန့်သည်။
ဣမိနာဝ နယေန သဗ္ဗတ္ထဝိနိစ္ဆယော ဝေဒိတဗ္ဗော (ကင်္ခါဋ္ဌ စာ-၁၂၁)ဟူသော ပါဌ်၏အဓိပ္ပာယ်ကား
“ရွာ၌နေစဉ် သတ်ဟုစေသည်ကို တော၌နေသည်ကို သတ်သော်လည်းကောင်း၊ ထို့အတူ တော၌နေစဉ် သတ်ဟူသည်ကို၊ ရွာ၌အိမ်၌ဟူသည်ကို အိမ်အပ၌သတ်ခြင်းစသည်တို့ကား ဩကာသဝိသင်္ကေတမည်၏။ ။ သန်လျက်ဖြင့် ခုတ်ဟူသည်ကို လှံဖြင့်ထိုးခြင်း သန်လျက်သွားဖြင့် ခုတ်ဟူသည်ကို အဦးဖြင့်ထိုးခြင်း စသည်ကား အာဝုဓ ဝိသင်္ကေတမည်၏။ ။ ရပ်၍ နေစဉ်ဟူသည်ကို ထိုင်စဉ်သတ်ခြင်း၊ လျောင်း၍နေစဉ် ဟူသည်ကို သွားစဉ်သတ်ခြင်းစသည်ကား ဣရိယာပထဝိသင်္ကေတမည်၏။
ပါဏသညိတာ၌ အဓိပ္ပာယ်
“ဤပါဏသညိတာ ဟူသောပါဌ်ဖြင့် လူဟုအမှတ်မရှိသော်လည်း သတ္တဝါဟုအမှတ်ရှိ၍ လူဇာတ် ကိုသတ်မိသော် ပါရာဇိကသို့ရောက်၏ဟုပြ၏။ ဤအနက်ကိုကား ဧဠကစတုက္က စသည်တို့ဖြင့် သိအပ်၏။
ပါရာဇိက နိဂမန ဝဏ္ဏနာ
အဘဗ္ဗပုဂ္ဂိုလ်တို့တွင် ပဏ္ဍုက် ဥဘတောဗျည်း တိရစ္ဆာန်၊ ဤ “၃”ယောက်တို့သည် အဟိတ် ပဋိသန္ဓေတည်းဟူသော ဝတ္ထုပျက်ခြင်းကြောင့် ရဟန်းရှင်အဖြစ်ကို မရကုန်။ ပါရာဇိကသို့ရောက်သော သူနှင့်တူသောကြောင့် ပါရာဇိကမည်ကုန်၏။ ။ ထေယျသံဝါသက တိတ္ထိယပက္ကန္တကစသော ရှစ်ယောက် သောသူတို့သည် မိမိတို့၏အမူအရာတည်းဟူသော ကိရိယာပျက်ခြင်းကြောင့် ရဟန်းရှင်အဖြစ်ကို မရကုန်။ ပါရာဇိက အာပတ်သို့ရောက်သော သူနှင့်တူသောကြောင့် ပါရာဇိကမည်ကုန်၏။ ။ လမ္ဗီပါရာဇိက မုဒုပိဋ္ဌိကပါရာဇိကတို့ကား ထိုမျှတည်းဖြင့် ပါရာဇိကသို့ မရောက်ကုန် အကြင်အခါ၌ မွေ့လျော်ခြင်းတည်း ဟူသော ကာမရာဂသည်ဖြစ်၏။ ထိုအခါ၌ မိမိ၏အင်္ဂါဇာတ်ကို ဝစ္စမဂ် မုခမဂ်သို့သွင်းအံ့၊ ထိုအခါ၌ ပါရာဇိကသို့ရောက်ကုန်၏ဟူလို။ ။ (၉၊ စာ ၁၀၃)
သံဃာဒိသေသ ဝဏ္ဏနာ
ဌာနတော ပန စုတံ အဝဿမေဝ ။ လ ။ (ကင်္ခါဋ္ဌ စာ - ၁၂၈)၌ အဓိပ္ပာယ်ကား ...
“အဋ္ဌကထာ (စာ-၁၀၀) ၌ကား အရာမှ ရွေ့သောသုက်သည် မချွတ်လျှင် ကျင်ငယ်ကြောင်းသို့သက်၏။ အကြား၌ မြစ်အံ့သောငှာ မတတ်နိုင်သည်ကိုရည်၍ သြတိဏ္ဏမတ္တေဟုဆိုသည်။ ကျင်ငယ်ကြောင်းသို့ ရောက်မှ သာလျှင် အာပတ် သင့်ကောင်းသောကြောင့် ဆိုသည်မဟုတ်ဟူလို။
(၁) သုက္ကဝိဿဋ္ဌိ။ (ဝိနီတဝတ္ထု နံပါတ် - ၁၅၃)
သစေ ပန အနာဏတ္တိကဟူသောကြောင့်
မာတုဂါမကို ဆုပ်လောဆုပ်လော၊ နှိပ်လောနှိပ်လောဟုဆိုသော် လည်း ကိုယ်ဖြင့်လုံ့လမပြုမူ၍ စိတ်ဖြင့်သာလျှင် သာယာသောရဟန်းအား အာပတ်မသင့်ဟု အချို့သော ဆရာတို့ ဆိုကုန်၏။ ထိုစကားကိုကား အဋ္ဌကထာဋီကာတို့၌ အထူးမဆိုသောကြောင့် ဆင်ခြင်အပ်၏။
(၂) ကာယသံသဂ္ဂ။ (ဝိနီတဝတ္ထု နံပါတ် ၁၅၄)
။ လ ။ ပဉ္စအာပတ္တိယော -
“ဤကား ငါးချောင်းလုံးကို ရဟန်းလက်ဖြင့် ကိုင်မိ ။ ။ သည်ကို ရည်၍။ အကယ်၍ အလယ်၌ရှိသော လက်တို့ကိုမထိအံ့။ ထိုလက်တို့ဖြင့် ထုလ္လစ္စဉ်းအာပတ်သင့် ၏။
ဒုဋ္ဌလ္လာဒုဋ္ဌက္ကံသံလက္ခဏ သမတ္တံဟူသော ဤ အဋ္ဌကထာပါဌ် (ကင်္ခါဋ္ဌ စာ -၁၂၉)ဖြင့်
မိန်းမ ကြီးပင်ဖြစ်သော်လည်း ရုန့်ရင်းမရုန့်ရင်းသည်ကို မသိမလိမ်မာသည်ရှိသော် ဤအရာ၌ မာတုဂါမဟုမယူအပ်ဟု ပြတော်မူ၏။
(၃) ဒုဋ္ဌလ္လဝါစာ။ (ဝိနီတဝတ္ထု နံပါတ် - ၁၅၅)
(ကင်္ခါ၌ စာ ၁၃၁)
မေထုန ပဋိသံယုတ္တေနေဝ ဝစနေန ယော ဘာသေယျ
ဤမေထုနယာစနသည် ဒုဋ္ဌလောဘာသနသိက္ခာပုဒ်၌လည်းလာ၏။ ထိုသို့လာသော်လည်း ထိုသိက္ခာပုဒ်၌ ဒုဋ္ဌလ္လဝါစဿာဒရာဂအစွမ်း ဖြင့် မိန့်အပ်၏။ ဤသိက္ခာပုဒ်ကား မေထုနဿာဒရာဂအစွမ်းဖြင့် မိန့်အပ်၏။ ဤကားအထူး။
(၄) အတ္တကာမသိက္ခာပဒ
ပဏ္ဍက ပဏ္ဍကသညိနောပိ ထုလ္လစ္စယံ၊ တသ္မိံယေဝ ဣတ္ထိသည်နော ဒုက္ကဋ်၊ အဋ္ဌကထာ စာ ၁၃၁။ ဥဘတောဗျဉ္ဇနကာ ပန ပဏ္ဍဂတိကတ္တာ ဝိသုံ န ဝုတ္တော၊ (ကင်္ခါ အဘိနဝဋီကာ စာ ၂၃၃)။ ဤအလိုသော် ဥဘတောဗျည်းသည် ထုလ္လစ္စဉ်း ဝတ္ထုဟူ၏။ ငါတို့အလိုကား ဣတ္ထိပက္ခ၌ သံဃာဒိသေသဝတ္ထု ပုရိသပက္ခ၌ ဒုက္ကဋ်ဝတ္ထုကဲ့သို့ ထင်၏။ ဋီကာစသည်တို့၌ မဆို။ ဆင်ခြင်။ ဘီလူးမ နတ်သမီး ပြိတ္တာမတို့သည်လည်း ထုလ္လစ္စဉ်းဝတ္ထုဟု ပါဠိ အဋ္ဌကထာတို့၌ မလာ။ ထိုသို့မလာငြားသော်လည်း ကာယသံသဂ္ဂသိက္ခာပုဒ်တို့၌ ဘီလူးမစသည်တို့ကို တုလ္လစ္စယဝတ္ထု၌ အဋ္ဌကထာဆရာ သင်္ဂြိုဟ်ရကား သင့်မြတ်လှပေ၏။ ယော တေ ဝိဟာရေ ဝသတိ၊ တဿ အဂ္ဂဒါနံ မေထုနဓမ္မံ ဒေဟီတိ ပရိယာယဝစနေနာပိ ဒုက္ကဋ်၊ အတ္တကာမပါရိစရိယာယ ဝဏ္ဏ ဘာသယျ၊ ယာ မာဒိသံ သီလဝန္တိ ဝုတ္တတ္တာတိ ဧကေ။ ပဉ္စသု အင်္ဂေသု သဗ္ဗာဝါ သံဃာဒိသေသောဝါတိ အပရေ။ ၎င်းဋီကာ ဤကေစိအပရေ ဆရာနှစ်ပါးအယူတွင် အပရေဆရာအယူသာလျှင် အင်္ဂါ၌မလာသောကြောင့်လည်းကောင်း၊ ဂရုကဖြစ်သောကြောင့်လည်းကောင်း သင့်မြတ်သည်။
(၅) သဉ္စရိတ္တသိက္ခာပဒ မုဟုတ္တိကာတိ ဂဏိကာ
မုဟုတ္တိကာ ဘဝိဿသီတိ အဿာမိကံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ဇာရီ ဘဝိဿသီတိ သသာမိကံ သန္တာယ။ သာရတ္ထဒီပနီ။ (၃၂၄)
မာတုယာပိ ပုရိသမတိ (စာ-၁၃၂) - ပိသဒ္ဒါဖြင့် အမိအားသော်လည်း အာပတ်သင့်သေး၏ရှင့်၊ တစ်ပါးသောမိန်းမ၌သော်ကား ဆိုဖွယ်မရှိဟုပြ၏။
ဟောဟိ ကိရ ဘရိယာ ဓနက္ကိတာ” တိ ။ လ ။ သံဃာဒိသေသံ အာပဇ္ဇတိ (ကင်္ခါဋ္ဌ စာ ၁၃၁)၌ အဓိပ္ပာယ်ကား - အလျှင်းမစွန့်သောမိန်းမကိုထား၍ “မာတုရက္ခိတာ၊ ပိတုရက္ခိတာ၊ မာတာပိတု ရက္ခိတာ၊ ဘာတုရက္ခိတာ၊ ဘဂိနိရက္ခိတာ၊ ဉာတိရက္ခိတာ၊ ဂေါတ္တရက္ခိတာ၊ ဓမ္မရက္ခိတာ၊ သာရက္ခာ၊ သပရိဒဏ္ဍာ၊ ဤတစ်ကျိပ်သော မိန်းမတို့တွင် အမိစောင့်သောမိန်းမအထံသို့ တစ်စုံတစ်ယောက်သောသူသည် ရဟန်းကိုစေအံ့။ အရှင်ဘုရား ဤအမည်ရှိသော အမိစောင့်သောမိန်းမကို ဥစ္စာဖြင့်ဝယ်၍ မယားပြုပါအံ့ဟုစေအံ့။ ထိုရဟန်းသည် ထိုစကားကိုကောင်းပြီဟုဝန်ခံ၍ ထိုမိန်းမအထံသို့သွား၍ ဓနက္ကီတာ၊ ဆန္ဒဝါသိနီ၊ ဘောဂဝါသိနီ။ ပဋဝါသိနီ၊ သြဒပတ္တကိနီ၊ သြဘဋစုမ္ဗဋာ၊ ဒါသီစ ဘရိယာစ၊ ကမ္မကာရီစ ဘရိယာစ၊ ဓဇာဟဋာ၊ မုဟုတ္တိကာဟု ပါဠိတော် (စာ-၂၀၂) လာသော တစ်ကျိပ်တို့တွင်
ဟောဟိ ကိရ ဘရိယာ နက္ကီတာ-ဟုဆိုလိုလျက် ဆန္ဒဝါသိနီစသောပုဒ်တို့တွင် တစ်ပုဒ်ပုဒ်ကိုလည်းကောင်း၊ ပါဠိတော်၌မလာသော ပုတ္တမာတာ ဃရဏီ ဘတ္တရနိကာ-စသော သံဝါသကိုပြုတတ်သော စကားတို့တွင် တစ်ပါးပါးကိုမိန့်သော်လည်း ခေတ်သို့လာရောက်၏ (၄၊စာ-၁၄၃)။ ထိုမိန်းမသည် ထိုစကားကိုဝန်ခံသည်ဖြစ်စေ၊ ဝန်မခံသည်ဖြစ်စေ၊ တစ်ဖန်ဆောင်၍ ထိုယောက်ျားအားကြားပြန်အံ့။ ဤအင်္ဂါ “၃”ပါးညီလျှင် သံဃာဒိသေသ်သင့်၏။ ဤသို့ဆိုအပ်ပြီးသော နှစ်ကျိပ်သောမိန်းမတို့တွင် သာရက္ခာ သပရိဒဏ္ဍာ နှစ်ယောက် ဓနက္ကီတာစသော တစ်ကျိပ်။ ဤတစ်ကျိပ်နှစ်ယောက်သော မိန်းမတို့သည်
ပုရိသန္တရသို့သွားသည်ရှိသော် ကာမေသုမိစ္ဆာစာရ ဖြစ်၏။ အဘယ်ကြောင့်နည်းဟူမူကား “ထိုမိန်းမတို့သည် လင်၏ဥစ္စာဖြစ်သော အတွေ့ကိုခိုး၍ ယောက်ျားတစ်ပါးတို့အား မွေ့လျော်ခြင်းကို ဖြစ်စေသောကြောင့်တည်း။ မာတုရက္ခိတာစသော “၈”ယောက်သော မိန်းမတို့အား မဖြစ်။ အဘယ်ကြောင့်နည်းဟူမူကား၊ အမိစသောသူတို့သည် ထိုမိန်းမတို့၏ဖဿကို အစိုးမရသောကြောင့်တည်း။ ယောက်ျားတို့အားကား ထိုနှစ်ကျိပ်သော မိန်းမတို့သို့သွားလာသော် မိစ္ဆာစာရဖြစ်သည်သာလျှင်တည်း။ ... အဘယ့်ကြောင့်နည်းဟူမူကား သူတစ်ပါးတို့သည် စောင့်ရှောက်အပ်သောအတွေ့၊ အစိုးရသောအတွေ့ကို ခိုး၍ခံစားသောကြောင့်တည်း။ စကားလွတ်တည်း။ ဤကား အမြွက်သာ၊.အကျယ်လိုမူ ပါရာဇိကဏ်ပါဠိ၊ အဋ္ဌကထာ၊ ဋီကာ သာရတ္ထစသော ကျမ်းတို့မှယူ။ (၅)
တဒုဘယံ ပန ။ လ ။ သစိတ္တကာနိ ဟောန္တိ - (ကင်္ခါဋ္ဌ စာ ၁၃၃) ဤအရာ၌ ဤအဋ္ဌ ကထာနှင့် သမန္တပါသာဒိက အဋ္ဌကထာသည် ဆန့်ကျင်သကဲ့သို့ရှိ၏။ အဘယ်သို့ ရှိသနည်းဟူမူကား၊ ဤအဋ္ဌကထာ၌ သစိတ္တက၏ အရကို ပဏ္ဏတ္တိဝိဇာနန အလံဝစနိယဘာဝကိုယူ၍ “တဒုဘယံ ပန ဇာနိတွာစသည်ကို မိန့်တော်မူ၏။ သမန္တပါသာဒိကအဋ္ဌကထာ၌ကား သစိတ္တက၏အရကို ပဏ္ဏတ္တိဝိဇာန နကိုယူ “ပတ္တိ ပန ဇာနိတွာ ဧတေဟေဝ တီဟိ နယေဟိ သဉ္စရိတ္တံ သမာပဇ္ဇတော ကာယစိတ္တတော ဝါစာစိတ္တတော ကာယဝါစာစိတ္တတောစ သမုဋ္ဌာတိ၊ ဣမာနိ တီဏိ ပဏ္ဏတ္တိဇာနနစိတ္တေန သစိတ္တက သမုဋ္ဌာနာနိ-ဟု မိန့်တော်မူ၏။ မဆန့်ကျင်သဖြင့်သာလျှင် ယူအပ်၏။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၁၄ရ)
အဘယ်သို့ယူသော် မဆန့်ကျင်မည်နည်းဟူမူကား၊ ဤအဋ္ဌကထာ၌ အောက်အစိတ္တက အရာ၌ ပညတ်ကိုမသိသော ရဟန္တာအား ကာယဝါစာကြောင့်ဖြစ်၏ဟုပြရာ၌ ပညတ်ကိုသိသော်လည်း အလျှင်းစွန့်လေပြီးသည်ကို မသိသောရဟန္တာအားလည်း ကာယဝါစာကြောင့်ဖြစ်၏ဟု ယူအပ်သကဲ့သို့ နိဒဿနနည်းအားဖြင့် ပဏ္ဏတ္တိ ပန ဇာနိတွာစသည်ကို မိန့်လေသည်။ ပညတ်ကိုသိသော်လည်း အလျှင်းစွန့်လေပြီးသည်ကိုမသိသော ရဟန္တာအား သစိတ္တကသမုဋ္ဌာန်ကြောင့် ဖြစ်ကောင်းသောကြောင့် မိန့်တော်မမူဟုယူ။ ဤသို့ယူမှ မဆန့်ကျင်မည်။ မဆန့်ကျင်သဖြင့် ယူခြင်းသာပင်မြတ်သည်။ (၅)
(၆) ကုဋိကာရသိက္ခာပဒ
မိဂလုဒ္ဒကာဒယော ပန ။ လ - (ကင်္ခါဋ္ဌ စာ ၁၃၄)“အဓိပ္ပာယ်ကား သားမုဆိုးစသောသူတို့ကို အမှတ်မဲ့ လက်အမှုကို ပေးလောဟုမတောင်းအပ်။ ကျောင်း၌ တစ်စုံတစ်ခုသော မြေတူးခြင်းစသောအမှုသည် ရှိ၏။ ထိုအမှုအားလက်အမှုကိုပေးလောဟု အမှတ်ပြု၍ကားတောင်းအပ်၏။ အမှတ်မပြုဘဲ တောင်းသည်ရှိသော် ထိုသူတို့သည် ရဟန်းကိုလွှတ်လိုက်၍ သားတို့ကိုသတ်၍ ပေးကုန်ရာသောကြောင့်တည်းဟူလို။ (၆)
ယာ ပန ဒီဃတော ။ ပ ။ အယံ ကုဋီသချီ န ဂစ္ဆတိ - (ကင်္ခါဋ္ဌ စာ ၁၃၄) အဓိပ္ပာယ်ကား “အလျား”အတောင်၊ “၆၀”ရှိသော်လည်း၊ အနံလေးတောင်မပြည့်သည်ရှိသော် ကုဋီရာကို မကြားစေမူ၍သော်လည်း ပြုအပ်၏ဟူလို။ ဤ ယာ ပန ဒီဃတော သဋ္ဌိဟတ္ထာပိစသောပါဌ်၏ သာချတ္ထဖြင့် ပါဠိတော်၌ လာသော မြတ်စွာဘုရားအထွာတော်ဖြင့် အလျား၊ “၁၂”ထွာ။ အနံ “၇” ထွာရှိသော ပမာဏနှင့်ယှဉ်သော ကုဋီမှစ၍ အနံလေးတောင်ထက် ပမာဏလွန်သော ကုဋီကိုသော်လည်း ကုဋီရာကိုမကြားမူ၍ ပြုသည်ရှိသော်
အဒေသိတဝတ္ထုကကြောင့်ဖြစ်သော သံဃာဒိသေသ်မှ မလွတ်ဟုပြ၏။
ထို့ကြောင့် အထက်အာပတ္တိဘေဒကိုပြရာ၌ သစေ အဒေသိတဝတ္ထုကာ ဧဝ ဝါ ပမာဏာတိက္ကန္တာ ဧဝ ဝါ ဟောတိ၊ ဧကော သံဃာဒိသေသောဟု (ကင်္ခါဋ္ဌ စာ -၁၃၅)မိန့်လတ္တံ့ သမန္တပါသာဒိကအဋ္ဌကထာ စာ-၁၅၄ ၌လည်း “ပမာဏတော ဦနတရမ္ပိ စတုဟတ္ထံ ပဉ္စဟတ္ထမ္ဘိ ကရောန္တေန ဒေသိတဝတ္ထုကာဝ ကာရေတဗ္ဗာဟု ဧဝသဒ္ဒါဖြင့် ကန့်၍ မိန့်အပ်ပြီ။ ပဒဘာဇနီ၌လည်း “ဘိက္ခု၊ ကုဋိ ံ ကရောတိ အဒေသိတဝတ္ထု ကံ ပမာဏိကံ အနာရမ္မံ အပရိက္ကမနံ၊ အာပတ္တိ သံဃာဒိသေသဿ ဟုမိန့်အပ်ပြီ။ (၆)
ယော ဘိက္ခု ဘိက္ခု သမီပေ ဌတွာ ။ လ ၌
သမီပေ ဌတွာ ဒွါဒသဟတ္ထဗ္ဗန္တရေ သမီပေ ဌတွာတိ ဝဒန္တိ။ ဋီကာ (စာ-၃၄၈)။ သမီပေ ဌတွာတိ ဝဒန္တိ။ ဋီကာ (စာ-၃၄၈)။ ဂဏ္ဌိသုံးပါး၌လည်း ဤကဲ့သို့ပင်ဆိုသည်ဟူ၏။ ပရတော ပန “ဒူတံ ဝါ ပတ္တံ ဝါ သာသနံ ဝါ ပေသေတွာ စောန္တဿ သီသံ န ဝတီ”တိ ပရမ္မုခါစောဒနာယ ဧဝ အနာပတ္တိယာ ဝုတ္တတ္တာ “သမီပေ ဌတွာ”တိ ဣဒံ သမ္မုခဘာဝ မတ္တ ဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တန္တိ အမှာကံ ခန္တိ။ သာရတ္ထဒီပနီ (စာ-၃၄၈)။ အထက်၌ ပရမ္မခါ စောဒေန္တဿ ပန သီသံ န ဒုတိဟူ၍လည်းကောင်း၊ အင်္ဂါကိုပြရာ၌လည်း စာဝနာဓိပ္ပာယေန သမ္ဗုခါ စောဒနာဟု မိန့်လတ္တံ့သောကြောင့်လည်းကောင်း၊ သမ္မုခါ စောဒနာ၏အဖြစ်ကိုလည်း “၁၂”တောင်သာဟူ၍ အမြဲမှတ်အပ်သောကြောင့်လည်းကောင်း၊ ဝိနယဝိနိစ္ဆယအရာသို့ ရောက်သော် ဂရုကအရာ၌သာလျှင် တည်အပ်၏ဟူ၍ဆိုခြင်းကြောင့်လည်းကောင်း နောက်သာသင့်မြတ်သကဲ့သို့ထင်၏။ ဆင်ခြင်
ဇာတိလေသာဒယော ဟိ ပုဂ္ဂလာနံယေဝ လေသာ ဝုတ္ထာ ။(ဋ္ဌ၊ စာ - ၁၈၄)
ဇာတိလေသာဒယော၌ - အာဒိသဒ္ဒါဖြင့် နာမဂေါတ္တသော ကိုးပါးကိုယူ။ ထိုလေသတို့ကို အကျဉ်းအားဖြင့် လေသာ ဇာတိနာမဂေါတ္တ၊ လိင်္ဂါပတ္တိဝသာပိ စ။ ပတ္တစီဝရုပဇ္ဈာယာ၊ စရိယာဝါသဝသာ ဒသ-(ကင်္ခါ အဘိနဝဋီကာ စာ - ၂၄၄) ဟူသော ဂါထာကို မှီ၍မှတ်လင့်။
အာပတ္တိလေသော နာမ လဟုကံ အာပတ္တိ အဇ္ဈာပန္နော ဒိဋ္ဌော ဟောတိ။ တဉ္စ ပါရာဇိကန ဓမ္မေန စောဒေတိ အဿမဏောသိ အသကျပုတ္တိယောသိ။ အာပတ္တိ ဝါစာယ ဝါစာယ သံဃာဒိသေသဿ (ပါ စာ - ၂၅၉)ဟု အာပတ္တိလေသကိုလည်း ပုဂ္ဂိုလ်၌သာတင်၍ ဟောအပ်သည်၏အဖြစ်ကြောင့် ဇာတိလေသာ ယော ဟိ ပုဂ္ဂလာနံယေဝ လေသာ ဝုတ္တာဟု မိန့်အပ်၏။ (၉)
တံ ဘေဒကရဝတ္ထုဝသေန အဋ္ဌာရသဝိဓံ .. ၌
အဋ္ဌာရသ သရုပ်ကိုကား။ ဓမ္မဝိနယဘာသိတာ၊ စိဏ္ဏပညတ္တိကာဒုကာ၊ အာပတ္တိ လဟုဒုဋ္ဌလ္လာ၊ သာဝသသဒုကာနိစ။ (ကင်္ခါ အဘိနဝဋီကာ စာ ၂၅၁) ဟူသော ဂါထာကိုမှီ၍ အကျဉ်းမှတ်လင့်။ (၁၀)
အနယောဇနမတ္တံ ဂန္တာပိ ယွာယံ .. လ ၌ ။
ဂန္ဓာပိ၌ ပိသဒ္ဒါကား အဋ္ဌာနပယုတ်တည်း။ ထိုပိသဒ္ဒါဖြင့် တစ်ကျောင်းတည်း၌ကား ဆိုဖွယ်မရှိဟု ပြ၏။ ဤကား သမန္တပါသာဒိက အဋ္ဌကထာ၌ “ဧကသ္မိံ ဝိဟာရေ ဝဝ နတ္ထိ-ဟူ၍လည်းကောင်း၊ ဒူတံ ဝါ ပဏ္ဏ ဝါ ပေသေတွာ ဝဒတောပိ အာပတ္တိမောက္ခော နတ္ထိ။ သမဝ ဂန္ဓာ ။ ပ ။ ဝဗ္ဗော ဟူ၍လည်းကောင်း။ လာသည်ကိုထောက်၍ ကြံအပ်သောငါတို့အလို။ ဋီကာဆရာကား ပိသဒ္ဓေါစေတ္ထ ဂရုကာ အာဝုသော သံဃဘေဒေါ မာ သံဃဘေဒါယ ပရက္ကမီတိ ဒီပေတိ(ကင်္ခါဋီကာ စာ ၂၅၁)ဟု မိန့်၏။ ဤအလိုတော် ပိသဒ္ဒါကို ယွာယံ အနန္တရေ မာယသ္မာတိအာဒိဝစနက္ကမော ဝုတ္တော၊ ဧဝမဿ ဝစနီယော-ကိုလည်း၊ ဝစနီယော-သည်။ အဿဘဝေယျ-၏ဟု ယှဉ်လိုသကဲ့သို့ ရှိ၏။ (ကင်္ခါ–ဋ္ဌ၊ စာ ၁၄၁) ဆင်ခြင်။ (၁၀)
အသမနုဘာသိယမာနဿ ။ လ ။ (ကင်္ခါဋ္ဌ စာ - ၁၄၂)
ဤ အနာပတ္တိဝါရ၌ အသမနုဘာသိယမာနဿ-ဟူသည်ကား သမနုဘာသနကံကို မပြုသော ရဟန်းအား ထိုသင်းခွဲကြောင်းဖြစ်သော ဝတ္ထုကိုမစွန့်သော်လည်း သံဃာဒိသေသဖြင့် အာပတ်မသင့်ဟူသတည်း။ ဤ၌ ဉတ္တိဒုက္ကဋ် ထုလ္လစ္စဉ်းတို့ဖြင့်လည်း အနာပတ္တိဟုပြလိုသကဲ့သို့ ရှိ၏။ အဋ္ဌကထာဋီကာတို့၌ ပြတော်မမူကြကုန်။ ပဋိနိဿဇ္ဇန္တဿဟူသည်ကား သမနုဘာသနကံကို ပြုသောရဟန်းအားလည်း ဥတ်၏ရှေ့ ဉတ်ပြုသောခဏ ပဌမ ဒုတိယကမ္မဝါစာ၌လည်းကောင်း၊ တတိယကမ္မဝါစာ၌လည်းကောင်း၊ ယဿ နက္ခမတိ၊ သော ဘာသေယျဟူသောပါဌ်၌ ယျအက္ခရာသို့ မရောက်မီ စွန့်သည်ရှိသော် သံဃာဒိသေသ် အာပတ်မသင့်ဟူ၏။ အာဒိကမ္မိကဟူသည်ကား သင်းကွဲစေခြင်းငှာ လုံ့လပြုသည်၌သာ အာဒိကမ္မိကဟုယူ။ သမနုဘာသနကံကို ပြုသည်၌ အာဒိကမ္မိကဟု မယူလင့်။ ထိုအာဒိကမ္မိကအားလည်း သံဃာဒိသေသ်အာပတ်ဖြင့် အာပတ်မသင့်ဟူလို။ ထိုအာဒိကမ္မိက အနာပတ္တိသည် အသမနုဘာသိယမာနဿ-ဟူသောပါဌ်ဖြင့် ပြီးကောင်းပြီး၏ရှင့်။ ထိုသို့ပြီးကောင်းပြီးသော်လည်း အသမနုဘာသိယဟူသည်ကား အသမနုဘာသနကံကို မပြုသောသူကိုသာလျှင် ဆိုအပ်၏။ အာဒိကမ္မိကကို မဆိုအပ်။ ဤသူသည် အာဒိကမ္မိကသာလျှင်ဖြစ်၏။ ထို့ကြောင့် အာဒိကမ္မိကဿဟုမိန့်သည်ဟူလိုသည်။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၁၉၅) (၁)
၁၃။ ကုလဒူသက သိက္ခာပဒ
ပဗ္ဗာဇနီယကမ္မတာ ပဒေသ စသောပါဌ်၏ သာမျတ္ထဖြင့် ပဗ္ဗာဇနီယကံကိုပြုအပ်ပြီးသော ရဟန်းသာလျှင် အကြင်ကျောင်း၌နေ၍ အကြင်ရွာ၌ ကုလဒူသကအမှုကို ပြုအပ်၏။ ထိုကျောင်း၌နေ၍ ထိုရွာ၌လည်းကောင်း၊ အနီးဖြစ်သော ရွာ၌လည်းကောင်း၊ ဆွမ်းခံမသွားအပ်။ အနီးဖြစ်သော ကျောင်း၌နေ၍ ထိုရွာ၌ဆွမ်းခံမသွားအပ်။ အနီးဖြစ်သော ကျောင်း၌နေ၍ အနီးဖြစ်သော ရွာ၌သာသွားအပ်၏။ ပဗ္ဗာဇနီယကံကို
ငြိမ်းစေအပ်ပြီးသော ရဟန်းသည်ကား အကြင်အမျိုး၌ ကုလဒူသကအမှုကို ပြုအပ်၏။ ထိုအမျိုးတို့မှ ပစ္စည်းလေးပါးတို့ကို မခံအပ်။ ကိလေသာကုန်ပြီးသော ရဟန္တာသည်လည်း မခံအပ်ဟုပြ၏။ (ဋ္ဌ၊ စာ- ၂ဝ၈)
နိဂမန ဝဏ္ဏနာ
ဝိဟာရံ ဂန္ဓာ ယံ သဗ္ဗပဌမံ ဘိက္ခုန္တိ ဝိဟာရတော နိက္ခန္တံ ဝါ အာဂန္တုကံ ဝါ ပဌမံ ယံ အညံ ဘိက္ခုံ၊ ပဿတိ၊ တဿ အာရောစေတွာ နိက္ခိပိတဗ္ဗန္တိ အနာရောစေန္တဿ ဒုက္ကဋ် သိယာ၊ တံ သာယ ဝုတ္တံ။ န တု ရတ္တိစ္ဆေဒံ သန္ဓာယ။ ဣတရထာ ဟိ “ဝိဟာရသီမာပရိယာပန္နာနံ သဗ္ဗေသံ အာရောစေတွာ”တိ ဝဒေယျ။ (ကင်္ခါဋီကာ စာ-၂၆၃)။ ဤအလိုသော် ကျောင်းသို့ရောက်သော်လည်း မြင်ကြားသောရဟန်းတို့အား မကြားသော်သာလျှင် ဝတ္တဘေဒ ဒုက္ကဋ်ဖြစ်၏။ မမြင်မကြားသောရဟန်းတို့အား မကြားသော် ဝတ္တဘေဒဒုက္ကဋ် မဖြစ်လိုသကဲ့သို့ ရှိ၏။
ထို့ကြောင့် မာနတ် အထက်အဆုံးအဖြတ်၌လည်း သေစေ ပန ကိဉ္စိ န ပဿတိ၊ ဝိဟာရံ ဂန္ဓာ ယံ ပဌမံ ပဿတိ။ တဿ အာရောစေတွာ နိက္ခိပိတဗွီဟု ဋီကာဆရာမိန့်လတ္တံ့။ ဤ သစေ ပန ကိဉ္စိ စသော ပါဌ်တို့သည် ဤဋီကာ၌သာ လာသည်မဟုတ်။ ဝိနယသင်္ဂဟ ဂုဠတ္ထဒီပနီတို့၌လည်း လာ၏။ ဝိနယာ လင်္ကာရ၌လည်း၊ ဝတ္တံ နိက္ခိပိတွာ ဝသန္တဿ ဥပစာရသီမဂတာနံ သဗ္ဗေသံ အာရောစနကိစ္စံ နတ္ထိ။ ဒိဋ္ဌ ရူပါနံ သုတသဒ္ဒါနံ အာရောစေတဗ္ဗ၊ အဒိဋ္ဌအသုတာနံပိ အန္တောဒွါဒသဟတ္ထဂတာနံ အာရောစေတဗ္ဗ၊ ဣဒံ ဝတ္တံ နိက္ခိပိတွာ ဝသန္တဿ လက္ခဏန္တိ ဝုတ္တံဟုမိန့်၏။ (လင်္ကာ ဒု၊ စာ-၂၂၅)
ဤပါဌ်တို့တွင် တဿ အာရောစေတွာ နိက္ခိပိတဗ္ဗန္တိ အနာရောစေန္တဿ ဒုက္ကဋ် သိသာ စသော ဋီကာပါဌ်သည်။ အညတတ္ထာ ပန ဝတ္တဘေဒေါ နတ္ထိစသော ပါဌ်တို့နှင့်ဆန့်သကဲ့သို့ရှိ၏။ အဘယ့်ကြောင့် နည်းဟူမူကား ဤဝတ်ဆောက်တည်သောရဟန်းသည် ရှေးဦးစွာမြင်အပ်သော ရဟန်းမှတစ်ပါး ကျောင်း၌ ရဟန်းရှိ၏ဟူသော သညာနှင့်မကင်းကောင်းသောကြောင့်တည်း။ ဆင်ခြင်။
အဂ္ဂသမောဓာနနှင့် မိဿကသမောဓာန အထူးကား “နာနာဝတ္ထုကသော်လည်းဖြစ်စေ၊ ဧကဝတ္ထုကသော်လည်းဖြစ်စေ အစိရပဋိစ္စအာပတ်ကို စီရပဋိစ္ဆန္န၌ ပေါင်း၍ပေးသော်ကား အဂ္ဂသမောဓာနတည်း။ ဝိနယာလင်္ကာရ (ဒု၊ စာ-၂၁၆) ။ ဝဇီရဗုဒ္ဓိ၌ကား အဂ္ဂသမောဓာနော နာမ သဘာဂဝတ္ထုကာယော သမ္ပလာ အာပတ္တိယော အာပန္နဿ ဗဟုရတ္တိ ပဋိစ္စာဒိတာပတ္တိယံ နိက္ခိပိတွာ ဒါတဗ္ဗာ။ ဣတရော နာနာဝတ္ထုကာနံ ဝသေနာတိ အယမေတဿံ ဝိသေသောဟုမိန့်၏ဟု ဝိနယာလင်္ကာရ၌ (စာ-၂၁၀)ပြ၏။ ဂုဠတ္ထဒီပနီ၌ကား အယံ ပရိဝါသော အာပတ္တီနံ ဝတ္ထုနဉ္စ သမောဓာနပဋိစ္ဆန္နာနံ မိဿကကရဏေန သမောဓာနလက္ခဏာ။ သော ပန ကိဿာယ ယထာပဋိစ္ဆန္နာယ ဒါတဗ္ဗာ။ အယံ ပန ဝတ္ထုနဉ္စ အာပတ္တီနဉ္စ မိဿေတွာ သမောဓာနေတွာ ဒါတဗ္ဗော အယမေတေသံ ဝိသေသောဟု ပဋိစ္ဆန္နပရိဝါသ်နှင့်
မိဿကသမာဓာန အထူးကို ပြတော်မူ၏။ ထိုသို့ပြခြင်းကို အဋ္ဌကထာဆရာတို့သည်ပင်လျှင် ပဋိစ္စန္ဓပရိဝါသ်၌ လည်း နာနာဝတ္ထုကသမာနပဋိစ္စတို့ကို ဆုံးဖြတ်ကုန်ရကား ကြံကုန်ရာ၏။
ဒုတိယ အနိယတသိက္ခာပဒ
အန္တောဒွါဒသဟတ္ထ ဩကာသေဟူသော ဤပါဌ်ဖြင့် သောတ၏ ဆိတ်ကွယ်ရာဖြစ်သောအဖြစ်ကို မိန့်အပ်၏။ ဤပါဠ်ဖြင့် သောတ၏ဆိတ်ကွယ်ရာ အရပ်ကို “၁၂” တောင်ဖြင့် ပိုင်ခြားအပ်၏ဟု ပြအပ်၏။ ဤသို့ စသည်ဖြင့် သာရတ္ထဒီပနီ၌ သောတ၏ရဟကိုသာလျှင် ဤသိက္ခာပုဒ်၌ အလိုရှိအပ်၏။ စက္ခု၏ရဟကို မလိုအပ်။ ပါဠိတော်၌ စက္ကူ၏ရဟကို အတ္ထုဒ္ဓါရအားဖြင့် ဟောတော်မမူဟု ဆုံးဖြတ်၏။ (သာ၊ စာ-၃၈၂)
အချို့သောဆရာတို့သည် နှစ်ပါးစုံသော ရဟန်းတို့ကို ဤ၌ အလိုရှိအပ်၏ဟုဆိုကုန်၏။ ထိုစကားကို မယူအပ်ဟုမိန့်လျက် ယုတ္တိဆောင်၍ ဆုံးဖြတ်၏။ ထိုသို့ဆုံးဖြတ်ငြားသော်လည်း ဆရာသည်ပင် ကာယသံသဂ္ဂသေန အနေန္မာ ဝုတ္တော ဒုဋ္ဌလ္လဝါစာဝသေန အဗဓိရော-ဟုအောက် (သာရတ္ထဋီကာ စာ - ၃၈၂)၌ မိန့်ပြီးသောကြောင့်လည်းကောင်း၊ သံဃာဒိသေသေနဝါတိ ကာယသံသဂ္ဂဒုဋ္ဌလောဘာသန သင်္ခါတေန သံဃာဒိသေသနဝါဟု (ကင်္ခါဋီကာ စာ - ၂ရ၁)ဆရာမိန့်သောကြောင့်လည်းကောင်း၊
အဋ္ဌကထာ (စာ-၂၁၅) ၌ ပထမသိက္ခာပုဒ်၌ကဲ့သို့ “ရဟောတိ သောတဿ ရဟော၊ ကိဉ္စာပိ ပါဠိယံ စက္ခုဿ ရဟော အာဂတောစသည့်ဖြင့် မမိန့်သောကြောင့်လည်းကောင်း။ အနန္တော အဗဓိရောဟု အင်္ဂါနှစ်ပါးညီမှ အာပတ်မသင့်ရာသည်ကို မိန့်သောကြောင့်လည်းကောင်း၊ အထက်၌ ဗဓိရော ပန စက္ခုမာပိ အန္တော ဝါ အဗဓိရောပိ န ကရောတိဟု အင်္ဂါတစ်ပါးချို့သော်လည်း အာပတ်သင့်ရာသည်ကို ပြသောကြောင့်လည်းကောင်း။
ပဒဘာဇနီ (စာ-၂၈၈) ၌သာ စေ ဧဝံ ဝေယျ အယျော မယာ ဒိဋ္ဌော နိသိန္နော မာတုဂါမေန သဒ္ဓိ ကာယသံသဂ္ဂ သမာပဇ္ဇန္တောစသည်ဖြင့် ဟောတော်မူသောကြောင့်လည်းကောင်း၊ အန္တောဒွါဒသဟတ္ထ ဩကာသေဟူသော ဤပါဌ်ဖြင့် သဝချူပစာရကိုသာ မပြအပ်၊ ဒဿနပစာရကိုလည်း ပြအပ်၏။ ဥဘယရဟ ကိုလည်း အလိုရှိအပ်သကဲ့သို့ ထင်၏။
ထို့ကြောင့် ပထမသိက္ခာပုဒ်၌ ဒဿနူပစာရကို “၁၂”တောင်ဖြင့် ဆုံးဖြတ်တော်မူ၏။ အထက် ဥယျောဇနသိက္ခာပုဒ်၌လည်း “ဧတ္ထ စ ဒဿနူပစာရဿ အမ္ဘောကာသေ ဌတွာ ဒွါဒသဟတ္ထပမာဏံ၊ တထာ သဝပစာရဿ အဋ္ဌကထာ၌ (စာ-၁၂၂) ပင် မိန့်လတ္တံ့။
နိဿဂ္ဂိယ ဝဏ္ဏနာ
ကထိန်မခင်းသောရဟန်းတို့သည်ကား “ဤ” “ရှွေ”ပါးသော အာနိသင်တို့တွင် အသမာဒါနစာရ အာနိသင်ကိုထား၍ လေးပါးတို့ကို စီဝရကာလ၌ရအပ်၏ဟု ဋီကာဆရာမိန့်၏။ ဤ၌စီဝရကာလဟု သာမန်မိန့်ငြားသော်လည်း ကထိန်မခင်းသော်လည်း သဘောအားဖြင့် စီဝရကာလမည်သော ကတ္တိကမာသကိုသာယူ၊ ထိုကာလ၌ သာမဏေတို့အားသော်လည်း သမဘာဂကို ပေးအပ်ရကားသင့်ပေစွ။
အဋ္ဌိမာ ဘိက္ခဝေ မာတိကာ ကထိနဗ္ဗာရာယ (မဟာဝါပါဠိ စာ – ၃၅၃)။ လ။ အဓိပ္ပာယ်ကား “ရှစ်ပါးကုန်သော မာတိကာတို့တွင်” ကထိန်ခင်းသောရဟန်းသည် ချုပ်ပြီးသော ကထိနာနိသံသ သင်္ကန်းကိုယူ၍ ဤကျောင်းသို့ တစ်ဖန်မလာပြီဟု ကျောင်းမှထွက်၍သွားအံ့၊ ထိုရဟန်းအား ဥပစာရသိမ်ကို လွန်ကာမျှဖြင့် ကထိန်နုတ်ခြင်းသည် ဖြစ်၏။ ဤကထိန်နုတ်ခြင်းသည် ပက္ကမနန္တိကမည်၏။ ကထိန်ခင်းသော ရဟန်းသည်၊ မချုပ်သေးသော ကထိန်အာနိသင်ဖြစ်သော သင်္ကန်းကိုယူ၍ တစ်ပါးသော ကျောင်းသို့သွား၏။ ထိုရဟန်းအား ဤကျောင်း၌သာလျှင် ဤသင်္ကန်းကိုချုပ်တော့အံ့၊ တစ်ဖန် ထိုကထိန်ခင်းသော ကျောင်းသို့ မပြန်ပြီဟု ဝန်ချ၍ ထိုသင်္ကန်းကိုချုပ်အံ့၊ ထိုရဟန်းအား ထိုသင်္ကန်းပြီးလျှင် ကထိန်နုတ်ခြင်း ဖြစ်၏။ ဤကထိန်နုတ်ခြင်းသည် နိဋ္ဌာနဓိက မည်၏။
ကထိန်ခင်းသောရဟန်းသည် အာနိသင်ဖြစ်သော မချုပ်ထားသော သင်္ကန်းကိုယူ၍ သွားအံ့၊ ဥပစာရသိမ်၌ ထိုရဟန်အား ဤသို့သော အကြံသည်ဖြစ်၏။ ဤသင်္ကန်းကိုလည်းမချုပ်ပြီ ကထိန်ခင်းသော ကျောင်းသို့လည်းမပြန်ပြီဟု ဝန်ချအံ့၊ ထိုရဟန်းအား ဝန်ချသဖြင့်လျှင် ကထိန်နုတ်ခြင်းဖြစ်၏။ ဤကထိန်နုတ်ခြင်းသည် သန္နိဋ္ဌာနန္တိကမည်၏။
ကထိန်ခင်းသော ရဟန်းသည် အာနိသင်ဖြစ်သော မချုပ်သေးသော သင်္ကန်းကိုယူ၍ သွားအံ့၊ ဥပစာရသိမ်၌ ထိုရဟန်းအား ဤအရပ်၌လျှင် ဤသင်္ကန်းကို ချုပ်တော့အံ့၊ ကထိန်ခင်းသောကျောင်းသို့ တစ်ဖန်မပြန်ပြီဟု အကြံဖြစ်၏။ ထိုရဟန်းအား ထိုသင်္ကန်းကို ခိုးသူခိုခဲ့သော်လည်းကောင်း။ မီးလောင်ခဲ့သော်လည်းကောင်း ကထိန်နုတ်ခြင်းဖြစ်၏။ ဤကထိန်နုတ်ခြင်းသည် နာသနန္တိကမည်၏။
ကထိန်ခင်းသော ရဟန်းသည် အာနိသင်ဖြစ်သော မချုပ်သေးသောသင်္ကန်းကိုယူ၍ ဤကျောင်းသို့ပြန်အံ့ဟု ကြံ၍သွား၏။ ထိုရဟန်းအား ဥပစာရသိမ်ပ၌ ဤအရပ်၌လျှင် ဤသင်္ကန်းကိုချုပ်အံ့ဟု ကြံ၍ချုပ်၏။ ထိုသင်္ကန်းပြီးပြီးသည်ရှိသော် ကျောင်း၌ ရဟန်းတို့သည် ကထိန်နုတ်လေပြီဟု ကြားအံ့၊ ထိုရဟန်းအား ထိုကြားကာမျှဖြင့် ကထိန်နုတ်ခြင်းဖြစ်၏။ ဤကထိန်နုတ်ခြင်းသည် သဝနန္တိက မည်၏။
ကထိန်ခင်းသောရဟန်းသည် အရပ်တစ်ပါးသို့ ရနိုးသောသင်္ကန်းရှိ၍ သွား၏ ဥပစာရသိမ်သို့ သွားသော်ရဟန်းသည် ဤအရပ်၌သာလျှင် ပစ္စာသာသင်္ကန်းကို ငံ့၍နေတော့အံ့၊ ထိုကျောင်းသို့မပြန်ပြီဟု နေအံ့၊ ထိုဒါယကာတို့သည် မတတ်နိုင်ပြီဟုဆိုလျှင် ရနိုးခြင်းပြတ်၏။ ထိုရနိုးခြင်းပြတ်သဖြင့် ထိုရဟန်းအား ကထိန်နုတ်ခြင်းဖြစ်၏။ ဤကထိန်နုတ်ခြင်းသည် အာသာဝစ္ဆေဒိကမည်၏။
ကထိန်ခင်းသော ရဟန်းသည် အာနိသင်ဖြစ်သော မချုပ်သေးသော သင်္ကန်းကိုယူ၍ ဤကျောင်းသို့ တစ်ဖန်ပြန်အံ့ဟုသွားအံ့၊ ထိုရဟန်းသည် ဥပစာသိမ်ပ၌ ထိုသင်္ကန်းကိုချုပ်၍ ကျောင်းသို့ပြန်သည်
ရှိသော်ခရီးအကြား၌ ကထိန်ကာလကို လွန်စေအံ့၊ ထိုရဟန်းအား ကထိန်နုတ်ခြင်းဖြစ်၏။ ဤကထိန်နုတ်ခြင်းသည် သီမာတိက္ကမန္တိက မည်၏။
ကထိန်ခင်းသော ရဟန်းသည် အာနိသင်ဖြစ်သောသင်္ကန်းကိုယူ၍ ဤကျောင်းသို့ ပြန်အံ့ဟုသွားအံ့၊ ထိုရဟန်းသည် ဥပစာရသိမ်ပ၌ ထိုသင်္ကန်းကိုချုပ်၍ တစ်ဖန်ကျောင်းသို့ ပြန်၍ကျောင်း၌ ရဟန်းတို့နှင့်အတူတကွ ကထိန်နုတ်အံ့၊ ဤနုတ်ခြင်းသည် သဟုဗ္ဗာရမည်၏။ ဟူလို။
ဒီဃတော မုဋ္ဌိပဉ္စကံ၊ တိရိယံ မုဋ္ဌိတ္တိကံ၊ (ကင်္ခါ-၁၅၄)
မုဋ္ဌိပဉ္စကစသည်ကို (ကင်္ခါဋီကာ စာ - ၂၈၁)၌ ။ ပဉ္စ ပရိမာဏံ အဿာတိ ပဉ္စကံ၊ မုဒ္ဒိဿ မုဋ္ဌိဟတ္ထဿ သမ္ဗန္ဓ ပဉ္စကံ မုဋ္ဌိပဉ္စကံ သနယော မုဋ္ဌိတ္တိကန္တိ ဧတ္ထာပိဟု မိန့်၏။ ဤအလိုသော် ငါးတောင်လုံးကိုပင် ဆုပ်၍ တောင်အပ်၏ဟူလိုသည်။ ဝိနယာလင်္ကာရ (ပ စာ-၉၀)၌ကား “မုဋ္ဌိပဉ္စန္တိ မုဋ္ဌိယာ ဥပလက္ခိတံ ပဉ္စကံ မုဋ္ဌိ ပဉ္စကံ စတုတ္ထ မိနိတွာ ပဉ္စမံ ဟတ္ထမုဋ္ဌိ ကတွာ မိနိတဗ္ဗန္တိ အဓိပ္ပာယော”ဟုမိန့်၍ ဤဋီကာကဲ့သို့သောအယူကို ကစိဟု မိန့်၏။
ဤတွင် နောက်သာ ဂရုဖြစ်၍ သင့်သကဲ့သို့ ရှိ၏။ ဆင်ခြင်၍ ယူအပ်၏။ ဤမုဋ္ဌိပဉ္စက မုဋ္ဌိတ္တိကတို့ကိုလည်း ပရိဘုဉ္ဇကရဟန်း၏ ပမာဏဖြင့်သာ ပြုအပ်၏။ မဇ္ဈိမပုရိသပမာဏဖြင့် မပြုအပ်၊ ထိုစကားသည် သင့်စွ၊ အကြင်အရာ၌ မဇ္ဈိမပမာဏ သုဂတပမာဏကို ယူအပ်၏။ ထိုအရာ၌ အထူးပါဠိအဋ္ဌကထာတို့၌မိန့်၏ဟု ဂုဠတ္ထဒီပနီ၌မိန့်၏။
အနိဿဇ္ဇိတွာ ပရိဘုဉ္စန္တဿ ဒုက္ကဋီ။ (ကင်္ခါဋ္ဌ စာ - ၁၅၇)
“ဤဒုက္ကဋ်ကိုကား ကိုယ်မှလွတ်စေ၍ သုံးဆောင်မှသာလျှင် သုံးဆောင်တိုင်း သုံးဆောင်တိုင်း သင့်၏ဟုယူ။ မကောင်းသော ဝတ်ရုံခြင်းပြုကာမျှဖြင့် သင့်၏ဟုမယူလင့် (၁)။
အာဇီဝဝိပတ္တိပစ္စယာ ပန ဌပေတွာ ဒုဗ္ဘာသိတံ ဆ အာပတ္တိက္ခန္ဓာ။ ပ ။ (ကင်္ခါ-စာ-၁၅၇)
“အာဇီဝတည်းဟူသောအကြောင်းကြောင့် ပညတ်အပ်ကုန်သော အာပတ် “၆”ပါးဟူသည်ကား အာဇီဝဟူသောအကြောင်းကြောင့် မကောင်းသော အလိုရမ္မက်ရှိသည်ဖြစ်၍ မကောင်းသောအလိုရမ္မက်ဖြင့်နှိပ်စက်သည်ဖြစ်၍ မိမိကိုယ်၌ထင်ရှားမရှိသော ဥတ္တရိမနုဿဓမ္မကိုပြောဟောအံ့ ပါရာဇိက အာပတ်သို့ရောက်၏။
အာပတ်သို့ရောက်၏။
အာဇီဝတည်းဟူသောအကြောင်းကြောင့် အောင်တမန်သွားခြင်းသို့ ရောက်အံ့၊ သံဃာဒိသေသ် အာဇီဝတည်းဟူသော အကြောင်းကြောင့် အကြင်ရဟန်းသည် ဒါယကာ၏ ကျောင်း၌နေ၏။ ထိုရဟန်းသည် ရဟန္တာတည်း ဤသို့စသည်ဖြင့် ပြောဟောအံ့။ ထိုအနက်ကို သိသည်ရှိသော် တုလ္လစ္စဉ်းအာပတ်သို့ရောက်၏။
အာဇီဝတည်းဟူသော အကြောင်းကြောင့် ရဟန်းသည် မနာမဖျားဘဲ မိမိအလို့ငှာ ထောပတ်၊ ဆီဦး၊ ဆီ၊ ပျား၊ တင်လဲ၊ ငါး၊ အမဲ၊ နို့ရည်၊ နို့ဓမ်း၊ ဤကိုးပါးနှင့်ရောသောမွန်မြတ်သော ဘောဇဉ်ကို တောင်း၍စားအံ့၊ ပါစိတ်အာပတ်သို့ရောက်၏။ အာဇီဝတည်းဟူသော အကြောင်းကြောင့် ဘိက္ခုနီသည် မနာမဖျားဘဲ မိမိအလို့ငှာဆိုအပ်ပြီးသော မွန်မြတ်သော ဘောဇဉ်ကိုတောင်း၍ စားငြားအံ့၊ ပါဋိဒေသနီအာပတ်သို့ရောက်၏။
အာဇီဝတည်းဟူသောအကြောင်းကြောင့် ရဟန်းသည် မနာမဖျားဘဲ မိမိအလို့ငှာ.. ဟင်းကိုလည်းကောင်း၊ အမဲကိုလည်းကောင်း တောင်း၍စားအံ့၊ ဒုက္ကဋ်အာပတ်သို့ရောက်၏။ ဤခြောက်ပါးတို့တည်း။
ဒိဋ္ဌိဝိပတ္တိတည်းဟူသောအကြောင်းကြောင့် ပညတ်အပ်သော အာပတ်နှစ်ပါးဟူသည်ကား ယုတ်မာစွာသော အယူကိုစွန့်စေခြင်းငှာ ဉတ်ကမ္မဝါစာဖြင့် ဆိုဆုံးမသည်ရှိသော် မစွန့်သောရဟန်၊အား ဉတ်အဆုံး၌ ဒုက္ကဋ်၊ ကမ္မဝါစာအဆုံး၌ ပါစိတ်အာပတ်သင့်၏။ ဤအာပတ်နှစ်ပါးတည်း။
ဂဏနုပဂတာ - နေ့အရေအတွက်လောက်သည်လည်းဖြစ်စေ၌ အဓိပ္ပာယ်ကား တစ်စုံတစ်ယောက်သောသူသည် ဤသင်္ကန်းကို ဤအမည်ရှိသော ရဟန်းအားလှူ၏ဟု တစ်ပါးသောသူ၏လက်၌ ပါးလိုက်၏။ ထိုသူသည် အကြင်မျှလောက်သော ကာလပတ်လုံး မကြားလာ၊ တစ်ပါးသောသူ ကြားလာသော်လည်း နေအရေအတွက်သို့မရောက်သေး။ ထိုပါးလိုက်သောသူသည် သင်၏သင်္ကန်းကို ငါဆောင်ခဲ့၏ဟု ကြားလာမှသာလျှင် နေ့အရေအတွက်သို့ ရောက်၏ဟူလိုသည်။
သာရတ္ထဒီပနီ (စာ-၃၉၃) ၌ကား “စီဝရဿ အတ္တနော သန္တကတာ ဇာတိပ္ပမာဏယုတ္တတာ-ဟု ပထမအင်္ဂါကို နှစ်ပါးယူ၍ ဂဏနုပဂတာဟူသော အင်္ဂါကိုချန်၍ ငါးပါးလည်းကောင်း မိန့်၏။ မဟာသမုဒ္ဒရာကို ယုန်သူငယ် ထောက်နိုင်ခဲသကဲ့သို့ ဤကားသင့်၏။ ဤကားမသင့်ဟုမဆုံးဖြတ်နိုင်၊ ဆင်ခြင်ကြံစည်ကုန်ရာ၏။ ဆရာသမားတို့ကို မေးမြန်းကုန်ရာ၏။(၁)
ဂါမ နိဂမန နိဝေသန။ လ ။ (ကင်္ခါဋ္ဌ စာ - ၁၅၀)
“ဂါမနိဂမဟု အချို့စာရှိ၏။ နိဂမဟူသောပါဠိသည် မရှိသင့်ပြီ။ အဘယ့်ကြောင့်နည်းဟူမူကား “နိဂမ နဂရတို့ကို ဂါမသဒ္ဒါဖြင့် သင်္ဂြိုဟ်အပ်သောကြောင့်တည်း။ ထို့ကြောင့် ဝိနယာလင်္ကါရ(စာ-၁၀၀)၌ ဂါမဂ္ဂဟဏေန စ နိဂမနဂရာနိပိ ဂဟိတာနေဝ ဟောန္တိဟု မိန့်အပ်ပြီ။ ဤမျှသာလည်းမဟုတ်သေး။ ပန္နရသဟူသော သင်္ချာနှင့် သင်္ချေယျမတန်သောကြောင့်လည်းကောင်း၊ ပဒဘာဇနီ၌လည်း နိဂမကို အထူးဟောတော် မမူသောကြောင့်လည်းကောင်းတည်း။ (၂)
အနတ္ထတေ ကထိနေ ဝဿာနဿ စသည်၌ အဓိပ္ပာယ် (ကင်္ခါဋ္ဌ စာ - ၁၅၉)
ကထိန်မခင်းသည်ရှိသော် မိုးလေးလ၏ အဆုံးဖြစ်သော သီတင်းကျွတ်လပြည့် အထွက်တစ်ရက်နေ့မှသည် တန်ဆောင်မုန်းလပြည့်တိုင်အောင်သော တစ်လ။ ခင်းသည်ရှိသော် ထိုလနှင့်တကွ ဆောင်းလေးလေ။ ဤတစ်လငါးလ၌ဖြစ်သောသင်္ကန်းသည် ကာလသင်္ကန်းမည်၏။ ထိုမှအပြင်ဖြစ်သော တစ်ဆယ့်တစ်လ ခုနှစ်လ၌ဖြစ်သော သင်္ကန်းသည် အကာလစီဝရမည်၏ဟူလို။
ဤစီဝရကာလ၌ ဖြစ်သောသင်္ကန်းကိုကား၊ ထိုကာလကို မလွန်စေအပ်၊ တန်ဆောင်မုန်းလပြည့် တပေါင်းလပြည့်နေ့၌သာလျှင် အဓိဋ္ဌာန်တင်အပ်၏။ လပြည့်အထွက်တစ်ရက်နေ့သို့ ရောက်သည်ရှိသော် နိဿဂ္ဂဖြစ်၏။
အချို့သောသူတို့သည် “အနုဇာနာမိ ဘိက္ခဝေ ဒသာဟပရမံ အတိရေကစီဝရံ ဓာရေတုဗ္ဘိ ၀စနတော ဥဗ္ဗတေပိ ကထိနေ ဒသာဟၦန္တရေ ဓာရေန္တဿ အတ္ထတကထိနာနံ အနုဗ္ဗတေပိ ကထိနေ ပဉ္စမာသဒ္ဒန္တရေ တတော ပရမ္ပိ ဒသာဟန္တရေ အနတ္ထတကထိနာနမ္ပိ ဒသာဟဗ္ဘန္တရေ အတိရေကစီဝရံ အနာပတ္တိဟု အတိရေကစီဝရအဆုံးအဖြတ်ကိုပြသော ဝိနယာလင်္ကာရပါဠိ (၃၈၈၊ ၃၈၉)၌ အတ္ထတကထိနာနံ အနုဗ္ဗတပိ ကထိနေ ပဉ္စမာသရ တတော ပရမ္ပိ ဒသာဟဗန္တရ ဟူသောပါဌ်ကိုလည်းကောင်း။
အစ္စေကစီဝရသိက္ခာပုဒ် အနာပတ္တိဝါရ၌ အနစ္စေကစီဝရေ အနစ္စေကစီဝရသည် စီဝရကာလံ အတိက္ကာမေတိ၊ အနာပတ္တိ-ဟုလာသည်ကိုလည်းကောင်း ထောက်၍ ကာလမတိုင်မီကဖြစ်သော အနစ္စကစီဝရသော်လည်း ကာလကိုလွန်သော်လည်း နိဿဂ္ဂမဖြစ်သေး၏ရှင့်။ ကာလ၌ဖြစ်သော သင်္ကန်းသည်ကား အသို ့လျှင် ကာလကိုလွန်ကာမျှဖြင့် နိဿဂ္ဂိဖြစ်အံ့နည်း။ ကာလမှလွန်၍လည်း ဆယ်ရက်စောင့်သေး၏ဟု ဆိုငြားအံ့ ထိုစကားကိုမယူအပ်။
အဘယ်ကြောင့်နည်းဟူမူကား “ထိုအနာပတ္တိကိုကား လဆန်း “၅”ရက်နေ့၌ဖြစ်သော အနစွေကစီဝရသည် စီဝရကာလမတိုင်မီကပင် ဆယ်ရက်လွန်၍ နိဿဂ္ဂအာပတ်သင့်ပြီးရကား သင်္ကန်းကာလကို လွန်သော်လည်း တစ်ဖန်အာပတ်မသင့်ကောင်းသည်ကိုရည်၍ အနာပတ္တိဟုမိန့်လေသည်ဟု သာရတ္ထဒီပနီ (စာ-၄၄၅)၌ မိန့်သောကြောင့်လည်းကောင်း။
တသ္မိံ ဟိ အနတ္ထတေပိ ကထိနေ ဥပ္ပန္နံ စီဝရံ အနဓိဋ္ဌိတံ အဝိကပ္ပိတံ ဌပေတုံ ဝဋ္ဋတိ’ဟုသာ ဤဋီကာ (စာ-၂၉၃)၌ မိန့်သောကြောင့်လည်းကောင်း၊ မိုးရေခံသင်္ကန်းအဆုံးဖြတ်၌ ယသ္မာ မူလစီဝရံ ကရောန္တေန ဟေမန္တဿ ပစ္ဆိမုပေါသထဒိဝသေယေဝ ကာတဗ္ဗ၊ တသ္မာ ဂိမှာနတော ဧကူနသဒိဝသေ ပရိဟာရံ လဘတိ စသည်ဖြင့်လာသော သာရတ္ထဒီပနီပါဌ် (စာ-၄၃ရ)၏ နေယျတ္ထကြောင့်လည်းကောင်း၊
ပဌမကထိနသိက္ခပုဒ်၌ (သာရတ္တဒီပနီ-၃၈၉) ကထိနမာသေ ဥပ္ပဋ္ဌိ စီဝရံ အတိရေကစီဝရဋ္ဌာနေ ဌိတတ္တာ အဝသာနဝသ အနဓိဋ္ဌိတံ ကထိနမာသာတိက္ကမ နိဿဂ္ဂိယံ ဟောတိဟူ၍လည်းကောင်း၊ အနဓိဋ္ဌိတအဝိကပ္ပိတမေဝ ဟိ တံတံကာလာတိက္ကမေ နိဿဂ္ဂိယံ ဟောတိဟူ၍လည်းကောင်း၊ ဤသာရတ္ထဋီကာ (စာ-၃၈၉)၌ လာသောကြောင့်လည်းကောင်း။
ဤသိက္ခာပုဒ်၌ “အနတ္ထ ကထိနေ စီဝရမာသ ဘိက္ခုနော ဥပ္ပန္နစီဝရံ အနဋ္ဌိတံ အဝိကပ္ပိ တံ၊ တသ္မိံ မာသေ ဌပေတုံ ဝဋ္ဋတီတိအာဟ “ဧကံ ပစ္ဆိမကတ္တိကမာသံ ဌပေတွာ”တိ-ဟုလာသော သာရတ္ထဒီပနီပါဠိ (စာ-၃၉၆)။ ဒသာဟံ မာသမေကံ ဝါ၊ ပဉ္စ ဝါ ကထိနတ္ထတေ။ ပါရိပူရတ္ထမူနဿ၊
ပစ္စာသာ သတိ မာသကံ၊ နုပ္ပါဒယတိ နိဿဂ္ဂ၊ နာဓိဋ္ဌိတဝိကပ္ပိတံ (ဂါထာ-၂၂၉) ဟုလာသော ခုဒ္ဒသိက္ခာပါဠိ (၁၆၈)တို့၏ နေယျတ္ထကြောင့်လည်းကောင်းဟု ဆိုသည်။
ထို့ကြောင့် စီဝရကာလ၌ဖြစ်သော သင်္ကန်းကို ကာလကို မလွန်စေအပ်၊ လွန်လျှင် နိဿဂ္ဂဖြစ်၏ဟု ထင်ပေသည်။ အမှာကံ ခန္တိ-ဟုတ်မူ ယူကုန်ရာ၏။ မဟုတ်မူ စွန့်ကုန်ရာ၏။ စွန့်လိုငြားသော်လည်း ဤထက် အလွန်မတုန်လှုပ်သော သာဓကဉာပကကို ဆောင်နိုင်သော်သာလျှင် စွန့်ကုန်ရာ၏။ မဆောင်နိုင်သော် ပညာရှိတို့သည် ဂရုဖြစ်သည်ဟု ယုံကြည်စွာ မှတ်ကုန်ရာ၏။ (၃)
မာတိကံ အာရောပေတွာ (ကင်္ခါဋ္ဌ စာ - ၁၆၁) တူသည်ကား
“တစ်ခုသော ကျောင်း၌ ရဟန်းများ၏ တစ်ခုသောကျောင်း၌ ရဟန်းနည်း၏’ဟူ၍လည်းကောင်း၊ ပုဆိုးတစ်ထည်သာ၊ အမြဲဝတ်တည်ရာ အရပ်လည်းအများရှိ၏။ အဘယ်အရပ်၌ ပေးရာအံ့နည်းဟုမေး၍ ထိုဒါယကာဆိုတိုင်း ပေးအပ်၏ဟူလို။
ယဒိ ပနဿ မူလစီဝရံ သဃံ ဟောတိ။ လ။ အဓိပ္ပာယ်ကား (ကင်္ခါဋ္ဌ စာ - ၁၆၃)
“ရှေးဦးရအပ်သော သင်္ကန်းသည် သိမ်မွေ့၍ ပစ္စာသာသင်္ကန်းသည် ရုန့်ရင်း၍ စပ်ခြင်းငှာမတတ် ကောင်းငြားအံ့၊ မူလသင်္ကန်းသည် တစ်လမပြည့်သေးသည် ဖြစ်ငြားအံ့၊ အလိုမရှိလျှင် မပြုအပ်၊ အသစ် သောပစ္စာသာသင်္ကန်းသည် ရှိသော်သာလျှင် ကာလအတွင်း၌ ပြုအပ်၏။ မရှိသည်ရှိသော် မူလသင်္ကန်း သည် ဆယ်ရက်မပြည့်သေးအံ့၊ ဆယ်ရက်ကို မလွန်စေအပ်၊ ဆယ်ရက်လွန်ပြီးသည်ဖြစ်အံ့၊ ထိုပစ္စာသာ သင်္ကန်းကို ရသောနေ့၌သာ အဓိဋ္ဌာန်တင်အပ်၏။ ထိုနေ့မှလွန်၍ တစ်ရက်မျှ မစောင့်ပြီဟူလို (ဋ္ဌ၊ စာ- ၂၃၉၊ ၂၄၀) (၃)။
ဤ-ရဇိတွာ ကပ္ပံ ကတွာ’ဟူသော ပါဠိတို့ဖြင့် “၉”ထည်သော သင်္ကန်းတို့တွင် ဒုကုဋ်၊ ကိုယ်ဝတ်၊ သင်းပိုင်၊ မိုးရေခံ၊ အမာလွမ်းတည်းဟူသော နိဝါသန ပါရုပနုပဂဖြစ်သော “၅”ထည်သာလျှင် နိဿဂ္ဂိယ ဝတ္ထုဟုပြ၏။
အညဿ ဝါ သန္တကံ နိသီဒနပစ္စတ္ထရဏံ ဝါ ဓောဝါပေန္တဿ ၎င်းပါဌ်၌ အတ္တနောဝါ-၏ လည်းကောင်း။ အညဿဝါ -၏လည်းကောင်း၊ သန္တကံ-သော၊ နိသီဒနပစ္စတ္ထရဏံ-ကိုလည်းကောင်း၊ ဓောဝါ ပေန္တဿ ဖွတ်စေသော ရဟန်းအားလည်းကောင်း။ ဤသို့ အပြည့်အစုံထည့်၍ သမ္ဗန်။ စာကိုယ်၌ကား “အညဿဝါ သန္တကံ နိသီဒနပစ္စတ္ထရဏံ ဝါဟုသာ ရှိ၏။ (ကင်္ခါ၊ စာ-၁၆၄)
အဘယ်ကြောင့်နည်းဟူမူကား ။ “ပါဠိတော်၌” ပုရာဏစီဝရံ နာမ သကိ နိဝတ္တံပိ သကိ ပါရု တံပိ-ဟု နိဝါသနပါရူပနုပဂသင်္ကန်းသာလာသောကြောင့်၎င်း အဋ္ဌကထာ၌ “ပုရာဏစီဝရန္တိ’ ရဇိတွာ ကပ္ပံ ကတွာ- စသည်ဖြင့် အောက်၌ပြတော်မူသောကြောင့် လည်းကောင်း (စာ-၂၄၁)
နိသီဒနပစ္စတ္ထရဏန္တိ အညဿ ဝါ အတ္တနော ဝါ သန္တကံ နိသီဒန ပစ္စတ္ထရဏဉ္စ၊ နိဝါသနပါရု ပနုပဂဿဝ ဣဓ “ပုရာဏစီဝရ”န္တိ အဓိပ္ပတတ္တာ အတ္တနော သန္တကမ္ပိ နိသီဒနပစ္စတ္ထရဏံ ဓောဝါပေန္တဿ ဒုက္ကဋမေဝ ဟောတိ၊ န နိဿဂ္ဂိယံ-ဟု ဋီကာ (စာ-၃ဝ၃)၌ မိန့်သောကြောင့်လည်းကောင်းတည်း။ (၄)
တိကပါစိတ္တိယံ
တိကပါစိတ်ဟူသည်ကား “အညာတိကာယ အညာတိကသည်၊ ဝေမတိက၊ ဉာတိကသည်၊ ဤသုံးပါးကြောင့် သင့်သောအာပတ်ကိုယူ။ သဉ္စရိတ္တသမုဋ္ဌာန်ရှိ၏ဟူသည်ကား ပညတ်ကို လည်းကောင်း၊ အညာတိကအဖြစ်ကိုလည်းကောင်း၊ မသိသောရဟန်းအား ကိုယ်ဖြင့်ခံသည်ရှိသော် ကာယ ကြောင့်ဖြစ်၏။ သည်တွင်လောဟုဆိုသည်ရှိသော် ဝါစာကြောင့်ဖြစ်၏။ နှစ်ပါးစုံသော ကိုယ်နှုတ်ဖြင့်ခံသည် ရှိသော် ကာယဝါစာကြောင့် ဖြစ်၏။ ပညတ် အညာတိကအဖြစ်ကိုသိလျက် ဆိုအပ်ပြီးသောနည်းဖြင့် ခံသည် ရှိသော် ကာယစိတ္တ၊ ဝါစာစိတ္တ၊ ကာယဝါစာစိတ္တကြောင့် ဖြစ်၏ဟူလို မခံအပ်သည်ကိုခံခြင်း၊ ဖလှယ်အပ် သည်ကို မဖလှယ်ခြင်းကြောင့်ဖြစ်ရကား ကိရိယာ ကိရိယကြောင့်ဟုမိန့်သည်။ . (တိ၊ စာ-၃၂၄) (၁)
ဤအနာဏတ္တိကကိုကား - “သူတစ်ပါးအလို့ငှာ တောင်းစေသည်ကိုသာယူ၊ မိမိအလို့ငှာ တောင်းစေသော်ကား ယထာဝတ္ထုကပင်တည်း။ ထို့ကြောင့် အောက် “ဝိညာပေယျာတိ ယာစေယျ ဝါ ယာစာပေယျဝါဟူသော ကင်္ခါအဋ္ဌကထာပါဠိ (စာ-၁၆၆)၌ ယာစာပေယျဟူသောပုဒ်ကို ယာစာပနဉ္စတ္ထ အတ္တနော အတ္ထာယေဝါတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗစသည်ဖြင့် ဋီကာ (စာ-၃ဝ၅)ဆရာမိန့်အပ်ပြီ။ (၆)
အဘိဟဋ္ဌံ။
ပါရာဇိကဏ်နိဿယသစ်ဆရာတော်က အဘိဟဋီဟုရှိသည်ကို နှစ်သက်၏။ အဘိဟဋော၊ နိဟဋာစသည်တို့ကဲ့သို့ တကိုပြု၊ တုံပစ္စည်းက တွာပစ္စည်းအနက်ကို ဟော၏။ ရူပသဒ္ဓိဆရာကာရဓာတ်နှင့်ဟံသာတ်ရိုးမှား၍ တကိုဋ္ဌပြုစီရင်သည်ဟုဆို၏။ မောဂ္ဂလာန် -၅-၁၆၅ သုတ်၌ တွာပစ္စည်းကိုတုံပြု၍ ၅–၁၄၃ သုတ်ဖြင့် ဋ္ဌပြု၍ အဘိဟဋ္ဌံဟုစီရင်၏။ ဆဋ္ဌမူမှာ အဘိဟဋ္ဌံ- ဟုရှိ၏။ အထောက်အထားဖြင့် နိဿယဆရာတော်၏ဝါဒကား ပိုမိုယုတ္တိရှိသည်ဟုထင်၏။ စိစစ်ကြကုန်။ ဘိက္ခုနိယာ ပန ပဉ္စသု နဋ္ဌေသု (ကင်္ခါဋ္ဌ စာ-၁၆)၌ သင်္ကန်း “၅”ထည်ဟူသည်ကား သင်းပိုင်၊ ကိုယ်ဝတ်၊ ဒုကုဋ်၊ ရေသနုပ်၊ ရင်လွှမ်း၊ (ရ)
မဟတ္ထံ စေတာပေတုကာမံ၊ လ၊ ဝဒန္တဿ (ကင်္ခါဋ္ဌ စာ-၁၆၈)၌၊ အဓိပ္ပာယ်ကား - “အကျပ်” “၂၀”စသော အဖိုးများထိုက်သော သင်္ကန်းကိုဝယ်လိုသော ဒါယကာကို ငါ့အားအကျပ် “၀”ထိုက်သော သင်္ကန်းကိုသာ ဝယ်လောဟုဆိုသော ရဟန်းအားလည်းကောင်း၊ ထိုအဖိုးဖြင့်သော်လည်း ဤသင်္ကန်းကို
မဝယ်လင့်၊ ဤသင်္ကန်းကို ဝယ်ဟုဆိုသော်လည်းကောင်း၊ အာပတ်မသင့်၊ အဖိုးကိုပွားစေမှသာ အာပတ်သင့်၏ ဟူလို။ (၈)
ဒေဟိ မေ၊ အာဟရ မေတိ အာဒိနာ နယန ပန ဝတ္ထု န ဝတ္ထုတို (ကင်္ခါဋ္ဌ စာ-၁ရဝ)။ အဓိပ္ပာယ်ကား၊ ဒေဟိ မေ၊ အာဟရ မေ၊ ပရိဝတ္တေဟိ မေ၊ စေတာပေဟိ မေဟူသော ဤစကားကို လည်းကောင်း၊ ထိုစကားတို့၏အနက်ကိုလည်းကောင်း မဆိုအပ်ဟူလိုသည်။ ဆိုသည်ရှိသော် မပြုအပ်ဟု ပယ်သည်ကို ပြုခြင်းကြောင့် ဒုက္ကဋ်သို့ ရောက်၏။ စောဒနာခြင်းကားဖြစ်သည်သာတည်းဟု သာရတ္ထဒီပနီ (စာ-၄ဝ၈)၌မိန့်၏။ (၁၀)
