ဝိသုဒ္ဓိမဂ်-မြန်မာပြန် (ပထမတွဲ)

[က]

ဝိသုဒ္ဓိမဂ်-မြန်မာပြန်

အသစ်ဖြစ်ပေါ်လာရခြင်း၏ အကြောင်း

*********

အကြောင်းရင်းအစ

ဗုဒ္ဓသာသနာအဖွဲ့က နှစ်စဉ်ကျင်းပမြဲဖြစ်သော ဝိသုဒ္ဓိမဂ်စာမေးပွဲတွင် နာယကအဖြစ်ဖြင့် အုပ်ချုပ်စီမံ၍ မေးခွန်းပုစ္ဆာများကို ထုတ်ပေးရန်အတွက် (၁) မဂ္ဂမဟာပဏ္ဍိတ ဆရာတော် ဦးဉာဏုတ္တရ၊ (၂) အဂ္ဂမဟာပဏ္ဍိတ မဟာစည်ဆရာတော်၊ (၃) ဝိသုဒ္ဓိမဂ်ဆရာတော် အရှင်မေဓာဝီတို့အား ၁၃၂၃-ခုနှစ် ဝါတွင်းက လျှောက်ထားတောင်းပန်ခဲ့၏။ ထိုအခါ ကျေးဇူးရှင် မဟာစည်ဆရာတော်ဘုရားသည် ထိုစာမေးပွဲအတွက် ပြဓာန်းသတ်မှတ်ထားသော မြန်မာပြန်-ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂမဋ္ဌကထာ တတိယတွဲကို တာဝန်ရှိသည်အားလျော်စွာ ကြည့်ရှုသုံးသပ်တော်မူ၏။ ထိုသို့ ကြည့်ရှုသုံးသပ်သောအခါ အောက်ပါစကားရပ်ကို ရှေးဦးစွာ တွေ့ရလေသည်။

“ယခုအခါ၌ ဤသို့ အကြင်အကြင် စိစစ်စီရင်အပ်ကုန်ပြီးသော ဝိပဿနာ၏ဖြစ်ရာ အာရုံ ဘုံဖြစ်ကုန်သော ခန္ဓာစသောတရားတို့၌ ဆရာကောင်းထံ၌ ကျမ်းဂန်ကို သင်ယူခြင်းဟူသော ဝါစုဂ္ဂတ နှုတ်သို့တက်အောင်ပြုခြင်း ထက်ဝန်းကျင် ခပ်သိမ်းသောအပြားအားဖြင့် အနက်ကို သိခြင်းငှါလိုသော သမာဆန္ဒပုဗ္ဗင်္ဂမသဝနဥပပရိက္ခာ စသည်တို့ဖြင့် ထိုကျမ်း၏အနက်ကို နှလုံး၌ထားသော အစီအရင်၏အစွမ်းဖြင့် ထက်ဝန်းကျင်လေ့လာအပ် မှီဝဲအပ်သောဉာဏ်ကို ပြု၍”... (စာမျက်နှာ ၂၂၉- ပဌမပိုဒ်မှ)

အထက်ပါ စာပိုဒ်ကို နှစ်ခေါက် သုံးခေါက် ဖတ်ကြည့်သော်လည်း တိကျသော အဓိပ္ပါယ်ကို ရှင်းလင်း ပြတ်သားစွာ မရပဲရှိနေသဖြင့် ဝိသုဒ္ဓိမဂ် ကျမ်းရင်းပါဠိကို ကြည့်ရှုရ၏။ ထိုသို့ ကြည့်ရှုသောအခါ အောက်ပါအတိုင်း ပြန်ဆိုသင့်သည်ကို တွေ့ရလေသည်။

[ကာ]

“ယခုအခါ (ဝိပဿနာပညာ၏) ဘုံ အာရုံဖြစ်ကုန်သော ဤ(ပြဆိုခဲ့ပြီးသော ခန္ဓာအစရှိသော)တရားတို့၌ သင်ယူခြင်း မေးမြန်းခြင်းတို့၏ အစွမ်းအားဖြင့် ဉာဏ်အလေ့အကျက်ကို ပြုပြီးလျှင်... (ပဌမထုတ် ဝိသုဒ္ဓိမဂ်မြန်မာပြန် နှာ-၈၃၊ ဒုတိယထုတ် ဝိသုဒ္ဓိမဂ်-မြန်မာပြန် စတုတ္ထတွဲ နှာ-၂၂၀)

အထက်ပါအတိုင်း အတိအကျ တိုတို ပြန်ဆိုရုံမျှဖြင့် အနက်အဓိပ္ပါယ်ပြည့်စုံ၍ အလွယ်တကူ သိနားလည်နိုင်လောက်ပါလျက် ထိုသို့အတိအကျမပြန်ပဲ ဋီကအဖွင့်များနှင့်တကွ နိဿယမှ ဖြည့်စွက်ချက်များကိုထည့်သွင်း၍ ဝေဝေဆာဆာ သာသာထိုးထိုး ပြန်ဆိုထားသောကြောင့် အသိခက်လျက်ရှိနေသည်ကို တွေ့ရသဖြင့် ကျေးဇူးရှင် မဟာစည်ဆရာတော်ဘုရားမှာ...

“ဤမျှလောက် ရှင်းလင်းသော ပါဠိဝါကျ၌ပင် နားမလည်နိုင်အောင်ပြန်ဆိုထားသော မြန်မာပြန်-ဝိသုဒ္ဓိမဂ်ကျမ်းကို ကြည့်ရှုလေ့လာသူတို့မှာ တတ်သိနားလည်ရန် ခက်ခဲရုံမျှမက ဝိသုဒ္ဓိမဂ်ဟာ ငါတို့နှင့် မတန်-ဟု အထင်ရောက်လျက် စိတ်ပျက်၍ နောက်ဆုတ်သွားကြဖွယ်ရာ အကြောင်းလည်းရှိသည်၊ သို့ဖြစ်၍ ဝိသုဒ္ဓိမဂ်ကို သိလွယ်သောနည်းဖြင့် တိတိကျကျ အသစ်ပြန်ဆိုရေးသားရန် သင့်သည်”-ဟု

အကြံအစည် ဖြစ်ပေါ်ခဲ့သည် ဟူ၏။

တာဝန်ယူခြင်း

ထိုနှစ်မှာပင် ပြာသိုလဆုတ် ၁၀-ရက် နေ့စွဲဖြင့် ဗုဒ္ဓသာသနာအဖွဲ့က အထက်ပါ နာယကဆရာတော် ၃-ပါးတို့အား ဝိသုဒ္ဓိမဂ်မဟာဋီကာကို စာမေးပွဲပြဓာန်းချက်ဆိုင်ရာ ဒိဋ္ဌိဝိသုဒ္ဓိနိဒ္ဒေသမှ စ၍ မြန်မာဘာသာ ပြန်ဆိုပေးရန် တောင်းပန်လျှောက်ထားခဲ့၏။ ထိုအခါ နာယကဆရာတော် ၃-ပါး စည်းဝေး၍ ဆွေးနွေးတိုင်ပင်ကြရာ အောက်ပါအတိုင်း သဘောတူညီတော်မူကြသည်။

(၁) မဟာဋီကာကို မြန်မာပြန်လျှင် သံဝဏ္ဏေတဗ္ဗပုဒ်ကို ထုတ်ပြရာ၌ ပါဠိကျမ်းရင်းမှ ပါဠိပုဒ်ကို ထုတ်ပြရန်လည်းမသင့်၊ ယခုလက်ရှိ မြန်မာပြန် အဟောင်းမှာလည်း ဋီကာအဖွင့်များနှင့် နိဿယမှ

[ကိ]

ဖြည့်စွက်ချက်များကိုပါ ထည့်သွင်းရေးသားထားသောကြောင့် ၎င်းမှလည်း ထုတ်ပြရန်မသင့်၊ ထို့ကြောင့် ဝိသုဒ္ဓိမဂ်ကိုပါ အသစ်တဖန် တိတိကျကျ မြန်မာပြန်ဆိုရေးသားရန်။

(၂) ထိုကိစ္စအတွက် မဟာစည်ဆရာတော်အား တာဝန်လွှဲအပ်ရန်။

အထက်ပါအတိုင်း သဘောတူညီကြ၍ မဟာဋီကာနှင့်တကွ ဝိသုဒ္ဓိမဂ်ကို အသစ်တဖန် မြန်မာပြန်ဆိုရေးသားရန် မဟာစည်ဆရာတော်အား တာဝန်ပေး လွှဲအပ်တော်မူကြသည်။ သို့ဖြစ်၍ ကျေးဇူးရှင် မဟာစည်ဆရာတော်ဘုရားသည် ပေးအပ်သော ထိုတာဝန်ကို လက်ခံပြီးလျှင် ထိုနှစ် တပေါင်းလဆန်း၃-ရက်မှ အစပြု၍ အခွင့်သာသောအချိန်အခါများတွင် ဤဝိသုဒ္ဓိမဂ်-မြန်မာပြန်ကျမ်းသစ်ကို ရေးသားစီရင်တော်မူခဲ့ပေသည်။

ပြန်ဆိုရေးသားပုံ

ဋီကာမြန်မာပြန် ထွက်ပေါ်လာလျှင် ယင်းနှင့် တိုက်ဆိုင်ကြည့်သောအခါ ဋီကာနှင့် အဋ္ဌကထာကို ခွဲခြား၍ ရှင်းရှင်းလင်းလင်း အလွယ်တကူ သိနိုင်စေရန်အတွက် တိကျနိုင်သမျှ တိကျအောင် ပြန်ဆိုရေးသားတော်မူ၏။ ဋီကာဖွင့် စသည်တို့ကိုပါ ယှဉ်တွဲ၍ပြမှ နားလည်နိုင်မည့်အရာတို့၌မူ ယင်းဋီကာဖွင့် စသည်တို့ကိုလည်း လက်သည်းကွင်းဖြင့်ပိုင်းခြား၍ သီးသန့် ဖော်ပြထားတော်မူပေ၏။

အထူးသတိပြုရန်မှာ.. ဤကျမ်းသည် မြန်မာပြန်ဖြစ်သောကြောင့် မြန်မာစကား ချောမောပြေပြစ်ခြင်းနှင့် ပါဠိမတတ်သော စာဖတ်ပရိတ်တို့အား ရှင်းရှင်းလင်းလင်း သဘောပေါက် သိနားလည်စေခြင်းကို အထူးအလေးပြု၍ ပြန်ဆိုရေးသားထားတော်မူပေသည်။ ဗဟုဝုစ် ဝိသေသန ပါဠိပုဒ်တို့ကို “ကုန်သော၊ ကုန်သော”ဟု အတိအကျပြန်လျှင် မြန်မာစကား မချောမော မပြေပြစ်သည်လည်းရှိ၏။ ဥပမာ.. သဥပစာရာ အဋ္ဌသမာပတ္တိယော-ဟူသောပါဌ်ကို “ဥပစာရသမာဓိတို့နှင့်တကွ ဖြစ်ကုန်သော ရှစ်ပါးကုန်သော သမာပတ်တို့ပေတည်း”ဟု ဗဟုဝုစ်နှင့် အတိအကျ ပြန်ဆိုခြင်းထက် “ဥပစာရသမာဓိနှင့်တကွ ရှစ်ပါးသော သမာပတ်တို့ပေတည်း”ဟု ပြန်ဆိုခြင်းက သာ၍ချောမောပြေပြစ်၏။ ထို့ကြောင့်

[ကီ]

ယခင် မြန်မာပြန် နှာ-၈၃၊ ယခုစတုတ္ထတွဲ နှာ-၂၂၀-၌ ၎င်းအတိုင်းပင်ပြန်ဆိုထားတော်မူပေသည်။ အကြောင်းမှာ မြန်မာသက်သက် စကားဝါကျတို့၌ ဝိသေသနအရာတွင် ဗဟုဝုစ်ကို များစွာသုံးလေ့မရှိသောကြောင့်ပင် ဖြစ်ပေသည်။ သို့ရာတွင် ဗဟုဝုစ်အနက်ကို ထင်ရှားစေသင့်သော အရာတို့၌၎င်း၊ ဗဟုဝုစ် ဝိသေသနနှင့် ဝိသေသျတို့ ဆက်စပ်ပုံကို ထင်ရှားစေသင့်သော အရာတို့၌၎င်း ဗဟုဝုစ် ဝိသေသနပုဒ်များကို “ကုန်သော”ဟူ၍ပင် ဗဟုဝုစ်နှင့် အတိအကျ ပြန်ဆိုထားပေသေး၏။ ထို့ပြင်. သုခုမတ္တာသိမ်မွေ့သည်၏အဖြစ်ကြောင့်။ အသမ္မသနုပဂတ္တာ-သုံးသပ်ခြင်းသို့ မရောက်ကုန်သည်၏ အဖြစ်ကြောင့်။ ဤသို့ စသည်ဖြင့် သဒ္ဒါနက်အတိအကျ ပြန်ဆိုသင့်သော ဘာဝတဒ္ဓိတ်ဟိတ်ပုဒ်တို့၌လည်း “သိမ်မွေ့သောကြောင့် (ဟောင်းနှာ-၉၇၊ သစ် စတုတ္ထတွဲ နှာ-၂၃၃)၊ မသုံးသပ်ထိုက်သောကြောင့် (ဟောင်းနှာ-၁၅၆၊ သစ် စတုတ္ထတွဲနှာ-၂၈၇)” ဤသို့စသည်ဖြင့် မြန်မာစကားချောစေရန် ပြန်ဆိုထားပါပေ၏။ ထို့ပြင်.. မြန်မာစကားဝါကျတို့၌ အနိယတ်ကို သုံးလေ့မရှိသောကြောင့် အနိယတ်ဝါကျများကိုလည်း များသောအားဖြင့် နိယတ်ဝါကျ၌ထည့်သွင်း၍ ပြန်ထားတော်မူပေ၏။ ဤသို့ အနက်အဓိပ္ပါယ်မပျက်စေပဲ တမျိုးတမည် ပြန်ဆိုထားသည်ကိုတွေ့ရလျှင် မြန်မာစကားချော၍ နားလည်လွယ်အောင် ပြန်ဆိုထားသည်ဟု မှတ်ယူကြစေလိုပါသည်။

ခက်ဆစ်မှတ်ချက်များ

ပါဠိ၌ ကံဟော ကတ္တားဟော စသည်ဖြင့် ထူးသောကြောင့်၎င်း၊ ဝိဘတ်ထူးသည်အားလျော်စွာ ကာရိယ ထူးသောကြောင့်၎င်း ပါဠိပညာရှိတို့မှာ ပါဠိဝါကျတို့၌ စာစပ်ကို သိရန်လွယ်ကူပေ၏။သို့သော်လည်း အချို့သော စာပိုဒ်ဝါကျတို့၌မူ အသိခက်သောကြောင့် အဋ္ဌကထာ ဋီကာတို့၌ပင် သမ္ဗန္ဓောဖြင့် စာစပ်ကို ဖွင့်ပြထားရသည်လည်း ရှိသေး၏။ မြန်မာစကားဝါကျတို့၌မူကား ကံဟော ကတ္တားဟော စသည်ဖြင့်လည်း များစွာ မထူးခြားလှ၊ ဝိသေသနပုဒ်တို့၌ ဝိဘတ်ထူးသော်လည်း ကာရိယာမှာ “သော”ဟူ၍ချည်း မထူးပဲလည်း ရှိနေပြန်၏။ ထို့ကြောင့် မြန်မာစကား ဝါကျတို့၌ မြန်မာစာတတ်ပုဂ္ဂိုလ်တို့မှာပင် စာစပ်နှင့်စပ်လျဉ်း၍ သံသယဖြစ်ဖွယ်တို့ကို များစွာပင်

[ကု]

တွေ့ရတတ်လေသည်။ သို့ဖြစ်၍ ဤမြန်မာပြန်၌ ထိုသို့သံသယဖြစ်ဖွယ်ရှိ သောပုဒ်များကို အချင်းချင်း ဆက်စပ်ယူရန်လည်း မှတ်ချက်ဖြင့် ညွှန်ပြထားတော်မူပေ၏။ ထို့ပြင် အရာအားလျော်စွာ သိသင့်ပါလျက် မသိနိုင်သော ခက်ဆစ်များကိုလည်း မှတ်ချက်အဖြစ်ဖြင့် ဖွင့်ပြထားတော်မူပေသည်။

ရည်ရွယ်ချက်

ဤဝိသုဒ္ဓိမဂ်မြန်မာပြန်ကို ကြည့်ရှုလေ့လာသောသူတို့သည် ပါဠိဘာသာကို မတတ်သိသော်လည်း ဝိသုဒ္ဓိမဂ်ပါဠိကို ကြည့်ရှုလေ့လာသော ပါဠိတတ်ပညာရှိတို့ကဲ့သို့ပင် ဝိသုဒ္ဓိမဂ်၏ အနက်အဓိပ္ပါယ်တို့ကို အပြည့်အစုံ အလွယ်တကူ တတ်သိနားလည်ကြစေရန် ထက်သန်သော သမ္မာဆန္ဒဖြင့် ရည်ရွယ်၍ ရေးသားစီရင်တော်မူပေသည်။ အချို့အရာ၌မူ မှတ်ချက်များဖြင့် ရှင်းလင်းဆုံးဖြတ်လျက် ပြဆိုထားသောကြောင့် ဤမြန်မာပြန်ကို ကြည့်ရှုခြင်းဖြင့် ပါဠိဝိသုဒ္ဓိမဂ်ကို ကြည့်ရှုခြင်းထက်ပင် အသိဉာဏ်ရှင်းလင်းသွားရန် အကြောင်းလည်း ရှိပေသေး၏။ သို့သော် ကျေးဇူးရှင်ဆရာတော်ဘုရား၏ ရည်ရွယ်ချက် မည်ရွေ့မည်မျှ အောင်မြင်ထမြောက်သည်ကိုမူ ဤမြန်မာပြန်ကို ကြည့်ရှုလေ့လာသူတို့ကိုယ်တိုင်ပင် ဆုံးဖြတ်ကြစေလိုပါသတည်း။

ဝိသုဒ္ဓိမဂ်-နိဒါန်း

ဤဝိသုဒ္ဓိမဂ်-မြန်မာပြန်ကို ဝါခေါင်လမှစ၍ ပုံနှိပ်စေခဲ့၏။ ထိုသို့ ပုံနှိပ်နေစဉ်မှာပင် ဗဟုသုတကိုလိုလားသော ပုဂ္ဂိုလ်တို့က ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂနိဒါနကထာပါဠိကို မြန်မာပြန်၍ တပါတည်း ပူးတွဲဖော်ပြရန် ကျေးဇူးရှင် မဟာစည်ဆရာတော်ဘုရားအား လျှောက်ထားတောင်းပန်ကြပြန်၏။

ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂနိဒါနကထာ ဖြစ်ပေါ်လာခဲ့ပုံ

၃၁၉-ခုနှစ် တန်ဆောင်မုန်းလပြည့်ကျော် ၄-ရက်၊ တနင်္ဂနွေနေ့တွင် အဘိဓဇမဟာရဋ္ဌဂုရု ဥက္ကဋ္ဌ မစိုးရိမ်ဆရာတော်ကြီးနှင့်တကွ အဖွဲ့ဝင်ဆရာတော် ၁၃-ပါးတို့ ကြွရောက်ပါဝင်လျက် ကျင်းပသော ဆဋ္ဌသံဂါယနာ

[ကူ]

ဝန်ဆောင် သံဃအဖွဲ့ အစည်းအဝေး ဆုံးဖြတ်ချက် အပိုဒ်နံပါတ်(၉)၌ ဝိသုဒ္ဓိမဂ်အဋ္ဌကထာကို စက်တင်ပုံနှိပ်ရာတွင် နိဒါန်းထည့်သွင်းသင့် မသင့်၊ အကယ်၍ ထည့်သွင်းသင့်ပါက မည်သို့ ရေးသားထည့်သွင်းသင့်ကြောင်းကို ဆွေးနွေးတော်မူကြပြီးလျှင် အောက်ပါအတိုင်း ဆုံးဖြတ်တော်မူကြသည်။

သံဃအဖွဲ့၏ဆုံးဖြတ်ချက်

(၁) ဝိသုဒ္ဓိမဂ်အဋ္ဌကထာစာအုပ်ကို စက်တင်ပုံနှိပ်ရာတွင် နိဒါန်းရေးသားထည့်သွင်းရန်။

(၂) အင်္ဂလိပ်ဘာသာ ယိုးဒယားဘာသာ စသော ဘာသာရပ်တို့ဖြင့် ရေးသားပုံနှိပ်ထားသော ဝိသုဒ္ဓိမဂ်စာအုပ်တို့၏နိဒါန်းတို့ကိုလည်း လေ့လာ၍ ဒေသနာတော်နှင့်ညီညွတ်သော နိဒါန်းမျိုးရေးသားရန်။

(၃) ၎င်းနိဒါန်း ရေးသားရန်အတွက် အောက်ပါဆရာတော်များကို ရွေးချယ်ကြသည်။

(၁) အဂ္ဂမဟာပဏ္ဍိတ မဟာစည်ဆရာတော်။

(၂) အဂ္ဂမဟာပဏ္ဍိတ အနီးစခန်းဆရာတော်။

(၃) တိပိဋကဓရ ဓမ္မဘဏ္ဍာဂါရိက ဦးဝိစိတ္တသာရာဘိဝံသဆရာတော်။

၄)ဂျပန်ဓမ္မဒူတ အနုနာယက ဦးသီလာနန္ဒ(တိပိဋကပါဠိ အဘိဓာန်ကျမ်းပြု)။

(၄) ၎င်းဆရာတော်တို့ ရေးသားပြီးသည့်နိဒါန်းကို စက်တင်ပုံမနှိပ်မီ ဝန်ဆောင်ဆရာတော်များထံ ပေးပို့ရန်။

အထက်ပါဆုံးဖြတ်ချက်အရ နိဒါနနကာရကအဖွဲ့ဝင် အခြားဆရာတော် ၃-ပါးတို့က မဟာစည်ဆရာတော်အား နိဒါန်းမူကြမ်းကိုရေးသားရန် တာဝန်လွှဲအပ်ကြသည်။ ထိုသို့လွှဲအပ်ခြင်းကိုလက်ခံ၍ ကျေးဇူးရှင် မဟာစည်ဆရာတော်ဘုရားသည် သက်ဆိုင်ရာ ပါဠိ အဋ္ဌကထာ ဋီကာ ဂန္ထန္တရကျမ်းစာအမျိုးမျိုးတို့မှ ထုတ်နှုတ်စုဆောင်းပြီးလျှင် ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂနိဒါနကထာကို ကမ္ဘာ

ကေ]

တဝှန်းလုံးက ကြည့်ရှု၍ အရိုအသေ အလေးအမြတ် ပြုနိုင်လောက်အောင် ပါဠိဂတိကျနသော ပါဠိဘာသာဖြင့် ရေးသားစီရင်တော်မူခဲ့လေသည်။ ထိုသို့ရေးသားရာတွင် အောင်ပါ စည်းကမ်းချက်များကိုလည်း မိမိကိုယ်တိုင်ပင် ချထားခဲ့သေးသည်ဟူ၏။

နိဒါန်းရေးရာ၌ စည်းကမ်းချက်များ

(၁) အရှင်ဗုဒ္ဓဃောသနှင့် ပါဠိအဋ္ဌကထာဋီကာတို့၏ဂုဏ်ကို မထိပါးစေရန်၊ သူတပါးက ထိပါးစွပ်စွဲထားသော အချက်များကိုလည်း ဖြေရှင်းသွားရန်။

(၂) မှန်ကန်သော အကြောင်းအဋ္ဌုပ္ပတ္တိကို ထုတ်ဖော်နိုင်သမျှ ထုတ်ဖော်ရန်။

(၃) အကြောင်းယုတ္တိမလုံလောက်သော ချီးမွမ်းချက်များကို မထည့်ရန်။

(၄) ချီးမွမ်းချက်တိုင်းနှင့် ဆုံးဖြတ်ချက်တိုင်းမှာ ခိုင်လုံသောသာဓက ထုတ်ပြနိုင်ရန်။

၅) ရှေးခေတ်က ဖြစ်ပေါ်ခဲ့သော သာသနာ့ဘေးရန် အရှုပ်အထွေးများကို ထိုခေတ်မထေရ်များက လျစ်လျူရှုမနေကြပဲ ကထာဝတ္ထုကျမ်း မိလိန္ဒပဉှာကျမ်း စသည်တို့ဖြင့် ရဲရဲဝံ့ဝံ့ ရင်ဆိုင်ဖြေရှင်းတော်မူကြသကဲ့သို့ ယခုခေတ်အရှုပ်အထွေးများကိုလည်း ရဲရဲဝံ့ဝံ့ ရင်ဆိုင်ဖြေရှင်းသွားရန်။

(၆) ပရဝါဒီတို့၏စွပ်စွဲချက်ကို မထုတ်ပြပဲ အဋ္ဌကထာနှင့် အဋ္ဌကထာဆရာကို ချီးကျူးရုံမျှဖြင့် ထိုစွပ်စွဲချက်များ ပြေရှင်းသွားမည်မဟုတ်သောကြောင့် အရေးကြီးသော စွပ်စွဲချက်များကို အပြည့်အစုံထုတ်ပြ၍ ရှင်းလင်းရန်။

(၇) မိလိန္ဒပဉှာ၌ “ဗုဒ္ဓ-ဘုရားဟူ၍ မရှိ၊ ဗုဒ္ဓ-ဘုရားသည် အလုံးစုံကိုမသိနိုင်” ဤသို့စသည်ဖြင့် မြတ်စွာဘုရားနှင့်စပ်သော စောဒနာ

[ကဲ]

စွပ်စွဲချက်များကိုပင် ထုတ်ပြ၍ဖြေရှင်းသကဲ့သို့ ဤနိဒါန်း၌လည်း အဋ္ဌကထာဆရာနှင့်စပ်သော စွပ်စွဲချက်များကို စွပ်စွဲသူ၏မူရင်းအတိုင်းပင် ထုတ်ပြ၍ ဖြေရှင်းရန်။

(၈) ဖြေရှင်းရာ၌ မေတ္တာ ကရုဏာနှင့်ယှဉ်လျက် နူးညံ့ပြေပြစ်၍ ခံ့ညားသောစကားတို့ကိုသာ သုံးရန်။

(၉) ပရဝါဒီတို့ အထင်မသေးစေရန်အတွက် ရှည်လျားကျယ်ဝန်းမည်ကို မငဲ့ပဲ ဖော်ပြသင့်သမျှကို အပြည့်အစုံပင် ဖော်ပြရန်။

(၁၀) စပ်ဆိုင်ရာ ဗဟုသုတများနှင့် ကျမ်းစာညွှန်းများကိုလည်း ထည့်သွင်းဖော်ပြရန်။

(ကျမ်းညွှန်းများကို ပါဠိနိဒါန်း၌ အပြည့်အစုံပင် ပြထားပြီးဖြစ်သည်။ ဤမြန်မာပြန်ကို ကြည့်ရှုသူတို့မှာ ညွှန်ပြထားသော ထိုပါဠိကျမ်းတို့ကို အများအားဖြင့် ကြည့်ရှုနိုင်ကြမည် မဟုတ်သောကြောင့်၎င်း၊ ကြည့်ရှုနိုင်သူတို့မှာလည်း ပါဠိနိဒါန်း၌ ညွှန်ပြချက်ဖြင့်ပင် သိနိုင်သောကြောင့်၎င်း ဤမြန်မာပြန်၌ကား ထိုကျမ်းညွှန်းကို မပြတော့ပေ။)

အထက်ပါ စည်းကမ်းချက်များအရဖြင့် အရှင်ဗုဒ္ဓဃောသမထေရ်နှင့်စပ်၍ လိုလေသေးမရှိရအောင် အပြည့်အစုံ ထုတ်ပြစိစစ်ဝေဘန်၍ ရေးသားထားသဖြင့် ကျေးဇူးရှင် ဆရာတော်ဘုရား၏နိဒါန်းမှာ ဝိသုဒ္ဓိမဂ်အတွက်သာမဟုတ်ပဲ အားလုံးသော သင်္ဂဟအဋ္ဌကထာတို့အတွက် နိဒါန်းလည်း ဖြစ်နေပါပေ၏။ ထို့ကြောင့် ဤနိဒါန်းမျိုးမှာ သာသနာဝင်တလျှောက်လုံးတွင် မဖြစ်ပေါ်ခဲ့ဘူးသေး-ဟုဆိုလျှင် လွဲမှားမည်မဟုတ်ပေ။ သို့သော် ကျေးဇူးရှင် မဟာစည်ဆရာတော်ဘုရားသည် ထိုသို့ ပြည့်စုံစွာရေးသားပြီးသော စုဏ္ဏိယပါဠိနိဒါန်းမျှဖြင့် အားရတော်မမူသေးသောကြောင့် ဟံသာဝတီခရိုင် သံလျင်မြို့နယ် သပြေကန်ရွာ မဟာဓမ္မိကာရာမကျောင်းတိုက်၌ သီတင်းသုံးလျက်ရှိသော အနုနာယကဆရာတော် အရှင်ဝါသေဋ္ဌထံသို့ ထိုနိဒါန်းစာမူကို ပေးပို့လိုက်၍ အနုဂီတိခေါ် သင်္ဂဟဂါထာများကို ရေးသားစီကုံးရန် တဆင့်တောင်းပန် တိုက်တွန်းခဲ့ပြန်လေသည်။ ထိုဆရာတော် အရှင်ဝါသေဋ္ဌမထေရ်

[ကော]

ကလည်း ကျန်းမာရေး မပြည့်စုံလှသော်လည်း အလွန်ထက်သန်သောစိတ်စန္ဒဖြင့် အနုဂီတိဂါထာ ၇၄-ပုဒ်ကို ဆန်း အလင်္ကာနည်း ပါဠိ သက္ကတသဒ္ဒါနည်းတို့ဖြင့် တန်းဆာဆင်လျက် အဆင့်အတန်းမြင့်မားစွာ ရေးသားစီကုံးပေးခဲ့ပေသည်။

ထိုအနုဂီတိဂါထာများနှင့်တကွ စုဏ္ဏိယပါဠိနိဒါန်းမူကြမ်းကို နိဒါနကာရကအဖွဲ့အား တင်ပြပြီးနောက် ဝန်ဆောင်သံဃအဖွဲ့အား တင်ပြခဲ့၏။ ထိုအခါ ဝန်ဆောင်သံဃအဖွဲ့က သဘောတူလက်ခံ၍ အခွင့်ပြုသဖြင့် ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂနိဒါနကထာပါဠိကို ဗုဒ္ဓသာသနာအဖွဲ့က ပုံနှိပ်၍ ပြည်တွင်းပြည်ပ တကမ္ဘာလုံးသို့ ဖြန့်ဝေခဲ့ပေသည်။

သို့ရာတွင် ထိုနိဒါနကထာမှာ အဆင့်အတန်းမြင့်သော ပါဠိဘာသာသက်သက်ဖြင့်သာ ရေးသားထားတော်မူသောကြောင့် ပါဠိကို ကောင်းစွာမတတ်သောသူတို့မှာ မသိနိုင်ပဲ ရှိနေသေး၏။ ထို့ကြောင့် ပုံနှိပ်ဖြန့်ဝေရန် အခွင့်ပြုစဉ်ကပင် ထိုနိဒါန်းကို မြန်မာပြန်ရန်လည်း ဝန်ဆောင်သံဃအဖွဲ့က မဟာစည်ဆရာတော်အားပင် တာဝန်ပေးထားခဲ့ကြောင်း သိရပါသည်။

သို့ဖြစ်၍ ယခုအခါ ဗဟုသုတလိုလားသူတို့အတွက် ထိုပါဠိနိဒါန်းကို ကျေးဇူးရှင် မဟာစည်ဆရာတော်ဘုရားပင် မြန်မာပြန်၍ ဤဝိသုဒ္ဓိမဂ်-မြန်မာပြန်စာအုပ်၌ပင် တပါတည်းပူးတွဲလျက် ဖြန့်ချိရန် ဓမ္မဒေသနာဖြန့်ချိရေးအဖွဲ့အား အခွင့်ပြုလိုက်ပေသည်။

အထူးသိစေလိုသည်မှာ.. ပါဠိနိဒါန်းကို မြန်မာပြန်သည်ဟု ဆိုသော်လည်း မြန်မာစကား ချောမောပြေပြစ်ခြင်း နားလည်လွယ်ခြင်း သိသင့်သောအကြောင်းအရာများ စုံလင်သင့်သမျှ စုံလင်စေခြင်းတို့ကို ပဓာနပြု၍ ရေးသားပြန်ဆိုထားပါသည်။ သို့ဖြစ်၍ အချို့ အနည်းငယ်သောအရာတို့၌ ဖြည့်စွက်ပြင်ဆင်၍ ရေးသားထားသည်ကိုလည်း ပါဠိပညာရှိတို့ တွေ့ကြပါလိမ့်မည်။ အများအားဖြင့်မူကား ပါဠိအရ အတိအကျပြန်ဆိုရေးသားထားသည်ကိုသာလျှင် ရာခိုင်နှုန်း ၉၈-ထက်မနည်း တွေ့ရပါလိမ့်မည်။ သာဓကအားဖြင့် ထုတ်ပြထားသော ပါဠိတို့ကိုမူကား ရာခိုင်နှုန်းအပြည့်ပင် အတိအကျ ပြန်ဆိုထားတော်မူပေသည်။

[ကော်]

ဝိသုဒ္ဓိမဂ်ကိုသာလျှင် အလျင်အမြန် ကြည့်ရှုလိုသူတို့အတွက် သတိပေးလိုသည်မှာ.. ဝိသုဒ္ဓိမဂ်နိဒါန်းသည် အလွန်ရှည်လျားသောကြောင့် အချိန်ကုန်မခံနိုင်လျှင် ထိုနိဒါန်းကိုကျော်၍ ဝိသုဒ္ဓိမဂ်-မြန်မာပြန် စာသားကိုသာလျှင် ဖတ်ရှုသွားနိုင်ကြောင်း ဤနေရာမှနေ၍ အထူးပင် သတိပေးလိုက်ပါသည် စာဖတ်ပရိတ်သတ်အပေါင်း သူတော်ကောင်းတို့။

အရှင်သုဇာတ

ပဓာနကမ္မဋ္ဌာနစရိယ

သာသနာ့ရိပ်သာ၊ ရန်ကုန်။

သာသနာ ၂၅၀၆-ခု

ကောဇာ ၁၃၂၄-ခု

တော်သလင်းလဆုတ် ၁၁-ရက်

[ကံ]

ကျမ်းဦးအမှာစကား

ဤဝိသုဒ္ဓိမဂ်-မြန်မာပြန်ကျမ်းကို ကျေးဇူးရှင် မဟာစည်ဆရာတော်ဘုရားကြီးသည် ၁၃၂၄-ခုနှစ်တွင် ဒိဋ္ဌိဝိသုဒ္ဓိနိဒ္ဒေသမှစ၍ မြန်မာပြန်ဆိုခဲ့ပေသည်။ ယင်းဝိသုဒ္ဓိမဂ်မြန်မာပြန်ကျမ်းသစ်ကို ထိုနှစ်၌ပင် သာသနာ့ရိပ်သာ ဓမ္မဒေသနာဖြန့်ချီရေးအဖွဲ့က ပုံနှိပ်ထုတ်ဝေခဲ့ပေသည်။ အဆိုပါ ထုတ်ဝေပြီး မြန်မာပြန်ကျမ်းသစ်၌ သီလ သမာဓိ ပညာတို့နှင့် စပ်ဆိုင်သော သိသင့်သိထိုက်သည့် အခြေခံအကြောင်းရပ်တို့ကိုလည်း စာရှုသူများ အထိုက်အလျောက် သိနားလည်ခွင့်ရရှိကြစေရန် ရည်သန်၍ ယင်းတို့၏ သဘောအခြေခံကိုပါ အကျဉ်းချုံးကာ ရှေ့ပိုင်း၌ ထည့်သွင်းပြန်ဆိုခဲ့ပေသည်။

ယခုအခါ၌မူ ကျေးဇူးရှင်ဆရာတော်ဘုရားကြီးသည် “ဝိသုဒ္ဓိမဂ်အဋ္ဌကထာကို အစအဆုံး အပြည့်အစုံ ပြန်ဆိုထားသည့် မြန်မာပြန်ကျမ်းသစ်တစောင် ရေးသားထုတ်ဝေရလျှင် ပါဠိဘာသာကို မတတ်ကျွမ်းသော ဗုဒ္ဓစာပေလိုက်စားသူများအတွက် သီလအကျင့် သမာဓိအကျင့် ပညာအကျင့်-ဟူသော သိက္ခာသုံးပါးတို့၏သဘောကို အသေးစိတ် သိနားလည်ခွင့်ရကာ လွန်စွာ ကျေးဇူးများပေလိမ့်မည်”ဟု ဆင်ခြင်စဉ်းစားမိသဖြင့် သာသနာရေးဆိုင်ရာ အခြားတာဝန်များကို ဆောင်ရွက်နေသည့်အကြားမှပင် အချိန်အား ရသမျှယူကာ ဤဝိသုဒ္ဓိမဂ်မြန်မာပြန်ကျမ်းသစ်ကို စတင်ရေးသားခဲ့ပေသည်။ ယင်းသို့ရေးသားရာ၌ ဝိသုဒ္ဓိမဂ်အဋ္ဌကထာတွင် အစမှ သေသကသိဏနိဒ္ဒေသ ကုန်သည်အထိကို မြန်မာပြန်ကျမ်း ပဌမတွဲအဖြစ်ဖြင့်၎င်း၊ အသုဘကမ္မဋ္ဌာနနိဒ္ဒေသမှ သမာဓိနိဒ္ဒေသကုန်သည်အထိကို ဒုတိယတွဲအဖြစ်ဖြင့်၎င်း၊ ဣဒ္ဓိဝိဓနိဒ္ဒေသမှ ဣန္ဒြိယ သစ္စနိဒ္ဒေသကုန်သည်အထိကို တတိယတွဲအဖြစ်ဖြင့်၎င်း၊ ပညာဘူမိနိဒ္ဒေသမှ ကျမ်းပြီးဆုံးသည်အထိကို စတုတ္ထတွဲအဖြစ်ဖြင့်၎င်း လေးတွဲခွဲ၍ ပြန်ဆိုထားပေသည်။

၁။ ဗုဒ္ဓသာသနာအဖွဲ့၏ လျှောက်ထားချက်အရ ဒိဋ္ဌိဝိသုဒ္ဓိနိဒ္ဒေသမှ စတင်ပြန်ဆိုရကြောင်းကို ဤကျမ်းစာမျက်နှာ (က)၊(ကာ)နှင့် (ကိ)တို့၌ ရှင်းလင်းဖော်ပြထားပါသည်။

[ကား]

ထိုလေးတွဲအနက် ပဌမတွဲကို ပြန်ဆိုရေးသားရာ၌ ဝိသုဒ္ဓိမဂ်အဋ္ဌကထာ နိဒါနာဒိကထာမှစ၍ သီလပ္ပဘေဒကထာ တတိယ စတုက္ကအဖွင့် ကုန်သည်အထိ ဤမြန်မာပြန်ကျမ်း၌ စာမျက်နှာ ၅၀-ခန့်မှာ ယခင်ထုတ်ဝေပြီး ဝိသုဒ္ဓိမဂ်မြန်မာပြန်ကျမ်း၌ အပြည့်အစုံ ပြန်ဆိုခဲ့ပြီးဖြစ်၍ ယခုပြန်ဆိုသည့်အခါ သီလပ္ပဘေဒကထာ စတုတ္ထ စတုက္ကအဖွင့်မှ စတင်ကာ ပြန်ဆိုရေးသားရပေသည်။^၁ ယင်းသို့ ပြန်ဆိုရေးသားရာ၌ ကျေးဇူးရှင် ဆရာတော်ဘုရားကြီးသည် သမာဓိငါးပါးအဖွင့် ကုန်သည်အထိသာ ကိုယ်တော်တိုင် ပြန်ဆိုရေးသား၍ ပလိဗောဓ၁၀-ပါးအဖွင့်မှ ပဌမတွဲ ပြီးဆုံးသည်အထိကိုမူ ဤစာရေးသူအား ပြန်ဆိုရေးသားစေခဲ့ပေသည်။ ယင်းသို့ ကျေးဇူးရှင်ဆရာတော်ဘုရားကြီး၏ ချီးမြောက်မှုကိုရသဖြင့် ဤစာရေးသူသည်လည်း ဆရာတော်ဘုရားကြီး၏ ပြန်ဆိုနည်းကိုမှီး၍ မိမိဉာဏ်စွမ်းရှိသမျှ ကြိုးစားအားထုတ်ကာ ပြန်ဆိုထားပေသည်။ ဤစာရေးသူ ပြန်ဆိုထားသော မြန်မာပြန်မူကြမ်းကို ဆရာတော်ဘုရားကြီးထံ တင်ပြရပါသည်။ ဆရာတော်ဘုရားကြီးသည် ယင်းမူကြမ်းကို စိစစ်သုတ်သင် ပြင်ဆင်တည်းဖြတ်၍ အောက်ခြေမှတ်ချက် ရေးသင့်သောနေရာတို့၌ မှတ်ချက်များရေးကာ မူ‌ချောဖြစ်စေခဲ့ပါသည်။

ပြန်ဆိုရေးသားပုံ

ဤမြန်မာပြန်ကျမ်းကို ပြန်ဆိုရေးသားရာ၌ ပါဠိမတတ်ကျွမ်းသူတို့ ဝိသုဒ္ဓိမဂ်ကျမ်းကို ရှင်းလင်းသက်သာ လွယ်ကူစွာ သဘောပေါက် နားလည်စေလိုသဖြင့် ပါဠိဝါကျသွားသို့မလိုက်ပဲ မြန်မာဆံနိုင်သမျှ ဆံရေးကို ဦးစားပေးပြန်ဆိုထားပေသည်။ ထို့ကြောင့် ပါဠိတဝါကျကို မြန်မာနှစ်ဝါကျဖြစ်အောင် ခွဲသင့်သည့်နေရာများ၌ခွဲ၍ ပါဠိနှစ်ဝါကျကို မြန်မာတဝါကျတည်းဖြစ်အောင် ပေါင်းသင့်သည့်နေရာများ၌ ပေါင်းလျက် ပြန်ဆိုထားပေသည်။ “သည်, က”စသော မြန်မာဝိဘတ်များကို မြှုပ်ထားမှ စကားချောမည့်နေရာတို့၌ ဝိဘတ်များကိုမြှုပ်လျက် ပြန်ဆိုထားပေသည်။

၁။ စတုတ္ထတွဲကို ပြန်ဆိုရာ၌လည်း ဒိဋ္ဌိဝိသုဒ္ဓိနိဒ္ဒေသမှ ကျမ်းပြီးဆုံးသည်အထိကို ပြန်ဆိုရေးသား ထုတ်ဝေပြီးဖြစ်၍ ပညာဘူမိနိဒ္ဒေသကိုသာ အသစ်ပြန်ဆိုရပေတော့သည်။

[ခ]

ထို့ပြင် ဤဝိသုဒ္ဓိမဂ်မြန်မာပြန်ကျမ်း၌-

အသိခက်သော စာပေသုံးသက်သက်စကားတို့ကို ရှောင်နိုင်သမျှရှောင်ရှား၍ အများနားလည်လွယ်သော ပေါ်လွင်ထင်ရှားသည့် ပညတ်နက်စကားတို့ကိုသာလျင် ရွေးချယ်ပြန်ဆိုထားပေသည်။ ဥပမာ “ကောစိဒေဝ န ပစ္စတိ-တလုံးတလေသာလျှင် မကျက်ပဲရှိ၏” (နှာ-၉၁၊ ကြောင်း-၁၂)၊ “နိသီဒါပေတွာ-ထူပေးပြီးလျှင်” (နှာ-၁၄၈၊ ကြောင်း-၁၀)၊ “သယမေဝ-မိမိချည်းသာလျှင်” (နှာ-၂၈၈၊ ကြောင်း-၃)၊ “အညထတ္တံ ဘဝေယျ- (စိတ်သည်) တမျိုးတမည်ဖြစ်လေရာ၏” (နှာ-၃၁၅၊ ကြောင်း-၁၀)။

ပါဠိဘာသာ၌ များစွာသော ကြိယာဝိသေသနပုဒ်တို့ကို သမာသ်ပုဒ်တခုတည်း၌ စုပေါင်းတွဲစပ်ထားသောအခါ ယင်းသမာသ်ပုဒ်ကို ချောပြေသော မြန်မာဘာသာဖြင့် လဲလှယ်ပြန်ဆိုဖို့ရာ မလွယ်ကူလှပေ။ သို့တစေ ဤကျမ်း၌မူ ယင်းသို့သော သမာသ်ပုဒ်တို့ကိုလည်း ချောမောပြေပြစ် နှစ်သက်ဖွယ်ရာ မြန်မာဘာသာပီပီသသဖြင့် တတ်နိုင်သမျှ ကြိုးစား၍ ပြန်ဆိုထားသည်ကို တွေ့နိုင်ပေသည်။ ဤနေရာ၌ “ယထာ သမ္မဇ္ဇနေ၊ ဧဝံ စီဝရဓောဝနရဇနာဒီသုပိ သဗ္ဗကိစ္စေသု နိပုဏမဓုရသမသက္ကစ္စကာရီ ရာဂစရိတော။ ဂါဠှထဒ္ဓဝိသမကာရီ ဒေါသစရိတော။ အနိပုဏဗျာကုလဝိသမာပရိစ္ဆိန္နကာရီ မောဟစရိတော” (ဝိသုဒ္ဓိ၁၊ ၁ဝ၂)ဟူသော ပါဠိကို မြန်မာပြန်ထားသည့် ဤဝါကျများကို ပုံစံအဖြစ် ထုတ်ပြလိုပေသည်- “(ထို့ပြင်) ရာဂစရိုက်ရှိသော ပုဂ္ဂိုလ်သည် တံမြက်စည်းလှည်းခြင်း၌ကဲ့သို့ပင် သင်္ကန်းလျှော်ခြင်း ဆိုးခြင်း အစရှိသော ကိစ္စတို့၌လည်း သိမ်သိမ်မွေ့မွေ့ သပ်သပ်ယပ်ယပ် ညီညီညာညာ ရိုရိုသေသေ ပြုလုပ်လေ့ရှိ၏။ ဒေါသစရိုက်ရှိသောပုဂ္ဂိုလ်သည် မြဲမြဲမြံမြံ ကြမ်းကြမ်းတမ်းတမ်း မညီမညာပြုလုပ်လေ့ရှိ၏။ မောဟစရိုက်ရှိသောပုဂ္ဂိုလ်သည် မသိမ်မမွေ့ ရှုပ်ရှုပ်ထွေးထွေး မညီမညာ မပြတ်မသား ပြုလုပ်လေ့ ရှိ၏။”(နှာ-၃၃၀၊ ကြောင်း ၂၃)။

မြန်မာစကား ချောမွေ့စေရန်နှင့် နားလည်လွယ်စေရန် ပါဠိရေးထုံးသို့မလိုက်ပဲ မြန်မာရေးထုံးနှင့် အနီးစပ်ဆုံးဖြစ်အောင် ကြိုးစား ပြန်ဆိုထားပေသည်။ ဥပမာ- “အတိရေကသဋ္ဌိ မေ အာဝုသော ဝဿာနိ လေဏေ ဝသန္တဿ-ငါ့ရှင်တို့ ဤလိုဏ်၌ ငါနေသည်မှာ ဝါခြောက်ဆယ်ကျော်ပြီ” (နှာ-၁၂၄၊ ကြောင်း-၁၅)။

[ခါ]

ရှေးအစဉ်အဆက် ပြန်ဆိုရိုးအတိုင်း ပြန်ဆိုလျှင် အဓိပ္ပါယ်ရှုပ်ထွေး၍ အသိခက်ဖွယ်ရှိသောအရာတို့၌ ရှင်းလင်းလွယ်ကူစွာ နားလည်စေနိုင်သည့်နည်းဖြင့် ပြန်ဆိုထားပေသည်။ ဥပမာ-“ညစ်ပေသော ဝရံတာရှိသောကျောင်း ဖက်မိုးဖက်ကာကျောင်း စသည်တို့တွင် တမျိုးမျိုးသောကျောင်းဖြစ်သည့်ပြင် ယင်းကျောင်းသည် မြေမှုန်တို့ဖြင့်လည်း ရောပြွမ်း၏၊ လင်းနို့တို့ဖြင့်လည်း ပြည့်၏။ မသန့်ရှင်း မညီညွတ်သည့် လမ်းလည်း ရှိ၏၊ ယင်းကျောင်း၌ ကြမ်းပိုးတို့ဖြင့်ပြည့်လျက် မလှမပ ပုံပန်း(လည်း)မကျသော ညောင်စောင်း အင်းပျဉ်လည်းရှိ၏” (နှာ-၃၃၅-၆၊ ကြောင်း-၂၃-မှစ။ ဝိသုဒ္ဓိမဂ်အဋ္ဌကထာ၊ နှာ-၁၀၄၊ ကြောင်း၁၅-၁၈-၌ရှိသော အဓောတဝေဒိကံ-စသောပါဠိ၏ မြန်မာပြန်)။

ပါဠိရှိရင်းအတိုင်းယူလျှင် သာမညအနက်ကိုသာ ရနိုင်သောပုဒ်တို့ကို ယင်းတို့၏ ဝိသေသအနက်ပါ ပေါ်လွင်အောင် ပြန်ဆိုထားပေသည်။ ဥပမာ- “စိတ္တမ္ပိ အနုပ္ပါဒေတွာ- စိတ်ကွက်ခြင်းမျှကိုသော်လည်း မဖြစ်စေမူ၍”(နှာ-၁၃၂၊ ကြောင်း-၂၃)။

သဒ္ဒါနက်သက်သက်သာ ပြန်ဆိုလျှင် အဓိပ္ပါယ်မပေါ်လွင်သည့်အရာတို့၌ သဒ္ဒါနက်ကို မပျက်စေပဲ ဆိုလိုသည့်အဓိပ္ပါယ် ပေါ်လွင်အောင် ပြန်ဆိုထားပေသည်။ ဥပမာ- “(ကုဟနာ) သူတပါးအထင်ကြီးအောင် အံ့ဖွယ်ဟန်ဆောင်ခြင်း၊ (လပနာ) ပစ္စည်းလှူရေး လမ်းကြောင်းပေး၍ ပြောဆိုခြင်း၊ (နေမိတ္တိကတာ) လှူလိုစိတ်ပေါ်အောင် အရိပ်နိမိတ်ပြုခြင်း” (နှာ-၅၂၊ ကြောင်း-၁၈)။

လက်သည်းကွင်းဖြင့် ပြန်ဆိုခြင်း

ပါဠိရှိရင်းအတိုင်း ပြန်ဆိုလျှင် အဓိပ္ပါယ် မပေါ်လွင်သည့်အရာတို့၌ ဋီကာဖွင့်ကို လက်သည်းကွင်းဖြင့် ထည့်သွင်းပြန်ဆိုထားပေသည်။ ဥပမာ—“(ဆွမ်းစသည်တို့အတွက် ချဉ်းကပ်ရန်) သင့်လျော်သော ကျက်စားရာသည်” (နှာ-၆ဝ၊ ကြောင်း-၄)။

တ-သဒ္ဒါဖြင့် စွဲယူရမည့် အနက်တို့ကို လက်သည်းကွင်းဖြင့် ထည့်သွင်းပြန်ဆိုထားပေသည်။ ဥပမာ- “ထို(ပါတိမောက္ခသံဝရစသည်)တို့၌” (နှာ-၅၅၊ ကြောင်း-၄)။

[ခိ]

စ,ပိ-စသော နိပါတ်ပုဒ်များ၏အနက်ကို ရသင့်လျှင် လက်သည်းကွင်းဖြင့် ထည့်သွင်းပြန်ဆိုထားပေသည်။ ဥပမာ- “ဝဇ္ဇေသု- အပြစ်တို့၌(သော်လည်း) (နှာ-၆၈၊ ကြောင်း-၁)။

အရကောက်မပေါ်လွင်သောပုဒ်တို့၏ အရကောက်ကို လက်သည်းကွင်းဖြင့် ထည့်သွင်းပြန်ဆိုထားပေသည်။ ဥပမာ- “ဒုဿီလျံ- သီလပျက်သူဖြစ်ကြောင်း (အကျင့်)” (နှာ-၅၇၊ ကြောင်း-၁၂)။

များစွာသော ဝိသေသနပုဒ်တို့သည် တခုတည်းသော ဝိသေသျပုဒ်၌ ဆိုက်စပ်၍ အဓိပ္ပါယ်ယူရသည့်အရာတို့၌ စပ်ယူရမည့် ပုဒ်အချင်းချင်း ဝေးကွာနေသဖြင့် အဓိပ္ပါယ်ရှုပ်ထွေး၍ အသိခက်ဖွယ်ရာ ရှိပေသည်။ ယင်းသို့သောအရာတို့၌ ဝိသေသနပုဒ်တိုင်း၏နောက်တွင် ဝိသေသျပုဒ်ကို လက်သည်းကွင်းအတွင်း ထည့်သွင်းပြန်ဆိုခြင်းဖြင့် ရှင်းလင်းသိလွယ်စေသည်။ ဥပမာ- ဒေါသစရိုက်ရှိသော ပုဂ္ဂိုလ်အား မမြင့်လွန်း မနိမ့်လွန်းသော(ကျောင်း) အရိပ်ရေတို့နှင့် ပြည့်စုံသော(ကျောင်း) မြင်ကာမျှဖြင့် နှစ်သက်ရွှင်လန်း ၀မ်းမြောက်ခြင်းကို ဖြစ်စေနိုင်သော(ကျောင်း) (ဤသို့သော)ကျောင်းသည် သင့်လျော်၏။ (နှာ-၃၃၇၊ ကြောင်း၊ ၁၅နှင့် နှာ-၃၃၈၊ ကြောင်း-၃)။

အဓိပ္ပါယ်ပေါ်လွင်စေရန်နှင့် ရှေ့နောက်စကား ဆက်စပ်မိစေရန် သင့်လျော်သောစကားများကို လက်သည်းကွင်းဖြင့် ထည့်သွင်းပြန်ဆိုထားပေသည်။ ဥပမာ—“သင်္ကန်း, ဆွမ်း, ကျောင်း, ဆေးတို့ဖြင့်(အလှူခံရန်) ဘိတ်မန်လျှောက်ထားကုန်၏။ (ထိုအခါ) ထိုရဟန်းသည် ဤသို့ဆို၏” (နှာ-၈၄၊ကြောင်း ၁၈-၂၀)။

အချို့နေရာ၌ သာသနာတော်ဝယ် တွင်ကျယ်ထင်ရှားနေသော ပါဠိဝေါဟာရများကို ဗဟုသုတအဖြစ် မှတ်သားနိုင်ကြစေရန် လက်သည်းကွင်းဖြင့် ထည့်သွင်းပြန်ဆိုထားပေသည်။ ဥပမာ- “သီလအစရှိသောဂုဏ်တို့၏ အားကြီးသော မှီရာအကြောင်းဖြစ်သော (ဥပနိဿယဂေါစရ-ခေါ်) ကျက်စားရာ၎င်း၊ (စိတ်၏) အစောင့်အရှောက်ဖြစ်သော (အာရက္ခဂေါစရ-ခေါ်) ကျက်စားရာ၎င်း၊” (နှာ-၆၅၊ ကြောင်း-၉-၁၁၂)။

[ခီ]

အောက်ခြေမှတ်ချက်များ

ဤကျမ်း၌ တိမ်မြုပ်ငုပ်ဝှက်သောအရာ၊ အသိရှုပ်ထွေးဖွယ်ရှိသောအရာ၊ ကျမ်းရင်းစာသားမျှဖြင့် သိမှတ်ဖွယ် မပြည့်စုံသောအရာနှင့် အခြားသော မှာထားသင့်သည့်အရာတို့၌ ကျမ်းရင်းစာသား၏အောက်တွင် မှတ်ချက်များ သီးခြားရေးသား၍ ရှင်းပြထားပေသည်။ ယင်း မှတ်ချက်များအနက် အချို့မှာ ယုတ္တိသဘာဝ ကြောင်းကျိုးထောက်ဆလျက် ရှင်းလင်းတင်ပြချက်များဖြစ်၍ အချို့မှာ ဝိသုဒ္ဓိမဂ် မဟာဋီကာနှင့် အခြားသော ပါဠိတော် အဋ္ဌကထာ ဋီကာ-စသော ကျမ်းများမှ တိုက်ရိုက် ဘာသာပြန်ဆို၍ဖြစ်စေ၊ မှီးယူ၍ဖြစ်စေ ဖော်ပြထားချက်များဖြစ်ပေသည်။ သို့ဖြစ်ရာ ယင်း အောက်ခြေမှတ်ချက်များသည် စာရှုသူများ ဤကျမ်းကို နားလည်သဘောပေါက်ရေးတွင် အထောက်အကူ များစွာဖြစ်ပေလိမ့်မည်။ ထို့ပြင် ပါဠိတတ်ကျွမ်းသူတို့အဖို့သာ ကျေးဇူးများသည့် အချို့သော ပုဒ်ဖွင့် ပါဌ်ဖွင့်နှင့် ပါဠိသဒ္ဒါရေးတို့ကို ပါဠိမတတ်သူများ ဖတ်ရှုနေလျှင် အချိန်ကုန်၍ စိတ်ရှုပ်ရုံမျှသာ ရှိမည်ဖြစ်၍ ယင်းတို့ကိုမဖတ်ပဲ ကျော်သွားလိုက ကျော်သွားနိုင်ရန် အောက်ခြေမှတ်ချက်များဖြင့် ညွှန်ပြထားပေသည်။ ထို့ကြောင့် ယင်းအောက်ခြေမှတ်ချက်များသည် ဤကျမ်းကို ကြည့်ရှုလေ့လာသူတို့ မဖတ်လျှင်မဖြစ်သော ချန်လှပ်ထားလို့မရသည့် မှတ်ချက်များဖြစ်သည်-ဟုဆိုက မှားမည်မဟုတ်ပေ။

သို့ဖြစ်ရာ ထိုမှတ်ချက်များ၏ အရေးပါပုံကို သိရှိနိုင်ရန် ပုံစံအဖြစ် အနည်းငယ်မျှ ထုတ်ပြရလျှင် သင့်နိုးအံ့ထင်ပေသည်။

ပါဠိမတတ်ကျွမ်းသူတို့အတွက် အကျိုးမများသဖြင့် ကျော်ဖတ်သင့်သောအရာတို့၌ အောက်ခြေမှတ်ချက်များက ဤသို့ ညွှန်ပြထားပေသည်- “ဤလက်သည်းကွင်းအတွင်းရှိ မူရင်းပါဠိကို ဖော်ပြထားခြင်းမှာ နောက်၌ ဖွင့်ပြလတံ့သော အဖွင့်စကားများနှင့် တိုက်ဆိုင်ကြည့်နိုင်ရန်ဖြစ်သည်၊ ထိုပါဠိများကိုကျော်ပြီး ဖတ်သွားနိုင်ပါသည်။ နောက်၌လည်း ဤသို့သောပါဠိများကို ထုတ်ပြထားရာ၌ နည်းတူပင် ကျော်ဖတ်ပါ။” (နှာ-၅၁၊ အောက်ခြေမှတ်ချက် ၁) နှာ-၅၇ စသည်၌လည်း အလားတူမှာထားချက်များ ရှိပေသည်။)

[ခု]

အဓိပ္ပါယ်ဆက်စပ်ယူရမည့်စကားချင်း အလှမ်းဝေးနေရာ၌ စကားစပ်ပုံကို ဤသို့ ဖော်ပြထားပေသည်- “ဝန်ခံပါလျက်.. မေထုန်ကြီးသို့ မရောက်ငြားသော်လည်း.. ဆုပ်နယ်ပေးခြင်းကို သာယာလက်ခံ၏-ဟု စပ်ပါ။” (နှာ-၁၅၉၊ မှတ်-၁)။

မူရင်းပါဠိကို လက်သည်းကွင်းဖြင့် ထုတ်ပြရခြင်းအကြောင်းကို ဤသို့ရှင်းပြထား၏- “ဤလက်သည်းကွင်းအတွင်းရှိ မူရင်းပါဠိကို ထုတ်ပြထားခြင်းမှာ နောက်၌ပြလတံ့သော အဖွင့်နှင့် တိုက်ဆိုင်ကြည့်ရန်ဖြစ်သည်၊ နောက်၌လည်း လက်သည်းကွင်းအတွင်းရှိ မူရင်းပါဠိတို့ကို ထုတ်ပြထားခြင်းမှာ နည်းတူပင်ဖြစ်သည်။” (နှာ-၇၇၊ မှတ်-၂) (နှာ-၉၈ မှတ်-၁-ကိုလည်း ကြည့်။)

မြန်မာပြန်ဆိုရာတွင် ပြန်ဆိုရိုးလမ်းဟောင်းသို့ မလိုက်ပဲ အသိရှင်းအောင် ပြန်ဆိုထားရာ၌ ဤသို့ ရှင်းပြထား၏—“ပွါးသောသံဝေဂရှိလျက်”ဟု အတိအကျပြန်လျှင် မပေါ်လွင် မပြတ်သားလှသောကြောင့် “သံဝေဂကို ပွါးစေလျက်”ဟု စကားအသုံးလဲလှယ်၍ ပြန်ထားသည်”။ (နှာ-၃၀၇၊ မှတ်-၄) (နှာ-၃ဝ၃၊ မှတ်-၁။ နှာ-၃ဝ၄၊ မှတ်-၁။ နှာ-၃၀၉၊ မှတ်-၁-စသည်တို့ကိုလည်းကြည့်) “ဒိသွာဝ-၏ အနက်ဖြစ်သည်။ ထိုတွင် တွာ-ပစ္စည်းသည် ပဓာနကြိယာနှင့် ကတ္တားမတူသောကြောင့် ဟိတ်နှင့် လက္ခဏအနက်တို့၌ ဖြစ်သင့်ရာတွင် ဤ၌ကား လက္ခဏအနက်၌သာလျှင် ဖြစ်သင့်၏၊ ထို့ကြောင့် မြင်လတ်သော်ပင်လျှင်-ဟု ပြန်သင့်ရာ၌ သာ၍ပေါ်လွင်စေရန် မြင်လတ်လျှင်ပင်-ဟု ပြန်သည်၊ မြင်ရုံမျှဖြင့်ပင်လျှင် လျင်စွာ နိမိတ်ဖြစ်ပေါ်သည်-ဟု သိစေ၏။” (နှာ-၅၃၄၊ မှတ်-၁)။

အနက်မှန်ရရေးအတွက် ခက်ခဲစွာ မြန်မာပြန်ဆိုရသော “ဥပဟတံ ခတံ” (ဝိသုဒ္ဓိ၁၊၅၄၊ ကြောင်း-၂၅)နှင့် “ယဒတ္ထိ ယံ ဘူတံ” (ဝိသုဒ္ဓိ၊၁၊၅၆၊ ကြောင်း-၁၁) ကဲ့သို့သော ပုဒ်များကို မြန်မာပြန်ဆိုရာ၌မူ ထိုထိုကျမ်းဂန်တို့နှင့် ညှိနှိုင်းတိုက်ဆိုင်လျက် ရှည်လျားသော အောက်ခြေမှတ်ချက်များဖြင့် ရှင်းပြထားပေသည်။ (နှာ-၁၇၇၊ မှတ်-၁-နှင့် နှာ-၄၉၈၊ မှတ် ၁-တို့ကို ကြည့်ပါ။)

မြန်မာမပြန်ပဲ ပါဠိအတိုင်းထားမှသာ ပိုမိုသင့်လျော်မည်ဖြစ်၍ ပါဠိအတိုင်းထားရသော အရာတို့၌ ယင်းတို့၏ အဓိပ္ပါယ်ကို မှတ်ချက်တွင် ရှင်းပြထား

[ခူ]

ပေသည်။ “မိစ္ဆာ-မှားယွင်းသော + အာဇီဝ-အသက်မွေးမှု၊ မိစ္ဆာဇီဝ- မတရားသောနည်းလမ်းဖြင့် ပစ္စည်းရှာ၍ အသက်မွေးမှု” (နှာ-၅၂၊ မှတ် ၁) “ပါတိ-စောင့်ရှောက်သူကို+မောက္ခ-လွတ်စေတတ်သည်၊ ပါတိမောက္ခ- စောင့်ရှောက်သူကို လွတ်စေတတ်သောသီလ” (နှာ-၅၆၊ မှတ်-၁)။

ဋီကာအဖွင့်နှင့်အညီ ပြန်ဆိုထားသောအနက်မှတပါး အခြားသင့်လျော်သော အနက်တမျိုးကို ကြံဆပြန်ဆိုရာ၌ မှတ်ချက်ဖြင့် ဤသို့ ရှင်းပြထား၏- “ဤ၌ ပဌမအနက်သည် ဋီကာတို့၌ ဖွင့်ပြသောအနက်ဖြစ်သည် “(ယုတ်မာသော) အလိုသည် ကျေးဇူးမဲ့ပြုအပ်သော”ဟူသော ဒုတိယအနက်ကား ကျေးဇူးပြုခြင်းဟော ဥပကတ-ပုဒ်၏ ဆန့်ကျင်ဘက်အဖြစ်ဖြင့် ဖြစ်သင့်သော အနက်ဖြစ်သည်။ မှန်ပေ၏၊ ဥပကာရ-ကျေးဇူးပြုခြင်း, အပကာရ-ကျေးဇူးမဲ့ပြုခြင်းဟူသော ပုဒ်တို့ကဲ့သို့ ဥပကတ-ကျေးဇူးပြုအပ်သည်, အပကတ-ကျေးဇူးမဲ့ပြုအပ်သည်-ဟူသော ပုဒ်အနက်တို့သည် ဖြစ်သင့်ကုန်၏၊ ဤဣစ္ဆာပကတဿ-ဟူသော ပုဒ်၌ “အလိုက ကျေးဇူးမဲ့ပြုတတ်သည်” ဟူသည်မှာ မကောင်းပြုခြင်း အကျိုးမဲ့ပြုခြင်း နှိပ်စက်ခြင်းပင် ဖြစ်သည်။ ထို့ကြောင့် အဋ္ဌကထာ၌ “ဥပဒ္ဒုတဿ-နှိပ်စက်အပ်သော”ဟု ထပ်ဆင့်၍ ဖွင့်ပြထားခဲ့ပေသည်။ ဋီကာတို့၌ကား ယင်းဥပဒ္ဒုတဿ-ပုဒ်ကို အာဇီဝဟူသော ဥပဒ္ဒဝေါဖြင့် နှိပ်စက်အပ်သော-ဟု ဖွင့်ပြထား၏။”(နှာ-၈၁၊ မှတ်-၃)(နှာ-၁၄၁၊ မှတ်-၂-စသည်တို့ကိုလည်း ကြည့်။)

ရှိရင်းပါဌ်ဖြင့် သင့်လျော်သောအနက်ကို မရ၍ ဖြစ်သင့် ရှိသင့်သောပါဌ်ကို ကြံဆရာ၌ ဤသို့ ရှင်းပြထား၏- “ဤအနက်သည် ပေါရာဏေ-ဟု ရှိသောပါဌ်နှင့် ယင်း၏ အဖွင့်ဋီကာအားလျော်စွာ ပြန်အပ်သောအနက်ဖြစ်သည်။ ထိုအရဆိုလျှင် ပ-ဒု-တ-အရိယဝံသများသာလျှင် ပေါရာဏဖြစ်၍ စတုတ္ထအရိယဝံသသည် ပေါရာဏမဖြစ်သကဲ့သို့ ရှိ၏။ ထို့ကြောင့် ပေါရာဏေ-အရာ၌ ပုရိမေ-ဟု မူလပါဌ်ရင်း ရှိသင့်သည်ထင်၏။ ထိုသို့ ပါဌ်ရှိလျှင် ရှေးဖြစ်သော အရိယဝံသ အကျင့်သုံးပါးအပေါင်း-ဟူသော စကားနှင့် ၄-ခုမြောက်ဖြစ်သော အရိယဝံသ-ဟူသော စကားသည် ရှေးနောက်ညီညွတ်လျက် ရှိပေ၏။” (နှာ-၁၈၄၊ မှတ်-၁) (နှာ-၂၈၆၊ မှတ် ၁-စသည်ကိုလည်းကြည့်။)

[ခေ]

သင့်လျော်သောအနက်ကိုရနိုင်စေရန် မူကွဲများနှင့်ညှိနှိုင်း၍ ပုဒ်ကို သုတ်သင်ရာ၌ ဤသို့ရှင်းပြထား၏- “ဤအနက်သည် စတ္တာဠီသဝဿာနိ-ဟူသော သီဟိုဠ်မူကွဲအရ ပြန်ဆိုထားခြင်းဖြစ်သည်၊ အရှင်သာရိပုတ္တရာ၏ ရဟန်းဝါမှာ ၄၄-ဝါမျှသာ ရှိသောကြောင့် ပဉ္စစတ္တာလီသဝဿာနိဟူသော ပါဌ်ကား မသင့်။” (နှာ-၁၃၃၊ မှတ်-၁) (နှာ-၇၇၊ မှတ်-၁-စသည်ကိုလည်းကြည့်။)

ယခုလက်ရှိ ဝိသုဒ္ဓိမဂ်အဋ္ဌကထာအချို့မူ၌ လိုနေသောပုဒ်ကို မှတ်ချက်တွင် ညွှန်ပြထားပုံမှာ- “ဤအရာဝယ် ဝိသုဒ္ဓိမဂ် ယခုလက်ရှိစာကိုယ်အချို့၌ ခန္တိယာ-ပုဒ် လိုနေ၏။ သို့သော် ဋီကာ၌ ခန္တိယာတိ နိဇ္ဈာနက္ခန္တိယာ-ဟု ဖွင့်ပြထားသောကြောင့် ထိုပုဒ် မုချပင်ရှိရမည်။ မိမိအလိုသက်သက်ဖြင့် လက်ခံလျှင်ဖြစ်စေ၊ ဒါယကာတို့ကိုငဲ့သဖြင့် သုံးဆောင်ရန်လက်ခံလျှင်ဖြစ်စေ ထိုသာယာလက်ခံသောခဏ၌ ဤပံ့သကူဓုတင်ပျက်သည်-ဟု ဆိုလို၏။ မိမိသုံးဆောင်ရန် မရည်ရွယ်ပဲ ဒါယကာတို့ကိုငဲ့သဖြင့် သူတပါးအား တဆင့်လှူရန်ရည်၍ လက်ခံလျှင် ဤဓုတင်မပျက်ဟု စူဠဋီကာ၌ဆိုကြောင်း ပြည်မူ ဝိသုဒ္ဓိမဂ်နိဿယ၌ ထုတ်ပြထား၏။” (နှာ-၂၀၅၊ မှတ်-၁)

လိုနေသော ဝါကျကိုလည်း ဤသို့ ညွှန်ပြထား၏- “ဤလက်သည်းကွင်းအတွင်းရှိ စကားသည် ပါဠိမှု၌ လိုနေသောကြောင့် ဖြည့်စွက်ပြသောစကားဖြစ်သည်။ ဤစကားမရှိလျှင် သို့သော်လည်း-အစချီသော နောက် ဂရဟာဝါကျ၌ အနက်အဓိပ္ပါယ် ချောအောင်ယူ၍ မဖြစ်နိုင်။ ထို့ကြောင့် ပါဠိ၌လည်း ဤအရာတွင် “ဧတာနိ စ ပဉ္စင်္ဂါနိ ကိဉ္စာပိ ပကတိစိတ္တက္ခဏေပိ ဥပစာရက္ခဏေပိ အတ္ထိ”ဟု အပြည့်အစုံပင်ရှိသင့်၏။ ပါဠိပညာရှင်တို့ အထူးသတိပြုကြပါကုန်။” (နှာ-၄၅၄၊ မှတ်-၁)

အချို့နေရာ၌ မြန်မာပြန်ထားသော စကားတလုံး သို့မဟုတ် စကားတခွန်း၏ အဓိပ္ပါယ်ကို မှတ်ချက်၌ ဤသို့ ရှင်းပြထား၏- “ရောဂါကို သုံးသပ်လျက်”ဟူသည်ကား ရောဂါဖြစ်၍ ဖြစ်သောဝေဒနာကို၎င်း၊ ဝါ၊ ရောဂါဟူသော ဝေဒနာကို၎င်း, ဝေဒနာကို ပဓာနပြုသဖြင့် ကြွင်းသော နာမ်တရားတို့ကို၎င်း, ရုပ်တရားတို့ကို၎င်း သိမ်းဆည်း၍ ဝိပဿနာရှုလျက် (ဟု ဆိုလို၏)။ (ဋီကာ) ဤအဋ္ဌကထာ ဋီကာစကားတို့ဖြင့် ရောဂါဟုဆိုအပ်သော ဒုက္ခဝေဒနာကိုရှုလျက် အရဟတ္တဖိုလ်

[ခဲ]

တိုင်အောင် ရနိုင်ကြောင်းကို မြဲမြံစွာ မှတ်သားအပ်၏။” (နှာ-၁၅၁၊ မှတ်-၁) “ဥပ-အပ္ပနာဈာန်၏ အနီး၌ + စာရ-ဖြစ်သော + သမာဓိ-စိတ်တည်ကြည်ခြင်း- ဥပစာရသမာဓိ- အပ္ပနာဈာန်၏ အနီးဖြစ်သော စိတ်တည်ကြည်ခြင်း။ ဗုဒ္ဓါနုဿတိအစ ဓာတုဝဝတ္ထာန်အဆုံးရှိသော အထက်ပါ ကမ္မဋ္ဌာန်း ၁၀-ပါးတို့၌ဖြစ်သော သမာဓိသည် အပ္ပနာဈာန်၏အနီး၌ မဖြစ်ငြားသော်လည်း နီဝရဏတို့ကို ကင်းစေခြင်းအားဖြင့် အပ္ပနာဈာန်၏အနီး၌ဖြစ်သော ဥပစာရသမာဓိနှင့် တူသောကြောင့် ဥပစာရသမာဓိမည်ပေသည်။ (သာဓကကို အလိုရှိလျှင် မဟာဋီကာ ပဌမတွဲ ၄၃၆-၌ကြည့်ပါ)။ တနည်းကား- ဗုဒ္ဓါနုဿတိ စသည်ကို ပွါးနေစဉ် ဖြစ်ပေါ်လာသော ပီတိစသည်ကို ဝိပဿနာရှု၍ အရိယာမဂ် အပ္ပနာသမာဓိသို့ရောက်နိုင်၏၊ ထိုသို့ဖြစ်လျှင် မဂ်အပ္ပနာသမာဓိ၏အနီး၌ ဖြစ်သည်ဟု ဆိုနိုင်၏။ ထို့ကြောင့် ဥပစာရသမာဓိမည်သည်-ဟူ၍လည်း ဆိုသင့်၏။” (နှာ ၂၇၁၊ မှတ်-၁) ဤအတူပင် ဆဝါလာတမိဝ- သူသေကောင်ဖုတ်သော ထင်းကုလားကဲ့သို့ ဟူသောစကား၏ အဓိပ္ပါယ်ကို နှာ-၁၆၇၊ မှတ်-၂-၌၊ တက္ကဟတ-ကြံစည်မှုဖြင့် ထုနှက်သလို နှလုံးသွင်းခြင်းဟူသော စကား၏ အဓိပ္ပါယ်ကို နှာ-၃၇၁၊ မှတ်-၁-၌၊ ဧကာဝဇ္ဇနဝီထိ နာနာဝဇ္ဇနဝီထိတို့၏ အဓိပ္ပါယ်ကို နှာ-၄၂၃၊ မှတ်-၄-နှင့် ၄၂၄-မှတ်-၁-တို့၌၊ ယေဝါပနက၏ အဓိပ္ပါယ်ကို နှာ-၅ဝဝ၊ မှတ်-၁-၌၊ ဧကောဒိ-၏အဓိပ္ပါယ်ကို နှာ-၄၈၄၊ မှတ်-၁-၌ ကြည့်ရှုနိုင်ပါသည်။

ဝိသုဒ္ဓိမဂ်အဋ္ဌကထာ (ပ၊ နှာ-၁၃၇၊ ကြောင်း-၁၃)၌ ပေဋကေ ဝုတ္တံ- ပေဋကမည်သောကျမ်း၌ မိန့်ဆိုထားပေသည်-ဟု ဆိုထားရာ ယင်းပေဋကကျမ်းဟူသည် မည်သည့်ကျမ်းဖြစ်သင့်ကြောင်းကို ဤသို့ စိစစ်ထား၏- “အရှင်မဟာကစ္စည်းထေရ်ဟောထားသော ပိဋကတ်သုံးပုံတို့၏ အဖွင့်ကျမ်းသည် ပေဋကမည်၏၊ ထိုပေဋကကျမ်း၌-ဟု ဋီကာ၌ ဖွင့်ပြထား၏။ ဤအလိုအားဖြင့် အရှင်မဟာကစ္စည်းထေရ် ဟောထားသောကျမ်း-ဟု ထင်ရှားနေသော နေတ္တိကျမ်းနှင့် ပေဋကောပဒေသကျမ်းတို့တွင် တခုခုကို ပေဋက-ခေါ်သည်ဟု ယူသင့်ပေ၏။ သို့သော် ဝိမတိဝိနောဒနီမည်သော ဝိနည်းဋီကာ (နှာ-၇၂)၌ ပေဋကကျမ်း၌ဟူသည်ကား မဟာကစ္စည်းထေရ် ပြုစီရင်ထားသော နေတ္တိကျမ်းနည်းသို့ အစဉ်လိုက်သောကျမ်းပေတည်း။ ပေဋကမည်ပုံကို ဆက်၍ပြအံ့၊ ထိုကျမ်းသည် ပိဋကသုံးပုံတို့၏ အဖွင့်ကျမ်းဖြစ်သောကြောင့် ယင်းကို ပေဋကကျမ်းဟုခေါ်ဆိုခဲ့

[ခေါ]

ပေသည်။ ထိုပေဋကကျမ်း၌ ဤကား ပေဋကေ-ပုဒ်၏ အနက်ဖြစ်သည်-ဟု ဖွင့်ပြထား၏။ ထိုအလိုအားဖြင့် ပေဋကောပဒေသကျမ်းကို ပေဋကကျမ်းခေါ်သည်ဟု သိအပ်ပေသည်။ သို့သော်လည်း “သမာဓိသည် ကာမစ္ဆန္ဒ၏ ဆန့်ကျင်ဖက်တည်း ။ပ။ ဝိစာရသည် ဝိစိကိစ္ဆာ၏ ဆန့်ကျင်ဖက်တည်း”ဟူသော ထိုသာဓကစကားကို ယခုလက်ရှိ နေတ္တိကျမ်း ပေဋကောပဒေသကျမ်းတို့၌ မတွေ့ရ။” (နှာ-၄၃၆၊ မှတ်-၂)

အချို့နေရာ၌ ပါဠိစကားလုံးကို မြန်မာစကားလုံးနှင့်လဲလှယ်ပြန်ဆိုလိုက်ကာမျှဖြင့် ဘာသာပြန်ဆိုသူ၏တာဝန် မကျေပြွန်တတ်သေးပေ၊ အသင့်လျော်ဆုံးဟု ယူဆကာ ရွေးချယ်ပြန်ဆိုထားသော မြန်မာစကားသည်ပင် မူရင်းပါဠိစကား၏ ဆိုလိုရင်းအဓိပ္ပါယ်ကို အတိအကျလိုက်မမှီပဲ ရှိတတ်သေး၏။ ယင်းသို့သောအရာ၌ ထိုမြန်မာစကားကို မည်သည့်အနက်အဓိပ္ပါယ်ဖြင့် ဘာသာပြန်ဆိုသူ သုံးနှုန်းကြောင်းကို ရှင်းပြရန် တာဝန်ရှိနေသေး၏။ ဤမြန်မာပြန်ကျမ်း၌ အဆိုပါတာဝန်မျိုးကိုလည်း ကျေပြွန်အောင် ဤသို့ ထမ်းဆောင်ထားပေသည်- “ဤ၌ လှုပ်ရှားခြင်း-ဟူသည်မှာ ပျံ့လွင့်ခြင်း မတည်ငြိမ်ခြင်းကို ဆိုလိုသည်မဟုတ်၊ ထိုင်းမှိုင်းတွန့်ဆုတ်ခြင်း၏ ဆန့်ကျင်ဖက် တက်တက်ကြွကြွ လှုပ်လှုပ်ရွရွ သန်သန်စွမ်းစွမ်း ဖြစ်ခြင်းကိုသာ ဆိုလိုပေသည်။ ထို့ကြောင့် သာရတ္ထဒီပနီဋီကာ (ပဌမ၊နှာ-၃၆ဝ)၌ ဤသို့ ပြဆိုထား၏- “ဤအရာ၌ ဝိတက်၏ ဝိပ္ဖါရ လှုပ်ရှားခြင်းမည်သည်မှာ ထိုင်းမှိုင်းခြင်းထိနမိဒ္ဓ၏ ဆန့်ကျင်ဖက်ဖြစ်၍ အာရုံ၌မတွန့်ဆုတ်ခြင်း မကျုံ့ခြင်းပေတည်း။ သို့သော် ယင်း မတွန့်ဆုတ်ခြင်း မကျုံ့ခြင်းသည် အာရုံသို့ တင်ပေးခြင်းသဘောအားဖြင့် လှုပ်ရှားသည်နှင့် တူပေ၏။ ထို့ကြောင့် ရည်ရွယ်ချက်အားဖြင့် စိတ်၏ လှုပ်ရှားခြင်းသဘောဟု ဆိုပေသည်။” (နှာ-၄၄၁၊ မှတ်-၁)

စာရှုသူတို့ သိသင့်သိထိုက်သော မှတ်သားဖွယ်ရာ ဗဟုသုတများကိုလည်း မှတ်ချက်တွင် ဤသို့ ဖော်ပြထား၏။ “သမသီသီ ရဟန္တာဟူသည်ကား (ဤအရာ၌) ဝဋ်၏ဦးခေါင်း ဇီဝိတိန္ဒြေနှင့် ကိလေသာ၏ဦးခေါင်း အဝိဇ္ဇာ၏ တပြိုင်နက်ကဲ့သို့ အညီအမျှ ကုန်ခန်းပြတ်စဲသွားသော ရဟန္တာပေတည်း။ ချဲ့၍ပြဦးအံ့၊ အကြင်ပုဂ္ဂိုလ်အား ကိလေသာ၏ ဦးခေါင်းဖြစ်သော အဝိဇ္ဇာကို မဂ်လေးပါးအစဉ်ဖြင့် အရဟတ္တမဂ်က ကုန်စေ၏၊ ထို့နောင် ၁၉-ကြိမ်မြောက် ပစ္စဝေက္ခဏာ

[ခေါ်]

ဉာဏ်၌တည်၍ ဘဝင်သို့ သက်လတ်သော် ဝဋ်၏ဦးခေါင်းဖြစ်သော ဇီဝိတိန္ဒြေကို စုတိစိတ်က ကုန်စေ၏၊ ထိုပုဂ္ဂိုလ်ကို (ကိလေသာ၏ဦးခေါင်းကို ကုန်စေသော ပစ္စဝေက္ခဏာနှင့်တကွ မဂ္ဂဝီထိဝါရနှင့် ဝဋ်၏ဦးခေါင်းကို ကုန်စေသော စုတိစိတ်ဝါရဟူသော) ဝါရနှစ်ခု တူညီသည်၏အဖြစ်ကြောင့် သမသီသီဟူ၍ ဆိုအပ်၏။ ထိုမထေရ်သည်လည်း ထိုအခြင်းအရာဖြင့် ပရိနိဗ္ဗာန်စံတော်မူလေ၏။ ထို့ကြောင့် “သမသီသီမည်သော ရဟန္တာဖြစ်၍ ပရိနိဗ္ဗာန် စံတော်မူသတတ်”ဟု မိန့်ဆိုပေသည်။ (ဋီကာ) ဤဋီကာ၌ ၁၉-ခုမြောက် ပစ္စဝေက္ခဏာဉာဏ်ဟူသော စကားသည် အောက်မဂ်တို့၏ အခြားမဲ့၌ဖြစ်သော ပစ္စဝေက္ခဏာဉာဏ်၁၅-ခုပါ ပေါင်း၍ဆိုသော စကားဖြစ်သည်။” (နှာ-၁၇၊ မှတ်-၁) ဤအတူပင် နဂရပရိက္ခာရမြို့၏ အရံအတားတို့ကို နှာ-၁၁၁၊ မှတ်-၂-၌၊ နီဝရဏသဘောရှိသော ဒေါသ ရှိ,မရှိကို နှာ-၅၁၇၊ မှတ်-၂-၌၊ သမထကမ္မဋ္ဌာန်း အာရုံ ၃၈-ပါးယူပုံကို နှာ-၅၄၀၊ မှတ်-၂-၌၊ မောနေယျအကျင့်ကို နှာ-၂၉၂၊ မှတ် ၂-၌၊ တုဝဋ္ဋကအကျင့်ကို နှာ-၂၉၃၊ မှတ်-၁-၌ ကြည့်ရှုနိုင်ပါသည်။

သမယန္တရကျမ်းများမှ အယူအဆတို့ကို ဖော်ပြသင့်သော အရာတို့၌ ယင်းတို့ကို ဤသို့ဖော်ပြထားပေသည်- “ဤ၌ ပမာဏဟူသော စကားသည် လောကီကျမ်းဆရာတို့ အလေးအမြတ်ပြုသောစကား ဖြစ်ပေသည်။ မှန်ပေ၏။ နျာယကျမ်း၌ မှန်စွာ သိမြင် ဆုံးဖြတ်နိုင်ခြင်း၏ အကြောင်းဖြစ်သော ဤပမာဏကို (၁) ပစ္စက္ခ- မျက်မြင်ကိုယ်တွေ့ ဖြစ်ခြင်း၊ (၂) အနုမိတိ-အနုမာန-မျက်မြင်နှင့်နှိုင်းဆခြင်း၊ (၃) ဥပမာန-ပုံတူဥပမာ၊ (၄) သဒ္ဒ-ခိုင်လုံသော ကျမ်းဂန်အဆိုစသော စကားဟူ၍ ၄-ပါး ပြဆိုထားလေသည်၊ ဤအရာ၌ ထိုလေးပါးတို့တွင် စတုတ္ထ ၄-နံပါတ်အရ ခိုင်လုံသော ကျမ်းဂန်စကားဟု ဆိုလို၏။ (နှာ-၂၃၂၊မှတ်-၁)။

ဝိသုဒ္ဓိမဂ်အဋ္ဌကထာက အပေါင်းသင်္ချာမျှကိုသာ ဖော်ပြ၍ အစိတ်သင်္ချေယျသရုပ်ကို ထုတ်မပြသောအရာတို့၌ ဤမြန်မာပြန်ကျမ်း၏ မှတ်ချက်များက ဤသို့ ထုတ်ပြထားပေသည်။ “ကထာဝတ္ထု ၁၀-ပါးဟူသည်ကား (၁) အပိစ္ဆာကထာ- အလိုနည်းခြင်းနှင့်စပ်သော စကား၊ (၂) သန္တောသကထာ-ရောင့်ရဲလွယ်ခြင်းနှင့်စပ်သော စကား၊ (၃) ပဝိဝေကကထာ-ဆိတ်ငြိမ်ခြင်းနှင့်စပ်သော စကား၊ (၄) အသံသဂ္ဂကထာ-မငြိတွယ်ခြင်းနှင့်စပ်သော စကား၊ (၅) ဝီရိယာရမ္ဘကထာ-တင်းတင်းရင်းရင်း အားထုတ်ခြင်းနှင့်စပ်သော စကား၊ (၆) သီလ

[ခံ]

ကထာ-သီလနှင့်စပ်သော စကား၊ (၇) သမာဓိကထာ-သမာဓိနှင့်စပ်သော စကား၊ (၈) ပညာကထာ-ပညာနှင့် စပ်သောစကား၊ (၉) ဝိမုတ္တိကထာ- အရိယဖိုလ်နှင့်စပ်သော စကား၊ (၁၀) ဝိမုတ္တိဉာဏဒဿနကထာ-ပစ္စဝေက္ခဏာဉာဏ်နှင့်စပ်သော စကား-ဟူသော ဤ၁၀-ပါးပင် ဖြစ်သည်။ ၃၂-ပါးသော တိရစ္ဆာနကထာတို့ကိုကြဉ်၍ ဤကထာဝတ္ထု ၁၀-ပါးတို့ကို ပြောလေ့ရှိသည်-ဟု ဆိုလို၏။” (နှာ-၆၆၊ မှတ်-၁)(နှာ ၃၂၀၊ မှတ်-၁၊ နှာ-၃၈၈၊ မှတ်-၄။ နှာ-၄၀၇၊ မှတ်-၁၊ နှာ-၄၉၄၊ မှတ်-၁ စသည်တို့ကိုလည်း ကြည့်)။

ဝိသုဒ္ဓိမဂ်အဋ္ဌကထာ၌ အမည်မျှကိုသာ ညွှန်းထားသော ဝတ္ထုတို့၏ အကျယ်ကိုလည်း မှတ်ချက်များ၌ ဖော်ပြထားပေသည်။ ယင်းတို့မှာ နှာ-၉၁၊ မှတ်-၁၌ တေလကန္ဒရိကဝတ္ထု၊ နှာ-၁၃၄၊ မှတ်-၁ ၌ မဟာတိဿမထေရ်ဝတ္ထု၊ နှာ-၁၉၇၊ မှတ်-၁-၌ ဓုတင်ဆောင်ဂုဏ်နှင့်စပ်၍ အလိုနည်းခြင်းဝတ္ထု စသည်တို့ ဖြစ်ပေသည်။

ခေတ်လူတို့အနေဖြင့် စဉ်းစားဝေဘန်ဖွယ်ရှိသော အချက်တို့ကိုလည်း ဤသို့ ရှင်းပြထားပေသည်။ “ဟင်္သာတို့ လ,နေအထံ သွားကြသည်-ဟူသော ဤစကားကို ယခုခေတ်လူအချို့က စဉ်းစားဝေဘန်ဖွယ် ရှိ၏။ အကြောင်းမူကား- ယခုခေတ် အာကာသစူးစမ်းရေး သိပ္ပံပညာရှင်တို့က ကမ္ဘာမြေနှင့်လ မိုင်ပေါင်း ၂၄ဝ,ဝဝဝ(နှစ်သိန်းလေးသောင်း)ခန့် ကွာဝေးသည်-ဟူ၍၎င်း၊ ကမ္ဘာမြေနှင့်နေ မိုင်ပေါင်း၉၂,၈၉၇,ဝဝဝ (ကိုးကုဋေနှစ်သန်းရှစ်သိန်းကိုးသောင်းခုနစ်ထောင်)ခန့် ကွာသည်-ဟူ၍၎င်း ခိုင်လုံသော အထောက်အထားများနှင့်တကွ ပြောဆိုကြ၏။ ထိုအဆိုကို ယခုခေတ် ပညာရှိအများက လက်ခံကြ၏။ ထို့ပြင် အမေရိကတိုက် ဖလော်ရီဒါကျွန်းဆွယ် ကနေဒီအငူမှ (၁၆-၇-၆၉)ရက်၌ အလွန်မြန်သော ဒုံးပျံအဆင့်ဆင့်နှင့် အာကာသယာဉ်တို့ဖြင့် လ,သို့ တက်သွားကြရာ ၄-ရက်ခန့်ကြာမှ ရောက်သည်၊ လ,ပေါ်၌ (၂၁)နာရီကျော် စူးစမ်းလေ့လာခဲ့ပြီးနောက် ပြန်လာကြရာ (၂၄-၇-၆၉)ရက်၌ ကမ္ဘာ့မြေပြင် ပစိဖိတ်သမုဒ္ဒရာထဲသို့ ချောမောစွာ ပြန်ရောက်ကြသည်။ ထိုသို့ သွားကြပုံ ရောက်ကြပုံ လ,ပေါ်၌ လေ့လာနေကြပုံ ပြန်လည်ရောက်ကြပုံများကို အချို့က မျက်မြင်ဖြစ်၍ အချို့က တဆင့်ကြားဖြင့် အများပင် လက်ခံအသိအမှတ်ပြုထားကြ၏။ လ,သို့သွားသော အဆိုပါ ဒုံးပျံယာဉ်တို့၏ အမြန်နှုန်းဖြင့် နေ့သို့သွားလျှင် ရက်ပေါင်း

[ခါး]

တထောင့်ငါးရာကျော်ကြာမှ နေ,သို့ ရောက်ဖွယ်ရှိ၏။ ဤသို့သော အကြောင်းများကြောင့် ယခုခေတ် လူအချို့က အဆိုပါစကားကို စဉ်းစားဝေဘန်ဖွယ် ရှိနေပေသည်။ သို့သော် ယောနိသော မနသိကာရဖြင့် သင့်လျော်အောင်ယူလိုလျှင် “ထိုရှေးခေတ်အခါက အိန္ဒိယနှင့် သီဟိုဠ်နိုင်ငံတို့၌ ပျံနှံ့ထင်ရှား၍ အများက အသိအမှတ်ပြုလျက် လက်ခံထားသော ပုံပြင်မှယူ၍ နားလည်လွယ်စေရန် ဤအရာ၌ ဥပမာအဖြစ် ပြထားသည်” ဟူ၍သော်၎င်း၊ “ဟင်္သာတို့က လ,နေ-တို့အထံရောက်အောင် ပျံတက်နိုင်သည်ကို မဆိုလို၊ သူတို့၏အားကို စမ်းသောအားဖြင့် လ,နေ-တို့ဆီသို့ အားစွမ်းရှိသမျှ ပျံတက်စမ်းကြသည်ကိုသာ ဆိုလိုသည်” ဟူ၍သော်၎င်း ယူရာ၏။” (နှာ-၄၇၂၊ မှတ်-၁) (နှာ-၅၂၅၊ မှတ်-၁- စသည်ကိုလည်း ကြည့်ပါ)။

ဤမျှဖြင့် ဤကျမ်းကို ကြည့်ရှုသူများ အပြည့်အစုံနီးပါး နားလည်သဘောပေါက်စေရန် မည်မျှ ကြိုးစားပြန်ဆိုထားကြောင်းကို စာရှုသူများ ရိပ်စားမိလောက်ပေပြီ။ ယင်းသို့ ပြန်ဆိုရာတွင် ပြည်ဆရာတော်ဘုရားကြီး၏ ဝိသုဒ္ဓိမဂ်အဋ္ဌကထာနိဿယမှလည်း အထောက်အကူများစွာ ရရှိကြောင်း ဖော်ပြလိုပါသည်။

သို့စင်မျှ စွမ်းအားထုတ်၍ ပြန်ဆိုထားသော ဤဝိသုဒ္ဓိမဂ်မြန်မာပြန်ကျမ်းကို စာရှုသူများ အထိုက်အလျောက် နားလည်သဘောပေါက်ကာ ဤကျမ်း၌ဖော်ပြထားသည့် သီလ သမာဓိ ပညာနှင့်ပတ်သက်သော အကျင့်လမ်းမှန်တို့ကို ဘေးကင်းရန်ကွာ ကျန်းမာချမ်းသာစွာဖြင့် လိုက်နာကျင့်ကြံနိုင်ကြ၍ ဆင်းရဲဟူသမျှ လုံးဝငြိမ်းအေးရာ အမြတ်ဆုံးချမ်းသာကို မျက်မှောက်ထင်ထင် သိမြင်ခံစားနိုင်ကြပါစေရန် ရည်သန်မျှော်လင့်ပါသည်။

အရှင်ဇနကာဘိဝံသ (တောင်တွင်းကြီး)

သကျသီဟနှင့် အစိုးရဓမ္မာစရိယ

ကမ္မဋ္ဌာနာစရိယ သာသနာ့ရိပ်သာ

ရန်ကုန်။

သာသနာ ၂၅၁၄-ခုနှစ်။ မြန်မာ ၁၃၃၂-ခုနှစ်။ ပြာဆိုလဆန်း ၁၂-ရက်။ ၈- ၁- ၁၉၇၁။

ဝိသုဒ္ဓိမဂ်-နိဒါန်း

********

နမော တဿ ဘဂဝတော အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ

ကိလေသာမှ ဝေးကွာစင်ကြယ်၍ မှန်စွာ ကိုယ်တိုင်သိတော်မူသော ထိုမြတ်စွာဘုရားအား ရှိခိုးပါ၏။

********

နိဒါန်း ရှိသင့်ခြင်း

ဝိသုဒ္ဓိမဂ်မည်သော ဤကျမ်းသည် ပိဋကသုံးပုံ၏ အနှစ်သာရ ဖြစ်ပေသည်။ တကမ္ဘာလုံးရှိ ပဋိပတ်ကျမ်းတို့တွင် အထက်တန်းအကျဆုံး ချီးမွမ်းဖွယ် အကောင်းဆုံးလည်း ဖြစ်ပေသည်။ ရှေ့သွားခေါင်းဆောင် အကြီးအမှူးသဖွယ်လည်း ဖြစ်ပေသည်၊ အကောင်းဆုံး အမြတ်ဆုံးလည်း ဖြစ်ပေသည်ဟု ပညာရှိတို့က ဤဝိသုဒ္ဓိမဂ်ကျမ်းကို ချီးကျူးကြ၏၊ ချီးကျူးသည့်အတိုင်းလည်း မှန်ပါပေသည်၊ ထိုဝိသုဒ္ဓိမဂ်ကျမ်း၌ သံဂါယနာသုံးတန် တင်ထားသော ပိဋကသုံးပုံဟူသော ဘုရားစကားတော်၏အနက်ကို အကျဉ်းချုံး၍ သိက္ခာသုံးပါးဖြင့် ရေတွက်အပ်သော အကျင့်မြတ်ကို အပြည့်အစုံ သန့်ရှင်းစင်ကြယ်စွာ ဖော်ပြထားပေ၏။ ဤသို့ ချီးမွမ်းအပ် ချီးမွမ်းထိုက်လှသော ဤဝိသုဒ္ဓိမဂ်ကျမ်းမှာ အကြောင်းအရာကိုပြဆိုသော နိဒါန်းလည်း ရှိသင့်ရှိထိုက်လှပေသည်။ သို့ဖြစ်၍ ယခုအခါ ထိုနိဒါန်းကိုပြရန်အတွက် အောက်ပါမေးခွန်းများကို ထုတ်ဆိုအပ်ပေသည်။

(က) ဤဝိသုဒ္ဓိမဂ်ကျမ်းကို အဘယ်ပုဂ္ဂိုလ် စီရင်ခဲ့သနည်း။

(ခ) အဘယ်ကာလက စီရင်ခဲ့သနည်း။

(ဂ) အဘယ်နိုင်ငံ အရပ်ဒေသ၌ စီရင်သနည်း။

(ဃ) အဘယ်အကြောင်းကြောင့် စီရင်သနည်း။

(င) အဘယ်အကျိုးငှါ စီရင်သနည်း။

[ဂီ]

(စ) အဘယ်ကျမ်းကို အမှီပြု၍ စီရင်သနည်း။

(ဆ) အဘယ်သို့သော အပြားအားဖြင့် စီရင်သနည်း။

(ဇ) ထိုဝိသုဒ္ဓိမဂ်သည် အဘယ်အကြောင်းကြောင့် တကမ္ဘာလုံး၌ ပျံ့နှံ့ပါသနည်း။

ထိုတွင် (က) အဘယ်ပုဂ္ဂိုလ် စီရင်ခဲ့သနည်းဟူသော မေးခွန်း၌ ပိဋကသုံးပုံ၏ သင်္ဂဟအဋ္ဌကထာခေါ် ယခု လက်ရှိ အဋ္ဌကထာတို့ကို စီရင်တော်မူသော အရှင်မဟာဗုဒ္ဓဃောသမထေရ်မြတ် စီရင်တော်မူခဲ့ပေသည်။

(ခ) အဘယ်ကာလက စီရင်ခဲ့သနည်းဟူသော မေးခွန်း၌ တလောကလုံး၏ ကိုးကွယ်ရာအစစ် ဖြစ်တော်မူသော ဘုန်းတော်ကြီးသော ငါတို့၏ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓ မြတ်စွာဘုရားသခင် ပရိနိဗ္ဗာန်စံတော်မူပြီးနောက် တဆယ်ရာစုနှစ်အတွင်း (သာသနာနှစ် ၉၇၃-ခုနှစ်)က စီရင်တော်မူခဲ့သည်။

(ဂ) အဘယ်နိုင်ငံအရပ်ဒေသ၌ စီရင်သနည်းဟူသော မေးခွန်း၌ သီဟိုဠ်ကျွန်း အနုရာဓမြို့ မဟာဝိဟာရကျောင်းတိုက်၌ စီရင်တော်မူသည်။

(ဃ) အဘယ်အကြောင်းကြောင့် စီရင်သနည်းဟူသော မေးခွန်း၌ စင်ကြယ်သောနိဗ္ဗာန်ကို အလိုရှိကုန်သော သူတော်ကောင်းတို့အား ထိုနိဗ္ဗာန်ကို ရ‌ကြောင်းဖြစ်သော အကျင့်ပဋိပတ် နည်းလမ်းမှန်ကို သိစေလိုခြင်းဟူသော မိမိ၏ အလိုအဇ္စျာသယက တိုက်တွန်းနှိုးဆော်သောကြောင့်၎င်း၊ အရှင်သံဃပါလမထေရ်က တောင်းပန် တိုက်တွန်းသောကြောင့်၎င်း စီရင်တော်မူပေသည်။

ဤအရာ၌ ရပ်တန့်၍ အရှင်မဟာဗုဒ္ဓဃောသမထေရ်၏ အဋ္ဌုပ္ပတ္တိကို ပြဆိုသင့်၏၊ ထိုအဋ္ဌုပ္ပတ္တိမှာလည်း စူဠဝံသဟူ၍လည်းခေါ်သော မဟာဝံသကျမ်း ဒုတိယတွဲ^၁ သုံးဆယ့်ခုနစ်ခုမြောက်အပိုင်း၂၁၅-ဂါထာမှစ၍ ၃၂-ဂါထာတို့ဖြင့် ဖော်ပြထားပြီး ရှိလေပြီ။ အဘယ်သို့နည်းဟူမူ-

မှတ်ချက်

၁–ဤမဟာဝံသကျမ်း ဒုတိယတွဲကို ဓမ္မကိတ္တိမည်သော မထေရ်က ရေးသားစီရင်သည်ဟူ၍၎င်း၊ ထိုမထေရ်မှာလည်း ဒုတိယပရက္ကမဗာဟုမင်း၏လက်ထက် ခရစ်သက္ကရာဇ် ၁၂၃၆-နှင့် ၁၂၇၁-ခုနှစ်တို့အတွင်းက ထင်ရှားခဲ့သော မထေရ်ဖြစ်သည်-ဟူ၍၎င်း

[ဂု]

မဟာဝံသကျမ်းလာ အရှင်ဗုဒ္ဓဃောသအကြောင်း

၂၁၅။ ဗောဓိမဏ္ဍိုင်အနီး (ဗုဒ္ဓဂယာ) အရပ်ဒေသဖွား ပုဏ္ဏားလုလင်တဦးသည် ဝိဇ္ဇာခေါ်သောပညာ, သိပ္ပခေါ်သောအတတ်, ကလာခေါ်သော သီဆိုခြင်း တီးမှုတ်ခြင်းစသော ၆၄-ပါးသော အတတ်တို့ကို တတ်သိ၍ ဗေဒင်သုံးပုံတို့၌ ပါရဂူမြောက် ပေါက်ရောက်တတ်သိပေ၏။

၂၁၆။ အယူဝါဒ အမျိုးမျိုးတို့ကို ကောင်းစွာတတ်သိ၍ အလုံးစုံသော အယူဝါဒတို့၌ ရဲရင့်ပေ၏၊ (ထိုလုလင်သည်) အခြေအတင်ဝါဒ ပြောဆိုခြင်းဖြင့် လိုလားသည်ဖြစ်၍ ဇမ္ဗူဒိပ်ကျွန်း (အိန္ဒိယနိုင်ငံ)၌ လှည့်လည်ကာ ဝါဒပြိုင်ဆိုင် ပြောဆိုနေလေသည်။

၂၁၇။ (သူသည်) ကျောင်းတိုက်တခုသို့ ရောက်သောအခါ ညဉ့်အချိန်၌ ပုဒ်ပါဌ်အပြည့်အစုံ အသံအနေအထား ညီညွတ်စွာနှင့် ပတဉ္ဇလိ၏ အယူဝါဒကျမ်းကို ရွတ်ဖတ်သရဇ္ဈာယ်လေ၏။

၂၁၈။ ထိုကျောင်းတိုက်၌ (သီတင်းသုံးသော) အရှင်ရေဝတ အမည်ရှိသော မထရ်ကြီးတပါးသည် “ဤသူကား ပညာကြီး၏၊ ဆုံးမသွန်သင်ရန် သင့်လျော်ထိုက်တန်၏”ဟု သိတော်မူ၍ ထိုမထေရ်ကြီးက-

၂၁၉။ “မြည်း၏အသံဖြင့် မြည်နေသောသူကား အဘယ်သူနည်း”ဟု မိန့်ဆိုလေ၏။ “မြည်းတို့၏အသံ၌ အနက်ကို သိနားလည်ပါ၏လော”ဟု (ထိုလုလင်က) မထေရ်ကြီးကို ပြန်၍ မေးလေ၏။

မှတ်ချက်

ထိုမဟာဝံသ၏ အင်္ဂလိပ်ဘာသာပြန် စာအုပ်နိဒါန်း စာမျက်နှာ ၁-နှင့် ဒုတိယတွဲ စာမျက်နှာ ၁၅၅၊ မှတ်ချက် ၃-၌ ဖော်ပြထားသည်။ သို့ဖြစ်၍ ခရစ်သက္ကရာဇ် ၁၁၅၃-နှင့် ၁၁၈၆-ခုနှစ်တို့အတွင်း ပဌမ ပရက္ကမဗာဟုမင်း၏ လက်ထက်တွင် သာရတ္ထဒီပနီမည်သော ဝိနည်းဋီကာကို ရေးသားစီရင်စဉ်ကာလက စူဠဝံသဟု အနောက်နိုင်ငံသားတို့ကခေါ်သော ဤမဟာဝံသဒုတိယပိုင်းကို မရေးရသေး-ဟု သိအပ်၏။

[ဂူ]

၂၂၀။ ငါ သိပါသည်-ဟု မထေရ်ကြီးက ဆိုလတ်သော် ထိုလုလင်က မိမိ၏အယူဝါဒကို တင်ပြလေ၏၊ မေးတိုင်းမေးတိုင်းကို (မထေရ်ကြီးက) ဖြေကြားသည့်ပြင် ချွတ်ယွင်းချက်ကိုလည်း ထောက်ပြလေ၏။

၂၂၁။ “သို့ဖြစ်လျှင် အရှင်ဘုရားကလည်း မိမိ၏ဝါဒကို တင်ပြပါဦးလော့”ဟု တိုက်တွန်းသဖြင့် (မထေရ်ကြီးက) အဘိဓမ္မာပါဠိကို ဟောပြသောအခါ ထိုလုလင်သည် ထိုအဘိဓမ္မာဒေသနာ၏ အနက်ကို မသိရှာပဲရှိလေသည်။

၂၂၂။ (ထို့ကြောင့်) “ဤဗေဒင်ကား အဘယ်သူ၏ ဗေဒင်ပါနည်း”ဟု ထိုလုလင်က မေးလတ်သော် “(ဗုဒ္ဓမန္တ) ဗုဒ္ဓဗေဒင်ခေါ်သည်”ဟု မထေရ်ကြီးက ဆို၏။ အကျွန်ုပ်အား ဤဗုဒ္ဓဗေဒင်ကို ပေးပါဟု ဆိုလတ်သော် ရှင်ရဟန်းပြု၍ ထိုဗေဒင်ကို သင်ယူလော့ဟု မထေရ်ကြီးက မိန့်ဆို၏။

၂၂၃။ ထိုလုလင်သည် ဗုဒ္ဓဗေဒင်ကို လိုချင်သောကြောင့် ရှင်ရဟန်းပြုပြီးလျှင် ပိဋကသုံးပုံကို သင်ယူလေ၏၊ နောက်ကာလ၌မူ “ဤတရားတော်ကား တကြောင်းတည်းသော လမ်းဖြစ်ပေသည်”ဟု ထိုတရားကို သဘောပေါက်သွားလေ၏။

၂၂၄။ မြတ်စွာဘုရား၏ အသံတော်ကဲ့သို့ နက်နဲသော အသံရှိသောကြောင့် မြတ်စွာဘုရားကဲ့သို့ပင် ကျော်စောထင်ရှားသည် (ဖြစ်ရာလတံ့ဟု မြှော်တွေး၍) ထိုပုဏ္ဏားလုလင်ရဟန်းကို ဗုဒ္ဓဃောသ-ဟု (ဆရာဥပဇ္ဈာယ်က) ခေါ်ဝေါ်ကုန်၏။

၂၂၅။ ထိုဗုဒ္ဓဃောသသည် ထိုကျောင်းတိုက်၌ ဉာဏောဒယမည်သောကျမ်းကို^၁ စီရင်ပြီးလျှင် ထိုအခါ ဓမ္မသင်္ဂဏီပါဠိတော်၏အဖွင့် အဋ္ဌသာလိနီကျမ်းကို ပြုစီရင်လေ၏။^၂

မှတ်ချက်

၁-ဉာဏောဒယမည်သော ဤကျမ်းကို ယခုအခါ မည်သည့်အရပ်၌မျှ မတွေ့ရပေ။

၂-ပြုစီရင်လေ၏ဟူသော စကားသည် အကာသိ-ဟူသောပုဒ်၏ သဒ္ဒါနက် အတိအကျ ပြန်ဆိုချက်ဖြစ်သည်၊ သို့သော် ယခုအခါ ထင်ရှားရှိနေသော အဋ္ဌသာလိနီကျမ်းမှာ

[ဂေ]

၂၂၆။ (ထို့ပြင်) ပညာကြီးသော အရှင်ဗုဒ္ဓဃောသသည် ပရိတ္တဋ္ဌကထာခေါ်သော အကျဉ်းချုပ်အဋ္ဌကထာကိုလည်း ပြုစီရင်ရန် အားထုတ်လေ၏။ ထိုအကြောင်းကို အရှင်ရေဝတမထေရ် မြင်သိတော်မူ၍ အောက်ပါအတိုင်း မိန့်ဆိုတော်မူလေသည်။

၂၂၇။ “ဤဇမ္ဗူဒိပ်ကျွန်း(အိန္ဒိယနိုင်ငံ)အရပ်ဒေသ၌ ဘုရားဟော ပါဠိတော်မျှကိုသာလျှင် ဆောင်ရွက်လေ့ကျက်ကြ၏၊ ဤအရပ်၌ အနက်အဖွင့် အဋ္ဌကထာတို့လည်း မရှိကြ၊ ထို့အတူပင် ကွဲပြားသော အာစရိယဝါဒတို့သည်လည်း မရှိကြ။

၂၂၈။ သံဂါယနာသုံးတန် တင်ထားပြီးဖြစ်သော ဘုရားဟော ဒေသနာတော်အပေါင်းကို၎င်း၊ အရှင်သာရိပုတြာ အစရှိသော မထေရ်မြတ်တို့ မြွက်ဆိုထားသော ဒေသနာအစဉ်ကို၎င်း ကြည့်ရှု၍ အရှင်မဟိန္ဒအမည်ရှိသော ပညာရှိမထေရ်မြတ်သည် သီဟိုဠ်ဘာသာဖြင့် စီရင်ထားခဲ့သော သန့်ရှင်းစင်ကြယ်သော သီဟိုဠ်အဋ္ဌကထာသည် သီဟိုဠ်၌ ဖြစ်လျက်ရှိ၏။

၂၃၀။ သင်သည် ထိုကျွန်းသို့သွား၍ သီဟိုဠ်အဋ္ဌကထာကို မဂဓတိုင်းသားတို့၏ (ပါဠိ) ဘာသာဖြင့် ပြန်ဆိုလော့၊ ထိုပါဠိဘာသာပြန် အဋ္ဌကထာသည် တလောကလုံး၏အကျိုးကို ဖြစ်ထွန်းစေပါလိမ့်မည်”။

၂၃၁။ အထက်ပါအတိုင်း အရှင်ရေဝတမထေရ်က မိန့်ဆိုတော်မူလတ်သော် ကြီးကျယ်သောပညာနှင့် ပြည့်စုံတော်မူသော ထိုအရှင်ဗုဒ္ဓဃောသသည် ကြည်လင်ရွှင်လန်း ဝမ်းမြောက်သည်ဖြစ်၍ ထိုဇမ္ဗူဒိပ်ကျွန်း (အိန္ဒိယနိုင်ငံ)မှ ထွက်ခွါခဲ့၍ ဤ(အပိုင်း၌ ဖော်ပြဆဲဖြစ်သော) မဟာနာမမင်း၏ လက်ထက်၌ပင်လျှင် ဤသီဟိုဠ်ကျွန်းသို့ ကြွရောက်လာတော်မူခဲ့ပေသည်။

မှတ်ချက်

သီဟိုဠ်သို့ ရောက်ပြီးနောက် ဝိသုဒ္ဓိမဂ်စသည်တို့ကို ပြုစီရင်ပြီးမှ ရေးသားစီရင်ထားသောကျမ်းဖြစ်ကြောင်း ထင်ရှား၏။ ထို့ကြောင့် အကာသိ-ပုဒ်ကို ပြုစီရင်ရန် အားထုတ်ကြံစည်လေ၏-ဟု အဓိပ္ပါယတ္ထပြန်လျှင် သင့်လျော်ရာ၏။

[ဂဲ]

၂၃၂။ အလုံးစုံ သူတော်ကောင်းချည်းဖြစ်သော ရဟန်းတော်တို့၏ သီတင်းသုံးရာ ကျောင်းတိုက်ဖြစ်သော မဟာဝိဟာရကျောင်းတိုက်ကြီးသို့ ရောက်လာလတ်သော် မဟာပဓာနဃရခေါ် ကမ္မဋ္ဌာန်းကျောင်းကြီးသို့ သွားပြီးလျှင် အရှင်သံဃပါလမထေရ်မြတ်ထံ၌-

၂၃၃။ အလုံးစုံသော သီဟိုဠ်အဋ္ဌကထာကို၎င်း ထေရဝါဒကို၎င်း ကြားနာသင်ယူပြီးလျှင် “ဤသည်သာလျှင် မြတ်စွာဘုရား၏ အလိုတော်ဖြစ်သည်”ဟု ဆုံးဖြတ်ချက်ချ၍-

၂၃၄။ ထိုမဟာဝိဟာရကျောင်းတိုက်၌ သံဃာတော်ကို စည်းဝေးစေပြီးလျှင် “အဋ္ဌကထာကို ရေးသားစီရင်ရန် အကျွန်ုပ်အား အလုံးစုံသော ပိဋကပေစာတို့ကို ပေးကြပါ”ဟု လျှောက်တောင်းလေ၏။ (ထိုအခါ) စည်းဝေးလျက်ရှိသော သံဃာတော်က အရှင်ဗုဒ္ဓဃောသကို စုံစမ်းခြင်းငှာ-

၂၃၅။ သူ့အား ဂါထာ၂-ပုဒ်ကိုပေးပြီးလျှင် ဤဂါထာတို့၌ သင်၏စွမ်းရည်ကို ပြဦးလော့၊ ထိုရေးသားချက်စွမ်းရည်ကိုကြည့်ရှုပြီးလျှင် အလုံးစုံသော ပိဋကပေစာတို့ကို ပေးကုန်အံ့ဟု ဆို၏။

၂၃၆။ အရှင်ဗုဒ္ဓဃောသသည် အဋ္ဌကထာနှင့်တကွ ပိဋကသုံးပုံကို သံဃာတော်ကပေးသော ဤ၂-ဂါထာ၌သာလျှင် အကျဉ်းချုံးလျက် ပေါင်းစု၍ ဝိသုဒ္ဓိမဂ်မည်သောကျမ်းကို ရေးသားစီရင်တော်မူလေသည်။

၂၃၇။ ထိုသို့ စီရင်ပြီးနောက် အရှင်ဗုဒ္ဓဃောသသည် ဘုရားအလိုတော်၌ ကျွမ်းကျင်လိမ္မာသော ရဟန်းအပေါင်း သံဃာတော်ကို စည်းဝေးစေပြီးလျှင် သံဃမိတ္တာထေရီမ စိုက်ပျိုးခဲ့သော မဟာဗောဓိပင်အနီး၌ ထိုဝိသုဒ္ဓိမဂ်ကျမ်းကို ဖတ်စေရန် အားထုတ်စီမံလေသည်။

၃၈။ (ထိုအခါ) နတ်တို့သည် အရှင်ဗုဒ္ဓဃောသ၏ သိမ်မွေ့ထက်မြက်သော ဉာဏ်စွမ်းရည်ကို များစွာသော လူအပေါင်း၌ ထင်ရှားပြုခြင်းငှါ ထိုဝိသုဒ္ဓိမဂ်ပေစာထုပ်ကို ကွယ်ဝှက်၍ ထားကုန်၏၊ အရှင်ဗုဒ္ဓဃောသ

[ဂေါ]

သည်လည်း ထိုဝိသုဒ္ဓိမဂ်ကျမ်းကို ၂-ကြိမ် ၃-ကြိမ်တိုင်တိုင်ပင် ထပ်၍ ရေးသားစီရင်ပြန်လေသည်။

၂၃၉။ သုံးကြိမ်မြောက်၌ ဝိသုဒ္ဓိမဂ်ပေစာကို ဖတ်စေရန် ထုတ်ဆောင်သောအခါ နတ်တို့သည် (ယခင်က ကွယ်ဝှက်ထားသော) အခြားပေစာ၂-ထုပ်ကိုလည်း ထိုအရပ်၌ ထားလေကုန်၏။

၂၄၀။ ရဟန်းတော်တို့သည် ဝိသုဒ္ဓိမဂ်ကျမ်း ၃-စောင်ကို တပြိုင်နက် ရွတ်ဖတ်ကုန်၏၊ ထိုသို့ ရွတ်ဖတ်သောအခါ ကျမ်းဂန် ပါဠိအားဖြင့်သော်၎င်း အနက်အားဖြင့်သော်၎င်း ရှေ့နောက် အစီအစဉ်အားဖြင့်သော်၎င်း-

၂၄၁။ ထေရဝါဒတို့နှင့်ဖြစ်စေ၊ ပါဠိတော် ဝါကျတို့နှင့်ဖြစ်စေ ကွဲလွဲခြင်းမည်သည် ကျမ်းသုံးစောင်လုံးတို့၌ပင် မရှိသည်သာလျှင် ဖြစ်ပေသည်။

၂၄၂။ ထိုအခါ ရဟန်းအပေါင်း သံဃာတော်သည် အထူးသဖြင့် ရွှင်လန်းဝမ်းမြောက်သည်ဖြစ်၍ ဤဗုဒ္ဓဃောသသည် မချွတ်ဧကန် မေတ္တေယျဘုရားအလောင်းပေတည်း-ဟု ကြွေးကျော်လေသည်၊ ဤသို့ အဖန်ဖန် ကြွေးကြော်ပြီးလျှင်-

၂၄၃။ အဋ္ဌကထာနှင့်တကွ ပိဋကသုံးပုံ ပါဠိတော်ပေစာတို့ကို (အရှင်ဗုဒ္ဓဿာသအား) ပေးအပ်လေသည်။ (ထိုအခါ) အရှင်ဗုဒ္ဓဃောသသည် (လူရှင်ရဟန်းတို့နှင့်) ရောယှက်ခြင်းကင်းသော ပိဋကတိုက်ကျောင်း၌ သီတင်းသုံးလျက်-

၂၄၄။ ထိုခေတ်အခါတွင် ရှိနေသော အလုံးစုံသော အဋ္ဌကထာတို့ကို အလုံးစုံသောလူတို့၏ မူလရင်းဘာသာဖြစ်သော မာဂဓ (ပါဠိ)ဘာသာဖြင့် ပြန်ဆိုတော်မူလေသည်။

၂၄၅။ ပါဠိဘာသာဖြင့် ပြန်ဆိုထားသော ထိုအဋ္ဌကထာသစ်သည် ဘာသာအမျိုးမျိုးကို တတ်သိပြောဆိုကြသော ပုဂ္ဂိုလ်အလုံးစုံတို့အား အကျိုးကျေးဇူးများလှပါပေသည်၊ (ထို့ကြောင့်) အလုံးစုံသော ထေရဝါဒဂိုဏ်းဝင် ဆရာတော်မထေရ်မြတ်တို့သည် ထိုအဋ္ဌကထာသစ်ကို ပါဠိတော်ကဲ့သို့ပင် အလေးတမူ အရေးယူလျက် လက်ခံတော်မူကြလေသည်။

[ဂေါ်]

၂၄၆။ ထို့နောင် ပြုဖွယ်ကိစ္စတို့ အားလုံးပြီးဆုံးသွားသောအခါ အရှင်ဗုဒ္ဓဃောသသည် (ဗုဒ္ဓဂယာအရပ်၌ရှိသော) မဟာဗောဓိကို ရှိခိုးပူဇော် ဖူးမြော်ကန်တော့ရန်^၁ ဇမ္ဗူဒိပ်ကျွန်း (အိန္ဒိယနိုင်ငံ)သို့ ပြန်ကြွတော်မူလေသတည်း-ဟူ၍ (မဟာဝံသ၌ ဖော်ပြထားပြီး ရှိလေပြီ)။

အထက်ပါ မဟာဝံသအဆိုကို ၁၉၅၀-ခုနှစ် (မြန်မာ ၁၃၁၂-ခုနှစ်)က ဟားဗဒ်ယူနီဗာစီတီပုံနှိပ်တိုက်မှ အင်္ဂလိပ်အက္ခရာဖြင့် ရိုက်နှိပ်သော ဝိသုဒ္ဓိမဂ်ကျမ်းစာအုပ်၌ (FOREWORD-ခေါ်) ရှေ့သွား အမှာစကားရပ်တွင် “ဤမဟာဝံသအဆို၌ စိစစ်ဆင်ခြင်စရာတွေ များစွာရှိသည်”ဟု ဆိုပြီးလျှင် ဓမ္မာနန္ဒကောသမ္ဗီမည်သော ပရိုဖက်ဆာ ပညာရှိပုဂ္ဂိုလ်ကြီးက စိစစ်ဝေဘန်ထားလေသည်။ ထိုစိစစ်ဝေဘန်ချက်ကို သင့် မသင့် စူစမ်းဆင်ခြင်နိုင်ရန်အလို့ငှါ ဤနိဒါန်း၌ ဖော်ပြပြီးလျှင် တဆင့်ထပ်လောင်း၍ စိစစ်ခြင်းကိုလည်း ပြုသွားပါကုန်အံ့။

ဇာတိအရပ်ကို စိစစ်ခြင်း

(၁) ထိုရှေ့သွားအမှာစကားရပ်၌ ဓမ္မာနန္ဒမည်သော ထိုပုဂ္ဂိုလ်ကြီးက “ဗုဒ္ဓဃောသကို ဗောဓိမဏ္ဍိုင်အနီး (ဗုဒ္ဓဂယာ) အရပ်သားဟု ဆိုသည်မှာ

မှတ်ချက်

၁-မဟာဗောဓိကို ရှိခိုးပူဇော် ဖူးမြော်ကန်တော့ရန် ဇမ္ဗူဒိပ်ကျွန်းသို့ ပြန်ကြွတော်မူလေသည်-ဟူသော စကားမှာ ရှေး၌ ပြဆိုခဲ့သောစကားနှင့် မနှီးနှောမိသကဲ့သို့ ရှိ၏။ ရှေး၌ အရှင်ဗုဒ္ဓဃောသကို ဗောဓိမဏ္ဍိုင်အနီး အရပ်သား-ဟု ဆိုခဲ့၏။ သီဟိုဠ်သို့သွား၍ သီဟိုဠ်အဋ္ဌကထာတို့ကို မာဂဓဘာသာပြန်ရန် ဆရာဖြစ်သူ အရှင်ရေဝတမထေရ်က စေခိုင်း၍ သီဟိုဠ်သို့သွားသည်-ဟူ၍လည်း ဆိုခဲ့၏။ ထို့ကြောင့် ဤအရာ၌လည်း ဘာသာပြန်ပြီးသော အဋ္ဌကထာတို့ကို ယူဆောင်၍ သာသနာတော်ကို ထွန်းတောက်စေရန် သာသနာပြုရန်အတွက် ဇမ္ဗူဒိပ်ကျွန်းသို့ ပြန်ကြွလေသည်-ဟု ဤသို့စသော အခြင်းအရာဖြင့် အရှင်ဗုဒ္ဓဃောသ၏ ပြန်ကြွခြင်းသည် သာသနာတော်ကို ထွန်းပစေရေးသာလျှင် အကြောင်းရင်းရှိသင့်၏၊ မဟာဗောဓိကို ရှိခိုးခြင်းလျှင် အကြောင်းရင်း မရှိသင့်ပေ။

[ဂံ]

မသင့်”ဟု ဆိုပြီးလျှင် မိမိ၏စကားကို ခိုင်မြဲစေရန်အတွက် ဆန့်ကျင်ဖက်အကြောင်း ၄-ခုကို ပြထားလေသည်။ ပြပုံမှာ-

(က) ဗုဒ္ဓဃောသ၏ အဋ္ဌကထာတို့၌ ပြဆိုထားသော ထိုခေတ်ကာလ ဝတ္ထုတို့တွင် “မဂဓတိုင်း၌ဖြစ်ပေါ်သော ဝတ္ထုတခုမျှ မရှိ”ဟု ရှေးဦးစွာ အကြောင်းပြထား၏။ (အရှင်ဗုဒ္ဓဃောသ မဂဓတိုင်းသားဟုတ်လျှင် မဂဓတိုင်း၌ ဖြစ်ပေါ်သော ဝတ္ထုတို့ကို ပြသင့်သည်၊ ထိုသို့ ပြဆိုချက်မရှိသောကြောင့် မဂဓတိုင်းသား မဖြစ်သင့်ဟု ဆိုလို၏။) ထိုစကားမှာ သင့်လျော်သော အကြောင်းမဟုတ်သည်သာတည်း။ ထင်ရှားစေဦးအံ့၊ အရှင်မဟာဗုဒ္ဓဃောသမထေရ်သည် သင်္ဂဟအဋ္ဌကထာခေါ်သော ယခုလက်ရှိအဋ္ဌကထာသစ်တို့ကို ပြုစဉ်က ရှေးအဋ္ဌကထာဟောင်းတို့ကိုသာလျှင် အကျဉ်းချုံး၍၎င်း, ပါဠိဘာသာ ပြန်ဆိုခြင်းဖြင့်သာလျှင် အထူးပြု၍၎င်း စီရင်တော်မူခဲ့ပေသည်။ မိမိကိုယ်တိုင် မြင်ဘူး ကြားဘူးသော ထိုထိုဤဤ အကြောင်းအရာကို ဖော်ပြ၍ စီရင်ခဲ့သည်ကား မဟုတ်ပေ။ ဤအကြောင်းကို အောက်ပါ အရှင်ဗုဒ္ဓဃောသကိုယ်တိုင် မိန့်ဆိုဝန်ခံချက်ဖြင့် သိနိုင်ပါ၏။

ထိုအဋ္ဌကထာသစ်ကို စီရင်ရန် အားထုတ်သော ငါ (ဗုဒ္ဓဃောသ)သည် မဟာအဋ္ဌကထာကြီးကို ထိုအဋ္ဌကထာသစ်၏ အထည်ကိုယ်အရင်းခံပြု၍ မဟာပစ္စရီအဋ္ဌကထာ၌၎င်း, ကျော်စောထင်ရှားကုန်သော ကုရုန္ဒိအဋ္ဌကထာ အစရှိကုန်သော အဋ္ဌကထာဟောင်းတို့၌၎င်း အကြင်အဆုံးအဖြတ်ကို ဆိုထား၏၊ ထိုအဆုံးအဖြတ်မှလည်း သင့်လျော်သောအနက်ကို မစွန့်မူ၍ ထို့ပြင် (အရှင်တိပိဋက စူဠနာဂအစရှိသော မထေရ်တို့၏ အဆုံးအဖြတ်ဟူသော) ထေရဝါဒများပါ ပါဝင်သော အဋ္ဌကထာသစ်ကို ကောင်းစွာ အားထုတ်စီရင်ပေအံ့၊ (ဤလည်း ဝန်ခံချက်တရပ်)

ထိုအဋ္ဌကထာဟောင်းမှ သီဟိုဠ်ဘာသာစကားကိုသာလျှင် ပယ်၍ ကျယ်ဝန်းသော စကားအစဉ်ကိုလည်း ချုံး၍ အလုံးစုံသော အဆုံးအဖြတ်ကိုမူ မခြွင်းချန်မူ၍ ပါဠိအစဉ်ကို တစုံတရာမျှ မခုန်ကျော်မူ၍- သုတ္တန်မှလာသော ပါဠိတော်တို့၏အနက်ကို သုတ္တန်ဒေသနာ

[ဂါး]

အားလျော်စွာ ပြလျက် ဤအဋ္ဌကထာသစ်သည် ဖြစ်ပေလတံ့၊ ထို့ကြောင့် ဤအဋ္ဌကထာသစ်ကို ရိုသေစွာ သင်ယူအပ်ပေသတည်း။ (ဤလည်း ဝန်ခံချက်တရပ်၊ ဝိနည်းအဋ္ဌကထာ ဂန္ထာရမ္ဘဂါထာချည်းပင်။)

ဤမျှသာမကသေး၊ အရှင်ဗုဒ္ဓဃောသမထေရ်သည် မိမိ၏အဋ္ဌကထာတို့၌ ထိုခေတ်တွင်ဖြစ်ပေါ်သော မဂဓတိုင်းမှ ဝတ္ထုတို့ကို မပြသကဲ့သို့ပင် သီဟိုဠ်မှလည်း ထိုခေတ်တွင်ဖြစ်ပေါ်သော ဝတ္ထုတို့ကို မပြခဲ့ပေ။ (အိန္ဒိယတောင်ပိုင်းသားဟု ဓမ္မာနန္ဒက ယူဆထားသော်လည်း) အိန္ဒိယတောင်ပိုင်းမှ ဝတ္ထုတို့ကိုလည်း မပြခဲ့ပေ။ သီဟိုဠ်မှ ထိုခေတ်တွင်ဖြစ်ပေါ်သော ဝတ္ထုတို့ကို မပြခဲ့ကြောင်းမှာ- အရှင်ဗုဒ္ဓဃောသ၏ အဋ္ဌကထာတို့၌ သီဟိုဠ်ဝသဘမင်း၏လက်ထက် (သာသနာနှစ် ၆ဝ၉-နှင့် ၆၅၃-အတွင်း)မှ နောက်ကာလ၌ဖြစ်သော ဝတ္ထုဆိုလျှင် မဟာသေနမင်း၏ဝတ္ထုမှတပါး မတွေ့ရပေ၊ အရှင်မဟာဗုဒ္ဓဃောသသည်ကား ဝသဘမင်းမှ နှစ်ပေါင်း ၃ဝဝ-ခန့် နောက်ကျသော မဟာနာမမင်းလက်ထက် (သာ ၉၅၃-၉၇၅)၌ သီဟိုဠ်သို့ ကြွရောက်တော်မူလေသည်။ (ဤစကားဖြင့် အရှင်ဗုဒ္ဓဃောသသည် မိမိထက် နှစ်ပေါင်း ၃ဝဝ-ကျော်မျှ ရှေးကျသောခေတ်က ရေးထားခဲ့သော အဋ္ဌကထာမူအတိုင်း ထိုရှေးခေတ်ဝတ္ထုတို့ကိုသာလျှင် ဘာသာပြန်၍ ပြခဲ့သည်။ မိမိ၏လက်ထက်ပေါ် ဝတ္ထုများကိုကား ဘယ်အရပ်ကမျှ မပြခဲ့-ဟု သိစေသည်) ထို့ကြောင့် အဋ္ဌကထာတို့၌ မဂဓတိုင်းမှ ထိုခေတ်ပေါ် ဝတ္ထုတို့ကို မပြရုံမျှဖြင့် ထိုအဋ္ဌကထာရေးသူကို မဂဓတိုင်းသားမဟုတ်ဟု မဆိုနိုင် မဆုံးဖြတ်နိုင်ပါ။ ဤတွင် ဖြေရှင်းချက်တရပ် ပြီး၏။

(ခ) ထို့ပြင်လည်း ထိုဓမ္မာနန္ဒပညာရှိကြီးက ဗုဒ္ဓဃောသ၏ ကျမ်းအားလုံးတို့၌ အိန္ဒိယမြောက်ပိုင်း အရပ်ဒေသနှင့်စပ်၍ မျက်မြင်ကိုယ်တွေ့ကဲ့သို့ ပြဆိုချက်မည်သည် မရှိ”ဟု ဒုတိယ ထပ်မံ၍ အကြောင်းပြပြန်၏။ (ဗောဓိမဏ္ဍိုင်အနီး ဗုဒ္ဓဂယာနယ်သား ဟုတ်ခဲ့လျှင် အိန္ဒိယမြောက်ပိုင်းအရပ်နှင့်စပ်၍ မျက်မြင်ကိုယ်တွေ့အနေနှင့် ပြဆိုသင့်သည်-ဟု ဆိုလို၏။) ထိုဒုတိယစွဲဆိုချက်မှာလည်း သင့်လျော်သော အကြောင်းမှန် မဟုတ်ကြောင်းကို ရှေးဖြေရှင်းချက်ဖြင့်ပင်လျှင် သိနိုင်ပါပြီ။ (အဋ္ဌကထာဟောင်းများကို ရှိရင်းအတိုင်း ပြန်ရသောကြောင့်-ဟု သိစေလို၏။) တနည်း ဖြေရှင်းရပါမူ သံယုတ်အဋ္ဌကထာ,

[ဃ]

ဒီဃနိကာယ်အဋ္ဌကထာတို့၌ ပြဆိုထားသော အောက်ပါ ဖွင့်ဆိုချက်ဖြင့်လည်း (ထိုအကြောင်းပြချက် မသင့်ကြောင်း) သိနိုင်ပါသည်။ အဆိုပါ အဋ္ဌကထာ၂-စောင်တို့၌-

“ကလမ္ဗမြစ်ကမ်းမှ မင်း၏မယ်တော် ကျောင်းတိုက်တံခါးဖြင့် ထူပါရုံစေတီသို့ သွားရသကဲ့သို့ ဟိရညဝတီမည်သော မြစ်၏တဖက်ကမ်းမှ အင်ကြင်းဥယျာဉ်သို့ သွားရ၏၊ အနုရာဓမြို့နှင့် ထူပါရုံတည်နေပုံကဲ့သို့ ကုသိနာရုံမြို့နှင့် ထိုဥယျာဉ်တည်နေပုံ တူ၏။ ထူပါရုံမှ တောင်ဖက်တံခါးပေါက်ဖြင့် မြို့သို့ဝင်သောလမ်းသည် အရှေ့အရပ်သို့ ရှေးရှု သွားပြီးလျှင် မြောက်ဖက်သို့ ကွေ့သွားသကဲ့သို့ ဥယျာဉ်မှ အင်ကြင်းပင်အစဉ်အတန်းသည် အရှေ့အရပ်သို့ ရှေးရှုသွားပြီးလျှင် မြောက်ဖက်သို့ကွေ့သွား၏။ ထို့ကြောင့် ထိုအင်ကြင်းဥယျာဉ်ကို ဥပဝတ္တန-ဟု ခေါ်ဆိုအပ်ပေသည်-ဟူ၍

မျက်မြင်ကိုယ်တွေ့ကဲ့သို့ ပြဆိုထားသည်ကိုလည်း တွေ့ရပေသည်။ သို့သော် ထိုပြဆိုချက်ကိုလည်း ရှေးအဋ္ဌကထာဟောင်းတို့မှ ဘာသာပြန်ဆိုချက်မျှသာဟူ၍ မှတ်ယူသင့်ပေသည်။ အကြောင်းမူကား ထိုသို့သော အနက်အဖွင့်သည် အရှင်မဟာမဟိန္ဒမထေရ်၏လက်ထက်မှ စ၍ပင်လျှင် မိန့်ဆိုထားပြီးသာလျှင် ဖြစ်သင့်သောကြောင့်ပေတည်း။ ဤတွင် ဖြေရှင်းချက်တရပ် ပြီး၏။

(ဂ) ထို့ပြင်လည်း ထိုဓမ္မာနန္ဒက “ဥဏှဿ-အပူကိုဟူသည်ကား မီးအပူကို(ဟု ဆိုလို၏)၊ ထိုမီးအပူ၏ဖြစ်သင့်ခြင်း(မီးအပူနှင့် တွေ့ကြုံခြင်း)ကို တောမီးလောင်သောအခါ စသည်တို့၌ သိအပ်၏”ဟု ဝိသုဒ္ဓိမဂ် (၁-၃ဝ-နှာ)၌ ဆိုထားသောအဖွင့်ကို ပြပြီးလျှင် “ဗုဒ္ဓဃောသ၏ ထိုအဖွင့်မှာ အလွန်ရယ်ဖွယ်ကောင်းကြောင်း ထင်ရှားလှပါသည်”ဟူ၍လည်း ရှုတ်ချ၍ “အိန္ဒိယနိုင်ငံ မြောက်ပိုင်းအရပ်တို့တွင် နွေကာလ၌ အဝတ်ဖြင့် ဖုံးလွှမ်းမထားလျှင် လူ့ကိုယ်မှ အပေါ်ရေကို နေအပူဖြင့် ဧကန်ပင် အလောင်ခံရ၏၊ ထိုအကြောင်းကို အိန္ဒိယတောင်ပိုင်းသားတို့ မသိကြကုန်”ဟု တတိယအကြောင်းကို အထူး ခိုင်လုံသည့်အနေဖြင့် ပြသွားလေ၏။ (အရှင်ဗုဒ္ဓဃောသမှာ အိန္ဒိယတောင်ပိုင်းသားဖြစ်၍ အိန္ဒိယမြောက်ပိုင်းမှ နေပူအကြောင်းမသိသောကြောင့် မီးပူကို ဖွင့်ပြမှားသွားသည်-ဟူ၍ ဆိုလို၏။) ထိုအကြောင်းပြချက်၌မူကား “နေအပူဖြင့် ဧကန်ပင်

[ဃာ]

အလောင်ခံရ၏”ဟူသော စကားမှာ နေရောင်အပူဖြင့်ပင်လျှင် တိုက်ရိုက် အပူလောင်ခံရသည်ကို ရည်ရွယ်၍ ဆိုသည်ဖြစ်ငြားအံ့၊ သို့ဖြစ်လျှင် (အပူကို ပယ်ဖျောက်ခြင်း-ဟူသောပုဒ်နှင့် တဆက်တည်း ဟောထားသော) မှက် ခြင် လေ နေပူ မြွေ ကင်း အတွေ့တို့ကို (ပယ်ဖျောက်ခြင်းငှါ) ဟူသောပုဒ်၌ “နေပူ”ဟူသောစကားနှင့် အနက်ချင်း ထပ်တူဖြစ်နေသောကြောင့် (ထိုအကြောင်းပြချက်) မသင့်သည်သာတည်း။ သို့မဟုတ် နေပူကြောင့်ဖြစ်သော အပူရှိန်ဥတုဖြင့် အပူအလောင်ခံရသည်ကို ရည်ရွယ်၍ဆိုသည် ဖြစ်ပါမူကား အိန္ဒိယမြောက်ပိုင်း အရပ်တို့၌၎င်း အလားတူပင် အလွန်ပူပြင်းသော တခြားနိုင်ငံ အရပ်ဒေသတို့၌၎င်း နေပူရှိန်ကြောင့်ဖြစ်သော အပူရှိန်ဥတုကိုပယ်ဖျောက်ခြင်းငှါ သင်္ကန်းကို၎င်း ကျောင်းအိပ်ရာ နေရာကို၎င်း (ရဟန်းတော်တို့) မှီဝဲသုံးဆောင်ရသည်-ဟူသော ဤအနက်သည်ကား မသင့်သည် မဟုတ်ပေ။ ထိုသို့သင့်သောကြောင့်ပင် (အရှင်ဗုဒ္ဓဃောသသည်ပင် ရေးသားစီရင်ခဲ့သော) ဝိနည်းအဋ္ဌကထာ (၃-၅၈)၌-

“(ကျောင်းက) အအေး,အပူကို (ပယ်ဖျောက်သည်)ဟူသော စကားကို သဘောမတူသော ဥတု၏ အလိုအားဖြင့် ဟောတော်မူသည်”ဟု

ဖွင့်ဆိုထားပေသည်။ (ဤ၌ မီးပူဟူ၍ မဖွင့်၊ ဥတုအပူ-ဟူ၍ ဖွင့်ထားသည်ကို သတိပြုပါ)။

သို့သော် ဝိသုဒ္ဓိမဂ်၌ပြထားသော ထိုပုဒ်၏အဖွင့်မှာ သုတ္တန်အဖွင့် ရှေး အဋ္ဌကထာဟောင်းတို့မှလာသော အဖွင့် ဖြစ်တန်ရာ၏။ ထိုသို့ ဖြစ်သင့်ပုံကို ထင်ရှားပြရလျှင်- မူလပဏ္ဏာသအဋ္ဌကထာ သဗ္ဗာသဝသုတ်အဖွင့် (၁-၅၈)၌ “အပူ-ဟူရာ၌ မီးအပူကိုသာလျှင် သိအပ်၏။ ထုတ်ပြခဲ့သော ဤဝတ္ထုမှာမူ နေပူ၏အစွမ်းအားဖြင့် ဆိုထားပေသည်”ဟု မိန့်ဆိုထား၏။ ဤမိန့်ဆိုချက်သည် အရှင်ဗုဒ္ဓဃောသ၏ အတ္တနောမတိ (မိမိ၏အလို)ဖြင့် ဆိုထားသည် ဖြစ်ငြားအံ့၊ ပြဆိုထားသော နေပူနှင့်စပ်သော ဝတ္ထုကို ရှေးအဋ္ဌကထာ၌ ဆိုထားကြောင်းကို၎င်း၊ မီးအပူဟူသော ထိုအနက်အဖွင့်မှာ မိမိအလိုမျှ ဖြစ်ကြောင်းကို၎င်း၊ ထိုမိမိအဖွင့်သာလျှင် အသင့်ယုတ္တိရှိကြောင်းကို၎င်း ပြဆိုခဲ့ရာ၏။ မှန်ပေ၏-

[ဃိ]

အရှင်ဗုဒ္ဓဃောသ ဆရာတော်သည် အဋ္ဌကထာဟောင်းတို့တွင် မဆိုသောအနက်ကို အထူးပြု၍ပြသော အရာဌာနတိုင်းတို့၌ ထိုသို့သော သက်သေသာဓက သိစေကြောင်းယုတ္တိကို ပြသည်သာလျှင်တည်း၊ အဘယ်ကဲ့သို့နည်းဟူမူ- သီလက္ခန်အဋ္ဌကထာ(၁-၇၂)၌ “ဤမုသာဝါဒအရာ၌ စေခိုင်းခြင်း ပစ်လွှင့်ခြင်း ထာဝရတည်စေခြင်းဟူသော လိမ်လည်မှု ပယောဂတို့သည်လည်း သင့်ပါကုန်၏၊ သို့သော် အဋ္ဌကထာဟောင်းတို့၌ မလာသောကြောင့် စူးစမ်းဆင်ခြင်၍ ယူသင့်သည်”ဟု ဆိုသော စကားကဲ့သို့၎င်း၊ မူလပဏ္ဏာသအဋ္ဌကထာ (၁-၃ဝ)၌ “ဤအရာကို ရှေးဆရာတို့က မစိစစ်ခဲ့ပါ၊ ဆိုလတံ့သောစကားမှာ အတ္တနောမတိ (မိမိ၏အလို)ဖြစ်ပါသည်”ဟု ဆိုသော စကားကဲ့သို၎င်း မှတ်ယူသင့်ပါသည်။ သို့သော် ဤအရာ၌မူ သိစေခြင်းဖြစ်သော သာဓကစကားကို တစုံတရာမျှ မပြခဲ့ပေ။ ထို့ကြောင့် “အပူကို ဟူသည်ကား မီးအပူကို (ဟု ဆိုလို၏")ဟူ၍၎င်း၊ “အပူကို-ဟူရာ၌ မီးအပူကိုသာလျှင် သိအပ်၏”ဟူ၍၎င်း ဆိုသော အဖွင့်စကား၂-ရပ်ကို သုတ္တန်အဋ္ဌကထာဟောင်းတို့၏ အဖွင့်စကားဟူ၍ သိအပ်ပေသည်။ ဤတွင် ဖြေရှင်းချက်တရပ် ပြီး၏။

(ဃ) ထိုပြင်လည်း ထိုဓမ္မာနန္ဒက “မူလပဏ္ဏာသအဋ္ဌကထာ၌ ဂေါပါလကသုတ်ကိုဖွင့်သော ဗုဒ္ဓဃောသသည် မာဂဓတိုင်းနှင့် ဝိဒေဟတိုင်းတို့၏အကြားတွင် ဂင်္ဂါမြစ်၏အလယ်၌ သောင်ကုန်း ကျွန်းငယ်များ ရှိသည်ဟု ယုံကြည်ဟန်တူ၏၊ သို့သော် ဗုဒ္ဓဃောသတွေ့မြင်ဘူးသော ဂင်္ဂါမြစ်မှာ သီဟိုဠ်က မဟာဝေလိဂင်္ဂါမြစ်သာလျှင် ဖြစ်သည်၊ အိန္ဒိယနိုင်ငံသားတို့က အမွန်အမြတ်ဟု အသိအမှတ်ပြုထားသော ဂင်္ဂါမြစ်ကြီး မဟုတ်ကြောင်း ထင်ရှားလှပေသည်”ဟူ၍ စတုတ္ထအကြောင်းကို ပြပြန်၏။ ထိုအကြောင်းပြချက်မှာမူ ယခုခေတ်၌ ဂင်္ဂါမြစ်ကြီးအလယ်တွင် ထိုအရပ်ဌာန၌ ထိုသို့သော သောင်ကုန်း ကျွန်းငယ်ကို မတွေ့ရသောကြောင့် “ထိုသုတ်၌ ပြထားသော နွားကျောင်းသမားလက်ထက် ရှေးခေတ်ကလည်း ယခုမျက်မြင်အတိုင်းပင် ဖြစ်တန်ရာသည်”ဟု တထစ်ချယူ၍ စွပ်စွဲပြောဆိုသော စကားမျှသာ ဖြစ်သည်။ မြစ်တို့မည်သည်ကား အခါခပ်သိမ်းပင် ထိုတမျိုးတည်းသော အခြင်းအရာဖြင့် တည်နေကြသည်ဟု မယူဆနိုင်ကြောင်း ထင်ရှားလှပါသည်။ သို့ဖြစ်၍ ထိုသုတ်၌ပြထားသော နွားကျောင်းသမား၏လက်ထက် ရှေးခေတ်ကာလတုန်းက ထို-

[ဃီ]

အရပ်ဌာန၌ ဂင်္ဂါမြစ်ကြီးအလယ်တွင် နွားများ ခေတ္တရပ်နားနေနိုင်သော ထိုသို့သောကျွန်းငယ်များ ရှိခဲ့သည်သာ ဖြစ်ကုန်ရာ၏။ ထိုသို့ရှိခဲ့ဘူးသည့်အတိုင်းသာလျှင် ရှေးအဋ္ဌကထာဟောင်းတို့၌ (ဂင်္ဂါမြစ်အလယ်တွင် ကျွန်းငယ်များရှိသည်ဟူသော) ထိုအနက်ကို ဖွင့်ပြခဲ့သည်ဟူ၍၎င်း၊ ထိုအဋ္ဌကထာဟောင်း အဖွင့်စကားကိုသာလျှင် အရှင်ဗုဒ္ဓဃောသဆရာတော်က ပါဠိဘာသာပြန်၍ ပြထားသည်ဟူ၍၎င်း ဤသို့သာလျှင် မှတ်ယူသင့်ပါသည်။ ထို့ကြောင့် ထိုစတုတ္ထအကြောင်းပြချက်သည်လည်း သင့်လျော်သော အကြောင်းမဟုတ်သည်သာတည်း။ ဤတွင် ဖြေရှင်းချက်တရပ် ပြီး၏။

ဗြာဟ္မဏမျိုး၌ စိစစ်ခြင်း

(၂) ထို့နောင် “ဗြာဟ္မဏလုလင် (ပုဏ္ဏားလုလင်)ဟူသောပုဒ်ကို ထိုဓမ္မာနန္ဒက အောက်ပါအတိုင်း စိစစ်ပြန်လေသည်။

(က) ဗုဒ္ဓဃောသကို ဗြာဟ္မဏမျိုး-ဟု မယူသင့် မယူနိုင်၊ အဘယ့်ကြောင့်ဆိုသော်- ဝေဒကျမ်းတို့ ထွန်းကားခဲ့သော ဝေဒခေတ်မှစ၍ ယခုခေတ်တိုင်အောင် ဗြာဟ္မဏလူမျိုးတို့အားလုံးပင် ပုရိသသုတ်ဟုခေါ်သော အောက်ပါဂါထာမန္တန်ကို တတ်သိကြသည်ချည်းဟူ၍ ယုံကြည်ယူဆနိုင်ပါသည်။

ဗြာဟ္မဏောဿ မုခမာသီ၊ ဗာဟူ ရာဇညော ကတော။

ဦရု တဒဿ ယံ ဝေဿော၊ ပါဒေဟိ သုဒ္ဒေါ အဇာယိ။

ထိုဂါထာ၏အနက်မှာ- ဗြာဟ္မဏ-ပုဏ္ဏားမျိုးသည် ထိုဗြဟ္မာ၏ ခံတွင်းဖြစ်သည်၊ (၎င်း၏) လက်မောင်းတို့ကို မင်းမျိုးဖန်ဆင်းသည်၊ မင်းမျိုးတို့သည် ၎င်း၏ လက်မောင်းများ ဖြစ်ကြသည်ဟု ဆိုလို၏၊ အကြင် ကုန်သည်မျိုးသည် ရှိ၏၊ ထိုကုန်သည်မျိုးသည် (၎င်း၏) ပေါင်တို့ပေတည်း၊ သူဆင်းရဲမျိုးသည် (၎င်း၏) ခြေတို့မှ ဖြစ်ပေါ်သည်-ဟူ၍ ဖြစ်၏။

ဗုဒ္ဓဃောသသည်ကား ပဏ္ဍိတ်ဗြာဟ္မဏ (ပညာရှိပုဏ္ဏား)ဟု အသိအမှတ်ပြုခံရသူ (ထင်ရှားသူ)ဖြစ်ပါလျက် အထက်ပါဂါထာကို မသိရှာလေ၊ မသိကြောင်းကို ထောက်ပြရလျှင်- သူသည် ဗန္ဓုပါဒါပစ္စာ ဟူသောပုဒ်၏ အနက်အဖွင့်၌ “ထိုပုဏ္ဏားတို့၏အယူကား ဤသို့ ဖြစ်သတတ်- ဗြာဟ္မဏတို့သည်

[ဃု]

ဗြဟ္မာ၏ခံတွင်းမှ ထွက်ပေါ်ကုန်၏၊ မင်းတို့သည် ၎င်း၏ရင်ဘတ်မှ၊ ကုန်သည်တို့သည် ၎င်း၏ချက်မှ၊ သူဆင်းရဲတို့သည် ၎င်း၏ ဒူးဆစ်မှ၊ သမဏခေါ် ရဟန်းတို့သည် ၎င်း၏ခြေဖမိုးမှ ထွက်ပေါ်ကုန်၏”ဟူ၍ အထက်ပါဂါထာနှင့်မတူပဲ ကွဲလွဲသောအနက်ကို ဖွင့်ပြလေသည်။ ထို့ကြောင့် ဗြာဟ္မဏမျိုး မဖြစ်သင့်ဟု စိစစ်သွားလေ၏။

ဤအရာ၌ အောက်ပါမှာ ငါတို့၏ ထပ်ဆင့်၍ စိစစ်ချက်ဖြစ်ပေသည်-

ထိုခေတ်က ပုဏ္ဏားတို့မှာလည်း ထိုဂါထာ၌ ဆိုထားသည့်အတိုင်းပင် အယူရှိကြပါမူ၊ အထက်ပါ အနက်အဖွင့်သည်လည်း အရှင်ဗုဒ္ဓဃောသဆရာတော်၏ အလိုမျှသာလျှင် ဖြစ်ပါမူ ဓမ္မာနန္ဒ၏ ထိုစိစစ်ချက်သည် သင့်လျော်သည် ဖြစ်ရာ၏။ သို့သော်လည်း အထက်ပါဂါထာ၌ “ဗြာဟ္မဏောဿ မုခမာသီ”ဟူသော ပဌမအပိုဒ်ဖြင့် ဗြာဟ္မဏ လူမျိုးတို့သည် ဗြဟ္မ၏ခံတွင်းမှ ပေါက်ဖွားကြသည်-ဟူသော အနက်ကို တိုက်ရိုက်အားဖြင့် မရနိုင်၊ ဘုရားလက်ထက်ကာလက ပုဏ္ဏားတို့မှာမူ “ဗြာဟ္မဏလူမျိုးတို့သည် ဗြဟ္မာ၏ခံတွင်းမှ ပေါက်ဖွားကြသည်”ဟူ၍ ဤအတိုင်းပင် အယူရှိကြကြောင်း ထင်းရှားလှပါသည်။ ထိုအကြောင်းကို အောက်ပါ အဂ္ဂညသုတ်ဖြင့် သိနိုင်ပါသည်။

“အိုဝါသေဋ္ဌ၊ ပုဏ္ဏားတို့၏ ပုဏ္ဏေးမတို့သည် ဥတုပန်းပွင့်ကြသည်တို့ကိုလည်း တွေ့မြင်ကြရ၏၊ ကိုယ်ဝန်ဆောင်ကြသည်တို့ကိုလည်း တွေ့မြင်ကြရ၏၊ သားဖွားကြသည်တို့ကိုလည်း တွေ့မြင်ကြရ၏၊ သူငယ်တို့အား နို့တိုက်ကြသည်တို့ကိုလည်း တွေ့မြင်ကြရ၏။ ဤသို့ လူမိန်းမ၏ယောနိမှ ပေါက်ဖွားသူတို့သာလျှင် ဖြစ်ပါကုန်လျက် ထိုပုဏ္ဏားတို့သည်ပင်လျှင် ဤသို့ ဆိုကြကုန်ဘိ၏- ပုဏ္ဏားမျိုးသည်သာလျှင် မြတ်၏။ တပါးအမျိုးတို့သည် ယုတ်ညံ့ကုန်၏၊ ပုဏ္ဏားမျိုးသည်သာလျှင် ဖြူစင်၏။ တပါးသော အမျိုးတို့သည် မည်းညစ်ကုန်၏၊ ပုဏ္ဏားတို့သည်သာလျှင် စင်ကြယ်ကုန်၏၊ ပုဏ္ဏားမဟုတ်သော သူတို့သည် မစင်ကြယ်ကုန်၊ ပုဏ္ဏားတို့သည်သာလျှင် ဗြဟ္မာ၏ခံတွင်းမှ ပေါက်ဖွားသော ဩရသသား ဖြစ်ကုန်၏၊ ဗြဟ္မာမင်းမှ ဖြစ်ကုန်၏၊ ဗြဟ္မာမင်းက ဖန်ဆင်းထားသောသူ ဖြစ်ကုန်၏၊ ဗြဟ္မာမင်း၏ အမွေခံတို့ ဖြစ်ကုန်၏ဟု (ဆိုကြ

[ဃူ]

ကုန်ဘိ၏)။ ထိုသို့ဆိုသော ပုဏ္ဏားတို့သည် ဗြဟ္မာကိုလည်း စွပ်စွဲရာရောက်ကုန်၏၊ မဟုတ်မမှန်သည်ကိုလည်း ပြောဆိုကုန်၏၊ များစွာသော မကောင်းမှုတို့ကိုလည်း ပွါးစေကုန်၏”ဟူ၍-

ကြီးစွာသော သနားခြင်း ကရုဏာရှိတော်မူသော မြတ်စွာဘုရားသည် ပုဏ္ဏားလုလင်ဖြစ်ကုန်သော ဝါသေဋ္ဌနှင့် ဘာရဒွါဇတို့အား မိန့်တော်မူ၏။ ဝါသေဋ္ဌနှင့် ဘာရဒွါဇတို့ကလည်း ထိုမိန့်ခွန်းတော်ကို သဘောတူ လက်ခံကုန်၏။ ထိုနှစ်ဦးသော လုလင်တို့သည်ကား အမျိုးဇာတ်အလိုအားဖြင့် စင်ကြယ်သော ဗြာဟ္မဏ-ပုဏ္ဏားမျိုးတို့လည်း ဖြစ်ကုန်၏၊ ဗေဒင်သုံးပုံတို့၌ တဖက်ကမ်းရောက် တတ်မြောက်သူတို့လည်း ဖြစ်ကုန်၏။ ထို့ကြောင့် “ပုဏ္ဏားတို့သည် ဗြဟ္မာ၏ခံတွင်းမှ ထွက်ပေါ်ကုန်၏”ဟူသော စကားသည် ဘုရားလက်ထက် ခေတ်ကာလက ပုဏ္ဏားတို့၏ အယူဝါဒအရအားဖြင့် မိန့်ဆိုထားသောစကားဖြစ်ကြောင်း ထင်ရှားသည်သာတည်း။ ထို့အတူပင် “မင်းတို့သည် ၎င်း၏ရင်ဘတ်မှ ထွက်ပေါ်ကုန်၏၊ ကုန်သည်တို့သည် ၎င်း၏ချက်မှ၊ သူဆင်းရဲတို့သည် ၎င်း၏ဒူးဆစ်မှ၊ သမဏခေါ် ရဟန်းတို့သည် ၎င်း၏ခြေဖမိုးမှ ထွက်ပေါ်ကုန်”ဟူသော စကားကိုလည်း “ဘုရားလက်ထက် ခေတ်ကာလက ပုဏ္ဏားတို့၏အယူဝါဒကို သိကုန်သော အဋ္ဌကထာဆရာတို့ ဆိုထားသည်ဟု ယုံကြည်၍ အရှင်ဗုဒ္ဓဃောသဆရာတော်သည် ထိုအနက်အဖွင့်အလုံးစုံကို ရှေးအဋ္ဌကထာဟောင်းမှ ဘာသာပြန်ခြင်းမျှဖြင့် အထူးပြု၍ပြထားသည် ဖြစ်ရာ၏။ ထို့ကြောင့် ထုတ်ပြခဲ့သော ထိုဝေဒဂါထာဖြင့်လည်း အရှင်ဗုဒ္ဓဃောသဆရာတော်၏ ဗြာဟ္မဏမျိုး မဟုတ်သည်၏အဖြစ်ကို ပြီးစေခြင်းသည် မသင့်မြတ် မပြည့်စုံသည်သာတည်း။ ဤတွင် ဖြေရှင်းချက်တရပ်ပြီး၏။

(ခ) ထို့ပြင်လည်း ဓမ္မာနန္ဒသည် အရှင်ဗုဒ္ဓဃောသထေရ်၏ ဗြာဟ္မဏမျိုး မဟုတ်သည်၏အဖြစ်ကို ပြီးစေခြင်းငှါ ဒုတိယအကြောင်းကိုလည်း အောက်ပါအတိုင်း ထုတ်ဆောင်ပြပြန်လေသည်။

“ဗြာဟ္မဏကျမ်းတို့၌ ပဋိသန္ဓေဖျက်ခြင်းကိုဟောသော ဘြူဏဟာဟူသော ပုဒ်သည် ပါဠိ၌ ဘူနဟု (ဘူနဟနော)ဟု ထင်၏။ မာဂဏ္ဍိယသုတ်၌ မယားနှင့် မေထုန်သံဝါသပြုမှု မရှိခြင်းကြောင့် ဖြစ်ထိုက်သောပဋိသန္ဓေကို ဖျက်ဆီးရာရောက်သည်ကိုရည်၍ မာဂဏ္ဍိယပရိဗိုဇ်သည် ဘုန်းတော်ကြီးသော မြတ်စွာ

[ဃေ]

ဘုရားကို “ဘုနဟု(ဘုနဟနော) ပေါက်ဖွားရေးကို ဖျက်ဆီးတတ်သော ရဟန်းဂေါတမ”ဟူ၍ ပြောဆိုလေသည်။ ထိုအနက်ကို ဗုဒ္ဓဃောသမသိကြောင်း ထိုပုဒ်၏အနက်အဖွင့်ဖြင့် သိသာထင်ရှားလှပေ၏၊ မှန်ပေ၏၊ ထိုမာဂဏ္ဍိယသုတ်၌ “ဘူနဟုနော (ဘူနဟနဿ)”ဟူသော ပုဒ်ကို “ပွါးစေခြင်းကို ဖျက်ဆီးတတ်သူ၏ ပိုင်းခြားကန့်သတ်ခြင်းကို ပြုသောသူ၏”ဟူ၍ ဗုဒ္ဓဃောသ ဖွင့်ပြလေသည်ဟု (ထုတ်ဆောင်ပြပြန်လေသည်)။ ထိုစကားသည်လည်း မသင့်သည်သာတည်း။ မှန်ပေ၏၊ မာဂဏ္ဍိယပရိဗိုဇ်သည် ဖောဋ္ဌဗ္ဗအတွေ့အာရုံ မသုံးဆောင်ခြင်းမျှကိုသာရည်၍ ဘူနဟုအဖြစ်ကို စွပ်စွဲပြောဆိုသည်မဟုတ်ပေ။ အမှန်အားဖြင့်မူကား လောကာမိသ အာရုံခြောက်ပါးလုံးတို့ကိုပင် မသုံးဆောင်ခြင်းကိုရည်၍ စွပ်စွဲပြောဆိုလေသည်။ ပြောဆိုပုံမှာ အောက်ပါအတိုင်းပင်တည်း-

“အိုမာဂဏ္ဍိယ၊ မျက်စိသည် အဆင်းလျှင် မွေ့လျော်ရာရှိ၏၊ အဆင်း၌ မွေ့လျော်၏၊ အဆင်းဖြင့် ကောင်းစွာဝမ်းမြောက်၏။ ငါဘုရားသည် ထိုမျက်စိကို ယဉ်ကျေးအောင် ဆုံးမထားပြီ၊ လုံခြုံစေအပ်ပြီ၊ စောင့်ရှောက်အပ်ပြီ၊ ပိတ်ဆို့ထားအပ်ပြီ၊ ထိုမျက်စိကို ပိတ်ဆို့ စောင့်စည်းရန်လည်း တရားကိုဟောပြ၏၊ အိုမာဂဏ္ဍိယ၊ သင်သည် ဤအကြောင်းအရာကိုပင် ရည်ရွယ်၍ “ပွါးစေခြင်းကို ဖျက်ဆီးသော ရဟန်းဂေါတမ”ဟု ထိုစကားကို ဆိုသလောဟူ၍ မေးတော်မူ၏။ အိုရှင်ဂေါတမ၊ ဤအကြောင်းအရာကိုပင်ရည်၍ “ပွါးစေခြင်းကို ဖျက်ဆီးသော ရဟန်းဂေါတမ”ဟု အကျွန်ုပ်ဆိုပါသည်၊ ထိုသို့ဆိုခြင်း၏ အကြောင်းမှာ ကျွန်ုပ်တို့၏ သုတ်ကျမ်းဂန်၌ ဤအတိုင်းပင် လာသောကြောင့် ဖြစ်ပါသည်ဟု ပြန်ကြား၏၊ ။ပ။ အိုမာဂဏ္ဍိယ၊ စိတ်နှလုံးသည် သဘောအာရုံလျှင် မွေ့လျော်ရာရှိ၏၊ သဘောအာရုံ၌ မွေ့လျော်၏၊ သဘောအာရုံဖြင့် ကောင်းစွာဝမ်းမြောက်၏။ “ငါဘုရားသည် စိတ်နှလုံးကို ယဉ်ကျေးအောင် ဆုံးမထားပြီ၊ လုံခြုံစေအပ်ပြီ၊ စောင့်ရှောက်ထားအပ်ပြီ၊ ပိတ်ဆို့ထားအပ်ပြီ၊ ထိုစိတ်နှလုံးကို ပိတ်ဆို့စောင့်စည်းရန်လည်း တရားကိုဟောပြ၏၊ အိုမာဂဏ္ဍိယ၊ သင်သည် ဤအကြောင်းအရာကိုရည်ရွယ်၍ “ပွါးစေခြင်းကို ဖျက်ဆီးသော ရဟန်းဂေါတမ”ဟု ထိုစကားကို ဆိုသလောဟူ၍ မေးတော်မူ၏။ အိုအရှင်ဂေါတမ၊ ဤအကြောင်းအရာကိုပင် ရည်ရွယ်၍

[ဃဲ]

“ပွါးစေခြင်းကို ဖျက်ဆီးသော ရဟန်းဂေါတမ”ဟု အကျွန်ုပ်ဆိုပါသည်။ ထိုသို့ဆိုခြင်း၏ အကြောင်းမှာ ကျွန်ုပ်တို့၏ သုတ်ကျမ်းဂန်၌ ဤအတိုင်းပင် လာသောကြောင့် ဖြစ်ပါသည်ဟု ပြန်ကြား၏”ဟူ၍-

အထက်ပါအတိုင်း ဘုန်းတော်ကြီးသော မြတ်စွာဘုရား၏ မေးမြန်းစိစစ်ခြင်းနှင့် မာဂဏ္ဍိယပရိဗိုဇ်၏ ဝန်ခံခြင်းသည် ထိုသုတ်၌ လာ၏။

ရှင်းလင်းပြဦးအံ့၊ ဤအရာ၌ မေထုန်မှီဝဲမှု၏ အစွမ်းအားဖြင့် ဖောဋ္ဌဗ္ဗာရုံကို သုံးဆောင်ခြင်းကြောင့်သာလျှင် ကိုယ်ဝန်ပဋိသန္ဓေ တည်ခြင်းသည် ဖြစ်သင့်၏။ ထို့ကြောင့် ထိုဖောဋ္ဌဗ္ဗာရုံ သုံးဆောင်ခြင်းကိုသာလျှင်ရည်၍ ဘူနဟု- ပေါက်ဖွားရေးကို ဖျက်ဆီးသည်ဟု ဆိုခြင်းငှါ ထိုက်တန်လေသည်။ ထိုမှတပါးသော အဆင်းရူပါရုံ အစရှိသော ငါးပါးသော အာရုံတို့ကို သုံးဆောင်ခြင်းကြောင့် ထိုငါးပါးတို့တွင်လည်း အထူးအားဖြင့် ဓမ္မာရုံကို မနောဝိညာဏ်သက်သက်ဖြင့် သုံးဆောင်ခြင်းကြောင့် ကိုယ်ဝန်ပဋိသန္ဓေ တည်ခြင်းမည်သည် တစုံတရာမျှ မရှိချေ။ ထို့ကြောင့် ဖောဋ္ဌဗ္ဗာရုံမှတပါးသော ထိုအာရုံတို့ကို မသုံးဆောင်ခြင်းကိုရည်၍ ဘူနဟု- ပေါက်ဖွားရေးကို ဖျက်ဆီးသည်ဟု ဆိုခြင်းငှါ မထိုက်တန်သည်သာတည်း။ သို့သော် မာဂဏ္ဍိယပရိဗိုဇ်သည်ကား ထိုအာရုံအလုံးစုံတို့ကိုလည်း ရည်ရွယ်၍ဆိုကြောင်း ဝန်ခံထား၏၊ ကျွန်ုပ်တို့၏ သုတ်ကျမ်းဂန်၌ ဤအတိုင်းပင် လာသောကြောင့် ဖြစ်ပါသည်ဟူ၍ ထိုဝန်ခံချက်၏အကြောင်းကိုလည်း ပြထားပေသည်။ ထို့ကြောင့် ယခုခေတ်၌ ဗြာဟ္မဏကျမ်းတို့တွင် ဘူနဟု (ဘူနဟာ)သဒ္ဒါသည် ပဋိသန္ဓေကို ဖျက်ဆီးခြင်းအနက်၌ ထင်ငြားသော်လည်း မာဂဏ္ဍိယသုတ်၌ကား ပဋိသန္ဓေကို ဖျက်ဆီးသည်ဟူသော ထိုအနက်သည် မသင့်ပေ၊ ထို့ကြောင့် အရှင်ဗုဒ္ဓဃောသဆရာတော်သည် “ပွါးစေခြင်းကိုဖျက်ဆီးသူ အပိုင်းအခြား အကန့်အသတ်ကိုပြုသူ”ဟူသော ဤအနက်ကိုသာလျှင် ရှေးအဋ္ဌကထာဟောင်းတို့မှ ဘာသာပြန်သည်၏အစွမ်းအားဖြင့် ပြတော်မူသည်ဟု သိအပ်၏။ ဤတွင် ဖြေရှင်းချက်တရပ် ပြီး၏။

(ဂ) ထို့ပြင်လည်း ဓမ္မာနန္ဒသည် “ဤအချက်မှာမူ ဗုဒ္ဓဃောသ၏ ဗြာဟ္မဏမျိုး မဟုတ်သည်၏အဖြစ်ကို ပြီးစေသော နောက်ဆုံးအကြောင်း

[ဃော]

ဖြစ်သည်။ ထင်ရှားပြဦးအံ့၊ သူသည် ဝိသုဒ္ဓိမဂ် သီလနိဒ္ဒေသ (၁-၃၁)၌ ပုဏ္ဏားတို့ကို ပြက်ရယ်ပြုလိုသည်ဖြစ်၍ “ဤဆိုခဲ့သည့်အတိုင်း ဤဆွမ်းကို မှီဝဲသုံးဆောင်ခြင်းဖြင့် အဟောင်းဖြစ်သော ဆာလောင်မှု ဝေဒနာကိုလည်း ပယ်ဖျောက်အံ့၊ လက်ကို ဆွဲထူပါဟု ဆိုရသည်တိုင်အောင် အစားကြူးသော ပုဏ္ဏား, ပုဆိုးမဝတ်နိုင်အောင် အစားကြူးသော ပုဏ္ဏား, ထိုအရပ်၌ပင် လူးလှိမ့်နေရအောင် အစားကြူးသော ပုဏ္ဏား, ခံတွင်းမှအစာကို ကျီးနှိုက်၍ယူနိုင်အောင် အစားကြူးသော ပုဏ္ဏား, စားပြီးအစာကို အန်ထုတ်ရသည်တိုင်အောင် အစားကြူးသော ပုဏ္ဏားတို့တွင် တယောက်ယောက်ကဲ့သို့ အတိုင်းအရှည်မရှိ အလွန်အကျွံ စားခြင်းကြောင့်ဖြစ်သော ဝေဒနာအသစ်ကိုလည်း မဖြစ်စေအံ့ဟု ဆင်ခြင်၍ မှီဝဲ သုံးဆောင်သည်”ဟု ပြဆိုထား၏။ ဤစကားမှာမူ ဇာတ်ပျက်ပုဏ္ဏားတယောက်၏ စကားလည်း ဖြစ်နိုင်သောကြောင့် ထိုစကားကိုသာလျှင် ခိုင်မာသောအကြောင်းပြု၍ ဗုဒ္ဓဃောသကို ပုဏ္ဏားမဟုတ်ဟု မဆိုနိုင်ပေဟူ၍ (ပြောင်လှောင်လျက်) တတိယအကြောင်းကို ပြဆိုသွားလေသည်။

ထိုစကားမှာမူ အလွန်ပင် သံဝေဂဖြစ်ဖွယ်ကောင်းသော စကားသာလျှင် ဖြစ်ချေသည်။ မှန်ပေ၏- အရှင်ဗုဒ္ဓဃောသဆရာတော်သည် ထိုပုဏ္ဏားငါးဦး ဥပမာစကားကို ပုဏ္ဏားတို့အား ပြက်ရယ်ပြုလို၍ ဆိုသည်မဟုတ်ပေ၊ ထိုပစ္စဝေက္ခဏာဉာဏ်ကိုပြသော အရာဌာနသည်လည်း ပြက်ရယ်စကားနှင့် ယှဉ်သင့်ယှဉ်ထိုက်သော အရာဌာနမဟုတ်ပေ။ စင်စစ်သော်ကား မဖောက်မပြန် မှန်ကန်သော အကြောင်းအရာကိုပြ၍ သီတင်းသုံးဘော် ရဟန်းတော်တို့အား အဆုံးအမ ဩဝါဒအနုသာသနီကို ပေးသောအားဖြင့် ပြဆိုသင့်သော အရာသာလျှင် ဖြစ်ပေသည်။ ထိုအတိုင်းပင်လျှင် အရှင်ဗုဒ္ဓဃောသဆရာတော်က ပြဆိုတော်မူခဲ့ပေသည်။ (ထို့အတူပင် အဋ္ဌသာလိနီအဋ္ဌကထာ နှာ-၄၃၂-၌လည်း အကျယ်အဖွင့်နှင့်တကွ ပြဆိုထား၏၊ ထိုကို ထောက်သဖြင့်လည်း ဤဥပမာမှာ ရှေးအဋ္ဌကထာဟောင်းတို့မှလာကြောင်း သိအပ်ပေသည်) ထိုစကားမှန်ပေ၏- လောက၌ ရဟန်းတို့ဖြစ်စေ ပုဏ္ဏားတို့ဖြစ်စေ တခြားတပါးသော ပုဂ္ဂိုလ်တို့ဖြစ်စေ သူတပါးပေးလှူအပ်သည့် ဝတ္ထုပစ္စည်းကိုမှီ၍ အသက်မွေးသော ပုဂ္ဂိုလ်တို့သည် ဆင်ခြင်မှု ပစ္စဝေက္ခဏာဉာဏ်ကင်းလျက် စောင့်စည်းမှုမရှိကြလျှင် တရံတခါ၌ အလွန်ကောင်းမြတ်သော စားကောင်းသောက်ဖွယ် အရသာကို များ

[ဃော်]

များရကုန်လတ်သော် အတိုင်းအရှည်မရှိ အလွန်အကျွံသော်လည်း စားသောက်သုံးဆောင်မိကုန်ရာ၏၊ အထူးအားဖြင့်မူကား ပုဏ္ဏားတို့သည် လောကီဝတ္ထုအရအားဖြင့်၎င်း ဇာတ်ဝတ္ထုအစရှိသော သာသနာဝင်ဝတ္ထုအရအားဖြင့်၎င်း ထိုသို့ အလွန်အကျွံ စားသောက်သုံးဆောင်တတ်ကြောင်း ထင်ရှားကုန်၏။ အလွန်ကျယ်ပြန့်စွာသော ဤကမ္ဘာလောက၌ အနှစ်သိန်းတို့ဖြင့်သော်၎င်း အနှစ်ကုဋေတို့ဖြင့်သော်၎င်း မပိုင်းခြားနိုင်အောင် အလွန်ရှည်လျားသောကာလအတွင်း၌ ဤသို့အစားကြူးသော ပုဏ္ဏားတို့ မဖြစ်ဘူး မရှိဘူးပါဟူ၍ အဘယ်သူ ဆိုနိုင်အံ့နည်း။ ထို့ကြောင့် “ထိုအစားကြူသော ပုဏ္ဏားတို့ကဲ့သို့ အတိုင်းအရှည်မရှိ အလွန်အကျွံ မစားကုန်ရာ”ဟု ဆုံးမ ဩဝါဒပေးသည်၏ အစွမ်းအားဖြင့်သာလျှင် ပြဆိုတော်မူပေသည်။ ထိုစကားသည် ဤသို့ အကျိုးစီးပွါးနှင့် စပ်ဆိုင်သော်လည်း မသင့်မတင့် နှလုံးသွင်းသောသူအား အကျိုးမဲ့သာလျှင် ဖြစ်လေသည်၊ ထိုသို့ဖြစ်ပုံမှာ ခင်ပွန်းမနှင့်တကွ မာဂဏ္ဍီပုဏ္ဏားကြီးအား အနာဂါမိမဂ်ဖိုလ်အကျိုးငှါ မြတ်စွာဘုရားဟောကြားသော တရားဂါထာသည် ယင်းတို့၏သမီးဖြစ်သူ မာဂဏ္ဍီအား အကျိုးမဲ့အလို့ငှါ ဖြစ်သွားသည်နှင့် တူလှပေတော့သည်ဟု ဤစွပ်စွဲချက်၌ ထိတ်လန့်ခြင်း သံဝေဂဉာဏ်ကိုသာလျှင် ပွါးစေသင့်ပေတော့သည်။ ဤတွင် ဖြေရှင်းချက်တရပ် ပြီး၏။

ပတဉ္ဇလိဝါဒဖြင့် စိစစ်ခြင်း

(၃) ထို့နောင် ဓမ္မာနန္ဒသည် “ပတဉ္ဇလိ၏ အယူဝါဒကျမ်းကို ရွတ်ဖတ်သရဇ္ဈယ်လေ၏”ဟူသော မဟာဝံသစကားကို အောက်ပါအတိုင်း စိစစ်ပြန်လေသည်။

ဗုဒ္ဓဃောသသည် ပတဉ္ဇလိ၏ ဝါဒကို၎င်း မြောက်ပိုင်း အိန္ဒိယနိုင်ငံသား အခြားပညာရှိတို့၏ ဝါဒကို၎င်း အနည်းငယ်သာလျှင် တတ်သိနားလည်၏၊ ပတဉ္ဇလိ၏ ဝါဒတို့တွင် အဏုမြူသဖွယ် သေးငယ်အောင် ဖန်ဆင်းနိုင်သော အဏိမာတန်ခိုး, ပေါ့ပါးအောင် ဖန်ဆင်းနိုင်သော လဃိမာတန်ခိုးဟူသော ဤနှစ်ခုကိုသာလျှင် ပြဆိုလေသည်၊ ထိုထက်အလွန် ယောဂသုတ်ကိုကား မသိသည်ဖြစ်၍ (ထိုမျှကိုသာ ပြလေသည်)၊ ပတဉ္ဇလိ၏ဝါဒကို နှိုင်းချိန်၍ ပြခြင်းကိုလည်း သူ၏ကျမ်းတို့၌ မတွေ့ရ၊ ပတဉ္ဇလိပြုသောကျမ်းကို၎င်း ပတဉ္ဇလိဟူ

[ဃံ]

သော အမည်မျှကိုသော်၎င်း သူ၏ကျမ်းတို့၌ ပြထားခြင်း မရှိချေ။ ဝိသုဒ္ဓိမဂ် ပညာဘူမိနိဒ္ဒေသ (၂-၁၅၆)၌ “ပကတိအယူဝါဒရှိသော သူတို့၏ ပကတိကဲ့သို့”ဟူ၍ ပကတိဝါဒ (သံချာဝါဒ)ဟူသော အမည်မျှကို ပြထား၏။ ထိုနိဒ္ဒေသ၌ပင်လျှင် “ပဋိညာ ဟေတု အစရှိသည်တို့၌ စကား၏ အစိတ်အပိုင်းကို ဟေတုဟူ၍ လောက၌ ဆိုအပ်၏”ဟု ထုတ်ဆောင်ပြထား၏၊ ထို့ကြောင့် ဗုဒ္ဓဃောသသည် အိန္ဒိယတက်ကျမ်း နည်းနိဿယကိုပြသော နျာယကျမ်း၌ မပြည့်မစုံ အနည်းငယ် အခြေခံမျှကို သိပေသည်ဟု (စိစစ်ပြန်လေသည်)။

ထိုစကားအလုံးစုံမှာမူ အရှင်ဗုဒ္ဓဃောသဆရာတော်ကို သက်သက်စွပ်စွဲခြင်းမျှသာ ဖြစ်သည်။ အကြောင်းမူကား အလွန်နက်နဲ၍ အလွန်အလေးပြုအပ်သော ကောင်းစွာ သန့်ရှင်းစင်ကြယ်သော ပိဋကသုံးပုံ၏ အနက်ဖွင့် အဋ္ဌကထာကို ပြုစုစီရင်သော ဆရာသည် ကောင်းစွာ ထက်ဝန်းကျင် စင်ကြယ်သည်သာလျှင်ဖြစ်သော ပါဠိနည်း အဋ္ဌကထာနည်းနှင့် ရှေးဆရာမထေရ်တို့၏ ဝါဒဟူသော ဤသို့သော အနက်တို့ကိုသာလျှင် ပြသင့်ပြထိုက်၏၊ တနည်းအားဖြင့်ဆိုလျှင် အနက်အဖွင့်အား ကျေးဇူးပြုသော သဒ္ဒါအဆုံးအဖြတ်နှင့် စပ်ဆိုင်သော လောကီကျမ်းစကားကိုမူလည်း ထိုက်သည့်အားလျော်စွာ ပြသင့်ပြထိုက်သေး၏။ ကျေးဇူးမများသော ထိုထိုကျမ်းဂန်နှင့် ထိုထိုကျမ်းပြုပုဂ္ဂိုလ်တို့၏ အမည်ကို၎င်း၊ ယင်းတို့ဆိုထားသော စကားတို့ကို၎င်း များပြားစွာ မပြသင့် မပြထိုက်ပေ။ ယင်းတို့ကို မပြခြင်းကြောင့်လည်း အဋ္ဌကထာဆရာသည် ယင်းတို့ကို မသိဟူ၍ မဆိုသင့် မဆိုထိုက်ပေ။ အပြစ်ကား မိမိတတ်သိသမျှ ကျမ်းဂန်အလုံးစုံကို အကျိုးကျေးဇူး မရှိသော်လည်း မိမိ၏အဋ္ဌကထာ၌ ဆောင်ယူ၍ဖော်ပြနေလျှင် ထိုအဋ္ဌကထာသည် အလွန်ကျယ်ဝန်းသည်လည်း ဖြစ်ရာ၏၊ မသန့်ရှင်း မစင်ကြယ်သည်ဖြစ်၍ သာသနာတော်တွင်း ပညာရှိတို့က အလေးအမြတ် မပြုအပ်သည်လည်း ဖြစ်ရာ၏၊ ထို့ကြောင့် အရှင်ဗုဒ္ဓဃောသဆရာတော်သည် ပဉ္ဇလိဝါဒအစရှိသည်တို့ကို အကျယ်ဝိတ္ထာရအားဖြင့် မပြလေသည်ဟု သိအပ်၏။ စင်စစ်သော်ကား အကြင်အကြင် လောကီကျမ်းတို့မှ အနည်းငယ် အနည်းငယ်ကို ဆောင်ယူ၍ အရှင်ဗုဒ္ဓဃောသဆရာတော် ပြထားပေ၏၊ ထိုထိုကျမ်းတို့ကို၎င်း အလားတူ အခြားကျမ်းတို့ကို၎င်း အရှင်ဗုဒ္ဓဃောသဆရာတော် တတ်သိနားလည်သည် ဟူ၍သာလျှင် ပညာရှိတို့သည် သိသင့်သိထိုက်ပေ၏။

[ဃား]

ဥပမာ- သမုဒြာ၏ တစိတ်တဒေသကိုမြင်လျှင် အလုံးစုံသော သမုဒြာသည် ဤသို့သဘောရှိသည်ဟု သိရသကဲ့သို့ပင်တည်း။ အရှင်ဗုဒ္ဓဃောသဆရာတော်သည်ကား ဝေဒကျမ်းနှင့်စပ်သော စကားကို လာတိုင်းလာတိုင်းသော အရာဌာနတို့၌ ဝေဒကျမ်းတို့မှလည်း အနည်းငယ် အနည်းငယ်ကို ဆောင်ယူ၍ ပြတော်မူခဲ့သည်သာတည်း။ ပြပုံမှာ သီလက္ခန်အဋ္ဌကထာ၌-

“ဗေဒင်သုံးပုံတို့ဟူသည်ကား ဣရုဗေဒင် ယဇုဗေဒင် သာမဗေဒင်”ဟူ၍၎င်း,

“ဣတိဟာသလျှင် ငါးခုမြောက်ရှိသည်ဟူသည်ကား အထဗ္ဗဏဗေဒင်ကို လေးခုမြောက်ပြု၍ ဣတိဟ အာသ-ဤသို့ဖြစ်လေပြီတဲ့ဟု ဤသို့သောစကားနှင့် စပ်ဆိုင်သော ရှေးဟောင်း ပုရာဏ်ကထာဟုဆိုအပ်သော ဣတိဟာသကျမ်းသည် ဤဗေဒင်တို့၏ ငါးခုမြောက်တည်း၊ ထို့ကြောင့် ဣတိဟာသလျှင် ငါးခုမြောက်ရှိသည်မည်၏၊ ဣတိဟာသလျှင် ငါးခုမြောက်ရှိသော ထိုဝေဒကျမ်းတို့၏”ဟူ၍၎င်း,

“အကြီးအကျယ် ပေးလှူပူဇော်ခြင်းကို ယိဋ္ဌ-ဟု ဆိုအပ်သည်”ဟူ၍၎င်း,

“အဂ္ဂိဟောမ ဟူသည်ကား ဤသို့သောထင်းဖြင့် ဤသို့ပူဇော်သည်ရှိသော် ဤမည်သောအကျိုးသည် ဖြစ်၏ဟု မီးပူဇော်ပုံကိုပြသော ကျမ်းတည်း။ ဒဗ္ဗိဟောမ စသည်တို့သည်လည်း မီးပူဇော်ခြင်းကိုပြသော ကျမ်းတို့ပင်တည်း၊ ဤသို့သဘောရှိသော ယောင်းမဖြင့် ဤသို့သောဆန်ကွဲတို့ဖြင့် ပူဇော်သည်ရှိသော် ဤမည်သောအကျိုးသည် ဖြစ်၏ဟု ဤသို့ ဖြစ်ပုံ၏အစွမ်းအားဖြင့် အသီးခွဲခြား၍ ဆိုအပ်ကုန်၏”ဟူ၍၎င်း,

“မုံညင်းစေ့စသည်တို့ကို ခံတွင်းဖြင့်ယူ၍ မီး၌ထည့်ခြင်းသည် မုခဟောမမည်၏၊ တနည်း- မန္တန်ကိုစုပ်၍ ပူဇော်ခြင်းသည် မုခဟောမမည်၏”ဟူ၍၎င်း,

ဤသို့ စသည်ဖြင့် ဝေဒကျမ်းနှင့်စပ်သော စကားတို့ကို ဝေဒကျမ်းအားလျော်စွာ ဖွင့်ထားသေး၏။ ထိုအဖွင့်တို့သည်လည်း ရှေးအဋ္ဌကထာဟောင်းမှ ဘာသာပြန်

[င]

သည်၏ အစွမ်းအားဖြင့် ဆိုထားသည်လည်း ဖြစ်ကုန်ရာ၏၊ သို့သော်လည်း ဝေဒကျမ်းတို့၌ မကျွမ်းကျင်သောသူသည် မချွတ်မယွင်း မှန်ကန်စွာ ဘာသာပြန်ခြင်းကိုပြုရန် မလွယ်ကူသည်သာတည်း၊ ထို့ကြောင့် ဝေဒကျမ်းတို့၌ အဋ္ဌကထာဆရာ ကျွမ်းကျင်သည်၏အဖြစ်သည်လည်း ထင်ရှားလှသည်သာတည်း။ ဤသို့ ဝေဒကျမ်းတို့၌၎င်း ထိုမှတပါးသော လောကီကျမ်းတို့၌၎င်း ကောင်းစွာ ကျွမ်းကျင်သည်သာလျှင် ဖြစ်ပါလျက် ထိုဝေဒကျမ်း လောကီကျမ်းတို့ကို အကျယ်မပြခြင်းသည် ဆိုခဲ့ပြီးသော အကြောင်းကြောင့်သာလျှင် ဖြစ်သည်ဟု သိအပ်၏။

တနည်းအားဖြင့်လည်း အရှင်ဗုဒ္ဓဃောသ အဋ္ဌကထာဆရာတော်သည် မိမိ၏ ကျမ်းဦးအစ၌ပင်လျှင်-

“ထိုအဋ္ဌကထာဟောင်းမှ သီဟိုဠ်ဘာသာစကားကိုသာလျှင် ပယ်၍ ကျယ်ဝန်းသော စကားအစဉ်ကိုလည်း ချုံး၍ အလုံးစုံသော အဆုံးအဖြတ်ကိုမူ မခြွင်းချန်မူ၍ ။ပ။ ဤအဖွင့်အဋ္ဌကထာသည်လည်း အကြင်ကြောင့် ဖြစ်လတံ့”ဟူ၍၎င်း,

“ထိုအဋ္ဌကထာဟောင်းမှ သီဟိုဠ်ဘာသာကိုပယ်၍ ပါဠိတော်နည်းအားလျော်သော အပြစ်ကင်းသော နှလုံးမွေ့လျော်ဖွယ်ရှိသော ပါဠိဘာသာသို့တင်၍-

အရှင်မဟာကဿပ အစရှိသော မထေရ်တို့၏အနွယ်ကို ပြတတ်သော ဆီမီးတန်ဆောင်သဖွယ် ဖြစ်ကုန်သော အလွန်သိမ်မွေ့သော အဆုံးအဖြတ်ရှိကုန်သော မဟာဝိဟာရကျောင်းတိုက်၌ သီတင်းသုံးနေလေ့ရှိကုန်သော မထေရ်တို့၏အယူကို မဆန့်ကျင်စေမူ၍ ထပ်ကာ ထပ်ကာလာသော အနက်ကို ပယ်ရှားလျက် အနက်ကို ပြ‌ပေအံ့”ဟူ၍၎င်း-

ဤသို့ ရှေးအဋ္ဌကထာတို့ကို ဘာသာပြန်ခြင်း ချုံးခြင်းတို့၏ အစွမ်းအားဖြင့်သာလျှင် အထူးပြု၍ အဋ္ဌကထာသစ်တို့ကို ပြုမည်ဟု ဝန်ခံပြီးလျှင် ထိုဝန်ခံချက်အတိုင်းပင်လျှင် ပြုစီရင်တော်မူလေသည်။ မိမိ၏ဉာဏ်စွမ်းဖြင့် အထူးပြု၍ ပြုစီရင်သည် မဟုတ်ဟူ၍လည်း သိအပ်၏။ ထို့ကြောင့် အဋ္ဌကထာတို့၌ ပတဉ္ဇလိ၏

[ငါ]

ဝါဒစသည်တို့ကို အကျယ်မပြခြင်းကို အကြောင်းပြု၍ “ဗုဒ္ဓဃောသသည် ပတဉ္ဇလိဝါဒစသည်တို့ကို အပြည့်အစုံ မသိ”ဟု ဆိုခြင်းသည် အရှင်မဟာဗုဒ္ဓဃောသ အဋ္ဌကထာဆရာကို သက်သက် စွပ်စွဲခြင်းမျှသာ ဖြစ်သည်။ ဤတွင် ဖြေရှင်းချက်တရပ် ပြီး၏။

ကဗျာကျမ်းဖြင့် စိစစ်ခြင်း

(၄) ထို့ပြင်လည်း ဓမ္မာနန္ဒက ဤသို့ ဆိုပြန်သေး၏-“ဗုဒ္ဓဃောသသည် ရာမာယဏကျမ်း မဟာဘာရတကျမ်းဟု ခေါ်သော မဟာကဗျာကျမ်းကြီးတို့၌ ကောင်းကောင်း ကျွမ်းကျင်ဟန် မတူပေ။ သို့သော်လည်း ထိုကျမ်းတို့ကို ပြသေး၏၊ ပြပုံမှာ- အက္ခာနဟူသည်ကား ဘာရတမင်းတို့၏ စစ်ထိုးခြင်းစသည်ကို ပြောဆိုသောပွဲတည်း၊ ၎င်းကို ပြောဆိုရာအရပ်သို့ သွားရန်သော်လည်း (ရဟန်းတို့အား) မအပ်ဟူ၍၎င်း, ထို(သမ္ဖပ္ပလာပ)၏ အင်္ဂါတို့မှာ ဘာရတမင်းတို့၏ စစ်ထိုးခြင်း သီတာဒေဝီကို ဆောင်ခြင်းအစရှိသော အကျိုးမဲ့စကားကို ရှေးရှုခြင်းနှင့် ထိုသို့သဘောရှိသောစကားကို ပြောဆိုခြင်းဟူ၍ နှစ်ပါး အပြားရှိကုန်၏ဟူ၍၎င်း ပြထားသေး၏”ဟု (ဆိုပြန်သေး၏)။

ထိုစကားမှာမူ ယခင်စကားတို့ထက်ပင် သာ၍ အကြောင်းမဲ့ဖြစ်သေး၏။ သက်သက် မရိုမသေပြုခြင်းမျှသာ ဖြစ်၏။ မှန်ပေ၏- အလွန်နက်နဲသော အနက်ရှိသော အလွန် အလေးပြုအပ်သော ပိဋကသုံးပုံ၏ အနက်အဖွင့် အဋ္ဌကထာ၌ အကျိုးမရှိသော သမ္ဖပ္ပလာပစကား အပေါင်းအစုမျှသာဖြစ်သော ကဗျာကျမ်းကို အကျယ်ပြသဖြင့် အဘယ်အကျိုးရှိအံ့နည်း၊ စင်စစ်အားဖြင့် (ထိုသို့ ပြခဲ့လျှင်) ထိုအဋ္ဌကထာသည်သာလျှင် ပညာရှိတို့ အလေးအမြတ် မပြုအပ်သည်၎င်း, အရိုအသေ မပြုအပ်သည်၎င်း ဖြစ်လေရာ၏၊ ဤတွင် ဖြေရှင်းချက်တရပ် ပြီး၏။

အကြားအမြင်များခြင်းဂုဏ်ကို ချေဖျက်ခြင်း

(၅) ထို့ပြင်လည်း ဓမ္မာနန္ဒသည် အရှင်ဗုဒ္ဓဃောသဆရာတော်၏ အကြားအမြင်များခြင်းဂုဏ်ကို ချေဖျက်လို၍ ဤသို့ဆိုပြန်သေး၏- သူ၏(ဗုဒ္ဓဃောသ၏) အယူတပါး၌ ကျွမ်းကျင်ခြင်းဟု ဆိုအပ်သော အကြားအမြင် ဗဟုသုတသည်

[ငိ]

ယခုခေတ်တွင် ဂန္ထန္တရဟုခေါ်သော ဘာသာကွဲ အယူကွဲ ကျမ်းဂန်တို့၌ တတ်ကျွမ်းသော သီဟိုဠ်သား ရဟန်းတို့၏ ဗဟုသုတထက် မသာလွန်ပေ၊ သို့မဟုတ် ခရစ်သက္ကရာဇ် တဆယ့်တစ်ရာစုနှစ် (၁၀၀၁-၁၁ဝဝ)၌ ပေါ်ထွန်းခဲ့ကုန်သော အိန္ဒိယတောင်ပိုင်းသားဖြစ်ကုန်သော အနုရုဒ္ဓါမထေရ် ဓမ္မပါလမထေရ် အစရှိသော ရဟန်းတို့၏ ဗဟုသုတထက်လည်း မသာလွန်ပေဟု (ဆိုပြန်သေး၏)။

ထိုစကားမှာမူ အချင်းခပ်သိမ်း မသင့်လျော်သော စကားသာလျှင် ဖြစ်၏။ အကြောင်းမူကား အကယ်၍ ယခုခေတ် သီဟိုဠ်သား ရဟန်းတို့ဖြစ်စေ ရှေးခေတ်က အနုရုဒ္ဓါမထေရ် ဓမ္မပါလမထေရ်အစရှိသော ရဟန်းတို့ဖြစ်စေ အယူတပါး၌ အကြားအမြင်များခြင်းအားဖြင့် အရှင်ဗုဒ္ဓဃောသဆရာတော်နှင့် တူညီကုန်သည်၎င်း၊ သို့မဟုတ် အရှင်ဗုဒ္ဓဃောသဆရာတော်ထက် သာလွန်ကုန်သည်၎င်း ဖြစ်ကုန်ငြားအံ့၊ သို့ဖြစ်လျှင် ၎င်းတို့သည် အရှင်ဗုဒ္ဓဃောသဆရာတော်၏ အဋ္ဌကထာတို့ဖြင့် အားမရ မကျေနပ်ကုန်သည်ဖြစ်၍ ထို့ထက် ကောင်းမွန်ပြည့်စုံသော အဋ္ဌကထာသစ်တို့ကို ရေးသားစီရင်လေကုန်ရာ၏၊ သို့သော်လည်း ၎င်းတို့သည် ထိုသို့ ရေးသားစီရင်ခြင်းကို မပြုကြကုန်၊ မပြုကြရုံမျှသာ မဟုတ်သေး၊ စင်စစ်သော်ကား ထိုသီဟိုဠ်သားရဟန်းနှင့် အရှင်အနုရုဒ္ဓါစသည်တို့တွင် တဦးတယောက်မျှလည်း “ငါသည် ဗုဒ္ဓဃောသနှင့် အကြားအမြင် များခြင်းအားဖြင့် တူညီသည်ဟူ၍၎င်း, ငါက သာလွန်သည်ဟူ၍၎င်း” မပြောဆိုပေ၊ စင်စစ်သော်ကား ၎င်းတို့သည် အရှင်ဗုဒ္ဓဃောသဆရာတော်၏ အဋ္ဌကထာတို့ကိုပင်လျှင် (ဋီကာ လက်သန်းအဋ္ဌကထာတို့ဖြင့်) ဖွင့်ပြကုန်၏၊ ထောက်ခံလည်း ထောက်ခံကုန်၏၊ ဆရာ၏အရာ၌လည်း တင်ထားကုန်၏။ ထို့ကြောင့် ဓမ္မာနန္ဒ၏ ထိုစကားကို အချင်းခပ်သိမ်း မသင့်လျော်သောစကားဟု သိအပ်၏။ ဤတွင် ဖြေရှင်းချက်တရပ် ပြီး၏။

(၆) ဓမ္မာနန္ဒသည် ပြခဲ့ပြီးသော စွပ်စွဲခြင်း ရှုတ်ချခြင်းဖြင့် အားမရသေးသည်ဖြစ်၍ အရှင်မဟာဗုဒ္ဓဃောသဆရာတော်ကို မထီမဲ့မြင်ပြုလျက် တဖန် ဤသို့ ဆိုပြန်သေး၏- “မဟာယာနဂိုဏ်း၏ ပဓာနဆရာတော်ဖြစ်ကုန်သော အဿဃောသနှင့် နာဂဇ္ဇုနတို့၏ နည်းနိဿယကို ဗုဒ္ဓဃောသ သိဟန်မတူ၊ ၎င်းတို့၏ အမည်မျှကိုသော်လည်း သိဟန်မတူပေ”ဟု (ဆိုပြန်သေး၏)။ ထိုစကားသည်ကား အလွန်ပင်လျှင် တရားမဲ့သောစကား အကျိုးမဲ့ဖိနှိပ်သော စကားမျှ

[ငီ]

သာလျှင် ဖြစ်သည်။ မှန်ပေ၏- ဂိုဏ်းတပါးဝင်ပုဂ္ဂိုလ်တို့၏ ဝါဒနည်းတို့ကို မိမိ၏အဋ္ဌကထာ၌ မပြခြင်းကြောင့် ထိုအဋ္ဌကထာဆရာကို ထိုဝါဒနည်းတို့ကို မသိဟူ၍ မဆိုသင့် မဆိုထိုက်ပေ။ အရှင်ဗုဒ္ဓဃောသဆရာတော်သည် သုတ်အဋ္ဌကထာတို့တွင် ဂန္ထာရမ္ဘခေါ်သော ကျမ်းဦးစကား၌ပင်လျှင် အောက်ပါအတိုင်း ဝန်ခံ၍ စီရင်ခဲ့သည် မဟုတ်ပါလော။

“အရှင်မဟာကဿပ အစရှိသော မထေရ်တို့၏ အနွယ်အဆက်ကိုပြတတ်သော ဆီမီးတန်ဆောင်သဖွယ်ဖြစ်ကုန်သော အလွန်သိမ်မွေ့သော အဆုံးအဖြတ်ရှိကုန်သော မဟာဝိဟာရကျောင်းတိုက်၌ သီတင်းသုံးနေလေ့ရှိကုန်သော မထေရ်တို့၏အယူကို မဆန့်ကျင်စေမူ၍ (အနက်ကို ဖွင့်ပြပေအံ့)”ဟူ၍၎င်း-

ဤဝိသုဒ္ဓိမဂ်ကျမ်း၌လည်း အောက်ပါအတိုင်း ဝန်ခံ၍ စီရင်ခဲ့သည် မဟုတ်ပါလော-

“မဟာဝိဟာရဝါသီ မထေရ်တို့၏ ဟောနည်း သင်ကြားနည်းကို မှီ(၍ပြလတံ့)သော ဝိသုဒ္ဓိမဂ်ကို ဆိုပေအံ့”ဟူ၍၎င်း-

“ထိုပဋိစ္စသမုပ္ပါဒ်ပါဠိ၏ အနက်အဖွင့်အဋ္ဌကထာကို ပြုစီရင်သော ဆရာသည် ခွဲခြားဝေဘန်၍ ဆိုလေ့ရှိသော (ဝိဘဇ္ဇဝါဒီ) ပုဂ္ဂိုလ်အပေါင်းသို့ သက်ဝင်ပြီးလျှင် ရှေးဆရာတို့ကို မစွပ်စွဲမူ၍ မိမိဂိုဏ်းအယူကို မကျော်လွန်မူ၍ သူတပါးဂိုဏ်းအယူကို (အပြစ်တင်ရန် လက်ခံရန်) အားမထုတ်မူ၍ သုတ်တရားတော်ကို မတားမြစ်မူ၍ ဝိနည်းကို လျော်စေလျက် မဟာပဒေသတို့ကို ကြည့်ရှုလျက် ဒေသနာပါဠိကိုပြလျက် အနက်ကို သိမ်းသွင်းလျက် ထိုအနက်ကိုပင်လျှင် တဖန်လဲလှယ်၍ တပါးသော ပရိယာယ် ဝေါဟာရအထူးတို့ဖြင့် ပြလျက် အနက်အဖွင့် အဋ္ဌကထာကို ပြုအပ် ပြုသင့် ပြုထိုက်သည်”ဟူ၍၎င်း-

“အမျိုးမျိုးသော ဒေသနာနည်းတို့ဖြင့် တန်ဆာဆင်အပ်သော (မြတ်စွာဘုရား၏ စကားတော်တည်းဟူသော) ဤသာသနာတော်သည်၎င်း, ရှေးဆရာတို့၏ ဟောပြပို့ချသော ဒေသနာအစဉ်သည်၎င်း

[ငု]

မပြတ်မစဲ ဖြစ်လျက်ရှိသေး၏။ ထို့ကြောင့် ထိုနှစ်ပါးစုံကို အမှီပြု၍ ဤပဋိစ္စသမုပ္ပါဒ်၏ အနက်အဖွင့်ကို အားထုတ်ပေအံ့”ဟူ၍၎င်း-

ဝန်ခံပြီးလျှင် ထိုဝန်ခံသည့်အတိုင်းပင်လျှင် အဋ္ဌကထာတို့ကို ရေးသားစီရင်ခဲ့သည် မဟုတ်ပါလော။ ဤသို့ အဋ္ဌကထာတို့ကို ပြုစီရင်ရာ၌ ပြုစီရင်ခြင်း၏ အကြောင်းကိုလည်း ဤအရာ၌ ဖော်ပြသင့်သေး၏၊ ထို့ကြောင့် ယခုအခါ ထိုအကြောင်းကို ဖော်ပြရန်အတွက် မြတ်စွာဘုရား ပရိနိဗ္ဗာန်စံတော်မူသော ကာလမှစ၍ အရှင်ဗုဒ္ဓဃောသဆရာတော်၏ ခေတ်ကာလတိုင်အောင် သာသနာတော် သက်ဆင်းလာပုံ အစဉ်အဆက်ကိုလည်း ပြဆိုကုန်ဦးအံ့။

သာသနာတော်သက်ဆင်းလာပုံ အစဉ်အဆက်

မြတ်စွာဘုရား ပရိနိဗ္ဗာန်ပြုသောကာလမှနောက် အနှစ်တရာအတွင်း၌ ဘုရားသာသနာတော်တွင် ဝါဒကွဲပြားခြင်းမည်သည် တစုံတခုမျှ မရှိခဲ့ပေ။ အနှစ်တရာမြောက် ကာလ၌မူကား ဒုတိယသံဂါယနာတင် မထေရ်တို့က နှင်ထုတ်လိုက်သော ဝဇ္ဇီတိုင်းသား ရဟန်းတို့သည် အသင်းအပင်းကို ရကုန်၍ တရားတော်ကို၎င်း ဝိနည်းတော်ကို၎င်း တမျိုးတမည်ပြုကုန်၍ မဟာသင်္ဂီတိဟူသော အမည်ဖြင့် အသီးအခြား သံဂါယနာတင်ကြလေကုန်၏။ ထိုအခါ၌ ပဌမ ဒုတိယ သံဂါယနာနှစ်တန် တင်ထားသော ရှေးဟောင်းတရားတော်နှင့် ဝိနည်းတော်ကိုသာလျှင် လက်ခံသော မထေရ်အပေါင်းကို ထေရဝါဒဂိုဏ်းဟူ၍၎င်း, ထိုမှတပါးသော မထေရ်အပေါင်းကို မဟာသင်္ဃိကဂိုဏ်းဟူ၍၎င်း ခေါ်ကြ၏။

တဖန် မဟာသင်္ဃိကဂိုဏ်းမှ (၁) ဂေါကူလိကဂိုဏ်း (၂) ဧကဗျောဟာရိကဂိုဏ်းဟူ၍ နှစ်ဂိုဏ်းကွဲလာပြန်သည်။ တဖန် ဂေါကူလိကဂိုဏ်းမှလည်း (၃) ပညတ္တိဝါဒဂိုဏ်း (၄) ဗာဟုလိကဂိုဏ်း (သို့မဟုတ် ဗဟုဿုတိကဂိုဏ်း)ဟူ၍ နှစ်ဂိုဏ်းကွဲလာပြန်သည်။ တဖန် ဗာဟုလိကဂိုဏ်းမှလည်း (၅) စေတိယဝါဒီဂိုဏ်း ကွဲထွက်လာပြန်သည်။ ဤသို့လျှင် မူလရင်း မဟာသင်္ဃိကဂိုဏ်းနှင့်တကွ ဤဂိုဏ်းကွဲတို့သည် အသီးအခြား ၆-ဂိုဏ်း ဖြစ်လေကုန်၏။

[ငူ]

စင်ကြယ်သော ထေရဝါဒဂိုဏ်းမှလည်း (၁) မဟိသာသကဂိုဏ်း (၂) ဝဇ္ဇီပုတ္တကဂိုဏ်းဟူ၍ နှစ်ဂိုဏ်းကွဲလာပြန်သည်။ တဖန် မဟိသာသကဂိုဏ်းမှလည်း (၃) သဗ္ဗတ္ထိဝါဒဂိုဏ်း (၄) ဓမ္မဂုတ္တိဂိုဏ်းဟူ၍ နှစ်ဂိုဏ်းကွဲလာပြန်သည်။ တဖန် သဗ္ဗတ္တိဝါဒဂိုဏ်းမှလည်း (၅) ကဿပိယဂိုဏ်း ကွဲထွက်လာသည်။ ထိုဂိုဏ်းမှလည်း (၆) သင်္ကန္တိကဂိုဏ်း ကွဲထွက်လာပြန်သည်။ ထိုဂိုဏ်းမှလည်း (၇) သုတ္တဝါဒီဂိုဏ်း ကွဲထွက်လာပြန်သည်။ ဝဇ္ဇီပုတ္တကဂိုဏ်းမှလည်း (၈) ဓမ္မောတ္တရိယဂိုဏ်း (၉) ဘဒ္ဒယာနိကဂိုဏ်း (၁၀) ဆန္နာဂါရိကဂိုဏ်း (၁၁) သမ္မိတိယဂိုဏ်းဟူ၍ လေးဂိုဏ်းကွဲလာပြန်သည်။ ဤသို့လျှင် မူလရင်း စင်ကြယ်သော ထေရဝါဒဂိုဏ်းနှင့်တကွဆိုလျှင် ၎င်းတို့သည် တဆယ့်နှစ်ပါးသော ဂိုဏ်းတို့ ဖြစ်လေကုန်၏။ ရှေးမဟာသင်္ဃိက ခြောက်ဂိုဏ်းနှင့်တကွဆိုလျှင် ဂိုဏ်းကြီးတဆယ့်ရှစ်ပါးတို့ ဖြစ်ကုန်၏။ ၎င်းတို့မှာ သာသနာနှစ်တရာမြောက် ဒုတိယသံဂါယနာနှင့် သာသနာနှစ် ၂၃၅-နှစ်မြောက် တတိယသံဂါယနာတို့၏ အကြားကာလ၌ ဖြစ်ပေါ်လာသောဂိုဏ်းများ ဖြစ်ကြသည်။

ထိုတဆယ့်ရှစ်ပါးသော ဂိုဏ်းတို့တွင် မူလရင်းဖြစ်သော ထေရဝါဒဂိုဏ်းသည်သာလျှင် ရှေးဟောင်းဖြစ်သော ဓမ္မဝိနယကို အလေးပြုလျက် မယုတ်မလွန် လုံးဝပြည့်စုံစင်ကြယ်သော ပဌမသံဂါယနာမှ ဆင်းသက်လာသည့် ရှေးဟောင်းဖြစ်သော တရားတော်နှင့် ဝိနည်းတော်ကို ဆောင်တော်မူပေသည်။ ထိုမှကြွင်းသော တဆယ့်ခုနစ်ပါးသော ဂိုဏ်းကွဲတို့သည်ကား ရှေးဟောင်းတရားတော်နှင့် ဝိနည်းတော်ကို တမျိုးတမည် ပြုပြင်ကြလေကုန်၏။ ထို့ကြောင့် ၎င်းတို့၏ ဓမ္မဝိနယသည် အချို့အရာ၌လို၍ အချို့အရာ၌ပိုလျက် မပြည့်စုံ မစင်ကြယ်ပဲ ရှိလေသည်။ ထို့ကြောင့် ဒီပဝံသကျမ်း ပဉ္စမပိုင်း၌ အောက်ပါဂါထာတို့ကို ပြဆိုထားပေသည်။

၃၀။ ဒုတိယသံဂါယနာတင် မထေရ်တို့က နှင်ထုတ်လိုက်သော ဝဇ္ဇီတိုင်းသား ယုတ်ညံ့သော ရဟန်းတို့သည် (ဒုတိယသံဂါယနာဆိုင်ရာ မထေရ်တို့မှ) တပါးသော အသင်းအပင်းကို ရကုန်၍ များစွာသော အဓမ္မဝါဒီပုဂ္ဂိုလ်တို့ (ဖြစ်လေကုန်၏)။

[ငေ]

၃၁။ တထောင်သော ထိုရဟန်းတို့သည် စုရုံးစည်းဝေးကုန်၍ တရားကိုပေါင်းစုခြင်း- သံဂါယနာတင်ခြင်းကို ပြုကြကုန်၏။ ထို့ကြောင့် ဤရဟန်းတထောင်၏ သံဂါယနာကို မဟာသင်္ဂီတိဟူ၍ ခေါ်ဆိုအပ်၏။

၃၂။ မဟာသင်္ဂီတိခေါ် မဟာသံဂါယနာကို တင်ကုန်သော (မဟာသင်္ဃိကဂိုဏ်းသား) ရဟန်းတို့သည် သာသနာတော်၌ မလျော်သည်ကို ပြုလေကုန်၏။ မူလရင်းဖြစ်သော ပဌမသံဂါယနာမှ အစီအစဉ်ကို ဖျက်ကုန်၍ တမျိုးတမည် ပေါင်းစုသံဂါယနာတင်ခြင်းကို ပြုလေကုန်၏။

၃၃။ ထိုမဟာသင်္ဃိကဂိုဏ်းသား ရဟန်းတို့သည် မူလက အခြားတနေရာ၌ ပေါင်းစုသံဂါယနာတင်ထားသော သုတ်ကို အခြားတနေရာ၌ ပေါင်းစုသံဂါယနာတင်ကြကုန်၏။ ဝိနည်းပိဋက၌၎င်း နိကာယ်ငါးရပ်တို့၌၎င်း အနက်ကို၎င်း, ဒေသနာပါဠိကို၎င်း ဖျက်ပစ်ကုန်၏၊ ။ပ။

၄၉။ ထိုမဟာသင်္ဃိကဂိုဏ်းသား ရဟန်းတို့သည် အနက်ကို၎င်း, ဒေသနာပါဠိကို၎င်း, အချို့သော သံဂါယနာအစီအစဉ်ကို၎င်း ဖျက်ပစ်ကုန်၏။ အချို့သောကျမ်းကိုလည်း စွန့်ပယ်ကုန်၍ တမျိုးတမည်ပြုလေကုန်၏။

၅၀။ ထိုမဟာသင်္ဃိကဂိုဏ်းသား ရဟန်းတို့သည် မဉ္ဇုသိရိဘုရားစသော အမည်ကို၎င်း, ဝတ်ရုံပုံအသွင်သဏ္ဌာန်ကို၎င်း, ဆိုင်းအိတ်စသော အသုံးအဆောင် ပရိက္ခရာကို၎င်း, သွားဟန် ထိုင်ဟန် စသော အသွင်အပြင်နှင့် သင်္ကန်းချုပ်ခြင်းစသော အပြုအမူအရာတို့ကို၎င်း ပကတိ မူလအခြေအနေကိုစွန့်၍ ထိုအလုံးစုံကို တမျိုးတမည် ပြုလေကုန်၏။

၅၁။ တဆယ့်ခုနစ်ပါးသော ဂိုဏ်းကွဲတို့သည် ပျက်စီးကွဲပြားသော အယူဝါဒရှိကုန်၏၊ တခုသော ထေရဝါဒသည်သာလျှင် မပျက်စီး မကွဲပြားပဲ ရှိပေသည်။ ထိုဂိုဏ်းတို့သည် ဝါဒတရား မကွဲပြားသော ထေရဝါဒနှင့်^၁တကွ အလုံးစုံဆိုလျှင် တဆယ့်ရှစ်ပါး ရှိကုန်၏။

မှတ်ချက်

၁။ ဟောန္တိဘိန္နဝါဒေန-ဟူသော ပါဌ်ကို ဟောန္တိ + အဘိန္နဝါဒေန-ဟု ပုဒ်ဖြတ်ပါ။ မူလဋီကာ၌လည်း “အဘိန္နာ ဝါဒါ ဧတသ္မိန္တိ အဘိန္နဝါဒေါ"ဟု ပါဌ်မှန်ရှိသင့်၏။

[ငဲ]

၅၂။ ဝါဒတို့တွင် အကောင်းဆုံး အမြတ်ဆုံးဖြစ်သော ထေရဝါဒသည် ပညောင်ပင်ကြီးနှင့်တူစွာ မြတ်စွာဘုရား၏ အဆုံးအမသာသနာတော် အလုံးစုံကို မယုတ်မလွန် ပြလျက်ရှိ၏၊ ကြွင်းသောဝါဒ တဆယ့်ခုနစ်ပါးတို့သည်ကား သစ်ပင်ကြီး၌ ဖြစ်ပေါ်လာသော ဆူးတို့နှင့် တူကုန်၏။

၅၃။ တဆယ့်ခုနစ်ပါးသော ဝါဒကွဲတို့သည် မြတ်စွာဘုရား၏ သာသနာတော်ဝယ် ပဌမရာစုနှစ်အတွင်း၌ မရှိကြသေး၊ ဒုတိယရာစုနှစ်အတွင်းကျမှ ဖြစ်ပေါ်လာကြလေသည်။ (ဤကား ဒီပဝံသလာ ဂါထာများဖြစ်သည်။)

ထို့ပြင် သီရိဓမ္မာသောကမင်းတရားကြီး၏ လက်ထက်၌ လာဘ်ပူဇော်သက္ကာရမှ ဆုတ်ယုတ်ကုန်သော သာသနာပ အညတိတ္ထိယတို့သည် လာဘ်ပူဇော်သက္ကာရကို တောင့်တကုန်၍ ရဟန်းတော်တို့၏အထံ၌ ရှင်ရဟန်းပြုကြပြီးလျှင် မိမိ မိမိတို့၏ အယူဝါဒတို့ကို “ဤသည်ကား တရား၊ ဤသည်ကား ဝိနည်း၊ ဤသည်ကား ဘုရားရှင်၏ အဆုံးအမ”ဟူ၍ ပြောပြကုန်၏။ ရဟန်းတော်တို့၏အထံ၌ ရှင်ရဟန်းပြုခွင့်ကိုမရသော တိတ္ထိတို့သည်လည်း မိမိတို့ကိုယ်တိုင်ပင် ဆံပင်တို့ကိုရိတ်၍ ဖန်ရည်စွန်းသော အဝတ်သင်္ကန်းတို့ကို ဝတ်ရုံကြပြီးလျှင် ကျောင်းတိုက်တို့၌ လှည့်လည်ကုန်လျက် ဥပုသ်ကံစသည်ပြုသော အခါကာလဝယ် သံဃအလယ်သို့ ဝင်ကုန်၏။ ထိုထိတ္ထိတို့သည် ရဟန်းသံဃာတော်က တရားတော် ဝိနည်းတော် ဘုရားရှင်၏ အဆုံးအမတော်ဖြင့် နှိပ်ကွပ်ဆုံးမသော်လည်း တရားတော် ဝိနည်းတော်အားလျော်သော အကျင့်ပဋိပတ်၌ မတည်ကုန်မူ၍ သာသနာတော်၏ အမြှုပ်ကို၎င်း, အညစ်အကြေးကို၎င်း, ဆူးငြောင့်ကို၎င်း များပြားစွာ ဖြစ်စေကုန်၏။ အချို့တိတ္ထိတို့သည် မီးကိုပူဇော်ကုန်၏၊ အချို့တိတ္ထိတို့သည် ငါးမျိုးသောအပူ၌ ပူစေကုန်၏၊ အချို့တိတ္တိတို့သည် နေသို့ အစဉ်လိုက်၍ ကျင့်ကုန်၏၊ အချို့တိတ္တိတို့သည် တရားတော် ဝိနည်းတော်ကို ဖျက်ဆီးကုန်အံ့ဟု ထိုထိုအခြင်းအရာဖြင့် အားထုတ်ကုန်၏။ ထိုအခါ ရဟန်းသံဃာတော်သည် ထိုတိတ္ထိတို့နှင့်တကွ ဥပုသ်,ပဝါရဏာကိုမပြုပဲ ရှောင်ရှားလေ၏။ အသောကာရုံကျောင်းတိုက်၌ ခုနစ်နှစ်တို့ပတ်လုံး ဥပုသ်ပြုမှု ပြတ်စဲလေ၏။

[ငေါ]

ဤဖြစ်ပုံ အခြေအနေကို ထောက်ဆကြည့်လျှင် “တဆယ့်ခုနစ်ပါးသော ဝါဒဂိုဏ်းကွဲတို့၏ ဓမ္မဝိနယသည် နောက်ကာလတို့၌ အထက်ပါ ဖြစ်ပုံကဲ့သို့သော အကြောင်းကြောင့်လည်း သာ၍မစင်ကြယ်ပဲ ဖြစ်လာခဲ့သည်”ဟု ဤသို့လည်း ယူဆနိုင်ပေ၏။ ထိုသို့ ယူဆနိုင်ပုံကို ထင်ရှားပြရလျှင် မြတ်စွာဘုရား၏ အဆုံးအမတော်ဖြစ်သော ထက်ဝန်းကျင် စင်ကြယ်သော ဓမ္မဝိနယပိဋကတ်တော်၌ “နိဗ္ဗာန်ဓာတ်မှတပါး မြဲသော ခိုင်သော အစဉ်ထာဝရတည်ရှိသော အရာမည်သည် တစုံတခုမျှမရှိ၊ ပရမတ္ထအားဖြင့် အတ္တမည်သည်လည်း မရှိ၊ အလုံးစုံသော သင်္ခါရတရားတို့သည် မမြဲကုန်, မခိုင်ကုန်, အစဉ်ထာဝရ မတည်ကုန်, အတ္တမဟုတ်ကုန်သည်သာ”ဟူသော အနက်သည် အလွန်ပင် ထင်ရှားပေ၏။ သို့သော်လည်း ယခုခေတ်တွင် ထေရဝါဒီမဟုတ်သော အခြားတပါး ဗုဒ္ဓဘာသာဝင်ဂိုဏ်းတို့၏ ကျမ်းဂန်တို့၌၎င်း ရှေးခေတ်က ဝေတုလ္လဝါဒစသည်တို့၌၎င်း “ဗုဒ္ဓဘုရားသည် မြဲ၏, ခိုင်၏, အစဉ်ထာဝရ တည်ရှိ၏, အတ္တတည်းဟူ၍၎င်း, အလုံးစုံသော သတ္တဝါတို့သည် မြဲကုန်၏, ခိုင်ကုန်၏, အစဉ်ထာဝရ တည်ရှိကုန်၏, အတ္တတို့တည်းဟူ၍၎င်း” ဤသို့သောအနက်ကို တွေ့မြင်နေရချေ၏။

ထိုသို့ အသောကာရုံကျောင်းတိုက်၌ ဥပုသ်ပြုခြင်း ပြတ်စဲနေသောအခါ သီရိဓမ္မာသောကမင်းတရားကြီးသည် သာသနာတော်ကို သုတ်သင်လိုသည်ဖြစ်၍ အရှင်မဟာမောဂ္ဂလိပုတ္တတိဿ မထေရ်၏အထံ၌ (အလုံးစုံသော)အယူဝါဒကို ရှေးဦးစွာ သင်ယူပြီးလျှင် အယူတူကုန် တူကုန်သော ရဟန်းတို့ကို တပေါင်းတည်း စုရုံးစေ၍ တစုတစုသော ရဟန်းအပေါင်းကို ပင့်ခေါ်ပြီးလျှင် “အရှင်ဘုရားတို့၊ မြတ်စွာဘုရားသည် အဘယ်သို့သောအယူဝါဒ ရှိပါသနည်း”ဟု မေးမြန်လေ၏။ ထိုအခါ အကြင်အကြင် ရဟန်းတို့သည် “မြတ်စွာဘုရားသည် သဿတအယူဝါဒ ရှိသည်ဟူ၍၎င်း, ဧကစ္စသဿတဝါဒအယူ ရှိသည်ဟူ၍၎င်း” ဤသို့ အစရှိသည်ဖြင့် မိမိတို့၏ အယူဝါဒအားလျော်စွာ မိစ္ဆာဝါဒကို ဖြေကြားကုန်၏၊ ထိုသို့ဖြေဆိုသော ထိုထိုရဟန်းတို့ကို “ဤသူတို့သည်ကား ရဟန်းအစစ် မဟုတ်ကုန်၊ ဤသူတို့သည် သာသနာပ အညတိတ္ထိယတို့သာ ဖြစ်သည်”ဟု အမှန်အတိုင်းသိ၍ ထိုတိတ္ထိရဟန်းတို့အား အဝတ်ဖြူတို့ကိုပေး၍ လူထွက်စေ၏။ အလုံးစုံသော ထိုရဟန်းတု တိတ္တိတို့သည် ခြောက်သောင်းမျှ ရှိကုန်၏။

[ငေါ်]

ထို့နောင် အခြားရဟန်းတို့ကို မေးသောအခါ ထိုရဟန်းတို့က “မြတ်သောမင်းကြီး၊ မြတ်စွာဘုရားသည် ခွဲခြမ်းဝေဘန်၍ ဟောပြောသော ဝါဒရှိတော်မူ၏”ဟု ဖြေကြားလတ်သော် “အရှင်ဘုရားတို့၊ ယခုအခါ သာသနာတော် စင်ကြယ်ပါပြီ၊ ရဟန်းသံဃာတော်သည် ဥပုသ်ပြုတော်မူပါ”ဟု လျှောက်ထားပြီးလျှင် အစောင့်အရှောက်ကိုလည်း ပေး၍ မြို့တော်သို့ ဝင်လေ၏။ သံဃာတော်သည် အညီအညွတ် စည်းဝေးပြီးလျှင် ဥပုသ်ကံကို ပြုတော်မူ၏။ ထိုအစည်းအဝေး၌ အရှင်မဟာမောဂ္ဂလိပုတ္တတိဿမထေရ်သည် ထိုခေတ်အခါ၌ ဖြစ်ပေါ်နေသော မိစ္ဆာဝါဒအကြောင်း ဝတ္ထုတို့ကို၎င်း, နောင်ခေတ်အခါ၌ ဖြစ်ပေါ်လတံ့သော မိစ္ဆာဝါဒအကြောင်း ဝတ္ထုတို့ကို၎င်း ထိုအလုံးစုံတို့ကို တားမြစ်ခြင်းအကျိုးငှါ မြတ်စွာဘုရား ပေးတော်မူခဲ့သောနည်း၏ အစွမ်းအားဖြင့်သာလျှင် မြတ်စွာဘုရားထားတော်မူခဲ့သော မာတိကာကို အကျယ်ဝေဘန်တော်မူလျက် တပါးသောပုဂ္ဂိုလ်တို့၏ မိစ္ဆာဝါဒကို နှိမ်နင်းကြောင်းဖြစ်သော ကထာဝတ္ထုမည်သော ငါးခုမြောက်ဖြစ်သော အဘိဓမ္မာကျမ်းကို ဟောကြားတော်မူ၏။ ထို့နောင် အရှင်မဟာမောဂ္ဂလိပုတ္တတိဿမထေရ် အမှူးရှိသာ ပိဋကသုံးပုံဆောင် ပဋိသမ္ဘိဒါပတ္တ ရဟန္တာဖြစ်ကုန်သော တထောင်သော ထေရဝါဒီ ရဟန်းတော်တို့သည် ရှေး သံဂါယနာနှစ်တန်တင်ပြီးသော စင်ကြယ်သော ရှေးဟောင်း ဓမ္မဝိနယကို တဖန် သံဂါယနာတင်၍ ကောင်းစွာ ထိန်းသိမ်းစောင့်ရှောက်တော်မူကုန်၏။

ထို့နောင် အရှင်မဟာမောဂ္ဂလိပုတ္တတိဿ မထေရ်သည် အစွန်အဖျားကျသော ကိုးတိုင်းကိုးဌာနတို့၌ သာသနာတော် တည်ထွန်းစေရန်အကျိုးငှါ ကိုးပါးသော သာသနာပြု နာယကမထေရ်တို့ကို ရွေးချယ်၍ စေလွှတ်တော်မူ၏။ ထိုကိုးပါးတို့တွင် ရှစ်ပါးသော မထေရ်တို့သည် မိမိ မိမိ၏ ကျရောက်ရာဌာနသို့သွား၍ ဗုဒ္ဓသာသနာတော်ကို တည်စေပြီးလတ်သော် အရှင်မဟာမဟိန္ဒမထေရ်သည် သာသနာတော် ၂၃၆-ခုနှစ်၌ ဇမ္ဗူဒိပ်ကျွန်း (အိန္ဒိယနိုင်ငံ)မှ သီဟိုဠ်ကျွန်းသို့ ကြွသွားပြီးလျှင် ဒေဝါနံပိယတိဿမင်း အမှူးရှိသော ကျွန်းသူကျွန်းသားအပေါင်းကို သာသနာတော်၌ ကြည်ညိုစေ၍ ဗုဒ္ဓသာသနာတော်ကို ကောင်းစွာ တည်စေတော်မူ၏၊ ထိုမင်းကလှူသော မဟာမေဃဝန်ဥယျာဉ်ကိုလည်း ခံယူတော်မူ၍ ထိုဥယျာဉ်၌ မဟာဝိဟာရမည်သော

[ငံ]

သံဃအာရာမ်ကျောင်းတိုက်ကြီးကို တည်စေတော်မူ၏။ ထိုကာလမှစ၍ သီဟိုဠ်ကျွန်း၌ ဗုဒ္ဓသာသနာတော်သည် ဝဋ္ဋဂါမဏိမင်း လက်ထက်တိုင်အောင် ဂိုဏ်းတပါးတို့၏ ဝါဒရောယှက်ခြင်းမရှိပဲ အညစ်အကြေးကင်းလျက် ကောင်းစွာ စင်ကြယ်သည်ဖြစ်၍ ထွန်းပခဲ့လေပြီ။ ဝဋ္ဋဂါမဏိမင်း၏ လက်ထက်မှစ၍ကား ဂိုဏ်းတပါးတို့၏ အယူဝါဒတို့သည်လည်း သီဟိုဠ်ကျွန်းသို့ ချဉ်းကပ်ဝင်ရောက်လာကုန်၏။ ထိုအခါ၌ စင်ကြယ်သော ထေရဝါဒီဂိုဏ်းဝင် မထေရ်မြတ်တို့သည် ရှေးဟောင်းဖြစ်သော တရားတော်နှင့် ဝိနည်းတော်ကို ထိုဂိုဏ်းတပါးတို့၏ဝါဒတို့နှင့် မရောနှော မညစ်နွမ်းပဲ ပကတိအတိုင်း စင်ကြယ်လျက် တည်တံ့အောင် ကြီးစွာသောလုံ့လဖြင့် ကောင်းစွာ ထိန်းသိမ်းစောင့်ရှောက်တော်မူကုန်၏။ အဘယ်ကဲ့သို့နည်းဟူမူ-

အဘယဂိရိဝါသီဂိုဏ်း ဖြစ်ပေါ်လာခြင်း

ဝဋ္ဋဂါမဏိမင်းသည် သာသနာတော် ၄၄ဝ-ခုနှစ်၌ မင်းအဖြစ်သို့ရောက်၍ ငါးလမျှကြာသောအခါ ဗြာဟ္မဏတိဿမည်သော သူပုန်ဒမြကြီးနှင့် ခုနစ်ဦးကုန်သော ဒမိဠ (တမယ်) စစ်သူကြီးတို့က တိုက်ခိုက်နှိပ်စက်သည်ဖြစ်၍ စစ်ပွဲ၌လည်း ရှုံးသည်ဖြစ်၍ ထွက်ပြေးပြီးလျှင် ၁၄-နှစ်ကျော်ကာလပတ်လုံး ပုန်းအောင်းလျက် မထင်ရှားသောအသွင်ဖြင့် နေရ၏။ ထိုအခါ သီဟိုဠ်ကျွန်း၌ လူတို့သည် သူခိုးဒမြ သူပုန်ဘေးဖြင့်၎င်း, ခေါင်းပါး ငတ်မွတ်ခြင်းဘေးဖြင့်၎င်း နှိပ်စက်သောကြောင့် ရဟန်းတော်တို့အား ပစ္စည်းလေးပါးတို့ဖြင့် ထောက်ပံ့လုပ်ကျွေးခြင်းငှါ မစွမ်းနိုင်ရှာလေကုန်။ ထို့ကြောင့် သီဟိုဠ်မှ ရဟန်းတော်တို့သည် အများအားဖြင့် ဇမ္ဗူဒိပ်ကျွန်း (အိန္ဒိယနိုင်ငံ)သို့ သွားကုန်၍ ဓမ္မဝိနယကို နှုတ်တက်အာဂုံဆောင်လျက် နေတော်မူကုန်၏။ သီဟိုဠ်ကျွန်း၌ပင်လျှင် ကျန်ရစ်သောမထေရ်တို့သည်လည်း ရတတ်သမျှသော သစ်ဥ သစ်ဖု သစ်မြစ် သစ်ရွက်တို့ဖြင့် မျှတကုန်လျက် ရုပ်ကိုယ်စွမ်းဆောင်နိုင်လျှင် ထိုင်လျက် ပရိယတ်တရားတော်ကို ရွတ်ဖတ် ပြန်ဆိုတော်မူကြကုန်၏၊ ကိုယ်ကာယ မစွမ်းဆောင်နိုင်လျှင် သဲကိုစုပုံ၍ ထိုသဲပုံကို ဝန်းရံကုန်လျက် ဦးခေါင်းတို့ကို အလယ်ဗဟို တနေရာတည်း၌ ထားကုန်၍ ပရိယတ်တရားတော်ကို သုံးသပ်ဆင်ခြင်ကုန်၏။ ဤနည်းဖြင့် ၁၂-နှစ်တို့ ကာလပတ်လုံး အဋ္ဌကထာနှင့်တကွ ပိဋကသုံးပုံကို

[ငါး]

မယုတ်လျော့စေပဲ နှုတ်တက်အာဂုံ ဆောင်တော်မူကုန်၏။ ဝဋ္ဋဂါမဏိမင်းသည် ဒမိဠ (တမယ်)မင်းကိုသတ်၍ တဖန် မင်းပြုသောအခါကာလ (သာသနာ ၄၅၅-၄၆၆-နှစ်အတွင်း)၌ သီဟိုဠ်တွင်ကျန်ရစ်သော ထိုမထေရ်တို့သည် ဇမ္ဗူဒိပ်ကျွန်း (အိန္ဒိယနိုင်ငံ)မှ ပြန်လာသော မထေရ်တို့နှင့်အတူတကွ ပိဋကသုံးပုံကို တိုက်ဆိုင် သုတ်သင်ကုန်လတ်သော် အက္ခရာတလုံးမျှသော်လည်း မညီညွတ်ပဲ ကွဲလွဲသည်ကို မတွေ့ရလေကုန်။ သို့ရာတွင် မဟာနိဒ္ဒေသကျမ်းကိုကား ထိုစဉ်ကာလက ဒုဿီလရဟန်းတဦးသာလျှင် နှုတ်တက်ဆောင်ထားလျက် ရှိ၏။ ထိုကျမ်းကိုလည်း မဟာတိပိဋကမထေရ်က ထိုဒုဿီလရဟန်းထံမှ မဟာရက္ခိတမထေရ်ကို သင်ယူစေလျက် ထိန်းသိမ်း စောင့်ရှောက်ခဲ့ပေသည်။ ဤဆိုခဲ့သည့်အတိုင်း ခေါင်းပါးငတ်မွတ်ခြင်း တိုင်းပြည်ချောက်ချား ပျက်စီးခြင်းဘေးတို့ဖြင့် နှိပ်စက်သောကြောင့် နှုတ်ငုံဆောင်ရန်ခဲယဉ်းသော အခါသမယ၌သော်လည်း ပိဋကသုံးပုံဟူသော ဓမ္မဝိနယကို ရိုသေစွာ ဆောင်လာခဲ့ကြပေသည်။

ဝဋ္ဋဂါမဏိမင်းသည် အဘယဂိရိမည်သော ကျောင်းတိုက်ကို ဆောက်လုပ်ပြီးလျှင် (မထင်ရှားသောအသွင်ဖြင့် တိမ်းရှောင်ပုန်းအောင်းနေစဉ်က) မိမိအား ကျွေးမွေးစောင့်ရှောက်လျက် ကျေးဇူးပြုဘူးသော မဟာတိဿမထေရ်အား လှူဒါန်းလေ၏။ ထိုမထေရ်မှာ ဒါယကာတို့နှင့် ရောနှောဆက်ဆံခြင်း များသောကြောင့် မဟာဝိဟာရဝါသီရဟန်းတော်တို့က ၎င်းကို ပဗ္ဗာဇနိယကံပြု၍ နှင်ထုတ်လေ၏။ ထိုအခါ သူ၏တပည့် ဗဟလမဿုတိဿမည်သော မထေရ်သည် ထိုကံကို ကန့်ကွက်တားမြစ်၏၊ ထို့ကြောင့် ၎င်းအားလည်း ဥက္ခေပနီယကံပြု၍ ကြဉ်ထုတ်ပြန်လေ၏။ ထိုဗဟလမဿုတိဿမထေရ်သည် မဟာဝိဟာရဝါသီရဟန်းတို့ကို အမျက်ထွက်၍ အဘယဂိရိကျောင်းတိုက်သို့သာလျှင် သွားလေ၍ ထိုမဟာတိဿမထေရ်နှင့် တပေါင်းတည်းဖြစ်ကာ သီးသန့်ဂိုဏ်းဂဏကိုဆောင်လျက် နေလေတော့၏။ ထိုမထေရ်နှစ်ပါးတို့သည် မဟာဝိဟာရကျောင်းတိုက် (ဂိုဏ်းဂဏ)သို့ တဖန် ပြန်၍ မဝင်လာကြတော့လေပြီ။ ထိုအခါမှစ၍ သီဟိုဠ်ကျွန်း၌ မဟာဝိဟာရဝါသီဂိုဏ်း, အဘယဂိရိဝါသီဂိုဏ်းဟူ၍ နှစ်ဂိုဏ်းကွဲလေသည်။ ဤသို့ နှစ်ဂိုဏ်းကွဲခြင်းသည် သီဟိုဠ်ကျွန်း၌ သာသနာဆုတ်ယုတ်ရန် ပဌမအကြောင်း ဖြစ်လေသည်။

[စ]

ဓမ္မရုစိဂိုဏ်း ဖြစ်ပေါ်လာခြင်း

ထိုစဉ်အခါက ဝဋ္ဋဂါမဏိမင်းသည် အဘယဂိရိဝါသီ ရဟန်းတို့၌သာလျှင် အထူးသဖြင့် ကြည်ညို၍ ၎င်းတို့ကိုသာလျှင် ပစ္စည်းလေးပါးတို့ဖြင့်ဘိတ်မန်လျက် ထောက်ပံ့၏၊ မင်း၏အမတ်ကြီးအစရှိကုန်သော ထင်ရှားကုန် ထင်ရှားကုန်သော တိုင်းသူပြည်သား လူအများတို့သည်လည်း ထိုအဘယဂိရိကျောင်းတိုက်၌၎င်း, အခြားအရပ်တို့၌၎င်း များစွာသော ကျောင်းတို့ကိုဆောက်လုပ်၍ ထိုအဘယဂိရိဝါသီ ရဟန်းတို့အား လှူဒါန်းကုန်၏။ ဤသို့သောနည်းဖြင့် အဘယဂိရိဝါသီ ရဟန်းတို့သည် ထင်ရှားကျော်စောသူ လူအများတို့၏ အရိုအသေပြုလျက် ပေးလှူပူဇော်ခြင်း မြတ်နိုးခြင်းကို ခံရကုန်၏။ ထို့ပြင်လည်း ဗဟလမဿုတိဿမထေရ် အစရှိသော အဘယဂိရိဝါသီ ရဟန်းတို့သည် အိန္ဒိယနိုင်ငံမှ ဆောင်ယူလာသော ဝဇ္ဇီပုတ္တကဂိုဏ်း၌ အတွင်းဝင်သည့် ဓမ္မရုစိဂိုဏ်း၏ ဓမ္မဝိနယဖြစ်သော သက္ကတဘာသာဖြင့်တင်ထားသော ပိဋကအသစ်အဆန်းကိုလည်း လက်ခံသင်ယူ ပို့ယူချကုန်၏၊ ထို့ကြောင့် ထိုအဘယဂိရိဝါသီတို့သည်လည်း ဓမ္မရုစိဂိုဏ်းသား မည်လေကုန်၏။ ဤသည်ကား သီဟိုဠ်ကျွန်း၌ သာသနာဆုတ်ယုတ်ရန် ဒုတိယအကြောင်း ဖြစ်လေသည်။

ပိဋကသုံးပုံကို ပေထက်အက္ခရာတင်ခြင်း

မဟာဝိဟာရဝါသီ မထေရ်တို့သည်ကား ပါဠိဘာသာဖြင့် ကောင်းစွာတည်လျက်ရှိသော ထက်ဝန်းကျင် စင်ကြယ်သော ရှေးဟောင်းပိဋကကိုသာလျှင် လက်ခံလျက် သင်ယူပို့ချကုန်၏၊ ၎င်းကိုလည်း နှုတ်ငုံပါဌ်ဖြင့်သာလျှင် ဆောင်ထားကုန်၏။ သို့သော် ထိုခေတ်က မထေရ်တို့သည် နောင်လာနောက်သား ပုဂ္ဂိုလ်အများတို့၏ သတိပညာဆုတ်ယုတ်မည်ကို မျှော်မြင်တော်မူကြ၍ ဘုရားလက်ထက်တော်ကာလမှစ၍ ထိုခေတ်ကာလတိုင်အောင် နှုတ်ငုံပါဌ်ဖြင့် ဆောင်လာခဲ့သော အဋ္ဌကထာနှင့်တကွ ပိဋကသုံးပုံကို ပေထက်၌ ရေးသားတင်ထားရန် အားထုတ်ကြလေသည်၊ အားထုတ်သောအခါမှာလည်း မဟာဝိဟာရဝါသီ မထေရ်တို့သည် အနုရာဓမြို့တော်မှ ၆၈-မိုင်ဝေးကွာသော မလယဇနပုဒ် မာတုလမြို့အနီး အာလောကလိုဏ်၌ သီတင်းသုံးကုန်လျက် ထိုနယ်ပယ်၏ အကြီးအကဲဖြစ်သူ၏ အစောင့်အရှောက်ကို ယူကုန်၍ ပေထက်အက္ခရာ တင်ခြင်းကိစ္စကို

[စာ]

ဆောင်ရွက်တော်မူကြလေသည်။ ဤအကြောင်းကို ထောက်ဆ၍ “ထိုစဉ်အခါက မဟာဝိဟာရဝါသီ မထေရ်တို့သည် မင်းနှင့် မင်း၏အမတ်ကြီးတို့ထံမှ ထောက်ပံ့ကူညီခြင်းကို မရကုန်ပဲ မိမိတို့၏ အားအစွမ်းဖြင့်သာလျှင် ပိဋကသုံးပုံ ပေထက်အက္ခရာတင်ခြင်းကိစ္စကို ဆောင်ရွက်တော်မူခဲ့ကြသည်”ဟူ၍၎င်း၊ “ထိုပေထက်အက္ခရာတင်ခြင်းမှာလည်း နောင်လာနောက်သားတို့၏ သတိပညာဆုတ်ယုတ်မည်ကို မြင်သောကြောင့် ပြုကြကုန်သကဲ့သို့ပင် ခေါင်းပါးငတ်မွတ်ခြင်း တိုင်းပြည်ချောက်ချား ပျက်စီးခြင်းစသော ဘေးတို့ဖြင့် နှိပ်စက်သောအခါကာလတို့၌ နှုတ်ငုံဆောင်ထားရန် ခဲယဉ်းခြင်းကို မြင်သောကြောင့်လည်း ပြုခဲ့ကြသည်”ဟူ၍၎င်း၊ ထို့အတူပင် “အဘယဂိရိဝါသီဂိုဏ်းသားတို့က လက်ခံသင်ယူပို့ချနေသော အယူတပါးဝါဒတို့နှင့် မရောယှက် မရှုပ်ထွေးစေရန် အကျိုးငှါလည်း ရည်ရွယ်၍ ပေထက်အက္ခရာတင်တော်မူခဲ့ကြသည်”ဟူ၍၎င်း ဤအချက်များကိုလည်း သိအပ် မှတ်ယူအပ်ပေ၏။ ဤသို့ ပြဆိုခဲ့သည့်အတိုင်း မဟာဝိဟာရဝါသီမထေရ်တို့သည် ထက်ဝန်းကျင် စင်ကြယ်သော ထေရဝါဒပိဋကကို အယူတပါးတို့နှင့် မရောနှောခြင်းအကျိုးငှာ ရှေးကကဲ့သို့ပင် ပါဠိဘာသာဖြင့်သာလျှင် ပေထက်၌တင်၍လည်း ကောင်းစွာ ထိန်းသိမ်းစောင့်ရှောက်တော်မူခဲ့ကြပေသည်။ အကယ်၍သာ ထိုစဉ်ကာလက ပိဋကသုံးပုံကို ပေတို့၌ တင်မထားခဲ့ပါလျှင် နောက်နောက်ခေတ်ကာလတို့၌ အယူတပါးမှလာသော သုတ်တို့ကို “ဤသုတ်များသည် ငါတို့၏ ပိဋကမဟုတ်”ဟု ပယ်ရှားရန် မလွယ်ကူပဲ ရှိလေရာ၏။ စင်စစ်သော်ကား ထိုစဉ်ကာလက အဋ္ဌကထာနှင့်တကွ ပိဋကသုံးပုံကို ပေတို့၌ တင်ထားခဲ့သောကြောင့်သာလျှင် နောက်အနာဂတ်ကာလတို့၌ အယူတပါးမှလာသော သုတ်တို့ကို ထိုပေစာတို့နှင့် နှီးနှောတိုက်ဆိုင်၍ ပယ်ရှားရန် လွယ်ကူပေတော့သည်။

ထိုသို့ လွယ်ကူပုံကို ထင်ရှားပြရလျှင်- သာသနာနှစ် ၅၂၄-နှင့် ၅၅၂-ခုနှစ်တို့အတွင်း ဘာတိယမင်း၏လက်ထက်၌ အဘယဂိရိဝါသီ မထေရ်တို့နှင့် မဟာဝိဟာရဝါသီ မထေရ်တို့အား ဝိနည်း၌ ငြင်းခုန်မှု ဖြစ်ပေါ်ခဲ့လေသည်။ ထိုအခါ ဘာတိယမင်းသည် ပုဏ္ဏားမျိုးဖြစ်သော ဒီဃကာရာယနမည်သော အမတ်ကို မထေရ်တို့ထံသို့ စေလွှတ်လိုက်၏၊ ထိုအမတ်သည် နှစ်ဦးနှစ်ဖက်လုံးတို့၏သုတ်ကို ကြားနာပြီးလျှင် အဆုံးအဖြတ်ကို ပေးလေသည်။ ထို့ပြင် သာသနာနှစ်

[စိ]

၇၅၈-နှင့် ၇၈၀-တို့အတွင်း ဝေါဟာရကတိဿမင်း၏ လက်ထက်၌၎င်း၊ သာသနာနှစ် ၇၉၇-နှင့် ၈၁၀-တို့အတွင်း ဂေါဌာဘယမင်း၏ လက်ထက်၌၎င်း ထေရဝါဒီမထေရ်တို့သည် ပေထက်တင်ထားသော ပိဋကတော် ဓမ္မဝိနယနှင့် နှီးနှော၍ မှားယွင်းသော အဓမ္မဝါဒကို ပယ်ရှားတော်မူကြလေသည်။

အဓမ္မဝါဒ ဖြစ်ပေါ်လာခြင်း

ဤဆိုလတံ့သောစကားမှာ မူလအရင်းမှစ၍ သာသနာတော်၏ အညစ်အကြေးဖြစ်သော အဓမ္မဝါဒတို့ ဖြစ်ပေါ်လာပုံ ဖြစ်သည်။ သီရိဓမ္မာသောက မင်းတရားကြီး၏လက်ထက်၌ လူဝတ်လဲစေ၍ နှင်ထုတ်လိုက်သော တိတ္ထိတို့သည် ဗုဒ္ဓသာသနာတော်၌ ထောက်တည်ရာမရသောကြောင့် အမျက်ထွက်ကုန်သည်ဖြစ်၍ ပါဋလိပုတ်မြို့တော်မှ ထွက်ခွါသွားကြပြီးလျှင် ရာဇဂြိုဟ်မြို့အနီး နာလန္ဒမြို့၌ စည်းဝေးကုန်၍ “ဗုဒ္ဓသာသနာတော်၌ လူများအပေါင်းတို့ မသက်ဝင် မယုံကြည်စေရန်အကျိုးငှါ သာကီဝင်နွယ်ရဟန်းတို့၏ တရားဝိနည်းကို ဖျက်ဆီးပစ်ရမည်။ ထိုသို့ ဖျက်ဆီးခြင်းမှာလည်း သူတို့၏အယူကို မသိလျှင် ဖျက်ဆီးရန်မတတ်နိုင်၊ ထို့ကြောင့် အမှတ်မရှိ တစုံတခုသောနည်းဖြင့် ဗုဒ္ဓသာသနာ၌ တဖန် ဝင်ရောက်၍ ရှင်ရဟန်းပြုရမည်”ဟု ဆွေးနွေးတိုင်ပင်လေကုန်၏။ ထိုတိတ္ထိတို့သည် ဤသို့ ဆွေးနွေးတိုင်ပင်ပြီးလျှင် တဖန် ပြန်လာကုန်၍ စင်ကြယ်သော ထေရဝါဒီဂိုဏ်းသား ရဟန်းတို့၏အတွင်းသို့ ဝင်ရောက်ခြင်းငှါ မစွမ်းနိုင်သောကြောင့် ထိုမှတပါးသော မဟာသင်္ဃိကဂိုဏ်း အစရှိကုန်သော တဆယ့်ခုနစ်ပါးသော ဂိုဏ်းသားတို့၏အထံသို့ ချဉ်းကပ်၍ မိမိတို့ တိတ္ထိဖြစ်ကြောင်းကို အသိမပေးပဲ ရှင်ရဟန်းပြုကုန်၍ ပိဋကသုံးပုံကို သင်ယူပြီးလျှင် ထိုပိဋကသုံးပုံကိုလည်း ဖောက်လွှဲဖောက်ပြန်ပြု၍ ထို့နောင် ကောသမ္ဗီမြို့သို့သွား၍ ဓမ္မဝိနယကို ဖျက်ဆီးခြင်းငှာ အကြောင်းဥပါယ်ကို ဆွေးနွေးတိုင်ပင်ကြပြီးလျှင် သာသနာတော် ၂၅၃-ခုနှစ်တွင် ခြောက်ပါးသောဌာနတို့၌ နေကုန်လျက် (၁) ဟေမဝတိကဂိုဏ်း (၂) ရာဇဂိရိကဂိုဏ်း (၃) သိဒ္ဓတ္ထိကဂိုဏ်း (၄) ပုဗ္ဗသေလိယဂိုဏ်း (၅) အပရသေလိယဂိုဏ်း (၆) ဝါဇိရိယဂိုဏ်း (၇) ဝေတုလ္လဂိုဏ်း (၈) အန္ဓကဂိုဏ်း (၉) အညမဟာသင်္ဃိကဂိုဏ်းဟူ၍ ကိုးခုသော

[စီ]

ဂိုဏ်းသစ်တို့ကို ဖြစ်စေကုန်၏။ ထိုဂိုဏ်းတို့၏ အမည်နှင့် အယူတို့မှာ ကထာဝတ္ထုအဋ္ဌကထာ၌ ပြထားလျက် ရှိပေ၏။

ထိုတွင်-

ဟေမဝတိကဂိုဏ်းသားတို့သည် တရားတု တရားယောင်ကို ဘုရားဟောတရားအဖြစ်ဖြင့် ဖော်ပြ၍ (၁) ဝဏ္ဏပိဋကမည်သောကျမ်းကို ပြုကုန်၏။

ရာဇဂိရိကဂိုဏ်းသားတို့သည် (၂) အင်္ဂုလိမာလပိဋကမည်သော ကျမ်းကို ပြုကုန်၏။

သိဒ္ဓတ္ထိကဂိုဏ်းသားတို့သည် (၃) ဂုဠှဝေဿန္တရာမည်သောကျမ်းကို ပြုကုန်၏။

ပုဗ္ဗသေလိယဂိုဏ်းသားတို့သည် (၄) ရဋ္ဌပါလဂဇ္ဇိတ (ရဋ္ဌပါလ၏ကြုံးဝါးခဏ်း)မည်သော ကျမ်းကို ပြုကုန်၏။

အပရသေလိယဂိုဏ်းသားတို့သည် (၅) အာဠ၀ကဂဇ္ဇိတ (အာဠဝက၏ ကြုံးဝါးခဏ်း)မည်သော ကျမ်းကို ပြုကုန်၏။

ဝဇိရတောင်၌ နေလေ့ရှိကုန်သော ဝါဇိရိယဂိုဏ်းသားတို့သည် (၆) ဂူဠှဝိနယမည်သောကျမ်းကို ပြုကုန်၏။

ထိုဂိုဏ်းသားအားလုံးတို့သည်ပင် မာယာဇာလတန္တကျမ်း သမာဇတန္တကျမ်းအစရှိသော များစွာသော တန္တကျမ်းတို့ကို၎င်း မရီစိကပ္ပကျမ်း ဟေရမ္ဘကပ္ပကျမ်း အစရှိသော များစွာသော ကပ္ပကျမ်းတို့ကို၎င်း ပြုကုန်၏။

ဝေတုလ္လဝါဒီ ဂိုဏ်းသားတို့သည်ကား (၇) ဝေတုလ္လပိဋကကို ပြုကုန်၏။

အန္ဓကဂိုဏ်းသားတို့သည်လည်း (၈) ရတနကူဋအစရှိသော ကျမ်းတို့ကို ပြုကုန်၏။

အညမဟာသင်္ဃိက ဂိုဏ်းသားတို့သည်လည်း (၉) အက္ခရသာရိယအစရှိသော သုတ္တန်တို့ကို ပြုကုန်၏။

[စု]

ထိုတရားတု တရားယောင်ကျမ်းတို့တွင် ဝေတုလ္လဝါဒကျမ်း ဝါဇိရိယဝါဒကျမ်း ရတနကူဋကျမ်းဟူသော ဤသုံးမျိုးတို့သည်သာလျှင် သီဟိုဠ်ကျွန်းသို့ ရောက်လာကြသည်။ ထိုမှတပါးသော ဝဏ္ဏပိဋကအစရှိသော ကျမ်းတို့သည်ကား ဇမ္ဗူဒိပ်ကျွန်း (အိန္ဒိယနိုင်ငံ)၌သာလျှင် တည်ရှိနေကြသည်-ဟု နိကာယသင်္ဂဟကျမ်း၌ မိန့်ဆို၏။ သို့သော်လည်း ဝဏ္ဏပိဋကစသော ကျမ်းတို့လည်း သီဟိုဠ်ကျွန်းသို့ရောက်ကြောင်း အရိပ်နိမိတ် ထင်သည်သာတည်း။ ထို့ကြောင့်ပင်လျှင် ဝိနည်းအဋ္ဌကထာ၌-

“ဝဏ္ဏပိဋက အင်္ဂုလိမာလပိဋက ရဋ္ဌပါလ၏ကြုံးဝါးခဏ်း အာဠဝက၏ကြုံးဝါးခဏ်း ဂူဠှမဂ် ဂူဠှဝေဿန္တရာ ဂူဠှဝိနည်း ဝေဒလ္လပိဋကဟုခေါ်သော ကျမ်းတို့သည်ကား ဘုရားစကားတော် မဟုတ်ကုန်သည်သာဟု ရှေးအဋ္ဌကထာတို့၌ မိန့်ဆိုထားသည်”ဟူ၍၎င်း-

သံယုတ်အဋ္ဌကထာ၌လည်း-

“ဂူဠှဝိနည်း ဂူဠှဝေသန္တရာဇာတ် ဂူဠှမဟောသဓာဇာတ် ဝဏ္ဏပိဋက အင်္ဂုလိမာလပိဋက ရဋ္ဌပါလ၏ ကြုံးဝါးခဏ်း အာဠဝက၏ ကြုံးဝါးခဏ်း ဝေဒလ္လပိဋကဟူသော ဘုရားစကားတော်မဟုတ်သော ဤကျမ်းအပေါင်းသည် ပရိယတ်တရားတု တရားယောင်မည်၏”ဟူ၍၎င်း-

ထိုဝဏ္ဏပိဋကစသည်တို့ကို ပယ်ထားခြင်း ထင်ပေသည်။ မှန်ပေ၏- ထိုဝဏ္ဏပိဋကစသည်တို့ကို မကြားရပဲ ထိုဝဏ္ဏပိဋကစသည်တို့၏ အနက်ကိုမသိရပဲ သီဟိုဠ်အဋ္ဌကထာဆရာတို့သည် ယင်းတို့ကိုပယ်ရန် မစွမ်းနိုင်ချေ။ ထိုပယ်ရှားသောစကားသည်လည်း ဇမ္ဗူဒိပ်ကျွန်းသား အဋ္ဌကထာဆရာ၏စကား မဖြစ်နိုင်ချေ၊ အဘယ့်ကြောင့်နည်းဟူမူ မဟာမဟိန္ဒမထေရ် သီဟိုဠ်ကျွန်းသို့ ကြွရောက်သောခေတ်ကာလ၌ ထိုဝဏ္ဏပိဋကစသော ကျမ်းတို့သည်ပင်လျှင် မရှိသေး မဖြစ်ပေါ်သေးသောကြောင့်တည်း။ သို့ဖြစ်၍ ထိုဝဏ္ဏပိဋကစသော ကျမ်းတို့သည်၎င်း, ထိုမှတပါးသော ထိုခေတ်ပေါ် မဟာယာနပိဋကတို့သည်၎င်း အများအားဖြင့် သီဟိုဠ်ကျွန်းသို့ ချဉ်းကပ်ဝင်ရောက်ကြသည်ဟု ယူသင့် ယူထိုက်၏။ ထိုကျမ်းတို့တွင်လည်း ဝဇ္ဇီပုတ္တကဂိုဏ်း၌ အတွင်းဝင်သော ဓမ္မရုစိဂိုဏ်း၏ပိဋကတို့ သီဟိုဠ်သို့

[စူ]

ဆိုက်ရောက်ခြင်းကို ရှေး၌ပင်လျှင် ဆိုခဲ့ပြီ။ ထိုမှတပါးသော ပိဋကကျမ်းဂန်တို့ သီဟိုဠ်ကျွန်းသို့ ဆိုက်ရောက်လာပုံမှာ အောက်ပါအတိုင်းဖြစ်သည်။

ဝေတုလ္လဝါဒကို ပဌမအကြိမ်နှိမ်နင်းခြင်း

သာသနာနှစ် ၇၅၈-နှင့် ၇၈၀-တို့တွင် ဝေါဟာရကတိဿမင်း၏ လက်ထက်၌ အဘယဂိရိကျောင်းနေ ဓမ္မရုစိဂိုဏ်းသားတို့သည် ရှေး(စိ)မျက်နှာ၌ ပြခဲ့သည်အတိုင်း သာသနာတော်ကို ဖျက်ဆီးရန်အကျိုးငှါ ရဟန်းအသွင်ကိုဆောင်သော ဝေတုလ္လဝါဒီပုဏ္ဏားတို့ စီရင်ထားသော ဝေတုလ္လပိဋကကို လက်ခံကုန်၍ “ဤဝေတုလ္လပိဋကသည် ဘုရားဟောတည်း”ဟု ပြကုန်၏။ ထိုဝေတုလ္လပိဋကကို မဟာဝိဟာရကျောင်း၌ နေလေ့ရှိကုန်သော ထေရဝါဒီရဟန်းတော်တို့သည် မိမိတို့၏ ဓမ္မဝိနယနှင့် နှီးနှောပြီးလျှင် အဓမ္မဝါဒဟု ဆုံးဖြတ်၍ ပယ်ရှားကုန်၏။ ထိုအကြောင်းကိုကြား၍ ဝေါဟာရကတိဿမင်းသည် အလုံးစုံသောကျမ်းတို့၌ ပါရဂူမြောက်တတ်သော ကပိလအမတ်ကို စေလွှတ်၍ ဆုံးဖြတ်စေပြီးလျှင် ဘုရားဟောမဟုတ်ကြောင်း သိရ၍ အလုံးစုံသော ဝေတုလ္လစာပေဟူသမျှကို မီးရှို့စေ၍ ထိုဝေတုလ္လအယူရှိသော ရဟန်းယုတ်တို့ကိုလည်း နှိပ်ကွပ်၍ ဗုဒ္ဓသာသနာတော်ကို ထွန်းလင်းစေခဲ့ပြီ။ ထို့ကြောင့် မဟာဝံသ၌ အောက်ပါဂါထာကို မိန့်ဆိုထားလေသည်-

၃၆-၄၁။ ထိုဝေါဟာရကတိဿမင်းသည် ကပိလမည်သော အမတ်ကြီးဖြင့် (ဆုံးဖြတ်စေ၍) ဝေတုလ္လဝါဒကို နှိမ်နင်း၍ ရဟန်းယုတ်တို့အား နှိပ်ကွပ်ခြင်းကိုလည်းပြု၍ သာသနာတော်ကို ထွန်းလင်းစေခဲ့လေပြီ။

သာဂလိယဂိုဏ်း ဖြစ်ပေါ်လာခြင်း

အဘယဂိရိဝါသီဂိုဏ်းသားတို့သည် သာသနာတော်နှစ် ၇၉၇-နှင့် ၈၁၀-တို့တွင် ဂေါဌာဘယမင်း၏ လက်ထက်၌လည်း ဝေတုလ္လဝါဒကို ရှေးနည်းအတူပင် ဟောပြပြန်ကုန်၏။ ထိုအခါ၌ ထိုအဘယဂိရိဝါသီ ဂိုဏ်းသားတို့တွင် ဥဿိလိယတိဿမည်သော မထေရ်သည် ဝေါဟာရကတိဿမင်းလက်ထက်က ဝေတုလ္လဝါဒီရဟန်းတို့အား ပြုဘူးသော နှိပ်ကွပ်ခြင်းကို ကြားသိရ၍ “စူးစမ်း

[စေ]

ဆင်ခြင်ဉာဏ်နှင့်ပြည့်စုံသော ဂေါဌာဘယမင်း၏ လက်ထက်၌လည်း ထို့အတူပင် ဖြစ်ကောင်းဖြစ်လိမ့်မည်၊ ထိုသို့ဖြစ်လျှင် မကောင်း”ဟု ကြံစည်စဉ်းစားပြီးလျှင် “ငါတို့သည် ထိုအဘယဂိရိရဟန်းတို့နှင့် တပေါင်းတည်းမဖြစ်ကုန်အံ့”ဟု ဆုံးဖြတ်၍ သုံးရာခန့်မျှသော ရဟန်းတို့ကို ခေါ်ဆောင်ပြီးလျှင် ဒက္ခိဏဂိရိကျောင်းသို့သွား၍ ဓမ္မရုစိဂိုဏ်းမှ အသီးအခြားပြုလျက် နေထိုင်လေ၏။ ထိုရဟန်းတို့တွင် သာဂလမည်သော မထေရ်သည် ထိုဒက္ခိဏဂိရိ ကျောင်းတိုက်၌ပင်နေလျက် အာဂမဗျာချာန်ခေါ်သော သုတ္တန်အဖွင့်ကျမ်းကို ရေးသားစီရင်လေသည်။ ထိုသာဂလမထေရ်ကို အကြောင်းပြု၍ ယင်း၏ အန္တေဝါသိကတပည့်တို့သည် ထိုကာလမှစ၍ သာဂလိယဂိုဏ်းသား မည်ကုန်၏။ ထိုသာဂလိယဂိုဏ်းသားတို့၏ ဝါဒသည်လည်း နောက်အခါ မဟာသေနမင်း၏လက်ထက်တွင် ဇေတဝန်ကျောင်းတိုက်၌ ပြန့်သွားလေ၏။

ဝေတုလ္လဝါဒကို ဒုတိယအကြိမ်နှိမ်နင်းခြင်း

ဂေါဌာဘယမင်းသည် မဟာဝိဟာရကျောင်းတိုက် စေတိယကျောင်းတိုက် ထူပါရုံကျောင်းတိုက် ဣဿရသမဏကကျောင်းတိုက် ဝေဿဂိရိကျောင်းတိုက်ဟူသော ငါးခုသော ကျောင်းတိုက်ကြီးတို့၌ရှိသော များစွာသော ရဟန်းအပေါင်း သံဃာတော်ကို တပေါင်းတည်း စည်းဝေးစေပြီးလျှင် ထိုအကြောင်းကို မေးလျှောက်၍ ဝေတုလ္လဝါဒ၏ ဘုရားဟောမဟုတ်ကြောင်းကို သိရသဖြင့် ထိုဝေတုလ္လအယူရှိသော ၆ဝ-သော ရဟန်းယုတ်တို့ကို တံဆိပ်ခတ်နှိပ်၍ သီဟိုဠ်နိုင်ငံမှ နှင်ထုတ်လိုက်လေ၏။ ဝေတုလ္လကျမ်းစာတို့ကိုလည်း မီးရှို့၍ ဗုဒ္ဓသာသနာတော်ကို ထွန်းလင်းစေခဲ့ပေ၏။

ထိုအခါ သီဟိုဠ်နိုင်ငံမှ နှင်ထုတ်လိုက်သော ထိုရဟန်းတို့အနက် အချို့ရဟန်းတို့သည် ကာဝီရသင်္ဘောဆိပ်သို့သွား၍ ထိုအရပ်၌နေကုန်၏။ ထိုသို့ နေကြစဉ်ကာလ၌ပင် တဦးသော တိတ္ထိလုလင်သည် အရပ်တပါးမှ ကာဝီရသင်္ဘောဆိပ်သို့ ရောက်လာလတ်သော် သင်္ဘောဆိပ် ရွာသူရွာသားတို့က ထိုရဟန်းတို့အား ပေးလှူပူဇော်သည်ကို မြင်ရသဖြင့် လာဘ်ပူဇော်သက္ကာရကိုမှီ၍ ထိုရဟန်းတို့၏ထံ၌ ရှင်ရဟန်းပြုပြီးလျှင် သံဃမိတ္တဟူသော အမည်ဖြင့် ထင်ရှားလေသည်။ ထိုသံဃမိတ္တသည် မဟာဝိဟာရဝါသီ ရဟန်းတို့၏ ဆုံးဖြတ်ချက်ကိုမှီ၍ ဝေတုလ္လ

[စဲ]

ဝါဒဟူသော အကြောင်းကြောင့် မိမိ၏ဆရာရဟန်းတို့ တိုင်းပြည်မှ နှင်ထုတ်ခံရကြောင်းကို သိရသဖြင့် မဟာဝိဟာရဝါသီရဟန်းတို့အား အမျက်ထွက်သည်ဖြစ်၍ “ဝေတုလ္လဝါဒကိုမူလည်း သူ့တို့အားယူစေမည်၊ သူတို့၏ ကျောင်းတိုက်တို့ကိုမူလည်း အမြစ်ပါနှုတ်၍ ဖျက်ဆီးပစ်မည်”ဟု ကြိမ်းလျက် သီဟိုဠ်ကျွန်းသို့သွားပြီးလျှင် ဂေါဌာဘယမင်းကို မိမိအား ကြည်ညိုအောင်ပြောဟော၍ ထိုမင်း၏သားတော် နှစ်ယောက်တို့ကို အတတ်ပညာသင်ပေးရန် အားထုတ်လေသည်။ သို့သော်လည်း မိမိ၏ဝါဒကို နားလည်ရိပ်မိနိုင်သော အစ်ကိုကြီး ဇေဋ္ဌတိဿကို ချန်ထား၍ နောင်အခါ၌ မိမိစကားကို လိုက်နာစေနိုင်သော ညီငယ် သေနမင်းသားကိုသာလျှင် ချီးမြှောက်၍ အတတ်ပညာ သင်ကြားပေးလေသည်။ ခမည်းတော်နတ်ရွာစံ၍ ဇေဋ္ဌတိဿမင်းသား မင်းအဖြစ်သို့ရောက်သောအခါ (သာ ၈၁၀-၈၁၉)၌ ထိုသံဃမိတ္တသည် ဇေဋ္ဌတိဿမင်းကိုကြောက်သဖြင့် ကာဝီရသင်္ဘောဆိပ်အရပ်သို့သာလျှင် ထွက်သွားလေ၏။

သာသနာနှစ် ၈၁၉-နှင့် ၈၄၅-တို့အတွင်း မဟာသေနမင်း၏ လက်ထက်၌မူ ထိုသံဃမိတ္တသည် သီဟိုဠ်ကျွန်းသို့ တဖန်ပြန်လာ၍ အဘယဂိရိကျောင်းတိုက်၌နေလျက် မဟာဝိဟာရဝါသီဂိုဏ်းသားတို့အား ဝေတုလ္လဝါဒကို လက်ခံစေရန် အမျိုးမျိုးသောနည်းတို့ဖြင့် ကြိုးစားအားထုတ်လေသည်။ သို့သော်လည်း မဟာဝိဟာရဝါသီတို့အား ထိုဝါဒကိုယူစေရန် မစွမ်းနိုင်သောအခါ မဟာသေနမင်းကိုချဉ်းကပ်၍ အမျိုးမျိုးသောအကြောင်းတို့ဖြင့် သွေးဆောင်နားချပြီးလျှင် “တစုံတယောက်သောသူသည် မဟာဝိဟာရဝါသီ ရဟန်းတပါးအားသော်လည်း ဆွမ်းဘောဇဉ်အာဟာရကို ပေးလှူငြားအံ့၊ ထိုသူအား ဒဏ်ငွေတရာတပ်စေ”ဟု မင်း၏အာဏာဖြင့် မြို့၌ကြွေးကြော်လျက် စည်လည်စေ၏။ ထိုအခါ မဟာဝိဟာရဝါသီ ရဟန်းတော်တို့သည် မြို့၌ ဆွမ်းခံကြွကုန်လတ်သော် ၃-ရက်တိုင်တိုင် ဆွမ်းမရကြသောကြောင့် လောဟပါသာဒခေါ် ပြာသာဒ်ကြီး၌ စည်းဝေးကုန်၍ “အကယ်၍ ငါတို့သည် ဆာလောင်ခြင်းဟူသော အကြောင်းကြောင့် တရားမဟုတ်သည်ကို တရားဟု ယူကုန်ငြားအံ့၊ များစွာသောလူတို့သည် ထိုတရားမဟုတ်သည်ကိုယူ၍ အပါယ်သို့ လားရောက်ကုန်လတံ့၊ ငါတို့အားလုံးသည်လည်း အပြစ်ရှိသည် ဖြစ်ကုန်လတံ့၊ ထို့ကြောင့် ငါတို့သည် အသက်ကိုပင် စွန့်ကြရစေကာမူ ဝေတုလ္လဝါဒကို မယူကုန်အံ့”ဟု ဆွေးနွေးဆုံးဖြတ်ကြပြီးလျှင်

[စော]

မဟာဝိဟာရကျောင်းတိုက် အစရှိသော အလုံးစုံသော ကျောင်းတိုက်တို့ကို စွန့်လွှတ်ထားခဲ့ကုန်၍ ရောဟဏဇနပုဒ်ခေါ် သီဟိုဠ်ကျွန်း တောင်ပိုင်းနယ်သို့၎င်း၊ မလယဇနပုဒ်ခေါ် သီဟိုဠ်ကျွန်း အလယ်ပိုင်းနယ်သို့၎င်း ထွက်ခွါသွားလေကုန်၏။

ဝေတုလ္လအယူဝါဒအကြောင်း

မဟာဝိဟာရဝါသီမထေရ်တို့ အလွန် ရွံရှာစက်ဆုပ်သော ဝေတုလ္လဝါဒမည်သည်မှာ အဘယ်သို့သော အယူဝါဒပါနည်းဟူမူ? ယခုခေတ်အခါ၌ ဝေတုလ္လအယူဝါဒ၏ သရုပ်ကို အပြည့်အစုံဖော်ပြရန် မစွမ်းနိုင်ပါ၊ အကြောင်းမှာ ဝေတုလ္လဟူသော အမည်နှင့် ကျမ်းစာတို့သည်၎င်း ဂိုဏ်းဂဏသည်၎င်း မထင်ရှားသောကြောင့် ဖြစ်ပေသည်။ သို့သော် အဘိဓမ္မပိဋက ကထာဝတ္ထုအဋ္ဌကထာ၌ အချို့ အနည်းငယ်သော ဝေတုလ္လဝါဒတို့ကို အောက်ပါအတိုင်း တွေ့ရ၏။ အဘယ်သို့နည်းဟူမူ-

(၁) ပရမတ္ထအားဖြင့် မဂ်ဖိုလ်တို့သည်သာလျှင် သံဃာမည်၏၊ မဂ်ဖိုလ်တို့မှတပါးသော သံဃာမည်သည် မရှိ၊ မဂ်ဖိုလ်တို့သည်လည်း တစုံတခုကိုမျှ မခံယူတတ်ကုန်၊ ထို့ကြောင့် သံဃာသည် မြတ်သောအလှူကို ခံယူသည်ဟု မဆိုအပ်-ဟူ၍၎င်း-

(၂) မဂ်ဖိုလ်တို့သည်သာလျှင် သံဃာမည်၏၊ ၎င်းတို့သည်လည်း မြတ်သောအလှူကို စင်ကြယ်စေခြင်း (အကျိုးကြီးစေခြင်း)ငှာ မစွမ်းနိုင်ကုန်၊ ထို့ကြောင့် သံဃာသည် မြတ်သောအလှူကို စင်ကြယ်စေသည်ဟု မဆိုအပ်-ဟူ၍၎င်း-

(၃) မဂ်ဖိုလ်တို့သည်သာလျှင် သံဃာမည်၏၊ ၎င်းတို့သည်လည်း တစုံတခုကိုမျှ မစားသောက် မသုံးဆောင်တတ်ကုန်၊ ထို့ကြောင့် သံဃာက စားသည် သောက်သည် ခဲသည် လျက်သည်ဟု မဆိုအပ်-ဟူ၍၎င်း-

(၄) မဂ်ဖိုလ်တို့သည်သာလျှင် သံဃာမည်၏၊ ၎င်းတို့အား တစုံတခုကိုပေးလှူရန် မတတ်နိုင်၊ ၎င်းတို့ကလည်း ခံယူရန် မတတ်နိုင်၊

[စော်]

၎င်းတို့အား ပေးလှူခြင်းဖြင့်လည်း အကျိုးကျေးဇူး တစုံတခုမျှ မပြီးစီး၊ ထို့ကြောင့် သံဃာအားလှူခြင်းသည် အကျိုးကြီးသည်ဟု မဆိုအပ်-ဟူ၍၎င်း-

(၅) ဘုန်းတော်ကြီးသော မြတ်စွာဘုရားသည် တစုံတခုကိုမျှ မဘုဉ်းပေး မသုံးဆောင်၊ သို့သော်လည်း လောကသို့ အစဉ်လိုက်၍ လျော်စွာပြုခြင်းအကျိုးငှာ ဘုဉ်းပေး သုံးဆောင်ဘိသကဲ့သို့ မိမိကိုယ်ကို ပြတော်မူ၏။ သို့ဖြစ်၍ (ဘုရားအား လှူခြင်းသည်) အကျိုးမရှိသောကြောင့် ထိုဘုရား၌ လှူခြင်းသည် အကျိုးကြီး၏ဟု မဆိုအပ်- ဟူ၍၎င်း-

(၆) ဘုန်းတော်ကြီးသော မြတ်စွာဘုရားသည် တုသိတာ နတ်ပြည်၌ဖြစ်လျက် ထိုနတ်ပြည်၌သာလျှင် စံနေတော်မူ၏၊ လူ့ပြည်လောကသို့ မကြွလာချေ၊ စင်စစ်အားဖြင့် ဤလူ့ပြည်လောက၌ နိမ္မိတရုပ်ပွါးတော်မျှကိုသာလျှင် ဖန်ဆင်း စေလွှတ်လျက် ပြတော်မူသည်-ဟူ၍၎င်း-

(၇) ဘုန်းတော်ကြီးသော မြတ်စွာဘုရားသည် တုသိတာနတ်ပြည်၌ တည်တော်မူလျက် တရားဟောရန်အလို့ငှါ ဖန်ဆင်းအပ်သော နိမ္မိတရုပ်ပွါးတော်ကို စေလွှတ်တော် မူ၏၊ ထိုနိမ္မိတ ရုပ်ပွါးတော်သည်၎င်း ထိုရုပ်ပွါးတော်၏တရားကို လက်ခံနာယူ၍ အရှင်အာနန္ဒာသည်၎င်း ဤနှစ်ပါးတို့ကသာလျှင် ဟောကြသည်။ မြတ်စွာဘုရားကိုယ်တော်တိုင်ကား တရားမဟော-ဟူ၍၎င်း-

(၈) တခုသောအလို တူသောအလိုရှိလျှင် မေထုန်အကျင့်ကို မှီဝဲအပ် မှီဝဲကောင်း၏၊ ဆိုလိုသည်မှာ- သနားငဲ့ညှာခြင်းဟူသော အလိုဖြင့် တခုသော အလိုရှိလျှင်၊ သို့မဟုတ် သံသရာ၌ အတူတကွဖြစ်လျက် ကျင်လည်ကုန်အံ့ဟု မာတုဂါမနှင့်အတူ ဘုရားအားပူဇော်ခြင်း စသည်ကိုပြု၍ ဆုပန်သည်၏အစွမ်းဖြင့် တခုတည်းသော တူသောအလိုရှိခဲ့လျှင်၊ ထိုနှစ်ဦးသောသူတို့၏ ဤသို့ အလိုတူသော မေထုန်အကျင့်ကို မှီဝဲအပ် မှီဝဲကောင်း၏-ဟူ၍၎င်း-

[စံ]

အထက်ပါအတိုင်း ဝေတုလ္လဝါဒတို့ကို ကထာဝတ္ထုအဋ္ဌကထာ၌ တွေ့ရ၏။ ဝေတုလ္လဝါဒီတို့၏ အယူဝါဒတို့ကို ထေရဝါဒကျမ်းဂန်တို့၌ ယခုခေတ်တွင် ဤမျှသာ တွေ့ရပေသည်။

စိစစ်ပြရလျှင် အထက်ပါ ဝေတုလ္လဝါဒတို့တွင် အစမှ ဝါဒ ၄-ခုတို့ဖြင့် သုတ္တန်ပိဋက၌လာသော အရိယာသံဃာကို မှားယွင်းစွာ ယူဆထား၏၊ ဝိနည်းပိဋက၌လာသော သမ္မုတိသံဃာကိုလည်း လုံးဝ ပယ်ဖျက်ထား၏။ ထို့နောင် သုံးခုသောဝါဒတို့မှာ ဣဿရခေါ် ဘုရားသခင်က ဖန်ဆင်းသည်ဟူသော အယူသို့ အစဉ်လိုက်သော ဝါဒတို့ဖြစ်သည်။ နောက်ဆုံးဝါဒမှာ သူယုတ်မာဝါဒဖြစ်ကြောင်း အလွန်ပင် ထင်ရှားလှပေ၏။

အသင်္ဂမည်သော ကျမ်းဆရာက သက္ကတဘာသာဖြင့် ရေးသားစီရင်ခဲ့သော အဘိဓမ္မသမုစ္စယခေါ် မဟာယာနကျမ်း၌မူကား အောက်ပါအတိုင်း ဆိုထားသည်ကို တွေ့ရပေ၏-

“ဝေပုလ္လအင်္ဂါဟူသည် အဘယ်နည်း၊ ဗောဓိသတ္တပိဋက (ဘုရားအလောင်းကျမ်းစာ)နှင့် စပ်ဆိုင်လျက် ဟောထားသောတရား ဖြစ်သည်။ အကြင် တရားအင်္ဂါကို ဝေပုလ္လဟု ဆိုအပ်၏၊ ထိုတရားအင်္ဂါကို ဝေဒလ္လဟူ၍လည်း ဆိုအပ်၏၊ ဝေတုလ္လဟူ၍လည်း ဆိုအပ်၏။ အဘယ့်ကြောင့် ဝေပုလ္လ ခေါ်ဆိုရပါသနည်း ဟူမူ၊ အလုံးစုံသော သတ္တဝါတို့၏ စီးပွါးချမ်းသာ တည်ရာဖြစ်သောကြောင့်၎င်း၊ မြင့်မြတ်ကြီးကျယ်၍ နက်နဲသော တရားဒေသနာ ဖြစ်သောကြောင့်၎င်း ခေါ်ဆိုရပေသည်။ အဘယ့်ကြောင့် ဝေဒလ္လဟု ခေါ်ဆိုရပါသနည်း ဟူမူ၊ အလုံးစုံသော အပိတ်အပင် အာဝရဏတရားတို့ကို ခွဲဖျက်တတ်သောကြောင့် ခေါ်ဆိုရပေသည်။ အဘယ့်ကြောင့် ဝေတုလ္လဟု ခေါ်ဆိုရပါသနည်း ဟူမူ၊ ထိုကျမ်း၌ ထုတ်ပြထားသော ဥပမာန တရားတို့သည် အတုမဲ့ဖြစ်သောကြောင့် ခေါ်ဆိုရပေသည်”။ (အဘိဓမ္မသမုစ္စယကျမ်း နှာ-၇၉)

ယခုခေတ်ကာလ၌ သဒ္ဓမ္မပုဏ္ဍရိကသုတ္တန်ဟု ခေါ်သော မဟာယာနကျမ်းစာ၌ သာဝကအဖြစ် ပစ္စေကဗုဒ္ဓါအဖြစ်နှင့်လည်း နိဗ္ဗာန်ရောက်နိုင်သည်ဟူသော ဝါဒကို လုံးဝ ပယ်ရှားနှိမ်နင်း၍ လူတိုင်း ပုဂ္ဂိုလ်တိုင်း ဘုရားဖြစ်အောင်ကျင့်ရန်

[စား]

တိုက်တွန်းလျက် ဘုရားအလောင်းနှင့်စပ်၍ အတုမရှိ အကြီးအကျယ် ချီးမွမ်းဖော်ပြထားသော ဥပမာတို့ကို များစွာ တွေ့ရ၏။ ထိုကြောင့် ထိုသဒ္ဓမ္မပုဏ္ဍရိက သုတ္တန်ကျမ်းကဲ့သို့သော ဗောဓိသတ္တ (ဘုရားအလောင်း)နှင့်စပ်၍ ပြဆိုသော ပိဋကကျမ်းစာ၌လာသော ဝါဒကိုလည်း ဝေတုလ္လဝါဒဟု သိအပ်ပေ၏။

မဟာဝိဟာရကျောင်းတိုက်ကို ဖျက်ဆီးခြင်း

မဟာဝိဟာရဝါသီ ရဟန်းတို့သည် ပြဆိုခဲ့သည်အတိုင်း အလုံးစုံသော ကျောင်းတိုက်တို့ကို စွန့်လွှတ်ထားခဲ့၍ ထွက်ခွါသွားကြသောအခါ သံဃမိတ္တမည်သော ရဟန်းယုတ်သည် မင်းကိုနားချလျက် သိစေ၍ လောဟပါသာဒ အစရှိသော ၃၆၄-ခုသော ပရိဝုဏ် ပြာသာဒ်တို့ကို ဖျက်ဆီးစေပြီးလျှင် အမြစ်ရင်းပါနှုတ်စေ၍ အဘယဂိရိကျောင်းတိုက်သို့ ဆောင်ယူစေ၏။ ကျောင်းတိုက်မြေပြင်၌လည်း ထွန်ယက်စေ၍ ပြောင်း,ပဲတို့ကို စိုက်ပျိုးစေ၏။ ဤအခြင်းအရာဖြင့် မဟာဝိဟာရကျောင်းတိုက်သည် ထိုအခါက ကျောင်းအဆောက်အဦမှကင်းလျက် ကိုးနှစ်ပတ်လုံး ရဟန်းတို့မှ ဆိတ်သုဉ်းလျက် ရှိလေသည်။ ထိုမှနောက်ကာလ၌ မဟာသေနမင်းသည် မေဃဝဏ္ဏာဘယမည်သော ကလျာဏမိတ္တဖြစ်သော အမတ်ကြီး၏ ခြိမ်းချောက်ခြင်းရှေ့သွားရှိသော ဖျောင်းဖျပြောဆိုချက်ဖြင့် မဟာဝိဟာရကျောင်းတိုက်ကို တဖန် ပကတိအတိုင်း ပြုပြင်ပြီးလျှင် ဖဲခွါသွားသော ထိုမဟာဝိဟာရဝါသီ ရဟန်းတော်တို့ကိုလည်း ပင့်ဆောင်၍ ပစ္စည်းလေးပါးတို့ဖြင့် ပြုစုထောက်ပံ့လေသည်။

ဇေတဝနဝါသီဂိုဏ်း ဖြစ်ပေါ်လာခြင်း

မဟာသေနမင်းသည် ဒက္ခိဏာရာမကျောင်း၌နေသော စိတ်နှလုံးကောက်ကျစ်သော (ဒကာ ဒကာမတို့ အထင်ကြီးအောင် ပြုတတ်၍) ကုဟကတိဿမည်သော မထေရ်ကို ကြည်ညိုပြန်၍ ထိုမထေရ်အတွက် မဟာဝိဟာရကျောင်းတိုက် နယ်ပယ်(သိမ်)အတွင်း ဇောတိဝနမည်သော ဥယျာဉ်၌ ဇေတဝန်မည်သောကျောင်းကို ဆောက်လုပ်စေရန် အားထုတ်ပြန်လေ၏။ မဟာဝိဟာရဝါသီ ရဟန်းတော်တို့သည် မင်းကို တားမြစ်ခြင်းငှါ မစွမ်းနိုင်သောကြောင့် တဖန်လည်း မဟာဝိဟာရကျောင်းတိုက်မှ ထွက်ခွါသွားကြပြန်လေ၏။ ထိုအခါ

[ဆ]

၌လည်း မဟာဝိဟာရကျောင်းတိုက်သည် ကိုးလပတ်လုံး ရဟန်းတော်တို့မှ ဆိတ်သုဉ်းလျက်ရှိလေ၏၊ မဟာသေနမင်းသည်ကား မိမိအလိုအတိုင်းပင်လျှင် ထိုဇောတိဝနဥယျာဉ်၌ ဇေတဝနဝိဟာရမည်သောကျောင်းကို ဆောက်လုပ်၍ ထိုကုဟကတိဿမထေရ်အား လှူဒါန်းလေသည်သာတည်း။ ထိုဇေတဝနဝိဟာရ၌ ဒက္ခိဏဂိရိကျောင်းတိုက်မှ သာဂလိယဂိုဏ်းသား ရဟန်းတို့သည် လာ၍နေကုန်၏။ နောက်ကာလ သာသနာတော်နှစ် ၁ဝ၆၇-နှင့် ၁ဝ၈၀-တို့အတွင်း အမ္ဗသာမဏေရသိလာကာလမင်း၏ လက်ထက်၌ ထိုဇေတဝနဝိဟာရဝါသီ ရဟန်းတို့သည် ဝေတုလ္လဝါဒီဂိုဏ်းသား ဖြစ်လေကုန်၏။

ဤသို့ ပြဆိုခဲ့သည့်အတိုင်း အရှင်ဗုဒ္ဓဃောသမထေရ် သီဟိုဠ်ကျွန်းသို့ ရောက်သောကာလ (သာသနာတော် ၉၆၅-နှစ်)မှ ရှေးမဆွကပင်လျှင် စင်ကြယ်သော ထေရဝါဒီဖြစ်ကုန်သော မဟာဝိဟာရဝါသီဂိုဏ်းနှင့် ဆန့်ကျင်သော အယူရှိကုန်သော (၁) အဘယဂိရိဝါသီဂိုဏ်း (သာ ၄၅၅)၊ (၂) သာဂလိယဂိုဏ်း (သာ ၇၉၇-၈၁၀)၊ (၃) ဇေတဝနဝါသီဂိုဏ်း (သာ ၈၂၉-၈၄၅)ဟူ၍ သုံးခုသောဂိုဏ်းတို့ ဖြစ်ပေါ်လျက် ရှိနှင့်ကုန်၏။ ထိုသုံးဂိုဏ်းတို့တွင် အဘယဂိရိဝါသီဂိုဏ်းသားတို့သည်သာလျှင် အထူးအားဖြင့် ထင်ရှား၍ အားလည်းကောင်းကုန်၏။ ထိုအကြောင်းကို ချဲ့၍ပြရလျှင် အဘယဂိရိဝါသီ ဂိုဏ်းသားတို့သည် စင်ကြယ်သော ထေရဝါဒပိဋကကို၎င်း, ဝဇ္ဇီပုတ္တကဂိုဏ်း၌ အတွင်းဝင်သော ဓမ္မရုစိဂိုဏ်းသားတို့၏ ပိဋကကို၎င်း, မဟိသာသကအစရှိသော ဂိုဏ်း၏ ပိဋကကို၎င်း, မဟာယာနဂိုဏ်း၏ ပိဋကကို၎င်း လက်ခံသင်ယူပို့ချကုန်၏။ ထိုပိဋကတို့တွင် ဓမ္မရုစိဂိုဏ်း၏ ပိဋကကို လက်ခံထားကြောင်းမှာ ပြခဲ့ပြီးဖြစ်၍ ထင်ရှားသည်သာ။ မဟိသာသက အစရှိသော ဂိုဏ်းတို့၏ ပိဋကကို လက်ခံသည်၏အဖြစ်မှာမူ ဖာဟိယန်းမည်သော တရုပ်ရဟန်းတော်၏ ခရီးစဉ်မှတ်တမ်းအဆိုဖြင့်၎င်း, အဋ္ဌကထာတို့၌ ပယ်ထားသော ဝဏ္ဏပိဋကစသော အမည်၏ အစွမ်းအားဖြင့်၎င်း သိအပ်၏၊ မဟာယာနပိဋကကို လက်ခံသည်၏အဖြစ်မှာလည်း ထို့အတူပင် သိအပ်ပေ၏။

[ဆာ]

ဖာဟိယန်းခရီးစဉ်အဆို

ဖာဟိယန်းမည်သော တရုပ်ရဟန်းတော်သည် သာသနာတော် ၉၅၆-ခုနှစ်၌ သီဟိုဠ်ကျွန်းမှ သက္ကတဘာသာဖြင့် တင်ထားသော မဟိသာသကဂိုဏ်း၏ ဝိနည်းပိဋကကို၎င်း, ဒီဃနိကာယ်ကို၎င်း, သံယုတ္တနိကာယ်ကို၎င်း, သန္နိပါတခေါ် သုတ်အပေါင်းအစုပိဋကကို၎င်း မိမိနှင့်အတူတကွ တရုပ်ပြည်သို့ ဆောင်ယူလာခဲ့သည်ဟု ၎င်း၏ ခရီးစဉ်မှတ်တမ်း၌ ပြထားလေသည်။ ထိုပိဋကစာပေအလုံးစုံကို အဘယဂိရိကျောင်းတိုက်မှသာလျှင် ရသွားသည်ဖြစ်ရာ၏။ အကြောင်းမူကား မဟာဝိဟာရဝါသီတို့မှာ သက္ကတဘာသာဖြင့် ရေးတင်ထားသော ပိဋကစာပေမရှိခြင်းကြောင့်ပေတည်း။ အဋ္ဌကထာ၌ ပယ်ထားသော ဝဏ္ဏပိဋက စသည်တို့မှာလည်း ထိုအဘယဂိရိကျောင်းတိုက်၌သာလျှင် ရှိနေသည်ဖြစ်ကုန်ရာ၏၊ အကြောင်းမူကား မဟာဝိဟာရဝါသီတို့သည် ထိုကျမ်းတို့ကို လက်မခံခြင်းကြောင့်ပေတည်း။ ထို့ပြင် ဖာဟိယန်းမည်သော တရုပ်ရဟန်းတော် သီဟိုဠ်ကျွန်း၌နေစဉ်ကာလ (သာ ၉၅၄-၉၅၆)က မဟာဝိဟာရကျောင်းတိုက်(ဂိုဏ်း)၌ သုံးထောင်မျှသော ရဟန်းတို့သည် နေလျက်ရှိကုန်၏၊ ၎င်းတို့သည် ထေရဝါဒပိဋကကိုသာလျှင် သင်ယူကုန်၏၊ မဟာယာနပိဋကကို မသင်ယူကုန်။ အဘယဂိရိကျောင်းတိုက်(ဂိုဏ်း)၌ ငါးထောင်မျှသော ရဟန်းတို့သည် နေလျက်ရှိကုန်၏၊ ၎င်းတို့သည်ကား မဟာယာနပိဋကနှင့် ထေရဝါဒပိဋက နှစ်မျိုးလုံးကို သင်ယူကုန်၏ဟူ၍လည်း ထိုတရုပ်ရဟန်းတော်သည်ပင်လျှင် ဖော်ပြထားလေသည်။

ဤအရာ၌ လိုရင်းကို ထုတ်ဖော်ဆက်စပ်၍ ပြရလျှင်- အဘယဂိရိဝါသီဂိုဏ်းသားတို့သည် မဟာယာနပိဋကကိုလည်း သင်ယူကြသောကြောင့် ထိုအဘယဂိရိကျောင်းတိုက်၌ မဟာယာနဂိုဏ်းသားတို့၏ ပဓာနဆရာတော်ဖြစ်ကုန်သော အဿဃောသနှင့် နာဂဇ္ဇုနတို့ စီရင်သောကျမ်းတို့သည်လည်း ရှိသည်သာ ဖြစ်ကုန်ရာ၏၊ ထိုသို့ရှိရာသောကြောင့်ပင်လျှင် ထိုအဿဃောသနှင့် နာဂဇ္ဇုနတို့၏ နည်းကို၎င်း အမည်ကို၎င်း အရှင်ဗုဒ္ဓဃောသမထေရ်သည်လည်း သိသည်သာဖြစ်ရာ၏၊ ထိုခေတ်ကာလက သုတနှင့်ပြည့်စုံသော တပါးသော မဟာဝိဟာရဝါသီ မထေရ်တို့သည်လည်း သိသည်သာ ဖြစ်ကုန်ရာ၏။ တနည်းအားဖြင့်

[ဆိ]

ရှင်းပြရလျှင်- တောင်ပိုင်း အိန္ဒိယနိုင်ငံတွင် သမုဒြာ၏အနီး ဂုန္တာဒိစတြိတ်နယ်ပယ်၌ နာဂါရ်ဇုနကောဏ္ဍမည်သော အရပ်ဌာနသည် ရှိ၏၊ ထိုအရပ်၌ပင် မဟာယာနဂိုဏ်းသားတို့၏ ပဓာနဆရာတော်ဖြစ်သော နာဂဇ္ဇုနသည် နေလျက် ဗုဒ္ဓသာသနာကို တည်စေခဲ့၏။ အရှင်ဗုဒ္ဓဃောသလည်း ထိုအရပ်သားဖြစ်ကြောင်း အရိပ်နိမိတ်ကို တွေ့ရ၏။ ဤအကြောင်းအရာသည် နောက်စာမျက်နှာ (ဆူ)၌ ထင်ရှားလတံ့။ ထို့ကြောင့်လည်း အရှင်ဗုဒ္ဓဃောသမထေရ်သည် နာဂဇ္ဇုနနှင့် အဿဃောသတို့၏ နည်းကို၎င်း, အမည်ကို၎င်း သိသည်သာ ဖြစ်ရာသည်ဟူ၍ အနုမာနအားဖြင့် မှန်းဆသိနိုင်ပေ၏။

သိလျက်ပင်လျှင် အဿဃောသနှင့် နာဂဇ္ဇုနတို့၏ နည်းကို၎င်း အမည်ကို၎င်း မိမိအဋ္ဌကထာ၌ မပြခြင်းမှာ ထိုဆရာနှစ်ပါးတို့သည် ဂိုဏ်းတပါးသား ဖြစ်သောကြောင့်သာလျှင် ဖြစ်ရာ၏။ မှန်ပေ၏- ထိုနှစ်ပါးတို့တွင် အဿဃောသသည် ထေရဝါဒမှကွဲထွက်သော တဆယ့်တပါးသော ဂိုဏ်းတို့တွင် သဗ္ဗတ္ထိဝါဒဂိုဏ်းသား ဖြစ်သည်၊ နာဂဇ္ဇုနသည်ကား မဟာသင်္ဃိကဂိုဏ်း စေတိယဝါဒီဂိုဏ်း စသည်တို့မှ ဆင်းသက်လာသော မဟာယာနဂိုဏ်းသား ဖြစ်သည်၊ မဟာဝိဟာရဝါသီ ဂိုဏ်းသားတို့သည်ကား အစကနဦးကပင်လျှင် စ၍ ဂိုဏ်းတပါးအယူတို့နှင့် မရောယှက်စေရန် မိမိတို့၏ပိဋကကို အလွန်ပင် ရိုသေစွာ စောင့်ရှောက်ကုန်၏၊ ဤအရှင်ဗုဒ္ဓဃောသ မထေရ်သည်လည်း ထိုမဟာဝိဟာရဝါသီတို့တွင် တပါးအပါအဝင် ဖြစ်ပေသည်။ ထို့ကြောင့် သူ၏အဋ္ဌကထာကျမ်းအဆုံး နိဂုံးတို့၌ “မဟာဝိဟာရဝါသီ ထေရ်အရှင်တို့၏ အနွယ်အဆက်၏ အဆင်တန်ဆာသဖွယ်ဖြစ်သော ဗုဒ္ဓဃောသဟု ဘွဲ့အမည်ရှိသော မထေရ်သည်”ဟု ဆိုထားပေသည်။ ထို့ကြောင့် အရှင်ဗုဒ္ဓဃောသမထေရ်သည် အဿဃောသနှင့် နာဂဇ္ဇုနတို့၏နည်းကို သိလျက်ပင်လျှင် မိမိအဋ္ဌကထာကျမ်းတို့၌ ဂိုဏ်းတပါး၏အယူတို့နှင့် မရောယှက်စေရန်အကျိုးငှါ မပြပဲ လျစ်လျူရှုခဲ့သည်ဟု သိအပ်၏။

ဤမျှသော ရှင်းလင်းချက်စကားစုဖြင့် “ဗောဓိမဏ္ဍိုင်အနီး (ဗုဒ္ဓဂယာ) အရပ်ဒေသဖွား ပုဏ္ဏားလုလင်တဦးသည်” ဤသို့ စသည်ဖြင့်ဆိုသော မဟာဝံသစကားကို စိစစ်ခြင်း ရှေ့သွားပြုလျက် အရှင်ဗုဒ္ဓဃောသအား ရှုတ်ချစွပ်စွဲသော ဓမ္မာနန္ဒကောသမ္ဗီ၏ စကားတို့ကို အခြေအမြစ်မရှိကြောင်း ထပ်လောင်း

[ဆီ]

စိစစ်ပြီး ဖြစ်လေပြီ။ သို့သော်လည်း “အရှင်ဗုဒ္ဓဃောသသည် ဗောဓိမဏ္ဍိုင်အနီး ဗုဒ္ဓဂယာအရပ်သား ဖြစ်သည်”ဟူသော ဤအနက်ကို ပြီးစေရန်မှာမူ မဟာဝံသစကားမှလွဲ၍ အခြားခိုင်လုံသော အကြောင်းကို မတွေ့ရပေ။ ဗုဒ္ဓဃောသုပ္ပတ္တိ၌ ဆိုထားသော စကားမှာလည်း မဟာဝံသကိုပင် မှီ၍ဆိုသော စကားဖြစ်သောကြောင့် ခိုင်လုံသောအကြောင်း မဖြစ်ပေ။

မြန်မာပြည်သားဖြစ်ကြောင်း ပြဆိုချက်

အချို့သော မြန်မာပညာရှိတို့ကမူကား “အရှင်ဗုဒ္ဓဃောသ ဆရာတော်သည် မြန်မာပြည် သထုံမြို့မှ သီဟိုဠ်သို့သွား၍ သင်္ဂဟအဋ္ဌကထာတို့ကို ပြုတော်မူသည်”ဟု ဆိုကုန်၏။ ထိုအဆိုကို ဓမ္မာနန္ဒက သဘောတူ ခွင့်ပြုပြီးလျှင် “ထိုစကားသည်လည်း အနည်းငယ် ယုတ္တိရှိပေသည်၊ ကျွန်ုပ်၏ ယုံကြည်ချက်မှာ ဗုဒ္ဓဃောသသည် အိန္ဒိယတောင်ပိုင်းသား တေလဂူလူမျိုးဟူ၍ ယုံကြည်သည်။ များစွာသော တေလဂူလူမျိုးတို့သည် မြန်မာပြည်၌၎င်း အင်ဒိုချိုင်းနားပြည်၌၎င်း သွား၍ နေထိုင်ကြ၏၊ တလိုင်း-ဟူသော မြန်မာဝေါဟာရသည်လည်း တေလင်္ဂ (တေလဂူ)ဟူသော ထိုပုဒ်မှ ဖြစ်လာသော စကားဖြစ်သည်။ ထို့ပြင် ဗုဒ္ဓဃောသသည် အဋ္ဌကထာတို့ကို ပြုစီရင်ပြီးလျှင် သီဟိုဠ်ကျွန်းမှ မြန်မာနိုင်ငံသို့သွား၍ နောက်အဖို့ကာလ၌ ထိုမြန်မာနိုင်ငံတွင်သာလျှင် နေထိုင်လေသည်ဟု ဤသို့လည်း ယူဆနိုင်ပါသည်။ အကြောင်းကတော့ သူ၏အဋ္ဌကထာကျမ်းများကို သီအိုဠ်နိုင်ငံမှာထက် မြန်မာနိုင်ငံ၌ သာ၍ ကောင်းစွာ စောင့်ရှောက်ထားသောကြောင့် ဖြစ်ပါသည်”ဟု ဆိုလျက် ထောက်ခံသွား၏။

အိန္ဒိယတောင်ပိုင်းသားဖြစ်ကြောင်း ယုတ္တိ

ဓမ္မာနန္ဒနှင့်တကွ ယခုခေတ် ပညာရှိများစွာတို့ကမူ အရှင်ဗုဒ္ဓဃောသသမထေရ်ကို အိန္ဒိယတောင်ပိုင်းသားဟု ဆိုကြ၏။ ဤသို့ဆိုရာ၌ အကြောင်းယုတ္တိမှာ- အဋ္ဌကထာဋီကာတို့ကို ပြုစုစီရင်တော်မူကုန်သော မထေရ်တို့သည် အများအားဖြင့် အိန္ဒိယတောင်ပိုင်းသားတို့ချည်း ဖြစ်ကြ၏။ ထိုအကြောင်းကို ချဲ့၍ပြရလျှင် ဗုဒ္ဓဝံသအဋ္ဌကထာ အဘိဓမ္မာဝတာရအဋ္ဌကထာ ဝိနယဝိနိစ္ဆယအဋ္ဌကထာတို့ကို ပြုစီရင်တော်မူသော အရှင်ဗုဒ္ဓဒတ္တမထေရ်သည် စောဠတိုင်း တမ္ဗ-

[ဆု]

ပဏ္ဏိမြစ်အနီး ဥရဂမြို့သား ဖြစ်သည်၊ အရှင်ဗုဒ္ဓဃောသနှင့် ခေတ်ကာလတူလည်း ဖြစ်သည်။ ပရမတ္ထဝိနိစ္ဆယကျမ်း နာမရူပပရိစ္ဆေဒကျမ်း အဘိဓမ္မတ္ထသင်္ဂဟကျမ်းတို့ကို ပြုစုတော်မူသော အရှင်အနုရုဒ္ဓါမထေရ်သည် ကဉ္စိဝရတိုင်း ကာဝေရိမြို့သား ဖြစ်သည်။ ခုဒ္ဒကနိကာယ် ဥဒါန်းပါဠိစသည်၏အဖွင့် ပရမတ္ထဒီပနီ အဋ္ဌကထာကို ပြုစီရင်တော်မူသော အရှင်ဓမ္မပါလမထေရ်သည်လည်း အိန္ဒိယတောင်ပိုင်း ကဉ္စိပုရမြို့သားပင် ဖြစ်သည်။ ထို့အတူပင် အရှင်ဗုဒ္ဓဃောသမထေရ်ကိုလည်း အိန္ဒိယတောင်ပိုင်းသား ဖြစ်သည်ဟု သိအပ်ပေ၏။ မှန်ပေ၏- အင်္ဂုတ္တရအဋ္ဌကထာ၏ နိဂုံး၌ အောက်ပါဂါထာကို မိန့်ဆိုထားပေသည်။

“ကဉ္စိပုရမြို့စသည်တို့၌ ရှေးက ငါနှင့် အတူနေဘူးသော ကောင်းသော ဉာဏ်ပညာနှင့် ပြည့်စုံသော အရှင်ဇောတိပါလမထေရ်က တောင်းပန်အပ်သည်ဖြစ်၍ (အင်္ဂုတ္တရမဟာနိကာယ်၏ အဋ္ဌကထာကို ပြုစီရင်ရန် ငါ အားထုတ်ခဲ့ပြီ)။

အထက်ပါဂါထာ၌ ကဉ္စိပုရမည်သည်ကား မဒရသ်မြို့၏ အနောက်တောင်ဘက် ၄၅-မိုင်ရှိသောအရပ်၌ ယခုအခါ ကဉ္စီဝရံဟုခေါ်သော မြို့ပင်ဖြစ်သည်။

ထိုအတူ မဇ္ဈိမအဋ္ဌကထာ၏ နိဂုံး၌လည်း အောက်ပါဂါထာကို မိန့်ဆိုထားပေသည်-

“မယူရဒူတသင်္ဘောဆိပ်၌ ရှေးက ငါနှင့် အတူနေဘူးသော ကောင်းသော ဉာဏ်ပညာနှင့် ပြည့်စုံသော အရှင်ဗုဒ္ဓမိတ္တမထေရ်က တောင်းပန်အပ်သည်ဖြစ်၍ (ပပဉ္စသူဒနီမည်သော အဋ္ဌကထာကို ပြုစီရင်ရန် ငါ အားထုတ်ခဲ့ပြီ)။”

အထက်ပါဂါထာ၌ မယူရဒူတသင်္ဘောဆိပ် မည်သည်ကား ယခုအခါ မဒရယ်မြို့အနီး မိုက်လပိုရ်ဟုခေါ်သော အရပ်ပင် ဖြစ်သည်ဟု ရှေးဟောင်း အကြောင်းအရာကိုရှာသော သုတေသီပုဂ္ဂိုလ်တို့က ဆိုကြ၏။

အထက်ပါ နိဂုံးဂါထာတို့ဖြင့် အရှင်ဗုဒ္ဓဃောသမထေရ်သည် အိန္ဒိယတောင်ပိုင်း၌ နေဘူးကြောင်းကိုသာ ပြ၏၊ ဗောဓိမဏ္ဍိုင်အနီး၌သော်၎င်း မြန်မာ

[ဆူ]

ပြည်၌သော်၎င်း နေဘူးကြောင်း ပြဆိုချက်ကိုကား မတွေ့ရပေ။ ထို့ကြောင့် အရှင်ဗုဒ္ဓဃောသမထေရ်ကို အိန္ဒိယတောင်ပိုင်းသားမဟုတ်ဟု မငြင်းနိုင်ပေ။

ဝိနည်းအဋ္ဌကထာ၌လည်း အရှင်ဗုဒ္ဓဃောသဆရာတော်သည် အောက်ပါစကားကို မိန့်ဆိုထားသေး၏။

“အန္ဓကအဋ္ဌကထာ၌ အရံအတားမရှိသော မျက်နှာစာအရပ်၌ အာပတ်မသင့်ဟူသော စကားကို အကြည်ခုံမြင့်မရှိသော မြေအပြင်၌ မျက်နှာစာအရပ်ကို ရည်ရွယ်၍ ဆိုသည်ဟု အကြင်စကားကို ဆိုအပ်၏။ ထိုစကားမှာ အန္ဓကနိုင်ငံ၌ သီခြားတည်နေကုန်သော အမိုးတခုတည်းသာ ရှိကုန်သော တိုက်ခန်းအစဉ် (တန်းလျား အဆောက်အဦ)တို့ကို ရည်၍ဆိုထားသော စကားဖြစ်သည်”။

အထက်ပါ စကားဖြင့် “အန္ဓကအဋ္ဌကထာ ဟူသည်မှာ အန္ဓကတိုင်းသားမထေရ်တို့ ပြုစီရင်ထားသော အဋ္ဌကထာ ဖြစ်သည်”ဟု ထင်ရှား၏။ အရှင်ဗုဒ္ဓသာသ မထေရ်သည်လည်း အန္ဓကအဋ္ဌကထာ၌ ရည်ရွယ်ချက်ဖြင့် ဆိုထားသော စကားကို၎င်း၊ ထိုအန္ဓကအရပ်၌ ဆောက်လုပ်လေ့ရှိသော တိုက်ခန်းအစဉ် (တန်လျားအဆောက်အဦ)တို့၏ တည်နေပုံ အခြင်းအရာကို၎င်း ကောင်းကောင်းသိပေ၏၊ ထို့ကြောင့် ထိုအရပ်သားမဟုတ်ဟု မဆိုနိုင်ပေ။

ထို့ပြင် ဤဝိသုဒ္ဓိမဂ်ကျမ်း၏ နိဂုံး၌လည်း “မောရဏ္ဍခေဋကဝတ္တဗ္ဗေန- မောရဏ္ဍရွာသားဟု ခေါ်ဆိုအပ်သော” ဟူသောပုဒ်ကို မိန့်ဆိုထား၏။ ဤပုဒ်၌ ခေဋသဒ္ဒါသည် ရွာဟူသောအနက်, တောနယ်သား လယ်သမားတို့၏ နေရာဟူသောအနက်, မြို့ငယ်ဟူသောအနက်- ဤသုံးခုသောအနက်တို့၌ ဖြစ်သည်ဟု အဘိဓာန်၌ ပြဆိုထား၏၊ အိန္ဒိယတောင်ပိုင်း၌ ရွာကို ခေဋာဟု ယခုထက်တိုင် ခေါ်ဝေါ်သုံးစွဲလျက် ရှိ၏၊ ထို့ကြောင့် “မောရဏ္ဍ-ဒေါင်းဥ”မည်သော (ခေဋ)ရွာ၌ဖြစ်သောသူသည် မောရဏ္ဍခေဋကမည်၏။ “မောရဏ္ဍခေဋက- မောရဏ္ဍရွာသား”ဟူ၍ ခေါ်ဆိုအပ်သောသူသည် မောရဏ္ဍခေဋကဝတ္တဗ္ဗမည်၏။ ဤသို့ ဝစနတ္ထပြု၍ “မောရဏ္ဍ၌ ဖြစ်သောသူဟု ခေါ်ဆိုအပ်သော မထေရ်သည်” ဟူသောအနက်ကို ယူအပ်၏။ ယခုခေတ်၌ အိန္ဒိယတောင်ပိုင်း ဂုန္တာဒိစတြိတ်တွင်

[ဆေ]

နာဂါရ်ဇုနကောဏ္ဍခေါ်သော အရပ်မှ ၅၁-မိုင်ခန့်, အမရဝတီခေါ်သော အရပ်မှမူ ၅၈-မိုင်ခန့်ရှိသော အရပ်၌ ကောတနေမလိပုရီဟူသော ဌာနနှင့် ဂုန္ဒလပလ္လီဟူသော ဌာနတို့ ရှိကြ၏။ ထိုအရပ်ဒေသ ပတ်ဝန်းကျင်၌လည်း ဗုဒ္ဓသာသနာတော်နှင့် စပ်ဆိုင်သော ရှေးဟောင်း အဆောက်အဦပျက်များ ပြန့်ကြဲလျက်ရှိသည်ကို တွေ့ရ၏၊ နေမလိဟူသော တေလဂူစကားသည် မောရ-ဒေါင်း၏ အမည်ဖြစ်သည်၊ ဂုန္ဒလု-မည်သော တေလဂူစကားသည် အဏ္ဍ-ဥ၏အမည် ဖြစ်သည်၊ ထို့ကြောင့် ထိုနေမလိပုရီမည်သော ဌာနနှင့် ဂုန္ဒလပလ္လီ-မည်သော ဌာနနှစ်ခုသည် ရှေးက မောရဏ္ဍခေဋက-ဟု ခေါ်သော အရှင်ဗုဒ္ဓဃောသ၏ ဇာတိရွာ ဖြစ်တန်ရာ၏ဟု ရှေးဟောင်းပစ္စည်းတို့ကိုရှာသော အိန္ဒိယအစိုးရ စူးစမ်းရှာဖွေရေးပညာရှိတို့က ယူဆထား၏။ သို့သော်လည်း မောရဏ္ဍခေဋကဝတ္တဗ္ဗေန-ဟူသော ပုဒ်သည် မောရဏ္ဍဂါမ ဇာတေန-ဟူသော ပုဒ်ကဲ့သို့ ပါဠိနည်းနှင့် မသင့်လျော်လှပေ။ အရှင်ဗုဒ္ဓဃောသ၏ အခြားသော ဂုဏ်ပုဒ်များစွာတို့မှာ ထေရေနဟူသော ပဓာနပုဒ်၏ ရှေး၌သာလျှင် တည်ရှိကြ၏၊ ဤမောရဏ္ဍခေဋကဝတ္တဗ္ဗေန-ဟူသော ပုဒ်သည်ကား ထိုပဓာနပုဒ်၏နောက်၌ တပုဒ်တည်း အသီးအခြား တည်လျက်ရှိ၏။ အခြားသော သုတ်ဝိနည်း အဘိဓမ္မာ အဋ္ဌကထာတို့၏ နိဂုံးတို့၌လည်း ဤပုဒ်ကို မတွေ့ရ။ ထို့ကြေင့် ဤပုဒ်ကို အရှင်ဗုဒ္ဓဃောသဆရာတော်၏ ဇာတိအရပ်ဌာနကိုသိသော ထိုခေတ်ကာလ၌ရှိသော တစုံတယောက်သော ပုဂ္ဂိုလ်က နောက်မှထည့်ထားဟန် တူပေသည်။

အရှင်ဗုဒ္ဓဃောသဆရာတော်ကို ဗောဓိမဏ္ဍိုင်အနီး ဗုဒ္ဓဂယာအရပ်သားဟူ၍၎င်း၊ မြန်မာပြည်သားဟူ၍၎င်း၊ အိန္ဒိယတောင်ပိုင်းသားဟူ၍၎င်း ဆိုသော ဤအဆိုသုံးမျိုးတွင် နောက်ဆုံးအဆိုသည်သာလျှင် သာ၍ အားရှိခိုင်ခံ့ပေသည်၊ အကြောင်းမှာ ထိုအဆိုသည် အရှင်မဟာဗုဒ္ဓဃောသဆရာတော်၏ စကားကိုပင်လျှင် မှီသောကြောင့် ဖြစ်ပေသည်။ ထို့ကြောင့် ထိုနောက်ဆုံး အဆိုကိုပင်လျှင်မှီ၍ အရှင်ဗုဒ္ဓဃောသမထေရ်၏ အတ္ထုပ္ပတ္တိ အကြောင်းအရာကို အောက်ပါအတိုင်း သိအပ်ပေ၏။

[ဆဲ]

အရှင်ဗုဒ္ဓဃောသမထေရ်၏ အဋ္ဌုပ္ပတ္တိ

အရှင်ဗုဒ္ဓဃောသဆရာတော်၏ အလောင်းလျာသည် သာသနာတော် တဆယ်ရာစုနှစ် (၉၀၁-၁ဝဝဝ)တွင် အိန္ဒိယနိုင်ငံတောင်ပိုင်း မောရဏ္ဍရွာ၌ ဗြာဟ္မဏပုဏ္ဏားမျိုးမှ ဖွားမြင်တော်မူသည်။ သူသည် ဗေဒင်သုံးပုံတို့၌၎င်း အလုံးစုံသော ဝိဇ္ဇာခေါ် ပညာနှင့် သိပ္ပံခေါ် အတတ်ဆိုင်ရာ ကျမ်းဂန်တို့၌၎င်း တဖက်ကမ်းရောက် တတ်မြောက်ပြီးနောက် ဗုဒ္ဓသာသနာတရားတော်ကို ကြားနာရ၍ ထိုတရားတော်ကိုလည်း သင်ယူလိုသဖြင့် အိန္ဒိယတောင်ပိုင်း၌ပင်လျှင် ထေရဝါဒကျောင်းတိုက်တခု၌ အရှင်ရေဝတမထေရ် အမှူးရှိကုန်သော ထေရဝါဒီဂိုဏ်းသား ရဟန်းတော်တို့၏အထံ၌ ရှင်အဖြစ် ရဟန်းအဖြစ်ကို ခံယူပြီးလျှင် ပိဋကသုံးပုံပါဠိတော်ကို သင်ယူတော်မူလေ၏။ ဤသို့ သင်ယူစဉ်ပင်လျှင် “ဤတရားသည် ဉာဏ်အမြင်စင်ကြယ်ရန် နိဗ္ဗာန်ကို မျက်မှောက်ပြုရန် တကြောင်းတည်းသော လမ်းဖြစ်သည်”ဟု သဘောပေါက် သိမြင်လေ၏။ ဆရာဥပဇ္ဈာယ်တို့သည်လည်း သူ၏ ထူးခြားသော ဉာဏ်စွမ်းရည်နှင့် ပြည့်စုံပုံကို သိကြသဖြင့် “ဗုဒ္ဓသာသနာတော်၌ ဤရဟန်းငယ်၏ ဂုဏ်သတင်း ကျော်စောခြင်းသည် ဘုရား၏ ကျော်စောခြင်းကဲ့သို့ပင် ဖြစ်လိမ့်မည်”ဟု မျှော်မြင်ကုန်လျက် ဗုဒ္ဓဃောသဟူသော ဘွဲ့အမည်ကို မှည့်ကုန်၏၊ ထို့ကြောင့် “ဗုဒ္ဓဃောသဟု ဆရာဥပဇ္ဈာယ်တို့က ယူအပ် မှည့်ခေါ်အပ်သော ဘွဲ့အမည်ရှိသောမထေရ်”ဟူ၍ ဤဝိသုဒ္ဓိမဂ်၏နိဂုံး စသည်တို့၌ မိန့်ဆိုထားပေသည်။

အရှင်ဗုဒ္ဓဃောသသည် ဤဆိုခဲ့သည့်အတိုင်း ပိဋကသုံးပုံပါဠိတော်ကို သင်ယူပြီးလျှင် မဒရသ်မြို့၏ အနီးဖြစ်သော မယူရဒူတသင်္ဘောဆိပ် အရပ်၌၎င်း ကဉ္စိပုရမြို့ စသည်တို့၌၎င်း သီတင်းသုံး နေထိုင်လျက် အန္ဓကအဋ္ဌကထာ၌ လေ့လာပြီးလျှင် ထိုအဋ္ဌကထာဖြင့် အားမရ မရောင့်ရဲသောစိတ် ရှိသည်ဖြစ်၍ သီဟိုဠ်အဋ္ဌကထာတို့၌လည်း လေ့လာလိုသောကြောင့်၎င်း ထိုသီဟိုဠ်အဋ္ဌကထာတို့ကို ပါဠိဘာသာတင်၍ အသစ်ပြုပြင်စီရင်ရန် လိုလားတောင့်တသောကြောင့်၎င်း သီဟိုဠ်ကျွန်းသို့ ကြွသွားတော်မူလေ၏။ ထိုစဉ်ကာလ၌ သီဟိုဠ်ကျွန်းတွင် မဟာနာမမည်သောမင်းသည် ထီးနန်းအုပ်ချုပ် မင်းလုပ်လျက်ရှိ၏၊ ထိုမင်းသည်လည်း အဘယဂိရိဝါသီဂိုဏ်းသား ရဟန်းတို့၌ ကြည်ညို၍ ထိုဂိုဏ်းသား ရဟန်းတို့ကိုသာလျှင် အထူးအားဖြင့် ချီးမြှောက်ထောက်ပံ့ အားပေးလျက်ရှိ၏။

[ဆော]

ယခုခေတ် အချို့သော ပညာရှိတို့သည်ကား “အရှင်ဗုဒ္ဓဃောသဆရာတော် သီဟိုဠ်ကျွန်းသို့ ကြွရောက်ခြင်းသည် သိရိမေဃဝဏ္ဏမင်း၏လက်ထက် (သာ ၈၄၆-နှစ်)ထက် ရှေးကျသည်သာလျှင် ဖြစ်သင့်သည်”ဟု ဆိုကုန်၏။ ထိုသို့ ဖြစ်သင့်ခြင်း၏အကြောင်းမှာ သိရိမေဃဝဏ္ဏမင်း၏ နန်းစံ ၉-နှစ်မြောက်ကာလ (သာ ၈၅၅-နှစ်)၌ မြတ်စွာဘုရား၏ စွယ်တော်သရီရဓာတ်ကို ကလိင်္ဂတိုင်းမှ သီဟိုဠ်ကျွန်းသို့ ပင့်ဆောင်လာ၏။ ထိုကာလမှစ၍ သီဟိုဠ်မင်းတို့သည် နှစ်စဉ်နှစ်တိုင်း ကြီးစွာသော စွယ်တော်ဓာတ်ပူဇော်ပွဲကို ကျင်းပကုန်၏။ အကယ်၍ အရှင်ဗုဒ္ဓဃောသသည် ထိုကာလမှနောက်၌ သီဟိုဠ်ကျွန်းသို့ ကြွလာငြားအံ့၊ သို့ဖြစ်လျှင် ထိုကြည်ညိုဖွယ် ပူဇော်ပွဲကိုလည်း တွေ့မြင်ရ၍ မိမိ၏ အဋ္ဌကထာကျမ်းတို့၌ ဖော်ပြထားလေရာ၏၊ အဘယ်ကဲ့သို့ဟူမူ ဖာဟိယန်းအမည်ရှိသော တရုပ်ရဟန်းတော်သည် သာသနာတော် ၉၅၃-နှင့် ၉၇၅-ခုနှစ်တို့အတွင်း မဟာနာမမင်း၏လက်ထက်၌ ထိုစွယ်တော်ပူဇော်ပွဲကို မြင်ရ၍ မိမိ၏ ခရီးစဉ်မှတ်တမ်း၌ ဖော်ပြထားလေသကဲ့သို့ပင်တည်း၊ သို့သော် အရှင်ဗုဒ္ဓဃောသ၏ အဋ္ဌကထာကျမ်းတို့၌ ထိုအကြောင်းဖော်ပြသည်ကို မတွေ့ရချေ၊ ထို့ကြောင့် အရှင်ဗုဒ္ဓဃောသမထေရ်သည် သီဟိုဠ်သို့ စွယ်တော်ရောက်လာသော သာသနာနှစ် ၈၅၅-ထက် ရှေးကျသော ကာလကပင်လျှင် သီဟိုဠ်သို့ကြွရောက်၍ အဋ္ဌကထာတို့ကို ပြုစီရင်ကြောင်း သိအပ်ပေသည်-ဟု အကြောင်းပြကုန်၏။ ထိုအကြောင်းမှာ မခိုင်လုံပါ၊ အဘယ့်ကြောင့်နည်းဟူမူ- ပိဋကသုံးပုံ ပါဠိတော်၏ အနက်အဖွင့် အဋ္ဌကထာ၌ မိမိတွေ့ရတိုင်းသော ထိုထိုဤဤ အကြောင်းအရာကို မဖော်ပြသင့်ပါ၊ အဋ္ဌကထာကျမ်းသည်လည်း ခရီးစဉ်မှတ်တမ်းနှင့် မတူပါ။ ထို့ပြင်လည်း အကြောင်းအနည်းငယ် ရှိပါသေးသည်။ ဝိနည်းအဋ္ဌကထာ၌ ဒီပဝင်မှယူ၍ အချို့ အနည်းငယ်ကို ပြထားပါသည်၊ ထိုဒီပဝင်၌ သာသနာတော် ၈၁၉-နှင့် ၈၄၅-ခုနှစ်တို့အတွင်း မဟာသေနမင်း၏ လက်ထက်တိုင်အောင် အကြောင်းအရာကို ပြထားသောကြောင့် သိရိမေဃဝဏ္ဏမင်း၏လက်ထက် (သာ ၈၄၅-၈၇၃)မှ ရှေး၌ ဒီပဝင်ကျမ်းသည်ပင် အပြည့်အစုံရေးပြီး မရှိတန်သေးရာ။ အကယ်၍ အဋ္ဌကထာတို့ကို ထိုမင်းလက်ထက်မတိုင်မီက ပြုစီရင်ခဲ့သည် ဖြစ်ကုန်ငြားအံ့၊ သို့ဖြစ်လျှင် ထိုအဋ္ဌကထာတို့၌ ဒီပဝင်ကိုပြရန် အဘယ်သို့ ဖြစ်နိုင်ပါမည်နည်း။ (ထို့ပြင် ရှေးဟောင်း အဋ္ဌကထာတို့ကိုသာလျှင် ဘာသာပြန်ဆို၍ ရေးသားစီရင်ခြင်း မိမိ၏ ကိုယ်တွေ့များကို

[ဆော်]

ရေးလေ့မရှိခြင်းတို့ကိုလည်း ဤအရာ၌ ထည့်သွင်းစဉ်းစားသင့်၏။ ထို့ပြင် စွယ်တော်မှာ ထိုခေတ်ကာလက အဘယဂိရိကျောင်းတိုက်၌ထား၍ အဘယဂိရိဝါသီတို့က ထိန်းသိမ်းကြီးမှူး၍ ပူဇော်ပွဲကိုပြုလုပ်သည်။ ထိုပွဲကို မဟာဝိဟာရဝါသီတို့၏ အလွန် အလေးပြုအပ်သော အဋ္ဌကထာ၌ထည့်သွင်း၍ ရေးသင့် မရေးသင့်ကိုလည်း စဉ်းစားသင့်သေး၏)။

အရှင်ဗုဒ္ဓဃောသ မထေရ်သည်ကား သာသနာတော် ၉၆၅-ခုနှစ်တွင် သီဟိုဠ်သို့ရောက်သည်၊ ထိုအခါ မဟာဝိဟာရကျောင်းတိုက်သို့သာလျှင် သွား၍ သီဟိုဠ်မထေရ်တို့၏အထံ၌ သီဟိုဠ်အဋ္ဌကထာတို့ကို ကြားနာသင်ယူတော်မူလေသည်။ ထို့ကြောင့် ဝိနည်းအဋ္ဌကထာနိဂုံး၌ အောက်ပါဂါထာတို့ကို မိန့်ဆိုထားလေသည်။

“မဟာအဋ္ဌကထာ မဟာပစ္စရီအဋ္ဌကထာ ကုရုန္ဓီအဋ္ဌကထာ ဟူသော သုံးစောင်သော ဤသီဟိုဠ်အဋ္ဌကထာတို့ကို..

ဗုဒ္ဓမိတ္တဟူသော ဘွဲ့အမည်ဖြင့် ထင်ရှားကျော်စော၍ အခြွေအရံများသော, ဝိနည်းကို တတ်သိ ကျွမ်းကျင်တော်မူသော ပညာရှိမထေရ်မြတ်၏ထံ၌ ကြားနာသင်ယူပြီးလျှင် (ဝိနည်း၏အဖွင့် အဋ္ဌကထာကို အားထုတ်စီရင်ခဲ့ပြီ)။”

အထက်ပါစကားဖြင့် မဟာအဋ္ဌကထာစသော အဋ္ဌကထာကြီး သုံးစောင်တို့ကိုသာလျှင် ကြားနာသင်ယူကြောင်း ပြသည်၊ ထိုဝိနည်းအဋ္ဌကထာ၏ အတွင်းစာသားများ၌မူကား သင်္ခေပအဋ္ဌကထာ အန္ဓကအဋ္ဌကထာတို့၏ အဆုံးအဖြတ်များကိုလည်း ပြထားသေးသည်သာ။ သို့ဖြစ်ရာတွင် ထိုသင်္ခေပ, အန္ဓက-အဋ္ဌကထာတို့ကို သီဟိုဠ်မထေရ်တို့ထံ၌ အဘယ့်ကြောင့် မကြားနာ မသင်ယူပါသနည်းဟူမူ၊ ထိုအဋ္ဌကထာနှစ်စောင်တို့တွင် အန္ဓကအဋ္ဌကထာမှာ အန္ဓကတိုင်းဖြစ် အဋ္ဌကထာဖြစ်သောကြောင့်၎င်း၊ အိန္ဒိယ၌ နေစဉ်ကပင် လေ့လာခဲ့ပြီးဖြစ်သောကြောင့်၎င်း မကြားနာ မသင်ယူကြောင်း ထင်ရှားလှပေ၏။ သင်္ခေပအဋ္ဌကထာမှာမူ မဟာပစ္စရီအဋ္ဌကထာ၏ အကျဉ်းချုပ်ဖြစ်သောကြောင့် ယင်းကို သီးသန့်မကြားနာ မသင်ယူလေသည်ဟု သိအပ်ပေ၏။ ထိုအကြောင်းကို ရှင်းပြရလျှင်- ဝဇိရဗုဒ္ဓိဋီကာ ဂန္ထာရမ္ဘအဖွင့်၌ စူဠပစ္စရီအဋ္ဌကထာ အန္ဓကအဋ္ဌ-

[ဆံ]

ကထာတို့ကိုလည်း အာဒိသဒ္ဒါဖြင့် သိမ်းယူကြောင်း မိန့်ဆိုထား၏၊ သာရတ္ထဒီပနီနှင့် ဝိမတိဝိနောဒနီဋီကာတို့၌ကား အန္ဓကအဋ္ဌကထာ သင်္ခေပအဋ္ဌကထာတို့ကို အာဒိသဒ္ဒါဖြင့် သိမ်းယူကြောင်း မိန့်ဆိုထား၏။ ယခုရှိနေသော ဝိနည်းအဋ္ဌကထာ၌မူကား စူဠပစ္စရီဟူသော အမည်ကို တစုံတခုသော နေရာ၌မျှ မတွေ့ရချေ၊ မဟာအဋ္ဌကထာ မဟာပစ္စရီ ကုရုန္ဓိ အန္ဓက သင်္ခပအဋ္ဌကထာဟူသော ဤအမည်တို့ကိုသာလျှင် တွေ့ရ၏၊ များစွာသော အရာဌာနတို့၌လည်း “သင်္ခေပအဋ္ဌကထာ၌၎င်း မဟာပစ္စရီအဋ္ဌကထာ၌၎င်း ဆိုထားသည်”ဟု ဤသို့ စသည်ဖြင့် အဋ္ဌကထာနှစ်စောင်တို့၏ တူညီသောအဆုံးအဖြတ်ကို ပြထား၏။ ထို့ကြောင့် ဝဇိရဗုဒ္ဓိဋီကာ၌ စူဠပစ္စရီဟု ဆိုသော အဋ္ဌကထာသည် မဟာပစ္စရီအဋ္ဌကထာမှ ထုတ်နှုတ်၍ အကျဉ်းချုပ်အားဖြင့် စီရင်ထားသော အဋ္ဌကထာ ဖြစ်တန်ရာ၏၊ ၎င်းသည်ပင် အကျဉ်းချုပ်အားဖြင့် စီရင်ထားသောကြောင့် သင်္ခေပအဋ္ဌကထာမည်သည် ဖြစ်တန်ရာ၏။ သို့ဖြစ်လျှင် မဟာပစ္စရီအဋ္ဌကထာကို ကြားနာသင်ယူလိုက်လျှင် ထိုသင်္ခေပအဋ္ဌကထာကိုလည်း ကြားနာသင်ယူပြီး ဖြစ်လေတော့သည်သာ၊ ထို့ကြောင့် ထိုသင်္ခေပအဋ္ဌကထာကို အရှင်ဗုဒ္ဓဃောသမထေရ် သီးခြားမကြားနာ မသင်ယူလေသည်ဟု သိအပ်ပေ၏။

ဤသို့ ပြဆိုခဲ့သည့်အတိုင်း သီဟိုဠ်အဋ္ဌကထာတို့ကို ကြားနာ သင်ယူစဉ်ပင်လျှင် အရှင်ဗုဒ္ဓဃောသမထေရ်မှာ ထက်မြက်နက်နဲ လျင်မြန်သော ဉာဏ်စွမ်းရည်အထူးနှင့် ပြည့်စုံသည်ကို၎င်း, အလွန်စင်ကြယ်သော သဒ္ဓါပညာ ဝီရိယတို့ဖြင့် တန်ဆာဆင်အပ်သော ဝါရိတ္တသီလ စာရိတ္တသီလ ဖြောင့်မတ်ခြင်း နူးညံ့ခြင်း အစရှိသော ဂုဏ်အပေါင်းတို့၏ စုဝေးရာဖြစ်သည်ကို၎င်း, မိမိအယူနှင့် ဂိုဏ်းတပါးအယူတည်းဟူသော တောရှုပ်၌ သက်ဝင်ခြင်းငှါ စွမ်းနိုင်သော ပညာ၏ထက်မြက်ခြင်းနှင့် ပြည့်စုံသည်ကို၎င်း, များစွာသော ကျမ်းဂန်တို့၌ ဆည်းပူးလေ့လာထားပြီးသော သံဝဏ္ဏနာဖွင့်ပြနည်းတို့၌ ကောင်းကောင်း ကျွမ်းကျင်သည်ကို၎င်း သိကြရ၍ အဋ္ဌကထာတို့ကို ကြားနာသင်ယူခြင်းကိစ္စ ပြီးဆုံးသောကာလ၌ အရှင်သံဃပါလ အစရှိသော မထေရ်တို့သည် အရှင်ဗုဒ္ဓဃောသအား ဝိသုဒ္ဓိမဂ်အစရှိသော ကျမ်းတို့ကို ပြုစီရင်ရန် အသီးအသီး တောင်းပန်ကြလေသည်။ ဤအရာ၌ အရှင်ဗုဒ္ဓဃောသမှာ ဆိုခဲ့သောဂုဏ်တို့နှင့်

[ဆား]

ပြည့်စုံကြောင်း အရှင်ဗုဒ္ဓဃောသ၏ စကားဖြင့်ပင်လျှင် ထင်ရှားပါသည်။ ၎င်းမှာ အဋ္ဌကထာတို့၏နိဂုံး၌ မိန့်ဆိုထားသော အောက်ပါစကားပင် ဖြစ်ပေသည်။

ဤသို့ စသည်ပင် ဖြစ်သည်။

အထက်ပါ နိဂုံးစကား၌ “မိမိအယူနှင့် ဂိုဏ်းတပါးအယူတည်းဟူသော တောရှုပ်၌ သက်ဝင်ခြင်းငှါ စွမ်းနိုင်သည်”ဟူသော ပုဒ်ဖြင့် အရှင်ဗုဒ္ဓဃောသမထေရ်သည် စင်ကြယ်သော ထေရဝါဒီဖြစ်ကုန်သော မဟဝိဟာရဝါသီ ထေရ်အရှင်တို့၏ ဟောပြောပို့ချနည်းဟု ဆိုအပ်သော မိမိအယူ၌၎င်း၊ မဟာသင်္ဃိကဂိုဏ်းအစ မဟာယာနဂိုဏ်း အဆုံးရှိသော ဂိုဏ်းတပါးဖြစ်သော သူတပါးတို့၏ပိဋကကျမ်းဂန် အထူးနှင့် ဝါဒအထူး နည်းအထူးဟု ဆိုအပ်သော သူတပါးတို့၏အယူ၌၎င်း၊ ထို့ပြင် ထိုခေတ်ကာလ၌ ထင်ရှားကုန်သော သာသနာအပြင်ပ တိတ္ထိတို့နှင့် ရဟန်းပုဏ္ဏားတို့၏ ဗေဒင်သုံးပုံစသည်ဟု ဆိုအပ်သော သူတပါးတို့၏ အယူ၌၎င်း ကျွမ်းကျင်လိမ္မာသည်၊ ထိုမိမိအယူနှင့် ဂိုဏ်းတပါးအယူတို့၏ သက်ဝင်နိုင်ခဲ သိနိုင်ခဲသော အနက်ဟုဆိုအပ်သော ရှုပ်ထွေးသော အရာဌာန၌လည်း သက်ဝင်ခြင်းငှါ စွမ်းနိုင်သည်ဟု ပြ၏။ “ပညာ၏ထက်မြက်ခြင်းနှင့် ပြည့်စုံသည်”ဟူသော ပုဒ်ဖြင့် အရှင်ဗုဒ္ဓဃောသမထေရ်သည် ရှေး အဋ္ဌကထာဟောင်းတို့ကို အကျဉ်းချုံးခြင်းငှါ၎င်း တဖန် အသစ်ပြုပြင် စီရင်ခြင်းငှါ၎င်း စွမ်းနိုင်သည်ဟု ပြသည်ဟူ၍ သိအပ်၏။

တောင်းပန်ကြခြင်း၏ အကြောင်း

ထိုမဟာဝိဟာရဝါသီ မထေရ်တို့သည် အရှင်ဗုဒ္ဓဃောသအား အဘယ့်ကြောင့် တောင်းပန်ကြသနည်းဟူမူ၊ အဖြေမှာ အောက်ပါအတိုင်းပင်ဖြစ်သည်-

မဟာဝိဟာရဝါသီ မထေရ်တို့သည် အစကနဦးကပင်လျှင် စ၍ ပိဋကသုံးပုံကို သံဂါယနာသုံးတန်တို့၌ ပါဠိဘာသာဖြင့် တင်ထားခဲ့သည့် မူအတိုင်းနှင့် ထို့ပြင်

[ဇ]

သာသနာတော် ၄၅၅-နှင့် ၄၆၇-နှစ်တို့အတွင်း ဝဋ္ဋဂါမဏိမင်း၏ လက်ထက်တွင် ပေတို့၌ တင်ထားခဲ့သည့် မူအတိုင်းပင်လျှင် ရှေးဟောင်းပါဠိပိဋကကိုသာလျှင် သင်ယူပို့ချကုန်၏၊ သက္ကတဘာသာဖြင့် တင်ထားသော ပိဋကကို မသင်ယူ မပို့ချကုန်။ အဋ္ဌကထာတို့မှာလည်း အနှစ်သုံးရာကျော် ရှေးကျသော ကာလက စီရင်ထားသောကျမ်းတို့သာ ဖြစ်သည်။ ထို့ကြောင့်ပင်လျှင် အဋ္ဌကထာတို့၌ သာသနာတော် ၆၀၉-နှင့် ၆၅၃-နှစ်တို့အတွင်း ဝသဘမင်း၏လက်ထက်မှ နောက်ကာလ၌ ဖြစ်ပေါ်သော သီဟိုဠ်မထေရ်တို့၏ ဝတ္ထုကိုလည်း မတွေ့ရ၊ မဟာသေနမင်း၏ဝတ္ထုမှတပါး အခြားပုဂ္ဂိုလ်တို့၏ ဝတ္ထုကိုလည်း မတွေ့ရ၊အရှင်ဗုဒ္ဓဃောသ၏ လက်ထက်တိုင်အောင်လည်း ထိုရှေးအဋ္ဌကထာဟောင်းတို့သာလျှင် ရှိကုန်၏၊ အသစ်ပြုပြင်ထားသော အဋ္ဌကထာတို့ဟူ၍ မရှိကုန်။ ထို့ကြောင့် မဟာဝိဟာရဝါသီတို့၏ ထိုပိဋကကျမ်းစာတို့၌ လေ့လာသင်ကြားရန် လူတို့မှာ အများအားဖြင့် လိုလားတောင့်တခြင်း အားထုတ်ခြင်း မဖြစ်ပဲရှိနေကုန်၏။ အဖွင့် အဋ္ဌကထာတို့ကို သီဟိုဠ်ဘာသာဖြင့် ရေးသားစီရင်ထားသောကြောင့် မိမိတို့၏ ပါဠိပိဋကကို ဇမ္ဗူဒိပ်စသော ကျွန်းတပါးတို့၌ ဖြန့်ချီရန်လည်း မစွမ်းနိုင်ကုန်။ အဘယဂိရိဝါသီ ဂိုဏ်းသားတို့သည်ကား ဝဋ္ဋဂါမဏိမင်းလက်ထက်မှစ၍ သက္ကတဘာသာဖြင့် တင်ထားသော ဓမ္မရုစိဂိုဏ်းစသည်တို့၏ အသစ်အသစ် ပိဋကကို၎င်း၊ မဟာယာနဂိုဏ်း၏ အသစ်အသစ် ပိဋကကို၎င်း သင်ယူပို့ချကုန်၏၊ ထို့ကြောင့် ယင်းတို့၏ ပိဋကစာပေတို့၌ လေ့လာသင်ကြားရန် လူတို့မှာ အများအားဖြင့် လိုလားတောင့်တခြင်း အားထုတ်ခြင်း ဖြစ်လျက် ရှိကုန်၏၊ ထိုသို့ ဖြစ်ခြင်းမှာ သတ္တဝါတို့သည် အသစ်အသစ်ကိုသာလျှင် ချစ်မြတ်နိုးလေ့ ရှိကြသောကြောင့်ပင်တည်း။ ထို့ကြောင့်ပင်လျှင် အဘယဂိရိဝါသီ ဂိုဏ်းသားတို့သည် ဇမ္ဗူဒိပ်ကျွန်းစသော ကျွန်းတပါးတို့၌လည်း မိမိတို့၏ဝါဒကို ဖြန့်ချိရန် စွမ်းနိုင်ကုန်၏။ သို့ဖြစ်၍ ထိုမဟာဝိဟာရသီ မထေရ်တို့သည် မိမိတို့၏ သီဟိုဠ်အဋ္ဌကထာတို့ကို ပါဠိဘာသာဖြင့် အသစ်ပြုပြင် စီရင်ရန် အလိုရှိနေကြစဉ်မှာ ထိုသို့ပြုပြင်စီရင်ခြင်းငှါ စွမ်းနိုင်သော အရှင်ဗုဒ္ဓဃောသမထေရ်၏ ဉာဏ်ပညာစွမ်းရည်အထူးကို၎င်း ဆိုခဲ့ပြီးသော ဂုဏ်တို့နှင့် ပြည့်စုံသည်ကို၎င်း သိကြရသောကြောင့် အရှင်ဗုဒ္ဓဃောသမထေရ်ကို တောင်းပန်ကြလေသည်ဟု သိအပ်ပေ၏။

[ဇာ]

ဝိသုဒ္ဓိမဂ်ကျမ်းကို စီရင်တော်မူခြင်း

ထိုကျမ်းတို့တွင် ရှေးဦးစွာ ဝိသုဒ္ဓိမဂ်ကျမ်းကို အရှင်သံဃပါလမထေရ်က တောင်းပန်သောကြောင့် အရှင်ဗုဒ္ဓဃောသဆရာတော်သည် မဟာဝိဟာရကျောင်းတိုက်၏ တောင်ဘက် ပဓာနဃရပရိဝုဏ်တွင် မဟာနိဂမသာမိမည်သော ဒါယကာ၏ ပြာသာဒ်၌ သီတင်းသုံးလျက် ရေးသားစီရင်တော်မူသည်။ ပြဆိုခဲ့ပြီးသော ဤမျှသော စကားအစဉ်ဖြင့် “ဤဝိသုဒ္ဓိမဂ်ကျမ်းကို အဘယ်ပုဂ္ဂိုလ် စီရင်ခဲ့သနည်း။ အဘယ်ကာလက စီရင်ခဲ့သနည်း။ အဘယ်နိုင်ငံ အရပ်ဒေသ၌ စီရင်သနည်း။ အဘယ်အကြောင်းကြောင့် စီရင်သနည်း”ဟူသော ဤမေးခွန်းပြဿနာတို့၏ အနက်ကို အကျယ်အားဖြင့် ဖြေရှင်းပြအပ်ပြီး ဖြစ်လေပြီ။

ယခုအခါ “အဘယ်အကျိုးငှါ စီရင်သနည်း- ဤသို့ အစရှိသော မေးခွန်းပြဿနာတို့၏ အနက်ကို ဖြေရှင်းပြကုန်အံ့။ ထိုတွင်-

ရည်ရွယ်ချက်အကျိုး

(င) အဘယ်အကျိုးငှါ စီရင်သနည်းဟူသော ဤမေးခွန်းပြဿနာ၏ အနက်ကို အရှင်ဗုဒ္ဓဃောသဆရာတော် ကိုယ်တိုင်ပင်လျှင် ဖြေရှင်းပြထားပြီး ဖြစ်ပေသည်။ အဘယ်ကဲ့သို့နည်း ဟူမူ-

“မြတ်စွာဘုရား၏ သာသနာတော်၌ အလွန်ရခဲသော ရှင်ရဟန်းအဖြစ်ကို ရကုန်ပြီး၍ သီလစသည်တို့ဖြင့် ရေတွက် (သိမ်းယူ)အပ်သော ဘေးကင်းသော ဖြောင့်မတ်သော နိဗ္ဗာန်၏ (ရောက်ကြောင်းအကျင့်)လမ်းကို။

မှန်ကန်စွာ မသိကုန်သော ယောဂီတို့သည် ဤ(သာသနာတော်)၌ စင်ကြယ်သော နိဗ္ဗာန်ကို အလိုရှိကြ၍ အားထုတ်ပါကုန်သော်လည်း စင်ကြယ်သော နိဗ္ဗာန်ကို မရပဲ ရှိနေကုန်၏။

ထိုသို့သော ယောဂီတို့အား နှစ်သိမ့် ဝမ်းမြောက်ခြင်းကို ဖြစ်စေနိုင်သော ကောင်းစွာစင်ကြယ်သည့် အဆုံးအဖြတ်တို့နှင့် ပြည့်စုံသော

[ဇိ]

မဟာဝိဟာရဝါသီ မထေရ်မြတ်တို့၏ ဟောနည်း (သင်ကြားနည်း)ကို မှီ၍ (ပြလတံ့)သော။

ဝိသုဒ္ဓိမဂ် (နိဗ္ဗာန်ရောက်ကြောင်း အကျင့်လမ်း)ကို ဆိုပေအံ့၊ စင်ကြယ်သော နိဗ္ဗာန်ကို အလိုရှိကုန်သော အလုံးစုံသော သင်သူတော်ကောင်းတို့သည် ရိုသေစွာ ဆိုလတ္တံ့သော ငါ၏ ထို(ဝိသုဒ္ဓိမဂ်)ကို (ရိုသေစွာ) နာယူမှတ်သား ပါကုန်လော့” (နှာ-၁၀)ဟူ၍-

ဖြစ်ပေသည်။

ထို့ကြောင့် ဤဝိသုဒ္ဓိမဂ်ကျမ်းကို ဝိသုဒ္ဓိဟုခေါ်သော နိဗ္ဗာန်ကို အလိုရှိကုန်သော သူတော်ကောင်းအပေါင်းတို့၏ သီလ သမာဓိ ပညာဟု ဆိုအပ်သော (ဝိသုဒ္ဓိမဂ်) နိဗ္ဗာန်ရောက်ကြောင်း အကျင့်လမ်းကို မှန်ကန်စွာ သိခြင်းအကျိုးငှါ ရည်ရွယ်၍ ပြုစီရင်ပေသည်ဟု ပြဓာန်းသော အကျိုး၏ အစွမ်းအားဖြင့် သိအပ်၏။ မပြဓာန်းသော အကျိုး၏ အစွမ်းအားဖြင့်မူကား လေးပါးသော နိကာယ် အဋ္ဌကထာတို့၌ ကျမ်းကျဉ်းခြင်းဟူသော ပေါ့ပါးခြင်း အကျိုးငှာလည်း ရည်ရွယ်၍ ပြုစီရင်သည်ဟု သိအပ်ပေ၏။ ထို့ကြောင့် နိကာယ်အဋ္ဌကထာတို့၌ အောက်ပါဂါထာကို မိန့်ဆိုတော်မူ၏။

“ဤဝိသုဒ္ဓိမဂ်ကျမ်းသည် နိကာယ်လေးရပ်တို့၏ အလယ်၌တည်လျက် ထိုနိကာယ်လေးရပ်တို့၌ ဟောထားတိုင်းသော အနက်ကို ပြပေလတံ့”ဟု ရည်ရွယ်မျှော်လင့်၍သာလျှင် ထိုဝိသုဒ္ဓိမဂ်ကျမ်းကို ငါ ရေသားစီရင်ခဲ့ပြီ။”

ဝိသုဒ္ဓိမဂ်ကျမ်း၏ မှီရာ

(စ) အဘယ်ကျမ်းကို အမှီပြု၍ စီရင်သနည်းဟူသော ဤမေခွန်းပြဿနာ၏ အနက်ကိုလည်း အရှင်မဟာဗုဒ္ဓဃောသဆရာတော် ကိုယ်တိုင်ပင်လျှင် ဖြေရှင်းထားပြီး ဖြစ်ပေသည်။ မှန်ပေ၏၊ ဤဝိသုဒ္ဓိမဂ်ကျမ်း ဂန္ထာရမ္ဘ- ကျမ်းဦးစကားအရာ၌

[ဇီ]

“မဟာဝိဟာရဝါသီ မထေရ်မြတ်တို့၏ ဟောနည်း (သင်ကြားနည်း)ကို မှီ၍ (ပြလတံ့)သော ဝိသုဒ္ဓိမဂ်ကို ဆိုပေအံ့”ဟု-

မိန့်ဆိုထားပေ၏။

ထို့အတူ နိဂုံး၌လည်း အောက်ပါဂါထာတို့ကို မိန့်ဆိုထားပေ၏။

“သီလစသည် အပြားရှိကုန်သော ထို(မူရင်းဂါထာ၌ ဟောထားသော) အနက်တို့၏ အဆုံးအဖြတ်ကို နိကာယ်ငါးရပ်တို့၏ အနက်ကို ဖွင့်ပြရာ အဋ္ဌကထာနည်း၌ မိန့်ဆိုထားလေသည်။

ထို(မိန့်ဆိုထားသော အဆုံးအဖြတ်) အလုံးစုံကို ယေဘုယျအားဖြင့် စုရုံးဆောင်ယူ၍ ဝါဒချင်းရောယှက်မှုဟူသော အပြစ်ဒေါသတို့မှ ကင်းလွတ်သော အနက်ကို အဆုံးအဖြတ်နှင့်တကွ ပြထားအပ်ပေ၏။”

အထက်ပါစကားဖြင့် “ဝိသုဒ္ဓိမဂ်ကျမ်းကို ပြုတော်မူသော အရှင်ဗုဒ္ဓဃောသဆရာတော်သည် မဟာဝိဟာရဝါသီ မထေရ်မြတ်တို့၏ ဟောပြော သင်ကြားနည်းဟု ဆိုအပ်ကုန်သော နိကာယ်ငါးရပ်တို့၏ ရှေးအဋ္ဌကထာဟောင်းတို့ကို အမှီပြု၍ ထိုအဋ္ဌကထာဟောင်းတို့၌ မိန့်ဆိုထားသော ယူသင့်ယူထိုက်သော အဆုံးအဖြတ်အလုံးစုံကို စုပေါင်းဆောင်ယူ၍ ပြုစီရင်တော်မူလေသည်”ဟူသော ဤအနက်သည် ထင်ရှား၏။ ထို့ကြောင့် ဤဝိသုဒ္ဓိမဂ်၌ ပြထားတိုင်းသော ပုဒ်အဖွင့်ဖြစ်စေ, အဆုံးအဖြတ်ဖြစ်စေ, သာဓကဝတ္ထုဖြစ်စေ ထိုအလုံးစုံကို ထိုထို ထုတ်ဆောင်ခဲ့ရာ ပါဠိတော်ပုဒ်နှင့်ဆိုင်သော နိကာယ်လေးရပ်၏ အဖွင့်ဖြစ်ကုန်သော ရှေးသီဟိုဠ်အဋ္ဌကထာဟောင်းတို့မှ ဆောင်ယူ၍ ဘာသာပြန်သည်၏ အစွမ်းအားဖြင့်သာလျှင် ပြထားသည်ဟု သိအပ်၏။ မှန်ပေ၏- ဤဝိသုဒ္ဓိမဂ်ကိုလည်း မိမိ၏ ဉာဏ်စွမ်းသက်သက်ဖြင့်သာလျှင် ပြုစီရင်ခဲ့သည် မဟုတ်ပေ၊ သီးခြားကျမ်းတစောင် အဖြစ်ဖြင့်လည်း ပြုစီရင်ခဲ့သည် မဟုတ်ပေ။ အမှန်အားဖြင့်သော်ကား နိကာယ်လေးရပ် အဋ္ဌကထာတို့၏ အစိတ်အပိုင်းအဖြစ်ဖြင့်သာလျှင် ပြုစီရင်ခဲ့ပေသည်။ ထို့ကြောင့် နိကယ်လေးရပ် အဋ္ဌကထာတို့၏ နိဂုံး၌-

[ဇု]

“တကြိမ် တလှည့်ရွတ်စာ ဘာဏဝါရတို့ဖြင့် ငါးဆယ့်ကိုးကြိမ်ရွတ်စာမျှရှိသော ဝိသုဒ္ဓိမဂ်ကျမ်းကိုလည်း နိကာယ်လေးရပ်တို့၏ အနက်ကို ပြခြင်းအကျိုးငှါ ရည်ရွယ်၍ ငါ ပြုစီရင်ခဲ့ပြီ။

ထို့ကြောင့် ထိုဝိသုဒ္ဓိမဂ်နှင့်တကွ ဤဒီဃနိကာယ် အဋ္ဌကထာသည် တကြိမ် တလှည့်ရွတ်စာ ဘာဏဝါရ အလှည့်အကြိမ်အားဖြင့် ကောင်းစွာချင့်ချိန် ရေတွက်ပိုင်းခြားလျှင် ဘာဏဝါရ တရာ့လေးဆယ်ရှိ၏”ဟု-

ဤသို့ အစရှိသည်ကို မိန့်ဆိုထားပေ၏။

ထို့ပြင် ဝိသုဒ္ဓိမဂ်ကျမ်းတွင် မဂ္ဂါမဂ္ဂဉာဏဒဿနဝိသုဒ္ဓိနိဒ္ဒေသ၌ “ဤသည်ကား ဝိသုဒ္ဓိကထာ၌ ပြဆိုထားသော နည်းတည်း။ အရိယဝံသကထာ၌ကား” ဤသို့ အစရှိသည်ဖြင့် နှစ်ပါးသော ကထာတို့ကို မိန့်ဆိုထား၏၊ ထိုကထာနှစ်ပါးတို့သည်လည်း မဟာဝိဟာရဝါသီ မထေရ်မြတ်တို့၏ ဟောပြောသင်ကြားနည်း၌ အတွင်းဝင်ကုန်သည်ဖြစ်၍ ဤဝိသုဒ္ဓိမဂ်ကျမ်း၏ မှီရာတို့သာလျှင် ဖြစ်ပေသည်ဟု သိအပ်၏။

ဝိသုဒ္ဓိမဂ်ကျမ်းကို ပြုပုံအခြင်းအရာ

(ဆ) အဘယ်သို့သော အပြားအားဖြင့် စီရင်သနည်းဟူသော ဤမေးခွန်း၌ အခြားမဲ့မေးခွန်းတွင် ဆိုခဲ့သော အပြားအားဖြင့်ပင်လျှင် ပြုစီရင်တော်မူပေသည်။ ချဲ့၍ပြရလျှင် အရှင်ဗုဒ္ဓဃောသ ဆရာတော်သည် သံယုတ္တနိကာယ်မှ-

“ပညာရှိသောလူသည် သီလ၌တည်၍ ပူပန်စေမှု (လုံ့လ)ရှိလျက် ရင့်ကျက်သည် (ဆင်ခြင်ဉာဏ်ရှိသည်)ဖြစ်၍ စိတ်ကို၎င်း ပညာကို၎င်း ပွါးစေသော်၊ ထိုသို့သောရဟန်းသည် ဤအရှုပ်အထွေးကို ဖြေရှင်းနိုင်ပေ၏”ဟူသော..

ဤဂါထာကို ရှေးဦးစွာ ထုတ်ပြပြီးလျှင် ထိုဂါထာ၌ ပဓာနအားဖြင့် ဟောထားသော သီလ သမာဓိ ပညာတို့ကို အသီးအသီး အကျယ်ဝေဘန်၍ ပြုစီရင်တော်မူလေသည်။ ဤသို့ ပြုစီရင်သောအခါ၌လည်း နိကာယ်ငါးရပ်တို့မှ သီလ

[ဇူ]

သမာဓိ ပညာနှင့် စပ်ဆိုင်ကုန်သော သုတ်ပုဒ်တို့ကို ထုတ်ဆောင်ပြီးလျှင် ထိုသုတ်ပုဒ်တို့၏ အနက်ကိုလည်း သီဟိုဠ်အဋ္ဌကထာတို့မှ ဘာသာပြန်သည့်အစွမ်းဖြင့် ပြ၍ ထိုသီဟိုဠ်အဋ္ဌကထာတို့၌ ဆိုထားသော သီဟိုဠ်ဝတ္ထုတို့ကို၎င်း အဆုံးအဖြတ်တို့ကို၎င်း ပြတော်မူ၏။ အထူးအားဖြင့်မူကား ထိုခေတ်ကာလက မဟာဝိဟာရဝါသီတို့၏ အယူနှင့် ဆန့်ကျင်ကုန်သော ထင်ရှားသော အယူဝါဒကွဲတို့ကိုလည်း များစွာသော အရာဌာနတို့၌ အကြောင်းနှင့်တကွ ဖော်ပြ၍ ပယ်ဖျက်တော်မူခဲ့၏။ အဘယ်သို့နည်းဟူမူ-

ထိုဝိသုဒ္ဓိမဂ်ကျမ်းတွင် (ပြန် နှာ-၃၂၄) စရိုက်အဖွင့်၌ “ထိုတွင် ရှေးစရိုက်သုံးပါးတို့သည် ရှေးဘဝက အလေ့အကျက်လျှင် အကြောင်းရှိသည်လည်း ဖြစ်ကုန်၏၊ ပထဝီစသောဓာတ် သလိပ်စသော အပြစ်ဒေါသလျှင် အကြောင်းရှိသည်လည်း ဖြစ်ကုန်၏”ဟု ဧကစ္စေ (အချို့)ဆရာတို့က ဆိုကုန်၏။ ဆိုလိုသည်မှာ ရှေးဘဝက ကောင်းသော လုံ့လပယောဂနှင့် ကောင်းသော အမှုကိစ္စများခဲ့သော သူသည်၎င်း၊ နတ်ပြည်မှစုတေ၍ ဤလူ့ပြည်လောက၌ ဖြစ်လာသောသူသည်၎င်း ရာဂစရိုက်ရှိ၏။ ရှေးဘဝက ဖြတ်ခြင်း သတ်ခြင်း နှောင်ဖွဲ့ခြင်းဟူသော ရန်အမှုများခဲ့သော သူသည်၎င်း၊ ငရဲဘုံ နဂါးဘုံတို့မှ စုတေ၍ ဤလူ့ပြည်လောက၌ ဖြစ်လာသောသူသည်၎င်း ဒေါသစရိုက်ရှိ၏။ ရှေးဘဝက သေရည်သောက်ခြင်း များခဲ့သောသူသည်၎င်း၊ အကြားအမြင်နှင့် မေးမြန်းခြင်းကင်းသော သူသည်၎င်း၊ တိရစ္ဆာန်ဘုံမှ စုတေ၍ ဤလူ့ပြည်၌ ဖြစ်လာသောသူသည်၎င်း မောဟစရိုက်ရှိ၏။ ဤသို့ ရှေးဘဝက အလေ့အကျက်လျှင် အကြောင်းရှိကုန်၏ဟု ဆိုကုန်၏။ ထိုမှတပါး ပထဝီဓာတ် အာပေါဓာတ်ဟူသော ဓာတ်နှစ်ပါးတို့ များခြင်းကြောင့် ပုဂ္ဂိုလ်သည် မောဟစရိုက်ရှိ၏၊ ကြွင်းသော ဓာတ်နှစ်ပါးတို့ များခြင်းကြောင့် ဒေါသစရိုက်ရှိ၏၊ အလုံးစုံသော ဓာတ်လေးပါးတို့ ညီမျှခြင်းကြောင့် ရာဂစရိုက်ရှိ၏ဟူ၍၎င်း၊ အပြစ်ဒေါသတို့တွင်လည်း သလိပ်ဒေါသ လွန်ကဲသောသူသည် ရာဂစရိုက်ရှိ၏၊ လေဒေါသလွန်ကဲသောသူသည် မောဟစရိုက်ရှိ၏။ တနည်းကား သလိပ်ဒေါသ လွန်ကဲသောသူသည် မောဟစရိုက်ရှိ၏။ လေဒေါသ လွန်ကဲသောသူသည် ရာဂစရိုက်ရှိ၏ ဟူ၍၎င်း ဤသို့ ဓာတ်နှင့် အပြစ်ဒေါသလျှင် အကြောင်းရှိကုန်၏ဟူ၍ ဆိုကုန်၏”ဟု ဧကစ္စဝါဒကို ထုတ်ပြပြီးလျှင် ထိုဝါဒကို “ထိုစကားရပ်၌ ရှေးဘဝက ကောင်းသော လုံ့လပယောဂနှင့်

[ဇေ]

ကောင်းသော အမှုကိစ္စများခဲ့သော သူတို့သည်၎င်း၊ နတ်ပြည်မှစုတေ၍ ဤလူ့ပြည်လောက၌ ဖြစ်လာသော သူတို့သည်၎င်း အလုံးစုံပင် ရာဂစရိုက်ရှိသည်ချည်း မဟုတ်ကုန်၊ ဤမှတပါးသော ပုဂ္ဂိုလ်တို့သည်မူလည်း ဒေါသစရိုက် မောဟစရိုက်ရှိသည်ချည်း မဟုတ်ကုန်။ ဤအတူပင် ပထဝီစသော ဓာတ်တို့၏လည်း ဆိုခဲ့ပြီးသောနည်းဖြင့်သာလျှင် များခြင်းဖြင့် ကိန်းသေသတ်မှတ်ခြင်းမည်သည် မရှိချေ။ သလိပ်စသော ဒေါသတို့ဖြင့် သတ်မှတ်ရာ၌လည်း ရာဂနှင့်မောဟ နှစ်ပါးကိုသာလျှင် ဆိုထား၏၊ ထိုအဆိုမှာလည်း ရှေ့နောက် ဆန့်ကျင်လျက်ရှိသည်သာတည်း။ ထို့ကြောင့် ဤအလုံးစုံသည် မပြတ်သားသော စကားသာလျှင် ဖြစ်သည်”ဟု ပယ်ဖျက်သွားလေ၏။ ထိုစကားကို ဝိသုဒ္ဓိမဂ် မဟာဋီကာ၌ “ဧကစ္စေ (အချို့)ဟူသော စကားကို ဥပတိဿထေရ်ကိုရည်၍ မိန့်ဆိုသည်၊ မှန်ပေ၏- ထိုဥပတိဿမထေရ်သည် ဝိမုတ္တိမဂ်ကျမ်း၌ ထိုအခြင်းအရာအားဖြင့် မိန့်ဆိုထားလေသည်”ဟု ဤသို့ အစရှိသည်ဖြင့် ဖွင့်ပြထားလေသည်။

ဝိမုတ္တိမဂ်ကျမ်းအကြောင်း

ဝိမုတ္တိမဂ်မည်သော ထိုကျမ်းသည် အဘယ်သို့သော ကျမ်းပါနည်းဟူမူ၊ ဝိသုဒ္ဓိမဂ်ကဲ့သို့ပင် သီလ သမာဓိ ပညာတို့ကို အသီးအသီး ဝေဘန်၍ပြသော ပဋိပတ္တိကျမ်းတခု ဖြစ်ပေသည်။ ထိုဝိမုတ္တိမဂ်ကျမ်း၌-

သီလံ သမာဓိ ပညာ စ၊ ဝိမုတ္တိ စ အနုတ္တရာ။

အနုဗုဒ္ဓါ ဣမေ ဓမ္မာ၊ ဂေါတမေန ယသဿိနာ။

“သီလ သမာဓိ ပညာ အမြတ်ဆုံးဝိမုတ္တိဟူသော ဤတရားတို့ကို များသော အခြံအရံရှိတော်မူသော ဂေါတမဘုရားသည် လျော်စွာ သိအပ်ကုန်ပြီ”ဟူသော-

ဤဂါထာကို ရှေးဦးစွာ ထုတ်ပြပြီးလျှင် ထိုဂါထာ၏အနက်ကို ဖွင့်သည်၏အစွမ်းအားဖြင့် သီလ သမာဓိ ပညာ ဝိမုတ္တိတို့ကို အသီးအသီး ဝေဘန်၍ ပြထားလေသည်။ ထိုဝိမုတ္တိမဂ်ကျမ်းကို ယခုအခါမှာမူ တရုပ်ပြည် (ဂျပန်ပြည်တို့)၌သာလျှင် တွေ့ရ၏။ သာသနာတော် ၁၀၄၈-ခုနှစ်တွင် သံဃပါလမည်သော ရဟန်းက တရုပ်ဘာသာဖြင့်လည်း ပြန်ဆိုထား၏။ ထိုကျမ်းကို တရုပ်ပြည်သို့

[ဇဲ]

အဘယ်သူက အဘယ်နိုင်ငံမှ ဆောင်ယူသွားလေသနည်းဟူမူ၊ ဤအကြောင်းအရာသည် မထင်ရှားပေ။ သို့သော် ထိုဘာသာပြန်သော သံဃပါလ၏ ဆရာဖြစ်သော ဂုဏဘဒြမည်သော မဟာယာနရဟန်းသည် မဇ္စျိမတိုက် အိန္ဒိယနိုင်ငံသား ဖြစ်၏၊ ၎င်းသည် အိန္ဒိယနိုင်ငံမှ တရုပ်ပြည်သို့သွားသောအခါ ရှေးဦးစွာ သီဟိုဠ်ကျွန်းသို့သွားပြီးလျှင် သီဟိုဠ်မှ သာသနာတော် ၉၇၈-ခုနှစ်၌ တရုပ်ပြည်သို့သွားလေသည်။ ထိုအခါက ထိုဂုဏဘဒြပင် ဆောင်ယူသွားသည် ဖြစ်တန်ရာ၏။

မဟာဋီကာ၌ မိန့်ဆိုထားသည့်အတိုင်းပင် မှန်ပေ၏၊ ဝိမုတ္တိမဂ်ကျမ်း၌ ရှေးဘဝက အလေ့အကျက်လျှင် အကြောင်းရှိသည်ကို ပြခြင်းသည်၎င်း, ပထဝီစသော ဓာတ်လျှင် အကြောင်းရှိသည်ကို ပြခြင်းသည်၎င်း ဝိသုဒ္ဓိမဂ်၌ ပြထားသော ဧကစ္စေဝါဒအတိုင်းပင် ဖြစ်ပေ၏။ သလိပ်စသော ဒေါသလျှင် အကြောင်းရှိသည်ကို ပြရာ၌မူကား “သလိပ်ဒေါသ လွန်ကဲသောသူသည် ရာဂစရိုက်ရှိ၏၊ သည်းခြေဒေါသ လွန်ကဲသောသူသည် ဒေါသစရိုက်ရှိ၏၊ လေဒေါသ လွန်ကဲသောသူသည် မောဟစရိုက်ရှိ၏။ တနည်းကား သလိပ်ဒေါသ လွန်ကဲသောသူသည် မောဟစရိုက်ရှိ၏၊ လေဒေါသ လွန်ကဲသောသူသည် ရာဂစရိုက်ရှိ၏”ဟူ၍ ရာဂ ဒေါသ မောဟ သုံးပါးတို့ကိုလည်း အပြစ်ဒေါသဖြင့် သတ်မှတ်ခြင်းကို ပြဆိုထားပေ၏။ အရှင်ဗုဒ္ဓဃောသဆရာတော် ကြည့်ရှုရသော ဝိမုတ္တိမဂ်ကျမ်း ပေစာ၌မူကား “သည်းခြေဒေါသ လွန်ကဲသောသူသည် ဒေါသစရိုက်ရှိ၏”ဟူသောပါဌ် ယုတ်လျော့နေသည် ဖြစ်ရာ၏။

ထိုမှတပါး ဝိသုဒ္ဓိမဂ်၌ ပယ်ထားသော အနက်များစွာတို့ကိုလည်း ထိုဝိမုတ္တိမဂ်၌ ယူအပ်ယူထိုက်သော အနက်၏အဖြစ်ဖြင့် တွေ့ရ၏၊ အဘယ်သို့နည်းဟူမူ-

သီလနိဒ္ဒေသပါဠိ စာမျက်နှာ-၈၊ မြန်မာပြန် စာမျက်နှာ-၂၇-၌ “အခြားတပါးသော ဆရာတို့သည်ကား (သိရ) ဦးခေါင်းဟူသောအနက်သည် သီလ၏အနက်၊ (သီတလ) အေးမြခြင်းအနက်သည် သီလ၏အနက်”ဟူ၍ ဤသို့အစရှိသော နည်းဖြင့်လည်း သီလ၏အနက်ကို ဤအရာ၌ ဖွင့်ပြကုန်သေး၏-ဟု ပယ်ထားသောအနက်ကိုလည်း ထိုဝိမုတ္တိမဂ်ကျမ်း၌ ယူအပ်သော အနက်အဖြစ်ဖြင့် တွေ့ရ၏။

[ဇော]

ထို့ပြင် ဓုတင်္ဂနိဒ္ဒေသ နှာ-၇၈၊ မြန်မာပြန် နှာ-၂၆၀-၌ “အကြင်ဆရာတို့၏ (ဝါဒ၌)လည်း ဓုတင်သည် ကုသလတိက်မှ လွတ်၏၊ ထိုဆရာတို့၏(ဝါဒ၌) ပရမတ္ထအားဖြင့် ဓုတင်သည်ပင်လျှင် မရှိတော့ပေ၊ ပရမတ္ထအားဖြင့် ထင်ရှားမရှိသော ပညတ်သည် အဘယ်သို့သော ကိလေသာကို ခါထုတ်တတ် ဖျက်ဆီးတတ်သောကြောင့် ဓုတင်မည်သည် ဖြစ်ပါအံ့နည်း၊ ထိုဆရာတို့၏(ဝါဒ၌) ‘ကိလေသာကို ခါထုတ်တတ်သော ဂုဏ်ကျေးဇူးတို့ကို ဆောက်တည်၍ ကျင့်၏’ဟူသော ပါဠိတော်စကားနှင့် ဆန့်ကျင်ခြင်း အပြစ်သည်လည်း ရောက်သေး၏။ ထို့ကြောင့် ထို(ဆရာတို့၏)စကားကို မယူအပ်ပေ”ဟူ၍ ပယ်ထားသော ပညတ်ဓုတင်ကိုလည်း ဝိမုတ္တိမဂ်၌ တွေ့ရ၏။ မဟာဋီကာ၌မူကား “အကြင်သူတို့၏- ဟူသောစကားကို အဘယဂိရိဝါသီတို့ကို ရည်၍ မိန့်ဆိုသည်။ မှန်ပေ၏။ ထိုအဘယဂိရိဝါသီတို့က ဓုတင်မည်သည်မှာ ပညတ်တည်းဟူ၍ ဆိုကုန်၏”ဟု ဖွင့်ဆိုထား၏။

ထို့ပြင် ပထဝီကသိဏနိဒ္ဒေသ နှာ-၁၄၄၊ မြန်မာပြန် နှာ-၄၅၀-၌ “ဈာန်ရကြောင်းအကျင့်၏ စင်ကြယ်ခြင်းမည်သည်မှာ အကြောင်းအဆောက်အဦနှင့် တကွသော ဥပစာပေတည်း။ ဥပေက္ခာ၏ ပွါးခြင်းမည်သည်မှာ အပ္ပနာပေတည်း။ ရွှင်လန်းကြည်လင်ခြင်းမည်သည်မှာ (ဈာန်ကို)ဆင်ခြင်သော ပစ္စဝေက္ခဏာပေတည်း”ဟူ၍ ဤသို့ အစရှိသည်ဖြင့် ပယ်ထားသော ဧကေဝါဒကိုလည်း ထိုဝိမုတ္တိမဂ်ကျမ်း၌ တွေ့ရ၏။ မဟာဋီကာ၌မူကား “ဧကေဟူသည်ကား အဘယဂိရိဝါသီတို့တည်း”ဟု ဖွင့်ပြထားလေသည်။

ထို့ပြင် ခန္ဓနိဒ္ဒေသ နှာ-၈၀-၌ “ဗလရုပ် သမ္ဘဝရုပ် ဇာတိရုပ် ရောဂါရုပ် အချို့ဆရာတို့၏ အလိုအားဖြင့် မိဒ္ဓရုပ်”ဟူ၍ (၂၈-ပါးသောရုပ်တို့မှ) တပါးသော ရုပ်တို့ကို ဆောင်ပြပြီးလျှင် မဟာအဋ္ဌကထာ၌ ယင်းရုပ်တို့ကို ပယ်ထားကြောင်း ပြထား၏။ ထိုအရာတွင် မဟာဋီကာ၌ “ဧကစ္စာနံ- အချို့ဆရာတို့၏ဟူသည်မှာ အဘယဂိရိဝါသီတို့၏”ဟု (ဆိုလိုကြောင်း) ဖွင့်သွားလေသည်။ ထိုပယ်ထားသော ရုပ်တို့တွင် ဇာတိရုပ်နှင့် မိဒ္ဓရုပ်ကို ဝိမုတ္တိမဂ်ကျမ်း၌ ပြထား၏။ ရိုးရိုးပြထားရုံမျှသာ မဟုတ်သေး၊ စင်စစ်သော်ကား မိဒ္ဓရုပ် ရှိကြောင်းကို အောက်ပါအတိုင်း ထောက်ခံ၍လည်း ခိုင်မြဲစေသေး၏။

[ဇော်]

ထောက်ခံပုံကား-

“မိဒ္ဓ- ထိုင်းမှိုင်းခြင်းမည်သည်မှာ အာဟာရဇ- အစာကြောင့်ဖြစ်သော ထိုင်းမှိုင်းခြင်း၊ ဥတုဇ- ဥတုကြောင့်ဖြစ်သော ထိုင်းမှိုင်းခြင်း၊ စိတ္တဇ- စိတ်ကြောင့်ဖြစ်သော ထိုင်းမှိုင်းခြင်းဟူ၍ သုံးပါးအပြားရှိ၏၊ ၎င်းတို့တွင် စိတ္တဇမိဒ္ဓသည်သာလျှင် နီဝရဏဖြစ်သည်၊ ကြွင်းသော အာဟာရဇနှင့် ဥတုဇ မိဒ္ဓ၂-ပါးတို့သည်ကား ရဟန္တာပုဂ္ဂိုလ်မှာသော်လည်း ဖြစ်နိုင်ကုန်၏”ဟု

ဤသို့ စသည်ဖြင့် ထောက်ခံ၍ ခိုင်မြဲစေ၏။

ဤမျှဖြင့်လည်း ဝိမုတ္တိမဂ်၌ ဝိသုဒ္ဓိမဂ်နှင့် ကွဲလွဲသော အနက်တို့ကို ဆိုထားကြောင်း, ထိုကျမ်းကိုလည်း အဘယဂိရိဝါသီတို့က လက်ခံထားကြောင်းများကို သိနိုင်လောက်ပြီ။ ထိုမှတပါး အလားတူပင် ကွဲလွဲသော အဆိုတို့သည်လည်း ထိုကျမ်း၌ များစွာပင် ရှိကုန်သေး၏၊ ၎င်းတို့ကိုကား ဤ၌ အလုံးစုံ ဖော်ပြရန် မစွမ်းနိုင်ပေ။

သို့သော်လည်း အများအားဖြင့်မူကား ဝိမုတ္တိမဂ်-ကျမ်းကို ရေးသားစီရင်ပုံ အခြင်းအရာသည် ဝိသုဒ္ဓိမဂ်ကို ရေးသားစီရင်ပုံနှင့် တူပေ၏။ ချဲ့၍ပြရလျှင် အဘိဓမ္မာဝိဘင်း ပါဠိတော်မှဖြစ်စေ၊ ပဋိသမ္ဘိဒါမဂ် ပါဠိတော်မှဖြစ်စေ၊ တပါးသော သုတ္တန်ပါဠိတို့မှဖြစ်စေ ဆောင်ယူ၍ ဝိသုဒ္ဓိမဂ်၌ သာဓကအဖြစ်ဖြင့် ပြထားသော ထိုထိုပါဠိကို အများအားဖြင့် ဝိမုတ္တိမဂ်၌လည်း တွေ့ရပေသည်။ ၎င်းတို့တွင် အချို့ အနည်းငယ်မျှသော ပါဠိကို ထုတ်ဆောင်၍ မှန်းဆ၍သိနိုင်ရန် ပြကုန်ဦးအံ့။

ဝိသုဒ္ဓိမဂ် (၁-၄၇-နှာ)၌ “ပဉ္စ သီလာနိ ပါဏာတိပါတဿ ပဟာနံ သီလ” ဤသို့အစရှိသော ပဋိသမ္ဘိဒါမဂ်ပါဠိကို ပြထား၏။ ၎င်းကို ဝိမုတ္တိမဂ်၌လည်း တွေ့ရပေ၏။

ဝိသုဒ္ဓိမဂ် (၁-၁၃၇-နှာ)၌ “သမာဓိ ကာမစ္ဆန္ဒဿ ပဋိပက္ခော ။ပ။ ဝိစာရော ဝိစိကိစ္ဆာယ”ဟူသော စကားကို ပေဋကကျမ်း၌ ဆိုထားသည်-ဟု ပြထား၏။ ၎င်းကို ဝိမုတ္တိမဂ်၌လည်း ထို့အတူပင်ပြ၍ “တိပေဋကကျမ်း၌ ဆိုထားသည်”ဟု ညွှန်းထား၏။ ထိုသို့ညွှန်းရာ၌ တိပေဋကဟူသော အမည်သည် ပေဋကောပဒေသ

[ဇံ]

ကိုသာလျှင်ရည်၍ ဆိုထားသည် ဖြစ်တန်ရာ၏၊ အကြောင်းမူကား- ထိုဝိမုတ္တိမဂ်ကျမ်းတွင် “ဝိဝိစ္စေဝ ကာမေဟိ”ဟူသော ပါဌ်အဖွင့်၌ “အလောဘဿ ပါရိပူရိယာ ကာမေဟိ ဝိဝေကော သမ္ပဇ္ဇတိ၊ အဒေါသဿ။ အမောဟဿ ပါရိပူရိယာ အကုသလေဟိ ဓမ္မေဟိ ဝိဝေကော သမ္ပဇ္ဇတိ-ဟူသော ပါဌ်ကို တိပေဋကကျမ်း၌ ဆိုထားကြောင်းပြထား၏။ ထိုပါဌ်ကိုလည်း ပေဋကောပဒေသ (၂၆၂-နှာ)၌ “တတ္ထ အလောဘဿ ပါရိပူရိယာ ဝိဝိတ္တော ဟောတိ ကာမေဟိ” ဤသို့ စသည်ဖြင့် တွေ့ရပေ၏။

ဝိသုဒ္ဓိမဂ်(၁-၂၅၈-နှာ)၌ “အယမ္ပိ ခေါ ဘိက္ခဝေ အာနာပါနဿတိသမာဓိဘာဝိတော” ဤသို့ အစရှိသောပါဠိကို မဟာဝဂ္ဂသံယုတ်မှ ဆောင်ယူ၍ ပြထားသကဲ့သို့ပင် ထိုဝိမုတ္တိမဂ်၌လည်း ပြထားပေ၏။

ဝိသုဒ္ဓိမဂ် (၁-၂၇၂-နှာ)၌ “အဿာသာဒိမဇ္စျပရိယောသာနံ သတိယာ အနုဂစ္ဆတော” ဤသို့ အစရှိသော ပါဠိကို၎င်း၊ (၁-၂၇၃-နှာ)၌ ကကစူပမာ ပါဠိကို၎င်း ပဋိသမ္ဘိဒါမဂ်မှ ဆောင်ယူ၍ ပြထားသကဲ့သို့ပင် ထိုဝိမုတ္တိမဂ်၌လည်း ပြထားပေ၏။

ဝိသုဒ္ဓိမဂ် (၂-၆၉-နှာ)၌ “ကတမာ စိန္တာမယာ ပညာ” ဤသို့ အစရှိသော ပါဠိကို၎င်း၊ “တတ္ထ ကတမံ အာယကောသလ္လံ” ဤသို့ အစရှိသောပါဠိကို၎င်း၊ (၂-၇၁-နှာ)၌ “ဒုက္ခေ ဉာဏံ အတ္ထပဋိသမ္ဘိဒါ” ဤသို့ အစရှိသော ပါဠိကို၎င်း အဘိဓမ္မာဝိဘင်းပါဠိတော်မှ ဆောင်ယူ၍ ပြထားသကဲ့သို့ပင် ထိုဝိမုတ္တိမဂ်၌လည်း ပြထားပေ၏။ ထိုဝိမုတ္တိမဂ်၌ ဆိုထားသော ဧကဝိဓ ဒုဝိဓ အစရှိသော ပညာအပြား အဆိုစကားသည်လည်း ဝိသုဒ္ဓိမဂ်၌ဆိုသော စကားနှင့် ယေဘုယျအားဖြင့် တူပေ၏။

“ယေန စက္ခုပသာဒေန၊ ရူပါနိ မနု ပဿတိ။

ပရိတ္တံ သုခုမံ ဧတံ၊ ဦကာသိရသမူပမံ။

“အကြင် စက္ခုပသာဒဖြင့် လူသည် အဆင်းတို့ကို မြင်၏၊ ထိုစက္ခုပသာဒရုပ်သည် သေးငယ် သိမ်မွေ့လှ၏၊ သန်းဦးခေါင်းနှင့် အညီအမျှ တူပေ၏”ဟူသော-

[ဇား]

ဤဂါထာကို ဝိသုဒ္ဓိမဂ် (၂-၇၆-နှာ)၌ ပြထားသကဲ့သို့ပင် ဝိမုတ္တိမဂ်၌လည်း အရှင်သာရိပုတြာဟောသော ဂါထာအဖြစ်ဖြင့်ပင်လျှင် ပြထား၏။ အထူးမှာ ဦကာသိရသမူပမံ ဟူရာ၌ ထိုကျမ်းတွင် ဦကာသမူပမံဟု တွေ့ရ၏။ ၎င်းမှာလည်း အဆင့်ဆင့် ရေးကူးသူတို့၏ မေ့လျော့၍ရေးမိသော ပမာဒလေခမျှသာ ဖြစ်ရာ၏။ အထက်ပါဂါထာမှာ ယခုအခါ၌ သံဂါယနာတင်ထားသော ပါဠိတော်တို့တွင် မည်သည့်ပါဠိတော် စာအုပ်မှာမျှ မတွေ့ရတော့ပေ။ သို့ဖြစ်ပါလျက် ထိုဝိမုတ္တိမဂ်ကျမ်းနှင့် ဝိသုဒ္ဓိမဂ်အဋ္ဌသာလိနီတို့၌ အရှင်သာရိပုတြာဟောသော ဂါထာအဖြစ်ဖြင့် တူညီစွာ ပြဆိုထားချက်ကို အထူး သတိပြုသင့်ပေ၏။

သစ္စာလေးပါးကို ပြရာတွင် ဝိသုဒ္ဓိမဂ်၌ကဲ့သို့ပင် ဝစနတ္ထအားဖြင့်၎င်း လက္ခဏာအားဖြင့်၎င်း မယုတ်မလွန်အားဖြင့်၎င်း အစဉ်အားဖြင့်၎င်း အတွင်းဝင်သော တရားတို့၏ အပြားအားဖြင့်၎င်း ဥပမာအားဖြင့်၎င်း အဆုံးအဖြတ်ကို ထိုကျမ်း၌လည်း ပြထား၏၊ ထိုပြချက်သည်လည်း ယေဘုယျအားဖြင့် ဝိသုဒ္ဓိမဂ်နှင့် တူညီပေ၏။

ဝိသုဒ္ဓိမဂ် (၂-၂၄၂-၂၄၅-နှာ)နှင့် မြန်မာပြန် စတုတ္ထတွဲ (၂၈၂-၂၉ဝ)တို့၌ သမ္မသနဉာဏ် ပြဆိုချက်တွင် ငါးပါးသော ခန္ဓာတို့ကို အတိတ်စသော ၁၁-ပါးသော အပြားဖြင့်၎င်း၊ အနိစ္စစသော လက္ခဏာသုံးပါးဖြင့်၎င်း အသီးအသီး သုံးသပ်နည်းကို ပြထားသကဲ့သို့ပင် ထိုဝိမုတ္တိမဂ်၌လည်း ပြထားပေ၏။ အထူးမှာ စက္ခုအစ ဇရာ မရဏ အဆုံးရှိသော တရားတို့တွင် စက္ခုစသော ဒွါရ ၆-ပါး၊ အာရုံ ၆-ပါး၊ ဝိညာဏ် ၆-ပါး၊ ဖဿ ၆-ပါး၊ ဝေဒနာ ၆-ပါး၊ သညာ ၆-ပါး၊ စေတနာ ၆-ပါး၊ တဏှာ ၆-ပါး၊ ဝိတက် ၆-ပါး၊ ဝိစာရ ၆-ပါးဟူသော ဤ၆ဝ-သော တရားတို့ကိုသာလျှင် အနိစ္စစသော လက္ခဏာသုံးပါးဖြင့် သုံးသပ်နည်းကို ထိုကျမ်း၌ ပြထားလေသည်။ ဤကား အထူး။

ဝိသုဒ္ဓိမဂ် ဒိဋ္ဌိဝိသုဒ္ဓိနိဒ္ဒေသ (၂-၂၃၀-၂၃၂-နှာ)နှင့် မြန်မာပြန် စတုတ္ထတွဲ (၂၄၆-၈-၂၅၀)တို့၌ ဆိုထားသော-

“ယမကံ နာမရူပဉ္စ ။ပ။ ဥဘော ဘိဇ္ဇန္တိ ပစ္စယာ။”

“နာမ်နှင့်ရုပ်သည် စုံတွဲတည်း ။ပ။ နှစ်ပါးလုံးပင် ပျက်ကုန်၏”ဟူသော ဂါထာကို၎င်း၊

[ဈ]

“န စက္ခုတော ဇာယရေ- မြင်တွေ့မှု-ဖဿလျှင် ငါးခုမြောက်ရှိသော မြင်သိမှုဆိုင်ရာ နာမ်တရားတို့သည် မျက်စိမှ ဖြစ်ပေါ်လာသည် မဟုတ်ကုန်”- ဤသို့ အစရှိသော ၆-ဂါထာတို့ကို၎င်း၊

“န သကေန ဗလေန ဇာယရေ- အညီအညွတ် ပေါင်းစု၍ပြုအပ်သော သင်္ခတတရားတို့သည် မိမိ၏ အားအစွမ်းဖြင့် မဖြစ်ပေါ်နိုင်ကုန်”- ဤသို့ အစရှိသော ၅-ဂါထာတို့ကို၎င်း၊

ဝိမုတ္တိမဂ်ကျမ်းတွင် ဘင်္ဂါနုပဿနာဉာဏ်ပြဆိုချက်၌ ပြထားလေသည်။ ထိုဂါထာတို့၌ ပါဌ်ကွဲချက်ကို အနည်းငယ်မျှသာ တွေ့ရ၏။

ဝိသုဒ္ဓိမဂ် (၂-၂၆၁-၂-နှာ)နှင့် မြန်မာပြန် စတုတ္ထတွဲ (၃၂၉)တို့တွင် အရူပသတ္တက- နာမ်ကို ရှုပုံ ခုနစ်မျိုးတို့၌ အရိယဝံသကထာနည်းအရဖြင့် ဆိုထားသော ကလာပအားဖြင့် ရှုနည်းနှင့် ယမကအားဖြင့် ရှုနည်းကို ဝိမုတ္တိမဂ်ကျမ်းတွင် ဘင်္ဂါနုပဿနာဉာဏ်ပြဆိုချက်၌သာလျှင် ပြထားလေသည်။ ဤပြဆိုချက်လည်း လက်တွေ့ ယောဂီတို့အတွက် စိတ်ဝင်စားဖွယ် ကောင်း၏။

ဝိမုတ္တိမဂ်ကျမ်းတွင် ဗုဒ္ဓါနုဿတိကထာ၌ လောကဝိဒူပုဒ်၏ အဖွင့်တွင် သတ္တလောကနှင့် သင်္ခါရလောကဟူသော လောကနှစ်ပါးတို့ကိုသာလျှင် ပြထား၏။ မဟာပထဝီ မြေကြီး စကြဝဠာ မြင့်မိုရ်တောင်စသော ဩကာသလောကအကြောင်းကို ဝိသုဒ္ဓိမဂ်၌ကဲ့သို့ ပြမထားချေ။ ဤအချက်လည်း စိတ်ဝင်စားဖွယ်ကောင်း၏။

ဤမျှဖြင့်လည်း ဝိမုတ္တိမဂ်မည်သောကျမ်းကို အဘယ်သို့သော ကျမ်းဟု မှန်းဆ၍ သိနိုင်လောက်ပြီ။ ထိုဝိမုတ္တိမဂ်သည် မဟာဝိဟာရဝါသီ ဂိုဏ်းသားတို့၏ ကျမ်းမဟုတ်သကဲ့သို့ပင် မဟာယာနဂိုဏ်းသားတို့၏ ကျမ်းလည်းမဟုတ်ပေ။ အဘယ့်ကြောင့်နည်းဟူမူ၊ ထေရဝါဒပိဋကကိုသာလျှင် မှီ၍ ရေးသားစီရင်ထားသော ကျမ်းဖြစ်သောကြောင့်တည်း။ ထိုဝိမုတ္တိမဂ်ကျမ်း၌ သီဟိုဠ်ကျွန်းနှင့်စပ်ဆိုင်သော အမည်ကို၎င်း, ထေရဝါဒကို၎င်း မတွေ့ရသောကြောင့် ယင်းသည် သီဟိုဠ်ကျွန်း၌ ရေးသားစီရင်သော ကျမ်းလည်းမဟုတ်ပေ။ အလျော်အားဖြင့်မူကား အိန္ဒိယနိုင်ငံနှင့် စပ်ဆိုင်သော အမည်ကို၎င်း, ဝေါဟာရစကားကို၎င်း

[ဈာ]

ထိုကျမ်းတွင် များစွာသော အရာဌာနတို့၌ တွေ့ရသောကြောင့် ယင်းသည် အိန္ဒိယနိုင်ငံ၌ ရေးသားစီရင်သော ကျမ်းသာလျှင် ဖြစ်ရာ၏။ ထို့ပြင် ယင်းကျမ်းသည် ပေဋကောပဒေသကို အမှီပြုကြောင်း များစွာသော ဌာနတို့၌ တွေ့ရ၏၊ အထူးအားဖြင့်မူကား မိဒ္ဒရုပ် ရှိသည်၏အဖြစ်ကို၎င်း၊ ရဟန္တာပုဂ္ဂိုလ်မှာသော်လည်း ထိုမိဒ္ဓရုပ် ရှိသည်၏အဖြစ်ကို၎င်း ထိုကျမ်း၌ ပြထားသည်မှာ ပေဋကောပဒေသကိုပင်လျှင် မှီ၍ ပြထားခြင်းဖြစ်သည်။ ပဋိသမ္ဘိဒါမဂ် ဂဏ္ဌိပုဒ်တွင် ပေဋကေဟူသော ပုဒ်၏ အနက်အဖွင့်၌ “သုတ္တန်ပိဋကအကျိုးငှါ အနက်ကို ပြဆိုသောကျမ်းသည် ပေဋကမည်၏၊ မဟိသာသကဂိုဏ်းသားတို့၏ ကျမ်းပေတည်း”ဟူ၍ ဖွင့်ဆိုထား၏။ ထို့ကြောင့် ဝိမုတ္တိမဂ်သည် မဟိသာသကဂိုဏ်းသားဖြစ်သူက ရေးသားစီရင်ထားသည် ဖြစ်တန်ရာ၏။ ဤသည်ကား ငါတို့၏ အလိုတည်း။

မှီရာအဋ္ဌကထာတို့ကို ဖော်ပြခြင်း

ကျမ်းပြုပုံကို ဆက်၍ပြရလျှင် ဤဝိသုဒ္ဓိမဂ်ကို ပြုစုစီရင်သည်မှာ ရှေး၌ဆိုခဲ့ပြီးသော အခြင်းအရာအပြား သက်သက်ဖြင့်သာလျှင် မဟုတ်သေး၊ အမှန်အားဖြင့်သော်ကား ဆိုလတံ့သော အခြင်းအရာ အပြားအားဖြင့်လည်း ပြုစီရင်တော်မူပေသည်။ ထိုအကြောင်းကို ချဲ့၍ပြရလျှင် အရှင်ဗုဒ္ဓဃောသမထေရ်သည် ရှေးအဋ္ဌကထာဟောင်းတို့မှ စုပေါင်းဆောင်ယူ၍ ဘာသာပြန်သည်၏ အစွမ်းအားဖြင့် ပြတော်မူသော်လည်း ယုံမှားသံသယဖြစ်နိုင်သော အနက်အဖွင့်ကိုဖြစ်စေ၊ အဆုံးအဖြတ်ကိုဖြစ်စေ ထုတ်ပြခဲ့လျှင် ထိုသို့သော အနက်အဖွင့် အဆုံးအဖြတ်ကို ပြရာဟူသမျှ၌-

“ဝိနည်းအဋ္ဌကထာ၌ ဆိုထားသည်ဟူ၍၎င်း (ဝိသုဒ္ဓိ ၁-၂၆၃)၊ ဝိနည်းအဋ္ဌကထာတို့၌ ဆိုထားသည်၊ မဇ္ဈိမ အဋ္ဌကထာတို့၌မူကား ဟူ၍၎င်း (၁-၇ဝ)၊ အင်္ဂုတ္တရဘာဏကတို့က ဆိုကြသည်ဟူ၍၎င်း (၁-၇၂)၊ အဋ္ဌကထာဆရာတို့၏ အလိုသို့ အစဉ်လိုက်သဖြင့်ဆိုသော အဆုံးအဖြတ်တည်းဟူ၍၎င်း (၁-၉၉)၊ အဋ္ဌကထာတို့၌ ဤစကားကို ဆိုထားသည်သာတည်းဟူ၍၎င်း (၁-၁၁၈)၊ ထိုစကားကို အဋ္ဌကထာတို့၌ ပယ်ထားသည်ဟူ၍၎င်း (၁-၁၃၂)၊ ဒီဃဘာဏက သံယုတ္တဘာဏကတို့၏

[ဈိ]

အလိုတည်းဟူ၍၎င်း၊ မဇ္ဈိမဘာဏကတို့သည် ဤသို့ အလိုရှိကုန်၏ ဟူ၍၎င်း (၁-၂၆၇)၊ အဋ္ဌကထာတို့၌ အဆုံးအဖြတ်တည်းဟူ၍၎င်း၊ ဤသို့လျှင် ရှေးဦးစွာ ဒီဃဘာဏကတို့က ဆိုကုန်၏၊ မဇ္ဈိမဘာဏကတို့ကမူကား ဆိုကုန်၏ဟူ၍၎င်း (၁-၂၇၇)၊ အင်္ဂုတ္တရအဋ္ဌကထာ၌မူကား ။ပ။ ဤအစဉ်ကို ဆိုထား၏၊ ထိုအစဉ်သည် ပါဠိတော်နှင့် မညီဟူ၍၎င်း (၁-၃ဝ၉)၊ ဤသို့လျှင် ရှေးဦးစွာ မဇ္ဈိမဘာဏကတိုက ဆိုကုန်၏၊ သံယုတ္တဘာဏကတို့ကမူကား ဟူ၍၎င်း (၂-၆၂)၊ သံယုတ်အဋ္ဌကထာ၌ ဆိုထားသည် ဟူ၍၎င်း (၂-၇ဝ)။”

ဤသို့ ထိုထိုအနက်အဖွင့် အဆုံးအဖြတ်တို့၏ မှီရာ အဋ္ဌကထာကိုလည်း ထင်ရှားဖော်ပြ၍ နောင်လာနောက်သားတို့အား ဖြစ်လတံ့သော ယုံမှားသံသယကို ပယ်ဖျောက်လျက်သာလျှင် ထိုအဖွင့် အဆုံးအဖြတ်တို့ကို ပြတော်မူလေသည်။

ထို့ကြောင့် ဤဝိသုဒ္ဓိမဂ်ကျမ်းကို ပြုစီရင်စဉ်ကာလ၌ အလုံးစုံသော သီဟိုဠ်အဋ္ဌကထာတို့သည် အရှင်ဗုဒ္ဓဃောသ ဆရာတော်၏ထံ၌ ရှိနေကြသည်ဟူ၍၎င်း၊ ထိုအဋ္ဌကထာဟောင်းတို့ကို အရှင်ဗုဒ္ဓဃောသသည် ရှေးမဆွကပင်လျှင် သီဟိုဠ်မထေရ်တို့၏ထံ၌ ကြားနာသင်ယူခဲ့ပြီး ဖြစ်သည်-ဟူ၍၎င်း၊ ထိုအဋ္ဌကထာဟောင်းတို့မှ ယူသင့်ယူထိုက်သမျှ အလုံးစုံကိုယူ၍ ဤဝိသုဒ္ဓိမဂ်ကို အရှင်ဗုဒ္ဓဃောသဆရာတော် ရေးသားစီရင်တော်မူခဲ့သည်- ဟူ၍၎င်း၊ ဤအကြောင်းအရာ အလုံးစုံသည် အလွန်ပင် ထင်ရှားပေ၏။ သို့ဖြစ်၍ ရှေး၌ပြခဲ့သော ဒုတိယပိုင်း မဟာဝံသကျမ်း၌-

“သံဃာတော်သည် အရှင်ဗုဒ္ဓဃောသကို စူးစမ်းခြင်းငှာ သူ့အား ဂါထာ၂-ပုဒ်ကို ပေးပြီးလျှင် ဤဂါထာတို့၌ သင်၏စွမ်းရည်ကို ပြဦးလော့”- ဤသို့ စသည်ဖြင့်-

“ဂါထာ၂-ခုကိုသာ ကြည့်ရှုပြီးလျှင် တပါးသောကျမ်းစာ တစုံတခုကိုမျှ မကြည့်ရှုပဲ အရှင်ဗုဒ္ဓဃောသ ဆရာတော်သည် ကိုယ်ပိုင်ဉာဏ်စွမ်း သက်သက်ဖြင့် ဝိသုဒ္ဓိမဂ်ကို ပြုစီရင်တော်မူသည်”-ဟူသော အဓိပ္ပါယ်ဖြင့် ဆိုထားသော

[ဈီ]

ချီးကျူးစကားသည် ရှိ၏၊ ထိုစကားမှာ ချီးကျူးရုံမျှသာ ဖြစ်သည်ဟု သိအပ်ပေသည်။^၁

ပေါရာဏစကားကို ပြခြင်း

အရှင်ဗုဒ္ဓဃောသဆရာတော်သည် သက်သက် အဋ္ဌကထာတို့ကိုသာလျှင် မှီရာ၏အဖြစ်ဖြင့် ပြတော်မူခဲ့သည် မဟုတ်သေး၊ စင်စစ်သော်ကား “ရှေးဆရာတို့ကမူ ဆိုကုန်၏”- ဤသို့ အစရှိသည်ဖြင့် ပေါရာဏ (ရှေးဆရာတို့၏)စကားကိုလည်း ပြတော်မူခဲ့သေး၏။ ထိုပြဆိုချက်များကို ဤဝိသုဒ္ဓိမဂ်တွင် ၂၂-ခုသောဌာနတို့၌ တွေ့ရ၏။ ပေါရာဏခေါ် ဤရှေးဆရာတို့မည်သည်မှာ အဘယ်သို့သော ပုဂ္ဂိုလ်တို့ပါနည်းဟူမူ၊ ပေထက်အက္ခရာတင်သော စတုတ္ထသံဂါယနာ ကာလတိုင်အောင် သင်္ဂီတိကာရကမထေရ်တို့၌ အတွင်းဝင်သော မထေရ်တို့သော်၎င်း၊ သို့မဟုတ် ယင်းတို့နှင့်အလားတူ မထေရ်တို့သော်၎င်း ဖြစ်သည်ဟု သိအပ်၏။ ထိုသို့ သိသင့်ကြောင်း ရှင်းပြရလျှင် ပဋိသမ္ဘိဒါမဂ်ပါဠိတော်မှာ-

မှတ်ချက်

၁- ဤအရာ၌ မဟာဝံသကျမ်း-ဟူသည်မှာ တဦးတည်းက တခေတ် တကာလတည်းတွင် ရေးထားသည်မဟုတ်၊ ပဌမပိုင်း ဒုတိယပိုင်းဟူ၍ ၂-ပိုင်းရှိရာ ပဌမပိုင်းမှာ ဒီပဝံသကဲ့သို့ပင် သာသနာအဦးအစမှ စ၍ သာသနာတော် ၈၁၉-နှင့် ၈၄၅-ခုနှစ်အတွင်း မဟာသေနမင်း လက်ထက်တိုင်အောင် အကြောင်းအရာတို့ကို ဖော်ပြလျက် မဟာနာမမည်သော မထေရ်က ရေးသားစီရင်ခဲ့သည်၊ အပိုင်းအားဖြင့် ၃၇-ပိုင်းရှိသည်။ နောက်ဆုံး ၃၇-ခုမြောက် အပိုင်းတွင် ဂါထာ ၅၀-အထိသာရှိသည်။ “ဝိနည်းဋီကာ၌ သာဓကထုတ်ပြသည်မှာ ဤပဌမပိုင်း မဟာဝံသကျမ်းမှသာ ဖြစ်သည်။ ဒုတိယပိုင်း မဟာဝံသကျမ်းမှာ အပိုင်း ၃၇၊ ဂါထာ ၅၁-မှစ၍၎င်း၊ မဟာသေနမင်းလက်ထက် ကြွင်းသော နောက်ပိုင်း အကြောင်းအရာများမှ စ၍၎င်း ဓမ္မကိတ္တိမည်သော မထေရ်က ရေးသားစီရင်ခဲ့သည်။ ၎င်းမထေရ်မှာ ခရစ်သက္ကရာဇ် ၁၂၃၆-နှင့် ၁၂၇၁-ခုနှစ်တို့အတွင်း ဒုတိယပရက္ကမဗာဟုမင်းလက်ထက်က ထင်ရှားသော မထေရ်ဖြစ်သည်-ဟု ထိုမဟာဝံသ၏ အင်္ဂလိပ်ဘာသာပြန်စာအုပ်၌ ဖော်ပြထား၏။ သို့ဖြစ်၍ ပဌမ ပရက္ကမဗာဟုမင်းလက်ထက် ခရစ်သက္ကရာဇ် ၁၁၅၃-နှင့် ၁၁၈၆-ခုနှစ်တို့အတွင်း သာရတ္ထဒီပနီမည်သော ဝိနည်းဋီကာကို ရေးသားစီရင်စဉ်ကာလက ဤမဟာဝံသ ဒုတိယပိုင်းကို မရေးရသေး-ဟု သိအပ်၏။

[ဈု]

“ဩဘာသေ စေဝ ဉာဏေ စ ။ပ။ န စ ဝိက္ခေပံ ဂစ္ဆတိ။”

“အရောင်အလင်းကြောင့်၎င်း၊ ဉာဏ်ကြောင့်၎င်း ။ပ။ ပျံ့လွင့်ခြင်းသို့လည်း မရောက်”ဟူသော-

ဂါထာတို့ကို ဝိသုဒ္ဓိမဂ် (၂-၂၇၃-၄)နှင့် မြန်မာပြန် စတုတ္ထတွဲ (၃၅၆-၇)တို့၌ ရှေးဆရာတို့၏ စကားအဖြစ်ဖြင့် ပြထား၏။ သို့ ပြထားရာ၌ အကယ်၍ ဤဂါထာတို့သည် ဝိနည်း ပရိဝါပါဠိတော်၌ ဆရာအစဉ်အဆက်ကိုပြသော ဂါထာတို့ကဲ့သို့ပင် သံဂါယနာတင်မထေရ်တို့ ထည့်သွင်းထားသော ဂါထာတို့ ဖြစ်ကုန်ငြားအံ့၊ သို့ဖြစ်လျှင် ဝိနည်းအဋ္ဌကထာ၌ ထိုပရိဝါဂါထာတို့ကို ပေါရာဏစကားအဖြစ်ဖြင့် ပြဆိုထားသောကြောင့်^၁ ထို့အတူပင် ဤဝိသုဒ္ဓိမဂ်၌လည်း သံဂါယနာတင် မထေရ်တို့ကိုပင် ပေါရာဏ (ရှေးဆရာ)တို့ဟူ၍ သိအပ်၏။ သို့မဟုတ် ပဋိသမ္ဘိဒါမဂ်ကိုဟောသော မထေရ်သည်ပင်လျှင် ကိုယ်တိုင်ဟောထားခဲ့သော ဂါထာတို့ ဖြစ်ကုန်ငြားအံ့။ သို့ဖြစ်လျှင် ထိုသံဂါယနာတင် မထေရ်တို့ကဲ့သို့ပင် အလေးပြုအပ် အားကိုးယုံကြည်အပ်သော မထေရ်တို့ကို ပေါရာဏ (ရှေးဆရာ)တို့ဟူ၍ သိအပ်၏။ သမန္တပါသာဒိကာ အဋ္ဌကထာ၊ သုမင်္ဂလဝိလာသိနီ အဋ္ဌကထာ စသည်တို့၌ “ပေါရာဏဆရာတို့သည်ကား ဤသို့ ဖွင့်ဆိုကုန်၏”- ဤသို့စသည်ဖြင့် ဆိုထားသော အရာဌာနတို့၌လည်း ထိုသို့သဘောရှိသော မထေရ်တို့ကိုပင် ပေါရာဏ (ရှေးဆရာ)တို့ဟူ၍ ဆိုထားသည်-ဟု မှတ်ယူအပ်၏။

ဝိနည်းအဋ္ဌကထာကို ပြုစီရင်တော်မူခြင်း

အရှင်ဗုဒ္ဓဃောသ ဆရာတော်သည် ဤဝိသုဒ္ဓိမဂ်ကျမ်းကို ပြဆိုခဲ့သော အခြင်းအရာအားဖြင့် ရေးသားစီရင်တော်မူပြီးလျှင် အခြားတပါးကုန်သော ပိဋကသုံးပုံ၏အဖွင့် အဋ္ဌကထာတို့ကိုလည်း အစဉ်အတိုင်း ရေးသားစီရင်တော်

မှတ်ချက်

၁- ဤအရာ၌ ပါဠိနိဒါန်းတွင် ပရိကပ္ပဝါကျ, ဥပမာဝါကျ, ဒဠှီဝါကျ, သန္နိဋ္ဌာနဝါကျ- ဤအစဉ်အားဖြင့် ပါဠိဂတိအားလျော်စွာ ရေးထားသော်လည်း ထိုအစဉ်တိုင်း မြန်မာပြန်လျှင် အလွန်ရှုပ်ထွေး၍ အသိခက်မည်ဖြစ်သောကြောင့် ဥပမာဝါကျမှ ဒဠှီကို သန္နိဋ္ဌာနဝါကျ၌ ဟိတ်ပြု၍ တမျိုးပြင် ရေးထားသည်။

[ဈူ]

မူလေသည်။ အဘယ်သို့နည်းဟူမူ သမန္တပါသာဒိကာမည်သော ဝိနည်းအဋ္ဌကထာကို အရှင်ဗုဒ္ဓသိရိမထေရ်က တောင်းပန်သောကြောင့် မဟာဝိဟာရကျောင်းတိုက်၏ တောင်ဘက် ပဓာနဃရပရိဝုဏ်တွင် မဟာနိဂမသာမိမည်သော ဒါယကာ၏ ပြာသာဒ်၌ သီတင်းသုံးနေထိုင်လျက် ရေးသားစီရင်တော်မူလေသည်။ ထိုဝိနည်းအဋ္ဌကထာသည် သိရိပါလဟူသော အမည်တပါးရှိသော မဟာနာမမင်း၏ နန်းသက် အနှစ် ၂၀-မြောက် (သာ ၉၇၃)၌ စတင်အားထုတ်ခဲ့၍ နန်းသက် ၂၁-နှစ်မြောက် (သာ ၉၇၄)၌ ပြီးဆုံးခြင်းသို့ ရောက်လေသည်။ ပြုစီရင်ပုံကို ရှင်းပြရလျှင်- ထိုဝိနည်းအဋ္ဌကထာကို ရေးသားစီရင်တော်မူသော အရှင်ဗုဒ္ဓဃောသဆရာတော်သည် အရှင်မဟာမဟိန္ဒမထေရ် ဆောင်ယူခဲ့သော သီဟိုဠ်ဘာသာဖြင့် စီရင်ထားသော မဟာအဋ္ဌကထာကို ထိုအဋ္ဌကထာသစ်၏ ကိုယ်ထည်ပြု၍ မဟာပစ္စရီ ကုရုန္ဒီ သင်္ခေပ အန္ဓကအဋ္ဌကထာတို့မှလည်း ယူသင့်ယူထိုက်သည်ကို ယူ၍ သီဟိုဠ်ကျွန်း၌ ဝသဘမင်းလက်ထက်တိုင်အောင် ထင်ရှားကုန်သော ရှေးဝိနည်းဓိုရ်မထေရ်မြတ်တို့၏ အဆုံးအဖြတ်ဖြစ်သော ထေရဝါဒကိုလည်း ထည့်သွင်း၍ ရေးသားစီရင်တော်မူလေသည်။ ထို့ကြောင့် ဝိနည်းအဋ္ဌကထာ၌ အောက်ပါဂါထာတို့ကို မိန့်ဆိုထားပေသည်။

“ထိုအဋ္ဌကထာသစ်ကို စီရင်ရန်အားထုတ်သော ငါ (ဗုဒ္ဓဃောသ)သည် မဟာအဋ္ဌကထာကြီးကို ထိုအဋ္ဌကထာသစ်၏ အထည်ကိုယ် အရင်းခံပြု၍ မဟာပစ္စရီအဋ္ဌကထာ၌၎င်း ကျော်စောထင်ရှားကုန်သော ကုရုန္ဒီအဋ္ဌကထာ အစရှိကုန်သော-

အဋ္ဌကထာဟောင်းတို့၌၎င်း အကြင်အဆုံးအဖြတ်ကို ဆိုထား၏၊ ထိုအဆုံးအဖြတ်မှလည်း သင့်လျော်သောအနက်ကို မစွန့်မူ၍ ထို့ပြင် (အရှင်တိပိဋက စူဠနာဂ အစရှိသော မထေရ်တို့၏ အဆုံးအဖြတ်ဟူသော) ထေရဝါဒများပါ ပါဝင်သော အဋ္ဌကထာသစ်ကို ကောင်းစွာ အားထုတ်စီရင်ပေအံ့”ဟူ၍၎င်း (ကျမ်းဦးစကားမှ ဖြစ်သည်)။

“အကြင် မဟာဝိဟာရမည်သော ကျောင်းတိုက်သည် မဟာမေဃဝန် ဥယျာဉ်မြေအဖို့၌ တည်ရှိ၏။ မြတ်စွာဘုရား၏ မဟာဗောဓိပင်ဖြင့်လည်း တန်ဆာဆင်ထားသကဲ့သို့ ရှိ၏။

[ဈေ]

ထိုမဟာဝိဟာရကျောင်းတိုက်၏ တောင်မျက်နှာအဖို့၌ တည်ရှိသော မြတ်သော ပဓာနဃရမည်သော အကြင်ပရိဝုဏ်ကို စင်ကြယ်သော စာရိတ္တသီလ ဝါရိတ္တသီလတို့နှင့် ပြည့်စုံသော ရဟန်းအပေါင်း သံဃာတော်သည် မှီဝဲသုံးဆောင်လျက်ရှိ၏။

မြတ်သောအမျိုး၌ဖြစ်သော အခါခပ်သိမ်း သံဃာကို လုပ်ကျွေးပြုစုလေ့ရှိသော ရတနာသုံးပါး၌ ရှုပ်ထွေးခြင်းမရှိသည့် သဒ္ဓါတရားဖြင့် ကြည်ညိုသော-

မဟာနိဂမသာမိ (နိဂုံးပိုင်ရှင်ကြီး)ဟု ထင်ရှားကျော်စောသော ဒါယကာသည် ထိုပဓာနဃရပရိဝုဏ်၌ တင့်တယ်သော တံတိုင်းဖြင့် စီအပ် ကာရံအပ်သော အရိပ်ထူထဲသည့် သစ်ပင်အပေါင်းနှင့်လည်း ပြည့်စုံသော ကောင်းသောရေနှင့်လည်း ပြည့်စုံသော နှလုံးမွေ့လျော်ဘွယ်ရှိသော အကြင်ပြာသာဒ်ကို ဆောက်လုပ် လှူဒါန်းလေပြီ၊ မဟာနိဂမသာမိ (နိဂုံးပိုင်ရှင်ကြီးဖြစ်သော) ဒါယကာ၏ ထိုပြာသာဒ်၌ သီတင်းသုံးနေထိုင်လျက်.. (ငါ အားထုတ်စီရင်ခဲ့ပြီ-၌ စပ်ရန်)

စင်ကြယ်သော ဝါရိတ္တသီလ စာရိတ္တသီလနှင့် ပြည့်စုံသော ဗုဒ္ဓသိရိအမည်ရှိသော (ကျမ်းပြုရန် တောင်းပန်သူ) မထေရ်ကို ရည်ညွှန်းအကြောင်းပြု၍ ပြည့်စုံသော အကြင် ဝိနည်းအဋ္ဌကထာကို ငါ အားထုတ်စီရင်ခဲ့ပြီ။

သီဟိုဠ်တကျွန်းလုံးကို ခိုးသူ အမြှုပ်ကင်းအောင် စောင့်ရှောက် အုပ်ချုပ်လျက်ရှိသော ကြက်သရေအပေါင်းတို့၏ တည်နေရာဖြစ်သော များသော အခြံအရံရှိသော သိရိပါလမည်သော မင်း၏ အနှစ်နှစ်ဆယ်မြောက်ဖြစ်သော အောင်တော်မူနှစ် (နန်းစံနှစ်)၌ ဤဝိနည်းအဋ္ဌကထာကို စတင်၍ စီရင်အားထုတ်ခဲ့၏၊ နန်းစံ နှစ်ဆယ့်တနှစ်မြောက် ရောက်လတ်သော် အပြီးအဆုံးသို့ ရောက်ပေသတည်း။ ကပ်၍ နှိပ်စက်တတ်သော ဥပဒ္ဒဝေါဘေးရန်တို့ဖြင့် ရှုပ်ထွေးလှသော သတ္တလောက၌ ဤဝိနည်းအဋ္ဌကထာသည် ဥပဒ္ဒဝေါ ဘေးရန်မရှိပဲ တနှစ်တည်းဖြင့်သာလျှင် ပြီးဆုံးခြင်းသို့ ရောက်သကဲ့သို့၊

[ဈဲ]

(ဤအတူပင် အလုံးစုံသောလောက၏ တရားနှင့်စပ်ကုန်သော အလုံးစုံသော ကြိုးပမ်းအားထုတ်မှုတို့သည် ဥပဒ္ဒဝေါ ဘေးရန်မရှိကုန်ပဲ အလျင်အမြန် ပြီးဆုံးခြင်းသို့ ရောက်ပါစေကုန်သတည်း။)”ဟူ၍၎င်း (နိဂုံးမှ ဖြစ်သည်)။

ဆိုထားပေသည်။

ဤအရာ၌ စပ်လျဉ်းသော အဆုံးအဖြတ်တခုကို ပြရလျှင် သမန္တပါသာဒိကာမည်သော ဤဝိနည်းအဋ္ဌကထာသည် ယခုအခါ ပုံနှိပ်ထားသော ဆဋ္ဌသံဂါယနာမူ စာအုပ်အရအားဖြင့် ၁၃၅၈-မျက်နှာ အတိုင်းအရှည်ရှိ၏၊ ၎င်းကို တနှစ်ဖြင့်ပြီးအောင် ရေးသားစီရင်ရသည်ကို ထောက်ဆ၍ ၇၄၂-မျက်နှာရှိသော ဝိသုဒ္ဓိမဂ်ကျမ်းကိုလည်း အနည်းဆုံး ငါးလ ခြောက်လခန့်ဖြင့် ပြီးအောင် ရေးသားစီရင်ရသည် ဖြစ်ရာ၏ဟု သိနိုင်ပေ၏။ ထို့ကြောင့် ဗုဒ္ဓဃောသုပ္ပတ္တိမည်သော ကျမ်းငယ်၌ မဟာဝံသစကားကို အမှီပြု၍ “ဝိသုဒ္ဓိမဂ်ကျမ်းကို အရှင်ဗုဒ္ဓဃောသမထေရ်သည် တညဉ့်တည်းဖြင့်ပင်လျှင် သုံးကြိမ်တိုင်တိုင်ရေး၍ ပြီးစေသည်”ဟု ချီးကျူးစကားကို ဆိုထား၏။ ထိုစကားမှာ ထိုကျမ်းငယ်ကိုရေးသူ၏ ချီးကျူးစကားမျှသာ ဖြစ်သည်ဟု သိအပ်၏။

စောဒနာဖွယ်ကို ရှင်းပြရလျှင်- ဤဝိနည်းအဋ္ဌကထာတွင် “သုမင်္ဂလဝိလာသိနီ၌” ဤသို့စသည် အမည်ထူး၏အစွမ်းအားဖြင့် သုတ်အဋ္ဌကထာတို့ကို ညွှန်းခြင်းကို တွေ့ရသည်မဟုတ်လော၊ (ထို့ကြောင့်) ဤဝိနည်းအဋ္ဌကထာကို သုတ်အဋ္ဌကထာထက် ရှေးဦးစွာ ပြုစီရင်ကြောင်း အဘယ်သို့ သိအပ်ပါသနည်းဟူမူ၊ အရှင်ဗုဒ္ဓဃောသဆရာတော်၏ အဋ္ဌကထာတို့၌ အချင်းချင်း အပြန်အလှန် ညွှန်းခြင်းကြောင့်၎င်း, ဝိနည်းပိဋကသည် အထူးသဖြင့် အလေးပြုအပ်သော ကျမ်းဖြစ်ခြင်းကြောင့်၎င်း, မဟာဝိဟာရဝါသီတို့သည် ဝိနည်းကို အထူးသဖြင့် အလေးပြုခြင်းကြောင့်၎င်း, သံဂါယနာတင်သော အစဉ်အား လျော်သောကြောင့်၎င်း, ဤဝိနည်းအဋ္ဌကထာ၌သာလျှင် ပြည့်စုံသော နိဒါန်းစကားကို ပြထားခြင်းကြောင့်၎င်း, နိဂုံး၌ သီဟိုဠ်အဋ္ဌကထာတို့ကို ကြားနာသင်ယူပြီးလျှင် ရေးသားစီရင်သည်ကို ပြခြင်းကြောင့်၎င်း ဝိသုဒ္ဓိမဂ်မှ တပါးဆိုလျှင် ဤဝိနည်းအဋ္ဌကထာကိုသာလျှင် ရှေးဦးစွာ ပြုစီရင်သည်ဟု သိအပ်၏။ ဝိသုဒ္ဓိမဂ်တွင်မူကား “ဝိနည်းအဋ္ဌကထာ၌” ဟူ၍၎င်း “ဝိနည်းအဋ္ဌကထာတို့၌” ဟူ၍၎င်း

[ဈော]

“မဇ္ဈိမအဋ္ဌကထာတို့၌” ဟူ၍၎င်း ဤသို့ အမည်သာမည၏ အစွမ်းအားဖြင့်သာလျှင် ကျမ်းညွှန်းကို တွေ့ရ၏၊ သမန္တပါသာဒိကာ အစရှိသော အမည်ထူး၏ အစွမ်းအားဖြင့် ကျမ်းညွှန်းကိုကား မတွေ့ရ။ ထို့ကြောင့် ဝိသုဒ္ဓိမဂ်ကျမ်းကို အလုံးစုံသော အဋ္ဌကထာတို့၏ ရှေးဦးစွာ ရေးသားစီရင်ကြောင်း ထင်ရှားပေ၏။ သုတ်အဋ္ဌကထာတို့ကို ဤဝိနည်းအဋ္ဌကထာ၌ ညွှန်းခြင်း, ဤဝိနည်းအဋ္ဌကထာကိုလည်း ထိုသုတ် အဋ္ဌကထာတို့၌ ညွှန်းခြင်း- ဤသို့အားဖြင့် အချင်းချင်း အပြန်အလှန်ညွှန်းခြင်းသည်ကား အရှင်ဗုဒ္ဓဃောသဆရာတော်မှာ စိတ်ဖြင့် ကောင်းစွာပိုင်းခြား မှတ်သားခြင်၏ အစွမ်းအားဖြင့်သော်လည်း ဖြစ်နိုင်ပေ၏၊ မရှေးမနှောင်း တပြိုင်နက် ပြီးဆုံးခြင်းဖြင့်လည်း ဖြစ်နိုင်ပေ၏။ အဘယ်သို့နည်းဟူမူ၊ အရှင်ဗုဒ္ဓဃောသ ဆရာတော်သည် ဝိသုဒ္ဓိမဂ်ကျမ်းကို အလုံးစုံ အပြီးအဆုံးစီရင်ပြီးလျှင် သမန္တပါသာဒိကာ အစရှိသော တခုတခုသော အဋ္ဌကထာကို ပြုစီရင်စဉ်ပင်လျှင် အကြင်အကြင်အရာဌာန၌ အနက်အဖွင့်ကို အခြားသောအဋ္ဌကထာတို့၌ အကျယ်ပြသင့်၏၊ ထိုထိုအရာဌာန၌ “ဤမည်သော အရာဌာနရောက်မှ အကျယ်ဆိုမည်”ဟု စိတ်ဖြင့် ကောင်းစွာပိုင်းခြား မှတ်သားပြီးလျှင် ထိုရည်ရွယ်သော အဋ္ဌကထာ အရာဌာနကိုလည်း ညွှန်းခဲ့၍ မိမိပိုင်းခြား မှတ်သားထားသော အရာဌာနသို့ ရောက်သောကာလ၌ ထိုအနက်အဖွင့်ကို အကျယ်အားဖြင့်ဆိုလျက် ထိုအဋ္ဌကထာတို့ကို ပြုစီရင်အပ်ကုန်သည်သော်လည်း ဖြစ်ကုန်ရာ၏။ သို့မဟုတ် တခုတခုသော အဋ္ဌကထာ ပြီးဆုံးလုနီးသို့ ရောက်သောကာလ၌ ထိုအဋ္ဌကထာကို ရပ်ဆိုင်းထား၍ အခြားအဋ္ဌကထာတို့ကိုလည်း ထို့အတူပင်ပြု၍ အလုံးစုံသော အဋ္ဌကထာတို့ကို မရှေးမနှောင်း တပြိုင်နက် အပြီးသတ်စီရင်အပ်ကုန်သည်သော်လည်း ဖြစ်ရာကုန်၏၊ ဤသို့လျှင် နှစ်ပါးသော ကျမ်းပြုစီရင်ပုံ အခြင်းအရာအပြားတို့တွင် တပါးပါး၏အစွမ်းအားဖြင့် အရှင်ဗုဒ္ဓဃောသဆရာတော်၏ အဋ္ဌကထာတို့၌ အချင်းချင်း အပြန်အလှန်ညွှန်းခြင်း ဖြစ်ပေသည်ဟု သိအပ်၏။

နိကာယ်အဋ္ဌကထာတို့ကို ပြုစီရင်တော်မူခြင်း

သုမင်္ဂလဝိလာသိနီမည်သော ဒီဃနိကာယ်အဋ္ဌကထာကို သုမင်္ဂလကျောင်းတိုက်နေ အရှင်ဒါဌာနာဂမထေရ်က တောင်းပန်သောကြောင့် အရှင်ဗုဒ္ဓဃောသ

[ဈော်]

ဆရာတော် ရေးသားစီရင်တော်မူသည်။ ထို့ကြောင့် ထိုအဋ္ဌကထာ၏ နိဂုံး၌ အောက်ပါ ဂါထာတို့ကို မိန့်ဆိုထားပေသည်။

“သုမင်္ဂလကျောင်းတိုက်၌ သီတင်းသုံးနေထိုင်လေ့ရှိသော ခိုင်မြဲသော သီလစသော ဂုဏ်ကျေးဇူးတို့နှင့် ပြည့်စုံသော အရှင်မဟာမဟိန္ဒ အစရှိသော မထေရ်တို့၏ အနွယ်အဆက်ဖြစ်သော ဒါဌာနာဂအမည်ရှိသော မထေရ်သည် တောင်းပန်အပ်သည်ဖြစ်၍-

ကိုယ်တော်အား ဉာဏ်တော်အား ၁၀-ပါးတို့နှင့် ပြည့်စုံတော်မူသော မြတ်စွာဘုရား၏ ဂုဏ်ကျေးဇူးတော်အပေါင်းကို ဖော်ပြသော ဒီဃနိကာယ်၏ အဖွင့်ဖြစ်သော အမည်အားဖြင့် သုမင်္ဂလဝိလာသိနီမည်သော အကြင်အဋ္ဌကထာကို ရေးသားစီရင်ရန် ငါ အားထုတ်ခဲ့ပြီ၊ ထိုအဋ္ဌကထာသစ်သည် မဟာအဋ္ဌကထာ၏ အနှစ်သာရကိုယူ၍ ပြီးဆုံးခြင်းသို့ ရောက်လေပြီ။”

ပပဉ္စသူဒနီမည်သော မဇ္ဈိမနိကာယ်အဋ္ဌကထာကို မယူရဒူတသင်္ဘောဆိပ်၌ ရှေးက မိမိနှင့် အတူနေဘူးသော အရှင်ဗုဒ္ဓမိတ္တမထေရ်က တောင်းပန်သောကြောင့် ရေးသားစီရင်တော်မူသည်။ ထို့ကြောင့် ထိုအဋ္ဌကထာ၏နိဂုံး၌ အောက်ပါဂါထာတို့ကို မိန့်ဆိုထားပေသည်။

“မယူရဒူတ သင်္ဘောဆိပ်၌ ရှေးက ငါနှင့် အတူနေဘူးသော ကောင်းသော ဉာဏ်ပညာနှင့်ပြည့်စုံသော အရှင်ဗုဒ္ဓမိတ္တမထေရ်က တောင်းပန်အပ်သည်ဖြစ်၍-

သာသနာအပြင်ပ အညတိတ္ထိယဟူသော သူတပါးတို့၏ မိစ္ဆာဝါဒကို ဖျက်ဆီးတတ်သော မြတ်သော မဇ္ဈိမနိကာယ်၏ အဖွင့်ဖြစ်သော ပပဉ္စသူဒနီမည်သော အကြင်အဋ္ဌကထာကို ရေးသားစီရင်ရန် ငါ အားထုတ်ခဲ့ပြီ၊ ထိုအဋ္ဌကထာသစ်သည် မဟာအဋ္ဌကထာ၏ အနှစ်သာရကိုယူ၍ ပြီးဆုံးခြင်းသို့ ရောက်လေပြီ။”

[ဈံ]

သာရတ္ထပ္ပကာသိနီမည်သော သံယုတ်အဋ္ဌကထာကို အရှင်ဇောတိပါလမထေရ်က တောင်းပန်သောကြောင့် ရေးသားစီရင်တော်မူသည်။ ထို့ကြောင့် ထိုအဋ္ဌကထာ၏နိဂုံး၌ အောက်ပါဂါထာတို့ကို မိန့်ဆိုထားပေသည်။

“သူတော်ကောင်းတရား၏ ရှည်စွာတည်တံ့ခြင်းကို လိုလားတောင့်တလျက် သာရတ္ထပ္ပကာသိနီမည်သော သိမ်မွေ့သော သံယုတ်အဋ္ဌကထာကို ငါ အားထုတ်စီရင်ခဲ့ပြီ။

“စင်ကြယ်သော သီလနှင့်ပြည့်စုံသော ကောင်းသောစကားရှိသော ထင်ရှားပြနိုင်သော ဉာဏ်ပညာရှိသော သာသနာတော်၏ တင့်တယ်ခြင်းကို အလိုရှိသော တင့်တယ်သော ဂုဏ်ကျေးဇူးတို့နှင့် ပြည့်စုံသော အရှင်ဇောတိပါလမထေရ်သည် ဤသံယုတ်အဋ္ဌကထာကို ပြုစီရင်ရန် ငါ့ကို တောင်းပန်သည်ဖြစ်၍ အကြင်ကောင်းမှုကို ရလေပြီ၊ ထိုကောင်းမှုကြောင့်လည်း လူအပေါင်းသည် ချမ်းသာနှင့် ပြည့်စုံပါစေသတည်း” (၂-ဂါထာအပေါင်း)

မနောရထပူရဏီမည်သော အင်္ဂုတ္တရအဋ္ဌကထာကို အိန္ဒိယတောင်ပိုင်း ကဉ္စိပုရမြို့ စသည်တို့၌၎င်း သီဟိုဠ်ကျွန်း မဟာဝိဟာရကျောင်းတိုက်၌၎င်း မိမိနှင့် အတူနေဘူးသော အရှင်ဇောတိပါလမထေရ်က တောင်းပန်သောကြောင့်၎င်း၊ ထို့ပြင် လေတိုက်သော်လည်း မလှုပ်ရှားခြင်းသဘောရှိသော သစ်ပင်ကြီးကဲ့သို့ မလှုပ်ရှားနိုင်သော သူတော်ကောင်းတရား (ဟူသော သာသနာတော်)၌ ပိဋကသုံးပုံကို ပါရဂူရောက် တတ်မြောက်လျက်တည်သော ကောင်းသောဉာဏ်ပညာနှင့် ပြည့်စုံသော စင်ကြယ်သော အသက်မွေးမှုရှိသော ဇီဝကမည်သော ဥပါသကာက တောင်းပန်သောကြောင့်၎င်း ရေးသားစီရင်တော်မူသည်။ ထို့ကြောင့် ထိုအဋ္ဌကထာ၏နိဂုံး၌ အောက်ပါ ဂါထာတို့ကို မိန့်ဆိုထားပေသည်။

“ကဉ္စိပုရမြို့ စသည်တို့၌ ရှေးက ငါနှင့် အတူနေဘူးသော မြတ်သော သီဟိုဠ်ကျွန်းဝယ် မဟာဝိဟာရကျောင်းတိုက်တွင် နေသောအခါ၌လည်း (အတူနေဘူးသော) ကောင်းသောဉာဏ်ပညာနှင့် ပြည့်စုံသော အရှင်ဇောတိပါလမထေရ်က တောင်းပန်သည်ဖြစ်၍၎င်း၊

[ဈား]

လေတိုက်သော်လည်း မလှုပ်ရှားသော သစ်ပင်ကြီးကဲ့သို့ မလှုပ်ရှားသော သူတော်ကောင်းတရား (ဟူသော သာသနာတော်)၌ ပိဋကသုံးပုံဟူသောသမုဒြာ၏ တဖက်ကမ်းသို့ရောက်လျက် တည်သော ကောင်းသောဉာဏ်ပညာနှင့် ပြည့်စုံသော စင်ကြယ်သော အသက်မွေးမှုရှိသော ဇီဝကမည်သော ဥပါသကာကလည်း တောင်းပန်အပ်သည်ဖြစ်၍၎င်း၊

တရားစကား ဟောပြောနည်း၌ ကျွမ်းကျင်ကုန်သော အတိုင်းမသိ များစွာကုန်သော ဓမ္မကထိက အရှင်မြတ်တို့သည် ဉာဏ်ကွန့်မြူးလျက် ကစားအပ် သွားအပ်သော မိမိ၏အယူဟုဆိုအပ်သော သာသနိကအယူတို့ဖြင့် ဆန်းကြယ်သော-

အင်္ဂုတ္တရမဟာနိကာယ်၏ အကြင်အဖွင့် အဋ္ဌကထာကို ရေးသားစီရင်ရန်အလို့ငှါ သာသနာတော်မြတ်၏ ရှည်စွာတည်တံ့ခြင်းကို အလိုရှိသောငါသည် အားထုတ်စီရင်ခဲ့ပြီ။ ထိုအဋ္ဌကထာသစ်သည် မဟာအဋ္ဌကထာ၏ အနှစ်သာရကိုယူ၍ တကြိမ်တလှည့်ရွတ်စာ ဘာဏဝါရတို့၏ အရအားဖြင့် ၉၄-ဘာဏဝါရ အတိုင်းအရှည်ရှိသော ပါဠိဖြင့် ပြီးဆုံးခြင်းသို့ ရောက်လေပြီ။

ယင်းသို့ အင်္ဂုတ္တရအဋ္ဌကထာကြီး အပြီးအဆုံးသို့ရောက်ခြင်းကြောင့် အလုံးစုံသော နိကာယ်လေးရပ်ကိုဖွင့်ရန် ငါ၏နှလုံးအလို စိတ်အကြံသည် ပြည့်လေပြီ၊ ထို့ကြောင့် ဤအင်္ဂုတ္တရအဋ္ဌကထာ၏ အမည်သည် မနောရထပူရဏီဟူ၍ ဖြစ်ပေသတည်း။”

ကျမ်းပြုပုံကို ဆက်၍ရှင်းပြရလျှင် ဤနိကာယ်အဋ္ဌကထာကြီး ၄-ခုတို့ကို ပြုစီရင်တော်မူသော အရှင်ဗုဒ္ဓဃောသဆရာတော်သည် အရှင်မဟာမဟိန္ဒမထေရ် ဆောင်ယူခဲ့သော မူလအဋ္ဌကထာဟုခေါ်သော မဟာအဋ္ဌကထာကိုသာလျှင် ပါဠိဘာသာပြန်သည်၏ အစွမ်းအားဖြင့်၎င်း၊ အထပ်ထပ်ဆိုထားသော အကျယ်စကားကို ချုံးသည်၏အစွမ်းအားဖြင့်၎င်း ပြုစီရင်တော်မူလေသည်။ ထို့ကြောင့် ထိုအဋ္ဌကထာတို့၏ ဂန္ထာရမ္ဘ- ကျမ်းဦးစကား၌ အောက်ပါဂါထာတို့ကို မိန့်ဆိုထားပေသည်။

[ည]

“ထိုသို့ တတိယသံဂါယနာတင်ပြီးသည်မှ နောက်ကာလ၌ ထိုမူလအဋ္ဌကထာကို အရှင်မဟာမဟိန္ဒမည်သော ရဟန္တာမထေရ်သည် သီဟိုဠ်ကျွန်းသို့ ဆောင်လေ၍ သီဟိုဠ်ကျွန်းသားတို့အကျိုးငှါ သီဟိုဠ်ဘာသာဖြင့် တင်ထားလေသည်။

ထိုအဋ္ဌကထာဟောင်းမှ သီဟိုဠ်ဘာသာကို ပယ်ရှား၍ ပါဠိတော်နည်းအားလျော်သော အပြစ်ကင်းသော နှလုံးမွေ့လျော်ဖွယ်ရှိသော ပါဠိဘာသာသို့ တင်လျက် ။ပ။ အထပ်ထပ်ဆိုထားသော အနက်ကိုပယ်၍ (ပါဠိတော်၏)အနက်ကို ဖွင့်ပြပေအံ့။”

နိဂုံး၌လည်း

“မူလအဋ္ဌကထာ၏ အနှစ်သာရကိုယူ၍ ဤအဋ္ဌကထာသစ်ကို ပြုစီရင်သော ငါသည် (အကြင်ကောင်းမှုကို ဆည်းပူးစုဆောင်းမိပြီ၊ ထိုကောင်းမှုကြောင့် အလုံးစုံသောလောကသည် ချမ်းသာနှင့် ပြည့်စုံပါစေသတည်း”ဟူ၍၎င်း မိန့်ဆိုထားပေသည်။

ဤနိကာယ်လေးရပ် အဋ္ဌကထာတို့၏ ကိုယ်ထည်ဖြစ်သော အတွင်းစာသားပါဌ်တို့၌မူကား ဝိနည်းအဋ္ဌကထာ၌ကဲ့သို့ “မဟာပစ္စရီအဋ္ဌကထာ၌ ကုရုန္ဒီအဋ္ဌကထာ၌” ဤသို့ စသည်ဖြင့် အဆုံးအဖြတ် အထူးအပြားနှင့် သံဝဏ္ဏနာ အထူးအပြားတို့ကို ပြခြင်းကို မတွေ့ရပေ။ ထို့အတူပင် အဘိဓမ္မာအဋ္ဌကထာတို့၌လည်း မတွေ့ရပေ၊ ထို့ကြောင့် သုတ္တန်အဘိဓမ္မာတို့၌ မဟာအဋ္ဌကထာမှ တပါးသော မဟာပစ္စရီစသည် အမည်ရှိကုန်သော သီဟိုဠ်အဋ္ဌကထာတို့သည်၎င်း၊ အန္ဓကအဋ္ဌကထာသည်၎င်း မရှိဟူ၍ သိအပ်ပေ၏။ သို့သော်လည်း (သာ-၆ဝ၉-၆၅၃) ဝသဘမင်း၏ လက်ထက်တိုင်အောင် ထင်ရှားကုန်သော သီဟိုဠ်မထေရ်တို့၏ အဆုံးအဖြတ်နှင့် ဝါဒတို့ကို၎င်း, ဝတ္ထုကြောင်းတို့ကို၎င်း ဤအရာတို့ကိုကား ထိုသုတ္တန် အဘိဓမ္မာအဋ္ဌကထာတို့၌လည်း တွေ့ရကုန်သည်သာတည်း။

အဘိဓမ္မာအဋ္ဌကထာကို ပြုစီရင်တော်မူခြင်း

ထိုမှတပါး အဋ္ဌသာလိနီ အဋ္ဌကထာ, သမ္မောဟဝိနောဒနီ အဋ္ဌကထာ, ဓာတုကထာစသော ငါးကျမ်း၏အဖွင့် ပဉ္စပကရဏ အဋ္ဌကထာဟူသော

[ညာ]

သုံးစောင်သော အဘိဓမ္မာအဋ္ဌကထာတို့ကို မိမိနှင့် ဘွဲ့အမည်တူသော သောတတ္ထကီကျမ်းကို ပြုစီရင်သော ဗုဒ္ဓဃောသရဟန်းက တောင်းပန်သောကြောင့် ရေးသားစီရင်တော်မူသည်။ ထို့ကြောင့် ထိုအဋ္ဌကထာတို့၌-

“စင်ကြယ်သော စာရိတ္တသီလ ဝါရိတ္တသီလနှင့် ပြည့်စုံသော သိမ်မွေ့၍ အညစ်အကြေးကင်းသည့် ဉာဏ်ပညာနှင့် ပြည့်စုံသော ဗုဒ္ဓဃောသအမည်ရှိသော ရဟန်းက ရိုသေစွာ တောင်းပန်အပ်သည်ဖြစ်၍ (ထိုအဘိဓမ္မာ၏အနက်ကို ဖွင့်ပြပေအံ့)” ဟူ၍၎င်း၊

“ဗုဒ္ဓဃောသဟု ဆရာဥပဇ္ဈာယ်တို့က မှတ်ယူထား (မှည့်ထား)သော ဘွဲ့အမည်ရှိသော မထေရ်သည် ရေးသားတီထွင် စီရင်အပ်သော အဋ္ဌသာလိနီမည်သော ဤဓမ္မသင်္ဂဏီကျမ်း၏အဖွင့် အဋ္ဌကထာသည် (တည်မြဲတည်တံ့ပါစေသတည်း)” ဟူ၍၎င်း၊

“ခိုင်မြဲတည်တံ့သော သီလစသော ဂုဏ်ကျေးဇူးနှင့် ပြည့်စုံသော မနုံ့နှေးပဲ လျင်မြန်သော ဉာဏ်၏ သွားခြင်းရှိသော ကောင်းသော ဉာဏ်ပညာနှင့် ပြည့်စုံသော ဗုဒ္ဓဃောသအမည်ရှိသော ရဟန်းသည် ထိုဝိဘင်းကျမ်း၏အနက်ကို ဖွင့်ပြရန်အကျိုးငှါ တောင်းပန်အပ်သည်ဖြစ်၍ ငါသည်-

အကြင်အဋ္ဌကထာကို ရေးသားစီရင်ရန် အားထုတ်ခဲ့ပြီ၊ ထိုအဋ္ဌကထာသည် အလွန်သိမ်မွေ့သောအနက်တို့၌ တွေဝေခြင်းကို ပယ်ဖျောက်တတ်သောကြောင့် သမ္မောဟဝိနောဒနီ မည်ပေ၏” ဟူ၍၎င်း၊

“ဗုဒ္ဓဃောသဟု ဆရာဥပဇ္ဈာယ်တို့က မှတ်ယူထား- (မှည့်ထား)သော ဘွဲ့အမည်ရှိသော မထေရ်သည် ရေးသားတီထွင် စီရင်အပ်သော သမ္မောဟဝိနောဒနီမည်သော ဤဝိဘင်းကျမ်း အဖွင့်အဋ္ဌကထာသည် (တည်မြဲတည်တံ့ပါစေသတည်း)”ဟူ၍၎င်း မိန့်ဆိုထားပေသည်။

အထူးကား ဤသုံးစောင်သော အဋ္ဌကထာတို့တွင် ပဉ္စပကရဏ အဋ္ဌကထာမှာ အမည်အထူးမရှိပေ၊ တောင်းပန်သော ပုဂ္ဂိုလ်ကိုလည်း ပြမထားပေ။ မိမိ၏ သဒ္ဓါတရားသက်သက်ကသာလျှင် နှိုးဆော်တိုက်တွန်းအပ်သည်ဖြစ်၍ အရှင်ဗုဒ္ဓဃောသ

[ညိ]

ဆရာတော်သည် ထိုအဋ္ဌကထာကို ပြုစီရင်သကဲ့သို့ ထင်ပေ၏။ ထို့ကြောင့် ထိုအဋ္ဌကထာ၏နိဂုံး၌-

“ကုသိုလ်အစရှိသော တရားတို့၏ အပြားကိုမှီ၍ အထူးထူးသော အရေအတွက်ရှိသော နည်းတို့ဖြင့် မြတ်စွာဘုရားသည် ကောင်းစွာစီရင်အပ်သည့် မြဲမြဲသော အဆုံးအဖြတ် ရှိတော်မူသည်ဖြစ်၍ အကြင်ပဋ္ဌာန်းမည်သော ခုနစ်ခုမြောက် အဘိဓမ္မာကျမ်းကို အကျယ်ချဲ့လျက် ပြတော်မူလေပြီ၊ ထိုပဋ္ဌာန်းကျမ်း၏ အနက်အဖွင့် အဋ္ဌကထာကို ရေးသားစီရင်ရန် ငါသည် သဒ္ဓါတရားဖြင့် ကောင်းစွာ အားထုတ်ခဲ့ပြီ”ဟူ၍၎င်း။

ဤမျှဖြင့်-

“နတ်တို့၏ နတ်မြတ်ဖြစ်တော်မူသော မြတ်စွာဘုရားသည် ခုနစ်ကျမ်းရှိသော အကြင်အဘိဓမ္မာပိဋကကို နတ်ပြည်လောက၌ နတ်တို့အား ဟောကြားတော်မူလေပြီ၊ အလုံးစုံလည်းဖြစ်သော ထိုအဘိဓမ္မာပိဋက၏ ဤအဋ္ဌကထာသည် ပြီးဆုံးခြင်းသို့ ရောက်လေပြီ”ဟူ၍၎င်း။

“ဗုဒ္ဓဃောသဟု ဆရာဥပဇ္စျာယ်တို့က မှတ်ယူထား (မှည့်ထား)သော ဘွဲ့အမည်ရှိသော မထေရ်သည် ရေးသားတီထွင် စီရင်အပ်သော အလုံးစုံသော အဘိဓမ္မာပိဋက၏ ဤအဋ္ဌကထာသည် (တည်မြဲတည်တံ့ပါစေသတည်း)” ဟူ၍၎င်း။ မိန့်ဆိုထားပေသည်။

ယခုခေတ် အချို့မထေရ်တို့သည်ကား “အဘိဓမ္မာအဋ္ဌကထာတို့ကို အရှင်ဗုဒ္ဓဃောသ ဆရာတော်က တောင်းပန်သောကြောင့် အရှင်သံဃပါလ၊ အရှင်ဗုဒ္ဓမိတ္တ၊ အရှင်ဇောတိပါလ အစရှိသော မထေရ်တို့တွင် တပါးပါးသောမထေရ် ပြုစီရင်လေသည်”ဟု ဆိုကုန်၏။ အောက်ပါမှာ ထိုဆရာတို့၏ စိစစ်ဆင်ခြင်ပုံပေတည်း။

အဋ္ဌသာလိနီအဋ္ဌကထာ သမ္မောဟဝိနောဒနီ အဋ္ဌကထာတို့၌ “၎င်းတို့ကို ဗုဒ္ဓဃောသ တောင်းပန်သောကြောင့် ပြုစုစီရင်သည်ဟု ကျမ်းပြုဆရာကိုယ်တိုင်ပင်

[ညီ]

မိန့်ဆိုထား၏။ ထို့ကြောင့် ထိုအဋ္ဌကထာတို့ကို ပြုစီရင်သော ပုဂ္ဂိုလ်သည် အရှင်ဗုဒ္ဓဃောသမှ အခြားပုဂ္ဂိုလ်ဖြစ်သည်။ အရှင်ဗုဒ္ဓဃောသ ဆရာတော်သည်ကား ထိုအဋ္ဌကထာတို့၌ တောင်းပန်သောပုဂ္ဂိုလ်သာ ဖြစ်သည်”ဟု သိအပ်၏။ မှန်ပေ၏- နိကာယ် အဋ္ဌကထာတို့၌ အရှင်ဗုဒ္ဓဃောသ ဆရာတော်သည်..

“သီလကို ပြဆိုသော စကားကို၎င်း ဓုတင်အကျင့်တို့ကို၎င်း အလုံးစုံသော ကမ္မဋ္ဌာန်းကို၎င်း ။ပ။ ဤအလုံးစုံကိုမူ ဝိသုဒ္ဓိမဂ်ကျမ်း၌ ငါသည် ပြည့်စုံစင်ကြယ်စွာ ဆိုအပ်ခဲ့ပြီ၊ ထို့ကြောင့် ထိုအလုံးစုံကို ဤအဋ္ဌကထာ၌ အပို အလွန်ထပ်၍ မစိစစ်ကုန်တော့”ဟု

ဤသို့ သီလကို ပြဆိုသောစကား စသည်တို့ကို မိမိကိုယ်တိုင်ပင်လျှင် ဝိသုဒ္ဓိမဂ်ကျမ်း၌ ဆိုခဲ့ပြီးဖြစ်ကြောင်းကို မယာ-ငါသည်ဟူသော ပုဒ်ဖြင့် ပြထားပေ၏။ အဋ္ဌသာလိနီကျမ်း၌ကား..

“အလုံးစုံသော ကမ္မဋ္ဌာန်းတို့ကို၎င်း၊ စရိုက် အဘိညာဉ်တို့ကို၎င်း၊ ဝိပဿနာကို၎င်း ဤအလုံးစုံကို ဝိသုဒ္ဓိမဂ်ကျမ်း၌ ပြထားအပ်ပြီ”ဟု-

ဤသို့ မယာ- ငါသည်ဟူသော ကတ္တားပုဒ်မပါပဲ မိန့်ဆိုထား၏။ ထို့ကြောင့်လည်း “ဝိသုဒ္ဓိမဂ်ကျမ်းကို စီရင်သူကား တခြားပုဂ္ဂိုလ်တည်း၊ အဘိဓမ္မာ အဋ္ဌကထာတို့ကို စီရင်သူကား တခြားပုဂ္ဂိုလ်တည်း”ဟု သိအပ်ပေ၏။ အဘိဓမ္မာ အဋ္ဌကထာတို့၌ တောင်းပန်သူ အဘိယာစကဖြစ်သော ဗုဒ္ဓဃောသကို ဘိက္ခုနာ- ရဟန်းသည်ဟူ၍၎င်း၊ ယတိနာ- ရဟန်းသည်ဟူ၍၎င်း၊ ဤသာမညဂုဏ်ပုဒ်တို့ဖြင့်သာလျှင် ဆို၍ ထေရေန- မထေရ်သည်ဟု ရိုသေခြင်းနှင့် တကွဖြစ်သော ဂုဏ်ပုဒ်ဖြင့် မဆိုသည်ကား မှန်ပေ၏။ သို့သော်လည်း ထိုဗုဒ္ဓဃောသကို “စင်ကြယ်သော ဝါရိတ္တသီလ စာရိတ္တသီလနှင့် ပြည့်စုံသော သိမ်မွေ့၍ အညစ်အကြေးကင်းသည့် ဉာဏ်ပညာနှင့် ပြည့်စုံသော”ဟူ၍၎င်း၊ “မနုံ့နှေးပဲ လျင်မြန်သောဉာဏ်၏ သွားခြင်းရှိသော ကောင်းသော ဉာဏ်ပညာနှင့် ပြည့်စုံသော”ဟူ၍၎င်း ဤလွန်ကဲသော ဂုဏ်ပုဒ်တို့ဖြင့် ချီးမွမ်းထားသောကြောင့် ဝိသုဒ္ဓိမဂ်စသော အဋ္ဌကထာတို့ကို ပြုစီရင်သော အရှင်ဗုဒ္ဓဃောသ ဆရာတော်ပင် ဖြစ်သည်ဟု ယူနိုင်ပေ၏။ မှန်ပေ၏၊ ထိုအရှင်ဗုဒ္ဓဃောသသည် ပဉ္စင်းဖြစ်သောကာလမှ စ၍ပင်လျှင် ကျမ်းဂန်တို့၌ ကျွမ်းကျင်လိမ္မာ၍ ပရိယတ္တိ ဝိသာရဒဂုဏ်နှင့်

[ညု]

ပြည့်စုံပေ၏၊ ထိုစဉ်ကာလ၌လည်း ဆယ်ဝါမပြည့်သေးသည် ဖြစ်ရာ၏၊ ထို့ကြောင့် “ထေရေန- မထေရ်သည်”ဟု မဆိုလေသည်”ဟူ၍ ယူနိုင်ပေ၏။ ဤသည်ကား ထို(ဧကစ္စေ) အချို့ဆရာတို့၏ စိစစ်ဆင်ခြင်ပုံပေတည်း။

ထို(ဧကစ္စေ) အချို့ဆရာတို့၏ စိစစ်ချက်သည်ကား အလွန်အကျွံ စိစစ်ခြင်းမျှသာ ဖြစ်သည်။ မှန်ပေ၏- အရှင်ဗုဒ္ဓဃောသမထေရ်ကို “ထိုစဉ်ကာလ၌ ဆယ်ဝါမပြည့်သေး”ဟု မယူနိုင်ပါ၊ အဘယ့်ကြောင့်ဆိုသော် ဝိသုဒ္ဓိမဂ်ကျမ်း၏ နိဂုံး၌ပင်လျှင် “ဗုဒ္ဓဃောသဟု ဆရာဥပဇ္ဈာယ်တို့က မှတ်ယူထား (မှည့်ထား)သော ဘွဲ့အမည်ရှိသော မထေရ်သည်”ဟု ဆိုထားသောကြောင့်ပေတည်း။ ထို့ပြင် “စင်ကြယ်သော စာရိတ္တသီလ ဝါရိတ္တသီလနှင့် ပြည့်စုံသော သိမ်မွေ့၍ အညစ်အကြေးကင်းသည့် ဉာဏ်ပညာနှင့်ပြည့်စုံသော” ဟူ၍သော်၎င်း “မနုံ့နှေးပဲ လျင်မြန်သောဉာဏ်၏ သွားခြင်းရှိသော ကောင်းသောဉာဏ်ပညာနှင့် ပြည့်စုံသော” ဟူ၍သော်၎င်း ဤမျှလောက်သာလျှင်ဖြစ်သော နှစ်ခုနှစ်ခုသော ဂုဏ်ပုဒ်တို့နှင့် ချီးမွမ်းခြင်းဖြင့် ကောင်းစွာ ချီးမွမ်းအပ်သည် မမည်ပါ၊ စင်စစ်သော်ကား “ပိုးစုန်းကြူး၏အရောင်ကို ပယ်ဖျောက်နိုင်သော နေမင်းသည် ထွက်ပေါ်၏”ဟု ချီးကျူးသကဲ့သို့ပင် ဖြစ်ပေသည်။ အရှင်ဗုဒ္ဓဃောသ ဆရာတော်သည် မိမိ၏ အဋ္ဌကထာကျမ်း နိဂုံးတို့၌-

“အလွန်စင်ကြယ်သော သဒ္ဓါ ပညာ ဝီရိယတို့ဖြင့် တန်ဆာဆင်အပ်သော ဝါရိတ္တသီလ စာရိတ္တသီလ ဖြောင့်မတ်ခြင်း နူးညံ့ခြင်း အစရှိသော ဂုဏ်အပေါင်းတို့၏ စုဝေးရာဖြစ်သော မိမိအယူနှင့် ဂိုဏ်းတပါးအယူတည်းဟူသော တောရှုပ်၌ သက်ဝင်ခြင်းငှါ စွမ်းနိုင်သော ပညာ၏ ထက်မြက်ခြင်းနှင့်ပြည့်စုံသော အဋ္ဌကထာနှင့်တကွ ပိဋကသုံးပုံဟူသော ပရိယတ်ကျမ်းဂန် အထူးအပြားရှိသော မြတ်စွာဘုရား၏ သာသနာတော်၌ အပိတ်အပင် အဆီးအတားကင်းသော ဉာဏ်၏စွမ်းရည်နှင့် ပြည့်စုံသော သဒ္ဒါကျမ်းတတ် ဗျာကရုဏ်း ဆရာမြတ်ကြီးဖြစ်သော” ဤသို့ အစရှိသည်ဖြင့်-

မိမိအား သင့်လျော် ထိုက်တန်ကုန်သော ဂုဏ်ပုဒ်တို့ကို ပြထားသည်မဟုတ်ပါလော၊ ထို့ပြင် အရှင်ဗုဒ္ဓဃောသ ဆရာတော်သည်ပင်လျှင် ရှေး သီဟိုဠ်

[ညူ]

အဋ္ဌကထာဟောင်းတို့ကို အကျဉ်းချုံး၍ အသစ်ဖြစ်သော သင်္ဂဟအဋ္ဌကထာတို့ကို အစဆုံးပြုစီရင်သော ရှေ့သွားပုဂ္ဂိုလ် မဟုတ်ပါလော၊ အဋ္ဌကထာသစ်ကိုပြုသော အခြားပုဂ္ဂိုလ်တို့သည်ကား ထိုအရှင်ဗုဒ္ဓဃောသ ဆရာတော်သို့သာလျှင် အစဉ်လိုက်၍ ကြွင်းကျန်သော အဋ္ဌကထာတကျမ်းကိုသော်၎င်း နှစ်ကျမ်းကိုသော်၎င်း ပြုကြကုန်သည်မဟုတ်ပါလော။ အဘိဓမ္မာအဋ္ဌကထာတို့၌ ဝိသုဒ္ဓိမဂ်တွင် ဆိုခဲ့ပြီးသော ထိုထိုအနက်ကို အစဉ်ကျရောက်ရာအရပ်၌ ဝိသုဒ္ဓိမဂ်မှပင်ယူ၍ ထိုမူအတိုင်းပင်လျှင် ဆိုထားပေ၏။ အထူးအားဖြင့်သော်ကား ပဋိစ္စသမုပ္ပါဒ်ဝိဘင်း ခန္ဓ အာယတန ဓာတု သစ္စဝိဘင်းအဖွင့်တို့၌၎င်း ဈာနကထာအဖွင့်တို့၌၎င်း ဤဆိုခဲ့သောအနက်သည် အလွန်ပင် ထင်ရှားပေ၏။ ထိုအဘိမ္မာအဋ္ဌကထာတို့၌ ဝိသုဒ္ဓိမဂ်နှင့်မတူသော အဖွင့်သံဝဏ္ဏနာအကွဲအပြားမှာ မပြောပလောက်သော အနည်းငယ်မျှသာရှိပေ၏၊ ထိုအနည်းငယ်မျှသော သံဝဏ္ဏနာအကွဲအပြားမှာလည်း အဘိဓမ္မာဆောင်ဆရာတို့၏ အလိုသို့ အစဉ်လိုက်သောအားဖြင့် ရှေးအဋ္ဌကထာဟောင်း၌ ဆိုထားသည့်အတိုင်းပင် ပြဆိုထားသော သံဝဏ္ဏနာအကွဲအပြားဖြစ်သည်ဟု သိအပ်၏။ ထို့ပြင် အဋ္ဌသာလိနီ၌ ဝိနည်းအဋ္ဌကထာကို ညွှန်းခြင်းရှိသကဲ့သို့၊ ဝိနည်းအဋ္ဌကထာ၌လည်း အဋ္ဌသာလိနီကို ညွှန်းခြင်းရှိသည်သာတည်း။ အကယ်၍ အဋ္ဌသာလိနီကို အရှင်ဗုဒ္ဓဃောသမှ တပါးသောမထေရ်က ပြုစီရင်ခဲ့ပါမူ ထိုအဋ္ဌကထာနှစ်စောင်တို့၌ အချင်းချင်း အပြန်အလှန် ကျမ်းညွှန်းခြင်းကို အဘယ်သို့ ပြုနိုင်ပါအံ့နည်း။ ထို့ကြောင့် အဘိဓမ္မာအဋ္ဌကထာတို့၌ တောင်းပန်သူ အဘိယာစကဖြစ်သော ဗုဒ္ဓဃောသသည် အရှင်ဗုဒ္ဓဃောသဆရာတော်နှင့် ဘွဲ့အမည်တူသော စူဠဗုဒ္ဓဃောသဟု ယခုထက်တိုင် ဆရာအဆက်ဆက် မှတ်ယူထားသော သောတတ္တကီကျမ်းပြုပုဂ္ဂိုလ်ဖြစ်သော အခြားဗုဒ္ဓဃောသသာလျှင် ဖြစ်၏၊ အဋ္ဌကထာဆရာတော် အရှင်မဟာဗုဒ္ဓဃောသ မဟုတ်ပေ။ ထို့ကြောင့်ပင်လျှင် ထိုအဘိဓမ္မာအဋ္ဌကထာတို့၌ “ဘိက္ခုနာ- ရဟန်းသည်” ဟူ၍၎င်း၊ “ယတိနာ-ရဟန်းသည်” ဟူ၍၎င်း သာမညသာ ဆိုထားလေသည်။

အကယ်၍ ဤမျှဖြင့် မဆုံးဖြတ်နိုင်သေးလျှင် ဆိုလတံ့သော အခြင်းအရာဖြင့်လည်း စိစစ်ဆင်ခြင်အပ်၏... အသို့နည်း သံဃပါလအစရှိသော မထေရ်တို့သည် ဝိသုဒ္ဓိမဂ်အစရှိသော ကျမ်းတို့ကို ပြုစီရင်ရန်အကျိုးငှါ အဋ္ဌကထာ

[ညေ]

ဆရာတော် အရှင်ဗုဒ္ဓဃောသမထေရ်ကို တောင်းပန်ကြစဉ်က မိမိတို့ထက်သာ၍ စွမ်းနိုင်သည်ဟု ယုံကြည်၍ တောင်းပန်ကုန်သလော၊ သို့မဟုတ် ထိုသို့မယုံကြည်ပဲ တောင်းပန်ကုန်သလောဟူမူ၊ ယုံကြည်ကုန်၍သာလျှင် တောင်းပန်ကြကြောင်း ထင်ရှားလှပေ၏။ ထိုသို့ဖြစ်လျှင် အဋ္ဌကထာဆရာတော် အရှင်မဟာဗုဒ္ဓဃောသမထေရ်သည် မိမိကိုယ်တိုင်က အခြားသူတို့ထက်သာ၍ စွမ်းနိုင်သည်သာဖြစ်ပါလျက် အခြားပုဂ္ဂိုလ်ကို အဘယ့်ကြောင့် တောင်းပန်ရာသနည်း။ မှန်ပေ၏- သဒ္ဓါတရားနှင့်လည်း ပြည့်စုံ၍ ခွန်အားဗလ အရွယ်တို့နှင့်လည်း ပြည့်စုံသော အရှင်မဟာဗုဒ္ဓဃောသဆရာတော်မှာ သာ၍ကောင်းသော အဘိဓမ္မာအဋ္ဌကထာကို ရေးသားစီရင်ရန် ဝန်လေးခြင်း ရှိလိမ့်မည်မဟုတ်ပေ။ ထို့ပြင် အဘိဓမ္မာအဋ္ဌကထာတို့၌ ဆိုထားသော စကားတို့သည် ဝိသုဒ္ဓိမဂ်အဋ္ဌကထာနှင့် နိကာယ်လေးရပ် အဋ္ဌကထာတို့၌ ဆိုထားသော အဖွင့်သံဝဏ္ဏနာစကားတို့နှင့် တထပ်တည်းတူလျက်သာလျှင် ရှိကုန်၏။ အကယ်၍ အဘိဓမ္မာအဋ္ဌကထာကို အခြားပုဂ္ဂိုလ်က စီရင်ငြားအံ့၊ သို့ဖြစ်လျှင် မည်သည့်နည်းနှင့်မဆို ထိုအဘိဓမ္မာအဋ္ဌကထာသည် ဝိသုဒ္ဓိမဂ် နိကာယ်အဋ္ဌကထာတို့နှင့် ဆိုပုံအခြင်းအရာ ထူးခြားကွဲလွဲခြင်း ရှိရာသည်သာတည်း။ ထို့ပြင် ဤအဘိဓမ္မာအဋ္ဌကထာတို့၏ နိဂုံး၌ ပြထားသော “ဗုဒ္ဓဃောသ-ဟု ဆရာဥပဇ္ဈာယ်တို့က မှတ်ယူထား (မှည့်ထား)သော ဘွဲ့အမည်ရှိသော မထေရ်သည် ပြုအပ်သော အဋ္ဌကထာ”ဟူသော စကားဖြင့် အရှင်ဗုဒ္ဓဃောသဆရာတော် ပြုထားသော အဋ္ဌကထာဟူ၍သာလျှင် ထင်ရှားကုန်၏၊ အခြားပုဂ္ဂိုလ်က ပြုထားသည်ဟူ၍ကား မထင်ရှားကုန်၊ “အခြားပုဂ္ဂိုလ်က ပြုထားသည်”ဟု ဆိုသော ထိုအချို့ဆရာတို့သည်လည်း “ဤမည်သောမထေရ်က စီရင်သည်”ဟု ဧကန်အားဖြင့် မပြနိုင်ကုန်။ ထိုသို့ပြရန် အရိပ်အမြွက်မျှသော်လည်း အကိုးအကား သာဓကစကားကို မတွေ့ရချေ။ ထို့ကြောင့် အဘိဓမ္မာအဋ္ဌကထာတို့ကိုလည်း ယခုအခါ ဆရာတို့က စူဠဗုဒ္ဓဃောသဟု ခေါ်သော ဗုဒ္ဓဃောသမည်သော ရဟန်းက တောင်းပန်သောကြောင့် ဝိသုဒ္ဓိမဂ်အဋ္ဌကထာ ဝိနည်းအဋ္ဌကထာ နိကာယ်အဋ္ဌကထာတို့ကို ပြုစီရင်တော်မူသော အဋ္ဌကထာဆရာတော် အရှင်မဟာဗုဒ္ဓဃောသ မထေရ်သည်သာလျှင် ပြုစီရင်တော်မူလေသည်ဟု ဤအရာ၌ သန္နိဋ္ဌာန်ကျ ဆုံးဖြတ်သင့်ပေ၏။

[ညဲ]

မဟာဝံသကျမ်း၌ အရှင်ဗုဒ္ဓဃောသဆရာတော်သည် သီဟိုဠ်သို့ မကြွရောက်သေးမီ ရှေးအဖို့က ဇမ္ဗူဒိပ်ကျွန်း (အိန္ဒိယနိုင်ငံ)၌ နေစဉ်မှာပင်လျှင် အဋ္ဌသာလိနီကို ပြုစီရင်လေသည်ဟူသော အဓိပ္ပါယ်ဖြင့်-

“ထိုဗုဒ္ဓဃောသသည် ဓမ္မသင်္ဂဏီပါဠိတော်၏အဖွင့် အဋ္ဌသာလိနီကျမ်းကို ပြုစီရင်လေ၏”ဟူသော-

စကားကို ဆိုထား၏။ ထိုစကားသည် ယခုအခါ၌တွေ့ရသော အဋ္ဌသာလိနီနှင့် မညီပေ။ မှန်ပေ၏- ယခုတွေ့ရသော အဋ္ဌသာလိနီတွင် ဂန္ထာရမ္ဘ- ကျမ်းဦးစကား၌ပင်လျင် ဝိသုဒ္ဓိမဂ်ကို ညွှန်းပြီးလျှင် နောက်ပိုင်း၌လည်း ထိုဝိသုဒ္ဓိမဂ်ကို၎င်း ဝိနည်းအဋ္ဌကထာကို၎င်း များစွာသောဌာနတို့၌ ညွှန်းထား၏။ ထို့ကြောင့် ယခုတွေ့ရသော အဋ္ဌသာလိနီကို အရှင်ဗုဒ္ဓဃောသဆရာတော်သည် သီဟိုဠ်သို့ရောက်ပြီးလျှင် ဝိသုဒ္ဓိမဂ်ကို၎င်း ဝိနည်းအဋ္ဌကထာကို၎င်း ရေးသားစီရင်ပြီး နောက်ကာလ၌သာလျှင် ပြုစီရင်ထားကြောင်း အလွန်ပင် ထင်ရှားပေ၏။ (သို့ဖြစ်၍ ထိုမဟာဝံသစကားကို သင့်လျော်အောင် ယူလိုလျှင် “အကာသိ”ဟူသောပုဒ်ကို “ပြုစီရင်လေ၏”ဟု သဒ္ဒါအနက် အတိအကျမပြန်ပဲ “ပြုစီရင်ရန် အားထုတ်ကြံစည်လေ၏”ဟု ပြန်သင့်ကြောင်း ရှေးစာမျက်နှာ ဂူ-၌ ၂-မှတ်ချက်တွင် ပြခဲ့ပြီ)။

ကင်္ခါဝိတရဏီအဋ္ဌကထာကို ပြုစီရင်တော်မူခြင်း

ကင်္ခါဝိတရဏီမည်သော ပါတိမောက်အဖွင့် အဋ္ဌကထာကို အရှင်ဗုဒ္ဓဃောသ ဆရာတော်မထေရ်သည် အရှင်သောဏမထေရ်က တောင်းပန်သောကြောင့် မဟာဝိဟာရဝါသီ မထေရ်မြတ်တို့၏ ပို့ချစဉ်ကိုမှီသော သီဟိုဠ်ပါတိမောက် အဋ္ဌကထာနည်းကိုမှီ၍ တခုသောပုဒ်မျှကိုသော်လည်း ပါဠိတော်နှင့်ဖြစ်စေ, မဟာဝိဟာရဝါသီ ဂိုဏ်းသားတို့၏ ရှေးအဋ္ဌကထာဟောင်းနှင့်ဖြစ်စေ မဆန့်ကျင်စေပဲ ရေးသားစီရင်တော်မူလေသည်။ ထို့ကြောင့် ၎င်းအဋ္ဌကထာ၌..

“ကောင်းမှု၌ မွေ့လျော်သော နှိမ်ချသောစိတ်ရှိသော စင်ကြယ်သော ခေါင်းပါးစေသော အကျင့်ရှိသော ဝိနည်းအကျင့်နှင့် မပြတ်ယှဉ်သော သောဏမထေရ်က တောင်းပန်အပ်သည်ဖြစ်၍-

[ညော]

ထိုပါတိမောက်၌ဖြစ်သော ယုံမှားခြင်းရှိကုန်သော ရဟန်းတော်တို့အား ယုံမှားကို ကျော်လွန်ခြင်းအကျိုးငှါ ပြည့်စုံသော အဆုံးအဖြတ်ရှိသော မဟာဝိဟာရဝါသီ မထေရ်မြတ်တို့၏ ပို့ချစဉ်ကိုမှီသော အမည်အားဖြင့် ကင်္ခါဝိတရဏီမည်သော တင့်တယ်သော ထိုပါတိမောက်၏ အဖွင့်အဋ္ဌကထာကို ဖြစ်စေအံ့” ဟူ၍၎င်း၊

“မဟာဝိဟာရဝါသီ မထေရ်မြတ်တို့၏ ပို့ချစဉ်ကိုမှီသော အလုံးစုံသော သီဟိုဠ်ပါတိမောက် အဋ္ဌကထာနည်းကို အမှီပြု၍ အကြင် ကင်္ခါဝိတရဏီအဋ္ဌကထာကို ရေးသားစီရင်ရန် ငါ အားထုတ်ခဲ့ပြီ။

ထိုကင်္ခါဝိတရဏီ အဋ္ဌကထာသည် အလုံးစုံသော သီဟိုဠ်အဋ္ဌကထာ၏ အနှစ်သာရကို၎င်း, အလုံးစုံသော ပါဠိတော်၏ အနက်ကို၎င်း အချင်းခပ်သိမ်းယူ၍ ပြီးဆုံးခြင်းသို့ ရောက်လေပြီ။

ဤကင်္ခါဝိတရဏီ အဋ္ဌကထာ၌ ပါဠိတော်နှင့်သော်၎င်း၊ မဟာဝိဟာရဝါသီ မထေရ်မြတ်တို့၏ ရှေးအဋ္ဌကထာတို့နှင့်သော်၎င်း ဆန့်ကျင်သော ပုဒ်မည်သည် မရှိ”ဟူ၍၎င်း- မိန့်ဆိုထားပေသည်။

ဓမ္မပဒအဋ္ဌကထာကို ပြုစီရင်တော်မူခြင်း

ထို့ပြင် ခုဒ္ဒကပါဌအဋ္ဌကထာ, ဓမ္မပဒအဋ္ဌကထာ, သုတ္တနိပါတ အဋ္ဌကထာဟူ၍ သုံးစောင်သော အဋ္ဌကထာတို့သည်လည်း ရှိကြသေး၏၊ ယင်း သုံးစောင်တို့သည်လည်း ၎င်းတို့၌ တွေ့ရသော နိဂုံးစကားအလိုအားဖြင့် အရှင်ဗုဒ္ဓဃောသ ဆရာတော်သည်ပင် စီရင်ထားသည်ဟု ထင်ရှားကုန်၏။ သို့သော် ထိုအဋ္ဌကထာတို့၌ ဆိုထားသော အချို့အချို့သော စကားတို့မှာ နိကာယ်လေးရပ် အဋ္ဌကထာတို့၌ဆိုသော အခြင်းအရာအားဖြင့် မဟုတ်ကုန်၊ ထို့ကြောင့် အချို့သော ပညာရှင်တို့က “ဤအဋ္ဌကထာတို့မှာ အရှင်ဗုဒ္ဓဃောသဆရာတော်၏ ကျမ်းမဟုတ်ကုန်”ဟု ဆိုကုန်၏၊ အချို့သော ပညာရှိတို့သည်ကား “အရှင်ဗုဒ္ဓဃောသ ဆရာတော်၏ လက်ထောက်ဖြစ်သော မထေရ်တို့က ရှေးဦးစွာ ရေးသားစီရင်သည်၊ နောက်မှ အရှင်ဗုဒ္ဓဃောသ ဆရာတော်က အဆုံးသတ်

[ညော်]

သုတ်သင်သည်၏ အစွမ်းအားဖြင့် ပြီးဆုံးစေအပ်သော အဋ္ဌကထာတို့သော်လည်း ဖြစ်ကုန်ရာ၏။ သို့မဟုတ် အဘိဓမ္မာအဋ္ဌကထာကို ရေးသားရန် တောင်းပန်သော စူဠဗုဒ္ဓဃောသမထေရ် ပြုစီရင်ထားသော အဋ္ဌကထာတို့သော်လည်း ဖြစ်ကုန်ရာ၏”ဟု ဆိုကုန်၏။

ထိုအရာသည် ထိုသို့ဆိုတိုင်း ဟုတ်သည်ဖြစ်စေ၊ မဟုတ်သည်ဖြစ်စေ၊ ယခုအခါ၌ ဧကန်အတိအကျ ဆုံးဖြတ်ရန်မှာ မလွယ်ကူပေ၊ ထို့ကြောင့် ထိုအဋ္ဌကထာတို့၏ နိဂုံးစကား အလိုအားဖြင့်သာလျှင် ဤနိဒါန်း၌ ဖော်ပြကုန်အံ့။ ထိုသုံးစောင်သော အဋ္ဌကထာတို့တွင် ဓမ္မပဒအဋ္ဌကထာကို အရှင်ကုမာရကဿပမထေရ်က တောင်းပန်သောကြောင့် သိရီကူဋမည်သော မင်း၏ ပြာသာဒ်၌ သီတင်းသုံးနေထိုင်လျက် သီဟိုဠ်ဘာသာဖြင့် တည်ရှိသော အစဉ်အဆက် ဆောင်ရွက်လာသော ရှေးအဋ္ဌကထာဟောင်းကို ပါဠိဘာသာဖြင့်တင်၍ ကျယ်ဝန်းသော စကားအစဉ်ကိုလည်း ချုံး၍ ဂါထာတို့၌ ရှေးအဋ္ဌကထာတွင် မဖွင့်ရသေးသော ပုဒ်ဝါကျတို့ကို ဖွင့်လျက် ရေးသားစီရင်တော်မူလေသည်။ ထို့ကြောင့် ထိုအဋ္ဌကထာ၏ ကျမ်းဦးစကား၌-

“ထိုဓမ္မပဒ၏ အစဉ်အဆက် ဆောင်ရွက်လာသော သိမ်မွေ့သော အကြင်အနက်အဖွင့် အဋ္ဌကထာသည် သီဟိုဠ်ကျွန်း၌ သီဟိုဠ်ဘာသာဖြင့် ကောင်းစွာတည်လျက်ရှိ၏။ ။ပ။

သူတော်ကောင်းတရား၏ တည်ခြင်းကို အလိုရှိသော ခိုင်မြဲသော စိတ်ရှိသော ကုမာရကဿပမည်သော မထေရ်က ရိုသေစွာ တောင်းပန်အပ်သည်ဖြစ်၍ ငါသည် ။ပ။

ထိုသီဟိုဠ်ဘာသာကို၎င်း, အလွန်ကျယ်ဝန်းသော စကားအစဉ်ကို၎င်း ပယ်၍ နှလုံးမွေ့လျော်ဖွယ်ရှိသော ပါဠိဘာသာသို့တင်၍ ထိုအဋ္ဌကထာဟောင်း၌ ဂါထာတို့၏ အကြင်ဝါကျပုဒ်ကို မဖွင့်ရသေး၊ သက်သက် ထိုဝါကျပုဒ်ကိုသာလျှင်ဖွင့်၍ အကြွင်းမှာမူ အနက်အားဖြင့် ထိုရှေးဟောင်းပင်ဖြစ်သော အဋ္ဌကထာကို ပါဠိဘာသာတပါးဖြင့်ဆိုပေအံ့”ဟူ၍

မိန့်ဆိုထားပေသည်။ နိဂုံး၌လည်း-

[ညံ]

“သူပြုဘူးသောကျေးဇူးကို သိတတ်သောမင်းမြတ်သည် ဆောက်လုပ်စေအပ်သော ကျောင်းတိုက်တွင် သိရီကူဋမင်း၏ ပြာသာဒ်၌နေလျက် ငါသည် (ဤဓမ္မပဒအဋ္ဌကထာကိုပြုသဖြင့် အကြင်ကုသိုလ်ကို ရအပ်ပြီ”)ဟူ၍-

မိန့်ဆိုထားပေသည်။

ရှင်းပြဦးအံ့၊ ဤဂါထာ၌ သိရိကူဋမည်သူမှာ ဝိနည်းအဋ္ဌကထာ၏ နိဂုံး၌ သိရီပါလဟုဆိုထားသော မဟာနာမမင်းပင် ဖြစ်သည်ဟု ဆိုကြ၏။ သို့ဖြစ်လျှင် မိဖုယား၏ ဆွဲဆောင်တိုက်တွန်းခြင်းကို အကြောင်းပြု၍ ထိုမဟာနာမမင်းလှူထားသော ဓူမရက္ခတောင်ပေါ်ကျောင်း၌နေလျက် ထိုအဋ္ဌကထာကို ပြုစီရင်သည်ဟု သိအပ်၏။ မှန်ပေ၏။ မဟာဝံသကျမ်း၌-

“လောဟဒွါရ, ရလဂ္ဂါမ, ကောဋိပဿာဝနဟူသော အမည်ရှိကုန်သော သုံးခုသောကျောင်းတိုက်တို့ကို ဆောက်လုပ်စေ၍ အဘယဂိရိမည်သော မြောက်ဖက်ကျောင်းတိုက်၌ နေကုန်သော ရဟန်းတို့အား လှူလေသည်။

မိဖုယား၏ ဆွဲဆောင်တိုက်တွန်းခြင်းကြောင့် ဓူမရက္ခတောင်၌ ကျောင်းကိုဆောက်လုပ်စေ၍ ထေရဝါဒီရဟန်းတို့အား လှူလေသည်”ဟု

မိန့်ဆိုထားပေသည်။

သို့သော်လည်း ထိုမဟာနာမမင်း၏လက်ထက်၌ ဓမ္မပဒအဋ္ဌကထာကို ပြီးဆုံးစေသည်ဟူ၍ကား မယူနိုင်ပေ။ အကြောင်းမူကား ထိုမဟာနာမမင်း၏ နန်းစံ ၂၁-နှစ်မြောက်၌ ဝိနည်းအဋ္ဌကထာကို ပြီးဆုံးစေ၏၊ ထိုမင်းသည်လည်း နန်းစံ ၂၂-နှစ်မြောက်၌ နတ်ရွာစံလေ၏။ ဤကာလအတွင်း၌ တနှစ်ကျော်ကျော်မျှဖြင့် နိကာယ်အဋ္ဌကထာ လေးကျမ်းတို့ကို၎င်း, အဘိဓမ္မာအဋ္ဌကထာ သုံးကျမ်းတို့ကို၎င်း, ဤဓမ္မပဒအဋ္ဌကထာကို၎င်း အလုံးစုံသော ဤအဋ္ဌကထာတို့ကို ပြီးဆုံးစေခြင်းငှါ မစွမ်းနိုင်ပေ။

ပရမတ္ထဇောတိကာအဋ္ဌကထာကို ပြုစီရင်တော်မူခြင်း

ခုဒ္ဒကပါဌနှင့် သုတ္တနိပါတ်၏ အဖွင့်ဖြစ်သော ပရမတ္ထဇောတိကာမည်သော အဋ္ဌကထာကို တစုံတယောက်ကမျှ တောင်းပန်ခြင်းမရှိပဲ မိမိ၏ အလိုဆန္ဒဖြင့်

[ညား]

သာလျှင် ရေးသားစီရင်တော်မူသည်။ ထို့ကြောင့် ခုဒ္ဒကပါဌအဋ္ဌကထာ၏ ကျမ်းဦးစကား၌ အောက်ပါအတိုင်း မိန့်ဆိုထားပေသည်။

“ယခုအခါ ဤခုဒ္ဒကပါဌ၏အနက်ကို ပရမတ္ထဇောတိကာမည်သော အဋ္ဌကထာ၌ ဖွင့်ပြဝေဘန်ရန် အောက်ပါဂါထာအပေါင်းကို ဆိုအပ်၏။

ရှိခိုးအပ် ရှိခိုးထိုက်သော ဝတ္ထုတို့တွင် အမြတ်ဆုံးဖြစ်သော ရတနာသုံးပါးကို ရှိခိုးပြီးလျှင် အချို့သော ခုဒ္ဓကခေါ် သုတ်ငယ် သုတ်တိုတို့၏ အနက်အဖွင့်ကို ပြုစီရင်ပေအံ့။

ခုဒ္ဒကခေါ် သုတ်ငယ် သုတ်တိုတို့သည် အလွန် နက်နဲသောကြောင့် သာသနာတော်ကို မသိသေးသော ငါသို့သောသူသည် ၎င်းတို့၏ အဖွင့်ဖြစ်သော ဤအဋ္ဌကထာကို ပြုစီရင်ရန် လွန်စွာခဲယဉ်းသည်ကား မှန်ပေ၏။

သို့သော်လည်း ရှေးဆရာတို့၏ အဆုံးအဖြတ်သည် ယခုအခါ၌လည်း မပြတ်မစဲ ဖြစ်လျက်ရှိ၏၊ ထို့အတူပင် မြတ်ဘုရား၏ အင်္ဂါ၉-ပါးရှိသော သာသနာတော်သည်လည်း တည်တံ့လျက် ရှိပေ၏။

ထို့ကြောင့် ငါသည် သာသနာတော်ကို၎င်း, ရှေးဆရာတို့၏ အဆုံးအဖြတ်ကို၎င်း မှီ၍ ဤအနက်အဖွင့် အဋ္ဌကထာကို ပြုစီရင်ရန် အလိုရှိပေသည်။

မိမိကိုယ်ကို ချီးမြှောက်လိုသဖြင့်လည်း မဟုတ်မူ၍ သူတပါးတို့အား ရှုတ်ချခြင်းငှါလည်း မဟုတ်မူ၍ သူတော်ကောင်းတရားကို များစွာ လိုလားသဖြင့်သာလျှင် (ပြုသော ငါ၏) ထိုအဋ္ဌကထာကို တည်ကြည်သော စိတ်ရှိကုန်သည်ဖြစ်၍ နာယူပါကုန်လော့။”

စူးစမ်းဆင်ခြင်လေ့ရှိသော များစွာသော ပညာရှိတို့ကမူ ဤကျမ်းဦးဂါထာတို့ကို ဆင်ခြင်ပြီးလျှင် “ဤစကားကတော့ အဋ္ဌကထာဆရာတော် အရှင်ဗုဒ္ဓဃောသမထေရ်၏ စကားနှင့်မတူ”ဟူ၍ ဆိုကြ၏။ ဤဆိုလတံ့သော စကားမှာ ထိုပညာရှိတို့၏ စိစစ်ပုံအခြင်းအရာ ဖြစ်ပေသည်- အရှင်ဗုဒ္ဓဃောသ ဆရာတော်သည် တစုံတခုသော ကျမ်းကိုပြုလျှင် သီလစသော ဂုဏ်ကျေးဇူးတို့နှင့် ပြည့်စုံသော

[ဋ]

အခြားပုဂ္ဂိုလ်က တောင်းပန်မှသာလျှင် ပြုလေ့ရှိ၏၊ ဤအဋ္ဌကထာ၌ကား တောင်းပန်သူ တစုံတယောက်မျှ မရှိ၊ထို့ပြင်လည်း အရှင်ဗုဒ္ဓဃောသ ဆရာတော်သည် “ရှေးဟောင်း သီဟိုဠ်အဋ္ဌကထာကို ဘာသာပြန်သည်၏ အစွမ်းဖြင့် ပြုမည်”ဟူ၍၎င်း၊ “မဟာဝိဟာရဝါသီ မထေရ်တို့၏ ပို့ချစဉ်ကိုမှီ၍ ပြုမည်”ဟူ၍၎င်း ဝန်ခံ၍သာလျှင် ပြုလေ့ရှိ၏။ ဤအဋ္ဌကထာ၌ကား ထိုသို့သော ဝန်ခံချက်လည်း မရှိ။ ထို့ပြင်လည်း အရှင်ဗုဒ္ဓဃောသ ဆရာတော်သည် အနက်အဓိပ္ပါယ် လွန်စွာ နက်နဲကုန်သော နိကာယ်ကြီး ၄-ပါးတို့၏၎င်း အဘိဓမ္မာပိဋက၏၎င်း အဖွင့်အဋ္ဌကထာတို့၏ ကျမ်းဦး၌သော်လည်း ခဲယဉ်းကြောင်းကို မပြောကြား မညည်းတွားပေ၊ ဤအဋ္ဌကထာ၌ကား “သာသနာတော်ကို မသိသေးသော ငါသို့သောသူ”ဟူ၍ မိမိကိုယ်တိုင်က သာသနာတော်ကို မသိသေးကြောင်း ဖော်ပြဝန်ခံပြီးလျှင် “လွန်စွာ ခဲယဉ်းသည်”ဟူ၍လည်း ညည်းတွားပြောဆိုသေး၏။ ထို့ကြောင့် “ဤစကားကတော့ အရှင်ဗုဒ္ဓဃောသ ဆရာတော်၏ စကားနှင့်မတူ”ဟူ၍ ဆိုကြ၏။ ထိုစိစစ်ချက်မှာ သင့်သကဲ့သို့ ရှိပေ၏၊ အကြောင်းမှာ.. အရှင်ဗုဒ္ဓဃောသ ဆရာတော်သည် မိမိ၏ အဋ္ဌကထာကျမ်း နိဂုံးတို့၌ “အဋ္ဌကထာနှင့်တကွ ပိဋကသုံးပုံဟူသော ပရိယတ်ကျမ်းဂန် အထူးအပြားရှိသော မြတ်စွာဘုရား၏ သာသနာတော်၌ အပိတ်အပင် အဆီးအတားကင်းသော ဉာဏ်စွမ်းရည်နှင့် ပြည့်စုံသော (ဗုဒ္ဓဃောသ)”ဟူ၍ မိမိ၏ဉာဏ်စွမ်းရည်ကို ဖော်ပြထားပေသည်။ ထိုသို့ဖော်ပြသော အရှင်ဗုဒ္ဓဃောသ ဆရာတော်သည် “သာသနာတော်ကို မသိသေးသော ငါသို့သောသူသည် ပြုရန် လွန်စွာခဲယဉ်းသည်”ဟူ၍ ဤသို့သောစကားကို မဆိုတန်ရာသည်သာတည်း။ ထို့ပြင် မိမိကိုယ်ကို ချီးမြှောက်ခြင်း သူတပါးတို့အား ရှုတ်ချလိုခြင်း ကင်းကြောင်းကိုလည်း အရှင်ဗုဒ္ဓဃောသ ဆရာတော်အနေနှင့် ဆိုလျှင် ဖော်ပြနေရန် လိုမည်မဟုတ်ပေ။

ဇာတ်အဋ္ဌကထာကို ပြုစီရင်တော်မူခြင်း

ဇာတ်အဋ္ဌကထာကိုလည်း အရှင်ဗုဒ္ဓဃောသဆရာတော် မထေရ်သည်ပင်လျှင် ပြုစီရင်သည်-ဟု ဆိုကြ၏။ ဤအရာ၌ လုံလောက်သော အကြောင်းကိုကား မတွေ့ရပေ။ အသေအချာ ဆိုနိုင်သည်မှာမူ ထိုဇာတ်အဋ္ဌကထာကို

[ဋာ]

အတ္ထဒဿီမထေရ် ဗုဒ္ဓမိတ္တမထေရ်နှင့် မဟိသာသကဂိုဏ်းသားဖြစ်သော ဗုဒ္ဓဒေဝမထေရ်ဟူသော ဤမထေရ်သုံးပါးတို့က တောင်းပန်သောကြောင့် မဟာဝိဟာရသီ မထေရ်တို့၏ ပို့ချဟောပြောစဉ်ကိုမှီ၍ ပြုစီရင်သည်ဟူ၍သာ ဆိုနိုင်ပေသည်။ ဤအဋ္ဌကထာမှာလည်း အမည်အထူး မရှိပေ။ ထို့ကြောင့် ကျမ်းဦးစကား၌ အောက်ပါဂါထာတို့ကို မိန့်ဆိုထားပေသည်။

“မြတ်စွာဘုရား၏ အနွယ်ကို ပြတတ်သော ဇာတကကျမ်း၏ ရှည်စွာတည်တံ့ခြင်းကို အလိုရှိသော အတ္ထဒဿီမထေရ်က တရိုတသေလာ၍ တောင်းပန်သောကြောင့်၎င်း၊

ရောယှက်ခြင်းကင်းသော နေခြင်းဖြင့် အခါခပ်သိမ်း စင်ကြယ်စွာ နေလေ့ရှိသော ငြိမ်သက်သော စိတ်နှလုံးရှိသော ဗုဒ္ဓမိတ္တမည်သော ပညာရှိမထေရ်ကလည်း ထို့အတူပင် တောင်းပန်သောကြောင့်၎င်း၊

မဟိသာသကဂိုဏ်း၏ အနွယ်အဆက်၌ဖြစ်သော ဇာတ်ဝတ္ထုဟောပြောနည်းကို တတ်သိနားလည်သော စင်ကြယ်သော ဉာဏ်ပညာနှင့် ပြည့်စုံသော ဗုဒ္ဓဒေဝမည်သော ရဟန်းကလည်း ထို့အတူပင် တောင်းပန်သောကြောင့်၎င်း၊

ဘုရားအလောင်းတော် ယောက်ျားမြတ်၏ အကျင့်တို့၏ မကြံစည်နိုင်ကောင်းသော အစွမ်းအာနုဘော်ကို ထွန်းလင်းဖော်ပြတတ်သော ထိုဇာတကကျမ်း၏ အနက်အဖွင့် အဋ္ဌကထာကို- မဟာဝိဟာရဝါသီ မထေရ်တို့၏ ပို့ချဟောစဉ်ကိုမှီ၍ (တိုက်ရိုက်ပြန်လျှင်၊ မှီသောအဋ္ဌကထာကို-ဟု ဖြစ်၏) ဆိုပေအံ့၊ ထိုအဋ္ဌကထာကိုဆိုသော ငါ၏ထံမှ သင် သူတော်ကောင်းတို့သည် ကောင်းစွာ နာယူပါကုန်လော့။”

ဤမျှသော စကားအစဉ်ဖြင့် အဋ္ဌကထာဆရာတော် အရှင် ဗုဒ္ဓဃောသမထေရ်၏ ကျမ်းအဖြစ်ဖြင့် ထင်ရှားကုန်သော အဋ္ဌကထာ အားလုံးတို့နှင့်တကွ ဝိသုဒ္ဓိမဂ်ကျမ်း ပြုစီရင်ပုံ အခြင်းအရာအပြားကို ထင်ရှားပြုအပ်ပြီး ဖြစ်လေပြီ။

[ဋိ]

တကမ္ဘာလုံး၌ ပျံ့နှံ့ခြင်း၏အကြောင်း

(ဇ) ထိုဝိသုဒ္ဓိမဂ်သည် အဘယ်အကြောင်းကြောင့် တကမ္ဘာလုံး၌ ပျံ့နှံ့ပါသနည်းဟူသော မေးခွန်း၌ (၁) စင်ကြယ်သော ပါဠိပိဋကလျှင် မှီရာရှိခြင်းကြောင့်၎င်း၊ (၂) သိက္ခာသုံးပါးကို အကျဉ်းချုံး သိမ်းသွင်းထားခြင်းကြောင့်၎င်း၊ (၃) ရှေး အဋ္ဌကထာဟောင်းတို့၏ ဘာသာပြန်ကျမ်း ဖြစ်ခြင်းကြောင့်၎င်း၊ (၄) တပါးသော ဂိုဏ်းသားတို့၏အယူကို ကြဉ်ခြင်းကြောင့်၎င်း၊ (၅) မိမိဂိုဏ်းအယူ၏ စင်ကြယ်ခြင်းကြောင့်၎င်း၊ (၆) သီလ ဓုတင် သမထ အဘိညာဉ် ပညာအပြား စသည်တို့ကို အပြည့်အစုံ ဝေဘန်ပြခြင်းကြောင့်၎င်း၊ (၇) အရဟတ္တဖိုလ်တိုင်အောင် အကျင့်ပဋိပတ်နည်းကို အပြည့်အစုံ ပြခြင်းကြောင့်၎င်း၊ (၈) ပေါ်လွင်ထင်ရှား၍ ရှုပ်ထွေးခြင်းကင်းသော ပုဒ်,ဝါကျတို့ဖြင့် ပြုစီရင်ထားခြင်းကြောင့်၎င်း၊ (၉) သိလွယ်သော အနက်ရှိခြင်းကြောင့်၎င်း၊ (၁၀) ကြည်ညိုဖွယ်ကောင်းကုန်၍ တွေ့မြင် ကြားသိရာကို အတုလိုက်ကျင့်ခြင်းသို့ ရောက်စေနိုင်သော ဝတ္ထုကြောင်းတို့ကို ပြခြင်းကြောင့်၎င်း ဤသို့အစရှိကုန်သော အရာမက များစွာကုန်သော ဂုဏ်ကျေးဇူးတို့ကြောင့် ဤဝိသုဒ္ဓိမဂ်ကျမ်းသည် တကမ္ဘာလုံး၌ ပျံ့နှံ့လျက် ရှိပေသည်။

(၁) ချဲ့၍ပြရလျှင် ဤဝိသုဒ္ဓိမဂ်ကျမ်းသည် သံဂါယနာသုံးတန်တင်ထားသော ထက်ဝန်းကျင် စင်ကြယ်သော ပါဠိပိဋကကိုသာလျှင် မှီ၍ ရေးသားစီရင်ထားပေသည်၊ မဟာသင်္ဃိကဂိုဏ်း အစရှိကုန်သော တဆယ့်ခုနစ်ပါးသော ဂိုဏ်းကွဲတို့၏ ပိဋကကိုလည်း မမှီပေ၊ မဟာယာနဂိုဏ်းသားတို့၏ ပိဋကကိုလည်း မမှီပေ။

(၂) အခြံအရံနှင့်တကွသော သီလ သမာဓိ ပညာ သိက္ခာသုံးပါးအပေါင်းကိုလည်း ဤဝိသုဒ္ဓိမဂ်၌ အပြည့်အစုံပင်လျှင် အကျဉ်းချုံး သိမ်းသွင်း၍ ပြထားပေသည်။ မှန်ပေ၏- အရှင်ဗုဒ္ဓဃောသ ဆရာတော်သည် နိကာယ်အဋ္ဌကထာတို့တွင် ကျမ်းဦးစကား၌ အောက်ပါဂါထာတို့ကို မိန့်ဆိုထားပေသည်။

“သီလကိုပြဆိုသော စကားကို၎င်း, ဓုတင်အကျင့်တရားတို့ကို၎င်း အလုံးစုံသော ကမ္မဋ္ဌာန်းတို့ကို၎င်း စရိုက် အစီအရင်နှင့်တကွ ဈာန်သမာပတ် အကျယ်ကို၎င်း၊

[ဋီ]

အလုံးစုံသော အဘိညာဉ်တို့ကို၎င်း, ပညာကိုပေါင်း၍ ဆုံးဖြတ်ခြင်းကို၎င်း, ခန္ဓာ ဓာတ် အာယတန ဣန္ဒြေတို့ကို၎င်း, အရိယသစ္စာလေးပါးတို့ကို၎င်း၊

ကောင်းစွာ ထက်ဝန်းကျင် စင်ကြယ်၍ သိမ်မွေ့သော နည်းရှိသော ပဋိစ္စသမုပ္ပါဒ် ဒေသနာကို၎င်း, မလွတ်မကင်းသော ပါဠိအစဉ်ရှိသော ဝိပဿနာဘာဝနာကို၎င်း၊

ဤဆိုခဲ့သော အလုံးစုံကို ငါသည် ဝိသုဒ္ဓိမဂ်ကျမ်း၌ အပြည့်အစုံ စင်ကြယ်စွာ ဆိုအပ်ခဲ့ပြီ၊ ထို့ကြောင့် ထိုအလုံးစုံကို ဤအဋ္ဌကထာ၌ အပိုအလွန်ထပ်၍ မစိစစ်ကုန်တော့အံ့။”

၃-၄-၅) ထို့ပြင် ဝိသုဒ္ဓိမဂ်ကျမ်းကို လေးစောင်သော နိကာယ်အဋ္ဌကထာကြီးတို့၏ အစိတ်အပိုင်းအဖြစ်ဖြင့် ပြုစီရင်ထား၏၊ ထို့ကြောင့် ထိုနိကာယ် အဋ္ဌကထာတို့ကဲ့သို့ပင် ရှေး သီဟိုဠ်အဋ္ဌကထာဟောင်းတို့ကို ဘာသာပြန်သည်၏ အစွမ်းအားဖြင့်၎င်း၊ ထပ်ကာထပ်ကာ ဆိုထားသော အနက်တို့ကို အကျဉ်းချုံးသည်၏ အစွမ်းအားဖြင့်၎င်း၊ တပါးသော ဂိုဏ်းသားတို့၏အယူကို ကြဉ်သည်၏ အစွမ်းအားဖြင့်၎င်း၊ မဟာဝိဟာရဝါသီဂိုဏ်းသားတို့၏ ထက်ဝန်းကျင် စင်ကြယ်သော အဆုံးအဖြတ်ဟု ဆိုအပ်သော မိမိအယူကို ပြသည်၏အစွမ်းအားဖြင့်၎င်း ပြုစီရင်ထား၏။ ထို့ကြောင့် အရှင်ဗုဒ္ဓဃောသ ဆရာတော်က-

“ထိုအဋ္ဌကထာဟောင်းမှ သီဟိုဠ်ဘာသာကို ပယ်ရှား၍ ပါဠိတော်နည်းအားလျော်သော အပြစ်ကင်းသော နှလုံးမွေ့လျော်ဖွယ်ရှိသော ပါဠိဘာသာသို့တင်လျက်,

အရှင်မဟာကဿပ အစရှိသော မထေရ်တို့၏ အနွယ်ကို ပြတတ်သော ဆီမီးတန်ဆောင်သဖွယ် ဖြစ်ကုန်သော အလွန်သိမ်မွေ့သော အဆုံးအဖြတ်ရှိကုန်သော မဟာဝိဟာရကျောင်းတိုက်၌ သီတင်းသုံးနေလေ့ရှိကုန်သော မထေရ်တို့၏အယူကို မဆန့်ကျင်စေမူ၍ ထပ်ကာ ထပ်ကာ

[ဋု]

လာသောအနက်ကို ပယ်ရှားလျက် (ပါဠိတော်၏)အနက်ကို ပြပေအံ့”ဟူ၍၎င်း-

ဤဝိသုဒ္ဓိမဂ်ကျမ်းသည် နိကာယ်လေးရပ်တို့၏ အလယ်၌တည်လျက် ထိုနိကာယ်လေးရပ်တို့၌ ဟောထားတိုင်းသော အနက်ကို ပြပေလတံ့ဟု ရည်ရွယ်မျှော်လင့်၍သာလျှင် ထိုဝိသုဒ္ဓိမဂ်ကျမ်းကို ငါ ရေးသားစီရင်ခဲ့၏။ ထို့ကြောင့် ဤအဋ္ဌကထာနှင့်တကွ ထိုဝိသုဒ္ဓိမဂ်ကိုလည်း ယူ၍ ဒီဃနိကာယ်ကိုမှီသော အနက်ကို သိကုန်လော့”ဟူ၍၎င်း-

“ထိုအဋ္ဌကထာသစ်သည် မဟာအဋ္ဌကထာ၏ အနှစ်သာရကိုယူ၍ တကြိမ်တလှည့်ရွတ်စာ ဘာဏဝါရတို့၏ အရအားဖြင့် ၈၁-ဘာဏဝါရ အတိုင်းအရှည်ရှိသော ပါဠိဖြင့် ပြီးဆုံးခြင်းသို့ ရောက်လေပြီ။ တကြိမ်တလှည့်ရွတ်စာ ဘာဏဝါရတို့ဖြင့် ၅၉-ဘာဏဝါရ အတိုင်းအရှည်ရှိသော ဝိသုဒ္ဓိမဂ်ကိုလည်း ဤနိကာယ်လေးရပ်တို့၏ အနက်ကို ပြုခြင်းအကျိုးငှါ ရေးသားစီရင်ခဲ့၏။

ထို့ကြောင့် ထိုဝိသုဒ္ဓိမဂ်နှင့်တကွ ဤဒီဃနိကာယ် အဋ္ဌကထာသည် ဘာဏဝါရ အရေအတွက်အားဖြင့် ကောင်းစွာ ချင့်ချိန်ရေတွက် ပိုင်းခြားလျှင် ဘာဏဝါရ ၁၄၀-ရှိ၏”ဟူ၍၎င်း-

မိန့်ဆိုထားပေသည်။

အကယ်၍ ဤဝိသုဒ္ဓိမဂ်ကျမ်းကို အရှင်ဗုဒ္ဓဃောသ ဆရာတော်သည် နိကာယ်အဋ္ဌကထာတို့ကဲ့သို့ မပြုမူ၍ ရှေး သီဟိုဠ်အဋ္ဌကထာဟောင်းတို့ကိုလည်း မကြည့်ရှုမူ၍ မိမိ၏ ဉာဏ်စွမ်းသက်သက်ဖြင့်သာလျှင် ပြုစီရင်သည် ဖြစ်ငြားအံ့၊ သို့ဖြစ်လျှင် ဤဝိသုဒ္ဓိမဂ်ကို “နိကာယ်အဋ္ဌကထာတို့၏ အစိတ်အပိုင်း”ဟု ယူသင့်ယူထိုက်သည် မဖြစ်လေရာ၊ စင်စစ်သော်ကား “နိကာယ်အဋ္ဌကထာတို့သည် မဟာအဋ္ဌကထာ၏ အနှစ်သာရဖြစ်ကုန်၏၊ ဝိသုဒ္ဓိမဂ်သည်ကား ထိုမဟာအဋ္ဌကထာ၏ အနှစ်သာရမဟုတ်၊ အရှင်ဗုဒ္ဓသာသ ဆရာတော်၏ အလို အယူသက်သက်ဖြင့်သာလျှင် ပြုစီရင်ထားသည်”ဟု ဤသို့သာလျှင် ဆိုသင့်ဆိုထိုက်သည် ဖြစ်ရာ၏။ အမှန်အားဖြင့်မူကား ထိုသို့ မိမိဉာဏ်စွမ်းသက်သက်ဖြင့် စီရင်သော

[ဋူ]

အခြင်းအရာအားဖြင့် မပြုမူ၍ ရှေး၌ ပြဆိုခဲ့သော နိကာယ်အဋ္ဌကထာတို့၏ အစိတ်အပိုင်း အခြင်းအရာအားဖြင့်သာလျှင် ပြုစီရင်အပ်ပေသည်။ ထို့ကြောင့် ဤဝိသုဒ္ဓိမဂ်ကျမ်းကိုလည်း ထိုနိကာယ်အဋ္ဌကထာတို့ကို ပြုပုံအခြင်းအရာအားဖြင့်သာလျှင် ပြုစီရင်သည်ဟူ၍၎င်း၊ ထို့ကြောင့်ပင်လျှင် မဟာအဋ္ဌကထာ၏ အနှစ်သာရဖြစ်သည်ဟူ၍၎င်း မှတ်အပ်ပေ၏။

စူးစမ်းဝေဘန်လေ့ရှိသော အချို့ပုဂ္ဂိုလ်တို့ကမူကား မြောက်ပိုင်းသာသနာ ဂိုဏ်းဝင်ဖြစ်ကုန်သော အဿဃောသ, နဂဇ္ဇုန, ဝသုဗန္ဓု အစရှိသော ရဟန်းတို့၏ ကျမ်းတို့၌ကဲ့သို့ အရှင်ဗုဒ္ဓဃောသဆရာတော်၏ ကျမ်းတို့၌ ရှေးကျမ်းဂန်တို့ကို မမှီမူ၍ မိမိ၏ဉာဏ်ဖြင့်သာလျှင် ကြံဆ၍ ပြထားသော တရားစကား အထူးအဆန်းကို မတွေ့ရသောကြောင့် အားမရကုန်သည်ဖြစ်၍ “ဗုဒ္ဓဃောသသည် တပါးသော ကျမ်းကိုမမှီမူ၍ မိမိ၏ဉာဏ်စွမ်းဖြင့်သာလျှင် ကျမ်းဂန်အသစ် ရေးသားစီရင်သည်ကို မတွေ့ရ”ဟု ဆိုကြ၏။ ထိုစကားသည် ထိုအချို့ပုဂ္ဂိုလ်တို့၏ အလိုအားဖြင့် ကဲ့ရဲ့စကားပင် ဖြစ်ငြားသော်လည်း ထေရဝါဒီတို့ အလိုအားဖြင့် ချီးမွမ်းစကားသာလျှင် ဖြစ်ပေသည်။ မှန်ပေ၏- ထေရဝါဒီတို့သည် ဤသို့ ယူဆသိမြင်ကြကုန်၏.. “ကိုယ်ပိုင်ဉာဏ်ဖြင့် မှန်စွာသိတော်မူသော ဘုန်းတော်ကြီးသော မြတ်စွာဘုရားသည်သာလျှင် အသစ်ဖြစ်သော တရားကိုလည်း ဟောအပ် ဟောထိုက်၏၊ အသစ်ဖြစ်သော ဝိနည်းကိုလည်း ပညတ်အပ် ပညတ်ထိုက်၏၊ ထိုတရားတော် ဝိနည်းတော်ကို အကြွင်းမဲ့အားဖြင့် မြတ်စွာဘုရားကိုယ်တော်တိုင် ဟောအပ်ပြီးလည်း ဖြစ်၏၊ ပညတ်ပြီးလည်း ဖြစ်၏၊ ထိုတရားတော် ဝိနည်းတော်ကိုသာလျှင် သဒ္ဓါတရားနှင့် ပြည့်စုံကုန်သော ရဟန်းတို့သည်၎င်း, လူတို့သည်၎င်း ထိုက်သည်အားလျော်စွာ ကျင့်အပ် ကျင့်သင့် ကျင့်ထိုက်၏၊ ထိုတရားတော် ဝိနည်းတော်မှ အခြားတပါးသော တရား ဝိနည်းကို ကြံဆ၍ မရှာမှီးအပ် မရှာမှီးထိုက်။ အကယ်၍ အခြားတပါးသော တရားဝိနည်းကို တစုံတယောက်က ကြံဆ၍ဟောခဲ့လျှင် ထိုတရား ဝိနည်းသည် ထိုကြံဆသောပုဂ္ဂိုလ်၏သာလျှင် အဆုံးအမ သာသနာဖြစ်သည်။ မြတ်စွာဘုရား၏ အဆုံးအမသာသနာကား မဟုတ်။ အလျော်အားဖြင့်ကား မြတ်စွာဘုရား၏ တရားတော် ဝိနည်းတော်၌ အနက်အားဖြင့် မထင်ရှားသောပုဒ် ဝါကျရှိလျှင် ထိုထိုပုဒ်ဝါကျ၌ ပဋိသမ္ဘိဒါလေးပါး အဘိညာဉ်ခြောက်ပါး အစရှိသော

[ဋေ]

ဂုဏ်ကျေးဇူးတို့နှင့် ပြည့်စုံကုန်သော မြတ်စွာဘုရား၏ အလိုတော်ကို သိကုန်သော ရှေးအဋ္ဌကထာဆရာတို့ ဖွင့်ပြထားသောနည်းဖြင့် အနက်ကို ယူအပ် ယူထိုက်၏။ မိမိအလို- အတ္တနောမတိ၏ အစွမ်းအားဖြင့်မူကား မယူအပ် မယူထိုက်”ဟူ၍ ယူဆသိမြင်ကုန်၏၊ အရှင်ဗုဒ္ဓဃောသ ဆရာတော်သည်လည်း ထိုထေရဝါဒီတို့တွင် တပါးအပါအဝင် ဖြစ်ပေသည်၊ ထို့ကြောင့် အရှင်ဗုဒ္ဓဃောသဆရာတော်သည်လည်း ဤအတိုင်းပင်လျှင် ယူဆသိမြင်တော်မူပေသည်။ မှန်ပေ၏- အရှင်ဗုဒ္ဓဃောသ ဆရာတော်သည် ဝိနည်းအဋ္ဌကထာ၏ ကျမ်းဦးစကား၌ အောက်ပါ ဂါထာတို့ကို မိန့်ဆိုထားပေသည်။

“မြတ်စွာဘုရားသည် အကြင်တရားတော်ကို၎င်း, အကြင်ဝိနည်းတော်ကို၎င်း ဟောတော်မူအပ်၏၊ ထိုတရားတော်နှင့် ဝိနည်းတော်ကို မြတ်စွာဘုရား၏ သားတော်စစ်ဖြစ်သော အရှင်သာရိပုတြာအစရှိသော မထေရ်တို့သည် ထိုဘုရားဟောထားသော အခြင်းအရာအားဖြင့်သာလျှင် သိနားလည်တော်မူကုန်၏၊ ထိုသို့ သိနားလည်တော်မူကြသော အရှင်သာရိပုတြာအစရှိသော မထေရ်မြတ်တို့၏ အလိုအယူကို မစွန့်ကုန်မူ၍ သီဟိုဠ်ဆရာတော်တို့သည် ရှေးကာလ၌ အဋ္ဌကထာတို့ကို ပြုစီရင်တော်မူကြလေကုန်ပြီ။

ထို့ကြောင့် အဋ္ဌကထာတို့၌ဆိုထားသော စကားဟူသမျှသည် မေ့လျော့၍ ရေးကူးမိသော ပမာဒလေခမှ တပါးဆိုလျှင် အလုံးစုံပင် ဤသာသနာတော်တွင် သိက္ခာသုံးပါးတို့၌ ရိုသေခြင်းရှိကုန်သော ပညာရှိတို့၏ စံချိန်သဖွယ်ဖြစ်သော ပမာဏပေတည်း။

ထိုအဋ္ဌကထာဟောင်းမှ သီဟိုဠ်ဘာသာစကားကိုသာလျှင် ပယ်၍ ကျယ်ဝန်းသော စကားအစဉ်ကိုလည်း ချုံး၍ ။ပ။ ဤအဋ္ဌကထာသစ်သည်လည်း ဖြစ်ပေလတ္တံ့။ ထို့ကြောင့် ဤအဋ္ဌကထာသစ်ကိုလည်း ရိုသေစွာ သင်ယူအပ်ပေသတည်း။

ထို့ကြောင့်ပင်လျှင် အရှင်ဗုဒ္ဓဃောသဆရာတော်သည် မြတ်စွာဘုရား၏ တရားတော် ဝိနည်းတော်ကိုဖြစ်စေ၊ ရှေးဟောင်း အဋ္ဌကထာကိုဖြစ်စေ မမှီမူ၍ မိမိဉာဏ်ဖြင့် ကြံဆ၍သော်၎င်း, မိမိလေ့လာဘူးသော လောကီကျမ်းတို့မှ

[ဋဲ]

ယူ၍သော်၎င်း တစုံတခုသောကျမ်းကိုမျှ မပြုခဲ့ပဲရှိလေသည်။ အပြစ်ကိုပြရလျှင် အကယ်၍ ထိုသို့သဘောရှိသောကျမ်းကို ပြုခဲ့အံ့၊ သို့ဖြစ်လျှင် ထိုကျမ်းကို ထေရဝါဒီတို့သည် မဟာပဒေသသုတ်၌ ဟောတော်မူသောနည်းဖြင့် “ဤစကားသည် ဧကန်စင်စစ်ပင် ထိုမြတ်စွာဘုရား၏ စကားတော်လည်းမဟုတ်၊ ဗုဒ္ဓဃောသထေရ်၏သာလျှင် မကောင်းသဖြင့် ယူဆထားချက်မျှသာတည်း”ဟု ဆုံးဖြတ်၍ စွန့်ပယ်လေကုန်ရာသည်သာတည်း။ အမှန်အားဖြင့်သော်ကား ရှေးအဋ္ဌကထာတို့ကို ဘာသာပြန်ခြင်းစသည်၏ အစွမ်းအားဖြင့်သာလျှင် ဤဝိသုဒ္ဓိမဂ်ကို အရှင်ဗုဒ္ဓဃောသဆရာတော်သည် ပြုစီရင်ခဲ့ပေ၏၊ ထို့ကြောင့်ပင်လျှင် ထေရဝါဒီတို့သည် ထိုဝိသုဒ္ဓိမဂ်ကျမ်းကို မဟာပဒေသသုတ်၌ ဟောတော်မူသောနည်းဖြင့် “ဤစကားသည် ဧကန်စင်စစ်ပင် ထိုမြတ်စွာဘုရား၏ စကားတော်ပေတည်း၊ အရှင်ဗုဒ္ဓဃောသဆရာတော်၏ ကောင်းမွန်မှန်ကန်စွာ ယူဆထားချက်လည်း ဖြစ်ပေသည်”ဟု ဆုံးဖြတ်၍ လက်ခံကြပေသည်။ ထို့ကြောင့်လည်း ဤဝိသုဒ္ဓိမဂ်သည် တတမ္ဘာလုံး၌ ပျံ့နှံ့လျက်ရှိပေသည်။

(၆-၇-၈-၉) ဤဝိသုဒ္ဓိမဂ်၌ သီလဓုတင် စသည်တို့ကို ဝေဘန်ဖွင့်ပြခြင်းသည်၎င်း အကျင့်ပဋိပတ်နည်းကို အပြည့်အစုံ ပြခြင်းသည်၎င်း ထင်ရှားသည်သာတည်း။ ထို့ပြင် ဤဝိသုဒ္ဓိမဂ်ကို သိလွယ်သော ပုဒ်ဝါကျတို့ဖြင့်၎င်း ရှုပ်ထွေးခြင်းကင်းသော ပုဒ်ဝါကျတို့ဖြင့်၎င်း ပါဠိတော်နည်းအားလျော်သော ပါဠိအသွား- ပါဠိဂတိဖြင့်၎င်း ကောင်းစွာပြုစီရင်ထားပေ၏၊ ထို့ကြောင့်ပင်လျှင် ဝိသုဒ္ဓိမဂ်၏ အနက်အဓိပ္ပါယ်သည်လည်း သိလွယ်ပေ၏။ သို့ဖြစ်သောကြောင့် ဝိသုဒ္ဓိမဂ်ကို စင်ကြယ်သော အလိုအဇ္စျာသယရှိကုန်သော ပညာရှိတို့သည် ကြည့်ရှုလျှင် ခဏတိုင်း ခဏတိုင်း အနက်အဓိပ္ပါယ်ကို သဘောပေါက် သိမြင်ကုန်သည်ဖြစ်၍၎င်း ပါဠိစကားအသွားကို သဘောပေါက် သိမြင်ကုန်သည်ဖြစ်၍၎င်း များပြားလှစွာသော ဝမ်းမြောက်ရွှင်လန်းခြင်း ပီတိသောမနဿကို ခံစားရပေကုန်၏။

(၁၀) ဤဝိသုဒ္ဓိမဂ်ကျမ်း၌ ကြည်ညိုဖွယ်ကို ဆောင်တတ်ကုန်သော မဟာတိဿမထေရ်၏ဝတ္ထု အစရှိကုန်သော များစွာသော သီဟိုဠ်ဝတ္ထုတို့ကို၎င်း၊ တရားစစ်သူကြီးဖြစ်တော်မူသော အရှင်သာရိပုတြာမထေရ်၏ဝတ္ထု အစရှိကုန်သော

[ဋော]

ဇမ္ဗူဒိပ်(အိန္ဒိယ)ဝတ္ထုတို့ကို၎င်း ပြထားပေ၏။ ထိုဝတ္ထုတို့ကို ကြည့်ရှု၍ အောက်မေ့ဆင်ခြင်ကုန်သော သူတော်ကောင်းတို့အား အားကြီးသော ကြည်ညိုခြင်း သဒ္ဓါတရားသည် တဖွားဖွားဖြစ်ပေါ်လာ၏။ “ငါတို့သည်လည်း အဘယ်အခါကာလ၌ ဤသို့ သဘောရှိကုန်သည် ဖြစ်ရပါကုန်အံ့နည်း”ဟု တွေ့မြင်ကြားသိရာကို အတုလိုက်၍ကျင့်ခြင်းသို့ ရောက်လိုသော သမ္မာဆန္ဒသည်လည်း တဖွားဖွားဖြစ်ပေါ်လာ၏။

ဤသို့လျှင် စင်ကြယ်သော ပါဠိပိဋကလျှင် မှီရာရှိခြင်း အစရှိကုန်သော အရာမက များစွာကုန်သော ဂုဏ်ကျေးဇူးတို့ကြောင့် ဤဝိသုဒ္ဓိမဂ်သည် တကမ္ဘာလုံး၌ ပျံ့နှံ့လျက်ရှိပေသည်ဟု သိအပ်၏။ ဤမျှသာမကသေး ဤဝိသုဒ္ဓိမဂ်ကဲ့သို့ပင် အရှင်ဗုဒ္ဓဃောသဆရာတော် စီရင်ရေးသားထားသော အခြားပိဋကသုံးပုံ၏အဖွင့် သင်္ဂဟအဋ္ဌကထာတို့သည်လည်း ရှေးအဋ္ဌကထာဟောင်းတို့၏ ဘာသာပြန်ဖြစ်ခြင်း အစရှိသော ဂုဏ်ကျေးဇူးတို့ကြောင့် တကမ္ဘာလုံး၌ ပျံ့နှံ့သည်သာလျှင် ဖြစ်ကြပေသတည်း။

ဤမျှသော စကားအစဉ်ဖြင့်လည်း “ဝိသုဒ္ဓိမဂ်ကျမ်းကို အဘယ်အကျိုးငှါ ပြုစီရင်သနည်း” ဤသို့ အစရှိသော မေးခွန်းပြဿနာတို့၏ အနက်ကို အကျယ်ဝိတ္တာရအားဖြင့် ထင်ရှားပြပြီး ဖြစ်ပါတော့သတည်း။

ဤတွင် မြန်မာစကားပြေ ဝိသုဒ္ဓိမဂ်နိဒါန်း ပြီး၏။

**********

၁

ဝိသုဒ္ဓိမဂ်-မြန်မာပြန်

ကျမ်းဦးစကား

**********

၁။ ဘုရား တရား၊ သံဃာအား၊ ညွတ်တွားရှိဦးတင်။

၂။ ထိုခိုက် ဖြစ်လတ်၊ ရုပ်နာမ်ဓာတ်၊ ရှုမှတ်သိပြီးလျှင်။

၃။ ဝိသုဒ်မဂ္ဂါ၊ မြတ်ကျမ်းစာ၊ မြန်မာပြန်စီရင်။

၄။ ကျိုက်ထိုဆရာ၊ ပြုခဲ့ပါ၊ မြန်မာ ဝိသုဒ်ကျမ်း။

၅။ မြန်စာတတ်က၊ ကြည့်ခွင့်ရ၊ ကောင်းစွ ထိုသည့်ကျမ်း။

၆။ သို့သော် နိသျ၊ အတိုင်းပြ၊ ဝါကျ မဖြေဖြောင့်တန်း။

မှတ်ချက်

အမှတ် ၁-၂-၃-အပိုဒ်တို့ဖြင့် ရတနာသုံးပါး ရှိခိုးခြင်းနှင့် ထိုရှိခိုးခိုက်၌ဖြစ်သော ရုပ်နာမ်တို့ကို ဝိပဿနာရှုခြင်းများကို ပြုပြီးလျှင် ဤဝိသုဒ္ဓိမဂ် မြန်မာပြန် ကျမ်းသစ်ကို စီရင်ကြောင်း ပြသည်။

အမှတ် ၄-အပိုဒ်ဖြင့် ကျိုက်ထိုမြို့ ဘုရားသုံးဆူတောင်ဆရာတော် အရှင်နန္ဒမာလာမထေရ်မြတ် ပြုစီရင်ထားသော မြန်မာဘာသာ ဝိသုဒ္ဓိမဂ်ကျမ်းရှိနေကြောင်း ပြသည်။ အမှတ် ၅-အပိုဒ် ထင်ရှား၏။ အမှတ် ၆-၇-၈-၉-အပိုဒ်တို့ဖြင့် ကျမ်းသစ်ရေးရခြင်း၏ အကြောင်းအချို့ကို ပြသည်။

ထိုတွင် အမှတ် ၆-အပိုဒ်ဖြင့် ထိုအရှင်နန္ဒမာလာ၏ မြန်မာဝိသုဒ္ဓိမဂ်မှာ ပြည်မူနိသျကြီး၌ ရှိသည့်အတိုင်းပင် ရှေးခေတ်သုံးစကားများကိုလည်း ရေးကူးထုတ်ယူကာ ပြထားသောကြောင့် ယခုခေတ်သုံး မြန်မာစကားဝါကျ မဖြောင့်မတ် မချောမော မပြေပြစ်ပဲ ရှိနေကြောင်း ပြသည်။

၂

၇။ နိသျဆောင်နက်၊ ရောထွေးယှက်၊ သိခက် မူရင်းကျမ်း။

၈။ ပါဠိမတတ်၊ ယင်းကျမ်းဖတ်၊ ခက်လတ် အခဏ်းခဏ်း။

၉။ ထိုကျမ်းရှုသူ၊ အများလူ၊ ညည်းညူ မရွှင်လန်း။

၁၀။ ထို့ကြောင့် လွယ်စွာ၊ သိစိမ့်ငှါ၊ မြန်မာပြန်သစ်ကျမ်း။

၁၁။ မူရင်းတိကျ၊ ဋီလည်းပြ၊ ရှင်းစွ မရောပြွမ်း။

၁၂။ ရေးစီရင်လတ်၊ လူတိုင်းဖတ်၊ စိတ်ဓာတ် ကြည်ရွှင်လန်း။

၁၃။ သဘောဉာဏ်ပေါက်၊ လမ်းမှန်လျှောက်၊ ဆိုက်ရောက်နိဗ္ဗာန်နန်း။

မှတ်ချက်

အမှတ် ၇-အပိုဒ်ဖြင့် ပြည်မူနိသျ၌ ပြထားသော ပါဌသေသ-ပါဌ်ကြွင်းခေါ် ဆောင်ပါဌ်တို့၏ အနက်များ, ဋီကာအဖွင့် အနက်များကိုပါ မခွဲခြားပဲ ရောထွေးပြထားသောကြောင့် မူရင်းဝိသုဒ္ဓိမဂ်စကားကို တိတိကျကျ ခွဲခြားသိရန် ခဲယဉ်းကြောင်း ပြသည်။ ကြွင်းသော အမှတ်၈-အပိုဒ် စသည်တို့မှာ ထင်ရှား၏။

အထူးသတိပြုရန်မှာ- မြန်မာပြန်ကျမ်းဖြစ်၍ ကျမ်းဦးစကားကို မြန်မာသက်သက်ဖြင့်သာ ပြထားကြောင်း ဖြစ်သည်။

၃

ဝိသုဒ္ဓိမဂ်-မြန်မာပြန်

**********

နမော တဿ ဘဂဝတော အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ။

ကိလေသာမှ ဝေးကွာစင်ကြယ်၍ မှန်စွာကိုယ်တိုင် သိတော်မူသော ထိုမြတ်စွာဘုရားအား ရှိခိုးပါ၏။

**********

နိဒါန်းစသည်ကို ပြဆိုချက်

[၁]† ၁။† သီလေ ပတိဋ္ဌာယ နရော သပညော၊ စိတ္တံ ပညဉ္စ ဘာဝယံ။

အာတာပီ နိပကော ဘိက္ခု၊ သော ဣမံ ဝိဇဋယေ ဇဋံ။+

၁။ “ပညာရှိသော လူသည် သီလ၌တည်၍ ပူပန်စေမှု (လုံ့လ)^၁ရှိလျက် ရင့်ကျက်သည် (ဆင်ခြင်ဉာဏ်ရှိသည်)^၁ဖြစ်၍ စိတ်ကို

မှတ်ချက်

†-ဤသို့သော ထောင့်ကွင်းအတွင်းရှိ ဂဏန်းမှာ ဝိသုဒ္ဓိမဂ်ပါဠိစာအုပ်မှ စာမျက်နှာနံပါတ်ဖြစ်သည်။ ကွင်းမပါသော ပုဒ်မကြီးနှင့်ဂဏန်းမှာ ၎င်းစာအုပ်မှ စာပိုဒ်နံပါတ်ဖြစ်သည်။

+ -ဤဂါထာသည် ဝိသုဒ္ဓိမဂ်တကျမ်းလုံး၌ ဖွင့်ဆိုသွားမည့် သဂါထာဝဂ် သံယုတ်ပါဠိတော်လာ မူရင်းပါဠိဂါထာ ဖြစ်သည်။

၁-(လုံ့လ) (ဆင်ခြင်ဉာဏ်ရှိသည်) ဤသို့ လက်သည်းကွင်းဖြင့် ပြထားသော မြန်မာပုဒ်များ စာပိုဒ်များမှာ အနက်အဓိပ္ပါယ်ထင်ရှားစေရန် သရုပ်ဖော်ပြချက်၊ သို့မဟုတ် ဖြည့်စွက်၍ ဖွင့်ပြချက်များ ဖြစ်သည်။ ၎င်းတို့ကို ခုန်ကျော်၍လည်း ဖတ်သွားနိုင်သည်။ နောက်၌လည်း နည်းတူပင်မှတ်ပါ။

၄

၎င်း, ပညာကို၎င်း, ပွါးစေသော်၊ ထိုသို့သောရဟန်းသည် ဤအရှုပ်အထွေးကို ဖြေရှင်းနိုင်ပေ၏”^၁-ဟူသော..

ဤ(ဂါထာ)စကားကို ဤသို့သာလျှင် ဟောကြားတော်မူ(အပ်)၏၂။^၂

အဘယ့်ကြောင့် ဤစကားကို ဟောကြားတော်မူသနည်းဟူမူ.. သာဝတ္ထိပြည်၌ သီတင်းသုံးနေတော်မူစဉ် ဘုန်းတော်ကြီးသော မြတ်စွာဘုရားကို ညဉ့်အဖို့ (သန်းခေါင်ယာမ်အချိန်)၌ တဦးသောနတ်သားသည် ချဉ်းကပ်ပြီးလျှင် မိမိ၏ယုံမှားကို ပယ်နုတ်ရန်အလို့ငှါ..

“အတွင်းအရှုပ်အထွေး, အပြင်အရှုပ်အထွေး (ဟူသော နှစ်မျိုးသော) အရှုပ်အထွေးသည် သတ္တဝါ(အပေါင်း)ကို ရှုပ်ထွေးစေ(အပ်)ပါ၏။ အရှင်ဂေါတမ၊ ထို့ကြောင့် အရှင်ဘုရားကို မေးပါ၏၊ အဘယ်သူသည် ဤအရှုပ်အထွေးကို ဖြေရှင်းနိုင်ပါသနည်း”-ဟု..

ဤပြဿနာကို မေးလျှောက်လေသတတ်။

မှတ်ချက်

၁-ဤဂါထာ၏အနက်ကို ဝိသုဒ္ဓိမဂ်၌ပင် အကျယ် ဖွင့်ပြဦးမည်ဖြစ်၍ ထိုအဖွင့်များနှင့် တိုက်ဆိုင်ကြည့်သောအခါ အဋ္ဌကထာဖွင့်ပုံကို သဘောပေါက်စေရန်၊ ပါဠိရင်းနှင့် အဋ္ဌကထာအဖွင့်တို့ကို ခွဲခြားနိုင်စေရန် ရည်ရွယ်၍ တိကျနိုင်သမျှ တိကျစွာ အကျဉ်းချုပ် ပြန်ဆိုထားသည်။ အဋ္ဌကထာ အဖွင့်များကိုပါ ယူ၍ အပြည့်အစုံ အကျယ်ပြန်ဆိုချက်ကို စာမျက်နှာ(၁၇)၌ အောက်ခြေမှတ်ချက်တွင် ကြည့်ပါ။

၂-ဟောကြားတော်မူ(အပ်)၏- ဤသို့သော ပုဒ်တို့၌ (အပ်)ဟူသော သဒ္ဒါမှာ ကံဟောပစ္စည်းဖြစ်သည်၊ ကံအနက်ကို ပဓာနပြု၍ဆိုသော ပါဠိဝါကျ၌ ကံဟောကြိယာပုဒ်ကို သဒ္ဒါနည်းအရ အတိအကျ မြန်မာပြန်လျှင် “ဝုတ္တံ-ဟောအပ်၏။ ဇဋိတာ-ရှုပ်ထွေးစေအပ်၏”- ဤသို့စသည်ဖြင့် (အပ်)ဟူသော

၅

ထိုပြဿနာ (ဂါထာ)၏ အကျဉ်းချုပ်အနက်ကား.. (ဇဋာ) အရှုပ်အထွေးဟူသော ဤအမည်သည် ကွန်ရက်(အရှုပ်အထွေး) များစွာရှိသော^၁ တဏှာ၏ အမည်ပေတည်း။ ထိုတဏှာသည် အဆင်း(ရူပါရုံ) အစရှိသော အာရုံ(၆-ပါး)တို့၌ အောက်မှာဖြစ်ချည် အထက်မှာဖြစ်ချည် အလိုအားဖြင့် အဖန်ဖန်ဖြစ်ပေါ်ခြင်းကြောင့် ချုပ်စပ်ခြင်း သဘောအားဖြင့် ဝါးရုံစသည်တို့၏ အခက်အလက် ကွန်ရက်ဟုဆိုအပ်သော အရှုပ်အထွေးနှင့်တူ၏။

မှတ်ချက်

ပစ္စည်းနှင့်တကွ ပြန်ဆိုရသည်။ ထို့ကြောင့် သက်ဆိုင်ရာ အဖွင့်များနှင့် တိုက်ဆိုင်၍ ဆင်ခြင်ဆုံးဖြတ်နိုင်ရန် အတိအကျ ဖော်ပြသင့်သောအရာတို့၌ ထိုသို့သော အတိတ်ကံဟောပုဒ်များကို (အပ်)ပစ္စည်းနှင့်တကွ ပြန်ဆိုဖော်ပြသွားမည်။ သို့သော် ထိုသို့ဖော်ပြထားရာ၌ (အပ်)ဟူသော ပစ္စည်းဖြင့် သင့်-ဟူသော အနက်၊ ထိုက်-ဟူသော အနက်တို့ကိုကား မယူရ။ ထို့ပြင် ပါဠိသဒ္ဒါနည်းကို အတိအကျ မလိုက်နိုင်သော၊ သို့မဟုတ် မလိုက်လိုသော သူတို့မှာမူ “ဟောတော်မူ( )၏၊ ရှုပ်ထွေးစေ( )၏”- ဤသို့ စသည်ဖြင့် (အပ်)ပစ္စည်းကို ခုန်ကျော် ခြွင်းချန်၍ ဖတ်နိုင် ယူနိုင်သည်၊ ထိုသို့ ဖတ်နိုင် ယူနိုင်စေရန်အတွက်ပင် ရည်ရွယ်၍ ၎င်းကို လက်သည်းကွင်းဖြင့် ပိုင်းခြားဖော်ပြထားသည်။ အဖွင့်သံဝဏ္ဏနာများနှင့် တိုက်ဆိုင်ရန် မလိုသောအရာတို့၌၎င်း၊ (အပ်)ပစ္စည်းနှင့်တကွ ဖော်ပြသော်လည်း အကျိုးထူး မရှိနိုင်သောအရာတို့၌၎င်း ထိုသို့သော ကံဟောပုဒ်များကိုလည်း ကတ္တားဟောပုဒ်ကဲ့သို့ပင် (အပ်)ပစ္စည်းမပါပဲ ပြန်ဆိုသွားမည်။

၁-(ဇာလ) ကွန်ရက်ဟူသည်မှာ ဤအရာ၌ အချင်းချင်း ဆက်စပ်ရှုပ်ထွေးနေသော အရှုပ်အထွေးကိုပင် ဆိုလိုသည်။ ဇာလိနီ-ပုဒ်၌ ပါဝင်သော ဤ-ပစ္စည်းမှာလည်း ရှိကာမျှကို ပြသည်မဟုတ်၊ များစွာရှိသည်ကိုသာ ပြဆိုသည်။ ထို့ကြောင့် ဇာလိနိယာ-ပုဒ်ကို ကွန်ရက်(အရှုပ်အထွေး) များစွာရှိသောဟု ပြန်ဆိုသည်။ များစွာ ရှုပ်ထွေးသောတဏှာ- အလွန်ရှုပ်ထွေးသော တဏှာဟု ဆိုလို၏။

၆

ထို့ကြောင့် (ဇဋာ)အရှုပ်အထွေး မည်၏။^၁ ထိုတဏှာဟူသော ဤအရှုပ်အထွေးသည် မိမိ၏အသုံးအဆောင် သူတပါး၏ အသုံးအဆောင်တို့၌၎င်း၊ မိမိ၏အတ္တဘော (ခန္ဓာကိုယ်), သူတပါးတို့၏ အတ္တဘော (ခန္ဓာကိုယ်)တို့၌၎င်း၊ အတွင်းအာယတန^၂, အပြင်အာယတန^၂တို့၌၎င်း ဖြစ်တတ်သောကြောင့် “အတွင်းအရှုပ်အထွေး, အပြင်အရှုပ်အထွေး”ဟူ၍ ခေါ်ဆိုအပ်၏။ ဤဆိုခဲ့သည်အတိုင်း ဖြစ်နေသော ထို(တဏှာ)အရှုပ်အထွေးသည် သတ္တဝါအပေါင်းကို ရှုပ်ထွေးစေ(အပ်)၏။ ဥပမာအားဖြင့် ဝါးရုံ၏အရှုပ်အထွေး စသည်တို့သည်^၃ ဝါးပင်စသည်တို့ကို^၄ ရှုပ်ထွေးစေကုန်သကဲ့သို့ပင် ထိုတဏှာအရှုပ်အထွေးသည် သတ္တဝါအပေါင်းဟုဆိုအပ်သော ဤ(ပဇာ-ဟုခေါ်သော)

မှတ်ချက်

၁- တဏှာသည် ရူပါရုံအစရှိသော အာရုံ၆-ပါးတို့၌ အောက်ရူပါရုံစသည်မှ အထက်သို့၎င်း၊ အထက်ဓမ္မာရုံစသည်မှ အောက်သို့၎င်း ခေါက်တုံ့ခေါက်ပြန် အဖန်ဖန်ဖြစ်နေသောကြောင့် အဝတ်စ၂-ခုကို ချုပ်စပ်သော အပ်ချည်ကဲ့သို့ပင် ချုပ်စပ်ခြင်းသဘောရှိ၏။ ထိုချုပ်စပ်ခြင်း သဘောအားဖြင့် ဝါးရုံစသည်တို့၏ အရှုပ်အထွေးနှင့် တူ၏။ ထို့ကြောင့် (ဇဋာ)အရှုပ်အထွေးမည်သည်”-ဟု ဆိုလို၏။

၂- စိတ်,စေတသိက် အသိနာမ်တရားတို့၏ ဖြစ်ရာဌာနကို အာယတန-ဟု ခေါ်သည်။ အကျယ်ကို အာယတနနိဒ္ဒေသ- အာယတနကို ပြဆိုချက်၌ ကြည့်လေ။

၃-ဤ၌ စသည်-ဟူသောစကားဖြင့် ချုံအရှုပ် နွယ်အရှုပ် စသည်တို့ကိုယူ။

၄-ဤ၌လည်း စသည်-ဟူသော စကားဖြင့် ချုံအပင် နွယ်အပင် စသည်တို့ကို ယူ။

၇

သတ္တဝါ^၁ အလုံးစုံကိုလည်း^၂ ရှုပ်ထွေးစေ(အပ်)၏။ မြှေးယှက်(အပ်)၏၊ “ချုပ်စပ်(အပ်)၏”- ဤကား (ဇဋိတာ- ရှုပ်ထွေးစေအပ်၏-ဟူသော ပုဒ်၏) အနက်တည်း^၃။

အရှင်ဂေါတမ၊ ထို့ကြောင့် အရှင်ဘုရားကို^၄ မေးပါ၏-ဟူသည်ကား- ဤဆိုခဲ့သည်အတိုင်း (တဏှာအရှုပ်အထွေးက) ရှုပ်ထွေးစေသောကြောင့် အရှင်ဘုရားကို မေးပါ၏ (ဟု ဆိုလို၏)။ အရှင်ဂေါတမဟူသော ပုဒ်ဖြင့်ကား

မှတ်ချက်

၁-ပါဠိ၌ ပဇာ-ဟူသော ပုဒ်သည် သတ္တဝါဟူသော အနက်ကို ပြ၏။ ဤဂါထာ၌ကား သတ္တဝါတဦးတယောက်ကိုသာ ဆိုလိုသည်မဟုတ်၊ သတ္တဝါအများစု အပေါင်းကို ဆိုလိုသည်ဟု သိစေရန် (သတ္တနိကာယသင်္ခါတာ- သတ္တဝါအပေါင်းဟု ဆိုအပ်သော)ဟု ဖွင့်ပြထားသည်။ ထို့ကြောင့်ပင် မြန်မာပြန်၌ ထိုပဇာပုဒ်ကို သတ္တဝါ(အပေါင်း)ဟု ပြန်ဆိုခဲ့ပေသည်။ ဤအရာ၌ကား အဖွင့်နှင့် တစပ်တည်း တည်ရှိနေသောကြောင့် ဤသတ္တဝါဟု ပဇာပုဒ်၏ အနက်ရင်းမျှကိုသာ ဖော်ပြထားသည်။

၂-ဤ၌ “လည်း”ဟူသော မြန်မာသဒ္ဒါသည် သဗ္ဗာပိ-ဟူသောပုဒ်မှ အပိ-သဒ္ဒါ၏ ဘာသာပြန်ဖြစ်သည်။ ၎င်းဖြင့် သတ္တဝါအလုံးစုံကိုသာ ရှုပ်ထွေးစေသည်မဟုတ်၊ သတ္တဝါတဦးချင်း အသီးအသီးကိုလည်း ရှုပ်ထွေးစေသည်ဟု အစိတ်ကို ပေါင်းဆည်းဖော်ပြ၏။

၃- ရှုပ်ထွေးစေ-ဟူသည်မှာ ချုပ်စပ်ခြင်းပင်ဟု ဆိုလို၏။

၄- မူရင်းပါဠိ၌ “တံ တံ ဂေါတမ- ထို့ကြောင့် သင်ကို အရှင်ဂေါတမ”ဟု ဤသို့ ပုဒ်အစဉ်ရှိသော်လည်း မြန်မာစကား ပြေပြစ်စေရန် “အရှင်ဂေါတမ၊ ထို့ကြောင့် အရှင်ဘုရားကို”ဟု ပြန်ဆိုခဲ့၏။ ဤပြန်ဆိုချက်အတိုင်းပင် ဤအရာ၌လည်း သံဝဏ္ဏေတဗ္ဗ-ဖွင့်ရန် တည်ပုဒ်-အဖွင့်ခံပုဒ်ကို ထုတ်ပြထားသည်။

၈

ဘုန်းတော်ကြီးသော မြတ်စွာဘုရားကို (ဂေါတမ)အနွယ်ဖြင့် ရှေးရှု(တိုက်ရိုက်) ခေါ်ငင်၏။

အဘယ်သူသည် ဤအရှုပ်အထွေးကို ဖြေရှင်းနိုင်ပါသနည်း ဟူသည်ကား- ဤဆိုခဲ့သည်အတိုင်း ဓာတ်သုံးပါးကို^၁ ရှုပ်ထွေးစေလျက်တည်သော ဤအရှုပ်အထွေးကို အဘယ်သူသည် ဖြေရှင်းနိုင်ပါသနည်း၊ ဖြေရှင်းခြင်းငှါ အဘယ်သူသည် စွမ်းနိုင်ပါသနည်းဟု မေး၏။

[၂] ဤသို့ မေးလျှောက်လတ်သော် ထိုနတ်သားအား^၂ အလုံးစုံသော တရားတို့၌ အပိတ်အပင် အဆီးအတားမရှိ ဉာဏ်သွားတော်မူသော နတ်တို့၏(ကိုးကွယ်ရာ) နတ်မြတ်ဖြစ်တော်မူသော သိကြားတို့ထက် လွန်ကဲသော သိကြားမင်းကြီးဖြစ်တော်မူသော ဗြဟ္မာတို့ထက်လွန်ကဲသော ဗြဟ္မာမင်းကြီးဖြစ်တော်မူသော လေးပါးသော ဝေသာရဇ္ဇ(ရဲရင့်သူဖြစ်ကြောင်း) ဉာဏ်တော်တို့ဖြင့် ရဲရင့်တော်မူသော ဉာဏ်တော်အား ဆယ်ပါးကို ဆောင်တော်မူသော အပိတ်အပင်ကင်းသော (အနာဝရဏ)ဉာဏ်နှင့် ပြည့်စုံတော်မူသော ထက်ဝန်းကျင် (မြင်နိုင်သည့် သဗ္ဗညုတဉာဏ်) မျက်စိရှိတော်မူသော ဘုန်းတော်ကြီးသော မြတ်စွာဘုရားသည် ထို(မေးလျှောက်သည့်) အနက်ကို ဖြေကြားတော်မူလိုသည်ဖြစ်၍-

မှတ်ချက်

၁-ဓာတ်သုံးပါးဟူသည်မှာ ကာမ, ရူပ, အရူပဟူသော လောကသုံးပါးကို ဆိုသည်။ ဤလောကသုံးပါးလုံးကို အနှံ့အပြား ရှုပ်ထွေးမြှေးယှက်နေသဖြင့် အလွန်ကြီးမား ကျယ်ပြန့်လှသော အရှုပ်အထွေးကို အဘယ်သို့သောသူသည် ဖြေရှင်းနိုင်ပါအံ့နည်းဟု သံသယဖြင့် မေးလျှောက်သည်။

၂-“ဤသို့ မေးလျှောက်လတ်သော် ထိုနတ်သားအား”ဟူသော ပုဒ်တို့ကို “ဖြေကြားတော်မူလိုသည်ဖြစ်၍... ဟောတော်မူပေသည်”ဟူသော ကြိယာပုဒ်တို့နှင့် ဆက်စပ်ယူပါ။

၉

ပညာရှိသော လူသည် သီလ၌တည်၍ ပူပန်စေမှု (လုံ့လ)ရှိလျက် ရင့်ကျက်သည် (ဆင်ခြင်ဉာဏ်ရှိသည်)ဖြစ်၍ စိတ်ကို၎င်း, ပညာကို၎င်း ပွါးစေသော်၊ ထိုသို့သော ရဟန်းသည် ဤအရှုပ်အထွေးကို ဖြေရှင်းနိုင်ပေ၏-ဟူသော

ဤဂါထာကို ဟောတော်မူပေသည်။

၂။ ယခုအခါ^၁ မြတ်စွာဘုရား ဟောကြားတော်မူခဲ့သော ဤဂါထာ၏ သီလစသည် အပြားရှိသော မဖောက်မပြန် မှန်ကန်သောအနက်ကို ဖွင့်ပြလျက်^၂။

မြတ်စွာဘုရား၏ သာသနာတော်၌ အလွန်ရခဲသော ရှင်ရဟန်းအဖြစ်ကို ရကုန်ပြီး၍ သီလစသည်တို့ဖြင့် ရေတွက်(သိမ်းယူ)အပ်သော ဘေးကင်းသော ဖြောင့်မတ်သော^၃ နိဗ္ဗာန်၏ (ရောက်ကြောင်းအကျင့်)လမ်းကို^၂။

မှန်ကန်စွာမသိကုန်သော ယောဂီတို့သည် ဤ(သာသနာတော်)၌ စင်ကြယ်သော နိဗ္ဗာန်ကို အလိုရှိကြ၍ အားထုတ်ပါကုန်သော်လည်း စင်ကြယ်သောနိဗ္ဗာန်ကိုမရပဲ ရှိနေကုန်၏။

မှတ်ချက်

၁-ယခုအခါ.. ဖွင့်ပြလျက်.. ဝိသုဒ္ဓိမဂ်ကို ဆိုပေအံ့”-ဟု ဤသို့ ဆက်စပ်ယူပါ။

၂- ဤ၌ ဂါထာတပုဒ်ဆုံးသောကြောင့် ဝါကျမဆုံးပဲ စာပိုဒ်ဖြတ်ထားသည်။ နောက်၌လည်း အလားတူတွေ့လျှင် နည်းတူပင်မှတ်ပါ။

၃- ရေတွက်အပ်သော ဘေးကင်းသော ဖြောင့်မတ်သော.. လမ်းကို-ဟု ဆက်စပ်ယူပါ။

၁၀

ထိုသို့သော ယောဂီတို့အား နှစ်သိမ့်ဝမ်းမြောက်ခြင်းကို ဖြစ်စေနိုင်သော ကောင်းစွာစင်ကြယ်သည့် အဆုံးအဖြတ်တို့နှင့် ပြည့်စုံသော မဟာဝိဟာရဝါသီ မထေရ်မြတ်တို့၏^၁ ဟောနည်း (သင်ကြားနည်း)ကို မှီ(၍ပြလတံ့)သော။

ဝိသုဒ္ဓိမဂ် (နိဗ္ဗာန်ရောက်ကြောင်း အကျင့်လမ်း)ကို ဆိုပေအံ့၊ စင်ကြယ်သော နိဗ္ဗာန်ကို အလိုရှိကုန်သော အလုံးစုံသော သင် သူတော်ကောင်းတို့သည် ရိုသေစွာ ဆိုလတံ့သော ငါ၏ ထို(ဝိသုဒ္ဓိမဂ်)ကို (ရိုသေစွာ) နာယူမှတ်သားပါကုန်လော့။

၃။ အထက်ပါ ဝန်ခံချက်စကားထဲမှ ဝိသုဒ္ဓိမဂ်-ဟူသောပုဒ်၌ ဝိသုဒ္ဓိ-ဟူသော အမည်ဖြင့် အညစ်အကြေးအလုံးစုံကင်းသော စင်စစ် ထက်ဝန်းကျင် စင်ကြယ်သော နိဗ္ဗာန်ကို ဆိုသည်။ မဂ္ဂ-မဂ်-ဟူသော အမည်ဖြင့် ရောက်ကြောင်းဖြစ်သော အကျင့်လမ်းကို ဆိုသည်။ သို့ဖြစ်၍ ဤကျမ်း၌ ပြဆိုမည့် ကျင့်စဉ်သည် ထိုစင်ကြယ်သော နိဗ္ဗာန်သို့ရောက်ကြောင်း အကျင့်လမ်းဖြစ်သောကြောင့် ဝိသုဒ္ဓိမဂ်မည်၏^၂။ ထိုနိဗ္ဗာန်ရောက်ကြောင်း အကျင့်လမ်းကို ဆိုပေအံ့-ဤသည်ကား (ဝိသုဒ္ဓိမဂ်ကို ဆိုပေအံ့-ဟူသော စကား၏) အနက်တည်း။

မှတ်ချက်

၁- ဝိသုဒ္ဓိမဂ်ကို ရေးစဉ်ကာလက သီဟိုဠ်၌ မဟာဝိဟာရဝါသီဂိုဏ်း, အဘယဂိရိဝါသီဂိုဏ်း, ဇေတဝနဝါသီဂိုဏ်းဟူ၍ ထင်ရှားသော ဂိုဏ်းကြီး ၃-ခု ကွဲပြားလျက်ရှိရာ ပဌမဂိုဏ်းဝင် မထေရ်တို့၏ နည်းကိုမှီ၍ ရေးသည်ဟု သိစေသည်။

၂-ဤစာပိုဒ်ဝါကျ၌ မြန်မာစကားချာစေရန် ရှေးနောက် အနည်းငယ်ပြင်၍ ပြန်ဆိုထားသည်။

၁၁

ထိုသို့ သဘောရှိသော ဤဝိသုဒ္ဓိမဂ်ကို အချို့သုတ်တို့၌ ဝိပဿနာမျှ၏ အစွမ်းအားဖြင့်^၁သာလျှင် (မြတ်စွာဘုရား) ဟောကြားတော်မူခဲ့၏။ အဘယ်သို့နည်းဟူမူ..

“အလုံးစုံသော သင်္ခါရတို့ မမြဲကုန်ဟု အကြင်အခါ၌ (ဝိပဿနာဉာဏ်) ပညာဖြင့် မြင်၏၊ ထိုအခါဝယ် (သင်္ခါရ) ဆင်းရဲ၌ ငြီးငွေ့၏။ ဤ(ငြီးငွေ့ခြင်း)သည် ဝိသုဒ္ဓိ (စင်ကြယ်သောနိဗ္ဗာန်)၏ မဂ်(ရောက်ကြောင်း အကျင့်လမ်း)ပေတည်း”-ဟု

ဟောတော်မူ၏။

အချို့သုတ်တို့၌ ဈာန်နှင့် ပညာတို့၏ အစွမ်းအားဖြင့် (ဟောတော်မူခဲ့၏)။ အဘယ်သို့နည်းဟူမူ..

“အကြင်ပုဂ္ဂိုလ်၌ ရှုမှု-ဈာန်သည်၎င်း၊ သိမှု-ပညာသည်၎င်း ရှိ၏။ ထိုပုဂ္ဂိုလ်သည် စင်စစ် နိဗ္ဗာန်၏အနီး (အဌာန်)၌ (တည်၏)^၂”ဟု

ဟောတော်မူ၏။

အချို့သုတ်တို့၌ ကံစသည်တို့၏ အစွမ်းအားဖြင့် (ဟောတော်မူခဲ့၏)။ အဘယ်သို့နည်းဟူမူ..

မှတ်ချက်

၁- ဝိပဿနာမျှ၏ အစွမ်းအားဖြင့်- ဟူရာ၌ အစွမ်းဟူသော စကားဖြင့် အစွမ်းသတ္တိဟူသော အနက်ကိုလည်း မယူရ၊ အခြားတပါးသော အနက်မျိုးကိုလည်း မယူရ၊ စကားအဆင်တန်ဆာမျှသာ ဖြစ်သည်။ ထို့ကြောင့် “ဝိပဿနာမျှဖြင့် ဟောသည်”ဟု ဆိုလို၏။ အစွမ်းဟူသော စကားကို အလိုဟူသော စကားနှင့်လည်း လဲလှယ်၍ “ဝိပဿနာမျှ၏ အလိုအားဖြင့်” ဟူ၍လည်း ဆိုနိုင်၏။ နောက်ပုဒ်တို့၌လည်း နည်းတူပင်။

၂- နိဗ္ဗာန်သို့ရောက်သည်ဟု ဆိုလို၏။ အဘယ်ကဲ့သို့နည်းဟူမူ ဘုရားဌာန်၌ တည်သည်ဟုဆိုလျှင် ဘုရားဆီသို့ရောက်သည်ဟု သိရသကဲ့သို့ပင်တည်း။

၁၂

[၃] “(မဂ်စေတနာဟူသော) ကံ^၁၊ (သမ္မာဒိဋ္ဌိဟူသော) ဝိဇ္ဇာ၊ (သမ္မာသင်္ကပ္ပ, ဝါယာမ, သတိ, သမာဓိဟူသော) အရိယမဂ်တရား၊ (သမ္မာဝါစာ, ကမ္မန္တဟူသော) သီလ၊ (သမ္မာအာဇီဝဟူသော) မြတ်သောအသက်မွေးမှု၊ ဤတရားအပေါင်းဖြင့် သတ္တဝါတို့သည် စင်ကြယ်ကုန်၏၊ အမျိုးအနွယ်ဖြင့်သော်၎င်း, ဥစ္စာဖြင့်သော်၎င်း မစင်ကြယ်ကုန်”-ဟု

ဟောတော်မူ၏။

အချို့သုတ်တို့၌ သီလစသည်တို့၏ အစွမ်းအားဖြင့် (ဟောတော်မူခဲ့၏)။ အဘယ်သို့နည်းဟူမူ..

“အခါခပ်သိမ်း သီလနှင့်ပြည့်စုံသည်ဖြစ်၍ (လောကီ လောကုတ္တရာ) ပညာနှင့်ပြည့်စုံသော ကောင်းစွာ တည်ကြည်သော^၂ စိတ်ကို (နိဗ္ဗာန်သို့) စေလွှတ်ထားလျက် ပြင်းစွာအားထုတ်သည့် လုံ့လရှိသော သူသည် ကူးမြောက်နိုင်ခဲသော ရေအယဉ်ကို ကူးမြောက်၏”-ဟု

ဟောတော်မူ၏။

အချို့သုတ်တို့၌ သတိပဋ္ဌာန်စသည်တို့၏ အစွမ်းအားဖြင့် (ဟောတော်မူခဲ့၏။) အဘယ်သို့နည်းဟူမူ..

“ရဟန်းတို့၊ အကြင် သတိပဋ္ဌာန် ၄-ပါးတို့သည် (ရှိကုန်၏)၊ ဤ(သတိပဋ္ဌာန်လမ်း)သည် သတ္တဝါတို့၏ စင်ကြယ်ရန်အလို့ငှါ ။ပ။

မှတ်ချက်

၁- ကံစသည်တို့၏အရကို ဋီကာ၌ တနည်းဖွင့်ပြသေး၏။

၂- တည်ကြည်သော.. သူသည်-ဟု စပ်ပါ။

၁၃

နိဗ္ဗာန်ကိုမျက်မှောက်ပြုရန် အလို့ငှါ တကြောင်းတည်းသော လမ်းပေတည်း”-ဟု

ဟောတော်မူ၏။

သမ္မပ္ပဓာန်စသည်တို့၌လည်း (ဟောပုံမှာ) ဤနည်းအတူပင်တည်း။

ဤပြဿနာ၏ အဖြေ၌ကား^၁ သီလစသည်တို့၏ အစွမ်းအားဖြင့် ဟောတော်မူခဲ့ပေ၏။

အဖြေဂါထာ၏ အကျဉ်းချုပ်အဖွင့်

၄။ ထို(အဖြေဂါထာ)၌ ဤ(ဆိုလတံ့)သည်ကား အကျဉ်းချုပ်အဖွင့်ဖြစ်သည်.. (သီလေ ပတိဋ္ဌာယ) သီလ၌ တည်၍-ဟူသည်ကား (သီလကို ဖြည့်ကျင့်သောအားဖြင့်)^၂ သီလ၌တည်၍ (ဤကားအနက်)။ မှန်ပေ၏။ ဤအရာ၌ သီလကိုဖြည့်ကျင့်ဆဲ ပုဂ္ဂိုလ်ကိုသာလျှင် “သီလ၌ တည်သည်”ဟု ဆိုအပ်၏။ ထို့ကြောင့် “သီလကိုဖြည့်ကျင့်သောအားဖြင့် သီလ၌တည်၍”ဟူသော ဤအနက်သည် ဤအရာ၌ ဆိုလိုရင်း ဖြစ်သည်။

(နရော)လူ-ဟူသည်ကား ပုဂ္ဂိုလ်သတ္တဝါကို ဆိုသည်။

မှတ်ချက်

၁-“သီလေ ပတိဋ္ဌာယ နရော သပညော = ပညာရှိသော လူသည် သီလ၌တည်၍” စသည်ဖြင့် ထုတ်ပြခဲ့သော အဖြေဂါထာကို ဆိုသည်။

၂-ဖွင့်ရန် ထုတ်ပြသော အဖွင့်ခံသံဝဏ္ဏေတဗ္ဗပုဒ်ရင်းနှင့် အဖွင့်သံဝဏ္ဏနာစကားတို့ ကွဲပြားစေရန်၎င်း, နောက်ဆက် ထောက်ခံချက်စကားနှင့် ဆီလျော်စေရန်၎င်း ဖြည့်စွက်ပြဆိုထားသည်။

၁၄

(သပညော) ပညာရှိ-ဟူသည်ကား တိဟိတ်ပဋိသန္ဓေ၌ ပါဝင်သော ကမ္မဇ (ကံကြောင့်ဖြစ်သော) ပညာ (အလိုအား)ဖြင့် ပညာနှင့်ပြည့်စုံသောသူကို ဆိုသည်။^၁

(စိတ္တံ ပညဉ္စ ဘာဝယံ) စိတ်ကို၎င်း, ပညာကို၎င်း ပွါးစေသော်-ဟူသည်ကား သမာဓိကို၎င်း ဝိပဿနာကို၎င်း ပွါးစေသော် (ဤကားအနက်)။ မှန်ပေ၏၊ ဤဂါထာ၌ စိတ်ကို ဦးခေါင်း(ပဓာန)ပြု၍ သမာဓိကို ညွှန်ပြထားသည်၊ ပညာဟူသော အမည်ဖြင့်လည်း ဝိပဿနာကို ညွှန်ပြထားသည်။

(အာတာပီ) ပူပန်စေမှုရှိလျက်-ဟူသည်ကား လုံ့လ ဝီရိယရှိလျက်(ဟု ဆိုလို၏)။ ကိလေသာတို့ကို ရှေးရှု(တိုက်ရိုက်) ပူစေတတ်, ထက်ဝန်းကျင်(သွယ်ဝိုက်၍) ပူစေတတ်သောကြောင့်^၂ ဝီရိယကို “(အာတာပ)

မှတ်ချက်

၁- ဤ၌ ပညာရှိဟူသည်မှာ ပဋိသန္ဓေပညာနှင့် ပြည့်စုံသူဟု ဆိုလို၏။ ဘဝ၌ အစစွာဖြစ်သော ကံ၏အကျိုး ဝိပါက်စိတ်သည် ပဋိသန္ဓေစိတ်မည်၏၊ ထိုစိတ်နှင့်ယှဉ်လျက် အလောဘ အဒေါသ အမောဟဟူသော ဟိတ် ၃-ပါးပါလျှင် ထိုပဋိသန္ဓေကို တိဟိတ်ဟု ခေါ်သည်။ ထိုပဋိသန္ဓေမှာပင် အမောဟခေါ် ပညာပါလာသောကြောင့် ထိုသို့သောပုဂ္ဂိုလ်ကို (သပညော)ပညာရှိဟု ဆိုသည်။ ၎င်းကို တိဟိတ်ပုဂ္ဂိုလ်ဟူ၍လည်း ခေါ်သည်။

၂- နေပူကြောင့် ရေခြောက်သကဲ့သို့ ကိလေသာတို့ကို ခြောက်သွေ့ ကင်းပျောက်စေသည်ကို ပူပန်စေသည်ဟု ဆိုသည်။ အားထုတ်ဆဲ၌ အားထုတ်မှုသက်သက်ဖြင့် ကိလေသာတို့ကို ကင်းစေသည်မှာ (အာတာပန) ရှေးရှု(တိုက်ရိုက်) ပူပန်စေသည် မည်၏၊ အားထုတ်မှုကြောင့်ဖြစ်သော သတိ သမာဓိ ပညာတို့၏အစွမ်းဖြင့် ခေတ္တဖြစ်စေ၊ အတန်ကြာအောင် ဖြစ်စေ၊ အမြဲတန်းဖြစ်စေ ကိလေသာတို့ကို ကင်းစေသည်မှာ (ပရိတာပန) ထက်ဝန်းကျင် (သွယ်ဝိုက်၍) ပူပန်စေသည်မည်၏။

၁၅

ပူပန်စေမှု”ဟု ဆိုအပ်၏၊ ထိုပုဂ္ဂိုလ်မှာ ထိုသို့သော ပူပန်စေမှုရှိသောကြောင့် (အာတာပီ) ပူပန်စေမှုရှိသူ မည်၏။

(နိပကော) ရင့်ကျက်သည်-ဟူရာ၌ ပညာကို “(နေပက္က) ရင့်ကျက်သူဖြစ်ကြောင်း”^၁ဟု ဆိုအပ်၏၊ ထို(ရင့်ကျက်ကြောင်းပညာ)နှင့် ပြည့်စုံသည်-ဤကား အနက်။ ဤပုဒ်ဖြင့် ပါရိဟာရိကပညာကို^၂ ပြ၏။

အမေးပြဿနာ၏ အဖြေဖြစ်သော ဤဂါထာ၌ ပညာသည် ၃-ကြိမ်တိုင်တိုင် ပါဝင်လျက်ရှိ၏။ ထိုတွင် ပဌမအကြိမ်ပညာသည် ပဋိသန္ဓေပညာ

မှတ်ချက်

၁- နိပကော-ပုဒ်၏ အနက်ကို ဋီကာ၌ “ဆန့်ကျင်ဘက်ကို ခြောက်စေသည်”ဟူ၍၎င်း၊ “ဆန့်ကျင်ဘက်မှ မိမိကိုယ်ကို စောင့်ရှောက်သည်”ဟူ၍၎င်း ဖွင့်ပြ၏၊ ထိုအလိုအားဖြင့် နေပက္ကပုဒ်ကို “ခြောက်စေသူဖြစ်ကြောင်း၊ စောင့်ရှောက်သူဖြစ်ကြောင်း”ဟု ပြန်ဆိုရပေမည်။ သို့သော် ထိုအနက်တို့ဖြင့် သမ္ပဇဉ်ဟုခေါ်သော ဆင်ခြင်ဉာဏ်ကို သိနားလည်စေရန် ခဲယဉ်း၏။ ထို့ကြောင့် နိပကောပုဒ်ကို နိ+ပစ+ဏ-ပစ္စည်းတို့ဖြင့် ပြီးသည်ဟု ယူ၍ “ရင့်ကျက်သည်”ဟု ရှေး၌ ပြန်ဆိုခဲ့သည်အားလျော်စွာ ဤအရာ၌လည်း နေပက္က-ပုဒ်ကို “ရင့်ကျက်သူဖြစ်ကြောင်း”ဟု ပြန်ဆိုသည်။ ဤသို့ ပြန်ဆိုရာ၌ ရင့်ကျက်-ဟူသည်မှာလည်း ဉာဏ်ဖြင့် ရင့်ကျက်သည်ကို ယူအပ်၏။ ထင်ရှားစေအံ့၊ အရွယ်နုနယ်သော ကလေးသူငယ်တို့သည် ဉာဏ်မရင့်ကျက်သေးသောကြောင့် အကျိုးရှိ မရှိ, သင့် မသင့်ကို မဆင်ခြင်တတ်ကြ၊ အရွယ်ရောက်သော လူကြီးတို့သည်ကား ဉာဏ်ရင့်သောကြောင့် ဆင်ခြင်တတ်ကြ၏။ ထို့အတူပင် ဉာဏ်ရင့်သော ယောဂီအား သမ္ပဇဉ်ဟုခေါ်သော ဆင်ခြင်ဉာဏ်ဖြစ်နိုင်ကြောင်း ထင်ရှား၏။

၂-ပါရိဟာရိကပညာ-ဟူသည်မှာ ကမ္မဋ္ဌာန်းကို အမြဲဆောင်ခြင်း၌ယှဉ်သော၊ ဝါ၊ အမြဲမပြတ် ကမ္မဋ္ဌာန်းကိုဆောင်ရာ၌ ကျေးဇူးပြုသော သတ္ထကသမ္ပဇဉ် သပ္ပါယသမ္ပဇဉ်ခေါ်သော ဆင်ခြင်ဉာဏ်ပင်တည်း။

၁၆

ဖြစ်သည်။ ဒုတိယအကြိမ်ပညာသည်^၁ ဝိပဿနာပညာ ဖြစ်သည်၊ တတိယအကြိမ်ပညာသည်^၂ အလုံးစုံသောကိစ္စတို့ကို ပိုင်းခြားဆုံးဖြတ်၍ ဆောင်ရွက်တတ်သော ပါရိဟာရိကပညာ ဖြစ်သည်။

သံသရာ၌ ကြောက်မက်ဖွယ်ဘေးကို မျှော်ရှုတတ်သောကြောင့် (ဘိက္ခု)ရဟန်း^၃ မည်၏။

(သော ဣမံ ဝိဇဋယေ ဇဋံ) ထိုသို့သော ရဟန်းသည် ဤအရှုပ်အထွေးကို ဖြေရှင်းနိုင်ပေ၏-ဟူရာ၌ (အနက်ကား).. ဤပြဆိုခဲ့သော (၁) သီလ၊ (၂) စိတ်ကို ပဓာနပြု၍ ညွှန်ပြထားသော သမာဓိ၊ (၃-၄-၅) သုံးပါးအပြားရှိသော ပညာ^၄၊ (၆) ပူပန်စေမှု လုံ့လဝီရိယဟူသော ဤ၆-ပါးသော ဂုဏ်အင်္ဂါတရားတို့နှင့် ပြည့်စုံသော ထိုရဟန်းသည်^၅ ဥပမာအားဖြင့် (ခွန်အားဗလနှင့် ပြည့်စုံသော) ယောက်ျားသည် ညီညွတ်သောမြေပြင်၌ ကြံ့ကြံ့ရပ်တည်၍ ကောင်းစွာသွေးထားသော ဓားလက်နက်ကိုချီမြှောက်၍ ကြီးစွာသော ဝါးရုံကို ခုတ်ဖြတ်ဖြေရှင်းရာသကဲ့သို့၊ ထို့အတူပင် သီလ

မှတ်ချက်

၁- ဒုတိယ-ဟူသည်မှာ ပါဠိဂါထာ၌ အစဉ်အတိုင်း ဆိုထားသည်။ မြန်မာပြန်၌ အစဉ်အားဖြင့် တတိယအကြိမ် ပညာဖြစ်သည်။

၂- တတိယ-ဟူသည်မှာ ပါဠိဂါထာ၌ အစဉ်ပင် ဖြစ်သည်၊ မြန်မာပြန်၌ အစဉ်အားဖြင့် ဒုတိယဖြစ်သည်။

၃-ဘယ-ဘေး+ဣက္ခ-ရှု+ဥ-တတ်= ဘိက္ခု-ဘေးကိုရှုတတ်သူ-ရဟန်း။

၄-ဤ၌ ၃-ပဋိသန္ဓေပညာ၊ ၄-ဝိပဿနာပညာ၊ ၅-ပါရိဟာရိကပညာတို့ ဖြစ်သည်။

၅- ထိုရဟန်းသည် သီလတည်းဟူသော မြေပြင်၌ ရပ်တည်၍.. ဖြေရှင်းနိုင်ပေ၏.. ခွဲစိတ်နိုင်ပေ၏-ဟု ဆက်စပ်ပါ။

၁၇

တည်းဟူသော မြေပြင်၌ [၄] ရပ်တည်၍ သမာဓိတည်းဟူသော ကျောက်၌ ကောင်းစွာသွေးထားသော ဝိပဿနာပညာတည်းဟူသော ဓားလက်နက်ကို ဝီရိယတည်းဟူသော ခွန်အားက ထောက်ပံ့အားပေး(အပ်)သော ပါရိဟာရိကပညာဟူသော လက်ဖြင့်ချီမြှောက်၍ မိမိ၏(ရုပ်နာမ်အစဉ်) သန္တာန်၌ ကျရောက်လျက်ရှိသော အလုံးစုံသော ထိုတဏှာအရှုပ်အထွေးကို ဖြေရှင်းနိုင်ပေ၏၊ အကြွင်းမဲ့ ပိုင်းဖြတ်နိုင်ပေ၏၊ အကြွင်းမဲ့ ခွဲစိတ်နိုင်ပေ၏ (ဤကားအနက်)။ ဆက်၍ရှင်းပြဦးအံ့၊ ဤရဟန်းသည် မဂ်ခဏ၌^၁ ထိုတဏှာအရှုပ်ကို ဖြေရှင်းဆဲမည်၏၊ ဖိုလ်ခဏ၌^၁ တဏှာအရှုပ်ကို ဖြေရှင်းပြီးသည်ဖြစ်၍ နတ်နှင့်တကွသော တလောကလုံး၏ မြတ်သောအလှူကို ခံတော်မူထိုက်သော ရဟန္တာမြတ်ကြီး ဖြစ်သွားပေ၏။ ထို့ကြောင့် ဘုန်းတော်ကြီးသော မြတ်စွာဘုရားသည်..

ပညာရှိသော လူသည် သီလ၌တည်၍ ပူပန်စေမှု (လုံ့လ)ရှိလျက် ရင့်ကျက်သည် (ဆင်ခြင်ဉာဏ်ရှိသည်)ဖြစ်၍ စိတ်ကို၎င်း ပညာကို၎င်း ပွါးစေသော်၊ ထိုသို့သော ရဟန်းသည် ဤအရှုပ်အထွေးကို ဖြေရှင်းနိုင်ပေ၏^၂- ဟု

ဟောကြားတော်မူ၏။

မှတ်ချက်

၁- မဂ်ခဏ ဖိုလ်ခဏဟူသည်မှာ အရဟတ္တမဂ်ခဏ အရဟတ္တဖိုလ်ခဏတို့ကို ယူအပ်၏။

၂-ဤဂါထာကို အဋ္ဌကထာ အဖွင့်များနှင့်တကွ အကျယ်ပြန်ဆိုလျှင် အောက်ပါအတိုင်းဖြစ်၏။

တိဟိတ်ပဋိသန္ဓေ၌ ပါဝင်သော ကမ္မဇ-ကံကြောင့်ဖြစ်သည့် ပညာနှင့်ပြည့်စုံသော ပုဂ္ဂိုလ်သည် ဖြည့်ကျင့်သောအားဖြင့် သီလ၌တည်၍ ကိလေသာတို့ကို ပူလောင်သွေ့ခြောက် ကင်းပျောက်စေတတ်သော သမ္မပ္ပဓာန် လုံ့လဝီရိယနှင့်

၁၈

၅။ ထို(ဂါထာ)၌ (လူဟူ၍၎င်း, ရဟန်းဟူ၍၎င်း ဆိုခဲ့သော) ဤ(ယောဂီ)ကို အကြင်(ပဋိသန္ဓေ)ပညာဖြင့် ပညာရှိဟူ၍ ဆိုခဲ့၏။ ထို(ပညာ)၌ ဤ(ယောဂီ)အား ပြုဖွယ်ကိစ္စမရှိပေ။ အကြောင်းမှာ (ယောဂီ)အား ထိုပညာသည် ရှေးကံ၏ အစွမ်းဖြင့်ပင်လျှင် ပြီးစီးပြည့်စုံပြီး ဖြစ်ပေသည်။ အမှန်အားဖြင့်သော်ကား (အာတာပီ) ပူပန်စေမှုရှိလျက်-ဟူသော ပုဒ်၌ ဟောထားသော လုံ့လဝီရိယအလိုအားဖြင့် ထိုယောဂီသည် မပြတ်ပြုလေ့ (အားထုတ်လေ့)ရှိလျက်, (နိပကော) ရင့်ကျက်သည်-ဟူသော ပုဒ်၌ ဟောထားသော (ပါရိဟာရိက) ပညာအလိုအားဖြင့် ကောင်းစွာသိလျက် (ဆင်ခြင်လျက်) ပြုလေ့ရှိသည်ဖြစ်၍ သီလ၌တည်၍ စိတ်နှင့်ပညာတို့အလိုဖြင့် ဟောထား(အပ်ကုန်)သော သမထနှင့် ဝိပဿနာတို့ကို ပွါးစေအပ်ကုန်၏ (ပွါးစေရမည်)ဟူ၍ ဘုန်းတော်ကြီးသော မြတ်စွာဘုရားသည် ထိုဂါထာ၌ သီလ သမာဓိ ပညာတို့ကို ပဓာနပြုသောအားဖြင့် ဤဝိသုဒ္ဓိမဂ် (နိဗ္ဗာန်ရောက်ကြောင်း အကျင့်လမ်း)ကို ပြတော်မူ၏။

(သီလ သမာဓိ ပညာကို ပဓာနပြု၍ ဝိသုဒ္ဓိမဂ်ကိုပြသော) ဤမျှ(သောဒေသနာ)ဖြင့် သိက္ခာ ၃-ပါးကို၎င်း၊ ကောင်းခြင်း ၃-ပါးနှင့် ပြည့်စုံသော သာသနာကို၎င်း၊ တေဝိဇ္ဇရဟန္တာအဖြစ် စသည်တို့၏ ဥပနိဿယကို၎င်း^၁၊ အစွန်း^၂ ၂-ပါးကိုကြဉ်၍ အလယ်အလတ်အကျင့်ကို မှီဝဲခြင်းကို

မှတ်ချက်

ပြည့်စုံသည်ဖြစ်၍ ရင့်ကျက်သော ပါရိဟာရိက သမ္ပဇဉ်ဉာဏ်နှင့် ပြည့်စုံသည်ဖြစ်၍ စိတ်ကိုပဓာနပြု၍ ဟောအပ်သော သမာဓိကို၎င်း ဝိပဿနာပညာကို၎င်း ပွါးစေသည်ရှိသော်၊ သံသရာဘေးကို ရှုမြင်တတ်သော ထိုပုဂ္ဂိုလ်သည် ဤတဏှာအရှုပ်အထွေးကို ဖြေရှင်းနိုင်ပေ၏။

၁-အားကြီးသော ပဓာနအကြောင်းကို ဥပနိဿယဟု ခေါ်သည်။

၂- အန္တ-ပုဒ်ကို ကောဋ္ဌာသ-အဖို့ဟု အဋ္ဌကထာတို့၌ ဖွင့်ပြ၏။ မြန်မာဘာသာ၌ အဖို့ဟူသော စကားသည် အသုံးနည်း၍ မထင်ရှားသည့်ပြင် တင်း

၁၉

၎င်း၊ အပါယ်စသည်တို့ကို လွန်မြောက်ခြင်း၏ အကြောင်းကို၎င်း၊ ၃-ပါးသော အခြင်းအရာတို့ဖြင့် ကိလေသာကို ပယ်ခြင်းကို၎င်း၊ ဝီတိက္ကမ စသည်တို့၏ ဆန့်ကျင်ဘက်ကို၎င်း၊ သံကိလေသ ၃-ပါးတို့ကို သုတ်သင်ခြင်းကို၎င်း၊ သောတာပန်စသည် ဖြစ်ခြင်း၏ အကြောင်းကို၎င်း ထင်ရှားပြ(အပ်)ပြီး ဖြစ်သွားပေသည်။

ထင်ရှားပြပုံကား... ဤ(သီလ သမာဓိ ပညာ)တို့တွင် သီလဖြင့် အဓိသီလသိက္ခာကို ပြ၏^၁၊ သမာဓိဖြင့် အဓိစိတ္တသိက္ခာကို၊ ပညာဖြင့် အဓိပညာသိက္ခာကို ပြ၏။

ထို့ပြင် သီလဖြင့် သာသနာတော်၏ အစ၌ကောင်းခြင်း ရှိသည်၏အဖြစ်ကို ပြ၏။ မှန်ပေ၏၊ “ကုသိုလ်တရားတို့၏ အစကား အဘယ်နည်း။ ကောင်းစွာစင်ကြယ်သော သီလသည်လည်း (အစဖြစ်သည်)”ဟု ဟောသောကြောင့်၎င်း၊ “အလုံးစုံသော မကောင်းမှုကို မပြုရခြင်းသည် (ဘုရား-

မှတ်ချက်

လွန်းသောအဖို့ လျော့လွန်းသော အဖို့တို့ကဲ့သို့ မဇ္ဈိမပဋိပဒါကိုလည်း အလယ်အလတ်အဖို့ ဖြစ်သောကြောင့် အန္တဟု ခေါ်သင့်သကဲ့သို့ ထင်မြင်ဖွယ်လည်းရှိ၏။ အလယ်မဟုတ်သောအရာကို ဟိုဘက်အစွန်း, ဒီဘက်အစွန်းဟု ခေါ်လေ့ရှိ၏၊ အန္တ-သဒ္ဒါသည်လည်း အစွန်းဟူသော အနက်ကိုဟော၏၊ ထို့ကြောင့် ဤ၌ အစွန်းဟု ပြန်ဆိုသည်။ အယုတ်တရားဟူ၍လည်း ပြန်ဆိုကြသေး၏။ သာဓကအဖွင့်ကား မထင်။

၁-ဂါထာ၌ (သီလေ ပတိဋ္ဌာယ) သီလ၌တည်၍-ဟူသော စကားဖြင့် သီလကိုပြ၏၊ ထိုသီလသည် အဓိသီလသိက္ခာပင်တည်း။ သို့ဖြစ်၍ အဓိသီလသိက္ခာကိုလည်း ပြပြီးဖြစ်လေတော့သည်။ နောက်၌လည်း ဤနည်းပင်တည်း။

၂၀

ရှင်တို့၏ အဆုံးအမတော်ဖြစ်သည်)”ဟု (ဂါထာ၏)အစ၌^၁ ဟောသောကြောင့်၎င်း၊ သီလသည် သာသနာတော်၏အစ ဖြစ်သည်။ ၎င်းသည်လည်း စိတ်နှလုံး၏ ကြည်သရွှင်လန်းခြင်း အစရှိသော ဂုဏ်ကျေးဇူးတို့ကို ဆောင်တတ် (ဖြစ်ပေါ်စေတတ်)သောကြောင့် ကောင်းပေ၏။ သမာဓိဖြင့် အလယ်၌ကောင်းခြင်း ရှိသည်၏အဖြစ်ကို ပြ၏။ မှန်ပေ၏၊ “ကုသိုလ်ကို ပြည့်စုံစေခြင်းသည် (ဘုရားရှင်တို့၏ အဆုံးအမတော်ဖြစ်သည်)”ဟု ဤသို့စသည်ဖြင့် ဟောသောကြောင့် သမာဓိသည် သာသနာတော်၏ အလယ် ဖြစ်သည်။ ၎င်းသည်လည်း (ဣဒ္ဓိဝိဓ) တန်ခိုးဖန်ဆင်းနိုင်ခြင်းစသော ဂုဏ်ကျေးဇူးတို့ကို ဆောင်တတ်သောကြောင့် ကောင်းပေ၏။ ပညာဖြင့် သာသနာတော်၏အဆုံး၌ ကောင်းခြင်းရှိသည်၏အဖြစ်ကို ပြ၏။ မှန်ပေ၏။ “မိမိ၏စိတ်ကို ဖြူစင်စေခြင်းသည် ဘုရားရှင်တို့၏ အဆုံးအမတော်ဖြစ်သည်”ဟု ဟောသောကြောင့်၎င်း၊ [၅]ပညာလျှင် အလွန်အကဲဆုံး အမြတ်ဆုံးရှိသောကြောင့်၎င်း ပညာသည် သာသနာတော်၏ အဆုံးဖြစ်သည်။ ၎င်းသည်လည်း ဣဋ္ဌအနိဋ္ဌ-အကောင်းအဆိုးတို့၌ အလားတူရှုနိုင်သည်၏အဖြစ် (တာဒိဘာဝဂုဏ်)ကို ဆောင်တတ်သောကြောင့် ကောင်းပေ၏။

“တခဲနက် (တလုံးတခဲတည်း)သော ကျောက်တောင်သည် (အရပ်၄-မျက်နှာမှ လာသော)လေကြောင့် မတုန်လှုပ်သကဲ့သို့၊ ဤအတူပင် ပညာရှိတို့သည် ကဲ့ရဲခြင်း ချီးမွမ်းခြင်းတို့ကြောင့် မတုန်လှုပ်ကုန်”-ဟု (မြတ်စွာဘုရား) ဟောတော်မူပေ၏။

မှတ်ချက်

၁- အလုံးစုံသော မကောင်းမှုကို မပြုရခြင်း၊ ကုသိုလ်ကို ပြည့်စုံစေခြင်း၊ မိမိ၏စိတ်ကို ဖြူစင်စေခြင်း၊ ဤ(၃-ပါး)သည် ဘုရားရှင်တို့၏ အဆုံးအမတည်း-ဟူသော ဂါထာတွင် ဒုတိယ တတိယအပိုဒ်တို့ဖြင့် သမာဓိ ပညာကို ပြ၍ ပဌမ အစအပိုဒ်၌ သီလကိုပြသောကြောင့် ဂါထာ၏အစ၌-ဟု ဆိုသည်။

၂၁

ထို့ပြင် သီလဖြင့် တေဝိဇ္ဇရဟန္တာဖြစ်ခြင်း၏ ဥပနိဿယကို ပြ၏။ မှန်ပေ၏၊ သီလပြည့်စုံခြင်းကိုမှီ၍ ၃-ပါးသော ဝိဇ္ဇာဉာဏ်တို့ကို ရောက်၏။ ထို့ထက်အလွန် မရောက်နိုင်။ သမာဓိဖြင့် ဆဠဘိညရဟန္တာဖြစ်ခြင်း၏ ဥပနိဿယကို ပြ၏၊ မှန်ပေ၏၊ သမာဓိပြည့်စုံခြင်းကိုမှီ၍ ၆-ပါးသောအဘိညာဉ်တို့ကို ရောက်၏၊ ထို့ထက်အလွန် မရောက်နိုင်။ ပညာဖြင့် ပဋိသမ္ဘိဒါဉာဏ်အထူး၏ ဥပနိဿယကို ပြ၏၊ မှန်ပေ၏၊ ပညာပြည့်စုံခြင်းကိုမှီ၍ ၄-ပါးသော ပဋိသမ္ဘိဒါတို့ကို ရောက်၏၊ ထိုမှတပါးသော အကြောင်းဖြင့် မရောက်နိုင်။

ထို့ပြင် သီလဖြင့် ကာမချမ်းသာခံစားမှုကို အားထုတ်ခြင်း (ကာမသုခလ္လိကာနုယောဂ)ခေါ်သော အဖို့-အစွန်း-အယုတ်တရားကို ကြဉ်ခြင်းကို ပြ၏၊ သမာဓိဖြင့် မိမိကိုယ်ကို ပင်ပန်းစေမှုကို အားထုတ်ခြင်း (အတ္တကိလမထာနုယောဂ)ခေါ်သော (အဖို့-အစွန်း-အယုတ်တရားကို ကြဉ်ခြင်းကို ပြ၏)၊ ပညာဖြင့် အလယ်အလတ်အကျင့် (မဇ္ဈိမပဋိပတ်)ကို မှီဝဲခြင်းကို ပြ၏။

ထို့ပြင် သီလဖြင့် အပါယ်ဘဝကို လွန်မြောက်ခြင်း၏ အကြောင်းကို ပြ၏၊ သမာဓိဖြင့် ကာမဓာတ်ကို လွန်မြောက်ခြင်း၏ အကြောင်းကို၊ ပညာဖြင့် အလုံးစုံသော ဘဝကို လွန်မြောက်ခြင်း၏ အကြောင်းကို ပြ၏။

ထိုမှတပါး သီလဖြင့် တဒင်္ဂပဟာန်အလိုအားဖြင့် ကိလေသာကို ပယ်ခြင်းကို ပြ၏၊ သမာဓိဖြင့် ဝိက္ခမ္ဘနပဟာန် အလိုအားဖြင့်၊ ပညာဖြင့် သမုစ္ဆေဒပဟာန် အလိုအားဖြင့် (ကိလေသာကို ပယ်ခြင်းကို ပြ၏)။

ထို့ပြင် သီလဖြင့် (ကာယကံ ဝစီကံမြောက် ကျူးလွန်သော) ဝီတိက္ကမကိလေသာတို့၏ ဆန့်ကျင်ဘက်ကို ပြ၏၊ သမာဓိဖြင့် (စိတ်သန္တာန်၌ ထကြွ နှိပ်စက်သော) ပရိယုဋ္ဌာန် ကိလေသာတို့၏ ဆန့်ကျင်ဘက်ကို

၂၂

ပြ၏၊ ပညာဖြင့် (အကြောင်းညီညွတ်လျှင် ဖြစ်ပေါ်လာနိုင်သဖြင့် ကိန်းနေသည်ဟု ဆိုအပ်သော) အနုသယကိလေသာတို့၏ ဆန့်ကျင်ဘက်ကို ပြ၏။

ထို့ပြင် သီလဖြင့် ဒုစ္စရိုတ်သံကိလေသကို^၁ သုတ်သင်ခြင်းကို ပြ၏။ သမာဓိဖြင့် တဏှာသံကိလေသကို သုတ်သင်ခြင်းကို ပြ၏၊ ပညာဖြင့် ဒိဋ္ဌိသံကိလေသကို သုတ်သင်ခြင်းကို ပြ၏။

ထို့ပြင် သီလဖြင့် သောတာပန် သကဒါဂါမ် ဖြစ်ခြင်း၏ အကြောင်းကို ပြ၏၊ သမာဓိဖြင့် အနာဂါမ်ဖြစ်ခြင်း၏ အကြောင်းကို၊ ပညာဖြင့် ရဟန္တာဖြစ်ခြင်း၏ အကြောင်းကို ပြ၏။ မှန်ပေ၏။ သောတာပန်ကို၎င်း၊ သကဒါဂါမ်ကို၎င်း (သီလေသု ပရိပူရကာရီ) သီလတို့၌ အပြည့်အစုံ ဖြည့်ကျင့်သောသူ-ဟူ၍ ဟောတော်မူ၏။ [၆] အနာဂါမ်ကို (သမာဓိသ္မိံ ပရိပူရကာရီ) သမာဓိ၌ အပြည့်အစုံဖြည့်ကျင့်သောသူ-ဟူ၍ (ဟောတော်မူ၏)။ ရဟန္တာကိုကား (ပညာယ ပရိပူရကာရီ) ပညာ၌ အပြည့်အစုံဖြည့်ကျင့်သောသူ-ဟူ၍ (ဟောတော်မူ၏)။

ဤပြဆိုခဲ့သည့်အတိုင်း ဤမျှ(သော ဒေသနာ)ဖြင့် (၁) သိက္ခာ ၃-ပါး၊ (၂) ကောင်းခြင်း ၃-ပါးနှင့် ပြည့်စုံသော သာသနာ၊ (၃) တေဝိဇ္ဇရဟန္တာအဖြစ် စသည်တို့၏ ဥပနိဿယ၊ (၄) အစွန်း ၂-ပါးကိုကြဉ်၍ အလယ်အလတ်အကျင့်ကို မှီဝဲခြင်း၊ (၅) အပါယ်စသည်တို့ကို လွန်မြောက်ခြင်း၏ အကြောင်း၊ (၆) သုံးပါးသော အခြင်းအရာတို့ဖြင့် ကိလေသာကို

မှတ်ချက်

၁-ပါဏာတိပါတ အစရှိသော ဒုစ္စရိုတ် ၁၀-ပါးသည်ပင် ထိုဒုစ္စရိုတ်ရှိသူ၏ ရုပ်နာမ်အစဉ်သန္တာန်ကို အပါယ်ဆင်းရဲစသည်ဖြင့် နှိပ်စက်တတ် ပူပန်စေတတ်သောကြောင့် သံကိလေသမည်၏။ ထို့အတူ တဏှာသည်ပင် သံကိလေသမည်၏၊ ဒိဋ္ဌိသည်ပင် သံကိလေသမည်၏။

၂၃

ပယ်ခြင်း၊ (၇) ဝီတိက္ကမစသည်တို့၏ ဆန့်ကျင်ဘက်၊ (၈) သံကိလေသ ၃-ပါးကို သုတ်သင်ခြင်း၊ (၉) သောတာပန် စသည် ဖြစ်ခြင်း၏ အကြောင်းဟူသော ဤ၉-ပါးသော ဂုဏ်တိက်တို့ကို၎င်း၊ ထိုမှတပါးသော အလားတူ ဂုဏ်တိက်တို့ကို၎င်း^၂ ထင်ရှားပြ(အပ်)ပြီးဖြစ်ကြောင်း သိအပ်၏။

(နိဒါန်းစသည်ကို ပြဆိုချက် ပြီး၏)

**********

၁-သီလနိဒ္ဒေသ-သီလကို အကျယ်ပြချက်

သီလ၏ သရုပ်စသည်ကို ပြဆိုချက်

[၇] ၆။ ဤသို့ (ပြဆိုခဲ့သည့်အတိုင်း) များစွာသော ဂုဏ်ကျေးဇူးတို့ကို သိမ်းယူနိုင်ကုန်သော သီလ သမာဓိ ပညာတို့ကို အမှူးထားလျက် ဟောကြားထားသော်လည်း (နိဗ္ဗာန်ရောက်ကြောင်း အကျင့်လမ်းဖြစ်သော) ဤဝိသုဒ္ဓိမဂ်သည် အလွန်ကျဉ်းစွာ ဟောထားသောကြောင့် အလုံးစုံသော သူတို့အား^၃ ကျေးဇူးပြုခြင်းငှါ မစွမ်းနိုင်သေး၊ ထိုကြောင့် ထို(ဝိသုဒ္ဓိမဂ်)၏ အကျယ်ဝိတ္ထာရ(အဖွင့်)ကို ပြရန်အလို့ငှါ (သမာဓိ ပညာတို့မှ) ရှေးဦးစွာ

မှတ်ချက်

၁- ဂုဏ-ချီးမွမ်းဘွယ်-ဂုဏ် + တိက-တိက်-သုံးခုပေါင်း = ဂုဏ်တိက်- ချီမွမ်းဘွယ်ဂုဏ် သုံးခုအပေါင်း = ဂုဏ် ၃-ခုတွဲ။

၂- အခြားသော အလားတူ ဂုဏ်တိက်တို့ကို ဝိဝေက ၃-ပါး၊ ကုသိုလ်မူလ ၃-ပါး၊ ဝိမောက္ခမုခ ၃-ပါး၊ ဣန္ဒြေ ၃-ပါး စသည်တို့ဖြစ်ကြောင်း ဋီကာ၌ ထုတ်ပြ၏။

၃- အကျဉ်းကို နှစ်သက်သူ, ဥဂ္ဃါဋိတညူ ပုဂ္ဂိုလ်တို့အားသာလျှင် ကျေးဇူးပြုနိုင်၍ မကျဉ်းမကျယ်ကို နှစ်သက်သူ, အကျယ်ကိုနှစ်သက်သူ, ဝိပဉ္စိတညူ, နေယျပုဂ္ဂိုလ်တို့အား ကျေးဇူးမပြုနိုင်သောကြောင့် ထိုသို့ဆိုပေသည်။

၂၄

သီလကို အကြောင်းပြု၍ အောက်ပါမေးခွန်း ပြဿနာအပေါင်းကို ထုတ်ပြအပ်၏။

(က) သီလ-ဟူသည် အဘယ်နည်း၊

(ခ) အဘယ်အနက်သဘောကြောင့် သီလမည်သနည်း၊

(ဂ) ထိုသီလ၏ လက္ခဏာ ရသ ပစ္စုပဋ္ဌာန် ပဒဋ္ဌာန်တို့ကား အဘယ်သည်တို့နည်း၊

(ဃ) သီလ၏အကျိုးကား အဘယ်နည်း၊

(င) သီလသည် အဘယ်မျှ အပြားရှိသနည်း၊

(စ) သီလ၏ ညစ်ညူးကြောင်းကား အဘယ်နည်း၊

(ဆ) သီလ၏ ဖြူစင်ကြောင်းကား အဘယ်နည်း၊

ထို(မေးခွန်းအပေါင်း)၏ အဖြေမှာ အောက်ပါအတိုင်း ဖြစ်သည်။

(က) သီလ-ဟူသည် အဘယ်နည်း-ဟူသော မေးခွန်း၌.. (ပါဏာတိပါတ) သတ္တဝါကို သတ်ခြင်း အစရှိသည်တို့မှ ကြဉ်ရှောင်သော သူ၏၎င်း၊ (ဥပဇ္ဈာယ်ဝတ် အစရှိသော) ကျင့်ဝတ်ပဋိပတ်ကို ဖြည့်ကျင့်သောသူ၏၎င်း၊ (ကုသိုလ်)စေတနာ အစရှိသော တရားတို့သည် (သီလမည်၏)။ ထို့ကြောင့် ပဋိသမ္ဘိဒါမဂ် ပါဠိတော်၌..