ဣဒသပိ ကပ္ပိယကာရကာ ဒဿိတာ ဟောန္တိ။ (ကင်္ခါဋ္ဌ စာ-၁ရ၁)၌ ဒသကပ္ပိယကာရကသရုပ် ကို ဤ၌ ဉာဏ်နုသောသူတို့ သိနိုင်ခဲသောကြောင့် ထင်စွာပြလိုက်အံ့။ ဤကပ္ပိယကာရကသည် အကျဉ်းအားဖြင့် နိဋ္ဌ အနိဋ္ဌဟုနှစ်ပါးပြား၏။ ထိုနှစ်ပါးတို့တွင် နိဒ္ဒိဋ္ဌသည် ဘိက္ခုနိဒ္ဒိဋ္ဌ၊ ဒူတနိဋ္ဌဟု နှစ်ပါးအပြားရှိ၏။ အနိဋ္ဌသည်လည်း သမ္မုခဝဝဋိကကပ္ပိယကာရက၊ ပရမ္မုခကပ္ပိယကာရကဟု နှစ်ပါးအပြားရှိ၏။
ထိုနှစ်ပါးတို့တွင် “ဘိက္ခုနိဋ္ဌသည် သမ္မုခ အသမ္မုခ နှစ်ပါးအပြားရှိ၏။ ထို့အတူ ဒူတနိဋ္ဌ သည်လည်း သမ္မုခ၊ အသမ္မုခ နှစ်ပါးပြား၏။ အဘယ်သို့ဖြစ်သနည်းဟူမူကား “ဤသာသနာ တော်၌ တစ်စုံတစ်ယောက်သောသူသည် ရဟန်း၏သင်္ကန်းအလို့ငှာ တမန်ဖြင့် မအပ်သော ရွှေငွေစသော သင်္ကန်းဖိုးကို စေလိုက်အံ့၊ တမန်သည်လည်း ထိုရဟန်းသို့ကပ်လေ၍ အရှင်ဘုရား ဤသင်္ကန်းဖိုးကို ဤ အမည်ရှိသောဒါယကာသည် အရှင်ဘုရားတို့၏ သင်္ကန်းအလို့ငှာလှူအပ်၏။ ထိုသင်္ကန်းဖိုးကို ခံတော်မူ လော့ဟုဆိုငြားအံ့။
ရဟန်းလည်း ဤသင်္ကန်းဖိုးသည် မအပ်ဟုပယ်သည်ရှိသော် အရှင်ဘုရားအား အမှုကြီးငယ်ကို ပြုတတ်သော ဒါယကာသည်ရှိသလောဟု မေးအပ်သည်ရှိသော် ကောင်းမှုကိုအလိုရှိသော သူတို့သည် ထားအပ်သော ကပ္ပိယကာရကသည်လည်းကောင်း၊ ရဟန်းတို့၏ အတူတကွမြင်ဘူးစားဘူးသော ကပ္ပိယ ကာရကသော်လည်းကောင်း ရှိသည်ဖြစ်အံ့။ ထိုသူတို့တွင် တစ်ယောက်သည် ထိုခဏ၌ရဟန်း၏အထံ၌ နေငြားအံ့။ ရဟန်းလည်း ဤသူသည် ကပ္ပိယကာရကဟု ညွှန်းငြားအံ့ တမန်လည်း ထိုသူ၏လက်၌ သင်္ကန်းဖိုးကိုပေး၍ မထေရ်အား သင်္ကန်းကို ဝယ်၍ပေးလောဟုဆို၍ သွား၏။ ထိုကပ္ပိယကာရကသည် သမ္မုခနိဒ္ဒိဋ္ဌ မည်၏။
ရဟန်းအထံ၌ မနေသည်ဖြစ်ငြားအံ့၊ ရဟန်းလည်း ဤအမည်ရှိသောရွာ၌ ဤအမည်ရှိသော ခရီး၌ ဤအမည်ရှိသော ဒါယကာသည် ရဟန်းတို့၏ အမှုကြီးငယ်ကိုပြုသောသူတည်းဟု ညွှန်ငြားအံ့။ တမန်သည်သွား၍ ထိုသူ၏လက်၌ မအပ်သောသင်္ကန်းဘိုးကိုပေး၍ မထေရ်အား သင်္ကန်းကိုဝယ်ပေးလောဟု ဆို၍ တစ်ဖန် ရဟန်းအထံသို့လာ၍ ကြားပြန်လာ၏။ ဤကား ရဟန်းသည်ညွှန်းအပ်သော အသမ္မုခကပ္ပိယ ကာရက တစ်ယောက်။
တမန်သည် မိမိကိုယ်တိုင်မကြားလာဘဲ အရှင်ဘုရားညွှန်းသော ကပ္ပိယကာရကအား အပ်ပါပြီ၊ အလိုရှိသောအခါ၌ သင်္ကန်းကိုခံတော်မူလောဟု သူတစ်ပါးကိုစေ၍ကြားလာစေ၏။ ဤသူလည်း ရဟန်းသည် မျက်ကွယ်ညွှန်းအပ်သော ကပ္ပိယကာရကတစ်ယောက်။
တမန်သည် မိမိလည်းပြန်၍ မကြား သူတစ်ပါးကိုလည်း မကြားလာစေ သွားသော ကာလကပင် လျှင် အကျွန်ုပ် ထိုသူ၏လက်၌ သင်္ကန်းဖိုးကိုအပ်အံ့၊ အလိုရှိသောကာလ၌ ခံတော်မူလောဟု ဆို၍သွား ၏။ ဤလည်း ရဟန်းမျက်ကွယ်ညွှန်းအပ်သော ကပ္ပိယကာရကတစ်ယောက်။
ဤသို့ သမ္မုခတစ်ယောက် အသမ္မုခသုံးယောက်အားဖြင့် ဘိက္ခုနိဋ္ဌသည် “၄” ယောက်တည်း။ ဤလေးယောက်သော ကပ္ပိယကာရတို့၌ကား ဤသိက္ခာပုဒ်၌လာသောနည်းဖြင့် တောင်းခြင်းရပ်ခြင်းကို ပြုအပ်၏။
ဒူတနိဋ္ဌ၌လည်း ဆိုအပ်ပြီးသောနည်းဖြင့် တမန်မေးသည်ရှိသော် ကပ္ပိယကာရကမရှိသောကြောင့် လည်းကောင်း၊ မစီရင်လို၍လည်းကောင်း၊ ငါတို့အား ကပ္ပိယကာရက မရှိဟုဆိုအံ့။ ထိုခဏ၌ တစ်စုံ တစ်ယောက်သော သူသည်လာအံ့။ တမန်သည် ထိုသူလက်၌ သင်္ကန်းဖိုးကိုပေး၍ ဤအရှင်အား သင်္ကန်းဝယ်၍ ပေးလေလောဟု သွား၏။ ဤကား တမန်ညွှန်။အပ်သော သမ္မုခကပ္ပိယကာရက တစ်ယောက်တည်း။
ထိုသို့ကားမဟုတ် တမန်သည် ရွာသို့ဝင်၍ မိမိနှစ်သက်သော လူ၏လက်၌ မအပ်သောသင်္ကန်း ဖိုးကိုပေး၍ တစ်ဖန်လာ၍ ရဟန်းအားကြားအံ့၊ ဤအသမ္မုခနိဋ္ဌတစ်ယောက်။ ဆိုအပ်ပြီးသောနည်းဖြင့် သူတစ်ပါးကိုသာ ကြားစေ၏။ ဤလည်း တစ်ယောက်။ မိမိလည်း မကြား၊ သူတစ်ပါးကိုလည်းမကြားစေ၊ သွားသောကာလကပင် ဤသူလက်၌အပ်ခဲ့အံ့၊ အရှင်ဘုရား သင်္ကန်းကို အလိုရှိသောကာလ၌ ခံတော်မူ လောဟုဆို၍သွား၏။ ဤလည်း တစ်ယောက်။
ဤသို့ ဒူးတနိဋ္ဌသည်လည်း သမ္မုခတစ်ယောက် အသမ္မုခ‘၃’ ယောက်အားဖြင့် လေးယောက်ဖြစ် သတည်း။ ဤ‘၄’ ယောက်သော ကပ္ပိယကာရကတို့၌ကား အဖိုးကိုမသာယာသဖြင့် အကြိမ်အထောင်သော် လည်းတောင်းခြင်းရပ်ခြင်းကိုပြုအပ်၏။ မပေးသည်ရှိသော် တစ်ပါးသောကပ္ပိယကာရကကိုသော်လည်း ထား၍ ဆောင်စေအပ်၏။ သင်္ကန်းဖိုးရှင်တို့အားလည်း အလိုရှိလျှင်ကြားအပ်၏။ မရှိသော်မကြားအပ်။
တမန်သည် မေးအပ်သည်ရှိသော် ဆိုအပ်ပြီးသောနည်းဖြင့် ရဟန်းတို့အား ကပ္ပိယကာရကမရှိ ဟုဆိုသည်ရှိသော် ထိုခဏ၌ ရဟန်း၏အနီး၌ နေသောသူသည် အချင်း ဆောင်ခဲ့လော့ ငါမထေရ်အား သင်္ကန်းဝယ်၍လှူတော့အံ့ဟုဆို၏။ တမန်လည်း ထိုသူ့လက်၌ သင်္ကန်းဖိုးကိုပေး၍ ရဟန်းအားမကြားဘဲ သွား၏။ ဤကပ္ပိယကာရကသည် သမ္မုခဝဝဋ်က ကပ္ပိယကာရကမည်၏။
“ထိုမှတစ်ပါး ရဟန်း၏အလုပ်အကျွေးဖြစ်သောသူ၏လည်းကောင်း၊ တစ်ပါးသောသူ၏လည်း ကောင်း၊ လက်၌ မအပ်သော သင်္ကန်းဖိုးကိုပေး၍ မထေရ်အား သင်္ကန်းဝယ်၍ လှူပါဟုဆိုလျက် ဤအရပ်မှ ဖဲခဲ့၏။ ရဟန်းအားမကြားလာ၊ ဤကပ္ပိယကာရကသည် ပရမ္မုခကပ္ပိယကာရကမည်၏။
ဤသို့ အနိဋ္ဌသည် “၂”ပါးပြား၏။ ထိုသူတို့၌ကား အညာတက အပ္ပဝါရိတတို့ကဲ့သို့ ကျင့် အပ်၏။ တစ်စုံတစ်ခုကိုမျှ မကြားအပ်၊ ထိုသူတို့ အလိုလိုလှူမှသာလျှင် သင်္ကန်းကိုယူအပ်၏။ ဤသို့ ကပ္ပိယကာရကသည် ဘိက္ခုနိဋ္ဌ “၄”ယောက်၊ ဒူတနိဒ္ဒိဋ္ဌ “၄” ယောက်၊ အနိဋ္ဌ “၂”ယောက်အားဖြင့် “၁၀”ပါးအပြားရှိ၏ဟူလိုသည်။ (၁၀) (ဋ္ဌ၊ စာ-၂၅၅၊ ၂၅၆)
စတုက္ကပါစိတ္တိယံ၌ စတုက္ကပါစိတ်ဟူသည်ကား မိမိပြု၍မပြီးသေးသော အခင်းကိုမိမိပြီးအောင်ပြု အံ့၊ နိဿဂ္ဂိပါစိတ်သင့်၏။ ဤလည်းတစ်ပါး။ မိမိပြု၍မပြီးသည်ကို သူတစ်ပါးကိုပြီးအောင် ပြုစေအံ့ နိဿဂ္ဂိပါစိတ်သင့်၏။ ဤလည်းတစ်ပါး။ သူတစ်ပါးပြု၍ မပြီးသည်ကို မိမိပြီးအောင်ပြုအံ့၊ နိဿဂ္ဂိပါစိတ် သင့်၏။ ဤလည်းတစ်ပါး။ သူတစ်ပါးပြု၍ မပြီးသေးသည်ကို သူတစ်ပါးပြီးအောင် ပြုစေအံ့။ နိဿဂ္ဂိ ပါစိတ်အာပတ်သင့်၏။ ဤလည်း တစ်ပါး။ ဤလေးပါးတည်း။ (၁) (ပါဠိတော်၊ စာ-၃၂၉)
ဧကဿပိ ကာဠကလောမဿ အတိရေကဘာဝေ နိဿဂ္ဂိယံ ဟောတိ (ကင်္ခါ၊ စာ-၁ရ၃) ၌ အဓိပ္ပာယ်ကား “ကာဠကလောမ တို့၏ ဒွေဘာဂသည် ဥက္ကဋ္ဌပရိစ္ဆေဒဖြစ်ရကား ချိန်၍ထားသောသိုးမွေးတို့၌ ယုတ်သောအပိုင်းအခြားဖြင့် လေ၏အဟုန်ဖြင့်ကျသော တစ်ခုသောသိုးမွေး၏သော်လည်း လွန်သည်ရှိသော် နိဿဂ္ဂိသင့်၏ဟူလိုသည်။ ဤသို့ ချိန်ပြီးမှသာလျှင် ကျသောသိုးမွေးကိုယူ။ ချိန်ဆဲ၌ကား တစ်ခုသောသိုးမွေးဖြင့် လွန်ခြင်း၊ ယုတ်ခြင်းကိုသိနိုင်ခဲ့၏။ ထို့ကြောင့် ဧဠကာလောမတို့၏ ဒွေဘာဂကိုကား ဦနကအားဖြင့်သာလျှင် အလိုရှိအပ်၏။ ဩဒါတဂေါစရိယတို့၏ကား ဧကဘာဂကို အဓိကအားဖြင့် အလိုရှိအပ်၏ဟူလို။ (၃)
သက်ပိ နိသိန္နော ဝါ ဟောတိ နိပန္နော ဝါ ဟူသောပါဠိ (ကင်္ခါဋ္ဌ စာ-၁ရ၃)ဖြင့် နိသီဒိုင်အခင်းသည် ရုံခြင်း ဝတ်ခြင်း ကိစ္စကိုမပြီးစေနိုင်ဟု ပြတော်မူ၏။ ထိုသို့ပြသဖြင့် နိသီဒိုင်သည် စတုတ္ထ စီဝရမဟုတ်ဟု ပြ၏။ ထိုသို့ပြသဖြင့် ဓုတင်္ဂတိစီဝရိတ်ဆောင်သော ရဟန်းတို့အားလည်း နိသီဒိုင်သည်အပ်၏ဟုပြ၏။ ထို့ကြောင့် သမန္တပါသာဒိက အဋ္ဌကထာ (စာ-၂၆၆)၌ သန္ဓေတေ စတုတ္ထစီဝရသညိတာယ သဗ္ဗသန္တတာနိ ဥဇ္ဇိတွာဟု မိန့်အပ်ပြီ။
သာရတ္ထဒီပနီ (စာ-၄၁၄)၌လည်း အာရညကင်္ဂါဒီနိ တီဏိ ပါဠိယံ ပဓာနင်္ဂဝသေန ဝုတ္တာနိ၊ သေသာနိပိ တေ သမာဒယိသုယေဝါတိ ဝေဒိတဗဟုမိန့်အပ်ပြီ။ ဤဋီကာ (စာ-၃၁၉)၌လည်း ဧတ္ထ စ နိသီဒနဂ္ဂဟဏံ သန္တေတေ စီဝရသညာနိဝါရဏတ္ထံ ယတော တေ ဘိက္ခူ၊ ကမ္ဗလစီဝရသညာယ သန္တတံ ဆတွာ ဓုတင်္ဂါနိ သမာဒိယိသု-ဟု မိန့်အပ်ပြီ။
တောင်ဖီလာအရှင်ကား “ဓုတင်္ဂဝိနိစ္ဆယ၌ သုံးထည်သောသင်္ကန်၊အောက်ငယ်သော ပမာဏရှိသော နိသီဒိုင်သည်အပ်၏။ ဝိနည်း၌ခွင့်ပြုတော်မူသော ပမာဏရှိသော နိသီဒိုင်စသည်ကား မအပ်ဟုဆုံးဖြတ် ၏။ ထိုသို့ဆုံးဖြတ်ခြင်းသည် ဆိုအပ်ပြီးသော အဋ္ဌကထာဋီကာတို့နှင့် ဆန့်သကဲ့သို့ရှိ၏။ အရာမဟုတ် သောကြောင့်လည်းကောင်း၊ ကျယ်အံ့စိုးသောကြောင့်လည်းကောင်း မဆိုပြီ (၅)
၂၀၅။ ဤအနာပတ္တိဝါရ၌ ဟရဏပစ္စာဟရဏဟူသည်ကား “ရရာအရပ်မှသည် သုံးယူဇနာ တိုင်အောင်ဆောင်ခြင်း။ ထိုသုံးယူဇနာမှတစ်ဖန် ရရာအရပ်သို့ ဆောင်သည်ကိုယူ။ ထိုသို့ဆောင်သော ရဟန်းအား အာပတ်မသင့်ဟူလို။ ဝါသာဓိပ္ပာယေန ဂန္ဓာ တတော ပရံ ဟရဏေ (ကင်္ခါဋ္ဌ စာ ၁ရ၄) ဟူသည်ကား နေလို၍ သွားသောရဟန်းသည် ထိုအရပ်၌ စာပေမသင်ရ၍သော်လည်းကောင်း၊ ပစ္စည်းလေးပါးကိုမရ၍သော်လည်းကောင်း၊ ထိုအရပ်မှ တစ်ပါးသောအရပ်သို့ ဆောင်ပြန်သည်ကိုယူ။
ထိုသို့ဆောင်သောရဟန်းအား ထိုအရပ်၌လည်း မပြည့်စုံအံ့၊ ပြန်ခဲ့အံ့ တစ်ဖန် တစ်ပါးသောအရပ်သို့ ဆောင်အပ်၏။ ဤသို့ အစရှိသည်ဖြင့် ယူဇနာအထောင်သော်လည်းအပ်၏ဟူလို။ အစိန္န ဝါ နိဿန္တံ ဝါ ဟူသည်ကား “ခိုးသူတို့သည် လုယက်အပ်သော သိုးမွေးကိုလည်းကောင်း၊ ဝိနည်းကံပြုသောသိုးမွှေးကို လည်းကောင်း။ တစ်ဖန်ရပြန်လျှင် သုံးယူဇနာထက်လွန်၍ဆောင်သော်လည်း အာပတ်မသင့်ဟူလို
ထို့ကြောင့် “ပဌမပ္ပဋိလာဘောတိ အတ္တနော အတ္ထာယ ဧဠကလောမာနံ ပဌမုပ္ပတ္တိ။ ဧတေန အစိန္နနိဿဋ္ဌပ္ပဋိလဒ္ဓါနံ ပဋိက္ခေပေါဟု ဋီကာ (စာ-၃၂၁)ဆရာ မိန့်လတ္တံ့။ သာရတ္ထဒီပနီ (စာ-၄၁၆)လည်း “ပါဠိယံ အဋ္ဌကထာယဉ္စ ဝိသေသာဘာဝတော အစိန္နံ ပဋိလဘိတွာ ဟရန္တဿ ပုန တိယောဇနာတိက္ကမေပိ အနာပတ္တိ ဝုတ္တာတိ အမှာကံ ခန္တီ-မိန့်၏။ အကြွင်းကား သိလွယ်၏။ (၆)
၂၀၆။ ကာယဝါစာဟိ အပ္ပဋိက္ခိပိတွာစသော ပါဠ်(ကင်္ခါ စာ - ၁၇၅)တို့ဖြင့် ကိုယ်နှုတ်ဖြင့် ပယ်မှသာ ပယ်သည် မမည်။ စိတ်ဖြင့်မသာယာသော်လည်း ပယ်သည်မည်၏ဟူလို။
၂၀၇။ ဤ၌ သင်္ကန်းစသည်ကို စွန့်ရာ၌ကဲ့သို့ ဣမာဟံ သံဃဿ ဣမာဟံ အာယသ္မန္တာနံ၊ ဣမာဟံ အာယသ္မတော သံဃာဂိုဏ်းပုဂ္ဂိုလ်တို့ကို မသုံးသပ်လေသည်ကား။ ရွှေငွေမည်သည်ကား မအပ် သောဝတ္ထုဖြစ်၍ စွန့်အပ်သည်သာလျှင်တည်း။ ထို့ကြောင့် မသုံးသပ်အပ်လေသတည်း။ သံဃဿဟု စာရှိတတ်၏။ ပါဠိတော်တို့၌လည်း အချို့သောစာတို့၌ သံဃဿဟုရှိ၏။
၂၀၇။ အန္တမသော တတော နိဗ္ဗတ္တရုက္ခာယာပိ ပရိဘုဉ္စိတုံ န ဝတိ။ (ကင်္ခါဋ္ဌ စာ-၁ရ၆) ပိ-သဒ္ဒါဖြင့် စွန့်အပ်သော ရွှေငွေဖြင့်ဝယ်၍ စိုက်သောသစ်ပင်ရိပ်သော်လည်း မအပ်သေး၏ရှင့်။ ထိုသစ်ပင်မှ ဖြစ်သော သစ်သီး။ ထိုနိဿဂ္ဂိယဝတ္ထုဖြင့် ဝယ်အပ်သော ဆီ၊ ထောပတ်စသည်တို့ကား ဆိုဖွယ်မရှိ။ မအပ်သည်သာလျှင် တည်းဟုပြ၏။ ဤသစ်ပင်ရိပ်ကိုကား မွန်းတည့်အခါ ပြင်သို့မထွက်သော အရိပ်ကိုသာယူ။ ပြင်သို့ထွက် သောအရိပ်သည်ကား အာဂန္တုကဖြစ်သောကြောင့်အပ်၏။
၂၀၇။ ပဉ္စင်္ဂသမန္နာဂတော ဘိက္ခု၊ ရူပိယကော သမ္မဇ္ဇိတဗ္ဗော (ကင်္ခါ၊ စာ-၁ရ၆)၌ ပဉ္စင်္ဂသမန္နာဂတဟူသည်ကား ဆန္ဒာဂတိသို့မလိုက်ခြင်း၊ ဒေါသာဂတိသို့မလိုက်ခြင်း၊ မောဟာဂတိသို့ မလိုက်ခြင်း၊ ဘယာဂတိသို့မလိုက်ခြင်း၊ စွန့်အပ်၊ မစွန့်အပ်သည်ကိုသိခြင်း၊ ဤ“၅”ပါးနှင့်ပြည့်စုံသော ရဟန်းတည်း။ (၈)
၂၀၇။ ကတာဒိဝသေန အနေကဝိဓံ(ကင်္ခါ စာ-၁ရ၆)၌ အာဒိဝန်ကိုကား အက,ကတာကတ ဤ “၂”ပါးကိုယူ၊ ထိုတွင် ကတဟူသည်ကား ဦးခေါင်းတန်ဆာ လက်တန်ဆာစသည်တည်း။ အကတ ဟူသည်ကား ထိုသို့ မပြုအပ်သော ပကတိသော ရွှေငွေစသည်တည်း။ ကတာကတဟူသည်ကား နှစ်ပါးစုံ ရောသော ဘဏ္ဍာတည်း။ (၉)
၂၀၈။ ပရဿ ကပ္ပိယဘဏံ ဂဏှန္တော(ကင်္ခါ စာ-၁ရရ)စသည်၌ ပရဿဟုသာမညအားဖြင့် မိန့်သော်လည်း “အနုဇာနာမိ ဘိက္ခဝေ ပဉ္စဟိ သဟဓမ္မိကေဟိ ပရိဝတ္တေတုံ-ဟုခွင့်ပြုတော်မူရကား ပရိဝတ္တနအရာဖြစ်သောကြောင့် ပကရဏအားဖြင့် သီတင်းသုံးဖော်ငါးယောက်မှကြွင်းသော လူစသည်ကိုယူ။ ထို့ကြောင့် (ကင်္ခါ အဘိနဝဋီကာ စာ-၃၂၄)၌ ပရဿတိ ဌပေတွာ ပဉ္စ သဟဓမ္မိကေ အညဿဟုမိန့်အပ်ပြီ၊ အဋ္ဌကထာ၌လည်း “တသ္မာ ဌပေတွာ ပဉ္စ သဟဓမ္မိကစသည်ဖြင့် မိန့်လတ္တံ့ (ကင်္ခါ၊ စာ-၁ရရ)။ (၁၀)
၂၀၈။ ကပ္ပိယဘဏ္ဍ ဒတွာ မာတုသန္တကပ္ပိ(ကင်္ခါ စာ-၁ရရ)၌ ပိသဒ္ဒါဖြင့် အမိ၏ဥစ္စာကိုသော်လည်း ယူသော ရဟန်းအား နိဿဂ္ဂိသင့်သေး၏ရှင့်၊ တစ်ပါးသော သူတို့၏ဥစ္စာကိုယူသော ရဟန်းအားကား ဆိုဖွယ်မရှိ ဟုပြ၏။
၂၀၈။ ဣမံ ဘုဉ္ဇိတွာ ဝါ ဂဟေတွာ ဝါ ... စသည်၌ အဓိပ္ပာယ်ကား ဤထမင်းကိုစား၍ ဤဆိုးရေခေါက်စသည်ကို ဆောင်လောဟူ၍လည်းကောင်း။ ဤဝတ္ထုကိုယူ၍ အမည်ရှိသော အမှုကိုပြု လောဟူ၍လည်းကောင်း၊ ဆိုခြင်းသည် ပုဗ္ဗကာလအပရကာလကြိယာနှစ်ပါးနှင့် စပ်ကြရကား ဤဝတ္ထု ဖြင့် ဤဝတ္ထုကိုပေးဟု ဖလှယ်သည်နှင့်တူသောကြောင့် နိဿဂ္ဂအာပတ်သင့်၏ဟူလို။
ဤထမင်းကိုစား၊ ဤထမင်းကိုစားရပြီ၊ ဤထမင်းကိုစားရလတ္တံ့။ ဤဝတ္ထုကိုဆောင်လော့၊ ဤ အမှုကိုပြုလော့ဟုဆိုသောရဟန်းအား ပုဗ္ဗာပရကြိယာမစပ်ကုန်ရကာ၊ ကယဝိက္ကယသို့မရောက်ဟု မှတ် အပ်၏။ ရဇနာဒိ အာဟရာပေတွာနှင့် သန္တံ ဝတ္ထု နိဿဇ္ဇိတဗ္ဗ။ ဓမကရဏာဒိပရိက္ခာရံ ဘူမိသောဓ နာဒိဉ္စ နဝကမ္မံ ကာရာပေတွာ ဝါနှင့် အသန္တေ ပါစိတ္တိယံ ဒေသတဗ္ဗမေဝ-ဟု ယထာက္ကမဟပ်။ (ကင်္ခါ စာ-၁ရရ) ထိုဓမကရဏ ဘူမိသောဓနတို့ကိုပြုစေခြင်း၌ သူတစ်ပါးဘဏ္ဍာသည် မိမိလက်သို့ ရောက်သော မည်သည် တစ်စုံ တစ်ခုမျှမရှိရကား နိဿဂ္ဂီဝတ္ထုသည်သုံးဆောင်၍ ပျောက်ခဲ့ပျက်ခဲ့လျှင် ပါစိတ်အာပတ်ကိုသာ ကြားအပ်သကဲ့သို့ ကြားအပ်၏ဟူလို။ (၁၀)
၂၀၉။ ဒွေ မာဂဓနာဠိယော ဂဟေတွာ၌ မဂဓရာဇ်ကွမ်းစားတို့ကို ဆရာတို့အထူးထူးမိန့်ကုန်၏။ မဂဓနာဠိ နာမ အမုတရသပလာ ဟောတီတိ အန္ဓကဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တံ။ သီဟဠဒီပေ ပကတိနာဠိ မဟန္တာ၊ ဒမိဠနာဠိ ခုဒ္ဒကာ၊ မဂဓနာဠိ ပမာဏယုတ္တာ၊ တာယ မဂဓနာဠိယာ ဒိယမုနာဠိ ဧကာ သီဟဠနာဠိ ဟောတီတိ မဟာအဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တံ။ သမန္တပါသာဒိကအဋ္ဌကထာ။
မဂဓနာဠိ နာမ ဆပသတာ နာဠိတိ ကေစိ။ အဋ္ဌပသတာတိ အပရေ၊ တတ္ထ ပုရိမာနံ မေတန တိပသတာယ နာဠိယာ ဒွေ နာဠိယော ဧကာ မဂဓနာဠိ ဟောတိ။ ပစ္ဆိမာနံ စတုပသတာယ နာဠိယာ ဒွေ နာဠိယာ ဧကာ မဂဓနာဠိ။ အာစရိယဓမ္မပါလတ္ထေရေန ပန ပကတိယာ စတုမုဋ္ဌိကံ ကုဝံ၊ စတုကုဍဝံ နာဠိကံ။ တာယ နာဠိယာ သောဠသနာဠိယော ဒေါဏံ။ တံ ပန မဂဓနာဠိယာ ဒွါဒသ နာဠိယာ ဟောဒီ တိ ဝုတ္တံ၊ တသ္မာ တေန နယန မဂဓနာဠိ နာမ ပဉ္စ ကုဝါနိ ဧကဉ္စ မုဋ္ဌိ ဧကာယ မုဋိယာ တတိယဉ္စ ဘာဂံ ဂဏှာတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗ။ (သာရတ္ထဒီပနီ၊ စာ-၄၂)
ဒမိဠနာဋီတိ ပုရာဏနာဠိ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ၊ သာ စ စတုမုဋ္ဌိကေဟိ ကုဝေဟိ အဋ္ဌ ကုဝါ။ တာယ နာဠိယာ ဒွေ နာဠိယော မဂဓနာဠိ ဂဏှာတိ။ (ဝိမတိ၊ စာ-၃၄၈)
ဤတွင် အဋ္ဌကထာ၌လာသော အန္ဓကအဋ္ဌကထာအလိုအားဖြင့် တဆယ့်နှစ်လက်ဘက်ခွဲဝင်သည်ကား မဂဓရာဇ်ကွမ်းစားမည်၏။ ဋီကာ၌လာသော ကေစိအလိုအားဖြင့် သုံးလက်ဘက်ဝင်သော ကွမ်းစားငယ် ဖြင့် နှစ်ကွမ်းစားဝင်သည်ကား မဂဓရာဇ်ကွမ်းစားမည်၏။ အပရေ၏အလိုအားဖြင့် လေးလက်ဘက်ဝင် ကွမ်းစားငယ်ဖြင့် နှစ်ကွမ်းစားဝင်သည်ကား မဂဓရာဇ်ကွမ်းစားမည်၏။ ရှင်ဓမ္မပါလ၏ အလိုဖြင့်ကား “ငါးလက် ဘက်နှင့် တစ်ဆုပ်သည်လည်းကောင်း၊ တစ်ဆုပ်တွင်သုံးခု တစ်စုသည်လည်းကောင်း ဝင်သည်ကား မဂဓရာဇ်
ကွမ်းစားမည်၏။ ဝိမတိ၌လာသော နည်းဖြင့်ကား လေးဆုပ်သည် တကုဋမ္ပ၊ ထိုတကုမ္မဖြင့် ရှစ်ကုဋေမွ ဝင်သည်ကား ဒမိဠနာဠိဟုဆိုအပ်သော ကွမ်းစားဟောင်းတည်း။ ထို ကွမ်းစားဟောင်းဖြင့် နှစ်ကွမ်းစားဝင်သည် ကား မဂဓရာဇ်ကွမ်းစားမည်၏။
ဤ၌ကား မဂဓရာဇ်ကွမ်းစားကို “၁၆”ကုဋမ္ဗဝင်သည်ဟု ဆုံးဖြတ်၏။ ဤဆရာတို့ အထူးထူး မိန့်ရကား ဤကားသင့်၏၊ ဤကားမသင့်ဟု အလွန်လျှင် ဆုံးဖြတ်နိုင်ခဲ၏။ ကြံစည်ကုန်ရာ၏။ ဆရာ သမားတို့ကို လျှောက်ကုန်ရာ၏။
၂၁၀။ တေသမ္ပိ ဝုတ္တနယေနဝ ဘေဒေါ ဝေဒိတဗ္ဗော-ဟူသော (ကင်္ခါ စာ-၁ရ၈) ပါဠိအဓိပ္ပာယ် ကား မဂဓရာဇ် ကွမ်းစားဖြင့် နှစ်ကွမ်းစားချက်ထမင်းကိုလည်းကောင်း၊ ထိုထမင်း၏လေးဖို့တစ်ဖို့သော ပဲနောက်ဟင်း ထိုပဲနောက်ဟင်းနှင့်မျှသော ငါးအမဲကိုလည်းကောင်း ထည့်အပ်၏။ ထိုသို့ထည့်အပ်သော ထမင်းဟင်း၊ ငါးအမဲသည် သပိတ်၏အောက်အနားရေးနှင့် အမျှတည်ငြားအံ့။ ချည်လျှော်မျှင်ဖြင့် ဖြတ်သည် ရှိသော် ချည်လျှော်မျှင်၏အောက်အစွန်းကို ထိ၍တည်အံ့၊ ဤသပိတ်သည် မဇ္ဈိမသပိတ်မည်၏။
ထိုအနားရေးကိုလွန်၍ စို့စို့တက်၍တည်ငြားအံ့၊ ဤသပိတ်သည် မဇ္ဈိမောမကသပိတ်မည်၏။ ထိုအနာရေးသို့မရောက်ဘဲ..အတွင်း၌သာ တည်ငြားအံ့၊ ဤသပိတ်သည် မဇ္ဈိမုက္ကဋ္ဌသပိတ်မည်၏။
ပတ္တဟုဆိုအပ်သော ကွမ်းစားငယ်ဖြင့် တကွမ်းစားချက်သောထမင်း ထိုထမင်း၏ လေးဖို့တစ်ဖို့ သော ပဲနောက်ဟင်းနှင့်မျှသော ငါးအမဲကိုထည့်သည်ရှိသော် သပိတ်၏အောက်အနားရေးကိုထိ၍ တည် ငြားအံ့၊ ချည်လျှော်မျှင်နှင့်ဖြတ်သည်ရှိသော် ချည်လျှော်မျှင်၏ အောက်အစွန်းကိုထိလျက် တည်ငြားအံ့။ ဤသပိတ်သည် သြမကသပိတ်မည်၏။ ထိုအနားရေးကိုလွန်၍ နံ့နံ့တက်၍တည်ငြားအံ့။ ဤသပိတ်သည် ဩမကောမက သပိတ်မည်၏။ ထိုအနားရေးသို့မရောက်ဘဲ အတွင်း၌သာလျှင်တည်ငြားအံ့ ဤသပိတ် သည် ဩမကုက္ကဋ္ဌသပိတ်မည်၏ဟူလို။
၂၁၀။ သမဏသာရုပ္ပုန ပက္ကံ၌ သမဏသာရုပ္ပည္တဟူသည်ကား။ “သံသပိတ်သည်’“၅”ကြိမ် ဖုတ်မှသာလျှင် သမဏသာရုပ္ပပက္ကမည်၏။ မြေသပိတ်သည် နှစ်ကြိမ်ဖုတ်မှသာလျှင် သမဏသာရုပ္ပပက္က မည်၏ဟူလို။
ပဉ္စဟိ ဒီဟီတိ ဣဒံ တ္တာဝတာ ကာဠဝဏ္ဏတာ သမ္ပဇ္ဇတီတိ ဒဿနတ္ထိ ဝုတ္တံ၊ ယဒိ ပန ဧကေနပိ ပါကေန ကာဠဝဏ္ဏော ဟောတိ၊ အဓိဋ္ဌာနုပဂေါယဝါတိ ဝဒန္တိ၊ (သာရတ္ထ စာ-၄၂၈)။ ထိုသို့ မိန့်ခြင်းသည် “သစေ ကောပိ ပါကော ဦနော ဟောတိ၊ ကာကဏိကမတ္တံပိ ဝါ မူလံ အဒိန္နံ၊ န အဓိဋ္ဌာနုပါ။ အဋ္ဌ ကထာပါဌ်။ (စာ၊ ၂၈၃)
ပါကဿ ဟိ ဦနတ္တာ ပတ္တသင်္ခ န ဂစ္ဆတိ။ ၎င်းပါဌ်၊ ဤပါဠ်တို့နှင့်ဆန့်ကျင်၏၊ ဤဋီကာတို့၌လည်း၊ ဤကဲ့သို့ပင်ရှိ၏။ (၁)
၂၁၁။ တဿ သော အပတ္တောဟုမိန့်သောကြောင့် ထိုသပိတ်သည် အဓိဋ္ဌာန်ကိုစွန့်ကုန်၏။ ထို စကားသည်သင့်စွ။ သပိတ်မဟုတ်သောကြောင့်လျှင် ပါဠိတော်၌ ပဉ္စဗန္ဓနံ ပတ္တံ စေတာပေတိဟုဟောတော် မမူသည်ဟု ဂဏ္ဌိသုံးပါး၌မိန့်သည်ဟူ၏။ ကေစိဆရာတို့ကား အပတ္တောဟူသော ဤစကားကို တစ်ပါး သော သပိတ်ကိုတောင်းခြင်းငှာ အပ်၏ဟုပြခြင်းငှာ မိန့်အပ်၏။ ထိုသပိတ်သည်ကား အဓိဋ္ဌာန်ကိုမစွန့် ဟု ဆိုကုန်၏။ သာရတ္ထ၊ ထို့တွင်နောက်စကား တံ ယုတ္တံ ဝိယ ဒိဿတိဟုမိန့်၏။ (သာ၊ စာ-၄၂၉) ဆင်ခြင်။
၂၁၁။ သုခုမံ ဝါဆိဒ္ဓံ ကတွာ စသောပါဠိတို့၏အဓိပ္ပာယ်ကား သလွဲပြားစသည်တို့ဖြင့် ဖုံးလွှမ်း ခြင်းကိစ္စမရှိပြီ။ ချည်ဖြင့်သာလျှင်ဖွဲ့၍ အဓိဋ္ဌာန်တင်အပ်၏ဟူလိုသည်။ ဋီကာ။ ငါတို့အလိုကား “အဓိဋ္ဌာန ကိစ္စံ နတ္ထိ ဟု ပြလိုသကဲ့သို့ထင်၏။ ဤဋီကာ စသည်တို့၌မဆို။
ပ။ ပတ္တံ ဂဟေတွာ သန္နိပတိတဗ္ဗ၊ ဝါကျ၌ ပကတိယာဧဝ ဟူသောပါဠိဖြင့် သဘောအားဖြင့် အဓိဋ္ဌာန်တင်၍ သုံးဆောင်သောသပိတ်ကိုသာလျှင် စည်းဝေးအပ်၏။ မြတ်သောသပိတ်ကိုယူအံ့၊ ယုတ် သောသပိတ်ကို အဓိဋ္ဌာန်မတင်အပ်ဟုပြ၏။ အဓိဋ္ဌိတံ ပတ္တံ ဂဟေတွာဟူသော ပါဠိဖြင့်ကားသပိတ်ရှိသော ရဟန်းသည်သာလျှင် စည်းဝေးအပ်၏။ မရှိသောရဟန်းသည် မစည်းဝေးအပ်ဟုပြ၏။ ထိုကြောင့် ပဒဘာ ဇနီ၌ “န လာမကော ပတ္တာ အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗော၊ မဟဒ္ဓံ ပတ္တံ ဂဟဿာမီတိဟူ၍လည်းကောင်း။ အပတ္တကဿ နဂဟေတဗ္ဗောဟူ၍လည်းကောင်း မိန့်အပ်ပြီ။
၂၁၂။ ဧကံ နိဿဂ္ဂိယပါစိတ္တိယသတံ၌ သတသရုပ်ကား “အဗန္ဓနေနဖြင့် အဗန္ဓနေန ဧကဗန္ဓန၊ ဒုဗန္ဓန၊ တိဗန္ဓန၊ စတုဗန္ဓန၊ အဗန္ဓနောကာသ ဧကဒ္ဓိတိစတုဗန္ဓနောကာသကိုတောင်းရာ၌ ဆယ်ချက်။ ဤအတူ ဧကဗန္ဓနေန၌လည်း ဆယ်ချက်၊ ဇွိဗန္ဓန၌လည်းဆယ်ချက်။ တိဗန္ဓန၌လည်းဆယ်ချက်၊ စတုဗန္ဓု န၌လည်း ဆယ်ချက်စသည်ဖြင့် ဆယ်လီဖြစ်ရကား ပါစိတ် “၁၀၀” တစ်ရာဖြစ်သည်။ (၂)
၂၁၃။ ဤသိက္ခာပုဒ်၌ ပက္ကာဝါ အပက္ကာဝါ အဝတ္ထုကပက္ကာဝါ ဟုစာကိုယ်တို့၌ ရှိသည်များ၏ ထိုတွင် ပက္ကာဝါဟူသော ပါဌ်သည်မရှိသင့်၊ ပါဌ်လွန်တည်း။ အဘယ်ကြောင့် ပါဌ်လွန်မရှိသင့်ဟူသော စကားကိုဆိုသနည်းဟူမူကား။ ထိုပါဌ်သည် သမန္တပါသာဒိကအဋ္ဌကထာ (စာ-၂၉၄)၌ မရှိသောကြောင့် လည်းကောင်း။
အဝတ္ထုကပက္ကာဝါဖြင့် ပြီးကောင်းသောကြောင့်လည်းကောင်း ဆိုသည်။ အကယ်၍ ထိုပါဌ်ရှိ ချေသော် အဝတ္ထုကပက္ကဖြစ်သော ဥဝိကတိကို ယူပြီးဖြစ်သောကြောင့်။ ပက္ကာဝါ၏အရ ကို သဝတ္ထုကပဖြစ်သော ဥစ္ခုဝိကတိကိုယူရာ၏။ ထိုသဝတ္ထုကပက္က ဥဝိကတိကိုလည်း အဋ္ဌကထာဋီကာ တို့၌ သတ္တာဟကာလိကဟုမလာ။
ထို့ကြောင့် အဋ္ဌကထာကြီး (ကင်္ခါဋ္ဌ စာ-၁၈၁)၌ “သဗ္ဗာပိ အဝတ္ထုကာ ဥဝိကတိ ‘ဖာဏိတ’န္တိ ဝေဒိတဗ္ဗဟုမိန့်အပ်ပြီ။ သာရတ္ထဒီပနီ (စာ-၄၃၂)၌လည်း “ဥရသောပိ နိက္ကသဋော သတ္တာဟကာလိ ကောတိ ဝေဒိတဗ္ဗောဟု မိန့်အပ်ပြီ။ ဋီကာ (စာ-၃၂၉)၌လည်း “အဝတ္ထုကပက္ကာဝါတိ ဣမိနာ သဝတ္ထုကပကာ န ဝတီတိ ဒဿေတိဟုမိန့်အပ်ပြီ။
၂၁၃။ တသ္မာ ဌပေတွာ မနုဿမံသံ။ လ။ ဝဋတိ၌၊ အနုဇာနာမိ ဘိက္ခဝေ ပဉ္စဝသာနိ အဝသံ စသည်ဖြင့် ဒုက္ကဋ်ဝတ္ထုဖြစ်သောမအပ်သော သားတို့၏အဆီကိုသာလျှင် ခွင့်ပြုတော်မူ၏။ ထုလ္လစ္စယဝတ္ထု ဖြစ်သော လူဆီကို ခွင့်ပြုတော်မမူဟုပြခြင်းငှာ ဌပတွာ မနုဿဝသံ-ဟုမိန့်သည်။ (ကင်္ခါ-၁၈၁)
၂၁၃။ အဗ္ဗဉ္စနာဒီနံ အတ္ထာယ၌ အာဒိဝန်ကား “မုဒ္ဓနိတေလ အရုမက္ခနဃရပနစသည်ကိုယူ။ အဓိပ္ပာယ်ကား ဤထောပတ်စသည်လည်း ယခုအခါ၌ ငါ့အားမျိုအံ့သောငှာလည်းကောင်း မဖြစ်လတ္တံ့။ ဤထောပတ်သည်လည်းကောင်း ဆီသည်လည်းကောင်း ဦးခေါင်းသုတ်အလို့ငှာ ဖြစ်လတ္တံ့။ ဤပျားရည် သည်ကား အမာလိမ်းကျံခြင်းငှာ ဖြစ်လတ္တံ့။ ဤတင်လဲသည်ကား ကျောင်းလိမ်းကျံခြင်းငှာ ဖြစ်လတ္တံ့ စိတ်ဆောက်တည်၏ဟူလို။
သေစ ယာဝ ၊ ပ ၊ ဗာဟိရပရိဘောဂေန ဝတိ-၌ နိဿဂ္ဂိယဝတ္ထုမဟုတ်ရကား ဦးခေါင်းသုတ် ခြင်း နယ်ဆီသုတ်ခြင်း အမာစသည်ကို လိမ်းကျံခြင်းဖြစ်သော အပသုံးဆောင်ခြင်းသည် အပ်၏ဟူလို။
၂၁၄။ ဖာဏိတဂတိကမေဝ-ဟူသော်လည်း “သတ္တာဟကာလိကသာယူ။ ကြံတင်လဲကဲ့ သို့ နိဿဂ္ဂိယဝတ္ထုဟုမယူလင့်။ ထိုသစ်မည်စည်တင်လဲသည် ဒုက္ကဋ်ဝတ္ထုဖြစ်သောကြောင့်တည်း။ ထို့ကြောင့် သမန္တပါသာဒိကအဋ္ဌကထာ (စာ-၂၉၄)၌ “သီတုဒကေန ကတံ မဓုကပုပ္ဖာဏိတံ ပုရေဘတ္တံ သာမိသံ ဝဋ္ဋတိ၊ ပစ္ဆာဘတ္တေတာ ပဋ္ဌာယ သတ္တာဟံ နိရာမိသဝ၊ သတ္တာဟာတိက္ကမေ ဝတ္ထုဂဏနာယ ဒုက္ကဋ်- ဟု မိန့်အပ်ပြီ။ (၃)
၂၁၄။ ကတ္တိကမာသဿဟူသော်လည်း သီတင်းကျွတ်လဆုတ်ပက္ခ အထွက်တစ်ရက်မှသည် တန်ဆောင်မုန်းလပြည့်တိုင်ရုံကိုသာယူ။ တန်ဆောင်မုန်လတစ်လလုံးကို မယူလင့်။
၂၁၆။ အစိန္ဒာပေယျာတိ ဧတ္ထ ပန၊ စသည်တို့၏အဓိပ္ပာယ်ကား “ငါပေးသော အလုံးစုံသောသင်္ကန်း ကိုယူချေဟုစေသည်ရှိသော် ဒုက္ကဋ်သင့်၏။ ထိုစေသောသူသည် ထိုသင်္ကန်းတို့ကိုယူသည်ရှိသော် တစ်ခွန်း သောစကားဖြင့် သင်္ကန်းအရေအတွက်အတိုင်း များစွာကုန်သော အာပတ်တို့သည် သင့်ကုန်၏ဟူလို။
ငါပေးသောသင်္ကန်းကို ယူချေဟုစေသော်ကား စေအပ်သောရဟန်းသည် များစွာသောသင်္ကန်းတို့ကိုယူသော်လည်း ပါစိတ်တစ်ချက်သာသင့်၏။ ထို့ကြောင့် သမန္တပါသာဒိကအဋ္ဌကထာ၌ (စာ-၃၀၁) “စီဝရံ ဂဏှာ”တိ အာဏာပေတိ ဧကံ ဒုက္ကဋ်၊ အာဏာတ္တော ဗဟူနိ ဂဏှာတိ၊ ဧကံ ပါစိတ္တိယံဟုမိန့်အပ်ပြီ။ ဤအဋ္ဌကထာပါဋ္ဌိကို ဋီကာ၌ “ယံ ပန သမန္တပါသာဒိကာယံ စီဝရံ ဂဏှာတိ အာဏာပေတိ၊ ဧကံ ဒုက္ကဋ်။ အာဏာတ္တော ဗဟူနိ ဂဏှာတိ၊ ဧကံ ပါစိတ္တိယန္တိ ဝုတ္တံ၊ တံ ဧကံ ဧကာဗဒ္ဓံ သန္ဓာယ စသည်ဖြင့် အဋ္ဌကထာအလိုတော်ဟုမိန့်၏။
သာရတ္ထ (စာ-၄၄၁)၌ကား “အာဏတ္တော ဗဟူနိ ဂဏှာတိ ဧကံ ပါစိတ္တိယန္တိ “စီဝရံ ဂဏှာ”တိ အာဏတ္တိယာ ဧကစီဝရဝိသယတ္တာ ဧကမေဝ ပါစိတ္တိယံဟု မိန့်၏။ ဤတွင် နောက်သာသင့်မြတ်သကဲ့သို့ ရှိ၏။ အဋ္ဌကထာကြီးကို ရှေ့နောက်ညှိ၍ဆင်ခြင်။
သကသညိတာဟူသော ဤပါဠိဖြင့် “ထိုပေးသောရဟန်း၏ ဥစ္စာဟုသိလျက် လုယက်သော်ကား အင်္ဂါမဟုတ်ဟုပြ၏။ ထိုသို့ လုယက်သောရဟန်းအား ဘဏ္ဍာကို အဖိုးဖြတ်၍ဆုံးဖြတ်အပ်၏။ ထို့ကြောင့် သမန္တပါသာဒိကအဋ္ဌကထာ (စာ-၃၀၂)၌ “စဇိတွာ ဒိန္နံ အစ္ဆိန္ဒိတွာ ဂဏှန္တော ဘဏ္ဍန ကာရေတဗ္ဗော- ဟု မိန့်အပ်ပြီ။ ဤပါဠိ၌ ဂဏှန္တော-ဟူသောပုဒ်၌ ကရိုဏ်းကိုသာ သာရတ္ထ (စာ-၄၄၁)၌။
ဘဏ္ဍန ကာရေတဗ္ဗောတိ သကသညာယ ဝိနာ ဂဏှန္တော ဘဏ္ဍ အင်္ဂါပေတွာ အာပတ္တိယာ ကာရေတဗ္ဗောဟု သကသညာထည့်၏။ ထိုကရိုဏ်းပါဋ္ဌိသည် သကသညာယာတိ “သက”န္တိ သညာယ ဣမိနာ ပါရာဇိကာဘာဝံ ဒေဿတိ၊ စဇိတွာ ဒိန္နမ္ပိ ဟိ သကသညာယ ဂဏှတော နတ္ထိ ပါရာဇိကံဟုအောက်၌ မိန့်သော ဋီကာ(စာ-၃၃၆)နှင့် သကသညာယ ဂဟိတတ္တာ ပနဿ ပါရာဇိကံ နတ္ထိ။ သမန္တပါသာဒိက အဋ္ဌကထာ (စာ-၃၀၁) ဤပါဌ်တို့နှင့်ဆန့်ကျင်သကဲ့သို့ ရှိ၏။ ဆင်ခြင်း။ (၅)
၂၁၇။ ဤအနာဏတ္တိကကိုကား “သုတ္တဝိညာပန၌သာယူ။ သင်္ကန်းအလို့ငှာသော်လည်း သူတစ်ပါး ကိုတောင်းစေသည်ရှိသော် နိဿဂ္ဂမသင့်ဟူလို။ ထို့ကြောင့် မာတိကာ၌ “သာမံ သုတ္တံ ဝိညာပေတွာ”ဟု မိန့်ပြီ။
ပဒဘာဇနီ၌လည်း သာမန္တိ သယံ ဝိညာပေတွာဟု မိန့်ပြီ။ အဋ္ဌကထာ အညာတကဝိညတ္တိသိက္ခာပုဒ် (ကင်္ခါ၊ စာ-၁၆၆) ၌ ဝိညာပေယျာတိ ယာစေယျ ဝါ ယာစာပေယျ ဝါဟု သုဒ္ဓဟေတုကတ္တားကို ပြသကဲ့သို့၊ ဝိညာပေတွာတိ ယာစိတွာ ဝါ ယာစာပေတွာဝါဟု မပြုမူ၍ “စီဝရတ္ထာယ ယာစိတွာဟု သုဒ္ဓကတ္တားပုဒ်ကိုသာ ပြ၏။ ငါတို့အလို ဋီကာစသည်တို့၌ မမိန့်သောကြောင့်ကားဆင်ခြင်။ (၆)
၂၁၈။ အာယတဉ္စအစရှိသော “ရ”ပါးတို့တွင် ရှေ့သုံးပါးဖြင့် သုတ္တဝဍ္ဎနနှင့်တကွ ယက်ခြင်းအခြင်းအရာကိုပြ၏။ နောက်လေးပါးကား ယက်ခြင်းအခြင်းအရာကိုသာ ပြ၏။ (၇)
၂၁၉။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ပ ။ ပဋိဂ္ဂဟေတဗ္ဗန္တိ (ကင်္ခါ စာ-၁၈၆)။ အဓိပ္ပာယ်ကား သီတင်းကျွတ်လဆန်း “၅”ရက်နေ့မှစ၍ လပြည့်တိုင်အောင်သော “ဝ”ရက်တို့တွင် တစ်ရက်ရက်၌ အဓွန့်ရှည်သောခရီးသို့ သွားလိမ့်သောသူ အစရှိသည်လည်း ဝါဆိုသင်္ကန်းဟုကြား၍ အဆောတလျင် လှူအပ်သော သင်္ကန်းသည် အစ္စေကစီဝရမည်၏။ ထိုသင်္ကန်းကို ဤသင်္ကန်းသည် ရှောင်တခင်လှူအပ်သော သင်္ကန်းဟုသိသော ရဟန်းသည် အလုံးစုံကိုခံ၍ တန်ဆောင်မုန်းလပြည့်တိုင်အောင် အဓိဋ္ဌာန် ဝိကပ္ပနာမပြုဘဲ ထားအပ်၏ဟူလို။ (၈)
ကာမဉ္ဇူသ စသော ဤပါဠိသည် ပမာဒလေခဟု ဋီကာ၌မိန့်၏။ ထိုပါဠိ၏ ပမာဒလေခအဖြစ်ကိုလည်း ဒသာဟနာဂတံဟူသော ပါဠိတော်နုလှပက္ခပဉ္စမိတော ပဋ္ဌာယဟူသော အဋ္ဌကထာပါဠိတို့ကြောင့် သိရသည်ဟူ၏။ သာရတ္ထ၌လည်း မိန့်၏။ ပါတိမောက္ခယောဇနာတို့၌ကား ဤဋီကာတို့ကိုပယ်၍ အသင့်ပင်ဖြစ်သည်ဟု ဆုံးဖြတ်၏။ ဤတွင် ရှေ့သာသင့်သည်။ အကျယ်ကိုလိုမူ ထိုကျမ်းတို့မှယူ။ (၈)
၂၂၀။ အာစရိယဓနုနာ ဂါမဿ၌ အာစရိယာဓနဟူသည်ကား လေးတောင်ထွာရှိ၏။ ထိုလေးသည် တင်သောကာလ၌ လေးတောင်သာရှိသည်ဟူ၏။ (၉)
၂၂၁။ တတော စေ ဥတ္တရိ ဝိပ္ပဝသယျာတိ ဆာရတ္တတော ။ ပ ။ အတ္ထော၌ ဤ “သတ္တမံ အရုဏံ ဥဋ္ဌာပေယျဟု ပဋိသေဓမရှိဘဲ အဋ္ဌကထာပါဠိရှိကုန်သည်များ၏။ “အချို့သော အဋ္ဌကထာပါဠိ၌ကား ရှိ၏။ ရှိမှသာလျှင်သင့်မြတ်သည်၊ အဘယ့်ကြောင့်နည်းဟူမူကား။
ဧတ္တာဝတာ ပုရိမိကာယ ဥပဂန္ဓာ အတ္ထံ ကတွာ။ ပ ။ တသ္မိံ ဂါမေ စီဝရံ ဌပေတွာ သကလကတ္တိကမာသံ တသ္မိံယေဝ သေနာသနေ တေန စီဝရေန ဝိနာ ဝတ္ထု၊ အနုဇာနိတွာ ဣဒါနိ ဝိဟာရတော-စသော ဋီကာအနသန္ဓေပါဠိ။ ။ ယော ဘိက္ခု ဝိဟာရေ ဝသန္တော တတော အညတ္ထ ဂမနကိစ္စ သတိ အန္တရဃရေ စီဝရံ နိက္ခိပတိ၊ တေန ဘိက္ခုနာ တေန စီဝရေန ဆာရတ္တပရမံ ဝိပ္ပဝသိတတ္ထံ၊ ဆ ရတ္တိယော တမှာ ဝိဟာရာ အညတ္ထ ဝသိတဗ္ဗာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိဟူသော ဋီကာပါဠိ (စာ-၃၄၃)။
ပါဠိယံ ဝိပ္ပဝသန္တီတိ ဣဒံ ယသ္မိံ ဝိဟာရေ ဝသန္တာ အန္တရဃရေ စီဝရံ နိက္ခိပံသု။ တတော အညတ္ထ ဝသန္တေ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ တသိဉ္စ ဝိဟာရေ အန္တရဃရေ စီဝရံ နိက္ခိပိတွာ ဝသိတုံ အနုညာတတ္တာ တတ္ထ ဝါသော ဝိပ္ပဝါသော နာမ န ဟောတိ။ (သာ၊ စာ-၄၄၅)
ပါဠိယံ “သိယာစ တဿ ဘိက္ခုနော။ ။ ဝိပ္ပဝသိတဗ္ဗန္တိ ဣမိနာ အန္တရရေ စီဝရံ နိက္ခိပိတွာ တသ္မိံ ဝိဟာရေ ဝသန္တဿ အညတ္ထ ဂမနကိစ္စေ သတိ ဝိဟာရတော ဗဟိ ဘာရတ္တံ ဝိပ္ပဝါသော အနုညာတော။ ဝသနဌာနတော ဟိ အညတ္ထ ဆာရတ္တံ ဝိပ္ပဝါသော ဝုတ္တော။ န တသ္မိံ ဝိဟာရေ ဝသန္တဿ၊ သာရတ္ထ။ (စာ-၄၄)
ဂါမသီမံဩက္ကမိတွာတိ ဧတ္ထ သစေ ဂေါစရဂါမတော ပုရတ္ထိမာယ ဒိသာယ သေနာသနံ၊ အယဉ္စ ပစ္ဆိမဒိသံ ဂတော ဟောတိ စသော သမန္တပါသာဒိက အဋ္ဌကထာပါဠိ (စာ-၃၀၉)။ ယံ ဂါမံ ဂေါစရံ ကတွာ၊ ဘိက္ခု အာရညက ဝသေ။ တသ္မိံ ဂါမ ထပေတုံ တံ၊ မာသမေကံတု ဝဋ္ဋတိ၊ အညတ္ထုဝ ဝသန္တဿ၊ ဆာရတ္တပရမံ မတံ၊ အယမဿ အဓိပ္ပါယော ပဋိစ္ဆန္နော ပကာသိတော‘ဟူသော (ကင်္ခါ အဘိနဝဋီကာ စာ-၃၄၃)။ ဤပါဌ်တို့ကြောင့်ဆိုသည်။
ထို့ကြောင့် ပါဠိတော်၌ သိယာစ တဿ ဘိက္ခုနော။ ပ ။ ဝိပ္ပဝသိတပ္ပံဟု ခွင့်ပြုတော်မူသည်ကား ရွာအတွင်း၌ သင်္ကန်းကိုထားခြင်းသည် ဆိုအပ်ပြီးသော လက္ခဏာနှင့်ပြည့်စုံသော ကျောင်း၌နေသော ရဟန်းသည် အရပ်တစ်ပါးသို့ အကြောင်းရှိ၍သွားသည်ရှိသော် ထိုအရပ်တစ်ပါး၌ ခြောက်ညဉ့်နေအပ်သည်ကို ခွင့်ပြုတော်မူ၏။ ထိုကျောင်း၌နေသည်ကို ခွင့်ပြုတော်မူသည်မဟုတ်။ ။ ထိုသပ္ပဋိဘယကျောင်း၌သော် ကား သီတင်းကျွတ်လဆုတ်ပက္ခမှသည် တန်ဆောင်မုန်းလပြည့်တိုင်အောင် ကင်း၍နေသော်လည်း ဝိပ္ပဝါသမဖြစ်ဟူလိုသည်။ ထို့ကြောင့် ပါဠိတော်၌ ကတ္တိကပုဏ္ဏမံဟူသော ကြိယာဝိသေသနကို နိက္ခိပေယျဟူသောပုဒ်၌သာလျှင် စပ်အပ်သတည်း။ (၉)
၂၁၁။ ဤသေစေ ပန စသော ပါဠိတို့၏အဓိပ္ပာယ်ကား အကြင်ဝတ္ထုကို သံဃာအားလှူအပ်၏။ ထိုဝတ္ထုကို မယူအပ်၊ သံဃာအားသာလျှင် ပေးအပ်၏။ မပေးသည်ရှိသော် ဘဏ္ဍာကို အဖိုးဖြတ်၍ ဆုံးဖြတ်အပ်၏ဟူလို ။ (၁၀)
သံဃစေတိယပုဂ္ဂလေသု ယဿ ကဿစိ ပရိဏတံ အညသံဃာဒီနံ ပရိဏာမန္တဿ စ ဒုက္ကဋ်၊ (ကင်္ခါ၊ စာ-၁၈၉)၌ အဓိပ္ပာယ်ကား၊ သံဃာသို့ညွှတ်လေပြီးသော လာဘ်ကို တစ်ပါးသော သံဃာအားလည်းကောင်း၊ စေတီအားလည်းကောင်း၊ ပုဂ္ဂိုလ်အားလည်းကောင်း ညွှတ်စေအံ့၊ ဒုက္ကဋ်၊ စေတီတစ်ဆူသို့ ညွှတ်လေပြီးသည်ကို တစ်ပါးသောစေတီအားလည်းကောင်း၊ သံဃာအားလည်းကောင်း၊ ပုဂ္ဂိုလ်အားလည်းကောင်း ညွှတ်စေအံ့၊ ဒုက္ကဋ်၊ ပုဂ္ဂိုလ်တစ်ဦးသို့ ညွှတ်လေပြီးသည်ကို ပုဂ္ဂိုလ်တစ်ဦးအားလည်းကောင်း၊ သံဃာအားလည်းကောင်း၊ စေတီအားလည်းကောင်း၊ ညွှတ်စေအံ့၊ ဒုက္ကဋ်ဟူလို။ (၁၉)
ပါစိတ္တိယကဏ္ဍ
၁။ မုသာဝါဒဝဂ္ဂ
၂၂၃။ အဇာနိတွာ ပဋိဇာနနဟူသည်ကား တိတ္ထိတို့နှင့်အတူတကွ ဝါဒဆိုသည်ရှိသော် မိမိအယူ၌ စိုးစဉ်းသောအပြစ်ကိုမှတ်မိ၍ ဤအယူသည် ငါအယူမဟုတ်ဟုပယ်ပြီး၍ တစ်ဖန်ဆိုပြန်သည်ရှိသော် အပြစ်မရှိသောအဖြစ်ကိုမှတ်မိ၍ ဤအယူသည် ငါ၏အယူလျှင်တည်းဟု ဝန်ခံခြင်းတည်းဟူလို။
အာဒိသဒ္ဒါဖြင့်ကား “ပဋိဇာနိတွာ အဝဇာနန၊ အညေနာည ပဋိစရဏ၊ သမ္ပာန မုသာဘဏန၊ သင်္ကေတံ ကတွာဝိသံဝါဒကရဏ-တို့ကိုယူ။ “ထိုအာဒိဝန်တို့တွင် ပဋိဇာနိတွာ အဝဇာနနဟူသည်ကား တိတ္ထိနှင့် အတူတကွဆိုသည်ရှိသော် မိမိအယူ၌ အပြစ်မရှိသည်ကိုမှတ်မိ၍ ဤအယူကား ငါ၏အယူတည်းဟုဝန်ခံပြီး၍ တစ်ဖန်အပြစ်ကိုမြင်၍ ဤအယူကား ငါ၏အယူမဟုတ်ဟု ပယ်ပြန်ခြင်းတည်း။
အညေနညပဋိစရဏဟူသည်ကား ရုပ်သည်မြင်အပ်သောကြောင့် အနိစ္စဟုဆိုအံ့၊ ထိုသို့တပြီးကား နိဗ္ဗာန်သည်လည်း မြင်အပ်သောကြောင့် အနိစ္စမည်ခဲ့ရာ၏ဟု သူတစ်ပါးဆိုသော် ဖြစ်တတ်သောသဘောကြောင့် အနိစ္စဟု တစ်ပါးသောအကြောင်းဖြင့် တစ်ပါးသောအကြောင်းကို ဖုံးလွှမ်းခြင်းတည်း။
သမ္မာနမုသာဘဏနဟူသည်ကား သိလျက်ချွတ်ယွင်းသောစကားကို ဆိုခြင်းတည်း။ သင်္ကေတံ ကတွာ ဝိသံဝါဒကရဏဟူသည်ကား ညဉ့်၌ဆိုကြအံ့ဟူသည်ကို နံနက်ကလာခြင်းစသော ကာလဝိသင်္ကေတ ဝတ္ထုဝိသင်္ကေတတည်း။ (၁)
၂၂၄။ ပေသုညကရဏဝစနေ ပါစိတ္တိယန္တိ အတ္ထော။ ဤအလိုကား ပိယသုညကရဏရှိလိုလျက် နိရုတ္တိနည်းအားဖြင့် ပိယသဒ္ဒါ၌ ယကျ၍ ဣကိုပြု၍ ကရဏသဒ္ဒါကျေ၍ ပေသုညဟုပြီးသည်။
အဓိပ္ပာယ်ကား ဆယ်ပါ။ကုန်သော အက္ကောသဝတ္ထုတို့ဖြင့် ရဟန်းတစ်ယောက်ကို ဆဲရေးသော ရဟန်းတစ်ယောက်၏ စကားကိုကြား၍ ဤသို့ငါဆောင်သည်ရှိသော် ငါသည် ထိုရဟန်းသည် ချစ်အပ်သော သူဖြစ်လတ္တံ့ဟု မိမိကိုချစ်စေလိုသောကြောင့်လည်းကောင်း ဤသို့ဆောင်သည်ရှိသော် ဤသူသည် ဤ သူနှင့်ကွဲပြားလတ္တံ့ဟူ၍ သူ“၂”ယောက်ကို ကွဲစေလိုသောကြောင့်လည်းကောင်း၊ ဆောင်အပ်သောစကားသည် ပေသုညမည်၏ဟူလို။
ဝုတ္တနယေနဟူသည်ကား တေဟိယေဝ ဒသဟိ အက္ကောသဝတ္ထုဟိ သန္တိ ဣကေ စဏ္ဍာ လာစသော ဒုတိယသိက္ခာပုဒ်၌ ဆိုအပ်ပြီးသည်ကိုယူ။ အနညာပဒေသေနဟူ၍ ပါဠိအချို့ရှိ၏။ မသင့်။(၃)
၂၂၅။ (ရာဇောဝါဒ) သုတ်ဟု သင်္ဂါယနာမတင်သော ကျမ်းများ၌မရှိ။ နောက်သီဟိုဠ်ဆရာများ ထည့်သွင်းထားဟန်တူသည်ဟု အဘယာရာမဆရာတော်ကြီး မိန့်ဖူးသည်။
ပဒ အနုပဒ အနွက္ခ၊ အနုဗျဉ္ဇနတို့၏အထူးကား တစ်ဂါထာ၌ ပဌမပါဒသည် ပဒမည်၏။ ဒုတိယပါဒသည် အနုပဒမည်၏။ တစ်လုံးတစ်လုံးသော အက္ခရာသည် အနွက္ခရမည်၏။ ပုရိမဝါကျနှင့်တူသော ပစ္ဆိမဝါကျသည် အနုဗျဉ္ဇနမည်၏။ ဤကားအထူ။ (ဝါ) တစ်လုံးတစ်လုံးသော အက္ခရာသည် အနွက္ခရာမည်၏။ ဝိဘတ်အဆုံးမရှိသောအက္ခရာအပေါင်းသည် အနုဗျဉ္ဇနမည်၏။ ဝိဘတ်အဆုံးရှိသောအက္ခရာ ထိုအက္ခရာအပေါင်းသည် ပဒမည်၏။ ပဒရှေ့ပုဒ်နှင့် သုတိတူသော နောက်ပဒသည် အနုဗျဉ္ဇနမည်၏။ ဤလည်းအထူ။
ပါစိတ္တိယန္တိ။ ပ ။ ပဒါဒိဂဏနာယ ပါစိတ္တိယံ၌ အဓိပ္ပာယ်ကား မနောပုဗ္ဗင်္ဂမာ ဓမ္မာ-စသော ဂါထာဗန္ဓတို့၌ မနောပုဗ္ဗင်္ဂမာဟုသာမဏေနှင့် တပြိုင်နက်ဆုံးစေသည်ကား ပဒအားဖြင့် သင့်သည်မည်၏။ ထိုသို့ သင့်သောရဟန်းအား ပဒအရေအတွက်အတိုင်း ပါစိတ်အာပတ်သင့်၏။
မထေရ်သည် မနောပုဗ္ဗင်္ဂမာဓမ္မာဟုရွတ်ပြီးသည်ရှိသော် ထိုပုဒ်ကိုမမီနိုင်၍ သာမဏေသည် မနောသေဋ္ဌာ မနောမယာဟု ရွတ်သောကာလ၌ မထေရ်နှင့်ပြိုင်၍ဆုံးစေသည်ကား အနုပဒအားဖြင့် သင့်သည်မည်၏။ ထိုသို့သင့်သော ရဟန်းအားလည်း အနုပဒအရေအတွက်အတိုင်း အာပတ်သင့်၏။
ရူပံ အနိစ္စံ’ဟူသော ပုဒ်ကိုသင်သောကာလ၌ အက္ခရာမျှကို သာမဏေနှင့်တစ်ပြိုင်နက်ရွတ်သည်ကား အနွက္ခရအားဖြင့် ရွတ်သည်မည်၏။ ထိုသို့ရွတ်သောရဟန်းလည်း အနွက္ခရအရေအတွက်အတိုင်း ပါစိတ်အာပတ်သင့်၏။
သည်ကား အနုဗျဉ္ဇနမည်၏။ ထိုသို့ရွတ်သော ရဟန်းအားလည်း အနုဗျဉ္ဇနအရေအတွက်အားဖြင့် ပါစိတ်အာပတ်သင့်၏။ ဟူလို။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၈)
ယေဘုယျေန ပဂုဏန္တေ-ဟူသည်ကား လေးဖို့တစ်ဖို့နှုတ်မလာသော ဂါထာစုဏ္ဏိယတို့တည်း။ ထိုပဂုဏဂန္ဒီကို ချွတ်သောသာမဏေအား နှုတ်မပါရာ၌ ဤသို့ဆိုလောဟု သင်သောရဟန်းအားလည်းကောင်း။ ပရိသတ်အလယ်၌ရွံ့ရှား၍ ရွတ်သောလူသာမဏေအဆိုချွတ်ရာ၌ ဤသို့ဆိုလောဟု သင်သောရဟန်းအားလည်းကောင်း တစ်ပြိုင်နက်ဆိုမိသော်လည်း အာပတ်မသင့်ဟူလို။ (၄)
၂၂၆။ ဘိက္ခုံ ဌပေတွာ ။ ပ ။ တိရိစ္ဆာနဂတနာပိဟူရကား မာတုဂါမသည်လည်း ဤသိက္ခာပုဒ်၌ အနုပသမ္ဗန္နအရေအတွက်သို့ရောက်၏။ ထို့ကြောင့်ရကား မာတုဂါမနှင့် သုံးညဉ့်ပတ်လုံး သာသေယျလောက်သော ကျောင်းနှင့်အိပ်ပြီး၍ လေးရက်မြောက်သောနေ့၌ အိပ်သည်ရှိသော် ဤသိက္ခာပုဒ်ဖြင့်လည်းကောင်း အထက်သိက္ခာပုဒ်ဖြင့်လည်းကောင်း ပါစိတ်နှစ်ချက်သင့်၏။
ဂဏ္ဌိ၌ကား အထက်သိက္ခာပုဒ်ဖြင့် မာတုဂါမကိုယူပြီးရကား ဤအောက်သိက္ခာပုဒ်ဖြင့် ဘိက္ခု ဌပေတွာ ။ ပ ။ အနုပသမ္ပန္နေနဟု သာမညအားဖြင့်မိန့်သော်လည်း ပုရိသကိုယူခြင်းသည်သာလျှင် လျှောက်ပတ်၏ဟူ၏။ သာရတ္ထ (စာ-၁၀)။ ထိုတွင် တဒေဝ ယုတ္တတရံဟု နောက်သာလျှင် သင့်မြတ်၏ဟုဆုံးဖြတ်၏။ ထိုသို့မိန့်သော်လည်း ရှေ့စကားသာလျှင် သင့်မြတ်သကဲ့သို့ရှိ၏။
ဤသိက္ခာပုဒ်၌ ပါရာဇိကဝတ္ထုဖြစ်သော တိရိစ္ဆာန်ယောက်ျားတို့သော်လည်း အာပတ်အင်္ဂါဖြစ်သေး၏ ရှင့်၊ ထိုထက်ဂရုကဖြစ်သော အထက်သိက္ခာပုဒ်၌ ဒုက္ကဋဝတ္ထုဖြစ်သော ဘီလူးမ ပြိတ္တာမစသည်တို့သည် အသို့မူ၍ အင်္ဂါမဖြစ်ကောင်းအံ့နည်း၊ ဖြစ်ကောင်းသည်သာလျှင်တည်း။ ထို့ကြောင့် အထက်သန္ဓေသိက္ခာပုဒ်၌ သန္ဓေဖြစ်သော ယာဝကာလိကတို့ကို ထိုညဉ့်အခါ၌ သုံးဆောင်သည်ရှိသော် ပါစိတ်နှစ်ချက်သင့်ကောင်းသကဲ့သို့၊ ထို့အတူ ဤ၌လည်း “လူမိန်းမသည် “၄” ရက်မြောက်၌ ပါစိတ် “၂”ချက်သင့်ခြင်းကို ပြုတတ်၏။ တိရစ္ဆာန်မိန်းမ ဘီလူးမစသည်တို့သည်ကား အထက်သိက္ခာပုဒ်ဖြင့် ဒုက္ကဋ်။ ဤသိက္ခာပုဒ်ဖြင့် ပါစိတ်တည်းဟူသော အာပတ် “၂” ချက်သင့်ခြင်းကိုပြုတတ်၏ဟု ထင်ပေသည်။ ခဲစွ။ ဆင်ခြင်။ အထက်သိက္ခာပုဒ်၌ ဥပမုစ္စ ဥပဍ္ဎပရိစ္စဖြစ်သော ကျောင်းကို ဒုက္ကဋဝတ္ထုဟုမိန့်ရကား ဤသိက္ခာပုဒ်သည် ပဏ္ဏတ္တိဝဇ္ဇသိက္ခာပုဒ်ဖြစ်သောကြောင့် ပဏ္ဏတ္တိဝဇ္ဇသိက္ခာပုဒ်တို့၌ သာဝေသေသပညတ်လည်း ဖြစ်သင့်သောကြောင့် သဗ္ဗ၊ ယေဘုယျနပရိစ္စ၊ သဗ္ဗန္န ဥပဍ္ဎပရိစ္ဆန္န၊ ယေဘုယျကိစ္စ ဥပဍ္ဎပရိစ္ဆန္န၊ သဗ္ဗပရိစ္ဆန္န ယေဘုယျေနဆန္န၊ သဗ္ဗပရိစ္ဆန္န ဥပမုစ္ဆန္န၊ ယေဘုယျေနပရိစ္ဆန္န ဥပမစ္ဆန္ဒဖြစ်သော ခြောက်ဆောင်သောကျောင်းသည်လည်း ပါစိတ်ဝတ္ထုသာလျှင်ဟူ၏။ (စာ-၁၅)
သဗ္ဗပရိစ္စန္ဓေစသည်၌
၂၂၆။ တတ္ထ ဆဒနံ။ ပ ။ ဒကူပစာရော ဟောတိ။ (ကင်္ခါဋ္ဌ စာ-၁၉၃)၌ ထွက်ဝင်သွားသော တံခါးတစ်ခုရှိသည်ပင်လျှင် ဥပစာရမည်၏။ ဤ၌လည်း တံခါးတစ်ခုရှိသည်ကို ရည်၍မိန့်သည်။ တိကပါစိတ်ဟူသည်ကား ။ အနုပသ၌ ဥပသမ္ပသည်၊ ဝေမတိက၊ အနုပသမ္ဗန္နသညီအားဖြင့် “၃’ပါးကိုယူ။
ဥပမုစ္ဆန္န ပရိစ္ဆန္နာဒီသု၌ အာဒိသဒ္ဒါဖြင့် သဗ္ဗန္ဓ စူဠကပရိစ္ဆန္န၊ ယေဘုယျနစ္ဆန္နံ၊ စူဠကပရိစ္ဆန္န၊ သဗ္ဗပရိစ္ဆန္န စူဠကုစ္စ၊ ယေဘုယျေနပရိစ္ဆန္န စူဠကုစ္စ၊ ဤလေးချက်ကိုယူ။ (၅)
၂၂၇။ မနုဿိတ္ထိယာ လူမိန်းမဟု သာမညမိန့်သော်လည်း အသက်ရှိသော လူမိန်းမကိုသာ ယူအပ်သည်ဟူ၏။ (၆)