“သီလ-ဟူသည် အဘယ်နည်း-ဟူရာ၌ စေတနာသည် သီလမည်၏။ စေတသိက်သည် သီလမည်၏။ ပိတ်ဆို့စောင့်စည်းခြင်းသည် သီလမည်၏၊ မလွန်ကျူးခြင်းသည် သီလမည်၏”ဟု..

ဟောတော်မူပေ၏။

ထို(ပဋိသမ္ဘိဒါမဂ်)၌(ဆိုသော) စေတနာသီလမည်သည်မှာ သတ္တဝါကို သတ်ခြင်း အစရှိသည်တို့မှ ကြဉ်ရှောင်သောသူ၏၎င်း၊ (ဥပဇ္ဈာယ်ဝတ်

၂၅

အစရှိသော) ကျင့်ဝတ်ပဋိပတ်ကို ဖြည့်ကျင့်သောသူ၏၎င်း (ကုသိုလ်)စေတနာပေတည်း။ စေတသိက်သီလမည်သည်မှာ သတ္တဝါကိုသတ်ခြင်း အစရှိသည်တို့မှ ကြဉ်ရှောင်သောသူ၏ ကြဉ်ရှောင်မှု (ဝိရတီစေတသိက်)ပေတည်း။ တနည်းအားဖြင့် စေတနာသီလမည်သည်မှာ သတ္တဝါကိုသတ်ခြင်း စသည်တို့ကို ပယ်စွန့်သောသူ၏ ခုနစ်ပါးသော (ကုသိုလ်)ကမ္မပထစေတနာတို့ပေတည်း။ စေတသိက်သီလမည်သည်မှာ “သူတပါး၏စည်းစိမ်ကို ရလိုသမှု ရှေးရှုကြံခြင်းဟူသော အဘိဇ္ဈာကိုပယ်၍ အဘိဇ္စျာကင်းသောစိတ်ဖြင့် နေ၏” ဤသို့ အစရှိသောနည်းဖြင့် ဟောထား(အပ်ကုန်)သော အနဘိဇ္ဈာ-အဗျာပါဒ သမ္မာဒိဋ္ဌိ တရားတို့ပေတည်း။

(သံဝရော သီလံ) ပိတ်ဆို့ စောင့်စည်းခြင်းသည် သီလမည်၏-ဟူရာ၌ စောင့်စည်းခြင်း-သံဝရသည် (၁) ပါတိမောက္ခသံဝရ၊ (၂) သတိသံဝရ၊ (၃) ဉာဏသံဝရ၊ (၄) ခန္တိသံဝရ၊ (၅) ဝီရိယသံဝရ-ဟူ၍ ငါးပါးအပြားရှိ၏။

ထိုငါးပါးတို့တွင် “ဤပါတိမောက္ခသံဝရနှင့် ပြည့်စုံ၏ ကောင်းစွာပြည့်စုံ၏”ဟူသော ဒေသနာ၌(လာသော) ဤစောင့်စည်းမှုသည် ပါတိမောက္ခသံဝရပေတည်း။

“စက္ခုန္ဒြေကို စောင့်ရှောက်၏ စက္ခုန္ဒြေ၌ ပိတ်ဆို့စောင့်စည်းခြင်းသို့ ရောက်၏”ဟူသော ဒေသနာ၌(လာသော) ဤစောင့်စည်းမှုသည် သတိသံဝရပေတည်း။

“အဇိတ-ဟု ခေါ်တော်မူ၍ မြတ်စွာဘုရားက ဟောတော်မူသည်မှာ- လောက၌ အကြင်(ကိလေသာ) ရေအယဉ်တို့သည် (ရှိကုန်၏)၊ ထို(ကိလေသာ) ရေအယဉ်တို့ကို တားမြစ်စရာကား အမှတ်ရမှု-သတိပေတည်း။ (ကိလေသာ) ရေအယဉ်တို့ကို ပိတ်ဆို့စရာကို

၂၆

ပြောပြမည်၊ ၎င်းတို့ကို ပညာဖြင့် ပိတ်ဆို့ရာ၏”

ဟူသော ဒေသနာ၌(လာသော) ဤစောင့်စည်းမှုသည် ဉာဏသံဝရပေတည်း။ ပစ္စည်းတို့ကို မှီဝဲ(ရာ၌ ဆင်ခြင်)မှုသည်လည်း ဤဉာဏသံဝရ၌ အတွင်းဝင်၏။

“အအေးကို အပူကို သည်းခံတတ်၏” ဤသို့အစရှိသောနည်းဖြင့် ဟောထားသော စောင့်စည်းမှုသည်ကား ခန္တိသံဝရမည်၏^၁။

“ဖြစ်ပေါ်လာသော ကာမအကြံအစည်ကို လက်မခံ” ဤသို့ အစရှိသောနည်းဖြင့် ဟောထားသော စောင့်စည်းသည်ကား ဝီရိယသံဝရမည်၏^၂။ အသက်မွေးမှု၏ စင်ကြယ်ခြင်း- အာဇီဝပါရိသုဒ္ဓိသည်လည်း ဤဝီရိယသံဝရ၌ အတွင်းဝင်၏။

ဤပြဆိုခဲ့သော ငါးပါးသော သံဝရကို၎င်း၊ မကောင်းမှုမှ ကြောက်တတ်သော အမျိုးကောင်းသားတို့၏^၃ တွေ့ကြုံရသော (ဒုစ္စရိတ်)ဝတ္ထုမှ ကြဉ်ရှောင်ခြင်း(ဝိရတီ)ကို၎င်း၊ ဤအလုံးစုံကို သံဝရသီလဟု သိအပ်၏။

“မလွန်ကျူးခြင်းသည် သီလမည်၏”ဟူရာ၌.. သီလ ဆောက်တည်ထားသောသူ၏^၄ ကိုယ်၌ဖြစ်သော မလွန်ကျူးခြင်း၊ နှုတ်၌ဖြစ်သော မလွန်ကျူးခြင်းကို ဆိုသည်။ ဤဆိုခဲ့သော စကားစုသည် “သီလဟူသည် အဘယ်နည်း”ဟူသော မေးခွန်း၏ အဖြေဖြစ်သည်။

မှတ်ချက်

၁-၂- ဤ၂-ပိုဒ်တို့၌ နာမ-ပုဒ် ပါသောကြောင့် မည်၏-ပါ ထည့်၍ ပြန်ထားသည်။

၃- အမျိုးကောင်းသားတို့၏- ကြဉ်ရှောင်ခြင်းကို၎င်း-ဟု စပ်။

၄-သူ၏-မကျူးလွန်ခြင်း-ဟု စပ်။

၂၇

၇။ ကြွင်းသော မေးခွန်း(၆-ခု)တို့တွင် (ခ) “အဘယ်အနက်သဘောကြောင့် သီလမည်သနည်း”ဟူသော မေးခွန်း၌ သီလန အနက်သဘောကြောင့် သီလမည်၏။ ဤသီလနအနက်မည်သည် အဘယ်နည်း၊ (သမာဓာန) ကောင်းစွာ ထားခြင်းသည်မူလည်း (သီလနမည်၏)၊ ကိုယ်အမှု နှုတ်အမှုတို့ကို^၁ ကောင်းသော သီလရှိသူဖြစ်ကြောင်း (သီလစောင့်မှု) အလိုအားဖြင့် ဖရိုဖရဲ မကြဲစေခြင်း (ပရမ်းပတာ မဖြစ်စေခြင်း)သည် (ကောင်းစွာ ထားခြင်းဟူသော ပုဒ်၏) ဆိုလိုရင်းအနက် ဖြစ်သည်။ (ဥပဓာရဏ) လွန်စွာဆောင်ခြင်းသည်မူလည်း (သီလနမည်၏)၊ (သမာဓိ ပညာ) ကုသိုလ်တရားတို့၏ အရင်းခံ တည်ရာအလိုအားဖြင့် တည်ရာ၏အဖြစ်သည် (လွန်စွာဆောင်ခြင်းဟူသော ပုဒ်၏) ဆိုလိုရင်းအနက်ဖြစ်သည်။ ဤအနက် ၂-ပါးကိုသာလျှင် ဤအရာ၌ သဒ္ဒလက္ခဏာကို တတ်သိသော ပညာရှိတို့သည် အခွင့်ပြုလက်ခံကုန်၏။ အခြားတပါးသော ဆရာတို့သည်ကား “(သိရ) ဦးခေါင်းဟူသော အနက်သည် သီလ၏အနက်၊ (သီတလ) အေးမြခြင်းအနက်သည် သီလ၏အနက်”ဟူ၍ ဤသို့အစရှိသော နည်းဖြင့်လည်း သီလ၏အနက်ကို ဖွင့်ပြကုန်သေး၏။

၈။ ယခုအခါ (ဂ) “ထိုသီလ၏ လက္ခဏာ ရသ ပစ္စုပဋ္ဌာန် ပဒဋ္ဌာန်တို့ကား အဘယ်သည်တို့နည်း”ဟူသော မေးခွန်း၌-

သီလသည် များစွာသော အပြားအားဖြင့် ကွဲပြားငြားသော်လည်း သီလန (ကောင်းစွာထားခြင်း, လွန်စွာဆောင်ခြင်း)သည် ယင်းသီလ၏ မှတ်အပ်သော သဘောလက္ခဏာ ဖြစ်ပေသည်။ ဥပမာ– အဆင်းရုပ်သည် များစွာသော အပြားအားဖြင့် ကွဲပြား

မှတ်ချက်

၁-နှုတ်အမှုတို့ကို...ဖရိုဖရဲ မကြဲစေခြင်းသည်-ဟု စပ်။

၂၈

ငြားသော်လည်း (မျက်စိဖြင့်)မြင်အပ်သော သဘောရှိသည်၏ (မြင်နိုင်ကောင်းသည်၏)အဖြစ်သည် ထိုအဆင်းရုပ်၏ မှတ်အပ်သော သဘောလက္ခဏာဖြစ်သကဲ့သို့ ပေတည်း။

ချဲ့၍ပြရလျှင်- အညို အဝါ အစရှိသော အပြားအားဖြင့် များပြားစွာ ကွဲပြားငြားသော်လည်း မြင်အပ်သော သဘောရှိသည်၏ (မြင်နိုင်ကောင်းသည်၏)အဖြစ်သည် အဆင်းရုပ်(ရူပါယတန)၏ မှတ်အပ်သော သဘောလက္ခဏာဖြစ်၏၊ (အဘယ့်ကြောင့်နည်းဟူမူ) အညိုအစရှိသော အပြားအားဖြင့် များပြားစွာ ကွဲပြားငြားသော်လည်း (ထိုအဆင်းရုပ်သည်) မြင်အပ်သော သဘောရှိသည်၏ (မြင်နိုင်ကောင်းသည်၏)အဖြစ်ကို မလွန်နိုင်သောကြောင့်တည်း။ ထို့အတူပင် သီလသည် စေတနာအစရှိသော အပြားအားဖြင့် များပြားစွာ ကွဲပြားငြားသော်လည်း ကိုယ်အမှု နှုတ်အမှုတို့ကို ကောင်းစွာထားခြင်း၏ အစွမ်းအားဖြင့်၎င်း၊ (သမာဓိ ပညာ) ကုသိုလ်တရားတို့၏ အရင်းခံတည်ရာ၏ အစွမ်းအားဖြင့်၎င်း ပြဆိုခဲ့သော သီလနသည် (၎င်းသီလ၏)လက္ခဏာ ဖြစ်ပေ၏။ (အဘယ့်ကြောင့်နည်းဟူမူ) စေတနာအစရှိသော အပြားအားဖြင့် များပြားစွာ ကွဲပြားငြားသော်လည်း (ထိုသီလသည်) ကောင်းစွာထားခြင်းနှင့် အရင်းခံတည်ရာအဖြစ်တို့ကို မလွန်နိုင်သောကြောင့်တည်း။ ဤသို့သော လက္ခဏာရှိသောထိုသီလ၏^၁-

(ဒုဿီလျ ဝိဒ္ဓံသန) သီလမဲ့သူ၏အဖြစ်ကို ဖျက်ဆီးခြင်းကို၎င်း၊ ထို့ပြင် အပြစ်ကင်းသော ဂုဏ်ကို၎င်း (အစဉ်အတိုင်း) ကိစ္စအနက်, သမ္ပတ္တိအနက်အားဖြင့် ရသဟု ဆိုအပ်၏။

မှတ်ချက်

၁- ထိုသီလ၏..ရသဟု ဆိုအပ်၏-ဟု စပ်။

၂၉

[၉] ထို့ကြောင့် ဤသီလမည်သည်မှာ ကိစ္စ(ပြုဖွယ်)အနက်ရှိသော ရသအားဖြင့် (ဒုဿီလျဝိဒ္ဓံသန) သီလမဲ့သူအဖြစ် (သီလပျက်ခြင်း)ကို ဖျက်ဆီးခြင်း(ကင်းစေခြင်း) ကိစ္စရှိ၏၊ သမ္ပတ္တိ(ပြည့်စုံခြင်း) အနက်ရှိသော ရသအားဖြင့် (အနဝဇ္ဇ)အပြစ်ကင်းခြင်း ဂုဏ်ရှိ၏ဟူ၍ သိအပ်၏။ မှန်ပေ၏။ လက္ခဏာစသည်တို့ကို ဆိုရာ၌ ကိစ္စကိုသာလျှင် ဖြစ်စေ၊ သမ္ပတ္တိ (ပြည့်စုံခြင်းဂုဏ်)ကိုသာလျှင်ဖြစ်စေ ရသဟု ပြဆိုအပ်ပေ၏။

ထိုသို့သော ရသရှိသော ဤသီလမှာ^၁ စင်ကြယ်သည်၏အဖြစ်လျှင် ပစ္စုပဋ္ဌာန်^၂ ရှိ၏။ (မကောင်းမှုမှ)ရှက်ခြင်း, ကြောက်ခြင်းကို ထို(သီလ)၏ ပဒဋ္ဌာန်ဟု ပညာရှိတို့ ပြဆို(အပ်)၏။

ချဲ့၍ပြရလျှင်— သီလမှာ “ကာယဒွါရ၌ စင်ကြယ်သည်၏အဖြစ် (စင်ကြယ်ခြင်း), ၀စီဒွါရ၌ စင်ကြယ်သည်၏အဖြစ်, မနောဒွါရ၌ စင်ကြယ်သည်၏အဖြစ်”ဟူ၍ ဟောတော်မူ(အပ်)သော စင်ကြယ်သည်၏အဖြစ် (စင်ကြယ်ခြင်း)လျှင် ပစ္စုပဋ္ဌာန်^၂ ရှိ၏။ စင်ကြယ်သောသူ၏အဖြစ်ဖြင့် (ရှုဆင်ခြင်သောသူတို့၏ဉာဏ်၌) ရှေးရှုထင်၏၊ “ယူဆအပ်သည်၏အဖြစ်သို့ ရောက်၏” (ဤကား ရှေးရှုထင်၏-ဟူသောပုဒ်၏ အနက်)။ ထိုမှတပါး (မကောင်းမှုမှ)ရှက်ခြင်း ကြောက်ခြင်းကို ထို(သီလ)၏ ပဒဋ္ဌာန်ဟူ၍ ပညာရှိတို့ ပြဆို(အပ်)၏။ “နီးသောအကြောင်း”- ဤသည်ကား (ပဒဋ္ဌာန်ပုဒ်၏) အနက်တည်း။ မှန်ပေ၏။ (မကောင်းမှုမှ)ရှက်ခြင်း ကြောက်ခြင်းရှိလျှင် သီလသည် (ဆောက်တည်သောအားဖြင့်) ဖြစ်လည်း ဖြစ်၏။ (မကျူးလွန်သောအားဖြင့်) တည်လည်းတည်၏၊ မရှိလျှင်ကား (သီလ

မှတ်ချက်

၁- သီလမှာ.. ပစ္စုပဋ္ဌာန်ရှိ၏-ဟု စပ်။

၂- ကြည့်ရှုဆင်ခြင်သော သူတို့၏ ဉာဏ်၌ ရှေးရှုထင်သော အခြင်းအရာကို ပစ္စုပဋ္ဌာန်-ဟု ခေါ်သည်။

၃၀

သည်) ဖြစ်လည်းမဖြစ်၊ တည်လည်း မတည်ဟု (သိအပ်၏)။ ဤဆိုခဲ့သည့်အတိုင်း သီလ၏ လက္ခဏာ ရသ ပစ္စုပဋ္ဌာန် ပဒဋ္ဌာန်တို့ကို သိအပ်ကုန်၏။

၉။ (ဃ) “သီလ၏အကျိုးကား အဘယ်နည်း”ဟူသော မေးခွန်း၌- (သီလသည်) စိတ်နှလုံး ကြည်သာရွှင်လန်းခြင်း အစရှိသော များစွာသော ဂုဏ်ကျေးဇူးကို ရခြင်းအကျိုးရှိ၏။ ထို့ကြောင့်..

“အာနန္ဒာ၊ အပြစ်မရှိ ကောင်းသော သီလအကျင့်တို့သည် စိတ်နှလုံး၏ ကြည်သာရွှင်လန်းခြင်း အကျိုးရှိကုန်၏၊ စိတ်နှလုံး၏ ကြည်သာရွှင်လန်းခြင်း အာနိသင်ရှိကုန်၏”ဟု ဟောတော်မူပေ၏။ ထို့ပြင်-

“သူကြွယ်တို့၊ သီလရှိသောသူမှာ သီလနှင့်ပြည့်စုံခြင်း၏ အကျိုးတို့သည် ဤငါးပါးတို့ပေတည်း။ အဘယ်ငါးပါးတို့နည်းဟူမူ- သူကြွယ်တို့၊ ဤလောက၌ သီလရှိသော သီလနှင့်ပြည့်စုံသော သူသည် မမေ့လျော့ခြင်းဟူသော အကြောင်းကြောင့် ကြီးစွာသော စည်းစိမ်အစုကို ရတတ်၏၊ ဤသည်ကား သီလရှိသောသူမှာ သီလနှင့် ပြည့်စုံခြင်း၏ ပဌမအကျိုးပေတည်း။ သူကြွယ်တို့၊ တဖန် တပါးသောအကျိုးကား- သီလရှိသော သီလနှင့်ပြည့်စုံသောသူ၏ ကောင်းသော ကျော်စောသတင်းသည် အနှံ့အပြား ကျော်ကြားဖြစ်ပေါ်၏၊ ဤသည်ကား သီလရှိသောသူမှာ သီလနှင့်ပြည့်စုံခြင်း၏ ဒုတိယ အကျိုးပေတည်း။ သူကြွယ်တို့၊ တဖန် တပါးသောအကျိုးကား- သီလရှိသော သီလနှင့်ပြည့်စုံသောသူသည် မင်းပရိသတ်သို့ဖြစ်စေ, (ဗြာဟ္မဏ) ပုဏ္ဏားပရိသတ်သို့ဖြစ်စေ, သူကြွယ်ပရိသတ်သို့ဖြစ်စေ, ရဟန်းပရိသတ်သို့ဖြစ်စေ, တစုံတခုသော ပရိသတ်သို့ ချဉ်းကပ်ဝင်ရောက်လျှင် မကြောက်မရွံ့ ရဲရင့်လျက် ကြည်သာရွှင်လန်းသော မျက်နှာရှိလျက် ချဉ်းကပ်ဝင်ရောက်

၃၁

ရ၏၊ ဤသည်ကား- သီလရှိသောသူမှာ သီလနှင့်ပြည့်စုံခြင်း၏ တတိယအကျိုးပေတည်း။ သူကြွယ်တို့၊ တဖန် တပါးသောအကျိုးကား- သီလရှိသော သီလနှင့်ပြည့်စုံသော သူသည် (ပြုဘူးသော ကောင်းမှုတို့ကိုသာ ထင်မြင်လျက်) မတွေမဝေ သေရ၏၊ ဤသည်ကား- သီလရှိသောသူမှာ သီလနှင့်ပြည့်စုံခြင်း၏ စတုတ္ထအကျိုးတည်း။ သူကြွယ်တို့၊ တဖန် တပါးသော အကျိုးကား- သီလရှိသော သီလနှင့် ပြည့်စုံသော သူသည် ကိုယ်ခန္ဓာပျက်စီး၍ သေပြီးသည်မှ [၁၀] နောက်ကာလ၌ ကောင်းမှုရှိသူတို့၏ လားရောက်ရာ (သုဂတိ) နတ်ပြည်လောကသို့ ကပ်ရောက်၍ ဖြစ်ရ၏၊ ဤသည်ကား- သီလရှိသောသူမှာ သီလနှင့်ပြည့်စုံခြင်း၏ ပဉ္စမ အကျိုးပေတည်း” ဟူ၍လည်း ဟောတော်မူ၏။

ထို့ပြင် “ရဟန်းတို့၊ ရဟန်းသည် အကယ်၍ ဤသို့ လိုလားတောင့်တငြားအံ့- ငါသည် သီတင်းသုံးဘော်တို့ ချစ်ခင်ကြည်ညို ခံရသူ၊ မေတ္တာအပို့ခံရသူ (အမြတ်နိုးခံရသူ)၊ အလေးပြုခံရသူ၊ အချီးမွမ်းခံရသူ ဖြစ်ရပါစေ-ဟု (လိုလားတောင့်တငြားအံ့)၊ သီလတို့၌သာလျှင် အပြည့်အစုံ ဖြည့်ကျင့်သည်ဖြစ်ရာ၏”-ဟု

ဤသို့ အစရှိသောနည်းဖြင့် ချစ်ကြည်ညိုခြင်း မေတ္တာပို့ခြင်းအစ, အာသဝေါကုန်ခြင်း အဆုံးရှိကုန်သော အခြားတပါး များစွာကုန်သော သီလ၏အကျိုးတို့ကိုလည်း ဟောတော်မူသေး၏။ ဤပြဆိုခဲ့သည့်အတိုင်း သီလသည် စိတ်နှလုံး၏ ကြည်သာရွှင်လန်းခြင်း အစရှိသော များသောဂုဏ်ကျေးဇူးဟူသော အကျိုးရှိပေ၏။

တနည်းအားဖြင့် ချီးကျူးဖော်ပြရလျှင်-

(မြတ်စွာဘုရား၏) သာသနာတော်၌ အမျိုးကောင်းသားတို့အား အကြင်သီလကို ကြဉ်ဖယ်ထား၍ (သီလမှ တပါးသော) ထောက်

၃၂

တည်ရာမည်သည် မရှိချေ၊ ထိုသီလ၏ အကျိုးအာနိသင် အပိုင်းအခြားကို အဘယ်သူသည် (အကုန်အစင်) ပြောပြနိုင်ပါအံ့နည်း၊ (မပြောပြနိုင်သည်သာတည်း)။

ဤလောက၌ သတ္တဝါတို့၏ အကြင် ကိလေသာအညစ်အကြေးကို သီလတည်းဟူသော ရေစင်သည် သုတ်သင် စင်ကြယ်စေနိုင်ပေ၏။ သတ္တဝါတို့၏ ထိုကိလေသာ အညစ်အကြေးကို ဂင်္ဂါမြစ်ရေသည်၎င်း၊ ယမုနာမြစ်ရေသည်၎င်း၊ အသံတဟဲဟဲမြည်သော သရဘူမြစ်ရေသည်၎င်း၊ အစိရဝတီမြစ်ရေသည်၎င်း၊ မဟီမည်သော မြစ်ကြီး၏ ရေသည်၎င်း^၁ သုတ်သင်စင်ကြယ်စေရန် မစွမ်းနိုင်ချေ။

ဤလောက၌ သတ္တဝါတို့၏ အကြင်ရာဂစသော အပူအလောင်ကို ကောင်းစွာ စောင့်ထိန်းထားသော စင်ကြယ်သော စင်စစ်အေးမြစွာသော ဤသီလသည် ငြိမ်းအေးစေနိုင်ပေ၏၊ ထိုရာဂစသော အပူအလောင်ကို မိုဃ်းရေနှင့်တကွ လေအေးတို့သည်လည်း မငြိမ်းစေနိုင်ကုန်၊ စန္ဒကူးရွှေသည်လည်း မငြိမ်းစေနိုင်၊ ပုလဲသွယ်တို့သည်လည်း မငြိမ်းစေနိုင်ကုန်၊ ကျောက်ပတ္တမြားတို့သည်လည်း မငြိမ်းစေနိုင်ကုန်၊ လရောင်ညွန့်တို့သည်လည်း မငြိမ်းစေနိုင်ကုန်။ အကြင်သီလ၏ အနံ့သည် လေကြေ၌၎င်း လေညာ၌၎င်း အညီအမျှ ပြန့်နှံ့ကြိုင်လှိုင်ပေ၏။ သီလ၏ အနံ့နှင့်တူစွာ မွှေးပြန့်ကြိုင်လှိုင်သော အနံ့သည် အဘယ်မှာရှိပါအံ့နည်း။

မှတ်ချက်

၁-ဤအရာ၌ ပါဠိဂါထာဝယ် ဆန်းဂိုဏ်းပြည့်စေရန် မဟာနဒီ-ဟူသော ပုဒ်ကို ထည့်သွင်းဖော်ပြထား၏၊ ထိုပုဒ်အရ မြစ်ကြီးရေဟု ပြန်ဆိုထားသည်။ ၎င်းက ဂင်္ဂါထက်ကြီးသည် ဟူ၍ကား မယူရ၊ မြစ်ကြီးငါးသွယ်တို့တွင် ဂင်္ဂါသာလျှင် အကြီးဆုံးဖြစ်သည်။

၃၃

နတ်ပြည်သို့တက်ရန် သီလနှင့်တူသော အခြားတပါးသော စောင်းတန်းလှေကားမည်သည် အဘယ်မှာရှိပါအံ့နည်း၊ ထို့ပြင် နိဗ္ဗာန်မြို့တော်သို့ ဝင်ရန်လည်း သီလနှင့်တူသော အခြားတပါးသော တံခါးပေါက်မည်သည် အဘယ်မှာရှိပါအံ့နည်း။

သီလတည်းဟူသော အဆင်တန်ဆာဖြင့် ဆင်မြန်းကုန်သော ရဟန်းတော်တို့သည် တင့်တယ်ကုန်သကဲ့သို့၊ ပုလဲ ပတ္တမြား အဆင်တန်ဆာဖြင့် ဆင်မြန်းကုန်သော ပြည့်ရှင်မင်းတို့သည် ထို့အတူ မတင့်တယ်ကြကုန်။

သီလသည် သီလနှင့်ပြည့်စုံသော သူတို့အား မိမိကိုယ်ကို မိမိကိုယ်တိုင် စွပ်စွဲခြင်းဟူသော အတ္တာနုဝါဒဘေး အစရှိသော ဘေးအပေါင်းကို အကြွင်းမဲ့ဖျက်ဆီးတတ် (ကင်းစေတတ်)၏၊ ဂုဏ်သတင်းကျော်ခြင်းနှင့် ရွှင်လန်း ဝမ်းမြောက်ခြင်းကိုလည်း အခါခပ်သိမ်း ဖြစ်စေတတ်ပေ၏။

[၁၁] ဤဆိုခဲ့သော စကားရပ်ကို “လောကီ လောကုတ္တရာ ဂုဏ်ကျေးဇူး ဟူသမျှတို့၏ အမြစ်အရင်း မူလဘူတဖြစ်သော^၁ ကိလေသာဟူသော အပြစ်ဒေါသတို့၏ လွန်ကျူးခြင်း ခွန်အားကို ဖျက်ဆီးတတ်သော သီလ၏အကျိုးအာနိသင်ကို အရိပ်အမြွက်မျှ ပြဆိုသောစကား”ဟု သိအပ်၏။

သီလပ္ပဘေဒကထာ- သီလ၏အပြားကို ပြဆိုချက်

၁၀။ ယခုအခါ (င) “သီလသည် အဘယ်မျှ အပြားရှိသနည်း”ဟူသော မေးခွန်း၌ အဖြေကိုပြပေအံ့။ အလုံးစုံသော ဤသီလသည် မိမိ၏ သီလန

မှတ်ချက်

၁-မူလဘူတဖြစ်သော သီလ၏-ဟု စပ်ပါ။

၃၄

ဟူသော သဘောလက္ခဏာအားဖြင့် အကွဲအပြားမရှိ တပါးတည်းသာတည်း။

စာရိတ္တသီလ ဝါရိတ္တသီလအားဖြင့် ၂-ပါးအပြားရှိ၏။ ထို့အတူ အာဘိသမာစာရိကသီလ, အာဒိဗြဟ္မစရိယကသီလအားဖြင့်၎င်း၊ ဝိရတီသီလ အဝိရတီသီလအားဖြင့်၎င်း၊ နိဿိတသီလ အနိဿိတသီလအားဖြင့်၎င်း၊ ကာလပရိယန္တသီလ, အာပါဏကောဋိက သီလအားဖြင့်၎င်း၊ သပရိယန္တသီလ, အပရိယန္တသီလအားဖြင့်၎င်း၊ လောကီသီလ, လောကုတ္တရာသီလအားဖြင့်၎င်း ၂-ပါးစီ အပြားရှိ၏။

၄၆။ ဟီနသီလ, မဇ္ဈိမသီလ ပဏီတသီလအားဖြင့် ၃-ပါး အပြားရှိ၏။ ထို့အတူ အတ္တာဓိပတေယျသီလ, လောကာဓိပတေယျသီလ, ဓမ္မာဓိပတေယျ သီလအားဖြင့်၎င်း၊ ပရာမဋ္ဌသီလ, အပရာမဋ္ဌသီလ, ပဋိပ္ပဿဒ္ဓသီလအားဖြင့်၎င်း၊ ဝိသုဒ္ဓသီလ, အဝိသုဒ္ဓသီလ, ဝေမတိကသီလအားဖြင့်၎င်း၊ သေက္ခသီလ, အသေက္ခသီလ, နေဝသေက္ခနာသေက္ခသီလအားဖြင့်၎င်း ၃-ပါးစီ အပြားရှိ၏။

ဟာနဘာဂိယသီလ, ဌိတိဘာဂိယသီလ, ဝိသေသဘာဂိယသီလ, နိဗ္ဗေဓဘာဂိယသီလအားဖြင့် ၄-ပါးအပြားရှိ၏။ ထို့အတူ ဘိက္ခုသီလ, ဘိက္ခုနီသီလ, အနုပသမ္ပန္နသီလ, ဂဟဋ္ဌသီလအားဖြင့်၎င်း၊ ပကတိသီလ, အာစာရသီလ, ဓမ္မတာသီလ, ပုဗ္ဗဟေတုက သီလအားဖြင့်၎င်း၊ ပါတိမောက္ခသံဝရသီလ, ဣန္ဒြိယသံဝရသီလ, အာဇီဝပါရိသုဒ္ဓိသီလ, ပစ္စယသန္နိဿိတ သီလအားဖြင့်၎င်း ၄-ပါးစီ အပြားရှိ၏။

ပရိယန္တပါရိသုဒ္ဓိသီလ စသည်အားဖြင့် ၅-ပါးအပြားရှိ၏။ မှန်ပေ၏။ ပဋိသမ္ဘိဒါမဂ်ပါဠိတော်၌- “သီလတို့သည် ပရိယန္တပါရိသုဒ္ဓိသီလ, အပရိယန္တပါရိသုဒ္ဓိသီလ, ပရိပုဏ္ဏပါရိသုဒ္ဓိသီလ, အပရာမဋ္ဌပါရိသုဒ္ဓိသီလ, ပဋိပ္ပ-

၃၅

ဿဒ္ဓိပါရိသုဒ္ဓိသီလဟူ၍ ငါးပါးတို့တည်း”ဟူသော ဤစကားကို ဟောတော်မူ၏။ ထို့အတူ ပဟာနသီလ, ဝေရမဏိသီလ, စေတနာသီလ, သံဝရသီလ, အဝီတိက္ကမ သီလအားဖြင့်လည်း ၅-ပါးအပြားရှိ၏။

၁၁။ ထိုတွင် တပါးတည်းအဖို့၌ အနက်ကို ဆိုခဲ့ပြီးသောနည်းဖြင့်ပင် သိအပ်၏။ ၂-ပါးအပြားအဖို့၌- “ဤ(ကျင့်ဝတ်)ကို ပြုကျင့်အပ်၏”ဟူ၍ မြတ်စွာဘုရား ပညတ်ထားသော သိက္ခာပုဒ်(သီလ)ကို^၁ ဖြည့်ကျင့်ခြင်းသည် စာရိတ္တသီလမည်၏။ “ဤ(ဒုစ္စရိုတ်)ကို မပြုအပ်”ဟူ၍ (မြတ်စွာဘုရား) ပယ်မြစ်ထားသော အမှုကို မပြုခြင်းသည် ဝါရိတ္တသီလမည်၏။ ထို(၂-ပုဒ်)တို့၌ ဤသည်ကား (သဒ္ဒါဖြစ်ကြောင်း ဗျူပ္ပတ်အနက်ကို ပြသော) ဝိဂြိုဟ်ဝစနတ္ထတည်း- (စာရိတ္တသီလနှင့် ပြည့်စုံသော ပုဂ္ဂိုလ်တို့သည်) သီလတို့၌ အပြည့်အစုံ ပြုကျင့်လေ့ရှိသည်၏အဖြစ်ဖြင့် ထို(စာရိတ္တသီလ)၌ ကျင့်ကုန်၏၊ မပြတ်ဖြစ်ကုန်၏၊ ထိုသို့ကျင့်ရာ မပြတ်ဖြစ်ရာဖြစ်သောကြောင့် စာရိတ္တမည်၏^၂။ တားမြစ်ထားသော အမှုကို ထို(ဝါရိတ္တသီလ)ဖြင့် စောင့်ရှောက်ကုန်၏၊ ဤသို့ စောင့်ရှောက်ကြောင်း ဖြစ်သောကြောင့်

မှတ်ချက်

၁-ဤသီလသည် အခြားမဲ့ဒုက်၌ ပြလတံ့သော အာဘိသမာစာရိက သီလပင် ဖြစ်သည်။

၂-ဝါရိတ္တသီလကို ကျင့်ရုံမျှဖြင့် သီလသည် လုံးဝ မပြည့်စုံသေး၊ စာရိတ္တသီလကိုပါ ဖြည့်ကျင့်မှ လုံးဝပြည့်စုံသည်။ ထို့ကြောင့် အပြည့်အစုံကျင့်လိုသော ပုဂ္ဂိုလ်တို့သည် အပြည့်အစုံ ဖြည့်ကျင့်သောအားဖြင့် စာရိတ္တသီလ၌ မပြတ်ဖြစ်လျက် ရှိကုန်၏၊ ဤသို့ ကျင့်သောအားဖြင့် မပြတ်ဖြစ်ရာဖြစ်သောကြောင့် စာရိတ္တမည်သည်ဟု ဆိုလို၏။ စရဓာတ်+ဏိတ္တပစ္စည်းဖြင့် ပြီးစေအပ်၏။

၃၆

ဝါရိတ္တမည်၏^၁။ ထိုတွင် စာရိတ္တသီလကို သဒ္ဓါနှင့် ဝီရိယတို့ဖြင့် ပြီးစီးပြည့်စုံစေအပ်၏^၂။ ဝါရိတ္တသီလကို သဒ္ဓါဖြင့် ပြီးစီး ပြည့်စုံစေအပ်၏^၃။ ဤသို့လျှင် စာရိတ္တသီလ, ဝါရိတ္တသီလအားဖြင့် ၂-ပါး အပြားရှိ၏။

[၁၂] ဒုတိယဒုက်၌^၄ အဘိသမာစာရဟူသည်ကား မြတ်သော အကျင့်တည်း၊ အဘိသမာစာရသည်ပင်လျှင် အာဘိသမာစာရိက မည်၏။ တနည်းကား အဘိသမာစာရမည်သော မြတ်သောအကျင့် (မဂ်သီလ ဖိုလ်သီလ)ကို ရည်ရွယ်၍ ပညတ်ထားသော သီလအကျင့်သည် အာဘိသမာစာရိကမည်၏၊ ၎င်းသည် အာဇီဝလျှင် ရှစ်ခုမြောက်ရှိသော (အာဇီဝဋ္ဌမက)သီလမှ ကြွင်းသောသီလ၏ အမည်ပေတည်း။ အရိယာမဂ်ဟူသော မြတ်သောအကျင့် (မဂ္ဂဗြဟ္မစရိယ)၏ အစ၌(ရှေးအဖို့၌) ဖြစ်စေအပ်-ပြီးစေအပ်သော သီလဖြစ်သောကြောင့် အာဒိဗြဟ္မစရိယကမည်၏။ ၎င်းသည် အာဇီဝဋ္ဌမကသီလ၏ အမည်ပေတည်း။ မှန်ပေ၏၊ ထိုသီလသည် ရှေးအဖို့ကပင်လျှင်

မှတ်ချက်

၁-ဝါရိတ- တားမြစ်ထားသောအမှုကို + တာ- စောင့်ရှောက်ခြင်း + အ-အကြောင်း။ ဝါရိတ္တ-တားမြစ်ချက်ကို စောင့်ရှောက်ကြောင်း သီလဟု ဆိုလို၏။

၂-“ထိုသီလကို ကျင့်ခြင်းဖြင့် အကျိုးရှိသည်”ဟု ယုံကြည်သောသဒ္ဓါ, မပျင်းမရိကျင့်လိုသော ဝီရိယဟူသော ဤ၂-ပါးလုံးနှင့် ပြည့်စုံပါမှ စာရိတ္တသီလကို ပြည့်စုံစေနိုင်သည်ဟု ဆိုလို၏။

၃-မကျင့်လျှင် အပြစ်ဖြစ်သည်၊ ကျင့်လျှင် အကျိုးရှိသည်ဟု ယုံကြည်သောသဒ္ဓါ အားကောင်းပါမှ ဝါရိတ္တသီလကို ပြည့်စုံစေနိုင်သည်ဟု ဆိုလို၏။

၄-ဒု-နှစ်ခု + က-အပေါင်း = ဒုက-ဒုက်- နှစ်ခုအပေါင်းဟု ဆိုလို၏။

၃၇

ထက်ဝန်းကျင် စင်ကြယ်စေအပ်သောကြောင့် မဂ်၏အစ၌ ဖြစ်စေအပ် ပြီးစေအပ်သည်၏အဖြစ်သို့ ရောက်ပေ၏။ ထို့ကြောင့်-

“(ဝိပဿနာရှုဆဲ၌ သမာဓိ ပညာ မဂ္ဂင်ငါးပါးနှင့် ပြည့်စုံသော) ထိုယောဂီရဟန်းအား ကာယကံသည်၎င်း, ဝစီကံသည်၎င်း, အသက်မွေးမှု အာဇီဝသည်၎င်း ရှေးအဖို့၌ပင်လျှင် ကောင်းစွာ စင်ကြယ်ပြီးဖြစ်ပေသည်”-ဟု

ဟောတော်မူပေ၏။

တနည်းကား ခုဒ္ဒါနုခုဒ္ဒက (အသေးအဖွဲ) သိက္ခာပုဒ်တို့သည်^၁ အာဘိသမာစာရိကသီလ မည်၏၊ ကြွင်းသော သိက္ခာပုဒ်အပေါင်းသည်

မှတ်ချက်

၁- စူဠဝဂ္ဂပါဠိ နှာ-၁၈၄၊ စာပိုဒ် ၄၄၁ ခုဒ္ဒါနုခုဒ္ဒက သိက္ခာပဒကထာ၌ ခုဒ္ဒါနုခုဒ္ဒက သိက္ခာပုဒ်တို့ကို အချို့မထေရ်တို့က “ပါရာဇိကမှကြွင်းသော သိက္ခာပုဒ်တို့”ဟု ဆိုကုန်၏။ အချို့က “ပါရာဇိက, သံဃာဒိသိသ်တို့မှ ကြွင်းသော သိက္ခာပုဒ်တို့”ဟု ဆိုကုန်၏။ အချို့က “ပါရာဇိက, သံဃာဒိသိသ်, အနိယတတို့မှ ကြွင်းသော သိက္ခာပုဒ်တို့”ဟု ဆိုကုန်၏။ အချို့က “ပါရာဇိက ။ပ။ အနိယတ, နိဿဂ္ဂိယပါစိတ်တို့မှ ကြွင်းသော သိက္ခာပုဒ်တို့”ဟု ဆိုကုန်၏။ အချို့က “ပါရာဇိက ။ပ။ နိဿဂ္ဂိယပါစိတ်, သုဒ္ဓပါစိတ်တို့မှ ကြွင်းသော သိက္ခာပုဒ်တို့”ဟု ဆိုကုန်၏။ အချို့က “ပါရာဇိက ။ပ။ သုဒ္ဓပါစိတ်, ပါဋိဒေသနီတို့မှ ကြွင်းသော သိက္ခာပုဒ်တို့”ဟု ဆိုကုန်၏။ မိလိန္ဒပဉှာ နှာ-၁၄၆ ခုဒ္ဒါနုခုဒ္ဒကပဉှာ၌ကား- “မြတ်သောမင်းကြီး၊ ဒုက္ကဋ်သည် ခုဒ္ဒကသိက္ခာပုဒ်ပေတည်း၊ ဒုဗ္ဘာသီသည် အနုခုဒ္ဒကသိက္ခာပုဒ်ပေတည်း”ဟု မိန့်ဆို၏။

(အံ ၁-၂၃၃) ပဌမသိက္ခာသုတ်၌ သီလတို့၌ အပြည့်အစုံ ဖြည့်ကျင့်သော သောတာပန် သကဒါဂါမ် ရဟန်း၊ သီလ, သမာဓိတို့၌ အပြည့်အစုံ ဖြည့်ကျင့်သော အနာဂါမ်ရဟန်း၊ သီလ, သမာဓိ, ပညာတို့၌ အပြည့်အစုံဖြည့်ကျင့်သော

၃၈

မှတ်ချက်

ရဟန္တာရဟန်းတို့သည် ခုဒ္ဒါနုခုဒ္ဒကအာပတ်တို့သို့ ရောက်နိုင်ကြောင်း၊ ၎င်းတို့မှလည်း ကုစားလျက် ထနိုင်ကြောင်း၊ အာဒိဗြဟ္မစရိယက သိက္ခာပုဒ်တို့၌ကား ခိုင်မြဲသော သီလရှိကြောင်းများကို ပြဆိုထား၏။ ထိုသုတ်၏အဖွင့် အဋ္ဌကထာ (၂-၂၁၆)၌ အောက်ပါအတိုင်း ဖွင့်ပြထား၏။

“ခုဒ္ဒါနုခုဒ္ဒက”ဟူသည်ကား- ပါရာဇိက ၄-ပါးတို့ကိုထား၍ ကြွင်းသော သိက္ခာပုဒ်တို့တည်း။ ထိုတွင်လည်း သံဃာဒိသိသ်သည် ခုဒ္ဒကမည်၏၊ ထုလ္လစ္စဉ်းသည် အနုခုဒ္ဒကမည်၏။ ထုလ္လစ္စဉ်းသည်လည်း ခုဒ္ဒကမည်၏၊ ပါစိတ်သည် အနုခုဒ္ဒကမည်၏။ ပါစိတ်သည်လည်း ခုဒ္ဒကမည်၏၊ ပါဋိဒေသနီ ဒုက္ကဋ် ဒုဗ္ဘာသီတို့သည် အနုခုဒ္ဒကမည်၏။ အင်္ဂုတ္တရ မဟာနိကာယ်ကို သုံးဆောင်သော ဤဆရာတို့သည်ကား ပါရာဇိက ၄-ပါးတို့ကိုထား၍ ကြွင်းသောသိက္ခာပုဒ် အလုံးစုံတို့ကိုလည်း “ခုဒ္ဒါနုခုဒ္ဒကတို့”ဟူ၍ ဆိုကုန်၏။ “၎င်း(သိက္ခာပုဒ်အာပတ်)တို့သို့ ရောက်လည်းရောက်၏ (၎င်းတို့မှ) ထလည်း ထ၏”ဟူရာ၌ကား- ရဟန္တာသည် လောကဝဇ္ဇအာပတ်သို့မရောက်၊ ပဏ္ဏတ္တိဝဇ္ဇအာပတ်သို့သာလျှင် ရောက်၏။ (ထိုသို့)ရောက်လတ်သော်ကား ကိုယ်ဖြင့်လည်း ရောက်၏၊ နှုတ်ဖြင့်လည်း စိတ်ဖြင့်လည်း ရောက်၏။ ကိုယ်ဖြင့်ရောက်လတ်သော် ကုဋိကာရ, သဟသေယျ အစရှိသော အာပတ်တို့သို့ ရောက်၏၊ နှုတ်ဖြင့်ရောက်လတ်သော် သဉ္စရိတ္တ, ပဒသောဓမ္မ အစရှိသော အာပတ်တို့သို့ ရောက်၏၊ စိတ်ဖြင့်ရောက်လတ်သော် ရူပိယပဋိဂ္ဂဟဏအာပတ်သို့ ရောက်၏။ သေက္ခပုဂ္ဂိုလ်တို့၌လည်း ဤနည်းပင်တည်း။ “ရဟန်းတို့၊ ဤအရာ၌ မဖြစ်ထိုက်သည်၏ အဖြစ်ကို ငါမဟောအပ်ပေ”ဟူသည်ကား- ရဟန်းတို့၊ ဤသို့သဘောရှိသော အာပတ်သို့ ရောက်ခြင်း (၎င်းမှ)ထခြင်းဟူသော ဤအရာ၌ အရိယာပုဂ္ဂိုလ်အား မဖြစ်ထိုက်သည်၏အဖြစ်ကို ငါမဟော(အပ်)ပေ။ “အာဒိဗြဟ္မစရိယက သိက္ခာပုဒ်တို့” ဟူသည်ကား- မဂ်ဟူသော မြတ်သောအကျင့်၏ အစပိုင်းဖြစ်ကုန်သော လေးပါးကုန်သော (ပါရာဇိကမည်သော) မဟာသီလသိက္ခာပုဒ်တို့ပေတည်း။

အထက်ပါအတိုင်း သိက္ခာသုတ်ပါဠိ အဋ္ဌကထာတို့၌ မိန့်ဆိုထားသော ခုဒ္ဒါနုခုဒ္ဒက သိက္ခာပုဒ်တို့ကိုပင် ဤဝိသုဒ္ဓိမဂ်၌ ရည်သည်ဟု ယူအပ်၏။ အထူးသတိ

၃၉

အာဒိဗြဟ္မစရိယကသီလ မည်၏။ တနည်းကား ဥဘတောဝိဘင်း၌^၁ ပါဝင်သော သိက္ခာပုဒ်အပေါင်းသည် အာဒိဗြဟ္မစရိယကသီလမည်၏။ ခန္ဓကဝတ်၌^၂ ပါဝင်သော သိက္ခာပုဒ်အပေါင်းသည် အာဘိသမာစာရိက သီလမည်၏။ ထိုအာဘိသမာစာရိကသီလပါ ပြည့်စုံပါမှ အာဒိဗြဟ္မစရိယကသီလ ပြည့်စုံနိုင်၏။ ထို့ကြောင့်...

“ရဟန်းတို့ ထို(တစုံတယောက်သော)ရဟန်းသည် အာဘိသမာစာရိက ကျင့်ဝတ်သီလကို မဖြည့်ကျင့်မူ၍ အာဒိဗြဟ္မစရိယကသီလကို ပြည့်စေနိုင်လိမ့်မည်ဟု ဤသို့သော အကြောင်းသည် မရှိချေ”-ဟု^၃

ဟောတော်မူ၏။ ဤသို့လျှင် အာဘိသမာစာရိကသီလ, အာဒိဗြဟ္မစရိယက သီလအားဖြင့် ၂-ပါးအပြားရှိ၏။

မှတ်ချက်

ပြုရန်မှာ လောကဝဇ္ဇဖြစ်သော သံဃာဒိသိသ်, ထုလ္လစ္စဉ်း, ပါစိတ် စသည်တို့ကိုကား အာဒိဗြဟ္မစရိယက သိက္ခာပုဒ်၌ ထည့်သွင်းယူအပ်ကုန်၏။

၁-ဘိက္ခုပါတိမောက်၏အဖွင့် ဝိနည်းဒေသနာကို “ ဘိက္ခုဝိဘင်း-မဟာဝိဘင်း”ဟု ခေါ်သည်၊ သိက္ခာပုဒ် (၂၂၇)ပါးရှိသည်။ ဘိက္ခုနီပါတိမောက်၏အဖွင့် ဝိနည်းဒေသနာကို “ဘိက္ခုနီဝိဘင်း”ဟု ခေါ်သည်၊ သိက္ခာပုဒ် (၃၁၁)ပါး ရှိသည်။ ၎င်းဝိဘင်းနှစ်မျိုးကို “ဥဘတောဝိဘင်း”ဟု ခေါ်သည်။ ပါရာဇိကကဏ္ဍပါဠိနှင့် ပါစိတ္တိယပါဠိတို့ပင် ဖြစ်သည်။

၂-မဟာဝဂ္ဂ စူဠဝဂ္ဂပါဠိတို့၌လာသော အာစရိယုပဇ္စျာယဝတ် အစရှိသော ကျင့်ဝတ်အပေါင်းကို ခန္ဓကဝတ်ဟု ဆို၏။

၃-အာဘိသမာစာရိက ကျင့်ဝတ်မပြည့်စုံလျှင် ဝတ္တဘေဒဒုက္ကဋ် အာပတ်သင့်၍ အာဒိဗြဟ္မစရိယက သီလလည်း မပြည့်စုံဘဲ ရှိလေသည်။ ထို့ကြောင့် အထက်ပါအတိုင်း ဟောတော်မူသည်။

၄၀

တတိယဒုက်၌ သတ္တဝါကိုသတ်ခြင်း စသည်တို့မှ ကြဉ်ရှောင်ခြင်းမျှသည် ဝိရတီသီလမည်၏။ (ထိုမှ)ကြွင်းသော စေတနာအစရှိသော သီလသည် အဝိရတီ (ကြဉ်ရှောင်မှု- ဝိရတီမဟုတ်သော) သီလမည်၏။ ဤသို့လျှင် ဝိရတီသီလ, အဝိရတီသီလအားဖြင့် ၂-ပါးအပြားရှိ၏။

စတုတ္ထဒုက်၌ နိဿယ-မှီရာဟူသည်ကား^၁ မှီရာတို့သည် တဏှာဟူသော မှီရာ, ဒိဋ္ဌိဟူသော မှီရာဟူ၍ နှစ်မျိုးရှိ၏။ ထိုတွင် “ငါသည် ဤသီလဖြင့် (ထင်ရှားသော)နတ်သော်၎င်း, မထင်ရှားသော သာမန်နတ်သော်၎င်း ဖြစ်ရပေလိမ့်မည်”ဟု ဤသို့ (ဘဝသမ္ပတ္တိ) ပြည့်စုံကောင်းမြတ်သော ဘဝကို မျှော်လင့်တောင့်တ၍ ဖြစ်စေ(အပ်)သော သီလသည် တဏှာနိဿိတ (တဏှာကို မှီသော) သီလမည်၏။ သီလမျှဖြင့် သံသရာဆင်းရဲမှ စင်ကြယ် (လွတ်မြောက်)သည်ဟု ဤသို့သော သုဒ္ဓိဒိဋ္ဌိ (စင်ကြယ်ရေးအယူ)ဖြင့် ဖြစ်စေ(အပ်)သော သီလသည် ဒိဋ္ဌိနိဿိတ (ဒိဋ္ဌိကိုမှီသော) သီလမည်၏^၂။ လောကုတ္တရ သီလသည်၎င်း၊ ထို(လောကုတ္တရာသီလ)၏ အကြောင်းအထောက်အပံ့ဖြစ်သော လောကီသီလသည်၎င်း၊ ဤ(သီလ ၂-မျိုး)သည် အနိဿိတ (မမှီသော)သီလ မည်၏။ ဤသို့လျှင် နိဿိတသီလ, အနိဿိတသီလအားဖြင့် ၂-ပါးအပြားရှိ၏။

မှတ်ချက်

၁-ဤစတုတ္တဒုက်၌ “နိဿိတ- မှီသောသီလ, အနိဿိတ-မမှီသောသီလ”ဟူ၍သာ ရှိ၏၊ “နိဿယ-မှီရာ”ဟူ၍ကား မရှိခဲ့၊ သို့သော် “နိဿိတ-မှီသည်”ဟုဆိုလျှင် နိဿယ-မှီရာသည် အတွင်းဝင်လျက်ရှိ၏၊ ထို့ကြောင့် ၎င်းကို သံဝဏ္ဏေတဗ္ဗအဖြစ်ဖြင့် ထုတ်ပြသည်။

၂-သမာဓိပညာကို မပွါးစေဘဲ သီလသက်သက်ဖြင့် သံသရာဝဋ်ဆင်းရဲမှ လွတ်မြောက်နိုင်သည်, နိဗ္ဗာန်သို့ ရောက်နိုင်သည်ဟု ယူဆ၍ ကျင့်သုံးသောသီလကို “ဒိဋ္ဌိနိဿိတ- ဒိဋ္ဌိကိုမှီသောသီလ”ဟု ဆိုလို၏။

၄၁

ပဉ္စမဒုက်၌ ကာလအပိုင်းအခြားပြု၍^၁ ဆောက်တည်သော သီလသည် ကာလပရိယန္တ (ကာလအပိုင်းအခြားရှိသော) သီလမည်၏။ အသက်ထက်ဆုံး ဆောက်တည်၍ ထိုဆောက်တည်သည့် အတိုင်းသာလျှင် ဖြစ်စေ(အပ်)သော သီလသည် အာပါဏကောဋိက (အသက်ထက်ဆုံး) သီလမည်၏။ ဤသို့လျှင် ကာလပရိယန္တသီလ, အာပါဏကောဋိကသီလအားဖြင့် ၂-ပါးအပြားရှိ၏။

ဆဋ္ဌဒုက်၌ လာဘ်, အခြံအရံ, ဆွေမျိုး, ကိုယ်အင်္ဂါ, အသက်တို့၏ အစွမ်းအားဖြင့် အဆုံးအပိုင်းအခြား (ပျက်စီးခြင်း)ကို မြင်ရသောသီလသည် သပရိယန္တ (အဆုံးအပိုင်းအခြားရှိသော) သီလမည်၏။ (ထိုမှ)အပြန်ဖြစ်သော သီလသည် အပရိယန္တ (အဆုံးအပိုင်းအခြားမရှိသော) သီလမည်၏၊ ထို့ကြောင့် ပဋိသမ္ဘိဒါမဂ်ပါဠိတော်၌..

မှတ်ချက်

၁-ပဋိသမ္ဘိဒါမဂ်အဋ္ဌကထာ ၁-၁၁၈၌ “ကတမော ကာလပရိယန္တော၊ ဥပါသကောပါသိကာ ဒါနံ ဒဒမာနာ ပရိဝေသနပရိယန္တံ သီလံ သမာဒိယန္တိ၊ ဝိဟာရဂတာ ဝိဟာရပရိယန္တံ သီလံ သမာဒိယန္တိ၊ ဧကံ ဝါ ဒွေ ဝါ တယော ဝါ ဘိယျော ဝါ ရတ္တိန္ဒိဝါနိ ပရိစ္ဆေဒံ ကတွာ သီလံ သမာဒိယန္တိ။ အယံ ကာလပရိယန္တော။ ကာလအပိုင်းအခြားသည် အဘယ်နည်း၊ ရတနာသုံးပါးကို ဆည်းကပ်သော ဥပါသကာ ယောကျ်ား, ဥပါသိကာ မိန်းမတို့သည် အလှူဒါနကို ပေးလှူကုန်စဉ် ကျွေးမွေးခြင်းလျှင် အပိုင်းအခြားရှိသော (ကျွေးမွေးချိန် ဆုံးသည်တိုင်အောင် ပိုင်းခြား၍) သီလကို ဆောက်တည်ကုန်၏၊ ကျောင်းတိုက်၌တည်သော ဥပါသကာ ဥပါသိကာမတို့သည် ကျောင်းတိုက်လျှင် အပိုင်းအခြားရှိသော သီလကို ဆောက်တည်ကုန်၏၊ တညဉ့်တနေ့ဖြစ်စေ, နှစ်ညဉ့်နှစ်နေ့ဖြစ်စေ, သုံးညဉ့်သုံးနေ့ဖြစ်စေ, ထို့ထက်အလွန် ညဉ့်နေ့တို့ပတ်လုံးဖြစ်စေ ပိုင်းခြား၍ သီလကို ဆောက်တည်ကုန်၏။ ဤသည်ကား ကာလအပိုင်းအခြားပေတည်း”ဟု မိန့်ဆို၏။ ထိုမိန့်ဆိုချက်ကို ထောက်မှီ၍ ကာလအပိုင်းအခြားပြုပုံကို သိအပ်၏။

၄၂

“သပရိယန္တမည်သော ထိုသီလကား အဘယ်နည်း၊ လာဘ်လျှင် အဆုံးအပိုင်းအခြားရှိသော သီလသည် ရှိ၏၊ အခြံအရံလျှင် အဆုံးအပိုင်းအခြားရှိသော သီလသည်ရှိ၏။ [၁၃] ဆွေမျိုးလျှင် အဆုံးအပိုင်းအခြားရှိသော သီလသည် ရှိ၏၊ ကိုယ်အင်္ဂါလျှင် အဆုံးအပိုင်းအခြားရှိသော သီလသည်ရှိ၏။ အသက်လျှင် အဆုံးအပိုင်းအခြားရှိသော သီလသည်ရှိ၏။ လာဘ်လျှင် အဆုံးအပိုင်းအခြားရှိသော ထိုသီလကား အဘယ်နည်း၊ ဤလောက၌ အချို့ပုဂ္ဂိုလ်သည် ဆောက်တည်ထားပြီးသော သိက္ခာပုဒ်ကို လာဘ်ဟူသော အကြောင်းကြောင့် (လာဘ်ကို အကြောင်းပြု၍) ကျူးလွန်၏။ ဤသည်ကား လာဘ်လျှင် အဆုံးအပိုင်းအခြားရှိသော ထိုသီလပေတည်း”ဟု

ဟောတော်မူ၏။ ဤနည်းဖြင့်ပင်လျှင် ဤမှတပါး အခြားသော (အခြံအရံလျှင် အဆုံးအပိုင်းအခြားရှိသောသီလ အစရှိသော) သီလတို့ကိုလည်း ချဲ့၍သိအပ်ကုန်၏။ အပရိယန္တသီလ၏ အဖြေ၌လည်း..

“လာဘ်လျှင် အဆုံးအပိုင်းအခြား မရှိသော ထိုသီလကား အဘယ်နည်း၊ ဤလောက၌ အချို့ပုဂ္ဂိုလ်သည် ဆောက်တည်ထားပြီးသော သိက္ခာပုဒ်ကို လာဘ်ဟူသော အကြောင်းကြောင့် (လာဘ်ကို အကြောင်းပြု၍) ကျူးလွန်ရန် စိတ်အကြံကိုသော်လည်း မဖြစ်စေ၊ ထိုပုဂ္ဂိုလ်သည် အဘယ်မှာ ကျူးလွန်တော့အံ့နည်း၊ ဤသည်ကား လာဘ်လျှင် အဆုံးအပိုင်းအခြားမရှိသော ထိုသီလပေတည်း”ဟု

ဟောတော်မူ၏။ ဤနည်းဖြင့်ပင်လျှင် ဤမှတပါး အခြားသော (အခြံအရံလျှင် အဆုံးအပိုင်းအခြားမရှိသော သီလအစရှိသော) သီလတို့ကိုလည်း ချဲ့၍ သိအပ်ကုန်၏။ ဤသို့လျှင် သပရိယန္တသီလ, အပရိယန္တသီလအားဖြင့် ၂-ပါးအပြားရှိ၏။

၄၃

သတ္တမဒုက်၌ အလုံးစုံသော (သာသဝ) အာသဝေါ၏ အာရုံဖြစ်သော သီလသည် (လောကိယ) လောကီသီလမည်၏။ အာသဝေါ၏ အာရုံမဟုတ်သော သီလသည် လောကုတ္တရာသီလမည်၏။ ထိုတွင် လောကီသီလသည် ဘဝအထူးကို ဖြစ်စေတတ်၏။ ဘဝမှ ထွက်မြောက်ခြင်း၏အကြောင်း အဆောက်အဦလည်း ဖြစ်၏။ အဘယ်ကဲ့သို့ ဟောသနည်းဟူမူ..

ဝိနည်းသိက္ခာပုဒ်သည် (ကိုယ်နှင့်နှုတ်တို့ကို) စောင့်စည်းခြင်းအကျိုးငှါ ဖြစ်၏၊ စောင့်စည်းခြင်းသည် စိတ်နှလုံး ကြည်သာရွှင်လန်းခြင်းအကျိုးငှါ ဖြစ်၏၊ စိတ်နှလုံး ကြည်သာရွှင်လန်းခြင်းသည် နှစ်သိမ့်ခြင်း (ပါမောဇ္ဇ)အကျိုးငှါ ဖြစ်၏၊ နှစ်သိမ့်ခြင်းသည် ဝမ်းမြောက်ခြင်း (ပီတိ)အကျိုးငှါ ဖြစ်၏။ ဝမ်းမြောက်ခြင်းသည် ကိုယ်စိတ်၏ ငြိမ်းအေးခြင်း (ပဿဒ္ဓိ)အကျိုးငှါ ဖြစ်၏၊ ငြိမ်းအေးခြင်းသည် ချမ်းသာခြင်း (သုခ)အကျိုးငှါ ဖြစ်၏၊ ချမ်းသာခြင်းသည် စိတ်တည်ကြည်ခြင်း (သမာဓိ)အကျိုးငှါ ဖြစ်၏၊ စိတ်တည်ကြည်ခြင်း (သမာဓိ)သည် မှန်စွာသိမြင်သော ယထာဘူတဉာဏ်အမြင်အကျိုးငှါ ဖြစ်၏၊ ယထာဘူတဉာဏ်အမြင်သည် ငြီးငွေ့ခြင်း (နိဗ္ဗိဒါ)အကျိုးငှါ ဖြစ်၏၊ ငြီးငွေ့ခြင်းသည် ဝိရာဂခေါ် တပ်မက်ကင်းသော မဂ်အကျိုးငှါ ဖြစ်၏၊ ဝိရာဂသည် ဝိမုတ္တိခေါ် လွတ်မြောက်သော အရဟတ္တဖိုလ်အကျိုးငှါ ဖြစ်၏၊ ဝိမုတ္တိသည် လွတ်မြောက်သည်ကို ပြန်လှည့်၍ဆင်ခြင်သော ဝိမုတ္တိဉာဏ်အမြင်အကျိုးငှါ ဖြစ်၏၊ ဝိမုတ္တိဉာဏ်အမြင်သည် အစွဲအလမ်းကင်း၍ ဆင်းရဲခပ်သိမ်းငြိမ်းခြင်း (ပရိနိဗ္ဗာန်ဝင်စံခြင်း)အကျိုးငှါ ဖြစ်၏၊ အစွဲအလမ်းကင်းလျက် စိတ်၏ အကြင်လွတ်မြောက်ခြင်း (ဝိမောက္ခ)သည် ရှိ၏။ (ဝိနည်းကို)ပြောဆိုခြင်းသည် ဤလွတ်မြောက်ခြင်း (ဝိမောက္ခ)အကျိုး ရှိ၏၊ (ဝိနည်းကို ဆွေးနွေးစိစစ်ခြင်းသည် ဤ လွတ်မြောက်ခြင်းအကျိုးရှိ၏၊ (ဝိနည်းကို စောင့်စည်းခြင်း အစရှိသော) အကြောင်းအဆက်ဆက်သည်

၄၄

ဤလွတ်မြောက်ခြင်း အကျိုးရှိ၏၊ (ဝိနည်းကို) နာကြားခြင်းသည် ဤလွတ်မြောက်ခြင်း အကျိုးရှိ၏”ဟု ဟောတော်မူ၏။

လောကုတ္တရာသီလသည် ဘဝမှ လွတ်မြောက်ခြင်းကို ဆောင်တတ်၏။ ပြန်လှည့်၍ ဆင်ခြင်သော ပစ္စဝေက္ခဏာဉာဏ်၏ ဖြစ်ရာဘုံ အာရုံလည်း ဖြစ်၏။ ဤသို့လျှင် လောကီသီလ လောကုတ္တရာသီလအားဖြင့် ၂-ပါးအပြားရှိ၏။

၁၂။ တိက်တို့တွင်^၁ ပဌမတိက်၌ ယုတ်ညံ့သော ဆန္ဒဖြင့်သော်၎င်း၊ စိတ်ဖြင့်သော်၎င်း၊ ဝီရိယဖြင့်သော်၎င်း၊ (ဝီမံသ) ပညာဖြင့်သော်၎င်း ဖြစ်စေ(အပ်)သော သီလသည် ဟီန (ယုတ်ညံ့သော)သီလ မည်၏။ အလယ်အလတ်ဖြစ်သော ဆန္ဒစသည်တို့ဖြင့် ဖြစ်စေ(အပ်)သော သီလသည် မဇ္ဈိမ (အလယ်အလတ်)သီလ မည်၏။ မြတ်သောဆန္ဒ စသည်တို့ဖြင့် ဖြစ်စေ(အပ်)သော သီလသည် ပဏီတ (မြတ်သော)သီလ မည်၏။ တနည်းကား— အခြံအရံ အကျော်အစောကို အလိုရှိသဖြင့် ဆောက်တည်သော သီလသည် ဟီနမည်၏။ ကောင်းမှု၏အကျိုးကို အလိုရှိသဖြင့် ဆောက်တည်သော သီလသည် မဇ္ဈိမမည်၏။ “ဤသီလစောင့်သုံးမှုကို ပြုသင့်သည်သာတည်း”ဟု စင်ကြယ်သည်၏အဖြစ် (စင်ကြယ်ခြင်း)ကိုမှီ၍ ဆောက်တည်သော သီလသည် ပဏီတမည်၏။ တနည်းကား- “ငါသည် သီလနှင့် ပြည့်စုံ၏၊ ကောင်းသောအကျင့်ရှိ၏၊ အခြားသော ဤရဟန်းတို့သည်ကား သီလမရှိကုန်၊ ယုတ်မာသော အကျင့်ရှိကုန်၏”ဟု ဤသို့ မိမိကိုယ်ကို ချီးမြှောက်ခြင်း, သူတပါးတို့ကို ရှုတ်ချခြင်း စသည်တို့ဖြင့် ညစ်ညူးသော သီလသည် ဟီန မည်၏။ ထိုကဲ့သို့ မညစ်ညူးသော

မှတ်ချက်

၁—တိ-သုံးခု + က-အပေါင်း = တိက-တိက်- သုံးခုအပေါင်း-ဟု ဆိုလို၏။

၄၅

လောကီသီလသည် မဇ္ဈိမမည်၏။ လောကုတ္တရာသီလသည် ပဏီတမည်၏။ တနည်းကား- တဏှာ၏အစွမ်းဖြင့် ဘဝသမ္ပတ္တိ ဘောဂသမ္ပတ္တိအလို့ငှါ ဖြစ်စေ(အပ်)သော သီလသည် ဟီနမည်၏။ မိမိ၏ သံသရာမှ လွတ်မြောက်ခြင်းအကျိုးငှါ ဖြစ်စေ(အပ်)သော သီလသည် မဇ္ဈိမမည်၏။ အလုံးစုံသော သတ္တဝါတို့၏ လွတ်မြောက်ခြင်းအကျိုးငှါ ဖြစ်စေ(အပ်)သော ပါရမိတာ (ဘုရားအလောင်းတော်တို့၏ ပါရမီတော်) သီလသည် ပဏီတမည်၏။ ဤသို့လျှင် ဟီနသီလ, မဇ္ဈိမသီလ, ပဏီတသီလအားဖြင့် ၃-ပါးအပြားရှိ၏။

[၁၄] ဒုတိယတိက်၌ မိမိနှင့်မလျော်ကန်သော မကောင်းမှုကို ပယ်လိုသဖြင့် မိမိကိုယ်ကို အလေးပြု၍ မိမိ၌ ရိုသေလေးစားသောအားဖြင့် ဖြစ်စေ(အပ်)သော သီလသည် အတ္တာဓိပတေယျသီလ မည်၏။ လောက (လူအပေါင်း)၏ ကဲ့ရဲ့ခြင်းကို ရှောင်လိုသဖြင့် လောကကို အလေးပြု၍ လောက၌ ရိုသေလေးစားသောအားဖြင့် ဖြစ်စေ(အပ်)သော သီလသည် လောကာဓိပတေယျသီလ မည်၏။ တရား၏ မြတ်သည်၏အဖြစ်ကို ပူဇော်လိုသဖြင့် တရားကို အလေးပြု၍ တရား၌ ရိုသေလေးစားသောအားဖြင့် ဖြစ်စေ(အပ်)သော သီလသည် ဓမ္မာဓိပတေယျသီလ မည်၏။ ဤသို့လျှင် အတ္တာဓိပတေယျသီလ အစရှိသောအားဖြင့် ၃-ပါးအပြားရှိ၏။

တတိယတိက်၌ ဒုက်တို့၌ နိဿိတသီလဟု ဆိုခဲ့သော သီလသည် တဏှာဒိဋ္ဌိတို့ဖြင့် မှားယွင်းစွာ သုံးသပ်(အပ်)သောကြောင့်^၁ ပရာမဋ္ဌသီလ

မှတ်ချက်

၁-ဋီကာအလိုအားဖြင့်- “ဖျက်ဆီးလျက် သုံးသပ်အပ်သောကြောင့်”ဟု ပြန်ဆိုအပ်၏။

၄၆

မည်၏။ ကလျာဏပုထုဇဉ်ပုဂ္ဂိုလ်၏^၁ မဂ်၏အကြောင်း အဆောက်အဦဖြစ်သော သီလသည်၎င်း၊ သေက္ခပုဂ္ဂိုလ်တို့၏ မဂ်နှင့်ယှဉ်သော သီလသည်၎င်း အပရာမဋ္ဌသီလ မည်၏။ သေက္ခပုဂ္ဂိုလ် အသေက္ခပုဂ္ဂိုလ်တို့၏ ဖိုလ်နှင့်ယှဉ်သော သီလသည် ပဋိပ္ပဿဒ္ဓ (တဖန်ငြိမ်းစေသော)သီလ မည်၏။ ဤသို့လျှင် အပရာမဋ္ဌသီလ စသည်အားဖြင့် ၃-ပါးအပြားရှိ၏။

စတုတ္ထတိက်၌ အာပတ်မသင့်စေမူ၍ ဖြည့်ကျင့်(အပ်)သော သီလသည်၎င်း၊ အာပတ်သင့်လျှင်မူလည်း (ဒေသနာပြောကြားခြင်း စသည်ဖြင့်) ကုစား(အပ်)ပြီးသော သီလသည်၎င်း ဝိသုဒ္ဓ(စင်ကြယ်သော) သီလမည်၏။ အာပတ်သင့်ပြီးသော ရဟန်း၏ မကုစားရသေးသော သီလသည် အဝိသုဒ္ဓ(မစင်ကြယ်သော) သီလမည်၏။ (လွန်ကျူးမိသော) ဝတ္ထု၌သော်၎င်း၊ အာပတ်၌သော်၎င်း၊ လွန်ကျူးမှု၌သော်၎င်း ယုံမှားရှိသော ရဟန်း၏သီလသည် ဝေမတိက(ယုံမှားရှိသော) သီလမည်၏။ ထိုတွင် ယောဂီရဟန်းသည် မစင်ကြယ်သောသီလကို စင်ကြယ်အောင် သုတ်သင်အပ်၏၊ (အပ် မအပ်) ယုံမှားသံသယဖြစ်လတ်သော်^၂ ဝတ္ထု၌ လွန်ကျူးခြင်းကို မပြုမူ၍ ယုံမှားသံသယကို ပယ်ဖျောက်အပ်၏၊ ဤသို့ပြုလျှင် ထိုရဟန်းအား (ဈာန်စသည်ကိုရရန်) ချမ်းသာသောအကျင့် ဖြစ်ပါလတံ့၊ ဤသို့လျှင် ဝိသုဒ္ဓသီလစသည်အားဖြင့် ၃-ပါး အပြားရှိ၏။

မှတ်ချက်

၁-မဂ်ဖိုလ်နိဗ္ဗာန် ရည်သံ၍ သီလစသည်ကို ဖြည့်ကျင့်နေသောကြောင့် ပုထုဇဉ်တို့တွင် ကောင်းသောသူ၊ ကောင်းသောပုထုဇဉ်ပုဂ္ဂိုလ်ဟု ဆိုလို၏။

၂-မပြုလုပ်မီ မကျူးလွန်မီက မိမိပြုလိုသောအမှုနှင့်စပ်၍ ပြုအပ် မပြုအပ်, ပြုကောင်း မပြုကြောင်း ယုံမှားသံသယဖြစ်ခဲ့လျှင်-ဟု ဆိုလို၏။

၄၇

ပဉ္စမတိက်၌ လေးပါးသော အရိယာမဂ်တို့နှင့်၎င်း၊ သုံးပါးသော (အောက်)သာမညဖိုလ်^၁တို့နှင့်၎င်း ယှဉ်သောသီလသည် သေက္ခ(ကျင့်ဆဲပုဂ္ဂိုလ်တို့၏) သီလမည်၏။ အရဟတ္တဖိုလ်နှင့်ယှဉ်သော သီလသည် အသေက္ခ (ကျင့်ဆဲမဟုတ်- ကျင့်ပြီးပုဂ္ဂိုလ်၏) သီလမည်၏။ ကြွင်းသော လောကီသီလသည် နေဝသေက္ခ နာသေက္ခသီလမည်၏။ ဤသို့လျှင် သေက္ခသီလ စသည်အားဖြင့် ၃-ပါးအပြားရှိ၏။

ပဋိသမ္ဘိဒါမဂ် ပါဠိတော်၌ကား^၂ လောက၌ ထိုထိုသတ္တဝါတို့၏ ပကတိပင်ကိုရင်း အလေ့အကျင့် သဘောကိုလည်း သီလဟု ခေါ်ဆိုကြ၏။ ယင်းပင်ကိုရင်း သဘောကိုပင်ရည်၍ “ဤသူသည် ကောင်းသောသီလရှိ၏ (ကောင်းသော အလေ့အကျင့်ရှိ၏)၊ ဤသူသည် ဆိုးသောသီလရှိ၏။ (ဆိုးသောအလေ့အကျင့်ရှိ၏)၊ ဤသူသည် ရန်ဖြစ်ခြင်း အလေ့အကျင့်ရှိ၏၊ ဤသူသည် တန်ဆာဆင်ခြင်း အလေ့အကျင့်ရှိ၏”ဟူ၍ ပြောဆိုကြ၏။ ထို့ကြောင့် ထိုလောကဝေါဟာရ ပရိယာယ်အားဖြင့် “သီလတို့သည် ကုသိုလ်သီလ အကုသိုလ်သီလ အဗျာကတသီလအားဖြင့် ၃-ပါးတို့တည်း”ဟူ၍ ဤသို့ ကုသိုလ်စသည်တို့၏ အစွမ်းအားဖြင့်လည်း ၃-ပါးအပြားရှိ၏ဟု ဟောထားလေသည်။ ထိုတွင် အကုသိုလ်သီလသည် ဤအရာ၌ အလိုရှိအပ်သော သီလ၏လက္ခဏာ စသည်တို့တွင် တခုနှင့်မျှသော်လည်း မညီချေ၊

မှတ်ချက်

၁- သမဏ- ကိလေသာမီးငြိမ်းသော အရိယာရဟန်း + ဏျ-ဖြစ်ကြောင်း = သာမည ကိလေသာငြိမ်းသော အရိယာဖြစ်ကြောင်း မဂ်တရား ၄-ပါး၊ သာမညဖလ- သာမညမည်သော မဂ်၏အကျိုး အရိယာဖိုလ် ၄-ပါး။

၂- ပဋိသမ္ဘိဒါမဂ် ပါဠိတော်၌ကား “သီလတို့သည် ကုသိုလ်သီလ, အကုသိုလ်သီလ, အဗျာကတသီလအားဖြင့် ၃-ပါးတို့တည်း”ဟူ၍ ဟောထားလေသည်ဟု စပ်ပါ။

၄၈

ထို့ကြောင့် ဤအရာ၌ (ကုသလတိက်ကို)^၁ ဆောင်၍ မပြဘဲ ခြွင်းချန်ထားသည်။ သို့ဖြစ်၍ ဆိုခဲ့သော (တိက် ၅-ခုအရ) နည်းဖြင့်သာလျှင် ဤသီလ၏ ၃-ပါးအပြားရှိသည်၏အဖြစ်ကို သိအပ်၏။

၁၃။ စတုက္ကတို့တွင် ပဌမစတုက္က၌..

ဤ(သာသနာ)၌ အကြင်ရဟန်းသည် သီလမရှိသော ဒုဿီလပုဂ္ဂိုလ်တို့ကို မှီဝဲ၏၊ သီလရှိသော သီလဝန္တပုဂ္ဂိုလ်တို့ကို မမှီဝဲ၊ အမြှော်အမြင် ပညာမရှိသည်ဖြစ်၍ အာပတ်သင့်ကြောင်း ဝတ္ထုကို လွန်ကျူးခြင်း၌ အပြစ်ကိုမမြင်။

[၁၅] (ကာမဝိတက်အစရှိသော) မှားယွင်းစွာ ကြံခြင်းများသည်ဖြစ်၍ (မျက်စိအစရှိသော) ဣန္ဒြေတို့ကို မစောင့်ရှောက်၊ ဤသို့သောရဟန်း၏ သီလသည် ဟာနဘာဂိယ (ဆုတ်ယုတ်ခြင်းအဖို့ရှိသော) သီလမည်၏။

ဤ(သာသနာ)၌ အကြင်ရဟန်းသည် သီလနှင့် ပြည့်စုံခြင်းမျှဖြင့် ဝမ်းမြောက်အားရလျက် ရှိ၏။ ကမ္မဋ္ဌာန်းတရား အားထုတ်ခြင်း၌ လိုလားသောစိတ်ကို မဖြစ်စေ။

သီလမျှဖြင့် ရောင့်ရဲ၍ ထို့ထက်အလွန် (တရားထူးကိုရရန်) အားမထုတ်သော ထိုရဟန်း၏ ထိုသီလသည် ဌိတိဘာဂိယ (ရပ်တန့်နေခြင်းအဖို့ရှိသော) သီလမည်၏။

အကြင်ရဟန်းသည်ကား ပြည့်စုံစင်ကြယ်သော သီလရှိသည်ဖြစ်၍ (ဈာန်)သမာဓိအကျိုးငှါ အားထုတ်၏၊ ဤသို့သောရဟန်း၏

မှတ်ချက်

၁-ကုသိုလ်သီလ အကုသိုလ်သီလ အဗျာကတသီလ- ဤသုံးပါးအပေါင်းကို ကုသလတိက်ဟု ဆိုသည်။

၄၉

သီလသည် ဝိသေသဘာဂိယ (ထူးခြားသော အဖို့ရှိသော) သီလမည်၏။

အကြင်ရဟန်းသည် သီလမျှဖြင့် မရောင့်ရဲမူ၍ ငြီးငွေ့သော (ဝိပဿနာ)ဘာဝနာကို မပြတ်အားထုတ်၏၊ ဤသို့သောရဟန်း၏ သီလသည် နိဗ္ဗေဓဘာဂိယ (ကိလေသာကို ဖောက်ခွဲခြင်းအဖို့ရှိသော) သီလမည်၏။

ဤသို့လျှင် ဟာနဘာဂိယသီလ စသည်အားဖြင့် ၄-ပါး အပြားရှိ၏။

ဒုတိယစတုက္က၌ ရဟန်းတို့ကို အကြောင်းပြု၍ ပညတ်တော်မူ(အပ်)သော သိက္ခာပုဒ်တို့သည်၎င်း၊ ရဟန်းမတို့အတွက် ပညတ်ထားသော သိက္ခာပုဒ်ထဲမှ ရဟန်းတော်တို့ စောင့်ရှောက်အပ်သော သိက္ခာပုဒ်တို့သည်၎င်း ရှိကုန်၏၊ ဤ(သိက္ခာပုဒ်တို့နှင့် စပ်သောသီလ)သည် ဘိက္ခု (ရဟန်း)သီလမည်၏။ ရဟန်းမတို့ကို အကြောင်းပြု၍ ပညတ်တော်မူ(အပ်)သော သိက္ခာပုဒ်တို့သည်၎င်း၊ ရဟန်းတို့အတွက် ပညတ်ထားသော သိက္ခာပုဒ်ထဲမှ ရဟန်းမတို့ စောင့်ရှောက်အပ်သော သိက္ခာပုဒ်တို့သည်၎င်း ရှိကုန်၏၊ ဤ(သိက္ခာပုဒ်တို့နှင့်စပ်သော သီလ)သည် ဘိက္ခုနီ (ရဟန်းမ)သီလ မည်၏။ ရှင်သာမဏေနှင့် ရှင်သာမဏေမတို့၏ ၁၀-ပါးသီလတို့သည် အနုပသမ္ပန္န (သာမဏေ)သီလ မည်၏။ ဥပါသကာ ဥပါသိကာမတို့မှာ အမြဲစောင့်အပ်သော နိစ္စသီလအစွမ်းအားဖြင့် ငါးပါးသော သိက္ခာပုဒ်တို့သည်၎င်း၊ စွမ်းနိုင်ပါမူ ၁၀-ပါးသော သိက္ခာပုဒ်တို့သည်၎င်း၊ ဥပုသ်အင်္ဂါ၏ အစွမ်းအားဖြင့် ရှစ်ပါးသော သိက္ခာပုဒ်တို့သည်၎င်း ရှိကုန်၏၊ ဤ(သိက္ခာပုဒ်တို့နှင့် စပ်သောသီလ)သည် ဂဟဋ္ဌ(အိမ်နေလူတို့၏) သီလမည်၏။ ဤသို့လျှင် ဘိက္ခုသီလ စသည်အားဖြင့် ၄-ပါး အပြားရှိ၏။

တတိယစတုက္က၌ ဥတ္တရကုရု ကျွန်းသားလူတို့၏ (ငါးပါးသီလတို့ကို) မလွန်ကျူးခြင်းသည် ပကတိ (ပင်ကိုရင်းသဘောဖြစ်သော) သီလ

၅၀

မည်၏။ လူမျိုးတို့၏၎င်း, အရပ်ဒေသတို့၏၎င်း, ပါသဏ္ဍ (ဗုဒ္ဓသာသနာမှ အပြင်ပ အယူဝါဒရှိသူ)တို့၏၎င်း^၁ မိမိတို့၏ အသီးအသီးသော စည်းကမ်းကျင့်ဝတ်ဆိုင်ရာ အလေ့အကျင့်သည် အာစာရ (အလေ့အကျင့်) သီလမည်၏။

“အာနန္ဒာ အကြင်အခါ၌ ဘုရားအလောင်းတော်သည် မယ်တော်၏ဝမ်းတိုက်သို့ သက်ရောက်လျက်ရှိ၏။ ထိုအခါ၌ ဘုရားအလောင်း၏မယ်တော်အား ယောက်ျားတို့၌ ကာမဂုဏ်နှင့်စပ်သော (သာယာတပ်မက်သော)စိတ် မဖြစ်ပဲရှိလေသည်။ ဤသို့မဖြစ်ခြင်းသည် ဖြစ်မြဲရိုးရာ ဓမ္မတာပေတည်း”-ဟု ဤသို့ ဟောထားသော ဘုရားအလောင်းမယ်တော်၏ သီလသည် ဓမ္မတာသီလ မည်၏။ အရှင်မဟာကဿပ အစရှိသော စင်ကြယ်သောသတ္တဝါတို့၏ သီလသည်၎င်း၊ (သီလဝမင်း၏ ဘဝအစရှိသော) ထိုထိုဘဝတို့၌ ဘုရားအလောင်းတော်၏ သီလသည်၎င်း ပုဗ္ဗဟေတုက (ရှေးအကြောင်းရှိသော) သီလမည်၏။ ဤသို့လျှင် ပကတိသီလ စသည်အားဖြင့် ၄-ပါးအပြားရှိ၏။

စတုတ္ထ စတုက္က၌ “(ဣဓ ဘိက္ခု ပါတိမောက္ခသံဝရသံဝုတော ဝိဟရတိ အာစာရဂေါစရသမ္ပန္နော အဏုမတ္တေသု ဝဇ္ဇေသု ဘယဒဿာဝီ သမာဒါယ

မှတ်ချက်

၁-ဗုဒ္ဓသာသနာမှ အပြင်ပ အယူဝါဒအမျိုးမျိုးရှိကြသော ပရိဗိုဇ်ရသေ့ရဟန်း ၉၆-မျိုးကို ပါသဏ္ဍဟု ခေါ်သည်။ ၎င်းတို့ကို မူလပဏ္ဏာသဋီကာ ဒုတိယအုပ် စူဠသီဟနာဒသုတ်အဖွင့် စာမျက်နှာ၁၂-၌ ထုတ်ပြထားသည်၊ အဘယာရာမ ဆရာတော်၏ အဘိဓာန်နိဿယ ၄၄၁-ဂါထာ မှတ်ချက်၌ အနက်အဓိပ္ပါယ်နှင့်တကွ ဖော်ပြထားသည်။

၅၁

ဒါယ သိက္ခတိ သိက္ခာပဒေသု)^၁= ဤ(သာသနာတော်)၌ ရဟန်းသည် ပါတိမောက္ခသံဝရသီလ^၂နှင့် ပြည့်စုံသည်ဖြစ်၍ (ဝါ၊ ပါတိမောက်သီလဟူသော အပိတ်အဆို့ဖြင့် ကာယဝစီ ဒွါရတို့ကို အကုသိုလ်ရန်မဝင်နိုင်အောင် ပိတ်ဆို့သည် ဖြစ်၍) (သင့်လျော်သော) အကျင့် ကျက်စားရာတို့နှင့် ပြည့်စုံသည်ဖြစ်၍ နေ၏၊ အဏုမြူမျှ သေးငယ်လှသော အပြစ်တို့၌(သော်လည်း) ကြောက်ဖွယ်ဘေးကြီးဟု ရှုမြင်လျက် [၁၆] သိက္ခာပုဒ်တို့၌ (ကျင့်ဖွယ်ဟူသမျှကို) အကြွင်းမဲ့သိမ်းယူ၍ ကျင့်၏”ဟု ဤသို့ မြတ်စွာဘုရား ဟောတော်မူ(အပ်)သော သီလသည် ပါတိမောက္ခသံဝရသီလ မည်၏။

ထိုမှတပါး “(သော စက္ခုနာ ရူပံ ဒိသွာ န နိမိတ္တဂ္ဂါဟီ ဟောတိ နာနုဗျဉ္ဇနဂ္ဂါဟီ၊ ယတွာဓိကရဏမေနံ စက္ခုန္ဒြိယံ အသံဝုတံ ဝိဟရန္တံ အဘိဇ္ဈာဒေါမနဿာ ပါပကာ အကုသလာ ဓမ္မာ အနွာသဝေယျုံ၊ တဿ သံဝရာယ ပဋိပဇ္ဇတိ၊ ရက္ခတိ စက္ခုန္ဒြိယံ၊ စက္ခုန္ဒြိယေ သံဝရံ အာပဇ္ဇတိ။ သောတေန သဒ္ဒံ သုတွာ ။ပ။ ဃာနေန ဂန္ဓံ ဃာယိတွာ ။ပ။ ဇိဝှါယ ရသံ သာယိတွာ ။ပ။ ကာယေန ဖောဋ္ဌဗ္ဗံ ဖုသိတွာ ။ပ။ မနသာ ဓမ္မံ ဝိညာယ န နိမိတ္တဂ္ဂါဟီ ။ပ။ မနိန္ဒြိယေ သံဝရံ အာပဇ္ဇတိ) = (ပါတိမောက္ခသံဝရသီလ၌ တည်သော) ထိုရဟန်းသည် မျက်စိဖြင့် အဆင်းကိုမြင်လျှင် (မိန်းမ

မှတ်ချက်

၁-ဤလက်သည်းကွင်း အတွင်းရှိ မူရင်းပါဠိကို ဖော်ပြထားခြင်းမှာ နောက်၌ ဖွင့်ပြလတံ့သော အဖွင့်စကားများနှင့် တိုက်ဆိုင် ကြည့်နိုင်ရန်ဖြစ်သည်၊ ထိုပါဠိများကို ကျော်ပြီး ဖတ်သွားနိုင်ပါသည်။ နောက်၌လည်း ဤသို့သော ပါဠိများကို ထုတ်ပြထားရာ၌ နည်းတူပင် ကျော်ဖတ်ပါ။

၂-ပါတိ-စောင့်ရှောက်သူကို + မောက္ခ-လွတ်စေတတ်သော + သံဝရ-ပိတ်ဆို့စောင့်စည်းမှု = ပါတိမောက္ခသံဝရ- စောင့်ရှောက်သူကို အပါယ်ဆင်းရဲ စသည်မှ လွတ်စေတတ်သော ပိတ်ဆို့စောင့်စည်းမှု။

၅၂

ယောက်ျားစသော ကိလေသာဖြစ်ကြောင်း အပေါင်းပုံသဏ္ဌာန်) နိမိတ်ကိုလည်း မှတ်ယူလေ့မရှိ၊ (အဖန်ဖန်ဆင်ခြင်လျှင် ကိလေသာတို့ကို အဆင့်ဆင့် ထင်ရှားကြီးထွားလာစေတတ်သော လက် ခြေ ပြုံးရယ်ဟန်စသော အသေးစိတ် အင်္ဂါအခြင်းအရာ) အနုဗျဉ္ဇနကိုလည်း မှတ်ယူလေ့မရှိ၊ စက္ခုန္ဒြေ (မျက်စိ)ကို မပိတ်ဆို့ မစောင့်စည်းပဲ နေခဲ့သော် ထို(မစောင့်စည်းသောပုဂ္ဂိုလ်)ကို (မစောင့်စည်းပဲ လွှတ်ထားသော စက္ခုန္ဒြေဟူသော) အကြင်အကြောင်းကြောင့် အဘိဇ္ဈာနှင့် ဒေါမနဿဟူသော ယုတ်မာသော အကုသိုလ်တရားတို့သည် အစဉ်လိုက်လာကုန်ရာ၏၊ (ထို့ကြောင့် ထိုသို့လိုက်ပါမလာကြစေရန်) ထို(စက္ခုန္ဒြေ)ကို ပိတ်ဆို့စောင့်စည်းခြင်းငှါ ကျင့်၏၊ စက္ခုန္ဒြေကို စောင့်ရှောက်၏၊ စက္ခုန္ဒြေ၌ ပိတ်ဆို့စောင့်စည်းခြင်းသို့ ရောက်၏။ နားဖြင့် အသံကိုကြားသိလျှင် ။ပ။ နှာခေါင်းဖြင့် အနံ့ကိုနံသိလျှင် ။ပ။ လျှာဖြင့် အရသာကို လျက်သိလျှင် ။ပ။ ကိုယ်ဖြင့် တွေ့ထိဖွယ်ကို ထိသိလျှင် ။ပ။ စိတ်ဖြင့် သဘောအာရုံကို ကြံသိလျှင် နိမိတ်ကိုလည်း မှတ်ယူလေ့မရှိ ။ပ။ မနိန္ဒြေ၌ ပိတ်ဆို့စောင့်စည်းခြင်းသို့ ရောက်၏”ဟု ဟောတော်မူ(အပ်)သော သီလသည် ဣန္ဒြိယသံဝရသီလ မည်၏။

ထိုမှတပါး အသက်မွေးမှုကို အကြောင်းပြု၍ ပညတ်တော်မူ(အပ်)သော ၆-ပါးသော သိက္ခာပုဒ်တို့ကို လွန်ကျူးခြင်း၏ အစွမ်းအားဖြင့်ဖြစ်သော မိစ္ဆာဇီဝမှ^၁ ကြဉ်ရှောင်ခြင်းသည်၎င်း^၂၊ “(ကုဟနာ) သူတပါး အထင်ကြီးအောင် အံ့ဖွယ်ဟန်ဆောင်ခြင်း၊ (လပနာ) ပစ္စည်းလှူရေး လမ်းကြောင်းပေး၍ ပြောဆိုခြင်း၊ (နေမိတ္တိကတာ) လှူလိုစိတ်ပေါ်အောင်

မှတ်ချက်

၁-မိစ္ဆာ-မှားယွင်းသော + အာဇီဝ-အသက်မွေးမှု = မိစ္ဆာဇီဝ-မတရားသော နည်းလမ်းဖြင့် ပစ္စည်းရှာ၍ အသက်မွေးမှု။

၂- ကြဉ်ရှောင်ခြင်းသည်၎င်း.. အာဇီဝပါရိသုဒ္ဓိသီလမည်၏-ဟု စပ်ပါ။

၅၃

အရိပ်နိမိတ်ပြုခြင်း၊ (နိပ္ပေသိကတာ) မလှူပဲ မနေသာအောင် ဖိနှိပ်ကြိတ်ချေ၍ ပြောဆိုခြင်း၊ (လာဘေန လာဘံ နိဇိဂီသနတာ) ရပြီးလာဘ်ဖြင့် မျှား၍ လာဘ်ကို ရှာမှီးခြင်း” ဤသို့ အစရှိကုန်သော ယုတ်မာသောအကျင့်တို့၏ အစွမ်းအားဖြင့် ဖြစ်သော မိစ္ဆာဇီဝမှ ကြဉ်ရှောင်ခြင်းသည်၎င်း အာဇီဝပါရိသုဒ္ဓိသီလ မည်၏။

“(ပဋိသင်္ခါ ယောနိသော စီဝရံ ပဋိသေဝတိ ယာဝဒေဝ သီတဿ ပဋိဃာတာယ) = သင့်သောအကြောင်းအားဖြင့် ဆင်ခြင်၍ သင်္ကန်းကို မှီဝဲ၏၊ အအေးကို ပယ်ဖျောက်ရုံမျှ အကျိုးငှါသာလျှင် (မှီဝဲသုံးဆောင်၏)” ဤသို့အစရှိသော^၁ နည်းဖြင့် ဟောတော်မူ(အပ်)သော ဆင်ခြင်ခြင်း

မှတ်ချက်

၁-ဤသို့ အစရှိသော-ဟု ချုံးပြသော စကားဖြင့် အောက်ပါ ပါဠိနှင့် မြန်မာပြန်တို့ကို သိစေ၏။

“ဥဏှဿ ပဋိဃာတာယ ဍံသမကသဝါတာတပသရီသပသမ္ဖဿာနံ ပဋိဃာတာယ၊ ယာဝဒေဝ ဟိရိကောပိနပ္ပဋိစ္ဆာဒနတ္ထံ၊ = အပူကို ပယ်ဖျောက်ရုံမျှ အကျိုးငှါသာလျှင်၊ မှက် ခြင် လေ နေပူ မြွေကင်းတို့၏ ကိုက်ခဲထိပါးခြင်း အတွေ့တို့ကို ပယ်ဖျောက်ရုံမျှ အကျိုးငှါသာလျင် (မှီဝဲသုံးဆောင်၏)၊ ဟိရိဂုဏ်ကို ပျက်ပြယ်ကြောင်း ကိုယ်အင်္ဂါကို ဖုံးလွှမ်းရုံမျှအကျိုးငှါသာလျင် (ဝါ၊ ဖုံးကွယ်သင့်သော ရှက်ဖွယ်အင်္ဂါကို ဖုံးကွယ်ရုံမျှ အကျိုးငှါသာလျှင်) (သင်္ကန်းကို မှီဝဲသုံးဆောင်၏)။

ပဋိသင်္ခါ ယောနိသော ပိဏ္ဍပါတံ ပဋိသေဝတိ၊ နေဝ ဒဝါယ န မဒါယ န မဏ္ဍနာယ န ဝိဘူသနာယ၊ ယာဝဒေဝ ဣမဿ ကာယဿ ဌိတိယာ ယာပနာယ ဝိဟိံသူပရတိယာ ဗြဟ္မစရိယာနုဂ္ဂဟာယ၊ ဣတိ ပုရာဏဉ္စ ဝေဒနံ ပဋိဟင်္ခါမိ၊ နဝဉ္စ ဝေဒနံ န ဥပ္ပါဒေဿာမိ၊ ယာတြာ စ မေ ဘဝိဿတိ အနဝဇ္ဇတာ စ ဖာသုဝိဟာရော စ။ = သင့်သော အကြောင်းအားဖြင့် ဆင်ခြင်၍ ဆွမ်း(စားသောက်ဖွယ်)ကို မှီဝဲသုံးဆောင်၏။ ပျော်မြူးရန်အတွက် မဟုတ်သည်သာ၊

၅၄

မှတ်ချက်

မာန်ယစ်ရန်အတွက် မဟုတ်သည်သာ၊ အရေအဆင်း ကြည်လင် တင့်တယ်ရန်အတွက် မဟုတ်သည်သာ၊ အသားအသွေး တိုးပွါးပြည့်ဖြိုးရန်အတွက် မဟုတ်သည်သာ၊ (စင်စစ်မှာမူ) ဤရုပ်ကိုယ်၏ တည်မြဲ တည်ရန်အတွက်သာလျှင် မျှတနိုင်ရန်အတွက်သာလျှင် ဆာလောင်ပင်ပန်းမှု ငြိမ်းရန်အတွက်သာလျှင် အကျင့်မြတ်ကို ကျင့်သုံး ချီးမြှောက်နိုင်ရန်အတွက်သာလျှင် မှီဝဲသုံးဆောင်၏။ ဤသို့ မှီဝဲသုံးဆောင်ခြင်းဖြင့် ဆင်းရဲဝေဒနာဟောင်းကိုလည်း ပယ်ဖျောက်အံ့၊ ဆင်းရဲဝေဒနာအသစ်ကိုလည်း မဖြစ်စေအံ့၊ (ဣရိယာပုတ် ၄-ပါး၏) သွားမြဲသွားခြင်း- မျှတခြင်းသည်လည်း ငါ့အား ဖြစ်ပေလိမ့်မည်၊ ကဲ့ရဲ့ဖွယ် အပြစ်ကင်းခြင်း ချမ်းသာစွာ နေရခြင်းသည်လည်း ဖြစ်ပေလိမ့်မည်(ဟု ဆင်ခြင်၍ ဆွမ်းကို မှီဝဲသုံးဆောင်၏)။

ပဋိသင်္ခါ ယောနိသော သေနာသနံ ပဋိသေဝတိ၊ ယာဝဒေဝ သီတဿ ပဋိဃာတာယ ဥဏှဿ ပဋိဃာတာယ ဍံသမကသဝါတာတပသရီသပသမ္ဖဿာနံ ပဋိဃာတာယ၊ ယာဝဒေဝ ဥတုပရိဿယဝိနောဒန ပဋိသလ္လာနာရာမတ္ထံ။ = သင့်သောအကြောင်းအားဖြင့် ဆင်ခြင်၍ ကျောင်းအိပ်ရာနေရာကို မှီဝဲသုံးဆောင်၏၊ အအေးကို ပယ်ဖျောက်ရုံမျှ အကျိုးငှါသာလျှင် အပူကို.. မှက်ခြင်.. အအတွေ့တို့ကို ပယ်ဖျောက်ရုံမျှ အကျိုးငှါသာလျှင် (မှီဝဲသုံးဆောင်၏)၊ ဥတုဘေးရန်ကို ပယ်ဖျောက်ခြင်းနှင့် ကိန်းအောင်းနေထိုင်ခြင်း အကျိုးငှါသာလျှင် (ကျောင်းအိပ်ရာနေရာကို မှီဝဲသုံးဆောင်၏)။

ပဋိသင်္ခါ ယောနိယော ဂိလာနပစ္စယဘေသဇ္ဇပရိက္ခာရံ ပဋိသေဝတိ၊ ယာဝဒေဝ ဥပ္ပန္နာနံ ဝေယျာဗာဓိကာနံ ဝေဒနာနံ ပဋိဃာတာယ အဗျာပဇ္ဈပရမတာယ။ = သင့်သောအကြောင်းအားဖြင့် ဆင်ခြင်၍ ဆေးကို မှီဝဲသုံးဆောင်၏။ ဖြစ်ပေါ်လာကုန်သော အနာရောဂါကြောင့် ဖြစ်ကုန်သော ဆင်းရဲဝေဒနာတို့ကို ပယ်ဖျောက်ရုံမျှ အကျိုးငှါသာလျှင် ဆင်းရဲဒုက္ခကင်းရုံမျှ အကျိုးငှါသာလျှင် (ဆေးကို မှီဝဲသုံးဆောင်၏)။”

၅၅

ဖြင့် ထက်ဝန်းကျင် စင်ကြယ်သော^၁ ပစ္စည်း၄-ပါးကို သုံးဆောင်ခြင်းသည် ပစ္စယသန္နိဿိတသီလမည်၏။^၂

ပါတိမောက္ခသံဝရသီလ

၁၄။ ထို(ပါတိမောက္ခသံဝရ စသည်)တို့၌ ယခုဆိုမည့်စကားသည် (ဣဓ ဘိက္ခု စသည်ဖြင့် ဟောထားသော ဒေသနာ၏) အစမှစ၍ ပုဒ်စဉ်အတိုင်း အဖွင့်နှင့်တကွ အဆုံးအဖြတ် (ဉာဏ်ကို ဖြစ်စေတတ်သော) စကားပေတည်း။ (ဣဓ) ဤ၌-ဟူသည်ကား ဤသာသနာတော်၌ (ဟု ဆိုလို၏)။ (ဘိက္ခု) ရဟန်းဟူသည်ကား သံသရာ၌ (တွေ့ကြုံရမည့်) ကြောက်ဖွယ်ဘေးကို မျှော်ရှုတတ်သောကြောင့်၎င်း၊ (အဖိုး, အတွေ့, အဆင်းအားဖြင့်) ပျက်စီးသော^၃ အဝတ်သင်္ကန်းကို ဆောင်တတ်သူ စသည်၏

မှတ်ချက်

အထက်ပါ စကားရပ်များသည် ပစ္စယသန္နိဿိတသီလဆိုင်ရာ ဘုရားဟောပါဠိနှင့် ယင်း၏ မြန်မာပြန်များဖြစ်သည်၊ မူလပဏ္ဏာသပါဠိ နှာ ၁၂၊ အင်္ဂုတ္တရပါဠိ ဒု-၃၄၁-တို့၌ ရှိသည်။ ဤပါဠိတို့ကို အပြည့်အစုံ ထုတ်ပြခြင်းမှာ နောက်၌ ဖွင့်ပြလတံ့သော အဖွင့်များနှင့် အလွယ်တကူ တိုက်ဆိုင်ကြည့်နိုင်ရန် ဖြစ်သည်။ ထို့ပြင် ဆင်ခြင်၍ သုံးဆောင်ပုံကို အပြည့်အစုံ သိနားလည်ရန်လည်း ဖြစ်ပေသည်။

၁- ဟောတော်မူ(အပ်)သော.. စင်ကြယ်သော.. သုံးဆောင်ခြင်းသည်-ဟု စပ်ပါ။

၂-ပစ္စယသန္နိဿိတသီလ- ပစ္စည်းတို့ကို မှီသောသီလ- ပစ္စည်းတို့ကို သုံးဆောင်မှုနှင့်စပ်၍ ဖြစ်သောသီလဟု ဆိုလို၏။

၃- အဝတ်အထည်ကောင်းကို သင်္ကန်းချုပ်ရန် ဖြတ်ပိုင်းလိုက်ခြင်းကြောင့် တန်ဖိုးပျက်၏၊ ချုပ်ခြင်းကြောင့် ချုပ်ရိုးဖြင့် အတွေ့ပျက်၏၊ ဆိုးခြင်းကြောင့် အဆင်းပျက်၏၊ ဤသို့ သုံးပါးအပြားအားဖြင့် ပျက်စီးသည်ဟု ဆိုလို၏။

၅၆

အဖြစ်ကြောင့်၎င်း ဤသို့(ဘိက္ခု-ဟု) ရအပ်သော အမည်ရှိသော (သာသနာတော်ကို ထွက်မြောက်ကြောင်းဟု) ယုံကြည်၍ ရဟန်းပြုသော အမျိုးသားပေတည်း။ ပါတိမောက္ခသံဝရသံဝုတော-ဟူသော ဤပါဌ်၌ ပါတိမောက္ခ-ဟူသည်မှာ (စာရိတ္တ ဝါရိတ္တ) သိက္ခာပုဒ်(တို့ဖြင့် ပညတ်ထားသော) သီလပေတည်း။ မှန်ပေ၏၊ အကြင်သူသည် ထိုသိက္ခာပုဒ်သီလကို စောင့်ရှောက်၏။ ထိုစောင့်ရှောက်သောသူကို ယင်းသီလက အပါယ်ဆင်းရဲ စသည်တို့မှ လွတ်စေတတ်၏။ ထို့ကြောင့် ပါတိမောက္ခ-ဟု^၁ ဆိုအပ်ပေသည်။ ပိတ်ဆို့ကြောင်းသည် သံဝရမည်၏။ ၎င်းသည် ကိုယ်၌ နှုတ်၌ဖြစ်သော မလွန်ကျူးခြင်း၏ (ဝါ၊ လွန်ကျူးမှု၏ ဆန့်ကျင်ဘက်ဖြစ်သော စောင့်စည်းမှု၏) အမည်ပေတည်း။ ပါတိမောက္ခ (ပါတိမောက်သီလ)သည်ပင်လျှင် အပိတ်အဆို့ သံဝရပေတည်း၊ (ထို့ကြောင့်) ပါတိမောက္ခသံဝရမည်၏၊ ထိုပါတိမောက်သီလဟူသော အပိတ်အဆို့ဖြင့် ပိတ်ဆို့သည်(ဖြစ်၍)^၂ “(ထိုသီလသို့) ကပ်ရောက်သည် (ထိုသီလနှင့်) ပြည့်စုံသည်(ဖြစ်၍)” ဤကား ဆိုလိုသောအနက်ပေတည်း။ (ဝိဟရတိ) နေ၏

မှတ်ချက်

၁- ပါတိ- စောင့်ရှောက်သူကို + မောက္ခ-လွတ်စေတတ်သည် = ပါတိမောက္ခ- စောင့်ရှောက်သူကို လွတ်စေတတ်သောသီလ။

၂- ပါတိမောက္ခသံဝရေန သံဝုတော-ဟူသော ဝစနတ္ထ-နှင့် ပါတိမောက္ခသံဝရသံဝုတာ-ဟူသော နိပ္ဖန္နပုဒ်သည် ပါဠိ၌ ကွဲပြားသော်လည်း မြန်မာပြန်လျှင်ကား မကွဲပြားပဲ ထပ်တူသာ ဖြစ်နေမည်၊ ထို့ကြောင့် ထိုဝစနတ္ထနှင့် နိပ္ဖန္နပုဒ်တို့ကို ဤ၌ တပေါင်းတည်း ပြန်ထား၏။ ထို့ပြင် ဤသို့သော ဝစနတ္ထအဖွင့်များသည် ပါဠိ၌ အကျိုးများသော်လည်း မြန်မာပြန်၌ကား အကျိုးမများသည့်ပြင် သုတနည်းသူတို့မှာ ရှုပ်ထွေးနေတတ်၏။ ထို့ကြောင့် ဤသို့သောပုဒ် အဖွင့်များ၌ နားမလည်လျှင် စိတ်အပန်းမခံပဲ ကျော်၍ ဖတ်သင့်၏။

၅၇

ဟူသည်ကား (ခန္ဓာကိုယ်အတ္တဘောကို) မပြတ်ဖြစ်စေ၏ (တည်မြဲ တည်စေ၏-ဟု ဆိုလို၏)^၁။

အာစာရဂေါစရသမ္ပန္နော အစရှိသောပုဒ်တို့၏ အနက်ကို အဘိဓမ္မာ ဈာနဝိဘင်းပါဠိတော်၌ လာသောနည်းဖြင့်ပင်လျှင် သိအပ်ပေ၏။ မှန်ပေ၏၊ (ထိုဝိဘင်းပါဠိတော်၌)-

“(အာစာရဂေါစရသမ္ပန္နော) အကျင့် ကျက်စားရာတို့နှင့် ပြည့်စုံသည်—ဟူရာ၌ သင့်သောအကျင့်သည် ရှိ၏၊ မသင့်သောအကျင့်သည် ရှိ၏။ [၁၇] ထိုတွင် မသင့်သော အကျင့်သည် အဘယ်နည်း? ကိုယ်၌ဖြစ်သော (သိက္ခာပုဒ်ကို) လွန်ကျူးခြင်း၊ နှုတ်၌ဖြစ်သော လွန်ကျူးခြင်း ကိုယ်၌နှုတ်၌ဖြစ်သော လွန်ကျူးခြင်း(ဟူသော) ဤအကျင့်ဆိုးကို မသင့်သောအကျင့်ဟု ဆိုအပ်၏။ သီလပျက်သူဖြစ်ကြောင်း(အကျင့်) အလုံးစုံကိုလည်း (မသင့်သော အကျင့်ဟု ဆိုအပ်၏)။ ဤ(သာသနာတော်)၌ အချို့သောရဟန်းသည် ဝါးပေးခြင်းဖြင့်၎င်း^၂၊ သစ်ရွက်ပေးခြင်းဖြင့်၎င်း၊ ပန်းပေးခြင်းဖြင့်၎င်း၊ သစ်သီးပေးခြင်းဖြင့်၎င်း၊ ကသယ်မှုန့်

မှတ်ချက်

၁-ဤပုဒ် အဖွင့်မျိုးသည်လည်း ပါဠိကျမ်း၌သာ အကျိုးများသည်။ မြန်မာပြန်၌ကား အကျိုးမများ၊ သို့သော်လည်း ကျမ်းရင်း၌ရှိသမျှ စုံလင်စေရန် ပြန်ထားခြင်းမျှသာ ဖြစ်သည်။ ဤသို့သော အဖွင့်များကိုလည်း နားမလည်လျှင် ကျော်သွားပါလေ။

၂-မိမိအား ကြည်ညိုစေရန် ရဟန်းက ဒကာ ဒကာမတို့အား ဝါးကိုပေးသည်၊ ထိုဒကာ ဒကာမတို့က ဝါးပေးဘူးသော ထိုရဟန်းအား ပစ္စည်းလေးပါးကို လှူတတ်သည်၊ ထိုပစ္စည်းကို သုံးဆောင်လျှင် ထိုရဟန်းမှာ မိစ္ဆာဇီဝဖြစ်သည်။ ထန်းရွက်စသော သစ်ရွက်ပေးခြင်း စသည်တို့၌လည်း နည်းတူပင်။

၅၈

(ဆပ်ပြာ)ပေးခြင်းဖြင့်၎င်း၊ ဒန်ပူပေးခြင်းဖြင့်၎င်း၊ ပျူပျူငှါငှါ ပြောဆိုခြင်းဖြင့်၎င်း^၁၊ ပဲနောက်ဟင်းတူစွာ အမှန်နည်းသော စကားကို ပြောဆိုခြင်းဖြင့်၎င်း^၂၊ (ဒါယကာတို့၏ ကလေးသူငယ်ကို) ချီပိုး ထိန်းကျောင်းခြင်းဖြင့်၎င်း^၃၊ (ဒါယကာတို့၏ အမှာ

မှတ်ချက်

၁- မိမိကိုယ်ကို ကျွန်သဖွယ် နိမ့်သောအရာ၌ထား၍ (လူဒကာဟူသော)သူတပါး၏ ချွတ်ချော်တိမ်းပါးသောစကားကို ဖေးမဖာထေးကာ ကောင်းစွာထား၍ မိမိအား ချစ်ခင်ကြည်ညိုစေလိုသည်၏ အဖြစ်ဖြင့် လူဒကာတို့ကို မြှောက်ပင့်ကာ ပြောဆိုခြင်းသည် (စာဋုကမျတာ) ပျူပျူငှါငှါ ပြောဆိုခြင်းမည်၏။ (ဋီကာ)

၂- ပဲနောက်ဟင်းချက်လျှင် အများက နူးနပ်လျက် ကျက်၍ အနည်းငယ်သာ မနူးမနပ်ပဲ မာလျက် ကျန်နေသကဲ့သို့ အမှားများ၍ အမှန်နည်းသော စကားသည် (မုဂ္ဂသူပျတာ) ပဲနောက်ဟင်းနှင့်တူသော စကားမည်၏။ (ဋီကာမှ လိုရင်းကို ထုတ်ပြထားသည်)

၃—ချီပိုးထိန်းကျောင်းတတ်သောကြောင့် ပရိဘဋမည်၏၊ သူတပါးတို့၏ သားသူငယ်တို့ကို ထိန်းကျောင်းသူ = ကလေးထိန်းကို ရ၏။ ကလေးထိန်း၏ အမှုသည် ပါရိဘဋု မည်၏၊ ထိုသည်ပင်လျှင် ပါရိဘဋုတာမည်၏၊ ဤအမည်သည် (အလင်္ကရဏာဒိနာ) တန်ဆာဆင်ပေးခြင်း စသည်ဖြင့် အမျိုးဒကာတို့၏ သူငယ်တို့ကို ထိန်းခြင်း၏ အမည်ပေတည်း။ (ဋီကာ) ဤဋီကာ၌ အလင်္ကရဏာဒိနာ-ဟူသော ပါဌ်သည် မူရင်းဟုတ်ဟန်မတူ၊ အဘယ့်ကြောင့်နည်းဟူမူ ရဟန်းမှာ သူငယ်တို့အား ပြင်ဆင်ပေးရန် အဆင်တန်ဆာရှိဘို့ ခဲယဉ်းသောကြောင့်၎င်း၊ ဝိသုဒ္ဓိမဂ်၌ ပြလတံ့သော “အင်္ကေန ဝါ ခန္ဓေန ဝါ ပရိဘဋတိ= ရင်ခွင်ဖြင့်၎င်း ပခုံးဖြင့်၎င်း ချီဆောင် ထိန်းကျောင်း၏”ဟူသော စကားနှင့် မညီသောကြောင့်၎င်းပေတည်း။ သို့ဖြစ်၍ ဤဋီကာပါဌ်၌လည်း အလင်္ကရဏာဒိနာ အရာတွင် “အင်္ကေ ကရဏာဒိနာ= ရင်ခွင်၌ ပြုခြင်း- ထားခြင်း စသည်ဖြင့်”-ဟု မူလပါဌ်ရင်း ဖြစ်သင့်၏။

၅၉

စကားကို ပို့ဆောင်ကာ) ခြေသလုံး အစေအပါးခံခြင်းဖြင့်၎င်း၊ မြတ်စွာဘုရားတို့ ကဲ့ရဲ့တားမြစ်အပ်သော တမျိုးမျိုးသော^၁ မှားသော အသက်မွေးမှုဖြင့်၎င်း အသက်မွေးခြင်းကို ပြု၏၊ ဤ(ဝါးပေးခြင်းစသော) ပြုမှုကို မသင့်လျော်သော အကျင့်ဟု ဆိုအပ်၏။

ထိုတွင် သင့်လျော်သောအကျင့်သည် အဘယ်နည်း? ကိုယ်၌ဖြစ်သော မလွန်ကျူးခြင်း၊ နှုတ်၌ဖြစ်သော မလွန်ကျူးခြင်း၊ ကိုယ်၌နှုတ်၌ဖြစ်သော မလွန်ကျူးခြင်း(ဟူသော) ဤအကျင့်ကောင်းကို သင့်လျော်သောအကျင့်ဟု ဆိုအပ်၏။ သီလစောင့်စည်းမှု အလုံးစုံကိုလည်း (သင့်လျော်သောအကျင့်ဟု) ဆိုအပ်၏။ ဤ(သာသနာတော်)၌ အချို့သော ရဟန်းသည် ဝါးပေးခြင်းဖြင့်မူလည်း (အသက်မွေးခြင်းကို) မပြု၊ သစ်ရွက်ပေးခြင်းဖြင့်မူလည်း..၊ ပန်းပေးခြင်းဖြင့်လည်း..၊ သစ်သီးပေးခြင်းဖြင့်မူလည်း..၊ ကသယ်မှုန့်(ဆပ်ပြာ) ပေးခြင်းဖြင့်မူလည်း..၊ ဒန်ပူပေးခြင်းဖြင့်မူလည်း..၊ ပျူပျူငှါငှါ ပြောဆိုခြင်းဖြင့်မူလည်း..၊ ပဲနောက်ဟင်းတူစွာ ပြောဆိုခြင်းဖြင့်မူလည်း..၊ ချီပိုး ထိန်းကျောင်းခြင်းဖြင့်မူလည်း..၊ ခြေသလုံး အစေအပါးခံခြင်းဖြင့်မူလည်း (အသက်မွေးခြင်းကို) မပြု။ မြတ်စွာဘုရားတို့ ကဲ့ရဲ့တားမြစ်အပ်သော တမျိုးမျိုးသော

မှတ်ချက်

၁-တမျိုးမျိုးသော- ဟူသည်ကား ဤဆိုခဲ့သော ဝါးပေးခြင်း စသော အသက်မွေးမှုတို့တွင်၎င်း၊ ဆေးကုမှု ပစ္စည်းထိန်းသိမ်းမှု ဆွမ်းတုံ့ပေးမှု သံဃာ့ပစ္စည်း စေတီ၏ပစ္စည်းတို့ဖြင့် လာဘ်ကိုဖြစ်စေမှု အစရှိကုန်သော မိစ္ဆာဇီဝဖြင့် အသက်မွေးခြင်းကိုပြုသော အမှုတို့တွင်၎င်း အမှတ်မရှိ တစုံတခုသော (မှားသော အသက်မွေးမှုဖြင့်ဟု ဆိုလို၏)။ (ဋီကာ)

၆၀

မှားသော အသက်မွေးမှုဖြင့်မှုလည်း အသက်မွေးခြင်းကို မပြု၊ ဤ(ဝါးပေးခြင်းစသည်ဖြင့် အသက်မွေးမှု မပြုခြင်း)ကို သင့်လျော်သောအကျင့်ဟု ဆိုအပ်၏။

ကျက်စားရာဟူရာ၌ (ဆွမ်း စသည်တို့အတွက် ချဉ်းကပ်ရန်) သင့်လျော်သော ကျက်စားရာသည် ရှိ၏၊ မသင့်လျော်သော ကျက်စားရာသည် ရှိ၏။ ထိုတွင် မသင့်လျော်သော ကျက်စားရာသည် အဘယ်နည်း? ဤ(သာသနာတော်)၌ အချို့သောရဟန်းသည် ပြည့်တန်ဆာမလျှင်မူလည်း (ရင်းရင်းနှီးနှီး ချဉ်းကပ်) ကျက်စားရာရှိ၏^၁၊ မုဆိုးမလျှင်မူလည်း ကျက်စားရာရှိ၏၊ အပျိုကြီးလျှင်မူလည်း ကျက်စားရာရှိ၏၊ ပဏ္ဍုက်လျှင်မူလည်း ကျက်စားရာရှိ၏၊ ဘိက္ခုနီမလျှင်မူလည်း (ရင်းရင်းနှီးနှီး) ကျက်စားရာရှိ၏^၂၊

မှတ်ချက်

၁-ပြည့်တန်ဆာမတို့ကို ချစ်ကျွမ်းဝင်သော မိတ်ဆွေအဖြစ်ဖြင့် မချဉ်းကပ်အပ်ကုန်၊ အကြောင်းမှာ- ရဟန်းအဖြစ်(သီလ)၏ အန္တရာယ်ကို ပြုတတ်သောကြောင့်၎င်း၊ စိတ်အလို စင်ကြယ်သော ရဟန်းပင် ဖြစ်ငြားသော်လည်း ကဲ့ရဲ့ခံရခြင်း၏ အကြောင်းဖြစ်သောကြောင့်၎င်း ဖြစ်ပေသည်။ ထို့ကြောင့် ကြီးပွါးကြောင်းအလှူမြတ်၏ အစွမ်းအားဖြင့် သတိကို ထင်စေ၍ ချဉ်းကပ်အပ်ကုန်၏။ (ဋီကာ)

၂-ဘိက္ခုနီမတို့သည် များသော အကျင့်မြတ်ရှိကုန်၏၊ ဘိက္ခုတို့သည်လည်း ထို့အတူပင်၊ ထိုဘိက္ခုနီမနှင့် ဘိက္ခုတို့သည် အချင်းချင်း ဝိသဘာဂဝတ္ထုများ ဖြစ်ကြသောကြောင့် ရင်းနှီးအကျွမ်းဝင်သည်၏ အစွမ်းအားဖြင့် ချဉ်းကပ်လျှင် ရက်အနည်းငယ်ဖြင့်ပင်လျှင် အကျင့်မြတ်၏အန္တရာယ် ဖြစ်ရာ၏၊ ထို့ကြောင့် မချဉ်းကပ်အပ်ကုန်။ ဂိလာနမေးခြင်း စသည်၏ အစွမ်းအားဖြင့် ချဉ်းကပ်လျှင် သတိပြုလေ့ရှိသည် ဖြစ်ရာ၏။ (ဋီကာ)

၆၁

သေရည်ဆိုင်လျှင်မူလည်း ကျက်စားရာရှိ၏၊ မင်းတို့နှင့်၎င်း မင်း၏ အမတ်ကြီးတို့နှင့်၎င်း တိတ္ထိတို့နှင့်၎င်း တိတ္ထိတို့၏ တပည့်ဒကာတို့နှင့်၎င်း (သိက္ခာသုံးပါးအား) မလျော်သော ရောနှောဆက်ဆံခြင်းဖြင့် ရောနှောဆက်ဆံလျက် နေ၏၊ တနည်းအားဖြင့်မူ အကြင်အမျိုး (အိမ်ထောင်စုလူ)တို့သည် (ကံ ကံ၏အကျိုးကို ယုံကြည်သော) သဒ္ဓါတရား မရှိကုန်၊ (ရတနာသုံးပါးကို) မကြည်ညိုကုန်၊ စတုဒိသာ ရေကန် ရေတွင်းသဖွယ် မဖြစ်(၍ ရဟန်းတို့ချည်းကပ်ရန် မလျောက်ပတ်)ကုန်၊ ရဟန်းတို့ကို၎င်း ရဟန်းမိန်းမတို့ကို၎င်း ဥပါသကာတို့ကို၎င်း ဥပါသိကာမတို့ကို၎င်း ဆဲရေးကြိမ်းမောင်းတတ်ကုန်၏၊ အကျိုးမဲ့ကို အလိုရှိကုန်၏၊ စီးပွါးမဲ့ကို အလိုရှိကုန်၏၊ ချမ်းသာစွာ နေရခြင်းကို အလိုမရှိကုန်၊ ဘေးရန်နှင့်ယှဉ်မှု၏ ကုန်ခြင်း (ဘေးငြိမ်းခြင်း)ကို အလိုမရှိကုန်၊ ထိုသို့သော အမျိုး(အိမ်ထောင်စုလူ)တို့ကို မှီဝဲ၏ ချဉ်းကပ်၏ ကပ်ရောက်၏၊ ဤ(ပြည့်တန်ဆာစသော) ကျက်စားရာအရပ်ကို မသင့်လျော်သော ကျက်စားရာဟု ဆိုအပ်၏။

ထိုတွင် သင့်လျော်သော ကျက်စားရာသည် အဘယ်နည်း? ဤ(သာသနာတော်)၌ အချို့သော ရဟန်းသည် ပြည့်တန်ဆာမလျှင်မူလည်း (ရင်းရင်းနှီးနှီး) ကျက်စားရာမရှိ ။ပ။ သေရည်ဆိုင်လျှင်မူလည်း ကျက်စားရာမရှိ၊ မင်းတို့နှင့်၎င်း.. တိတ္ထိတို့၏ တပည့်ဒကာတို့နှင့်၎င်း မလျော်သော ရောနှောဆက်ဆံခြင်းဖြင့် ရောနှောဆက်ဆံလျက် မနေ၊ တနည်းအားဖြင့်မူ အကြင်အမျိုးတို့သည် သဒ္ဓါတရားရှိကုန်၏၊ ကြည်ညိုကုန်၏၊ စတုဒိသာ ရေကန် ရေတွင်းသဖွယ် ဖြစ်ကုန်၏၊ သင်္ကန်းရောင်ဖြင့် တောက်ပကုန်၏၊ ရဟန်းတို့၏ (သွားလာလှုပ်ရှားခြင်းကြောင့် ဖြစ်သော)လေဖြင့် တိုက်ခတ်

၆၂

သောလေ ရှိကုန်၏၊ ရဟန်းတို့၏၎င်း.. ဥပါသိကာမတို့၏၎င်း အကျိုးကို အလိုရှိကုန်၏၊ စီးပွါးကို အလိုရှိကုန်၏၊ ချမ်းသာစွာ နေရခြင်းကို အလိုရှိကုန်၏၊ ဘေးရန်နှင့်ယှဉ်မှု၏ ကုန်ခြင်း(ဘေးငြိမ်းခြင်း)ကို အလိုရှိကုန်၏၊ ထိုသို့သော အမျိုးတို့ကို မှီဝဲ၏ ချဉ်းကပ်၏ ကပ်ရောက်၏။ ဤ(သဒ္ဓါတရားနှင့်ပြည့်စုံသော အမျိုးစသော) ကျက်စားရာအရပ်ကို သင့်လျော်သော ကျက်စားရာဟု ဆိုအပ်၏။ ဤသို့လျှင် ဤဆိုခဲ့သော သင့်လျော်သော အကျင့်နှင့်၎င်း ဤဆိုခဲ့သော သင့်လျော်သော ကျက်စားရာနှင့်၎င်း [၁၈] ပြည့်စုံ၏ ကောင်းစွာပြည့်စုံ၏ ကပ်၏ ကောင်းစွာကပ်၏၊ ကပ်ရောက်၏^၁ တပေါင်းတည်းဖြစ်၏^၂၊ တကွမကွာ အစဉ်လာ၏^၃၊ ထို့ကြောင့် (သင့်လျော်သော) အကျင့် ကျက်စားရာတို့နှင့် ပြည့်စုံသည်ဟု ဆိုအပ်၏။

တနည်းသော်ကား ဤ(ပါတိမောက္ခသီလနိဒ္ဒေသ)၌ ဤဆိုလတ္တံ့သော (နိဒ္ဒေသပါဠိ)နည်းဖြင့်လည်း အကျင့်နှင့် ကျက်စားရာတို့ကို သိအပ်ကုန်၏။ သိပုံကား၊ မသင့်လျော်သောအကျင့်သည် ကိုယ်၌ဖြစ်သောအကျင့် နှုတ်၌ဖြစ်သောအကျင့်(ဟူ၍) ၂-ပါး အပြားရှိ၏။ ထိုတွင် ကိုယ်၌ဖြစ်သော မသင့်လျော်သောအကျင့်သည် အဘယ်နည်း? ဤ(သာသနာတော်)၌ အချို့သောရဟန်းသည် သံဃာ့အစည်းအဝေးသို့ ရောက်လတ်သော်မူလည်း ရိုသေမှုကို မပြုမူ၍ ထေရ်ကြီးရဟန်းတို့ကို တိုးဝှေ့ထိပါးလျက်လည်း ရပ်နေ၏၊

မှတ်ချက်

၁-၂-၃- ဤ၃-ပုဒ်သည် ဥပပန္နော သမ္ပန္နော သမန္နာဂတော-ဟူသော ၃-ပုဒ်တို့၏ သဒ္ဒါနက်ဖြစ်သည်၊ ဥပေတော ပြည့်စုံ၏-ဟူသော ပဌမဆုံးပုဒ်အနက်နှင့် ထပ်တူမဖြစ်စေရန် သဒ္ဒါနက်ပြန်ထားသည်။ မြန်မာဝေါဟာရ အနက်အားဖြင့်မူ ၃-ပုဒ်လုံး၌ပင် ပြည့်စုံ၏-ဟူ၍ချည်း ဖြစ်သည်။

၆၃

တိုးဝှေ့ထိပါးလျက်လည်း ထိုင်နေ၏၊ ရှေ့၌လည်း ရပ်နေ၏။ ရှေ့၌လည်း ထိုင်နေ၏၊ မြင့်သောနေရာ၌လည်း ထိုင်နေ၏။ ဦးခေါင်းပါခြုံရုံလျက်လည်း ထိုင်နေ၏၊ ရပ်လျက်လည်း ပြောဆို၏။ လက်ရုံးဆန့်တန်းလျက်လည်း ပြောဆို၏၊ ထေရ်ကြီးရဟန်းတို့သည် ဘိနပ်မစီးပဲ စင်္ကြံသွားနေကြစဉ် ဘိနပ်စီးလျက် စင်္ကြံသွား၏၊ နိမ့်သောအရပ်၌ စင်္ကြံသွားနေကြစဉ် မြင့်သောအရပ်၌ စင်္ကြံသွား၏၊ မြေပြင်၌ စင်္ကြံသွားနေကြစဉ် စင်္ကြံ၌ စင်္ကြံသွား၏၊ ထေရ်ကြီးရဟန်းတို့ကို တိုးဝှေ့လျက်လည်း ရပ်နေ၏၊ တိုးဝှေ့လျက်လည်း ထိုင်နေ၏။ သီတင်းငယ် ရဟန်းတို့ကိုလည်း နေရာဖြင့် တားမြစ်၏၊ ချွေးဇရုံးအိမ်၌လည်း ထေရ်ကြီးရဟန်းတို့ကို မပန်ကြားပဲ ထင်းကို (မီးဖို၌)ထည့်၏။ တံခါးကို ပိတ်၏၊ ရေဆိပ်၌လည်း ထေရ်ကြီးရဟန်းတို့ကို တိုးဝှေ့ထိပါးလျက်လည်း သက်ဆင်း၏။ ရှေ့မှလည်း သက်ဆင်း၏၊ တိုးဝှေ့တိုက်ခိုက်လျက်လည်း ရေချိုး၏၊ ရှေ့မှလည်း ရေချိုး၏၊ တိုးဝှေ့ထိပါးလျက်လည်း တက်၏၊ ရှေ့မှလည်း တက်၏၊ ရွာတွင်းသို့ ဝင်လတ်သော်လည်း ထေရ်ကြီးရဟန်းတို့ကို တိုးဝှေ့ထိပါးလျက် သွား၏။ ရှေ့မှလည်း သွား၏၊ နံပါးမှဖဲ့ကာ ကျော်တက်၍လည်း ထေရ်ကြီးရဟန်းတို့၏ ရှေ့မှ ရှေ့မှ သွား၏၊ အမျိုး(အိမ်ထောင်စုလူ)တို့၏ အကြင် အိပ်ရာတိုက်ခန်းတို့သည် လျှို့ဝှက်အပ်ကုန်သည်၎င်း အခန်းဆီးစသည်တို့ဖြင့် ကာကွယ်အပ်ကုန်သည်၎င်း ဖြစ်ကုန်၏၊ ယင်းအိပ်ရာတိုက်ခန်းတို့၌ (အိမ်ထောင်သည်) အမျိုးမိန်းမတို့သည်၎င်း အမျိုးသမီးပျိုတို့သည်၎င်း နေကုန်၏၊ ထိုသို့သော တိုက်ခန်းတို့၌လည်း အဆောတလျင် ဝင်၏၊ သတို့သားငယ်၏ ဦးခေါင်းကိုလည်း သုံးသပ်၏။ ဤဆိုအပ်ခဲ့သော အပြုအမူအလုံးစုံကို ကိုယ်၌ဖြစ်သော မသင့်လျော်သော အကျင့်ဟု ဆိုအပ်၏။

ထိုတွင် နှုတ်၌ဖြစ်သော မသင့်လျော်သောအကျင့်သည် အဘယ်နည်း? ဤ(သာသနာတော်)၌ အချို့သောရဟန်းသည် သံဃာ့အစည်းအဝေးသို့

၆၄

ရောက်လတ်သော်မူလည်း ရိုသေမှုကို မပြုမူ၍ ထေရ်ကြီးရဟန်းတို့ကို မပန်ကြားပဲ တရားကို ဟော၏၊ ပြဿနာကို ဖြေ၏၊ ပါတိမောက်ကို ပြ၏။ ရပ်လျက်လည်း ပြောဆို၏၊ လက်ရုံးဆန့်တန်းလျက်လည်း ပြောဆို၏။ ရွာတွင်းသို့ ဝင်လတ်သော်လည်း အိမ်ထောင်သည် မိန်းမကိုသော်၎င်း၊ အမျိုးသမီးကိုသော်၎င်း ဤသို့သောစကားကို ဆို၏၊ “(ဟဲ့) ဤအမည်ရှိသော ဒကာမ၊ (ဟဲ့) ဤအနွယ်ရှိသော ဒကာမ၊ အဘယ်စားသောက်ဖွယ် ရှိသနည်း၊ ယာဂု ရှိသလော၊ ထမင်း ရှိသလော၊ ခဲဖွယ် ရှိသလော၊ အဘယ်ကို ငါတို့ သောက်ရကုန်အံ့နည်း၊ အဘယ်ကို ခဲရကုန်အံ့နည်း၊ အဘယ်ကို စားရကုန်အံ့နည်း၊ အဘယ်အရာကိုမူလည်း ငါ့အား လှူကုန်အံ့နည်း”ဟု အထွေထွေပြောဆို၏။ ဤပြောဆိုပုံ အလုံးစုံကို နှုတ်၌ဖြစ်သော မသင့်လျော်သော အကျင့်ဟု ဆိုအပ်၏။ သင့်လျော်သော အကျင့်ကိုမူကား ထိုမသင့်လျော်သော အကျင့်၏ ဆန့်ကျင်ဘက်၏အစွမ်းအားဖြင့် သိအပ်၏။

[၁၉] နိဒ္ဒေသပါဠိနည်းမှတပါး အဋ္ဌကထာလာ တနည်းကား.. ရဟန်းသည် ရိုသေလေးစားခြင်းရှိသည် တုပ်ဝပ်နှိမ်ချခြင်းရှိသည်ဖြစ်၍^၁ အရှက်အကြောက်နှင့် ပြည့်စုံသည် သေခိယနှင့်အညီ ကောင်းစွာဝတ်ရုံသည်ဖြစ်၍ ကြည်ညိုဖွယ်ကိုဆောင်သော ရှေ့သို့တက်ခြင်း နောက်သို့ဆုတ်ခြင်း တူရူကြည့်ခြင်း စောင်းငဲ့ကြည့်ခြင်း ကွေးခြင်း ဆန့်ခြင်းရှိသည်ဖြစ်၍ ချအပ်သော မျက်လွှာရှိသည် ကြည်ညိုဖွယ်ဣရိယာပုတ်နှင့် ပြည့်စုံသည်ဖြစ်၍ စက္ခုစသော ဣန္ဒြေ၆-ပါးတို့၌ လုံခြုံစွာပိတ်ဆို့အပ်သော တံခါးရှိသည်

မှတ်ချက်

၁- ဖြစ်၍-ဟူသော ဤပုဒ်ကို ဤဝါကျ၏ အဆုံးဖြစ်သော နေ၏- ဟူသော ပုဒ်နှင့် စပ်ပါ၊ နောက်ပုဒ်များကိုလည်း နည်းတူပင် စပ်ပါ။

၆၅

ဖြစ်၍ ဘောဇဉ်၌ အတိုင်းအရှည်ကို သိသည်^၁ နိုးကြားခြင်းကို အမြဲကြောင့်ကြပြုသည်ဖြစ်၍^၂ အမှတ်သတိ သမ္ပဇဉ်ဉာဏ်နှင့် ပြည့်စုံသည် အလိုနည်းသည် ရောင့်ရဲလွယ်သည် အားထုတ်သော လုံ့လရှိသည်ဖြစ်၍ အာဘိသမာစာရိကခေါ်သော ခုဒ္ဒါနုခုဒ္ဒကသိက္ခာပုဒ်တို့၌၊ ဝါ၊ ခန္ဓကသိက္ခာပုဒ်တို့၌ ရိုသေစွာ ပြုကျင့်လေ့ရှိသည်ဖြစ်၍ အလေးပြုသင့်သောအရာတို့၌ အလေးပြုခြင်း များသည်ဖြစ်၍ နေ၏။ (ရိုသေလေးစားခြင်း အစရှိသော) ဤအလုံးစုံကို အကျင့်(အာစာရ)ဟု ဆိုအပ်၏။ ဤဆိုခဲ့သည့်အတိုင်း ရှေးဦးစွာ အကျင့်(အာစာရ)ကို သိအပ်၏။

ကျက်စားရာ (ဂေါစရ)သည်ကား (သီလအစရှိသော ဂုဏ်တို့၏) အားကြီးသောမှီရာ အကြောင်းဖြစ်သော (ဥပနိဿယဂေါစရ-ခေါ်) ကျက်စားရာ၎င်း, (စိတ်၏) အစောင့်အရှောက်ဖြစ်သော (အာရက္ခဂေါစရ-ခေါ်) ကျက်စားရာ၎င်း၊ စိတ်ကိုဖွဲ့ချည်ရာ (ကမ္မဋ္ဌာန်းအာရုံ)ဖြစ်သော (ဥပနိဗန္ဓဂေါစရ-ခေါ်) ကျက်စားရာ၎င်း- ဤသို့အားဖြင့် ၃-ပါးအပြားရှိ၏။ ထိုတွင် အားကြီးသောမှီရာ အကြောင်းဖြစ်သော ကျက်စားရာသည်

မှတ်ချက်

၁-ဘောဇဉ်၌ အတိုင်းအရှည်ကို သိသည်-ဟူသည်ကား သုံးဆောင်အပ်သောကြောင့် ဘောဇန-ဘောဇဉ်ဟု မှတ်အပ်သော ပစ္စည်း ၄-ပါးလုံး၌လည်း ရှာခြင်း ခံယူခြင်း သုံးဆောင်ခြင်း စသည်၏ အစွမ်းအားဖြင့် အချင်းခပ်သိမ်း အတိုင်းအရှည်ကို သိသည်ဟု (ဆိုလို၏)။ (ဋီကာ)

၂-နိုးကြားခြင်းကို အမြဲ ကြောင့်ကြပြုသည်- ဟူသည်ကား (တနေ့လုံးနှင့်တကွ) ညဉ့်ဦးယာမ် မိုးသောက်ယာမ်ပတ်လုံး ဘာဝနာကို နှလုံးသွင်းခြင်းဟု ဆိုအပ်သော နိုးကြားခြင်းကို အမြဲမပြတ် ပြုလေ့ရှိသည်၏ အစွမ်းအားဖြင့် အဖန်တလဲလဲ ယှဉ်သည် ထိုနိုးကြားမှု၌ မပြတ်အားထုတ်သည်ဟု (ဆိုလို၏)။ (ဋီကာ)

၆၆

အဘယ်နည်း? ၁၀-ပါးသော ကထာဝတ္ထုတို့နှင့် ပြည့်စုံသော^၁ ကလျာဏမိတ္တပုဂ္ဂိုလ်ပေတည်း၊ ယင်းကလျာဏမိတ္တပုဂ္ဂိုလ်ကိုမှီ၍ မကြားဘူးသေးသော တရားကို ကြားနာရ၏။ ကြားဘူးပြီးသောတရားကို သုတ်သင်ရှင်းလင်းရ၏၊ ယုံမှားသံသယကို လွန်မြောက်နိုင်၏၊ မှန်ကန်သော ဉာဏ်အမြင်ကို ဖြောင့်မတ်စေနိုင်၏၊ စိတ်ကို ကြည်လင်စေနိုင်၏။ တနည်းအားဖြင့်မူကား ယင်းကလျာဏမိတ္တ၏ (ကျင့်ပုံကို) အတုလိုက်၍ ကျင့်သောသူသည် သဒ္ဓါတရားဖြင့် တိုးတက်ကြီးပွါး၏၊ သီလဖြင့် တိုးတက်ကြီးပွါး၏၊ သုတဖြင့် တိုးတက်ကြီးပွါး၏၊ စာဖြင့် တိုးတက်ကြီးပွါး၏၊ ပညာဖြင့် တိုးတက်ကြီးပွါး၏၊ ဤဆိုခဲ့သော ကလျာဏမိတ္တကို (သီလအစရှိသော ဂုဏ်တို့၏) အားကြီးသောမှီရာ အကြောင်းဖြစ်သော ကျက်စားရာဟု ဆိုအပ်၏။

(စိတ်၏) အစောင့်အရှောက်ဖြစ်သော ကျက်စားရာသည် အဘယ်နည်း? ဤ(သာသနာတော်)၌ ရဟန်းသည် ရွာတွင်းသို့ဝင်လတ်၍ (ဆွမ်းခံရန်)လမ်း၌ လှည့်လည်လတ်သော် ချအပ်သော မျက်လွှာရှိသည်ဖြစ်၍

မှတ်ချက်

၁-ကထာဝတ္ထု ၁၀-ပါး ဟူသည်ကား (၁) အပိစ္ဆာကထာ- အလိုနည်းခြင်းနှင့်စပ်သောစကား၊ (၂) သန္တောသကထာ- ရောင့်ရဲလွယ်ခြင်းနှင့် စပ်သောစကား၊ (၃)ပဝိဝေကကထာ- ဆိတ်ငြိမ်ခြင်းနှင့် စပ်သောစကား၊ (၄) အသံသဂ္ဂကထာ- မငြိတွယ်ခြင်းနှင့် စပ်သောစကား၊ (၅) ဝီရိယာရမ္ဘကထာ- တင်းတင်းရင်းရင်း အားထုတ်ခြင်းနှင့် စပ်သောစကား၊ (၆) သီလကထာ- သီလနှင့်စပ်သောစကား၊ (၇) သမာဓိကထာ- သမာဓိနှင့် စပ်သောစကား (၈) ပညာကထာ- ပညာနှင့်စပ်သောစကား၊ (၉) ဝိမုတ္တိကထာ- အရိယာဖိုလ်နှင့် စပ်သောစကား၊ (၁၀) ဝိမုတ္တိဉာဏဒဿနကထာ- ပစ္စဝေက္ခဏာဉာဏ်နှင့် စပ်သောစကား-ဟူသော ဤ၁၀-ပါးပင် ဖြစ်သည်။ ၃၂-ပါးသော တိရစ္ဆာနကထာတို့ကို ကြဉ်၍ ဤကထာဝတ္ထု ၁၀-ပါးတို့ကို ပြောလေ့ရှိသည်-ဟု ဆိုလို၏။

၆၇

လေးတောင်မျှသာကြည့်လျက် ဣန္ဒြေကို ကောင်းစွာ စောင့်စည်းသည်ဖြစ်၍ သွား၏၊ ဆင်ကို မကြည့်မူ၍ သွား၏၊ မြင်းကို.. ရထားကို.. ခြေသည်ကို.. မိန်းမကို.. ယောက်ျားကို မကြည့်မူ၍ သွား၏၊ အထက်သို့ မော်မကြည့်မူ၍.. အောက်သို့ ငုံ့မကြည့်မူ၍.. တူရူအရပ် အထောင့်အရပ်ကို မကြည့်မူ၍ သွား၏၊ ဤ(စက္ခုစသော ဣန္ဒြေကို စောင့်ထိန်းသောသတိ)ကို (စိတ်၏) အစောင့်အရှောက်ဖြစ်သော ကျက်စားရာဟု ဆိုအပ်၏။

စိတ်ကိုဖွဲ့ချည်ရာဖြစ်သော ကျက်စားရာသည် အဘယ်နည်း? အကြင်(သတိပဋ္ဌာန်အာရုံ ၄-ပါး)တို့၌ ဘာဝနာစိတ်ကို ကပ်၍ဖွဲ့ချည်ရ၏၊ ဤလေးပါးသော သတိပဋ္ဌာန်တို့သည် (စိတ်ကိုချည်ရာဖြစ်သော ကျက်စားရာမည်၏)၊ မှန်ပေ၏၊ မြတ်စွာဘုရားသည် “ရဟန်းတို့၊ ရဟန်း၏ ခမည်းတော်ဘုရား၏ အမွေဥစ္စာဖြစ်သော ကိုယ်ပိုင်နယ်ပယ်ဖြစ်သော ကျက်စားရာသည် အဘယ်နည်း? ဤ ၄-ပါးသော သတိပဋ္ဌာန်တို့ပင်တည်း”ဟူသော ဤစကားကို ဟောတော်မူ(အပ်)၏။ ဤသတိပဋ္ဌာန် ၄-ပါးဟူသော အာရုံကို “စိတ်ကိုဖွဲ့ချည်ရာဖြစ်သော ကျက်စားရာ”ဟု ဆိုအပ်၏။ ဤသို့လျှင် ဤအကျင့် (အာစာရ)နှင့်၎င်း ဤကျက်စားရာ (ဂေါစရ)နှင့်၎င်း ပြည့်စုံ၏ ။ပ။ တကွမကွာ အစဉ်လာ၏။ ထို့ကြောင့်လည်း “(သင့်လျော်သော)အကျင့် ကျက်စားရာတို့နှင့် ပြည့်စုံသည်”ဟု ဆိုအပ်ပေ၏။

(အဏုမတ္တေသု ဝဇ္ဇေသု ဘယဒဿာဝီ) အဏုမြူမျှ သေးငယ်လှသော အပြစ်တို့၌ ကြောက်ဖွယ်ဘေးကြီးဟု ရှုမြင်လျက်-ဟူသည်ကား အဏုမြူ အတိုင်းအရှည်ရှိကုန်သော လွန်ကျူးလိုသော စေတနာမရှိပဲ ရောက်မိသော သေခိယဝတ်^၁နှင့် အကုသိုလ်ဖြစ်ခြင်းစသည် အပြားရှိကုန်သော အပြစ်

မှတ်ချက်

၁-သေခိယဝတ်ဟူသော စကားဖြင့် ဝတ္တက္ခန္ဓက စသည်တို့၌လာသော ကျင့်ဝတ်တို့ကိုလည်း ယူအပ်၏၊ ထိုကျင့်ဝတ်တို့၌ စေတနာမရှိပဲလည်း ရောက်

၆၈

အသေးအငယ်တို့၌(သော်လည်း) (မြင့်မိုရ်တောင်ပမာ ကြီးလှစွာသော) ကြောက်ဖွယ်ဘေးကြီးဟု ရှုလေ့ရှိလျက်။ (သမာဒါယ သိက္ခတိ သိက္ခာပဒေသု) သိက္ခာပုဒ်တို့၌ အကြွင်းမဲ့သိမ်းယူ၍ ကျင့်၏-ဟူသည်ကား သိက္ခာပုဒ်တို့၌ (မူလပညတ် အနုပညတ်စသည်) အလုံးစုံသော ကျင့်အပ်သော သီလကျင့်ဝတ်ဟူသမျှကို အကြွင်းမဲ့သိမ်းယူ၍ ကျင့်၏။ ဆက်၍ ရှင်းပြဦးအံ့၊ ဤဈာနဝိဘင်းပါဠိ၌ “ပါတိမောက္ခသံဝရသီလနှင့် ပြည့်စုံသည်”ဟူသော [၂၀] ဤစကားမျှဖြင့်ပင်လျှင် ပုဂ္ဂိုလ်လျှင် တည်ရာရှိသော (ပုဂ္ဂလဓိဋ္ဌာန်)ဒေသနာဖြင့် ပါတိမောက္ခသံဝရသီလကို ပြတော်မူ(အပ်)၏။ “အကျင့်အာစာရတို့နှင့် ပြည့်စုံသည်” ဤသို့အစရှိသော (ကြွင်းသော)စကားအလုံးစုံကိုမူ ထိုပါတိမောက္ခသံဝရသီလ၏ ပြည့်စုံကြောင်းဖြစ်သော အကျင့်ကို ပြခြင်းငှါ ဟောတော်မူ(အပ်)သည်ဟု သိအပ်၏။

ဣန္ဒြိယသံဝရသီလ

၁၅။ ထိုမှတပါး ထိုပါတိမောက်သီလ၏ အခြားမဲ့၌ “(သော စက္ခုနာ ရူပံ ဒိသွာ) ထို(ရဟန်း)သည် မျက်စိဖြင့် အဆင်းကိုမြင်ပြီး၍ (ဝါ၊ မြင်လျှင်)” ဤသို့အစရှိသောနည်းဖြင့် ပြတော်မူ(အပ်)သော ဣန္ဒြိယသံဝရသီလ၌ (အဆုံးအဖြတ်ကို ဤဆိုလတံ့သောနည်းဖြင့် သိအပ်၏)။ (သော) ထိုသည်-ဟူသည်ကား ပါတိမောက်သီလ၌ (ဖြည့်ကျင့်သောအားဖြင့်)တည်သော ထိုရဟန်းသည်(ဟု ဆိုလို၏)။ (စက္ခုနာ ရူပံ ဒိသွာ) မျက်စိဖြင့် အဆင်းကို မြင်ပြီး၍-ဝါ၊ မြင်လျှင်-ဟူသည်ကား (မဆက်ဆံသော)

မှတ်ချက်

နိုင်၏၊ ပါတိမောက်လာ သေခိယကျင့်ဝတ်တို့၌ကား လွန်ကျူးလိုသော စေတနာရှိမှသာ အာပတ်သင့်သည်။ ထို့ကြောင့် စေတနာမရှိပဲ ရောက်မိသော”ဟူသော စကားဖြင့် ခန္ဓာကလာ သေခိယတို့ကို ယူအပ်၏။ (ဋီကာကိုမှီ၍ ပြသည်)။

၆၉

အကြောင်း၏ အစွမ်းအားဖြင့်^၁ (စက္ခု)မျက်စိဟု ရအပ်သောအမည်ရှိသော အဆင်းကိုမြင်ခြင်းငှါ စွမ်းနိုင်သော စက္ခုဝိညာဏ်ဖြင့် အဆင်းကိုမြင်ပြီး၍(ဟု ဆိုလို၏)။ ရှေးအဋ္ဌကထာ ဆရာတို့သည်ကား “မျက်စိသည် စိတ်မရှိသည်၏အဖြစ်ကြောင့် အဆင်းကိုမမြင်တတ်^၂၊ စိတ်သည် မှီရာမျက်စိ မရှိသည်၏အဖြစ်ကြောင့် မမြင်တတ်^၃၊ စင်စစ်သော်ကား စက္ခုဒွါရနှင့် ရူပါရုံတို့၏ အချင်းချင်း ထိခိုက်ခြင်းရှိလတ်သော်၊ ဝါ၊ စက္ခုဒွါရ၌ ရူပါရုံထင်လတ်သော် (စက္ခုပသာဒခေါ်) မျက်စိလျှင်မှီရာရှိသော စက္ခုဝိညာဏ်စိတ်ဖြင့် မြင်၏။ သို့သော်လည်း (မျက်စိဖြင့် အဆင်းကိုမြင်၏ဟူသော) ဤသို့သော စကားသည် “လေးဖြင့် ပစ်ဖောက်၏” ဤသို့အစရှိသော စကားတို့ကဲ့သို့^၄ (သသမ္ဘာရကထာ) မြင်ခြင်း၏ အကြောင်းနှင့်တကွ ဖြစ်သည့်စိတ်ကိုပြသော စကား

မှတ်ချက်

၁-အဆင်းရူပါရုံစသော အကြောင်းတို့သည် မနောဝိညာဏ် စသည်တို့၏လည်း အကြောင်းဖြစ်သောကြောင့် အခြားစိတ်နှင့် ဆက်ဆံသော အကြောင်းများဖြစ်ကြ၏။ မျက်စိရုပ်သည်ကား အခြားစိတ်များ၏ အကြောင်းမဖြစ်၊ စက္ခုဝိညာဏ်စိတ်၏သာလျှင် အကြောင်းဖြစ်၏။ ထို့ကြောင့် မဆက်ဆံသောအကြောင်းဟု ဆိုသည်။

၂—မျက်စိသက်သက်မှာ မြင်တတ်သော စိတ်မရှိ၊ မြင်တတ်သော စိတ်လည်းမဟုတ်၊ ထို့ကြောင့် မျက်စိရုပ်သက်သက်သည် မမြင်တတ်-ဟု ဆိုလို၏။

၃−စိတ်သည်လည်း မှီရာ မျက်စိမရှိလျင်၊ မျက်စိရုပ်ကိုမှီ၍ မဖြစ်ရလျှင် မမြင်တတ်ဟု ဆိုလို၏။

၄- ဝိဇ္ဈတိ- ပစ်ဖောက်၏-ဟူသော စကားသည် ထိုးဖောက်-စူးဝင်စေ၏-ဟူသော အနက်ရှိ၏။ ထို့ကြောင့် လေးသက်သက်ဖြင့် ထိုးဖောက်ခြင်း-စူးဝင်စေခြင်းကို မပြီးစေနိုင်၊ မြားသက်သက်ဖြင့်လည်း အဝေး၌တည်သောအရာကို မထိုးဖောက်- မစူးဝင်စေနိုင်၊ စင်စစ်သော်ကား လေးနှင့်တကွသော မြားဖြင့်

၇၀

မည်၏၊ ထို့ကြောင့် “မျက်စိဖြင့် အဆင်းကိုမြင်ပြီး၍”ဟူသော ဤစကား၌ “မျက်စိကိုမှီသော စိတ်ဝိညာဏ်ဖြင့် အဆင်းကိုမြင်ပြီး၍”ဟု ဤသို့သောအနက်ကို မှတ်အပ်၏”ဟူ၍ ဖွင့်ဆိုကုန်၏^၁။ (န နိမိတ္တဂ္ဂါဟီ) နိမိတ်ကို မှတ်ယူလေ့မရှိ-ဟူသည်ကား မိန်းမပုံသဏ္ဌာန်နိမိတ် ယောက်ျားပုံသဏ္ဌာန် နိမိတ်မူလည်းဖြစ်သော တင့်တယ်ဟန် သုဘနိမိတ် စသည်မူလည်းဖြစ်သော ကိလေသာဖြစ်ကြောင်း အာရုံနိမိတ်ကို မမှတ်ယူ၊ မြင်ရရုံမျှ၌သာလျှင် ကောင်းစွာတည်၏။ (နာနုဗျဉ္ဇနဂ္ဂါဟီ) အနုဗျဉ္ဇနကိုလည်း မှတ်ယူလေ့မရှိ-ဟူသည်ကား ကိလေသာတို့ကို အဖန်ဖန်အဆင့်ဆင့် ထင်ရှားဖြစ်ပေါ်ခြင်းကို ပြုတတ်သောကြောင့် အနုဗျဉ္ဇနဟု ရအပ်သော အမည်ရှိသော လက်, ခြေ, ပြုံးခြင်း, ရယ်ခြင်း, ပြောဆိုခြင်း, တူရူကြည့်ခြင်း, စောင်းငဲ့ကြည့်ခြင်းစသည် အပြားရှိသော အခြင်းအရာအဖို့အစုကို မယူ၊ ထိုမြင်ရသောကိုယ်၌ ထင်ရှားရှိသော ဆံပင် မွေးညှင်းအစရှိသော ရွံရှာဖွယ်အဖို့အစုကိုသာလျှင်၊ ဝါ၊ ပရမတ္ထအားဖြင့် ထင်ရှားရှိ၍ စင်စစ်ဟုတ်မှန်သော ဘူတရုပ် ဥပါဒါရုပ်မျှကိုသာလျှင် ယူ၏။ (အဘယ်ပုဂ္ဂိုလ်ကဲ့သို့နည်း?ဟူမူ) စေတိယတောင်၌ သီတင်းသုံးနေလေ့ရှိသော မဟာတိဿမထေရ်ကဲ့သို့ပင်တည်း။

မှတ်ချက်

သာလျှင် ထိုကိစ္စကို ပြီးစေနိုင်သည်။ ထိုသို့ အကြောင်း အဆောက်အဦ လေးနှင့်တကွ မြားဖြင့် ပစ်ဖောက်သည်ကိုပင် “လေးဖြင့်ပစ်သည်”ဟု ဆိုသော သသမ္ဘာရကထာ- အကြောင်းအဆောက်အဦနှင့် တကွဖြစ်သော စကားကဲ့သို့-ဟု ဆိုလို၏။

၁-ဤအဋ္ဌကထာအဖွင့်တို့၌ စက္ခုဝိညာဏ်ဟူသော ကရိုဏ်းဖြင့် ကြွင်းသော ခန္ဓာငါးပါးအပေါင်းဟူသော ပုဂ္ဂိုလ်ကတ္တားက အဆင်းကိုမြင်သည်-ဟု ဆိုလို၏။ ဤအရာ၌ “စက္ခုဝိညာဏ်စိတ်နှင့်တကွ ခန္ဓာငါးပါးအပေါင်း ပုဂ္ဂိုလ်ကတ္တားက အစိတ်ဖြစ်သော စက္ခုပသာဒရုပ်ဟူသော ကရိုဏ်းဖြင့် အဆင်းကိုမြင်သည်”ဟု ယူလျှင် ပါဠိ၌ ရှိရင်းအတိုင်းလည်း သင့်သကဲ့သို့ ရှိပေ၏။

၇၁

ကြားဘူးသည်မှာ.. တယောက်သောမိန်းမသည်^၁ လင်နှင့်ရန်ဖြစ်၍ နတ်သမီးကညာကဲ့သို့ ကောင်းစွာ ဖီးလိမ်းပြင်ဆင်လျက် နံနက်စောစောကပင်လျှင် အနုရာဓမြို့မှထွက်၍ မိဘဆွေမျိုးအိမ်သို့ သွားလတ်သော် လမ်းခုလတ်၌ စေတိယတောင်မှ အနုရာဓမြို့သို့ ဆွမ်းခံရန်ကြွလာသော မဟာတိဿမထေရ်ကိုမြင်၍ ရာဂဖြင့် ဖောက်ပြန်သောစိတ် ရှိသောကြောင့် ပြင်းစွာရယ်သတတ်။ မဟာတိဿမထေရ်သည် ဤရယ်သောအသံကား အဘယ်နည်းဟု ကြည့်ရှုလတ်သော် ထိုအမျိုးသမီး၏ သွားရိုး၌ အသုဘသညာကိုရ၍ အရဟတ္တဖိုလ်သို့ ရောက်တော်မူလေ၏။ ထို့ကြောင့်-

“မဟာတိဿမထေရ်သည် ထိုမိန်းမ၏ သွားရိုးကိုမြင်၍ ရှေး၌ ရဘူးသော အရိုးစုသညာကို အမှတ်ရလေ၏၊ ထိုအရပ်၌ပင်လျှင် ရပ်တည်လျက် ယင်း မဟာတိဿမထေရ်သည် အရဟတ္တဖိုလ်သို့ ရောက်တော်မူလေ၏”ဟု (ရှေးဆရာတို့) မိန့်ဆို(အပ်)ခဲ့ပေသည်။

[၂၁] ဝတ္ထုကြောင်းကို ဆက်ဦးအံ့၊ ထိုအမျိုးသမီး၏ လင်ယောက်ျားသည် ခရီးစဉ်အတိုင်း လိုက်လာလတ်သော် မဟာတိဿမထေရ်ကို တွေ့မြင်၍ “အရှင်ဘုရား တစုံတယောက်သော မိန်းမကို တွေ့မြင်ခဲ့ပါသလော”ဟု မေးလျှောက်၏။ မဟာတိဿမထေရ်သည် ထိုယောက်ျားအား-

မှတ်ချက်

၁-ကုလသုဏှာ-ပုဒ်၏ အနက်ဖြစ်၍ အမျိုးချွေးမ-ဟု ပြန်သင့်သော်လည်း မြန်မာ၌ ထိုသို့သော စကားအသုံး မရှိသောကြောင့်၎င်း၊ မိန်းမဟု သာမညပြန်ခြင်းဖြင့်လည်း ဆိုလိုသောအနက် ပြီးစီးနိုင်သောကြောင့်၎င်း မိန်းမ-ဟု သာမညသာ ပြန်ထားသည်။

၇၂

“ဤအရပ်မှ သွားလေသောသူသည် မိန်းမဖြစ်သည် ဟူ၍၎င်း, ယောက်ျားဖြစ်သည်ဟူ၍၎င်း ငါမသိ၊ စင်စစ်မူကား အရိုးစုဖြစ်သော ထိုသူသည် လမ်းမ၌ သွားလေ၏”ဟု-

ပြန်ကြားပြောဆိုလေသည်။

(ယတွာဓိကရဏမေနံ) “ထို(မစောင့်စည်းသောပုဂ္ဂိုလ်)ကို အကြင်အကြောင်းကြောင့်” ဤသို့ အစရှိသည်၌ (အနက်ကို ဤဆိုလတံ့သောနည်းဖြင့် သိအပ်၏)။ အကြင် စက္ခုန္ဒြေကို မစောင့်ခြင်းဟူသော အကြောင်းကြောင့် သတိဟူသောတံခါးရွက်ဖြင့် စက္ခုန္ဒြေကို မပိတ်ဆို့ မစောင့်စည်းသော (မပိတ်ဆို့အပ်သော) မျက်စိတခါး (စက္ခုဒွါရ)ရှိသည်ဖြစ်၍နေသော ထိုပုဂ္ဂိုလ်ကို ဤအဘိဇ္ဈာအစရှိသော အကုသိုလ်တရားတို့သည် အစဉ်လိုက်လာကုန်ရာ၏။ (တဿ သံဝရာယ ပဋိပဇ္ဇတိ) ထို(စက္ခုန္ဒြေ)ကို ပိတ်ဆို့စောင့်စည်းခြင်းငှါ ကျင့်၏-ဟူသည်ကား ထိုစက္ခုန္ဒြေကို သတိတည်းဟူသော တံခါးရွက်ဖြင့် ပိတ်ဆို့ခြင်းအကျိုးငှါ ကျင့်၏။ ဤသို့ကျင့်သော ရဟန်းကိုပင်လျှင် “စက္ခုန္ဒြေကို စောင့်ရှောက်သည်၊ စက္ခုန္ဒြေကို ပိတ်ဆို့ စောင့်စည်းခြင်းသို့ရောက်သည်”ဟူ၍လည်း ဆိုအပ်ပေ၏။ ထိုစကားရပ်ဝယ် စက္ခုန္ဒြေ၌ စောင့်စည်းခြင်း (သံဝရ)သည်၎င်း မစောင့်စည်းခြင်း (အသံဝရ)သည်၎င်း မရှိပေ၊ အကြောင်းမူကား စက္ခုပသာဒကိုမှီ၍ အမှတ်ရမှု သတိသည်၎င်း၊ သတိလွတ်ခြင်း- အမှတ်မရခြင်း မေ့ခြင်းသည်၎င်း မဖြစ်တတ်သောကြောင့်ပေတည်း။ သို့သော်လည်း အကြင်အခါ၌ အဆင်းရူပါရုံသည် မျက်စိအား ထင်ခြင်းသို့ရောက်၏။ ထိုအခါ၌ ဘဝင် ၂-ကြိမ်ဖြစ်၍ ချုပ်ပြီးလျှင် (ပဉ္စဒွါရာဝဇ္ဇန်းခေါ်) ကြိယာမနောဓာတ်သည် ဆင်ခြင်ခြင်းကိစ္စကို ပြီးစေလျက် ဖြစ်၍ချုပ်၏၊ ထို့နောင် စက္ခုဝိညာဏ်စိတ်သည် မြင်ခြင်းကိစ္စကို (ပြီးစေလျက် ဖြစ်၍ချုပ်၏)။ ထို့နောင် (သမ္ပဋိစ္ဆိုန်းခေါ်) ဝိပါက်မနောဓာတ်သည် လက်ခံခြင်းကိစ္စကို (ပြီးစေလျက် ဖြစ်၍ချုပ်၏)၊ ထို့နောင်

၇၃

(သန္တီရဏ-ခေါ်) ဝိပါက် မနောဝိညာဏဓာတ်သည် စုံစမ်းခြင်းကိစ္စကို (ပြီးစေလျက် ဖြစ်၍ချုပ်၏)၊ ထို့နောင် (မနောဒွါရာဝဇ္ဇန်း-ခေါ်) ကြိယာ အဟိတ် မနောဝိညာဏဓာတ်သည် ဆုံးဖြတ်ခြင်း (ဝုဋ္ဌော)ကိစ္စကို ပြီးစေလျက် ဖြစ်၍ချုပ်၏။ ထိုဝုဋ္ဌောစိတ်၏အခြားမဲ့၌ ဇောစိတ်သည် အဟုန်ဖြင့် လျင်စွာဖြစ်၏။

ထိုသို့ဖြစ်ရာ၌လည်း၊ ဝါ၊ ထိုဘဝင်စိတ် စသည်တို့တွင်လည်း ဘဝင်ဖြစ်ခိုက်၌ စောင့်စည်းခြင်းသည်၎င်း, မစောင့်စည်းခြင်းသည်၎င်း မရှိသေးသည်သာ၊ အာဝဇ္ဇန်းအစ ဝုဋ္ဌောစိတ်အဆုံးရှိသော စိတ်တို့တွင် တပါးပါး၏ ဖြစ်ခိုက်၌လည်း မရှိသေးသည်သာ၊ စင်စစ်သော်ကား ဇောဖြစ်ခိုက်၌ သီလမရှိသူဖြစ်ကြောင်း ကာယဝစီဒုစ္စရိုက်(ဟူသော ဒုဿီလျ)သည်၎င်း, သတိ၏ဆန့်ကျင်ဘက် အကုသိုလ်ဟူသော သတိလွတ်ခြင်း- သတိမေ့ခြင်း (မုဋ္ဌသစ္စ)သည်၎င်း, ဉာဏ်၏ဆန့်ကျင်ဘက် မောဟ(ဟူသော အညာဏ)သည်၎င်း, သည်းခံမှု၏ ဆန့်ကျင်ဘက် ဒေါသ(ဟူသော အက္ခန္တိ)သည်၎င်း, ပျင်းသောသူ၏အဖြစ်ဟူသော ပျင်းရိခြင်း (ကောသဇ္ဇ)သည်၎င်း အကယ်၍ ဖြစ်ငြားအံ့၊ (ထိုသို့ဖြစ်ခဲ့သော်) စောင့်စည်းမှု၏ ဆန့်ကျင်ဘက် မပိတ်ဆို့ မစောင့်စည်းခြင်း(ဟူသော အသံဝရ)သည် ဖြစ်၏။ ထိုသို့ အသံဝရသည် စက္ခုန္ဒြေ၌မရှိ ဇောခဏကျမှ ရှိငြားသော်လည်း ဤသို့ ဇောခဏ၌ဖြစ်သော ထို(မစောင့်စည်းခြင်း အသံဝရ)ကို စက္ခုန္ဒြေ၌ မစောင့်စည်းခြင်း(အသံဝရ)ဟူ၍ ဆိုအပ်၏။ အဘယ့်ကြောင့်နည်းဟူမူ ထိုဇောခဏ၌ (မစောင့်စည်းခြင်း အသံဝရ)ရှိလတ်သော် ဒွါရသည်လည်း မလုံခြုံ၊ ဘဝင်သည်လည်း (မလုံခြုံ)၊ အာဝဇ္ဇန်း အစရှိသော ဝီထိစိတ်တို့သည်လည်း (မလုံခြုံကုန်)၊ ထို့ကြောင့်ပေတည်း။ အဘယ်ကဲ့သိုနည်း?ဟူမူ မြို့၌ တံခါး ၄-ပေါက်တို့ကို မပိတ်အပ်ကုန်သည်ရှိသော် မြို့တွင်း၌ အိမ်တံခါးမုခ် တိုက်ခန်း အစရှိသည်တို့ကို ကောင်းစွာ ပိတ်ထားသော်လည်း မြို့တွင်း၌ အလုံးစုံသောဥစ္စာကို မစောင့်

၇၄

ရှောက်အပ် မလုံခြုံစေအပ်သည်သာလျှင် ဖြစ်၏။ မှန်ပေ၏၊ မပိတ်အပ်သော မြို့တံခါးဖြင့် ဝင်ကုန်၍ သူခိုး ဒမြတို့သည် အလိုရှိရာရာကို ပြုကုန်ရာသကဲ့သို့ ဤအတူပင်လျှင် ဇော၌ ဒုဿီလျစသည်တို့ ဖြစ်ကုန်လတ်သော် ထိုဇော၌ မစောင့်စည်းခြင်း အသံဝရရှိလတ်သော် ဒွါရသည်လည်း မလုံခြုံ၊ ဘဝင်သည်လည်း (မလုံခြုံ)၊ အာဝဇ္ဇန်း အစရှိသော ဝီထိစိတ်တို့သည်လည်း (မလုံခြုံကုန်)။

[၂၂] အလျော်အားဖြင့်မူကား- ထိုဇော၌ သီလစသည်တို့ ဖြစ်ကုန်လတ်သော် ဒွါရသည်လည်း လုံခြုံ၏၊ ဘဝင်သည်လည်း (လုံခြုံ၏)၊ အာဝဇ္ဇန်းအစရှိသော ဝီထိစိတ်တို့သည်လည်း (လုံခြုံကုန်၏)၊ အဘယ်ကဲ့သို့နည်း?ဟူမူ မြို့တံခါးတို့ကို ကောင်းစွာ ပိတ်ထားအပ်ကုန်သည်ရှိသော် မြို့တွင်း၌ အိမ်စသည်တို့ကို မပိတ်အပ်ကုန်သော်လည်း မြို့တွင်း၌ အလုံးစုံသောဥစ္စာသည် ကောင်းစွာ စောင့်ရှောက်အပ် လုံခြုံစေအပ်သည်သာလျှင် ဖြစ်၏။ မှန်ပေ၏။ မြို့တံခါးတို့ကို ပိတ်ထားအပ်ကုန်သည်ရှိသော် သူခိုး ဒမြတို့၏ ဝင်နိုင်ခြင်းမရှိသကဲ့သို့ ဤအတူပင်လျှင် ဇော၌ သီလစသည်တို့ ဖြစ်ကုန်လတ်သော် ဒွါရသည်လည်းလုံခြုံ၏၊ ဘဝင်သည်လည်း (လုံခြုံ၏)၊ အာဝဇ္ဇန်းအစရှိသော ဝီထိစိတ်တို့သည်လည်း (လုံခြုံကုန်၏)။ ထို့ကြောင့် ဇောခဏ၌ ဖြစ်ငြားသော်လည်း (ထိုပိတ်ဆို့စောင့်စည်းမှု သံဝရကို) စက္ခုန္ဒြေ၌ ပိတ်ဆို့စောင့်စည်းမှု (သံဝရ)ဟူ၍ ဆိုအပ်၏။

“နားဖြင့် အသံကိုကြားပြီး၍” ဤသို့ အစရှိသော စကားတို့၌လည်း ဤဆိုခဲ့သောနည်းပင်လျှင်တည်း။ ဤဆိုခဲ့သည့်အတိုင်း အကျဉ်းအားဖြင့် ရူပါရုံစသည်တို့၌ ကိလေသာအစဉ် လိုက်လာကြောင်းဖြစ်သော နိမိတ်စသည်ကို မှတ်ယူခြင်းကို ကြဉ်ခြင်းလက္ခဏာရှိသော ဤသီလကို “ဣန္ဒြိယသံဝရသီလ”ဟူ၍ သိအပ်၏။

၇၅

အာဇီဝပါရိသုဒ္ဓိသီလ

၁၆။ ယခုအခါ ဣန္ဒြိယသံဝရသီလ၏ အခြားမဲ့၌ ပြဆိုခဲ့သော အာဇီဝပါရိသုဒ္ဓိသီလ၌ (အနက်အဖွင့်ကို ပြအံ့)။ အသက်မွေးမှုဟူသော အကြောင်းကြောင့် ပညတ်တော်မူအပ်ကုန်သော ၆-ပါးသော သိက္ခာပုဒ်တို့ဟူသည်ကား-

(၁) “အသက်မွေးမှုဟူသော အကြောင်းကြောင့် ယုတ်မာသော အလိုရှိသည်ဖြစ်၍ အလိုရမက် နှိပ်စက်အပ်သည်ဖြစ်၍ ထင်ရှားမရှိသော (မိမိသန္တာန်၌)မဖြစ်စဘူး၍ မဟုတ်မမှန်သော (ဈာန်ရပုဂ္ဂိုလ် အရိယာပုဂ္ဂိုလ်ဟူသော) လူမြတ်တို့၏ ဥစ္စာဖြစ်သော ဈာန်မဂ်ဖိုလ်တရားကို ဝါကြွားပြောဆိုငြားအံ့၊ ပါရာဇိကအာပတ်သို့ ရောက်၏။

(၂) အသက်မွေးမှုဟူသော အကြောင်းကြောင့် အောင်တမန်သည်၏ အဖြစ်ဟူသော အောင်သွယ်ပေးခြင်းသို့ ရောက်ငြားအံ့၊ သံဃာဒိသိသ်အာပတ်သို့ ရောက်၏။

(၃) အသက်မွေးမှုဟူသော အကြောင်းကြောင့် “သင် ဒကာ၏ကျောင်း၌ နေသောရဟန်းသည် ရဟန္တာပေတည်း”ဟု (မိမိကိုပင်ရည်၍) ပြောဆိုငြားအံ့၊ (ထိုဒကာက) နားလည်လျှင် ထုလ္လစ္စဉ်းအာပတ်သို့ ရောက်၏။

(၄) အသက်မွေးမှုဟူသော အကြောင်းကြောင့် ရဟန်းသည် မကျန်းမာသူမဟုတ်ပါပဲ၊ ဝါ-ကျန်းမာပါလျက် အမွန်အမြတ်ဘောဇဉ်တို့ကို^၁ မိမိ၏အကျိုးငှါ တောင်း၍စားငြားအံ့၊ ပါစိတ်အာပတ်သို့ရောက်၏။

မှတ်ချက်

၁-အမွန်အမြတ် ဘောဇဉ်တို့ဟူသည်မှာ ထောပတ် ဆီဦး ဆီ ပျား တင်လဲ ငါး အမဲ နို့ နို့ဓမ်းဟူသော အမွန်အမြတ်တို့နှင့် တကွဖြစ်သော ဆွမ်းဘောဇဉ်တို့ ဖြစ်သည်။

၇၆

(၅) အသက်မွေးမှုဟူသော အကြောင်းကြောင့် ရဟန်းမိန်းမသည် မကျန်းမာသူ မဟုတ်ပါပဲ အမွန်အမြတ် ဘောဇဉ်တို့ကို မိမိအကျိုးငှါ တောင်း၍စားငြားအံ့၊ ပါဋိဒေသနီအာပတ်သို့ ရောက်၏။

(၆) အသက်မွေးမှုဟူသော အကြောင်းကြောင့် ဟင်းကိုဖြစ်စေ ထမင်းကိုဖြစ်စေ မကျန်းမာသူမဟုတ်ပါပဲ မိမိအကျိုးငှါ တောင်း၍စားငြားအံ့၊ ဒုက္ကဋ်အာပတ်သို့ ရောက်၏”ဟူ၍ ဤသို့ ပညတ်တော်မူအပ်ကုန်သော ၆-ပါးသော သိက္ခာပုဒ်တို့ပေတည်း။^၁

ကုဟနာ-အစရှိသော (ဆိုခဲ့သော)စကားရပ်တို့၌ ဤဆိုလတံ့သည်ကား (မှီရာမူရင်းဖြစ်သော) ခုဒ္ဒကဝတ္ထု ဝိဘင်းပါဠိတော်ပေတည်း-

“ထို(ပြဆိုခဲ့သော အကျဉ်းခေါင်းစဉ်စကား)၌ ကုဟနာဟူသည် အဘယ်နည်း? (ရအပ်သော သင်္ကန်းစသော သာမန်ပစ္စည်းဟူသော)လာဘ်, (အရိုအသေပြု၍ လှူအပ်သော ထူးခြားသော ပစ္စည်းဟူသော) သက္ကာရနှင့် ကျော်စောခြင်းကို (တဏှာဖြင့်)မှီသော^၂ (မိမိ၌မရှိသော သဒ္ဓါ သီလ စသောဂုဏ်ကို ရှိလေယောင် ဟန်ဆောင်ပြလိုသော) ယုတ်မာသော အလို

မှတ်ချက်

၁-ဆန္နံ သိက္ခာပဒါနံ-ဟူသော ပုဒ်အဖွင့် ဖြစ်ငြားသော်လည်း မြန်မာပြန်၌ ဝိဘတ်အနက်ကား လိုရင်းမဟုတ်၊ သိက္ခာပုဒ် ၆-ပါး၏ သရုပ်သာလျှင် လိုရင်းဖြစ်သည်၊ ထို့ကြောင့် အဖွင့်ခံပုဒ်နှင့် အဖွင့်ပုဒ် ၂-ပါးလုံးတို့၌ “တို့၏”-ဟူသော ဝိဘတ်ကို မပြတော့ပဲ သိက္ခာပုဒ် ၆-ပါး၏ သရုပ်မျှကိုသာလျှင် ပြထားခြင်းဖြစ်ပေသည်။

၂-မှီသော.. အလိုရှိသော.. ရဟန်း၏-ဟု စပ်ပါ။

၇၇

ရှိသော အလိုရမက် နှိပ်စက်အပ်သော ရဟန်း၏ ပစ္စည်းကို မှီဝဲခြင်း (ပစ္စယ ပဋိသေ၀န)^၁ဟု ဆိုအပ်သော အံ့ဖွယ်ကိုဖြစ်စေခြင်း (ကုဟနဝတ္ထု)ဖြင့်၎င်း, (ဈာန်မဂ်ဖိုလ်နှင့်စပ်၍ မိမိကို သူတပါးကဲ့သို့ပြု၍) အနီး၌ ပြောဆိုခြင်း (သာမန္တဇပ္ပိတ)ဟူသော အံ့ဖွယ်ကိုဖြစ်စေခြင်း (ကုဟနဝတ္ထု)ဖြင့်၎င်း, (အကြင် မျက်မှောင်ကုပ်ခြင်းသည် မျက်မှောင်ကုပ်လေ့ရှိသည်၏ အဖြစ်သည် အံ့ဩစေခြင်း အံ့ဩခြင်းကို ဖြစ်စေခြင်းသည် အံ့ဩစေသောသူ၏ အဖြစ်သည် ရှိ၏) ၄-ပါးသော ဣရိယာပုထ်ကိုမူလည်း (အဋ္ဌပနာ)^၂ အစစွာထားခြင်း၊ ဝါ၊ ရိုသေစွာထားခြင်း (ဌပနာ)ထားသောအခြင်းအရာ (သဏ္ဌပနာ) ကောင်းစွာ ထားခြင်း၊ ဝါ၊ ပြုပြင်ခြင်းဟူသော အကြင်(ဘာကုဋိကာ) မျက်မှောင်ကုပ်ခြင်းသည်^၃ (ဘာကုဋိယ) မျက်မှောင်ကုပ်လေ့ရှိသည်၏ အဖြစ်သည် (ကုဟနာ) အံ့ဩစေခြင်းသည် (ကုဟာယနာ)

မှတ်ချက်

၁-သီဟိုဠ်မူ ဝိသုဒ္ဓိမဂ်၌ ပစ္စယပဋိသေဓန-ဟု ရှိ၏၊ ထိုအလိုအားဖြင့် ပစ္စည်းကို မြစ်ပယ်ခြင်းဟု ဆိုအပ်သော အံ့ဖွယ်ကို ဖြစ်စေခြင်းဖြင့်-ဟု ဆိုရာ၏၊ အကျယ်ဖွင့်ပြရာ၌ ဒါယကာတို့လှူသော သင်္ကန်း-စသည်ကို မလိုချင်ယောင် ဟန်ဆောင်၍ပယ်ပုံကို ပြထားသောကြောင့် ထိုပါဌ် သင့်သကဲ့သို့ ရှိ၏၊ သို့သော် “မသင့်သော နည်းလမ်းဖြင့် ဖြစ်စေအပ်ကုန်သော ပစ္စည်းတို့ကို မှီဝဲခြင်းဟု ဤသို့ ဆိုအပ်သော”ဟု ဖွင့်ပြသော ဋီကာနှင့်မူ ထိုပါဌ် မညီပေ။

၂-ဤလက်သည်းကွင်း အတွင်းရှိ မူရင်းပါဠိကို ထုတ်ပြထားခြင်းမှာ နောက်၌ ပြလတံ့သောအဖွင့်နှင့် တိုက်ဆိုင်ကြည့်ရန် ဖြစ်သည်၊ နောက်၌လည်း လက်သည်းကွင်းအတွင်းရှိ မူရင်းပါဠိတို့ကို ထုတ်ပြထားခြင်းမှာ နည်းတူပင်ဖြစ်သည်။

၃-ဤ၌ (ဘာကုဋိကာ) မျက်မှောင်ကုပ်ခြင်းဟူသော ဝေါဟာရသည် မျက်မှောင်ကုပ်ခြင်းသက်သက်ကိုသာ ဆိုလိုသည်မဟုတ်၊ အံ့ဩဖွယ်ပြုမှု အလုံး

၇၈

အံ့ဩခြင်းကို ဖြစ်စေခြင်းသည် (ကုဟိတတ္တံ) အံ့ဩစေသောသူ၏ အဖြစ်သည် (ရှိ၏)၊ ဤ(၃-ပါးသော ကုဟနဝတ္ထုဖြင့်) အံ့ဖွယ်ပြုခြင်းကို ကုဟနာ-ဟု ဆိုအပ်၏။

[၂၃] ထို(ပြဆိုခဲ့သော အကျဉ်းခေါင်းစဉ်စကား)၌ လပနာ-ဟူသည် အဘယ်နည်း? လာဘ်, သက္ကာရနှင့် ကျော်စောခြင်းကို (တဏှာဖြင့်)မှီသော ယုတ်မာသော အလိုရှိသော အလိုရမက်နှိပ်စက်အပ်သော ရဟန်း၏ အကြင်(အာလပနာ) (လှူရေးနှင့် စပ်သောစကားကို) ရှေးဦးစွာစ၍ ပြောဆိုခြင်းသည် (လပနာ) မေး၍ ပြန်ကြားပြောဆိုခြင်းသည် (သလ္လပနာ) ကောင်းစွာ အဖန်ဖန်ပြောဆိုခြင်းသည် (ဥလ္လပနာ) မြှောက်ပင့်၍ ပြောဆိုခြင်းသည် (သမုလ္လပနာ) အချင်းခပ်သိမ်း မြှောက်ပင့်၍ ပြောဆိုခြင်းသည် (ဥန္နဟနာ) (မလှူပဲ မနေသာအောင်) အဆင့်ဆင့်တက်ကာ ချည်တုပ်၍ ပြောဆိုခြင်းသည် (သမုန္နဟနာ) အချင်းခပ်သိမ်း ချည်တုပ်၍ ပြောဆိုခြင်းသည် (ဥက္ကာစနာ) မြှောက်ပင့်၍ ဖော်ပြခြင်းသည် (သမုက္ကာစနာ) အချင်းခပ်သိမ်း မြှောက်ပင့်၍ ဖော်ပြခြင်းသည် (အနုပ္ပိယဘာဏိတာ) (အမှန်နှင့် တရားကိုမငဲ့ပဲ) အဖန်တလဲလဲ ချစ်ဖွယ်ကိုသာ ဆိုတတ်သောသူ၏ အဖြစ်သည် (စာဋုကမျတာ) (ဒကာတို့ ချစ်မြတ်နိုးစေရန်) မိမိကိုယ်ကို နှိမ့်နှိမ့်ချချ ပြောဆိုသောသူ၏ အဖြစ်သည်၊ ဝါ၊ အောက်ကြို့၍ ခခယယပြောခြင်းသည် (မုဂ္ဂသူပျတာ) ပဲနောက်ဟင်းနှင့်တူသော စကားရှိသူ၏အဖြစ်သည် (ပါရိဘဋျတာ) ကလေးထိန်းနှင့်တူစွာ သူငယ်တို့ကို ချီပိုး

မှတ်ချက်

စုံကိုပင် တင်စား၍ဆိုသော စကားဖြစ်သည်ဟု မှတ်ယူသင့်၏၊ ထို့ကြောင့်ပင် ဤအရာ၌ ဣရိယာပုထ် ပြုပြင်ထားခြင်းကိုလည်း ဘာကုဋိက-ဟူ၍ပင် ဟောထားပေသည်။

၇၉

ထိန်းကျောင်းကာ ယုယုယယပြောဆိုခြင်းသည်^၁ (ရှိ၏)၊ ဤသို့ပြောဆိုခြင်းကို လပနာ-ဟု ဆိုအပ်၏။

ထို(ပြဆိုခဲ့သော အကျဉ်းခေါင်းစဉ်စကား)၌ နေမိတ္တိကတာ-ဟူသည် အဘယ်နည်း? လာဘ် သက္ကာရနှင့် ကျော်စောခြင်းကိုမှီသော ယုတ်မာသော အလိုရှိသော အလိုရမက်နှိပ်စက်အပ်သော ရဟန်း၏ တပါးသောပုဂ္ဂိုလ်တို့အား၊ ဝါ၊ ဒါယကာတို့အား (နိမိတ္တ)ပစ္စည်းလှူရန် အမှတ်ရစေတတ်သော ပြုမူပြောဆိုခြင်းသည်, (နိမိတ္တကမ္မ) အမှတ်နိမိတ်ကို ပြုခြင်းသည်, (ဩဘာသ) မိမိအလိုကို အရိပ်ပြသောစကားသည်, (ဩဘာသကမ္မ) မိမိလိုချင်သည်ကို အရိပ်ပြသောအမှုသည်, (သာမန္တဇပ္ပ) (လိုချင်သောပစ္စည်းနှင့်) ပွတ်သီ၍ ပြောဆိုခြင်းသည်, (ပရိကထာ) ပစ္စည်းရအောင် တရစ်ဝဲဝဲ ထပ်တလဲလဲ ပြောဆိုခြင်းသည် (ရှိ၏) ဤဆိုခဲ့သော ကိုယ်အမှု နှုတ်အမှု အလုံးစုံကို နေမိတ္တိကတာ-ဟု ဆိုအပ်၏။

ထို(ပြဆိုခဲ့သော အကျဉ်းခေါင်းစဉ်စကား)၌ နိပ္ပေသိကတာ-ဟူသည် အဘယ်နည်း? တပါးသောပုဂ္ဂိုလ်တို့ကို၊ ဝါ၊ ဒါယကာ ဒါယိကာမတို့ကို အကြင် ဆဲရေးခြင်းသည်, ရှုတ်ချခြင်းသည်, ကဲ့ရဲ့ခြင်းသည်, (ဥက္ခေပနာ) ဒါယကာစသည်၏အဖြစ်မှ အပပြု၍ ပစ်ပယ်ခြင်းသည်၊ ဝါ၊ မလှူသူကိုမြင်လျှင် ဪ-အလှူရှင်ပါတကားဟု ချီဆောင့်၍ ဆိုခြင်းသည်,^၂

မှတ်ချက်

၁- ဤ၌(ပါရိဘဋျတာ) ကလေးထိန်းသူ၏ အမှု-ဟု ဆိုသော်လည်း နှုတ်ဖြင့် ပြောဆိုခြင်းကိုပြသော လပနာ-ပုဒ်၏ အဖွင့်ဖြစ်သောကြောင့် ကလေးထိန်းကဲ့သို့ ချော့ချော့မော့မော့ ယုယုယယ ပြောဆိုခြင်းကိုသာ လိုရင်းဟု မှတ်အပ်၏။

၂- ဥ-ပင့်ချီ၍ + ခေပနာ-ပစ်ချခြင်း - ဆောင့်ချခြင်း = ဥက္ခေပနာ- မရှိသောဂုဏ်ဖြင့် မြှောက်ချီ၍ ပစ်ချလိုက်သကဲ့သို့ ဆောင့်ချခြင်းဟု ဆိုလို၏၊ ထို့ကြောင့်

၈၀

(သမုက္ခေပနာ) အလှူရှင်ကြီးပါတကားဟု အလွန်ချီဆောင့်၍ ဆိုခြင်းသည်, (ခိပနာ) ငေါ့၍ စကားစောင်းပစ်ခြင်းသည်၊ ဝါ၊ အသွမ်းပြက်ရယ် ပြောဆိုခြင်းသည်, (သံခိပနာ) လွန်စွာ အသွမ်းပြက်ရယ် ပြောဆိုခြင်းသည်, (ပါပနာ) မလှူသူ၏အဖြစ်သို့ ရောက်စေခြင်းသည်, (သမ္ပာပနာ) အချင်းခပ်သိမ်း ရောက်စေခြင်းသည်, (အဝဏ္ဏဟာရိတာ) ကျေးဇူးမဲ့ကို ဆောင်တတ်သူ၏ အဖြစ်သည်၊ ဝါ၊ မကောင်းသတင်းလွှင့်ခြင်းသည်, (ပရပိဋ္ဌိမံသိကတာ) သူတပါး၏ ကျောက်ကုန်းသားကို ခဲစားတတ်သောသူ၏ အဖြစ်သည်၊ ဝါ၊ မျက်မှောက်၌ချီးမွမ်း၍ မျက်ကွယ်၌ ကဲ့ရဲ့ရှုတ်ချတတ်သောသူ၏ အဖြစ်သည် (ရှိ၏)၊ ဤဆိုခဲ့သော ဆဲရေးမှုစသည် အလုံးစုံကို နိပ္ပေသိကတာ-ဟု ဆိုအပ်၏။

ထို(ပြဆိုခဲ့သော အကျဉ်းခေါင်းစဉ်စကား)၌ လာဘ်ဖြင့် လာဘ်ကို ရှာသောသူ၏အဖြစ်ဟူသည် အဘယ်နည်း? လာဘ် သက္ကာရနှင့် အကျော်အစောကိုမှီသော ယုတ်မာသောအလိုရှိသော အလိုရမက်နှိပ်စက်အပ်သော ရဟန်းသည် ဤအိမ်မှရခဲ့သော ဆွမ်းစသော အာမိသကို ထိုအိမ်သို့ဆောင်၍ ပေး၏၊ ထိုအိမ်၌မူလည်း ရခဲ့သော ဆွမ်းစသော အာမိသကို ဤအိမ်သို့ဆောင်၍ ပေး၏၊ ဤသို့သဘောရှိသော (ရပြီးသောအာမိသဖြင့် (မရသေးသော)အာမိသကို အကြင်အလိုရှိခြင်းသည်, ရှာမှီးခြင်းသည်,

မှတ်ချက်

ဤ၌ “ချီဆောင့်၍ ဆိုခြင်း”ဟု ပြန်ထားသည်၊ ဟံသာဝတီရိုက် ပြည်မူနိဿယ၌လည်း “ချီဆောင့်၍ ဆိုခြင်း”ဟူ၍ပင် ရှိသည့်ပြင် (ချီးမြှောက်မဟုတ် ချီဆောင့်ဟူလို) ဟူ၍လည်း မှာထားခဲ့၏၊ ယင်းစကားသည် ချီးမွမ်းခြေဆောင့်-ဟူသော စကား, မြှောက်ထိုးပင့်ကော်-ဟူသော စကားတို့နှင့် တူ၏၊ ထောက်ခံသလိုလိုနှင့် ကန့်ကွက်သော စကားကို ထောက်ကွက်-ဟု ဆိုသည်နှင့်လည်း ခပ်တူတူပင် ဖြစ်သည်။

၈၁

အဖန်ဖန်ရှာခြင်းသည်^၁ (ရှိ၏)၊ ဤရပြီးသောလာဘ်ဖြင့် မရသေးသောလာဘ်ကို ရှာခြင်းကို “လာဘ်ဖြင့်လာဘ်ကို ရှာသောသူ၏အဖြစ်”ဟု ဆိုအပ်၏။

၁၇။ (ထုတ်ပြခဲ့သော) ဤပါဠိ၏အနက်ကို ဤဆိုလတံ့သောနည်းဖြင့် သိအပ်၏။ ကုဟနာ-ပုဒ်၏ အဖွင့်နိဒ္ဒေသ၌ ရှေးဦးစွာ လာဘ် သက္ကာရ အကျော်အစောကိုမှီသော-ဟူသည် ရအပ်သော သင်္ကန်းစသော သာမန်ပစ္စည်းဟူသော လာဘ်ကို၎င်း, အရိုအသေ ကောင်းစွာပြုပြင်၍လှူအပ်သော ထူးခြားသော ပစ္စည်းဟူသော သက္ကာရကို၎င်း, ဂုဏ်သတင်းကျော်စောသံကို၎င်း (တဏှာဖြင့်)မှီသော၊ “(တဏှာဖြင့်) လိုချင်တောင့်တသော-”ဟု ဆိုလို၏^၂။ ယုတ်မာသော အလိုရှိသော-ဟူသည်ကား မိမိ၌ ထင်ရှားမရှိသော သဒ္ဓါသီလစသောဂုဏ်ကို ရှိလေယောင် ဟန်ဆောင်၍ ပြခြင်းငှါ အလိုရှိသော(ဟု ဆိုလို၏)။ အလိုရမက် နှိပ်စက်အပ်သော-ဟူသည်ကား (ယုတ်မာသော)အလိုသည် သမ္မာအာဇီဝမှ ကင်းစေအပ်သော၊ ဝါ၊ ကျေးဇူးမဲ့ပြုအပ်သောာ^၃ နှိပ်စက်အပ်သော-ဟု ဆိုလို၏။

မှတ်ချက်

၁-ဧသနာ ဂဝေသနာ ပရိယေသနာ-ဟူသော ပုဒ်တို့၏ အနက်သည် ဧဋ္ဌိ ဂဝေဋ္ဌိ ပရိယေဋ္ဌိ-ဟူသော ပုဒ်တို့၏အနက်နှင့် ထပ်တူဖြစ်နေသောကြောင့် ယင်း၆-ပုဒ်ကို တပေါင်းတည်းပြု၍ ၃-နက်သာ ပြန်ထားသည်။

၂- သန္နိဿိတ မှီ-ဟူသည်မှာ တဏှာဖြင့်မှီခြင်း ဒိဋ္ဌိဖြင့်မှီခြင်းဟု ၂-မျိုးရှိ၏၊ ထိုတွင် ဤအရာ၌ တဏှာဖြင့်မှီခြင်း ဖြစ်သည်ဟု သိစေလိုသောကြောင့် “ပတ္ထယန္တဿ- လိုချင်တောင့်တသော”ဟု ဖွင့်ပြသည်။

၃-ဤ၌ ပဌမအနက်သည် ဋီကာတို့၌ ဖွင့်ပြသောအနက် ဖြစ်သည်။ “(ယုတ်မာသော)အလိုသည် ကျေးဇူးပြုအပ်သော”ဟူသော ဒုတိယ အနက်သည်ကား ကျေးဇူးပြုခြင်းဟော ဥပကတပုဒ်၏ ဆန့်ကျင်ဘက်အဖြစ်ဖြင့် ဖြစ်သင့်သော

၈၂

ဤပုဒ်မှနောက်၌^၁ (၁) ပစ္စယပဋိသေ၀န (၂) သာမန္တဇပ္ပန (၃) ဣရိယာပထသန္နိဿိတတို့၏ အစွမ်းအားဖြင့် မဟာနိဒ္ဒေသ၌ ၃-ပါးအပြားရှိသော ကုဟနဝတ္ထု လာသောကြောင့် ထို၃-ပါးသော ကုဟနဝတ္ထုကို ပြခြင်းငှါ ပစ္စယပဋိသေဝနသင်္ခါတေန ဝါ- (ပစ္စည်းကို မှီဝဲခြင်းဟုဆိုအပ်သော) ဤသို့အစရှိသော စကားကို (ဝိဘင်းပါဠိ၌) ဟောတော်မူ(အပ်)၏။ ထိုစကားရပ်၌ သင်္ကန်းစသည်တို့ကို (အလှူခံရန်) ဘိတ်မန်လျှောက်ထားအပ်သည်ရှိသော် ထိုသင်္ကန်းစသည်ကို အလိုရှိသည်သာ ဖြစ်ပါလျက် ယုတ်မာသော အလိုရှိသည်၏အဖြစ်ကိုမှီ၍ မြစ်ပယ်ခြင်းဖြင့်၎င်း^၂ တဖန် ထိုဒါယကာတို့သည် “ဤအရှင်သည် အလိုနည်းပေစွ၊ တစုံတခုကိုမျှ ခံယူရန်အလိုမရှိပေ၊ အကယ်၍ အနည်းငယ်မျှသော်လည်း တစုံတခုကို ခံယူငြားအံ့၊ ငါတို့မှာ စင်စစ် အရတော်သည်ဖြစ်ရာ၏”ဟု နှလုံးသွင်းကုန်၍ အမျိုးမျိုးသော အကြောင်းတို့ဖြင့် (လျှောက်ထားကုန်၍) မွန်မြတ်သော သင်္ကန်းစသည်တို့ကို [၂၄] ကပ်လှူကုန်လတ်သော် ထိုလှူလိုသောဒါယကာတို့

မှတ်ချက်

အနက် ဖြစ်သည်။ မှန်ပေ၏၊ ဥပကာရ- ကျေးဇူးပြုခြင်း, အပကာရ- ကျေးဇူးမဲ့ပြုခြင်း-ဟူသော ပုဒ်တို့ကဲ့သို့ ဥပကတ- ကျေးဇူးပြုအပ်သည်, အပကတ- ကျေးဇူးမဲ့ပြုအပ်သည်ဟူသော ပုဒ်အနက်တို့သည် ဖြစ်သင့်ကုန်၏။ ဤဣစ္ဆာပကတဿ-ဟူသော ပုဒ်၌ “အလိုက ကျေးဇူးမဲ့ပြုသည်”- ဟူသည်မှာ မကောင်းပြုခြင်း အကျိုးမဲ့ပြုခြင်း နှိပ်စက်ခြင်းပင် ဖြစ်သည်။ ထို့ကြောင့် အဋ္ဌကထာ၌ “ဥပဒ္ဒုတဿ- နှိပ်စက်အပ်သော”ဟု ထပ်ဆင့်၍ ဖွင့်ပြထားခဲ့ပေသည်။ ဋီကာတို့၌ကား ယင်း ဥပဒ္ဒုတဿ-ပုဒ်ကို အာဇီဝ-ဟူသော ဥပဒ္ဒဝေါဖြင့် နှိပ်စက်အပ်သောဟု ဖွင့်ပြထား၏။

၁-ဤပုဒ်မှ နောက်၌.. ပြခြင်းငှါ.. ဟောတော်မူအပ်၏-ဟု စပ်ပါ။

၂- မြစ်ပယ်ခြင်းဖြင့်၎င်း.. ခံယူခြင်းဖြင့်၎င်း.. အံ့ဩစေခြင်းကို-ဟု စပ်ပါ။

၈၃

မိမိအပေါ်၌ ကောင်းစွာတည်တံ့သော ကြည်ညိုသဒ္ဓါရှိကြကြောင်းကို သိ၍ ထိုဒါယကာတို့အား ချီးမြှောက်လိုသည်၏ အဖြစ်ကိုသာလျှင် ထင်ရှားပြ၍ ခံယူခြင်းဖြင့်၎င်း ထိုနေ့မှစ၍ လှည်းဖြင့်တင်ဆောင်အပ်သော ပစ္စည်းတို့ကိုသော်လည်း ကပ်လှူခြင်း၏အကြောင်းဖြစ်သော အံ့ဩစေခြင်းကို ပစ္စယပဋိသေ၀န (ပစ္စည်းတို့ကို မှီဝဲခြင်း)ဟု ဆိုအပ်သော ကုဟနဝတ္ထုဟု သိအပ်၏။ မှန်ပေ၏၊ မဟာနိဒ္ဒေသပါဠိတော်၌ ဤဆိုလတံ့သော အောက်ပါစကားကို ဟောတော်မူ(အပ်)ပေ၏။

“ပစ္စယပဋိသေ၀န-ဟု ဆိုအပ်သော ကုဟနဝတ္ထုသည် အဘယ်နည်း ? ဤလောက၌ လူဒါယကာတို့သည် ရဟန်းကို သင်္ကန်း ဆွမ်း ကျောင်း ဆေးတို့ဖြင့် (အလှူခံရန်) ဘိတ်မန်လျှောက်ထားကုန်၏။ ထိုရဟန်းသည် ယုတ်မာသောအလိုရှိသည်ဖြစ်၍ အလိုရမက် နှိပ်စက်အပ်သည်ဖြစ်၍ အလိုရှိပါလျက် သင်္ကန်း ဆွမ်း ကျောင်း ဆေးတို့၏ သာ၍များခြင်းကို အလိုရှိသောကြောင့် (ဘိတ်မန်သော) သင်္ကန်းကို မြစ်ပယ်၏၊ ဆွမ်းကိုမြစ်ပယ်၏၊ ကျောင်းကို မြစ်ပယ်၏။ ဆေးပစ္စည်းကို မြစ်ပယ်၏၊ ထိုရဟန်းက ဤသို့ (ဟန်ဆောင်၍)ဆို၏၊ “ကိလေသာငြိမ်းအောင် ကျင့်သောရဟန်းမှာ အဖိုးတန်သောသင်္ကန်းဖြင့် အဘယ်အကျိုး ရှိအံ့နည်း၊ ရဟန်းသည် သုသာန်မှဖြစ်စေ အမှိုက်ပုံမှဖြစ်စေ ဈေးအနီးမှဖြစ်စေ စုတ်ပြတ်ဟောင်းရိ အနားမရှိကုန်သော အဝတ်တို့ကို ကောက်ယူကာ သင်္ကန်းပြု၍ ဝတ်ရုံရာ၏၊ ဤသို့ ဝတ်ရုံခြင်းသည် သင့်လျော်လျောက်ပတ်၏။ ရဟန်းမှာ အဖိုးတန်သောဆွမ်းဖြင့် အဘယ်အကျိုးရှိအံ့နည်း၊ ရဟန်းသည် ဆွမ်းခံခြင်းဖြင့်(ရသော) တလုပ်တခဲဆွမ်းဖြင့် အသက်မွေးခြင်းကို ပြုရာ၏၊ ဤသို့ အသက်မွေးခြင်းသည် သင့်လျော်လျောက်ပတ်၏။ ရဟန်းမှာ အဖိုးတန်သောကျောင်းဖြင့် အဘယ်

၈၄

အကျိုးရှိအံ့နည်း၊ ရဟန်းသည် သစ်ပင်အောက်၌ နေလေ့ရှိသည်၎င်း, ဟင်းလင်းပြင်အရပ်၌ နေလေ့ရှိသည်၎င်း ဖြစ်ရာ၏၊ ဤသို့ သစ်ပင်အောက် ဟင်းလင်းပြင်၌ နေခြင်းသည် သင့်လျော်လျောက်ပတ်၏။ ရဟန်းမှာ အဖိုးတန်သော ဆေးပစ္စည်းဖြင့် အဘယ်အကျိုးရှိအံ့နည်း၊ ရဟန်းသည် နွားကျင်ငယ်ရေဖြင့်သော်၎င်း ဖန်ခါးသီးပိုင်းဖြင့်သော်၎င်း ဆေးကိုပြုရာ၏၊ ဤသို့ နွားကျင်ငယ်ရေ ဖန်ခါးသီးကိုဆေးပြု၍ သုံးဆောင်ခြင်းသည် သင့်လျော်လျောက်ပတ်၏”ဟု ဆို၏။ ထိုသို့ဆိုသော မိမိစကားကို အကြောင်းပြု၍ ခေါင်းပါးယုတ်ညံ့သော သင်္ကန်းကို ဝတ်ရုံ၏။ ခေါင်းပါးယုတ်ညံ့သောဆွမ်းကို သုံးဆောင်၏၊ ခေါင်းပါးယုတ်ညံ့သော ကျောင်းကို မှီဝဲ၏၊ ခေါင်းပါးယုတ်ညံ့သောဆေးကို သုံးဆောင်၏၊ ထိုသို့ အယုတ်အညံ့ကို သုံးဆောင်သော ဤရဟန်းကို လူဒါယကာတို့သည် ဤသို့ အသိအမှတ်ပြုကုန်၏။ “ဤရဟန်းသည် အလိုနည်းလှပေ၏၊ ရောင့်ရဲလွယ်ပေ၏၊ ဆိပ်ငြိမ်ခြင်းကို အလိုရှိပေ၏၊ လူဒါယကာ ဒါယိကာမတို့နှင့် ရောနှောခြင်းမရှိပေ၊ အပြင်းအထန် အားထုတ်သော လုံ့လရှိပေ၏၊ ကိလေသာကို ခါထုတ်ခြင်း ပယ်ခြင်းကို ပြောဆိုလေ့ရှိပေ၏”ဟု အသိအမှတ်ပြုကာ တိုး၍ တိုး၍ သင်္ကန်း ဆွမ်း ကျောင်း ဆေးတို့ဖြင့် (အလှူခံရန်) ဘိတ်မန်လျှောက်ထားကုန်၏။ (ထိုအခါ) ထိုရဟန်းသည် ဤသို့ ဆို၏၊ “သုံးပါးသောအကြောင်းတရားတို့၏ မျက်မှောက်ဖြစ်ခြင်း ရှိခြင်းကြောင့် သဒ္ဓါတရားရှိသော အမျိုးသားသည် များစွာသောကောင်းမှုကို ဖြစ်ပွါးစေ၏၊ (၁) သဒ္ဓါတရား၏ မျက်မှောက်ဖြစ်ခြင်းကြောင့်.. (၂) လှူဖွယ်ဝတ္ထု၏ မျက်မှောက်ဖြစ်ခြင်းကြောင့်.. (၃) မြတ်သော အလှူခံပုဂ္ဂိုလ်တို့၏ မျက်မှောက်ဖြစ်ခြင်းကြောင့် သဒ္ဓါတရားရှိသော အမျိုးသားသည် များစွာသော ကောင်းမှုကို

၈၅

ဖြစ်ပွါးစေ၏။ သင် ဒါယကာတို့မှာလည်း ဤသဒ္ဓါတရားသည် ရှိပေ၏၊ လှူဖွယ်ဝတ္ထုသည်လည်း ထင်ရှားရှိပေ၏၊ အလှူခံပုဂ္ဂိုလ်ဖြစ်သော ငါသည်လည်း ရှိပေ၏၊ အကယ်၍ ငါက အလှူမခံငြားအံ့၊ သို့ဖြစ်လျှင် သင်တို့သည် ကောင်းမှုမှအပ ဖြစ်ကြရချေတော့မည်၊ ငါ့မှာမူ (သင်တို့လှူသော) ဤပစ္စည်းဖြင့် အလိုမရှိပေ။ သို့သော်လည်း သင်တို့ကိုသာလျှင် အစဉ်သနားသဖြင့် အလှူခံပါ၏”ဟု ဆို၏၊ ထိုသို့သောစကားကို အစွဲပြု၍၊ ဝါ၊ ထိုအခါမှစ၍ များစွာသော သင်္ကန်းကိုလည်း ခံယူ၏၊ များစွာသော ဆွမ်းကိုလည်း ။ပ။ များစွာသော ဆေးကိုလည်း ခံယူ၏။ [၂၅) ဤသို့သဘောရှိသော အကြင်မျက်မှောင်ကုပ်ခြင်းသည် မျက်မှောင်ကုပ်သည်၏အဖြစ်သည် အံ့ဩစေခြင်းသည် အံ့ဩခြင်းကို ဖြစ်စေသော အခြင်းအရာသည် အံ့ဩစေသောသူ၏အဖြစ်သည် (ရှိ၏)၊ ဤသို့ အံ့ဩစေခြင်းသည် ပစ္စယပဋိသေ၀နဟု ဆိုအပ်သော ကုဟနဝတ္ထုမည်၏” ဤကား နိဒ္ဒေသပါဠိတည်း။

ထိုမှတပါး ယုတ်မာသော အလိုရှိသည်သာဖြစ်သော ရဟန်း၏ ဈာန်မဂ်ဖိုလ်တရားရခြင်းကို ဖော်ပြသောစကားဖြင့် ထိုထိုအခြင်းအရာအားဖြင့် အံ့ဩစေခြင်းကို သာမန္တဇပ္ပန (သူတပါးကိုကဲ့သို့ပြု၍ မိမိအနီး၌ ပြောဆိုခြင်း- ပွတ်သီ၍ ပြောဆိုခြင်း)ဟု ဆိုအပ်သော ကုဟနဝတ္ထုဟူ၍ သိအပ်၏။ (မဟာနိဒ္ဒေသပါဠိ၌) ဟောပုံကား-

“သာမန္တဇပ္ပနဟု ဆိုအပ်သော ကုဟနဝတ္ထုသည် အဘယ်နည်း? ဤ(သာသနာတော်)၌ အချို့သောရဟန်းသည် ယုတ်မာသော အလိုရှိသည်ဖြစ်၍ အလိုရမက် နှိပ်စက်အပ်သည်ဖြစ်၍ သူတပါးက မိမိအား ချီးမွမ်းခြင်းကို အလိုရှိသည်ဖြစ်၍ “ဤသို့ပြောလျှင် ငါ့ကို လူများက ချီမွမ်းကြလိမ့်မည်”ဟု ရည်ရွယ်၍ အရိယာတို့၏ မဂ် ဖိုလ်

၈၆

တရားကိုမှီသော စကားကို ပြောဆို၏။ “ဤသို့သော သင်္ကန်းကို ဝတ်ရုံသောရဟန်းသည် တန်ခိုးကြီး၏”ဟု (မိမိကိုပင် ရည်၍) ပြောဆို၏၊ “ဤသို့သော သပိတ်ကို.. ကြေးခွက်ကို.. ဓမ္မကရိုဏ်ရေစစ်ကို.. အဝတ်ရေစစ်ကို.. သံကောက်(သော့)ကို.. ဤသို့သော ခါးပန်းကြိုးကို.. ဘိနပ်ကို သုံးဆောင်သော ရဟန်းသည် တန်ခိုးကြီး၏”ဟု ပြောဆို၏။ အကြင်ရဟန်း၏ ဥပဇ္ဈာယ်သည် ဤသို့သဘောရှိ၏၊ နိဿယည်းဆရာသည် ဤသို့ သဘောရှိ၏။ ဥပဇ္ဈာယ်တူသော သီတင်းသုံးဘော်သည်.. ဆရာတူသော သီတင်းသုံးဘော်သည် ... မိတ်ဆွေသည်.. တွေ့မြင်ဘူးကာမျှ (သန္ဒိဋ္ဌ)အဆွေသည်.. မြဲမြံစွာ ပေါင်းသင်းချဉ်းကပ်ခြင်းရှိသော (သမ္ဘတ္တ)အဆွေသည် ဤသို့ သဘောရှိ၏၊ ထိုရဟန်းသည် တန်ခိုးကြီး၏။ အကြင်ရဟန်းသည် ဤသို့သဘောရှိသောကျောင်း၌ နေ၏။ တဖက်စောင်းမိုး ကျောင်း၌.. ပြာသာဒ်၌.. ဦးပြည်းတိုက်ကတုံး၌.. ဂူ၌.. လိုဏ်၌.. ကုဋီ၌.. အထွဋ်တပ်သောကျောင်း၌.. ပစ်စင်ပြအိုး၌.. တန်ဆောင်းဝန်း၌.. ဘဏ္ဍာတိုက် ဂိုဒေါင်၌.. စည်းဝေးဆောင်၌.. မဏ္ဍပ်၌.. ဤသို့ သဘောရှိသော သစ်ပင်ရင်း၌ နေ၏၊ ထိုရဟန်းသည် တန်ခိုးကြီး၏”ဟု (မိမိကိုပင်ရည်၍) ပြောဆို၏။ တနည်းသော်ကား (ဤသာသနာတော်၌ အချို့သော ရဟန်းသည်) စက်ဆုပ်ဖွယ်မြူမျိုး အလိုဆိုးဖြင့် ကိုယ်နှုတ်ကို အကျိုးမဲ့ အလွန်နှိပ်ကွပ် ချုပ်တည်းသည်ဖြစ်၍^၁

မှတ်ချက်

၁- ကု-စက်ဆုပ်ဖွယ် + ရဇ-မြူ- ကြေး- ညှော်- အညစ်အကြေး၊ ကုရဇ- စက်ဆုပ်ဖွယ်မြူ။ ဤ၌ကား ထိုမြူကြေးညှော်နှင့် အလားတူသော ယုတ်မာသော

၈၇

အလွန် မျက်မှောင်ကုပ်သည်ဖြစ်၍ အလွန်အံ့ဖွယ် ပြုသည်ဖြစ်၍ အလွန် အပြောကြီးသည်ဖြစ်၍ မိမိစကားမျှဖြင့် သူတပါး အချီးမွမ်းခံရသည်ဖြစ်၍ “ဤရဟန်းသည် ဤသို့သဘောရှိကုန်သော ငြိမ်သက်သိမ်မွေ့ကုန်သော ဝိဟာရသမာပတ်တို့ကို ရ၏”ဟု (မိမိကိုပင်ရည်၍) ထိုသို့သဘောရှိသော နက်နဲသော လျှို့ဝှက် သိမ်မွေ့ ဖုံးကွယ်သော လောကုတ္တရာဖြစ်သော သင်္ခါရဆိတ်သုဉ်းရာ နိဗ္ဗာန်နှင့်စပ်သော စကားကို ပြောဆို၏။ ဤသို့သဘောရှိသော အကြင် မျက်မှောင်ကုပ်ခြင်းသည် မျက်မှောင်ကုပ်သည်၏ အဖြစ်သည် အံ့ဩစေခြင်းသည် အံ့ဩခြင်းကို ဖြစ်စေသော အခြင်းအရာသည် အံ့ဩစေသောသူ၏အဖြစ်သည် (ရှိ၏)၊ ဤသို့ မိမိအနီး၌ အံ့ဩဖွယ်ကိုဆောင်၍ ပြောဆိုခြင်းသည် သာမန္တဇပ္ပနဟု ဆိုအပ်သော ကုဟနဝတ္ထုမည်၏”ဟူ၍ ပင်တည်း။

ထိုမှတပါး ယုတ်မာသော အလိုရှိသည်သာလျှင်ဖြစ်သော ရဟန်း၏ မိမိကို ချီးမွမ်းစေချင်သော အလိုဆိုးဖြင့် ပြုလုပ်အပ်သော ဣရိယာပုထ်ဖြင့် အံ့ဩစေခြင်းကို (ဣရိယာပထသန္နိဿိတ) ဣရိယာပုထ်ကိုမှီသော ကုဟနဝတ္ထုဟု သိအပ်၏။ ဟောတော်မူပုံကား-

မှတ်ချက်

အလိုဆိုးကို ကုရဇ-ဟု ဆိုလို၏။ ထိုအလိုဆိုးဖြင့် ကိုယ်နှုတ်တို့ကို ဟန်ဆောင်၍ ချုပ်တည်းစောင့်ရှောက်ခြင်းကို ကောရဇိက-ဟု ဆိုသည်၊ ဤအရာ၌ ကောရဇိကကောရဇိကော-ဟု ၂-ပုဒ်ထပ်ဆင့်၍ ဆိုထားသောကြောင့် “အလိုဆိုးဖြင့် ကိုယ်နှုတ်တို့ကို အလွန်နှိပ်ကွပ် ချုပ်တည်းသည်”ဟု အလွန်-ဟူသော စကားပါထည့်၍ ပြန်ရသည်။ အလွန်နှိပ်ကွပ် ချုပ်တည်းသည်ဖြစ်၍-ဟူသော ဤပုဒ်ကို “နိဗ္ဗာန်နှင့်စပ်သော စကားကို ပြောဆို၏”ဟူသော ပုဒ်နှင့် စပ်ပါ။ ဖြစ်၍-ဟူသော နောက် ၄-ပုဒ်ကိုလည်း ထို့အတူပင် စပ်ပါ။

၈၈

“ဣရိယာပုထ်ဟု ဆိုအပ်သော ကုဟနဝတ္ထုသည် အဘယ်နည်း? ဤ(သာသနာတော်)၌ အချို့သောရဟန်းသည် ယုတ်မာသော အလိုရှိသည်ဖြစ်၍ အလိုရမက် နှိပ်စက်အပ်သည်ဖြစ်၍ မိမိအား ချီးမွမ်းခြင်းကို အလိုရှိသည်ဖြစ်၍ “ဤသို့ ပြုသည်ရှိသော် ငါ့ကို လူများ ချီးမွမ်းလိမ့်မည်”ဟု ရည်ရွယ်၍ သွားခြင်းဣရိယာပုတ်ကို ကောင်းစွာ ပြုပြင်ထား၏။ [၂၆] ရပ်ခြင်းဣရိယာပုထ်ကို ကောင်းစွာ ပြုပြင်ထား၏၊ ထိုင်ခြင်းဣရိယာပုတ်ကို ကောင်းစွာပြုပြင်ထား၏၊ လျောင်းခြင်းဣရိယာပုထ်ကို ကောင်းစွာ ပြုပြင်ထား၏၊ (အရိယာ ရဟန္တာ ထင်ကြစေရန်) ရည်သန်တောင့်တ၍ သွား၏၊ ရည်သန်တောင့်တ၍ ရပ်၏၊ ရည်သန်တောင့်တ၍ ထိုင်၏၊ ရည်သန်တောင့်တ၍ လျောင်းခြင်းကို ပြု၏၊ တည်ကြည်သော သမာဓိရှိသကဲ့သို့ သွား၏၊ ရပ်၏၊ ထိုင်၏၊ လျောင်းခြင်းကို ပြု၏။ လူများမြင်နိုင်ရာအရပ်၌ ဈာန်ဝင်စားသကဲ့သို့ ပြုလျက်နေ၏။ ဤသို့သဘောရှိသော “ဣရိယာပုထ်ကို ရှေးဦးစွာထားခြင်း, ထားသောအခြင်းအရာ, ကောင်းစွာ ပြုပြင်ထားခြင်း”ဟု ဆိုအပ်သော အကြင် မျက်မှောင်ကုပ်ခြင်းသည် မျက်မှောင်ကုပ်သည်၏အဖြစ်သည် အံ့ဩစေခြင်းသည် အံ့ဩခြင်းကို ဖြစ်စေသော အခြင်းအရာသည် အံ့ဩစေသောသူ၏အဖြစ်သည် (ရှိ၏)။ ဤဣရိယာပုတ် ပြုပြင်ထားခြင်းကို ဣရိယာပုထ်ဟု ဆိုအပ်သော ကုဟနဝတ္ထုဟု ဆိုအပ်၏”ဟူ၍ပင်တည်း။

ထိုနိဒ္ဒေသပါဠိ၌ ပစ္စယပဋိသေဝနသင်္ခါတေန- ဟူသည်ကား ပစ္စည်းတို့ကို သုံးဆောင်ခြင်းဟု ဤသို့ဆိုအပ်သော^၁ (အံ့ဖွယ်ပြုခြင်းဖြင့်)၊ တနည်းကား

မှတ်ချက်

၁- ရှေး၌ ပါဠိတော်ကိုပြန်ရာဝယ် ဤပဌမအဖွင့်နှင့်အညီ ပြန်ဆိုခဲ့သည်။

၈၉

ပစ္စည်းတို့ကို သုံးဆောင်ခြင်းဖြင့် ပြောဆိုအပ်သော (အံ့ဖွယ်ပြုခြင်းဖြင့်)။ သာမန္တဇပ္ပိတေန-ဟူသည်ကား (သူတပါးကိုကဲ့သို့ပြု၍ မိမိ၏)အနီး၌ ပြောဆိုခြင်းဖြင့်။ ဣရိယာပထဿ ဝါ-ဟူသည်ကား ၄-ပါးသော ဣရိယာပုထ်ကို၊ အဋ္ဌပနာ-ဟူသည်ကား အစစွာထားခြင်းတည်း။ တနည်းကား ရိုသေစွာ ထားခြင်းတည်း။ ဌပနာ-ဟူသည်ကား ထားသောအခြင်းအရာတည်း။ သဏ္ဌပနာ-ဟူသည်ကား ပြုပြင်ခြင်းတည်း။ “ကြည်ညိုဖွယ် ဆောင်တတ်သည်၏အဖြစ်ကို ပြုခြင်း၊ ဝါ၊ ကြည်ညိုဖွယ်ရှိအောင် ပြုပြင်ခြင်း”ဟု ဆိုလို၏။ ဘာကုဋိကာ-ဟူသည်ကား ကမ္မဋ္ဌာန်းအလုပ်က မွှေနှောက် ချေမှုန်းထားအပ်သည်၏ အဖြစ်ဖြင့် မျက်မှောင်ကုပ်မှုကို ပြုခြင်းတည်း၊ မျက်နှာတွန့်ရှုံ့ခြင်းဟု ဆိုလို၏။ မျက်မှောင်ကုပ်မှုကို ပြုခြင်းအလေ့ရှိသောသူသည် ဘာကုဋိ(က)မည်၏၊ မျက်မှောင်ကုပ်လေ့ရှိသောသူ၏ အဖြစ်သည် ဘာကုဋိယမည်၏။ ကုဟနာ-ဟူသည်ကား အံ့ဩစေခြင်းတည်း။ အံ့ဩခြင်းကို ဖြစ်စေခြင်းသည် ကုဟာယနာမည်၏။ အံ့ဩစေသောသူ၏ အဖြစ်သည် ကုဟိတတ္တမည်၏။

လပနာ-ပုဒ်၏ အဖွင့် နိဒ္ဒေသ၌ အာလပနာ-ဟူသည်ကား ကျောင်းသို့ရောက်လာသော လူဒါယကာတို့ကို မြင်လျှင် “အမောင်ဒါယကာတို့၊ ဘယ်ကိစ္စအတွက် လာကြသနည်း၊ ရဟန်းတို့ကိုပင့်ရန် လာကြသလော၊ သို့ဖြစ်လျှင် သွားနှင့်ကြဟေ့၊ ငါ ရဟန်းတို့ကို ပင့်ဆောင်၍ နောက်မှ လာခဲ့မည်”ဟု ဤသို့ (မေးလျှောက်ခြင်း မရှိပါပဲ) အစစွာ (ရှေးဦးစွာ)ပင်လျှင် (လှူရေး ပင့်ရေးနှင့်စပ်၍ လမ်းကြောင်းပေးကာ) ပြောဆိုခြင်းတည်း။ တနည်းကား “တိဿမထေရ်ဟူသည်မှာ ငါပင်တည်း၊ ပြည့်ရှင်မင်းသည် ငါ့ကို ကြည်ညို၏။ မင်း၏ ဤမည်သောအမတ်ကြီး ဤမည်သောအမတ်ကြီးသည်လည်း ငါ့ကို ကြည်ညို၏”ဟု ဤသို့ မိမိကိုယ်ကိုဆောင်၍ ကိုယ်ရည်သွေးကို ပြခြင်းရှိသော ပြောဆိုခြင်းသည် အာလပနာမည်၏။ လပနာ-

၉၀

ဟူသည်ကား (အရှင်တိဿဟူသည်မှာ အဘယ်မထေရ်ပါနည်း ဤသို့စသည်ဖြင့်) မေးလျှောက်အပ်သည်ဖြစ်၍ ဆိုခဲ့ပြီးသော အပြားရှိသော ပြောဆိုခြင်းမျိုးပေတည်း။ သလ္လပနာ-ဟူသည်ကား လူဒါယကာတို့၏ ပျင်းရိငြီးငွေ့ခြင်း၌ စိုးရိမ်သည်ဖြစ်၍ (ယင်းဒါယကာတို့အား) စကားပြောခွင့် ပေး၍ ပေး၍ ကောင်းစွာ အဖန်ဖန်ပြောဆိုခြင်းတည်း။ ဥလ္လပနာ-ဟူသည်ကား “သူကြွယ်ကြီး၊ လှေပိုင်ရှင်ကြီး၊ ဝါ၊သင်္ဘောပိုင်ရှင်ကြီး၊ အလှူရှင်ကြီး”ဟု ဤသို့ အထက်၌ မြှောက်ပင့်၍ ပြောဆိုခြင်းတည်း။ သမုလ္လပနာ-ဟူသည်ကား ခပ်သိမ်းသော အဖို့အားဖြင့်၊ ဝါ၊ အခြင်းခပ်သိမ်း အထက်၌ပြု၍၊ ဝါ၊ မြှောက်ပင့်၍ ပြောဆိုခြင်းတည်း။

ဥန္နဟနာ-ဟူသည်ကား “ဥပါသကာတို့ ရှေးက ဤသို့သောကာလ၌ ကောက်သစ်အလှူကို သင်တို့ ပေးလှူကုန်၏၊ ယခုအခါ ယခုနှစ်၌ မလှူကြတော့ပြီလော”ဟု ဤသို့စသည်ဖြင့် “လှူပါကုန်အံ့အရှင်ဘုရား၊ အခွင့်ကို မရကြပါသေး”ဟု ဤသို့သော ဝန်ခံစကားတို့ကို ပြောဆိုကြသည်တိုင်အောင် (အထက်အထက်) နောက်နောက်၌ ချည်တုပ်၍ ပြောဆိုခြင်းတည်း၊ “ရစ်ပတ်၍ ပြောဆိုခြင်း”ဟု ဆိုလို၏။ တနည်းကား [၂၇] လက်၌ ကြံရှိသော သူကိုမြင်လျှင် “ဥပါသကာ သင် ဘယ်ကယူဆောင်လာခဲ့သနည်း”ဟု မေး၏။ ကြံခင်းမှ ယူဆောင်လာခဲ့ပါသည်ဘုရားဟု လျှောက်ထား၏။ အသို့နည်း ထိုကြံခင်း၌ ကြံသည် ချိုပါ၏လောဟု မေးပြန်၏။ ခဲကြည့်လျှင် (စုတ်ကြည့်လျှင်) သိနိုင်ပါသည်ဘုရားဟု လျှောက်ထားပြန်လျှင် “ဥပါသကာရေ ရဟန်းမှာ ကြံကို လှူကြပါဟု မပြောကောင်းဘူး”ဟု ဆို၏။ (လူဒါယကာက လွတ်အောင်) ဖြေငြားသော်လည်း (မလွတ်နိုင်အောင်) ရစ်ပတ်လျက်ဆိုသော ဤသို့သောစကားသည် ဥန္နဟနာ မည်၏။ ခပ်သိမ်းသော အဖို့အားဖြင့် အဖန်တလဲလဲ (ထပ်ကာ ထပ်ကာ) ချည်တုပ်၍ ပြောဆိုခြင်းသည် သမုန္နဟနာ မည်၏။

၉၁

ဥက္ကာစနာ-ဟူသည်ကား “ထိုအမျိုး ထိုအိမ်ထောင်စုလူများသည် ငါ့ကိုသာလျှင် သိ၏၊ ဤအမျိုး ဤအိမ်ထောင်စု၌ လှူဖွယ်ပစ္စည်း ဖြစ်ပေါ်လာလျှင် ငါ့အားသာလျှင်လှူ၏”ဟု ဤသို့ (ဒါယကာ၏ဂုဏ်ကို) မြှောက်ပင့်ဖော်ပြခြင်းသည် ဥက္ကာစနာမည်၏။ “မြှောက်၍ပြခြင်း”ဟု ဆိုလို၏။ ဤအရာ၌ တေလကန္ဒရိကဝတ္ထုကို^၁ ပြောသင့်၏။ ခပ်သိမ်းသော အဖို့အားဖြင့် အဖန်တလဲလဲ မြှောက်ပင့်၍ ပြောဆိုခြင်းသည် သမုက္ကာစနာ မည်၏။

အနုပ္ပိယဘာဏိတာ-ဟူသည်ကား အမှန်အား ကျော်သည်ကို၎င်း တရားအား လျော်သည်ကို၎င်း မငဲ့မူ၍ အဖန်တလဲလဲ ချစ်ဖွယ်ကိုသာ ဆိုခြင်းတည်း။ စာဋုကမျတာ-ဟူသည်ကား နိမ့်သောဖြစ်ခြင်းရှိသည်၏ အဖြစ်တည်း၊ မိမိကိုယ်ကို အောက်အောက်၌ထား၍ ပြောဆိုခြင်းတည်း။ မုဂ္ဂသူပျတာ-ဟူသည်ကား ပဲနောက်ဟင်းနှင့်တူသည်၏ အဖြစ်တည်း။ ချဲ့၍ပြအံ့၊ ပဲနောက်တို့ကို ချက်လျှင် တလုံးတလေသာလျှင် မကျက်ပဲရှိ၏၊ ကြွင်းသော ပဲနောက်တို့သည် ကျက်ကုန် နူးနပ်ကုန်သကဲ့သို့ ဤအတူပင် အကြင်ပုဂ္ဂိုလ်၏စကား၌ တလုံးတလေသာလျှင် မှန်၏၊ ကြွင်းသောစကားအလုံးစုံသည်

မှတ်ချက်

၁- ရဟန်း ၂-ပါးတို့သည် တခုသောရွာသို့ဝင်၍ ဆွမ်းစားဇရပ်၌ ထိုင်နေကြပြီးလျှင် သတို့သမီးတယောက်ကို (မြင်၍) ခေါ်ယူကုန်၏၊ ထိုသတို့သမီး လာသောအခါ ထို၂-ပါးတို့တွင် တပါးက အခြားတပါးကို “ဤသူငယ်မသည် အဘယ်သူ၏ သမီးပါနည်း အရှင်ဘုရား”ဟု မေး၏၊ “ငါတို့၏ အလုပ်အကျွေးဖြစ်သော တေလကန္ဒရိကာမည်သော ဒကာမ၏သမီး ဖြစ်သည်၊ ဤသူငယ်မ၏ အမိသည် ငါ အိမ်သို့သွားလတ်သော် ထောပတ်ကိုလှူလျှင် ထောပတ်အိုးဖြင့်ပင် ကပ်လှူ၏၊ ဤသူငယ်မသည်လည်း သူ၏အမေကဲ့သို့ ထောပတ်အိုးဖြင့်ပင် ကပ်လှူ၏”ဟု မြှောက်ပင့်၍ ပြောဆိုသတတ်။ ဤအကြောင်းအရာကို ရည်၍ “ဤအရာ၌ တေလကန္ဒရိကဝတ္ထုကို ပြောသင့်သည်”ဟု ဆိုပေသည်။ (ဋီကာ) သမ္မောဟဝိနောဒနီ နှာ ၄၆၄-၌လည်း ဤဝတ္ထု ရှိ၏။

၉၂

မှား၏၊ ဤသို့သောပုဂ္ဂိုလ်ကို ပဲနောက်ဟင်းနှင့်တူသော စကားရှိသူဟု ခေါ်ဆိုအပ်၏။ ထိုပဲနောက်ဟင်းနှင့်တူသော စကားရှိသောသူ၏အဖြစ်သည်၊ ဝါ၊ ဖြစ်ကြောင်းဖြစ်သော ပြောဆိုခြင်းသည် မုဂ္ဂသူပျတာမည်၏။ ပါရိဘဋျတာ-ဟူသည်ကား ကလေးထိန်းအမှု၏ အဖြစ်တည်း။ ချဲ့ဦးအံ့၊ အကြင်ရဟန်းသည် လူဒါယကာတို့၏ သားသူငယ်တို့ကို ကလေးထိန်းကဲ့သို့ ရင်ခွင်ဖြင့်သော်၎င်း ပခုံးဖြင့်သော်၎င်း ချီပိုးထိန်းကျောင်း၏၊ “ချီပိုးထမ်းဆောင်သည်”ဟု ဆိုလို၏။ ထိုကလေးသူငယ်တို့ကို ချီပိုး ထိန်းကျောင်းသောသူ၏ အမှုသည်၊ ဝါ၊ ထိန်းကျောင်းခြင်းအလုပ်သည် ပါရိဘဋျမည်၏။ ကလေးထိန်းကျောင်းခြင်းအမှု၏ အဖြစ်သည် ပါရိဘဋျတာမည်၏^၁။

နေမိတ္တိကတာ-ပုဒ်၏အဖွင့် နိဒ္ဒေသ၌ နိမိတ္တ-နိမိတ်ဟူသည်ကား တပါးသော လူဒါယကာတို့အား ပစ္စည်းကို ပေးလှူခြင်း၌ အမှတ်သညာကို ဖြစ်စေတတ်သော ကိုယ်အမှု နှုတ်အမှု တစုံတခုပေတည်း။ နိမိတ္တကမ္မ-ဟူသည်ကား ခဲဖွယ်ကို ကိုင်ယူ၍သွားသော လူတို့ကိုမြင်လျှင် “အသို့နည်း ခဲဖွယ်ကို ရခဲ့ကုန်သလော” ဤသို့အစရှိသောနည်းဖြင့် (လှူရန်) အမှတ်နိမိတ်ကို ပြုခြင်းတည်း^၂၊ ဩဘာသ-ဟူသည်ကား ပစ္စည်းနှင့်စပ်သော

မှတ်ချက်

၁- ကလေးထိန်းကျောင်းခြင်းအမှု (ပါရိဘဋျ)သည်ပင်လျှင် ပါရိဘဋျတာမည်၏။ (ဋီကာ) ဤအလိုအားဖြင့် ပါရိဘဋျနှင့် ပါရိဘဋျတာသည် အနက်အားဖြင့် အတူတူပင်-ဟု မှတ်ရာ၏၊ သာ၍ရှင်းပေ၏။

၂- နိမိတ္တကမ္မ-ဟူသည်ကား ပစ္စည်းလှူရန် အမှတ်နိမိတ်ကို ပြုခြင်း၌ ကျွမ်းကျင်သည်၏အဖြစ်ဟူသော ဉာဏ်ပေတည်း။ ထိုနိမိတ္တကမ္မ၌ ဤဆိုလတ္တံသည်ကား ဝတ္ထုပေတည်း။ တဆင့် ကြားဘူးသည်မှာ.. တပါးသော ဆွမ်းခံရဟန်းသည် အလုပ်အကျွေး ဒကာဖြစ်သော ပန်းပဲသမား၏ အိမ်တံခါးသို့ သွား၍ (ပန်းပဲသမား ဒကာက) “ဘာလဲ အရှင်ဘုရား”ဟု မေးအပ်သည်ရှိသော်

၉၃

စကားတည်း^၁။ ဩဘာသကမ္မ-ဟူသည်ကား နွားငယ်ကျောင်းသော သူငယ်တို့ကို မြင်လျှင် “အသို့နည်း ဤနွားငယ်တို့သည် နို့ရည်စို့ရသော နွားငယ်တို့လော၊ သို့မဟုတ် ရက်တက်ရည်သောက်ရသော နွားငယ်တို့လော”ဟု မေးပြီးလျှင် “နို့ရည်စို့ရသော နွားငယ်တို့ပါဘုရား”ဟု ဆိုလတ်သော် “နို့ရည်စို့ရသော နွားငယ်တို့ မဖြစ်နိုင်ကုန်၊ အကယ်၍ နို့ရည်စို့ရသော နွားငယ်တို့ ဖြစ်ကုန်ငြားအံ့၊ ရဟန်းတို့သည်လည်း နွားနို့ကို ရကုန်ရာ၏”ဟု ဤသို့ အစရှိသောနည်းဖြင့် ထိုနွားကျောင်းသားသူငယ်တို့၏ မိဘတို့အား (၎င်းတို့က)ပြောကြား၍ နွားနို့ကို လှူစေခြင်း အစရှိသော (မိမိအလိုကို)အရိပ်ပြမှု ပြုခြင်းတည်း။ သာမန္တဇပ္ပ-ဟူသည်ကား (အလိုရှိသောပစ္စည်းနှင့်) အနီးပြု၍၊ ဝါ၊ ပွတ်သီ၍ပြောဆိုခြင်းတည်း^၂။ ဤအရာ၌ ကုလူပကရဟန်း၏ ဝတ္ထုကို ပြောကြားသင့်၏။

[၂၈] တဆင့်ကြားဘူးသည်မှာ- (ဆွမ်းခံ ထိုင်အိမ်အဖြစ်ဖြင့်) အိမ်သို့ကပ်သော (ကုလူပက) ရဟန်းတပါးသည် ဆွမ်းစားလိုသည်ဖြစ်၍

မှတ်ချက်

သင်္ကန်းအကြားဖြင့် လက်ကိုထုတ်၍ ပဲခွပ်ပေါက်ဟန် အခြင်းအရာကို ပြု၏၊ ပန်းပဲသမား ဒကာသည် “တပည့်တော် ကောင်းစွာ မှတ်မိပါပြီ အရှင်ဘုရား”ဟု ဆိုကာ ပဲခွပ်ကို ပြုလုပ်၍ ပေးလှူလေသတတ်။ (သမ္မောဟဝိနောဒနီ နှာ-၄၆၅)

၁- မိမိ၏အလိုကို ပြခြင်းသည် ဩဘာသမည်၏၊ ထိုဩဘာသကား- အဘယ်နည်း?ဟူမူ “ယခုအခါ၌ ရဟန်းတို့မှာ ပစ္စည်းများ ရခဲကုန်၏၊ (ရှားပါးကုန်၏)” ဤသို့ အစရှိသော ပစ္စည်းတို့နှင့်စပ်သော စကားပေတည်း။ (ဋီကာ)

၂- အလိုရှိအပ်သော ဝတ္ထု၏အနီး၌ ပြောဆိုခြင်းသည် သာမန္တဇပ္ပမည်၏။ (ဋီကာ)

၉၄

အိမ်တအိမ်သို့ ဝင်ပြီးလျှင် ထိုင်နေသတတ်။ အိမ်ရှင်မသည် ထိုရဟန်းကိုမြင်လျှင် မလှူလိုသောကြောင့် “ဆန်မရှိ”ဟု ဆိုကာ ဆန်ကို ဆောင်ယူလို၍ သွားသကဲ့သို့ အိမ်နီးချင်းအိမ်သို့ သွားလေ၏။ ထိုရဟန်းသည်လည်း အိမ်အခန်းအတွင်းသို့ ဝင်၍ ကြည့်ရှုလတ်သော် တံခါးရွက်ထောင့်၌ ကြံကို၎င်း, အိုးထဲ၌ တင်လဲကို၎င်း, ခြင်းတောင်းထဲ၌ ငါးခြောက်ပြားခြမ်းကို၎င်း, ဆန်အိုးထဲ၌ ဆန်တို့ကို၎င်း, ထောပတ်အိုးထဲ၌ ထောပတ်ကို၎င်း တွေ့မြင်ပြီးလျှင် အပြင်သို့ထွက်၍ ထိုင်နေလေ၏။ အိမ်ရှင်မသည် “ဆန်မရခဲ့”ဟု ညည်းတွားလျက် ပြန်လာ၏။ ထိုရဟန်းသည် “ဥပါသိကာမရေ ယနေ့ ဆွမ်းမပြည့်စုံလတံ့ဟု စောစောကပင် နိမိတ်ကိုမြင်ခဲ့ပြီ”ဟု ဆို၏။ အဘယ်သို့သော နိမိတ်ကို မြင်ခဲ့ပါသနည်း အရှင်ဘုရားဟု မေးလတ်သော် “တံခါးရွက်ထောင့်၌ထားသော ကြံချောင်းကဲ့သို့သော မြွေကို မြင်ခဲ့၏။ “ထိုမြွေကို ပုတ်ခတ်အံ့”ဟု ကြည့်ရှုလတ်သော် အိုးထဲ၌ထားသော တင်လဲခဲတို့နှင့်တူသော ကျောက်ခဲတို့ကို မြင်ခဲ့၏။ ကျောက်ခဲဖြင့် ပစ်ခတ်အပ်သောမြွေက ပြုအပ်သော ပါးပျဉ်းကို ခြင်းတောင်း၌ထားသော ငါးခြောက်ပြားခြမ်းနှင့်တူစွာ မြင်ခဲ့၏၊ ထိုခဲကို ကိုက်လိုသော ထိုမြွေ၏သွားတို့ကို ဆန်အိုးထဲက ဆန်တို့နှင့်တူစွာ မြင်ခဲ့၏။ ထိုအခါ အမျက်ထွက်သောမြွေ၏ ပါးစပ်မှထွက်လာသော အဆိပ်နှင့်ရောသော တံထွေးကို ထောပတ်အိုးထဲ၌ ထည့်ထားသော ထောပတ်နှင့်တူစွာ မြင်ခဲ့၏”ဟု ဆို၏။ ထိုအိမ့်ရှင်မသည် “ဦးပြည်းကို လှည့်စားခြင်းငှါ မစွမ်းနိုင်”ဟု ဆင်ခြင်၍ ကြံကိုကပ်ပြီးလျှင် ထမင်းကိုချက်၍ ထောပတ် တင်လဲ ငါးခြောက်တို့နှင့်တကွ အလုံးစုံကို ကပ်လှူရလေ၏၊ ဤသို့ (အလိုရှိအပ်သော ပစ္စည်းနှင့်) အနီးပြု၍၊ ဝါ၊ ပွတ်သီ၍ ပြောဆိုခြင်းကို သာမန္တဇပ္ပ-ဟု သိအပ်၏။ ပရိကထာ-ဟူသည်ကား အလိုရှိအပ်သော ထိုပစ္စည်းကိုရအောင် ပြန်လှည့်၍ ပြန်လှည့်၍ ပြောဆိုခြင်းတည်း။

၉၅

နိပ္ပေသိကတာ-ပုဒ်၏ အဖွင့်နိဒ္ဒေသ၌ ဆဲရေးခြင်း-ဟူသည်ကား ၁၀-ပါးသော ဆဲရေးကြောင်း ဝတ္ထုတို့ဖြင့်^၁ ဆဲရေးခြင်းတည်း^၂။ ရှုတ်ချခြင်း-ဟူသည်ကား နှိပ်စက်၍ ဆိုခြင်းတည်း။ ကဲ့ရဲ့ခြင်း-ဟူသည်ကား (ကံ ကံ၏အကျိုးကို ယုံကြည်သော) သဒ္ဓါတရား မရှိ (ရတနာသုံးပါးကို) မကြည်ညို-ဤသို့ အစရှိသောနည်းဖြင့် အပြစ်တင်ခြင်းတည်း။ ဥက္ခေပနာ-ဟူသည်ကား ဤဒါယကာကို ဤလှူဒါန်းသောအရာ၌ (ထည့်၍) မပြောဆိုကြလင့်ဟု စကားဖြင့် (လှူသူအဖြစ် စသည်မှ) ထုတ်ပယ်ခြင်းတည်း။ ခပ်သိမ်းသောအဖို့အားဖြင့် တည်ရာမှီရာနှင့်တကွ အကြောင်းနှင့်တကွ ပြု၍ ထုတ်ပယ်ခြင်းသည် သမုက္ခေပနာမည်၏။ တနည်းကား မပေးလှူသောသူကိုမြင်လျှင် “ဪ- အလှူရှင်ပါတကား”ဟု ဤသို့မြှောက်ပင့်ချီဆောင့်၍ ပြောဆိုခြင်းသည် ဥက္ခေပနာမည်၏။ အလှူရှင်ကြီးပါတကားဟု ဤသို့ လွန်ကဲစွာ မြှောက်ပင့်ချီဆောင့်၍ ပြောဆိုခြင်းသည် သမုက္ခေပနာမည်၏။ ခိပနာ-ဟူသည်ကား မျိုးစေ့ကိုစားသုံးနေသော ဤသူ၏ အသက်ရှင်ခြင်းသည် အဘယ်အကျိုးရှိအံ့နည်းဟု ဤသို့စသည်ဖြင့် ပြက်ရယ်ဆိုခြင်းတည်း။ သံခိပနာ-ဟူသည်ကား ဤဒါယကာကို မပေးလှူတတ်ဟူ၍ အဘယ့်ကြောင့်

မှတ်ချက်

၁- ၁၀-ပါးသော ဆဲရေးကြောင်း ဝတ္ထုတို့ဟူသည်မှာ (၁) အမျိုးဇာတ်, (၂) အမည်, (၃) အနွယ်, (၄) အမှု-အလုပ်အကိုင်, (၅) အတတ်ပညာ, (၆) အနာရောဂါ, (၇) အရပ် အနိမ့် အမြင့်, အသား အမည်း အဖြူစသော အသွင်သဏ္ဌာန်, (၈) လောဘ ဒေါသစသော ကိလေသာ, (၉) အာပတ်, (၁၀) နွားပဲ, ခွေးပဲ, တိရစ္ဆာန်ပဲ စသည်ဖြင့် အထွေထွေ ဆဲရေးခြင်းဟူသော ဤ၁၀-ပါးတို့ပင် ဖြစ်သည်။

၂- ဆဲရေးမည်မှ ကြောက်ခြင်းကြောင့်သော်လည်း ပေးလှူတန်ရာ၏-ဟု ကြံ၍ ၁၀-ပါးသော ဆဲရေးကြောင်း ဝတ္ထုတို့ဖြင့် ဆဲရေးခြင်းဖြစ်သည်။ ရှုတ်ချခြင်း စသည်တို့သည်လည်း ထို့အတူပင်။ (ဋီကာ)

၉၆

ဆိုကြသနည်း၊ ဤဒကာသည် အမြဲတမ်း ခပ်သိမ်းသော ကာလပတ်လုံး အလှူခံပုဂ္ဂိုလ် အားလုံးတို့အားလည်း မရှိဟူသောစကားကို လှူနေသည်မဟုတ်လောဟု သာ၍လွန်စွာ ပြက်ရယ်ဆိုခြင်းတည်း။ ပါပနာ-ဟူသည်ကား မပေးလှူသူအဖြစ်သို့သော်၎င်း ကျေးဇူးမဲ့သို့သော်၎င်း ရောက်စေခြင်းတည်း။ ခပ်သိမ်းသောအဖို့အားဖြင့် ရောက်စေခြင်းသည် သမ္ပာပနာမည်၏။ အဝဏ္ဏဟာရိတာ-ဟူသည်ကား ဤသို့ ကျေးဇူးမဲ့ကို ပြောဆိုသည်ရှိသော် (သူ၏)ကျေးဇူးမဲ့ကို ပြောဆိုမည်မှ ကြောက်သောကြောင့်လည်း ငါ့အား လှူလတံ့ဟု မျှော်လင့်၍ တအိမ်မှ တအိမ်သို့, တရွာမှ တရွာသို့, ဇနပုဒ်တခုမှ ဇနပုဒ်တခုသို့ ကျေးဇူးမဲ့ကိုဆောင်ခြင်း မကောင်းသတင်းလွှင့်ခြင်းတည်း။ ပရပိဋ္ဌိမံသိကတာ-ဟူသည်ကား မျက်မှောက်၌ ချိုသာသော စကားကိုဆို၍ မျက်ကွယ်၌ ကျေးဇူးမဲ့ကို ဆိုတတ်သည်၏ အဖြစ်တည်း။ မှန်ပေ၏၊ ဤသို့သော ပြောဆိုခြင်းသည် ရှေးရှုမျက်နှာချင်းဆိုင် [၂၉] ကြည့်ရန် မဝံ့သောသူ မျက်နှာချင်းမဆိုင်ရဲသောသူက တဖက်သို့ မျက်နှာလှည့်နေသောသူတို့၏ ကျောက်ကုန်းသားကို ခံစားသည်နှင့်တူ၏။ ထို့ကြောင့် ပရပိဋ္ဌိမံသိကတာ-ဟု ဆိုအပ်၏။ ဤဆဲရေးမှုစသည် အလုံးစုံကို နိပ္ပေသိကတာ-ဟု ဆိုအပ်၏-ဟူသည်ကား ကိုယ်၌လိမ်းထားသော နယ်ဆီကို ဝါးခြမ်းစိတ်ဖြင့် ခြစ်၍ သုတ်သကဲ့သို့ သူတပါးဂုဏ်ကို ခြစ်တတ် သုတ်တတ်၏၊ (ထို့ကြောင့် နိပ္ပေသိကတာဟု ဆိုအပ်၏)။ တနည်းကား နံ့သာမျိုးကို ကြိတ်ချေ၍ သွေး၍ နံ့သာကိုရှာခြင်းကဲ့သို့ သူတပါးဂုဏ်တို့ကို ကြိတ်ချေ၍ မှုန့်မှုန့်ညက်ညက်ချေဖျက်၍ ဤလာဘ်ကို ရှာမှီးခြင်းသည်ဖြစ်၏။ ထို့ကြောင့် နိပ္ပေသိကတာ-ဟု ဆိုအပ်၏။

လာဘ်ဖြင့် လာဘ်ကို ရှာမှီးခြင်း-ပုဒ်၏ အဖွင့်နိဒ္ဒေသ၌ ရှာမှီးသည်၏အဖြစ်-ဟူသည်ကား ရှာမှီးခြင်းတည်း။ (ဤအရာ၌ ဖွင့်ပြထားသော ဣတော လဒ္ဓံ-ပုဒ်၊ အမုတြပုဒ်၊ ဧဋ္ဌိပုဒ်၊ ဂဝေဋ္ဌိပုဒ်၊ ပရိယေဋ္ဌိပုဒ်တို့၏

၉၇

သဒ္ဒါနက်များမှာ ရှေး၌ မြန်မာပြန်ခဲ့သည့်အတိုင်းပင် ဖြစ်သည်၊ ဤ၌ ထပ်၍ပြသော်လည်း အကျိုးများမည်မဟုတ်သောကြောင့် ယင်းပုဒ်အဖွင့်တို့ကို ချန်ထားသည်) အစအိမ်မှစ၍ ရတိုင်း ရတိုင်းသောဆွမ်းကို ထိုထိုအိမ်၌ အိမ်သား သူငယ်တို့အားပေး၍ နောက်ဆုံး၌ နွားနို့ယာဂုကိုသာ ရ၍သွားသော ရဟန်း၏ဝတ္ထုကို ဤအရာ၌ ပြောဆိုသင့်၏။ ဤဆိုခဲ့သော စကားသည် ကုဟနာ အစရှိသောပုဒ်တို့၏ အနက်တည်း။

ယခုအခါ၌ “ဤသို့အစရှိကုန်သော ယုတ်မာသောအကျင့်တို့၏”ဟူသော ဤစကားရပ်၌ အစရှိဟူသော စကားဖြင့်^၁ “ထို့ပြင်လည်း အချို့သော အရှင်သမဏ ဗြာဟ္မဏတို့သည် (အများပြည်သူတို့က) ယုံကြည်၍လှူသော သုံးဆောင်ဖွယ်တို့ကို သုံးဆောင်ကြပြီးလျှင် မှားသော အသက်မွေးမှုဖြစ်သော ဤသို့သော (တိရစ္ဆာနဝိဇ္ဇာခေါ်) ဖီလာအတတ်ဖြင့်^၂ အသက်မွေးကြ၏။ ယင်းအတတ်တို့ကား အဘယ်နည်း? အင်္ဂကျမ်း နိမိတ်ကျမ်း ဥပ္ပါတကျမ်း အိပ်မက်ကျမ်း လက္ခဏာကျမ်း ကြွက်ကိုက်ကျမ်း မီးပူဇော်ခြင်း ယောက်မဖြင့်ပူဇော်ခြင်း” ဤသို့ အစရှိသောနည်းဖြင့် ဗြဟ္မဇာလသုတ်၌ ဟောထားအပ်ကုန်သော များစွာကုန်သော ယုတ်မာသော အကျင့်တို့ကို ယူခြင်းကိုသိအပ်၏။ ဤသို့လျှင် အသက်မွေးမှုဟူသော အကြောင်းကြောင့် ပညတ်အပ်ကုန်သော ၆-ပါးသော သိက္ခာပုဒ်တို့ကို လွန်ကျူးခြင်း၏အစွမ်းအားဖြင့်၎င်း “ကုဟနာ လပနာ နေမိတ္တိကတာ နိပ္ပေသိကတာ လာဘေန လာဘံ နိဇိဂီသနတာ” ဤသို့ အစရှိကုန်သော ယုတ်မာသော

မှတ်ချက်

၁-အစရှိ-ဟူသော စကားဖြင့် ယုတ်မာသော အကျင့်တို့ကို ယူခြင်းကို သိအပ်၏-ဟု စပ်ပါ။

၂- နတ်ရွာနိဗ္ဗာန်ရောက်ကြောင်း အကျင့်နှင့် ဆန့်ကျင်ဘက် အတတ်ကို ဖီလာအတတ်-ဟု ဆိုသည်။

၉၈

အကျင့်တို့၏ အစွမ်းအားဖြင့်၎င်း ဖြစ်သော ဆိုခဲ့ပြီးသော မိစ္ဆာဇီဝခေါ် အကြင်မှားသော အသက်မွေးမှုသည် (ရှိ၏)၊ အလုံးစုံသော အပြားရှိသော ထိုမိစ္ဆာဇီဝဟူသမျှမှ ကြဉ်ရှောင်ခြင်းဟူသော ဤသီလသည် အာဇီဝပါရိသုဒ္ဓိသီလ မည်၏။

ထိုပုဒ်၌ ဤဆိုလတံ့သည်ကား ဝစနတ္ထခေါ် သဒ္ဒါနက်ပေတည်း။ (ပစ္စည်းရှာကြောင်းဖြစ်သော) ဤလုံ့လကို စွဲမှီ၍ အသက်ရှင်ကုန်၏၊ ထိုအသက်ရှင်ခြင်း၏ မှီရာအကြောင်းဖြစ်သော လုံ့လသည် အာဇီဝမည်၏၊ ထိုလုံ့လကားအဘယ်နည်း? ပစ္စည်းတို့ကို ရှာမှီးကြောင်းဖြစ်သော လုံ့လပေတည်း။ ထက်ဝန်းကျင် စင်ကြယ်သည်၏အဖြစ်သည် ပါရိသုဒ္ဓိမည်၏၊ အသက်မွေးမှု၏၊ ဝါ၊ အသက်မွေးကြောင်းဖြစ်သော ပစ္စည်းရှာမှီးသော လုံ့လ၏ ထက်ဝန်းကျင် စင်ကြယ်ခြင်းသည် အာဇီဝပါရိသုဒ္ဓိ မည်၏။

ပစ္စယသန္နိဿိတသီလ

ထိုမှတပါး ထိုအာဇီဝပါရိသုဒ္ဓိသီလ၏ အခြားမဲ့၌ ပြဆိုခဲ့သော ပစ္စယသန္နိဿိတသီလ၌။ ဝါ၊ ပစ္စယသန္နိဿိတသီလဆိုင်ရာ ဒေသနာပါဌ်၌။ (အနက်အဆုံးအဖြတ်ကို ဤသို့သိအပ်၏)။ ပဋိသင်္ခါ ယောနိသော-ဟူသည်ကား^၁ သင့်သော အကြောင်းဖြင့် နည်းလမ်းမှန်ဖြင့်သိ၍ “ဆင်ခြင်၍”ဟု ဆိုလို၏။ [၃၀] ဤအရာ၌ အအေးကို ပယ်ဖျောက်ခြင်းငှါ ဤသို့ အစရှိသော

မှတ်ချက်

၁- မြန်မာပြန်ပုဒ်ကို အဖွင့်ခံအဖြစ်ဖြင့် ထုတ်ပြလျှင် အဖွင့်စကားနှင့် ထပ်တူဖြစ်နေမည့် အရာ၌၎င်း, သဒ္ဒါအနက်ကို ဖွင့်ပြသော အရာ၌၎င်း ပါဠိကို အဖွင့်ခံအဖြစ်ဖြင့် ထုတ်ပြသည်၊ မြန်မာပြန်ပုဒ်ကို ထုတ်ပြသင့်သော အရာ၌မူ မြန်မာပြန်ပုဒ်ကို ထုတ်ပြသည်။ အချို့အရာ၌ ပါဠိနှင့်မြန်မာ ၂-မျိုးလုံးကို ထုတ်ပြထားသည်။

၉၉

နည်းဖြင့် ဆိုအပ်သော ဆင်ခြင်ခြင်းကိုပင်လျှင် “သင့်သောအကြောင်းအားဖြင့် ဆင်ခြင်ခြင်း”ဟူ၍ သိအပ်၏။ ထိုစကားရပ်၌ သင်္ကန်းကို-ဟူသည်ကား သင်းပိုင် အစရှိသည်တို့တွင် တစုံတခုသောသင်္ကန်းကို။ မှီဝဲ၏-ဟူသည်ကား သုံးဆောင်၏။ “ဝတ်မူလည်းဝတ်၏ ရုံမူလည်းရုံ၏”ဟု ဆိုလို၏။ ယာဝဒေဝ-(မျှသာလျှင်) ဟူသောပုဒ်သည် (ရည်ရွယ်အပ်သော) အကျိုး၏ နယ်ပယ်အပိုင်းအခြားကို သတ်မှတ်ကြောင်းဖြစ်သော စကားတည်း။ မှန်ပေ၏။ “အအေးကို ပယ်ဖျောက်ခြင်းငှါ” ဤသို့အစရှိ(သည်ဖြင့် ရည်ရွယ်အပ်)သော အကြင်အကျိုးသည်(ရှိ၏)၊ ဤမျှသည်သာလျှင် ယောဂီရဟန်း၏ သင်္ကန်းကို မှီဝဲသုံးဆောင်ခြင်း၌ (အလိုရှိအပ်သော) အကျိုးပေတည်း၊ ဤထက်အလွန် မရှိပြီ၊ အအေးကို-ဟူသည်ကား ကိုယ်တွင်းသန္တာန်၌ ဓာတ်ချောက်ချားခြင်း၏ အစွမ်းအားဖြင့်သော်၎င်း, အပြင်ပ၌ ဥတုဖောက်ပြန်ခြင်း၏ အစွမ်းအားဖြင့်သော်၎င်း ဖြစ်ပေါ်သော အမှတ်မရှိ တစုံတခုသော အအေးကို။ ပဋိဃာတာယ-ဟူသည်ကား ပယ်ဖျောက်ခြင်းအကျိုးငှါ “ကိုယ်၌ နှိပ်စက်ခြင်းကို မဖြစ်စေနိုင်အောင် ထိုအအေးကို ပယ်ဖျောက်ခြင်း အကျိုးငှါ”(ဟု ဆိုလို၏)။ မှန်ပေ၏၊ ကိုယ်ကို အအေးနှိပ်စက်လတ်သော် စိတ်ပျံ့လွင့်သည်ဖြစ်၍ အသင့်လမ်းမှန်အားဖြင့် တရားအားထုတ်ခြင်းငှါ မစွမ်းနိုင်၊ ထို့ကြောင့် “အအေးကို ပယ်ဖျောက်ခြင်းအကျိုးငှါ သင်္ကန်းကို မှီဝဲအပ်၏”ဟု မြတ်စွာဘုရားက ခွင့်ပြုတော်မူပေသည်။ နောက်အပိုဒ် အလုံးစုံတို့၌လည်း ဤနည်းပင်တည်း။ ဤနောက်အပိုဒ်တို့၌ သက်သက်ထူးသည်မှာ အပူကို-ဟူသည်ကား မီးအပူကို(ဟု ဆိုလို၏)၊ ထိုမီးအပူ၏ ဖြစ်သင့်ခြင်းကို တောမီးလောင်ခြင်း စသည်တို့၌ သိအပ်၏^၁။ ဍံသမကသဝါတာတပသရီသပ-

မှတ်ချက်

၁- တောမီးလောင်ခြင်း စသည်မှာ တွေ့ကြုံခဲသောကြောင့် သင်္ကန်းဖြင့်၎င်း, ကျောင်းဖြင့်၎င်း မီးပူကို ပယ်ဖျောက်ခြင်း အကျိုးသည် နယ်ပယ်အလွန်

၁၀၀

သမ္ဖဿာနံ-ဟူသော ဤပုဒ်၌ကား ဍံသတို့-ဟူသည်မှာ ကိုက်တတ်သော ယင်ကောင်(ဟု ဆိုအပ်သော မှက်)တို့တည်း၊ “ယင်ကန်းတို့” ဟူ၍လည်း ဆိုအပ်ကုန်၏။ မကသတို့-ဟူသည် ခြင်တို့ပင်လျှင်တည်း။ ဝါတ-လေတို့ဟူသည်ကား မြူပါသောလေ မြူမပါသောလေစသည် အပြားရှိကုန်သော လေတို့တည်း။ အာတပ-ဟူသည်ကား နေပူရောင်တည်း။ သရီသပတို့-ဟူသည်ကား (ကိုယ်ဖြင့်)တွား၍ သွားတတ်ကုန်သော ကိုယ်ရှည်သော အကောင်မျိုးဖြစ်ကုန်သော မြွေအစရှိကုန်သော အလုံးစုံသော တွားသွားကောင်တို့တည်း။ ထိုမြွေအစရှိသော သားကောင်တို့၏ အတွေ့သည် ကိုက်ခြင်းအတွေ့ ထိခြင်းအတွေ့အားဖြင့် ၂-ပါးအပြားရှိ၏။ ထို၂-ပါးလုံးသော အတွေ့သည်လည်း သင်္ကန်းကိုရုံ၍နေသော ရဟန်းကို မနှိပ်စက်နိုင်၊ ထို့ကြောင့် ထိုသို့ သဘောရှိသော (မြွေ စသည်ပေါသော) ဌာနတို့၌ ထိုမြွေစသည်တို့၏ အတွေ့တို့ကို ပယ်ဖျောက်ခြင်းအကျိုးငှါ (ရဟန်းသည် သင်္ကန်းကို) မှီဝဲသုံးဆောင်၏။ ယာဝဒေဝ-ဟူသော ဤပုဒ်ကို တဖန်ထပ်၍ ဟောခြင်းသည် အမြဲတမ်းရသောအကျိုး၏ နယ်ပယ်အပိုင်းအခြားကို ပြခြင်းအကျိုးငှါ ဖြစ်သည်။ မှန်ပေ၏၊ ဟိရိဂုဏ်ကို ပျက်စေတတ်သော ကိုယ်အင်္ဂါကို ဖုံးလွှမ်းခြင်းသည် အမြဲတမ်းရသော အကျိုးပေတည်း၊ ဤမှ

မှတ်ချက်

ကျဉ်း၏၊ ထို့ကြောင့် နေပူရောင်မှတပါး တခြားသော အပူဟူသမျှတို့ကို ဤအရာ၌ ဥဏှအရ အပူဟုယူလျှင်လည်း သင့်ရာ၏။ မှန်ပေ၏၊ အလွန်ပူပြင်းသော အရပ်ဒေသတို့၌ ရာသီဥတုကြောင့်ဖြစ်သော အပူကို အဝတ်သင်္ကန်းဖြင့်၎င်း, အဆောက်အဦဖြင့်၎င်း ကာကွယ်ရ၏။ ထို့ကြောင့်ပင် “သီတံ ဥဏှံ ပဋိဟန္တိ = (ကျောင်းအဆောက်အဦက) အအေးကို၎င်း, အပူကို၎င်း ကာကွယ် ပယ်ဖျောက်သည်”ဟူသော စူဠဝါ ပါဠိတော်၏အဖွင့် အဋ္ဌကထာ နှာ ၅၈-၌ “အအေးကို၎င်း, အပူကို၎င်းဟူသော စကားကို သဘောမတူသော ဥတု၏အလိုအားဖြင့် ဟောတော်မူအပ်သည်”ဟု ဖွင့်ပြတော်မူပေသည်။

၁၀၁

တပါးသော အကျိုးတို့သည်ကား တရံတခါ၌သာ ဖြစ်ကုန်၏။ ထိုစကားရပ်၌ ဟိရိကောပီန-ဟူသည်မှာ ထိုထိုကျဉ်းမြောင်းသော ကိုယ်အင်္ဂါဌာနတည်း။ မှန်ပေ၏၊ အကြင်အကြင် ကိုယ်အင်္ဂါကို မဖုံးပဲထားလျှင် ရှက်ခြင်းဟူသော ဟိရိဂုဏ်သည် ပျက်စီး၏၊ ဟိရိဂုဏ်ကို ပျက်စေတတ်သောကြောင့် ထိုထိုကိုယ်အင်္ဂါကို “ဟိရိကောပီန”ဟု ဆိုအပ်၏၊ ဟိရိဂုဏ်ကို ပျက်စေတတ်သော ထိုကိုယ်အင်္ဂါကို ဖုံးကွယ်ခြင်းအကျိုးငှါ ဖြစ်သောကြောင့် ဟိရိကောပီနပဋိစ္ဆာဒနတ္ထံမည်၏^၁၊ ဟိရိကောပီနံ ပဋိစ္ဆာဒနတ္ထံ-ဟူ၍လည်း မူကွဲရှိ၏။

ပိဏ္ဍပါတံ (ဆွမ်းကို)ဟူသည်ကား အမှတ်မရှိ တစုံတခုသော (စားအပ်သော) အစာအာဟာရကို(ဟု ဆိုလို၏)။ မှန်ပေ၏၊ အမှတ်မရှိ တစုံတခုသော အာဟာရသည် ရဟန်း၏ ဆွမ်းခံခြင်းဖြင့် သပိတ်၌ ကျစေအပ်သောကြောင့် (၎င်းကို)ပိဏ္ဍပါတ-ဟု ဆိုအပ်၏^၂၊ တနည်းကား (အိမ်များစွာမှ) ဆွမ်းတို့၏

မှတ်ချက်

၁- ကုပံ အဝဓာရဏံ ဝါ ပဋိစ္ဆာဒနံ အရဟတီတိ- တနည်းကား ဖုံးကွယ်ခြင်းကို ထိုက်သောကြောင့် ကောပီန-မည်၏၊ ရှက်ဖွယ် အနက်သဘောကြောင့် ဟိရီလည်း မည်၏၊ ၎င်းသည် (ဖုံးကွယ်ထိုက်သောကြောင့်) ကောပီနလည်း မည်၏။ ထို့ကြောင့် ဟိရိကောပီန မည်၏။ (ဋီကာ) ဤအလိုအားဖြင့် “ရှက်ဖွယ်ဖြစ်၍ ဖုံးကွယ်ထိုက်သော အင်္ဂါကို ဖုံးကွယ်ခြင်းအကျိုးငှါ”ဟူ၍ ပြန်ဆိုအပ်၏။ ရှေး အောက်ခြေမှတ်ချက်၌ ဤအနက်ကို “ဝါ၊ ဖုံးကွယ်သင့်သော ရှက်ဖွယ်အင်္ဂါကို”ဟု ပြခဲ့ပြီ။

၂- ပိဏ္ဍောလျ- ဆွမ်းခံခြင်းဖြင့် + ပါတ-ကျစေအပ်သည် လောင်းထည့်အပ်သည် = ပိဏ္ဍောလျပါတ- ပိဏ္ဍပါတ-ဆွမ်းခံခြင်းဖြင့် (သပိတ်၌) ကျစေအပ်သောဆွမ်း။

၁၀၂

အပေါင်းသည် ပိဏ္ဍပါတ မည်၏။ “ထိုထိုအိမ်၌ ရအပ်ကုန်သော ဆွမ်းတို့၏ အပေါင်းအစု”ဟု ဆိုလို၏^၁။

နေဝ ဒဝါယ-ဟူသည်ကား ရွာသားသူငယ်တို့ကဲ့သို့ မြူးတူးပျော်ပါး ကစားခြင်းအကျိုးငှါ မဟုတ်ပေ၊ “ကစားခြင်းဟူသော အကြောင်းကြောင့် မဟုတ်၊ ဝါ၊ ကစားနိုင်ရန်အတွက် မဟုတ်”ဟု ဆိုလို၏။ န မဒါယ-ဟူသည်ကား လက်ဝှေ့သ္မား လက်ပမ်းသ္မား စသည်တို့ကဲ့သို့ ခွန်အားမာန် ယောက်ျားမာန်ဖြင့် ယစ်ခြင်းအကျိုးငှါ မဟုတ်ပေ။ “ခွန်အားကို မှီ၍ဖြစ်သော ယစ်ခြင်းဟူသော အကြောင်းကြောင့် မဟုတ်”ဟု ဆိုလို၏။ န မဏ္ဍနာယ-ဟူသည်ကား [၃၁] နန်းတွင်းသူ ပြည့်တန်ဆာမ အစရှိသည်တို့ကဲ့သို့ အင်္ဂါကြီးငယ်ကို ပြည့်ဖြိုးစေခြင်းငှါ မဟုတ်ပေ။ “အင်္ဂါကြီးငယ်တို့၏ ပြည့်ဖြိုးသည်၏အဖြစ်ဟူသော အကြောင်းကြောင့် မဟုတ်”ဟု ဆိုလို၏^၂။ န ဝိဘူသနာယ-ဟူသည်ကား ကချေသည် ကျွမ်းသ္မား စသည်တို့ကဲ့သို့ အရေအဆင်း ကြည်လင်တောက်ပခြင်းအကျိုးငှါ မဟုတ်ပေ။ “ကြည်လင်တောက်ပသော အရေအဆင်းရှိသည်၏ အဖြစ်ဟူသော အကြောင်းကြောင့် မဟုတ်”ဟု ဆိုလို၏^၂။ ဤ၄-ပုဒ်တို့တွင် နေဝ ဒဝါယ-ဟူသော ပုဒ်ကို

မှတ်ချက်

၁- ပိဏ္ဍ-တလုပ်တခဲ ဆွမ်းတို့၏ + ပါတ-အပေါင်း = ပိဏ္ဍပါတ- တလုပ်တခဲဆွမ်းတို့၏အပေါင်း။

၂- န မဏ္ဍနာယ-ဟူသည်ကား ကိုယ်၏ ကြည်လင်ခြင်း အကျိုးငှါ စားသည်မဟုတ်။ ထိုစကားရပ်၌ ရုပ်ကိုမှီ၍ အသက်မွေးကုန်သော မာတုဂါမတို့သည်၎င်း, နန်းတွင်းသူ စသည်တို့သည်၎င်း ထောပတ် တင်လဲမည်သည်ကို သောက်ကုန်၏၊ ထိုမာတုဂါမတို့နှင့် နန်းတွင်းသူ စသည်တို့သည် “ဤဘောဇဉ်ကို သုံးဆောင်ခြင်းဖြင့် ငါတို့၏ ရုပ်ကိုယ်သည် (အချိုးကျ၍) ကောင်းသောပုံသဏ္ဌာန်ရှိသည် ဖြစ်ပေလိမ့်မည်၊ ကိုယ်အရေအဆင်းသည် ကြည်လင်ပေလိမ့်မည်”ဟု ရည်ရွယ်

၁၀၃

မောဟ၏ ဥပနိဿယအကြောင်းဖြစ်သော ပျော်မြူးခြင်းကို ပယ်ခြင်းငှါ၊ ဝါ၊ မောဟ၏ ဥပနိဿယအကြောင်းဖြစ်သော မှီဝဲသုံးဆောင်ခြင်းကို ပယ်ခြင်းငှါ ဟောတော်မူ(အပ်)၏။ န မဒါယ-ဟူသော ဤပုဒ်ကို ဒေါသ၏ ဥပနိဿယအကြောင်းဖြစ်သော မာန်ယစ်ခြင်းကို ပယ်ခြင်းငှါ၊ ဝါ၊ ဒေါသ၏ ဥပနိဿယအကြောင်းဖြစ်သော မှီဝဲသုံးဆောင်ခြင်းကို ပယ်ခြင်းငှါ ဟောတော်မူ(အပ်)၏။ န မဏ္ဍနာယ န ဝိဘူသနာယ-ဟူသော ဤပုဒ်၂-ခုအပေါင်းကို ရာဂ၏ ဥပနိဿယအကြောင်းဖြစ်သော အသွေးအသား တိုးပွါးခြင်း, အရေအဆင်း ကြည်လင်တောက်ပခြင်းတို့ကို ပယ်ခြင်းငှါ၊ ဝါ၊ ရာဂ၏ ဥပနိဿယအကြောင်းဖြစ်သော မှီဝဲသုံးဆောင်ခြင်းကို ပယ်ခြင်းအကျိုးငှါ ဟောတော်မူ(အပ်)၏။ တနည်းကား နေဝ ဒဝါယ န မဒါယ-ဟူသော ဤပုဒ်၂-ခုအပေါင်းကို မှီဝဲသုံးဆောင်သူဟူသော မိမိမှာ သံယောဇဉ်ဖြစ်ခြင်းကို တားမြစ်ခြင်းငှါ ဟောတော်မူ(အပ်)၏၊ န မဏ္ဍနာယ န ဝိဘူသနာယ-ဟူသော ဤပုဒ်၂-ခုအပေါင်းကို တပါးသောပုဂ္ဂိုလ်မှာလည်း သံယောဇဉ်ဖြစ်ခြင်းကို တားမြစ်ခြင်းအကျိုးငှါ ဟောတော်မူ(အပ်)၏။ တနည်းကား ဤ၄-ပုဒ်လုံးတို့ဖြင့်လည်း မသင့်သောအကြောင်းဖြင့် ပြုကျင့်ခြင်း (မှီဝဲသုံးဆောင်ခြင်း)ကို၎င်း, ကာမချမ်းသာ၌ ကပ်ငြိသောတဏှာဖြင့် သုံးဆောင်ခံစားခြင်း (ကာမသုခလ္လိကာနုယောဂ)ကို၎င်း ပယ်ခြင်းကို ဟောတော်မူ(အပ်)၏ဟု သိအပ်ပေသည်။

မှတ်ချက်

မြှော်လင့်၍ သိမ်မွေ့နူးညံ့သော ဘောဇဉ်ကို စားသောက်ကုန်၏၊ ဤယောဂီရဟန်းသည်ကား ဤသို့ ရည်ရွယ်မြှော်လင့်၍ စားသောက်သည် မဟုတ်ပေ။ (အဋ္ဌသာလိနီ နှာ-၄၃၀) ရှေး အောက်ခြေမှတ်ချက်ဝယ် ပါဠိကို မြန်မာပြန်ရာ၌ ဤအဖွင့်နှင့်အညီ ပြန်ဆိုခဲ့သည်။

၁၀၄

ယာဝဒေဝ-ဟူသော ပုဒ်မှာ ဖွင့်အပ်ပြီးသော အနက်ရှိသည်သာတည်း။ ဣမဿ ကာယဿ-ဟူသည်ကား မဟာဘုတ်၄-ပါးကိုမှီသော ဤရုပ်အပေါင်းကိုယ်၏။ ဌိတိယာ-ဟူသည်ကား အဆက်ဆက်ဖြစ်သော ရုပ်အစဉ်အားဖြင့် တည်ခြင်းငှါ။ ယာပနာယ-ဟူသည်ကား အသက်ဟုခေါ် ဇီဝိတိန္ဒြေ၏ မပြတ်စဲခြင်းအကျိုးငှါ၊ တနည်းကား (ရုပ်ကိုယ်၏) ရှည်မြင့်စွာသော (အသက်တမ်းရှိသမျှ) ကာလပတ်လုံး တည်ခြင်းငှါ။ ဥပမာဖြင့် ထင်စွာပြအံ့၊ အိမ်အို၏အရှင်သည် (မလဲ မပြိုရန်အတွက်) အိမ်ကို ကျားထောက်ကန်ခြင်းကို ပြုသကဲ့သို့၎င်း, လှည်းရှင်သည် (ညင်သာစွာ လိမ့်ရန်အတွက်) လှည်းဆီထိုးခြင်းကို ပြုသကဲ့သို့၎င်း ဤအတူပင် ရုပ်အပေါင်းကိုယ်၏ တည်မြဲတည်ခြင်းငှါ၎င်း ရှည်မြင့်စွာသော ကာလပတ်လုံး ဖြစ်မြဲဖြစ်ခြင်း သွားမြဲသွားစေခြင်းငှါ၎င်း ဤယောဂီရဟန်းသည် ဆွမ်းကို သုံးဆောင်၏။ “ပျော်ရွှင်မြူးတူးခြင်း, မာန်ယစ်ခြင်း, အင်္ဂါကြီးငယ် ပြည့်ဖြိုးစေခြင်း, အရေအဆင်း တောက်ပစေခြင်းအကျိုးငှါ မှီဝဲသုံးဆောင်သည်မဟုတ်”၊ တနည်းသော်ကား ဌိတိ-ဟူသော ဤအမည်သည် ဇီဝိတိန္ဒြေ၏ အမည်တည်း၊ ထို့ကြောင့် ဣမဿ ကာယဿ ဌိတိယာ ယာပနာယ”ဟူသော ဤမျှသောစကားဖြင့် “ဤရုပ်အပေါင်းကိုယ်၏ တည်ကြောင်းဖြစ်သော ဇီဝိတိန္ဒြေကို မပြတ်ဖြစ်စေခြင်းအကျိုးငှါ” ဟူ၍လည်း ဆိုလိုသည်ဟု သိအပ်၏။

ဝိဟိံသူပရတိယာ-ဟူသည်ကား နှိပ်စက်ခြင်းသဘောကြောင့် ဆာလောင်ခြင်းသည် ဝိဟိံသာမည်၏၊ ထိုဆာလောင်ခြင်းဟူသော နှိပ်စက်ညှဉ်းဆဲတတ်သော အနာ၏ ကင်းငြိမ်းခြင်းငှါလည်း ဤယောဂီရဟန်းသည် ဆွမ်းကို မှီဝဲသုံးဆောင်၏၊ (ဥပမာ) အိုင်းအမာရှိသော သူသည် အမာလိမ်းဆေးကို မှီဝဲသကဲ့သို့၎င်း, အပူအအေးစသည်တို့ ရှိလတ်သော် ထိုအပူအအေးစသည်ကို ငြိမ်းစေတတ်သော အအေး အပူ

၁၀၅

စသည်ကို မှီဝဲသကဲ့သို့၎င်း (ဤယောဂီရဟန်းသည် ဆွမ်းကို မှီဝဲသုံးဆောင်၏)။ ဗြဟ္မစရိယာနုဂ္ဂဟာယ-ဟူသည်ကား အလုံးစုံသော ဘုရားအဆုံးအမတော်ဟူသော မြတ်သောအကျင့် (သာသနဗြဟ္မစရိယ)ကို၎င်း, အရိယာမဂ်ဟူသော မြတ်သောအကျင့် (မဂ္ဂဗြဟ္မစရိယ)ကို၎င်း^၁ ချီးမြှောက်ခြင်း (ကျင့်ခြင်း)အကျိုးငှါ(ဟု ဆိုလို၏)။ မှန်ပေ၏၊ ဤယောဂီရဟန်းသည် ဆွမ်းကို သုံးဆောင်ခြင်းဟူသော အကြောင်းကြောင့် ကိုယ်ခွန်အားကိုမှီ၍ သိက္ခာသုံးပါးကို အစဉ်မပြတ် ကြောင့်ကြပြုသောအားဖြင့် ဘဝဟူသော ခရီးခဲကို ကျော်လွန်ခြင်းငှါ ကျင့်သည်ဖြစ်၍ ၂-ပါးသော အကျင့်မြတ်ကို ချီးမြှောက်ခြင်းငှါ (ဆွမ်းကို) မှီဝဲသုံးဆောင်၏။ (အဘယ်ကဲ့သို့နည်း?ဟူမူ) အစာ ရေ မရှိသော ခရီးခဲကို ကျော်လွန်လိုသော ဇနီးမောင်နှံတို့သည် သား၏အသားကို (မက်မောခြင်းမရှိပဲ) မှီဝဲသုံးဆောင်ကြသကဲ့သို့၎င်း^၂, မြစ်ကို ကျော်လွန်လိုသော သူတို့သည် ဖောင်ကို (မက်မောခြင်းမရှိပဲ) မှီဝဲသုံးဆောင်ကြသကဲ့သို့၎င်း^၃, သမုဒြာကို ကူးမြောက်လိုသော သူတို့သည် သင်္ဘောကို (မက်မောခြင်းမရှိပဲ) မှီဝဲသုံးဆောင်ကြသကဲ့သို့၎င်း (ဖြစ်ပေသည်)။

ဣတိ ပုရာဏဉ္စ ဝေဒနံ ပဋိဟင်္ခါမိ န၀ဉ္စ ဝေဒနံ န ဥပ္ပါဒေဿာမိ-ဟူသည်ကား ဤသို့ ဆွမ်းကို သုံးဆောင်ခြင်းဖြင့် (ဆွမ်းမစားမီ) ရှေးအဖို့က

မှတ်ချက်

၁-ဘုရားအဆုံးအမတော်ဖြစ်သော လေကီ လောကုတ္တရာ သီလ သမာဓိ ပညာ အကျင့်ဟူသမျှကို သာသနဗြဟ္မစရိယ-ဟု ခေါ်သည်၊ အရိယာမဂ်၌ အတွင်းဝင်သော မဂ္ဂင်၈-ပါးဟူသော လောကုတ္တရာ သီလ သမာဓိ ပညာ သိက္ခာသုံးပါးကို မဂ္ဂဗြဟ္မစရိယ-ဟု ခေါ်သည်၊ ဤသို့ ဗြဟ္မစရိယ ၂-ပါး၏ အထူးကို မှတ်အပ်၏။

၂- နိဒါနဝဂ္ဂသံယုတ်ပါဠိ နှာ ၃၂၂-ပုတ္တမံသူပမသုတ်၌ ကြည့်ပါ။

၃- မူလပဏ္ဏာသပါဠိ နှာ ၁၈၈-အလဂဒ္ဒူပမသုတ်၌ ကြည့်ပါ။

၁၀၆

ဖြစ်ခဲ့သော ဆာလောင်ခြင်း ဝေဒနာနှင့် ဆာလောင်ခြင်းကြောင့်ဖြစ်သော ဝေဒနာကိုလည်း ပယ်ဖျောက်အံ့^၁၊ အတိုင်းအရှည်မရှိ စားခြင်းလျှင် အကြောင်းရှိသော အသစ်ဖြစ်လတံ့သော ဝေဒနာကိုလည်း^၁ “လက်ကိုဆွဲထူပါ ဆိုရသည်တိုင်အောင် စားသော ပုဏ္ဏား, ဝမ်းဗိုက်ကား၍ ပုဆိုးမဝတ်နိုင်လောက်အောင် စားသော ပုဏ္ဏား, ဝမ်းဝန်လေးသဖြင့် မထနိုင်၍ ထိုစားရာအရပ်၌ပင် လူးလှိမ့်နေရအောင် စားသော ပုဏ္ဏား, ခံတွင်းဝမှ ကျီးနှိုက်စားနိုင်အောင် စားသော ပုဏ္ဏား, အန်ထွက်အောင် စားသော ပုဏ္ဏားတို့တွင် တယောက်ယောက်ကဲ့သို့” မဖြစ်စေအံ့ဟု ဤသို့ နှလုံးသွင်း၍လည်း မှီဝဲသုံးဆောင်၏။ (အဘယ်ကဲ့သို့နည်း?ဟူမူ) သူနာသည် ဆေးကို မှီဝဲသကဲ့သို့ပင်တည်း။ တနည်းကား အကြင် ဒုက္ခဝေဒနာသည် မသင့်လျော်သောအစာကို စားခြင်းနှင့် အတိုင်းအရှည်မရှိ စားခြင်းကို စွဲမှီ၍ ယခုဘဝ၌ (ဖြစ်ငြားသော်လည်း) ရှေးကံအကြောင်း၏ အစွမ်းအားဖြင့် ဖြစ်၏။ ထို့ကြောင့် (ထိုဒုက္ခဝေဒနာကို) [၃၂] “ဝေဒနာဟောင်း”ဟု (ကာရဏူပစာအားဖြင့်) ဆိုအပ်၏၊ သင့်လျော်သော အစာကို စားခြင်း, တိုင်းထွာချင့်ချိန်၍ စားခြင်းဖြင့် ထိုဝေဒနာဟောင်း၏ အကြောင်းဖြစ်သော ကံဟောင်းကို (အကျိုးပေးခွင့် မရအောင်) ဖျက်ဆီးပယ်ဖျောက်လျက် ထိုဝေဒနာအဟောင်းကို ပယ်ဖျောက်အံ့^၂။ ယခုဘဝ၌ ပြုအပ်သော^၃ ပစ္စဝေက္ခဏာမဆင်ခြင်မူ၍ သုံးဆောင်ခြင်းဟူသော ဆည်းပူးအပ်သော

မှတ်ချက်

၁-ပယ်ဖျောက်အံ့.. အသစ်ဖြစ်လတံ့သော ဝေဒနာကိုလည်း.. မဖြစ်စေအံ့ဟု ဤသို့ နှလုံးသွင်း၍လည်း-ဟု စပ်ပါ။

၂- ဝေဒနာဟောင်းကို ပယ်ဖျောက်အံ့.. ထိုဝေဒနာသစ်ကိုလည်း မဖြစ်စေအံ့-ဟု ဤသို့ နှလုံးသွင်း၍လည်း-ဟု စပ်ပါ။

၃- ပြုအပ်သော.. ကံကို-ဟု စပ်ပါ။

၁၀၇

ကံကို၊ ဝါ၊ (ပစ္စဝေက္ခဏာ မဆင်ခြင်မူ၍ သုံးဆောင်ခြင်းဟူသော) မသင့်သော သုံးဆောင်ခြင်းဖြင့် ဆည်းပူးအပ်သော ကံကို စွဲမှီ၍ အနာဂတ်ကာလ၌ ဖြစ်လတံ့သောကြောင့် (အပါယ်စသည်တို့ ဖြစ်မည့်) အကြင်ဒုက္ခဝေဒနာကို “ဝေဒနာသစ်”ဟု ဆိုအပ်၏။ (ပစ္စဝေက္ခဏာ ဆင်ခြင်၍ သုံးဆောင်ခြင်းဟူသော) သင့်သော သုံးဆောင်ခြင်း၏ အစွမ်းအားဖြင့် ထိုဝေဒနာသစ်၏ အကြောင်းရင်းဖြစ်သော မဆင်ခြင်ပဲ သုံးဆောင်ခြင်းတည်းဟူသော ကံကို မဖြစ်စေမူ၍ ထိုဝေဒနာသစ်ကိုလည်း မဖြစ်စေအံ့ဟု ဤသို့နှလုံးသွင်း၍ မှီဝဲသုံးဆောင်၏။ ဤနည်းဖြင့်လည်း ဤပါဌ်၌ အနက်ကို မှတ်အပ်၏။ “ဝေဒနာအဟောင်းကိုလည်း ပယ်ဖျောက်အံ့၊ ဝေဒနာအသစ်ကိုလည်း မဖြစ်စေအံ့”ဟူသော ဤမျှသော ပုဒ် ၂-ခုဖြင့်၊ ဝါ၊ ဆာလောင် မွတ်သိပ်ခြင်း၏ ငြိမ်းခြင်း-စသည်ဖြင့် ဆိုအပ်သော ဤမျှသော ပုဒ်၄-ခုဖြင့် “လျောက်ပတ်သော သုံးဆောင်ခြင်းကို သိမ်းယူခြင်းကို၎င်း, ကိုယ်ပင်ပန်းစေသော အကျင့်ကို အားထုတ်ခြင်း (အတ္တကိလမထာနုယောဂ)ကို ပယ်ခြင်းကို၎င်း, တရားနှင့်လျော်သော ချမ်းသာသုခကို မစွန့်ခြင်းကို၎င်း ပြအပ်သည်”ဟု သိအပ်၏။

ယာတြာ စ မေ ဘဝိဿတိ-ဟူသည်ကား အတိုင်းအရှည်ရှိသော ဘောဇဉ်ကို သုံးဆောင်ခြင်းဖြင့် ဇီဝိတိန္ဒြေကို ဖြတ်တတ်သော သို့မဟုတ် ဣရိယာပုထ်ကို ဖျက်ဆီးတတ်သော ဘေးရန်၏မရှိခြင်းကြောင့် အကြောင်းနှင့်စပ်၍ ဖြစ်ခြင်းရှိသော ဤရုပ်ကိုယ်၏ ရှည်စွာသော (အသက်တမ်း အပိုင်းအခြား) ကာလပတ်လုံး သွားနိုင်ခြင်းဟု ဆိုအပ်သော သွားမြဲသွားခြင်း မျှနိုင်ခြင်းသည်လည်း ငါ့အား ဖြစ်ပေလိမ့်မည်ဟူ၍လည်း ဆင်ခြင်၍ မှီဝဲသုံးဆောင်၏။ (ဥပမာအားဖြင့်) မတ်တတ်နာရောဂါ ရှိသောသူသည် ထိုအနာ၏ ဆန့်ကျင်ဘက်ဖြစ်သော ဆေးကို၊ ဝါ၊ ထိုအနာ ပျောက်ငြိမ်းကြောင်းဖြစ်သော ဆေးကို မှီဝဲသုံးဆောင်သကဲ့သို့ပင်တည်း။

၁၀၈

အနဝဇ္ဇတာ စ ဖာသုဝိဟာရော စ-ဟူသည်ကား မသင့်သောအားဖြင့် ရှာမှီးခြင်း, ခံယူခြင်း, သုံးဆောင်ခြင်းတို့ကို ကြဉ်သဖြင့် အပြစ်ကင်းသည်၏ အဖြစ်သည်၎င်း, အတိုင်းအရှည်ရှိလျက် သုံးဆောင်ခြင်းဖြင့် ချမ်းသာစွာ နေရခြင်းသည်၎င်း^၁၊ တနည်းကား မသင့်လျော်သော အာဟာရကို သုံးဆောင်ခြင်း, အတိုင်းအရှည်မရှိ အလွန်အကျွံ သုံးဆောင်ခြင်းဟူသော အကြောင်းကြောင့် (ဖြစ်တတ်သော) (ဆိတ်ငြိမ်သော ကမ္မဋ္ဌာန်းကျောင်းနှင့် ဘာဝနာကုသိုလ် တရားတို့၌) မပျော်မွေ့ခြင်း, အိပ်ငိုက်ခြင်း, (ထိနမိဒ္ဓ နှိပ်စက်သဖြင့်) ကိုယ်လက် တဆန့်ငင်ငင်ရှိခြင်း, ပညာရှိတို့၏ အကဲ့ရဲ့ခံရခြင်း အစရှိသော အပြစ်များမရှိသဖြင့် အပြစ်ကင်းသည်၏ အဖြစ်သည်၎င်း, သင့်သော အာဟာရကို သုံးဆောင်ခြင်း အတိုင်းအရှည်ရှိလျက် သုံးဆောင်ခြင်းဟူသော အကြောင်းကြောင့် ကာယဗလဖြစ်သဖြင့် ချမ်းသာနေရခြင်းသည်၎င်း^၁၊ တနည်းကား အလိုရှိတိုင်း ဝမ်းပြည့်အောင်စားခြင်းကို ကြဉ်သဖြင့်^၂ အိပ်နေခြင်းဖြင့် ရအပ်သောချမ်းသာ, ဘယ်ညာနံတောင်းပြောင်း၍ အိပ်ခြင်းဖြင့် ရအပ်သောချမ်းသာ, တမှိန်းမှိန်းအိပ်ခြင်းဖြင့် ရအပ်သော ချမ်းသာတို့ကို ပယ်ခြင်းကြောင့် အပြစ်ကင်းသည်၏ အဖြစ်သည်၎င်း, လေးငါးလုပ်ခန့်မျှ လျှော့၍စားခြင်းဖြင့် ဣရိယာပုထ် ၄-ပါးအား လျော်သည်၏အဖြစ်ကို ပြီးစေခြင်းကြောင့် ချမ်းသာစွာ နေထိုင်ရခြင်းသည်၎င်း ငါ့အား ဖြစ်ပေလိမ့်မည်ဟူ၍လည်း ဆင်ခြင်၍ (ဆွမ်းကို) မှီဝဲသုံးဆောင်၏။ မှန်ပေ၏။