သဒ္ဓိ ဌိတာယပိ၌ သမ္ဘာဝနာအနက်ရှိသော ပိသဒ္ဒါဖြင့် လူယောက်ျားကို မယူမူ၍တည်သော ဘီလူးယောက်ျားစသည်တို့နှင့် အတူတည်သော လူမိန်းမအားသော်လည်း မအပ်သေး၏ရှင့်။ လူမိန်းမချည်းသက်သက်သော်ကား ဆိုဖွယ်မရှိဟုပြ၏။
ဒုတိယအနိယတ၌ ဆိုအပ်ပြီးသော လက္ခဏာရှိသော လူယောက်ျားဟူသော်လည်း အန္ဓကိုမလိုအပ်။ အဘယ့်ကြောင့်နည်းဟူမူကား၊ အန္ဓဗဓိရသည် ဤသိက္ခာပုဒ်၌ အာပတ်အင်္ဂါမဖြစ်ကောင်းသောကြောင့်တည်း။ ဋီကာစသည်တို့၌ မမိန့်ကုန်။
ဆဟိ ဝါစာ ။ ပ ။ ဒေသယတော။ ဤ၌ကား ရှေးဟောနှင့်သည်မှတစ်ပါး အသစ်ရောက်လာသောမာတုဂါမအား တဖန်ခြောက်ပုဒ် ဟောပြန်အံ့သောနည်းဖြင့် မာတုဂါမအရာအား ဟောသော်လည်း အာပတ်မသင့်ဟူလို။ ။ တစ်ပြိုင်နက်ရောက်သော်လည်း သင့်အား ခြောက်ပုဒ်၊ သင့်အား ခြောက်ပုဒ်သာ ဟောအံ့ဟုဆို၍ဟောသော်လည်း အာပတ်မသင့်ဟူလို။ (ကင်္ခါ−၁၉၄) (၄)
၂၂၉။ သံဃော ။ ပ ။ အာရောစေန္တဿ ပါစိတ္တိယံ-၌ အဓိပ္ပာယ်ကား “မပြတ်အာပတ်သင့်သောရဟန်း ဤသို့ကြားသည်ရှိသော် နောင်တစ်ချိန်စောင့်လတ္တံ့ဟု ဤမျှသော အာပတ်ကိုလည်းကောင်း၊ ဤမျှသောအမျိုးအားဖြင့်လည်းကောင်း ကြားအပ်၏။ ပိုင်းခြား၍လည်းကောင်း၊ မပိုင်းခြားဘဲလည်းကောင်း၊ ကတိကဝတ်ကိုပြု၏။ ထိုကတိကဝတ်ကို ပြုရာကိုထား၍ ကတိဝတ်မပြုရာ၌ ဤရဟန်းသည် သုက်ကို လွတ်စေ၍ သံဃာဒိသေသ်အာပတ်သင့်သည်ဟု ဝတ္ထုနှင့်တကွ စေ့ဆော်၍ပြောသော ရဟန်းအား အာပတ်သင့်၏ဟူလို။ (ကင်္ခါ၊ စာ-၁၉၅)
အဒုဋ္ဌလံ ဝါ အဇ္ဈာစာရံ-၌။ ဝိကာလဘောဇနစသောအထက် “၅” ပုဒ်။ သုက္ကဝိဿဋ္ဌိ၊ ကာယသံသဂ္ဂ၊ ဒုဋ္ဌလ္လဝါစာ၊ အတ္တကာမပါရိစရိယတို့ကို အဒုဋ္ဌလ္လအဇ္ဈာစာရဟုယူ။ (ဋ္ဌ၊ စာ-၂၀)
၂၃၀။ တစ်ဆုပ်ထက်လွန်သော ကျောက်သည် ပါသာဏ။ တစ်ဆုပ်မှစ၍ အယုတ်သည် သက္ကရတည်း။ ကျောက်စစ်သဲစုတို့သည်စု၍ ကျောက်ဖြစ်သည်ကား မရုမ္မမည်၏။ (ဌ၊ စာ-၂၁) မရုမ္မာတိ ကဋသက္ခရာ၊ (လင်္ကာ၊ စာ-၁၆၃)။
ဒမှာ ပန ။ ပ ။ အဇာတပထဝီ နာမ။ ။ ဤအလိုသော်အကြင်မြေ၌ သုံးစုစုသည်ရှိသော် မြေမှုန့်မြေစိုင်တို့သည် နှစ်စုအောက်ယုတ်အံ့၊ ကျောက်စသည်တို့သည်ကား တစ်စုထက်လွန်သည်ဖြစ်အံ့၊ အဇာတပထဝီမည်၏ဟူလို။ အဝုတ္တသမုစ္စည်းဖြစ်သော ဝါသဒ္ဒါဖြင့်ကား “၄” လေအောက်ယုတ်သော မိုးစွတ်သော မြေမှုန့်စုမြေစိုင်စုသည်လည်း အဇာတပထဝီမည်၏ဟုပြ၏။ (ကင်္ခါ-၁၉၆)
ဝိနယာလင်္ကာရ (စာ၊ ၁၆၃၊ ၁၆၄) သာရတ္ထ (စာ-၁၅)တို့၌ကား ပဒဘာဇနီ၌ ယေဘုယျပါသာဏထက် ယေဘုယျသက္ခရစသော မြေတို့သာလျှင် အဇာတပထဝီဟုလာရကား ထက်ဝက်မြေမှုန့် ထက်ဝက်မြေစိုင်ရှိသောမြေသည် ပါစိတ္တိယဝတ္ထုဟုမိန့်၏။ ဤသိက္ခာပုဒ်သည် ပဏ္ဏတ္တိဝဇ္ဇသိက္ခာပုဒ်ဖြစ်သောကြောင့် သာဝသေသအားဖြင့် “ဇာတာ နာမ ပထဝီ သုဒ္ဓပံသုကာ သုဒ္ဓမတ္တိကာ အပ္ပါသာဏာ အပ္ပသက္ခရာ အပ္ပကဌလာ အပ္ပရုမ္မာ အပ္ပဝါလိကာ ယေဘုယျေနပံသုကာ ယေဘုယျေနမတ္တိကာဟု ဟောတော်မူသည်ဟူလို။ (၁၀)
၂။ ဘူတင်္ဂါမဝဂ္ဂ
၂၃၁။ ဘဝန္တိဟူသော ဤပါဠိဖြင့် ပွားသောအဖြစ်ရှိကုန်သော ညိုသောအရွက်ရှိကုန်သော ပွားဆဲဖြစ်ကုန်သော သစ်ပင်ငယ်စသည်တို့ကို ပြ၏။ အဟုပုံ-ဟူသောပါဌ်ဖြင့်ကား ပွားပြီး၍ တည်ကုန်သော ကြီးသောသစ်ပင်စသည်ကိုပြ၏။
သာသပဗီဇကသေဝါလမြို့၌ သာသပမည်သောမှော်ကား မုန်ညင်းသီးအတိုင်းအရှည်ရှိသည်ဟူ၏။ ဗီဇကမည်သောမှော်ကား အထက်၌ငယ်သော အရွက် အောက်၌လည်း ငယ်သော အမြစ်ရှိသောမှော်သေးဟူ၏။
၂၃၂။ တထာ ဘူတဂါမဗီဇဂါမေ။ ဋီကာ (စာ-၃၅၈)၌ ဘူတဂါမဗီဇဂါမေတိ ဧတ္ထ ဘူတဂါမတော ဝိယောဇိတံ ဝိရုဟနသမတ္ထမဝ မူလဗီဇာဒိကံ ဗီဇဂါမော နာမာတိ ဝေဒိတဗ္ဗဟု တပ္ပုရိသ်သမာသ်ကိုပြ၏။ အသဉ္စိစ္စ။ ပ ။ ဝိကောပေန္တဿ၌ အသဉ္စိစ္စဝိကောပနဟူသည်ကား သစ်စသည်တို့ကို လှိမ့်သောကာလ၌ မြက်သစ်ပင်တို့သည်ပျက်သော်လည်း ဤလုံ့လဖြင့်ပြတ်စေအံ့ဟု စေတနာမရှိသောကြောင့်လည်းကောင်း၊ အာပတ်မသင့်ဟူလို။ ။ အသတိယာ ဝိကောပန’ဟူသည်ကား “တစ်ပါးသောသူနှင့် စကားပြောဟောသောကာလစသည်တို့၌ သစ်ပင်မြက်ပင်တို့ကို ဖြတ်မိသော်လည်း အာပတ်မသင့်ဟူလို။ ဘူတဂါမ်ဗီဇဂါမ်ဟုမသိ၍ ဖြတ်မိသော်လည်း အာပတ်မသင့်ဟူလို။
ကပ္ပိယံ ကရောန္တေန ပန ။ လ ။ ရဟန်းသည် ကပ္ပိယံ ကရောဟိ-ဟုဆိုလျှင် လူသာမဏေသည် ကပ္ပိယံဟုဆို၍သာလျှင် မီးဖြင့်တို့အပ်၏။ နခပရိဇိတ သတ္ထပရိဇိတတို့၌လည်း ဤနည်းတူမှတ်။ ဤသို့ပြုကာမျှဖြင့် ထိုမျိုးစေ့တို့သည် အဝိရုဟနသဘာဝသို့ မရောက်သော်လည်း “သမဏ ကပ္ပိယဝေါဟာရဖြစ်၍ အလိုအတိုင်း ထိုးခြင်း ခွဲခြင်း ဖြတ်ခြင်းကိုပြုခြင်းငှာ အပ်လေသည်။ (၁)
၂၃၄။ ဥမ္မတ္တကာဒီနဉ္စ - ဤအနာပတ္တိဝါရ(ကင်္ခါ စာ-၂၀၀)၌ အာဒိဝန်အရဖြတ်သော အာဒိကမ္မိကဿ အနာပတ္တိကိုကား ဤသိက္ခာပုဒ်ဖြင့်သာလျှင် အာပတ်မသင့်ဟုယူ၊ ဥဇ္ဈာပနက ခီယနကသည် မုသာဝါဒလက္ခဏာရှိသောကြောင့် မုသာဝါဒသိက္ခာပုဒ်ဖြင့်ကား အာပတ်သင့်သည်သာလျှင်တည်း။ (၃)
၂၃၅။ မဉ္ဇာဒီသု ။ ပ ။ မာယေဝ၊ ပီရွှေပိ သေဝ နယော (ကင်္ခါ စာ-၂၀၁)၌ အဓိပ္ပာယ်ကား “မသာရက ဗုဒ္ဓိကာဗဒ္ဓ ကုဋီရပါဒက အာဟစ္စပါဒကဟုဆိုအပ်သော လေးပါးသော ညောင်စောင်းတို့တွင် တစ်ပါးပါးအသွင်ဖြင့်ပြုအပ်သော ညောင်စောင်းသည် မဉ္စမည်၏ဟူလိုသည်။ ။ ထို “၄” ပါးတို့တွင် မသာရကဟူသည်ကား အခြေကိုထွင်း၍အခြေ၌ အပေါင်တပ်၍ပြုအပ်သော ညောင်စောင်းတည်း။
ဗုဒ္ဓိကာဗဒ္ဓ - ဟူသည်ကား ညောင်စောင်းခြေတို့ကို အပေါင်ဖြင့်ကိုက်စေ၍ ပြုအပ်သော ညောင်စောင်းတည်း။ အင်းပျဉ်၌လည်း ဤနည်းအတူသိလင့်၊ သို့သော် ညောင်စောင်းနှင့်အင်းပျဉ်အသို့ထူးသနည်းဟူမူကား “၄”တောင် အတိုင်းအရှည်ရှိသော အလျားရှိသည်ကား ညောင်စောင်း။ ထို့အောက် တိုသော အလျားရှိသည်ကား အင်းပျဉ်မည်၏။ ဤကားအထူ။
ပမာဏပရိစ္ဆေဒေါပိ စေတ္ထ နတ္ထိ - ၌ ပမာဏအပိုင်းအခြားမရှိသည်ဟူသည်ကား ညောင်စောင်း၌ ခင်းသော ဘုံလျှို၊ အင်းပျဉ်၌ခင်းသော ဘုံလျှို၊ စင်္ကြံသွားသော ဘုံလျှိုစသောအားဖြင့် ပြုလိုသောသူတို့၏ ဆန္ဒအတိုင်းပြုအပ်၏ဟူလို။
နိဗဒ္ဓဝါသရုက္ခမူလေ - ၌ နိဗဒ္ဓဝါသဟူသည်ကား အသိုက်ပြု၍ အမြဲနေသည်ကိုသာယူ။ ဂေါစရပသုတဖြစ်သောအရပ်ကို မယူလင့်။
၂၃၆။ ထိုဆွမ်းစားဇရပ်မှ နေ့သန့်စရာအရပ်သည် လော္မူပါတာတိက္ကမဖြစ်ရကား “ရှေးဦးခြေကို ချီသည်ရှိသော် ဒုက္ကဋ်သင့်၏။ နှစ်ခုမြောက်သော ခြေကို ချီသည်ရှိသော် ပါစိတ်သင့်၏။.. ဟူလို။
ယထာ ဝါ ဥပစိကာဟိစသည်တို့၏ အဓိပ္ပာယ်ကား ကျောက်ဖျာလေးခုတို့၏ အထက်၌ ညောင်စောင်းခြေတို့ကိုထား၍ ထိုညောင်စောင်း၌ ကြွင်းသောညောင်စောင်းအင်းပျဉ်တို့ကိုတင်၍ အထက်ဘုံလျှိုစသည်တို့ကို အစုပြု၍ သစ်ဘဏ္ဍာ မြေဘဏ္ဍာတို့ကို သိုမှီး၍ ဂမိကဝတ်ကိုဖြည့်၍ သွားအပ်၏ဟူလို။
၂၃၇။ ခင်းခြင်းကြောင့် ဖြစ်သည်ကား ကိရိယ၊ သိုမှီးခြင်း၊ ပန်ခြင်းကိုမပြုသည်ကား၊ အကိရိယ၊ ဤနှစ်ပါ။ရော၍ဖြစ်ရကား ကိရိယာကိရိယဟူသည်တည်း။ (၄)
၂၃၇။ သီဟစမ္မာဒီနက္ခိ ။ ပ ။ နတ္ထိ(ကင်္ခါ စာ-၂၀၃)၌ အဓိပ္ပာယ်ကား “န ဘိက္ခဝေ စမ္မာနိ ဓာရေတဗ္ဗာနိ သီဟစမ္မံ-စသည်ဖြင့် ခန္ဓက၌ပယ်တော်မူသည်ကား ခြင်္သေ့ရေစသည်တို့ကို တစ်ကျောင်းမှ တစ်ကျောင်းသို့ ဆောင်၍ မိမိဥစ္စာအဖြစ်ဖြင့် ညောင်စောင်းအင်းပျဉ်တို့၌ခင်း၍ သုံးဆောင်သည်ကိုသာလျှင် ပယ်တော်မူ၏။ ကျောင်းအသုံးအဆောင်ပြု၍ မြေ၌ခင်း၍ သုံးဆောင်ခြင်းကိုကား ပယ်တော်မမူဟူလို။
ဥပစာရံ အတိက္ကမန္တဿ၌ ဥပစာရဟူသည်ကား “အဆုံးစွန်သောကျောင်းမှ အားလျစ်လျူရှိသော ယောက်ျား၏ခဲနှစ်ကျကိုယူ။
ဤအနာဏတ္တိကကိုကား “ရဟန်းကိုစေသည်ကိုသာယူ ထိုစကားသည်သင့်စွ။ ရဟန်းကိုစေသော်သာလျှင် စေအပ်သောရဟန်း၏ ပလိဗောဓဖြစ်၏။ ထိုသို့ဖြစ်ခြင်းသည်လည်း အကြင်ရွေ့လောက်စေတတ်သောရဟန်းသည် ထိုနေရာ၌ မနေသေး။ သင်သွားလေတော့ဟူ၍လည်း မဆိုသေး၊ ထိုရွေ့လောက်သော ကာလပတ်လုံး စေအပ်သောရဟန်း၏ ကြောင့်ကြသည်ဖြစ်၏။ နေသော်လည်းကောင်း။ သွားလေတော့ဟု ဆိုသော်လည်းကောင်း စေတတ်သောရဟန်း၏ ကြောင့်ကြသည်သာလျှင် ဖြစ်၏။ ထို့ကြောင့် ရဟန်းကို စေသည်သာ အနာဏတ္တိကဟုယူ။
လူသာမဏေကို စေသည်ရှိသော်ကား သာဏတ္တိကလည်း ဖြစ်ကောင်း၏။ ပဌမသေနာသန သိက္ခာပုဒ်၌လည်း အနာဏတ္တိကကို ဤနည်းအတူယူအပ်၏။ နော တက္ကော ။
အဇ္ဈောကာသေ ဌပေတွာ ဂစ္ဆန္တဿ ဒုက္ကဋမေဝ(ကင်္ခါ စာ-၂၀၂)၌ ဝသဒ္ဒါဖြင့် ပါစိတ်ကိုကန့်။ ဤ၌ ညောင်စောင်း အင်းပျဉ်ကို လွင်တီးခေါင်၌ထား၍သွားသော ရဟန်းအား အာပတ်ကို အထူးမမိန့်သော်လည်း ခဲတကျကို လွန်သော်ရှေးသိက္ခာပုဒ်ဖြင့် ပါစိတ်။ အရံကိုလွန်သော် ဤသိက္ခာပုဒ်ဖြင့် ဒုက္ကဋ်ဟုယူ။
ထို့ကြောင့် “သာရတ္ထဒီပနီ (စာ-၃၀)၌ ကိဉ္စာပိ မခွံဝါ ပီဌ် ဝါ အဇ္ဈောကာသေ နိက္ခိပိတွာ ဂစ္ဆန္တဿ ဣဓ ဝိသုံ အာပတ္တိ န ဝုတ္တာ၊ တထာပိ အကာလေ အဖျော့ကာသေ မဉ္စပီဌာနိ ပညပေတွာ ဂစ္ဆန္တဿ လေပါတာတိက္ကမ ပုရိမသိက္ခာပဒန ပါစိတ္တိယံ၊ ပရိက္ခေပါတိက္ကမ ဣမိနာ ဒုက္ကန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗဟု မိန့်အပ်ပြီ။ ဘိသိကိုကြဉ် “၉”ပါးသောအိပ်ရာကိုကား လွင်တီးခေါင်၌ထား၍ သွားသောရဟန်းအား သိက္ခာပုဒ် “၂”ပါးဖြင့် ဒုက္ကဋ်သင့်သည်ဟူ၏။ (၅)
၂၃၈။ သံဃော ပန ဘဏ္ဍာဂါရိကဿ ဝါ ။ ပ ။ သလ္လက္အေတွာ(ကင်္ခါ စာ-၂၀၄)၌ ဘဏ္ဍာဂါရိကဿ ဗဟုပကာရတံ ဓမ္မကထိကာဒီနံ ဂုဏဝိသိဋ္ဌတဉ္စ သလ္လင်္ကေန္တော။သာရတ္ထ(စာ-၃၀၊ ကင်္ခါအဘိနဝဋီကာ စာ-၃၆၈) ၌ကား န ကေဝလံ ဣဒမေဝါတိ အာဟ “ဂုဏဝိသိဋ္ဌတဉ္စာ”တိအာဒိ၊ တေန ဗဟုပကာရတ္တပိ
ဂုဏဝိသိဋ္ဌတ္တာဘာဝေ ဂုဏဝိသိဋ္ဌတ္တေပိ ဗဟူပကာရတ္တာဘာဝ ဒါတုံ န ဝူတီတိ ဒဿေတိဟုမိန့်၍ ရှေးကဲ့သို့သော အယူကို ကေစိဟုမိန့်၏။
၂၃၈ ၊ ၂၃၉ ၊ မဉ္စပီဌာနံ ဝါ ။ ပ ။ ဥပစာရော ၌ အဓိပ္ပာယ်ကား ထိုရဟန်း၏ ဝင်ရာအရပ်၏ ဥပစာကား ခြေဆေးကျောက်ဖျာမှသည် ညောင်စောင်းအင်ပျဉ်တိုင်အောင် ထွက်ရာအရပ်၏ ဥပစာကား ညောင်စောင်းအင်းပျဉ်မှသည် ကျင်ငယ်စွန့်ရာ အရပ်တိုင်အောင်သော တစ်ထောင့်ထွာသော ခရီးလျှင်တည်းဟူလို။ (၆)
၂၄၀။ သယံ ဥမ္မတ္တကသဒ္ဒါသည် သယံဟူသောပုဒ်ကို ငဲ့ခြင်းရှိသော်လည်း အခြားမရှိရကား အာဒိနှင့် သမာသ်ဖြစ်သည်။ ယထာရူပေ အဒိန္နာဒါနေ နာနပ္ပကာရကံ ရူပိယသံဝေါဟာရံ၊ ပုဒ်ကိုကဲ့သို့ သယံသဒ္ဒါကို မိန့်သည်ကား နှင်ထုတ်တတ်သောရဟန်။ဟု သိစေခြင်းငှာ မိန့်သည်။ မိမိရူး၍နှင်ထုတ်သော် အာပတ်မသင့်ဟူလို။ နော တက္ကော။ (၇)
ဥပရိ အစ္စတလာယဟူသော ဆရာစကားသည် ပဒဘာဇနီနှင့်မဆန်ခဲ့ပြီလော ပုဒ်ရှိရကား ပဒဘာအနေစသည်ကို တက်ပြန်သည်။ အဓိပ္ပာယ်ကား “ပဒဘာဇနီ၌ကား ဤ၌အလိုရှိအပ်သာ ကုဋီကိုပြအံ့သောငှာသာလျှင် ဝေဟာသကုဋီ နာမ မဇ္ဈိမဿ ပုရိမဿ အသီသဃာဟု အဓိပ္ပာယတ္ထအားဖြင့် ဟောတော်မူသည်။ ဝေဟာသကုဋီလက္ခဏာကို ပြအံ့သောငှာ ဟောတော်မမူဟူလို။
၂၄၁။ မဉ္စ ပီဌ် သာသာ။ (ကင်္ခါ အဘိနဝဋီကာ စာ-၃၆၉)၌ကား သဟသာတိ အဘိဘဝိတွာ အဇ္ဈောတ္ထရိတွာဟုမိန့်၏။ ဤအလိုတော် သဟသာဟူသောပုဒ်သည် အဘိဘဝနအဖျောတ္ထရဏအနက်ကို ဟောပြီးရကား အဘိနိသီဒန၊ အဘိနိပ္ပဇ္ဇန၌ အဘိသဒ္ဒါသည် အနက်မရှိသကဲ့သို့ရှိ၏။ ထိုသို့ဖြစ်သော် အောက်အဘိနိသီဒေယျာတိ အဘိဘဝိတွာ အဖျောတ္ထရိတွာ နိသီဒေယျ-ဟူသော အဋ္ဌကထာပါဠိနှင့် မတန်သကဲ့သို့ရှိ၏။ ပါတိမောက္ခလေခန၌ကား မာတိကာ၌ ဤသဟသာဟူသောပုဒ်ကို ပါဌ်လွန် မသင့်ဟုမိန့်၏။ ဤ၌လည်း မရှိခြင်းသည်သာလျှင် သင့်မြတ်ဟုထင်ပေသည်။ စာကိုယ်တို့၌ကား ရှိကုန်သည်များ၏။ ဆင်ခြင်။
အဝေဟာသကုဋီဟူသည်ကား မြေ၌သာ ဆောက်အပ်သောသစ်ရွက်မိုးသော ဇရပ်စသည်ကိုယူ၊ ထိုကုဋီ၌ သူတစ်ပါးကိုနှိပ်စက်ခြင်းငှာ မတတ်နိုင်သောကြောင့် အာပတ်မသင့်ဟူလို။ (၈)
၂၄၁။ မဟလ္လန္တိ သဿာမိကံဟူရကား သံဃာစိကကုဋီဖြစ်သော် အာပတ်မသင့်ဟု သာရတ္ထ၌ မိန့်၏။ ဝိဟာရန္တိ ဥလိတ္တာဝလိတ္တံဟု မိန့်သော်လည်း “လဒ္ဓါတပတ္တော ရာဇကုမာရောဟူသောပုဒ်တို့ကဲ့သို့ ဥပလက္ခဏနည်းအားဖြင့် ဥလိတ္တအဝလိတ္တကိုလည်းယူ။ ဝါ၊ ဥလိတ္တောစ အဝလိတ္တောစ ဥလိတ္တာဝလိတ္တောစ ဥလိတ္တာဝလိတ္တံဟု ဧကသေသသရူပသော်လည်းကြံ၊ ထို့ကြောင့် ပဒဘာဇနီ၌ “ဝိဟာရော နာမ ဥလ္လိတ္တော ဝါ ဟောတိ အဝလိတ္တော ဝါ ဥလိတ္တာဝလိတ္တော ဝါဟု မိန့်အပ်ပြီ။
၂၄၂။ တမ္ပိ ဟရိတသင်္ခမေဝ ဂစ္ဆတိ၌ အဓိပ္ပာယ်ကား “ကောက်ပဲပင်ရှိမှသာလျှင် ဟရိတမည်သည်မဟုတ် မျိုးစေ့ကျကာမျှဖြစ်သော်လည်း ဟရိတမည်သည်သာလျှင်တည်းဟူလို။
န တသ္မာ တသ္မိံ ဌတွာ ။ ပ ။ ဌာတုံ န လဘတိ။ ဤကား ဥပစာကိုပြသည် အဓိပ္ပာယ်ကား။ ကောက်ပင်ပဲပင်မရှိသော်လည်း စုလစ်မွမ်းချွန် မတင်သောကျောင်းဖြစ်အံ့။ ခေါင်လျှောက်၏နံပါး တင်သော ကျောင်းဖြစ်မူကား စုလစ်မွမ်းချွန်ထုပိကာတို့၏ နံပါး၌ရပ်သောယောက်ျားသည် အမိုးစွန်းဖြင့် တံစက်မြိတ်စွန်းဖြင့် အောက်သို့ကြည့်သည်ရှိသော် မြေ၌ရပ်၍စီရင်သော ရဟန်းကိုမြင်၏။ မြေ၌ရပ်၍စီရင်သော ရဟန်းသည်
လည်း အမိုးစွန်းဖြင့် တံစက်မြိတ်စွန်းဖြင့်မော်၍ကြည့်သော် ထိုခေါင်လျောက် စုလစ်မွမ်းချွန်နံပါး၌ရပ်သော ယောက်ျားကို မြင်၏။ ထိုမြင်ရာအရပ်၌ ရပ်အပ်၏။ ထိုအရပ်၏အတွင်း၌ကား ကောက်ပဲပင်မရှိသော်လည်း ရပ်ခြင်းငှာမရအပ်။ ထို့ကြောင့် ပြိုသည်ရှိသော် ထိုရဟန်းကိုပိခဲ့ရာ၏ဟူလို။
၂၄၃။ မဂ္ဂေန ဆာဒိယမာနေ ။ ပ ။ ပါစိတ္တိယံ (ကင်္ခါ စာ-၂၀၈)၌ ။ မဂ္ဂေနနှင့် ဣဋ္ဌက သိလာ သုတကိုဟပ်။ ပရိယာယေနနှင့် တိဏပဏ္ဏကိုဟပ်။ အုပ်ကြွပ်ကျောက်အင်္ဂတေတို့ဖြင့် မိုးသော်လည်းကောင်း။ မြက်သစ်ရွက်တို့ဖြင့် မိုးသော်လည်းကောင်း၊ တစ်ကြိမ်နှစ်ကြိမ်ကိုစီရင်၍ သုံးကြိမ်မြောက်၌ ဤသို့မိုးလောဟု စီရင်ခဲ့၍ ဖဲအပ်၏။ မဖဲသည်ရှိသော် . တိတ်တိတ်နေအပ်၏။ မနေဘဲစီရင်သည်ရှိသော် လေးကြိမ်မြောက် မိုးသောကာလ၌ အုပ်ကြွပ် ကျောက်ချပ် အင်္ဂတေခဲ သစ်ရွက် မြက်ဆုတ် မြက်ပျစ် အရေအတွက်အတိုင်း ပါစိတ်သင့်၏ဟူလို။
ဤ၌ တစ်ကြိမ်မိုး၍ပြီးပြီးမှ တစ်ခါ ထပ်၍ထပ်၍ အပေါ်၌မိုးပြန်သည်ကို နှစ်ကြိမ်သုံးကြိမ် မိုးသည်ဟုယူ။ တစ်ဖြောင့်တည်း အထက်သို့တက်၍မိုးရာ၌ တစ်စဉ်နှစ်စဉ်စီကာမျှကိုလည်းကောင်း လည်၍မိုးရာ၌ တပတ်နှစ်ပတ်လည်ကာမျှကိုလည်းကောင်း “ဒွတ္တိမဒွတ္တိပရိယာယဟုမယူလင့် ထိုသို့သော်အယူကိုသာရတ္ထ၌ ကေစိဟုမိန့်၏။ ဤသို့မိုးသည်ရှိသော် မိုးမစွတ်သည်ဖြစ်၍ ကျောင်းခိုင်ခံ့လတ္တံ့ဟု နှလုံးသွင်း၍ ရှေးသူဟောင်းတို့သည် မိုးကုန်သတည်းဟူ၏။
သေတဝဏ္ဏာဒိကရေကော မြေဖြူစသည်ကိုကြံခြင်း “အဆင်းပြည့်စုံခြင်းငှာ မြေဖြူအနှစ်နီစသည်တို့ဖြင့် လက်နှင့်ကျံသည်ကိုယူ၊ ထိုသို့ကျံခြင်းသည် ဆဒနကမ္မမမည်ကောင်းရကား ပါစိတ်မသင့်ဟူလို။ ဝါ ။ ထိုသို့ကျံခြင်းသည် လေပနကိစ္စမမည်ကောင်းရကား ဋီကာဆရာတို့သည် မိန့်အပ်သော ဒုက္ကဋ်အာပတ်ဖြင့် အာပတ်မသင့်ဟူလို။ (၉)။
တိဏပဏ္ဏသာခါဒိ၌ အာဒိဝန်ကိုကား အကြင်အကြင်သို့သော အခေါက်အမြစ်အစေ့စသည်ကို ချသည်ရှိသော် ထိုရေ၌ရှိသော ပိုးတို့သည်သေကုန်၏။ ထိုသို့သော ဝတ္ထုကိုယူ။
၂၄၄။ တဉ္စ ဥဒကံ တာဒိသမေဝ ပိုးသေလောက်သောအဖြစ်တည်းဟူသော ကုန်ခြင်း နောက်ခြင်း စသည်သို့ရောက်သည်လည်း ဖြစ်စေဟူလို။
ဤ၌ အင်္ဂါကိုပြရာ၌ ဝိနာ ဝကစေတနာယဟူသော ပါဌ်ဖြင့် ဆီမီး၌ပိုးဖလံတို့သည် ကျ၍ သေလတ္တံ့ဟုသိငြားသော်လည်း ကုသိုလ်စိတ်ဖြင့်သာလျှင် ညှိသကဲ့သို့ ထို့အတူပိုးတို့သည် သေလတ္တံ့ဟုရှေ့အဖို့၌သိငြားသော်လည်း ဤရေကိုသွန်အံ့ဟု သွန်သောရဟန်းအား သတ်လိုသော စိတ်မရှိသောအဖြစ်ကို ပြရ၏။ ထိုသို့ပြရသဖြင့် ဤသိက္ခာပုဒ်၏ ပဏ္ဏတ္တိဝဇ္ဇအဖြစ်သည် ပြီး၏။
ဒိကရဏေ အဗျာကတစိတ္တေန ဟောတိ (ကင်္ခါ အဘိနဋီကာ စာ-၃၇၂)ဟု သာမန်မိန့်လျက် အဘယ့်ကြောင့် ရဟန္တာကိုသာ ယူသနည်း ဟူငြားအံ့။ အဗျာကတာစိတ္တေနဟူသော သဒ္ဒန္တရိက်ကြောင့်ယူသည်။ ကြွင်းအရိယာတို့ကိုကား “အာသနံ ဓာဝိဿာမီတိ ။ ပ ။ ကုသလစိတ္တေန ဟောတိဟူသော ရှေးပါဌ်၌သွင်း။ (၁၀)
ဩဝါဒ ၀ဂ္ဂ
အဋ္ဌင်္ဂသရုပ်ကား ပါတိမောက္ခသံဝရစသော သီလလေးပါးနှင့်လည်း ပြည့်စုံစေ။ ၂/ဗဟုသုတ အကြားအမြင်နှင့်လည်း ပြည့်စုံစေ။ ၃/အဋ္ဌကထာနှင့်တကွသော ဘိက္ခုဝိဘင်း ဘိက္ခုနီဝိဘင်းလည်း နှုတ်၌ ပါစေ။ ၄/သန့်ရှင်းသော ပုဒ်ဗျည်းရှိသောစကားကိုရွတ်နိုင်ခြင်း အသံသာယာခြင်းနှင့်လည်း ပြည့်စုံစေ။ ၅/များသောအားဖြင့် ဘိက္ခုနီတို့သည် ချစ်အပ်သည်လည်းဖြစ်စေ။ ၆/ဘိက္ခုနီတို့ကို ဝဋ်ဆင်းရဲဖြင့် ခြိမ်းချောက်၍ ဆုံးမခြင်းငှာ စွမ်းနိုင်သည်လည်းဖြစ်စေ။ ၇/မြတ်စွာဘုရားကိုရည်၍ ရဟန်းပြုသော ဘိက္ခုနီသိက္ခမာန် သာမဏေမတို့၌ ရှေးလူဖြစ်သောကာလ၌ ဂရုဓမ္မဟုဆိုအပ်သော ကာယသံသဂ္ဂမေထုနဓမ္မသို့ မရောက်ဘူးသော ရဟန်းလည်းဖြစ်စေ။ ၈/ရဟန်းပြုပြီး၍ ဝါ “၂၀” ပြည့်ပြီးသည်လည်းဖြစ်စေ။ ဤရှစ်ပါးတည်း။ အဆုံးအဖြတ်အကျယ်ကို သမန္တပါသာဒိက အဋ္ဌကထာဋီကာတို့မှယူ။ (၁)
၂၅၀။ ဘိက္ခူနံ အတ္ထာယဟု ..သာမန်မိန့်သော်လည်း ဘိက္ခုနီသည် ညွတ်အပ်သောရဟန်း၏ အလို့ငှာစီရင်သည်ကိုသာယူ။ တစ်ပါးသောသူ၏အလို့ငှာ စီရင်အပ်သော ဘောဇဉ်တို့သည်ကား ယထာဝတ္ထုကလျှင်တည်း။
ပဉ္စ ဘောဇနာနိ ဌပေတွာ အဝသေသေ၌ အဝသေသေတိ ဘိက္ခုနီပရိပါစိတေပိ ယာဂုခန္ဓက ဖလာဒိကေ သဗ္ဗတ္ထ။ နိမိတ္တောဘာသပရိကထာဝိညတ္တိဝသေန ပန အဝသေသေပိ ဒုက္ကဋတော န မုစ္စတိ။ (ကင်္ခါဋီကာ စာ-၃ရ၈)။ ။ ပဉ္စ ဘောဇနာနိ ထပေတွာ သဗ္ဗတ္ထ အနာပတ္တီတိ ဣဒံ ပန ဣမိနာ သိက္ခာပဒေန အနာပတ္တိဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တံ၊ ပညတ္တိယာ ဥပ္ပန္နံ ပရိဘုဉ္ဇန္တဿ ဟိ အညတ္ထ ဝုတ္တနယေန ဒုက္ကဋ်။ သာရတ္ထ (စာ-၅၂)။
ဘောဇဉ်ဝဂ္ဂ
၂၅၁။ ဣမေသံဝါ။ ပ ။ ပညတ္တံဘောဇနံ။ (ကင်္ခါဋ္ဌ စာ-၂၁၅)အဓိပ္ပာယ်ကား ပရိဗ္ဗာဇကကိုသာဟူ၍လည်းကောင်း၊ ပဏ္ဍရင်္ဂကိုသာဟူ၍လည်းကောင်း၊ အာဇီဝကကိုသာဟူ၍လည်းကောင်း၊ နိဂဏ္ဌကိုသာဟူ၍လည်းကောင်း၊ ပဗ္ဗဇိတကိုသာဟူ၍လည်းကောင်း၊ ပရိဗ္ဗာဇကစသည်တို့တွင်လည်း ဤမျှသောပရိဗ္ဗဇက ဤမျှသော ပဏ္ဍရင်္ဂ ဤမျှသောအာဇီဝက ဤမျှသောနိဂဏ္ဌ ဤမျှသောပဗ္ဗဇိတကိုသာယူ၍လည်းကောင်း ဤမျှလောက်သော ဘောဇဉ်ဟူ၍လည်းကောင်း၊ ဤသို့ပုဂ္ဂိုလ် ဘောဇဉ်ကို မရည်မပိုင်းခြားမူ၍ ဇရပ်သစ်ပင်ရင်း လွင်တီးခေါင်စသည်တို့တွင် အမှတ်မဲ့သောအရပ်၌ ကောင်းမှုလိုကုန်သောသူတို့သည် ထားအပ်သော ဘောဇဉ်ငါးပါးသည် အာဝသထပညတ္တော ပိဏ္ဍော အာဝသထပိဏ္ဍော-ဟူသော မဇ္ဈေလောပ သတ္တမီတပ္ပုရိသ်သမာသ်ကြောင့် အာဝသထပိဏ္ဍမည်၏။
ဧကဒိဝသမေဝ ဘုဉ္ဇိတဗ္ဗော၌ တစ်နေ့သာလျှင် အပ်၏ဟူသော်လည်း တစ်နေ့၌တစ်ထပ်သာလျှင် စားအပ်၏ဟုယူ။ အထပ်ထပ်စားအပ်၏ဟုမယူလင့်။ ထို့ကြောင့် အနာပတ္တိဝါရ၌ ယော စ သကိ ဝါ ဘုဉ္ဇတိဟု မိန့်လတ္တံ့။ (၁)
၂၅၁။ ဂဏဘောဇနတိ ဂဏဿ ။ ပ ။ ပဋိဂ္ဂဟဏမေဝတ္တ ပမာဏံ၌ အဓိပ္ပာယ်ကား တစ်စုံတစ်ယောက်သော မလိမ်မာသောဒကာသည် လေးယောက်သော ရဟန်းတို့အားလည်းကောင်း၊ ထိုထက်အလွန်အများဖြစ်သော ရဟန်းတို့အားလည်းကောင်း၊ တစ်ပေါင်းတည်း နေသည်ကိုလည်းကောင်း၊ အသီးသီးနေသည်ကိုလည်းကောင်း၊ ကပ်လေ၍ ထမင်း၊ မုန့်လုံး၊ မုယောမုန့်၊ ငါး၊ အမဲဟု ဆိုအပ်ကုန်သော ဘောဇဉ်ငါးပါးတို့တွင် တစ်ပါးပါး၏ အမည်ကိုယူ၍ ဩဒနေနနိမန္တေမိဟူ၍ လည်းကောင်း၊ ထိုအနက်ကိုဟောသော ဘတ္တေနနိမန္တိဟူသော ပရိယာယ်သဒ္ဒါဖြင့်လည်းကောင်း၊ မာဂဓဘာသာမှ တစ်ပါးသော တစ်စုံတစ်ခုသော ဘာသာဖြင့်လည်းကောင်း ဖိတ်၏။ ထိုရဟန်းတို့သည် အသီးသီးသွားသည်မူလည်းဖြစ်စေ၊ တစ်ပြိုင်နက်သွားသည်မူလည်းဖြစ်စေ၊ အသီးအသီးစားသည်မူလည်းဖြစ်စေ၊ တစ်ပေါင်းတည်းစားသည်မူလည်းဖြစ်စေ၊ ခံသောကာလ၌ တစ်ပြိုင်နက် ခံကုန်အံ့။ ဂဏဘောဇဉ်ဖြစ်၏။ ဖိတ်ခြင်း၊ သွားခြင်း၊ စားခြင်းသည် အကြောင်းမဟုတ်၊ ခံခြင်းသည်သာလျှင် အကြောင်းဟူလို။
၂၅၂။ ယေ စ ဗွေ တယော ဧကတော ဂဏှန္တိ ။ လ ။ ၌ ဋီကာဆရာသည် ပဏီတဘောဇန သူပေါဒနဝိညတ္တိ ဟိ ပန အာပတ္တိယေဝါတိ ဝဒန္တိ ဥပပရိက္ခိတဗ္ဗဟု မိန့်၏။ ကြပ်ကြပ်ဆုံးဖြတ်တော်မမူ။ ထိုသို့ မဆုံးဖြတ်သော်လည်း ဝိညတ်ပြု၍ရသော ဂဏဘောဇဉ်ကိုရည်မူကား ထိုဆရာတို့စကားသည် အတိယုတ္တဖြစ်ပေသည်သာတည်း။ (၂)
၂၅၃။ ပရမ္ပရဘောဇနေတိ ။ လ ။ (ကင်္ခါဋ္ဌ စာ-၂၁၇) အဓိပ္ပာယ်ကား ရဟန်းသို့ကပ်၍ အရှင်ဘုရားတို့အား ထမင်းဖြင့်ဖိတ်၏။ ထမင်းကိုခံကုန်လောဟု တစ်စုံတစ်ခုသောသဒ္ဒါဖြင့်လည်းကောင်း၊ ဘာသာတစ်ပါးဖြင့်လည်းကောင်း ဖိတ်အံ့။ ဤသို့ ငါးပါးသောဘောဇဉ်တို့ဖြင့် ဖိတ်ကုန်သော သူတို့တွင် အကြင်အကြင် ဒါယကာသည် ရှေးဦးဖိတ်၏။ ထိုရှေးဦးစွာဖိတ်သော ဒါယကာ၏ ဘောဇဉ်မှ ကျိတကျူအားဖြင့်လည်းကောင်း (ကြိုတကျူဟူသည် အစဉ်မဟုတ်ဟူလို) ရှေးဦးဖိတ်အပ်သော ရနိုးသောဆွမ်းကို သူတစ်ပါးအား အထက်၌ ဆိုလတ္တံ့သောနည်းဖြင့် ဝိကပ္ပနာမပြုမူ၍ နောက်နောက်၌ ဖိတ်သောဒါယကာ၏ ဆွမ်းကို ဘုဉ်းပေးခြင်းသည် ပရမ္ပရဘောဇဉ်မည်၏ဟူလို။
နိမန္ဒိယမာနော ဝါ “ဘိက္ခုံ ဂဟေဿာမီ”တိ ဝဒတိ၏ (ကင်္ခါဋ္ဌ စာ-၂၁၈) အဓိပ္ပာယ်ကား ထမင်းခံပါဟု အကပ္ပိယ ဝေါဟာရဖြင့် ဖိတ်အပ်သောရဟန်းသည် ဒါယကာ ထမင်းကို ငါတို့အလိုမရှိ၊ ဆွမ်းကိုသာလျှင် ခံကုန်အံ့ ဟုဆို၏။ ဒါယကာလည်း အရှင်ဘုရားဆွမ်းကိုသာလျှင် လှူပါအံ့၊ ခံတော်မူကုန်ပါလောဟု ကပ္ပိယဝေါဟာရဖြင့် တစ်ဖန် ဖိတ်ပြန်သည်ရှိသော် ကြိုတာ်မူအားဖြင့် ဘုန်းပေးသော်လည်း ပရမ္မဘောဇနမဖြစ်ရကား အာပတ်မသင့်ဟူလို။ (၃)
၂၅၅။ အာသနံ ပညာယတိဟူသော ပါဠိဖြင့် ဘောဇဉ် “ရွှေ” ပါးကို ဘုဉ်းပေး၍ မပြီးမီ မြစ်မိသော ရဟန်းကိုကား ပဝါရိတောဟု မိန့်အပ်၏။ ထိုသို့လျက် ဘုတ္တာဝီဟု အတိတ်ကာလဖြင့် ဟောတော်မူသည်ကား ထိုဆွမ်းစားဆဲသောရဟန်းသည် တစ်စုံတစ်ခုသော ဘောဇဉ်ကိုမျိုမိလေ၏။ ထိုမျိုလေသော ဘောဇဉ်ကိုသာ ရည်၍မိန့်သည်။ ထိုဘုတ္တာဝီသဒ္ဒါဖြင့် အသီးတစ်စုံတစ်ခုသော အကျိုးပြီးခြင်းကိုမမြင်၊ ထိုသို့မမြင်သော်လည်း “ဒိရတ္တတိရတ္တံ ဆပ္ပဉ္စဝါစာဟိ ဒွတ္တိပတ္တပူရာ-စသောပုဒ်တို့၌ ဒိရတ္တသဒ္ဒါ ပဉ္စသဒ္ဒါတို့ကို အနက်အထူးမရှိသော်လည်း ဝါစာသိလိဋ္ဌအလို ့ငှာ ဟောတော်မူလေသကဲ့သို့ ပဝါရိတောဟူသော ပုဒ်၏ အခြံအရံအလို့ငှာလည်းကောင်း၊ သဒ္ဒါပြေပြစ်စေခြင်းငှာလည်းကောင်း ဟောတော်မူသည်ဟူလို။ (ကင်္ခါ၊ စာ-၂၁၉)
၂၅၆။ မစ္ဆမံသဏံ ဝါ နှာရု ဝါ ပက္ခိတ္တံ ဟောတိ၊ ပဝါရဏံ ဇနေတိ (ကင်္ခါဋ္ဌ စာ- ၂၂၀)၌ ဣမံ ဂဏှထာတိ ဝုတ္တတ္တာဟု ဟိတ်ခတ်။ အဓိပ္ပာယ်ကား ဣမံ ဂဏှထဟု အလုံးစုံနှင့် ဆက်ဆံသော အမည်ဖြင့် ဆိုရကား ဤယာဂု၌လည်း ပဝါရဏာလောက်သော ငါးအမဲတုံးသည်ပါသောကြောင့် ထိုကိုမြစ်မိသော် ပဝါရိတ်သင့်သည်။
ထိုသို့မဟုတ်မူ၍ ယာဂုကိုခံကုန်လောဟုဆိုသည်ကို ပယ်သည်ရှိသော် ပဝါရိတ်သင့်၏ဟူသော အနက်ကိုယူသည်ရှိသော် နောက်၌ ဧကော သမံသကံ ရသံ အဘိဟရိတွာ ရသံ ဂဏှထာတိ ဝဒတိ၊ တံ သုတွာ ပဋိက္ခိပတာ ပဝါရဏာ နတ္ထိဟူသောပါဠိ (ဌ၊ စာ-၉၃) ကသ္မာ အပဝါရဏာရဟဿ နာမေန ဝုတ္တတ္တာ (စာ-၉၄) ဟူသော ဟိတ်ပါဋ္ဌိတို့နှင့် ၎င်းဆန့်ကျင်ရာ၏။ ထို့ကြောင့် ပါဌ်၌လည်း ဣမံ ဂဏှထဟု ဖိတ်သည်ကိုသာရည်၍ န ပဝါရေတိမိန့်အပ်၏ဟုယူ။ အမှာကံ ခန္တီ။
၂၅၇။ ယော ပန အကပ္ပိယမံသံ ။ ပ ။ န ပဝါရေတိ ၌ အဓိပ္ပာယ်ကား အပ်မအပ်သော ဘောဇဉ်ကိုစားဆဲသော ရဟန်းသည် မအပ်သောသား “၁၀”ပါးတို့၏ အသားစသည်ကိုလည်းကောင်း၊ ပုပ္ဖဒါန ဖလဒါနစသော ကုလဒူသကအမှု၊ ဆေးကုခြင်း၊ ဥတ္တရိမနုဿဓမ္မကိုကြားခြင်း၊ ရွှေငွေခံခြင်းစသည်တို့ကြောင့်ဖြစ်သော မအပ်သောဘောဇဉ်ကိုလည်းကောင်း၊ ပယ်သော်လည်း ပဝါရိတ်မသင့်၊ အဘယ်ကြောင့်နည်းဟူမူကား ထိုသား “၁၀” ပါးစသည်တို့သည် ပဋိက္ခိပိတဗ္ဗဝတ္ထုဖြစ်သောကြောင့်တည်း၊ စားရာ၌ကား အပ်သည်မူလည်းဖြစ်စေ၊ မအပ်သည်မူလည်းဖြစ်စေ၊ ထိုဝတ္ထုသည် ဘောဇဉ်၏အဖြစ်ကို မစွန့်သောကြောင့်တည်း ဟူလို။ (ကင်္ခါစာ-၂၂၁)
၂၅၈။ ဧကော သမံသကံ ။ ပ ။ ပဝါရဏာ ဟောတိ ။ (ကင်္ခါ၌ စာ-၂၂၂)၌ အဓိပ္ပာယ်ကား မံသရသံဟူသော ပါဠိ၌ စင်စစ်သဖြင့် မံသဿ ရသံ မံသရသံဟူသော ဆဋ္ဌိတပ္ပုရိသ်ကိုပြု၍ အသား၏ အရည်ဟူသော အနက်ကိုသာ သိအပ်သည်မဟုတ်။ စင်စစ်အားဖြင့်ကား မံသည့္ ရသည့္ မံသရသံဟူသော ဒွန်သမာသ်ကိုပြု၍ အသားဟူသောအနက် အရည်ဟူသောအနက်ကိုလည်း သိအပ်၏။ ထို့ကြောင့် ထိုသို့ မံသရသံ ဂဏှထဟု ဖိတ်သည်ကိုပယ်သော ရဟန်းအား ပဝါရိတ်လောက်သော ဝတ္ထုမည်ခဲ့ရကား ပဝါရိတ်သင့်၏ဟူလို။
အထက် ဣမံ ဂဏှထာတိ ဝုတ္တေပိ ပဝါရိတော ဟောတိယေဝ၌လည်း ဣမံဟု သာမညအားဖြင့် ဝတ္ထုကိုသုံးသပ်ရကား ယသ္မာ ယေန ပုစ္ဆတိ၊ တဿ အတ္ထိတာယ ဟူသောသမန္တပါသာဒိကအဋ္ဌကထာနှင့် အညီ၊ ပဝါရိတ်လောက်သော ဝတ္ထုဖြင့်ပင်မေးသည်မည်သောကြောင့် ပဝါရိတ်ဖြစ်သတည်း။ နော တက္ကော။
ရွှေဥမင်ဆရာကား ကရမ္မကကိုဆုံးဖြတ်ရာ၌ ဣမံ ဂဏှထာတိ ဝါ ဝုတ္တေ ပန ပဝါရိတော ဟောတိ ဟူသော ပါဌ်၏ အဓိပ္ပာယ်ကိုဆိုရာ၌ သည်ကိုခံပါဟူ၍ သားပြွမ်းကို အမြင်ပင်လှူသောကြောင့် ပဝါရိတ်သင့်သည်ဟု မိန့်၏။ ထိုသို့မိန့်ခြင်းသည် မမြင်ရအောင်ဖုံးအုပ်၍ လှူသည်ရှိသော် ပဝါရိတ်မသင့်ဟူသော စကားသည်ကျ၏။ ထိုစကားကို သစေ သာသပမတ္တံပိ ခဏ္ဍ အတ္ထိ၊ ပဋိက္ခေပတော ပဝါရဏာ ဟောတိ ဟူသောပါဌ်ကြောင့်လည်းကောင်း၊ ဤသိက္ခာပုဒ်သည် အစိတ္တကသိက္ခာပုဒ်ဖြစ်သောကြောင့်လည်းကောင်း၊ ဆင်ခြင်အပ်၏။
ဂမနာဒီသု ပန ။ ပ ။ ဘုဉ္ဇိတဗ္ဗ (ကင်္ခါ၌ စာ-၂၂၂)၌ အဓိပ္ပာယ်ကား သွားခြင်း ဣရိယာပုထ်ဖြင့် မြစ်မိအံ့၊ ထိုသွားခြင်းဣရိယာပုထ်၏ မပျက်စေဘဲသာလျှင် ဘုဉ်းပေးအပ်၏။ ရပ်ခြင်း၊ ထိုင်ခြင်း၊ လျှောင်းခြင်း
ဣရိယာပုထ်ကိုပြုသည်ရှိသော် အတိရိတ်ဝိနည်းကံပြု၍ ဘုဉ်းပေးအပ်၏ဟူလို။ ကြွင်းသော ဣရိယာပုထ်၌လည်း ဤနည်းတူသိ။
အနတိရိတ္တသည် ပုဂ္ဂလာနတိရိတ္တ ဂိလာနာနတိရိတ္တအားဖြင့် နှစ်ပါးအပြားရှိ၏ဟုပြလိုသော အဋ္ဌကထာဆရာသည် တံ ပန စသည်ကိုမိန့်။
တံ ပန ။ ပ ။ ဧတံ အကပ္ပိယံ နာမ ။ ရှေးနည်းအလိုကား ကပ္ပိယံ ကတံ ကပ္ပိယံ-ဟု ကတတဒ္ဓိတ်ပြုပြီးမှ န ကပ္ပိယံ အကပ္ပိယံ ဥဘေတပ္ပုရိသ်ပြု အဂ္ဂရိဇိတ၊ သတ္ထပရိဇိတ၊ နခပရိဇိတ၊ အဗီဇ၊ နိဗ္ဗတ္တဗီဇတည်းဟူသော ငါးပါးကုန်သော သမဏကပ္ပိယတို့ဖြင့် ကပ္ပိခြင်းကိုမပြုသော သစ်သီးသစ်ဖု သစ်မြစ်စသော ခါဒနီယဝတ္ထုရစေ။
နောက်နည်းအလိုကား န ကပ္ပိယံ အကပ္ပိယံ-ဟု ဥဘတပ္ပုရိသ်လည်းကောင်းပြု၍ မအပ်သော သား “၁၀”ပါးတို့၏ အသား၊ ရည်၍ပြုသောအသား၊ ကုလဒူသက အနေသနစသည်တို့ကြောင့်ဖြစ်သော ဘောဇဉ်ငါးပါးရစေ။
အထက် အကပ္ပိယကတကိုကား ။ အကပ္ပိယံ ကတံ အကပ္ပိယကတံ-ဟုသာ ဒုတိယာတပ္ပုရိသ်ပြု၍ ကပ္ပိခြင်း “၅” ပါးကို မပြုသော သစ်သီးစသော အကပ္ပိယဝတ္ထုကိုလည်းကောင်း၊ သားဆယ်ပါးတို့၏ အသား၊ ရည်၍သတ်သောအသား။ ကုလဒူသကစသည်တို့ကြောင့်ဖြစ်သော ဘောဇဉ်ဟုဆိုအပ်သော အကပ္ပိယဝတ္ထုကိုလည်းကောင်း။
အလမတံ သဗ္ဗေ အတိရိတ်ဝိနည်းကံ ပြုသော်လည်း ပြုသည်မမည်ဟု အဓိပ္ပာယ်ဆို၊ အချို့သောဆရာတို့ကား သပိတ်၌ရှိသော ငရုတ်မှည့်၊ ပိတ်ချင်းသီးမှည့်စသည်ကိုလည်းကောင်း၊ ချင်သီး၊ ကြက်သွန်စသော မြစ်ဖုမြစ်ရင်းကိုလည်းကောင်း၊ ငါးပါးကုန်သော ကပ္ပိခြင်းတို့ဖြင့် ကပ္ပိသည်ကို မပြုသည်ကား အကပ္ပိယကတမည်၏ဟု အဓိပ္ပာယ်ဆိုကုန်၍ န ကပ္ပိယကတံ အကပ္ပိယကတံဟု မိဿကတပ္ပုရိသ်ကိုလည်း ပြုကုန်၏။
ထိုသို့ပြုခဲ့သော် ကပ္ပိယကတ၌လည်း ကပ္ပိယံ ကတံ ကပ္ပိယကတံပြု၍ ငါးပါးကုန်သော သမဏကပ္ပိယတို့ဖြင့် ကပ္ပိခြင်းကိုပြုကာမျှဖြင့် အတိရိတ်ဝိနည်းကံပြုဆဲသော်လည်း ဘုဉ်းပေးကောင်း၏ဟူသော အနက်သည်ကျ၏။ ထိုသို့သော အဆုံးအဖြတ်သည် ဤပါဠိအဋ္ဌကထာဋီကာတို့၌မလာ၊ ထို့ကြောင့် ထိုဆရာတို့ ဝါဒမျှသာ မယုံကြည်အပ်ကုန်။
၂၅၉။ အဘုတ္တာဝိနာ ကတန္တိ ။ ပ ။ အဘုတ္တေန ကတံ (ကင်္ခါဋ္ဌ စာ-၂၂၃)၌ အဓိပ္ပာယ်ကား ဆွမ်းစားစဉ်မြစ်မိ၍ ပဝါရိတ်သင့်သော ရဟန်းသည် နေရာမှထပြီး၍ တစ်ဖန်ဘုဉ်းပေးလိုသော် အောက်၌ ဆိုအပ်ပြီးသောနည်းမှ ပြန်သောအားဖြင့် ကပ္ပိယဝတ္ထုဖြစ်သော ဆွမ်းခဲဖွယ်စားဖွယ်ကိုဆောင်ခဲ၍ “အတိရိတ္တံ ကရောထ ဘန္တေ” ဟူ၍ သပိတ်စသည်ကို စောင်း၍သော်လည်းကောင်း၊ ချီ၍သော်လည်းကောင်း၊ ရွတ်သည်ရှိသော် ဝိနည်းဓိုရ်သည် ဘောဇဉ် “၅”ပါးတို့တွင် ပဝါရိတ်လောက်သော တစ်ပါးပါးသော ဘောဇဉ်ကို မစားဦးဘဲ အယုတ်သဖြင့် အခြားမဲ့၌နေသော ရဟန်းတစ်ယောက်၏ သပိတ်မှထမင်းတစ်လုံးကိုသော်လည်း မစားဦးဘဲ “အလမေတံ သဗ္ဗ” ရွတ်၍ အတိရိတ်ဝိနည်းကံပြုသော်လည်း ပြုသည်မမည်ဟူလို။
အလမေတံ သဗ္ဗန္တိ အဝုတ္တန္တိ ။ ပ ။ ဟောတိ။ အဓိပ္ပာယ်ကား အောက်၌ဆိုသောနည်းဖြင့် ပဝါရိတ်သင့်သော ရဟန်းဝိနည်းကံပြုစေခြင်းငှာလာလတ်သော် ဝိနည်းဓိုရ်ပုဂ္ဂိုလ်သည် အလမေတံ သဗ္ဗ ဝစီဘေဒကိုပြုသော်သာလျှင် ဝိနည်းကံပြုသည်မည်၏။ ဝစီဘေဒကို မပြုသည်ရှိသော် ပြုသည်မမည်ဟူလို။
ဤအဘုတ္တာဝိနာစသော သုံးပုဒ်တို့၌ ရွှေဥမင်ဆရာတော်ကား ဝိနယဓရပုဂ္ဂိုလ်မယူမူ၍ ပဝါရိတ်သင့်သော ဝိနယကမ္မကာရာပကရဟန်းဟူ၍ မှာခြင်းသည် သတိတော်ချွတ်လေသည် မသင့်ဖြစ်နေသည်။
အပ်စေတ္ထ ။ ပ ။ ကာတုံ န ဝဋတိ၌ အဓိပ္ပာယ်ကား အကယ်၍ အလမေတံ သဗ္ဗဟု ဝိနည်းဓိုရ် ပုဂ္ဂိုလ်သည် အတိရိတ်ဝိနည်းကံကိုပြုပြီးသော် ထိုရှေးဦးပြုပြီးသောခွက်၌ ဆွမ်းဘုဉ်းပေးစဉ် တစ်ပါးသော အာမိသကို လောင်းလာပြန်အံ့။ ထို့နောက် လောင်းသောအာမိသကို ရှေးဦးဝိနည်းကံပြုသော ရဟန်းသည် ယံ အကတံ တံ ကာတဗ္ဗဟုမိန့်ရကား ရှေးဝိနည်းကံပြုပြီးသော ဘောဇဉ်နှင့်ရောသောကြောင့် တဖန် မပြုရပြီဟူလို။ ယေန အကတံ၊ တေန ကာတဗ္ဗဟူရကား အတိရိက်ဝိနည်းကံ မပြုသေးသော တစ်ပါးသောရဟန်းကား ပြုအပ်၏။
အညသို့ ပန ဘာဇနေ ။ ပ ။ သုဒ္ဓံ ကတွာ ဘုဉ္ဇိတဗ္ဗ။ ဤကား ပဝါရိတ်သင့်သော ရဟန်းကို ရည်၍မိန့်သည်။ ပဝါရိတ်မသင့်သော ရဟန်းတို့အားကား အတိရိတ်ဝိနည်းကံမပြုသော ဘောဇဉ်နှင့်ရောသော် ယထာသုခဘုဉ်းပေးအပ်ကောင်းပါ၏။
၂၆၀။ ယာမကာလိကာဒီနိ ။ ပ ။ ဒုက္ကဋီ-၌ နိရာမိသာနိဟူသော ပါဋ္ဌိ၏သာမျတ္ထဖြင့် ယာမကာလိကစသော သုံးပါးကုန်သောကာလိကတို့သည် အကယ်၍ အာမိသနှင့်ရောကုန်သည်ဖြစ်အံ့၊ အာဟာရအလို့ငှာလည်းကောင်း၊ အာဟာရအလို့ငှာမဟုတ်သော ဆေးအလို့ငှာလည်းကောင်း၊ အကပ်ခံ၍မျိုသော ရဟန်းအား မျိုတိုင်းမျိုတိုင်း ပါစိတ်သာလျှင်သင့်၏ဟူပြရ၏။ အကပ်ခံခြင်း၌ကား ဒုက္ကဋ်သာတည်း။
ပဝါရိတ်သင့်လျက် ဘုဉ်းပေးခြင်းသည် ကိရိယ၊ အတိရိတ်ဝိနည်းကံကို မပြုစေသည်ကား အကိရိယတည်း။ (၅)
၂၆၁။ သတိ ပစ္စယ ပရိဘုဉ္ဇန္တဿ၌ သတိပစ္စယေဟူသည်ကား ယာမကာလိကကိုမွတ်သိပ်ဆာလောင်ခြင်းတည်းဟူသော အကြောင်းရှိသော် ထိုမွတ်သိပ်ဆာလောင်ခြင်းကို ဖျောက်ခြင်းငှာ သုံးဆောင်အပ်၏။ သတ္တာဟကာလိက ယာဝဇီဝိကကိုကား ထိုထိုသို့သောဆေးဖြင့် ငြိမ်းစေအပ်သော အနာရှိသော် ထိုထိုသို့သော အနာကိုငြိမ်းစေခြင်းငှာ သုံးဆောင်အပ်ပါ၏။ အာပတ်မသင့်ဟူလို။ (၇)
၂၆၂။ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ ။ ပ ။ ပုနဒိဝသေ ဘုဉ္ဇန္တဿ ပါစိတ္တိယံ၌ အဓိပ္ပာယ်ကား အကပ်ခံခြင်းမစွန့်မူ၍ မိမိလည်းကောင်း၊ သူတစ်ပါးလည်းကောင်း၊ ဘောဇဉ်ကိုထုတ်၍ ကောင်းစွာမဆေးအပ်သော ထိုသပိတ်၌လည်း အကပ်ခံခြင်း၊ မိုးသောက်သောနေ့၌ ဘုဉ်းပေးသောရဟန်းအား သပိတ်၌ငြိသောအစေးသည်မစွန့်သော အကပ်ခံခြင်းရှိသောကြောင့် ပါစိတ်သင့်၏ဟူလို။
အကပ်ခံခြင်းကိုစွန့်သော သပိတ်၌ကား မိုးသောက်သောနေ့၌ သုံးဆောင်သောရဟန်းအား ပါစိတ်မသင့်ဟူ၏။ ဋီကာ၊ ထို့ကြောင့် ဤဘောဇဉ်ကို ငါမသုံးဆောင်ပြီဟု ငဲ့ကွက်ခြင်းမရှိစွန့်သော်လည်းကောင်း၊ သာမဏေတို့အားပေးသော်လည်းကောင်း၊ ထိုဘောဇဉ်ကို ထိုသာမဏေတို့ကို တောင်း၍သော်လည်းကောင်း၊ ထိုသာမဏေတို့နှင့် အကျွမ်းဝင်သဖြင့် အကပ်ခံပြန်၍သော်လည်းကောင်း ဒုတိယဒိဝသဟု ဆိုအပ်သော အကပ်ခံ၍ မိုးသောက်သောနေ့၌ ဘုဉ်းပေးသောရဟန်းအား အာပတ်မသင့်ဟုသိရ၏။ အကျယ်ကိုအလိုရှိမူကား အထက် သယံ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ အပရိစ္ဆတ္တမေဝ ဟိ စသော အဋ္ဌကထာ၏အဖွင့်ဖြစ်သော ဤဋီကာ သာရတ္ထတို့မှာယူ။
သေသေသုပန ဒုက္ကဋေန သဒ္ဓိ။ ။ သေသေသူတိ မနုဿမံသတော အဝသေသေသု ဟတ္ထိ အဿသုနခအဟိသီဟဗျဂ္ဃဒီပိအစ္စတရစ္ဆမံသေသုစေဝ အပ္ပဋိဝေက္ခိတေ ဥဒ္ဒိဿကတမံသေစ။ (ကင်္ခါဋီကာ
စာ-၃၈၉)။ ကုလဒူသက အနေသနစသည်တို့ကြောင့် ဖြစ်သောဘောဇဉ်၌လည်း ဒုက္ကဋ်နှင့်တကွသော ပါစိတ်သည် ဖြစ်ကောင်း၏၊ အဋ္ဌကထာ၊ ဋီကာစသည်တို့၌ မမိန့်ကုန်။
ယာမကာလိကံ သတိ ပစ္စယေ ။ ပ ။ ပါစိတ္တိယံ ဝဍ္ဎတိ (ကင်္ခါ၌ စာ-၂၂၆)၌ အဓိပ္ပာယ်ကား ပဝါရိတ်သင့်သော ရဟန်းသည် အတိရိတ်ဝိနည်းကံမပြုအပ်သော သိုမှီး၍ထားသော ကပ္ပိယဘောဇဉ်ကို ဘုဉ်းပေးသည်ရှိသော် အနတိရိတ္တကြောင့် ပါစိတ်တစ်ချက်။ သန္ဓေပစ္စယကြောင့် ပါစိတ်တစ်ချက်ဟု ဝတ္ထုတစ်ပါးတည်း၌ ပါစိတ် ၂ ချက်သင့်၏။
မအပ်သောအသားတို့တွင် လူသား၌ ထုလ္လစ္စဉ်းနှင့်တကွ အနတိရိတ္တကြောင့် ပါစိတ်တစ်ချက်၊ သန္နိပစ္စယကြောင့် ပါစိတ်တစ်ချက်ဟု ဝတ္ထုတစ်ပါးတည်း၌ အာပတ် “၃” ချက်သင့်၏။
ကြွင်းသောအသားတို့၌ကား ဒုက္ကဋ်နှင့်တကွ ဆိုအပ်ပြီးသောနည်းဖြင့် ပါစိတ် “၂”ချက်သင့်၏။ ယာမကာလိကကို အကြောင်းရှိသော် အာမိသနှင့်မျိုသောရဟန်းအား သန္နိပစ္စယ အနတိရိတ္တပစ္စယကြောင့် ပါစိတ် “၂”ချက်သင့်၏။ အာဟာရအလို့ငှာ အာမိသနှင့်တကွမျိုသော်ကား ဒုက္ကဋ်နှင့်တကွ ပါစိတ် “၂” ချက်။ နိရာမိသနှင့်မျိုသည်ရှိသော်ကား နှစ်ပါးစုံ၌ အနတိရိတ္တ၌ဖြစ်သော ပါစိတ်သည်ယုတ်၏ဟူလို။
သစေ ဝိကာလေ ။ ပ ။ အနာပတ္တိ၌ အဓိပ္ပာယ်ကား ပဝါရိတ်သင့်သော ရဟန်းသည် အောက်၌ ဆိုအပ်ပြီးသောနည်းဖြင့် ကပ္ပိယဘောဇဉ် အကပ္ပိယမံသယာမကာလိကတို့ကို အတိရိတ်ဝိနည်းကံမပြုမူ၍ ဘုဉ်းပေးသော်လည်း နေလွဲပြီးရကား အနတိရိတ္တကြောင့်ဖြစ်သော ပါစိတ်မသင့်ဟူလို။
သမန္တပါသာဒိကအဋ္ဌကထာ၌ကား “ဤသစေဝိကာလေစသော ပါဋ္ဌိနှင့်အရတူသော အနတိရိတ္တပစ္စယာ ပန ဝိကာလေစသော ပါဌ်ကိုပါစိတ်၏အဆုံး၌ ထား၏။ ထိုကိုနိဿယ၌ ယာမကာလိက၌ကား ဝိကာလ၌ ဘုဉ်းပေးကာမျှ၌လည်း အာပတ်မသင့်၊ အကြောင်းရှိက ဘုဉ်းပေးအပ်၏။ သန္ဓေဖြစ်သော်ကား ပါစိတ်သင့်၏။
ယာမကာလိကသည် ပဝါရိတ်အင်္ဂါမဟုတ်သောကြောင့် အတိရိတ်မပြုသော်လည်း အာပတ်မသင့်ဟု ယာမကာလိကကိုသာ မှာခြင်းသည် သတိချွတ်လေသည်။ ဆင်ခြင်။
၂၆၃။ သစေ ပန သမ္ဘိန္နရသံဝါ ။ ပ ။ ကပ္ပတီတိ ဝုတ္တံ ။ (ကင်္ခါဋ္ဌ စာ-၂၂၆)အဓိပ္ပာယ်ကား ထိုနေ့အကပ်ခံခြင်း ရှိသော သတ္တာဟကာလိကနှင့်ရောသော ထိုနေ့၌လည်းကောင်း၊ ရှေး၌လည်းကောင်း၊ အကပ်ခံခြင်းရှိသော ယာဝဇီဝိကသည် ခုနစ်ရက်ပတ်လုံးအပ်၏။ နှစ်ရက်အကပ်ခံခြင်းရှိသော သတ္တာဟကာလိကနှင့်ရောသော ယာဝဇီဝိကသည်ခြောက်ရက်၊ သုံးရက်အကပ်ခံခြင်းရှိသော သတ္တဟကာလိကနှင့်ရောသော ယာဝဇီဝိကသည် ငါးရက်။
လေးရက်အကပ်ခံခြင်းရှိသော သတ္တာဟကာလိကနှင့်ရောသော ယာဝဇီဝိကသည် လေးရက်။ ငါးရက်အကပ်ခံခြင်းရှိသော သတ္တာဟကာလိကနှင့်ရောသော ယာဝဇီဝိကသည် ၃ရက်။ ခြောက်ရက်အကပ်ခံခြင်းရှိသော သတ္တာဟကာလိကနှင့်ရောသော ယာဝဇီဝိကသည် ၂ ရက်။ ခုနစ်ရက်အကပ်ခံခြင်းရှိသော သတ္တာဟကာလိကနှင့်ရောသော ယာဝဇီဝိကသည် ထိုနေ့သာလျှင်အပ်၏။
ထို့ကြောင့်။ သတ္တာဟကာလိကေန ဘိက္ခဝေ ယာဝဇီဝိကံ တဒဟုပဋိဂ္ဂဟိတံ သတ္တာဟံ ကပ္ပတိဟု မဟောမူ၍ သတ္တာဟကာလိကေန ဘိက္ခဝေ ယာဝဇီဝိကံ ပဋိဂ္ဂဟိတံ သတ္တာဟံ ကပ္ပတိ၊ သတ္တာဟာတိက္ကန္တေ န ကပ္ပတိ-ဟု ဘေသဇ္ဇက္ခန္ဓက၌ ဟောတော်မူသည် ။ ဟူလို။ (၈)
၂၆၄။ ယော အင်္ဂလာနော ။ ပ ။ ကာရေတဗ္ဗော (ကင်္ခါဋ္ဌ စာ-၂၂၈) ဤသပ္ပံအာဒီနိ၌
အာဒိဝန်ကား နဝနီတ တေလမဓုဖာဏိတ ဤ “၄” ပါးကိုသာယူ။ ။ အဓိပ္ပာယ်ကား မနာသောရဟန်းသည် နာ၏ဟူသော အမှတ်ရှိသဖြင့် ထောပတ်၊ ဆီ၊ ဆီဦး၊ ပျား၊ တင်လဲ၊ ဤ “၅”ပါးကို ဆေးအလို့ငှာတောင်း၍ ဘုဉ်းပေးသည်ရှိသော် အထက်အစေလကဝဂ်၌ သတ္တမသိက္ခာပုဒ်ဖြင့် ပါစိတ်အာပတ်သင့်၏ဟူလို။
ဘေသဇ္ဇတ္ထာယဟူသော ပါဠိ၏သာမျတ္ထဖြင့်ကား ဆေးအလို့ငှာမဟုတ်မူ၍ မိမိသုံးဆောင်လို၍ ဤထောပတ်စသောဆေး “၅”ပါးကိုတောင်း၍ ဘုဉ်းပေးသောရဟန်းအားကား သူပေါဒနဝိညတ္တိ ဒုက္ကဋ်သင့်၏ဟုပြရ၏။ ထို့ကြောင့် သမန္တပါသာဒိကအဋ္ဌကထာ၌ သုဒ္ဓေါနိ သမ္ဘိအာဒီနိ ဝိညာပေတွာ ဘုဉ္ဇန္တော ပါစိတ္တိယံ နာပဇ္ဇတိ၊ သေခိယေသု သူပေါဒနဝိညတ္တိဒုက္ကဋ် အာပတိ(ပါစိတ်ဋ္ဌ စာ-၁၀၆)ဟုမိန့်အပ်ပြီ။ ရွှေဥမင်ဆရာတော်ဘုရားကား သူပေါဒနဝိညတ္တိယံ ဥဘယေသမ္ပိ သေက္ခပဏ္ဏတ္တိဒုက္ကဋမေဝဟူသော ပါဌ်၌ သပ္ပံ၊ နဝနီတ တေလ၊ မဓု၊ ဖာဏိတ၊ မစ္ဆ မသံ ခီရ၊ ဒဓိ ဤကိုပါမှကြွင်းသည်ကို တောင်းသည်ကား သူပေါဒနဝိညတ်မည်သတည်းဟု မှာသည်ကား သတိတော် ချွတ်လေသတည်း။
၂၆၅။ သစေ ပန သပ္ပံနာ ဘတ္တံ ဒေဟိ ။ ပ ။ ယထာဝတ္ထုကမေဝ။ အဓိပ္ပာယ်ကား ထောပတ်နှင့် ထမင်းကိုပေးလောဟု တောင်းသည်ရှိသော် ထောပတ်မရှိခဲ့၍ ဆီဦးနို့ရည်နို့ဓမ်းတို့ကို ထောပတ်လုပ်၍ ဘုဉ်းပေးလောဟုပေးသော်လည်းကောင်း ဆန်စသော အပ်သောဝတ္ထုကို ဤဝတ္ထုဖြင့် ထောပတ်ဝယ်၍ ဘုန်းပေးသော်လည်းကောင်း ထောပတ်ရသည်မည်ရကား ဝိညတ္တိယာ ဒုက္ကဋ၊ ပဋိဂ္ဂဟဏေ ဒုက္ကဋ်၊ အဇ္ဈာဟာရေ ပါစိတ္တိယံ ။ ဟူလို။
တသ္မာ အနာပတ္တိ ။ (ကင်္ခါဋ္ဌ စာ-၂၂၈) ။ အနာပတ္တီတိ ဝိသင်္ကေတတ္တာ သဗ္ဗာဟိယေဝ အာပတ္တိဟိ အနာပတ္တိ၊ “ကိဉ္စာပိ အနာပတ္တိ၊ အတ္တနော ပန ပယောဂန နိဗ္ဗတ္တတ္တာ န ဘုဉ္ဇိတဗ္ဗ” န္တိ ဝဒန္တိ။ ကင်္ခါဋီကာ စာ-၃၉၂။ (၉)