“လေးငါးလုပ်တို့ကို မသုံးဆောင်မူ၍ ရေကို သောက်ရာ၏။ ဤသို့ ပြုကျင့်လျှင် (ကိုယ်အသက်၌ မငဲ့ပဲ) နိဗ္ဗာန်သို့ စိတ်ကို

မှတ်ချက်

၁- ချမ်းသာစွာ နေရခြင်းသည်၎င်း.. ငါ့အား ဖြစ်ပေလိမ့်မည်-ဟု စပ်ပါ။

၂- ကြဉ်သဖြင့်.. ပယ်ခြင်းကြောင့်-ဟု စပ်ပါ။

၁၀၉

စေလွှတ်ထားသော ရဟန်းအား ချမ်းသာစွာ နေထိုင်ရခြင်းငှါ သင့်လျော် လျောက်ပတ်ပေ၏”ဟူသော-

ဤစကားကို ဟောတော်မူ(အပ်)ပေ၏။

ဤမျှသော (ယာတြာ-စသော) စကားရပ်ဖြင့် “မြှော်လင့်အပ်သော (ပယောဇဉ်) အကျိုးကို သိမ်းယူခြင်းနှင့် မဇ္ဈိမပဋိပဒါအကျင့်ကို ပြအပ်သည်”ဟူ၍ သိအပ်၏။

သေနာသန-ဟူသည်ကား သေနခေါ်သော အိပ်ရာနှင့် အာသနခေါ်သော နေထိုင်ရာပေတည်း။ ထင်စွာပြအံ့၊ အကြင်အကြင်သို့သော ၂-ဖက်မိုးသော ကျောင်း၌၎င်း, တဖက်စောင်းမိုးသော ကျောင်းစသည်၌၎င်း အိပ်၏၊ ထိုအိပ်ရာဌာနကျောင်းသည် သေန(အိပ်ရာ)မည်၏၊ အကြင်အကြင်သို့သော ၂-ဖက်မိုးသော ကျောင်း၌၎င်း, တဖက်စောင်းမိုးသော ကျောင်းစသည်၌၎င်း ထိုင်နေ၏၊ ထိုထိုင်နေရာဌာန ကျောင်းသည် အာသန(နေရာ)မည်၏။ ထိုအိပ်ရာနှင့် နေရာကို တပေါင်းတည်းပြု၍ သေနာသန-ဟု ဆိုအပ်၏။ ဥတု ပရိဿယ ဝိနောဒန ပဋိသလ္လာနာရာမတ္ထံ-ဟူသည်ကား နှိပ်စက်တတ်သော အနက်သဘောကြောင့် အအေး-အပူ ဥတုသည်ပင်လျှင် ဥတုဘေးရန် မည်၏။ [၃၃] ဥတုဘေးရန်ကို ပယ်ဖျောက်ခြင်းအကျိုးငှါ၎င်း (စိတ်လွင့်ပါးရာ အထူးထူးသောအာရုံမှ ဖဲခွါ၍ ကမ္မဋ္ဌာန်းအာရုံ၌ စိတ်၏ ကပ်ငြိခြင်းဟူသော) ကိန်းအောင်းခြင်းနှင့် မွေ့လျော်ခြင်းအကျိုးငှါ၎င်း (ဤကား သဒ္ဒါနက်)။ “ကိုယ်ကို နှိပ်စက်တတ် စိတ်ပျံ့လွင့်ခြင်းကိုလည်း ပြုတတ်သော မလျောက်ပတ်သော အကြင်ဥတုကို ကျောင်းကို မှီဝဲသုံးဆောင်ခြင်းဖြင့် ပယ်ဖျောက်နိုင်၏။ မလျောက်ပတ်သော ဥတုကို ပယ်ဖျောက်ခြင်းအကျိုးငှါ၎င်း၊ (အချွေအရံဟူသော အပေါင်း, ကိလေသာဟူသော အဖော်မရှိပဲ) တကိုယ်တည်းနေခြင်းကြောင့်ဖြစ်သော ဆိတ်ငြိမ်ခြင်းချမ်းသာ အကျိုးငှါ၎င်း”ဟု

၁၁၀

ဆိုလို၏။ အအေးကို ပယ်ဖျောက်ခြင်း စသည်ဖြင့်ပင်လျှင် ဥတုဘေးရန်ကို ပယ်ဖျက်ခြင်းအကျိုးကို ဆိုအပ်ခဲ့ပြီး ဖြစ်ငြားသော်လည်း သင်္ကန်းကို မှီဝဲသုံးဆောင်ရာ၌ ဟိရိဂုဏ်ကို ဖျက်ဆီးတတ်သော ကိုယ်အင်္ဂါကို ဖုံးလွှမ်းခြင်းအကျိုးသည် အမြဲတမ်း အကျိုးဖြစ်၏၊ ထိုမှတပါးကုန်သော အအေး အပူကို ပယ်ဖျောက်ခြင်းစသော အကျိုးတို့သည် တရံတခါ၌သာလျှင် ဖြစ်ကုန်၏ဟု ဆိုအပ်သကဲ့သို့ ထို့အတူပင် ဤကျောင်းကို မှီဝဲသုံးဆောင်ရာ၌လည်း အမြဲတမ်း အကျိုးဖြစ်သော ဥတုဘေးရန် ပယ်ဖျောက်ခြင်းကို ရည်၍ ဥတုပရိဿယဝိနောဒနတ္ထံ-ဟူသော ဤပုဒ်ကို ဟော(အပ်)သည်ဟု သိအပ်၏။ တနည်းကား အအေး-အပူ ဟူ၍၎င်း မလျောက်ပတ်သော ဥတုဘေးရန်ဟူ၍၎င်း ဆိုခဲ့သော ဤဥတုသည် ဥတုသာလျှင်မည်၏။ (ပရိဿယ မမည်။) ပရိဿယ-မည်သော ဘေးရန်သည်ကား ထင်ရှားသော ဘေးရန်, မထင်ရှားသော ဘေးရန်ဟူ၍ ၂-ပါး အပြားရှိ၏။ ထိုတွင် ထင်ရှားသော ဘေးရန်တို့သည် ခြင်္သေ့ ကျား စသည်တို့ပေတည်း၊ မထင်ရှားသော ဘေးရန်တို့သည် ရာဂ ဒေါသ စသည်တို့ပေတည်း။ ယင်း ထင်ရှားသော မထင်ရှားသော ဘေးရန်တို့သည် အကြင် လုံခြုံသောကျောင်း၌(နေသော ရဟန်းကို) မနှိပ်စက်နိုင်ကုန်၊ ထိုလုံခြုံသောကျောင်းကို ဤဆိုခဲ့သည့်အတိုင်း (၂-ပါးသော ဘေးရန်တို့ မနှိပ်စက်နိုင်ရာဟူ၍) အသိအမှတ်ပြုလျက် ဆင်ခြင်၍ မှီဝဲသုံးဆောင်သော ရဟန်းကို “သင့်သော အကြောင်းအားဖြင့် ဆင်ခြင်၍ မလျောက်ပတ်သော ဥတုနှင့် ထင်ရှားသော မထင်ရှားသော ဘေးရန်တို့ကို ပယ်ဖျောက်ခြင်းအကျိုးငှါ ကျောင်းကို သုံးဆောင်သည်”ဟူ၍ သိအပ်၏။

ဂိလာနပစ္စယဘေသဇ္ဇပရိက္ခာရံ-ဟူသော ဤပုဒ်၌ အနာ၏ (ပဋိအယနဋ္ဌေန) ဆန့်ကျင်ဘက်ဖြစ်သော အနက်သဘောကြောင့် ပစ္စယမည်၏။ “ဆန့်ကျင်ဘက်အဖြစ်ဖြင့် ဖြစ်သော အနက်သဘောကြောင့်” ဤကား

၁၁၁

ပဋိအယနဋ္ဌေန-၏ အနက်။ ပစ္စယဟူသော ဤအမည်သည် (အနာရောဂါပျောက်ရန်) သင့်လျော် လျောက်ပတ်သော တစုံတခုသော ဆေး၏ အမည်ပေတည်း^၁။ သမားတော်ကြီးနှင့်တူသော ထိုမြတ်စွာဘုရားသည် ခွင့်ပြုအပ်သော ဆေး၏အဖြစ်ကြောင့် ဘိသက္က (သမားတော်ကြီး)မည်သော မြတ်စွာဘုရား၏ ပြုအပ်သော အမှုဖြစ်သော ဆေးပေတည်း၊ ထို့ကြောင့် ဘေသဇ္ဇမည်၏၊ (ဂိလာနပစ္စယ) သူနာတို့၏ ရောဂါကို ပျောက်စေတတ်သော ဆေးသည်ပင်လျှင် ဘေသဇ္ဇမည်၏၊ ထို့ကြောင့်ဂိလာနပစ္စယဘေသဇ္ဇမည်၏၊ သူနာအား လျောက်ပတ်သော ဆေးသမား၏ အမှုဖြစ်သော ဆီ ပျား တင်လဲ အစရှိသော တစုံတခု(သော ဆေးပစ္စည်း)ဟု ဆိုလို၏။ ထိုမှတပါး “သတ္တဟိ နဂရပရိက္ခာရေဟိ သုပရိက္ခိတ္တံ ဟောတိ= (၇)ပါးကုန်သော မြို့ကိုရံ၍ စောင့်ရှောက်ကာကွယ်ကုန်သော ကျုံး မြောင်း မြို့ရိုး စသည်တို့ဖြင့်^၂ ကောင်းစွာရံအပ်၏” ဤသို့ အစရှိသော ပါဠိတို့၌ အကွယ်

မှတ်ချက်

၁- ပတိ- အနာ၏ ဆန့်ကျင်ဘက် + အယ-ဖြစ်သည် = ပစ္စယ- အနာ၏ဆန့်ကျင်ဘက် ဖြစ်သည်၊ ဝါ၊ အနာကို ပျောက်ငြိမ်းစေတတ်သည်။ ဂိလာန-သူနာ + ပစ္စယ- အနာကို ပျောက်ငြိမ်းစေတတ်သည် = ဂိလာနပစ္စယ- သူနာ၏အနာကို ပျောက်ငြိမ်းစေတတ်သောပစ္စည်း၊ ဋီကာအဖွင့်ကား- ဓာတ်ချောက်ချားခြင်း လက္ခဏာရှိသော ရောဂါနှင့် ထိုဓာတ်ချောက်ချားခြင်းကြောင့်ဖြစ်သော ဒုက္ခဝေဒနာဟူသော လက္ခဏာရှိသော ရောဂါ၏ ဆန့်ကျင်ဘက် အဖြစ်သည် ပဋိအယနဋ္ဌ- ဆန့်ကျင်ဘက်ဖြစ်သော သဘောမည်၏၊ ထို့ကြောင့် “ဆန့်ကျင်ဘက်အဖြစ်ဖြင့်ဖြစ်သော အနက်သဘောကြောင့်” ဤကား ပဋိအယနဋ္ဌေန-၏ အနက်ဟု ဆိုပေသည်၊ ပျောက်ငြိမ်းစေတတ်သော သဘောကြောင့်ဟု ဆိုလို၏။ ဤဋီကာနှင့်အညီ ဂိလာနပစ္စယပုဒ်၌ ပစ္စယပုဒ်ကို “အနာကို ပျောက်ငြိမ်းစေတတ်သော ပစ္စည်း”ဟု ပြန်သင့်၏။

၂-(သတ္တဟိ) နဂရပရိက္ခာရေဟိ- ဟူသည်ကား မြို့ကို လှည့်ပတ်ခြံရံ၍ စောင့်ရှောက်သော အရံအတားတို့ဖြင့် (ဤအရာ၌) (၁) မြို့ပတ်လည်

၁၁၂

အကာ အရံအတားကို ပရိက္ခာရဟု ဆိုအပ်၏။ “ရထော သီလပရိက္ခာရော၊ ဈာနက္ခော စက္ကဝီရိယော= သီလဟူသော အဆင်တန်ဆာရှိသော ဈာန်ဟူသော ဝင်ရိုးရှိသော ဝီရိယဟူသော ဘီးရှိသော အရိယာမဂ်ဟူသော ရထားသည်” ဤသို့ အစရှိသော ပါဠိတို့၌ အဆင်တန်ဆာကို ပရိက္ခာရဟု ဆိုအပ်၏။ “ယေ စ ခေါ ဣမေ ပဗ္ဗဇိတေန ဇီဝိတပရိက္ခာရာ သမုဒါနေတဗ္ဗာ= ရဟန်းသည် အလုံးစုံကုန်သော ဤအသက်၏အကြောင်း အဆောက်အဦတို့ကို ကောင်းစွာ စုဆောင်းအပ်ကုန်၏” ဤသို့ အစရှိသော ပါဠိတို့၌ အကြောင်းအဆောက်အဦကို ပရိက္ခာရဟု ဆိုအပ်၏။ ဂိလာနပစ္စယဘေသဇ္ဇပရိက္ခာရံ-ဟူသော ဤပုဒ်၌ကား အကြောင်းအဆောက်အဦဟူသော အနက်သည်၎င်း, အကာအကွယ် အရံအတားဟူသော အနက်သည်၎င်း သင့်၏။ သင့်ပုံကား- သူနာတို့၏ ရောဂါကိုပျောက်စေတတ်သော ထိုဆေးသည် အသက်ကို ဖျက်ဆီးတတ်သော အနာဖြစ်ခွင့်ကို မပေးမူ၍ စောင့်ရှောက်ကာကွယ်တတ်သောကြောင့် အသက်၏ အစောင့်

မှတ်ချက်

ဟင်းလင်းပြင်အရပ်၊ ဝါ၊ ဟင်းလင်းပြင်မြို့ပတ်လမ်း, (၂) ကျုံး (၃) မြို့ရိုး၏ ဆင်ခြေလျှောအခြေ, (၄) မြို့ရိုးတံတိုင်း, (၅) တံခါးတိုင်, (၆) တံခါးမင်းဒုတ်-တံခါးဂလန့်, (၇) ပါကာရပတ္ထဏ္ဍိလခေါ် မြို့ရိုးတံတိုင်း၏ အလွန်ကြမ်းသော မြေဟူသော ဤ(၇)ပါးတို့သည် မြို့၏အရံအတားတို့တည်းဟူ၍ ဆရာတို့ ဆိုကုန်၏၊ (ဋီကာ)။ အင်္ဂုတ္တရပါဠိ ဒုဘိယတွဲ နှာ ၄၇၈- နဂရောပမသုတ်၌ကား (၁) မြေဝင်နက်သော တံခါးတိုင်, (၂) နက်၍ကျယ်သော ကျုံး, (၃) မြင့်၍ ကျယ်သော မြို့ပတ်လမ်း, (၄) များစွာသောလက်နက်, (၅) များစွာသော စစ်သည်အပေါင်း, (၆) ကျွမ်းကျင်လိမ္မာသော တံခါးစောင့်, (၇) မြင့်၍ ကျယ်သော မြို့ရိုးတံတိုင်းဟူသော ဤ(၇)ပါးတို့ကို မြို့၏ အကာအကွယ် အရံအတား (၇)ပါးဟု ပြဆိုထား၏၊ ယင်းသုတ်သည် ဤ၌ ထုတ်ပြထားသော သာဓကသုတ်ပင် ဖြစ်သည်။

၁၁၃

အရှောက် အကာအကွယ်လည်း ဖြစ်၏၊ အကြင်အခြင်းအရာဖြင့် (အကြောင်းဖြစ်လတ်သော်) ရှည်စွာသော (အသက်တမ်းအပိုင်းအခြား) ကာလပတ်လုံး (အသက်သည်) မပြတ်ဖြစ်လျက် တည်၏၊ ဤသို့သော အခြင်းအရာဖြင့် ထိုအသက်၏ အကြောင်းဖြစ်သောကြောင့် အသက်၏အကြောင်း အဆောက်အဦးလည်း ဖြစ်၏၊ ထို့ကြောင့် ပရိက္ခာရဟု ဆိုအပ်၏။ ဤဆိုခဲ့သောနည်းဖြင့် ဆီ ပျား တင်လဲစသော ထိုဆေးသည် သူနာတို့၏ရောဂါကို ပျောက်စေတတ်သော ဆေးသမား၏အမှု (ဂိလာနပစ္စယဘေသဇ္ဇ)လည်း မည်၏၊ အသက်၏ အကာအကွယ် (ပရိက္ခာရ)လည်း မည်၏၊ ဝါ၊ အသက်ရှည်စွာတည်ကြောင်း အဆောက်အဦလည်း မည်၏၊ ထို့ကြောင့် ဂိလာနပစ္စယဘေသဇ္ဇပရိက္ခာရ မည်၏^၁။ ဂိလာနပစ္စယ ဘေသဇ္ဇပရိက္ခာရမည်သော ထိုဆေးကို^၂၊ (ဆိုလိုသည်မှာ) သူနာအား လျောက်ပတ်သော

မှတ်ချက်

၁- ဂိလာနပစ္စယ- သူနာ၏ အနာကို ပျောက်စေတတ်သော + ဘေသဇ္ဇ-ဆေး- ပရိက္ခာရ- အကာအကွယ်အရံအတား= ဂိလာနပစ္စယဘေသဇ္ဇပရိက္ခာရ- သူနာ၏ အကာအကွယ်အနာပျောက်ဆေး၊ ဝါ၊ သူနာ၏ကာကွယ်ရေး အနာပျောက်ဆေး၊ ဤသို့ ပုဒ်စေ့ ပါဌ်စေ့ အနက်ဖြစ်ငြားသော်လည်း ဆေးဟူ၍၎င်း, ဆေးပစ္စည်းဟူ၍၎င်း ဤမျှဖြင့်ပင်လျှင် လိုအပ်သောအနက်ကို သိစေနိုင်၏။ ထို့ကြောင့် ရှေး၌ ဤဂိလာနပစ္စယဘေသဇ္ဇပရိက္ခာရဟူသော ပုဒ်ကို ဆေးဟူ၍၎င်း, ဆေးပစ္စည်းဟူ၍၎င်း အတိုချုပ်သာ မြန်မာပြန်ခဲ့သည်။

၂- “ဂိလာနပစ္စယဘေသဇ္ဇပရိက္ခာရမည်သော ထိုဆေးကို”ဟူသော ဤအဖွင့်သည် ပါဠိမူရင်း၌ ရှိရင်းအတိုင်း ပြန်၍ပြသော အဖွင့်ဖြစ်သည်။ ၎င်းအဖွင့်ကို ဝိဘတျန္တသံဝဏ္ဏနာ- ဝိဘတ်အဆုံးရှိသော ပုဒ်အဖွင့်ဟူ၍ ခေါ်သည်။ ဤသို့သောအဖွင့်သည် ပါဠိ၌ အကျိုးများသော်လည်း မြန်မာပြန်၌ကား အကျိုးမများပေ။ သို့သော်လည်း ဝိသုဒ္ဓိမဂ်၌ ရှိရင်းအတိုင်း ပြည့်စုံစေရန် အပြည့်အစုံ ပြန်ဆို၍ ပြထားခြင်းဖြစ်သည်။

၁၁၄

သမားတော်နှင့်တူသော မြတ်စွာဘုရားသည် ခွင့်ပြုအပ်သော ဆီ ပျား တင်လဲ အစရှိသော အသက်၏ အကာအကွယ် အဆောက်အဦဖြစ်သော တစုံတခုသော ဆေးကိုဟု ဆိုလို၏။ [၃၄] ဥပ္ပန္နာနံ-ဟူသည်ကား (ကိုယ်၌) ဖြစ်ပေါ်ကုန်ပြီးသော^၁။ ဝေယျာဗာဓိကာနံ-ဟူသော ဤပုဒ်၌ ဓာတ်ချောက်ချားခြင်းကို၎င်း^၂၊ ထိုဓာတ်ချောက်ချားခြင်းကြောင့် ဖြစ်ကုန်သော နူနာ အိုင်းနာ အဖုလုံးနာ အစရှိသော အနာတို့ကို၎င်း (အနာရှင်ကို နှိပ်စက်ညှဉ်းဆဲတတ်သောကြောင့်) ဗျာဗာဓ-ဟု ဆိုအပ်၏။ အမျိုးမျိုးသောအခြင်းအရာအားဖြင့် နှိပ်စက်ညှဉ်းဆဲတတ်သော အနာကြောင့် ဖြစ်ကုန်သောကြောင့် (ဒုက္ခဝေဒနာတို့သည်) ဝေယျာဗာဓိက မည်ကုန်၏^၃။ ဝေဒနာနံ-ဟူသော ပုဒ်၌ (ဝေဒနာတို့-ဟူသည်မှာ) အကုသလဝိပါက် ဒုက္ခဝေဒနာတို့တည်း။ ထိုသို့သဘောရှိကုန်သော အနာရှင်ကို နှိပ်စက်တတ်သော အနာရောဂါကြောင့်ဖြစ်ကုန်သော ဒုက္ခဝေဒနာတို့ကို (ပယ်ဖျက်ခြင်းအကျိုးငှါ ဆေးကို မှီဝဲ၏) အဗျာပဇ္ဈပရမတာယ-ဟူသည်ကား ဆင်းရဲကင်းရာကာလ အတိုင်းအရှည်ရှိသည်၏ အဖြစ်ဟူသော

မှတ်ချက်

၁-ဇာတာနံ ဘူတာနံ နိဗ္ဗတ္တာနံ-ဟူသော ၃-ပုဒ်တို့ကို တပေါင်းတည်း ပြန်ထားသော အနက်ဖြစ်သည်။

၂- ဓာတ်တပါးဖြစ်စေ ၂-ပါး ၃-ပါးဖြစ်စေ ၄-ပါးလုံးဖြစ်စေ ပျက်ခြင်းကို ဓာတ်ချောက်ချားခြင်းဟု ဆိုသည်။ ယင်းဓာတ်ပျက်ခြင်းကိုလည်း နှိပ်စက်တတ်သောကြောင့် အာဗာဓ- အနာ-ဟု ခေါ်သည်။

၃- ဝိ-အမျိုးမျိုးသော အခြင်းအရာအားဖြင့် + အာဗာဓ- နှိပ်စက်တတ်သော အနာကြောင့် + ဣက-ဖြစ်ကြသော ဝေဒနာများ = ဝေယျာဗာဓိက- အမျိုးမျိုးသော အခြင်းအရာအားဖြင့် နှိပ်စက်တတ်သော အနာကြောင့်ဖြစ်သော ဒုက္ခဝေဒနာများ။

၁၁၅

အကျိုးငှါ၊ ရောဂါကြောင့်ဖြစ်သော ထိုဆင်းရဲအလုံးစုံသည် (အကြင်မျှလောက်) အကြင်အခါ၌ ပျောက်ကင်း၏၊ ထိုပျောက်ကင်းသည်တိုင်အောင် အတွက်သာလျှင် မှီဝဲသည်ဟု ဆိုလို၏။

ဤဆိုခဲ့သည့်အတိုင်း အကျဉ်းအားဖြင့်(ဆိုလျှင်) သင့်သောကြောင်းအားဖြင့် ဆင်ခြင်၍ ပစ္စည်းကို သုံးဆောင်ခြင်း လက္ခဏာရှိသော သီလကို ပစ္စယသန္နိဿိတသီလဟူ၍ သိအပ်၏။ ဤပုဒ်၌ ဝစနတ္ထကား... သင်္ကန်းစသည်တို့ကို မှီဝဲသုံးဆောင်ကုန်သော ပုဂ္ဂိုလ်တို့သည် (အသက်အပိုင်းအခြား အဆုံးတိုင်အောင်) သွားနိုင်ကုန် ရောက်နိုင်ကုန်၏၊ မပြတ်ဖြစ်လျက် တည်ကုန်၏၊ ဝါ၊ အသက်ရှင်ကုန်၏။ ထို့ကြောင့် သင်္ကန်း အစရှိသော ပစ္စည်းတို့ကို ပစ္စယ^၁ဟု ဆိုအပ်ကုန်၏။ ထိုသင်္ကန်းစသော ပစ္စည်းတို့ကို ဆင်ခြင်၍ သုံးဆောင်သဖြင့် ကောင်းစွာမှီ၏၊ ထို့ကြောင့် ပစ္စယသန္နိဿိတမည်၏။

စတုပါရိသုဒ္ဓိသီလကို ပြည့်စုံစေပုံအစီအရင်

၁၉။ ဤဆိုခဲ့သောနည်းဖြင့် ၄-ပါးအပြားရှိသော ဤသီလတွင် ပါတိမောက္ခသံဝရသီလကို (ဘုရားကို ယုံကြည်သော) သဒ္ဓါတရားဖြင့် ပြီးစီးပြည့်စုံစေအပ်၏။ မှန်ပေ၏၊ ထိုပါတိမောက္ခသံဝရသီလသည် သဒ္ဓါတရားဟူသော ပြီးစီးကြောင်းရှိ၏။ အကြောင်းမူကား သိက္ခာပုဒ်ပညတ်ခြင်းသည် သာဝကတို့၏အရာကို လွန်ခြင်းကြောင့်ပေတည်း၊ ဝါ၊ သာဝကတို့ ဉာဏ်မမှီနိုင်သော အရာဖြစ်ခြင်းကြောင့်ပေတည်း။ ဤအရာ၌ သိက္ခာပုဒ်

မှတ်ချက်

၁- ပတိ-စွဲမှီကုန်၍- သုံးဆောင်ကုန်၍ + အယ-အသက်တမ်း အဆုံးတိုင် ရောက်ကြသည်- ဖြစ်ကြသည်= ပစ္စယ- အသက်အဆုံးတိုင် သွားရောက်နိုင်အောင် မှီရာသုံးဆောင်ရာ- သုံးဆောင်အပ်သော ပစ္စည်းများ။

၁၁၆

ပညတ်ရန် အရှင်သာရိပုတြာ တောင်းပန်ချက်ကို မြစ်ပယ်ခြင်းသည်လည်း ညွှန်ပြသော သာဓကပေတည်း။ ထို့ကြောင့် ပညတ်တော်မူတိုင်းသော သိက္ခာပုဒ်ကို သဒ္ဓါတရားဖြင့် အကြွင်းမဲ့သိမ်းယူ၍ အသက်၌သော်လည်း ငဲ့ကွက်ခြင်းကို မပြုမူ၍ ကောင်းစွာပြည့်စုံစေအပ်၏^၁။ မှန်ပေ၏၊ ဤဆိုလတံ့သော ဂါထာစကားကို မိန့်ဆိုတော်မူ(အပ်)ပေသည်။

“တီတီတူး ငှက်မသည် (အသက်ကိုမငဲ့ပဲ) မိမိဥကို စောင့်ရှောက်သကဲ့သို့၎င်း, စမရီမည်သော သားကောင်သည် မိမိအမြီးဆံကို စောင့်ရှောက်သကဲ့သို့၎င်း, (မိခင်သည်) ချစ်အပ်လှစွာသော တဦးတည်းသောသားကို စောင့်ရှောက်သကဲ့သို့၎င်း, (မျက်စိတဖက် ပျက်သောသူသည်) တလုံးတည်းသာကျန်ရှိသော မျက်စိကို စောင့်ရှောက်သကဲ့သို့၎င်း ထို့အတူပင်လျှင် (သင်တို့သည်) သီလကို အစဉ်စောင့်ရှောက်ရှာကုန်သည်ဖြစ်၍ အလွန်ချစ်အပ်သော သီလရှိကုန်သည် (ငယ်စဉ် ပျိုစဉ်ရော အိုစဉ်ပါ) အခါခပ်သိမ်း ရိုသေလေးစားခြင်း ရှိကုန်သည် ဖြစ်ကြပါကုန်လော့”။

(ထို့ပြင်) တပါးသော အောက်ပါစကားကိုလည်း မြတ်စွာဘုရား ဟောတော်မူ(အပ်)ပေ၏။

မှတ်ချက်

၁-မြတ်စွာဘုရားသည် ပညတ်သင့်သည်ကို သိတော်မူ၍ ပညတ်တော်မူသည်၊ ယင်းပညတ်ကို လွန်ကျူးလျှင် အကုသိုလ်ဖြစ်၍ အပါယ်ဆင်းရဲစသည်သို့ ရောက်စေတတ်သည်၊ မလွန်ကျူးပဲ ရိုသေလိုက်နာကျင့်လျှင် ကုသိုလ်ဖြစ်၍ သုဂတိနိဗ္ဗာန်သို့ ရောက်စေတတ်သည်။ သမာဓိ ပညာတို့၏ အခြေခံအကြောင်းရင်းလည်း ဖြစ်သည်ဟု တထစ်ချ ယုံကြည်၍ အသက်ကိုပင် မငဲ့ပဲ သိက္ခာပုဒ်ဟူသမျှကို ရိုသေစွာ ကျင့်ရမည်ဟု ဆိုလို၏။

၁၁၇

“ပဟာရာဒ အသူရိန်၊ (သမုဒြာသည် ကမ်းကိုမလွန်သကဲ့သို့) ဤအတူပင် ငါဘုရားပညတ်ထားသော သိက္ခာပုဒ်ကို ငါဘုရား၏တပည့်ဖြစ်သော အရိယာသာဝကတို့သည် အသက်ဟူသော အကြောင်းကြောင့်သော်လည်း မလွန်ကျူးကုန်။”

(အသက်ကြောင့်သော်လည်း သိက္ခာပုဒ်ကို မလွန်ကျူးဟု ဆိုသော) ဤအရာ၌ တောအုပ်၌ ခိုးသူတို့ တုပ်နှောင်ထားသော မထေရ်တို့၏ဝတ္ထုတို့ကို (သာဓကအဖြစ်ဖြင့်) သိအပ်ကုန်၏။

တဆင့်ကြားဘူးသည်မှာ- မဟာဝတ္တနီမည်သော တောအုပ်၌ တပါးသောမထေရ်ကို ခိုးသူတို့သည် (တခြားသို့သွား၍ မပြောကြားနိုင်စေရန်) နွယ်ငန်းတို့ဖြင့် တုပ်နှောင်၍ လဲလျောင်းအိပ်နေစေကုန်၏၊ ထိုမထေရ်သည် လျောင်းမြဲ လျောင်းလျက်သာလျှင် ၇-ရက်ပတ်လုံး ဝိပဿနာကိုပွါးစေကာ အနာဂါမိဖိုလ်သို့ရောက်၍ ထိုအရပ်၌သာလျှင် ကွယ်လွန်၍ ဗြဟ္မာ့ပြည်၌ ဖြစ်လေသတတ်။

[၃၅] အခြားမထေရ်တပါးကိုလည်း သီဟိုဠ်ကျွန်း၌ ခိုးသူတို့သည် ဆင်သမနွယ်ဖြင့် တုပ်နှောင်၍ လဲလျောင်းအိပ်နေစေကုန်၏။ ထိုမထေရ်သည်လည်း တောမီးလောင်လတ်သော် နွယ်ကိုမဖြတ်မူ၍ ဝိပဿနာကို ပွါးစေလျက် သမသီသီမည်သော ရဟန္တာဖြစ်၍^၁ ပရိနိဗ္ဗာန်စံတော်မူ

မှတ်ချက်

၁-သမသီသီရဟန္တာ-ဟူသည်ကား (ဤအရာ၌) ဝဋ်၏ဦးခေါင်း ဇီဝိတိန္ဒြေနှင့် ကိလေသာ၏ဦးခေါင်း အဝိဇ္ဇာ၏ တပြိုင်နက်ကဲ့သို့ အညီအမျှ ကုန်ခန်းပြတ်စဲသွားသော ရဟန္တာပေတည်း။ ချဲ့၍ပြအံ့၊ အကြင်ပုဂ္ဂိုလ်အား

၁၁၈

လေသတတ်။ ဒီဃနိကာယ်ဆောင် အဘယမထေရ်သည် ငါးရာသော ရဟန်းတို့နှင့်တကွ လာလတ်သော် ထိုမထေရ်၏အလောင်းကို တွေ့မြင်၍ မီးသင်္ဂြိုဟ်စေပြီးလျှင် စေတီပြုလုပ်တည်ထားစေ၏။ ထို့ကြောင့် သဒ္ဓါတရားနှင့်ပြည့်စုံသော အခြားတပါးသော အမျိုးသားသည်လည်း-

ပါတိမောက္ခသံဝရသီလကို ဖြူစင်စေလိုလျှင် မိမိ၏အသက်ကိုသော်လည်း စွန့်ရာ၏၊ လူသုံးပါးတို့၏ ကိုးကွယ်ရာ ဘုရားမြတ်သည် ပညတ်အပ်သော သီလစောင့်စည်းမှုကို မဖျက်မစွန့်ရာ။

ထိုမှတပါး ပါတိမောက္ခသံဝရကို သဒ္ဓါဖြင့် ပြီးစီးပြည့်စုံစေအပ်သကဲ့သို့ ဤအတူ ဣန္ဒြိယသံဝရကို အမှတ်ရမှု-သတိဖြင့် ပြီးစီးပြည့်စုံစေအပ်၏။ မှန်ပေ၏၊ ထိုဣန္ဒြိယသံဝရသီလသည် အမှတ်ရမှု-သတိဟူသော ပြီးစီးကြောင်းရှိ၏၊ အကြောင်းမူကား သတိတရားက စောင့်ရှောက်အုပ်ချုပ်အပ်ကုန်သော စက္ခုစသော ဣန္ဒြေတို့ကို အဘိဇ္ဈာအစရှိသော အကုသိုလ်တရားတို့သည် အစဉ်မလိုက်နိုင်သည်၏ အဖြစ်ကြောင့်တည်း။ ထို့ကြောင့်-

မှတ်ချက်

ကိလေသာ၏ဦးခေါင်းဖြစ်သော အဝိဇ္ဇာကို မဂ်၄-ပါးအစဉ်ဖြင့် အရဟတ္တမဂ်က ကုန်စေ၏။ ထို့နောင် ၁၉-ကြိမ်မြောက် ပစ္စဝေက္ခဏာဉာဏ်၌တည်၍ ဘဝင်သို့ သက်လတ်သော် ဝဋ်၏ဦးခေါင်းဖြစ်သော ဇီဝိတိန္ဒြေကို စုတိစိတ်က ကုန်စေ၏၊ ထိုပုဂ္ဂိုလ်ကို (ကိလေသာ၏ ဦးခေါင်းကို ကုန်စေသော ပစ္စဝေက္ခဏာနှင့်တကွ မဂ္ဂဝီထိဝါရနှင့် ဝဋ်၏ဦးခေါင်းကို ကုန်စေသော စုတိစိတ်ဝါရဟူသော) ဝါရ၂-ခု တူညီသည်၏အဖြစ်ကြောင့် သမသီသီဟူ၍ ဆိုအပ်၏။ ထိုမထေရ်သည်လည်း ထိုအခြင်းအရာဖြင့် ပရိနိဗ္ဗာန် စံတော်မူလေ၏။ ထို့ကြောင့် “သမသီသီမည်သော ရဟန္တာဖြစ်၍ ပရိနိဗ္ဗာန်စံတော်မူသတတ်”ဟု မိန့်ဆိုပေသည်။ (ဋီကာ) ဤဋီကာ၌ ၁၉-ခုမြောက် ပစ္စဝေက္ခဏာဉာဏ်ဟူသော စကားသည် အောက်မဂ်ဖိုလ်တို့၏ အခြားမဲ့၌ဖြစ်သော ပစ္စဝေက္ခဏာဉာဏ် ၁၅-ခုပါ ပေါင်း၍ဆိုသော စကားဖြစ်သည်။

၁၁၉

“ရဟန်းတို့ ရဲရဲပြောင်ပြောင် တောက်လောင်သော ထက်ဝန်းကျင်တောက်ပသော တခဲနက် မီးလျှံသဖွယ်ဖြစ်သော လောလောပူသော သံချောင်းဖြင့် စက္ခုန္ဒြေခေါ်သော မျက်စိကို ထက်ဝန်းကျင်မှ သုံးသပ်ထိုးဖောက်ခြင်းသည်^၁ ကောင်းမြတ်သေး၏။ မျက်စိဖြင့် မြင်သိအပ်ကုန်သော ရူပါရုံတို့၌ အနုဗျဉ္ဇနခေါ်သော အသေးစိတ်အင်္ဂါအားဖြင့် မိန်းမယောက်ျား တင့်တယ်ဟန် အစရှိသော ပုံသဏ္ဌာန်နိမိတ်ကို ယူခြင်းသည် မသင့် မမြတ်သည်သာလျှင်တည်း။

ဤသို့ အစရှိသောနည်းဖြင့် (ဟောထားသော) အာဒိတ္တဒေသနာတော်ကို အောက်မေ့ဆင်ခြင်၍^၂ ရူပါရုံအစရှိကုန်သော အာရုံတို့၌ စက္ခုဒွါရ စသည်တို့၌ဖြစ်သော ဇောဝိညာဏ်၏^၃ အဘိဇ္ဈာစသည်တို့ အစဉ်လိုက်အပ်သော^၄ နိမိတ်ကို စွဲလမ်းခြင်းကို^၃ အမှတ်ရမှုသတိဖြင့် တားမြစ်သည်ဖြစ်၍ ဤဣန္ဒြိယသံဝရကို ကောင်းစွာ ပြည့်စုံစေအပ်၏။ မပြည့်စုံစေခြင်း၏ အပြစ်ကား- ဤဆိုခဲ့သောနည်းဖြင့် ဣန္ဒြိယသံဝရကို မပြည့်စုံစေသည်ရှိသော် ပါတိမောက္ခသံဝရသီလသည်လည်း အရှည်မခံ့ အရှည်မတည်တံ့နိုင်ပေ။ (အဘယ်ကဲ့သို့နည်းဟူမူ) ကောင်းစွာစီရင် ပြုလုပ်ထားအပ်သည့် ဆူးခက်

မှတ်ချက်

၁-ဤအနက်သည် သမ္ပလိမဋ္ဌံ-ဟူသော ပုဒ်၏ မြန်မာပြန်ဖြစ်သည်၊ ဋီကာ၌ ယင်းပုဒ်ကို “ခပ်သိမ်းသော အခြင်းအရာအားဖြင့် သုံးသပ်အပ်၏၊ မျက်စဉ်းခတ်အပ်၏”ဟု ဖွင့်ထားသည်။ ဤ၌ကား “သံချောင်းဖြင့်”ဟူသော ကရိုဏ်းအားလျော်စွာ “ထိုးဖောက်ခြင်း”ဟူ၍လည်း ပြန်ထား၏။

၂-ဆင်ခြင်၍... တားမြစ်သည်ဖြစ်၍ ဤဣန္ဒြိယသံဝရသီလကို ကောင်းစွာ ပြည့်စုံစေအပ်၏-ဟု စပ်ပါ။

၃-ဇောဝိညာဏ်၏.. စွဲလမ်းခြင်းကို.. တားမြစ်သည်ဖြစ်၍-ဟု စပ်ပါ။

၄- အစဉ်လိုက်အပ်သော.. စွဲလမ်းခြင်းကို-ဟု စပ်ပါ။

၁၂၀

အရံအတားမရှိသော ကောက်ပင် စပါးပင်သည် အရှည်မခန့် အရှည်မတည်နိုင်သကဲ့သို့ပင်တည်း။ ထို့ပြင် သူ့ဥစ္စာကို လုယက်ခိုးယူတတ်ကုန်သော လူဆိုးတို့သည် တံခါးဟင်းလင်းပွင့်လျက်ရှိသော ရွာကို နှိပ်စက်ကုန်သကဲ့သို့ စက္ခုန္ဒြေစသော တံခါးကို မပိတ်ပဲ ဟင်းလင်းဖွင့်ထားသော ဤပုဂ္ဂိုလ်ကို ကိလေသာခိုးသူတို့သည် နှိပ်စက်ကုန်၏။ ဣန္ဒြေကိုမစောင့်သော ထိုပုဂ္ဂိုလ်၏ စိတ်ကိုလည်း ရာဂသည် ထက်ဝန်းကျင်မှ ထိုးဖောက်ဝင်လျက် နှိပ်စက်၏။ (အဘယ်ကဲ့သို့နည်း?ဟူမူ) မကောင်းသဖြင့် မိုးအပ်သောအိမ်ကို မိုးရေပေါက်သည် ထက်ဝန်းကျင်မှ ထိုးဖောက်ဝင်သကဲ့သို့ပင်တည်း။ မှန်ပေ၏။ အောက်ပါဂါထာစကားကို မိန့်ဆို ဟောကြားတော်မူ(အပ်)၏။

“ရူပါရုံတို့ကြောင့်၎င်း^၁, သဒ္ဒါရုံတို့ကြောင့်၎င်း, ထို့ပြင် ဂန္ဓာရုံတို့ကြောင့်၎င်း, ရသာရုံတို့ကြောင့်၎င်း, ဖောဋ္ဌဗ္ဗာရုံတို့ကြောင့်၎င်း (ဖြစ်လတံ့သော အကျိုးမဲ့မှ) စက္ခုစသောဣန္ဒြေကို စောင့်ရှောက်လော့။ မစောင့်ရှောက်ခြင်း၏ အပြစ်ကား သူတပါး၏ဥစ္စာကို လုယက်ခိုးယူတတ်သော လူဆိုးတို့သည် (တံခါးမပိတ်သော)ရွာကို လုယက်နှိပ်စက်ကုန်သကဲ့သို့ သတိဟူသော တံခါးရွက်ဖြင့် မပိတ်အပ်သည်ဖြစ်၍ ဟင်းလင်းပွင့်ကုန်သော မစောင့်ရှောက်အပ်ကုန်သော ဤစက္ခုစသော ဒွါရတို့သည်^၂ (သတိတံခါးရွက်ဖြင့် မပိတ်ဆို့

မှတ်ချက်

၁-ရူပါရုံတို့ကြောင့်၎င်း.. (ဖြစ်လတံ့သော အကျိုးမဲ့မှ)ဟု စပ်ပါ။ နောက်ဟိတ် ၄-ပုဒ်တို့ကိုလည်း နည်းတူပင် စပ်ပါ။

၂- ဒွါရတို့သည် နှိပ်စက်ကုန်၏ဟု ဆိုသောစကားသည် ကာရဏူပစာဖြင့် ဆိုသောစကား ဖြစ်၏၊ စင်စစ်မှာမူ ဒွါရကို အကြောင်းပြု၍ဖြစ်သော အဘိဇ္ဈာစသော ကိလေသာတို့ကသာ နှိပ်စက်တတ်ပေသည်။ ယင်းကိလေသာတို့က နှိပ်စက်သည်ကိုပင် ဒွါရတို့က နှိပ်စက်သည်ဟု တင်စား၍ ဆိုထားသည်။

၁၂၁

မစောင့်ရှောက်သော ထိုပုဂ္ဂိုလ်ကို) နှိပ်စက်ကုန်၏။ (တနည်းကား) ကိလေသာ၏အာရုံဖြစ်သော အဆင်းစသော ဤအာရုံတို့သည်^၁ သတိဟူသောတံခါးရွက်ဖြင့် မပိတ်အပ်သည်ဖြစ်၍ ဟင်းလင်းပွင့်နေသော မစောင့်ရှောက်အပ်သော စက္ခုစသောဒွါရကြောင့် (သတိတံခါးရွက်ဖြင့် မပိတ်ဆို့ မစောင့်ရှောက်သော ထိုပုဂ္ဂိုလ်ကို) နှိပ်စက်ကုန်၏။

မကောင်းသဖြင့် မိုးအပ်သောအိမ်ကို မိုးရေပေါက်သည် ထက်ဝန်းကျင်မှ ထိုးဖောက်ဝင်သကဲ့သို့ ဤအတူပင် (သမာဓိပညာဖြင့်) မထုံစေအပ်-မပွါးစေအပ်သော စိတ်ကို ရာဂသည် ထက်ဝန်းကျင်မှ ထိုးဖောက်ဝင်လျက် နှိပ်စက်၏။

ပြည့်စုံစေခြင်း၏အကျိုးကား— ထိုဣန္ဒြိယသံဝရကို ပြီးစီးပြည့်စုံစေသည်ရှိသော် ပါတိမောက္ခသံဝရသီလသည်လည်း အရှည်ခံ့၍ အရှည်တည်နိုင်၏။ (အဘယ်ကဲ့သို့နည်း?ဟူမူ) ကောင်းစွာစီရင် ပြုလုပ်ထားအပ်သည့် ဆူးခက်အရံအတားရှိသော ကောက်ပင် စပါးပင်သည် အရှည်ခံ့ အရှည်တည်နိုင်သကဲ့သို့တည်း။ ထို့ပြင် သူ့ဥစ္စာကို လုယက်ခိုးယူတတ်ကုန်သော လူဆိုးတို့သည် ကောင်းစွာ တံခါးပိတ်ထားသောရွာကို မနှိပ်စက်နိုင်ကုန်သကဲ့သို့ စက္ခုန္ဒြေစသော တံခါးကိုကောင်းစွာ ပိတ်ဆို့ထားသော ပုဂ္ဂိုလ်ကိုလည်း ကိလေသာခိုးသူတို့သည် မနှိပ်စက်နိုင်ကုန်။ [၃၆] ဣန္ဒြေကို စောင့်စည်းသော ထိုပုဂ္ဂိုလ်၏စိတ်ကိုလည်း ရာဂသည် ထက်ဝန်းကျင်မှ ထိုးဖောက်ဝင်လျက် မနှိပ်စက်နိုင်၊ (အဘယ်ကဲ့သို့နည်း?ဟူမူ) ကောင်းစွာ

မှတ်ချက်

၁-ဤအာရုံတို့သည် နှိပ်စက်ကုန်၏ဟူရာ၌လည်း ကာရဏူပစာပင် ဖြစ်သည်၊ စင်စစ်မှာမူ ရူပါရုံစသော အာရုံလျှင် အကြောင်းရှိသော ကိလေသာတို့ကသာ နှိပ်စက်တတ်ပေသည်။

၁၂၂

မိုးထားသောအိမ်ကို မိုးရေပေါက်သည် ထက်ဝန်းကျင်မှ ထိုးဖောက်မဝင်နိုင်သကဲ့သို့တည်း။ မှန်ပေ၏။ အောက်ပါဂါထာစကားကို မိန့်ဆိုဟောကြားတော်မူ(အပ်)၏။

“ရူပါရုံတို့ကြောင့်၎င်း, သဒ္ဒါရုံတို့ကြောင့်၎င်း, ထို့ပြင် ဂန္ဓာရုံတို့ကြောင့်၎င်း, ရသာရုံတို့ကြောင့်၎င်း ဖောဋ္ဌဗ္ဗာရုံတို့ကြောင့်၎င်း (ဖြစ်လတံ့သော အကျိုးမဲ့မှ) စက္ခုစသောဣန္ဒြေကို စောင့်ရှောက်လော့။ စောင့်ရှောက်ခြင်း၏ အကျိုးကား.. သူတပါး၏ဥစ္စာကို လုယက်ခိုးယူတတ်သော လူဆိုးတို့သည် (တံခါးပိတ်ထားသော)ရွာကို မလုယက် မနှိပ်စက်နိုင်ကုန်သကဲ့သို့ သတိဟူသောတံခါးရွက်ဖြင့် ပိတ်၍ ကောင်းစွာ စောင့်ရှောက်အပ်ကုန်သော စက္ခုစသော ဒွါရသည် (သတိတံခါးရွက်ဖြင့် ပိတ်ဆို့စောင့်ရှောက်သော ထိုပုဂ္ဂိုလ်ကို) မနှိပ်စက်နိုင်ကုန်။ (တနည်းကား) ကိလေသာ၏ အာရုံဖြစ်သော အဆင်းစသော အာရုံတို့သည် သတိဟူသော တံခါးရွက်ဖြင့်ပိတ်၍ ကောင်းစွာစောင့်ရှောက်အပ်သော စက္ခုစသော ဒွါရကြောင့် (သတိဟူသောတံခါးရွက်ဖြင့် ပိတ်ဆို့စောင့်ရှောက်သော ထိုပုဂ္ဂိုလ်ကို မနှိပ်စက်နိုင်ကုန်။

ကောင်းစွာ မိုးထားသောအိမ်ကို မိုးရေပေါက်သည် ထက်ဝန်းကျင်မှ ထိုးဖောက်မဝင်နိုင်သကဲ့သို့ ဤအတူပင် (သမာဓိပညာဖြင့်) ကောင်းစွာ ထုံစေအပ် ပွါးစေအပ်သောစိတ်ကို ရာဂသည် ထိုးဖောက်ဝင်လျက် မနှိပ်စက်နိုင်။”

ဤဆိုခဲ့ပြီးသော ဒေသနာသည်ကား အလွန်အကဲအားဖြင့် ဟောထားသော ဒေသနာပေတည်း။ (လူတို့၏) ဤစိတ်မည်သည်ကား လျင်သောအပြန်ရှိ၏၊ ဝါ၊ လျင်စွာ ပြန်လှန်၍ ဖြစ်တတ်၏၊ ထို့ကြောင့် ဖြစ်ပေါ်သောရာဂကို အသုဘဟု နှလုံးသွင်းခြင်းဖြင့် ပယ်ဖျောက်၍ ဣန္ဒြိယသံဝရကို

၁၂၃

ပြီးစီးပြည့်စုံစေအပ်၏^၁။ (အဘယ်ပုဂ္ဂိုလ်ကဲ့သို့နည်း?ဟူမူ) ရဟန်းဖြစ်ပြီးခါစဖြစ်သော ဝင်္ဂီသမထေရ်ကဲ့သို့ပင်တည်း။

တဆင့်ကြားရသည်မှာ.. ရဟန်းဖြစ်ပြီးခါစဖြစ်သော ဝင်္ဂီသမထေရ်မှာ ဆွမ်းခံကြွနေစဉ် တယောက်သောမိန်းမကိုမြင်၍ ရာဂသည် ဖြစ်ပေါ်၏။ ထိုအခါ အရှင်အာနန္ဒာမထေရ်ကို-

“ဂေါတမအနွယ်ဖြစ်သော အရှင်အာနန္ဒာ.. အကျွန်ုပ်ကို ကာမရာဂဟူသော မီးသည် လောင်ပါ၏၊ အကျွန်ုပ်၏စိတ်ကို ပြင်းစွာလောင်ပါ၏၊ တောင်းပန်ပါ၏၊ အကျွန်ုပ်ကို သနားသဖြင့် ရာဂမီးငြိမ်းအေးကြောင်း နည်းလမ်းကောင်းကို ဟောကြားတော်မူပါလော့”ဟု လျှောက်၏။

အရှင်အာနန္ဒာမထေရ်သည်-

“ငါ့ရှင်ဝင်္ဂီသ အမှတ်သညာ၏ (အသုဘ၌ သုဘဟု) ဖောက်ပြန်ခြင်းကြောင့် သင်၏စိတ်ကို (ရာဂမီး) ပြင်းစွာလောင်ချေသည်။ ရာဂဖြစ်ခြင်း၏ အကြောင်းဖြစ်သော (တင့်တယ်ဟန်ထင်သော) သုဘနိမိတ်ကို ကြဉ်ရှောင်ဘိလော့၊ တခုတည်းသော အသုဘအာရုံရှိလျက် ကောင်းစွာ တည်တံ့အောင် အသုဘဘာဝနာဖြင့် စိတ်ကို ထုံစေ ပွါးစေလော့။

မှတ်ချက်

၁- ပြီးစီးပြည့်စုံစေအပ်၏ ဟူသည်ကား “တဖန် ဤသို့ မပြုတော့အံ့”ဟု အဓိဋ္ဌာန်ခြင်းဟူသော စင်ကြယ်ကြောင်းဖြင့် ပြီးစီးပြည့်စုံစေအပ်၏။(ဋီကာ)

၁၂၄

သင်္ခါရတရားတို့ကို သူစိမ်းပြင်ပဟု ရှုလော့၊ ဒုက္ခဟု အတ္တမဟုတ်ဟူ၍လည်း ရှုလော့၊ ကြီးစွာသော ရာဂမီးကို^၁ ငြိမ်းစေလော့၊ အဖန်တလဲလဲ ထပ်၍ မပူလောင်စေလင့်”ဟု မိန့်ဆိုတော်မူ၏။

အရှင်ဝင်္ဂီသမထေရ်သည် ရာဂကို ပယ်ဖျောက်ပြီးလျှင် (ဆက်၍) ဆွမ်းခံကြွတော်မူလေ၏။

တနည်းသော်ကား ဣန္ဒြိယသံဝရသီလကို ဖြည့်လိုသောရဟန်းသည် ကုရဏ္ဍကလိုဏ်ကြီး၌ သီတင်းသုံးနေသော စိတ္တဂုတ္တမထေရ်ကဲ့သို့၎င်း, စောရကကျောင်းတိုက်ကြီး၌ သီတင်းသုံးနေသော မဟာမိတ္တမထေရ်ကဲ့သို့၎င်း ဖြစ်သင့်၏။

တဆင့်ကြားဘူးသည်မှာ.. ကုရဏ္ဍကလိုဏ်၌ ဝိပဿီစသော (၇)ဆူသော မြတ်စွာဘုရားတို့၏ တောထွက်ခန်း ပန်းချီကားသည် (ကြည့်ရှုသူတို့) နှလုံးမွေ့လျော်ဖွယ်ရှိသတတ်၊ များစွာသော ရဟန်းတို့သည် ကျောင်းစဉ်လှည့်၍ ကြည့်ကုန်လတ်သော် (ထိုလိုဏ်၌) ပန်းချီဆေးရေးကိုမြင်၍ [၃၇] “အရှင်ဘုရား ပန်းချီဆေးရေးသည် နှလုံးမွေ့လျော်ဖွယ် ရှိပေ၏”ဟု လျှောက်ကုန်၏။ စိတ္တဂုတ္တမထေရ်သည် “ငါ့ရှင်တို့ ဤလိုဏ်၌ ငါနေသည်မှာ ဝါခြောက်ဆယ်ကျော်ပြီ၊ ပန်းချီဆေးရေးရှိသည် မရှိသည်ကို ငါမသိပေ။ ယနေ့ ယခုမူကား မျက်စိကောင်းသော ငါ့ရှင်တို့ကိုမှီ၍ သိရပေသည်”ဟု မိန့်ဆိုလေသည်။ စိတ္တဂုတ္တမထေရ်သည် ဤမျှ ဝါခြောက်ဆယ်ကျော် ကာလပတ်လုံး လိုဏ်၌နေပါလျက် မျက်စိကိုဖွင့်၍ လိုဏ်ကို မော်မကြည့်ဘူး

မှတ်ချက်

၁- ရာဂသည် ကာမ ရူပ အရူပဟူသော ဘုံသုံးပါးကို လွှမ်းမိုး၍ဖြစ်သောကြောင့် ဖြစ်ရာနယ်ပယ် ကြီးမားကျယ်ဝန်း၏။ ထို့ကြောင့် ကြီးစွာသော ရာဂဟု ဆိုသည်။(ဋီကာ)

၁၂၅

သတတ်။ ထိုမထေရ်၏ လိုဏ်ဝ၌လည်း ကံ့ကော်ပင်ကြီးသည် ရှိသတတ်၊ ထိုကံ့ကော်ပင်ကြီးကိုလည်း စိတ္တဂုတ္တမထေရ်သည် မော်၍ မကြည့်ဘူးသတတ်၊ နှစ်စဉ်နှစ်တိုင်း မြေပြင်၌ကြွေကျသော ပန်းဝတ်ဆံကို မြင်မှသာလျှင် ထိုကံ့ကော်ပင်ပွင့်ကြောင်း သိသတတ်။

(ကာကဝဏ္ဏတိဿ)မင်းသည် (ထို)မထေရ်၏ ဂုဏ်ကျေးဇူးတို့နှင့် ပြည့်စုံပုံကို ကြားသိရ၍ ဖူးမြော်ကန်တော့လိုသောကြောင့် သုံးကြိမ်တိုင်တိုင် ပင့်စေသော်လည်း မထေရ်မကြွလာလတ်သော် ထိုမဟာဂါမ၌ နို့စို့သူငယ်ရှိကုန်သော မိန်းမတို့၏ သားမြတ်တို့ကို (ရင်လွှမ်းဖြင့်) ဖွဲ့စည်းစေ၍ မင်းတံဆိပ်ခတ်စေ၏။ “စိတ္တဂုတ္တမထေရ်သည် (နန်းတော်သို့) မကြွလာသေးသမျှ ကာလပတ်လုံး သူငယ်တို့သည် နို့ရည်ကို စို့ခွင့်မရစေကုန်သတည်း”ဟု (အမိန့်တော်ပြန်၍) မင်းတံဆိပ်ခတ်စေ၏။ စိတ္တဂုတ္တမထေရ်သည် သူငယ်တို့အား သနားတော်မူသဖြင့် မဟာဂါမသို့ ကြွတော်မူလေ၏။ မင်းသည် (မထေရ်)ကြွလာကြောင်း ကြားရ၍ “အချင်းအမတ်တို့ သွားချေကုန်၊ မထေရ်ကို နန်းတွင်းသို့ ပင့်ခဲ့ကုန်လော့၊ သီလတို့ကို ခံယူကုန်အံ့”ဟု နန်းတော်တွင်းသို့ ပင့်ဆောင်စေပြီးလျှင် ရှိခိုးကန်တော့၍ ဆွမ်းကျွေးပြီးသောအခါ “အရှင်ဘုရား ယနေ့ သီလဆောက်တည်ရန် အခွင့်မရှိပါပြီ၊ နက်ဖြန် သီလတို့ကို ခံယူဆောက်တည်ပါကုန်အံ့”ဟု လျှောက်၍ မထေရ်၏ သပိတ်ကိုယူကာ အနည်းငယ်လိုက်ပို့ပြီးလျှင် မိဖုရားနှင့်တကွ ရှိခိုး၍ပြန်ခဲ့၏။ စိတ္တဂုတ္တမထေရ်သည် မင်းကြီးက ရှိခိုးသည်ဖြစ်စေ မိဖုရားကရှိခိုးသည်ဖြစ်စေ “မြတ်သောမင်းကြီး ချမ်းသာပါစေ”ဟူ၍သာလျှင် မိန့်ဆို ဆုပေးတော်မူ၏။ ဤနည်းဖြင့် (၇)ရက်တို့သည် လွန်လေကုန်၏။ ရဟန်းတို့သည် “အရှင်ဘုရားတို့သည် မင်းက ရှိခိုးသည်ဖြစ်စေ, မိဖုရားက ရှိခိုးသည်ဖြစ်စေ “မင်းချမ်းသာပါစေ”ဟူ၍သာလျှင် အဘယ့်ကြောင့် ဆိုတော်မူပါကုန်သနည်း အရှင်ဘုရား”ဟု မေးလျှောက်ကုန်၏။ စိတ္တဂုတ္တမထေရ်သည်

၁၂၆

“ငါ့ရှင်တို့ ငါသည် မင်းဟူ၍၎င်း မိဖုရားဟူ၍၎င်း ခွဲခြားခြင်းကို မပြု”ဟု ဆို၍ (၇)ရက်လွန်လတ်သော် “မထေရ်၏ ဤမဟာဂါမ၌ သီတင်းသုံးရခြင်းသည် ဆင်းရဲပေသည်”ဟု နှလုံးသွင်း၍ မင်းက လွှတ်အပ်သည်ဖြစ်၍ ကုရဏ္ဍကလိုဏ်ကြီးသို့ ပြန်ကြွပြီးလျှင် ညဉ့်အဖို့၌ စင်္ကြံသက်တော်မူ၏။ ကံ့ကော်ပင်စောင့်နတ်သည် မီးရှူးစွဲကိုင်၍ ရပ်တည်လာ၏။ ထိုအခါ၌ ထိုစိတ္တဂုတ္တမထေရ်အား ကမ္မဋ္ဌာန်းသည် အလွန်သန့်ရှင်းစင်ကြယ်သည်ဖြစ်၍ ထင်ပေါ်လေ၏။ စိတ္တဂုတ္တမထေရ်သည် “အသို့နည်း၊ ယနေ့ ငါ့အား ကမ္မဋ္ဌာန်းသည် အလွန်လျှင် ထင်ပေါ်သည်မဟုတ်လော”ဟု ဆင်ခြင်လျက် ဝမ်းမြောက်သည်ဖြစ်၍ သန်းခေါင်ယာမ်၏အခြားမဲ့၌ တတောင်လုံးကို တခဲနက်မြည်ဟီးစေလျက် အရဟတ္တဖိုလ်သို့ ရောက်တော်မူလေ၏။ ထို့ကြောင့် စိတ္တဂုတ္တမထေရ်မှ တပါးသော မိမိအကျိုးစီးပွါးကို အလိုရှိသော အမျိုးကောင်းသားသည်လည်း-

တောကြီး၌ မျောက်ကဲ့သို့၎င်း, တော၌ မရပ်မတည် လှည့်လည်တုန်လှုပ်နေသော သမင်ကဲ့သို့၎င်း, (မိဘဆွေမျိုး အားကိုးရမည့်သူကင်း၍) ကြောက်လန့်နေသော ကလေးသူငယ်ကဲ့သို့၎င်း ထိုထိုဤဤ လှည့်လည်ရှုမျှော် လျှပ်ပေါ်သော မျက်စိရှိသည် မဖြစ်ရာ။ မျက်စိတို့ကို အောက်သို့ချရာ၏၊ ရထားထမ်းပိုးတပြန်မျှသာ ကြည့်လေ့ရှိသည် ဖြစ်ရာ၏၊ တောမျောက်တူလျော် လျှပ်ပေါ်တုန်လှုပ်သော စိတ်၏အလိုနိုင်ငံသို့ မလိုက်ရာ။

[၃၈] ထိုမှတပါး မဟာမိတ္တမထေရ်၏ မယ်တော်အား ဝိသဂဏ္ဍခေါ်သော ဆိပ်အိုင်းနာသည် ဝါ၊ နို့အိုင်းနာသည် ပေါက်၏၊ ထိုဥပါသိကာမကြီး၏ သမီးသည်လည်း ဘိက္ခုနီတို့၌ ရဟန်းပြုလျက်ရှိ၏။ ထိုမိခင် ဥပါသိကာမကြီးသည် ထိုသမီးဘိက္ခုနီမကို “ရှင်မ သွားပါချေ။ သင့်မောင်ထံသို့ သွား၍ ငါ၏ မကျန်းမမာခြင်းကို ပြောကြား၍ ဆေးကို တောင်းယူ

၁၂၇

ခဲ့ပါလော့”ဟု ဆို၏။ ထိုသမီးဘိက္ခုနီမသည် သွား၍ (မောင်တော်အား) လျှောက်ကြား၏။ မဟာမိတ္တမထေရ်သည် “ငါကား ဆေးမြစ်စသည်တို့ကိုစု၍ ဆေးကို ကြိုချက်ရန် နားမလည်ပေ။ သို့သော်လည်း ဆေးကို ပြောကြားလိုက်ပေအံ့၊ ငါသည် ရဟန်းပြုပြီးသည်မှစ၍ တပ်မက်သော လောဘနှင့်တကွဖြစ်သော စိတ်ဖြင့် စက္ခုစသော ဣန္ဒြေတို့ကိုဖျက်၍ မာတုဂါမ၏အဆင်းကို မကြည့်ဘူးပေ။ ဤမှန်ကန်သော သစ္စာစကားကြောင့် ငါ၏မယ်တော်အား ချမ်းသာခြင်းဖြစ်ပါစေသတည်း၊ သင်သွားလော့၊ ဤသစ္စာစကားကိုဆို၍ ဥပါသိကာမကြီး၏ ကိုယ်ကို သုံးသပ်လေလော့”ဟု ဆို၏။ နှမတော်ဘိက္ခုနီမသည် မိခင်ထံသို့သွား၍ ဤအကြောင်းကို ပြောကြားပြီးလျှင် ထိုမထေရ်မိန့်မှာလိုက်သည့်အတိုင်း သစ္စာပြုလေ၏။ မယ်တော်ဥပါသိကာမကြီး၏ အိုင်းအနာသည် ထိုခဏ၌ပင်လျှင် ရေမြှုပ်စိုင်ကဲ့သို့ ကျေ၍ ပျောက်လေ၏၊ ထိုမယ်တော် ဥပါသိကာမကြီးသည် (အိပ်ရာမှ)ထ၍ “မြတ်စွာဘုရားသခင်သည် အကယ်၍ ထင်ရှားရှိငြားအံ့၊ ငါ့သားနှင့်တူသော ရဟန်းကောင်း၏ဦးခေါင်းကို ကွန်ယက်ဇာလက္ခဏာတော်ဖြင့် ဆန်းကြယ်သော ရွှေလက်တော်ဖြင့် အဘယ့်ကြောင့် မသုံးသပ်ပဲ ရှိအံ့နည်း (သုံးသပ်တော်မူရာသည်သာတည်း)”ဟု ရွှင်လန်းဝမ်းမြောက်သော စကားကို ကျူးရင့်မြွက်ဆိုလေ၏။ ထို့ကြောင့်-

ယခုအခါ၌ မဟာမိတ္တထေရ်မှ တပါးသော အမျိုးသားသည်လည်း^၁ သာသနာတော်၌ ရဟန်းပြုပြီးလျှင် မဟာမိတ္တမထေရ်ကဲ့သို့ မြတ်သော ဣန္ဒြိယသံဝရ၌ တည်ရာ၏။

မှတ်ချက်

၁- ဤဂါထာ၌ ကုလပုတ္တမာနိ အညောပိ-ဟု ရှိသောပါဌ်ကား မသင့်၊ ကုလပုတ္တော ဒါနိ အညောပိ-ဟု ရှိသောပါဌ်သာ သင့်သည်၊ ထိုပါဌ်အရ ဤ၌ ပြန်ထားသည်။

၁၂၈

ထိုမှတပါး ဣန္ဒြိယသံဝရကို သတိဖြင့် ပြီးစီးပြည့်စုံစေအပ်သကဲ့သို့ ထို့အတူ အာဇီဝပါရိသုဒ္ဓိကို ဝီရိယဖြင့် ပြီးစီးပြည့်စုံစေအပ်၏၊ မှန်ပေ၏။ ထိုအာဇီဝပါရိသုဒ္ဓိသည် ဝီရိယဟူသော ပြီးစီးကြောင်းရှိ၏၊ (အဘယ့်ကြောင့်နည်း?ဟူမူ) ကောင်းစွာ အားထုတ်အပ်သော ဝီရိယရှိသော ရဟန်းအား မိစ္ဆာဇီဝကို ပယ်ခြင်း၏ ဖြစ်သင့်ခြင်းကြောင့်တည်း။ ထို့ကြောင့် သာသနာတော်အား မလျောက်ပတ်သော အနေသနခေါ် မသင့်သောရှာမှီးခြင်းကိုပယ်၍ ဝီရိယဖြင့် ဆွမ်းခံအကျင့် အစရှိကုန်သော သင့်သောရှာမှီးခြင်းတို့ဖြင့် စင်ကြယ်စွာသာလျှင် ဖြစ်ကုန်သော ပစ္စည်းတို့ကို မှီဝဲသုံးဆောင်သည်ဖြစ်၍ မစင်မကြယ်ဖြစ်ကုန်သော ပစ္စည်းတို့ကို အဆိပ်ပြင်းသော မြွေဆိုးတို့ကိုကဲ့သို့ ရှောင်ကြဉ်သည်ဖြစ်၍ ဤအာဇီဝပါရိသုဒ္ဓိကို ပြီးစီးပြည့်စုံစေအပ်၏။ ထိုစင်ကြယ်စွာဖြစ်, မစင်မကြယ်ဖြစ်သောပစ္စည်း ၂-ပါးတို့တွင် ဓုတင်မဆောင်သောရဟန်းအား သံဃာမှ၎င်း, ဂိုဏ်းမှ၎င်း, ထိုရဟန်း၏ စင်ကြယ်သော စိတ်ထားဖြင့် တရားဟောခြင်းအစရှိ^၁သော ဂုဏ်တို့ကြောင့် ကြည်ညိုကုန်သော လူတို့၏အထံမှ၎င်း ဖြစ်ကုန်သော ပစ္စည်းတို့သည် စင်ကြယ်စွာဖြစ်သော ပစ္စည်းတို့မည်ကုန်၏၊ အထူးကား ဆွမ်းခံခြင်း စသည်တို့ဖြင့်^၂ ဖြစ်ကုန်သော ပစ္စည်းတို့သည် အလွန်စင်ကြယ်စွာဖြစ်သော ပစ္စည်းမည်ကုန်သည်သာတည်း။ ဓုတင်ဆောင်သော ရဟန်းအားမူ ဆွမ်းခံခြင်းစသည်တို့ဖြင့်၎င်း, ထိုဓုတင်ဆောင်ရဟန်း၏ ဓုတင်ဂုဏ်ကျေးဇူး၌ ကြည်ညို

မှတ်ချက်

၁- အစရှိ-ဟူသော စကားဖြင့် “အကြားအမြင်များခြင်း, ဝတ်ကြီး ဝတ်ငယ်တို့ကို ဖြည့်ကျင့်ခြင်း, ကြည်ညိုဖွယ် ဣရိယာပုတ်နှင့် ပြည့်စုံခြင်း” စသည်တို့ကို ယူအပ်၏။ (ဋီကာ)

၂- စသည်-ဟူသော စကားဖြင့် “မိတ်ဆွေ, ချစ်ကျွမ်းဝင်သောသူ, ပံ့သကူရှာခြင်း”စသည်တို့ကို ယူအပ်၏။ (ဋီကာ)

၁၂၉

ကုန်သော လူတို့၏အထံမှ ဓုတင်၌ သတ်မှတ်အပ်သောအကျင့်အား လျော်သဖြင့်၎င်း ဖြစ်သောပစ္စည်းတို့သည် စင်ကြယ်စွာဖြစ်သော ပစ္စည်းတို့မည်ကုန်၏၊ အထူးကား ထိုဓုတင်ဆောင်ရဟန်းအား တခုသောအနာရောဂါကို ငြိမ်းစေခြင်းအကျိုးငှါ နွားကျင်ငယ်ရေဖြင့် ထုံအပ်သော ဖန်ခါးသီးနှင့် စတုမဓူဆေးတို့သည် ဖြစ်ပေါ်ကုန်လတ်သော် စတုမဓူဆေးကို အခြားသီတင်းသုံးဘော်တို့သည် သုံးဆောင်ကုန်လတံ့ဟု နှလုံးသွင်းကြံစည်၍ ဖန်ခါးသီးပိုင်းကိုသာလျှင် သုံးဆောင်လျက် ဓုတင်ကိုဆောင်ခြင်းသည် လျောက်ပတ်ပေ၏။ မှန်ပေ၏၊ ဤသို့သော ဓုတင်ဆောင်ရဟန်းကို အရိယာအနွယ်ရှိသော ပုဂ္ဂိုလ်မြတ်ဟူ၍ ဆိုအပ်ပေ၏။ ထိုမှတပါး သင်္ကန်းအစရှိကုန်သော ပစ္စည်းတို့တွင် ဓုတင်ဆောင် မဆောင် အမှတ်မရှိ တပါးပါးသော အသက်မွေးမှုကို [၃၉] စင်ကြယ်စေလိုသော ရဟန်းအား သင်္ကန်း၌၎င်း, ဆွမ်း၌၎င်း နိမိတ် ဩဘာသ ပရိကထာ ဝိညတ်တို့သည် မအပ်ကုန်၊ ကျောင်း၌မူကား ဓုတင်ဆောင်သော ရဟန်းအား နိမိတ် ဩဘာသ ပရိကထာတို့သည် အပ်ကုန်၏၊ ထိုနိမိတ်စသည်တို့တွင် ကျောင်းအလို့ငှါ မြေပြင်ကို သုတ်သင်ခြင်း အစရှိသည်တို့ကိုပြုသော ရဟန်းအား “အရှင်ဘုရား အဘယ်အမှုကို ပြုပါသနည်း၊ အဘယ်သူက ပြုစေပါသနည်း”ဟု လူတို့က မေးလတ်သော် “တစုံတယောက်ကမျှ မပြုစေပါ”ဟု ပြန်ကြားခြင်းသည် အလိုကိုသိစေသော နိမိတ္တမည်၏^၁။ အခြားတပါးသော ဤသို့သောအလိုကို သိကြောင်း နိမိတ်တခုခုကို ပြုခြင်းသည်လည်း နိမိတ္တမည်၏။ “ဥပါသကာတို့ သင်တို့သည် အဘယ်၌ နေကုန်သနည်း”ဟု မေးပြီးလျှင် “အရှင်ဘုရား ပြာသာဒ်၌ နေပါကုန်၏”ဟု ဆိုလတ်သော်

မှတ်ချက်

၁- နိမိတ်-မည်သည်ကား (သင်္ကန်းစသော) ပစ္စည်းတို့ကို ရည်၍ (မိမိ)အလိုကိုသိအောင် နိမိတ်ပြုခြင်းတည်း။ (ဋီကာ)

၁၃၀

“ဥပါသကာတို့ ရဟန်းတို့အား ပြသာဒ်သည် (နေရန်)မအပ်သလော”ဟု ပြောဆိုခြင်းသည် အရိပ်အရောင်ပြသော ဩဘာသမည်၏^၁။ အခြားတပါးသော ဤသို့သော အရိပ်အရောင်ပြခြင်းအမှု တစုံတခုသည်လည်း ဩဘာသမည်၏။ “ရဟန်းသံဃာအား ကျောင်းသည် ကျဉ်းမြောင်း၏”ဟု (ကျောင်းလှူစေရန် ရည်ရွယ်၍) ဆိုခြင်းသည် ပရိယာယ်အားဖြင့်ပြောဆိုသော ပရိကထာမည်၏^၂။ အခြားတပါးသော ဤသို့သော ပရိယာယ်အားဖြင့်ဆိုခြင်း တစုံတခုသည်လည်း ပရိကထာမည်၏။ ဆေးပစ္စည်း၌ နိမိတ်ပြုခြင်းစသော အလုံးစုံသည် အပ်၏၊ “ထိုနိမိတ်ပြုခြင်း စသည်တို့၏ အစွမ်းအားဖြင့်ဖြစ်သော ဆေးကိုမူ ရောဂါပျောက်ကင်းလတ်သော် သုံးဆောင်ခြင်းငှါ အပ်သလော မအပ်သလော”ဟု မေးငြားအံ့၊ ထိုမေးခွန်း၌ ဝိနည်းဆောင်သော ဆရာတို့သည် “မြတ်စွာဘုရားက သုံးဆောင်ခြင်း၏အခွင့်ကို ပေးတော်မူအပ်ပြီးဖြစ်သောကြောင့် အပ်၏”ဟူ၍ ဆိုကုန်၏၊ သုတ္တန်ဆောင် ဆရာတို့သည်ကား “အာပတ်မသင့်သော်လည်း (ကိလေသာကို ခေါင်းပါးစေသော) အာဇီဝသီလကို ပျက်စေတတ်သောကြောင့် (သလ္လေခပဋိပတ်၌တည်သော ရဟန်းအား) မအပ်”ဟူ၍သာလျှင် ဆိုကုန်၏။

အထူးကား အကြင်ရဟန်းသည် မြတ်စွာဘုရား ခွင့်ပြုတော်မူအပ်ကုန်သော်လည်း နိမိတ် ဩဘာသ ပရိကထာ ဝိညတ်တို့ကို မပြုမူ၍ အလိုနည်းသည်၏အဖြစ် အစရှိသော ဂုဏ်ကျေးဇူးတို့ကိုသာလျှင် မှီ၍ သေလောက်သောအနာ စွဲကပ်ဖြစ်ပေါ်လာသော်လည်း ဩဘာသစသည်တို့ကိုကြဉ်၍

မှတ်ချက်

၁- ဩဘာသ-မည်သည်ကား ဖြောင့်ဖြောင့်တိုက်ရိုက် မပြောမူ၍ မိမိအလို ထင်ရှားပေါ်အောင် အရိပ်အရောင်ပြလျက် ပြောဆိုခြင်းတည်း။ (ဋီကာ)

၂- ပရိကထာ-မည်သည်ကား ပရိယာယ်အားဖြင့် ပြောဆိုခြင်းတည်း။

၁၃၁

သာလျှင် စင်ကြယ်စွာဖြစ်သော ပစ္စည်းတို့ကို မှီဝဲသုံးဆောင်၏၊ ဤရဟန်းကို “အလွန်ခေါင်းပါးသော အကျင့်ရှိသော ရဟန်း”ဟူ၍ ဆိုအပ်၏။ အဘယ်ပုဂ္ဂိုလ်ကဲ့သို့နည်းဟူမူ အရှင်သာရိပုတြာမထေရ်ကဲ့သို့ပင်တည်း။

တဆင့်ကြားရသည်မှာ ထိုအရှင်သာရိပုတြာသည် အခါတပါး၌ (အရဟတ္တဖိုလ်သမာပတ်ဟူသော) ပဋိပ္ပဿဒ္ဓိဝိဝေကကို ပွါးစေလိုသည်ဖြစ်၍ အရှင်မဟာမောဂ္ဂလ္လာန်နှင့်တကွ တခုသောတော၌ သီတင်းသုံးနေတော်မူ၏။ ထိုအခါ တနေ့၌ အရှင်သာရိပုတြာအား ဝမ်းဗိုက်၌ လေနာသည် ဖြစ်ပေါ်၍ အလွန်ဆင်းရဲခြင်းကို ဖြစ်စေ၏။ အရှင်မဟာမောဂ္ဂလ္လာန် မထေရ်သည် ညနေချမ်း၌ အရှင်သာရိပုတြာအား ခစားခြင်းငှါ ကြွလတ်သော် အရှင်သာရိပုတြာ လျောင်းနေသည်ကို တွေ့မြင်၍ ထိုလျောင်းနေခြင်း၏ အကြောင်းကို မေးပြီးလျှင် “ငါ့ရှင် ရှေးကာလ၌ သင့်အား အဘယ်ဆေးဖြင့် ချမ်းသာဘူးသနည်း”ဟု မေး၏။ အရှင်သာရိပုတြာမထေရ်က “ငါ့ရှင် လူဖြစ်စဉ်တုန်းက ငါ၏ မယ်တော်သည် ထောပတ် ပျားသကာတို့နှင့် ရောနှော၍ ရေမပါသော ဃနာနို့ထမင်းကို ပေး၏၊ ထိုနို့ထမင်းဖြင့် ငါ့အား ချမ်းသာဘူး၏”ဟု ဆို၏။ အရှင်မောဂ္ဂလ္လာန်ကလည်း “ငါ့ရှင် ထိုသို့ဖြစ်ပါစေ၊ ငါ့အား၎င်း သင့်အား၎င်း ဘုန်းကံရှိလျှင် နက်ဖြန်ခါ နို့ဆွမ်းကို ရကောင်းရပါလိမ့်မည်”ဟု ဆို၏။

ထိုမထေရ် ၂-ပါးတို့၏ အပြန်အလှန်ပြောဆိုသော ဤစကားကို စင်္ကြံဦး သစ်ပင်၌နေသော ရုက္ခဇိုးနတ်သည် ကြား၍ “နက်ဖြန် အရှင်မြတ်အား ဃနာနို့ဆွမ်းကို ဖြစ်စေအံ့”ဟု ကြံပြီးလျှင် ထိုခဏ၌ပင်လျှင် အရှင်သာရိပုတြာမထေရ်၏ [၄၀) အလုပ်အကျွေးအိမ်သို့သွား၍ သားကြီး၏ကိုယ်၌ ပူးဝင်၍ နှိပ်စက်ခြင်းကိုပြု၏၊ ထိုအခါ ထိုသားကြီးအား ကုစားရန်အလို့ငှါ စည်းဝေးကုန်သော ဆွေမျိုးတို့ကို “နက်ဖြန်ခါ အရှင်သာရိပုတြာမထေရ်အား ဤသို့သော ဃနာနို့ဆွမ်းကို အကယ်၍ လှူကုန်ငြားအံ့၊ (ထိုသို့

၁၃၂

လှူလျှင်) သားကြီးကို ငါလွှတ်အံ့”ဟု (နတ်က)ဆို၏။ ထိုဆွေမျိုးတို့သည် “သင်နတ်က မပြောသော်လည်း ငါတို့သည် မထေရ်တို့အား အမြဲမပြတ် ဆွမ်းကိုလှူနေကုန်၏”ဟု ဆိုပြီးလျှင် နောက်တနေ့၌ ထိုသို့သဘောရှိသော ဃနာနို့ဆွမ်းကို ချက်ပြုတ်စီမံကုန်၏။

အရှင်မဟာမောဂ္ဂလ္လာန်မထေရ်သည် နံနက်စောစောကပင် လာပြီးလျှင် “ငါ့ရှင်သာရိပုတြာ ငါဆွမ်းခံသွားပြီး ပြန်လာသည်တိုင်အောင် ဤအရပ်၌သာ နေပါလော့”ဟု ဆို၍ ရွာသို့ ဝင်တော်မူလေ၏။ အလုပ်အကျွေးဖြစ်သော ထိုလူဒါယကာတို့သည်လည်း ခရီးဦးကြိုဆို၍ အရှင်မဟာမောဂ္ဂလ္လာန်မထေရ်၏ သပိတ်ကိုယူကာ ဆိုခဲ့ပြီးသော အပြားရှိသော ဃနာနို့ဆွမ်းဖြင့် ပြည့်စေ၍ ကပ်လှူကုန်၏။ အရှင်မဟာမောဂ္ဂလ္လာန်မထေရ်သည် သွားအံ့သောအခြင်းအရာကို ပြ၏၊ ထိုလူဒါယကာတို့သည် “အရှင်ဘုရား အရှင်တို့သည် ဘုန်းပေးတော်မူပါကုန်၊ တပါးသော ဃနာနို့ဆွမ်းကိုလည်း လှူပါကုန်အံ့”ဟု ဆို၍ အရှင်မဟာမောဂ္ဂလ္လာန် မထေရ်ကို ဘုန်းပေးစေပြီးလျှင် တဖန် သပိတ်အပြည့် ဃနာနို့ဆွမ်းကို ကပ်လှူကုန်၏။ အရှင်မဟာမောဂ္ဂလ္လာန်မထေရ်သည် (အရှင်သာရိပုတြာထံ)သွား၍ “ငါ့ရှင်သာရိပုတြာ ရော့(ယူလော့) ဘုန်းပေးလော့”ဟု ဆို၍ ပေး၏။ အရှင်သာရိပုတြာမထေရ်သည်လည်း ထိုဃနာနို့ဆွမ်းကို မြင်လတ်သော် “ဃနာနို့ဆွမ်းသည် အလွန်နှစ်သက်ဖွယ်ရှိ၏၊ (ဝါ၊ ကောင်းလှပါပေ၏)၊ အဘယ်သို့သောအကြောင်းဖြင့် ဖြစ်ခဲ့လေသနည်း”ဟု စဉ်းစားဆင်ခြင်လတ်သော် ထိုနို့ဆွမ်း၏ ဖြစ်ခဲ့ခြင်းအကြောင်းကိုမြင်၍ “ငါ့ရှင်မောဂ္ဂလ္လာန် ဃနာနို့ဆွမ်းသည် သုံးဆောင်ခြင်းငှါမထိုက်”ဟု ဆို၏။ ထိုအရှင်မဟာမောဂ္ဂလ္လာန်သည်လည်း “ငါသို့သောပုဂ္ဂိုလ် ဆောင်ခဲ့သောဆွမ်းကို မသုံးဆောင်ပဲရှိချေသည်”ဟု ဤသို့သော စိတ်ကွက်ခြင်းမျှကိုသော်လည်း မဖြစ်စေမူ၍ တခွန်းတည်းသော စကားဖြင့်ပင်လျှင် သပိတ်ကို နခမ်းရေး၌ကိုင်၍ သင့်တော်သောတနေရာ၌ မှောက်သွန်

၁၃၃

လေ၏။ ဃနာနို့ဆွမ်း မြေ၌တည်သည်နှင့် တပြိုင်နက် အရှင်သာရိပုတြာမထေရ်၏ လေနာရောဂါသည် ကွယ်ပျောက်လေ၏။ ထိုအခါမှစ၍ အနှစ်လေးဆယ်ပတ်လုံး^၁ တဖန် မဖြစ်ပေါ်လာတော့ပြီ။ ထို့နောင် အရှင်မဟာမောဂ္ဂလ္လာန်ကို “ငါ့ရှင်မောဂ္ဂလ္လာန် ဝစီဝိညတ်ကိုမှီ၍ ဖြစ်ပေါ်လာသော ဃနာနို့ဆွမ်းသည် အူမခွေတို့ထွက်၍ မြေ၌ (အစာရှာရန်) သွားကုန်သော်လည်း^၂ သုံးဆောင်ခြင်းငှါ မသင့်သောသဘောရှိ၏”ဟု ဆို၏။ ထိုသို့ဆိုပြီးလျှင် အောက်ပါ ဥဒါန်းစကားကိုလည်း ကျူးရင့်မြွက်ဆိုတော်မူ၏။-

“ဝစီဝိညတ်၏ ပြန့်ခြင်းဟူသော အကြောင်းကြောင့်၊ ဝါ၊ နှုတ်မြွက်မိခြင်းကြောင့် ဖြစ်ပေါ်သော ချိုမြိန်သော ဃနာနို့ဆွမ်းကို ငါစားမိလျှင် ငါ၏ အသက်မွေးခြင်းသည် သူတော်ကောင်းတို့ ကဲ့ရဲ့အပ်သည် ဖြစ်ရာ၏။

မှတ်ချက်

၁-ဤအနက်သည် စတ္တာဠီသဝဿာနိ-ဟူသော သီဟိုဠ်မူကွဲအရ ပြန်ထားခြင်းဖြစ်သည်။ အရှင်သာရိပုတြာ၏ ရဟန်းဝါမှာ ၄၄-ဝါမျှသာ ရှိသောကြောင့် ပဉ္စစတ္တာလီသဝဿာနိ-ဟူသော ပါဌ်ကား မသင့်။

၂-“အူမခွေတို့ထွက်၍ မြေ၌ အစာရှာသွားသည်”ဟူသော စကားမှာ ထိုစဉ်ကာလက သုံးစွဲရိုး လောကဝေါဟာရစကား ဖြစ်သည်၊ ထို့ကြောင့် ဋီကာ၌ ဗဟိစရေ-ဟူသော ပါဠိကို အောက်ပါအတိုင်း ဖွင့်ပြထားသည်။

ဗဟိစရေ-ပြင်ပ၌ ကျက်စားရာ၏-ဟူသည်ကား တည်ရာမှထွက်၍ အစာရှာ ကျက်စားသည်၏ အစွမ်းအားဖြင့် အပြင်ပ၌ အကယ်၍ လှည့်လည်ကျက်စားငြားအံ့(ဟု ဆိုလို၏)။ အလွန် အလိုနည်းခြင်းကို ပြခြင်းအကျိုးငှါ လောက ဝေါဟာရစကားဖြင့်ပင်လျှင် ဤသို့ မိန့်ဆိုပေသည်။ မှန်ပေ၏။ လောက၌ မသင့်သောအစာကို စားလေ့ရှိသော အစားကြူးသောသူကို ကဲ့ရဲ့ကုန်သည်ရှိသော် “ထိုသူ၏ အူတို့သည် အဘယ့်ကြောင့် အပြင်သို့ ကျက်စားလေကုန်ဘိသနည်း”ဟု ဤသို့ ပြောဆိုတတ်ကုန်၏။ (ဋီကာ)

၁၃၄

ငါ၏ အူမခွေသည် တည်ရာမှထွက်၍ အပြင်ပ၌ အစာရှာကျက်စားသည် ဖြစ်စေကာမူ, အသက်ကိုသော်လည်း စွန့်ရစေကာမူ အာဇီဝသီလကို ငါ မဖျက်နိုင်သည်သာတည်း။

ငါသည် မိမိ၏စိတ်ကို အစမှစ၍ နှစ်သက်အားရစေအံ့၊ မလျော်သော ရှာမှီးခြင်းကို ကြဉ်ရှောင်အံ့။ မြတ်စွာဘုရား ကဲ့ရဲ့စက်ဆုပ်အပ်သော မသင့်သော ရှာမှီးခြင်းကို မပြုအံ့သည်သာတည်း။” (ဤကား ဥဒါန်းဂါထာ ၃-ခု ဖြစ်သည်)။

စိရဂုမ္ဗအရပ်၌ နေလေ့ရှိသော သရက်သီးတို့ကို ကောက်ယူ၍ မစားသော မဟာတိဿမထေရ်၏ ဝတ္ထုကိုလည်း^၁ ဤအရာ၌ ဆိုသင့်၏။ ဤဆိုခဲ့သည့်အတိုင်း ခပ်သိမ်းသော အပြားအားဖြင့်လည်း-

မှတ်ချက်

၁- တဆင့်ကြားဘူးသည်မှာ မဟာတိဿမထေရ်သည် အစာရှားပါးသော ဒုဗ္ဘိက္ခကာလ၌ ခရီးသွားလတ်သော် ဆွမ်းပြတ်ခြင်းကြောင့်၎င်း, ခရီးပန်းခြင်းကြောင့်၎င်း ပင်ပန်းသောကိုယ်ရှိလျက် အားနည်းသည်ဖြစ်၍ အသီးရှိသော တခုသောသရက်ပင်၏ အနီးအောက်အရပ်၌ လည်းလျောင်းနေရလေသတတ်။ များစွာကုန်သော သရက်သီးတို့သည် ထိုထိုအရပ်၌ ကြွေကျလျက်ရှိကုန်၏၊ ထိုအရပ်၌ ထိုမထေရ်ထက် အသက်ကြီးသော ဥပါသကာကြီးတယောက်သည် မထေရ်၏အထံသို့ ချဉ်းကပ်၍ ပင်ပန်းနေခြင်းကို သိသောကြောင့် သရက်သီးဖျော်ရည်ကိုတိုက်၍ မိမိ၏ကျောက်ကုန်းသို့ တင်ပြီးလျှင် မိမိနေရာအရပ်သို့ ဆောင်သွား၏၊ မဟာတိဿမထေရ်သည်-

“ဤဥပါသကာကြီးသည် သင်၏ အဘလည်း မဟုတ်ပေ၊ အမိလည်း မဟုတ်ပေ၊ ဆွေမျိုးလည်း မဟုတ်ပေ၊ မိတ်ဆွေလည်း မဟုတ်ပေ။ သို့ဖြစ်ပါလျက် သီလရှိသည်၏အဖြစ်ဟူသော အကြောင်းကြောင့် ဤသို့

၁၃၅

[၄၁] “သဒ္ဓါဖြင့် ယုံကြည်၍ ရဟန်းပြုသော မြှော်မြင်တတ်သော ရဟန်းသည် မသင့်သော(နည်းဖြင့်) ရှာမှီးခြင်းငှါ စိတ်ကိုမျှသော်လည်း မဖြစ်စေမူ၍ အာဇီဝ(ပါရိသုဒ္ဓိသီလ)ကို ထက်ဝန်းကျင် ဖြူစင်စေရာ၏။”

ထိုမှတပါး အာဇီဝပါရိသုဒ္ဓိသီလကို ဝီရိယဖြင့် ပြီးစီးပြည့်စုံစေအပ်သကဲ့သို့ ထို့အတူ ပစ္စယသန္နိဿိတသီလကို ပညာဖြင့် ပြီးစီး ပြည့်စုံစေအပ်၏။ မှန်ပေ၏၊ ထိုပစ္စယသန္နိဿိတသီလသည် ပညာဟူသော ပြီးစီးကြောင်းရှိ၏။ (အဘယ့်ကြောင့်နည်းဟူမူ) ပညာရှိသော ရဟန်းမှာ ပစ္စည်း၄-ပါးတို့၌ (ဣဏပရိဘောဂနှင့် အာပတ်ဟူသော) အပြစ်နှင့် (ဣဏပရိဘောဂနှင့် အာပတ်မှ လွတ်ခြင်းဟူသော) အကျိုးတို့ကို မြင်နိုင်ခြင်းကြောင့်တည်း။ ထို(သို့ ပညာဖြင့် ပြီးစေအပ်သော)ကြောင့် ပစ္စည်းတို့၌ မက်မောသောတဏှာကို ပယ်၍ တရားနှင့်ညီညွတ်သော ကိုယ်နှုတ်အကျင့်ဖြင့် (ဝါ၊ တရားနှင့်ညီစွာ) ရသောပစ္စည်းတို့ကို (အအေးကို ပယ်ဖျောက်ခြင်းငှါ အစရှိသည်ဖြင့်) ဆိုအပ်ခဲ့ပြီးသော (အပြားရှိသော) အစီအရင်ဖြင့် ပညာဖြင့် ဆင်ခြင်လျက် သုံးဆောင်သည်ဖြစ်၍ (ထိုပစ္စယသန္နိဿိတသီလကို) ပြီးစီးပြည့်စုံစေအပ်၏။

မှတ်ချက်

သဘောရှိသော ပခုံးဖြင့် ထမ်းဆောင်ခြင်း အစရှိသော ကိစ္စကို ပြုပါပေ၏”-ဟု

မိမိကိုယ်ကို ဆုံးမပြီးလျှင် ရှုခြင်း သုံးသပ်ခြင်းကို အားထုတ်၍ ဝိပဿနာကို ပွါးစေပြီးလျှင် ဥပါသကာကြီး၏ ကျောက်ကုန်းထက်၌ တည်လျက်ပင် မဂ်လေးပါးအစဉ်ဖြင့် အရဟတ္တဖိုလ်ကို မျက်မှောက်ပြုတော်မူလေ၏။ ဤအကြောင်းအရာကို ရည်ရွယ်၍ “သရက်သီးတို့ကို ကောက်ယူ၍ မစားသော မဟာတိဿမထေရ်၏ ဝတ္ထုကိုလည်း ဤအရာ၌ ဆိုသင့်၏”ဟု (ဝိသုဒ္ဓိမဂ်၌) မိန့်ဆိုပေသည်။ (ဋီကာ)

၁၃၆

(ဆင်ခြင်လျက်ဟူသော) ထိုစကား၌ ဆင်ခြင်ခြင်းသည် ပစ္စည်းတို့ကို ရသောကာလ၌ ဆင်ခြင်ခြင်း, သုံးဆောင်သောကာလ၌ ဆင်ခြင်ခြင်းဟူ၍ ၂-ပါးအပြားရှိ၏။ မှန်ပေ၏၊ ရသောကာလ၌လည်း ဓာတ်၏ အစွမ်းအားဖြင့်၎င်း^၁, ပဋိကူလ၏ အစွမ်းအားဖြင့်၎င်း^၂, ဆင်ခြင်၍ ထားအပ်ကုန်သော သင်္ကန်းစသည်တို့ကို ထိုကာလမှနောက်၌ သုံးဆောင်သောရဟန်း၏ သုံးဆောင်ခြင်းသည် အပြစ်မရှိသည်သာတည်း။ သုံးဆောင်သော ကာလ၌လည်း (ဆင်ခြင်၍ သုံးဆောင်သောရဟန်း၏ သုံးဆောင်ခြင်းသည် အပြစ်မရှိသည်သာလျှင်တည်း)။ ထို(သုံးဆောင်သောအခါ ဆင်ခြင်ခြင်း)၌ ဤဆိုမည့်စကားသည် ယုံမှားမရှိ ပြီးပြတ်စေနိုင်သော အဆုံးအဖြတ်ပေတည်း။

ချဲ့၍ပြအံ့၊ သုံးဆောင်ခြင်း (ပရိဘောဂ)တို့သည်-

(၁) ထေယျပရိဘောဂ

(၂) ဣဏပရိဘောဂ

မှတ်ချက်

၁-ဓာတ်၏ အစွမ်းအားဖြင့်၎င်း- ဟူသည်ကား သင်္ကန်းစသည်နှင့် ထိုသင်္ကန်းစသည်ကို သုံးဆောင်သောပုဂ္ဂိုလ်ဟူသော ဤအရာသည် အကြောင်းအားလျော်စွာ မပြတ်ဖြစ်နေသော ဓာတ်သဘောမျှသာလျှင်တည်းဟု ဤသို့ ဓာတ်ကို နှလုံးသွင်းခြင်း၏ အစွမ်းအားဖြင့်၎င်း(ဟု ဆိုလို၏)။ (ဋီကာ)

၂- ပဋိကူလ၏ အစွမ်းအားဖြင့်၎င်း- ဟူသည်ကား ရှေးဦးစွာ ဆွမ်း၌ အာဟာရေပဋိကူလသညာ၏ အစွမ်းအားဖြင့် (အလုံးစုံသော သင်္ကန်းစသည်တို့၌မူ) “သင်္ကန်းအစရှိသော အလုံးစုံသော ပစ္စည်းတို့သည် (သူ့ပင်ကိုသဘောအားဖြင့်) စက်ဆုပ်ဖွယ် မဟုတ်ကုန်၊ သို့သော်လည်း ဤရုပ်ကိုယ်ဟူသော အပုပ်ကောင်သို့ ရောက်ကြလျှင် အလွန်လျှင် စက်ဆုပ်ဖွယ် ရှိကြသည်ဖြစ်ကုန်လတံ့”ဟု ဤသို့ စက်ဆုပ်ဖွယ် နှလုံးသွင်းခြင်းဖြင့်၎င်း(ဟု ဆိုလို၏)။ (ဋီကာ)

၁၃၇

(၃) ဒါယဇ္ဇပရိဘောဂ

(၄) သာမိပရိဘောဂဟူ၍ ၄-ပါးတို့တည်း။

ထို၄-ပါးတို့တွင် သံဃာ့အလယ်၌သော်လည်း ထိုင်၍ (မထိုက်တန်ပဲ) သုံးဆောင်သော ဒုဿီလရဟန်း၏ သုံးဆောင်ခြင်းသည် ခိုးသူ၏အဖြစ်ဖြင့် သုံးဆောင်ခြင်း (ထေယျပရိဘောဂ)မည်၏^၁။ သီလရှိသောရဟန်း၏ မဆင်ခြင်မူ၍ သုံးဆောင်ခြင်းသည် ကြွေးမြီချေးယူ၍ သုံးဆောင်ခြင်းနှင့်တူသော သုံးဆောင်ခြင်း (ဣဏပရိဘောဂ)မည်၏^၂။ ထို့ကြောင့် သင်္ကန်းကို (ကိုယ်မှလွတ်ပြီးနောက် တဖန်)ဝတ်ရုံတိုင်း ဝတ်ရုံတိုင်း ဆင်ခြင်အပ်၏။ ဆွမ်းကို အလုပ်တိုင်း အလုပ်တိုင်း ဆင်ခြင်အပ်၏၊ ထိုသို့ ဝတ်ရုံတိုင်း

မှတ်ချက်

၁- ထေယျပရိဘောဂ- မည်သည်ကား မထိုက်တန်သော ဒုဿီလ၏ သုံးဆောင်ခြင်းတည်း။ မြတ်စွာဘုရားသည်လည်း မိမိ၏ သာသနာတော်၌ သီလရှိသောပုဂ္ဂိုလ်အား ပစ္စည်းတို့ကို ခွင့်ပြုတော်မူ(အပ်ကုန်)၏၊ ဒုဿီလအား ခွင့်ပြုတော်မမူ(အပ်ကုန်)၊ ဒါယကာတို့၏ (စွန့်လှူခြင်းသည်လည်း) သီလရှိသော ပုဂ္ဂိုလ်အားသာလျှင် စွန့်လှူခြင်းဖြစ်ပေ၏၊ ဒုဿီလအား စွန့်လှူခြင်းမဟုတ်ပေ၊ (အဘယ့်ကြောင့်ဆိုသော် မိမိ၏ ကောင်းမှုတို့၏ အကျိုးကြီးသည်၏အဖြစ်ကို တောင့်တခြင်းကြောင့်ပေတည်း၊ ဤသို့ မြတ်စွာဘုရားက ခွင့်မပြုအပ်သောကြောင့်၎င်း ဒါယကာတို့က မစွန့်လှူအပ်သောကြောင့်၎င်း ဒုဿီလ၏ သုံးဆောင်ခြင်းသည် ခိုးခြင်းဖြင့် သုံးဆောင်ခြင်းဖြစ်သောကြောင့် ထေယျပရိဘောဂမည်၏။ (ဋီကာ)

၂-ကြွေးမြီ၏ အလိုအားဖြင့် သုံးဆောင်ခြင်းသည် ဣဏပရိဘောဂမည်၏။ အလှူခံပုဂ္ဂိုလ်ဘက်မှ အလှူစင်ကြယ်ကြောင်းဖြစ်သော သီလအင်္ဂါ၏ (အပြည့်အစုံ)မရှိခြင်းဟူသော အကြောင်းကြောင့် ကြွေးယူ၍ သုံးဆောင်ခြင်းနှင့်တူ၏၊ ဤကား ဣဏပရိဘောဂပုဒ်၏ ဆိုလိုသောအနက်တည်း။ (ဋီကာ)

၁၃၈

ဆွမ်းလုပ်တိုင်း ဆင်ခြင်ရန် မစွမ်းနိုင်လျှင် (မွန်းမတည့်မီ) နံနက်ပိုင်း (မွန်းလွဲ)ညနေပိုင်း ညဉ့်ဦးယာမ် သန်းခေါင်ယာမ် မိုးသောက်ယာမ်တို့၌ (၄-ကြိမ်ဖြစ်စေ ၃-ကြိမ်ဖြစ်စေ ၂-ကြိမ်ဖြစ်စေ ၁-ကြိမ်သာဖြစ်စေ) ဆင်ခြင်အပ်၏၊ ထိုရဟန်းသည် မဆင်ခြင်မီပင်လျှင် အရုဏ်တက်လတ်သော် ဣဏပရိဘောဂအရာ၌ တည်၏။ ကျောင်းကိုလည်း ဝင်တိုင်း ဝင်တိုင်း ဆင်ခြင်အပ်၏။ ဆေးကို ခံခြင်း၌၎င်း သုံးဆောင်ခြင်း၌၎င်း သတိဟူသော အကြောင်းရှိသည်၏အဖြစ်သည် သင့်၏၊ သို့သော်လည်း ခံခြင်း၌ သတိပြု၍ သုံးဆောင်ခြင်း၌ (သတိ)မပြုသောရဟန်းအားသာလျှင် အာပတ်သင့်၏။ ခံခြင်း၌ သတိမပြုမူ၍ သုံးဆောင်ခြင်း၌ (သတိ)ပြုသောရဟန်းအားမူ အာပတ်မသင့်။

စင်ကြယ်ကြောင်း (သုဒ္ဓိ)သည်လည်း-

(၁) ဒေသနာသုဒ္ဓိ^၁

(၂) သံဝရသုဒ္ဓိ

(၃) ပရိယေဋ္ဌိသုဒ္ဓိ

(၄) ပစ္စဝေက္ခဏသုဒ္ဓိဟူ၍ ၄-ပါးအပြားရှိ၏။

မှတ်ချက်

၁- စင်ကြယ်ကြောင်းဖြစ်သောကြောင့် သုဒ္ဓိမည်၏၊ ဝိနည်းတရားအားလျော်စွာ အာပတ်ကို ပြောကြားခြင်း (ဒေသနာ)သည်ပင်လျှင် စင်ကြယ်ကြောင်း (သုဒ္ဓိ)မည်၏၊ (ထို့ကြောင့်) ဒေသနာသုဒ္ဓိမည်၏။ သံဃာဒိသိသ်အာပတ်မှထခြင်း (ဌာန)ကိုလည်း ဤအရာ၌ ဒေသနာဖြင့်သာလျှင် ရေတွက်ခြင်းကို မှတ်အပ်၏။ ပါရာဇိကအာပတ်ရှိသော ပုဂ္ဂိုလ်မှာမူ ရဟန်းမဟုတ်သည်၏အဖြစ်ကို ဝန်ခံခြင်းသည်ပင်လျှင် ဒေသနာကြားခြင်းမည်၏။ (ဋီကာ)

၁၃၉

ထို၄-ပါးတို့တွင် ပါတိမောက္ခသံဝရသီလသည် ဒေသနာကြားခြင်းလျှင် စင်ကြယ်ကြောင်းရှိသော (ဒေသနာသုဒ္ဓိ)သီလမည်၏^၁။ မှန်ပေ၏၊ ထိုပါတိမောက်သီလကို ဒေသနာကြားခြင်းဖြင့် စင်ကြယ်ခြင်းကြောင့် ဒေသနာသုဒ္ဓိဟု ဆိုအပ်၏။ ဣန္ဒြိယသံဝရသီလသည် သံဝရသုဒ္ဓိမည်၏။ မှန်ပေ၏။ ထိုဣန္ဒြိယသံဝရသီလကို “တဖန် ဤသို့ မပြုအံ့”ဟု စိတ်ကို ဆောက်တည်ခြင်းဖြင့် အထူးပြုအပ်သော ပိတ်ဆို့စောင့်ရှောက်ခြင်းဖြင့်သာလျှင် စင်ကြယ်ခြင်းကြောင့် သံဝရသုဒ္ဓိဟု ဆိုအပ်၏။ အာဇီဝပါရိသုဒ္ဓိသီလသည် ပရိယေဋ္ဌိသုဒ္ဓိမည်၏။ မှန်ပေ၏၊ ထိုအာဇီဝပါရိသုဒ္ဓိသီလကို မသင့်သောရှာမှီးခြင်းကို ပယ်စွန့်ကြဉ်ရှောင်၍ တရားနှင့်ညီညွတ်သော ကိုယ်နှုတ်အကျင့်ဖြင့် (ဝါ၊ တရားနှင့်ညီစွာ) ပစ္စည်းတို့ကိုဖြစ်စေသော ရဟန်းအား ရှာမှီးခြင်းဖြင့် စင်ကြယ်ခြင်းကြောင့် [၄၂] ပရိယေဋ္ဌိသုဒ္ဓိဟု ဆိုအပ်၏။ ပစ္စယသန္နိဿိတသီလသည် ပစ္စဝေက္ခဏသုဒ္ဓိမည်၏။ မှန်ပေ၏။ ထိုပစ္စယသန္နိဿိတသီလကို (အအေးကို ပယ်ဖျောက်ခြင်းငှါ အစရှိသည်ဖြင့်) ဆိုအပ်ခဲ့ပြီးသော (အပြားရှိသော) ဆင်ခြင်ခြင်းဖြင့် စင်ကြယ်ခြင်းကြောင့် ပစ္စဝေက္ခဏသုဒ္ဓိဟု ဆိုအပ်၏။ ထို့ကြောင့် “ခံယူခြင်း၌ သတိမပြုမူ၍ သုံးဆောင်ခြင်း၌ (သတိ)ပြုသောရဟန်းအား အာပတ်မသင့်”ဟူ၍ ငါဆိုအပ်ခဲ့ပေသည်။

၇-ပါးသော သေက္ခပုဂ္ဂိုလ်တို့၏ ပစ္စည်းကို သုံးဆောင်ခြင်းသည် ဒါယဇ္ဇပရိဘောဂမည်၏၊ အကြောင်းမူကား ထိုသေက္ခပုဂ္ဂိုလ်တို့သည် မြတ်စွာ

မှတ်ချက်

၁-စင်ကြယ်ကြောင်းရှိသော သီလတို့၌မူ ဒေသနာဟူသော စင်ကြယ်ကြောင်း (သုဒ္ဓိ)ရှိသောကြောင့် ဒေသနာသုဒ္ဓိမည်၏၊ ကြွင်းသော သံဝရသုဒ္ဓိသီလ စသည်တို့၌လည်း (ဝစနတ္ထသည်) ဤနည်းပင်တည်း။ (ဋီကာ)

၁၄၀

ဘုရား၏ သားတော်ဖြစ်ကုန်၏။ ထို့ကြောင့် အဘဘုရား၏ ဥစ္စာဖြစ်ကုန်သော ပစ္စည်း၄-ပါးတို့၏ အမွေခံဖြစ်ကြလျက် ထိုပစ္စည်း၄-ပါးတို့ကို သုံးဆောင်ကုန်၏။ မေးခွန်းသွင်း၍ ရှင်းပြဦးအံ့၊ ဤသေက္ခပုဂ္ဂိုလ်တို့သည် မြတ်စွာဘုရား၏ ပစ္စည်းတို့ကို သုံးဆောင်ကုန်သလော၊ သို့မဟုတ် လူဒါယကာတို့၏ ပစ္စည်းတို့ကို သုံးဆောင်ကုန်သလောဟူမူ လူဒါယကာတို့က လှူအပ်ကုန်သည် ဖြစ်ငြားသော်လည်း မြတ်စွာဘုရားက ခွင့်ပြုထားသော ပစ္စည်းများဖြစ်သောကြောင့် မြတ်စွာဘုရား၏ ဥစ္စာမည်ကုန်သည်သာလျှင် ဖြစ်ကုန်၏။ ထို့ကြောင့် “မြတ်စွာဘုရား၏ ပစ္စည်းတို့ကို သုံးဆောင်သည် မည်ကုန်၏”ဟု သိအပ်၏။ ဤအရာ၌ ဓမ္မဒါယာဒသုတ်သည်လည်း ပြီးစေတတ်သော သာဓကပေတည်း။

ရဟန္တာတို့၏ သုံးဆောင်ခြင်းသည် သာမိပရိဘောဂမည်၏။ အကြောင်းမူကား ထိုရဟန္တာတို့သည် တဏှာ၏ကျွန်အဖြစ်ကို ကျော်လွန်ကြပြီးဖြစ်သောကြောင့် ပိုင်ရှင်ဖြစ်ကြလျက် ပစ္စည်းတို့ကို သုံးဆောင်ကုန်၏။ (ထို့ကြောင့် ရဟန္တာတို့၏ သုံးဆောင်ခြင်းသည် သာမိပရိဘောဂမည်၏။)

ဤ၄-ပါးသော ပရိဘောဂတို့တွင် သာမိပရိဘောဂသည်၎င်း ဒါယဇ္ဇပရိဘောဂသည်၎င်း အလုံးစုံသော အရိယာပုထုဇဉ်တို့အား (ဖြစ်ရန်)သင့်ပေ၏၊ ဣဏပရိဘောဂသည်ကား မသင့်၊ ထေယျပရိဘောဂ၌ ဆိုဖွယ်မရှိသည်သာတည်း။ ဆက်ဦးအံ့၊ သီလရှိသောသူ၏ ဆင်ခြင်၍ သုံးဆောင်ခြင်းသည် ဣဏပရိဘောဂ၏ ဆန့်ကျင်ဘက်ဖြစ်သောကြောင့် အာဏဏျပရိဘောဂ (မြီကင်းသောသူ၏အဖြစ်ဖြင့် သုံးဆောင်ခြင်း)မူလည်း ဖြစ်၏၊ ဒါယဇ္ဇပရိဘောဂ၌သာလျှင် ရေတွက်ခြင်းသို့မူလည်း ရောက်၏၊

၁၄၁

အကြောင်းမူကား သီလရှိသောရဟန်းသည် (အဓိသီလဟူသော) ဤသိက္ခာနှင့် ပြည့်စုံသောကြောင့်^၁ (ကျင့်ဆဲ) သေက္ခဟူ၍သာလျှင် ရေတွက်ခြင်းသို့ ရောက်၏၊ ထို့ကြောင့် သီလရှိသောရဟန်း၏ ဆင်ခြင်၍ သုံးဆောင်ခြင်းသည် ဒါယဇ္ဇပရိဘောဂ၌သာလျှင် ရေတွက်ခြင်းသို့ ရောက်၏။ အထူးကား ၄-ပါးသော ပရိဘောဂတို့တွင် သာမိပရိဘောဂသည် မြတ်၏။ ထို့ကြောင့် ထိုသာမိပရိဘောဂကို တောင့်တသော ရဟန်းသည် ဆိုအပ်ခဲ့ပြီးသော (အပြားရှိသော) ပစ္စဝေက္ခဏာဖြင့် ဆင်ခြင်လျက် သုံးဆောင်သည်ဖြစ်၍ ပစ္စယသန္နိဿိတသီလကို ပြီးစီးပြည့်စုံစေအပ်၏။ အကျိုးကား ဤဆိုအပ်ခဲ့ပြီးသောနည်းဖြင့် ဆင်ခြင်၍ သုံးဆောင်ခြင်းကို ပြုသောရဟန်းသည် ပြုသင့်သောကိစ္စကို ပြုလေ့ရှိသောသူမည်၏။ မှန်ပေ၏၊ ဤဆိုလတံ့သော အောက်ပါ ဂါထာအပေါင်းစကားကို ဟောကြားတော်မူ(အပ်)ပေ၏။

“မြတ်စွာဘုရား ဟောကြားတော်မူအပ်သော (သင့်သော အကြောင်းအားဖြင့် ဆင်ခြင်၍ သင်္ကန်းကို မှီဝဲ၏- ဤသို့အစရှိသော) တရားကို ကြားနာ၍ မြတ်သော ပညာရှိသော ဘုရား၏တပည့်သည် ဆွမ်းကို၎င်း, ကျောင်းကို၎င်း (ညောင်စောင်းစသော) အိပ်ရာနေရာကို၎င်း, သင်္ကန်း၌ကပ်သော မြူအညစ်အကြေးကို ဆေးကြောင်းဖြစ်သော ရေကို၎င်း (ဝါ၊ ရေကို၎င်း, မြူဖုံကို တားမြစ်ကာကွယ်တတ်သော သင်္ကန်းကို၎င်း)^၂ ဆင်ခြင်၍သာလျှင်

မှတ်ချက်

၁- သီလသိက္ခာနှင့်ပြည့်စုံလျှင် ထိုသီလကို ကျင့်ဆဲဖြစ်သောကြောင့် သေက္ခပုဂ္ဂိုလ်မည်သည်ဟု ဆိုလို၏။

၂-ဤ၌ ပဌမအနက်သည် အာပဉ္ဇ သံဃာဋိရဇူပဝါဟနံ-ဟူသော ပါဌ်ကို အဋ္ဌကထာ ဋီကာအဖွင့်များနှင့်အညီ ပြန်ဆိုအပ်သော အနက်ဖြစ်သည်။ ထိုအနက်၌ သင်္ကန်းပစ္စည်းကိုလည်း ပဓာနအားဖြင့် မရ၊ မြူအညစ်အကြေးကို

၁၄၂

မှီဝဲသုံးဆောင်ရာ၏။ [၄၃] ထို(သို့ဆင်ခြင်၍ မှီဝဲသော)ကြောင့် ကြာဖက်၌ ရေပေါက်သည် မကပ်ငြိသကဲ့သို့ ထို့အတူ ရဟန်းသည် ဆွမ်း၌၎င်း, (ကျောင်း၌၎င်း) အိပ်ရာနေရာ၌၎င်း, ရေ၌၎င်း, မြူဖုံကို တားမြစ်ကာကွယ်တတ်သော သင်္ကန်း၌၎င်း ဤပစ္စည်း၄-ပါးတို့၌ မကပ်ငြိပဲ ရှိပေသည်။ (သုတ္တနိပါတ် ဓမ္မိကသုတ်) (အရိယာတို့၏ သုံးဆောင်ရာ)ကာလ၌ (လူဒါယကာဟူသော) သူတပါးထံမှရ၍ ထိုရဟန်းသည် ချီးမြှောက်သောအားဖြင့် ခဲဘွယ်တို့၌၎င်း, စားဘွယ်တို့၌၎င်း, လျက်ဖွယ်တို့၌၎င်း အမာကို ဆေးလိမ်းခြင်းဖြင့် အသားနုတက်စေရာ၌ကဲ့သို့ (ဝါ၊ အသားနုတက်အောင် ဆေးလိမ်းရာ၌ကဲ့သို့) အခါခပ်သိမ်း သတိထင်သည်ဖြစ်၍ (များစွာကို ကပ်လှူသော်လည်း) အတိုင်းအရှည်ကို သိရာ၏။

ခရီးခဲ၌ သား၏အသားကို သုံးဆောင်ကုန်သော ဇနီးမောင်နှံတို့ကဲ့သို့၎င်း, လှည်းဝင်ရိုးကို ဆီထိုးသကဲ့သို့၎င်း ဤအတူ ကိုယ်ခန္ဓာမျှစေခြင်းငှါ အစာအာဟာရကို မမက်မော မတွေဝေသည်ဖြစ်၍ သုံးဆောင်ရာ၏။” (ဤကား ဟောကြားမိန့်ဆိုအပ်သော ဂါထာအပေါင်းဖြစ်သည်)။

မှတ်ချက်

ဆေးလျှော်ကြောင်းဖြစ်သော ရေဟူသောစကားဖြင့်လည်း ဂိလာနပစ္စယဘေသဇ္ဇ-ဟူသော သူနာသုံးဆေးပစ္စည်းဟုဆိုရန် မလျော်လှချေ။ ထို့ကြောင့် ရဇူပဝါဟနံ-ဟူသော ပုဒ်ကို ရဇောပဝါရဏံ-ဟူသော ပုဒ်ကဲ့သို့ ကြံ၍ “ရေကို၎င်း မြူဖုံကို တားမြစ်ကာကွယ်တတ်သော သင်္ကန်းကို၎င်း”ဟု ဒုတိယအနက်ကို ပြန်ဆိုထားသည်။ ဤပြန်ဆိုချက်၌ သင်္ကန်းကိုလည်း ပဓာနအားဖြင့် ရ၏။ သောက်ရေဟူသော သူနာသုံး ဆေးကိုလည်းရ၏။

၁၄၃

ဆက်ဦးအံ့၊ ဤပစ္စယသန္နိဿိတသီလ၏ လုံးဝပြည့်စုံအောင် ပြုကျင့်လေ့ရှိသည်၏အဖြစ်၌^၁ (မဟာသံဃရက္ခိတ၏)တူတော် သံဃရက္ခိတသာမဏေ၏ ဝတ္ထုကို ပြောကြားသင့်၏။ မှန်ပေ၏၊ ထိုတူတော် သံဃရက္ခိတသည် ကောင်းစွာ ဆင်ခြင်၍ သုံးဆောင်ပေ၏၊ (သူ၏)မိန့်ဆိုပုံမှာ-

“ကောင်းကောင်းငြိမ်းအေးပြီးသော သလေးဆွမ်းကို သုံးဆောင်နေသောငါ့ကို ဦးရီးတော် ဥပဇ္ဈာယ်သည် “သာမဏေ သင်သည် (ဆင်ခြင်မှုဖြင့်) မစောင့်စည်းပဲ၊ ဝါ၊ မဆင်ခြင်ပဲ လျှာကို မလောင်စေလင့်”ဟူ၍ မိန့်ဆိုလေပြီ။ ထိုအခါ ငါသည် ဥပဇ္ဈာယ်၏စကားကို ကြားရ၍ ထိတ်လန့်ခြင်း (သံဝေဂ)ကို ရခဲ့ပြီ၊ တနေရာတည်း၌ ထိုင်လျက်ပင် အရဟတ္တဖိုလ်သို့ ရောက်ခဲ့ပြီ။ ထို(သို့ အရဟတ္တဖိုလ်သို့ရောက်သော)ငါသည် လဆန်း ၁၅-ရက်၌ တက်ထွန်းသောလပြည့်ဝန်းကဲ့သို့ ပြည့်စုံသော နှလုံးအကြံရှိသည်၎င်း အာသဝေါခပ်သိမ်း ကုန်ငြိမ်းပြီးသည်၎င်း ဖြစ်ပေပြီ၊ ယခုအခါ တဖန် အသစ်ဖြစ်လတ္တံသော ဘဝမရှိပေပြီ”ဟူ၍ ပင်တည်း။

ထို့ကြောင့် သံဃရက္ခိတသာမဏေမှ တပါးသော အမျိုးသားသည်လည်း ဆင်းရဲ၏ကုန်ရာဖြစ်သော အရဟတ္တဖိုလ်ကို လိုချင်တောင့်တလတ်သော် သင့်သောအကြောင်းအားဖြင့် ဆင်ခြင်၍ ပစ္စည်းတို့ကို မှီဝဲသုံးဆောင်ရာ၏။ ဤကား (အနုသာသနီတည်း)။

မှတ်ချက်

၁-ဤအရာ၌ သဒ္ဒါနက် အတိအကျပြန်လျှင် “ဤပစ္စယသန္နိဿိတသီလ၏ ထက်ဝန်းကျင် ပြည့်စုံသည်ကို ပြုလေ့ရှိသည်၏အဖြစ်၌”ဟု ဖြစ်၏။ ထိုသို့ပြန်လျှင် မြန်မာစကား မချောသောကြောင့် မြန်မာစကားချာစေရန် အထက်ပါအတိုင်း ပြန်ဆိုထားသည်။

၁၄၄

ဤဆိုခဲ့သည့်အတိုင်း ပါတိမောက္ခသံဝရသီလ စသည်တို့၏ အစွမ်းအားဖြင့် ၄-ပါးအပြားရှိ၏။

ပဌမသီလပဉ္စက

၂၀။ ၅-ပါးအပြားရှိသော အဖို့၏ ပဌမပဉ္စက၌ လူသာမဏေတို့၏ သီလစသည်တို့၏ အစွမ်းအားဖြင့် အနက်ကို သိအပ်၏။ မှန်ပေ၏၊ ပဋိသမ္ဘိဒါမဂ်ပါဠိတော်၌-

[၄၄) “ပရိယန္တပါရိသုဒ္ဓိသီလသည် အဘယ်နည်း? အရေအတွက်အားဖြင့် အပိုင်းအခြားရှိသော သိက္ခာပုဒ်ရှိကုန်သော လူသာမဏေတို့၏ (သီလပေတည်း)၊ ဤသီလသည် ပရိယန္တပါရိသုဒ္ဓိသီလမည်၏။ အပရိယန္တပါရိသုဒ္ဓိသီလသည် အဘယ်နည်း? အပိုင်းအခြားမရှိသော သိက္ခာပုဒ်ရှိကုန်သော (ဝိပဿနာယောဂီဖြစ်သော ကလျာဏပုထုဇဉ်နှင့် အရိယာတို့မှ တပါးကုန်သော) ရဟန်းတို့၏ (သီလပေတည်း)၊ ဤသီလသည် အပရိယန္တပါရိသုဒ္ဓိသီလမည်၏။ ပရိပုဏ္ဏပါရိသုဒ္ဓိသီလသည် အဘယ်နည်း? ဝိပဿနာ ကုသိုလ်အကျင့်၌ မပြတ်ယှဉ်ကုန်သော၁ သေက္ခတရားလျှင် အပိုင်းအခြားရှိသော (ဂေါတြဘူတိုင်အောင်ဖြစ်သော) ကုသိုလ်တရား၌ အပြည့်အစုံ ဖြည့်ကျင့်လေ့ရှိကုန်သော^၁ ကိုယ်နှင့်အသက်၌ မငဲ့ကုန်မူ၍ စွန့်အပ်သော အသက်ရှိကုန်သော ကလျာဏပုထုဇဉ်တို့၏ (သီလပေတည်း)၊ ဤသီလသည် ပရိပုဏ္ဏပါရိသုဒ္ဓိသီလမည်၏။ အပရာမဋ္ဌပါရိသုဒ္ဓိသီလသည် အဘယ်နည်း? ၇-ပါးသော သေက္ခ-

မှတ်ချက်

၁-ကုန်သော-ဟူသော ဤဝိသေသနပုဒ်တို့ကို ကလျာဏပုထုဇဉ်တို့၏-ဟူသောပုဒ်နှင့် စပ်ပါ။

၁၄၅

ပုဂ္ဂိုလ်တို့၏ (သီလပေတည်း)၊ ဤသီလသည် အပရာမဋ္ဌပါရိသုဒ္ဓိသီလမည်၏။ ပဋိပ္ပဿဒ္ဓိပါရိသုဒ္ဓိသီလသည် အဘယ်နည်း? မြတ်စွာဘုရား၏ တပည့်ဖြစ်ကုန်သော ရဟန္တာတို့၏၎င်း ပစ္စေကဗုဒ္ဓါတို့၏၎င်း, ရှေးဘုရားတို့နှင့် အလားတူဖြစ်တော်မူကုန်သော ပူဇော်အထူးကို ခံယူတော်မူထိုက်ကုန်သော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓ မြတ်စွာဘုရားတို့၏၎င်း (သီလပေတည်း)၊ ဤသီလသည် ပဋိပ္ပဿဒ္ဓိပါရိသုဒ္ဓိသီလမည်၏။”ဟူသော ဤစကားကို ဟောတော်မူ(အပ်)၏။

ထိုပါဠိ၌၊ ဝါ၊ ထိုငါးပါးသော သီလတို့တွင် လူသာမဏေတို့၏ သီလသည် အရေအတွက်အားဖြင့် အပိုင်းအခြားရှိသည်၏အဖြစ်ကြောင့် ပရိယန္တပါရိသုဒ္ဓိသီလ^၁မည်၏ဟူ၍ သိအပ်၏။ ရဟန်းတို့၏သီလကို-

“မြတ်စွာဘုရား ပညတ်တော်မူ(အပ်ကုန်)သော သံဝရဝိနည်းခေါ် ဤသိက္ခာပုဒ်တို့သည် ကုဋေ ကိုးထောင့်တရာ့ရှစ်ဆယ်နှင့် ထို့ပြင် ငါးသန်း သုံးသောင်း ခြောက်ထောင်ရှိကုန်၏။

ဤသိက္ခာပုဒ်တို့ကို ဝိနည်းပိဋကတ်၌ ပေယျာလအမြွက်ဖြင့် (သင်္ဂါယနာတင် မထေရ်မြတ်တို့) ချုံး၍ ပြထား(အပ်)ကုန်၏”ဟု

ဤသို့ အရေအတွက်၏ အစွမ်းအားဖြင့် အပိုင်းအခြား ရှိငြားသော်လည်း အကြွင်းမဲ့အားဖြင့် ဆောက်တည်မှုဖြစ်ခြင်းကို၎င်း, လာဘ် အခြံအရံ ဆွေမျိုး ကိုယ်အင်္ဂါအသက်တို့၏ အစွမ်းအားဖြင့် အပိုင်းအခြားကို မမြင်ရခြင်းကို၎င်း

မှတ်ချက်

၁- ပရိယန္တ-အပိုင်းအခြားရှိသော + ပါရိသုဒ္ဓိသီလ-ထက်ဝန်းကျင် စင်ကြယ်ခြင်းရှိသောသီလ = ပရိယန္တပါရိသုဒ္ဓိသီလ- အပိုင်းအခြားရှိသော ထက်ဝန်းကျင် စင်ကြယ်ခြင်းရှိသောသီလ။

၁၄၆

ရည်၍ အပရိယန္တပါရိသုဒ္ဓိသီလ^၁ဟူ၍ ဟောတော်မူ(အပ်)ပေသည်။ (အဘယ်ကဲ့သို့နည်းဟူမူ) စိရဂုမ္ဗအရပ်၌ သီတင်းသုံးသော သရက်သီးတို့ကို ကောက်၍မစားသော မဟာတိဿထေရ်၏ သီလကဲ့သို့ပေတည်း။ ချဲ့၍ပြအံ့၊ ထိုအရှင်သည်—

“မြတ်သော ကိုယ်အင်္ဂါဟူသော အကြောင်းကြောင့်^၂ (လမ်းဒမြစသော ခိုးသူလူဆိုးတို့ နှိပ်စက်အပ်သော) လူသည် ဥစ္စာကို စွန့်ရာ၏၊ (မြွေကိုက်ခံရသော ကာလစသည်၌) အသက်ကို စောင့်လိုသောသူသည် ကိုယ်အင်္ဂါကိုစွန့်ရာ၏၊ သူတော်ကောင်းတရားကို ဆင်ခြင်အောက်မေ့သောသူသည် (သုတသောမမင်းကြီး စသည်ကဲ့သို့) ကိုယ်အင်္ဂါကို၎င်း, ဥစ္စာကို၎င်း, အသက်ကို၎င်း အလုံးစုံကို စွန့်ရာ၏။”ဟူသော-

ဤသူတော်ကောင်းတို့၏အကျင့် ဆင်ခြင်အောက်မေ့ခြင်းကို မစွန့်သည်ဖြစ်၍ (ဆာလောင်ခြင်းကြောင့် သေရှင် ၂-ချက်) အသက်၌ ယုံမှားရှိငြားသော်လည်း (အကပ်မခံပဲ မသုံးဆောင်ရန် တားမြစ်သော) သိက္ခာပုဒ်ကို မလွန်ကျူးမူ၍ ထိုအပရိယန္တပါရိသုဒ္ဓိသီလကိုပင် မှီ၍ ဥပါသကာ၏ ကျောက်ကုန်းထက်၌ စီးလျက်ပင်လျှင် အရဟတ္တဖိုလ်သို့ ရောက်တော်မူလေ၏။ ထိုအရှင်၏မိန့်ဆိုပုံကား-

မှတ်ချက်

၁-အပရိယန္တပါရိသုဒ္ဓိသီလ- အပိုင်းအခြားမရှိသော ထက်ဝန်းကျင် စင်ကြယ်ခြင်းရှိသီလ။

၂-မျက်စိ နား နှာ လက် ခြေစသော ကိုယ်အင်္ဂါတို့ကို ဖျက်ဆီးခြင်းမှ ကင်းစေလိုလျှင် နှိပ်စက်ဖျက်ဆီးမည့် ထိုလူဆိုးတို့အား မိမိမှာရှိသော ဥစ္စာကို စွန့်ရာ၏၊ ပေးရာ၏-ဟု ဆိုလို၏။

၁၄၇

“ဤဥပါသကာကြီးသည် သင်၏အဘလည်း မဟုတ်ပေ၊ အမိလည်းမဟုတ်ပေ၊ ဆွေမျိုးလည်း မဟုတ်ပေ၊ မိတ်ဆွေလည်း မဟုတ်ပေ။ သို့ဖြစ်ပါလျက် သီလရှိသည်၏အဖြစ်ဟူသော အကြောင်းကြောင့် ဤသို့သဘောရှိသော (ပခုံးဖြင့် ထမ်းဆောင်ခြင်း အစရှိသော)ကိစ္စကို ပြုပါပေ၏၊(ဟု)

[၄၅) ထိပ်လန့်ခြင်းသံဝေဂကို ဖြစ်စေပြီးလျှင် အသင့်လမ်းမှန်အားဖြင့် သုံးသပ်၍ ထိုဥပါသကာ၏ ကျောက်ကုန်းထက်၌ တည်လျက်ပင် အရဟတ္တဖိုလ်သို့ ရောက်လေ၏”ဟူ၍ ပင်တည်း။

ကလျာဏပုထုဇဉ်ရဟန်းတို့၏ သီလသည် ပဉ္စင်းဖြစ်သည်မှစ၍ ကောင်းစွာသွေးအပ်ပြီးသော ပတ္တမြားစစ်ကဲ့သို့၎င်း, ကောင်းစွာ ကြည်အပ်ပြီးသော ရွှေစင်ကဲ့သို့၎င်း အလွန်စင်ကြယ်သည်၏အဖြစ်ကြောင့် ကိလေသာစိတ် ဖြစ်ကာမျှသော်လည်း ဖြစ်သောအညစ်အကြေးမှ ကင်းသည်ရှိသော် အရဟတ္တဖိုလ်၏သာလျှင် နီးသောအကြောင်း (ပဒဋ္ဌာန်) ဖြစ်ပေ၏။ ထို့ကြောင့် (ယင်းသီလကို) ပရိပုဏ္ဏပါရိသုဒ္ဓိ^၁ဟူ၍ ဆိုအပ်၏။ (အဘယ်ကဲ့သို့နည်းဟူမူ) မဟာသံဃရက္ခိတမထေရ်နှင့် တူတော် စူဠသံဃရက္ခိတမထေရ်တို့၏ သီလကဲ့သို့ပေတည်း။

ဝါခြောက်ဆယ်လွန်ပြီးသော မဟာသံဃရက္ခိတမထေရ်ကို သေအံ့သောညောင်စောင်း၌ လျောင်းနေစဉ် ရဟန်းသံဃာသည် လောကုတ္တရာတရား ရခြင်းကို မေးသတတ်။ မဟာသံဃရက္ခိမထေရ်သည် “(ငါ့မှာ)လောကုတ္တရာ

မှတ်ချက်

၁-ပရိပုဏ္ဏပါရိသုဒ္ဓိ- ထက်ဝန်းကျင် ပြည့်စုံသော ထက်ဝန်းကျင် စင်ကြယ်ခြင်းရှိသော သီလ။

၁၄၈

တရား မရှိ”ဟု ဆို၏။ ထိုအခါ ထိုမထေရ်၏ အလုပ်အကျွေးဖြစ်သော ရဟန်းငယ်သည် “အရှင်ဘုရား အရှင်တို့သည် ပရိနိဗ္ဗာန်ပြုတော်မူကုန်အံ့-ဟု (သတင်းကြား၍) ၁၂-ယူဇနာတိုင်အောင်သော ပတ်ဝန်းကျင်အရပ်မှ လူတို့သည် စုရုံးရောက်ရှိလျက် နေပါကုန်၏၊ အရှင်ဘုရားတို့၏ ပုထုဇဉ်အဖြစ်ဖြင့် စုတေခြင်းကြောင့် (ဝါ၊ စုတေခြင်းဖြစ်ပါလျှင်) များစွာသော လူအပေါင်းတို့အား နှလုံးမသာခြင်း ဖြစ်ပါလိမ့်မည်”ဟု လျှောက်၏။ “ငါ့ရှင် ငါသည် မေတ္တေယျမြတ်စွာဘုရားကို ဖူးအံ့ဟု ကြံ၍ ဝိပဿနာကို အားမထုတ်ပဲ နေခဲ့၏။ ထိုသို့ သင်ပြောသည့်အတိုင်း ဖြစ်ပါမူ ငါ့ကိုထူ၍ (အားထုတ်ရန်) ခွင့်ပြုဦးလော့”ဟု ဆိုလတ်သော် ထိုရဟန်းငယ်သည် မထေရ်ကြီးကို ထူပေးပြီးလျှင် အပြင်သို့ထွက်လေ၏။ မထေရ်ကြီးသည် ထိုရဟန်းငယ် (အခန်းပြင်သို့) ထွက်သည်နှင့် တပြိုင်နက် အရဟတ္တဖိုလ်သို့ရောက်၍ လက်ဖျစ်သံဖြင့် အမှတ်သညာကိုပေး၏။ ရဟန်းသံဃာသည် စည်းဝေးလာရောက်၍ “အရှင်ဘုရား ဤသို့သဘောရှိသော သေခါနီးကာလ၌ လောကုတ္တရာတရားကို အလျင်အမြန်ဖြစ်စေနိုင်သော အရှင်ဘုရားတို့သည် ပြုနိုင်ခဲသောအမှုကိုပြုတော်မူပါပေကုန်၏”ဟု လျှောက်၏။ “ငါ့ရှင်တို့ ဤသေခါနီး၌ လောကုတ္တရာတရားကို လျင်စွာဖြစ်စေခြင်းသည် ခဲယဉ်းသောအမှု မဟုတ်သေး၊ စင်စစ်သော်ကား ခဲယဉ်းသောအမှုကို သင်တို့အား ငါပြောကြားပေအံ့၊ ငါ့ရှင်တို့ ငါသည် ရဟန်းဖြစ်သောကာလမှစ၍ အမှတ်သတိကင်းသဖြင့် မသိမူ၍ ချွတ်ယွင်းစွာပြုမိသော အမှုမည်သည်ကို မမြင်ပေ”ဟု မိန့်ဆိုပြောကြားတော်မူ၏။ ထိုမဟာသံဃရက္ခိတမထေရ်၏ တူတော်သည်လည်း ဝါငါးဆယ်ရှိသောအခါ၌ ဤအတူပင် အရဟတ္တဖိုလ်သို့ ရောက်တော်မူလေ၏။

ကြားနာအပ်သော တရားသုတမှ ကင်းသည်လည်း ဖြစ်ငြားအံ့၊ သီလတို့၌လည်း ကောင်းစွာမတည်ငြားအံ့၊ သို့ဖြစ်လျှင် သီလ

၁၄၉

အားဖြင့်၎င်း, သုတအားဖြင့်၎င်း ၂-ပါးစုံအားဖြင့် ထိုရဟန်းကို ပညာရှိတို့ ကဲ့ရဲ့ကုန်၏။

နည်းသော သုတရှိငြားသော်လည်း သီလတို့၌ ကောင်းစွာတည်ငြားအံ့၊ သို့ဖြစ်လျှင် ထိုရဟန်းကို သီလအားဖြင့် ချီးမွမ်းကုန်၏၊ ထိုရဟန်း၏ သုတသည် (နည်းသော်လည်း) ပြည့်စုံပေ၏။

ကြားနာမှတ်သားထားသော သုတများရှိစေကာမူ သီလတို့၌ ကောင်းစွာမတည်ငြားအံ့၊ သို့ဖြစ်လျှင် သီလအားဖြင့် ထိုရဟန်းကို ကဲ့ရဲ့ကုန်၏၊ ထိုသီလကင်းသောရဟန်း၏ သုတသည် (မိမိအကျိုး သူတပါးအကျိုးကို မဆောင်နိုင်သောကြောင့်) ပြည့်စုံသည် မမည်။ များသောသုတရှိသည်၎င်း, သီလတို့၌ ကောင်းစွာတည်သည်၎င်း ဖြစ်ငြားအံ့၊ သို့ဖြစ်လျှင် သီလအားဖြင့်၎င်း, သုတအားဖြင့်၎င်း ၂-ပါးစုံအားဖြင့် ထိုရဟန်းကို ပညာရှိတို့ ချီးမွမ်းကုန်၏။

[၄၆] ကြားနာမှတ်သား သုတများသော သီလစသောဂုဏ်ကျေးဇူး၏ တည်ရာဖြစ်သော လောကီ လောကုတ္တရာပညာနှင့် ပြည့်စုံသော မြတ်စွာဘုရား၏တပည့်ဖြစ်သော ထိုသို့သောရဟန်းကို အဘယ်သူသည် ကဲ့ရဲ့ခြင်းငှါ ထိုက်အံ့နည်း၊ ဇမ္ဗူရစ်ရွှေစင်၏ တနိက္ခအချိန်ရှိသော ရွှေသားကိုကဲ့သို့ပင် (မည်သူမျှ မကဲ့ရဲ့ထိုက်ပေ)၊ နတ်တို့သည်သော်လည်း ထိုရဟန်းကို ချီးမွမ်းကုန်၏။ ဗြဟ္မာသည်လည်း ချီးမွမ်းထိုက်သည်သာတည်း။ ဤတွင် စကားတရပ်ပြီး၏။

၁၅၀

ထိုမှတပါး သေက္ခပုဂ္ဂိုလ်တို့၏သီလကို ဒိဋ္ဌိ၏အစွမ်းအားဖြင့် မှားယွင်းစွာ မသုံးသပ်အပ်သည်၏ အဖြစ်ကြောင့် အပရာမဋ္ဌပါရိသုဒ္ဓိသီလဟူ၍^၁ သိအပ်၏။ တနည်းကား ပုထုဇဉ်တို့၏ ဘဝရာဂ၏အစွမ်းအားဖြင့် မသုံးသပ်အပ်သော သီလကို အပရာမဋ္ဌပါရိသုဒ္ဓိသီလဟူ၍ သိအပ်၏။ (အဘယ်ကဲ့သို့နည်းဟူမူ) သူကြွယ်၏သားဖြစ်သော တိဿမထေရ်၏ သီလကဲ့သို့ပေတည်း။ ချဲ့၍ပြအံ့၊ ထိုအရှင်တိဿသည် ထိုသို့သဘောရှိသော သီလကိုမှီ၍ အရဟတ္တဖိုလ်၌ တည်လိုသောကြောင့် ရန်သူလူဆိုးတို့ကို-

“အမောင်တို့ ငါသည် ခြေထောက် ၂-ချောင်းတို့ကို ရိုက်ချိုးပြီးလျှင် သင်တို့ကို (တခြားသို့ ထွက်မပြေးမည့်အကြောင်း) သိစေပါအံ့၊ ငါသည် ရာဂနှင့်တကွ သေခြင်းကို စက်ဆုပ်ပါ၏၊ ရှက်နိုးပါ၏”ဟု ပြောဆိုတောင်းပန်ရှာ၏။

ရာဂနှင့် သေရမည်မှာ စက်ဆုပ်ဖွယ် ရှက်ဖွယ်ဖြစ်သည်ဟု) ဤသို့သော အခြင်းအရာအားဖြင့် စဉ်းစားကြံစည်ပြီးလျှင် အသင့်လမ်းမှန်အားဖြင့် သုံးသပ်၍ အရုဏ်တက်ချိန် ရောက်လတ်သော် ငါသည် အရဟတ္တဖိုလ်သို့ ရောက်ခဲ့ပေပြီ”ဟု ဥဒါန်းကိုလည်း ကျူးရင့် မြွက်ဆိုလေ၏။

မထင်ရှားသော မထေရ်တပါးသည်လည်း အသည်းအထန် မကျန်းမာသည်ဖြစ်၍ မိမိလက်ဖြင့် အာဟာရကိုသော်လည်း သုံးဆောင်ခြင်းငှါ မစွမ်းနိုင်သည်ဖြစ်၍ မိမိ၏ ကျင်ကြီးကျင်ငယ်၌ ကျွံနစ်လျက် တပြောင်းပြန်ပြန် လူးလှိမ့်နေရ၏၊ ထိုလူးလှိမ့်နေရသော မထေရ်ကို ရဟန်းငယ်တပါးကမြင်၍ “ဇီဝိတိန္ဒြေနှင့်စပ်သော သင်္ခါရတို့သည် ဆင်းရဲကုန်စွ”ဟူ၍

မှတ်ချက်

၁- အပရာမဋ္ဌပါရိသုဒ္ဓိသီလ- ငါ ငါ၏ဥစ္စာဟု မှားယွင်းစွာ မသုံးသပ်အပ်သော ထက်ဝန်းကျင် စင်ကြယ်ခြင်းရှိသော သီလ။

၁၅၁

ညည်းတွားပြောဆိုမိ၏။ ထိုရဟန်းငယ်ကို မထေရ်ကြီးက “ငါ့ရှင် ငါသည် ယခုသေသည်ရှိသော် နတ်စည်းစိမ်ကိုရအံ့၊ ဤသို့ရအံ့သည်၌ ငါ့မှာ ယုံမှားမရှိပေ။ သို့သော်လည်း ဤရဟန်းသီလကိုဖျက်၍ ရသော နတ်စည်းစိမ်မည်သည် သိက္ခာကိုစွန့်၍ရသော လူ့အဖြစ်နှင့်တူ၏၊ (ထို့ကြောင့် အလိုမရှိ)”ဟု ဆိုပြီးလျှင် “သီလနှင့်သာ အတူတကွ သေအံ့”ဟု ဆို၏။ ထိုသို့ဆိုပြီးနောက် ထိုအိပ်ရာ၌ပင်လျှင် လျောင်းလျက် နာကျင်ခံခက် နှိပ်စက်သော ထိုရောဂါဝေဒနာကိုပင် သုံးသပ်လျက်^၁ အရဟတ္တဖိုလ်သို့ရောက်ပြီးလျှင် ရဟန်းသံဃာအား အောက်ပါဂါထာတို့ဖြင့် ပြောကြားတော်မူလေ၏။

“ငါ့ရှင်တို့ တခုသောအနာရောဂါက တွေ့ထိနှိပ်စက်(အပ်)သည်ဖြစ်၍ အသည်းအထန် ဆင်းရဲရောက်လျက် ဖောက်ပြန်သော ကိုယ်ရှိသော ငါ၏ ဤကိုယ်ကောင်သည် နေပူရောင်ဖြင့် ပူလောင်(အပ်)သော မြေမှုန့်ပေါ်၌ ပစ်ချထား(အပ်)သော ပန်းကဲ့သို့ လျင်စွာ အကုန်ခြောက်သွေ့သွားလတ္တံ့။

အကြင်အပုပ်ကောင်၌ (ရာဂကြောင့်) မေ့လျော့ကုန်သော (ရာဂဖြင့်) မက်မောတွေဝေကုန်သော သတ္တဝါတို့သည် သုဂတိဘဝသို့

မှတ်ချက်

၁-ရောဂါကို သုံးသပ်လျက်-ဟူသည်ကား ရောဂါဖြစ်၍ဖြစ်သော ဝေဒနာကို၎င်း၊ ဝါ၊ ရောဂါဟူသော ဝေဒနာကို၎င်း, ဝေဒနာကို ပဓာနပြုသဖြင့် ကြွင်းသော နာမ်တရားတို့ကို၎င်း, ရုပ်တရားတို့ကို၎င်း, သိမ်းဆည်း၍ ဝိပဿနာရှုလျက်(ဟု ဆိုလို၏) (ဋီကာ)။ ဤအဋ္ဌကထာ ဋီကာစကားတို့ဖြင့် ရောဂါဟုဆိုအပ်သော ဒုက္ခဝေဒနာကိုရှုလျက် အရဟတ္တဖိုလ်တိုင်အောင် ရနိုင်ကြောင်း မြဲမြံစွာ မှတ်သားအပ်၏။

၁၅၂

ရောက်ခြင်း၏ အကြောင်းဖြစ်သော သီလကို(သော်လည်း)^၁ ဆုတ်ယုတ် ပျက်စီးစေကုန်ဘိ၏^၂။

နှစ်သက်ဖွယ်မဟုတ် စက်ဆုပ်ဖွယ်ဖြစ်ပါလျက် နှစ်သက်ဖွယ်ဟု (မသိသူတို့က)ဆိုအပ်သော မစင်ကြယ်သည် ဖြစ်ပါလျက် စင်ကြယ်သည်ဟု သမုတ်အပ်သော (ကျင်ကြီးကျင်ငယ်စသော) အပုပ်အမျိုးမျိုးတို့ဖြင့် အတိပြည့်သော (ပညာမျက်စိဖြင့်) မမြင်နိုင်သော လူပြိန်းအား နှစ်သက်ဖွယ်ထင်အောင် အယောင်ဆောင်ပြတတ်သော [၄၇] (ရောဂါအမျိုးမျိုးတို့ဖြင့်) နာကျင်သော ပုပ်ညှီသောအနံ့ရှိသော သန့်ရှင်းစင်ကြယ် တပ်မက်ဖွယ်ကင်းသော နာခြင်းသဘောရှိသော ဤအပုပ်ကောင် ရုပ်ကိုယ်၏ ရွံဖွယ်သည်၊ ဝါ၊ ဤအပုပ်ကောင် ရုပ်ကိုယ်ကို စက်ဆုပ်ရွံရှာခြင်းသည် သင်တို့အား ဖြစ်ပါစေလော့၊ ဝါ၊ ဖြစ်ပါစေသတည်း။”

ထိုမှတပါး ရဟန္တာ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါနှင့် သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဘုရားရှင်တို့၏ သီလကို အလုံးစုံသော ကိလေသာပူပန်မှု၏ ငြိမ်းအေးခြင်းကြောင့်၎င်း, ထက်ဝန်းကျင် စင်ကြယ်ခြင်းကြောင့်၎င်း ပဋိပ္ပဿဒ္ဓိပါရိသုဒ္ဓိသီလဟူ၍^၃ သိအပ်၏။

မှတ်ချက်

၁-ဤ၌ “သော်လည်း”ဟူသော စကားဖြင့် သီလကိုသော်လည်း ဆုတ်ယုတ်ပျက်စီးစေကုန်သေး၏၊ ဈာန်စသည်တို့ကို ဆုတ်ယုတ်ပျက်စီးစေကုန်သည်မှာ ဆိုဖွယ်မရှိပြီဟု ဆိုလို၏။ (ဋီကာအဖွင့်)

၂- ဤဝါကျသည် ဝိသုဒ္ဓိမဂ်၌ တတိယဂါထာ၏ နောက်ပိုင်း ထက်ဝက်ဖြစ်သည်၊ သို့သော်လည်း ယင်းသည် အနိယတ်ဝါကျဖြစ်သောကြောင့် ဒုတိယဂါထာ၏ရှေး၌ ဆောင်၍ ပြန်ဆိုသည်။

၃-ပဋိပ္ပဿဒ္ဓိပါရိသုဒ္ဓိသီလ- ကိလေသာတို့၏ တဖန် ငြိမ်း အေးခြင်းဖြင့် ထက်ဝန်းကျင် စင်ကြယ်ခြင်းရှိသော သီလ။

၁၅၃

ဤဆိုခဲ့သည့်အတိုင်း ပရိယန္တပါရိသုဒ္ဓိသီလ စသည်တို့၏ အစွမ်းအားဖြင့် (သီလသည်) ငါးပါးအပြားရှိ၏ဟူ၍ သိအပ်၏။

ဒုတိယသီလပဉ္စက

ဒုတိယပဉ္စက၌ ပါဏာတိပါတ စသည်တို့ကို ပယ်ခြင်းစသည်တို့၏ အစွမ်းအားဖြင့် အနက်ကို သိအပ်၏။ မှန်ပေ၏၊ ပဋိသမ္ဘိဒါမဂ်ပါဠိ၌ ဤဆိုလတံ့သော အောက်ပါစကားကို ဟောတော်မူ(အပ်)၏။

“သီလတို့သည် ငါးပါးတို့တည်း၊ ပါဏာတိပါတကို ပယ်ခြင်း (ပဟာန)သည်^၁၊ ဝါ၊ ပယ်ကြောင်းဖြစ်သော ကုသိုလ်စိတ္တုပ္ပါဒ်သည်‌^၂ သီလမည်၏၊ (ပါဏာတိပါတမှ)ကြဉ်ခြင်း (ဝေရမဏိ)သည် သီလမည်၏၊ (ပါဏာတိပါတ၏ ဆန့်ကျင်ဘက်ဖြစ်သော) စေတနာသည် သီလမည်၏၊ (ပါဏာတိပါတကို) ပိတ်ဆို့စောင့်ရှောက်ခြင်း (သံဝရ)သည် သီလမည်၏၊ (ပါဏာတိပါတကို) မလွန်ကျူးခြင်း (အဝီတိက္ကမ)သည် သီလမည်၏၊ (ဤသို့ ငါးပါးတို့တည်း)။ အဒိန္နဒါန်ကို ပယ်ခြင်းသည်.. ကာမေသုမိစ္ဆာစာရကို.. မုသာဝါဒကို.. ပိသုဏဝါစာကို.. ဖရုသဝါစာကို.. သမ္ဖပ္ပလာပကို..

မှတ်ချက်

၁-ဤပဌမအနက်သည် နောက်၌ ပြလတံ့သော အဋ္ဌကထာအဖွင့်နှင့်အညီ ပြန်ဆိုအပ်သော အနက်ဖြစ်သည်။

၂-ဤဒုတိယအနက်သည်ကား “ဟိရီ ဩတ္တပ္ပ ကရုဏာ အလောဘစသည် အမှူးရှိသော အကြင် ကုသိုလ်စိတ္တုပ္ပါဒ်ဖြင့် ပါဏာတိပါတကို ပယ်အပ်၏။ ပါဏာတိပါတကို ပယ်ကြောင်းဖြစ်သော ထိုကုသိုလ်စိတ္တုပ္ပါဒ်သည် သီလန အနက်သဘောကြောင့် သီလမည်၏”ဟူ၍ ဖွင့်ပြသော ဋီကာနှင့်အညီ ပြန်ဆိုအပ်သော အနက်ဖြစ်သည်။

၁၅၄

အဘိဇ္စျာကို.. ဗျာပါဒကို.. မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိကို.. လောကမှ ထွက်မြောက်ကြောင်းဖြစ်သော နေက္ခမ္မဖြင့်^၁၊ ဝါ၊ အလောဘပြဓာန်းသော ကုသိုလ်စိတ္တုပ္ပါဒ်ဖြင့် ကာမစ္ဆန္ဒကို ပယ်ခြင်းသည်.. မေတ္တာဟူသော အဗျာပါဒဖြင့် ဗျာပါဒကို.. အလင်း၌ အမှတ်သညာဖြင့် ထိနမိဒ္ဓကို.. ကုသိုလ်စသောတရားတို့ကို ဆုံးဖြတ်ခြင်းဟူသော ဓမ္မဝဝတ္ထာန်ဖြင့် ဝိစိကိစ္ဆာကို.. ဉာဏ်ဖြင့် အဝိဇ္ဇာကို^၂ ပါမောဇ္ဇဖြင့် ဈာန်သမာပတ်တို့၌ မမွေ့လျော်ခြင်းကို.. ပဌမဈာန်ဖြင့် နီဝရဏတို့ကို.. ဒုတိယဈာန်ဖြင့် ဝိတက်ဝိစာရတို့ကို.. တတိယဈာန်ဖြင့် ပီတိကို.. စတုတ္ထဈာန်ဖြင့် သုခဒုက္ခတို့ကို.. အာကာသာနဉ္စာယတန

မှတ်ချက်

၁- နေက္ခမ္မေန-ဟူသည်ကား အလောဘပြဓာန်းသော ကုသိုလ်စိတ္တုပ္ပါဒ်ဖြင့်(ဟု ဆိုလို၏)၊ မှန်ပေ၏၊ ကာမ၏ ဆန့်ကျင်ဖက်ဖြစ်ကုန်သော ကုသိုလ်တရားတို့ကို ဤအရာ၌ နေက္ခမ္မဟု အလိုရှိအပ်ကုန်၏။ (ဋီကာ)

၂- ယခုအခါ၌ သမာပတ်စသည်တို့ကို ရကြောင်းနှင့်တကွ ၈-ပါးသော သမာပတ်စသည်တို့၏ အစွမ်းအားဖြင့် (ပဟာနသီလစသည်တို့ကို) ပြခြင်းငှါ ဉာဏေန-ဉာဏ်ဖြင့် စသည်ကို ဟောတော်မူ(အပ်)ပေ၏၊ မှန်ပေ၏၊ နာမရူပပရိဂ္ဂဟဉာဏ် ကင်္ခါဝိတရဏဉာဏ်တို့၏ အနှောင့်အယှက်ဖြစ်၍ဖြစ်သော မောဟကို ဝေးအောင်ပြုသဖြင့် ဉာတပရိညာ၌တည်သော ပုဂ္ဂိုလ်အား အနိစ္စသညာ စသည်တို့သည် ပြီးကုန်၏။ ထို့ပြင် ဈာန်သမာပတ်တို့၌ မွေ့လျော်ခြင်း၏ အကြောင်းဖြစ်သော ပါမောဇ္ဇဖြင့် ထိုဈာန်သမာပတ်တို့၌ မမွေ့လျော်ခြင်းကို ပယ်ဖျောက်အပ်ပြီးသည်ရှိသော် ထိုဈာန် စသည်တို့ကို ရခြင်း ပြီးစီး၏။ ထို့ကြောင့် သမာပတ်နှင့် ဝိပဿနာတို့၏ ရကြောင်းသည် အရတိခေါ်သော မပျော်မွေ့ခြင်းကို ပယ်ဖျောက်ခြင်းနှင့် အဝိဇ္ဇာကို ဖောက်ခွဲ ပယ်ဖျက်ခြင်း စသည်ပင်တည်း။ (ဋီကာ) ဤဋီကာအလိုအားဖြင့် “ဉာဏ်ဖြင့် အဝိဇ္ဇာကို ပယ်ခြင်း”ဟူသည်မှာ နာမရူပပရိဂ္ဂဟဉာဏ် ပစ္စယပရိဂ္ဂဟဉာဏ်တို့ဖြင့် ယင်းတို့၏ ဆန့်ကျင်ဖက်ဖြစ်သော အဝိဇ္ဇာကို ပယ်ခြင်းပင် ဖြစ်သည်ဟု ယူအပ်၏။

၁၅၅

သမာပတ်ဖြင့် ရူပသညာကို၎င်း, ပဋိဃသညာကို၎င်း, နာနတ္တသညာကို၎င်း ပယ်ခြင်းသည်.. ဝိညာဏဉ္စာယတနသမာပတ်ဖြင့် အာကာသာနဉ္စာယတနသညာကို.. အာကိဉ္စညာယတနသမာပတ်ဖြင့် ဝိညာဏဉ္စာယတနသညာကို.. နေဝသညာနာသညာယတနသမာပတ်ဖြင့် အာကိဉ္စညာယတနသညာကို ပယ်ခြင်းသည်^၁.. အနိစ္စာနုပဿနာဖြင့် နိစ္စသညာကို.. ဒုက္ခာနုပဿနာဖြင့် သုခသညာကို.. အနတ္တာနုပဿနာဖြင့် အတ္တသညာကို.. နိဗ္ဗိဒါနုပဿနာဖြင့် နန္ဒီမည်သော အားရနှစ်သက်ခြင်းကို.. ဝိရာဂါနုပဿနာဖြင့် တပ်မက်သောရာဂကို နိရောဓာနုပဿနာဖြင့် ဖြစ်ခြင်းကို.. ပဋိနိဿဂ္ဂါနုပဿနာဖြင့် စွဲလမ်းခြင်းကို.. ခယာနုပဿနာဖြင့် တလုံးတခဲတည်းဟုထင်သော ဃနသညာကို.. ဝယာနုပဿနာဖြင့် ပေါင်းစုအားထုတ်ခြင်းကို.. ဝိပရိဏာမာနုပဿနာဖြင့် မြဲမြံခိုင်ခံ့သည်ဟုထင်သော ဓုဝသညာကို.. အနိမိတ္တာနုပဿနာဖြင့် တည်မြဲဟန်နိမိတ်ကို.. အပ္ပဏိဟိတာနုပဿနာဖြင့် တောင့်တခြင်းကို.. သုညတာနုပဿနာဖြင့် အတ္တဟု မှားသောနှလုံးသွင်းခြင်းကို.. အဓိပညာဓမ္မဝိပဿနာဖြင့် အနှစ်ရှိသည်ဟုယူသော နှလုံးသွင်းခြင်းကို.. ယထာဘူတ ဉာဏ်အမြင်ဖြင့် တွေဝေသော နှလုံးသွင်းခြင်းကို.. အာဒီနဝါနုပဿနာဖြင့် သင်္ခါရတို့၌ အားကိုးရာဟု မှားသောနှလုံးသွင်းခြင်းကို.. ပဋိသင်္ခါနုပဿနာဖြင့် တဖန်မဖြစ်ခြင်းကို.. ဝိဝဋ္ဋနာနုပဿနာဖြင့်^၂ ယှဉ်တွဲငြိကပ်သောအားဖြင့် သင်္ခါရတို့၌ မှားယွင်းစွာ

မှတ်ချက်

၁-ဤဈာန်သမာပတ် ၈-ပါးတို့နှင့် ယင်းတို့ဖြင့် ပယ်အပ်သောတရားတို့ကို နောက်ဈာန်အခဏ်း၌ အကျယ်ပြလတံ့။

၂-ဤ၁၈-ပါးသော မဟာဝိပဿနာတို့နှင့် ယင်းတို့ဖြင့် ပယ်အပ်သော တရားတို့ကို နောက် ဝိပဿနာပညာ မဂ်ပညာအခဏ်းတို့၌ အကျယ်ပြလတံ့။

၁၅၆

နှလုံးသွင်းခြင်းကို ပယ်ခြင်းသည် သောတာပတ္တိမဂ်ဖြင့် [၄၈] ဒိဋ္ဌိနှင့်အတူ တဦးတည်း၏သန္တာန်၌ တည်သော ကိလေသာတို့ကို သကဒါဂါမိမဂ်ဖြင့် ရုန့်ရင်းကြမ်းတမ်းသော ကိလေသာတို့ကို.. အနာဂါမိမဂ်ဖြင့် သိမ်မွေ့သော ကိလေသာတို့ကို.. အရဟတ္တမဂ်ဖြင့် အလုံးစုံသော ကိလေသာတို့ကို ပယ်ခြင်းသည် သီလမည်၏။ ကြဉ်ခြင်းသည် စေတနာသည် ပိတ်ဆို့စောင့်ရှောက်ခြင်းသည် မလွန်ကျူးခြင်းသည် သီလမည်၏။ ဤသို့သဘောရှိသော သီလတို့သည် စိတ်၏ သာယာရွှင်လန်းခြင်းငှါ ဖြစ်ကုန်၏။ နုသောပီတိအလို့ငှါ ဖြစ်ကုန်၏၊ အားကြီးသော ပီတိအလို့ငှါ ဖြစ်ကုန်၏။ ကိုယ်စိတ် ငြိမ်းအေးခြင်းအလို့ငှါ ဖြစ်ကုန်၏၊ ရွှင်လန်းဝမ်းသာခြင်းအလို့ငှါ ဖြစ်ကုန်၏၊ (သမာဓိကို) မှီဝဲထုံခြင်းငှါ ဖြစ်ကုန်၏။ (သမာဓိကို) ပွါးခြင်းငှါဖြစ်ကုန်၏၊ အကြိမ်များစွာပြုခြင်းငှါ ဖြစ်ကုန်၏၊ (သမာဓိ၏ အဆင်တန်ဆာ(ဖြစ်သော သဒ္ဓိန္ဒြေစသည်တို့၏ဖြစ်ခြင်း) အလို့ငှါ ဖြစ်ကုန်၏၊ (သမာဓိ၏) အထောက်အပံ့အလို့ငှါ ဖြစ်ကုန်၏၊ (သမာဓိ၏) အခြံအရံ(ဖြစ်သော သတိ ဝီရိယစသော တရားအပေါင်း၏ ပြည့်စုံခြင်း)အလို့ငှါ ဖြစ်ကုန်၏၊ (သမာဓိ၏) ထက်ဝန်းကျင် ပြည့်စုံခြင်းငှါ ဖြစ်ကုန်၏၊ စင်စစ်ငြီးငွေ့ခြင်းငှါ တပ်မက်ကင်းခြင်းငှါ ချုပ်ခြင်းငှါ ငြိမ်းခြင်းငှါ ထူးသောဉာဏ်ဖြင့် သိခြင်းငှါ သစ္စာလေးပါးကို သိခြင်းငှါ နိဗ္ဗာန်ကို မျက်မှောက်ပြုခြင်းငှါ ဖြစ်ကုန်၏။ (ဤကား ပဋိသမ္ဘိဒါမဂ်ပါဠိ)

အထက်ပါ ပဋိသမ္ဘိဒါမဂ်ပါဠိ၌ (ပဟာန) ပယ်ခြင်းဟူသည်မှာ ဆိုအပ်ပြီးသော အပြားရှိကုန်သော ပါဏာတိပါတစသည်တို့ကို မဖြစ်စေခြင်းမျှမှတပါး၊ ဝါ၊ မဖြစ်စေခြင်းမျှကို ကြဉ်၍ တစုံတခုသော တရားမည်သည်

၁၅၇

မရှိပေ^၁၊ သို့သော်လည်း ထိုထို (ပါဏာတိပါတစသည်ကို မဖြစ်စေခြင်းဟူသော) ပယ်ခြင်းသည် ထိုထို(ဆိုင်ရာ ဆိုင်ရာ နောက်နောက်) ကုသိုလ်တရား၏ တည်ရာအဖြစ်ဖြင့် လွန်စွာ ဆောင်တတ်သော တည်ရာ(ဥပဓာရဏ) ဖြစ်ပေ၏၊ တုန်လှုပ်ခြင်းမရှိသည်ကို ပြုသဖြင့် ကောင်းစွာ အညီအညွတ်ထားခြင်း (သမာဓာန)လည်း ဖြစ်ပေ၏၊ ထို့ကြောင့် ရှေး(သီလ၏အနက်ကို ပြရာ)၌ ဆိုခဲ့ပြီးသာလျှင်ဖြစ်သော (ဥပဓာရဏ) လွန်စွာဆောင်ခြင်း (သမာဓာန) ကောင်းစွာ ထားခြင်းဟု ဆိုအပ်သော သီလအနက်ဖြင့် သီလဟူ၍ ဟောအပ်ပေသည်။ ဤပဟာနမှ တပါးကုန်သော ဝေရမဏိ စေတနာ သံဝရ အဝီတိက္ကမဟူသော ၄-ပါးသော တရားတို့ကို ထိုထို ပါဏာတိပါတစသည်မှ ကြဉ်ခြင်း၏ အစွမ်းအားဖြင့်၎င်း, ထိုထို ပါဏာတိပါတစသည်ကို ပိတ်ဆို့စောင့်ရှောက်ခြင်း၏ အစွမ်းအားဖြင့်၎င်း, ထို၂-ပါးသော ကြဉ်ခြင်း ပိတ်ဆို့စောင့်ရှောက်ခြင်းတို့နှင့်ယှဉ်သော စေတနာ၏ အစွမ်းအားဖြင့်၎င်း, ထိုထို ပါဏာတိပါတစသည်ကို မလွန်ကျူးသောပုဂ္ဂိုလ်၏ မလွန်ကျူးခြင်း၏ အစွမ်းအားဖြင့်၎င်း စိတ်ဖြစ်ခြင်း၏ ရှိခြင်းကို ရည်၍ ဟောအပ်ကုန်၏။ ထိုဝေရမဏိ- ကြဉ်ခြင်းစသော ၄-ပါးတို့၏ သီလအဖြစ်ကိုမူ ရှေး၌ ပြအပ်ပြီးသည်သာတည်း။ ဤဆိုအပ်ခဲ့သည့်အတိုင်း ပဟာနသီလစသည်၏ အစွမ်းအားဖြင့် ၅-ပါးအပြားရှိ၏။

ဤမျှသော စကားအစဉ်ဖြင့် “(က) သီလဟူသည် အဘယ်နည်း။ (ခ) အဘယ်အနက်သဘောကြောင့် သီလမည်သနည်း၊ (ဂ) ထိုသီလ၏ လက္ခဏာ ရသ ပစ္စုပဋ္ဌာန် ပဒဋ္ဌာန်တို့ကား အဘယ်သည်တို့နည်း၊

မှတ်ချက်

၁- ပါဠိကို မြန်မာပြန်ခဲ့ရာ၌ ပဟာနံ-ပုဒ်ကို ပယ်ခြင်းဟု ပြန်ခဲ့သည်မှာ ဤအဋ္ဌကထာအဖွင့်နှင့် အညီပင် ဖြစ်သည်။

၁၅၈

ဃ) သီလ၏ အကျိုးကား အဘယ်နည်း၊ (င) သီလသည် အဘယ်မျှ အပြားရှိသနည်း”ဟူသော ဤပြဿနာတို့၏ အဖြေသည် ပြီးဆုံးပေပြီ။

သီလ၏ ညစ်ညူးကြောင်း ဖြူစင်ကြောင်း

၂၁။ (စ) သီလ၏ညစ်ညူးကြောင်းကား အဘယ်နည်း?

(ဆ) သီလ၏ဖြူစင်ကြောင်းကား အဘယ်နည်း?

ဟူသော မေးခွန်းတို့၌ ကျိုးခြင်းအစရှိသည်သည် သီလ၏ ညစ်ညူးကြောင်းပေတည်း၊ မကျိုးခြင်း အစရှိသည်သည် (သီလ၏) ဖြူစင်ကြောင်းပေတည်း။ ထိုတွင် သီလ၏ ကျိုးခြင်းစသည်ကို လာဘ် အခြံအရံ (ဆွေမျိုး ကိုယ်အင်္ဂါ အသက်) စသည်တို့ကို အကြောင်းပြု၍ ပျက်ခြင်းဖြင့်၎င်း, (၇)ပါးသော မေထုံငယ်တို့နှင့်^၁ စပ်ယှဉ်ခြင်းဖြင့်၎င်း ရေတွက်အပ် (သိမ်းယူအပ်)၏။

မှန်ပေ၏။ အကြင်ရဟန်း၏ (၇)ပါးသော အာပတ်အစုတို့တွင် အစ၌သော်၎င်း, အဆုံး၌သော်၎င်း သိက္ခာပုဒ်သည် ပျက်ငြားအံ့၊ ထိုရဟန်း၏ သီလသည် အနားအစွန်း၌ပြတ်သော အဝတ်ကဲ့သို့ ကျိုးသည် ပြတ်သည်မည်၏။ [၄၉] ထိုမှတပါး အကြင်ရဟန်း၏ သိက္ခာပုဒ်သည် အလယ်၌ ပျက်ငြားအံ့၊ ထိုရဟန်း၏သီလသည် အလယ်၌ပေါက်သော အဝတ်ကဲ့သို့ ပေါက်သည်မည်၏။ အကြင်ရဟန်းမှာ အစဉ်အတိုင်း ၂-ပါး ၃-ပါးသော သိက္ခာပုဒ်တို့သည် ပျက်ကုန်ငြားအံ့၊ ထိုရဟန်း၏သီလသည် ကျောက်ကုန်း၌သော်၎င်း, ဝမ်း၌သော်၎င်း ဖြစ်ပေါ်သော အမျိုးကွဲအဆင်းဖြင့် အမည်းအနီစသည်တို့တွင် တပါးပါးသော ကိုယ်အဆင်းရှိသော နွားမကဲ့သို့

မှတ်ချက်

၁- မဂ္ဂေန မဂ္ဂပဋိပတ္တိ-ဟု ခေါ်သော လိင်ချင်း စပ်ယှက်မှု မေထုန်နှင့် ကွဲပြားစေရန် ဤ(၇)ပါးကို မေထုန်ငယ်ဟု ငယ်-ဟူသော ဝိသေသနနှင့်တကွ ပြန်ဆိုထားသည်။

၁၅၉

ကြောင်ကျားသည်မည်၏။ အကြင်ရဟန်းမှာ အကြားအကြား၌ သိက္ခာပုဒ်တို့သည် ပျက်ကုန်ငြားအံ့၊ ထိုရဟန်း၏ သီလသည် အကြားအကြား၌ အမျိုးကွဲသောအဆင်း အပြောက်အကွက်တို့ဖြင့် ဆန်းကြယ်သောအဆင်းရှိသော နွားမကဲ့သို့ အပြောက်အကွက်ရှိသည်မည်၏။ လာဘ်စသည်လျှင် အကြောင်းရှိသော ပျက်ခြင်းဖြင့် (သီလ၏) ကျိုးခြင်းစသည်သည် ဤဆိုခဲ့သည့်အတိုင်းပင် ဖြစ်၏။

(၇)ပါးသော မေထုန်ငယ်တို့နှင့် စပ်ယှဉ်သည်၏ အစွမ်းအားဖြင့် (ကျိုးခြင်းစသည်သည်) ဤဆိုလတံ့သော အခြင်းအရာအားဖြင့် ဖြစ်၏။ မှန်ပေ၏။ မြတ်စွာဘုရားသည် (မေထုနသုတ်၌ အောက်ပါအတိုင်း) ဟောတော်မူ(အပ်)ပေ၏။

“ဇာဏုဿောဏိပုဏ္ဏား ဤလောက၌ အချို့သော သမဏဖြစ်စေ, ဗြာဟ္မဏဖြစ်စေ မြတ်သောအကျင့် (သီလ)ကို ကောင်းစွာကျင့်သူဟု ဝန်ခံပါလျက်^၁ မာတုဂါမနှင့် အတူတကွ ၂-ယောက် ၂-ယောက်တို့ ရောက်အပ်သော မေထုန်ကြီးသို့^၂ မရောက်ငြားသော်လည်း မာတုဂါမ၏ (နံ့သာစသည်ဖြင့်) လိမ်းကျံ ပွတ်သပ်ပေးခြင်း, နှိပ်နယ်ပေးခြင်း, ရေချိုးပေးခြင်း, ဆုပ်နယ်ပေးခြင်းကို သာယာလက်ခံ၏၊ ထိုသမဏ ဗြာဟ္မဏသည် ထိုမာတုဂါမ၏ လိမ်းကျံ ပွတ်သပ်ပေးခြင်း စသည်ကို နှစ်သက်သာယာ၏၊ အလိုရှိ၏။ ထိုမာတုဂါမ၏ လိမ်းကျံ ပွတ်သပ်ပေးခြင်း စသည်ဖြင့်လည်း

မှတ်ချက်

၁-ဝန်ခံပါလျက်.. မေထုန်ကြီးသို့ မရောက်ငြားသော်လည်း.. ဆုပ်နယ်ပေးခြင်းကို သာယာလက်ခံ၏-ဟု စပ်ပါ။

၂-(၇)ပါးသော မေထုန်ငယ်နှင့် ကွဲပြားစေရန် မေထုန်ကြီးဟု ကြီး-ဟူသော ဝိသေသနပုဒ်နှင့်တကွ ပြန်ဆိုထားသည်။

၁၆၀

နှစ်သက်အားရ၏။ ပုဏ္ဏား ဤသို့ မာတုဂါမ၏ ပြုစုမှုကို သာယာခြင်းစသော အမှုသည်လည်း မြတ်သောအကျင့် (သီလ)၏ ကျိုးပျက်ခြင်းလည်း မည်၏၊ အပေါက်လည်း မည်၏၊ အကြောင်အကျားလည်း မည်၏။ အပြောက်အကွက်လည်း မည်၏။ ပုဏ္ဏား ဤသို့သော သမဏဗြာဟ္မဏကို မေထုန်ငယ်နှင့်^၁ စပ်ယှဉ်ခြင်းဖြင့် စပ်ယှဉ်လျက် မြတ်သောအကျင့်ကို မစင်မကြယ် ကျင့်သူဟူ၍ ဆိုအပ်၏၊ ပဋိသန္ဓေနေခြင်း အိုခြင်း သေခြင်း ပူဆွေးခြင်း ငိုကြွေးခြင်း ဆင်းရဲခြင်း နှလုံးမသာယာခြင်း ပြင်းစွာပူပန်ခြင်းတို့မှ မလွတ်သေး၊ ဆင်းရဲဒုက္ခမှ မလွတ်သေးဟူ၍ ငါဆို၏။ (၁)

ပုဏ္ဏား တဖန်တမျိုးကား ဤလောက၌ အချို့သော သမဏဖြစ်စေ, ဗြာဟ္မဏဖြစ်စေ မြတ်သောအကျင့် (သီလ)ကို ကောင်းစွာကျင့်သူဟု ဝန်ခံပါလျက်^၂ မာတုဂါမနှင့် အတူတကွ ၂-ယောက် ၂-ယောက်တို့ ရောက်အပ်သော မေထုန်ကြီးသို့ မရောက်ငြားသော်လည်း^၂ မာတုဂါမ၏ လိမ်းကျံပွတ်သပ်ပေးခြင်း, ဆုပ်နယ်ခြင်းကိုလည်း မသာယာငြားသော်လည်း^၂ မာတုဂါမနှင့် အတူတကွ ပြင်းစွာရယ်၏၊ (ကိုယ်လက်ထိပါး^၃) ကစား၏၊ ယုယုယယပြောဆို

မှတ်ချက်

၁- ပြခဲ့သော မေထုန်ကြီးနှင့် ကွဲပြားစေရန် မေထုန်ငယ်ဟု ပြန်ဆိုထားသည်။

၂- ဝန်ခံပါလျက်.. မရောက်ငြားသော်လည်း.. မသာယာငြားသော်လည်း.. ပြင်းစွာ ရယ်၏ ကစား၏ ယုယပြောဆို ပြုမူ၏-ဟု စပ်ပါ။

၃- လက်သည်းကွင်းအတွင်းရှိ “ကိုယ်လက်ထိပါး”ဟူသော ဤစကားကို “ကာယသံသဂ္ဂဝသေန ကီဠတိ- ကိုယ်လက်နှီးနှောခြင်း၏ အစွမ်းအားဖြင့် ကစား၏”ဟူသော ဋီကာနှင့်အညီ ပြထားခြင်းဖြစ်သည်။ ထိုသို့ဖြစ်လျှင် မိမိက

၁၆၁

ပြုမူ၏။ ထိုသမဏ ဗြာဟ္မဏသည် ထိုပြင်းစွာရယ်ခြင်း စသည်ကို နှစ်သက်သာယာ၏၊ အလိုရှိ၏၊ ထိုပြင်းစွာရယ်ရခြင်း စသည်ဖြင့်လည်း နှစ်သက်အားရ၏ ။ပ။ ဆင်းရဲဒုက္ခမှ မလွတ်သေးဟု ငါဆို၏။ (၂)

ပုဏ္ဏား တဖန်တမျိုးကား ဤလောက၌ အချို့သော သမဏဖြစ်စေ ။ပ။ မေထုန်ကြီးသို့ မရောက်ငြားသော်လည်း, မာတုဂါမ၏ လိမ်းကျံ ပွတ်သပ်ပေးခြင်း နှိပ်နယ်ပေးခြင်း ရေချိုးပေးခြင်း ဆုပ်နယ်ခြင်းကိုလည်း မသာယာငြားသော်လည်း, မာတုဂါမနှင့် အတူတကွ ပြင်းစွာ မရယ် မကစား မယုယငြားသော်လည်း မာတုဂါမ၏ မျက်စိကို မိမိမျက်စိဖြင့် (မျက်နှာချင်းဆိုင်)စူးစိုက်၍ ကြည့်၏၊ (တစိတစောင်း)စောင်းငဲ့၍ ကြည့်၏၊ ထိုသမဏဗြာဟ္မဏသည် ထိုကြည့်ရခြင်းကို သာယာ၏ ။ပ။ ဆင်းရဲဒုက္ခမှ မလွတ်သေးဟု ငါဆို၏။ (၃)

[၅၀] ပုဏ္ဏား တဖန်တမျိုးကား ဤလောက၌ အချို့သော သမဏဖြစ်စေ ။ပ။ မေထုန်ကြီးသို့ မရောက်သော်လည်း, မာတုဂါမ၏.. ဆုပ်နယ်ခြင်းကိုလည်း မသာယာငြားသော်လည်း, မာတုဂါမနှင့် အတူတကွ ပြင်းစွာ မရယ် မကစား မယုယငြားသော်လည်း, မာတုဂါမ၏ မျက်စိကို မိမိမျက်စိဖြင့် စူးစိုက်၍မကြည့် စောင်းငဲ့၍ မကြည့်ငြားသော်လည်း

မှတ်ချက်

တွေ့ထိရအောင် ကြောင့်ကြမပြုပဲ မာတုဂါမ၏ အတွေ့အထိကို သာယာလက်ခံသော ပဌမ မေထုန်ငယ်ထက် ဤဒုတိယမေထုန်ငယ်က သာ၍ ရုန့်ရင်းသကဲ့သို့ ရှိ၏၊ ထို့ကြောင့် ကာယသံသဂ္ဂဝသေန-အရာတွင် ကာယဝိကာရဝသေန- ကိုယ်၏ ဖောက်ပြန်သော အမူအရာဖြင့် ကျီစယ်ကစားသည်ဟု ဋီကာ၌ရှိလျှင် သင့်ရာ၏။

၁၆၂

နံရံတဖက်မှဖြစ်စေ တံတိုင်းတဖက်မှဖြစ်စေ မာတုဂါမ၏ ရယ်သံ ပြောဆိုသံ သီချင်းဆိုသံ ငိုသံကို နားထောင်၏၊ ထိုသမဏ ဗြာဟ္မဏသည် ထိုအသံကို နှစ်သက်သာယာ၏ ။ပ။ ဆင်းရဲဒုက္ခမှ မလွတ်သေးဟု ငါဆို၏။ (၄)

ပုဏ္ဏား တဖန်တမျိုးကား ဤလောက၌ အချို့သော သမဏဖြစ်စေ ။ပ။ မေထုန်ကြီးသို့ မရောက်ငြားသော်လည်း, မာတုဂါမ၏... ဆုပ်နယ်ခြင်းကိုလည်း မသာယာငြားသော်လည်း, မာတုဂါမနှင့် အတူတကွ ပြင်းစွာ မရယ် မကစား မယုယငြားသော်လည်း, မာတုဂါမ၏မျက်စိကို မိမိမျက်စိဖြင့် စူးစိုက်၍မကြည့် စောင်းငဲ့၍ မကြည့်ငြားသော်လည်း, နံရံတဖက်မှဖြစ်စေ.. ငိုသံကိုလည်း နားမထောင်ငြားသော်လည်း ထိုသမဏဗြာဟ္မဏသည် (အကျင့်ကို ဆောက်တည်သည်မှ) ရှေးကာလ၌ မာတုဂါမနှင့်အတူ ရယ်ရွှင်ပြောဆို(ကိုယ်လက်ထိပါး) ကစားဘူးသော အမူအရာတို့ကို အဖန်ဖန်အောက်မေ့၏၊ ထိုသမဏဗြာဟ္မဏသည် ထိုရယ်ရွှင်ပြောဆိုဘူး ကစားဘူးသော အမူအရာတို့ကို နှစ်သက်သာယာ၏ ။ပ။ ဆင်းရဲဒုက္ခမှ မလွတ်သေးဟု ငါဆို၏။ (၅)

ပုဏ္ဏား တဖန်တမျိုးကား ဤလောက၌ အချို့သော သမဏဖြစ်စေ ။ပ။ မေထုန်ကြီးသို့ မရောက်ငြားသော်လည်း မာတုဂါမ၏.. ဆုပ်နယ်ခြင်းကိုလည်း မသာယာငြားသော်လည်း, မာတုဂါမနှင့် အတူတကွ ပြင်းစွာမရယ် မကစား မယုယငြားသော်လည်း, မာတုဂါမ၏မျက်စိကို မိမိမျက်စိဖြင့် စူးစိုက်၍မကြည့် စောင်းငဲ့၍မကြည့်ငြားသော်လည်း, နံရံတဖက်မှဖြစ်စေ.. ငိုသံကို နားမထောင်ငြားသော်လည်း, ရှေးကာလ၌ မာတုဂါမနှင့်အတူ ရယ်ရွှင်ပြောဆိုဘူး ကစားဘူးသော အမူအရာတို့ကို မအောက်မေ့ငြားသော်လည်း ငါးပါးအာရုံ ကာမဂုဏ်တို့နှင့် တကွဖြစ်လျက် ပြည့်စုံသည်ဖြစ်၍ စံပယ်ပျော်ပါး ကစားနေသော သူကြွယ်ကိုဖြစ်စေ သူကြွယ်၏သားကိုဖြစ်စေ (သာယာသောစိတ်ဖြင့်) ကြည့်ရှုတွေ့မြင်၏၊ ထိုသမဏ

၁၆၃

ဗြာဟ္မဏသည် ထိုတွေ့မြင်ရသော ကာမဂုဏ်ကို နှစ်သက်သာယာ၏ ။ပ။ ဆင်းရဲဒုက္ခမှ မလွတ်သေးဟု ငါဆို၏။ (၆)

ပုဏ္ဏား တဖန်တမျိုးကား ဤလောက၌ အချို့သော သမဏဖြစ်စေ ဗြာဟ္မဏဖြစ်စေ မြတ်သောအကျင့် (သီလ)ကို ကောင်းစွာကျင့်သူဟု ဝန်ခံပါလျက် မာတုဂါမနှင့်အတူတကွ ၂-ယောက် ၂-ယောက်တို့ ရောက်အပ်သော မေထုန်ကြီးသို့ မရောက်ငြားသော်လည်း, မာတုဂါမ၏ ဆုပ်နယ်ခြင်းကိုလည်း မသာယာငြားသော်လည်း, မာတုဂါမနှင့်အတူတကွ ပြင်းစွာမရယ် မကစား မယုယငြားသော်လည်း, နံရံတဖက်မှဖြစ်စေ.. ငိုသံကို နားမထောင်ငြားသော်လည်း, ရှေးကာလ၌ မာတုဂါမနှင့်အတူ ရယ်ရွှင်ပြောဆိုဘူး ကစားဘူးသော အမူအရာတို့ကို မအောက်မေ့ငြားသော်လည်း, ငါးပါးအာရုံ ကာမဂုဏ်တို့နှင့် တကွဖြစ်လျက် ပြည့်စုံသည်ဖြစ်၍ စံပယ်ပျော်ပါး ခံစားနေသောသူကို (သာယာသောစိတ်ဖြင့်) မကြည့်ရှု မတွေ့မြင်ငြားသော်လည်း “ငါသည် ဤသီလဖြင့်^၁သော်၎င်း, ဤကျင့်ဝတ်ဖြင့်သော်၎င်း,

မှတ်ချက်

၁-“သီလဖြင့်” အစရှိသည်တို့၌ နိယမစသည်ကို ဆောက်တည်ခြင်း၏ အစွမ်းအားဖြင့် သီလမည်၏၊ မလွန်ကျူးခြင်း၏ အစွမ်းအားဖြင့် ဝတ (ကျင့်ဝတ်)မည်၏၊ (ဆောက်တည်ခြင်းသည် သီလမည်၏၊ ဆောက်တည်ထားသည့်အတိုင်း မလွန်ကျူးခြင်းသည် ဝတမည်၏-ဟု ဆိုလို၏)။ တနည်းကား ဆောက်တည်ခြင်း မလွန်ကျူးခြင်းဟူသော ၂-ပါးလုံးသည်လည်း သီလမည်၏။ ပြုနိုင်ခဲသောအကျင့်၏ အစွမ်းအားဖြင့် ဖြစ်စေအပ်သော အကျင့်သည် ဝတမည်၏။ တနည်းကား မပြုသင့်သောအမှုဟု သမုတ်အပ်သော ထိုထိုအမှုမှ ဆုတ်နစ်ခြင်း ကြဉ်ရှောင်ခြင်းလက္ခဏာရှိသော အကျင့်သည် သီလမည်၏။ ထိုထို ဆောက်တည်ခြင်းရှိသောသူ၏ အသွင်အပြင်ကို ဆောင်ခြင်း, ဘောဇဉ်နှင့် အမှုကိုပြုခြင်း (ဝါ၊ ခဲယဉ်းစွာပြုခြင်း) အစရှိသော ထူးသောအကျင့်သည် ဝတမည်၏။ ခပ်သိမ်းသော အခြင်းအရာအားဖြင့်လည်း ပြုနိုင်ခဲသော (ဒုက္ကရစရိယာ)

၁၆၄

ဤ(ပြုနိုင်ခဲ့သော) ခြိုးခြံသော အကျင့်ဖြင့်သော်၎င်း, ဤ(မေထုန်မှ ကြဉ်ခြင်းဟူသော) အကျင့်မြတ်ဖြင့်သော်၎င်း နတ်မင်းသော်လည်းဖြစ်အံ့၊ သာမန်နတ်သော်လည်း ဖြစ်အံ့”ဟု တမျိုးမျိုးသော နတ်ပြည်ကို တောင့်တ၍ မြတ်သောအကျင့်ကို ကျင့်၏၊ ထိုသမဏ ဗြာဟ္မဏသည် ထိုနတ်ပြည်ကို နှစ်သက်သာယာ၏၊ အလိုရှိ၏။ ထိုနတ်ပြည်ဖြင့်လည်း နှစ်သက်အားရ၏။ ပုဏ္ဏား ဤသို့ နတ်ပြည်ကိုသာယာခြင်း အစရှိသောအမှုသည် မြတ်သောအကျင့် (သီလ)၏ ကျိုးပျက်ခြင်းလည်း မည်၏၊ အပေါက်လည်း မည်၏။ အကြောင်အကျားလည်းမည်၏၊ အပြောက်အကွက်လည်း မည်၏၊ ပုဏ္ဏား ဤသို့သော သမဏဗြာဟ္မဏကို မေထုန်ငယ်နှင့် စပ်ယှဉ်ခြင်းဖြင့် စပ်ယှဉ်လျက် မြတ်သောအကျင့်ကို မစင်မကြယ် ကျင့်သူဟူ၍ ဆိုအပ်၏။ ပဋိသန္ဓေနေခြင်း အိုခြင်း သေခြင်း ပူဆွေးခြင်း ငိုကြွေးခြင်း ဆင်းရဲခြင်း နှလုံးမသာခြင်း ပြင်းစွာပူပန်ခြင်းတို့မှ မလွတ်သေး၊ ဆင်းရဲဒုက္ခမှ မလွတ်သေးဟု ငါဆို၏။ (၇)”ဟူ၍ပင်တည်း။ (မေထုနသုတ်)

ဤဆိုခဲ့သည့်အတိုင်း လာဘ်စသည်လျှင် အကြောင်းရှိသော ပျက်ခြင်းဖြင့်၎င်း (၇)ပါးသော မေထုန်ငယ်တို့နှင့် စပ်ယှဉ်ခြင်းဖြင့်၎င်း (သီလ၏) ကျိုးခြင်းစသည်ကို ရေတွက် (သိမ်းယူ)အပ်၏ဟု သိအပ်ပေသည်။

(သီလ၏) မကျိုးခြင်း စသည်ကိုမူ သိက္ခာပုဒ်တို့၏ အချင်းခပ်သိမ်း မပျက်ခြင်းဖြင့်၎င်း၊ ပျက်သောသိက္ခာပုဒ်တို့ကို ကုစားကောင်းပါက တဖန် ကုစားခြင်းဖြင့်၎င်း၊ (၇)ပါးသော မေထုန်ငယ်နှင့် မစပ်ယှဉ်ခြင်းဖြင့်၎င်း၊ [၅၁] ထို့ပြင် “အမျက်ထွက်ခြင်း, ရန်ငြိုးဖွဲ့ခြင်း, သူ့ကျေးဇူးကို ချေဖျက်ခြင်း, ဂုဏ်မြင့်သူနှင့် တန်းတူပြု၍ ဖက်ပြိုင်ခြင်း, မနာလိုခြင်း, ဝန်တိုခြင်း,

မှတ်ချက်

အကျင့်သည် ခြိုးခြံသောအကျင့် (တပ)မည်၏။ မေထုန်မှ ကြဉ်ခြင်းသည် အကျင့်မြတ် (ဗြဟ္မစရိယ)မည်၏။ (ဋီကာ)

၁၆၅

ကိုယ့်အပြစ်ကို ဖုံးကွယ်လှည့်ပတ်ခြင်း, ဂုဏ်ရှိဟန်ဆောင်ခြင်း, အရိုအသေမပြုနိုင်အောင် ခက်ထန်ခြင်း, သူ့ထက်သာအောင်ပြု၍ ချုပ်ခြယ်ခြင်း, အထင်ကြီးခြင်း, အလွန်မာန်မူခြင်း, မာန်ယစ်ခြင်း, မေ့လျော့ခြင်း” ဤသို့ အစရှိသော ယုတ်မာသောတရားတို့၏ မဖြစ်ခြင်းဖြင့်၎င်း၊ “အလိုနည်းခြင်း, ရောင့်ရဲလွယ်ခြင်း, ကိလေသာကို ခေါင်းပါးစေခြင်း” အစရှိသော ဂုဏ်ကျေးဇူးတို့၏ ဖြစ်ခြင်းဖြင့်၎င်း ရေတွက် (သိမ်းယူ)အပ်၏။

မှန်ပေ၏၊ အကြင်သီလတို့သည် လာဘ်စသည်တို့၏ အကျိုးငှါသော်လည်း မပျက်ကုန်၊ မေ့လျော့ခြင်းဟူသော အပြစ်ကြောင့် ပျက်ကုန်ငြားသော်လည်း တဖန် ကုစားအပ်ကုန်ပြီးမူလည်း ဖြစ်ကုန်၏။ မေထုန်ငယ်တို့နှင့် စပ်ယှဉ်ခြင်းတို့သည်၎င်း, အမျက်ထွက်ခြင်း ရန်ငြိုးဖွဲ့ခြင်း အစရှိသော ယုတ်မာသောတရားတို့သည်၎င်း မနှိပ်စက် မဖျက်ဆီးအပ်ကုန်သည်မူလည်း ဖြစ်ကုန်၏၊ ထိုသို့သော သီလတို့ကို “အချင်းခပ်သိမ်း မကျိုးကုန်၊ မပေါက်ကုန်၊ မကြောင်ကျားကုန်၊ မပြောက် မကွက်ကုန်”ဟု ဆိုအပ်ကုန်၏။ ထိုမကျိုးမပေါက် မကျားမပြောက်သော သီလတို့သည်ပင်လျှင် (ဝိဝဋ္ဋူပနိဿယဖြစ်၍ တဏှာအရှင်၏ ကျွန်အဖြစ်မှ လွတ်စေလျက်) တော်လှန်သည်၏အဖြစ်ကို ပြုသောကြောင့် ဘုဇိဿ (တော်လှန်သည်)လည်း မည်ကုန်၏။ ပညာရှိတို့ ချီးမွမ်းအပ်သည်၏ အဖြစ်ကြောင့် ဝိညူပသတ္ထလည်း မည်ကုန်၏။ တဏှာဒိဋ္ဌိဖြင့် မှားယွင်းစွာ မသုံးသပ်အပ်သည်၏ အဖြစ်ကြောင့် အပရာမဋ္ဌလည်း မည်ကုန်၏၊ ဥပစာသမာဓိ, အပ္ပနာသမာဓိကို ဖြစ်စေနိုင်သောကြောင့် သမာဓိသံဝတ္တနိကလည်း မည်ကုန်၏။ ထို့ကြောင့် ဤမကျိုးခြင်း အစရှိသည်ကို “ဖြူစင်ကြောင်း”ဟု သိအပ်၏။

ထိုသီလ၏ ဖြူစင်ကြောင်း ဂုဏ်အပေါင်းသည် သီလပျက်စီးခြင်း၏ အပြစ်ကို ရှုမြင်ခြင်း, သီလပြည့်စုံ စင်ကြယ်ခြင်း၏ အကျိုးကို ရှုမြင်ခြင်းဟူသော

၁၆၆

ဤအကြောင်း ၂-ပါးတို့ဖြင့် ပြီးစီး ပြည့်စုံတတ်ပေသည်။ ထို၂-ပါးသော အကြောင်းတို့တွင် “ရဟန်းတို့ ဒုဿီလပုဂ္ဂိုလ်၏ သီလပျက်စီးခြင်း၏ အပြစ်တို့သည် ဤငါးပါးတို့ပေတည်း” ဤသို့ အစရှိသောသုတ်၌ လာသောနည်းဖြင့်^၁ သီလပျက်ခြင်း၏ အပြစ်ကို မှတ်အပ်၏။

တနည်းသော်ကား ဒုဿီလပုဂ္ဂိုလ်သည် သီလပျက်ခြင်းဟူသော အကြောင်းကြောင့် နတ်လူတို့၏ နှလုံးကို မပွါးစေတတ် မနှစ်သက် မမြတ်နိုးအပ်သည်၎င်း, သီတင်းသုံးဘော်တို့က မဆုံးမအပ်သည်၎င်း, သီလပျက်ခြင်းကို ကဲ့ရဲ့ခြင်းတို့ကြောင့် လွန်စွာဖြစ်သော ဆင်းရဲရှိသည်၎င်း, သီလရှိသော ပုဂ္ဂိုလ်တို့ကို ချီးမွမ်းခြင်းတို့ကြောင့် (ငါကား အကျင့်ကောင်းကို မကျင့်မိချေဟု ဤသို့ စသည်ဖြင့် ဆင်ခြင်မိတိုင်း) နှလုံးမသာခြင်း ရှိသည်၎င်း ဖြစ်ရလေ၏၊ ထိုမှတပါး ထိုသီလပျက်ခြင်းဖြင့် ပိုက်ဆံလျှော်ပုဆိုးကဲ့သို့ (ဂုဏ်အဆင်း ကိုယ်အဆင်း ကင်းသည်ဖြစ်၍) အဆင်းလည်း မလှ၊ ထို့ပြင် ထိုဒုဿီလပုဂ္ဂိုလ်၏ ပြုကျင့်ပုံကို တွေ့မြင်သဖြင့် အတုလိုက်၍ကျင့်သော ရဟန်းတို့အား ရှည်မြင့်စွာသော ကာလပတ်လုံး အပါယ်ဆင်းရဲကို ဆောင်တတ် ဖြစ်စေတတ်သောကြောင့် ဆင်းရဲကို ဖြစ်စေတတ်သော အတွေ့ဆိုးလည်း ရှိ၏၊ အကြင်ဒါယကာတို့၏ လှူဘွယ်ဝတ္ထုကို (ဒုဿီလရဟန်းသည်) အလှူခံ၏၊ ထိုအလှူရှင် ဒါယကာတို့အား အကျိုးများသည်၏အဖြစ်ကို မပြုခြင်းကြောင့် နည်းသော တန်ဘိုးလည်း

မှတ်ချက်

၁-ဤသုတ်၌လာသောနည်းကို ရှေးစာမျက်နှာနံပါတ် ၃၀-၌ “သူကြွယ်တို့ သီလရှိသောသူမှာ သီလနှင့်ပြည့်စုံခြင်း၏ အကျိုးတို့သည် ဤငါးပါးတို့ပေတည်း” ဤသို့ စသည်ဖြင့် ထုတ်ပြခဲ့ပြီးသော ဒေသနာမှ ပြန်သောအားဖြင့် သိအပ်၏။

၁၆၇

ရှိ၏၊ ဝါ၊ အဖိုးလည်း မတန်^၁။ နှစ်ပေါင်းများစွာ စုဝေးနေသော မစင်တို့ဖြင့်ပြည့်သော မစင်တွင်းကဲ့သို့ သုတ်သင်ခြင်းငှါလည်း ခဲယဉ်း၏၊ သူသေကောင်ဖုတ်သော ထင်းကုလားကဲ့သို့^၂ လူ့စည်းစိမ် ရဟန်းစည်းစိမ်ဟူသော ၂-မျိုးသော စည်းစိမ်မှလည်း အပဖြစ်၏၊ ရဟန်းအဖြစ်ကို ဝန်ခံသော်လည်း

မှတ်ချက်

၁-ပိုက်ဆံလျှော်ပုဆိုးကဲ့သို့-ဟူသော စကားမှ ဤတိုင်အောင်သော စကားရပ်ဖြင့် “ပိုက်ဆံလျှော်ပုဆိုးသည် အဆင်းမလှသကဲ့သို့၎င်း, ကြမ်းတမ်း၍ အတွေ့ဆိုးသကဲ့သို့၎င်း, အဖိုးမတန်သကဲ့သို့၎င်း ထို့အတူပင် ဒုဿီလသည်လည်း အဆင်းမလှ၊ အတွေ့ဆိုးရှိ၏၊ အဖိုးမတန်”ဟု သိစေ၏။

၂- “သူသေကောင်ဖုတ်သော ထင်းကုလားသည် မြို့ရွာ၌လည်း အသုံးမဝင်, တောအရပ်၌လည်း အသုံးမဝင်သကဲ့သို့”ဟု ဆိုလို၏။ ထိုသို့ အသုံးမဝင်ပုံကို သံယုတ်အဋ္ဌကထာ ဒုတိယတွဲ နှာ-၂၇၈-၌ အောက်ပါအတိုင်း ဖွင့်ပြထားသည်။

ဆဝါလာတ-ထင်းကုလား ဟူသည်ကား ဆဝ-ဟုခေါ်သော သူသေကောင်တို့ကို ဖုတ်ရာ၌ (အလာတ)ထင်းမီးစပေတည်း၊ အတိုင်းအထွာအားဖြင့် လက်၈-သစ်မျှရှိ၏၊ ၂-ဖက်သော အစွန်းဌာနတို့၌ မီးလောင်ထား၏၊ အလယ်၌ မစင်ဖြင့် လူးလဲနေ၏၊ ထိုထင်းစသည် ထမ်းပိုးတုံး ထွန်တုံး အခြင် ခေါင်အုပ် စသည်တို့အကျိုးငှါ ထည့်ရန်ဖြစ်နိုင်လျှင် မြို့ရွာ၌ သစ်သားကိစ္စကို ပြီးစေရာ၏၊ လယ်တဲ၌ သစ်သားအခင်း ညောင်စောင်း စသည်တို့အကျိုးငှါ ထည့်ရန်ဖြစ်နိုင်လျှင် တောအရပ်၌ သစ်သားကိစ္စကို ပြီးစေရာ၏၊ သို့သော် ထို၂-ပါးသော အခြင်းအရာအားဖြင့်လည်း မဖြစ်နိုင်သောကြောင့် “ဤသို့ မြို့ရွာ၌ သစ်သားကိစ္စကို မပြီးစေနိုင်၊ တော၌ သစ်သားကိစ္စကို မပြီးစေနိုင်”ဟု မိန့်ဆိုတော် မူလေသည်။

ဤအဋ္ဌကထာအဖွင့်ကို ထောက်ဆကြည့်လျှင် ဆဝါလာတပုဒ်ကို “တံရှူးဝါး”ဟု ပြန်ခြင်းသည် သင့်အံ့မထင်။

၁၆၈

ရဟန်းအစစ် မဟုတ်သည်သာတည်း။ (ဥပမာ) နွားအပေါင်းတို့ကို အစဉ်လိုက်သော မြည်းနှင့်တူ၏၊ ခပ်သိမ်းသောသူတို့၏ ရန်သူဖြစ်သော ပုဂ္ဂိုလ်ကဲ့သို့ အမြဲမပြတ် ထိတ်လန့်ရ၏။ (လူအပေါင်းတို့အလယ်၌) သူသေကောင်ကဲ့သို့ (သံဃာ့အလယ်၌ တည်နေသော်လည်း သုံးပါးသော သံဝါသတို့ဖြင့်^၁) ပေါင်းသင်း ဆက်ဆံခြင်းကိုလည်း မထိုက်၊ သူသေကောင်ဖုတ်သော သုသာန်မီးသည် မီးပူဇော်သော ဗြာဟ္မဏတို့၏ ပူဇော်ခြင်းကို မထိုက်သကဲ့သို့ သုတစသော ဂုဏ်ကျေးဇူးတို့နှင့် ပြည့်စုံပါသော်လည်း သီတင်းသုံးဘော် သံဃာတော်တို့၏ ပူဇော်ခြင်းကို မထိုက်ချေ၊ မျက်စိနှစ်ကွင်း အလင်းမရသောသူသည် အဆင်းကို မြင်ခြင်း၌ မဖြစ်ထိုက်သကဲ့သို့ ဈာန် မဂ် ဖိုလ် တရားထူးကို ရခြင်း၌ မဖြစ်ထိုက်တော့ချေ၊ ဒွန်းစဏ္ဍားလူငယ်သည် မင်းအဖြစ်၌ မြှော်လင့်တောင့်တခြင်း ကင်းသကဲ့သို့ (သမထဝိပဿနာ အကျင့်ဟူသော) ပဋိပတ္တိသဒ္ဓမ္မ, (မဂ်ဖိုလ်နိဗ္ဗာန်ဟူသော) ပဋိဝေဓသဒ္ဓမ္မ၌ မြှော်လင့်တောင့်တခြင်းလည်း ကင်း၏။ ချမ်းသာပေသည်ဟု (သူ့ဟာသူ) ထင်မှတ်ရသော်လည်း (ဒုဿီလပုဂ္ဂိုလ်သည်) အဂ္ဂိက္ခန္ဓောပမသုတ်၌ ဟောတော်မူအပ်သော ဆင်းရဲအဖို့အစု ရှိသည်၏အဖြစ်ကြောင့် ဆင်းရဲနေသည်သာတည်း။

[၅၂] ချဲ့၍ပြဦးအံ့၊ ငါးပါးသော ကာမဂုဏ်ကို သုံးဆောင်ခြင်းကြောင့်ဖြစ်သော ချမ်းသာ, သူတပါးတို့ပြုသော ရှိခိုးခြင်း မြတ်နိုးခြင်း စသည်တို့ကြောင့်ဖြစ်သော ချမ်းသာ အစရှိသော ချမ်းသာ၌ သာယာသဖြင့်

မှတ်ချက်

၁—သုံးပါးသော သံဝါသတို့ ဟူသည်မှာ (၁) အတူတကွ သံဃကံကို ပြုခြင်းဟူသော ဧကကမ္မ, (၂) အတူတကွ ပါတိမောက်ပြခြင်းဟူသော ဧကုဒ္ဒေသ, (၃) သီလရှိသော ရဟန်းတိုင်းပင် သိက္ခာပုဒ်ဟူသမျှကို အညီအမျှ ကျင့်အပ်သည်၏အဖြစ်ဟူသော သမသိက္ခာတာ- ဤသုံးပါးတို့ပင်တည်း။

၁၆၉

မက်မောသော စိတ်ရှိကုန်သော ဒုဿီလပုဂ္ဂိုလ်တို့၏^၁ ထိုဆိုခဲ့ပြီးသော ချမ်းသာ၌ သာယာခြင်းလျှင် အကြောင်းရှိသော^၂ ဆင်ခြင်ကြည့်ကာမျှဖြင့်သော်လည်း နှလုံး၏ ပူပန်ခြင်းကိုဖြစ်စေ၍ ပူသော သွေးအန်ခြင်းကို ဖြစ်စေနိုင်သော^၂ အလွန်ဆိုးဝါး အခံခက်လှစွာသော ဆင်းရဲကို ပြတော်မူလိုသည်ဖြစ်၍ ခပ်သိမ်းသော အခြင်းအရာအားဖြင့် ကံ၏အကျိုးကို မျက်မှောက်မြင်တော်မူသော မြတ်စွာဘုရားသည် (ဆိုလတံ့သော အောက်ပါစကားကို) ဟောကြားတော်မူပေ၏။

“ရဟန်းတို့ ရဲရဲတောက်သော ထက်ဝန်းကျင်မှ တောက်ပသော တခဲနက် မီးလျှံအပေါင်းသဖွယ်ဖြစ်သော ထိုမီးပုံကြီးကို သင်တို့ မြင်ကုန်၏လော”ဟု မေးတော်မူ၏။ “အရှင် မိန့်တော်မူသည့်အတိုင်းပင် မြင်ပါကုန်၏ဘုရား”ဟု လျှောက်ကုန်၏။

“ရဟန်းတို့ ယခု ငါဆိုမည့်စကားကို (သင်တို့) အဘယ်သို့ မှတ်ထင်ကုန်သနည်း? ရဲရဲတောက်သော ထက်ဝန်းကျင်မှ တောက်ပသော တခဲနက် မီးလျှံအပေါင်းသဖွယ်ဖြစ်သော ထိုမီးပုံကြီးကို (ရဟန်းတပါးသည်) ပွေ့ဖက်၍ ကပ်လျက်မူလည်း ထိုင်နေရာ၏၊ ကပ်လျက်မူလည်း အိပ်နေရာ၏၊ သို့မဟုတ် နူးညံ့နုနယ်သော ခြေလက်ရှိသော မင်းမျိုး သ္မီးကညာကိုဖြစ်စေ၊ ပုဏ္ဏားမျိုး သ္မီးကညာကိုဖြစ်စေ၊ သူကြွယ်မျိုး သ္မီးကညာကိုဖြစ်စေ ပွေ့ဖက်၍ ကပ်လျက်မူလည်း ထိုင်နေရာ၏ ကပ်လျက်မူလည်း အိပ်နေရာ၏၊ (ဤ ၂မျိုးတို့တွင်) အဘယ်သည် ကောင်းမြတ်ပါသနည်း”ဟု မေးတော်မူ၏။ “နူးညံ့နုနယ်သော လက်ခြေရှိသော မင်းမျိုး သ္မီးကညာကိုဖြစ်စေ၊

မှတ်ချက်

၁–ဒုဿီလပုဂ္ဂိုလ်တို့၏.. ဆင်းရဲကို-ဟု စပ်ပါ။

၂—အကြောင်းရှိသော ဖြစ်စေနိုင်သော.. ဆင်းရဲကို-ဟု စပ်ပါ။

၁၇၀

ပုဏ္ဏားမျိုး သ္မီးကညာကိုဖြစ်စေ၊ သူကြွယ်မျိုး သ္မီးကညာကိုဖြစ်စေ ပွေ့ဖက်၍ ကပ်လျက်လည်း ထိုင်နေရာ၏၊ ကပ်လျက်မူလည်း အိပ်နေရာ၏၊ ဤ(သို့ သ္မီးကညာကို ပွေ့ဖက်၍ ထိုင်နေခြင်း အိပ်နေခြင်း)သည်သာလျှင် ကောင်းမြတ်ပါသည် အရှင်ဘုရား၊ ရဲရဲတောက်သော.. ထို မီးပုံကြီးကို ပွေ့ဖက်၍ ကပ်လျက် ထိုင်နေခြင်း အိပ်နေခြင်းသည်ကား ဆင်းရဲလှပါသည် အရှင်ဘုရား”ဟု လျှောက်ကုန်၏။

“ရဟန်းတို့ “ယုတ်မာသော အကျင့်ရှိသူ မစင်ကြယ်သည်ဖြစ်၍ ရွံရှားသဖြင့် အောက်မေ့အပ်သော အကျင့်ရှိသူ ဖုံးလွှမ်းအပ်သော အမှုရှိသူ ရဟန်းမဟုတ်ပါပဲလျက် ရဟန်းဟု ဝန်ခံနေသူ မြတ်သောအကျင့်ကို ကျင့်သူမဟုတ်ပါပဲ မြတ်သောအကျင့်ကို ကျင့်သူဟု ဝန်ခံနေသူ ကိုယ်တွင်း၌ (သီလပျက်ခြင်းဟူသော) အပုပ်ရှိသော (ကိလေသာမိုးရည်ဖြင့်) စိုစွတ်သူ အမှိုက်သဖွယ်ဖြစ်သူ”ဟု ဆိုအပ်သော ထိုဒုဿီလရဟန်း၏ ရဲရဲတောက်သော ထက်ဝန်းကျင်မှ တောက်ပသော တခဲနက် မီးလျှံအပေါင်းသဖွယ်ဖြစ်သော ထိုမီးပုံကြီးကို ပွေ့ဖက်၍ ကပ်လျက်မူလည်း ထိုင်နေရာ၏၊ ကပ်လျက်မူလည်း အိပ်နေရာ၏၊ ထိုမီးပုံကြီးကို ပွေ့ဖက်၍ ထိုင်နေခြင်း အိပ်နေခြင်းသည်သာလျှင် ကောင်းမြတ်ပေ၏၊ ထိုသို့ ကောင်းမြတ်သည်ဟု ဆိုရခြင်း၏အကြောင်းကို သင်တို့အား ငါပြောကြားပေအံ့၊ ငါသိနားလည်စေအံ့၊ (ဒုဿီလရဟန်း၏ မီးပုံကြီးကို ပွေ့ဖက်၍ ထိုင်နေခြင်း အိပ်နေခြင်း၏) ထိုကောင်းမြတ်သည်၏အဖြစ်သည် အဘယ့်ကြောင့်နည်းဟူမူ (ထိုမီးပုံကြီးကို ပွေ့ဖက်၍ ထိုင်နေသော အိပ်နေသော) ထိုဒုဿီလရဟန်းသည် ထိုမီးပုံကြီးကို ပွေ့ဖက်၍ ထိုင်နေခြင်း

၁၇၁

အိပ်နေခြင်းဟူသော အကြောင်းကြောင့် သေခြင်းသို့မူလည်း ရောက်ရာ၏၊ သေလောက်သော ဆင်းရဲသို့မူလည်း ရောက်ရာ၏။ (သို့သော်လည်း) ထိုမီးပုံကြီးကို ပွေ့ဖက်၍ ထိုင်နေခြင်း အိပ်နေခြင်းဟူသော အကြောင်းကြောင့် ကိုယ်ခန္ဓာပျက်စီး၍ သေသည်မှနောက်၌ အပါယ်ဒုဂ္ဂတိဘုံ ပျက်စီး၍ ကျရာဖြစ်သော ငရဲဘုံ၌မူကား မဖြစ်ရာသည်သာတည်း၊ (ရဟန်းတို့ စင်စစ်သော်ကား ယုတ်မာသော အကျင့်ရှိသူ အမှိုက်သဖွယ်ဖြစ်သူဟု ဆိုအပ်သော ထိုဒုဿီလရဟန်းသည် မင်းမျိုး သ္မီးကညာကိုဖြစ်စေ, ပုဏ္ဏားမျိုး သ္မီးကညာကိုဖြစ်စေ, သူကြွယ်မျိုး သ္မီးကညာကိုဖြစ်စေ ပွေ့ဖက်၍ ကပ်လျက်မူလည်း ထိုင်နေငြားအံ့, ကပ်လျက်မူလည်း အိပ်နေငြားအံ့။ ရဟန်းတို့ ထိုဒုဿီလ၏ ထိုသ္မီးကညာကို ပွေ့ဖက်၍ ထိုင်နေခြင်း အိပ်နေခြင်းသည် ရှည်မြင့်စွာသော ကာလပတ်လုံး စီးပွါးမဲ့အလို့ငှါ ဆင်းရဲရန်အလို့ငှါ ဖြစ်၏၊ ကိုယ်ခန္ဓာပျက်စီး၍ သေသည်မှနောက်၌ အပါယ်ဒုဂ္ဂတိဘုံ ပျက်စီး၍ ကျရာဖြစ်သော ငရဲဘုံ၌ ဖြစ်ရာ၏။^၁)”ဟု ဟောတော်မူ၏။

ဤဆိုခဲ့သည့်အတိုင်း မီးပုံကြီးဥပမာဖြင့် မိန်းမနှင့်စပ်သော ကာမဂုဏ်ငါးပါးကို သုံးဆောင်ခြင်းလျှင် အကြောင်းရှိသော ဆင်းရဲကို ပြတော်မူပြီး၍ (မြတ်စွာဘုရားသည်) ဤသို့သော နည်းဖြင့်ပင်လျှင်-

“ရဟန်းတို့ ယခု ငါဆိုမည့်စကားကို အဘယ်သို့ မှတ်ထင်ကုန်သနည်း? အားကောင်းသော ယောက်ျားသည် ခိုင်စွာသော

မှတ်ချက်

၁-ဤလက်သည်းကွင်း အတွင်း၌ရှိသော စကားရပ်များသည် အဂ္ဂိက္ခန္ဓောပမသုတ်ရင်းမှ ထုတ်ဆောင်၍ပြသော စကားများ ဖြစ်သည်၊ ဝိသုဒ္ဓိမဂ်၌ကား ဤစာပိုဒ်များကို မဖော်ပြပဲ ခြွင်းချန်ထားသည်။

၁၇၂

သားမြီးကြိုးဖြင့် ခြေသလုံး၂-ဖက်တို့ကို ရစ်ပတ်၍ ပွတ်ဆွဲ ဆွဲရာ၏၊ ထိုခိုင်စွာသော သားမြီးကြိုးသည် အပေါ်အရေပါးကို ဖြတ်ရာ၏၊ အပေါ်အရေပါးကို ဖြတ်ပြီး၍ အတွင်းအရေထူကို ဖြတ်ရာ၏၊ အတွင်းအရေထူကို ဖြတ်ပြီး၍ အသားကို ဖြတ်ရာ၏၊ အသားကို ဖြတ်ပြီး၍ အကြောကို ဖြတ်ရာ၏၊ အကြောကို ဖြတ်ပြီး၍ အရိုးကို ဖြတ်ရာ၏၊ အရိုးကို ဖြတ်ပြီး၍ ရိုးတွင်းခြင်ဆီကို ထိဆိုက်၍ တည်ရာ၏။ [၅၃] သို့မဟုတ် ခတ္တိယမဟာသာလခေါ် မင်း,သေဌေးတို့၏သော်၎င်း၊ ဗြာဟ္မဏမဟာသာလခေါ် ပုဏ္ဏားသေဌေးတို့၏သော်၎င်း၊ ဂဟပတိမဟာသာလခေါ် သူကြွယ်သေဌေးတို့၏သော်၎င်း^၁ ရှိခိုးခြင်းကို (ဒုဿီလရဟန်းသည်) သာယာလက်ခံရာ၏။ (ထို၂-မျိုးတို့တွင်) အဘယ်သည် ကောင်းမြတ်ပါသနည်း?” ဟူ၍၎င်း။

မှတ်ချက်

၁- အကြင် သူကြွယ်၏အိမ်၌ အောက်ထစ်ဆုံး အပိုင်းအခြားအားဖြင့် ကုဋေလေးဆယ်သော ဥစ္စာကို မြှုပ်နှံသိမ်းဆည်းထား၏၊ နေ့စဉ် သုံးငွေအဖြစ်ဖြင့် ကျပ်ငွေ ငါးတင်းထွက်၏၊ ဤသူကြွယ်သည် ဂဟပတိမဟာသာလ မည်၏။ အကြင်ပုဏ္ဏား၏အိမ်၌ အောက်ထစ်ဆုံး အပိုင်းအခြားအားဖြင့် ကုဋေရှစ်ဆယ်သော ဥစ္စာကို မြှုပ်နှံသိမ်းဆည်းထား၏၊ နေ့စဉ် သုံးငွေအဖြစ်ဖြင့် ကျပ်ငွေ ဆယ်တင်းထွက်၏၊ ဤပုဏ္ဏားသည် ဗြာဟ္မဏမဟာသာလမည်၏။ အကြင်မင်း၏အိမ်၌ အောက်ထစ်ဆုံး အပိုင်းအခြားအားဖြင့် ကုဋေတရာသော ဥစ္စာကို မြှုပ်နှံသိမ်းဆည်းထား၏၊ နေ့စဉ် သုံးငွေအဖြစ်ဖြင့် ကျပ်ငွေ တင်းနှစ်ဆယ်ထွက်၏၊ ဤမင်းသည် ခတ္တိယမဟာသာလမည်၏။ (သမ္မောဟဝိနောဒနီ နှာ ၅ဝ၂)။ ထို့ပြင် (ဒီ ဋ္ဌ ၂-၁၇၈) စသည်တို့၌လည်း အလားတူ အဆိုရှိသေး၏။ ဤအရာ၌ မဟာသာလခေါ် သေဌေးတို့ကို ပြဆိုခြင်းမှာ ပဓာနနည်းမျှသာတည်း၊ စင်စစ်သော်ကား သာမန် လူဒါယကာ ဒါယိကာမတို့၏ ရှိခိုးခြင်းကိုလည်း ယူအပ်သည်သာတည်း။

၁၇၃

“ရဟန်းတို့ ယခု ငါဆိုမည့်စကားကို အဘယ်သို့ မှတ်ထင်ကုန်သနည်း ? အားကောင်းသော ယောက်ျားသည် ဆီဖြင့် သွေးထားသော ထက်စွာသော လှံမဖြင့် ရင်လယ်တည့်တည့်၌ ထိုးရာ၏။ သို့မဟုတ် မင်း,သေဌေးကြီးတို့၏သော်၎င်း.. သူကြွယ်သေဌေးတို့၏သော်၎င်း လက်အုပ်ချီခြင်းအမှုကို (ဒုဿီလရဟန်းသည်) သာယာလက်ခံရာ၏။ ထို၂-မျိုးတို့တွင် အဘယ်သည် ကောင်းမြတ်ပါသနည်း?”ဟူ၍၎င်း။

“ရဟန်းတို့ ယခု ငါဆိုမည့်စကားကို အဘယ်သို့ မှတ်ထင်ကုန်သနည်း? အားကောင်းသော ယောက်ျားသည် လောလောပူသော.. တခဲနက် မီးလျှံအပေါင်းသဖွယ်ဖြစ်သော သံပြားဖြင့် ကိုယ်ကို ရစ်ပတ်ရာ၏။ သို့မဟုတ် မင်းသေဌေးတို၏သော်၎င်း.. သူကြွယ်သေဌေး၏သော်၎င်း (ကံ ကံ၏အကျိုးနှင့် ရဟန်းသီလကို) ယုံကြည်၍ လှူအပ်သော သင်္ကန်းကို (ဒုဿီလရဟန်းသည်) သုံးဆောင်ရာ၏။ (ထို၂-မျိုးတို့တွင်) အဘယ်သည် ကောင်းမြတ်ပါသနည်း”ဟူ၍၎င်း။

“ရဟန်းတို့ ယခု ငါဆိုမည့်စကားကို အဘယ်သို့ မှတ်ထင်ကုန်သနည်း ? အားကောင်းသော ယောက်ျားသည် လောလောပူသော.. တခဲနက် မီးလျှံအပေါင်းသဖွယ်ဖြစ်သော သံညှပ်ကြီးဖြင့် ခံတွင်းကိုဖွင့်၍ လောလောပူသော.. တခဲနက် မီးလျှံအပေါင်းသဖွယ်ဖြစ်သော သံတွေခဲကို ခံတွင်း၌ထည့်ရာ၏၊ ထိုသံတွေခဲသည် ထိုရဟန်း၏ နှုတ်ခမ်းကိုလည်း လောင်ရာ၏၊ ခံတွင်းကိုလည်း.. လျှာကိုလည်း... လည်ချောင်းကိုလည်း... ဝမ်းကိုလည်းလောင်ရာ၏။ အူမကိုလည်း အူသိမ်ကိုလည်းယူ၍ အောက်အဖို့မှ ထွက်သွားရာ၏။ သို့မဟုတ် မင်းသေဌေးတို့၏သော်၎င်း.. သူကြွယ်သေဌေးတို့၏

၁၇၄

သော်၎င်း ယုံကြည်၍လှူအပ်သော ဆွမ်းကို (ဒုဿီလရဟန်းသည်) သုံးဆောင်ရာ၏။ (ထို၂-မျိုးတို့တွင်) အဘယ်သည် ကောင်းမြတ်ပါသနည်း?”ဟူ၍၎င်း။

“ရဟန်းတို့ ယခု ငါဆိုမည့်စကားကို အဘယ်သို့ မှတ်ထင်ကုန်သနည်း? အားကောင်းသော ယောက်ျားသည် ဦးခေါင်း၌ကိုင်၍ဖြစ်စေ၊ လည်ကုပ်၌ကိုင်၍ဖြစ်စေ လောလောပူသော.. တခဲနက် မီးလျှံအပေါင်းသဖွယ်ဖြစ်သော သံညောင်စောင်း၌သော်၎င်း, သံအင်းပျဉ်၌သော်၎င်း ထိုင်မူလည်း ထိုင်နေစေရာ၏၊ အိပ်မူလည်း အိပ်စေရာ၏။ သိုမဟုတ် မင်းသေဌေး.. သူကြွယ်သေဌေးတို့၏သော်၎င်း ယုံကြည်၍လှူအပ်သော ညောင်စောင်းအင်းပျဉ်ကို (ဒုဿီလရဟန်းသည်) သုံးဆောင်ရာ၏။ (ထို၂-မျိုးတို့တွင်) အဘယ်သည် ကောင်းမြတ်ပါသနည်း”ဟူ၍၎င်း။

“ရဟန်းတို့ ယခု ငါဆိုမည့်စကားကို အဘယ်သို့ မှတ်ထင်ကုန်သနည်း? အားကောင်းသော ယောက်ျားသည် ဦးခေါင်းစောက်ထိုး ခြေကားမိုးမျှော် ဆွဲကိုင်၍ လောလောပူသော.. [၅၄] တခဲနက် မီးလျှံအပေါင်းသဖွယ်ဖြစ်သော သံရည်အိုးကြီးထဲ၌ ပစ်ချရာ၏၊ ထိုပစ်ချခံရသောသူသည် အမြှုပ်တစီစီထစေလျက် ကျက်သည်ဖြစ်၍ တကြိမ်လည်း အထက်သို့တက်လာရာ၏၊ တကြိမ်လည်း အောက်သို့ မြုပ်သွားရာ၏၊ တကြိမ်လည်း ဖီလာသွားရာ၏။ သို့မဟုတ် မင်းသေဌေးတို့၏သော်၎င်း.. သူကြွယ်သေဌေးတို့၏သော်၎င်း ယုံကြည်၍လှူအပ်သော ကျောင်းကို (ဒုဿီလရဟန်းသည်) သုံးဆောင်ရာ၏။ (ထို၂-မျိုးတို့တွင်) အဘယ်သည် ကောင်းမြတ်ပါသနည်း”ဟူ၍၎င်း- ဤသို့မေးတော်မူလျက်-

၁၇၅

ဤသားမြီးကြိုးဥပမာ, ထက်လှစွာသော လှံမဥပမာ, သံပြားဥပမာ, သံတွေခဲဥပမာ, သံညောင်စောင်း သံအင်းပျဉ် ဥပမာ, သံရည်အိုးဥပမာတို့ဖြင့် ရှိခိုးခြင်း လက်အုပ်ချီခြင်းကို သာယာလက်ခံခြင်းနှင့် သင်္ကန်း ဆွမ်း ညောင်စောင်း အင်းပျဉ် ကျောင်းကို သုံးဆောင်ခြင်းလျှင် အကြောင်းရှိသော ဆင်းရဲကို ပြတော်မူလေပြီ။ ထို့ကြောင့်^၁-

မီးပုံကြီးကို ပွေ့ဖက်ခြင်းကြောင့်ဖြစ်သော ဆင်းရဲထက် လွန်ကဲသော ဆင်းရဲအဖြစ်ဖြင့် အလွန်ဆိုးဝါးလှသော ဆင်းရဲဟူသော အကျိုးရှိသော ကာမချမ်းသာကို မစွန့်သော သီလပျက်သော ရဟန်းအား အဘယ်မှာ ချမ်းသာရှိအံ့နည်း။ (မရှိသည်သာတည်း)။

ကြမ်းသော သားမြီးကြိုးဖြင့် ပွတ်ဆွဲဆွဲတိုက်ခြင်းကြောင့်ဖြစ်သော ဆင်းရဲထက် လွန်ကဲသော ဆင်းရဲအဖို့ရှိသော သီလပျက်သောရဟန်းအား (လူတို့၏)ရှိခိုးခြင်းကို သာယာလက်ခံခြင်းကြောင့် ချမ်းသာမည်သည် အဘယ်မှာရှိအံ့နည်း။ (မရှိသည်သာတည်း)။ သီလမရှိသော ရဟန်းအား သဒ္ဓါတရားရှိသောလူတို့၏ လက်အုပ်ချီခြင်းကို သာယာလက်ခံခြင်းကြောင့် ချမ်းသာမည်သည် အဘယ်မှာရှိအံ့နည်း၊ ယင်းသာယာလက်ခံခြင်းသည် (ရင်ဝ၌) လှံမဖြင့် ထိုးဆွခြင်းကြောင့်ဖြစ်သော ဆင်းရဲထက် လွန်ကဲသောဆင်းရဲ၏အကြောင်းသာ ဖြစ်ချေ၏။

(ကိုယ်နှုတ်နှလုံးကို မစောင့်သောရဟန်းသည်) အကြင်သင်္ကန်းကို သုံးဆောင်ခြင်းကြောင့် ငရဲ၌ အလျှံတပြောင်ပြောင်တောက်သော

မှတ်ချက်

၁-ထို့ကြောင့်.. ဤသို့ အစရှိသော ဆင်ခြင်ခြင်းဖြင့်.. အပြစ်ကိုမြင်ခြင်းကို၎င်း.. အကျိုးကို မြင်ခြင်းကို၎င်း သိအပ်၏-ဟု စပ်ပါ။

၁၇၆

သံပြားဖြင့် ရစ်ပတ်ခြင်းအတွေ့ကို ရှည်မြင့်သော ကာလပတ်လုံး ခံစားအပ်၏၊ ဝါ၊ ခံစားရလတံ့၊ ကိုယ်နှုတ်နှလုံးကို မစောင့်သော ထိုဒုဿီလရဟန်း၏ ထိုသင်္ကန်းကို သုံးဆောင်ခြင်းကြောင့်ဖြစ်သော ချမ်းသာသည် အဘယ်မည်သော ချမ်းသာပေနည်း၊ ဝါ၊ ဆင်းရဲကြောင်းဖြစ်၍ ချမ်းသာမဟုတ် ဆင်းရဲသာတည်း။

သီလမရှိသောရဟန်းသည် အကြင်သုံးဆောင်အပ်သော ဆွမ်းကြောင့်၊ ဝါ၊ ဆွမ်းကို သုံးဆောင်ခြင်းကြောင့် ရဲရဲတောက်ကုန်သော သံတွေခဲတို့ကို ရှည်မြင့်စွာသော ကာလပတ်လုံး မျိုးအပ်ကုန်၏၊ ဝါ၊ မျိုရလတံ့၊ ထိုဆွမ်းသည် ကောင်းသောအရသာ ရှိပါသော်လည်း ထိုသီလမရှိသောရဟန်းအား လတ်တလော သေစေတတ်သော အဆိပ်နှင့်တူချေ၏။

(ညောင်စောင်း အင်းပျဉ်ကို သုံးဆောင်သော) အကြင်ဒုဿီလရဟန်းကို ရဲရဲတောက်သော သံညောင်စောင်း အင်းပျဉ်တို့သည် (ငရဲ၌) ရှည်မြင့်စွာသော ကာလပတ်လုံး နှိပ်စက်ကုန်လတံ့၊ သီလမရှိသော ထိုရဟန်း၏ ထိုညောင်စောင်းအင်းပျဉ်ကို သုံးဆောင်ခြင်းသည် ချမ်းသာဟု သမုတ်အပ်သော်လည်း ဆင်းရဲ၏အကြောင်းဖြစ်၍ ဆင်းရဲသာတည်း။

အကြင်ဒုဿီလရဟန်းသည် ရဲရဲတောက်ကုန်သော သံရည်အိုးတို့၌ နေရရာ၏၊ ဝါ၊ နေရလတံ့၊ ယုံကြည်၍လှူအပ်သော ကျောင်း၌ ထိုဒုဿီလရဟန်း၏ ကိန်းအောင်းမွေ့လျော် ထိုနေပျော်ခြင်းသည် အဘယ်သို့သော နေပျော်ခြင်းနည်း၊ ဝါ၊ အဘယ်အကျိုးရှိအံ့နည်း။

အကြင် ဒုဿီလရဟန်းကို “ရွံရှားသဖြင့် အောက်မေ့အပ်သော အကျင့်ရှိသူ”ဟူ၍၎င်း, “အမှိုက်သဖွယ်ဖြစ်သူ”ဟူ၍၎င်း,

၁၇၇

“(ကိလေသာမိုးရည်ဖြင့်) စိုစွတ်သူ”ဟူ၍၎င်း, “ယုတ်မာသောသူ”ဟူ၍၎င်း, “ကိုယ်တွင်း၌ အပုပ်ရှိသူ”ဟူ၍၎င်း ကဲ့ရဲ့တော်မူလျက် တလောကလုံး၏ အလေးပြုအပ်သော ဆရာဘုရားသည် မိန့်ကြားတော်မူလေပြီ။

ကိုယ်နှုတ်(နှလုံး)ကို မစောင့်စည်းသူ ရဟန်းစစ် ရဟန်းကောင်း မဟုတ်ပါပဲလျက် ရဟန်းကောင်း ပုဂ္ဂိုလ်အပေါင်း၏ အသွင်ကိုဆောင်သူ (ကုသိုလ်မူလကို တူးဖြိုသဖြင့်) တူးဖြိုအပ်ပြီးဖြစ်သော (သီလဗျသနဖြင့်) နှိပ်စက်ဖျက်ဆီးအပ်ပြီး- သတ်အပ်ပြီးဖြစ်သော အတ္တဘောကို (ပြုစုစောင့်ရှောက်သောအားဖြင့်) ဆောင်နေသူ(ဟူသော) ထိုဒုဿီလ၏ အသက်ရှင်နေခြင်းသည် စက်ဆုပ်ရွံရှာဖွယ် ကောင်းလေစွ^၁။

မှတ်ချက်

၁- အထက်ပါ အနက်သည်-

ဓီ ဇီဝိတံ အသညတဿ၊ တဿ သမဏဇနဝေသဓရိဿ။

အဿမဏဿ ဥပဟတံ၊ ခတမတ္တာနံ ဝဟန္တဿ။

ဟူသော ဂါထာ၌ “ဥပဟတံ ခတံ”ဟူသော ပုဒ်တို့ကို အတ္တာနံ-ပုဒ်၏ ဝိသေသနအဖြစ်ဖြင့်ယူ၍ ပြန်ဆိုအပ်သော အနက်ဖြစ်သည်။ ထိုသို့ ပြန်ဆိုသင့်ခြင်း၏ အကြောင်းမှာ-

“ခတာယံ ဘိက္ခဝေ ရာဇာ- ရဟန်းတို့ ဤအဇာတသတ်မင်းသည် (မဂ်ဖိုလ်ရောက်ကြောင်း ကုသိုလ်မူလကို တူးဖြိုသောအားဖြင့် သူကိုယ်တိုင်ပင်) တူးဖို့အပ်ပြီး ဖြစ်ချေ၏။ ဥပဟတာယံ ဘိက္ခဝေ ရာဇာ- ရဟန်းတို့ ဤအဇာတသတ်မင်းသည် (သူကိုယ်တိုင်ပင်) နှိပ်စက်ဖျက်ဆီးအပ်ပြီး ဖြစ်ချေ၏”ဟူသော (ဒီ ၃-၈၁) သာမညဖလသုတ် ပါဠိတော်၌ကဲ့သို့၎င်း၊ ခတံ ဥပဟတံ အတ္တာနံ ပရိဟရတိ- တူးဖြိုအပ် ဖျက်ဆီးအပ်ပြီးသော ကိုယ်ကို ဆောင်၏ (အံ ၁-၈၈-၁၀၃)ဟူသော အင်္ဂုတ္တရပါဠိတော်တို့၌ကဲ့သို့၎င်း ဖြစ်သင့်သောကြောင့် ပေတည်း။

၁၇၈

[၅၅) ဤလောက၌ တန်ဆာဆင်လိုသော လုလင်ပျိုတို့သည် မစင်ကို ကြဉ်ရှောင်ကုန်သကဲ့သို့၎င်း, အပုပ်ကောင်ကို ကြဉ်ရှောင်ကုန်သကဲ့သို့၎င်း အကြင် ဒုဿီလရဟန်းကို သီလရှိကုန်သော သူတော်ကောင်းတို့သည် ကြဉ်ရှောင်ကုန်၏၊ ထိုဒုဿီလရဟန်း၏ ထိုအသက်ရှင်ခြင်းသည် အဘယ်အကျိုးရှိအံ့နည်း။

ဒုဿီလရဟန်းသည် အတ္တာနုဝါဒစသော အလုံးစုံသောဘေးတို့မှ မလွတ်ရှာချေ၊ (ဥပစာဈာန်မှစ၍) အလုံးစုံသော ရသင့်ရထိုက်သော

မှတ်ချက်

ထိုပုဒ်တို့ဖြင့် ဆိုလိုသည်မှာ သမာဓိပညာ ကုသိုလ်တို့၏ မူလအခြေအမြစ်ဖြစ်သော သီလကို တူးဖြိုလိုက်သဖြင့် ထိုဒုဿီလ၏ အတ္တဟူသော အတ္တဘောကိုလည်း တူးဖြိုပြီးဖြစ်၏၊ သီလကို နှိပ်စက်ဖျက်ဆီးလိုက်သဖြင့်၊ ဝါ၊ သတ်လိုက်သဖြင့် ထိုဒုဿီလ၏ အတ္တဟူသော အတ္တဘောကိုလည်း နှိပ်စက်ဖျက်ဆီးအပ်ပြီး သတ်အပ်ပြီး ဖြစ်၏။ ထိုသို့ အခြေအမြစ်ကို တူးဖြိုအပ်ပြီး နှိပ်စက်ဖျက်ဆီးအပ်- သတ်အပ်ပြီးဖြစ်သော ခန္ဓာကိုယ်အတ္တဘောကို ပြုစုစောင့်ရှောက်နေသော ထိုဒုဿီလ၏ အသက်ရှင်နေခြင်းသည် စက်ဆုပ်ဖွယ် ကောင်းလှသည်-ဟု ဆိုလို၏။

ပြည်မူ ဝိသုဒ္ဓိမဂ်နိဿယ၌မူ ဥပဟတံ ခတံ-ဟူသော ထိုပုဒ်တို့ကို ဇီဝိတံ-ဟူသော ပုဒ်၏ ဝိသေသနအဖြစ်ဖြင့် အနက်ယောဇနာထားလေ၏။ ထိုအလိုအားဖြင့် အောက်ပါအတိုင်း ဖြစ်သည်။

ကိုယ်နှုတ်နှလုံးကို မစောင့်စည်းသော ရဟန်းကောင်း မဟုတ်ပါပဲလျက် ရဟန်းကောင်း ပုဂ္ဂိုလ်အပေါင်း၏ အသွင်ကိုဆောင်လျက် မိမိအတ္တဘောကို (မွေးမြူလျက်) ဆောင်သော ထိုဒုဿီလ၏ (သီလဗျသနဖြင့်) နှိပ်စက်အပ်သော (ကုသိုလ်မူလကို တူးဖြိုသဖြင့် မိမိကိုပင်) တူးဖြိုတတ်သော၊ ဝါ၊ (ဂုဏ်ကျေးဇူးအပေါင်းဟူသော ကိုယ်၌) တူးဖြိုရွေဖဲ့၍ ရအပ်သော အသက်မွေးခြင်းသည် စက်ဆုပ်ရွံရှာအပ်စွ၊ ဝါ၊ အသက်မွေးခြင်းအား စက်ဆုပ်ရွံရှာခြင်း ဖြစ်ပါစေသတည်း။

၁၇၉

ဈာန်မဂ်ဖိုလ် ချမ်းသာတို့မှ လက်လွတ်ဖြစ်ရရှာချေ၏။ ပိတ်ထားသော နတ်ရွာတံခါးရှိ၏။ အပါယ်လေးပါးသို့ ရောက်ကြောင်းလမ်းသို့ တက်ရောက်လျက် သွားလျက်ရှိ၏။

ကရုဏာကြီးသောသူ၏ သနားခြင်းကရုဏာ၏ တည်ရာအာရုံဖြစ်သော ဒုဿီလနှင့်တူသော အခြားတပါးသောသူသည် အဘယ်မှာရှိအံ့နည်း၊ မရှိတော့သည်သာတည်း။ ဤဆိုခဲ့သောနည်းဖြင့် ဒုဿီလအဖြစ်၌ အပြစ်တို့သည် များသောအပြားရှိကုန်၏။

ဤသို့အစရှိသော ဆင်ခြင်ခြင်းဖြင့် သီလပျက်စီးခြင်း၌ အပြစ်ကိုမြင်ခြင်းကို၎င်း၊ ဆိုခဲ့ပြီးသည်မှ ပြန်သောအားဖြင့်^၁ သီလပြည့်စုံခြင်း၌ အကျိုးကို မြင်ခြင်းကို၎င်း သိအပ်၏။ တနည်းသော်ကား-

အကြင်ရဟန်း၏သီလသည် ကောင်းစွာ အညစ်အကြေးကင်း၏။ ထိုရဟန်း၏ သပိတ်သင်္ကန်းကို ဆောင်ခြင်း (သုံးဆောင်ဝတ်ရုံခြင်း)သည် ကြည်ညိုဖွယ်ရှိပါပေ၏၊ ထိုရဟန်း၏ ရဟန်းပြုခြင်းသည် အကျိုးရှိပါပေ၏။

အမိုက်တိုက်သည် နေ၏အလင်းရောင်သို့ မဝင်ရောက်နိုင်သကဲ့သို့ စင်ကြယ်သော သီလရှိသော ရဟန်း၏နှလုံးသို့ အတ္တာနုဝါဒစသော ဘေးသည် မဝင်ရောက်နိုင်။

မှတ်ချက်

၁-ဆိုခဲ့ပြီးသည်မှ ပြန်သောအားဖြင့်- ဟူသည်ကား သီလပျက်စီးခြင်းအရာ၌ ဆိုခဲ့ပြီးသော အခြင်းအရာ၏ ဆန့်ကျင်ဖက်အားဖြင့်၊ ဝါ၊ ပြောင်းပြန်အားဖြင့် “သီလနှင့်ပြည့်စုံသော ပုဂ္ဂိုလ်သည် သီလပြည့်စုံခြင်းဟူသော အကြောင်းကြောင့် နတ်လူတို့၏ နှလုံးကိုပွါးစေတတ် နှစ်သက်မြတ်နိုးအပ်သည်သာလျှင်တည်း” ဤသို့ အစရှိသည်ဖြင့် (သိရမည်ဟု ဆိုလို၏)။ (ဋီကာ)

၁၈၀

အလင်းရောင်၏ ပြည့်စုံခြင်းဖြင့် လသည် ကောင်းကင်၌ တင့်တယ်သကဲ့သို့ သီလ၏ပြည့်စုံခြင်းဖြင့် ရဟန်းသည် ခြိုးခြံစွာ ကျင့်ရာဖြစ်သော သာသနာတော်တည်းဟူသော တောအုပ်၌ တင့်တယ်ပေ၏။

သီလရှိသောရဟန်း၏ ကိုယ်အနံ့သည်သော်လည် နတ်တို့အားသော်လည်း နှစ်သိမ့်ဝမ်းမြောက်ခြင်းကို ပြုတုံသေး၏၊ သီလအနံ့၌ကား အဘယ်ဆိုဖွယ်ရာ ရှိအံ့နည်း။

သီလတည်းဟူသော အနံ့သည် အလုံးစုံသော နံ့သာမျိုးတို့၏ ပြည့်စုံခြင်း ကောင်းခြင်းဂုဏ်ကို လွှမ်းမိုးနိုင်၏၊ အဆီးအတား အပိတ်အပင် မရှိမူ၍ အလုံးစုံသော အရပ်မျက်နှာတို့သို့ ပြန့်လှိုင်၏။

သီလရှိသောရဟန်း၌ ပြုအပ်ကုန်သော ကောင်းမှုတို့သည် အနည်းငယ်ဖြစ်ကုန်သော်လည်း ကြီးမားသော အကျိုးရှိကုန်၏၊

မှတ်ချက်

၁-ဤအရာ၌ ဂန္ဓော ဣသီနံ စိရဒိက္ခိတာနံ- အစချီသော ဂါထာကို ချပြရမည်ဟု ဋီကာ၌ ဆို၏၊ ထိုဂါထာသည် စတ္တာလီသနိပါတ် သရဘင်္ဂဇာတ်၌ ရှိ၏၊ ထိုဇာတ်၌ ဘုရားအလောင်းတော် သရဘင်္ဂရသေ့အမှူးရှိသော ရသေ့များထံသို့ သိကြားမင်းက လာရောက်ဆည်းကပ်ရာဝယ် ရသေ့တို့၏ လေအောက်အရပ်၌ တည်နေသဖြင့် ရသေ့တို့၏ကိုယ်မှ ထွက်သော အနံ့ဆိုးများ မနံစေရန် အခြားနေရာသို့ ရွှေ့နေဘို့ လက်ထောက် တပည့်ရသေ့ကပြော၏။ ထိုအခါ သိကြားမင်းက-

ကြာမြင့်စွာက ရသေ့ရဟန်းပြုခဲ့ကြသော (သီလနှင့်ပြည့်စုံသူ) ရသေ့တို့၏ ကိုယ်မှအနံ့သည် အကျွန်ုပ်တို့ထံသို့ လာပါစေ၊ ထိုအနံ့ကို အကျွန်ုပ်တို့က မွှေးကြိုင်သော ပန်းယနံ့ကဲ့သို့ပင် အလိုရှိကြပါသည်၊ သီလရှိသောသူတို့၏ ထိုကိုယ်အနံ့၌ နတ်တို့က စက်ဆုပ်ဖွယ် မထင်မှတ်ပါကုန်ဟု ပြန်ကြား ပြောဆိုလေသည်။

၁၈၁

ထို့ကြောင့် သီလရှိသောရဟန်းသည် ပူဇော်ခြင်း, တရိုတသေပြု၍ လှူခြင်းတို့၏ တည်ရာဖြစ်ပေ၏။

သီလရှိသောရဟန်းကို မျက်မှောက်၌ဖြစ်ကုန်သော (သတ်ခြင်း နှောင်ဖွဲ့ခြင်းစသော) အာသဝမည်သော ဘေးရန်တို့သည် မနှိပ်စက်နိုင်ကုန်၊ သီလရှိသောရဟန်းသည် နောင်တမလွန်၌ဖြစ်သော ဆင်းရဲတို့၏ အကြောင်းရင်းဖြစ်သော သီလပျက်စီးမှုကို တူးဖြိုဖျက်ဆီးနိုင်၏၊ ဝါ၊ ပယ်ရှားနိုင်၏။

လူတို့၌ အကြင်စည်းစိမ်ချမ်းသာသည်၎င်း နတ်တို့၌ အကြင်စည်းစိမ်ချမ်းသာသည်၎င်း ရှိ၏၊ ထို၂-မျိုးသော စည်းစိမ်ချမ်းသာသည် အလိုရှိပါမူ သီလရှိသော ရဟန်းအား ရခဲသည်မဟုတ်၊ ဝါ၊ ရလွယ်သည်သာတည်း။

အကြင် နိဗ္ဗာန်စည်းစိမ်ချမ်းသာသည် အပိုင်းအခြား အကန့်အသတ်မရှိ (စင်စစ်) ငြိမ်းအေးပေ၏၊ သီလရှိသောပုဂ္ဂိုလ်၏ စိတ်သည် ထိုနိဗ္ဗာန်စည်းစိမ်သို့သာလျှင် အစဉ် ပြေးဝင်လျက်ရှိပေ၏။

[၅၆] ဤဆိုအပ်ခဲ့ပြီးသော အပြားအားဖြင့် ပညာရှိသည် အလုံးစုံသော လောကီ လောကုတ္တရာစည်းစိမ်တို့၏ မူလဖြစ်သော သီလ၌ များစွာသော အခြင်းအရာတို့ဖြင့် ပြွမ်းသော အကျိုးအာနိသင်ကို ထင်စွာပြရာ၏^၁၊ ဤတွင် စကားတရပ်ပြီး၏။

မှတ်ချက်

၁-ဤ၌ “ဝိဘာဝယေ- ထင်စွာပြရာ၏”ဟူသည်မှာ သူတပါးအား ပြရန်မဟုတ်ပေ၊ မိမိစိတ်ထဲ ဉာဏ်ထဲ၌ ထင်ရှားပေါ်စေရာ၏- ထင်ရှားပေါ်အောင် နှလုံးသွင်းဆင်ခြင်ရာ၏-ဟူ၍သာ ဆိုလိုပေသည်၊ ထိုသို့ယူမှ ပြလတံ့သော အခြားမဲ့ဝါကျအရ အကျိုးပေါ်လာနိုင်ပေမည်။

၁၈၂

ထိုသို့ ပြခြင်း၏အကျိုးကား ဤဆိုအပ်ခဲ့ပြီးသောနည်းဖြင့် ထင်စွာပြသောရဟန်း၏ စိတ်သည် သီလပျက်အံ့သည်မှ ထိတ်လန့်၍ သီလပြည့်စုံခြင်းသို့ ညွတ်၏၊ ထို့ကြောင့် ဆိုအပ်ခဲ့တိုင်းသော^၁ သီလပျက်ခြင်း၏ ဤအပြစ်ကို၎င်း, သီလပြည့်စုံခြင်း၏ ဤအကျိုးကို၎င်း ကြည့်ရှုမြှော်မြင်၍ အလုံးစုံသော ရိုသေခြင်းဖြင့်၊ ဝါ၊ အကြွင်းမဲ့ရိုသေခြင်းဖြင့် သီလကို ဖြူစင်စေအပ်၏၊ ဤကား အနုသာသနီတည်း။

ဤမျှသောစကားအစဉ်ဖြင့် “ပညာရှိသော လူသည် သီလ၌တည်၍” ဟူသော ဤဂါထာ၌ သီလ,သမာဓိ,ပညာကို ပဓာနပြုသဖြင့် ဟောတော်မူ(အပ်)သော နိဗ္ဗာန်ရောက်ကြောင်း လမ်းဖြစ်သော ဝိသုဒ္ဓိမဂ်၌ ရှေးဦးစွာ သီလကို အပြည့်အစုံ ပြအပ်ပြီးဖြစ်ပေပြီ။

ဤသည်ကား သူတော်ကောင်းအပေါင်းတို့၏ နှစ်သိမ့်ဝမ်းမြောက်ခြင်းငှါ စီရင်အပ်သော ဝိသုဒ္ဓိမဂ်ကျမ်းဝယ် သီလကို အကျယ်ပြချက် (သီလနိဒ္ဒေသ)မည်သော ရှေးဦးစွာသော အပိုင်းအခဏ်းပေတည်း။

သီလကိုအကျယ်ပြချက်ပြီး၏။

မှတ်ချက်

၁-ဆိုအပ်ခဲ့တိုင်းသော.. ဤအပြစ်ကို၎င်း.. ဤအကျိုးကို၎င်း-ဟု စပ်ပါ။ ဆိုလိုသည်မှာ ရှေး၌ ဆိုအပ်ခဲ့သမျှသော သီလပျက်ခြင်း၏အပြစ်နှင့် သီလပြည့်စုံခြင်း၏ အကျိုးကို ကြည့်ရှုမြှော်မြင်၍ သီလကို ဖြူစင်စေရမည် စင်ကြယ်စေရမည်ဟု ဆိုလို၏။

၁၈၃

၂-ဓုတင်္ဂနိဒ္ဒေသ- ဓုတင်ကို အကျယ်ပြချက်

သာဓာရဏကထာ- ဓုတင်အားလုံးနှင့် သက်ဆိုင်သောစကား

[၅၇] ၂၂။ ယခုအခါ၌^၁ (အပ္ပိစ္ဆတာ) အလိုနည်းခြင်း, (သန္တုဋ္ဌိတာ) ရောင့်ရဲလွယ်ခြင်း အစရှိကုန်သော အကြင်ဂုဏ်ကျေးဇူးတို့ဖြင့်၊ ဝါ၊ ဂုဏ်ကျေးဇူးတို့ကြောင့်^၂ (သီလနိဒ္ဒေသ၌) ဆိုအပ်ခဲ့ပြီးသော အပြားရှိသော သီလ၏ ဖြူစင်ခြင်းသည် ပြီးစီး၏၊ ထို(အလိုနည်းခြင်း ရောင့်ရဲလွယ်ခြင်း အစရှိသော) ဂုဏ်တို့ကို ပြည့်စုံစေခြင်းငှါ^၃ ဆောက်တည်အပ်ပြီးသည့် သီလရှိသော ယောဂီရဟန်းသည် ဓုတင်ဆောက်တည်ခြင်းကို ပြုသင့်၏^၄။ အကျိုးကား ဤသို့ ဓုတင်ဆောက်တည်လတ်သော် ထိုယောဂီရဟန်း၏^၅ “အလိုနည်းခြင်း, ရောင့်ရဲလွယ်ခြင်း, ကိလေသာတို့ကို ခေါင်းပါးစေခြင်း, ဆိပ်ငြိမ်ရာ၌နေခြင်း, ကိလေသာတို့ကို ဖျက်ဆီးသောအကျင့်ကို ကျင့်ခြင်း, အားထုတ်အပ်သော ဝီရိယရှိခြင်း, ဒါယကာတို့က ပြုစုမွေးမြူလွယ်ခြင်း” အစရှိသော ဂုဏ်ကျေးဇူးတည်းဟူသော ရေစင်ဖြင့် ဆေးလျှော်အပ်ပြီးသော အညစ်အကြေးရှိသည်ဖြစ်၍၊ ဝါ၊ အညစ်အကြေးကို ဆေးလျှော် ပယ်ရှင်းပြီးသည်ဖြစ်၍ သီလသည်လည်း အလွန်စင်ကြယ်သည် ဖြစ်ပေလတံ့၊

မှတ်ချက်

၁- ယခုအခါ၌.. ဓုတင်ဆိုင်ရာစကားကို (ပြရန်) အားထုတ်ကုန်အံ့-ဟု စပ်ပါ။

၂- ဂုဏ်ကျေးဇူးတို့ကြောင့်.. ပြီးစီး၏-ဟု စပ်ပါ။

၃−ပြည့်စုံစေခြင်းငှါ.. ဓုတင်ဆောက်တည်ခြင်းကို ပြုသင့်၏-ဟု စပ်ပါ။

၄-ပြုသင့်၏။ ထို(သို့ ဓုတင်ဆောက်တည်ခြင်းကို ပြုသင့်သော)ကြောင့်-ဟု စပ်ပါ။

၅- ထိုယောဂီရဟန်း၏.. သီလသည်လည်း အလွန်စင်ကြယ်သည် ဖြစ်ပေလတံ့၊ ဓုတင်အကျင့်တို့သည်လည်း ပြည့်စုံကြပေလတံ့-ဟု စပ်ပါ။

၁၈၄

ဓုတင်အကျင့်တို့သည်လည်း ပြည့်စုံကြပေလတံ့၊ ဤသို့ (သီလစင်ကြယ်ခြင်း ဓုတင်ပြည့်စုံခြင်း) ဖြစ်လတ်သော် အပြစ်ကင်းသောသီလနှင့် ဓုတင်အကျင့်ဟူသော ဂုဏ်ကျေးဇူးတို့ဖြင့် စင်ကြယ်သော အလုံးစုံသော ကိုယ်နှုတ်စိတ် အမူအရာအကျင့်ရှိသော ယောဂီသည် (ဘုရားအစရှိသော) ရှေးသူတော်ကောင်းတို့၏ ဥစ္စာဖြစ်သော^၁ အရိယဝံသအကျင့်သုံးပါးအပေါင်း၌ တည်၍ ဘာဝနာ၌ မွေ့လျော်ခြင်းရှိသည်၏အဖြစ်ဟု ဆိုအပ်သော ၄-ခုမြောက်ဖြစ်သော အရိယဝံသကို ရထိုက်သည် ဖြစ်ပေလတံ့၊ (ဤကား ဓုတင်ဆောက်တည်ခြင်း၏ အကျိုးတည်း၊) ထို(သို့ ဓုတင်ဆောက်တည်ခြင်းကို ပြုသင့်သော)ကြောင့် ဓုတင်ဆိုင်ရာစကားကို (ပြရန်) အားထုတ်ကုန်အံ့။

မှန်ပေ၏။ မြတ်စွာဘုရားသည် (လာဘ် သက္ကာရစသော) လောကာမိသကို ပယ်စွန့်ထားကုန်သော ကိုယ်နှင့်အသက်၌ ငဲ့ကွက်ခြင်းကင်းကုန်သော (နိဗ္ဗာန်ကိုရခြင်းအား)လျော်သာ ဝိပဿနာဘာဝနာအကျင့်ကိုသာလျှင် ပြီးစေခြင်းငှါ အလိုရှိကုန်သော အမျိုးကောင်းသားတို့အား ၁၃-ပါးသော ဓုတင်တို့ကို ခွင့်ပြုတော်မူ(အပ်ကုန်)၏။ ဤဓုတင်တို့မှာ-

မှတ်ချက်

၁–ဤအနက်သည် ပေါရာဏ-ဟု ရှိသောပါဌ်နှင့် ယင်း၏ အဖွင့်ဋီကာအားလျော်စွာ ပြန်အပ်သော အနက်ဖြစ်သည်၊ ထိုအရဆိုလျှင် ပ-ဒု-တ အရိယဝံသများသာလျှင် ပေါရာဏဖြစ်၍ စတုတ္ထ အရိယဝံသသည် ပေါရာဏမဖြစ်သကဲ့သို့ ရှိ၏။ ထို့ကြောင့် ပေါရာဏအရာ၌ ပုရိမေ-ဟု မူလပါဌ်ရင်း ရှိသင့်သည်ထင်၏၊ ထိုသို့ ပါဌ်ရှိလျှင် ရှေးဖြစ်သော အရိယဝံသ အကျင့်သုံးပါးအပေါင်း-ဟူသော စကားနှင့် ၄-ခုမြောက်ဖြစ်သော အရိယဝံသ-ဟူသော စကားသည် ရှေ့နောက် ညီညွတ်လျက် ရှိပေ၏။

၁၈၅

(၁) ပံသုကူလိကင်္ဂ^၁-ပံ့သကူဓုတင်

(၂) တေစီဝရိကင်္ဂ-တိစီဝရိက်ဓုတင်

(၃) ပိဏ္ဍပါတိကင်္ဂ-ပိဏ္ဍပါတ်ဓုတင်

(၄) သပဒါနစာရိကင်္ဂ-သပဒါနစာရိကဓုတင်

(၅) ဧကာသနိကင်္ဂ-ဧကာသနိက်ဓုတင်

(၆) ပတ္တပိဏ္ဍိကင်္ဂ-ပတ္တပိုဏ်ဓုတင်

(၇) ခလုပစ္ဆာဘတ္တိကင်္ဂ-ခလုပစ္ဆာဘတ်ဓုတင်

(၈) အာရညိကင်္ဂ-အာရညကင်ဓုတင်

(၉) ရုက္ခမူလိကင်္ဂ-ရုက္ခမူဓုတင်

(၁၀) အဗ္ဘောကာသိကင်္ဂ-အဗ္ဘောကာသိကဓုတင်

(၁၁) သောသာနိကင်္ဂ-သုသာန်ဓုတင်

(၁၂) ယထာသန္ထတိကင်္ဂ-ယထာသန္တတိဓုတင်

(၁၃) နေသဇ္ဇိကင်္ဂ-နိသဇ္ဇိဓုတင်—ဟူသော

ဤ၁၃-ပါးတို့ပေတည်း။ ထို၁၃-ပါးသော ဓုတင်တို့၌-

သဒ္ဒါနက်အားဖြင့်၎င်း, လက္ခဏာစသည်တို့ဖြင့်၎င်း, ဆောက်တည်ပုံနှင့် ကျင့်ပုံအစီအရင်အားဖြင့်၎င်း, အပြားအားဖြင့်၎င်း, ဓုတင်ပျက်ခြင်းအားဖြင့်၎င်း, ထိုထိုဓုတင်၏ အကျိုးအာနိသင်အားဖြင့်၎င်း။

မှတ်ချက်

၁- မြန်မာပြန်၌ ဤသို့သော ပါဠိအမည်ရင်းများကို ထုတ်ပြခြင်းမှာ နောက်၌ပြလတံ့သော အဖွင့်စကားနှင့် တိုက်ဆိုင်ကြည့်ရန် ဖြစ်သည်။

၁၈၆

ကုသလတိက်အားဖြင့်၎င်း, ဓုတင်စသည်တို့ကို ဝေဘန်သောအားဖြင့်၎င်း, အကျဉ်းအကျယ်အားဖြင့်၎င်း အဆုံးအဖြတ်ကို သိအပ်၏။

၂၃။ ထိုတွင် ရှေးဦးစွာ သဒ္ဒါနက်အားဖြင့်ဟူရာ၌– ရထားလမ်းမ, သုသာန်, အမှိုက်ပုံ စသည်တို့တွင် အမှတ်မရှိသောအရပ်၌ မြေမှုန့်တို့၏အထက်၌ (စွန့်ပစ်ထား၍) တည်သည်၏အဖြစ်ကြောင့် လွှမ်း၍ မြင့်တက်ခြင်းသဘောအားဖြင့် ထိုထိုအမှိုက်ပုံ စသည်တို့၌ မြေမှုန့်တို့၏အထက်၌ လွှမ်း၍ မြင့်တက်သကဲ့သို့ ဖြစ်တတ် တည်တတ်သောကြောင့် ထိုသင်္ကန်းသည် ပံသုကူလမည်၏^၁။ တနည်းကား (သုသာန်အစရှိသော တည်ရာ) မြေမှုန့်ကဲ့သို့ စက်ဆုပ်ဖွယ်အဖြစ်သို့ ရောက်တတ်သောကြောင့် ပံသုကူလမည်၏^၂။ ဤသို့ ရအပ်သော သဒ္ဒါနက်ရှိသော ပံ့သကူသင်္ကန်းကို ဆောင်ခြင်း (ဝတ်ရုံခြင်း)သည် ပံသုကူလမည်၏^၃။ ထိုပံ့သကူသင်္ကန်းကို ဆောင်ခြင်းဟူသော အလေ့

မှတ်ချက်

၁-ပံသု-မြေမှုန့်-ဖုံမှုန့် + ကူလ-မြစ်ကမ်းသဖွယ် မြင့်တက်သည် = ပံသုကူလ- မြေမှုန့်ပေါ်၌ မြင့်တက်နေသော အဝတ်သင်္ကန်း။

၂- ပံသု-မြေမှုန့်ကဲ့သို့ + ကု-စက်ဆုပ်ဖွယ်အဖြစ်သို့ + ဥလ-ရောက်သည် = ပံသုကူလ-မြေမှုန့်ကဲ့သို့ စက်ဆုပ်ဖွယ်အဖြစ်ရောက်သော အဝတ်သင်္ကန်း၊ ဤဝါကျ၏ အခြားမဲ့၌ ဥလတိ- ရောက်သည်-ဟူသော အနက်ကို ဂစ္ဆတိ-ဟု ထပ်၍ဖွင့်ပြထား၏၊ ထိုအဖွင့်မှာ မြန်မာပြန်၌ အကျိုးမရှိသောကြောင့် မပြပဲ ချန်ထားသည်၊ နောက်၌လည်း ဤသို့သော ချန်ထားချက်များကို နည်းတူပင်မှတ်ပါ။ ပံသုကူလ- မြေမှုန့်အလိမ်းလိမ်းကပ်သော သင်္ကန်း-ဟူသော အနက်ကား ဤ၌ မရှိ။

၃- ပံသုကူလဓာရဏ-ဟု ဆိုလိုလျက် ဓာရဏ-ပုဒ်ကို ချေထားသည်၊ ပံသုကူလ-ပုဒ်ဖြင့်ပင် ပံ့သကူသင်္ကန်းကို ဆောင်ခြင်း (ဝတ်ရုံခြင်း)ဟူသော အနက်ကို ဟောသည်ဟု ဆိုလို၏။

၁၈၇

ရှိသောကြောင့် ပံသုကူလိကမည်၏^၁။ ပံ့သကူသင်္ကန်းကို ဆောင်ခြင်းအလေ့ရှိသော (ပံသုကူလိက)ရဟန်း၏ အကြောင်းအင်္ဂါသည် ပံသုကူလိကင်္ဂ (ပံ့သကူဓုတင်)မည်၏^၂။ (ဤ၌) အကြောင်းကို အင်္ဂါဟူ၍ ဆိုအပ်၏။ ထို့ကြောင့် အကြင်ဆောက်တည်ကြောင်းဖြစ်သော စေတနာဖြင့်၊ ဝါ၊ စေတနာကြောင့် ထိုပုဂ္ဂိုလ်သည် ပံသုကူလိကမည်၏၊ ဤပံသုကူလိကင်္ဂဟူသော အမည်သည် ထိုဆောက်တည်ကြောင်းစေတနာ၏ အမည်ဖြစ်သည်ဟု သိအပ်၏။

ဤဆိုခဲ့ပြီးသော နည်းဖြင့်ပင်လျှင် ၂-ထပ်သင်္ကန်းကြီး ကိုယ်ရုံဧကစီ ခါးဝတ်သင်းပိုင်ဟု ဆိုအပ်သော သုံးထည်သောသင်္ကန်းကို ဆောင်ခြင်းအလေ့ရှိသောကြောင့် တေစီဝရိကမည်၏၊ သင်္ကန်းသုံးထည်ကို ဆောင်လေ့ရှိသော (တေစီဝရိက)ရဟန်း၏ အကြောင်းအင်္ဂါ စေတနာသည် တေစီဝရိကင်္ဂ- (တိစီဝရိက်ဓုတင်)မည်၏^၃။

မှတ်ချက်

၁-ပံသုကူလ- ပံ့သကူကိုဆောင်ခြင်း + ဣက- အလေ့ရှိသောရဟန်း = ပံသုကူလိက- ပံ့သကူကို ဆောင်ခြင်းအလေ့ရှိသော ရဟန်း။ ဤဝါကျ၌ ပံ့သကူသင်္ကန်းကို ဆောင်ခြင်းအလေ့ရှိသော ရဟန်းသည် ပံသုကူလိကမည်၏”ဟု ပြန်လျှင် မြန်မာစကား သာ၍ချော၏၊ သို့သော်လည်း “တံ သီလမဿာတိ”ဟူသော ဝစနတ္ထ၏ ဘာသာပြန်ဖြစ်သောကြောင့် ထိုမူရင်းနှင့် နီးစပ်စေရန် အထက်ပါအတိုင်း ပြန်ထားခြင်း ဖြစ်ပေသည်၊ နောက်၌လည်း နည်းတူပင်။

၂- ပံသုကူလိက- ပံ့သကူသင်္ကန်းကို ဆောင်လေ့ရှိသော ရဟန်း၏ + အင်္ဂ-အကြောင်းအင်္ဂါ = ပံသုကူလိကင်္ဂ- ပံ့သကူသင်္ကန်းကို ဆောင်လေ့ရှိသော ရဟန်း၏ အကြောင်းအင်္ဂါ။ ထိုအင်္ဂါ၏အရကို နောက်၌ ဆက်၍ပြသွားသည်။ နောက် ဓုတင်တို့၌လည်း ပုဒ်အနက်ခွဲပုံကို နည်းတူပင် သိပါ။

၃- တိစီဝရ- သင်္ကန်းသုံးထည်ကိုဆောင်ခြင်း + ဣက- အလေ့ရှိသည် = တေစီဝရိက- သင်္ကန်းသုံးထည်ကို ဆောင်လေ့ရှိသော ရဟန်း။ တေစီဝရိက + အင်္ဂ =

၁၈၈

[၅၈] တောင်းခံအပ်သော ဆွမ်းဟု ဆိုအပ်ကုန်သော အာမိသအလုပ်အခဲတို့၏ ကျခြင်းသည် ပိဏ္ဍပါတမည်၏။ အခြားသူတို့က လှူအပ်ကုန်သော တလုပ်တခဲဆွမ်းတို့၏ သပိတ်၌ ကျခြင်းဟု ဆိုလို၏။ ထိုတလုပ်တခဲဆွမ်းတို့၏ ကျခြင်းကို ထိုထိုအိမ်သို့ကပ်လျက် ရှာမှီးတတ်သောကြောင့် ပိဏ္ဍပါတိကမည်၏၊ တနည်းကား ဆွမ်းအလို့ငှါ လှည့်လည်ရန် ကျင့်ဝတ်ရှိသောကြောင့် ပိဏ္ဍပါတီမည်၏^၁။ ပိဏ္ဍပါတီသည်ပင်လျှင် ပိဏ္ဍပါတိကမည်၏၊ တလုပ်တခဲဆွမ်းတို့၏ ကျခြင်းကို ရှာလေ့ရှိသောရဟန်း၊ ဝါ၊ ဆွမ်းအလို့ငှါ လှည့်လည်ရန် ကျင့်ဝတ်ရှိသော ရဟန်းဟူသော (ပိဏ္ဍပါတိက)ပုဂ္ဂိုလ်၏ အကြောင်းအင်္ဂါ စေတနာသည် ပိဏ္ဍပါတိကင်္ဂ (ပိဏ္ဍပါတ်ဓုတင်)မည်၏။

အစဉ်ကို ဖြတ်ခြင်းကို ဒါနဟု ဆိုအပ်၏၊ အစဉ်ကိုဖြတ်ခြင်းမှ ကင်းသောကြောင့် အပဒါနမည်၏၊ အပြတ်အခြား မရှိဟု ဆိုလို၏၊ အပြတ်အခြားမရှိသည်နှင့် တကွဖြစ်သောကြောင့် သပဒါနမည်၏၊ “အပြတ်အခြားကင်းလျက် အိမ်စဉ်အတိုင်း”ဟု ဆိုလို၏၊ အပြတ်အခြားကင်းလျက် (ဝါ၊ အိမ်စဉ်အတိုင်း) လှည့်လည်ရန် အလေ့ရှိသောကြောင့် သပဒါနစာရီမည်၏။ သပဒါနစာရီသည်ပင်လျှင် သပဒါနစာရိက မည်၏၊ အိမ်စဉ်အတိုင်း

မှတ်ချက်

တေစီဝရိကင်္ဂ- သင်္ကန်းသုံးထည်ကို ဆောင်လေ့ရှိသော ရဟန်း၏ အကြောင်းအင်္ဂါ။

၁–ပိဏ္ဍပါတ- တောင်းခံအပ်သော တလုပ်တခဲ ဆွမ်းတို့၏ ကျခြင်းကို + ဣက- ရှာသောသူ = ပိဏ္ဍပါတိက- တလုပ်တခဲဆွမ်းတို့ ကျခြင်းကို ရှာသောသူ။ တနည်း ပိဏ္ဍ- ဆွမ်းအလို့ငှါ + ပါတ- လှည့်လည်ရန် + ဤ-ကျင့်ဝတ်ရှိသောသူ = ပိဏ္ဍပါတီ- ဆွမ်းအလို့ငှါ လှည့်လည်ရန် ကျင့်ဝတ်ရှိသူ၊ ဝါ- ဆွမ်းခံကျင့်ဝတ်ရှိသူ။ ထိုပုဒ်သည်ပင် က-အက္ခရာနှင့်တကွ ပိဏ္ဍပါတိက ဖြစ်လာကြောင်း ဆက်ပြ၏။

၁၈၉

ဆွမ်းခံလှည့်လည်လေ့ရှိသော ထို(သပဒါနစာရိက) ရဟန်း၏ အကြောင်းအင်္ဂါ စေတနာသည် သပဒါနစာရိကင်္ဂ (သပဒါနစာရိကဓုတင်)မည်၏။

တထိုင်တည်း၌ စားခြင်းသည်^၁ ဧကာသနမည်၏၊ တထိုင်တည်း၌ စားခြင်းအလေ့ရှိသောကြောင့် ဧကာသနိကမည်၏၊ တထိုင်တည်း၌ စားလေ့ရှိသော ထို(ဧကာသနိက) ရဟန်း၏ အကြောင်းအင်္ဂါ စေတနာသည် ဧကာသနိကင်္ဂ^၂ (ဧကာသနိက်ဓုတင်)မည်၏။

၂-ခုမြောက်သောခွက်ကို ပယ်အပ်ပြီးသည်၏အဖြစ်ကြောင့် သက်သက် တခုတည်းသော ခွက်၌သာလျှင် တည်သောဆွမ်းသည် ပတ္တပိဏ္ဍမည်၏၊ ယခုအခါ၌ တခုတည်းသောခွက်၌ တည်သောဆွမ်းကို ယူခြင်း၌ ပတ္တပိဏ္ဍဟူသော အမည်ကိုပြု၍ တခုတည်းသော စားခွက်၌ တည်သောဆွမ်းကို ယူခြင်း စားခြင်း အလေ့ရှိသောကြောင့် ပတ္တပိဏ္ဍိက မည်၏။ တခုတည်းသော စားခွက်၌တည်သော ဆွမ်းကို ယူခြင်း စားခြင်းအလေ့ရှိသော ထို(ပတ္တပိဏ္ဍိက)ရဟန်း၏ အကြောင်းအင်္ဂါ စေတနာသည် ပတ္တပိဏ္ဍိကင်္ဂ (ပတ္တပိုဏ်ဓုတင်)^၃မည်၏။

မှတ်ချက်

၁- တထိုင်တည်း၌ စားခြင်းဟူသော စကားကို ယေဘုယျနည်းဟု ယူရာ၏။ အကြောင်းမူကား မထိုင်နိုင်သော ဂိလာနအား တနေရာတည်း၌ လျောင်းလျက် ရပ်လျက် စားခြင်းကိုလည်း ယူသင့်သောကြောင့်ပေတည်း။

၂-ဧကာသနိက- တထိုင်တည်း၌ စားလေ့ရှိသူ၏ + အင်္ဂ- အကြောင်းအင်္ဂါ = ဧကာသနိကင်္ဂ- တထိုင်တည်း၌ စားလေ့ရှိသူ၏ အကြောင်းအင်္ဂါ။

၃- ပတ္တပိဏ္ဍ- တခွက်တည်း၌ ဆွမ်းကိုစားခြင်း + ဣက- အလေ့ရှိသည်= ပတ္တပိဏ္ဍိက- တခွက်တည်း၌ ဆွမ်းကိုစားလေ့ရှိသူ။ ပတ္တပိဏ္ဍိက + အင်္ဂ = ပတ္တပိဏ္ဍိကင်္ဂ- တခွက်တည်း၌ ဆွမ်းကို စားလေ့ရှိသူ၏ အကြောင်းအင်္ဂါ။

၁၉၀

ခလု-သဒ္ဒါသည် မြစ်ခြင်းအနက်ဟော နိပါတ်တည်း၊ (ဆွမ်းစားနေစဉ် တန်ပြီဟု ပယ်မြစ်မိ၍) ပဝါရိတ်သင့်သော ရဟန်းမှာ^၁ (ပဝါရိတ်သင့်သည်မှ) နောက်၌ ရသောဆွမ်းသည် ပစ္ဆာဘတ္တမည်၏၊ ထိုပစ္ဆာဘတ်ဆွမ်းကို (ဝိနည်းကံဖြင့် အကြွင်းအကျန်ပြု၍) စားခြင်းသည် ပစ္ဆာဘတ္တဘောဇနမည်၏။ ထိုပစ္ဆာဘတ္တဘောဇန (နောက်ရဆွမ်းကိုစားခြင်း)၌ ပစ္ဆာဘတ္တဟူသော အမည်ကိုပြု၍ (ပဝါရိတ်သင့်သည်မှ) နောက်၌ ရသောဆွမ်းကို စားခြင်းအလေ့ရှိသော ရဟန်းသည် ပစ္ဆာဘတ္တိကမည်၏^၂။ ပဝါရိတ်သင့်သည်မှ နောက်၌ ရသောဆွမ်းကို စားလေ့ရှိသူမဟုတ်သော ရဟန်းသည် ခလုပစ္ဆာဘတ္တိကမည်၏^၃။ ခလုပစ္ဆာဘတ္တိကဟူသော ဤအမည်သည် ဓုတင်ဆောက်တည်ခြင်း၏ အစွမ်းအားဖြင့် (အတိရိတ်ဝိနည်းကံအရ) အကြွင်းအကျန်ပြုအပ်သော

မှတ်ချက်

၁-(၁) ဩဒန-ထမင်း-ဆွမ်း၊ (၂) ကုမ္မာသ-ဂျုံမုံ့၊ (၃) သတ္တု-လှော်အပ်ပြီးသော ဂျုံမှုန့် ဆန်မှုန့်၊ (၄) မစ္ဆ-ငါး၊ (၅) မံသ-အသားဟူသော ဤဘောဇဉ်ငါးပါးတွင် တပါးပါးကို စားနေဆဲရဟန်းသည် အခြားရဟန်းရှင်လူက လက်လှမ်း၍ပေးသော ဘောဇဉ်တခုခုကို တန်ပြီဟု မြစ်ပယ်မိလျှင် ပဝါရိတ်သင့်၏၊ ထိုသို့သော ရဟန်းမှာဟု ဆိုလို၏။

၂- ပစ္ဆာ-ပဝါရိတ်သင့်ပြီးသည်မှ နောက်၌ + ဘတ္တ-ရသောဆွမ်း = ပစ္ဆာဘတ္တ- ပဝါရိတ်သင့်ပြီးသည်မှ နောက်၌ ရသောဆွမ်း။ ဤ၌ကား ထိုသို့သောဆွမ်းကို စားခြင်းသည် ပစ္ဆာဘတ္တမည်၏။ ပစ္ဆာဘတ္တ- ပဝါရိတ်သင့်ပြီးမှ နောက်ရဆွမ်းကို စားခြင်း + ဣက- အလေ့ရှိသူ = ပစ္ဆာဘတ္တိက- ပဝါရိတ်သင့်ပြီးမှ နောက်ရဆွမ်းကို စားလေ့ရှိသူ။

၃- ခလု-မ-မဟုတ် + ပစ္ဆာဘတ္တိက- ပဝါရိတ်သင့်ပြီးမှ နောက်ရဆွမ်းကို စားလေ့ရှိသူ = ခလုပစ္ဆာဘတ္တိက- ပဝါရိတ်သင့်ပြီးမှ နောက်ရဆွမ်းကို စားလေ့ရှိသူမဟုတ်၊ ဝါ- နောက်ရဆွမ်းကို စားလေ့မရှိသောသူ၊ ဝါ-နောက်ရဆွမ်းကို မစားသောသူ။

၁၉၁

ဘောဇဉ်ကို ပယ်သောရဟန်း၏ အမည်ပေတည်း။ မဟာအဋ္ဌကထာ၌ ဆိုထားသည်မှာ “ခလုဟူသည်ကား ငှက်တမျိုးတည်း၊ ထိုခလုငှက်သည် နှုတ်သီးဖြင့် သစ်သီးကိုယူ၍ ထိုသစ်သီး ပြုတ်ကျသွားလျှင် တဖန် အခြားသစ်သီးကို မစားတော့ချေ။ ဤဓုတင်ဆောင်သော ရဟန်းသည်လည်း (တန်ပြီဟု မြစ်ပြီးသည်နောက်မှ ရသောအစာကို မစားသောအားဖြင့်) ထိုခလုငှက်နှင့် တူ၏။ ထို့ကြောင့် ခလုပစ္ဆာဘတ္တိကမည်၏” (ဟူ၍ပင်တည်း)။ ထိုပစ္ဆာဘတ္တိကရဟန်း၏ အကြောင်းအင်္ဂါစေတနာသည် ခလုပစ္ဆာဘတ္တိကင်္ဂ (ခလုပစ္ဆာဘတ်ဓုတင်)မည်၏။

တော၌ နေလေ့ရှိသောကြောင့် အာရညိကမည်၏၊ ထိုအာရညိကရဟန်း၏ အကြောင်းအင်္ဂါ စေတနာသည် အာရညိကင်္ဂ (အာရညကင်ဓုတင်)မည်၏။

သစ်ပင်ရင်း (သစ်ပင်အောက်)၌ နေထိုင်ခြင်းသည် ရုက္ခမူလမည်၏။ ထိုသစ်ပင်ရင်း၌ နေလေ့ရှိသောကြောင့် ရုက္ခမူလိကမည်၏၊ ရုက္ခမူလိကရဟန်း၏ အကြောင်းအင်္ဂါ စေတနာသည် ရုက္ခမူလိကင်္ဂ (ရုက္ခမူဓုတင်)မည်၏။ အဗ္ဘောကာသိကင်္ဂ^၁ သောသာနိကင်္ဂ^၂ ပုဒ်တို့၌လည်း ဤနည်းပင်တည်း။

[၅၉] အကြင်နေရာကိုသာလျှင် ခင်းအပ်- ညွှန်ကြားချထားအပ်၏။ (ထို့ကြောင့် ထိုနေရာသည်) ယထာသန္ထတမည်၏၊ ဤယထာသန္ထတဟူသော

မှတ်ချက်

၁- အဗ္ဘောကာသ- အမိုးမရှိသော ဟင်းလင်းပြင်အရပ်၌နေခြင်း + ဣက- အလေ့ရှိသူ + အင်္ဂ-အကြောင်းအင်္ဂါ = အဗ္ဘောကာသိကင်္ဂ- ဟင်းလင်းပြင်၌ နေလေ့ရှိသူ၏ အကြောင်းအင်္ဂါ။

၂-သုသာန-သုသာန်၌နေခြင်း + ဣက- အလေ့ရှိသူ + အင်္ဂ- အကြောင်းအင်္ဂါ = သောသာနိကင်္ဂ- သုသာန်၌ နေလေ့ရှိသူ၏ အကြောင်းအင်္ဂါ။

၁၉၂

အမည်သည် “ဤနေရာသည် သင့်အားရောက်၏”ဟု ဤသို့ရှေးဦးစွာ ညွှန်ကြား ချထားအပ်သော အိပ်ရာနေရာကျောင်း၏ အမည်တည်း။ ထိုခင်းမြဲတိုင်း ညွှန်ကြားမြဲတိုင်းသော အိပ်ရာနေရာကျောင်း၌ နေခြင်းအလေ့ရှိသောကြောင့် ယထာသန္ထတိကမည်၏၊ ထိုယထာသန္တတိက ရဟန်း၏ အကြောင်းအင်္ဂါ စေတနာသည် ယထာသန္တတိကင်္ဂ (ယထာသန္တတိဓုတင်) မည်၏။

အိပ်ခြင်းကိုပယ်၍ ထိုင်ခြင်းဖြင့် နေခြင်းအလေ့ရှိသောကြောင့် နေသဇ္ဇိကမည်၏၊ ထိုထိုင်ခြင်းဖြင့် နေလေ့ရှိသော (နေသဇ္ဇိက)ရဟန်း၏ အကြောင်းအင်္ဂါ စေတနာသည် နေသဇ္ဇိကင်္ဂ (နိသဇ္ဇိဓုတင်)မည်၏။

အားလုံးနှင့် သက်ဆိုင်သော ဓုတင်္ဂ-ပုဒ်၏ အနက်ကား- အလုံးစုံသာလျှင်ဖြစ်ကုန်သော ပံသုကူလိကင်္ဂ စသည်တို့သည်^၁ ထိုထို ပံသုကူလိကင်္ဂစသည်ကို ဆောက်တည်ခြင်းဖြင့်^၂ (တဒင်္ဂပဟာန်အားဖြင့်) ခါထုတ် (ဖျက်ဆီး)အပ်ပြီးသော ကိလေသာရှိသည်၏အဖြစ်ကြောင့် တဏှာစသော ကိလေသာတို့ကို ခါထုတ်ပြီးသူ (ဓုတ)မည်သောရဟန်း၏ အကြောင်းအင်္ဂါတို့ ဖြစ်ကြပေသည်။ ထို့ကြောင့် ဓုတင်္ဂမည်ကုန်၏။ တနည်းကား ကိလေသာကို ခါထုတ် (ဖျက်ဆီး)တတ်သည်၏ အဖြစ်ကြောင့် ဓုတ-ဟု ရအပ်သော အမည်ရှိသော ဉာဏ်သည် ဤပံ့သကူဓုတင်ဆောက်တည်ခြင်း စသည်တို့၏ (ရှေ့သွားဖြစ်သော) အကြောင်းအင်္ဂါ

မှတ်ချက်

၁-စသည်တို့သည်.. ဖြစ်ကြပေသည်။ ထို့ကြောင့် ဓုတင်္ဂမည်ကုန်၏ စသည်ဖြင့် စပ်ပါ။

၂- သမာဒါနေန-ပုဒ်၏ အနက်ဖြစ်သည်၊ ဤအရာ၌ ပြည်မူနိဿယမှာလည်း ဆောက်တည်ခြင်းဖြင့်-ဟု ဘောအနက်ပင် ပြန်သည်၊ ဆောက်တည်ကြောင်း စေတနာဖြင့်-ဟု ကရိုဏ်းအနက် မပြန်၊ ဤအချက်ကို အထူးသတိပြုအပ်၏။

၁၉၃

ပေတည်း၊ ထို့ကြောင့် ဓုတင်္ဂမည်ကုန်၏^၁။ တနည်းသော်ကား ထိုပံ့သကူဓုတင်ဆောက်တည်ခြင်း စသည်တို့သည် ဆန့်ကျင်ဖက် ကိလေသာတို့ကို ခါထုတ် (ဖျက်ဆီး)တတ်သည်၏ အဖြစ်ကြောင့် ဓုတလည်း မည်ကုန်၏၊ (သီလစသော) အကျင့်ပဋိပတ်၏^၂ အကြောင်းတို့လည်း ဖြစ်ကုန်၏၊ ထို့ကြောင့်လည်း ဓုတင်္ဂမည်ကုန်၏။ ဤဆိုခဲ့သည့်အတိုင်း ၁၃-ပါးသော ဓုတင်တို့၌ ရှေးဦးစွာ သဒ္ဒါနက်အားဖြင့် အဆုံးအဖြတ်ကို သိအပ်၏။

ထိုမှတပါး အလုံးစုံသာလျှင်ဖြစ်ကုန်သော ဤဓုတင်တို့သည် ဆောက်တည်ကြောင်းဖြစ်သော စေတနာလျှင်^၃ မှတ်ကြောင်းလက္ခဏာ ရှိကုန်၏၊ ဝါ၊ ဤဓုတင်တို့ကို ဆောက်တည်ကြောင်းစေတနာဟု မှတ်အပ်ကုန်၏။ မှန်ပေ၏။

မှတ်ချက်

၁-ဓုတ-ကိလေသာကို ခါထုတ် ဖျက်ဆီးတတ်သောဉာဏ် + အင်္ဂ- ရှေ့သွားအကြောင်းရှိသည် = ဓုတင်္ဂ- ဉာဏ် ရှေ့သွားအကြောင်းရှိသော ဆောက်တည်ခြင်း။ ဤအရာ၌ ဋီကာက အောက်ပါအတိုင်း ဖွင့်ပြ၏။

“ဉာဏ်သည် ဤပံ့သကူဓုတင် ဆောက်တည်ခြင်း စသည်တို့၏ အကြောင်းအင်္ဂါပေတည်း”ဟူသော ဤဝစနတ္ထဖြင့် ထိုပံ့သကူဓုတင် စသည်တို့ကို ဆောက်တည်ခြင်း၏ ဉာဏ်ရှေ့သွားရှိသည်၏အဖြစ်ကို ထင်စွာပြတော်မူ၏။ (ဋီကာ)

၂- ပဋိပတ္တိယာ-ဟူသည်ကား သီလစသော ကောင်းမြတ်သော အကျင့်ပဋိပတ်၏-ဟု ဋီကာ၌ ဖွင့်ပြထားသောကြောင့် (သီလစသော)ဟု ဝိသေသနဖြည့်စွက်၍ ပြန်သည်။

၃- ဆောက်တည်ကြောင်း ဖြစ်သောကြောင့် သမာဒါနမည်၏၊ ဆောက်တည်ကြောင်း၏ အစွမ်းအားဖြင့် ဖြစ်သော စေတနာကို ရ၏-ဟူသော ဋီကာအဖွင့်နှင့်အညီ ဤ၌ ဆောက်တည်ကြောင်းဖြစ်သော စေတနာဟု ပြန်သည်။ သို့သော် ပြလတံ့သော အဋ္ဌကထာနှင့် နှီးနှောရန် လိုသေး၏။

၁၉၄

“အကြင်ကတ္တားသည် ဆောက်တည်၏၊ ထိုဆောက်တည်သော ကတ္တားသည် ပုဂ္ဂိုလ်ပေတည်း၊ အကြင်တရားအပေါင်း ကရိုဏ်းဖြင့် ဆောက်တည်၏၊ ဤဆောက်တည်ကြောင်း ကရိုဏ်းဖြစ်သော သမ္ပယုတ်တရားတို့သည် စိတ်စေတသိက်တို့ပေတည်း၊ အကြင်ဆောက်တည်ကြောင်း (သမာဒါန)၏ အစွမ်းအားဖြင့် ဖြစ်သော စေတနာသည်^၁ (ရှိ၏)၊ ထိုသမာဒါနစေတနာ (ဆောက်တည်ကြောင်းစေတနာ)သည် ဓုတင်မည်၏၊ အကြင်ကံအနက်ကို ပယ်၏၊ ထိုပယ်အပ်သော ကံအနက်သည် ဝတ္ထုပေတည်း”ဟူသော

မှတ်ချက်

၁- ရှေး အခြားမဲ့မှတ်ချက်၌ ပြခဲ့သော ဋီကာအဖွင့်နှင့်အညီ ဤအရာ၌လည်း ဆောက်တည်ကြောင်းဟူ၍ပင် ပြန်သည်။ ဤပြန်ချက်သည် သမ္ပယုတ်တရားတို့ကို ဆောက်တည်ကြောင်း ကရိုဏ်းဟုဆိုသော စကားနှင့် ထပ်နေသကဲ့သို့ရှိ၏။ ထို့ကြောင့် ဆောက်တည်သော ကတ္တားအရ ပုဂ္ဂိုလ်ဟူ၍၎င်း၊ ဆောက်တည်ကြောင်း ကရိုဏ်းအရ သမ္ပယုတ်တရားတို့ဟူ၍၎င်း ဆိုသောစကားနှင့် မထပ်စေရန် ဤအရာ၌ သမာဒါန-ပုဒ်ကို ဘာဝသာဓနပြု၍ ဆောက်တည်ခြင်း ကြိယာဖြစ်သော စေတနာဟုယူလျှင် သင့်သကဲ့သို့ ရှိ၏၊ ဤသာဓကပါဌ်၌ သမာဒါနကို ဆောက်တည်ခြင်းကြိယာဟု ယူလျှင် သာဓျဖြစ်သော သမာဒါနစေတနာလက္ခဏာနိ-ဟူသော ပါဌ်၌လည်း ဆောက်တည်ခြင်း စေတနာလျှင် မှတ်ကြောင်းလက္ခဏာရှိကုန်၏-ဟု ပြန်ရာ၏။ ထို့ပြင် ဤအရာ၌ ဆောက်တည်မှု စေတနာကိုသာ ဓုတင်၏အရ ကောက်၍ပြသော်လည်း ကျင့်ဆောင်သော စေတနာသည်လည်း ဓုတင်မည်သေးသည်သာတည်း။ ထို့ကြောင့် ဋီကာ၌ “သမာဒါနစေတနာကိုသာ ဓုတင်ဟု ယူခြင်းသည် ထိုစေတနာလျှင် အရင်းခံ ရှိခြင်းကြောင့်ပေတည်း၊ (သို့သော်) ဆောက်တည်ထားသည့်အတိုင်း ကျင့်ဆောင်သော စေတနာသည်လည်း ဓုတင်မည်သေးသည်သာတည်း”ဟု ပြဆိုထားပေသည်။

၁၉၅

ဤစကားကို ရှေးအဋ္ဌကထာ၌ ဆိုထားပေ၏။ အလုံးစုံသာလျှင်ဖြစ်သော ဓုတင်တို့သည် (ကုသိုလ်ဘဏ္ဍာကို လွန်စွာ လုယက်တတ်သော) လောလုပ္ပတဏှာကို^၁ ဖျက်ဆီးခြင်းကိစ္စ ရှိကုန်၏၊ လောလုပ္ပတဏှာ ကင်းသည်၏အဖြစ်ဖြင့် ဉာဏ်အား ရှေးရှုထင်ကုန်၏၊ စင်ကြယ်သောသီလစသော တရားလျှင် နီးသောအကြောင်းရှိကုန်၏^၂။ ဤဆိုအပ်ခဲ့ပြီးသောနည်းဖြင့် ဤ၁၃-ပါးသော ဓုတင်တို့၌ လက္ခဏာစသည်တို့ဖြင့် အဆုံးအဖြတ်ကို သိအပ်၏။

ထိုမှတပါး “ဆောက်တည်ခြင်းနှင့် ကျင့်ပုံအစီအရင်အားဖြင့်” ဤသို့အစရှိသော ငါးဌာနတို့၌ (အဆုံးဖြတ်ကို ဤသို့ သိအပ်၏။) အလုံးစုံ

မှတ်ချက်

၁- ဤ၌ လုပ္ပ လုပ္ပ-မှ လောလုပ္ပ-ဖြစ်လာသည်ဟု ယူ၍ ဋီကာအဖွင့်နှင့်အညီ “ကုသိုလ်ဘဏ္ဍာကို လွန်စွာ လုယက်တတ်သော တဏှာ”ဟု အနက်ဖော်ထားသည်၊ သို့သော် ဤအနက်ဖြင့် တဏှာ၏ မက်မောခြင်းသဘောကို မပေါ်စေပဲ ရှိ၏။ ထို့ကြောင့် လုဘ လုဘ-မှ လောလုဘ-ဖြစ်ပြီးလျှင် ထိုမှတဖန် လောလုပ္ပ-ဖြစ်လာသည်ဟု ယူလျှင် သာ၍ သင့်ရာ၏၊ အလွန်မက်မောတတ်သော တဏှာဟု အနက်ဖော်ရာ၏။

၂-ဋီကာ၌ ပရိသုဒ္ဓသီလာဒိသဒ္ဓမ္မပဒဋ္ဌာနာနိ-ဟု ဖွင့်ပြထားသောကြောင့် (သီလစသော)ဟု ဖော်လျက် ပြန်ထားသည်။ သို့သော် ယခုလက်ရှိ ဝိသုဒ္ဓိမဂ်စာကိုယ်၌ကား အပိစ္ဆတာဒိအရိယဓမ္မပဒဋ္ဌာနာနိ-ဟု ရှိ၏၊ ထိုပါဌ်အရအားဖြင့် “အလိုနည်းသည်၏အဖြစ် အစရှိသော စင်ကြယ်သော တရားလျှင် နီးသောအကြောင်း ရှိကုန်၏”ဟု ပြန်ရာ၏။ ပြည်မူ ဝိသုဒ္ဓိမဂ်နိဿယ၌ ဋီကာအဖွင့်နှင့် မညီသောကြောင့် အပ္ပိစ္ဆတာဒိ-ပိုသည်ဟု ဆို၏။ သို့သော် သီလနှင့် ပြည့်စုံသော်လည်း အပိစ္ဆတာစသည်နှင့် မပြည့်စုံလျှင် ဓုတင်ကျင့်ဝတ်ကို ကျင့်နိုင်မည်မဟုတ်သောကြောင့် ယခု လက်ရှိဖြစ်သော အပ္ပိစ္ဆတာဒိ-ပုဒ်ကိုလည်း အလေးပြုသင့်၏။