၂၆၆။ ကာယေနဝါ ။ ပ ။ ပဋိဂ္ဂဟိတမေဝ ဟောတိ (ကင်္ခါ၌ စာ-၂၂၉)၌ အဓိပ္ပာယ်ကား အကပ်ခံခြင်းသည် အင်္ဂါ “၅”ပါးပြည့်စုံမှ မြောက်သတည်း။ ငါးပါးဟူသော်ကား နတ်လူတိရစ္ဆာန်သည်လည်းကောင်း၊ ရဟန်းမိန်းမသော်လည်း ရဟန်းယောက်ျားအား၊ ရဟန်းယောက်ျားသော်လည်း ရဟန်းမိန်းမအား ကိုယ်အင်္ဂါဟု ဆိုအပ်သော လက်ခြေနှုတ်သီးစသည်ဖြင့်သော်လည်းကောင်း၊ ကိုယ်နှင့်စပ်သော သပိတ်ခွက် ဟင်းချိုစသည်ဖြင့်လည်းကောင်း၊ လွှတ်လိုက်သောအားဖြင့်လည်းကောင်း ပေးသည်လည်းဖြစ်စေ။ ။ ရှေးရှုဆောင်သည်လည်းဖြစ်စေ။..။ နှစ်တောင့်ထွာဟုဆိုအပ်သော ဟတ္ထပါသ်တွင်းလည်းဖြစ်စေ၊ အား လျစ်လျူရှိသော ယောက်ျားသည် ချီနိုင်သောဝတ္ထုလည်းဖြစ်စေ။ ။ ထိုသို့ပေးသည်ကို ရဟန်းသည် ကိုယ်အင်္ဂါဖြင့်သော်လည်းကောင်း၊ ကိုယ်နှင့်စပ်သော ရွှေ့ကောင်းသော တည်ခြင်းငှာ မထိုက်သော မန်ကျည်းရွက်၊ ရှိရှားရွက်စသော သိမ်မွေ့သော သစ်ရွက်ကိုထား၍ ထိုသစ်ပင်၌ မတည်သော ပေါက်ရွက်ကြာရွက်စသော သစ်ရွက်ဖြင့်သော်လည်းကောင်း၊ အယုတ်သဖြင့် ညောင်စောင်းဖြင့်သော်လည်းကောင်း ခံသည်လည်းဖြစ်စေ ဤအင်္ဂါ “ရွှေ” ပါးစုံမှသာလျှင် အကပ်ခံခြင်းမြောက်သည် ဆရာတို့။
သစ်ရွက်စသည်ကို အပ်ဖြင့် တို့ကာမျှသည် ကာယပဋိဗဒ္ဓဖြစ်ခဲ့ရကား တပ္ပဋိဗဒ္ဓနဝါဟူသော ဆရာစကားနှင့်မဆန့်ကျင်ပြီလောဟု စုဒ်ရှိရကား ပဋိဗဒ္ဓပ္ပဋိဗဒံ နာမ ဣဓ နတ္ထိဟု မိန့်သည်။
၂၆၇။ သစေ ပန ။ ပ ။ ပရိစ္ဆိဒ္ဓိတဗ္ဗ (ဋ္ဌ စာ-၂၃၀) ဤ၌ကား ရှေး၌ကဲ့သို့ အကပ်ခံသောသူ၌ ပြင်စွန်းကို မယူမူ၍ ပေးသောသူ ခံသောသူနှစ်ပါးစုံ၌ ပေးခြင်း ခံခြင်းငှာ ဆန့်သောလက်ကိုထား၍ အတွင်းစွန်းကို ယူသည်လျှင် အထူးတည်း။
တံ အနုပသမ္ဗန္ဓဿ ဒတွာ စသော ဤစကားကိုကား ရှေး၌ နှလုံးသွင်းသည်နှင့် လျှော်စွာသာလျှင် မိန့်အပ်၏။ အကြင့်ကြောင့်ကား သာမဏေအားပေးအံ့ဟု နှလုံးသွင်းကာမျှဖြင့် ထိုဆွမ်းသည် ထိုသာမဏေ၏ ဥစ္စာမည်သည် မဖြစ်။ ထို့ကြောင့် ပေးခြင်းစသည်ကို မပြုမူ၍ အကပ်ခံ၍ ဘုဉ်းပေးသော်လည်း အပ်သည်သာလျှင်တည်းဟူ၏။
အဿုခေဠသိင်္ဃာဏိကာဒီသု ။ ပ ။ ပရိဘုဉ္စိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဤကားရှေး၌ အကပ်မခံသေးသော ဆေးသစ်သီးသစ်ခက်ကိုရည်၍ မိန့်သည်။ ရှေး၌ အကပ်ခံပြီးဖြစ်မူကား တစ်ဖန်အကပ်ခံခြင်းကိစ္စမရှိပြီ၊ ရှေးခံသော အကပ်သည်သာလျှင် အကပ်ခံခြင်းမည်၏။ ထို့ကြောင့် သမန္တပါသာဒိကအဋ္ဌကထာ (စာ-၁၁၈) ၌ မာတာပိတူနံ အတ္ထာယ တေလာဒီနိ ဂဟေတွာ ။ ပ ။ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတိ။ ပန မူလေပိ ပဋိဂ္ဂဟိတံ ဟောတိ။ ပုန ပဋိဂ္ဂဟဏကိစ္စံ နတ္ထိဟုမိန့်၏။
ယော ပန တတ္ထဇာတကဖလိနိသာခါယ ဝါ ။ ပ ။ န ဝတိ (ကင်္ခါဋ္ဌ စာ-၂၃၀) သမန္တပါသာဒိကအဋ္ဌကထာ (စာ-၁၁၀) ၌ကား ဖလရုက္ခံ ပန အပဿယိတုံ ဝါ တတ္ထ ကဏ္ဍက ဝါ ဗဇ္ဇိတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ ဒုရုပစိတ္တံ န ဟောတီတိ မဟာပစ္စရိယံ ဝုတ္တံဟုမိန့်၏။ ဤအဋ္ဌကထာနှင့်ဆန့်ကျင်၏။ ကြံကုန်ရာ၏။ ဆရာသမားတို့ကို မေးမြန်းလျှောက်ကုန်ရာ၏။ ဋီကာစသည်တို့၌ မမိန့်ကုန်။
၂၆၉။ ဝူမာဒိ အဗ္ဗောဟာရိကာဘာဝေါ၌ အာဒိဝန်ကား သွားတုံးခြင်း၊ ကျောက်ပျဉ်ကျောက်သား၊ ဆုံကျည်ပွေ့ကုန်ခြင်း၊ ပွန်းခြင်းစသော အာပတ်အင်္ဂါမလောက်သော ဝတ္ထုကိုယူ။ ။ အဓိပ္ပာယ်ကား သပိတ်ဖုတ်သောကာလစသည်တို့၌ အခိုးသည် နားနှာခေါင်းပေါက်မှ ဝင်သော်လည်းကောင်း ခဲဖွယ်စားဘွယ်ကိုဘုဉ်းပေးသောရဟန်းအား သွားတုန်းခြင်း၊ ဆေးမြစ်စသည်ကို ထောင်းသော်ကြိတ်သော် ဆုံကျည်ပွေ့တိုခြင်း၊ ကျောက်ပျဉ်ကျောက်သားပွန်းသော်လည်းကောင်း၊ အာပတ်အင်္ဂါမလောက်ဟူလို။
ထိုကို သာရတ္ထ (စာ-ရ၂) ၌ ဥဒုက္ခလမုသလာနိ ခိယန္တီတိဒတ္ထ ဥဒုက္ခလမုသလာနံ ခယန ပိသိတကောင္ကိုတဘေသဇ္ဇေသု သစေ အာဂန္တုကဝဏ္ဏာ ပညာယတိ၊ နဝတိဟုမိန့်၏။ ထိုစကားသည် သတ္ထကေန ဥအာဒီသု ဖာလိတေသု မလံ ပညာယတိ၊ ဧတံ နဝသမုဋ္ဌိတံ နာမ၊ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗဟူသော အဋ္ဌကထာပါဌ် (နှာ-၁၁၃)နှင့်ညီလေစွ။ (၁၀)
၅။ အစေလကဝဂ္ဂ
၂ရ၁။ ဥဘိန္နမ္ပိ ကလိသာသနာရောပနေ ဒုက္ကဋမေဝ ။ (ကင်္ခါဋ္ဌ စာ-၂၃၃)၌ အမျက်နိုင်ငံသို့ တင်၏ဟူသည်ကား ဤသို့သော မနှစ်လိုဖွယ်သောစကားဖြင့် နှိပ်စက်သည်ဖြစ်၍ ဖဲငြားအံ့လည်းမသိ၊ အမျက်၏အစွမ်းဖြင့် ထိုင်ခြင်းရပ်ခြင်း စသည်တို့၌ အပြစ်ကိုပြ၍ အချင်းတို့ ဤရဟန်း၏ရပ်ခြင်း၊ ထိုင်ခြင်း၊ တူရူကြည့်ခြင်း၊ တစောင်းကြည့်ခြင်းကို ရှုပါကုန်လော။ သစ်ငုတ်ကဲ့သို့ရပ်၏။ ခွေ။ကဲ့သို့ထိုင်၏။ မျောက်ကဲ့သို့ ထိုမှဤမှ ကြည့်၏။
ဤသို့ မနှစ်လိုဖွယ်သော စကားကို ဆို၏ဟူလို ။ ။ ကလိသာသနာရောပနေဟူရကား အမျက်နိုင်ငံသို့ မတင်မူ၍ ထိုရဟန်း၏ အမူအရာမကောင်း၍ စင်ကြယ်သော စိတ်ဖြင့်မူကား အာပတ်မသင့်ဟုသိရ၏။ ထိုကြောင့် (ကင်္ခါဋီကာ စာ-၃၉၈)၌ သုဒ္ဓစိတ္တေန ပနေဝံ ဘဏနေ ဒေါသော နတ္ထိဟု မိန့်အပ်ပြီ။ (၂)
အနုပခဇ္ဇ နိသဇ္ဇံ ကပ္ပေယျာတိ ။ ပ ။ အန္တော သယနဿ-ကျယ်သော အိပ်ရာတိုက်၌ တံခါးပေါင်၏ အတွင်းနှစ်တောင့်ထွာကို လွန်၍နေလျှင် အိပ်ရာနှင့်နီး၏ဟူလို။ ပါစိတ်နိဿယ၌ အိပ်ရာတိုက်ကား အိမ်၏အလယ်တွင် ငါးတောင်အခန်းဖွဲ့ရကား တံခါးပေါင်မှ နှစ်တောင့်ထွာကိုလွန်၍နေမူကား အိပ်ရာနှင့် မဝေးပြီဟု မှာတော်မူသည်ကား “ခုဒ္ဒကံ နာမ သယနိဃရံ ဝိတ္ထာရတော ပဉ္စဟတ္ထပမာဏံ ဟောတိဟူသော ဋီကာ။ သာရတ္ထပါဌ် (စာ-ရ၆)ကို ယောင်မှားလေသည်။ (၃)
၂၀၃။ ဆွမ်းဖိတ်သောဒါယကာအိမ်မှ တစ်ပါးသော ဒါယကာအိမ်သို့ဝင်၍ ထင်ရှားသောရဟန်းကိုမပန်ခြင်းကြောင့်ဖြစ်ရကား ကိရိယာကိရိယဟူပါသည်။ . (၆)
တတော စေ ဥတ္တရိ သာဒိယေယျာတိဒတ္ထ ။ ပ ။ ဝိညာပေတဗ္ဗာနီတိ (ကင်္ခါဋ္ဌ စာ-၂၃၅)၌ အဓိပ္ပာယ်ကား လခွဲ၊ တစ်လ၊ နှစ်လ စသည်ဖြင့် ဤမျှသောကာလတို့ပတ်လုံး တောင်းအပ်ကုန်၏ဟု ညဉ့်ဖြင့်ပိုင်းခြား၍ ဖိတ်သည်ကား ရတ္တိပရိစ္ဆေဒဖြင့် ဖိတ်သည်မည်၏။ ထောပတ်ဖြင့်ဖိတ်၏။ ဆီဦး၊ ဆီ၊ ပျား၊ တင်လဲဖြင့် ဖိတ်၏ဟု နာမအားဖြင့်လည်းကောင်း၊ ပတ္တဖြင့်ဖိတ်၏။ နာဠိအာဠကဒေါဏဖြင့် ဖိတ်၏ဟု ပမာဏအားဖြင့်လည်းကောင်း ဖိတ်သည်ကား ဘေသဇ္ဇပရိစ္ဆေဒဖြင့် ဖိတ်သည်မည်၏။
အထ တတော ။ ပ ။ ပါစိတ္တိယံ၌ တစ်လသာဖိတ်သည်ကို တစ်လထက်လွန်၍တောင်းခြင်း၊ ပတ္တစသည်ဖြင့် ဖိတ်သည်ကို နာဠိ၊ အာဠက၊ ဒေါဏစသည်ဖြင့် တောင်းခြင်းသည် တတုတ္တရိဝိညာပနမည်၏။ မိဿကဘတ္တဖြင့်သော်လည်း ချမ်းသာလျက်ထောပတ်စသည်ကို တောင်းခြင်းသည် နဘေသဇ္ဇကရဏီယေန ဘေသဇ္ဇဝိညာပနမည်၏။ ။ ထောပတ်ဖြင့် ဖိတ်သည်ကို ဆီဦးစသည်ကိုတောင်းခြင်း၊ ဆီဦးစသည်ဖြင့် ဖိတ်သည်ကို ဆီ၊ ပျား၊ တင်လဲကိုတောင်းခြင်းသည်ကား အညဘေသဇ္ဇကရဏီယေန အညံဘေသဇ္ဇံ ဝိညာပန မည်၏။
၂၀၄။ ဤအနာဏတ္တိကကိုကား သူတစ်ပါးတို့အလို့ငှာ တောင်းစေသည်ကိုသာယူ၊ မိမိအလို့ငှာ တောင်းစေသော်ကား သာဏတ္တိကလည်း ဖြစ်ကောင်း၏။ ထို့ကြောင့်ရကား သမုဋ္ဌာနာဒီနိ သဉ္စရိတ္တသဒိသာနိဟု မိန့်လတ္တံ့။ အမှာကံ ရုစိ။ ဋီကာစသည်တို့၌ မမိန့်ကုန်ရကား ကြံကုန်ရာ၏။
ယေဟိ ဘေသဇ္ဇေဟိ ပဝါရိတော (ကင်္ခါဋ္ဌ စာ-၂၃၆)စသည်တို့၏အဓိပ္ပာယ်ကား ထောပတ်စသည်ဖြင့် ဖိတ်သော ဒါယကာကို သင်သည် ထောပတ်ဖြင့်ဖိတ်၏။ ငါတို့အားကား ဆီဦးဖြင့် အလိုရှိ၏။ ဆီဖြင့် အလိုရှိ၏။ ဤသို့အစရှိသည်ဖြင့် အလိုရှိတိုင်းကို ကြား၍တောင်းသော်လည်းကောင်း၊ ပတ္တစသည်ဖြင့် ဖိတ်သည်ကို ပတ္တဖြင့်ဖိတ်၏။ ငါတို့အားနာဠိ၊ အာဠက၊ ဒေါဏဖြင့် အလိုရှိအပ်၏ဟူ၍လည်းကောင်း။
အကြင် ညဉ့်တို့ပတ်လုံး သင်သည် ဖိတ်၏။ ထိုညဉ့်တို့သည် လွန်ကုန်ပြီ၊ ငါတို့အားကား ဆေးအလိုရှိ၏ဟူ၍လည်းကောင်း။ အကြောင်းနှင့်လျော်စွာ ဟုတ်မှန်တိုင်းကိုကြား၍ တောင်းသောရဟန်းအားလည်း အာပတ်မသင့်ဟူလို။
ထိုသို့ကြား၍ တောင်းခြင်းသည်လည်း ဂိလာနအားသာ အပ်သည်ဟူ၏။ သာရတ္ထ။ သဇ္ဇကရဏီယေန ဘေသဇ္ဇံ ဝိညာပေတိနှင့် တန်လေစွ။ (၇)
ဂမနေ ဝုတ္တနယေနေဝ (ကင်္ခါ၌ စာ-၂၃၆)ဟူသည်ကား ဒွါဒသပုရိသော ဟတ္ထိ၊ တိပုရိသော အသော၊ စတုပုရိသော ရထော၊ စတ္တာရော ပုရိသာ အာဝုဓဟတ္ထာ ပတ္တီဟု ဟောတော်မူအပ်သော စစ်အင်္ဂါ “၄”ပါးတို့တွင် တစ်ပါးပါးကို ရှုခြင်းငှာ သွားသောရဟန်းအား ဖဝါးလှမ်းတိုင်းလှမ်းတိုင်း ဒုက္ကဋ်၊
ဒဿနူပစာရ၌ရပ်၍ ကြည့်သော်လည်း ဒုက္ကဋ်၊ ထိုဥပစာတို့စွန့်၍ အဖန်တလဲလဲပြောင်းကြည့်သော်လည်း ပယောဂတိုင်း ပယောဂတိုင်း ဒုက္ကဋ်သာဟူလို။ (၈)
ပဋိသေနာယ ရုဒ္ဓါ သေနာယ၌ ရဟန်းနေလင့်သော ထိုစစ်သည်ကို သူတစ်ပါးစစ်သည်တို့ မထွက်ရအောင်ရံခဲ့သော် သုံးညဉ့်ထက်လွန်နေသော်လည်း အာပတ်မသင့်ဟူလို။ (၉)
သုရာပါန ဝဂ္ဂ
၂ရ၆။ ပိဋ္ဌာဒီဟိ၌ အာဒိဝန်ကား ပူဝ၊ သြဒန၊ ကိဏ္ဏ၊ သမ္ဘာရသံယုတ္တ ဤ “၄”ပါးကိုယူ။ ထိုငါးပါးတို့တွင် မုန့်ညက်ကိုအိုး၌ထည့်၍ ထိုမုန့်ညက်နှင့်တန်ရုံရေထည့်၍ နယ်၍ပြုအပ်သော မဇ္ဇသည် ပိဋ္ဌသုရာမည်၏။ ။ မုန့်လုံးကိုလည်းကောင်း၊ ထမင်းကိုလည်းကောင်း၊ အိုး၌ထည့်၍ ထိုမုန့်ထမင်းနှင့် တန်ရုံသောရေထည့်၍ နယ်၍ပြုအပ်သောမဇ္ဇသည် ပူဝသုရာဩဒနသုရာမည်၏။ ။ တဆေးခတ်၍ ပြုအပ်သောမဇ္ဇသည်ကား ကိဏ္ဏပတ္တမည်၏။ ။ သဖန်းခါးသီး၊ မုန်ညှင်းသီးစသော အထူးထူးသော
အဆောက်အဦးတို့ဖြင့် ယှဉ်၍ပြုအပ်သောမဇ္ဇသည်ကား သမ္ဘာရသံယုတ္တမည်၏။
ပုပ္ပာဒိ၌ အာဒိသဒ္ဒါဖြင့် ဖလာသဝ၊ မခွာသဝ၊ ဂုဠာသဝ၊ သမ္ဘာရသံယုတ္တ ဤ “၄”ပါးကိုယူ။ ။ ထိုငါးပါးတို့တွင် သစ်မည်စည်ပွင့်၊ ထန်းပွင့်၊ အုန်းပွင့်စသည်တို့၏ အရည်ဖြင့်ပြုအပ်သော ကြာမြင့်စွာထုံအပ်သောအာသဝသည် ပုပ္ပါသဝမည်၏။ ။ ပိန္နဲသီးစသည်တို့ဖြင့်ပြုအပ်သော အာသဝသည် ဖလာသဝမည်၏။ မုဒရက်သီး၏အရည်ဖြင့်ပြုအပ်သော အာသဝသည် မာသဝမည်၏။ ။ သမန္တပါသာဒိကအဋ္ဌကထာ၌ကား မုဒရက်သီးတို့ကိုနယ်၍ ထိုအရည်ဖြင့်ပြုသည်ကား ဖလာသဝမည်၏။
မုဒရက်သီးတို့၏ အလိုလိုဖြစ်သော အရည်ဖြင့်ပြုအပ်သည်ကား မရွာသဝမည်၏။ ယင်ပျားရည်ဖြင့် ပြုအပ်ကုန်သည်လည်းဟူကုန်၏ဟုမိန့်၏။ ကြံရည်ဖြင့် ပြုအပ်သော အာသဝသည်ကား ဂုဠာသဝမည်၏။ သျှိသျှား၊ သဖန်းခါးစသော အထူးသောအဆောက်အဦတို့ဖြင့်ပြုအပ်သော ကြာမြင့်စွာထုံအပ်သော အာသဝသည် သမ္ဘာရသံယုတ္တမည်၏။ ။ ဧတ္ထ စ သုရာယ မေရယဿစ သမာနေပိ သမ္ဘာရသံယောဂေ မဇ္ဇိတွာ ကတာ သုရာ။ စိရပရိဝါသိတမတ္တေန မေရယန္တိ ဧဝမိမေသံ နာနာကရဏံ ဒဋ္ဌဗ္ဗိ။ (ကင်္ခါဋီကာ စာ-၄၀၂)။
လောဏသောဝီရကံ ဝါ သုတ္တံ ဝါ ပိဝတော (ကင်္ခါဋ္ဌ စာ-၂၃၈)၌ လောဏသောဝီရကဆေး သုတ္တမည်သောဆေးကိုကား သိန္ဓော၊ ပျား၊ တင်လဲ၊ ထောပတ်၊ ငါး၊ အမဲ၊ သစ်သီး၊ သစ်မြစ်စေသော အထူးထူးသော အဆောက်အဦးတို့ဖြင့် ပြုသည်ဟူ၏။ အကျယ်ကိုကား သမန္တပါသာဒိကအဋ္ဌကထာ၊ သာရတ္ထ ဒီပနီဋီကာ တို့မှယူ။ (၁)
၂ရရ။ ကာယပ္ပဋိဗဒ္ဓါဒီသု၌ အာဒိဝန်ကား ကာယပ္ပဋိဗဒ္ဓနကာယေ၊ ကာယပ္ပဋိဗဒ္ဓေန ကာယပဋိဗေဒ္ဓ၊ ကာယပ္ပဋိဗဒ္ဓန နိဿဂ္ဂိယ၊ နိဿဂ္ဂိယေန ကာယေ၊ နိဿဂ္ဂိယေန ကာယပ္ပဋိဗဒ္ဓေ၊ နိဿဂ္ဂိယေန နိဿဂ္ဂိယေ၊ ဤ “၆”ပါးကိုယူ။ ဤခြောက်ပါး၌ ဟသာဓိပ္ပာယဖြင့် ထိုးသည်ရှိသော် ရဟန်းယောက်ျား ရဟန်းမိန်းမ လူယောက်ျား လူမိန်းမဖြစ်စေ အလုံးစုံ၌ ဒုက္ကဋ်သာဟူလို။
ကာယသံသဂ္ဂါဓိပ္ပာယဖြစ်မူကား ဣတ္ထိယာ ကာယေန ကာယပဋိဗဇ္ဇေန ကာယ၌ကား ထုလ္လစ္စဉ်း၊ ကြွင်းသောလေးပါး၌ ဒုက္ကဋ်၊ ပုရိသ၌ကား ခြောက်ပါးလုံး၌ ဒုက္ကဋ်သာတည်း။ ။ ဋီကာဆရာကား “ကာယပ္ပဋိဗဒ္ဓါဒီသု သဗ္ဗတ္ထာတိ ကာယေန ကာယပ္ပဋိဗဒ္ဓေ၊ ကာယပ္ပဋိဗဒ္ဓန ကာယေ၊ ကာယပ္ပဋိဗဒ္ဓေန ကာယပ္ပဋိဗဒ္ဓေ၊ နိဿဂ္ဂိယေန ကာယေ၊ နိဿဂ္ဂိယေန ကာယပ္ပဋိဗဒ္ဓေ၊ နိဿဂ္ဂိယေန နိဿဂ္ဂိယေတိ သဗ္ဗတ္ထ(ကင်္ခါဋီကာ စာ-၄၀၃)ဟု ဝိသေသနဝိသေသျသွား၏။ ဆင်ခြင်း။ (၂)
၂ရ၉။ ဤအင်္ဂါပြရာ၌ ဒဿနဝိသယေဟူသောပုဒ်ကို သဝနူပစာရ၌ လုံ့လပြုသော်လည်း အာပတ်အင်္ဂါဖြစ်ကောင်းရကား ဥပလက္ခဏာနည်းအားဖြင့် မိန့်လေသည်ဟုကြံ၊ (ဝါ) ဝိရူပေကသေသနည်းသော်လည်း
ဝတ်ရုံခြင်းကြောင့်ကား ကိရိယ ကပ္ပဗိန္ဓုမထိုးခြင်းကြောင့်ကား အကိရိယဖြစ်ရကား ကိရိယာကိရိယဟူပါသည်။ (၈)
၂၈၁။ စီဝရာနံ ။ ပ ။ အယမေကာ သမ္မုခါဝိကပ္ပနာ ။ (ကင်္ခါဋ္ဌ စာ-၂၄၂၊၂၄၃)၌ သင်္ကန်းလည်း တစ်ထည်သာ နှစ်တောင့်ထွာ ဟတ္ထပါသ်တွင်း၌ရှိအံ့၊ ဣမံ စီဝရံ တုယှံ ဝိကမိဟုပြု၊ သင်္ကန်းလည်း အများ နှစ်တောင့်ထွာ ဟတ္ထပါသ်တွင်း၌ရှိအံ့၊ ဣမာနိ စီဝရာနိဟုပြု၊ သင်္ကန်းလည်းတစ်ထည်သာ နှစ်တောင့်ထွာဟုဆိုအပ်သော ဟတ္ထပါသ်တွင်း၌ မရှိအံ့၊ ဧတံ စီဝရံ ဝိကပွေမိဟုပြု။ သင်္ကန်းလည်းအများ နှစ်တောင့်ထွာသော ဟတ္ထပါသ် ပြင်၌ ရှိအံ့ တာနိ စီဝရာနိပြုဟူလို။
၂၈၁-၂။ ပရိဘောဂါဒယောပိ ဝတ္ထု၌ ဝုတ္တာပေက္ခဖြစ်သော ပိသဒ္ဒါဖြင့် နိတုံ ဝဋ္ဋတိဟုပေါင်း။ ဤပရိဘောဂါဒယောပိ ဝန္တိဟူသောပါဌ်ဖြင့် ပစ္စုဒ္ဓိရ်ပြုပြီးသောသင်္ကန်းကို အဓိဋ္ဌာန်မတင်မူ၍ သုံးဆောင်သော်လည်း အပ်၏ဟုပြ၏။
အချို့သောဆရာတို့ကား ပရိဘောဂါဒယောပိ ဝန္တိအဋ္ဌကထာ၌ မိန့်ငြားသော်လည်း အဓိဋ္ဌာန်တင်၍ သုံးဆောင်အပ်၏။ မတင်ဘဲမသုံးဆောင်အပ်ဟု ဆိုကုန်၏။ ထိုစကားကိုမယုံကြည်အပ်၊ အဘယ့်ကြောင့်နည်းဟူမူကား ဤအဋ္ဌကထာ(ကင်္ခါ၌ စာ-၂၄၄)၌ အထက်အနာပတ္တိဝါရ၌ ပစ္စုဒ္ဓါရဏသညိဿ ပန ဝိဿာသေန ပရိဘုဉ္ဇန္တဿ ဥမ္မတ္တာကာဒီနဉ္စ အနာပတ္တိဟူသော မူလာပတ္တိအန္တရာပတ္တိတည်းဟူသော ခပ်သိမ်းစုံသော အာပတ်တို့ဖြင့် အာပတ်မသင့်သည်ကို ပြရာပြကြောင်းဖြစ်သော ပါဌ်ကြောင့်လည်းကောင်း။
အောက်နိဿဂ္ဂိယအဖွင့် တတိယဝဂ် ပထမသိက္ခာပုဒ် (ကင်္ခါဋီကာ စာ-၃၂၆)၌ ဣရ ပန သတ္တ အဓိဋ္ဌဟိတွာ ဝါ ဝိကပ္ပေတွာ ဝါ ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗာဟူသော ပါဌ်ကြောင့်လည်းကောင်း၊ အနဓိဋ္ဌိတနိဿဋ္ဌံ၊ ကပ္ပိတွာ ပရိဘုဉ္ဇယေ။ ဟတ္ထဒီယံ တတောပန-ဝိတ္ထာရဉ္စ ဝိကပ္ပိယံ။ ဟူသော ခုဒ္ဒသိက္ခာပါဌ် (ဂါထာ- ၅၂)။ ပစ္စုဒ္ဓရဏ ပစ္စုဒ္ဓရဏသညီ အနာပတ္တိဟူသော ပဒဘာဇနီပါဠိတော်ပါဌ်ကို ထောက်၍ဆိုသတည်း။ ဟုတ်မူယူကုန်ရာ၏၊ မဟုတ်မူ စွန့်ကုန်ရာ၏ စွန့်လိုငြားသော်လည်း ဤထက်အလွန်သာဓက ဉာပကကိုဆောင်နိုင်သော ပညာရှိတို့သည်သာ စွန့်ကုန်ရာ၏။ မဆောင်နိုင်သော ပညာရှိတို့သည် မစွန့်ကုန်ရာ။ (၉)
၂၈၃။ ဓမ္မကထံ ကတွာ ဒဿာမီတိ (ကင်္ခါဋ္ဌ စာ-၂၄၄)၌ ဓမ္မကထံ ကတွာဟူသည်ကား ရဟန်းတို့မည်သည်ကား မသိုထားသော ပရိက္ခရာရှိသည်ဖြစ်၍ ဖဲခြင်းငှာမအပ်ဟု ဆုံးမလို၍ သိုထားသော ရဟန်းအားလည်း အာပတ်မသင့်ဟူလို။ (၁၀)
သပ္ပါဏက ဝဂ္ဂ
၂၈၄။ "တိရစ္ဆာနဂတော ပါဏာ"ဟု မိန့်ငြားသော်လည်း "နဘိက္ခဝေ တိရစ္ဆာနဂတော ပါဏာ ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော" စသည်တို့၌ကဲ့သို့ နတ်ဘီလူး၊ ပြိတ္တာစသော လူနှင့်တူသော သတ္တဝါကို မယူလင့်။ ထိုနတ်ဘီလူး စသည်တို့သည် ထုလ္လစ္စယဝတ္ထုဖြစ်သောကြောင့်တည်း။
"သာပတ္တိကဿ ဘိက္ခဝေ နိရယံဝါ ဝဒါမိ တိရစ္ဆာနယောနိယံဝါ" စသည်တို့၌ကဲ့သို့ ဖီလာသွားတတ်သော တိရစ္ဆာန်ဘုံ၌ဖြစ်တတ်သော သတ္တဝါကိုသာယူ။ ထိုသို့လျက် မူလသိက္ခာဋီကာ၌ “သက္ကံ ဒေဝရာဇာနမ္ပိ မာရေန္တဿ ပါစိတ္တိယန္တိဝစနတာ။” ဟူ၍လည်းကောင်း၊ “ဧတ္ထ စ တိရစ္ဆာနဂတံနာမ ဌပေတွာ မနုဿ သဗ္ဗေသတ္တာ ဝေဒိတဗ္ဗာ”ဟူ၍လည်းကောင်း၊ မိန့်လေသနည်းဟူငြားအံ့၊ ထိုစကားကိုကား။ မနုဿ ဇာတိကဿ ဒုက္ကုတ္တိယံ ထုလ္လစ္စယံ၊ တထာ ယက္ခာဒီနံ မရဏေစသော အဋ္ဌကထာပါဌ်တို့နှင့် ဆန့်ကျင်သောကြောင့် မယူအပ်။ ယက္ခာဒီနံ၌ အာဒိပုဒ်ကိုကား ပြိတ္တာ၊ လူနှင့်တူသော တိရစ္ဆာန်တို့ကိုယူ။ (၁)
၂၈၅။ "ယေန ကေနစိ ဥပါယေန" (ကင်္ခါ၌ စာ-၂၄၆)ဟူသည်ကား ကိုယ်တိုင်သိသည်မူလည်း ဖြစ်စေ၊ သူတစ်ပါးပြော၍ သိသည်မူလည်းဖြစ်စေ၊ ထိုအာပတ်သင့်သော ရဟန်းပြော၍သိသည်မူလည်းဖြစ်စေ၊ တစ်စုံတစ်ခုသော အကြောင်းဖြင့်သိလျက် ဖုံးလွှမ်းသောရဟန်းအား ပါစိတ်သင့်၏ဟူလို။
“သစေပိ ။ ပ ။ ကောဋိ ဆိန္နာ ဟောတိ။” ဤအလုံးစုံကိုကား 'မာ ကဿစိ အာရောစေတိ'ဟု ဖုံးလွှမ်းစေခြင်းငှာ ကြားသည်ကိုယူ.. အဓိပ္ပာယ်ကား အာပတ်သင့်သောရဟန်းသည် တစ်စုံတစ်ယောက်သောသူအား မကြားလင့်ဟု ဂရုကအာပတ်ကိုကြား၏။ ထိုဒုတိယရဟန်းလည်း မကြားပြီဟု ဝန်ချပြီးမှ တတိယရဟန်းအား ဖုံးလွှမ်းစေခြင်းငှာ ဤမည်သောရဟန်းသည် ဂရုကအာပတ်သင့်၏။ တစ်စုံတစ်ယောက်အားမကြားလင့်ဟု ကြားပြန်၏။ တတိယရဟန်းလည်း ကောင်းပြီဟုဝန်ခံ၍ တစ်ဖန် ဒုတိယရဟန်းအား ကြားပြန်အံ့။ တတိယရဟန်းတွင်သာ ပဋိစ္ဆာဒနပစ္စယကြောင့် သင့်သောအာပတ်သည်ပြတ်လေ၏။
ဒုတိယရဟန်းအား တစ်ဖန်ဝန်ခံခြင်းကြောင့် အာပတ်မသင့်ပြီ။ အဘယ့်ကြောင့်နည်းဟူမူကား ရှေးဦးကပင်လျှင် ပဋိစ္ဆာဒနပစ္စယအာပတ်သင့်ပြီး ဖြစ်သောကြောင့်တည်းဟူလို။
ပါစိတ်နိဿယ၌ကား တတိယပုဂ္ဂိုလ်ကား အာပတ်မှလွတ်၏။ ဒုတိယပုဂ္ဂိုလ်ကား မလွတ်။ ဝန်ချသောခဏ၌သင့်၏ဟုမှာတော်မူ၏။ ထိုသို့မှာခြင်းသည် ဤဋီကာ သာရတ္ထဒီပနီ (စာ-၈၄)တို့၌။
“ကောဋိ ဆိန္နာ ဟောတီတိ ယသ္မာ ပဋိစ္ဆာဒနပစ္စယာ အာပတ္တိ အာပဇ္ဇိတွာဝ ဒုတိယေန တတိယဿ အာရောစိတံ၊ တသ္မာ တပ္ပစ္စယာ ပုန တေန အာပဇ္ဇိတဗ္ဗာပတ္တိယာ အဘာဝတော အာပတ္တိယာ ကောဋိ ဆိန္နာ နာမ ဟောတိ”ဟူသော ပါဌ်၏ အဓိပ္ပာယ်ကို အသင့်နှလုံးမသွင်း၍ မှာလေသည်။ ထိုပါဌ်တို့သည် တတိယရဟန်းအား အာပတ်မသင့်သည်ကိုပြသော ပါဌ်မဟုတ်ကုန်။ ဒုတိယရဟန်းသည် တစ်ဖန်ဝန်ခံပြန်သော်လည်း အာပတ်မသင့်ပြီ။ တတိယရဟန်းတွင်သာ ပြတ်လေ၏ဟုပြသော ပါဌ်တို့တည်း။ ထို့ကြောင့်၊ မယူအပ်။
၂၈၆။ "အာဒိပဒေ ပါစိတ္တိယံ" (ကင်္ခါ၌ စာ-၂၄၆)၌ အာဒိပဒေဟူသည်ကား ဒုဋ္ဌလ္လာပတ္တိသညီ ပဋိစ္ဆာဒေတိ ပါစိတ္တိယံ ဟူသောပုဒ်ကိုယူ။ ဣရေသု န္ဒီသု ပဒေသုဟူသည်ကား ဒုဋ္ဌလ္လာယ အာပတ္တိယာ
---ဝေမတိကော ပဋိစ္ဆာဒေတိ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿ။ ဒုဋ္ဌလ္လာယ အာပတ္တိယာ အဒုဋ္ဌလ္လာပတ္တိသည် ပဋိစ္ဆာဒေတိ၊ အာပတ္တိဒုက္ကဋဿ။ ဤနှစ်ပုဒ်ကိုယူ။ (၄)
“သစေပန ။ ပ ။ သူပသမ္ပန္နော။” ၌ အဓိပ္ပာယ်ကား ထိုအသက်နှစ်ဆယ်မပြည့်ဘဲ ပဉ္စင်းခံအပ်သောသူသည် ဆယ်ဝါလွန်လျှင် ဥပဇ္ဈာယ်ပြု၍ သူတစ်ပါးကို ပဉ္စင်းခံအံ့။ ထိုသူကိုလွှတ်၍ ပဉ္စဝဂ်ဒသဝဂ်ဟုဆိုအပ်သောဂိုဏ်းသည် ပြည့်သည်ရှိသော် ကောင်းသောခံခြင်းလျှင်ဖြစ်၏။ ထိုသူကိုလွှတ်၍ ဂိုဏ်းပြည့်သာလျှင် ပဓာနဟူလို။ (၅)
၂၈၈။ "ထေယျသတ္ထဘာဝေါ ။ ပ ။ ဂမန" (ကင်္ခါ၌ ဂမနန္တိ(ကင်္ခါ၌ စာ-၂၄၈)၌ အဓိပ္ပာယ်ကား ခိုးသူကုန်သည်ဟုသိလျက် နှစ်ယောက်ညီညွှတ်၍ ကာလကိုမချွတ်ယွင်းစေမူ၍ သွားကာမျှဖြင့် ပါစိတ်မသင့်။ ရွာတစ်ပါး၏ ဥပစာသို့ နှစ်ကြိမ်မြောက်သော ခြေချခြင်း။ ရွာမရှိသော ခရီးဖြစ်မူ ယူဇနာခွဲကို ဒုတိယခြေလွန်ခြင်း၌သာလျှင် ပါစိတ်သင့်၏ဟူလို။ ထို့ကြောင့် အောက်၌ သံဝိဓာနေ စ ဂမနေ စ ဩဝါဒဝဂ္ဂ ဝုတ္တနယေန အာပတ္တိဝိနိစ္ဆယော ဝေဒိတဗ္ဗော (ကင်္ခါ၌ စာ-၂၄၈)ဟု-မိန့်ပြီ။ (၇)
မာတုဂါမေန သဒ္ဓိ ။ ဤ၌ ဧကတောဥပသမ္ပန္နဘိက္ခုနီ သိက္ခမာန် သာမဏေရီတို့ကို သင်္ဂြိုဟ်အပ်၏။ ထိုသို့သင်္ဂြိုဟ်သော်လည်း ဧကတောဥပသမ္ပန္နဘိက္ခုနီ သိက္ခမာန် သာမဏေရီနှင့် ညီညွှတ်၍ သွားသည်ရှိသော် သမယ၌ အာပတ်မသင့်။ မာတုဂါမသက်သက်၌ကား အာပတ်သင့်၏။ ဤကား အထူး။ (၇)
ကမ္မကိလေသဝိပါကဥပဝါဒပညတ္တိဝီတိက္ကမနဝသေန ပဉ္စဝိဓာ (ကင်္ခါဋ္ဌ စာ-၂၄၈)၌ ပဉ္စာနန္တရိယကံသည် ကမ္မန္တရာယ်မည်၏။ ထို့အတူ ဘိက္ခုနီဒူသကကံသည်လည်း ကမ္မန္တရာယ်မည်၏။ ထိုဘိက္ခုနီဒူသကကံသည်ကား မဂ်ဖိုလ်၏အန္တရာယ်သာလျှင် ဖြစ်၏။ နတ်ရွာ၏ အန္တရာယ်ကားမဖြစ်။
အဟေတုကဒိဋ္ဌိ အကိရိယဒိဋ္ဌိ နတ္ထိကဒိဋ္ဌိသည်ကား ကိလေသန္တရာယ်မည်၏။ ပဏ္ဍုက် ဥဘ တောဗျည်း၊ ဇစ္စန္ဓ၊ ဇစ္စဗဓိရ၊ ဇစ္ခုမ္မတ္တက၊ တိရစ္ဆာန်တို့၏ အဟိတ်ပဋိသန္ဓေသည် ဝိပါကန္တရာယ်မည်၏။ အရိယူပဝါဒကံသည် ဥပဝါဒန္တရာယ်မည်၏။
ထိုကံသည်လည်း အကြင်မျှလောက် အရိယာတို့ကို မကန်တော့ ထိုမျှလောက် နတ်ရွာမဂ်ဖိုလ်တို့၏ အန္တရာယ်ကိုပြုတတ်၏။ ကန်တော့ပြီးကား မပြုတတ်။ သိလျက် သိက္ခာပုဒ်ကိုလွန်ကျူးသည်ကား ပညတ္တိဝီတိက္ကမန္တရာယ်မည်၏။ ထိုကံသည်လည်း အကြင်မျှလောက် ရဟန်းအဖြစ်ကိုစွန့်ခြင်း၊ ဝုဋ္ဌာနကံပြုခြင်း၊ ဒေသနာကံပြုခြင်းကိုမပြု၊ ထိုမျှလောက်သာလျှင် အန္တရာယ်ကိုပြုတတ်၏။ ပြုပြီးနောက်ကား မပြုတတ်။ (၈)
၂၈၉။ အာမိသသမ္ဘောဂကိုပြု၏ဟူသည်ကား ဥက္ခိတ္တကရဟန်း၏တစ်စုံတစ်ခုသော အာမိသကိုခံခြင်း။ ထိုဥက္ခိတ္တကရဟန်းအား တစ်စုံတစ်ခုသော အာမိသကို ပေးခြင်းတည်း။ ဓမ္မသမ္ဘောဂကိုပြု၏ဟူသည်ကား ထိုဥက္ခိတ္တကရဟန်းအား ပါဠိသင်ခြင်း၊ အဋ္ဌကထာသင်ခြင်း။ ထိုဥက္ခိတ္တကရဟန်းအထံ၌ ပါဠိသင်ခြင်း၊ အဋ္ဌကထာသင်ခြင်းတည်း။ (၉)
---၁။ သာဓမ္မိက ဝဂ္ဂ
၂၉၁။ ခုဒ္ဒကဟူသည်ကား သံဃာဒိသေသ်စသည်ကိုယူ။ အနုခုဒ္ဒကဟူသည်ကား ထုလ္လစ္စယစသည်ကိုယူ။ ပါရာဇိကလေးပါးကိုထား၍ အလုံးစုံသော အာပတ်တို့သည် ပရိယာယ်အားဖြင့် ခုဒ္ဒက အနုခုဒ္ဒကမည်ကုန်၏။
မိလိန္ဒပဉှာ၌ကား "ဒုက္ကဋ် မဟာရာဇ ခုဒ္ဒကံ၊ ဒုဗ္ဗာသိတံ အနုခုဒ္ဒကံ"ဟုမိန့်လေသည်ကား ထိုမင်း၏ ဝါဒကို ပြတ်စေခြင်းငှာ အဆုံးဖြစ်သောအစုကိုယူ၍မိန့်သည်။
“ယာဝဒေဝါတိ အတိသယဝဝတ္ထာနံ ။ ပ ။ ဝုတ္တံ ဟောတိ” (ကင်္ခါဋ္ဌ စာ-၂၅၂)၊ ရှေးနည်း၌ ယာဝသဒ္ဒါကား ပရိစ္ဆေဒနအနက်ကို၊ နောက်နည်း၌ အတိသယအနက်ကို ဟော၏။ အဓိပ္ပာယ်ကား အကြင်ရဟန်းတို့သည် ထိုသိက္ခာပုဒ်တို့ကိုသင်ကုန်၏။ သင်စေကုန်၏။ သရဇ္ဈာယ်ကုန်၏။ ထိုရဟန်းတို့အား အကြင်မျှလောက်အပ်၏လော၊ မအပ်လောဟု ကုက္ကုစ္စ၊ ဝိဟေသာ၊ ဝိစိကိစ္ဆာတို့သည် ဖြစ်ကုန်သည်သာလျှင် တည်း။ ထိုမျှလောက် ထိုရဟန်းတို့အား ကုက္ကုစ္စ၊ ဝိဟေသာ၊ ဝိစိကိစ္ဆာဖြစ်ခြင်းငှာ ထိုသိက္ခာပုဒ်တို့သည် ဖြစ်ကုန်၏။ အကျိုးမရှိဟူလို။ နောက်နည်းအလိုကား ဤသိက္ခာပုဒ်ကိုသင်၏။ ထိုရဟန်းတို့အား ကုက္ကုစ္စ၊ ဝိဟေသာ၊ ဝိစိကိစ္ဆာဖြစ်ခြင်းငှာ အလွန်ဖြစ်ကုန်၏ဟူလို။ (၂)
၂၉၄။ “သစေ ပန ။ ပ ။ ဒုက္ကဋမေဝ”၊ ၌ အဓိပ္ပာယ်ကား ပုတ်ခတ်လို၍ ပုတ်ခတ်မူကား ရှေးသိက္ခာပုဒ်ဖြင့် ပါစိတ်သင့်၏။ ချီလိုသည်ဖြစ်၍ သက်သက်ချီခြင်းကိုသာပြုအံ့။ ဤသိက္ခာပုဒ်ဖြင့် ပါစိတ်သင့်၏။ ဤ၌ချီခြင်းကိုချွတ်၍ ပုတ်ခတ်ခြင်းကိုပေးမိလေရကား ဥဂ္ဂိရဏသည် ဝိရဇ္ဇုနဖြစ်၍ ဒုက္ကဋ်သာဖြစ်လေသည်ဟူလို.. (၅)
ဥပတိ၏အရကို ပမာဏအားဖြင့် မမိန့်သော်လည်း အောက်ဥယျောဇနသိက္ခာပုဒ်၌ သဝနူပစာရကို “၁၂”တောင်ဖြင့် ပိုင်းခြားရကား “၁၂”တောင်သောအရပ်ကို ဥပတိဟုယူ။ (၆)
၂၉၅။ "တုရိတဂမနေ" (ကင်္ခါဋ္ဌ စာ-၂၅၅)ဖြင့် ရှေးမှသွားသောသူတို့၏ စကားကို နားထောင်ခြင်းငှာ အဆောတလျင်လိုက်သည်ကိုယူ။ ဩဟိယမာနဖြင့် နောက်မှသွားသော ရဟန်းတို့စကားကိုနာခြင်းငှာ နှေးနှေးသွားသည်ကိုယူ၊ ထိုသို့လျင်စွာသွားခြင်း နှေးနှေးသွားခြင်း၌လည်း ဖဝါးလှမ်းတိုင်းလှမ်းတိုင်း ဒုက္ကဋ်သင့်၏ဟူလို၊
သွား၍နားထောင်ခြင်းကြောင့်ဖြစ်သည်ကား ကိရိယတည်း။ မိမိ၏အနီး၌ တိုင်ပင်လာသည်ကို ချောင်းဟန့်ခြင်းကို မပြုခြင်းကြောင့်လည်းကောင်း ဤ၌ငါရှိ၏ဟုမဆိုခြင်းကြောင့်လည်းကောင်း ဖြစ်သည်ကား အကိရိယတည်း။ (၈)
၂၉၇။ "အစိန္နစီဝရာဒီနံ" (ကင်္ခါ၌ စာ-၂၅၆)၌ အာဒိသဒ္ဒါဖြင့် ဇိဏ္ဏစီဝရ၊ နဋ္ဌစီဝရ၊ ဂိလာန၊ ဗဟုဿုတ၊ သံဃဘာရ နိတ္ထရကစသောရဟန်းကိုယူ (ကင်္ခါဋီကာ စာ-၄၁၉)။ စီဝရာဒီနီ၌ အာဒိသဒ္ဒါဖြင့် ဘေသဇ္ဇသေနာသနစသည်ကိုယူ။ (၉)
၃၀၁။ “ထာဝရေန ပန ထာဝရံ ။ ပ ။ ပရိဝတ္တေတုံ ဝဋ္ဋတိ။” (ကင်္ခါဋ္ဌ စာ-၂၆၁) ၌ ထာဝရဟူသည်ကား၊ အာရာမ၊ အာရာမဝတ္ထု၊ ဝိဟာရ၊ ဝိဟာရဝတ္ထု ဤ“၂”ပါးကိုယူ။ အထာဝရဟူသည်ကား နောက်ဆုံးစုကိုယူ။ ဤ၌ ထာဝရနှင့်ထာဝရကို အထာဝရနှင့်အထာဝရကို ဖလှယ်ခြင်းကိုကား ဥပလက္ခဏာနည်းအားဖြင့် မိန့်သည်။ အထာဝရနှင့်သော်လည်း ထာဝရကိုဖလှယ်ခြင်းငှာ အပ်၏။
---ထို့ကြောင့် ကင်္ခါဋီကာ စာ-၄၂၄၌ “န ကေဝလံ မဉ္စန မဉ္စာယေဝ၊ အာရာမ အာရာမဝတ္ထု၊ ဝိဟာရ ဝိဟာရဝတ္ထု၊ ပီဌဘိသိဗိဗ္ဗောဟနာနိပိ ပရိဝတ္တေတုံ ဝန္တိ၊ ဒေသဝနယော ပီဌဘိသိဗိဗ္ဗာဟနေ သုပိ”ဟုမိန့်ပြီ။
၃၀၂။ ဤ ဘိင်္ဂါရဟူသောပါဌ်သည် အထက်၌ (ကင်္ခါဋ္ဌ စာ-၂၆၅) “ယထာ စ မတ္တိကာဘဏ္ဍ ဧဝံ လောဟဘဏ္ဍေပိ ကုက္ကိုကာဘာဇနီယကောဋ္ဌာသမေဝ ဘဇတိ”ဟု မိန့်လတ္တံ့သောကြောင့် လွန်သကဲ့သို့ ထင်၏။ ဋီကာ၌လည်း၊ အထက်အယပတ္တစသည်ကိုဆုံးဖြတ်ရာ၌ “ယထာ စ တာနိ ဧဝံ ကုဏ္ဍိကာပိ ဘာဇနီယာ။ ဝက္ခတိ ဟိ “ယထာ စ မတ္တိကာဘဏ္ဍေ (ပ) ဘာဇနီယကောဋ္ဌာသမေဝ ဘဇတီ””တိဟုမိန့်၏။ ကြံကုန်ရာ၏။
၃၀၃။ “ယာ ကာစိ အနုဗာဟုပ္ပမာဏာ ။ ။ အနုဗာဟုပ္ပမာဏာတိ ကပ္ပရတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ အံသပ္ပမာဏာ၊ ဝိဒတ္ထိစတုရင်္ဂုလပ္ပမာဏာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။” (ကင်္ခါဋီကာ စာ-၄၂၆)။
၃၀၄။ “အဋ္ဌင်္ဂုလပမာဏောပိ ရိတ္တကပေါတ္ထကာ ဂရုဘဏ္ဍမေဝ။ အဋ္ဌင်္ဂုလပမာဏောပီတိ ဝိတ္ထာရတော အဋ္ဌင်္ဂုလပမာဏော။” (ကင်္ခါဋီကာ စာ-၄၂၆)။ “အဋ္ဌင်္ဂုလပ္ပမာဏောတိ ဒီဃတော အဋ္ဌင်္ဂုလပမာဏော။ ဝိနယာလင်္ကာရ။
ဤတွင် ဆဒနတိဏအရာ၌လာရကား ရှေ့သာလျှင် သင့်မြတ်သကဲ့သို့ရှိ၏။ ကြံကုန်ရာ၏။ ဤ၌ ပိသဒ္ဒါကို ရိတ္တပေါတ္ထကောပိ- အဌာနပယုတ်ကြံ၍ လိခိတပေါတ္ထကကိုကား ဆိုဘွယ်မရှိ။ ဂရုဘဏ္ဍာသာတည်းဟုမိန့်ကုန်၏။ ထိုစကားကိုကား “လိခိတပေါတ္ထကာ ပန ဂရုဘဏ္ဍ န ဟောတိ”ဟူသော ဋီကာပါဌ်ကိုထောက်၍ ဆင်ခြင်အပ်၏။
၃၀၅။ တာလဝဏ္ဏ ဗီဇနီ ။ ၌ ။ တာလဿ ဝဏ္ဏ တာလဝဏ္ဍဟု ဆဋ္ဌိတပ္ပုရိသ်ပြုငြားသော်လည်း သမာသ်တဒ္ဓိတ်တို့သည် ဝါကျအခိုက်၌ ဝိသေသနအနက်ကိုဟောသော်လည်း ပုဒ်ပြီးလတ်သော် သာမညအနက်ကိုဟောလေရကာ၊ သုဂတစီဝရံပုဒ်တို့ကဲ့သို့ ယပ်ဝန်းသာမန်ကိုဟောသည် .. ။ အချို့ကား ဤသမာသ်ဝါကျကိုမျှော်၍ ထန်းရွက်ယပ်ဝန်းဟူသမ္ဗန်ကုန်၏။ ။ “ခုဒ္ဒကံ ဝါ မဟန္တံ ဝါဒါရုဝေဠုပဏ္ဏမ္မာဒီသု ယေန ကေနစိ ကတံ ဂရုဘဏ္ဍဝ။” ကင်္ခါဋ္ဌ စာ-၂၆၄ဟူသော ပါဠိကိုထောက်၍ ဆင်ခြင်အပ်၏။ (၁၁)
၉။ ရတနဝဂ္ဂ
၃၀၈။ "မုတ္တာဒိဒသဝိဓံ" (ကင်္ခါ၌ စာ-၂၆၆)၌ အာဒိပုဒ်ကား မဏိ၊ ဝေဠုရိယ၊ သင်္ခ၊ သိလာ၊ ပဝါဠ၊ ရဇတ၊ ဇာတရူပ၊ လောဟိတင်္ဂ၊ မသာရဂလ္လဟုဆိုအပ်သော “၉” ပါးသော ရတနာကိုယူ။ အဇ္ဈာရာမဖြင့် အလုံးစုံသော သံဃအရံကိုယူ။ အဇ္ဈာဝသထဖြင့် ရွာတွင်းကျောင်းကိုယူ။ သံဃအရံ၌ကျောင်းကိုကား အဇ္ဈာရာမသဒ္ဒါဖြင့် ယူပြီးသောကြောင့်တည်း။ ဋီကာ ။
အဝသေသေ မုတ္တာဒိရတနေစသည်၌ အဓိပ္ပာယ်ကား မိမိ၏လည်းကောင်း၊ သံဃာ၊ ဂိုဏ်း၊ ပုဂ္ဂိုလ်၊ စေတီ၊ အမှုသစ်၏ ရွှေငွေကြွင်းသော ပုလဲ၊ ပတ္တမြား၊ ကြောင်မျက်ရွဲ၊ ခရုသင်း၊ ကျောက်သလင်း၊ သန္တာ၊
---ပတ္တမြားနီ၊ ပတ္တမြားပြောက် ဤ “၈”ပါးသော ရတနာကို မိမိသိုမှီးသော်လည်းကောင်း၊ သူ့ကို သိုမှီးစေသော်လည်းကောင်း၊ ဒုက္ကဋ်သာဟူလို။
“အဇ္ဈာရာမ အဇ္ဈာဝသထသုပိ ။ ပ ။သညာဏံ ကတွာ နိက္ခိပိတဗ္ဗ။” (ကင်္ခါ၌ စာ-၂၆) အဓိပ္ပာယ်ကား၊ ဥစ္စာထုပ်ကိုဖြေ၍ ဤမျှကားရွှေ၊ ဤမျှကားငွေဟူ၍လည်းကောင်း ဤသို့သဘောရှိသော ရွှေငွေဟူ၍လည်းကောင်း၊ ဤသို့စသည်ဖြင့် အဆင်းအားဖြင့်လည်းကောင်း၊ ဤမည်သော တံဆိပ်ခတ်၏ဟူ၍ နိမိတ်အားဖြင့်လည်းကောင်း အမှတ်ပြု၍ထားအပ်၏ဟူလို။ (၂)
၃၁၀။ “တသ္မိံ ဂါမေ တံ ကမ္မံ ။ ပ ။ ပုန အာပုစ္ဆနကိစ္စံ နတ္ထိ။” (ကင်္ခါဋ္ဌ စာ- ပ ။ စာ-၂၆၈) ဤကား ဤရွာ၌မပြည့်စုံမူ ဤရွာသို့သွားအံ့ဟု ဥဿာဟကိုမငြိမ်းစေဘဲသွားသည်ကို ရည်၍မိန့်သည်။ ဥဿာဟငြိမ်းစေပြီးသော်ကား ပန်အပ်သည်သာလျှင်တည်း၊ ထို့ကြောင့်ရကား သစေ ပန ဥဿာဟံ ပဋိပ္ပဿန္တေတွာ စသည်တက်ပြန်သည်။ (၃)
၃၁၂။ “ဗိမ္မောဟနက္ခေတ္ထ သီသပ္ပမာဏမေဝ ဝဋ္ဋတိ ။” (ကင်္ခါဋ္ဌ စာ-၂ရဝ)၌ ။ သီသပ္ပမာဏဟူသည်ကား အကြင်အုံး၌ လဲနှင့်တကွသော အုံးကိုထားခြင်းငှာ တတ်ကောင်း၏။ ထိုအုံးသည် သီသပ္ပမာဏမည်၏။ ထိုအုံး၏အပိတ်ကို လေးထောင့်မူလည်းဖြစ်စေ၊ အဝန်းမူလည်းဖြစ်စေ၊ အစွန်းခြင်းထပ်၍ နှစ်ခေါက်ပြုသည်ရှိသော် တိကဏ္ဍဖြစ်၏။
ထိုသုံးခုသောအစွန်းတို့တွင် အနားနှစ်စွန်းတို့၏အကြားကို နှိုင်းယှဉ်သည်ရှိသော် လေးထပ်အလွန်ရှိသောတထွာဖြစ်၏။ အလယ်ထုတ်ချင်းအားဖြင့်ကား တောင်ဆုပ်ရှိ၏။ ဤသို့အစွန်းကို အစွန်းချင်းထပ်၍ ထားသည်ကိုရည်၍ “တီသု ကောဏေသု ဒွိန္နံ ကောဏာနံ အန္တရံ ဝိဒတ္ထိစတုရင်္ဂုလံ ဟောတိ၊ မဇ္ဈ မုဋ္ဌိရတနံ”ဟု မိန့်သည်ဟူ၏။ (ကင်္ခါ-၂ရဝ) (၆)
ပါဋိဒေသနီ
၃၁၄။ “ဉာတိကသည်နော ပန။ ပ ။ ဒဒမာနာယ။” (ကင်္ခါ၌ စာ-၂ရ၂)၌ အဓိပ္ပာယ်ကား အဆွေမတော်သော ရဟန်းမိန်းမသည် မိမိလက်ဖြင့်မပေးမူ၍ ထိုရဟန်းနှင့်အဆွေတော်သော ရဟန်းမိန်းမကို ပေးစေသော်လည်းကောင်း။ ခြေ၌ချ၍ ခဲဖွယ်စားဖွယ်ကို အရှင်ဘုရားအား လှူ၏ဟုပေးသည်ရှိသော် နှမ ကောင်း၏ဟုဝန်ခံ၍ ထိုဘိက္ခုနီကိုသော်လည်းကောင်း အမှတ်မရှိ တစ်စုံတစ်ယောက်သောသူကိုသော်လည်းကောင်း ကပ်စေ၍ သုံးဆောင်ဘုဉ်းပေးသော်လည်း အာပတ်မသင့်ဟူလို။ (၁)
၃၁၅။ "အနုညာတပ္ပကာရတော" (ကင်္ခါ၌ စာ-၂ရ၃)၌ အနုညာတပ္ပကာရဟူသည်ကား မိမိ၏ ဘောဇဉ်ကိုပေးစေခြင်း၊ အကြင်ဘောဇဉ်ကို မလှူသေး။ ထိုဘောဇဉ်ကို လှူစေခြင်း၊ အကြင်ရဟန်း၌ မလှူသေး။ ထိုရဟန်း၌ လှူစေခြင်းတို့ကိုယူ။ (၂)
“ယဿ စ ဃရတာ ။ ပ ။ ဌပိတံ ဒေန္တိ။” (ကင်္ခါဋ္ဌ စာ-၂ရ၄) ၌ ရဟန်းကိုမမြင်မီ ရှေးအဖို့က ထားလင့်သည်ကိုယူ။ ရဟန်းကိုမြင်မှအိမ်မှထုတ်သောဆွမ်းကား ယထာဝတ္ထုကလျှင်တည်း။ (၃)
---၃၁၆။ “ပုဗ္ဗေ အပ္ပဋိသံဝိဒိတန္တိ ။ ပ ။ ပဋိသံဝိဇိတံ နာမ။” ၌ အဓိပ္ပာယ်ကား မိန်းမမူလည်းဖြစ်စေ၊ ယောက်ျားမူလည်းဖြစ်စေ၊ လူမူလည်းဖြစ်စေ၊ ရဟန်းမူလည်းဖြစ်စေ၊ အရံတွင်း အရံ၏ ဥပစာသို့ဝင်၍ အရှင်ဘုရား ဤအမည်ရှိသော အမျိုးသည် ခဲဖွယ်စားဖွယ်တို့ကို ဆောင်လတ္တံ့ဟုကြားအပ်၏။ ထိုကြားတိုင်းကိုသာလည်း ဆောင်ခဲ့သည်ဖြစ်စေ၊ ထိုခဲဖွယ်စားဖွယ်၏ အခြံအရံပြု၍ အယုတ်သဖြင့် ယာဂုဆောင်ခဲ့လတ္တံ့ဟု ကြားအပ်၏။ ထိုယာဂုအခြံအရံပြု၍ များစွာသော မုန့်၊ ငါး၊ အမဲ၊ ဆွမ်း၊ ခဲဖွယ်တို့ကို ဆောင်ခဲ့သည်ဖြစ်စေ၊ အကြင်အမျိုးသည်ကြား၍ ဆောင်အပ်၏။ ထိုအမျိုးနှင့်အတူ တစ်ပါးသောအမျိုးတို့သည် ဆောင်ခဲ့သည်ဖြစ်စေ၊ ဤအလုံးစုံသည် ပဋိသံဝိဒိတမည်၏ဟူလို။
၃၁၇။ တစ်ယောက်သော ရဟန်း၏အလို့ငှာ ကြားသည်ကိုပြု၍ ဆောင်ခဲ့အံ့၊ ထိုဆောင်ခဲ့သော ခဲဖွယ်စားဖွယ်မှအကြွင်းသည် တစ်ပါးသောရဟန်းတို့အားလည်း အပ်၏။ ဤအတူ နှစ်ယောက်သုံးယောက်သော ရဟန်းတို့အား ကြွင်း၍များကုန်သော ခဲဖွယ်တို့ကိုဆောင်ခဲ့သည်ဖြစ်အံ့၊ တစ်ပါးသောရဟန်းတို့အား ကြွင်း၍များကုန်သော ခဲဖွယ်တို့ကိုဆောင်ခဲ့သည်ဖြစ်အံ့၊ တစ်ပါးသော ရဟန်းတို့အားလည်း ပေးလှူလိုကုန်အံ့၊ ဤအလုံးစုံသည် ပဋိသံဝိဒိတသေသမည်၏ဟူလို။ ။ ဂိလာနဝသေသ-၌လည်း ဤနည်းကိုမှီး၍သိလင့်။
“ပဋိသံဝိဒိတံ ကတွာ အာဟဋံ ဝါ ဂိလာနာဝသေသကံဝါ”ဟု ပါဌ်အချို့ရှိ၏။မသင့်၊ ပဋိသံဝိဒိတသည် နော ပနဖြင့် ပြီးကောင်းပြီးသောကြောင့်တည်း။ (ကင်္ခါ-၂ရ၅)
အပ္ပဋိသံဝိဒတဖြစ်သော ယာဝကာလိကကိုခံသည်ကား ကိရိယ၊ ထိုအပ္ပဋိသံဒိတဖြစ်သော ယာဝကာလိကကို တစ်ဖန် အရံအပသို့ဆောင်၍ ကြားစေခြင်းကိုလည်းကောင်း။ ရဟန်းမူလည်း အပသို့သွား၍ ခံခြင်းကိုလည်းကောင်း မပြုသည်ကား အကိရိယ ဤနှစ်ပါးစုံရော၍ဖြစ်ရကား ကိရိယာကိရိယ (၄)
သေခိယ
အချို့သောဋီကာ၌ကား
၃၁၈။ “အဋ္ဌင်္ဂုလမတ္တန္တိ ပကတင်္ဂုလေန အဋ္ဌင်္ဂုလမတ္တံ၊” (ကင်္ခါဋီကာ စာ-၄၃၆)။ ပကတင်္ဂုလမတ္တဟု မိန့်သော်လည်း ထိုဝတ်သောသူ၏ အဋ္ဌင်္ဂုလကိုယူ။ သုဂတဂုံလမတ္တံဟုရှိ၏။ ပါဌ်ပျက်။ (၁)
၃၂၀။ အနုပါလကနိဂဏ္ဍာ၌ အနုပါလက တက္ကတွန်းတို့ကား တစ်ထည်သောပုဆိုးဖြူကို အထက်လက်ကတီးကြားသို့သွင်း၍ ဆောင်ကုန်၏။ အောက်၌ အချည်းစည်းအဝတ်မဝတ်ကုန်။ (၂)
၃၂၁။ “ဧကသ္မိံ ပန ဌာနေ ဌတွာ”ဟူသော ဤစကားသည် နိဒဿနမျှသာတည်း၊ သွားလျက်လည်း ဆင်မြင်းအစရှိသော ဘေးရန်ကိုကြည့်ခြင်းငှာ အပ်၏။ ထို့ကြောင့်ရကား ဋီကာ (စာ-၄၃၈)၌ “ယထာ စ ဧကကသ္မိံ ဌာနေ ဌတွာ ဧဝံ ဂစ္ဆန္တာပိ ပရိဿယာဘာဝံ ဩလောကတုံ လဘတိယေဝ” မိန့်အပ်ပြီ။ (၇-၈)
---၃၂၄။ “အနဓိဋ္ဌာနုပဂ ။ ပ ။ ထူပီကတာနိပိ ဝန္တိ၊” (ကင်္ခါဋ္ဌ စာ-၂၈၁)၌ယာမကာလိက သတ္တာဟကာလိက ယာဝဇီဝိကတို့သည် အဓိဋ္ဌာန်လောက်သောသပိတ်၊ မလောက်သောသပိတ်၌ စုန့်စုန့်တက်သော်လည်း အပ်ကုန်၏ဟူလို။
“ယံ ပန န္ဒီသု ပတ္တေသု ။ ပ ။ ဟေဋ္ဌာ သြရောဟတိ၊” ၌ အဓိပ္ပာယ်ကား မုန့်ကြံတုံး၊ သစ်သီးစသည်တို့သည် အခဲအတုံးဖြစ်၍ စုန့်စုန့်တက်အောင်ပြုသော်လည်းလှုပ်သည်ရှိသော် အောက်သို့ကျအံ့။ ထိုသို့မုန့်ကြံတုံး၊ သစ်သီးစသည်သည် ထူပီကတာ မမည်ဟူလို။ (၃၀-၃၂ ထူပိ၊ သမတိတ္တိက သိက္ခာပဒ)
“ဧတ္ထ ပန ယဿ မုခ ပက္ခိပိတွာ ဝိပ္ပဋိသာရေ ဥပ္ပန္နေ ပုန ဥရိတုကာမဿာပိ။ သစ သဟသာ ပဝိသတိ။ အယံ အသဉ္စိစ္စ ပရိဘုဉ္ဇတိနာမ။ ယော ပန ဝိညတ္တမ္ပိ အဝိညတ္တမ္ပိ ဧကသ္မိံ ဌာနေ ဌိတံ သဟသာ အနုပာရေတွာ ဂဟေတွာ ပရိဘုဉ္ဇတိ၊ အယံ အဿတိယာ ဘုဉ္ဇတိ နာမ။” ဋီကာ (စာ-၄၄၁)။ (၃ရ) သူပေါဒနဝိညတ္တိသိက္ခာပဒ။
““နာတိမဟန္တ’န္တစ အတိမဟန္တဿေဝ ပဋိက္ခိတ္တတ္တာ ခုဒ္ဒက အာပတ္တိ န ဒိဿတိ။ မယူရဏံ အတိမဟန္တံ၊ ကုက္ကုဋအံ့ အတိခုဒ္ဒကံ၊ တေသံ ဝေမဇ္ဈပ္ပမာဏောတိ ဣမိနာ ပန သာရုပ္ပဝသေန ခုဒ္ဒကံပိ ပဋိက္ခိပိတွာ၊ ပရိစ္ဆေဒေါ န ဒဿိတောတိ ဝေဒိတဗ္ဗ။” သာရတ္ထဒီပနီ (စာ-၁၀၄) (၃၉) ကဗဠသိက္ခာပဒ။
“သဗ္ဗဟတ္ထန္တိ သကလံ ဟတ္ထံ။” ဤ၌ ဟတ္ထသဒ္ဒါသည် ဟတ္ထမုဒ္ဒါစသည်တို့၌ကဲ့သို့ အစိတ်ဖြစ်သော လက်ချောင်းတို့ကို ဟော၏။ ထို့ကြောင့်ရကား လက်ငါးချောင်းတို့တွင် တစ်ချောင်းကိုသော်လည်းကောင်း၊ တစ်ချောင်း၏ တစ်စိတ်ကိုသော်လည်းကောင်း ခံတွင်းသို့မသွင်းအပ်ဟု သိအပ်၏။ (၄၁-၄၂)
အဓိကရဏ သမထ ဝဏ္ဏနာ
၃၃၃။ “သမ္မုခါဝိနယေနေဝ သမ္မာနံ ယသ္မိံ ဝိဟာရေ ဥပ္ပန္နံ”-(ကင်္ခါဋ္ဌ စာ-၂၈၉)စသော ပါဌ်တို့၏ အဓိပ္ပာယ်ကား အကြင်ကျောင်း၌ ဤရဟန်းသည် ငါ၏သပိတ်ကိုယူအပ်၏။ သင်္ကန်းကိုယူအပ်၏။ ဤသို့စသောနည်းဖြင့် သပိတ်သင်္ကန်းစသည်၏ အကျိုးငှာ ဝိဝါဒါဓိကရုဏ်းဖြစ်သည်ရှိသော် ထိုကျောင်း၌ အာဝါသိကဖြစ်ကုန်သော ရဟန်းတို့သည် စည်းဝေး၍၊ ငါ့ရှင်တို့ ဤသို့ငြင်းခုံခြင်းသည်မသင့်ဟု ငြင်းခုံခြင်း၌ ဆန့်ကျင်ဘက်ဖြစ်ကုန်သော ရဟန်းနှစ်ယောက်တို့ကိုသိစေ၍ ပါဠိမုတ်ဖြစ်သော အဆုံးအဖြတ်ဖြင့် ငြိမ်းစေသော်လည်း ထိုကျောင်း၌ ငြိမ်းသည်မည်၏။
အကယ်၍ ထိုအဓိကရုဏ်းကို နေဝါသိကရဟန်းတို့သည် ငြိမ်းစေခြင်းငှာ မတတ်နိုင်သည်ဖြစ်အံ့၊ ထိုသို့မတတ်နိုင်သည်ရှိသော် တစ်ပါးသော အာဂန္တုကဖြစ်သော ဝိနည်းဓိုရ်သည် ဤကျောင်း၌ ဥပုသ်ပဝါရဏာကို အဘယ့်ကြောင့်ထားကုန်သနည်းဟု မေးကုန်သည်ရှိသော် အာဝါသိကရဟန်းတို့သည် ထိုအကြောင်းကိုပြန်သည်ရှိသော် အဓိကရုဏ်းကို ခန္ဓကမှလည်းကောင်း၊ ပရိဝါမှလည်းကောင်း ဆိုအပ်ပြီးသော နည်းဖြင့် ဆုံးဖြတ်၍ငြိမ်း၏။ ဤသို့ငြိမ်းစေသော်လည်း ထိုကျောင်း၌ ငြိမ်းသည်မည်၏။
---“အညတ္ထ ဝူပသမေတုံ ဂစ္ဆန္တာနံ အန္တရာမဂ္ဂေ ဝါ သမ္မတိ” (ကင်္ခါဋ္ဌ စာ-၂၈၉)ဟူသည်ကား “ငါတို့သည် ထိုဝိနည်းဓိုရ်၏ အဆုံးအဖြတ်၌ မတည်ကုန်အံ့၊ ဤသူသာလျှင် ဝိနည်းဓိုရ်ပုဂ္ဂိုလ်လော၊ ဤအမည်ရှိသော ရွာ၌ဤအမည်ရှိသော ရဟန်းသည် ဝိနည်း၌လိမ္မာ၏။ ထိုရဟန်း၏အဆုံးအဖြတ်၌ တည်ကုန်အံ့”ဟု သွားကုန်သော ရဟန်းတို့အား ခရီးအကြား၌ အချင်းချင်းသိစေ၍သော်လည်း ငြိမ်း၏။ သဘာဂရဟန်းတို့သည်သော်လည်း ဆုံးဖြတ်၍ ငြိမ်း၏။ ထိုသို့မဟုတ်မူ၍ ခရီးရင်ဆိုင်လာလတ်သော တစ်ယောက်သော ဝိနည်းဓိုရ်ပုဂ္ဂိုလ်သည် ငါရှင်တို့ အဘယ်သို့ သွားကုန်အံ့နည်းဟုမေးသည်ရှိသော် ဤအမည်ရှိသော ရွာသို့ ဤအမည်ရှိသောအကြောင်းကြောင့် သွားအံ့ဟုကြားသည်ရှိသော် ထိုသို့သွား၍ အဘယ်ပြုတော့အံ့နည်း ထိုအရပ်၌သာလျှင် ဟုတ်မှန်သောသဘောဖြင့် ထိုအဓိကရုဏ်းကိုဆုံးဖြတ်၍ ငြိမ်း၏။ ဤသို့ငြိမ်းသော်လည်း ခရီးအကြား၌ ငြိမ်းသည်မည်၏။
“ယတ္ထ ဂန္ဓာ သံဃဿ နိယျာတေန္တိ၊ တံ တတ္ထ သံဃေန ဝါ ဝိနိစ္ဆိတံ သမ္မတိ”ဟူသည်ကား ထိုအရပ်သို့ သွား၍မသင့်၊ ငါဆုံးဖြတ်အံ့ဟုဆိုသော်လည်း ထိုဝိနည်းဓိုရ်ပုဂ္ဂိုလ်၏စကား မနာမူ၍ အကြင်အရပ်သို့သွား၍ သဘာဂရဟန်းသံဃာအား ဆောင်နှင်း၏။ ထိုအရပ်၌ သဘာဂရဟန်းတို့သည် ငါရှင်တို့ သံဃာအစည်းအဝေးဟူသည်ကား ပြုနိုင်ခဲ၏ဟု သဘာဂရဟန်းတို့သည်ဆုံးဖြတ်သော်လည်း ထိုကျောင်း၌ငြိမ်းသည်မည်၏။ ထိုသို့မဟုတ်မူ၍ သံဃာကိုစည်းဝေး၍ သံဃာ၏အလယ်၌ ဝိနည်းဓိုရ်ပုဂ္ဂိုလ်သည် ဆုံးဖြတ်သော်လည်း ငြိမ်း၏။ ထိုသို့ငြိမ်သော်လည်း သံဃာသည် ထိုကျောင်း၌ဆုံးဖြတ်၍ ငြိမ်းသည်မည်၏။
သီလဝါ ဟောတိစသော အင်္ဂါ “၁၀”ပါးနှင့် ပြည့်စုံကုန်သော နှစ်ယောက်သုံးယောက်သော ရဟန်းတို့ကို ဉတ္တိဒုတိယကံဖြင့်သော်လည်း သမုတ်၍လည်းကောင်း၊ ပန်၍သော်လည်းကောင်း၊ ထိုရဟန်းတို့သည် ဆုံးဖြတ်၍သော်လည်းကောင်း ငြိမ်း၏ဟူလို။
ပါရာဇိကသာမန္တဟူသည်ကား ဒုက္ကဋ်ထုလ္လစ္စယတည်း၊ ထိုတွင် ပထမပါရာဇိက၏ အနီးဖြစ်သော အာပတ်ကားဒုက္ကဋ်။ ကြွင်းသော ပါရာဇိက ၃ ပါး၏ အနီးဖြစ်သောအာပတ်ကား ထုလ္လစ္စယတည်း။ နိဋ္ဌိတာ။
ကြက်သွန်
ပလဏ္ဍုကကြက်သွန်ကား ဖျော့တော့သောအဆင်းရှိ၏။ ဘဉ္ဇနက ကြက်သွန်ကား နီသောအဆင်းရှိ၏။ ဟရိတကကြက်သွန်ကား စိမ်းသောအဆင်းရှိ၏။
အမြှောင့်ကား ““ပလဏ္ဍုက ကြက်သွန်ကား တစ်ခုသော အမြှောင့်ရှိ၏။ ဘဉ္ဇနက ကြက်သွန်ကား နှစ်ခု၊ သုံးခုကုန်သော အမြှောင်တို့သည်ရှိကုန်၏။ ဟရိတကကြက်သွန်ကား သုံးခုကုန်သော အမြှောင့်တို့သည် ရှိကုန်၏။
---လေးမြှောင့်၊ ငါးမြှောင့်စသောပြည့်စုံသော အမြှောင့်ရှိသော ကြက်သွန်ကိုသာ မာဂဓိကကြက်သွန်ဟုယူ။ (ကင်္ခါဋီကာ စာ-၄၆)
သီလဝိနိစ္ဆယ မှ နိစ္စသီလ အနိစ္စသီလ အထူး
“ဂဟဋ္ဌသီလံနာမ ဥပသကဥပါသိကာနံ နိစ္စသီလဝသေန ပဉ္စ သိက္ခာပဒါနိ၊ သတိ ဝါ ဥဿာဟေ ဒသ၊ ဥပေါသထင်္ဂဝသေန အဋ္ဌ ဣဒံ ဂဟဋ္ဌသီလံ နာမ။” (လယ်တီဒီပနီပေါင်းချုပ် တ စာ-၃၁၉) နိစ္စသည်။ ငါးပါးတစ်ရပ် ဆယ်ပါးတစ်ရပ် ဤသို့နှစ်ရပ်ထွက်သောကြောင့် ဂဟဋ္ဌဖြစ်သူ လူပုဂ္ဂိုလ်သည်လည်း ငါးပါးနိစ္စနှင့်ထိုက်တန်သော ဂဟဋ္ဌလူတစ်မျိုး၊ ဆယ်ပါးနိစ္စနှင့် ထိုက်တန်သော ဂဟဋ္ဌလူတစ်မျိုးဟူ၍ လူနှစ်မျိုးကိုလည်း သိအပ်၏။ ငါးပါးနိစ္စနှင့် ထိုက်တန်သူ လူတစ်မျိုးဆိုသည်ကား အဝတ်ဖြူ၊ အဝတ်ကြောင်အစရှိသော ပကတိလူဝတ်ကိုဝတ်သော လူမျိုးတည်း။ ဆယ်ပါးနိစ္စနှင့် ထိုက်တန်သူ လူတစ်မျိုးဆိုသည်ကား ပကတိလူဝတ်မျိုးကိုပယ်စွန့်၍ ညောင်ခေါက်အစရှိသော ဖန်ရေဆိုးသောအဝတ်ကိုဝတ်သော ပဗ္ဗဇိတအသွင်တစ်စိတ်၌တည်သော လူမျိုးတည်း။