၁၉၆

သာလျှင် ဖြစ်ကုန်သော ဓုတင်တို့ကို မြတ်စွာဘုရား ထင်ရှားရှိတော်မူလျှင် မြတ်စွာဘုရားအထံ၌သာလျှင် ဆောက်တည်အပ်ကုန်၏^၁။ မြတ်စွာဘုရား ပရိနိဗ္ဗာန်စံတော်မူပြီးလတ်သော် မဟာသာဝက၏အထံ၌ (ဆောက်တည်အပ်ကုန်၏)၊ ထိုမဟာသာဝက မရှိလတ်သော် ရဟန္တာ၏အထံ၌.. (ရဟန္တာမရှိလတ်သော်) အနာဂါမ်၏အထံ၌... သကဒါဂါမ်၏အထံ၌... သောတာပန်၏အထံ၌.. ပိဋကတ်၃-ပုံဆောင် ပုဂ္ဂိုလ်၏အထံ၌.. ပိဋကတ်၂-ပုံဆောင် ပုဂ္ဂိုလ်၏အထံ၌.. ပိဋကတ်၁-ပုံဆောင် ပုဂ္ဂိုလ်၏အထံ၌.. နိကာယ်ငါးရပ်တွင် တပါးပါးသော နိကာယ်ဆောင်ပုဂ္ဂိုလ်၏အထံ၌.. အဋ္ဌကထာ(၌ လေ့လာကျေပြွန်သော) ဆရာ၏အထံ၌^၂ (ဆောက်တည်အပ်ကုန်၏)။ ထိုအဋ္ဌကထာ(၌ လေ့လာကျေပြွန်သော) ဆရာမရှိလတ်သော် ဓုတင်ဆောင်ပုဂ္ဂိုလ်၏ အထံ၌ (ဆောက်တည်အပ်ကုန်၏)။ ထိုဓုတင်ဆောင်ပုဂ္ဂိုလ်သည်လည်း မရှိလတ်သော် စေတီယင်ပြင်ကို တံမြက်လှည်းပြီးလျှင် ဆောင့်ကြောင့်ထိုင်၍ မြတ်စွာဘုရား၏အထံ၌ လျှောက်ထားသကဲ့သို့ ဆောက်တည်အပ်ကုန်၏။ တနည်းသော်ကား (မည်သူ့ထံ မည်သည့်နေရာသို့မျှ မသွားမူ၍) ကိုယ်တိုင်လည်း ဆောက်တည်ခြင်းငှါ အပ်သည်သာလျှင်တည်း၊ ဤကိုယ်တိုင်ဆောက်တည်ကောင်းသည်ဟု ဆိုရာဝယ် စေတိယတောင်၌ (သီတင်းသုံးနေကုန်သော) ညီနောင်မထေရ် ၂-ပါးတို့တွင်

မှတ်ချက်

၁- (ဘုရားထံ၌သာလျှင် ဆောက်တည်အပ်၏-ဟူသော) ဤစကားကို အကြားကာလ၌ မပြတ်ခြင်း, မပျက်ခြင်းအကျိုးငှါ ဆိုအပ်ပေသည်။ (ဥပမာ) မင်းကိုမှီ၍ အသက်မွေးသောသူသည် မင်းထံ၌ ဝန်ခံထားသော ကိစ္စကို ဧကန် မချွတ်ယွင်းစေသကဲ့သို့ပင်တည်း။ ကြွင်းသော ပုဂ္ဂိုလ်များထံ ဆောက်တည်ရာ၌လည်း ဤနည်းပင်တည်း။ (ဋီကာ)

၂- အဋ္ဌကထာဆရာ၏(ထံ၌) ဟူသည်ကား အကြင်ဆရာအား အဋ္ဌကထာအစဉ်သည်သာလျှင် ကျေပြွန်၏၊ ထိုဆရာ၏(ထံ၌ဟု ဆိုလို၏)။ (ဋီကာ)

၁၉၇

နောင်တော်မထေရ်၏ ဓုတင်ဆောင်ဂုဏ်နှင့်စပ်၍ အလိုနည်းခြင်း၏ဝတ္ထုကို ပြောဆိုသင့်၏^၁။ ဤဆိုခဲ့ပြီးသည်ကား အလုံးစုံသော ဓုတင်တို့နှင့် သက်ဆိုင်သော စကားပေတည်း။

၁-ပံ့သကူဓုတင်ကို ပြဆိုချက်

၂၄။ ယခုအခါ၌ တပါးတပါးသော ဓုတင်၏ ဆောက်တည်ပုံ, ကျင့်ပုံ အစီအရင်, အပြား, ပျက်စီးခြင်း, အကျိုးအာနိသင်တို့ကို ဖွင့်ပြကုန်အံ့။ ရှေးဦးစွာ(ပြထားသော) ပံ့သကူဓုတင်ကို။

မှတ်ချက်

၁- နောင်တော်မထေရ်၏ ဓုတင်ဆောင်ဂုဏ်နှင့်စပ်၍ အလိုနည်းခြင်း၏ ဝတ္ထု-ဟူသည်ကား ထိုနောင်တော်မထေရ်သည် နိသဇ္ဇိဓုတင် ဆောင်သတတ်၊ ထိုမထေရ်၏ ထိုဓုတင်ဆောင်ခြင်းကို တစုံတယောက်မျှ မသိသတတ်၊ ထိုအခါ တနေ့သ၌ ညဉ့်အခါ အိပ်ရာအင်းပျဉ်၌ ထိုင်နေသည်ကို လျှပ်စစ်ရောင်ဖြင့် ညီမထေရ်က မြင်၍ “အရှင်ဘုရား အရှင်တို့သည် နိသဇ္ဇိဓုတင် ဆောင်ကြပါသလား”ဟု မေးလေ၏။ ထိုနောင်တော်မထေရ်သည် ဓုတင်ဆောင်ဂုဏ်နှင့်စပ်၍ အလိုနည်းခြင်းကြောင့် (ဝါ၊ ဓုတင်ဆောင်သည်ကို မသိစေလိုသောကြောင့်) ထိုခဏ၌ပင်လျှင် လဲလျောင်းပြီးလျှင် နောက်ကာလ၌ ဆောက်တည်ပြန်လေသည်ဟု ဤသို့လာသော ဝတ္ထုပေတည်း။ (ဋီကာ)

မ-ဋ္ဌ ၂၊ ၄၆၊ အံ-ဋ္ဌ ၁၊ ၅၉-တို့၌ကား အောက်ပါအတိုင်း ဝတ္ထုကို တွေ့ရ၏။

စေတိယတောင်၌ ညီနောင်မထေရ် ၂-ပါးတို့သည် သီတင်းသုံးနေကြလေသည်၊ (တနေ့သောအခါ) ညီမထေရ်သည် အလုပ်အကျွေးဒကာက ပို့လိုက်သော ကြံပိုင်းတို့ကို ယူလာပြီးလျှင် နောင်တော်ထံသွား၍ “သုံးဆောင်ခြင်းကို ပြုပါကုန်ဘုရား”ဟု လျှောက်လေ၏။ နောင်တော်မထေရ်မှာ ဆွမ်းစားပြီး၍ နှုတ်ခံတွင်း ဆေးနေသောအခါ ဖြစ်၏၊ ထိုနောင်တော်မထေရ်သည် “ငါ့ရှင် တန်ပြီ အလိုမရှိပါ”ဟု ဆို၏။ “အသို့နည်း အရှင်ဘုရား ဧကာသနိက်ဓုတင်

၁၉၈

“ဂဟပတိဒါနစီဝရံ ပဋိက္ခိပါမိ- အိမ့်ရှင်ဟုဆိုအပ်သော ဒါယကာလှူသော သင်္ကန်းကို^၁ ပယ်ပါ၏။

ပံသုကူလိကင်္ဂံ သမာဒိယာမိ- ပံ့သကူသင်္ကန်းကို ဝတ်ရုံလေ့ရှိသော ရဟန်း၏ အကြောင်းအင်္ဂါ စေတနာကို ဆောက်တည်ပါ၏။

[၆၀] ဟူသော ဤစကား၂-မျိုးတို့တွင် တမျိုးမျိုးသောစကားဖြင့် ဆောက်တည်အပ်၏^၂။ ဤသည်ကား ဤပံ့သကူဓုတင်၌ ရှေးဦးစွာ ဆောက်တည်ပုံပေတည်း။

မှတ်ချက်

ဆောင်ကြပါသလား”ဟု မေး၏။ (ထိုအခါ) “ကြံပိုင်းများကို ယူခဲ့ပါ ငါ့ရှင်”ဟု ဆိုပြီးလျှင် အနှစ်ငါးဆယ်ပတ်လုံး ဧကာသနိက်ဓုတင် ဆောင်လာသည်ဖြစ်ပါလျက် ဓုတင်ကို လျှို့ဝှက်လိုသောကြောင့် (ကြံပိုင်းများကို) သုံးဆောင်၍ ခံတွင်းကိုဆေးပြီးလျှင် တဖန် ဓုတင်ကို ဆောက်တည်၍ သွားလေ၏။

၁- ဂဟပတိဒါနစီဝရံ-ဟူသော ဤပါဌ်၌ လှူသူ၏အဖြစ်ဖြင့် သင်္ကန်းလှူသော ရဟန်းတို့သည်လည်း ဥက္ကဌပံ့သကူ‌ဆောင် ပုဂ္ဂိုလ်မှာ ဂဟပတိ- အိမ့်ရှင်ဒကာအဖို့သို့ ဝင်ကြသည်ဟု မှတ်အပ်၏။ “ရဟန်း ကောက်ယူလိမ့်မည်”ဟု ရည်၍ ပစ်ထားသော အဝတ်သည် ဂဟပတိစီဝရ- အိမ့်ရှင်ဒကာ၏သင်္ကန်း ဖြစ်နိုင်၏။ သို့သော် ဂဟပတိဒါနစီဝရ- အိမ့်ရှင်ဒကာက လှူသောသင်္ကန်းကား မဖြစ်ပေ၊ ထို့ကြောင့် ထိုသို့သောသင်္ကန်းကို (မပယ်ပဲ) ခြွင်းချန်ထားရန်အတွက် (ဂဟပတိ-ဟူ၍သာ မဆိုပဲ) ဂဟပတိဒါန-ဟု ဒါနကိုပါထည့်၍ ဆိုပေသည်။ (ဋီကာ)

၂- ပါဠိသက်သက်ဖြင့်လည်း ဆောက်တည်အပ်၏၊ မြန်မာသက်သက်ဖြင့်လည်း ဆောက်တည်အပ်၏၊ ပါဠိမြန်မာ ၂-မျိုးလုံးဖြင့်လည်း ဆောက်တည်အပ်၏။ ပါဠိဖြင့် ဆောက်တည်လိုလျှင် ဂဟပတိဒါနစီဝရံ ပဋိက္ခိပါမိ-ဟူသော ဤစကားဖြင့်လည်း ဆောက်တည်အပ်၏၊ ပံသုကူလိကင်္ဂံ သမာဒိယာမိ-ဟူသော ဤစကားဖြင့်လည်း ဆောက်တည်အပ်၏၊ ထိုစကား ၂-ရပ်လုံးဖြင့်လည်း ဆောက်

၁၉၉

ဤဆိုခဲ့သည့်အတိုင်း ဓုတင်ဆောက်တည်ပြီးသော ထိုရဟန်းသည် (၁) (သောသနိက)သုသာန်၌ စွန့်ပစ်ထားသော အဝတ်၊ (၂) (ပါပဏိက)ဈေးတံခါး၌ စွန့်ပစ်ထားသော အဝတ်၊ (၃) (ရထိယစောဠ) ရထားလမ်းမ၌ စွန့်ပစ်ထားသောအဝတ်၊ (၄) (သင်္ကာရစောဠ) အမှိုက်ပုံ၌ စွန့်ပစ်ထားသော အဝတ်၊ (၅) (သောတ္ထိယ) ကိုယ်ဝန်အညစ်အကြေးသုတ်၍ စွန့်ပစ်ထားသော အဝတ်၊ (၆) (နှာနစောဠ) မှော်ဆရာတို့က ရေချိုးစေပြီးလျှင် စွန့်ပစ်ထားသော အဝတ်၊ (၇) (တိတ္ထစောဠ) ရေချိုးဆိပ်၌ စွန့်ပစ်ထားသော အဝတ်၊ (၈) (ဂတပစ္စာဂတ) သုသာန်သို့ အသွားအပြန်ဝတ်ပြီးလျှင် စွန့်ပစ်ထားသောအဝတ်၊ (၉) (အဂ္ဂိဍဍ္ဎ) မီးလောင်၍ စွန့်ပစ်ထားသောအဝတ်၊ (၁၀) (ဂေါခါယိတ) နွားစား၍ စွန့်ပစ်ထားသော အဝတ်၊ (၁၁) (ဥပစိကာခါယိတ) ခြစား၍ စွန့်ပစ်ထားသော အဝတ်၊ (၁၂) (ဥန္ဒူရခါယိတ) ကြွက်ကိုက်၍ စွန့်ပစ်ထားသော အဝတ်၊ (၁၃) (အန္တစ္ဆိန္န) အနားပြတ်၍ စွန့်ပစ်ထားသောအဝတ်၊ (၁၄) (ဒသာစ္ဆိန္န) အမြိတ်အဆာပြတ်၍ စွန့်ပစ်ထားသောအဝတ်၊ (၁၅) (ဓဇာဟဋ) တံခွန် အလံထူသော အဝတ်၊ (၁၆) (ထူပစိဝရ) တောင်ပို့ကိုရစ်ပတ်၍ နတ်ပူဇော်ထားသောသင်္ကန်း၊ (၁၇) (သမဏစီဝရ) ရဟန်းကလှူသော သင်္ကန်း၊ (၁၈) (အာဘိသေကိက) မင်း၏ အဘိသိက်ခံရာအရပ်၌ စွန့်ပစ်ထားသော အဝတ်၊ (၁၉) (ဣဒ္ဓိမယ) ဧဟိဘိက္ခု ခေါ်ခြင်းဖြင့် ဖြစ်ပေါ်သော သင်္ကန်း၊

မှတ်ချက်

တည်အပ်၏။ မြန်မာဖြင့် ဆောက်တည်လျှင်လည်း နည်းတူပင်။ တကြိမ်မျှ ဆိုခြင်းဖြင့်လည်း ဆောက်တည်ခြင်းကိစ္စ ပြီး၏၊ သို့သော် လေးနက်စေရန် သုံးကြိမ်ဆို၍ ဆောက်တည်အပ်၏။ နောက်ဓုတင်တို့ကို ဆောက်တည်ရာ၌လည်း နည်းတူပင်။

၂၀၀

(၂၀) (ပန္ထိက) လမ်းခရီး၌ကျနေသော အဝတ်။ (၂၁) (ဝါတာဟဋ) လေတိုက်ခတ်ဆောင်လာသော အဝတ်၊ (၂၂) (ဒေဝဒတ္တိယ) နတ်တို့ကလှူသော အဝတ်၊ (၂၃) (သာမုဒ္ဒိယ) သမုဒြာလှိုင်းပုတ်တင်သော အဝတ်ဟူသော ဤ၂၃-မျိုးတို့တွင် တမျိုးမျိုးသော သင်္ကန်း(လျာအဝတ်)ကို ကောက်ယူပြီးလျှင် ဆုတ်ဖြတ်၍ အားနည်းသောအပိုင်းကို ပယ်ပြီးလျှင် ခိုင်ခံ့သောအပိုင်းတို့ကို ဖွပ်လျှော်၍ သင်္ကန်းပြုပြီးလျှင် လူဒါယကာတို့လှူသော ရှေးသင်္ကန်းဟောင်းကို ပယ်ရှား၍ သုံးဆောင်အပ်၏။

ထို၂၃-ပါးသော အဝတ်အထည်တို့တွင် သောသာနိကအဝတ်-ဟူသည်ကား သုသာန်၌ (စွန့်ပစ်ထား၍) ကျနေသော အဝတ်တည်း။ ပါပဏိကအဝတ်-ဟူသည်ကား ဈေးတံခါး၌ (စွန့်ပစ်ထား၍) ကျနေသော အဝတ်တည်း။ ရထိယစောဠ-ဟူသည်ကား ကောင်းမှုဖြင့် အလိုရှိသော သူတို့သည် လေသာပြတင်းပေါက်အကြားဖြင့် ရထားလမ်းမ၌ စွန့်ပစ်ထားသော အဝတ်တည်း။ သင်္ကာရစောဠ-ဟူသည်ကား အမှိုက်ပုံအရပ်၌ စွန့်ပစ်ထားသော အဝတ်တည်း။ သောတ္ထိယအဝတ်-ဟူသည်ကား ကိုယ်ဝန်အညစ်အကြေးကို သုတ်ပြီးလျှင် စွန့်ပစ်ထားသော အဝတ်တည်း။ တိဿအမတ်၏ မိခင်သည် တရာတန်သောအဝတ်ဖြင့် ကိုယ်ဝန်အညစ်အကြေးကို သုတ်စေပြီးလျှင် “ပံ့သကူဆောင် ရဟန်းတို့သည် ကောက်ယူကုန်လတံ့”ဟု ရည်ရွယ်၍ တာလဝေဠိလမ်း၌ စွန့်ပစ်စေသတတ်။ ရဟန်းတို့သည် (မိမိသင်္ကန်း၏) ဆွေးမြည့်ရာအရပ်၌ (ဖာလောက်ရုံ)အကျိုးငှါသာလျှင် (အနည်းငယ် အနည်းငယ်) ယူကုန်၏။ နှာနစောဠ-ဟူသည်ကား ဘုတ်မန္တရားအတတ်-တတ်သော မှော်ဆရာတို့က ဦးခေါင်းပါ ရေချိုးစေအပ်ပြီးသော သူတို့သည် (ထိုသို့ ရေချိုးပြီးလျှင်) အကြင်အဝတ်ပုဆိုးကို အသရေမရှိသော ပုဆိုးဟု ယူဆလျက် စွန့်ပစ်၍ သွားကုန်၏။ (ထို အဝတ်ပုဆိုးပင်တည်း)။

၂၀၁

တိတ္ထစောဠ-ဟူသည်ကား ရေချိုးဆိပ်၌ စွန့်ပစ်ထားသော ပုဆိုးနွမ်းတည်း။ ဂတပစ္စာဂတအဝတ်-ဟူသည်ကား အကြင်အဝတ်ကို လူတို့သည် (ဝတ်ရုံလျက်) သုသာန်သို့သွား၍ ပြန်လာကုန်လတ်သော် ရေချိုးပြီးလျှင် (အမင်္ဂလာအဝတ်ဟု ယူဆ၍) စွန့်ပစ်ကုန်၏၊ ထိုအဝတ်ပေတည်း။ အဂ္ဂိဍဍ္ဎအဝတ်-ဟူသည်ကား မီးလောင်အပ်သော အပေါက်အစွန်းရှိသော အဝတ်တည်း။ မှန်ပေ၏၊ ထိုမီးလောင်ရာရှိသော အဝတ်ကို လူတို့သည် (အမင်္ဂလာဟု ယူဆ၍) စွန့်ပစ်ကုန်၏။ ဂေါခါယိတ- နွားစားအပ်သော အဝတ်စသည်တို့သည် ထင်ရှားကုန်သည်သာတည်း။ မှန်ပေ၏၊ ထိုသို့သော အဝတ်တို့ကိုလည်း လူတို့သည် (အမင်္ဂလာဟု ယူဆ၍) စွန့်ပစ်ကုန်၏။ ဓဇာဟဋအဝတ်-ဟူသည်ကား သင်္ဘောသို့ တက်ကုန်သည်ရှိသော် တံခွန်အလံထူ၍ တက်ကုန်၏၊ ထိုတံခွန် အလံအဝတ်ကို ထိုသင်္ဘောသားတို့၏ မျက်စိအမြင်ကို လွန်သည်ရှိသော် ကောက်ယူခြင်းငှါ အပ်၏၊ စစ်မြေပြင်၌ အကြင်အောင်လံကို ဖွဲ့၍ ထူ၍ ထားအပ်၏၊ ထိုအောင်လံကိုလည်း နှစ်ဖက်စစ်တပ်တို့ ပြန်သွားသောကာလ၌ ကောက်ယူခြင်းငှါ အပ်၏။

ထူပစီဝရ-ဟူသည်ကား (အကြင်အဝတ်ဖြင့်) တောင်ပို့ကို ရစ်ပတ်၍ နတ်ပူဇော်ခြင်းအမှုကို ပြု၏၊ (ထိုအဝတ်ပင်တည်း)။ သမဏစီဝရ-ဟူသည်ကား ရဟန်း၏ ဥစ္စာဖြစ်သော သင်္ကန်းတည်း။ အဘိသေကိကအဝတ်- ဟူသည်ကား မင်း၏ ဘိသိက်ခံရာအရပ်၌ စွန့်ပစ်ထားသော သင်္ကန်းတည်း။ ဣဒ္ဓိမယသင်္ကန်း-ဟူသည်ကား ဧဟိ ဘိက္ခု ရဟန်းတို့အား တန်ခိုးဖြင့်ပြီးသော သင်္ကန်းတည်း။ ပန္ထိကအဝတ်-ဟူသည်ကား လမ်းခရီးအကြား၌ (လမ်းခုလတ်၌) ကျနေသော အဝတ်တည်း။ ဆက်ဦးအံ့၊ အကြင်အဝတ်သည် ပိုင်ရှင်တို့၏ မေ့လျော့ခြင်းဖြင့် ကျရစ်၏၊ ထိုကျရစ်သော အဝတ်ကို

၂၀၂

အတန်ငယ် ကာလကြာအောင် မယူသေးပဲ စောင့်ဆိုင်း၍ ကောက်ယူအပ်၏။ ဝါတာဟဋအဝတ်-ဟူသည်ကား လေသည်ဆောင်၍ အဝေး၌ ကျစေအပ်သော အဝတ်တည်း။ ဆက်ဦးအံ့၊ ပိုင်ရှင်တို့ကို [၆၁] မမြင်ရသော ရဟန်းသည် ထိုလေဆောင်လာသော အဝတ်ကို အတန်ငယ်ကာလမျှ စောင့်ဆိုင်း၍ ကောက်ယူခြင်းငှါ အပ်၏။ ဒေဝဒတ္တိယအဝတ်-ဟူသည်ကား အရှင်အနုရုဒ္ဓါမထေရ်အား ဇာလီနတ်သမီးလှူအပ်သော အဝတ်ကဲ့သို့ နတ်တို့လှူအပ်သော အဝတ်တည်း။ သာမုဒ္ဒိယအဝတ်-ဟူသည်ကား သမုဒြာလှိုင်းတို့သည် ကမ်းစပ်ကုန်းပေါ်သို့ ပုတ်တင်သော အဝတ်တည်း။

ပံ့သကူ ဖြစ်,မဖြစ် စိစစ်၍ ပြဦးအံ့၊ အကြင်သင်္ကန်းကို “သံဃာအား လှူပါကုန်၏”ဟု ဆို၍မူလည်း လှူအပ်၏။ အဝတ်သင်္ကန်းခံရန် လှည့်လည်သော ရဟန်းတို့သည်လည်း ရအပ်၏၊ ထို၂-ပါးသော သင်္ကန်းသည် ပံ့သကူမဖြစ်^၁။ ရဟန်းက လှူသော သင်္ကန်း၌လည်း အကြင်သင်္ကန်းကို (ပံ့သကူဆောင် ရဟန်းတို့၏) ဝါစဉ်ဖြင့် ယူစေ၍ လှူအပ်၏^၂၊ ကျောင်း၌နေသော ရဟန်းတို့အားရည်၍ လှူအပ်သော သင်္ကန်းမူလည်း ဖြစ်၏^၃၊ ထို၂-ပါးသော သင်္ကန်းသည် ပံ့သကူ မဖြစ်။ (ပံ့သကူဆောင် ရဟန်း၏

မှတ်ချက်

၁-သံဃိကသင်္ကန်း, အလှူခံ၍ရလာသော အများဆိုင်သင်္ကန်းတို့မှ ဝေပုံကျရလာသော သင်္ကန်းသည် ပံ့သကူ ၂၃-မျိုးတွင် ၁၇-ခုမြောက် သမဏစီဝရလည်း မဟုတ်၊ အခြား ၂၂-မျိုးလည်း မဟုတ်သောကြောင့် ပံ့သကူမဖြစ်ဟု ဆိုလို၏။

၂-ပံ့သကူဆောင်ရဟန်းတို့အား ဝါစဉ်ဖြင့် ခံယူရန် လှူသောကြောင့် ဝါစဉ်ဖြင့် ခံယူရသော သင်္ကန်းဟု ဆိုလို၏။

၃- ကျောင်းနေရဟန်းတို့အား လှူထားသော သင်္ကန်းမှ ဝေပုံကျရသော သင်္ကန်းဟု ဆိုလို၏။

၂၀၃

ဝါစဉ်အားဖြင့်) မယူစေမူ၍^၁ (မိမိဝါစဉ်ဖြင့် ယူပြီးလျှင်^၂ ထိုရဟန်းက) ပေးလှူအပ်သော သင်္ကန်းသည်သာလျှင် ပံ့သကူသင်္ကန်း မည်၏၊ ထို(ဝါစဉ်ဖြင့် မယူစေမူ၍ ရဟန်းက ပေးလှူသော) သင်္ကန်း၌လည်း အကြင်သင်္ကန်းကို ဒါယကာတို့က ရဟန်း၏ခြေရင်း၌ ချထားအပ်၏၊ သင်္ကန်းရသော ထိုရဟန်းသည်ကား ပံ့သကူဆောင်ရဟန်း၏ လက်၌ ထည့်ထား၍ ပေးအပ်၏၊ ထိုရဟန်းလှူသော သင်္ကန်းသည် တဖက်မှ စင်ကြယ်ခြင်းရှိသော သင်္ကန်းမည်၏။ အကြင်သင်္ကန်းကို ရဟန်း၏လက်၌ ထည့်ထား၍ (ဒါယကာတို့က) လှူအပ်၏၊ ထိုသင်္ကန်းရသော ရဟန်းသည်ကား ထိုသင်္ကန်းကို (ပံ့သကူဆောင်ရဟန်း၏) ခြေရင်း၌ ထားအပ်၏၊ ထိုသင်္ကန်းသည်လည်း တဖက်မှ စင်ကြယ်ခြင်းရှိသော သင်္ကန်းမည်၏။ အကြင်သင်္ကန်းကိုမူ ရဟန်း၏ခြေရင်း၌ (ဒါယကာတို့က) ထားအပ်၏၊ သင်္ကန်းရသော ထိုရဟန်းကလည်း နည်းတူပင် (ပံ့သကူဆောင်ရဟန်း၏ ခြေရင်း၌ထား၍) လှူအပ်၏၊ ထိုသင်္ကန်းသည် ၂-ဖက်လုံးမှ စင်ကြယ်ခြင်းရှိသော သင်္ကန်းမည်၏။ (ရဟန်း၏လက်၌ထား၍ (ဒါယကာတို့က လှူအပ်သော) အကြင်သင်္ကန်းကို ရအပ်၏၊ (သင်္ကန်းရသော ရဟန်းကလည်း ပံ့သကူ

မှတ်ချက်

၁- ပံ့သကူဆောင်ရဟန်းတို့အား ဝါစဉ်ဖြင့် မယူစေပဲ သီးသန့် ပုဂ္ဂလိကအနေဖြင့် လှူသောသင်္ကန်း၊ သို့မဟုတ် ပံ့သကူဆောင်ရဟန်းတို့ ဦးရာပုဂ္ဂိုလ် ကောက်ယူရန် လှူသောသင်္ကန်းဟု ဆိုလို၏။

၂- မိမိဝါစဉ်ဖြင့် ယူပြီးလျှင်-ဟူသော စကားဖြင့် “သံဃိကမှဖြစ်စေ ဂဏိကမှဖြစ်စေ မိမိအတွက် ဝေပုံကျရသော သင်္ကန်း”ဟု သိစေ၏၊ သီးသန့် ပုဂ္ဂလိကအဖြစ်ဖြင့် ရလာသော သင်္ကန်းကိုလည်း ယူအပ်၏။ ထိုသင်္ကန်းမျိုးကို ပိုင်ရှင်ရဟန်းက ပံ့သကူဆောင်ရဟန်း၏ ခြေရင်း၌ ချထား၍ဖြစ်စေ၊ လက်ထဲ၌ ထည့်၍ဖြစ်စေ လှူလျှင် သမဏစီဝရခေါ် ၁၇-ခုမြောက် ပံ့သကူသင်္ကန်းဖြစ်သည်ဟု ဆိုလို၏။

၂၀၄

ဆောင်ရဟန်း၏) လက်၌ပင်လျှင် ထည့်ထား၍ လှူအပ်၏၊ ထိုသင်္ကန်းသည် ဥက္ကဋ္ဌမဟုတ်သော သင်္ကန်းမည်၏။ ဤဆိုခဲ့သည့်အတိုင်း ဤပံ့သကူအပြားကိုသိ၍ ပံ့သကူဆောင်ရဟန်းသည် သင်္ကန်းကို သုံးဆောင်အပ်၏။ ဤသည်ကား ဤပံ့သကူဓုတင်၌ ကျင့်ပုံ အစီအရင်ပေတည်း။

ထိုမှတပါး ဤဆိုလတ္တံ့သည်ကား (ပံ့သကူဓုတင်ဆောင် ပုဂ္ဂိုလ်၏) အပြားတည်း၊ ပံ့သကူဆောင် ရဟန်းတို့သည် (၁) ဥက္ကဋ္ဌ-ဥက္ကဌ်- အမြတ်စားပုဂ္ဂိုလ်၊ (၂) မဇ္ဈိမ-မဇ္စျုံ- အလတ်စားပုဂ္ဂိုလ်၊ (၃) မုဒု-နူးညံ့သော ပုဂ္ဂိုလ်ဟု ၃-ပါး အပြားရှိကုန်၏။ ထို၃-ပါးတို့တွင် သုသာန်၌ ပစ်ချထားသော သင်္ကန်းကိုသာလျှင် ဝါ- သုသာန်၌ပစ်ချထားသော သင်္ကန်း စသည်တို့ကိုသာလျှင်^၁ ကောက်ယူသောရဟန်းသည် ဥက္ကဋ္ဌပုဂ္ဂိုလ်မည်၏။ ရဟန်းတို့ ကောက်ယူကုန်လတံ့ဟု ပစ်ချထားသော သင်္ကန်းကို ကောက်ယူသောရဟန်းသည် မဇ္ဈိမပုဂ္ဂိုလ်မည်၏။ ခြေရင်း၌ထား၍ လှူအပ်သော သင်္ကန်းကို ကောက်ယူသော ရဟန်းသည် မုဒုပုဂ္ဂိုလ်မည်၏။ ဤသည်ကား ပံ့သကူဆောင်ပုဂ္ဂိုလ် အပြားပေတည်း။

မှတ်ချက်

၁-ဤ၌ ပဌမအနက်သည် သောသာနိကံယေဝ-ဟူသောပါဌ်ကို ရှိရင်းအတိုင်း အတိအကျ ပြန်အပ်သောအနက်ဖြစ်သည်၊ ထိုအလိုအားဖြင့် ပံ့သကူဌာန ၂၃-ပါးရှိရာတွင် သုသာန်တစ်ဌာနတည်းက သင်္ကန်းကို သုံးဆောင်မှသာလျှင် ဥက္ကဋ္ဌဖြစ်သည်၊ ကျန် ၂၂-ဌာနမှ သင်္ကန်းကို သုံးဆောင်လျှင် ဥက္ကဋ္ဌမဖြစ်ဟု မလိုအပ်သောအနက် ကျရောက်၏။ ထို့ကြောင့် ထိုသောသာနိကံယေဝ-အရာ၌ သောသာနိကာဒိကံယေဝ-ဟု မူလရင်းပါဌ် ရှိသင့်သည်ဟု ယူဆပြီးလျှင် ဝါ-တနည်းအနက် ထပ်၍ပြန်သည်။ ပြည်မူ ဝိသုဒ္ဓိမဂ်နိဿယ၌ကား ဧo-သဒ္ဒါကို သမုစ္စည်းအနက်ဟု ဆို၏၊ သင့်အံ့မထင်။

၂၀၅

ဤ၃-ပါးသော ပုဂ္ဂိုလ်တို့တွင် အမှတ်မရှိ တပါးပါးသော ပုဂ္ဂိုလ်အား မိမိ၏အလိုအားဖြင့်ဖြစ်စေ၊ (ဒါယကာတို့က တောင်းပန်၍ သုံးဆောင်ရန်) လက်ခံခြင်းအားဖြင့်ဖြစ်စေ^၁ လူတို့လှူအပ်သော အဝတ်ကို သာယာသောခဏ၌ ဓုတင်သည် ပျက်၏။ ဤသည်ကား ဤပံ့သကူဓုတင်၌ ပျက်ခြင်းပေတည်း။

ဤဆိုလတံ့သည်ကား အကျိုးအာနိသင်ပေတည်း၊ (၁) “ပံ့သကူသင်္ကန်းကို အမှီပြု၍ ရဟန်းအဖြစ်သည် (မျှတ တည်နေရ၏)”ဟူသော ဘုရားစကားတော်ကြောင့် (ရဟန်းဖြစ်စက ဝန်ခံခဲ့သော ဒုတိယ)နိဿယနှင့် လျော်သော အကျင့်ပဋိပတ်ရှိခြင်း၊ (၂) (အရိယဝံသ ၄-ပါးတို့တွင်) ပဌမအရိယဝံသ၌ တည်ခြင်း၊ (၃) သင်္ကန်းကို စောင့်ရှောက်ရခြင်းကြောင့်ဖြစ်သော ဆင်းရဲ၏ မရှိခြင်း၊ (၄) သူတပါးနှင့်မစပ်သော အသက်မွေးမှုရှိခြင်း၊ (၅) ခိုးသူဘေးဖြင့် ဘေးကင်းသည်၏အဖြစ်၊ (၆) သုံးဆောင်ရာ၌ တပ်မက်သော တဏှာမဖြစ်ခြင်း၊ (၇) ရဟန်းတို့အား လျောက်ပတ်သော ပရိက္ခရာရှိသည်၏အဖြစ်၊ (၈) “အဖိုးလည်းနည်းကုန်၏၊ ရလည်း ရလွယ်ကုန်၏၊ ထိုအဖိုးနည်း၍ ရလွယ်သော ပံ့သကူတို့သည် အပြစ်လည်းမရှိကုန်”ဟု မြတ်စွာဘုရား ချီးမွမ်းတော်မူအပ်သော ပစ္စည်းရှိ

မှတ်ချက်

၁-ဤအရာဝယ် ဝိသုဒ္ဓိမဂ် ယခုလက်ရှိစာကိုယ်အချို့၌ ခန္တိယာပုဒ် လိုနေ၏။ သို့သော် ဋီကာ၌ ခန္တိယာတိ နိဇ္စျာနက္ခန္တိယာ-ဟု ဖွင့်ပြထားသောကြောင့် ထိုပုဒ် မုချပင် ရှိရမည်။ မိမိအလိုသက်သက်ဖြင့် လက်ခံလျှင်ဖြစ်စေ၊ ဒါယကာတို့ကို ငဲ့သဖြင့် သုံးဆောင်ရန် လက်ခံလျှင်ဖြစ်စေ ထိုသာယာလက်ခံသော ခဏ၌ ဤပံ့သကူဓုတင် ပျက်သည်ဟု ဆိုလို၏။ မိမိသုံးဆောင်ရန် မရည်ရွယ်ပဲ ဒါယကာတို့ကို ငဲ့သဖြင့် သူတပါးအား တဆင့်လှူရန်ရည်၍ လက်ခံလျှင် ဤဓုတင်မပျက်ဟု စူဠဋီကာ၌ဆိုကြောင်း ပြည်မူ ဝိသုဒ္ဓိမဂ်နိဿယ၌ ထုတ်ပြထား၏။

၂၀၆

သည်၏ အဖြစ်၊ (၉) ကြည်ညိုခြင်းကို ဆောင်တတ်သည်၏ အဖြစ်၊ ဝါ၊ ကြည်ညိုဖွယ်ရှိခြင်း၊ (၁၀) အလိုနည်းသည်၏အဖြစ် စသည်တို့၏ အကျိုးပြီးခြင်း၊ (၁၁) (အထက်ဖြစ်သော) ကောင်းမြတ်သော အကျင့်ကို ပွါးစေခြင်း၊ (၁၂) နောင်လာ နောက်ပွါး တပည့်သားအပေါင်းအား မြင်ဘူးသည်ကို အတုလိုက်၍ ကျင့်ခြင်း(ဟူသော ဒိဋ္ဌာနုဂတိ)သို့ ရောက်စေခြင်း။ ဤသည်ကား ပံ့သကူဓုတင်၏ အကျိုးအာနိသင်ပေတည်း။

ဖွဲ့အပ် ဝတ်ဆင်အပ်ပြီးသော ချပ်တန်ဆာရှိသော မင်းသည် စစ်မြေပြင်၌ တင့်တယ်သကဲ့သို့ ကိလေသာမာရ်စစ်သည်ကို ဖျက်ဆီးခြင်းငှါ ပံ့သကူကိုဆောင်သော ရဟန်းသည် တင့်တယ်ပါပေ၏။

[၆၂] တလောကလုံး၏ ဆရာဖြစ်တော်မူသော မြတ်စွာဘုရားသည် ကာသိတိုင်းဖြစ် အစရှိကုန်သော မြတ်သောအဝတ်အထည်တို့ကို ပယ်၍ အကြင်ပံ့သကူသင်္ကန်းကို^၁ ဆောင်တော်မူလေပြီ၊ ထိုပံ့သကူသင်္ကန်းကို အဘယ်မည်သော ရဟန်းသည် မဆောင်နိုင်ပဲ ရှိအံ့နည်း။

ထို့ကြောင့်ပင်လျှင် ရဟန်းသည် (ရဟန်းဖြစ်စက အာမ ဘန္တေ-ဟု ဝန်ခံခဲ့သော) မိမိ၏ပဋိညာဉ်ကို ကောင်းစွာအောက်မေ့လျက်

မှတ်ချက်

၁-ဘုရားဖြစ်တော်မူ၍ ပဌမဝါကျွတ်ပြီးသည့်နောက် ဥရုဝေလတောသို့ကြွ၍ ဥရုဝေလကဿပအမှူးရှိသော ရသေ့တို့ကို တန်ခိုးအမျိုးမျိုးပြ၍ ချွတ်တော်မူစဉ်အခါ ပုဏ္ဏာမည်သော ကျွန်မ၏အလောင်းကို ရစ်ပတ်ခြုံရုံ၍ သုသာန်၌ စွန့်ပစ်ထားသောအဝတ်ကို ပံ့သကူကောက်၍ သုံးဆောင်တော်မူသည်။ ထိုပံ့သကူသင်္ကန်းကို ရည်၍ ဆိုသည်။

၂၀၇

ယောဂီရဟန်း၏ အကျင့်အားလျော်သော ပံ့သကူသင်္ကန်း၌ နှစ်သက်မွေ့လျော်သည် ဖြစ်ရာ၏၊ ဤကား အနုသာသနီပေတည်း။

ဤဆိုခဲ့ပြီးသည်ကား ရှေးဦးစွာ ပံ့သကူဓုတင်၌ ဆောက်တည်ပုံ, ကျင့်ပုံ အစီအရင်, အပြား, ပျက်စီးခြင်း, အာနိသင်တို့ကို ဖွင့်သောစကားတည်း။

၂-တိစီဝရိက်ဓုတင်ကို ပြဆိုချက်

၂၅။ ထိုမှတပါး ထိုပံ့သကူဓုတင်၏ အခြားမဲ့၌ ဆိုခဲ့သော တိစီဝရိက်ဓုတင်ကို-

“စတုတ္ထကစီဝရံ ပဋိက္ခိပါမိ၊ (ဝတ်လောက် ရုံလောက်^၁) လေးထည်မြောက်သင်္ကန်းကို ပယ်ပါ၏”

“တေစီဝရိကင်္ဂံ သမာဒိယာမိ၊ ၃-ထည်သော သင်္ကန်းကို ဆောင်ခြင်းအလေ့ရှိသော ရဟန်း၏ အကြောင်းအင်္ဂါ စေတနာကို ဆောက်တည်ပါ၏”

ဟူသော ဤစကား၂-မျိုးတို့တွင် တမျိုးမျိုးသော စကားဖြင့် ဆောက်တည်အပ်၏။ (ဤကား ဆောက်တည်ပုံပေတည်း။)

ကျင့်ပုံကား-တိစီဝရိက်ဓုတင်ဆောင်သော ထိုရဟန်းသည် သင်္ကန်းလျာပုဆိုးကို ရပြီးလျှင် မကျန်းမမာသည်၏ အဖြစ်ကြောင့် သင်္ကန်းချုပ်လုပ်ရန် မစွမ်းနိုင်သေးသမျှ ကာလပတ်လုံးဖြစ်စေ၊ သင်္ကန်းချုပ်ရန် စီရင်

မှတ်ချက်

၁-လေးထည်မြောက်သင်္ကန်းကို- ဟူသည်ကား ဝတ်ခြင်း ရုံခြင်းငှါ လျောက်ပတ်သော ၄-ထည်မြောက် သင်္ကန်းကိုဟု ဆိုလို၏။ အကြောင်းမူကား အံသကိုဋ်သင်္ကန်းကို မပယ်အပ်သောကြောင့်ပေတည်း။ (ဋီကာ)

၂၀၈

တတ်သောသူကို မရသေးသမျှ ကာလပတ်လုံးဖြစ်စေ၊ အပ်-စသည်တို့တွင် တစုံတခုသော အဆောက်အဦ မပြည့်စုံသေးသမျှ ကာလပတ်လုံးဖြစ်စေ သိုမှီးသိမ်းဆည်းထားအပ်၏၊ ထိုသို့ ထားခြင်းဟူသောအကြောင်းကြောင့် အပြစ်မရှိပေ။ သို့သော်လည်း ဆိုးပြီးသော ကာလမှစ၍ ထားခြင်းငှါမအပ်၊ (ထိုသို့ ထားခဲ့လျှင်) ဓုတင်ခိုးမည်၏။ ဤသည်ကား တိစီဝရိက်ဆောင်သော ထိုရဟန်း၏ ကျင့်ပုံ အစီအရင်တည်း။

ထိုမှတပါး အပြားအားဖြင့် တိစီဝရိက်ဓုတင်ဆောင် ရဟန်းသည်လည်း ၃-ပါးအပြားရှိ၏။ ထိုတွင် ဥက္ကဋ္ဌ်သည် သင်္ကန်းဆိုးသောအခါ၌ ရှေးဦးစွာ သင်းပိုင်ကိုသော်လည်း ဆိုးပြီးလျှင် ထိုသင်းပိုင်ကိုဝတ်၍ ကိုယ်ရုံကို ဆိုးအပ်၏။ ကိုယ်ရုံကိုသော်လည်း ရှေးဦးစွာ ဆိုးပြီးလျှင် ထိုကိုယ်ရုံကိုဝတ်၍ သင်းပိုင်ကို ဆိုအပ်၏^၁။ (သင်းပိုင်ကို ဝတ်၍) ထိုကိုယ်ရုံကို ရုံပြီးလျှင် ၂-ထပ်သင်္ကန်းကြီးကို ဆိုးအပ်၏။ ၂-ထပ်သင်္ကန်းကြီးကိုမူ ဝတ်ရန်မသင့်၊ ဤသည်ကား တိစီဝရိက်ဓုတင်ဆောင် ရဟန်း၏ ရွာနီးကျောင်း၌ ကျင့်ရန်ဝတ်တည်း။ တောကျောင်း၌မူ သင်းပိုင် ကိုယ်ရုံ ၂-ထည်တို့ကို တပြိုင်နက် ဖွပ်လျှော်၍ ဆိုးခြင်းငှါ အပ်၏။ သို့သော်လည်း တစုံတယောက်ကိုမြင်လျှင် သင်္ကန်းကို ဆွဲငင်၍ ကိုယ်ပေါ်၌ ဖုံးလွှမ်းနိုင်အောင် ထိုသင်္ကန်း၏ အနီးအရပ်၌ နေသင့်၏။ မဇ္ဈုံရဟန်းအားမူ သင်္ကန်းဆိုးရုံ၌ ဆိုးခိုက်သုံးဆောင်ရန် သင်္ကန်းမည်သည် ရှိ၏၊ ထိုသင်္ကန်းကို ဝတ်၍သော်၎င်း ရုံ၍သော်၎င်း ဆိုးခြင်းအမှုကို ပြုခြင်းငှါ အပ်၏။ မုဒုရဟန်းအား သဘောတူသော ရဟန်းတို့၏ သင်္ကန်းတို့ကို ဝတ်၍သော်၎င်း ရုံ၍သော်၎င်း ဆိုးခြင်းအမှုကို ပြုခြင်းငှါ အပ်၏။ ထိုနေရာကျောင်း၌ (အိပ်ရာလွှမ်း

မှတ်ချက်

၁-ဤ၌ ဝိသုဒ္ဓိမဂ်မှာ တဝါကျတည်း ဖြစ်သော်လည်း သိလွယ်စေရန် ၂-ဝါကျခွဲ၍ ပြန်ထားသည်။

၂၀၉

အဖြစ်ဖြင့် အဓိဋ္ဌာန်တင်ထားသော မိမိဥစ္စာ သူတပါးဥစ္စာဖြစ်သော) အိပ်ရာလွှမ်းသည်လည်း ထိုမုဒုရဟန်းအား အပ်၏၊ သို့သော်လည်း သွားလေရာရာ ဆောင်ခြင်းငှါကား မအပ်၊ သဘောတူသော ရဟန်းတို့၏ သင်္ကန်းကိုလည်း ကြိုးကြား ကြိုးကြား သုံးဆောင်ခြင်းငှါ မအပ်။ “အလျော်ကား ဓုတင်တိစီဝရိက်ဆောင် ရဟန်းအား လေးထည်မြောက်သင်္ကန်း ဖြစ်လတ်သော် အံသကိုဋ်သည်သာလျှင် အပ်၏^၁၊ ထိုအံသကိုဋ်သည်လည်း အနံအားဖြင့် တထွာ, အလျားအားဖြင့် သုံးတောင်သာလျှင် အပ်၏^၂။ (ဤကား အပြားပေတည်း။)

ထိုမှတပါး ဤ၃-ပါးသော ပုဂ္ဂိုလ်တို့၏ ဓုတင်သည် ဝတ်လောက် ရုံလောက် လေးထည်မြောက်သင်္ကန်းကို ဝတ်ရုံသုံးဆောင်ရန် သာယာသော ခဏ၌ပင်လျှင် ပျက်၏။ ဤသည်ကား ဤတိစီဝရိက်ဓုတင်၌ ပျက်ခြင်းပေတည်း။

မှတ်ချက်

၁- အံသကိုဋ်သည် ပရိက္ခာရစာဠပေတည်း၊ သို့ဖြစ်၍ အိပ်ရာလွှမ်း အိပ်ရာခင်းနှင့် အံသကိုဋ်ဟူသော ဤ၂-ထည်တို့သည် သင်္ကန်းသုံးထည်မှ အပိုအလွန်သင်္ကန်းအရာ၌ တည်ကုန်သော်လည်း ဓုတင်ပျက်ခြင်းကို မပြုတတ်ကုန်ဟု အဋ္ဌကထာ၌ဆိုကြောင်း ဆရာတို့ ဆိုကုန်၏။ (ဋီကာ)

၂- အနံအားဖြင့် တထွာ-ဟူသော စကားသည် အဓိဋ္ဌာန်မလောက်သော အနံပမာဏကိုပြသော စကားပေတည်း။ ဤစကားဖြင့် “အဓိဋ္ဌာန်တင်လောက်သော အနံမှ ယုတ်လျော့လျှင် အပ်သည်”ဟု သိစေအပ်၏။ သုံးတောင်သာလျှင်-ဟူသော ပုဒ်သည်ကား ကိုယ်၌ အသီးအခြား ရစ်ပတ်နိုင်လောက်သော ပမာဏကို ပြသောစကားတည်း၊ ထို့ကြောင့် ထိုသုံးတောင်ထက် အနည်းငယ် ပိုလွန်သော်လည်း အဓိဋ္ဌာန်လောက်သည်၏အဖြစ် မရှိခြင်းကြောင့် ဆန့်ကျင်ခြင်း မရှိသည်သာတည်း။ (ပြည်မူ ဝိသုဒ္ဓိမဂ်နိဿယ၌ ပြထားသော စူဠဋီကာ)

၂၁၀

[၆၃] ဤဆိုလတံ့သည်ကား အကျိုးအာနိသင်ပေတည်း၊ တိစီဝရိက်ဓုတင်ဆောင်သော ရဟန်းသည် ကိုယ်ကိုဆောင်နိုင်ရုံမျှ စောင့်ရှောက်နိုင်ရုံမျှဖြစ်သော သင်္ကန်းဖြင့် ရောင့်ရဲ၏၊ ထို့ကြောင့် ထိုတိစီဝရိက်ဓုတင်ဆောင် ရဟန်းအား၁ (၁) ငှက်၏ပျံသွားခြင်းကဲ့သို့ (ပရိက္ခရာကို)ယူ၍သာလျှင် သွားလိုရာ သွားနိုင်ခြင်း၊ (၂) နည်းသောကိစ္စရှိခြင်း၊ (၃) အဝတ်အထည် သိုမှီးထားခြင်းကို ကြဉ်ခြင်း၊ (၄) ပေါ့သော အသက်မွေးခြင်း ရှိသည်၏အဖြစ်၊ (၅) သုံးထည်ထက်ပိုသော သင်္ကန်း၌ မက်မောသော လောလုပ္ပတဏှာကို ပယ်ခြင်း၊ (၆) အပ်သည်၌ သုံးထည်အတိုင်းအရှည်မျှ ပြုလေ့ရှိခြင်းကြောင့် ခေါင်းပါးသော အသက်မွေးမှု ရှိသည်၏အဖြစ်၊ (၇) အလိုနည်းသည်၏အဖြစ် စသည်တို့၏ အကျိုးပြီးခြင်း- ဤသို့အစရှိကုန်သော ဂုဏ်ကျေးဇူးတို့သည် ပြည့်စုံကုန်၏။ ဤသည်ကား တိစီဝရိက်ဓုတင်၏ အကျိုးအာနိသင်ပေတည်း။

သင်္ကန်းသုံးထည်ကိုဆောင်သော ပညာရှိသော ယောဂီသည် သုံးထည်ထက် ပိုလွန်သော အဝတ်၌ တပ်မက်သောတဏှာကို ပယ်ပြီးလျှင် သိုမှီးသိမ်းဆည်းခြင်းကို ကြဉ်သည်ဖြစ်၍ ရောင့်ရဲခြင်း၌ ချမ်းသာဟူသော အရသာကို သိပေ၏။

ထိုသို့ သိသောကြောင့် မိမိအတောင်နှင့်တကွ သွားလိုရာသွားနိုင်သော (ဝါ၊ မိမိအတောင်လျှင် ဝန်ရှိသော)^၂ ငှက်ကဲ့သို့ ကိုယ်၌ရုံထားသော သင်္ကန်းနှင့်တကွ ဖြစ်လျက်သာလျှင်

မှတ်ချက်

၁-ရဟန်းအား.. ပြည့်စုံကုန်၏-ဟု စပ်ပါ။

၂-ဒီ ၁၊ ၆၇-သာမညဖလသုတ် စသည်တို့၌ သပတ္တဘာရောဝ ဍေတိ-ဟူသော စကားကဲ့သို့ ဤ၌လည်း သပတ္တဘာရော-ဟု ရှိသင့်သည်ဟု ယူဆ၍ ပြန်အပ်သော အနက်ဖြစ်သည်။

၂၁၁

ချမ်းသာစွာ လိုရာရာ သွားခြင်းငှါ အလိုရှိသော ယောဂီသူမြတ်သည် သင်္ကန်းကို သုံးထည်မျှကန့်သတ်၍ ဆောင်ရာ၌ မွေ့လျော်ပျော်ပိုက်ခြင်းကို ပြုရာ၏။ ဤသည်ကား အနုသာသနီပေတည်း။

ဤဆိုခဲ့ပြီးသည်ကား တိစီဝရိက်ဓုတင်၌ ဆောက်တည်ပုံ, ကျင့်ပုံ အစီအရင်, အပြား, ပျက်စီးခြင်း, အကျိုးအာနိသင်တို့ကို ဖွင့်ပြသောစကားတည်း။

၃-ပိဏ္ဍပါတ်ဓုတင်ကို ပြဆိုချက်

၂၆။ ပိဏ္ဍပါတ်ဓုတင်ကိုလည်း-

“အတိရေကလာဘံ ပဋိက္ခိပါမိ- ဆွမ်းခံ၍ရသော ဆွမ်းထက် အပိုအလွန်ဖြစ်သော (သံဃဘတ် အစရှိသော)လာဘ်ကို ပယ်ပါ၏။

“ပိဏ္ဍပါတိကင်္ဂံ သမာဒိယာမိ- ဆွမ်းအလို့ငှါ လှည့်လည်ခြင်း (ဆွမ်းခံခြင်း)အလေ့ရှိသော^၁ ရဟန်း၏ အကြောင်းအင်္ဂါ စေတနာကို ဆောက်တည်ပါ၏”။

ဟူသော ဤ၂-မျိုးသော စကားတို့တွင် တမျိုးမျိုးသော စကားဖြင့် ဆောက်တည်အပ်၏။ (ဤသည်ကား ဆောက်တည်ပုံပေတည်း။)

ထိုမှတပါး ပိဏ္ဍပါတ်ဓုတင်ဆောင်သော ထိုရဟန်းသည် “(၁) သံဃာအားလုံးအား လှူသော သံဃဘတ်၊ (၂) သံဃာ့ထံမှ ညွှန်ကြားစေ၍လှူသော ဥဒ္ဒေသဘတ်၊ (၃) ပင့်ဘိတ်၍လှူအပ်သော နိမန္တနဘတ်

မှတ်ချက်

၁-ဤပုဒ်၏ ဝစနတ္ထကို ပြရာ၌ ဝတ-ကျင့်ဝတ်ရှိသည်ဟု အထူးပြခဲ့သော်လည်း အခြားပုဒ်များနှင့်အတူ တမျိုးတည်း မှတ်ယူလွယ်စေရန် ဤပုဒ်၌လည်း အလေ့ရှိသောဟူ၍ပင် ပြန်ထားသည်။

၂၁၂

(၄) စာရေးတံမဲချ၍လှူသော သလာကဘတ်၊ (၅) လဆန်း လဆုတ် တပက္ခ၌ တကြိမ်သော ပက္ခိကဘတ်၊ (၆) လပြည့်လကွယ် ဥပုသ်နေ့၌လှူသော ဥပေါသထိကဘတ်၊ (၇) လဆန်းတရက် လဆုတ်တရက်နေ့၌ လှူသော ပါဋိပဒိကဘတ်၊ (၈) အာဂန္တုရဟန်းတို့ကိုရည်၍ လှူသော အာဂန္တုကဘတ်၊ (၉) ခရီးသွားရဟန်းတို့ကို ရည်၍လှူသော ဂမိကဘတ်၊ (၁၀) သူနာရဟန်းတို့ကို ရည်၍လှူသော ဂိလာနဘတ်၊ (၁၁) သူနာပြုသူကို ရည်၍လှူသော ဂိလာနုပဋ္ဌာကဘတ်၊ (၁၂) ကျောင်းကိုရည်၍လှူသော ဝိဟာရဘတ်၊ (၁၃) ဆွမ်းခံဝင်ရာ အဦးအစအိမ်၌ပင်လျှင် တည်ထား၍လှူသော ဓုရဘတ်၊ (၁၄) အလှည့်ကျဖြင့် လှူသော ဝါရကဘတ်”ဟူသော ဤ(၁၄)ပါးသော ဘတ်တို့ကို မသာယာအပ် လက်မခံအပ်ကုန်။ အလျော်ကား “သံဃဘတ်ကို ခံယူတော်မူပါကုန်” ဤသို့ အစရှိသော^၁နည်းဖြင့် မဆိုမူ၍ “အကျွန်ုပ်တို့၏အိမ်၌ သံဃာသည် ဆွမ်းကို ခံယူ၏၊ အရှင်တို့သည်လည်း ဆွမ်းကို ခံယူတော်မူလှည့်ပါကုန်”ဟု (ဆွမ်းခံဆွမ်းဟူသော ဝေါဟာရဖြင့်) လျှောက်ထား၍ လှူကုန်သည်ရှိသော် ထိုဆွမ်းတို့ကို သာယာလက်ခံခြင်းငှါ အပ်၏။ သံဃာ့ထံမှ(ရသော) ယာဝကာလိကမှ တပါးသော ဆေးစသည်နှင့်ယှဉ်သော စာရေးတံသည်၎င်း, ကျောင်းတိုက်၌ (ဒါယကာတို့က) ချက်၍လှူသော ဆွမ်းသည်၎င်း အပ်သည်သာတည်း။ ဤသည်ကား ထိုပိဏ္ဍပါတ်ဓုတင်ဆောင် ရဟန်း၏ ကျင့်ပုံ အစီအရင်တည်း။

အပြားအားဖြင့်မူကား ဤပိဏ္ဍပါတ်ဓုတင်ဆောင် ပုဂ္ဂိုလ်သည်လည်း ၃-ပါးအပြားရှိ၏၊ ထိုတွင် ဥက္ကဌ်ရဟန်းသည် မရောက်သေးသော ရှေ့အိမ်မှ၎င်း

မှတ်ချက်

၁-ဤ၌ အစရှိ-ဟူသော စကားဖြင့် ဥဒ္ဒေသဘတ်စသည်ကို သိမ်းယူ၏။ (ဋီကာ)

၂၁၃

လွန်ခဲ့ပြီးသော နောက်အိမ်မှ၎င်း ဆောင်ခဲ့သောဆွမ်းကိုလည်း ခံယူ၏၊ ရောက်ဆဲအိမ်တံခါး၌တည်၍ သပိတ်ကိုယူကုန်သော ဒါယကာတို့အားလည်း (သပိတ်ကို)ပေး၏။ ဆွမ်းစားဇရပ်သို့ (အိမ်မှ)ဆောင်ခဲ့၍ လှူသောဆွမ်းကိုလည်း ခံယူ၏။^၁ (သို့သော်) ထိုနေ့အဖို့၌ (စောင့်မြှော်ကာ) ထိုင်နေ၍ကား (ဘိတ်မံထားသော)ဆွမ်းကို မခံယူ။ မဇ္ဈုံရဟန်းသည် ထိုနေ့အဖို့၌ (စောင့်မြှော်ကာ) ထိုင်လျက်လည်း (လာ၍လှူသောဆွမ်းကို) ခံယူ၏၊ သို့သော် နက်ဖြန်သုံးဆောင်ခြင်းငှါ ဝါ- နက်ဖြန်အတွက် (ဘိတ်သောဆွမ်းကိုကား) လက်မခံ။ မုဒုရဟန်းသည် နက်ဖြန်အကျိုးငှါ၎င်း, သန်ဘက်ခါအကျိုးငှါ၎င်း ဆွမ်းကိုလက်ခံ၏။ ထို၂-ပါးသော မဇ္ဈုံ မုဒုတို့သည် မိမိအလိုအတိုင်း နေရခြင်းနှင့်စပ်သော ချမ်းသာကို မရကုန်၊ ဥက္ကဌ်သည်သာလျှင် (ထိုချမ်းသာကို) ရ၏။ [၆၄] ကြားရဘူးသည်မှာ- တခုသောရွာ၌ အရိယဝံသသုတ်နှင့်စပ်သော တရားပွဲ ဖြစ်သတတ်၊ ဥက္ကဌ်ရဟန်းသည် မဇ္စျုံ မုဒုတို့ကို “ငါ့ရှင်တို့ တရားနာရန် လာသွားကြစို့”ဟု ဆို၏၊ ထို၂-ပါးတို့တွင် တပါးသော(မဇ္ဈုံ) ရဟန်းသည် “အရှင်ဘုရား တပည့်တော်ကို တဦးသော ဒါယကာက (ဆွမ်းအလို့ငှါ ဘိတ်မံ၍) စောင့်နေစေပါသည်”ဟု ဆို၏၊ အခြား(မုဒု)ရဟန်းသည် “အရှင်ဘုရား တပည့်တော်သည်

မှတ်ချက်

၁-ဤ၌ ဆောင်ခဲ့၍ လှူသောဆွမ်း-ဟူသည်မှာ ဓုတင်ဆောင်ရဟန်းထံမှ သပိတ်ကိုမယူပဲ အိမ်မှ ထည့်စရာခွက်စသည်ဖြင့် ထည့်၍ ယူလာပြီးလျှင် လှူသောဆွမ်းကို ဆိုသည်။ ဤအရာ၌ ဋီကာတွင် ပတ္တံ ဂဟေတွာ-ဟု ရှိသောပါဌ်မှာ မသင့်၊ ပတ္တံ အဂ္ဂဟေတွာ-ဟု ရှိမှ သင့်သည်။ အကြောင်းမူကား ဤဓုတင်ဆောင်ရဟန်းသည် ဆွမ်းခံရောက်ဆဲအိမ်၌သာ သပိတ်ကို လက်မှလွှတ်၏၊ လွန်ခဲ့သော နောက်အိမ်, မရောက်သေးသည့် ရှေ့အိမ်များသို့ပင် သပိတ်ကို မလွှတ် မပေးသောကြောင့်ပေတည်း။ သပဒါနစာရိကဓုတင်အရာ၌ သာ၍ ထင်ရှားလတ္တံ့။

၂၁၄

နက်ဖြန်အလို့ငှါ တဦးသောဒါယကာ၏ဆွမ်းကို လက်ခံထားပါသည်”ဟု ဆို၏၊ သို့ဖြစ်၍ ထို၂-ဦးသော ရဟန်းတို့သည် (မိမိအလိုအတိုင်း နေရခြင်းနှင့်စပ်သော ချမ်းသာမှ၊ ဝါ- တရားနှင့်စပ်သော ပါမောဇ္ဇစသော အရသာမှ) ဆုံးရှုံးကုန်၏၊ ဥက္ကဌ်ပုဂ္ဂိုလ်သည်သာလျှင် နံနက်စောစောကပင် ဆွမ်းအလို့ငှါလှည့်လည်၍ (တရားပွဲရှိရာသို့) သွားပြီးလျှင် တရားနှင့်စပ်သော ပါမောဇ္ဇစသော အရသာကို ခံစားရလေသည်။ (ဤသည်ကား ပိဏ္ဍပါတ်ဓုတင်ဆောင် ပုဂ္ဂိုလ်အပြားပေတည်း)။

ထိုမှတပါး ဤ၃-ပါးသော ပုဂ္ဂိုလ်တို့၏ ဓုတင်သည် ဆွမ်းခံဆွမ်းမှ ပိုလွန်သော (သံဃဘတ်စသော)လာဘ်ကို သာယာလက်ခံသော ခဏ၌ပင်လျှင် ပျက်၏။ ဤသည်ကား ဤပိဏ္ဍပါတ်ဓုတင်၌ ပျက်ခြင်းပေတည်း။

ဤဆိုလတံ့သည်ကား အကျိုးအာနိသင်ပေတည်း၊ (၁) “ဆွမ်းခံ၍ရသော တလုပ်တခဲ ဆွမ်းဘောဇဉ်ကိုမှီ၍ ရဟန်းအဖြစ်သည် (မျှတတည်နေရ၏)”ဟူသော မြတ်စွာဘုရား၏ စကားတော်ကြောင့် (ရဟန်းဖြစ်စက ဝန်ခံခဲ့သော ပဌမ)နိဿယနှင့်လျော်သော အကျင့်ရှိခြင်း၊ (၂) ဒုတိယအရိယဝံ၌ တည်ခြင်း၊ (၃) သူတပါးနှင့်မစပ်သော အသက်မွေးမှုရှိခြင်း၊ (၄) “အဖိုးလည်းနည်းကုန်၏၊ ရလည်း ရလွယ်ကုန်၏၊ ထိုအဖိုးနည်း၍ ရလွယ်သော ပစ္စည်းတို့သည် အပြစ်လည်းမရှိကုန်”ဟု မြတ်စွာဘုရား ချီးမွမ်းအပ်သော ပစ္စည်းရှိသည်၏အဖြစ်၊ (၅) ဆွမ်းခံရန်ပျင်းရိခြင်းကို နှိမ်နင်းနိုင်သည်၏အဖြစ်၊ (၆) စင်ကြယ်သော အသက်မွေးမှုရှိခြင်း၊ (၇) သေခိယကျင့်ဝတ်၏ ပြည့်ခြင်း၊ (၈) သူတပါးကို မမွေးမြူရသည်၏အဖြစ်၊ (၉) (ဆွမ်းလောင်းလှူသော) သူတပါးတို့အား ချီးမြှောက်ခြင်းကိုပြုခြင်း၊ (၁၀) (အောက်ဆုံးဖြစ်သော အသက်မွေးမှု၌ တည်သဖြင့်) မာန်မာနကို ပယ်ရခြင်း၊ (၁၁) ရသတဏှာကို တားမြစ်ပယ်ရှားနိုင်ခြင်း၊ (၁၂) ဂဏဘောဇနသိက္ခာပုဒ်, ပရမ္ပရဘောဇနသိက္ခာပုဒ်, စာရိတ္တသိက္ခာပုဒ်တို့ဖြင့်

၂၁၅

အာပတ်မသင့်ခြင်း၊ (၁၃) အပိစ္ဆတာစသည်တို့အား လျော်သော အသက်မွေးခြင်း ရှိသည်၏အဖြစ်၊ (၁၄) ကောင်းမြတ်သော အကျင့်ပဋိပတ်ကို ပွါးစေခြင်း၊ (၁၅) နောင်လာနောက်ပွါး အမျိုးသားအပေါင်းကို (ဒိဋ္ဌာနုဂတိသို့ ရောက်စေခြင်းဖြင့်) ချီးမြှင့်ရခြင်း။ ဤသည်ကား ပိဏ္ဍပါတ်ဓုတင်၏ အကျိုးအာနိသင်ပေတည်း။

ဆွမ်းခံ၍ရသော တလုပ်တခဲသောဆွမ်းဖြင့် ရောင့်ရဲသော^၁ သူတပါးနှင့်မစပ်သော အသက်မွေးခြင်းရှိသော^၁ အစာအာဟာရ၌ မက်မောသော လောလုပ္ပတဏှာကို ပယ်ပြီးသော ရဟန်းသည် အရပ်လေးမျက်နှာတို့၌ အပိတ်အပင်ကင်း၍ အလိုရှိရာသို့ သွားနိုင်ပေ၏။

ပျင်းရိခြင်းကိုလည်း ပယ်ဖျောက်နိုင်၏။ ထိုပိဏ္ဍပါတ်ဓုတင်ဆောင်ရဟန်း၏ အသက်မွေးမှုသည် စင်ကြယ်ပေ၏။ ထို(၃-ပါးသောအကြောင်း)ကြောင့် ကောင်းသောပညာနှင့်ပြည့်စုံသော ရဟန်းသည် ဆွမ်းခံသောအကျင့်ကို မထီမဲ့မြင် မအောက်မေ့ရာ။

မှန်ပေ၏။ ဤသို့သဘောရှိသော^၂-

ကိုယ့်ကိုယ်ကိုသာ မွေးမြူသည်ဖြစ်၍ သူတပါးကိုမမွေးမြူသော (ဣဋ္ဌာရုံ အနိဋ္ဌာရုံကို အတူပြု၍ ရှုနိုင်သဖြင့်) တာဒိဂုဏ်နှင့် ပြည့်စုံသော^၂ ဆွမ်းခံလေ့ရှိသော ရဟန်းအား^၃ အကယ်၍ လာဘ်

မှတ်ချက်

၁-ရောင့်ရဲသော.. အသက်မွေးခြင်းရှိသော ရဟန်းသည်-ဟု စပ်ပါ။

၂–ဤဝိသေသနပုဒ်တို့ကို ရဟန်းအား-ဟူသော ပုဒ်နှင့် စပ်ပါ။

၃- ရဟန်းအား.. ချစ်မြတ်နိုးကုန်သေး၏-ဟု စပ်ပါ။

၂၁၆

အကျော်အစောကို မမှီပါမူ (သိကြားစသော) နတ်တို့သော်လည်း ချစ်မြတ်နိုးကုန်သေး၏။ ဤသည်ကား အနုသာသနီပေတည်း။

ဤဆိုခဲ့ပြီးသည်ကား ပိဏ္ဍပါတ်ဓုတင်၌ ဆောက်တည်ပုံ, ကျင့်ပုံ အစီအရင်, အပြား, ပျက်စီးခြင်း, အကျိုးအာနိသင်တို့ကို ဖွင့်ပြသော စကားတည်း။

၄-သပဒါနစာရိကဓုတင်ကို ပြဆိုချက်

[၆၅] ၂၇။ သပဒါနစာရိကဓုတင်ကိုလည်း-

“လောလုပ္ပစာရံ ပဋိက္ခိပါမိ- မက်မောသော လောလုပ္ပတဏှာဖြင့် (အိမ်စဉ်ကျော်လွှား၍) ဆွမ်းခံသွားခြင်းကို ပယ်ပါ၏”။

“သပဒါနစာရိကင်္ဂံ သမာဒိယာမိ- အိမ်စဉ်အတိုင်း ဆွမ်းခံသွားလေ့ရှိသော ရဟန်း၏ အကြောင်းအင်္ဂါ စေတနာကို ဆောက်တည်ပါ၏”-

ဟူသော ဤ၂-မျိုးသော စကားတို့တွင် တမျိုးမျိုးသောစကားဖြင့် ဆောက်တည်အပ်၏။ (ဤသည်ကား ဆောက်တည်ပုံပေတည်း)။

ထိုမှတပါး သပဒါနစာရိက ဓုတင်ဆောင်သော ထိုရဟန်းသည် ရွာတံခါး၌ရပ်၍ (ဆင် မြင်း ကျွဲ နွားစသော) ဘေးရန်မရှိခြင်းကို ကောင်းစွာမှတ်အပ်၏၊ အကြင်လမ်း အကြင်ရွာ၌ (ဆင် မြင်း ကျွဲ နွားစသော) ဘေးရန်ရှိငြားအံ့၊ (ဘေးရန်ရှိသော)ထိုလမ်း ထိုရွာကိုပယ်၍ တပါးသောလမ်း တပါးသောရွာသို့ သွားခြင်းငှါ အပ်၏။ အကြင်အိမ်တံခါး အကြင်လမ်း အကြင်ရွာ၌ တစုံတခုကိုမျှ မရငြားအံ့၊ ထိုအိမ်တံခါး ထိုလမ်း ထိုရွာကို ရွာမဟုတ်ဟု အမှတ်ပြု၍ (တခြားသို့) သွားအပ်၏။ အကြင်အိမ်တံခါး အကြင်လမ်း အကြင်ရွာ၌ တစုံတခုကို ရငြားအံ့၊ ထိုအိမ်တံခါး ထိုလမ်း

၂၁၇

ထိုရွာကိုပယ်၍ (တခြားသို့)သွားခြင်းငှါ မအပ်။ ဆက်၍ဆိုဦးအံ့၊ ဤသပဒါနစာရိကဓုတင်ဆောင် ရဟန်းသည် နံနက်စောစောကပင်လျှင် (ဆွမ်းခံ)ဝင်သင့်၏၊ အကျိုးကား ဤသို့ ဆွမ်းခံစောစောဝင်သည်ရှိသော် (ဘေးရန်ရှိသဖြင့်) မချမ်းသာသောအရပ်ကို ပယ်၍ အခြားအရပ်သို့သွားခြင်းငှါ စွမ်းနိုင်လတံ့။ ဆက်ဦးအံ့၊ ထိုသပဒါနစာရိက ဓုတင်ဆောင်ရဟန်းအား ကျောင်း၌အလှူပေးသော သူတို့သည်၎င်း, ခရီးအကြား လမ်းခုလတ်၌ လာနေကုန်သော လူတို့သည်၎င်း သပိတ်ကိုယူ၍ ဆွမ်းကို အကယ်၍ လှူကုန်ငြားအံ့၊ (ခံယူခြင်းငှါ) အပ်၏။ ဆက်ဦးအံ့၊ ဤသပဒါနစာရိက ဓုတင်ဆောင် ရဟန်းသည် ခရီးသွားစဉ်သော်လည်း ဆွမ်းခံချိန်၌ ဆိုက်ရောက်သောရွာကို မကျော်မူ၍သာလျှင် ဆွမ်းခံသွားအပ်၏၊ ထိုဆိုက်ရောက်သောရွာ၌ မရလျှင်ဖြစ်စေ အနည်းငယ်ရပြီးလျှင်ဖြစ်စေ ရွာစဉ်ဖြင့် လှည့်လည်အပ်၏။ ဤသည်ကား ထိုသပဒါနစာရိကဓုတင်ဆောင် ရဟန်း၏ ကျင့်ပုံအစီအရင်ပေတည်း။

အပြားအားဖြင့်မူကား ဤသပဒါနစာရိကဓုတင်ဆောင် ရဟန်းသည်လည်း ၃-ပါးအပြားရှိ၏။ ထိုတွင် ဥက္ကဌ်ရဟန်းသည် မရောက်သေးသော ရှေ့အိမ်မှ ဆောင်လာ၍ လှူလင့်သောဆွမ်းကို၎င်း, လွန်ခဲ့ပြီးသော နောက်အိမ်မှ လိုက်၍လှူသော ဆွမ်းကို၎င်း, ဆွမ်းစားဇရပ်သို့ဆောင်လာ၍ လှူသောဆွမ်းကို၎င်း မခံယူ။ စင်စစ်သော်ကား ရောက်ဆဲအိမ်တံခါး၌ သပိတ်ကို (ဆွမ်းထည့်လှူရန်) လက်မှလွှတ်၍ ပေး၏။ မှန်ပေ၏၊ ဤဓုတင်၌ အရှင်မဟာကဿပမထေရ်နှင့် တူသောသူမည်သည် မရှိပေ။ ထိုအရှင်မဟာကဿပမထေရ်လည်း (ယက္ကန်းသည်ယောင်ဆောင်၍ လှူသော သိကြားမင်းအား) သပိတ်ကို လက်မှလွှတ်၍ပေးသောအရာ ထင်သည်သာတည်း။ မဇ္စျုံရဟန်းသည် မရောက်သေးသော ရှေ့အိမ်မှ၎င်း, လွန်ခဲ့ပြီးသော နောက်အိမ်မှ၎င်း ဆောင်လာ၍ လှူသည်ကိုလည်း ခံယူ၏၊

၂၁၈

ဆွမ်းစားဇရပ်သို့ ဆောင်လာသောဆွမ်းကိုလည်း ခံယူ၏။ ရောက်ဆဲအိမ်တံခါး၌လည်း သပိတ်ကိုလွှတ်၍ပေး၏၊ သို့သော်လည်း (ဒါယကာတို့က) ထိုနေ့အတွက် ဘိတ်မံထားသောဆွမ်းကို စောင့်ဆိုင်းငံ့လင့်၍ကား မနေပေ။ ဤသို့မနေခြင်းဖြင့် ထိုသပဒါနစာရိကဓုတင်ဆောင် မဇ္စျုံရဟန်းသည် ပိဏ္ဍပါတ်ဓုတင်ဆောင် ဥက္ကဌ်ရဟန်းအား လျော်ပေ၏။ မုဒုပုဂ္ဂိုလ်သည် ထိုနေ့အတွက် ဘိတ်မံသည်ကို ထိုင်၍ စောင့်ဆိုင်းငံ့လင့်၏။ (ဤသည်ကား သပဒါနစာရိကဓုတင်ဆောင် ပုဂ္ဂိုလ်အပြားပေတည်း)။

ထိုမှတပါး ဤ၃-ပါးသော ပုဂ္ဂိုလ်တို့၏ ဓုတင်သည် (ဆွမ်းကောင်းဟင်းကောင်း၌) မက်မောသော လောလုပ္ပတဏှာဖြင့် အိမ်စဉ်ကိုလွန်၍ သွားခြင်းဖြစ်ကာမျှ၌ ပျက်၏။ ဤသည်ကား ဤသပဒါနစာရိကဓုတင်၌ ပျက်ခြင်းပေတည်း။

ဤဆိုလတံ့သည်ကား အကျိုးအာနိသင်ပေတည်း။ (၁) ဒါယကာတို့၌ အမြဲတမ်း လူသစ်ဖြစ်နေခြင်း၊ (၂) လနှင့်တူသည်၏အဖြစ်၊ (၃) ကုလမစ္ဆေရကိုပယ်ခြင်း (၄) ဒါယကာတို့၌ အညီအမျှ သနားခြင်းရှိသည်၏အဖြစ်၊ (၅) ဒါယကာတို့၏အိမ်သို့ ကပ်ခြင်း၌ (သိမ်းသွင်းခြင်း, ရောနှောခြင်းစသော) အပြစ်မရှိခြင်း၊ (၆) ဘိတ်မံပင့်ခေါ်ခြင်းကို လက်မခံခြင်း၊ (၇) ပို့လာသော ဆွမ်းပွဲဖြင့် အလိုမရှိသည်၏အဖြစ်၊ (၈) အပ္ပိစ္ဆတာစသည်တို့အား လျော်သော အကျင့်ရှိသည်၏အဖြစ်။ ဤသည်ကား သပဒါနစာရိကဓုတင်၏ အကျိုးအာနိသင်ပေတည်း။

[၆၆] ဤသာသနာတော်၌ အိမ်စဉ်မပြတ် ဆွမ်းရပ်လေ့ရှိသော ရဟန်းသည် (ခပ်သိမ်းသောအရပ်၌ မကပ်ငြိသော စိတ်ရှိသည်၏အဖြစ်, ဖြူစင်အေးချမ်းသော စိတ်ရှိသည်၏အဖြစ်ဖြင့်) လနှင့်လည်း တူပေ၏၊ အမြဲတမ်း လူသစ်သည်လည်း ဖြစ်ပေ၏၊ (ဒါယကာတို့၌ ဝန်တိုခြင်းဟူသော) ကုလမစ္ဆရိယလည်း ကင်းပေ၏၊ ခပ်သိမ်းသော

၂၁၉

ဒါယကာတို့၌ အညီအမျှ သနားခြင်းလည်း ရှိပေ၏၊ ဒါယကာတို့အိမ်၌ ထိုင်၍ ဆွမ်းဘုန်းပေးသော ကုလူပကရဟန်းတို့အား ရောက်တတ်သော အပြစ်မှလည်း လွတ်ပေ၏။

ထို့ကြောင့် မြေအပြင်၌ မိမိအလိုအတိုင်း သွားနိုင်ခြင်းကို အလိုရှိသော ပညာရှိသည် လောလုပ္ပတဏှာဖြင့် အိမ်စဉ်ကျော်သွားခြင်းကိုပယ်၍ ချအပ်သော မျက်လွှာရှိလျက် ၄-တောင်ခန့်သာ ကြည့်လေ့ရှိသည်ဖြစ်၍ အိမ်စဉ်မပြတ် ဆွမ်းရပ်သော ကျင့်ဝတ်ကို ကျင့်ရာ၏။ ဤသည်ကား အနုသာသနီပေတည်း။

ဤဆိုခဲ့ပြီးသည်ကား သပဒါနစာရိကဓုတင်၌ ဆောက်တည်ပုံ, ကျင့်ပုံ အစီအရင်, အပြား, ပျက်စီးခြင်း, အကျိုးအာနိသင်တို့ကို ဖွင့်ပြသော စကားတည်း။

၅-ဧကာသနိက်ဓုတင်ကို ပြဆိုချက်

၂၈။ ဧကာသနိက်ဓုတင်ကိုလည်း-

နာနာသနဘောဇနံ ပဋိက္ခိပါမိ- နေရာအများ၌ စားခြင်းကို ပယ်ပါ၏။”

“ဧကာသနိကင်္ဂံ သမာဒိယာမိ- တထိုင်တည်း၌သာ စားလေ့ရှိသော ရဟန်း၏ အကြောင်းအင်္ဂါ စေတနာကို ဆောက်တည်ပါ၏။”

ကျင့်ပုံကား ဧကာသနိက်ဓုတင်ဆောင်သော ထိုရဟန်းသည် ဆွမ်းစားဇရပ်၌ ထိုင်သည်ရှိသော် မထေရ်ကြီးတို့၏နေရာ၌ မထိုင်မူ၍ “ဤနေရာသည်

၂၂၀

ငါ့အား ရောက်လတံ့”ဟု ခန့်မှန်းလျက် သင့်လျော်သောနေရာကို မှတ်၍ ထိုင်သင့်၏၊ ထိုရဟန်း၏ ဆွမ်းစားခြင်းကိစ္စမပြီးသေးမီ ဆရာဖြစ်စေ ဥပဇ္ဈာယ်ဖြစ်စေ ကြွလာငြားအံ့၊ ထ၍ ဝတ်ကိုပြုသင့်၏၊ သို့သော်လည်း “ဆွမ်းစားဆဲဖြစ်သော ဧကာသနိက်ဓုတင်ဆောင် ရဟန်းကို နေရာသည်မူလည်း (ဆွမ်းစားပြီးသည်တိုင်အောင် မထပါမူ ဓုတင်ပျက်ခြင်းမှ) စောင့်ရာ၏။ (စားဆဲ မဟုတ်ပါမူ) ဘောဇဉ်သည်မူလည်း စောင့်ရာ၏။ ဤဓုတင်ဆောင်ရဟန်းမှာကား မပြီးသေးသော ဆွမ်းစားခြင်းကိစ္စ ရှိ၏၊ ထို့ကြောင့် ဝတ်ကိုကား (ထ၍)ပြုပါစေတော့၊ ဆွမ်းကိုမူကား တဖန် မစားပါလင့်”ဟု တိပိဋကစူဠာဘယမထေရ်က ဆို၏^၁။ ဤသည်ကား ထိုဧကာသနိက်ဓုတင်ဆောင် ရဟန်း၏ ကျင့်ပုံ အစီအရင်ပေတည်း။

အပြားအားဖြင့်မူကား ဤဧကာသနိက်ဓုတင်ဆောင် ပုဂ္ဂိုလ်သည်လည်း ၃-ပါးအပြားရှိ၏။ ထိုတွင် ဥက္ကဌ်ပုဂ္ဂိုလ်သည် နည်းသည်ဖြစ်စေ များသည်ဖြစ်စေ (သုံးဆောင်အံ့ဟု) လက်ကိုချမိသော ဘောဇဉ်မှတပါး အခြားသောဘောဇဉ်ကို ယူခြင်းငှါ မရတော့ပြီ၊ “မထေရ်သည် တစုံတခုကိုမျှ မဘုန်းပေးရသေး”ဟု လူတို့က ထောပတ်စသည်တို့ကို အကယ်၍ ဆောင်ကပ်ကုန်ငြားအံ့၊ ဆေးအကျိုးငှါသာလျှင် အပ်၏၊ အာဟာရအကျိုးငှါ မအပ်။ မဇ္စျုံပုဂ္ဂိုလ်သည် သပိတ်၌ ဆွမ်းမကုန်သေးသမျှ ကာလပတ်လုံး တပါးသောဘောဇဉ်ကို ယူခြင်းငှါ ရ၏။ မှန်ပေ၏၊ ဤမဇ္ဈုံပုဂ္ဂိုလ်သည် ဘောဇဉ်ကုန်ခြင်းလျှင် အဆုံးရှိသော ပုဂ္ဂိုလ်မည်၏။ မုဒု

မှတ်ချက်

၁—ဆွမ်းစားနေဆဲရဟန်းသည် ထ၍ ဆရာဥပဇ္ဈာယ်တို့အား ဝတ်ပြုလျှင် စားဆဲဖြစ်သောကြောင့် ဆွမ်းဘောဇဉ်ကလည်း ဓုတင်မပျက်အောင် မစောင့်၊ နေရာမှထသောကြောင့် နေရာကလည်း မစောင့်၊ ထို့ကြောင့် တဖန် မစားအပ်၊ စားလျှင် ဓုတင်ပျက်သည်ဟု ဆိုလို၏။

၂၂၁

ပုဂ္ဂိုလ်သည် နေရာမှ မထသေးသမျှကာလပတ်လုံး စားခြင်းငှါ ရ၏။ မှန်ပေ၏၊ ထိုမုဒုပုဂ္ဂိုလ်သည် သပိတ်ဆေးရေကို မယူသေးသမျှ ကာလပတ်လုံး စားခြင်းကြောင့် သပိတ်ဆေးရေယူခြင်းလျှင် အဆုံးရှိသည်မူလည်း ဖြစ်၏၊ နေရာမှ မထသေးသမျှကာလပတ်လုံး စားခြင်းကြောင့် နေရာမှ ထခြင်းလျှင် အဆုံးရှိသည်မူလည်း ဖြစ်၏။ (ဤသည်ကား ဧကာသနိက် ဓုတင်ဆောင်ပုဂ္ဂိုလ် အပြားပေတည်း။)

[၆၇] ထိုမှတပါး ဤ၃-ပါးသော ပုဂ္ဂိုလ်တို့၏ ဓုတင်သည် နေရာအများ၌ ဘောဇဉ်ကို စားသောခဏ၌ ပျက်၏။ ဤသည်ကား ဤဧကာသနိက်ဓုတင်၌ ပျက်ခြင်းတည်း။

ဤဆိုလတံ့သည်ကား အကျိုးအာနိသင်ပေတည်း၊ (၁) အနာကင်းခြင်း၊ (၂) ကိုယ်ဆင်းရဲကင်းခြင်း၊ (၃) ပေါ့ပါးလျင်မြန်စွာ ထနိုင်ခြင်း၊ (၄) ခွန်အားဗလနှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊ (၅) ချမ်းသာစွာ နေရခြင်း၊ (၆) အတိရိတ်ဝိနည်းကံမပြုပဲ စားခြင်းကြောင့် ဖြစ်နိုင်သောအာပတ် မသင့်ခြင်း၊ (၇) ရသတဏှာကို ပယ်ဖျောက်နိုင်ခြင်း၊ (၈) အပ္ပိစ္ဆတာ စသည်တို့အားလျော်သော အကျင့်ရှိသည်၏အဖြစ်။ ဤသည်ကား ဤဧကာသနိက်ဓုတင်၏ အကျိုးအာနိသင်ပေတည်း။

တနေရာတည်း စားခြင်း၌ မွေ့လျော်သော ရဟန်းကို (အကြိမ်ကြိမ်)စားခြင်းကြောင့် ဖြစ်တတ်ကုန်သော အနာရောဂါတို့သည် မနှိပ်စက်နိုင်ကုန်။ အရသာ၌ မမက်မောသည်ဖြစ်၍ မိမိ၏ ပြုသင့်သော ရဟန်းကိစ္စကို မယုတ်စေပဲ ပြည့်စုံစေနိုင်ပေ၏။

၂၂၂

ထို့ကြောင့် ချမ်းသာစွာ နေရခြင်း၏ အကြောင်းဖြစ်သော^၁ တဏှာကို ခေါင်းပါးစေတတ်သော^၂ စင်ကြယ်သောအကျင့်၌ မွေ့လျော်သော သူမြတ်တို့ မှီဝဲအပ်သော တထိုင်တည်းစားခြင်း၌ မွေ့လျော်ပျော်ပိုက်ခြင်းကို အထူးသဖြင့် စင်ကြယ်သော စိတ်နှလုံးရှိသော ရဟန်းသည် ဖြစ်စေရာ၏။ ဤသည်ကား အနုသာသနီပေတည်း။

ဤဆိုခဲ့ပြီးသည်ကား ဧကာသနိက်ဓုတင်၌ ဆောက်တည်ပုံ, ကျင့်ပုံ အစီအရင်, အပြား, ပျက်ခြင်း, အကျိုးအာနိသင်တို့ကို ဖွင့်ပြသော စကားပေတည်း။

၆-ပတ္တပိုဏ်ဓုတင်ကို ပြဆိုချက်

၂၉။ ပတ္တပိုဏ်ဓုတင်ကိုလည်း-

“ဒုတိယကဘာဇနံ ပဋိက္ခိပါမိ–၂-ခုမြောက်သော စားခွက်ကို ပယ်ပါ၏။”

“ပတ္တပိဏ္ဍိကင်္ဂံ သမာဒိယာမိ- တခွက်တည်း၌ စားဖွယ်ကိုသာ ယူ၍စားလေ့ရှိသော ရဟန်း၏ အကြောင်းအင်္ဂါ စေတနာကို ဆောက်တည်ပါ၏။”

ဟူသော ဤ၂-မျိုးသော စကားတို့တွင် တမျိုးမျိုးသောစကားဖြင့် ဆောက်တည်အပ်၏။ (ဤသည်ကား ဆောက်တည်ပုံတည်း။)

မှတ်ချက်

၁- ဖြစ်သော.. တထိုင်တည်းစားခြင်း၌-ဟု စပ်ပါ။

၂- ခေါင်းပါးစေတတ်သော.. အကျင့်၌-ဟု စပ်ပါ။

၂၂၃

ကျင့်ပုံကား ပတ္တပိုဏ်ဓုတင်ဆောင်သော ထိုရဟန်းသည် ယာဂုသောက်သောအခါ ခွက်၌ထည့်၍ အမဲ ငါး စသော ဟင်းလျာကို ရလတ်သော် ဟင်းလျာကိုမူလည်း ရှေးဦးစွာ စားအပ်၏၊ ယာဂုကိုမူလည်း ရှေးဦးစွာ သောက်အပ်၏။ အကြောင်းမူကား ယာဂု၌ အကယ်၍ ထည့်ငြားအံ့၊ ပုပ်သော ငါးပိကောင်စသော ဟင်းလျာကို ထည့်မိခဲ့သော် ယာဂုသည် ရွံဖွယ်ဖြစ်ရာ၏၊ စင်စစ်မူကား ရွံဖွယ်မဖြစ်အောင် ပြု၍သာလျှင် စားခြင်းငှါ သင့်ပေ၏၊ ထို့ကြောင့် ထိုသို့ ရွံဖွယ်ရှိသော ဟင်းလျာကို ရည်ရွယ်၍ (ဟင်းလျာကိုမူလည်း ရှေးဦးစွာ စားအပ်၏၊ စသော) ဤစကားကို ငါဆိုအပ်ခဲ့ပေသည်။ ရွံဖွယ်မဟုတ်သော ပျားသကာစသည်ကိုမူ (ယာဂု၌) ထည့်ကောင်း၏၊ ခံယူသောအခါ၌^၁လည်း ဝမ်းပမာဏနှင့် တန်ရုံကိုသာလျှင် ခံယူအပ်၏^၂၊ (သရက်ရွက်နုစသော) ဟင်းရွက်စိမ်းကိုမူ လက်ဖြင့်ကိုင်၍ စားခြင်းငှါ အပ်၏၊ သို့သော်လည်း ထိုသို့ (သာရုပ္ပမဖြစ် လက်တကိုင်ကိုင်) မပြုမူ၍ သပိတ်၌သာလျှင် ထည့်အပ်၏။ ၂-ခုမြောက်သော စားခွက်ကို ပယ်အပ်ပြီးဖြစ်သောကြောင့် အခြားတပါးခွက်ဆိုလျှင် (ထည့်စရာ) သစ်ရွက်သည်သော်လည်း မအပ်ပေ။ ဤသည်ကား ထိုပတ္တပိုဏ်ဓုတင်ဆောင်ရဟန်း၏ ကျင့်ပုံအစီအရင်ပေတည်း။

အပြားအားဖြင့်မူကား ဤပတ္တပိုဏ်ဓုတင်ဆောင် ပုဂ္ဂိုလ်သည်လည်း ၃-ပါးအပြားရှိ၏၊ ထိုတွင် ဥက္ကဌ်ပုဂ္ဂိုလ်အား ကြံစုတ်သောကာလမှတပါး

မှတ်ချက်

၁- ဂဏှန္တေန-ပုဒ်၏ ဆိုလိုအပ်သော အနက်ဖြစ်သည်။ သဒ္ဒါနက်အားဖြင့်ဆိုလျှင် ခံယူသောသူသည်၊ ဝါ- ခံယူလတ်သော်၊ ဝါ-ခံယူစဉ်-ဟူ၍ ဖြစ်၏။

၂-တခွက်စာမျှကိုသာလျှင် ခံယူသည်-ဟု နှလုံးသွင်းကာ များစွာကို ခံယူပြီးလျှင် (အပိုအကျန်ကို) မစွန့်ပစ်အပ်- မပျက်စီးစေအပ်။ (ဋီကာ)

၂၂၄

အခြားကာလ၌ (ငါးရိုး စပါးလုံးစသော စွန့်အပ်သော) အမှိုက်ကိုလည်း (၂-ခုမြောက်ခွက်၌ ထည့်၍) စွန့်ခြင်းငှါ မအပ်^၁၊ ထမင်းခဲ ငါး အမဲ မုံ့တို့ကိုလည်း [၆၈] ခွဲ၍ (ဖဲ့၍)^၂ စားခြင်းငှါ မအပ်။ မဇ္စျုံပုဂ္ဂိုလ်အား လက်တဖက်ဖြင့် ခွဲ၍ စားခြင်းငှါ အပ်၏။ ဤမဇ္စျုံပုဂ္ဂိုလ်သည် လက်ယောဂီမည်၏။ မုဒုပုဂ္ဂိုလ်သည်ကား သပိတ်ယောဂီမည်၏၊ ထိုမုဒုပုဂ္ဂိုလ်အား အကြင်ခဲဖွယ်ဘောဇဉ်ကို သပိတ်၌ထည့်ခြင်းငှါ စွမ်းနိုင်၏၊ ထိုအလုံးစုံကို

မှတ်ချက်

၁-ဤ၌ (၂-ခုမြောက်ခွက်၌ ထည့်၍)ဟူသော လက်သည်းကွင်းအတွင်းရှိ စကားများသည် ပြည်မူ ဝိသုဒ္ဓိမဂ်နိဿယ၌ ပြထားသော စကားများဖြစ်သည်။ ထိုအလိုအားဖြင့် စားခွက်သာ မဟုတ်၊ အမှိုက်ထည့်ရန်ခွက်လည်း အပိုမရှိစေရဟု ဆိုလို၏။ ထိုသို့ဖြစ်လျှင် ထွေးခံကိုလည်း ဆွမ်းစားရာ၌ မထားအပ်သကဲ့သို့ ရှိ၏။ အဋ္ဌကထာ၌ ဆိုလိုသည်မှာ ဤသို့သော်လည်း ဖြစ်ရာ၏၊ ကြံစုတ်သောအခါ၌ မစုတ်မီ ကြံအခွန်များကို ခွါ၍ စွန့်ပစ်ကောင်း၏။ ထိုမှတပါးဆိုလျှင် သပိတ်ထဲမှ အမှိုက်ကိုလည်း စောစောက ကောက်မပစ်အပ်၊ ပါးစပ်ထဲရောက်မှ ထုတ်ပစ်ရမည်-ဟု ဆိုလိုဟန်ရှိ၏၊ ဤသို့ မရွေးချယ်ပဲစားလျှင် ထိုထိုကောင်းနိုးရာရာ၌ဖြစ်သော ရသတဏှာကို ပယ်နိုင်ခြင်းအကျိုးရှိ၏၊ ထိုအကျိုးအတွက် ပြဆိုဟန်ရှိပေသည်။

၂-ဤ၌လည်း (ဖဲ့၍)ဟူသော အနက်မှာ ပြည်ဆရာတော်၏ အနက်ပေတည်း။ ထိုသို့ဖြစ်လျှင် ကြီးမားသော ထမင်းခဲ အသားတုံး စသည်ကိုလည်း မဖဲ့ပဲ တခါတည်း စားရမည်ကဲ့သို့ ရှိ၏။ ဤ၌လည်း အဋ္ဌကထာဆရာဆိုလိုသည်မှာ ထမင်းခဲ ငါး အမဲ မုံ့တို့ကို အသီးအသီး ခွဲထား၍ အသီးအသီး တခုစီခွဲထုတ်ကာ အရသာခံ၍ မစားအပ်၊ အကုန်လုံး ရောမွှေ၍ မခွဲခြားပဲ စားရမည်ဟု ဆိုလိုဟန် ရှိပေသည်။

၂၂၅

လက်ဖြင့်သော်၎င်း, သွားတို့ဖြင့်သော်၎င်း ခွဲ၍ (ဖဲ့စိတ်၍)^၁ စားခြင်းငှါ အပ်၏။ (ဤသည်ကား ပတ္တပိုဏ်ဓုတင်ဆောင် ပုဂ္ဂိုလ်အပြားပေတည်း။)

ထိုမှတပါး ဤ၃-ပါးသောပုဂ္ဂိုလ်တို့၏ ဓုတင်သည် ၂-ခုမြောက်သော စားခွက်ကို သာယာလက်ခံသောခဏ၌ ပျက်၏။ ဤသည်ကား ပတ္တပိုဏ်ဓုတင်၌ ပျက်ခြင်းပေတည်း။

ဤဆိုလတံ့သည်ကား အကျိုးအာနိသင်ပေတည်း၊ (၁) အထူးထူးသော အရသာ၌ တဏှာကို ပယ်နိုင်ခြင်း၊ (၂) ထိုထိုအသီးအသီးသော ခွက်၌တည်သော အထူးထူးသောအရသာ၌ အလိုရှိသူ၏အဖြစ်ကို ပယ်ခြင်း၊ (၃) အစာအာဟာရ၌ (ဘုရားခွင့်ပြုတော်မူသော) အကျိုးမျှကိုသာ ကြည့်ရှုမြှော်လင့်လေ့ ရှိသည်၏အဖြစ်၊ (၄) အပိုအမို ပန်းကန်ခွက်ယောက်စသည်ကို ဆောင်ခြင်းကြောင့်ဖြစ်သော ပင်ပန်းခြင်း၏မရှိခြင်း၊ (၅) (အခြားခွက်တို့၌) ပျံ့လွင့်ခြင်းမရှိပဲ စားလေ့ရှိသည်၏အဖြစ်၊ (၆) အပ္ပိစ္ဆတာ အစရှိသည်တို့အား လျော်သော အကျင့်ရှိသည်၏အဖြစ်၊ ဤသည်ကား ပတ္တပိုဏ်ဓုတင်၏ အကျိုးအာနိသင်ပေတည်း။

ကောင်းသောကျင့်ဝတ်ရှိသော ကောင်းသောစိတ်နှလုံးရှိသော ပတ္တပိုဏ်ဓုတင်ဆောင် ပုဂ္ဂိုလ်သည် အထူးထူးသော စားခွက်တို့၌ ကပ်ငြိခြင်းကိုပယ်၍ ရသတဏှာ၏ အခြေအမြစ်တို့ကို တူးဖြို

မှတ်ချက်

၁-ဤ၌ကား သပိတ်ထဲ၌ ရှိသမျှကို လက်ဖြင့် အသီးအသီး ခွဲခြား၍၎င်း၊ သွားဖြင့် ကိုက်ဖဲ့၍ ခွဲသင့်ရာ၌ သွားဖြင့် ကိုက်ဖဲ့ခွဲခြား၍၎င်း စားအပ်သည်- စားနိုင်သည်-ဟု ဆိုလို၏။

၂၂၆

ဖျက်ဆီးနေဘိသကဲ့သို့ သပိတ်တလုံးတည်း၌သာ စူးစိုက်ချထားသော မျက်လွှာရှိသည်ဖြစ်၍။

မိမိအတ္တဘောဟူသော ရုပ်ကို ဆောင်သကဲ့သို့ ရောင့်ရဲခြင်းကိုဆောင်လျက် (သပိတ်တလုံးတည်း၌) အာဟာရကို ဘုန်းပေးသုံးဆောင်နိုင်ရာ၏။ သူမှတပါး အခြားသော အဘယ်သူသည် ဘုန်းပေးသုံးဆောင်နိုင်အံ့နည်း။ ဤသည်ကား အနုသာသနီပေတည်း။

ဤဆိုခဲ့ပြီးသည်ကား ပတ္တပိုဏ်ဓုတင်၌ ဆောက်တည်ပုံ, ကျင့်ပုံအစီအရင်, အပြား, ပျက်ခြင်း, အကျိုးအာနိသင်တို့ကို ဖွင့်ပြသော စကားပေတည်း။

၇- ခလုပစ္ဆာဘတ်ဓုတင်ကို ပြဆိုချက်

၃၀။ ခလုပစ္ဆာဘတ်ဓုတင်ကိုလည်း-

“အတိရိတ္တဘောဇနံ ပဋိက္ခိပါမိ- အတိရိတ်ဝိနည်းကံပြု၍ စားခြင်းကို ပယ်ပါ၏”။

“ခလုပစ္ဆာဘတ္တိကင်္ဂံ သမာဒိယာမိ- မြစ်ပြီးသည်မှနောက်၌ ရသောဆွမ်းကို မစားသောရဟန်း၏ အကြောင်းအင်္ဂါ စေတနာကို ဆောက်တည်ပါ၏”။

ဟူသော ဤစကား၂-မျိုးတို့တွင် တမျိုးမျိုးသောစကားဖြင့် ဆောက်တည်အပ်၏။ (ဤသည်ကား ဆောက်တည်ပုံပေတည်း။)

ကျင့်ပုံကား ခလုပစ္ဆာဘတ်ဓုတင်ဆောင်သော ထိုရဟန်းသည် (တန်ပြီဟု) မြစ်ပြီးလျှင် တဖန် (ဣရိယာပုထ်တပါး၌ရသော) ဘောဇဉ်ကို

၂၂၇

စားကောင်းအောင် (ဝိနည်းပရိယာယ်ဖြင့်) ပြုစေ၍ မစားအပ်^၁၊ ဤသည်ကား ထိုခလုပစ္ဆာဘတ် ဓုတင်ဆောင်ရဟန်း၏ ကျင့်ပုံအစီအရင်ပေတည်း။

အပြားအားဖြင့်မူကား ဤခလုပစ္ဆာဘတ်ဓုတင်ဆောင် ပုဂ္ဂိုလ်သည်လည်း ၃-ပါးအပြားရှိ၏။ ထိုတွင် ဥက္ကဌ်ပုဂ္ဂိုလ်သည်^၂ ပဌမဆွမ်းလုပ်၌ ပဝါရိတ်သင့်ခြင်းမရှိသေး၊ ထိုပဌမဆွမ်းလုပ်ကို မျိုအပ်ပြီးလတ်သော်ကား တပါးသောဘောဇဉ်ကို ပယ်မြစ်သောရဟန်းအား ပဝါရိတ်သင့်၏။ ထို့ကြောင့် ဤသို့ ပဝါရိတ်သင့်ပြီးလတ်သော် ပဌမဆွမ်းလုပ်ကို မျိုးပြီးလျှင် ဒုတိယဆွမ်းလုပ်ကို မစားတော့ပေ။ မဇ္စျုံပုဂ္ဂိုလ်သည် အကြင်ဘောဇဉ်ကို (စားနေစဉ်) ပဝါရိတ်သင့်ငြားအံ့၊ ထို(စားဆဲ ကျန်ရှိနေသေးသော) ဘောဇဉ်ကိုသာလျှင် စား၏။ မုဒုပုဂ္ဂိုလ်သည်ကား နေရာမှ မထသေးသမျှ ကာလပတ်လုံး (ကပ်လာသောအစာကို) စား၏။ (ဤသည်ကား ခလုပစ္ဆာဘတ်ဓုတင်ဆောင် ပုဂ္ဂိုလ်အပြားပေတည်း။)

မှတ်ချက်

၁- ပဝါရိတ်သင့်သော သာမန်ရဟန်းသည် အခြားဣရိယာပုထ်၌ ဘောဇဉ်ကို တဖန်စားလိုလျှင် ထိုဘောဇဉ်ကို ဝိနည်းတတ်သော ရဟန်းထံဆောင်၍ “အတိရိတ္တံ ကရောထ ဘန္တေ- စားကြွင်းပြုပေးပါကုန် အရှင်ဘုရားတို့”ဟု ဆိုရ၏။ ထိုရဟန်းက အနည်းငယ်ယူ၍ စားပြီးလျှင် “အလမေတံ သဗ္ဗံ- ဤအလုံးစုံကို တန်ပြီ”ဟု ဆို၍ စားကြွင်းပြုပေးရ၏၊ ထိုစားကြွင်းပြုပြီးဘောဇဉ်ကို ပဝါရိတ်သင့်သော ထိုရဟန်း စားအပ်၏။ ဤဓုတင်ဆောင် ရဟန်းသည်ကား ထိုကဲ့သို့ စားကြွင်းပြုစေ၍ မစားအပ်-ဟု ဆိုလို၏။

၂- ဥက္ကဌ်ပုဂ္ဂိုလ်သည်.. ပဝါရိတ်သင့်ပြီးလတ်သော် ပဌမဆွမ်းလုပ်ကို မျိုပြီးလျှင် ဒုတိယဆွမ်းလုပ်ကို မစားတော့ပေ-ဟု စပ်ပါ။

၂၂၈

ထိုမှတပါး ဤ၃-ပါးသော ပုဂ္ဂိုလ်တို့၏ ဓုတင်သည် ပဝါရိတ်သင့်ကြပါလျက် (ဣရိယာပုထ်တပါး၌ ရသောဘောဇဉ်ကို) အပ်အောင်ပြုစေ၍^၁ စားကြသောခဏ၌ ပျက်၏။ ဤသည်ကား ဤခလုပစ္ဆာဘတ်ဓုတင်၌ ပျက်ခြင်းပေတည်း။

[၆၉] ဤဆိုလတံ့သည်ကား အကျိုးအာနိသင်ပေတည်း၊ (၁) အတိရိတ်ဝိနည်းကံမပြုပဲ စားခြင်းကြောင့် သင့်ကောင်းသောအာပတ်မှ ဝေးသည်၏အဖြစ်၊ (၂) ဝမ်းအလိုလိုက်လျက် အစားကြူးခြင်း မရှိသည်၏အဖြစ်၊ (၃) အာမိသ၌ သိုမှီးခြင်း ကင်းသည်၏အဖြစ်၊ (၄) တဖန်ရှာမှီးမှု၏ မရှိခြင်း၊ (၅) အပ္ပိစ္ဆတာ စသည်တို့အားလျော်သော အကျင့်ရှိသည်၏အဖြစ်။ ဤသည်ကား ခလုပစ္ဆာဘတ်ဓုတင်၏ အကျိုးအာနိသင်ပေတည်း။

ခလုပစ္ဆာဘတ်ဓုတင်ဆောင်သော ပညာရှိယောဂီသည် တဖန် ဝမ်းစာရှာမှီးခြင်းကြောင့် ပင်ပန်းခြင်းသို့ မရောက်၊ သိုမှီးသိမ်းထားခြင်းကိုလည်း မပြု၊ ဝမ်းအလိုလိုက်လျက် အစားကြူးသူအဖြစ်ကိုလည်း ပယ်၏။

ထို့ကြောင့် အလိုကြီးခြင်းစသော အပြစ်တို့ကို ခါထုတ်လိုသော ယောဂီသည် မြတ်စွာဘုရား ချီးမွမ်းအပ်သော^၂ ရောင့်ရဲလွယ်ခြင်း

မှတ်ချက်

၁-အပ်အောင်ပြုစေ၍-ဟူသော ဤဝိသေသနဖြင့် ဓုတင်ဆောင်ပုဂ္ဂိုလ်အားလျော်စွာ ဝိနည်း၌ ရိုသေခြင်းရှိသည်ကို ပြ၏။ အပ်အောင် အတိရိတ်ဝိနည်းကံမပြုပဲ စားလျှင်မူ ဓုတင်ပျက်ရုံမျှမက အာပတ်လည်းသင့်၏။

၂- ချီးမွမ်းအပ်သော.. ဤခလုပစ္ဆာဘတ်ဓုတင်ကို-ဟု စပ်ပါ။

၂၂၉

စသည်တို့၏ ပွါးခြင်းကို ဖြစ်စေတတ်သော ဤခလုပစ္ဆာဘတ်ဓုတင်ကို ချဉ်းကပ်မှီဝဲရာ၏။ ဤသည်ကား အနုသာသနီပေတည်း။

ဤဆိုခဲ့ပြီးသည်ကား ခလုပစ္ဆာဘတ်ဓုတင်၌ ဆောက်တည်ပုံ, ကျင့်ပုံအစီအရင်, အပြား, ပျက်စီးခြင်း, အကျိုးအာနိသင်တို့ကို ဖွင့်ပြသောစကားပေတည်း။

၈-အာရညကင်ဓုတင်ကို ပြဆိုချက်

၃၁။ အာရညကင်ဓုတင်ကိုလည်း-

“ဂါမန္တသေနာသနံ ပဋိက္ခိပါမိ- ရွာနီးကျောင်း ရွာကျောင်းကို ပယ်ပါ၏”။

“အာရညိကင်္ဂံ သမာဒိယာမိ- တော၌နေလေ့ရှိသော ရဟန်း၏ အကြောင်းအင်္ဂါ စေတနာကို ဆောက်တည်ပါ၏”။

ကျင့်ပုံကား ထိုအာရညကင်ဓုတင်ဆောင် (တောနေ)ရဟန်းသည် ရွာနီးကျောင်း ရွာကျောင်း(၌ အရုဏ်တက်စေခြင်း)ကို ပယ်၍ တော၌ အရုဏ်ကို တက်စေအပ်၏။

ထို(ဂါမန္တသေနာသနနှင့် အရည-ဟူသော) စကားရပ်၌ (ရွာနီးကျောင်းနှင့် တောအရပ်ကို ဤသို့ သိအပ်၏) ရွာအနီး ဥပစာနှင့်တကွ ရွာသည်ပင်လျှင် ဂါမန္တသေနာသန- ရွာနီးကျောင်း ရွာကျောင်းမည်၏။

တအိမ်တည်းသာ ရှိသည်ဖြစ်စေ၊ အိမ်များစွာရှိသည်ဖြစ်စေ၊ အရံအတားရှိသည်ဖြစ်စေ၊ အရံအတား မရှိသည်ဖြစ်စေ၊ လူရှိသည်ဖြစ်စေ၊

၂၃၀

(တခြားသို့ ခေတ္တသွားနေသောကြောင့်) လူမရှိသည်ဖြစ်စေ အမှတ်မရှိ တစုံတခုသော (လူတို့၏နေရာ)အရပ်သည် ရွာမည်၏၊ အယုတ်ဆုံးအပိုင်းအခြားအားဖြင့် (ပြောရလျှင်) လေးလထက်အလွန် စခန်းချ၍နေပြီးသော ခြေကုန်သည် လှည်းကုန်သည် လှေကုန်သည်တို့၏ နေရာအရပ် တစုံတခုသည်လည်း ရွာမည်၏။

အနုရာဓမြို့မှာကဲ့သို့ အရံအတားရှိသောရွာမှာ ၂-ခုသော တံခါးခုံတို့ရှိကြလျှင် အတွင်းတံခါးခုံ၌ ရပ်တည်လျက် အားအလယ်အလတ်ရှိသော ယောက်ျား၏ (ပစ်လိုက်သော) ခဲ၏ကျရာအရပ်သည် ရွာ၏အနီးဥပစာမည်၏။ ထိုခဲကျရာအရပ်၏ လက္ခဏာကို^၁ လုလင်ပျိုတို့သည် မိမိ၏ခွန်အားကို ပြလိုကြသောကြောင့် လက်မောင်းကို ဆန့်တန်း၍ ခဲကို ပစ်ကြသကဲ့သို့ ဤပုံဤနည်းဖြင့် ပစ်အပ်သောခဲ၏ ကျရာအရပ်၏ အတွင်းဘက်ဟူ၍ ဝိနည်းဓိုရ်ဆရာတို့က (မိန့်ဆိုဆုံးဖြတ်ကုန်၏)။ သုတ္တန်ဆောင်ဆရာတို့ကမူ ကျီးချောက်သည့်နည်းဖြင့် ပစ်လိုက်သောခဲ၏ (ကျရာအရပ်၏ အတွင်းဘက်)ဟူ၍ မိန့်ဆိုဆုံးဖြတ်ကုန်၏။ အရံအတားမရှိသောရွာ၌ အလုံးစုံတို့၏ အစွန်ဖြစ်သော အိမ်၏ တံခါး၌ ရပ်တည်လျက် မာတုဂါမသည် အိုးခွက်ဖြင့် အကြင်ရေကို စွန့်သွန်ပစ်ရာ၏၊ ထိုရေ၏ ကျရာအရပ်သည် အိမ်၏ ဥပစာမည်၏။ ထိုဥပစာမှ ဆိုခဲ့ပြီးသောနည်းဖြင့် ခဲတကျ အရပ်သည် ရွာ(နယ်ဆုံး)မည်၏။ (ထိုခဲတကျအရပ်မှ) ဒုတိယခဲတကျအရပ်သည် ရွာ၏ဥပစာမည်၏။

တောကိုမူ ဝိနည်းဒေသနာအရအားဖြင့် “ရွာနှင့် ရွာ၏ဥပစာကို ချန်ထား၍ (ထိုမှတပါး) ဤအလုံးစုံသောအရပ်သည် တောမည်၏”ဟူ၍

မှတ်ချက်

၁-လက္ခဏာကို.. ကျရာအရပ်၏ အတွင်းဘက်ဟူ၍ မိန့်ဆိုဆုံးဖြတ်ကုန်၏ဟု စပ်ပါ။

၂၃၁

ဆိုအပ်၏။ အဘိဓမ္မာဒေသနာအရအားဖြင့်မူ “တံခါးခုံမှထွက်၍ အပြင်ပဖြစ်သော [၇၀] ဤအလုံးစုံသောအရပ်သည် တောမည်၏”ဟူ၍ ဆိုအပ်၏။ ဤအာရညကင်ဓုတင်ပဋိပတ်အရာ၌မူ သုတ္တန်နည်းအားဖြင့် “(ရွာမှ) ကုလလေးတာ အပြန်ငါးရာရှိသော ကျောင်းသည် (ရွာနှင့်)အနီးဆုံး တောကျောင်းမည်၏”ဟူ၍ (အာရညကသိက္ခာပုဒ်၌ တောကျောင်းနေရဟန်းကိုရည်၍ ဟောထားသော) ဤအတိုင်းအရှည် ပမာဏသည်သာလျှင် မှတ်သင့် မှတ်ထိုက်သော လက္ခဏာပေတည်း။ ထိုကုလလေးတာ အပြန်ငါးရာရှိသော တောကျောင်းကို^၁ တင်ထားသော ညှို့ရှိသော အတတ်သင်ဆရာ၏ လေးဖြင့် အရံအတားရှိသော ရွာဖြစ်လျှင် တံခါးခုံမှစ၍၊ အရံအတားမရှိလျှင် ပဌမခဲတကျအရပ်မှစ၍ ကျောင်း၏ အရံတိုင်အောင် တိုင်းတာ၍ ပိုင်းခြား မှတ်သားအပ်၏။

သို့မဟုတ် ကျောင်းတိုက်မှာ အရံအတားမရှိပါမူ (ရွာမှလာလျှင်) အလုံးစုံတို့၏ ရှေးဦးစွာ တွေ့ရသော ကျောင်းဆောင်ဖြစ်စေ၊ ဆွမ်းစားကျောင်းဖြစ်စေ၊ အမြဲစည်းဝေးရာအရပ်ဖြစ်စေ၊ ဗောဓိပင်ဖြစ်စေ၊ စေတီဖြစ်စေ (ရှိရာ၏)၊ ကျောင်း(မကြီး)မှ ဝေးသောအရပ်၌ ဖြစ်စေကာမူ ထိုရှေးဦးစွာတွေ့ရသော ကျောင်းဆောင် ဆွမ်းစားကျောင်းစသော အရပ်ကို အပိုင်းအခြားပြု၍ တိုင်းတာအပ်သည်ဟု ဝိနည်းအဋ္ဌကထာတို့၌ ဆို(အပ်)၏။ မဇ္ဈိမနိကာယ်အဋ္ဌကထာ၌မူ ရွာ၏ဥပစာကိုကဲ့သို့ အရံမရှိသောကျောင်း၏ ဥပစာကိုလည်း (ကျီးချောက်နည်း ခဲတကျတို့ဖြင့်) ဆောင်၍ (ရွာနယ် ကျောင်းနယ်မှ ပစ်သော) ခဲကျရာအရပ် ၂-ခုတို့အကြား၌ တိုင်းတာအပ်သည်ဟု ဆို(အပ်)၏။ ဤမဇ္ဈိမနိကာယ်

မှတ်ချက်

၁- တောကျောင်းကို.. တိုင်းတာ၍ ပိုင်းခြားမှတ်သားအပ်၏-ဟု စပ်ပါ။

၂၃၂

အဋ္ဌကထာ စကားသည်သာလျှင် တောကျောင်းအကွာအဝေးကို တိုင်းတာရာ၌ ပမာဏပေတည်း^၁။

ရွာသည် အနီး၌ဖြစ်စေကာမူ, ကျောင်း၌ တည်ကုန်လျက် ရွာသူရွာသားတို့၏ အသံကို ကြားရစေကာမူ ထိုသို့ပင် နီးငြားသော်လည်း တောင် မြစ် စသည်တို့ ခြားနေသောကြောင့် အဖြောင့်အားဖြင့် သွားရန် မစွမ်းနိုင်ငြားအံ့၊ လှေဖြင့် ကူး၍သွားနိုင်ငြားသော်လည်း ထိုရွာ၏ သွားရိုးလမ်းဖြင့်သာလျှင် ကုလလေးတာ အပြန်ငါးရာကို ယူအပ်၏။ သို့သော် အကြင်ရဟန်းသည် ရွာ၏နီးသောလမ်းကို တောရအင်္ဂါ တာငါးရာ ပြည့်စုံစေခြင်းငှါ ထိုထိုအရပ်မှ ပိတ်ဆို့ငြားအံ့၊ ထိုရဟန်းသည် ဓုတင်ခိုးသူမည်၏။

တောရဓုတင်ဆောင်ရဟန်း၏ ဥပဇ္ဈာယ်ဖြစ်စေ၊ ဆရာဖြစ်စေ မကျန်းမမာဖြစ်၍ တောကျောင်း၌ လျောက်ပတ်သော ဆေးပစ္စည်းစသည်ကို မရလျှင် ထိုတောရဓုတင်ဆောင် ရဟန်းသည် မကျန်းမာသော ဆရာဥပဇ္ဈာယ်ကို ရွာကျောင်းသို့ ပင့်ဆောင်၍ ပြုစုအပ်၏။ သို့သော်လည်း နံနက်စောစောကပင် ရွာကျောင်းမှထွက်၍ တောရအင်္ဂါလောက်ရာအရပ်၌ အရုဏ်တက်စေအပ်၏။ အရုဏ်တက်ချိန်အခါ၌ ထိုဆရာဥပဇ္ဈာယ်တို့၏ အနာရောဂါ တိုးတက်နေလျှင်မူ ထိုဆရာဥပဇ္ဈာယ်တို့၏သာလျှင်

မှတ်ချက်

၁-ဤ၌ ပမာဏ-ဟူသော စကားသည် လောကီကျမ်းဆရာတို့ အလေးအမြတ်ပြုသော စကားဖြစ်သည်၊ မှန်ပေ၏၊ နျာယကျမ်း၌ မှန်စွာ သိမြင်ဆုံးဖြတ်နိုင်ခြင်း၏ အကြောင်းဖြစ်သော ဤပမာဏကို (၁) ပစ္စက္ခ- မျက်မြင်ကိုယ်တွေ့ဖြစ်ခြင်း၊ (၂) အနုမိတိ-အနုမာန- မျက်မြင်နှင့် နှိုင်းဆခြင်း၊ (၃) ဥပမာန- ပုံတူ ဥပမာ၊ (၄) သဒ္ဒ- ခိုင်လုံသော ကျမ်းဂန်အဆိုစသော စကား-ဟူ၍ ၄-ပါးဆိုထားလေသည်၊ ဤအရာ၌ ထိုလေးပါးတွင် စတုတ္ထ ၄-နံပါတ်အရ ခိုင်လုံသော ကျမ်းဂန်စကားဟု ဆိုလို၏။

၂၃၃

လုပ်ကျွေးပြုစုဖွယ်ကိစ္စကို ပြုအပ်၏၊ ဓုတင်ကို သုတ်သင်ခြင်း၌ ကြောင့်ကြပြုသည် မဖြစ်ရာ။ ဤသည်ကား ထိုအာရညကင် ဓုတင်ဆောင်ရဟန်း၏ ကျင့်ပုံအစီအရင်ပေတည်း။

အပြားအားဖြင့်မူကား ဤအာရညကင်ဓုတင်ဆောင် ပုဂ္ဂိုလ်သည်လည်း သုံးပါးအပြားရှိ၏။ ထိုတွင် ဥက္ကဌ်ပုဂ္ဂိုလ်သည် (ဆောင်း နွေ မိုးဥတုဟူသော) အခါခပ်သိမ်း တော၌ အရုဏ်တက်စေအပ်၏။ မဇ္စျုံပုဂ္ဂိုလ်သည် မိုးလေးလတို့ပတ်လုံး ရွာကျောင်း၌နေခြင်းငှါ ရ၏။ မုဒုပုဂ္ဂိုလ်သည် (မိုးလေးလအပြင်) ဆောင်းလေးလတို့ပတ်လုံးလည်း (ရွာကျောင်း၌နေခြင်းငှါ ရ၏)။ (ဤသည်ကား အာရညကင်ဓုတင်ဆောင်ပုဂ္ဂိုလ် အပြားပေတည်း။)

ထိုမှတပါး ဤသုံးပါးသော ပုဂ္ဂိုလ်တို့၏ ဓုတင်သည် ပိုင်းခြား၍ပြခဲ့တိုင်းသော ကာလ၌^၁ တောမှလာ၍ ရွာကျောင်း၌ တရား(နာပွဲ)ကို^၂ နာနေကုန်စဉ် အရုဏ်တက်ငြားသော်လည်း မပျက်၊ တရားနာပြီး၍ သွားကုန်လတ်သော် လမ်းခုလတ်၌ အရုဏ်တက်သော်လည်း မပျက်။ သို့သော် တရားဟောပုဂ္ဂိုလ် ထသွားပြီးသော်လည်း “တမုဟုတ် တအောင့်လောက် အိပ်ပြီးမှ သွားကုန်အံ့”ဟု ကြံလျက် အိပ်ပျော်နေကုန်စဉ် အရုဏ်တက်ငြားအံ့၊ သို့မဟုတ် (ရွာကျောင်း၌ နေလိုသော) မိမိအလိုအားဖြင့်

မှတ်ချက်

၁- ဥက္ကဌ်အား ဥတုသုံးပါးလုံး၊ မဇ္စျုံအား ဆောင်းနှင့် နွေ ဥတု ၂-ပါး၊ မုဒုအား နွေဥတု တပါးဟူသော ပြခဲ့သောကာလ၌-ဟု ဆိုလို၏။

၂-ဓမ္မဿဝနံ-ပုဒ်၏ အနက်ဖြစ်၍ တရားနာပွဲ-ဟု သဒ္ဒါနက် ပြန်သည်၊ ယခုကာလ အခေါ်အားဖြင့်မူ တရားပွဲဟု ဆိုရပေမည်၊ ထိုတရားပွဲ၌ ဟောသောတရားကို နာနေတုန်း အရုဏ်တက်သွားသော်လည်း ဓုတင်မပျက်-ဟု ဆိုလို၏။

၂၃၄

ရွာကျောင်း၌ အရုဏ်ကို တက်စေကုန်ငြားအံ့၊ ဓုတင်ပျက်၏။ ဤသည်ကား ဤအာရညကင်ဓုတင်၌ ပျက်ခြင်းပေတည်း။

ဤဆိုလတံ့သည်ကား အကျိုးအာနိသင်ပေတည်း၊ (၁) အာရညကင်ဓုတင်ဆောင်သော ရဟန်းသည် တောဟူသောအမှတ်ကို နှလုံးသွင်းလျက် မရသေးသော သမာဓိကိုမူလည်း ရနိုင်၏၊ ရပြီးသော သမာဓိကိုမူလည်း စောင့်ရှောက်ခြင်းငှါ ဖြစ်နိုင်၏၊ (၂) မြတ်စွာဘုရားသည်လည်း ထိုတောနေရဟန်းအား အားရဝမ်းမြောက်တော်မူ၏။ ဘုရား ဟောတော်မူပုံကား- “ချစ်သားနာဂိတ ထိုတောနေရဟန်း၏ ထိုသို့ တော၌နေခြင်းဖြင့် ငါသည် ဝမ်းမြောက်ပေ၏” ဟူ၍ပင်တည်း၊ (၃) အစွန်ကျ၍ ဝေးကွာလှသော တောကျောင်း၌ နေလေ့ရှိသော ထိုရဟန်း၏စိတ်ကို မလျောက်ပတ်သော ရူပါရုံစသည်တို့သည်လည်း မပျံ့လွင့်စေနိုင်ကုန်၊ (၄) ထိတ်လန့်ခြင်းကင်း၏၊ (၅) အသက်၌ တွယ်တာသော နိကန္တိကိုလည်း ပယ်စွန့်နိုင်၏၊ (၆) ဆိတ်ငြိမ်ရာအရပ်၌ နေခြင်းကြောင့်ဖြစ်သော ချမ်းသာဟူသော အရသာကိုလည်း ခံစားရ၏။ (၇) ပံ့သကူဓုတင်ဆောင် စသည်တို့အဖြစ်(ဟူသော ကြွင်းသော ဓုတင်ဆဲ့နှစ်ရပ်)သည်လည်း ထိုတောနေရဟန်းအား သင့်လျော်လျောက်ပတ်ပေ၏။ ဤသည်ကား အာရညကင်ဓုတင်၏ အကျိုးအာနိသင်ပေတည်း။

ဆိတ်ငြိမ်သော ကိုယ်စိတ်ရှိသော^၁ လူသူတို့နှင့် မရောနှောသော^၁ အစွန်ကျသော တောကျောင်း၌ ပျော်မွေ့သော^၁ တောရနေခြင်းဖြင့် မြတ်စွာဘုရား၏ စိတ်နှလုံးတော်ကို အားရ နှစ်သက်စေနိုင်သော^၁။

မှတ်ချက်

၁-ဤဝိသေသနပုဒ်များကို ရဟန်းသည်-ဟူသော ဝိသေသျပုဒ်နှင့် စပ်ပါ။

၂၃၅

ရဟန်းသည် တောကျောင်း၌ တပါးတည်း နေသည်ဖြစ်၍ အကြင် ဝိဝေကချမ်းသာကို ရ၏၊ ထိုတောနေရဟန်း၏ ထိုသို့သော ဝိဝေကချမ်းသာကို သိကြားမင်းနှင့်တကွ နတ်တို့သည်သော်လည်း မရကြ မခံစားကြရကုန်။

ပံ့သကူသင်္ကန်းကိုလည်း ချပ်ဝတ်တန်ဆာကဲ့သို့ ဝတ်ဆင်လျက် ကြွင်းသော ဓုတင်ဟူသော လက်နက်ရှိသည်ဖြစ်၍ တောအရပ်တည်းဟူသော စစ်မြေပြင်သို့ ဝင်ရောက်သော ဤရဟန်းသည်သာလျှင်^၁

စစ်တပ်နှင့်တကွသော ကိလေသာမာရ်ကို မကြာမြင့်မီပင်လျှင် အောင်ခြင်းငှါ စွမ်းနိုင်ပေ၏။ ထို့ကြောင့် ပညာရှိသည် တောကျောင်းနေခြင်း၌ မွေ့လျော် ပျော်ပိုက်ခြင်းကို ပြုရာ၏။ ဤသည်ကား အနုသာသနီပေတည်း။

ဤဆိုခဲ့ပြီးသည်ကား အာရညကင်ဓုတင်၌ ဆောက်တည်ပုံ, ကျင့်ပုံအစီအရင်, အပြား, ပျက်ခြင်း, အကျိုးအာနိသင်ကို ဖွင့်ပြသော စကားတည်း။

မှတ်ချက်

၁-ဤတွင် ဝိသုဒ္ဓိမဂ်၌ ဂါထာတပုဒ် ဆုံးသောကြောင့် တိုက်ဆိုင်ကြည့်သူများအား ရှင်းလင်းစေရန် ဖြတ်ထားသည်၊ သို့သော် ဝါကျကား မဆုံးသေး။ ထို့ကြောင့် ဤရဟန်းသည်သာလျှင်.. စွမ်းနိုင်ပေ၏-ဟု နောက်အပိုဒ်၌ စပ်ပါ။

၂၃၆

၉-ရုက္ခမူဓုတင်ကို ပြဆိုချက်

၃၂။ ရုက္ခမူဓုတင်ကိုလည်း-

“ဆန္နံ ပဋိက္ခိပါမိ- (အုတ်ကြွပ်စသော အမိုးငါးမျိုးဖြင့်^၁) မိုးအပ်သော အရိပ်အာဝါသကို ပယ်ပါ၏”။

“ရုက္ခမူလိကင်္ဂံ သမာဒိယာမိ- သစ်ပင်ရင်း သစ်ပင်အောက်၌ နေလေ့ရှိသောရဟန်း၏ အကြောင်းအင်္ဂါ စေတနာကို ဆောက်တည်ပါ၏”။

ဟူသော ဤစကား၂-မျိုးတို့တွင် တမျိုးမျိုးသော စကားဖြင့် ဆောက်တည်အပ်၏။ (ဤသည်ကား ဆောက်တည်ပုံပေတည်း။)

ကျင့်ပုံကား ရုက္ခမူဓုတင်ဆောင်သော ထိုရဟန်းသည် (၁) မင်း၂-ပါးတို့၏ တိုင်းပြည်နယ်စပ် သစ်ပင်၊ (၂) ပူဇော်အပ်သော နတ်စိုးသစ်ပင်၊ (၃) သစ်စေးပင် အစရှိသော အစေးအသုံးဝင်သော သစ်ပင်၊ (၄) သရက်အစရှိသော အသီးပင်၊ (၅) လင်းနို့ရှိသော သစ်ပင်၊ (၆) (မြွေကင်းစသည် အောင်းနိုင်သည့်) အခေါင်းရှိသော သစ်ပင်၊ (၇) ကျောင်းတိုက်အလယ်ရှိ သစ်ပင်ဟူသော ဤသစ်ပင်တို့ကိုကြဉ်၍ ကျောင်းတိုက်၏အစွန်၌ တည်သောသစ်ပင်ကို ယူအပ်၏။ ဤသည်ကား ထိုရုက္ခမူဓုတင်ဆောင်သော ရဟန်း၏ ကျင့်ပုံ အစီအရင်ပေတည်း။

အပြားအားဖြင့်မူကား ဤရုက္ခမူဓုတင်ဆောင် ပုဂ္ဂိုလ်သည်လည်း သုံးပါးအပြားရှိ၏။ ထိုတွင် ဥက္ကဌ်ပုဂ္ဂိုလ်သည် သဘောကျ နှစ်သက်ရာ

မှတ်ချက်

၁-အမိုး ငါးမျိုးဟူသည်မှာ (၁) အုတ်ကြွပ်၊ (၂) ကျောက်ပြား၊ (၃) အင်္ဂတေ၊ (၄) သက်ကယ်မြက်၊ (၅) ထန်းရွက် အင်ဖက်စသော သစ်ရွက်- ဤငါးမျိုးပင် ဖြစ်သည်။ (ဝိ ၄-၃၀၁)

၂၃၇

သစ်ပင်ကို ယူပြီးလျှင် ရှင်းလင်းသုတ်သင်စေခြင်းငှါ မရ၊ ကြွေကျနေသော သစ်ရွက်အပေါင်းကို ခြေဖြင့် ဖယ်ရှား၍ နေရာ၏။ မဇ္စျုံပုဂ္ဂိုလ်သည် ထိုသစ်ပင်အောက်အရပ်သို့ ရောက်လာသော သူတို့ကိုသာလျှင် သုတ်သင်စေခြင်းငှါ ရ၏။ မုဒုပုဂ္ဂိုလ်သည် အာရာမ်စောင့် ဒကာများ, သာမဏေများကို ခေါ်ယူလျက် သုတ်သင်ရှင်းလင်းစေ၍ အညီအညွတ်ပြုစေ၍ သဲဖြူခင်းစေ၍ စောင်ရန်းအကာအရံကို ပြုစေ၍ [၇၂] တံခါးတပ်စေ၍ နေရာ၏။ ပူဇော်ပွဲနေ့၌မူ ရုက္ခမူဓုတင်ဆောင် ရဟန်းသည် ထိုသစ်ပင်အောက်၌ မနေမူ၍ (ရုက္ခမူဓုတင်ဆောင်အဖြစ်ကို လျှို့ဝှက်ရန်) တပါးသော ဖုံးလွှမ်းကွယ်ဝှက်ရာအရပ်၌ နေရာ၏။ (ဤသည်ကား ရုက္ခမူဓုတင်ဆောင် ပုဂ္ဂိုလ်အပြားပေတည်^၁း။

ထိုမှတပါး ဤသုံးပါးသော ပုဂ္ဂိုလ်တို့၏ ဓုတင်သည် အုတ်ကြွပ်စသည်ဖြင့် မိုးအပ်သော အရိပ်၌ နေလိုသောဆန္ဒဖြင့် (ဝင်၍)နေခြင်းကို ပြုသောခဏ၌ ပျက်၏။ သိလျက် အမိုးအောက်၌ အရုဏ်တက်စေကာမျှ၌ (ပျက်

မှတ်ချက်

၁- (ဝိ ၁-၂၆၄၊ ဝိ ၄-၃၅၉-တို့၌) “ဒေဝဒတ်၊ ရှစ်လပတ်လုံး သစ်ပင်ရင်းကျောင်း၌ နေခြင်းကို ငါဘုရားခွင့်ပြုထားပြီ”ဟု မိန့်တော်မူချက်ရှိသောကြောင့်၎င်း၊ (ဝိ-ဋ္ဌ ၂-၁၈၉-၌) “မိုးလေးလတို့ပတ်လုံးမူကား သစ်ပင်ရင်းကျောင်း၌ နေခြင်းကို မြစ်ပယ်ထားသည်သာတည်း”ဟု ဖွင့်ပြထားသောကြောင့်၎င်း၊ (ဝိ ၃-၂၁၂-၌) “ဟင်းလင်းပြင်၌ ဝါမကပ်အပ်” “ကျောင်းမရှိပဲ ဝါမကပ်အပ်”ဟု ပညတ်တော်မူချက်များ ရှိသောကြောင့်၎င်း မိုးလေးလအတွင်း၌ ရုက္ခမူဓုတင်နှင့် အဗ္ဘောကာသိကဓုတင်ကို မဆောက်တည်ကောင်းသကဲ့သို့ ရှိ၏။ သို့သော် တံခါးနှင့်တကွ မိုးလုံသောကျောင်းရှိလျှင် ဝါကပ်ကောင်း၏။ ထိုကျောင်းအမိုးအောက်သို့ မဝင်လျှင် ဓုတင်လည်း ပျက်ဖွယ်မရှိပေ။ ဤအထူးကိုလည်း ဤအရာ၌ မှတ်သားအပ်၏။

၂၃၈

သည်)^၁ဟု အင်္ဂုတ္တရနိကာယ်ဆောင်တို့က ဆိုကုန်၏။ ဤသည်ကား ဤရုက္ခမူဓုတင်၌ ပျက်ခြင်းပေတည်း။

ဤဆိုလတံ့သည်ကား အကျိုးအာနိသင်ပေတည်း။ (၁) “သစ်ပင်ရင်းတည်းဟူသော ကျောင်းကိုအမှီပြု၍ ရဟန်း၏အဖြစ်သည် (မျှတတည်နေရ၏)”ဟူသော မြတ်စွာဘုရား၏ စကားတော်ကြောင့် (တတိယ)နိဿယအား လျော်သောအကျင့် ရှိသည်၏အဖြစ်၊ (၂) “အဖိုးလည်း နည်းကုန်၏၊ ရလည်း ရလွယ်ကုန်၏၊ ထိုအဖိုးနည်း၍ ရလွယ်သော ကျောင်းတို့သည် အပြစ်လည်း ကင်းကုန်၏”ဟု မြတ်စွာဘုရား ချီးမွမ်းအပ်သော ပစ္စည်းရှိသည်၏အဖြစ်၊ (၃) သစ်ရွက်တို့၏ မပြတ်ပြောင်းလဲ ဖောက်ပြန်ခြင်းကို မြင်ရသဖြင့် အနိစ္စသညာကို ဖြစ်စေနိုင်သည်၏အဖြစ်၊ (၄) ကျောင်း၌ ဝန်တိုခြင်း, အမှုသစ် အလုပ်အကိုင်၌ မွေ့လျော်ခြင်းတို့၏ မရှိခြင်း၊ (၅) ရုက္ခဇိုဝ်းနတ်တို့နှင့် အတူတကွ နေရသည်၏အဖြစ်^၂၊ (၆) အပ္ပိစ္ဆတာ စသည်တို့အားလျော်သော အကျင့်ရှိသည်၏အဖြစ်။ ဤသည်ကား ရုက္ခမူဓုတင်၏ အကျိုးအာနိသင်ပေတည်း။

ဘုရားမြတ်စွာသည် (အဖိုးလည်း နည်းကုန်၏ စသည်ဖြင့်) ချီးမွမ်းအပ်သော^၃ ရဟန်းအဖြစ်၏ မှီရာနိဿယဟူ၍လည်း

မှတ်ချက်

၁- အမိုးအောက်၌နေခြင်းကို ပြုခြင်းသည် (ဓုတင်ကို မပျက်စေနိုင်သော) တရားနာခြင်း စသည်တို့အတွက်လည်း ဖြစ်တတ်သေး၏၊ ထို့ကြောင့် “သိလျက် အရုဏ်တက်စေကာမျှ၌”ဟူ၍ ဆိုပေသည်။ (ဋီကာ)

၂-သစ်ပင်၌တည်သော ဗိမာန်တို့၌ နေကုန်သော ထိုရုက္ခဇိုဝ်းနတ်တို့သည်လည်း သစ်ပင်တို့၌ နေကုန်၏၊ ဤရုက္ခမူဓုတင်ဆောင် ရဟန်းသည်လည်း သစ်ပင်၌ နေ၏၊ ထို့ကြောင့် အတူတကွ နေရသည်၏အဖြစ်(ဟု ဆိုသည်)။ (ဋီကာ)

၃-ဤဝိသေသနပုဒ်ကို နေရာသည်-ဟူသော ဝိသေသျပုဒ်နှင့် စပ်ပါ။

၂၃၉

ဟောတော်မူအပ်သော^၁ သစ်ပင်ရင်းနှင့်တူသော^၁ ဆိတ်ငြိမ်ခြင်းကို အလိုရှိသော ယောဂီ၏ နေရာသည် အဘယ်မှာ ရှိအံ့နည်း။

ဤသို့ ဆိုရခြင်းအကြောင်းကား အာဝါသမစ္ဆေရကို ပယ်ဖျောက်ရာဖြစ်သော^၂ ရုက္ခဇိုဝ်းနတ်တို့သည် စောင့်ရှောက်အပ်သော လူသူကင်းဆိတ်သော သစ်ပင်ရင်း၌နေသော ကောင်းသောအကျင့်ရှိသော ယောဂီသည်^၃။

(နုခါစ၌) စက်စက်နီကြ၍ (ရင့်သောအခါ) စိမ်းကြပြီးလျှင် (မှည့်သောအခါ) ဝါရော်ကုန်လျက် အညှာမှ ကြွေကျကုန်သော သစ်ရွက်တို့ကို တွေ့မြင်ရသည်ဖြစ်၍ မြဲသည်ဟုထင်သော အမှတ်သညာကို ပယ်ဖျောက်နိုင်ပေ၏။

ထို့ကြောင့် မြတ်စွာဘုရား၏ အမွေတော်ဖြစ်သော၄ ဘာဝနာ၌ မွေ့လျော်သောသူတို့၏ နေရာဖြစ်သော ဆိတ်ငြိမ်သော သစ်ပင်ရင်းကို အမြှော်အမြင် ဉာဏ်ပညာနှင့် ပြည့်စုံသော ရဟန်းသည် မထီမဲ့မြင်မပြုပဲ အလေးအမြတ်ပြုရာ၏၊ ဤသည်ကား အနုသာသနီပေတည်း။

မှတ်ချက်

၁-ဤဝိသေသနပုဒ်တို့ကို နေရာသည်-ဟူသော ဝိသေသျပုဒ်နှင့် စပ်ပါ။

၂-ဤဝိသေသနပုဒ်တို့ကို သစ်ပင်ရင်း၌-ဟူသော ဝိသေသျနှင့် စပ်ပါ။

၃-ယောဂီသည်.. တွေ့မြင်ရသည်ဖြစ်၍.. ပယ်ဖျောက်နိုင်ပေ၏-ဟု စပ်ပါ။

၄- မြတ်စွာဘုရား၏ ဖွားတော်မူခြင်း ဘုရားဖြစ်တော်မူခြင်း ဓမ္မစကြာတရားကို ဟောတော်မူခြင်း ပရိနိဗ္ဗာန်စံတော်မူခြင်းတို့သည် သစ်ပင်ရင်း၌သာလျှင် ဖြစ်ကြသောကြောင့် “ဘုရား၏ အမွေတော်ဖြစ်သော သစ်ပင်ရင်းကို”ဟု ဆိုပေသည်။ (ဋီကာ)

၂၄၀

ဤဆိုခဲ့ပြီးသည်ကား ရုက္ခမူဓုတင်၌ ဆောက်တည်ပုံ, ကျင့်ပုံအစီအရင်, အပြား, ပျက်ခြင်း, အကျိုးအာနိသင်တို့ကို ဖွင့်ပြသော စကားတည်း။

၁၀-အဗ္ဘောကာသိကဓုတင်ကို ပြဆိုချက်

၃၃။ အဗ္ဘောကာသိကဓုတင်ကိုလည်း-

ဆန္နဉ္စ ရုက္ခမူလဉ္စ ပဋိက္ခိပါမိ- အမိုးကိုလည်း ပယ်ပါ၏။ သစ်ပင်ရင်းကိုလည်း ပယ်ပါ၏”။

“အဗ္ဘောကာသိကင်္ဂံ သမာဒိယာမိ- အမိုးမရှိသော ဟင်းလင်းပြင်အရပ်၌ နေလေ့ရှိသော ရဟန်း၏ အကြောင်းအင်္ဂါ စေတနာကို ဆောက်တည်ပါ၏”။

ဟူသော ဤစကား၂-မျိုးတို့တွင် တမျိုးမျိုးသော စကားဖြင့် ဆောက်တည်အပ်၏။ (ဤသည်ကား ဆောက်တည်ပုံပေတည်း။)

ကျင့်ပုံအစီအရင်ကား အဗ္ဘောကာသိကဓုတင်ဆောင်သော ထိုရဟန်းအား တရားနာရန်ဖြစ်စေ၊ ဥပုသ်ပြုရန်ဖြစ်စေ ဥပုသ်အိမ်သို့ဝင်ရန် အပ်၏။ ဝင်ပြီးသောအခါ မိုးရွာငြားအံ့၊ မိုးရွာနေစဉ် မထွက်မူ၍ မိုးစဲသောအခါ၌ ထွက်အပ်၏။ ဆွမ်းစားကျောင်းသို့ဖြစ်စေ, မီးတင်းကုပ်သို့ဖြစ်စေ ဝင်၍ ဝတ်ပြုခြင်းငှါ အပ်၏၊ ဆွမ်းစားကျောင်း၌ မထေရ်ကြီးရဟန်းတို့ကို ဆွမ်းဖြင့် (ဝင်၍)ပန်ကြားရန် အပ်၏။ ပါဠိသင်ပေးသော ဆရာရဟန်းသည်၎င်း, ပါဠိသင်ယူသော တပည့်ရဟန်းသည်၎င်း (ပါဠိသင်ဆဲ အချိန်၌) အမိုးအောက်သို့ ဝင်ခြင်းငှါ အပ်၏။ အပြင်ပ၌ မကောင်းသဖြင့် ထားအပ်ကုန်သော ညောင်စောင်းအင်းပျဉ် စသည်တို့ကို အတွင်းသို့သွင်းခြင်းငှါလည်း အပ်၏။ ခရီးသွားသော ရဟန်းသည် [၇၃] သီတင်းကြီးရဟန်းတို့၏ ပရိက္ခရာကို ယူထားသည်ဖြစ်အံ့၊ မိုးရွာလတ်သော် လမ်းအလယ်

၂၄၁

(လမ်းပေါ်)၌တည်သော (ရင်ခွဲ) ဇရပ်သို့ ဝင်ခြင်းငှါ အပ်၏၊ (သီတင်းကြီးရဟန်းတို့၏) ပရိက္ခရာတစုံတခုကို ယူထားသည် မဟုတ်ငြားအံ့၊ ဇရပ်၌ ရပ်တည်(၍ မိုးခို)အံ့ဟု ကြံလျက် လျင်သောအဟုန်ဖြင့် သွားခြင်းငှာ မအပ်။ သို့သော် သွားရိုးသွားစဉ်ဖြင့် သွား၍ (ဇရပ်သို့)ဝင်ပြီးလတ်သော် မိုးစဲသည်တိုင်အောင် (ဇရပ်၌)တည်၍ သွားအပ်၏။ ‌ဤသည်ကား ထိုအဗ္ဘောကာသိက ဓုတင်ဆောင်ရဟန်း၏ ကျင့်ပုံ အစီအရင်ပေတည်း။ ရုက္ခမူဓုတင်ဆောင် ရဟန်း၏ (ကျင့်ပုံအစီအရင်၌)လည်း (တရားနာရန်ဖြစ်စေ စသည်ဖြင့် ဆိုခဲ့သော) ဤအဗ္ဘောကာသိက၏ ကျင့်ပုံနည်းကိုပင်လျှင်၊ ဝါ-ကျင့်နည်းအတိုင်းပင်လျှင် သိအပ်၏။

အပြားအားဖြင့်မူကား ဤအဗ္ဘောကာသိက ဓုတင်ဆောင်ပုဂ္ဂိုလ်သည်လည်း သုံးပါးအပြားရှိ၏။ ထိုတွင် ဥက္ကဌ်ပုဂ္ဂိုလ်အား သစ်ပင်ကို၎င်း, တောင်ကို၎င်း, အိမ်ကို၎င်း ကပ်မှီ၍နေခြင်းငှါ မအပ်၊ ဟင်းလင်းပြင်အရပ်၌သာလျှင် သင်္ကန်းဖြင့်မိုးသော ကုဋီပြု၍ နေသင့်၏။ မဇ္စျုံပုဂ္ဂိုလ်အား သစ်ပင် တောင် အိမ်တို့ကို ကပ်မှီ၍ အတွင်းမဝင်ပဲ^၁ နေခြင်းငှါ အပ်၏။ မုဒုပုဂ္ဂိုလ်အား (မိုးမယိုအောင်) အမိုးအသွင်ဖြင့် ပြုအပ်သော အပိုင်းအခြားမရှိသော တောင်ချိုင့်တောင်ဝှမ်းသည်၎င်း, သစ်ခက်တို့ဖြင့် ကျဲကျဲမိုးသော မဏ္ဍပ်သည်၎င်း, ကစီတင်သော ဖယောင်းပုဆိုး အမိုးသည်၎င်း, လယ်စောင့်သ္မား စသည်တို့ စွန့်ထားသော ထိုအရပ်၌တည်သော တဲကုပ်သည်၎င်း အပ်၏။ ဤသည်ကား (အဗ္ဘောကာသိကဓုတင်ဆောင် ပုဂ္ဂိုလ်အပြားတည်း။)

မှတ်ချက်

၁- သစ်ပင်၏ အတွင်းမည်သည် သစ်ပင်ရင်း သစ်ပင်အောက် အရပ်တည်း၊ တောင်၏ အတွင်းမည်သည်မှာမူ တောင်ဝှမ်း တောင်ချိုင့် တောင်ခေါင်းနှင့် တူသော တောင်စွန်းတောင်စွယ်အောက် အရပ်ပေတည်း။ (ဋီကာ)

၂၄၂

ထိုမှတပါး ဤသုံးပါးသော ပုဂ္ဂိုလ်တို့၏ ဓုတင်သည် နေခြင်းအကျိုးငှါ အမိုးအောက်သို့၎င်း, သစ်ပင်ရင်းသို့၎င်း ဝင်သောခဏ၌ ပျက်၏။ “ထိုအမိုးအောက် သစ်ပင်ရင်း၌ သိလျက်^၁ အရုဏ်တက်စေကာမျှ၌ (ပျက်သည်)”ဟု အင်္ဂုတ္တရနိကာယ်ဆောင်တို့က (ဆိုကြ၏)။ ဤသည်ကား ဤအဗ္ဘောကာသိကဓုတင်၌ ပျက်ခြင်းပေတည်း။

ဤဆိုလတံ့သည်ကား အကျိုးအာနိသင်ပေတည်း၊ (၁) အာဝါသပလိဗောဓ၏ ပြတ်ခြင်း^၂၊ (၂) ထိနမိဒ္ဓကို ပယ်ဖျောက်နိုင်ခြင်း၊ (၃) “ရဟန်းတို့သည် သမင်တို့ကဲ့သို့ ငြိတွယ်ခြင်းမရှိပဲ သွားကုန်သည်ဖြစ်၍ နေရာကျောင်း မရှိကုန်ပဲ နေကြကုန်၏”ဟု (နတ်၏) ချီးမွမ်းခြင်းအား လျော်သည်၏အဖြစ်၊ (၄) အရိပ်အာဝါသ၌ ငြိတွယ်ခြင်း မရှိသည်၏အဖြစ်၊ (၅) အရပ်လေးမျက်နှာတို့၌ အပိတ်အပင်ကင်းသော သွားခြင်းရှိသည်၏အဖြစ်^၃၊ (၆) အပ္ပိစ္ဆတာ စသည်တို့အားလျော်သော အကျင့်

မှတ်ချက်

၁- သိလျက်ဟူသည်ကား တရားနာခြင်း စသည်အလို့ငှါ အမိုးအောက် သစ်ပင်ရင်းသို့ ဝင်၍နေစဉ် ယခုပင် အရုဏ်တက်တော့မည်ဟု သိလျက်(ဟု ဆိုလို၏)။ (ဋီကာ)

၂- အချို့သော သစ်ပင်ရင်း၌လည်း နေ၍ ချမ်းသာခြင်း- နေကောင်းခြင်းသည် ရှိသည်သာ၊ ထို့ကြောင့် ထိုသစ်ပင်ရင်း၌ ငြိကပ်တွယ်တာခြင်း ရှေ့သွားရှိသော အာဝါသပလိဗောဓသည် ဖြစ်နိုင်သေး၏၊ ဟင်းလင်းပြင်၌ကား မဖြစ်နိုင်ပေ။ ထို့ကြောင့် ဤဓုတင်၌သာလျှင် အာဝါသပလိဗောဓ ပြတ်ခြင်းအကျိုးကို ဆိုပေသည်။ (ဋီကာ)

၃-ဤမည်သောအရပ်၌ နေထိုင်စရာ (ကျောင်း)မရှိသောကြောင့် ထိုအရပ်သို့ သွားခြင်းငှါ မစွမ်းနိုင်-ဟု ဤသို့သော ကြံစည်ခြင်း၏ မရှိခြင်းကြောင့် အရပ်လေးမျက်နှာတို့၌ အပိတ်အပင်ကင်းသော သွားခြင်းရှိပေသည်။ (ဋီကာ)

၂၄၃

ရှိသည်၏ အဖြစ်။ ဤသည်ကား အဗ္ဘောကာသိကဓုတင်၏ အကျိုးအာနိသင်ပေတည်း။

အိမ်နေလူတို့၏ စီးပွါးရေး အလုပ်အကိုင် မရှိသည့် ရဟန်းအဖြစ်အားလျော်သော ရလွယ်လှသော ကြယ်တာရာတို့ဖြင့်ပြီးသည့် ပတ္တမြားမျက်နှာကြက်ရှိသော လတည်းဟူသော ဆီမီးခွက်ကြီးဖြင့် ထွန်းလင်းတောက်ပရာဖြစ်သော ဟင်းလင်းပြင်၌ ထိနမိဒ္ဓကို ပယ်ဖျောက်လျက် သမင်စိတ်သဖွယ်ဖြစ်သော စိတ်ဖြင့်နေသော ဘာဝနာ၌ မွေ့လျော်ပျော်ပိုက်ခြင်း ရှိသည်၏အဖြစ်ကို မှီသော ရဟန်းသည်^၁။

ဆိတ်ငြိမ်ခြင်းကြောင့်ဖြစ်သော ဈာန်မဂ်ဖိုလ်ချမ်းသာဟူသော သာယာဖွယ်အရသာကို မကြာမီပင် ရနိုင်ပေ၏။ ထို့ကြောင့် ပညာရှိသောပုဂ္ဂိုလ်သည် ဟင်းလင်းပြင်အရပ်၌ မွေ့လျော်ပျော်ပိုက်သည် ဖြစ်ရာ၏။ ဤသည်ကား အနုသာသနီပေတည်း။

ဤဆိုခဲ့ပြီးသည်ကား အဗ္ဘောကာသိကဓုတင်၌ ဆောက်တည်ပုံ, ကျင့်ပုံအစီအရင်, အပြား, ပျက်ခြင်း, အကျိုးအာနိသင်တို့ကို ဖွင့်ပြသော စကားပေတည်း။

၁၁-သုသာန်ဓုတင်ကို ပြဆိုချက်

[၇၄] ၃၄။ သုသာန်ဓုတင်ကိုလည်း-

“နသုသာနံ ပဋိက္ခိပါမိ- သုသာန်မဟုတ်သော အရပ်ကို ပယ်ပါ၏။

“သောသာနိကင်္ဂံ သမာဒိယာမိ- သုသာန်၌ နေလေ့ရှိသော ရဟန်း၏ အကြောင်းအင်္ဂါ စေတနာကို ဆောက်တည်ပါ၏”။

မှတ်ချက်

၁- ရဟန်းသည်.. မကြာမီပင် ရနိုင်ပေ၏-ဟု စပ်ပါ။

၂၄၄

ဟူသော ဤစကား၂-မျိုးတို့တွင် တမျိုးမျိုးသော စကားဖြင့်ဆောက်တည်အပ်၏။ (ဤသည်ကား ဆောက်တည်ပုံပေတည်း။)

ကျင့်ပုံကား သုသာန်ဓုတင်ဆောင်သော ထိုရဟန်းသည်^၁ ရွာသစ်ကို တည်ထောင်ကုန်သော လူတို့သည် “ဤအရပ်သည် သုသာန်ဖြစ်စေ”ဟူ၍ အကြင်အရပ်ကို ပိုင်းခြားမှတ်သားကုန်၏၊ ထိုမှတ်သားကာမျှဖြစ်သော အရပ်၌ မနေသင့်သေး။ အကြောင်းမူကား သူသေကောင်ကို မဖုတ်ရသေး (မမြှုပ်ရသေး)သည်ရှိသော် ထိုမှတ်သားအပ်ကာမျှဖြစ်သော အရပ်သည် သုသာန်မမည်သေးသောကြောင့်ပေတည်း။ စင်စစ်သော်ကား သူသေကောင်ဖုတ်ပြီး (မြှုပ်ပြီး)သော ကာလမှစ၍ ၁၂-နှစ်တိုင်အောင် (သူသေကောင် မဖုတ်ပဲ မမြှုပ်ပဲ) စွန့်ပစ်ထားအပ်သော်လည်း ထိုအရပ်သည် သုသာန်မည်သည်သာတည်း^၂။

အထူးသတိပြုဖွယ်ကား ထိုသုသာန်၌နေသော ရဟန်းသည် စင်္ကြံမဏ္ဍပ် စသည်တို့ကို ပြုစေ၍ ညောင်စောင်းအင်းပျဉ်ကို ခင်းစေ၍ သောက်ရေသုံးရေကို တည်ထားစေ၍ တရားစာပေကို သင်ကြားပို့ချလျက် မနေအပ်။ ဤဓုတင်သည် ဆောင်နိုင်ခဲ၍ လေးလံ၏၊ ထို့ကြောင့် ဖြစ်ပေါ်နိုင်သော

မှတ်ချက်

၁- ထိုရဟန်းသည်.. ထိုမှတ်သားအပ်ကာမျှဖြစ်သော အရပ်၌ မနေသင့်သေး-ဟု စပ်ပါ။

၂- သူသေကောင် အိပ်ကာမျှ၌ သုသာန်လက္ခဏာသို့ ရောက်ခြင်းကြောင့် သုသာန်မည်သည်သာတည်း၊ မှန်ပေ၏၊ ဆဝသယန- သူသေကောင်၏ အိပ်ရာကို သုသာန်ဟု ဆိုအပ်ပေသည်။ (ဋီကာ) ဆဝ-သူသေကောင်၏ + သယန-အိပ်ရာ- ယင်း ဆဝသယန-မှ သုသာန- သုသာန် ဖြစ်လာသည်ဟု ဆိုလို၏။

၂၄၅

ဘေးရန်ကို ပယ်ဖျောက်ရန်အတွက်^၁ သံဃာ့မထေရ်ကို၎င်း၊ မင်းကခန့်ထားသော ရွာသူကြီးစသော ပုဂ္ဂိုလ်ကို၎င်း (မိမိ သုသာန်၌နေကြောင်းကို) သိစေ၍ (ဘေးရန်မတွေ့ရအောင်) မမေ့မလျော့ နေအပ်၏။ စင်္ကြံကြွသည်ရှိသော် ထက်ဝက်သောမျက်စိဖြင့် သူကောင်ဖုတ်ရာ (မြှုပ်ရာ)အရပ်ကို ကြည့်လျက် စင်္ကြံသွားအပ်၏။

သုသာန်သို့ သွားသောအခါ၌လည်း သွားရိုးလမ်းမမှ ဖဲ၍ သွားရိုးမဟုတ်သော ဖြတ်လမ်းဖြင့် (လျှို့လျှို့ဝှက်ဝှက်) သွားအပ်၏။ နေ့ခင်းကပင်(သွား၍ သစ်ငုတ် သစ်ပင် တောင်ပို့စသည်ဖြင့် ညဉ့်အခါ၌ မို့မို့မဲမဲ မြင်ကောင်းသော) အာရုံကို ပိုင်းခြားမှတ်သားထားအပ်၏။ အကျိုးကား ဤသို့ မှတ်သားထားသည်ရှိသော် ညဉ့်အခါ၌ ထိုသစ်ငုတ်စသော ဝတ္ထုသည် ထိုရဟန်းအား (တစ္ဆေအသွင်) ကြောက်ဖွယ်ထင်သည် မဖြစ်လတ္တံ့။ ညဉ့်အခါ၌ ဘီလူးတို့သည် ဟစ်အော်ကုန်၍ လှည့်လည်ကုန်သော်လည်း (ထိုဘီလူးတို့ကို) တစုံတခုသော မြေခဲကျောက်ခဲစသည်ဖြင့် မပစ်ခတ်အပ်။ သုသာန်သို့ တနေ့မျှသော်လည်း မသွားဘဲနေခြင်းငှါ မအပ်။ “သုသာန်၌ သန်းခေါင်ယာမ်ကို ကုန်စေ၍ မိုးသောက်ယာမ်၌ သုသာန်မှ ဖဲခြင်းငှာ သင့်၏”ဟု အင်္ဂုတ္တရနိကာယ်ဆောင်ဆရာတို့က ဆိုကုန်၏။ ဘီလူးတို့

မှတ်ချက်

၁- သုသာန်မည်သည်မှာ လူတို့၏ လျှို့ဝှက်အပ်သော မကောင်းမှုကို ပြုနိုင်ရာအရပ်ဖြစ်သောကြောင့် ခိုးမှု လုယက်မှုကို ပြုပြီးသော ခိုးသူ, မပြုရသေးသော ခိုးသူတို့ ဝင်ရောက်နေရာဖြစ်၏။ ထိုသုသာန်၌ ခိုးသူတို့က ဥစ္စာရှင်(နှင့် ပုလိပ်)တို့ကို မြင်၍ ရဟန်း၏အနီး၌ ခိုးထုပ်ကိုပစ်၍ ပြေးကြလျှင် ရဟန်းကို ခိုးသူဟုထင်ကာ ဖမ်း၍ ပုတ်ခတ်ကုန်ရာ၏။ ထိုသို့သော ဘေးရန်ကို ပယ်ဖျောက်နိုင်ရန်အတွက် သံဃထေရ် ရွာသူကြီး စသည်တို့အား ပန်ကြား အသိပေးထားရသည်။ (ဋီကာ) အနည်းငယ် ချုံးထားသည်။

၂၄၆

ကြိုက်နှစ်သက်သော (ဆီထွေး)နှမ်းထောင်း^၁, ပဲထမင်း, ငါး, အမဲ, နို့ရည်, ဆီ, တင်လဲအစရှိသော ခဲဘွယ်စားဖွယ်ကို မမှီဝဲအပ်၊ ဒါယကာတို့အိမ်သို့ (သုသာန်မှအပြန်၌) မဝင်အပ်။ ဤသည်ကား ထိုသုသာန်ဓုတင်ဆောင် ရဟန်း၏ ကျင့်ပုံအစီအရင်ပေတည်း။

အပြားအားဖြင့်မူကား ဤသုသာန်ဓုတင်ဆောင် ပုဂ္ဂိုလ်သည်လည်း ၃-ပါးအပြားရှိ၏။ ထိုတွင် ဥက္ကဌ်ပုဂ္ဂိုလ်သည် အကြင်သုသာန်၌ သူသေကောင်ကို (နေ့စဉ်)မပြတ်ဖုတ်ခြင်း, သူသေကောင်၏ အပုပ်နံ့ မပြတ်ခြင်းနှင့် (နေ့စဉ်)မပြတ် ငိုကြွေးသံတို့သည် ရှိကုန်၏၊ ထိုသုသာန်၌သာလျှင် နေအပ်၏၊ မဇ္စျုံပုဂ္ဂိုလ်အား မပြတ်ဖုတ်ခြင်း, အပုပ်နံ့မပြတ်ခြင်း, မပြတ်ငိုကြွေးသံဟူသော ၃-ပါးတို့တွင် တပါးပါးရှိသော်လည်း နေခြင်းငှါအပ်၏။ မုဒုပုဂ္ဂိုလ်အား ရှေး၌ဆိုခဲ့ပြီးသောနည်းဖြင့် သုသာန်လက္ခဏာသို့ ရောက်ကာမျှဖြစ်သော သုသာန်၌ နေခြင်းငှါအပ်၏။ (ဤသည်ကား သုသာန်ဓုတင်ဆောင် ပုဂ္ဂိုလ်အပြားပေတည်း။)

ထိုမှတပါး ဤ၃-ပါးသော ပုဂ္ဂိုလ်တို့၏ ဓုတင်သည် သုသာန်မဟုတ်သောအရပ်၌ နေခြင်းကို ပြုခြင်းကြောင့်ပျက်၏။ “သုသာန်သို့ မသွားသောနေ့၌

မှတ်ချက်

၁-ဤနှမ်းထောင်းဟူသော အနက်သည် တိလပိဋ္ဌ-ပုဒ်၏ အနက်ဖြစ်သည်။ ဋီကာ၌ ဤပုဒ်ကို ပလလ-ဟု ဖွင့်၏၊ သက္ကတအဘိဓာန်၌ ပလလ-ကို ထောင်းထုအပ်သော နှမ်းဟု ပြထားသည်၊ မဟာဋီကာ ဒုတိယတွဲ ၃၅၅-၌မူ တိလပိဋ္ဌကို တိလစုဏ္ဏ-နှမ်းမှုန့်-ဟု ဖွင့်ပြထား၏။ ထို့ကြောင့် နှမ်းထောင်းဟူသောအနက် အသင့်ပင်။ ဆီကြိတ်ဆဲ၌ ထုတ်ယူအပ်သော နှမ်းမှုန့်ကို ဆီထွေးခေါ်သည်။ ထို့ကြောင့် ဆီထွေး-ဟူသော အနက်လည်း သင့်ရာ၏။

၂၄၇

ပျက်သည်”^၁ ဟု အင်္ဂုတ္တရနိကာယ်ဆောင် ဆရာတို့က ဆိုကုန်၏။ ဤသည်ကား ဤသုသာန်ဓုတင်၌ ပျက်ခြင်းပေတည်း။

ဤဆိုလတံ့သည်ကား အကျိုးအာနိသင်ပေတည်း၊ (၁) သေရချေအံ့ဟု အမှတ်သတိကို ရခြင်း၊ (၂) မမေ့မလျော့ နေလေ့ရှိသည်၏အဖြစ်၊ (၃) အသုဘအာရုံနိမိတ်ကိုရခြင်း၊ (၄) ကာမရာဂကို ပယ်ဖျောက်နိုင်ခြင်း၊ (၅) ကိုယ်ခန္ဓာ၏ အသုဘသဘောကို အဖန်တလဲလဲမြင်နိုင်ခြင်း [၇၅] (၆) သံဝေဂအဖြစ်များခြင်း၊ (၇) (ဖျားနာ၍, အိုမင်း၍ သေသူတို့ကို မြင်ရသောကြောင့်) ကျန်းမာခြင်း, ပျိုနုခြင်း, အသက်ရှင်ခြင်း၌ မှီ၍ဖြစ်သော မာန်ယစ်မှုကို ပယ်နိုင်ခြင်း၊ (၈) ဘေးကြီးဘေးငယ်ကို သည်းခံနိုင်ခြင်း၊ (၉) နတ်တို့ အလေးပြုအပ် ချီးမွမ်းအပ်သည်၏အဖြစ်၊ (၁၀) အပ္ပိစ္ဆတာ စသည်တို့အားလျော်သော အကျင့်ရှိသည်၏အဖြစ်။ ဤသည်ကား သုသာန်ဓုတင်၏ အကျိုးအာနိသင်ပေတည်း။

သုသာန်၌ နေလေ့ရှိသောရဟန်းကို အိပ်ပျော်နေစဉ်သော်လည်း မေ့လျော့ခြင်းဟူသော အပြစ်တို့သည် သေခြင်းတရားကို အောက်မေ့မှုဘာဝနာ၏ အာနုဘော်ကြောင့် (အိပ်မက်အလိုအားဖြင့်) မထိပါး မနှိပ်စက်နိုင်ကုန်။ များစွာသော သူသေကောင်တို့ကို မျက်ဝါးထင်ထင် တွေ့မြင်ရသောကြောင့် ထိုသုသာန်၌ နေလေ့ရှိသောရဟန်း၏ စိတ်သည်လည်း ကာမဂုဏ်အာရုံ၌ အဖန်တလဲလဲ တပ်စွဲသော ရာဂ၏အလိုသို့ လိုက်သည်သော်လည်း မဖြစ်ပေ။

မှတ်ချက်

၁-မိုးသောက်ယာမ်၌ သုသာန်မှ ဖဲခြင်းငှါ သင့်၏-ဟု အလိုရှိအပ်သောကြောင့် “သုသာန်သို့ မသွားသောနေ့၌ ပျက်သည်”ဟု အင်္ဂုတ္တရနိကာယ်ဆောင်ဆရာတို့က ဆိုပေသည်။ (ဋီကာ)

၂၄၈

အကြီးအကျယ် ထိတ်လန့်ခြင်းသို့ ရောက်သောကြောင့် မာန်ယစ်ခြင်းသို့ မရောက်တော့ပေ။ ထို့ပြင် ငြိမ်းအေးရာနိဗ္ဗာန်ကို လိုလားတောင့်တသည်ဖြစ်၍ ကောင်းစွာအားထုတ်၏။ ဤဆိုခဲ့သောနည်းဖြင့် များစွာသော ဂုဏ်ကျေးဇူးတို့ကို ဆောင်တတ် ဖြစ်စေတတ်သောကြောင့် နိဗ္ဗာန်သို့ညွတ်သည့် စိတ်နှလုံးရှိသော ယောဂီသည် သုသာန်ဓုတင်ကို မပြတ်မှီဝဲသင့်လှပေ၏။ ဤသည်ကား အနုသာသနီပေတည်း။

ဤဆိုခဲ့ပြီးသည်ကား သုသာန်ဓုတင်၌ ဆောက်တည်ပုံ, ကျင့်ပုံအစီအရင်, အပြား, ပျက်ခြင်း, အကျိုးအာနိသင်တို့ကို ဖွင့်ပြသောစကားတည်း။

၁၂-ယထာသန္ထတိဓုတင်ကို ပြဆိုချက်

၃၅။ ယထာသန္ထတိဓုတင်ကိုလည်း-

“သေနာသနလောလုပ္ပံ ပဋိက္ခိပါမိ- ကျောင်းအိပ်ရာနေရာ၌ လျှပ်ပေါ် မက်မောသောတဏှာကို ပယ်ပါ၏”။

“ယထာသန္ထတိကင်္ဂံ သမာဒိယာမိ- ညွှန်ကြား ချထားတိုင်းသော ကျောင်းအိပ်ရာနေရာ၌ နေလေ့ရှိသော ရဟန်း၏ အကြောင်းအင်္ဂါ စေတနာကို ဆောက်တည်ပါ၏”။

ကျင့်ပုံကား ယထာသန္ထတိဓုတင်ဆောင်သော ထိုရဟန်းသည်^၁ “ဤကျောင်းသည် သင့်အား ရောက်၏”ဟု အကြင်ကျောင်းကို

မှတ်ချက်

၁- ထိုရဟန်းသည်.. ကျေနပ်ရောင့်ရဲအပ်၏-ဟု စပ်ပါ။

၂၄၉

(ချထားရေးပုဂ္ဂိုလ်က) ထိုဓုတင်ဆောင်ရဟန်းအား ယူစေအပ် (ချထားအပ်)၏၊ ထိုချထားသော ကျောင်းဖြင့်သာလျှင် ကျေနပ်ရောင့်ရဲအပ်၏၊ တပါးသော သီတင်းငယ်ရဟန်းကို (ရပြီးနေရာမှ) မထစေအပ်^၁။ ဤသည်ကား ယထာသန္ထတိဓုတင်ဆောင် ရဟန်း၏ ကျင့်ပုံအစီအရင်ပေတည်း။

အပြားအားဖြင့်မူကား ဤယထာသန္ထတိဓုတင်ဆောင် ပုဂ္ဂိုလ်သည်လည်း ၃-ပါးအပြားရှိ၏။ ထိုတွင် ဥက္ကဌ်ပုဂ္ဂိုလ်သည် မိမိအားရောက်သောကျောင်းကို ဝေးသလောဟူ၍၎င်း၊ နီးသလောဟူ၍၎င်း၊ ဘီလူး မြွေ စသည်တို့ နှိပ်စက်အပ် နှောင့်ရှက်အပ်သလောဟူ၍၎င်း၊ ပူသလောဟူ၍၎င်း၊ အေးသလောဟူ၍၎င်း မေးခြင်းငှါ မရ။ မဇ္စျုံပုဂ္ဂိုလ်သည် မေးခြင်းငှါ ရ၏၊ သို့သော် လောလုပ္ပတဏှာဖြင့် သွား၍ကြည့်ခြင်းငှါ မရ။ မုဒုပုဂ္ဂိုလ်သည် သွား၍ကြည့်ပြီးလျှင် ထိုညွှန်ပြထားသောကျောင်းသည် ထိုရဟန်းအား (မကျန်းမာသည်၏အဖြစ်ကြောင့်၊ ဝါ-ကျန်းမာရေး မပြည့်စုံသောကြောင့်)^၂ မနှစ်သက် မသင့်လျော်ပါမူ အခြား (သင့်လျော်သော)

မှတ်ချက်

၁- သံဃိကကျောင်း၌ နေရာချထားသောပုဂ္ဂိုလ်က ထေရ်စဉ်ဝါစဉ်အရ နေရာချထားပေးရသည်၊ ထေရ်ကြီးရဟန်းက သီတင်းငယ်၏နေရာကို အလိုရှိလျှင် ထိုနေရာကို ပေးရသည်။ ထိုသို့ ချထားပေးလျှင် သီတင်းငယ်ရဟန်းမှာ ပြောင်းရွှေ့ရသဖြင့် ဒုက္ခရောက်၏။ ဤဓုတင်ဆောင်ရဟန်းသည်ကား နေရာချထားရေးပုဂ္ဂိုလ်က ချထားသော နေရာ၌သာလျှင် နေ၏။ တပါးသောရဟန်းတို့၏ နေရာကို မတောင်းရ မယူရ၊ ထို့ကြောင့် သီတင်းငယ်ရဟန်းကို နေရာမှ မထစေအပ်-ဟု ဆိုပေသည်။

၂- အဖာသုကဘာဝေန-ဟူသော ဋီကာဖြည့်စွက်အဖွင့်၏ အနက်ဖြစ်သည်။ ပြည်မူ ဝိသုဒ္ဓိမဂ်နိဿယ၌ကား ဝိဝေကအစရှိသည်ကို ရခြင်းငှါ မချမ်းသာ

၂၅၀

ကျောင်းကို ယူခြင်းငှါ ရ၏။ (ဤသည်ကား ယထာသန္ထတိဓုတင်ဆောင် ပုဂ္ဂိုလ်အပြားပေတည်း။)

ထိုမှတပါး ဤသုံးပါးသော ပုဂ္ဂိုလ်တို့၏ ဓုတင်သည် ကျောင်းအိပ်ရာနေရာ၌ လျှပ်ပေါ်မက်မောသော လောလုပ္ပတဏှာ^၁ ဖြစ်ကာမျှ၌ ပျက်၏။ ဤသည်ကား ယထာသန္ထတိဓုတင်၌ ပျက်ခြင်းပေတည်း။

ဤဆိုလတံ့သည်ကား အကျိုးအာနိသင်ပေတည်း၊ (၁) “ရသည့်ဝတ္ထုပစ္စည်းဖြင့် ကျေနပ်ရောင့်ရဲရမည်”ဟု (မြတ်စွာဘုရား) မိန့်တော်မူသော ဩဝါဒကို လိုက်နာခြင်း၊ (၂) သီတင်းသုံးဘော်ငယ်တို့၏ အစီးအပွါးကို လိုလားသည်၏အဖြစ်^၂၊ (၃) အယုတ် အမြတ်- ကောင်း မကောင်း ကြံဆခြင်းကို စွန့်ပယ်ခြင်း၊ (၄) နှစ်သက်ခြင်း မနှစ်သက်ခြင်းကို ပယ်ခြင်း၊

မှတ်ချက်

သည်၏ အဖြစ်ဖြင့်-ဟု အနက်ပြန်ထား၏။ ဋီကာ၌ မုဒုအား လောလုပ္ပ ဖြစ်ပုံကို “ရောဂါမရှိပဲ အခြားကျောင်းကို ယူခြင်းသည် လောလုပ္ပမည်၏”ဟု ဖွင့်ပြချက်နှင့် နှီးနှောကြည့်ရာ၏။

၁-မုဒုအား ရောဂါမရှိလျှင် (ဝါ-ရောဂါမရှိပါပဲ) ယူစေအပ်-ချထားအပ်ပြီးသော ကျောင်းကိုပယ်၍ အခြားကျောင်းကို ယူခြင်းသည် လောလုပ္ပမည်၏။ မဇ္စျုံအား သွား၍ကြည့်ခြင်းသည် လောလုပ္ပမည်၏၊ ဥက္ကဌ်အား မေးမြန်းစုံစမ်းခြင်းသည် လောလုပ္ပမည်၏။ အလုံးစုံသော ထိုပုဂ္ဂိုလ် ၃-ပါးလုံးတို့အား သီတင်းငယ်ကို နေရာမှ ထစေ၍ ယူရာ၌ လောလုပ္ပဖြစ်သည်ကို ဆိုဖွယ်ပင်မရှိတော့ပြီ။ (ဋီကာ)

၂-ထ(၍ နေရာပေး)စေရန် ပြောနိုင်ကောင်းသော သီတင်းငယ်တို့ကိုလည်း နေရာမှထစေရန် မပြောသဖြင့် သီတင်းသုံးဘော်ငယ်တို့၏ အစီးအပွါးကို လိုလားသည်၏အဖြစ်။ (ဋီကာ)

၂၅၁

(၅) မိမိမရသော အခြားကျောင်း၌ လိုချင်မှု၏ ဝင်ပေါက်တံခါးကို ပိတ်ခြင်း၊ (၆) အပ္ပိစ္ဆတာ စသည်တို့အားလျော်သော အကျင့်ရှိသည်၏အဖြစ်။ ဤသည်ကား ယထာသန္ထတိဓုတင်၏ အကျိုးအာနိသင်ပေတည်း။

[၇၆] ယထာသန္ထတိဓုတင်ဆောင် ရဟန်းသည် (ကျောင်းကောင်း မကောင်း) ကြံခြင်းမရှိပဲ ရသည့်ကျောင်းဖြင့် ရောင့်ရဲသည်ဖြစ်၍ မြက်အခင်းတို့၌သော်လည်း ချမ်းသာစွာ နေထိုင်ရပေ၏။

ထိုယထာသန္ထတိ ဓုတင်ဆောင်ရဟန်းသည် ကောင်းမြတ်သော ကျောင်းအိပ်ရာနေရာ၌ မတပ်မက်ပေ၊ အယုတ်အညံ့ကို ရသော်လည်း စိတ်မပျက်ပေ၊ သီတင်းသုံးဘော်ငယ်တို့ကို အကျိုးစီးပွါးဖြင့် သနားစောင့်ရှောက် ချီးမြှောက်ရာရောက်ပေ၏။

ထို့ကြောင့် အရိယာသူမြတ်တို့ မပြတ်လေ့ကျက်အပ်သော^၁ မုနိတကာတို့၏ရှေ့သွား မြတ်ဘုရား ချီးမွမ်းတော်မူအပ်သော^၁ ညွှန်ချအပ်တိုင်းသော ကျောင်း၌ မွေ့လျော်သည်၏အဖြစ်(ဟူသော အကျင့်)ကို ပညာရှိရဟန်းသည် အားထုတ်ကျင့်သုံးရာ၏။ ဤသည်ကား အနုသာသနီပေတည်း။

ဤဆိုခဲ့ပြီးသည်ကား ယထာသန္ထတိဓုတင်၌ ဆောက်တည်ပုံ, ကျင့်ပုံအစီအရင်, အပြား, ပျက်ခြင်း, အကျိုးအာနိသင်တို့ကို ဖွင့်ပြသောစကားပေတည်း။

မှတ်ချက်

၁-လေ့ကျက်အပ်သော.. ချီးမွမ်းတော်မူအပ်သော.. မွေ့လျော်သည်၏အဖြစ်-ဟု စပ်ပါ။

၂၅၂

၁၃-နိသဇ္ဇိဓုတင်ကို ပြဆိုချက်

၃၆။ နိသဇ္ဇိဓုတင်ကိုလည်း-

“သေယျံ ပဋိက္ခိပါမိ- လဲလျောင်းအိပ်ခြင်းကို ပယ်ပါ၏”။

“နေသဇ္ဇိကင်္ဂံ သမာဒိယာမိ- ထိုင်လျက် နေလေ့ရှိသောသူ၏ အကြောင်းအင်္ဂါ စေတနာကို ဆောက်တည်ပါ၏”။

ကျင့်ပုံကား နိသဇ္ဇိဓုတင်ဆောင်သော ထိုရဟန်းသည် ညဉ့်သုံးယာမ်တွင် တယာမ်၌၊ ဝါ၊ တယာမ်ပတ်လုံး ထ၍ စင်္ကြံလျှောက်အပ်၏။ မှန်ပေ၏၊ ဣရိယာပုတ် ၄-ပါးတို့တွင် လဲလျောင်းအိပ်ခြင်းငှါသာလျှင် မအပ်ပေသည်။ (အခြားဣရိယာပုထ် သုံးပါးလုံးပင် အပ်ပေ၏)။ ဤသည်ကား ထိုနိသဇ္ဇိဓုတင်ဆောင်ရဟန်း၏ ကျင့်ပုံအစီအရင်ပေတည်း။

အပြားအားဖြင့်မူကား ဤနိသဇ္ဇိဓုတင်ဆောင် ပုဂ္ဂိုလ်သည်လည်း ၃-ပါးအပြားရှိ၏။ ထိုတွင် ဥက္ကဌ်ပုဂ္ဂိုလ်အား နောက်မှီတကဲပျဉ်သည် (သုံးဆောင်ရန်) မအပ်သည်သာတည်း၊ ပုဆိုးပတ်လည်း^၁ မအပ်၊ အာယောဂပဋ်

မှတ်ချက်

၁-ဒုဿပလ္လတ္ထိကာ-ပုဒ်၏ အနက်ဖြစ်သည်၊ ဒုဿ-ပုဆိုး-အဝတ် + ပလ္လတ္ထ ပရိအတ္ထ- ဒူးနှစ်ဖက်ကို သိမ်းပိုက်၍ ထိုင်နေခြင်းအကျိုးငှါ + ဣကာ-ဖြစ်သည် = ဒုဿပလ္လတ္ထိကာ- ဒူးနှစ်ဖက်ကို သိမ်းပိုက်၍ ထိုင်ရန် အဝတ်၊ တနည်း- ဒုဿ-အဝတ်ပုဆိုးဖြင့် + ပလ္လတ္ထိကာ- သိမ်းပိုက်ရစ်ပတ်၍ ထိုင်ခြင်း။ ဤပလ္လတ္ထိကာကို ဝိ ဋ္ဌ ၃-၁၆၉- သေခိယအဖွင့်၌ (၁) အာယောဂပလ္လတ္ထိကာ- ရစ်ပတ်ဖွဲ့ချည်စရာ ကြိုးပြား အဝတ်ပြားဖြင့် ဒူးနှစ်ဖက်ကို သိမ်းပိုက်၍ ထိုင်ခြင်း၊ (၂) ဟတ္ထပလ္လတ္ထိကာ- လက်ဖြင့် ဒူးနှစ်ဖက်ကို သိမ်းပိုက်၍ထိုင်ခြင်း၊ (၃) ဒုဿပလ္လတ္ထိကာ- အဝတ်ပုဆိုးဖြင့် ဒူး

၂၅၃

လည်း^၁ မအပ်။ မဇ္စျုံပုဂ္ဂိုလ်အား (နောက်မှီတကဲပျဉ်စသော) ဤ၃-ပါးတို့တွင် တပါးပါးသည် (သုံးဆောင်ရန်) အပ်၏။ မုဒုပုဂ္ဂိုလ်အား နောက်မှီတကဲပျဉ်, အဝတ်ပတ်, အာယောဂပဋ်တို့လည်း အပ်ကုန်၏။ နောက်မှီအုံးလည်း အပ်၏၊ ပဉ္စင်္ဂခေါ် အင်္ဂါငါးပါးရှိသော အင်းပျဉ်ထိုင်ခုံနှင့် သတ္တင်္ဂခေါ် အင်္ဂါ (၇)ပါးရှိသော အင်းပျဉ်ထိုင်ခုံလည်း အပ်၏။ (ထိုတွင်) နောက်မှီတကဲနှင့်တကွ ပြုလုပ်ထားသော အင်းပျဉ်ငယ်သည် အင်္ဂါငါးပါးရှိသော (ပဉ္စင်္ဂ) အင်းပျဉ်မည်၏^၂။ နောက်မှီတကဲနှင့်၎င်း၊ ဝဲယာနံပါးတို့၌ အမှီ လက်ရုံးတန်းတို့နှင့်၎င်း တကွပြုလုပ်ထားသော အင်းပျဉ်သည် အင်္ဂါ (၇)ပါးရှိသော (သတ္တင်္ဂ)အင်းပျဉ်မည်၏။

မှတ်ချက်

နှစ်ဖက်ကို သိမ်းပိုက်ရစ်ပတ်၍ ထိုင်ခြင်းဟူ၍ ၃-မျိုး ပြဆိုထား၏။ ထိုတွင် ဤအရာ၌ ၃-နံပါတ် ဒုဿပလ္လတ္ထိကာကို ဆိုသည်။

၁- အာယောဂပဋ္ဋ- အာယောဂပဋ်-ဟူသည်မှာ ဒူးနှစ်ဖက်ကို သိမ်းပိုက်ရစ်ပတ်ထိုင်စရာ ကြိုးပြားဖြစ်သည်။ ယင်းကို ဝိနည်း စူဠဝါပါဠိတော်၌ အောက်ပါအတိုင်း ပြဆိုထား၏။

ရဟန်းတပါးသည် နာဖျားသဖြင့် အာယောဂပဋ်နှင့် ကင်း၍ မချမ်းသာ။ မြတ်စွာဘုရားအား ဤအကြောင်းကို လျှောက်ကြကုန်၏။ အာယောဂပဋ်ကို ငါ ခွင့်ပြု၏-ဟု မိန့်တော်မူ၏။ အဘယ်သို့ ပြုလုပ်ရမည်နည်းဟု အကြံဖြစ်၏။ လျှောက်ကြကုန်၏။ ရက်ကန်းစင် လက်ခတ်ချပ် ကြေးတံဝါးဟူသော ရက်ကန်းအဆောက်အဦ အလုံးစုံကို ငါ ခွင့်ပြု၏-ဟု မိန့်တော်မူ၏။ (စူဠဝါ မြန်မာပြန် ၂၇၉) အာယောဂ-ရစ်ပတ်ရန် + ပဋ္ဋ-ကြိုးပြား။

၂- အခြေ ၄-ချောင်းနှင့် နောက်မှီတကဲဟူသော ဤအင်္ဂါငါးပါးတို့ဖြင့် ပဉ္စင်္ဂ-မည်၏၊ “ပေါင် ၄-ခုနှင့် နောက်မှီတကဲဖြင့် ပဉ္စင်္ဂ-မည်သည်”ဟု တပါးသောဆရာတို့က ဆိုကြ၏။ (ဋီကာ)

၂၅၄

ထိုသတ္တင်္ဂအင်းပျဉ်ကို မိဠာဘယမထေရ်အား ပြု၍ လှူကုန်သတတ်။ မိဠာဘယမထေရ်သည် အနာဂါမ်ဖြစ်၍ ပရိနိဗ္ဗာန်စံတော်မူလေပြီ^၁။ (ဤသည်ကား နိသဇ္ဇိဓုတင်ဆောင် ပုဂ္ဂိုလ်အပြားပေတည်း)။

ထိုမှတပါး ဤ၃-ပါးသော ပုဂ္ဂိုလ်တို့၏ ဓုတင်သည် (ခေါင်းချ၍) လျောင်းအိပ်ခြင်းကို ပြုကာမျှ၌ ပျက်၏။ ဤသည်ကား ဤနိသဇ္ဇိဓုတင်၌ ပျက်ခြင်းပေတည်း။

ဤဆိုလတံ့သည်ကား အကျိုးအာနိသင်ပေတည်း၊ (၁) “လျောင်းအိပ်ခြင်းကြောင့်ဖြစ်သော ချမ်းသာကို ဝဲယာနံစောင်းပြောင်း၍ အိပ်ခြင်းကြောင့် ချမ်းသာကို တမှိန်းမှိန်းအိပ်နေခြင်းကြောင့်ဖြစ်သော ချမ်းသာကို အဖန်တလဲလဲယှဉ်လျက်နေ၏”ဟု ဟောတော်မူအပ်သော စိတ်အနှောင်အဖွဲ့ကိုဖြတ်ကြောင်း လက်နက်ကောင်းဖြစ်ခြင်း၊ (၂) ခပ်သိမ်းသော ကမ္မဋ္ဌာန်းကို (မည်သည့် ကမ္မဋ္ဌာန်းကိုမဆို) အားထုတ်သောသူအား လျော်သည်၏အဖြစ်၊ (၃) ကြည်ညိုဖွယ် ဣရိယာပုထ်ရှိသည်၏အဖြစ်၊ (၄) (ဘာဝနာကို) ပြင်းစွာ အားထုတ်ခြင်းအား လျော်သည်၏အဖြစ်၊ (၅) (သီလစသော) ကောင်းမြတ်သော အကျင့်ပဋိပတ်ကို ပွါးစေခြင်း။ ဤသည်ကား နိသဇ္ဇိဓုတင်၏ အကျိုးအာနိသင်ပေတည်း။

မှတ်ချက်

၁- နံပါး၂-ဖက်နှင့် နောက်ဖက်၌ အလိုရှိတိုင်း မှီ၍နေသော နိသဇ္ဇိဓုတင်ဆောင်ပုဂ္ဂိုလ်၏ ဓုတင်မဆောင်သောပုဂ္ဂိုလ်မှ အထူးကား အဘယ်နည်းဟူသော ယူခြင်း စဉ်းစားခြင်းကို တားမြစ်ခြင်းငှါ “မိဠာဘယမထေရ်သည် အနာဂါမ်ဖြစ်၍ ပရိနိဗ္ဗာန် စံတော်မူလေပြီ”ဟု အဘယထေရ်ကို သာဓကအဖြစ်ဖြင့် ညွှန်ပြပေသည်။ (ဋီကာ)

၂၅၅

တင်ပလ္လင်ဖွဲ့ခွေ၍ အထက်ပိုင်းကိုယ်ကို ဖြောင့်မတ်စွာထားလျက် ထိုင်နေသော ရဟန်းသည် မာရ်မင်း၏စိတ်ကို တုန်လှုပ်စေ၏^၁။

[၇၇] အိပ်ခြင်းကြောင့်ဖြစ်သော ချမ်းသာနှင့် တမှိန်းမှိန်း အိပ်နေခြင်းကြောင့်ဖြစ်သော ချမ်းသာကို ပယ်စွန့်ကာ ပြင်းစွာအားထုတ်သော လုံ့လရှိသည်ဖြစ်၍ ထိုင်နေခြင်း၌ မွေ့လျော်သော ရဟန်းသည် ခြိုးခြံသောအကျင့်ကို ကျင့်ရာ သာသနာတော်တည်းဟူသော အင်ကြင်းတောကို^၂ တင့်တယ်စေလျက်။

ကာမဂုဏ်ဟူသော အာမိသကင်းသော ပီတိသုခကို ရနိုင်ပေ၏။ ထို့ကြောင့် ပညာရှိယောဂီသည် ထိုင်ခြင်း ဣရိယာပုထ်နှင့်ဆိုင်သော ဓုတင်ကျင့်ဝတ်ကို ကောင်းစွာကျင့်သုံး အားထုတ်ရာ၏။ ဤသည်ကား အနုသာသနီပေတည်း။

ဤဆိုခဲ့ပြီးသည်ကား နိသဇ္ဇိဓုတင်၌ ဆောက်တည်ပုံ, ကျင့်ပုံအစီအရင်, အပြား, ပျက်ခြင်း, အကျိုးအာနိသင်တို့ကို ဖွင့်ပြသော စကားတည်း။

မှတ်ချက်

၁- တုန်လှုပ်စေ၏-ဟူသည်မှာ အလို၏ပျက်ခြင်း- အလိုအတိုင်း မဖြစ်ခြင်းကို ပြုသည်ဟု ဆိုလို၏။

၂- ခြိုးခြံသော.. အင်ကြင်းတောကို-ဟူသော အနက်သည် တပေါဝနံ-ပုဒ်၏ အနက်ကို ပြည်မူ၌ ဖော်ပြထားသည့်အတိုင်း ဖြစ်သည်။ တပ-ကိလေသာကို ပူလောင်သွေ့ခြောက် ကင်းပျောက်စေတတ်သော အကျင့် + ၀န- တော = တပေါဝန- ကိလေသာကို ပူစေတတ်သော အကျင့်တည်းဟူသော တော၊ သီလ သမာဓိ ပညာ-ဟူသော သာသနာတော်ပင် ဖြစ်သည်။

၂၅၆

ဓုတင်တို့၌ ပြိုးပြွမ်းပြဆိုချက်

၃၇။ ယခုအခါ-

ကုသလတိက်အားဖြင့်၎င်း, ဓုတင်စသည်ကို ဝေဘန်သောအားဖြင့်၎င်း, အကျဉ်းအကျယ်အားဖြင့်၎င်း အဆုံးအဖြတ်ကို သိအပ်၏။

ဟူသော ဤဂါထာ၏ အလိုအားဖြင့် ဖွင့်ပြပေအံ့။

ထိုဂါထာဝယ် ကုသလတိက်အားဖြင့်-ဟူရာ၌ (အဆုံးအဖြတ်ကို ဤသို့သိအပ်၏) အလုံးစုံသာလျှင် ဖြစ်ကုန်သော ဓုတင်တို့သည် သေက္ခပုထုဇဉ်နှင့် ရဟန္တာတို့၏ အလိုအားဖြင့် အချို့ကား ကုသိုလ်တို့ပေတည်း^၁၊ အချို့ကား အဗျာကတတို့ပေတည်း^၂၊ အကုသိုလ်ဓုတင်ကား မရှိဟူ၍ မှတ်အပ်၏။

ဝါဒကွဲကိုထုတ်၍ ရှင်းပြဦးအံ့၊ “ယုတ်မာသော အလိုရှိသည်ဖြစ်၍ ယုတ်မာသောအလိုက နှိပ်စက်အပ်သည်ဖြစ်၍ တော၌ နေလေ့ရှိ၏- ဤသို့ အစရှိသည်ကို အင်္ဂုတ္တရနိကာယ်၌ ဟောတော်မူခြင်းကြောင့် အကုသိုလ်ဓုတင်သည်လည်း ရှိ၏”ဟု တစုံတယောက်သော ပုဂ္ဂိုလ်က ဆိုငြားအံ့၊ ထိုပုဂ္ဂိုလ်ကို (ဤသို့) ဖြေရှင်း ပြောဆိုအပ်၏— ငါတို့သည် “အကုသိုလ်စိတ်ဖြင့် တော၌မနေ”ဟူ၍ မဆိုပါကုန်၊ မှန်ပေ၏။ တော၌ နေခြင်းရှိသော ပုဂ္ဂိုလ်သည် အာရညိက မည်ပေ၏၊ ထိုတော၌နေသော ပုဂ္ဂိုလ်သည်လည်း ယုတ်မာသော အလိုရှိသည်မူလည်း ဖြစ်ရာ၏၊ နည်းသော အလိုရှိသည်မူလည်း ဖြစ်ရာ၏။ စင်စစ်သော်ကား “ဤပံသုကူလိကင်္ဂ

မှတ်ချက်

၁-ပုထုဇဉ်နှင့် သေက္ခတို့၏ ဓုတင်ကို ဆိုသည်။

၂- ရဟန္တာ၏ ဓုတင်ကို ဆိုသည်။

၂၅၇

စသည်တို့သည် ထိုထို ဆောက်တည်ခြင်းဖြင့် ခါထုတ်ဖျက်ဆီးအပ်ပြီးသော ကိလေသာရှိသည်၏အဖြစ်ကြောင့် ခါထုတ်ပြီးသူ (ဓုတ)မည်သော ရဟန်း၏ အကြောင်းအင်္ဂါတို့ ဖြစ်ကြပေသည်၊ ထို့ကြောင့် ဓုတင်္ဂ^၁မည်ကုန်၏။ တနည်းကား ကိလေသာကို ခါထုတ် ဖျက်ဆီးတတ်သည်၏ အဖြစ်ကြောင့် ဓုတဟု ရအပ်သော အမည်ရှိသော ဉာဏ်သည် ဤပံ့သကူဓုတင် ဆောက်တည်ခြင်း စသည်တို့၏ အကြောင်းအင်္ဂါပေတည်း၊ ထို့ကြောင့် ဓုတင်္ဂ^၂မည်ကုန်၏။ တနည်းသော်ကား ထိုပံ့သကူဓုတင် ဆောက်တည်ခြင်း စသည်တို့သည် ဆန့်ကျင်ဖက် ကိလေသာတို့ကို ခါထုတ်ဖျက်ဆီးတတ်သည်၏ အဖြစ်ကြောင့် ဓုတလည်း မည်ကုန်၏၊ (သီလစသော) အကျင့်ပဋိပတ်၏ အကြောင်း (အစိတ်အပိုင်း အင်္ဂါ)တို့လည်း ဖြစ်ကုန်၏။ ထို့ကြောင့်လည်း ဓုတင်္ဂ^၃ မည်ကုန်၏”ဟူ၍ (ရှေး နှာ ၁၉၂-၃-၌)

မှတ်ချက်

၁-ဤစကားဖြင့် ဓုတဿ- ကိလေသာကို ခါထုတ်တတ်သော ပုဂ္ဂိုလ်၏ + အင်္ဂါနိ- အကြောင်းအင်္ဂါတို့ = ဓုတင်္ဂါနိ-- ဓုတ၏ အင်္ဂါ- ကိလေသာကို ခါထုတ်တတ်သော ပုဂ္ဂိုလ်၏ အင်္ဂါများ-ဟူ၍ တပ္ပုရိသ်သမာသ် ၀စနတ္ထကို ပြသည်၊ ပါဠိ သဒ္ဒါတတ်သူတို့၏ အရာသာဖြစ်သည်။

၂-ဤစကားဖြင့် ဓုတံ အင်္ဂံ ဧတေသံ- ဓုတမည်သော ဉာဏ်သည် ဤဆောက်တည်ကြောင်း စေတနာတို့၏ ရှေ့သွား အကြောင်းပေတည်း၊ ဝါ-ဤဆောက်တည်ခြင်း စေတနာတို့မှာ ဓုတမည်သော ဉာဏ်ဟူသော ရှေ့သွားအကြောင်း ရှိ၏၊ ထို့ကြောင့် ဓုတင်္ဂမည်ကုန်၏-ဟူသော ဗဟုဗ္ဗီဟိဝစနတ္ထကို ပြသည်။ ပါဠိသဒ္ဒါတတ်သူတို့၏ အရာပင်တည်း။

၃-ဤစကားဖြင့် ဓုတာနိ စ တာနိ အင်္ဂါနိ စ- ဤဆောက်တည်ကြောင်း စေတနာတို့သည် ဓုတလည်း မည်ကုန်၏၊ အင်္ဂါလည်း မည်ကုန်၏၊ ထို့ကြောင့်

၂၅၈

ငါ ဆိုခဲ့ပြီ။ ဆက်၍ ရှင်းပြဦးအံ့၊ အကုသိုလ်ဖြင့် (ကိလေသာတို့ကို ခါထုတ်ဖျက်ဆီးတတ်သောကြောင့်) ဓုတမည်သော ပုဂ္ဂိုလ်သည် တစုံတယောက်မျှ မရှိချေ။ (အကယ်၍ ရှိပါမူ ဤပံ့သကူဓုတင်စသည်ကို ဆောက်တည်ခြင်းတို့သည် ယင်းဓုတပုဂ္ဂိုလ်၏ အကြောင်းအင်္ဂါဖြစ်ပေကုန်ရာ၏^၁။ ထို့ပြင် အကုသိုလ်သည် တစုံတခုသော ကိလေသာကိုမျှ (ဆန့်ကျင်ဘက် မဟုတ်သောကြောင့်) မခါထုတ် မဖျက်ဆီးနိုင်ချေ။ (အကယ်၍ ခါထုတ်ဖျက်ဆီးနိုင်ပါမူ) ထိုအကုသိုလ်သည် (ဓုတမည်သော ဉာဏ်ကဲ့သို့ ဓုတမည်လျက်) အကြင်ဆောက်တည်ခြင်းတို့၏ အကြောင်းအင်္ဂါပေတည်းဟု (ဗဟုဗ္ဗီဟိဝစနတ္ထကို)ပြု၍ ထိုဆောက်တည်ခြင်းတို့ကို

မှတ်ချက်

ဓုတင်္ဂ- ဓုတင်မည်ကုန်၏-ဟူသော ကမ္မဓာရယသမာသ် ဝစနတ္ထကို ပြသည်။ ပါဠိ သဒ္ဒါတတ်သူတို့၏ အရာသာ ဖြစ်သည်။ ထို့ကြောင့် ဤအဆိုများကို သဘောမပေါက်လျှင် ငါတို့၏ အရာမဟုတ်ဟု မှတ်ရာ၏။

၁- ဟောန္တိ-ဟု တိတိကျကျ မဆိုပဲ ဘဝေယျုံ- ဖြစ်ပေကုန်ရာ၏-ဟု ပရိကပ္ပအားဖြင့် ဆိုထားသောကြောင့် ပါဠိမူရင်း၌ရှိသည့် အစဉ်အတိုင်း ပြန်ထားသည်၊ အနိယတ်ဝါကျမှ စ၍ပြန်လျှင်မူ “ဤဆောက်တည်ကြောင်း စေတနာတို့သည် အကြင် ဓုတမည်သောသူ၏ အကြောင်းအင်္ဂါတို့ ဖြစ်ကုန်ရာ၏၊ အကုသိုလ်ဖြင့် (ကိလေသာကို ခါထုတ်တတ်သောကြောင့်) ဓုတမည်သော ထိုသို့သောပုဂ္ဂိုလ်သည် တစုံတယောက်မျှ မရှိ”ဟူ၍ ဖြစ်၏။ ဆိုလိုသည်မှာ အကုသိုလ်ဖြင့် ကိလေသာတို့ကို ခါထုတ်တတ်သောကြောင့် ဓုတမည်သောသူဟူ၍ တစုံတယောက်မျှ မရှိ၊ ထို့ကြောင့် အကုသိုလ်သည် ဓုတမည်သောသူဖြစ်ကြောင်း မဟုတ်၊ ထိုသို့ မဟုတ်သောကြောင့် အကုသိုလ်သည် ဓုတမည်သူ၏ အကြောင်းအင်္ဂါ- ဓုတင်မမည်-ဟု ဆိုလို၏။ ပြခဲ့သော ၀စနတ္ထ ၃-ခုတို့တွင် ပဌမ၀စနတ္ထအရ ဓုတင်္ဂ- ဓုတင်မမည်ကြောင်းကို ပြသည်။ ပါဠိ သဒ္ဒါတတ်သူတို့၏အရာပင်။

၂၅၉

ဓုတင်္ဂ- ဓုတင်တို့ဟူ၍ ဆိုအပ်-ဆိုထိုက်ကုန်ရာ၏^၁။ ထို့ပြင် အကုသိုလ်သည် သင်္ကန်း၌မက်မောသော လောလုပ္ပတဏှာ စသည်တို့ကို ခါထုတ်ဖျက်ဆီးတတ်သည်လည်း မဟုတ်၊ (သီလစသော) အကျင့်ပဋိပတ်၏ အကြောင်း (အစိတ်အပိုင်းအင်္ဂါ)လည်း မဖြစ်ချေ^၂။ ထို့ကြောင့် “အကုသိုလ်ဓုတင်မည်သည် မရှိ”ဟု ဆိုခဲ့သော ဤစကားသည် ကောင်းစွာချင့်ချိန်၍ ဆိုအပ်သော စကားပါပေတည်း-ဟူ၍ ဖြေရှင်းပြောဆိုအပ်၏။

မှတ်ချက်

၁-ဤ၌လည်း ပါဠိ၌ ရှိရင်းအစဉ်အတိုင်း ပြန်ထားသည်။ အနိယတ်ကို ရှေးဦးပြန်လျှင် “ထိုအကုသိုလ်သည် အကြင် ဆောက်တည်ကြောင်းစေတနာတို့၏ ကိလေသာကို ခါထုတ်တတ်၍ ဓုတမည်သော ရှေ့သွားအကြောင်းတည်းဟု ဗဟုဗ္ဗီဟိ၀စနတ္ထပြု၍ ထိုဆောက်တည်ကြောင်း စေတနာတို့ကို ဓုတင်္ဂ-ဟု ဆိုအပ်ကုန်ရာ၏။ သို့သော် အကုသိုလ်သည် တစုံတခုကိုမျှ မခါထုတ်တတ်”ဟူ၍ ဖြစ်၏။ ဆိုလိုသည်မှာ အကုသိုလ်သည် ဉာဏ်ကဲ့သို့ ကိလေသာကို မခါထုတ်တတ်၊ အကယ်၍ ခါထုတ်တတ်ပါလျှင် ဉာဏ်ကဲ့သို့ ဓုတမည်ရာ၏၊ သို့ဖြစ်လျှင် ဓုတံ အင်္ဂံ ဧတေသံ- ဤဆောက်တည်ကြောင်း စေတနာတို့အား ကိလေသာကို ခါထုတ်တတ်သော အကုသိုလ်ဟူသော အကြောင်းအင်္ဂါ ရှိ၏၊ ထို့ကြောင့် ထိုဆောက်တည်ကြောင်း အကုသိုလ် စေတနာတို့သည် ဓုတင်္ဂမည်ကုန်၏-ဟု ဒုတိယဗဟုဗ္ဗီဟိဝစနတ္ထ အရအားဖြင့် အကုသိုလ်သည် ဓုတင်္ဂမည်ရာ၏၊ သို့သော် အကုသိုလ်သည် ဓုတပင် မမည်သောကြောင့် ထိုကဲ့သို့ ၀စနတ္ထပြု၍ ဓုတင်္ဂလည်း မမည်ဟု ဆိုလို၏။ ပါဠိ သဒ္ဒါတတ်သူတို့၏ အရာပင်။

၂- အကုသိုလ်သည် သင်္ကန်း၌ မက်မောခြင်းစသော ကိလေသာတို့ကို မခါထုတ်တတ်သောကြောင့် ဓုတလည်း မမည်၊ သီလစသော အကျင့်၏ အကြောင်း အစိတ် အင်္ဂါမဟုတ်သောကြောင့် အင်္ဂလည်း မမည်၊ ထို့ကြောင့် “ဓုတနှင့် အင်္ဂ ၂-ပါးလုံး မည်သောကြောင့် ဓုတင်္ဂမည်၏”ဟူသော တတိယ ကမ္မဓာရယဝစနတ္ထ အရအားဖြင့်လည်း အကုသိုလ်သည် ဓုတင်္ဂ-ဓုတင်-မမည်ဟု ဆိုလို၏။ ဤအဆိုကိုမူ သဒ္ဒါမတတ်သော်လည်း သဘောပေါက်နိုင်ရာ၏။

၂၆၀

[၇၈] (ဓုတင်ဟူသည်မှာ ပညတ်မျှသာဟု ဆိုကုန်သော) အကြင် အဘယဂိရိဝါသီဆရာတို့၏ (ဝါဒ၌)လည်း ဓုတင်သည် ကုသလတိက်မှ လွတ်၏၊ ထိုဆရာတို့၏(ဝါဒ၌) ပရမတ္ထအားဖြင့် ဓုတင်သည်ပင်လျှင် မရှိတော့ပေ။ ပရမတ္ထအားဖြင့် ထင်ရှားမရှိသော ပညတ်သည် အဘယ်သို့သော ကိလေသာကို ခါတတ် ဖျက်ဆီးတတ်သောကြောင့် ဓုတင်မည်သည် ဖြစ်ပါအံ့နည်း။ ထို့ပြင် ထိုဆရာတို့၏ဝါဒ၌ “ကိလေသာကို ခါထုတ်တတ်သော ဂုဏ်ကျေးဇူးတို့ကို ဆောက်တည်၍ ကျင့်၏”ဟူသော ပါဠိတော်စကားနှင့် ဆန့်ကျင်ခြင်းအပြစ်သည်လည်း ရောက်သေး၏။ ထို့ကြောင့် ထိုအဘယဂိရိဝါသီ ဆရာတို့၏စကားကို မယူအပ်ပေ။ ဤသည်ကား ရှေးဦးစွာ ကုသလတိက်အားဖြင့် ဖွင့်ပြခြင်းပေတည်း။

ဓုတစသည်တို့ကို ဝေဘန်သောအားဖြင့် ဟူရာ၌ ဓုတကို သိအပ်၏။ ဓုတဝါဒကို သိအပ်၏ ဓုတဓမ္မတို့ကို သိအပ်ကုန်၏၊ ဓုတင်္ဂတို့ကို သိအပ်ကုန်၏၊ အဘယ်သူအား ဓုတင်ကိုမှီဝဲခြင်းသည် လျောက်ပတ်သနည်းဟူသော ဤပြဿနာ၏အဖြေကို သိအပ်၏။

ထိုတွင် ကိလေသာတို့ကို ခါထုတ်ဖျက်ဆီးပြီးသော ပုဂ္ဂိုလ်သည်၎င်း^၁၊ ကိလေသာတို့ကို ခါထုတ်ဖျက်ဆီးတတ်သော တရားသည်၎င်း^၂ ဓုတမည်၏။

မှတ်ချက်

၁-ရဟန္တာဟူသမျှသည် ကိလေသာကို ခါထုတ် ဖျက်ဆီးပြီးချည်းသာဖြစ်၍ ဓုတမည်သည်ချည်းပင်၊ သို့သော်လည်း ဤအရာ၌မူ ဓုတင်ကို မှီဝဲခြင်းကို ရှေ့သွားပြုသဖြင့် ကိလေသာတို့ကို ခါထုတ် ဖျက်ဆီးပြီး၍တည်သော ရဟန္တာကို ကိလေသာတို့ကို ခါထုတ်ဖျက်ဆီးပြီးသော (ဓုတကိလေသ)ပုဂ္ဂိုလ်ဟု ဆိုလိုပေ၏။ (ဋီကာ)

၂- အလုံးစုံသော အရိယာမဂ်သည် မုချအားဖြင့် ကိလေသာတို့ကို ခါထုတ်ဖျက်ဆီးတတ်သော တရားမည်ပေ၏၊ အထူးအားဖြင့် အရဟတ္တမဂ်သည်

၂၆၁

ဓုတဝါဒဟူသော ဤပုဒ်၌ကား ဓုတသာမည်၍ ဓုတဝါဒမမည်သော ပုဂ္ဂိုလ်သည် ရှိ၏၊ ဓုတမမည်မူ၍ ဓုတဝါဒသာမည်သော ပုဂ္ဂိုလ်သည် ရှိ၏။ ဓုတလည်းမမည် ဓုတဝါဒလည်းမမည်သော ပုဂ္ဂိုလ်သည်ရှိ၏၊ ဓုတလည်းမည်၍ ဓုတဝါဒလည်းမည်သော ပုဂ္ဂိုလ်သည် ရှိ၏။

ထို၄-ပါးတို့တွင် အကြင်ပုဂ္ဂိုလ်သည် ဓုတင်ဖြင့် မိမိ၏ကိလေသာတို့ကို ခါထုတ်ဖျက်ဆီးခဲ့လေပြီ၊ သူတပါးကိုမူ ဓုတင်ဖြင့် မဆုံးမ မညွှန်ကြားပေ။ (ဥပမာ) အရှင်ဗာကုလမထေရ်ကဲ့သို့ပင်တည်း။ ဤပုဂ္ဂိုလ်သည် ဓုတသာမည်၍ ဓုတဝါဒကား မမည်ပေ။ “ထိုအရှင်ဗာကုလမထေရ်သည် မိမိသာ ကိလေသာတို့ကို ခါထုတ်၍ သူတပါးကိုမူ ဓုတင်ဖြင့် ဆုံးမဟောပြောခြင်း မရှိပေ”ဟု မိန့်ဆိုတော်မူသည်နှင့် အညီပေတည်း။

အကြင်ပုဂ္ဂိုလ်သည်ကား ဓုတင်ဖြင့် မိမိ၏ကိလေသာတို့ကို မခါထုတ် မဖျက်ဆီးပဲ သက်သက် အခြားသူတို့ကိုသာလျှင် ဓုတင်ဖြင့် ဆုံးမညွှန်ကြား၏၊ (ဥပမာ) ဥပနန်ထေရ်ကဲ့သို့ပင်တည်း။ ဤပုဂ္ဂိုလ်သည် ဓုတမမည်မူ၍ ဓုတဝါဒသာမည်၏။ “သာကီဝင်မင်းသားဖြစ်သော ထိုအရှင်ဥပနန်သည် မိမိကိုယ်တိုင် ကိလေသာကို မခါထုတ်မူ၍ သူတပါးကိုမူ ဓုတင်ဖြင့် ဆုံးမဟောပြောခြင်း ရှိပေ၏”ဟု မိန့်ဆိုတော်မူသည်နှင့် အညီပေတည်း။

မှတ်ချက်

ကိလေသာတို့ကို ခါထုတ် ဖျက်ဆီးတတ်သောတရား မည်ပေ၏၊ မုချ မဟုတ်သော ဥပစာပရိယာယ်အားဖြင့်မူ ဝိပဿနာဉာဏ်စသည်သည်လည်း ကိလေသာတို့ကို ခါထုတ်ဖျက်ဆီးတတ်သောတရား မည်ပေ၏၊ အောက်ဆုံး အပိုင်းအခြားအားဖြင့်မူ ဓုတင်စေတနာနှင့်ယှဉ်သော ဉာဏ်ကို “ကိလေသာတို့ကို ခါထုတ်ဖျက်ဆီးတတ်သောတရား”ဟု မှတ်အပ်၏။ (ဋီကာ)

၂၆၂

အကြင်ပုဂ္ဂိုလ်သည်ကား လာဠုဒါယီမထေရ်ကဲ့သို့ ၂-ပါးလုံးမပြည့်စုံပဲ ချို့ယွင်း၏၊ ဤပုဂ္ဂိုလ်သည် ဓုတလည်းမမည်၊ ဓုတဝါဒလည်း မမည်။ “ထိုအရှင်လာဠုဒါယီသည် မိမိကိုယ်တိုင်လည်း ကိလေသာတို့ကို မခါထုတ်တတ်၊ သူတပါးတို့အားလည်း ဓုတင်ဖြင့် ဆုံးမဟောပြောခြင်းမရှိ”ဟု မိန့်ဆိုတော်မူသည်နှင့် အညီပေတည်း။

အကြင်ပုဂ္ဂိုလ်သည်ကား တရားစစ်သူကြီးဖြစ်သော အရှင်သာရိပုတ္တရာကဲ့သို့ပင် နှစ်ပါးလုံးနှင့် ပြည့်စုံ၏၊ ဤပုဂ္ဂိုလ်သည် ဓုတလည်းမည်၏။ ဓုတဝါဒလည်း မည်၏။ “ထိုအရှင်သာရိပုတ္တရာသည် မိမိကိုယ်တိုင်လည်း ကိလေသာတို့ကို ခါထုတ်တတ်၏။ သူတပါးကိုလည်း ဓုတင်ဖြင့် ဆုံးမဟောပြောခြင်းရှိပေ၏”ဟု မိန့်ဆိုတော်မူသည်နှင့် အညီပေတည်း။

ဓုတဓမ္မတို့ကို သိအပ်ကုန်၏ ဟူရာ၌ (၁) အလိုနည်းသည်၏ အဖြစ်၊ (၂) ရောင့်ရဲလွယ်သည်၏အဖြစ်၊ (၃) ကိလေသာကို ခေါင်းပါးစေတတ်သည်၏အဖြစ်၊ (၄) ဆိတ်ငြိမ်(ခြင်းကို လိုလား)သည်၏အဖြစ်၊ (၅) ဤဓုတင်ကုသိုလ်တရားဖြင့် အလိုရှိသည်၏အဖြစ် ဟူကုန်သော ဓုတင်စေတနာ၏ အခြံအရံဖြစ်ကုန်သော ငါးပါးသောတရားတို့သည် “အလိုနည်းခြင်းကိုသာလျှင် မှီ၍” ဤသို့အစရှိသည်ဖြင့် ဟောတော်မူခြင်းကြောင့် ဓုတဓမ္မ (ကိလေသာကို ခါထုတ်တတ်သောတရား) မည်ကုန်၏။ ထိုငါးပါးတို့တွင် အလိုနည်းသည်၏ အဖြစ်သည်၎င်း, ရောင့်ရဲလွယ်သည်၏ အဖြစ်သည်၎င်း (တရားကိုယ်အားဖြင့်) အလောဘပေတည်း။ ကိလေသာကို ခေါင်းပါးစေတတ်သည်၏ အဖြစ်သည်၎င်း, ဆိတ်ငြိမ်ခြင်းကို လိုလားသည်၏အဖြစ်သည်၎င်း အလောဘနှင့် အမောဟဟူသော ဤတရားနှစ်ပါးတို့၌ ကျရောက်သက်ဝင်၏။ ဤဓုတင်ကုသိုလ်တရားဖြင့် အလိုရှိသည်၏အဖြစ်သည် ဉာဏ်သာလျှင်တည်း။ [၇၉] ထိုအလောဘ အမောဟတို့တွင်

၂၆၃

အလောဘဖြင့်^၁ (ထိုထိုဓုတင်ဖြင့်)ပယ်အပ်သော^၂ ဒကာလှူသည့် သင်္ကန်းအစရှိသော ဝတ္ထုတို့၌ လောဘကို ခါထုတ်ဖျက်ဆီး၏၊ အမောဟဖြင့် ထိုပယ်အပ်သော ဝတ္ထုတို့၌ပင်လျှင် (စောင့်ရှောက်ရခြင်းကြောင့်ဖြစ်သော ဆင်းရဲ, သူတပါးနှင့်စပ်သောဖြစ်ခြင်း, ခိုးသူဘေးအစရှိသော)အပြစ်ကို ဖုံးကွယ်တတ်သော မောဟကို ခါထုတ်ဖျက်ဆီး၏။ တနည်းကား အလောဘဖြင့် (ဆန္ဒရာဂကင်းသော သုံးဆောင်ခြင်း အလိုအားဖြင့် ဘုရား)ခွင့်ပြုတော်မူအပ်ကုန်သော (နူးညံ့သော အတွေ့ရှိသည့် အခင်း ခြုံထည်အစရှိသော)ဝတ္ထုတို့ကို မှီဝဲသုံးဆောင်ခြင်းကို အကြောင်းပြု၍ဖြစ်သော ကာမသုခခံစားခြင်းကို ခါထုတ်ဖျက်ဆီး၏။ အမောဟဖြင့် ဓုတင်တို့၌ အလွန်ခေါင်းပါးစေသော အကျင့်ကို အကြောင်းပြု၍ဖြစ်သော ကိုယ်ပင်ပန်းဆင်းရဲအောင် ပြုကျင့်ခြင်းကို ခါထုတ်ဖျက်ဆီး၏။ ထို့ကြောင့် ဤဆိုခဲ့သော (အလိုနည်းသည်၏အဖြစ် အစရှိသော)တရားတို့ကို ဓုတဓမ္မတို့ဟူ၍ သိအပ်ကုန်၏။

ဓုတင်တို့ကိုသိအပ်ကုန်၏ ဟူရာ၌ (၁) ပံ့သကူဓုတင် ။ပ။ (၁၃) နိသဇ္ဇိဓုတင်ဟူသော ၁၃-ပါးသော ဓုတင်တို့ကို သိအပ်ကုန်၏။ ထိုဓုတင်တို့ကို အနက်အားဖြင့်၎င်း, လက္ခဏာစသည်တို့ဖြင့်၎င်း ဆိုအပ်ခဲ့ကုန်ပြီးသည်သာတည်း။

အဘယ်သူအား ဓုတင်ကို မှီဝဲခြင်းသည် လျောက်ပတ်သနည်း ဟူရာ၌ ရာဂစရိုက်ရှိသောသူအား၎င်း, မောဟစရိုက်ရှိသောသူအား၎င်း (လျောက်ပတ်ပေ၏)၊ အဘယ့်ကြောင့်နည်းဟူမူ ဓုတင်ကို မှီဝဲခြင်းသည် ဆင်းရဲသောအကျင့်လည်း ဖြစ်ပေ၏၊ ကိလေသာကို ခေါင်းပါးစေသော နေခြင်းလည်း

မှတ်ချက်

၁- အလောဘဖြင့်.. လောဘကို ခါထုတ် ဖျက်ဆီး၏-ဟု စပ်ပါ။

၂- ပယ်အပ်သော.. ဝတ္ထုတို့၌-ဟု စပ်ပါ။

၂၆၄

ဖြစ်ပေ၏။ (ထိုတွင်) ဆင်းရဲသောအကျင့်ကို မှီ၍ ရာဂသည် ငြိမ်း၏။ ခေါင်းပါးစေသော နေခြင်းကို မှီ၍ မမေ့မလျော့သောပုဂ္ဂိုလ်အား မောဟသည် ကင်းပျောက်၏။ တနည်းကား ဤ၁၃-ပါးသော ဓုတင်တို့တွင် အာရညကင်, ရုက္ခမူဓုတင်တို့ကို မှီဝဲခြင်းသည် ဒေါသစရိုက်ရှိသော ပုဂ္ဂိုလ်အား လျောက်ပတ်၏။ မှန်ပေ၏၊ ထိုတောအရပ်, သစ်ပင်ရင်းတို့၌ သူတပါးနှင့် ထိပါးခြင်းမရှိပဲ နေရသောပုဂ္ဂိုလ်အား ဒေါသသည် ငြိမ်း၏။ ဤဆိုအပ်ခဲ့ပြီးသည်ကား ဓုတစသည်တို့ကို ဝေဘန်သောအားဖြင့် ဖွင့်ပြခြင်းပေတည်း။

အကျဉ်းအကျယ်အားဖြင့် ဟူရာ၌ကား ဤဓုတင်တို့သည် အကျဉ်းအားဖြင့် ခေါင်းတည်အင်္ဂါ ၃-ပါး၊ ရောယှက်ခြင်းမရှိသော သီးသန့်အင်္ဂါ ၅-ပါးဟူ၍ ရှစ်ပါးတို့သာလျှင် ဖြစ်ကုန်၏။ ထိုတွင် သပဒါနစာရိကဓုတင်, ဧကာသနိက်ဓုတင်, အဗ္ဘောကာသိကဓုတင်ဟူသော ဤ၃-ပါးတို့သည် ခေါင်းတည်အင်္ဂါတို့ပေတည်း၊ မှန်၏၊ သပဒါနစာရိကဓုတင်ကို စောင့်ရှောက်သည်ရှိသော် ပိဏ္ဍပါတ်ဓုတင်ကိုလည်း စောင့်ရှောက်နိုင်လတ္တံ့။ ထို့ပြင် ဧကာသနိက်ဓုတင်ကို စောင့်ရှောက်သောသူသည် ပတ္တပိုဏ်ဓုတင် ခလုပစ္ဆာဘတ်ဓုတင်တို့ကိုလည်း လွယ်ကူစွာ စောင့်ရှောက်နိုင်လတံ့။ အဗ္ဘောကာသိကဓုတင်ကို စောင့်ရှောက်သောသူအား ရုက္ခမူဓုတင် ယထာသန္ထတိဓုတင်တို့၌ စောင့်ရှောက်ဖွယ်မည်သည် မရှိတော့ပေ။ ထို့ကြောင့် ဤ၃-ပါးတို့သည် ခေါင်းတည်အင်္ဂါမည်ကုန်၏။ ထို့ပြင် အာရညကင်ဓုတင် ပံ့သကူဓုတင် တိစီဝရိက်ဓုတင် နိသဇ္ဇိဓုတင် သုသာန်ဓုတင်ဟူသော ဤငါးပါးတို့သည် ရောယှက်ခြင်းမရှိသာ သီးသန့်ဓုတင်တို့မည်ကုန်၏။ ဤသို့အားဖြင့် ၈-ပါးတို့သာလျှင် ဖြစ်ကုန်၏။

တဖန် သင်္ကန်းနှင့်စပ်သော ဓုတင်၂-ပါး၊ ဆွမ်းနှင့်စပ်သော ဓုတင်၅-ပါး၊ ကျောင်းနှင့်စပ်သော ဓုတင်၅-ပါး၊ ဝီရိယနှင့်စပ်သော ဓုတင်တပါး

၂၆၅

ဟူ၍ ဤသို့အားဖြင့် (ဓုတင်တို့သည်) လေးပါးတို့သာလျှင် ဖြစ်ကုန်၏။ ထိုလေးပါးတို့တွင် ဝီရိယနှင့်စပ်သော ဓုတင်သည် နိသဇ္ဇိဓုတင်ပေတည်း။ အခြားဓုတင် ၃-ပါးတို့ကား ထင်ရှားကုန်သည်သာတည်း။

တဖန် ဓုတင်အလုံးစုံတို့သည်ပင်လျှင် ပစ္စည်းကိုမှီသော ဓုတင်၁၂-ပါး, ဝီရိယကိုမှီသော ဓုတင်တပါးဟူ၍ မှီရာ၏အစွမ်းအားဖြင့် ၂-ပါးတို့သာလျှင် ဖြစ်ကုန်၏။ မှီဝဲအပ်သောဓုတင်, မမှီဝဲအပ်သောဓုတင်တို့၏ အစွမ်းအားဖြင့်လည်း ၂-ပါးတို့ပင် ဖြစ်ကုန်၏။ မှန်ပေ၏၊ အကြင်ပုဂ္ဂိုလ်အား ဓုတင်ကို မှီဝဲသည်ရှိသော် ကမ္မဋ္ဌာန်းသည် တိုးပွါး၏၊ ထိုပုဂ္ဂိုလ်သည် (ဓုတင်ကို)မှီဝဲအပ်၏။ အကြင်ပုဂ္ဂိုလ်အား မှီဝဲသည်ရှိသော် ကမ္မဋ္ဌာန်းသည် ဆုတ်ယုတ်၏၊ ထိုပုဂ္ဂိုလ်သည် မမှီဝဲအပ်။ အကြင်ပုဂ္ဂိုလ်အား ဓုတင်ကို မှီဝဲသည်ဖြစ်စေ၊ မမှီဝဲသည်ဖြစ်စေ ကမ္မဋ္ဌာန်းသည် တိုးပွါးသည်သာတည်း၊ ဆုတ်ယုတ်ခြင်းမရှိ၊ ထိုပုဂ္ဂိုလ်သည်လည်း နောင်လာနောက်ပွါး လူအများကို ချီးမြှင့်သည်ဖြစ်၍ မှီဝဲအပ်၏။ [၈၀] အကြင်ပုဂ္ဂိုလ်အားလည်း ဓုတင်တို့ကို မှီဝဲသည်ဖြစ်စေ၊ မမှီဝဲသည်ဖြစ်စေ ကမ္မဋ္ဌာန်းသည် မတိုးပွါး၊ ထိုပုဂ္ဂိုလ်သည်လည်း နောင်အခါ အလေ့အကျင့်ကောင်း အထုံဝါသနာအကျိုးငှါ မှီဝဲအပ်သည်သာတည်း။

ဤဆိုခဲ့သည့်အတိုင်း မှီဝဲအပ်သောဓုတင်, မမှီဝဲအပ်သောဓုတင်တို့၏ အစွမ်းအားဖြင့် ၂-ပါးအပြားရှိကုန်သော်လည်း အလုံးစုံတို့သည်ပင်လျှင် စေတနာ၏အစွမ်းအားဖြင့် တပါးတည်းအဖို့ရှိကုန်၏။ မှန်ပေ၏၊ ဆောက်တည်ကြောင်း စေတနာဟူသော ဓုတင်သည် တပါးတည်းသာတည်း။ ရှေးအဋ္ဌကထာ၌လည်း “အကြင်ဆောက်တည်ကြောင်း စေတနာသည် ရှိ၏။ ထိုစေတနာသည် ဓုတင်မည်၏-ဟု ဆိုကုန်၏”ဟူ၍ မိန့်ဆိုအပ်လေပြီ။

အကျယ်အားဖြင့်မူကား ရဟန်းတို့အား ၁၃-ပါး၊ ဘိက္ခုနီတို့အား ၈-ပါး၊ သာမဏေတို့အား ၁၂-ပါး၊ သိက္ခမာန်နှင့် သာမဏေရီတို့အား

၂၆၆

(၇) ပါး၊ ဥပါသကာနှင့် ဥပါသိကာမတို့အား ၂-ပါး၊ ဤသို့အားဖြင့် ၄၂-ပါး ဖြစ်ကုန်၏။ ချဲ့၍ပြအံ့၊ ဟင်းလင်းပြင်အရပ်၌ တောကျောင်းအင်္ဂါနှင့် ပြည့်စုံသော သုသာန်ရှိပါမူ ရဟန်းတပါးတည်းသော်လည်း တပြိုင်နက်အားဖြင့် အလုံးစုံသော ဓုတင်တို့ကို ကျင့်သုံးနိုင်ပေ၏။ ဘိက္ခုနီတို့အားမူ အာရညကင်နှင့် ခလုပစ္ဆာဘတ်ဟူသော ဓုတင် ၂-ပါးတို့ကို သိက္ခာပုဒ်ဖြင့်ပင်လျှင် ပယ်မြစ်ထားကုန်၏^၁၊ အဗ္ဘောကာသိကဓုတင် ရုက္ခမူဓုတင် သုသာန်ဓုတင်ဟူသော ဤ၃-ပါးတို့သည် ဘိက္ခုနီတို့ ဆောင်နိုင်ခဲကုန်၏၊ မှန်ပေ၏၊ ဘိက္ခုနီသည် အဖော်ဘိက္ခုနီနှင့်ကင်း၍ နေခြင်းငှါ မအပ်။ ဤသို့ သဘောရှိသောဌာန၌ အလိုဆန္ဒတူသော အဖော်ဘိက္ခုနီကို ရခဲ၏၊ အကယ်၍ ရစေကာမူ ရောနှောသောနေခြင်းမှ မလွတ်နိုင်။ ဤသို့ဖြစ်လတ်သော် အကြင်ဆိတ်ငြိမ်ခြင်းအကျိုးငှါ ဓုတင်ကို မှီဝဲရာ၏၊ ထိုဆိတ်ငြိမ်ခြင်းအကျိုးသည်ပင် ယင်းဘိက္ခုနီအား မပြည့်စုံလေရာ။ ဤသို့ ဆောင်နိုင်ခဲသောကြောင့် ငါးပါးသောဓုတင်တို့ကို လျှော့၍ ဘိက္ခုနီတို့အား ၈-ပါးတို့သာလျှင် ဖြစ်ကြသည်^၂ဟု သိအပ်ကုန်၏။ ထိုမှတပါး ဆိုခဲ့ပြီးသော ဓုတင်တို့တွင် တိစီဝရိက်ဓုတင်ကို ချန်ထား၍ ကြွင်းသော

မှတ်ချက်

၁- အာရညကင်ဓုတင်ကို ဂိုဏ်းမှ ချန်နေရစ်ခြင်းဆိုင်ရာ ဩဟီယနသိက္ခာပုဒ်ဖြင့် ပယ်မြစ်၏၊ ခလုပစ္ဆာဘတ်ဓုတင်ကို ဘိက္ခုနီပါစိတ် အာရာမဝဂ်၌ ၄-ခုမြောက် ပဝါရိတသိက္ခာပုဒ်ဖြင့် ပယ်မြစ်ထား၏၊ (ဋီကာစာမူ၌ အနတိရိတ္တဘောဇနသိက္ခာပဒေန-ဟု ရှိ၏။ ထိုပါဌ် သင့်အံ့မထင်။)

၂-ဘိက္ခုနီအား ရင်လွှမ်း, ရေသနုပ် သင်္ကန်းတို့နှင့်တကွ ငါးထည်တို့ ဖြစ်ကုန်ငြားသော်လည်း တိစီဝရိက်- သင်္ကန်း၃-ထည်ဟု ရေတွက်ခြင်းသို့သာလျှင် ရောက်ကုန်၏ဟု နှလုံးသွင်း၍ (တိစီဝရိက် ဓုတင်နှင့်တကွ) ရှစ်ပါးတို့သာလျှင် ဖြစ်ကြသည်(ဟု ဆိုပေသည်)။ (ဋီကာ)

၂၆၇

၁၂-ပါးသော ဓုတင်တို့ကို သာမဏေတို့နှင့် ဆိုင်သည်ဟု သိအပ်ကုန်၏။ (၇) ပါးသော ဓုတင်တို့ကို^၁ သိက္ခမာန် သာမဏေရီတို့နှင့် ဆိုင်သည်ဟု သိအပ်ကုန်၏။ ဥပါသကာနှင့် ဥပါသိကာမတို့မှာမူ ဧကာသနိက်နှင့် ပတ္တပိုဏ်ဟူသော ဤဓုတင်၂-ပါးတို့သည် သင့်လည်းသင့်လျော်ကုန်၏၊ ကျင့်သုံးခြင်းငှါလည်း စွမ်းနိုင်ကုန်၏။ ဤဆိုခဲ့သည့်အတိုင်း အကျယ်အားဖြင့် ၄၂-ပါး ဖြစ်ကုန်၏။ ဤသည်ကား အကျဉ်းအကျယ်အားဖြင့် ဖွင့်ပြခြင်းပေတည်း။

ဤမျှသော စကားအစဉ်ဖြင့် “ပညာရှိသောလူသည် သီလ၌တည်၍”ဟူသော ဤဂါထာ၌ သီလ သမာဓိ ပညာကို ပဓာနပြုသဖြင့် ဟောထားသော ဝိသုဒ္ဓိမဂ်၌ “အလိုနည်းသည်၏အဖြစ် ရောင့်လွယ်သည်၏အဖြစ်” အစရှိကုန်သော အကြင်ဂုဏ်တို့ဖြင့် ဆိုအပ်ခဲ့ပြီးသော အပြားရှိသော သီလ၏ ဖြူစင်ခြင်းသည် ပြီးစီး၏၊ ထိုဂုဏ်တို့ကို ပြည့်စုံစေခြင်းငှါ ဆောက်တည်အပ်သော ဓုတင်တို့ကို ဆိုရာစကားသည် ပြဆိုအပ်ပြီး ဖြစ်ပေပြီ။

ဤသည်ကား သူတော်ကောင်းအပေါင်းတို့၏ နှစ်သိမ့်ဝမ်းမြောက်ခြင်းအကျိုးငှါ စီရင်အပ်သော ဝိသုဒ္ဓိမဂ်ကျမ်းဝယ် ဓုတင်တို့ကို အကျယ်ပြဆိုချက် (ဓုတင်္ဂနိဒ္ဒေသ)မည်သော ၂-ခုမြောက်ဖြစ်သော အပိုင်းအခဏ်းပေတည်း။

ဓုတင်တို့ကို အကျယ်ပြဆိုချက် ပြီး၏။

မှတ်ချက်

၁- ဘိက္ခုနီတို့မှာရသော ဓုတင်ရှစ်ပါးမှ တိစီဝရိက်ကိုနှုတ်၍ ခုနစ်ပါးဖြစ်သည်။

၂၆၈

၃-ကမ္မဋ္ဌာနဂ္ဂဟဏနိဒ္ဒေသ

ကမ္မဋ္ဌာန်းယူပုံကို အကျယ်ပြချက်

[၈၁] ၃၈။ ယခုအခါ^၁ ဤသို့ (ဓုတင်အကျယ်ပြချက်၌ ပြခဲ့သည့်အတိုင်း) ဓုတင်ကို ဆောင်ခြင်းဖြင့် ပြည့်စုံစေ(အပ်)ပြီးဖြစ်ကုန်သော အလိုနည်းခြင်း အစရှိကုန်သော ဂုဏ်တို့ဖြင့် ထက်ဝန်းကျင် ဖြူစင်သော (သီလကို အကျယ်ပြချက်၌ ပြခဲ့ပြီးသော) ဤသီလ၌တည်သော ရဟန်းသည်^၂ “ပညာရှိသောလူသည် သီလ၌တည်၍ စိတ်ကို၎င်း ပညာကို၎င်း ပွါးစေသော်”-ဟု ဟောထားသောကြောင့် စိတ်ကို ခေါင်းတပ်၍ ညွှန်ပြထားသော သမာဓိကို ပွါးစေအပ်၏၊ ထို(သမာဓိ)ကိုလည်း (စိတ်ကို ပွါးစေသော်ဟု) အလွန်ကျဉ်းစွာ ဟောထားသောကြောင့် သိနားလည်ရန်ပင် မလွယ်ကူပဲ ရှိချေသည်၊ ပွါးစေရန် (မလွယ်ကူသည်)မှာ ဆိုဖွယ်ပင် မရှိတော့ပြီ။ ထို(၂-ပါးသောအကြောင်း)ကြောင့်^၃ ထို(သမာဓိ)၏ အကျယ်အဖွင့်ကို၎င်း ပွါးစေပုံ ဘာဝနာနည်းကို၎င်း ပြရန်အတွက် အောက်ပါ မေးခွန်းပြဿနာအပေါင်းကို ထုတ်ပြအပ်၏။

သမာဓိ၏ သရုပ်စသည်ကို ပြဆိုချက်

(က) သမာဓိဟူသည် အဘယ်နည်း၊

(ခ) အဘယ်အနက်သဘောကြောင့် သမာဓိမည်သနည်း၊

မှတ်ချက်

၁- ယခုအခါ.. ပြဿနာအပေါင်းကို ထုတ်ပြအပ်၏-ဟု စပ်ပါ။

၂- ရဟန်းသည်.. သမာဓိကို ပွါးစေအပ်၏-ဟု စပ်ပါ။

၃- သမာဓိကို ပွါးစေအပ်ခြင်း, ယင်းကို ပွါးစေရန်လည်း မလွယ်ကူခြင်းဟူသော ဤအကြောင်း၂-ပါးကြောင့်-ဟု ဆိုလို၏။

၂၆၉

(ဂ) ထိုသမာဓိ၏ လက္ခဏာ ရသ ပစ္စုပဋ္ဌာန် ပဒဋ္ဌာန်တို့ကား အဘယ်သည်တို့နည်း၊

(ဃ) သမာဓိသည် အဘယ်မျှ အပြားရှိသနည်း၊

(င) သမာဓိ၏ ညစ်ညူးကြောင်းကား အဘယ်နည်း၊

(စ) သမာဓိ၏ ဖြူစင်ကြောင်းကား အဘယ်နည်း၊

(ဆ) သမာဓိကို အဘယ်သို့ ပွါးစေအပ်သနည်း၊

(ဇ) သမာဓိကို ပွါးစေခြင်း (သမာဓိဘာဝနာ)၏ အကျိုးကား အဘယ်နည်း။

ထို(မေးခွန်းအပေါင်း)၏ အဖြေမှာ အောက်ပါအတိုင်းပင် ဖြစ်သည်။

(က) “သမာဓိဟူသည် အဘယ်နည်း”ဟူသော မေးခွန်း၌.. သမာဓိသည် (ကုသိုလ်သမာဓိ စသည်အားဖြင့်) များသော (အဖို့ အစု အကွဲ)အပြားရှိ၏၊ (အာရုံကွဲပြားခြင်း စသည်အားဖြင့်) အထူးထူးအပြားပြား (အသေးစိတ် အကွဲအပြား)ရှိ၏။ ထိုအကွဲအပြား အလုံးစုံကို ပြရန်အားထုတ်လျှင် (ထိုသို့သော)ဖြေရှင်းချက်သည် အလိုရှိအပ်သော အကျိုးကိုလည်း မပြီးစေနိုင်ရာ၊ ထို့ပြင် ပျံ့လွင့်(လျက် မဆိုင်ရာရောက်)သွားဖို့ရန်လည်း ဖြစ်လေရာ၏၊ ထို့ကြောင့် ဤအရာ၌ အလိုရှိအပ်သော သမာဓိကိုသာလျှင် ဆိုကုန်အံ့၊ ကုသိုလ်ဖြစ်သော စိတ္တေကဂ္ဂတာ (စိတ်၏ တအာရုံတည်းရှိခြင်း- တည်ကြည်ခြင်း)သည် သမာဓိပေတည်း။

(ခ) “အဘယ်အနက်သဘောကြောင့် သမာဓိမည်သနည်း”ဟူသော မေးခွန်း၌.. (သမာဓာန) ကောင်းစွာထားခြင်း အနက်သဘောကြောင့် သမာဓိမည်၏။ ဤကောင်းစွာထားခြင်း (သမာဓာန)ဟူသည် အဘယ်နည်း၊ တခုတည်းသော အာရုံ၌ စိတ်နှင့် စေတသိက်တို့ကို (ဖရိုဖရဲ မပြန့်ကြဲအောင်) အညီအညွတ်ထားခြင်းသည်၎င်း၊ (မပျံ့လွင့် မပြေးသွားအောင်)

၂၇၀

ကောင်းစွာထားခြင်းသည်၎င်း သမာဓာနမည်၏၊ (ထားခြင်းဟူသည်မှာလည်း) တည်တံ့စေခြင်းပင်ဟု ဆိုလို၏။ ထို့ကြောင့် စိတ်နှင့်စေတသိက်တို့သည် အကြင်(သမာဓိ)တရား၏ အစွမ်းဖြင့် ဖရိုဖရဲ မပြန့်ကြဲကုန်မူ၍ တခုတည်းသောအာရုံ၌ အညီအညွတ်လည်း တည်တံ့ကုန်၏၊ မပျံ့လွင့် မပြေးသွားကုန်မူ၍ ကောင်းစွာ (ငြိမ်သက်စွာ)လည်း တည်တံ့ကုန်၏။ ဤသမာဓိတရားကိုပင် သမာဓာနဟူ၍ သိအပ်၏။

(ဂ) “ထိုသမာဓိ၏ လက္ခဏာ ရသ ပစ္စုပဋ္ဌာန် ပဒဋ္ဌာန်တို့ကား အဘယ်သည်တို့နည်း”ဟူသော ဤမေးခွန်း၌.. သမာဓိသည် မပျံ့လွင့်ခြင်း လက္ခဏာရှိ၏၊ ပျံ့လွင့်ခြင်းကို ဖျက်ဆီးခြင်းကိစ္စရှိ၏၊ မတုန်မလှုပ်သော သဘောဟု (ရှုဆင်ခြင်သူ၏ ဉာဏ်၌) ရှေးရှုထင်၏၊ “ကိုယ်စိတ်ချမ်းသာခြင်းရှိသောသူ၏ စိတ်သည် တည်ကြည်၏”ဟု ဟောတော်မူသောကြောင့် ချမ်းသာခြင်း-သုခသည် ထိုသမာဓိ၏ နီးသောအကြောင်း ပဒဋ္ဌာန်ပေတည်း။

သမာဓိအပြားကို ပြဆိုချက်

(ဃ) “သမာဓိသည် အဘယ်မျှ အပြားရှိသနည်း”ဟူသော မေးခွန်း၌.. (သမာဓိ)သည် မပျံ့လွင့်ခြင်း လက္ခဏာအားဖြင့် အကွဲအပြားမရှိ တပါးတည်းသာတည်း။

ဥပစာရသမာဓိ, အပ္ပနာသမာဓိအားဖြင့် ၂-ပါးအပြားရှိ၏၊ ထို့အတူ လောကီသမာဓိ, လောကုတ္တရာသမာဓိအားဖြင့်၎င်း၊ သပ္ပီတိကသမာဓိ, နိပ္ပီတိကသမာဓိအားဖြင့်၎င်း၊ သုခသဟဂုတ်သမာဓိ, ဥပေက္ခာသဟဂုတ် သမာဓိအားဖြင့်၎င်း ၂-ပါးစီအပြားရှိ၏။

ဟီနသမာဓိ, မဇ္ဈိမသမာဓိ, ပဏီတသမာဓိအားဖြင့် ၃-ပါးအပြားရှိ၏။ ထို့အတူ သဝိတက္ကသဝိစာရသမာဓိစသည်အားဖြင့်၎င်း၊ ပီတိသဟဂုတ်

၂၇၁

သမာဓိစသည်အားဖြင့်၎င်း၊ ပရိတ္တသမာဓိ, မဟဂ္ဂတသမာဓိ, အပ္ပမာဏသမာဓိအားဖြင့်၎င်း ၃-ပါးစီ အပြားရှိ၏။

ဒုက္ခပဋိပဒါ-ဒန္ဓာဘိညာသမာဓိ စသည်အားဖြင့် လေးပါးအပြားရှိ၏။ ထို့အတူ ပရိတ္တ-ပရိတ္တာရမ္မဏသမာဓိ စသည်အားဖြင့်၎င်း၊ လေးပါးသော ဈာန်တို့၏ အင်္ဂါအားဖြင့်၎င်း၊ ဟာနဘာဂိယသမာဓိ စသည်အားဖြင့်၎င်း၊ ကာမာဝစရသမာဓိ စသည်အားဖြင့်၎င်း၊ အဓိပတိလေးပါးတို့၏ အစွမ်းအားဖြင့်၎င်း လေးပါးစီအပြားရှိ၏။

ပဉ္စကနည်း၌ ငါးပါးသောဈာန်တို့၏ အင်္ဂါအားဖြင့် ငါးပါးအပြားရှိ၏။

သမာဓိတပါး နှစ်ပါးတို့ကို ဖွင့်ပြချက်

ထိုတွင် တပါးတည်းအဖို့သည် သိသာထင်ရှားသော အနက်ရှိသည်သာတည်း။ နှစ်ပါးအပြားအဖို့၌ (ဗုဒ္ဓါနုဿတိ, ဓမ္မ, သံဃ, သီလ, စာဂ, ဒေဝတာနုဿတိဟူသော) အနုဿတိကမ္မဋ္ဌာန်းခြောက်ပါး၊ မရဏဿတိကမ္မဋ္ဌာန်း၊ ဥပသမာနုဿတိကမ္မဋ္ဌာန်း၊ အာဟာရေပဋိကူလသညာကမ္မဋ္ဌာန်း၊ စတုဓာတုဝဝတ္ထာန်ကမ္မဋ္ဌာန်း-ဟူသော ဤ(၁၀-ပါးသော ကမ္မဋ္ဌာန်း)တို့၏ အစွမ်းအားဖြင့် ရ(အပ်)သော သမာဓိသည်၎င်း၊ အပ္ပနာဈာန်သမာဓိတို့၏ ရှေးအဖို့၌ (ရအပ်သော) သမာဓိသည်၎င်း၊ ဥပစာရသမာဓိမည်၏^၁။ “ပဌမဈာန်၏ ပရိကံသည် ပဌမဈာန်အား

မှတ်ချက်

၁- ဥပ-အပ္ပနာဈာန်၏ အနီး၌ + စာရ-ဖြစ်သော + သမာဓိ- စိတ်တည်ကြည်ခြင်း = ဥပစာရသမာဓိ- အပ္ပနာဈာန်၏အနီး၌ဖြစ်သော စိတ်တည်ကြည်ခြင်း။ ဗုဒ္ဓါနုဿတိအစ ဓာတုဝဝတ္ထာန်အဆုံးရှိသော အထက်ပါ ကမ္မဋ္ဌာန်း ၁၀-ပါးတို့၌ဖြစ်သော သမာဓိသည် အပ္ပနာဈာန်၏အနီး၌ မဖြစ်ကြငြားသော်လည်း နီဝရဏတို့ကို ကင်းစေခြင်းအားဖြင့် အပ္ပနာဈာန်၏ အနီး၌ဖြစ်သော ဥပစာရ

၂၇၂

အနန္တရပစ္စယသတ္တိဖြင့် ကျေးဇူးပြု၏” ဤသို့ စသည်ဖြင့် ဟောတော်မူသောကြောင့် (ဂေါတြဘူဟူသော) ပရိကံသမာဓိ၏ အခြားမဲ့ဖြစ်သော သမာဓိသည် အပ္ပနာသမာဓိမည်၏။ ဤသို့လျှင် ဥပစာရသမာဓိ အပ္ပနာသမာဓိအားဖြင့် နှစ်ပါးအပြားရှိ၏။

ဒုတိယဒုက်၌ (ကာမ, ရူပ, အရူပဟူသော) ဘုံသုံးပါးတို့၌ ကုသိုလ်စိတ္တေကဂ္ဂတာသည် လောကီသမာဓိမည်၏။ အရိယာမဂ်နှင့်ယှဉ်သော ဧကဂ္ဂတာသည် လောကုတ္တရာသမာဓိမည်၏။ ဤသို့လျှင် လောကီသမာဓိ, လောကုတ္တရာသမာဓိအားဖြင့် နှစ်ပါးအပြားရှိ၏။

တတိယဒုက်၌ စတုက္ကနည်းအရ^၁ ဈာန်နှစ်ပါး ပဉ္စကနည်းအရ^၂ ဈာန်သုံးပါးတို့၌ ဧကဂ္ဂတာသည် သပ္ပီတိက (ပီတိရှိသော)သမာဓိမည်၏။ ကြွင်းသော ဈာန်နှစ်ပါးတို့၌ ဧကဂ္ဂတာသည် နိပ္ပီတိက (ပီတိမရှိသော)သမာဓိမည်၏။ ဥပစာရသမာဓိသည်ကား အချို့ သပ္ပီတိကသမာဓိမည်၏။ အချို့ နိပ္ပီတိကသမာဓိမည်၏။ ဤသို့လျှင် သပ္ပီတိကသမာဓိ, နိပ္ပီတိကသမာဓိအားဖြင့် နှစ်ပါးအပြားရှိ၏။

မှတ်ချက်

သမာဓိနှင့်တူသောကြောင့် ဥပစာရသမာဓိ မည်ပေသည်၊ (သာဓကကို အလိုရှိလျှင် မဟာဋီကာ ပဌမ ၄၃၆-၌ ကြည့်ပါ)။ တနည်းကား ဗုဒ္ဓါနုဿတိစသည်ကို ပွါးနေစဉ် ဖြစ်ပေါ်လာသော ပီတိစသည်ကို ဝိပဿနာရှု၍ အရိယာမဂ် အပ္ပနာသမာဓိသို့ ရောက်နိုင်၏၊ ထိုသို့ဖြစ်လျှင် မဂ်အပ္ပနာသမာဓိ၏အနီး၌ ဖြစ်သည်ဟု ဆိုနိုင်၏။ ထို့ကြောင့် ဥပစာရသမာဓိမည်သည်ဟူ၍လည်း ဆိုသင့်၏။

၁-နှာ ၂၇၈ တတိယစာပိုဒ်၌ ကြည့်ပါ။

၂-နှာ ၂၈၁ တတိယစာပိုဒ်၌ ကြည့်ပါ။

၂၇၃

စတုတ္ထဒုက်၌ စတုက္ကနည်းအရ ဈာန်သုံးပါး, ပဉ္စကနည်းအရ ဈာန်လေးပါးတို့၌ ဧကဂ္ဂတာသည် သုခသဟဂုတ် (သုခနှင့် တကွဖြစ်သော) သမာဓိမည်၏။ ကြွင်းသောဈာန်၌ ဧကဂ္ဂတာသည် ဥပေက္ခာသဟဂုတ် (ဥပေက္ခာနှင့် တကွဖြစ်သော) သမာဓိမည်၏။ ဥပစာရသမာဓိသည်ကား အချို့ သုခသဟဂုတ်သမာဓိမည်၏၊ အချို့ ဥပေက္ခာသဟဂုတ်သမာဓိမည်၏။ ဤသို့လျှင် သုခသဟဂုတ်သမာဓိ, ဥပေက္ခာသဟဂုတ်သမာဓိအားဖြင့် နှစ်ပါးအပြားရှိ၏။

သမာဓိသုံးပါးကို ဖွင့်ပြချက်

တိက်တို့တွင် ပဌမတိက်၌ ရကာမျှဖြစ်သော သမာဓိသည် ဟီန(ယုတ်ညံ့သော) သမာဓိမည်။ လွန်စွာမပွါးစေအပ်သေးသော သမာဓိသည် မဇ္ဈိမ (အလယ်အလတ်) သမာဓိမည်၏။ ကောင်းစွာပွါးစေအပ်ပြီးသော နိုင်နင်းခြင်းသို့ရောက်သော သမာဓိသည် ပဏီတ (မြတ်သော) သမာဓိမည်၏။ ဤသို့လျှင် ဟိနသမာဓိ, မဇ္ဈိမသမာဓိ, ပဏီတသမာဓိအားဖြင့် သုံးပါးအပြားရှိ၏။

[၈၃] ဒုတိယတိက်၌ ဥပစာရသမာဓိနှင့်တကွ ပဌမဈာန်သမာဓိသည် သဝိတက္ကသဝိစာရ (ဝိတက် ဝိစာရရှိသော) သမာဓိမည်၏။ ပဉ္စကနည်းအရ ဒုတိယဈာန်သမာဓိသည် အဝိတက္ကဝိစာရမတ္တ (ဝိတက်ကင်း၍ ဝိစာရမျှသာရှိသော) သမာဓိမည်၏။ မှန်ပေ၏၊ အကြင်ပုဂ္ဂိုလ်သည် ဝိတက်မျှ၌သာလျှင် အပြစ်ကိုမြင်ပြီးလျှင် ဝိစာရ၌ အပြစ်မမြင်မူ၍ ဝိတက်သက်သက်ကို ပယ်ရုံမျှသာလျှင် လိုလားတောင့်တလျက် (အားထုတ်၍) ပဌမဈာန်ကို လွန်မြောက်၏၊ ထိုပုဂ္ဂိုလ်သည် ဝိတက်ကင်း၍ ဝိစာရမျှသာရှိသော သမာဓိကိုရ၏။ ထိုသို့သောသမာဓိကို ရည်၍ ဤ(အဝိတက္ကဝိစာရမတ္တသမာဓိဟူသော) စကားကို ဆိုပေသည်။ စတုက္ကနည်းအရ ဒုတိယဈာန်အစရှိသော ဈာန်သုံးပါးတို့၌၎င်း၊ ပဉ္စကနည်းအရ တတိယဈာန် အစရှိသော

၂၇၄

ဈာန်သုံးပါးတို့၌၎င်း ဧကဂ္ဂတာသည် အဝိတက္ကအဝိစာရ (ဝိတက်ဝိစာရကင်းသော) သမာဓိမည်၏။ ဤသို့လျှင် သဝိတက္ကသဝိစာရသမာဓိ စသည်အားဖြင့် သုံးပါးအပြားရှိ၏။

တတိယတိက်၌ စတုက္ကနည်းအရ အစမှ ဈာန်နှစ်ပါးတို့၌၎င်း၊ ပဉ္စကနည်းအရ အစမှ ဈာန်သုံးပါးတို့၌၎င်း ဧကဂ္ဂတာသည် ပီတိသဟဂုတ် (ပီတိနှင့်တကွဖြစ်သော) သမာဓိမည်၏။ ထို(စတုက္ကနည်း ပဉ္စကနည်း)တို့၌ပင်လျှင် (စတုက္ကနည်းအရ) တတိယဈာန်၌၎င်း၊ (ပဉ္စကနည်းအရ) စတုတ္ထဈာန်၌၎င်း ဧကဂ္ဂတာသည် သုခသဟဂုတ် (သုခနှင့်တကွဖြစ်သော) သမာဓိမည်၏။ အဆုံးဈာန်၌ (ဧကဂ္ဂတာသည်) ဥပေက္ခာသဟဂုတ် (ဥပေက္ခာနှင့်တကွဖြစ်သော) သမာဓိမည်၏။ ဥပစာရသမာဓိသည်ကား ပီတိသဟဂုတ် သုခသဟဂုတ်သော်လည်း ဖြစ်၏၊ ဥပေက္ခာသဟဂုတ်သော်လည်း ဖြစ်၏။ ဤသို့လျှင် ပီတိသဟဂုတ်သမာဓိ စသည်အားဖြင့် သုံးပါးအပြားရှိ၏။

စတုတ္ထတိက်၌ ဥပစာဘုံ (အဆင့်)၌ ဧကဂ္ဂတာသည် ပရိတ္တ (ကာမာဝစရ)သမာဓိ^၁ မည်၏။ ရူပါဝစရကုသိုလ် အရူပါဝစရကုသိုလ်တို့၌ ဧကဂ္ဂတာသည် မဟဂ္ဂတ (မဟဂ္ဂုတ်)သမာဓိ^၂ မည်၏။ အရိယာမဂ်နှင့်ယှဉ်သော သမာဓိသည် အပ္ပမာဏသမာဓိ^၃ မည်၏။ ဤသို့လျှင် ပရိတ္တသမာဓိ, မဟဂ္ဂတသမာဓိ, အပ္ပမာဏသမာဓိအားဖြင့် သုံးပါးအပြားရှိ၏။

မှတ်ချက်

၁-ပရိတ္တ- တန်ခိုးအာနုဘော် နည်းသဖြင့် သေးငယ်သေးနုပ်သော + သမာဓိ- စိတ်တည်ကြည်ခြင်း။

၂-မဟဂ္ဂတ- မြတ်သည်၏အဖြစ်သို့ ရောက်သော- ကြီးကျယ်မြင့်မြတ်သော + သမာဓိ- စိတ်တည်ကြည်ခြင်း။

၃- အပ္ပမာဏ- အတိုင်းအရှည်မရှိသော- အလွန်မြင့်မြတ်သော + သမာဓိ- စိတ်တည်ကြည်ခြင်း။

၂၇၅

သမာဓိလေးပါးကို ဖွင့်ပြချက်

စတုက္ကတို့တွင် ပဌမစတုက္က၌ ဒုက္ခပဋိပဒါ (ဆင်းရဲသောအကျင့်ရှိသော) ဒန္ဓာဘိညာ (နှေးသော အသိဉာဏ်ထူးရှိသော) သမာဓိသည် ရှိ၏။ ဒုက္ခပဋိပဒါ (ဆင်းရဲသောအကျင့်ရှိသော) ခိပ္ပါဘိညာ (လျင်မြန်သော အသိဉာဏ်ထူးရှိသော) သမာဓိသည် ရှိ၏။ သုခပဋိပဒါ (ချမ်းသာသော အကျင့်ရှိသော) ဒန္ဓာဘိညာ (နှေးသော အသိဉာဏ်ထူးရှိသော) သမာဓိသည် ရှိ၏။ သုခပဋိပဒါ (ချမ်းသာသောအကျင့်ရှိသော) ခိပ္ပါဘိညာ (လျင်မြန်သော အသိဉာဏ်ထူးရှိသော) သမာဓိသည် ရှိ၏။

ထိုတွင် ရှေးဦးစွာ နှလုံးသွင်းသည်မှစ၍ ထိုထိုဈာန်၏ ဥပစာရသမာဓိ ဖြစ်ပေါ်သည်တိုင်အောင် ဖြစ်ခဲ့သော သမာဓိဘာဝနာကို ပဋိပဒါ (ရောက်ကြောင်းအကျင့်)ဟု ခေါ်သည်။ ဥပစာရသမာဓိမှစ၍ အပ္ပနာဈာန်တိုင်အောင်ဖြစ်သော ပညာကို အဘိညာဟု ခေါ်သည်။ ထိုပဋိပဒါသည် အချို့သောပုဂ္ဂိုလ်အား ဆင်းရဲ၏၊ “နီဝရဏအစရှိသော ဆန့်ကျင်ဘက်တရားတို့၏ ဖြစ်ပေါ်ခြင်း ရှုပ်ထွေးထူထပ်သည်၏ အဖြစ်ကြောင့် ခဲယဉ်း၏၊ ၎င်းကို မှီဝဲရသည်မှာ မချမ်းသာ (မလွယ်ကူ)”^၁၊ ဤသည်ကား (ဒုက္ခ-ဆင်းရဲ၏ ဟူသောပုဒ်၏) ဆိုလိုသော အနက်တည်း။ အချို့သောပုဂ္ဂိုလ်အား ထိုသို့သော အရှုပ်အထွေးမရှိသောကြောင့် ချမ်းသာ(လွယ်ကူ)၏။ အဘိညာသည်လည်း အချို့သောပုဂ္ဂိုလ်အား နှေး၏။ နုံ့၏၊ လျင်စွာဖြစ်ခြင်းမရှိ။ အချို့သောပုဂ္ဂိုလ်အား လျင်မြန်၏၊ မနုံ့နှေး၊ လျင်စွာဖြစ်ခြင်းရှိ၏။

မှတ်ချက်

၁-ဤအဖွင့်အပိတ်ကော်မာ ၂-ရပ်အတွင်းရှိ စကားများသည် ရှေ့အခြားမဲ့၌ဆိုခဲ့သော “ဆင်းရဲ၏”ဟူသော စကား၏ အဖွင့်များဖြစ်သည်၊ ထို့ကြောင့် ဤသည်ကား စသည်ဖြင့် ဆက်၍ ညွှန်ပြသွားပေသည်။

၂၇၆

ထို(ပဋိပဒါ အဘိညာ)တို့တွင်^၁ နောက်၌ ပြဆိုမည့် လျောက်ပတ် မလျောက်ပတ်သော အရာများ, ပလိဗောဓကိုဖြတ်ခြင်း အစရှိသော ပုဗ္ဗကိစ္စများ, (အပ္ပနာ၌ ကျွမ်းကျင်လိမ္မာမှုဟူသော) အပ္ပနာကောသလ္လများတို့တွင် [၈၄] မလျောက်ပတ်သည်ကို မှီဝဲသောသူအား ဒုက္ခပဋိပဒါ (ဆင်းရဲသောအကျင့်)သည်၎င်း၊ ဒန္ဓာဘိညာ (နှေးသော အသိဉာဏ်ထူး)သည်၎င်း ဖြစ်၏။ လျောက်ပတ်သည်ကို မှီဝဲသောသူအား သုခပဋိပဒါ (ချမ်းသာသောအကျင့်)သည်၎င်း၊ ခိပ္ပါဘိညာ (လျင်မြန်သော အသိဉာဏ်ထူး)သည်၎င်း ဖြစ်၏။ (ဥပစာရဈာန်မရမီ) ရှေ့အဖို့၌ မလျောက်ပတ်သည်ကိုမှီဝဲ၍ (ဥပစာရဈာန်ရသည်မှ) နောက်အဖို့၌ လျောက်ပတ်သည်ကို မှီဝဲသောသူအား၎င်း, ရှေးအဖို့၌ လျောက်ပတ်သည်ကိုမှီဝဲ၍ နောက်အဖို့၌ မလျောက်ပတ်သည်ကို မှီဝဲသောသူအား၎င်း (ပဋိပဒါအဘိညာတို့၏) ရောနှောသည်၏အဖြစ်ကို သိအပ်၏။ ထိုမှတပါး ပလိဗောဓကို ဖြတ်ခြင်းအစရှိသော ပုဗ္ဗကိစ္စကို မပြုမူ၍ ဘာဝနာကို အားထုတ်သောသူအား ဒုက္ခပဋိပဒါ (ဆင်းရဲသော အကျင့်)သည် ဖြစ်၏။ ထိုမှ ပြန်သောအားဖြင့် သုခပဋိပဒါ (ချမ်းသာသောအကျင့်)သည် ဖြစ်၏။ အပ္ပနာကောသလ္လတို့နှင့် မပြည့်စုံသောသူအား ဒန္ဓာဘိညာ (နှေးသော အသိဉာဏ်ထူး) ဖြစ်၏။ ၎င်းတို့နှင့် ပြည့်စုံသောသူအား ခိပ္ပါဘိညာ (လျင်မြန်သော အသိဉာဏ်ထူး) ဖြစ်၏။

တနည်းအားဖြင့်မူကား တဏှာနှင့် အဝိဇ္ဇာတို့၏ အစွမ်းအားဖြင့်၎င်း သမထနှင့် ဝိပဿနာတို့၌ အဓိကာရ (လွန်စွာအားထုတ်ဘူးခြင်း)၏ အစွမ်းအားဖြင့်၎င်း ဤပဋိပဒါ အဘိညာတို့၏ အထူးအပြားကို သိအပ်၏။

မှတ်ချက်

၁- ထို(ပဋိပဒါ အဘိညာ)တို့တွင်.. ဒုက္ခပဋိပဒါသည်၎င်း၊ ဒန္ဓာဘိညာသည်၎င်း ဖြစ်၏-စသည်ဖြင့် စပ်ပါ။

၂၇၇

ချဲ့၍ပြရလျှင် တဏှာလွှမ်းမိုးသောသူအား ဒုက္ခပဋိပဒါဖြစ်၏၊ မလွှမ်းမိုးသောသူအား သုခပဋိပဒါဖြစ်၏။ အဝိဇ္ဇာလွှမ်းမိုးသောသူအား ဒန္ဓာဘိညာဖြစ်၏၊ မလွှမ်းမိုးသောသူအား ခိပ္ပါဘိညာဖြစ်၏။ ထိုမှတပါး သမထ၌ လွန်စွာ အားထုတ်ခြင်းကို မပြုဘူးသောသူအား^၁ ဒုက္ခပဋိပဒါဖြစ်၏။ လွန်စွာ အားထုတ်ခြင်းကို ပြုဘူးသောသူအား^၁ သုခပဋိပဒါဖြစ်၏။ ဝိပဿနာ၌ လွန်စွာအားထုတ်ခြင်းကို မပြုဘူးသောသူအား^၁ ဒန္ဓာဘိညာဖြစ်၏။ လွန်စွာအားထုတ်ခြင်းကို ပြုဘူးသောသူအား ခိပ္ပါဘိညာဖြစ်၏။

ထို့ပြင် (ကာမစ္ဆန္ဒစသော) ကိလေသာနှင့် (သဒ္ဓါစသော) ဣန္ဒြေတို့၏ အစွမ်းအားဖြင့်လည်း ဤပဋိပဒါ, အဘိညာတို့၏ အထူးအပြားကို သိအပ်၏။ ချဲ့၍ပြရလျှင် ကိလေသာထက်သန်၍ ဣန္ဒြေနုသောသူအား ဒုက္ခပဋိပဒါသည်၎င်း, ဒန္ဓာဘိညာသည်၎င်း ဖြစ်၏၊ ဣန္ဒြေထက်သောသူအားမူကား ခိပ္ပါဘိညာသည် ဖြစ်၏၊ ကိလေသာနုံ့၍ ဣန္ဒြေနုသောသူအား သုခပဋိပဒါသည်၎င်း, ဒန္ဓာဘိညာသည်၎င်း ဖြစ်၏။ ဣန္ဒြေထက်သောသူအား ခိပ္ပါဘိညာသည် ဖြစ်၏။

ဤဆိုခဲ့သော ပဋိပဒါ အဘိညာတို့တွင် အကြင်ပုဂ္ဂိုလ်သည် ဒုက္ခပဋိပဒါ (ဆင်းရဲသော အကျင့်)ဖြင့်၎င်း, ဒန္ဓာဘိညာ (နှေးသော အသိဉာဏ်ထူး)ဖြင့်၎င်း အပ္ပနာသမာဓိသို့ ရောက်၏၊ ထိုပုဂ္ဂိုလ်၏သမာဓိကို ဒုက္ခပဋိပဒါ

မှတ်ချက်

၁- လွန်စွာ အားထုတ်မှုကို မပြုဘူးသောသူ- ဟူသည်ကား ရှေးဘဝတပါး၌ အလေ့အကျင့်ကို မပြုဘူးသောသူပေတည်း။ ကျေပြွန်စွာပြုပြီး၍ စွန့်ပစ်ထားသောကျမ်းသည် အနည်းငယ်မျှ အားထုတ်မှုဖြင့် ကောင်းစွာ နှုတ်တက်သည်သာ ဖြစ်သကဲ့သို့ ဤအတူပင် ရှေးဘဝ၌ အလေ့အကျက်ပြုဘူးသောသူ၏ ဘာဝနာသည် မပင်မပန်း ချမ်းသာစွာသာလျှင် ပြည့်စုံတတ်၏။ ထို့ကြောင့် လွန်စွာ အားထုတ်မှုကို ပြုဘူးသောသူအား သုခပဋိပဒါ ဖြစ်၏-ဟု ဆို၏။ (ဋီကာ)

၂၇၈

ဒန္ဓာဘိညာသမာဓိဟု ခေါ်သည်။ ကြွင်းသော သမာဓိသုံးပါး၌လည်း ဤနည်းပင်တည်း။ ဤသို့လျှင် ဒုက္ခပဋိပဒါဒန္ဓာဘိညာသမာဓိ စသည်အားဖြင့် လေးပါးအပြားရှိ၏။

ဒုတိယ စတုက္က၌ ပရိတ္တ ပရိတ္တာရမ္မဏ (သေးငယ်၍ သေးငယ်သောအာရုံရှိသော) သမာဓိသည် ရှိ၏၊ ပရိတ္တ အပ္ပမာဏာရမ္မဏ (သေးငယ်၍ ကြီးကျယ်သောအာရုံရှိသော) သမာဓိသည် ရှိ၏၊ အပ္ပမာဏပရိတ္တာရမ္မဏ (ကြီးကျယ်၍ သေးငယ်သောအာရုံရှိသော) သမာဓိသည် ရှိ၏၊ အပ္ပမာဏ အပ္ပမာဏာရမ္မဏ (ကြီးကျယ်၍ ကြီးကျယ်သော အာရုံရှိသော) သမာဓိသည် ရှိ၏၊ ဤသို့ လေးပါးအပြားရှိ၏၊ ထိုတွင် အကြင်သမာဓိသည် မကျေပြွန်သေးသည်ဖြစ်၍ အထက်ဈာန်၏အကြောင်း မဖြစ်နိုင်သေး၊ ဤသမာဓိသည် ပရိတ္တ (သေးငယ်သော)သမာဓိ မည်၏။ အကြင်သမာဓိသည်ကား မပွါးစေအပ်သေးသောအာရုံ၌ ဖြစ်၏၊ ဤသမာဓိသည် ပရိတ္တာရမ္မဏ (သေးငယ်သော အာရုံရှိသော)သမာဓိ မည်၏။ အကြင်သမာဓိသည် ကောင်းစွာ ပွါးစေအပ်ပြီးသည် ကျေပြွန်သည်ဖြစ်၍ အထက်ဈာန်၏အကြောင်း ဖြစ်နိုင်၏၊ ဤသမာဓိသည် အပ္ပမာဏ (ကြီးကျယ်သော)သမာဓိ မည်၏။ အကြင်သမာဓိသည်ကား ပွါးစေအပ်ပြီးသော အာရုံ၌ ဖြစ်၏၊ ဤသမာဓိသည် အပ္ပမာဏာရမ္မဏ (ကြီးကျယ်သော အာရုံရှိသော)သမာဓိ မည်၏။ ဆိုခဲ့ပြီးသော လက္ခဏာတို့ ရောနှောသောအားဖြင့် (ပရိတ္တ အပ္ပမာဏာရမ္မဏသမာဓိ, အပ္ပမာဏ ပရိတ္တာရမ္မဏသမာဓိ ဟု) ရောနှောသောနည်းကို သိအပ်၏။ ဤသို့လျှင် ပရိတ္တ ပရိတ္တာရမ္မဏသမာဓိ စသည်အားဖြင့် လေးပါးအပြားရှိ၏။

[၈၅] တတိယစတုက္က၌ နီဝရဏကို ပယ်ခွါကုန်ပြီးသော ဝိတက် ဝိစာရ ပီတိ သုခ သမာဓိတို့၏ အစွမ်းအားဖြင့် အင်္ဂါငါးပါးရှိသော ပဌမဈာန်တပါး၊ ထိုဈာန်မှ(အထက်၌) ဝိတက် ဝိစာရ ကင်းငြိမ်းသည်ဖြစ်၍ (ပီတိ,

၂၇၉

သုခ, သမာဓိအားဖြင့်) အင်္ဂါသုံးပါးရှိသော ဒုတိယဈာန်တပါး၊ ထိုဈာန်မှ(အထက်၌) ပီတိကင်းသည်ဖြစ်၍ (သုခ, သမာဓိအားဖြင့်) အင်္ဂါနှစ်ပါးရှိသော တတိယဈာန်တပါး၊ ထိုဈာန်မှ(အထက်၌) သုခကို ပယ်ပြီးသည်ဖြစ်၍ ဥပေက္ခာဝေဒနာနှင့်တကွ သမာဓိ၏ အစွမ်းအားဖြင့် အင်္ဂါနှစ်ပါးရှိသော စတုတ္ထဈာန်တပါး၊ ဤသို့ (ဈာန်လေးပါး ပြားသောကြောင့်) ဤဈာန်လေးပါးတို့၏ အင်္ဂါဖြစ်သော သမာဓိတို့သည် လေးပါးဖြစ်ကုန်၏။ ဤသို့လျှင် လေးပါးသော ဈာန်တို့၏ အင်္ဂါအားဖြင့် လေးပါးအပြားရှိ၏။

စတုတ္ထ စတုက္က၌ ဟာနဘာဂိယ (ဆုတ်ယုတ်ခြင်းအဖို့ရှိသော) သမာဓိသည် ရှိ၏။ ဌိတိဘာဂိယ (ရပ်တန့်ခြင်းအဖို့ရှိသော) သမာဓိသည် ရှိ၏။ ဝိသေသဘာဂိယ (ထူးခြားခြင်းအဖို့ရှိသော) သမာဓိသည် ရှိ၏။ နိဗ္ဗေဓဘာဂိယ (သစ္စာတို့ကို ဖောက်ထွင်းသိမြင်ခြင်း အဖို့ရှိသော) သမာဓိသည် ရှိ၏။ ထိုတွင် ဆန့်ကျင်ဖက်တို့ ဖြစ်ပေါ်သည်၏ အစွမ်းအားဖြင့် ဆုတ်ယုတ်ခြင်းအဖို့ရှိသည်၏ အဖြစ်ကို သိအပ်၏။ ထိုရဆဲဈာန်အားလျော်သော သတိ၏ တည်နေခြင်း၏ အစွမ်းအားဖြင့်^၁ ရပ်တန့်ခြင်းအဖို့ ရှိသည်၏အဖြစ်ကို

မှတ်ချက်

၁- (သတိ၏ တည်နေခြင်း၏ အစွမ်းအားဖြင့်-ဟူရာ၌) ထိုသတိသည်ကား ထိုရဆဲဈာန်၌ သာယာသောတဏှာဟု ဆိုအပ်သည်မူလည်းဖြစ်သော ထိုတဏှာနှင့်ယှဉ်သော နာမ်ခန္ဓာဟု ဆိုအပ်သည်မူလည်းဖြစ်သော မိစ္ဆာသတိပင် ဖြစ်သည်-ဟူ၍ သမ္မောဟဝိနောဒနီအဋ္ဌကထာ၌ မိန့်ဆိုလေပြီ။ ထိုရဆဲဈာန်၌ ငဲ့ခြင်းရှိသော ပုဂ္ဂိုလ်အား အထက်တရားထူးကို ဖြစ်စေခြင်းငှါ မစွမ်းနိုင်သောကြောင့် နှစ်သက်တွယ်တာမှုမကင်းမူ၍ ထိုထိုဈာန်ကိုဆောင်သော သတိဟူ၍လည်း ဆိုရန် သင့်သေး၏။ ထို့ကြောင့် (သတိ၏-ဟု ဧကန်ဆိုထားသော အဋ္ဌကထာစကားအရာ၌) သတိ၏သော်၎င်း၊ နိကန္တိ၏သော်၎င်း-ဟူ၍ နှစ်သွယ်နှစ်ခွဆိုထားခြင်းသည်လည်း သင့်ပေ၏။ (မဟာဋီကာ) နိကန္တိကိုသော်၎င်း၊ နိကန္တိနှင့်

၂၈၀

သိအပ်၏။ အထက်ဈာန်အထူးကို ရ(စေနိုင်)ခြင်း၏ အစွမ်းအားဖြင့် ထူးခြားခြင်းအဖို့ရှိသည်၏အဖြစ်ကို သိအပ်၏။ ငြီးငွေ့သော (ဝိပဿနာ)ဉာဏ်နှင့်တကွ ဖြစ်ကုန်သော အမှတ်သညာနှင့် နှလုံးသွင်းမှုတို့ ဖြစ်ခြင်း၏ အစွမ်းအားဖြင့် သစ္စာတို့ကို ဖောက်ထွင်းသိမြင်ခြင်းအဖို့ ရှိသည်၏အဖြစ်ကို သိအပ်၏။ (ဤစကားနှင့်အညီ) အဘယ်ကဲ့သို့ ဟောတော်မူသနည်းဟူမူ-

“ပဌမဈာန်ရသော ပုဂ္ဂိုလ်ကို ကာမနှင့်တကွ ဖြစ်ကုန်သော (ကာမကို အာရုံပြုကုန်) အမှတ်သညာနှင့် နှလုံးသွင်းမှုတို့သည် လွှမ်းမိုး၍ ဖြစ်ကုန်ငြားအံ့၊ (ထိုပုဂ္ဂိုလ်၏) ပညာသည် ဆုတ်ယုတ်ခြင်းအဖို့ရှိ၏။ ထို(ပဌမဈာန်)နှင့်လျော်သော သတိရမှုသည် တည်ရှိနေငြားအံ့၊ (ထိုပုဂ္ဂိုလ်၏) ပညာသည် ရပ်တန့်ခြင်းအဖို့ရှိ၏။ ဝိတက်ကင်းသော ဈာန်နှင့်တကွ ဖြစ်ကုန်သော အမှတ်သညာနှင့် နှလုံးသွင်းမှုတို့သည် လွှမ်းမိုး၍ ဖြစ်ကုန်ငြားအံ့၊ (ထိုပုဂ္ဂိုလ်၏) ပညာသည် ထူးခြားခြင်း အဖို့ရှိ၏။ ငြီးငွေ့သော (ဝိပဿနာ)ဉာဏ်နှင့်တကွ ဖြစ်ကုန်သော အမှတ်သညာနှင့် နှလုံးသွင်းမှုတို့သည် လွှမ်းမိုး၍ ဖြစ်ကုန်ငြားအံ့၊ (ထိုပုဂ္ဂိုလ်၏) ပညာသည် တပ်မက်ကင်းသော မဂ်နှင့်စပ်သည်ဖြစ်၍ သစ္စာတို့ကို ဖောက်ထွင်း သိမြင်ခြင်းအဖို့ရှိ၏”ဟူ၍ ဟောတော်မူပေ၏။

ထိုပညာလေးပါးနှင့်ယှဉ်သော သမာဓိတို့သည်လည်း လေးပါးပင် ဖြစ်ကုန်၏။ ဤသို့လျှင် ဟာနဘာဂိယသမာဓိ စသည်အားဖြင့် လေးပါးအပြားရှိ၏။

မှတ်ချက်

တကွဖြစ်သော စိတ္တုပ္ပါဒ် (စိတ် စေတသိက်အပေါင်း)ကိုသော်၎င်း မိစ္ဆာသတိ-ဟု (အဋ္ဌကထာဆရာ) ဆို၏။ (သမ္မောအဖွင့် မူလဋီကာ။)

၂၈၁

ပဉ္စမစတုက္က၌ ကာမာဝစရသမာဓိ ရူပါဝစရသမာဓိ အရူပါဝစရသမာဓိ အပရိယာပန္န (လောက၌ အတွင်းမဝင်သော) သမာဓိဟူ၍ သမာဓိတို့သည် လေးပါးအပြားရှိကုန်၏။ ထိုတွင် အလုံးစုံသော ဥပစာရ ဧကဂ္ဂတာသည် ကာမာဝစရသမာဓိမည်၏။ ထို့အတူ ရူပါဝစရကုသိုလ်စိတ် စသည်တို့နှင့်ယှဉ်သော ဧကဂ္ဂတာတို့သည် ဤမှတပါးသော သမာဓိသုံးပါးမည်ကုန်၏။ ဤသို့လျှင် ကာမာဝစရသမာဓိ စသည်အားဖြင့် လေးပါးအပြားရှိ၏။

ဆဋ္ဌစတုက္က၌ ရဟန်းသည် ဆန္ဒကို အကြီးအမှူးပြု၍ သမာဓိကို ရငြားအံ့၊ စိတ်၏ တအာရုံတည်း၌ တည်ခြင်း(ဧကဂ္ဂတာ)ကို ရငြားအံ့၊ ဤသမာဓိကို ဆန္ဒသမာဓိဟု ဆိုအပ်၏။ ရဟန်းသည် ဝီရိယကို အကြီးအမှူးပြု၍ ရငြားအံ့ ။ပ။ ဝီရိယသမာဓိဟု ဆိုအပ်၏။ ရဟန်းသည် စိတ်ကို အကြီးအမှူးပြု၍ သမာဓိကို ရငြားအံ့ ။ပ။ စိတ္တသမာဓိဟု ဆိုအပ်၏။ ရဟန်းသည် ပညာကို အကြီးအမှူးပြု၍ သမာဓိကိုရငြားအံ့၊ စိတ်၏ တအာရုံတည်း၌ တည်ခြင်းကို ရငြားအံ့၊ ဤသမာဓိကို ဝီမံသသမာဓိဟု ဆိုအပ်၏။ ဤသို့လျှင် အဓိပတိ (အကြီးအမှူး)လေးပါးတို့၏ အစွမ်းအားဖြင့် လေးပါးအပြားရှိ၏။

သမာဓိငါးပါးကို ဖွင့်ပြချက်

[၈၆] ပဉ္စက (သမာဓိငါးပါးအပေါင်း)၌ (အကျယ်ကား) စတုက္က(နည်းအရ သမာဓိ)အပြား(ကို ပြရာ)၌ ဆိုခဲ့သော ဒုတိယဈာန်ကိုပင် “ဝိတက်မျှကို ကျော်လွန်သောအားဖြင့် ဒုတိယဈာန်တပါး, ဝိတက်ဝိစာရတို့ကို ကျော်လွန်သောအားဖြင့် တတိယဈာန်တပါး”ဟု ဤသို့ ၂-ပါးခွဲ၍^၁

မှတ်ချက်

၁- တတိယ စတုက္ကအရ သမာဓိ၄-ပါးကိုပြရာ၌ ဝိတက်ဝိစာရ ၂-ပါးလုံးကင်းသော ပီတိ သုခ ဧကဂ္ဂတာအားဖြင့် အင်္ဂါ ၃-ပါးရှိသော ဒုတိယဈာန်ကို

၂၈၂

ငါးပါးသောဈာန်တို့ကို သိအပ်ကုန်၏။ ထိုဈာန်ငါးပါးတို့၏ အင်္ဂါဖြစ်သော သမာဓိတို့သည်လည်း ငါးပါးပင် ဖြစ်ကုန်၏။ ဤသို့လျှင် ငါးပါးသောဈာန်တို့၏ အင်္ဂါအားဖြင့် သမာဓိသည် ငါးပါးအပြားရှိ၏။

၄၀။ (င-စ) “သမာဓိ၏ ညစ်ညူးကြောင်းကား အဘယ်နည်း၊ သမာဓိ၏ ဖြူစင်ကြောင်းကား အဘယ်နည်း”ဟူသော မေးခွန်းတို့၌ အဖြေမှာ ဝိဘင်းပါဠိတော်၌ ဟောထားပြီးပင် ဖြစ်သည်။ ထိုဝိဘင်းပါဠိတော်၌ “ညစ်ညူးကြောင်းဟူသည်ကား ဆုတ်ယုတ်ခြင်းအဖို့ရှိသော တရားတည်း၊ ဖြူစင်ကြောင်းဟူသည်ကား ထူးခြားခြင်းအဖို့ရှိသော တရားတည်း”ဟု ဟောတော်မူပေ၏။ ထိုစကားရပ်၌ “ပဌမဈာန်ရသော ပုဂ္ဂိုလ်ကို ကာမနှင့်တကွ ဖြစ်ကုန်သော (ဝါ-ကာမကို အာရုံပြုကုန်သော) အမှတ်သညာနှင့် နှလုံးသွင်းမှုတို့သည် လွှမ်းမိုး၍ ဖြစ်ကုန်ငြားအံ့၊ (ထိုပုဂ္ဂိုလ်၏)ပညာသည် ဆုတ်ယုတ်ခြင်း အဖို့ရှိ၏” ဤသို့အစရှိသော ဒေသနာနည်းဖြင့် ဆုတ်ယုတ်ခြင်းအဖို့ရှိသော တရားကို သိအပ်၏။ “ဝိတက်ကင်းသော ဈာန်နှင့် တကွဖြစ်ကုန်သော အမှတ်သညာနှင့် နှလုံးသွင်းမှုတို့သည် လွှမ်းမိုး၍ ဖြစ်ကုန်ငြားအံ့၊ (ထိုပုဂ္ဂိုလ်၏)ပညာသည် ထူးခြားခြင်းအဖို့ရှိ၏” ဤသို့အစရှိသော ဒေသနာနည်းဖြင့် ထူးခြားခြင်းအဖို့ရှိသော တရားကို သိအပ်၏။

မှတ်ချက်

ပြခဲ့၏။ ထိုဈာန်ကို ဝိတက်မျှသာကင်း၍ ဝိစာရ ပီတိ သုခ ဧကဂ္ဂတာအားဖြင့် အင်္ဂါလေးပါးရှိသော ဒုတိယဈာန်တပါး၊ ဝိစာရပါကင်း၍ ပီတိ သုခ ဧကဂ္ဂတာအားဖြင့် အင်္ဂါ၃-ပါးရှိသော ဤအရာ၌ တတိယဈာန်ဟု ခေါ်ဆိုအပ်သော ဈာန်တပါးဟု ဤသို့ ၂-ပါးခွဲ၍ ယူလိုက်လျှင် ထိုစတုက္ကအရာ၌ ပြခဲ့သော တတိယ, စတုတ္ထဈာန်တို့ကို ဤအရာ၌ စတုတ္ထဈာန်, ပဉ္စမဈာန်ဟု ခေါ်ရ၏။ ထို့ကြောင့် ဈာန်ငါးပါးဖြစ်လေသည်။

၂၈၃

ပလိဗောဓ ၁၀-ပါးကို ဖွင့်ပြချက်

၄၁။ (ဆ) “သမာဓိကို အဘယ်သို့ ပွါးစေအပ်သနည်း”ဟူသော မေးခွန်း၌ “လောကီသမာဓိ, လောကုတ္တရာသမာဓိအားဖြင့် ၂-ပါးအပြားရှိ၏” ဤသို့စသည်ဖြင့် ပြခဲ့ပြီးသော သမာဓိအပြားတို့၌ အရိယာမဂ်နှင့်ယှဉ်သော အကြင်သမာဓိကို ပြဆိုခဲ့၏၊ ထိုအရိယာမဂ်သမာဓိကို ပွါးစေရန် (ဘာဝနာ)နည်းသည် ပညာကိုပွါးစေသော ဘာဝနာနည်း၌ပင်လျှင် အတွင်းဝင်လျက် ရှိ၏။ အကြောင်းမူကား မဂ်ပညာကိုပွါးစေပြီး ဖြစ်လတ်သော် ထိုမဂ်သမာဓိကိုလည်း ပွါးစေပြီး ဖြစ်လေတော့သည်။ ထို့ကြောင့် ယင်းမဂ်သမာဓိကို ရည်ရွယ်၍ “ဤသို့ ပွါးစေရမည်”ဟု တစုံတရာမျှ အသီးအခြား ပြဆိုခြင်းကို မပြုကုန်တော့အံ့။

လောကီသမာဓိကိုမူကား^၁ (သီလနိဒ္ဒေသ၌) ပြဆိုခဲ့သောနည်းဖြင့် သီလတို့ကို သုတ်သင်ပြီးလျှင် ကောင်းစွာ ထက်ဝန်းကျင် စင်ကြယ်သော သီလ၌တည်၍, ပလိဗောဓ ၁၀-ပါးတို့တွင် တစုံတခုသော ပလိဗောဓရှိပါမူ ထိုပလိဗောဓကို ဖြတ်ပြီးလျှင် ကမ္မဋ္ဌာန်းပေးသော ကလျာဏမိတ္တ (မိတ်ဆွေကောင်း ဆရာမြတ်)ကို ချဉ်းကပ်၍ ကမ္မဋ္ဌာန်း လေးဆယ်တို့တွင် မိမိ၏ စရိုက်အားလျော်သော တပါးပါးသော ကမ္မဋ္ဌာန်းကိုယူ၍, သမာဓိဘာဝနာနှင့် မလျော်သောကျောင်းကို ပယ်ပြီးလျှင် လျော်သောကျောင်း၌နေလျက် ပလိဗောဓ အငယ်ကိုလည်း ဖြတ်၍ ပွါးစေပုံ ဘာဝနာအစီအရင် အလုံးစုံကို မယုတ်လျော့စေပဲ ပွါးစေအပ်၏။ ဤစကားသည် (သမာဓိဘာဝနာကို ပြသော) ဤအရာ၌ အကျဉ်းချုပ်ပေတည်း။

မှတ်ချက်

၁- လောကီသမာဓိကိုမူကား.. မယုတ်လျော့စေပဲ ပွါးစေအပ်၏-ဟု စပ်ပါ။

၂၈၄

ဤဆိုလတ္တံ့သည်ကား အကျယ်တည်း။ “ပလိဗောဓ ၁၀-ပါးတို့တွင် တစုံတခုသော ပလိဗောဓရှိပါမူ ထိုပလိဗောဓကို ဖြတ်ပြီးလျှင်”ဟူ၍ ရှေးဦးစွာ ဆိုအပ်ခဲ့ပြီးသော စကား၌-

ကျောင်း, ဒါယကာ, လာဘ်, ဂိုဏ်း, အမှုကိစ္စ, ခရီး, ဆွေမျိုး, အနာရောဂါ, ကျမ်းဂန်, တန်ခိုးဟူ၍ ထိုပလိဗောဓတို့သည် ဆယ်ပါးတို့တည်း-ဟု (ဆိုအပ်ကုန်သော)-

[၈၇] ဤဆယ်ပါးတို့သည် ပလိဗောဓ (အနှောက်အယှက်) မည်ကုန်၏။ ထိုဆယ်ပါးတို့တွင် ကျောင်းသည်ပင်လျှင် အာဝါသပလိဗောဓ (ကျောင်းအနှောက်အယှက်) မည်၏။ ဒါယကာစသည်တို့၌လည်း ဤနည်းပင်တည်း။

(၁) အာဝါသပလိဗောဓ

(ကျောင်းသည်ပင်လျှင် အာဝါသပလိဗောဓမည်၏-ဟူသော) ထိုစကားရပ်၌ တိုက်ခန်းတခုကိုဖြစ်စေ၊ ပရိဝုဏ်တခုကိုဖြစ်စေ၊ အလုံးစုံသော သံဃာ့အာရာမ်ကိုဖြစ်စေ ကျောင်း-ဟု ဆိုအပ်ပေသည်။ ထိုကျောင်းသည် အလုံးစုံသော ယောဂီအားပင် ပလိဗောဓဖြစ်သည်မဟုတ်ပေ။ ဤကျောင်းတွင် အမှုကိစ္စစသည်တို့၌ ကြောင့်ကြစိုက်သောသူ, (သပိတ် သင်္ကန်းစသော) များစွာသော ပစ္စည်းတို့ကို သိုမှီးသိမ်းဆည်းထားသော တစုံတခုသောအကြောင်းကြောင့်^၁ ငဲ့ကွက်ခြင်းရှိသည်ဖြစ်၍ တွယ်တာသော စိတ်ရှိသူတို့အားသာလျှင် ပလိဗောဓဖြစ်၏။ ဤမှတပါးသောသူအား မဖြစ်ပေ။

မှတ်ချက်

၁-(တစုံတခုသော) အကြောင်းကြောင့်-ဟူရာ၌ အရိပ်အာဝါသ ရေတို့နှင့် ပြည့်စုံခြင်း, ဆွမ်းရလွယ်ခြင်း- ဤသို့အစရှိသော အကြောင်းကြောင့်(ဟု ဆိုလို၏)။ (ဋီကာ)

၂၈၅

ထိုသို့ ပလိဗောဓမဖြစ်ရာ၌ ဤဆိုလတ္တံ့သော ဝတ္ထုကို (မှတ်အပ်ပေသည်)။ နှစ်ယောက်သော အမျိုးကောင်းသားတို့သည် အနုရာဓမြို့မှ ထွက်ခဲ့ပြီးလျှင် အစဉ်အတိုင်းသွား၍^၁ ထူပါရုံကျောင်း၌ ရဟန်းပြုကြကုန်သတတ်။ ထိုရဟန်းနှစ်ပါးတို့တွင် တပါးသည် ဒွေမာတိကာကို နှုတ်တက်ရအောင်ပြု၍ ငါးဝါရှိလတ်သောအခါ ပဝါရဏာပြုပြီးလျှင် ပါစိနခဏ္ဍရာဇိ^၂-မည်သော အရပ်သို့ ကြွသွားလေ၏။ တပါးကမူ ထိုထူပါရုံကျောင်း၌ပင် သီတင်းသုံးနေ၏။ ပါစိနခဏ္ဍရာဇိအရပ်သို့ ကြွသွားသော ရဟန်းသည် ထိုအရပ်၌ ကြာမြင့်စွာနေပြီးနောက် (ဆယ်ဝါပြည့်မြောက်) ထေရ်အဖြစ်သို့ ရောက်သောအခါ^၃ “ဤအရပ်သည် တကိုယ်တည်း ကိန်းအောင်းဘို့ရာ သင့်လျော်၏၊ ယခု မိတ်ဆွေအားလည်း ထို(အရပ်အကြောင်း)ကို ပြောကြားအံ့”ဟု ကြံစည်လေ၏။ (ထိုသို့ ကြံစည်ပြီးနောက်) ထိုအရပ်မှ ထွက်ခဲ့ပြီးလျှင် အစဉ်အတိုင်းသွား၍ ထူပါရုံကျောင်းသို့ ဝင်လေ၏။ ဝင်လာစဉ်ပင်လျှင် ထိုမထေရ်ကို မြင်လတ်သော် ဝါတူဖြစ်သော (မိတ်ဆွေ)မထေရ်သည် ခရီးဦးကြိုဆို၍ သပိတ်သင်္ကန်းကိုယူကာ ဝတ်ပြု၏။ အာဂန္တုမထေရ်သည်

မှတ်ချက်

၁- အနုပုဗ္ဗေန-ဟူသော ပုဒ်၏ ဆိုလိုသော အနက်ဖြစ်သည်။ ထိုပုဒ်ဖြင့် မြို့မှထွက်ပြီးနောက် ထူပါရုံကျောင်းသို့ရောက်အောင် အနည်းငယ်သွားရသေးသည်ကို ပြ၏။

၂- ပါစိန- အရှေ့အရပ်- အရှေ့ဘက် + ခဏ္ဍ- အပြတ် + ရာဇိ- အရေး-အကြောင်း-အတန်း = ပါစိနခဏ္ဍရာဇိ- အရှေ့ဘက် တောတန်းအပြတ်၊ ဝါ-တောင်တန်းအပြတ်။

၃-ထေရော ဟုတွာ- ထေရ်ဖြစ်ပြီး၍၊ ဝါ-ဖြစ်ပြီးလတ်သော်-ဟူသော စကားကို မြန်မာဝါကျ ချောမောစေရန် ထေရ်အဖြစ်သို့ ရောက်သောအခါ-ဟု ပြန်ထားသည်။

၂၈၆

ကျောင်းသို့ ဝင်ပြီးနောက် “ငါ၏အဆွေသည် ထောပတ်ကိုဖြစ်စေ, တင်လဲကိုဖြစ်စေ, အဖျော်ကိုဖြစ်စေ ယခု အပို့လွှတ်လိမ့်မည်၊ ပို့နိုင်စရာအကြောင်းကတော့ ဤအဆွေသည် ဤမြို့၌ အနေကြာပေပြီ”ဟု ကြံတွေးမြှော်လင့်၏။ ထို(အာဂန္တု)မထေရ်သည် ညည့်အခါ၌ (မြှော်သည့်အတိုင်း) မရလတ်သော် နံနက်အခါ၌ “အလုပ်အကျွေးဒါယကာတို့ ယူလာသော ယာဂုခဲဖွယ်ကို ယခု အပို့လွှတ်ပေလိမ့်မည်”ဟု ကြံတွေးမြှော်လင့်ပြန်၏။ ထိုယာဂုခဲဖွယ်ကိုလည်း မမြင်လတ်သော် “ပို့သူဒါယကာများ မရှိကြပေ။ (ရွာသို့ ဆွမ်းခံ)ဝင်သောအခါ လှူကြလိမ့်မည်ထင်၏”ဟု ကြံတွေးလျက် နံနက်စောစောကပင်လျှင် ထို(အာဝါသိက) မထေရ်နှင့်အတူ ရွာသို့ဝင်လေ၏။ ထိုရဟန်းနှစ်ပါးတို့သည် တခုသောလမ်းကို လှည့်လည်ဆွမ်းခံသည်ရှိသော် တမှုတ်မျှသော ယာဂုကိုရ၍ ဆွမ်းစားဇရပ်၌ ထိုင်ပြီးလျှင် သောက်ကြ၏။ ထို့နောင် အာဂန္တုမထေရ်သည် “အမြဲတမ်း ယာဂုဝတ်ရှိဟန်မတူပေ၊ ယခု ဆွမ်းစားချိန်ကာလ၌ လူတို့သည် မွန်မြတ်သောဆွမ်းကို လှူကြပေလိမ့်မည်”ဟု ကြံတွေးပြန်၏။ ထို့နောက် ဆွမ်းစားချိန်၌လည်း ဆွမ်းခံလှည့်လည်၍ ရ(အပ်)သော ဆွမ်းကိုသာလျှင် ဘုန်းပေးကြပြီးနောက် (အာဂန္တုမထေရ်က) “အရှင်ဘုရား အခါခပ်သိမ်း ဤသို့(ပင်) မျှတနေပါသလော”ဟု အာဝါသိကမထေရ်ကို^၁ မေးမြန်းလေသည်။ “ဟုတ်

မှတ်ချက်

၁-ဝိသုဒ္ဓိမဂ် ပါဠိမူစာအုပ်တို့၌ ဣတရော အာဟ-ဟု ရှိသောပါဌ်သည် မသင့်။ အကြောင်းမူကား- ရှေးဝါကျ၌ အာဂန္တုကော စိန္တေသိ- အာဂန္တုမထေရ်က ကြံတွေးပြန်၏-ဟု ဆိုခဲ့၏။ ထိုသို့ဆိုပြီးနောက် ဤဝါကျ၌ ဣတရော- ဤမှတပါးသော မထေရ်က-ဟု ဆိုလျှင် အာဝါသိကမထေရ်က-ဟု ဆိုရာရောက်၏။ အမှန်မှာ အာဂန္တုမထေရ်ကပင် အာဝါသိကမထေရ်ကို မေးသောအရာဖြစ်သည်။ သို့ဖြစ်၍ ဣတရမာဟ-ဟူ၍သာ ပါဌ်ရှိသင့်ပေသည်၊ ထိုရှိသင့်သော ပါဌ်အရ ဤ၌ အာဝါသိကမထေရ်ကို-ဟု ပြန်ထားသည်။

၂၈၇

ပေ၏ ငါ့ရှင်”ဟု (ပြန်ကြား ပြောဆိုလေ၏)။ “အရှင်ဘုရား ပါစိနခဏ္ဍရာဇိအရပ်သည် ချမ်းသာပါသည်၊ ထိုအရပ်သို့ သွားကြပါကုန်အံ့”ဟု (အာဂန္တုမထေရ်က လျှောက်ထား၏)။ အာဝါသိကမထေရ်သည် မြို့မှ တောင်တံခါးဖြင့်ထွက်၍ အိုးထိန်းသည် ရွာလမ်းသို့ ကြွလေ၏။ အာဂန္တုမထေရ်က “အရှင်ဘုရား ဤလမ်းသို့ အဘယ့်ကြောင့် ကြွပါသနည်း”ဟု မေး၏။ “ငါ့ရှင် သင်သည် ပါစိနခဏ္ဍရာဇိအရပ်၏ ဂုဏ်ကျေးဇူးကို ပြောဆိုသည် မဟုတ်လော”ဟု (ဖြေ၏)။ အာဂန္တုမထေရ်က “အရှင်ဘုရား အရှင်ဘုရားတို့အား ဤမျှလောက် ကာလပတ်လုံး နေရာအရပ်၌ တစုံတခုသော အပိုပရိက္ခရာ မရှိပါသလော”ဟု (မေး၏)။ “မရှိပါ ငါ့ရှင် ညောင်စောင်းနှင့် အင်းပျဉ်သည် သံဃိက ဖြစ်၏၊ ထိုညောင်စောင်းနှင့် အင်းပျဉ်ကိုလည်း သိမ်းဆည်း(အပ်)ပြီးသာလျှင် ဖြစ်၏၊ အခြားပစ္စည်း တစုံတရာမျှ မရှိပါ”ဟု (အာဝါသိကမထေရ်က ပြော၏)။ “အရှင်ဘုရား တပည့်တော်မှာမူ [၈၈] တောင်ဝှေး, ဆီကျည်တောက်, ဘိနပ်အိတ်တို့သည် ထို(ထူပါရုံ)ကျောင်း၌ပင် ရှိကြပါသေးသည်”ဟု (အာဂန္တုမထေရ်က လျှောက်၏)။ “ငါ့ရှင် သင်သည် တနေ့တာ(မျှ)နေ၍ ဤမျှလောက်(များပြားသော ပရိက္ခရာ)ကို ထားခဲ့ပေသကိုး”ဟု (အာဝါသိကမထေရ်က အံ့အားသင့်လျက် ပြောကြား၏)။ “မှန်ပါသည် အရှင်ဘုရား”(ဟု အာဂန္တုမထေရ်က ဝန်ခံလျှောက်ထား၏)။ ထိုအာဂန္တုမထေရ်သည် ကြည်ညိုသော စိတ်ရှိသည်ဖြစ်၍ အာဝါသိကမထေရ်ကို ရှိခိုးပြီးလျှင် “အရှင်ဘုရား အရှင်ဘုရားကဲ့သို့သော ပုဂ္ဂိုလ်တို့အား အလုံးစုံသော အရပ်တို့၌ (မည်သည့် နေရာ၌မဆို) တော၌နေသည်သာ မည်ပါသည်၊ ထူပါရုံစေတီသည် လေးဆူသော မြတ်စွာဘုရားတို့၏ ပရိဘောဂဓာတ်တော်များနှင့် သရီရဓာတ်တော်များကို ဌာပနာရာ အရပ်ဖြစ်ပါသည်၊ ကြေးပြာသာဒ်၌ သင့်လျော်သော တရားတော်များကို နာကြားခြင်း, မဟာစေတီကို ဖူးမြော်ခြင်း, မထေရ်တို့ကို ဖူးမြော်ခြင်းများကိုလည်း ရ(အပ်)

၂၈၈

ပါပေသည်။ မြတ်စွာဘုရား ပွင့်တော်မူသောအခါကဲ့သို့ ဖြစ်ပါပေသည်။ ဤအရပ်၌ပင် အရှင်ဘုရားတို့ သီတင်းသုံးတော်မူကြပါကုန်”ဟု (လျှောက်ထား၍) နောက်တနေ့၌ သပိတ်သင်္ကန်းကို ယူပြီးလျှင် မိမိချည်းသာလျှင် ကြွသွားလေ၏။ ဤကား ဝတ္ထုတည်း။ ဤအာဝါသိကမထေရ်ကဲ့သို့သော ပုဂ္ဂိုလ်အား ကျောင်းသည် ပလိဗောဓမဖြစ်ပေ။ (အာဝါသပလိဗောဓနှင့်စပ်သော စကားရပ် ပြီး၏)။

(၂) ကုလပလိဗောဓ

ဆွေမျိုး ဒါယကာကိုဖြစ်စေ၊ အလုပ်အကျွေး ဒါယကာကို ဖြစ်စေ (ကုလ) ဒါယကာ-ဟု (ဆိုအပ်ပေသည်)။ မှန်ပေ၏၊ “ဒါယကာတို့ ချမ်းသာသည်ရှိသော် မိမိလည်း ချမ်းသာ၏” အစရှိသော နည်းဖြင့် (ဒါယကာတို့နှင့်) ကျွမ်းချစ်နှီးနှော ရောယှက်လျက်နေသော အချို့ရဟန်းအား အလုပ်အကျွေး ဒါယကာသော်လည်း ပလိဗောဓဖြစ်၏။ ထိုသို့သော ရဟန်းသည် အလုပ်အကျွေး လူဒါယကာတို့နှင့် ကင်း၍ အနီးအပါးကျောင်းသို့သော်လည်း တရားနာရန် မသွားနိုင်ပေ။ အချို့သော ရဟန်းအားမူ အမိအဘတို့သော်လည်း ပလိဗောဓမဖြစ်ကြပေ၊ ကောရဏ္ဍကကျောင်း၌ သီတင်းသုံးသော မထေရ်၏ တူ ပဉ္စင်းငယ်ကဲ့သို့တည်း။

ထိုပဉ္စင်းငယ်သည် ပါဠိသင်ယူခြင်းငှါ ရောဟဏဇနပုဒ်သို့ ကြွသွားသတတ်။ မထေရ်၏ နှမဖြစ်သော ဥပါသိကာမသည်လည်း မထေရ်ကို (သားဖြစ်သူ) ထိုပဉ္စင်းငယ်၏ အကြောင်းကို အမြဲတစေ မေးလျှောက်၏။ တနေ့သ၌ မထေရ်သည် ပဉ္စင်းငယ်ကို ခေါ်ဆောင်မည်ဟု ကြံစည်၍ ရောဟဏဇနပုဒ်သို့ ရှေးရှုကြွသွားလေ၏။ ပဉ္စင်းငယ်သည်လည်း “ငါသည် ဤအရပ်၌ ကြာမြင့်စွာနေခဲ့ပြီ၊ ယခုအခါ ဥပဇ္ဈာယ်ဆရာကို ဖူးမြော်၍ မိခင် ဥပါသိကာမ၏ အကြောင်းကိုလည်း သိရပြီးလျှင် ပြန်လာအံ့-ဟု

၂၈၉

ကြံစည်၍ ရောဟဏဇနပုဒ်မှ ထွက်ခွါခဲ့၏။ ထိုတူ, ဦးရီး နှစ်ပါးလုံးတို့သည် ဂင်္ဂါမြစ်ကမ်း၌^၁ တွေ့ဆုံမိကြလေ၏။ ပဉ္စင်းငယ်သည် တခုသော သစ်ပင်ရင်း၌ မထေရ်အား ဝတ်ပြု၏^၂၊ “အဘယ်အရပ်သို့ သွားမည်နည်း”ဟု (မထေရ်က)မေးလျှင် မိမိလာခဲ့ခြင်းအကြောင်းကို လျှောက်ထားလေ၏။ မထေရ်က “သင်သည် (ရပ်ရွာသို့ ပြန်လာခြင်းဖြင့်) ကောင်းသောအမှုကို ပြု(အပ်)ပေသည်၊ (သင့်မယ်တော်) ဥပါသိကာမသည်လည်း အမြဲတစေ (ငါ့အား) မေးလျှောက်နေ၏၊ ငါသည်လည်း (သင့်ကို ခေါ်ဆောင်ရန်) ဤအကျိုးငှါသာလျှင် လာခဲ့သည်၊ သင် သွားပေတော့၊ ငါကား ဤအရပ်၌ပင် ဤဝါကပ်တော့အံ့”ဟု မိန့်ကြား၍ ပဉ္စင်းငယ်ကို လွှတ်လိုက်လေ၏။ ပဉ္စင်းငယ်သည် ဝါကပ်သော နေ့၌ပင်လျှင် ထိုကောရဏ္ဍကကျောင်းသို့ ရောက်လေ၏။ ကျောင်းသည်လည်း သူ၏ဘခင် လှူဒါန်းထားသောကျောင်းပင် သူ့အား ကျရောက်လေ၏။

ထိုအခါ သူ၏ဘခင် ဥပါသကာသည် နောက်တနေ့၌ ကျောင်းသို့လာ၍ “အရှင်ဘုရားတို့၊ တပည့်တော်တို့၏ကျောင်းသည် အဘယ်ရဟန်းတော်အား ကျရောက်ပါသနည်း”ဟု မေးလျှောက်သည်ရှိသော် “အာဂန္တုပဉ္စင်းငယ်အား (ကျရောက်သည်)”ဟု ကြားရ၍ ထိုပဉ္စင်းငယ်ထံ ချဉ်းကပ်ပြီးလျှင် ရှိခိုး၍ “အရှင်ဘုရား တပည့်တော်တို့၏ကျောင်း၌ ဝါကပ်သော ရဟန်းတော်အား ဝတ်ရှိပါသည်”ဟု လျှောက်၏။ “အဘယ်ဝတ်နည်း

မှတ်ချက်

၁- ဤမြစ်သည် သီဟိုဠ်ကျွန်း၌ရှိသော မဟာဝေလိဂင်္ဂါ-ဟု ခေါ်သော မြစ်ဖြစ်သည်။

၂-ဝတ္တံ ကတွာ-ဟူသော ပါဌ်အရ ဝတ်ပြု၍-ဟု အတိအကျ ပြန်သင့်သော်လည်း မြန်မာစကား သာ၍ ရှင်းလင်းပြတ်သားစေရန် ဤတွင် တဝါကျခွဲ၍ ပြန်သည်။

၂၉၀

ဥပါသကာ”ဟု (မေးလတ်သော်) “ဝါတွင်းသုံးလပတ်လုံး တပည့်တော်တို့၏ အိမ်၌သာလျှင် ဆွမ်းခံ၍ ပဝါရဏာပြုပြီးနောက် ကြွသွားသောအခါ၌ (တပည့်တော်တို့အား) ပြောကြားရပါမည်ဘုရား”ဟု လျှောက်လေ၏။ ပဉ္စင်းငယ်သည် ဆိတ်ဆိတ်နေခြင်းဖြင့် လက်ခံလိုက်၏။ ဥပါသကာသည်လည်း အိမ်သို့ပြန်သွား၍ “ငါတို့၏ကျောင်း၌ [၈၉] အာဂန္တုအရှင်မြတ်တပါး ကြွရောက်နေပေပြီ၊ ရိုရိုသေသေ လုပ်ကျွေးပြုစုရမည်”ဟု ပြောလေ၏။ ဥပါသိကာမသည် “ကောင်းပါပြီ”ဟု ဝန်ခံ၍ မွန်မြတ်သော ခဲဘွယ်ဘောဇဉ်ကို စီမံလေ၏။ ပဉ္စင်းငယ်သည်လည်း ဆွမ်းစားချိန်၌ (မိဘ)ဆွေမျိုးအိမ်သို့ ကြွလေ၏။ (သို့ရာတွင်) ထိုပဉ္စင်းငယ်ကို တစုံတယောက်မျှ မမှတ်မိချေ။

ပဉ္စင်းငယ်သည် သုံးလပတ်လုံး ထိုအိမ်၌ပင် ဆွမ်းဘုဉ်းပေး၍ ဝါကျွတ်လတ်သော် “ဦးပဉ္စင်း သွားတော့မည်”ဟု ပန်ကြားလေ၏။ ထိုအခါ၌ ပဉ္စင်းငယ်အား ဆွေမျိုးတို့က “အရှင်ဘုရား နက်ဖြန်မှ ကြွပါကုန်”ဟု (လျှောက်ထားကြပြီးလျှင်) နောက်တနေ့၌ အိမ်မှာပင် ဆွမ်းကပ်လျက် ဆီကျည်တောက်ကို အပြည့်ထည့်ပေးပြီးလျှင် တင်လဲ တခဲနှင့် ကိုးတောင်ရှိသော အဝတ်စကိုလှူ၍ “ကြွကြပေတော့ အရှင်ဘုရား^၁”ဟု လျှောက်ကြလေ၏။ ပဉ္စင်းငယ်သည် အနုမောဒနာတရား ဟောကြားပြီးလျှင် ရောဟဏဇနပုဒ်သို့ ရှေးရှုကြွသွားလေ၏။

ပဉ္စင်းငယ်၏(ဦးရီးတော်) ဥပဇ္ဈာယ်ဆရာသည်လည်း ပဝါရဏာပြုပြီး၍ ခရီးရင်ဆိုင်လာလတ်သော် ရှေးက ဆုံခဲ့ရာအရပ်၌ပင်လျှင် ထိုပဉ္စင်းငယ်ကို တွေ့လေ၏။ ပဉ္စင်းငယ်သည် တခုသော သစ်ပင်ရင်း၌ မထေရ်အား

မှတ်ချက်

၁- ဂစ္ဆထ ဘန္တေ-၏ မြန်မာပြန် ဖြစ်သည်၊ တပါးတည်းကို ဤသို့ ဗဟုဝုစ်ဖြင့် ဆိုခြင်းသည် ပါဠိနည်းအရ အလေးအမြတ်ပြု၍ ဆိုခြင်းဖြစ်သည်။

၂၉၁

ဝတ်ပြု၏။ ထိုအခါ၌ ပဉ္စင်းငယ်ကို “မျက်နှာရွှင်သာသော ငါ့ရှင် သင်သည် (မယ်တော်) ဥပါသိကာမကို တွေ့ခဲ့ပြီလော”ဟု မထေရ်က မေးလေ၏။ ပဉ္စင်းငယ်သည် “တွေ့ခဲ့ပါပြီ အရှင်ဘုရား”ဟု (အစချီကာ) အကြောင်းစုံကို လျှောက်ထားပြီးလျှင် (မိဘအိမ်မှရခဲ့သော) ထိုဆီဖြင့် မထေရ်၏ခြေတို့ကို ပွတ်လိမ်း၍ တင်လဲခဲဖြင့် အဖျော်ဖျော်(ကာ ကပ်)ပြီးလျှင် အဝတ်စကိုလည်း မထေရ်အားပင် လှူပြီးနောက် မထေရ်ကိုရှိခိုး၍ “အရှင်ဘုရား တပည့်တော်အား ရောဟဏဇနပုဒ်သည်သာလျှင် လျောက်ပတ်ပါသည်”ဟု (လျှောက်ထား၍) သွားလေ၏။ မထေရ်သည်လည်း ကျောင်းသို့ လာရောက်ပြီးလျှင် နောက်တနေ့၌ ကောရဏ္ဍကရွာသို့ ဝင်လေ၏။

ဥပါသိကာမသည်လည်း “ငါ၏အစ်ကို (မထေရ်)သည် ငါ့သားကိုခေါ်၍ ယခုလာလိမ့်မည်”ဟု အမြဲမပြတ် လမ်းကို မျှော်ကြည့်လျက်သာလျှင် တည်ရှိနေ၏။ ထိုဥပါသိကာမသည် တပါးတည်းသာလျှင် ကြွလာသော မထေရ်ကို မြင်လတ်သော် “ငါ၏သားသည် သေလေပြီထင်သည်။ မထေရ်သည် တပါးတည်းသာလျှင် ကြွတော်မူလာ၏”ဟု (စဉ်းစားမိသဖြင့်) မထေရ်၏ ခြေရင်း၌ဝပ်၍ ဖွဲ့နွဲ့မြည်တမ်းလျက် ငိုကြွေး၏။ မထေရ်သည် “ပဉ္စင်းငယ်သည် အလိုနည်းပါးခြင်းကြောင့် မိမိကို မသိစေမူ၍သာလျှင် သွားဟန်တူပေသည်”ဟု ထို(နှမ) ဥပါသိကာမကို နှစ်သိမ့်စေ၍ အဖြစ်သနစ်အလုံးစုံကို ပြောကြားပြီးလျှင် သပိတ်အိတ်(ထဲ)မှ ထို(ပဉ္စင်းငယ်လှူလိုက်သော) အဝတ်စကို ထုတ်၍ပြလေ၏။

ဥပါသိကာမသည် ကြည်ညိုသောကြောင့် သားပဉ္စင်းငယ်သွားရာအရပ်သို့ ရှေးရှုကာ ရင်ဖြင့်ဝပ်၍ ရှိခိုးလျက် “ငါ၏သားနှင့်တူသော ရဟန်းကို

၂၉၂

မျက်မှောက်သက်သေပြု၍ မြတ်စွာဘုရားသည် ရထဝိနီတသုတ်၌လာသော အကျင့်ကို၎င်း^၁, နာလကရဟန်းအားဟောသော မောနေယျအကျင့်ကို၎င်း^၂,

မှတ်ချက်

၁-မဇ္ဈိမနိကာယ် မူလပဏ္ဏာသ ရထဝိနီတသုတ်၌ ကထာဝတ္ထု ၁၀-ပါးကို၎င်း, ရထဝိနီတခေါ် မြင်းလိမ္မာရထားတို့ဖြင့် ဥပမာပြု၍ ဝိသုဒ္ဓိ၇-ပါးတို့ကို၎င်း ပြဆိုထား၏၊ ထိုအကျင့်ကို ဆိုသည်။ ထိုတွင် ကထာဝတ္ထု ၁ဝ-ပါးဟူသည်မှာ (၁) အလိုနည်းခြင်းနှင့် စပ်သောစကား၊ (၂) ရောင့်ရဲခြင်းနှင့်စပ်သောစကား၊ (၃) ဆိတ်ငြိမ်ခြင်းနှင့် စပ်သောစကား၊ (၄) မရောယှက်ခြင်းနှင့်စပ်သောစကား၊ (၅) ပြင်းစွာ အားထုတ်ခြင်းနှင့် စပ်သောစကား၊ (၆-၁၀) သီလ သမာဓိ ပညာ ဝိမုတ္တိ ဝိမုတ္တိဉာဏဒဿနတို့နှင့် စပ်သောစကားများပင် ဖြစ်သည်။ ဝိသုဒ္ဓိ ၇-ပါးကား ထင်ရှား၏။

၂- မောနေယျအကျင့်ဟူသည်မှာ သုတ္တနိပါတ်ပါဠိ နှာ ၃၈၈-၌ “မောနေယျံ တေ ဥပညိဿံ- ကိလေသာကင်းဆိတ်သော ရဟန်း၏ အကျင့်ကို သင့်အား ပညတ်ဟောကြားပေအံ့”- ဤသို့စသည်ဖြင့် ဟောထားသော အကျင့်ဖြစ်သည်။ ထိုသုတ်၌ အထူးအားဖြင့်-

ရဟန်းသည် ရွာသို့ ဝင်ရောက်လတ်သော် ဒါယကာတို့နှင့်အတူတကွ ရောနှောလျက် မနေရာ၊ အစာအာဟာရ ဆွမ်းရှာရာ၌ စကားမပြောတတ်သော သူအ,ကဲ့သို့ဖြစ်လျက် ဆွမ်းရရေးနှင့်စပ်သော စကားကိုမဆိုရာ-

ဟူသော ဂါထာလည်း ပါရှိ၏။ ထို့ပြင်လည်း အလိုနည်းခြင်းစသည်နှင့် စပ်သော ကျင့်ပုံကျင့်နည်း များစွာတို့လည်း ပါရှိ၏။ အကျဉ်းချုပ်အားဖြင့်မူ- တောထဲတွင် သစ်ပင်အောက်၌ ရပ်လျက်ဖြစ်စေ၊ ထိုင်လျက်ဖြစ်စေ ဘာဝနာအလုပ်ကို မပြတ် အားထုတ်နေရသည်၊ နံနက်ကာလ ရွာသို့ ဆွမ်းခံဝင်သောအခါ အိမ်စဉ်အတိုင်းလှည့်၍ ရသောဆွမ်းကို ဘုဉ်းပေးရသည်၊ အိမ်သို့ ပင့်သည်ကို၎င်း, လာ၍ပို့သည်ကို၎င်း လက်မခံရ၊ ဒကာ ဒကာမတို့နှင့် ပြောဟောမနေရ။ တခုသောတော တခုသောသစ်ပင်၌ တနေ့သာ နေရသည်၊ တခုသော ရွာ၌လည်း

၂၉၃

တုဝဋ္ဋကသုတ်၌လာသော အကျင့်ကို၎င်း^၁, ပစ္စည်းလေးပါး၌ ရောင့်ရဲခြင်းနှင့် ဘာဝနာ၌ မွေ့လျော်ခြင်းကို ပြတတ်သော မဟာအရိယဝံသအကျင့်ကို၎င်း^၂ ဟောတော်မူခဲ့ဟန် တူပေသည်၊ မွေးသည့်မိခင်၏အိမ်၌ သုံးလပတ်လုံး ဆွမ်းဘုဉ်းပေးနေပါလျက်လည်း [၉၀] “ဦးပဉ္စင်းက

မှတ်ချက်

တနေ့သာ ဆွမ်းခံရသည်၊ နောက်တနေ့၌ အခြားတော အခြားသစ်ပင် အခြားရွာသို့ ပြောင်းရွှေ့ရသည်။ ဤကား မောနေယျအကျင့် အကျဉ်းချုပ်ပေတည်း။ အကျယ်အပြည့်အစုံကို သိလိုလျှင် သုတ်ရင်း၌ ကြည့်ပါလေ။

၁- တုဝဋ္ဋကအကျင့်ဟူသည်မှာ သုတ္တနိပါတ်ပါဠိ နှာ ၄၂၁-၌ “မူလံ ပပဉ္စသင်္ခါယ၊ မန္တာ အသ္မီတိ သဗ္ဗမုပရုန္ဓေ- အကျယ်ချဲ့တတ်သော ပပဉ္စတရားဟု ဆိုအပ်သော တဏှာ မာန ဒိဋ္ဌိ၏ အမြစ်အရင်းအဝိဇ္ဇာကို၎င်း၊ ငါ ဖြစ်သည်ဟု ထင်သော မာနကို၎င်း ပညာဖြင့် အလုံးစုံ ချုပ်ထိန်း ပယ်ရှင်းရာ၏” စသည်ဖြင့် ဟောထားသော အကျင့်ဖြစ်သည်။ ထိုသုတ်၌ အထူးအားဖြင့်-

ရွာ၌လည်း ဒါယကာတို့နှင့် ရောယှက်မနေရာ၊ ဆွမ်း သင်္ကန်းစသော လာဘ်ကို အလိုရှိသဖြင့် လူကို လာဘ်ရရန် မပြောဆိုရာ-

ဟူသော ဤစကားကို ပြဆိုထား၏၊ ဤစကားကိုပင် ဤအရာ၌ ရည်ရွယ်သည် ဖြစ်ရာ၏။

၂- အရိယဝံသသုတ် (အံ ပ၊ ၃၃၆)၌ (၁) တမျိုးမျိုးသော သင်္ကန်းဖြင့် ရောင့်ရဲခြင်း၊ (၂) တမျိုးမျိုးသော ဆွမ်းဖြင့် ရောင့်ရဲခြင်း၊ (၃) တမျိုးမျိုးသော ကျောင်းဖြင့် ရောင့်ရဲခြင်း၊ (၄) ဘာဝနာ၌ မွေ့လျော်ခြင်းဟူသော ဤအကျင့်၄-ပါးကို ပြထား၏။ ထိုအကျင့်ကိုပင် ဤ၌ ဆိုသည်။ ထိုတွင် ဆွမ်း၌ရောင့်ရဲခြင်းဖြင့် ဆေး၌ရောင့်ရဲခြင်းကိုလည်း သိမ်းယူအပ်၏၊ ထို့ကြောင့် ဝိသုဒ္ဓိမဂ်၌ စတုပစ္စယသန္တောသ- ပစ္စည်း၄-ပါး၌ ရောင့်ရဲခြင်းဟု မိန့်ဆိုပေသည်။

၂၉၄

ဒါယိကာမကြီး၏ သား၊ ဒါယိကာမကြီးက ဦးပဉ္စင်း၏ မယ်တော်”ဟု ဤမျှကိုသော်မှ မပြောပဲ နေနိုင်တော်မူပါပေသည်၊ အံ့ဩဘွယ်ယောက်ျားပါတကား”ဟု ပြောဆိုလျှောက်ထားလေ၏။ ဤသို့သဘောရှိသော ရဟန်းအား အမိအဘတို့သော်မှလည်း ပလိဗောဓမဖြစ်ပေ၊ အခြားသော အလုပ်အကျွေး ဒါယကာမူကား အဘယ် ဆိုဘွယ်ရာရှိအံ့နည်း။ ကုလပလိဗောဓနှင့်စပ်သော စကားရပ် ပြီး၏။

(၃) လာဘပလိဗောဓ

ပစ္စည်းလေးပါးတို့ကို လာဘ်-ဟု (ဆိုအပ်ပေသည်)။ ထိုပစ္စည်းလေးပါးတို့သည် အဘယ်သို့လျှင် ပလိဗောဓဖြစ်သနည်း။ အဖြေကား ဘုန်းတန်းကြီးမားသော ရဟန်းအား ရောက်လေရာရာအရပ်၌ လူတို့သည် များပြားသော အခြံအရံရှိသော^၁ ပစ္စည်းတို့ကို လှူဒါန်းကြ၏။ ထိုရဟန်းသည် ထိုလူတို့အား အနုမောဒနာပြုလျက် တရားဟောရသည်ဖြစ်၍ ရဟန်းတရားကို အားထုတ်ခြင်းငှါ အခွင့်မရတော့ပေ။ နေအရုဏ်တက်သည်မှ ပဌမယာမ်တိုင်အောင် လူတို့နှင့် ရောယှက်မှု မပြတ်တော့ပေ။ တဖန် မိုးလင်းလုနီး နံနက်စောစောကြီး၌ပင် ပစ္စည်းများခြင်းကို လိုလားသော ပိဏ္ဍပါတ်ဓုတင်ဆောင် ရဟန်းတို့သည် လာကြ၍ “အရှင်ဘုရား ဤမည်သော ဥပါသကာသည်, ဥပါသိကာမသည်, အမတ်သည်, အမတ်၏သမီးသည် အရှင်ဘုရားတို့ကို ဖူးမြင်လိုပါသည်”ဟု လျှောက်ကြ၏။ ထိုဘုန်းကြီးသော ရဟန်းသည် “ငါ့ရှင် သပိတ်သင်္ကန်းကို ယူခဲ့လော့”ဟု (အလုပ်

မှတ်ချက်

၁-ဆွမ်းကိုလှူရာ၌ ဘုရားအားပူဇော်ခြင်းနှင့် သပိတ်သင်္ကန်း စသည်တို့ကို ထိုဆွမ်းအလှူ၏ အခြံအရံပြု၍ လှူကြ၏။ သင်္ကန်းစသည်ကို လှူရာ၌လည်း ထို့အတူပင်၊ ဤသို့သော အခြံအရံကိုရည်၍ ဆိုသည်။ (ဋီကာ)

၂၉၅

အကျွေးတပည့်ရဟန်းကို စေခိုင်း၍) သွားခြင်းငှါ စီမံရ၏။ ဤနည်းဖြင့်^၁ (ဒါယကာတို့ကို ချီးမြှောက်ခြင်း၌) အမြဲ ကြောင့်ကြစိုက်ရ၏။ ထိုသို့သော ရဟန်းအားသာလျှင် ထိုပစ္စည်းလေးပါးတို့သည် ပလိဗောဓဖြစ်ကြပေသည်။ ထိုဘုန်းကြီးသော ရဟန်းသည် ဒါယကာအပေါင်းကို စွန့်ခွါ၍ မိမိကို^၂ သိသူတို့ မရှိကြရာအရပ်၌^၃ တပါးတည်း ကျင့်သင့်ပေသည်။ ဤသို့ ကျင့်သည်ရှိသော် ထိုပလိဗောဓ ပြတ်လေ၏။ လာဘပလိဗောဓနှင့်စပ်သော စကားရပ် ပြီး၏။

(၄) ဂိုဏ်းပလိဗောဓ

သုတ္တန်ဆောင်ဂိုဏ်းကိုဖြစ်စေ၊ အဘိဓမ္မာဆောင်ဂိုဏ်းကိုဖြစ်စေ ဂိုဏ်း-ဟု (ဆိုအပ်ပေသည်)။ ထိုဂိုဏ်းအား ပါဠိကိုဖြစ်စေ, အဋ္ဌကထာကိုဖြစ်စေ ပို့ချပေးရသည်ဖြစ်၍ ရဟန်းတရား(အားထုတ်ခြင်း)၏ အခွင့်မရသော ရဟန်းအားသာလျှင် ဂိုဏ်းသည် ပလိဗောဓဖြစ်ပေသည်။ (ဂိုဏ်းပလိဗောဓရှိသော) ထိုရဟန်းသည် ထိုပလိဗောဓကို ဤဆိုလတံ့အတိုင်း ဖြတ်အပ်၏။ အကယ်၍ ထို(သင်ယူသူ) ရဟန်းတို့သည် များစွာသင်ယူ(အပ်)ပြီးသည်ဖြစ်၍ အကြွင်း

မှတ်ချက်

၁- ဣတိ-ပုဒ်၏ မြန်မာပြန် ဖြစ်သည်။ လူတို့နှင့် ရောယှက်မှုမပြတ်စဲခြင်း၊ သတင်းကြားရာ ပင့်လျှောက်ရာသို့ သွားရန် စီမံရခြင်းကိုပင် ရည်ရွယ်သည်။

၂- နံ- ထိုရဟန်းကို-ဟု အတိအကျပြန်လျှင် မြန်မာစကားဝါကျ၌ မပြတ်သားပဲရှိနေ၏။ ထို့ကြောင့် ပြတ်သားရှင်းလင်းစေရန် မိမိကို-ဟု ပြင်၍ ပြန်ထားသည်။

၃- ယတ္ထ န ဇာနန္တိ၊ တတ္ထ-၏ အတိုချုပ်ပြန်ဆိုချက် ဖြစ်သည်၊ မသိကြရာအရပ်၌-ဟု ပြန်လျှင် နားလည်နိုင်သော်လည်း သာ၍ ရှင်းလင်းပြတ်သားစေရန် အထက်ပါအတိုင်း ပြင်၍ ပြန်ထားသည်။

၂၉၆

အကျန် နည်းသည်ဖြစ်အံ့၊ ထိုအကြွင်းအကျန်ကို အပြီးသတ်၍ တောသို့ဝင်အပ်၏။ အကယ်၍ အနည်းငယ်သာ သင်ယူရသေးသည်ဖြစ်၍ အကြွင်းအကျန် များသေးသည်ဖြစ်အံ့၊ တယူဇနာထက် အလွန်မသွားပဲ တယူဇနာအပိုင်းအခြားအတွင်း၌ ဂိုဏ်းအား စာပေပို့ချတတ်သော အခြားရဟန်းသို့ ချဉ်းကပ်၍ “ဤရဟန်းတို့ကို အရှင်သည် ပါဠိသင်ပေးခြင်း စသည်တို့ဖြင့် ချီးမြှောက်တော်မူပါ”ဟု ပြောဆိုလျှောက်ထားအပ်၏။ ဤသို့ (လွှဲအပ်ရမည့်ပုဂ္ဂိုလ်ကို) မရသောရဟန်းသည် “ငါ့ရှင်တို့ ငါ့မှာ ကိစ္စတခုရှိနေ၏၊ သင်တို့သည် ချမ်းသာရာအရပ်များသို့ သွားကြပါကုန်”ဟု(ဆို၍) ဂိုဏ်းကိုစွန့်ပြီးလျှင် မိမိ၏ ရဟန်းကိစ္စကို ပြုသင့်ပေသည်။ ဂိုဏ်းပလိဗောဓနှင့်စပ်သော စကားရပ် ပြီး၏။

(၅) အမှုကိစ္စပလိဗောဓ

အမှုသစ်ကို အမှုကိစ္စ-ဟု (ဆိုအပ်ပေသည်။ ထိုအမှုကိစ္စကို ပြုသောရဟန်းသည် လက်သမားစသည်တို့ (လုပ်ခ)ရသည် မရသည်ကို သိအပ်၏။ ပြုပြီးသောအမှု မပြုရသေးသောအမှု၌ (သိအောင်)ကြောင့်ကြစိုက်ရ၏။ ထို့ကြောင့် အခါခပ်သိမ်း ပလိဗောဓဖြစ်ပေသည်။ ထိုအမှုကိစ္စဟူသော ပလိဗောဓကိုလည်း ဤဆိုလတံ့အတိုင်း ဖြတ်အပ်၏။ အကယ်၍ (အမှုကိစ္စသည်) အနည်းငယ် ကြွင်းကျန်နေငြားအံ့၊ ပြီးဆုံးစေအပ်၏။ အကယ်၍ (အကြွင်းအကျန်) များငြားအံ့၊ (ထို)အမှုကိစ္စသည် သံဃာ့အမှုကိစ္စဖြစ်မူ သံဃာအားဖြစ်စေ သံဃာ့ဝန်ဆောင် ရဟန်းတို့အားဖြစ်စေ လွှဲအပ်သင့်၏။ မိမိ၏ အမှုကိစ္စဖြစ်မူ မိမိ၏ဝန်ဆောင်ပုဂ္ဂိုလ်တို့အား လွှဲအပ်သင့်၏။ ထိုသို့သဘောရှိသော (လွှဲအပ်ရမည့်)သူကို မရသောရဟန်းသည် သံဃာအားစွန့်၍ သွားသင့်ပေသည်။ အမှုကိစ္စ ပလိဗောဓနှင့်စပ်သော စကားရပ်ပြီး၏။

၂၉၇

(၆) ခရီးပလိဗောဓ

[၉၁] ခရီးသွားခြင်းကို ခရီး-ဟု (ဆိုအပ်ပေသည်)။ အကြင်ရဟန်းအား တစုံတခုသောအရပ်၌ ရှင်ပြုပေးရမည့် ရှင်လောင်းသော်လည်း ရှိငြားအံ့၊ ရသင့်ရထိုက်သော တစုံတခုသော ပစ္စည်းသော်လည်း ရှိငြားအံ့၊ အကယ်၍ (ထိုရှင်လောင်း) ထိုပစ္စည်းကို မရလျှင် သည်းမခံနိုင်ပါမူ တောသို့ဝင်၍ ရဟန်းတရားကို အားထုတ်နေသော်လည်း ခရီးသွားလိုသောစိတ်ကို ဖျောက်နိုင်ခဲ၏၊ ထို့ကြောင့် သွား၍ ထိုအမှုကို ပြီးဆုံးစေပြီးမှသာလျှင် ရဟန်းတရား၌ ကြောင့်ကြစိုက်ခြင်း- အားထုတ်ခြင်းကို ပြုသင့်ပေသည်^၁။ ခရီးပလိဗောဓနှင့်စပ်သော စကားရပ်ပြီး၏။

(၇) ဉာတိပလိဗောဓ

ဆွေမျိုး-ဟူသည်ကား ကျောင်း၌ ဆရာ, ဥပဇ္ဈာယ်ဆရာ, အတူနေတပည့်^၂, အနီးနေတပည့်^၃, ဥပဇ္ဈာယ်တူ သီတင်းသုံးဘော်, ဆရာတူ သီတင်းသုံးဘော်တို့သည် (ဆွေမျိုးမည်၏)။ အိမ်၌ အမိ, အဘ, အစ်ကို ဤသို့အစရှိသော သူတို့သည် (ဆွေမျိုးမည်၏)။ ထိုဆရာစသည်တို့သည် မကျန်းမမာ

မှတ်ချက်

၁-သီဟိုဠ်ကျွန်း၌ အမျိုးသားသူငယ်တို့ကို ရှင်ပြုပေးခြင်းသည် သားသ္မီးတို့ကို ထိမ်းမြားမင်္ဂလာ ပြုပေးခြင်းနှင့်တူ၏၊ ထို့ကြောင့် ပိုင်းခြားသတ်မှတ်ထားသော ထိုနေ့ရက်ကို ကျော်လွန်စေရန် မဖြစ်နိုင်။ (ဋီကာ) သီဟိုဠ်၌ နေ့ကောင်း အချိန်ကောင်းရွေးချယ်သော အလေ့သည် ယခုထက်တိုင် ရှိသေး၏။

၂- သဒ္ဓိဝိဟာရိကခေါ် အတူနေတပည့်-ဟူသည်မှာ ဥပဇ္ဈာယ်ယူထားသော တပည့်ဖြစ်သည်။

၃- အန္တေဝါသိကခေါ် အနီးနေတပည့်-ဟူသည်မှာ ဥပဇ္ဈာယ်မှ တပါးသော ဆရာတို့၏တပည့် ဖြစ်သည်။

၂၉၈

ကုန်လတ်သော် ဤယောဂီရဟန်း၏ ပလိဗောဓဖြစ်ကုန်၏။ ထို့ကြောင့် ထိုဆရာစသောပုဂ္ဂိုလ်တို့ကို လုပ်ကျွေးပြုစု၍ ပကတိအတိုင်း ကျန်းမာအောင်ပြုခြင်းဖြင့် ထိုပလိဗောဓကို ဖြတ်အပ်၏။

ထိုဆရာစသည်တို့တွင် ရှေးဦးစွာ(ပြရန်မှာ) ဥပဇ္ဈာယ်သည် မကျန်းမမာဖြစ်၍ ရောဂါမှ လျင်စွာမထငြားအံ့၊ တသက်လုံးသော်လည်း လုပ်ကျွေးပြုစုအပ်၏။ ရှင်ပြုပေးသော သရဏဂုံဆရာ, ရဟန်းပြုပေးသော ကမ္မဝါဆရာ, အတူနေတပည့်, မိမိက ကမ္မဝါဖတ်၍ ရဟန်းပြုပေးထားသော အနီးနေတပည့်, သရဏဂုံပေး၍ ရှင်ပြုပေးထားသော အနီးနေတပည့်, ဥပဇ္ဈာယ်တူ သီတင်းသုံးတော်တို့ကိုလည်း ထို့အတူပင် လုပ်ကျွေးပြုစုအပ်၏။ နိဿယည်းဆရာ, ကျမ်းဂန်သင်ကြားပေးသောဆရာ, နိဿယည်းယူတပည့်, ကျမ်းဂန်သင်ယူသည့် တပည့်, ဆရာတူ သီတင်းသုံးတော်တို့ကိုမူကား နိဿယည်း (သို့မဟုတ်) ကျမ်းဂန်သင်ကြားမှု မပြတ်သေးသမျှ ကာလပတ်လုံး လုပ်ကျွေးပြုစုအပ်၏။ စွမ်းနိုင်ပါမူ ထိုထက်အလွန်လည်း လုပ်ကျွေးပြုစုအပ်သည်သာတည်း။

အမိအဘတို့၌ ဥပဇ္ဈာယ်၌ကဲ့သို့ ကျင့်အပ်၏။ မိဘတို့သည် မင်းအဖြစ်၌ တည်နေစေကာမူ သား(ရဟန်း)ထံမှ လုပ်ကျွေးပြုစုမှုကို တောင့်တငြားအံ့၊ လုပ်ကျွေးပြုစုရမည်သာတည်း။ အကယ်၍ မိဘတို့အား ဆေးမရှိငြားအံ့၊ မိမိ၏ပစ္စည်းကို ပေးရမည်။ (မိမိ၌လည်း ဆေး)မရှိလတ်သော် ဆေးအလှူခံသောအကျင့်ဖြင့် ရှာဖွေ၍ ပေးရမည်သာတည်း။ ညီအစ်ကို အစ်မ နှမတို့အားမူ ထိုသူတို့၏ဥစ္စာကိုသာလျှင် ဆေးဖော်စပ်၍ ပေးရမည်။ အကယ်၍ (ထိုသူတို့အား) ဆေးမရှိငြားအံ့၊ မိမိ၏ဆေးကို အခိုက်အတံ့ (ချေးသည့်သဘောဖြင့်)ပေး၍ နောက်အခါ၌ (အစားပြန်)ရလျှင် ယူအပ်၏။ မရလျှင်(ထိုသူတို့ကို) မတောင်းအပ်။ ဆွေမျိုးမတော်သော ယောက်ဖအား ဆေးကုခြင်း ဆေးပေးခြင်းငှါ မအပ်ပေ။ “သင်၏ခင်ပွန်း

၂၉၉

သည်အား ပေးလော့”ဟု ဆို၍ (မိမိ)နှမအားမူ ပေးအပ်၏။ အစ်ကို၏ ဇနီးဖြစ်သော မရီး (သို့မဟုတ်) ညီ၏ ဇနီးဖြစ်သော ခယ်မ၌လည်း ဤနည်းတူပင်တည်း။ ထိုယောက်ဖ မရီး ခယ်မတို့၏ သားသမီးတို့သည်ကား ဤရဟန်း၏ ဆွေမျိုးတို့သာလျှင် ဖြစ်သောကြောင့် ဆေးကုအပ်ပေသည်။ ဆွေမျိုးပလိဗောဓနှင့်စပ်သော စကားရပ်ပြီး၏။

(၈) အနာရောဂါပလိဗောဓ

အနာရောဂါဟူသည်ကား တစုံတခုသော အနာရောဂါတည်း။ ထိုအနာရောဂါသည် နာကျင်ခံခက် နှိပ်စက်လတ်သော် (ရဟန်းအား) ပလိဗောဓဖြစ်၏။ ထို့ကြောင့် (ထိုပလိဗောဓကို) ဆေးကုခြင်းဖြင့် ဖြတ်ရမည်။ အကယ်၍ ရက်အနည်းငယ်^၁ ဆေးကုသော်လည်း မပျောက်ငြိမ်းငြားအံ့၊ “ငါသည် ခန္ဓာကိုယ်တည်းဟူသော သင်၏ ကျွန်မဟုတ်၊ အခစား(လည်း) မဟုတ်၊ [၉၂] သင့်ကိုသာလျှင် လုပ်ကျွေးလျက် အစမထင်သော သံသရာဝဋ်၌ ဆင်းရဲသို့ ရောက်ခဲ့ရလေပြီ”ဟု ခန္ဓာကိုယ်ကို ကဲ့ရဲ့၍ ရဟန်းတရားကိုသာလျှင် အားထုတ်သင့်ပေသည်။ အနာရောဂါ ပလိဗောဓနှင့်စပ်သော စကားရပ်ပြီး၏။

မှတ်ချက်

၁- ကတိပါဟံ-ပုဒ်၏ အနက်ဖြစ်သည်။ ယင်းရက်အနည်းငယ်သည် ၂-ရက် ၃-ရက်လည်း ဖြစ်နိုင်၏၊ လေးငါးခြောက်ရက်လည်း ဖြစ်နိုင်၏။ အနာရောဂါသည် ၂-ရက် ၃-ရက်မျှဖြင့် ပျောက်နိုင်သည်လည်းရှိ၏၊ လေးငါးရက် စသည်ကြာမှ ပျောက်နိုင်သည်လည်း ရှိ၏။ ထို့ကြောင့် အနာရောဂါအားလျော်စွာ သင့်သလို ယူနိုင်စေရန် ဤ၌ ရက်အနည်းငယ်-ဟု အနက်ရင်းအတိုင်းသာ ပြန်ထားသည်။ ပြည်မူနိဿယ၌ကား ၂-ရက် ၃-ရက်-ဟု ပြန်ထား၏။ ထိုပြန်ချက်လည်း အဇ္ဇေဝ ကိစ္စမာတပ္ပ-ဟူသော ဒေသနာတော်နှင့် လျော်ပေ၏။

၃၀၀

(၉) ကျမ်းဂန်ပလိဗောဓ

ကျမ်းဂန်-ဟူသည်ကား (ပိဋကတ်ဟူသော) ပရိယတ်ကို ဆောင်ရွက်ခြင်းတည်း။ ထိုကျမ်းဂန်ကို ရွတ်အံသရဇ္ဈာယ်ခြင်း စသည်ဖြင့် အမြဲကြောင့်ကြစိုက်နေရသော ရဟန်းအား ပလိဗောဓဖြစ်၏။ အမြဲကြောင့်ကြစိုက်မနေရသော ရဟန်းအားမူ ပလိဗောဓမဖြစ်ပေ။ ထိုပလိဗောဓမဖြစ်ရာ၌ ဤဆိုလတံ့သည်ကိုကား ဝတ္ထုများပေတည်း။

မဇ္ဈိမနိကာယ်ဆောင် ဒေဝမထေရ်သည် မလယဝါသီ (မလယအရပ်၌နေသော) ဒေဝမထေရ်၏အထံသို့ သွား၍ ကမ္မဋ္ဌာန်းတောင်းလေသတတ်။ မလယဝါသီ ဒေဝထေရ်သည် “ငါ့ရှင် ပရိယတ်၌ အဘယ်သို့သော သဘောရှိသနည်း”ဟု မေးလေသည်။ “မဇ္ဈိမနိကာယ်ကို နှုတ်တက်ဆောင်ပါသည်ဘုရား”ဟု (လျှောက်လေသည်)။ “ငါ့ရှင် ဤမဇ္ဈိမနိကာယ်မည်သည် ဆောင်ရန်ခက်ခဲ၏။ မူလပဏ္ဏာသကို ရွတ်အံသရဇ္ဈာယ်သူအား မဇ္ဈိမပဏ္ဏာသသည် နှုတ်သို့ရောက်လာတတ်၏၊ ထိုမဇ္ဈိမပဏ္ဏာသကို ရွတ်အံသရဇ္ဈာယ်သောသူအား ဥပရိပဏ္ဏာသသည် နှုတ်သို့ရောက်လာတတ်၏၊ သင့်အား အဘယ်မှာလျှင် ကမ္မဋ္ဌာန်း(နှလုံးသွင်းမှု) ဖြစ်နိုင်လိမ့်မည်နည်း”ဟု (မိန့်လေ၏။) “အရှင်ဘုရားတို့အထံ၌ ကမ္မဋ္ဌာန်းကို ရပြီးသည်ရှိသော် (ပရိယတ်ကို) နောက်တဖန်ပြန်၍ မကြည့်ပါတော့အံ့ အရှင်ဘုရား”ဟု (လျှောက်ထား၍) ကမ္မဋ္ဌာန်းကို ယူပြီးလျှင် ၁၉-နှစ်ပတ်လုံး ရွတ်အံသရဇ္ဈာယ်ခြင်းကိုမပြုပဲ အနှစ်နှစ်ဆယ်မြောက်၌ အရဟတ္တဖိုလ်သို့ ရောက်လေ၏။ ထိုအခါ^၁

မှတ်ချက်

၁-ပတွာ-ရောက်၍၊ ဝါ-ရောက်ပြီးလတ်သော်-ဟူသော ပုဒ်ကို မြန်မာစကား ပြတ်သားရှင်းလင်းစေရန် “ရောက်လေ၏။ ထိုအခါ”ဟု ဝါကျပါခွဲ၍ ပြန်ထားသည်။

၃၀၁

သရဇ္ဈာယ်ခြင်းငှါ လာကြကုန်သော ရဟန်းတို့အား “ငါ့ရှင်တို့ ငါသည် ပရိယတ်ကို မကြည့်သည်မှာ အနှစ်နှစ်ဆယ်ရှိပေပြီ၊ (သို့သော်လည်း) ငါသည် ဤမဇ္ဈိမနိကာယ်၌ လေ့လာကျေပြွန်ပြီး ဖြစ်၏၊ အားထုတ်ကြပါကုန်”ဟု ဆိုပြီးလျှင် အစမှစ၍ အဆုံးတိုင်အောင် အက္ခရာတလုံးမျှ၌သော်လည်း ထို(မဇ္ဈိမနိကာယ်ဆောင် ဒေဝ)မထေရ်အား ယုံမှားမှု မဖြစ်ပေ။

ကရုဠိယတောင်၌ သီတင်းသုံးနေသော နာဂမထေရ်သည်လည်း ၁၈-နှစ်ပတ်လုံး ပရိယတ်ကို စွန့်လွှတ်ပြီးနောက် ရဟန်းတို့အား ဓာတုကထာကို ပို့ချလေသည်။ အနုရာဓမြို့နေ မထေရ်တို့နှင့်အတူ နှီးနှောတိုက်ဆိုင်ကြည့်ကြသော ထို(နာဂမထေရ်ထံမှ သင်ယူသော)ရဟန်းတို့အား တခုသော ပဉှာသော်လည်း အစဉ်ချွတ်လျက် နှုတ်တက်သည် မရှိပေ။

မဟာဝိဟာရ ကျောင်းတိုက်၌လည်း တိပိဋကစူဠာဘယမည်သော မထေရ်သည် အဋ္ဌကထာကို မသင်ယူပဲပင်^၁ နိကာယ်ငါးရပ်ကို သင်ယူပြီးသော ပရိသတ်၌ ပိဋကတ်သုံးပုံကို ဖွင့်ဆိုမည်-ဟု စည်တော်ကို တီးခတ်စေလေသည်။ ရဟန်းသံဃာက “အဘယ်ဆရာ၏ ပို့ချစဉ်နည်း၊ မိမိဆရာ၏ ပို့ချစဉ်ကိုသာလျှင် ဆိုလော့၊ တပါးသောပို့ချစဉ်ဖြင့် ဆိုခြင်းငှါ (ခွင့်)မပေးကုန်အံ့”ဟု ပြောဆိုလေ၏။ ထိုအဘယမထေရ်၏ ဥပဇ္ဈာယ်ဆရာကလည်း မိမိထံ ဆည်းကပ်ဝတ်ပြုလာစဉ် ထိုအဘယမထေရ်ကို “ငါ့ရှင် သင်သည် စည်ကို တီးခတ်စေသလော”ဟု မေးလေ၏။ “မှန်ပါသည် အရှင်ဘုရား”ဟု (လျှောက်၏)။ “အဘယ်အကြောင်းကြောင့်နည်း”ဟု (မေးပြန်၏)။ “ပရိယတ်(ပိဋကတ်)ကို ဖွင့်ဆိုမည်ဟု (ရည်ရွယ်သောကြောင့်ပါ) အရှင်

မှတ်ချက်

၁- မသင်ယူပဲပင်.. တီးခတ်စေလေသည်-ဟု စပ်ပါ။

၃၀၂

ဘုရား”ဟု (လျှောက်၏)။ “ငါ့ရှင် အဘယဆရာတို့သည် ဤပုဒ်ကို အဘယ်သို့ ဖွင့်ဆိုကြသနည်း”ဟု (မေးပြန်၏)။ “ဤသို့ ဖွင့်ဆိုကြပါသည် အရှင်ဘုရား”ဟု (လျှောက်၏)။ ဥပဇ္ဈာယ်မထေရ်က “ဟုန်”ဟု ဆိုကာ တားမြစ်လိုက်၏။ တဖန် ထိုအဘယမထေရ်သည် အခြားအခြားသော ပရိယာယ်ဖြင့် “ဤသို့ ဖွင့်ဆိုကြပါသည် အရှင်ဘုရား”ဟု သုံးကြိမ်တိုင်တိုင် (ပြင်၍ ပြင်၍)လျှောက်ထားပြန်၏။ ဥပဇ္ဈာယ်မထေရ်က “ဟုန်”ဟု ဆိုကာ တားမြစ်ပြီးလျှင် “ငါ့ရှင် သင် [၉၃] ပဌမဆိုသော အဖွင့်သည်သာလျှင် ဆရာတို့၏ ပို့ချစဉ်ဖြစ်ပေသည်၊ သို့ရာတွင် (သင်သည်) ဆရာတို့၏နှုတ်မှ သင်ယူ(ထား)သည် မဟုတ်သောကြောင့် “ဤသို့ ဆရာတို့ဖွင့်ဆိုကြပါသည်”ဟု ကြံ့ကြံ့တည်ခြင်းငှါ မစွမ်းနိုင်ပဲ ရှိချေသည်။ သွားပါချေ၊ မိမိဆရာတို့၏အထံ၌ နာယူချေဦး”ဟု (ပြောကြားလေ၏)။ “အဘယ်အရပ်သို့ သွားရပါမည်နည်း အရှင်ဘုရား”ဟု (မေးလျှောက်၏)။ “ဂင်္ဂါမြစ်တဖက်တွင် ရောဟဏဇနပုဒ်ဝယ် တုလာဓာရတောင်ကျောင်း၌ အလုံးစုံသော (ပိဋကတ်သုံးပုံ) ပရိယတ်၌ ကောင်းစွာ ပိုင်နိုင်ကျွမ်းကျင်သော^၁ မဟာဓမ္မရက္ခိတမည်သော မထေရ်သည် သီတင်းသုံးလျက်ရှိ၏၊ ထိုမထေရ်၏အထံသို့ သွားလေလော့”ဟု (ညွှန်ကြားလေ၏)။ (စူဠာဘယမထေရ်သည်) “ကောင်းပါပြီ အရှင်ဘုရား”ဟု (ဆို၍) ဥပဇ္ဈာယ်မထေရ်ကို ရှိခိုးပြီးလျှင် ရဟန်းငါးရာတို့နှင့်တကွ မဟာဓမ္မရက္ခိတမထေရ်၏ အထံသို့သွား၍ ရှိခိုးလျက်

မှတ်ချက်

၁-“ဤပုဂ္ဂိုလ်၌ ကောင်းစွာ ဆုံးဖြတ်အပ်ပြီးသော ပိဋကတ်သုံးပုံဟူသော ပရိယတ်သည် တည်ရှိ၏၊ ထို့ကြောင့် ထိုပုဂ္ဂိုလ်သည် သဗ္ဗပရိယတ္တိက- ပရိယတ်အလုံးစုံရှိသူ မည်၏၊ တေပိဋက- ပိဋကတ်သုံးပုံဆောင် ပုဂ္ဂိုလ်-ဟု အနက်ရသည်”ဟူသော ဋီကာနှင့်အညီ မြန်မာပြန်စာဖတ်သူတို့ နားလည်လွယ်စေရန် အနည်းငယ်ပြင်၍ ပြန်ထားသည်။

၃၀၃

နေလေ၏။ မဟာဓမ္မရက္ခိတမထေရ်က “အဘယ်ကြောင့်လာသနည်း”ဟု မေးလေ၏။ “အဋ္ဌကထာဓမ္မကို နာယူခြင်းငှါ (လာပါသည်) အရှင်ဘုရား”ဟု လျှောက်လေ၏။ “ငါ့ရှင်အဘယ ဒီဃနိကာယ် မဇ္ဈိမနိကာယ်တို့၌ ငါ့ကို ရံဖန်ရံခါ မေးကြ၏။ ကြွင်းသောနိကာယ်ကိုမူ ငါသည် အနှစ်သုံးဆယ်ပတ်လုံး ပြန်၍ မကြည့်စဘူး။ သို့သော်လည်း သင်သည် ညဉ့်အခါ၌ ငါ၏အထံတွင် ပါဠိတော်ကို ပြန်ပြပါ။ ငါသည် သင့်အား နေ့အခါ၌ အဋ္ဌကထာကို ပို့ချပေးမည်”ဟု (ပြောကြားလေ၏)။ အဘယမထေရ်သည် “ကောင်းပါပြီ အရှင်ဘုရား”ဟု (ဆို၏) ထိုမထေရ်မိန့်ဆိုတိုင်း ပြုလုပ်လေ၏။ ပရိဝုဏ်တံခါး၌ မဏ္ဍပ်ကြီးကို ဆောက်လုပ်စေ၍ ရွာသူရွာသားတို့သည် နေ့တိုင်း နေ့တိုင်း တရားနာခြင်းငှါ လာကြ၏။ အဘယမထေရ်သည် ညည့်အခါ၌ ပါဠိတော်ကို ပြန်၏။ ထိုညဉ့်၌ပြန်ဆိုသော ပါဠိတော်ကို နေ့အခါ၌ ဖွင့်ပြလျက် မဟာဓမ္မရက္ခိတမထေရ်သည်^၁ အစဉ်သဖြင့်^၂ ဒေသနာကို ပြီးဆုံးစေပြီးလျှင် (အင်းပျဉ်ထက်မှဆင်းကာ) ဖျာပေါ်၌ထိုင်၍ “ငါ့ရှင် ငါ့အား ကမ္မဋ္ဌာန်းကို ဟောကြားပါ”ဟု တောင်းပန်လေ၏။ “အရှင်ဘုရား အဘယ်သို့ ဆိုပါကုန်သနည်း၊ တပည့်တော်သည် အရှင်ဘုရားတို့၏ အထံ၌သာလျှင် နာယူရသည် မဟုတ်လော၊ တပည့်တော်သည် အရှင်ဘုရားတို့ မသိ(အပ်)သေးသော တရားကို အဘယ်သို့ ဟောကြားနိုင်ပါမည်နည်း”ဟု (အဘယထေရ်က လျှောက်လေ၏။) ထိုအခါ၌ ထိုတပည့် အဘယထေရ်ကို ဆရာမဟာဓမ္မရက္ခိတ မထေရ်သည် “ငါ့ရှင်အဘယ

မှတ်ချက်

၁- ကထယန္တော-ပုဒ်ကို “ဖွင့်ပြသော မထေရ်သည်”ဟု အတိအကျပြန်လျှင် မြန်မာစကား မချောသောကြောင့် “ဖွင့်ပြလျက် မဟာဓမ္မရက္ခိတ မထေရ်သည်”ဟု ဖြည့်စွက်ပြန်သည်။

၂-အစဉ်သဖြင့်-ဟူသည်မှာ အစဉ်အတိုင်း ဖွင့်ပြသောအားဖြင့်-ဟု ဆိုလို၏။

၃၀၄

ပဋိပတ် (ကိုယ်တွေ့အကျင့်)ဟူသော သွားခြင်းဖြင့် သွားပြီး သိပြီးသောသူ၏ ဤအကျင့်လမ်းက တပါးတခြား ဖြစ်ပါသည်”ဟု ဆိုလေ၏။ ထိုစဉ်အခါ၌ အဘယမထေရ်သည် သောတာပန် ဖြစ်နေသတတ်။ (ထို့ကြောင့်) ထိုအခါ အဘယမထေရ်သည် မဟာဓမ္မရက္ခိတမထေရ်အား ကမ္မဋ္ဌာန်းပေးပြီးလျှင် ပြန်လာ၍ ကြေးပြာသာဒ်၌ ပိဋကတ်သုံးပုံပါဠိတော်ကို ဖွင့်ဆိုပို့ချနေ၏၊ ထိုသို့ ပို့ချနေစဉ်^၁ “မဟာဓမ္မရက္ခိတမထေရ် ပရိနိဗ္ဗာန်ပြုလေပြီ”ဟု ကြားသိရလေ၏။ ကြားသိပြီး၍ “ငါ့ရှင်တို့ သင်္ကန်းယူခဲ့ကြပါ”ဟု (ဆိုပြီးလျှင် သန့်ပြန့်သော) သင်္ကန်းကိုရုံ၍ “ငါ့ရှင်တို့ ငါတို့၏ဆရာအား အရဟတ္တမဂ်သည် လျောက်ပတ်လှပါပေသည်၊ ငါ့ရှင်တို့ ငါတို့၏ဆရာသည် ဖြောင့်(လည်း) ဖြောင့်မတ်၏၊ အာဇာနည်မထေရ်(လည်း) ဖြစ်ပေ၏။ ငါတို့ဆရာသည် မိမိတပည့် စာသင်သား၏အထံ၌ ဖျာပေါ်မှာထိုင်၍ “ငါ့အား ကမ္မဋ္ဌာန်းကို ဟောကြားပါလော့”ဟု တောင်းပန်ပေ၏။ ငါ့ရှင်တို့ ငါတို့ဆရာမထေရ်အား အရဟတ္တမဂ်သည် လျောက်ပတ်လှပါပေသည်”ဟု (ပြောဆိုလေ၏)။ ဤဒေဝ, နာဂ, မဟာဓမ္မရက္ခိတမထေရ်တို့ကဲ့သို့ သဘောရှိသော ရဟန်းတော်တို့အား ကျမ်းဂန်သည် ပလိဗောဓမဖြစ်ပေ။ ကျမ်းဂန်ပလိဗောဓနှင့်စပ်သော စကားရပ်ပြီး၏။

(၁၀) တန်ခိုးပလိဗောဓ

တန်ခိုးဟူသည်ကား ပုထုဇဉ်တို့၌ဖြစ်သော တန်ခိုးတည်း။ မှန်ပေ၏။ ထိုပုထုဇဉ်တန်ခိုးသည် ပက်လက်အိပ်တတ်ကာမျှ သူငယ်ကဲ့သို့၎င်း၊ ကောက်နုကဲ့သို့၎င်း (မပျက်အောင်) ဆောင်ထားရန် ခက်ခဲ၏၊ အနည်းငယ်မျှသော

မှတ်ချက်

၁- ပရိဝတ္တေန္တော-ပုဒ်ကို မြန်မာစကား ရှင်းလင်းစေရန် “ဖွင့်ဆိုပို့ချနေ၏။ ထိုသို့ ပို့ချနေစဉ်”ဟု ဝါကျပါခွဲ၍ ပြန်ထားသည်။

၃၀၅

အနှောက်အယှက်ဖြင့်ပင် ပျက်စီးတတ်၏။ ထိုတန်ခိုးသည် ဝိပဿနာ၏(သာ) ပလိဗောဓဖြစ်သည်၊ သမာဓိ၏(ပလိဗောဓကား) မဖြစ်ပေ။ အဘယ့်ကြောင့်ဆိုသော် သမာဓိသို့ ရောက်ပြီးမှ(သာ) (ထိုတန်ခိုးသို့) ရောက်နိုင်ခြင်းကြောင့်တည်း။ ထို့ကြောင့် ဝိပဿနာကို အလိုရှိသောသူသည် တန်ခိုးဟူသော ပလိဗောဓကို(လည်း) ဖြတ်အပ်၏။ သမာဓိကို အလိုရှိသောသူသည်ကား ကြွင်းသော ပလိဗောဓကိုးပါးတို့ကို(သာ) (ဖြတ်အပ်ပေသည်)။ တန်ခိုးပလိဗောဓနှင့်စပ်သော စကားရပ်ပြီး၏။ ဤဆိုအပ်ခဲ့ပြီးသည်ကား ရှေးဦးစွာ (အစဉ်ကျသော) ပလိဗောဓနှင့်စပ်သော စကားရပ်၌ အကျယ်ပေတည်း။

ကမ္မဋ္ဌာန်းပေးသူကို ဖွင့်ပြချက်

[၉၄] ၄၂။ “ကမ္မဋ္ဌာန်းပေးတတ်သော မိတ်ဆွေကောင်းသို့ ချဉ်းကပ်၍”ဟူသော ဤခေါင်းစဉ်စကားရပ်၌ ကမ္မဋ္ဌာန်းသည် အရာခပ်သိမ်း၌ အလိုရှိအပ်သော သဗ္ဗတ္ထကကမ္မဋ္ဌာန်း^၁၊ အမြဲ ဆောင်ထားအပ်သော ပါရိဟာရိယကမ္မဋ္ဌာန်းဟူ၍ ၂-မျိုးရှိ၏။ ထိုကမ္မဋ္ဌာန်း ၂-မျိုးတို့တွင် (၁) ရဟန်းသံဃာစသည်တို့၌ (ပွါးစေအပ်သော) မေတ္တာကမ္မဋ္ဌာန်းသည်၎င်း၊ (၂) မရဏဿတိကမ္မဋ္ဌာန်းသည်၎င်း သဗ္ဗတ္ထကကမ္မဋ္ဌာန်းမည်၏။ (၃) အသုဘသညာသည်လည်း (သဗ္ဗတ္ထကကမ္မဋ္ဌာန်း မည်၏)ဟူ၍ အချို့က (ဆိုကြ၏)^၂။

မှတ်ချက်

၁-သဗ္ဗ-အရာခပ်သိမ်း၌ + အတ္ထက- အလိုရှိအပ်သော + ကမ္မဋ္ဌာန- ကမ္မဋ္ဌာန်း။

၂- စတုရာရက္ခာတိ။ ။ဗုဒ္ဓါနုဿတိ မေတ္တာ စ၊ အသုဘံ မရဏဿတိ-ဟူသော ခုဒ္ဒသိက္ခာကျမ်း၌ ဗုဒ္ဓါနုဿတိနှင့်တကွ ဤသဗ္ဗတ္ထကကမ္မဋ္ဌာန်း ၃-ပါးကိုပင် စတုရာရက္ခ- အစောင့်အရှောက် ၄-ပါးဟု ပြဆိုထား၏။ ထိုအလိုအားဖြင့် ဗုဒ္ဓါနုဿတိကိုလည်း သဗ္ဗတ္ထကကမ္မဋ္ဌာန်းဟု ဆိုသင့်ပေ၏။

၃၀၆

ချဲ့ဦးအံ့၊ ကမ္မဋ္ဌာန်းတရားအားထုတ်သော ရဟန်းသည် ရှေ့ဦးစွာ (ဤကျောင်း၌ရှိသည့် အလုံးစုံသော ရဟန်းများ-ဟု) ပိုင်းခြားသတ်မှတ်၍ ဥပစာရသိမ်ခေါ် ကျောင်းတိုက်ရှိ ရဟန်းသံဃာ၌ “(ဤကျောင်းတိုက်တွင်းရှိ ရဟန်းအားလုံးတို့သည်) ချမ်းသာကြပါစေ၊ စိတ်ဆင်းရဲကင်းကြပါစေ”ဟု မေတ္တာကို ပွါးစေအပ်၏။ ထို့နောက် ဥပစာရသိမ်တွင်းရှိ နတ်တို့၌၊ ထို့နောက် ဆွမ်းခံရွာတွင် အစိုးရသော လူကြီး၌၊ ထို့နောက် ထိုဆွမ်းခံရွာ၌(နေသော) လူတို့ကို အစပြု၍ အလုံးစုံသော သတ္တဝါတို့၌ (မေတ္တာကို ပွါးစေအပ်၏)။ ထိုသို့ ပွါးစေခြင်း၏အကျိုးကား- ရဟန်းသံဃာ၌ (ပွါးစေအပ်သော) မေတ္တာဖြင့် အတူနေ သီတင်းသုံးဘော်တို့၏စိတ်ကို သိမ်မွေ့နူးညံ့စေ၏^၁။ ထိုအခါ၌ ထိုကမ္မဋ္ဌာန်းတရားအားထုတ်သော ရဟန်းအား ထိုအတူနေ သီတင်းသုံးဘော်ရဟန်းတို့သည် ချမ်းမြေ့ပြေပြစ်သော ဆက်ဆံခြင်းရှိကုန်၏။ ဥပစာရသိမ်တွင်းရှိ နတ်တို့၌ (ပွါးစေအပ်သော) မေတ္တာဖြင့် သိမ်မွေ့နူးညံ့စေအပ်သော စိတ်ရှိကြသော နတ်တို့သည် (ထိုကမ္မဋ္ဌာန်းတရားအားထုတ်သော ရဟန်းကို) တရားနှင့်လျော်သော စောင့်ရှောက်ခြင်းဖြင့် ကောင်းစွာ စောင့်ရှောက်ကုန်၏^၂။ ဆွမ်းခံရွာတွင် အစိုးရသောလူကြီး၌ (ပွါးစေအပ်သော)မေတ္တာဖြင့် (သူတို့၏) စိတ်အစဉ်ကို သိမ်မွေ့နူးညံ့စေသောကြောင့်^၃ (ထို)အစိုးရသူတို့သည် (ထိုရဟန်း၏) ပရိက္ခရာကို

မှတ်ချက်

၁- နူးညံ့သောစိတ် ရှိသည်၏အဖြစ်ကို ဖြစ်စေ၏-ဟု အတိအကျပြန်လျှင် ပါဠိမသင်ဘူးသူတို့က နားမလည်ပဲ ရှိရာသောကြောင့် အနက်တူပရိယာယ်ဖြင့် လဲလှယ်၍ ပြန်ထားသည်။

၂-ဤ၌လည်း နားလည်လွယ်စေရန် ပရိယာယ်တပါးဖြင့် လဲလှယ်၍ ပြန်ထားသည်။

၃- ဤ၌လည်း နားလည်လွယ်စေရန် ဟေတုမန္တ ဝိသေသနလည်း ပြုကာ ပရိယာယ်တပါးဖြင့် လဲလှယ်၍ ပြန်ထားသည်။

၃၀၇

တရားနှင့်လျော်သော စောင့်ရှောက်ခြင်းဖြင့် ကောင်းစွာ စောင့်ရှောက်ကြ၏^၁။ ဆွမ်းခံရွာ၌(နေသော) လူတို့၌ (ပွါးစေအပ်သော)မေတ္တာဖြင့် (ထိုလူတို့၏)စိတ်ကို ကြည်လင်စေနိုင်သောကြောင့် ထိုသူတို့၏ နှိပ်စက် နှောက်ယှက်ခြင်းမရှိပဲ သွားလာနေထိုင်ရ၏^၂။ အလုံးစုံသော သတ္တဝါတို့၌ (ပွါးစေအပ်သော)မေတ္တာဖြင့် အလုံးစုံသော အရပ်မျက်နှာတို့၌ အထိအခိုက် အနှောက်အယှက်မရှိပဲ လှည့်လည်သွားလာရ၏။ သေခြင်းတရားကို အဖန်ဖန်အထပ်ထပ် အောက်မေ့ခြင်း (မရဏဿတိ)ဖြင့် “ငါသည် မုချသေရလတံ့”ဟု ဆင်ခြင်အောက်မေ့မိသောကြောင့်^၃ မအပ်သောနည်းဖြင့် ပစ္စည်းရှာမှီးခြင်းကို စွန့်၍ အဆင့်ဆင့်သံဝေဂကို ပွါးစေလျက်^၄ (မှန်သောအကျင့်၌) မတွန့်ဆုတ်သော စိတ်ဖြစ်ခြင်းရှိ၏။ အသုဘသညာ၌ လေ့လာပြီးသော စိတ်ရှိသော ထိုသူ၏စိတ်ကို နတ်၌ဖြစ်သော အာရုံတို့သည်သော်လည်း လောဘ၏အစွမ်းအားဖြင့် ထက်ဝန်းကျင်မှ မဆွဲဆောင်နိုင်ကြကုန်။

မှတ်ချက်

၁-သုရက္ခိတပရိက္ခာရော- ကောင်းစွာ စောင့်ရှောက်အပ်သော ပရိက္ခရာရှိ၏-ဟု အတိအကျပြန်လျှင် ပါဠိမတတ်သူတို့ နားလည်ရန်ခက်၏၊ ထို့ကြောင့် “(ထိုရဟန်း၏) ပရိက္ခရာကို ကောင်းစွာ စောင့်ရှောက်ကြ၏”ဟု ပရိယာယ်တပါးဖြင့် ပြန်ထားသည်။

၂- ဤ၌လည်း နားလည်လွယ်စေရန် စကားအသုံး အနည်းငယ်ပြင်၍ ပြန်ထားသည်။

၃- ဟေတုမန္တဝိသေသနအဖြစ် ယူ၍ ပြန်ထားသည်။ ယင်း ဟိတ်ပုဒ်ကို စွန့်၍-၌ စပ်ပါ။

၄-ပွါးသော သံဝေဂရှိလျက်-ဟု အတိအကျပြန်လျှင် မပေါ်လွင် မပြတ်သားလှသောကြောင့် “သံဝေဂကို ပွါးစေလျက်”ဟု စကားအသုံး လဲလှယ်၍ ပြန်ထားသည်။

၃၀၈

ဤသို့ ကျေးဇူးများလှသဖြင့် အရာခပ်သိမ်း၌^၁ (ရှေ့သွားအဖြစ်ဖြင့်) အလိုရှိအပ်သောကြောင့်၎င်း၊ လိုရင်းဖြစ်သော ဘာဝနာအားထုတ်မှု၏ အကြောင်းဖြစ်သောကြောင့်၎င်း သဗ္ဗတ္ထကကမ္မဋ္ဌာန်း^၂ဟူ၍ ဆိုအပ်ပေသည်။

ကမ္မဋ္ဌာန်းလေးဆယ်တို့တွင် ကမ္မဋ္ဌာန်းတရား အားထုတ်သော ယောဂီ၏ စရိုက်နှင့်လျော်သော ကမ္မဋ္ဌာန်းသည် ထိုယောဂီက အမြဲအားထုတ်ခြင်းဖြင့် ဆောင်ထားအပ်သောကြောင့်၎င်း၊ အထက်အထက်ဖြစ်သော ဘာဝနာအမှု၏ နီးသောအကြောင်း ဖြစ်သောကြောင့်၎င်း ပါရိဟာရိယကမ္မဋ္ဌာန်း^၃ဟူ၍ ဆိုအပ်ပေသည်။ ဤသို့ ၂-ပါးအပြားရှိသော ကမ္မဋ္ဌာန်းကို ပေးတတ်သောပုဂ္ဂိုလ်သည် ကမ္မဋ္ဌာန်းပေးသူ မည်ပေ၏။

မိတ်ဆွေကောင်း-ဟူသည်မှာ-

ချစ်ခင်အပ်သည်၊ လေးစားအပ်သည်၊ ချီးမွမ်းအပ်သည်။ (သူတပါးတို့ကို) ဆိုဆုံးမတတ်သည်၊ (မိမိက) ဆိုဆုံးမခံနိုင်သည်။ (သစ္စာ, ပဋိစ္စသမုပ္ပါဒ်စသော) နက်နဲသောစကားကို ပြောဟောတတ်သည်၊ မလျော်သောအရာ၌ မတိုက်တွန်းတတ်ပေ-ဟု ဟောထားသော

မှတ်ချက်

၁- အရာခပ်သိမ်း၌-ဟူသည်မှာ အလုံးစုံသော ရဟန်းကိစ္စ၌၊ သိုမဟုတ် အလုံးစုံသော ကမ္မဋ္ဌာန်းတရား အားထုတ်ရာ၌-ဟု ဆိုလို၏။

၂- သဗ္ဗတ္ထက- အရာခပ်သိမ်း၌ အလိုရှိအပ်သော + ကမ္မ- ဘာဝနာအားထုတ်မှု၏ + ဌာန- အကြောင်း။

၃-ပါရိဟာရိယ- အမြဲ ဆောင်ထားအပ်သော + ကမ္မ- အထက်အထက် ဘာဝနာအမှု၏ + ဌာန- နီးသောအကြောင်း။

၃၀၉

ဤသို့ အစရှိသောဂုဏ်နှင့် ပြည့်စုံသော ဧကန်မုချ အကျိုးစီးပွါးကို ရှာတတ်သော သီလ သမာဓိ ပညာ ကြီးပွါးရေးအဖို့၌ တည်သော မိတ်ဆွေကောင်းပေတည်း။

[၉၅] “အာနန္ဒာ ငါဘုရားတည်းဟူသော မိတ်ဆွေကောင်းကို အကြောင်းပြု၍ ပဋိသန္ဓေနေခြင်း သဘောရှိသော သတ္တဝါတို့သည် ပဋိသန္ဓေနေရခြင်းမှ လွတ်မြောက်ကြကုန်၏”ဟူသော ဤသို့ အစရှိသည်ကို ဟောတော်မူခြင်းကြောင့် မြတ်စွာဘုရားသည်သာလျှင် အလုံးစုံသော အခြင်းအရာနှင့် ပြည်စုံသော မိတ်ဆွေကောင်းမည်ပေသည်။ ထို့ကြောင့် မြတ်စွာဘုရား ရှိတော်မူလျှင် ထိုမြတ်စွာဘုရား၏ အထံတော်၌ ကမ္မဋ္ဌာန်းကိုယူခြင်းသည် အကောင်းဆုံ^၁း ဖြစ်ပေသည်။ မြတ်စွာဘုရား ပရိနိဗ္ဗာန်ဝင်စံတော်မူပြီး ဖြစ်လျှင်မူကား ရှစ်ကျိပ်သော မဟာသာဝကတို့တွင် သက်တော်ထင်ရှားရှိသော မဟာသာဝက၏အထံ၌ ယူခြင်းငှါ သင့်ပေသည်။ ထိုမဟာသာဝက မရှိလျှင်မူ မိမိယူလိုသော ကမ္မဋ္ဌာန်း၏ အစွမ်းအားဖြင့်ပင်လျှင် စတုက္က ပဉ္စကဈာန်တို့ကို ဖြစ်စေ၍ ဈာန်ကို အခြေခံပြုကာ^၂ ဝိပဿနာကို ပွါးစေလျက် အာသဝေါကုန်ခန်းခြင်းသို့ရောက်သော ရဟန္တာ၏အထံ၌ ယူသင့်ပေသည်။

မှတ်ချက်

၁- ယူအပ်သော ကမ္မဋ္ဌာန်းသည် ကောင်းစွာယူအပ်သော ကမ္မဋ္ဌာန်းဖြစ်၏ဟု ဆိုလျှင် ပါဠိမတတ်သူတို့ နားလည်ရန် ခက်၏၊ ထို့ကြောင့် “ကမ္မဋ္ဌာန်းကိုယူခြင်းသည် အကောင်းဆုံး ဖြစ်ပေသည်”ဟု စကားအသုံး လဲလှယ်၍ ပြန်ထားသည်။

၂- ဈာန်လျှင် နီးသော အကြောင်းရှိသော ဝိပဿနာကို ပွါးစေလျက်-ဟု အတိအကျပြန်လျှင် အချို့က နားမလည်နိုင်ရာသောကြောင့် အထက်ပါအတိုင်း ပြင်၍ ပြန်ထားသည်။

၃၁၀

အသို့နည်း ရဟန္တာသည် “ငါ ရဟန္တာ”ဟူ၍ မိမိဂုဏ်ကို ထင်ရှားဖော်ပြပါသလော? ဤကား အမေး။ အဘယ်မှာ (ဤသို့) မေးဖွယ်ရှိအံ့နည်း။ “ဘာဝနာအမှုကိုပြုသူ= ကမ္မဋ္ဌာန်းအားထုတ်သူ”ဟု သိလျှင် (ငါ ရဟန္တာ-ဟု) ထင်ရှားပြတတ်ပေ၏။ အဿဂုတ္တမထေရ်သည် ကမ္မဋ္ဌာန်းအားထုတ်သော ရဟန်းအား “ဤသူသည် ကမ္မဋ္ဌာန်းအားထုတ်သူတည်း”ဟု သိသောကြောင့် ကောင်းကင်၌ သားရေပိုင်းကိုခင်း၍ ထိုသားရေပိုင်း၌ ထက်ဝယ်ဖွဲ့ခွေ ထိုင်နေလျက် ကမ္မဋ္ဌာန်းကို ဟောဘူးသည် မဟုတ်ပါလော^၁။ ဤကား အဖြေ။

ထို့ကြောင့် အကယ်၍ (ကမ္မဋ္ဌာန်းပေးတတ်သူ) ရဟန္တာကို ရငြားအံ့၊ ဤသို့ရခြင်းသည် ကောင်းလှပါပေ၏။ အကယ်၍ (ရဟန္တာကို) မရငြားအံ့၊ အနာဂါမ်, သကဒါဂါမ်, သောတာပန်, ဈာန်ရပုထုဇဉ်နှင့်^၂ ပိဋကတ်သုံးပုံဆောင်, ၂-ပုံဆောင်, တပုံဆောင် (ပုထုဇဉ်)ပုဂ္ဂိုလ်တို့တွင် ရှေးရှေးပုဂ္ဂိုလ်၏

မှတ်ချက်

၁-ဤ၌ ရဟန္တာပုဂ္ဂိုလ်က ကမ္မဋ္ဌာန်းအားထုတ်သော ရဟန်းအား မိမိဂုဏ်ကို ပြသည်-ဟု ဆိုရာတွင် လူ သာမဏေတို့အား ပြသည်မဟုတ်၊ ရဟန်းအားသာ ပြသည်-ဟု မှတ်ယူရာ၏။ အကြောင်းမူကား- လူ သာမဏေတို့အား မိမိ၏ အရိယာအဖြစ် ရဟန္တာအဖြစ်ကို ပြောလျှင် ပြလျှင် ဘူတာရောစနသိက္ခာပုဒ်ဖြင့် ပါစိတ်အာပတ်သင့်၏၊ အရိယာပုဂ္ဂိုလ် ဟူသမျှသည်လည်း သိလျက် ဝိနည်းသိက္ခာပုဒ်ကို ကျူးလွန်ရိုး မရှိပေ၊ ထို့ကြောင့်ပင်တည်း။

၂-ဤတိုင်အောင် အာဂမသုတ အဓိဂမသုတ-ဟူသော အကြားအမြင် ၂-ပါးလုံးနှင့် ပြည့်စုံသော ပုဂ္ဂိုလ်များကို ပြသည်၊ ထိုတွင် သောတာပန်တိုင်အောင် လောကီ လောကုတ္တရာ အဓိဂမသုတ ၂-မျိုးလုံးနှင့် ပြည့်စုံသော ပုဂ္ဂိုလ်များ ဖြစ်သည်၊ ဈာန်ရပုထုဇဉ်သည်ကား လောကီဈာန်ဟူသော အဓိဂမသုတ တမျိုးတည်းနှင့်သာ ပြည့်စုံသောပုဂ္ဂိုလ် ဖြစ်သည်။ ထိုမှနောက်၌ ပိဋကသုံးပုံဆောင်-စသော ပုထုဇဉ်တို့သည်ကား အာဂမသုတ-ဟူသော အကြားနှင့်သာ

၃၁၁

အထံ၌ (ယူသင့်ပေသည်)။ ပိဋကတ်တပုံဆောင် ပုဂ္ဂိုလ်ပင် မရှိလတ်သော် နိကာယ်တခုမျှသော်လည်း အဋ္ဌကထာနှင့်တကွ ကျေပြွန်စွာ လေ့လာထား၍ လဇ္ဇီပုဂ္ဂိုလ်လည်းဖြစ်သောသူ၏ အထံ၌ ယူသင့်ပေသည်။ သုတ်ပါဠိတော်ကိုဆောင်သော (ဘုရားနှင့် ဘုရားတပည့်တော် သာဝကတို့၏ ဂုဏ်ကျေးဇူး)အနွယ်ကို အစဉ်စောင့်ရှောက်သော ဆရာအစဉ်အဆက်၏ သင်ရိုးကို အစဉ်ထိန်းသိမ်းသော ဤကဲ့သို့သော ဆရာသည် မိမိဆရာ၏အယူအဆကိုသာ ပြတတ်၏၊ မိမိ၏အယူကို မပြတတ်ပေ။ ထို့ကြောင့်ပင်လျှင် ရှေးမထေရ်ကျော်တို့သည် “လဇ္ဇီပုဂ္ဂိုလ် စောင့်ရှောက်လိမ့်မည်၊ လဇ္ဇီပုဂ္ဂိုလ် စောင့်ရှောက်လိမ့်မည်”ဟု သုံးကြိမ်တိုင်တိုင် မိန့်ဆိုကြလေပြီ။

(ဖော်ပြခဲ့ပြီးသော) ဤကမ္မဋ္ဌာန်းဆရာ မိတ်ဆွေကောင်းတို့တွင် ရှေး၌ဆိုခဲ့သော ရဟန္တာအစရှိသည်တို့သည် မိမိတို့ရထားသော အကျင့်လမ်းကိုသာလျှင် ပြောဆိုတတ်ကြပေသည်။ အကြားအမြင်များသော ကမ္မဋ္ဌာန်းဆရာသည်ကား ထိုထိုဆရာသို့ ချဉ်းကပ်၍ ပါဠိ အဋ္ဌကထာတို့ကို (ကျေပြွန်စွာ လေ့လာခြင်းဖြင့်) သုတ်သင်ထားပြီးဖြစ်သောကြောင့် ထိုထိုနိကာယ်မှ^၁

မှတ်ချက်

ပြည့်စုံသော ပုဂ္ဂိုလ်များ ဖြစ်သည်။ ပရိယတ်စာတွေ့သက်သက် ပုဂ္ဂိုလ်များဟု ဆိုလို၏။ သို့သော် ထိုသို့သော ပုဂ္ဂိုလ်မြတ်ကိုလည်း အလေးပြုထိုက်ကြောင်း ဆက်၍ ပြဆိုထားပေသည်။

၁- ဣတော စိတော စ- ထိုမှဤမှလည်း-ဟူသော ပြန်ရိုးပြန်စဉ်အတွက် သင့်လျော်သော မြန်မာစကားလှယ် ဖြစ်သည်။ ထိုပါဠိသည် “ဣတး တတး”ဟူသော သက္ကတနှင့် မိတ္တူဖြစ်သောကြောင့် “ဣတော တတော”ဟု ဤမျှသာ ရှိသင့်၏။ သို့သော် ယခုခေတ်စာတို့၌ စ-သဒ္ဒါနှင့်တကွ “ဣတော စိတော စ”ဟူ၍ချည်း ရှိသည်။ ဋီကာ၌ ငါးပါးသော နိကာယ်တို့တွင်-ဟု နိဒ္ဓါရဏစွက်၍ ဖွင့်ပြသောကြောင့် ဤ၌ “ထိုထိုနိကာယ်မှ”ဟု နိဒ္ဓါရဏီယ အစိတ်ပါဖော်၍ ပြန်ထားသည်။

၃၁၂

(ထိုထိုကမ္မဋ္ဌာန်းနှင့်လျော်သော) သုတ်ကို၎င်း၊ (ထိုသုတ်သို့ အစဉ်လိုက်သော) အကြောင်းယုတ္တိကို၎င်း^၁ ကောင်းစွာမှတ်သားလျက် လျော်သည် မလျော်သည်ကို ယှဉ်စေ၍^၂ ချုံပိတ်ပေါင်းထူထပ်သောအရပ်၌ သွားသော ဆင်ပြောင်ကြီးကဲ့သို့ (ကမ္မဋ္ဌာန်းအစီအရင်ဟူသော) လမ်းမကြီးကိုပြလျက် ကမ္မဋ္ဌာန်းကို ဟောပေလိမ့်မည်။ ထို့ကြောင့် ကမ္မဋ္ဌာန်းပေးတတ်သော ဤသို့သဘောရှိသော မိတ်ဆွေကောင်းသို့ ချဉ်းကပ်၍ ထိုကမ္မဋ္ဌာန်းဆရာ မိတ်ဆွေကောင်းအား (ပြုသင့်သော) ဝတ်အကျင့်ကိုပြု၍ ကမ္မဋ္ဌာန်းကို ယူသင့်ပေသည်။

[၉၆] အကယ်၍ ဤကမ္မဋ္ဌာန်းဆရာ မိတ်ဆွေကောင်းကို မိမိနှင့် တကျောင်းတည်း၌သာလျှင် ရပါမူ ကောင်းလှပေ၏။ အကယ်၍ (မိမိနေ

မှတ်ချက်

၁- သုတ္တာနုဂတံ ယုတ္တိဉ္စ-ဟူသော ဋီကာနှင့်အညီ ပြန်ထားသည်။ ထိုတွင် သုတ်သို့ အစဉ်လိုက်သော အကြောင်းယုတ္တိ-ဟူသည်မှာ သုတ်ကိုယူလိုက်လျှင် ထိုသုတ်နှင့် အလျော်အားဖြင့် အတွင်းဝင်ကာ လိုက်ပါလာသော အကြောင်းယုတ္တိ ဖြစ်သည်ဟု ယူရာ၏။

၂- ကမ္မဋ္ဌာန်းကိုနာယူသော တပည့်အား သပ္ပါယဖြစ်သည် မဖြစ်သည်ကို (ယုတ္တိမဂ္ဂနေန) အသင့်ယုတ္တိကို ရှာခြင်း, စူးစမ်းဆင်ခြင်ခြင်းဖြင့် ယှဉ်စေ၍၊ တနည်းကား တပည့်အား သပ္ပါယဖြစ်သည် မဖြစ်သည်ကို ကောင်းစွာသာလျှင် နှလုံး၌ထား၍။ (ဋီကာ) ဤဋီကာမှ ပဌမအဖွင့်အရ အထက်၌ ပြန်ထားသည်။ ဆိုလိုသည်မှာ သပ္ပါယဖြစ်သော အရာကို မှီဝဲရန်၊ သပ္ပါယမဖြစ်သော အရာကို ရှောင်ရန် စဉ်းစားဆင်ခြင်၍ ညွှန်ကြားသည်-ဟူ၍ပင် ဆိုလိုသည်။ ဒုတိယအဖွင့်အရ ပြည်မူနိဿယ၌ ပြထားသည်မှာ “မိမိ၏နှလုံး၌ ကောင်းစွာထား၍”ဟု ဖြစ်သည်။ ထိုအလိုအားဖြင့် ထိုသပ္ပါယ အသပ္ပါယကို ကမ္မဋ္ဌာန်းဆရာ၏ စိတ်ထဲ၌ စွဲမှတ်ထားခြင်းကို ယူအပ်၏။ တပည့်၏စိတ်ထဲ၌ သွင်းထားခြင်းကို ယူလျှင်လည်း သင့်ရာ၏။

၃၁၃

သောကျောင်း၌) မရပါမူ ထိုကမ္မဋ္ဌာန်းဆရာ မိတ်ဆွေကောင်းရှိရာကျောင်းသို့ သွားအပ်၏။ (ထိုသို့)သွားသော ရဟန်းသည်လည်း ခြေတို့ကို ရေဆေး၍ ဆီပြောင်အောင်လိမ်းလျက်^၁ ဘိနပ်စီး ထီးဆောင်း၍ ဆီကျည်တောက် ပျားရည် တင်လဲစသည်တို့ကို သယ်ယူစေကာ တပည့်များခြံရံလျက် မသွားသင့်ပေ။ ခရီးသွားရဟန်းတို့ ပြုရမည့်ဝတ်ကို ပြည့်စုံစေပြီးလျှင် မိမိ၏ သပိတ်သင်္ကန်းကို ကိုယ်တိုင်ပင် ဆောင်ယူလျက် လမ်းခရီးအကြားတွင် မိမိဝင်ရာကျောင်းဟူသမျှ၌ (ဝင်စဉ်အခါ အာဂန္တုကဝတ်, ထွက်စဉ်အခါ ဂမိကဝတ်ဟူသော) ဝတ်အကျင့်ကို ပြုလျက်^၂ ပေါ့ပါးသော ပရိက္ခရာနှင့် အလွန်ခေါင်းပါးသော အကျင့်ရှိသည်ဖြစ်၍ သွားသင့်ပေသည်။

ထိုကမ္မဋ္ဌာန်းဆရာ မိတ်ဆွေကောင်း၏ကျောင်းသို့ ဝင်မည့်ရဟန်းသည် (လာခဲ့ရာ)ခရီးအကြား၌ ဒန်ပူကို ကပ္ပိစေပြီးလျှင်^၃ ဆောင်ယူခဲ့၍ ဝင်သင့်၏။ “တခဏမျှ အမောအပန်းဖြေပြီးလျှင် ခြေထောက်ကိုဆေးကြောခြင်း

မှတ်ချက်

၁- ဆေး၍ ဆီလိမ်းအပ်ကုန်သော ခြေတို့ဖြင့်-ဟု အတိအကျပြန်လျှင် အများအားဖြင့် နားမလည်နိုင်ရာသောကြောင့် အထက်ပါအတိုင်း စကားအသုံး လဲလှယ်၍ ပြန်ထားသည်။

၂- ကျောင်းတိုက်သို့ဝင်သောအခါ အာဂန္တုကဝတ်, ထွက်သောအခါ ဂမိက- ခရီးသွားသူ၏ဝတ်ဟူသော ထိုထိုဝတ်ကို ထိုက်သည်အားလျော်စွာ ဖြည့်ကျင့်လျက်။ (ဋီကာ)

၃- ရဟန်းမှာ သစ်ပင်မှ သစ်သားကို “ဤသစ်သား ဤသစ်ကိုင်း ခုတ်ပေးပါ”ဟု မခိုင်းကောင်း၊ ဣမံ ကပ္ပိယံ ကရောဟိ- ဤသစ်သားကို ကပ္ပိပေးပါ- အပ်အောင်ပြုပေးပါ-ဟု ဤသို့သော ကပ္ပိယဝေါဟာရ- အပ်စပ်သော စကားဖြင့်သာ ခိုင်းကောင်းသည်။ ထို့ကြောင့် ကမ္မဋ္ဌာန်းဆရာအား ဝတ်ပြုသောအခါ ဒန်ပူ အသင့်ရှိစေရန်အတွက် ဆရာ့ထံသို့ မရောက်မီကပင် ဒန်ပူသား ကပ္ပိစေခဲ့ (ခုတ်စေခဲ့)ဘို့ ညွှန်ကြားသော စကားဖြစ်သည်။

၃၁၄

ဆီလိမ်းခြင်း စသည်တို့ကို ပြုပြီးမှ ဆရာ၏အထံသို့ သွားရမည်”ဟု (ရည်ရွယ်လျက်) အခြားသောပရိဝုဏ် (ကျောင်းဝင်း)သို့ မဝင်သင့်။ အဘယ့်ကြောင့်နည်း? အကယ်၍ ထိုပရိဝုဏ်၌ ကမ္မဋ္ဌာန်းတရားအားထုတ်မည့် ရဟန်း၏ ကမ္မဋ္ဌာန်းဆရာနှင့် သဘာဂမဖြစ်သော ရဟန်းတို့ ရှိနေကြပါမူ ထိုရဟန်းတို့သည် လာခြင်း၏အကြောင်းကို မေးပြီးလျှင် (ထို)ကမ္မဋ္ဌာန်းဆရာ၏ ကျေးဇူးမဲ့ကိုပြ၍ “အကယ်၍သာ ထိုပုဂ္ဂိုလ်၏အထံသို့ လာသည်မှန်လျှင် သင်တော့ ပျက်စီးလေပြီ”ဟု စိတ်မချမ်းမြေ့မှုကို ဖြစ်စေကြရာ၏။ ယင်းသို့ ဖြစ်စေခြင်းကြောင့် ထိုပရိဝုဏ်မှပင်လျှင် ပြန်လှည့်လာခဲ့ရလေရာ၏။ ထို့ကြောင့် ကမ္မဋ္ဌာန်းဆရာ သီတင်းသုံးရာအရပ်ကို မေးမြန်း၍ ထိုဆရာရှိရာ ကျောင်းသို့သာလျှင် ဖြောင့်ဖြောင့်တန်းတန်း သွားသင့်ပေသည်။

အကယ်၍ ကမ္မဋ္ဌာန်းဆရာက (ကမ္မဋ္ဌာန်းယူမည့်တပည့်အောက်) ဝါငယ်မူ (ဆရာ၏) သပိတ်သင်္ကန်းလှမ်းယူခြင်း စသည်တို့ကို (ကမ္မဋ္ဌာန်းယူမည့်တပည့်က) မသာယာသင့်ပေ^၁။ အကယ်၍ (ဆရာက)ဝါကြီးမူ (တပည့်သည်) သွား၍ ဆရာကိုရှိခိုးလျက် ရပ်နေရမည်။ “ငါ့ရှင် သပိတ်သင်္ကန်းကို ချထားပါ”ဟု (ဆရာက)ပြောကြားလျှင်^၂ ချထားရမည်။ “ရေသောက်ပါ”ဟု (ဆရာက)ပြောကြားလျှင်^၂ သောက်လိုမူ သောက်ရမည်။ “ခြေဆေးပါ”ဟု (ဆရာက)ပြောကြားလျှင်^၂ ခြေတို့ကို အလျင်စလို

မှတ်ချက်

၁-ဝါငယ်သောရဟန်းက အရိုအသေ ဝတ်ပြုသည်ကို ဝါကြီးသောရဟန်းက လက်ခံသင့်သော်လည်း ကမ္မဋ္ဌာန်းဆရာ ဖြစ်မည့်ပုဂ္ဂိုလ်၏ ဝတ်ပြုမှုကိုမူ လက်မခံသင့်သောကြောင့် ဤသို့ ညွှန်ကြားပေသည်။

၂- ဝုတ္တေန-ဆိုအပ်သော ရဟန်းသည်၊ ဝါ၊ ဆိုအပ်လျှင်-ဟု အတိအကျပြန်လျှင် မြန်မာစကား မချောလှသောကြောင့် လဲလှယ်၍ ပြန်ထားသည်။ နောက်၌လည်း ဤသို့သောပုဒ်များ၌ နည်းတူပင် မှတ်ပါ။

၃၁၅

မဆေးသင့်သေးပေ။ အကယ်၍ ဆရာခပ်ထားသော ရေဖြစ်ပါမူ (တပည့်က ခြေဆေးရန်)မသင့်လျော်ပေရာ။ “ဆေးသာဆေးပါ ငါ့ရှင် ငါခပ်ထားသောရေ မဟုတ်ပါ၊ အခြားသူများ ခပ်ထားသောရေ (ဖြစ်ပါသည်)”ဟု (ဆရာက)ပြောကြားလျှင် ဆရာမမြင်လောက်သော အကာအကွယ်ရှိရာ အရပ်၌ဖြစ်စေ၊ လွင်ပြင်၌ဖြစ်စေ၊ ကျောင်း၏သော်လည်း တခုသော အစွန်း၌ဖြစ်စေ^၁ ထိုင်၍ ခြေတို့ကို ဆေးသင့်ပေသည်။ အကယ်၍ ဆရာက ဆီကျည်တောက်ကို ယူဆောင်လာပါမူ ထ၍ လက်နှစ်ဖက်တို့ဖြင့် ရိုသေစွာ ခံယူအပ်၏။ (အပြစ်ကား) ထိုသို့မယူလျှင် ဤရဟန်းသည် ယခုအချိန်ကပင်လျှင် အစပြု၍ အတူတကွ သုံးဆောင်ခြင်း (ဆက်ဆံခြင်း)ကို ပျက်စေ၏-ဟု (ယူဆကာ) ဆရာ၏(စိတ်သည်) တမျိုးတမည်ဖြစ်လေရာ၏^၂။ ယူပြီးလျှင်(လည်း) ခြေတို့ကို စ၍ မလိမ်းသင့်။ (အပြစ်ကား) ထိုဆီသည် ဆရာ၏ ကိုယ်လိမ်းဆီဖြစ်မူ (တပည့်၏ခြေကို လိမ်းခြင်းသည်) မသင့်လျော်ပေရာ။ ထို့ကြောင့် ဦးခေါင်းကို (ရှေးဦးစွာ)၊ [၉၇] လိမ်းပြီးမှ ပခုံးစသည်တို့ကို လိမ်းသင့်ပေသည်။ “ငါ့ရှင် ဤဆီသည်

မှတ်ချက်

၁- မူရင်းအတိုင်းပြန်ချက် ဖြစ်သည်။ အဗ္ဘောကာသဝိဟာရဿပိ-ဟု ရှိသော (သီ၊ ဣ)မူအရ “အကာအကွယ်မရှိ ဟင်းလင်းဖြစ်နေသော ကျောင်းဖြစ်လျှင်မူလည်း (ထိုကျောင်း၏) တဖက်အစွန်း၌ဖြစ်စေ”ဟု ပြန်အပ်၏၊ ထိုမူကွဲက သာ၍ ကောင်းပေသည်။

၂-အချင်းချင်း ပစ္စည်းအပေးအယူပြုခြင်းဟူသော ပစ္စယသမ္ဘောဂ- ပစ္စည်းကို အတူတကွ သုံးဆောင်ခြင်းကို သီလစင်ကြယ်သော ရဟန်းတို့နှင့်သာ ပြုရသည်၊ မစင်ကြယ်သော ရဟန်းတို့နှင့် မပြုရ၊ ပြုလျှင် ဒုက္ကဋ်အာပတ် သင့်၏။ ထိုသိက္ခာပုဒ်အရအားဖြင့် မိမိအား သီလစင်ကြယ်သူအဖြစ်ဖြင့် မယုံကြည်ဘူး-ဟု ယူဆကာ စိတ်အထင်လွဲခြင်း ဖြစ်ရာသည်-ဟု ဆိုလို၏။

၃၁၆

(ကိုယ်အင်္ဂါ) အားလုံးအတွက် ဆောင်ထည့်အပ်- လိမ်းအပ်သော ဆီ^၁(ဖြစ်သည်)၊ ခြေတို့ကိုလည်း လိမ်းပါ”ဟု (ဆရာက)ခွင့်ပေးလျှင် အနည်းငယ်ကို ဦးခေါင်း၌ထည့်၍^၂ ခြေတို့ကို လိမ်းကျံပြီးလျှင် “ဤဆီကျည်တောက်ကို ထားပါရစေ အရှင်ဘုရား”ဟု ခွင့်တောင်း၍ ဆရာကခံယူလျှင် ပေးလိုက်ရမည်။

ရောက်လာသောနေ့မှ စ၍ “တပည့်အား ကမ္မဋ္ဌာန်းကို ဟောပြတော်မူပါ အရှင်ဘုရား”ဟု ဤသို့ မလျှောက်ထားသင့်သေး။ နောက်တနေ့မှစ၍^၃ ဆရာအား လုပ်ကျွေးနေကျ တပည့်ရှိပါမူ ထိုလုပ်ကျွေးနေကျတပည့်ကို တောင်းပန်ပြီးလျှင် အာစရိယဝတ်ကို ပြုအပ်၏။ တောင်းပန်(အပ်)သော်လည်း (ထိုလုပ်ကျွေးနေကျ တပည့်က) အကယ်၍ (အခွင့်)မပေးအံ့၊ အခွင့်ရသောအခါ၌သာလျှင် (အာစရိယဝတ်ကို) ပြုအပ်၏။ အာစရိယဝတ်ကို ပြုသောရဟန်းသည် အငယ် အလတ် အကြီးဖြစ်ကုန်သော ဒန်ပူသုံးချောင်းတို့ကို ဆက်ကပ်အပ်၏။ ရေအေး ရေနွေးဟူသော ၂-မျိုးသော မျက်နှာသစ်ရေကို၎င်း၊ ချိုးရေကို၎င်း စီမံထားအပ်၏။ (စီမံထားသော) ထိုရေ၂-မျိုးမှ

မှတ်ချက်

၁- အားလုံးအတွက် ဆောင်အပ်သော ဆီ-ဟူသည်ကား အလုံးစုံသော ကိုယ်အင်္ဂါတို့အတွက် သို့မဟုတ် အလုံးစုံသော ရဟန်းတို့အတွက် (ပရိဟရိတဗ္ဗ) ဆောင်ထည့်အပ်- ဆောင်ထည့်သင့်- လိမ်းထည့်သင့်သော ဆီ(ဟု ဆိုလို၏)။ (ဋီကာ) ဤ၌ ပရိဟရိတတေလ-ဟု ဆိုလျှင် ဆောင်ထားသော ဆီ-ဟု ပြန်နိုင်၏၊ သို့သော် တဗ္ဗပစ္စည်းနှင့် ရှိသောကြောင့် ထိုသို့ မပြန်နိုင်၊ ဆောင်ထည့်သင့်- လိမ်းထည့်သင့်သော ဆီ-ဟူ၍သာ ပြန်သင့်ပေသည်။

၂- ဦးခေါင်း၌ အနည်းငယ် ထည့်ခြင်းမှာ အရိုအသေပြုသော သဘောပင် ဖြစ်သည်။

၃- နောက်တနေ့မှစ၍.. အာစရိယဝတ်ကို ပြုအပ်၏-ဟု စပ်ပါ။

၃၁၇

သုံးရက်ပတ်လုံး ဆရာသုံးဆောင်သော ရေမျိုးကိုသာလျှင် အမြဲဆက်ကပ်အပ်၏။ (အအေးအပူ)သတ်မှတ်ခြင်းကို မပြုပဲ မည်သည့်ရေကိုမဆို သုံးဆောင်သောဆရာအား ရရာရေကို ဆက်ကပ်အပ်၏။ များစွာ အကျယ်ပြောနေခြင်းဖြင့် အကျိုးမရှိပေ^၁။ “ရဟန်းတို့ အနီးနေတပည့်သည် ဆရာ၌ ကောင်းစွာ ကျင့်အပ်၏။ ထိုအာစရိယဝတ်၌ ဤဆိုလတံ့သည်ကား ကောင်းစွာကျင့်ခြင်းတည်း။ (အနီးနေတပည့်သည်) စောစောထ၍ ဘိနပ်ချွတ်ပြီးလျင် လက်ဝဲတဖက် ပခုံးထက်၌ ဧကသီကို စံပယ်တင်လျက် ဒန်ပူကို ဆက်ကပ်ရမည်။ မျက်နှာသစ်ရေကို ဆက်ကပ်ရမည်။ နေရာခင်းရမည်။ ယာဂုရှိမူ ခွက်ကိုဆေး၍ ယာဂုဆက်ကပ်ရမည်” ဤသို့အစရှိသော ခန္ဓက၌ မြတ်စွာဘုရား ကောင်းစွာပညတ်ထားသော အာစရိယဝတ် အလုံးစုံကို ပြုအပ်၏။

ဤဆိုခဲ့သည့်အတိုင်း ဝတ်၏ပြည့်စုံခြင်းဖြင့် ဆရာကို နှစ်သက်အားရစေလျက် (ထိုကမ္မဋ္ဌာန်းယူမည့် ရဟန်းသည်) ညချမ်းအခါ၌ (ဆရာကို)ရှိခိုးပြီးလျှင်^၂ “သွားတော့”ဟု (ဆရာက) လွှတ်သောအခါကျမှ သွားရမည်။ “မည်သည့်အကြောင်းကြောင့် လာသနည်း”ဟု ဆရာက မေးသောအခါ၌ လာခြင်း၏အကြောင်းကို လျှောက်ထားရမည်။ အကယ်၍ ဆရာက မေးခြင်းမရှိပဲ ဝတ်(ပြုခြင်း)ကိုမူ သာယာလက်ခံနေငြားအံ့၊ ဆယ်ရက်ဖြစ်စေ၊ တဆယ့်ငါးရက်ဖြစ်စေ လွန်လတ်သော်^၃ တခုသောနေ့၌

မှတ်ချက်

၁-မဟာဝါ စူဠဝါ ခန္ဓကတို့၌ ဘုရားစကား ထင်ရှားရှိနေသောကြောင့် အကျယ်ပြောရန် မလိုပါ-ဟု ဆိုလို၏။

၂- ရှိခိုးပြီးလျှင်.. လွှတ်သောအခါကျမှ သွားရမည်-ဟု စပ်ပါ။

၃-ဤ၌ ၁၀-ရက် ၁၅-ရက်ကြာအောင် ကမ္မဋ္ဌာန်းမတောင်းသေးပဲ ဆိုင်းငံ့နေရန် ညွှန်ကြားသော အစီအရင်မှာ စဉ်းစားဖွယ်ရှိ၏၊ အနာရောဂါပလိ

၃၁၈

လွှတ်(အပ်)သော်လည်း မသွားသေးပဲ (လျှောက်ရန်) ခွင့်တောင်း၍ လာခြင်း၏အကြောင်းကို လျှောက်ထားအပ်၏။ ထိုသို့မဟုတ် (တနည်းအားဖြင့်မူ)^၁ အချိန်မဲ့၌သွား၍ “အဘယ်အကျိုးငှါ လာသနည်း”ဟု မေးလျှင် (လာခြင်း၏အကြောင်းကို) လျှောက်ထားအပ်၏။ “နံနက်မှပင် လာခဲ့တော့”ဟု ဆရာက ပြောဆိုပါမူ နံနက်မှပင် သွားရမည်။

မှတ်ချက်

ဗောဓကို ပြရာ၌ ရက်အနည်းငယ်အတွင်း ကုသ၍ မပျောက်သော အနာရောဂါကို လျစ်လျူရှုကာ ရဟန်းတရားကိုသာ အမြန်အားထုတ်ရန် ညွှန်ပြခဲ့ပြီ မဟုတ်ပါလော၊ ထိုသို့ ဆိုင်းငံ့နေသော ရက်ပိုင်းအတွင်း၌ သေသွားပါက အကျိုးမဲ့ ဆုံးရှုံးခြင်းဖြစ်ရာသည် မဟုတ်ပါလော၊ မြတ်စွာဘုရားကလည်း “အဇ္ဇေဝ ကိစ္စမာတပ္ပံ၊ ကော ဇညာ မရဏံ သုဝေ” စသည်ဖြင့် နက်ဖြန်သေမည်ကို ဧကန်မသိနိုင်သောကြောင့် မဆိုင်းပဲ ချက်ခြင်းအားထုတ်ရန် ဟောကြားခဲ့သည် မဟုတ်ပါလော၊ ဗာဟိယဒါရုစီရိယ-က မြတ်စွာဘုရားကို တွေ့လျှင်တွေ့ချင်း တရားဟောဘို့ တောင်းပန်ရာ မြတ်စွာဘုရားက ဆွမ်းခံကြွနေရင်းပင် ရပ်တော်မူလျက် ကမ္မဋ္ဌာန်းတရားကို ဟောကြားတော်မူသည် မဟုတ်ပါလော၊ ဟိတေသီ ကလျာဏမိတ္တဖြစ်သော ကမ္မဋ္ဌာန်းဆရာမှာ အားထုတ်လိုသောသူအား ကမ္မဋ္ဌာန်းတရားကို ဟောကြားညွှန်ပြရန် ဝန်မလေးပဲရှိရာသည် မဟုတ်ပါလော၊ ကမ္မဋ္ဌာန်းဆရာကပင် ကမ္မဋ္ဌာန်းတရား အားထုတ်ချင်အောင်၊ မြန်မြန်အားထုတ်ချင်အောင် ဟောပြော တိုက်တွန်းနေရသည် မဟုတ်ပါလော- ဤသို့ စသည်ဖြင့် စဉ်းစားဖွယ်ရှိ၏။ ထို့ကြောင့် ကမ္မဋ္ဌာန်းဆရာကိုမူ ငဲ့စရာ အားနာစရာအကြောင်း မရှိပေ၊ ခရီးပန်းလာသည့်အတွက် မိမိက အားမထုတ်နိုင်သေးလျှင် တရက်မျှသာ ဆိုင်းငံ့၍ နောက်တရက်၌ ကမ္မဋ္ဌာန်းတောင်းသင့်၏၊ ပင်ပန်းခြင်းမရှိ၍ အားထုတ်နိုင်ပါမူ ထိုရောက်စ နေ့၌ပင် သင့်လျော်သောအချိန်၌ ကမ္မဋ္ဌာန်းတောင်း၍ အားထုတ်သင့်လှပေ၏။

၁-ရှေးအခြားမဲ့၌ ပြခဲ့သည့်အတိုင်း မဟုတ်ပဲ အခြားတနည်းဖြင့် လျှောက်လိုပါမူ-ဟု ဆိုလို၏။

၃၁၉

အကယ်၍ ထိုအချိန်၌ ထိုတပည့်ရဟန်း၏ သည်းခြေနာသည်မူလည်း ဝမ်းကို လောင်ငြားအံ့၊ ပါစကဝမ်းမီးညံ့ခြင်းကြောင့် အစာမူလည်း မကြေငြားအံ့၊ အခြားသောရောဂါ တစုံတရာသည်မူလည်း နှိပ်စက်ငြားအံ့၊ ထိုအနာရောဂါကို အမှန်အတိုင်း ဖော်ပြလျှောက်ထား၍ မိမိအား လျောက်ပတ်သောအချိန်ကို လျှောက်ထားပြီးလျှင် ထိုအချိန်၌ (ဆရာ့ထံ) ချဉ်းကပ်ရမည်။ အချိန်ပြောင်းရခြင်း၏ အကြောင်းကား (မကျန်းမာ၍) မလျောက်ပတ်သောအချိန်၌ ကမ္မဋ္ဌာန်းကို ဟော(အပ်)သော်လည်း နှလုံးမသွင်းနိုင်ရာသောကြောင့်ပေတည်း။ ဤသည်ကား “ကမ္မဋ္ဌာန်းပေးတတ်သော မိတ်ဆွေကောင်း (ဆရာမြတ်)သို့ ချဉ်းကပ်၍”ဟူသော ဤစကား၌ အကျယ်ပေတည်း။

စရိုက်ကို ဖွင့်ပြချက်

[၉၈] ၄၃။ ယခုအခါ “မိမိ၏ စရိုက်အားလျော်သော”ဟူသော စကားရပ်၌ စရိုက်-ဟူသော စကား၏ (အကျယ်ကို ဆိုပေအံ့)။ အဖြစ်များခြင်းဟူသော စရိုက်တို့သည် ရာဂအဖြစ်များခြင်း၊ ဒေါသအဖြစ်များခြင်း၊ မောဟအဖြစ်များခြင်း၊ သဒ္ဓါအဖြစ်များခြင်း၊ ပညာအဖြစ်များခြင်း၊ ဝိတက်အဖြစ်များခြင်းဟူ၍ ၆-ပါး ဖြစ်ကုန်၏။ အချို့သော ဆရာတို့သည်ကား ရာဂစသည်တို့၏ (အချင်းချင်း ယှဉ်သောအားဖြင့်) ရောနှောခြင်းနှင့် (တသန္တာန်တည်း၌ အကျုံးဝင်သောအားဖြင့်) ပေါင်းဆုံခြင်းတို့၏ အစွမ်းအားဖြင့် အခြားသောစရိုက်လေးပါး၊ သဒ္ဓါ ပညာ ဝိတက်တို့၏ (ရောနှောခြင်းနှင့် ပေါင်းဆုံခြင်းတို့၏ အစွမ်းအားဖြင့်) ထို့အတူ လေးပါး၊ ဤသို့အားဖြင့် ဤရှစ်ပါးတို့နှင့်တကွ စရိုက်၁၄-ပါးတို့ကို အလိုရှိကြ၏။ ဤသို့ အကွဲအပြားကို ဆိုသည်ရှိသော် ရာဂစသည်တို့၏ သဒ္ဓါစသည်တို့နှင့် ရောနှော

၃၂၀

ခြင်းကိုပြုလျှင် များစွာသော စရိုက်တို့ဖြစ်ကုန်၏^၁။ ထို့ကြောင့် အကျဉ်းအားဖြင့် ၆-ပါးသာဖြစ်သော စရိုက်တို့ကို သိသင့်ပေသည်။ (စရိယာ)-အဖြစ်များခြင်း၊ ပင်ကိုရင်းသဘော၊ ထူပြောလွန်ကဲခြင်းဟူသော (ဤစကား ၃-ခုသည်) အနက်အားဖြင့် တူ၏။ ထိုစရိုက်တို့၏ အစွမ်းအားဖြင့် ပုဂ္ဂိုလ်တို့သည် ရာဂထူပြောသောပုဂ္ဂိုလ်၊ ဒေါသထူပြောသောပုဂ္ဂိုလ်၊ မောဟထူပြောသောပုဂ္ဂိုလ်၊ သဒ္ဓါထူပြောသောပုဂ္ဂိုလ်၊ ပညာထူပြောသောပုဂ္ဂိုလ်၊ ဝိတက်ထူပြောသောပုဂ္ဂိုလ်ဟူ၍ ၆-ယောက်ဖြစ်၏။

ထိုပုဂ္ဂိုလ် ၆-ယောက်တို့တွင် ရာဂထူပြောသော ပုဂ္ဂိုလ်အား ကုသိုလ်ဖြစ်သောအခါ၌ သဒ္ဓါအားကြီး၏။ (အဘယ့်ကြောင့်ဆိုသော်) (သဒ္ဓါသည်) ရာဂနှင့် ဂုဏ်ချင်းနီးသောကြောင့်ပေတည်း။ ထင်ရှားစေဦးအံ့၊

မှတ်ချက်

၁- စရိုက်များစွာ ဖြစ်ပုံကား- (၁) ရာဂစရိုက်၊ (၂) ဒေါသစရိုက်၊ (၃) မောဟစရိုက်၊ (၄) ရာ-ဒေါ-စရိုက်၊ (၅) ရာ-မော၊ (၆) ဒေါ-မော၊ (၇) ရာ-ဒေါ-မော၊ ပေါင်း ၇-ပါး။ (၁) သဒ္ဓါစရိုက်၊ (၂) ဗုဒ္ဓိစရိုက်၊ (၃) ဝိတက်စရိုက်၊ (၄) သဒ္ဓါဗုဒ္ဓိ၊ (၅) သဒ္ဓါဝိဘက်၊ (၆) ဗုဒ္ဓိဝိတက်၊ (၇) သဒ္ဓါဗုဒ္ဓိဝိတက်၊ ပေါင်း ၇-ပါး။ ရှေး ၇-ပါးနှင့်ပေါင်းလျှင် ၁၄-ပါးရ၏။ ထိုတွင် ရှေး၇-ပါးကို တခုချင်းမူတည်၍ နောက်၇-ပါးနှင့် ယှဉ်တွဲလျှင် (၇)ခု (၇)လီ (၄၉)ပါးရ၏။ တွဲပုံကား (၁) ရာဂ-သဒ္ဓါ၊ (၂) ရာဂ-ဗုဒ္ဓိ၊ (၃) ရာဂ-ဝိတက်၊ (၄) ရာဂ-သဒ္ဓါဗုဒ္ဓိ၊ (၅) ရာဂ-သဒ္ဓါဝိတက်၊ (၆) ရာဂ-ဗုဒ္ဓိဝိတက်၊ (၇) ရာဂ-သဒ္ဓါဗုဒ္ဓိဝိတက် ဤသို့ ရာဂနှင့်တွဲ၍ ၇-ပါးရ၏။ ထိုအတူ ဒေါသနှင့်၎င်း၊ မောဟနှင့်၎င်း၊ ရာဂဒေါသနှင့်၎င်း၊ ရာဂမောဟနှင့်၎င်း၊ ဒေါသမောဟနှင့်၎င်း၊ ရာဂဒေါသမောဟနှင့်၎င်း တွဲ၍ ၇-ပါးစီပင် ရ၏။ ထို့ကြောင့် (၄၉)ပါး ဖြစ်သည်။ ရှေး(၁၄)ပါးနှင့် ပေါင်းလျှင် စရိုက်(၆၃)ပါး ဖြစ်သည်။ ကေစိဝါဒအရ ဒိဋ္ဌိစရိုက်တခုပါထည့်လျှင် (၆၄)ပါး ဖြစ်သည်။ ဤသို့ဖြစ်ပုံကို ရည်၍ “များစွာသောစရိုက်တို့ ဖြစ်ကုန်၏”ဟု မိန့်ဆိုပေသည်။ ဤစရိုက် (၆၃-၆၄)ပါး ပွါးပုံကို အဘိဓမ္မတ္ထဝိဘာဝိနီ ၂၅၆၊ အဘိဓမ္မတ္ထဝိကာသိနီ ဒု၊၂၁၆-တို့မှ ယူ၍ပြသည်။

၃၂၁

အကုသိုလ်အဖို့၌ ရာဂသည် စိုပြေညက်ညော၏၊ အလွန်ခြောက်သွေ့ကြမ်းတမ်းခြင်းမရှိပေ။ ထို့အတူ ကုသိုလ်အဖို့၌ သဒ္ဓါသည် (စိုပြေညက်ညော၏၊ အလွန်ခြောက်သွေ့ကြမ်းတမ်းခြင်းမရှိပေ)။ ရာဂသည် ဝတ္ထုကာမတို့ကို ရှာမှီးသကဲ့သို့ သဒ္ဓါသည် သီလအစရှိသော ဂုဏ်တို့ကို ရှာမှီး၏။ ရာဂသည် အကျိုးစီးပွါးမဲ့ကို မစွန့်သကဲ့သို့ သဒ္ဓါသည် အကျိုးစီးပွါးကို မစွန့်ပေ။ ထို့ကြောင့် သဒ္ဓါထူပြောသောပုဂ္ဂိုလ်သည် ရာဂထူပြောသောပုဂ္ဂိုလ်နှင့် သဘောတူ၏။

ဒေါသထူပြောသော ပုဂ္ဂိုလ်အား ကုသိုလ်ဖြစ်သောအခါ၌ ပညာအားကြီး၏။ (အဘယ့်ကြောင့်ဆိုသော်) (ပညာသည်) ဒေါသနှင့် ဂုဏ်ချင်းနီးသောကြောင့်ပေတည်း။ ထင်ရှားစေဦးအံ့၊ အကုသိုလ်အဖို့၌ ဒေါသသည် အဆီအစေးမရှိသောကြောင့် မကပ်ငြိတတ်သကဲ့သို့ ကုသိုလ်အဖို့၌ ပညာသည် (အဆီအစေးမရှိသောကြောင့် မကပ်ငြိတတ်ပေ)။ ဒေါသသည် မဟုတ်မမှန်သည်သော်လည်းဖြစ်သော အပြစ်ကိုသာ ရှာတတ်သကဲ့သို့ ပညာသည် ဟုတ်မှန်သော (သင်္ခါရတို့၏) အပြစ်ကိုသာ (ရှာတတ်၏)။ ဒေါသသည် သတ္တဝါကို ရှောင်ကြဉ်သောအခြင်းအရာဖြင့် ဖြစ်သကဲ့သို့ ပညာသည် သင်္ခါရကို ရှောင်ကြဉ်သောအခြင်းအရာအားဖြင့် ဖြစ်၏။ ထို့ကြောင့် ပညာထူပြောသောပုဂ္ဂိုလ်သည် ဒေါသထူပြောသောပုဂ္ဂိုလ်နှင့် သဘောတူ၏။

မောဟထူပြောသောပုဂ္ဂိုလ်အား မဖြစ်သေးသော ကုသိုလ်တရားတို့ကို ဖြစ်စေခြင်းငှါ အားထုတ်သည်ရှိသော် များသောအားဖြင့် အန္တရာယ်ပြုတတ်သော မိစ္ဆာဝိတက်တို့ ဖြစ်ကုန်၏။ (အဘယ့်ကြောင့်ဆိုသော်) (ဝိတက်သည်) မောဟနှင့် လက္ခဏာချင်းနီးသောကြောင့်ပေတည်း။ ထင်ရှားစေဦးအံ့၊ မောဟသည် ထက်ဝန်းကျင် ရှုပ်ထွေးသောကြောင့် မတည်တံ့သကဲ့သို့ ဝိတက်သည် အာရုံအမျိုးမျိုးကို ကြံစည်တတ်သော

၃၂၂

ကြောင့် (မတည်တံ့ပေ)။ မောဟသည် အာရုံ၌ မသက်ဝင်တတ်သောကြောင့် တုန်လှုပ်သကဲ့သို့ ဝိတက်သည် လျင်မြန်စွာ ကြံစည်တတ်သောကြောင့် (တုန်လှုပ်၏)။ ထို့ကြောင့် ဝိတက်ထူပြောသော ပုဂ္ဂိုလ်သည် မောဟထူပြောသော ပုဂ္ဂိုလ်နှင့် သဘောတူ၏။

တပါးသော ဆရာတို့သည် တဏှာ, မာန, ဒိဋ္ဌိတို့၏ အစွမ်းအားဖြင့် အခြားသော စရိုက်သုံးပါးတို့ကိုလည်း မိန့်ဆိုကြကုန်၏။ ထိုသုံးပါးတို့တွင် တဏှာသည် ရာဂသာလျှင်တည်း၊ မာနသည်လည်း ထိုတဏှာနှင့် ယှဉ်ဖက်ဖြစ်၏။ ထို့ကြောင့် ထို(တဏှာ,မာန) ၂-ပါးစုံသည် ရာဂစရိုက်ကို [၉၉] လွန်၍မဖြစ်ပေ။ ဒိဋ္ဌိသည် မောဟဟူသော အကြောင်းရင်းရှိသောကြောင့် ဒိဋ္ဌိစရိုက်သည် မောဟစရိုက်သို့ အစဉ်လိုက်၏၊ ဝါ၊ သက်ဝင်၏။

၄၄။ ထိုစရိုက်တို့သည် အဘယ်အကြောင်းကြောင့် ဖြစ်ကုန်သနည်း။ “ဤပုဂ္ဂိုလ်ကား ရာဂစရိုက်ရှိသော ပုဂ္ဂိုလ်၊ ဤပုဂ္ဂိုလ်ကား ဒေါသစရိုက် စသည်တို့တွင် တမျိုးမျိုးသော စရိုက်ရှိသော ပုဂ္ဂိုလ်”ဟု အဘယ်သို့ သိရမည်နည်း။ အဘယ်စရိုက်ရှိသော ပုဂ္ဂိုလ်အား အဘယ်ကျောင်း ညောင်စောင်းစသည်သည် လျော်သနည်း။ ဤကား အမေးပြဿနာတည်း။

ထိုအမေးပြဿနာ၌ (အဖြေကား) “ရှေးဖြစ်သော ရာဂ ဒေါသ မောဟစရိုက် သုံးပါးတို့သည်^၁ ရှေးဘဝ၌ ပြုလုပ်ခဲ့သော အလေ့အကျက်ဟူသော အကြောင်းကြောင့် ဖြစ်ကုန်၏။ ပထဝီစသော ဓာတ်နှင့် လေ

မှတ်ချက်

၁- ဤအရာ၌ “ရှေးဦးစွာ ရှေးဖြစ်သော စရိုက်သုံးပါးတို့သည်”ဟု တာဝ-၏အနက်ပါ အပြည့်အစုံပြန်လျှင် မြန်မာစကား၌ အကျိုးမရှိပဲ ရှုပ်ရုံမျှသာ ဖြစ်၏။ ထို့ကြောင့် ထိုတာဝ-သဒ္ဒါကို အနက်မပြန်ပဲ ခြွင်းချန်ထားသည်။ နောက်၌လည်း မြန်မာစကား ရှုပ်ထွေးမည့်အရာတို့၌ တာဝ-၏ အနက်ကို မပြန်ပဲ ချန်ထားမည်။

၃၂၃

သလိပ်စသော ဒေါသဟူသော အကြောင်းကြောင့် ဖြစ်ကုန်၏”ဟု (ဥပတိဿမထေရ်-ဟူသော) အချို့ဆရာတို့က (ဝိမုတ္တိမဂ္ဂကျမ်း၌) ဆိုကြ၏။ ထိုအချို့ဆရာတို့အလိုမှာ- ရှေးဘဝ၌ နှစ်သက်ဖွယ်အမူအရာ များသောသူ တင့်တယ်သောအမှုကို အပြုများသောသူသည် ရာဂစရိုက်ရှိသူ (ရာထူပြောသူ) ဖြစ်၏။ နတ်ပြည်မှ စုတေ၍ လူ့လောက၌ လူဖြစ်လာသူသည်လည်း (ရာဂစရိုက်ရှိသူဖြစ်၏)။ ရှေးဘဝ၌ ဖြတ်ခြင်း, သတ်ခြင်း, နှောင်ဖွဲ့ခြင်း, ရန်မူခြင်းအမှု များသောသူသည် ဒေါသစရိုက်ရှိသောသူ (ဒေါသထူပြောသူ) ဖြစ်၏။ ငရဲဘုံနှင့် နဂါးမျိုးတို့မှ စုတေ၍ ဤလူ့လောက၌ လူဖြစ်လာသူသည်လည်း (ဒေါသစရိုက်ရှိသူဖြစ်၏)။ ရှေးဘဝ၌ သေရည်အသောက်များသော သူသည်၎င်း, နာကြားခြင်း မေးမြန်းခြင်း ချို့တဲ့သောသူသည်၎င်း မောဟစရိုက်ရှိသူ (မောဟထူပြောသူ) ဖြစ်၏။ တိရစ္ဆာန်မျိုးမှ စုတေ၍ ဤလူ့လောက၌ ဖြစ်လာသောသူသည်လည်း (မောဟစရိုက်ရှိသူဖြစ်၏)။ ဤသို့ (ရာဂ ဒေါသ မောဟစရိုက်သုံးပါးတို့သည်) ရှေးဘဝ၌ပြုခဲ့သော အလေ့အကျက်ဟူသော အကြောင်းကြောင့် ဖြစ်ကုန်၏-ဟု ဆိုကြ၏။ ဓာတ်နှင့် ဒေါသကြောင့် ဖြစ်ပုံမှာ- ပထဝီဓာတ်နှင့် အာပေါဓာတ်ဟူသော ဓာတ်၂-ပါး လွန်ကဲများပြားခြင်းကြောင့် ပုဂ္ဂိုလ်သည် မောဟစရိုက်ရှိသူ ဖြစ်လေ၏။ တေဇောဓာတ်နှင့် ဝါယောဓာတ်ဟူသော ဓာတ်၂-ပါး လွန်ကဲများပြားခြင်းကြောင့် (ပုဂ္ဂိုလ်သည်) ဒေါသစရိုက်ရှိသူ (ဖြစ်လေ၏)။ ဓာတ်လေးပါး အလုံးစုံညီမျှလျှင်ကား ရာဂစရိုက်ရှိသူ (ဖြစ်လေ၏)။ လေ သလိပ်စသော ဒေါသတို့တွင်လည်း သလိပ်ဒေါသ လွန်ကဲသူသည် ရာဂစရိုက်ရှိသူဖြစ်၏။ လေလွန်ကဲသူသည် မောဟစရိုက်ရှိသူ (ဖြစ်၏)။ တနည်းကား သလိပ်လွန်ကဲသူသည် မောဟစရိုက်ရှိသူ (ဖြစ်၏)။ လေလွန်ကဲသူသည် ရာဂစရိုက်ရှိသူ (ဖြစ်၏)။ ဤသို့ ပထဝီစသောဓာတ်နှင့် လေ သလိပ်စသော ဒေါသဟူသော အကြောင်းကြောင့် ဖြစ်ကုန်၏-ဟု ဆိုကြ၏။

၃၂၄

(အချို့ဆရာတို့ ဆိုကြသော) ထိုစကားရပ်၌ (စိစစ်ရလျှင်) ရှေးဘဝ၌ နှစ်သက်ဖွယ် အမူအရာများသောသူ တင့်တယ်သောအမှုကို အပြုများသောသူတို့သည်၎င်း, နတ်ပြည်မှစုတေ၍ ဤလူ့လောက၌ လူဖြစ်လာသူတို့သည်၎င်း အားလုံးပင် ရာဂစရိုက်ရှိသူတို့ချည်းသာ ဖြစ်ကြသည် မဟုတ်ကုန်။ ဤမှတပါးသော သူတို့သည်မူလည်း (အားလုံးပင်) ဒေါသစရိုက်ရှိသူ, မောဟစရိုက်ရှိသူတို့ချည်းသာ ဖြစ်ကြသည် မဟုတ်ကုန်။ ထို့အတူ ဓာတ်တို့၏ ဆိုခဲ့တိုင်းသောနည်းဖြင့် လွန်ကဲများပြားခြင်း၏ ကိန်းသေမြဲခြင်းမည်သည် မရှိပေ။ လေ သလိပ်စသော ဒေါသကို ကိန်းသေသတ်မှတ်ရာ၌လည်း ရာဂ မောဟ ၂-ပါးကိုသာလျှင် ဆိုထားလေသည်^၁။ ထို၂-ပါး

မှတ်ချက်

၁-ယခုအခါ ဂျပန်ပြည်၌ တွေ့ရသော ဝိမုတ္တိမဂ်ကျမ်း၌ကား ဒေါသ၏အကြောင်းကိုလည်း ကိန်းသေသတ်မှတ်လျက် ပြထားချက်ရှိသည် ဟူ၏။ ထို့ကြောင့် ဆဋ္ဌသံဂီတိကာရက အရှင်မြတ်တို့ ရေးသား၍ ငါတို့ မြန်မာပြန်ထားသော ဝိသုဒ္ဓိမဂ်နိဿယနိဒါန်း (ဃေ)စာမျက်နှာ၌ အောက်ပါအတိုင်း ရှိလေသည်-

သလိပ်စသော ဒေါသလျှင် အကြောင်းရှိသည်ကို ပြရာ၌မူကား “သလိပ်ဒေါသ လွန်ကဲသောသူသည် ရာဂစရိုက်ရှိ၏၊ သည်းခြေဒေါသ လွန်ကဲသောသူသည် ဒေါသစရိုက်ရှိ၏၊ လေဒေါသ လွန်ကဲသောသူသည် မောဟစရိုက်ရှိ၏။ တနည်းကား သလိပ်ဒေါသ လွန်ကဲသောသူသည် မောဟစရိုက်ရှိ၏၊ လေဒေါသ လွန်ကဲသောသူသည် ရာဂစရိုက်ရှိ၏”ဟူ၍ ရာဂ ဒေါသ မောဟ သုံးပါးလုံးတို့ကိုလည်း အပြစ်ဒေါသဖြင့် သတ်မှတ်ခြင်းကို ပြဆိုထားပေ၏။ အရှင်ဗုဒ္ဓဃောသဆရာတော် ကြည့်ရှုရသော ဝိမုတ္တိမဂ်ကျမ်းစာပေ၌မူကား “သည်းခြေဒေါသ လွန်ကဲသောသူသည် ဒေါသစရိုက်ရှိ၏”ဟူသောပါဌ် ယုတ်လျော့နေသည် ဖြစ်ရာ၏။

အထက်ပါစကားသည် ဤဝိသုဒ္ဓိမဂ်မြန်မာပြန် နိဒါန်း၌လည်း အလားတူနေရာ၌ ပါရှိ၏။

၃၂၅

သည်လည်း ရှေ့နောက် ဆန့်ကျင်သည်သာလျှင်တည်း။ သဒ္ဓါစရိုက် စသည်တို့တွင်လည်း တခုသောစရိုက်၏(မျှ)သော်လည်း အကြောင်းရင်းကို ဆိုထားခြင်း မရှိသည်သာလျှင်တည်း။ ထို့ကြောင့် ဤအချို့ဆရာတို့၏ အဆိုအလုံးစုံသည် (ပညာဖြင့်)ပိုင်းခြား၍ ဆိုအပ်သောစကား မဟုတ်ပေ။

ဤစရိုက်တို့၏ အကြောင်းရင်းကိုဆိုရာ၌ ဤဆိုလတံ့သည်ကား အဋ္ဌကထာဆရာတို့၏အလိုသို့ အစဉ်လျှောက်သဖြင့် (ပြဆိုအပ်သော) အဆုံးအဖြတ်ပေတည်း။ မှန်ပေ၏၊ ဤဆိုလတံ့သောစကားကို ဥဿဒကိတ္တနခေါ် ထူပြောလွန်ကဲသည်ကို ပြောကြားရာအခဏ်း၌ (ဆရာတို့)မိန့်ဆိုခဲ့ပေသည်။

“ဤသတ္တဝါတို့သည် ရှေးဘဝ၌ဖြစ်ခဲ့သော ဟိတ်ဟူသော သတ်မှတ်ကြောင်း နိယာမဖြင့် လောဘလည်း ထူပြောကုန်၏၊ ဒေါသလည်း ထူပြောကုန်၏၊ မောဟလည်း ထူပြောကုန်၏၊ အလောဘလည်း ထူပြောကုန်၏။ အဒေါသလည်း ထူပြောကုန်၏၊ အမောဟလည်း ထူပြောကုန်၏။

[၁၀၀] “ချဲ့၍ပြရလျှင်- အကြင်သူအား ကံကို အားထုတ်ဆဲခဏ၌ လောဘအားကြီး၍ အလောဘအားနည်း၏၊ အဒေါသ အမောဟတို့ အားကြီး၍ ဒေါသ မောဟတို့ အားနည်းကုန်၏၊ ထိုသူ၏ အားနည်းသော အလောဘသည် (အားကြီးသော)လောဘကို လွှမ်းမိုးခြင်းငှါ မစွမ်းနိုင်ပေ။ အဒေါသ အမောဟတို့သည်ကား အားကြီးကြသောကြောင့် (အားနည်းသော) ဒေါသ မောဟတို့ကို လွှမ်းမိုးခြင်းငှါ စွမ်းနိုင်ကုန်၏။ ထို့ကြောင့် ထိုသူသည် ထိုကံကပေးသော ပဋိသန္ဓေဖြင့် ဖြစ်လတ်သော် လောဘကြီး၏။ ကိုယ် နှုတ် စိတ် ပြေပြစ်၏၊ အမျက်ထွက်လေ့မရှိ၊ ပညာကြီး၏၊ စိန်သွားကဲ့သို့ ထက်မြက်သော ဉာဏ်ရှိ၏။ (၁)

“အကြင်သူအား ကံကို အားထုတ်ဆဲခဏ၌ ဒေါသတို့အားကြီး၍ အလောဘ အဒေါသတို့ အားနည်းကုန်၏၊ အမောဟ

၃၂၆

အားကြီး၍ မောဟအားနည်း၏။ ထိုသူသည် ရှေးနည်းဖြင့်ပင်လျှင် (ထိုကံကပေးသော ပဋိသန္ဓေဖြင့် ဖြစ်လတ်သော်) လောဘအားကြီး၏၊ ဒေါသလည်း အားကြီး၏၊ သို့သော်လည်း ဒတ္တာဘယမထေရ်ကဲ့သို့ ပညာကြီး၍ စိန်သွားကဲ့သို့ ထက်မြက်သောဉာဏ်မူကား ရှိပေ၏။ (၂)

“အကြင်သူအား ကံကိုအားထုတ်ဆဲခဏ၌ လောဘ အဒေါသ မောဟတို့ အားကြီး၍ အလောဘ ဒေါသ အမောဟတို့ အားနည်းကုန်၏။ ထိုသူသည် ရှေးနည်းဖြင့်ပင်လျှင် (ထိုကံကပေးသော ပဋိသဖြင့် ဖြစ်လတ်သော်) လောဘကြီး၏၊ ဉာဏ်ပညာနုံ့ထိုင်း၏။ သို့သော်လည်း ကိုယ် နှုတ် စိတ် အမူအရာ ပြေပြစ်၏၊ အမျက်ထွက်လေ့မရှိ၊ ဗာကုလမထေရ်နှင့် အလားတူ၏။ (၃)

“ထို့ပြင် အကြင်သူအား ကံကိုအားထုတ်ဆဲခဏ၌ လောဘ ဒေါသ မောဟတို့ သုံးပါးလုံးအားကြီး၍ အလောဘ အဒေါသ အမောဟတို့ အားနည်းကုန်၏။ ထိုသူသည် ရှေးနည်းဖြင့်ပင်လျှင် (ထိုကံကပေးသော ပဋိသန္ဓေဖြင့် ဖြစ်လတ်သော်) လောဘကြီး၏၊ ဒေါသလည်းကြီး၏။ တွေလည်း တွေဝေ၏။ (၄)

“အကြင်သူအား ကံကိုအားထုတ်ဆဲခဏ၌ အလောဘ ဒေါသ မောဟတို့ အားကြီး၍ လောဘ အဒေါသ အမောဟတို့ အားနည်းကုန်၏။ ထိုသူသည် ရှေးနည်းဖြင့်ပင်လျှင် (ထိုကံကပေးသော ပဋိသန္ဓေဖြင့် ဖြစ်လတ်သော်) လောဘနည်း၏၊ ကိလေသာနည်း၏၊ နတ်၌ဖြစ်သော အာရုံကိုသော်လည်း မြင်ရ၍^၁ တုန်လှုပ်ခြင်းမရှိပေ။ သို့ရာတွင် ဒေါသလည်းကြီး၍ ဉာဏ်ပညာလည်း နုံ့ထိုင်း၏။ (၁)

မှတ်ချက်

၁-ဤ၌ သော်လည်း-ဟူသော စကားသည် ပိ-သဒ္ဒါ၏ ဘာသာပြန်ဖြစ်သည်၊ နတ်၌ဖြစ်သောအာရုံကို ချီးမွမ်းမြှောက်ပင့်၍ ပြသောစကား

၃၂၇

“အကြင်သူအား ကံကိုအားထုတ်ဆဲခဏ၌ အလောဘ အဒေါသ မောဟတို့ အားကြီး၍ လောဘ ဒေါသ အမောဟတို့ အားနည်းကုန်၏။ ထိုသူသည် ရှေးနည်းဖြင့်ပင်လျှင် (ထိုကံကပေးသော ပဋိသန္ဓေဖြင့် ဖြစ်လတ်သော်) လောဘလည်းမကြီးပေ၊ ဒေါသလည်း မကြီးပေ၊ ကိုယ် နှုတ် စိတ် အမူအရာလည်း ပြေပြစ်ပေ၏၊ သို့ရာတွင် ဉာဏ်ပညာကား နုံ့ထိုင်း၏။ (၂)

“ထို့ပြင် အကြင်သူအား ကံကိုအားထုတ်ဆဲခဏ၌ အလောဘ ဒေါသ အမောဟတို့ အားကြီး၍ လောဘ အဒေါသ မောဟတို့ အားနည်းကုန်၏။ ထိုသူသည် ရှေးနည်းဖြင့်ပင်လျှင် (ထိုကံကပေးသော ပဋိသန္ဓေဖြင့် ဖြစ်လတ်သော်) လောဘမကြီးမူ၍ ပညာကြီး၏။ သို့ရာတွင် ဒေါသကြီး၍ အမျက်ထွက်လေ့ရှိ၏။ (၃)

[၁ဝ၁] “အကြင်သူအား ကံကို အားထုတ်ဆဲခဏ၌ အလောဘ အဒေါသ အမောဟတို့ သုံးပါးလုံးအားကြီး၍ လောဘ ဒေါသ မောဟတို့ အားနည်းကုန်၏။ ထိုသူသည် ရှေးနည်းဖြင့်ပင်လျှင် (ထိုကံကပေးသော ပဋိသန္ဓေဖြင့် ဖြစ်လတ်သော်) လောဘ ဒေါသမကြီးမူ၍ ပညာကြီး၏။ မဟာသံဃရက္ခိတမထေရ်နှင့် အလားတူသော ပုဂ္ဂိုလ်ပေတည်း”။ (၄)

မှတ်ချက်

ဖြစ်သည်၊ ထိုအာရုံမျိုးကိုတောင်မှ မြင်ရ၍ တုန်လှုပ်ခြင်းမရှိ၊ လူ့လောကအာရုံကို မြင်ရ၍ တုန်လှုပ်ခြင်းမရှိသည်မှာ ဆိုဘွယ်မရှိဟု သိစေ၏။ ထို့ကြောင့် ထို ပိ-သော်လည်း-ဟူသော စကားသည် ယှဉ်သင့်ရာ၌ ယှဉ်ထားသော ဌာနပယောဂပင် ဖြစ်သည်။ သို့သော် မြန်မာ၌မူကား “နတ်၌ဖြစ်သော အာရုံကို မြင်ရ၍သော်လည်း တုန်လှုပ်ခြင်းမရှိ”ဟု ဤသို့ သူ့နေရာမဟုတ်သည်၌ ယှဉ်၍ဆိုမှ သာ၍ ချောမောပေါ်လွင်သည်။

၃၂၈

ဤဆိုခဲ့ပြီးသော (ဥဿဒကိတ္တန) စကားရပ်၌ လောဘကြီးသူ-ဟု ဆိုရသောပုဂ္ဂိုလ်သည် ရာဂစရိုက်ရှိသူပေတည်း။ ဒေါသကြီးသူ ဉာဏ်ပညာ နုံ့ထိုင်းသူတို့သည် (အစဉ်အတိုင်း) ဒေါသစရိုက်ရှိသူ မောဟစရိုက်ရှိသူတို့ပေတည်း။ ပညာကြီးသူသည် ဗုဒ္ဓိစရိုက်ရှိသူပေတည်း။ လောဘမကြီးသူ ဒေါသမကြီးသူတို့သည် ကြည်လင်ခြင်း ပင်ကိုသဘောရှိသောကြောင့် သဒ္ဓါစရိုက်ရှိသူတို့ပေတည်း။ တနည်းဆိုရလျှင် အမောဟခြံရံသောကံကြောင့် ဖြစ်သူသည် ဗုဒ္ဓိစရိုက်ရှိသကဲ့သို့ အားကြီးသော သဒ္ဓါခြံရံသောကံကြောင့် ဖြစ်သူသည် သဒ္ဓါစရိုက်ရှိ၏။ ကာမဝိတက်စသည် ခြံရံသောကံကြောင့် ဖြစ်သူသည် ဝိတက်စရိုက်ရှိ၏။ လောဘစသည်နှင့် ရောနှောသော အခြံအရံရှိသောကံကြောင့် ဖြစ်သူသည် ရောနှောသောစရိုက်ရှိ၏။ (ဤတွင် တရပ်ပြီး၏။)၁ ဤဆိုခဲ့သည့်အတိုင်း လောဘစသည်တို့တွင် တပါးပါးခြံရံသော ပဋိသန္ဓေကို ဖြစ်စေသည့်ကံသည် စရိုက်တို့၏အကြောင်းရင်း ဖြစ်သည်-ဟု သိအပ်ပေ၏။

၄၅။ “ဤပုဂ္ဂိုလ်ကား ရာဂစရိုက်ရှိသောပုဂ္ဂိုလ်(ဟု) အဘယ်သို့ သိအပ်သနည်း” ဤသို့ အစရှိသော မေးခွန်းကို ဆိုခဲ့ပြီ၊ ထိုမေးခွန်း၌ ဤဆိုလတ္တံ့သည်ကား သိကြောင်းနည်းပေတည်း။

ဣရိယာပုတ်အားဖြင့်၎င်း၊ ကိစ္စအားဖြင့်၎င်း၊ ဘောဇဉ်အားဖြင့်၎င်း၊ ကြည့်ရှုခြင်း စသည်အားဖြင့်၎င်း၊ (မာယာ သာဌေယျစသော) တရားတို့၏ ဖြစ်ခြင်းအားဖြင့်၎င်း စရိုက်တို့ကို ပြရာ၏။ ဤကား သိကြောင်းနည်းတည်း။

မှတ်ချက်

၁- လက်သည်းကွင်းအတွင်းရှိ စကားရပ်သည် ပရိသမာပန ဣတိ-သဒ္ဒါ၏ မြန်မာပြန်ဖြစ်သည်၊ ပါဠိ၌ အကျိုးရှိသော်လည်း မြန်မာ၌ကား ပိုသကဲ့သို့ရှိ၏၊ ထို့ကြောင့် လက်သည်းကွင်းဖြင့် ပိုင်းခြားထားသည်။ နောက်၌လည်းနည်းတူပင်။

၃၂၉

ထိုငါးမျိုးတို့တွင် ဣရိယာပုထ်အားဖြင့်-ဟူရာ၌ (အကျယ်ကား) ရာဂစရိုက်ရှိသောပုဂ္ဂိုလ်သည် ပကတိသွားနေကျဖြင့်သွားလျှင် တင့်တယ်စွာသွား၏၊ ခြေကို ဖြည်းဖြည်းချ၏၊ ညီညီညာညာချ၏၊ ညီညီညာညာကြွ၏။ ထိုပုဂ္ဂိုလ်၏ ခြေရာသည်လည်း အလယ်၌ ခုံး၏။ ဒေါသစရိုက်ရှိသော ပုဂ္ဂိုလ်သည် ခြေဖျားတို့ဖြင့် (မြေကို)တူးသကဲ့သို့ သွား၏။ ခြေကို ကတိုက်ကရိုက်ချ၏၊ ကတိုက်ကရိုက်ကြွ၏၊ ထိုပုဂ္ဂိုလ်၏ခြေရာသည် နောက်ဖက်သို့ ဆွဲငင်ထား၏။ မောဟစရိုက်ရှိသော ပုဂ္ဂိုလ်သည် ထက်ဝန်းကျင် ဖည်ယမ်းဖည်ယမ်းသွားခြင်းဖြင့် သွား၏၊ ခြေကို ရွံ့သကဲ့သို့ ချ၏၊ ရွံ့သကဲ့သို့ ကြွ၏။ ထိုပုဂ္ဂိုလ်၏ခြေရာသည် အလျင်စလို ဖိနင်းထားသော ခြေရာဖြစ်၏။ မာဂဏ္ဍိယသုတ်၏ အတ္ထုပ္ပတ်၌လည်း-

“ရာဂထူပြောသူ၏ ခြေရာသည် အလယ်၌ ခုံး၏၊ ဒေါသထူပြောသူ၏ ခြေရာသည် နောက်ဖက်သို့ ဆွဲငင်ထား၏၊ မောဟထူပြောသူ၏ ခြေရာသည် အလျင်စလို ဖိနင်းထားသောခြေရာဖြစ်၏။ ဤကဲ့သို့ (ညီညီညာညာ ကောင်းစွာထိခြင်း) သဘောရှိသော ဤခြေရာသည် (ကိလေသာဟူသော) အမိုးကို ဖွင့်လှစ်ပြီးသောသူ၏ ခြေရာပေတည်း”ဟူသော ဤစကားကို ဆိုထားပေသည်။

[၁၀၂] ရာဂစရိုက်ရှိသောပုဂ္ဂိုလ်၏ ရပ်ခြင်းသည် ကြည်ညိုဖွယ်ကိုဆောင်၏၊ ယဉ်ကျေးတင့်တယ် နှစ်သက်ဖွယ်အခြင်းအရာရှိ၏။ ဒေါသစရိုက်ရှိသောပုဂ္ဂိုလ်၏ ရပ်ခြင်းသည် တောင့်ခိုင်သော အခြင်းအရာရှိ၏။ မောဟစရိုက်ရှိသောပုဂ္ဂိုလ်၏ ရပ်ခြင်းသည် မသေမသပ် ရှုပ်ထွေးသောအခြင်းအရာရှိ၏။ ထိုင်ခြင်း၌လည်း ဤနည်းပင်တည်း။ ရာဂစရိုက်ရှိသောပုဂ္ဂိုလ်သည် ဖြည်းဖြည်းသက်သာ ညီညီညာညာ အိပ်ရာကိုခင်းပြီးလျှင် ဖြည်းညှင်းစွာ လည်းလျောင်း၍ ကိုယ်အင်္ဂါတို့ကို သေသေသပ်သပ်ထားလျက် ကြည်ညိုဖွယ်ကို ဆောင်သောအခြင်းအရာဖြင့် အိပ်၏။

၃၃၀

(အိပ်ရာမှ) ထစေလျှင်(နှိုးလျှင်)လည်း အလျင်အမြန်မထပဲ ရွံ့ရှားစိုးရိမ်သကဲ့သို့ ဖြည်းညှင်းသက်သာ စကားတုံ့ပေး၏။ ဒေါသစရိုက်ရှိသောပုဂ္ဂိုလ်သည် အိပ်ရာကို အလျင်စလို ဖြစ်ကတတ်ဆန်း ခင်းပြီးလျှင် ကိုယ်ကိုပစ်ချလျက် မျက်မှောင်ကြုတ်၍ အိပ်တတ်၏။ (အိပ်ရာမှ) ထစေလျှင်(နှိုးလျှင်)လည်း လျင်မြန်စွာထ၍ အမျက်ထွက်သကဲ့သို့ စကားတုံ့ပေးတတ်၏။ မောဟစရိုက်ရှိသောပုဂ္ဂိုလ်သည် မတင့်မတယ် အိပ်ရာကို မသပ်မယပ်ခင်းပြီးလျှင် ကိုယ်အင်္ဂါကြီးငယ်ကို ဖရိုဖရဲပစ်လွှဲလျက် များသောအားဖြင့် မှောက်ခုံအိပ်တတ်၏။ (အိပ်ရာမှ) ထစေလျှင်(နှိုးလျှင်)လည်း ဟုန်းဟုန်းဟင်းဟင်းဟူသော ညည်းညူသံကိုပြုလျက် လေးလံစွာ ထတတ်၏။ သဒ္ဓါစရိုက်ရှိသောပုဂ္ဂိုလ် စသည်တို့သည်ကား ရာဂစရိုက်ရှိသောပုဂ္ဂိုလ် စသည်တို့နှင့် သဘောတူသည်သာလျှင်ဖြစ်သော ဣရိယာပုထ်ရှိတတ်ပေသည်။ (ဤဘွင် စကားတရပ်ပြီး၏။) ဤဆိုခဲ့သည့်အတိုင်း ရှေးဦးစွာ ဣရိယာပုထ်အားဖြင့် စရိုက်ကိုပြရာ၏။

ကိစ္စအားဖြင့်-ဟူရာ၌ (အကျယ်ကား) တံမြက်လှည်းခြင်းစသော အလုပ်ကိစ္စတို့၌ ရာဂစရိုက်ရှိသောပုဂ္ဂိုလ်သည် တံမြက်စည်းကို ကောင်းမွန်စွာကိုင်၍ ဖြည်းဖြည်းသက်သာ သဲကို ဖရိုဖရဲ မပြန့်ကြဲစေပဲ ရေအုန်းနှဲပန်းကို ဖြန့်ခင်းသကဲ့သို့ ပြောင်စင်စွာ ညီညီညာညာ လှည်းတတ်၏။ ဒေါသစရိုက်ရှိသောပုဂ္ဂိုလ်သည် တံမြက်စည်းကို မြဲမြံစွာကိုင်လျက် ဝဲယာနှစ်ဖက်၌ သဲကို ဖယ်ရှားလျက် ပြင်းထန်သောအသံဖြင့် မပြောင်မစင် မညီမညွတ် အလျင်စလို လှည်းတတ်၏။ မောဟစရိုက်ရှိသောပုဂ္ဂိုလ်သည် တံမြက်စည်းကို လျော့လျော့ကိုင်လျက် အပြန်ပြန်အလှန်လှန် မွှေနှောက်ရှုပ်ထွေးစေလျက် မပြောင်မစင် မညီမညွတ် လှည်းတတ်၏။

(ထို့ပြင်) ရာဂစရိုက်ရှိသောပုဂ္ဂိုလ်သည် တံမြက်စည်းလှည်းခြင်း၌ကဲ့သို့ပင် သင်္ကန်းလျော်ခြင်း ဆိုးခြင်းအစရှိသော ကိစ္စအားလုံးတို့၌လည်း

၃၃၁

သိမ်သိမ်မွေ့မွေ့ သပ်သပ်ယပ်ယပ် ညီညီညာညာ ရိုရိုသေသေ ပြုလုပ်လေ့ရှိ၏။ ဒေါသစရိုက်ရှိသော ပုဂ္ဂိုလ်သည် မြဲမြဲမြံမြံ ကြမ်းကြမ်းတမ်းတမ်း မညီမညာ ပြုလုပ်လေ့ရှိ၏။ မောဟစရိုက်ရှိသော ပုဂ္ဂိုလ်သည် မသိမ်မမွေ့ ရှုပ်ရှုပ်ထွေးထွေး မညီမညာ မပြတ်မသား ပြုလုပ်လေ့ရှိ၏။ ထို့ပြင် ရာဂစရိုက်ရှိသောပုဂ္ဂိုလ်၏ သင်္ကန်းကိုင်ခြင်းသည်လည်း မလျော့လွန်း မတင်းလွန်းပဲ အဝန်းညီသည်ဖြစ်၍ ကြည်ညိုဖွယ်ကိုဆောင်၏။ ဒေါသစရိုက်ရှိသောပုဂ္ဂိုလ်၏ (သင်္ကန်းကိုင်ခြင်းသည်) အလွန်တင်းလွန်း၏၊ အဝန်း(လည်း) မညီပေ။ မောဟစရိုက်ရှိသော ပုဂ္ဂိုလ်၏ (သင်္ကန်းကိုင်ခြင်းသည်) လျော့လျည်း၏၊ ရှုပ်(လည်း) ရှုပ်ထွေး၏။ သဒ္ဓါစရိုက်ရှိသောပုဂ္ဂိုလ် စသည်တို့ကို ထိုရာဂစရိုက်ရှိသော ပုဂ္ဂိုလ်စသည်တို့၏ အပြုအမူသို့ အစဉ်လိုက်သဖြင့်သာလျှင် သိအပ်ပေသည်။ အဘယ့်ကြောင့်ဆိုသော် ထိုရာဂစရိုက်ရှိသော ပုဂ္ဂိုလ်စသည်တို့နှင့် သဘောတူသောကြောင့်တည်း။ (ဤတွင် စကားတရပ်ပြီး၏။) ဤဆိုခဲ့သည့်အတိုင်း ကိစ္စအားဖြင့် စရိုက်တို့ကို ပြရာ၏။

ဘောဇဉ်အားဖြင့်-ဟူရာ၌ (အကျယ်ကား) ရာဂစရိုက်ရှိသော ပုဂ္ဂိုလ်သည် နူးညံ့သိမ်မွေ့သောဘောဇဉ် ချိုမြိန်ကောင်းမွန်သော ဘောဇဉ်ကို ကြိုက်တတ်၏။ စားသောအခါ၌လည်း မကြီးလွန်းသော အဝန်းညီသော ဆွမ်းလုပ်ကိုပြု၍ အရသာခံလျက် ဖြည်းညှင်းသက်သာ စားတတ်၏။ ချိုမြိန်သော စားဖွယ်တစုံတခုကိုရလျှင် ရွှင်လန်းဝမ်းမြောက်တတ်၏။ [၁၀၃] ဒေါသစရိုက်ရှိသော ပုဂ္ဂိုလ်သည် ကြမ်းတမ်းသောဘောဇဉ် ချဉ်သောဘောဇဉ်ကို ကြိုက်တတ်၏။ စားသောအခါ၌လည်း ခံတွင်းပြည့်အောင် ဆွမ်းလုပ်ကိုပြု၍ အရသာမခံပဲ အလျင်စလို စားတတ်၏။ အရသာမကောင်းသော စားဖွယ်တစုံတခုကိုရလျှင် စိတ်မချမ်းမသာ ဖြစ်တတ်၏။ မောဟစရိုက်ရှိသော ပုဂ္ဂိုလ်သည် (အစားအစာ) ကြိုက်နှစ်သက်မှု၌ ကိန်းသေသတ်မှတ်မှု မရှိပေ။ စားသောအခါ၌လည်း အဝန်းမညီသော သေးငယ်သော ဆွမ်းလုပ်ကို

၃၃၂

ပြု၍ စားခွက်၌ ဆွမ်းလုံးတို့ကို ပြန့်ကြဲစေလျက် နှုတ်ခမ်းကို လူးပေစေလျက် ပျံ့လွင့်သော စိတ်ရှိသည်ဖြစ်၍ ထိုထိုအာရုံကို ကြံတွေးလျက် စားတတ်၏။ သဒ္ဓါစရိုက်ရှိသော ပုဂ္ဂိုလ်စသည်တို့ကိုလည်း ထိုရာဂစရိုက်ရှိသော ပုဂ္ဂိုလ်စသည်တို့၏သာလျှင် အပြုအမူသို့ အစဉ်လိုက်သဖြင့် သိအပ်ပေသည်။ အဘယ့်ကြောင့်ဆိုသော် (ထိုသဒ္ဓါစရိုက်ရှိသူ စသည်တို့သည်) ထိုရာဂစရိုက်ရှိသော ပုဂ္ဂိုလ်စသည်တို့နှင့် သဘောတူသောကြောင့်တည်း။ (ဤတွင် စကားတရပ်ပြီး၏။) ဤဆိုခဲ့သည့်အတိုင်း ဘောဇဉ်အားဖြင့် စရိုက်တို့ကို ပြရာ၏။

ကြည့်ရှုခြင်း စသည်အားဖြင့်-ဟူရာ၌ (အကျယ်ကား) ရာဂစရိုက်ရှိသော ပုဂ္ဂိုလ်သည် အနည်းငယ်မျှသော်လည်း နှလုံးမွေ့လျော်ဖွယ်ရှိသော အဆင်းကို မြင်သည်ရှိသော်^၁ အံ့ဩသကဲ့သို့ ကြာမြင့်စွာ ကြည့်တတ်၏၊ ဂုဏ်အနည်းငယ်မျှ၌သော်လည်း ငြိကပ်တတ်၏၊ ဟုတ်မှန်သော အပြစ်ကိုသော်လည်း မယူတတ်၊ ဖဲခွါသွားသောအခါ၌လည်း မလွှတ်လို မခွါလိုပဲသာလျှင် ပြန်တလှည့်လှည့် ငဲ့ကွက်ခြင်းရှိလျက် ဖဲခွါတတ်၏။ ဒေါသစရိုက်ရှိသော ပုဂ္ဂိုလ်သည် အနည်းငယ်မျှသော်လည်း ရွံမုန်းစက်ဆုပ်ဖွယ်ဖြစ်သော အဆင်းကို မြင်သည်ရှိသော်^၂ ပင်ပန်းသော သဘောရှိသကဲ့သို့ ကြာမြင့်စွာ မကြည့်တတ်၊ အပြစ်အနည်းငယ်မျှ၌သော်လည်း အမျက်ထွက်တတ်၏။ ဟုတ်မှန်သော ဂုဏ်ကိုသော်လည်း မယူတတ်၊ ဖဲခွါသောအခါ၌လည်း

မှတ်ချက်

၁-ဤ၌လည်း “နှလုံးမွေ့လျော်ဖွယ် အနည်းငယ်မျှသာရှိသော အဆင်းကို မြင်လျှင်သော်လည်း (မြင်လျှင်တောင်မှ)”ဟု သူ့နေရာမဟုတ်သည်၌ ယှဉ်၍ဆိုလျှင် သာ၍ပေါ်လွင်၏။

၂- ဤ၌လည်း “အနည်းငယ်မျှ ရွံမုန်းစက်ဆုပ်ဖွယ်ဖြစ်သော အဆင်းကို မြင်လျှင်တောင်မှ”ဟု မယှဉ်သင့်ရာ၌ ယှဉ်၍ဆိုလျှင် သာ၍ပေါ်လွင်၏။

၃၃၃

လွှတ်လို ခွါလိုသည်ဖြစ်၍သာလျှင် မငဲ့ကွက်ပဲ ဖဲခွါတတ်၏။ မောဟစရိုက်ရှိသော ပုဂ္ဂိုလ်သည် တစုံတခုသော အဆင်းကို မြင်သည်ရှိသော် သူတပါးကိုပုံ၍ ယုံတတ်၏၊ သူတပါးကဲ့ရဲ့သံကိုကြားလျှင် ကဲ့ရဲ့တတ်၏၊ ချီးမွမ်းသံကိုကြားလျှင် ချီးမွမ်းတတ်၏၊ မိမိကိုယ်တိုင်မှာမူကား မသိခြင်းကြောင့်ဖြစ်သော လျစ်လျူရှုခြင်းဖြင့် လျစ်လျူရှုလျက်သာ နေတတ်၏။ အသံကြားရာ စသည်တို့၌လည်း ဤနည်း(ပင်)တည်း။ သဒ္ဓါစရိုက်ရှိသော ပုဂ္ဂိုလ်စသည်တို့ကိုကား^၁ ထိုရာဂစရိုက်ရှိသော ပုဂ္ဂိုလ်စသည်တို့၏ သဘောသို့ အစဉ်လိုက်သဖြင့်သာလျှင် သိအပ်ပေသည်။ အဘယ့်ကြောင့်ဆိုသော် (ထိုသဒ္ဓါစရိုက်ရှိသူ စသည်တို့သည်) ထိုရာဂစရိုက်ရှိသော ပုဂ္ဂိုလ်စသည်တို့နှင့် သဘောတူသောကြောင့်တည်း။ (ဤတွင် စကားတရပ်ပြီး၏။) ဤဆိုခဲ့သည့်အတိုင်း ကြည့်ရှုခြင်းစသည်အားဖြင့် စရိုက်တို့ကို ပြရာ၏။

(မာယာ သာဌေယျစသော) တရားတို့၏ ဖြစ်ခြင်းသဘောအားဖြင့်-ဟူရာ၌ (အကျယ်ကား) ရာဂစရိုက်ရှိသော ပုဂ္ဂိုလ်အား မိမိအပြစ်ကို ဖုံးကွယ်လှည့်ပတ်ခြင်း- မာယာ၊ မိမိ၌မရှိသောဂုဏ်ကို ဖော်ပြလျက် စဉ်းလဲခြင်း-သာဌေယျ၊ မြင့်မောက်တက်ကြွခြင်း-မာန၊ အလိုဆိုးရှိခြင်း ပါပိစ္ဆတာ၊ အလိုကြီးခြင်း-မဟိစ္ဆတာ၊ မရောင့်ရဲခြင်း-အသန္တုဋ္ဌိတာ၊ ဦးချိုသဖွယ် စံပယ်ကြောင်း ကိလေသာဟူသော-သိင်္ဂ၊ လျှပ်ပေါ်ခြင်း-စာပလျဟူသော ဤသို့အစရှိသော အကုသိုလ်တရားတို့ အဖြစ်များကုန်၏။ ဒေါသစရိုက်ရှိသော ပုဂ္ဂိုလ်အား အမျက်ထွက်ခြင်း-ကောဓ၊ ရန်ငြိုးဖွဲ့ခြင်း-ဥပနာဟ၊ သူ့ကျေးဇူးကို ချေဖျက်ခြင်း-မက္ခ၊ ဂုဏ်ရည်သာသူကို တုပြိုင်ခြင်း-ပဠာသ၊

မှတ်ချက်

၁- ရှေ့အခြားမဲ့စာပိုဒ်၌ သဒ္ဓါစရိတာဒယောပိ-ရှိ၍ “သဒ္ဓါစရိုက်ရှိသောပုဂ္ဂိုလ် စသည်တို့ကိုလည်း”ဟု သမ္ပိဏ္ဍနအနက် ပြန်ခဲ့သည်၊ ဤ၌ကား ပန-နှင့် တကွရှိသောကြောင့် ပက္ခန္တရအနက်ပြန်သည်၊ သင့်သည်ချည်းပင်။

၃၃၄

မနာလိုခြင်း-ဣဿာ၊ ဝန်တိုခြင်း- မစ္ဆရိယဟူသော ဤသို့အစရှိသော (အကုသိုလ်တရားတို့ အဖြစ်များကုန်၏)။ မောဟစရိုက်ရှိသော ပုဂ္ဂိုလ်အား စိတ်၏ထိုင်းမှိုင်းခြင်း- ထိန၊ စေတသိက်တို့၏ ထိုင်းမှိုင်းခြင်း-မိဒ္ဓ၊ စိတ်ပျံ့လွင့်ခြင်း-ဥဒ္ဓစ္စ၊ နောင်တပူပန်ခြင်း- ကုက္ကုစ္စ၊ ယုံမှားခြင်း- ဝိစိကိစ္ဆာ၊ မသင့်သောအားဖြင့် မြဲမြံစွာစွဲယူခြင်း- အာဓာနဂ္ဂါဟ၊ မိမိအယူမှားကို စွန့်လွှတ်နိုင်ခဲခြင်း- ဒုပ္ပဋိနိဿဂ္ဂိတာ-ဟူသော ဤသို့အစရှိသော (အကုသိုလ်တရားတို့ အဖြစ်များကုန်၏)။ သဒ္ဓါစရိုက်ရှိသော ပုဂ္ဂိုလ်အား လွတ်လွတ်စွန့်ကြဲပေးကမ်းခြင်း၊ အရိယာတို့ကို ဖူးမြင်လိုခြင်း၊ သူတော်ကောင်းတရားကို နာကြားလိုခြင်း၊ ရွှင်လန်းဝမ်းမြောက်မှု များခြင်း၊ မစဉ်းလဲခြင်း၊ မလှည့်ပတ်ခြင်း၊ ကြည်ညိုဖွယ်ကိုဆောင်သော ရတနာသုံးပါးတို့၌ ကြည်ညိုခြင်းဟူသော ဤသို့အစရှိသော (ကုသိုလ်တရားတို့ အဖြစ်များကုန်၏)။ ဗုဒ္ဓိစရိုက်ရှိသောပုဂ္ဂိုလ်အား ဆိုဆုံးမလွယ်ခြင်း၊ မိတ်ဆွေကောင်းရှိခြင်း၊ ဘောဇဉ်၌ အတိုင်းအရှည်ကိုသိခြင်း၊ သတိသမ္ပဇဉ်နှင့် ပြည့်စုံခြင်း၊ နိုးကြားခြင်း၌ မပြတ်အားထုတ်ခြင်း၊ ထိတ်လန့်ဖွယ်ဖြစ်သော (ဇာတိစသော)အရာတို့၌ ထိတ်လန့်ခြင်း၊ ထိတ်လန့်သောသူ၏ နည်းမှန်လမ်းမှန်အားဖြင့် အားထုတ်ခြင်းဟူသော ဤသို့အစရှိသော (ကုသိုလ်တရားတို့ အဖြစ်များကုန်၏)။ ဝိတက်စရိုက်ရှိသော ပုဂ္ဂိုလ်အား စကားများခြင်း၊ အပေါင်းအဖော်၌ မွေ့လျော်ခြင်း၊ ကုသိုလ်အားထုတ်မှု၌ မပျော်မွေ့ခြင်း၊ စိတ်မတည်တံ့ခြင်း၊ ညဉ့်အခါ၌ [၁၀၄] (နောက်တနေ့ပြုလုပ်ရမည့် ကိစ္စများကို ကြံစည်စဉ်းစားခြင်းဟူသော) အခိုးလွှတ်ခြင်း၊ နေ့အခါ၌ (ညဉ့်အခါက ကြံစည်စဉ်းစားထားသည့် ကိစ္စများကို အားထုတ်ပြုလုပ်ခြင်းဟူသော) အလျှံလွှတ်ခြင်း၊ အာရုံအမျိုးမျိုးသို့ စိတ်ကိုလွှတ်ပေးခြင်းဟူသော ဤသို့အစရှိသော အကုသိုလ်တရားတို့ အဖြစ်များကုန်၏။ (ဤတွင် စကားတရပ်ပြီး၏။) ဤဆိုခဲ့သည့်အတိုင်း (မာယာ သာဌေယျစသော) တရားတို့၏ ဖြစ်ခြင်းအားဖြင့် စရိုက်တို့ကို ပြရာ၏။

၃၃၅

ဤသို့ဆိုခဲ့သည့်အတိုင်း ဣရိယာပုတ်စသည်အားဖြင့် စရိုက်တို့ကို ပြရာ၏ဟု-ဆိုသော်လည်း ဤစရိုက်တို့ကို ပြခြင်းအစီအရင်သည် ပါဠိတော်၌ လုံးဝပင် မလာပေ၊ အဋ္ဌကထာ၌(လည်း) မလာပေ။ ပါဠိတော် အဋ္ဌကထာ စကားမဖက် သက်သက်သော ဆရာတို့၏အယူကို အစဉ်လျှောက်သဖြင့် (ဤစရိုက်တို့ကို ပြခြင်းအစီအရင်ကို) ဆိုထားပေသည်။ ထို့ကြောင့် အနှစ်သာရအားဖြင့် မယုံကြည်အပ်ပေ၊ အကြောင်းသော်ကား- ရာဂစရိုက်ရှိသောပုဂ္ဂိုလ်နှင့် ဆိုင်သည်ဟုဆိုခဲ့သော ဣရိယာပုတ်စသည်တို့ကို ဒေါသစရိုက်ရှိသော ပုဂ္ဂိုလ်စသည်တို့သည်လည်း မမေ့မလျော့ သတိပြု၍နေကြပါမူ ပြုခြင်းငှါ စွမ်းနိုင်ကုန်၏၊ ထို့ပြင် (ရာဂ ဒေါသစသည်)ရောနှောသော စရိုက်ရှိသော ပုဂ္ဂိုလ်တဦးတည်းမှာပင် လက္ခဏာကွဲပြားသော ဣရိယာပုတ်စသည်တို့သည် မရှိသင့်ကုန်၊ ထိုအကြောင်း၂-ပါးကြောင့်ပေတည်း။ စင်စစ်သော်ကား အဋ္ဌကထာတို့၌ဆိုထားသော စရိုက်တို့ကိုပြခြင်း အစီအရင်ကိုသာလျှင် အနှစ်သာရအားဖြင့် ယုံကြည်အပ်ပေသည်။ မှန်ပေ၏၊ “စေတောပရိယဉာဏ်ကိုရသော ဆရာသည် စရိုက်ကိုသိ၍ ကမ္မဋ္ဌာန်းကို ဟောလတံ့၊ စေတောပရိယဉာဏ်ကို မရသောဆရာသည် တပည့်ကို မေးအပ်၏”ဟု (အဋ္ဌကထာတို့၌) ဆိုထားပေ၏။ ထို့ကြောင့် စေတောပရိယဉာဏ်ဖြင့်ဖြစ်စေ၊ (ကမ္မဋ္ဌာန်းယူမည့်) ထိုပုဂ္ဂိုလ်ကို မေး၍ဖြစ်စေ “ဤပုဂ္ဂိုလ်ကား ရာဂစရိုက်ရှိသူတည်း၊ ဤပုဂ္ဂိုလ်ကား ဒေါသစသည်တို့တွင် တမျိုးမျိုးသော စရိုက်ရှိသူတည်း”ဟု သိအပ်၏။

၄၆။ “အဘယ်စရိုက်ရှိသောပုဂ္ဂိုလ်အား အဘယ်ကျောင်း ညောင်စောင်းစသည်သည် လျော်သနည်း”ဟူသော ဤစကားရပ်၌ ရှေးဦးစွာ ကျောင်းကို (ပြဆိုမည်)။ ရာဂစရိုက်ရှိသောပုဂ္ဂိုလ်အား (သင့်လျော်သောကျောင်းမှာ) “ညစ်ပေသော ဝရံတာရှိသောကျောင်း, မြေပြင်တထပ်တည်းသာရှိသောကျောင်း, နံရံကို ပြုပြင်မထားသော တောင်ဝှမ်း, မြက်မိုးကျောင်း,

၃၃၆

ဖက်မိုးဖက်ကာကျောင်း” စသည်တို့တွင် တမျိုးမျိုးသောကျောင်း ဖြစ်သည့်ပြင် ယင်းကျောင်းသည် မြူမှုန်တို့ဖြင့်လည်း ရောပြွမ်း၏၊ လင်းနို့တို့ဖြင့်လည်း ပြည့်၏၊ အကျိုးကျိုးအပြတ်ပြတ်လည်း ရှိ၏၊ မြင့်လွန်းသည်မူလည်း ဖြစ်၏၊ နိမ့်လွန်းသည်မူလည်း ဖြစ်၏၊ ခြောက်သွေ့ယောင်း ကြမ်းတမ်းသော မြေအဖို့လည်းရှိ၏၊ (ခြင်္သေ့ သစ်ကျား စသည်တို့ဖြင့်) ရွံရှားဖွယ်လည်းရှိ၏၊ မသန့်ရှင်း မညီညွတ်သည့် လမ်းလည်းရှိ၏၊ ယင်းကျောင်း၌ ကြမ်းပိုးတို့ဖြင့်ပြည့်လျက် မလှမပ ပုံပန်း(လည်း)မကျသော ညောင်စောင်းအင်းပျဉ်လည်း ရှိ၏။ ယင်းကျောင်းကို ကြည့်သောသူအား မြင်ရုံမျှဖြင့်ပင် စက်ဆုပ်ရွံရှာခြင်းလည်း ဖြစ်၏၊ ထိုသို့သောကျောင်းသည် (ရာဂစရိုက်ရှိသောသူအား) သင့်လျော်၏။ (သင်္ကန်းမှာ) အနားစုတ်ပြတ်လျက် ဖရိုဖရဲတွဲလဲကျသော ချည်တို့ဖြင့် ရှုပ်ထွေးသောသင်္ကန်း, မုန့်ကွန်ရက်နှင့်တူစွာ အပေါက်အပေါက်ရှိသော သင်္ကန်း, သံရိုက်ထားသည့် အင်းပျဉ်ကဲ့သို့ အတွေ့ကြမ်းတမ်းသော သင်္ကန်း, ညစ်နွမ်းလေးလံသောသင်္ကန်း, (လေးလံ၍၎င်း မကြာခဏချုပ်ရ၍၎င်း) ပင်ပန်းဆင်းရဲစွာ ဆောင်ရသောသင်္ကန်း- ဤသို့သော ခါးဝတ်ကိုယ်ရုံသင်္ကန်းသည် (ရာဂစရိုက်ရှိသောပုဂ္ဂိုလ်အား) သင့်လျော်၏။ သပိတ်သည်လည်း အဆင်းပျက်သော မြေသပိတ်ဖြစ်စေ၊ စို့ မယ်န အဖာအထေး အဖုအထစ်တို့ဖြင့် မတင့်တယ်သော လေးလံလျက် ပုံပန်းပျက်သော လူ့ဦးခေါင်းခွံနှင့်တူ၍ စက်ဆုပ်ဖွယ်ဖြစ်သော သံသပိတ်ဖြစ်စေ သင့်လျော်၏။ ဆွမ်းခံလမ်းသည်လည်း နှစ်သက်ဖွယ်မရှိသော ရွာနှင့်မနီးသော မညီမညွတ်သောလမ်း(ဖြစ်မူ) သင့်လျော်၏။ ဆွမ်းခံရွာသည်လည်း အကြင်ရွာ၌ လူတို့သည် (ဆွမ်းခံရဟန်းကို) မမြင်ကုန်သကဲ့သို့ သွားလာကုန်၏၊ ယင်းရွာဝယ် တအိမ်၌သော်လည်း ဆွမ်းမရ၍ ထွက်လာသောရဟန်းကို “အရှင်ဘုရား လာပါ”ဟု(ခေါ်ကာ) ဆွမ်းစားဇရပ်သို့ဝင်စေ၍ ယာဂုကိုလှူပြီးလျှင် သွားကြသောအခါ နွားတို့ကို နွားခြံ၌သွင်း၍ သွားကုန်သကဲ့သို့ စောင်းငဲ့၍မျှ မကြည့်ပဲ

၃၃၇

သွားကုန်၏၊ ထိုသို့သဘောရှိသော ရွာသည် သင့်လျော်၏။ အလုပ်အကျွေးတို့သည်လည်း အဆင်းမလှ အမြင်ဆိုးကုန်သော ညစ်နွမ်းသောအဝတ်ကို ဝတ်ကုန်လျက် အနံ့ဆိုး၍ စက်ဆုပ်ဖွယ်ရှိကုန်သော ယာဂုဆွမ်းကို (ကပ်လှူသောအခါ) စွန့်ပစ်သကဲ့သို့ မရိုမသေ လုပ်ကျွေးတတ်ကုန်သော အလုပ်အကျွေးမျိုးတို့ဖြစ်လျှင် သင့်လျော်၏။ ယာဂု ဆွမ်းခဲဖွယ်သည်လည်း ကြမ်းတမ်းသော [၁၀၅] ကြိတ် လမန်း, လူး, ဆန်ကွဲ အစရှိသည်တို့ဖြင့် ချက်သောဆွမ်း, ရက်တက်ပုပ်ရည်, ပအုန်းရည်, ဟင်းရွက်ကြမ်းဖြင့်ချက်သော အရည်သောက်ဟင်း, (ဤသို့အစရှိသော) ဝမ်းပြည့်ရုံမျှ သက်သက်ဖြစ်သော တစုံတခုသော (စားဖွယ် သောက်ဖွယ် ခဲဖွယ်သည်) သင့်လျော်၏၊ ထိုရာဂစရိုက်ရှိသောပုဂ္ဂိုလ်အား ဣရိယာပုထ်သည်လည်း ရပ်ခြင်းနှင့် စင်္ကြံလျှောက်ခြင်းသည် သင့်လျော်၏။ အာရုံသည်ကား နီလကသိုဏ်းစသော အဆင်းကသိုဏ်းတို့တွင် တစုံတခုသော မစင်ကြယ်သော အဆင်းကသိုဏ်းသည် သင့်လျော်၏။ ဤအလုံးစုံသည် ရာဂစရိုက်ရှိသောပုဂ္ဂိုလ်အား သင့်လျော်၏။

ဒေါသစရိုက်ရှိသော ပုဂ္ဂိုလ်အား မမြင့်လွန်း မနိမ့်လွန်းသော(ကျောင်း) အရိပ် ရေတို့နှင့် ပြည့်စုံသော(ကျောင်း) ကောင်းစွာဝေဘန် စီမံထားသော နံရံ တိုင်နှင့် စောင်းတန်းလှေကားရှိသော(ကျောင်း) ကောင်းမွန်သေသပ်စွာ ပြုလုပ်ထားသော ခြူးပန်း ခြူးနွယ် အထူးထူး အထွေထွေသော ပန်းချီကားတို့ဖြင့် တင့်တယ်တောက်ပသော(ကျောင်း) ညီညွတ်ပြေပြစ်နူးညံ့သော မြေအပြင်ရှိသော(ကျောင်း) ဗြဟ္မာမင်း၏ ဗိမာန်ကဲ့သို့ ပန်းဆိုင်းတို့ဖြင့် ဆန်းကြယ်သောအဆင်းရှိသော အဝတ်မျက်နှာကြက်တို့ဖြင့် ကောင်းမွန်စွာ တန်ဆာဆင်ထားသော(ကျောင်း) သန့်ရှင်းစင်ကြယ် နှစ်သက်ဖွယ်သော အခင်းတို့ကို သပ်ယပ်စွာ ခင်းထားသော ညောင်စောင်းအင်းပျဉ်ရှိသော(ကျောင်း) ထိုထိုအရပ်၌ အမွှေး

၃၃၈

အထုံအလို့ငှါထားသော ပန်းတို့၏ မွှေးသောရနံ့တို့ဖြင့် အလွန်မွှေးကြိုင်သော(ကျောင်း) မြင်ကာမျှဖြင့်ပင် နှစ်သက်ရွှင်လန်း ဝမ်းမြောက်ခြင်းကို ဖြစ်စေနိုင်သော(ကျောင်း) (ဤသို့သော)ကျောင်းသည် သင့်လျော်၏။ ထိုကျောင်း၏ လမ်းသည်လည်း အလုံးစုံသော ဘေးရန်တို့မှ လွတ်ကင်းလျက် သန့်ရှင်းစင်ကြယ်စွာ ညီညာသော မြေမျက်နှာပြင်ရှိသော(လမ်း) တန်ဆာဆင်ခြင်းနှင့်စပ်သော(လမ်း) ဤသို့သော လမ်းသည်သာလျှင် သင့်လျော်၏။ ဤဒေါသစရိုက်ရှိသောပုဂ္ဂိုလ်နှင့် သင့်လျော်သောကျောင်း၌ ပိုးဟပ်, ကြမ်းပိုး, မြွေ, ကြွက်-တို့၏ မှီခိုရာကို ဖြတ်တောက် ပယ်ရှားခြင်းငှါ ကျောင်းအသုံးအဆောင်သည်လည်း မများလွန်းလျှင် သင့်လျော်၏၊ ညောင်စောင်းတခု အင်းပျဉ်တခုမျှသာလျှင် သင့်လျော်၏။ ထိုဒေါသစရိုက်ရှိသောပုဂ္ဂိုလ်၏ ခါးဝတ်နှင့် ကိုယ်ရုံသည်လည်း တရုပ်ပြည်ဖြစ်အဝတ်, သောမာရတိုင်းဖြစ်အဝတ်, ပိုးချည်အဝတ်, နူးညံ့သော ဝါချည်အဝတ်, နူးညံ့သော ခေါမ(ဂရိတ်)ပြည်ဖြစ် အဝတ်စသည်တို့တွင် ကောင်းမြတ်သောအဝတ်ဖြင့် (ချုပ်လုပ်ထားသော) ပေါ့ပါးသော ရဟန်းတော်တို့နှင့်သင့်လျော်အောင် ကောင်းစွာဆိုးထားသော စင်ကြယ်သော အဆင်းရှိသော တလွှာတည်းသင်္ကန်းဖြစ်စေ၊ နှစ်ထပ်သင်္ကန်းဖြစ်စေ သင့်လျော်၏။ သပိတ်သည်လည်း ရေပွက် (စီပေါင်း)ကဲ့သို့ ကောင်းသော ပုံသဏ္ဌာန်ရှိသော မြကဲ့သို့ ကောင်းစွာချောညက်ပြေပြစ်သော အညစ်အကြေးကင်းလျက် ရဟန်းတော်တို့အား လျောက်ပတ်သောအဆင်းဖြင့် ပတ်ပတ်လည် အလွန်စင်ကြယ်သောအဆင်းရှိသော သံသပိတ်သည် သင့်လျော်၏။ ဆွမ်းခံလမ်းသည်(လည်း) ဘေးရန်ကင်းလွတ်သော ညီညာလျက် နှစ်သက်ဖွယ်ရှိသော ရွာနှင့် မနီးလွန်း မဝေးလွန်းသော လမ်းသည် သင့်လျော်၏။ ဆွမ်းခံရွာသည်လည်း အကြင်ရွာ၌ လူတို့သည် “ယခုအခါ အရှင်မြတ်ကြွလာလိမ့်မည်”ဟု (မြှော်လင့်လျက်) တံမြက်လှည်း၍ ရေဖျန်းထားသောအရပ်၌ နေရာခင်း၍ ခရီးဦးကြိုဆိုကာ သပိတ်သင်္ကန်းကို

၃၃၉

လှမ်းယူ၍ အိမ်သို့ ဝင်စေပြီးလျှင် ခင်းထားသောနေရာ၌ ထိုင်စေ၍ မိမိတို့လက်ဖြင့် ရိုသေစွာ လုပ်ကျွေးကြကုန်၏။ ထိုသို့သော ဆွမ်းခံရွာသည် သင့်လျော်၏။ ထိုဒေါသစရိုက်ရှိသောပုဂ္ဂိုလ်၏ အလုပ်အကျွေးတို့သည်ကား အဆင်းလှ၍ ကြည်ရွှင်စဖွယ်ရှိကြလျှင် ကောင်းစွာရေချိုးပြီး၍ သေသပ်ညီညာ နံ့သာလိမ်းကျံထားကြလျှင် အခိုးအထုံ ပန်းပေါင်းစုံတို့၏ အမွှေးရနံ့တို့ဖြင့် သင်းပျံ့မွှေးကြိုင်သည့် ရနံ့ရှိကြလျှင် အရောင်အမျိုးမျိုးတို့ဖြင့် ဆိုးထားသည့် သန့်ရှင်းစင်ကြယ် နှစ်သက်ဖွယ်ရာ အဝတ်တန်ဆာတို့ဖြင့် ဆင်ပြင်ကြလျက် အရိုအသေပြုလေ့ရှိကြလျှင် (ထိုသို့သော အလုပ်အကျွေးတို့သည်) သင့်လျော်ကုန်၏။ ယာဂု ဆွမ်းခဲဖွယ်သည်လည်း အဆင်း အနံ့ အရသာနှင့် ပြည့်စုံလျက် ဩဇာရှိသော စိဘ်နှလုံးကို ပျော်မွေ့စေသော အခြင်းခပ်သိမ်း မွန်မြတ်သော အလိုရှိသလောက်ရသော ယာဂုဆွမ်းခဲဖွယ်သည် သင့်လျော်၏။ ထိုဒေါသစရိုက်ရှိသောပုဂ္ဂိုလ်အား ဣရိယာပုထ်သည်လည်း အိပ်ခြင်းနှင့် ထိုင်ခြင်းသည် သင့်လျော်၏။ အာရုံသည် နီလကသိုဏ်းစသော အဆင်းကသိုဏ်းတို့တွင် ထက်ဝန်းကျင် အလွန်စင်ကြယ်သော အဆင်းရှိသော ကသိုဏ်းတခုခုသည် (သင့်လျော်၏)။ ဤအလုံးစုံသည် ဒေါသစရိုက်ရှိသောပုဂ္ဂိုလ်အား သင့်လျော်၏။

[၁၀၆] မောဟစရိုက်ရှိသောပုဂ္ဂိုလ်အား လွင်ပြင်သို့ မျက်နှာမူသော မကျဉ်းမြောင်းသော^၁ (ကျောင်း၌) နေထိုင်သူအား အရပ်မျက်နှာသို့ ဟင်းလင်းပွင့်လျက်ထင်သော (အရပ်မျက်နှာတို့ကို လင်းလင်းချင်းချင်း တွေ့မြင်ရသော) ကျောင်းသည် သင့်လျော်၏၊ ဣရိယာပုထ်တို့တွင် စင်္ကြံလျှောက်ခြင်းသည် သင့်လျော်၏။ ထိုမောဟစရိုက်ရှိသောပုဂ္ဂိုလ်အား စကောငယ်ပမာဏ၊ သို့မဟုတ် စလောင်းဖုံးကြီးပမာဏရှိသော ကျဉ်းသော

မှတ်ချက်

၁- မကျဉ်းမြောင်းသော.. ကျောင်းသည် သင့်လျော်၏-ဟု စပ်ပါ။

၃၄၀

ကသိုဏ်းဝန်းငယ်သည် မသင့်လျော်ပေ။ ကျဉ်းမြောင်းသောအရပ်၌ စိတ်သည် ပို၍ တွေဝေသောကြောင့် ကျယ်ပြန့်သော ကသိုဏ်းဝန်းကြီးသည် သင့်လျော်၏။ (မောဟစရိုက်ရှိသောပုဂ္ဂိုလ်အား လျော်သော) ကြွင်းသောဆိုဖွယ်သည် ဒေါသစရိုက်ရှိသောပုဂ္ဂိုလ်အတွက် ဆိုအပ်ပြီးသည်နှင့် တူသည်သာတည်း။ ဤအလုံးစုံသည် မောဟစရိုက်ရှိသော ပုဂ္ဂိုလ်အား သင့်လျော်၏။

သဒ္ဓါစရိုက်ရှိသော ပုဂ္ဂိုလ်အား ဒေါသစရိုက်ရှိသူ၌ ဆိုခဲ့သော အစီအရင်အလုံးစုံသည်လည်း သင့်လျော်၏။ အာရုံတို့တွင်ကား သဒ္ဓါစရိုက်ရှိသောသူအား (ဗုဒ္ဓါနုဿတိစသော ခြောက်ပါးသော) အနုဿတိကမ္မဋ္ဌာန်းသည်လည်း သင့်လျော်၏။

ဗုဒ္ဓိစရိုက်ရှိသော ပုဂ္ဂိုလ်အား ကျောင်းစသည်တို့တွင် “ဤမည်သောအရာသည် မလျောက်ပတ်”ဟု (ဆိုဖွယ်)မရှိပေ။

ဝိတက်စရိုက်ရှိသော ပုဂ္ဂိုလ်အား ဟင်းလင်းဖြစ်လျက် လွင်ပြင်သို့မျက်နှာမူသော (ကျောင်းသည် မသင့်လျော်ပေ)၊ ယင်းကျောင်း၌ နေထိုင်သူအား စိတ်နှလုံးပျော်မွေ့ဖွယ်ရာဖြစ်သော ခြံ ဥယျာဉ် ရေကန်တို့သည်၎င်း၊ ရွာ နိဂုံး ဇနပုဒ် စသည်တို့သည်၎င်း၊ စိမ်းညို့ညို့အရောင်ရှိသော တောင်တို့သည်၎င်း ထင်ပေါ်ကုန်၏၊ ထိုသို့သောကျောင်းသည် မသင့်လျော်ပေ။ ထိုကျောင်းသည် ကြံစည်တွေးတောလျက် စိတ်ပြေးသွားခြင်း၏သာလျှင် အကြောင်းဖြစ်၏။ ထို့ကြောင့် (ဝိတက်စရိုက်ရှိသော ပုဂ္ဂိုလ်သည်) နက်သော တောင်ချောက်အဝ၌ တောဖြင့်ဖုံးကွယ်သော ဆင်ဝမ်းဗိုက်နှင့်တူသော တောင်ဝှမ်း၌ရှိသော အရှင်မဟိန္ဒထေရ်၏ဂူနှင့် တူသောကျောင်း(မျိုး)၌ နေသင့်၏။ ထိုဝိတက်စရိုက်ရှိသော ပုဂ္ဂိုလ်အား အာရုံသည်လည်း ကျယ်ပြန့်သော ကသိုဏ်းဝန်းသည် မသင့်လျော်ပေ၊ ထိုသို့သဘောရှိသော ကျယ်ပြန့်သော ကသိုဏ်းဝန်းသည် ကြံစည်တွေးတောခြင်းအားဖြင့် (စိတ်)ပြေးသွားခြင်း၏ အကြောင်းဖြစ်ပေသည်။ ကျဉ်းသော ကသိုဏ်းဝန်းမူကား

၃၄၁

သင့်လျော်ပေ၏။ ကြွင်းသော ဆိုဖွယ်သည် ရာဂစရိုက်ရှိသော ပုဂ္ဂိုလ်အတွက် ဆိုခဲ့ပြီးသောစကားနှင့် တူသည်သာတည်း။ ဤအလုံးစုံသည် ဝိတက်စရိုက်ရှိသော ပုဂ္ဂိုလ်အား သင့်လျော်၏။

ဤဆိုခဲ့ပြီးသော အကျယ်စကားသည် “မိမိ၏ စရိုက်အားလျော်သော”ဟူသည့် စကားရပ်၌လာသော စရိုက်တို့ကို^၁ အကွဲအပြားကို ပိုင်းခြားဆုံးဖြတ်ခြင်း, အကြောင်းရင်းကို ပိုင်းခြားဆုံးဖြတ်ခြင်း, သိနိုင်ပုံပြခြင်းကို ပိုင်းခြားဆုံးဖြတ်ခြင်း, လျော်သည်ကို ပိုင်းခြားဆုံးဖြတ်ခြင်းအားဖြင့် အကျယ်ပြဆိုခြင်းပေတည်း။ သို့ရာတွင် ထိုမျှလောက် စကားအစဉ်ဖြင့် စရိုက်အားလျော်သော ကမ္မဋ္ဌာန်းကို(မူ) ခပ်သိမ်းသော အခြင်းအရာအားဖြင့် မပြဆိုရသေးပေ^၂။ ထိုစရိုက်အားလျော်သော ကမ္မဋ္ဌာန်းသည် အခြားမဲ့ဖြစ်သော မာတိကာပုဒ်၏ အကျယ်၌ သူ့အလိုလိုပင် ထင်ရှားပေလတ္တံ့။

ကမ္မဋ္ဌာန်းလေးဆယ်ကို ဖွင့်ပြချက်

၄၇။ ထို(စရိုက်အားလျော်သော ကမ္မဋ္ဌာန်းကို အပြည့်အစုံ မပြဆိုရသေးသော)ကြောင့်^၃ “ကမ္မဋ္ဌာန်းလေးဆယ်တို့တွင် တပါးပါးသော ကမ္မဋ္ဌာန်းကိုယူ၍”ဟူသော ဤစကားရပ်၌-

မှတ်ချက်

၁- စရိုက်တို့ကို.. အကျယ်ပြဆိုခြင်းပေတည်း-ဟု စပ်ပါ။

၂- အချို့သော ကသိုဏ်း အနုဿတိဌာနမျှကိုသာလျှင် (မလျော်သောအာရုံနှင့်)စပ်သဖြင့် ပြဆိုရသေးသောကြောင့် “စရိုက်အားလျော်သော ၊ပ၊ မပြဆိုရသေး”ဟု မိန့်ဆိုပေသည်။ (ဋီကာ) အပြည့်အစုံ မပြရသေးဟု ဆိုလို၏။

၃- တသ္မာ-၏ မြန်မာပြန်ဖြစ်သည်၊ ပြည်မူနိဿယကိုမှီ၍ အကျဉ်းချုပ်ပြန်ထားသည်။ ထိုသို့ စရိုက်အားလျော်သော ကမ္မဋ္ဌာန်းသည် အခြားမဲ့ဖြစ်သော

၃၄၂

(၁) လေးဆယ်ဟူသော သင်္ချာဖြင့် အကျဉ်းပြအပ်ပြီးသော ကမ္မဋ္ဌာန်းတို့ကို အကျယ်ပြခြင်းအားဖြင့်၎င်း၊

(၂) ဥပစာရနှင့် အပ္ပနာကို ဆောင်သောအားဖြင့်၎င်း၊

(၃) ဈာန်ကို ဝေဘန်သောအားဖြင့်၎င်း၊

(၄) အင်္ဂါနှင့် အာရုံကို လွန်သောအားဖြင့်၎င်း၊

(၅) ပွါးစေအပ်, မပွါးစေအပ်သည်ကို ဝေဘန်သောအားဖြင့်၎င်း၊

(၆) အာရုံကို ဝေဘန်သောအားဖြင့်၎င်း၊

(၇) ဘုံကို ဝေဘန်သောအားဖြင့်၎င်း၊

(၈) ယူအပ်သည် မယူအပ်သည်ကို ဝေဘန်သောအားဖြင့်၎င်း၊

(၉) အကြောင်းကို ဝေဘန်သောအားဖြင့်၎င်း၊

(၁၀) စရိုက်အားလျော်သည်ကို ဝေဘန်သောအားဖြင့်၎င်း၊

ဤသို့ ရှေ့ဦးစွာ ဤဆယ်ပါးသော အခြင်းအရာတို့ဖြင့် ကမ္မဋ္ဌာန်းအဆုံးအဖြတ်ကို သိအပ်ပေသည်။

[၁၀၇] ထိုအခြင်းအရာဆယ်ပါးတို့တွင် (၁) “လေးဆယ်ဟူသော သင်္ချာဖြင့် အကျဉ်းပြအပ်ပြီးသော ကမ္မဋ္ဌာန်းတို့ကို အကျယ်ပြခြင်း

မှတ်ချက်

မာတိကာပုဒ်၏ အကျယ်၌ သူ့အလိုလိုပင် ထင်ရှားပေလတံ့-ဟု ငါဆိုခဲ့သောကြောင့်-ဟူ၍လည်း ပြန်သင့်၏၊ ယင်း ဟိတ်ပုဒ်ကို “ဤဆယ်ပါးသော အခြင်းအရာတို့ဖြင့် ကမ္မဋ္ဌာန်းအဆုံးအဖြတ်ကို သိအပ်ပေသည်”ဟူသော စကားနှင့် စပ်၍ယူပါ။ ထိုဆယ်ပါးသော အခြင်းအရာတို့တွင် (၁၀)စရိုက်အားလျော်သည်ကို ဝေဘန်သောအားဖြင့်-ဟူသော အခြင်းအရာ မာတိကာသည် ထိုဟိတ်နှင့် အသက်ဆိုင်ဆုံးဖြစ်သည်။

၃၄၃

အားဖြင့်”ဟူရာ၌ (အကျယ်ကား) “ကမ္မဋ္ဌာန်းလေးဆယ်တို့တွင်”ဟူ၍ ဆိုခဲ့ပြီးသောစကား၌ ကသိုဏ်းဆယ်ပါး၊ အသုဘဆယ်ပါး၊ အနုဿတိဆယ်ပါး၊ ဗြဟ္မဝိဟာရလေးပါး၊ အာရုပ္ပလေးပါး၊ သညာတပါး၊ ဝဝတ္ထာန်တပါးဟူသော ဤသည်တို့ကား ကမ္မဋ္ဌာန်းလေးဆယ်တို့ပေတည်း။

ထိုကမ္မဋ္ဌာန်းလေးဆယ်တို့တွင် ပထဝီကသိုဏ်း^၁၊ အာပေါကသိုဏ်း၊ တေဇောကသိုဏ်း၊ ဝါယောကသိုဏ်း၊ နီလကသိုဏ်း၊ ပီတကသိုဏ်း၊ လောဟိတကသိုဏ်း၊ ဩဒါတကသိုဏ်း၊ အာလောကကသိုဏ်း၊ ပရိစ္ဆန္နာကာသကသိုဏ်းဟူသော ဤကမ္မဋ္ဌာန်းတို့သည် ကသိုဏ်းဆယ်ပါးတို့ပေတည်း။

ဥဒ္ဓုမာတကအသုဘ^၁၊ ဝိနီလကအသုဘ၊ ဝိပုဗ္ဗကအသုဘ၊ ဝိစ္ဆိဒ္ဒကအသုဘ၊ ဝိက္ခာယိတကအသုဘ၊ ဝိက္ခိတ္တကအသုဘ၊ ဟတဝိက္ခိတ္တကအသုဘ၊ လောဟိတကအသုဘ၊ ပုဠုဝကအသုဘ၊ အဋ္ဌိကအသုဘဟူသော ဤကမ္မဋ္ဌာန်းတို့သည် အသုဘဆယ်ပါးတို့ပေတည်း။

ဗုဒ္ဓါနုဿတိ၊ ဓမ္မာနုဿတိ၊ သံဃာနုဿတိ၊ သီလာနုဿတိ၊ စာဂါနုဿတိ၊ ဒေဝတာနုဿတိ၊ မရဏာနုဿတိ၊ ကာယဂတာသတိ၊ အာနာပါနဿတိ၊ ဥပသမာနုဿတိဟူသော ဤကမ္မဋ္ဌာန်းတို့သည် အနုဿတိဆယ်ပါးတို့ပေတည်း။

မေတ္တာ၊ ကရုဏာ၊ မုဒိတာ၊ ဥပေက္ခာဟူသော ဤကမ္မဋ္ဌာန်းတို့သည် ဗြဟ္မဝိဟာရ လေးပါးတို့ပေတည်း။

အာကာသာနဉ္စာယတန၊ ဝိညာဏဉ္စာယတန၊ အာကိဉ္စညာယတန၊ နေဝသညာနာသညာယတနဟူသော ဤကမ္မဋ္ဌာန်းတို့သည် အာရုပ္ပလေးပါး

မှတ်ချက်

၁-ဤသို့သော ကမ္မဋ္ဌာန်းအမည် ပါဠိတို့၏ အနက်အဓိပ္ပါယ်သည် အကျယ်ပြရာ၌ ထင်ရှားလတ္တံ့။ ထို့ကြောင့် ဤအရာ၌ ယင်းတို့၏အနက်ကို မဖော်တော့ပဲ ခေါ်လွယ်စေရန် အကျဉ်းမျှသာ ပြထားသည်။

၃၄၄

တို့ပေတည်း။ အစာအာဟာရ၌ စက်ဆုပ်ဖွယ်ဟူသော အမှတ်သညာသည် သညာတပါးပေတည်း။ “စတုဓာတုဝဝတ္ထာန်သည် ဝဝတ္ထာန်တပါးပေတည်း။ ဤသို့ လေးဆယ်ဟူသော သင်္ချာဖြင့် အကျဉ်းပြအပ်ပြီးသော ကမ္မဋ္ဌာန်းတို့ကို အကျယ်ပြခြင်းအားဖြင့် အဆုံးအဖြတ်ကို သိအပ်ပေသည်။

(၂) “ဥပစာရနှင့် အပ္ပနာကို ဆောင်သောအားဖြင့်”ဟူရာ၌ (အကျယ်ကား) ကာယဂတာသတိနှင့် အာနာပါနဿတိကို ဖယ်ထား၍ ကြွင်းသော အနုဿတိရှစ်ပါး၊ အာဟာရေပဋိကူလသညာတပါး၊ စတုဓာတုဝဝတ္ထာန်တပါးဟူသော ဤကမ္မဋ္ဌာန်းဆယ်ပါးတို့သည် ဥပစာရကိုသာ ဆောင်ကုန်၏^၁။ (ထိုဆယ်ပါးမှ)ကြွင်းသော ကမ္မဋ္ဌာန်းသုံးဆယ်တို့သည် အပ္ပနာကို ဆောင်ကုန်၏^၂။ ဤသို့ ဥပစာရနှင့် အပ္ပနာကို ဆောင်သောအားဖြင့် (အဆုံးအဖြတ်ကို သိအပ်ပေသည်)။

(၃) “ဈာန်ကို ဝေဘန်သောအားဖြင့်”ဟူရာ၌ (အကျယ်ကား) အပ္ပနာကိုဆောင်သော ထိုကမ္မဋ္ဌာန်းသုံးဆယ်တို့တွင် အာနာပါနဿတိနှင့်တကွ ကသိုဏ်းဆယ်ပါးတို့သည် ရူပါဝစရဈာန်လေးပါးတို့၏ အာရုံဖြစ်ကုန်၏။ ကာယဂတာသတိနှင့်တကွ အသုဘဆယ်ပါးတို့သည် ရူပါဝစရပဌမဈာန်၏ အာရုံဖြစ်ကုန်၏။ (မေတ္တာ ကရုဏာ မုဒိတာဟူသော) ရှေ့ဗြဟ္မဝိဟာရသုံးပါးတို့သည် (အောက်)ရူပါဝစရဈာန်သုံးပါး၏ အာရုံဖြစ်ကုန်၏။ စတုတ္ထဗြဟ္မဝိဟာရနှင့် အာရုပ္ပလေးပါးတို့သည် စတုတ္ထဈာန်၏ အာရုံဖြစ်ကုန်၏။ ဤသို့ ဈာန်ကို ဝေဘန်သောအားဖြင့် (အဆုံးအဖြတ်ကို သိအပ်ပေသည်)။

မှတ်ချက်

၁- ဥပစာရသမာဓိကို ဖြစ်စေနိုင်ကုန်၏၊ ရစေနိုင်ကုန်၏-ဟု ဆိုလို၏။

၂- အပ္ပနာဈာန်တိုင်အောင် ဖြစ်စေနိုင်ကုန်၏၊ ရစေနိုင်ကုန်၏-ဟု ဆိုလို၏။

၃၄၅

(၄) “အင်္ဂါနှင့်အာရုံကို လွန်သောအားဖြင့်”ဟူရာ၌ (အကျယ်ကား) လွန်မြောက်ခြင်းတို့သည် အင်္ဂါကို လွန်မြောက်ခြင်းနှင့် အာရုံကို လွန်မြောက်ခြင်းဟု ၂-မျိုးရှိ၏။ ထို၂-မျိုးတို့တွင် ဈာန်သုံးပါး၏အာရုံဖြစ်သော ရှေ့ဗြဟ္မဝိဟာရသုံးပါး၊ ဈာန်လေးပါး၏အာရုံဖြစ်သော အာနာပါနဿတိနှင့် ကသိုဏ်းဆယ်ပါးဟူသော ကမ္မဋ္ဌာန်း(၁၄-ပါး)တို့၌ [၁၀၈] အင်္ဂါကို လွန်မြောက်ခြင်းသည် ဖြစ်၏။ (အဘယ့်ကြောင့်ဆိုသော်) ဝိတက် ဝိစာရ အစရှိသော ဈာန်အင်္ဂါတို့ကို လွန်မြောက်၍ (ဗြဟ္မဝိဟာရ, အာနာပါနဿတိ ကသိုဏ်းဟူသော) ထိုအာရုံတို့၌သာလျှင် ဒုတိယဈာန်စသည်တို့ကို ရအပ်သောကြောင့်ပေတည်း။ စတုတ္ထဗြဟ္မဝိဟာရ၌ ထို့အတူ အင်္ဂါကိုလွန်မြောက်ခြင်း ဖြစ်ပေသည်။ အဘယ့်ကြောင့်ဆိုသော် ထိုစတုတ္ထ ဗြဟ္မဝိဟာရကိုလည်း မေတ္တာစသည်တို့၏ အာရုံ၌သာလျှင် သောမနဿကို လွန်မြောက်၍ ရအပ်သောကြောင့်ပေတည်း။ အာရုပ္ပလေးပါးတို့၌ အာရုံကို လွန်မြောက်ခြင်းဖြစ်၏။ မှန်ပေ၏၊ ရှေ့ကသိုဏ်းကိုးပါးတို့တွင် တပါးပါးကို လွန်မြောက်၍ အာကာသာနဉ္စာယတနဈာန်ကို ရအပ်၏။ ကောင်းကင်ပညတ်စသည်တို့ကို လွန်မြောက်၍ ဝိညာဏဉ္စာယတနဈာန် စသည်တို့ကို ရအပ်ကုန်၏။ (ဆိုခဲ့ပြီးသော ဗြဟ္မဝိဟာရလေးပါး, အာနာပါနဿတိ, ကသိုဏ်းဆယ်ပါး, အာရုပ္ပလေးပါးတို့မှ)ကြွင်းသော ကမ္မဋ္ဌာန်း နှစ်ဆဲ့တပါးတို့၌ အင်္ဂါနှင့်အာရုံကို လွန်မြောက်ခြင်းမရှိပေ။ ဤသို့ အင်္ဂါနှင့်အာရုံကို လွန်မြောက်သောအားဖြင့် (အဆုံးအဖြတ်ကို သိအပ်ပေသည်)။

(၅) “ပွါးစေအပ်, မပွါးစေအပ်သည်ကို ဝေဘန်သောအားဖြင့်”ဟူရာ၌ (အကျယ်ကား) ဤကမ္မဋ္ဌာန်းလေးဆယ်တို့တွင် ကသိုဏ်းဆယ်ပါးတို့ကိုသာလျှင် ပွါးစေအပ်ကုန်၏။ အကျိုးကား ကသိုဏ်းဖြန့်ရာအရပ်အတွင်း၌ ဒိဗ္ဗသောတအဘိညာဉ်ဖြင့် အသံကိုကြားခြင်းငှါ၊ ဒိဗ္ဗစက္ခုအဘိညာဉ်ဖြင့် အဆင်းတို့ကိုမြင်ခြင်းငှါ၊ စေတောပရိယအဘိညာဉ်စိတ်ဖြင့်

၃၄၆

သူတပါးတို့၏စိတ်ကို သိခြင်းငှါ စွမ်းနိုင်၏။ ကာယဂတာသတိနှင့် အသုဘတို့ကိုကား မပွါးစေအပ်ကုန်။ အဘယ့်ကြောင့်နည်း? မိမိတည်ရာအရပ်ဖြင့် ပိုင်းခြားထားသောကြောင့်၎င်း၊ အကျိုးမရှိသောကြောင့်၎င်း ဖြစ်ပေသည်။ ထိုကာယဂတာသတိနှင့် အသုဘတို့ကို မိမိတို့တည်ရာအရပ်ဖြင့် ပိုင်းခြားထားပုံသည် ဘာဝနာနည်း၌ ထင်ရှားပေလိမ့်မည်။ ထိုကာယဂတာသတိနှင့် အသုဘတို့ကို ပွါးစေလျှင် အကောင်ပုပ်အစုသာလျှင် ပွါး၏၊ အကျိုးတစုံတရာမျှ မရှိပေ။ သောပါကသာမဏေ၏ ပြဿနာအဖြေ၌ “ဘုန်းတော်ကြီးသောအရှင်ဘုရား ကသိုဏ်းကို အာရုံပြုသောသညာသည် အလွန်ထင်ရှားပါသည်၊ အရိုးစုကို အာရုံပြုသော သညာသည် မထင်ရှားပါဘုရား”ဟု ဆိုထားသော ဤသာဓကစကားလည်း ရှိပေ၏။ ထိုသာဓကစကား၌ ပဋိဘာဂနိမိတ်၏ ပွါးခြင်းအားဖြင့် ကသိုဏ်းရုပ်ကို အာရုံပြုသော သညာကို အလွန်ထင်ရှားပါသည်-ဟု ဆိုပေသည်။ ပဋိဘာဂနိမိတ်၏ မပွါးခြင်းအားဖြင့် အရိုးစုကို အာရုံပြုသောသညာကို မထင်ရှားပါ-ဟု ဆိုပေသည်။

“အကြွင်းမဲ့ အလုံးစုံသော ဤမြေကြီးအပြင်ကို အဋ္ဌိကသညာဖြင့် ပျံ့နှံ့စေပြီ”ဟူသော စကားသည်ကား (လွန်ကဲသော ဝသီဘော်သို့ရောက်သော) အဋ္ဌိကသညာရသည့် ပုဂ္ဂိုလ်ထူးဖြစ်သော မထေရ်အား ထင်ပုံအခြင်းအရာအားဖြင့် ဟောထားသော စကားဖြစ်ပေသည်။ (ပဋိဘာဂနိမိတ်ကို ပွါးစေခြင်းအားဖြင့် ဟောထားသော စကားမဟုတ်ပေ)။ ဥပမာပြရလျှင် သီရိဓမ္မာသောကမင်းလက်ထက်၌ ကရဝိက်ငှက်သည် ပတ်ဝန်းကျင်မှ မှန်နံရံတို့၌ မိမိ၏အရိပ်ကို မြင်လတ်သော် “အလုံးစုံသောအရပ်မျက်နှာတို့၌ ကရဝိက်ငှက်အဖော်ရှိ၏”ဟု ထင်မှတ်သည်ဖြစ်၍ သာယာသောအသံကို တွန်ကျူးသကဲ့သို့ ထို့အတူ (သိင်္ဂါလပိတု)မထေရ်သည်လည်း အဋ္ဌိကသညာကို လွန်လွန်ကဲကဲရခြင်းကြောင့် အလုံးစုံသော အရပ်မျက်နှာတို့၌

၃၄၇

ထင်သောနိမိတ်ကို မြင်လတ်သော် “အကြွင်းမဲ့ အလုံးစုံသော မြေကြီးအပြင်သည် အရိုးစုဖြင့် ပြည့်နေ၏”ဟု အောက်မေ့လေ၏။

ယင်းသို့ (အသုဘနိမိတ်ကို မပွါးစေအပ်-ဟု)ဆိုသော် (ဓမ္မသင်္ဂဏီပါဠိတော်၌) အသုဘကို အာရုံပြုသောဈာန်တို့၏ အတိုင်းမသိ ကြီးကျယ်သော အာရုံရှိသည်၏အဖြစ်ကို ဟောတော်မူသောစကားသည် (မပွါးစေအပ်ဟုဆိုသော ဤစကားနှင့်) ဆန့်ကျင်နေသည် မဟုတ်လောဟု စောဒနာငြားအံ့။ အဖြေကား- ထိုဓမ္မသင်္ဂဏီစကားသည် မဆန့်ကျင်ပေ။ မှန်ပေ၏၊ အချို့သောယောဂီသည် ကြီးသော ဖူးဖူးရောင်သည့် အကောင်ပုပ်၌ဖြစ်စေ, အရိုးစု၌ဖြစ်စေ နိမိတ်ယူ၏။ အချို့သောယောဂီသည် ငယ်သော (ဖူးဖူးရောင်သည့် အကောင်ပုပ်၌ဖြစ်စေ, အရိုးစု၌ဖြစ်စေ နိမိတ်ယူ၏)။ ဤအကြီးအငယ်မတူသော အကြောင်းကြောင့် အချို့သောယောဂီအား ပရိတ္တာရမ္မဏခေါ် သေးငယ်သောအာရုံရှိသော ဈာန်သည် ဖြစ်၏၊ အချို့သောယောဂီအား အပ္ပမာဏာရမ္မဏခေါ် အတိုင်းမသိ ကြီးကျယ်သော အာရုံရှိသောဈာန်သည် (ဖြစ်၏)။ ဤကား စောဒနာ၏ အဖြေစကားတည်း။ အဖြေတနည်းကား— တစုံတယောက်သောယောဂီသည် ထိုအသုဘနိမိတ်ကို ပွါးစေခြင်း၌ အပြစ်ကို မမြင်သောကြောင့် ပွါးစေ၏၊ ထိုသို့သော ယောဂီကို ရည်ရွယ်၍ “အတိုင်းမသိ ကြီးကျယ်သော အာရုံရှိ၏”ဟု ဟောတော်မူပေသည်။ ထိုသို့ အပြစ်မမြင်၍ ပွါးစေသူကို ရည်ရွယ်၍ ဟောတော်မူသော်လည်း အကျိုးမရှိသောကြောင့် (အသုဘနိမိတ်တို့ကို) မပ္ပါးစေအပ်ကုန်။ ဤကား အဖြေတနည်းပေတည်း။

[၁၀၉] ဤအသုဘစသည်တို့ကို မပွါးစေအပ်ကုန်သကဲ့သို့ ထို့အတူ ကြွင်းသော အာနာပါနဿတိစသော ကမ္မဋ္ဌာန်းအာရုံတို့ကိုလည်း မပွါးစေအပ်ကုန်။ အဘယ့်ကြောင့်နည်းဟူမူ ထိုကမ္မဋ္ဌာန်းတို့တွင် အာနာပါနနိမိတ်ကို ပွါးစေလျှင် လေအစုသည်သာလျှင် ပွါး၏၊ (နှာသီးဖျားနှင့် အထက်

၃၄၈

နှုတ်ခမ်းစသော) တည်ရာအရပ်ဖြင့် ပိုင်းခြားထားသော ကမ္မဋ္ဌာန်းလည်း ဖြစ်၏၊ ဤသို့ (လေအစုမျှသာ ပွါးခြင်းဟူသော) အပြစ်ရှိသောကြောင့်၎င်း၊ တည်ရာအရပ်ဖြင့် ပိုင်းခြားထားသည့် ကမ္မဋ္ဌာန်းဖြစ်သောကြောင့်၎င်း မပွါးစေအပ်ပေ။ ဗြဟ္မဝိဟာရတို့သည် သတ္တဝါပညတ်ကို အာရုံပြုကုန်၏။ ထိုဗြဟ္မဝိဟာရတို့၏ နိမိတ်အာရုံကို ပွါးစေလျှင် သတ္တဝါအစုသည်သာလျှင် ပွါးရာ၏၊ ထိုသတ္တဝါအစု၏ ပွါးခြင်းဖြင့်လည်း အကျိုးမရှိပေ။ ထို့ကြောင့် ထိုဗြာဝိဟာရတို့၏ အာရုံကိုလည်း မပွါးစေအပ်ပေ။ “မေတ္တာနှင့်တကွဖြစ်သော စိတ်ဖြင့် တခုသောအရပ်မျက်နှာကို (အာရုံပြုသောအားဖြင့်)ဖြန့်၍” ဤသို့ အစရှိသောစကားကိုမူ (မသိမ်းဆည်းရသေးသော ဘာဝနာ၏အာရုံကို သိမ်းဆည်းသောအားဖြင့်သာလျှင် ဟောတော်မူ(အပ်)ပေသည်။ (သိမ်းဆည်းအပ်ပြီးသော အာရုံကို ပွါးစေသောအားဖြင့် ဟောတော်မူသည်ကား မဟုတ်ပေ)။ တကျောင်း၌ နေသောပုဂ္ဂိုလ် နှစ်ကျောင်း၌ နေသောပုဂ္ဂိုလ် စသောအစဉ်ဖြင့် အရပ်မျက်နှာတခု၌ (နေသော)သတ္တဝါတို့ကို သိမ်းဆည်း၍ ပွါးစေသည်ကို “တခုသောအရပ်မျက်နှာကို ဖြန့်၍”ဟု ဆိုပေသည်။ အာရုံကို ပွါးစေသည်ကို(ကား) ဆိုသည်မဟုတ်ပေ။ ဤဗြဟ္မဝိဟာရဘာဝနာ၌ ဤယောဂီက ပွါးစေနိုင်ရာသော ပဋိဘာဂနိမိတ်သည်ပင်လျှင် မရှိပေ^၁။ ဤဗြဟ္မဝိဟာရဘာဝနာ၌ သေးငယ်သော (ကျဉ်းသော) အာရုံရှိခြင်း, ကြီးကျယ်သော အာရုံရှိခြင်းကိုလည်း (ပုဂ္ဂိုလ်အနည်း, အများကို) သိမ်းဆည်းသောအားဖြင့်သာလျှင် သိအပ်၏^၂။

မှတ်ချက်

၁-ပဋိဘာဂနိမိတ်အာရုံကိုသာလျှင် ပွါးစေနိုင်သည်၊ ဗြဟ္မဝိဟာရတို့၌မူ ပဋိဘာဂနိမိတ်ပင် ထင်ခြင်းမရှိ၊ ထို့ကြောင့် ဗြဟ္မဝိဟာရတို့၌ အာရုံကို မပွါးစေအပ်-ဟု ဆိုလို၏။

၂-ပုဂ္ဂိုလ်တယောက် နှစ်ယောက်စသည် အနည်းငယ်မျှ၌ ပွါးစေအပ်သော မေတ္တာဈာန်စသည်ကို ပရိတ္တာရမ္မဏ- သေးငယ်သော အာရုံရှိသော ဈာန်ဟူ၍

၃၄၉

အာရုပ္ပအာရုံတို့တွင်လည်း ကောင်းကင်ပညတ်သည် ကသိုဏ်းကိုခွါ၍ ရထားသော နိမိတ်ဖြစ်ခြင်းကြောင့် ယင်း ပညတ်အာရုံကို (မပွါးစေအပ်ပေ)၁။ ထိုကောင်းကင်ပညတ်ကို ကသိုဏ်းကင်းကွာခြင်း အလိုအားဖြင့်သာလျှင် နှလုံးသွင်းအပ်၏။ ထိုကသိုဏ်းကင်းကွာခြင်းထက် လွန်၍ပွါးစေသော်လည်း အကျိုးတစုံတခုမျှ မဖြစ်ပေ။ ပဌမာရုပ္ပဝိညာဏ်အာရုံသည်^၂ သဘာဝတရားဖြစ်သောကြောင့် ယင်း ဝိညာဏ်အာရုံကိုလည်း (မပွါးစေအပ်ပေ)။ မှန်ပေ၏။ သဘာဝအာရုံကို ပွါးစေခြင်းငှါ မစွမ်းနိုင်ပေ။ ပဌမာရုပ္ပဝိညာဏ်၏ ကင်းခြင်း (နတ္ထိဘောပညတ်)အာရုံသည် ပဌမာရုပ္ပဝိညာဏ်၏ မရှိခြင်းမျှဖြစ်သောကြောင့် ယင်းအာရုံကိုလည်း (မပွါးစေအပ်ပေ)။ နေဝသညာနာသညာယတနဈာန်၏ အာရုံကိုလည်း သဘာဝတရား ဖြစ်သောကြောင့်ပင်လျှင် မပွါးစေအပ်ပေ။ (ဗုဒ္ဓါနုဿတိစသော) ကြွင်းသော ကမ္မဋ္ဌာန်းတို့ကို ပဋိဘာဂနိမိတ်မဟုတ်သောကြောင့် (မပွါးစေအပ်ကုန်)။ မှန်ပေ၏၊ ပဋိဘာဂနိမိတ်သာလျှင် ပွါးစေနိုင်ကောင်းသည် မည်ရာ၏။ ဗုဒ္ဓါနုဿတိစသည်တို့၏ အာရုံသည်လည်း ပဋိဘာဂနိမိတ် မဖြစ်ပေ^၃။ ထို့ကြောင့် (ထိုဗုဒ္ဓါနုဿတိစသည်တို့၏) အာရုံကို မပွါးစေအပ်ပေ။ ဤသို့ ပွါးစေအပ်, မပွါးစေအပ်သည်ကို ဝေဘန်သောအားဖြင့် (အဆုံးအဖြတ်ကို သိအပ်ပေသည်။)။

မှတ်ချက်

၎င်း၊ ပုဂ္ဂိုလ်များ၌ ပွါးစေအပ်သော ဈာန်ကို အပ္ပမာဏာရမ္မဏ- အတိုင်းမသိ ကြီးကျယ်သော အာရုံရှိသော ဈာန်ဟူ၍၎င်း သိရမည်-ဟု ဆိုလို၏။

၁- နားလည်လွယ်စေရန် အနည်းငယ်ပြင်ဆင် ဖြည့်စွက်၍ ပြန်ထားသည်။

၂-ဝိညာဏဉ္စာယတနဈာန်၏ အာရုံဖြစ်သော အာကာသာနဉ္စာယတနစိတ်ကို ဆိုသည်။

၃-ပဋိဘာဂနိမိတ်အဖြစ်သို့ မရောက်၊ ပဋိဘာဂနိမိတ်မမည်ဟု ဆိုလို၏။

၃၅၀

(၆) “အာရုံကို ဝေဘန်သောအားဖြင့်”ဟူရာ၌ (အကျယ်ကား) ဤကမ္မဋ္ဌာန်းလေးဆယ်တို့တွင် ကသိုဏ်းဆယ်ပါး၊ အသုဘဆယ်ပါး၊ အာနာပါနဿတိ၊ ကာယဂတာသတိဟူသော ဤနှစ်ဆဲ့နှစ်ပါးတို့သည် ပဋိဘာဂနိမိတ်ကို အာရုံပြုကုန်၏။ ကြွင်းသော ကမ္မဋ္ဌာန်း တဆဲ့ရှစ်ပါးတို့သည် ပဋိဘာဂနိမိတ်ကို အာရုံမပြုကုန်။ ထို့ပြင် အနုဿတိဆယ်ပါးတို့တွင် အာနာပါနဿတိနှင့် ကာယဂတာသတိကို ဖယ်ထား၍ ကြွင်းသော အနုဿတိရှစ်ပါး, အစာအာဟာရ၌ စက်ဆုပ်ဖွယ် အမှတ်သညာတပါး, စတုဓာတုဝဝတ္ထာန်တပါး, ဝိညာဏဉ္စာယတန, နေဝသညာနာသညာယတနဟူသော ဤကမ္မဋ္ဌာန်း တဆဲ့နှစ်ပါးတို့သည် သဘာဝတရားကို အာရုံပြုကုန်၏။ ကသိုဏ်းဆယ်ပါး, အသုဘဆယ်ပါး, အာနာပါနဿတိ, ကာယဂတာသတိဟူသော ဤကမ္မဋ္ဌာန်းနှစ်ဆဲ့နှစ်ပါးတို့သည် ပဋိဘာဂနိမိတ်ကို အာရုံပြုကုန်၏။ ကြွင်းသော ဗြဟ္မဝိဟာရလေးပါး, အာကာသာနဉ္စာယတန, အာကိဉ္စညာယတနဟူသော ကမ္မဋ္ဌာန်းခြောက်ပါးတို့သည် သဘာဝတရားဟုလည်း မဆိုအပ်, ပဋိဘာဂနိမိတ်ဟုလည်း မဆိုအပ်သော (နဝတ္တဗ္ဗ)အာရုံကို အာရုံပြုကုန်၏။ ထို့ပြင် ဝိပုဗ္ဗကအသုဘ, လောဟိတကအသုဘ, ပုဠုဝကအသုဘ, အာနာပါနဿတိ, အာပေါကသိုဏ်း, တေဇောကသိုဏ်း, ဝါယောကသိုဏ်း, အာလောကကသိုဏ်း၌ နေ-စသည်တို့၏ (လေသာပြတင်းစသည်တို့ဖြင့် ဝင်လာသော) အရောင်ဝန်းအာရုံဟူသော ဤရှစ်ပါးတို့သည် လှုပ်သောအာရုံတို့ပေတည်း။ ထိုရှစ်ပါးသော ကမ္မဋ္ဌာန်းတို့သည်လည်း (ပဋိဘာဂနိမိတ်မဖြစ်ပေါ်မီ) ရှေးအဖို့၌(သာ) လှုပ်ကုန်၏။ ပဋိဘာဂနိမိတ်သည်ကား ငြိမ်သက်သည်သာတည်း။ ကြွင်းသော ကမ္မဋ္ဌာန်း သုံးဆဲ့ရှစ်ပါးတို့သည် မလှုပ်သောအာရုံတို့ပေတည်း။ ဤသို့ အာရုံကို ဝေဘန်သောအားဖြင့် (အဆုံးအဖြတ်ကို သိအပ်ပေသည်)။

၃၅၁

[၁၁၀] (၇) “ဘုံကို ဝေဘန်သောအားဖြင့်”ဟူရာ၌ (အကျယ်ကား) အသုဘဆယ်ပါး, ကာယဂတာသတိ, အာဟာရ၌ စက်ဆုပ်ဖွယ် အမှတ်သညာဟူသော ဤကမ္မဋ္ဌာန်း တဆဲ့နှစ်ပါးတို့သည် ကာမာဝစရနတ်ဘုံတို့၌ မဖြစ်ကုန်။ ထိုတဆဲ့နှစ်ပါးနှင့် အာနာပါနဿတိဟူသော ဤတဆဲ့သုံးပါးတို့သည် ဗြဟ္မဘုံ၌ မဖြစ်ကုန်။ အရူပဘုံ၌ကား အာရုပ္ပလေးပါးကိုဖယ်ထား၍ အခြားကမ္မဋ္ဌာန်းမဖြစ်ပေ။ လူ့ဘုံတို့၌ ကမ္မဋ္ဌာန်းအလုံးစုံတို့သည်လည်း ဖြစ်ကုန်၏။ ဤသို့ ဘုံကို ဝေဘန်သောအားဖြင့် (အဆုံးအဖြတ်ကို သိအပ်ပေသည်)။

(၈) “ယူအပ်သည်, မယူအပ်သည်ကို ဝေဘန်သောအားဖြင့်”ဟူရာ၌ (အကျယ်ကား) ဤကမ္မဋ္ဌာန်းလေးဆယ်တို့၌ မြင်ရသောဝတ္ထု တွေ့ရသောဝတ္ထု ကြားရသောဝတ္ထုဖြင့် ယူခြင်း (နှလုံးသွင်းခြင်း)အားဖြင့်လည်း အဆုံးအဖြတ်ကို သိအပ်၏။ ထိုကမ္မဋ္ဌာန်းလေးဆယ်တို့တွင် ဝါယောကသိုဏ်းကို ဖယ်ထား၍ ကြွင်းသော ကသိုဏ်းကိုးပါး, အသုဘဆယ်ပါးဟူသော ဤကမ္မဋ္ဌာန်းတဆဲ့ကိုးပါးတို့ကို မြင်ရသောဝတ္ထုဖြင့် ယူအပ် (နှလုံးသွင်းအပ်)ကုန်၏။ “(ဥဂ္ဂဟနိမိတ်မထင်မီ) ရှေးအဖို့၌ မျက်စိဖြင့်ကြည့်၍ ထိုကမ္မဋ္ဌာန်းတဆဲ့ကိုးပါးတို့၏ ဥဂ္ဂဟနိမိတ်ကို ယူအပ်၏”ဟူသော အနက်ကို(ဆိုလို၏)။ ကာယဂတာသတိ၌ တစပဉ္စကကမ္မဋ္ဌာန်းကို မြင်ရသောဝတ္ထုဖြင့်၊ ကြွင်းသော ဝက္ကပဉ္စကစသည်ကို ကြားရသောဝတ္ထုဖြင့် (ကြားဘူးသော အခြင်းအရာ)ဖြင့် ယူအပ်၏။ ဤသို့ ထိုကာယဂတာသတိ၏ အာရုံကို မြင်ရသောဝတ္ထု၊ ကြားရသောဝတ္ထု (ကြားဘူးသော အခြင်းအရာ)ဖြင့် ယူအပ်၏။ အာနာပါနဿတိကမ္မဋ္ဌာန်းကို တွေ့ရသောဝတ္ထုဖြင့်၊ ဝါယောကသိုဏ်းကို မြင်ရသောဝတ္ထု တွေ့ရသောဝတ္ထုဖြင့် (ယူအပ်၏)၊ (ဆိုအပ်ပြီး နှစ်ဆဲ့နှစ်ပါးမှ) ကြွင်းသော ကမ္မဋ္ဌာန်းတဆဲ့ရှစ်ပါးကို ကြားရသောဝတ္ထုဖြင့် ယူအပ်ကုန်၏။ ဤကမ္မဋ္ဌာန်းလေးဆယ်တို့တွင် ဥပေက္ခာဗြဟ္မ-

၃၅၂

ဝိဟာရနှင့် အာရုပ္ပလေးပါးဟူသော ဤကမ္မဋ္ဌာန်းငါးပါးကို ကမ္မဋ္ဌာန်းအားထုတ်စပုဂ္ဂိုလ်သည် (အစပြု၍) မယူအပ် (နှလုံးမသွင်းအပ်)ကုန်။ ကြွင်းသော ကမ္မဋ္ဌာန်းသုံးဆဲ့ငါးပါးတို့ကိုကား (အားထုတ်စပုဂ္ဂိုလ်သည် အစပြု၍) ယူအပ် (နှလုံးသွင်းအပ်)ကုန်၏။ ဤသို့ ယူအပ်သည်, မယူအပ်သည်ကို ဝေဘန်သောအားဖြင့် (အဆုံးအဖြတ်ကို သိအပ်ပေသည်)။

(၉) “အကြောင်းကို ဝေဘန်သောအားဖြင့်”ဟူရာ၌ (အကျယ်ကား) ဤကမ္မဋ္ဌာန်းလေးဆယ်တို့တွင် အာကာသကသိုဏ်းကို ဖယ်ထား၍ ကြွင်းသော ကသိုဏ်းကိုးပါးတို့သည် အာရုပ္ပဈာန်တို့၏ အကြောင်းဖြစ်ကုန်၏။ ကသိုဏ်းဆယ်ပါးတို့သည် အဘိညာဉ်တို့၏ အကြောင်းဖြစ်ကုန်၏။ ရှေ့ဗြဟ္မဝိဟာရသုံးပါးတို့သည် စတုတ္ထဗြဟ္မဝိဟာရ၏ အကြောင်းဖြစ်ကုန်၏။ အောက်အောက်ဖြစ်သော အာရုပ္ပကမ္မဋ္ဌာန်းသည် အထက်အထက်ဖြစ်သော အာရုပ္ပကမ္မဋ္ဌာန်း၏ (အကြောင်းဖြစ်၏)။ နေဝသညာနာသညာယတနဈာန်သည် နိရောဓသမာပတ်၏ (အကြောင်းဖြစ်၏)။ ကမ္မဋ္ဌာန်းအားလုံးတို့သည် မျက်မှောက်ဘ၀၌ ချမ်းသာစွာနေခြင်း, ဝိပဿနာရှုခြင်း, ဘဝသမ္ပတ္တိတို့၏ (အကြောင်းရင်းဖြစ်ကုန်၏)။ ဤသို့ အကြောင်းကို ဝေဘန်သောအားဖြင့် (အဆုံးအဖြတ်ကို သိအပ်ပေသည်)။

(၁၀) “စရိုက်အားလျော်သည်ကို ဝေဘန်သောအားဖြင့်” ဟူရာ၌ (အကျယ်ကား) ကမ္မဋ္ဌာန်းလေးဆယ်တို့တွင် စရိုက်အား လျော်သောအားဖြင့်လည်း အဆုံးအဖြတ်ကို သိအပ်ပေသည်။ ဤစရိုက်အားလျော်ပုံမှာ အဘယ်နည်း? ဤကမ္မဋ္ဌာန်းလေးဆယ်တို့တွင် အသုဘဆယ်ပါးနှင့် ကာယဂတာသတိဟူသော ကမ္မဋ္ဌာန်းတဆဲ့တပါးတို့သည် ရာဂစရိုက်ရှိသူအား သင့်လျော်ကုန်၏။ ဗြဟ္မဝိဟာရလေးပါးနှင့် (နီလ, ပီတ, လောဟိတ, ဩဒါတဟူသော) အဆင်းကသိုဏ်းလေးပါးဟူသော ကမ္မဋ္ဌာန်းရှစ်ပါးတို့သည် ဒေါသစရိုက်ရှိသူအား (သင့်လျော်ကုန်၏)။ မောဟစရိုက်ရှိသူနှင့် ဝိတက်

၃၅၃

စရိုက်ရှိသူအား အာနာပါနဿတိ ကမ္မဋ္ဌာန်း တခုသာလျှင် (သင့်လျော်၏)။ သဒ္ဓါစရိုက်ရှိသူအား ရှေ့အနုဿတိခြောက်ပါးတို့သည် (သင့်လျော်ကုန်၏)။ မရဏဿတိ, ဥပသမာနုဿတိ, စတုဓာတုဝဝတ္ထာန်နှင့် အစာအာဟာရ၌ စက်ဆုပ်ဖွယ်အမှတ်သညာဟူသော လေးပါးတို့သည် ဗုဒ္ဓိစရိုက်ရှိသူအား (သင့်လျော်ကုန်၏)။ (အဆင်းကသိုဏ်းလေးပါးမှ) ကြွင်းသော ကသိုဏ်းခြောက်ပါးနှင့် အာရုပ္ပလေးပါးတို့သည် အလုံးစုံသော စရိုက်ရှိသူတို့အား (စရိုက်မရွေး) သင့်လျော်ကုန်၏။ ထို့ပြင် (အိုးဖုံးစလောင်းကြီးအရွယ်, စကောငယ်အရွယ်) သေးငယ်သော ကသိုဏ်းသည် ဝိတက်စရိုက်ရှိသူအား (သင့်လျော်၏)။ (ကောက်နယ်တလင်းအရွယ် စသည်) ကြီးကျယ်သော ကသိုဏ်းသည် မောဟစရိုက်ရှိသူအား (သင့်လျော်၏)။ [၁၁၁] ဤသို့ ကမ္မဋ္ဌာန်းလေးဆယ်တို့၌ စရိုက်အား လျော်သောအားဖြင့် အဆုံးအဖြတ်ကို သိအပ်ပေသည်။ ဤတွင် စကားတရပ်ပြီး၏။

ဆက်၍ ဆိုဖွယ်ရှိသေး၏။ ဤ(ဆိုခဲ့ပြီးသော စရိုက်အားလျော်စွာ ပြဆိုချက်)အလုံးစုံကို^၁ ဖြောင့်ဖြောင့် ဆန့်ကျင်သောအားဖြင့်၎င်း၊ အလွန် လျောက်ပတ်သောအားဖြင့်၎င်း ဆို(အပ်)ပေသည်။ သို့သော်လည်း ရာဂစသည်တို့ကိုမူလည်း မခွါတတ်သော သဒ္ဓါစသည်အားမူလည်း ကျေးဇူးမပြုတတ်သော ကုသိုလ်ဘာဝနာမည်သည် မရှိပေ။ မေဃိယသုတ်၌-

မှတ်ချက်

၁- ဤ( )အလုံးစုံကို ဆို(အပ်)ပေသည်-ဟု စပ်ပါ။ ရာဂစသည်နှင့် ဖြောင့်ဖြောင့် ဆန့်ကျင်ဖက်အားဖြင့်၊ သို့မဟုတ် ရာဂစရိုက်ရှိသူ စသည်နှင့် အလွန် သင့်လျော်သောအားဖြင့် ပြဆိုခဲ့သည်ဟု ဆိုလို၏။ ဖြောင့်ဖြောင့် ဆန့်ကျင်ဖက်မဟုတ်သော၊ သို့မဟုတ် သာမန် သင့်လျော်ကာမျှဖြစ်သော ကမ္မဋ္ဌာန်းများလည်း ရှိသေးသည်-ဟု သိစေ၏။

၃၅၄

“နှလုံးသွင်းသင့်သော တရားလေးပါးတို့ကို အထက်၌ (တိုးတက်၍) ပွါးစေအပ်ကုန်၏။ ရာဂကိုပယ်ခြင်းငှါ အသုဘဘာဝနာ တဆဲ့တပါးတို့ကို ပွါးစေအပ်ကုန်၏။ ဒေါသကိုပယ်ခြင်းငှါ မေတ္တာဘာဝနာကို ပွါးစေအပ်၏။ မိစ္ဆာဝိတက်ကို ဖြတ်ခြင်းငှါ အာနာပါနဿတိဘာဝနာကို ပွါးစေအပ်၏။ အသ္မိမာနကို နုတ်ပယ်ခြင်းငှါ အနိစ္စာနုပဿနာကို ပွါးစေအပ်၏”ဟူသော

ဤစကားကို (မေဃိယထေရ် တပါးတည်းအတွက်) ဟောလည်း ဟောတော်မူ၏။

ရာဟုလသုတ်၌လည်း “ရာဟုလာ မေတ္တာဘာဝနာကို ပွါးစေလော့” ဤသို့ အစရှိသောနည်းဖြင့် တပါးတည်းသာဖြစ်သော အရှင်ရာဟုလာအား ကမ္မဋ္ဌာန်းခုနစ်ပါးတို့ကို ဟောတော်မူ၏။ ထို့ကြောင့် (ဆိုခဲ့သမျှသော)စကားမျှ၌ မြဲမြံစွာ စွဲလမ်းခြင်းမပြုပဲ အရာခပ်သိမ်း၌ (ထိုသို့ဆိုခြင်း၏) ရည်ရွယ်ချက်ကို ရှာဖွေအပ်၏^၁။ ဤဆိုခဲ့ပြီးသည်ကား “ကမ္မဋ္ဌာန်းကိုယူ၍ဟူသော စကား၌ ကမ္မဋ္ဌာန်းနှင့်စပ်သောစကား အဆုံးအဖြတ်ပေတည်း။

၄၈။ ဤဆိုလတံ့သည်ကား ယူ၍-ဟူသောပုဒ်၏ အနက်ကိုပြသော စကားတည်း။ “ထိုယောဂီသည် ကမ္မဋ္ဌာန်းပေးတတ်သော မိတ်ဆွေကောင်းသို့ ချဉ်းကပ်၍”ဟူသော ဤစကား၌ ဆိုခဲ့ပြီးသော နည်းဖြင့်သာလျှင် (ချစ်ခင်အပ်သည်၊ လေးစားအပ်သည် စသည်ဖြင့်) ဆိုအပ်ပြီးသော

မှတ်ချက်

၁- စကားမျှ၌-ဟူသည်ကား “ဤမည်သော ကမ္မဋ္ဌာန်းသည် ဤမည်သော စရိုက်ရှိသောသူအား သင့်လျော်၏”ဟု ဤပုံဤနည်းဖြင့် ပြဆိုခဲ့သော စကားမျှ၌(ဟု ဆိုလို၏)။ ရည်ရွယ်ချက် (အဓိပ္ပါယ်)ဟူသည်ကား ထိုအခြင်းအရာအားဖြင့် ဆိုခြင်း၏ ရည်ရွယ်ချက် (အဓိပ္ပါယ်)ကို(ဟု ဆိုလို၏)။ ထိုရည်ရွယ်ချက် (အဓိပ္ပါယ်)ကိုမူ “ဤ( )အလုံးစုံကို” အစရှိသော စကားဖြင့် ထင်ရှားပြဆိုခဲ့ပြီးသာလျှင် ဖြစ်ပေသည်။ (ဋီကာ)

၃၅၅

ဂုဏ်ထူးအပြားရှိသော မိတ်ဆွေကောင်းသို့ ချဉ်းကပ်ပြီးလျှင် ဘုန်းတော်ခြောက်ပါးနှင့် ပြည့်စုံတော်မူသော မြတ်စွာဘုရားနှင့် ကမ္မဋ္ဌာန်းဆရာအား မိမိကိုယ်ကို အပ်နှင်းကာ ပြည့်စုံကောင်းမြတ်သော အလို, ပြည့်စုံကောင်းမြတ်သော နှလုံးသွင်းရှိသည်ဖြစ်၍ ကမ္မဋ္ဌာန်းကို တောင်းအပ်၏။

(မိမိကိုယ်ကို အပ်နှင်းကာ-ဟူသော) ထိုစကား၌ “ဘုန်းတော်ကြီးသော မြတ်စွာဘုရား၊ တပည့်တော်သည် ဤအတ္တဘောကို အရှင်ဘုရားတို့အား စွန့်လှူပါ၏ အရှင်ဘုရား”ဟု ဤသို့ ဘုန်းတော်ကြီးသော ဗုဒ္ဓမြတ်စွာဘုရားအား မိမိကိုယ်ကို အပ်နှင်းသင့်ပေသည်။ မအပ်နှင်းခြင်း၌ အပြစ်ကား- ဤသို့ မအပ်နှင်းပဲ အစွန်အဖျားကျသော ကျောင်းတို့၌နေသော ယောဂီရဟန်းသည် ကြောက်ဖွယ်အာရုံထင်လာလျှင် နေမြဲပင် ကြံ့ကြံ့တည်ခိုင်စေခြင်းငှါ မစွမ်းနိုင်သဖြင့် ရွာနီးကျောင်းသို့ သွား၍(နေကာ) လူတို့နှင့်ရောလျက် မအပ်မရာ ပစ္စည်းရှာခြင်းသို့ရောက်၍ ပျက်စီးလေရာ၏။ အပ်နှင်းခြင်း၌ အကျိုးကား- မိမိကိုယ်ကို (မြတ်စွာဘုရားအား) အပ်နှင်းထားသော ထိုယောဂီရဟန်းအား ကြောက်ဖွယ်အာရုံ ထင်လာစေကာမူ ကြောက်ခြင်းမဖြစ်ပေါ်ပေ။ “သုခမိန်၊ သင်သည် ရှေးမဆွကပင်လျှင် မိမိကိုယ်ကို မြတ်စွာဘုရားအား အပ်နှင်းထားသည် မဟုတ်လော”ဟု ဆင်ခြင်ကာ ထိုယောဂီရဟန်းအား ဝမ်းမြောက်ခြင်းသည်သာလျှင် ဖြစ်ပေ၏။ ဥပမာ လူ(တယောက်)မှာ ကောင်းမွန်သော ကာသိတိုင်းဖြစ် အဝတ်(အထည်) ရှိလေရာ၏။ ထိုအဝတ်ကို ကြွက်ဖြစ်စေ, ပိုးဖြစ်စေ ကိုက်လျှင် ထိုသူမှာ စိတ်မချမ်းမသာ ဖြစ်လေရာ၏။ [၁၁၂] အကယ်၍ (ထိုသူသည်) ထိုအဝတ်ကို သင်္ကန်းမရှိသောရဟန်းအား လှူလိုက်လျှင် ထိုရဟန်းသည် ထိုအဝတ်ကို အပိုင်းပိုင်းအပြတ်ပြတ်(ဖြစ်အောင်) ပြုလုပ်သည်ကို မြင်ရစေကာမူ ထိုသူအား ရွှင်လန်းဝမ်းမြောက်ခြင်းသာ ဖြစ်ပေရာ၏။ ဤဥပမာအတူပင် ဤဥပမေယျဖြစ်ပုံကို သိအပ်ပေသည်။

၃၅၆

ကမ္မဋ္ဌာန်းဆရာအား (မိမိကိုယ်ကို)အပ်နှံသော ယောဂီသည်လည်း “အရှင်ဘုရား တပည့်တော်သည် ဤအတ္တဘောကို အရှင်ဘုရားတို့အား စွန့်လှူပါ၏ဘုရား”ဟု ဆို၍ အပ်နှံအပ်၏။ ထိုသို့ မအပ်နှံခြင်း၌ အပြစ်ကား- ဤသို့ မိမိကိုယ်ကို (ဆရာအား)အပ်နှံမထားသော ယောဂီသည် (ဆရာက) ကြိမ်းမောင်းနိုင်ခွင့် မရှိသူဖြစ်၏။ (ဆရာ၏)ဆုံးမစကားကို မနာယူတတ်၍ ဆိုဆုံးမရခက်သူမူလည်း ဖြစ်၏။ (ဆရာကို)မပန်ကြားပဲ မိမိအလိုရှိရာအရပ်သို့ သွားတတ်သည်ဖြစ်၍ သွားလိုရာရာ သွားတတ်သူမူလည်း ဖြစ်၏။ ထိုသို့သောယောဂီကို ဆရာသည် သင်္ကန်းစသော အာမိသဖြင့်ဖြစ်စေ, ဆုံးမဩဝါဒဟူသော ဓမ္မဖြင့်ဖြစ်စေ မချီးမြှောက်၊ လျှို့ဝှက်ခက်ခဲသော (ကမ္မဋ္ဌာန်းဆိုင်ရာ) စာပေကျမ်းဂန်ကိုလည်း မပို့ချ။ ထိုရဟန်းသည် (အာမိသနှင့် ဓမ္မဟူသော) ဤချီးမြှောက်ခြင်းနှစ်မျိုးကို မရသည်ရှိသော် သာသနာ၌ ထောက်တည်ရာ မရနိုင်၊ မကြာမီပင် သီလပျက်ခြင်းသို့ဖြစ်စေ လူ့အဖြစ်သို့ဖြစ်စေ ရောက်တတ်၏။ အပ်နှံခြင်း၌ အကျိုးကား- မိမိကိုယ်ကို (ဆရာအား)အပ်နှံထားသော ယောဂီသည် (ဆရာက) ကြိမ်းမောင်းနိုင်ခွင့်ရှိသူလည်း ဖြစ်ပေ၏။ (ဆရာကို မပန်ကြားပဲ) သွားလိုရာရာ မသွားတတ်ပေ။ ဆိုဆုံးမလွယ်သည်ဖြစ်၍ ဆရာနှင့်စပ်သော အသက်မွေးမှု (နေထိုင်မှု) ရှိသည်သာလျှင် ဖြစ်ပေ၏၊ ထိုယောဂီသည် ဆရာ့ထံမှ (အဆိုပါ) ချီးမြှောက်ခြင်းနှစ်မျိုးကို ရသဖြင့် စူဠပိဏ္ဍပါတိကမထေရ်၏ အနီးနေတပည့်တို့ကဲ့သို့ သာသနာတော်၌ ကြီးပွါးခြင်း စည်ပင်ခြင်း ပြန့်ပြောခြင်းသို့ ရောက်တတ်ပေသည်။

(ထိုစူဠပိဏ္ဍပါတိက) မထေရ်၏အထံသို့ ရဟန်းသုံးပါးတို့ လာကြကုန်သတတ်။ ထိုသုံးပါးတို့တွင် တပါးက “အရှင်ဘုရား တပည့်တော်သည် အရှင်ဘုရားအတွက် (ပြုလုပ်ရမည်)-ဟုဆိုလျှင် အသူတရာနက်သော ချောက်ကမ်းပါးပြတ်၌ ခုန်ချဝံ့ပါသည်ဘုရား”ဟု လျှောက်၏။ ဒုတိယရဟန်းက

၃၅၇

“အရှင်ဘုရား တပည့်တော်သည် အရှင်ဘုရားတို့အတွက် (ပြုလုပ်ရမည်)-ဟု ဆိုလျှင် ဤအတ္တဘောကို ဖနှောင့်မှစ၍ ကျောက်ပျဉ်၌သွေးလျက် အကြွင်းအကျန်မရှိအောင် ကုန်စေခြင်းငှါ ပြုဝံ့ပါသည်ဘုရား”ဟု လျှောက်၏။ တတိယရဟန်းက “အရှင်ဘုရား တပည့်တော်သည် အရှင်ဘုရားတို့အတွက် (ပြုလုပ်ရမည်)-ဟု ဆိုလျှင် ထွက်သက်ဝင်သက်တို့ကိုပိတ်၍ သေခြင်းငှါ ပြုဝံ့ပါသည်ဘုရား”ဟု လျှောက်၏။ မထေရ်သည် “ဤရဟန်းတို့သည် စင်စစ်ဧကန် ထိုက်တန်သော ပုဂ္ဂိုလ်တို့ပေတကား”ဟု (ဆင်ခြင်လျက်) ကမ္မဋ္ဌာန်းကိုဟောလေ၏။ ထိုရဟန်းသုံးပါးတို့သည် စူဠပိဏ္ဍပါတိကမထေရ်၏ အဆုံးအမဩဝါဒ၌ တည်၍ သုံးပါးလုံးပင် အရဟတ္တဖိုလ်သို့ ရောက်လေကုန်၏။ ဤဆိုခဲ့ပြီးသည်ကား (မြတ်စွာဘုရားနှင့် ဆရာတို့အား) မိမိကိုယ်ကို အပ်နှံခြင်း၌ (ရနိုင်သော) အကျိုးပေတည်း။ ထို့ကြောင့် “ဘုန်းတော်ခြောက်ပါးနှင့် ပြည့်စုံတော်မူသော မြတ်စွာဘုရားနှင့် ဆရာအား မိမိကိုယ်ကို အပ်နှင်းကာ”ဟူ၍ (ငါ)ဆိုခဲ့ပေသည်။

၄၉။ “ပြည့်စုံကောင်းမြတ်သောအလို, ပြည့်စုံကောင်းမြတ်သော နှလုံးသွင်းခြင်း- စိတ်ညွတ်ခြင်း ရှိသည်ဖြစ်၍”ဟူရာ၌ (အကျယ်ကား) ထိုယောဂီသည် မလိုချင် မမက်မောခြင်း အစရှိသော ၆-ပါးသော အခြင်းအရာတို့ဖြင့် ပြည့်စုံကောင်းမြတ်သော အလိုရှိသူ ဖြစ်ရာ၏။ အကျိုးကား- ဤဆိုခဲ့သည့်အတိုင်း ပြည့်စုံကောင်းမြတ်သော အလိုအဇ္ဈာသယရှိသော ပုဂ္ဂိုလ်သည် (သာဝကဗောဓိ, ပစ္စေကဗောဓိ, သမ္မာသမ္ဗောဓိ-ဟူသော) သုံးပါးသော ဗောဓိဉာဏ် (မဂ်ဉာဏ်)တို့တွင် တပါးပါးသောဉာဏ်သို့ ရောက်၏။ ဟောတော်မူပုံကား-

“ခြောက်ပါးသော အလိုအဇ္စျာသယတို့သည် သစ္စာလေးပါးကိုသိမည့် အလောင်းလျာ သတ္တဝါတို့အား ဗောဓိဉာဏ် (မဂ်ဉာဏ်)၏ ရင့်ကျက်ရန်အလို့ငှါ ဖြစ်ကုန်၏။ သစ္စာလေးပါးကိုသိမည့်

၃၅၈

အလောင်းလျာ သတ္တဝါတို့သည် မလိုချင် မမက်မောသောအားဖြင့် ဖြစ်သော အလိုအဇ္စျာသယရှိကြ၍ လိုချင်မက်မောခြင်း၌ အပြစ်မြင်လေ့ ရှိကုန်၏။ [၁၁၃] သစ္စာလေးပါးကိုသိမည့် အလောင်းလျာ သတ္တဝါတို့သည် အမျက်မထွက်သောအားဖြင့် ဖြစ်သော အလိုအဇ္ဈာသယရှိကြ၍ အမျက်ထွက်ခြင်း၌ အပြစ်မြင်လေ့ ရှိကုန်၏။ သစ္စာလေးပါးကိုသိမည့် အလောင်းလျာ သတ္တဝါတို့သည် မတွေဝေသောအားဖြင့် ဖြစ်သော အလိုအဇ္ဈာသယရှိကြ၍ တွေဝေခြင်း၌ အပြစ်မြင်လေ့ ရှိကုန်၏။ သစ္စာလေးပါးကိုသိမည့် အလောင်းလျာ သတ္တဝါတို့သည် ရဟန်းအဖြစ်၌ ညွတ်ကိုင်းသော အလိုအဇ္စျာသယရှိကြ၍ အိမ်ရာတည်ထောင်ခြင်း၌ အပြစ်မြင်လေ့ ရှိကုန်၏။ သစ္စာလေးပါးကိုသိမည့် အလောင်းလျာ သတ္တဝါတို့သည် အဖော်ကင်းဆိတ်ခြင်း (ပဝိဝေက)၌ ညွတ်ကိုင်းသော အလိုအဇ္ဈာသယရှိကြ၍ ပုဂ္ဂိုလ်အဖော် ကိလေသာအဖော်တို့နှင့် ပေါင်းဖက်ဆက်ဆံခြင်း၌ အပြစ်မြင်လေ့ ရှိကုန်၏။ သစ္စာလေးပါးကိုသိမည့် အလောင်းလျာ သတ္တဝါတို့သည် သင်္ခါရတို့မှ ထွက်မြောက်ခြင်း၌ ညွတ်ကိုင်းသော အလိုအဇ္စျာသယရှိကြ၍ အလုံးစုံသော ဘဝ, ဂတိတို့၌ အပြစ်မြင်လေ့ ရှိကုန်၏။” ဟူ၍ပင်တည်း။

အခြင်းအရာ ခြောက်ပါးတို့ဖြင့် ပြည့်စုံကောင်းမြတ်သော အလိုရှိသူ ဖြစ်သင့်ခြင်း၏ အကြောင်းကား- ဖြစ်ပေါ်ခဲ့ပြီး, ဖြစ်ပေါ်လတံ့, ဖြစ်ပေါ်ဆဲဖြစ်ကြသော သောတာပန်, သကဒါဂါမ်, အနာဂါမ်, ရဟန္တာ, ပစ္စေကဗုဒ္ဓါနှင့် သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဘုရားရှင် ဟူသမျှတို့သည် ဤအခြင်းအရာ ခြောက်ပါးတို့ဖြင့်သာလျှင် မိမိ မိမိသည် ရောက်သင့်ရောက်ထိုက်သော တရားထူးသို့ ရောက်တော်မူကြလေသည်။ ထို့ကြောင့် ဤအခြင်းအရာ ခြောက်ပါးတို့ဖြင့် ပြည့်စုံကောင်းမြတ်သော အလိုရှိသူ ဖြစ်ရာ၏။ ထို့ပြင် ထို(သမာဓိနှင့်

၃၅၉

နိဗ္ဗာန်)သို့ ညွတ်ခြင်းဖြင့် ပြည့်စုံကောင်းမြတ်သော နှလုံးသွင်းခြင်း- စိတ်ညွတ်ခြင်းရှိသူ ဖြစ်ရာ၏၊ သမာဓိသို့ညွတ်သူ, သမာဓိကို အလေးပြုသူ, သမာဓိသို့ ကိုင်းရှိုင်းသူ, နိဗ္ဗာန်သို့ ညွတ်သူ, နိဗ္ဗာန်ကို အလေးပြုသူ, နိဗ္ဗာန်သို့ ကိုင်းရှိုင်းသူ ဖြစ်ရာ၏-ဟူသော အနက်ကို (ဆိုလိုပေသည်။)

၅၀။ ဤဆိုခဲ့သည့်အတိုင်း ကောင်းမြတ်ပြည့်စုံသော အလို, ကောင်းမြတ်ပြည့်စုံသော နှလုံးသွင်းခြင်း- စိတ်ညွတ်ခြင်းရှိသည်ဖြစ်၍ ကမ္မဋ္ဌာန်းတောင်းလျှင်^၁ စေတောပရိယအဘိညာဉ်ကိုရသော ကမ္မဋ္ဌာန်းဆရာသည် ထိုယောဂီ၏ စိတ်ဖြစ်ပုံကိုကြည့်၍ စရိုက်တို့ကို သိအပ်(ကုန်)၏။ စေတောပရိယအဘိညာဉ်ကို မရသောဆရာသည်ကား “(သင့်မှာ) မည်သည့်စရိုက် ရှိသနည်း၊ မည်သည့်တရားတို့သည် သင့်အား အဖြစ်များသနည်း၊ မည်သည့်တရားကို နှလုံးသွင်းလျှင် သင့်အား စိတ်ချမ်းမြေ့သနည်း၊ မည်သည့်ကမ္မဋ္ဌာန်း၌ စိတ်ဝင်စားသနည်း”ဟူသော ဤသို့အစရှိသော နည်းတို့ဖြင့် မေး၍ (စရိုက်တို့ကို) သိအပ်(ကုန်)၏။ ဤသို့သိ၍ စရိုက်အားလျော်သော ကမ္မဋ္ဌာန်းကို ဟောအပ်ပေသည်။

ကမ္မဋ္ဌာန်းကို ဟောသောအချိန်အခါ၌လည်း ဆရာသည်^၂ သုံးပါးသော အပြားအားဖြင့် ဟောအပ်၏။ (၁) မူလကပင် သင်ယူဘူး နှလုံးသွင်းဘူးသော ယောဂီအား တထိုင်နှစ်ထိုင်(မျှ) (မိမိမျက်မှောက်၌) ရွတ်ဆိုသရဇ္ဈာယ်စေ၍ (ကမ္မဋ္ဌာန်းကို) ပေးအပ်၏။ (၂) အနီး၌နေသော

မှတ်ချက်

၁- ယာစတော-တောင်းသော၊ ဝါ- တောင်းသည်ရှိသော်-၏ အစားဖြစ်သည်။

၂-ကထေန္တေန စ- ဟောသောဆရာသည်လည်း-၏ အစား သာ၍ချောမောပေါ်လွင်စေရန် “ကမ္မဋ္ဌာန်းကို ဟောသောအခါ၌ ဆရာသည်”ဟု အနည်းငယ် ဖြည့်စွက်ပြင်ဆင်၍ ပြန်ထားသည်။

၃၆၀

ယောဂီအား လာတိုင်းလာတိုင်းသော ခဏ၌ ဟောအပ်၏။ (၃) ကမ္မဋ္ဌာန်းကို သင်ယူပြီးလျှင် အခြားအရပ်သို့ သွားလိုသော ယောဂီအား မကျဉ်းလွန်း မကျယ်လွန်းသည်ကိုပြု၍ ဟောအပ်၏။

ထိုဟောအပ်သော ကမ္မဋ္ဌာန်းတို့တွင် ရှေးဦးစွာ (အစဉ်ကျရောက်သော) ပထဝီကသိုဏ်းကို ဟောသောဆရာသည် ကသိုဏ်း၏အပြစ်လေးပါး, ကသိုဏ်းလုပ်ပုံ, လုပ်ပြီးသောကသိုဏ်းကို ပွါးပုံနည်း, (ဥဂ္ဂဟနိမိတ်, ပဋိဘာဂနိမိတ်ဟူသော) နိမိတ်နှစ်မျိုး, (ဥပစာရသမာဓိ, အပ္ပနာသမာဓိဟူသော) သမာဓိနှစ်မျိုး, သပ္ပါယခုနစ်မျိုး, အသပ္ပါယခုနစ်မျိုး, အပ္ပနာ၌ လိမ္မာကြောင်းဆယ်မျိုး, ဝီရိယနှင့်သမာဓိညီမျှခြင်း, အပ္ပနာအစီအရင်ဟူသော အခြင်းအရာ ၉-ပါးတို့ကို ဟောအပ်ကုန်၏။ (ပထဝီကသိုဏ်းမှ)ကြွင်းသော ကမ္မဋ္ဌာန်းတို့၌လည်း ထိုထိုကမ္မဋ္ဌာန်းအားလျော်သော (အခြင်းအရာကို) ဟောအပ်ပေသည်။

ဤသို့ ကမ္မဋ္ဌာန်းကို ဟောပြစဉ်ကာလ၌ ထိုယောဂီသည် (မှတ်မိကြောင်း)နိမိတ်ကိုယူ၍ နားထောင်အပ်၏။ နိမိတ်ကိုယူ၍-ဟူသော ဤစကား၌ “ဤသည်ကား အောက်ပုဒ်၊ ဤသည်ကား အထက်ပုဒ်၊ ဤသည်ကား ဤပုဒ်၏ [၁၁၄] အနက်၊ ဤသည်ကား ဤပုဒ်၏ ဆိုလိုသောအဓိပ္ပါယ်။ ဤသည်ကား ဥပမာ”ဟူ၍ ဤသို့ ထိုထိုအခြင်းအရာကို (စိတ်၌)ဖွဲ့ချည် မှတ်သား၍-ဟူသော အနက်ကို (ဆိုလို၏)။ ဤသို့ နိမိတ်ကိုယူ၍ ရိုရိုသေသေ နာယူသောယောဂီသည် ကမ္မဋ္ဌာန်းကို ကောင်းစွာယူ(အပ်)ပြီး ဖြစ်ပေ၏။ ထိုသို့ ကောင်းစွာယူသည်ရှိသော် ထိုယောဂီအား ထိုကမ္မဋ္ဌာန်းကို အမှီပြု၍ တရားထူးရခြင်း ပြီးစီးပြည့်စုံတတ်ပေ၏။ ထိုသို့ ကောင်းစွာမယူသော ယောဂီအား (တရားထူးရခြင်း) မပြီးစီး မပြည့်စုံတတ်ပေ။

ဤမျှသော စကားအစဉ်ဖြင့် “ကလျာဏမိတ္တ (မိတ်ဆွေကောင်း ဆရာမြတ်)ကို ချဉ်းကပ်၍ ကမ္မဋ္ဌာန်းလေးဆယ်တို့တွင် မိမိ၏စရိုက်

၃၆၁

အားလျော်သော တပါးပါးသောကမ္မဋ္ဌာန်းကို ယူ၍”ဟူသော ဤပုဒ်ကို အလုံးစုံသော အခြင်းအရာအားဖြင့် ချဲ့၍ ပြအပ်(ကုန်)ပေပြီ^၁။ ဤတွင် စကားတရပ်ပြီး၏။

ဤသည်ကား သူတော်ကောင်းအပေါင်းတို့၏ နှစ်သိမ့်ဝမ်းမြောက်ခြင်းငှါ စီရင်(အပ်)သော ဝိသုဒ္ဓိမဂ်ကျမ်းဝယ် သမာဓိဘာဝနာအရာ၌ ကမ္မဋ္ဌာန်းယူခြင်းကို အကျယ်ပြချက် (ကမ္မဋ္ဌာနဂ္ဂဟဏနိဒ္ဒေသ)မည်သော သုံးခုမြောက်ဖြစ်သော အပိုင်းအခဏ်းပေတည်း။

ကမ္မဋ္ဌာန်းယူပုံကို အကျယ်ပြချက်ပြီး၏။

မှတ်ချက်

၁-ချဲ့၍ပြခြင်းကိစ္စ အလုံးစုံ ပြည့်စုံပြီးစီးပြီ-ဟု ဆိုလို၏။

၃၆၂

၄-ပထဝီကသိဏနိဒ္ဒေသ

ပထဝီကသိုဏ်းကို အကျယ်ပြချက်

[၁၁၅] ၅၁။ ယခုအခါ “သမာဓိဘာဝနာနှင့် မလျော်သောကျောင်းကို ပယ်ပြီးလျှင် လျော်သောကျောင်း၌ နေလျက်”ဟူသော စကားရပ်၌ (အကျယ်ကို ပြဆိုပေအံ့)။ ဆရာနှင့်အတူ တကျောင်းတည်း၌နေကာ (ကမ္မဋ္ဌာန်းနှလုံးသွင်းခြင်းငှါ) ချမ်းသာ သင့်လျော်ခြင်းရှိသော ရဟန်းသည် ထိုဆရာနေသောကျောင်း၌ပင်လျှင် ကမ္မဋ္ဌာန်း(၌ ခက်ခဲဖုထစ်ရာ)ကို အပြည့်အစုံသုတ်သင်လျက် နေသင့်၏။ အကယ်၍ ထိုကျောင်း၌ မချမ်းသာ မသင့်လျော်ငြားအံ့၊ တဂါဝုတ်ဝေးသော အရပ်၌ဖြစ်စေ၊ ယူဇနာဝက်ဝေးသော အရပ်၌ဖြစ်စေ၊ တယူဇနာလောက်ဝေးသော အရပ်၌ဖြစ်စေ (ကမ္မဋ္ဌာန်းနှလုံးသွင်းခြင်းငှါ) သင့်လျော်သော အခြားကျောင်းရှိမူ ထိုကျောင်း၌ နေသင့်၏။ ယင်းသို့နေခြင်း၌ အကျိုးကား- ကမ္မဋ္ဌာန်း၏ တစုံတခုသာလျှင်ဖြစ်သော အရာဌာန၌ ယုံမှားရှိလျှင်ဖြစ်စေ၊ မေ့လျော့လျှင်ဖြစ်စေ စောစောကပင် ကျောင်း၌(ပြုသင့်သော)ဝတ်ကို ပြုပြီးလျှင် (ကျောင်းမှထွက်ခဲ့ကာ) လမ်းခုလတ်၌ ဆွမ်းခံ၍ ဆွမ်းကိစ္စပြီးဆုံးသော အခါ၌သာလျှင် ဆရာနေရာအရပ်သို့ သွား၍ ထိုနေ့တနေ့လုံး ဆရာ၏အထံ၌ ကမ္မဋ္ဌာန်းကို သုတ်သင်ပြီးလျှင် နောက်တနေ့၌ ဆရာကို ရှိခိုးကန်တော့၍ ထွက်ခဲ့ကာ လမ်းခုလတ်၌(ပင်) ဆွမ်းခံ၍ မပင်မပန်းပဲသာလျှင် မိမိနေရာအရပ်သို့ ပြန်လာနိုင်ပေလိမ့်မည်။ တယူဇနာအကွာအဝေး၌သော်လည်း ချမ်းသာသင့်လျော်ရာအရပ်ကို မရနိုင်ပါမူ ထိုယောဂီသည် ကမ္မဋ္ဌာန်း၌ (အနက်အဓိပ္ပါယ်အားဖြင့်) ခက်ခဲဖုထစ်ရာဌာနကို ဖြတ်တောက်(ရှင်းလင်း)ကာ ကမ္မဋ္ဌာန်းကို အလွန်သန့်ရှင်းစင်ကြယ်အောင် ဆင်ခြင်ကာမျှဖြင့်

၃၆၃

လွယ်ကူစွာ ထင်ပေါ်လာနိုင်အောင်^၁ ပြုပြီးလျှင် ဝေးသောအရပ်သို့သော်လည်း သွား၍^၂ သမာဓိဘာဝနာနှင့် မသင့်လျော်သောကျောင်းကို ပယ်စွန့်လျက် သင့်လျော်သောကျောင်း၌ နေသင့်၏။

မသင့်လျော်သော ကျောင်း

၅၂။ ထိုသင့်လျော်သောကျောင်း, မသင့်လျော်သောကျောင်း နှစ်မျိုးတို့တွင် မသင့်လျော်သောကျောင်း မည်သည်ကား အပြစ်တဆဲ့ရှစ်မျိုးတို့တွင် တမျိုးမျိုးနှင့်သော်လည်း ပြည့်စုံသော ကျောင်းပေတည်း။ ထိုမသင့်လျော်သောကျောင်း၌ ဤဆိုလတံ့သည်တို့ကား အပြစ်တဆဲ့ရှစ်မျိုးတို့ပေတည်း။

(၁) ကြီးသောကျောင်း^၃၊

(၂) ကျောင်းသစ်၊

(၃) အိုမင်းဆွေးမြေ့သောကျောင်း၊

မှတ်ချက်

၁- အာဝဇ္ဇနပဋိဗဒ္ဓံ- အာဝဇ္ဇန်းနှင့် စပ်သည်ကို ပြုခြင်းသည် နှလုံးသွင်း ဆင်ခြင်ကာမျှဖြင့် အလွယ်တကူ အလျင်အမြန် ထင်ပေါ်လာနိုင်အောင် ပြုခြင်းပင် ဖြစ်သည်။ ထို့ကြောင့် အထက်ပါအတိုင်းဖော်၍ ပြန်သည်။

၂- သွား၍.. နေသင့်၏-ဟု စပ်ပါ။

၃-မဟတ္တံ-ပုဒ်အရ ကြီးသည်၏အဖြစ်- ကြီးသောကျောင်း၏ အဖြစ်-ဟု အတိအကျပြန်သော်လည်း အများအားဖြင့် နားလည်ကြမည် မဟုတ်သောကြောင့် အပြစ်ရှိသော ကျောင်းဒြဗ်ကိုပင် ပဓာနပြု၍ ပြန်ထားသည်၊ ကြီးသောကျောင်း-ဟု ထိုသို့ ပြန်ထားရာ၌ ကြီးခြင်း-ဟူသော ထိုကျောင်း၏ ဂုဏ်သကတ် ဝိသေသနကိုပင် ယောဂီရဟန်းအတွက် အနှောင့်အယှက် ဖြစ်စေတတ်သောကြောင့် အပြစ်-ဟု ယူရာ၏။ (၂) ကျောင်းသစ်၊ (၃) အိုမင်း

၃၆၄

(၄) လမ်းမကြီးနှင့် နီးသောကျောင်း^၁၊

(၅) ကျောက်ရေကန်ရှိသောကျောင်း၊

(၆) ဟင်းရွက်ခင်းရှိသောကျောင်း၊

(၇) ပန်းပင်များရှိသောကျောင်း၊

(၈) သစ်သီးပင်များရှိသောကျောင်း၊

(၉) အလေးအမြတ် ချီးမွမ်းအပ်သောကျောင်း၊

(၁၀) မြို့ရွာနီးသောကျောင်း၊

(၁၁) သစ်ပင် ဝါးပင် ပေါများသောကျောင်း၊

(၁၂) လယ်ကွင်းနှင့်စပ်သောကျောင်း၊

(၁၃) အချင်းချင်း မသင့်မျှသော ပုဂ္ဂိုလ်ရှိနေသောကျောင်း၊

(၁၄) ရေဆိပ် ကုန်းဆိပ် နီးသောကျောင်း၊

(၁၅) တိုင်းစွန်ပြည်ဖျား၌ ရှိသောကျောင်း၊

(၁၆) တိုင်းပြည်နယ်ခြား၌ ရှိသောကျောင်း၊

မှတ်ချက်

ဆွေးမြေ့သောကျောင်း စသည်တို့၌လည်း နည်းတူပင်၊ အသစ်ဖြစ်ခြင်း အိုမင်းဆွေးမြေ့ခြင်းစသော ထိုထိုကျောင်း၏ ဂုဏ်သကတ် ဝိသေသနများကိုပင် အပြစ်-ဟု ယူရာ၏။

၁-ပန္ထနိဿိတ- လမ်းကိုမှီသည်-ဟူသော စကားဖြင့် လမ်းမကြီးနှင့် နီးသည်ကိုပင် ဆိုလိုပေသည်၊ ထို့ကြောင့် ထိုဆိုလိုသောအနက်ကိုပင် ဖော်၍ ပြန်ထားသည်။ နောက်၌လည်း သန္နိဿိတ သန္နိဿယပုဒ်တို့၏ အနက်ကို နည်းတူပင် ဆိုလိုရင်းကိုဖော်၍ ပြန်ထားသည်။

၃၆၅

(၁၇) မလျောက်ပတ်သောကျောင်း၊

(၁၈) မိတ်ဆွေကောင်းမရှိသောကျောင်း-ဟူသော

ဤအပြစ်တဆဲ့ရှစ်မျိုးတို့တွင် အပြစ်တမျိုးမျိုးနှင့် ပြည့်စုံသောကျောင်းသည် မသင့်လျော်သောကျောင်း မည်၏။ ထိုကျောင်း၌ မနေသင့်ပေ။

အဘယ်ကြောင့်နည်း? (၁) ကြီးသောကျောင်း၌ အလိုဆန္ဒအမျိုးမျိုးရှိသော ရဟန်းတို့ စုဝေးမိကြကုန်၏။ ထိုရဟန်းတို့သည် အချင်းချင်း ဆန့်ကျင်ကြခြင်းကြောင့် (ဗောဓိယင်္ဂဏစသော)ဝတ်ကို မပြုလုပ်ကြကုန်၊ ဗောဓိယင်ပြင် စသည်တို့ကို တံမြက်မလှည်းကြကုန်၊ သောက်ရေ သုံးဆောင်ရေကို မတည်ထားကြကုန်။ ထိုဝတ်ကြီးဝတ်ငယ် မပြုသောကျောင်း၌ ဤယောဂီရဟန်းသည် “ဆွမ်းခံရွာ၌ [၁၁၆] ဆွမ်းခံလှည့်လည်မည်”ဟု (ကြံစည်လျက်) သပိတ်သင်္ကန်းကိုယူ၍ ထွက်သောအခါ ဗောဓိယင်္ဂဏစသောဝတ်ကို မပြုရသေးသည်ကို မြင်လျှင်ဖြစ်စေ၊ ရေအိုး၌ ရေမရှိသည်ကို မြင်လျှင်ဖြစ်စေ ဤယောဂီရဟန်းသည် ဝတ်ကို ပြုရ၏၊ ရေအိုးကို (ရေထည့်၍) တည်ထားရ၏။ ထိုသို့မပြုလျှင် ဝတ်ပျက်ခြင်းကြောင့် ဒုက္ကဋ်အာပတ်သင့်၏။ ပြုပြန်လျှင်လည်း အချိန်လွန်သွား၍ နေမြင့်မှ ဆွမ်းခံဝင်ရသဖြင့် (အခြားရဟန်းများအား လောင်းလှူလိုက်ကြ၍) ဆွမ်းကုန်သွားသောအခါ တစုံတရာမျှ မရလိုက်တော့ပေ။ တကိုယ်တည်း ကိန်းအောင်းရာသို့ ကပ်ပြန်လျှင်လည်း ရှင်သာမဏေများနှင့် ရဟန်းငယ်တို့၏ ကျယ်လောင်စွာ ပြောဆိုကြသော အသံကြောင့်၎င်း၊ သံဃာ့အမှုကိစ္စတို့(ကို ပြုလုပ်သံ)ကြောင့်၎င်း စိတ်ပျံ့လွင့်၏။ ဝတ်အားလုံးကို ပြုလုပ်ပြီးသည်သာ ဖြစ်သည့်ပြင် ဝတ်မှကြွင်းသော (အခြား)ထိခိုက်ခြင်းလည်း မရှိပါမူ ထိုသို့သောကျောင်းကြီး၌ကား နေသင့်သေး၏။

(၂) ကျောင်းသစ်၌ (ပြုလုပ်ရန်)အမှုကိစ္စ များပြား၏၊ မပြုလုပ်သောရဟန်းကို ကဲ့ရဲ့တတ်ကုန်၏။ “အရှင်မြတ်သည် ချမ်းသာသလို ရဟန်း

၃၆၆

တရားကို အားထုတ်ပါ၊ အမှုကိစ္စကို တပည့်တော်တို့လုပ်ကြပါမည်”ဟု ရဟန်းတို့က ပြောဆို (ခွင့်ပြု)ထားပါမူ ထိုသို့သော ကျောင်းသစ်၌ကား နေသင့်သေး၏။

(၃) အိုမင်းဆွေးမြေ့သောကျောင်း၌ သုတ်သင်ပြုပြင်ဘွယ်ရာ များစွာရှိသည်၊ အနည်းဆုံး မိမိ၏ အိပ်ရာနေရာကိုသော်လည်း မသုတ်သင် မပြုပြင်သောရဟန်းကို ကဲ့ရဲ့တတ်ကုန်၏။ သုတ်သင်ပြုပြင်သော ရဟန်းအား ကမ္မဋ္ဌာန်းဆုတ်ယုတ်၏။

(၄) လမ်းမကြီးနှင့် နီးသောကျောင်း၌ နေ့ရောညဉ့်ပါ အာဂန္တုများ (လာရောက်)စုဝေးကြကုန်၏။ အချိန်မဲ့ခါကျမှလာသော အာဂန္တုတို့အား မိမိ၏ အိပ်ရာနေရာကိုပေး၍ (မိမိကမူ) သစ်ပင်ရင်း၌ဖြစ်စေ၊ ကျောက်ဖျာ(ပေါ်)၌ဖြစ်စေ နေရ၏။ နောက်တနေ့၌လည်း ထို့အတူပင် (နေရပြန်၏)။ ထို့ကြောင့် ကမ္မဋ္ဌာန်းအားထုတ်ရန် အခွင့်မရတော့ပေ။ ဤကဲ့သို့ အာဂန္တုကြောင့် နေရာကျဉ်းကျပ်ခြင်းမရှိပါမူ ထိုသို့သော လမ်းမကြီးနီးသောကျောင်း၌ကား နေသင့်သေး၏။

(၅) ကျောက်ရေကန်ရှိသောကျောင်း၌^၁ ရေခပ်ရန် လူအများ လာရောက်စုဝေးကြ၏။ မြို့၌သီတင်းသုံးသော မင်းဆရာမထေရ်တို့၏ အနီးနေတပည့်တို့သည် သင်္ကန်းဆိုးရန်ကိစ္စအတွက် လာကြကုန်၏၊ ဆိုးရေအိုး, ဆိုးရေကြိုရန် သစ်သား, သစ်သားဆိုးရေကျင်း စသည်တို့ကို မေးမြန်းသော ထိုရဟန်းတို့အား ဤမည် ဤမည်သော အရပ်၌-ဟု ပြရ(ကုန်)၏။ ဤသို့ အခါခပ်သိမ်းလည်း အမြဲကြောင့်ကြစိုက်နေရ၏။

မှတ်ချက်

၁-သောဏ္ဍိ-ပုဒ်၏ အနက်ကို ကျောက်ရေကန်ရှိသောကျောင်း-ဟု ပေါ်ပေါ်လွင်လွင် ပြန်ဆိုခဲ့ပြီဖြစ်သောကြောင့် ဤအရာ၌ ယင်းပုဒ်၏ အနက်အဖွင့်ကို မပြန်တော့ပဲ ချန်ထားသည်။

၃၆၇

(၆) ဟင်းရွက်အမျိုးမျိုးရှိသော ကျောင်း၌ ထိုရဟန်းသည် ကမ္မဋ္ဌာန်းအာရုံကိုယူ၍ နေ့သန့်ရာ၌ နေ့စဉ်လည်း အနီးအပါး၌ ဟင်းရွက်ခူးသော အမျိုးသမီးတို့သည် သီချင်းဆိုကာ ဟင်းရွက်ခူးကြလျက် ဝိသဘာဂအသံ ထိခိုက်ခြင်းဖြင့် ကမ္မဋ္ဌာန်း၏အန္တရာယ်ကို ပြုကုန်၏။

(၇) ပန်းချုံအမျိုးမျိုးတို့ ဝေဝေဆာဆာ ပွင့်လျက်ရှိသော ကျောင်း၌လည်း ထိုဟင်းရွက်ခင်းရှိသောကျောင်း၌ တွေ့ကြုံရတတ်သော သဘောရှိသည်သာလျှင်ဖြစ်သော ဘေးရန်အန္တရာယ်ကို (တွေ့ကြုံရတတ်၏)။

[၁၁၇] (၈) သရက် သပြေ ပိန္နဲစသော အသီး(အပင်)အမျိုးမျိုးရှိသောကျောင်း၌ သစ်သီးလိုချင်သောသူတို့သည် လာ၍ တောင်းကြကုန်၏၊ မပေးသောရဟန်းအား စိတ်ဆိုးကြကုန်၏၊ အနိုင်အထက်မူလည်း ယူကြကုန်၏၊ ညနေချမ်းအခါဝယ် ကျောင်း၏အလယ်၌ စင်္ကြံလျှောက်သောရဟန်းသည် ထိုသစ်သီးဆွတ်နေသူတို့ကို မြင်၍ “ဥပါသကာတို့ အဘယ့်ကြောင့် ဤသို့ ပြုလုပ်ကြသနည်း”ဟု ပြောဆိုသည်ရှိသော် အလိုရှိတိုင်း ဆဲရေးတတ်ကြကုန်၏၊ ထိုရဟန်း (ထိုကျောင်း၌)မနေနိုင်အောင်လည်း လုံ့လပြုတတ်ကြကုန်၏။

(၉) (ဆည်းကပ်ခြင်းစသည်ဖြင့်) တောင့်တအပ်သော လူတို့ အလေးအမြတ် သမုတ်ထားသော^၁ ဒက္ခိဏဂိရိကျောင်း, ဟတ္ထိကုစ္ဆိကျောင်း, စေတိယဂိရိကျောင်း, စိတ္တလပဗ္ဗတကျောင်းတို့နှင့် အလားတူသော

မှတ်ချက်

၁-ဝိသုဒ္ဓိမဂ် စာမူသစ်၌ရှိသော လေဏသမ္မတေ-ကား မသင့်၊ လောကသမ္မတေ-ဟူသော မူဟောင်းသာ သင့်သည်။ ရဟန္တာများစွာဖြစ်သော ကျောင်းဌာန၊ ရဟန္တာများ သီတင်းသုံးသွားသော ကျောင်းဌာန-စသည်ဖြင့် လူအများက အလေးအမြတ် သမုတ်ထားသောကျောင်း-ဟု ဆိုလို၏။

၃၆၈

ကျောင်း၌ နေသောရဟန်းကို “ဤအရှင်သည် ရဟန္တာပေတည်း”ဟု ချီးမွမ်း၍ ရှိခိုးကန်တော့လိုကုန်သော လူတို့သည် ထက်ဝန်းကျင်မှ စုရုံးလာရောက်ကြကုန်၏။ ထို့ကြောင့် ထိုယောဂီအား မချမ်းသာပေ။ သို့ရာတွင် ထိုကျောင်းနှင့် သင့်လျော်လျောက်ပတ်သော ယောဂီသည်ကား နေ့အခါ အခြားနေရာသို့ သွား(နေ)၍ ညအခါ (ထိုကျောင်း၌)နေအပ်၏။

(၁၀) မြို့ရွာနီးသောကျောင်း၌ ဝိသဘာဂအာရုံတို့^၁ ထင်ပေါ်လာကုန်၏၊ ရေခပ်ကျွန်မတို့သည်လည်း ရေအိုးတို့ဖြင့် ပွတ်တိုက်တိုးဝှေ့ကုန်လျက် သွားကုန်၏၊ ဘေးသို့ဖဲ၍ လမ်းမပေးကုန်။ အစိုးရလူတို့သည်လည်း ကျောင်းတိုက်အလယ်၌ တင်းတိမ်လိုက်ကာကို ကာရံ၍ နေတတ်ကြကုန်၏။

(၁၁) သစ်တော ဝါးတောကိုမှီသော (ကျောင်းဟုဆိုအပ်သော) ထင်းနှင့် အိမ်စသော အဆောက်အဦ၏ အစိတ်အပိုင်းပြုလုပ်ရန် လျော်သော သစ်ပင် ဝါးပင်တို့ ပေါများသောကျောင်း၌ ထင်းခွေသော အမျိုးသ္မီးတို့သည် ရှေး၌ ဆိုခဲ့ပြီးသော ဟင်းရွက်ခူးအမျိုးသ္မီးတို့ကဲ့သို့ (ကမ္မဋ္ဌာန်းနှလုံးသွင်းခြင်းငှါ) မချမ်းသာခြင်းကို ပြုတတ်ကုန်၏။ “ကျောင်း၌ရှိသော သစ်ပင်တို့ကို ခုတ်ဖြတ်၍ အိမ်တို့ကို ဆောက်လုပ်ကြကုန်အံ့”ဟု ကြံကာ လူတို့သည်လာ၍ (ထိုသစ်ပင်တို့ကို ခုတ်ဖြတ်ကြကုန်၏။ အကယ်၍

မှတ်ချက်

၁-ဤ၌ ဝိသဘာဂ- သဘောမတူသော အာရုံ-ဟူသည်မှာ ရဟန်းအတွက်ဖြစ်သောကြောင့် ရာဂဖြစ်ကြောင်းဖြစ်သော မာတုဂါမအာရုံကိုသာ ရည်ရွယ်ဟန်ရှိ၏။ သို့သော် ဋီကာ၌မူ “ဝိသဘာဂအာရုံတို့သည် အလိုရှိအပ်သော ဣဋ္ဌာရုံတို့လည်း ရှိကုန်၏၊ အလိုမရှိအပ်သော အနိဋ္ဌာရုံတို့လည်း ရှိကုန်၏၊ မှန်ပေ၏၊ အနိဋ္ဌာရုံတို့(ထင်ပုံ)ကို ပြခြင်းငှါ “ရေအိုးတို့ဖြင့် ပွတ်တိုက် တိုးဝှေ့ကုန်လျက်” စသည်ကို မိန့်ဆိုပေသည်”ဟု ဖွင့်ပြထား၏။

၃၆၉

ယောဂီရဟန်းသည် ညနေချမ်းအခါ၌ ကမ္မဋ္ဌာန်းအားထုတ်ရာ ကျောင်းဆောင်မှ ထွက်၍ ကျောင်း၏အလယ်၌ စင်္ကြံလျှောက်နေစဉ် ထိုလူတို့ကိုမြင်၍ “ဥပါသကာတို့ အဘယ့်ကြောင့် ဤသို့ပြုလုပ်ကြသနည်း”ဟု ပြောဆိုငြားအံ့၊ (ထိုလူတို့သည်) အလိုရှိတိုင်း ဆဲရေးတတ်ကုန်၏။ ထိုရဟန်း (ထိုကျောင်း၌) မနေနိုင်အောင်လည်း အားထုတ်တတ်ကုန်၏။

(၁၂) ပတ်ဝန်းကျင်မှ လယ်များဝန်းရံလျက် တည်သည်ဖြစ်၍၁ လယ်ကွင်းနှင့်စပ်သော ကျောင်း၌ လူတို့သည် ကျောင်းတိုက်၏ အလယ်၌ပင်လျှင် ကောက်နယ်တလင်းကို ပြုလုပ်၍ စပါးနယ်ကြကုန်၏။ ကျောင်းဦးတို့၌လည်း အိပ်ကြကုန်၏။ အခြားတပါး များစွာသော မချမ်းသာမှုကိုလည်း ပြုလုပ်ကြကုန်၏။ အကြင်ကျောင်း၌လည်း များစွာသော သံဃာ့အသုံးအဆောင်ဖြစ်သော လယ်ယာရှိ၏။ အာရာမ်စောင့်တို့သည် ဒါယကာတို့၏ နွားတို့ကို (ကောက်တို့ကို မစားစေရန်) ပိတ်ဆို့ကုန်၏၊ (ဒါယကာတို့၏) လယ်ရေပေးလှည့်ကို တားမြစ်ကုန်၏၊ လူတို့သည် ကောက်နှံတို့ကို ယူလာ၍ “အရှင်ဘုရားတို့၏ အာရာမ်စောင့်တို့၏ ပြုလုပ်ပုံကို ကြည့်ရှုကြပါကုန်”ဟု (ဆိုကာ) သံဃာအား ပြကြကုန်၏။ ထိုထို(သို့သော) အကြောင်းကြောင့် မင်း, မင်း၏အမတ်ကြီးတို့၏ အိမ်တံခါးသို့ သွားကြရ၏။ ဤသို့သော ကျောင်းကိုလည်း လယ်ရှိသော ကျောင်း၌ပင်လျှင် ထည့်သွင်း ရေတွက်အပ်ပေသည်။

(၁၃) အချင်းချင်း မသင့်မျှသော ပုဂ္ဂိုလ်တို့ရှိသောကျောင်း- ဟူသည်ကား အချင်းချင်း သဘောမသင့်မျှသဖြင့် ရန်သူဖြစ်နေသော ရဟန်းတို့နေရာ ကျောင်းတည်း။ (ထိုကျောင်း၌) ယင်းမသင့်မျှသော ရဟန်းတို့သည်

မှတ်ချက်

၁- ပရိဝါရိတော- ဝန်းရံအပ်သည်ဖြစ်၍-ဟု သဒ္ဒါနက် အတိအကျပြန်လျှင် ပါဠိမတတ်သောသူတို့မှာ နားမလည်ပဲလည်း ရှိရာသောကြောင့် အထက်ပါအတိုင်း အနည်းငယ်ပြင်၍ ပြန်ထားသည်။