ဥပေါသထင်္ဂဝသေနပုဒ်ဖြင့် နိစ္စသီလဝသေနပုဒ်ကို နစ်စေသောကြောင့် ရှစ်ပါးမူကား အနိစ္စဟုသိအပ်၏။ ငါးပါး၊ ဆယ်ပါးတို့ကား နိစ္စ၊ ရှစ်ပါးကား အနိစ္စ၊ ဤသို့ နိစ္စ၊ အနိစ္စနှစ်မျိုးဖြစ်၏။ ဂဟဋ္ဌဖြစ်သူ လူနှစ်မျိုးတို့တွင် ပကတိလူဝတ်နှင့်နေကြသော လူသာမညတို့၌ ငါးပါးသီလသည် နိစ္စဖြစ်၏။ ရှစ်ပါးသီလသည် အနိစ္စဖြစ်၏။ ဖန်ရေဆိုးသောအဝတ်ကို ဝတ်သောလူဝိသေသတို့၌မူကား ဆယ်ပါးသီလသည်နိစ္စဖြစ်၏။ ရှစ်ပါးသည် နိစ္စဆယ်ပါး၌ အတွင်းဝင်လေ၏။
အဝတ်ဖြူကို ဝတ်သောသူတို့သည် သဘာဝနိစ္စငါးပါးမျှကိုသာ ရထိုက်ကုန်၏။ သဘာဝနိစ္စ ၁၀ပါးကိုမူကား မရထိုက်၊ ပုဂ္ဂလဇ္ဈာသယဆယ်ပါးကိုသာ ရထိုက်၏။ ညောင်ခေါက်ဆိုးသည် မြင့်မြတ်သောအရာဖြစ်၍ ပဗ္ဗဇိတအဖို့၌တည်သော ပုဂ္ဂိုလ်သူမြတ်တို့နှင့်သာ ထိုက်တန်၏။ ထိုညောင်ခေါက်ဆိုး အဝတ်နီမျိုးကို ဝတ်သောသူတို့သည်သာလျှင် သာမဏေတို့နှင့်အလားတူ သဘာဝနိစ္စဆယ်ပါးကို ရထိုက်ကုန်၏။ ထိုအဝတ်မျိုးကိုဝတ်မိလျှင် ဆယ်ပါးသီလခံယူဆောက်တည်မှုကိစ္စ အလိုလိုပြီးစီးလေ၏။ တမင်ခံယူဆောက်တည်ဘွယ်ကိစ္စမရှိပြီ။ သို့သော်လည်း ခံယူဆောက်တည်မှုသည် အလေးဂရုအထူးပြုမိခြင်းအကျိုး သိက္ခာပုဒ်အစဉ်တို့၌ ကျေလည်ခြင်းအကျိုးရှိပါ၏။ ယခုကာလသာမဏေများ သီလခံယူကြသကဲ့သို့တည်း။
လူအသွင်၌ တည်ကြကုန်သော သူတို့အားမူကား ဆယ်ပါးသီလကို ခံယူပြီးသောအခါ၌ ရွှေငွေရတနာ အနာမာသဝတ္ထုတို့ကို မိမိကိုယ်တိုင်ခံယူခြင်း၊ သူတစ်ပါးကိုခံယူစေခြင်း၊ ကိုယ်နှုတ်ဖြင့် ဆောင်ယူဖိတ်ကြားသည်ကို စိတ်ဖြင့်သာယာသိမ်းပိုက်ခြင်းဟူသော ခံမှုသုံးမျိုးတို့မှလွတ်ကင်းအောင် ရှောင်ကြဉ်ခြင်းငှာ စွမ်းနိုင်သည်ကို ဥဿာဟေ-ဆိုသည်ဟုမှတ်။ ရှေ့အဖို့က မိမိပိုင်ဥစ္စာအဖြစ်ဖြင့် ရှိနေသောရွှေငွေကို မိမိဥစ္စာဖြစ်မှလွတ်အောင် အာလယပြတ်ကင်းနိုင်သည်ကို ဥဿာဟေ-ဆိုလိုရင်းမဟုတ်၊ သိက္ခာပုဒ်မူရင်းမှာပင် ဇာတရူပရဇတပဋိဂ္ဂဟဏာဟု ခံမှုသုံးမျိုးကိုသာ ပယ်ရင်းဖြစ်သတည်း။
---ရွှေငွေနှင့်စပ်၍ ဝိနည်းတော်၌ပယ်တော်မူသော အမှုငါးပါးရှိ၏။ ဥဂ္ဂဟတစ်ပါး၊ ဥဂ္ဂဟာပနတစ်ပါး၊ ဥပနိက္ခိတ္တသာဒိယနတစ်ပါး၊ ဒုဗ္ဗစာရဏတစ်ပါး၊ အာမာသနတစ်ပါးအားဖြင့် ငါးပါးရှိ၏။ ထိုငါးပါးတို့တွင်
- အရှင်မရှိသော ရွှေငွေရတနာကိုတွေ့မြင်၍ ကိုယ်တိုင်ကိုင်ယူခြင်းသည်လည်းကောင်း၊ လက်ရောက်ကပ်လှူသည်ကို ကိုယ်တိုင်ခံယူခြင်းသည်လည်းကောင်း၊ ဥဂ္ဂဟမည်၏။
- အရှင်မရှိသော ရွှေငွေရတနာကိုတွေ့မြင်၍ မိမိဖို့ရာသူတစ်ပါးကို အယူခိုင်းခြင်းသည်လည်းကောင်း၊ မိမိဖို့ရာသူတစ်ပါးကို အလှူခိုင်းခြင်းသည်လည်းကောင်း။ မိမိဖို့ရာသူတစ်ပါးကို အလှူခံခိုင်းခြင်းသည်လည်းကောင်း ဥဂ္ဂဟာပနမည်၏။
- ဒါယကာသည် ရွှေငွေရတနာကိုဆောင်ယူခဲ့၍ ရဟန်း၏ရှေ့၌ ချထားပြီးလျှင် ဤရွှေငွေကို အလိုရှိရာသုံးတော်မူပါဟူ၍လည်းကောင်း။ သင်္ကန်းဖိုးပါ၊ ရထားခပါ၊ သင်္ဘောခပါဟုဆို၍လှူသည်ကို ကိုယ်နှုတ်ဖြင့် မပယ်ဘဲ စိတ်ဖြင့်သာယာခံယူခြင်းသည်လည်းကောင်း၊ ဒါယကာသည် မိမိအိမ်၌သော်လည်းကောင်း၊ တစ်ပါးသောနေရာဌာန၌သော်လည်းကောင်း၊ ရှိ၍နေသော ရွှေငွေကို ကိုယ်တော်အလိုရှိလျှင် ထိုရွှေငွေကိုယူပါ သုံးပါဟူ၍လှူသည်ကို ကိုယ်နှုတ်ဖြင့် မပယ်ဘဲ စိတ်ဖြင့်သာယာခံယူခြင်းသည်လည်းကောင်း ဥပနိက္ခိတ္တသာဒိယနမည်၏။
- ကပ္ပိယနည်းလမ်းနှင့်ရှိနေသော ရွှေငွေကို ဤရွှေငွေဖြင့် ဘယ်ဟာကို ဝယ်ချေလော၊ ဘယ်မျှလောက်ပေးလိုက်လော၊ သေတ္တာထဲမှာထားလိုက်လော၊ ထုတ်လိုက်လော၊ ယူလိုက်လော၊ ပေးလိုက်လော အစရှိသည်ဖြင့် စီရင်ခြင်းသည် ဒုဗ္ဗစာရဏမည်၏။
- သူတစ်ပါးဥစ္စာဖြစ်သော ရွှေငွေရတနာကိုပင်သာယာသော စိတ်နှင့်တကွ ကိုယ်အင်္ဂါဖြင့် ထိပါးသုံးသပ်ခြင်းသည် အာမာသနမည်၏။ ရဟန်းသာမဏေတို့မှာ ရွှေငွေရတနာနှင့်စပ်၍ ဤငါးပါးသော အမှုတို့ကို လွတ်ကင်းစေအပ်ကုန်၏။
လူဖြစ်စဉ်အခါကရှိနေသော ရွှေငွေရတနာ၊ ကပ္ပိယနည်းလမ်းဖြင့် ရဟန်းဖြစ်မှရရှိ၍နေသော ရွှေငွေရတနာတို့မူကား ထိုငါးပါးသောအချက်မှ လွတ်ကင်းစေ၍ ကပ္ပိယဒါယကာနှင့် နေရာကျပြုပြီးလျှင် အသက်ထက်ဆုံးစိတ်ဖြင့်သာယာ၍ ထိုရွှေငွေမှဖြစ်သော ကပ္ပိယဘဏ္ဍာကိုသုံးဆောင်၍ နေငြားသော်လည်း ဝိနည်းတော်နှင့် အပြစ်ဆိုခွင့်မရှိပြီ။
ပရိဘောဂ (၄)ပါး
နိုင်ငံတွင်းပုစ္ဆာအဖြေ မှ (စာ-၁၂၃ မှ ၁၇၆)
လောက၌ လူတို့မှာ ပစ္စည်းဝတ္ထုတို့ကို သုံးဆောင်ခြင်းသည် လေးမျိုးရှိ၏။
လေးမျိုးကား
- ခိုး၍တိုက်၍ လိမ်လည်စဉ်းလဲ၍ရသော ပစ္စည်းကို သုံးဆောင်ခြင်းတစ်ပါး။
- သူတစ်ပါးပစ္စည်းကို နောင်ဆပ်ပေးပါမည်ဟုအကြွေးယူ၍ သုံးဆောင်ခြင်းတစ်ပါး။
- မိဘတို့၏ ပစ္စည်းဝတ္ထုကို သားသမီးတို့က အမွေခံကိစ္စနှင့်ရယူ၍ သုံးဆောင်ခြင်းတစ်ပါး။
၄။ မိမိကိုယ်တိုင် လုပ်ကိုင်ရှာကြံ၍ ရရှိသော ကိုယ်ပိုင်ပစ္စည်းကို သုံးဆောင်ခြင်းတစ်ပါး။
ဟူ၍ လေးမျိုးရှိ၏။
ထို့အတူ သာသနာတော်၌လည်း ရဟန်းတော်များမှာ ပစ္စည်းလေးပါးတို့ကို သုံးဆောင်ခြင်းသည် လေးပါးရှိ၏။
- ထေယျပရိဘောဂတစ်ပါး
- ဣဏပရိဘောဂတစ်ပါး
- ဒါယဇ္ဇပရိဘောဂတစ်ပါး
- သာမိပရိဘောဂတစ်ပါး
ထိုလေးပါးတို့တွင် ထေယျပရိဘောဂကို ရှေးဦးစွာ ပြဆိုရာ၏။
၁။ ထေယျဆိုသည်ကား
သူတစ်ပါးပစ္စည်းကို လိမ်လည်စဉ်းလဲ၍ ယူခြင်းသည် ရဟန်းသိက္ခာ လုံးလုံးမရှိပါဘဲလျက် ငါရဟန်းဟု ဝန်ခံ၍ ရဟန်းအနေနှင့် ခံယူသုံးဆောင်ခြင်းသည် အလွန်နက်နဲသော စဉ်းလဲမှုကြီးနှင့် ရယူသုံးဆောင်ခြင်းဖြစ်၍ ထေယျပရိဘောဂမည်၏။
စတုတ္ထပါရာဇိကနိဒါန်းတွင် လာသော ပါပဘိက္ခုမဟာစောရကြီး ငါးဦးတို့၏ ပစ္စည်းလေးပါးကို သုံးဆောင်မှုသည်လည်း ဤထေယျပရိဘောဂတွင် ပါဝင်၏။ ပါပဘိက္ခုဆိုသည်ကား သိက္ခာပုဒ်လုံးလုံးမရှိသော ဒုဿီလရဟန်းကို ဆိုလိုရင်းတည်း။ ထိုတွင်
ပထမမဟာစောရဆိုသည်ကား
ရဟန်းစစ်မဟုတ်၊ ရဟန်းတုရဟန်းယောင်ဖြစ်လျက် အခြံအရံအကျော်အစော လာဘ်လာဘကို တောင့်တ၍ ရဟန်းအစစ်အနေနှင့် သာသနာပြုဆရာ၊ ဓမ္မကထိကဆရာပြုလုပ်၍ မြို့ရွာလှည့်လည်သောသူပေတည်း။ ရဟန်းအစစ်ဖြစ်ခဲ့ပေမူကား၊ ထိုသို့ပင် တောင်းတ၍ လှည့်လည်ရရှိသုံးဆောင်သော်လည်း နက်နဲသော စဉ်းလဲမှုကြီး မပါသောကြောင့် မဟာစောရဟူ၍လည်း မဆိုရ၊ ထေယျပရိဘောဂလည်း မဖြစ်။
ဒုတိယမဟာစောရဆိုသည်ကား
တရားတော်ကို ခိုးယူသော ဓမ္မထေနကမဟာစောရကြီးပေတည်း။ ဘုရားဟောသော တရားကို သင်ကြား၍ တတ်သိသောအခါ သူတစ်ပါးတို့ကို ဘုရားဟောဟု မသိစေဘဲ မိမိကိုယ်တိုင်သိပြုလုပ်၍ ပြောဟောသောသူပေတည်း။ ဤဓမ္မထေနကပုဂ္ဂိုလ်သည်မူကား ရဟန်းစင်စစ်ပင် ဖြစ်သော်လည်း မဟာစောရထေယျပရိဘောဂတို့မှ လွတ်ခွင့်မရှိ၊ အဝီစိသို့ကျရောက်တတ်သည်ဟူ၍ ပသူရဝတ္ထုတွင် ဟောတော်မူ၏။
တတိယမဟာစောရဆိုသည်ကား
တစ်ပါးသော ရဟန်းစစ်ဖြစ်သောပုဂ္ဂိုလ်ကို ရဟန်းဘောင်မှ ပျက်စီးစေလို၍ ဒိဋ္ဌ၊ သုတ၊ ပရိသင်္ကေတ၊ မြင်ခြင်း၊ ကြားခြင်း၊ ယုံမှားခြင်း၊ အရင်းမူလမရှိဘဲလျက် ငါမြင်သည်၊ ငါကြားသည်၊ ငါယုံမှားသင်္ကာရှိသည်ဟု မဟုတ်တရုတ်လုပ်ကြံ၍ ပါရာဇိကကြီးနှင့်စွပ်စွဲဖျက်ဆီးသော မုသားဒမြကြီးပေတည်း။ သူတစ်ပါးတို့၏ ရဟန်းသီလကို တိုက်ခိုက်သောဝါဒ၊ ဖျက်ဆီးသော ဒမြကြီးကို ဆိုလိုသည်။
စတုတ္ထမဟာစောရဆိုသည်ကား
မစွန့်ထိုက်မဝဖန်ထိုက်သော သံဃိကဂရုဘဏ်ပစ္စည်းဝတ္ထုများကို မိမိကိုယ်ပိုင်အနေနှင့် လူတို့အား ပေးစွန့်ချီးမြှောက်ထောက်ပံ့၍ သံဃိကကို ခိုးယူဖျက်ဆီးသော သူခိုးဒမြကြီးပေတည်း။ ဤတတိယစတုတ္ထနှစ်ဦးတို့ကို ဒုကနိပါတ်အင်္ဂုတ္ထိုရ်ပါဠိတော်၌ အပါယ်ငရဲသို့ မလွဲမသွေ ဧကန်မုချကျရောက်လိမ့်မည်ဟူ၍ ဟောတော်မူချက်ရှိ၏။
ဒွေမေ ဘိက္ခဝေ ပုဂ္ဂလာ ယထာဘတံ နိက္ခိတ္တော ဧဝံ နိရယေ။ ကတမေ ဒွေ၊ ယော စ သုဒ္ဓံ ဗြဟ္မစာရီ အမူလေကန အန္တိမဝတ္ထုနာ အနုဒ္ဓံသေတိ၊ ယော စ သဒ္ဓါဒေယျံ ဝိနိပါတေတိ၊ ဣမေခေါ ဘိက္ခဝေ ဒွေ ပုဂ္ဂလာ ယထာဘတံ နိက္ခိတ္တော ဧဝံ နိရယေ။
ဤသုတ္တန်ပါဠိတော်ရှိပြန်သောကြောင့် ထိုတတိယစတုတ္ထအမှုကြီးများကို ကံမြောက်အောင်ပြုပြီးသောသူသည် ရဟန်းစစ်ပင်ဖြစ်သော်လည်း မဟာစောရထေယျပရိဘောဂမှ လွတ်ခွင့်မရှိရာချေ။
၎င်းပါဠိတော်တွင် သဒ္ဓါဒေယျဆိုသည်ကား သက်သက်ကုသိုလ်ကိုလို၍ ကုသိုလ်ဖြစ်ချင်လှ၍ လှူဒါန်းအပ်သော ပစ္စည်းလေးပါးကိုဆိုသည်၊ ဝိနိပါတေတိဆိုသည်ကား ပါဠိအဋ္ဌကထာများ၌ လာသော စွန့်ထိုက်ပေးထိုက်သော အကြောင်းအခွင့်တို့မှလွတ်၍ သဒ္ဓါဒေယျပစ္စည်းဝတ္ထုကို မလျော်ရာ၌ သုံးခြင်းတည်။ ဟူသော အယုတ္တပရိဘောဂဖြစ်အောင် စွန့်မှုသုံးစွဲမှု၊ ပေးကမ်းမှုကို ဆိုသည်။
စတုတ္ထမှာ ဝိနည်းပါဠိတော်၌ ဂရုဘဏ်သံဃိကဝတ္ထုများကို ဝိသေသထုတ်ဖော်လျက် ဟောတော်မူ၏။ သုတ္တန်ပါဠိတော်၌ သဒ္ဓါဒေယျဟု သာမညလာ၏။ သံဃိက၊ ပုဂ္ဂလိက၊ ဂရုဘဏ်၊ လဟုဘဏ်များနှင့် ဆက်ဆံ၏။ ဝိနည်းပါဠိတော်၌ ဂရုဘဏ်သံဃိကဟု ဝိသေသထုတ်ဖော်သည်မှာ မဟာစောရဟု ဝိသေသနဆိုထိုက်သူကို ယူလိုသည်။ သုတ္တန်၌ သာမညလာသည်မှာ စောရ၊ မဟာစောရဟု အကုန်လုံးသိမ်းကျုံး၍ ယူလိုသည်။ ဂရုဘဏ်သံဃိက သဒ္ဓါဒေယျဝတ္ထုကို အယုတ္တပရိဘောဂပြုလျင် မဟာစောရဖြစ်၏။ ဂရုဘဏ်သံဃိကဝတ္ထုမှ တစ်ပါးသော သဒ္ဓါဒေယျဟူသမျှကို အယုတ္တပရိဘောဂပြုလျှင် လောက၌ အစိုးရဥပဒေများတွင် သူတစ်ပါးတို့က အတိုးအပွားဖြစ်စေရန် အပ်နှံသောပစ္စည်းစုကို အလွှဲသုံးစားမှု၊ မတော်မတရားသုံးစားမှုများကဲ့သို့ မသင့်မလျော်၊ မတော်မတရားသုံးစွဲမှုအတွက် စောရသာမညဖြစ်၏ဟု ခွဲခြမ်းရန်ရှိ၏။
သုတ္တန်၌ ထိုပုဂ္ဂိုလ်များသည် အပါယ်ငရဲသို့ မလွဲမသွေ ဧကန်မုချကျရောက်လိမ့်မည်ဟု ဟောတော်မူသည်မှာ ဂရုဘဏ်သံဃိကသဒ္ဓါဒေယျဝတ္ထုများကို ရည်ရွယ်၍ ဟောတော်မူသည်ဟု ယူရန်လည်းရှိ၏။ စွပ်စွဲမှု၌ အန္တိမဝတ္ထုဖြင့် စွပ်စွဲသည်ဟူ၍ ဝိသေသထုတ်ဖော်သကဲ့သို့ ဤ၌လည်း၊ ယော စ သံဃိကံ သဒ္ဓါဒေယျံ ဂရုဘဏ္ဍံ ပရိက္ခာရံ ဝိနိပါတေတိဟု ဝိသေသထုတ်ဖော်ချက်မပါသောကြောင့် ကျန်ရှိသောသဒ္ဓါဒေယျဝတ္ထုများမှာလည်း မပေါ့သာချေ၊ ထို့ကြောင့် သဒ္ဓါဒေယျပစ္စည်းမျိုးဖြစ်ခဲ့လျှင် မိမိ၏ပုဂ္ဂလိကရရှိသော အပ်ချည်မျှင်မျှပင် ဖြစ်သော်လည်း အယုတ္တပရိဘောဂမဖြစ်စေရန် သတိပြုထိုက်လှချေ၏။
ပဉ္စမ မဟာစောရဆိုသည်ကား
ဈာန်မဂ်ဖိုလ်တရားတို့ကို မရဘဲလျက် ငါရသည်ဟု လှည့်စားမှုဖြင့် ပြောကြားသောရဟန်းပေတည်း။ လောကသုံးပါး၌ အကြီးဆုံးသော အဂ္ဂမဟာစောရကြီးဟု ဟောတော်မူ၏။ အကြီးဆုံးသော ထေယျပရိဘောဂကြီးတည်း။ သိက္ခာပုဒ်နိဒါန်းပါဠိတော်ကြီး ထင်ရှားရှိလေပြီ။ ဤပဉ္စမအဂ္ဂမဟာစောရကြီး၏ အခြံအရံဖြစ်သော စောရမှု၊ ထေယျမှုတို့သည်လည်း ရှိကုန်၏။ ကုဟနဝတ္ထုသုံးပါးတို့ပေတည်း။ ကုဟနဝတ္ထုဆိုသည်ကား မဟုတ်မမှန်ဘဲ စဉ်းလဲလိမ်လည်မှုဖြင့် လူအများတို့၏ အံ့ဩဖွယ်ကို ပြုလုပ်ခြင်းတည်း။
လိုရင်းအချုပ်ကား တဏှာသည် -
- မဟိစ္ဆာတဏှာ၊
- ပါပိစ္ဆာတဏှာ။
ထို (၂) ပါးတို့တွင်
- မိမိ၌ အမှန်ရှိသော သဒ္ဓါဂုဏ်၊ သီလဂုဏ်၊ သုတဂုဏ်၊ စာဂဂုဏ်၊ ပညာဂုဏ်၊ ဟိရီသြတ္တပ္ပဂုဏ်၊ ဆန္ဒဂုဏ်၊ ဝီရိယဂုဏ် စသည်ကို သူတစ်ပါးတို့သိစေလိုခြင်း၊ လူအများတို့အားပြလိုခြင်း၊ ပြောလိုခြင်းသည်
မဟိစ္ဆာတဏှာမည်၏။ ဤမဟိစ္ဆာတဏှာမှုကား လိမ်လည်စဉ်းလဲမှုမဟုတ်ပေ။
- မိမိ၌မရှိသော သဒ္ဓါဂုဏ်စသည်ကို မိမိ၌ရှိသည်ဟု သူတစ်ပါးကို မှတ်ယူစေလိုခြင်း၊ ပြောလိုခြင်းသည် ပါပိစ္ဆာတဏှာမည်၏။ ဤပါပိစ္ဆာတဏှာသည်ကား လိမ်လည်စဉ်းလဲခြင်းဟူသော ထေယျမျိုးပင်ဖြစ်၏။ ထိုထေယျမျိုးကို ပြု၍ ရရှိသော ပစ္စည်းလေးပါးကို သုံးဆောင်ခြင်းသည်လည်း ထေယျပရိဘောဂဖြစ်၏။ ပစ္စဝေက္ခဏာဆင်ခြင်သော်လည်း ထေယျပရိဘောဂမှ မလွတ်၊ ဤထေယျပရိဘောဂ၏ အပြစ်ကို အဂ္ဂိက္ခန္ဓောပမသုတ် စတုတ္ထပါရာဇိကတို့မှာ ကြောက်မက်ဖွယ်ရာ ဟောတော်မူ၏။ ဝတ္ထုတို့မှာ စတုတ္ထပါရာဇိက၌လည်းကောင်း၊ ပေတဝတ္ထုတို့၌လည်းကောင်း၊ လက္ခဏသံယုတ်၌လည်းကောင်း၊ ကြောက်မက်ဖွယ်ရာများစွာ လာရှိကုန်၏။
အကျဉ်းပြဆိုချက်တည်း။
ဣဏပရိဘောဂ
၂။ ဣဏပရိဘောဂ၌ ဣဏဆိုသည်ကား ကြွေးတင်မှု၊ မြီတင်မှု၊ ဝန်တင်မှုအပြစ်ကြီးငယ် အဖတ်တင်မှုကို ဆိုသည်။ လောက၌ ရက်လပိုင်းခြား၍ ပဋိညာဉ်စာချုပ်နှင့် ကြွေးမြီယူကြရာ၌ ရက်လစေ့ရောက်သည့်အခါ ကျေလည်စွာဆပ်ပေးနိုင်သောသူလည်း ရှိသည်၊ မဆပ်ပေးနိုင်၍ အတိုးထက်အတိုး၊ အစီးအပိုးခံရသောသူလည်း ရှိသည်။ ထိုတွင် ရဟန်းတော်တို့မှာ တရားသဖြင့်ရရှိသော ပစ္စည်းလေးပါးတို့ကို အရုဏ်ဝတ်ဖြင့်ပိုင်းခြား၍ နေ့နှင့်သူ ကျေလည်စွာ၊ ပစ္စဝေက္ခဏာဆင်ခြင်မှုရှိနေသော ရဟန်းသည် ရက်လစေ့ရောက်သည့်အခါ ကျေလည်စွာဆပ်ပေးနိုင်သောသူနှင့် တူ၏။
သူနေ့နှင့်သူ ကျေလည်စွာ ပစ္စဝေက္ခဏာဆင်ခြင်မှုမရှိသောရဟန်းသည် မဆပ်မပေးနိုင်၍ အတိုးထက်အတိုး အစီးအပိုးခံနေရသောသူနှင့်တူ၏။ ဤနောက်ရဟန်း၏ သုံးဆောင်မှုကို ဣဏပရိဘောဂဟုဆိုသည်၊ အတ္တဒိဋ္ဌိရှိနေကြသော ပုထုဇဉ်ရဟန်းတို့မှာ ပစ္စည်းလေးပါးကို အလှူခံမှုသည် ကြွေးမြီယူမှုနှင့်တူသည်၊ အကျဉ်းချုပ်အဓိပ္ပာယ်တည်း။
ရဟန်းတော်တို့မှာ ပစ္စည်းလေးပါးမှဖြစ်သော ကြွေးမြီတင်မှုနှစ်ပါးရှိ၏။
- လှူဒါန်းသူဒါယကာ၌ အကျိုးယုတ်လျော့ခြင်းတစ်ပါး။
- အလှူခံ၍သုံးဆောင်သူမှာ သမ္မောဟ၊ ဂေဓ၊ မဒ၊ ပမာဒဟူသော ကိလေသာအညစ်အပြစ်လေးချက် တိုးတက်ပွားများခြင်းတစ်ပါး။
ထိုနှစ်ပါးတို့တွင် လှူဒါန်းသူဒါယကာ၌ ဒါနအကျိုးယုတ်လျော့ခြင်းဆိုသည်ကား ပစ္စဝေက္ခဏာမဆင်ခြင်လျှင် ထိုရဟန်းမှာ စတုပါရိသုဒ္ဓိသီလလေးပါးတွင် ပစ္စယသန္နိဿိတသီလမရှိ၊ ထိုသီလမရှိသည့်အတွက်ကြောင့် ဒက္ခိဏဝိသုဒ္ဓိအင်္ဂါတွင် အလှူခံပုဂ္ဂိုလ်သီလရှိစေရမည်ဟူသော ပဓာနအင်္ဂါယုတ်လျော့၏၊ ထိုအင်္ဂါယုတ်လျော့သည့်အတွက် လှူဒါန်းသူဒါယကာ၌ ဒါနအကျိုးယုတ်လျော့၏။
ဥပမာ - ထိုသီလမရှိခဲ့ပါလျှင် တစ်ထောင်တန်အကျိုးပေးမည့် ဒါနသည် အလှူခံပုဂ္ဂိုလ်က ထိုသီလမရှိသည့်အတွက် ငါးရာတန်မျှပေးနိုင်တော့သည်။ ငါးရာတန်မျှယုတ်လျော့လေ၏။ ဒါယကာဘက်၌ ထိုမျှလောက် အကျိုးပေးယုတ်လျော့ခြင်းသည် အလှူခံပုဂ္ဂိုလ်အတွက်ဖြစ်ချေ၍ ထိုအမှုသည် အလှူခံပုဂ္ဂိုလ်အပေါ်၌ ပညာရှိတို့ကဲ့ရဲ့ဖွယ်သော အပြစ်တာဝန်ကြီးတစ်ခု အဖတ်တင်လေ၏။ ကြွေးကြီးမြီကြီး ဖိစီးလေ၏။
ဥပမာ - ထိုရဟန်းသည် ထိုကြွေးမြီလွတ်ခဲ့ပါလျှင် တာဝတိံသာဘုံမှာ ဖြစ်ဖို့ရှိလေရာ ထိုကြွေးမြီကြီးဖိစီးသည့်အတွက် စတုမဟာရာဇ်ဘုံမှာ ဖြစ်ရလေ၏။ အထက်စတုမဟာရာဇ်ဘုံမှာ ဖြစ်ဖို့ရှိလေရာ ဤမြေပြင်မှာ ဘီလူးကြီး၊ သရဲကြီး၊ သဘက်ကြီးဖြစ်လေ၏။ စသည်ဖြင့် အလှူခံရဟန်းအတွက်ကြောင့် နှစ်ဘက်အကျိုးယုတ်လျော့၍သွားပုံကို သိရာ၏။ ဤစကားရပ်၌ ထိုရဟန်းမှာ သီလမရှိဆိုသည်ကား ထိုဒါယကာ၏ အလှူကိုမခံမီကပင် ထိုသီလမရှိသည်ကို ဆိုလိုသတည်း၊ ဤကား -
ဣဏဝသေန ပရိဘောဂေါ ဣဏပရိဘောဂေါ၊ ပဋိဂ္ဂါဟကတော ဒက္ခိဏဝိသုဒ္ဓိယာ အဘာဝတော ဣဏံ ဂဟေတွာ ပရိဘောဂေါ ဝိယာတိ အတ္ထော။
ဟူသော မဟာဋီကာနှင့်အညီ လှူဒါန်းသူဒါယကာ၌ ဒါနအကျိုးယုတ်လျော့ခြင်းသည် အလှူခံရဟန်းမှာ ကြွေးမြီတင်မှုကြီးတစ်ပါးဖြစ်ကြောင်းကို ပြဆိုချက်တည်း။
သီလဝတော အပစ္စဝေက္ခိတွာ ပရိဘောဂေါ
ဣဏပရိဘောဂေါ နာမဟု အဋ္ဌကထာဆရာဆိုသောကြောင့် ဣဏပရိဘောဂသည် သီလဝန္တပုဂ္ဂိုလ်မှာ ရ၏။ ဒက္ခိဏဝိသုဒ္ဓိအရာ၌ သီလဝန္တရဟန်းသည် အလှူခံပုဂ္ဂိုလ်အတွက် အကျိုးကြီးသောဘက်မှာ လာရှိ၏။ ဒုဿီလရဟန်းသည်သာ အလှူခံပုဂ္ဂိုလ်အတွက် အကျိုးယုတ်လျော့သောဘက်မှာ လာရှိ၏။ ပစ္စဝေက္ခဏာမဆင်ခြင်၍ ပစ္စယသန္နိဿိတသီလမရှိရုံမျှနှင့်လည်း သီလဝန္တမဟုတ်၊ ဒုဿီလဖြစ်ပြီဟု မဆိုရာ။ ထိုဋီကာအလို ဒုဿီလဆိုရာ ကျနေဘိ၏။ ပါဠိအဋ္ဌကထာများနှင့် မညီဟု ဆိုရန်ရှိ၏။
အဖြေကား - ပါရာဇိကလေးပါးလုံခြုံ၍ ရဟန်းစစ်မှန်ပေလျှင် ဒုဿီလမဆိုရ၊ သီလဝန္တဆိုရပေပြီ။ သို့သော် ထိုသီလဝန္တသည် အဆင့်ဆင့်ရှိပြန်၏။ ပါရာဇိကလေးပါးတွင် လုံခြုံ၍အထက်သိက္ခာပုဒ်တွေ အားလုံးမလုံခြုံသောသီလဝန္တ၊ ပါရာဇိကလေးပါးနှင့် သံဃာဒိသေသ်တစ်ဆယ့်သုံးပါးတွင်လုံခြုံ၍ အထက်သိက္ခာပုဒ်တွေအားလုံး မလုံခြုံသော သီလဝန္တစသည်ဖြင့် အဆင့်ဆင့်များပြားလျက် ရှိပြန်ရာ၏။ စတုပါရိသုဒ္ဓိသီလလေးပါးတွင်လည်း
- ပထမသီလတွင်မျှ လုံခြုံသော သီလဝန္တ
- နှစ်ပါးသော လုံခြုံသော သီလဝန္တ
- သုံးပါးသော လုံခြုံသော သီလဝန္တ
- လေးပါးလုံခြုံသော သီလဝန္တဟူ၍
အဆင့်ဆင့်ရှိရချေသည်။ သီလဝန္တအဆင့်ဆင့်ရှိကြသည့်အတွက် အလှူဒါယကာ၌ အကျိုးပေးအဆင့်ဆင့်ရှိရာ၏။ ထို့ကြောင့် ဋီကာဆရာသည်လည်း သီလတစ်ပါးလျော့ခဲ့လျှင် ယုတ်လျော့သည့်သီလအတွက် ဒါယကာမှာ အကျိုးပေးယုတ်လျော့ရန်ရှိသည်ဖြစ်၍ ထိုစကားကို ဆိုပေသည်ဟုဖြေ၏။
ပထမကြွေးမြီအချက်ပြီး၏။
ဒုတိယကြွေးမြီအချက်၌ -
သမ္မောဟ၊ ဂေဓ၊ မဒ၊ ပမာဒ၊ ဟူသော အညစ်အကြေးလေးပါးတွင်
- သမ္မောဟဆိုသည်ကား၊ မသိမှုတွေဝေမှုတည်။ ထိုတွေဝေမှုသည် အကြမ်းအားဖြင့် ပုတီးစိပ်လေးပုဒ်မှာလာသော ပစ္စည်းလေးပါး၏ အကျိုးအပြစ်ကိုမျှ မသိမှုတည်း။ အလတ်အားဖြင့် ပဋိကူလမနသိကာရ၊ သမ္ဗုညမနသိကာရ အချက်ကိုမသိမှုတည်း။
- ဂေဓဆိုသည်ကား - မသိသည့်အတွက်ကြောင့် ပစ္စည်းလေးပါး၌ ခင်မက်မှုတည်း။
- မဒဆိုသည်ကား - ပစ္စည်းလေးပါးပြည့်စုံသည့်အတွက်နှင့် တက်ကြွယစ်မူးမှုတည်း။
- ပမာဒဆိုသည်ကား - ယစ်မူးမှုအတွက်ကြောင့် ကုသိုလ်ဘက်နှင့် ဝေးကွာ၍ အကုသိုလ်ဘက်မှာ အချိန်ကာလများစွာ ကုန်ဆုံးမှုတည်း။
ဤသို့လျှင် ရဟန်းတော်တို့မှာ ပစ္စည်းလေးပါးနှင့်စပ်လျဉ်း၍ ပစ္စဝေက္ခဏာဆင်ခြင်မှုကင်းသဖြင့် ကိလေသာအညစ်အကြေးလေးပါး နေ့စဉ်တိုးပွားမှုသည်လည်း ကြွေးမြီတင်မှုကြီး တစ်ပါးပေတည်း၊ ဤကားအကျဉ်းပြချက်တည်း။
ဤအရာ၌ ပုတီးစိပ်လေးပုဒ်၏ အဓိပ္ပာယ်ကို အကျဉ်းပြဆိုပေအံ့။ သင်္ကန်းပစ္စည်း၌ ယာဝဒေဝ သီတဿ ပဋိဃာတာယ၌
ယာဝဒေဝါတိ ပယောဇနာဝဓိပရိစ္ဆေဒနိယမဝစနံ၊ ဧတ္တကမေဝ ဟိ ယောဂိနော စီဝရပဋိသေဝနေ ပယောဇနံ၊ ယဒိဒံ သီတဿ ပဋိဃာတာယာတိအာဒိ န ဣတော ဘိယျော၊ (ဝိသုဒ္ဓိမဂ်)
ဆိုလိုရင်းကား – ယာဝသဒ္ဒါသည် အကျိုးတို့၏ အဆုံးစွန်စည်းကမ်းကို ပိုင်းခြားသောသဒ္ဒါတည်း၊ ဝသဒ္ဒါသည် ထိုအပိုင်းအခြားကို မလွန်ကျူးစေရ၊ ခိုင်မြဲစေသော သဒ္ဒါတည်းဟု ဆိုလိုသည်။ ဒတ္ထကမေဝဟိစသည်ဖြင့် ထိုအနက်ကိုပင် ထင်ရှားစေသည်၊ ထိုတွင် န ဣတော ဘိယျောဟူသော ပါဠိဖြင့် ပိဏ္ဍပါတပုတီးစိပ်မှာကဲ့သို့ နေဝ ဒဝါယ၊ န မဒါယ၊ န မဏ္ဍနာယ၊ န ဝိဘူသနာယဟူသော ဝအနက် ဝတ္ထုလေးချက်ကို ပြဆိုသည်။ ဋီကာ၌ပြသော ဝတ္ထုလေးချက်သည်လည်း အသံမျှသာကွဲ၏။ အနက်မှာ ဤလေးချက်အတိုင်းပင် ကျ၏။
ဆိုလိုရင်းအဓိပ္ပာယ်ကား - ဆောင်းရာသီ၌ လူတစ်ယောက်သည် သင်္ကန်းကြီးနှစ်ထည်ကို ယူခဲ့၍ ရဟန်းတော်အား အလိုရှိရာ တစ်ထည်ထည်ကိုဖြစ်စေ၊ နှစ်ထည်လုံးကိုဖြစ်စေ၊ အလှူခံတော်မူပါဟုဆို၏။ နှစ်ထည်တွင်လည်း တစ်ထည်ကားပိုးချည်သင်္ကန်းတည်း၊ တစ်ထည်ကား ဝါချည်သင်္ကန်းတည်း၊ ထိုအခါ ရဟန်းတော်မှာ ယာဝဒေဝ သီတဿ ပဋိဃာတာယနှင့်ညီစွာခံယူခဲ့သော် ဝါချည်သင်္ကန်းကြီးကိုသာ ခံယူရာ၏။ ပိုးချည်သင်္ကန်းကိုမခံလိုဟု ပယ်လိုက်ရာ၏။ သို့မှ ယာဝဒေဝနှင့်လည်းညီမည်၊ ယောနိသောလမ်းလည်း ဖြောင့်မည်၊ ညီပုံဖြောင့်ပုံကား ရဟန်းတော်၌ ထိုသင်္ကန်းအတွက် လိုအပ်သောအကျိုးမှာ -
- ဟိရီသြတ္တပ္ပကို စောင့်ရှောက်ရန်တစ်ချက်၊
- ဆောင်းရာသီဖြစ်၍ အေးချမ်းမှုကို ကာကွယ်ရန်တစ်ချက်၊
ဤနှစ်ချက်သာ လိုရင်းဖြစ်၏။ ဤနှစ်ချက်လုံလောက်လျှင် ဆောင်းရာသီ၌ သင်္ကန်းအတွက် ကိစ္စကုန်၏။ ကိစ္စကုန်ရုံမျှတွင် စည်းကမ်းပိုင်းပိုင်းခြားခြားခိုင်မြဲစွာထားရမည်၊ စည်းကမ်းကို ကျူးလွန်၍
တဏှာအတွက်နှင့် မရောင်းတတ်ရ၊ ယာဝသဒ္ဒါနှင့် ဝသဒ္ဒါကိုကြည့်၊ ထိုလိုရင်းနှစ်ချက်တွင်လည်း အေးချမ်းခြင်းကိုကာကွယ်မှုမှာ ဝါချည်သင်္ကန်းသည် သာ၍စွမ်းနိုင်၏။ ဟိရီသြတ္တပ္ပကို စောင့်ရှောက်မှုမှာလည်း စွမ်းနိုင်သည်သာဖြစ်၏။ ထိုလိုရင်းအကျိုးနှစ်ချက်မှာ ပိုးချည်သင်္ကန်းက ဝါချည်သင်္ကန်းလောက် မစွမ်းနိုင်။
ဝသဒ္ဒါဖြင့် ပယ်လှန်ရသော အပြစ်စုနှင့် မျှော်ရှုပြန်သော် ဒဝတဏှာ၊ မဒမာန၊ မဏ္ဍနတဏှာ၊ ဝိဘူသနတဏှာစုသည် ဝါချည်သင်္ကန်းမှာ နည်းပါး၏။ ပိုးချည်သင်္ကန်းမှာ အလွန်အားကြီး၏။ အထက်က ပြဆိုခဲ့သော သမ္မောဟ၊ ဂေဓ၊ မဒ၊ ပမာဒ၊ ဟူသော ကိလေသာ အညစ်အကြေးလေးချက် တိုးတက်ပွားများရန်မှာလည်း ဝါချည်သင်္ကန်းမှာနည်းပါး၍ ပိုးချည်သင်္ကန်းမှာ အလွန်အားကြီး၏။ ပျောက်မည်ပျက်မည်အတွက်ကြောင့်ကြဗျာပါဒ ပိုမိုမှုသည်လည်း ဝါချည်သင်္ကန်းမှာ နည်းပါး၏။ ပိုးချည်သင်္ကန်းမှာ များပြား၏။ ရဟန်းတော်တို့ အထူးနှစ်သက်အပ်သော ဂုဏ်တော်သုံးပါးနှင့်လည်း ဝါချည်သင်္ကန်းက ညီညွတ်၏။ ပိုးချည်သင်္ကန်းက မညီညွတ်။
ဂုဏ်တော်သုံးပါးဆိုသည်ကား ။ အပ္ပာနိ စ ဟောန္တိ သုလဘာနိ စ အနဝဇ္ဇာနိ စ-ဟု ဟောတော်မူအပ်သော ဂုဏ်သုံးပါးပေတည်း။
- အဖိုးမထိုက်ခြင်းဂုဏ်တစ်ပါး၊
- ဘယ်အခါမဆို ဘယ်အရပ်မှာမဆို ရလွယ်ခြင်းဂုဏ်တစ်ပါး၊
- ပြဆိုခဲ့ပြီးသော အပြစ်မျိုးတို့မှ ကင်းလွတ်ခြင်းဂုဏ်တစ်ပါးဟူလိုသည်။
ဤသို့ စသည်ဖြင့် ပိုးချည်သင်္ကန်းဘက်မှာ အလွန်ပြစ်များ၏။ ထို့ကြောင့် ပိုးချည်သင်္ကန်းကို ပယ်လှန်၍ ဝါချည်သင်္ကန်းကို ခံယူမှ ယာဝဒေဝနှင့်လည်းညီမည်၊ ယောနိသောလမ်းလည်းဖြောင့်မည်ဟု ဆိုပေသတည်း။
ဥဏှဿ ပဋိဃာတာယမှာ နွေလအချိန် နေပူကို ကာကွယ်ရန်ကိစ္စ ရံသမကသ(ပ)။ ပဋိဃာတာယ မှာ မိုးလေးလအခါ၌ ခြင်၊ မှတ်စသည်ကို ကာကွယ်ရန်ကိစ္စတို့နှင့် ဟိရီသြတ္တပ္ပကို စောင့်ရှောက်ရန်ကိစ္စဘက် တွဲ၍ ယောနိသောအနက်သွား။ ယာဝဒေဝအနက်သွားကို ဖြောင့်မတ်စွာဆိုလေ၊ နောက် ပုတီးစိပ်သုံးမျိုးတို့မှာလည်း ဤနည်းကို မှီး၍ဖြစ်ကြလေ။ အထက်စကား၌
- ဒဝ ဆိုသည်ကား ထိုသင်္ကန်းကို ဝတ်ရုံ၍ စိတ်နောက်ကိုယ်ပါ အပျော်ပါးလိုက်စားမှုတည်း။
- မဒ ဆိုသည်ကား ထိုသင်္ကန်းကို ဝတ်ရုံ၍ စိတ်၏တက်ကြွယစ်မူးမှူ။
- မဏ္ဍန ဆိုသည်ကား - အသွေးအရောင်ပြောင်မှု၊ ရွှန်းမှုကို သာယာ၍ဝတ်ရုံခြင်းတည်း။
- ဝိဘူသနဆိုသည်ကား - လုံးရပ်သဏ္ဌာန်တင့်တယ်ရန် သာယာ၍ ဝတ်ရုံမှူ။
ဤကား ပုတီးစိပ်ပါဠိတွင်လာသော အပြစ်လေးပါးတည်း။
လောက၌ လူအများတို့သည် အဝတ်ကိုဝတ်ကြရုံကြရာ၌ ပစ္စဝေက္ခဏာဆင်ခြင်မှုဟူ၍ မရှိကြကုန်ပြီ။ ဝတ်မြဲရုံမြဲ၊ အများနည်းအတိုင်းသာဝတ်ကြ၊ ရုံကြ၏၊ သမ္မောဟအမှုကြီးပေတည်း။ ရဟန်းတို့မှာ ပစ္စဝေက္ခဏာမဆင်ခြင်မူ၍ ဝတ်မြဲရုံမြဲ အများနည်းအနေနှင့်ဝတ်ရုံမှုကြီးသည် သမ္မောဟအမှုကြီးပေတည်း။ သမ္မောဟရှိနေလျှင် ဂေဓ၊ မဒ၊ ပမာဒတို့လည်း ပါရှိကြကုန်တော့သည်။ ဤသတ္တဝါတို့မှာ အဝတ်အရုံကို စွဲ၍ဖြစ်သော အဝိဇ္ဇာနုသယ၊ တဏှာနုသယ၊ မာနာနုသယတို့သည် တစ်နေ့တခြား တိုးပွား၍သာနေကုန်၏။
ဤသာသနာ၌ ရဟန်းပြုကြရသည်မှာ အနုသယဟောင်းတို့ကို ပယ်သတ်ရန်ပြုကြရ၏။ ပစ္စဝေက္ခဏာဆင်ခြင်မှုသည် အသစ်တိုးပွားသည့် အနုသယတို့ကို မတိုးပွားရအောင် ပယ်ရှားမှုကြီးပေတည်း၊ အသစ်တိုးပွားမှုကို ပစ္စဝေက္ခဏာဆင်ခြင်မှုဖြင့် သုတ်သင်ပယ်ရှင်း၍ အနုသယဟောင်းတို့ကို ဝိပဿနာဉာဏ်၊ မဂ်ဉာဏ်တို့ဖြင့် ပယ်ဖြတ်ရသတည်း။ ဝိပဿနာကိုမလုပ်နိုင်သေး၍ အနုသယဟောင်းတို့ကို မပယ်နိုင်သေးလျှင် ရှိစေဦး၊ ရဟန်းပြုလုပ်ရာမှ အနုသယသစ်တွေနေ့စဉ် မတိုးပွားစေအပ်ဟူလိုသည်။
သီလဝန္တဆိုရသော ရဟန်းတော်တို့မှာ ပစ္စဝေက္ခဏာမဆင်ခြင်လျှင် ဣဏပရိဘောဂဖြစ်သည့်အတွက် အပါယ်သို့ကျရောက်ကြောင်းကို ဓမ္မပဒပါဠိတော် (ဒု-၂၁၉) ၌ ဟောတော်မူ၏။
အယသာဝ မလံ သမုဋ္ဌာယ၊ တတုဋ္ဌာယ တမေဝ ခါဒတိ။
ဧဝံ အတိဓာနစာရိနံ၊ သာနိ ကမ္မာနိ နယန္တိ ဒုဂ္ဂတိ။
ဧဝံတထာ-ထို့အတူ၊ အဘိဓာနစာရိနံ-ပစ္စည်းလေးပါး၌ သမ္မောဟ၊ ဂေဓစသော အညစ်အကြေးတို့ကို ခါတွက်ဆေးလျှော်ကြောင်းဖြစ်သော ပစ္စဝေက္ခဏာဉာဏ်ပညာကို ကျူးလွန်၍ကျင့်သောရဟန်းကို၊ သာနိကမ္မာနိ-ထိုမိမိသန္တာန်၌ နေ့စဉ်ဖြစ်ပွားသော ဣဏပရိဘောဂအမှုတို့သည်၊ ဒုဂ္ဂတိ-အပါယ်လေးပါးသို့၊ နယန္တိ အပို့ချကြကုန်၏။
ဤဂါထာတွင် အတိဓာနစာရိနံပုဒ်၌ ကိလေသမလာနိ ခုနန္တိ ဧတေနာတိ ဓာနံဟူ၍လည်းကောင်း၊ ဓာဝန္တိ ဧတေနာတိ ဓာနံဟူ၍လည်းကောင်း ဝိဂြိုဟ်ပြု၍ ပစ္စဝေက္ခဏာဉာဏ်ပညာကို ဓာနဟူ၍ဆိုသည်၊ ပစ္စဝေက္ခဏာဆင်ခြင်မှုနှင့် ကင်းလွတ်၍ သုံးဆောင်သည်ကို အတိဓာနစာရိဟုဆိုသည်၊ ဝတ္ထုမှာ ဇေတဝန်ကျောင်းတော်တွင်း၌ တိဿအမည်ရှိသော ရဟန်းတော်သည် ရုတ်တရက်ရောဂါနှင့် သေဆုံးလေရာ သင်္ကန်း၌ သာယာသောတဏှာကြောင့် ထိုသင်္ကန်းမှာပင် သန်းတိရစ္ဆာန်ဖြစ်၍ အပါယ်သို့ကျသောဝတ္ထုကို အဋ္ဌကထာ၌ ထိုဂါထာ၏ နိဒါန်းတွင်ပြဆိုသည်။ (ဓမ္မပဒအဋ္ဌကထာ-ဒု-စာ-၂၁၈)
ရှေး၌ သမ္မောဟ၊ ဂေဓ၊ မဒ၊ ပမာဒဟူသော ကိလေသာအညစ်အပြစ်လေးပါး နေ့စဉ်ပွားမှုစကားကိုလည်း ဤဂါထာ၌လာသော သံချေ။ ဥပမာကိုမျှော်၍ ဆိုသည်။ ဝိသုဒ္ဓိမဂ်အဋ္ဌကထာဋီကာများမှာလည်း ထိုအပြစ်လေးပါးလာရှိ၏။ ရဟန်းတော်တို့မှာ ဣဏပရိဘောဂအတွက် အပါယ်သို့ကျရောက်ကြောင်းကို ဧကကနိပါတ်ဇာတ်အဋ္ဌကထာ၌လည်း အသေအချာ လာသည်။
လိတ္တံ ပရမေန တေဇသာတိ ဣဒံ သတ္ထာ ဇေတဝနေ ဝိဟရန္တော အပစ္စဝေက္ခိတွာ ပရိဘောဂံ ဘိက္ခုံ၊ အာရဗ္ဘ ကထေသိ၊ တသ္မိံ ကိရ ကာလေ ဘိက္ခူ စီဝရာဒီနိ လဘိတွာ ယေဘုယျေန အပစ္စဝေက္ခိတွာ ပရိဘုဉ္ဇန္တိ၊ တေ စတ္တာရော ပစ္စယေ အပစ္စဝေက္ခိတွာ ဘုဉ္စမာနာ ယေဘုယျေန နိရယတိရစ္ဆာနယောနိတော န မုစ္စန္တိ။
အစရှိသည်ဖြင့် ဧကကနိပါတ်၊ လိတ္တဇာတ်အဋ္ဌကထာ၌လာ၏။
ဤပါဠိ၌ ယေဘုယျေနဆိုသည်ကား ထိုလက်ထက်တော်အခါမှာပင် ပစ္စဝေက္ခဏာမဆင်ခြင်သော ရဟန်းတို့သည် ပျံလွန်တော်မူကြသည့်အခါ တကျိပ်မှာ ၆ ပါး၊ ၇ ပါး အောက်မနည်းဘဲ ငရဲတိရစ္ဆာန်ဘဝသို့ ကျရောက်ကြလေကုန်၏။ တစ်ရာမှာ ၆ဝ၊ ၇ဝ အောက်မနည်းဘဲ တစ်ထောင်မှာ ၆ဝဝ၊ ၇ဝဝ အောက်မနည်းဘဲ ငရဲတိရစ္ဆာန်ဘဝသို့ ကျရောက်ကြလေကုန်၏ ဟူလိုသည်၊ လက်ထက်တော်မှာပင် ထိုမျှလောက်ရှိနေသေး၏။ ယခုအခါ ငါတို့လက်ထက်မှာ ဘုန်းကြီးပျံတွေ ဘယ်လိုနေကြမည်မသိဟု သံဝေဂရဖို့ ကောင်းလှ၏။
န မုစ္စန္တိ-ဆိုသည်ကား ယထာဘတံ နိက္ခိတ္တော ဧဝံ နိရယေဟူသည်နှင့် အတူပေတည်း။ ရေနက်ထဲ၌ ခဲထုပ်ကို ချလိုက်ဘိသကဲ့သို့ ဟူလိုသည်။
ဘိက္ခဝေ စတ္တာရော ပစ္စယ ဧဝံ ပစ္စဝေက္ခိတွာ ပရိဘုဉ္စိတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ အပစ္စဝေက္ခိတွာ ပရိဘောဂေါ နာမ ဟလာဟလဝိသပရိဘောဂသဒိသော (၎င်း အဋ္ဌကထာ)
သဒ္ဓါဒေယျလှူဒါန်းအပ်သော ပစ္စည်းလေးပါးများသည် ထေယျပရိဘောဂမှာ ရဲရဲငြိသောသံတွေ၊ ခဲနှင့်တူ၏။ ဣဏပရိဘောဂမှာ လတ်တလောသေစေတတ်သော အဆိပ်ဆေးနှင့်တူ၏။ ဤမျှသာ ကွဲကြ၏။ မိမိတို့သန္တာန်၌ အတ္တဒိဋ္ဌိဟူသော အနာဆိုးကြီး ရောဂါဆိုးကြီး ရှိနေကြသည့်အတွက်ပေတည်း။ သင်္ကန်းမည်သည် အရဟတ္တဓဇ ရဟန္တာတို့၏ တံခွန်ပေတည်း။ သင်္ကန်းဝတ်ရုံမှုသည် ငါကားရဟန္တာတို့၏ အနွယ်ပေတည်း။ဟု ဝန်ခံချက်ကြီးပေတည်း။ ထိုဝန်ခံချက်ကြီးကို ယုံကြည်အားကိုး၍ လှူဒါန်းကြသည့်အတွက် ထိုမျှလောက် နက်နဲလျက်ရှိလေသတည်း။
၎င်း ဧကကနိပါတ် ဝိဿာသဘောဇနဇာတ်၌လည်း
တသ္မိံ ကိရ သမယေ ယေဘုယျေန ဘိက္ခူ၊ မာတရာ နော ဒိဋ္ဌံ၊ ပိတရာ နော ဒိန္နံ၊ ဘာတရာ ဘဂိနိယာ စူဠမာတရာ စူဠပိတရာ မာတုလေန မာတုလာနိယာ ဒိန္နံ၊ အမှာကံ ဝိဟိကာလေပိ ဘိက္ခုကာလေပိ ဧတေ ဒါတုံ ယုတ္တရူပါ ဝါ တိ ဉာတီဟိ ဒိန္နေ စတ္တာရော ပစ္စယေ ဝိဿဋ္ဌာ ဟုတွာ အပစ္စဝေက္ခိတွာ ပရိဘုဉ္ဇန္တိ။ သတ္ထာ တံ ကာရဏံ ဉတွာ မယာ ဓမ္မဒေသနံ ကာတုံ ဝဋတီတိ ဘိက္ခူ သန္နိပါတေတွာ ဘိက္ခဝေ ဘိက္ခု၊ နာမ ဉာတီဟိပိ အဉာတီဟိပိ ဒိန္နက စတ္တာရော ပစ္စယ ပစ္စဝေက္ခိတွာဝ ပရိဘောဂေါ ကာတဗ္ဗော၊ အပစ္စဝေက္ခိတွာ ပရိဘောဂံ ကတွာ ကာလကိုရုမာနော ဘိက္ခု၊ ယက္ခပေတအတ္တဘာဝတော န မုစ္စတိ၊ အပစ္စေဝက္ခိတွာ ပရိဘောဂေါ နာမေသု ဝိသပရိဘောဂသဒိသော စသည်ဖြင့်လာ၏။
အစ၌ ယေဘုယျေနပုဒ်ကို အပစ္စဝေက္ခိတွာ ပရိဘုဉ္ဇန္တိ၊ ယက္ခပေတအတ္တဘာဝတော နမုစ္စတိ၊ တစ်ကျိပ်မှာ ၆ ပါး ၇ ပါး၊ ဘီလူးသရဲ၊ သဘက်၊ ပြိတ္တာဖြစ်လေ၏ဟု အဓိပ္ပာယ်ဆိုလေ။ လက်ထက်တော်မှာပင် ထိုမျှလောက်ရှိချေသေး၏။ ယခုကာလ ငါတို့လက်ထက်မှာ ဘုန်းကြီးပျံတွေ ဘယ်လိုနေကြမည်မသိဟု သံဝေဂယူကြလေ။ လက်ထက်တော်ဆိုရာမှာလည်း ပစ္စဝေက္ခဏာကို ဘုရားမဟောမီ ဆိုလိုသည်။
ဤအဋ္ဌကထာ၌ ဘီလူးနှင့်ပြိတ္တာဖြစ်ကြောင်း လာသည်။ ရှေးဇာတ်အဋ္ဌကထာ၌ ငရဲနှင့်တိရစ္ဆာန်ဖြစ်ကြောင်း လာသည်။ နှစ်ချက်စပ်မိလျှင် လေးမျိုးရ၏။ ဘုန်းကြီးသေ၍ ဘီလူးဖြစ်သောဝတ္ထုတို့မှာ ဟေမဝတာ၊ သာတာဂိရိ၊ အာဠာဝက၊ သူစိလောမ၊ ခရုလောမတို့ဝတ္ထု၊ ပြိတ္တာဖြစ်ကြသော ဝတ္ထုမှာ ပေတဝတ္ထုရှိလေပြီ။ အကျယ်ကိုအလိုရှိလျှင် ထိုနိပါတ် ထိုဇာတ်တို့မှာယူကြလေ။
သီလဝန္တရဟန်းတို့ အပါယ်ကျရန်အကြောင်းစုကား
- ဤပစ္စည်းလေးပါး၌ တွယ်ငြိသော ဣဏပရိဘောဂမှုကြီးတစ်ပါး။
- ဝိနည်းတရားစီရင်ရာ၌ ဆန္ဒာဂတိလိုက်စားမှုကြီးတစ်ပါး၊
- မာန်မာနကြီးတစ်ပါး
- ဣဿာ မစ္ဆရိယကြီးမှုတစ်ပါး၊
- အမဲသားငါး အစားကောင်း၊ အသောက်ကောင်း ကြိုက်မှုကြီးတစ်ပါး။
ဤကား ဘုန်းကြီးသေလျှင် ဘီလူး၊ သဘက်ဖြစ်ကြောင်းစုတည်း။ ဘယ်လိုပင် ဝိနည်းသိက္ခာ သီလကောင်းသော်လည်း ဘယ်လိုပင် စာပေကျမ်းဂန်တတ်သော်လည်း ထိုအမှုစု တစ်ခုခုအားကြီးလျက် ရှိနေခဲ့လျှင် ဝိနည်းသိက္ခာ သီလကောင်းမှုလည်း မကယ်နိုင်၊ စာပေကျမ်းဂန်တတ်မှုလည်း မကယ်နိုင်၊ ဘီလူးသားရဲသဘက်နှင့် ထို၏သက်ရာငရဲ၊ တိရစ္ဆာန်၊ ပြိတ္တာ၊ မလွဲနိုင်ပြီ။
ဤအရာ၌ အချို့သူတို့သည် ဝိနည်းသိက္ခာပုဒ်လုံခြုံလျှင် အပါယ်သို့မကျနိုင်ဟု ထင်နေကြကုန်၏။ အချို့သူတို့သည် ကမ္မပထမြောက်လောက်သော ဒုစ္စရိုက်မှုကင်းလွတ်၍ အပါယ်သို့မကျနိုင်ဟု ထင်နေကြကုန်၏။ ဝိနည်းသိက္ခာလုံခြုံသော်လည်း အပါယ်သို့ကျနိုင်သည်သာ အမှန်ဖြစ်၏။ အဘယ်သို့ကျနိုင်သနည်းဟူမူ ဤသတ္တဝါတို့မှာ အနမတဂ္ဂသံသရာမှ ကမ္မပထမြောက်ပြီး ဒုစရိုက်ကံကြီးပေါင်း အသောင်းအသိန်းမက ဖြစ်လေရာရာ အစဉ်ပါရှိ၍နေကြ၏။ လူတို့မှာ ယစ်မျိုးစွဲလမ်းမှုများသည် ထိုကဲ့သို့သော ကံဟောင်းမျိုး၏ ဥပနိဿယကြီးဖြစ်၍ ထိုကံဟောင်းက ဇနကကိစ္စ၊ ယစ်မျိုးခွဲပြဲမှုက ဥပနိဿယကိစ္စဘက်တွဲကြပြီးလျှင် ထိုသူကို အပါယ်ငရဲသို့ မချွတ်မလွဲ အမြဲချနိုင်သကဲ့သို့ ရဟန်းတို့မှာလည်း ကံဟောင်းက ဇနကကိစ္စ ဣဏပရိဘောဂမှုစသည်တို့က ဥပနိဿယကိစ္စဘက်တွဲကြပြီးလျှင် ထိုရဟန်းကို အပါယ်ငရဲသို့ မချွတ်မလွဲ အမြဲချနိုင်ကြကုန်၏။
မှတ်ချက်။ ယစ်မျိုးသောက်မှုသည် ကမ္မပထမှုမျိုးမဟုတ်ဆိုသော်လည်း သေခါနီးတိုင်အောင် စွဲမြဲသောသူမှာ ထိုယစ်မျိုးမှုအတွက် အပါယ်ငရဲသို့ မလွဲနိုင်ရာပြီ။
သတ္တဝါတို့မှာ အကုသိုလ်ကံဟောင်းသာရှိနေကြသည်မဟုတ်၊ ကုသိုလ်ကံဟောင်းများလည်း ရှိကြသည်ပင်မဟုတ်လောဟူမူ၊ အတ္တဒိဋ္ဌိရှိနေကြသောသူတို့မှာ ကုသိုလ်၏အင်အားထက် အကုသိုလ်၏အင်အားက အထောင်အသောင်းမက ကြီးကျယ်လျက်ရှိနေကြ၏။ ထို့ကြောင့် ဝိနည်းသိက္ခာပုဒ်လုံခြုံသော်လည်း ဣဏပရိဘောဂမှု အားကြီးစွာရှိနေကြသော ရဟန်းတို့မှာ ထိုအမှုအတွက် ယေဘုယျအားဖြင့် အပါယ်သို့ကျရောက်ကြကုန်၏။ နောက် ကမ္မပထဒုစရိုက်ဆရာတို့ အထင်သည်လည်း ဤအဖြေမှာ ပါဝင်လေပြီ။ မြတ်စွာဘုရားသည်လည်း ဣဏပရိဘောဂအတွက် ယေဘုယျအပါယ်ကျအပြစ်ကြီးကို မြင်တော်မူသည်ဖြစ်၍ ဓမ္မဒါယဒသုတ်၌
ဓမ္မဒါယာဒါ မေ ဘိက္ခဝေ ဘဝထ၊ မာ အာမိသဒါယာဒါ၊ အတ္ထိ မေ တုမှေသု အနုကမ္ပာ၊ ကိန္တိ မေ သာဝကာ ဓမ္မာဒါယာဒါ ဘဝေယျံ၊ နော အာမိသဒါယာဒါ ဟူ၍ ဟောတော်မူသည်။
ဤ၌ အာမိသအမွေကို ခံယူဆိုသည်ကား။ ဣဏပရိဘောဂအနေနှင့် ခံယူသုံးဆောင်မှုကိုဆိုသတည်း။ ထိုအာမိသအမွေကိုခံယူမှုမှ ကင်းလွတ်ကြစေရန် ပုတီးစိပ်လေးပုဒ်နှင့် ပစ္စယသန္နိဿိတသီလအစီရင်ကို စီရင်ဟောကြားထားတော်မူခဲ့ပေသတည်း။
အနုကမ္ပာဆိုသည်ကား ။ ဤအရာ၌ မြတ်စွာဘုရားတို့၏ ကြောင့်ကြတော်ကြီးဆိုလိုသည်။ ဤအရာ၌ ဣဏပရိဘောဂမှု လွတ်ကင်း၍ ပစ္စယသန္နိဿိတသီလဖြစ်စေခြင်းငှါ ပစ္စဝေက္ခဏာဆင်ခြင်ရာ၌
အချို့ဆရာတို့သည်။ ပဋိသင်္ခါ ယောနိသော အစရှိသော ပုတီးစိပ်ပါဠိကို အခေါက်များစွာ ရွတ်ဆို၍ ပုတီးစိပ်လျင်ပင် ပုတီးစိပ်ကိစ္စပြီးစီးသည်ဟု ပြောဆိုကြကုန်၏။ အချို့ဆရာတို့သည် အနက်ပါဆင်ခြင်နိုင်မှ ကိစ္စပြီးစီးသည်ဟု ပြောဆိုကြကုန်၏။
အမှန်မှာမူကား - ပဋိသင်္ခါ ယောနိသောဟူသည်နှင့်အညီ ပစ္စယသန္နိဿိတသီလဆိုသည်ကား ပဋိသင်္ခါနဉာဏ်ကိုဆိုသည်၊ ရှေ့၌ပြဆိုခဲ့ပြီးသည့်အတိုင်း ယောနိသောအနက်သွားလမ်း၊ ယာဝဒေဝအနက်သွားလမ်းတို့ကို ဖြောင့်တန်းစွာ မြော်မြင်နိုင်သော ပစ္စဝေက္ခဏာဉာဏ်ပေတည်း။ ထိုဉာဏ်ပညာဖြင့် ဆင်ခြင်၍ စင်ကြယ်မှုတည်ရှိနေသည်ကိုလည်း ပစ္စယသန္နိဿိတသီလဆိုရာ၏။ ထို့ကြောင့် အဋ္ဌကထာတို့၌ ပစ္စယသန္နိဿိတသီလံ ပညာယ သမ္ပာဒေတဗ္ဗေ၊ ပညာသာဓနံ ဟိ တံ၊ ပညာဝတော ပစ္စယေသု အာဒီနဝါနိသံသဒဿနသမတ္ထဘာဝတောဟူ၍ မိန့်ဆိုကြပေ၏။ ထို့ကြောင့် ပုတီးစိပ်ပါဠိမျှကို အခေါက်များစွာ ရွတ်ဆို၍ ပုတီးစိပ်ရုံမျှနှင့်ကိစ္စမပြီးလေ၊ ဆင်ခြင်မှုဉာဏ်ပညာမပါဘဲ ကျက်အံ၍ ကျေလည်စွာရသဖြင့် အနက်မျှကိုရွတ်ဆို၍ ပုတီးစိပ်သော်လည်း ကိစ္စမပြီးလေ၊ ဣဏပရိဘောဂမှ မလွတ်ဟူလိုသည်။
ယောနိသောအနက်လမ်း ဖြောင့်တန်းစွာ မြော်မြင်နိုင်ပါ၏။ မြော်မြင်ဆင်ခြင်ပါ၏။ ပစ္စည်းလေးပါး၌ ဂေဓ၊ မဒ၊ ပမာဒတို့သည်မှာမူကား မလွတ်ကင်းကုန်၊ ပစ္စည်းလေးပါး၌ အကောင်းထက်အကောင်းခံယူမှု၊ ခင်တွယ်မှု၊ သိမ်းဆည်းမှုတို့သည်ကား ရှိနေပြန်၏။ ထိုရဟန်းမှာ ပစ္စယသန္နိဿိတသီလတည်ပါမည်လောဟု မေးရန်ရှိ၏။
သမ္မောဟလွတ်ကင်းသည့်အတွက် တစိတ်တဒေသမျှ တည်ရှိပါ၏။ ဂေဓ၊ မဒ၊ ပမာဒ ရှိနေသည့်အတွက် ဣဏပရိဘောဂမှမလွတ်ဟု ဖြေလေ။
အချို့သောပုဂ္ဂိုလ်တို့သည် နဂိုစရိုက်စင်ကြယ်သည့်အတွက် ပစ္စည်းလေးပါး၌ ဂေဓံ၊ မဒ၊ ပမာဒတို့မှ လွတ်ကင်းပါ၏။ ဆင်ခြင်မှုကားမရှိ၊ ထိုသူမှာ ထိုသီလတည်ရှိပါမည်လောဟူမူ၊ မြောက်ကျွန်းသူများ၏ ငါးပါးသီလသည် စေတနာသီလ၊ ဝိရတီသီလ၊ သံဝရသီလကားမဟုတ်၊ ပကတိသီလဟူ၍ ဆိုရသကဲ့သို့ ပဋိသင်္ခါနသီလကားမဟုတ် ပကတိသီလဆိုရ၏။ သမ္မောဟအတွက် ဣဏပရိဘောဂစွန်းမလွတ်ချေ၊ သို့သော် သီလအရာမျှဖြစ်၍ သမ္မောဟကိုသုတ်သင်မှုသည်လည်း အရေးကြီးလှသော ဂေဓ၊ မဒ ပမာဒတို့ကို သုတ်သင်နိုင်ရန်အတွက်ပေတည်း။ ထို့ကြောင့် သမ္မောဟအတွက် ဝန်မလေးလှပေ။
အချို့သော သူတို့သည်ကား စာပေကျမ်းဂန်မှုနှင့်သော်လည်းကောင်း၊ ဘာဝနာမှုနှင့်သော်လည်းကောင်း။ နေ့နေ့ညည အချိန်ကုန်ကြသောရဟန်းတို့မှာ ပစ္စဝေက္ခဏာအထူးဆင်ခြင်ဘွယ်မရှိ၊ ထိုကုသိုလ်နှင့်ပင် ဣဏပရိဘောဂမှ လွတ်ကင်းစင်ကြယ်မည်လေတော့သည်ဟု အယူရှိကြကုန်၏။ ထိုသူတို့မှာ အလွန်အရေးကြီးလှသော ဂေဓ၊ မဒ၊ လွတ်ကင်းကြလောဟု ဆင်ခြင်ရန်ရှိချေ၏။ ပမာဒမှုမရှိကြသည့်အတွက် အပြစ်မူကား ပေါ့ရာ၏။
ပြီး၏။
၃။ ဒါယဇ္ဇပရိဘောဂ
ဒါယဇ္ဇပရိဘောဂ၌ အမွေခွဲမှုနှင့်ရရှိ၍ သုံးဆောင်မှုကို ဒါယဇ္ဇပရိဘောဂဆိုသည်။ မြတ်စွာဘုရား၏ အမွေတော်ကို ခံယူသုံးဆောင်ခြင်းဟူလိုသည်။ မြတ်စွာဘုရား၏ အမွေတော်သည် အာမိသအမွေ၊ ဓမ္မအမွေဟူ၍ အမွေနှစ်ပါးရှိ၏။ ထိုတွင်
၁။ ပစ္စည်းလေးပါးကို အာမိသအမွေဆိုသည်။
၂။ ဗောဓိပက္ခိယတရား (၃၇)ပါးကို ဓမ္မအမွေဆိုသည်။
ရဟန္တာပုဂ္ဂိုလ်မှတစ်ပါး သေက္ခအရိယာပုဂ္ဂိုလ် (၇)ယောက်တို့သည် မြတ်စွာဘုရား၏သားတော်အစစ် ဖြစ်ကြကုန်၍ အမွေခံပုဂ္ဂိုလ်တို့ပေတည်း။ သားတော်အစစ်ဖြစ်ပုံကား ဒိဋ္ဌိ၊ ဝိစိကိစ္ဆာရှိနေကြကုန်သော ပုထုဇဉ်ပုဂ္ဂိုလ်တို့သည် ရဟန်းတော်ပင်ဖြစ်ကြကုန်သော်လည်း သားတော်အစစ်မဟုတ်ကြကုန်။ အကြောင်းမူကား ထိုသူတို့သည် ထိုတရားနှစ်ပါးရှိနေကြသည့်အတွက် ယခုနေ့မှာ ဘုရားတပည့်၊ နက်ဖြန်မှာ ဘုရားရန်သူဖြစ်နိုင်သောအဖို့၌ တည်နေလျက်ရှိကြကုန်သောကြောင့်တည်း။ ထိုဒိဋ္ဌိ၊ ဝိစိကိစ္ဆာကို အမြစ်ပါပယ်ရှင်းကြကုန်ပြီးသော ထိုအရိယာပုဂ္ဂိုလ်တို့သည်မူကား ထိုပယ်ရှင်းသောခဏမှစ၍ နိဗ္ဗာန်ဝင်ကြသည့် ဘဝတိုင်အောင် ဘုရား၏သားတော်အဖြစ် အစဉ်မြဲကြလေတော့သည်။ ထို့ကြောင့် ထိုအရိယာပုဂ္ဂိုလ်တို့သည်သာလျှင် ပရမတ္ထသားတော်အစစ် ဖြစ်ကြပေကုန်သည်။ သားတော်အစစ်ဖြစ်ကြကုန်သည်နှင့်တစ်ပြိုင်နက် ဣဏပရိဘောဂနယ်ကိုလည်း လွန်မြောက်ကြကုန်၏။ မြတ်စွာဘုရား၏ အမွေခံသားတော်အဖြစ်သို့ ရောက်ကြကုန်၏။
ဣဏပရိဘောဂကို လွန်မြောက်ပုံကား
ထိုအရိယာပုဂ္ဂိုလ်တို့မှာ သီလသိက္ခာပျက်ကွက်လျော့ပါးသောပုဂ္ဂိုလ်၊ သီလသိက္ခာပြည့်စုံသောပုဂ္ဂိုလ်ဟူ၍ အထူးမရှိကြကုန်ပြီ။ သီလေသု ပရိပူရကာရီပုဂ္ဂိုလ်ချည်းဖြစ်ကြ၍ သီလသိက္ခာတည်ခိုင်ပြည့်စုံသည်ချည်းဖြစ်ကြကုန်၏။ သို့အတွက် လှူဒါန်းသူဒါယကာတို့၌ အလှူခံပုဂ္ဂိုလ်အတွက်နှင့် အကျိုးပျက်ကွက်ယုတ်လျော့ခြင်းမရှိလေပြီ။ သောတာပန်ရဟန်းကိုလှူလျှင် သောတာပန်အလိုက် ရထိုက်သောအကျိုးကို ရနိုင်ကြကုန်တော့သည်။ သကဒါဂါမ်ရဟန်းကိုလှူလျှင် သကဒါဂါမ်အလိုက်၊ အနာဂါမ်ရဟန်းကိုလှူလျှင် အနာဂါမ်အလိုက် ရထိုက်သောအကျိုးကို ရနိုင်ကြကုန်တော့သည်။ ထို့ကြောင့် အလှူဒါယကာတို့၌ အကျိုးပေးပျက်ကွက်ယုတ်လျော့မှုအတွက်နှင့် အလှူခံပုဂ္ဂိုလ်မှာ ကြွေးမြီအတင်အရှက်မရှိပြီ။ သင်္ကန်းဟူသော အရဟတ္တဓဇကိုဝတ်ဆင်သော ပဋိညာဉ်မှုကြီးလည်း ပြေကုန်လေတော့သည်။