၃၇၀

ငြင်းခုံခိုက်ရန်အမှုကို ပြုကြသောအခါ “အရှင်ဘုရားတို့ ဤသို့ မပြုကြကုန်လင့်”ဟု (ယောဂီရဟန်းက) ဖြန်ဖြေတားမြစ်လျှင် “ဤပံ့သုကူဓုတင်ဆောင်ရဟန်း ရောက်လာသောအခါမှစ၍ (ငါတို့) ပျက်စီးရချေပြီ”ဟု ပြောဆိုတတ်ကုန်၏။

[၁၁၈] (၁၄) ရေဆိပ်ဖြစ်စေ, ကုန်းဆိပ်ဖြစ်စေ နီးသောကျောင်း၌ အမြဲမပြတ် လှေ,လှည်းတို့ဖြင့် လာကြသော လူတို့သည် “တည်းခိုခွင့်ပေးပါကုန်၊ သောက်ရေပေးပါကုန်၊ ဆားပေးပါကုန်”ဟု (ပြောဆိုတောင်းရမ်းကာ) ဆက်စပ်မှီခိုကုန်လျက် မချမ်းသာမှုကို ပြုကုန်၏။

(၁၅) တိုင်းစွန်ပြည်ဖျားဝယ်ရှိသော ကျောင်း၌ လူတို့သည် ဘုရားအစရှိသော ရတနာသုံးပါးတို့၌ မကြည်ညိုကြကုန်။

(၁၆) တိုင်းပြည်၏ နယ်ခြားအနီး၌ရှိသော ကျောင်း၌ မင်းဘေးစိုးဘေးရှိ၏။ ထို(ကျောင်းရှိရာ နယ်ခြား)အရပ်ကို မင်းတပါးက “ငါ၏အာဏာ၌ မတည်”ဟု (ယူဆကာ) ရိုက်နှက်ပုတ်ခတ်၏၊ အခြားမင်းတပါးကလည်း “ငါ၏အာဏာ၌ မတည်”ဟု (ယူဆကာ) ရိုက်နှက်ပုတ်ခတ်၏။ ထိုမင်းနှစ်ပါးတို့၏ နှစ်နိုင်ငံတို့တွင် ဤရဟန်းသည် တခါတရံ ဤမင်း၏နိုင်ငံ၌ လှည့်လည်သွားလာနေ၏၊ တခါတရံ ထိုမင်း၏(နိုင်ငံ၌ လှည့်လည်သွားလာနေ၏)။ ထိုသို့ လှည့်လည် သွားလာနေသည်ရှိသော် ထိုရဟန်းကို “ဤရဟန်းသည် သူလျှိုတည်း”ဟု ထင်မှတ်ကြခြင်းကြောင့် (ထိုရဟန်းကို) ပျက်စီးခြင်းသို့ ရောက်စေတတ်ကုန်၏။

(၁၇) မလျောက်ပတ်သောကျောင်း- ဟူသည်ကား ဝိသဘာဂရူပါရုံ စသည်တို့၏ လှည့်လည်သွားလာခြင်းကြောင့် ဖြစ်စေ၊ ဘီလူးသိမ်းဆည်းထားသောကြောင့် ဖြစ်စေ မလျောက်ပတ်သော ကျောင်းတည်း။ ထိုသို့ မလျောက်ပတ်ပုံ၌ ဤဆိုလတံ့သည်ကား ဝတ္ထုတည်း။ မထေရ်တပါးသည်

၃၇၁

တောကျောင်း၌ နေသတတ်။ ထိုအခါ မထေရ်၏ သစ်ရွက်မိုးကျောင်းတံခါး၌ ဘီလူးမတယောက် ရပ်လျက် သီချင်းဆိုလာ၏။ ထိုမထေရ်သည် ထွက်၍ တံခါး၌ ရပ်နေ၏။ ထိုဘီလူးမသည် သွား၍ စင်္ကြံဦး၌ သီဆိုပြန်၏။ မထေရ်သည်လည်း စင်္ကြံဦးသို့ သွားပြန်၏။ ထိုဘီလူးမသည် အသူတရာနက်သော ချောက်ကမ်းပါးထိပ်၌ ရပ်လျက် သီဆိုပြန်၏။ မထေရ်သည် ပြန်လှည့်လာ၏။ ထိုအခါ ဘီလူးမသည် လျင်မြန်စွာလာ၍ မထေရ်ကို (ပခုံး၌)ကိုင်လျက် “အရှင်ဘုရား သင်လိုရဟန်းတို့ကို ကျွန်ုပ်စားခဲ့သည်မှာ တယောက်လည်းမက, နှစ်ယောက်လည်းမက (များလှပြီ)”ဟု ဆိုလေ၏။

(၁၈) မိတ်ဆွေကောင်းတို့ကို မရသောကျောင်း-ဟူသည်မှာ မိတ်ဆွေကောင်းဖြစ်သော ဆရာကိုဖြစ်စေ, ဆရာနှင့်တူသူကိုဖြစ်စေ, ဥပဇ္ဈာယ်ကို ဖြစ်စေ, ဥပဇ္ဈာယ်နှင့်တူသူကိုဖြစ်စေ, မရနိုင်သော (ကျောင်းတည်း)။ ယင်းကျောင်း၌ ထိုမိတ်ဆွေကောင်း (ဆရာစသည်)တို့ကို မရခြင်းသည် (ကမ္မဋ္ဌာန်းအားထုတ်ရာ၌) ကြီးမားသောအပြစ် စင်စစ်ပေတည်း။ ဤသို့အားဖြင့် ဤအပြစ်တဆဲ့ရှစ်မျိုးတို့တွင် တမျိုးမျိုးနှင့် ပြည့်စုံသောကျောင်းကို “မသင့်လျော်သော ကျောင်း”ဟု သိအပ်ပေသည်။ အဋ္ဌကထာတို့၌ ဆိုထားသော အောက်ပါ (ဂါထာ ၃-ပုဒ်)စကားလည်း ရှိပေ၏။

“ကြီးသောကျောင်း, ကျောင်းသစ်, အိုမင်း ဆွေးမြေ့သောကျောင်း, လမ်းမကြီးနီးသောကျောင်း, ကျောက်ရေကန်ရှိသောကျောင်း, ဟင်းရွက်ခင်းရှိသောကျောင်း, ပန်းပင်များရှိသော ကျောင်း, သစ်သီးပင်များရှိသောကျောင်း, အလေးအမြတ် ချီးမွမ်းအပ်သောကျောင်း,

မြို့ရွာနီးသောကျောင်း, သစ်ပင်ဝါးပင် ပေါများသောကျောင်း, လယ်ကွင်းနှင့်စပ်သောကျောင်း, အချင်းချင်း မသင့်မျှသောပုဂ္ဂိုလ်တို့

၃၇၂

နေသောကျောင်း, ရေဆိပ် ကုန်းဆိပ် နီးသောကျောင်း, တိုင်းစွန်ပြည်ဖျား၌ ရှိသောကျောင်း, တိုင်းပြည်နယ်ခြား၌ ရှိသောကျောင်း, မလျောက်ပတ်သောကျောင်း, မိတ်ဆွေကောင်းမရှိသောကျောင်း,

ဤတဆဲ့ရှစ်မျိုးသော ကျောင်းဟူသော ဌာနတို့ကို ဤဆိုခဲ့သည့်အတိုင်း (ဘာဝနာနှင့် မသင့်လျော်-ဟု) သိ၍ ပညာရှိယောဂီသည် ဘေးရန်ရှိသောလမ်းကို (ရှောင်ကြဉ်သ)ကဲ့သို့ ဝေးစွာ ရှောင်ကြဉ်ရာ၏။”

သင့်လျော်သောကျောင်း

ဆွမ်းခံရွာမှ မနီးလွန်း မဝေးလွန်းခြင်း အစရှိသော အင်္ဂါငါးပါးနှင့် ပြည့်စုံသောကျောင်းသည် သင့်လျော်သောကျောင်း မည်၏။ မှန်ပေ၏။

“ရဟန်းတို့၊ ကျောင်းသည် အဘယ်သို့လျှင် အင်္ဂါငါးပါးနှင့် ပြည့်စုံသနည်း? ရဟန်းတို့၊ ဤ(သာသနာတော်)၌ ကျောင်းသည် (၁) (ဆွမ်းခံရွာနှင့်) နီးလည်း မနီးလွန်း ဝေးလည်း မဝေးလွန်း (ဆွမ်းခံရွာသို့ သွားလာရေးအတွက် ဘေးရန်စသည် ကင်းရှင်းသောလမ်းရှိခြင်းကြောင့်) သွားလာရန် သင့်လျော်လျောက်ပတ် ပြည့်စုံကောင်းမြတ်၏၊ (၂) နေ့အခါ၌ လူတို့နှင့်မရောပြွမ်း၊ ညဉ့်အခါ၌ လူသံတိတ်ဆိတ်၏၊ အုတ်အော်သောင်းသင်း ဆူညံခြင်းလည်း ကင်း၏။ (၃) မှက် ခြင် လေ နေပူ မြွေ ကင်းတို့၏ ကိုက်ခဲထိပါးခြင်းအတွေ့တို့ မရှိပေ။ (၄) ထိုကျောင်း၌နေသော ယောဂီရဟန်းအား သင်္ကန်း ဆွမ်း ကျောင်းနှင့် သူနာ၏ အထောက်အပံ့ကာကွယ်ရေး ဆေးတို့သည် မပင်ပန်းရပဲ လွယ်ကူစွာသာလျှင် ဖြစ်ပေါ်ကုန်၏။ (၅) ထိုကျောင်း၌ ပရိယတ်ကျမ်းဂန်များစွာကို ကြားနာသင်ယူပြီးဖြစ်ကုန်သော ပရိယတ္တိဓမ္မကို နှုတ်တက်ရွရွ

၃၇၃

ဆောင်ထားကြကုန်သော (သုတ် အဘိဓမ္မာဟူသော) ဓမ္မကို ဆောင်ကုန်သော ဝိနည်းကိုဆောင်ကုန်သော (သုတ် အဘိဓမ္မာ ဝိနည်းတို့၏) မာတိကာကို ဆောင်ကုန်သော ခိုင်မြဲသော သီလစသော ဂုဏ်ထူးရှိကုန်သော ရဟန်းတော်တို့ သီတင်းသုံးနေထိုင်ကြကုန်၏။ ထိုရဟန်းတော်တို့(အထံ)သို့ ရံဖန်ရံခါ ချဉ်းကပ်၍ “အရှင်ဘုရား ဤပုဒ်သည် (ရှေ့နောက် အဆက်အစပ်အားဖြင့်) အဘယ်သို့ပါနည်း၊ ဤပုဒ်၏အနက်ကား အဘယ်ပါနည်း”ဟု ပါဠိ ပုဒ် ပါဌ်ကို မေးမြန်း၏။ အနက်ကို မေးမြန်းစုံစမ်း၏၊ ထိုယောဂီရဟန်းအား ထိုအရှင်တို့သည် မဖွင့်ရသေးသော အနက်ကိုလည်း ဖွင့်ပြကုန်၏။ ပေါ်လွင်အောင် မပြုရသေးသည်ကိုလည်း ပေါ်လွင်အောင် ပြုပေးကုန်၏၊ များစွာသော သံသယဖြစ်ဖွယ်ရာ ခက်ခဲဖုထစ်သော ပါဠိရပ်တို့၌လည်း သံသယကို ပယ်ဖျောက်ပေးကုန်၏။ ရဟန်းတို့၊ ဤသို့လျှင် ကျောင်းသည် အင်္ဂါငါးပါးနှင့် ပြည့်စုံ၏”ဟူသော

ဤစကားကို မြတ်စွာဘုရား ဟောတော်မူအပ်ပေသည်။

ဤဆိုခဲ့ပြီးသော စကားသည် “သမာဓိဘာဝနာနှင့် မသင့်လျော်သောကျောင်းကို ပယ်စွန့်၍ သင့်လျော်သောကျောင်း၌ နေလျက်”ဟူသော ဤစကား၌ အကျယ်ပေတည်း။

ပလိဗောဓအငယ် ဖြတ်ခြင်း

၅၄။ “ပလိဗောဓအငယ်ကို ဖြတ်၍”ဟူရာ၌ (အကျယ်ကား) ဤဆိုခဲ့သည့်အတိုင်း သင့်လျော်သောကျောင်း၌နေသော ယောဂီရဟန်းသည် ပလိဗောဓအငယ်တို့ကိုလည်း ပယ်ဖြတ်အပ်ကုန်၏၊ ထိုပလိဗောဓအငယ်တို့ဟူသည် အဘယ်နည်း? ရှည်သော ဆံပင်, ခြေသည်း, လက်သည်းနှင့် မုတ်ဆိတ်ကြင်စွယ်တို့ကို ဖြတ်အပ်ကုန်၏။ ဆွေးမြေ့သော သင်္ကန်းတို့၌

၃၇၄

ခိုင်မြဲအောင်ပြုမှုဟူသော ဖာထေးခြင်းကို၎င်း၊ (စုတ်ပြတ်ရာ၌) ချုပ်စပ်ခြင်းအမှုကို၎င်း ပြုအပ်၏။ အကယ်၍ သပိတ်၌ အညစ်အကြေးရှိငြားအံ့၊ သပိတ်ကို မီးထပ်၍ ဖုတ်အပ်၏။ ညောင်စောင်း အင်းပျဉ် စသည်တို့ကို သုတ်သင်အပ်(ကုန်)၏။ ဤဆိုအပ်ပြီးသည်တို့ကား ပလိဗောဓအငယ်တို့ပေတည်း။ ဤသည်ကား “ပလိဗောဓအငယ်ကို ဖြတ်၍”ဟူသော ဤစကား၌ အကျယ်ပေတည်း။

ဘာဝနာအစီအရင်

၅၅။ ယခုအခါ “ပွါးစေပုံ ဘာဝနာအစီအရင် အလုံးစုံကို မယုတ်လျော့စေပဲ ပွါးစေအပ်၏”ဟူသော ဤစကား၌ ဤဆိုလတံ့သည်ကား ပထဝီကသိုဏ်းကို အစပြု၍ အလုံးစုံသော ကမ္မဋ္ဌာန်းတို့၏ အစွမ်းအားဖြင့် အကျယ်ပြဆိုသော စကားပေတည်း။

[၁၂၀] ဤဆိုခဲ့သည့်အတိုင်း ပလိဗောဓအငယ်ကို ဖြတ်ပြီးသော ယောဂီသည် ဆွမ်းဘုဉ်းပေးပြီးနောက် ဆွမ်းဘုဉ်းပေးရာမှ ပြန်လာခဲ့၍ ဆွမ်းဆီယစ်ခြင်းကို ပယ်ဖျောက်ပြီးလျှင် လူသူတိတ်ဆိတ်သော အရပ်၌ ချမ်းသာစွာထိုင်လျက် ပြုပြင်စီရင်ထားသော မြေ၌ဖြစ်စေ, ပြုပြင်စီရင်ခြင်းမရှိသော ပကတိမြေ၌ဖြစ်စေ ဥဂ္ဂဟနိမိတ်ကို ယူအပ်၏။ မှန်ပေ၏။ (ရှေးအဋ္ဌကထာတို့၌) အောက်ပါစကားကို ဆိုထားပေ၏။

“ပထဝီကသိုဏ်း၌ ဥဂ္ဂဟနိမိတ်ယူသော ယောဂီသည် ဆိုလတံ့သော ပထဝီအထူး၌ နိမိတ်ကိုယူ၏၊ ပြုပြင်စီရင်ထားသည်မူလည်းဖြစ်သော, ပြုပြင်စီရင်ခြင်းမရှိ ပကတိအတိုင်းမူလည်းဖြစ်သော၊ အပိုင်းအခြားရှိသည်သာဖြစ်၍ အပိုင်းအခြားမရှိမဟုတ်သော၊ အစွန်းအနားရှိသည်သာဖြစ်၍ အစွန်းအနားမရှိ မဟုတ်သော၊ အဝန်းရှိသည်သာဖြစ်၍ အဝန်းမရှိမဟုတ်သော၊ အဆုံးရှိသည်သာ

၃၇၅

ဖြစ်၍ အဆုံးမရှိမဟုတ်သော၊ စကောငယ်ပမာဏ ရှိသည်မူလည်းဖြစ်သော, အိုးစရည်းဖုံး စလောင်းကြီးပမာဏ ရှိသည်မူလည်းဖြစ်သော (မြေဝန်း၌ ဥဂ္ဂဟနိမိတ်ကို ယူ၏)။ ထိုရဟန်းသည် ထိုဥဂ္ဂဟနိမိတ်ကို (မျက်စိမှိတ်လျက် နှလုံးသွင်းဆင်ခြင်လျှင် ပီပီပြင်ပြင်ထင်လာအောင်) ကောင်းစွာ ယူ၏၊ ထပ်တလဲလဲ သတိစွဲအောင် မြဲစွာမှတ်သား၏၊ အဖန်ဖန် ဆင်ခြင်စဉ်းစား နှလုံး၌ထား၏^၁။ ထိုယောဂီသည် ထိုဥဂ္ဂဟနိမိတ်ကို ကောင်းစွာယူ၍, မြဲစွာမှတ်သား၍, အဖန်ဖန် ဆင်ခြင်စဉ်းစား နှလုံး၌ထား၍ (အဒ္ဓါ ဣမာယ ပဋိပဒါယ ဇရာမရဏမှာ ပရိမုစ္စိဿာမိ) “ဤအကျင့်ဖြင့် အိုခြင်း သေခြင်းမှ မုချလွတ်ရပေလိမ့်မည်”ဟု အကျိုးဆက်ကို မြှော်မြင်လျက် ရတနာမြတ်ဟု အမှတ်ပြုကာ လေးစားသောစိတ်ကို ဖြစ်စေ၍ ကောင်းစွာမြတ်နိုးလျက် ထိုဥဂ္ဂဟနိမိတ် အာရုံ၌သာလျှင် စိတ်ကို ဖွဲ့ချည်၏။ ထိုယောဂီသည် ကာမဂုဏ်တို့မှ ကင်းဆိတ်၍သာလျှင်.. ပဌမဈာန်ကို ပြည့်စုံစေ၍ နေ၏။”

အထက်ပါ အဋ္ဌကထာစကားရပ်၌ (အကျယ်ကား) အကြင်ရဟန်းသည် အတိတ်ဘဝ၌လည်း (ဗုဒ္ဓမြတ်စွာ၏) သာသနာတော်၌ဖြစ်စေ၊ ရသေ့ရဟန်းအဖြစ်၌ဖြစ်စေ ရဟန်းပြု၍ ပထဝီကသိုဏ်း၌ စတုက္ကဈာန်, ပဉ္စကဈာန်တို့ကို

မှတ်ချက်

၁-သုဝဝတ္ထိတံ ဝဝတ္ထပေတိ-ပုဒ်ကို သဒ္ဒါနက် အတိအကျပြန်လျှင် ကောင်းစွာ အသီးအခြား ထားအပ်သည်ကို အသီးအခြားထား၏-ဟု ဖြစ်၏၊ ထိုသို့ထားခြင်းမှာ ဤအရာ၌ အဖန်ဖန် ဆင်ခြင်စဉ်းစားလျက် နှလုံးသွင်းခြင်း စိတ်နှလုံး၌ ထားခြင်းပင်တည်း။ ထို့ကြောင့် ဋီကာ၌ “ဤသို့ မြဲစွာ မှတ်သားအပ်ပြီးသော ထိုအာရုံနိမိတ်ကို အဖန်ဖန် ဆင်ခြင်လျက် နှလုံးသွင်းလျက် ထိုအာရုံနိမိတ်ကိုပင်လျှင် အာရုံပြု၍ အဖန်ဖန် မှီဝဲခြင်း ပွါးစေခြင်းကို အကြိမ်များစွာ ဖြစ်စေသောသူသည် သုဝဝတ္ထိတံ ဝဝတ္ထပေတိ မည်၏”ဟု ဖွင့်ပေသည်။

၃၇၆

ဖြစ်စေဘူး၏^၁။ ဤသို့သဘောရှိသော (သမထဘာဝနာတည်းဟူသော) ကောင်းမှုရှိသော အားကြီးသော အကြောင်းအထောက်အပံ့နှင့် ပြည့်စုံသော ယောဂီအား ပြုပြင်စီရင်ခြင်းမရှိသော ပကတိမြေပြင်ဝယ် ထွန်ထားရာအရပ်၌ဖြစ်စေ၊ ကောက်နယ်တလင်းဝန်း၌ဖြစ်စေ မလ္လကမထေရ်အား (ဖြစ်ပေါ်သ)ကဲ့သို့ ဥဂ္ဂဟနိမိတ်^၂ ဖြစ်ပေါ်၏။ ထိုမလ္လကမထေရ်အရှင်အား ထွန်ထားရာအရပ်ကိုကြည့်စဉ် ထိုထွန်ထားရာအရပ် အတိုင်းအရှည်ရှိသည်သာလျှင်ဖြစ်သော ဥဂ္ဂဟနိမိတ်^၂ ဖြစ်ပေါ်လေသည်။ ထိုမထေရ်သည် ထိုနိမိတ်ကို ပွါးစေပြီးလျှင်^၃ ပဉ္စကဈာန်တို့ကို ဖြစ်စေ၍ ဈာန်ကို အခြေခံပြုကာ ဝိပဿနာကိုဖြစ်စေ၍ အရဟတ္တဖိုလ်သို့ ရောက်လေ၏။

ဤဆိုခဲ့သည့်အတိုင်း (သမထဘာဝနာကုသိုလ်ဟူသော) လွန်ကဲသော ကောင်းမှုကို မပြုဘူးသော ယောဂီသည်ကား ဆရာ၏အထံ၌ သင်ယူခဲ့သော ကမ္မဋ္ဌာန်းအစီအရင်ကို မချွတ်မယွင်းစေပဲ ကသိုဏ်း၏ အပြစ်လေးပါးတို့ကို ရှောင်လျက် ကသိုဏ်းဝန်းကို ပြုလုပ်အပ်၏။ ကသိုဏ်း၏ အပြစ်တို့သည်

မှတ်ချက်

၁- နိဗ္ဗတ္တိတပုဗ္ဗာနိ- ဖြစ်စေအပ်ဘူးကုန်၏-ဟု အတိအကျပြန်လျှင် အချို့မှာ နားမလည်ပဲရှိရာသောကြောင့် ရဟန်းသည်-ဟူသော ကတ္တားကိုငဲ့၍ အထက်ပါအတိုင်း ပြန်ထားသည်။

၂- နိမိတ္တံ-နိမိတ်သည်-ဟု သာမညဆိုထားသော်လည်း နိမိတ္တံ ဂဏှိတဗ္ဗံ- ဥဂ္ဂဟနိမိတ်ကို ယူအပ်၏-ဟူသော ရှေးစကားနှင့် ဆက်စပ်သည့်အရာဖြစ်သောကြောင့် ဥဂ္ဂဟနိမိတ်ဟု ဖော်၍ ပြန်သည်။

၃-ဤ၌လည်း နိမိတ်ဟူသည်မှာ ရှေးဝါကျ၌ပြခဲ့သော ဥဂ္ဂဟနိမိတ်ပင် ဖြစ်သည်။ သို့သော် ဝဍ္ဎေတွာ- ပွါးစေပြီးလျှင်-ဟု ဆိုရာ၌ ပဋိဘာဂနိမိတ်ကိုသာလျှင် ပွါးစေအပ်သောကြောင့် ဤအရာ၌ ပွါးစေခြင်းဟူသည်မှာ ဥဂ္ဂဟနိမိတ်မှ ပဋိဘာဂနိမိတ်သို့ ရောက်စေခြင်း- ပဋိဘာဂနိမိတ် ထင်စေခြင်းပင် ဖြစ်သည်ဟု ယူရာ၏။

၃၇၇

အညို အဝါ အနီ အဖြူရောင်ရှိသော မြေတို့နှင့် ရောသောအားဖြင့် လေးပါးရှိကုန်၏။ ထို့ကြောင့် ထိုအညိုရောင်စသည် အဆင်းရှိသော မြေကို မယူမူ၍ (ရာဝဏ) ဂင်္ဂါမြစ်ရေအယဉ်ဖြင့် တိုက်စားထားရာ ကမ်းပါးအရပ်၌(ရှိသော) မြေနှင့်တူသည့် အရုဏ်ရောင်ရှိသော မြေညက်ဖြင့် ကသိုဏ်းဝန်းကို ပြုလုပ်အပ်၏။ ထိုကသိုဏ်းဝန်းကိုလည်း ကျောင်းတိုက်အလယ် သာမဏေစသည်တို့၏ သွားလာရာအရပ်၌ မပြုလုပ်သင့်ပေ၊ ကျောင်းတိုက်အစွန် ဖုံးကွယ်လျှို့ဝှက်ရာအရပ်ဝယ် တောင်ဝှမ်း၌သော်၎င်း၊ သစ်ရွက်မိုးကျောင်း၌သော်၎င်း^၁ ရွှေ့ပြောင်း၍ရစကောင်းသော ကသိုဏ်းဝန်းကိုဖြစ်စေ၊ ထိုအရပ်၌ အမြဲတည်သော ကသိုဏ်းဝန်းကိုဖြစ်စေ ပြုလုပ်အပ်၏။ ထိုကသိုဏ်းဝန်း ၂-မျိုးတို့တွင် ရွှေပြောင်း၍ရစကောင်းသော ကသိုဏ်းဝန်းကို^၂ ဒုတ်တံ ၄-ချောင်းတို့၌ [၁၂၁] အဝတ်နွမ်းစကိုဖြစ်စေ, သားရေကိုဖြစ်စေ, သပေါ့ဖျာကိုဖြစ်စေ ချည်နှောင်ပြီးလျှင် ထိုအဝတ်နွမ်းစ-စသည်၌^၃ မြက် သစ်မြစ် ကျောက်စရစ် အိုးခြမ်းတို့ကို ရွေးကောက်ဖယ်ထားပြီးသော ကောင်းစွာနယ်ထားပြီးသော မြေညက်ဖြင့် ဆိုခဲ့ပြီးသော (စကောငယ် သို့မဟုတ် စလောင်းဖုံးကြီး) ပမာဏရှိသော အဝန်းအဝိုင်းကို လိမ်းကျံ၍ ပြုလုပ်အပ်၏။ ထို(ရွှေ့ပြောင်း၍ ရစကောင်းသော) ကသိုဏ်းဝန်းကို စတင်ရှုသောအခါမှာ မြေပြင်၌ဖြန့်၍ ကြည့်ရှုအပ်၏။ ထိုအရပ်၌ အမြဲတည်သော ကသိုဏ်းဝန်းကို(မူ) မြေပြင်၌ ပဒုမ္မာကြာချပ်သဏ္ဌာန်ဖြင့် သစ်ငုတ်တို့ကို စိုက်ပြီးလျှင် နွယ်တို့ဖြင့် ဖွဲ့ယှက်ချည်နှောင်၍ ပြုလုပ်အပ်၏။

မှတ်ချက်

၁-သစ်ရွက်မိုးကျောင်း၌သော်၎င်း.. ပြုလုပ်အပ်၏-ဟု စပ်ပါ။

၂- ကသိုဏ်းဝန်းကို.. ပြုလုပ်အပ်၏-ဟု စပ်ပါ။

၃- ထိုအဝတ်နွမ်းစ-စသည်၌.. မြေညက်ဖြင့်.. အဝန်းအဝိုင်းကို လိမ်းကျံ၍ဟု စပ်ပါ။

၃၇၈

အကယ်၍ ထိုအရုဏ်ရောင်မြေညက်သည် မလောက်ငြားအံ့၊ အောက်၌ အခြားမြေကိုထည့်၍ အထက်အဖို့၌ ကောင်းစွာသုတ်သင်ထားသော အရုဏ်ရောင်မြေညက်ဖြင့် အချင်း တထွာနှင့်လေးသစ်ရှိသော မြေအဝန်းအဝိုင်းကို ပြုလုပ်အပ်၏။ ထိုအတိုင်းအရှည်ကိုပင်ရည်၍ “စကောငယ်ပမာဏ ရှိသည်မူလည်းဖြစ်သော, အိုးစရည်းဖုံး စလောင်းကြီးပမာဏ ရှိသည်မူလည်းဖြစ်သော”ဟု ဆို(အပ်)ပေသည်။ “အပိုင်းအခြားရှိသည်သာဖြစ်၍ အပိုင်းအခြားမရှိ မဟုတ်သော” ဤသို့ အစရှိသော စကားကိုမူ ထိုကသိုဏ်းဝန်း၏ အပိုင်းအခြားအလို့ငှါ ဆို(အပ်)ပေသည်။

၅၆။ ထိုသို့ အပိုင်းအခြားအလို့ငှါ ဆိုသောကြောင့် ဤသို့ ဆိုခဲ့ပြီးသော အချင်းတထွာနှင့် လေးသစ်ပမာဏကို (အဆင်းမတူသော အခြားမြေညက်ဖြင့်) အပိုင်းအခြားပြုပြီးလျှင်^၁ (စန္ဒကူးစသော) သစ်သားလက်သည် အရုဏ်ရောင်အဆင်းနှင့် သဘောမတူသောအဆင်းကို ဖြစ်ပေါ်စေတတ်သောကြောင့် ထိုသစ်သားလက်ကို မယူပဲ ကျောက်လက်ဖြင့် ပွတ်တိုက်၍ ညီညာသော စည်အပြင်နှင့်တူအောင် ပြုအပ်၏၊ ထိုသို့ ပြုပြီးလျှင်^၂ ထိုကသိုဏ်းဝန်းထားရာအရပ်ကို တံမြက်လှည်း၍ ရေမိုးချိုးကာ ပြန်လာပြီးလျှင် ကသိုဏ်းဝန်းမှ နှစ်တောင်ထွာအတွင်းဖြစ်သော အရပ်ဝယ် ခင်းထားသော တထွာနှင့် လက်လေးသစ်အခြေရှိသော ညီညီညာညာချထားသော အင်းပျဉ်၌ ထိုင်အပ်၏။ ထိုနှစ်တောင့်ထွာထက် ဝေးသောအရပ်၌ ထိုင်သောယောဂီအား ကသိုဏ်းဝန်းမထင်ပေ။ (ထိုနှစ်တောင့်

မှတ်ချက်

၁- အပိုင်းအခြားပြုပြီးလျှင်.. ကျောက်လက်ဖြင့် ပွတ်တိုက်၍.. ပြုအပ်၏-ဟု စပ်ပါ။

၂- ကတွာ- ပြုပြီးလျှင်-ဟု အတိအကျပြန်လျှင် စကားမချောသောကြောင့် ယင်းပုဒ်ကို “ပြုအပ်၏၊ ထိုသို့ ပြုပြီးလျှင်”ဟု ဝါကျပါခွဲ၍ ပြန်ထားသည်။

၃၇၉

ထွာထက်) နီးသောအရပ်၌ (ထိုင်သောယောဂီအား) ကသိုဏ်း၏အပြစ်တို့ ထင်ကုန်၏။ ထိုတထွာနှင့် လက်လေးသစ်အခြေရှိသော အင်းပျဉ်ထက် မြင့်သောအင်းပျဉ်၌ ထိုင်သောယောဂီသည် လည်ကို အောက်သို့ညွတ်၍ ကြည့်ရ၏။ (ထိုပမာဏအောက်)နိမ့်သော အင်းပျဉ်၌ (ထိုင်သောယောဂီအား) ဒူးဆစ်တို့ နာကျင်ကုန်၏။ ထို့ကြောင့် ဆိုအပ်ပြီးသောနည်းဖြင့်သာ ထိုင်ပြီးလျှင်^၁ “ကာမဂုဏ်တို့သည် သာယာဖွယ်မရှိကုန်” ဤသို့ အစရှိသောနည်းဖြင့် ကာမဂုဏ်တို့၌ အပြစ်ကိုဆင်ခြင်၍^၂ ကာမဂုဏ်တို့မှ ထွက်မြောက်ကြောင်းဖြစ်သည့်ပြင် ဒုက္ခအလုံးစုံကို လွန်မြောက်ခြင်း၏ အကြောင်းလည်းဖြစ်သော ဈာန်၌ အလိုဆန္ဒကို ဖြစ်ပေါ်စေလျက်^၃ ဘုရားဂုဏ်, တရားဂုဏ်, သံဃာ့ဂုဏ်တို့ကို အဖန်ဖန်အောက်မေ့ခြင်းဖြင့် နှစ်သက်ဝမ်းမြောက်ခြင်းကို ဖြစ်စေ၍^၄ “ယခု ငါကျင့်မည့်အကျင့်သည် အလုံးစုံသော ဘုရား ပစ္စေကဗုဒ္ဓါနှင့် အရိယာသာဝကတို့ ကျင့်ကြသည့် အကျင့်ပေတည်း”ဟု အကျင့်၌ ရိုသေလေးစားခြင်းကို ဖြစ်စေလျက်^၅ “(စိတ္တဝိဝေကစသော) ဝိဝေကကြောင့်ဖြစ်သော ချမ်းသာဟူသော အရသာ၏အဖို့ကို ရရှိပေတော့မည်”ဟု တက်ကြွသောလုံ့လကို ဖြစ်စေပြီးလျှင်^၆ ညီမျှသောအခြင်းအရာဖြင့် မျက်စိတို့ကိုဖွင့်၍^၇ (ပထဝီကသိုဏ်း၌ မျက်စိဖြင့်ယူပြီးသော) နိမိတ်ကို (စိတ်ဖြင့်)ယူလျက် ပွါးစေအပ်၏^၈။

မှတ်ချက်

၁-၂-၃-၄-၅-၆-၇- “ထိုင်ပြီးလျှင်.. ဆင်ခြင်၍.. ဖြစ်ပေါ်စေလျက်.. ဖြစ်စေ၍.. ဖြစ်စေလျက်.. ဖြစ်စေပြီးလျှင် မျက်စိတို့ကိုဖွင့်၍.. နိမိတ်ကိုယူလျက် ပွါးစေအပ်၏-ဟု စပ်ပါ။

၈- ပွါးစေအပ်၏-ဟူသည်ကား ထိုအခြင်းအရာဖြင့်ဖြစ်သော နိမိတ်မှတ်ယူမှုကို ပွါးစအပ်၏ အဖန်ဖန် မှီဝဲအပ်၏ အကြိမ်များစွာ ပြုအပ်၏(ဟု ဆိုလို၏)။ (ဋီကာ)

၃၈၀

မျက်စိကို ဖွင့်လွန်းသောယောဂီအား မျက်စိပင်ပန်း၏၊ ကသိုဏ်းဝန်းသည်လည်း အလွန်ထင်ရှား၏။ ထို့ကြောင့် ထိုယောဂီအား နိမိတ်မဖြစ်ပေါ်တတ်ပေ။ အလွန်မှေးမှေးဖွင့်သော ယောဂီအား ကသိုဏ်းဝန်းလည်း မထင်ရှား၊ စိတ်လည်းတွန့်ဆုတ်၏၊ ဤသို့ (ကြည့်လျှင်)လည်း နိမိတ် မဖြစ်ပေါ်တတ်ပေ။ ထို့ကြောင့် ကြေးမုံပြင်၌ မျက်နှာရိပ်ကို ကြည့်သောသူကဲ့သို့ ညီမျှသောအခြင်းအရာအားဖြင့် မျက်စိတို့ကိုဖွင့်၍ နိမိတ်ကိုယူလျက် ပွါးစေအပ်၏။ အဆင်းကို မဆင်ခြင်အပ်ပေ^၁၊ (ခက်မာခြင်း) လက္ခဏာကိုလည်း နှလုံးမသွင်းအပ်ပေ^၂။ စင်စစ်မူ [၁၂၂] အဆင်းကိုမလွှတ်ပဲ မှီရာပထဝီနှင့်တူသော အခြင်းအရာရှိသည်ကို ပြု၍^၃ (ပထဝီဓာတ်၏) သတ္တိလွန်ကဲသောအားဖြင့် (ပထဝီဟူသော) ဝေါဟာရပညတ်၌ စိတ်ကိုထား၍ နှလုံးသွင်းအပ်၏။ ပထဝီ, မဟီ, မေဒိနီ, ဘူမိ, ဝသုဓာ, ဝသုန္ဓရာ(မြေ) ဤသို့အစရှိသော မြေ၏အမည်တို့တွင် (ထိုယောဂီရွတ်ဆိုရန်) အလိုရှိသည့်ပြင် ထိုယောဂီအား (ရှေးကမှတ်ယူဘူးသော) အမှတ်သညာ၏ အစွမ်းအားဖြင့် လျော်လည်းလျော်သော အမည်ကို ရွတ်ဆိုအပ်၏။ စင်စစ် အသင့်လျော်ဆုံးမှာမူ ပထဝီ-ဟူသော ဤအမည်သည်သာလျှင် ထင်ရှားသောကြောင့် ထင်ရှားသော (ယင်း)အမည်၏

မှတ်ချက်

၁- အဆင်းကသိုဏ်းတို့နှင့် မရောယှက်စေရန် ညွှန်ကြားသော စကားဖြစ်သည်။

၂-ဓာတုဝဝတ္ထာန်နှင့် မရောယှက်စေရန် ညွှန်ကြားသော စကားဖြစ်သည်။

၃- နိဿယေန သမာနာကာရံ၊ ယန္နိဿိတော သော ဝဏ္ဏော, တာယ ပထဝိယာ သမာနဂတိကံ ကတွာ ဝဏ္ဏေန သဟေဝ ပထဝီတိ မနသိကာတဗ္ဗန္တိ အတ္ထော-ဟု ပြည်မူနိဿယ၌ရှိသော ဋီကာအဖွင့်ပါဌ်ကိုမှီ၍ ပြန်ထားသည်။ မှီရာ ပထဝီကသိုဏ်းဝန်း ပုံသဏ္ဌာန်အတိုင်း မြေ-ဟု နှလုံးသွင်းရမည်ဟု ဆိုလို၏။

၃၈၁

အစွမ်းအားဖြင့်သာလျှင် “ပထဝီ ပထဝီ”(မြေ မြေ)ဟု ပွါးစေအပ်၏။ (မျက်စိကို) ရံခါဖွင့်၍ ရံခါမှိတ်၍ ဆင်ခြင်နှလုံးသွင်းအပ်၏။ ဥဂ္ဂဟနိမိတ် မဖြစ်ပေါ်သေးသမျှ ကာလပတ်လုံး အကြိမ်တရာ အကြိမ်တထောင်ပင် ဖြစ်စေ ထို့ထက်ပိုလွန်၍ပင်ဖြစ်စေ ဤဆိုခဲ့ပြီးသော နည်းဖြင့်သာလျှင် ပွါးစေအပ်၏။

၅၇။ ဤဆိုခဲ့ပြီးသည့်အတိုင်း ပွါးစေသော ထိုရဟန်းအား အကြင်အခါ၌ မျက်စိမှိတ်၍ ဆင်ခြင်စဉ် မျက်စိဖွင့်၍ ဆင်ခြင်သောအခါ၌ကဲ့သို့ပင် (စိတ်၌ ပထဝီကသိုဏ်းဝန်း) ထင်ပေါ်လာ၏၊ ထိုအခါ၌ ဥဂ္ဂဟနိမိတ် ဖြစ်ပေါ်သည်မည်၏။ ထိုဥဂ္ဂဟနိမိတ် ဖြစ်ပေါ်လာသောအခါမှစ၍ ထို(ကသိုဏ်းဝန်းပုံရှိရာ)အရပ်၌ မနေသင့်တော့ပေ။ မိမိနေရာ (ကျောင်းခန်း)သို့ဝင်၍ ထိုကျောင်းခန်း၌ ထိုင်လျက် ပွါးစေအပ်၏။ ခြေဆေးခြင်းကိစ္စအတွက် အချိန်ဖင့်ခြင်းကို ရှောင်လွှဲရန်အလို့ငှါ ထိုယောဂီသည် လွှာချင်းဘိနပ်နှင့် (ဘေးရန်ကို ကာကွယ်တားဆီးရန်အလို့ငှါ) တောင်ဝှေးကို အလိုရှိအပ်၏။ အကယ်၍ နုသေးသော သမာဓိသည် မလျောက်ပတ်သော အကြောင်းတစုံတရာကြောင့် ပျက်သွားလျှင် ထိုယောဂီသည် ဘိနပ်စီးလျက် တောင်ဝှေးကိုယူကာ ထိုကသိုဏ်းဝန်းပုံရှိရာအရပ်သို့ သွား၍ နိမိတ်ကိုယူပြီးလျှင် ပြန်လာ၍ ချမ်းသာစွာထိုင်လျက် ပွါးစေအပ်၏။ အကြိမ်ကြိမ်အဖန်ဖန် နှလုံးသွင်းအပ်၏၊ (သမ္မာသင်္ကပ္ပဟူသော) ကြံစည်မှုဖြင့် ထုနှက်သလို နှလုံးသွင်းခြင်း, အထူးကြံစည်မှုဖြင့် လှည့်ပတ်၍ ထုနှက်သလို အဖန်ဖန်နှလုံးသွင်းခြင်းကို ပြုအပ်၏^၁။ ဤအတိုင်းပြုလုပ်သော ထိုယောဂီအား

မှတ်ချက်

၁- တက္က- ကြံစည်မှုဖြင့် + အာဟတ- ထုနှက်အပ်- ခေါက်အပ်သည်၊ ကြံစည်မှုဖြင့် ထုနှက်- ခေါက်-ဟူသည်မှာ ဒုတ်ဖြင့် ထုနှက်သကဲ့သို့ ခေါက်သကဲ့သို့ အာရုံကို ထိထိမိမိ နှလုံးသွင်း ကြံစည်ခြင်းကိုပင် ဆိုလိုသည်။ ထို့ကြောင့် ဋီကာ၌

၃၈၂

ဘာဝနာအစဉ်အားဖြင့်^၁ နီဝရဏတို့သည် ကွာကုန်၏၊ ကိလေသာတို့သည် ငြိမ်ဝပ်ကုန်၏၊ ဥပစာရသမာဓိက စိတ်ကို ကောင်းစွာ ထား(အပ်)၏၊ (ဝါ- ဥပစာရသမာဓိဖြင့် စိတ်သည် တည်ကြည်၏)၊ ပဋိဘာဂနိမိတ် ဖြစ်ပေါ်၏။

ထိုဥဂ္ဂဟနိမိတ် ပဋိဘာဂနိမိတ် နှစ်ပါးတို့တွင် ဤဆိုလတံ့သည်ကား ရှေးဖြစ်သော ဥဂ္ဂဟနိမိတ်နှင့် ဤပဋိဘာဂနိမိတ်၏ ထူးခြားချက်ပေတည်း၊ ဥဂ္ဂဟနိမိတ်၌ ကသိုဏ်း၏ (လက်ချောင်းရာ လက်နှောင့်ရာစသော) အပြစ်

မှတ်ချက်

“တက္ကာဟတံ ဝိတက္ကာဟတံ- ဟူသည်ကား ကြံစည်တတ်သောကြောင့်၎င်း၊ အထူးနှင့်တကွ (ထူးထူးခြားခြား) ကြံစည်တတ်သောကြောင့်၎င်း တက္က-ဟူ၍၎င်း ဝိတက္က-ဟူ၍၎င်း ဤသို့ အမည်ရသော ဘာဝနာစိတ်နှင့်ယှဉ်သော (သမ္မာသင်္ကပ္ပဖြင့်) ရှေးဦးစွာ ထုနှက်ခြင်း လှည့်ပတ်၍ ထုနှက်ခြင်းကိစ္စရှိသော အဆင့်ဆင့် (အဖန်ဖန်)ဖြစ်သော သမ္မာသင်္ကပ္ပဖြင့် ကမ္မဋ္ဌာန်းအာရုံကို ရှေးဦးစွာ ထုနှက်အပ်သည်ကို၎င်း, လှည့်ပတ်၍ ထုနှက်အပ်သည်ကို၎င်း ပြုအပ်၏၊ အားကောင်းသော ကြံစည်မှုဟူသော နှလုံးသွင်းခြင်းကို အကြိမ်များစွာ ဖြစ်စေအပ်၏-ဟူသော အနက်ကို ဆိုလို၏”ဟု ဖွင့်ပြထားပေသည်။ ထို့ကြောင့် သိလွယ်စေရန် အထက်ပါအတိုင်း အနည်းငယ်ပြင်၍ ဖော်၍ ပြန်ထားသည်။

၁-ဤအရာ၌ ပရိကမ္မဘာဝနာ ဥပစာရဘာဝနာတို့မှတပါး အခြား ဘာဝနာအစဉ်မည်သည် မရှိပေ။ ထို့ကြောင့် ဘာဝနာ အားကောင်းလေလေ ကာမစ္ဆန္ဒစသော နီဝရဏတို့ အဖြစ်နည်း၍ ကျဲ၍ ကင်းကွာကြလေလေ ဖြစ်သည်ကို ဆိုလိုသည်ဟု ယူအပ်၏။ ထို့ကြောင့် ဋီကာ၌ “အနုက္ကမေန- အစဉ်အားဖြင့်-ဟူသည်ကား ဘာဝနာအစဉ်အားဖြင့်(ဟု ဆိုလို၏)။ သဒ္ဓါအစရှိသော ဣန္ဒြေတို့ အလွန်သန့်ရှင်းကုန် ထက်မြက်ကုန်လျက် ဖြစ်ကြသောအခါ အဿဒ္ဓိယ- မယုံကြည်မှု စသည်တို့၏ ဝေးကွာခြင်းကြောင့် အလွန်အကဲ အားကောင်းကုန်သော

၃၈၃

သည် ထင်ရှား၏၊ ပဋိဘာဂနိမိတ်သည် အိမ်မှထုတ်အပ်သော ကြေးမုံဝိုင်းကဲ့သို့၎င်း၊ ကောင်းစွာ ဆေးကြောပွတ်တိုက်အပ်ပြီးသော ခရုသင်းခွက်ကဲ့သို့၎င်း၊ တိမ်တိုက်ကြားမှ ထွက်လာသော လဝန်းကဲ့သို့၎င်း၊ မိုးတိမ်ဝ၌ (ပျံနေသော) ဥဗျိုင်းကဲ့သို့၎င်း ဥဂ္ဂဟနိမိတ်ကို ထွင်းဖောက်၍ ထွက်လာသကဲ့သို့ ထိုဥဂ္ဂဟနိမိတ်ထက် အဆ အရာ အထောင်(မက) ထက်ဝန်းကျင် အလွန်စင်ကြယ်လျက် ထင်လာ၏၊ ထို့ပြင် ထိုအလွန်စင်ကြယ်စွာ ထင်လာသော ပဋိဘာဂနိမိတ်မှာ အဆင်းမရှိပေ၊ ပုံသဏ္ဌာန်(လည်း) မရှိပေ။ အကယ်၍ ထိုပဋိဘာဂနိမိတ်သည် ဤကဲ့သို့ (အဆင်းနှင့်ပုံသဏ္ဌာန်) သဘောရှိငြားအံ့၊ စက္ခုဝိညာဏ်ဖြင့် သိစကောင်းရာ၏၊ ရုန့်ရင်းကြမ်းတမ်းသည်ဖြစ်၍ (လက္ခဏာရေးသုံးပါးဖြင့်) သုံးသပ်နိုင်ကောင်းရာ၏၊ လက္ခဏာရေးသုံးပါးဖြင့် မှတ်နိုင်ကောင်းရာ၏။ သို့သော် ဤပဋိဘာဂနိမိတ်သည် ထိုသို့ သဘောရှိသည်ကား မဟုတ်ပေ။ အဟုတ်သော်ကား ဤပဋိဘာဂနိမိတ်သည် ဥပစာရသမာဓိကိုရသော ယောဂီအား ထင်သော အခြင်းအရာမျှဖြစ်၍ ဘာဝနာသညာဖြင့် ဖြစ်စေ(အပ်)ကာမျှသာတည်း။ ဤကား ပဋိဘာဂနိမိတ်နှင့် ဥဂ္ဂဟနိမိတ်၏ ထူးခြားချက်ပေတည်း။

မှတ်ချက်

ခုနစ်ပါးသော ဗိုလ်-ခွန်အားတရားတို့က ထောက်ပံ့အားပေးခြင်းကို ရကုန်သည်ဖြစ်၍ ဝိတက်အစရှိကုန်သော ကာမာဝစရသာလျှင် ဖြစ်ကုန်သော ဈာနင်တို့သည် (အကြိမ်)များစွာ ထင်ရှားဖြစ်ပေါ်ကုန်၏။ ထို့ကြောင့်ပင်လျှင် ထိုဈာနင်တို့၏ ဖြောင့်ဖြောင့် ဆန့်ကျင်ဖက်ဖြစ်ကုန်သော ကာမစ္ဆန္ဒစသော နီဝရဏတို့သည် ယင်းတို့နှင့် တည်ရာတူသော အကုသိုလ်တရားတို့နှင့်တကွ ဝေးကွာကုန်၏၊ ပဋိဘာဂနိမိတ်၏ ဖြစ်ခြင်း ထင်ခြင်းနှင့်တကွ (ဝါ- ပဋိဘာဂနိမိတ်ထင်သည်နှင့် တပြိုင်နက်) ထိုပဋိဘာဂနိမိတ်ကို အာရုံပြု၍ ဥပစာရဈာန်သည် ဖြစ်ပေါ်၏။ ထို့ကြောင့် “နီဝရဏတို့သည် ကွာကုန်၏”-စသည်ကို မိန့်ဆိုပေသည်”ဟု ဖွင့်ပြထားပေသည်။

၃၈၄

အကျိုးကား^၁ ထိုပဋိဘာဂနိမိတ်ထင်သော ကာလမှစ၍ နီဝရဏတို့သည် ခွါအပ်ပြီးသာလျှင် ဖြစ်ကုန်၏^၂၊ ထိုနီဝရဏနှင့် တည်ရာတူသော (ဝါ-အလားတူသော) ကိလေသာတို့လည်း^၃ ငြိမ်ဝပ်ကြပြီးသာလျှင် ဖြစ်ကုန်၏။ ဥပစာရသမာဓိဖြင့် စိတ်ကို ကောင်းစွာထားအပ်ပြီးသာလျှင် ဖြစ်ပေ၏။ ဤတွင် စကားတရပ်ပြီး၏။

[၁၂၃] မှန်ပေ၏၊ သမာဓိသည် ဥပစာရသမာဓိနှင့် အပ္ပနာသမာဓိဟူ၍ နှစ်ပါးအပြားရှိ၏။ (ဈာန်၏ ဆန့်ကျင်ဖက်တရားတို့မှ ဝေးခြင်း, ခိုင်မြဲခြင်းသို့ ရောက်ခြင်းဟူသော) အကြောင်းနှစ်မျိုးတို့ကြောင့် ဥပစာရအခိုက်၌၎င်း၊ ဈာန်ကို ရခိုက်၌၎င်း စိတ်ကို အညီအညွတ် ကောင်းစွာထားနိုင်၏။ ထိုအခိုက်အတန့် နှစ်မျိုးတို့တွင် ဥပစာရအခိုက်အတန့်၌ နီဝရဏတို့ကို ပယ်ခြင်းဖြင့် (ဝါ- နီဝရဏတို့ ကင်းခြင်းကြောင့်) စိတ်ကို အညီအညွတ် ကောင်းစွာထားနိုင်၏။ ဈာန်ကိုရခိုက်၌ ဈာန်အင်္ဂါများ ထင်ရှားဖြစ်ပေါ်ခြင်းဖြင့်၊ ဝါ- ထင်ရှားဖြစ်ပေါ်ခြင်းကြောင့် (စိတ်ကို အညီအညွတ် ကောင်းစွာ ထားနိုင်၏။)

မှတ်ချက်

၁- ပြည်မူနိဿယ၌ ဆိုထားသည့်အတိုင်း ပန-၏ အနက်ဖြစ်သည်။ ပဋိဘာဂနိမိတ် ဖြစ်ခါစကိုပြသော “ပဋိဘာဂနိမိတ် ဖြစ်ပေါ်၏”ဟူသော ရှေ့စကားနှင့် စပ်၍ကြည့်လျှင် ပဋိဘာဂနိမိတ် ဖြစ်ပြီးသောအခါ၌ အထူးကို ဆက်၍ ပြသောစကားလည်း ဖြစ်သင့်၏။

၂- နီဝရဏတို့ကို ခွါပြီး ဖြစ်သွားပြီ၊ ခွါခြင်းကိစ္စ ပြီးသွားပြီ၊ ၎င်းတို့ကို ခွါရန်အတွက် အားထုတ်ဖို့ မလိုတော့ပြီ-ဟု ဆိုလို၏။

၃- တဒေကဋ္ဌ- ထိုနီဝရဏတို့နှင့် တည်ရာတူသော ကိလေသာဟူသည်မှာ စိတ္တုပ္ပါဒ်တခုတည်း၌ ယှဉ်၍ဖြစ်သော ကိလေသာဟူသော သဟဇေကဋ္ဌ, တသန္တာန်တည်း၌ဖြစ်သော အလားတူ ကိလေသာဟူသော ပဟာနေကဋ္ဌအားဖြင့် ၂-မျိုးရှိ၏။

၃၈၅

ဤဆိုလတံ့သည်ကား ဥပစာရသမာဓိနှင့် အပ္ပနာသမာဓိတို့၏ အသီးအသီး ကွဲပြားခြင်း ခွဲခြားနိုင်ခြင်း၏ အကြောင်းပေတည်း၊ ဥပစာရသမာဓိ(အခိုက်)၌ ဈာန်အင်္ဂါတို့သည် အားမရှိကြသေး၊ (ထိုသို့) ဈာန်အင်္ဂါတို့ အားမရှိကြသေးသောကြောင့် ငယ်သေးသောကလေးသည် ချီမ၍ ရပ်ပေးထားသော်လည်း အကြိမ်ကြိမ်အဖန်ဖန် မြေ၌ လည်းကျသကဲ့သို့ ဥပစာရသမာဓိဖြစ်ခိုက်၌ စိတ်သည် ရံခါ ပဋိဘာဂနိမိတ်ကို အာရုံပြု၍ ရံခါ ဘဝင်သို့ သက်ရောက်၏။ အပ္ပနာ (ဈာန်ဖြစ်ခိုက်)၌မူ အင်္ဂါတို့သည် အားရှိကုန်၏၊ (ထိုသို့) အင်္ဂါတို့ အားရှိသောကြောင့် အားရှိသောလူကြီးသည် နေရာမှထ၍ တနေ့လုံးသော်လည်း ရပ်နေနိုင်ရာသကဲ့သို့ အပ္ပနာသမာဓိဖြစ်ခိုက်၌ စိတ်သည် ဘဝင်အစဉ်ကို^၁ တကြိမ်ဖြတ်ပြီးလျှင် တညဉ့်လုံးသော်လည်း, တနေ့လုံးသော်လည်း တည်နေနိုင်၏၊ ကုသိုလ်ဇောအစဉ်၏ အစွမ်းအားဖြင့်သာလျှင် ဖြစ်နေ၏။ ဤကား အသီးအသီး ကွဲပြားခြင်း- ခွဲခြားနိုင်ခြင်း၏ အကြောင်းပေတည်း။

ထိုဥဂ္ဂဟနိမိတ် ပဋိဘာဂနိမိတ် နှစ်မျိုးတို့တွင် ဥပစာရသမာဓိနှင့်တကွ ပဋိဘာဂနိမိတ်ကို ဖြစ်ပေါ်စေခြင်းမည်သည် အလွန်ခက်ခဲ၏။ ထို့ကြောင့် ထိုတင်ပလ္လင်ခွေ တထိုင်တည်းဖြင့်သာလျှင် ပဋိဘာဂနိမိတ်ကို ပွါးစေ၍ အပ္ပနာသို့ ရောက်စေနိုင်ပါမူ ကောင်းလှ၏။ အကယ်၍ မရောက်နိုင်ပါမူ ထိုရဟန်းသည် ထိုပဋိဘာဂနိမိတ်ကို မမေ့မလျော့ပဲ စကြဝတေးမင်းလောင်းကိုယ်ဝန်ကို (စောင့်ရှောက် သ)ကဲ့သို့ စောင့်ရှောက်အပ်၏။ အကျိုးကား ဤသို့-

မှတ်ချက်

၁-ဘဝင်္ဂဝါရံ- ဘဝင်၏ဝါရ- ဘဝင်၏ အလှည့်ဟူသည်မှာ ဤအရာ၌ အလှည့်ကျ၍ မပြတ်ဖြစ်နေသော ဘဝင်အစဉ်ကိုပင် ဆိုလိုသည်၊ ထို့ကြောင့် အထက်ပါအတိုင်း ပြန်ထားသည်။

၃၈၆

ပဋိဘာဂနိမိတ်ကို စောင့်ရှောက်သော ယောဂီအား ရပြီးသော ပဋိဘာဂနိမိတ်၏ ဆုတ်ယုတ်ခြင်း မရှိပေ။ (ယင်းသို့) စောင့်ရှောက်ခြင်း မရှိလျှင် ရတိုင်းရတိုင်းသော ပဋိဘာဂနိမိတ်သည် ပျောက်ပျက်သွားတတ်၏။

သပ္ပါယခုနစ်ပါးကို ဖွင့်ပြချက်

၅၉။ (ပဋိဘာဂနိမိတ်ကို စောင့်ရှောက်ရမည်ဟူသော) ထိုစကား၌ ဤဆိုလတံ့သည်ကား စောင့်ရှောက်ပုံ အစီအရင်ပေတည်း။

ကျောင်း, ဆွမ်းခံရွာ, စကား, ပုဂ္ဂိုလ်, ဘောဇဉ်, ဥတု, ဣရိယာပုထ်ဟူသော ဤမလျောက်ပတ်သောအရာ (အသပ္ပါယ)ခုနစ်မျိုးတို့ကို ရှောင်ကြဉ်ရာ၏။

လျောက်ပတ်သောအရာ (သပ္ပါယ)ခုနစ်မျိုးတို့ကို မှီဝဲရာ၏။ အကျိုးကား ဤသို့- (မလျောက်ပတ်သည်ကိုရှောင်, လျောက်ပတ်သည်ကို ဆောင်လျက်)ကျင့်သော အချို့ယောဂီအား မကြာမြင့်မီပင်လျှင် အပ္ပနာ(ဈာန်) ဖြစ်ပေါ်၏။

ထို(လျောက်ပတ် မလျောက်ပတ်သော ကျောင်းအစရှိသော ခုနစ်မျိုးတို့)တွင် အကြင်ကျောင်း၌နေသော ယောဂီအား မဖြစ်သေးသော နိမိတ်သည်လည်း မဖြစ်ပေါ်၊ ဖြစ်ပေါ်ပြီးနိမိတ်သည်လည်း ပျောက်ပျက်၏၊ မထင်သေးသော သတိသည်လည်း မထင်လှာပေ၊ မတည်ကြည်သေးသော စိတ်သည်လည်း မတည်ကြည်လှာပေ၊ ဤ(သို့သော)ကျောင်းသည် (ထိုယောဂီအား) မလျောက်ပတ်ပေ။ အကြင်ကျောင်း၌ (နေသောယောဂီအား) နိမိတ်သည် ဖြစ်လည်းဖြစ်ပေါ်၏၊ ခိုင်မြဲစွာလည်းတည်၏။ [၁၂၄] သတိလည်းထင်၏၊ စိတ်လည်းတည်ကြည်၏၊ နာဂပဗ္ဗတကျောင်း၌ သီတင်းသုံးသော ပဓာနိယတိဿထေရ်အား (ဖြစ်ပုံ)ကဲ့သို့ပေတည်း။

၃၈၇

ဤ(သို့သော)ကျောင်းသည် (ထိုယောဂီအား) လျောက်ပတ်၏။ ထို့ကြောင့် ကျောင်းဆောင်များစွာရှိသော ကျောင်းတိုက်ဝယ် ကျောင်းဆောင်တခုတခု၌ သုံးရက် သုံးရက်စီ နေကြည့်၍ ထိုယောဂီသည် စိတ်တည်ကြည်မှုရရာ ကျောင်းဆောင်၌ နေသင့်ပေသည်။ ထိုသို့နေခြင်း၌ အကျိုးကို ထင်ရှားအောင်ပြရလျှင် သီဟိုဠ်ကျွန်းဝယ် စူဠနာဂလိုဏ်၌ သီတင်းသုံးသော ရဟန်းငါးရာတို့သည် ကျောင်း၏ လျောက်ပတ်ခြင်းကြောင့် ထိုစူဠနာဂလိုဏ်၌ပင်လျှင် ကမ္မဋ္ဌာန်းကိုယူ၍ (အားထုတ်ကြသဖြင့်) အရဟတ္တဖိုလ်သို့ ရောက်လေကုန်၏။ ထို့ပြင် သောတာပန် စသည်တို့၏၎င်း^၁၊ အခြားကျောင်း၌ အရိယာဘုံသို့ရောက်၍ ထိုစူဠနာဂလိုဏ်၌ အရဟတ္တဖိုလ်သို့ရောက်သော ပုဂ္ဂိုလ်တို့၏၎င်း အရေအတွက်ကား (မည်ရွေ့မည်မျှဟု) အကန့်အသတ်မရှိ- များလှ၏။ အခြားသော စိတ္တလပဗ္ဗတကျောင်းတိုက် စသည်တို့၌လည်း ဤအတူပင်တည်း။

မှတ်ချက်

၁- ပြည်မူနိဿယနှင့်အညီ သောတာပန္နာဒီနံ-ပုဒ်၏ အနက်ဖြစ်သည်။ ဤအနက် အလိုအားဖြင့် ထိုလိုဏ်၌ သောတာပန် သကဒါဂါမ် အနာဂါမ်ဖြစ်သော ပုဂ္ဂိုလ်တို့၏ အရေအတွက်လည်း များလှသည်-ဟု ယူရာ၏။ သို့သော် အရဟတ္တပ္ပတ္တာနံ-ကဲ့သို့ သောတာပတ္တိဖလာဒိပ္ပတ္တာနံ-ဟု မဆိုသောကြောင့် ထိုအနက်ကို အဋ္ဌကထာဆရာ၏ အလိုကျ မကျ စဉ်းစားသင့်သေး၏။ အခြားဌာနများက သောတာပန်စသည် ဖြစ်ခဲ့ပြီးလျှင် ထိုလိုဏ်၌ အရဟတ္တဖိုလ်သို့ရောက်သော ပုဂ္ဂိုလ်တို့၏ အရေအတွက်လည်း များကြောင်းသာ ပြဆိုသည့်စကားလည်း ဖြစ်သင့်၏။ ထိုအလိုအားဖြင့် ဤဝါကျကို “ထို့ပြင် အခြားကျောင်းဌာနတို့၌ (သောတာပတ္တိဖိုလ် စသော) အရိယာဘုံသို့ ရောက်ခဲ့ကြပြီးလျှင် ထိုစူဠနာဂလိုဏ်၌ အရဟတ္တဖိုလ်သို့ ရောက်ကုန်သော သောတာပန်စသည် (ဖြစ်ခဲ့ပြီးသော ပုဂ္ဂိုလ်)တို့၏လည်း အရေအတွက်သည် (မည်ရွေ့မည်မျှ-ဟု) အကန့်အသတ်မရှိ များလှ၏”ဟု ပြန်ရာ၏။

၃၈၈

ထို့ပြင် အကြင်ဆွမ်းခံရွာသည် ကျောင်းတိုက်မှ မြောက်အရပ်၌ဖြစ်စေ တောင်အရပ်၌ဖြစ်စေ^၁ မဝေးလွန်းလှပဲ တကောသခွဲအတွင်း၌^၂ ရှိ၏။ (ယင်းရွာ၌) ပြည့်စုံသင့်လျော်သော ဆွမ်းကိုလည်း ရလွယ်ပေ၏^၃၊ ထိုသို့သော ဆွမ်းခံရွာသည် (ယောဂီအား) လျောက်ပတ်၏။ ထိုမှ ပြောင်းပြန်ဖြစ်သောရွာသည် မလျောက်ပတ်ပေ။

စကားဟူရာ၌ (နတ်ရွာမဂ်ဖိုလ်နိဗ္ဗာန်တို့နှင့်) ဖီလာဆန့်ကျင်သော ၃၂-ပါးသော စကားတို့၌^၄ အကျုံးဝင်သော စကားသည် မလျောက်

မှတ်ချက်

၁-ကျောင်းနှင့် ဆွမ်းခံရွာ တောင်နှင့် မြောက်၌ တည်ရှိစေရန် ညွှန်ပြခြင်းသည် ဆွမ်းခံ အသွားအပြန်၌ နေနှင့် မျက်နှာချင်းဆိုင် မဖြစ်စေရန် ဖြစ်သည်။

၂- တကောသခွဲ-ဟူသည်မှာ ၇-တောင်တာဖြင့် တာ ၆၀၀-ရှိ၏၊ ၄-တောင်ရှိ ဓနုတာဖြင့် တာ ၁၀၅၀-ရှိ၏။ ဋီကာ၌မူ ဓနုတာ ၁ဝဝဝ-အတိုင်းအရှည် ရှိသည်ဟု ပြဆိုထား၏။ ယင်းပြဆိုချက်မှာ “အနည်းငယ် အယုတ်အလွန်သည် မရေတွက်လောက်”ဟူသော ပရိဘာသာစကားအရ အစွန်းတာ ၅၀-ကို မရေတွက်ပဲ ဆိုထားခြင်း ဖြစ်ရာ၏။

၃- သုလဘသမ္ပန္နဘိက္ခော- ရလွယ်သော ပြည့်စုံသောဆွမ်း ရှိ၏-ဟု သဒ္ဒါနက် အတိအကျပြန်လျှင် နားလည်ရန်ခက်မည်ကြောင့် အထက်ပါအတိုင်း ပြင်၍ ပြန်ထားသည်။

၄-ဤ၌ ဖီလာဆန့်ကျင်သော ၃၂-ပါးသော စကားတို့ဟူသည်မှာ မင်းနှင့်စပ်သောစကား၊ ခိုးသူနှင့်-၊ အမတ်-အရာရှိနှင့်-၊ စစ်သည်နှင့်-၊ ဘေးနှင့်-၊ စစ်နှင့်၊ စားဖွယ်နှင့်-၊ သောက်ဖွယ်နှင့်-၊ အဝတ်နှင့်-၊ အိပ်ရာနှင့်-၊ ပန်းနှင့်-၊ နံ့သာနှင့်-၊ ဆွေမျိုးနှင့်-၊ ယာဉ်နှင့်-၊ ရွာနှင့်-၊ နိဂုံးနှင့်-၊ မြို့နှင့်-၊ နယ်နှင့်-၊ မိန်းမနှင့်-၊(ယောက်ျားနှင့်-၊) သူရဲကောင်းနှင့်-၊ လမ်းနှင့်-၊ ရေခပ်ဆိပ်နှင့်-၊ သေလွန်သူနှင့်-၊ အထွေထွေနှင့်-၊ လောကနှင့်-၊ သမုဒြာနှင့်-၊ ကြီးပွါးခြင်း ဆုတ်ယုတ်ခြင်းနှင့်စပ်သော

၃၈၉

ပတ်ပေ။ အပြစ်ကား ထိုမလျောက်ပတ်သော စကားသည် ထိုယောဂီ၏ ရပြီးနိမိတ်ကို ကွယ်ပျောက်စေတတ်၏^၁။ (အပိစ္ဆတာစသော) ကထာဝတ္ထုဆယ်ပါးကို^၂မှီသော စကားသည် လျောက်ပတ်၏၊ ထိုလျောက်ပတ်သော စကားကိုလည်း အတိုင်းအရှည်ဖြင့်(သာ) ပြောဆိုသင့်ပေသည်။

(လျောက်ပတ်သော) ပုဂ္ဂိုလ်ဟူသည်မှာလည်း (နတ်ရွာမဂ်ဖိုလ်နိဗ္ဗာန်တို့နှင့်) ဖီလာဆန့်ကျင်သောစကားကို မပြောဆိုသော သီလစသောဂုဏ်တို့နှင့် ပြည့်စုံသော ပုဂ္ဂိုလ်ပေတည်း။ ယင်းပုဂ္ဂိုလ်ကိုမှီ၍ မတည်ကြည်သေးသော စိတ်သည်လည်း တည်ကြည်၏၊ တည်ကြည်ပြီးသော စိတ်သည်လည်း ပို၍ခိုင်မြဲလာ၏။ ဤသို့သဘောရှိသော ပုဂ္ဂိုလ်သည် လျောက်ပတ်၏။ ကိုယ်လက်ကြံ့ခိုင်အောင် ပြုပြင်မွေးမြူရေး၌ အလေ့အလာများသော (နတ်ရွာမဂ်ဖိုလ်နိဗ္ဗာန်တို့နှင့်) ဖီလာဆန့်ကျင်သော စကားကို ပြောတတ်သော ပုဂ္ဂိုလ်သည်ကား မလျောက်ပတ်ပေ။ အပြစ်ကား ရွှံ့ညွန်ရေသည်

မှတ်ချက်

စကားတို့ပင် ဖြစ်သည်။ ဤဖီလာစကားတို့ကို သီလက္ခန်ပါဠိ မြန်မာပြန် နှာ ၇-စသည်၌ ကြည့်ရှုနိုင်၏။ ဤစကားတို့၌ ၃၂-ပါး ပြည့်စေရန် တောနှင့်စပ်သောစကား၊ တောင်နှင့်-၊ မြစ်နှင့်-၊ ကျွန်းနှင့်စပ်သော စကားတို့ကို ဖြည့်စွက်ရန် ဋီကာ၌ ညွှန်ပြထား၏။

၁- ရပြီးနိမိတ် ကွယ်ပျောက်ခြင်းငှါ ဖြစ်၏-ဟု အတိအကျပြန်လျှင် အချို့က နားမလည်ရာသောကြောင့် အထက်ပါအတိုင်း လဲလှယ်၍ ပြန်ထား၏။

၂- ကထာဝတ္ထု ဆယ်ပါးဟူသည်မှာ (၁) အပ္ပိစ္ဆတာ- အလိုနည်းခြင်း၊ (၂) သန္တုဋ္ဌိ-ရောင့်ရဲလွယ်ခြင်း၊ (၃) ပဝိဝေက-ဆိတ်ငြိမ်ခြင်း၊ (၄) အသံသဂ္ဂ-မရောနှောခြင်း၊ (၅) ဝီရိယာရမ္ဘ-ပြင်းစွာအားထုတ်ခြင်း၊ (၆-၁၀) သီလ၊ သမာဓိ၊ ပညာ၊ ဝိမုတ္တိ၊ ဝိမုတ္တိဉာဏဒဿနတို့ပင် ဖြစ်သည်။ အပ္ပိစ္ဆာစသည်တို့နှင့် စပ်သောစကားကိုလည်း ကထာဝတ္ထုဟူ၍ပင် ခေါ်အပ်သေး၏၊ ကုလပလိဗောဓကိုပြရာ နှာ(၂၉၂)၌ အောက်ခြေ၌ မှတ်ချက်(၁)ကို ကြည့်ပါ။

၃၉၀

ရေကြည်ကို နောက်ကျုအောင် ပြုလုပ်တတ်သကဲ့သို့ ထိုပုဂ္ဂိုလ်သည် (ထိုယောဂီကို ညစ်နွမ်းအောင်ပြုတတ်၏)၊ ထိုသို့သဘောရှိသော ပုဂ္ဂိုလ်ကို အကြောင်းပြု၍ ကောဋပဗ္ဗတကျောင်း၌ သီတင်းသုံးနေသော ရဟန်းငယ်၏ (သမာပတ်သည် ပျောက်ပျက်သ)ကဲ့သို့ သမာပတ်သော်လည်း ပျောက်ပျက်တတ်သေး၏၊ ပဋိဘာဂနိမိတ်သည်ကား အဘယ်ဆိုဖွယ်ရာ ရှိတော့အံ့နည်း။

ဘောဇဉ်သည်ကား အချို့သောယောဂီအား အချိုသည် (လျောက်ပတ်၏)၊ အချို့သောယောဂီအား အချဉ်သည် လျောက်ပတ်၏။ ဥတုသည်လည်း အချို့သောယောဂီအား အအေးသည် လျောက်ပတ်၏၊ အချို့သောယောဂီအား အပူသည် လျောက်ပတ်၏။ ထို့ကြောင့် အကြင်ဘောဇဉ် အကြင်ဥတုကိုမှီဝဲလျှင် ချမ်းသာ၏၊ မတည်ကြည်သော စိတ်သည်လည်း တည်ကြည်၏၊ တည်ကြည်သော စိတ်သည်လည်း ပို၍ခိုင်မြဲ၏၊ ထိုဘောဇဉ် ထိုဥတုသည် (ထိုယောဂီအား) လျောက်ပတ်၏။ ဤမှတပါးသော ဘောဇဉ် ဥတုသည် မလျောက်ပတ်ပေ။

ဣရိယာပုထ်တို့၌လည်း အချို့ယောဂီအား စင်္ကြံလျှောက်ခြင်းသည် လျောက်ပတ်၏၊ အချို့ယောဂီအား အိပ်ခြင်း, ရပ်ခြင်း, ထိုင်ခြင်းတို့တွင် တပါးပါးသည် (လျောက်ပတ်၏)။ ထို့ကြောင့် ကျောင်းကို(စုံစမ်းသ)ကဲ့သို့ ထိုဣရိယာပုထ်ကို (ဣရိယာပုထ်တပါးပါး၌) သုံးရက်စီ(အားထုတ်ခြင်းဖြင့်) စုံစမ်း၍ “မတည်ကြည်သေးသောစိတ်ကို တည်ကြည်စေသည့်ပြင် တည်ကြည်ပြီးသော စိတ်ကိုလည်း ပို၍ခိုင်မြဲစေသော ဣရိယာပုထ်သည် (ယောဂီအား) လျောက်ပတ်၏။ ဤမှတပါးသော ဣရိယာပုထ်သည် မလျောက်ပတ်”ဟု သိအပ်ပေသည်။

[၁၂၅] ဤဆိုခဲ့သည့်အတိုင်း မလျောက်ပတ်သောအရာ (အသပ္ပါယ)ခုနစ်မျိုးကို ရှောင်ကြဉ်၍ လျောက်ပတ်သောအရာ (သပ္ပါယခုနစ်မျိုး)ကို မှီဝဲအပ်၏။ ဤဆိုခဲ့သည့်အတိုင်း (မလျောက်ပတ်သည်ကိုရှောင် လျောက်ပတ်

၃၉၁

သည်ကိုဆောင်ကာ) ကျင့်လျက် ပဋိဘာဂနိမိတ်ကို မှီဝဲခြင်းများသော အချို့ယောဂီအား မကြာမြင့်မီပင်လျှင် အပ္ပနာဖြစ်ပေါ်၏။

အပ္ပနာ၌ကျွမ်းကျင်ကြောင်း အစီအရင်ဆယ်ပါး

၆၀။ ဤဆိုခဲ့သည့်အတိုင်း ကျင့်သော်လည်း အပ္ပနာမဖြစ်သော ယောဂီသည် အပ္ပနာကောသလ္လခေါ် အပ္ပနာ၌ ကျွမ်းကျင်ကြောင်း အစီအရင်ဆယ်မျိုးကို ပြည့်စုံစေအပ်၏။ ထိုသို့ ပြည့်စုံစေရာ၌ ဤသည်ကား သိကြောင်းဖြစ်သော နည်းပေတည်း၊ ဆယ်ပါးသော အကြောင်းတို့ဖြင့် အပ္ပနာ၌ ကျွမ်းကျင်ကြောင်းအစီအရင်ကို အလိုရှိအပ်၏။ (ယင်းဆယ်ပါးတို့မှာ-)

(၁) ဝတ္ထုတို့၏သန့်ရှင်းမှုကို ပြုလုပ်ခြင်း၊

(၂) ဣန္ဒြေတို့၏ညီမျှခြင်းကို ပြီးစေခြင်း၊

(၃) နိမိတ်၌ ကျွမ်းကျင်ခြင်း၊

(၄) စိတ်ကို ပင့်မြှောက်သင့်သည့်အခါ၌ ပင့်မြှောက်ခြင်း၊

(၅) နှိပ်သင့်သည့်အခါ၌ နှိပ်ခြင်း၊

(၆) ရွှင်စေသင့်သည့်အခါ၌ ရွှင်စေခြင်း၊

(၇) လျစ်လျူရှုသင့်သည့်အခါ၌ လျစ်လျူရှုခြင်း၊

(၈) သမာဓိကင်းသောပုဂ္ဂိုလ်ကို ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊

(၉) သမာဓိရှိသောပုဂ္ဂိုလ်ကို မှီဝဲခြင်း၊

(၁၀) ထိုအပ္ပနာသမာဓိသို့ စိတ်ညွတ်ခြင်း- ဟူသည်တို့ပင်တည်း။

(၁) ဝတ္ထုတို့၏သန့်ရှင်းမှုကို ပြုလုပ်ခြင်း

၆၁။ ထိုတွင် ဝတ္ထုတို့၏သန့်ရှင်းမှုကို ပြုလုပ်ခြင်းမည်သည်မှာ အတွင်းအပြင်ဖြစ်သော ဝတ္ထုတို့၏ သန့်ရှင်းမှုကို ပြုလုပ်ခြင်းပေတည်း။ အကျယ်ကား

၃၉၂

ဆံပင်, ခြေသည်း, လက်သည်း, မုတ်ဆိတ်ကြင်စွယ်တို့ ရှည်သောအခါ, ကိုယ်ကို ချွေးအညစ်အကြေး စွန်းငြိလူးကပ်သောအခါတို့၌ အတွင်းဝတ္ထု မသန့်ရှင်း မစင်ကြယ်ပေ။ ထိုယောဂီ၏သင်္ကန်းသည် ဆွေးမြေ့ညစ်နွမ်း၍ အနံ့ဆိုးနံသောအခါ, ကျောင်းသည်မူလည်း အမှိုက်ရှုပ်သောအခါတို့၌ အပြင်ဝတ္ထု မသန့်ရှင်း မစင်ကြယ်ပေ။ အတွင်းဝတ္ထု အပြင်ဝတ္ထု မသန့်ရှင်းသောအခါ ဖြစ်ပေါ်ကြသော စိတ်စေတသိက်တို့၌(မှီသော) ဉာဏ်သည်လည်း မသန့်ရှင်း မစင်ကြယ်ပေ။ (ဥပမာပြရလျှင်) မစင်ကြယ်သော ဆီမီးခွက်, မီးစာ, ဆီတို့ကို မှီ၍ဖြစ်သော ဆီမီးလျှံ၏ အလင်းရောင်(သည် မစင်ကြယ်သ)ကဲ့သို့ပေတည်း၊ မစင်ကြယ်သောဉာဏ်ဖြင့် သင်္ခါရတို့ကိုသုံးသပ်သော ယောဂီအား သင်္ခါရတို့သည်လည်း မထင်ရှားကုန်၊ သမထကမ္မဋ္ဌာန်းကို အားထုတ်သောယောဂီအား ကမ္မဋ္ဌာန်းသည်လည်း (အင်္ဂါထင်ရှားဖြစ်ခြင်းဖြင့်) ကြီးပွါးခြင်းသို့, (လေ့လာကျေပြွန်ခြင်းဖြင့်) စည်ပင်ခြင်းသို့, (အချင်းခပ်သိမ်း ဝသီဘော်သို့ရောက်ခြင်းဖြင့်) ပြန့်ပြောခြင်းသို့ မရောက်ပေ။ ဤအတွင်းဝတ္ထု အပြင်ဝတ္ထု သန့်ရှင်းသောအခါ၌မူ ဖြစ်ပေါ်ကြသည့် စိတ်စေတသိက်တို့၌(မှီသော) ဉာဏ်သည်လည်း သန့်ရှင်းစင်ကြယ်၏။ (ဥပမာပြရလျှင်) စင်ကြယ်သော ဆီမီးခွက်, မီးစာ, ဆီတို့ကို မှီ၍ဖြစ်သော ဆီမီးလျှံ၏ အလင်းရောင်(သည် စင်ကြယ်သ)ကဲ့သို့ပေတည်း။ စင်ကြယ်သောဉာဏ်ဖြင့် သင်္ခါရတို့ကိုသုံးသပ်သော ယောဂီအား သင်္ခါရတို့သည်လည်း ထင်ရှားကုန်၏၊ သမထကမ္မဋ္ဌာန်းကို အားထုတ်သော ယောဂီအား ကမ္မဋ္ဌာန်းသည်လည်း ကြီးပွါးခြင်း စည်ပင်ခြင်း ပြန့်ပြောခြင်းသို့ ရောက်၏။

(၂) ဣန္ဒြေတို့၏ ညီမျှခြင်းကို ပြီးစေခြင်း

၆၂။ ဣန္ဒြေတို့၏ ညီမျှခြင်းကို ပြီးစေခြင်းမည်သည်မှာ သဒ္ဓါစသော ဣန္ဒြေတို့၏ (ကိစ္စအားဖြင့်) မယုတ်မလွန် ညီမျှခြင်းကို ပြုခြင်းတည်း။

၃၉၃

အကယ်၍ ထိုယောဂီအား သဒ္ဓိန္ဒြေအားကြီး၍ အခြားဣန္ဒြေတို့ အားနည်းငြားအံ့၊ ထို(သို့ သဒ္ဓိန္ဒြေအားကြီး၍ အခြားဣန္ဒြေတို့ အားနည်းခြင်း)ကြောင့် ဝီရိယိန္ဒြေသည် [၁၂၆] ပင့်မြှောက်ခြင်းကိစ္စကို၊ သတိန္ဒြေသည် (အာရုံသို့)ကပ်၍ တည်ခြင်းကိစ္စကို၊ သမာဓိန္ဒြေသည် မပျံ့လွင့်ခြင်းကိစ္စကို၊ ပညိန္ဒြေသည် သိမြင်ခြင်းကိစ္စကို မပြုလုပ်နိုင်။ ထို့ကြောင့် (အကြောင်းအကျိုးစသော) တရားသဘောသဘာဝကို စူးစမ်းဆင်ခြင်ခြင်းဖြင့်၎င်း^၁၊ သဒ္ဓိန္ဒြေအားကြီးစေတတ်သော အခြင်းအရာအားဖြင့် ကမ္မဋ္ဌာန်းကို နှလုံးမသွင်းခြင်းဖြင့်၎င်း^၂၊ သဒ္ဓိန္ဒြေကို ယုတ်လျော့စေအပ်၏။ ဤသဒ္ဓိန္ဒြေလွန်ရာ၌ ဝက္ကလိမထေရ်၏ဝတ္ထုသည် ပုံစံပြဝတ္ထုပေတည်း^၃။ အကယ်၍

မှတ်ချက်

၁- တရားသဘော သဘာဝကို ဆင်ခြင်ခြင်းဖြင့်-ဟူသည်ကား ယုံကြည်အပ်- ကြည်ညိုအပ်သော ဝတ္ထုဖြစ်သော အကြင်ပုဂ္ဂိုလ်၏ မြင့်မြတ်သည်၏အဖြစ်စသော ဂုဏ်တို့ကို နှလုံးသွင်းခြင်း- သက်ဝင်ယုံကြည်ခြင်း၏ အလွန်အကဲဖြစ်ခြင်းကြောင့် သဒ္ဓိန္ဒြေသည် အားကြီးလျက်ဖြစ်၏၊ ထိုကြည်ညိုအပ်သော ပုဂ္ဂိုလ်၏ အကြောင်းအကျိုးစသည်ကို ဝေဘန်သောအားဖြင့် ဟုတ်တိုင်းမှန်စွာ စူးစမ်းဆင်ခြင်ခြင်းဖြင့်-(ဟု ဆိုလို၏)၊ (ဋီကာ)။ ဤဋီကာ၌ အကြောင်းအကျိုးစသည်ကို ဝေဘန်သောအားဖြင့် ဟူရာဝယ် စသည်-အရဖြင့် ဆံပင် မွေးညှင်း စသည်- ရုပ်နာမ်မျှ ခန္ဓာငါးပါးမျှ- အနိစ္စ- ဒုက္ခ- အနတ္တမျှ စသည်ကို ဝေဘန်ခြင်းတို့ကိုလည်း ယူအပ်၏။ ထိုသို့ ဝေဘန်ခွဲခြမ်း၍ ဆင်ခြင်လိုက်လျှင် ကြည်ညိုစရာပုဂ္ဂိုလ်နှင့် ဂုဏ်များ ပျောက်သွားသဖြင့် အကြည်ညိုလွန်မှု လျော့ပါးသွားနိုင်၏။

၂- ထိုအခြင်းအရာအားဖြင့် နှလုံးမသွင်းခြင်းဖြင့်- ဟူသည်ကား အကြင်အခြင်းအရာအားဖြင့် ဘာဝနာကို အားထုတ်သော ယောဂီအား သဒ္ဓိန္ဒြေအားကောင်း၏၊ ထိုအခြင်းအရာအားဖြင့် ဘာဝနာကို အားမထုတ်ခြင်းဖြင့်-ဟု ဆိုလို၏။ (ဋီကာ)

၃- ဝက္ကလိမထေရ်သည် သဒ္ဓါဓိမုတ္တအရာ၌ ဆုပန်၍ ကောင်းမှုအထူးကို ပြုခဲ့သောကြောင့် မြတ်စွာဘုရားကို အလွန်ကြည်ညို၏။ ထို့ကြောင့် ရူပကာယ

၃၉၄

ဝီရိယိန္ဒြေအားကောင်းလျှင် သဒ္ဓိန္ဒြေသည် ယုံကြည်ခြင်းကိစ္စကို မပြုလုပ်နိုင်၊ သတိန္ဒြေ စသည်တို့သည်လည်း အာရုံသို့ကပ်၍ တည်ခြင်းစသော ကိစ္စအထူးကို (မပြုလုပ်နိုင်ကုန်)။ ထို့ကြောင့် ပဿဒ္ဓိသမ္ဗောဇ္ဈင် စသည်ကို

မှတ်ချက်

ကိုယ်တော်ကို ဖူးမြော်ရန်သာ အားထုတ်လျက် ရှိ၏။ ဘာဝနာအလုပ်ကိုကား အားမထုတ်၊ ထို့ကြောင့် မြတ်စွာဘုရားက သင့်လျော်သောအခါ၌ “ဝက္ကလိ သင့်မှာ ငါ၏ ရုပ်ကိုယ် ဤအပုပ်ကောင်ကို ကြည့်ရှုနေခြင်းဖြင့် အဘယ်အကျိုးရှိအံ့နည်း၊ တရားကို မြင်သောသူသည် ငါဘုရားကို မြင်သည် ဝက္ကလိ” ဤသို့ အစရှိသည်ဖြင့် ဩဝါဒပေးပြီးလျှင် ကမ္မဋ္ဌာန်းတရားအားထုတ်ရန် တိုက်တွန်းတော်မူသော်လည်း အားမထုတ်ပဲ ဘုရားအနီးအပါး၌သာ နေသောကြောင့် တခြားသို့သွားရန် နှင်တော်မူလိုက်၏။ ထိုအခါ ဝက္ကလိမထေရ်သည် အလွန် စိတ်နှလုံးမသာသည်ဖြစ်၍ ဂိဇ္ဈကုဋ်တောင်ပေါ်မှ ခုန်ချသေရန် တောင်ကမ်းပါးပြတ်သို့ တက်လေ၏။ ထိုအခါ မြတ်စွာဘုရားသည် ဝေဠုဝန်ကျောင်းတော်၌ နေတော်မူလျက်ပင် ရောင်ခြည်တော်လွှတ်၍ မိမိကို ဖူးမြင်စေပြီးလျှင်-

“ဗုဒ္ဓသာသနာတော်၌ ကြည်ညိုသည်ဖြစ်၍ ဝမ်းမြောက်ခြင်း အဖြစ်များသော ရဟန်းသည် သင်္ခါရတို့၏ ချုပ်ငြိမ်းရာ သန္တ-ပဒမည်သော နိဗ္ဗာန်ချမ်းသာကို ရောက်နိုင်- ရရှိနိုင်ပေသည်”ဟူသော-

ဂါထာကို ဟောတော်မူ၍ “ဝက္ကလိ လာခဲ့လော့”ဟု မိန့်တော်မူ၏။ ထိုအခါ ဝက္ကလိမထေရ်သည် အမြိုက်ရေစင်ဖြင့် သွန်းလောင်းခံရသကဲ့သို့ ရွှင်လန်းဝမ်းမြောက်လျက် ဝိပဿနာကို ဖြစ်စေ၏။ သို့သော်လည်း သဒ္ဓါအားကြီးသောကြောင့် ဝိပဿနာလမ်းမှန်သို့ မတက်နိုင်ပဲ ရှိနေလေ၏။ ထိုအခါ မြတ်စွာဘုရားက ဣန္ဒြေညီမျှခြင်းကို ပြီးစေလျက် ကမ္မဋ္ဌာန်းကိုသုတ်သင်၍ ပေးတော်မူ၏၊ ဝက္ကလိမထေရ်သည် မြတ်စွာဘုရား ပေးသောနည်းဖြင့် ဝိပဿနာကို အားထုတ်၍ မဂ်အစဉ်ဖြင့် အရဟတ္တဖိုလ်သို့ ရောက်တော်မူလေသည်၊ (ဋီကာ)။ ဓမ္မပဒအဋ္ဌကထာ ဒု ၃၈၀-၌လည်း ဤဝတ္ထုကို ကြည့်နိုင်၏၊ အနည်းငယ် ကွဲပြား၏။ ခန္ဓဝဂ္ဂသံယုတ် နှာ ၉၇-ဝက္ကလိသုတ်၌မူ ဝက္ကလိမထေရ်သည် အိုးထိန်းသည်အိမ်၌

၃၉၅

ပွါးစေခြင်းဖြင့် ထိုဝီရိယိန္ဒြေကို ယုတ်လျော့စေအပ်၏။ ထိုဝီရိယိန္ဒြေလွန်ရာ၌လည်း သောဏမထေရ်၏ ဝတ္ထုကို၁ ပုံစံပြအပ်၏။ ဤအတူပင် ကြွင်းသော ဣန္ဒြေတို့တွင်လည်း ဣန္ဒြေတပါး အားကောင်းလျှင် အခြားဣန္ဒြေတို့၏ မိမိကိစ္စတို့၌ မစွမ်းဆောင်နိုင်ပုံကို သိအပ်ပေသည်။ အထူးအားဖြင့် ဤဣန္ဒြေ

မှတ်ချက်

အသည်းအထန် မကျန်းမာနေကြောင်း၊ မြတ်စွာဘုရားက ကြွရောက်၍ ဩဝါဒပေးကြောင်း၊ ထို့နောက် ဣသိဂိလိတောင်ဝှမ်းသို့ ပြောင်းရွှေ့၍နေကြောင်း၊ ထိုအရပ်၌ ဝက္ကလိမထေရ်သည် မိမိ၏လည်ကို သင်ဓုန်းဖြင့်လှီး၍ နောက်ဆုံးအချိန်၌ ဝိပဿနာရှုကာ ရဟန္တာဖြစ်၍ ပရိနိဗ္ဗာန် စံသွားကြောင်းများကို ပြဆိုထားလေသည်။

၁-ခြေဖဝါးတို့၌ အမွေးများ ပေါက်ရောက်လျက် အလွန်နူးညံ့သော သေဌေးသားဘဝမှ ရဟန်းပြုလာသော အရှင်သောဏမထေရ်သည် မြတ်စွာဘုရားအထံ၌ ကမ္မဋ္ဌာန်းယူ၍ ရာဇဂြိုဟ်မြို့အနီး ယင်းတိုက်တောသုသာန်၌ နေလျက် “ငါ၏ကိုယ်သည် နူးညံ့၏၊ သက်သက်သာသာ ချမ်းသာစွာ နေခြင်းဖြင့်ပင်လျှင် (နိဗ္ဗာန်)ချမ်းသာကိုရရန် မဖြစ်နိုင်၊ ကိုယ်ကို ပင်ပန်းစေ၍သော်လည်း ရဟန်းတရားကို ပြုကျင့်သင့်သည်”ဟု နှလုံးသွင်းပြီးလျှင် ရပ်ခြင်းနှင့် စင်္ကြံသွားခြင်းကိုသာလျှင် ဆောက်တည်၍ ကမ္မဋ္ဌာန်းအလုပ်ကို အားထုတ်သောကြောင့် ခြေဖဝါးအပြင်တို့၌ အဖုအလုံးများ ပေါက်ကုန်သော်လည်း ဒုက္ခဝေဒနာကို ဂရုမစိုက်ပဲ မြဲမြံသော လုံ့လကိုပြုလျက် အားထုတ်မှု ဝီရိယလွန်ကဲသောကြောင့် တရားထူးကိုဖြစ်စေရန် မစွမ်းနိုင်ပဲ ရှိလေသည်။ ထိုအခါ မြတ်စွာဘုရားသည် ထိုယင်းတိုက်တောသုသာန်သို့ ကြွတော်မူပြီးလျှင် စောင်းဥပမာ ဩဝါဒဖြင့် ဆုံးမတော်မူ၍ ဝီရိယ၏ ညီမျှခြင်းအစီအရင်ကို ပြလျက် ကမ္မဋ္ဌာန်းကို သုတ်သင်တော်မူပြီးလျှင် ဂိဇ္ဈကုဋ်တောင်သို့ ပြန်ကြွတော်မူလေသည်။ အရှင်သောဏမထေရ်သည်လည်း မြတ်စွာဘုရား ပေးတော်မူသည့်နည်းဖြင့် ဝီရိယ၏ညီမျှခြင်းကို ယှဉ်စေကာ ဝိပဿနာကို အားထုတ်လျက် အရဟတ္တဖိုလ်၌ တည်လေ၏။ (ဋီကာ)။ ဝိနယပိဋက မဟာဝဂ္ဂပါဠိ စမ္မက္ခန္ဓက၌ အကျယ်ရှိသည်။

၃၉၆

ငါးပါးတို့တွင် သဒ္ဓါနှင့်ပညာ, သမာဓိနှင့်ဝီရိယတို့၏ မယုတ်မလွန် ညီမျှခြင်းကို (ဆရာတို့) ချီးမွမ်းကြကုန်၏။ အကြောင်းသော်ကား သဒ္ဓါအားကြီး၍ ပညာနည်းသောသူသည် အချည်းနှီးသောပုဂ္ဂိုလ်၌ ကြည်ညိုတတ်၏။ ဝါ-မစူးစမ်းပဲ မိုက်မဲစွာ ကြည်ညိုတတ်၏^၁။ ကြည်ညိုဖွယ်မဟုတ်သော ဝတ္ထု၌ ကြည်ညိုတတ်၏။ ပညာအားကြီး၍ သဒ္ဓါနည်းသောသူသည် ကောက်ကျစ်စဉ်းလဲသော အဖို့သို့ ရောက်တတ်၏^၂၊ ဆေးကြောင့်ဖြစ်သော ရောဂါကဲ့သို့ အကုခက်၏။ သဒ္ဓါပညာနှစ်ပါးတို့ မယုတ်မလွန် ညီမျှလျှင်

မှတ်ချက်

၁-ဤ၌ ပဌမအနက်သည် မုဓပ္ပသန္နော-ဟူသော ပါဌ်နှင့် လျော်၏၊ ဒုတိယအနက်သည် မုဒ္ဓပ္ပသန္နော-ဟူသော ပါဌ်နှင့် လျော်၏။ မုဓာ-အချည်းနှီး- ဝါ-အချည်းနှီးပုဂ္ဂိုလ်၌ + ပသန္နော-ကြည်ညိုသည်၊ ဤ၌ အချည်းနှီးပုဂ္ဂိုလ်- ကြည်ညိုဖွယ်မရှိသော ပုဂ္ဂိုလ်၌ ကြည်ညိုသည်ဟူသော အနက်သည် အဝတ္ထုသ္မိံ ပသီဒတိ- ကြည်ညိုဖွယ်မဟုတ်သော ဝတ္ထု၌ ကြည်ညိုတတ်၏-ဟူသော အခြားမဲ့စကားနှင့် ညီ၏။ သို့သော် ဝိနည်းပါဠိ ပဌမပါရာဇိက ဝိနီတဝတ္ထု၌လာသော “သုပဗ္ဗာ နာမ ဥပါသိကာ မုဓပ္ပသန္နာ- သုပဗ္ဗာမည်သော ဥပါသိကာမသည် အချည်းနှီး (အကျိုးမရှိရာ၌) ကြည်ညိုတတ်၏”ဟူသော စကားရပ်၌မူ အချည်းနှီး အကျိုးမဲ့ ကြည်ညိုသည်-ဟူသော အနက်သာ သင့်သကဲ့သို့ ရှိ၏။ မစူးစမ်းပဲ မိုက်မဲစွာ ကြည်ညိုတတ်၏-ဟူသော ဒုတိယအနက်သည်ကား “န အဝေစ္စပ္ပသန္နော- ဉာဏ်ဖြင့် စူးစမ်းဆင်ခြင် သက်ဝင်မြင်သိ၍ ကြည်ညိုသည် မဟုတ်”ဟူသော ဋီကာဗျတိရိက်အဖွင့်နှင့် လျော်ညီ၏။

၂- ကေရာဋိကပက္ခံ-ဟူသည်ကား ကောက်ကျစ်စဉ်းလဲသော အဖို့သို့ ချဉ်းကပ်၏(ဟု ဆိုလို၏)။ သဒ္ဓါအားနည်းသည့် ဆင်ခြင်ဉာဏ်ဖြင့် “လှူဖွယ်ပစ္စည်းကို မလှူပဲ စိတ်ကူးလျက် လှူရုံမျှဖြင့်လည်း ဒါနကုသိုလ်ဖြစ်၏” ဤသို့ စသည်တို့ကို ကြံဆ၏၊ အကြောင်းတုတို့ဖြင့် အလှည့်စားခံရသောကြောင့် (ထိုသို့ ကြံဆမိပေသည်)။ ဤသို့ ကြံဆသောသူသည် အခြောက်တိုက်ကြံဆမှုက စိတ်ကောင်းစိတ်မြတ်ကို လုယက်ဖျက်ဆီးထားသောကြောင့် ပညာရှိတို့၏စကားကို

၃၉၇

ကြည်ညိုဖွယ်ရာ ဝတ္ထု၌သာလျှင် ကြည်ညို၏။ သမာဓိသည် ပျင်းရိသောအဖို့ရှိသောကြောင့် သမာဓိအားကြီး၍ ဝီရိယနည်းသောသူကို ပျင်းရိခြင်းက လွှမ်းမိုးတတ်၏။ ဝီရိယသည် ပျံ့လွင့်သောအဖို့ရှိသောကြောင့် ဝီရိယအားကြီး၍ သမာဓိနည်းသောသူကို ပျံ့လွင့်မှုဥဒ္ဓစ္စက လွှမ်းမိုးတတ်၏။ သမာဓိကို ဝီရိယနှင့် မယုတ်မလွန် ယှဉ်စေလျှင် (ယင်းသမာဓိသည်) ပျင်းရိခြင်းအဖို့၌ မကျနိုင်ပေ။ ဝီရိယကို သမာဓိနှင့် မယုတ်မလွန် ယှဉ်စေလျှင် (ယင်းဝီရိယသည်) ပျံ့လွင့်မှု ဥဒ္ဓစ္စအဖို့၌ မကျနိုင်ပေ။ ထို့ကြောင့် သဒ္ဓါနှင့်ပညာ, သမာဓိနှင့်ဝီရိယ (နှစ်ပါးစုံ)ကို မယုတ်မလွန် ညီမျှသောကိစ္စရှိအောင် ပြုအပ်၏။ အကျိုးမှာ ထိုနှစ်စုံညီမျှလျှင် အပ္ပနာဖြစ်ပေါ်၏။ တနည်းကား သမထအလုပ်ကို အားထုတ်သူအား အားကြီးသောသဒ္ဓါသည်လည်း သင့်ပေ၏။ ဤသို့ သဒ္ဓါအားကြီးလျှင် (မြတ်စွာဘုရား ဟောတော်မူသော အစီအရင်သည် မချွတ်ပြည့်စုံပေလိမ့်မည်-ဟု) ယုံကြည်သည်ဖြစ်၍ (အာရုံသို့ စုပ်စုပ်မြုပ်အောင်) သက်ဝင်သည်ဖြစ်၍ (ထိုသမထအလုပ်ကို အားထုတ်သောယောဂီသည်) အပ္ပနာသို့ ရောက်ပေလိမ့်မည်။ သမာဓိ ပညာတို့တွင် သမထအလုပ်ကို အားထုတ်သောယောဂီအား သမာဓိအားကောင်းလျှင် သင့်လျော်၏။ ဤသို့ သမာဓိအားကောင်းလျှင် (သမထကို အားထုတ်သော) ထိုယောဂီသည် အပ္ပနာသို့ ရောက်၏။ ဝိပဿနာအလုပ်ကို အားထုတ်သောယောဂီအား ပညာအားကောင်းလျှင် သင့်လျော်၏။ ဤသို့ ပညာအားကောင်းလျှင် (ဝိပဿနာကို အားထုတ်သော) ထိုယောဂီသည် (အနိစ္စတာစသော) လက္ခဏာကို ထိုးထွင်းသိမြင်ခြင်းသို့ ရောက်၏။ သမာဓိ ပညာနှစ်ပါးစုံတို့၏ ညီမျှခြင်းဖြင့်လည်း အပ္ပနာ

မှတ်ချက်

မနာယူ၊ (အကြောင်းယုတ္တိဖြင့် ပြောပြသော်လည်း) သဘောပေါက် နားလည်ခြင်းသို့ မရောက်တော့ပေ။ ထို့ကြောင့် “ဆေးကြောင့်ဖြစ်သော ရောဂါကဲ့သို့ အကုခက်၏”ဟု မိန့်ဆိုပေသည်။ (ဋီကာ)။

၃၉၈

ဖြစ်သည်သာလျှင်တည်း။ အလုံးစုံသော သမထကမ္မဋ္ဌာန်း ဝိပဿနာကမ္မဋ္ဌာန်းတို့၌ သတိသည်ကား အားကောင်းလျှင် သင့်လျော်၏။ အားကောင်းသောသတိသည် စိတ်ကို ဥဒ္ဓစ္စအဖို့ရှိသော သဒ္ဓါ ဝီရိယနှင့် ပညာတို့၏အစွမ်းဖြင့် ပျံ့လွင့်ခြင်း (ဥဒ္ဓစ္စ)အဖို့၌ ကျခြင်းမှ စောင့်ရှောက်၏။ ပျင်းရိမှု ကောသဇ္ဇအဖို့ရှိသော သမာဓိကြောင့် ပျင်းရိမှု၌ ကျခြင်းမှ စောင့်ရှောက်၏။ ထို့ကြောင့် ထိုသတိကို အလုံးစုံသော ဟင်းလျာတို့၌ ဆားခပ်ခြင်းကို (အလိုရှိအပ်သ)ကဲ့သို့၎င်း၊ မင်းမှုကိစ္စအားလုံး၌ အမှုကိစ္စအားလုံးတို့ကို သိနားလည်သော အမတ်ကြီးကို (အလိုရှိအပ်သ)ကဲ့သို့၎င်း အလုံးစုံသောကမ္မဋ္ဌာန်းတို့၌၊ ဝါ- အလုံးစုံသော တွန့်ဆုတ်ခြင်း ပျံလွင့်ခြင်းအဖို့တို့၌ အလိုရှိအပ်၏။ ထို့ကြောင့် (အဋ္ဌကထာ၌)-

“သတိကိုမူကား အလုံးစုံ၌ ယှဉ်စေအပ်၏-ဟု မြတ်စွာဘုရား ဟောတော်မူ(အပ်)၏။ အဘယ့်ကြောင့်ဆိုသော် စိတ်သည် သတိလျှင် ကိုးကွယ်လည်းလျောင်းရာ ရှိသောကြောင့် တကြောင်း၊ သတိသည် စောင့်ရှောက်တတ်သောတရားဟု ဉာဏ်အား ရှေးရှုထင်သောကြောင့် တကြောင်း၊ သတိနှင့်ကင်း၍ စိတ်ကို ပင့်မြှောက်ခြင်း, နှိပ်ခြင်း မဖြစ်နိုင်သောကြောင့် တကြောင်းပေတည်း” ဟု ဆိုထားပေသည်။

(၃) နိမိတ်၌ ကျွမ်းကျင်ခြင်း

၆၃။ ပထဝီကသိုဏ်းအစရှိသော^၁ မပြုရသေးသော^၁ စိတ္တေကဂ္ဂတာ၏ အာရုံနိမိတ်ကို ပြုခြင်း၌ လိမ္မာခြင်းသည်၎င်း၊ ပြုအပ်ပြီး (စိတ္တေကဂ္ဂတာ၏ အာရုံနိမိတ်)ကို ပွါးစေခြင်း၌ လိမ္မာခြင်းသည်၎င်း၊ (ကသိုဏ်းနိမိတ်ကို)

မှတ်ချက်

၁-ဤဝိသေသန ၂-ပုဒ်တို့ကို အာရုံနိမိတ်-နှင့်ချည်း စပ်ပါ။

၃၉၉

ပွါးစေခြင်းဖြင့် ရအပ်ပြီးသော စိတ္တေကဂ္ဂတာ၏ အာရုံနိမိတ်ကို၊ ဝါ-စိတ္တေကဂ္ဂတာဟူသော သမထနိမိတ်ကို စောင့်ရှောက်ခြင်း၌ လိမ္မာခြင်းသည်၎င်း နိမိတ်၌ လိမ္မာခြင်းမည်၏။ (ထိုလိမ္မာခြင်းသုံးပါးတို့တွင်) ထိုစောင့်ရှောက်ခြင်း၌ လိမ္မာခြင်းကို (အပ္ပနာ၌ ကျွမ်းကျင်ကြောင်း အစီအရင်ကို ပြဆိုသော) ဤအရာ၌ (နိမိတ်၌ လိမ္မာခြင်းဟူ၍) အလိုရှိအပ်ပေသည်^၁။

(၄) စိတ်ကိုပင့်မြှောက်ခြင်း

[၁၂၇] ၆၄။ စိတ်ကို ပင့်မြှောက်သင့်သောအခါ၌ ပင့်မြှောက်ခြင်းသည် အဘယ်သို့ပါနည်း? ဝီရိယ အလွန်လျော့ခြင်း စသည်တို့ကြောင့် စိတ်တွန့်ဆုတ်သောအခါ၌ ပဿဒ္ဓိသမ္ဗောဇ္ဈင်စသော သုံးပါးတို့ကို မပွါးစေပဲ ဓမ္မဝိစယသမ္ဗောဇ္ဈင်စသော သုံးပါးတို့ကို ပွါးစေလျက် ပင့်မြှောက်ခြင်းပေတည်း။ မှန်ပေ၏၊ ဤဆိုလတံ့သော စကားကို မြတ်စွာဘုရား ဟောတော်မူထားပေသည်-

“ရဟန်းတို့၊ ဥပမာပြရလျှင် ယောက်ျား(တယောက်)သည် အနည်းငယ်သောမီးကို တောက်လောင်စေလိုသည်ဖြစ်၍ ထိုမီး၌ မြက်စိုတို့ကိုလည်း ထည့်ရာ၏၊ နွားချေးစိုတို့ကိုလည်း ထည့်ရာ၏။ ထင်းစိုတို့ကိုလည်း ထည့်ရာ၏၊ ရေနှင့်ရောသော လေကိုလည်း ပေးရာ၏၊ မြေမှုန့်ဖြင့်လည်း ဖြူးထည့်ပေးရာ၏။ ရဟန်းတို့၊ ထိုယောက်ျားသည် အနည်းငယ်သောမီးကို တောက်လောင်စေနိုင်ရာသလောဟု (မေးတော်မူ၏)။ ဤသို့ တောက်လောင်စေခြင်း

မှတ်ချက်

၁- အဘယ့်ကြောင့်ဆိုသော်- ပြုခြင်း၌ လိမ္မာခြင်း, ပွါးစေခြင်း၌ လိမ္မာခြင်းတို့သည် ရှေးမဆွကပင် ပြီးစီးခဲ့ပြီ ဖြစ်သောကြောင့်ဟု ဆိုလို၏။ (ဋီကာ)

၄၀၀

သည် မဖြစ်နိုင်ပါဘုရား-ဟု (လျှောက်ထားကုန်၏)။ ရဟန်းတို့ ဤအတူပင် တွန့်ဆုတ်သောစိတ် ဖြစ်သောအခါ၌ ပဿဒ္ဓိသမ္ဗောဇ္ဈင်ကို ပွါးစေခြင်းငှါ သင့်လျော်သော အခါမဟုတ်ပေ၊ သမာဓိသမ္ဗောဇ္ဈင်ကို.. ဥပေက္ခာသမ္ဗောဇ္ဈင်ကို ပွါးစေခြင်းငှါ သင့်လျော်သောအခါ မဟုတ်ပေ။ ထိုသို့ သင့်လျော်သောအခါ မဟုတ်ခြင်းသည် အဘယ့်ကြောင့်နည်း? ရဟန်းတို့၊ စိတ်သည် တွန့်ဆုတ်၏၊ ထိုတွန့်ဆုတ်သောစိတ်ကို ပဿဒ္ဓိ, သမာဓိ, ဥပေက္ခာသမ္ဗောဇ္ဈင်တရားတို့ဖြင့် မထစေနိုင်သောကြောင့်ပေတည်း။ ရဟန်းတို့၊ စိတ်တွန့်ဆုတ်သောအခါ၌ ဓမ္မဝိစယသမ္ဗောဇ္ဈင်ကို ပွါးစေခြင်းငှါ သင့်လျော်သောအခါ ဖြစ်ပေသည်။ ဝီရိယသမ္ဗောဇ္ဈင်ကို ပွါးစေခြင်းငှါ သင့်လျော်သောအခါ ဖြစ်ပေသည်။ ပီတိသမ္ဗောဇ္ဈင်ကို ပွါးစေခြင်းငှါ သင့်လျော်သောအခါ ဖြစ်ပေသည်။ ထိုသို့ သင့်လျော်သောအခါ ဟုတ်ခြင်းသည် အဘယ်အကြောင်းကြောင့်နည်း? ရဟန်းတို့၊ စိတ်သည် တွန့်ဆုတ်၏၊ ထိုတွန့်ဆုတ်သောစိတ်ကို ဓမ္မဝိစယ, ဝီရိယ, ပီတိသမ္ဗောဇ္ဈင်တရားတို့ဖြင့် လွယ်ကူစွာ ထစေနိုင်သောကြောင့်ပေတည်း။ ရဟန်းတို့၊ ဥပမာပြရလျှင် ယောက်ျား(တယောက်)သည် အနည်းငယ်သောမီးကို တောက်လောင်စေလိုသည်ဖြစ်၍ ထိုမီး၌ မြက်ခြောက်တို့ကိုလည်း ထည့်ရာ၏၊ နွားချေးခြောက်တို့ကိုလည်း ထည့်ရာ၏၊ ထင်းခြောက်တို့ကိုလည်း ထည့်ရာ၏၊ နှုတ်ဖြင့်မှုတ်သော လေကိုလည်း ပေးရာ၏၊ မြေမှုန့်ဖြင့်လည်း ဖြူးထည့်မပေးရာ။ ရဟန်းတို့၊ ထိုယောက်ျားသည် အနည်းငယ်သောမီးကို တောက်လောင်စေနိုင်ရာသလော-ဟု (မေးတော်မူ၏)။ ဤသို့ တောက်လောင်စေခြင်းသည် ဖြစ်နိုင်ပါသည်ဘုရား-ဟု (လျှောက်ထားကုန်၏)။

၄၀၁

ဤသို့ပွါးစေရာ၌ မိမိ မိမိ၏ အကြောင်း၏အစွမ်းအားဖြင့်^၁ ဓမ္မဝိစယသမ္ဗောဇ္ဈင်စသည်တို့ကို ပွါးစေခြင်းကို သိအပ်၏၊ မှန်ပေ၏၊ ဤဆိုလတံ့သော စကား(သုံးရပ်)ကို မြတ်စွာဘုရား ဟောတော်မူထားပေသည်-

“ရဟန်းတို့၊ ကုသိုလ် အကုသိုလ်တရားတို့သည် ရှိကုန်၏၊ အပြစ်ရှိ အပြစ်မဲ့တရားတို့သည် ရှိကုန်၏၊ ယုတ်ညံ့သောတရား မွန်မြတ်သောတရားတို့သည် ရှိကုန်၏၊ မည်းညစ်လျက် ဖြူစင်လျက် တူသောအဖို့ရှိသော တရားတို့သည် ရှိကုန်၏၊ ထိုကုသိုလ်စသော တရားတို့၌ အကြောင်းမှန် လမ်းမှန်အားဖြင့် နှလုံးသွင်းမှုကို များစွာပြုခြင်းသည် (ရှိ၏)။ ဤများစွာ နှလုံးသွင်းခြင်းသည်^၂ မဖြစ်သေးသော ဓမ္မဝိစယသမ္ဗောဇ္ဈင်၏လည်း ဖြစ်ခြင်းငှါ၊ ဖြစ်ပြီးသော ဓမ္မဝိစယသမ္ဗောဇ္ဈင်၏လည်း လွန်စွာ အဖန်ဖန် အထပ်ထပ် ဖြစ်ခြင်းငှါ [၁၂၈] ပြန့်ပြောခြင်းငှါ ပွါးမှု(ဘာဝနာ)၏ ထက်ဝန်းကျင် ပြည့်စုံခြင်းငှါဖြစ်သော^၃ အကြောင်းပေတည်း”။

မှတ်ချက်

၁- ဓမ္မဝိစယ-စသော ဗောဇ္ဈင်တို့၏ အသီးအသီးသော အကြောင်းတို့ကို ပွါးစေသောအားဖြင့် ယင်းဗောဇ္ဈင်တို့ကို ပွါးစေရမည်-ဟု ဆိုလို၏။

၂- အယံ-ပုဒ်၏ အနက်ဖြစ်သည်၊ ကုသိုလ်စသော တရားတို့ကို သိရန်အတွက် အကြောင်းမှန် လမ်းမှန်ဖြင့် နှလုံးသွင်းမှုဟူသော ယောနိသောမနသိကာရကို များစွာပြုခြင်း၊ များစွာဖြစ်စေခြင်းသည်-ဟု ဆိုလို၏။

၃- သံဝတ္တတိ-ပုဒ်ကို ဖြစ်၏-ဟု ပြန်ရမည့်အရာမှာ ကော မေ ဝန္ဒတိ-ဟူသော ပါဌ်၌ ဝန္ဒတိ-ပုဒ်ကို ရှိခိုးသောသူသည်-ဟု ပြန်ရသကဲ့သို့ မြန်မာစကားချောစေရန် အာဟာရော-ပုဒ်၏ ဝိသေသနပြု၍ “ဖြစ်သော”ဟု ပြန်ထားသည်။ နောက်၌လည်း နည်းတူပင်။ ဤ၌ ပြည့်စုံခြင်းငှါဖြစ်သော အကြောင်း-ဟူသည်မှာ ပြည့်စုံရန်အကြောင်း- ပြည့်စုံစေတတ်သော အကြောင်း-ဟူ၍ပင် ဆိုလို၏။

၄၀၂

ထို့ပြင် “ရဟန်းတို့ (စတင်၍ အားထုတ်ခြင်းဟူသော) အာရမ္ဘဓာတ်သည်, (ပျင်းရိခြင်းမှ ထွက်မြောက်အောင် အားထုတ်ခြင်းဟူသော) နိက္ကမဓာတ်သည်, (အဆင့်ဆင့် တိုးတက်၍ အားထုတ်ခြင်းဟူသော) ပရက္ကမဓာတ်သည် ရှိ၏၊ ထို(အားထုတ်မှု- ဓာတ်သုံးပါး)၌ အကြောင်းမှန် လမ်းမှန်ဖြင့် နှလုံးသွင်းမှုကို^၁ များစွာပြုခြင်းသည် (ရှိ၏)။ ဤများစွာ နှလုံးသွင်းခြင်းသည် မဖြစ်သေးသော ဝီရိယသမ္ဗောဇ္ဈင်၏လည်း ဖြစ်ခြင်းငှါ၊ ဖြစ်ပြီးသော ဝီရိယသမ္ဗောဇ္ဈင်၏လည်း လွန်စွာ အဖန်ဖန် အထပ်ထပ် ဖြစ်ခြင်းငှါ ပြန့်ပြောခြင်းငှါ ပွါးမှု(ဘာဝနာ)၏ ထက်ဝန်းကျင် ပြည့်စုံခြင်းငှါဖြစ်သော အကြောင်းပေတည်း”။

ထို့ပြင် “ရဟန်းတို့ ပီတိသမ္ဗောဇ္ဈင်၏ ဖြစ်ကြောင်းတရားတို့သည်^၂ ရှိကုန်၏၊ ထိုပီတိသမ္ဗောဇ္ဈင်၏ ဖြစ်ကြောင်းတရားတို့၌ အကြောင်းမှန် လမ်းမှန်အားဖြင့် နှလုံးသွင်းမှုကို များစွာပြုခြင်းသည် (ရှိ၏)။ ဤများစွာ နှလုံးသွင်းခြင်းသည် မဖြစ်သေးသော ပီတိသမ္ဗောဇ္ဈင်၏လည်း ဖြစ်ခြင်းငှါ၊ ဖြစ်ပြီးသော ပီတိသမ္ဗောဇ္ဈင်၏လည်း လွန်စွာ အဖန်ဖန် အထပ်ထပ် ဖြစ်ခြင်းငှါ ပြန့်ပြောခြင်းငှါ ပွါးမှု(ဘာဝနာ)၏ ထက်ဝန်းကျင် ပြည့်စုံခြင်းငှါဖြစ်သော အကြောင်းပေတည်း”။

မှတ်ချက်

၁-ဓာတ်သုံးပါးတို့၌ အကြောင်းမှန် လမ်းမှန်ဖြင့် နှလုံးသွင်းမှု-ဟူသည်မှာ ထိုဓာတ်သုံးပါးဖြစ်ရန် နှလုံးသွင်းမှု (ယောနိသောမနသိကာရ)ပေတည်း။

၂- ပီတိသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂဋ္ဌာနိယာ-ပုဒ်ကို ဋီကာ၌ အဓိကရဏသာဓနဖြင့် ဖွင့်ပြထားသော်လည်း ပီတိသမ္ဗောဇ္ဈင် ဖြစ်ကြောင်း-ဟု ဆိုမှ သိလွယ် နားလည်လွယ်သည်၊ ထို့ကြောင့် အထက်ပါအတိုင်း ပြန်ထားသည်။

၄၀၃

ထိုစကားတော် (သုံးရပ်)၌ သဘာဝလက္ခဏာ သာမညလက္ခဏာကို ထိုးထွင်း၍သိခြင်း၏ အစွမ်းအားဖြင့်ဖြစ်သော နှလုံးသွင်းမှုသည်^၁ ကုသိုလ်စသည်တို့၌ (ဝါ-ကုသိုလ်စသည်တို့ကို သိရန်) အကြောင်းမှန် လမ်းမှန်အားဖြင့် နှလုံးသွင်းခြင်း (ယောနိသောမနသိကာရ) မည်၏။ အာရမ္ဘဓာတ်စသည်တို့ကို ဖြစ်စေသောအားဖြင့်ဖြစ်သော နှလုံးသွင်းခြင်းသည်^၂ အာရမ္ဘဓာတ်စသည်တို့၌ (ဝါ- အာရမ္ဘဓာတ်စသည်တို့ ဖြစ်ရန်) အကြောင်းမှန် လမ်းမှန်အားဖြင့် နှလုံးသွင်းခြင်း (ယောနိသော မနသိကာရ) မည်၏။ ထိုအာရမ္ဘဓာတ်စသည်တို့တွင် စတင်၍ အားထုတ်ခြင်းဝီရိယကို အာရမ္ဘဓာတ်ခေါ်သည်။ ပျင်းရိခြင်းမှ ထွက်မြောက်သောကြောင့် ထိုအာရမ္ဘဓာတ်ထက် သာ၍အားကောင်းသော အားထုတ်မှုဝီရိယကို နိက္ကမဓာတ်ဟု (ခေါ်သည်)။ အဆင့်ဆင့် (မြင့်သည်ထက် မြင့်သော) အရာဌာနသို့ တိုးတက်သွားသောကြောင့် ထိုနိက္ကမဓာတ်ထက်လည်း သာ၍အားကောင်းသော အားထုတ်မှုဝီရိယကို ပရက္ကမဓာတ်ဟု (ခေါ်သည်)။ ထိုမှတပါး “ပီတိသမ္ဗောဇ္ဈင်၏ ဖြစ်ကြောင်းတရားတို့”ဟူသော ဤအမည်သည် (ရှေးရှေး)ပီတိ၏^၃ အမည်သာလျှင် ဖြစ်ပေသည်။ ထိုပီတိ၏ ယောနိသော

မှတ်ချက်

၁- သဘာဝလက္ခဏာ.. နှလုံးသွင်းမှု-ဟူသည်မှာ သဘာဝလက္ခဏာ သာမညလက္ခဏာကို ထိုးထွင်း၍သိအောင် နှလုံးသွင်းမှု- ဝါ-ထိုးထွင်း၍သိသော နှလုံးသွင်းမှု- ရှုမှုပင် ဖြစ်သည်။

၂- အာရမ္ဘဓာတ် စသည်ဖြစ်အောင် အားပေးသော နှလုံးသွင်းမှုဟု ဆိုလို၏။

၃- ယခု အသစ်အသစ် ဖြစ်စေအပ်သော ပီတိသည် နောက်နောက် ပီတိသမ္ဗောဇ္ဈင်ကို ဖြစ်စေတတ်သောကြောင့် ပီတိသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂဋ္ဌာနိယ- ပီတိသမ္ဗောဇ္ဈင်ဖြစ်ကြောင်း တရားမည်၏၊ ဤသို့ အသစ်အသစ် ဖြစ်စေအပ်သော ပီတိကိုပင် နောက်နောက်ဖြစ်ပွါးမည့် ပီတိတို့ကိုထောက်၍ “(ရှေးရှေး)ပီတိ”ဟု ဆိုထား

၄၀၄

မနသိကာရ (အကြောင်းမှန် လမ်းမှန်အားဖြင့် နှလုံးသွင်းမှု) မည်သည်မှာလည်း (ထိုပီတိကို) ဖြစ်စေတတ်သော နှလုံးသွင်းမှုသာလျှင် ဖြစ်ပေသည်။

တနည်းပြရလျှင်^၁ (၁) အနက်အဓိပ္ပါယ်ကို မေးမြန်းခြင်း^၂၊ (၂) အတွင်းအပြင်ဝတ္ထုတို့၏ သန့်ရှင်းမှုကို ပြုခြင်း၊ (၃) သဒ္ဓါစသော ဣန္ဒြေတို့၏ ညီမျှခြင်းကို ပြီးစေခြင်း၊ (၄) ပညာမဲ့သောပုဂ္ဂိုလ်ကို ရှောင်ကြဉ်ခြင်း^၃၊ (၅) ပညာရှိသောပုဂ္ဂိုလ်ကို မှီဝဲခြင်း^၄၊ (၆) ဉာဏ်နက်နဲသူတို့သာ ကျက်စားနိုင်သော ခန္ဓာ အာယတန စသည်တို့ကို ဆင်ခြင်ခြင်း၊

မှတ်ချက်

သည်။ ထို့ကြောင့် လွန်ခဲ့ပြီးသော ရှေးရှေးပီတိကို အဘယ်သို့ ဖြစ်စေနိုင်ပါသနည်းဟု စောဒနာဖွယ် မရှိပြီ။ ဤအရာ၌ ပီတိသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂဋ္ဌာနိယ- ပီတိသမ္ဗောဇ္ဈင် ဖြစ်ကြောင်းတရား-အရ ဗုဒ္ဓါနုဿတိ-စသည်ကို ယူလျှင်လည်း သင့်သကဲ့သို့ ရှိပေ၏။

၁-ပါဠိ၌ တိုက်ရိုက်မလာသော အဋ္ဌကထာလာ တနည်းအားဖြင့် ပြရလျှင်-ဟု ဆိုလို၏။

၂- မေးမြန်းခြင်း-ဟူသည်မှာ ခန္ဓာ အာယတန ဓာတ် ဣန္ဒြေ ဗိုလ် ဗောဇ္ဈင် မဂ္ဂင် ဈာနင် သမထ ဝိပဿနာတို့၏ အနက်အဓိပ္ပါယ်ကို မေးခြင်းပေတည်း။ (သံ-ဋ္ဌ ၃၊၁၉၃) စသည်ကို မှီသည်။

၃- ပညာမဲ့သော ပုဂ္ဂိုလ်ကို ရှောင်ကြဉ်ခြင်း-ဟူသည်မှာ ခန္ဓာအစရှိသော တရားတို့၌ သက်ဝင်လေ့ကျက်သော ပညာမရှိကြသော ပညာမဲ့ပုဂ္ဂိုလ်တို့ကို ဝေးစွာ ရှောင်ကြဉ်ခြင်းပေတည်း။

၄- ပညာရှိသောပုဂ္ဂိုလ်ကို မှီဝဲခြင်း-ဟူသည်မှာ ငါးဆယ်သော အဖြစ်အပျက်လက္ခဏာကို သိမ်းဆည်းသိမြင်သည့် ဥဒယဗ္ဗယဉာဏ်ပညာနှင့် ပြည့်စုံသောပုဂ္ဂိုလ်ကို မှီဝဲခြင်းပေတည်း။

၄၀၅

(၇) ပညာဟူသော ဓမ္မဝိစယသမ္ဗောဇ္ဈင်၌ စိတ်နှလုံးညွတ်ခြင်း^၁ဟူသော တရားခုနစ်ပါးတို့သည် ဓမ္မဝိစယသမ္ဗောဇ္ဈင်ဖြစ်ခြင်းငှါ ဖြစ်ကုန်၏^၂။

(၁) အပါယ်အစရှိသော^၃ ဘေးကို ဆင်ခြင်ခြင်း^၄၊ (၂) ဝီရိယနှင့်စပ်၍ လောကီ လောကုတ္တရာ တရားထူးကို ရခြင်းဟူသော အကျိုးကို ရှုလေ့ရှိခြင်း^၅၊ (၃) “ဘုရား ပစ္စေကဗုဒ္ဓါနှင့် မဟာသာဝကတို့ သွားထားသော

မှတ်ချက်

၁- ဓမ္မဝိစယသမ္ဗောဇ္ဈင်၌ စိတ်နှလုံးညွတ်ခြင်း-ဟူသည်မှာ ထိုင်ဆဲ ရပ်ဆဲ စသည်တို့၌ ဓမ္မဝိစယသမ္ဗောဇ္ဈင်ကို ဖြစ်စေရန် စိတ်နှလုံးညွတ်ခြင်း ကိုင်းရှိုင်းခြင်းပေတည်း။

၂- တရားခုနစ်ပါးတို့သည် ဓမ္မဝိစယသမ္ဗောဇ္ဈင်ကို ဖြစ်စေတတ်ကုန်၏-ဟူ၍ပင် အဖြောင့်အားဖြင့် ဆိုလို၏။ နောက်၌လည်း နည်းတူပင် သိပါလေ။

၃-၄- အပါယ်အစရှိသော-ဟူရာ၌ အစရှိ-ဟူသော စကားဖြင့် ဇာတိအစရှိသော ၄-ပါးသော ဆင်းရဲကို၎င်း၊ အတိတ်ကာလ၌ ဝဋ်လျှင် အကြောင်းရင်းရှိသော ဆင်းရဲကို၎င်း၊ အနာဂတ်ကာလ၌ ဝဋ်လျှင် အကြောင်းရင်းရှိသော ဆင်းရဲကို၎င်း၊ ပစ္စုပ္ပန်ဘဝကာလ၌ အာဟာရကို ရှာဖွေရခြင်းလျှင် အကြောင်းရင်းရှိသော ဆင်းရဲကို၎င်း သိမ်းယူ၏ (ဋီကာ)။ ဒီ-ဋ္ဌ ၂၊ ၃၇၈။ မ-ဋ္ဌ ၁၊ ၂၉၇။ သံ-ဋ္ဌ ၃၊ ၁၉၅။ အံ-ဋ္ဌ ၁၊ ၃၉၂။ ဝိဘင်္ဂ-ဋ္ဌ၊ ၂၆၅-တို့၌ကား အပါယဘယပစ္စဝေက္ခဏတာ- အပါယ်ဘေးကို ဆင်ခြင်ခြင်း-ဟူ၍သာ ရှိ၏၊ အစရှိသော-ဟု မပါရှိပေ။ အကျယ်ပြရာ၌လည်း ငရဲ တိရစ္ဆာန် ပြိတ္တာ အသူရကာယ်ဘုံများသို့ ရောက်၍ ကြီးစွာသောဆင်းရဲကို ခံစားနေရစဉ်၌ ဝီရိယသမ္ဗောဇ္ဈင်ကို မဖြစ်စေနိုင်၊ ယခု လူဖြစ်စဉ်၌သာ ဖြစ်စေနိုင်သည်ကို ဆင်ခြင်ရန် ဤမျှသာ ပြဆိုထားပေသည်။ ဇာတိဒုက္ခစသည်ကို ဆင်ခြင်ရန်ကိုကား ဤအရာ၌ မပြဆိုပေ။

၅-ဤ၌ ရှုပုံဆင်ခြင်ပုံမှာ “ပျင်းရိသောသူသည် ၉-ပါးသော လောကုတ္တရာတရားကို မရနိုင်၊ အပြင်းအထန်အားထုတ်သော ဝီရိယရှိသူသာလျှင် ဝီရိယ၏ (လောကုတ္တရာတရားဟူသော) ဤအကျိုးကို ရနိုင်ပေသည်”ဟု ဤသို့ ဝီရိယ၏အကျိုးကို ရှုမြင်ဆင်ခြင်အပ်၏။

၄၀၆

လမ်းကို ငါသွားသင့်ပေသည်။ ထိုလမ်းကိုလည်း ပျင်းရိသူသည် မသွားနိုင်”ဟု ဤသို့ သွားအပ်သောလမ်း (ကျင့်အပ်သောအကျင့်)ကို ဆင်ခြင်ခြင်း၊ (၄) ဒါယကာတို့၏ (ကောင်းမှုကို) အကျိုးကြီးအောင်ပြုခြင်းဖြင့် ဆွမ်းကို တုံ့ပြန်ပူဇော်ခြင်း၊ (၅) “ငါ၏ဆရာ မြတ်စွာဘုရားသည် ဝီရိယကို မြဲစွာအားထုတ်ခြင်း၏ ဂုဏ်ကျေးဇူးကို ချီးမွမ်းတော်မူ၏၊ ထိုဆရာဘုရား၏ အဆုံးအမကိုလည်း မကျူးကျော် မဖောက်ဖျက်သင့်ပေ၊ (ထိုဆရာဘုရားသည်^၁) ငါတို့မှာ ကျေးဇူးလည်း များလှပေ၏၊ အကျင့်ဖြင့်သာလျှင် ပူဇော်ပါမှလည်း ကောင်းစွာ ပူဇော်ရာရောက်ပေသည်၊ အာမိသဖြင့်ပူဇော်လျှင် (ကောင်းစွာပူဇော်ရာ မရောက်ပေ)”ဟု ဤသို့ [၁၂၉] ဆရာဖြစ်သော မြတ်စွာဘုရား၏ မြင့်မြတ်ပုံကို ဆင်ခြင်ခြင်း၊ (၆) “ငါသည် သူတော်ကောင်းတရားတည်းဟူသော မြတ်သောအမွေကို ခံယူသင့်၏။ ထိုအမွေကိုလည်း ပျင်းရိပေါ့တန်သူသည် မခံယူနိုင်”ဟု ဤသို့ သူတော်ကောင်းတရားတည်းဟူသော အမွေ၏ မြင့်မြတ်ပုံကို ဆင်ခြင်ခြင်း၊ (၇) အလင်းရောင်၌ ဖြစ်ဘူးသောအမှတ်သညာကို နှလုံးသွင်းခြင်း^၂

မှတ်ချက်

၁-သော စ အနတိက္ကမနိယသာသနော-ဟူသော ပါဌ်ကို “ထိုဆရာဘုရားသည်လည်း မကျူးကျော်အပ်သော အဆုံးအမ ရှိပေ၏”ဟု သဒ္ဒါနည်းအရ အတိအကျပြန်လျှင် ပါဠိမတတ်သူတို့ နားလည်နိုင်ကြမည် မဟုတ်ပေ။ ထို့ကြောင့် အခြားနည်းဖြင့် မြန်မာစကားပရိယာယ် လဲလှယ်၍၎င်း၊ (ထိုဆရာဘုရားသည်)ဟု ဖြည့်စွက်၍၎င်း ပြန်ထားသည်။

၂- နေရောင် လရောင် မီးရောင် ဘာဝနာအလင်းရောင်တို့၌ စွဲမှတ်ဘူးသော သညာကို ဖြစ်စေခြင်း- ထိုအလင်းရောင်တို့ကို ပြန်လည်၍ နှလုံးသွင်းဆင်ခြင်ခြင်းဟု ဆိုလို၏။

၄၀၇

ဣရိယာပုထ်ပြောင်းလဲခြင်း, ဟင်းလင်းပြင်၌နေခြင်း စသည်တို့ဖြင့်^၁ ထိနမိဒ္ဓကို ပယ်ဖျောက်ခြင်း^၂၊ (၈) ပျင်းရိပေါ့တန်သော ပုဂ္ဂိုလ်ကို ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊ (၉) ဝီရိယကို မြဲစွာအားထုတ်သော ပုဂ္ဂိုလ်ကို မှီဝဲခြင်း၊ (၁၀) သမ္မပ္ပဓာန်၏အာနုဘော်ကို ဆင်ခြင်ခြင်း^၃၊ (၁၁) ဝီရိယ

မှတ်ချက်

၁-ဤ၌ စသည်-အရဖြင့် အင်္ဂုတ္တရနိကာယ် သတ္တနိပါတ် (နှာ ၄၆၁) ပစလာယမာနသုတ်၌ မြတ်စွာဘုရား ဟောထားသော (၁) အိပ်ချင်ငိုက်မျည်းခြင်း၏ အကြောင်းဖြစ်သော အမှတ်သညာကို ပယ်ခြင်း၊ (၂) တရားကျမ်းဂန်ကို ဆင်ခြင်ခြင်း၊ (၃) တရားစာကို ရွတ်ဖတ်ခြင်း၊ (၄) နား၂-ဖက်ကို ဆွဲခြင်း၊ ကိုယ်ကို လက်ဖြင့် ပွတ်သပ်ခြင်း၊ (၅) မျက်နှာသစ်၍ ထိုထိုအရပ်ကို ကြည့်ရှုခြင်း၊ ကြယ်တာရာတို့ကို မော်ကြည့်ခြင်း၊ (၆) အရောင်အလင်း၌ အမှတ်သညာကို နှလုံးသွင်းခြင်း၊ (၇) စင်္ကြံလျှောက်ခြင်း-ဟူသော ၇-နည်းတို့တွင် အမှတ်(၆)မှတပါးသော (၆)နည်းကို ယူအပ်၏။

၂-ဤထိနမိဒ္ဓကို ပယ်ဖျောက်ခြင်း-ဟူသော အကြောင်းသည် ဒီဃနိကာယ အဋ္ဌကထာစသော အခြားအဋ္ဌကထာတို့၌ မရှိပေ၊ ဤအရာတွင် ထိုအခြားအဋ္ဌကထာတို့၌ အမျိုးဇာတ်အားဖြင့် မြင့်မြတ်ခြင်းကို ဆင်ခြင်ပုံသာ ရှိပေသည်၊ ဆင်ခြင်ပုံအကျယ်မှာ- သင်ရဟန်းသည် ဇာတ်အားဖြင့် ယုတ်ညံ့သည်မဟုတ်၊ မဟာသမ္မတမင်း၏ အဆက်အနွယ်ဖြစ်သော ဥက္ကာကရာဇ်မင်း၏ အနွယ်၌ဖြစ်သည်၊ သုဒ္ဓေါဒနမင်း မဟာမာယာမိဖုရားတို့၏ မြေး၊ အရှင်ရာဟုလာ၏ညီတော် ဖြစ်ပေသည်၊ ဤသို့ မြင့်မြတ်သော ဘုရား၏သားတော် ဖြစ်ပါလျက် ပျင်းရိ၍နေရန် မသင့်ပေ-ဟု ဤသို့ ဆင်ခြင်ရန် ပြထား၏။

၃-ဤဆင်ခြင်ပုံလည်း အခြားအဋ္ဌကထာတို့၌ မရှိ၊ ယင်း၏အစား အရှင်သာရိပုတြာ အရှင်မောဂ္ဂလ္လာန်စသော သီတင်းသုံးဘော်တို့၏ မြင့်မြတ်ခြင်းကို ဆင်ခြင်ပုံသာလျှင် ထိုအဋ္ဌကထာတို့၌ လာရှိပေသည်။

၄၀၈

သမ္ဗောဇ္ဈင်၌ စိတ်နှလုံးညွတ်ခြင်း-ဟူသော တရား ၁၁-ပါးတို့သည် ဝီရိယသမ္ဗောဇ္ဈင်ဖြစ်ခြင်းငှါ ဖြစ်ကုန်၏။

(၁-မှ ၇) ဗုဒ္ဓါနုဿတိ, ဓမ္မာနုဿတိ, သံဃာနုဿတိ, သီလာနုဿတိ, စာဂါနုဿတိ, ဒေဝတာနုဿတိ, ဥပသမာနုဿတိ ကမ္မဋ္ဌာန်းတို့ကို ပွါးများအားထုတ်ခြင်း၊ (၈) ရတနာသုံးပါး၌ ကြည်ညိုမှုအဆီအစေး ခြောက်ခန်းသဖြင့် စိတ်နှလုံးကြမ်းတမ်းသော ပုဂ္ဂိုလ်ကို ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊ (၉) ရတနာသုံးပါး၌ ကြည်ညိုမှုအဆီအစေးရှိသဖြင့် စိတ်နှလုံးနူးညံ့ညက်ညောသော ပုဂ္ဂိုလ်ကို မှီဝဲခြင်း၊ (၁၀) ကြည်ညိုဖွယ်ကောင်းသော သုတ်တို့ကို ဆင်ခြင်ခြင်း၊ (၁၁) ပီတိသမ္ဗောဇ္ဈင်၌ စိတ်နှလုံးညွတ်ခြင်း-ဟူသော တရား၁၁-ပါးတို့သည် ပီတိသမ္ဗောဇ္ဈင်ဖြစ်ခြင်းငှါ ဖြစ်ကုန်၏။ ဤဆိုခဲ့သည့်အတိုင်း^၁ ဆိုခဲ့ပြီးသော ဤအခြင်းအရာတို့ဖြင့်^၂ ဤဆိုခဲ့သောတရားတို့ကို^၃ ဖြစ်စေလျှင် ဓမ္မဝိစယသမ္ဗောဇ္ဈင်စသည်တို့ကို ပွါးစေသည်မည်၏။ စိတ်ကို ပင့်မြှောက်သင့်သောအခါ၌ ပင့်မြှောက်ခြင်းသည် ဤဆိုခဲ့သည့်အတိုင်းပင် ဖြစ်ပေသည်^၄။

မှတ်ချက်

၁-ဤဆိုခဲ့သည့်အတိုင်း.. ဖြစ်စေလျှင်.. ပွါးစေသည် မည်၏-ဟု စပ်ပါ။

၂- ဆိုခဲ့ပြီးသော ဤအခြင်းအရာတို့-ဟူသည်မှာ ဓမ္မဝိစယသမ္ဗောဇ္ဈင်ဖြစ်ကြောင်းတရား ခုနစ်ပါး၊ ဝီရိယသမ္ဗောဇ္ဈင် ဖြစ်ကြောင်းတရား ၁၁-ပါး။ ပီတိသမ္ဗောဇ္ဈင် ဖြစ်ကြောင်းတရား ၁၁-ပါးတို့ပင် ဖြစ်သည်။

၃-ဤဆိုခဲ့သော တရားတို့-ဟူသည်မှာ ဓမ္မဝိစယ, ဝီရိယ, ပီတိသမ္ဗောဇ္ဈင်တရားတို့ပင် ဖြစ်သည်။

၄- ခေါင်းစဉ်အရာ၌၎င်း၊ အကျယ်ပြရန် အစပျိုးသော မေးခွန်းအရာ၌၎င်း မြန်မာစကားချောစေရန် အနည်းငယ်ပြင်၍ ပြန်ခဲ့သည်အားလျော်စွာ ဤနိဂုံးချုပ်အရာ၌လည်း အနည်းငယ်ပြင်၍ ပြန်ထားသည်။

၄၀၉

(၅) စိတ်ကိုနှိပ်ခြင်း

၆၅။ စိတ်ကို နှိပ်သင့်သောအခါ၌ နှိပ်ခြင်းသည် အဘယ်သို့ပါနည်း? ဝီရိယကို လွန်စွာအားထုတ်ခြင်း စသည်တို့ကြောင့်^၁ စိတ်ပျံ့လွင့်သောအခါ၌ ဓမ္မဝိစယသမ္ဗောဇ္ဈင်စသော သုံးပါးတို့ကို မပွါးစေပဲ ပဿဒ္ဓိသမ္ဗောဇ္ဈင်စသော သုံးပါးတို့ကို ပွါးစေလျက် နှိပ်ခြင်းပေတည်း။ မှန်ပေ၏။ ဤဆိုလတ္တံ့သောစကားကို မြက်စွာဘုရား ဟောတော်မူ(အပ်)ပေသည်-

“ရဟန်းတို့ ဥပမာပြရလျှင် ယောက်ျား(တယောက်)သည် ကြီးမားသောမီးပုံကို ငြိမ်းစေလိုသည်ဖြစ်၍ ထိုမီးပုံ၌ မြက်ခြောက်တို့ကိုလည်း ထည့်ရာ၏၊ ။ပ။ မြေမှုန့်ဖြင့်လည်း ဖြူးထည့်မပေးရာ၊ ရဟန်းတို့ ထိုယောက်ျားသည် ကြီးမားသောမီးပုံကို ငြိမ်းစေနိုင်ရာသလောဟု (မေးတော်မူ၏)။ ဤသို့ ငြိမ်းစေခြင်းသည် မဖြစ်နိုင်ပါဘုရား-ဟု (လျှောက်ထားကုန်၏)။ ရဟန်းတို့ ဤအတူပင် ပျံ့လွင့်သောစိတ် ဖြစ်သောအခါ၌ ဓမ္မဝိစယသမ္ဗောဇ္ဈင်ကို ပွါးစေခြင်းငှါ သင့်လျော်သောအခါ မဟုတ်ပေ။ ဝီရိယသမ္ဗောဇ္ဈင်ကို.. ပီတိသမ္ဗောဇ္ဈင်ကို ပွါးစေခြင်းငှါ သင့်လျော်သောအခါ မဟုတ်ပေ။ ထိုသို့ သင့်လျော်သောအခါ မဟုတ်ခြင်းသည် အဘယ့်ကြောင့်နည်း? ရဟန်းတို့ စိတ်သည် တက်ကြွပျံ့လွင့်၏^၂၊

မှတ်ချက်

၁-ဤ၌ စသည်-ဖြင့် ထိတ်လန့်မှု သံဝေဂဉာဏ်ကို ဖြစ်စေခြင်း၊ ဝမ်းမြောက်စေခြင်း စသည်ကို သိမ်းယူ၏။ (ဋီကာ)

၂-ဤ၌ စိတ်၏ တက်ကြွပျံ့လွင့်ခြင်းသည် မငြိမ်မသက်ဖြစ်ခြင်းသာတည်း၊ ကာမအာရုံစသည်သို့ ပျံ့လွင့်ပြေးသွားခြင်းမျိုးကား မဟုတ်ပေ။ ထို့ကြောင့် ဋီကာ၌ ဥဒ္ဓတ- တက်ကြွပျံ့လွင့်-ဟူသည်မှာ သမာဓိစသည်တို့၏ နုံ့ခြင်း-အားနည်းခြင်းကြောင့် မငြိမ်သက်(-ဟု ဆိုလိုသည်)-ဟူ၍ ဖွင့်ပြထားပေသည်။

၄၁၀

ထိုတက်ကြွပျံ့လွင့်သောစိတ်ကို ထိုဓမ္မဝိစယ, ဝီရိယ, ပီတိသမ္ဗောဇ္ဈင်တရားတို့ဖြင့် မငြိမ်းစေနိုင်သောကြောင့်ပေတည်း။ ရဟန်းတို့ စိတ်ပျံ့လွင့်သောအခါ၌ ပဿဒ္ဓိသမ္ဗောဇ္ဈင်ကို ပွါးစေခြင်းငှါ သင့်လျော်သောအခါ ဖြစ်ပေသည်၊ သမာဓိသမ္ဗောဇ္ဈင်ကို ပွါးစေခြင်းငှါ သင့်လျော်သောအခါ ဖြစ်ပေသည်၊ ဥပေက္ခာသမ္ဗောဇ္ဈင်ကို ပွါးစေခြင်းငှါ သင့်လျော်သောအခါ ဖြစ်ပေသည်၊ ထိုသို့ သင့်လျော်သောအခါ ဖြစ်ခြင်းသည် အဘယ့်ကြောင့်နည်း? ရဟန်းတို့ စိတ်သည် ပျံ့လွင့်၏၊ ထိုပျံ့လွင့်သောစိတ်ကို ထိုပဿဒ္ဓိ, သမာဓိ, ဥပေက္ခာသမ္ဗောဇ္ဈင်တရားတို့ဖြင့် လွယ်ကူစွာ ငြိမ်းစေနိုင်သောကြောင့်ပေတည်း၊ ရဟန်းတို့ ဥပမာပြရလျှင် ယောက်ျား(တယောက်)သည် ကြီးမားသောမီးပုံကို ငြိမ်းစေလိုသည်ဖြစ်၍ ထိုမီးပုံ၌ မြက်စိုတို့ကိုလည်း ထည့်ရာ၏ ။ပ။ [၁၃] မြေမှုန့်တို့ဖြင့်လည်း ဖြူးထည့်ပေးရာ၏၊ ရဟန်းတို့ ထိုယောက်ျားသည် ကြီးမားသောမီးပုံကို ငြိမ်းစေနိုင်ရာသလော-ဟု (မေးတော်မူ၏)။ ငြိမ်းစေနိုင်ရာပါသည် အရှင်ဘုရား-ဟု (လျှောက်ထားကုန်၏)”။

ဤသို့ ပွါးစေရာ၌လည်း မိမိ မိမိ၏ အကြောင်း၏ အစွမ်းအားဖြင့် ပဿဒ္ဓိသမ္ဗောဇ္ဈင် စသည်တို့ကို ပွါးစေခြင်းကို သိအပ်၏။ မှန်ပေ၏။ ဆိုလတံ့သော စကားတော်(သုံးရပ်)ကို မြတ်စွာဘုရား ဟောတော်မူ(အပ်)ပေသည်—

“ရဟန်းတို့ (စေတသိက်အပေါင်း- ကိုယ်၏ ငြိမ်းအေးခြင်းဟူသော) ကာယပဿဒ္ဓိသည် (စိတ်၏ ငြိမ်းအေးခြင်းဟူသော) စိတ္တပဿဒ္ဓိသည် ရှိ၏။ ထိုကာယပဿဒ္ဓိ စိတ္တပဿဒ္ဓိတရားတို့၌ အကြောင်းမှန် လမ်းမှန်အားဖြင့် နှလုံးသွင်းမှုကို များစွာပြုခြင်းသည် (ရှိ၏)၊ ဤသို့ များစွာနှလုံးသွင်းခြင်းသည် မဖြစ်သေးသော

၄၁၁

ပဿဒ္ဓိသမ္ဗောဇ္ဈင်၏လည်း ဖြစ်ခြင်းငှါ၊ ဖြစ်ပြီးသော ပဿဒ္ဓိသမ္ဗောဇ္ဈင်၏လည်း လွန်စွာ အဖန်ဖန် အထပ်ထပ် ဖြစ်ခြင်းငှါ ပြန့်ပြောခြင်းငှါ ပွါးမှု(ဘာဝနာ)၏ ထက်ဝန်းကျင်ပြည့်စုံခြင်းငှါ ဖြစ်သောအကြောင်းပေတည်း”။

ထို့ပြင် “ရဟန်းတို့ (ရှေးရှေး သမာဓိဟူသော) သမထနိမိတ်သည်, အာရုံ(တခုတည်းသာရှိ၍) အမျိုးမျိုးမရှိသော အဗျဂ္ဂနိမိတ်သည်^၁ ရှိ၏၊ ထိုသမထနိမိတ်, အဗျဂ္ဂနိမိတ်တို့၌ အကြောင်းမှန် လမ်းမှန်အားဖြင့် နှလုံးသွင်းမှုကို များစွာပြုခြင်းသည် (ရှိ၏)၊ ဤများစွာ နှလုံးသွင်းခြင်းသည် မဖြစ်သေးသော သမာဓိသမ္ဗောဇ္ဈင်၏လည်း ဖြစ်ခြင်းငှါ၊ ဖြစ်ပြီးသော သမာဓိသမ္ဗောဇ္ဈင်၏လည်း လွန်စွာ အဖန်ဖန် အထပ်ထပ်ဖြစ်ခြင်းငှါ ပြန့်ပြောခြင်းငှါ ပွါးမှု(ဘာဝနာ)၏ ထက်ဝန်းကျင် ပြည့်စုံခြင်းငှါဖြစ်သော အကြောင်းပေတည်း။”

ထို့ပြင် “ရဟန်းတို့ ဥပေက္ခာသမ္ဗောဇ္ဈင်၏ ဖြစ်ကြောင်းတရားတို့သည် ရှိကုန်၏။ ထိုတရားတို့၌ အကြောင်းမှန် လမ်းမှန်အားဖြင့် နှလုံးသွင်းမှုကို များစွာပြုခြင်းသည် (ရှိ၏)၊ ဤများစွာ နှလုံးသွင်းခြင်းသည် မဖြစ်သေးသော ဥပေက္ခာသမ္ဗောဇ္ဈင်၏လည်း ဖြစ်ခြင်းငှါ၊ ဖြစ်ပြီးသော ဥပေက္ခာသမ္ဗောဇ္ဈင်၏လည်း လွန်စွာ အဖန်ဖန် အထပ်ထပ်ဖြစ်ခြင်းငှါ ပြန့်ပြောခြင်းငှါ ပွါးမှု(ဘာဝနာ)၏ ထက်ဝန်းကျင် ပြည့်စုံခြင်းငှါဖြစ်သော အကြောင်းပေတည်း”။

မှတ်ချက်

၁- အ-မရှိ + ဝိ-အမျိုးမျိုး + အဂ္ဂ-အာရုံအဖို့ = အဗျဂ္ဂ- အာရုံအမျိုးမျိုး မရှိ- အာရုံတခုတည်းသာရှိသော သမာဓိ။

၄၁၂

ထိုစကားတော်(သုံးရပ်)၌ ထိုယောဂီရဟန်းအား ပဿဒ္ဓိစသော တရားတို့ ဖြစ်ခဲ့ဘူးပုံ အခြင်းအရာကို မှတ်သား၍ ထိုပဿဒ္ဓိ, သမာဓိ, ဥပေက္ခာသမ္ဗောဇ္ဈင် တရားတို့ကို ဖြစ်စေခြင်း၏ အစွမ်းအားဖြင့်ဖြစ်သော နှလုံးသွင်းမှုသည်^၁ပင်လျှင် ထိုသုံးဝါကျလုံးတို့၌ ဝါ-ထိုသုံးဝါကျတို့ဖြင့် ပြအပ်သော တရားအစုသုံးပါးတို့၌ (ဝါ-ထိုတရားသုံးပါးတို့ဖြစ်ရန်) အကြောင်းလမ်းမှန်အားဖြင့် နှလုံးသွင်းခြင်း (ယောနိသောမနသိကာရ) မည်၏။ သမထနိမိတ်-ဟူသော ဤအမည်သည် ရှေးရှေးသော သမထ၏သာလျှင် အမည်ဖြစ်ပေသည်။ အဗျဂ္ဂနိမိတ်-ဟူသော ဤအမည်သည်လည်း ပျံ့လွင့်ခြင်း၏ ဆန့်ကျင်ဘက်ဖြစ်သော အနက်သဘောကြောင့် ထိုရှေးရှေးသမထ၏ပင်လျှင် အမည်ဖြစ်ပေသည်။

တနည်းပြရလျှင် (၁) သင့်မြတ်ကောင်းမွန်သော ဘောဇဉ်ကို မှီဝဲခြင်း၊ (၂) သင့်လျော်သော ဥတုကို မှီဝဲခြင်း၊ (၃) သင့်လျော်သော ဣရိယာပုထ်ကို မှီဝဲခြင်း၊ (၄) အလယ်အလတ်ဖြစ်သော ကာယိကပယောဂကို^၂

မှတ်ချက်

၁-ဤ၌ မြန်မာလို အဖြောင့်အားဖြင့် ထိုပဿဒ္ဓိ, သမာဓိ, ဥပေက္ခာသမ္ဗောဇ္ဈင်တရားတို့ကို ဖြစ်စေတတ်သော နှလုံးသွင်းမှု-ဟု ဆိုလို၏။

၂- မိမိ၏၎င်း၊ သူတပါး၏၎င်း ကံသာလျှင် ဥစ္စာရှိသည်၏အဖြစ်ကို ဆင်ခြင်ခြင်းကို မဇ္ဈတ္တပယောဂ-ဟု ခေါ်ဆိုအပ်၏၊ ဤအလယ်အလတ် ပယောဂဖြင့် (ပဿဒ္ဓိသမ္ဗောဇ္ဈင်) ဖြစ်တတ်၏-ဟူ၍ ဒီ-ဋ္ဌ ၂၊ ၃၈၃-စသည်တို့၌ ဖွင့်ပြထား၏။ ထိုအဋ္ဌကထာတို့ အလိုအားဖြင့် ကံသာလျှင် ကိုယ်ပိုင်ဥစ္စာရှိသည်၏အဖြစ်ကို ဆင်ခြင်ခြင်းကို အလယ်အလတ်ပယောဂ-ဟု မှတ်အပ်၏။ သို့သော် ဝိသုဒ္ဓိမဂ် မဟာဋီကာ၌မူ “ပယောဂေါ စ ကာယိကော ပဝတ္တိတော- (အလယ် အလတ်ဖြစ်သော) ကိုယ်အပြုအမူ ပယောဂကိုလည်း ဖြစ်စေအပ်၏”ဟု ဖွင့်ပြထား၏။ ဤဋီကာအလိုအားဖြင့် မနုလွန်း မကြမ်းလွန်းသော ကိုယ်အမူအရာကို ပြုနေ

၄၁၃

ဖြစ်စေခြင်း၊ (၅) ကိုယ်စိတ်ပူပန်သော ပုဂ္ဂိုလ်ကို^၁ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊ (၆) ကိုယ်စိတ်ငြိမ်းအေးသော ပုဂ္ဂိုလ်ကို မှီဝဲဆည်းကပ်ခြင်း၊ (၇) ပဿဒ္ဓိသမ္ဗောဇ္ဈင်၌ စိတ်နှလုံးညွတ်ခြင်းဟူသော တရားခုနစ်ပါးတို့သည် ပဿဒ္ဓိသမ္ဗောဇ္ဈင်ဖြစ်ခြင်းငှါ ဖြစ်ကုန်၏။

[၁၃၁] (၁) အတွင်းအပြင်ဝတ္ထုတို့၏ သန့်ရှင်းမှုကို ပြုခြင်း၊ (၂) နိမိတ်၌ လိမ္မာခြင်း^၂၊ (၃) ဣန္ဒြေတို့၏ ညီမျှခြင်းကို ပြီးစေခြင်း၊ (၄) စိတ်ကို နှိပ်သင့်သောအခါ၌ နှိပ်ခြင်း၊ (၅) စိတ်ကို ပင့်မြှောက်သင့်သောအခါ၌ ပင့်မြှောက်ခြင်း၊ (၆) ငြိမ်သက်ခြင်းဟူသော သာယာဖွယ် ချမ်းသာကင်းသောစိတ်ကို သဒ္ဓါနှင့် သံဝေဂတို့ဖြင့်^၃ ရွှင်လန်းသန်စွမ်းစေခြင်း၊ (၇) ကောင်းစွာ အညီအညွတ်ဖြစ်နေသော ဘာဝနာစိတ်ကို (မမြှောက် မနှိပ် မရွှင်စေပဲ) လျစ်လျူရှုခြင်း၊ (၈) သမာဓိမရှိသော ပုဂ္ဂိုလ်ကို ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊ (၉) ဥပစာရသမာဓိ အပ္ပနာသမာဓိရှိသော ပုဂ္ဂိုလ်ကို

မှတ်ချက်

သောသူအား ပဿဒ္ဓိ ဖြစ်တတ်သည်ဟု ယူရာ၏။ ဤဋီကာအဖွင့်သို့ လိုက်၍ အလယ်အလတ်ဖြစ်သော (ကာယိက)ပယောဂကို-ဟု ပြန်ထားသည်။

၁-ခဲ ဒုတ် စသည်တို့ဖြင့် သူတပါးကို ညှဉ်းဆဲတတ်သောသူကို ကိုယ်စိတ်ပူပန်သော ပုဂ္ဂိုလ်-ဟု ဆိုသည်။ (ဒီ-ဋ္ဌ ၂၊ ၃၈၃) စသည်ကို မှီသည်။

၂- နိမိတ်၌ လိမ္မာခြင်းမည်သည်မှာ ကသိုဏ်းနိမိတ်ကို မှတ်ယူခြင်း၌ လိမ္မာခြင်းပေတည်း။ (ဒီ-ဋ္ဌ ၁၊ ၃၈၃) စသည်ပင်။

၃-ဤ၌ သဒ္ဓါ-ဟူသည်မှာ ဘုရား တရား သံဃာ ရတနာသုံးပါး၌ ကြည်ညိုသော ယုံကြည်သော သဒ္ဓါတရားပေတည်း။ သံဝေဂ-ဟူသည်မှာ စိတ်ကို ထိတ်လန့်စေတတ်သော သံဝေဂဝတ္ထု ရှစ်ပါးပေတည်း။ ယင်းနှစ်မျိုးဖြင့် စိတ်ကို ရွှင်လန်း သန်စွမ်းစေပုံကို စာပိုဒ်နံပါတ် ၆၆-၌ ပြလတံ့အတိုင်းပင် သိအပ်၏။

၄၁၄

မှီဝဲဆည်းကပ်ခြင်း၊ (၁၀) ဈာန်တည်းဟူသော ဝိမောက္ခတို့ကို အထပ်ထပ် သက်ဝင်၍ ဆင်ခြင်ခြင်း^၁၊ (၁၁) သမာဓိသမ္ဗောဇ္ဈင်၌ စိတ်နှလုံး ညွတ်ခြင်းဟူသော တရားတဆဲ့တပါးတို့သည် သမာဓိသမ္ဗောဇ္ဈင် ဖြစ်ခြင်းငှါ ဖြစ်ကုန်၏။

(၁) ချစ်ခင်ဖွယ် သတ္တဝါတို့၌သော်လည်း လျစ်လျူရှုခြင်း၊ (၂) သင်္ခါရတို့၌ လျစ်လျူရှုခြင်း၊ (၃) သတ္တဝါသင်္ခါရတို့၌ တွယ်တာစွဲလမ်းခြင်း အားကြီးသူကို ရှောင်ကြဉ်ခြင်း၊ (၄) သတ္တဝါသင်္ခါရတို့၌ လျစ်လျူရှုတတ်သူကို မှီဝဲဆည်းကပ်ခြင်း၊ (၅) ဥပေက္ခာသမ္ဗောဇ္ဈင်၌ စိတ်နှလုံးညွတ်ခြင်းဟူသော တရားငါးပါးတို့သည် ဥပေက္ခာသမ္ဗောဇ္ဈင် ဖြစ်ခြင်းငှါ ဖြစ်ကုန်၏။ ဤဆိုခဲ့သည့်အတိုင်း^၂ ဆိုခဲ့ပြီးသော ဤအခြင်းအရာတို့ဖြင့်^၃ ဤဆိုခဲ့ပြီးသော တရားတို့ကို^၄ ဖြစ်စေလျှင် ပဿဒ္ဓိသမ္ဗောဇ္ဈင် စသည်တို့ကို ပွါးစေသည်မည်၏။ စိတ်ကို နှိပ်သင့်သောအခါ၌ နှိပ်ခြင်းသည် ဤဆိုခဲ့သည့်အတိုင်းပင် ဖြစ်ပေသည်။

မှတ်ချက်

၁-ဤ၌ ဆင်ခြင်ပုံကို ဋီကာ၌ “ဤသို့ ပွါးစေခြင်း (ဖြစ်သည်) ဤသို့ ဝင်စားခြင်း (ဖြစ်သည်) ဤသို့ ဆောက်တည်ခြင်း (ဖြစ်သည်) ဤသို့ ဈာန်မှထခြင်း (ဖြစ်သည်) ဤသို့ဖြစ်လျှင် ညစ်နွမ်းသည် ဤသို့ဖြစ်လျှင် ဖြူစင်သည်”ဟု အထပ်ထပ် သက်ဝင်၍ ဆင်ခြင်ခြင်းပင်ဟူ၍ ဖွင့်ပြထား၏။

၂-ဤဆိုခဲ့သည့်အတိုင်း.. ဖြစ်စေလျှင်.. ပွါးစေသည် မည်၏-ဟု စပ်ပါ။

၃- ဆိုခဲ့ပြီးသော ဤအခြင်းအရာတို့-ဟူသည်မှာ ပဿဒ္ဓိသမ္ဗောဇ္ဈင် ဖြစ်ကြောင်းတရား ခုနစ်ပါး၊ သမာဓိသမ္ဗောဇ္ဈင်ဖြစ်ကြောင်းတရား ၁၁-ပါး၊ ဥပေက္ခာသမ္ဗောဇ္ဈင်ဖြစ်ကြောင်းတရား ၅-ပါးတို့ပင် ဖြစ်သည်။

၄-ဤဆိုခဲ့ပြီးသော တရားတို့-ဟူသည်မှာ ပဿဒ္ဓိ, သမာဓိ, ဥပေက္ခာသမ္ဗောဇ္ဈင်တရားတို့ပင် ဖြစ်သည်။

၄၁၅

(၆) စိတ်ကို ရွှင်လန်းစေခြင်း

၆၆။ စိတ်ကို ရွှင်လန်းစေသင့်သောအခါ၌ ရွှင်လန်းစေခြင်းသည် အဘယ်သို့ပါနည်း? ထိုယောဂီအား ပညာ၏ ကြောင့်ကြစိုက်မှု နုံ့ခြင်းကြောင့်ဖြစ်စေ၊ ငြိမ်သက်ခြင်းဟူသော ချမ်းသာကို မရခြင်းကြောင့်ဖြစ်စေ ဘာဝနာစိတ်မှာ သာယာဖွယ်ကင်းလျက် ရှိငြားအံ့၊ ထိုအခါ၌ သံဝေဂဝတ္ထုခေါ် ထိတ်လန့်စေတတ်သော အကြောင်းရှစ်ပါးတို့ကို ဆင်ခြင်ခြင်းဖြင့် ထိုစိတ်ကို ထိတ်လန့်စေလျက် ရွှင်လန်းသန်စွမ်းစေရ၏။ သံဝေဂဝတ္ထု ရှစ်ပါးတို့မည်သည်မှာ ပဋိသန္ဓေနေခြင်း, အိုခြင်း, နာခြင်း, သေခြင်းဟူသော လေးပါး၊ ငါးခုမြောက်ဖြစ်သော အပါယ်ဆင်းရဲ၊ အတိတ်ကာလ၌ ဝဋ်လျှင် အကြောင်းရင်းရှိသော ဆင်းရဲ၊ အနာဂတ်ကာလ၌ ဝဋ်လျှင် အကြောင်းရင်းရှိသော ဆင်းရဲ၊ ပစ္စုပ္ပန်ဘဝကာလ၌ အာဟာရကို ရှာဖွေရခြင်းလျှင် အကြောင်းရင်းရှိသော ဆင်းရဲဟူသော ဤရှစ်ပါးတို့ပင် ဖြစ်သည်^၁။ ထို့ပြင်

မှတ်ချက်

၁- ပဋိသန္ဓေနေခြင်း အိုခြင်း နာခြင်း သေခြင်းတို့သည် ထိုက်သည်လျော်စွာ သုဂတိဘုံ ဒုဂ္ဂတိဘုံ ၂-မျိုးလုံး၌ ဖြစ်ကုန်၏။ ထို့ကြောင့် ယင်းဆင်းရဲ၄-မျိုးတို့မှ တပါးသော (ငရဲဘုံ၌) ငါးပါးသော အနှောင်အဖွဲ့တို့ဖြင့် အနှောင်အဖွဲ့ခံရခြင်းစသည် (ပြိတ္တာဘုံ အသူရကာယ်ဘုံတို့၌) အစာငတ် ရေငတ်ခြင်းစသည် (တိရစ္ဆာန်ဘုံ၌) အချင်းချင်း နှိပ်စက်ခြင်း စသည်တို့ကြောင့်ဖြစ်သော ဆင်းရဲကို အပါယ်ဆင်းရဲဟု (သီးခြား)မှတ်အပ်၏။ (ပဋိသန္ဓေနေခြင်း အိုခြင်း နာခြင်း သေခြင်းနှင့် အပါယ်ဆင်းရဲဟူသော) ထိုအလုံးစုံကို ထိုထိုသတ္တဝါတို့၏ ဖြစ်ဆဲ ပစ္စုပ္ပန်ဘဝနှင့် ဆိုင်သည်ဟု ယူအပ်၏၊ ထို့ကြောင့် အတိတ်ကာလ အနာဂတ်ကာလတို့၌ ဝဋ်လျှင် အကြောင်းရင်းရှိသော ဆင်းရဲတို့ကို အသီးအခြား ယူအပ်ကုန်၏။ ထို့ပြင် အာဟာရကိုမှီ၍ အသက်ရှင်ရသော သတ္တဝါတို့တွင် လုံ့လကိုမှီ၍ အသက်ရှင်ရသော သတ္တဝါတို့၏ အာဟာရရှာရခြင်းကြောင့်ဖြစ်သော ဆင်းရဲသည် အစာမရှာရသော သတ္တဝါတို့နှင့် မဆိုင်၊ အစာ

၄၁၆

ဘုရား တရား သံဃာတော်တို့၏ ဂုဏ်တို့ကို အဖန်ဖန် အောက်မေ့ခြင်းဖြင့်လည်း ထိုစိတ်၏ ကြည်လင်ခြင်းကို ဖြစ်စေရ၏^၁။ စိတ်ကို ရွှင်လန်းစေသင့်သောအခါ၌ ရွှင်လန်းစေခြင်းသည် ဤဆိုခဲ့သည့်အတိုင်းပင် ဖြစ်ပေသည်။

(၇) စိတ်ကို လျစ်လျူရှုခြင်း

စိတ်ကို လျစ်လျူရှုသင့်သောအခါ၌ လျစ်လျူရှုခြင်းသည် အဘယ်သို့ပါနည်း ? ဤဆိုခဲ့သည့်အတိုင်း ကျင့်သော ထိုယောဂီ၏ ဘာဝနာစိတ်သည် မတွန့်ဆုတ် မပျံ့လွင့်သည်ဖြစ်၍ သာယာဖွယ်လည်း မကင်းပဲ အာရုံ၌ အညီအမျှဖြစ်လျက် သမထအကျင့်လမ်းမှန်၌ သွားနေငြားအံ့၊ ထိုအခါ၌ ထိုယောဂီအား ပင့်မြှောက်ခြင်း, နှိပ်ခြင်း, ရွှင်စေခြင်းတို့၌ ကြောင့်ကြစိုက်ဖွယ် မရှိတော့ပေ။ အညီအမျှ သွားနေသော မြင်းတို့၌ (ကြောင့်ကြမစိုက်ရသော) ရထားထိန်းကဲ့သို့ပင်တည်း။ စိတ်ကို လျစ်လျူရှုသင့်သောအခါ၌ လျစ်လျူရှုခြင်းသည် ဤဆိုခဲ့သည့်အတိုင်းပင် ဖြစ်ပေသည်။

(၈) သမာဓိကင်းသူကို ရှောင်ခြင်း

သမာဓိကင်းသော ပုဂ္ဂိုလ်ကို ရှောင်ကြဉ်ခြင်းဆိုသည်မှာ ဈာန်ရကြောင်း အကျင့်လမ်းသို့ မတက်ဘူး မသွားဘူးသော ကိစ္စများစွာတို့၌ လုံ့လပြုသည်ဖြစ်၍ စိတ်နှလုံး မတည်မတံ့ ပျံ့လွင့်နေသော ပုဂ္ဂိုလ်တို့ကို ဝေးစွာစွန့်ပစ် ဖဲခွါခြင်းပေတည်း။

မှတ်ချက်

အာဟာရ ရှာရခြင်းဟူသော အသက်မွေးမှုကြောင့်ဖြစ်သော ထိုဆင်းရဲကို ၈-ခုမြောက် သံဝေဂဝတ္ထု-ဟု ဆိုထားပေသည်-ဟူ၍ မှတ်အပ်၏။ (ဋီကာ)

၁-ဤစကားရပ်ဖြင့် သဒ္ဓါတရား ဖြစ်ပွါးစေလျက် စိတ်ရွှင်လန်း သန်စွမ်းအောင် နှလုံးသွင်းပုံကို ပြသည်။

၄၁၇

(၉) သမာဓိရှိသူကို မှီဝဲခြင်း

သမာဓိရှိသော ပုဂ္ဂိုလ်ကို မှီဝဲခြင်းဆိုသည်မှာ ဈာန်ရကြောင်း အကျင့်လမ်းသို့ သွားဘူး ကျင့်ဘူးသည်ဖြစ်၍ ဥပစာရသမာဓိ, အပ္ပနာသမာဓိကို ရသော ပုဂ္ဂိုလ်တို့သို့ ရံဖန်ရံခါ ချဉ်းကပ်ခြင်းပေတည်း။

(၁၀) ထိုအပ္ပနာသမာဓိသို့ စိတ်ညွှတ်ခြင်း

[၁၃၂] ထိုအပ္ပနာသမာဓိသို့ စိတ်ညွတ်ခြင်း ဆိုသည်မှာ အပ္ပနာသမာဓိကို ဖြစ်စေခြင်း၌ (ဝါ-ဖြစ်စေရန်) နှလုံးသွင်းခြင်း, မပြတ်အားထုတ်ခြင်းပေတည်း။ သမာဓိကို အလေးပြုခြင်း, သမာဓိ၌ ညွတ်ခြင်း, သမာဓိ၌ ကိုင်းခြင်း, သမာဓိ၌ ရှိုင်းခြင်းဟူသော အနက်ကို (ဆိုလို၏)။ (၁၀)

ဤဆိုခဲ့သည့်အတိုင်း အပ္ပနာကောသလ္လခေါ် အပ္ပနာ၌ ကျွမ်းကျင်ကြောင်း အစီအရင်ဆယ်ပါးကို ပြည့်စုံစေအပ်၏။

၆၇။ အကျိုးကား- ရအပ်ပြီးသော ပဋိဘာဂနိမိတ်၌ ဤဆိုခဲ့သည့်အတိုင်း ဤအပ္ပနာ၌ ကျွမ်းကျင်ကြောင်း အစီအရင်ကို ပြည့်စုံစေသော ယောဂီအား အပ္ပနာသည် ဖြစ်ပေါ်၏။

ဤဆိုခဲ့သည့်အတိုင်း ကျင့်သောယောဂီအား ထိုအပ္ပနာသည် အကယ်၍ မဖြစ်ငြားအံ့၊ ထိုသို့ အပ္ပနာမဖြစ်စေကာမူ ပညာရှိသော ယောဂီသည် အားထုတ်မှုကို မစွန့်လွှတ်ပဲ အားထုတ်မြဲ အားထုတ်ရာ၏။

မှန်စွာအားထုတ်မှု သမ္မာဝါယာမကို စွန့်လွှတ်၍၊ ဝါ- လျှော့၍ အနည်းငယ်မျှပင်ဖြစ်သော တရားထူးမည်သည်ကို (တစုံတယောက်သော) ပုဂ္ဂိုလ်သည် ရနိုင်ရာ၏ဟူသော ဤသဘောသည် မရှိပေ။

၄၁၈

ထိုသို့ မရှိသောကြောင့် ပညာရှိသည် စိတ်ဖြစ်ပုံ အခြင်းအရာကို ကောင်းစွာမှတ်သားလျက် ဝီရိယ၏သာလျှင် (သမာဓိနှင့်) ညီမျှသော ကိစ္စရှိအောင် အဖန်ဖန်အထပ်ထပ် ယှဉ်စေရာ၏။

အနည်းငယ်မျှသော်လည်း တွန့်ဆုတ်လျှင် စိတ်ကို ပင့်မြှောက်ပေးရာသည်သာလျှင်တည်း။ အားထုတ်လွန်းသော ဝီရိယကို တားမြစ်၍ မလျော့မတင်းသာလျှင် ဖြစ်စေရာ၏။

ပန်းဝတ်မှုံစသည်၌ ပျားလိမ္မာစသည်ကဲ့သို့ ပြုကျင့်ရန်

ပန်းဝတ်မှုံ, ကြာရွက်, ပင့်ကူမျှင်, လှေ, ဆီကျည်တောက်တို့၌ ပျားစသည်တို့၏ ဖြစ်ပုံကို (ဥပမာအဖြစ်ဖြင့် အဋ္ဌကထာ၌) ကောင်းစွာ ဖွင့်ပြထားသကဲ့သို့^၁။

ထို့အတူ တွန့်ဆုတ်ခြင်း ပျံ့လွင့်ခြင်းတို့မှ လွတ်မြောက်စေ၍ အခါခပ်သိမ်း ပဋိဘာဂနိမိတ်သို့ရှေးရှု ဘာဝနာစိတ်ကို ပြီးစေ-ဖြစ်စေရာ၏။

မှတ်ချက်

၁-ဋီကာ၌ ဖွင့်ပြထားသည့် အစဉ်အတိုင်း ပြန်ဆိုချက် ဖြစ်သည်။ ကောင်းစွာ ဖွင့်ပြထားသော ပျားစသည်တို့၏ ဖြစ်ပုံကဲ့သို့-ဟူ၍ ဆိုလို၏။ အောက်ပါအတိုင်း ပြန်ဆိုလျှင် သာ၍ ချောမောရှင်းလင်းရာ၏-

(အဋ္ဌကထာ၌) ကောင်းစွာ ချီးမွမ်း ပြဆိုထားသော (ဤပုဒ်ကို “ဖြစ်ပုံ”နှင့်စပ်) ပန်းဝတ်မှုံ, ကြာရွက်, ပင့်ကူမျှင်, လှေ, ဆီကျည်တောက်တို့၌ (လိမ္မာသော) ပျားစသည်တို့၏ ဖြစ်ပုံကဲ့သို့။

၄၁၉

နိမိတ်သို့ ရှေးရှုဖြစ်စေခြင်း

၆၈။ ထိုပန်းဝတ်မှုံ အစရှိသော နှစ်ဂါထာ၌ ဤဆိုလတံ့သည်ကား အနက်ကို ပြခြင်းပေတည်း- မကျွမ်းကျင် မလိမ္မာသော^၁ ပျားသည် ဤမည်သောသစ်ပင်၌ ပန်းပွင့်လေပြီ-ဟု သိ၍ လျင်မြန်သော အဟုန်ဖြင့် ပျံသွားသောကြောင့် ထိုသစ်ပင်ကို လွန်သွားပြီးမှ တဖန် ပြန်လာရသည်ဖြစ်၍ ပန်းဝတ်မှုံကုန်မှ ရောက်လာ၏။ မကျွမ်းကျင် မလိမ္မာသော အခြားပျားတကောင်သည် နှေးသောအဟုန်ဖြင့် ပျံသွားသောကြောင့် ပန်းဝတ်မှုံ ကုန်မှသာလျှင် ရောက်၏။ ကျွမ်းကျင်လိမ္မာသော ပျားသည်ကား မနှေးလွန်း မမြန်လွန်းသော အဟုန်ဖြင့် ပျံသွားသောကြောင့် ချမ်းသာစွာ ပန်းအစုသို့ရောက်၍ အလိုရှိတိုင်း ဝတ်မှုံကို သယ်ယူပြီးလျှင် ပျားရည်ကို ပြည့်စုံစေလျက် ပျား၏အရသာကို ခံစားရသကဲ့သို၎င်း။

[၁၃၃] ထို့ပြင် ခွဲစိတ်ကုသတတ်သော ဆရာ၏ တပည့်တို့သည် ရေခွက်၌ထားသော ကြာရွက်၌ ဓားငယ်ဖြင့် ခွဲဖောက်ခြင်းစသော အမှုကို သင်ယူကုန်သည်ရှိသော် မကျွမ်းကျင်သော တပည့်တယောက်သည် အဟုန်ဖြင့် ဓားကိုချသဖြင့် ကြာရွက်ကို နှစ်ခြမ်းဖြတ်မိ၏၊ ရေ၌မူလည်း နစ်စေ၏။ မကျွမ်းကျင်သော အခြားတပည့်တယောက်သည် (ကြာရွက်ကို) ဖြတ်မိမည်, ရေ၌နစ်စေမည်မှ စိုးရိမ်သောကြောင့် (ကြာရွက်ကို) ဓားငယ်ဖြင့် ထိရုံပင် မထိဝံ့ပေ။ ကျွမ်းကျင်သော တပည့်သည်ကား မမြန်လွန်း မနှေးလွန်းသော လုံ့လပယောဂဖြင့် ကြာရွက်၌ ဓားရာကိုပြ၍ (ခွဲစိတ်ခြင်း)အတတ်၌ ပြီးဆုံးအောင် တတ်သည်ဖြစ်၍ ထိုသို့ဖောက်ခွဲ၍ ကုသင့်သော သဘောရှိသော

မှတ်ချက်

၁-ဤ၌ အတိဆေကော-ဟူသော သီဟိုဠ်မူကွဲအရ “အလွန် လိမ္မာပါးနပ်သော- လိမ္မာပါးနပ်လွန်းသော ပျားသည်”ဟူသော အနက်လည်း သင့်သကဲ့သို့ ရှိပေ၏။

၄၂၀

အရာတို့၌ အကြောဖောက်ခြင်းစသော အမှုကို ပြု၍ (ဆေးကုခ)လာဘ်ကို ရသကဲ့သို့၎င်း။

ထို့ပြင် “လေးလံ (၁၆-တောင်)ရှည်သော ပင့်ကူမျှင်ကို ယူဆောင်လာသောသူသည် အသပြာလေးထောင်ရမည်”ဟု ဘုရင်က ကျေညာသည်ရှိသော် မကျွမ်းကျင်သော ယောက်ျားတယောက်သည် လျင်မြန်စွာ ပင့်ကူမျှင်ကို ငင်ယူသဖြင့် (ပင့်ကူမျှင်သည်) ထိုထိုအရပ်၌ ပြတ်သည်သာလျှင်တည်း။ မကျွမ်းကျင်သော အခြားယောက်ျားတယောက်သည် ပင့်ကူမျှင်ပြတ်မည်မှ စိုးရိမ်သောကြောင့် လက်ဖြင့် (ပင့်ကူမျှင်ကို) ထိရုံပင် မထိဝံ့ပေ။ ကျွမ်းကျင်သော ယောက်ျားတယောက်သည်ကား အစွန်းမှစ၍ မမြန်လွန်း မနှေးလွန်းသော လုံ့လပယောဂဖြင့် တုတ်တံ၌ ရစ်လျက်ယူသည်ရှိသော် (လေးလံရှည်သော ပင့်ကူမျှင်ကို ယူဆောင်လာနိုင်သောကြောင့်) ဆုလာဘ်ကို ရသကဲ့သို့၎င်း။

ထို့ပြင် မကျွမ်းကျင်သော လှေသူကြီးသည် အားကြီးသော လေ(လာသောအခါ)၌ ရွက်ကို (လေဖြင့်) ပြည့်စေသောကြောင့် လှေကို (ရောက်လိုသော အရပ်မှ) တပါးသောအရပ်သို့ ပြေးသွားစေ၏။ မကျွမ်းကျင်သော အခြား လှေသူကြီးတယောက်သည် အားနည်းသော လေ(လာသောအခါ)၌ ရွက်ကို ချထားသောကြောင့် လှေကို ထိုတည်မြဲနေရာ၌သာလျှင် တည်စေ၏။ ကျွမ်းကျင်သော လှေသူကြီးသည်ကား အားနည်းသော လေ(လာသောအခါ)၌ တရွက်လုံးကို (လေဖြင့်)ပြည့်စေ၍ အားကြီးသော လေ(လာသောအခါ)၌ ရွက်တဝက်ကို(သာ) လွှင့်၍ လိုရာအရပ်သို့ ချမ်းသာစွာ ရောက်သကဲ့သို့၎င်း။

ထို့ပြင် အပေါက်ကျဉ်းသော ဆီကျည်တောက်ကို မဖိတ်မလျှံစေပဲ ဆီဖြင့်ပြည့်စေနိုင်သော (လောင်းထည့်နိုင်သော)သူသည် ဆုလာဘ်ရမည်-ဟု ဆရာက တပည့်တို့ကို ပြောသည်ရှိသော် မလိမ္မာသော တပည့်တယောက်သည်

၄၂၁

ဆုလာဘ်၌ မက်မောသည်ဖြစ်၍ လျင်မြန်စွာ လောင်းထည့်သဖြင့် ဆီဖိတ်၏။ မလိမ္မာသော အခြားတပည့်တယောက်သည် ဆီဖိတ်မည်မှ စိုးရိမ်သောကြောင့် လောင်းရုံပင် မလောင်းဝံ့ပေ။ လိမ္မာသော တပည့်သည်ကား မမြန်လွန်း မနှေးလွန်းသော လုံ့လပယောဂဖြင့် လောင်းထည့်၍ ဆုလာဘ်ကို ရသကဲ့သို့၎င်း။

ဤအတူပင်လျှင် ရဟန်းတပါးသည် ပဋိဘာဂနိမိတ် ဖြစ်ပေါ်သည်ရှိသော် “လျင်မြန်စွာသာလျှင် အပ္ပနာသို့ ရောက်တော့မည်”ဟု ပြင်းထန်စွာ ကြိုးစားအားထုတ်၏၊ ထိုရဟန်း၏စိတ်သည် ဝီရိယကို လွန်စွာအားထုတ်ခြင်းကြောင့် ပျံ့လွင့်ခြင်း၌ ကျရောက်၏၊ ထိုရဟန်းသည် အပ္ပနာသို့ မရောက်နိုင်ပေ။ အခြားရဟန်းတပါးသည် ဝီရိယကို လွန်စွာအားထုတ်ခြင်း၌ အပြစ်မြင်၍ “(ပဋိဘာဂနိမိတ်ကို ရပြီးသော) ယခုအခါ၌ ငါ့အား အပ္ပနာ(ရအောင် ကြောင့်ကြစိုက်ခြင်း)ဖြင့် အဘယ်အကျိုးရှိအံ့နည်း”ဟု ဝီရိယကို လျှော့လိုက်၏၊ ထိုရဟန်း၏စိတ်သည် ဝီရိယအလွန်တွန့်ဆုတ် လျော့လျည်းသောကြောင့် ပျင်းရိခြင်း၌ ကျရောက်၏၊ ထိုရဟန်းသည်လည်း အပ္ပနာသို့ မရောက်နိုင်ပေ။ အကြင်ရဟန်းသည်ကား အနည်းငယ်မျှသော်လည်း တွန့်ဆုတ်လျှင် ဘာဝနာစိတ်ကို တွန့်ဆုတ်ခြင်းမှ(လွတ်စေ၍) (အနည်းငယ်မျှသော်လည်း) တက်ကြွပျံ့လွင့်လျှင် ဘာဝနာစိတ်ကို တက်ကြွပျံ့လွင့်ခြင်းမှ လွတ်စေ၍ မလျော့မတင်း ညီမျှသော [၁၃၄] ဝီရိယဖြင့် (ဘာဝနာစိတ်ကို) နိမိတ်သို့ ရှေးရှုဖြစ်စေ၏၊ ထိုရဟန်းသည် အပ္ပနာသို့ရောက်၏၊ (အပ္ပနာသို့ရောက်သော) ထိုရဟန်းနှင့်တူသူ ဖြစ်သင့်၏။ ဤအနက်အဓိပ္ပါယ်ကို ရည်ရွယ်၍-

“ပန်းဝတ်မှုံ, ကြာရွက်, ပင့်ကူမျှင်, လှေ, ဆီကျည်တောက်တို့၌ ပျားစသည်တို့၏ ဖြစ်ပုံကို (ဥပမာအဖြစ်ဖြင့် အဋ္ဌကထာ၌) ကောင်းစွာ ဖွင့်ပြထားသကဲ့သို့

၄၂၂

ထို့အတူ တွန့်ဆုတ်ခြင်း ပျံ့လွင့်ခြင်းတို့မှ လွတ်မြောက်စေ၍ အခါခပ်သိမ်း ပဋိဘာဂနိမိတ်သို့ရှေးရှု ဘာဝနာစိတ်ကို ပြီးစေ-ဖြစ်စေရာ၏”ဟူသော

ဤစကားကို ငါဆိုခဲ့ပေသည်။

ပဌမဈာန်ကို ပြဆိုချက်

၆၉။ ဤသို့ ဆိုခဲ့သည့်အတိုင်း နိမိတ်သို့ရှေးရှု ဘာဝနာစိတ်ကို သွားစေ-ဖြစ်စေသော ထိုယောဂီအား “ယခုအခါ အပ္ပနာပြည့်စုံတော့မည်”ဟု (ဆိုသင့်သောခဏ၌) ဘဝင်ကိုဖြတ်ပြီးလျှင်^၁ “မြေ,မြေ”ဟု ရှုခြင်း အားထုတ်ခြင်းဖြင့် (ဘာဝနာစိတ်၌)ထင်လာသော ထိုပထဝီကသိုဏ်း ပဋိဘာဂနိမိတ်ကိုပင်လျှင် အာရုံပြု၍^၁ မနောဒွါရာဝဇ္ဇန်းသည် ဖြစ်ပေါ်၏^၂။ ထိုမနောဒွါရာဝဇ္ဇန်းမှ နောက်၌ ထိုပထဝီကသိုဏ်း ပဋိဘာဂနိမိတ်အာရုံ၌ပင်လျှင် ဇော လေးကြိမ်ဖြစ်စေ၊ ငါးကြိမ်ဖြစ်စေ စော(ကုန်)၏^၃။ ထိုလေးကြိမ် ငါးကြိမ်သော ဇောတို့တွင် နောက်ဆုံးဇောတခုသည် ရူပါဝစရဇောတည်း၊ ကြွင်းသော ဇောတို့သည် ကာမာဝစရဇောတို့ပေတည်း^၄။ ပကတိစိတ်(တို့၌ရှိသော ဝိတက်စသည်)တို့ထက် သာ၍

မှတ်ချက်

၁- ဖြတ်ပြီးလျှင်.. အာရုံပြု၍.. ဖြစ်ပေါ်၏-ဟု စပ်ပါ။

၂- အပ္ပနာဈာန်စိတ်နှင့် ဝီထိတူသော အာဝဇ္ဇန်းစိတ် ဖြစ်ပေါ်လာသည်ကို ပြ၏။

၃- လျင်သော ဉာဏ်ထူးရှိသော ခိပ္ပါဘိညပုဂ္ဂိုလ်အား ဇောလေးကြိမ် ဖြစ်သည်။ နှေးသော ဉာဏ်ထူးရှိသော ဒန္ဓာဘိညပုဂ္ဂိုလ်အား ဇောငါးကြိမ်ဖြစ်သည်။ ဤသို့ လျင်သောအဟုန်ဖြင့် ဇောစိတ်ဖြစ်သည်ကိုပင် မြန်မာဝေါဟာရအားဖြင့် စောသည်-ဟု ဆိုသည်။

၄- ဇောလေးကြိမ်ဖြစ်လျှင် လေးကြိမ်မြောက် နောက်ဆုံးဇောသည် ရူပါဝစရ အပ္ပနာဈာန်ဇော၊ ကြွင်းသော ရှေ့ဇော သုံးကြိမ်သည် ကာမာဝစရဇော

၄၂၃

အားကောင်းသည့် ဝိတက် ဝိစာရ ပီတိ သုခ စိတ္တေကဂ္ဂတာရှိကုန်သော ယင်းသုံးကြိမ် လေးကြိမ်သော ကာမာဝစရဇောတို့ကို အပ္ပနာကို ကြိုတင်၍ ပြုပြင်တတ်သောကြောင့် ပရိကံတို့ဟူ၍၎င်း^၁၊ ရွာအစရှိသည်တို့၏ အနီးအရပ်ကို ရွာ၏ဥပစာ, မြို့၏ဥပစာ-ဟု ဆိုအပ်သကဲ့သို့ ထို့အတူ အပ္ပနာနှင့် နီးကပ်သောကြောင့်၎င်း (အပ္ပနာ၏) (မဝေးလှသော) အနီး၌ဖြစ်သောကြောင့်၎င်း^၂ ဥပစာရ (ဥပစာ)တို့ဟူ၍၎င်း^၃၊ ဤဧကာဝဇ္ဇနဝီထိမှ^၄

မှတ်ချက်

ဖြစ်သည်။ ငါးကြိမ်ဖြစ်လျှင် ငါးကြိမ်မြောက် နောက်ဆုံးဇောသည် ရူပါဝစရ အပ္ပနာဈာန်ဇော၊ ကြွင်းသော ရှေ့ဇော လေးကြိမ်သည် ကာမာဝစရဇော ဖြစ်သည်-ဟု ဆိုလို၏။

၁- ပရိ-အသင့်ဖြစ်စေရန် ကြိုတင်၍ + ကမ္မ- ပြုပြင်တတ်သည် = ပရိကမ္မ- ပရိကံ- ကြိုတင်၍ ပြုပြင်တတ်သော ဇော၊ အစမ်းလေ့ကျင့်သကဲ့သို့ အပ္ပနာဖြစ်ရန်အတွက် အသင့် ပြုပြင်ထားနှင့်သော ဇော-ဟု ဆိုလို၏။

၂- အပ္ပနာနှင့် နီးကပ်သောကြောင့် ဥပစာ-မည်ပါလျှင် ဥပစာဟူသော အမည်သည် အပ္ပနာနှင့် သာ၍နီးသော ဂေါတြဘူ၏ အမည်သာ ဖြစ်ရာ၏-ဟု ဆိုဖွယ်ရှိသောကြောင့် “အနီး၌ ဖြစ်သောကြောင့်၎င်း”ဟု အဋ္ဌကထာဆရာ ဆိုပေသည်။ မှန်ပေ၏၊ အလွန် မနီးလှသော်လည်း မဝေးလွန်းသော အရပ်၌ဖြစ်လျှင် သမီပစာရီ- အနီး၌ဖြစ်သည် မည်ပေ၏။ (ဋီကာ) ဤစကားဖြင့် ရှေ့အကြောင်းနှင့် နောက်အကြောင်း ထူးသည်ကို ပြ၏။

၃-ဥပ-အနီး၌ + စာရ-ဖြစ်သည် = ဥပစာရ- ဥပစာ- အပ္ပနာ၏အနီး၌ ဖြစ်သော ဇော။

၄-ဧက- တခုတည်းသော- ဝါ-တူသော + အာဝဇ္ဇန- အာဝဇ္ဇန်းရှိသည် = ဧကာဝဇ္ဇန- အပ္ပနာဈာန်နှင့် စိတ်အစဉ်အားဖြင့် တူသော အာဝဇ္ဇန်းရှိသော ဝီထိ၊ ပရိကံ ဥပစာ အနုလုံ ဂေါတြဘူ-ဟု ခေါ်သော ကာမာဝစရဇောတို့၏ အာဝဇ္ဇန်းလည်း ဤအာဝဇ္ဇန်းပင်၊ အပ္ပနာဈာန်ဇော၏ အာဝဇ္ဇန်းလည်း ဤအာဝဇ္ဇန်းပင်ဖြစ်၍ တခုတည်းသော- ဝါ-တူသော အာဝဇ္ဇန်းရှိသည်ဟု ဆိုသည်။

၄၂၄

ရှေးဖြစ်သော နာနာဝဇ္ဇနဝီထိ၌^၁ ပရိကံတို့နှင့် အထက်အပ္ပနာအား လျော်သောကြောင့် (အနုလောမ) အနုလုံတို့ဟူ၍၎င်း^၂ ဆိုအပ်ကုန်၏။ ဤပရိကံ, ဥပစာ, အနုလုံဟူသော သုံးကြိမ် လေးကြိမ်သော ဇောစိတ်တို့တွင် အားလုံးတို့၏ နောက်ဆုံးဖြစ်သော တတိယစိတ် သို့မဟုတ် စတုတ္ထစိတ်ကိုကား^၃ ကာမအနွယ်ကို လွှမ်းမိုး ကျော်လွန်တတ်သောကြောင့်၎င်း၊ မဟဂ္ဂုတ်အနွယ်ကို ဖြစ်ပွါးစေတတ်သောကြောင့်၎င်း ဂေါတြဘူ-ဟူ၍လည်း ဆိုအပ်ပေသည်။ ဤသုံးကြိမ် လေးကြိမ်သော စိတ်တို့တွင် ယူအပ်ပြီးကို မယူပဲ (ရေတွက်လျှင်) ပဌမစိတ်သည် ပရိကံမည်၏၊ ဒုတိယစိတ်သည် ဥပစာမည်၏။ တတိယစိတ်သည် အနုလုံမည်၏၊ စတုတ္ထစိတ်သည် ဂေါတြဘူ

မှတ်ချက်

၁- နာနာ- များစွာသော- ဝါ-ကွဲပြားသော + အာဝဇ္ဇန- အာဝဇ္ဇန်းရှိသည် = နာနာဝဇ္ဇန- များစွာသော- ဝါ-ကွဲပြားသော အာဝဇ္ဇန်းရှိသော ဝီထိ၊ အပ္ပနာဈာန်မဖြစ်မီ ရှေးအဖို့က ရှုခဲ့ ပွါးများခဲ့သော ဘာဝနာဝီထိများ၌ ဝီထိအကြိမ် များသလောက် အာဝဇ္ဇန်းလည်း များခဲ့၏၊ ယင်းအာဝဇ္ဇန်းများသည် နောက်ဆုံး အပ္ပနာဈာန်ဝီထိ၌ ပါဝင်သော အပ္ပနာဈာန်၏ အာဝဇ္ဇန်းမှလည်း ကွဲပြား၏။ ထို့ကြောင့် ထိုရှေးရှေး ဘာဝနာဝီထိများသည် နာနာဝဇ္ဇန- အာဝဇ္ဇန်းများသော ဝီထိ- ဝါ-အာဝဇ္ဇန်းကွဲပြားသော ဝီထိတို့ မည်ကြသည်။

၂- အပ္ပနာဈာန်ဝီထိ၌ ပါဝင်သော ကာမာဝစရဘာဝနာ ဇောများသည် ရှေးရှေး နာနာဝဇ္ဇနဝီထိတို့၌ ပါဝင်သော ပရိကံ ဘာဝနာဇောတို့နှင့်လည်း လျော်၏၊ ဖြစ်လတံ့သော အပ္ပနာဇောနှင့်လည်း လျော်၏။ ထို့ကြောင့်- အနုလောမ- အနုလုံ- ရှေးအဖို့က ဖြစ်ခဲ့သော ဝီထိကွဲ ပရိကံ ဘာဝနာနှင့်၎င်း၊ တဆက်တည်းပင် ဖြစ်လတံ့သော အပ္ပနာဈာန်နှင့်၎င်း လျော်သောဇော-ဟု ဆိုလို၏။

၃- ကာမာဝစရဇော သုံးကြိမ်ဖြစ်လျှင် တတိယစိတ်၊ လေးကြိမ်ဖြစ်လျှင် စတုတ္ထစိတ်-ဟု ဆိုလို၏။

၄၂၅

မည်၏။ တနည်းရေတွက်လျှင်^၁ ပဌမစိတ်သည် ဥပစာမည်၏၊ ဒုတိယစိတ်သည် အနုလုံမည်၏၊ တတိယစိတ်သည် ဂေါတြဘူမည်၏၊ စတုတ္ထစိတ်ဖြစ်စေ, ပဉ္စမစိတ်ဖြစ်စေ^၂ အပ္ပနာ (ဈာန်)စိတ်မည်၏။ မှန်ပေ၏၊ လေးကြိမ်မြောက် စိတ်သာလျှင်ဖြစ်စေ၊ ငါးကြိမ်မြောက် စိတ်သာလျှင်ဖြစ်စေ အပ္ပနာဖြစ်၏၊ (ဝါ-အာရုံ၌ သက်ဝင်၏)။ ထို(လေးကြိမ်မြောက်ဖြစ်စေ၊ ငါးကြိမ်မြောက်ဖြစ်စေ ကိန်းသေမဟုတ်ပဲ) အပ္ပနာဖြစ်ခြင်းသည်လည်း ခိပ္ပါဘိညပုဂ္ဂိုလ် ဒန္ဓာဘိညပုဂ္ဂိုလ်တို့ အရအားဖြင့် (ထိုက်သလို ဖြစ်ခြင်းပေတည်း)^၃။ ထိုလေးကြိမ်မြောက် သို့မဟုတ် ငါးကြိမ်မြောက် ဇောစိတ်မှ နောက်၌ (ခြောက်ကြိမ်မြောက် သို့မဟုတ် ခုနစ်ကြိမ်မြောက်)ဇောသည် (အဟုန်ကုန်ပြီးဖြစ်သောကြောင့်) ကျသကဲ့သို့ဖြစ်၍^၄ ဘဝင်စိတ်၏ အလှည့်(သာလျှင်) ဖြစ်တော့၏။

မှတ်ချက်

၁- ကာမဇော သုံးကြိမ်မျှဖြစ်ရာ၌ ပရိကံမပါပဲ ရေတွက်သောနည်းကို ဆိုသည်။

၂- ကာမဇော သုံးကြိမ်ဖြစ်လျှင် လေးကြိမ်မြောက်စိတ်သည် အပ္ပနာဈာန်စိတ် ဖြစ်သည်၊ ကာမဇော လေးကြိမ်ဖြစ်လျှင် ငါးကြိမ်မြောက် စိတ်သည် အပ္ပနာဈာန်စိတ် ဖြစ်သည်-ဟု ဆိုလို၏။

၃- ခိပ္ပါဘိညပုဂ္ဂိုလ်အား လေးကြိမ်မြောက် ဇောစိတ်သည် အပ္ပနာ ဖြစ်၏။ ဒန္ဓာဘိညပုဂ္ဂိုလ်အား ငါးကြိမ်မြောက် ဇောစိတ်သည် အပ္ပနာဖြစ်၏၊ ထိုသို့ ထိုက်သည်အားလျော်စွာ ဖြစ်သောကြောင့် ယတိပြတ် ကိန်းသေသတ်မှတ်၍ မဆိုပဲ ထိုသို့ နှစ်သွယ် နှစ်ခွ ဆိုထားသည်ဟု ဆိုလို၏။

၄- ကာမဇောဝီထိ၌ ဇောခုနစ်ကြိမ်ဖြစ်ရာတွင် ပဌမဇောထက် ဒုတိယဇောက အားကောင်း၏၊ ထို့ထက် တတိယဇောက အားကောင်း၏၊ ထို့ထက် စတုတ္ထဇောက အားကောင်း၏၊ ပဉ္စမဇောသည် အားလျော့သွား၏၊ ထို့အောက်

၄၂၆

အဘိဓမ္မာဆောင် ဂေါဒတ္တမထေရ်ကမူကား “ရှေးရှေးသော ကုသိုလ်တရားတို့သည် နောက်နောက်သော ကုသိုလ်တရားတို့အား အာသေဝနပစ္စည်းဖြင့် ကျေးဇူးပြု၏”ဟူသော ပဋ္ဌာန်းပါဠိတော်ကို ရွတ်ဆို၍ အာသေဝနပစ္စည်းဖြင့် နောက်နောက်သောတရားသည် အားကောင်းသောကြောင့် ဆဋ္ဌဇောနှင့် သတ္တမဇောအရာ၌လည်း အပ္ပနာဖြစ်သည်ဟု ဆိုလေ၏။ ထိုစကားကို အဋ္ဌကထာတို့၌ “ဤစကားသည် (အာဘိဓမ္မိက ဂေါဒတ္တ)မထေရ်၏ သူ့အကြိုက်အယူမျှသာ ဖြစ်သည်”ဟု ဆို၍ ပယ်သွားလေပြီ။ စင်စစ်သော်ကား စတုတ္ထနှင့် ပဉ္စမဇောတို့၌သာလျှင် အပ္ပနာဖြစ်ပေသည်။ ထိုဇောတို့မှနောက်၌ ဆဋ္ဌဇော, သို့မဟုတ် သတ္တမဇောသည် ကျသည်မည်၏။ (အဘယ့်ကြောင့်ဆိုသော်) ဘဝင်နှင့် နီးသောကြောင့်-ဟု [၁၃၅] (အဋ္ဌကထာတို့၌) ဆိုထားပေသည်။ (အဋ္ဌကထာတို့၌ ဆိုထားသော) ထိုစကားသည်သာလျှင် စိစစ်၍ ဆိုထားသည့် စကားဖြစ်သောကြောင့် (ယင်းအဋ္ဌကထာစကားကို) ပယ်ခြင်းငှါ မစွမ်းနိုင်ပေ။ ကမ်းပါးပြတ်သို့ ရှေးရှုပြေးသွားသော ယောက်ျားသည် ရပ်လိုပါသော်လည်း ကမ်းပါး

မှတ်ချက်

ဆဋ္ဌဇောသည် အားလျော့၏၊ ထို့အောက် သတ္တမဇောသည် အားလျော့၍ အရှိန်အဟုန် ကုန်သွား၏၊ ထို့ကြောင့် ထိုသတ္တမဇောနောင် ဘဝင်စိတ်သာ ဖြစ်သွားလေသည်။ ထိုနည်းအတူပင် ဤအပ္ပနာဈာန်ဝီထိ၌လည်း စတုတ္ထ ကာမဇောတိုင်အောင် အစဉ်အတိုင်း အရှိန်အဟုန် တိုးတက်လာခဲ့၏၊ ပဉ္စမအကြိမ်၌ အားလျော့နေကျဖြစ်သော်လည်း ကာမဇောထက် အားကောင်းသော အပ္ပနာဈာန်ဇောဖြစ်သောကြောင့် အားမလျော့ပဲ အားအကောင်းဆုံးဖြစ်၏၊ ထိုသို့ ပဉ္စမအကြိမ်၌ အပ္ပနာမဖြစ်သေးပဲ ကာမဇောသာ ဖြစ်ပါမူ ထိုပဉ္စမအကြိမ်ကပင် အားလျော့လာခဲ့ပြီ ဖြစ်သောကြောင့် ထိုပဉ္စမဇောနောင် ဇောအဟုန် အားလျော့လျက် ကျဆင်းသွားသောကြောင့် အပ္ပနာဇော မဖြစ်နိုင်၊ ဘဝင်စိတ်ဖြစ်ရန်အလှည့်သာ ဖြစ်တော့သည်ဟု ဆိုလို၏။

၄၂၇

စွန်း၌ ခြေကိုထား၍ ရပ်ခြင်းငှါ မစွမ်းနိုင်ပဲ ကမ်းပါးပြတ်၌သာလျှင် ကျသကဲ့သို့ ထို့အတူ ဆဋ္ဌဇော, သို့မဟုတ် သတ္တမဇောအရာ၌ အပ္ပနာဖြစ်ခြင်းငှါ မစွမ်းနိုင်ပေ။ (အဘယ့်ကြောင့်ဆိုသော်) ဘဝင်နှင့် နီးသောကြောင့်ပေတည်း^၁။ ထို့ကြောင့် စတုတ္ထနှင့် ပဉ္စမဇောအရာတို့၌သာလျှင် အပ္ပနာဖြစ်သည်-ဟု သိအပ်ပေသည်။

ထိုအပ္ပနာဈာန်ဇောသည်လည်း စိတ္တက္ခဏ တချက်မျှသာလျှင် ရှိ၏။ မှန်ပေ၏။ (ဈာန်သို့ရောက်ခါစ) အစဆုံးအပ္ပနာစိတ်, လောကီအဘိညာဉ်, မဂ်စိတ်လေးခု, မဂ်၏နောက် အခြားမဲ့၌ ဆက်၍ဖြစ်သော ဖိုလ်ဇောလေးခု, ရူပ အရူပဘုံတို့၌ ဘဝင်ဖြစ်သော ဈာန်စိတ်, နိရောဓသမာပတ်အား ကျေးဇူးပြုသော နေဝသညာနာသညာယတနဈာန်စိတ်, နိရောဓသမာပတ်မှ ထသော အနာဂါမ် ရဟန္တာပုဂ္ဂိုလ်၏ ဖလသမာပတ်ဟူသော ခုနစ်ဌာနတို့၌ အဓွန့်ကာလကို ပိုင်းခြားခြင်းမည်သည် မရှိပေ။ ဤခုနစ်ဌာနတို့တွင် မဂ်စိတ်၏နောက် အခြားမဲ့၌ ဆက်၍ဖြစ်သော ဖိုလ်စိတ်သည် သုံးကြိမ်ထက်ပိုလွန်၍ မဖြစ်ပေ။ နိရောဓသမာပတ်အား ကျေးဇူးပြုသော နေဝသညာနာသညာယတန ဈာန်စိတ်သည် နှစ်ကြိမ်ထက်ပိုလွန်၍ မဖြစ်ပေ။ ရူပဘုံ အရူပဘုံတို့၌ ဘဝင်စိတ်၏ (အကြိမ်) အတိုင်းအရှည်(ကား) မရှိပေ။ (အစဆုံး အပ္ပနာစိတ်, လောကီအဘိညာဉ်, မဂ်ခဏ, နိရောဓသမာပတ်မှထသော အနာဂါမ် ရဟန္တာပုဂ္ဂိုလ်၏ ဖိုလ်ခဏဟူသော) ကြွင်းသော ဌာနတို့၌ စိတ်တကြိမ်သာ

မှတ်ချက်

၁- ရှေးနှာ ၄၂၅ မှတ်ချက် ၄-၌ ပြခဲ့သည့်အတိုင်း ငါးကြိမ်မြောက်၌ အပ္ပနာမဖြစ်လျှင် ထိုငါးကြိမ်မြောက်မှစ၍ အဟုန်အရှိန်လျော့လျက် ကျဆင်းသွားမည်ဖြစ်၍ ခြောက်ကြိမ်မြောက် ခုနစ်ကြိမ်မြောက်သည် ဘဝင်စိတ်ဖြစ်ရန်အလှည့်ဖြစ်သောကြောင့် ဘဝင်နှင့် နီးသည်ဟု ဆိုပေသည်၊ စိတ်အဟုန် အားနည်း၍ ဘဝင်ဖြစ်ရန် နီးနေပြီဟု ဆိုလို၏။

၄၂၈

ဖြစ်၏။ ထို့ကြောင့် အစဆုံး အပ္ပနာသည် စိတ္တက္ခဏတချက်သာလျှင် ရှိ၏။ ထိုအပ္ပနာဈာန်စိတ်တကြိမ်မှ နောက်၌ ဘဝင်ကျ၏။ ထို့နောင် ဘဝင်ကိုဖြတ်၍ ဈာန်ကိုဆင်ခြင်ခြင်းငှါ အာဝဇ္ဇန်းစိတ် ဖြစ်၏၊ ထို့နောင် ဈာန်ကိုဆင်ခြင်သော ပစ္စဝေက္ခဏာဇောဖြစ်၏။ ဤကား ပဌမဈာန်ရပုံ အစဉ်ပေတည်း။

ဆက်၍ ဆိုဦးအံ့၊ ဤမျှသော ဘာဝနာအစဉ်ဖြင့် ဤယောဂီသည် “(ဝတ္ထုကာမ ကိလေသာ)ကာမတို့မှ ကင်းဆိတ်၍သာလျှင် အကုသိုလ်တရားတို့မှ ကင်းဆိတ်၍(သာလျှင်) ဝိတက် ဝိစာရနှင့် တကွဖြစ်သော ဝိဝေကကြောင့်ဖြစ်သော ပီတိသုခရှိသော ပဌမဈာန်ကို ပြည့်စုံစေလျက် နေ၏”^၁။ ဤသို့နေသော ယောဂီသည် အင်္ဂါငါးပါးကို ပယ်ပြီးသည်ဖြစ်၍ အင်္ဂါငါးပါးနှင့် ပြည့်စုံသော^၂ ကောင်းခြင်းသုံးပါး(လည်း) ရှိသော^၂ လက္ခဏာဆယ်ပါးနှင့်လည်း ပြည့်စုံသော^၂ ပထဝီကသိုဏ်းကို အာရုံပြုသော ပဌမဈာန်ကို ရပြီး ဖြစ်ပေတော့၏။

ဈာနကထာ၏အဖွင့်

၇၀။ ထိုပဌမဈာန်ကိုပြသော စကား၌ “(ဝတ္ထုကာမ ကိလေသာ)ကာမတို့မှ ကင်းဆိတ်၍သာလျှင်” ဟူရာ၌ ဝတ္ထုကာမ ကိလေသာကာမ

မှတ်ချက်

၁- ဤအဖွင့်အပိတ် ကော်မာအတွင်း၌ရှိသော “ကာမတို့မှ ကင်းဆိတ်၍သာလျှင်.. ပဌမဈာန်ကို ပြည့်စုံစေလျက် နေ၏”ဟူသော စကားရပ်သည် ဘုရားဟောပါဠိမှ ထုတ်ဆောင်၍ပြထားသော စကားဖြစ်သည်။ ထို့ကြောင့် ထိုစကားရပ်ကို နောက်၌ ဖွင့်ပြသွားလိမ့်မည်။

၂-ဤဝိသေသန သုံးပုဒ်ကို ပဌမဈာန်-ဟူသော ပုဒ်နှင့် စပ်ပါ။

၄၂၉

တို့မှ^၁ ကင်းကွာ၍သာလျှင်, အသီးအခြားဖြစ်၍သာလျှင်, ပယ်သောအားဖြင့် ဖဲခွါ၍သာလျှင်^၂(ဟု ဆိုလို၏)။ ဆက်လက်၍ ရှင်းပြဦးအံ့၊ “ဝတ္ထုကာမ ကိလေသာကာမတို့မှ ကင်းဆိတ်၍သာလျှင်”ဟူသော ဤစကား၌(ပါဝင်သော) သာလျှင်-ဟူသော စကားသည် မြဲစေခြင်း- သတ်မှတ်ခြင်း အနက်ရှိသည်-ဟု သိအပ်၏။ (ဤသာလျှင်-ဟူသော စကား၏) မြဲစေခြင်း သတ်မှတ်ခြင်း အနက်ရှိသောကြောင့်ပင် ထိုပဌမဈာန်ကို ပြည့်စုံစေ၍ နေသောအခါ၌ ထင်ရှားမရှိကြသော်လည်း ကာမတို့သည် ပဌမဈာန်၏ ဆန့်ကျင်ဖက် ဖြစ်ကြခြင်းကို၎င်း၊ ကာမတို့ကို စွန့်ခြင်းဖြင့်သာလျှင် ထိုပဌမဈာန်ကို ရခြင်းကို၎င်း (ဝတ္ထုကာမ ကိလေသာကာမတို့မှ ကင်းဆိတ်၍သာလျှင်-ဟူသော စကားဖြင့်) ပြပေသည်။

အဘယ်သို့ ပြသနည်း? “ဝတ္ထုကာမ ကိလေသာကာမတို့မှ ကင်းဆိတ်၍သာလျှင်”ဟု ဤသို့ သတ်မှတ်ခြင်းကို ပြုလျှင် ဤဆိုလတ္တံ့သော အကျိုး ထင်ရှားပေသည်- “ကာမတို့သည် ဈာန်၏ ဆန့်ကျင်ဖက် စင်စစ်ဖြစ်ကုန်၏၊ ယင်းကာမတို့ရှိလျှင် ဈာန်မဖြစ်ပေါ်ပေ၊ (ဥပမာ) အမှောင်ရှိလျှင် ဆီမီးရောင် မရှိသကဲ့သို့ပေတည်း။ ထိုကာမတို့ကို စွန့်ပယ်ခြင်း (ကင်းစေခြင်း)ဖြင့်သာလျင်၊ [၁၃၆] ထိုဈာန်ကို ရခြင်းဖြစ်ပေသည်၊ (ဥပမာ) ဤဘက်ကမ်းကို စွန့်ခြင်းဖြင့် ထိုဘက်ကမ်းသို့ ရောက်ခြင်းကဲ့သို့ပေတည်း”၊ ထိုသို့ ထင်ရှားသောကြောင့် သတ်မှတ်ခြင်းကို ပြုပေသည်။ ဤတွင် အဖွင့်တရပ် ပြီး၏။

မှတ်ချက်

၁-ဤပုဒ်ဖြင့် ကာမတို့မှ-ဟူသော ပုဒ်ကို ဖွင့်ပြသည်။ ထို့ကြောင့် ယင်းပုဒ်ကို မြန်မာပြန်ရာ၌ “(ဝတ္ထုကာမ ကိလေသာ)မတို့မှ”ဟု ဖြည့်စွက်၍ ပြန်ထားသည်။

၂- ကင်း၍သာလျှင်-စသော ဤသုံးပုဒ်ဖြင့် ကင်းဆိတ်၍သာလျှင်-ဟူသော ပုဒ်ကို အဆင့်ဆင့် ဖွင့်ပြသည်။

၄၃၀

ထိုစကားရပ်၌^၁ “အဘယ့်ကြောင့် “သာလျှင်”ဟူသော ဤသတ်မှတ်ကြောင်းစကားကို ရှေ့ပုဒ်၌သာ ဟောတော်မူ၍ နောက်ပုဒ်၌ ဟောတော်မမူသနည်း? အကုသိုလ်ဖြစ်သော နီဝရဏတရားတို့မှ မကင်းဆိတ်ပဲလည်း ဈာန်ကိုပြည့်စုံစေ၍ နေနိုင်ရာသလော”ဟု တစုံတယောက်၏ စောဒနာ ဖြစ်လာနိုင်၏။ (အဖြေကား) “သာလျှင်”ဟူသော သတ်မှတ်ကြောင်းစကားကို ရှေ့ပုဒ်၌ ဟောတော်မူခြင်းကို ဤစောဒက ဆိုသည့်အတိုင်း မမှတ်သင့်ပေ။ အကျယ်ရှင်းပြဦးအံ့၊ (ထိုဈာန်သည်) ထိုကာမတို့၏ ထွက်သွားရာ-ကင်းရာ ထွက်သွားကြောင်း- ကင်းကြောင်းဖြစ်သောကြောင့်^၂ “သာလျှင်”ဟူသော ဤသတ်မှတ်ကြောင်း စကားကို ရှေ့ပုဒ်၌ ဟောတော်မူပေသည်။ မှန်ပေ၏၊ ကာမဘဝကို လွတ်မြောက်ကြောင်း အကျင့်ဖြစ်ခြင်းကြောင့်၎င်း၊ ကာမရာဂ၏ ဆန့်ကျင်ဖက် ဖြစ်သောကြောင့်၎င်း ဤဈာန်သည် ကာမတို့၏သာလျှင် ထွက်သွားရာ-ထွက်သွားကြောင်း^၃ ဖြစ်၏။ “ထိုဈာန်သည်

မှတ်ချက်

၁- ထိုစကားရပ်၌.. တစုံတယောက်၏ စောဒနာ ဖြစ်လာနိုင်၏-ဟု စပ်ပါ။

၂- နိဿရန္တိ နိဂ္ဂစ္ဆန္တိ ဧတေန ဧတ္ထ ဝါတိ- ထွက်သွားရာ ထွက်သွားကြောင်း ဖြစ်သောကြောင့် နိဿရဏမည်၏။ အဘယ်အရာတို့ ထွက်သွားကုန်သနည်းဟူမူ ကာမတို့ ထွက်သွားကုန်၏၊ ထိုကာမတို့၏ ထွက်သွားရာ ထွက်သွားကြောင်း, ပဟာန ပယ်ရာ ပယ်ကြောင်း၊ ကင်းရာ ကင်းကြောင်းသည် တန္နိဿရဏ မည်၏။ ထိုကာမတို့၏ (နိဿရဏ) ထွက်သွားရာ ထွက်သွားကြောင်း၊ ကင်းပျောက်ရာ ကင်းပျောက်ကြောင်း ဖြစ်သောကြေင့်-ဟူ၍ ဖွင့်ပြထားသော ဋီကာနှင့်အညီ နိဿရဏ-ပုဒ်ကို ထွက်သွားရာ ထွက်သွားကြောင်း-ဟု ပြန်သည်။ ယင်းအနက်ကိုပင် ပဟာနံ-ဟု ထပ်၍ ဖွင့်ပြထားပြန်သောကြောင့် ထွက်သွားရာ ထွက်သွားကြောင်း- ဟူသည်မှာလည်း ကင်းပျောက်ရာ ကင်းပျောက်ကြောင်းပင် ဖြစ်သည်။

၃- ကာမာနမေဝ နိဿရဏံ- ကာမတို့၏သာလျှင် ထွက်သွားရာ ထွက်သွားကြောင်း- ဟူရာ၌လည်း ကာမတို့၏ ကင်းပျောက်ရာ ကင်းပျောက်ကြောင်းဟူ၍ပင်

၄၃၁

ကာမတို့၏ ထွက်သွားရာ ထွက်သွားကြောင်းပေတည်း” ဟု ဟောတော်မူသည်နှင့်အညီ ဖြစ်ပေသည်။ ထိုသို့ ရှေ့ပုဒ်၌သာ ဟောတော်မူသော်လည်း နောက်ပုဒ်၌လည်း^၁ “ရဟန်းတို့ ဤသာသနာတော်၌သာလျှင် သောတာပန်ရဟန်းကို (ရအပ်၏)၊ ဤသာသနာတော်၌(သာလျှင်)^၂ သကဒါဂါမ်ရဟန်းကို (ရအပ်၏)”ဟူသော ဤစကား၌ “သာလျှင်”ဟူသော မှတ်ကြောင်းစကားကို (နောက်ပုဒ်၌လည်း) ဆောင်၍ ဆိုအပ်-ဆိုသင့်သကဲ့သို့ ထို့အတူပင် (ဤပဌမဈာန်ကို ဆိုရာစကား၌လည်း) (ဆောင်၍) ဆိုအပ်-ဆိုသင့်ပေသည်။ မှန်ပေ၏၊ ဤကာမတို့မှ တပါးကုန်သော နီဝရဏဟု ဆိုအပ်ကုန်သော အကုသိုလ်တရားတို့မှလည်း မကင်းဆိတ်ပဲ ဈာန်ကို ပြည့်စုံစေ၍ နေခြင်းငှါ မစွမ်းနိုင်ပေ။ ထို့ကြောင့် “ဝတ္ထုကာမ ကိလေသာကာမတို့မှ ကင်းဆိတ်၍သာလျှင် အကုသိုလ်တရားတို့မှ ကင်းဆိတ်၍သာလျှင်”ဟူ၍ ဤသို့ နှစ်ပုဒ်လုံး၌လည်း ဤ(သာလျှင်-ဟူသော) သဒ္ဒါကို (ဆက်စပ်၍) မှတ်ယူအပ်ပေ၏။ ဆက်၍ ရှင်းပြဦးမည်။ နှစ်ပုဒ်လုံး၌လည်း

မှတ်ချက်

ဆိုလို၏။ မြန်မာစကား အလိုအားဖြင့် ကာမတို့မှ ထွက်မြောက်ရာ ထွက်မြောက်ကြောင်း-ဟု ဆိုလျှင် နားလည်လွယ်သော်လည်း ပါဠိ၌ ကာမာနံ- ကာမတို့၏-ဟူ၍၎င်း၊ ဋီကာ၌ ကာမတို့က ထွက်သွားကြသည်ဟူ၍၎င်း ပြဆိုထားသောကြောင့် ကာမတို့-ဟူ၍ကား မပြန်နိုင်ပေ။ သို့ရာတွင် ကာမတို့မှ ထွက်မြောက်ရာ ထွက်မြောက်ကြောင်း-ဟူသော အနက်ကို “ပရိယာယ်တပါးဖြင့် လဲလှယ်၍ပြန်သည်”ဟု ယူလျှင်ကား မဆန့်ကျင်ပေ။

၁- နောက်ပုဒ်၌လည်း.. (ဆောင်၍) ဆိုအပ်- ဆိုသင့်ပေသည်-ဟု စပ်ပါ။

၂- ဤဒုတိယဝါကျ၌ (သာလျှင်)ဟူသော ဤသတ်မှတ်ကြောင်း စကားသည် ရှေ့ဝါကျမှ ဆောင်၍ ပြန်ဆိုထားသော စကားဖြစ်သည်။ ပါဠိရင်း၌မူ ဣဓ- ဤသာသနာတော်၌-ဟူ၍ ဤမျှသာ ရှိသည်။

၄၃၂

ဆက်ဆံသော “ကင်းဆိတ်၍”ဟူသော ဤစကားဖြင့်^၁ တဒင်္ဂဝိဝေက, ဝိက္ခမ္ဘနဝိဝေက, သမုစ္ဆေဒဝိဝေက, ပဋိပဿဒ္ဓိဝိဝေက, နိဿရဏဝိဝေကတို့နှင့် ကာယဝိဝေက, စိတ္တဝိဝေက, ဥပဓိဝိဝေကဟူသော ဝိဝေက အလုံးစုံတို့သည်လည်း အတွင်းဝင်ကုန်၏။ ထိုသို့ ဝိဝေကအားလုံး အတွင်းဝင်ကြစေကာမူ ကာယဝိဝေက, စိတ္တဝိဝေက, ဝိက္ခမ္ဘနဝိဝေကဟူသော ဝိဝေကသုံးပါးတို့ကိုသာလျှင် ဤဈာန်ကို ပြဆိုရာစကား၌ မှတ်အပ်ပေသည်။

“ကာမတို့မှ”ဟူသော ဤပုဒ်ဖြင့်^၂ မဟာနိဒ္ဒေသ၌ “ဝတ္ထုကာမတို့ဟူသည် အဘယ်သည်တို့နည်း? စိတ်နှလုံးကို ပွါးစေတတ်ကုန်သော၊ ဝါ- နှစ်သက်ဖွယ်ဖြစ်ကုန်သော အဆင်းတို့၎င်း” ဤသို့ အစရှိသောနည်းဖြင့် ဟောထားသော ဝတ္ထုကာမကို၎င်း၊ ထိုမဟာနိဒ္ဒေသနှင့် ဝိဘင်းကျမ်းတို့၌ “လိုလားခြင်းသည် ကာမမည်၏၊ တပ်မက်ခြင်းသည် ကာမမည်၏။ လိုလားတပ်မက်ခြင်းသည် ကာမမည်၏၊ (နိမိတ္တနှင့် အနုဗျဉ္ဇနတို့ကို နှစ်သက်၍) ကြံစည်ခြင်းသည် ကာမမည်၏၊ (ထို့ထက် အားကြီးစွာ) တပ်စွဲခြင်းသည် ကာမမည်၏။ (ထို့ထက်သာ၍ အားကြီးစွာ) ကြံစည်တပ်စွဲခြင်းသည် ကာမမည်၏၊ ဤလိုလားခြင်း စသည်တို့ကို ကိလေသာကာမတို့ဟူ၍ ဆိုအပ်ကုန်၏”ဟု ဤသို့ ဟောထားသော ကိလေသာကာမတို့ကို၎င်း၊ ထိုအလုံးစုံတို့ကိုပင် သိမ်းယူအပ်ကုန်၏ ဟူ၍သာလျှင် မှတ်အပ်ပေသည်။

မှတ်ချက်

၁- စကားဖြင့်.. အတွင်းဝင်ကုန်၏-ဟု စပ်ပါ။ သင်္ဂဟံ ဂစ္ဆန္တိ- သိမ်းယူအပ်ခြင်းသို့ ရောက်ကုန်၏-ဟု အတိအကျ ပြန်သင့်သော်လည်း နားလည်လွယ်စေရန် အတွင်းဝင်ကုန်၏-ဟု လဲလှယ်၍ ပြန်ထားသည်။ ဝိဝိစ္စ- ကင်းဆိတ်၍-ဟူသော စကားအရ ထိုဝါကျထဲ၌ ဝိဝေကအားလုံး ပါဝင်နိုင်သည်-ဟု ဆိုလို၏။

၂- ဤပုဒ်ဖြင့်.. ဝတ္ထုကာမကို၎င်း ကိလေသာကာမတို့ကို၎င်း ထိုအလုံးစုံတို့ကိုပင် သိမ်းယူအပ်ကုန်၏-ဟု စပ်ပါ။

၄၃၃

အကျိုးကား ဤသို့ သိမ်းယူလျှင် “ကာမတို့မှ ကင်းဆိတ်၍သာလျှင်”ဟူသော စကား၌ “ဝတ္ထုကာမတို့မှလည်း ကင်းဆိတ်၍သာလျှင်”ဟူသော အနက်အဓိပ္ပါယ်သည် သင့်လျော်ပေ၏၊ ထိုဝတ္ထုကာမတို့မှ ကင်းဆိတ်ခြင်းဖြင့် ကာယဝိဝေကကို ဆိုအပ်၏။ “အကုသိုလ်တရားတို့မှ ကင်းဆိတ်၍သာလျှင်”ဟူသော စကား၌ “ကိလေသာကာမနှင့် အလုံးစုံသော အကုသိုလ်တို့မှ ကင်းဆိတ်၍သာလျှင်”ဟူသော အနက်အဓိပ္ပါယ် သင့်လျော်ပေ၏။ ထိုကိလေသာကာမနှင့် အလုံးစုံသော အကုသိုလ်တို့မှ ကင်းဆိတ်ခြင်းဖြင့် စိတ္တဝိဝေကကို ဆိုအပ်၏။ ဆက်၍ ရှင်းဦးအံ့၊ “ကာမတို့မှ ကင်းဆိတ်၍သာလျှင် အကုသိုလ်တို့မှ ကင်းဆိတ်၍သာလျှင်”ဟူသော စကားနှစ်ရပ်၌ (ကာမတို့မှ ကင်းဆိတ်၍သာလျှင်ဟူသော) ရှေးစကားဖြင့်^၁ ဝတ္ထုကာမတို့မှ ကင်းဆိတ်ခြင်းကို ဟောတော်မူသောကြောင့်ပင်လျှင် ဝတ္ထုကာမတို့ကို ခံစားသော ချမ်းသာကို စွန့်ခြင်းကို (ထင်ရှားပြသည်)၊ (အလုံးစုံသောအကုသိုလ်တို့မှ ကင်းဆိတ်၍သာလျှင်ဟူသော) နောက် ဒုတိယစကားဖြင့်^၂ ကိလေသာတို့မှ ကင်းဆိတ်ခြင်းကို ဟောတော်မူသောကြောင့် ဈာန်ချမ်းသာကို သိမ်းဆည်း (လက်ခံ)ခြင်းကို ထင်ရှားပြသည်။

ဤသို့ ဝတ္ထုကာမ ကိလေသာကာမတို့မှ ကင်းဆိတ်ခြင်းကို ဟောတော်မူ

မှတ်ချက်

၁- ရှေးစကားဖြင့်-ဟူသော ပြန်ဆိုချက်သည် နောက်၌ ဆိုလတံ့သော အလားတူပုဒ်တို့နှင့် တညီတည်း ဖြစ်စေရန် ပြန်ဆိုချက် ဖြစ်သည်။ ပုရိမေနာတိ ကာယဝိဝေကေန-ဟု ဖွင့်ပြသော ဋီကာအလိုအားဖြင့်မူ “ရှေးဖြစ်သော ကာယဝိဝေကဖြင့်”-ဟု ပြန်ရာ၏။

၂-ဤ၌လည်း ဋီကာအလိုအားဖြင့် “ဒုတိယဖြစ်သော စိတ္တဝိဝေကဖြင့်”ဟု ပြန်ရာ၏။

၄၃၄

သောကြောင့်ပင်လျှင် ထိုစကားနှစ်ရပ်တို့တွင် ပဌမစကားဖြင့်^၁ တဏှာအစရှိသော သံကိလေသတို့၏ အကြောင်း အာရုံကိုပယ်ခြင်းကို၊ ဒုတိယစကားဖြင့် တဏှာအစရှိသော သံကိလေသတို့ကို ပယ်ခြင်းကို (ထင်ရှားပြသည်)။ (ထို့ပြင်) ပဌမစကားဖြင့် လျှပ်ပေါ်လော်လည်ခြင်း၏ အကြောင်း(ဖြစ်သော ဝတ္ထုကာမ)ကို စွန့်ခြင်းကို၊ ဒုတိယစကားဖြင့် မိုက်ခြင်း-မသိခြင်းဟူသော အဝိဇ္ဇာ၏အကြောင်းကို ပယ်ခြင်းကို (ထင်ရှားပြသည်)။ ထို့ပြင် ပဌမစကားဖြင့် ကိုယ်နှုတ်အမူအရာ ပယောဂ၏ စင်ကြယ်ခြင်းကို, ဒုတိယစကားဖြင့် အဇ္ဈာသယကို စင်ကြယ်စေလျက် ပွါးစေခြင်းကို ထင်ရှားပြသည်-ဟူ၍ သိအပ်ပေသည်။ ဤဆိုခဲ့ပြီးသည်ကား “ကာမတို့မှ”ဟူသော ဤစကား၌ ဟောထားသော ကာမတို့တွင် ဝတ္ထုကာမအဖို့၌ (ရသင့်သော) နည်းပေတည်း။

ကိလေသာကာမအဖို့၌ကား လိုလားခြင်း-ဟူ၍၎င်း၊ တပ်စွဲခြင်း-ဟူ၍၎င်း ဤသို့အစရှိသော အပြားတို့ဖြင့် များသောအပြားရှိသော ကာမစ္ဆန္ဒကိုသာလျှင် ကာမ-ဟု အလိုရှိအပ်၏^၂။ ထိုကာမစ္ဆန္ဒသည် အကုသိုလ်၌ အကျုံးဝင်ငြားသော်လည်း^၃ “ထိုတရားတို့တွင် ကာမသည် အဘယ်နည်း? ဆန္ဒသည် ကာမပေတည်း” ဤသို့ အစရှိသောနည်းဖြင့် ဝိဘင်း၌ ဈာန်၏

မှတ်ချက်

၁-ဤ၌ကား “ဧတေသန္တိ ယထာဝုတ္တာနံ ဒွိန္နံ ပဒါနံ၊ နိဒ္ဓါရဏေ စေတံ သာမိဝစနံ”ဟူသော ဋီကာနှင့် အညီပင်တည်း။ ဤအနက်များနှင့် ညီစေရန်ပင် ရှေး၌လည်း “စကားဖြင့်”-ဟု ပြန်ခဲ့ပေသည်။

၂- သိအပ်၏- မှတ်အပ်၏- ယူအပ်၏- မှတ်ယူအပ်၏-ဟူသော စကားတို့နှင့် အရတူပင် ဖြစ်သည်။

၃- အကုသိုလ်၌ အကျုံးဝင်ငြားသော်လည်း.. သီးခြား ဟောထားပေသည်-ဟု စပ်ပါ။

၄၃၅

ဆန့်ကျင်ဘက်အဖြစ်ဖြင့် (ယင်း ကာမစ္ဆန္ဒကို) သီးခြား ဟောထားပေသည်။ တနည်းအားဖြင့် ဆိုရလျှင် ကိလေသာကာမ ဖြစ်သောကြောင့် (ကာမတို့မှဟူသော) ရှေးစကား၌ ဟောထားပေသည်။ အကုသိုလ်၌ အကျုံးဝင်သောကြောင့် (အကုသိုလ်တရားတို့မှဟူသော) ဒုတိယစကား၌ (ဟောထားပေသည်)။ ဆက်၍ ရှင်းဦးအံ့၊ ထိုကာမသည် များသော အပြားရှိခြင်းကြောင့် “ကာမ”ဟု ဧကဝုစ်ဖြင့် မဟောမူ၍ “ကာမတို့မှ”ဟု ဗဟုဝုစ်ဖြင့် ဟောထားပေသည်။

နီဝရဏတို့မှ တပါးသော ဒိဋ္ဌိ မာနစသော တရားတို့သည်လည်း အကုသိုလ်ဖြစ်ကြသော်လည်း^၁ “(ကာမတို့မှ ကင်းဆိတ်၍သာလျှင် အကုသိုလ်တရားတို့မှ ကင်းဆိတ်၍(သာလျှင်)ဟူသော) ထိုစကားရပ်၌ အကုသိုလ်တရားတို့ဟူသည် အဘယ်တို့ပေနည်း၊ ကာမစ္ဆန္ဒ၎င်း” ဤသို့ အစရှိသောနည်းဖြင့် ဝိဘင်းကျမ်းဝယ် နောက်၌(ဟောရမည့်) ဈာနင်တို့၏^၂ (ပစ္စနိက်)ရန်သူ

မှတ်ချက်

၁- တပါးသော တရားတို့သည်လည်း အကုသိုလ် ဖြစ်ကြသော်လည်း.. နီဝရဏတို့ကိုသာလျှင် ဟောတော်မူ(အပ်ကုန်)၏-ဟု စပ်ပါ။

၂- ပစ္စနီက-နှင့် ပဋိပက္ခ-ပုဒ်တို့သည် ရန်သူဟော ဆန့်ကျင်ဘက်ဟောချည်း ဖြစ်ကြ၏။ သို့သော်လည်း ပစ္စနီကပဋိပက္ခဘာဝဒဿနတော-ပုဒ်၌ အချင်းချင်း ကွဲပြားစေရန် ပစ္စနီက-ပုဒ်ကို ရန်သူ-ဟု ပြန်၍ ပဋိပက္ခ-ပုဒ်ကို ဆန့်ကျင်ဘက်-ဟု ပြန်ထားသည်။ နီဝရဏတို့သည် ဈာနင်တို့၏ ပစ္စနိက်-ရန်သူ ဖြစ်သည်၊ ဈာနင်တို့သည်လည်း ထိုနီဝရဏတို့၏ ဆန့်ကျင်ဘက် ဖြစ်သည်၊ ထို့ကြောင့် ဈာနင်တို့၏-ဟူသော ပုဒ်ကို ဆန့်ကျင်ဘက် ဖြစ်ခြင်းကို-ဟူရာ၌ ဖြစ်ခြင်း-ဟူသော ပုဒ်တစိတ်နှင့် စပ်ပါ။ ဈာနင်တို့က နီဝရဏတို့၏ ဆန့်ကျင်ဘက် ဖြစ်ခြင်းကို ပြသည်ဟု ဆိုလို၏။

၄၃၆

ဖြစ်သော နီဝရဏတို့၏ ဆန့်ကျင်ဘက်ဖြစ်ခြင်းကို ပြသောအားဖြင့်^၁ (ရန်သူ)နီဝရဏတို့ကိုသာလျှင် ဟောတော်မူ(အပ်ကုန်)၏။ မှန်ပေ၏။ နီဝရဏတို့သည် ဈာနင်တို့၏ (ပစ္စနိက်)ရန်သူတို့ပေတည်း၊ ဈာနင်တို့သည်ပင်လျှင် ထိုနီဝရဏတို့၏ ဆန့်ကျင်ဘက်တို့ပေတည်း၊ (ယင်း နီဝရဏတို့ကို) ဖျက်ဆီးတတ်သော တရားတို့ပေတည်း၊ သတ်တတ်သော တရားတို့ပေတည်း-ဟု ဆိုလိုပေသည်။ ထို့ကြောင့်ပင်လျှင် “သမာဓိသည် ကာမစ္ဆန္ဒ၏ ဆန့်ကျင်ဘက်တည်း၊ ပီတိသည် ဗျာပါဒ၏ ဆန့်ကျင်ဘက်တည်း၊ ဝိတက်သည် ထိနမိဒ္ဓ၏ ဆန့်ကျင်ဘက်တည်း၊ သုခသည် ဥဒ္ဓစ္စ ကုက္ကုစ္စ၏ ဆန့်ကျင်ဘက်တည်း၊ ဝိစာရသည် ဝိစိကိစ္ဆာ၏ ဆန့်ကျင်ဘက်တည်း”ဟု ပေဋကမည်သောကျမ်း၌^၂ မိန့်ဆိုထားပေသည်။

ဤသို့သောနည်းဖြင့် ဤစကားနှစ်ရပ်တို့တွင် “ကာမတို့မှ ကင်းဆိတ်၍သာလျှင်”ဟူသော ဤစကားဖြင့် ကာမစ္ဆန္ဒ၏ ဝိက္ခမ္ဘနဝိဝေက (ဝေးကွာ

မှတ်ချက်

၁-ပြသောအားဖြင့် ဟောတော်မူ၏-ဟူရာ၌ ပြလျက် ဟောတော်မူ၏-ဟု ဆိုလို၏။

၂- အရှင်မဟာကစ္စည်းထေရ် ဟောထားသော ပိဋကသုံးပုံတို့၏ အဖွင့်ကျမ်းသည် ပေဋကမည်၏၊ ထိုပေဋကကျမ်း၌-ဟု ဋီကာ၌ ဖွင့်ပြထား၏။ ဤအလိုအားဖြင့် အရှင်မဟာကစ္စည်းထေရ် ဟောထားသောကျမ်း-ဟု ထင်ရှားနေသော နေတ္တိကျမ်းနှင့် ပေဋကောပဒေသကျမ်းတို့တွင် တခုခုကို ပေဋကခေါ်သည်-ဟု ယူသင့်ပေ၏။ သို့သော် ဝိမတိဝိနောဒနီမည်သော ဝိနည်းဋီကာ (၁၊ နှာ-၇၂)၌ ပေဋကကျမ်း၌-ဟူသည်ကား မဟာကစ္စည်းထေရ် ပြုစီရင်ထားသော နေတ္တိကျမ်းနည်းသို့ အစဉ်လိုက်သော ကျမ်းပေတည်း၊ ပေဋကမည်ပုံကို ဆက်၍ပြအံ့၊ ထိုကျမ်းသည် ပိဋကသုံးပုံတို့၏ အဖွင့်ကျမ်းဖြစ်သောကြောင့် (ယင်းကို) ပေဋကကျမ်း-ဟု ခေါ်ဆိုခဲ့ပေသည်၊ ထိုပေဋကကျမ်း၌ ဤကား ပေဋကေ-ပုဒ်၏ အနက်ဖြစ်သည်-ဟု ဖွင့်ပြထား၏။ ထိုအလိုအားဖြင့် ပေဋကော

၄၃၇

သောအားဖြင့် ကင်းဆိတ်ခြင်း)ကို ဟောတော်မူ(အပ်)၏။ “အကုသိုလ်တရားတို့မှ ကင်းဆိတ်၍”ဟူသော စကားဖြင့် နီဝရဏငါးပါးလုံးတို့၏ ဝိက္ခမ္ဘနဝိဝေကကို (ဟောတော်မူ၏)။ မယူရသေးသည်ကို ယူသောနည်းဖြင့် (ရေတွက်လျှင်) ပဌမစကားဖြင့် ကာမစ္ဆန္ဒ၏^၁၊ ဒုတိယစကားဖြင့် ကြွင်းသော နီဝရဏတရားတို့၏ (ဝိက္ခမ္ဘနဝိဝေကကို ဟောတော်မူ၏)။ ထို့အတူ ပဌမပုဒ်ဖြင့် အကုသိုလ်မူလသုံးပါးတို့တွင် ကာမဂုဏ်ငါးပါးအထူးကို^၂ အာရုံပြုသော လောဘ၏၊ ဒုတိယစကားဖြင့် ရန်ငြိုးဖွဲ့ကြောင်း အာဃာတဝတ္ထု ကိုးပါးအထူး စသည်ကို အာရုံပြုသော ဒေါသနှင့် မောဟတို့၏ (ဝိက္ခမ္ဘနဝိဝေကကို ဟောတော်မူ၏)။ တနည်းဆိုသော် ဩဃအစရှိသော အကုသိုလ်တရားတို့တွင် ပဌမစကားဖြင့် ကာမောဃ, ကာမယောဂ, ကာမာသ၀, ကာမုပါဒါန်, အဘိဇ္ဈာကာယဂန္ထ, ကာမရာဂသံယောဇဉ်တို့၏၊ ဒုတိယစကားဖြင့် ကြွင်းသော ဩဃ ယောဂ အာသဝ ဥပါဒါန် ဂန္ထ သံယောဇဉ်တို့၏ (ဝိက္ခမ္ဘနဝိဝေကကို ဟောတော်မူ၏)။ ပဌမစကားဖြင့် တဏှာ၏၎င်း, ထိုတဏှာနှင့်ယှဉ်ဖက် တရားတို့၏၎င်း၊ ဒုတိယစကားဖြင့် အဝိဇ္ဇာ၏၎င်း , အဝိဇ္ဇာနှင့်ယှဉ်ဖက် တရားတို့၏၎င်း (ဝိက္ခမ္ဘန

မှတ်ချက်

ပဒေသကျမ်းကို ပေဋကကျမ်း ခေါ်သည်ဟု သိအပ်ပေသည်။ သို့သော်လည်း “သမာဓိသည် ကာမစ္ဆန္ဒ၏ ဆန့်ကျင်ဘက်တည်း ။ပ။ ဝိစာရသည် ဝိစိကိစ္ဆာ၏ ဆန့်ကျင်ဘက်တည်း”ဟူသော ထိုသာဓကစကားကို ယခု လက်ရှိ နေတ္တိကျမ်း ပေဋကောပဒေသကျမ်းတို့၌ မတွေ့ရပေ။

၁- ဤပုဒ်ကို (ဝိက္ခမ္ဘနဝိဝေကကို ဟောတော်မူ၏)ဟူသော စကားနှင့် စပ်ပါ၊ နောက်၌လည်း အလားတူပုဒ်တို့ကို နည်းတူပင် စပ်ပါ။

၂- ကာမဂုဏ်ငါးပါး အထူး-ဟူသည်မှာ ဝိသဘာဂနှင့်စပ်သော နှစ်သက်ဖွယ် အာရုံငါးပါးပင် ဖြစ်သည်။

၄၃၈

ဝိဝေကကို ဟောတော်မူ၏)။ တနည်းပြရပြန်လျှင် ပဌမစကားဖြင့် လောဘနှင့်ယှဉ်သော စိတ္တုပ္ပါဒ်ရှစ်ပါးတို့၏၊ ဒုတိယစကားဖြင့် ကြွင်းသော အကုသိုလ်စိတ္တုပ္ပါဒ်လေးပါးတို့၏ ဝိက္ခမ္ဘနဝိဝေကကို ဟောတော်မူ(အပ်)သည်-ဟု သိအပ်၏။ ဤသည်ကား ရှေးဦးစွာ “ကိလေသာကာမ ဝတ္ထုကာမတို့မှ ကင်းဆိတ်၍သာလျှင် အကုသိုလ်တရားတို့မှ ကင်းဆိတ်၍(သာလျှင်)ဟူသော စကား၌ အနက်ကို ပြခြင်းပေတည်း။

[၁၃၈] ၇၁။ ဤမျှ အတိုင်းအရှည်ရှိသော စကားအစဉ်ဖြင့်^၁ ပဌမဈာန်၏ ပယ်အပ်သော အင်္ဂါကို ပြပြီး၍ ယခုအခါ၌ ယှဉ်သောအင်္ဂါကို ပြခြင်းငှါ “ဝိတက် ဝိစာရနှင့် တကွဖြစ်သော” ဤသို့ အစရှိသည်ကို ဟောတော်မူ(အပ်)ပေသည်။ (“ဝိတက် ဝိစာရနှင့် တကွဖြစ်သော” အစရှိသော) ထိုစကားရပ်၌ ကြံခြင်းသည် ဝိတက်မည်၏၊ ကြံစည်ခြင်း-ဟု ဆိုလို၏။ ထိုဝိတက်သည် အာရုံ၌ စိတ်ကို ရှေးရှုတင်ပေးခြင်း လက္ခဏာရှိ၏၊^၂

မှတ်ချက်

၁-စကားအစဉ်ဖြင့်.. ပြပြီး၍-ဟု စပ်ပါ။

၂-စိတ်သည် ကြံစည်မှု၏ အားအစွမ်းဖြင့် အာရုံသို့ တက်ဘိသကဲ့သို့ ဖြစ်၏။ ထို့ကြောင့် ထိုကြံစည်မှုဝိတက်ကို “အာရုံ၌ စိတ်ကို တင်ပေးခြင်း လက္ခဏာရှိသည်”ဟု ဆိုပေသည်။ ဥပမာ တစုံတယောက်သောသူသည် မင်းနှင့် အကျွမ်းဝင်သော ဆွေမျိုးကိုဖြစ်စေ၊ မိတ်ဆွေကိုဖြစ်စေ မှီ၍ မင်း၏အိမ်တော်သို့ တက်ရောက်ကာ နောက်မှလိုက်ဝင်ဘိသကဲ့သို့ ဤအတူပင် ကြံစည်မှု ဝိတက်ကိုမှီ၍ စိတ်သည် အာရုံသို့ တက်ရောက်၏။ ယင်းသို့ဖြစ်လျှင် ဝိတက်ကင်းသော (ဒုတိယဈာန်စိတ် စသော)စိတ်သည် အာရုံသို့ အဘယ်သို့ တက်သနည်းဟူမူ ဝိတက်၏ အားအစွမ်းဖြင့်သာလျှင် (တက်ပေသည်)။ ချဲ့၍ပြအံ့၊ ဆိုခဲ့သော ထိုယောကျ်ားသည် (မင်းအိမ်သို့ ဝင်ဖန်များ၍) အလေ့အကျင့်ရသဖြင့် ထိုရှေ့ဆောင် ဆွေမျိုး-မိတ်ဆွေနှင့် ကင်း၍လည်း ရွံရှားခြင်းမရှိပဲ မင်းအိမ်သို့ ဝင်သကဲ့သို့ ဤအတူပင် (အာရုံသို့ တက်ဖန်များ၍) အလေ့အကျင့် ရသဖြင့်

၄၃၉

အစ၌(ထုနှက်)ခေါက်ခြင်း လှည့်ပတ်၍ ခေါက်ခြင်းကိစ္စ (ရသ)ရှိ၏^၁။ ထို့ကြောင့်ပင်လျှင် ထိုဝိတက်ဖြင့်^၂ ယောဂီပုဂ္ဂိုလ်သည် အာရုံကို ဝိတက်ဖြင့် ရှေးဦးစွာ ခေါက်ခြင်းကို ဝိတက်ဖြင့် လှည့်ပတ်၍ခေါက်ခြင်းကို ပြုသည်-ဟု

မှတ်ချက်

ဝိတက်နှင့် ကင်း၍လည်း ဝိတက်ကင်းသော (ဒုတိယဈာန်စိတ် စသော)စိတ်သည် အာရုံသို့ တက်ပေ၏။ အလေ့အကျင့်ရ-ဟူသည်မှာ စိတ်အစဉ်သန္တာန်၌ဖြစ်သော ဝိတက်ဘာဝနာဟု ဆိုအပ်သော အလေ့အကျင့်ကို ရသဖြင့်-ဟု ဆိုလို၏။ မှန်ပေ၏။ စိတ်အစဉ်သန္တာန်၌ အဖန်ဖန်ဖြစ်နေသော ဝိတက်၏ အစွမ်းအားဖြင့် စိတ်၏ အာရုံသို့တက်ခြင်းသည် ရှည်မြင့်စွာ အလေ့အကျင့် ရခဲ့ပေပြီ၊ ထို့ကြောင့် ထိုစိတ်သည် တရံတခါ ဝိတက်နှင့်ကင်းသော်လည်း ထိုလေ့ကျက်ဘူးသော အာရုံ၌ ဖြစ်သည်သာလျှင်တည်း။ ဥပမာ ဉာဏ်နှင့်ယှဉ်လျက် သုံးသပ်သည်၏ အစွမ်းအားဖြင့် ရှည်မြင့်စွာ အလေ့အကျင့်ရပြီးသော ထိုစိတ်သည် တရံတခါ ဉာဏ်နှင့်မယှဉ်သော်လည်း သုံးသပ်သည်၏ အစွမ်းအားဖြင့် ဖြစ်သကဲ့သို့၎င်း၊ တနည်း ဥပမာအားဖြင့် ကိလေသာနှင့်ယှဉ်တွဲလျက် ဖြစ်ခဲ့သောစိတ်သည် ကိလေသာကင်း(သည့် ရဟန္တာသန္တာန်၌ ဖြစ်)ငြားသော်လည်း ကိလေသာ အလေ့အလာ ဝါသနာ၏ အစွမ်းအားဖြင့် ဖြစ်သေးသကဲ့သို့၎င်း ဤဝိတက်ကင်းလျက် စိတ်၏ အာရုံသို့တက်ပုံကို ဤအတူပင် ဖြစ်သည်ဟု မှတ်အပ်ပေ၏။ (ဋီကာ)

၁- အစ၌ (ဝါ-ရှေးဦးစွာ) ခေါက်ခြင်းသည်၊ တနည်း ရှေးရှုခေါက်ခြင်းသည် အာဟနန-မည်၏။ ထက်ဝန်းကျင်မှ ခေါက်ခြင်းသည်၊ တနည်း လှည့်၍ခေါက်ခြင်းသည် ပရိယာဟနန-မည်၏။ “ရုပ် ရုပ်”ဟူ၍၎င်း၊ “မြေ မြေ”ဟူ၍၎င်း ဤသို့ စသည်ဖြင့် ထုနှက် တီးခေါက်သကဲ့သို့ (ရှုမှတ် နှလုံးသွင်းမှု၏) ဖြစ်ခြင်းကို “(အာဟနန, ပရိယာဟနန) အစ၌ ခေါက်ခြင်း, ရှေးရှုခေါက်ခြင်း, ထက်ဝန်းကျင်မှ ခေါက်ခြင်း, လှည့်၍ခေါက်ခြင်း”ဟု သိအပ်၏။ (ဋီကာ)

၂- ထိုဝိတက်ဖြင့်.. ပြုသည်-ဟု ဆိုအပ်ပေသည်-ဟု စပ်ပါ။

၄၄၀

ဆိုအပ်ပေသည်။ အာရုံ၌ စိတ်ကို ဆောင်လာတတ်သောတရား ဆွဲငင်တတ်သောတရား-ဟု ဉာဏ်အား ရှေးရှုထင်တတ်၏^၁။

အာရုံ၌ လှည့်လည်ခြင်း၊ ဝါ၊ ဆင်ခြင်သုံးသပ်ခြင်းသည် ဝိစာရမည်၏၊ အာရုံ၌ အဖန်ဖန် အထပ်ထပ် လှည့်ပတ်သွားလာခြင်း၊ ဝါ၊ အာရုံ၌ အထပ်ထပ် ကျက်စားခြင်းဟု ဆိုလို၏။ ထိုဝိစာရသည် အာရုံကို အဖန်ဖန် အထပ်ထပ် သုံးသပ်ခြင်းလက္ခဏာရှိ၏၊ ထိုအာရုံ၌ တကွဖြစ်ဖက်တရားတို့ကို ယှဉ်စေခြင်းကိစ္စရှိ၏၊ စိတ်ကို အာရုံ၌ အစဉ်မပြတ် ဖွဲ့ချည်တတ်သောတရား-ဟု ဉာဏ်အား ရှေးရှုထင်တတ်၏။

ထိုဝိတက်နှင့် ဝိစာရတို့သည် အချို့သော (ပဌမဈာန်နှင့် ကာမ)စိတ်တို့၌ မကွေမကွာ ယှဉ်ကြသော်လည်း (ဝိစာရထက်)^၂ ရုန့်ရင်းကြမ်းတမ်းသော အနက်သဘောနှင့် (ဝိစာရ၏) ရှေ့သွားဖြစ်သော အနက်

မှတ်ချက်

၁-စိတ်ကို အာရုံ၌ ဆောင်ကပ်ပေးခြင်း- ပို့ပေးခြင်းသည် အာနယန- ဆောင်လာခြင်း မည်၏၊ တနည်း (အာရုံသို့) ဆွဲငင်ခြင်း- ဆွဲပို့ခြင်းသည် အာနယနမည်၏။ (ဋီကာ)

၂- ဝိစာရထက် ရုန့်ရင်းသော သဘောကြောင့် (ဝါ- သဘောအားဖြင့်)၎င်း၊ ဝိစာရ၏ပင်လျှင် ရှေ့သွားဖြစ်သော သဘောကြောင့် (ဝါ- သဘောအားဖြင့်)၎င်း ဝိတက်သည် နောက်မှလိုက်၍ မြည်ဟည်းနေသော ခေါင်းလောင်းသံထက် ရုန့်ရင်းသော ထိုမြည်ဟည်းသံ၏ ရှေ့သွားလည်းဖြစ်သော ခေါင်းလောင်းကို တီးခတ်(ခြင်းကြောင့် ဖြစ်ပေါ်သော အ)သံနှင့် တူပေ၏။ တူပုံကား ခေါင်းလောင်းကို တီးခတ်သံသည် ရှေးဦးစွာကျခြင်း (ဖြစ်ပေါ်ခြင်း)သဘော ဖြစ်သကဲ့သို့ ဤအတူပင် ဝိတက်သည် အာရုံသို့ စိတ်ကို ရှေးဦးစွာ တင်ပေးခြင်းသဘောကြောင့် (ဝါ- သဘောအားဖြင့်) (အာရုံ၌) စိတ်၏ ရှေးဦးစွာကျခြင်းသဘော ဖြစ်ပေသည်။ (ဋီကာ)

၄၄၁

သဘောကြောင့် ခေါင်းလောင်း၏ ရှေ့ဦးစွာမြည်သော အသံကဲ့သို့ စိတ်၏ အာရုံသို့ ရှေ့ဦးစွာကျခြင်း သဘောသည် ဝိတက်မည်၏။ (ဝိတက်အောက်) သိမ်မွေ့သော အနက်သဘောနှင့် အာရုံကို အဖန်ဖန် အထပ်ထပ် သုံးသပ်တတ်သော အနက်သဘောကြောင့် ခေါင်းလောင်း၏ အလျဉ်မပြတ် အထပ်ထပ်မြည်ဟည်းနေသော အသံကဲ့သို့ (စိတ်ကို အာရုံ၌) အစဉ်မပြတ် ဖွဲ့ချည်တတ်သော သဘောသည် ဝိစာရမည်၏။ ထို့ပြင် ဤဝိတက် ဝိစာရ နှစ်ပါးတို့တွင် ဝိတက်သည် လှုပ်ရှား၏၊ ရှေးဦးဖြစ်စ ကာလ၌ စိတ်၏ လှုပ်ရှားခြင်းသဘော^၁ ဖြစ်ပေ၏။ (ဥပမာအားဖြင့်) ကောင်းကင်သို့ ပျံတက်လိုသော ငှက်ကြီး၏ အတောင်ခတ်ခြင်းနှင့် တူ၏။ အနံ့သို့ အစဉ်လိုက်သော စိတ်ရှိသော ပိတုန်း၏ ပဒုမ္မာကြာပွင့်သို့ ရှေးရှုကျခြင်းနှင့်လည်း တူ၏။ ဝိစာရသည် ငြိမ်သက်သော ဖြစ်ခြင်းရှိ၏၊ စိတ်၏ မလှုပ်ရှားလွန်းသော သဘောရှိ၏။ (ဥပမာအားဖြင့်) ကောင်းကင်သို့ ပျံတက်ပြီးသော ငှက်ကြီး၏ အတောင်ကို ဆန့်တန်းထားခြင်းနှင့်တူ၏၊ ပဒုမ္မာကြာပွင့်သို့ ရှေးရှုကျပြီးသော ပိတုန်း၏ ပဒုမ္မာကြာပွင့်၏အထက်၌ ရစ်ဝဲနေခြင်းနှင့်လည်း တူ၏၊ ဒုကနိပါတ် အဋ္ဌကထာ၌ကား-

မှတ်ချက်

၁-ဤ၌ လှုပ်ရှားခြင်းဟူသည်မှာ ပျံ့လွင့်ခြင်း မတည်ငြိမ်ခြင်းကို ဆိုလိုသည်မဟုတ်၊ ထိုင်းမှိုင်းတွန့်ဆုတ်ခြင်း၏ ဆန့်ကျင်ဘက် တက်တက်ကြွကြွ လှုပ်လှုပ်ရွရွ သန်သန်စွမ်းစွမ်း ဖြစ်ခြင်းကိုသာ ဆိုလိုပေသည်။ ထို့ကြောင့် သာရတ္ထဒီပနီဋီကာ (ပဌမ၊ နှာ-၃၆၀)၌ ဤသို့ ပြဆိုထား၏၊ “ဤအရာ၌ ဝိတက်၏ ဝိပ္ဖါရ- လှုပ်ရှားခြင်းမည်သည်မှာ ထိုင်းမှိုင်းခြင်း- ထိနမိဒ္ဓ၏ ဆန့်ကျင်ဘက်ဖြစ်၍ အာရုံ၌ မတွန့်ဆုတ်ခြင်း မကျုံ့ခြင်းပေတည်း၊ သို့သော် ယင်းမတွန့်ဆုတ်ခြင်း မကျုံ့ခြင်းသည် အာရုံသို့တင်ပေးခြင်း သဘောအားဖြင့် လှုပ်ရှားသည်နှင့် တူပေ၏။ ထို့ကြောင့် ရည်ရွယ်ချက်အားဖြင့် “စိတ်၏ လှုပ်ရှားခြင်းသဘော”ဟု ဆိုပေသည်။

၄၄၂

“ကောင်းကင်၌ ပျံသွားသော ငှက်ကြီး၏ အတောင်နှစ်ဖက်တို့ဖြင့် လေကိုယူ၍ အတောင်တို့ကို ငြိမ်သက်စေ၍ သွားခြင်းကဲ့သို့ အာရုံ၌ စိတ်ကို ရှေးရှုတက်စေသောအားဖြင့် ဖြစ်သောသဘောသည် ဝိတက်ပေတည်း။ လေကိုယူခြင်းငှါ အတောင်တို့ကိုခတ်သော ငှက်ကြီး၏ ဖြစ်ပုံကဲ့သို့ အာရုံကို အဖန်ဖန်အထပ်ထပ် သုံးသပ်သောအားဖြင့် ဖြစ်သောသဘောသည် ဝိစာရပေတည်း”ဟု

ဆိုထားလေသည်။ ထိုစကားသည် (ဥပစာ၌ဖြစ်စေ အပ္ပနာ၌ဖြစ်စေ) အစဉ်မပြတ်ဖြစ်ခြင်း၌ သင့်လျော်၏။ ထိုဝိတက်နှင့် ဝိစာရတို့၏ ထိုအထူးသည် ပဌမဈာန်နှင့် ဒုတိယဈာန်တို့၌ ထင်ရှား၏။

တနည်းပြရလျှင် ဝိတက်သည် အညစ်အကြေးစွဲကပ်နေသော ကြေးခွက်ကို လက်တဖက်ဖြင့် မြဲမြံစွာကိုင်၍ အခြားလက်တဖက်ဖြင့် ဆပ်ပျာမှုန့်နှင့် ဆီသုတ်လိမ်းထားသော သိုးမွေးခေါင်းခုခွေဖြင့် လှည့်ပတ်ပွတ်တိုက်သောသူ၏ မြဲမြံစွာ ကိုင်ထားသောလက်နှင့် တူ၏၊ ဝိစာရသည် လှည့်ပတ်ပွတ်တိုက်သောလက်နှင့် တူ၏။ ဝိတက်သည် တုတ်ဖြင့်ပုတ်လျက် အိုးထိန်းစက်ကို လည်စေ၍ အိုးခွက်ကို ပြုလုပ်သော အိုထိန်းသည်၏ မြေကိုဖိနှိပ်သော လက်နှင့်တူ၏၊ ဝိစာရသည် ထိုမှဤမှ လှည့်လည်သုံးသပ်သော လက်နှင့်တူ၏။ ထို့ပြင် စိတ်ကို အာရုံသို့ ရှေးရှုတင်ပေးတတ်သော ဝိတက်သည် (ကြေးခွက်စသည်၌ တစုံတခုသော) စက်ဝိုင်းကို ရေးခြစ်သောသူ၏ [၁၃၉] (စက်ဝိုင်း)အလယ်၌ ဖိနှိပ်လျက်တည်သော စူးနှင့်တူ၏။ အာရုံကို အထပ်ထပ် သုံးသပ်တတ်သော ဝိစာရသည် ပြင်ပ၌ လှည့်လည်သော စူးနှင့်တူ၏။ သစ်ပင်သည် အပွင့်အသီးနှင့် (တကွဖြစ်သကဲ့သို့) ဤသို့ (ဆိုခဲ့တိုင်းသော သဘောရှိသော) ဤဝိတက်နှင့်၎င်း၊ ဤဝိစာရနှင့်၎င်း တကွဖြစ်သောကြောင့် ဤဈာန်ကို “ဝိတက် ဝိစာရနှင့် တကွဖြစ်သည်”ဟူ၍ ဆိုအပ်ပေသည်။ ဝိဘင်းကျမ်း၌ကား “ဤဝိတက်နှင့်၎င်း, ဤဝိစာရနှင့်၎င်း

၄၄၃

ပြည့်စုံ၏၊ ကောင်းစွာပြည့်စုံ၏” ဤသို့ အစရှိသောနည်းဖြင့် ပုဂ္ဂိုလ်လျှင် တည်ရာရှိသော ဒေသနာကို ဟောတော်မူ(အပ်)၏။ အနက်ကိုမူကား ထိုဝိဘင်းကျမ်း၌လည်း ဤဝိသုဒ္ဓိမဂ်၌ ဖွင့်ပြထားသည်နှင့် အတူပင်လျှင် မှတ်အပ်ပေသည်။

“ဝိဝေကကြောင့် ဖြစ်သော”ဟူသော ဤစကား၌ (အနက်ကား) ကင်းဆိတ်ခြင်းသည် ဝိဝေကမည်၏၊ နီဝရဏတို့မှ ကင်းဆိတ်ခြင်း^၁-ဟူသော အနက်ကို(ဆိုလို၏)။ ကင်းဆိတ်တတ်၏၊ ဝါ၊ ကင်းဆိတ်စေအပ်၏ဟူသော အနက်ကြောင့်လည်း ဝိဝေကမည်၏၊ နီဝရဏတို့မှ ကင်းဆိတ်သော၊ ကင်းဆိတ်စေအပ်သော ဈာန်နှင့်ယှဉ်သော တရားအစု-ဟူသော အနက်ကို(ယူအပ်၏)။ ထို(နီဝရဏတို့မှ) ကင်းဆိတ်ခြင်းကြောင့် (ဖြစ်သည်)၊ တနည်း ထို(နီဝရဏတို့မှ ကင်းဆိတ်သော၊ ဝါ၊ ကင်းဆိတ်စေအပ်သော တရားအစု၌ ဖြစ်သည်၊ ဤသို့ ဝိဝေကကြောင့် ဖြစ်ခြင်း, ဝိဝေက၌ ဖြစ်ခြင်းဟူသော အကြောင်း၂-ပါးကြောင့် (ဤပဌမဈာန်သည်) ဝိဝေကကြောင့် ဖြစ်သည်, ဝိဝေက၌ ဖြစ်သည်မည်၏^၂။

မှတ်ချက်

၁-နီဝရဏဝိဂမော-ပုဒ်၏ အနက်ဖြစ်သည်၊ နီဝရဏတို့၏ ကင်းဆိတ်ခြင်း-ဟူသော အနက်က သာ၍ သင့်သကဲ့သို့ ရှိ၏၊ သို့သော်လည်း နောက်အဖွင့်၂-ရပ်နှင့် တညီတည်းဖြစ်စေရန် အများပြန်ရိုးအတိုင်းပင် ပြန်ထားသည်။

၂- ပါဠိ၌ ဝိဝေကဇံ-ဟု ရှိသောပုဒ်ကို “ဝိဝေက (ကင်းဆိတ်ခြင်း)ကြောင့် ဖြစ်သော”ဟူ၍၎င်း၊ “ဝိဝေက (ကင်းဆိတ်သော တရားအစု၊ ဝါ-ကင်းဆိတ်စေအပ်သော တရားအစု)၌ ဖြစ်သော”ဟူ၍၎င်း ဤသို့ ဝိဘတ်နက်အလိုအားဖြင့် ၂-နည်း အနက်ပြန်နိုင်ကြောင်း ဖွင့်ပြသည်။ ထိုတွင် “ဝိဝေကကြောင့် ဖြစ်သော”ဟု ပဌမနည်းကိုသာ ရှေး၌ ပြန်ခဲ့သည်။

၄၄၄

၇၂။ “ပီတိသုခရှိသော”ဟူသော ဤစကား၌ (အနက်ကား) နှစ်သိမ့် ရောင့်ရဲစေတတ်သောကြောင့် ပီတိမည်၏။ ထိုပီတိသည် နှစ်သိမ့်ရောင့်ရဲခြင်း လက္ခဏာရှိ၏။ ကိုယ်စိတ်တို့ကို ပွါးစေခြင်းကိစ္စ ရှိ၏၊ တနည်း ကောင်းမြတ်သော စိတ္တဇရုပ်တို့ဖြင့် ကိုယ်ကို ပျံ့နှံ့စေခြင်းကိစ္စ ရှိ၏။ ကိုယ်စိတ်တို့၏ တက်ကြွသောသဘောဟု ဉာဏ်အား ရှေးရှုထင်တတ်၏။ ထိုပီတိ၏ အမျိုးအစား အကွဲအပြားကို ပြဦးအံ့၊ ထိုပီတိသည် (၁) သေးငယ်သော နှစ်သိမ့်မှုဟူသော ခုဒ္ဒိကာပီတိ၊ (၂) တခဏ တခဏမျှတည်သော နှစ်သိမ့်မှုဟူသော ခဏိကာပီတိ၊ (၃) သက်၍ သက်၍ဖြစ်သော နှစ်သိမ့်မှုဟူသော ဩက္ကန္တိကာပီတိ၊ (၄) အထက်သို့ ကြွတက်စေတတ်သော နှစ်သိမ့်မှုဟူသော ဥဗ္ဗေဂါပီတိ၊ (၅) ကောင်းသော စိတ္တဇရုပ်တို့ဖြင့် ကိုယ်ကို ပျံ့နှံ့စေတတ်သော နှစ်သိမ့်မှုဟူသော ဖရဏာပီတိ-ဟူ၍ ငါးပါး အပြားရှိ၏။ ထိုပီတိငါးမျိုးတို့တွင် (၁) ခုဒ္ဒိကာပီတိသည် ခန္ဓာကိုယ်၌ အမွေးရွှင်ခြင်းမျှကိုသာလျှင်၊ ဝါ၊ ကြက်သီးမွေးညှင်း ထခြင်းမျှကိုသာလျှင် ပြုနိုင်၏။ (၂) ခဏိကာပီတိသည် ခဏ ခဏ လျှပ်စီးလက်ခြင်းနှင့်တူစွာ ဖြစ်တတ်၏။ (၃) ဩက္ကန္တိကာပီတိသည် လှိုင်းတံပိုးသည် သမုဒ္ဒရာကမ်းကို (သက်၍ သက်၍ ပျက်သကဲ့သို့) ကိုယ်ကို သက်၍ သက်၍ (ပြန့်၍ ပြန့်၍) ပျက်တတ်၏။ (၄) ဥဗ္ဗေဂါပီတိသည် အားကြီး၏၊ ကိုယ်ကို အထက်သို့တက်စေ၍ ကောင်းကင်၌ ခုန်လွှားပျံတက်စေခြင်း အတိုင်းအရှည်သို့ ရောက်၏။ ထိုစကားမှန်ကြောင်း သာဓကပြရလျှင်.. ပုဏ္ဏဝလ္လိကကျောင်း၌ သီတင်းသုံးသော မဟာတိဿထေရ်သည် လပြည့်နေ့ညချမ်း၌ (ထိုပုဏ္ဏဝလ္လိကကျောင်းတွင်းရှိ) စေတီယင်ပြင်သို့ ကြွသွား၍ လရောင်ကိုကြည့်ကာ မဟာစေတီဆီသို့ မျက်နှာမူလျက် “ဤအချိန်၌ ပရိသတ်လေးပါးတို့သည် မဟာစေတီကို ရှိခိုးနေကြပေလိမ့်မည်”ဟု (နှလုံးသွင်းဆင်ခြင်မိ၍) ပကတိအားဖြင့် ရှေးကမြင်ဘူးသော စေတီတော်အာရုံ၏ အစွမ်းအားဖြင့် ဘုရားဂုဏ်ကို အာရုံပြုသော ဥဗ္ဗေဂါပီတိကို ဖြစ်စေ၍ အင်္ဂတေလိမ်းကျံထားသော

၄၄၅

သမံတလင်း၌ ပစ်ပေါက်အပ်သော ဆန်းကြယ်သည့် ကျင်(ဂျင်ဘောလုံး)ကဲ့သို့ ကောင်းကင်၌ ပျံတက်၍ မဟာစေတီယင်ပြင်၌သာလျှင် တည်ဘူးလေပြီ။ ထို့ပြင် ဂိရိကဏ္ဍကကျောင်းအနီးရှိ ဝတ္တကာလရွာ၌ အမျိုးသမီးတယောက်သည်လည်း ဘုရားဂုဏ်ကို အာရုံပြုသော အားကြီးသော ဥဗ္ဗေဂါပီတိဖြင့် ကောင်းကင်၌ ပျံတက်သွားဘူးလေပြီ။

ထိုအမျိုးသမီး၏ မိဘတို့သည် ညနေချမ်း၌ တရားနာခြင်းငှါ ကျောင်းသို့ သွားကြသောအခါ “ချစ်သမီး သင်သည် ကိုယ်လေးလက်ဝန် ရှိနေသဖြင့် အချိန်မဲ့၌ လှည့်လည်သွားလာခြင်းငှါ မစွမ်းနိုင်၊ ငါတို့သည် သင်၏အဖို့ကိုပြု၍ တရားနာခဲ့ကြမည်”ဟု (ပြောဆိုမှာထား၍) သွားကြကုန်၏။ ထိုအမျိုးသမီးသည် သွားလိုပါလျက် မိဘတို့၏စကားကို [၁၄ဝ] ငြင်းပယ်ခြင်းငှါ မစွမ်းနိုင်သဖြင့် အိမ်၌နေရစ်ခဲ့ကာ အိမ်မျက်နှာစာ ကြမ်းပြင်၌ရပ်လျက် လရောင်ဖြင့် ဂိရိကဏ္ဍကကျောင်းတိုက်ဝယ် တောင်ထွတ်၌တည်သော စေတီကို ကြည့်လတ်သော် စေတီအား ဆီမီးပူဇော်ထားသည်ကို မြင်လေ၏။ ပရိသတ်လေးပါးတို့သည် ပန်း နံ့သာ အစရှိသည်တို့ဖြင့် စေတီပူဇော်ခြင်းကိုပြု၍ စေတီကို လက်ျာရစ် လှည့်ကြသည်ကို၎င်း၊ ရဟန်းသံဃာ၏ အစုလိုက် အပေါင်းလိုက် ရွတ်ဆိုသရဇ္ဈာယ်သံကို၎င်း ကြားလေ၏။ ထိုအခါ၌ ထိုအမျိုးသမီးသည် “ကျောင်းသို့သွား၍ ဤသို့သဘောရှိသော စေတီယင်ပြင်၌ လှည့်လည်ခြင်းငှါ ဤသို့သဘောရှိသော သာယာသော တရားသံကို နာကြားခြင်းငှါ အခွင့်သာကြသော ဤလူတို့သည် ဘုန်းကံကြီးမားကြပါပေစွ”ဟု (နှလုံးသွင်းဆင်ခြင်လျက်) ပုလဲစု ပုလဲပုံနှင့်တူသော စေတီကို ကြည့်ရှုဖူးမြော်နေစဉ်ပင် ဥဗ္ဗေဂါပီတိ ဖြစ်ပေါ်လေ၏။ ထိုအမျိုးသမီးသည် (ထိုဥဗ္ဗေဂါပီတိအစွမ်းဖြင့်) ကောင်းကင်သို့ ပျံတက်၍ အမိအဘတို့၏ ရှေးဦးစွာပင်လျှင် ကောင်းကင်မှ စေတီယင်ပြင်၌ ဆင်းသက်၍ စေတီကို ရှိခိုးပြီးလျှင် တရားနာလျက် တည်နေလေ၏။ ထိုအခါ (သူ၏)မိဘတို့သည်

၄၄၆

လာ၍ ထိုအမျိုးသမီးကို “ချစ်သမီး သင်သည် အဘယ်လမ်းဖြင့် လာခဲ့သနည်း”ဟု မေးကြ၏။ ထိုအမျိုးသမီးက “ကောင်းကင်ဖြင့် လာခဲ့ပါသည်။ မြေပြင်လမ်းဖြင့် မလာပါ”ဟု ပြောလေလျှင် (သူ၏မိဘတို့က) “ချစ်သမီး ကောင်းကင်ဖြင့်-မည်သည် ရဟန္တာတို့(သာ) သွားလာနိုင်ကြသည်^၁။ သင်သည် အဘယ်သို့ လာနိုင်လိမ့်မည်နည်း”ဟု ပြောဆိုကြ၏။ ထိုအခါ (ထိုအမျိုးသမီးက) “ကျွန်မသည် လရောင်ဖြင့် စေတီကိုဖူးမြော်လျက် ရပ်နေစဉ် ဘုရားဂုဏ်ကို အာရုံပြုသော အားကြီးသောပီတိ ဖြစ်ပေါ်ပါသည်။ ထိုအခါ ကျမသည် ရပ်နေသည် ထိုင်နေသည်ကို မသိတော့ပါ၊ ယူပြီးသော ကုသိုလ်အာရုံနိမိတ်ကြောင့်သာလျှင် ကောင်းကင်၌ ပျံတက်၍ စေတီယင်ပြင်၌ တည်ပြီးဖြစ်နေသည်(ကိုသာ သိပါတော့သည်)”ဟု ပြောလေ၏။

ဤသို့ ဥဗ္ဗေဂါပီတိသည် အထက်သို့ ခုန်လွှားပျံတက်ခြင်း အတိုင်းအရှည်ရှိ၏။ ဖရဏာပီတိဖြစ်လျှင်ကား ခန္ဓာကိုယ် တကိုယ်လုံးသည် မှုတ်၍ (လေဖြင့်)ပြည့်စေအပ်သော စည်ဖောင်းကဲ့သို့၎င်း၊ ကြီးလှသော ရေအယဉ်စီးဝင်သော တောင်ဝှမ်းကဲ့သို့၎င်း အစဉ်မပြတ် ထက်ဝန်းကျင် တွေ့ထိပျံ့နှံ့လျက်ရှိ၏။

ဆက်၍ ဆိုဦးအံ့၊ ထိုပီတိငါးပါးသည် (ပဿဒ္ဓိဖြစ်ကြောင်း) ကိုယ်ဝန်ကိုယူလျက် ရင့်ကျက်ခြင်းသို့ရောက်လျှင် ကာယပဿဒ္ဓိ, စိတ္တပဿဒ္ဓိဟူသော

မှတ်ချက်

၁- အဘိညာဉ်ရသော အနာဂါမ် သကဒါဂါမ် သောတာပန် ပုထုဇဉ်တို့သည်လည်း ကောင်းကင်ဖြင့် သွားလာနိုင်ကြသေး၏၊ ထို့ကြောင့် “အဘိညာဉ်ရသူတို့သာ သွားလာနိုင်ကြသည်”ဟု ဆိုမှ ပျံ့နှံ့ပြည့်စုံပေသည်။ သို့သော် ထိုအမျိုးသမီး၏ မိဘတို့သည် သုတမပြည့်စုံကြသောကြောင့် ထိုသို့ ပြောဆိုကြသည်သော်လည်း ဖြစ်ရာ၏၊ ဥက္ကဋ္ဌနည်းအားဖြင့် အမြတ်ဆုံးပုဂ္ဂိုလ်ကို ပြလို၍ ထိုသို့ ပြောဆိုကြသည်သော်လည်း ဖြစ်ရာ၏။

၄၄၇

ပဿဒ္ဓိနှစ်ပါးကို ပြည့်စေ၏။ ပဿဒ္ဓိသည် (သုခဖြစ်ကြောင်း) ကိုယ်ဝန်ကိုယူလျက် ရင့်ကျက်ခြင်းသို့ရောက်လျှင် ကာယိက, စေတသိကဟူသော သုခနှစ်ပါးကို ပြည့်စေ၏။ သုခသည် (သမာဓိဖြစ်ကြောင်း) ကိုယ်ဝန်ကိုယူလျက် ရင့်ကျက်ခြင်းသို့ရောက်လျှင် ခဏိကသမာဓိ, ဥပစာရသမာဓိ, အပ္ပနာသမာဓိဟူသော သမာဓိသုံးပါးကို ပြည့်စေ၏။ ထိုပီတိငါးပါးတို့တွင်^၁ အပ္ပနာသမာဓိ၏ အရင်းအမြစ်ဖြစ်၍ (ရှေး၌ ဥပစာရသမာဓိနှင့် ယှဉ်ခဲ့ပြီးလျှင် အစဉ်အတိုင်း)ပွါးလျက် အပ္ပနာသမာဓိနှင့် ယှဉ်ခြင်းသို့ရောက်သော ဖရဏာပီတိကို (“ပီတိသုခရှိသော”ဟူသော) ဤအရာ၌ ပီတိ-ဟု အလိုရှိအပ်ပေသည်။

၇၃။ ပီတိမှတပါးသော သုခဟူသော ပုဒ်(၏ အနက်)ကိုမူကား (ယခု ပြမည့်အတိုင်း သိအပ်၏)။ ချမ်းသာခြင်းသည် သုခမည်၏၊ တနည်းဆိုရသော် ကိုယ်စိတ်၏ နာကျင်ခြင်းကို၊ ဝါ၊ ကိုယ်နာ စိတ်နာကို ကောင်းစွာ စားတတ်သောကြောင့်၎င်း၊ တူးဖြိုတတ်သောကြောင့်၎င်း သုခမည်၏^၂၊ ထိုသုခသည် သာယာစေတတ်သော သဘောဟူသော မှတ်ကြောင်းလက္ခဏာ ရှိ၏၊ ယှဉ်ဖက်တရားတို့ကို ပွါးစေခြင်းကိစ္စ (ရသ)ရှိ၏။ ကျေးဇူးပြုတတ်သော တရားဟု ဉာဏ်အား ရှေးရှုထင်တတ်၏။ ဆက်၍

မှတ်ချက်

၁- ထိုပီတိငါးပါးတို့တွင်.. ယှဉ်ခြင်းသို့ရောက်သော ပီတိကို.. အလိုရှိအပ်ပေသည်-ဟု စပ်ပါ။

၂-ဤ တနည်းအဖွင့်၌ “သု- ကောင်းစွာ + ခါ-ခ- စားတတ်သည်။ သို့မဟုတ် + ခန- ခ- တူးဖြိုတတ်သည် = သုခ- ကောင်းစွာ စားတတ်သည်။ ဝါ- ကောင်းစွာ တူးဖြိုတတ်သည်-ဟု ဝစနတ္ထခေါ် သုခသဒ္ဒါ၏ အနက်ကို ဖွင့်ပြသည်။ ပါဠိ၌ ကျေးဇူးများသော်လည်း မြန်မာပြန်၌ကား ကျေးဇူးမများလှပေ။ သို့သော် အပြည့်အစုံ သိလိုသူတို့အတွက် အပြည့်အစုံပင် ပြန်ထားသည်။

၄၄၈

ရှင်းဦးအံ့၊ ထိုပီတိနှင့် သုခတို့သည် ပဌမဈာန်စသော အချို့စိတ်၌ မကွေမကွာ ယှဉ်ကြသော်လည်း အလိုရှိအပ်သောအာရုံကို ရခြင်းကြောင့် နှစ်သက်ခြင်းသည် ပီတိမည်၏^၁၊ ရ(အပ်)ပြီးသော အာရုံ၏ အရသာကို ခံစားခြင်းသည် သုခမည်၏^၂၊ ပီတိရှိသောစိတ်၌ သုခ(လည်း) ရှိ၏၊ သုခရှိသော စိတ်၌ကား ပီတိသည် ကိန်းသေ မြဲသောအားဖြင့် ရှိသည်မဟုတ်ပေ။ ပီတိကို သင်္ခါရက္ခန္ဓာဖြင့် သိမ်းယူရေတွက်အပ်၏၊ သုခကို ဝေဒနာက္ခန္ဓာဖြင့် သိမ်းယူရေတွက်အပ်၏။ [၁၄၁] ရေမရှိသော ခရီးခဲကို သွားရခြင်းကြောင့် ပင်ပန်းသော ခရီးသွားယောက်ျားအား တောအုပ်နှင့်ရေကို မြင်ရ ကြားရသော အခါတို့၌(ဖြစ်သော နှစ်သိမ့်ခြင်း)ကဲ့သို့ (အလိုရှိအပ်သောအာရုံကို ရသောအခါ၌ ဖြစ်သော) ပီတိကို (မှတ်အပ်၏)။ (ထိုယောက်ျားအား) တောရိပ်သို့ ဝင်သောအခါ, ရေကို သုံးဆောင်သောအခါတို့၌ (ဖြစ်သော ချမ်းသာခြင်း)ကဲ့သို့ (ရပြီးသောအာရုံ၏ အရသာကို ခံစားသောအခါ၌ ဖြစ်သော) သုခကို (မှတ်အပ်ပေသည်)။ ဤဆိုခဲ့သော စကားကိုလည်း ထိုထို မြင်ရကြားရသောအခါ, သုံးဆောင်သောအခါ, ရသောအခါ, ခံစားသောအခါ၌ (ပီတိနှင့် သုခတို့၏) ထင်ရှားခြင်းကြောင့် ဆိုထားသော စကားဟူ၍ သိအပ်ပေသည်။ ဤဆိုခဲ့သည့်အတိုင်း ဤပီတိသည်၎င်း၊ ဤသုခသည်၎င်း ဤဈာန်အား (ဤဈာန်မှာ) ရှိ၏၊ သို့မဟုတ်

မှတ်ချက်

၁-အလိုရှိသော အာရုံကို ရခါစ၌ နှစ်သိမ့်အားရမှု ဝမ်းမြောက်မှုက သာ၍ထင်ရှားသည်၊ ထိုအခိုက်၌ သုခလည်း ဖြစ်လျက်ရှိပေ၏။ သို့သော် မသုံးဆောင် မခံစားရသေးသောကြောင့် ယင်းသုခသည် မထင်ရှားလှသေး-ဟု သိစေ၏။

၂- ရပြီးသောအာရုံကို သုံးဆောင်ခံစားသောအခါ၌ ကိုယ်စိတ်၏ ချမ်းသာရွှင်လန်းမှု သုခက သာ၍ထင်ရှားသည်။ ထိုအခိုက်၌ ပီတိရှိသော်လည်း ယင်းပီတိက မထင်ရှားလှ-ဟု သိစေ၏။

၄၄၉

ဤဈာန်၌ ရှိ၏၊ ထို့ကြောင့် ဤဈာန်ကို ပီတိသုခရှိသည်-ဟု ဆိုအပ်ပေသည်^၁။

တနည်း ဖွင့်ပြရလျှင် ပီတိနှင့် သုခ (နှစ်ပါးအပေါင်း)သည် ပီတိသုခမည်၏၊ ဓမ္မဝိနယ-သဒ္ဒါ စသည်တို့ကဲ့သို့ (မှတ်အပ်၏)^၂။ ဝိဝေကကြောင့်ဖြစ်သော ပီတိနှင့် သုခသည် ထိုဈာန်အား ရှိ၏၊ သို့မဟုတ် ထိုဈာန်၌ ရှိ၏၊ ထို့ကြောင့်လည်း ဝိဝေကကြောင့်ဖြစ်သော ပီတိသုခရှိသော (ဈာန်မည်၏)^၃။ မှန်ပေ၏၊ ဈာန်သည် (ဝိဝေကကြောင့် ဖြစ်သကဲ့သို့) ထို့အတူ ဤဈာန်၌ ပီတိသုခသည်လည်း ဝိဝေကကြောင့်သာလျှင် ဖြစ်ပေသည်။ ဝိဝေကကြောင့်ဖြစ်သော ယင်းပီတိသုခသည်လည်း ထိုဈာန်မှာရှိသောကြောင့် တပုဒ်တည်းဖြင့်ပင် “ဝိဝေကကြောင့်ဖြစ်သော ပီတိသုခရှိသော (ဈာန်)”ဟုလည်း ဆိုသင့်ပေသည်^၃။ ဝိဘင်းကျမ်း၌ကား “ဤသုခသည်

မှတ်ချက်

၁-ဤနောက်ဆုံး ၂-ဝါကျဖြင့် “ပီတိသုခံ- ပီတိသုခရှိသော-ဟူသော ပုဒ်တို့၌ ဒွန်သမာသ်နှင့် အဿတ္ထိတဒ္ဓိတ် တွဲစပ်နည်းဖြင့် ပြီးကြောင်း ပြသည်။ ဤအဖွင့်သည်လည်း ပါဠိ၌ ကျေးဇူးများသော်လည်း မြန်မာပြန်၌ကား ကျေးဇူးမများလှပေ။ ဤသို့ မှာထားရခြင်းမှာလည်း ပါဠိမတတ်သူတို့အတွက် မိမိတို့၏ အရာမဟုတ်ဟု သိရန်၊ ထိုသို့ သိပြီးလျှင် ထိုအဖွင့်များကို နားမလည်သော်လည်း စိတ်မပျက်ရန် မညည်းညူရန် ဖြစ်သည်။

၂-ပီတိ-ပုဒ်နှင့် သုခ-ပုဒ် ဒွန်သမာသ်တွဲ၍ ပြီးပုံကို ပြသည်၊ ပါဠိတတ်သူတို့အတွက်သာ ဖြစ်သည်။

၃-“ဝိဝေကဇံ- ဝိဝေကကြောင့်ဖြစ်သော”ဟူသော ပုဒ်နှင့် “ပီတိသုခံ- ပီတိသုခ”-ဟူသော ပုဒ်တို့ကို ဗဟုဗ္ဗီဟိသမာသ် တွဲစပ်၍ တပုဒ်တည်းဖြစ်ပုံကို ပြသည်။ ဤအဖွင့် အလိုအားဖြင့် “ဝိဝေကကြောင့်ဖြစ်သော”ဟူသော ဝိသေသနကို ပီတိသုခနှင့် စပ်အပ်၏၊ ဝိဝေကဇံ- ဝိဝေကကြောင့်ဖြစ်သော-ဟူသော ပုဒ်ကတခြား ပီတိသုခံ- ပီတိသုခရှိသော-ဟူသော ပုဒ်ကတခြား ဖွင့်ပြခဲ့သော

၄၅၀

ဤပီတိနှင့် အတူတကွဖြစ်၏” ဤသို့ အစရှိသောနည်းဖြင့် ဟောတော်(အပ်)ပေသည်။ အနက်ကိုကား ထိုဝိဘင်းကျမ်း၌လည်း ဤအဋ္ဌကထာအဖွင့်အတိုင်းပင် မှတ်အပ်ပေသည်။

“ပဌမဈာန်”ဟူသော ဤစကားသည် နောက်၌ ထင်ရှားပေလတ္တံ့။ ဥပသမ္ပဇ္ဇ (ပြည့်စုံစေ၍)ဟူသည်မှာ ချဉ်းကပ်၍၊ ရောက်၍^၁-ဟု ဆိုလို၏။ တနည်းကား ပြည့်စုံစေ၍^၂၊ ပြီးစေ၍-ဟု ဆိုလို၏။ ဝိဘင်းကျမ်း၌ကား “ဥပသမ္ပဇ္ဇ- ပြည့်စုံစေ၍-ဟူသည်မှာ^၃ ပဌမဈာန်ကို ရခြင်း ရောက်ခြင်း ကောင်းစွာရောက်ခြင်း ထိတွေ့ခြင်း မျက်မှောက်ပြုခြင်း ပြည့်စုံစေခြင်းပေတည်း”ဟု ဟောတော်မူ(အပ်)ပေသည်။ ထိုဝိဘင်းကျမ်းလာ စကား၏

မှတ်ချက်

ရှေးအဖွင့် အလိုအားဖြင့် “ဝိဝေကကြောင့်ဖြစ်သော”ဟူသော ယင်းဝိသေသနကို “ပဌမစျာန်”ဟူသော ပုဒ်နှင့် စပ်အပ်၏။

၁-ဤ၌ ဥပသမ္ပဇ္ဇ-ကား အဖွင့်ခံပုဒ် ဖြစ်သည်၊ ဥပဂန္တွာ- ချဉ်းကပ်၍၊ ပါပုဏိတွာ-ရောက်၍၊ ဤ၂-ပုဒ်ကား ယင်းဥပသမ္ပဇ္ဇ-ပုဒ်၏ အဖွင့်ဖြစ်သည်။ ယင်းအဖွင့်၂-ပုဒ်ဖြင့် ဥပသမ္ပဇ္ဇ၌ ဥပ-နှင့် သံ-တို့မှာ အနက်ထူး မရှိကြောင်း ဖွင့်ပြသည်-ဟု ဋီကာ၌ ဆို၏။ ဥပသမ္ပဇ္ဇ-၏ နောက်၌ လက်သည်းကွင်းနှင့်တကွ ပြထားသော (ပြည့်စုံစေ၍)ဟူသော ပုဒ်မှာ ဤမြန်မာပြန်၌ ပြန်ဆိုခဲ့သောအနက်ကို သိရန် ပြထားခြင်းမျှသာ ဖြစ်သည်။

၂- ပြည့်စုံစေ၍-ဟူသော ဤအဖွင့်သည် ဥပသမ္ပဇ္ဇ-ပုဒ်၏ အဖွင့်ဖြစ်သည်။ ယင်းအဖွင့်ကိုပင် ယူ၍ ဤမြန်မာပြန်၌ ပြခဲ့ပေသည်။ ဤတနည်းအဖွင့်ဖြင့်ကား ဥပ-နှင့် သံ-သဒ္ဒါတို့ အနက်ထူးရှိကြောင်း ပြသည်ဟု ဋီကာ၌ ဆို၏။

၃- ဤ၌လည်း ဥပသမ္ပဇ္ဇ-ပုဒ်သာလျှင် အဖွင့်ခံပုဒ် ဖြစ်သည်၊ (ပြည့်စုံစေ၍)ဟူသော ပုဒ်မှာ ဤ၌ မြန်မာပြန် ဖြစ်သောကြောင့် ယင်းအဖွင့်ခံပုဒ်နှင့် တွဲ၍ ပြထားခြင်း ဖြစ်သည်။

၄၅၁

အနက်ကိုလည်း ဤအဋ္ဌကထာအဖွင့်အတိုင်းပင် မှတ်အပ်၏။ (ဝိဟရတိ) “နေ၏”ဟူသည်မှာ ထိုပဌမဈာန်အား လျောက်ပတ်သော ဣရိယာပုတ်ဟူသော နေခြင်းဖြင့် ဤဆိုအပ်ခဲ့ပြီးသော ဈာန်နှင့် ပြည့်စုံသည်ဖြစ်၍ အတ္တဘော၏အမူအရာကို^၁ ဖြစ်ခြင်းကို^၁ စောင့်ရှောက်ခြင်းကို^၂ မျှတခြင်းကို ကျက်စားခြင်းကို ဖြတ်၍ ဆောင်ခြင်းဟူသော နေခြင်းကို ပြီးစေ၏(ဟု ဆိုလို၏။) ဝိဘင်းကျမ်း၌ (အတ္တဘော၏အမူအရာကို) ပြုလုပ်၏ ဖြစ်စေ၏ (အတ္တဘောကို) စောင့်ရှောက်၏ မျှစေ၏ ကျက်စား၏ ဖြတ်၍ဆောင်၏^၃”ဟူသော ဤစကားကို ဟောတော်မူပေ၏။

ပယ်အပ်သော အင်္ဂါငါးပါးစသည်

၇၄။ “အင်္ဂါငါးပါးကို ပယ်ပြီးသည်ဖြစ်၍ အင်္ဂါငါးပါးနှင့်ပြည့်စုံသော”ဟု ဟောတော်မူ(အပ်)သော စကား၌ ကာမစ္ဆန္ဒ, ဗျာပါဒ, ထိနမိဒ္ဓ, ဥဒ္ဓစ္စကုက္ကုစ္စ, ဝိစိကိစ္ဆာဟူသော ဤနီဝရဏငါးပါးတို့ကို ပယ်ခြင်းဖြင့် အင်္ဂါငါးပါးကို ပယ်ပြီးဖြစ်ကြောင်း သိအပ်ပေသည်။ မှန်ပေ၏၊ ထိုနီဝရဏတို့ကို မပယ်ရသေးလျှင် ဈာန်မဖြစ်ပေါ်ပေ။ ထို့ကြောင့် ထိုနီဝရဏတို့ကို ထိုဈာန်၏ ပယ်အင်္ဂါတို့-ဟု ဆိုအပ်ကုန်၏။ ဆက်၍ရှင်းဦးအံ့၊ ဈာန်ခဏ၌