အနတ္တသမ္မာဒိဋ္ဌိဉာဏ်ကြီးအလင်းပေါက်သည့်အတွက် အတ္တဒိဋ္ဌိနှင့်ယှဉ်သော အလွန်နက်နဲသော သမ္မောဟ၊ ဂဓ၊ မဒ၊ ပမာဒ၊ အညစ်အမိုက်၊ အပြစ်ကြွေးမြီတို့သည် မရှိကြကုန်ပြီ။ အတ္တဒိဋ္ဌိနှင့်မယှဉ်သော သမ္မောဟ၊ ဂဓ၊ မဒ၊ ပမာဒ၊ အညစ်အပြစ်ကျန်ရှိကြရာမှာလည်း ဗောဓိပက္ခိယဓမ္မအမွေကြီး ခိုင်မြဲပြီးဖြစ်ကြ၍ သုဂတိဘဝ၏အန္တရာယ်၊ ဗောဓိပက္ခိယဓမ္မ၏အန္တရာယ်ကို မပြုနိုင်ကြကုန်ပြီ။
(ဤကား ဣဏပရိဘောဂနယ်ကို လွန်ကြပုံတည်း)
မြတ်စွာဘုရား၏ အမွေခံအစစ်အဖြစ်သို့ရောက်ပုံမှာ သားတော်အစစ်အဖြစ်သို့ရောက်ပုံအတိုင်းပင်တည်း။
ဤပရိဘောဂအရာတွင် ပစ္စည်းလေးပါးဟူသော အာမိသအမွေတော်ကို ခံယူသုံးဆောင်မှုကို ဒါယဇ္ဇပရိဘောဂဖြစ်၍ အပြစ်မရှိသောသုံးဆောင်ခြင်းဟုဆို၏။ ဓမ္မဒါယာဒသုတ်၌မူကား တပည့်သားရဟန်းတော်အဆက်ဆက်တို့သည် အာမိသအမွေတော်ကိုခံယူကြမည်ကို အကြောင့်ကြကြီး ကြောင့်ကြတော်မူကြောင်း ဟောတော်မူသည်နှင့် မဆန့်ကျင်ပါလောဟုဆိုရန်ရှိ၏။
ဓမ္မဒါယာဒသုတ်၌ အကြောင့်ကြပြီး ကြောင့်ကြတော်မူသည်မှာ ဣဏပရိဘောဂနယ်သားများအတွက်ဟုယူလျှင် မဆန့်ကျင်ဟုဖြေလေ။ အကြောင်းမူကား အတ္တဒိဋ္ဌိရှင် ပုထုဇဉ်ရဟန်းများမှာ ဣဏပရိဘောဂဖြစ်ခဲ့သော် အတ္တဟိတ၊ ပရဟိတနှစ်ပါး ပိုင်းပိုင်းလဲ၍သွား၏။
အနတ္တသမ္မာဒိဋ္ဌိရှင်အရိယာပုဂ္ဂိုလ်တို့မှာ ထိုအကျိုးနှစ်ပါး ပျက်ကွက်လမ်းမရှိကြကုန်ပြီ။ သို့သော် ထိုဒါယဇ္ဇပုဂ္ဂိုလ်တို့မှာ ပစ္စည်းလေးပါးကိုသုံးဆောင်ကြရာ၌ ပစ္စဝေက္ခဏာဆင်ခြင်မှု မရှိကြပြီလား။ မရှိဟုဆိုခဲ့သော် ထိုပစ္စယသန္နိဿိတသီလတည်နိုင်မည်လားဟုမေးရန်ရှိ၏။
သင်္ခါယ သေဝ ဝရပညသာဝကော ဟူသောပုဒ်အတွက် မဟာဋီကာ၌ကား ဝရပညသာဝကောတိ ဥတ္တမပညာယ ဘဂဝတော သာဝကော သေက္ခော ဝါ ပုထုဇ္ဇနော ဝါဟု ဆင်ခြင်သော ပုဂ္ဂိုလ်စုမှာ သေက္ခအရိယာများလည်း လာပေ၏။ သို့သော် ထိုပစ္စဝေက္ခဏာဆင်ခြင်မှုဟူသော ဉာဏ်အစိတ်သည် အနိစ္စထင်မြင်မှု၊ ဒုက္ခထင်မြင်မှု၊ အနတ္တထင်မြင်မှုဟူသော သမ္မာဒိဋ္ဌိနယ်ကြီးအတွင်း၌ ပါဝင်လေပြီးဖြစ်၍ ထိုပုဂ္ဂိုလ်တို့မှာ ပစ္စဝေက္ခဏာအထူးဆင်ခြင်သည်ဖြစ်စေ၊ မဆင်ခြင်သည်ဖြစ်စေ၊ ထိုသီလ အမြဲတည်လေတော့သည်ဟုဖြေ။
(အဋ္ဌကထာ) ပစ္စဝေက္ခဏာကျေလည်စွာဆင်ခြင်၍ ပစ္စယသန္နိဿိတသီလနှင့်ပြည့်စုံသော ပုထုဇဉ်ရဟန်းကို သေက္ခပုဂ္ဂိုလ်၌ထည့်သွင်းမြဲ ကျမ်းဂန်ထုံးစံရှိသည်ဖြစ်၍ ထိုပုဂ္ဂိုလ်၏သုံးဆောင်မှုကိုလည်း ဒါယဇ္ဇပရိဘောဂတွင် ထည့်သွင်းရမည်ဟူ၍ အဋ္ဌကထာတို့၌ဆိုပေသည်။
အမြွက်ပြီး၏။
၄။ သာမိပရိဘောဂ
သာမိပရိဘောဂဆိုသည်ကား - စိုးစိုးပိုင်ပိုင် သုံးဆောင်ရခြင်းတည်း။ ရဟန္တာပုဂ္ဂိုလ်တို့၏ ပစ္စည်းလေးပါးသုံးဆောင်မှုကို ဆိုသည်။ မြတ်စွာဘုရား၏ အမွေခံသားတော်ကြီးဖြစ်ကြကုန်၍ သူတို့သုံးဆောင်မှုသည် ဒါယဇ္ဇပရိဘောဂပင်ဖြစ်၏။ သို့သော် တဏှာမရှိသည့်အတွက် တဏှာ၏ကျွန်အဖြစ်မှ ကျွတ်လွတ်ကြကုန်ပြီးဖြစ်၍ ပစ္စည်းလေးပါးကိုသုံးဆောင်ရာ၌ မိမိတို့၏စိတ်ကို မိမိတို့ စိုးပိုင်မှုအထူးရှိကြသည့်အတွက် သာမိပရိဘောဂဟုဆိုရပြန်သည်။
တဏှာရှိနေကြသော သေက္ခပုထုဇဉ်တို့မှာ ပစ္စည်းလေးပါးကိုသုံးဆောင်ကြရာ၌ မိမိတို့စိတ်ကို မိမိတို့က အစိုးမရကြကုန်။ တဏှာကသာ အစိုးရ၏။ တဏှာ၏အစာ၊ တဏှာ၏အာရုံ၊ တဏှာ၏အကြိုက်နှင့်တွေ့ကြုံကြလျှင် မိမိတို့ဉာဏ်က ရွံ့ဖွယ်၊ စက်ဆုပ်ဖွယ်ဟုသိ၏။ ပြော၏။ ဟော၏။ စိတ်ကမူကား မရွံ့လေ၊ မစက်ဆုပ်လေ။ ထိုအာရုံတို့သာဆွဲ၏။ စိတ်ရောကိုယ်ပါ မြိန်ရှက်စွာခံစား၏။ မိမိတို့ဉာဏ်က ကြောက်ဖွယ်၊ ထိတ်ဖွယ်၊ လန့်ဖွယ်ဟု သိ၏။ ပြော၏။ ဟော၏။ စိတ်ကမူကား၊ မကြောက်လေ၊ မလန့်လေ၊ မထိတ်လေ။ ထိုအာရုံသို့သာဆွဲ၏။ စိတ်ရောကိုယ်ပါ ခင်မင်စွာခံစား၏။
ရဟန်းကိစ္စမကုန်ကြသေးသော ရဟန်းတို့မှာ ပံသုကူလသင်္ကန်း၊ ပိဏ္ဍိယာလောပဆွမ်း၊ ရုက္ခမူလကျောင်း၊ ပူတိမုတ္တဆေးများသည် အကောင်းဆုံးအမြတ်ဆုံးပေဟု သိကြ၏။ ပြောတတ်ဟောတတ်ကြ၏။ စိတ်ကမူကားမကြိုက်၊ အတိရေကလာဘ်ဖက်၌သာ နစ်မြှုပ်၍နေကြ၏။ ဤကား မိမိတို့စိတ်ကို မိမိတို့က အစိုးမရ တဏှာကသာအစိုးရပုံ၊ တဏှာကျွန်ဖြစ်နေကြပုံတည်း။
ရဟန္တာပုဂ္ဂိုလ်တို့မှာမူကား ထိုကဲ့သို့ မဟုတ်ကြကုန်ပြီ။ မိမိတို့ဉာဏ်က ရွံ့ဖွယ်၊ စက်ဆုပ်ဖွယ်ဟုရှုလိုက်လျှင် စိတ်ကလည်းရွံ့၍ စက်ဆုပ်၍လိုက်တော့သည်။
(အကျယ်ကိုမူ ဝိသုဒ္ဓိမဂ်အဋ္ဌကထာဋီကာတို့မှာ ရှုလေ)
ရှေးပညာရှိတို့သည်လည်း သောက်ရေ၊ သုံးဆောင်ရေတို့၌ပင် ပစ္စဝေက္ခဏာဆင်ခြင်စမှတ်ပြုကြကုန်သည်။
ပိဏ္ဍံ ဝိဟာရံ သယနာသနဉ္စ၊ အာပဉ္စ သံဃာဋိရဇပ္ပဝါဟနံ။
သုတွာန ဓမ္မံ သုဂတေန ဒေသိတံ၊ သင်္ခါယ သေဝေ ဝရပညသာဝကော။ (ဝိသုဒ္ဓိမဂ်)
ဤသို့လာသောကြောင့် ပိဏ္ဍိယာလောပဆွမ်း။ ပံသုကူလသင်္ကန်းတို့မှာလည်း မပေါ့သာချေ။ သံဃရက္ခိတသာမဏေရဝတ္ထု၌လည်း
ဥပဇ္ဈာယော မံ ဘုဉ္ဇမာနံ၊ သာလိကူရံ သုနိဗ္ဗုတံ။
မာဟေဝ တွံ သာမဏေရ၊ ဇိဂုံ ဈာပေတိ အသညတောဟူ၍ လာ၏။
အသညတောတိ အပစ္စဝက္ခဏံ သန္ဓာယာဟ။ (မဟာဋီကာ) ကောင်းကောင်းကြီးအေးလေပြီးသော ဆွမ်းဖြစ်ပါလျက် လျှာကိုဆွမ်းပူမလောင်စေနှင့်ဆိုသည်ကား။ အလွန်ပူလောင်သော အဆိပ်ဆေးဥပမာအတိုင်းဆိုပေသည်၊ အသညတောဟူသည်နှင့်အညီ ပစ္စဝေက္ခဏာမဆင်ခြင်က ပိဏ္ဍိယာလောပဆွမ်းဟူ၍ လျှာကိုမလောင်နိုင်ဘူးဟုမဆိုသာချေ။ မဆိုသာရုံမျှမက ပိဏ္ဍိယာလောပဆွမ်းအတွက် ပျက်စီးဘူးသောပိဏ္ဍပါတ်ဓုတင်ဆောင် ရဟန်းဝတ္ထုနှင့်တကွ တဏှာ့တကာတဏှာတွင် ဤရသတဏှာသည် အကြီးကျယ်ဆုံးဖြစ်ကြောင်းကို ဧကကနိပါတ် ဝါတမိဂဇာတ်၌ လာပေ၏။
န ကိရတ္ထိ ရေသေဟိ ပါပိယော၊ အာဝါသေဟိ ဝါ သန္ဓေဝဟိ ဝါ၊ ဝါတမိဂံ ဂဟနနိဿိတံ၊ ဝသမာနေတိ ရသေဟိ သဉ္စယော။
အဘယ်ကြောင့်ရသာရုံ၊ ရသတဏှာတို့သည် အယုတ်အမာဆုံး ဖြစ်ကြကုန်သနည်းဟူမူကား၊ မိမိအသက်ကိုလည်း ဆုံးရှုံးစေတတ်ကုန်၏။ သူတစ်ပါးတို့၏အသက်တို့ကိုလည်း များစွာဆုံးရှုံးစေတတ်ကုန်၏။ တစ်ဦးတစ်ယောက်သောသတ္တဝါ၏ ရသတဏှာအတွက်ကြောင့် မိမိအသက်လည်း ဆုံးရှုံးတတ်၏။ အထောင်အသောင်းမကသော သတ္တဝါတို့၏ အသက်တို့သည်လည်း ဆုံးရှုံးရကုန်၏။ ထို့ကြောင့် အယုတ်မာဆုံးဖြစ်ကြကုန်၏။ ထိုတွင် သမင်ပျံဝတ္ထုသည် မိမိအသက်ကိုထိခိုက်ရာ၌ သက်သေဖြစ်၏။ တရားစောင့်သောမင်းနှင့် တွေ့သောကြောင့် အသက်ချမ်းသာရာရ၏။
အာဝါသတဏှာ၊ ဉာတိမိတ္တ သန္တဝတဏှာတို့ထက် အဆအရာအထောင်မက လွန်ကဲ၍ ယုတ်မာကြောင်းကား
အိပ်နေဆဲကိုချန်လှပ်၍ တစ်နာရီမျှ အပြတ်မခံနိုင်ဘဲ အမြဲသုံးဆောင်ရခြင်းကြောင့်လည်းကောင်း၊ အစာအာဟာရမှတစ်ပါး အသက်ကိုစောင့်ရှောက်နိုင်သော ဝတ္ထုဟူ၍ တစုံတစ်ခုမျှမရှိသော အသက်မွေးမှုကြီးဖြစ်နေသောကြောင့်လည်းကောင်းတည်း။ ပေါရိသာဒမင်းသည် ရသတဏှာအတွက်နှင့် တိုင်းပြည်နိုင်ငံ ဘုံဗိမာန်တို့ကိုလည်းကောင်း၊ မောင်းမမိဿံအစရှိသည်တို့ကိုလည်းကောင်း၊ စွန့်ပစ်၍ ရသတဏှာ၏ ကျေးကျွန်လုပ်၍နေရ၏။ ဤသို့စသည်ဖြင့် ရသတဏှာ၏ လွန်ကဲမှုနှင့်စပ်သော ဇာတ်နိပါတ်တို့ကိုရှုလေ။
ရေသတ္တဝါအနန္တ၊ ကုန်းသတ္တဝါအနန္တတို့မှာ အသက်လွတ်အစာအဟာရကို စားကြသူအလွန်နည်းပါး၏။ နိုင်ရာနိုင်ရာဖမ်းယူ၍ စားကြသူအလွန်များ၏။ ဤရသတဏှာ၏ စက်ကြီးပင်တည်း။ အဘယ်မျှလောက်နည်းပါးသည် အဘယ်မျှလောက်များပြားသည်ဟူမှု၊ ဤအရာ၌ မဟာဝဂ္ဂသံယုတ်တွင်လာသော နခသိခသုတ်ဒေသနာကို ထုတ်ဖော်ပြဆိုရာ၏။
မြတ်စွာဘုရားသည် လက်သည်းတော်အဖျား၌ မြေမှုန့်ကိုတင်ထား၍ ရဟန်းတို့ကိုမေးတော်မူ၏။ ရဟန်းတို့၊ ငါ၏လက်သည်းဖျားမှာတင်ထားသော မြေမှုန့်စုနှင့် မဟာပထဝီအပြင်မှာရှိသော မြေမှုန့်စုသည် အဘယ်ကများသနည်းဟု မေးတော်မူ၏။ ရဟန်းတို့က လက်သည်းတော်ဖျား၌တင်ထားသော မြေမှုန့်စုက အလွန်နည်းပါးလှပါသောကြောင့် မဟာပထဝီမြေပြင်မှာရှိသော မြေမှုန့်စုက အလွန်များလှပါကြောင်း လျှောက်ကြကုန်၏။ ထိုအခါ ဤသို့ ဟောတော်မူ၏။
ဧဝမေဝခေါ ဘိက္ခဝေ အပ္ပကာ တေ သတ္တာ၊ ယေ ပါဏာတိပါတာ ပဋိဝိရတာ၊ အထ ခေါ ဧဝ ဗဟုတရာ သတ္တာ၊ ယေ ပါဏာတိပါတာ အပ္ပဋိဝိရတာ။
အဓိပ္ပာယ်ကား - ဤသတ္တလောကကြီး၌ သူ့အသက်သက်မှုမှ ကြဉ်ရှောင်သူသည် လက်သည်းတော်ဖျားမှာတင်ထားသောမြေမှုန့်စုကဲ့သို့ အလွန်နည်းပါး၏။ သူ့အသက်ကိုသတ်မှုမှ မရှောင်ကြဉ်သူသည် မဟာပထဝီမြေပြင်မှာရှိနေသော မြေမှုန့်ကဲ့သို့များပြား၏ဟု ဟောတော်မူ၏။ အဒိန္နဒါနစသည်တို့မှာလည်း ဤနည်းတူဟောတော်မူ၏။
ထို့ကြောင့် ဤအသက်မွေးမှုကြီး ရသတဏှာမွေးမှုကြီး (၂)ပါးသည် အလွန်ကြီးကျယ်သော ဒုစရိုက်နယ်ကြီးနှစ်ပါးဖြစ်ကြောင်း၊ အလွန်ယုတ်မာသော တဏှာကြီးဖြစ်ကြောင်း ထင်ရှား၏။
သေကြသည့်အခါ၌လည်း သုဂတိဘဝ၌ဖြစ်သော သတ္တဝါသည် လက်သည်းတော်ဖျား၌တင်ထားသော မြေမှုန့်စုကဲ့သို့ အလွန်နည်းပါး၏။ အပါယ်၌ဖြစ်ရသော သတ္တဝါသည် မဟာပထဝီမြေပြင်ကြီးမှာရှိနေသော မြေမှုန့်စုကဲ့သို့ အလွန်များပြား၏ဟု သုတ်ဒေသနာများစွာလာ၏။
ဤဒေသနာတော်များကိုထောက်၍ အပါယ်သို့ကျရောက်လေသော သတ္တဝါဟူသမျှသည် သုဂတိဘဝသို့ ပြန်ရောက်ဖို့အလွန်ခဲယဉ်းကြောင်း ဘဝတစ်သောင်းနှင့်လည်း ပြန်နိုင်ခွင့်မရှိ၊ ဘဝတစ်သိန်းနှင့်လည်း ပြန်နိုင်ခွင့်မရှိ။ များစွာသောကျောက်တုံး၊ ကျောက်ခဲတို့ကို သမုဒ္ဒရာရေအပြင်မှာပစ်ချလိုက်ရာ အောက်သို့သာနစ်မြှုပ်၍ သွားကြကုန်သကဲ့သို့ ထိုသတ္တဝါတို့သည် တစ်ဘဝထက်တစ်ဘဝ နစ်မြှုပ်၍သာသွားကြကြောင်းကို သိနိုင်ရာသတည်း။ (မဟာဝဂ္ဂသံယုတ် ကာဏကုစ္စပေါပမသုတ်ကို ထောက်ရှုလေ)။ ရသတဏှာသည် ခပ်သိမ်းသောတဏှာတို့ထက် လွန်ကဲကြောင်းကိုဖွင့်ပြသော ဝါတမိဂဇာတ်ကို ထင်ရှားစေရန် ဖော်ပြချက်တည်း။
ထေယျပရိဘောဂ၌ သံတွေခဲဥပမာ လာပုံကား
သေယျော အယောဂုဠော ဘုတ္တော၊ တတော အဂ္ဂသိခူပမော၊ ယဉ္စ ဘုယျ ဒုဿီလော၊ ရဋ္ဌပိဏ္ဍ အသညတော။
ထိုရဟန်းတုမှာ ရွာသူတို့ကလှူဒါန်းကြသော ဆွမ်းပစ္စည်းလေးပါးကိုဆောင်ရသည်ထက် ရဲရဲကြီး သောသံတွေခဲကို သုံးစားရခြင်းသည် ကောင်းမြတ်သေး၏ဟူရာ၌ ကောင်းမြတ်ပုံကား
ထိုရဟန်းတုသည် သံတွေခဲကို သုံးစားခဲ့သော် သုံးစားမှုအတွက် ထိုခဏ၌ သေသော်လည်းသေရာ၏။ သေလုပါးနီးဒုက္ခကြီးသော်လည်း တွေ့ကြုံရာ၏။ သံတွေခဲကို သုံးစားမှုအတွက်နှင့် အပါယ်သို့ကျရောက်မှုမရှိပေ။ ရဟန်းကောင်းထင်မှတ်၍ ရွာသူတို့က လှူဒါန်းကြသော ပစ္စည်းလေးပါးကို သုံးစားမှုသည်ကား အပါယ်သို့ ကျရောက်ပြီးလျှင် ကြီးစွာသောအပါယ်ဒုက္ခကို ခံရလေ၏။ ခံရပုံကား၊ ထိုရဟန်းတုမှာ ယခုဘဝတွင် ရဟန်းသံဃာတို့နှင့်ပေါင်းဖော်ရာတို့၌ ရဟန်းကောင်းပြုလုပ်စဉ်းလဲခြင်းသည်လည်းကောင်း၊ လူတို့နှင့်ဆက်ဆံရာတို့၌ ရဟန်းကောင်းပြုလုပ်စဉ်းလဲခြင်းသည်လည်းကောင်း၊ ဤစဉ်းလဲမှုကြီးသည် သံဃဘေဒကဖြစ်သော မုသာဝါဒကံကိုချန်လှပ်၍ လောကသုံးပါးတွင် အတုမရှိနက်နဲသော မုသာဝါဒကံကြီးပေတည်း။ နောက်ဘဝ၌
အလွန်ကြီးကျယ်သော အပါယ်ဒုက္ခသို့ပစ်ချနိုင်သော ကံကြီးပေတည်း။ ကဿပဘုရား၏ လက်ထက်တော်က ကျရောက်ကြကုန်သော ပါပရဟန်းမျိုးတို့သည် ယခုတိုင်ပင် ဂိဇ္ဈကုဋ်တောင်မှာရှိနေကြကုန်၏။
ဣဏပရိဘောဂ၌ အဆိပ်ဆေးဥပမာ
အဆိပ်ကို မျိုမိသောသူမှာ ထိုအဆိပ်သည် ဝမ်းတွင်းသို့ရောက်သည်နှင့်တစ်ပြိုင်နက် အသည်း၊ အဆုတ်၊ အူမ၊ အူသိမ်တို့ကိုလောင်လေ၏။ အသွေးအဆီ၊ သြဇာတို့ကို ကုန်ခန်းစေ၏။ အပေါက်အပေါက် အပြတ်အပြတ်တွေဖြစ်၍ ကုန်စေ၏။ ထိုသူမှာ မလွန်မီကတင်ကူး၍ အန်ဆေးကိုသော်လည်းကောင်း၊ အဆိပ်ပြေဆေးကိုသော်လည်းကောင်း၊ သောက်ခဲ့လျှင် ချမ်းသာခွင့်ရသေး၏။ လွန်ခဲ့လျှင် ချမ်းသာခွင့်မရပြီ၊ သေဆုံးရလေတော့သည်။ ထို့အတူ ဤသာသနာတော်၌ ရဟန်းတော်တို့မှာလည်း ပစ္စည်းလေးပါးကိုရရှိ၍ သမ္မောဟ၊ ဂဓ၊ မဒ၊ ပမာဒပက္ခသို့ရောက်ခဲ့လျှင် အဆိပ်ကိုမျိုမိကြကုန်ပြီ။ ထိုပက္ခသို့ရောက်ခဲ့လျှင် အလုံးစုံသော လောကာမိသ၊ လောကပသာဒတို့ကိုလည်း အကျိုးပေးသမျှ သာယာကြကုန်တော့သည်။ ဤသာသနာတော်၌ အသွေး၊ အဆီ၊ ဩဇာ၊ အနှစ်သာရဆိုသည်ကား အရိယာဝံသတရားလေးပါးနှင့်တကွ သတိပဋ္ဌာန်လေးပါး၊ သမ္မပ္ပဓာန်လေးပါး၊ ဣဒ္ဓိပါဒ်လေးပါးအစရှိသော ဗောဓိပက္ခိယတရား ‘၃၇’ပါးတို့ပေတည်း။ ထိုတရားတော်တို့သည် ရဟန်းတော်တို့မှာ ယခုဘဝ၌ပင် မဂ်၊ ဖိုလ်၊ နိဗ္ဗာန်၊ ဈာန်သမာပတ်တို့သို့ ပေါက်ရောက်ကြီးပွားနိုင်ကြရန် ကျေးဇူးပြုနိုင်ဆောင်ရွက်နိုင်သော အသွေးအဆီ၊ သြဇာ၊ အနှစ်သာရပေတည်း။
သမ္မောဟ၊ ဂဓ၊ မဒ၊ ပမာဒအဆိပ်ကင်းတို့သည် နေ့စဉ်တိုးပွားလျက်ရှိနေကြသဖြင့် ထိုသူတို့၏ စိတ်သန္တာန်သည် ထိုသဒ္ဓါဆန္ဒတို့ခန်းခြောက်ပြီးလျှင် နိဒ္ဒါရာမတာအစရှိသော အပေါက်ခြောက်ပါးခေါ်သော ကိလေသာတရားတို့၏ ပွားစီးချက်နှင့် အပေါက်ပေါက်အပြတ်ပြတ် ရတတ်စရာမရှိနေကြ၏။ မသေမီအရွယ် မလွန်မီ သတိပဋ္ဌာန်ဟူသော အဆိပ်အန်ဆေး၊ အဆိပ်ပြေဆေးများကို ပွားများသောက်မျိုမိကြလျှင် အပါယ်ဘေးမှ ချမ်းသာခွင့်ရှိသေး၏။ မသောက်မျိုဘဲထိုအနေနှင့်ပင် သေလွန်ကြလျှင် ဝါတမိဂဇာတ်အဋ္ဌကထာလာရှိသည့်အတိုင်း အပါယ်ကျမှလွတ်နိုင်ကြရန် အတန်ကြီးခဲယဉ်းလှချေ၏။
အရိယာဝံသ တရားလေးပါးကား
ဆွမ်းပစ္စည်း၊ သင်္ကန်းပစ္စည်း၊ ကျောင်းပစ္စည်းတို့၌ ရောင့်ရဲခြင်းသုံးပါး၊ သမထ၊ ဝိပဿနာ၊ ဘာဝနာမှုတို့၌ ပျော်ပိုက်ခြင်း တစ်ပါး၊ ဤလေးပါးပေတည်း။ ထိုလေးပါးတို့တွင် သင်္ကန်း၌ရောင့်ရဲခြင်း၊ ဆွမ်း၌ရောင့်ရဲခြင်းဆိုသည်ကား
သော သန္တုဋ္ဌော ဟောတိ ကာယပါရိဟာရိယေန စီဝရေန ကုစ္ဆိပါရိဟာရိယေန ပိဏ္ဍပါတေန၊ သော ယေန ယေနေဝ ပက္ကမတိ၊ ပ၊ သမာဒါယေဝ ပက္ကမတိ၊ သေယျထာပိ နာမ ပက္ခီ သကုဏော ယေန ယေနေဝ တိ၊ သပတ္တဘာရောဝ ခေမတိ၊
ကျောင်း၌ရောင့်ရဲဆိုခြင်းကား
သော ဝိဝိတ္တံ သေနာသနံ ဘဇတိ အရညံ ရုက္ခမူလံ ပဗ္ဗတံ ကန္ဒရံ ဂိရိဂုဟံ သုသာနံ ဝနပတ္တံ အဗ္ဘောကာသံ ပလာလပုဉ္ဇံ၊
ဘာဝနာ၌ ပျော်ပိုက်ခြင်းဆိုသည်ကား
သမထဘာဝနာအလုပ်နှင့်ဖြစ်စေ၊ ဝိပဿနာဘာဝနာအလုပ်နှင့်ဖြစ်စေ လွတ်ကင်း၍ မနေနိုင်သည်ကိုဆိုသည်။
သံချေးဥပမာ
ပစ္စည်းလေးပါးတို့ကို သုံးဆောင်ကြရာမှာ သုံးဆောင်၍ပြီးလျှင် နေ့မလွန်ခင် ပစ္စဝေက္ခဏာဆင်ခြင်၍ နေ့စဉ်ဆေးကြောရမည်။ မဆင်ခြင်မိဘဲ နေ့မကူးစေရ၊ မဆင်ခြင်မိဘဲ မိမိစိတ်ကို ပစ်၍မထားရ၊ ပစ်ထားခဲ့လျှင် မဆေးမကြောဘဲ နေ့ဆက်ရက်ဆက်သုံးဆောင်၍နေသော သံလင်ပန်းနှင့်အတူ မိမိစိတ်သည်လည်း ပစ်ရတော့မည်၊ အပါယ်လေးပါးသို့သွားရတော့မည်ဟူလို၊ ဇာတ်အဋ္ဌကထာတွင်လာရှိသည့်အတိုင်း ဘီလူးသဘက်သရဲတွေဖြစ်ကြသည်ကိုမူကား တွေ့ကြုံကြားသိဖူးလှလေပြီ။ [ဣဏပရိဘောဂ၌ အဆိပ်လောင်ပုံပြီး၏။]
သတိပေးဂါထာ - အတ္တာနံ စေ ပိယံ ဇညာ၊ ရက္ခေယျ နံ သုရက္ခိတံ။
တိဏ္ဏံ အညတရံ ယာမံ၊ ပဋိဇေယျ ပဏ္ဍိတော။
ပရိယတ္တိဓမ္မတို့၌ မိမိတို့တတ်သိလိမ္မာရှိကြစေရန် သင်မှု၊ ကြားမှု၊ သူတစ်ပါးတို့ကို တတ်သိလိမ္မာရှိကြစေရန် ချမှု၊ ပို့မှုတို့နှင့်နေကြရသဖြင့် ထိုအရိယာဝံသတရား၊ သတိပဋ္ဌာန်တရားတို့ကို ပထမအရွယ်မှာ အားမထုတ်နိုင်ရှိနေကြသော် ဒုတိယအရွယ်မှာ တောတောင်ထွက်၍ အားထုတ်ကြကုန်ရာ၏။ ဒုတိယအရွယ်မှာ အားမထုတ်နိုင်ရှိနေကြသော် တတိယအရွယ်မှာ တောတောင်ထွက်၍ အားထုတ်ကြကုန်ရာ၏။ မိမိတို့ကိုယ်ကို ချစ်ကြလို့ရှိလျှင် လောကာမိသ၊ လောကပသာဒအသိုက်အအုံကြီးထဲမှာ သေသည့်တိုင်အောင် အနစ်ခံ၍ မနေကြကုန်ရာဟူလိုသည်။ ပရိယတ္တိဓမ္မ အလုပ်ပင်မရှိသော ဣဏပရိဘောဂသမားတို့မှာ သံဝေဂယူကြဖို့သာ ရှိတော့သည်။
ဤဂါထာတွင် ရှေးဝါကျ၌ ရက္ခေယျဟူ၍ နောက်ဝါကျ၌ ပဋိဇေယျဟူ၍ ဟောတော်မူသည့်အလိုကား ရှေးအရွယ်တို့၌ ပရိယတ္တိဓမ္မအတွက်နှင့် ဣဏပရိဘောဂကြီးအတွင်းမှာ နေရခိုက်အခါ၌ မိမိတို့ကိုယ်ကို ထိုပရိဘောဂမှကင်းလွတ်အောင် ကောင်းကောင်းစောင့်ရှောက်ကြရမည်။ စောင့်ရှောက်ပါသော်လည်း ထိုတောကြီးအတွင်းမှာနေရသည့်အတွက်ကြောင့် လုံးလုံးစင်ကြယ်နိုင်ရန် ခဲယဉ်းလျက်ရှိ၏။ ထို့ကြောင့် လုံးလုံးစင်ကြယ်ပြီးမှသေရလေအောင် နောက်အရွယ်မှာ ထိုတောကြီးအတွင်းမှ ထွက်ကြလေကုန်ပြီးလျှင် ထိုအရိယာဝံသတရား၊ သတိပဋ္ဌာန်တရားတို့ကိုအားထုတ်၍ မိမိတို့ကိုယ်ကို ခရုသင်းပွတ်သစ်အသွင်ကဲ့သို့ ကောင်းကောင်းစင်ကြယ်အောင် သုတ်သင်ဆေးကြောရမည်ဟု ဆိုလိုသည်။
အသက် (၅၅) နှစ်ထက် နောက်မကျစေကုန်မူ၍ တောတောင်သို့ထွက်ပြီးလျှင် အရိယာဝံသတရား၊ သတိပဋ္ဌာန်တရားတို့ကိုအားထုတ်၍ မိမိတို့စိတ်၊ မိမိကိုယ်ကို ဖြူဖြူဆွဆွ ခဝါချပြီးမှ သေကြရသော် အသေ
လှကြမည်ဟု မုချမှတ်ယူကြကုန်ရာသည်။ ခဝါမချခဲ့သော် အသေမလှပုံကား၊ ထုတ်ပြခဲ့ပြီးသောဇာတ်တို့၌ ငရဲ၊ တိရစ္ဆာန်၊ ဘီလူး၊ ပြိတ္တာဖြစ်ရကြောင်း တိုက်ရိုက်လာရှိလေပြီ။
မှတ်ချက်။ ကျောင်းပစ္စည်း၌ သာယာမှုကြွေးမြီတင်းလင်းနှင့်သေခဲ့သော် သီလရှိခဲ့ပါလျှင် ထိုကျောင်းမှာ ကျောင်းသဘက်ကြီး၊ ကျောင်းသရဲကြီး၊ ကျောင်းတစ္ဆေကြီးသော်လည်း ဖြစ်နေတတ်၏။ သီလမရှိခဲ့ပါလျှင် ကျောင်းမှီကျောင်းကပ် အရပ်ရပ်သော ကျောင်းပိုးကျောင်းမွှားဖြစ်၍ မဆုံးနိုင်ရှိနေတတ်၏။ ကမ္ဘာဦးအခါ၌ မဟာပနာဒမင်းအား သိကြားမင်းသည် ရတနာနန်းပြာသာဒ်ကြီး ဖန်ဆင်း၍ပေး၏။ ထိုပြာသာဒ်ကြီးသည် ယခု ဂင်္ဂါမြစ်တွင်းမှာ တုံးလုံးလဲလျက်ရှိ၏။ ထိုပြာသာဒ်မှာနေကြကုန်သော သူတို့သည် ထိုပြာသာဒ်ကို သာယာသောတဏှာကြောင့် ၎င်းပြာသာဒ်အတွင်းမှာ ရေပိုးရေမွှားအမျိုးမျိုးဖြစ်ကြ၍ ငါတို့ဘုရားလက်ထက်တိုင် ရှိနေကြသည်ဟု အဋ္ဌကထာများတွင်လာသည်ကို ထောက်မြော်လေ။
ပြိတ္တာဖြစ်ပုံမှာ
ဝိနည်းသိက္ခာလုံခြုံလျက် သူတစ်ပါးတို့၌ ဣဿာတရား၊ မစ္ဆရိယတရား အလွန်အားကြီးသော ဣဏပရိဘောဂသမားတို့၏ လမ်းပေတည်။
ဣဿာဆိုသည်ကား မိမိထက်သာသည်ကို မနာလိုခြင်းတည်း။ သာသောသူနှင့်စပ်၍ ကောင်းစကားကို မပြောချင်၊ မကြားချင်၊ အကောင်းပြောသူကို မတွေ့ချင်၊ မမြင်ချင်၊ မကောင်းစကားကိုသာ ပြောချင်၏။ ကြားချင်၏။ မကောင်းပြောသူကိုသာ တွေ့ချင်မြင်ချင်၏။ ဣဿာခေါ်သော ပြိတ္တာလမ်းကြီးတစ်လမ်းပေတည်း။
မစ္ဆရိယ ၅ ပါးရှိ၏
၁။ အာဝါသမစ္ဆရိယဆိုသည်ကား - ကျောင်းကန်တိုက်တာနေရာထိုင်ခင်းတို့နှင့်စပ်လျဉ်း၍ သဝန်တိုခြင်းတည်း။ မိမိသည်သာ အစိုးတရ ပြုလုပ်လို၏။ သူတစ်ပါးတို့ အစိုးတရပြုလုပ်မည်ကို အလိုမရှိ။
၂။ ကုလမစ္ဆရိယဆိုသည်ကား - မိမိနှင့် ရင်းရင်းနှီးနှီး ဆက်ဆံ၍နေကြသော ရပ်သူရွာသား ဒကာ၊ ဒကာမများနှင့်စပ်လျဉ်း၍ သဝန်တိုခြင်းတည်း။ ထိုသူများတို့သည် သူတစ်ပါး၏ဘက်သို့ပါ၍သွားမည်ကိုပူပန်ခြင်းတည်း။ မပါရလေအောင် ကန့်ကွက်ဖျက်ဆီးခြင်းတည်း။
၃။ လာဘမစ္ဆရိယဆိုသည်ကား - ရရှိပြီးသော ပစ္စည်းပရိက္ခရာ၊ ရရန်ရှိသော ပစ္စည်းပရိက္ခရာတို့နှင့်စပ်လျဉ်း၍ သဝန်တိုခြင်းတည်း။ သူတစ်ပါးဘက်သို့ပါ၍သွားမည်ကို သဝန်တိုခြင်းတည်း။ မပါရလေအောင် ကန့်ကွက်ဖျက်ဆီးခြင်းတည်း။
၄။ ဝဏ္ဏမစ္ဆရိယဆိုသည်ကား - မိမိ၌ဟုတ်သည်ဖြစ်စေ၊ မဟုတ်သည်ဖြစ်စေ၊ သူတစ်ပါးက ချီးမွမ်းဖွယ်ရာ ထင်မှတ်၍နေကြသော လောကဂုဏ်၊ ဓမ္မဂုဏ် တစိတ်တဒေသသည်ရှိ၏။ ထိုဂုဏ်များသည် မိမိ၌သာရှိလို၏။ သူတစ်ပါးတို့၌ ပြန့်ပွားအောင်မပြုလို၊ ပြန့်ပွားသည်ကို အလိုမရှိ၊ သူတစ်ပါးတို့၌ ထိုဂုဏ်မျိုး ပေါ်ပါလျှင်၊ မဟုတ်တယုတ်လုပ်ကြံဖျက်ဆီး၏။
၅။ ဓမ္မမစ္ဆရိယဆိုသည်ကား - တရားကျမ်းဂန် အတတ်ပညာမျိုးနှင့်စပ်လျဉ်း၍ သဝန်တိုခြင်း၊ မိမိမှာ နည်းနိဿယကောင်းမွန်လှသော အတတ်ပညာတရားကျမ်းစာသည်ရှိ၏။ ထိုအတတ်ပညာကျမ်းစာသည်၊ မိမိ၌သာရှိလို၏။ သူတစ်ပါးတို့၌ မရှိစေလို၊ ဤသည်လည်း ပြိတ္တာဖြစ်ရန် လမ်းကြီးစုပေတည်း။
ဤဣဿာတရား မစ္ဆရိယတရားတို့သည် ဣဏပရိဘောဂနယ်၌ တံခွန်စိုက်ကြီးတို့ပေတည်း။ ထိုတံခွန်ကြီးတွေကိုမြင်သဖြင့် ထိုသူသည် ဣဏပရိဘောဂသမားပေဟု သိနိုင်ရာ၏။ ပြိတ္တာဖြစ်ရန်လမ်းကြီးတို့ပေတည်း။ ဤသို့လျှင် မိမိတို့စိတ် မိမိတို့ကိုယ်ကို အရွယ်ရောက်လျက် အချိန်ရောက်လျက် ခဝါမချမူ၍ ဣဏပရိဘောဂတင်းလင်းနှင့် သေလွန်ကြကုန်သည်ရှိသော် အသေမလှကြသဖြင့် နောက်ဘဝတို့၌ ဘီလူးဇာတ်ထွက်၍ မဆုံးနိုင်၊ ပြိတ္တာဇာတ်ထွက်၍ မဆုံးနိုင်၊ ငရဲဇာတ်၊ တိရစ္ဆာန်ဇာတ်ထွက်၍ မဆုံးနိုင်ရှိကြမည်ကို မြင်တော်မူ၍ တိဏ္ဏံ အညတရံ ယာမံ၊ ပဋိဇေယျ ပဏ္ဍိတောဟူ၍ ဟောတော်မူသတည်း။
ကဿပဘုရားလက်ထက်က ထိုကဲ့သို့ ဇာတ်ထွက်ကြကုန်သောသူတို့သည် ငါတို့ဘုရားလက်ထက်မှာမှ အသီးအသီးဇာတ်လုံးပေါ်ကြလေကုန်၏။ ယခုငါတို့ဘုရားလက်ထက်မှာ ထိုကဲ့သို့ ဇာတ်ထွက်ကြကုန်သော သူတို့သည်လည်း နောင်ဘုရားရှင် မေတ္တေယျဘုရားလက်ထက်တော်မှာမှ အသီးအသီးဇာတ်လုံးပေါ်ကြကုန်လတ္တံ့။
ဇေယျာပူရ ဇာမရီ ရှင်စန္ဒာဝရ ပုစ္ဆာအဖြေပြီး၏။
အဓိပ္ပာယ်ပြဆိုချက်ပြီး၏။
ဝါငယ်သော ရဟန္တာပုဂ္ဂိုလ်က အာသဝေါတရား ကုန်ခန်းသော်လည်း ဝါငယ်သည့်အတွက်ကြောင့် အာသဝေါတရားမကုန်သေးသော ဝါကြီးသော ပုထုဇဉ်ရဟန်းကို ရိုသေမြတ်နိုး ရှိခိုးဦးချကန်တော့ရမည်ဟူသော အယူဝါဒသည်သာ သင့်မြတ်သည်။
အနုဇာနာမိ ဘိက္ခဝေ ယထာဝုဒ္ဓံ အဘိဝါဒနံ ပစ္စုဋ္ဌာနံ အဉ္ဇလိကမ္မံ သာမီစိကမ္မံ အင်္ဂါသနံ အဂ္ဂေါဒကံ အပိဏ္ဍံ၊ န စ ဘိက္ခဝေ သံဃိကံ ယထာဝုဒ္ဓံ ပဋိဗာဟိတဗ္ဗံ၊ ယော ပဋိဗာဟေယျ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာတိ။
ဒသယိမေ ဘိက္ခဝေ အဝန္ဒိယာ၊ ပုရေ ဥပသမ္ပန္နေန ပုစ္ဆာ ဥပသမ္ပန္နော အဝန္ဒိယော။ ဣမေ ခေါ ဘိက္ခဝေ ဒသ အဝန္ဒိယာ။
(စူဠဝါပါဠိတော် သေနာသနခန္ဓက၊ စာ-၃၁၁/၃၁၂)
ဒွိသန္တကံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတီတိ။
ဒါနလက္ခဏဿ စ တုယှံ ဂဏှာဟီတိ ဝုတ္တေ မယှံ ဂဏှာမီတိ ဝဒတိ၊ “သုဒိန္နံ သုဂ္ဂဟိတဉ္စာ”တိ ဂဟဏလက္ခဏဿ စ ဝုတ္တတ္တာ “မမ သန္တကံ တဝ စ မမ စ ဟောတူ’တိ ဧဝမာဒိ ဝစနေနပိ သမာနပရိက္ခာရံ ကာတုံ ဝဋ္ဋတီတိ အာစရိယာတိ လိခိတံ။
(ဝဇီရဗုဒ္ဓိဋီကာစီဝရခန္ဓကအဖွင့်၊ စာ-၄၉၉၊ ၅၀၀)
ဤဋီကာပါဌ်ဖြင့် ပိုင်ရှင်ရဟန်းသည် “မမ သန္တကံ တဝ စ မမ စ ဟောတု”ဟု နှုတ်မြွက်၍ပေးခဲ့လျှင် သမာနပရိက္ခာရ ဒွိသန္တကမြောက်ကြောင်းကို ပြဆို၏။ ပစ္စည်းသရုပ်ကိုဖော်ထုတ်၍ ခွဲခြားချက်ပြုခဲ့လျှင် အထူးပင်ထင်ရှားပေရာ၏။
ဟောတုဟူ၍ပင် ဆိုငြားသော်လည်း သုဒိန္နမြောက်သည်သာဖြစ်၏။ မြောက်နိုင်ကြောင်းကို။
ဥပနိက္ခိတ္တံ ဝါ သာဒိယေယျာတိ “ဣဒံ အယျဿ ဟောတူ”တိ ဧဝံ သမ္မုခါ ဝါ “အသုကသ္မိံ နာမ ဌာနေ မမ ဟိရညသုဝဏ္ဏံ၊ တံ တုယှံ ဟောတူ”တိ ဧဝံ ပရမ္မုခါ ဌိတံ ဝါ ကေဝလံ ဝါစာယ ဝါ ဟတ္ထမုဒ္ဒါယ ဝါ တုယှန္တိ ဝတွာ ပရိစ္စတ္တံ၊ ယော ကာယဝါစာဟိ အပ္ပဋိက္ခိပိတွာ စိတ္တေန အဓိဝါသေယျ၊ အယံ သာဒိယေယျာတိ ဝုစ္စတိဟူသော-(ကင်္ခါဝိတရဏီ၊ စာ-၁၇၅)
ကင်္ခါဝိတရဏီ အဋ္ဌကထာဖြင့်လည်းကောင်း
ဣဒံ အယျဿ ဟောတူတိ ဧဝံ သမ္မုခါ ဝါ အသုကံ နာမ ဌာနေ မမ ဟိရညသုဝဏ္ဏံ အတ္ထိ၊ တံ တုယှံ ဟောတူတိ ဧဝံ ပရမ္မုခါ ဌိတံ ဝါ ကေဝလံ ဝါစာယ ဝါ ဟတ္ထမုဒ္ဒါယ ဝါ တုယှန္တိ ဝတွာ ပရိစ္စတ္တဿ ကာယဝါစာဟိ အပဋိက္ခိပိတွာ စိတ္တေန သာဒိယနံ ဥပနိက္ခိတ္တသာဒိယနံ နာမဟူသော “တေရသကဏ် ဋီကာ (စာ-၄၁၄) ဖြင့်လည်းကောင်း ယုံကြည်အပ်၏။
ဤအဋ္ဌကထာ၊ ဋီကာတို့၌ အယျဿဟူသော သမ္ပဒါန်ပုဒ်နှင့်တကွဆိုသောကြောင့် “ဟောတု”ဟု ပဉ္စမီဝိဘတ်နှင့်ဆိုငြားသော်လည်း အပေးအယူမြောက်ကြောင်းကိုလည်း တိုက်ရိုက်တညီတညွတ်တည်းဆိုအပ်သောကြောင့် ဝဇီရဗုဒ္ဓိလာ ပထမအာစရိယဝါဒအရ ဒွိသန္တကပြုပုံ အဆုံးအဖြတ်ကို ယုံမှတ်ထိုက်လေပြီ။ ဤကား ပထမအာစရိယဝါဒ၌ စိစစ်ချက်ပေတည်း။
အနုဂဏ္ဌိပဒေ ပန အတီဝ ပပဉ္စ ကတွာ ပုန “ဣဒမေတ္ထ အာစရိယာနံ သန္နိဋ္ဌာနံ၊ သစေ သမ္ဗဟုလာ ဒွေ ဝါ သမာနပရိက္ခာရံ ကတ္တုကာမာ ဟောန္တိ၊ တေ သဗ္ဗေ အတ္တနော သန္တကံ ဝတ္တမာနံ ဥပ္ပဇ္ဇနကဉ္စ သဒ္ဓိံ ပေသလဿ ဧကဿ ပရိစ္စဇန္တိ၊ သော ပုန တေသမေဝ ပရိစ္စဇတိ၊ ဧတ္တာဝတာ တေ သမာနပရိက္ခာရိကာ ဟောန္တီတိ၊ ဣဒံ သမာနပရိက္ခာရလက္ခဏံ၊ ပါဠိအာဒီသု ဝုတ္တလက္ခဏေယေဝ ပတနတော အစလပ္ပတ္တံ ဟောတိ၊ တထာပိ ပေါရာဏဝိဓိ အဇ္ဈောတ္ထရိတွာ ဝတ္တနတော ပဋိသေဓတဗ္ဗော၊ အာစရိယာနံ မတာနုသာရေန ကာတဗ္ဗံ ကာတုကာမေနာတိ အပရေတိဝုတ္တံ။ (ဝဇီရဗုဒ္ဓိဋီကာ၊ စာ-၅၀၀)
ဤအပရေဝါဒ၌ ဒွိသန္တကပြုလိုရင်း ပုဂ္ဂိုလ်မှတစ်ပါး တစ်ဦးဦးသောရဟန်းအား “မမ သန္တကံ ဝတ္တမာနံ ဥပ္ပဇ္ဇနကဉ္စ တုယှံ ဒမ္မိ” စသော သုဒိန္နဖြစ်မြောက်နိုင်လောက်သော ဝစီဘေဒဖြင့် အာလယပြတ်ပေးလျှင် ယူသူပုဂ္ဂိုလ်ကလည်း “မယှံ ဂဏှာမိ၊ အဟံ ဂဏှာမိ” ဟု သုဂ္ဂဟိတ ဖြစ်နိုင်လောက်သော ဝစီဘေဒဖြင့်ယူပြီးမှ တစ်ဖန် ဒွိသန္တကပြုလိုသူရဟန်းနှစ်ပါးတို့အား တုန့်ပြန်ပေးလှူလျှင် ဒွိသန္တက သမာနပရိက္ခာရဖြစ်၏ဟု ပြဆိုပေ၏။
စာမျက်နှာ-631
ဖြစ်ဆဲဖြစ်လတံ့ ပစ္စည်းအရပ်ရပ်ကိုသာ မှတ်ချက်နှင့်တကွ ဆိုသောကြောင့် ဝေဖန်ချက် အထူး ထင်ရှားပေ၏။ ဤအပရေဝါဒ၌လည်း ပရိယာယ်မျှ တာဝကာလိကအနေအားဖြင့်ပေးခြင်းကို မယူသင့်၊ ပိုင်ရှင်အစစ်ဖြစ်ပါစေဟူသော မနောပဏိဝိဖြင့် နိရာလယကိုသာ နိဿံသယမှတ်ယူအပ်၏။
ပြီး၏။
ပုဂ္ဂလိကဝိဟာရ ပုစ္ဆာအဖြေ (နိုင်ငံတွင်းပုစ္ဆာအဖြေပေါင်းချုပ် ဒုစာ ၂၀၂ မှ ၂၀၆)
စူဠဝါပါဠိတော် အဋ္ဌကထာတို့၌ ပုဂ္ဂလိကခံနည်းဟူ၍ တိုက်ရိုက်မပါမရှိသည်ကား မှန်ပေ၏။ သို့ရာတွင် ပုဂ္ဂလိကခံယူခြင်းကိုလည်း ခွင့်ပြုတော်မူလိုရိပ်ထင်ပါ၏။ ထင်ပုံကား မဟာဝါပါဠိတော် ဝပနာယိက ခန္ဓက၌
ဣဓ ပန ဘိက္ခဝေ ဥပါသကေန သမ္ပလေ ဘိက္ခူ ဥဒ္ဒိဿ ဧကံ ဘိက္ခုံ ဥဒ္ဒိဿ ဝိဟာရော ကာရာပိတော ဟောတိ၊ စသည်ဖြင့်လာ၏။
ဘိက္ခုပါစိတ် နိက္ကုနသိက္ခာပုဒ်ပါဠိတော်၌ -
။ လ ။
ပုဂ္ဂလိကေ သံဃိကသည် အာပတ္တိဒုက္ကဋဿ ။ လ ။ အတ္တနော ပုဂ္ဂလိက အနာပတ္တိဟုမိန့်အပ်၏။ ဤပါဠိတော်နှစ်ရပ်တွင် ရှေးပါဠိတော်ဖြင့် ဒါယကာများ ပုဂ္ဂလိကကျောင်းဆောက်လုပ်မှုအရေးဖြင့် ဝါပန်၍သွားရန်ခွင့်ပေးတော်မူချက်အရ ပုဂ္ဂလိကကျောင်းခံယူမှုကိုလည်း ခွင့်ပြုရိပ်ထင်ပေ၏။ ပါစိတ် ပါဠိတော်၌မူကား ပုဂ္ဂလိကကျောင်းသာမန်ကိုပင် ပြဆိုချက်ထင်ပေ၏။
ဤပါဠိတော်တို့၏အရိပ်အမြွက်ကို ထောက်ခံချက်ပြုလုပ်၍ ဝိနယာလင်္ကာရဋီကာ၌ -
ပေါရာဏကဝိဟာရာပိ မူလေ ပုဂ္ဂလိကဝသေန ဒိန္နာ သဒ္ဓိဝိဟာရိကာဒီနံ ပုဂ္ဂလိကဝသေနေဝ ဒီယမာနာပိ တသ္မိံ ဇီဝန္တေယေဝ ဝိဿာသဝသေန ဂယုမာနာပိ ပုဂ္ဂလိကာ ဟောန္တိယေဝ၊ တသ္မာ သဗ္ဗသော ပုဂ္ဂလိကဝိဟာရဿ အဘာဝဝါဒေါ ဝိစာရေတဗ္ဗောဟူ၍လည်းကောင်း(လင်္ကာ-ဒု-စာ၊ ၅၅-၅၆)
ကဿ ဒါတဗ္ဗောတိ သံဃဿ ဝါ ဂဏဿ ဝါ ပုဂ္ဂလဿ ဝါ ဒါတဗ္ဗော၊ ကထံ ဒါတဗ္ဗောတိ ယဒိ သံဃဿ ဒေတိ “ဣမံ ဝိဟာရံ အာဂတာနာဂတဿ စာတုဒ္ဒိသဿ သံဃဿ ဒမ္ဘီတိ၊ ယဒိ ဂဏဿ ဣမံ ဝိဟာရံ အာယသ္မန္တာနံ ဒမ္မေတိ၊ ယဒိ ပုဂ္ဂလဿ ဣမံ ဝိဟာရံ အာယသ္မတော ဒမ္ဘီ”တိဒါတဗ္ဗော ဟူ၍ လည်းကောင်း မိန့်အပ်၏။ (လင်္ကာ-ဒုစာ-၅၂)
ဤဋီကာပါဌ်ဖြင့် ဒါယကာတို့လှူဒါန်းအပ်သော ပုဂ္ဂလိကကျောင်းကို ခံကောင်း၏ဟူသော အချက်ထင်ရှား၏။
အဝိဿဇ္ဇိယ၊ အဝေဘဂ်ကိယ၊ ထာဝရဂရုဘဏ်ဟူသော အမည်ထူးတို့သည် စူဠဝါအဋ္ဌကထာဋီကာ၊ ကင်္ခါအဋ္ဌကထာဋီကာတို့၌ “သံဃဿ ဒိန္နကာလတော ပဋ္ဌာယ”ဟူ၍လည်းကောင်း။ သံဃဿဒိန္နောဟူ၍
စာမျက်နှာ-632
လည်းကောင်း၊ ဝိသေသနပုဒ်တို့နှင့်လာရှိပေရကား သံဃာအားလှူသဖြင့် သံဃိကအဖြစ်သို့ရောက်မှ ပေါ်ပေါက်ရရှိသော အမည်ထူးတို့သာဖြစ်၏။ ထို့ကြောင့် သံဃိကမဟုတ်သော ထာဝရဘဏ္ဍာမျိုးကို ဂရုဘဏ်ဟူ၍ မဆိုသာပေ။
သေနာသနတ္ထာယ နိယာတိတကာလတော ပဋ္ဌာယ ဂရုဘဏ္ဍ” ဟူသော ဂရုဘဏ်ပါရာဇိကဏ် အဋ္ဌကထာ၌လည်း ယခင်အဋ္ဌကထာဋီကာတို့ပြအပ်သော ဝိသေသနပုဒ်တို့နှင့် မဆန့်ကျင်အောင် သံဃိကကျောင်း၊ သံဃိကအိပ်ရာနေရာတို့ကိုသာယူလေ။
ပုဂ္ဂလိကအနေအားဖြင့် ကျောင်းကိုခံယူခြင်းငှာအပ်ခဲ့ပါလျှင် ၎င်းပုဂ္ဂလိကကျောင်း၌ သေနာသနဝတ်များကိုမပြုအံ့၊ အာပတ်သင့်ခြင်းမှ လွတ်ကင်းပါမည်လောဟူသော လျှောက်ချက်၌
ဣဒမ္ပိ သံဃိကဝိဟာရေ ဧကဒေသ နိဗဒ္ဓဂမနတ္ထာယ ကတံဋ္ဌာနံ ဟောတိ၊ ပုဂ္ဂလိကဋ္ဌာနံ ဝါ ဟူသော စူဠဝါအဋ္ဌကထာကို ထောက်၍လည်းကောင်း။
“အဓောတေန စ ပါဒေန၊ နက္ကမေ သယနာသနံ၊
အလ္လပါဒေန ဝါ ဘိက္ခု၊ တထေဝ သဥပါဟနော ။ လ ။” “လောမေသု ပန လောမာနံ၊ ဂဏနာယေဝ ဒုက္ကဋ်၊
တလေန ဟတ္ထပါဒါနံ၊ ဝတျက္ကမိတုံ ပန-ဟူသော ဝိနိစ္ဆယအဋ္ဌကထာပါဌ်၌ “အတ္တနော သန္တက နေဝ ကေနစိ ပတ္ထရိတွာန နိပ္ပဇ္ဇိတဗ္ဗဟူသော အာပတ်ကင်းလွတ်ချက်ကို
ထောက်သဖြင့်လည်းကောင်း ယော ပန ဘိက္ခု သံဃိကံ မန္တံဝါ ပီဌ် ဝါ ။ လ ။ ပါစိတ္တိယံ ဟူသော သိက္ခာပုဒ်အနာပါတ္တိဝါရတွင် “ပုဂ္ဂလိက ပုဂ္ဂလိကသညီ အညဿ ပုဂ္ဂလိက အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿ၊ အတ္တနော ပုဂ္ဂလိက အနာပတ္တိ၊ ဟုလာသော ကင်းလွတ်ချက်ပါဠိတော်များကို ထောက်သဖြင့်လည်းကောင်း။ ။ ဒုပ္ပရိဘောဂဖြစ်မှုကြောင့် သင့်သောအာပတ်တို့မှလွတ်ကင်းကြောင်း ထင်ရှားပေ၏။
သေနာသနဝတ်တွင် အကျုံးဝင်သော တံမြက်လှည်းခြင်းအစရှိသော ကျင့်ဝတ်များကိုမူကား သမာစာရံ ပုစ္ဆိဿန္တိ ဝုတ္တေ ဝတ္တခန္ဓက ဧကာ ဒုက္ကဋာပတ္တိယေဝ၊ သာ သဗ္ဗဝတ္တေသု အနာဒရိယေန ဟောတိဟူသော ပရိဝါအဋ္ဌကထာ၌ သဗ္ဗဝတ္တေသု ဟု သာမညဆိုသည်ကို အလေးမပြုသဖြင့် သံဃိက၊ ဂဏိက၊ ပုဂ္ဂလိက ကျောင်းအားလုံးတို့၌လည်း ပြစ်မှလွတ်ကင်းရိပ်မထင်ပေ။ ဖြည့်ကျင့်အားထုတ်မှသာ ကင်းလွတ်ရာဖြစ်လိမ့်မည်ဟု ယုံကြည်သဖြင့် ဖြည့်ကျင့်အပ်ကြောင်းကို ကောင်းကောင်းကြီး ပြောဆိုပေသည်။ ထို့ကြောင့်၊ ဝတ္တံ အပရိပူရေန္တော ။ လ ။ ဟူသော ဝိနိစ္ဆယကျမ်းလာအတိုင်း သံဃိက၊ ဂဏိက၊ ပုဂ္ဂလိကကျောင်းတို့၌ အာဘိသမာစာရိကကျင့်ဝတ်တို့ကို မချွတ်ယွင်းအောင် ဖြည့်တင်းသင့်လှပါပေသည်။
ဝိဿာသဂ္ဂါဟ ပုစ္ဆာအဖြေ (စာ-၂၀၆၊ ၂၀၇၊ ၂၀၈)
ယခုကာလကျောင်းစသော ဂရုဘဏ်များကို ဝိဿာသဂ္ဂါဟယူကြပါသည်။ ပါဠိတော်ရင်း၌ ရောဇမည်သော မလ္လာမင်း၏ ညီတော်အာနန္ဒာတို့ဝတ္ထုတွင် လဟုဘဏ်သာလာရှိသည်ကိုတစ်ကြောင်း၊ သင်္ကန်းအဓိဋ္ဌာန်ကျ၊ မကျကိုပြဆိုရာ လဟုဘဏ်သင်္ကန်းသာလာရှိသည်တစ်ကြောင်း၊ ၎င်းအကြောင်းများကြောင့်
စာမျက်နှာ-633
ကျောင်းစသော ဂရုဘဏ်ပစ္စည်းများကို ဝိဿာသဂ္ဂါဟယူ၍ ရ၊မရကို သိလိုပါသည်ဟူသော လျှောက်ချက်၌အဖြေကား ဘဏ္ဍာခွဲခြမ်းချက်မပြုဘဲ သာမညအားဖြင့် ဝိဿာသဂ္ဂါဟအင်္ဂါငါးပါးတို့ကို ဟောတော်မူရာ ပါဠိတော်တွင်ဖြစ်လာသော အကြောင်းရင်းမှာ လဟုဘဏ်မျိုးနှင့်သာ ဖြစ်သောကြောင့် လဟုဘဏ်မှာသာ ဤအင်္ဂါရွေးချယ်ထိုက်သည်၊ ကျောင်းစသော ထာဝရဘဏ္ဍာတို့၌ ဤအင်္ဂါမထိုက်သက်ပြီဟုမဆိုသာပေ။
တေ
စီဝရက္ခန္ဓကအဋ္ဌကထာ(စာ-၄၁၅)၌လည်း သေစေ ပန သော ဇီဝမာနောယေဝ သဗ္ဗေ အတ္တနော ပရိက္ခာရံ နိဿဇ္ဇိတွာ ကဿစိ အဒါသိ၊ ကောစိ ဝါ ဝိဿာသံ အဂ္ဂဟသိ၊ ယဿ ဒိန္နံ၊ ယေန စ ဂဟိတံ၊ တဿဝ ဟောတိဟု ပရိက္ခာရသဒ္ဒါနှင့် သာမညပင်ဖွင့်ဆိုပေသည်။ ၎င်းအဋ္ဌကထာလာ ပရိက္ခာရ၏အနက် သရုပ်တွင် လဟုဘဏ်ကို သာယူသင့်သည်ဟူက ၎င်းပါဠိတော်လာ အင်္ဂါချုပ်တွင် ပစ္စည်းဝတ္ထု သရုပ်မပါသဖြင့် မပယ်သာအောင် ရှိပေသည်။ ထို့ကြောင့် မဟုတ်လော၊ ဝိနယာလင်္ကာရဋီကာ (စာ-၆၅) ၌ ပုဂ္ဂလိကဝိဟာရေ ပန သော ဝိဟာရဿာမိကော အတ္တနော ဇီဝမာနကာလေယေဝ သံဃဿ ဝါ၊ ဂဏဿ ဝါ ပုဂ္ဂလဿ ဝါ ဒေတိ၊ တေ ဣဿရာ ဟောန္တိ၊ ယော ဝါ ပန တဿ ဇီဝမာနဝ ဝိဿာသဂ္ဂါဟဝသေန ဂဏှာတိ သောဝ ဣဿာ ဟောတီတိ၊ ဒဋ္ဌဗ္ဗော၊ ကထံ ဝိညာယတီတိ စေ၊ သံဃိကေ ဝိဟာရဿ ဂရုဘဏ္ဍတ္တာ အဝိဿဇ္ဇိယံ အဝေဘဝိကံ ဟောတိ၊ န ကဿစိ ဒါတဗွီ၊ ဂဏသန္တက ပုဂ္ဂလိကေသု ပန တေသံ သာမိကတ္တာ ဒါနဝိဿာသဂ္ဂါဟာ ရုဟန္တိ၊ တသ္မာ သော ဇီဝမာနောယေဝ သဗ္ဗ အတ္တနော ပရိက္ခာရံ နိဿဇ္ဇိတွာ ကဿစိ အဒါသိ၊ ကောစိဝါ ဝိဿာသံ အဂ္ဂဟသိ၊ ယဿ ဒိန္နံ၊ ယေန စ ဂတိတံ၊ တဿေဝ ဟောတီတိ စ၊ ဒွိန္နံ သန္တကံ ဟောတိ အဝိဘတ္တံ၊ ဧကသ္မိံ ကာလကတေ ဣတရော သာမိ၊ ဗဟူနမ္ပိ သန္တက ဒေသဝ နယောတိစ အဋ္ဌကထာယံ ဝုတ္တတ္တာ ဝိညာယတိဟု ဖွင့်ဆိုအပ်ပြီ။ ဤဋီကာပါဌ်ဖြင့် အတ္တနော ပရိက္ခာရုံဟူသော အဋ္ဌကထာလာ ပရိက္ခရာဟူသော သဒ္ဒါသည် ဂရုဘဏ် လဟုဘဏ်အားလုံးပင် သက်ဝင်၏။ ဂရုဘဏ်ကိုလည်း မိမိပိုင်ပုဂ္ဂလိက ဖြစ်ပါမူ ပိုင်၏/ ယူပိုင်၏ဟူသော အာဘောဂဖြင့် ဖွင့်ပြချက်ပေတည်း။
ထို့ကြောင့် ဂရုဘဏ်ပစ္စည်းများကို ဝိဿာသဂ္ဂါဟဖြင့်ယူခဲ့သော် ပါဠိတော်လာ အင်္ဂါနှင့်စစ်ဆေး၍ အင်္ဂါညီညွတ်ချက်ရှိ၍ ကွက်ကွက်ကွင်းကွင်း ထင်လင်းစွာပြည့်စုံပေမူကား ဝိဿာသဂ္ဂါဟမြောက်၏။ ဟူ၍ မှတ်ယူထိုက်ပေသည်။
ဝိဿာသဂ္ဂါဟ အင်္ဂါငါးပါးတွင် “ဂဟိတေ အတ္တမန အင်္ဂါမြောက်သည်၊ မမြောက်သည်ကို သေခါနီးအခါ စကားပြန်မရ အခက်အခဲကြပ်တည်းသော အခါကြီးသို့ရောက်နေသဖြင့် အတ္တမန၊ ဖြစ်လေသလော၊ မဖြစ်လေသလော၊ ဟုတွေးတောယုံမှားဖွယ်ရာကြီးဖြစ်ရကား ဝိနယဂရုကပုဂ္ဂိုလ်တို့ အလွန်သတိထားသင့်သော အရေးကြီးပေတည်း။
စာမျက်နှာ-634
အာပတ္တိဝိနိစ္ဆယ မှ (စာ-၂၁၁ မှ ၂၁၆)
ဣမံ
ယံ ပန ပဏ္ဏတ္တိဝဇ္ဇံ၊ တံ ယသ္မာ သဉ္စိစ္စ မံ အာပတ္တိ ဝီတိက္ကမာမီတိ ဝီတိက္ကမန္တဿေဝ အကုသလံ ဟောတိ၊ အသဉ္စိစ္စ ပန ကိဉ္စိ အာနန္တဿ သဟသေယျာဒိဝသေန အာပဇ္ဇတော အဗျာကတံ ဟောတိ၊ တသ္မာ တတ္ထ သဉ္စိစ္စာသဿိစ္စဝသေန ဣမံ ဝိကပ္ပာဝံ သန္ဓာယ ဣဒံ ဝုတ္တံ၊ “အာပတ္တာဓိကရဏံ သိယာ အကုသလံ၊ သိယာ အဗျာကတံ၊ နတ္ထိ အာပတ္တာဓိကရုဏံ ကုသလန္တိ။
ပညတ်တော်ရှိသည်ကိုမသိမူ၍ ဘုရားကိုကြည်ညိုသောစိတ်ဖြင့် စေတီပြင်မှာမြက်သစ်ပင်ကို တူးဖြတ်ခုတ်ထွင်ရာ၌ ပုထုဇဉ်သေက္ခဖြစ်ခဲ့အံ့၊ ကုသိုလ်စိတ်သည်အင်္ဂါ။ ကုသိုလ်စေတနာသည် အာပတ်ဖြစ်၏။ ရဟန္တာဖြစ်ခဲ့အံ့၊ ကြိယာစိတ်သည် အင်္ဂါ၊ ကြိယာစေတနာသည် အာပတ်ဖြစ်၏။
ပုထုဇဉ်သေက္ခဖြစ်၍ မြက်သစ်ပင်တို့ကို ဒေါသနှင့်တူးဖြတ်ခုတ်ထစ်ခဲ့အံ့၊ အကုသိုလ်စိတ်သည် အင်္ဂါ၊ အကုသိုလ်စေတနာသည် အာပတ်ဖြစ်စေ၊ ဤအကုသိုလ်စိတ်၊ အကုသိုလ်စေတနာသည်လည်း သိယာ အကုသလံ၌ ဝင်၏။
ဝိနည်းဝေါဟာရ အလိုအားဖြင့် ထိုကုသိုလ်ကြိယာစုသည် အကုသိုလ်မည်၏ဟုဆိုခဲ့သော် ဝိနည်းအဘိဓမ္မာဆန့်ကျင်ရာ၏ဟု ဆိုငြားအံ့၊ ထိုကုသိုလ်ကြိယာစုသည် အဘိဓမ္မာအလို ကုသိုလ်သဘော ကြိယာသဘောကို စွန့်သည်ကားမဟုတ်။
ပညတ်တော်ကို လွန်ကျူးမှုဖြစ်ခဲ့၍ ဝိနည်းတော်အလိုကဲ့ရဲ့ဖွယ်သော အမှုဖြစ်ခဲ့၏။ သဘောကို မစွန့်သည့်အတွက်ကြောင့် အဘိဓမ္မာအလို ကုသိုလ်ကြိယာပင်အမှန်ဖြစ်၏။ ပညတ်တော်ကို လွန်ကျူးမှုဖြစ်သည့်အတွက်ကြောင့် ဝိနည်းတော်အလို အကုသိုလ်ဟုဆိုရ၏။ တစ်ပါးကိုတစ်ပါးပစ်ပယ်ခြင်း၊ မရှိသောကြောင့် မဆန့်ကျင်လေ။
ဥပမာ မစင်တွင်းမှာကျနေသော စန္ဒကူးကို၊ တစ်ယောက်သောသူက စန္ဒကူး၏သဘောကို မျှော်၍ စန္ဒကူးသည်ကောင်းလေစွဟု ဆိုပေရာ၏။ တစ်ယောက်သောသူက မစင်မှာနစ်၍နေသည်ကိုမျှော်၍ စန္ဒကူးသည် မကောင်းလေစွဟုဆိုပေရာ၏။ နှစ်ယောက်အဆိုသည် ကိုယ့်လမ်းနှင့်ကိုယ်.. အမှန်ချည်းဖြစ်ကြ၏။ ဆန့်ကျင်သည်မဆိုရ၊ ဤဥပမာကဲ့သို့တည်း။
သီလဝိသောဓနီ - (စာ-၄၀)
လဇ္ဇီတစ်ရာကို အလဇ္ဇီတစ်ယောက်တည်း တစ်ခဏချင်း အလဇ္ဇီဖြစ်အောင် စွမ်းနိုင်ရာသည်ဟူသောကြောင့်လည်းကောင်း၊ လဇ္ဇီပုဂ္ဂိုလ်သာ သာသနာကို စောင့်လတ္တံ့ဟူသောကြောင့်လည်းကောင်း၊ အလဇ္ဇီပုဂ္ဂိုလ် အထောင်အသောင်းပင်ရှိသော်လည်း သာသနာမထွန်း။ လဇ္ဇီပုဂ္ဂိုလ်သည် ယုတ်စွအဆုံး ငါးယောက်မျှပင်ရှိသော်လည်း သာသနာတော် တည်ထွန်းသည်ဟူသောကြောင့် ပညတ်တော်အတိုင်းတည်
စာမျက်နှာ-635
အောင် ပညတ်တော်ကို မယိုမပိုရအောင် ကျင့်ဆောင်ရာသည်။ ထို့ကြောင့် မြတ်စွာဘုရားသည်
ဣဓ ဘိက္ခု ပါတိမောက္ခသံဝရသံဝုတော ဝိဟရတိ၊ အာစာရဂေါစရသမ္ပန္နော အဏုမတ္တေသု ဝဇ္ဇေသု ဘယဒဿာဝီ သမာဒါယ သိက္ခတိ သိက္ခာပဒေသုဟု ဟောတော်မူလေ၏။ သီဟိုဠ်ကျွန်း၌ ဆင်သမနွယ်ဖြင့် ခိုးသူတို့ချည်ထားသော ရဟန်းသည် တောမီးလောင်၍လာသည်ရှိသော် ပညတ်တော်မူအပ်သော ဘူတဂါမ သိက္ခာပုဒ်သည် မပျက်စေလင့်ဟု နွယ်ကိုမဖြတ်မူ၍ ဝိပဿနာကိုသာ အားထုတ်၍နေလေသော် ရဟန္တာအဖြစ်သို့ရောက်လေ၏။ တောမီးအန္တရာယ်ဖြင့် ပရိနိဗ္ဗာန်ပြုလေသော ရဟန်းကဲ့သို့ အသက်ကိုသော်လည်းမငဲ့မူ၍ သိက္ခာပုဒ်မပျက်စီး မတိမ်းယိမ်းစိမ့်သောငှာ အားထုတ်ရာ၏။
အသက်ကိုမငဲ့၊ ဒါယကာတို့ မျက်နှာကိုမငဲ့၊ လာဘ်လာဘကိုမငဲ့၊ သီတင်းသုံးဖော်တို့၏ မျက်နှာကိုမငဲ့၊ ဘုရားရွှေမျက်နှာတော်ကိုသာငဲ့၍၊ ဝိနည်းတော်မျက်နှာကိုသာငဲ့၍၊ သုတ္တန်မျက်နှာတော်ကိုသာငဲ့၍ ကျင့်ဆောင်ရာသည်။
(ပါတိမောက္ခသံဝရသီလမှ)
ယခုအခါ ဧည့်သည်ရဟန်းရောက်လျှင် အာဂန္တုကဆွမ်း ရွာတွင်းမှာ ဖိတ်ကြသည်ကား အညာတကဝိညတ္တိသိက္ခာပုဒ်ကို မသိ၍သာ ဖိတ်ကြသည်။ ဖိတ်သူလည်းမအပ်၊ စားသူလည်းမအပ်။
အလဇ္ဇီလည်းအမြဲမရှိ လဇ္ဇီလည်းအမြဲမရှိ မကျင့်ခိုက်အလဇ္ဇီ ကျင့်ခိုက်လဇ္ဇီဖြစ်၍ အလဇ္ဇီဖြစ်သူလည်း ရှေးသူမြတ်တို့နည်း လဇ္ဇီဖြစ်အောင်၊ လဇ္ဇီဖြစ်သူလည်း အလဇ္ဇီမဖြစ်ရအောင် အားထုတ်ကြပါ။ ငယ်က မစင်ကိုစားသည်၊ ကြီးလျှင် မစင်ကိုမစားရာ၊ ငယ်က မိမွေးတိုင်းတည်သည် ကြီးလျှင် မိမွေးတိုင်းမတည်ရာ၊ ရှက်ချိန်ရောက်လျှင် ရှက်အပ်သည်။ ကြောက်ချိန်ရောက်လျှင် ကြောက်အပ်သည်။
သီလကို အပျက်မခံလင့် လောကဝတ်ကို အပျက်ခံ၊ ဘုရားရှင်လည်း အသက်ကိုစွန့်ရာ၏။ သီလကို မစွန့်ရာဟု ဟောတော်မူချေသည်။ ။ ရဟန်းအဖြစ်ကို ရခဲသည်ဟူရာ၌ အသက်မငဲ့မူ၍ သီလကို ချစ်သော ရဟန်း၏အဖြစ်ကိုသာ ရခဲသည်။ ရဟန်းဖြစ်ဆန်းကာကို ရခဲသည်မဟုတ်။
အရှင်သာရိပုတ္တရာကား၊ အဆွေအမျိုးစပ်တော်သူ အလိုရှိလျှင်တောင်းပါဟု ဖိတ်မန်သူတို့၌ပြော၍ ရသော ပစ္စည်းကိုမှလည်း သုံးတော်မမူ။ ဝိညတ်ကြောင့်ရသော ပစ္စည်းဟူသမျှကို အပ်သောအရာ မအပ်သောအရာ၌ပင် စက်ဆုပ်တော်မူသည်။ (ဓမ္မာသောကမင်း၏သားတော် ကောဏ္ဍထေရ်နှင့်လည်းနည်းတူပင်။) ရဟန်းဖြစ်သောသူသည် ဒါယကာတို့ မိမိအားကြည်ညိုစေခြင်းအကျိုးငှာ သစ်သီးပေးခြင်းစသည်ကို မပြုရာ၊ ပြု၍ရသော ပစ္စည်းအားဖြင့်လည်း အသက်မမွေးရာ၊ ပေးခြင်းကြောင့်ကား ဒုက္ကဋ်အာပတ်သင့်၏။ အသက်မွေးခြင်းကြောင့်ကား အာဇီဝပါရိသုဒ္ဓိသီလ ပျက်၏။
သူတစ်ပါးတို့ ချီးမွမ်းခြင်းကိုတောင်းတ၍ သမာဓိရသကဲ့သို့ ဣရိယာပုထ်ကိုဖြစ်စေခြင်း အာရမ္မဏပနိဇ္ဈာန်လက္ခဏူပနိဇ္ဈာန်ရသကဲ့သို့ ဣရိယာပုထ်ကိုဖြစ်စေခြင်း ပရိသတ်အလယ်၌ ပုတီးကိုင်၍ နှုတ်သီးတလှုပ်လှုပ်ပြုခြင်း စသည်များသည် မထင်ရှားသောသူအား ထင်ရှားသောအရာ၌ ရှုစေမည်ရကား အာပါထကဇ္ဈာယီမည်၏။ ထို့ကြောင့် ထိုအခြင်းရာဖြင့်ရသော ပစ္စည်းဖြင့် အသက်မွေးသောရဟန်းသည် မိစ္ဆာဇီဝဟူသတည်း။
သဒ္ဓါ၍ ရဟန်းပြုသောပုဂ္ဂိုလ်တို့သည် ပစ္စည်းကိုလိုချင်လျက် မလိုချင်ယောင်မူ၍သကဲ့သို့ ဟန်စကား မပလွှားကြပါလေနှင့်၊ ရဟန်းတို့အား ပစ္စည်း၏ခေါင်းပါးခြင်း လာဘ်လာဘ၏ ခေါင်းပါးခြင်း ကိလေ
စာမျက်နှာ-636
သာ၊ တဏှာ၊ မာနစသည်တို့၏ ခေါင်းပါးခြင်းအကျိုးငှာသာ ပိဋကတ်သုံးပုံကို ဘုရားဟောတော်မူသည်။ ပစ္စည်းများခြင်းစသည်တို့ဖြစ်ခြင်းငှာ ပိဋကတ်သုံးပုံကို ဘုရားမဟောချေ။ ပစ္စည်းများသောရဟန်းသည် တဏှာမာနစသည်များ၏။ တဏှာမာနစသည်များသော ရဟန်းသည် ဘာဝနာချို့၏။ ပရိယတ္တိချို့၏၊ ပဋိပတ္တိချို့၏၊ ပဋိဝေဓကို မမြင် မဆောင်ပြီ၊ ဤသို့လျှင် ပျက်စီးခြင်း သဘောရှိ၏။
ဤသို့သော သဘောကိုထောက်၍ ပစ္စည်း၌မက်မောခြင်းကိုလည်း ပယ်ရာသည်၊ မက်မောလျက် မမက်မောယောင်ဆောင်ခြင်းကိုလည်း မဖြစ်စေရာ၊ သီလမစင်ဘဲ စင်ယောင်မူခြင်းကြောင့် ရသောပစ္စည်းကို မှီဝဲသုံးဆောင်ခြင်းသည် အာဇီဝပါရိသုဒ္ဓိသီလပျက်ချေသည်။ ။ ကုသိုလ်လို၍ကား ရဟန်းပြုရင်း ဖြစ်၏။ ရဟန်းတို့ကျင့်အပ်သော သမဏဓမ္မကိုမကျင့်ချေလျှင် ရဟန်းအဖြစ်ဖြင့် အကုသိုလ်ကို ဆည်းပူးမည်ဟုရဟန်းပြုရာရောက်၏။ ထို့ကြောင့် ရခဲလှစွာသောရဟန်းအဖြစ်ကို ရပါခိုက် အချည်းနှီး၊ မဖြစ်စေရအောင် ဆောင်သောသတိဖြင့် ဝိနည်းပညတ်၌ ဂရုကတပြုရာသည် သေးဖွဲသိမ်မွေ့သောအမှုဟု မထီမဲ့မြင်မပြုရာ။ လောဘ၏နည်းခြင်း၊ ဒေါသ၏နည်းခြင်း၊ အမျက်မာန၏နည်းခြင်း၊ ရာဂ၏နည်းခြင်း၊ ပစ္စည်း၏ လာဘ်လာဘ၏ နည်းခြင်းကိုသာ ဖြစ်စေရာသည်။
ပစ္စည်းလာဘ်လာဘများခြင်း သန္ဓေခပဋိပတ်မရှိသော ရဟန်းသည် အလုံးစုံသောအကုသိုလ်တရားတို့၏ဖြစ်ကြောင်းသာ ဖြစ်ချေသည်။ ထို့ကြောင့် ဒါယကာတို့ သံသရာအကျိုးငှာ လှူသည့်ဝတ္ထုကို ရသောရဟန်းသည်၊ ငါ၌ အဆိပ်ထန်သော မြွေပွေးမြွေဟောက်ငင်ချေပြီဟု နှလုံးပိုက်၍ ကိုယ်နှင့်ထိုက်ရုံကိုသာ ယူ၍ လွန်သောဝတ္ထုပစ္စည်းကို ပယ်နိုင်အောင်ပယ်ပါလေ။
သဒ္ဓါ၍ ရဟန်းပြုသောသူသည် ငါ့အား ဒါယကာတို့ အံ့သြခြင်းသည်ဖြစ်ပစေဟုနှလုံးပိုက်၍ အံ့ဩခြင်းကို ဖြစ်စေတတ်သော ဣန္ဒြေကိုစောင့်ရှောက်သောအခြင်းအရာ ဟန်ပန်အမူအရာကိုမဖြစ်စေအပ်၊ မျက်မှောင့်တွန့်ခြင်းစသော ကိရိယာကို မဖြစ်စေအပ် မပြုအပ်၊ အံ့သြခြင်းကိုဖြစ်စေတတ်သော မိမိ၏ကျမ်းဂန်အထူးသင်ဘူးသည်၏ အဖြစ်ကိုလည်းကောင်း၊ ဝိနယာနုရူပနှင့်ပြည့်စုံသည်၏ အဖြစ်ကိုလည်းကောင်း၊ မိမိ၏ခုတင်ကျေးဇူးနှင့် ပြည့်စုံသည်၏အဖြစ်ကိုလည်းကောင်း၊ မိမိ၏ ပဋိဝေဓကို ရှေးရှုသည်၏ အဖြစ်ကိုလည်းကောင်း။ သိစေခြင်းငှာ မဖြစ်စေအပ်၊ မပြုအပ်၊ ဖြစ်စေခြင်း။ ပြုပြင်ခြင်းကြောင့်ရသောပစ္စည်းဖြင့် အသက်မွေးသောရဟန်းသည် အာဇီဝပါရိသုဒ္ဓိသီလပျက်၏။
တစ်နည်း “ကတမံ ဣရိယာပထသင်္ခါတံ ကုဟနဝတ္ထု”စသည်ဖြင့် မဟာနိဒ္ဒေသပါဠိတော်၌ ဟောတော်မူအပ်၏။
ရဟန်းဖြစ်သောသူသည် မြင်မြင်သမျှတို့ကို ကြည်ညိုလေအောင် ပြုပြင်သောအမှုကို မပြုအပ်။ ဝိနည်းကိုရိုသေခြင်း သုတ်အဘိဓမ္မာကိုရိုသေခြင်းငှာ ပြကတေ့သောစိတ်ဖြင့်သာ မပြုမပြင်ကိုယ်ကိုဖြစ်စေရာသည်၊ သတိရှိကြစေ၊ ကိုယ်ကိုသူတော်ကောင်းတို့၏ ဓလေ့အလာအဟန်အပန်ယူ၍ ရသောပစ္စည်းဖြင့် အသက်မွေးသောရဟန်းသည် အာဇီဝပါရိသုဒ္ဓိသုဒ္ဓိသီလပျက်၏။
ပညာရှိတို့ကား ပရိသတ်ခြွေရံ ဆိတ်သည်၊ ပစ္စည်းခေါင်းပါးသည်၊ လာဘ်နည်းသည်ကိုသာ ချီးမွမ်းသည်။ သူမိုက်တို့ကားများသည်ကို ချီးမွမ်းသည်။
ရွှေဥမင်ဆရာတော်ကို ပရိသတ်ခြွေရံနည်းသည် ကြောက်တော်မမူလော၊ သာလွန်မင်းတရား၏ဆရာ မိန့်တော်မူသည်ကို ကြောက်၍ပင် ပရိသတ်အနည်းနှင့်နေပါသည်။ ရွှေဥမင်ဆရာတော်ဘုရားစကားပြန်သည်ကို သာလွန်မင်း ဆရာတော်က ဩော်ငါကား မကြောက်တတ်သူဖြစ်ခဲ့ပြီဟု နှလုံးပိုက်တော်မူသည်။ ထို့နောက်
စာမျက်နှာ-637
တောင်ဖီလာသို့ သက်တော် (၆၀) ပြည့်သည်နှင့် ဝင်တော်မူလေသည်။
မန်လည်ဆရာတော်လျှောက်ရာတွင် ကြက်သွန်ခင်းဆရာတော်က ပုတတ်တွင်းဝင်ဖြောင့်၊ မီးကောက် ကျည်စွပ်ဖြောင့်၊ မည်သည့်တရားကို အထူးအားဖြင့် အားထုတ်သည်မရှိ ကာယဝိဝေကကိုရလျှင် များစွာသော ကုသိုလ်ဓမ္မပွားကြောင်းဟု နှလုံးပိုက်၍ ဖြည့်ကျင့်မြဲတရားကို ဖြည့်ကျင့်၍ ပစ္စဝေက္ခဏာ လေးပုဒ်ကိုဆင်ခြင်၍ တောနေအားထုတ်သည်ဟု မိန့်တော်မူ၏။
မျက်မမြင်သောသူသည် မျက်မြင်သူနှင့်ကင်း၍ လိုရာအရပ်သို့ မရောက်နိုင်ချေ။ ထောပတ်ပျားဆီသည်လည်း တည်ရာအိုးနှင့်ကင်း၍ မဖြစ်နိုင်ချေပြု၏။ အချို့သော ကျမ်းဂန်သည်လည်း သူတစ်ပါးတို့၏ ယုံမှားကိုမဖျောက်နိုင်ချေ။ ။ မဂ်ဖိုလ်နိဗ္ဗာန်အကျိုးငှာ အားထုတ်သော ပုဂ္ဂိုလ်သည်လည်း ဆရာမြတ်တို့ ကျင့်ထုံးကျင့်စဉ်နှင့်ကင်း၍ မဂ်ဖိုလ်နိဗ္ဗာန်ရကြောင်း ကောင်းသောအကျင့်ကို ဟုတ်မှန်တိုင်းမကျင့်နိုင်ချေ။
အာဇီဝပါရိသုဒ္ဓိသီလ စင်ခြင်းငှာအလိုရှိသော သာသနာတော်၌ သဒ္ဓါ၍ ရဟန်းပြုသောပုဂ္ဂိုလ်သည် မင်းပင်ဖြစ်သော်လည်း ရှေးဦးစွာနှုတ်ခွန်းဆက်ခြင်း နှစ်သက်ဖွယ်သော စကားကိုဆိုခြင်းစသော အာဒိလပန စသည်ကို မပြုရာ။
လူမွေးခြင်း၌ဆင်ခြင်
အမရပူရမြို့တည်နန်းတည် မင်းတရားလက်ထက် ရဟန်းတို့ လူတပည့်မွေးအပ်၊ မမွေးအပ်ကြောင်းကို မေးတော်မူသည်တွင် ပဏ္ဍုပလာသ၊ အာရာမိက၊ ဝေယျာဝစ္စကရ၊ ဘိက္ခုနိဿိတကကို ခွင့်ပြုတော်မူသောကြောင့် မွေးအပ်၏ဟု အချို့သောဆရာတို့ အယူရှိသည်။
။ အာရာ
ပဏ္ဍုပလာသဟူသည် သင်္ကန်းသပိတ်စုံပြီးသော သာမဏေလောင်းကိုသာဆိုသည်။ မ်ိကဟူသည် ကျောင်းအားလှူအပ်သော ကျောင်းကျွန်အာရာမ်စောင့်ကိုသာဆိုသည်။ ..။ ဝေယျာဝစ္စကရ ဟူသည် ရဟန်းတို့အား အမှုကြီးငယ်ကိုဆောင်သော လူကိုသာဆိုသည်။ ။ ဘိက္ခုနိဿိတကဟူသည် ရဟန်းတို့ ခနုပ်ခပေါက်ကိုမှီ၍နေသူကိုသာ ဆိုသည်။ ယခုမွေးကြသည်မှာ ယင်းသို့မဟုတ် လူဒိသာပါမောက္ခ ကဲ့သို့ ပညာသင်ပေးပါဟု အပ်လျှင် ပညာသင်ခြင်းငှာ ခံသည်ဖြစ်၍ အစေအပါးခံရာရောက်သည်၊ လူတို့အစေအပါးကို ပယ်တော်မူချက်နှင့်မြစ်သည် မအပ်ချေဟု အချို့သောဆရာတို့ အယူရှိသည်။ ပရိတ္တံ ကရောထ-ဆိုလျှင် အရံအတားကို ပြုပါစေရာရောက်သည် မရွတ်အပ်။ ပရိတ္တံ ဘဏထ-ဆိုမူကား အရံအတားဖြစ်သောတရားကို ဟောပါဟူသောကြောင့် ရွတ်အပ်၏ဟူသော ဝိနည်းတော်ရှိလေပြီ။
ပညာသင်ပါဟူသည် အစေတိုက်ရိုက်ပင်ဖြစ်၍ မအပ်ချေဟု အချို့ဆရာတို့ အယူရှိသည်။ ရွာသားသူငယ်တို့ကို ထိန်းရခြင်းကို ပယ်တော်မူချက်နှင့် ဖြစ်သည်။ ပညာသင်သားထိန်းအပ်သည်ကို အပ်ချေတုံအံ့လော့ “ဤသူငယ်သည် အရှင်ဘုရားတို့အား အပ်သည်ကိုပြုတတ်သော ကပ္ပိယကာရကတည်း”ဟု ဆိုမူကား အပ်ကောင်း၏ဟု အချို့ဆရာတော်တို့အယူရှိသည်။ သီလက္ခန်ပါဠိတော်မှာ နွားမွေးခြင်း
စာမျက်နှာ-638
စသည်ကို ပယ်တော်မူချက်တိုက်ရိုက်ရှိချေသည်။ မမွေးအပ်ချေဟု အချို့ဆရာတို့ အယူရှိသည်ကိုလျှောက်လျှင်
000
ဘုရားရှင်လက်ထက် တပည့်သားသံဃာတော်တို့ ယခုကဲ့သို့ လူမွေးသည်၊ မမွေးသည်ကို ကျမ်းလာသည့်အတိုင်း စာသွင်းစေဟူပြန်သောကြောင့်၊
ဘုရားရှင်လက်ထက် ယခုကဲ့သို့ ရဟန်းတို့လူမမွေး၊ လူတို့ဆွမ်းလှူ၏၊ ဘုရားရှင်ကိုယ်တော်ပင် သပိတ်လွယ်၍ ကြွတော်မူကြောင်း၊ တပည့်သံဃာတို့လည်း သပိတ်လွယ်၍ကြွကြောင်း။ အရှင်အာနန္ဒာမှာ သင်္ကန်းသပိတ်စုံရှိသော ရှင်ပြုစိမ့်သော တစ်ဆယ့်ငါးနှစ်မပြည့်သေးသော သူငယ်ရှိကြောင်းများကို စာသွင်းလျှင် ရဟန်းတို့လူတပည့် မမွေးစေလင့်၊ မဟာဒဏ်ဝန်က နိုင်အောင် အမိန့်တော်ထုတ်ရချေသည်၊ သည်များကိုထောက်၍ သူတော်ကောင်းတရားပွားများခြင်းသည်သာ အသင်နှလုံးပိုက်၍ လူမွေးခြင်း၌ဆင်ခြင်။
ပဉ္စင်းခံမှု
ဖွားသည်မှ တစ်ဆယ့်ကိုးနှစ် ပဋိသန္ဓေဆယ်လ လလွန်နှစ်လ ပေါင်း ၂၀ နှစ်ရှိပြီဟု ပဉ္စင်းမခံပါလေနှင့်၊ ဖွားသည်မှ ၁၉ နှစ်နှင့် ဆယ်လ လလွန်နှစ်လနှင့်သော် ဖွားသည်မှအသက် ၂၀ ပဋိသန္ဓေနှင့်သော် ယုံမှားကင်းလောက်ပြီဟုသာ ခံပါလေ။ တစ်နည်းကား..ဖွားသည်မှ ၁၉ နှစ်နှင့် ၂လ ပဋိသန္ဓေ ၁၀ လနှင့် အနှစ်နှစ်ဆယ် လလွန် ၂ လနှင့်သော် ယုံမှားကင်းလောက်ပြီဟုသာ ခံပါလေ။
မှတ်ချက် ။ ။ လလွန်ကိုယူလျှင် ပဋိသန္ဓေကိုလွှတ်၊ ပဋိသန္ဓေကိုယူလျှင် လလွန်ကို လွှတ်ပါလေ၊ သို့မှသာ အဋ္ဌကထာနှင့်ရှေ့နောက်ညီမည်။
စာရိတ္တသိက္ခာပုဒ်တို့၏ သဘောသည် အပ်သည်ကိုကြဉ်သည်၊ ဝါရိတ္တသိက္ခာပုဒ်တို့၏ သဘောသည် မအပ်သည်ကိုသာကြဉ်သည်၊ အပ်သည်ကို မကြဉ်၊ ဧကာသနိက်စားခြင်းသည် အပ်သည်ကိုပင်ကြဉ်သော သိက္ခာပုဒ်ဖြစ်၏။
တုယူဖွယ်ဆရာတော်များ
နံမော်ရှင်ဓမ္မပါလဆရာတော်ဘုရားသည် မိုးမရွာလျှင် မည်သည်တွင်မှ ထီးဆောင်တော်မမူ။ အသုံးအဆောင် အလှအပ အယဉ်အကျေးသုံးဆောင်တော်မမူ။ နေရာခင်းလည်း စမ္မခဏ်ပြင်မရှိ။ ညဉ့်အခါလည်း ပါတိမောက် ၂ စောင် အဂ္ဂိခန္ဓောပမသုတ် ခုဒ္ဒသိက္ခာကိုမပြန်ဘဲ အိပ်သည့်အခါမရှိ။ နံနက်အခါလည်း ဘာဝနာမှု ချွတ်သည်မရှိ။
ငါတို့ဆရာ ဆရာရှင်ဝရဓမ္မသည် ရရသမျှပစ္စည်းကို အတ္တသန္တကပြုတော်မမူ။ ကိုယ်သုံးဆောင်လောက်ရုံယူ၍ ကြွင်းသမျှကို သံဃသန္တကသာ မှတ်တော်မူသည်။ တောင်လေးလုံးဆရာတော်လည်း ရရသမျှပစ္စည်းကို အတ္တသန္တကပြုသည်မရှိ စွန့်ဖို့ချည်းသာ ပြုတော်မူသည်။ ။ မင်းရွာဆရာတော်ဘုရားလည်း သပိတ်တစ်လုံး သင်္ကန်းသုံးထည်မှတစ်ပါး စွန့်အပ်သောဝတ္ထုချည်းဟူ၏။ ။ ဆုံတားဆရာ
စာမျက်နှာ-639
တော်ဘုရားသည် ပစ္စည်း၌ ဤကားငါ့ဖို့ ဤကားသူ့ဖို့ဟု ဝေဖန်ခြင်းမရှိ။ ရရသမျှသည် သူ့ဖို့ချည်းဟူ၏။
ခရီးဦးကြိုရာ၌
ငါတို့ဆရာ မင်္ဂလာဘုံကျောင်းဆရာတော်လည်း တပည့်သာမဏေတို့ ခရီးဦးကြိုဆိုလာသည်ကိုမျှလည်း ဥပဇ္ဈာယ်အင်္ဂါငါးပါးတွင် “အဘိဝိနယေ ဝိနေတုံ အဘိဓမ္မ ဝိနေတုံ။ အင်္ဂါခဲရင်းလှသည်ဟု မသာယာချေ။ ငါတို့ဆရာ ဆင်တဲဆရာတော်ဘုရားလည်း တပည့်ရဟန်းသူငယ်တို့ ခြေဆုပ်လက်နယ်
ဝတ်ပြုဝင်သည်တို့ကို အစဉ်ပင်သည်းခံတော်မူကြပါဟု တောင်းပန်တော်မူသည်။
နိသျည်းဆရာဥပဇ္ဈာယ်ဆရာ
နိဿရည်းဆရာ ဥပဇ္ဈာယ်ဆရာတို့သည် အင်္ဂါငါးပါးနှင့်ပြည့်စုံမှ နိဿရည်းမြောက်သည်၊ ဥပဇ္ဈာယ်မြောက်သည်၊ အင်္ဂါငါးပါးနှင့် မပြည့်စုံလျှင် ဝါတစ်ရာပင်ရသော်လည်း မမြောက်ချေ။ အင်္ဂါငါးပါးတွင် “အဘိဓမ္မ ဝိနေတုံ အဘိဝိနယေ ဝိနေတုံ” အင်္ဂါခဲလှသည်။ ဝိနယကို ဝိနယချင်း မရောမယှက်ရအောင် ဓမ္မကိုဓမ္မချင်း မရောမယှက်ရအောင် ဝိနယနှင့်ဓမ္မမရောယှက်ရအောင် ပြသနိုင်သူမှ နိဿရည်းဆရာမြောက်သည်၊ ဥပဇ္ဈာယ်ဆရာမြောက်သည်၊ မြောက်သူမှပရိသတ်မွေးရသည်။ ။ နိဿရည်းဆရာဥပဇ္ဈာယ်ဆရာနှင့်ကင်း၍ ဝါမဆိုကောင်း၊ ဝိနည်းတတ်ရဟန်း ပစ္ဆိမဝါကပ်မှီလာအံ့ဟု ပုရိမဝါကပ်မိသော ရဟန်းသည် ဝိနည်းတက်ရဟန်းက ဝါမကပ်ပါလျှင်ဆိုမိပြီးသော ပုရိမဝါကိုဖျက်၍ ဝိနည်းတတ်ရဟန်းရှိရာမှာ ပုစ္ဆိမဝါကပ်ရမည်။ ဝါကပ်ပြီးပြီဟုမနေလင့်။ ဘုရားပညတ်တော် ရှိချေသည်။
ဝါတစ်ရာပင် ပြည့်သော်လည်း ဝိနည်းသိက္ခာပုဒ်၌ မသိမလိမ္မာလျှင် သိလိမ္မာသည့်ဆရာနှင့်ကင်း၍ တစ်ညဉ့်တစ်အရုဏ်မျှ မနေကောင်းချေ။
ကွမ်းစားခြင်း၌ သတိပြု
မန်လည်ဆရာတော်ဘုရားကြီးသည် မုခရင်္ဂသိက္ခာပုဒ်ကို ရိုသေသောအားဖြင့် အချင်းခပ်သိမ်း ကွမ်းမစားဟု မုန်တော်ဆရာတော်ဘုရား မိန့်ဖူးသည်။ ... ။ မုခရဂံဟူသည်ကား နှုတ်ခမ်းကိုနီစေတတ်သောဝတ္ထုဖြင့် နှုတ်ခမ်းကိုဆိုသည်ကိုဆိုသည်။ ရဟန်းဖြစ်သူ နှုတ်ခမ်းကိုမဆိုအပ်ဟု ပယ်တော်မူချက် ဝိနည်းရှိချေသည်။ သတိရှိကြစေ။ ။ ကိုယ်တော်အရှင်ကား မည်သို့ပါလျှောက်သည်ကို ငါကားနေမလွဲမီ စား၏။ စားသော်လည်း နှုတ်ခမ်းကိုမနီရအောင် ပဝါကိုရေဆွတ်၍ တိုက်၍စားသည်ဟု မုန်တော်ဆရာတော်မိန့်သည်။
စာမျက်နှာ-640
ဗျတ္တဂုဏ် ပဋိဗလဂုဏ်
ဗျတ္တဂုဏ်ကား ပရိသတ်အလုပ်အကျွေးကိုခံရသော ဗဟုဿုတနှင့်ပြည့်စုံသော ဂုဏ်တည်း။ ထိုစကားမှန်၏။ ပရိသတ်အလုပ်အကျွေးကိုခံရသောရဟန်းသည် ယုတ်စွအဆုံး အချင်းချင်းရောယှက်ခြင်း ကင်းသော ဝိနည်းပိဋကတ်၌ သူ့ကိုဆုံးမခြင်းငှာ ဥဘတောဝိဘင်းကျမ်းကို လေ့လာသည်၊ နှုတ်တက်သည်ကို ပြုရမည်။ ။ မတတ်နိုင်သော နိဿရည်းဆရာသည် သုံးယောက်သောဝိဘင်းဆောင်ရဟန်းတို့နှင့် အတူနေ၍ တစ်ယောက်မေ့လျှင် တစ်ယောက်မေးခြင်းငှာ ခန့်သည်ကိုပြု၍နေရမည်။
ကမ္မာကမ္မ ဝိနိစ္ဆယကိုသင်ရမည်။ ။ မဟာဝါ စူဠဝါ၌လာသော ဝတ်ကြီးဝတ်ငယ်ကို သင်ရမည်။ မစွမ်းနိုင်လျှင် သုတ်၌ ဒီဃနိကာယ်ဝယ် သုတ်မဟာဝါကိုသင်ရမည်။ မဇ္ဈိမနိကာယ်ဝယ် မူလပဏ္ဏာသကို သင်ရမည်။ ။ သံယုတ္တနိကာယ်ဝယ် မဟာဝဂ်မှအောက်ဖြစ်သော သဂါထာဝဂ် နိဒါနဝဂ် ခန္ဓဝဂ်ကိုသင်ရမည်၊ ထိုသုံးဝဂ်ကိုမသင်လျှင် မဟာဝဂ်ကိုသော်လည်းသင်ရမည်။ ။ အင်္ဂုတ္တရနိကာယ်ဝယ် ထက်ဝက်ပိုင်း၍ အောက်ပိုင်းကိုသော်လည်းကောင်း၊ အထက်ပိုင်းကိုသော်လည်းကောင်း သင်ရမည်။ မတတ်နိုင်သော် တိကနိပါတ်မှစ၍ သင်ရမည်။ ဇာတ် (၂၁) ကျမ်းကို အဋ္ဌကထာနှင့်တကွ သင်ရမည်။ ထို့အောက် ယုတ်မူမအပ်။
ဓမ္မပဒကို ဝတ္ထုနှင့်တကွ သင်ရမည်၊ ဥဒါန်း ဣတိဝုတ် သုတ္တနိပါတ် ဝိမာနဝတ္ထု၊ ပေတ ဝတ္ထု ထေရဂါထာ ထေရီဂါထာ နိဒ္ဒေသ ပဋိသမ္ဘိဒါ အပါဒါန်ဗုဒ္ဓဝင် စရိယာပိဋကတ်ကိုလည်း ဝတ္ထုနှင့်တကွသင်ရမည်။ ။ အဘိဓမ္မာ၌ကား တချို့ကို သင်အပ်ဟုမဆို၍ အလုံးစုံ (၇)ကျမ်းလုံးကိုပင် သင်ရမည်။ သို့မှပရိသတ် အလုပ်အကျွေးကို ခံရသော ဗဟုသုတဖြစ်သော ဗျတ္တဂုဏ်နှင့်ပြည့်စုံသည်။ (ပါစိတ်-အဋ္ဌကထာ၊ စာ- ၅၅)
ထိုဗျတ္တဂုဏ်နှင့် ပြည့်စုံမှ သူ့ကို ဥပဇ္ဈာယ်ပြု၍ ပဉ္စင်းခံရသည်၊ ဥပဇ္ဈာယ်ပြု၍ သာမဏေပြုရသည်၊ နိဿရည်းပေးရသည်။ ဥပဇ္ဈာယ်အနေနှင့်နေ၍ သာမဏေအလုပ်အကျွေးကို ခံရသည်၊ အလွယ်မမှတ်ကြနှင့်။
မဟာသုမထေရ် ဝိနည်းငါးကျမ်းပါဠိ အဋ္ဌကထာကို ဆရာထံမှာ (၉)ခေါက်သင်ဖူးသည်။ မဟာပဒုမထေရ်သည် ကိုယ်တိုင်လည်း (၉)ခေါက်သင်ဖူးသည်။ သူသင်ရာလည်း ကိုးခေါက်နာဖူးသည်။ တစ်ရံခါ မဟာသုမထေရ် ဆရာနှင့်ခွဲ၍ ကျောင်းသီးစာချနေသည်ကို ကိုးခေါက်သင်ဖူးကာမျှနှင့် ကျောင်းသီးနေသည်၊ ရဲပေစွဟု မဟာပဒုမထေရ်ကဲ့ရဲ့သော ဟူ၏။ သည်များကိုထောက်၍ ယခုအခါ သာသနာတော် ယုတ်လျော့သည်၏အပြစ်ကို သိရာသည်။
အာပတ်အလျှင်းမသင့်သောပုဂ္ဂိုလ်သည် စင်ကြယ်သောသီလရှိသော ပုဂ္ဂိုလ်မည်၏။ အာပတ်သင့်သော်လည်း သင့်သည့်အာပတ်ကို ကံအလျောက်ပြုသောပုဂ္ဂိုလ်သည်လည်း စင်ကြယ်သောသီလရှိသော ပုဂ္ဂိုလ်မည်၏။
အာပတ်ဟူသည် ပညတ်တော်ဖြစ်၍ ဒေသနာကံ၊ ဝုဋ္ဌာနကံ၊ အာဝိကရဏတို့လည်း ပညတ်တော်ဖြစ်သည်၊ ပညတ်တော်ဖြစ်၍ ပညတ်တော်ချင်း ချေ၍ ကြေလေသည်ဟု အကျဉ်းသိ။ ။ ထိုအာပတ်ကို ဒေသနာကံ ဝုဋ္ဌာနကံ မပြုရသေးသော်လည်း အာဝိကရဏပြုသည်ရှိသော် “အာဝိကတာ ဟိဿ ဖာသု ဟောတိ၊ ဟူသောကြောင့် သန္တရာယ် မဂ္ဂန္တရာယ်မဖြစ်။
ဗျတ္တဂုဏ် ပဋိဗလဂုဏ်
ဗျတ္တဂုဏ်ကား ပရိသတ်အလုပ်အကျွေးကိုခံရသော ဗဟုဿုတနှင့်ပြည့်စုံသော ဂုဏ်တည်း။ ထိုစကားမှန်၏။ ပရိသတ်အလုပ်အကျွေးကိုခံရသောရဟန်းသည် ယုတ်စွအဆုံး အချင်းချင်းရောယှက်ခြင်း ကင်းသော ဝိနည်းပိဋကတ်၌ သူ့ကိုဆုံးမခြင်းငှာ ဥဘတောဝိဘင်းကျမ်းကို လေ့လာသည်၊ နှုတ်တက်သည်ကို ပြုရမည်။ မတတ်နိုင်သော နိဿရည်းဆရာသည် သုံးယောက်သောဝိဘင်းဆောင်ရဟန်းတို့နှင့် အတူနေ၍ တစ်ယောက်မေ့လျှင် တစ်ယောက်မေးခြင်းငှာ ခန့်သည်ကိုပြု၍နေရမည်။
ကမ္မာကမ္မ ဝိနိစ္ဆယကိုသင်ရမည်။ မဟာဝါ စူဠဝါ၌လာသော ဝတ်ကြီးဝတ်ငယ်ကို သင်ရမည်။ မစွမ်းနိုင်လျှင် သုတ်၌ ဒီဃနိကာယ်ဝယ် သုတ်မဟာဝါကိုသင်ရမည်။ မဇ္ဈိမနိကာယ်ဝယ် မူလပဏ္ဏာသကို သင်ရမည်။ သံယုတ္တနိကာယ်ဝယ် မဟာဝဂ်မှအောက်ဖြစ်သော သဂါထာဝဂ် နိဒါနဝဂ် ခန္ဓဝဂ်ကိုသင် ရမည်၊ ထိုသုံးဝဂ်ကိုမသင်လျှင် မဟာဝဂ်ကိုသော်လည်းသင်ရမည်။ အင်္ဂုတ္တရနိကာယ်ဝယ် ထက်ဝက် ပိုင်း၍ အောက်ပိုင်းကိုသော်လည်းကောင်း၊ အထက်ပိုင်းကိုသော်လည်းကောင်း သင်ရမည်။ မတတ်နိုင် သော် တိကနိပါတ်မှစ၍ သင်ရမည်။ ဇာတ် (၂၁) ကျမ်းကို အဋ္ဌကထာနှင့်တကွ သင်ရမည်။ ထို့အောက် ယုတ်မူမအပ်။
ဓမ္မပဒကို ဝတ္ထုနှင့်တကွ သင်ရမည်၊ ဥဒါန်း ဣတိဝုတ် သုတ္တနိပါတ် ဝိမာနဝတ္ထု၊ ပေတ ဝတ္ထု ထေရဂါထာ ထေရီဂါထာ နိဒ္ဒေသ ပဋိသမ္ဘိဒါ အပါဒါန်ဗုဒ္ဓဝင် စရိယာပိဋကတ်ကိုလည်း ဝတ္ထုနှင့်တကွသင်ရ မည်။ အဘိဓမ္မာ၌ကား တချို့ကို သင်အပ်ဟုမဆို၍ အလုံးစုံ (ရ)ကျမ်းလုံးကိုပင် သင်ရမည်။ သို့မှပရိသတ် အလုပ်အကျွေးကို ခံရသော ဗဟုသုတဖြစ်သော ဗျတ္တဂုဏ်နှင့်ပြည့်စုံသည်။ (ပါစိတ်-အဋ္ဌကထာ၊ စာ- ၅၅)
ထိုဗျတ္တဂုဏ်နှင့် ပြည့်စုံမှ သူ့ကို ဥပဇ္ဈာယ်ပြု၍ ပဉ္စင်းခံရသည်၊ ဥပဇ္ဈာယ်ပြု၍ သာမဏေပြုရသည်၊ နိဿရည်းပေးရသည်။ ဥပဇ္ဈာယ်အနေနှင့်နေ၍ သာမဏေအလုပ်အကျွေးကို ခံရသည်၊ အလွယ်မမှတ်ကြ နှင့်။
မဟာသုမထေရ် ဝိနည်းငါးကျမ်းပါဠိ အဋ္ဌကထာကို ဆရာထံမှာ (၉)ခေါက်သင်ဖူးသည်။ မဟာ ပဒုမထေရ်သည် ကိုယ်တိုင်လည်း (၉)ခေါက်သင်ဖူးသည်။ သူသင်ရာလည်း ကိုးခေါက်နာဖူးသည်။ တစ်ရံခါ မဟာသုမထေရ် ဆရာနှင့်ခွဲ၍ ကျောင်းသီးစာချနေသည်ကို ကိုးခေါက်သင်ဖူးကာမျှနှင့် ကျောင်း သီးနေသည်၊ ရဲပေစွဟု မဟာပဒုမထေရ်ကဲ့ရဲ့သော ဟူ၏။ သည်များကိုထောက်၍ ယခုအခါ သာသနာတော် ယုတ်လျော့သည်၏အပြစ်ကို သိရာသည်။
အာပတ်အလျှင်းမသင့်သောပုဂ္ဂိုလ်သည် စင်ကြယ်သောသီလရှိသော ပုဂ္ဂိုလ်မည်၏။ အာပတ်သင့် သော်လည်း သင့်သည့်အာပတ်ကို ကံအလျောက်ပြုသောပုဂ္ဂိုလ်သည်လည်း စင်ကြယ်သောသီလရှိသော ပုဂ္ဂိုလ်မည်၏။
အာပတ်ဟူသည် ပညတ်တော်ဖြစ်၍ ဒေသနာကံ၊ ဝုဋ္ဌာနကံ၊ အာဝိကရဏတို့လည်း ပညတ်တော် ဖြစ်သည်၊ ပညတ်တော်ဖြစ်၍ ပညတ်တော်ချင်း ချေ၍ ကြေလေသည်ဟု အကျဉ်းသိ။ ထိုအာပတ်ကို ဒေသနာကံ ဝုဋ္ဌာနကံ မပြုရသေးသော်လည်း အာဝိကရဏပြုသည်ရှိသော် “အာဝိကတာ ဟိဿ ဖာသု ဟောတိ” ဟူသောကြောင့် သန္တရာယ် မဂ္ဂန္တရာယ်မဖြစ်။
သံဝေဂဉာဏ်သက်ဝင်ရန်
ဇီဝိတဟုဆိုအပ်သော ငါ့အသက်ကို ဇရာသည် နီးသည်၏အဖြစ်သို့ဆောင်ချေသည်။ ချည်တိုင် သို့ရောက်မှ သတ်အံ့ဟု ယူဆောင်၍သွားသောနွားသည် တစ်ဖဝါးထက်တစ်ဖဝါး သေရအံ့သောကာလ နီး သကဲ့သို့ ငါသည်လည်း သေရအံ့သောကာလ နီးချေပြီ။ နွားခြေရာခွက်၌တင်သောရေဝယ် မြူးထူးသော ငါးခုံးမကဲ့သို့ မမိုက်လင့် .. ကိုယ့်ကိုဆုံးမရာသည်။
သလ္လဟုကဝုတ္ထိဖြစ်ခြင်းငှာ
ရှေးဆရာမြတ်တို့သည် သလ္လဟုကဝုတ္တိဖြစ်ခြင်း၊ သလ္လေခပဋိပတ္တိဖြစ်ခြင်းငှာ ရရသမျှသော သင်္ကန်းတွင် ကောင်းနိုးရာရာသင်္ကန်းကို သူ့အားလှူ၍ ညံ့နိုးအံ့ထင်သည့် သင်္ကန်းကိုပိန္နဲဖျက်၍ သုံးဆောင် တော်မူကုန်သည်။ ကောင်းနိုးရာဆွမ်းကို သူ့အားလှူ၍ ညံ့နိုးအံ့ထင်သည့် ဆွမ်းကို ပတ္တပိုဏ်ပြု၍ သုံးဆောင်တော်မူကုန်သည်။ ကောင်းနိုးရာဟင်းကို သူ့အားလှူ၍ ညံ့နိုးအံ့ထင်သည့်ဟင်းတွင် ရေနွေး စွက်၍ သုံးဆောင်တော်မူကုန်သည်။ ကောင်းနိုးရာကျောင်းကို သူ့အားလှူ၍ ညံ့နိုးအံ့ထင်သည့် ကျောင်းတွင် ယုတ်ညံ့သောနေရာ၌သာ နေတော်မူကုန်သည်။
ကောင်းနိုးရာထောပတ်စသည်ဖြင့် စီရင်သောဆေးကို သူ့အားလှူ၍ ယုတ်ညံ့သောနွားကျင်ငယ် ပုတ်ဖြင့် စိမ်အပ်သော ဆီးဖြူ၊ သျှိသျှား၊ ဖန်ခါးစသောဆေးကိုသာ သုံးဆောင်တော်မူကုန်သည်။
ငါတို့ဆရာ ရွှေကျောင်းဆရာတော်ဘုရားလည်း ရရသမျှသော ဆွမ်းကိုစု၍ ပေါင်း၍ ခလောက်၍ အောက်ထက် အနံ့ရောက်စေပြီးမှ ဝေစုရဆွမ်းကို ဘုဉ်းပေးတော်မူသည်။ ဟင်း၌လည်း ထို့အတူပြု၍ ဝေစုရ တစ်ခွက် ဟင်းတွင် ရေနွေးစွက်၍ ဘုဉ်းပေးတော်မူသည်။
တဲပူမဟာထေရ် တောမဟာထေရ်တို့ကား ပါးစပ်၌ သတ္တဝါတို့၏သင်္ချိုင်းမဖြစ်စေလင့်ဟု အသားဟူ သမျှကိုပယ်သည်။ ရှေးမဟာထေရ်တို့ကား အသားဟူသမျှသည် အာဟာရ၌ ပဋိကူလသညာမှတ် တော်မူ၍ အသားဟူသမျှကိုမစား ပယ်တော်မူသည်။
သတိပြုရန် အမဲငါးမစားကြဉ်သောရဟန်းတို့သည် ငတ်ရုံသာ အကျိုးမရှိ၊ ဘုရားသခင်ကိုယ်တော် ပင် သုံးဆောင်တော်မူသေးသည်ဟု အမြွက်ဆောင်ကုန်၏။ ကာယဝိညတ်ဖြင့်ရသော ပစ္စည်းကို သုံးဆောင်စိမ့်သောငှာ ဘုရားခွင့်ပြုတော်မူလျက် အဘယ့်ကြောင့် အရှင်သာရိပုတ္တရာ၊ အရှင်ကောဏ္ဍ မထေရ်တို့သည် ကာယဝိညတ်ကြောင့် ရသောပစ္စည်းကို ကြဉ်လေသနည်း၊ ကိုယ်မကျင့်နိုင်လျှင်မနေ သူကျင့် သည်ကိုပင် မစ္ဆေရရှိသည်ကား ပုထုဇဉ်တို့ဓမ္မတာဟုသာ နှလုံးပိုက်ရတော့သည်။
တည်တော်ရှင် မဟာတိဿလည်း ရေနွေးပူပူကို ဆားလှော်ခတ်ရုံမျှသော ဟင်းဖြင့်သာ နိစ္စဘတ် ဆွမ်းစားခြင်းကိစ္စကို ပြုသည်။ ဤအကျင့်များသည် ကမ္မဋ္ဌာန်း(၄ဝ)တွင် ပဋိကုလသညာ တစ်ပါးဝင်လည်း ဖြစ်ပေသည်။
ဒုက္ကဋ်
နေလွှဲအခါ၌ ပိပါသပစ္စယမရှိဘဲ ယာမကာလိကသောက်ခြင်း၊ ထန်းရည်ကြည်ကို ကုသိနာရုံ ဘုန်တော် ကြီးဘုရား ယာမကာလိကယူသည်၊ ငမြာငယ်သူဌေးဆရာ ယာဝကာလိကယူသည်၊ ပလိုင်းရှင် သုဇာတ ဆရာတော်ဘုရား သုရာမျိုးစေ့ယူသည်၊ ဂေလညပစ္စယမရှိဘဲ သတ္တာဟကာလိက ယာဝဇီဝိကဝတ္ထုကို ပျို့ခြင်း၊ နေ့လွဲသောအခါ အနာမရှိဘဲ ကွမ်း၊ လက်ဖက်စားခြင်း၊ အကျိုးမရှိသော (၃၂)ပါးသော တိရစ္ဆာန ကထာကို ပြောဟောခြင်းစသော အလုံးစုံသောအရာသည် ဒုက္ကဋ်အာပတ်သင့်သည်သာတည်း။ အသပ္ပါယ ဌာနေသု ဒုက္ကဋ်-ဟူသောကြောင့် ရဟန်းနှင့်မလျှော်သောအမှုဟူသမျှကို ပြုခြင်းသည် ဒုက္ကဋ်သာတည်း။ အလဇ္ဇီရဟန်းတို့အား ပစ္စည်းထောက်ပင့်ချီးမြှင့်ကုန်သော ဒါယကာတို့သည်လည်း အလဇ္ဇီပဂ္ဂလ အလဇ္ဇီနုဂ္ဂဟဖြစ်ခဲ့လျှင် အပြစ်ကြီးလေစွ၊ သာသနာဖျက်လည်း ဖြစ်လေစွ၊ သတိရှိကြစေ။ ဒကာဆရာ နှစ်ဦးအကျိုးနည်း။ (၅၃)
ရဟန်းဟူက ပေါ့ပေါ့တန်တန်မနေရာ။ ဤသို့ပြဆိုခဲ့ပြီးသော သီလအကျင့်နှင့်ပြည့်စုံခြင်း တည်းဟူသော အာစာရ၊ သတိပဋ္ဌာန်ဟုဆိုအပ်သော ဂေါစရအရာများနှင့်ညီအောင် ကျင့်ရာသည်၊ ကျင့်မှ လည်း သမဏမည်ချေသည်။ တေပါ... ရဟန်းကျင့်ဝတ်နှင့်လည်း ပြည့်စုံမှ။ သူတိ-ကျင့်အပ်သော သမဏဓမ္မကိုလည်းသိမှ၊ ယောနိ’ရဟန်းမျိုးလည်း မှန်မှ၊ ဤအင်္ဂါ (၃)ပါးနှင့်စုံညီမှ ရဟန်းဟူချေသည်။ မစုံသော် မဟူချေ။
ဝိနယဂရု ဒီပနီမှ
ပါဠိအဋ္ဌကထာဋီကာ သုံးရပ်တို့ကို အဓိပ္ပာယ်သွားနှင့်တကွ နားလည်အောင် လေ့လာသင်ကြား မှတ်သားခြင်းကိုပြု၍ ပညတ်တော်မူအပ်သော မိစ္ဆာဇီဝအကြောင်း မကောင်းသောရာဇရာဇဟာမတ္တစသော လူမျိုးနှင့် သဟသောကီ၊ သဟနန္ဒီ၊ ဂိဟီသံသဂ္ဂမိစ္ဆာဇီဝအမှုတို့မှလွတ်ကင်းအောင် အထူးသဖြင့် သတိပြု အပ်ကြကုန်ရာသည်။
ဒု- ကထိနသိက္ခာပုဒ်
ကပ္ပဗိန္ဓုထိုးရာ တစ်ထောင့်တည်း၌ တစ်ပေါက်မျှသာထိုးမိအောင်၊ ဗိန္ဓုမထိုးသေးသော သာမဏေ တို့သင်္ကန်းသင်းပိုင် ရေသနုပ်စသည်များကို အခိုက်အတန့်ရေချိုးရုံမျှ မဝတ်မိအောင်၊ လက်သန်းလက်သည်း မျှ ပမာဏအပေါက်ရှိသော သင်္ကန်းကို တဖန်ဖာချုပ်၍ အဓိဋ္ဌာန်တင်မိအောင်၊ သင်္ကန်းဟူသမျှကို ပရိက္ခရာ စောဠချည်းမတင်ဘဲ သုံးထည်ကိုအမည်ဖြင့်တင်ခြင်း ကြွင်းသော ဝတ်ရုံလောက်သော သင်္ကန်းကို ဝိကပ္ပနာ ပြု၍ကြွင်းသော အလျား (တစ်ထောင့်ထွာ) အနံ(တစ်ထွာခွဲ) ပမာဏရှိသော ပဝါဖျင်ပုဆိုးစသည်တို့ကို ပရိက္ခရာစောဠအဓိဋ္ဌာန်တင်၍ ဝိနယဂရုကဆရာကြီး ဆရာမြတ်တို့သုံးဆောင်နည်းအတိုင်း သုံးဆောင် မိကြအောင် ကြိုးပမ်းပါ။
ရာဇဘောဂ္ဂသိက္ခာပုဒ်
ဒါယကာတို့ ဆွမ်းတော်စရိတ်ကိုယူလာခဲ့၍ မိမိထံရောက်သည့်အခါ အရှင်ဘုရားအား ဆွမ်း တော်လှူဒါန်းလိုပါသည်၊ ကပ္ပိယကာရက ညွှန်းတော်မူပါဟူ၍လည်းကောင်း၊ မည်သို့အထူးမဆိုမူ၍ ကပ္ပိယ ကာရကညွှန်းတော်မူပါဘုရားဟူ၍လည်းကောင်း၊ တောင်းသည်ရှိသော်ဤသူပင်တည်းဟု မိမိကညွှန်းပြ လိုက်၍ ထိုညွှန်ပြသော ကပ္ပိယကာရကထံအပ်နှံပြီးနောက် မိမိထံလာရောက်၍ဖြစ်စေ၊ တမန်စေလွှတ်၍ ဖြစ်စေ မည်သည့်ကပ္ပိယကာရကထံ ဆွမ်းဆန်အပ်နှံထားခဲ့ပါသည် အရှင်ဘုရားအလိုရှိရာ ပစ္စည်းဝတ္ထုကို တောင်းတော်မူရစ်ပါ ဤသို့လျှောက်ထားသည်ရှိသော် သဗ္ဗကပ္ပိယဖြစ်၏။ အလုံးစုံတောင်းခြင်းငှာအပ်၏။
ယင်းသို့ တောင်းသောအခါ၌လည်း တပြားဘိုး နှစ်ပြားဘိုးကပ္ပိချေဟု အနာမာသဝတ္ထုနှင့်စပ်၍ အရိပ်အမြွက်မျှမထွက်စေဘဲ ဆန်တစ်ခွဲဘိုး၊ တစ်တင်းဘိုး၊ စသည်ဖြင့် ကပ္ပိယဝတ္ထုနှင့်သာစပ်၍ စေခိုင်း သော်သာအပ်သည်။ ဤကား သဗ္ဗကပ္ပိယဖြစ်အောင် ကျင့်သုံးနည်းတည်း။
အကတဝိညတ်အရာ၌
အတ္တနော အတ္ထာယာတိ ဣမိနာ ပရဿ ဉာတကပဝါရိတေ တဿဝတ္ထာယ ဝိညာပေတွာ နေ ဒိန္နာ ဝါ တဿ ဝိဿာန ဝါ ပရိဘုဉ္စိတုံ ဝဋ္ဋတီတိ ဒေဿတိ။ ဝိနိစ္ဆယ ဋီကာပါဌ်နှင့်အညီ တစုံတစ်ယောက်သော ရဟန်း၏အလို့ငှာ ထိုရဟန်း၏ သဉာတိပဝါရိတထံ တောင်းအပ် သည်ကိုသာ လာရကား၊ အညာတက အပဝါရိတ ဒါယကာတို့၏ အလှူဒါနပြုသောအခါ ၎င်းဒကာ၏ ဆရာဖြစ်သူ ပုဂ္ဂိုလ်တို့က မိမိအလိုရှိရာအကူမဝင်သော ရဟန်းတို့ကို ပင့်ဖိတ်အောင် ဝါယမစိုက်ထုတ်ပြု လုပ်ကြခြင်းသည် ယင်းအကတဝိညတ် မိစ္ဆာဇီဝအဖြစ်မှ မလွတ်နိုင်ကြကုန်။
ယင်းသို့သော အခြင်းအရာများကိုနှလုံးထား၍ မိမိနှင့်စပ်သော ဒါယကာတို့ အလှူပေးသောအခါ မိမိထံ အလုံးစုံမဖိတ်ကြားလာဘဲ တစ်ပါးသောရဟန်းတို့အား အမှတ်မဲ့မညွှန်ကြားမိအောင်။ တစ်ပါး သောရဟန်းနှင့် စပ်လျဉ်းသော ဒါယကာတိုင်း အလှူပေးလို၍ ပင့်ဖိတ်လာသည့်အခါ ၎င်းဒါယကာကို ဆရာဖြစ်သူပုဂ္ဂိုလ်များက ညွှန်ကြားလိုက်လေသလားဟု ဆင်ခြင်အောက်မေ့၍ ယင်းသို့သော ပစ္စည်းများကို အမှတ်မဲ့အလှူမခံမိအောင် အထူးသတိပြုအပ်ကြကုန်ရာသည်။
မုသာဝါဒ သိက္ခာပုဒ်
ဤသိက္ခာပုဒ်၌ - ဆိုချင်မက်မော အဆောတလျင် ရှောင်တခင်အလှိုင်ကြီးပြောသဖြင့် အပြော လွန်၍ မုသာဝါဒ ဖြစ်မှန်းမသိဖြစ်တတ်သည်ကိုလည်း အထူးသတိပြုအပ်ကုန်ရာသည်။
ဘူတဝါမဝဂ် ပထမသိက္ခာပုဒ်
လူသာမဏေတို့ ဖုတ်၍ထောင်း၍ ဆောင်ယူခဲ့သော ငရုတ်သီးထောင်းအစရှိသည်ကိုလည်း လူသာ မဏေတို့ဖုတ်ခြင်းမျှသာဖြစ်၍ သမဏကပ္ပိယမဟုတ်သေးသောကြောင့်လည်းကောင်း၊ ဝတ္ထုအတွင်း၌ မီး မဖုတ်မိသော အချို့ငရုတ်စေ့စသည်တို့နှင့် ရောနှောမိခြင်းမကင်းနိုင်ရာသည်ဖြစ်၍ တစ်ဖန်ထပ်၍ ကပ္ပိသဖြင့် ကျင့်သုံးပါ။
ကပ္ပိယန္တိ ဝတွာဝါတိ ပုဗ္ဗကာလကြိယာဝသေန ဝုတ္တေပိ ဝစနက္ခဏေဝ အဂ္ဂိသတ္ထာဒိနာ ဗီဇ ဂါမေ ဝဏံ ကာတဗ္ဗန္တိ ဝစနတော ပန ပုဗ္ဗေ ကာတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ ဝိမတိဋီကာပါဌ် (စာ-၁၂) နှင့်အညီ၊ ကပ္ပိယံ ဘန္တေ ဟူသောစကားကို မဆိုသေးခင် ရှေးဦးတင်၍ မကပ္ပိစေဘဲ ၎င်းစကားနှင့် တစ်ပြိုင်နက်ကျစေ သဖြင့် ကပ္ပိစေမိအောင်၊ ယင်းသို့ ကပ္ပိသောအခါ၌လည်း ဆိုပြီးသောအတိုင်းနေရာကျ ဒဋီကမ္မဖြစ်၍ ကုက္ကုစ္စ ကင်းစေခြင်းငှာ တစ်ကြိမ်နှစ်ကြိမ်စသည်ဖြင့်ထပ်၍ ကပ္ပိပါ။
ဝိကာလဘောဇနသိက္ခာပုဒ်
အရာ၌ ယာမကာလိကာဒီနိ အာဟာရတ္ထာယ ပဋိဂ္ဂဟဏအာဟရေသု ဒုက္ကဋ်၊ ၎င်းအဋ္ဌကထာ ပါဌ်နှင့်အညီ အကြောင်းမဲ့နေလွဲကွမ်းစား ဆေးဝါး ဆီးဖြူ၊ ဖန်ခါး စားသောက်ကြသော ပုဂ္ဂိုလ်တို့အား အကပ်ခံဆဲအခါ ဆေးရည်ကွမ်းဖတ်မျိုတိုင်းမျိုတိုင်းအခါတို့၌ ဒုက္ကဋ်အာပတ်များစွာသင့်တတ်ရကား အထူး ရှောင်ကြဉ်အပ်ကုန်ရာသည်။
သန္နိဓိကာရသိက္ခာပုဒ်
သတ္တာဟကာလိကယာဝဇီဝိကာနံ ပန အာဟာရတ္ထာယ ပဋိဂ္ဂဏ အဇ္ဈာဟာရေစ ဒုက္ကဋ။ ၎င်းအဋ္ဌကထာပါဌ် (စာ-၂၂၆) နှင့်အညီ ရှေးနေ့အကပ်ခံအပ်သော ပုရေပဋိဂ္ဂဟိတ ယာဝဇီဝကဖြစ်သော ကွမ်းဆေးအစရှိသည်တို့ကို ပုနဒိဝသ၌ အနာဟူသောအကြောင်းမရှိဘဲ ကာလအကာလမဆို ထိုထိုဆေးကွမ်းတို့ကို အကပ်ခံတိုင်းသုံးဆောင်တိုင်၊ ကွမ်းရည်ကွမ်းသွေးဝင်တိုင်း ဒုက္ကဋ်အာပတ် များစွာသင့်ခြင်း၊ တစ်ဖန် ဆွမ်းအစရှိသည်ကို သုံးဆောင်သည့်အခါ ယင်းဆေးဖတ်ကွမ်းဖတ်နှင့် ရောမိသည်ဖြစ်၍ မုခသန္နိဓိ ပါစိတ်အာပတ်သင့်တတ်သည်များကို နှလုံးထား၍ ကုက္ကုစ္စသံသယအထူး ကင်းလွတ်ရအောင် ကျင့်ဆောင်အားထုတ်အပ်ကုန်ရာသည်။
အဒိန္နာဟာရသိက္ခာပုဒ်
ဆွမ်းစားဆဲအခါတွင် မြူကျသည် မကျသည်ကိုလည်းကောင်း အာခံတွင်းက တံတွေးရည်လူးသော ဆွမ်းလုံးဟင်းဖတ်တို့၏ ဆွမ်းခွက်ထဲသို့ ပြန်၍ကျသည် မကျသည်ကိုလည်းကောင်း။ အထူးသဖြင့် သတိ
ထားမိအောင် အကပ်မခံဘဲ ဒန်ပူစားသည့်အခါ ဒန်ပူရေဝင်ရာ၌ သစေ ပန ဒန္တရသော ပဝိသတိ၊ ဒုက္ကဋ် အာပဇ္ဇတိ ဝိနည်းဋီကာနှင့်အညီ ဒုက္ကဋ်အာပတ်သင့်တတ်သောကြောင့် ဒန်ပူစားဘဲ ဒန်ပူရည်မဝင်ရအောင် သောက်ရေခွက်၌ မြူမှုန်ကျခဲ့သော် ရေကိုအကပ်ခံ၍သော်လည်းကောင်း၊ မြူမှုန်ကိုသွန်၍သော်လည်းကောင်း၊ သုံးဆောင်မိအောင်၊ မြူမှုန်ကပ်သော မဆေးသောလက်ဖြင့် တစ်စုံတစ်ခုသော ဝတ္ထုကိုလက်ဖြင့်ကိုင်၍ မစား မသောက်မိအောင် အထူးသတိပြုအပ်ကြကုန်ရာသည်။
ဇောတိသိက္ခာပုဒ်
သူတစ်ပါးအလိုအလျောက် မွှေးထားအပ်သော မီးကို လှုံရာ၌လည်း မီးကိုမှုတ်ခြင်း မီးကိုရွှေ့ပြောင်းခြင်း စသော အမူအရာတို့ကို မပြုမိအောင် အထူးနှလုံးထားအပ်ကုန်ရာသည်။
သပ္ပါဏကသိက္ခာပုဒ်
ယေ ပါဏကာ ပရိဘောဂန မန္တေ တေဟိ သပ္ပါဏကံ အဋ္ဌကထာပါဌ် (စာ-၂၄၅)နှင့်အညီ သုံးဆောင်သောအခါ သေတတ်သေလောက်သော ပိုးရှိသောရေကို သုံးဆောင်ခြင်း၌ ပယောဂတိုင်း ဒုက္ကဋ်၊ သုံးဆောင်သောအခါ ပါစိတ်အာပတ်သင့်တတ်သည်များကို နှလုံးထား၍ သောက်ရေအိုး သုံးရေအိုး၊ ဝစ္စကုဋီ ရေအိုး စသည်တို့၌ ရေစစ်အမြဲထားသဖြင့် သုံးဆောင်တိုင်း သုံးဆောင်တိုင်း ရေကိုစစ်၍ သုံးဆောင်မိအောင် အထူးနှလုံးထားကုန်ရာသည်။
ပရိမဏ္ဍလသိက္ခာပုဒ်
အာရာမေပိ အန္တရဃရေပိ သဗ္ဗတ္ထ သိက္ခာ ကာတဗ္ဗာ၊ အဋ္ဌကထာ (စာ-၂ရ၆)လာတိုင်း ရွာတွင်း ကျောင်းတွင်း၊ တောအရပ်မဆို ထိုထိုသွားလာနေထိုင်ရာတို့၌ သင်းပိုင်ကိုယ်ဝတ်တို့ကို အဝန်းညီစွာ အခါမပြတ် ဝတ်ရုံမိအောင် နှလုံးထားအပ်ကုန်ရာသည်။
ဩက္ခိတ္တစက္ခုသိက္ခာပုဒ်
ဝါသူပဂတေနာပိ သုသံဝုတန ဩက္ခိတ္တစက္ခုနာဝ နိသီဒိတဗ္ဗ ဝိမတိဋီကာပါဌ် (စာ-၆၂)နှင့်အညီ မြို့တွင်း ရွာအတွင်း၌ ဆောက်ထားအပ်သော ဇရပ်တန်ဆောင်း စသည်တို့၌ ညဉ့်အိပ်ညဉ့်နေတည်းခိုနေသော အခါ၌လည်း ထမ်းပိုးတစ်ပြန်လေးထောင်ခန့်ထက် မသာလွန်စေရ။
ကျမ်းဂန်လာအရ
ပရိမာလ ပါရပန ဝတ်ရုံနည်းကား
(က) ပရိမဏ္ဍလံ ပါရုပိတဗ္ဗ၊ ဥဘော ကဏ္ဏ သမံ ကတွာ၊ (ပါစိတ်ပါဠိတော်၊ စာ-၂၄၀)
(ပ) ဥဘော ကဏ္ဏေ သမံ ကတွာ ပါရုပနဝတ္တံ ပူရေန္တေန ပရိမဏ္ဍလံ ပါရုပိတဗ္ဗ၊ (ပါစိတျာဒိအဋ္ဌကထာ၊ စာ-၁၆၂)
ဥဘော ကောဏေ သမံ ကတွာ သာဒရံ ပရိမဏ္ဍလံ ကတွာ ပါရုပိတဗ္ဗ၊ အကရောန္တဿ ဒုက္ကဋ်။ (ဝိနယဝိနိစ္ဆယ ပါဌ်)
ဥဘော ကဏ္ဏေ သမံ ကတွာ-အရကို ပါစိတျာဒိယောဇနာပါဌ်ပထမတွဲ နံပါတ် ၉၆ ၌ ဥဘော ကဏ္ဏတိ ပုရတောစ ပုစ္ဆတောစ နိဂ္ဂတ ဒွိ ကဏ္ဍေဟူ၍လည်းကောင်း။
ဝိနယ ဝိနိစ္ဆယ ဋီကာပါဌ် ဒုတိယတွဲနံပါတ် ၉ ၌ ဥဘော ကောဏေ သမံ ကတွာတိ ပါရူပနဿ ဧကံသေ ကတဿ ပိဋ္ဌိပဿ ဥဒရပဿ စ ဩလမွာနေ ဥဘော ကဏ္ဏေ ဟတ္ထိပိဋ္ဌိ ဂာဝိယ သမံ ကတွာဟူ၍လည်းကောင်း တိကျပြတ်သားစွာ ဖွင့်ဆိုပြထားလေသည်။
ထို့ပြင် ကင်္ခါယောဇနာ မဟာဋီကာပါဌ် စတုတ္ထတွဲ နံပါတ် (၃၅၂) ၌လည်း ထိုနည်းတူစွာ ဖွင့်ဆို ပြထားလေသည်။
သင်္ကန်း၏ အစွန်နှစ်ဖက်ကို ညီညွတ်စွာပြုလုပ်၍ လက်လိပ်ပြီးလျှင် သင်္ကန်းရုံသကဲ့သို့ လက်ဝဲ တစ်ဖက် ပခုံးထက်မှစ၍ လက်ကောက်ဝတ်အထိ တစ်ဖက်ရုံသောနည်းသည်ကား၊ ၎င်းသင်္ကန်း၏ အစွန်း နှစ်ဖက်သည် လက်ကောက်ဝတ်၌စုရုံးလျက် တည်ရှိနေတော့သည်။ ထိုဝတ်ရုံနည်းအရသည် အထက်ပါ ကျမ်းဂန်လာ ပရိမဏ္ဍလဝတ်ရုံနည်းနှင့် မညီသောကြောင့်၊
ပရိမဏ္ဍလက္ခဏတော အညထာ ပါရုတံ၊ သဗ္ဗမေတံ ဂိဟိပါရုတံ နာမ ဟူသော (စူဠဝါ အဋ္ဌကထာ (စာ-၅၅)ဖွင့်ဆိုချက်အရဖြင့် ဂိဟိပါရုတခေါ် လူတို့ဝတ်ရုံသကဲ့သို့သော ဝတ်ရုံနည်းမည်တော့သည်။
ဂိဟိပါရုတဖြစ်လျှင် န ဘိက္ခဝေ ဂိဟိပါရုတံ ပါရုပိတဗ္ဗ။ ယော ပါရုယျ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿဟူသော စူဠဝါပါဠိတော် (စာ-၂ရ၈) အရ ဒုက္ကဋ်အာပတ်မှ လွတ်ခွင့်မရှိတော့ချေ။
ထို့ကြောင့် လဇ္ဇီ ပေသလ သိက္ခာကာမ ဝိနယဂရုကဖြစ်တော်မူကြကုန်သော ရဟန်းတော်အရှင် မြတ်များတို့သည် ပါဠိ အဋ္ဌကထာ ဋီကာစသော ကျမ်းဂန်အရပ်ရပ်တို့ကို ကြည့်ရှုနှီးနှောပြီး၍ ကျမ်းဂန်လာ အဆိုကိုသာလျှင် အစဉ်လိုက်အပ်၏။
ဝိနယာလင်္ကာရဋီကာပါဌ် ဒုတိယတွဲနံပါတ် (၈၂) ၌အောက်ပါအတိုင်း ညွှန်ကြားပြသဆိုဆုံးမထား လေသည်။
တသ္မာ လဇ္ဇီပေသလဗဟုသုတသိက္ခာကာမဘူတေန ဘိက္ခုနာ အနေကပါဠိအဋ္ဌကထာဒယော ပကရဏေ သြလောကေတွာ သံသန္နိတွာ ပကရဏေမေဝါနုဂန္တတ္ထံ၊ န အညေသံ ကြိယံ သဒ္ဓဟိတဗ္ဗ၊ န စ အနဂန္တဗ္ဗ။ မှ ဘီလူးကျွန်း ဦးတေဇော (ဂူ)
ရှမပါန ဝိနိစ္ဆယ
ဘိက္ခူ၊ ဓူမဝဋိ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ ဓူမံ ပိဝတိ၊ မုခဉ္စ ကဏ္ဏာစ မနောသိလာယလိတ္တော ဝိယ ဟောတိ၊ ယာဝကာလိကံ ဘုဉ္စိတုံ ဝဋ္ဋတိ၊ ယာဝကာလိကေန ယာဝဇီဝိကသံသဂ္ဂေ ဒေါသော နတ္ထိ။ (ဒန္တပေါဏ အဋ္ဌကထာ) (စာ-၁၁၈)
ပဋိဂ္ဂဟေတွာတိ တဒဟုပဋိဂ္ဂဟေတွာ ။ လ ။ ဓူမံ ပိဝိတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ (တေရသကဏ်ဋီကာ) (စာရ၅)
၎င်းအဋ္ဌကထာ ဋီကာနှစ်ရပ်တို့တွင် အဋ္ဌကထာ၌ ပဋိဂ္ဂဟေတွာဟု သာမန်ရှိလျက်၊ ဋီကာက ပဋိဂ္ဂဟေတွာတိ တဒဟု ပဋိဂ္ဂဟေတွာဟု ဝိသေသဆိုရာ၌ ....အကြောင်းကိုဆင်ခြင်သော် ၎င်းအခိုးတံ ဆေးငွေ့မှဖြစ်သော ဆေးချေးအစေးအညှော်သည် ယာဝဇီဝိကဟုတ်၏။ ဟုတ်သော်လည်း ယနေ့အကပ် ခံသော ဆေးတံမဟုတ်၊ ရှေးနေ့ကအကပ်ခံသော ဆေးတံဖြစ်၍ ၎င်းဆေးတံဖြင့်သောက်ရှူ၍ ခံတွင်း လည်ချောင်း၌ ဆေးဒန်းမြင်းသီလာဖြင့် လိမ်းကျံသကဲ့သို့ ဆေးချေးအစေးအညှော်တို့ ကပ်ငြိရကား၊ ၎င်း ကပ်ငြိနေသော ဆေးချေးအစေးအညှော်နှင့် ယာဝကာလိကကို သုံးဆောင်လျှင် ၎င်းဆေးချေးနှင့် ယာဝ ကာလိကရောနှောခြင်းကြောင့် သန္ဓေဖြစ်၍ သန္ဓေသိက္ခာပုဒ်ဖြင့် အာပတ်သင့်ရကား အဋ္ဌကထာ၌ “ယာဝကာလိကေန ယာဝဇီဝိကသံသဂ္ဂေ အာပတ္တိ အာပဇ္ဇတိ... ဟုဆိုသောကြောင့် ၎င်းဆေး တံသည် ရှေးနေ့က အကပ်ခံသော ဆေးတံမဟုတ်၊ ထိုနေ့မှ အကပ်ခံသောဆေးတံဟု သိသင့်သော ကြောင့် ဝိသေသဖွင့်တော်မူသည်။ ဤသို့ ရှေးနေ့က အကပ်ခံသော ဆေးချေးအစေးအညှော်တို့ ယာဝကာ လိကရောနှော၍ဝင်လျှင် အာပတ်သင့်သည်ဟု ... အခိုးတံသောက်ရာသန္တိကိုရည်၍ ပြောဆိုခြင်းတည်း။ (ပခုက္ကူ)
နေလွဲကွမ်းစားမှ
“နေလွဲသောအခါ ကွမ်းစားရာတွင် ကွမ်း၊ ကွမ်းသီး ထုံ။ဆေးတို့ကား ယာဝဇီဝိက ပစ္စည်းချည်း ပင်တည်း၊ သို့သော် သတိ ပစ္စယေ ပရိဘုဉ္ဇန္တဿ အနာပတ္တိ” ဟု ဘုရားဟောတော်မူသောကြောင့် သတိပစ္စယမရှိဘဲ သုံးဆောင်လျှင် မျိုတိုင်း မျိုတိုင်း ဒုက္ကဋ်အာပတ်သင့်၏။ (ပခုက္ကူ)
ဥပသမ္ပဒ ဝိနိစ္ဆယ မှ
ရဟန်းခံရာဝယ် ဥပဇ္ဈာယ်သိမ်တွင်း၌ မပါမရှိဘဲလျက် ရဟန်းခံမူ ကံမြောက်သင့် မမြောက်သင့် ကို စိစစ်ဆွေးနွေးသင့်၏။ အသင့်ယုတ္တိကား ဥပဇ္ဈာယ်မရှိစေကာမူ ဥပဇ္ဈာယ်၏အမည်ကိုကြား၍ ကမ္မဝါ စာ၌ထင်ရှားရှိသောအမှတ်ဖြင့် အယံ ဣတ္ထန္ဓာမောဟု ရဟန်းလောင်းတည်းဟူသော ဝတ္ထုကိုလည်းကောင်း၊ ဣတ္ထန္နာမဿ အာယသ္မတော ဟုဥပဇ္ဈာယ်တည်းဟူသော ဝတ္ထုကိုလည်းကောင်း ကမ္မဝါစာရွတ်ဖတ်မူ ကံမြောက်သည်သာဟုမှတ်။
အဋ္ဌကထာ၌ ဥပဇ္ဇံ ဂါဟာပေတွာဟူ၍သာ မိန့်တော်မူသည်။ ဥပဇ္ဇံ အတိက္ကမိတွာ ဟုမဆိုခဲ့ပေ၊ ပါဠိတော်၌လည်း နဘိက္ခဝေ အနုပဇ္ဈာယကော ဥပသမ္ပါဒေတဗ္ဗော၊ ယော ဥပသမ္ပာဒေယျ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿဟု ဒုက္ကဋ်အာပတ်ကိုသာ ဟောတော်မူသည်။
သော စ ပုဂ္ဂလော အနုပသမ္ပန္နော နာသေတဗ္ဗောဟူ၍ ပဉ္စင်းမဖြစ်ကြောင်းကို ဟောတော်မမူသည်ကို သတိပြုပါ၊ (ပခုက္ကူ)
ပါရိသုဒ္ဓိ ဥပုသ်
“ဝိဟာရသီမာယံ ပန သံဃေ ဝိဇ္ဇာနေပိ ကေနစိ ပစ္စယေန ခဏ္ဍသီမာယံ တီသု ဗွီသုဝါ ပါရိသုဒ္ဓိဥပေါသထံ ကရောန္တေသု ကမ္မံ ဓမ္မေန သမဂ္ဂမေဝ ဘိန္နသီမဋ္ဌတ္တာတိ ဒဋ္ဌဗ္ဗ။ (ဝိမတိဋီကာ၊ စာ- ၁ရဝ) (မဟာဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ ဥပေါသထက္ခန္ဓက ၁၂၃)
ဝိနယာလင်္ကာရ ပ-၃၂၁ ၌လည်း နည်းတူ
ဝိဟာရသီမန္တိ ဗဒ္ဓသီမံ။ (ဝိမတိဋီကာ စာ-၁၆ရ) ဝိဟာရသီမန္တိ ဗဒ္ဓသီမံ သန္ဓာယ ဝဒတိ။ (တေရသကဏ်ဋီကာ) ဒု ၊ (တေရသကဏ်ဋီကာ) ဒု ၊ ဥပေါသထက္ခန္ဓက၊ (စာ-၂ရ၅)
ရဟန်းလောင်းဆုံးမခန်း
(၁) သန္တိ တေ ဧဝရူပါ အာဗာဓာ ပါဠိမြတ်ကျမ်းအလာမှာ အခါတစ်ပါး၌ ရောဂါတိုးပွား တစ်ဦးသောယောက်ျားသည် ဘုရားရှင်သာသနာတော်တွင်း ရဟန်းပြုလေရာ ဆရာဇီဝက ကောင်းမွန်စွာကုသ သဖြင့် ရောဂါမှကင်းစင်လျှင် ရဟန်းအသွင်ကိုဖျက် လူထွက်သည်ကို အကြောင်းပြု၍ “န ဘိက္ခဝေ ပဉ္စဟိ အာဗာဓေဟိ ဖုဋ္ဌော ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော၊ ယော ပဗ္ဗာဇေယျ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿ။ ချစ်သားတို့ နူနာစသော၊ အနာငါးပါးတို့သည် ထင်ရှား၊နှိပ်စပ်အပ်သောသူကို ရဟန်းခံမပေးအပ်၊ အကြင်ရဟန်းသည် ရဟန်းခံပေးအံ့၊ ထိုရဟန်းအား ဒုက္ကဋ်အာပတ်သင့်စေဟု ဗုဒ္ဓမြတ်စွာ အာဏာတော်စက် မိန့်မြွက်တော်မူချက်ကြောင့် နာဂအမည်ရှိသော ပဉ္စင်းလောင်း သင်ပဉ္စင်းလောင်း၏ကိုယ်မှာ နူနာရှိသလား၊ အသားထွဋ်မြင်းဖုနာရှိသလား၊ မကွဲမအက်ပြောက်ကျားသော အနူကွက်ရှိသလား၊ ခယရုဂ်ချောင်းဆိုး သွေးပါ နာရှိသလား၊ သူရူးနာရှိသလားဟု သံဃာအလယ်ကျလျှင် မေးခွင့်ရသော ရဟန်းတော်များက မေးကြ လိမ့်မည်၊ ဤသို့မေးခဲ့လျှင် သင်၏သဏ္ဌာန်မှာထင်ရှားရှိက ရှိပါသည်ဘုရားဟု လျှောက်ထားရလိမ့်မည်၊ မရှိခဲ့လျှင် မရှိပါဘုရားဟုလျှောက်ထားရလိမ့်မည်၊ လျှောက်ထားပါလေ။
(၂) မနုဿာသိဟူသော ပါဌ်အလိုမှာ အခါတစ်ပါး၌ နဂါးတစ်ကောင်သည် လူ့ဘောင်ကို တောင့်တလျက် လူ့အသွင်ဖန်ဆင်း၍ ဘုရားရှင်သာသနာတော်တွင် ရဟန်းပြုလေရာ၊ ထိနမိဒ္ဓနှိပ် စက်လှသဖြင့် လျှောကျသတိ၊ အိပ်ပျော်မိသည်တွင် ပကတိနဂါးအသွင် အထင်အရှားဖြစ်ပေါ်ငြား၍ မြတ်စွာဘုရားသည် . . . နဂါးလုလင် သင့်မှာမူကား ရှစ်ပါးသီလ ဥပေါသထဖြင့် မနုဿလူ့အသွင်ကို စင်စစ်ရလတ္တံ့ဟု သာသနာတော်မှ ပယ်လေလျှင် ဘဝင်အသည်းနှလုံးကွဲမျှ ဆင်းရဲသောနဂါးတစ်ကောင်ကို အကြောင်းပြု၍ “တိရစ္ဆာနဂတော ဘိက္ခဝေ အနပသမ္ပန္နော န ဥပသမ္ပာဒေတဗ္ဗော၊ ဥပသမ္ပန္နော နာသေတဗ္ဗော” ချစ်သားတို့ လူသွင်ဟုတ်ဟတ် ဖန်ဆင်းတတ်သည့် မြွေနတ်နဂါးစသော တိရစ္ဆာန်များကို ပဉ္စင်း မခံပေးအပ်ဟု ဗုဒ္ဓမြတ်စွာအာဏာတော်စက် မိန့်မြွက်တော်မူချက်ကြောင့် သင်ပဉ္စင်းလောင်းသည် လူသား စင်စစ်ဟုတ်၏လောဟု မေးကြလိမ့်မည်။ ဤသို့မေးခဲ့သော်ဟုတ်လျှင်.. ဟုတ်ပါ၏ဘုရားဟု လျှောက်ထားရ လိမ့်မည်။ မဟုတ်လျှင်။ လ။ လေ။
(၃) ပုရိသောသိ ဟူသော ပါဠိအလိုမှာ အခါတစ်ပါး၌ ယောက်ျားမစစ် ပဏ္ဍုက်ဖြစ်ကုန် သောပုဂ္ဂိုလ်တို့သည် အဟုတ်အဟတ် သာသနာ့ဘောင်ဝင်လတ်ပြီး စိတ်ဓာတ်မခိုင် ယိမ်းယိုင်လှုပ်ရှား ကျင့်ဖောက်ပြားမှု အကြောင်းပြု၍ “ပဏ္ဍကာ ဘိက္ခဝေ အနုပသမ္ပန္နော၊ န ဥပသမ္ပာဒေတဗ္ဗော၊ ဥပသမ္ပန္နော နာသေတဗ္ဗော’ ချစ်သားတို့ ယောက်ျားမစစ် ပဏ္ဍုက်ဖြစ်ကုန်သော ပုဂ္ဂိုလ်တို့ကို ပဉ္စင်းခံမပေးအပ်ဟု ဗုဒ္ဓမြတ်စွာ... ကြောင့် သင်ပဉ္စင်းလောင်းသည် ယောက်ျားစင်စစ်ဟုတ်၏လောဟုမေးကြလိမ့်မည်။
(၄) ဘုဇိဿာသိဟူသော ပါဌ်အလိုမှာ ရာဇဂြိုဟ်ပြည်သား ကျွန်ယောက်ျားကို သနားသဖြင့် ရဟန်းပြုပေးမိသည်တွင် သူ့အရှင်တို့ ပြစ်တင်စကား ဆိုသည်များကြောင့်။
န ဘိက္ခဝေ ဒါသော ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော၊ ယော ပဗ္ဗာဇေယျ အာပတ္တိဒုက္ကဋဿ” ချစ်သားတို့ အန္တောဇာတစသော ကျွန်လေးမျိုးကို ပဉ္စင်းခံမပေးအပ်ဟု ဗုဒ္ဓမြတ်စွာ။
(၅) အနဏဏောသိဟူသော ပါဌ်အလိုမှာ အခါတပါး၌ ရာဇဂြိုဟ်ပြည်တွင် ကြွေးမြီတင်ငြား ထိုယောက်ျားကို သနားသမှုရဟန်းပြုပေးသည်တွင် ကြွေးမြီရှင်တို့ ပြစ်တင်စကားဆိုသည်များကြောင့်။ “န ဘိက္ခဝေ ဣဏာယိကာ ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗော၊ ယော ပဗ္ဗာဇေယျ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿ” ချစ်သားတို့ သူ၏ကြွေးကို ငှားချေးသုံးယူမြီတင်သော သူကို ပဉ္စင်းခံမပေးအပ်ဟု ဗုဒ္ဓမြတ်စွာ။
(၆) နသိ ရာဇဘဋော...ဟူသော ပါဌ်အလိုမှာ အခါတစ်ပါး၌ ရာဇဂြိုဟ်ပြည်ရှင် ဘုရင်ဗိမ္ဗိ သာရမင်းထံ ဝန်းရံခစား ရဲမက်သားတို့သည် မတရားအဓမ္မ အကုသလကံမှ ကြောက်ရွံ့စက်ဆုတ်ကြ သောကြောင့် သာသနာတော်တွင် ရဟန်းပြုကြလေလျှင် ရာဇဂြိုဟ်ပြည်ရှင် ဘုရင်ဗိမ္ဗိသာရမင်းသည် မင်းခစား ရဲမက်သားတို့ကို သနားသမှု ရဟန်းပြုပေးက အယုတ်တရားကို ကျင့်သောအချို့သော မင်းတို့သည် ပြင်းစွာအမျက်ဒေါသထွက် ကာ အပသန္နစေတနာဖြစ်ခဲ့ရာ၏ဟု မြတ်စွာဘုရားထံ လျှောက်ထားတောင်းပန်သဖြင့်။ “န ဘိက္ခဝေ ရာဇဘဋော ပဗ္ဗာဇောတဗ္ဗော၊ ယော ပဗ္ဗာဇေယျ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿ” ချစ်သားတို့ မင်းခစားယောက်ျားကို ပဉ္စင်းခံမပေးအပ်ဟု ဗုဒ္ဓမြတ်စွာ။
(၇) အနုညာတောသိ မာတာပိတူဟိ....ဟူသော ပါဠိအလိုမှာ သားတော်နန္ဒ မြေးတော် ရာဟုလာကို မိဘမသိ ရှင်ရဟန်းပြုပေးမိ၍ မချိလှိုက်ခုန် ဆတ်ဆတ်တုန်မျှ ပူဟုန်ပြင်းလတ် ဒေါမနဿဖြင့် မင်းမြတ်သုဒ္ဓေါဒန ခမည်းတော်သည် မြတ်စွာဘုရား သူ၏သားကို နှစ်ပါးမိဘ ခွင့်မရက ရဟန်းသာမဏေ မပြုပါလေနှင့်ဟု လျှောက်ထားတောင်းပန်သဖြင့်။ “ဘိက္ခဝေ အနနုညာတော မာတာပိတူဟိ ပုတ္တော ပဗ္ဗဇေတဗ္ဗော၊ ယော ပဗ္ဗာဇေယျ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿ” ချစ်သားတို့ နှစ်ပါးမိဘခွင့်မရသောသားကို ပဉ္စင်းခံမပေးအပ်ဟု ဗုဒ္ဓမြတ်စွာ။
(၈) ပရိပုဏ္ဏဝီသတိဝဿာသိဟူသော ပါဠိနက်ကျယ် အဓိပ္ပာယ်မှာ အရွယ်မခြား သူငယ်တော် အများတို့သည် ဘုရားရှင်သာသနာတွင် ရဟန်းပြုကြသောအခါ ဆာလောင်နှိပ်စက် ရေသိပ်ချက်ကြောင့် စိတ်ပျက်လွန်စွာ ငိုယိုကာဖြင့် အဆာမခံ ချိန်မတန်ဘဲ စားရန်ထမင်း တစာစာတောင်းခြင်းကို ဘုရားမြတ်စွာ ကြားသည့်တာကြောင့် ... “န ဘိက္ခဝေ ဇာနံ ဦနဝီသတိဝဿာ ပုဂ္ဂလော ဥပသမ္ပာဒေတဗ္ဗော၊ ယော ဥပသမ္ပာဒေယျ၊ ယထာ ဓမ္မော ကာရေတဗ္ဗော”
ချစ်သားတို့ သန္ဓေမှတွက်၊ အသက်နှစ်ဆယ် မပြည့်ကြွယ်သော ပုဂ္ဂိုလ်ကို ပဉ္စင်းခံမပေးအပ်ဟု ဗုဒ္ဓမြတ်စွာ။
(၉) ပရိပုဏ္ဏေ တေ ပတ္တစီဝရံ မိန့်ရံအရှိ မဟာဝါပါဠိမှာ သပိတ်သင်္ကန်း၊ ညှိုးနွမ်းရှားပါး ပုဂ္ဂိုလ်များကို စဉ်းစားမရှိ ရဟန်းခံပေးမိ၍ တိတ္ထိတို့နည်း သင်္ကန်းမဆီးဘဲ လက်ချည်းသာလျှင် ဆွမ်းခံဝင်သဖြင့် အမြင်မတော် အကြောင်းပေါ်၍ “န ဘိက္ခဝေ အပတ္တစီဝရကော ဥပသမ္ပာဒေတဗ္ဗော၊ ယော ဥပသမ္ပာဒေယျ၊ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿ” ချစ်သားတို့ ကိုယ်ပိုင်သပိတ်လုံး သုံးထည်သောသင်္ကန်းမရှိပါသော ပုဂ္ဂိုလ်ကို ပဉ္စင်းခံမပေးအပ်ဟု ဗုဒ္ဓမြတ်စွာ။
(၁၀) ဥပသမ္ပဒါပေက္ခဿ ပန ယထာသကံ နာမံ ဝိနာ အညေန နာမေန အနုသာဝိတေ ကမ္မံ ကုပ္ပတိ၊ သော အနုပသမ္ပန္နောဝ ဟောတိ။ ပဉ္စင်းလောင်း၏ မိမိအမည်ကိုကြဉ်၍ တစ်ပါးသောအမည်ဖြင့် ဖတ်ရွတ်နာကြားစေခဲ့သော် ကံပျက်၍ ပဉ္စင်းမဖြစ်ဟု ဝိမတိဋီကာမိန့်မှာအပ်သောကြောင့် သင်ပဉ္စင်းလောင်းသည် အဘယ်အမည်ရှိသနည်းဟု မေးကြလိမ့်မည်။
ပဉ္စင်းလောင်း၏ မိမိအမည်ဖြင့်သာ ကမ္မဝါစာဖတ်ရွတ်ကြားသိစေရမည်ဟု ဝိမတိဋီကာမိန့်မှာ အပ်သောကြောင့် (၁၀) ငါ့ရှင် ပဉ္စင်းလောင်းနားစေ့စေ့ထောင် ကမ္မဝါစာရွတ်ဖတ်ရာ၌ သမ္ပတ္တိဂုဏ်ပြည့်စုံစေရန် ဝတ္ထုခေါ်သော ရဟန်းလောင်းနှင့် ဥပဇ္ဈာယ်တို့သည် မုချပါရှိမြဲဖြစ်သည်၊ ထို့ကြောင့် ငါ့ရှင်ရဲ့အမည်သည် ဘယ်သူဖြစ်ပါသလဲ မေးကြလိမ့်မည်။ မေးတဲ့အခါ တပည့်တော်သည် (အမည်) ရှိပါသည်ဘုရား၊ တပည့်တော်၏ ဆရာဥပဇ္ဈာယ်ဆရာ အရှင် (တိဿ) အမည်ရှိပါသည်ဘုရားဟု လျှောက်ထားပါလေ၊ (ဤကားတစ်နည်း)
အကျဉ်း
နမော တဿ ဘဂဝတော အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ။
ပုဗ္ဗကိစ္စ (၈) ပါး
၁။ ဥပဇ္ဈာယ်ယူစေခြင်း၊ မပြင်းမထန် သံမှန်ဆို ပဌမံ ဥပဇ္ဈံ ဂါဟာပေတဗ္ဗော၊ ပဉ္စင်းလောင်းကို ဥပသမ္ပဒကံ မစီမံမဆောင်မီ ရှေးဦးစွာ ဥပဇ္ဈာယ် ယူစေရမည်ဟူ၍ ဗုဒ္ဓမြတ်စွာ မိန့်မှာတော်မူအပ်သောကြောင့် သင်ပဉ္စင်းလောင်းသည် (တို့သည်) ဥပသမ္ပဒကံ မစီမံ မဆောင်ရွက်မီ ရှေးဦးစွာ ဥပဇ္ဈာယ်ဆရာကိုယူဦးလော့။ (ယူကြကုန်ဦးလော့)။
ဥပဇ္ဈာယော မေ (နော) ဘန္တေ ဟောဟိ၊ ဒု-တ ဘန္တေ-အရှင်မြတ်ဘုရား။ အာယသ္မာ-သက်တော်ရှည်သော၊ တွံ-အရှင်မြတ်ဘုရားသည်၊ မေ- ဘုရားတပည့်တော်၏၊ (နော-ဘုရားတပည့်တော်တို့၏၊ ဥပဇ္ဈာယော-ဥပဇ္ဈာယ်ဆရာတော်သည်၊ ဟောဟိ– ဖြစ်တော်မူပါဘုရား။
ကမ္မဝါစာ ဖတ်ရွတ်ရာ၌ အမည်သညာ ခေါ်ဝေါ်လွယ်ခြင်း၊ ဖတ်ရွတ်လွယ်စေခြင်းအကျိုးငှာ ပဉ္စင်း လောင်းတို့၏ အမည်ဟောင်းကိုပြောင်း၍ အကြီးဆုံးဖြစ်သော ပဉ္စင်းလောင်းကို ပထမနာဂ၊ အလတ်ကို ဒုတိယနာဂ၊ အငယ်ကို တတိယနာဂဟူ၍ မှည့်ပါ၏။ ပဉ္စင်းလောင်းတို့ကလည်း မိမိတို့၏အမည်ကို အသီးအသီး ပထမနာဂ၊ ဒုတိယနာဂ၊ တတိယနာဂဟူ၍ အစဉ်အတိုင်း မှတ်ကြကုန်လော့။
ကမ္မဝါစာဖတ်ရွတ်၍ လွယ်စေခြင်း အကျိုးငှာလည်းကောင်း၊ ဂရုဂါရဝဖြစ်စေခြင်း အကျိုးငှာ လည်းကောင်း၊ ဥပဇ္ဈာယ်ဆရာတော်ဘုရားကို တိဿဟူ၍ မှည့်ပါ၏။ ဥပဇ္ဈာယ်ဆရာတော်ဘုရားကလည်း မိမိအမည်ကို တိဿဟူ၍မှတ်တော်မူပါ။ သံဃာတော်အရှင်မြတ်တို့ကလည်း ဥပဇ္ဈာယ်ဆရာတော်ဘုရား ၏အမည်ကို တိဿ၊ ပဉ္စင်းလောင်းတို့၏ အမည်ကို နာဂ၊ နာဂ၊ နာဂဟူ၍ မှတ်တော်မူကြပါကုန်ဘုရား။
၂။ သပိတ်သင်္ကန်းပြောကြားခြင်း-မပြင်းမထန် ဥပဇ္ဈံ ဂါဟာပေတွာ ပတ္တစီဝရံ အာစိက္ခိတဗ္ဗ၊ ပဉ္စင်းလောင်းကို ဥပဇ္ဈာယ်ယူစေပြီးခဲ့လျှင် အဓိဋ္ဌာန် ဝိကပ္ပနာလောက်သော ကိုယ်ပိုင်သပိတ်သင်္ကန်းကို ပြောကြားရမည်ဟု ဗုဒ္ဓမြတ်စွာ မိန့်မှာတော်မူအပ် သောကြောင့် ဥပဇ္ဈာယ်ယူပြီးရာ ယခုအခါ၌ သင်ပဉ္စင်းလောင်းအား (တို့အား) သင်၏ (သင်တို့၏)ကိုယ်ပိုင် သပိတ်သင်္ကန်းများကို ပြောကြားပေအံ့။
အယံ တေ ပတ္တော (ဣမေ ဝေါ ပတ္တာ) သင်ပဉ္စင်းလောင်း၏ရှေးမှာရှိသော သပိတ်ကို သင်၏ကိုယ်ပိုင် သပိတ်ဟူ၍မှတ်။ သင်တို့၏ ရှေ့မှာရှိသော အသီးသီးသော သပိတ်များကို သင်တို့၏ အသီးအသီးသော ကိုယ်ပိုင် သပိတ်များဟုမှတ်ကြ။ အာမ ဘန္တေ။ (ဤမှ နောက်၌ ဗဟုဝုစ်သာပြတော့အံ့။)
ဣမာ သံဃာဋိယော၊ သင်တို့၏ရှေ့မှာရှိသော အသီးသီးသော သင်္ကန်းကြီးများကို သင်တို့၏အသီး သီးသော ကိုယ်ပိုင်ဒုကုဋ်သင်္ကန်းကြီးများဟု မှတ်ကြ။ အာမ ဘန္တေ။
ဣမေ ဥတ္တရသင်္ဂါ၊ သင်တို့၏ကိုယ်၌ရုံ၍ထားသော အသီးအသီးသောသင်္ကန်းများကို သင်တို့၏ ကိုယ်ပိုင် ကိုယ်ရုံသင်္ကန်းများဟုမှတ်ကြ။ အာမ ဘန္တေ။
ဣမေ အန္တရဝါသကာ၊ သင်တို့၏ခါး၌ဝတ်ထားသော အသီးအသီးသော သင်းပိုင်များကို သင်တို့ ၏ကိုယ်ပိုင်သင်းပိုင်များဟု မှတ်ကြ။ အာမ ဘန္တေ။
ဤသပိတ်တစ်လုံးနှင့် သင်္ကန်းသုံးထည်ဟာ ရဟန်းတော်များမှာ မုချပြည့်စုံရမည့် သပိတ်သင်္ကန်း များဖြစ်သည်၊ ရဟန်းလောင်းမှာ ဤမျှပြည့်စုံလျှင် သပိတ်သင်္ကန်းပြည့်စုံပြီဟု ဆိုရမည်။
၃။ ဟတ္ထပါသ်မှ အပထုတ်၍ အနုသာသနဉတ်ထားခြင်း
ဂစ္ဆထ အမုမှိ သြကာသေ တိဋ္ဌထ။ ပဉ္စင်းလောင်းကို သင့်တင့်ရာအရပ်တခု၌ သွန် သင်ဆုံးမပြီး၍ နောက်မှသံဃာအလယ်၌ ရဟန်းအဖြစ်၏ အန္တရာယ်ကို ပြုတတ်ကုန်သော သဘောတရား တို့ကိုမေးစစ်ရမည်ဟု ဗုဒ္ဓမြတ်စွာ မိန့်မှာတော်မူအပ်သောကြောင့် သင်ပဉ္စင်းလောင်းတို့ကို ဤသံဃာအလယ် ၌ သွန်သင်ဆုံးမ နည်းလမ်းပြခြင်းငှာ မသင့်တင့်မလျောက်ပတ်၊ ထို့ကြောင့် သင်ပဉ္စင်းလောင်းတို့သည် လက်အုပ်ချီကာ မျက်နှာရှေ့ထား နောက်ဆုတ်၍ သွားကြကုန်ဦးလော၊ ဤသံဃာ့ဘောင်မှ နှစ်တောင့်ထွာ ဟတ္ထပါသ် လွတ်လောက်ရာအရပ်တို့၌ ခေတ္တရပ်တည်၍ နေကြကုန်ဦးလော့၊ ငါသည် သင်တို့ကို ဆုံးမဖို့ရန် သမ္မုတိဉတ် ပြီးဆုံးပါက ဆတ်ဆတ်မသွေ လိုက်လာခဲ့ပေအံ့။
၄။ ဆုံးမခြင်း ဗဟုဝုစ် (ဧကဝုစ်လည်းအပြစ်မရှိ)
နာဂအမည်ရှိသော ပဉ္စင်းလောင်းတို့ သင်တို့သည် အာရုံတစ်ပါး စိတ်မသွားဘဲ မှတ်သားနား ထောင်ချေလော၊ (ထောင်နားစိုက်ကြကုန်လော)၊ ဤအခါကာလသည် သင်တို့၏အမှန်ကိုသာ လျှောက် ထားရမည့်အခါတည်။ အဟုတ်ကိုသာ လျှောက်ထားရမည့်အခါပေတည်း၊ အကြင်အပြစ်နှင့်ဂုဏ် အလုံး စုံသော သဘောတရားသည် သင်တို့၏သန္တာန်၌ ထင်ရှားရှိသည်ဖြစ်အံ့၊ ထိုအပြစ်နှင့်ဂုဏ် အလုံးစုံကို သံဃာအလယ်၌ သမ္မုတိရသောမထေရ်မြတ်က မေးစီစစ်သည်ရှိသော် ထင်ရှားရှိသည် . ဟုတ်မှန်သည်ကို ရှိပါ၏ဘုရား၊ ဟုတ်မှန်ပါ၏ဘုရားဟု လျှောက်ထားကြလေ။ ထင်ရှားမရှိသည် မဟုတ်မှန်သည်ကို မရှိပါ ဘုရားမဟုတ်မှန်ပါဘုရားဟု လျှောက်ထားကြလေ။
စစ်ဆေးမေးမြန်းခြင်းဟူသော အကြောင်းကြောင့် ကြောက်ရွံ့၍ မနေကြကုန်လင့်၊ နှလုံးမသာ မျက်နှာမလှ မရှိကြကုန်လင့်၊ ဤဆိုလတ္တံ့သောနည်းဖြင့် သင်တို့ကိုမေးကြလိမ့်မည်။ ဘယ်ကဲ့သို့ မေးမလဲဆိုရင်
သင်တို့ရဲ့ကိုယ်မှာ နူနာရှိသလား၊ ထွဋ်မြင်းနာရှိသလား ယားနာကြီး ဝဲနာကြီးရှိသလား။ ခယရုဂ်ချောင်းဆိုး သွေးပါနာရှိသလား၊ သူရူးနာရှိသလားလို့ မေးကြလိမ့်မည်။
ဤသို့မေးခဲ့လျှင် ရှိရင် ရှိပါတယ်ဘုရား၊ မရှိရင် မရှိပါဘုရားဟု လျှောက်ထားရလိမ့်မည်၊ လျှောက် ထားပါလေ။
၁။ ပြီးတော့ သင်တို့သည် လူသားအစစ်ဟုတ်ရဲ့လား ?
၂။ ယောက်ျားအစစ်ကော .. ဟုတ်ကြရဲ့လား။ ?
၃။ ကျွန်အဖြစ်မှလည်း လွတ်ကြရဲ့လား? လို့ မေးကြလိမ့်မည်။ ဤသို့မေးခဲ့လျှင် . ဟုတ်မှန် သည့်အတိုင်း ဖြေရလိမ့်မည်။
၄။ ပြီးတော့ သင်တို့သည် ကြွေးမြီမတင် သန့်ရှင်းစင်ရဲ့လား? လို့ မေးကြလိမ့်မည်။ ဤသို့ မေးခဲ့လျှင် အကယ်၍ကြွေးမြီရှိစေကာမူ ကြွေးရှင်များ၌ ကျေနပ်ပြီးဖြစ်ခဲ့လျှင် (ကင်းစင်သော သဘောရှိတဲ့ အတွက်) ကြွေးမြီကင်းပါသည်ဘုရားဟုပင် လျှောက်ထားပါလေ။
၅။ ပြီးတော့ သင်တို့သည် မင်းခစားယောက်ျား မင်းအမှုထမ်းအဖြစ်မှ လွတ်ကြရဲ့လားလို့ မေးကြလိမ့်မည်။ ဤသို့မေးခဲ့လျှင် အကယ်၍ မင်းခစားယောက်ျားဖြစ်စေကာမူ ခွင့်ယူထားတဲ့အတွက် လွတ်လပ်နေသောကြောင့် မင်းခစားယောက်ျားအဖြစ်မှလွတ်ပါသည်ဘုရားဟု လျှောက်ထားကြရမည်။
၆။ အမိအဘတို့က သင်တို့ကို ရဟန်းပြုရန် ခွင့်ပြုရဲ့လား?
၇။ ပဋိသန္ဓေမှစ၍ အသက်နှစ်ဆယ်ပြည့်ရဲ့လား?
၈။ သင်တို့မှာ သပိတ်သင်္ကန်းပြည့်စုံပြီလား? လို့လဲ မေးကြလိမ့်မည်။ ဤသို့မေးခဲ့လျှင် ဟုတ် မှန်သည့်အတိုင်း ဖြေရလိမ့်မည်။
၉။ သင်ပဉ္စင်းလောင်းတို့သည် အဘယ်အမည်ရှိကြသနည်းလို့ မေးကြလိမ့်မည်။ ဤသို့ မေးခဲ့ လျှင် နာဂအမည်ရှိပါသည်ဘုရားဟု အသီးအသီး ဖြေရလိမ့်မည်။
၁၀။ သင်တို့ရဲ့ ဥပဇ္ဈာယ်ဆရာသည် အဘယ်အမည်ရှိသလဲလို့ မေးကြလိမ့်မည်။ ဤသို့မေးခဲ့ လျှင် အရှင်တိဿအမည်ရှိပါသည်ဘုရားဟု ဖြေရလိမ့်မည်။
နာဂအမည်ရှိသော ပဉ္စင်းလောင်းတို့ ပဉ္စင်းလောင်းနှင့်အတူတကွ သံဃာ့အလယ်သို့ မလာအပ် ဟူ၍လည်းကောင်း၊ ဆုံးမတတ်သော ရဟန်းသည် ရှေးဦးစွာလာ၍ သံဃာကို သိစေအပ်၏ဟူ၍လည်း ကောင်း၊ ဗုဒ္ဓမြတ်စွာ မိန့်မှာတော်မူအပ်သောကြောင့် သင်တို့သည် ဤနေရာမှာပင် ခေတ္တခဏနေခဲ့ကြဦး၊ သင်တို့ကို အဗ္ဗာနဉတ် မိန့်တော်မြတ်ဖြင့် ဆင့်ခေါ်အပ်မှသာ လက်အုပ်ချီကာ လာခဲ့ကြရမည်။
အဗ္ဗာနဉတ်
၅။ ပဉ္စင်းလောင်းကို တောင်းပန်စေခြင်း အရှင်ဘုရားတို့ တပည့်တော်တို့သည် သံဃာတော်မြတ်အပေါင်းကို ရဟန်းပဉ္စင်းအဖြစ်ကိုတောင်း ပါကုန်၏။ အရှင်ဘုရားတို့ သံဃာတော်မြတ်အပေါင်းသည် ဘုရားတပည့်တော်တို့ကို အစဉ်သနားခြင်းကို အကြောင်းပြု၍ သံသရာတည်းဟူသော ဝဲသြဃရေအယဉ်မှ ထုတ်ဆယ်ကယ်တင်၍ နိဗ္ဗာန်တည်းဟူသော ကြည်းကုန်းထက်၌ တည်အောင်ထားတော်မူကြပါဘုရား။ ဒု၊ မည်းညစ်သော အကုသိုလ်အဖို့မှထစေ၍ ပြုအပ်သော ဖြူစင်သောကုသိုလ်အဖို့၌ တည်အောင်ထားတော်မူကြပါဘုရား။ တ၊ ရှင်သာမဏေအဖြစ်မှ ထုတ်နုတ်၍ ရဟန်းပဉ္စင်းအဖြစ်၌ တည်အောင်ထားတော်မူကြပါဘုရား။ ဝါ၊ သိက္ခာတစ်ဆယ်သာမဏေဘဝမှ နှစ်ရာနှစ်ဆယ့်ခုနစ်သွယ်ထမ်း ရဟန်းပဉ္စင်းအဖြစ်၌ တည်အောင်ထားတော်မူကြပါဘုရား။
ဥပသမ္ပဒက္ခန္ဓက
နမော တဿ ဘဂဝတော အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ။
၁။ ပဌမံ ဥပဇ္ဇံ ဂါဟာတဗ္ဗော။ ... မပြင်းမထန် (အမည်မှည့်ရမည်) ၂။ ဥပဇ္ဈံ ဂါဟာပေတွာ ပတ္တစီဝရံ အာစိက္ခိတဗ္ဗ။ ၃။ ဂစ္ဆ အမုမှိ သြကာသေ တိဋ္ဌာဟိ။ အယံ တေ ပတ္တော အာမ ဘန္တေ။ လ။ အသံမှန်။
အနုဇာနာမိ ဘိက္ခဝေ ဧကမန္တံ အနုသာသိတွာ ပစ္ဆာ သံဃမဇ္ဈေ အန္တရာယိက ဓမ္မေ ပုစ္ဆိတုန္တိ။
တစ်နည်း နာဂ ပဌမံ ဧကမန္တံ အနုသာသိတွာ ပုစ္ဆာ သံဃမဇ္ဈေ အန္တရာယိက ဓမ္မ ပုစ္ဆိတဗ္ဗန္တိ ဘဂဝတော ဝုတ္တတ္တာ တံ သံဃမဇ္ဈေ အနုသာသိတုံ ယသ္မာ န ဝဋတိ တသ္မာ တွံ ဂစ္ဆ ဂန္တြာ အမုမှိ သြကာသေ တိဋ္ဌာဟိ။
“အနုသာသနာတ်” ဗျဉ္ဇနဗုဒ္ဓိ ညီစေ
သုဏာတု မေ ဘန္တေ သံဃော၊ နာဂေါ အာယသ္မတော (တိဿဿ) ဥပသမ္ပဒါပေက္ခော၊ ယဒိ သံဃဿ ပတ္တကလ္လံ၊ အဟံ (နာဂ) အနုသာသေယျံ။
ဆုံးမခြင်း
၄။ သုဏသိ (နာဂ) (ဥပသမ္ပဒါပေက္ခ) အယံ တေ သစ္စကာလော၊ ဘူတကာလော၊ ယံ ဇာတံ၊ တံ သံဃမဇ္ဈေ၊ ပုစ္ဆန္တေ သန္တ အတ္ထီတိ ဝတ္တဗ္ဗံ၊ အသန္တ နတ္ထီတိ ဝတ္တဗ္ဗံ၊ မာ ခေါ ဝိတ္ထာယိ၊ မာ ခေါ မကု အဟောသိ။ ဧဝံ တံ ပုစ္ဆိဿန္တိ၊ သန္တိ တေ ဧဝရူပါ အာဗာဓာ၊ ၁။ ကုဋ္ဌံ ဂဏ္ဍော၊ ကိလာသော၊ သောသော၊ အပမာရော၊ ၂။ မနုဿာသိ၊ ၃။ ပုရိသောသိ၊ ၄။ ဘုဇိသောသိ၊ ၅။ အဏဏောသိ၊ ၆။ နသိ ရာဇဘဋော၊ ၇။ အနုညာတောသိ မာတာပိတူဟိ၊ ၈။ ပရိပုဏ္ဏဝီသတိဝဿာသိ၊ ၉။ ပရိပုဏ္ဏ တေ
ပတ္တစီဝရံ၊ ၁၀။ ကိန္နာမောသိ၊ ၁၁။ ကော နာမော တေ ဥပဇ္ဈာယော၊ (ဣတိဧဝံ တံ လဒ္ဓသမ္မုတိကာ ပုစ္ဆိဿန္တိ၊ ဧဝံ ပုစ္ဆန္တေသု ဧဝမေဝ ဝတ္တဗ္ဗံ။ နာဂ နာဂေန ဧကတော န အာဂန္တဗ္ဗန္တိ စ၊ အနုသာသကေန ပဌမတရံ အာဂန္တြာ သံဃော ဉာပေတဗ္ဗောတိ စ ဘဂဝတော ဝုတ္တတ္တာ တွံ ဣဓေဝ တိဋ္ဌာဟိ။ ) (ကမ္မဝါ၌မပါ)
အာနဉတ် တစ်နည်း ဩသာရာဉတ်ထား၍ခေါ်ခြင်း
၅။ သုဏာတု မေ ဘန္တေ သံဃော (နာဂေါ) အာယသ္မတော (တိဿဿ) ဥပသမ္ပဒါပေက္ခော၊ အနုသိဋ္ဌော သော မယာ၊ ယဒိ သံဃဿ ပတ္တကလ္လံ၊ (နာဂေါ) အာဂစ္ဆေယျ၊ (အာဂစ္ဆာဟီတိ ဝတ္တဗ္ဗံ)။
ပဉ္စင်းအဖြစ်ကိုတောင်းပန်စေခြင်း
၆။ သံဃံ ဘန္တေ ဥပသမ္ပဒံ ယာစာမိ၊ ဥက္ခိပတု မံ ဘန္တေ သံဃော အနုကမ္ပံ ဥပါဒါယ။
ပုစ္ဆန် သမ္မုတိဉတ်
၇။ သုဏာတု မေ ဘန္တေ သံဃော၊ အယံ (နာဂေါ) အာယသ္မတော (တိဿဿ) ဥပသမ္ပဒါပေက္ခော၊ ယဒိ သံဃဿ ပတ္တကလ္လံ၊ အဟံ (နာဂ) အန္တရာယိက ဓမ္မေ ပုစ္ဆေယျ။
မေးစစ်ခြင်း
၈။ သုဏသိ (နာဂ) အယံ တေ သစ္စကာလော၊ ဘူတကာလော၊ ယံ ဇာတံ၊ တံ ပုစ္ဆာမိ၊ သန္တံ အတ္ထီတိ ဝတ္တဗ္ဗံ၊ အသန္တံ နတ္ထီတိ ဝတ္တဗ္ဗံ၊ သန္တိ တေ ဧဝရူပါ အာဗာဓာ၊ ကုဋ္ဌံ (နတ္ထိ ဘန္တေ) ။ လ ။ မနုဿာသိ (အာမဘန္တေ ။ လ ။ ကော နာမော တေ ဥပဇ္ဈာယော၊ (ဥပဇ္ဈာယော မေ ဘန္တေ အာယသ္မာ (တိဿတ္ထေရော နာမ)။ (ပုဗ္ဗကိစ္စ (၈)ပါး ပြီး၏။)
ဗုဒ္ဓ ဥပသမ္ပဒါ ကမ္မဝါစာ
သုဏာတု မေ ဘန္တေ သံဃော၊ အယံ (နာဂေါ) အာယသ္မတော (တိဿဿ) ဥပသမ္ပဒါပေက္ခော၊ ပရိသုဒ္ဓေါ အန္တရာယိကေဟိ ဓမ္မေဟိ။ ပရိပုဏ္ဏဿ ပတ္တစီဝရံ၊ (နာဂေါ) သံဃံ ဥပသမ္ပဒံ ယာစတိ၊
အာယသ္မတာ (တိဿေန) ဥပဇ္ဈာယေန၊ ယဒိ သံဃဿ ပတ္တကလ္လံ၊ သံဃော (နာဂံ) ဥပသမ္ပာဒေယျ၊ အာယသ္မတာ (တိဿေန) ဥပဇ္ဈာယေန ဧသော ဉတ္တိ။
သုဏာတု မေ ဘန္တေ သံဃော၊ အယံ (နာဂေါ) အာယသ္မတော (တိဿဿ) ဥပသမ္ပဒါပေက္ခော၊ ပရိသုဒ္ဓေါ အန္တရာယိကေဟိ ဓမ္မေဟိ၊ ပရိပုဏ္ဏဿ ပတ္တစီဝရံ၊ (နာဂေါ) သံဃံ ဥပသမ္ပဒံ ယာစတိ၊ အာယသ္မတာ (တိဿေန) ဥပဇ္ဈာယေန၊ သံဃော (နာဂံ) ဥပသမ္ပာဒေတိ အာယသ္မတာ (တိဿေန) ဥပဇ္ဈာယေန ယဿာယသ္မတော ခမတိ (နာဂဿ) ဥပသမ္ပဒါ အာယသ္မတာ (တိဿေန) ဥပဇ္ဈာယေန၊ သော တုဏှီ အဿ၊ ယဿ နက္ခမတိ၊ သော ဘာသေယျ။ ဒုတိယမ္ပိ တမတ္ထံ ဝဒါမိ၊ တတိယမ္ပိ ဧတမတ္ထံ ဝဒါမိ။ ဥပသမ္ပန္နော သံဃေန (နာဂေါ) အာယသ္မတာ (တိဿေန) ဥပဇ္ဈာယေန၊ ခမတိ သံဃဿ၊ တသ္မာ တုဏှီ ဧဝမေတံ ဓာရယာမိ။
ပြီး၏။
၁။ သာသဒ္ဒန္တ အနုသာသန ပဌမံ ဥပဇ္ဈံ ဂါဟာပေတဗ္ဗော။ ၂။ ဥပဇ္ဈံ ဂါဟာပေတွာ ပတ္တစီဝရံ အာစိက္ခိတဗ္ဗ။ ဣမေ ဝေါ ပတ္တာ၊ (အာမ ဘန္တေ)၊ ဣမာ သံဃာဋိယော (အာမ ဘန္တေ)၊ ဣမေ ဥတ္တရသင်္ဂါ (အာမ ဘန္တေ)၊ ဣမေ အန္တရဝါသကာ (အာမ ဘန္တေ)၊ ၃။ ဂစ္ဆထ အမုမှိ သြကာသေ တိဋ္ဌထ။
အနုသာသနဉတ်
သုဏာတု မေ ဘန္တေ သံဃော၊ (သုမန ပဒုမာ) အာယသ္မတော (သီလာစာရဿ) ဥပသမ္ပဒါပေက္ခာ၊ ယဒိ သံဃဿ ပတ္တကလ္လံ၊ အဟံ (သုမန ပဒုမံ) အနုသာသေယျံ။
ဆုံးမခြင်း
၄။ သုဏာထ ဥပသမ္ပဒါပေက္ခာ အယံ တုမှာကံ သစ္စကာလော၊ ပ ။ ဝတ္တဗ္ဗံ၊ မာ ခေါ ဝိတ္ထာယထ၊ မာ ခေါ မကု အဟောထ၊ ဧဝံ တုမှေ ပုစ္ဆိဿန္တိ၊ သန္တိ တုမှာကံ ဧဝရူပါ အာဗာဓာ ကုဋ္ဌံ ။ ပ ။ မနုဿာ အတ္ထ ။ ပ ။ နတ္ထ ရာဇဘဋာ၊ အနုညာတာ အတ္ထ မာတာပိတူဟိ။ ပရိပုဏ္ဏဝီသတိဝဿာ အတ္ထ၊ ပရိပုဏ္ဏ ဝေါ ပတ္တစီဝရံ၊ ကိနာမာ အတ္ထ၊ ကောနာမော တုမှာကံ ဥပဇ္ဈာယောတိ။
အာနဉတ် တစ်နည်း ဩသာရဏဉတ်
၅။ သုဏာတု မေ ဘန္တေ သံဃော၊ (သုမန ပဒုမာ) အာယသ္မတော (သီလာစာရဿ) ဥပသမ္ပဒါပေက္ခာ၊ အနုသိဋ္ဌာ တေ မယာ)၊ ယဒိ သံဃဿ ပတ္တကမ္မံ၊ (သုမန ပဒုမာ)၊ အာဂစ္ဆေယျံ၊ (အာဂစ္ဆာဟီတိ ဝတ္တဗ္ဗံ)
ဒု - တ။
ပဉ္စင်းအဖြစ်ကို တောင်းပန်စေခြင်း
၆။ သံဃံ ဘန္တေ ဥပသမ္ပဒံ ယာစာမ၊ ဥက္ခိပတု အမှေ ဘန္တေ သံဃော အနုကမ္ပံ ဥပါဒါယ၊
ပုစ္ဆနသမ္မုတိဉတ်
၇။ သုဏာတု မေ ဘန္တေ သံဃော၊ ဣမေ (သုမန ပဒုမာ) အာယသ္မတော (သီလာစာရဿ) ဥပသမ္ပဒါပေက္ခာ၊ ယဒိ သံဃဿ ပတ္တကလ္လံ၊ အဟံ (သုမန ပဒုမံ) အန္တရာယိက ဓမ္မေ ပုစ္ဆေယျ။
မေးစစ်ခြင်း
၈။ သုဏာထ ဥပသမ္ပဒါပေက္ခာ၊ ယံ ဇာတံ၊ တံ ပုစ္ဆာမိ။ ပ ။ သန္တိ တုမှာကံ ဧဝရူပါ အာဗာဓာ၊ ကုဋ္ဌံ ။ ပ ။ (နတ္ထိ ဘန္တေ)၊ မနုဿာ အတ္ထ၊ (အာမ ဘန္တေ) ။ ပ ။ ကိ နာမာ အတ္ထ (မယံ ဘန္တေ သုမန ပဒုမာ နာမ)၊ ကော နာမော တုမှာကံ ဥပဇ္ဈာယော။ (ဥပဇ္ဈာယော အမှာကံ ဘန္တေ အာယသ္မာ (သီလာစာရော နာမ)။ ပုဗ္ဗကိစ္စရှစ်ပါးပြီး၏။
ဧကုပဇ္ဈာယ ဧကာစရိယ သမာသဒ္ဒန္တ ကမ္မဝါစာ
သုဏာတု မေ ဘန္တေ သံဃော၊ ဣမေ (သုမန ပဒုမာ) အာယသ္မတော (သီလာစာရဿ) ဥပသမ္ပဒါပေက္ခာ၊ ပရိသုဒ္ဓါ အန္တရာယိကေဟိ ဓမ္မေဟိ ပရိပုဏ္ဏမေသံ ပတ္တစီဝရံ (သုမန ပဒုမာ) သံဃံ ဥပသမ္ပဒံ ယာစန္တိ အာယသ္မတာ (သီလာစာရေန) ဥပဇ္ဈာယေန၊ ယဒိ သံဃဿ ပတ္တကလ္လံ၊ သံဃော (သုမနပဒုမေ) ဥပသမ္ပာဒေယျ အာယသ္မတာ (သီလာစာရေန) ဥပဇ္ဈာယေန ဧသာ ဉတ္တိ။
သုဏာတု မေ ဘန္တေ သံဃော ။ ပ ။ (သီလာစာရေန) ဥပဇ္ဈာယေန၊ သံဃော (သုမန ပဒုမေ) ဥပသမ္ပာဒေတိ အာယသ္မတာ (သီလာစာရေန) ဥပဇ္ဈာယေန၊ ယဿာယသ္မတော ခမတိ (သုမနပဒုမာနံ) ဥပသမ္ပဒါ အာယသ္မတာ (သီလာစာရေန) ဥပဇ္ဈာယေန၊ သော တုဏှီ အဿ၊ ယဿ နက္ခမတိ၊ သော ဘာသေယျ၊ ဒုတိယမ္ပိ ဧတမတ္ထံ ဝဒါမိ ။ တ ။ ဥပသမ္ပန္နာ သံဃေန (သုမန ပဒုမာ) အာယသ္မတာ (သီလာစာရေန) ဥပဇ္ဈာယေန၊ ခမတိ သံဃဿ၊ တသ္မာ တုဏှီ ဧဝမေတံ ဓာရယာမိ။ (သမာသဒ္ဒန္ဒ ကမ္မဝါစာပြီး၏)။
ဝါကျ ဒွန္ဒ အနုသာသန
ပဌမံ ဥပဇ္ဈ ။ ပ ။ တိဋ္ဌထ ။ (သမာသ်ဒွန္ဒနှင့် တူပြီ)
အနုသာသနဉာဏ်
သုဏာတု မေ ဘန္တေ သံဃော (သုမနောစ ပဒုမာစ) အာယသ္မတော (သီလာစာရဿ) ဥပ သမ္ပဒါပေက္ခာ၊ ယဒိ သံဃဿ ပတ္တကတ္ထံ၊ အဟံ (သုမနံစ ပဒုမံစ) အနုသာသေယျ။
“ဆုံးမခြင်း” သမာသ်ဒွန္ဒနှင့်တူပြီ။
အတ္တာနဉတ်
သုဏာတု မေ ဘန္တေ သံဃော (သုမနောစ ပဒုမောစ) အာယသ္မတော (သီလာစာရဿ) ဥပသမ္ပဒါ ပေက္ခာ၊ အနုသိဋ္ဌာ သော စ သော စ တေ မယာ။ ယဒိ သံဃဿ ပတ္တတ္ထံ၊ သုမနော စ ပဒုမာ စ အာဂစ္ဆေယျံ။
“ပဉ္စင်းအဖြစ်ကိုတောင်းပန်စေခြင်း” တူပြီ။
ပုစ္ဆန် သမ္မုတိဉတ်
သုဏာတု မေ ဘန္တေ သံဃော၊ အယံ စ သုမနော အယံ စ ပဒုမော အာယသ္မတော (သီလာစာရဿ) ဥပသမ္ပဒါပေက္ခာ၊ ယဒိ သံဃဿ ပတ္တကလ္လံ၊ အဟံ (သုမနံစ ပဒုမံစ) အန္တရာယိက ဓမ္မေ ပုစ္ဆေယျ။ “မေးစစ်ခြင်း” သမာသ်ဒွန္ဒနှင့်တူပြီ။
ဧကုပဇ္ဈာယ ဧကာစရိယ ဝါကျဒွန္ဒ ကမ္မဝါစာ
သုဏာတု မေ ဘန္တေ သံဃော အယံ စ (သုမနာ) အယံ စ (ပဒုမော) အာယသ္မတော (သီလာစာရဿ) ဥပသမ္ပဒါပေက္ခာ၊ ပရိသုဒ္ဓါ အန္တရာယိကေဟိ ဓမ္မေဟိ၊ ပရိပုဏ္ဏိမေသံ ပတ္တစီဝရံ၊ (သုမနာစ) (ပဒုမောစ) သံဃံ ဥပသမ္ပဒံ ယာစန္တိ အာယသ္မတာ (သီလာစာရေန) ဥပဇ္ဈာယေန၊ ယဒိ သံဃဿ ပတ္တကလ္လံ၊ သံဃော (သုမနံစ) (ပဒုမံစ) ဥပသမ္ပာဒေယျ အာယသ္မတာ (သီလာစာရေန) ဥပဇ္ဈာယေန၊ ဧသာ ဉတ္တိ။
သုဏာတု မေ ဘန္တေ သံဃော ။ ပ ။ (သီလာစာရေန) ဥပဇ္ဈာယေန၊ သံဃော (သုမနံစ) (ပဒုမံစ) ဥပသမ္ပာဒေတိ အာယသ္မတာ (သီလာစာရေန) ဥပဇ္ဈာယေန၊ ယဿာယသ္မတော ခမတိ (သုမနဿစ) (ပဒုမဿစ) ဥပသမ္ပဒါ အာယသ္မတာ (သီလာစာရေန) ဥပဇ္ဈာယေန၊ သော တုဏှီ အဿ ယဿ နက္ခမတိ၊ သော ဘာသေယျ။ ဒုတိယမ္ပိ ဧတမတ္ထံ ဝဒါမိ။ ။ ပ ။ တတိယမ္ပိ ဧတမတ္ထံ ဝဒါမိ။
ဥပသမ္ပန္နာ သံဃေန (သုမနာစ ပဒုမောစ) အာယသ္မတာ (သီလာစာရေန) ဥပဇ္ဈာယေန၊ ခမတိ သံဃဿ၊ တသ္မာ တုဏှီ၊ ဧဝမေတံ ဓာရယာမိ။
ပြီး၏။
ဧကုပဇ္ဈာယ နာနာစရိယ ဝါကျဒွန္ဒ ကမ္မဝါစာ
သုဏာတု မေ ဘန္တေ သံဃော၊ အသံ (သုမနော) (ပဒုမော) ကိုယ့်ရဟန်းဘွဲ့ ကိုယ်ဖတ်ရုံသာ ထူး၏။ သုဒ္ဓကမ္မဝါစာနှင့် အတူတူပင်။ အာယသ္မတာ (သီလာစာရဿ) ဥပသမ္ပဒါပေက္ခော၊ ပရိသုဒ္ဓေါ အန္တရာယိကေဟိ ဓမ္မေဟိ၊ ပရိပုဏ္ဏဿ ပတ္တစီဝရံ။ (သုမနော-ပဒုမော) သံဃံ ဥပသမ္ပဒံ ယာစတိ အာယသ္မတာ (သီလာစာရေန) ဥပဇ္ဈာယေန၊ ယဒိ သံဃဿ၊ ပတ္တကလ္လံ။ သံဃော (သုမနံ) (ပဒုမံ) ဥပသမ္ပာဒေယျ အာယသ္မတာ (သီလာစာရေန) ဥပဇ္ဈာယေန၊ ဧသာ ဉတ္တိ။
သုဏာတု မေ ။ ပ ။ (သီလာစာရေန) ဥပဇ္ဈာယေန၊ သံဃော (သုမနံ ပဒုမံ)၊ ဥပသမ္ပာဒေတိ အာယသ္မတာ (သီလာစာရေန) ဥပဇ္ဈာယေန၊ ယဿာယသ္မတော ခမတိ (သုမနဿ) (ပဒုမဿ) ဥပသမ္ပဒါ အာယသ္မတာ (သီလာစာရေန) ဥပဇ္ဈာယေန၊ သော တုဏှီ အဿ၊ ယဿ နက္ခမတိ၊ သော ဘာသေယျ။ ဒုတိယမ္ပိ ဧတမတ္ထံ ဝဒါမိ။ ပ။
ဥပသမ္ပန္နော သံဃေန (သုမနာ) (ပဒုမော) အာယသ္မတာ (သီလာစာရေန) ဥပဇ္ဈာယေန၊ ခမတိ သံဃဿ၊ တသ္မာ တုဏှီ။ ဧဝမေတံ ဓာရယာမိ။
ပြီး၏။
ဩဝါဒ
တာဝဒေဝ ဆာယာ မေတဗ္ဗော၊ ဥတုပ္ပမာဏံ အာစိက္ခိတဗ္ဗံ၊ ဒိဝသဘာဂေါ အာစိက္ခိတဗ္ဗော၊ သင်္ဂီတိ အာစိက္ခိတဗ္ဗာ။
နိဿယ အကရဏီယ ပြောကြားခန်း
စတ္တာရော နိဿယာ အာစိက္ခိတဗ္ဗာ။ စတ္တာရိ အကရဏီယာနိ အာစိက္ခိတဗ္ဗာနိ။
၁။ ပိဏ္ဍိယလောပဘောဇနံ နိဿာယ ပဗ္ဗဇ္ဇာ၊ တတ္ထ တေ ယာဝဇီဝံ ဥဿာဟော ကရဏီယော။ အတိရေကလာဘော၊ သံဃဘတ္တံ၊ ဥဒ္ဒေဘတ္တံ၊ နိမန္တနဘတ္တံ၊ သလာကဘတ္တံ၊ ပက္ခိကံ၊ ဥပေါသထိကံ၊ ပါဋိပဒိကံ။ (၇) (အာမ ဘန္တေ)
၂။ ပံသုကူလစီဝရံ နိဿာယ ပဗ္ဗဇ္ဇာ၊ တတ္ထ တေ ယာဝဇီဝံ ဥဿာဟော ကရဏီယော။ အတိရေကလာဘော ခေါမံ၊ ကပ္ပါသိကံ၊ ကောသေယျံ၊ ကမ္ဗလံ၊ သာဏံ၊ ဘင်္ဂံ (၆) (အာမ ဘန္တေ)
၃။ ရုက္ခမူလေ သေနာသနံ နိဿာယ ပဗ္ဗဇ္ဇာ၊ တတ္ထ တေ ယာဝဇီဝံ ဥဿာဟော ကရဏီယော။ အတိရေကလာဘော ဝိဟာရော အနုယောဂေါ ပါသာဒေါ ဟမ္မိယံ ဂုဟာ (၅)၊ (အာမ ဘန္တေ)
၄။ ပူတိမုတ္တဘေသဇ္ဇံ နိဿာယ ပဗ္ဗဇ္ဇာ။ တတ္ထ တေ ယာဝဇီဝံ ဥဿာဟော ကရဏီယော။ အတိရေကလာဘော သပ္ပိ နဝနီတံ တေလံ မဓု ဖာဏိတံ။ (၅) (အာမ ဘန္တေ)
အကရဏီယ
၁။ ဥပသမ္ပန္နေန ဘိက္ခုနာ မေထုနာ ဓမ္မော န ပဋိသေဝိတဗ္ဗော၊ အန္တမသော တိရစ္ဆာန ဂတေနပိ၊ ယော ဘိက္ခု၊ မေထုနံ ဓမ္မံ ပဋိသေဝတိ၊ အဿမဏော ဟောတိ၊ အသကျပုတ္တိယော။ သေယျထာ ပိ နာမ ပုရိသော သီသစ္ဆိန္နော၊ အဘဗ္ဗော သရီရဗန္ဓနေန ဇီဝိတုံ၊ ဧဝမေဝ ဘိက္ခု၊ မေထုနံ ဓမ္မံ ပဋိသေဝိတွာ အဿမဏော ဟောတိ၊ အသကျပုတ္တိယော။ တံ တေ ယာဝဇီဝံ အကရဏီယံ ။ (အာမ ဘန္တေ)။
၂။ ဥပသမ္ပန္နေန ဘိက္ခုနာ အဒိန္နံ ထေယျသင်္ခါတံ န အာဒါတဗ္ဗံ၊ အန္တမသော တိဏသလာကံ ဥပါဒါယ၊ ယော ဘိက္ခု၊ ပါဒံ ဝါ ပါဒါရဟံ ဝါ အတိရေကပါဒံ ဝါ အဒိန္န ထေယျသင်္ခါတံ အာဒိယတိ၊ အဿမဏော ဟောတိ၊ အသကျပုတ္တိယော။ သေယျထာပိ နာမ ပဏ္ဍုပလာသော ဗန္ဓနာ ပဝုတ္တော အဘဗ္ဗော ဟရိတတ္ထာယ၊ ဧဝမေဝ ဘိက္ခု၊ ပါဒံ ဝါ ပါဒါရဟံ ဝါ အတိရေကပါဒံ ဝါ အဒိန္န ထေယျသင်္ခါတံ အာဒိယိတွာ အဿမဏော ဟောတိ၊ အသကျပုတ္တိယော၊ တံ တေ ယာဝဇီဝံ အကရဏီယံ (အာမ ဘန္တေ)။
၃။ ဥပသမ္ပန္နေန ဘိက္ခုနာ သဉ္စိစ္စ ပါဏော ဇီဝိတာ န ဝေါရောပေတဗ္ဗော။ အန္တမသော ကုန္ဒကိပိလ္လိကံ ဥပါဒါယ။ ယော ဘိက္ခု၊ သဉ္စိစ္စ မနုဿဝိဂ္ဂဟံ ဇီဝိတာ ဝေါရောပေတိ၊ အန္တမသော ဂဗ္ဘပါတနံ ဥပါဒါယ၊ အဿမဏော ဟောတိ၊ အသကျပုတ္တိယော။ သေယျထာပိ နာမ ပုထုသိလာ ဒွော
ဘိန္နာ အပ္ပဋိသန္ဓေကာ ဟောတိ။ ဧဝမေဝ ဘိက္ခု သဉ္စိစ္စ မနုဿဝိဂ္ဂဟံ ဇီဝိတာ ဝေါရောပေတွာ အဿမဏော ဟောတိ၊ အသကျပုတ္တိယော။ တံ တေ ယာဝဇီဝံ အကရဏီယံ (အာမ ဘန္တေ)။
၄။ ဥပသမ္ပန္နေန ဘိက္ခုနာ ဥတ္တရိမနုဿဓမ္မော န ဥပိတဗ္ဗော၊ အန္တမသော သုညာဂါရေ အဘိရမာမီတိ။ ယော ဘိက္ခု ပါပိစ္ဆာ ဣစ္ဆာပကတော အသန္တံ အဘူတံ ဥတ္တရိမနုဿဓမ္မံ ဥလ္လပတိ၊ ဈာနံ ဝါ ဝိမောက္ခံ ဝါ သမာဓိံ ဝါ သမာပတ္တိံ ဝါ မဂ္ဂံ ဝါ ဖလံ ဝါ၊ အဿမဏော ဟောတိ အသကျ ပုတ္တိယော။ သေယျထာပိ နာမ တာလော မတ္ထကစ္ဆိန္နော အဘဗ္ဗော ပုန ဝိရုဠိယာ၊ ဧဝမေဝ ဘိက္ခု ပါပိစ္ဆာ ဣစ္ဆာပကတော အသန္တံ အဘူတံ ဥတ္တရိမနုဿဓမ္မံ ဥလ္လပိတွာ အဿမဏော ဟောတိ အသကျပုတ္တိယော၊ တံ တေ ယာဝဇီဝံ အကရဏီယံ။ (အာမ ဘန္တေ)။
ဥပသမ္ပဒက္ခန္ဓကော နိဋ္ဌိတော
ဆရာခွင့်လွှတ်စကားမိန့်ကြားပုံ
ဥပဇ္ဈာယ်ဆရာ၊ ကမ္မဝါစာဆရာ၊ ဩဝါဒဆရာတို့၌ ပြုသင့်ပြုထိုက်သော ဝတ်ကြီးဝတ်ငယ်တို့ ကို မပြုမူ၍ ချမ်းသာစွာ ပရိယတ်ပဋိပတ်တရားတို့ကို ပွားများအားထုတ်၍ နေထိုင်လေ။
ရဟန်းသစ်ခွင့်လွှတ်စကားလျှောက်ကြားပုံ
ဥပဇ္ဈာယ်ဆရာ၊ ကမ္မဝါစာဆရာ၊ ဩဝါဒဆရာဖြစ်တော်မူကြသော အရှင်မြတ်များသည် သဒ္ဓိ ဝိဟာရကတပည့်၊ အန္တေဝါသိကတပည့်ဖြစ်သော ဘုရားတပည့်တော်အပေါ်၌ ပြုသင့်ပြုထိုက်သော ဝတ် ကြီးဝတ်ငယ်တို့ကိုမပြုကြမူ၍ ချမ်းသာစွာနေတော်မူကြပါဘုရား။
ဒေသနာကြားပုံ (ပါဠိ၊မြန်မာ)
၁။ အဟံ ဘန္တေ သဗ္ဗာ အာပတ္တိယော အာဝိ ကရောမိ။ (ဤကား ထင်စွာပြုခြင်းမည်၏။ ဒေသနာကြားမမည်သေး)။
အရှင်ဘုရား တပည့်တော်သည် လွန်ကျူးမိသောအာပတ်အလုံးစုံတို့ကို ထင်စွာပြုပါမည် အရှင် ဘုရား။
သာဓုသာဓုသာဓု၊ ကောင်း၏။ (၃)
၂။
၃။ အဟံ ဘန္တေ သမ္ဗဟုလာ နာနာဝတ္ထုကာ သဗ္ဗာ အာပတ္တိယော အာပဇ္ဇိ၊ တာ တုမှမူလေ ပဋိဒေသေမိ။ (ဤကား ဒေသနာကြား ကုစားခြင်းမည်၏။ တုမှာကံ မူလေ၊ တုမှမူလေ ဗဟုဝုစ်)
အရှင်ဘုရား တပည့်တော်သည် များစွာအသီးအသီးသော ဝတ္ထုရှိကုန်သော အလုံးစုံသော အကြင် အာပတ်တို့ကို ရောက်မိပါပြီ။ ထိုအာပတ်တို့ကို အရှင်ဘုရားတို့၏အထံ၌ ထင်စွာပြောကြားပါ၏။
၄။ ကြီး ပဿသိ အာဝုသော တာ အာပတ္တိယော။ ငါရှင် . ထိုအာပတ်တို့ကို နောက်လေးလေးစားစားရှုပါ။
၅။ ငယ် အာမ ဘန္တေ ပဿာမိ။ မှန်ပါ။ ရှုပါမည် အရှင်ဘုရား။
၆။ ကြီး အာယတိံ အာဝုသော သံဝရေယျာသိ။ ငါရှင် နောင်အခါ မကျူးလွန်မိအောင် ကောင်းစွာစောင့်ထိန်းပါ။
၇။ ငယ် သာဓု သုဋ္ဌု ဘန္တေ သံဝရိဿာမိ။ ကောင်းပါပြီ၊ ကောင်းစွာစောင့်ထိန်းပါမည် အရှင်ဘုရား။
သံဃဥပုသ်ပြု အစီအစဉ်
သုဏာတု မေ ဘန္တေ သံဃော၊ ယဒိ သံဃဿ ပတ္တကလ္လံ၊ အဟံ ပါတိမောက္ခံ ဥဒ္ဒိသိဿာမိ။
သုဏာတု မေ ဘန္တေ သံဃော အဇ္ဈုပေါသထော ပန္နရသော၊ ယဒိ သံဃဿ၊ ပတ္တကလ္လံ၊ သံဃော ဥပေါသထံ ကရေယျ ပါတိမောက္ခံ ဥဒ္ဒိသေယျ။
ကိံ သံဃဿ ပုဗ္ဗကိစ္စံဟူသော နိဒါန်းပါဠိ ယဒိ သံဃဿ ပတ္တကလ္လံဟူသော ဉတ်ပါဠိတို့နှင့်အညီ ယခုအခါ၌ ပုဗ္ဗကိစ္စတို့ကို စစ်ဆေးပြောကြား၍ ပတ္တကလ္လအင်္ဂါတို့ကိုလည်း စစ်ဆေးပြောကြားပါမည် အရှင်ဘုရား။
သမ္ဗုဇ္ဈနီပဒီပေါစ ။ ပ ။ ဝုစ္စတိဟူ၍ အဋ္ဌကထာဆရာ မဟာထေရ်မြတ်တို့ မိန့်ဆိုတော်မူအပ် သည်နှင့်အညီ၊ ၁။ ဥပုသ်အိမ်သိမ်အပြင်၌ တံမြက်လှည်းခြင်းကိစ္စ ပြီးပါပြီအရှင်ဘုရား။ ၂။ ယခုအခါနေ တည်းဟူသော အရောင်အလင်းကိုရသည်ဖြစ်၍ ဆီမီးညှိထွန်းဖွယ်ကိစ္စမရှိပါပြီ အရှင်ဘုရား။ ၃။ သောက် ရေသုံးဆောင်ရေ တည်ထားခြင်းကိစ္စ ပြီးပါပြီအရှင်ဘုရား။ ၄။ နေရာခင်းခြင်း ကိစ္စပြီးပါပြီအရှင်ဘုရား။ ဤလေးပါးသော ပြုဖွယ်ကိစ္စတို့ကို သံဃာမစည်းဝေးမီ ရှေးအဖို့ကကြိုတင်၍ ပြုအပ် ပြုသင့် ပြုထိုက်ပြုကောင်း သည်၏အဖြစ်ကြောင့် ပုဗ္ဗကရဏတို့ဟူ၍ ဆိုအပ်ပါကုန်၏။
ဆန္ဒပါရိသုဒ္ဓိ ဥတုက္ခာနံ ။ ပ ။ ပုဗ္ဗကိစ္စ နိဝုစ္စတိဟူ၍ အဋ္ဌကထာဆရာ ။ ပ ။ အညီ ဥပုသ်ပြုရာ သိမ်အတွင်းဝယ် သံဃာအစည်းအဝေးသို့ မလာမရောက်နိုင်သော ဥပုသ်ပြုပြီးသောရဟန်း၊ ဂိလာနရဟန်း၊ ကိစ္စပသုတရဟန်းတော်များရှိခဲ့ပါလျှင် ထိုဥပုသ်ပြုပြီးသော ရဟန်း၊ ဂိလာနရဟန်း ကိစ္စပသုတရဟန်း တော်တို့သည် ပေးအပ်သောဆန္ဒ။ ဂိလာနရဟန်း၊ ကိစ္စပသုတရဟန်းတော်တို့သည် ပေးအပ်သော
ပါရိသုဒ္ဓိကိုဆောင်ယူ၍ သံဃာတော်အား လျှောက်ကြားအပ်ပါသည်။ ယခုမူကား ဤဥပုသ်ပြုရာ သိမ်အတွင်း ဝယ် သံဃာအစည်းအဝေးသို့ မလာမရောက်ရောက်နိုင်သော တခြားတစ်ပါးသော ရဟန်းတော်များ မရှိခြင်းကြောင့် ဆန္ဒကိုဆောင်၍ သံဃာတော်အား လျှောက်ကြားဖွယ်ကိစ္စမရှိပါဘုရား။
မှတ်ချက် - အကယ်၍ ဆန္ဒပေးသောရဟန်းရှိခဲ့လျှင် ယခုတွင်လည်း ဤဥပုသ်ပြုရာ သိမ်အတွင်းသို့ မလာမရောက်နိုင်သော (ဂိလာနရဟန်း) (ကိစ္စပသုတရဟန်းက) ပေးအပ်သောဆန္ဒကို သံဃာတော် အား လျှောက်ထားခြင်းကိစ္စပြီးပါပြီ အရှင်ဘုရားဟူ၍ဆို။
၂။ ပါရိသုဒ္ဓိကိုလည်း ဆောင်၍ ။ ပ ။ ဘုရား ။
၃။ ဥတုသည် ဟေမန္တဥတု၊ ဂိမှာနဥတု၊ ဝဿာနဥတုဟူ၍ သုံးပါးအပြားရှိ၏။ ထိုသုံးပါးတို့တွင် ယခုရောက်ဆဲဖြစ်သောဥတုသည် (ဂိမှာန) ဥတုဖြစ်ပါသည်အရှင်ဘုရား။
၄။ ဤ(ဂိမှာန) ဥတု၌ ပထမပက္ခ ဒုတိယပက္ခစသောအားဖြင့် ရှစ်ပက္ခအတိုင်းအရှည်ရှိပါသည်။ ထို ရှစ်ပက္ခတို့တွင် (၁)ပက္ခလွန်သည်ဖြစ်၍ (၂)ပက္ခမြောက်ရောက်ဆဲ (၆)ပက္ခကြွင်းပါသေးသည် အရှင်ဘုရား။
မှတ်ချက် - ဝါထပ်မည့်နှစ်ဖြစ်မူ ဤဂိမှာနဥတု၌ ဝါထပ်လ၏ရှိသောကြောင့် ပထမပက္ခဒုတိယ ပက္ခစသောအားဖြင့် ဆယ်ပက္ခအတိုင်းအရှည် ရှိပါသည်။ ထိုဆယ်ပက္ခတို့တွင် (၁) ပက္ခလွန် (၂) ပက္ခ မြောက်ရောက်ဆဲ၊ (၈) ပက္ခကြွင်းပါသေးသည် အရှင်ဘုရားဟုဆို။ (ပဌမပက္ခ၌ လွန်သောပက္ခမရှိ၊ (၁) ပက္ခမြောက်ရောက်ဆဲဟူ၍လည်းကောင်း၊ နောက်ဆုံးပ၌ ရှစ်ပက္ခမြောက်ရောက်ဆဲ၊ ဆယ်ပက္ခမြောက် ရောက်ဆဲ၊ ကြွင်းပက္ခမရှိပါဘုရားဟူ၍လည်းကောင်း ဆိုလေ။
၄။ ဤဥပုသ်အိမ်သိမ်အပြင် နှစ်တောင့်ထွာဟတ္ထပါသ်အတွင်း၌ ဥပုသ်ပြုရန် စည်းဝေးတည်နေ ကြကုန်သော ရဟန်းတော်တို့၏ အရေအတွက်ကား ( ) နှစ်ကျိပ်တစ်ပါး အတိုင်းအရှည်ရှိပါသည် အရှင်ဘုရား။
၅။ ယခုအခါ သာသနာတော်အတွင်း၌ ဘိက္ခုနီတို့မရှိသည်ဖြစ်၍ ဘိက္ခုနီတို့က ဘုရားတပည့် တော်တို့သည် အရှင်ဘုရားတို့၏အထံ၌ အဆုံးအမကို ခံလာပါကုန်အံ့ဟု တောင်းပန်လျှောက်ထားသော ဩဝါဒကို သံဃာတော်အား လျှောက်ကြားဖွယ်ကိစ္စ မရှိပါဘုရား။
ဤ (၅) ပါးသော ပြုဖွယ်ကိစ္စတို့ကို သံဃာစည်းဝေးပြီးသည်မှနောက် ပါတိမောက်မပြမီ ရှေး အဖို့၌ပြုအပ် ပြုသင့် ပြုထိုက် ပြုကောင်းသည်၏ အဖြစ်ကြောင့် ပုဗ္ဗကိစ္စတို့ဟူ၍ မိန့်ဆိုအပ်ကုန်၏။
ဥပေါသထော ယာဝတိကာ စ ။ ပ ။ ပတ္တန္တိ ဝုစ္စတိဟူ၍ အဋ္ဌကထာဆရာ ။ ပ ။ အညီ ဥပုသ်သည် သာမညလက္ခဏာအားဖြင့် တစ်ပါးသာ ဝိသေသလက္ခဏာအားဖြင့်သော်ကား စာတုဒ္ဒသီဥပုသ်၊ ပန္နရသီဥပုသ်၊ သာမဂ္ဂီဥပုသ်ဟူ၍ နေ့၏အစွမ်းအားဖြင့် (၃)ပါး။ ။ သံဃာဥပုသ်၊ဂဏဥပုသ်၊ ပုဂ္ဂလဥပုသ်ဟူ၍ ပြုတတ်သော ကာရကပုဂ္ဂိုလ်၏အစွမ်းအားဖြင့် (၃)ပါး။ ။ သုတ္တုဒ္ဒေသဥပုသ်၊ ပါရိသုဒ္ဓိဥပုသ်၊ အဓိဋ္ဌာန်ဥပုသ်ဟူ၍ ပြုအပ်သောအခြင်းအရာ ကာတဗ္ဗာကာရက၏ အစွမ်းအားဖြင့် (၃)ပါး ဤသို့အားဖြင့် ကိုးပါး အပြားရှိပါသည်။
(၂) ထို (၉)ပါးတို့တွင် ယခုပြုလတ္တံ့သော ဥပုသ်သည် နေ့၏အစွမ်းအားဖြင့် (ပန္နရသီ) ဥပုသ် ဖြစ်ပါသည်။ ပြုတတ်သော ကာရကပုဂ္ဂိုလ်၏အစွမ်းအားဖြင့် သံဃာ့ဥပုသ်ဖြစ်ပါသည်။ ပြုအပ်သော အခြင်းအရာ ကာတဗ္ဗာကာရ၏ အစွမ်းအားဖြင့် သုတ္တုဒ္ဒေသဥပုသ် ဖြစ်ပါသည်။
(၂) အကြင်မျှလောက် အယုတ်ဆုံးလေးပါး၊ ၄ ပါးထက်အလွန်ရှိကုန်သော ရဟန်းတော်တို့ သည် အချင်းချင်းနှစ်တောင့်ထွာ ဟတ္ထပါသ်ကိုမစွန့်မူ၍ တစ်သိမ်တည်း၌တည်သဖြင့် သုတ္တုဒ္ဒေသ သံဃာ ဥပုသ်ကံအား လျောက်ပတ်ကုန်၏။ ထိုမျှလောက်သော ရဟန်းတော်တို့သည် အချင်းချင်းနှစ်တောင့်ထွာ ဟတ္ထပါသ်ကို မစွန့်မူ၍ တစ်သိမ်တည်း၌ စည်းဝေးတည်နေကြပါကုန်ပြီ။
(၃) ဤဥပုသ်အိမ်သိမ်အပြင်၌ နှစ်တောင့်ထွာဟတ္ထပါသ်အတွင်း၌ စည်းဝေးတည်နေကြကုန် သော ရဟန်းတော်တို့သည် အချင်းချင်း ဒေသနာပြောကြားသောအားဖြင့် သဘောတူဝတ္ထုကြောင့် သင့် သောအာပတ်မှ ကင်းဝေးစင်ကြယ်တော်မူကြပေကုန်ပြီ။
(၄) လူဘိက္ခုနီအစရှိသော (နှစ်ကျိပ်တစ်ယောက်)သော ဝဇ္ဇနီယပုဂ္ဂိုလ်တို့ကို ဤဥပုသ်အိမ်သိမ် အပြင် စင်ကြယ်ကုန်သော ရဟန်းတော်တို့၏ နှစ်တောင့်ထွာဟတ္ထပါသ်မှ အပပြုသောအားဖြင့် ကြဉ်အပ် ပါကုန်ပြီ။ ဤ(၄)ပါးသောအင်္ဂါနှင့်ပြည့်စုံသော ဥပုသ်ကံကို လျောက်ပတ်သော အခါရှိသောကြောင့် ပတ္တကလ္လဟူ၍ မိန့်ဆိုအပ်ပါသည် အရှင်ဘုရား။
ပုဗ္ဗကရဏ ပုဗ္ဗကိစ္စာနိ ။ ပ ။ အာရာဓနံ ကရောမ။ သံဃာအားလုံး သာဓုခေါ်ရမည်။
မှတ်ချက် ။ ဥပေါသထဉတ်ကို ပုဗ္ဗကိစ္စမစစ်ဆေးမီဖြစ်စေ၊ စစ်ဆေးပြီးမှဖြစ်စေ ထားကြသည်။ သံဃာသဘောကျရာပြုပါလေ။
ပါတိမောက်ရွတ်ဆိုခြင်း
ပါရိသုဒ္ဓိ အာယသ္မန္တော အာရောစေထ ။ ပ ။ သိက္ခိတဗ္ဗန္တိ အနိယတုဒ္ဒေသော စတုတ္ထော။ (သံဃာအားလုံးသာဓုခေါ်)။
ဉတ်ကို နောက်မှထား၍ ပြုရန်ကား။ ပထမဝန်ခံပုံဉတ်ထား၍ သမ္မဇ္ဇနီ ပဒီပေါစ ကစ၍ ပြုရ သည်။ ၎င်းနောက် ပုဗ္ဗကရဏ ပုဗ္ဗကိစ္စာနိ။ ပ ။ အာရာဓနံ ကရောမတိုင်အောင်ပြီးလျှင် ဥပေါသထ ဉတ်ထားပြီး ကိံ သံဃဿမှစ၍ အစဉ်အတိုင်းပြလေ။
၎င်းနောက် ဥဒ္ဒေသအဆုံး၌ နိဒါနုဒ္ဒေသော ပဌမောစသည်မဆိုဘဲ သိက္ခိတဗ္ဗန္တိပြီးမှ အနိယတ္တုဒ္ဒေ သော စတုတ္ထောဟုပြသောနည်းက တစ်နည်း။ နိဒါနုဒ္ဒေသော ပဌမော၊ ပါရာဇိကုဒ္ဒေသော ဒုတိယော၊ သံဃာဒိသေသုဒ္ဓေသော တတိယော အထိဆိုပြီး အနိယတုဒ္ဒေသော စတုတ္ထောဟု မဆိုရသေးဘဲ သိက္ခိတဗ္ဗန္တိ ပြီးမှ အနိယတုဒ္ဒေသော စတုတ္ထောဟုဆိုသောနည်းတစ်နည်း နှစ်နည်းတွင် သံဃာနှစ်သက်ရာပြလေ။
၁၃၂၈ ခု နယုန်လတွင် မုဒုံနယ်၊ ကျောက်တစ်လုံးရွာအနီး စိတ္တသုခတောရနေစဉ် စရေးသည်။ ၁၃၃၀ ခုပြည့်နှစ် ဝါဆိုလဆန်း (၁၃) ရက်တွင် မြို့ဟောင်းတောရ၊ အစဉ်ရွာ၊ ရေးမြို့၌ ဤစာအုပ်ရေး၍ ပြီးသည်။
ကျေးဇူးတော်ရှင် ဝေဠုဝန်တောရဆရာတော်ကြီး အရှင်ဝဏ္ဏိတ၏ ဝိနည်းမှတ်စုစာအုပ် E-book CD အား လှူဒါန်းလိုပါသည်။
ဆက်သွယ်ရန်
မြသီတာ သင်္ကန်းတိုက်
၆၅၁၁၃၂ ၊ ၀၉ - ၅၁၂၈၅၃၂
Comments
Post a Comment