မှတ်ချက်

၁-အတ္တဘော၏ အမူအရာကို ပြီးစေ၏၊ အတ္တဘော၏ ဖြစ်ခြင်းကို ပြီးစေ၏။ အတ္တဘော၏ မျှတခြင်းကို ပြီးစေ၏- စသည်ဖြင့် ဆက်စပ်ယူပါ။

၂- အတ္တဘောကို စောင့်ရှောက်ခြင်းကို ပြီးစေ၏-ဟု ဆိုလို၏။

၃- နေ၏-ဟူသော အနက်၏ ပါဠိရင်းဖြစ်သော ဝိဟရတိ-ဟူသော အဖွင့်ခံပုဒ်၌ ဝိ-ဖြတ်၍ + ဟရတိ-ဆောင်၏ = ဝိဟရတိ- တပါးသော ဣရိယာပုတ်၌ဖြစ်သော ညောင်းညာ နာကျင်ခြင်းကို ဖြတ်၍ တပါးတခြား ဣရိယာပုတ်တို့ဖြင့် ပြောင်းလဲလျက် ဆောင်သည်-ဟု ဆိုလိုကြောင်း ဖွင့်ပြသည်။

၄၅၂

အခြား အကုသိုလ်တရားတို့ကိုလည်း (ဝိက္ခမ္ဘနပဟာန်ဖြင့်) ပယ်ပြီးဖြစ်စေကာမူ ထိုနီဝရဏတို့သည်သာလျှင် အထူးသဖြင့် ဈာန်၏အန္တရာယ်ကို ပြုတတ်ကုန်၏။ ချဲ့၍ပြဦးအံ့၊ ကာမစ္ဆန္ဒက အထူးထူးသောအာရုံဖြင့် ဖြားယောင်းအပ်သော စိတ်သည်^၁ အာရုံတခုတည်း၌ ကောင်းစွာမတည်ပေ။ တနည်းဆိုသော် ကာမစ္ဆန္ဒ၏ အလွှမ်းမိုးခံရသော ထိုစိတ်သည် ကာမဓာတ်(ကာမဘဝ)ကို ပယ်ရန် အကျင့်ဖြစ်သော ဈာန်ကို မကျင့်နိုင်ချေ။ ဗျာပါဒက အာရုံ၌နှိပ်စက်အပ်သော စိတ်သည် (ပျံ့လွင့်ခြင်း ဝိက္ခေပဖြင့်) မခြားမူ၍ [၁၄၂] မဖြစ်ပေ^၂။ ထိနမိဒ္ဓ အလွှမ်းမိုး အနှိပ်စက်ခံရသော (စိတ်သည်) ဘာဝနာအမှု၌ မခံ့ပေ၊ ဝါ-ဘာဝနာအမှုအား မလျောက်ပတ်ပေ။ ဥဒ္ဓစ္စကုက္ကုစ္စ၏ အနှိပ်စက်ခံရသော (စိတ်သည်) မငြိမ်သက်သည်သာလျှင်ဖြစ်၍ လှည့်လည်လေလွင့်၏။ ဝိစိကိစ္ဆာ၏ အနှိပ်စက်ခံရသော (စိတ်သည်) ဈာန်ကိုရစေတတ်သော အကျင့်လမ်းသို့ မတက်ရောက်ပေ။ ဤသို့ အထူးသဖြင့် ဈာန်ကို အန္တရာယ်ပြုတတ်သောကြောင့် ဤနီဝရဏငါးပါးတို့ကိုသာလျှင် ပယ်အင်္ဂါတို့-ဟူ၍ ဆိုအပ်ကုန်၏။ ဤတွင် စကားတရပ်ပြီး၏။

ပြည့်စုံသော အင်္ဂါတို့၏ အကျယ်ကို ဆိုဦးအံ့၊ ဝိတက်သည် အာရုံ၌ စိတ်ကို ရှေးရှုတင်ပေးတတ်၏၊ ဝိစာရသည် (အာရုံ၌ စိတ်ကို) အစဉ်မပြတ် ဖွဲ့ချည်တတ်၏။ ထိုဝိတက် ဝိစာရတို့ဖြင့် မပျံ့လွင့်ခြင်းငှါ^၃ ဘာဝနာပယောဂကို

မှတ်ချက်

၁- ကာမစ္ဆန္ဒ၏ အဖြားယောင်းခံရသော စိတ်သည်-ဟု ဆိုလို၏။

၂- ဗျာပါဒက နှိပ်စက်သောကြောင့် စိတ်သည် ပျံ့လွင့်သောစိတ်ဖြင့် အခြားမရှိပဲ အာရုံ၌ တစပ်တည်း မဖြစ်ဟု ဆိုလို၏။

၃- မပျံ့လွင့်ခြင်းငှါ.. ပြီးစေခဲ့သော-ဟု စပ်ပါ။

၄၅၃

ပြီးစေခဲ့သောစိတ်၏^၁ ဘာဝနာပယောဂ ပြည့်စုံခြင်းကြောင့်ဖြစ်သော ပီတိသည် နှစ်သိမ့်ရောင့်ရဲခြင်းကို, သုခသည် ပွါးခြင်းကို ပြုတတ်၏။ ထိုသို့ ပြုသည်ရှိသော် (ဝိတက် ဝိစာရ ပီတိ သုခမှတပါးသော ဖဿစသော) ယှဉ်ဖက်တရားတို့နှင့် တကွသော ထိုစိတ်ကို^၂ ထိုဝိတက် ဝိစာရ ပီတိ သုခတို့က အာရုံ၌ ရှေးရှုတင်ပေးခြင်း, အာရုံ၌ အစဉ်မပြတ်ဖွဲ့ချည်ခြင်း, နှစ်သိမ့်စေခြင်း, ပွါးစေခြင်းတို့ဖြင့် ချီးမြှောက်ထောက်ပံ့အပ်သော^၃ ဧကဂ္ဂတာသည်^၄ တခုတည်းသောအာရုံ၌ (ဣန္ဒြေငါးပါး ညီမျှသဖြင့်) အညီအညွတ် (ဆန့်ကျင်ဖက်တို့မှ ဝေးခြင်း, တွန့်ဆုတ်ခြင်း, ပျံ့လွင့်ခြင်းတို့ ကင်းခြင်းအားဖြင့်) ကောင်းစွာလည်း ထားအပ်၏။ ထို့ကြောင့် ဝိတက် ဝိစာရ ပီတိ သုခ ဧကဂ္ဂတာဟူသော ဤ(ဈာန်အင်္ဂါ)ငါးပါးတို့ ဖြစ်ခြင်းအားဖြင့် (ပဌမဈာန်မှာ) အင်္ဂါငါးပါးနှင့် ပြည့်စုံကြောင်းကို သိအပ်ပေသည်။ မှန်ပေ၏၊ ထို(ဈာန်အင်္ဂါ) ငါးပါးတို့ဖြစ်လျှင် ဈာန်ဖြစ်သည် မည်ပေသည်။ ထို့ကြောင့် ထို(ဝိတက်စသော တရား)ငါးပါးနှင့် ပြည့်စုံသော (ထိုဝိတက်စသည်တို့မှ) တပါးသာလျှင်ဖြစ်သော ဈာန်မည်သည် ရှိသေး၏ဟူ၍ မယူသင့်ပေ။ ဥပမာဖြင့် ထင်ရှားစေဦးအံ့။ အင်္ဂါမျှ၏ အစွမ်းအားဖြင့်သာလျှင် အင်္ဂါလေးပါးရှိသော စစ်တပ်၊ အင်္ဂါငါးပါးရှိသော တူရိယာ၊

မှတ်ချက်

၁- ပြီးစေခဲ့သော စိတ်၏.. နှစ်သိမ့် ရောင့်ရဲခြင်းကို.. ပွါးခြင်းကို ပြုတတ်၏-ဟု စပ်ပါ။

၂-ထိုစိတ်ကို... အညီအညွတ် ကောင်းစွာလည်း ထားအပ်၏-ဟု စပ်ပါ။

၃- ချီးမြှောက်ထောက်ပံ့ခံရသော- ချီးမြှောက်ထောက်ပံ့ခြင်းကိုရသော-ဟု ဆိုလို၏။

၄-ဧကဂ္ဂတာသည်.. ကောင်းစွာထားအပ်၏-ဟု စပ်ပါ။ အညီအညွတ်လည်း ထားသည်၊ ကောင်းစွာလည်း ထားသည်-ဟု ဆိုလို၏။

၄၅၄

အင်္ဂါရှစ်ပါးရှိသော မဂ်-ဟု ဆိုအပ်သကဲ့သို့ ထို့အတူပင် ဤဈာန်ကိုလည်း အင်္ဂါမျှ၏ အစွမ်းအားဖြင့် အင်္ဂါငါးပါးရှိသော (ဈာန်)ဟူ၍၎င်း၊ အင်္ဂါငါးပါးနှင့် ပြည့်စုံသော (ဈာန်)ဟူ၍၎င်း ဆိုအပ်သည်-ဟူ၍ သိအပ်ပေသည်။

ဆက်၍ရှင်းဦးအံ့၊ ဤအင်္ဂါငါးပါးတို့သည် (ပကတိ ကာမာဝစရစိတ်ခဏ၌လည်း ရှိကုန်၏^၁)၊ ဥပစာရခဏ၌လည်း ရှိကုန်၏၊ သို့သော်လည်း ဥပစာရခဏ၌ ပကတိကာမာဝစရစိတ်ထက် သာ၍အားကြီးကုန်၏။ ထူးခြားသည်မှာ ဤဈာန်စိတ်၌ (ဤဈာန်အင်္ဂါတို့သည်) ဥပစာရ(ခဏ)ထက်လည်း သာ၍အားကြီးကုန်၏၊ ရူပါဝစရလက္ခဏာသို့ ရောက်ကုန်၏။ ချဲ့၍ပြဦးအံ့၊ ဤဈာန်အင်္ဂါငါးပါးတို့တွင် ဝိတက်သည် အလွန်သန့်ရှင်းသော အခြင်းအရာအားဖြင့် အာရုံ၌ စိတ်ကို ရှေးရှုတင်ပေးလျက်ဖြစ်၏၊ ဝိစာရသည် အာရုံကို အလွန်အကဲ ဆင်ခြင်သုံးသပ်လျက်ဖြစ်၏။ ပီတိနှင့်သုခသည် အလုံးစုံသော အစိတ်အပိုင်းရှိသော ကိုယ်ကို၊ ဝါ-တကိုယ်လုံးကို ပျံ့နှံ့စေလျက် (ဖြစ်၏)။ ထို့ကြောင့်ပင်လျှင် “ထိုဈာန်ရသောပုဂ္ဂိုလ်၏ အလုံးစုံသော အစိတ်အပိုင်းရှိသောကိုယ်၏^၂ ဝိဝေကကြောင့်ဖြစ်သော ပီတိသုခနှင့် မတွေ့မထိရသော တစုံတခုသော အစိတ်အပိုင်းမည်သည် မရှိပေ”ဟု (မြတ်စွာ

မှတ်ချက်

၁-ဤလက်သည်းကွင်း အတွင်းရှိ စကားသည် ပါဠိမူ၌ လိုနေသောကြောင့် ဖြည့်စွက်ပြသော စကားဖြစ်သည်။ ဤစကားမရှိလျှင် သို့သော်လည်းအစချီသော နောက်ဂရဟာဝါကျ၌ အနက်အဓိပ္ပါယ်ချောအောင် ယူ၍ မဖြစ်နိုင်။ ထို့ကြောင့် ပါဠိမူ၌လည်း ဤအရာတွင် “ဧတာနိ စ ပဉ္စင်္ဂါနိ ကိဉ္စာပိ ပကတိစိတ္တက္ခဏေပိ ဥပစာရက္ခဏေပိ အတ္ထိ”-ဟု အပြည့်အစုံပင် ရှိသင့်၏။ ပါဠိပညာရှိတို့ အထူး သတိပြုပါကုန်။

၂- အလုံးစုံသော အစိတ်အပိုင်းရှိသော ကိုယ်၏.. တစုံတခုသော အစိတ်အပိုင်းမည်သည် မရှိပေ-ဟု စပ်ပါ။

၄၅၅

ဘုရား) ဟောတော်မူပေသည်။ အောက်ဖြစ်သော အုပ်အစ်အပြင်၌ အထက်အုပ်အစ်အဖုံးအပြင်သည် (ကောင်းစွာ စေ့စေ့စပ်စပ်ထိသကဲ့သို့) ဧကဂ္ဂတာသည်လည်း အာရုံ၌ ကောင်းစွာထိလျက် ဖြစ်၏။ ဤသည်ကား (ရူပါဝစရလက္ခဏာသို့ ရောက်သော) ထိုအင်္ဂါငါးပါးတို့၏ အခြားတပါးသော (ဥပစာရအခိုက်၌ဖြစ်သော) အင်္ဂါငါးပါးတို့မှ ထူးခြားချက်ပေတည်း။ ထိုဈာန်အင်္ဂါငါးပါးတို့တွင် ဧကဂ္ဂတာကို “ဝိတက် ဝိစာရနှင့် တကွဖြစ်သော” အစရှိသော ဤ(ပဌမဈာန်ကိုပြရာ)စကား၌ သရုပ်ထုတ်၍ မပြသော်လည်း ဝိဘင်းကျမ်း၌ “ဈာန်ဟူသည်မှာ ဝိတက် ဝိစာရ ပီတိ သုခ ဧကဂ္ဂတာ (တရားအပေါင်း)ပေတည်း”ဟု ဤသို့ ဟောတော်မူသောကြောင့် (ဧကဂ္ဂတာသည်) ဈာန်အင်္ဂါသာလျှင်တည်း။ မှန်ပေ၏၊ (ဝိတက်စသည်တို့နှင့် တကွဖြစ်သော ဈာန်တရားကိုပြရန် ရည်ရွယ်သော) အကြင် အလိုဆန္ဒတော်ဖြင့် မြတ်စွာဘုရားသည် (သဝိတက္ကံ သဝိစာရံစသော) အကျဉ်းဥဒ္ဒေသစကားကို ဟောတော်မူ(အပ်)၏၊ ထိုအလိုဆန္ဒတော်ကိုသာလျှင် ထိုမြတ်စွာဘုရားသည် ဝိဘင်းကျမ်း၌ ပြတော်မူ(အပ်)ပေသည်။ ဤတွင် စကားတရပ်ပြီး၏။

ကောင်းခြင်းသုံးပါး

[၁၄၃] ၇၅။ “ကောင်းခြင်းသုံးပါးရှိသော လက္ခဏာဆယ်ပါးနှင့် ပြည့်စုံသော”ဟူသော ဤစကား၌ (ဈာန်၏) အစ အလယ် အဆုံးတို့၏ အစွမ်းအားဖြင့် ကောင်းခြင်းသုံးပါးရှိပုံကို (သိအပ်ပေသည်။) ထိုဈာန်၏ အစ အလယ် အဆုံးတို့၏သာလျှင် မှတ်အပ်သောလက္ခဏာ၊ ဝါ-မှတ်ကြောင်းလက္ခဏာတို့၏ အစွမ်းအားဖြင့် လက္ခဏာဆယ်ပါးနှင့် ပြည်စုံပုံကိုလည်း သိအပ်ပေသည်။

ထိုကောင်းခြင်းနှင့် လက္ခဏာတို့ကို ဖွင့်ပြရာ၌ ဤဆိုလတံ့သည်ကား (သာဓက)ပါဠိပေတည်း-

၄၅၆

“ဈာန်ရကြောင်းအကျင့်၏ စင်ကြယ်ခြင်းသည် ပဌမဈာန်၏ အစပေတည်း၊ ဥပေက္ခာ၏ ပွါးခြင်းသည် အလယ်ပေတည်း။ ရွှင်လန်းကြည်လင်ခြင်းသည် အဆုံးပေတည်း။ ဈာန်ရကြောင်းအကျင့်၏ စင်ကြယ်ခြင်းသည် ပဌမဈာန်၏ အစပေတည်း၊ အစ၏ လက္ခဏာတို့သည် အဘယ်မျှတို့နည်း? အစ၏ လက္ခဏာတို့သည် သုံးပါးတို့ပေတည်း၊ (သုံးပါးတို့ဟူသည် အဘယ်သည်တို့နည်း)၊ (၁) ထိုပဌမဈာန်၏ (နီဝရဏဟူသော)ဘေးရန်မှ စိတ်သည် စင်ကြယ်၏၊ (၂) စင်ကြယ်သောကြောင့် စိတ်သည် အလယ်အလတ်ဖြစ်သော သမာဓိနိမိတ်ကို ကျင့်၏^၁၊ (၃) ကျင့်သောကြောင့် ထိုသမာဓိနိမိတ်၌ စိတ်သည် ပြေးဝင်၏၊ (ယင်းသို့) (၁) စိတ်သည် (နီဝရဏဟူသော)ဘေးရန်မှ စင်ကြယ်ခြင်း၊ (၂) စင်ကြယ်သောကြောင့် အလယ်အလတ်ဖြစ်သော သမာဓိနိမိတ်ကို ကျင့်ခြင်း၊ (၃) ကျင့်သောကြောင့် ထိုသမာဓိနိမိတ်၌ ပြေးဝင်ခြင်း-ဟူသော ဤသုံးပါးတို့သည် ပဌမဈာန်၏ ရကြောင်းအကျင့်ဟူသော အစ၏ လက္ခဏာတို့ပေတည်း။ ထို့ကြောင့် ပဌမဈာန်ကို အစ၏ ကောင်းခြင်းနှင့်လည်း ပြည့်စုံ၏၊ လက္ခဏာသုံးပါးနှင့်လည်း ပြည့်စုံ၏-ဟု ဆိုအပ်ပေသည်။”

“ဥပေက္ခာ၏ ပွါးခြင်းသည် ပဌမဈာန်၏ အလယ်ပေတည်း၊ အလယ်၏ လက္ခဏာတို့သည် အဘယ်မျှတို့ပေနည်း? အလယ်၏

မှတ်ချက်

၁- သမာဓိနိမိတ်ကို ကျင့်၏-ဟူသော ပြန်ဆိုချက်မှာ သမထနိမိတ္တံ ပဋိပဇ္ဇတိ-ဟူသော ပါဌ်ကို ပြန်ရိုးပြန်စဉ်အတိုင်း ပြန်ထားခြင်း ဖြစ်သည်၊ သမာဓိနိမိတ်သို့ ရောက်၏-ဟု ဆိုလို၏၊ ယင်းသို့ ရောက်ခြင်းမှာလည်း ဧကတ္တနည်းအရအားဖြင့် ထိုသမာဓိနိမိတ်နှင့် စပ်ဆိုင်ခြင်းမျှသာ ဖြစ်သည်။ အကျယ်၌ ထင်ရှားလတ္တံ့။

၄၅၇

လက္ခဏာတို့သည် သုံးပါးတို့ပေတည်း၊ (သုံးပါးတို့ဟူသည် အဘယ်သည်တို့နည်း)၊ (၁) စင်ကြယ်သောစိတ်ကို လျစ်လျူရှု၏။ (၂) သမထလမ်းမှန်သွားသော စိတ်ကို လျစ်လျူရှု၏၊ (၃) (ကိလေသာအဖော်မရှိပဲ) တခုတည်း၏ အဖြစ်၌တည်သော အပ္ပနာစိတ်ကို လျစ်လျူရှု၏၊ (ယင်းသို့) (၁) စင်ကြယ်သောစိတ်ကို လျစ်လျူရှုခြင်း၊ (၂) သမထလမ်းမှန်သွားသော စိတ်ကို လျစ်လျူရှုခြင်း၊ (၃) (ကိလေသာအဖော်မရှိပဲ) တခုတည်း၏အဖြစ်၌ တည်သော အပ္ပနာစိတ်ကို လျစ်လျူရှုခြင်းဟူသော ဤသုံးပါးသည် ပဌမဈာန်၏ ဥပေက္ခာ၏ပွါးခြင်းဟူသော အလယ်၏ လက္ခဏာတို့ပေတည်း။ ထို့ကြောင့် ပဌမဈာန်ကို “အလယ်၏ကောင်းခြင်းနှင့်လည်း ပြည့်စုံ၏၊ လက္ခဏာသုံးပါးနှင့်လည်း ပြည့်စုံ၏”ဟု ဆိုအပ်ပေသည်။”

“ပဌမဈာန်၏ ရွှင်လန်းကြည်လင်ခြင်းသည် အဆုံးပေတည်း၊ အဆုံး၏ လက္ခဏာတို့သည် အဘယ်မျှတို့နည်း? အဆုံး၏ လက္ခဏာတို့သည် လေးပါးတို့ပေတည်း၊ (လေးပါးတို့ဟူသည် အဘယ်သည်တို့နည်း) (၁) ထိုပဌမဈာန်စိတ်၌ဖြစ်သော တရားတို့၏ အချင်းချင်း မလွန်ခြင်းဟူသော သဘောဖြင့် ရွှင်လန်းကြည်လင်ခြင်း၊ (၂) ဣန္ဒြေတို့၏ တူသောကိစ္စရှိသော သဘောဖြင့် ရွှင်လန်းကြည်လင်ခြင်း၊ (၃) ထို့ဣန္ဒြေတို့အားလျော်သော ဝီရိယကို ဆောင်ခြင်းဟူသော သဘောဖြင့် ရွှင်လန်းကြည်လင်ခြင်း၊ (၄) (ထိုတရားတို့ကို) မှီဝဲခြင်းဟူသော သဘောဖြင့် ရွှင်လန်းကြည်လင်ခြင်းဟူသော ဤလေးပါးတို့သည် ပဌမဈာန်၏ ရွှင်လန်းကြည်လင်ခြင်းဟူသော အဆုံး၏ လက္ခဏာတို့ပေတည်း။ ထို့ကြောင့် ပဌမဈာန်ကို “အဆုံး၏ကောင်းခြင်းလည်း ရှိ၏၊ လက္ခဏာလေးပါးနှင့်လည်း ပြည့်စုံ၏”-ဟု ဆိုအပ်ပေသည်”။

၄၅၈

[၁၄၄] ထိုပါဠိတော်စကားရပ်၌ “ဈာန်ရကြောင်းအကျင့်၏ စင်ကြယ်ခြင်းမည်သည်မှာ (အာဝဇ္ဇန်းကွဲ ပရိကံ^၁-ဟူသော) အကြောင်းအဆောက်အဦ^၂နှင့် တကွသော (အာဝဇ္ဇန်းတူ) ဥပစာပေတည်း^၃။ ဥပေက္ခာ၏ ပွါးခြင်းမည်သည်မှာ အပ္ပနာပေတည်း။ ရွှင်လန်းကြည်လင်ခြင်း မည်သည်မှာ (ဈာန်ကို)ဆင်ခြင်သော ပစ္စဝေက္ခဏာပေတည်း-ဟု ဤသို့ အချို့သော (အဘယဂိရိဝါသီ)ဆရာတို့ ဆိုကုန်၏။ သို့ရာတွင် တူသော ကိစ္စရှိသည်၏ အဖြစ်သို့ရောက်သော အပ္ပနာစိတ်သည် ဈာန်ရကြောင်းအကျင့်၏ စင်ကြယ်ခြင်းသို့လည်း ရောက်၏၊ ဥပေက္ခာကိုလည်း ပွါးစေ၏^၄၊ ဉာဏ်ကလည်း (ယင်းစိတ်ကို) ရွှင်လန်းစေအပ်၏”ဟု ပဋိသမ္ဘိဒါမဂ် ပါဠိတော်၌ ဟောတော်မူသောကြောင့် အပ္ပနာ၏ အတွင်း(ဈာန်ခဏ)၌

မှတ်ချက်

၁- အာဝဇ္ဇန်းကွဲ ပရိကံ-ဟူသည်မှာ ဈာန်ဝီထိ၏ ရှေးအဖို့က ဖြစ်ခဲ့သော ဘာဝနာဝီထိများပင် ဖြစ်သည်၊ ထိုသမ္ဘာရ ဝီထိများနှင့်တကွ-ဟု ဆိုသောကြောင့် ထိုအာဝဇ္ဇန်းကွဲပရိကံ ဘာဝနာများလည်း ဈာန်ရကြောင်းအကျင့်၏ စင်ကြယ်ခြင်း၌ ပါဝင်သည်-ဟု ဆိုလို၏။

၂-သမ္ဘာရပုဒ်၏ အနက်ဖြစ်သည်၊ ဈာန်ကို မွေးမြူတတ် ဖြစ်စေတတ်သော အခြေခံအကြောင်းဟု ဆိုလို၏။ အိမ်၏ အစိတ်အပိုင်းဖြစ်သော သစ်ဝါးစသည်တို့ကို အိမ်၏သမ္ဘာရ- အိမ်၏အဆောက်အဦဟု ဆိုသကဲ့သို့ပင်။

၃-အာဝဇ္ဇန်းတူ ဥပစာဟူသည်မှာ ဈာန်ဝီထိ၌ ပါဝင်သော ကာမာဝစရဇောများပင် ဖြစ်သည်။

၄- ဥပေက္ခာကိုလည်း ပွါးစေ၏-ဟူသော ဤအနက်သည် ပြည်မူ နိဿယကိုမှီ၍ အကျဉ်းပြန်သော အနက်ဖြစ်သည်။ သို့သော် ဥပေက္ခာနုဗြူဟိတဉ္စ-ဟူသော ပုဒ်၏ အနက်ဖြစ်သောကြောင့်၎င်း၊ စိတ္တံ-ဟူသော ပုဒ်နှင့် အရတူဖြစ်သောကြောင့်၎င်း ယင်းစိတ်ကို ဥပေက္ခာက ပွါးစေအပ်သည်-ဟူသော အနက်လည်း သင့်သကဲ့သို့ ရှိပေ၏။

၄၅၉

သာလျှင် (ပရိကံဟူသော) လာခဲ့ရာအကြောင်း၏ အစွမ်းအားဖြင့်^၁ ဈာန်ရကြောင်းအကျင့်၏ စင်ကြယ်ခြင်းကို (သိအပ်ပေသည်)။ တတြမဇ္ဈတ္တုပေက္ခာ၏ ကိစ္စ၏အစွမ်းအားဖြင့် ဥပေက္ခာ၏ပွါးခြင်းကို (သိအပ်ပေသည်)၊ သမာဓိပညာတရားတို့၏ အချင်းချင်း မလွန်ခြင်း အစရှိသည်၏အဖြစ်ကို ပြီးစေခြင်းဖြင့် ဖြူစင်စေတတ်သောဉာဏ်၏ ကိစ္စပြီးခြင်း၏အစွမ်းအားဖြင့် ရွှင်လန်းကြည်လင်ခြင်းကိုလည်း သိအပ်ပေသည်။

အဘယ်သို့ သိအပ်သနည်းဟူမူ အပ္ပနာဖြစ်ရာဇောဝါရ၌ နီဝရဏဟု ဆိုအပ်သော ကိလေသာအပေါင်းသည် ထိုဈာန်၏ ဘေးရန်ပေတည်း၊ ထိုနီဝရဏဟု ဆိုအပ်သော ဈာန်၏ဘေးရန်မှ စိတ်သည် စင်ကြယ်၏။ (စိတ်)စင်ကြယ်သောကြောင့် ပိတ်ပင်ဖုံးလွှမ်းတတ်သော နီဝရဏကင်းသည်ဖြစ်၍ (ယင်းစိတ်သည်) အလယ်ဖြစ်သော သမာဓိနိမိတ်ကို ကျင့်၏^၂။ (တွန့်ဆုတ်ခြင်း, ပျံ့လွင့်ခြင်း အစွန်းသို့မရောက်ပဲ) အညီအမျှဖြစ်သော အပ္ပနာသမာဓိသည်ပင်လျှင် အလယ်ဖြစ်သော သမာဓိနိမိတ်မည်၏။ ထိုအပ္ပနာသမာဓိ၏ (ရှေး) အခြားမဲ့ဖြစ်သော၊ ဝါ- ထိုအပ္ပနာသမာဓိအား ကျေးဇူးပြုတတ်သော ရှေးဖြစ်သော ဂေါတြဘူစိတ်သည်^၃ တခုတည်းသောသန္တာန်၌ ညွတ်သော ဧကတ္တနည်းဖြင့်^၄ ထိုအပ္ပနာသမာဓိ၏

မှတ်ချက်

၁- လာခဲ့ရာအကြောင်း၏ အစွမ်းအားဖြင့်.. (သိအပ်ပေသည်)-ဟု စပ်ပါ။

၂- ဤ၌လည်း သမာဓိနိမိတ်ကို ကျင့်၏-ဟူသည်မှာ သမာဓိနိမိတ်သို့ ရောက်၏-ဟူ၍ပင် ဆိုလို၏။

၃-ဂေါတြဘူစိတ်သည်.. ကပ်ရောက်သည်ဖြစ်၍ ကျင့်သည် မည်၏- ဟု စပ်ပါ။

၄- ဧကသန္တတိပရိဏာမနယေန- တခုတည်းသော သန္တာန်၌ ညွတ်သောနည်းဖြင့်-ဟူသည်ကား ထိုနို့ရည်သည်ပင်လျှင် နို့ဓမ်း နို့ချဉ် ဖြစ်သည်-ဟူသော

၄၆၀

အစွမ်းဖြင့် တည်ကြည်ခြင်းသို့ ကပ်ရောက်သည်ဖြစ်၍ အလယ်ဖြစ်သော သမာဓိနိမိတ်ကို ကျင့်သည်မည်၏။ ဤသို့ ကျင့်ခြင်းကြောင့် အပ္ပနာသမာဓိ၏အစွမ်းဖြင့် တည်ကြည်ခြင်းသို့ ရောက်သဖြင့် (ယင်းစိတ်သည်) ထိုသမာဓိနိမိတ်၌ ပြေးဝင်သည်မည်၏။ ဤဆိုခဲ့သည့်အတိုင်း ရှေးဂေါတြဘူစိတ်၌ ရှိသောအခြင်းအရာတို့ကို ပြီးစေသော^၁ ပဌမဈာန်၏ ဥပါဒ်ခဏ၌သာလျှင် (ပရိကံဟူသော) လာခဲ့ရာအကြောင်း၏ အစွမ်းဖြင့် ဈာန်ရကြောင်းအကျင့်၏ စင်ကြယ်ခြင်းကို သိအပ်ပေသည်။

ဤသို့ စင်ကြယ်ပြီးသော ထိုစိတ်ကို နောက်ထပ်တဖန် (စင်ကြယ်အောင်) သုတ်သင်ဖွယ် မရှိတော့သောကြောင့် သုတ်သင်ခြင်း၌ ကြောင့်ကြမပြုသော ယောဂီသည်၊ ဝါ-ကြောင့်ကြမပြုခြင်းသည် စင်ကြယ်သောစိတ်ကို လျစ်လျူရှုသည် မည်ပေ၏။ သမထအဖြစ်သို့ ရောက်သဖြင့်

မှတ်ချက်

စကားကဲ့သို့ ထို့အတူပင် ကာမစိတ် မဟဂ္ဂုတ်စိတ်အဖြစ်ဖြင့် ကွဲပြားသော်လည်း အကြောင်းပစ္စည်း အကျိုးပစ္စယုပ္ပန်အဖြစ်ဖြင့် ကွဲပြားသော်လည်း တခုတည်းသော စိတ်အစဉ်သန္တာန်၌သာလျှင် ညွတ်ခြင်း- ပြောင်းလဲခြင်းသို့ ရောက်သည်ကို သိစေသောနည်းဟူသော ဧကတ္တနည်းဖြင့်(ဟု ဆိုလို၏)။ (ဋီကာအဖွင့်)

၁- ပြီးစေသော.. စင်ကြယ်ခြင်းကို-ဟု စပ်ပါ။ ရှေး ဂေါတြဘူစိတ်၌ရှိသော အခြင်းအရာတို့ကို ပြီးစေသော-ဟူသည်ကား ထိုဂေါတြဘူစိတ်၌ရှိကုန်သော နီဝရဏဘေးရန်မှ စင်ကြယ်ခြင်း, အလယ်အလတ် သမထနိမိတ်ကို ကျင့်ခြင်း(ရောက်ခြင်း), ပြေးဝင်ခြင်းဟူသော အခြင်းအရာတို့ကို ပြီးစေသော၊ ထိုအခြင်းအရာဖြင့် ပြီးစီးသော (ဈာန်ရကြောင်းအကျင့်၏ စင်ကြယ်ခြင်းကို) ဤကား ဆိုလိုသောအနက်။ မှန်ပေ၏၊ အကြောင်းအထူးကြောင့် ဈာန်ခဏ၌ ပါဝင်ပြီးစီးကုန်သော “ပဋိပဒါ-ဝိသုဒ္ဓိ- အကျင့်၏ စင်ကြယ်ခြင်း”ဟု ခေါ်ဆိုအပ်ကုန်သော ထိုအခြင်းအရာတို့ကိုပင်လျှင် “ဈာန်၏ ထိုအကျင့် စင်ကြယ်ခြင်းအထူးကို ပြီးစေကြသကဲ့သို့” ဟောထားပေသည်။ (ဋီကာ)

၄၆၁

သမထလမ်းမှန်ကိုကျင့်သော (စိတ်ကို) ကောင်းစွာထားခြင်း၌ ကြောင့်ကြမပြုသော ယောဂီသည်၊ ဝါ-ကြောင့်ကြမပြုခြင်းသည် သမထအကျင့်လမ်းမှန်ကို လျစ်လျူရှုသည်မည်၏။ သမထလမ်းမှန်ကို ကျင့်သောကြောင့်ပင်လျှင် ကိလေသာအဖော်ကို စွန့်၍ တဦးတည်း၏အဖြစ်ဖြင့်တည်သော ထိုစိတ်၏ နောက်ထပ်တဖန် (ကိလေသာ အဖော်မရှိပဲ) တဦးတည်း၏အဖြစ်ဖြင့် တည်ခြင်း၌ ကြောင့်ကြမပြုသော ယောဂီသည်၊ ဝါ-ကြောင့်ကြမပြုခြင်းသည် (ကိလေသာ အဖော်မရှိပဲ) တဦးတည်း၏အဖြစ်ဖြင့် တည်သောစိတ်ကို လျစ်လျူရှုသည် မည်၏။ ဤသို့ တတြမဇ္ဈတ္တုပေက္ခာ၏ ကိစ္စ၏အစွမ်းဖြင့် ဥပေက္ခာ၏ပွါးခြင်းကို သိအပ်ပေသည်^၁။

ဤသို့ ဥပေက္ခာသည် ပွါးစေအပ်သော ထိုဈာန်စိတ်၌^၂ ဖြစ်ကုန်သော သမာဓိပညာဟု ဆိုအပ်ကုန်သော အကြင်ရှဉ်းစုံဖွဲ့အပ်သော တရားတို့သည်

မှတ်ချက်

၁- ဘေးရန်မှ လွတ်ကင်းစင်ကြယ်ခြင်း, အလယ်အလတ် သမာဓိနိမိတ်သို့ရောက်ခြင်း, အလယ်အလတ် သမာဓိနိမိတ်သို့ ပြေးဝင်ခြင်းတို့ဖြင့် ကြီးပွါးခြင်းသို့ရောက်သဖြင့် ပွါးစေအပ်သော ဈာန်စိတ်၌ အခွင့်ရသော တတြမဇ္ဈတ္တုပေက္ခာသည် ယှဉ်ဖက်တရားတို့၌ အညီအမျှ ဆောင်တတ်သည်၏အဖြစ်ဖြင့် ဖြစ်နေလျက်၊ ဝါ-ဖြစ်နေသောကြောင့် ထိုယှဉ်ဖက်တရားတို့ကို (အနုဗြူဟေန္တီ ဝိယ) ပွါးစေဘိသကဲ့သို့ ဖြစ်ပေ၏။ ထို့ကြောင့် “တတြမဇ္ဈတ္တုပေက္ခာ၏ ကိစ္စ၏အစွမ်းဖြင့် ဥပေက္ခာနုဗြူဟနာကို သိအပ်ပေသည်”ဟု မိန့်ဆိုပေသည်။ (ဋီကာ) ဤဋီကာ၌ တတြမဇ္ဈတ္တုပေက္ခာက ပွါးစေသကဲ့သို့ ဖြစ်ပေ၏-ဟူသော စကားအလိုအားဖြင့် ဥပေက္ခာနုဗြူဟနာ-ပုဒ်ကို ဥပေက္ခာ၏ ပွါးစေခြင်း-ဟု ပြန်သင့်သကဲ့သို့ ရှိပေ၏။ သို့သော် ပြည်မူနိဿယကိုမှီ၍ ဥပေက္ခာ၏ ပွါးခြင်း-ဟူ၍သာ ပြန်ထားသည်။

၂- ဧဝံ ဥပေက္ခာနုဗြူဟိတေ တတ္ထ-ဟူသော ပါဌ်၏ မြန်မာပြန် ဖြစ်သည်။ ဤပါဌ်အနက်၌ ဥပေက္ခာက ပွါးစေအပ်သည်-ဟူ၍သာ သိရ၏၊ ဥပေက္ခာကို

၄၆၂

အချင်းချင်းမလွန်ပဲ ဖြစ်ကုန်၏၊ သဒ္ဓါအစရှိသော အကြင် ဣန္ဒြေတို့သည်လည်း ကိလေသာအမျိုးမျိုးတို့မှ လွတ်သောကြောင့် (ကိလေသာတို့မှ) လွတ်ခြင်းကိစ္စဖြင့် တူသောကိစ္စရှိလျက် ဖြစ်ကုန်၏၊ ဤယောဂီသည် ထို အချင်းချင်းမလွန်ခြင်း, ကိစ္စတူခြင်းတို့အားလျော်သော ဝီရိယကိုလည်း ဖြစ်စေ၏၊ ထိုဈာန်၏ ဘင်ခဏ၌ဖြစ်သော အကြင် မှီဝဲခြင်းသည်လည်း ရှိ၏၊ ထိုအလုံးစုံသော အခြင်းအရာတို့သည်လည်း ညစ်ညူးခြင်း, စင်ကြယ်ခြင်းတို့၌ ထိုထိုအပြစ်နှင့် [၁၄၅] အကျိုးကို ပါရိဟာရိယဉာဏ်ဖြင့် (ရှေးမဆွကပင်) မြင်ခဲ့၍ (အချင်းချင်းမလွန်ပဲ ဖြစ်ခြင်းစသော) ထိုထိုအခြင်းအရာဖြင့် ရွှင်စေအပ်ပြီး ဖြစ်သောကြောင့်- သုတ်သင်အပ်ပြီး ဖြစ်သောကြောင့်- ထက်ဝန်းကျင် ဖြူစင်စေအပ်ပြီး ဖြစ်သောကြောင့်^၁ ပြီးစီးကုန်သည်သာတည်း၊ ထို့ကြောင့် “သမာဓိ ပညာတရားတို့၏ အချင်းချင်း မလွန်ခြင်း အစရှိသည်၏အဖြစ်ကို ပြီးစေခြင်းဖြင့် ဖြူစင်စေတတ်သောဉာဏ်၏ ကိစ္စပြီးခြင်း၏ အစွမ်းအားဖြင့် ရွှင်လန်း ကြည်လင်ခြင်းကိုလည်း သိအပ်ပေသည်”ဟု ငါ ဆိုခဲ့ပေသည်။

ထိုဘာဝနာစိတ်၌ ဥပေက္ခာ၏အစွမ်းဖြင့် ဉာဏ်သည် ထင်ရှား၏။ ဤစကားသည် ယခုပြမည့် ပဋိသမ္ဘိဒါမဂ်ပါဠိတော်နှင့် ညီညွတ်ပေ၏။

“ပျင်းရိခြင်း၌ မကျရောက်သော အခြင်းအရာဖြင့် စိတ်ကို ကောင်းစွာ လျစ်လျူရှု၏၊ ဥပေက္ခာ၏ အစွမ်းဖြင့်၎င်း,

မှတ်ချက်

ပွါးစေသည်-ဟူ၍၎င်း၊ ဥပေက္ခာပွါးသည်-ဟူ၍၎င်း မသိရပေ။ ထို့ကြောင့်လည်း ဥပေက္ခာနုဗြူဟနာ-ပုဒ်ကို ဥပေက္ခာ၏ ပွါးစေခြင်း-ဟူ၍၎င်း၊ ဥပေက္ခာဖြင့် ပွါးစေခြင်း-ဟူ၍၎င်း ပြန်သင့်သကဲ့သို့ ရှိပေ၏။

၁-ဤ၌ ကြောင့်-ဟူသော ဟိတ်၃-ပုဒ်တွင် ပဌမဟိတ်ကို ဒုတိယဟိတ်ဖြင့်၊ ယင်းဟိတ်ကို တတိယဟိတ်ဖြင့် ထပ်ဆင့်၍ ဖွင့်ပြသည်။

၄၆၃

ပါရိဟာရိယပညာ၏ အစွမ်းဖြင့်၎င်း အပ္ပနာပညိန္ဒြေသည် လွန်ကဲ၏။ ဥပေက္ခာ၏အစွမ်းဖြင့် သဘောအမျိုးမျိုးရှိသော ကိလေသာတို့မှ စိတ်သည် လွတ်မြောက်၏။ ကိလေသာတို့မှ လွတ်မြောက်ခြင်း၏ အစွမ်းဖြင့် ပါရိဟာရိယပညာ၏ အစွမ်းဖြင့် အပ္ပနာပညိန္ဒြေသည် လွန်ကဲ၏။ ကိလေသာတို့မှ လွတ်သောကြောင့် ထိုသဒ္ဓါအစရှိသော တရားတို့သည် တူသောကိစ္စ ရှိကုန်၏။”

ထိုသို့ ဥပေက္ခာ၏အစွမ်းဖြင့် ဉာဏ်ထင်ရှားခြင်းကြောင့် အပ္ပနာပညာ၏ ကိစ္စဖြစ်သော ရွှင်လန်း ကြည်လင်ခြင်းကို အဆုံး-ဟု ဆိုအပ်ပေသည်^၁။

ယခုအခါ “ပထဝီကသိုဏ်း(ကို အာရုံပြုသော) ပဌမဈာန်ကို ရပြီးဖြစ်ပေတော့၏”ဟူသော ဤစကား၌ (အနက်ကို ပြဆိုပေအံ့)– (ဤဈာန်သည်) ရေတွက်ခြင်း အစဉ်အားဖြင့်^၂ ရှေးကျသောကြောင့် ပဌမမည်၏၊ ရှေးဦးစွာ ဖြစ်သောကြောင့်လည်း^၃ ပဌမမည်၏။ ပထဝီကသိုဏ်းအာရုံကို ကပ်၍ရှုတတ်သောကြောင့်၎င်း၊ ရန်သူနီဝရဏတရားတို့ကို လောင်တတ်သောကြောင့်၎င်း

မှတ်ချက်

၁- ဤအရာ၌ ဈာန်၏လက္ခဏာ ၁၀-ပါးတို့ကို ပြဆိုခြင်းမှာ အလွန်နက်နဲလှပေသည်၊ သာမန်ပုဂ္ဂိုလ်တို့ သဘောပေါက်ရန် ခဲယဉ်းပေလိမ့်မည်၊ သဘောမပေါက်နိုင်လျှင် “မိမိတို့၏ အရာမဟုတ်၊ ပဋိသမ္ဘိဒါပတ္တ ပုဂ္ဂိုလ်မြတ်တို့၏ အရာသာဖြစ်သည်”ဟု နှလုံးသွင်းရာ၏။

၂-ရေတွက်ခြင်း အစဉ်-ဟူသော စကားဖြင့် ဟောစဉ် ဒေသနာက္ကမကို ပြသည်။

၃- ဤအဖွင့်ဖြင့် ဖြစ်စဉ်-ပဝတ္တိက္ကမကို ပြသည်။

၄၆၄

ဈာန်မည်၏^၁။ မြေအဝန်းကို^၂ အလုံးစုံ အကြွင်းမဲ့ ရှုအပ်သော အနက်သဘောကြောင့် ပထဝီကသိုဏ်း-ဟု^၃ ဆိုအပ်ပေသည်။ ထိုမြေအဝန်းကိုမှီ၍ ရအပ်သော ပဋိဘာဂနိမိတ်ကို၎င်း, ထိုပထဝီကသိုဏ်း ပဋိဘာဂနိမိတ်၌ ရအပ်သော ဈာန်ကို၎င်း (ပထဝီကသိုဏ်း-ဟုပင် ဆိုအပ်ပေသည်)။ ထိုသုံးပါးသော အနက်တို့တွင် “ပထဝီကသိုဏ်း(ကို အာရုံပြုသော) ပဌမဈာန်ကို ရပြီးဖြစ်ပေတော့၏”ဟူသော ဤအရာ၌ ဈာန်ကို ပထဝီကသိုဏ်း-ဟု သိအပ်ပေသည်။ ယင်း သဘောကို ရည်ရွယ်၍ “ပထဝီကသိုဏ်း(ကို အာရုံပြုသော) ပဌမဈာန်ကို ရပြီးဖြစ်ပေတော့၏”ဟု ဆိုခဲ့ပေသည်။

ကြာမြင့်စွာတည်ခြင်းကို ပြီးစေခြင်း

၇၆။ ဤဆိုခဲ့သည့်အတိုင်း ထိုပဌမဈာန်ကိုရလျှင် ထိုယောဂီသည် သားမြီးမျှင်ကို မှန်အောင်ပစ်နိုင်သော လေးသမားကဲ့သို့၎င်း၊ ကျွမ်းကျင်လိမ္မာသော စားတော်ကဲကဲ့သို့၎င်း (သင့်လျော်သော) အခြင်းအရာတို့ကို သိမ်းဆည်းမှတ်သား ထားအပ်(ကုန်)၏။ ချဲ့၍ပြဦးအံ့၊ အလွန် ကျွမ်းကျင်လိမ္မာသော လေးသမားသည် သားမြီးမျှင်ကို ပစ်ဖောက်ခြင်းငှါ သင့်လျော်သော လေ့ကျင့်မှုကို ပြုလတ်သော် သားမြီးမျှင်ကို မှန်အောင်ပစ်မိသော

မှတ်ချက်

၁- ဈာန-ဈာန်-ဟူသည်မှာ ကသိုဏ်းနိမိတ်စသော အာရုံကို ကပ်၍ရှုတတ်သော တရား၊ တနည်းအားဖြင့် သူ၏ဆန့်ကျင်ဖက် နီဝရဏတို့ကို လောင်ကျွမ်းစေတတ်သော တရား-ဟု ဆိုလို၏။

၂- မြေအဝန်းကို.. ဆိုအပ်ပေသည်-ဟု စပ်ပါ။

၃- ပထဝီ-မြေ + ကသိဏ-ကသိုဏ်း-အလုံးစုံ = ပထဝီကသိဏ- ပထဝီကသိုဏ်း- အလုံးစုံ အကြွင်းမဲ့ ရှုအပ်သော မြေအဝန်း-ဟု ဆိုလို၏။

၄၆၅

အကြိမ်၌ နင်းထားသော ခြေ, လေးကိုင်း, လေးကြိုး, မြား(တို့)၏ (တည်နေပုံ)အခြင်းအရာကို “ငါသည် ဤသို့တည်လျက်, ဤသို့ လေးကိုင်းကို, ဤသို့ လေးကြိုးကို, ဤသို့ မြားကိုကိုင်၍ သားမြီးမျှင်ကို မှန်အောင်ပစ်မိလေပြီ”ဟု သိမ်းဆည်းမှတ်သားထားရာ၏၊ ထိုလေးသမားသည် ထိုမှန်အောင်ပစ်နိုင်သော အကြိမ်မှစ၍ ထိုမှတ်သားထားသည့်အတိုင်းပင်လျှင် ထိုခြေနင်းပုံ လေးကိုင်ပုံစသော အခြင်းအရာတို့ကို ပြည့်စုံစေလျက် မလွဲစေပဲ သားမြီးမျှင်ကို ပစ်သကဲ့သို့ ဤအတူပင်လျှင် ယောဂီသည်လည်း “ဤမည်သော ဘောဇဉ်ကိုစား၍ ဤသို့သဘောရှိသော ပုဂ္ဂိုလ်ကို မှီဝဲဆည်းကပ်လျက် ဤသို့သဘောရှိသောကျောင်း၌ ဤမည်သော ဣရိယာပုတ်ဖြင့် ဤအခါ၌ ဤဈာန်ကို ရခဲ့ပေသည်”ဟု ဘောဇဉ်၏ လျောက်ပတ်ခြင်းစသော အခြင်းအရာတို့ကို သိမ်းဆည်းမှတ်သား ထားအပ်(ကုန်)၏။ အကျိုးကား ဤသို့ သိမ်းဆည်းမှတ်သားထားလျှင် ထိုယောဂီသည် [၁၄၆] ထိုနုသောသမာဓိ ပျောက်ပျက်သွားသည်ရှိသော် ထိုမှတ်သားထားသော အခြင်းအရာတို့ကို ပြည့်စုံစေ၍ တဖန် (ထိုသမာဓိကို) ဖြစ်စေခြင်းငှါလည်း စွမ်းနိုင်၏။ မလေ့လာ မကျေပြွန်သေးသော သမာဓိကို လေ့လာကျေပြွန်အောင်ပြုလျက် အကြိမ်ကြိမ် အဖန်ဖန် ဝင်စားခြင်းငှါလည်း စွမ်းနိုင်လတံ့။

ထိုမှတပါး စားတော်ကဲအတတ်၌ ကျွမ်းကျင်လိမ္မာသော စားတော်ကဲသည် အရှင်သခင်ကို ချက်ပြုတ်ကျွေးမွေးသောအခါ ထိုအရှင်သခင် နှစ်နှစ်ခြိုက်ခြိုက် သုံးဆောင်သော ဘောဇဉ်ကို မှတ်သားထားပြီးလျှင် ထိုနေ့မှစ၍ ထိုအရှင်သခင် နှစ်ခြိုက်စွာ သုံးဆောင်သော ဘောဇဉ်မျိုးကိုသာလျှင် ဆက်ကပ် ကျွေးမွေးသည်ရှိသော် ဆုလာဘ်ကို ရသကဲ့သို့ ဤအတူပင် ဤယောဂီသည်လည်း ရှေးဈာန်ရသောအခိုက်၌^၁ ဘောဇဉ်

မှတ်ချက်

၁- ရှေးဈာန်ရသော အခိုက်၌.. အခြင်းအရာတို့ကို-ဟု စပ်ပါ။

၄၆၆

စသည်၌တည်ကုန်သော^၁ အခြင်းအရာတို့ကို သိမ်းဆည်းမှတ်သားထားပြီးလျှင် ထိုအခြင်းအရာတို့ကို ပြည့်စုံစေလျက် သမာဓိပျောက်သွားတိုင်း ပျောက်သွားတိုင်း အကြိမ်ကြိမ် အဖန်ဖန် အပ္ပနာဈာန်ကို (ပြန်၍)ရနိုင်၏။ ထို့ကြောင့် သားမြီးမျှင်ကို မှန်အောင်ပစ်နိုင်သော ထိုလေးသမားကဲ့သို့၎င်း၊ ကျွမ်းကျင်လိမ္မာသော ထိုစားတော်ကဲကဲ့သို့၎င်း အခြင်းအရာတို့ကို သိမ်းဆည်း မှတ်သားထားအပ်ကုန်၏။ အောက်ပါစကားကို မြတ်စွာဘုရား ဟောတော်မူသည်လည်း ရှိပေသည်^၂။

“ရဟန်းတို့၊ ဥပမာပြရလျှင် (စားတော်ကဲအတတ်၌ လေ့လာထားသည့်) ပညာရှိသော (ယင်းအတတ်၌) တတ်သိသော (သင့်လျော်သောအရာ၌) ကျွမ်းကျင်လိမ္မာသော စားတော်ကဲသည် မင်းကိုဖြစ်စေ, မင်း၏အမတ်ကြီးကိုဖြစ်စေ အရသာမျိုးစုံရှိသော ဟင်းတို့ဖြင့် လုပ်ကျွေးပြုစုရာ၏၊ ချဉ်သော အရသာရှိသည့် ဟင်းကောင်း, ခါးသောအရသာရှိသည့် ဟင်းကောင်း, စပ်သောအရသာရှိသည့် ဟင်းကောင်း, ချိုသောအရသာရှိသည့် ဟင်းကောင်း, ခရမ်းသီး မျှစ်စသည်နှင့်ရောသော ဟင်းကောင်း, ခရမ်းသီး မျှစ်စသည်နှင့် မရောသော ဟင်းကောင်း, ဆားလေးသော ဟင်းကောင်း, ဆားပေါ့သော ဟင်းကောင်းတို့ဖြင့် (လုပ်ကျွေးပြုစုရာ၏)။ ရဟန်းတို့ ပညာရှိသော တတ်သိသော ကျွမ်းကျင်

မှတ်ချက်

၁- ဘောဇနာဒိဂတေ-ဟူသော ဋီကာအဖွင့်နှင့်အညီ ဘောဇနာဒယော-ကို ဘောဇဉ်စသည်၌ တည်ကုန်သော-ဟု ပြန်ထားသည်။ ဘောဇနသပ္ပါယ အစရှိကုန်သော-ဟု ပြန်လျှင်လည်း ရှေး၌ ဆိုခဲ့သော စကားနှင့်ညီ၍ သင့်ရာ၏။

၂-ငါသာလျှင် ဤသို့ ဆိုသည်မဟုတ်၊ မြတ်စွာဘုရား ဟောထားသော စကားလည်း ရှိပါ၏-ဟု ဆိုလို၏။

၄၆၇

လိမ္မာသော ထိုစားတော်ကဲသည် မိမိအရှင်သခင်၏ နှစ်နှစ်ခြိုက်ခြိုက် စားတော်ခေါ်ပုံ အခြင်းအရာနိမိတ်ကို “ငါ၏အရှင်သည် ယနေ့ ဤဟင်းကို နှစ်သက်၏၊ ဤဟင်းအတွက်မူလည်း လက်လှမ်း၏၊ ဤဟင်းကိုမူလည်း များစွာနှိုက်၏၊ ဤဟင်း၏ ဂုဏ်ကျေးဇူးကိုမူလည်း ချီးမွမ်းပြောဆို၏။ ယနေ့ ငါ၏အရှင်သည် ချဉ်သော အရသာရှိသည့် ဟင်းကောင်းကိုမူလည်း နှစ်သက်၏၊ ချဉ်သော အရသာရှိသည့် ဟင်းကောင်းအတွက်ကိုမူလည်း လက်လှမ်း၏၊ ချဉ်သောအရသာရှိသည့် ဟင်းကောင်းကိုမူလည်း များစွာနှိုက်၏၊ ချဉ်သောအရသာရှိသည့် ဟင်းကောင်း၏ ဂုဏ်ကျေးဇူးကိုမူလည်း ချီမွမ်းပြောဆို၏ ။ပ။ ဆားပေါ့သောဟင်း၏ ဂုဏ်ကျေးဇူးကိုမူလည်း ချီးမွမ်းပြောဆို၏ဟု မှတ်သားထား၏။ ရဟန်းတို့ ပညာရှိသော တတ်သိသော ကျွမ်းကျင်လိမ္မာသော ထိုစားတော်ကဲသည် အဝတ်အစား ဆုတော်လာဘ်တော်ကိုလည်း ရ၏။ လခရိက္ခာကိုလည်း ရ၏၊ မင်းအတွက်(ဆက်သရန်) ယူဆောင်လာသော လက်ဆောင်ဆုလာဘ်တို့ကိုလည်း ရ၏။ ထိုသို့ရခြင်းသည် အဘယ်ကြောင့်နည်း? ရဟန်းတို့ ပညာရှိသော တတ်သိသော ကျွမ်းကျင်လိမ္မာသော ထိုစားတော်ကဲသည် မိမိ အရှင်သခင်၏ နှစ်နှစ်ခြိုက်ခြိုက် စားတော်ခေါ်ပုံ အခြင်းအရာနိမိတ်ကို မှတ်သားထားသောကြောင့်ပေတည်း။ ရဟန်းတို့ ဤအတူပင် (ကမ္မဋ္ဌာန်းလုပ်ငန်း၌ လေ့လာထားသည့်) ပညာရှိသော (ယင်းလုပ်ငန်း၌) တတ်သိသော (သင့်လျော်သည့်အရာ၌) ကျွမ်းကျင်လိမ္မာသော အချို့သော ယောဂီရဟန်းသည် (ကိလေသာကို ပူလောင်သွေ့ခြောက် ကင်းပျောက်စေတတ်သော သမ္မပ္ပဓာန်လုံ့လ, အမှတ်ရမှုသတိနှင့် မှန်စွာ အပြားအားဖြင့်သိသော ပညာရှိသည်ဖြစ်၍) ရုပ်အပေါင်းကိုယ်၌ ရုပ်အပေါင်းမျှ-ဟု ရှုလျက် (ဥပါဒါနက္ခန္ဓာငါးပါးဟူသော လောက၌

၄၆၈

မရှုမိလျှင် ဖြစ်နိုင်သည့် အဘိဇ္ဈာနှင့် ဒေါမနဿကို ပယ်ဖျောက်၍) နေ၏။ ခံစားမှုမျှဖြစ်သော ဝေဒနာတို့၌ ခံစားမှုမျှ-ဟု ရှုလျက် နေ၏။ ကြံသိမှုမျှ ဖြစ်သောစိတ်၌ ကြံသိမှုမျှ-ဟု ရှုလျက် နေ၏။ ကိလေသာကို ပူလောင်သွေ့ခြောက် ကင်းပျောက်စေတတ်သော သမ္မပ္ပဓာန်လုံ့လ, အမှတ်ရမှုသတိနှင့် မှန်စွာ အပြားအားဖြင့်သိသော ပညာရှိသည်ဖြစ်၍ သဘောတရားတို့၌ သဘောတရားမျှ-ဟု ရှုလျက် ဥပါဒါနက္ခန္ဓာငါးပါးဟူသော လောက၌ (မရှုမိလျှင် ဖြစ်နိုင်သော) အဘိဇ္ဈာနှင့် ဒေါမနဿကို ပယ်ဖျောက်၍ နေ၏။ သဘောတရားတို့၌ သဘောတရားမျှ-ဟု ရှုလျက်နေသော ထိုယောဂီရဟန်း၏ စိတ်သည် တည်ကြည်၏၊ စိတ်ကို ညစ်ညူးစေတတ်သော တရားတို့သည် ကင်းပျောက်ကုန်၏၊ ထိုယောဂီရဟန်းသည် ထိုစိတ်တည်ကြည်ကြောင်း ကိလေသာ ကင်းပျောက်ကြောင်းဖြစ်သော အခြင်းအရာနိမိတ်ကို မှတ်သားထား၏။ ရဟန်းတို့ ပညာရှိသော တတ်သိသော ကျွမ်းကျင်လိမ္မာသော ထိုယောဂီရဟန်းသည် မျက်မှောက်ဘ၀၌ ချမ်းသာစွာ နေရကြောင်းဖြစ်သော (ခဏိက, ဥပစာ, အပ္ပနာဟူသော သုံးပါးသော သမာဓိ) တရားတို့ကိုလည်း ရ၏၊ အမှတ်ရမှုသတိနှင့် သမ္ပဇဉ်ဉာဏ်ကိုလည်း ရ၏။ ထိုသို့ရခြင်းသည် အဘယ့်ကြောင့်နည်း? [၁၄၇] ရဟန်းတို့ ပညာရှိသော တတ်သိသော ကျွမ်းကျင်လိမ္မာသော ထိုယောဂီရဟန်းသည် မိမိစိတ်၏ တည်ကြည်ကြောင်း ကိလေသာကင်းပျောက်ကြောင်း အခြင်းအရာနိမိတ်ကို မှတ်သားထားသောကြောင့်ပေတည်း”။

ဆက်၍ရှင်းဦးအံ့၊ အခြင်းအရာနိမိတ်ကို မှတ်သားထားခြင်းဖြင့် မှတ်သားထားတိုင်းသော အခြင်းအရာနိမိတ်တို့ကို ပြည့်စုံစေသော ယောဂီအား

၄၆၉

အပ္ပနာမျှသာလျှင် ပြည့်စုံပေ၏၊ ကြာမြင့်စွာတည်ခြင်းသည် မပြည့်စုံသေးပေ။ ကြာမြင့်စွာတည်ခြင်းသည်ကား သမာဓိ၏ ဘေးရန်ဖြစ်သော နီဝရဏတရားတို့ကို ကောင်းစွာ စင်ကြယ်အောင် သုတ်သင်ပြီးဖြစ်သောကြောင့်(သာ) ဖြစ်နိုင်ပေသည်။ မှန်ပေ၏၊ ကာမဂုဏ်တို့၏အပြစ်တို့ကို ဆင်ခြင်ခြင်း စသည်တို့ဖြင့် ကာမစ္ဆန္ဒကို ကောင်းစွာမခွါပဲ၊ ကာယပဿဒ္ဓိ၏အစွမ်းဖြင့် ကိုယ်၏ပူပန်ခြင်းကို ကောင်းစွာ ငြိမ်းအေးအောင်မပြုပဲ၊ စ၍ အားထုတ်ခြင်း အာရမ္ဘဓာတ်ကို နှလုံးသွင်းခြင်း စသည်ဖြင့် ထိနမိဒ္ဓကို ကောင်းစွာ မပယ်ဖျောက်ပဲ၊ သမထနိမိတ်ကို နှလုံးသွင်းခြင်း စသည်တို့၏အစွမ်းဖြင့် ဥဒ္ဓစ္စကုက္ကုစ္စကို ကောင်းစွာ မပယ်နှုတ်ပဲ၊ အခြားသော သမာဓိ၏ဘေးရန်ဖြစ်သည့် (ဝိစိကိစ္ဆာ၏ဖြစ်ရာတရား မဒ မာနစသော)တရားတို့ကို ကောင်းစွာ မသုတ်သင်ပဲ ဈာန်ကို ၀င်စားသောရဟန်းသည် မသုတ်သင် မရှင်းလင်းရသေးသော (ဝါးလုံး)ခေါင်းသို့ဝင်သော ပိတုန်းကဲ့သို့၎င်း၊ ဘေးရန်ကို မသုတ်သင် မရှင်းလင်းရသေးသော ဥယျာဉ်သို့ဝင်သော မင်းကဲ့သို့၎င်း လျင်မြန်စွာပင် (ဈာန်မှ) ထွက်ရတတ်၏။ သမာဓိ၏ ဘေးရန်ဖြစ်သော (နီဝရဏစသော ကိလေသာ)တရားတို့ကို ကောင်းစွာသုတ်သင် စင်ကြယ်စေပြီးမှ ဈာန်ဝင်စားသော ယောဂီသည်ကား ကောင်းစွာသုတ်သင် ရှင်းလင်းပြီးသော (ဝါးလုံး)ခေါင်းသို့ဝင်သော ပိတုန်းကဲ့သို့၎င်း၊ ဘေးရန်ကို ကောင်းစွာ ရှင်းလင်းသုတ်သင်ပြီးသော ဥယျာဉ်သို့ဝင်သော မင်းကဲ့သို့၎င်း တနေ့လုံးသော်လည်း သမာပတ်အတွင်း၌သာလျှင် တည်လျက် ရှိတတ်၏။ ထို့ကြောင့် ရှေးဆရာတို့သည်—

“ကာမစ္ဆန္ဒ, ပဋိဃ, ဥဒ္ဓစ္စ ကုက္ကုစ္စ, ထိနမိဒ္ဓနှင့် ငါးခုမြောက် ဝိစိကိစ္ဆာ(ဟူသော နီဝရဏ)ကို ပယ်ဖျောက်ရာ၏။ (ယင်းတို့ ပယ်ဖျောက်ပြီးလျှင်) နီဝရဏတို့ ကင်းဆိတ်ခြင်းကြောင့်ဖြစ်သော

၄၇၀

ပါမောဇ္ဇကို ပြုလုပ်တတ် ဖြစ်စေတတ်သော စိတ်ဖြင့်^၁ ထောင့်စွန်းပါမကျန်အောင် ဘေးရန်ရှင်းလင်း သုတ်သင်ပြီးသော ဥယျာဉ်သို့သွား၍နေသော မင်းကဲ့သို့ ထိုဈာန်၌ မွေ့လျော်ရာ၏”ဟု

မိန့်ဆိုခဲ့ကြပေသည်။

ထို့ကြောင့် ကြာမြင့်စွာတည်ခြင်းငှါ အလိုရှိသော ယောဂီသည် (သမာဓိ၏) ဘေးရန်ဖြစ်သော နီဝရဏတို့ကို သုတ်သင်စင်ကြယ်စေ၍ ဈာန်ကို ၀င်စားအပ်ပေသည်။ သမာဓိဘာဝနာ ပြန့်ပြောခြင်းငှါလည်း ရထားတိုင်းသော ပဋိဘာဂနိမိတ်ကို ပွါးစေအပ်၏။ ထိုပဋိဘာဂနိမိတ်၏ ပွါးရာဘုံတို့သည် ဥပစာရနှင့် အပ္ပနာဟူ၍ နှစ်ပါးရှိ၏။ မှန်ပေ၏၊ ဥပစာရသို့ရောက်၍လည်း ထိုပဋိဘာဂနိမိတ်ကို ပွါးစေခြင်းငှါ သင့်၏၊ အပ္ပနာသို့ရောက်၍လည်း (ထိုပဋိဘာဂနိမိတ်ကို ပွါးစေခြင်းငှါ သင့်၏) ။(ဥပစာရနှင့် အပ္ပနာတို့တွင်) တခုခုသောအရာ၌ မချွတ် ပွါးစေအပ်၏။ ထို့ကြောင့် “ရထားတိုင်းသော ပဋိဘာဂနိမိတ်ကို ပွါးစေအပ်၏”ဟု (ငါ) ဆိုခဲ့ပေသည်။

နိမိတ်ကို ပွါးစေခြင်း

၇၇။ ဤဆိုမည့်စကားသည်ကား ပဋိဘာဂနိမိတ်ကို ပွါးစေပုံနည်းပေတည်း၊ ထိုယောဂီသည် ထိုပဋိဘာဂနိမိတ်ကို^၂ သပိတ်ခွက်ယောက်ကို ပွါးစေသောနည်း^၃, မုံ့ကိုပွါးစေသောနည်း, ထမင်းကိုပွါးစေသောနည်း,

မှတ်ချက်

၁- စိတ်ဖြင့်.. ထိုဈာန်၌ မွေ့လျော်ရာ၏-ဟု စပ်ပါ။

၂- ထိုပဋိဘာဂနိမိတ်ကို.. မပွါးစေပဲ.. ပိုင်းခြားပြီးလျှင်.. ပွါးစေအပ်၏-ဟု စပ်ပါ။

၃- အိုးလုပ်သမားသည် မြေညက်ဖြင့် သပိတ်ခွက်ကို ပြုလုပ်လျှင် ရှေးဦးစွာ မပိုင်းခြားမူ၍သာလျှင် သပိတ်ခွက်ကို ပွါးစေသကဲ့သို့ မပွါးစေရ-ဟု ဆိုလို၏။ (ဋီကာ)

၄

နွယ်ကိုပွါးစေသောနည်း အဝတ်ကိုပွါးစေသောနည်းဖြင့်^၁ မပွါးစေပဲ လယ်သမားသည် [၁၄၈] ထွန်ရမည့်နေရာကို ထွန်ဖြင့် သတ်မှတ်ပိုင်းခြား၍ ထိုအပိုင်းအခြား၏ အတွင်း၌(သာ) ထွန်သကဲ့သို့၎င်း၊ သိမ်ကို ဖွဲ့ကြ (သမုတ်ကြ)သော ရဟန်းတို့သည် ရှေးဦးစွာ (သိမ်)နိမိတ်တို့ကို မှတ်သားပြီးလျှင် နောက်မှ ဖွဲ့ကြ (သမုတ်ကြ)သကဲ့သို့၎င်း ဤအတူပင် ရထားတိုင်းသော ထိုနိမိတ်၏ တလက်သစ်, နှစ်လက်သစ်, သုံးလက်သစ်, လေးလက်သစ် အတိုင်းအရှည်ကို ပိုင်းခြားပြီးလျှင် ပိုင်းခြားထားတိုင်း(သော နိမိတ်ကို)^၂ ပွါးစေအပ်၏၊ မပိုင်းခြားပဲ မပွါးစေအပ်ပေ။ ထို့နောက်မှ တထွာ, တတောင်, ကျောင်းဦး, ကျောင်းဝိုင်း, ကျောင်းတိုက်ဥပစာတို့၏၎င်း ရွာ, နိဂုံး, ဇနပုဒ်, တိုင်းပြည်, သမုဒ္ဒရာနယ်နိမိတ်တို့၏၎င်း အပိုင်းအခြား၏အစွမ်းဖြင့် တိုးချဲ့လျက် စကြဝဠာအပိုင်းအခြားဖြင့်ဖြစ်စေ၊ ထိုစကြဝဠာထက် အလွန်ဖြစ်စေ ပိုင်းခြား၍ ပွါးစေအပ်၏။

ဟင်္သာငယ်တို့သည် အတောင်များ ပေါက်သောအချိန်မှစ၍ အနည်းငယ် အနည်းငယ်သောအရပ်သို့ ပျံသန်းလျက် အလေ့အကျင့်ပြု၍ အစဉ်

မှတ်ချက်

၁-(ပူဝဝဍ္ဎန-ဟူသည်မှာ) မုံ့သည်၏ မုံ့ကို ပွါးစေခြင်းတည်း။ ထမင်း၏အထက်၌ ထမင်းကို(ထပ်၍) ထည့်ခြင်းသည် ထမင်းကို ပွါးစေခြင်းမည်၏။ အဝတ်ကို ရေဆွတ်၍ ဆွဲခြင်းစသည်သည် အဝတ်ကို ပွါးစေခြင်းမည်၏။ (ဋီကာ) ဤဋီကာ၌ နွယ်ပွါးစေပုံကိုကား ပြခြင်းမရှိပေ၊ နွယ်စတခု ဆုံးရာ၌ အခြားနွယ်ဖြင့် ဆက်ခြင်းကို ဆိုသည် ဖြစ်ရာ၏။

၂- ယထာပရိစ္ဆေဒံ-၏ အနက်ဖြစ်၍ “ပိုင်းခြားထားသည့်အတိုင်း”ဟု ဤမျှ ပြန်ခြင်းဖြင့် ပြည့်စုံသော်လည်း မူလကံပုဒ်နှင့် ဝေးနေသောကြောင့် ယင်းကို သိလွယ်စေရန် “ပိုင်းခြားထားတိုင်း(သော နိမိတ်ကို)”ဟု လက်သည်းကွင်းဖြင့် ဖြည့်စွက် ပြန်ထားသည်။

၄၇၂

အတိုင်း လ,နေတို့၏အထံသို့ သွားကြသကဲ့သို့၁ ဤအတူပင် ယောဂီရဟန်းသည် ဆိုခဲ့ပြီးသောနည်းဖြင့် နိမိတ်ကို ပွါးစေလျှင် စကြဝဠာအပိုင်းအခြားတိုင်အောင်ဖြစ်စေ၊ ထို့ထက်အလွန်ဖြစ်စေ ပွါးစေ၏။ ထိုအခါ၌ ထိုယောဂီ၏ ထိုနိမိတ်သည် ပွါးစေရာ ပွါးစေရာအရပ်၌ မြေ၏ မြင့်ရာအရပ်, နိမ့်ရာအရပ်, မြစ်ရေအယဉ်တိုက်စားထားသော ချောက်ကမ်းပါးအရပ်,

မှတ်ချက်

၁- ဟင်္သာတို့ လ,နေအထံ သွားကြသည်-ဟူသော ဤစကားကို ယခုခေတ် လူအချို့က စဉ်းစားဝေဘန်ဖွယ် ရှိ၏။ အကြောင်းမူကား- ယခုခေတ် အာကာသစူးစမ်းရေး သိပ္ပံပညာရှင်တို့က ကမ္ဘာမြေနှင့် လ မိုင်ပေါင်း ၂၄ဝ, ဝဝဝ (နှစ်သိန်းလေးသောင်း)ခန့် ကွာဝေးသည်-ဟူ၍၎င်း၊ ကမ္ဘာမြေနှင့် နေ မိုင်ပေါင်း ၉၂,၈၉၇,ဝဝဝ (ကိုးကုဋေနှစ်သန်းရှစ်သိန်းကိုးသောင်းခုနစ်ထောင်)ခန့် ကွာဝေးသည်-ဟူ၍၎င်း ခိုင်လုံသော အထောက်အထားများနှင့်တကွ ပြောဆိုကြ၏။ ထိုအဆိုကို ယခုခေတ် ပညာရှိများက လက်ခံကြ၏။ ထို့ပြင် အမေရိကတိုက် ဖလော်ရီဒါကျွန်းဆွယ် ကနေဒီအငူမှ (၁၆-၇-၆၉)ရက်၌ အလွန်မြန်သော ဒုံးပျံအဆင့်ဆင့်နှင့် အာကာသယာဉ်တို့ဖြင့် လသို့ တက်သွားကြရာ ၄-ရက်ခန့်ကြာမှ ရောက်သည်၊ လပေါ်၌ ၂၁-နာရီကျော် စူးစမ်းလေ့လာခဲ့ပြီးနောက် ပြန်လာကြရာ (၂၄-၇-၆၉)ရက်၌ ကမ္ဘာမြေပြင် ပစိဖိတ်သမုဒ္ဒရာထဲသို့ ချောမောစွာ ပြန်ရောက်ကြသည်၊ ထိုသို့ သွားကြပုံ ရောက်ကြပုံ လပေါ်၌ လေ့လာနေကြပုံ ပြန်လည်ရောက်ကြပုံများကို အချို့က မျက်မြင်ဖြစ်၍ အချို့က တဆင့်ကြားဖြင့် အများပင် လက်ခံ အသိအမှတ် ပြုထားကြ၏။ လသို့သွားသော အဆိုပါ ဒုံးပျံယာဉ်တို့၏ အမြန်နှုန်းဖြင့် နေသို့သွားလျှင် ရက်ပေါင်း တထောင့်ငါးရာကျော်ကြာမှ နေသို့ ရောက်ဖွယ်ရှိ၏။ ဤသို့သော အကြောင်းများနှင့် ယခုခေတ် လူအချို့က အဆိုပါစကားကို စဉ်းစားဝေဘန်ဖွယ် ရှိနေပေသည်။ သို့သော် ယောနိသောမနသိကာရဖြင့် သင့်လျော်အောင် ယူလိုလျှင် “ထိုရှေးခေတ်အခါက အိန္ဒိယနှင့် သီဟိုဠ်နိုင်ငံတို့၌ ပျံ့နှံ့ထင်ရှား၍ အများက အသိအမှတ်ပြုလျက် လက်ခံထားသော ပုံပြင်မှ ယူ၍ နားလည်လွယ်စေရန် ဤအရာ၌

၄၇၃

မညီမညွတ်သော တောင်အရပ်တို့၌ စို့တရာနှက်၍ ဖြန့်ကြက်ထားသော နွားကြီးသားရေကဲ့သို့ (တပြေးတည်းညီစွာ) ဖြစ်၏။

ဆက်၍ဆိုဦးအံ့၊ ထိုပဋိဘာဂနိမိတ်၌ ပဌမဈာန်ကို ရပြီးခါစဖြစ်သော ယောဂီသည်^၁ ဈာန်ဝင်စားခြင်းများသူ ဖြစ်ရာ၏။ (ဈာန်ကို) ဆင်ခြင်ခြင်းများသူ မဖြစ်ရာ။ အပြစ်ကား ဆင်ခြင်ခြင်းများသော ယောဂီအား ဈာန်အင်္ဂါတို့သည် ရုန့်ရင်းကြမ်းတမ်းကုန်သည်ဖြစ်၍ အားနည်းလျက် ထင်ကုန်၏။ ထိုအခါ၌ ထိုယောဂီအား ထိုဈာန်အင်္ဂါတို့သည် ဤသို့ရုန့်ရင်းကြမ်းတမ်း၍ အားနည်းစွာထင်သောကြောင့်^၂ အထက်ဈာန်သို့ တက်ခြင်းငှါ အကြောင်း၏အဖြစ်သို့ မရောက်ကုန်^၃။ ထိုယောဂီရဟန်းသည် (ရပြီး)ပဌမဈာန်ကို ကျေပြွန်စွာမဝင်စားလျှင် (အထက်ဈာန်ကိုရအောင်)

မှတ်ချက်

ဥပမာအဖြစ် ပြထားသည်” ဟူ၍သော်၎င်း၊ ဟင်္သာတို့က လ,နေတို့အထံရောက်အောင် ပျံတက်နိုင်သည်ကို မဆိုလို၊ သူတို့၏အားကို စမ်းသောအားဖြင့် လ,နေတို့ဆီသို့ အားစွမ်းရှိသမျှ ပျံတက်စမ်းကြသည်ကိုသာ ဆိုလိုသည်” ဟူ၍သော်၎င်း ယူရာ၏။

၁- ပဌမဈာန်ကို ရပြီးသော အားထုတ်စ ယောဂီသည်-ဟု အတိအကျပြန်လျှင် မြန်မာစကား မချောသောကြောင့် အထက်ပါအတိုင်း စကားပရိယာယ် လဲလှယ်၍ ပြန်ထားသည်။

၂-ဆင်ခြင်မှုများလျှင် ဈာန်အင်္ဂါများ အားနည်းသည်-ဟူ၍ မဆို၊ အားနည်းလျက် (ဆင်ခြင်သူအား) ထင်သည်-ဟူ၍သာ ဆိုသည်။ ထို့ကြောင့် ဤအကြောင်းပြစကားဖြင့် အပြစ်မြင်ဟန်ကိုသာ ပြသည် ဖြစ်ရာ၏။

၃-မှတ်ချက် ၂-၌ ပြခဲ့သည့်အတိုင်း အပြစ်မြင်ဟန်ကိုသာ ပြခြင်းဖြစ်လျှင် “န အာပဇ္ဇန္တိ- မရောက်ကုန်”ဟူသော ဤအရာ၌ “အာပဇ္ဇန္တိ- ရောက်ကုန်၏-ဟုရှိသော သီမူနှင့် လက်ရှိ ဆဋ္ဌသံဂါယနာမူလည်း သင့်၏။ အကြောင်းမူကား-

၄၇၄

အားထုတ်သော်လည်း ရပြီးပဌမဈာန်မှလည်း ဆုတ်ယုတ်ဆုံးရှုံးတတ်၏။ ဒုတိယဈာန်သို့ ရောက်ခြင်းငှါလည်း မစွမ်းနိုင်ပေ။ ထို့ကြောင့် မြတ်စွာဘုရားသည် (ယခုပြမည့်စကားတော်ကို) မိန့်တော်မူခဲ့ပေသည်။

“ရဟန်းတို့ ဥပမာပြရလျှင် တောင်၌ များစွာကျက်စားလေ့ရှိသော (ဆင်ခြင်ဉာဏ်မရှိသဖြင့်) မိုက်မဲသော (တောင်တက်မှု၌) မတတ်မသိသော ကျက်စားရာခေတ်ကိုမသိသော နွားမသည် မညီမညွတ်သောတောင်၌ လှည့်လည်ကျက်စားခြင်းငှါ မကျွမ်းကျင် မလိမ္မာပေရာ^၁။ ထိုနွားမအား “အကယ်၍ ငါသည် မရောက်ဘူးသော အရပ်သို့မူလည်း ရောက်ရလျှင်၊ မစားဘူးသော မြက်တို့ကိုမူလည်း စားရလျှင်၊ မသောက်ဘူးသော ရေတို့ကိုမူလည်း သောက်ရလျှင် ကောင်းလေစွ”ဟု ဤသို့သောအကြံအစည် ဖြစ်ပေါ်ရာ၏။ ထိုနွားမသည် ရှေ့ခြေကို မြဲမြံစွာမတည်စေပဲ နောက်ခြေကို ကြွမိရာ၏။ (ထိုသို့ ကြွမိလျှင်) ထိုနွားမသည် မရောက်ဘူးသော အရပ်သို့လည်း မရောက်ပေရာ၊ မစားဘူးသော မြက်တို့ကိုလည်း မစားရပေရာ၊ မသောက်ဘူးသော ရေကိုလည်း မသောက်ရပေရာ၊ “ငါသည် မရောက်ဘူးသော အရပ်သို့မူလည်း (ရောက်ရလျှင်) ။ပ။

မှတ်ချက်

ဆင်ခြင်မှုများသောကြောင့် ဝိတက် ဝိစာရတို့ကို အပြစ်မြင်၍ အချိန်မကျသေးပဲ အထက်ဈာန်သို့တက်ရန် အားထုတ်ခြင်းဖြစ်နိုင်သည်ကို ပြဆိုခြင်းလည်း ဖြစ်နိုင်သောကြောင့်ပေတည်း။

၁- နွားမသည် မလိမ္မာပေရာ-ဟူသော ပြန်ချက်သည် ပြည်မူနိဿယသို့လိုက်၍ ပြန်ချက် ဖြစ်သည်။ ထိုအရာ၌ “မညီညွတ်သည့်တောင်၌ လှည့်လည်ကျက်စားခြင်းငှါ မကျွမ်းကျင် မလိမ္မာသော နွားမသည် (ရှိရာ၏)ဟု ဤသို့လည်း ပြန်နိုင်၏။

၄၇၅

(မသောက်ဘူးသော ရေကိုမူလည်း) သောက်ရလျှင် ကောင်းလေစွ”ဟု စိတ်အကြံဖြစ်ပေါ်ခဲ့ရာ မူလအရပ်သို့လည်း ချမ်းသာစွာ ပြန်မရောက်ပေရာ။ ထိုသို့ဖြစ်ခြင်းသည် အဘယ့်ကြောင့်နည်း? ရဟန်းတို့ တောင်၌ များစွာ ကျက်စားလေ့ရှိသော မိုက်မဲသော မတတ်မသိသော ကျက်စားရာခေတ်ကို မသိသော နွားမသည် မညီမညွတ်သောတောင်၌ လှည့်လည်ကျက်စားခြင်းငှါ မကျွမ်းကျင် မလိမ္မာသောကြောင့်ပေတည်း။ ရဟန်းတို့ ဤအတူပင် ဤသာသနာတော်၌ (သမာဓိ၏ ဘေးရန်တို့ကို သုတ်သင်ဖို့ရာ) နားမလည်သော (ဈာန်ကို ကျေပြွန်အောင် ဝင်စားခြင်း၌ ဉာဏ်မသက်ဝင်) မတတ်မသိသော (အထက်ဈာန်၏ အခြေခံဖြစ်သော) ခေတ်ကို မသိသော အချို့သော ရဟန်းသည် ကာမတို့မှ ကင်းဆိတ်၍သာလျှင် ။ပ။ ပဌမဈာန်ကို ပြည့်စုံစေ၍ နေခြင်းငှါ မကျွမ်းကျင် မလိမ္မာပေ^၁။ ထိုရဟန်းသည် ထိုနိမိတ်ကို မမှီဝဲ၊ မပွါးစေ၊ အကြိမ်များစွာ မပြုလုပ်၊ မြဲစွာတည်အောင် မဆောက်တည်၊ ထိုရဟန်းအား “ငါသည် ဝိတက် ဝိစာရတို့၏ ငြိမ်းခြင်းကြောင့် ။ပ။ ဒုတိယဈာန်ကို ပြည့်စုံစေ၍ နေရလျှင် ကောင်းလေစွ”ဟု ဤသို့သော အကြံအစည်ဖြစ်၏။ ထိုရဟန်းသည် ဝိတက် ဝိစာရတို့၏ ငြိမ်းခြင်းကြောင့် ။ပ။ ဒုတိယဈာန်ကို ပြည့်စုံစေ၍ နေခြင်းငှါ မစွမ်းနိုင်ပေ။ ထိုရဟန်းအား “ကာမတို့မှ ကင်းဆိတ်၍သာလျှင် ။ပ။ ပဌမဈာန်ကို ပြည့်စုံစေ၍ နေရလျှင် ကောင်းလေစွ”ဟု ဤသို့သောအကြံ

မှတ်ချက်

၁-ဤပြန်ချက်လည်း ပြည်မူနိဿယသို့ လိုက်၍ ပြန်ချက်ပင် ဖြစ်သည်။ ယင်းပြန်ချက်အစား ကာမတို့မှ ကင်းဆိတ်၍သာလျှင် ။ပ။ ပဌမဈာန်ကို ပြည့်စုံစေ၍ နေခြင်းငှါ မကျွမ်းကျင် မလိမ္မာသော အချို့သော ရဟန်းသည် (ရှိ၏)”ဟု ဤသို့လည်း ပြန်နိုင်သေး၏။

၄၇၆

အစည် ဖြစ်ပြန်၏။ ထိုရဟန်းသည် ကာမတို့မှ ကင်းဆိတ်၍သာလျှင် ။ပ။ ပဌမဈာန်ကို ပြည့်စုံစေ၍ နေခြင်းငှါ(လည်း) မစွမ်းနိုင်ပေ။ ရဟန်းတို့ ဤရဟန်းကို (ပဌမဈာန် ဒုတိယဈာန်ဟူသော) ဈာန်နှစ်ပါးစုံမှ လျှောကျသူ ဈာန်နှစ်ပါးစုံမှ ဆုတ်ယုတ်ဆုံးရှုံးသူ-ဟု ဆိုအပ်ပေသည်။ (အဘယ်ကဲ့သို့နည်းဟူမူ) တောင်၌ များစွာကျက်စားလေ့ရှိသော မိုက်မဲသော မတတ်မသိသော ကျက်စားရာခေတ်ကိုမသိသော မညီမညွတ်သည့်တောင်၌ လှည့်လည်ကျက်စားခြင်းငှါ မကျွမ်းကျင် မလိမ္မာသော ထိုနွားမ(၏ ဖြစ်ပုံ)ကဲ့သို့ပေတည်း”။

ထို့ကြောင့် ဤယောဂီသည် ထိုပဌမဈာန်၌သာလျှင် ငါးပါးသော အခြင်းအရာတို့ဖြင့် နိုင်နင်းအောင် လေ့ကျင့်မှီဝဲသူ ဖြစ်ရာ၏။

ဝသီဘော်ခေါ် နိုင်နင်းခြင်းငါးပါးကို ပြဆိုချက်

ထိုစကားရပ်၌ အလိုအတိုင်းဖြစ်ခြင်း၊ ဝါ- နိုင်နင်းခြင်းဟူသော ဝသီတို့သည် အာဝဇ္ဇနဝသီ, သမာပဇ္ဇနဝသီ, အဓိဋ္ဌာနဝသီ, ဝုဋ္ဌာနဝသီ, ပစ္စဝေက္ခဏဝသီ-ဟု ငါးပါးရှိ၏။ (ထိုဝသီငါးပါးတို့တွင်) ပဌမဈာန်ကို အလိုရှိရာအရပ်၌ အလိုရှိသော အချိန်၌။ ဝါ-အလိုရှိသောဈာန်အင်္ဂါကို အလိုရှိသလောက်ကာလပတ်လုံး ဆင်ခြင်နိုင်မူ၊ ဆင်ခြင်ခြင်း၌ နှေးကွေးခြင်းမရှိမူ အာဝဇ္ဇနဝသီမည်၏။ ကြွင်းသော (အဓိဋ္ဌာန, ဝုဋ္ဌာန, ပစ္စဝေက္ခဏ) ဝသီတို့ကိုလည်း ဤအတူ ချဲ့အပ်ကုန်၏။

ယခုပြဆိုမည့် စကားသည်ကား ဤဝသီငါးပါး၌ အနက်ကိုပြသော စကားပေတည်း၊ ပဌမဈာန်မှထ၍ ရှေးဦးစွာ ဝိတက်ကိုဆင်ခြင်သော ယောဂီအား ဘဝင်ကိုဖြတ်၍ဖြစ်သော အာဝဇ္ဇန်း၏အခြားမဲ့၌ ဝိတက်ကိုပင်လျှင် အာရုံပြုသော (ဣန္ဒြေထက်သူအား) ဇောလေးကြိမ် (ဣန္ဒြေ

၄၇၇

မထက်လွန်းသူအား) ဇောငါးကြိမ် စော(ကုန်)၏။ ထိုဇောနောင်မှ ဘဝင်နှစ်ကြိမ်ဖြစ်၏။ ထိုဘဝင်နောင်မှ တဖန် ဝိစာရကိုအာရုံပြုသော အာဝဇ္ဇန်းဖြစ်၏၊ (ထို့နောင် ဝိတက်ကို ဆင်ခြင်ရာ၌) ဆိုအပ်ပြီးသော နည်းအတိုင်းပင်လျှင်^၁ ဇောတို့သည် စောကုန်၏။ ဤသို့ ဈာန်အင်္ဂါငါးပါးတို့၌ အခြားအပြတ်မရှိပဲ စိတ်ကိုပို့ခြင်းငှါ စွမ်းနိုင်သောအခါ၌ ထိုယောဂီအား အာဝဇ္ဇနဝသီသည် ပြီးစီး၏။ ခေါင်ထိပ်သို့ရောက်သော ဤပြဆိုခဲ့ပြီးသော (ဘဝင်နှစ်ကြိမ်ခြား၍ ဇောလေးကြိမ်စောသော) အာဝဇ္ဇနဝသီကိုကား မြတ်စွာဘုရား၏ ရေမီးအစုံစသော တန်ခိုးပြာဋိဟာကို ပြရာ၌ [၁၅၀] ရအပ်၏။ အရှင်သာရိပုတ္တရာစသော အခြားပုဂ္ဂိုလ်တို့၏လည်း ဤသို့သဘောရှိသောအခါ၌^၂ (ရအပ်၏)။ (ဘဝင်နှစ်ကြိမ်ခြား၍ လေးကြိမ်စောသော) ဤအာဝဇ္ဇနဝသီထက် ပို၍လျင်မြန်သော အာဝဇ္ဇနဝသီမည်သည် မရှိပေ။

မှတ်ချက်

၁-ဝုတ္တနယာနေဝ- ဆိုအပ်ပြီးသောနည်း ရှိသည်သာလျှင် ဖြစ်ကုန်သော-ဟု အတိအကျမပြန်ပဲ အထက်ပါအတိုင်း လဲလှယ်၍ ပြန်ခြင်းသည် သာ၍ စကားချောသည့်ပြင် နားလည်လွယ်စေရန်လည်း ဖြစ်သည်။

၂-ဤသို့သဘောရှိသော အခါ၌-ဟူသည်ကား အလွန်ထကြွ လုံ့လပြု၍ လျင်သည်ထက် လျင်မြန်စွာ အာဝဇ္ဇနဝသီကို ဖြစ်စေသောအခါ၌-(ဟု ဆိုလို၏)။ (အရှင်သာရိပုတ္တရာစသည်တို့မှာ ရနိုင်သည်ဟု ဆိုသော) ထိုသို့ အလွန်လျင်မြန်စွာဖြစ်သော အာဝဇ္ဇနဝသီသည်လည်း ဖြစ်ချိန်တိုတောင်း၏၊ အနည်းငယ်သော ကာလအတွင်း၌သာ ဖြစ်၏၊ မြတ်စွာဘုရား၏ ရေ မီး စသည် အစုံအစုံသော မဟာပြာဋိဟာကို ပြရာ၌ကဲ့သို့ အလွန်ရှည်ကြာသော အစဉ်ရှိသည်ကား မဟုတ်ပေ။ (ဋီကာ)

၄၇၈

ထိုမှတပါး အရှင်မောဂ္ဂလ္လာန်၏ နန္ဒောပနန္ဒနဂါးမင်းကို ဆုံးမရာ၌ကဲ့သို့ လျင်မြန်စွာ ဝင်စားခြင်းငှါ စွမ်းနိုင်ခြင်းသည် သမာပဇ္ဇနဝသီမည်၏။

လက်ဖျောက်တချက်တီး အတိုင်းအရှည်ရှိသော ခဏပတ်လုံးဖြစ်စေ၊ လက်ဖျောက်ဆယ်ချက်တီး အတိုင်းအရှည်ရှိသော ခဏပတ်လုံးဖြစ်စေ (ဈာန်ကို)ထားခြင်းငှါ စွမ်းနိုင်ခြင်းသည် အဓိဋ္ဌာနဝသီမည်၏။ ထို့အတူ (လက်ဖျာက်တချက်တီးခန့်ဖြစ်စေ, ဆယ်ချက်တီးခန့်ဖြစ်စေ, ဈာန်ဝင်စား၍ ဈာန်မှ) လျင်မြန်စွာထခြင်းငှါ စွမ်းနိုင်ခြင်းသည် ဝုဋ္ဌာနဝသီမည်၏။ ထို(အဓိဌာနဝသီ, ဝုဋ္ဌာနဝသီ) နှစ်ပါးကို ပြခြင်းငှါ ဗုဒ္ဓရက္ခိတထေရ်၏ ဝတ္ထုကို ပြဆိုသင့်ပေသည်။

ဝတ္ထုအကျယ်မှာ ထိုအရှင်မြတ်သည် ရဟန်းရှစ်ဝါရ၍ အရှင်မဟိန္ဒမထေရ်တို့ ဆင်းသက်ရာ သရက်ကုန်းတွင် မဟာရောဟဏဂုတ္တမထေရ်အား သူနာပြုစုရန် ကြွလာသော တန်ခိုးရှင်ရဟန်းတော် သုံးသောင်းတို့၏အလယ်၌ ထိုင်နေစဉ် မထေရ်အား ယာဂုကပ်သော နဂါးမင်းကို သုတ်ချီမည်-ဟု ကောင်းကင်မှ ထိုးဆင်းလာသော ဂဠုန်မင်းကိုမြင်လျှင် ချက်ခြင်းပင် တောင်ကိုဖန်ဆင်း၍ နဂါးမင်းကို လက်မောင်း၌ကိုင်လျက် ထိုဖန်ဆင်းထားသော တောင်ခေါင်းသို့ ဝင်လေ၏။ ဂဠုန်မင်းသည် တောင်၌ ခိုက်မိ၍ ပြန်ပြေးလေ၏။ မဟာရောဟဏဂုတ္တမထေရ်က “ငါ့ရှင်တို့ အကယ်၍သာ ဗုဒ္ဓရက္ခိတမရှိလျှင် (ငါတို့)အားလုံးပင် အကဲ့ရဲ့ခံကြရပေတော့မည်”ဟု မိန့်ဆိုလေ၏။

ပစ္စဝေက္ခဏဝသီကိုကား အာဝဇ္ဇနဝသီဖြင့်ပင်လျှင် ဆို(အပ်)ပြီး ဖြစ်လေပြီ။ မှန်ပေ၏၊ ထိုအာဝဇ္ဇနဝသီမှာ အာဝဇ္ဇန်း၏အခြားမဲ့၌ဖြစ်သော ဇောတို့သည် ရှုဆင်ခြင်တတ်သော ပစ္စဝေက္ခဏာဇောတို့ပင်တည်း။ ဤတွင် စကားတရပ်ပြီး၏။

၄၇၉

ဒုတိယဈာန်ကို ဖွင့်ပြချက်

၇၉။ ဤဝသီငါးပါး၌ နိုင်နင်းအောင် လေ့လာမှီဝဲပြီးသော ယောဂီသည်^၁ ကျေပြွန်အောင် ဝင်စားထားသော ပဌမဈာန်မှထ၍ “ဤ(ပဌမဈာန်)သမာပတ်သည် နီဝရဏဟူသော ရန်သူနှင့် နီးကပ်၏” ဟူ၍၎င်း၊ ဝိတက် ဝိစာရတို့ ရုန့်ရင်းကြမ်းတမ်းသောကြောင့် (ဈာန်)အင်္ဂါ အားနည်း၏” ဟူ၍၎င်း (ဆင်ခြင်လျက်) ထိုပဌမဈာန်၌ အပြစ်ကိုမြင်၍ ဒုတိယဈာန်ကို ငြိမ်သက်သောတရားဟု နှလုံးသွင်းလျက် ပဌမဈာန်၌ နှစ်သက်တွယ်တာခြင်းကို ကုန်ခန်းစေ၍ ဒုတိယဈာန်ကိုရခြင်းငှါ ဘာဝနာအားထုတ်ခြင်းကို ပြုအပ်၏။ ထိုသို့အားထုတ်လျှင် ပဌမဈာန်မှထ၍ သတိရလျက်^၂ သမ္ပဇဉ်ခေါ် ဆင်ခြင်ဉာဏ်^၃နှင့် ပြည့်စုံလျက် ဈာန်အင်္ဂါတို့ကိုဆင်ခြင်သော ထိုယောဂီအား ဝိတက် ဝိစာရတို့သည် ရုန့်ရင်းကြမ်းတမ်းသောအားဖြင့် ထင်ကုန်၏၊ ပီတိနှင့် သုခသည်၎င်း, ဧကဂ္ဂတာသည်၎င်း ငြိမ်သက်သောအားဖြင့် ထင်လာ၏၊ ထိုသို့ ထင်လာသောအခါ၌ ထိုယောဂီသည်

မှတ်ချက်

၁- ယောဂီသည်.. ဈာန်မှထ၍.. (ဆင်ခြင်လျှင်).. မြင်၍.. နှလုံးသွင်းလျက်.. ကုန်ခန်းစေ၍.. အားထုတ်ခြင်းကို ပြုအပ်၏-ဟု စပ်ပါ။

၂- သတော- သတိရလျက်- အမှတ်ရလျက်-ဟူသော စကားဖြင့် ဈာန်အင်္ဂါတို့ကိုဆင်ခြင်ရန် သတိရခြင်းကိုပင် ယူအပ်၏။ အကယ်၍ ထိုသို့သတိမရခဲ့ပါမူ တခြားကို နှလုံးသွင်းလျက် အချိန်ကုန်လွန်သွားလေရာ၏။

၃-ဤအရာ၌ သမ္ပဇဉ်ဉာဏ်ဟူသည်မှာ အကျိုးရှိ မရှိ ဆင်ခြင်သော သာတ္ထကသမ္ပဇဉ်နှင့် သင့်လျော်သည် မသင့်လျော်သည်ကို ဆင်ခြင်သော သပ္ပါယသမ္ပဇဉ်များသာ ဖြစ်သင့်ပေသည်။ သမာဓိဉာဏ်များဖြစ်အောင် အားထုတ်ဆဲမဟုတ်၍ ဂေါစရသမ္ပဇဉ်နှင့် အသမ္မောဟသမ္ပဇဉ်များကား ဖြစ်ဖွယ်မရှိပေ။

၄၈၀

ရုန့်ရင်းကြမ်းတမ်းသော အင်္ဂါကို ပယ်ခြင်းငှါ၎င်း၊ ငြိမ်သက်သောအင်္ဂါကို ရခြင်းငှါ၎င်း ထိုပထဝီကသိုဏ်း ပဋိဘာဂနိမိတ်ကိုပင်လျှင် “မြေ မြေ”ဟု အဖန်ဖန်အထပ်ထပ် နှလုံးသွင်းအပ်၏၊ ထိုသို့ နှလုံးသွင်းနေစဉ်^၁ “ယခုအခါ ဒုတိယဈာန် ဖြစ်ပေါ်တော့မည်”ဟု (ဆိုသင့်သော ဇောဝါရ၌) ဘဝင်ကိုဖြတ်၍ ထိုပထဝီကသိုဏ်းနိမိတ်ကိုပင် အာရုံပြုလျက် မနောဒွါရာဝဇ္ဇန်း [၁၅၁] ဖြစ်၏။ ထို့နောင်မှ ထိုပထဝီကသိုဏ်း အာရုံ၌ပင်လျှင် ဇော လေးကြိမ်, ငါးကြိမ် စော(ကုန်)၏။ ယင်း ဇော လေးကြိမ်, ငါးကြိမ်တို့၏ အဆုံး၌ တခုသော (စတုတ္ထ သို့မဟုတ် ပဉ္စမ)ဇောသည် ရူပါဝစရ ဒုတိယဈာန် ဇောပေတည်း။ ကြွင်းသော သုံးကြိမ်, လေးကြိမ်သော ဇောတို့သည် (ပရိကံ ဥပစာ အနုလုံ ဂေါတြဘူ-ဟု) ဆိုအပ်ပြီးသော အပြားရှိသည်သာလျှင်ဖြစ်သော ကာမာဝစရဇောတို့ပေတည်း။ ဤကား ဒုတိယဈာန်ကိုရပုံ အစဉ်ပေတည်း။

ဤမျှသော ဘာဝနာအစဉ်ဖြင့် ဤယောဂီသည် “ဝိတက် ဝိစာရတို့၏ ငြိမ်းခြင်းကြောင့် (အဇ္စျတ္တ)-မိမိသန္တာန်၌ဖြစ်သော (သမ္ပသာဒန) ကြည်လင်သော၊ (တနည်း) စိတ်ကို ကြည်လင်စေတတ်သော စိတ်၏ ဧကောဒိ(မည်သော သမာဓိ)ကို ပွါးစေတတ်သော ဝိတက်မရှိ ဝိစာရမရှိသော (ပဌမဈာန်)သမာဓိကြောင့်ဖြစ်သော ပီတိသုခရှိသော ဒုတိယဈာန်ကို ပြည့်စုံစေ၍ နေ၏^၂”။ ဤသို့နေသော ဤယောဂီသည် အင်္ဂါနှစ်ပါးကို

မှတ်ချက်

၁-မနသိကရောတော-ပုဒ်ကို မြန်မာစကား ချောစေရန် “နှလုံးသွင်းအပ်၏၊ ထိုသို့ နှလုံးသွင်းနေစဉ်”ဟု ဝါကျပါ ခွဲ၍ ပြန်ထားသည်။

၂-ဤအဖွင့်အပိတ် ကော်မာအတွင်း၌ရှိသော “ဝိတက် ဝိစာရတို့၏ ငြိမ်းခြင်းကြောင့် ။ပ။ နေ၏”ဟူသော စကားရပ်သည် ဘုရားဟောပါဠိမှ ထုတ်ဆောင်၍ ပြထားသောစကား ဖြစ်သည်။ ထို့ကြောင့် ထိုစကားရပ်ကို နောက်၌ ဖွင့်ပြသွားလိမ့်မည်။

၄၈၁

ပယ်ပြီးသည်ဖြစ်၍ အင်္ဂါသုံးပါးနှင့်ပြည့်စုံသော ကောင်းခြင်းသုံးပါးနှင့်(လည်း) ပြည့်စုံသော လက္ခဏာဆယ်ပါးနှင့်(လည်း) ပြည့်စုံသော ပထဝီကသိုဏ်း(ကို အာရုံပြုသော) ဒုတိယဈာန်ကို ရ၏။

ဒုတိယ ဈာနကထာ၏ အဖွင့်

၈၀။ ထိုဒုတိယဈာန်ကို ပြရာစကားရပ်၌ “ဝိတက် ဝိစာရတို့၏ ငြိမ်းခြင်းကြောင့်”ဟူသည်မှာ ဝိတက်နှင့် ဝိစာရဟူသော ဤနှစ်ပါးတို့၏ ငြိမ်းခြင်းကြောင့် (ဤနှစ်ပါးတို့ကို) လွန်မြောက်ခြင်းကြောင့်၊ ဒုတိယဈာန်ခဏ၌ ထင်ရှားမဖြစ်ခြင်းကြောင့်-ဟု ဆိုလို၏။ ပဌမဈာန်၌(ဖြစ်သော) ဖဿစသောတရားတို့က တပါးတခြားတို့သာလျှင်ဖြစ်၍ ဤဒုတိယဈာန်၌(ဖြစ်သော ဖဿစသော တရားတို့က) တပါးတခြားတို့သာလျှင် ဖြစ်သောကြောင့် ပဌမဈာန်၌ဖြစ်သော တရားတို့အားလုံးပင် ထိုဒုတိယဈာန်၌ မရှိကြပေ။ ထိုသို့ပင် မရှိကြငြားသော်လည်း ရုန့်ရင်း ရုန့်ရင်းသောအင်္ဂါကို လွန်မြောက်ခြင်းကြောင့် ပဌမဈာန်မှ တခြားဖြစ်သော ဒုတိယဈာန်စသည်တို့ကို ရပေသည်-ဟု ပြတော်မူခြင်းငှါ “ဝိတက်နှင့် ဝိစာရတို့၏ ငြိမ်းခြင်းကြောင့်”ဟု ဤသို့ ဟောတော်မူ(အပ်)၏-ဟု သိအပ်ပေသည်။

အဇ္ဈတ္တံ (မိမိသန္တာန်၌ဖြစ်သော)-ဟူသော ဤစကား၌ နိယကဇ္စျတ္တကို^၁

မှတ်ချက်

၁- မြတ်စွာဘုရား၏ ဒေသနာတရားတော်၌ အဇ္ဈတ္တ-ဟု ဟောထားသော တရားများသည် (၁) ဂေါစရဇ္စျတ္တ၊ (၂) နိယကဇ္စျတ္တ၊ (၃) အဇ္ဈတ္တဇ္စျတ္တ၊ (၄) ဝိသယဇ္ဈတ္တ-ဟူ၍ ၄-မျိုး ရှိ၏။ ထိုတွင် သမထ ဝိပဿနာတို့ဖြင့် ရှုအပ်သော အာရုံကို ဂေါစရဇ္ဈတ္တ-ဟု ခေါ်သည်။ ပုဂ္ဂိုလ်အသီးအသီး၏ ကိုယ်တွင်းသန္တာန်၌ရှိသော တရားအပေါင်းကို နိယကဇ္စျတ္တ-ဟု ခေါ်သည်၊ စက္ခု သောတ ဃာန ဇိဝှါ ကာယ မန-ဟူသော အတွင်းအာယတန ၆-ပါးကို အဇ္ဈတ္တဇ္စျတ္တ-ဟု

၄၈၂

အလိုရှိအပ်၏။ ဝိဘင်းကျမ်း၌ကား “အဇ္ဈတ္တံ ပစ္စတ္တံ”^၁ဟူ၍ ဤမျှကိုသာ ဟောတော်မူ(အပ်)၏။ ယင်းသို့ နိယကဇ္စျတ္တကိုသာ အလိုရှိအပ်သောကြောင့် မိမိ၌ဖြစ်သော မိမိသန္တာန်၌ဖြစ်သော^၂-ဟူသော ဤအနက်ကို ဤအဇ္ဈတ္တံ-ပုဒ်၌ (အလိုရှိအပ်ပေသည်)။ သမ္ပသာဒနံ (ကြည်လင်သည်- ကြည်လင်စေသည်)-ဟူသော ဤပုဒ်၌ သဒ္ဓါကို သမ္ပသာဒန-ဟု ဆိုအပ်၏။ ထိုသဒ္ဓါနှင့် ယှဉ်ခြင်းကြောင့် ဈာန်ကိုလည်း သမ္ပသာဒန-ဟု (ဆိုအပ်၏)။ (အဘယ်ကဲ့သို့နည်းဟူမူ) ညိုသောအဆင်းနှင့် ယှဉ်ခြင်းကြောင့် (အဝတ်ကို) အဝတ်ညို-ဟု (ဆိုရသကဲ့သို့ပင်တည်း)။ တနည်း ဖွင့်ပြရလျှင် ဈာန်သည်^၃ သဒ္ဓါနှင့် ပြည့်စုံသောကြောင့်၎င်း၊ လှုပ်ချောက်ချားတတ်သော ဝိတက် ဝိစာရတို့ကို ငြိမ်းစေသောကြောင့်၎င်း စိတ်ကို ကြည်လင်စေတတ်၏။ ထို့ကြောင့်လည်း (ဈာန်ကို) သမ္ပသာဒန-ဟု ဆိုအပ်ပေသည်။ ဤဒုတိယအနက်အဖွင့် အတ္ထဝိကပ်၌ “စိတ်ကို ကြည်လင်စေသော”ဟု ပုဒ်စပ်ခြင်းကို သိအပ်ပေသည်^၄။ ရှေ့အတ္ထဝိကပ်၌ကား “စေတသော-စိတ်၏”

မှတ်ချက်

ခေါ်သည်။ မြတ်စွာဘုရားတို့၏ အစိုးရရာဖြစ်သော ဖလသမာပတ်ကို ဝိသယဇ္စျတ္တဟု ခေါ်သည်။ ထိုတွင် ဤအရာ၌ ဈာန်သည် မိမိ၏သန္တာန်၌ ဖြစ်သောကြောင့် ယင်းကို နိယကဇ္ဈတ္တ-ဟု ဆိုပေသည်။

၁- အဓိ+ အတ္တ = အဇ္စျတ္တ- မိမိ၌ဖြစ်သည်။ မိမိသန္တာန်၌ ဖြစ်သည်။ ပတိ + အတ္တ = ပစ္စတ္တ- အသီးအသီးသော မိမိ၌ဖြစ်သည်။ ပုဂ္ဂိုလ်အသီးအသီး၌ ဖြစ်သည်။

၂-ဤ၂-ပုဒ်သည် အဇ္စျတ္တပုဒ်၏ အနက်ချည်း ဖြစ်သည်၊ ၂-ပုဒ်လုံး အရတူ၏။

၃- ဈာန်သည်.. စိတ်ကို ကြည်လင်စေတတ်၏-ဟု စပ်ပါ။

၄- ဈာန်က စိတ်ကို ကြည်လင်စေတတ်သည်-ဟူသော အနက်အဖွင့် အရအားဖြင့် ပါဠိ၌ သမ္ပသာဒနံ စေတသော-ဟူသော ၂-ပုဒ်ကို စေတသော (စိတ်ကို) သမ္ပသာဒနံ (ကြည်လင်စေတတ်သော)ဟု ရှေ့နောက်ပြန်၍ စပ်ရန် ပြသည်။

၄၈၃

ဟူသောပုဒ်ကို “ဧကောဒိဘာဝံ- မြတ်သောသမာဓိကို ဖြစ်စေတတ်သော”ဟူသော ပုဒ်နှင့် ယှဉ်စပ်အပ်၏^၁။

ထို“စေတသော ဧကောဒိဘာဝံ”ဟူသော စကားရပ်၌ ယခုပြမည့် စကားသည်ကား (ထိုနှစ်ပုဒ်တို့၏)အနက်ကို ယှဉ်စပ်ပြသော စကားပေတည်း။ မြတ်သည်ဖြစ်၍ တက်တတ်သောကြောင့် ဧကောဒိ-မည်၏^၂။ ဝိတက် ဝိစာရတို့က မလွှမ်းမိုး မနှိပ်စက်သောကြောင့် မြတ်သည်ဖြစ်၍ တက်တတ်၏-ဟူသော အနက်ကို (ဆိုလို၏)။ မှန်ပေ၏၊ လောက၌ မြတ်သောသဘောကိုလည်း ဧကော-ဟု ဆိုအပ်၏။ တနည်းဖွင့်ပြရလျှင် ဝိတက် ဝိစာရကင်းခြင်းကြောင့် အဖော်မမှီး တဦးတည်း(တက်တတ်၏)၊ ဤအကြောင်းကြောင့်လည်း (ဧကော-ဟု ဆိုသင့်၏^၃။ နောက်တနည်း ဖွင့်ပြရလျှင် ယှဉ်ဘက်တရားတို့ကို ထစေတတ်သောကြောင့် ဥဒိမည်၏။ ထကြွ ဖြစ်ပေါ်စေတတ်၏-ဟူသော အနက်ကို (ဆိုလို၏)။ မြတ်သော အနက်သဘောကြောင့် ဧက-မည်သော တရားသည် (ယှဉ်ဘက်တရားတို့ကို ထကြွဖြစ်ပေါ်စေတတ်သောကြောင့်) ဥဒိလည်းမည်၏၊ ဤအကြောင်းနှစ်ပါးကြောင့်

မှတ်ချက်

၁- ကြည်လင်သော သဒ္ဓါနှင့် ယှဉ်သောကြောင့် ဈာန်သည် သမ္ပသာဒနမည်၏ဟု ပြခဲ့သော ပဌမအနက်အဖွင့် အရအားဖြင့် စေတသော ဧကောဒိဘာဝံ-ဟူသော ပါဌ်၌ သူ့ရှိရင်းအတိုင်းပင် အစဉ်လိုက်စပ်ရန် ပြသည်။

၂- ဧက-မြတ်သည် + ဥဒိ-တက်တတ်- ဖြစ်တတ်သည် = ဧကောဒိ- မြတ်သည်ဖြစ်၍ တက်သည်-ဖြစ်သည်။

၃-ဧက-တခုတည်း- တကိုယ်တည်း + ဥဒိ-တက်သည်- ဖြစ်သည် = ဧကောဒိ- တကိုယ်တည်း တက်သည်- တကိုယ်တည်း ဖြစ်သည်။

၄၈၄

ဧကောဒိ-မည်၏^၁၊ [၁၅၂] ဤဧကောဒိ-ဟူသော အမည်သည် သမာဓိ၏ အမည်ပေတည်း။ ဤသို့ ဧကောဒိ-မည်သော သမာဓိကို ပွါးစေတတ်သောကြောင့် ဤဒုတိယဈာန်သည် ဧကောဒိဘာဝမည်၏။ ထိုဧကောဒိသည် စိတ်၏ (ဧကောဒိသာတည်း)၊ (တိတ္ထိတို့ ကြံဆအပ်သော) သတ္တနှင့် ဇီဝ၏

မှတ်ချက်

၁- ဧက- မြတ်သည် + ဥဒိ- ဖြစ်စေတတ်သည် = ဧကောဒိ- မြတ်သည်ဖြစ်၍ (ယှဉ်ဘက်တရားတို့ကို ဖြစ်စေတတ်သည်။ တနည်းအားဖြင့် ကြံရလျှင် ဧကောဓိ-မှ ဧကောဒိ-ဟု ပြောင်းလဲလာသည်ဟူ၍လည်း ကြံသင့်၏။ ထိုသို့ကြံလျှင် ဧက-တခုတည်းသော + ဩဓိ- အပိုင်းအခြား = ဧကောဓိ-မှ ဧကောဒိ- တခုတည်းသော အပိုင်းအခြားရှိသော သမာဓိ။ ဆိုလိုသည်မှာ သမာဓိမရင့်သေးမီကဆိုလျှင် ရှေးရှေးသမာဓိများနှင့် နောက်နောက်သမာဓိများသည် တည်ကြည်ပုံချင်းမတူ၊ ကွဲပြားလျက်ရှိ၏၊ သမာဓိ ရင့်ကျက်ထက်သန်သော အခါ၌မူ ရှေးရှေးသမာဓိနှင့် နောက်နောက်သမာဓိသည် တည်ကြည်ပုံ အပိုင်းအခြားအားဖြင့် တူညီလျက် ရှိ၏၊ ပဌမစိတ် ဒုတိယစိတ် စသည်နှင့်ယှဉ်သော သမာဓိနှင့် ဒုတိယစိတ် တတိယစိတ် စသည်နှင့်ယှဉ်သော သမာဓိသည် တည်ကြည်ပုံ တူညီလျက်ရှိ၏။ ဤသို့သောသမာဓိကို ဆိုသည်ဟု ယူသင့်၏။ ထို့ကြောင့်ပင် သမာဓိ အချိုးကျလာပုံကို ပြရာပါဠိ (မ ၃၊ ၁၃၁။ အံ ၁၊ ၄၇၅။ ပဋိသံ ၂၉၁-စသည်)တို့၌ ဧကောဒိ ဟောတိ- တည်ကြည်ပုံတူသော အပိုင်းအခြားရှိသည် ဖြစ်ပေ၏-ဟု ဟောတော်မူပေသည်။ ထိုပါဌ်တို့၌ ယခုဖွင့်ပြသော အဋ္ဌကထာ အနက်အရဆိုလျှင် မြတ်သည်ဖြစ်၍ တက်သည် ဖြစ်ပေ၏-ဟူ၍၎င်း၊ တခုတည်းဖြစ်၍ တက်သည် ဖြစ်ပေ၏ဟူ၍၎င်း၊ မြတ်သည်ဖြစ်၍ ယှဉ်ဘက်တို့ကို ဖြစ်စေတတ်သည် ဖြစ်ပေ၏-ဟူ၍၎င်း အနက်ပြန်ရပေလိမ့်မည်၊ နားလည်ရန် ခက်၏။ ထို့ပြင် ထိုပါဌ်သည် ဒုတိယဈာန်ကိုသာပြသော စကားမဟုတ်ပေ၊ ပဌမဈာန်သမာဓိ ကာမာဝစရသမာဓိကိုလည်း ပြသောစကား ဖြစ်ပေသည်၊ ထို့ကြောင့် ဝိတက် ဝိစာရကင်း၍ အဖော်မမှီး တကိုယ်တည်း ဖြစ်သည်-ဟူသော အနက်ကား ထိုပါဌ်၌ မရသင့်ပေ။

၄၈၅

ဧကောဒိမဟုတ်ပေ၊ ထို့ကြောင့် ဤဒုတိယဈာန်ကို “စေတသော ဧကောဒိဘာဝံ”ဟု^၁ ဟောတော်မူ(အပ်)ပေသည်။

ဤသဒ္ဓါသည်၎င်း၊ ဧကောဒိမည်သော ဤသမာဓိသည်၎င်း ပဌမဈာန်၌လည်း ရှိသည်မဟုတ်ပါလော၊ သို့ရှိပါလျက် အဘယ့်ကြောင့် ဤဒုတိယဈာန်ကိုသာလျှင် “သမ္ပသာဒနံ စေတသော ဧကောဒိဘာဝံ”ဟု ဟောတော်မူပါသနည်း-ဟု စောဒနာငြားအံ့။ ဖြေဆိုအပ်ပေ၏၊ အဖြေကား ထိုပဌမဈာန်သည် ဝိတက် ဝိစာရတို့၏ လှုပ်ချောက်ချားခြင်းကြောင့် လှိုင်းတံပိုးတို့ဖြင့် ရောပြွမ်းသော ရေကဲ့သို့ ကောင်းစွာ မကြည်လင်ပေ။ ထို့ကြောင့် (ထိုပဌမဈာန်၌) သဒ္ဓါရှိသော်လည်း “သမ္ပသာဒနံ”ဟု ဟောတော်မမူပေ။ ထိုမှတပါး ကောင်းစွာ မကြည်သောကြောင့်ပင် ထိုပဌမဈာန်၌ သမာဓိသည်လည်း ကောင်းစွာမထင်ရှားပေ။ ထို့ကြောင့် “ဧကောဒိဘာဝံ”ဟူ၍လည်း ဟောတော်မမူပေ။ ဤဒုတိယဈာန်၌ကား ဝိတက် ဝိစာရတို့၏ နှောက်ယှက်ခြင်းမရှိသောကြောင့် အခွင့်ရသည်ဖြစ်၍ သဒ္ဓါသည် အားကောင်း၏။ အားကြီးသော သဒ္ဓါဟူသောအဖော်ကို ရခြင်းကြောင့်ပင်လျှင် သမာဓိသည်လည်း ထင်ရှား၏။ ထို့ကြောင့် ဤဒုတိယဈာန်ကိုသာလျှင် ဤသို့ (သမ္ပသာဒနံ စေတသော ဧကောဒိဘာဝံ-ဟု) ဟောတော်မူ(အပ်)ပေသည်-ဟု သိအပ်ပေသည်။ ဝိဘင်းကျမ်း၌ကား “သဒ္ဓါသည် ယုံကြည်ခြင်းသည် သက်ဝင်ယုံကြည်ခြင်းသည် အလွန် ကြည်လင်ခြင်းသည် “သမ္ပသာဒန”မည်၏။ စိတ်၏ တည်ခြင်းသည် ။ပ။ ကောင်းစွာထားခြင်းသည် “စေတသော ဧကောဒိဘာဝ” မည်၏”ဟု ဤမျှကိုသာလျှင် ဟောတော်မူ(အပ်)၏။ ဤသို့ ဟောတော်မူ(အပ်)သော

မှတ်ချက်

၁-စေတသော ဧကောဒိဘာဝံ- စိတ်၏ ဧကောဒိ(မည်သော သမာဓိ)ကို ပွါးစေတတ်သော။

၄၈၆

ထိုဝိဘင်းပါဠိစကားနှင့် (သဒ္ဓါနှင့်ယှဉ်ခြင်းကြောင့်-စသော) ဤအနက်အဖွင့်သည် အကြင်အခြင်းအရာဖြင့် မဆန့်ကျင်၊ စင်စစ် နှီးလည်းနှီးနှောမိ၏။ ညီလည်းညီ၏၊ ထိုအခြင်းအရာဖြင့် သိ(အပ်)ပေသည်။

၈၁။ အဝိတက္ကံ အဝိစာရံ (ဝိတက်မရှိ ဝိစာရမရှိသော)-ဟူသည်ကား ဘာဝနာဖြင့် ပယ်ပြီးဖြစ်သောကြောင့် ထိုဈာန်၌ ဝိတက်မရှိ၊ သို့မဟုတ် ထိုဈာန်အား ဝိတက်မရှိ၊ ထို့ကြောင့် (ထိုဈာန်သည်) အဝိတက္ကမည်၏^၁။ ဤနည်းဖြင့်ပင်လျှင် အဝိစာရမည်၏^၂။ ဝိဘင်းကျမ်း၌လည်း “ဤသို့လျှင် ဤဝိတက်သည်၎င်း၊ ဤဝိစာရသည်၎င်း ငြိမ်းကုန်၏၊ ငြိမ်းစေအပ်ကုန်၏။ အထူးသဖြင့် ငြိမ်းကုန်၏၊ ချုပ်ခြင်းသို့ရောက်ကုန်၏၊ အထူးသဖြင့် ချုပ်ခြင်းသို့ရောက်ကုန်၏။ (ပျက်ခြင်းသို့) ရောက်စေအပ်ကုန်၏၊ အထူးသဖြင့် (ပျက်ခြင်းသို့) ရောက်စေအပ်ကုန်၏၊ ခြောက်သွေ့စေအပ်ကုန်၏။ အထူးသဖြင့် ခြောက်သွေ့စေအပ်ကုန်၏၊ အစွန်းမျှမကျန်ရအောင် ကင်းသည်ကို ပြုအပ်ကုန်၏၊ ထို့ကြောင့် (ထိုဒုတိယဈာန်ကို) “အဝိတက္ကံ အဝိစာရံ (ဝိတက်မရှိ ဝိစာရမရှိသော)-ဟု ဆိုအပ်၏”ဟူ၍ ဟောတော်မူ(အပ်)ပေသည်။

ဤနေရာ၌ “ဝိတက် ဝိစာရတို့၏ ငြိမ်းခြင်းကြောင့်”ဟူသော ဤစကားဖြင့် (ဝိတက် ဝိစာရမရှိခြင်း-ဟူသော) ဤအနက်သည် ပြီးစီးသည်မဟုတ်ပါလော၊ သို့ဖြစ်ပါလျက် အဘယ့်ကြောင့် “ဝိတက်မရှိ ဝိစာရမရှိသော”ဟု တဖန် ဟောတော်မူပြန်ပါသနည်း”ဟု (စောဒကပုဂ္ဂိုလ်က) စောဒနာ၏။ (အဖြေကို) ဆိုပေအံ့၊ ဤစောဒကဆရာဆိုသော စကားသည်

မှတ်ချက်

၁- အ-မရှိ + ဝိတက္က-ဝိတက် = အဝိတက္က- ဝိတက်မရှိသော (ဈာန်)။

၂- အ-မရှိ + ဝိစာရ-ဝိစာရ = အဝိစာရ- ဝိစာရမရှိသော (ဈာန်)။

၄၈၇

ဤသို့(ဆိုသည့်အတိုင်း) မှန်ပေ၏၊ ဤ(ဝိတက် ဝိစာရမရှိခြင်း-ဟူသော) ဤအနက်သည် ပြီးစီးသည်သာတည်း၊ သို့ရာတွင် (ဝိတက် ဝိစာရတို့၏ ငြိမ်းခြင်းကြောင့်-ဟူသော) ဤစကားသည် (ဝိတက် ဝိစာရမရှိခြင်းမျှ-ဟူသော) အနက်ကို ပြတတ်သည်မဟုတ်ပေ။ “ရုန့်ရင်း ရုန့်ရင်းသော အင်္ဂါကို လွန်မြောက်ခြင်းကြောင့် ပဌမဈာန်မှ တခြားဖြစ်သော ဒုတိယဈာန်စသည်တို့ကို ရပေသည်-ဟု ပြတော်မူခြင်းငှါ ဝိတက် ဝိစာရတို့၏ ငြိမ်းခြင်းကြောင့်ဟု ဤသို့ ဟောတော်မူ(အပ်)၏”ဟူ၍ (ငါတို့)ဆိုခဲ့ကုန်ပြီ မဟုတ်လော။

တနည်းပြရလျှင် ဝိတက် ဝိစာရတို့၏ ငြိမ်းခြင်းကြောင့် ဤဒုတိယဈာန်သည် ကြည်လင်၏၊ ဝါ- ကြည်လင်စေတတ်၏၊ နီဝရဏကိလေသာဟူသော နောက်ကျုခြင်း၏ (ငြိမ်းခြင်းကြောင့် ကြည်လင်သည်) မဟုတ်ပေ။ ထို့ပြင် ဝိတက် ဝိစာရတို့ ငြိမ်းခြင်းကြောင့် (ဤဒုတိယဈာန်သည်) မြတ်သောသမာဓိကို ပွါးစေတတ်၏၊ ဥပစာရဈာန်ကဲ့သို့ [၁၅၃] နီဝရဏတို့ကို ပယ်ခြင်းကြောင့် (မြတ်သောသမာဓိကို ပွါးစေသည်) မဟုတ်ပေ။ ပဌမဈာန်ကဲ့သို့ အင်္ဂါထင်ရှားဖြစ်ခြင်းကြောင့် (မြတ်သောသမာဓိကို ပွါးစေသည်)လည်း မဟုတ်ပေ၊ ဤသို့ “ဝိတက္က ဝိစာရာနံ ဝူပသမာ^၁”ဟူသော ဤစကားသည် ကြည်လင်ခြင်း၊ ဝါ- ကြည်လင်စေခြင်းနှင့် မြတ်သောသမာဓိကို ပွါးစေခြင်းတို့၏ အကြောင်း(ဖြစ်သည်)ကို ပြတတ်၏၊ ထို့ပြင် (ဤဒုတိယဈာန်သည်) ဝိတက် ဝိစာရတို့၏ ငြိမ်းခြင်းကြောင့် ဝိတက်လည်း မရှိ၊ ဝိစာရလည်း မရှိခြင်းဖြစ်၏၊ တတိယဈာန် စတုတ္ထဈာန်တို့ကဲ့သို့၎င်း၊ စက္ခုဝိညာဏ်စသည်တို့ကဲ့သို့၎င်း (ပင်ကိုသဘောအားဖြင့်ပင်) မရှိခြင်းကြောင့် ဝိတက်လည်းမရှိ ဝိစာရလည်းမရှိသည် မဟုတ်ပေ၊ ဤသို့

မှတ်ချက်

၁-ဝိတက္ကဝိစာရာနံ ဝူပသမာ- ဝိတက် ဝိစာရတို့၏ ငြိမ်းခြင်းကြောင့်။

၄၈၈

(ဤဝိတက္ကဝိစာရာနံ ဝူပသမာ^၁-ဟူသော စကားသည်) ဝိတက် ဝိစာရ မရှိခြင်း၏ အကြောင်းကိုလည်း ပြတတ်၏၊ ဝိတက် ဝိစာရမရှိခြင်းမျှကိုသာ ပြသည်မဟုတ်ပေ။ “အဝိတက္ကံ အဝိစာရံ”ဟူသော ဤစကားသည်ကား ဝိတက် ဝိစာရ မရှိခြင်းကိုမျှသာ ပြတတ်၏။ ထို့ကြောင့် (ဝိတက္ကဝိစာရာနံ ဝူပသမာ-ဟူသော) ရှေ့စကားကို ဆိုပြီးသော်လည်း (အဝိတက္ကံ အဝိစာရံ-ဟူသော နောက်စကားကို) ဆိုသင့်သည်သာလျှင်တည်း၊ ဤတွင် စကားတရပ်ပြီး၏။

သမာဓိဇံ (သမာဓိကြောင့်ဖြစ်သော)- ဟူသည်ကား ပဌမဈာန်သမာဓိကြောင့် (ဖြစ်သော ဈာန်)၊ သို့မဟုတ် ယှဉ်ဘက်သမာဓိကြောင့်ဖြစ်သော (ဈာန်)-ဟူသော အနက်ကို (ဆိုလို၏)။ ထို(ယှဉ်ဘက်သမာဓိကြောင့် ဖြစ်သည်ဟူသော စကားရပ်)၌^၂ ပဌမဈာန်သည်လည်း ယှဉ်ဘက်သမာဓိကြောင့် ဖြစ်သည်ပင် မှန်သော်လည်း ဤဒုတိယဈာန် သမာဓိကိုသာလျှင်^၃ ဝိတက် ဝိစာရတို့၏ လှုပ်ချောက်ချားခြင်းကင်းသဖြင့် အလွန်လျှင် လှုပ်ခြင်းမရှိသောကြောင့်၎င်း^၄၊ အလွန် ကြည်လင်သောကြောင့်၎င်း သမာဓိ-ဟု ဆိုထိုက်ပေသည်။ ထို့ကြောင့် ဤဒုတိယဈာန်၏ ဂုဏ်ကျေးဇူးကို ချီးမွမ်းခြင်းငှါ ဤဒုတိယဈာန်ကိုသာလျှင် “သမာဓိဇံ- သမာဓိကြောင့်ဖြစ်သော”ဟု ဟောတော်မူ(အပ်)ပေသည်။ ပီတိ သုခရှိသော-ဟူသော

မှတ်ချက်

၁- နှာ-၄၈၇၊ မှတ်ချက်-၁-ကို ပြန်ကြည့်။

၂- ထိုစကားရပ်၌ (စောဒနာဖွယ်ကို ရှင်းပြဦးမည်-ဟု) ဆိုလို၏။

၃- ဤဒုတိယဈာန် သမာဓိကိုသာလျှင်.. သမာဓိဟု ဆိုထိုက်ပေသည်-ဟု စပ်ပါ။

၄- လှုပ်ရှားခြင်း အလွန်ကင်းသောကြောင့်၎င်း-ဟု ဆိုလို၏။

၄၈၉

ဤစကားသည် (ပဌမဈာန်ကို ပြဆိုရာစကား၌) ဖွင့်ဆိုခဲ့ပြီးသော နည်းရှိသည်သာလျှင်တည်း။

ဒုတိယ-ဟူသည်ကား ရေတွက်ခြင်း အစဉ်အားဖြင့် နှစ်ခုမြောက်ဖြစ်သောကြောင့် ဒုတိယမည်၏။ ဤဈာန်ကို နှစ်ကြိမ်မြောက် ဝင်စားအပ်သောကြောင့်လည်း ဒုတိယမည်၏။ ထိုမှတပါး “အင်္ဂါနှစ်ပါးကို ပယ်ပြီးသည်ဖြစ်၍ အင်္ဂါသုံးပါးနှင့် ပြည့်စုံသော”ဟု ဆိုခဲ့သောစကား၌ ဝိတက် ဝိစာရတို့ကို ပယ်ခြင်းအားဖြင့် အင်္ဂါနှစ်ပါးပယ်ပြီးဖြစ်ပုံကို သိအပ်ပေသည်။ ဆက်၍ပြဦးအံ့၊ ပဌမဈာန်၏ ဥပစာခဏ၌ နီဝရဏတို့ကို ပယ်အပ်ကုန်သကဲ့သို့ ထို့အတူ ဤဒုတိယဈာန်၏ (ဥပစာခဏ၌) ဝိတက် ဝိစာရတို့ကို ပယ်အပ်သည်ကား မဟုတ်ကုန်။ စင်စစ်သော်ကား၊ ဤဒုတိယဈာန်သည် အပ္ပနာခဏ၌သာလျှင် ထိုဝိတက် ဝိစာရတို့နှင့်ကင်း၍ ဖြစ်ပေသည်^၁။ ထို့ကြောင့် ထိုဝိတက် ဝိစာရတို့ကို ဤဒုတိယဈာန်၏ “ပယ်အင်္ဂါတို့”ဟု ဆိုအပ်ကုန်၏။ ပီတိ သုခ စိတ္တေကဂ္ဂတာဟူသော ဤသုံးပါးတို့၏ ဖြစ်ခြင်းအားဖြင့် အင်္ဂါသုံးပါးနှင့် ပြည့်စုံပုံကို သိအပ်ပေသည်။ ထို့ကြောင့် ဝိဘင်းကျမ်း၌ “ကြည်လင်ခြင်း သမ္ပသာဒနသည် ပီတိသည် သုခသည် စိတ္တေကဂ္ဂတာသည် ဈာန်မည်၏”ဟူသော စကားကို ဟောခြင်းသည်^၂ အခြံအရံနှင့်တကွဖြစ်သော ဈာန်ကို ပြခြင်းငှါ^၃ ပရိယာယ်အားဖြင့် ဟောတော်မူခြင်း ဖြစ်ပေသည်။ စင်စစ်သော်ကား သမ္ပသာဒနကို ချန်ထား၍ မုချအားဖြင့်

မှတ်ချက်

၁-ဝိတက် ဝိစာရတို့နှင့် ကင်းပေသည်-ဟူ၍ပင် ဆိုလို၏။

၂- အကြင်စကားကို ဟောအပ်ပေသည်။ ထိုစကားကို-ဟု အတိအကျပြန်လျှင် မြန်မာစကား မချောလှသောကြောင့် “စကားကို ဟောခြင်းသည်”ဟု လဲလှယ်၍ ပြန်ထားသည်။

၃- ဈာန်ကို သူ့အခြံအရံပါ ပြခြင်းငှါ-ဟု ဆိုလို၏။

၄၉၀

စူးစူးစိုက်စိုက် ရှုခြင်းလက္ခဏာသို့ ရောက်သောအင်္ဂါတို့၏ အစွမ်းအားဖြင့် ဤဈာန်သည် အင်္ဂါသုံးပါးသာ ရှိပေသည်။ (ဤစကားမှာ) “ထိုအခါ၌ အဘယ်အင်္ဂါသုံးပါးရှိသော ဈာန်သည် ဖြစ်သနည်း၊ ပီတိ သုခ စိတ္တေကဂ္ဂတာ(ဟူသော အင်္ဂါသုံးပါးရှိသော ဈာန်ဖြစ်၏)”ဟု (မြတ်စွာဘုရား) ဟောတော်မူသည်နှင့် အညီပေတည်း။ ကြွင်းသော သိဖွယ်ဟူသမျှသည် ပဌမဈာန်၌ ဆိုအပ်ပြီးသော နည်းရှိသည်သာလျှင်တည်း။

တတိယဈာန်ကို ဖွင့်ပြချက်

၈၂။ ဤဆိုခဲ့သည့်အတိုင်း ရအပ်ပြီးသော ထိုဈာန်၌လည်း ဆိုခဲ့သော နည်းဖြင့်ပင်လျှင် ငါးပါးသော အခြင်းအရာတို့ဖြင့် နိုင်နင်းအောင် လေ့လာမှီဝဲပြီးသည်ဖြစ်၍ ကျေပြွန်အောင်ဝင်စားထားသော ဒုတိယဈာန်မှထ၍ “ဤဒုတိယဈာန်သမာပတ်သည် ဝိတက် ဝိစာရဟူသော ရန်သူနှင့် နီးကပ်၏”ဟူ၍၎င်း၊ “ထိုဒုတိယဈာန်၌^၁ စိတ်၏ ပေါ်လွင်သည့်သဘောဖြစ်သော၊ ဝါ- တမျိုးတမည်ဖြစ်၍ တက်ကြွခြင်းသဘောဖြစ်သော [၁၅၄] ပီတိဖြင့် ထိုဒုတိယဈာန်ကို ရုန့်ရင်းကြမ်းတမ်း၏ဟူ၍ ဟောတော်မူပေသည်-ဟု ဆိုအပ်သော ပီတိ၏ ရုန့်ရင်း ကြမ်းတမ်းခြင်းကြောင့် (ဈာန်)အင်္ဂါအားနည်း၏”ဟူ၍၎င်း (ဆင်ခြင်လျက်) ထို ဒုတိယဈာန်၌ အပြစ်ကိုမြင်၍ တတိယဈာန်ကို ငြိမ်သက်သောတရား-ဟု နှလုံးသွင်းလျက် ဒုတိယဈာန်၌ နှစ်သက်တွယ်တာခြင်းကို ကုန်ခန်းစေ၍ တတိယဈာန်ကိုရခြင်းငှါ ဘာဝနာအားထုတ်ခြင်းကို ပြုအပ်၏။ ထိုသို့အားထုတ်လျှင် ဒုတိယဈာန်မှထ၍ သတိရလျက် သမ္ပဇဉ်ခေါ် ဆင်ခြင်ဉာဏ်နှင့် ပြည့်စုံလျက် ဈာန်အင်္ဂါတို့ကို

မှတ်ချက်

၁-ထိုဒုတိယဈာန်၌ (ပါရှိသော) ပီတိဖြင့်-ဟု စပ်ပါ။

၄၉၁

ဆင်ခြင်သော ထိုယောဂီအား ပီတိသည် ရုန့်ရင်းကြမ်းတမ်းသောအားဖြင့် ထင်လာ၏။ သုခသည်၎င်း, ဧကဂ္ဂတာသည်၎င်း ငြိမ်သက်သောအားဖြင့် ထင်လာ၏။ ထိုသို့ထင်လာသောအခါ၌ ထိုယောဂီသည် ရုန့်ရင်းကြမ်းတမ်းသောအင်္ဂါကို ပယ်ခြင်းငှါ၎င်း၊ ငြိမ်သက်သောအင်္ဂါကို ရခြင်းငှါ၎င်း ထိုပထဝီကသိုဏ်း ပဋိဘာဂနိမိတ်ကိုပင်လျှင် “မြေ, မြေ”ဟု အဖန်ဖန် အထပ်ထပ် နှလုံးသွင်းအပ်၏။ ထိုသို့နှလုံးသွင်းနေစဉ်^၁ “ယခုအခါ၌ တတိယဈာန် ဖြစ်ပေါ်တော့မည်”ဟု (ဆိုသင့်သော ဇောဝါရ၌) ဘဝင်ကိုဖြတ်၍ ထိုပထဝီကသိုဏ်းနိမိတ်ကိုပင် အာရုံပြု၍ မနောဒွါရာဝဇ္ဇန်း ဖြစ်၏။ ထို့နောင်မှ ထိုပထဝီကသိုဏ်း အာရုံ၌ပင်လျှင် ဇော လေးကြိမ် ငါးကြိမ် စော(ကုန်)၏။ ယင်း ဇော လေးကြိမ် ငါးကြိမ်တို့၏အဆုံး၌ တခုသော (စတုတ္ထ သို့မဟုတ် ပဉ္စမ)ဇောသည် ရူပါဝစရ တတိယဈာန်ဇောပေတည်း။ ကြွင်းသော (သုံးကြိမ် လေးကြိမ်သော) ဇောတို့သည် (ပရိကံ ဥပစာ အနုလုံ ဂေါတြဘူ-ဟု) ဆိုအပ်ပြီးသော အပြားရှိသည်သာလျှင်ဖြစ်သော ကာမာဝစရဇောတို့ပေတည်း။ ဤကား တတိယဈာန်ကိုရပုံ အစဉ်ပေတည်း။

ဤမျှသော ဘာဝနာအစဉ်ဖြင့် ဤယောဂီသည် “ပီတိကို စက်ဆုပ်ခြင်း (ငြိမ်းစေခြင်း)ကြောင့်၊ တနည်း ပီတိကို လွန်မြောက်ခြင်း (ဝိတက် ဝိစာရတို့ကို ငြိမ်းစေခြင်း)ကြောင့် လျစ်လျူရှုသည်ဖြစ်၍ သတိရှိလျက် သမ္ပဇဉ်ခေါ် ဆင်ခြင်ဉာဏ်နှင့် ပြည့်စုံလျက်နေ၏။ ကာယိကသုခ စေတသိကသုခကို ရူပကာယ နာမကာယဖြင့် ခံစား၏။ တတိယဈာန်နှင့် ပြည့်စုံသော ထိုပုဂ္ဂိုလ်ကို ယင်း တတိယဈာန်ကြောင့် ဘုရားအစရှိသော အရိယာအရှင်မြတ်တို့သည် လျစ်လျူရှုသူ ,သတိရှိသူ, ချမ်းသာစွာနေလေ့ရှိသူ-ဟု ပြော

မှတ်ချက်

၁-ဤ၌လည်း မြန်မာစကား ချောစေရန် မနသိကရောတော-ကို ခွဲ၍ ပြန်ထားသည်။

၄၉၂

ဆိုကြ၏၊ ထိုသို့ ပြောဆိုရခြင်း၏ အကြောင်းဖြစ်သော ထိုတတိယဈာန်ကို ပြည့်စုံစေ၍ နေ၏”^၁၊ (ဤ၌ တိ ပိုဟန်ရှိ၏) ဤသို့နေသော ဤယောဂီသည် အင်္ဂါတပါးကို ပယ်ပြီးသည်ဖြစ်၍ အင်္ဂါနှစ်ပါးနှင့် ပြည့်စုံသော ကောင်းခြင်းသုံးပါးနှင့်(လည်း) ပြည့်စုံသော လက္ခဏာဆယ်ပါးနှင့်(လည်း) ပြည့်စုံသော ပထဝီကသိုဏ်း(ကို အာရုံပြုသော) တတိယဈာန်ကို ရ၏။

တတိယဈာနကထာ၏ အဖွင့်

၈၃။ ထိုတတိယဈာန်ကိုပြရာ စကားရပ်၌ “ပီတိယာ စ ဝိရာဂါ (ပီတိကို စက်ဆုပ်ခြင်းကြောင့်၎င်း)”ဟူရာ၌ ဆိုအပ်ပြီးသော အပြားရှိသော ပီတိကို စက်ဆုပ်ခြင်းသည်၎င်း လွန်မြောက်ခြင်းသည်၎င်း ဝိရာဂါ-စက်ဆုပ်ခြင်း မည်ပေသည်။ ဆက်၍ ရှင်းဦးအံ့၊ ပီတိယာနှင့် ဝိရာဂါနှစ်ပုဒ်တို့၏ အကြား၌ စ-သဒ္ဒါသည် ပေါင်းခြင်းအနက်ရှိ၏၊ ထိုစ-သဒ္ဒါသည် ပီတိကို ငြိမ်းစေခြင်းကိုမူလည်း ပေါင်း၏၊ ဝိတက် ဝိစာရတို့ကို ငြိမ်းစေခြင်းကိုမူလည်း ပေါင်း၏။ ထိုပေါင်းပုံနှစ်မျိုးတို့တွင် ပီတိကို ငြိမ်းစေခြင်းကိုသာလျှင် ပေါင်းသောအခါ၌ “ပီတိကို စက်ဆုပ်ခြင်းကြောင့်၎င်း၊ ထို့ထက်ပို၍ ဆိုရလျှင်၊ ဝါ၊ သည်မျှသာမကသေး (ပီတိကို) ငြိမ်းစေခြင်းကြောင့်၎င်း”ဟု ဤသို့ စကားယှဉ်စပ်ခြင်းကို သိအပ်ပေသည်။ ဆက်၍ ရှင်းပြန်ဦးအံ့၊ ဤစကားယှဉ်စပ်ပုံ၌ ဝိရာဂ-သဒ္ဒါသည် စက်ဆုပ်ခြင်းအနက်ရှိ၏။ ထို့ကြောင့် “ပီတိကို စက်ဆုပ်ခြင်းကြောင့်၎င်း၊ ငြိမ်းစေခြင်းကြောင့်၎င်း”ဟူသော ဤအနက်ကို မှတ်အပ်ပေသည်။ ထိုမှတပါး ဝိတက် ဝိစာရတို့ကို ငြိမ်းစေခြင်းကို ပေါင်းသောအခါ၌ “ပီတိကို လွန်မြောက်ခြင်းကြောင့်၎င်း၊ သည်မျှ

မှတ်ချက်

၁- “....” ဤအဖွင့်အပိတ် ကော်မာတို့၏ အတွင်း၌ရှိသော စကားရပ်သည် ဘုရားဟောပါဠိမှ ထုတ်ဆောင်၍ ပြထားသော စကား ဖြစ်သည်။ ထို့ကြောင့် ထိုစကားရပ်ကို နောက်၌ ဖွင့်ပြသွားလိမ့်မည်။

၄၉၃

သာမကသေး ဝိတက် ဝိစာရတို့ကို ငြိမ်းစေခြင်းကြောင့်၎င်း”ဟု ဤသို့ စကားယှဉ်စပ်ခြင်းကို သိအပ်ပေသည်။ ဆက်၍ ရှင်းဦးအံ့၊ ဤစကားယှဉ်စပ်ပုံ၌ ဝိရာဂ-သဒ္ဒါသည် လွန်မြောက်ခြင်း အနက်ရှိ၏၊ ထို့ကြောင့် “ပီတိကို လွန်မြောက်ခြင်းကြောင့်၎င်း^၁၊ ဝိတက် ဝိစာရတို့ကို ငြိမ်းစေခြင်းကြောင့်၎င်း”ဟူသော အနက်ကို မှတ်အပ်ပေသည်။

ထိုဝိတက် ဝိစာရတို့သည် ဒုတိယဈာန်၌ပင်လျှင် ငြိမ်းခဲ့စေကာမူ ဤတတိယဈာန်၏ လမ်းကြောင်းကို ပြခြင်းငှါ၎င်း၊ ဂုဏ်ကို ချီးမွမ်းခြင်းငှါ၎င်း (ဝိတက် ဝိစာရတို့ကို ငြိမ်းစေခြင်းကြောင့်-ဟူသော) ဤစကားကို (ပေါင်းဆည်း၍) ဆိုခဲ့ပေသည်^၂။ မှန်ပေ၏၊ “ဝိတက် ဝိစာရတို့ကို ငြိမ်းစေခြင်းကြောင့်ဟု ဆိုလျှင် ဝိတက် ဝိစာရတို့၏ ငြိမ်းခြင်းသည် [၁၅၅] ဤတတိယဈာန်၏လမ်းကြောင်း စင်စစ်ဖြစ်ပေသည်-ဟူသော ဤသဘောသည် ထင်ရှား၏။ ဥပမာပြရလျှင်- တတိယအရိယာမဂ်၌ ပယ်(အပ်)သည်

မှတ်ချက်

၁- ပီတိကို လွန်မြောက်ခြင်းကြောင့်၎င်း-ဟူသော ဤ အဖွင့်စကားသည် ရှေ့နားတွင် ပြခဲ့သော အဖွင့်ခံစကားနှင့် ထပ်တူဖြစ်နေသောကြောင့် ပိုသည်ဟု ထင်မှတ်ဖွယ်ရှိ၏၊ မြန်မာပြန် အလိုအားဖြင့် ဖွင့်ရန် မလိုတော့ပါ။ သို့သော်လည်း ပါဠိ၌မူ ပီတိယာ စ ဝိရာဂါ-ဟု ယှဉ်စပ်ပုံကို ပြသည့် အဖွင့်ခံအရာ၌ ရှိခဲ့သောကြောင့် ဝိရာဂါ-ပုဒ်ကို သမတိက္ကမာ- လွန်မြောက်ခြင်းကြောင့်-ဟု သိစေရန် ဤအရာ၌ ပီတိယာ စ သမတိက္ကမာ- ပီတိကို လွန်မြောက်ခြင်းကြောင့်၎င်း-ဟု ထပ်၍ ဖွင့်ပြခြင်း ဖြစ်ပေသည်၊ ဤမြန်မာပြန်၌လည်း ထိုအဖွင့်ကို ပြန်ထားခြင်း ဖြစ်သည်။ ပဌမယှဉ်စပ်ပုံကို ထပ်၍ ဖွင့်ရာ၌လည်း နည်းတူပင်။

၂-ပီတိယာ စ ဝိရာဂါ- ပီတိကို လွန်မြောက်ခြင်းကြောင့်၎င်း-ဟူရာ၌ စ-သဒ္ဒါ (၎င်း-သဒ္ဒါ)ဖြင့် ပေါင်းဆည်းဆွဲငင်၍ ဆိုခဲ့သည်ဟု ဆိုလို၏။ တိုက်ရိုက် ပြဆိုခြင်းကား မရှိပေ။

၄၉၄

မဟုတ်ကြငြားသော်လည်း သက္ကာယဒိဋ္ဌိစသည်တို့ကို “ဩရမ္ဘာဂိယ သံယောဇဉ်ငါးပါးတို့ကို^၁ ပယ်ခြင်းကြောင့်”ဟူ၍ ဤသို့ ဟောတော်မူလျှင် (ထိုတတိယ အရိယမဂ်ကို) ချီးမွမ်းရာရောက်သကဲ့သို့၎င်း၊ ထိုတတိယ အရိယာမဂ်ကို ရခြင်းငှါ အားထုတ်သောသူတို့၏ အားတက်သရော အားထုတ်ခြင်းကို ဖြစ်စေသကဲ့သို့၎င်း ဤအတူပင် ဤတတိယဈာန်၌ ငြိမ်းသည် မဟုတ်ကြငြားသော်လည်း ဝိတက် ဝိစာရတို့၏ ငြိမ်းခြင်းကို (ဤ၌)ဆိုလျှင်^၂ (ဤတတိယဈာန်၏) ဂုဏ်ကို ချီးမွမ်းရာရောက်ပေသည်။ ထို့ကြောင့် “ပီတိကို လွန်မြောက်ခြင်းကြောင့်၎င်း၊ ဝိတက် ဝိစာရတို့ကို ငြိမ်းစေခြင်းကြောင့်၎င်း”ဟူသော ဤအနက်ကို (ငါ) ဆိုခဲ့ပေသည်။

၈၄။ ဥပေက္ခကော စ ဝိဟရတိ (လျစ်လျူရှုလျက်လည်း နေ၏)-ဟူသော ဤစကား၌ (အနက်ကား) အသင့်အားဖြင့် ရှုတတ်သောကြောင့် ဥပေက္ခာမည်၏^၃။ အညီအမျှရှုတတ်၏၊ (သုခ ဒုက္ခတို့တွင်) တဖက်ဖက်၌ မကျပဲ ရှုတတ်၏-ဟူသော ဤအနက်ကို (ဆိုလို၏)။ (ညစ်ညူးကြောင်း

မှတ်ချက်

၁- ဩရမ္ဘာဂိယ- အောက် ကာမလောက၌ ဖြစ်စေတတ်သော သံယောဇဉ်ငါးပါးဟူသည်မှာ (၁) သက္ကာယဒိဋ္ဌိ၊ (၂) ဝိစိကိစ္ဆာ၊ (၃) သီလဗ္ဗတပရာမာသ၊ (၄) ကာမရာဂ၊ (၅) ပဋိဃ-ဟူသော ဤငါးပါးတို့ပင် ဖြစ်သည်။ ထိုတွင် (၁-၂-၃) သံယောဇဉ်တို့ကို ပဌမမဂ်က ပယ်ခဲ့သည်။ ယင်းတို့ကိုရည်၍ တတိယ အရိယာမဂ်၌ ပယ်(အပ်)သည် မဟုတ်ကြငြားသော်လည်း-ဟု ဆိုပေသည်။

၂- ပီတိယာ စ ဝိရာဂါ-ဟူသော ပါဌ်၌ စ-သဒ္ဒါဖြင့် ပေါင်းစည်း၍ ဟောသည်ဟု ဖွင့်ပြခဲ့သော အဋ္ဌကထာ စကားအရ “ဆိုလျှင်”ဟု ဆိုလို၏။

၃-ဥပ-အညီအမျှ- အသင့်အားဖြင့် + ဣက္ခာ-ရှုတတ်သည် = ဥပေက္ခာ- အသင့်အားဖြင့် ရှုတတ်သော တရား။

၄၉၅

သံကိလေသ ကင်းသဖြင့်) သန့်ရှင်းသော^၁ (မဟဂ္ဂုတ်အဖြစ်သို့ ရောက်သဖြင့်) ကြီးကျယ်ပြန့်ပြောသော^၁ (ပီတိကင်းသဖြင့်) မြဲမြံခိုင်ခံ့ တည်တံ့သော အားအစွမ်းသို့ရောက်သော^၂ ထိုဥပေက္ခာနှင့် ပြည့်စုံသောကြောင့် တတိယဈာန်နှင့် ပြည့်စုံသောပုဂ္ဂိုလ်ကို “လျစ်လျူရှုသောသူ”ဟု ဆိုအပ်ပေသည်။

ဆက်၍ဆိုဦးအံ့၊ ဥပေက္ခာသည် ဆဠင်္ဂုပေက္ခာ, ဗြဟ္မဝိဟာရုပေက္ခာ, ဗောဇ္ဈင်္ဂုပေက္ခာ, ဝီရိယုပေက္ခာ, သင်္ခါရုပေက္ခာ, ဝေဒနုပေက္ခာ, ဝိပဿနုပေက္ခာ, တတြမဇ္ဈတ္တုပေက္ခာ, ဈာနုပေက္ခာ, ပါရိသုဒ္ဓုပေက္ခာ-ဟု ဆယ်ပါးအပြားရှိ၏။

ထိုဥပေက္ခာဆယ်ပါးတို့တွင် “ရဟန်းတို့ ဤသာသနာတော်၌ ရဟန်းသည် မျက်စိဖြင့် အဆင်းကိုမြင်လျှင် ဝမ်းမြောက်မှု(လည်း) မဖြစ်၊ စိတ်မချမ်းသာမှု(လည်း) မဖြစ်၊ အမှတ်ရကာ မှန်စွာအပြားအားဖြင့် သိသည်ဖြစ်၍ လျစ်လျူရှုလျက် နေ၏”ဟူ၍လာသော^၃ ရဟန္တာ၏ ဒွါရခြောက်ပါးတို့၌ ကောင်း မကောင်းသော အာရုံခြောက်ပါး(တွင် တပါးပါး)ထင်လာလျှင် ထက်ဝန်းကျင် (ကိလေသာမှ) စင်ကြယ်ခြင်းဟူသော ပကတိသဘောကို^၄ မစွန့်သော အခြင်းအရာဖြင့်ဖြစ်သော ဥပေက္ခာသည် ဆဠင်္ဂုပေက္ခာမည်၏။

မှတ်ချက်

၁- သန့်ရှင်းသော ကြီးကျယ်ပြန့်ပြောသော.. ထိုဥပေက္ခာနှင့်-ဟု စပ်ပါ။

၂-မြဲမြံခိုင်ခံ့ တည်တံ့သည့် အားအစွမ်းရှိသော-ဟု ဆိုလို၏။

၃- လာသော.. ဥပေက္ခာသည်-ဟု စပ်ပါ။

၄- ထက်ဝန်းကျင် စင်ကြယ်ခြင်းဟူသော ပကတိသဘော-ဟူသည်မှာ ရဟန္တာ၏ ပင်ကိုသဘော ကိလေသာ ကင်းခြင်းသဘောပေတည်း။ (ဋီကာ)

၄၉၆

ထိုမှတပါး “ဥပေက္ခာနှင့်တကွဖြစ်သော စိတ်ဖြင့် တခုသောအရပ်မျက်နှာကို ဖြန့်၍နေ၏”ဟု ဤသို့လာသော^၁ သတ္တဝါတို့၌ (ကံသာလျှင် ကိုယ်ပိုင်ဥစ္စာရှိသည်ဟု ရှုလျက်) အလယ်အလတ်သဘောရှိသော အခြင်းအရာဖြင့်ဖြစ်သော ဥပေက္ခာသည် ဗြဟ္မဝိဟာရုပေက္ခာမည်၏။

(ထိုမှတပါး) “ဝိဝေကကိုမှီသော ဥပေက္ခာသမ္ဗောဇ္ဈင်ကို ပွါးစေ၏”ဟု ဤသို့လာသော တကွဖြစ်ဖက်တရားတို့တွင်၊ ဝါ၊ တကွဖြစ်ဖက်တရားတို့၌ အလယ်အလတ်သဘောရှိသော အခြင်းအရာဖြင့်ဖြစ်သော ဥပေက္ခာသည် ဗောဇ္ဈင်္ဂုပေက္ခာမည်၏။

[၁၅၆] ထိုမှတပါး “ရံဖန်ရံခါ (အလယ်အလတ်ဖြစ်သော ဝီရိယ-ဟု ဆိုအပ်သော) ဥပေက္ခာနိမိတ်ကို နှလုံးသွင်း၏”ဟု ဤသို့လာသော မတင်းလွန်း မလျော့လွန်းသည့် ဝီရိယဟုဆိုအပ်သော ဥပေက္ခာသည် ဝီရိယုပေက္ခာမည်၏။

(ထိုမှတပါး) “အဘယ်မျှသော သင်္ခါရုပေက္ခာတို့သည် သမထ၏အစွမ်းဖြင့် ဖြစ်ကုန်သနည်း၊ အဘယ်မျှသော သင်္ခါရုပေက္ခာတို့သည် ဝိပဿနာ၏အစွမ်းဖြင့် ဖြစ်ကုန်သနည်း။ ရှစ်ပါးသော သင်္ခါရုပေက္ခာတို့သည် သမထ၏အစွမ်းဖြင့် ဖြစ်ကုန်၏^၂။ ဆယ်ပါးသော သင်္ခါရုပေက္ခာတို့သည် ဝိပဿနာ

မှတ်ချက်

၁- လာသော.. ဥပေက္ခာသည်-ဟူ၍ပင် စပ်ပါ။ နောက်၌လည်း ဤပုဒ်မျိုးကို နည်းတူပင် စပ်ပါ။

၂- “ပဌမဈာန်ကို ရရန်အတွက် နီဝရဏတို့ကို ရှုပြီး၍ ကောင်းစွာတည်သော ပညာသည် ။ပ။ ဒုတိယဈာန်ကို ရရန်အတွက် ဝိတက် ဝိစာရတို့ကို ။ပ။ နေဝသညာ နာသညာယတန သမာပတ်ကို ရရန်အတွက် အာကိဉ္စညာယတန-

၄၉၇

၏အစွမ်းဖြင့် ဖြစ်ကုန်၏”^၁ဟု ဤသို့လာသော နီဝရဏစသည်တို့ကို ရှုဆင်ခြင်၍ ကောင်းစွာတည်သော ယူခြင်း၌ အလယ်အလတ်သဘောရှိသော (ပညာဟူသော) ဥပေက္ခာသည်^၂ သင်္ခါရုပေက္ခာမည်၏။

ထိုမှတပါး “အကြင်အခါ၌ ဥပေက္ခာဝေဒနာနှင့် တကွဖြစ်သော ကာမာဝစရကုသိုလ်စိတ် ဖြစ်၏”ဟု ဤသို့လာသော ဒုက္ခလည်းမဟုတ်

မှတ်ချက်

သညာကို ရှုပြီး၍ ကောင်းစွာတည်သော ပညာသည် သင်္ခါရုပေက္ခာတို့၌ ဉာဏ်မည်၏”ဟု (ပဋိသံ၊ နှာ-၆၂-၌) ဤသို့လာသော ဤသင်္ခါရုပေက္ခာ ရှစ်ပါးတို့သည် သမထ၏ အစွမ်းအားဖြင့် ဖြစ်ကုန်၏။ (ဋီကာ)

၁- “သောတာပတ္တိမဂ်ကို ရရန်အတွက် ဖြစ်ပေါ်ခြင်းကို ဖြစ်ပွါးခြင်းကို သင်္ခါရနိမိတ်ကို အားထုတ်ခြင်းကို ပဋိသန္ဓေကို လားရာဂတိကို ထင်ရှားဖြစ်ခြင်းကို ကပ်ရောက်၍ဖြစ်ခြင်းကို ဇာတိကို ဇရာကို ဗျာဓိကို မရဏကို သောကကို ပရိဒေဝကို ဥပါယာသကို ရှုပြီး၍ ကောင်းစွာတည်သော ပညာသည် ။ပ။ သောတာပတ္တိ ဖလသမာပတ်အတွက် ဖြစ်ပေါ်ခြင်းကို ။ပ။ အရဟတ္တမဂ်ကို ရရန်အတွက် ။ပ။ အရဟတ္တဖလသမာပတ်အတွက် ။ပ။ သုညတဝိဟာရသမာပတ်အတွက် ။ပ။ အနိမိတ္တဝိဟာရသမာပတ်အတွက် ဖြစ်ပေါ်ခြင်းကို ။ပ။ ပဋိသန္ဓေကို ရှုပြီး၍ ကောင်းကတည်သော ပညာသည် သင်္ခါရုပေက္ခာတို့၌ ဉာဏ်မည်၏”ဟု ဤသို့ (ပဋိသံ၊ နှာ-၆၂-၌) လာသော ဤသင်္ခါရုပေက္ခာ ဆယ်ပါးတို့သည် ဝိပဿနာ၏ အစွမ်းအားဖြင့် ဖြစ်ကုန်၏၊ (ဋီ)။ ဤပဋိသမ္ဘိဒါမဂ်ပါဠိတွင် မဂ် ၄-ပါးအတွက် ၄-ဝါရတို့၌ ဖြစ်ပေါ်ခြင်းမှ ဥပါယာသအထိ ကံပုဒ် ၁၅-ပုဒ်၊ ကျန် ဖလသမာပတ်များအတွက် ၆-ဝါရတို့၌မူ ဖြစ်ပေါ်ခြင်းမှ ပဋိသန္ဓေအထိ ကံပုဒ် ၅-ပုဒ်သာ ဟောထားသည်။

၂-ဤအရာ၌ ပဌမဈာန် စသည်တို့ဖြင့် ခွါထားပြီးသော နီဝရဏ ဝိတက် ဝိစာရ စသည်တို့ကို သဘောမှန်အားဖြင့် ရှုပြီး၍ ဆုံးဖြတ်သည်၏ အစွမ်းအားဖြင့်

၄၉၈

သုခလည်းမဟုတ်ဟု သမုတ်အပ်သော ဥပေက္ခာသည် ဝေဒနုပေက္ခာမည်၏။

(ထိုမှတပါး) “အကြင် (တရားသဘော)သည် ရှိ၏၊ အကြင် (ခန္ဓာငါးပါးအပေါင်း)သည် ဖြစ်ပေါ်၏^၁။ ထို(ခန္ဓာငါးပါးအပေါင်း)ကို

မှတ်ချက်

တည်သော နီဝရဏ စသည်တို့ကို ရှုပြီး၍ ကောင်းစွာတည်သော (ပညာသည်) အပြစ်မြင်ပြီးဖြစ်သောကြောင့် ထိုနီဝရဏ စသည်တို့ကို ယူခြင်း-ဖြစ်စေခြင်း၌ လျစ်လျူရှုသော (ဝိပဿနာ)ပညာသည် ယူခြင်း၌ အလယ်အလတ်သဘောဖြစ်သော ဥပေက္ခာမည်၏။ (ဋီကာ) ဤဋီကာစကားရပ်၌ သမထပညာလည်း ပါဝင်သင့်သောကြောင့် ဝိပဿနာ-ဟူသော စကား ပိုဟန်ရှိ၏။ ထို့ကြောင့် ယင်းကို လက်သည်းကွင်းဖြင့် ပြထားသည်။

၁- ယဒတ္ထိ ယံ ဘူတံ-ဟူသော ပါဌ်၏ မြန်မာပြန် ဖြစ်သည်။ ထိုပါဌ်သည် မ ၃၊ ၅၃။ အံ ၂၊ ၄၅ဝ-တို့၌ ရှိ၍ ယင်းတို့၏ အဋ္ဌကထာတို့၌ “ယံ အတ္ထိ ယံ ဘူတံ ပစ္စုပ္ပန္နခန္ဓပဉ္စကံ- အကြင် ပစ္စုပ္ပန် ခန္ဓာငါးပါးအပေါင်းသည် ရှိ၏။ အကြင် ပစ္စုပ္ပန် ခန္ဓာငါးပါးအပေါင်းသည် ဖြစ်ပေါ်၏”ဟု ဤသို့သာလျှင် ဖွင့်ပြကြ၏၊ ထိုအဖွင့်အလိုအားဖြင့် ယံ အတ္ထိ- အကြင် (တရားသဘော)သည် ရှိ၏- ဟူရာ၌လည်း “တရားသဘော”ဟူသော စကားဖြင့် ခန္ဓာငါးပါးအပေါင်းကိုသာ ယူအပ်၏။ ထိုအနက်သည်သာလျှင် “တံ ပဇဟာမိ- ထို(ခန္ဓာငါးပါးအပေါင်း)ကို ပယ်စွန့်၏”ဟူသော နောက်စကားနှင့်၎င်း၊ “ထိုခန္ဓာငါးပါး၌ ဆန္ဒရာဂကို ပယ်သောအားဖြင့် ပယ်စွန့်၏”ဟု ဖွင့်ပြသော အဋ္ဌကထာနှင့်၎င်း ညီညွတ်ပေသည်။ ဝိသုဒ္ဓိမဂ် မဟာဋီကာ၌ ယဒတ္ထီတိ ယံ အနိစ္စာဒိလက္ခဏတ္တယံ ဥပလဗ္ဗတိ- အကြင်သည် ရှိ၏-ဟူသည်ကား အကြင် အနိစ္စစသော လက္ခဏာသုံးပါးအပေါင်းကို ရအပ်၏-ဟု ဖွင့်ထား၏၊ ထိုအဖွင့်သည်

၄၉၉

ပယ်စွန့်၏၊ (ထိုသို့ ပယ်စွန့်သောသူသည် ထိုခန္ဓာငါးပါးအပေါင်း၌) လျစ်လျူရှုခြင်း- ဥပေက္ခာကို ရ၏”^၁ဟု ဤသို့လာသော ဆင်ခြင်သုံးသပ်ခြင်း၌ အလယ်အလတ်သဘောရှိသော ဥပေက္ခာသည် ဝိပဿနုပေက္ခာမည်၏။

မှတ်ချက်

သင့်အံ့မထင်ပေ။ အကြောင်းမူကား တံ ပဇဟတိ ပဇဟာမိ-ထိုကို ပယ်စွန့်၏-ဟူသော နောက်စကားနှင့် ဆက်စပ်လိုက်သောအခါ ထိုအနိစ္စစသော လက္ခဏာသုံးပါးကို ပယ်စွန့်၏-ဟု အနက်ရသောကြောင့်၎င်း၊ ပယ်စွန့်-ဟူသည်မှာ မူလက ဆန္ဒရာဂဖြင့် သိမ်းပိုက်ထားသော ခန္ဓာကိုသာ ပယ်စွန့်အပ်သဖြင့် မူလက ဆန္ဒရာဂဖြင့် သိမ်းပိုက်မထားသော အနိစ္စစသော လက္ခဏာသုံးပါးကို မပယ်စွန့်အပ်သောကြောင့်၎င်း ဖြစ်ပေသည်။ သို့သော် ထိုဋီကာအဖွင့်ကို သဘောကျပါက အကြင် (တရားသဘော)သည် ရှိ၏-ဟူရာ၌ လက်သည်းကွင်းအတွင်းရှိ (တရားသဘော)ကို အနိစ္စ စသော လက္ခဏာသုံးပါးအပေါင်း-ဟု ယူပါလေ။ ထိုသို့ ယူလိုရာ ယူနိုင်စေရန် (တရားသဘာ)ဟု သာမည ပြန်ထားသည်။

၁- တံ ပဇဟတိ၊ ဥပေက္ခံ ပဋိလဘတိ-ဟု ရှိသော အဋ္ဌကထာမူရင်းအတိုင်း ပြန်ထားသော အနက်ဖြစ်သည် (မ ၃၊ ၅၁။ အံ ၂၊ ၄၅ဝ) ပါဠိတော်မူရင်းတို့၌ကား တံ ပဇဟာမီတိ ဥပေက္ခံ ပဋိလဘတိ-ဟု ရှိပေသည်။ ထို၏အဖွင့် အဋ္ဌကထာတို့၌လည်း တံ ပဇဟာမီတိ ဥပေက္ခံ ပဋိလဘတီတိ တံ တတ္ထ ဆန္ဒရာဂပ္ပဟာနေန ပဇဟာမီတိ ဝိပဿနုပေက္ခံ ပဋိလဘတိ- ထို(ခန္ဓာငါးပါးအပေါင်း)ကို ပယ်စွန့်၏ဟု (နှလုံးသွင်းသဖြင့်) ဥပေက္ခာကို ရ၏-ဟူသည်ကား ထို(ခန္ဓာငါးပါးအပေါင်း)၌ လိုလားတပ်စွဲမှု ဆန္ဒရာဂကို ပယ်သောအားဖြင့် ထို(ခန္ဓာငါးပါးအပေါင်း)ကို ပယ်စွန့်၏-ဟု (နှလုံးသွင်းသဖြင့်) ဝိပဿနုပေက္ခာကို ရ၏-ဟူ၍ ဖွင့်ပြထား၏။

၅၀၀

ထိုမှတပါး “ယေ ဝါ ပန-သဒ္ဒါဖြင့် ဟောအပ်သော^၁ ဆန္ဒအစရှိသော^၂ တရားတို့၌ လာသော တကွဖြစ်ဖက်တရားတို့ကို အညီအမျှ ဆောင်တတ်သော ဥပေက္ခာသည် တတြမဇ္ဈတ္တုပေက္ခာ မည်၏။

(ထိုမှတပါး) “လျစ်လျူရှုလျက်လည်း နေ၏”ဟု ဤသို့လာသော မြတ်သောသုခပင် ဖြစ်စေကာမူ ထိုတတိယဈာန်သုခ၌ တဖက်သို့ကျခြင်းကို မဖြစ်စေတတ်သော ဥပေက္ခာသည် ဈာနုပေက္ခာမည်၏။

ထိုမှတပါး “ဥပေက္ခာကြောင့် သတိ၏ လုံးဝစင်ကြယ်ခြင်းရှိသော စတုတ္ထဈာန်ကို”ဟု ဤသို့လာသော (နီဝရဏ ဝိတက် ဝိစာရ စသော) ဆန့်ကျင်ဖက်တရား အားလုံးတို့မှ လုံးဝစင်ကြယ်သော (ယင်း)ဆန့်ကျင်

မှတ်ချက်

၁-အဘိဓမ္မပိဋက ဓမ္မသင်္ဂဏီပါဠိဝယ် စိတ်တခု တခု ဖြစ်ခိုက်၌ ပါဝင်၍ဖြစ်ကြသော ကုသိုလ်တရားတို့ကို “ထိုအခါ၌ ဖဿဖြစ်၏၊ ဝေဒနာဖြစ်၏” စသည်ဖြင့် အများစုတရားတို့ကို သရုပ်ထုတ်လျက် ဖော်ပြပြီးလျှင် ကြွင်းကျန်သော အချို့ အနည်းငယ်သော တရားတို့ကိုလည်း သိမ်းယူရန်အတွက် “ယေ ဝါ ပန တသ္မိံ သမယေ အညေပိ အတ္ထိ ပဋိစ္စသမုပ္ပန္နာ အရူပိနော ဓမ္မာ၊ ဣမေ ဓမ္မာ ကုသလာ- တနည်းအားဖြင့် ထိုအခါ၌ (ပြဆိုခဲ့သည့် ဖဿစသည်တို့မှ တပါးကုန်သော အကြောင်းကိုစွဲမှီ၍ ဖြစ်ကုန်သော အကြင်နာမ်တရားတို့သည်လည်း ရှိကြသေး၏၊ ဤ(ပြဆိုခဲ့သော ဖဿစသည်နှင့် ထိုမှတပါးသော ထိုအခါ၌ဖြစ်ကြသော) တရားတို့သည် ကုသိုလ်မည်ကုန်၏- ဤသို့စသည်ဖြင့် “ယေ ဝါ ပန” သဒ္ဒါဖြင့် ဟောထားသည်ကို ဆိုသည်။

၂- ကာမာဝစရ ကုသိုလ်စိတ်အရာ၌ ထို ယေ ဝါ ပန-က တရားတို့ကို အဋ္ဌကထာ၌ ၉-ပါးထုတ်ပြထား၏၊ ယင်းတို့မှာ (၁) ဆန္ဒ၊ (၂) အဓိမောက္ခ၊ (၃) မနသိကာရ၊ (၄) တတြမဇ္ဈတ္တတာ၊ (၅) ကရုဏာ၊ (၆) မုဒိတာ၊ (၇) သမ္မာဝါစာ၊ (၈) သမ္မာကမ္မန္တ၊ (၉) သမ္မာအာဇီဝ-ဟူသော ဤ၉-ပါးတို့ပင် ဖြစ်သည်။ ယင်းတို့ကိုပင် ရည်၍ ဆန္ဒအစရှိသော-ဟု ဆိုသည်။

၅၀၁

ဖက်တရားတို့ကို ငြိမ်းစေခြင်း၌လည်း ကြောင့်ကြစိုက်ခြင်းမရှိသော ဥပေက္ခာသည် ပါရိသုဒ္ဓုပေက္ခာမည်၏။

ထိုဥပေက္ခာဆယ်ပါးတို့တွင် ဆဠင်္ဂုပေက္ခာ, ဗြဟ္မဝိဟာရုပေက္ခာ, ဗောဇ္ဈင်္ဂုပေက္ခာ, တတြမဇ္ဈတ္တုပေက္ခာ, ဈာနုပေက္ခာ, ပါရိသုဒ္ဓုပေက္ခာတို့သည် သရုပ်တရားကိုယ်အားဖြင့် တူကုန်၏^၁။ (ယင်းသရုပ်တရားကိုယ်မှာ) တတြမဇ္ဈတ္တုပေက္ခာသာလျှင် ဖြစ်ပေသည်။ ထိုသို့ သရုပ်တရားကိုယ်အားဖြင့် တူသော်လည်း ထိုထို အခိုက်အတန့်အထူးအားဖြင့် ထိုတတြမဇ္ဈတ္တုပေက္ခာ၏ (ဆဠင်္ဂပေက္ခာ စသော) ဤအကွဲအပြား ဖြစ်ရပေသည်။ (အဘယ်ကဲ့သို့နည်းဟူမူ) သတ္တဝါတယောက်တည်းပင်ဖြစ်လျက် သူငယ်, လုလင်ပျို, လူကြီး, စစ်သူကြီး, မင်း စသည်တို့၏အစွမ်းဖြင့် ကွဲပြားသကဲ့သို့ပေတည်း။ ထို(သို့ အခိုက်အတန့်အထူးအားဖြင့် ကွဲပြားခြင်း)ကြောင့် ထိုဥပေက္ခာခြောက်ပါးတို့တွင် ဆဠင်္ဂုပေက္ခာရှိသောစိတ်၌ ဗောဇ္ဈင်္ဂုပေက္ခာစသည်တို့ မရှိကုန်၊ ဗောဇ္ဈင်္ဂုပေက္ခာရှိသော စိတ်၌လည်း ဆဠင်္ဂုပေက္ခာစသည်တို့ မရှိကုန်-ဟု သိအပ်ပေသည်။

[၁၅၇] ဆက်၍ဆိုဦးအံ့၊ (ဆ, ဗြ, ဗော, တ, ဈာနှင့် ပ-ဟူသော) ဤဥပေက္ခာခြောက်ပါးတို့သည် သရုပ်တရားကိုယ်အားဖြင့် တူကုန်သကဲ့သို့ ထို့အတူ သင်္ခါရုပေက္ခာနှင့် ဝိပဿနုပေက္ခာတို့လည်း သရုပ်တရားကိုယ်အားဖြင့် တူကုန်၏။ မှန်ပေ၏။ ထိုသင်္ခါရုပေက္ခာနှင့် ဝိပဿနုပေက္ခာသည် (သရုပ်တရားကိုယ်အားဖြင့်) ပညာသာလျှင်ဖြစ်၍ ကိစ္စအားဖြင့် နှစ်မျိုး ကွဲပြားပေသည်။ ဥပမာဆောင်၍ ပြရလျှင်- ညနေချမ်း၌ အိမ်သို့ဝင်လာသော မြွေကို ဆိတ်ခွါသဏ္ဌာန်အခြေရှိသော တောင်ဝှေးကိုယူ၍ ရှာဖွေသော ယောက်ျားသည် ထိုမြွေကို ဖွဲကျီ၌ လျောင်းနေသည်ကို မြင်၍

မှတ်ချက်

၁- ဆဠင်, ဗြဟ္မ၊ ဗောဇ္ဈင်္ဂ၊ တတြ, ဈာန်, ပါ၊ ရတူသာ-ဟု အတိုချုပ်မှတ်ရာ၏။

၅၀၂

“မြွေဟုတ်လေသလော၊ မဟုတ်လေသလော”ဟု ကြည့်ရှုစဉ် လည်ရေးသုံးဆင့်ကို မြင်၍ ယုံမှားကင်းသဖြင့် “မြွေလော၊ မြွေမဟုတ်လေသလော”ဟု စူးစမ်းဆင်ခြင်ခြင်း၌ လျစ်လျူရှုသကဲ့သို့ ထို့အတူပင် ဝိပဿနာအားထုတ်သော ရဟန်းအား ဝိပဿနာဉာဏ်ဖြင့် (အနိစ္စစသော) လက္ခဏာသုံးပါးကို မြင်လျှင် သင်္ခါရတို့၏ မမြဲခြင်းစသည်ကို စူးစမ်းဆင်ခြင်ခြင်း၌ လျစ်လျူရှုခြင်းသည် ဖြစ်၏။ ဤလျစ်လျူရှုခြင်းသည် ဝိပဿနုပေက္ခာမည်၏။ ထို့ပြင် ဆိတ်ခွါသဏ္ဌာန်အခြေရှိသော တောင်ဝှေးဖြင့် မြွေကို မြဲမြဲကိုင်၍ “အဘယ်သို့လျှင် ဤမြွေကို မညှဉ်းဆဲပဲ ငါ့ကိုလည်း ဤမြွေမကိုက်စေပဲ လွှတ်ရပါမည်နည်း”ဟု လွှတ်ရမည့် အခြင်းအရာကိုသာလျှင် ရှာဖွေသော ထိုယောက်ျားအား ဖမ်းကိုင်ထားခြင်း၌ လျစ်လျူရှုသကဲ့သို့ ထို့အတူပင် (အနိစ္စစသော) လက္ခဏာရေးသုံးပါးအပေါင်းကို (ဝိပဿနာဉာဏ်ဖြင့်) တွေ့မြင်သောကြောင့် မီးဟုန်းဟုန်းတောက်လောင်နေသော အိမ်တို့ကို (တွေ့မြင်နေရသကဲ့သို့) ဘုံသုံးပါးတို့ကို တွေ့မြင်သော ယောဂီအား (တဏှာ ဒိဋ္ဌိတို့ဖြင့်) သင်္ခါရတို့ကို စွဲလမ်းခြင်း၌ လျစ်လျူရှုခြင်းသည် ဖြစ်၏။ ဤလျစ်လျူရှုခြင်းသည် သင်္ခါရုပေက္ခာမည်၏။ ဤသို့ ဝိပဿနုပေက္ခာပြီးစီးလျှင် သင်္ခါရုပေက္ခာလည်း ပြီးစီးသည်သာတည်း။ ထိုသို့ပင် ပြီးသော်လည်း ဤပညာသည် စူးစမ်းဆင်ခြင်ခြင်းနှင့် စွဲလမ်းခြင်းတို့၌ လျစ်လျူရှုခြင်းဟု ဆိုအပ်သော ကိစ္စအားဖြင့် နှစ်မျိုးကွဲပြားပေသည်။ ဤကား ဝိပဿနုပေက္ခာနှင့် သင်္ခါရုပေက္ခာတို့၏ အကျယ်ပေတည်း။ ဝီရိယုပေက္ခာနှင့် ဝေဒနုပေက္ခာ(တို့)သည်ကား သရုပ်တရားကိုယ်အားဖြင့် အချင်းချင်းလည်း (ကွဲပြား၏)၊ ကြွင်းသော ဥပေက္ခာရှစ်ပါးနှင့်လည်း ကွဲပြားသည်သာတည်း။ ဤတွင် စကားတရပ်ပြီး၏။

ဤသို့ ကွဲပြားကြသော ဤဥပေက္ခာဆယ်ပါးတို့တွင် (ဥပေက္ခကော စ ဝိဟရတိ- လျစ်လျူရှုလျက်လည်း နေ၏-ဟူသော) ဤအရာ၌ ဈာနုပေက္ခာ

၅၀၃

ကို(သာ) အလိုရှိအပ်ပေသည်။ ထိုဈာနုပေက္ခာသည် လျစ်လျူရှုခြင်း လက္ခဏာရှိ၏၊ (မွန်မြတ်သော တတိယဈာန်သုခ၌သော်လည်း) နှလုံးမသွင်းခြင်း ကိစ္စရှိ၏ (မွန်မြတ်သော သုခကိုသော်လည်း ခံစားရန်) ကြောင့်ကြစိုက်ခြင်း မရှိသောတရား-ဟု ဉာဏ်အား ရှေးရှုထင်တတ်၏၊ ပီတိကို စက်ဆုပ်ခြင်းလျှင် နီးသောအကြောင်းရှိ၏။ ဤကား ဈာနုပေက္ခာ၏ လက္ခဏာစသည်တို့ပေတည်း။ ဤနေရာ၌ “ဤဈာနုပေက္ခာသည် သရုပ်တရားကိုယ်အားဖြင့် တတြမဇ္ဈတ္တုပေက္ခာသာလျှင် ဖြစ်သည်မဟုတ်ပါလော၊ ထိုတကြမဇ္ဈတ္တုပေက္ခာသည်လည်း ပဌမဈာန်နှင့် ဒုတိယဈာန်တို့၌လည်း ရှိသည်မဟုတ်ပါလော၊ ထို့ကြောင့် ပဌမဈာန်နှင့် ဒုတိယဈာန်တို့၌လည်း “ဥပေက္ခကော စ ဝိဟရတိ- လျစ်လျူရှုလျက်လည်း နေ၏”ဟု ဤသို့ တတြမဇ္ဈတ္တုပေက္ခာကို ဟောသင့်ပေသည်၊ (သို့ဟောသင့်ပါလျက်) ထိုတတြမဇ္ဈတ္တုပေက္ခာကို အဘယ့်ကြောင့် (ထိုပဌမဈာန်နှင့် ဒုတိယဈာန်တို့၌) ဟောတော်မမူခဲ့သနည်း”ဟု (စောဒကပုဂ္ဂိုလ်က) စောဒနာ၏။ (အဖြေကား ထိုဈာန်တို့၌) လျစ်လျူရှုခြင်းကိစ္စ မထင်ရှားသောကြောင့်ပေတည်း။ ချဲ့၍ရှင်းဦးအံ့၊ ထိုပဌမဈာန်နှင့် ဒုတိယဈာန်တို့၌ ဝိတက် ဝိစာရ ပီတိတို့က လွှမ်းမိုးလျက်ရှိခြင်းကြောင့်^၁ ထိုတတြမဇ္ဈတ္တုပေက္ခာ၏ ကိစ္စသည် မထင်ရှားပေ။ ဤတတိယဈာန်၌ကား ဝိတက် ဝိစာရ ပီတိတို့က လွှမ်းမိုးခြင်းမရှိသောကြောင့်^၂ ဤတတြမဇ္ဈတ္တုပေက္ခာသည် ခေါင်းထောင်လာသကဲ့သို့ ဖြစ်၍ (ယင်း၏)ကိစ္စ ထင်ရှား၏။ ထို့ကြောင့် (ဤတတိယဈာန်၌သာလျှင်) ဟောတော်မူ(အပ်)ပေသည်။ ဤတွင် စကားတရပ်ပြီး၏။

မှတ်ချက်

၁- အဘိဘူတတ္တာ- လွှမ်းမိုးအပ်သည်၏ အဖြစ်ကြောင့်-ဟု အတိအကျပြန်လျှင် အချို့က နားလည်မည် မဟုတ်သောကြောင့် အထက်ပါအတိုင်း လဲလှယ်၍ ပြန်ထားသည်။

၂-ဤ၌လည်း အနဘိဘူတတ္တာ-ကို နားလည်လွယ်အောင် ပြန်ထားသည်။

၅၀၄

“လျစ်လျူရှုလျက်လည်း နေ၏”ဟူသော ဤစကား၏ အလုံးစုံသော အခြင်းအရာအားဖြင့် အနက်ကိုဖွင့်ပြခြင်း ပြီးဆုံးပေပြီ။

၈၅။ ယခုအခါ၌ သတော စ သမ္ပဇာနော- (သတိရှိလျက် သမ္ပဇဉ်ခေါ် ဆင်ခြင်ဉာဏ်နှင့် ပြည့်စုံလျက်)ဟူသော ဤပုဒ်၌ (အကျယ်ကို ဆိုပေအံ့) အမှတ်ရတတ်သောကြောင့် သတ-အမှတ်ရသူ- သတိရှိသူမည်၏။ မှန်စွာ အပြားအားဖြင့် သိတတ်သောကြောင့် သမ္ပဇာန-မှန်စွာ အပြားအားဖြင့် သိသူ- ဆင်ခြင်ဉာဏ်ရှိသူမည်၏၊ (သတိရှိသူ ဆင်ခြင်ဉာဏ်ရှိသူ-ဟူသော) ပုဂ္ဂိုလ်ဖြင့် သတိနှင့် သမ္ပဇဉ်(ခေါ် ဆင်ခြင်ဉာဏ်)ကို ဟောတော်မူ(အပ်)၏။ သတိနှင့် သမ္ပဇဉ်တို့တွင် သတိသည် အမှတ်ရခြင်းလက္ခဏာရှိ၏။ မမေ့ခြင်းကိစ္စရှိ၏၊ (ကိလေသာတို့မှ) စောင့်ရှောက်တတ်သောတရားဟု ဉာဏ်အား ရှေးရှုထင်တတ်၏။ သမ္ပဇဉ်သည် မတွေမဝေ မှန်စွာသိခြင်း လက္ခဏာရှိ၏၊ (ကိစ္စပြီးဆုံးခြင်းဟူသော တဖက်ကမ်းသို့ ရောက်အောင်) ကူးခပ်ခြင်း(ဆုံးဖြတ်ခြင်း) ကိစ္စရှိ၏၊ စူးစမ်းဆင်ခြင်တတ်သောတရားဟု ဉာဏ်အား ရှေးရှုထင်တတ်၏။

[၁၅၈] ထိုဈာန်တို့တွင် ဤသတိနှင့် သမ္ပဇဉ်သည် ရှေးဖြစ်သော (ပဌမ ဒုတိယ) ဈာန်တို့၌လည်း ရှိကား ရှိပေ၏။ မှန်ပေသည်၊ သတိလွတ်လျက် သမ္ပဇဉ်ဉာဏ်မရှိသောသူအား ဥပစာရမျှလည်း မပြည့်စုံပေ။ အပ္ပနာမူကား အဘယ်ဆိုဖွယ်ရာ ရှိမည်နည်း။ ထိုသို့ ပဌမဈာန် ဒုတိယဈာန်တို့၌လည်း သတိသမ္ပဇဉ်ရှိစေကာမူ ထိုဈာန်တို့၏ ရုန့်ရင်းကြမ်းတမ်းခြင်းကြောင့် မြေ၌ ယောက်ျား၏သွားခြင်းသည် လွယ်ကူသကဲ့သို့ (ထိုဈာန်တို့၌) စိတ်၏ဖြစ်ခြင်းသည် လွယ်ကူ၏၊ (ထို့ကြောင့်) ထိုဈာန်တို့၌ သတိနှင့် သမ္ပဇဉ်ကိစ္စသည် မထင်ရှားပေ။ စင်စစ်မှာ ရုန့်ရင်းကြမ်းတမ်းသော အင်္ဂါကို ပယ်ခြင်းအားဖြင့် ဤဈာန်၏ သိမ်မွေ့ခြင်းကြောင့် သင်ဓုန်းသွား(များ ခင်းထားလမ်း)ပေါ်၌ သတိသမ္ပဇဉ်ဖြင့်

၅၀၅

သိမ်းဆည်းအပ်သော သွားခြင်းကို အလိုရှိအပ်သကဲ့သို့ သတိသမ္ပဇဉ်ဖြင့် သိမ်းဆည်းအပ်သည်သာလျှင်ဖြစ်သော စိတ်၏ဖြစ်ခြင်းကို အလိုရှိအပ်ပေသည်။ ထို့ကြောင့် ဤတတိယဈာန်၌သာလျှင် (ဤ“သတော သမ္ပဇာနော- သတိရှိလျက် သမ္ပဇဉ်ခေါ် ဆင်ခြင်ဉာဏ်နှင့် ပြည့်စုံလျက်”ဟူသော နှစ်ပုဒ်ကို) ဟောတော်မူ(အပ်)ပေသည်။ သည်မျှသာမကသေး၊ အမိနွားမမှ ခွဲထားသော နို့မကွာသေးသည့် နွားမငယ်ကို စောင့်ရှောက်မထားလျှင် အမိနွားမသို့ပင် တဖန်ပြန်၍ ကပ်သကဲ့သို့ ဤအတူပင် ဤတတိယဈာန်သုခကို ပီတိမှ ခွဲခွါထားအပ်၏။ (သို့ရာတွင်) (ပီတိမှ ခွဲခွါထားသော) ယင်းတတိယဈာန်သုခသည် (သူ့ကို) သတိသမ္ပဇဉ်ဟူသော အစောင့်အရှောက်ဖြင့် စောင့်ရှောက်မထားလျှင် ပီတိသို့သာ တဖန်ပြန်၍ ကပ်လေရာ၏၊ ပီတိနှင့်ယှဉ်သည်သာ ဖြစ်လေရာ၏။ တနည်းဆိုသော် သုခ၌လည်း သတ္တဝါတို့သည် လွန်စွာ တပ်မက်တတ်ကုန်၏၊ ဤတတိယဈာန်သုခသည်လည်း အလွန်ကောင်းမြတ်သော သုခဖြစ်၏၊ (အဘယ့်ကြောင့်ဆိုသော်) ထိုတတိယဈာန်သုခထက် သာလွန်သော သုခမရှိသောကြောင့်တည်း၊ စင်စစ်မှာ သတိသမ္ပဇဉ်အာနုဘော်ဖြင့် ဤတတိယဈာန်သုခ၌ တပ်မက်မှုမရှိခြင်း ဖြစ်ပေသည်။ အခြားသော အခြင်းအရာဖြင့် (တပ်မက်မှုမရှိခြင်း) မဟုတ်ပေ-ဟူသော ဤအနက်ထူးကိုလည်း ပြခြင်းငှါ ဤ“သတော သမ္ပဇာနော”ဟူသော နှစ်ပုဒ်ကို ဤတတိယဈာန်၌သာလျှင် ဟောတော်မူ(အပ်)၏-ဟု သိအပ်ပေသည်။

ယခုအခါ၌ သုခဉ္စ ကာယေန ပဋိသံဝေဒတိ (စေတသိကသုခ ကာယိကသုခကိုလည်း^၁ နာမကာယ ရူပကာယဖြင့်^၂ ခံစား၏)-ဟူသော

မှတ်ချက်

၁- စေတသိကသုခ- စိတ်၌ဖြစ်သော ချမ်းသာ။ ကာယိကသုခ- ကိုယ်၌ဖြစ်သော ချမ်းသာ။

၂-နာမကာယ- စိတ်စေတသိက် နာမ်အပေါင်း၊ ရူပကာယ- ရုပ်အပေါင်းကိုယ်။

၅၀၆

ဤစကား၌ (အကျယ်ကို ဆိုပေအံ့) တတိယဈာန်နှင့် ပြည့်စုံသောပုဂ္ဂိုလ်အား သုခကို ခံစားမည်ဟူသော နှလုံးသွင်း မရှိစေကာမူ ထိုပုဂ္ဂိုလ်သည် မိမိ၏^၁ နာမကာယနှင့်ယှဉ်သော သုခကို (ခံစားပေရာ၏)^၂၊ တနည်းပြရလျှင် ထိုနာမကာယနှင့်ယှဉ်သည့် သုခကြောင့်ဖြစ်သော^၃ အလွန်ကောင်းမြတ်သော^၃ စိတ္တဇရုပ်ဖြင့်^၄ ထိုတတိယဈာန်နှင့် ပြည့်စုံသော ယောဂီ၏ တိဇကာယကို^၅ ပျံ့နှံ့ထိပါးအပ်၏^၆၊ ယင်းတိဇကာယကို (အလွန်

မှတ်ချက်

၁- တဿ-ထိုပုဂ္ဂိုလ်၏-ဟု ပြန်သင့်သော်လည်း ထိုသို့ပြန်လျှင် (ခံစားပေရာ၏)နှင့် စပ်ရန် ကတ္တားလိုနေသောကြောင့် အချို့က နားလည်မည် မဟုတ်၊ ထို့ကြောင့် ယင်းတဿ-ပုဒ်ကို ထိုပုဂ္ဂိုလ်သည် မိမိ၏-ဟု ပြင်၍ ပြန်ထားသည်။

၂- တတိယဈာန်ကို ၀င်စားသောသူသည် ထိုဝင်စားခိုက်၌ သုခကို ခံစားမည်ဟု နှလုံးမသွင်းသော်လည်း ထိုအခိုက်၌ဖြစ်သော တတိယဈာန်သုခကို ခံစားသည်သာ ဖြစ်ရာ၏၊ အဘယ့်ကြောင့်ဆိုသော် သုခဝေဒနာဖြစ်လျှင် ပုဂ္ဂိုလ်က ထိုဝေဒနာကို ခံစားသည်ဟု ဆိုအပ်သောကြောင့်ပေတည်း။ ဤစကားရပ်ဖြင့် ဈာန်ဝင်စားခိုက်၌ စေတသိကသုခကို နာမကာယဖြင့် ခံစားသည်ဟူသော အနက်ကို ပြ၏။

၃- ဤဝိသေသန ၂-ပုဒ်ကို စိတ္တဇရုပ်နှင့် စပ်ပါ။ သုခကြောင့်ဖြစ်သော စိတ္တဇရုပ်၊ အလွန်ကောင်းမြတ်သော စိတ္တဇရုပ်-ဟု ဆိုလို၏။

၄- စိတ္တဇရုပ်ဖြင့်.. ပျံ့နှံ့ထိပါးအပ်၏-ဟု စပ်ပါ။ အလွန်ကောင်းမြတ်သော စိတ္တဇရုပ်က အခြားရုပ်အပေါင်း တကိုယ်လုံးကို ပျံ့နှံ့သွားသည်ဟု ဆိုလို၏။

၅- ဤ၌ တိဇကာယ-ဟူသည်မှာ စိတ္တဇရုပ်မှ တပါးသော ကမ္မဇ ဥတုဇ အာဟာရဇ ရုပ်အပေါင်းကို ဆိုသည်။

၆-ဖုဋော- ပျံ့နှံ့ထိပါးအပ်၏-ဟူသည်မှာ ဈာန်သုခကြောင့်ဖြစ်သော စိတ္တဇရုပ်ကောင်းရုပ်မြတ် အပေါင်းက အခြားရုပ်အပေါင်း တကိုယ်လုံး၌ အနှံ့အပြား တွေ့ထိခြင်းကို ဆိုသည်။

၅၀၇

ကောင်းမြတ်သော စိတ္တဇရုပ်ဖြင့်) ပျံ့နှံ့ထိပါးခြင်းကြောင့် ဈာန်မှထသော အခါ၌လည်း ကာယိကသုခကို ခံစားပေရာ၏^၁။ ထို့ကြောင့် (စေတသိကသုခ ကာယိကသုခကို ခံစားခြင်းဟု ဆိုအပ်သော) ဤအနက်ကို ပြတော်မူလို၍ “သုခဉ္စ ကာယေန ပဋိသံဝေဒေတိ (စေတသိကသုခ ကာယိကသုခကို နာမကာယ ရူပကာယဖြင့် ခံစား၏)”ဟု ဟောတော်မူ(အပ်)ပေသည်။

၈၆။ ယခုအခါ၌ ယံ တံ အရိယာ အာစိက္ခန္တိ ဥပေက္ခကော သတိမာ သုခဝိဟာရီ (တတိယဈာန်နှင့် ပြည့်စုံသော ထိုပုဂ္ဂိုလ်ကို ယင်းတတိယဈာန်ကြောင့် ဘုရားအစရှိသော အရိယာအရှင်မြတ်တို့သည် လျစ်လျူရှုသူ သတိရှိသူ ချမ်းသာစွာနေလေ့ရှိသူ-ဟု ပြောဆိုကြကုန်၏)-ဟူသော ဤစကား၌ (အကျယ်ကိုဆိုပေအံ့) ယင်းတတိယဈာန်ဟူသော အကြောင်းကြောင့်^၂ တတိယဈာန်နှင့်ပြည့်စုံသော ထိုပုဂ္ဂိုလ်ကို ဘုရားအစရှိသော အရိယာအရှင်မြတ်တို့သည် ပြောကြားကုန်၏၊ ဟောကြားကုန်၏၊ အပြားအားဖြင့် သိစေကုန်၏၊ ထားကုန်၏၊ ဖော်ပြကုန်၏၊ ဝေဘန်ကုန်၏။

မှတ်ချက်

၁- ဈာန်မှထသော အခါ၌လည်း ကိုယ်ထဲ၌ နေကောင်းထိုင်သာ ဖြစ်နေသော ကာယိကသုခကို ထိုပုဂ္ဂိုလ်ခံစားရသည်- ခံစားနိုင်သည်-ဟု ဆိုလို၏။ ဤစကားဖြင့် ဈာန်မှထသောအခါ ကာယိကသုခကို ရူပကာယဖြင့် ခံစားသည်ဟူသော အနက်ကို ပြ၏။

၂- ယင်း တတိယဈာန်ဟူသော အကြောင်းကြောင့်.. ပြောကြားကုန်၏- စသည်၌ စပ်ပါ။

၅၀၈

ပေါ်လွင်အောင်ပြုကုန်၏၊ ပြကုန်၏^၁။ “ချီးမွမ်းကုန်၏”ဟု ဆိုလိုသည်^၂။ အဘယ်သို့ (ချီးမွမ်းကုန်သ)နည်း? “လျစ်လျူရှုသူ သတိရှိသူ ချမ်းသာစွာနေလေ့ရှိသူ”ဟု (ချီးမွမ်းကုန်၏)။ ထိုတတိယဈာန်ကို ပြည့်စုံစေ၍ နေ၏-ဟု (ယံ တံ အရိယာ--- သုခဝိဟာရီ-စသော) ဤပါဌ်၌ ဤသို့ ရှေ့နောက် စကားယှဉ်စပ်ခြင်းကို သိအပ်ပေသည်^၃။

ဆက်၍ရှင်းဦးအံ့၊ အဘယ့်ကြောင့် ထိုတတိယဈာန်နှင့် ပြည့်စုံသောပုဂ္ဂိုလ်ကို ထိုဘုရားအစရှိသော အရိယာအရှင်မြတ်တို့သည် (လျစ်လျူရှုသူ သတိရှိသူ ချမ်းသာစွာနေလေ့ရှိသူ-ဟု) ဤသို့ ချီးမွမ်းကုန်သနည်း၊ ဤကား အမေး။ ချီးမွမ်းထိုက်သောကြောင့်ပေတည်း။ ချဲ့၍ရှင်းပြဦးအံ့၊ ဤတတိယဈာန်နှင့် ပြည့်စုံသောပုဂ္ဂိုလ်သည် အလွန်ကောင်းမြတ်သော သုခရှိသော^၄ သုခ၏ အထွတ်အထိပ်သို့ရောက်သော တတိယဈာန်၌သော်လည်း လျစ်လျူရှုနိုင်၏၊ ထိုတတိယဈာန်၌ သုခမှာကပ်ငြိသော

မှတ်ချက်

၁-ဤ၌ ဟောကြားကုန်၏.. ပြကုန်၏-ဟူသော ဤပုဒ်တို့သည် ပါဠိ၌ အဆင့်ဆင့် ဖွင့်ထားသည့်အတိုင်း ဒေသေန္တိ-စသည်တို့၏ မြန်မာပြန်များ ဖြစ်သည်။ ထိုအဖွင့်များသည် ပါဠိ၌ အာစိက္ခန္တိ-ပုဒ်၏ အနက်ကို ပေါ်လွင်စေနိုင်ခြင်း အကျိုးရှိသော်လည်း မြန်မာပြန်၌ကား အကျိုးမများလှပေ။

၂- ချီးမွမ်းကုန်၏-ဟူသော ဤပုဒ်ဖြင့် ပြောကြားကုန်၏-စသော ပုဒ်တို့၏ ဆိုလိုရင်းအနက်ကို ပြ၏။

၃- အကြင် တတိယဈာန်ကြောင့် ချီးမွမ်းကုန်၏၊ ထိုတတိယဈာန်ကို ပြည့်စုံစေ၍ နေ၏-ဟု ဆက်စပ်ယူရန် ပြသည်။

၄- အလွန်ကောင်းမြတ်သော သုခရှိသော.. တတိယဈာန်၌-ဟု စပ်ပါ။

၅၀၉

တဏှာက (သူ့ကို) မဆွဲငင်နိုင်ပေ^၁။ ထို့ပြင် ပီတိမဖြစ်ပေါ်နိုင်အောင် သတိထင်သောကြောင့် သတိနှင့်ပြည့်စုံပေ၏^၂။ ထို့ပြင် အရိယာတို့ နှစ်သက်အပ်သော အရိယာသူတော်စင်တို့ မှီဝဲအပ်သည်သာလျှင်ဖြစ်သော ညစ်နွမ်းခြင်းမရှိသော သုခကို နာမကာယဖြင့် ခံစားပေ၏^၃။ ထို(အကြောင်းသုံးမျိုး)ကြောင့် ချီးမွမ်းထိုက်ပေသည်။ [၁၅၉] ဤသို့ ချီးမွမ်းထိုက်သောကြောင့် ထိုတတိယဈာန်နှင့် ပြည့်စုံသူကို (ဘုရားအစရှိသော) အရိယာအရှင်မြတ်တို့သည် ဤသို့ ချီးမွမ်းခြင်း၏ အကြောင်းဖြစ်သော ဂုဏ်တို့ကိုပြလျက် “လျစ်လျူရှုသူ သတိရှိသူ ချမ်းသာစွာနေလေ့ရှိသူ”ဟု ချီးမွမ်းကြကုန်၏-ဟူ၍ သိအပ်ပေသည်။ (ဤကားအဖြေ)။

တတိယ-ဟူသည်ကား အရေအတွက်အစဉ်အားဖြင့် သုံးခုမြောက်ဖြစ်သောကြောင့် တတိယမည်၏။ ဤဈာန်ကို သုံးကြိမ်မြောက် ဝင်စားအပ်သောကြောင့်လည်း တတိယမည်၏။ “အင်္ဂါတပါးကို ပယ်ပြီးသည်ဖြစ်၍ အင်္ဂါနှစ်ပါးနှင့် ပြည့်စုံသော”ဟု ဟောတော်မူ(အပ်)သော စကား၌ ပီတိကို ပယ်ခြင်းအားဖြင့် အင်္ဂါတပါးပယ်ခြင်းကို သိအပ်ပေသည်။ ဒုတိယဈာန်၏ (အပ္ပနာအခိုက်ကျမှသာလျှင်) ဝိတက် ဝိစာရတို့ကို (ပယ်အပ်ကုန်သ)ကဲ့သို့ ဤပီတိကို(လည်း) (တတိယဈာန်၏) အပ္ပနာအခိုက်ကျမှ

မှတ်ချက်

၁-တတိယဈာန်သုခ၌ ကပ်ငြိသောတဏှာက မဆွဲငင်နိုင်၊ တဏှာဆွဲငင်ရာသို့ မလိုက်ပါပဲ လျစ်လျူရှုနိုင်သည်။ ထိုသို့ ဆွဲငင်နိုင်မည့်တဏှာ မဖြစ်ဟူ၍ပင် ဆိုလို၏၊ ဤသည်လည်း ချီးမွမ်းခြင်း၏ အကြောင်းတမျိုးဖြစ်သည်။

၂-ဤသတိ ထင်ခြင်းလည်း အကြောင်းတမျိုးဖြစ်သည်။

၃-ဤသည်လည်း အကြောင်းတမျိုး ဖြစ်သည်။

၅၁၀

သာလျှင် ပယ်အပ်ပေသည်^၁။ ထို့ကြောင့် ထိုပီတိကို ဤတတိယဈာန်၏ ပယ်အင်္ဂါ-ဟု ဆိုအပ်ပေသည်။ သုခ စိတ္တေကဂ္ဂတာဟူသော ဤ(အင်္ဂါ)နှစ်ပါးတို့၏ ဖြစ်ခြင်းအားဖြင့် အင်္ဂါနှစ်ပါးနှင့် ပြည့်စုံပုံကို သိအပ်ပေသည်။ ထို့ကြောင့် ဝိဘင်းကျမ်း၌ “ဥပေက္ခာသည် သတိသည် သမ္ပဇညသည် သုခသည် စိတ္တဿေကဂ္ဂတာသည် ဈာန်မည်၏”ဟူသော စကားကို ဟောခြင်းသည်^၂ အခြံအရံနှင့်တကွဖြစ်သော ဈာန်ကိုပြခြင်းငှါ ပရိယာယ်အားဖြင့် ဟောတော်မူခြင်းဖြစ်ပေသည်။ စင်စစ်သော်ကား ဥပေက္ခာ သတိ သမ္ပဇညတို့ကို ချန်ထား၍ မုချအားဖြင့် စူးစူးစိုက်စိုက်ရှုခြင်း လက္ခဏာသို့ရောက်သော အင်္ဂါတို့၏အစွမ်းအားဖြင့် ဤဈာန်သည် အင်္ဂါနှစ်ပါးသာ ရှိပေသည်။ (ဤစကားမှာ) “ထိုအခါ၌ အဘယ်အင်္ဂါနှစ်ပါးရှိသော ဈာန်သည် ဖြစ်သနည်း၊ သုခ စိတ္တေကဂ္ဂတာ(ဟူသော အင်္ဂါနှစ်ပါးရှိသော ဈာန်ဖြစ်၏)”ဟု (မြတ်စွာဘုရား) ဟောတော်မူသည်နှင့် အညီပေတည်း။ ကြွင်းသော သိဖွယ်ဟူသမျှသည် ပဌမဈာန်၌ ဆိုအပ်ပြီးသော နည်းရှိသည်သာလျှင်တည်း။

စတုတ္ထဈာန်ကို ဖွင့်ပြချက်

၈၇။ ဤဆိုခဲ့သည့်အတိုင်း ရအပ်ပြီးသော ထိုဈာန်၌လည်း ဆိုခဲ့သော နည်းဖြင့်ပင်လျှင် ငါးပါးသော အခြင်းအရာတို့ဖြင့် နိုင်နင်းအောင် လေ့လာ

မှတ်ချက်

၁- ဒုတိယဈာန်မှာ ဝိတက် ဝိစာရတို့သည် ဥပစာအခိုက်က မကင်းခဲ့သေး၊ အပ္ပနာဈာန်ဇော အခိုက်ကျမှသာ ကင်းကြသကဲ့သို့ ထို့အတူပင် တတိယဈာန်မှာ ပီတိသည်လည်း ဥပစာအခိုက်၌ မကင်းခဲ့သေး၊ အပ္ပနာဈာန်ဇော အခိုက်ကျမှသာ ကင်းသည်ဟု ဆိုလို၏။

၂- ဤ၌လည်း မြန်မာစကား ချောစေရန် လဲလှယ်၍ ပြန်ထားသည်။ နှာ ၄၈၉- မှတ်ချက်၂-၌ ပြန်ကြည့်ပါ။

၅၁၁

မှီဝဲပြီးသည်ဖြစ်၍ ကျေပြွန်အောင် ဝင်စားထားသော တတိယဈာန်မှထ၍ “ဤတတိယဈာန်သမာပတ်သည် ပီတိဟူသောရန်သူနှင့် နီးကပ်၏”ဟူ၍၎င်း၊ “ထိုတတိယဈာန်၌ အကြင်အင်္ဂါကို သုခ-ဟု စိတ်၏နှလုံးသွင်းမှုဖြစ်၏၊ ထိုအင်္ဂါဖြင့် ဤတတိယဈာန်ကို ရုန့်ရင်းကြမ်းတမ်း၏ဟူ၍ ဟောတော်မူ(အပ်)၏-ဟု ဤသို့ဆိုအပ်သော သုခ၏ ရုန့်ရင်းကြမ်းတမ်းခြင်းကြောင့် (ဈာန်)အင်္ဂါ အားနည်း၏”ဟူ၍၎င်း ထိုတတိယဈာန်၌ အပြစ်ကိုမြင်၍ စတုတ္ထဈာန်ကို ငြိမ်သက်သောတရား-ဟု နှလုံးသွင်းလျက် တတိယဈာန်၌ နှစ်သက်တွယ်တာခြင်းကို ကုန်ခန်းစေ၍ စတုတ္ထဈာန်ကိုရခြင်းငှါ ဘာဝနာအားထုတ်ခြင်းကို ပြုအပ်၏။ ထိုသို့အားထုတ်လျှင် တတိယဈာန်မှထ၍ သတိရလျက် သမ္ပဇဉ်ခေါ် ဆင်ခြင်ဉာဏ်နှင့်ပြည့်စုံလျက် ဈာန်အင်္ဂါတို့ကို ဆင်ခြင်သော ထိုယောဂီအား စိတ်၌ဖြစ်သော ရွှင်လန်းဝမ်းသာမှုဟု ဆိုအပ်သော သုခသည် ရုန့်ရင်းကြမ်းတမ်းသောအားဖြင့် ထင်လာ၏။ ဥပေက္ခာဝေဒနာနှင့် စိတ္တေကဂ္ဂတာသည် ငြိမ်သက်သောအားဖြင့် ထင်လာ၏၊ ထိုထင်လာသောအခါ၌ ထိုယောဂီသည် ရုန့်ရင်းကြမ်းတမ်းသော အင်္ဂါကို ပယ်ခြင်းငှါ၎င်း၊ ငြိမ်သက်သောအင်္ဂါကို ရခြင်းငှါ၎င်း ထိုပထဝီကသိုဏ်း ပဋိဘာဂနိမိတ်ကိုပင် “မြေ-မြေ”ဟု အဖန်ဖန်အထပ်ထပ် နှလုံးသွင်းအပ်၏။ ထိုသို့နှလုံးသွင်းနေစဉ် “ယခုအခါ၌ စတုတ္ထဈာန် ဖြစ်ပေါ်တော့မည်”ဟု (ဆိုသင့်သော ဇောဝါရ၌) ဘဝင်ကိုဖြတ်၍ ထိုပထဝီကသိုဏ်းနိမိတ်ကိုပင် အာရုံပြု၍ မနောဒွါရာဝဇ္ဇန်းဖြစ်၏။ ထို့နောင်မှ ထိုပထဝီကသိုဏ်းအာရုံ၌ပင်လျှင် ဇောလေးကြိမ် ငါးကြိမ် [၁၆၀] စောကုန်၏၊ ယင်းဇောလေးကြိမ် ငါးကြိမ်တို့၏အဆုံး၌ တခုသော (စတုတ္တ သို့မဟုတ် ပဉ္စမ)ဇောသည် ရူပါဝစရ စတုတ္ထဈာန်ဇောပေတည်း၊ ကြွင်းသော (သုံးကြိမ် လေးကြိမ်သော) ဇောတို့သည် (ပရိကံ ဥပစာ အနုလုံ ဂေါတြဘူ-ဟူသော) ဆိုအပ်ပြီးသော အပြားရှိသည်သာလျှင်ဖြစ်သော ကာမာဝစရဇောတို့ပေတည်း။ ဤဆိုမည့်အချက်သည်ကား ထူးခြားချက်တည်း၊ သုခဝေဒနာသည် ဥပေက္ခာဝေဒနာအား

၅၁၂

အာသေဝနပစ္စည်းဖြင့် ကျေးဇူးမပြုပေ^၁၊ ထို့ပြင် စတုတ္ထဈာန်၌ ဥပေက္ခာဝေဒနာသည် ဖြစ်သင့်၏၊ ထို(အကြောင်းနှစ်ပါး)ကြောင့် ထို(ပရိကံ ဥပစာ အနုလုံ ဂေါတြဘူနှင့် စတုတ္ထဈာန်)ဇောတို့သည် ဥပေက္ခာဝေဒနာနှင့် ယှဉ်ကုန်၏။ ဆက်၍ဆိုဦးအံ့၊ ဥပေက္ခာဝေဒနာနှင့်သာ ယှဉ်သောကြောင့် ဤ(စတုတ္ထဈာန်)၌ ပီတိသည်လည်း ယုတ်လျော့၏။ ဤကား ထူးခြားချက်ပေတည်း^၂။

ဤမျှသော ဘာဝနာအစဉ်ဖြင့် ဤယောဂီသည် “(ရှေးမဆွကပင်) သုခ၏လည်း ကင်းခြင်းကြောင့်၊ ဒုက္ခ၏လည်း ကင်းခြင်းကြောင့်၊ ရှေးမဆွကပင် သောမနဿနှင့် ဒေါမနဿတို့၏(လည်း) ချုပ်ခြင်းကြောင့်

မှတ်ချက်

၁- (ဂေါတြဘူခေါ်) ဉာဏသမ္ပယုတ် ကာမာဝစရကုသိုလ်သည် မိမိနှင့် ဝေဒနာတူသော ရူပါဝစရကုသိုလ် အရူပါဝစရကုသိုလ် လောကုတ္တရာကုသိုလ်ဟူသော ဤသုံးပါးသော ကုသိုလ်အစုတို့အား အာသေဝနပစ္စယသတ္တိဖြင့် ကျေးဇူးပြုတတ်၏။ (ပဋ္ဌာန်းအဋ္ဌကထာ-၃၇၃) ထိုအဋ္ဌကထာ၌ (သောမနဿ)- သုခသဟဂုတ် ဂေါတြဘူဇောက သုခသဟဂုတ် ရူပ-အရူပ- လောကုတ္တရာကုသိုလ် ဇောအား၎င်း၊ ဥပေက္ခာသဟဂုတ် ဂေါတြဘူဇောက ဥပေက္ခာသဟဂုတ် ရူပ-အရူပ- လောကုတ္တရာကုသိုလ်‌ ဇောအား၎င်း ဤသို့သာလျှင် အာသေဝနပစ္စယသတ္တိဖြင့် ကျေးဇူးပြုသည်ဟု ဆိုထားသောကြောင့် ဥပေက္ခာသဟဂုတ် စတုတ္ထဈာန်၏ ရှေ့အခြားမဲ့၌ အာသေဝနပစ္စည်းဖြစ်သော ဂေါတြဘူဇောသည် ဥပေက္ခာသဟဂုတ်သာ ဖြစ်သင့်သည်။ သောမနဿသဟဂုတ် မဖြစ်သင့်-ဟု သိစေ၏။ ဂေါတြဘူက ဥပေက္ခာသဟဂုတ်ဖြစ်လျှင် ပရိကံ ဥပစာ အနုလုံဇောတို့လည်း ဥပေက္ခာသဟဂုတ်သာ ဖြစ်ကြသည်ဟု မှတ်အပ်၏။

၂- အောက်ဈာန် ၃-ခုတို့၌ သုခသဟဂုတ်ဖြစ်၍ သူတို့၏ ပရိကံ ဥပစာ အနုလုံ ဂေါတြဘူဇောတို့သည်လည်း သုခသဟဂုတ် ဖြစ်ကြ၏၊ ဤစတုတ္ထဈာန်၌ ကာမ ရူပဇော ၂-မျိုးလုံးပင် ဥပေက္ခာသဟဂုတ်ချည်းသာ ဖြစ်ကြ၏၊ ဤသို့ ထူးခြားသည်ဟု ဆိုလို၏။

၅၁၃

ဆင်းရဲချမ်းသာ နှစ်မျိုးလုံးကင်းသော^၁ ဥပေက္ခာကြောင့် သတိ၏ လုံးဝစင်ကြယ်မှုရှိသော စတုတ္ထဈာန်ကို ပြည့်စုံစေ၍ နေ၏”^၂။ ဤသို့နေသော ဤယောဂီသည် အင်္ဂါတပါးကို ပယ်ပြီးသည်ဖြစ်၍ အင်္ဂါနှစ်ပါးနှင့် ပြည့်စုံသော ကောင်းခြင်းသုံးပါးနှင့်(လည်း) ပြည့်စုံသော လက္ခဏာဆယ်ပါးနှင့်(လည်း) ပြည့်စုံသော ပထဝီကသိုဏ်း(ကို အာရုံပြု၍ဖြစ်သော) စတုတ္ထဈာန်ကို ရ၏။

စတုတ္ထစျာနကထာ၏ အဖွင့်

၈၈။ ထိုစတုတ္ထဈာန်ကို ပြဆိုရာစကားရပ်၌ သုခဿ စ ပဟာနာ ဒုက္ခဿ စ ပဟာနာ (သုခ၏လည်း ကင်းခြင်းကြောင့်၃၊ ဒုက္ခ၏လည်း ကင်းခြင်းကြောင့်^၃)-ဟူရာ၌ ကာယိကသုခနှင့် ကာယိကဒုက္ခ၏ ကင်းခြင်းကြောင့်(ဟု ဆိုလို၏)။ ရှေးမဆွကပင်-ဟူသည်မှာ ထို(ကင်းခြင်း)သည်လည်း^၄ ရှေးမဆွကပင် (ကင်းခဲ့ခြင်းပေတည်း)၊ စတုတ္ထဈာန်ခဏ၌ (ကင်းခြင်း)မဟုတ်(ဟု ဆိုလို၏)။ သောမနဿနှင့် ဒေါမနဿတို့၏

မှတ်ချက်

၁- နှစ်မျိုးလုံးကင်းသော စတုတ္ထဈာန်ကို-ဟု စပ်ပါ။

၂-ဤအဖွင့်အပိတ် ကော်မာတို့၏ အတွင်းရှိ စကားရပ်သည် ဘုရားဟောပါဠိမှ ထုတ်ဆောင်၍ပြသော စကားဖြစ်သည်၊ ထို့ကြောင့် ယင်းစကားရပ်ကို နောက်၌ ဖွင့်ပြသွားလိမ့်မည်။

၃- ပဟာနာ- ပယ်ခြင်းကြောင့်-ဟု သဒ္ဒါနက်ရသော်လည်း ဤအရာ၌ ကင်းခြင်းကိုပင် ဆိုလိုသည်။ ထို့ပြင် ကင်းခြင်းဟူသော အနက်သည် အတ္ထင်္ဂမာ- ချုပ်ခြင်းဟူသော နောက်စကားနှင့် ညီ၏။ ထို့ကြောင့် ဤအရာ၌ အဓိပ္ပါယ်နက် ပြန်ထားသည်။

၄- တဉ္စ-ထိုပယ်ခြင်း- ကင်းခြင်းသည်လည်း-ဟူသော ဤစကားသည် ဆိုခဲ့ပြီးသော သုခ ဒုက္ခ၏ ကင်းခြင်းကိုပင် ရည်ရွယ်၏၊ ထို့ကြောင့် ရှေးမဆွကပင်-

၅၁၄

ချုပ်ခြင်းကြောင့်-ဟူသည်မှာ စေတသိကသုခနှင့် စေတသိကဒုက္ခဟူသော ဤနှစ်ပါးတို့၏လည်း ရှေးမဆွကပင် ချုပ်ခြင်းကြောင့် “ကင်းခြင်းကြောင့်”ဟူ၍ပင် ဆိုလို၏။

အဘယ်အခါ၌ (သုခ ဒုက္ခ သောမနဿ ဒေါမနဿ-ဟူသော) ထိုတရားတို့ကို ပယ်သနည်း^၁-ဟု (စောဒနာလျှင်) ဈာန်လေးပါးတို့၏ ဥပစာခဏ၌ ပယ်သည်^၁-ဟု (ဖြေအပ်၏)။ ချဲ့၍ ရှင်းဦးအံ့၊ သောမနဿကို စတုတ္ထဈာန်၏ ဥပစာခဏ၌သာလျှင် ပယ်အပ်၏။ ဒုက္ခ ဒေါမနဿနှင့် သုခတို့ကို ပဌမဈာန်, ဒုတိယဈာန်နှင့် တတိယဈာန်တို့၏ ဥပစာခဏတို့၌ (ပယ်အပ်ကုန်၏)။ ဤသို့ ထိုသုခ ဒုက္ခစသည်တို့ကို ပယ်သောတရားအစဉ်ဖြင့် မဟောသော်လည်း^၂ ဣန္ဒြိယဝိဘင်း၌ (ဟောထားသော) ဣန္ဒြေတို့၏ ဥဒ္ဒေသအစဉ်ဖြင့်ပင်လျှင်^၃ ဤ(ဈာန်ကိုပြရာ စကား)၌လည်း ဟောထား(အပ်ကုန်)သော

မှတ်ချက်

ဟူသော ဤပုဒ်ကို (ရှေးမဆွကပင်) သုခ၏လည်း ကင်းခြင်းကြောင့်၊ ဒုက္ခ၏လည်း ကင်းခြင်းကြောင့်-ဟု စပ်စေလို၏။ ထို့ကြောင့်ပင် ပါဠိစကားရပ်၏ မြန်မာပြန်၌ ယင်းပုဒ်ကို လက်သည်းကွင်းဖြင့် စပ်ရန် ပြထားသည်။

၁-ဤ၌လည်း နေသံ ပဟာနံ-ကို ထိုတရားတို့၏ ကင်းခြင်းဖြစ်သနည်း ကင်းခြင်းဖြစ်သည်-ဟု ပြန်နိုင်သော်လည်း စကားမချောသောကြောင့် အထက်ပါအတိုင်း ပြန်ထားသည်။

၂-မဟောသော်လည်း.. သုခနှင့်ဒုက္ခ သောမနဿနှင့် ဒေါမနဿတို့ကို ပယ်ခြင်းကို သိအပ်ပေသည်ဟု စပ်ပါ၊ ပယ်သော ပဌမ ဒုတိယ တတိယ စတုတ္ထ ဈာန်လေးပါးအစဉ်ဖြင့် ဟောမထားသော်လည်း ဤဆိုခဲ့သည့်အတိုင်း ပယ်စဉ်ဖြင့် ဒုက္ခ ဒေါမနဿ သုခ သောမနဿတို့ကို ပယ်ခြင်းကို သိရမည်ဟု ဆိုလို၏။

၃-ဣန္ဒြိယဝိဘင်း၌ ဣန္ဒြေ ၂၂-ပါးတို့၏ ခေါင်းစဉ်ကို ပြရာမှာ သုခိန္ဒြေ ဒုက္ခိန္ဒြေ သောမနဿိန္ဒြေ ဒေါမနဿိန္ဒြေ-ဟု ဤသို့စဉ်လျက် ပြထား၏၊ ထိုဥဒ္ဒေသ ခေါင်းစဉ်အတိုင်းပင် ဤ၌ ဟောထားသည်ဟု ဆိုလို၏။

၅၁၅

သုခနှင့်ဒုက္ခ သောမနဿနှင့် ဒေါမနဿတို့ကို ပယ်ခြင်းကို^၁ သိအပ်ပေသည်။

အကယ်၍ ထိုသုခ ဒုက္ခစသည်တို့ကို ထိုဈာန်၏ ဥပစာခဏ၌သာလျှင် ပယ်(အပ်)ကုန်ငြားအံ့၊ ထိုသို့ဖြစ်လျှင် အဘယ့်ကြောင့်-

“(မိမိ၏အကြောင်းတို့ကြောင့်) ဖြစ်ပေါ်သော ဒုက္ခိန္ဒြေသည် အဘယ်တရားကြောင့်၊ ဝါ- အဘယ်ဈာန်၌ အကြွင်းမဲ့ချုပ်သနည်း၊ ရဟန်းတို့ ဤသာသနာတော်၌ ရဟန်းသည် ကာမတို့မှ ကင်းဆိတ်၍သာလျှင်.. ပဌမဈာန်ကို ပြည့်စုံစေ၍ နေ၏။ (မိမိ၏အကြောင်းတို့ကြောင့်) ဖြစ်ပေါ်သော ဒုက္ခိန္ဒြေသည် ဤပဌမဈာန်၌ အကြွင်းမဲ့ချုပ်၏။ (မိမိ၏အကြောင်းတို့ကြောင့်) ဖြစ်ပေါ်သော ဒေါမနဿိန္ဒြေသည်.. သုခိန္ဒြေသည်.. သောမနဿိန္ဒြေသည် အဘယ်တရားကြောင့်၊ ဝါ- အဘယ်ဈာန်၌ အကြွင်းမဲ့ချုပ်သနည်း၊ ရဟန်းတို့ ဤသာသနာတော်၌ ရဟန်းသည် သုခ၏လည်း ကင်းခြင်းကြောင့်.. စတုတ္ထဈာန်ကို ပြည့်စုံစေ၍ နေ၏။(မိမိ၏အကြောင်းတို့ကြောင့်) ဖြစ်ပေါ်သော သောမနဿိန္ဒြေသည် ဤစတုတ္ထဈာန်၌ အကြွင်းမဲ့ချုပ်၏”ဟု

ဤသို့ (ဥပစာခဏ၌ မဟုတ်ပဲ) ဈာန်တို့၌သာလျှင် (ထိုသုခ ဒုက္ခစသည်တို့၏) ချုပ်ခြင်းကို ဟောတော်မူ(အပ်)ပါသနည်း-ဟု (စောဒနာလျှင်) အလွန်အကဲချုပ်ခြင်းကြောင့်(ဟု ဖြေဆိုအပ်ပေသည်)။ မှန်ပေ၏၊ ထိုသုခ

မှတ်ချက်

၁-ဣန္ဒြိယဝိဘင်း၌ ချထားသော အစဉ်ဖြင့် ဤ၌ ဟောထားသော သုခနှင့်ဒုက္ခ သောမနဿနှင့် ဒေါမနဿတို့ကို ပယ်ခြင်းကိုမူ ဤ၌ ဖွင့်ပြခဲ့သည့်အတိုင်း ဈာန်၄-ပါးတို့၏ ဥပစာခဏတို့၌ အစဉ်အတိုင်း ဒုက္ခ ဒေါမနဿ သုခ သောမနဿတို့ကို ပယ်သည်ဟု သိရမည်ဟူ၍ ဆိုလို၏။

၅၁၆

ဒုက္ခတို့၏ ပဌမဈာန်စသည်တို့၌ အလွန်အကဲ ချုပ်ခြင်းဖြစ်ပေသည်။ ချုပ်သည်ဆိုရရုံမျှသာ မဟုတ်ပေ။ ဥပစာခဏ၌ကား ချုပ်သည်ဆိုရရုံမျှသာ ဖြစ်ပေသည်။ အလွန်အကဲချုပ်ခြင်း မဟုတ်ပေ။

[၁၆၁] ချဲ့၍ ရှင်းဦးအံ့၊ အာဝဇ္ဇန်းကွဲပြားသော ပဌမဈာန်၏ဥပစာ၌^၁ (ဒုက္ခိန္ဒြေ) ချုပ်ပြီးဖြစ်သော်လည်း^၂ မှက်,ခြင်စသည်တို့၏ အတွေ့ကြောင့်ဖြစ်စေ၊ မညီမညွတ်သော ထိုင်ခြင်းကြောင့်ဖြစ်သော ပူလောင်ပင်ပန်းခြင်းကြောင့်ဖြစ်စေ ဒုက္ခိန္ဒြေသည် ဖြစ်နိုင်ရာ၏^၃၊ အပ္ပနာအတွင်း၌ကား မဖြစ်နိုင်သည်သာတည်း။ တနည်းဆိုရလျှင် ဤဒုက္ခိန္ဒြေသည် ဥပစာခဏ၌ ချုပ်စေကာမူ ကောင်းစွာချုပ်သည်မဟုတ်ပေ၊ (အဘယ့်ကြောင့်ဆိုလျှင်) ဆန့်ကျင်ဘက်တရားက မပယ်သတ်(အပ်)သေးသောကြောင့်တည်း။ အပ္ပနာအတွင်း၌ကား ပီတိ၏ ပျံ့နှံ့ခြင်းကြောင့်၊ ဝါ-ပီတိကြောင့်ဖြစ်သော ရုပ်ကောင်း ရုပ်နုတို့က ကိုယ်ကို ပျံ့နှံ့ခြင်းကြောင့် ကိုယ်ကို သုခသက်ဝင် ပျံ့နှံ၏။ ကိုယ်ကို သုခသက်ဝင် ပျံ့နှံ့သောသူအား ဒုက္ခိန္ဒြေသည် ကောင်းစွာ

မှတ်ချက်

၁- အာဝဇ္ဇန်းကွဲပြားသော ဥပစာဟူသည်မှာ ဈာန်ဝီထိ၏ ရှေးအဖို့ကဖြစ်ခဲ့သော ဥပစာများဖြစ်သည်။ ယင်းတို့၏ အာဝဇ္ဇန်းများသည် ဈာန်ဝီထိ၏ အာဝဇ္ဇန်းမှ ကွဲပြားသောကြောင့် ယင်းတို့ကို အာဝဇ္ဇန်းကွဲပြားသော ဥပစာဟု ဆိုသည်။

၂- သင့်လျော်သော ဣရိယာပုထ်ဖြင့် နေလျှင် ထိုဥပစာခဏ၌ ကိုယ်တွင်း အနိဋ္ဌအတွေ့များကြောင့် ဒုက္ခဝေဒနာ မဖြစ်နိုင်သည်ကို ပြ၏။

၃- ဒုက္ခိန္ဒြိယဿ.. သိယာ ဥပ္ပတ္တိ- ဒုက္ခိန္ဒြေ၏ ဖြစ်ပေါ်ခြင်းသည် ဖြစ်နိုင်ရာ၏ဟု အတိအကျပြန်လျှင် မြန်မာစကား မချောလှသောကြောင့် လဲလှယ်၍ ပြန်ထားသည်၊ နောက်၌လည်း ဤစာပိုဒ်အတွင်း၌ အလားတူ ပြန်ချက်များ ရှိ၏။

၅၁၇

ချုပ်၏၊ (အဘယ့်ကြောင့်ဆိုလျှင်) ဆန့်ကျင်ဘက်တရားက ပယ်သတ်ပြီး ဖြစ်သောကြောင့်တည်း။ ထိုမှတပါး အာဝဇ္ဇန်း ကွဲပြားသည်သာလျှင်ဖြစ်သော ဒုတိယဈာန်၏ ဥပစာ၌ ပယ်ပြီးဖြစ်စေကာမူ^၁ ဒေါမနဿိန္ဒြေသည် (ဖြစ်နိုင်ရာ၏)^၂၊ ဤဒေါမနဿိန္ဒြေသည် ဝိတက် ဝိစာရကြောင့်

မှတ်ချက်

၁-ဤစကားဖြင့် ဒုတိယဈာန်၏ အာဝဇ္ဇန်းကွဲပြားသော ဥပစာ၌ပင် ဒေါမနဿကင်းသည်ကို ပြ၏။

၂-ဤအရာ၌ အချို့ (ဧကေ)ဆရာတို့က ဆိုသည်မှာ “ထိုဒုတိယဈာန်၏ အာဝဇ္ဇန်းကွဲ ဥပစာ၌ ဒေါမဿိန္ဒြေသည် (ဖြစ်နိုင်ရာ၏)ဟု ဆိုသော အဋ္ဌကထာဆရာသည် ဈာန်ရပုဂ္ဂိုလ်တို့အားလည်း ဒေါမနဿဖြစ်ခြင်း ရှိသေး၏”ဟု ပြအပ်၏။ ထိုသို့ ပြုခြင်းဖြင့် နီဝရဏသဘော မရှိသော လောဘကဲ့သို့ (နီဝရဏသဘော မရှိသော) ဒေါသလည်း ရှိသေးသည်ဟူ၍လည်း ပြ၏၊ အကြောင်းမူကား ဒေါသနှင့်ကင်း၍ ဒေါမနဿ မဖြစ်နိုင်သောကြောင့်ပင်၊ ဤအရာ၌ ပဋ္ဌာန်းပါဠိနှင့် ဆန့်ကျင်ခြင်းကိုလည်း မကြံသင့်ပါ။ အကြောင်းမူကား ထိုပဋ္ဌာန်းပါဠိ၌ ဆုံးရှုံးပျက်စီးသွားသော ဈာန်ကို အာရုံပြု၍ဖြစ်သော ဒေါမနဿကို ပြထားပေသည်။ ဤသို့သိရခြင်း၏ အကြောင်းမှာ မဆုံးရှုံး မပျက်စီးသော ဈာန်ကို အာရုံပြု၍ဖြစ်သော ဒေါမနဿ မရှိသောကြောင့်ပေတည်း။ ဈာန်ရပုဂ္ဂိုလ်တို့အား ဒေါမနဿ လုံးဝမဖြစ်ဟူ၍လည်း မဆိုနိုင်ပါ။ အကြောင်းမှာ သမာပတ်ရှစ်ပါးကိုရသော အသိတခေါ် ကာဠဒေဝီလရသေ့ကြီးမှာသော်လည်း (ဘုရားအလောင်းတော် ဘုရားဖြစ်မည့်အခါ၌ မိမိ မရှိတော့မည့်အရေးကို တွေး၍ ဝမ်းနည်းမှု-ဒေါမနဿ) ဖြစ်ဘူးသောကြောင့်ပေတည်း။ “ထိုအသိတရသေ့သည် ဈာန်လျှောကျ ဆုံးရှုံးသည်လည်း မဖြစ်ခဲ့သည်သာ”ဟူ၍ ဆိုကြ၏။ ထိုဧကေဆရာတို့၏ စကားသည် နီဝရဏသဘောမရှိသော ဒေါသ၏ မရှိခြင်းကြောင့် မသင့်ပေ။ အကယ်၍ (နီဝရဏသဘောမရှိသော ဒေါသ)ရှိပါမူ ရူပါဝစရ အရူပါဝစရ ဗြဟ္မာတို့အားလည်း ထိုသို့သောဒေါသ) ဖြစ်ရာ၏၊ ဖြစ်ကား မဖြစ်ပေ။ မှန်ပေ၏။ “အရူပဘုံ၌ ကာမစ္ဆန္ဒနီဝရဏကို

၅၁၈

ဖြစ်သော ကိုယ်ပင်ပန်းခြင်းနှင့် စိတ်ပင်ပန်းခြင်းရှိလျှင် ဖြစ်ပေါ်၏၊ ဝိတက် ဝိစာရမရှိလျှင် မဖြစ်ပေါ်ပေ။ အကြင်ဈာန်၏ ဥပစာ၌ (ဒေါမနဿိန္ဒြေ) ဖြစ်၏၊ ထိုဈာန်၏ ဥပစာ၌ ဝိတက် ဝိစာရ ရှိသောကြောင့်ပေတည်း။ ဆက်၍ရှင်းဦးအံ့၊ ဒုတိယဈာန်၏ ဥပစာ၌ ဝိတက် ဝိစာရတို့ကို မပယ်

မှတ်ချက်

စွဲမှီ၍ ထိနမိဒ္ဓနီဝရဏသည် ဥဒ္ဓစ္စနီဝရဏသည် အဝိဇ္ဇာနီဝရဏသည် (ဖြစ်၏)” ဤသို့ အစရှိသော ပဋ္ဌာန်းဒေသနာ စကားတို့၌ ဗျာပါဒ ကုက္ကုစ္စ နီဝရဏတို့ (ဖြစ်ကြောင်း)ကို မထုတ်ပြပေ။ ဤအရာ၌ နီဝရဏမဟုတ်သည်၏ အဖြစ်ဖြင့် ရှောင်လွှဲဖြေဆိုဖွယ်လည်း မရှိပါ၊ အကြောင်းမှာ နီဝရဏမဟုတ်သည်သာ ဖြစ်ကုန်သော ကာမစ္ဆန္ဒ စသည်တို့ကိုလည်း နီဝရဏနှင့်တူသောကြောင့် နီဝရဏဟူသော အမည်ဖြင့် ဟောတော်မူသောကြောင့်ပေတည်း။ ထို့ပြင် “အသိတရသေ့အားသော်လည်း (ဒေါမနဿ) ဖြစ်ဘူးသောကြောင့်”ဟု ဆိုသော အကြောင်းပြစကားသည်လည်း မသင့်ပါ၊ အကြောင်းမှာ ဒေါမနဿဖြစ်လျှင် ဈာန်မှ လျှောကျသည့်ပြင် သေးငယ်သောအကြောင်းဖြင့် ဈာန်လျှောကျသော်လည်း ထိုသို့သော ဈာန်ရပုဂ္ဂိုလ်တို့သည် တဖန် ပြန်၍ရအောင် ပြုလုပ်ရန် မခဲယဉ်းကြသောကြောင့်ပင်ဟု မှတ်အပ်၏။ စင်စစ်သော်ကား “ထိုဒုတိယဈာန်၏ အာဝဇ္ဇန်းကွဲ ဥပစာ၌ ဒေါမနဿိန္ဒြေသည် (ဖြစ်နိုင်ရာ၏)”ဟူသော ဤစကားသည် ဥပစာခဏ၌ ဒေါမနဿကို မပယ်ရသေးကြောင်းကို ပြခြင်းအကျိုးငှါ ကြံဆ၍ဆိုသော ပရိကပ္ပစကား ဖြစ်သည်။ ထို့ကြောင့်ပင် ဒုတိယဈာန်၌ကား မဖြစ်နိုင်ရာသည်သာတည်း-ဟု ဆိုထားပေသည်။ ပရိကပ္ပမဟုတ်ပဲ မုချအားဖြင့် ဆိုရလျှင် ထိုဥပစာခဏ၌ အကယ်၍ ဒေါမနဿဖြစ်ပါမူ ထိုပုဂ္ဂိုလ်အား ပဌမဈာန်သည်လည်း ဆုံးရှုံးပျက်စီးသွားသည်ဟူ၍ မှတ်အပ်၏။ (ဋီကာ) ဤဋီကာ၌ မှတ်သားရန် လိုရင်းများမှာ “ဥပစာခဏ၌ ဒေါမနဿဖြစ်နိုင်သည်”ဟူသော စကားသည် မုချစကား မဟုတ်၊ ပရိကပ္ပစကားမျှသာဖြစ်ကြောင်း၊ နီဝရဏသဘောမရှိသော ကာမစ္ဆန္ဒ ထိနမိဒ္ဓ ဥဒ္ဓစ္စ အဝိဇ္ဇာတို့ရှိကြောင်း၊ နီဝရဏသဘောမရှိသော ဗျာပါဒ ဒေါသဟူ၍ မရှိကြောင်းတို့ပင် ဖြစ်သည်။

၅၁၉

အပ်ကုန်သေးသည်သာတည်း၊ ထို့ကြောင့် ထိုဒုတိယဈာန်၏ ဥပစာ၌ ထိုဒေါမနဿိန္ဒြေသည် ဖြစ်နိုင်ရာ၏။ ဒုတိယဈာန်၌ကား မဖြစ်နိုင်ရာသည်သာတည်း၊ (အဘယ့်ကြောင့်ဆိုလျှင်) အကြောင်းကို ပယ်ပြီးဖြစ်သောကြောင့်ပေတည်း။ ထိုမှတပါး တတိယဈာန်၏ ဥပစာ၌ ပယ်ပြီးဖြစ်စေကာမူ^၁ ပီတိကြောင့်ဖြစ်သော ရုပ်ကောင်း ရုပ်နုတို့ဖြင့် ပျံ့နှံ့တွေ့ထိသော ကိုယ်ရှိသူအား သုခိန္ဒြေသည် ဖြစ်နိုင်ရာ၏၊ တတိယဈာန်၌ကား မဖြစ်နိုင်ရာသည်သာတည်း။ အကြောင်းကား တတိယဈာန်၌ (ကာယိက)သုခ၏ အကြောင်းဖြစ်သော ပီတိသည် အလုံးစုံချုပ်ပြီး ဖြစ်သောကြောင့်ပေတည်း။ ထိုမှတပါး စတုတ္ထဈာန်၏ ဥပစာ၌ ပယ်ပြီးဖြစ်စေကာမူ သောမနဿိန္ဒြေသည်^၂ (ပီတိကဲ့သို့ မဝေးပဲ) နီးကပ်သောကြောင့်၎င်း၊ အပ္ပနာသို့ရောက်သော^၃ ဥပေက္ခာမရှိသဖြင့် ကောင်းစွာ မလွန်သေးသောကြောင့်၎င်း

မှတ်ချက်

၁-ဤစကားဖြင့် ပီတိကြောင့်ဖြစ်သည့် ရုပ်အတွေ့အထိမှတပါး အခြားရုပ်အတွေ့ကြောင့် ကာယိကသုခ မဖြစ်နိုင်သည်ကို ယူရာ၏။

၂- သောမနဿိန္ဒြေသည်.. ဖြစ်နိုင်ရာ၏-ဟု စပ်ပါ။

၃-အာဝဇ္ဇန်းကွဲပြားသော ဥပစာခဏ၌ ပယ်အပ်ပြီးဖြစ်စေကာမူ ပယ်အင်္ဂါသည် ဆန့်ကျင်ဘက်ဖြင့် မပယ်သတ်ရသေးသောကြောင့် အကြားအကြား၌ ဖြစ်မူလည်း ဖြစ်ရာသေး၏-ဟု ဤအနက်ကို ပြလိုသောကြောင့် “အပ္ပနာသို့ရောက်သော” ဤသို့ အစရှိသည်ကို မိန့်ဆို၏။ ထိုသို့ သဘောရှိသော မှီဝဲထုံစေခြင်းကို အလိုရှိအပ်သောကြောင့် မဂ်ဝီထိမှ ရှေး၌ (အနိစ္စ အခြင်းအရာအားဖြင့် ဖြစ်စေ၊ ဒုက္ခ အခြင်းအရာအားဖြင့် ဖြစ်စေ၊ အနတ္တ အခြင်းအရာအားဖြင့် ဖြစ်စေ) ရှုပုံချင်း တူသည်သာလျှင်ဖြစ်သော ၂-ကြိမ် ၃-ကြိမ်သော ဇောဝါရတို့ ဖြစ်ကုန်သကဲ့သို့ ထို့အတူပင် ဤစတုတ္ထဈာန် အရာ၌လည်း အပ္ပနာဝါရမှ ရှေး၌ ဥပေက္ခာသဟဂုတ်ချည်းသာလျှင် ဖြစ်ကုန်သော ၂-ကြိမ် ၃-ကြိမ်သော ဇောဝါရတို့ ဖြစ်ကုန်၏-ဟု (ဆရာတို့) ဆိုကုန်၏။ (ဋီကာ) အပ္ပနာဝီထိ၌ စတုတ္ထ

၅၂၀

ဖြစ်နိုင်ရာ၏၊ စတုတ္ထဈာန်၌ကား မဖြစ်နိုင်ရာသည်သာတည်း၊ ထို့ကြောင့်ပင်လျှင် “(အကြောင်းတို့ကြောင့်) ဖြစ်ပေါ်သော ဒုက္ခိန္ဒြေသည် အဘယ်တရားကြောင့်၊ ဝါ-အဘယ်ဈာန်ကြောင့် အကြွင်းမဲ့ချုပ်သနည်း”ဟူ၍ ထိုထိုအရာ၌ (အပရိသေသံ) “အကြွင်းမဲ့”ဟူသော စကားကို ယူခြင်း ဆိုခြင်းကို ပြု(အပ်)ပေသည်၊ ဤတွင် စကားတရပ်ပြီး၏။

ဤနေရာ၌ “ဤဆိုခဲ့သည့်အတိုင်း ထိုထိုဈာန်၏ ဥပစာ၌ ပယ်အပ်ကုန်လျက် ဤဝေဒနာတို့ကို အဘယ့်ကြောင့် ဤစတုတ္ထဈာန်၌(သာ) စု၍ ဆောင်(အပ်)ကုန်သနည်း၊ ဝါ-စု၍ ဟောတော်မူ(အပ်ကုန်)သနည်းဟု (စောဒကပုဂ္ဂိုလ်က) စောဒနာ၏။ (အဖြေကား) ယူလွယ်ခြင်းအကျိုးငှါ (စု၍ ဟောတော်မူပေသည်)။ ချဲ့၍ပြဦးအံ့၊ အဒုက္ခမသုခံ-ဟူသော

မှတ်ချက်

ဈာန်အား အာသေဝနပစ္စယသတ္တိဖြင့် ကျေးဇူးပြုရမည့် ဂေါတြဘူနှင့်တကွ ပရိကံ ဥပစာ အနုလုံဇောတို့သည် ဥပေက္ခာသဟဂုတ် ဖြစ်ရမည်ဖြစ်သောကြောင့် ထိုအပ္ပနာဝီထိမှ ရှေး၌ ၂-ဝီထိ ၃-ဝီထိကပင်စ၍ အဖန်ဖန် မှီဝဲထုံမှု ဖြစ်စေရန် ဥပေက္ခာသဟဂုတ်ဇောများသာ ဖြစ်ခဲ့ကြသည်။ အဘယ်ကဲ့သို့နည်းဟူမူ မဂ်ဝီထိမှ ရှေး၌ အနိစ္စာနုပဿနာချည်း ဖြစ်စေ၊ ဒုက္ခာနုပဿနာချည်း ဖြစ်စေ၊ အနတ္တာနုပဿနာချည်း ဖြစ်စေ ရှုပုံချင်းတူသော သဒိသာနုပဿနာဇောဝီထိဝါရ ၂-ကြိမ် ၃-ကြိမ် ဖြစ်ကြသကဲ့သို့ပင်-ဟု ရှေးဆရာတို့က ဆိုကြကြောင်း ပြ၏။ ဤစကားသည် အထက် အနုလောမဉာဏ်ကို ဖွင့်ပြရာဝယ် ဤဋီကာ၌ပင် “တထေဝ- ထို့အတူပင်-ဟူသည်ကား လွန်ခဲ့ကြပြီးကုန်သော (ဒွတ္တိဇဝနဝီထီသု) ၂-ဝီထိ ၃-ဝီထိတို့၌ သင်္ခါရုပေက္ခာသည် အနိစ္စဟု ဖြစ်စေ၊ ဒုက္ခဟု ဖြစ်စေ၊ အနတ္တဟု ဖြစ်စေ သင်္ခါရတို့ကို အာရုံပြုခဲ့ကြ- ရှုခဲ့ကြလေသကဲ့သို့၊ ထို့အတူပင်-(ဟု ဆိုလို၏)”ဟူသော အဖွင့်နှင့် ထပ်တူပင် ဖြစ်သည်။ သို့သော် မြန်မာမူ ဋီကာတို့၌ ထိုအရာတွင် ဒွတ္တိံသဇဝနဝီထီသု-ဟု ပါဌ်ပျက်လျက် ရှိ၏၊ သီဟိုဠ်မူ၌ကား ဒွတ္တိဇဝနဝီထီသု-ဟု ပါဌ်မှန်ပင်ရှိ၏၊ သတိပြုပါကုန်။

၅၂၁

ဤစကား၌ ဟောတော်မူ(အပ်)သော ဒုက္ခလည်းမဟုတ် သုခလည်းမဟုတ်သော (ဥပေက္ခာ)ဝေဒနာသည် သိမ်မွေ့၏၊ သိရန်ခက်ခဲ၏၊ လွယ်ကူစွာ ဉာဏ်ဖြင့် ဖမ်းယူခြင်းငှါ မတတ်နိုင်ပေ။ ထို့ကြောင့် မည်သည့်နည်းနှင့်မျှ ချဉ်းကပ်၍ ဖမ်းယူခြင်းငှါ မတတ်နိုင်သော ဆုံးမခက်သော နွားကို လွယ်ကူစွာ ဖမ်းယူခြင်းငှါ နွားကျောင်းသားသည် နွားခြံတခု၌ စုသွင်း၍ တကောင်စီကို (ပြန်)ထုတ်သောအခါ အစဉ်အတိုင်းလာသော ထိုနွားကို “ဤနွားသည် ထိုဆုံးမခက်သော နွားတည်း၊ ထိုနွားကို ဖမ်းကြလော့”ဟု (ဆိုကာ) ဖမ်းစေသကဲ့သို့ ဤအတူပင် မြတ်စွာဘုရားသည် (ဉာဏ်ဖြင့်) လွယ်ကူစွာ ဖမ်းယူခြင်းငှါ အလုံးစုံသော ထိုဝေဒနာတို့ကို (ဤစတုတ္ထဈာန်၌) စု၍ ဟောတော်မူ၏။ ယင်းသို့ ဟောတော်မူခြင်း၌ အကျိုးမှာ ဤသို့စု၍ ဟောတော်မူအပ်ကုန်သော ထိုဝေဒနာတို့ကို ပြပြီးလျှင် သုခလည်းမဟုတ်, ဒုက္ခလည်းမဟုတ်, သောမနဿလည်း မဟုတ်, ဒေါမနဿလည်း မဟုတ်သော သဘောတရားသည် အဒုက္ခမသုခ (ဥပေက္ခာ)ဝေဒနာပေတည်း-ဟု ဤအဒုက္ခမသုခဝေဒနာကို ယူစေခြင်းငှါ စွမ်းနိုင်ပေသည်။

တနည်းပြရလျှင် ဒုက္ခလည်းမဟုတ် သုခလည်းမဟုတ်သည့် ဝေဒနာရှိသော^၁ စိတ်၏ ဆန့်ကျင်ဘက်မှ လွတ်ကြောင်းဖြစ်သော စတုတ္ထဈာန်သမာပတ်၏ အကြောင်းကို ပြခြင်းအကျိုးငှါလည်း ထိုဝေဒနာတို့ကို (ဤစတုတ္ထဈာန်၌ စု၍) ဟောတော်မူ(အပ်ကုန်)၏-ဟု သိအပ်ပေသည်။ ချဲ့၍ ရှင်းဦးအံ့၊ ဒုက္ခကို ပယ်တတ်သော^၂ ဥပစာနှင့်တကွသော ပဌမဈာန်

မှတ်ချက်

၁-ဝေဒနာရှိသော.. စတုတ္ထဈာန် သမာပတ်၏-ဟု စပ်ပါ။

၂- ဒုက္ခကို ပယ်တတ်သော.. ပဌမဈာန်-ဟု စပ်ပါ။

၅၂၂

စသည်တို့သည်^၁ ထိုစတုတ္ထဈာန်စေတောဝိမုတ္တိ၏ ရကြောင်းတို့ပေတည်း။ (ဤစကားမှာ)

[၁၆၂] “ငါ့ရှင်မဟာကောဋ္ဌိက၊ ဒုက္ခလည်းမဟုတ် သုခလည်းမဟုတ်သည့် ဝေဒနာရှိသော စိတ်၏ ဆန့်ကျင်ဘက်တို့မှ လွတ်ကြောင်းဖြစ်သော စတုတ္ထဈာန်သမာပတ်၏ အကြောင်းတို့သည် လေးပါးတို့ပေတည်း။ ငါ့ရှင်မဟာကောဋ္ဌိက၊ ဤသာသနာတော်၌ ရဟန်းသည် သုခကိုလည်း ပယ်ခြင်းကြောင့်.. စတုတ္ထဈာန်ကို ပြည့်စုံစေ၍ နေ၏။ ငါ့ရှင်မဟာကောဋ္ဌိက၊ ဒုက္ခလည်းမဟုတ် သုခလည်းမဟုတ်သည့် ဝေဒနာရှိသော စိတ်၏ ဆန့်ကျင်ဘက်တို့မှ လွတ်ကြောင်းဖြစ်သော စတုတ္ထဈာန်သမာပတ်၏ အကြောင်းတို့သည် ဤလေးပါးတို့ပေတည်း”ဟု

(အရှင်သာရိပုတ္တရာ) ဟောတော်မူသည်နှင့်အညီ ဖြစ်ပေသည်။

တနည်းပြရပြန်လျှင် အခြားသော အောက်မဂ်တို့၌ ပယ်ပြီးဖြစ်စေကာမူ သက္ကာယဒိဋ္ဌိစသည်တို့ကို^၂ တတိယမဂ်၏ ဂုဏ်ကို ချီးမွမ်းခြင်းငှါ ထိုတတိယမဂ်၌ ပယ်အပ်ကုန်၏-ဟု ဆိုအပ်သကဲ့သို့ ထို့အတူ ဤစတုတ္ထဈာန်၏ ဂုဏ်ကို ချီးမွမ်းခြင်းငှါလည်း ထိုဝေဒနာတို့ကို ဤစတုတ္ထဈာန်၌ စု၍ ဟောတော်မူ(အပ်ကုန်)၏-ဟု သိအပ်ပေသည်။

တနည်းဆိုရပြန်လျှင် ဤစတုတ္ထဈာန်၌ အကြောင်းကို ပယ်သတ်ခြင်းဖြင့် ရာဂနှင့် ဒေါသတို့၏ အလွန်ဝေးကွာခြင်းကို ပြခြင်းငှါလည်း ထိုဝေဒနာတို့ကို

မှတ်ချက်

၁-ဤ၌ စသည်-ဖြင့် ဒေါမနဿကိုပယ်သော ဥပစာနှင့်တကွ ဒုတိယ တတိယဈာန်တို့ကို၎င်း၊ သောမနဿကို ပယ်သော စတုတ္ထဈာန်၏ ဥပစာကို၎င်း ယူအပ်၏။

၂-ဤ၌ စသည်-ဖြင့် ဝိစိကိစ္ဆာ သီလဗ္ဗတပရာမာသတို့ကို ဆိုသည်။

၅၂၃

ဟောတော်မူ(အပ်ကုန်)၏-ဟု သိအပ်ပေသည်။ မှန်ပေ၏၊ ထိုဝေဒနာတို့တွင် သုခသည် သောမနဿ၏ အကြောင်းဖြစ်၏၊ သောမနဿသည် ရာဂ၏ အကြောင်းဖြစ်၏။ ဒုက္ခသည် ဒေါမနဿ၏ အကြောင်းဖြစ်၏။ ဒေါမနဿသည် ဒေါသ၏ (အကြောင်းဖြစ်၏)။ ထိုဈာန်သည် သုခစသည်တို့ကို ပယ်သတ်ခြင်းဖြင့် အကြောင်းနှင့်တကွဖြစ်သော ရာဂဒေါသတို့ကို ပယ်သတ်ပြီးဖြစ်သောကြောင့်^၁ အလွန်ဝေးကုန်၏-ဟု (သိအပ်ပေသည်)။

အဒုက္ခမသုခံ (ဆင်းရဲ ချမ်းသာ နှစ်မျိုးလုံးကင်းသော၊ ဝါ-ဒုက္ခလည်းမဟုတ် သုခလည်းမဟုတ်သည့် ဝေဒနာရှိသော)- ဟူသည်ကား ဒုက္ခမရှိခြင်းကြောင့်^၂ အဒုက္ခမည်၏။ သုခမရှိခြင်းကြောင့် အသုခမည်၏။ (ဒုက္ခနှင့် သုခကိုပယ်သော) ဤစကားဖြင့် ဤစတုတ္ထဈာန်၌ ဒုက္ခနှင့် သုခတို့၏ ဆန့်ကျင်ဘက်ဖြစ်သော^၃ တတိယဝေဒနာကို ပြ၏၊ ဒုက္ခ သုခ မရှိခြင်းကို

မှတ်ချက်

၁- ရာဂ ဒေါသတို့ကို သူတို့၏အကြောင်းပါ ပယ်သတ်ပြီးဖြစ်သောကြောင့်-ဟု ဆိုလို၏။

၂- ဒုက္ခ မဟုတ်သောကြောင့် အဒုက္ခမည်၏၊ ဒုက္ခနှင့် မတူသောဝန်- မတူသောသဘောရှိသော တရားတို့ကို ရ၏။ ထိုဒုက္ခမဟုတ်သော တရား၌ ဒုက္ခမရှိပေ၊ ထို့ကြောင့် ဒုက္ခာဘာဝေန- ဒုက္ခမရှိခြင်းကြောင့်-ဟု ဆိုပေသည်။ အသုခံ-ပုဒ်၌လည်း နည်းတူပင်။ (ဋီကာ) ဤဋီကာအလိုအားဖြင့် အဒုက္ခံ- ဒုက္ခမဟုတ်- ဒုက္ခနှင့် မတူသောတရား၊ အသုခံ- သုခမဟုတ်- သုခနှင့် မတူသောတရား-ဟူသော သဒ္ဒါနက်ကို၎င်း၊ ဒုက္ခမရှိ၊ သုခမရှိ-ဟူသော အဓိပ္ပါယ်နက်ကို၎င်း ပြ၏။

၃- ဆန့်ကျင်ဘက်ဖြစ်သော-ဟူသော ဤစကားကို ဤစတုတ္ထဈာန်၌ တတိယ (ဥပေက္ခာ)ဝေဒနာကို ဒုက္ခစသည်တို့ကို လွန်မြောက်သောအားဖြင့် ရောက်အပ်သောကြောင့် ဆိုပေသည်၊ ကုသိုလ်နှင့် အကုသိုလ်တို့ကဲ့သို့ ဖြောင့်ဖြောင့် ဆန့်ကျင်ဘက်ဖြစ်သောကြောင့် ဆိုသည်ကား မဟုတ်ပေ။ (ဋီကာ)

၅၂၄

ပြသည်မဟုတ်ပေ။ တတိယဝေဒနာမည်သည်ကား အဒုက္ခမသုခဝေဒနာပေတည်း၊ ဥပေက္ခာဝေဒနာ-ဟုလည်း ဆိုအပ်ပေသည်။ ဤအဒုက္ခမသုခဝေဒနာသည် ဣဋ္ဌာရုံ အနိဋ္ဌာရုံတို့မှပြန်သော မဇ္ဈတ္တာရုံ (မကောင်းမဆိုး အလယ်အလတ်အာရုံ)ကို ခံစားခြင်းလက္ခဏာရှိ၏၊ လျစ်လျူရှုခြင်း ကိစ္စရှိ၏၊ (သုခဒုက္ခတို့ကဲ့သို့) မထင်ရှားသော တရား-ဟု ဉာဏ်အား ရှေးရှုထင်တတ်၏။ သုခ၏ချုပ်ရာ (စတုတ္ထဈာန်၏ ဥပစာ)လျှင် နီးသောအကြောင်းရှိ၏-ဟု သိအပ်ပေသည်။

၈၉။ ဥပေက္ခာသတိပါရိသုဒ္ဓိံ (ဥပေက္ခာကြောင့် သတိ၏ လုံးဝစင်ကြယ်ခြင်းရှိသော)- ဟူသည်ကား ဥပေက္ခာက ဖြစ်စေအပ်သည့် သတိ၏ လုံးဝစင်ကြယ်ခြင်းရှိသော(ဟု ဆိုလို၏)။ ချဲ့၍ ရှင်းဦးအံ့၊ ဤဈာန်၌ သတိသည် လွန်စွာစင်ကြယ်၏၊ ထိုသတိ၏ စင်ကြယ်ခြင်းကို ဥပေက္ခာက ပြုအပ်၏၊ အခြားတရားက ပြုအပ်သည် မဟုတ်ပေ။ ထို့ကြောင့် ဤစတုတ္ထဈာန်ကို ဥပေက္ခာသတိပါရိသုဒ္ဓိံ (ဥပေက္ခာကြောင့် သတိ၏ လုံးဝစင်ကြယ်ခြင်းရှိသော ဈာန်)-ဟု ဟောတော်မူ(အပ်)ပေသည်။ ဝိဘင်းကျမ်း၌လည်း “ဤသတိသည် ဤဥပေက္ခာကြောင့် သန့်ရှင်း၏၊ လုံးဝစင်ကြယ်၏။ ပြိုးပြိုးပြက် ဖြူစင်တောက်ပ၏။ ထို့ကြောင့် ဥပေက္ခာသတိပါရိသုဒ္ဓိ-ဟု ဆိုအပ်၏”ဟု ဟောတော်မူ(အပ်)ပေသည်။ ဤစတုတ္ထဈာန်၌ အကြင်ဥပေက္ခာကြောင့် သတိ၏ စင်ကြယ်ခြင်းဖြစ်၏။ ထိုဥပေက္ခာကို သရုပ်တရားကိုယ်အားဖြင့် တတြမဇ္ဈတ္တတာ-ဟု သိအပ်ပေသည်။ ဆက်၍ဆိုဦးအံ့၊ ဤစတုတ္ထဈာန်၌ ထိုဥပေက္ခာကြောင့် သတိသက်သက်သည်သာလျှင် စင်ကြယ်သည် မဟုတ်ပေ၊ စင်စစ်မူကား အလုံးစုံသော ယှဉ်ဘက်တရားတို့သည်လည်း (စင်ကြယ်ကုန်၏)၊ သို့ရာတွင် သတိကိုခေါင်းတပ်လျက် ဒေသနာကို ဟောတော်မူ(အပ်)ပေသည်။

၅၂၅

ထိုဈာန်လေးပါးတို့တွင် အောက်ဈာန်သုံးပါးတို့၌လည်း ဤဥပေက္ခာရှိစေကာမူ နေ့အခါ၌ နေရောင် လွှမ်းမိုး နှိပ်စက်သောကြောင့်၎င်း၊ ချမ်းအေးခြင်းနှင့် မိမိအား ကျေးဇူးပြုခြင်းအားဖြင့် [၁၆၃] သဘောတူသော ညဉ့်အခါကို မရခြင်းကြောင့်၎င်း လသည် နေ့အခါ ထွန်းတောက်ပလျက်ရှိသော်လည်း^၁ မသန့်ရှင်း မစင်ကြယ်သဖြင့် ပြိုးပြိုးပြက် မတောက်ပနိုင်သကဲ့သို့ ဤအတူ ဤတတြမဇ္ဈတ္တုပေက္ခာဟူသော လရေးသည် ဝိတက်အစရှိသော ရန်သူတရားတို့က လွှမ်းမိုးနှိပ်စက်လျက် ရှိသောကြောင့်၎င်း၊ သဘောတူသော ဥပေက္ခာဝေဒနာဟူသော ညဉ့်ကို မရခြင်းကြောင့်၎င်း ပဌမဈာန်စသော အောက်ဈာန်သုံးပါးတို့၌ ရှိပင်ရှိစေကာမူ မသန့်ရှင်း မစင်ကြယ်ပေ။ ထိုဥပေက္ခာ မစင်ကြယ်လျှင်လည်း နေ့အခါ၌ ထက်ဝန်းကျင် မစင်ကြယ်သော လရေး၏အရောင်ကဲ့သို့ တကွဖြစ်ဖက်ဖြစ်သော သတိစသည်တို့သည်လည်း ထက်ဝန်းကျင် မစင်ကြယ်ကုန်သည်သာတည်း။ ထို့ကြောင့် ထို(ပဌမဈာန်စသော) အောက်ဈာန်သုံးပါးတို့တွင် တပါးကိုမျှလည်း “ဥပေက္ခာသတိပါရိသုဒ္ဓိ”-ဟု ဟောတော်မမူ(အပ်)ပေ။ ဤစတုတ္ထဈာန်၌ကား ဝိတက်စသော ရန်သူတရားတို့၏ အာနုဘော်က လွှမ်းမိုးနှိပ်စက်ခြင်း မရှိသောကြောင့်၎င်း၊ သဘောတူသော ဥပေက္ခာဝေဒနာဟူသော ညဉ့်ကို ရသောကြောင့်၎င်း တတြမဇ္ဈတ္တုပေက္ခာဟူသော လရေးသည် အလွန်လျှင် ထက်ဝန်းကျင် စင်ကြယ်၏။ ထိုတတြမဇ္ဈတ္တုပေက္ခာဟူသော လရေးစင်ကြယ်သောကြောင့် ထက်ဝန်းကျင်စင်ကြယ်သော လရေး၏အရောင်ကဲ့သို့ တကွဖြစ်ဖက်ဖြစ်သော သတိအစရှိသည်တို့သည်လည်း ထက်ဝန်းကျင် စင်ကြယ်ကုန်လျက် ပြိုးပြိုးပြက် တောက်ပကုန်၏။ ထို့ကြောင့် ဤစတုတ္ထဈာန်ကိုသာလျှင် “ဥပေက္ခာသတိပါရိသုဒ္ဓိ-

မှတ်ချက်

၁- ရှေးခေတ်က အများက လက်ခံယူဆထားသည့်အတိုင်း ဥပမာပြသည်။

၅၂၆

ဥပေက္ခာကြောင့် သတိ၏ လုံးဝစင်ကြယ်ခြင်းရှိသည်”ဟု ဟောတော်မူ(အပ်)၏-ဟု သိအပ်ပေသည်။

စတုတ္ထ-ဟူသည်ကား ရေတွက်ခြင်းအစဉ်အားဖြင့် လေးခုမြောက်ဖြစ်သောကြောင့် စတုတ္ထမည်၏။ ဤဈာန်ကို လေးကြိမ်မြောက် ဝင်စားအပ်သောကြောင့်လည်း စတုတ္ထမည်၏။ “အင်္ဂါတပါးကို ပယ်ပြီးသည်ဖြစ်၍ အင်္ဂါနှစ်ပါးနှင့် ပြည့်စုံသော”ဟု ဟောတော်မူ(အပ်)သော စကား၌ သောမနဿကို ပယ်ခြင်း၏အစွမ်းဖြင့် အင်္ဂါတပါးပယ်ပြီးပုံကို သိအပ်ပေသည်။ ဆက်၍ဆိုဦးအံ့၊ ထိုသောမနဿဝေဒနာကိုလည်း တဝီထိတည်းဝယ်^၁ ရှေ့ဇောတို့၌ပင်လျှင် ပယ်အပ်၏။ ထို့ကြောင့် ထိုသောမနဿကို ထိုစတုတ္ထဈာန်၏ ပယ်အင်္ဂါ-ဟူ၍ ဆိုအပ်ပေသည်။ ထိုမှတပါး ဥပေက္ခာဝေဒနာနှင့် စိတ္တေကဂ္ဂတာဟူသော ဤနှစ်ပါးတို့၏ ဖြစ်ခြင်းအားဖြင့် အင်္ဂါနှစ်ပါးနှင့် ပြည့်စုံပုံကို သိအပ်ပေသည်။ ကြွင်းသော သိဖွယ်ဟူသမျှသည် ပဌမဈာန်၌ ဆိုအပ်ပြီးသော နည်းရှိသည်သာလျှင်တည်း။ ဤကား ရှေးဦးစွာ စတုက္ကဈာန် (ဈာန်လေးပါးအပေါင်း)၌ သိကြောင်းနည်းပေတည်း။

ပဉ္စကဈာန်ကို ဖွင့်ပြချက်

၉၀။ ပဉ္စကဈာန်ကို ဖွင့်ပြဦးအံ့၊ (ဈာန်ငါးပါးအပေါင်းဟူသော) ပဉ္စကဈာန်ကို ဖြစ်စေလိုသော ယောဂီသည် ကျေပြွန်အောင်ဝင်စားထားသော

မှတ်ချက်

၁- တဝီထိတည်းဝယ်-ဟူသော ဤစကားကို (ထိုတဝီထိအတွင်း၌) သောမနဿ ဧကန်ပင် မရှိခြင်းကြောင့် ဆိုပေသည်၊ ထိုတဝီထိမှ ရှေးဝီထိတို့၌ ဧကန်ရှိသောကြောင့် ဆိုသည်ကား မဟုတ်ပေ။ ဥပမာဖြင့် ပြရလျှင် ဝိတက်စသော ပယ်အင်္ဂါတို့ကို ဒုတိယစသော ဈာန်ခဏ၌သာလျှင် ပယ်အပ်ကုန်၏။ ထိုဒုတိယစသော ဈာန်တို့၏ တဝီထိတည်းဝယ် ရှေးဇောတို့၌ (ယင်းဝိတက် စသည်တို့ကို) မပယ်အပ်ကုန်သကဲ့သို့တည်း။ (ဋီကာ)

၅၂၇

ပဌမဈာန်မှထ၍ “ဤပဌမဈာန်သမာပတ်သည် နီဝရဏဟူသော ရန်သူနှင့် နီးကပ်၏”ဟူ၍၎င်း၊ “ဝိတက်၏ ရုန့်ရင်းကြမ်းတမ်းခြင်းကြောင့် (ဈာန်)အင်္ဂါ အားနည်း၏”ဟူ၍၎င်း ထိုပဌမဈာန်၌ အပြစ်ကိုမြင်၍ ဒုတိယဈာန်ကို ငြိမ်သက်သောတရား-ဟု နှလုံးသွင်းလျက် ပဌမဈာန်၌ နှစ်သက်တွယ်တာခြင်းကို ကုန်ခန်းစေ၍ ဒုတိယဈာန်ကိုရခြင်းငှါ ဘာဝနာအားထုတ်ခြင်းကို ပြုအပ်၏။ ထိုသို့အားထုတ်လျှင် ပဌမဈာန်မှထ၍ သတိရလျက် သမ္ပဇဉ်ခေါ် ဆင်ခြင်ဉာဏ်နှင့် ပြည့်စုံလျက် ဈာန်အင်္ဂါတို့ကိုဆင်ခြင်သော ထိုယောဂီအား ဝိတက်မျှသာ ရုန့်ရင်းကြမ်းတမ်းသောအားဖြင့် ထင်လာ၏၊ ဝိစာရစသည်တို့သည် ငြိမ်သက်သိမ်မွေ့သောအားဖြင့် ထင်လာကုန်၏။ ထိုသို့ထင်လာသောအခါ၌ ထိုယောဂီသည် ရုန့်ရင်း ကြမ်းတမ်းသောအင်္ဂါကို ပယ်ခြင်းငှါ၎င်း၊ ငြိမ်သက်သိမ်မွေ့သောအင်္ဂါကို ရခြင်းငှါ၎င်း ထိုပထဝီကသိုဏ်း ပဋိဘာဂနိမိတ်ကိုပင်လျှင် “မြေ, မြေ”ဟု အဖန်ဖန် အထပ်ထပ် နှလုံးသွင်းအပ်၏။ ထိုသို့နှလုံးသွင်းနေစဉ် ဆိုခဲ့ပြီးသော နည်းဖြင့်ပင်လျှင် ဒုတိယဈာန် ဖြစ်ပေါ်၏။ ထိုဒုတိယဈာန်၏ ပယ်အင်္ဂါကား ဝိတက်မျှသာတည်း။ ဝိစာရစသော လေးပါးတို့သည် ပြည့်စုံသော အင်္ဂါတို့ပေတည်း။ ကြွင်းသော သိဖွယ်ဟူသမျှသည် ဆိုခဲ့ပြီးသော အပြားရှိသည်သာလျှင်တည်း။

[၁၆၄] ဆက်၍ဆိုဦးအံ့၊ ဤဆိုခဲ့သည့်အတိုင်း ရအပ်သော ထိုဒုတိယဈာန်ကိုလည်း ဆိုခဲ့ပြီးသော နည်းဖြင့်ပင်လျှင် ငါးပါးသောအခြင်းအရာတို့ဖြင့် နိုင်နင်းအောင် လေ့လာမှီဝဲသည်ဖြစ်၍ ကျေပြွန်အောင်ဝင်စားထားသော ထိုဈာန်မှထ၍ “ဤဒုတိယဈာန်သမာပတ်သည် ဝိတက်ဟူသော ရန်သူနှင့် နီးကပ်၏”ဟူ၍၎င်း၊ “ဝိစာရ၏ ရုန့်ရင်းကြမ်းတမ်းခြင်းကြောင့် (ဈာန်)အင်္ဂါ အားနည်း၏”ဟူ၍၎င်း ထိုဒုတိယဈာန်၌ အပြစ်ကိုမြင်၍ တတိယဈာန်ကို ငြိမ်သက်သောတရားဟု နှလုံးသွင်းလျက် ဒုတိယဈာန်၌

၅၂၈

နှစ်သက်တွယ်တာခြင်းကို ကုန်ခန်းစေ၍ တတိယဈာန်ကိုရခြင်းငှါ ဘာဝနာအားထုတ်ခြင်းကို ပြုအပ်၏။ ထိုသို့အားထုတ်လျှင် ဒုတိယဈာန်မှထ၍ သတိရလျက် သမ္ပဇဉ်ခေါ် ဆင်ခြင်ဉာဏ်နှင့် ပြည့်စုံလျက် ဈာန်အင်္ဂါတို့ကိုဆင်ခြင်သော ထိုယောဂီအား ဝိစာရမျှသာ ရုန့်ရင်းကြမ်းတမ်းသောအားဖြင့် ထင်လာ၏၊ ပီတိစသည်တို့သည် ငြိမ်သက်သိမ်မွေ့သောအားဖြင့် (ထင်လာကုန်၏)။ ထိုအခါ၌ ထိုယောဂီသည် ရုန့်ရင်းကြမ်းတမ်းသောအင်္ဂါကို ပယ်ခြင်းငှါ၎င်း၊ ငြိမ်သက်သိမ်မွေ့သောအင်္ဂါကို ရခြင်းငှါ၎င်း ထိုပထဝီကသိုဏ်း ပဋိဘာဂနိမိတ်ကိုပင်လျှင် “မြေ, မြေ”ဟု အဖန်ဖန် အထပ်ထပ် နှလုံးသွင်းအပ်၏။ ထိုသို့ နှလုံးသွင်းနေစဉ် ဆိုခဲ့ပြီးသော နည်းဖြင့်ပင်လျှင် တတိယဈာန် ဖြစ်ပေါ်၏။ ထိုတတိယဈာန်၏ ပယ်အင်္ဂါသည် ဝိစာရမျှသာတည်း။ စတုက္ကနည်း၏ ဒုတိယဈာန်၌ကဲ့သို့ ပီတိအစရှိသော သုံးပါးတို့သည် ပြည့်စုံသော အင်္ဂါတို့ပေတည်း။ ကြွင်းသော သိဖွယ်ဟူသမျှသည် ဆိုခဲ့ပြီးသော နည်းရှိသည်သာလျှင်တည်း။

ဤသို့ စတုက္ကနည်း၌ (ဟောတော်မူသော) ဒုတိယဈာန်ကို နှစ်မျိုးခွဲဝေလျှင် ပဉ္စကနည်း၌ ဒုတိယဈာန်နှင့် တတိယဈာန်ဖြစ်၏။ ထိုစတုက္ကနည်း၌ (ဟောတော်မူသော) တတိယဈာန်နှင့် စတုတ္ထဈာန်တို့သည်လည်း (ပဉ္စကနည်း၌) စတုတ္ထဈာန်နှင့် ပဉ္စမဈာန်တို့ ဖြစ်ကုန်၏။ ပဌမဈာန်မူကား ပဌမဈာန်သာလျှင်တည်း။ ဤတွင် စကားတရပ်ပြီး၏။

ဤသည်ကား သူတော်ကောင်းတို့၏ နှစ်သိမ့်ဝမ်းမြောက်ခြင်းငှါ စီရင်(အပ်)သော ဝိသုဒ္ဓိမဂ်ကျမ်းဝယ် သမာဓိဘာဝနာအရာ၌ ပထဝီကသိုဏ်းကို အကျယ်ပြဆိုချက် (ပထဝီကသိဏနိဒ္ဒေသ)မည်သော လေးခုမြောက်ဖြစ်သော အပိုင်းအခဏ်းပေတည်း။

ပထဝီကသိုဏ်းကို အကျယ်ပြချက် ပြီး၏။

၅၂၉

၅-သေသကသိဏနိဒ္ဒေသ

ကြွင်းကသိုဏ်းများကို အကျယ်ပြချက်

အာပေါကသိုဏ်းကို ဖွင့်ပြချက်

၉၁။ ယခု(ပြဆိုမည့် စကားသည်) ပထဝီကသိုဏ်း၏ အခြားမဲ့၌ ပြခဲ့သော အာပေါကသိုဏ်း၌ အကျယ်စကားဖြစ်သည်။ ပထဝီကသိုဏ်းကို (ပွါးစေသ)ကဲ့သို့ပင် အာပေါကသိုဏ်းကို ပွါးစေလိုသော ယောဂီသည် ချမ်းသာစွာထိုင်လျက် ရေ၌ ဥဂ္ဂဟနိမိတ် ပဋိဘာဂနိမိတ်ကို ယူအပ်၏။ “ပြုပြင်စီရင်ထားသော ရေ၌ဖြစ်စေ, ပြုပြင်စီရင်ခြင်းမရှိသော ပကတိရေ၌ဖြစ်စေ” ဤသို့ အစရှိသော အလုံးစုံကို ချဲ့(၍ သိ)အပ်၏။ ထို့ပြင် ဤအာပေါကသိုဏ်း၌ကဲ့သို့ပင် (တေဇောကသိုဏ်း စသော) အလုံးစုံ၌ (ချဲ့၍သိအပ်၏)။ ဤအာပေါကသိုဏ်းမှ နောက်၌ ဤမျှကိုလည်း မဆိုတော့ပဲ အထူးမျှကိုသာလျှင် ဆိုသွားတော့မည်။

ဤအာပေါကသိုဏ်း၌လည်း လွန်ကဲသော ဘာဝနာကောင်းမူကို ပြုဘူးသည်ဖြစ်၍ သမထဘာဝနာကုသိုလ်ရှိသော ယောဂီအား ပြုပြင်စီရင်ခြင်းမရှိသော ရေ၌ ရေကန်၌ဖြစ်စေ တဖက်ဆည်ကန်၌ဖြစ်စေ ဒီအိုင်၌^၁ဖြစ်စေ သမုဒ္ဒရာ၌ဖြစ်စေ နိမိတ်ဖြစ်ပေါ်၏၊ စူဠသိဝထေရ်အား (ဖြစ်ပေါ်ဘူးသ)ကဲ့သို့ပင်တည်း။ လာဘ်ပူဇော်သက္ကာကို ပယ်စွန့်၍ ကင်းဆိတ်သောနေခြင်းဖြင့် နေမည်-ဟု (ရည်ရွယ်လျက်) မဟာတိတ္ထမည်သော သင်္ဘောဆိပ်၌

မှတ်ချက်

၁- ဒီအိုင်ဟူသည်မှာ ပင်လယ်မှ ဒီရေတက်လာပြီးနောက် ကျသွားသောအခါ ချိုင့်ဝှမ်းရာအရပ်၌ ကျန်နေရစ်သော ပင်လယ်ရေငန်အိုင်ကို ခေါ်သည်။ လောဏီ-ပုဒ်၏ အရဖြစ်၍ ဆားကျင်းဟူ၍လည်း ပြန်ကြ၏၊ ရေငန်အိုင်ဟူ၍လည်း ဆိုသင့်၏။

၅၃၀

သင်္ဘောစီး၍ ဇမ္ဗူဒိပ်ကျွန်း (အိန္ဒိယနိုင်ငံ)သို့ကြွသော ထိုအရှင်စူဠသိဝထေရ်အား သမုဒ္ဒရာခရီး၌ သမုဒ္ဒရာရေပြင်ကို ကြည့်နေစဉ် ထိုကြည့်ရာအရပ်နှင့် ပုံတူဖြစ်သော အာပေါကသိုဏ်းနိမိတ် ဖြစ်ပေါ်၏။

လွန်ကဲသော ဘာဝနာကောင်းမှုကို မပြုဘူးသော ယောဂီသည်ကား ကသိုဏ်း၏ အပြစ်လေးပါးတို့ကို ရှောင်လျက် အညို အဝါ အနီ အဖြူဟူသော အဆင်းတို့တွင် တမျိုးမျိုးသော အဆင်းရှိသော ရေကိုမယူပဲ မြေသို့ မရောက်သေးသည်သာလျှင်ဖြစ်သော^၁ စင်ကြယ်သောအဝတ်ဖြင့် ယူအပ်သော ရေဖြင့်ဖြစ်စေ၊ (မြေသို့ မရောက်သေးသောရေမှ) တပါးသော^၂ ကောင်းကင်၌ဖြစ်သော ရေနှင့် အလားတူသည့် အလွန်ကြည်လင်၍ မနောက်ကျုသော ရေဖြင့်ဖြစ်စေ သပိတ်ခွက်ယောက်ကိုသော်၎င်း၊ ကရားကိုသော်၎င်း အနားရစ်နှင့်အမျှ ပြည့်စေ၍ ကျောင်းအစွန်၌ ဆိုခဲ့ပြီးသော အပြားရှိသော အမိုးအကာရှိရာအရပ်၌ ထား၍ ချမ်းသာစွာထိုင်လျက် (ရှုအပ်၏)၊ (ရေ၏)အဆင်းကို မဆင်ခြင်အပ်ပေ၊ ယိုစီးခြင်းလက္ခဏာကိုလည်း နှလုံးမသွင်းအပ်ပေ၊ (စင်စစ်မူ အဆင်းကို မလွှတ်ပဲ) မှီရာရေနှင့်တူသော အခြင်းအရာရှိသည်ကိုပြု၍ (အာပေါဓာတ်၏ သတ္တိ)လွန်ကဲသောအားဖြင့် (အာပေါ- ရေ-ဟူသော) ဝေါဟာရပညတ်၌ စိတ်ကိုထား၍ “အမ္ဗု, ဥဒက, ဝါရိ, သလိလ”စသော ရေ၏အမည်တို့တွင် ထင်ရှားသော အမည်အားဖြင့်သာလျှင် “ရေ, ရေ”ဟု ပွါးစေအပ်၏။

ဤဆိုခဲ့သည့်အတိုင်း ပွါးစေသော ထိုယောဂီအား ဆိုခဲ့ပြီးသော နည်းဖြင့်ပင်လျှင် ဥဂ္ဂဟနိမိတ် ပဋိဘာဂနိမိတ် နှစ်ပါးသည် အစဉ်အတိုင်း

မှတ်ချက်

၁- မြေသို့ မရောက်သေးသည်သာလျှင်ဖြစ်သော.. ရေဖြင့်-ဟု စပ်ပါ။

၂- တပါးသော.. ရေဖြင့်-ဟု စပ်ပါ။ ကောင်းကင်ကျ ရေကဲ့သို့ စင်ကြယ်သော ရေဖြင့်-ဟု ဆိုလို၏။

၅၃၁

ဖြစ်ပေါ်၏။ ထူးခြားသည်မှာ ဤအာပေါကသိုဏ်း၌ ဥဂ္ဂဟနိမိတ်သည် လှုပ်သကဲ့သို့ ထင်၏။ အကယ်၍ ရေမြှုပ် ရေပွက်နှင့်ရောသော ရေဖြစ်လျှင် ထိုသို့ သဘောရှိသည်သာလျှင်ဖြစ်သော (ဥဂ္ဂဟနိမိတ်)ထင်၏၊ (လှိုင်းတံပိုးထခြင်း ရေမြှုပ်ရေပွက်နှင့်ရောခြင်း စသော) ကသိုဏ်း၏အပြစ်သည် ထင်၏။ ပဋိဘာဂနိမိတ်သည်ကား လှုပ်ရှားခြင်းမရှိပဲ ကောင်းကင်၌ထားအပ်သော မြယပ်ဝန်းကဲ့သို့၎င်း၊ မြကြေးမုံဝန်းကဲ့သို့၎င်း ထင်၏။ ထိုယောဂီသည် ထိုပဋိဘာဂနိမိတ် [၁၆၆] ထင်သည်နှင့် တပြိုင်နက်ပင်လျှင် ဥပစာရဈာန်သို့၎င်း၊ ဆိုအပ်ပြီးသောနည်းဖြင့်ပင်လျှင် စတုက္ကဈာန် ပဉ္စကဈာန်တို့သို့၎င်း ရောက်၏။ ဤတွင် စကားတရပ်ပြီး၏။ ။အာပေါကသိုဏ်းပေတည်း။

တေဇောကသိုဏ်းကို ဖွင့်ပြချက်

၉၂။ တေဇောကသိုဏ်းကို ပွါးစေလိုသော ယောဂီသည်လည်း မီး၌ နိမိတ်ကို ယူအပ်၏။ ထိုတေဇောကသိုဏ်း၌ လွန်ကဲသော ဘာဝနာကောင်းမှုကို ပြုဘူးသည်ဖြစ်၍ သမထဘာဝနာကုသိုလ်ရှိသော ယောဂီအား ပြုပြင်စီရင်ခြင်းမရှိသောမီး၌ နိမိတ်ကိုယူလျှင် ဆီမီးလျှံ၌ဖြစ်စေ, မီးဖိုမီး၌ဖြစ်စေ, သပိတ်ဖုတ်ရာအရပ်၌ဖြစ်စေ, တောမီးလောင်ရာ၌ဖြစ်စေ တနေရာရာ၌ မီးလျှံကိုကြည့်စဉ် ဥဂ္ဂဟနိမိတ် ပဋိဘာဂနိမိတ် ဖြစ်ပေါ်၏။ စိတ္တဂုတ်မထေရ်အား (ဖြစ်ပေါ်ဘူးသ)ကဲ့သို့ပင်တည်း။ ချဲ့၍ ဆိုဦးအံ့၊ ထိုအရှင်စိတ္တဂုတ်ထေရ်အား တရားနာရာ(ဥပုသ်)နေ့၌ (သိမ်အတွင်း) ဥပုသ်အိမ်သို့ဝင်လျက် ဆီမီးလျှံကို ကြည့်စဉ်ပင်လျှင် နိမိတ်ဖြစ်ပေါ်၏။

လွန်ကဲသော ဘာဝနာကောင်းမှုကို မပြုဘူးသော ယောဂီသည်ကား တေဇောကသိုဏ်းကို ပြုပြင်စီရင်အပ်၏။ ထိုတေဇောကသိုဏ်း၌ ဤသည်ကား ပြုလုပ်ပုံ အစီအရင်ပေတည်း၊ (ထိုယောဂီသည်) အစေးအနှစ်ရှိသော ထင်းတို့ကိုခွဲ၍ ခြောက်သွေ့စေပြီးလျှင် အပိုင်းအပိုင်းပြုလုပ်၍ သင့်လျော်သော သစ်ပင်ရင်းသို့ဖြစ်စေ, မဏ္ဍပ်သို့ဖြစ်စေ သွားပြီးလျှင် သပိတ်ဖုတ်သော

၅၃၂

အခြင်းအရာဖြင့် စုပုံကာ မီးညှိပြီးလျှင် ဖျာသင်ဖြူး၌ဖြစ်စေ, သားရေပိုင်း၌ဖြစ်စေ, အဝတ်ပိုင်း၌ဖြစ်စေ တထွာလက်လေးသစ် ပမာဏရှိသော အပေါက်ကို ဖောက်အပ်၏။ ထိုအပေါက်ဖောက်ထားသော ဖျာသင်ဖြူးစသည် တခုခုကို ရှေ့၌ထား၍ ဆိုခဲ့ပြီးသော နည်းဖြင့်ပင်လျှင် ထိုင်လျက် အောက်၌ မြက်ခင်းကိုဖြစ်စေ, အထက်၌ မီးခိုးကိုဖြစ်စေ နှလုံးမသွင်းပဲ အလယ်ရှိ တခဲနက်သောမီးလျှံ၌ နိမိတ်ကို ယူအပ်၏၊ အညို-ဟုဖြစ်စေ, အဝါ-ဟု ဖြစ်စေ ဤသို့ အစရှိသောအားဖြင့် အဆင်းကို မဆင်ခြင်အပ်ပေ၊ ပူသည်၏အစွမ်းအားဖြင့် လက္ခဏာကိုလည်း နှလုံးမသွင်းအပ်ပေ။ (စင်စစ်မူ အဆင်းကို မလွှတ်ပဲ) မှီရာမီးနှင့်တူသော အခြင်းအရာရှိသည်ကိုသာလျှင် ပြု၍ (တေဇောဓာတ်၏ သတ္တိ)လွန်ကဲသောအားဖြင့် (တေဇောဟူသော) ဝေါဟာရပညတ်၌ စိတ်ကိုထား၍ “ပါဝက, ကဏှဝတ္တနီ, ဇာတဒေဝ, ဟုတာသန” ဤသို့ အစရှိသော မီး၏အမည်တို့တွင် ထင်ရှားသော အမည်အားဖြင့်သာလျှင် “မီး, မီး”ဟု ပွါးစေအပ်၏။

ဤဆိုခဲ့သည့်အတိုင်း ပွါးစေသော ထိုယောဂီအား အစဉ်အတိုင်း ဆိုခဲ့ပြီးသော နည်းဖြင့်ပင်လျှင် ဥဂ္ဂဟနိမိတ် ပဋိဘာဂနိမိတ်နှစ်ပါး ဖြစ်ပေါ်၏။ ထိုနိမိတ်နှစ်ပါးတို့တွင် ဥဂ္ဂဟနိမိတ်သည် မီးလျှံ ပြတ်၍ ပြတ်၍ ကျသည်နှင့်တူစွာ ထင်၏။ ပြုပြင်စီရင်ခြင်းမရှိသော ပကတိမီး၌ နိမိတ်ယူသော ယောဂီအားမူ ကသိုဏ်း၏အပြစ် ထင်၏။ မီးစ ဖြစ်စေ, မီးကျီးစု ဖြစ်စေ, ပြာ ဖြစ်စေ, မီးခိုး ဖြစ်စေ ထင်တတ်၏။ ပဋိဘာဂနိမိတ်သည် ကောင်းကင်၌ မလှုပ်မရှား ထားအပ်သော ကမ္ဗလာနီပိုင်းကဲ့သို့ ဖြစ်စေ, ရွှေတိုင်ကဲ့သို့ဖြစ်စေ, ရွှေယပ်ဝန်းကဲ့သို့ဖြစ်စေ ထင်တတ်၏။ ထိုယောဂီသည် ထိုပဋိဘာဂနိမိတ်ထင်သည်နှင့် တပြိုင်နက်ပင်လျှင် ဥပစာရဈာန်သို့၎င်း၊ ဆိုခဲ့ပြီးသော နည်းဖြင့်ပင်လျှင် စတုက္ကဈာန် ပဉ္စကဈာန်တို့သို့၎င်း ရောက်၏။ ဤတွင် စကားတရပ်ပြီး၏။ တေဇောကသိုဏ်း (ပြီး၏)။

၅၃၃

ဝါယောကသိုဏ်းကို ဖွင့်ပြချက်

[၁၆၇] ၉၃။ ဝါယောကသိုဏ်းကို ပွါးစေသော ယောဂီသည်လည်း လေ၌ နိမိတ်ကိုယူအပ်၏။ ထိုဝါယောကသိုဏ်းနိမိတ်ကိုလည်း အမြင်အားဖြင့်၎င်း၊ အတွေ့အားဖြင့်၎င်း (ယူအပ်၏)။ မှန်ပေ၏၊ အဋ္ဌကထာတို့၌-

“ဝါယောကသိုဏ်းကိုယူသော ယောဂီသည် လေ၌ နိမိတ်ကိုယူ၏၊ (လေတိုက်၍)လှုပ်သော ထက်ဝန်းကျင်လှုပ်သော (ကြံခင်း၌ ပေါက်နေသော) ကြံပင်၏အညွန့်ကိုမူလည်း မှတ်၏၊ (လေတိုက်၍)လှုပ်သော ထက်ဝန်းကျင်လှုပ်သော ဝါးပင်၏ အညွန့်ကိုဖြစ်စေ, သစ်ပင်ဖျားကိုဖြစ်စေ, (ဦးခေါင်း၌) ဆံပင်ဖျားကိုဖြစ်စေ မှတ်၏။ ကိုယ်၌ တွေ့ထိသော လေကိုမူလည်း မှတ်၏”-

ဟူသောစကားကို မိန့်ဆိုထားပေ၏၊ ထို့ကြောင့် ဦးခေါင်းနှင့် အညီအမျှတည်သော တခဲနက် အရွက်စည်ပင်သော ကြံပင်ကိုဖြစ်စေ, ဝါးပင်ကိုဖြစ်စေ, သစ်ပင်ကိုဖြစ်စေ, လက်လေးသစ်ခန့်ရှည်သည့် ဆံပင်ထူသော ယောက်ျား၏ ဦးခေါင်းကိုဖြစ်စေ လေတိုက်ခြင်းကြောင့် လှုပ်သည်ကို ရှုမြင်၍ “ဤလေသည် ဤနေရာ၌ တိုက်ခပ်၏”ဟု သတိကို ဖြစ်စေ၍၊ တနည်းပြရလျှင် လေသာပြတင်းအကြားဖြင့်ဖြစ်စေ, နံရံပေါက်ဖြင့်ဖြစ်စေ ဝင်၍(လာသော) လေတိုက်ခပ်မိရာ ကိုယ်အစိတ်အပိုင်း၌ သတိကိုဖြစ်စေ၍ “ဝါတ, မာလုတ, အနိလ”စသော လေ၏အမည်တို့တွင် ထင်ရှားသော အမည်အားဖြင့်သာလျှင် “လေ, လေ”ဟု ပွါးစေအပ်၏။ ဤဝါယောကသိုဏ်း၌ ဥဂ္ဂဟနိမိတ်သည် ခုံလောက်မှ ချကာမျှဖြစ်သော နို့ဆွမ်း၏ အငွေ့လုံးနှင့်တူစွာ လှုပ်ရှားလျက် ထင်တတ်၏။ ပဋိဘာဂနိမိတ်သည် အလွန်ငြိမ်သက်သည်ဖြစ်၍ လှုပ်ရှားခြင်း မရှိပေ။ ကြွင်းသော သိဖွယ်ဟူသမျှကို ဆိုခဲ့ပြီးသော နည်းဖြင့်ပင်လျှင် သိအပ်ပေသည်။ ဤတွင် စကားတရပ် ပြီး၏။ ဝါယောကသိုဏ်း(ပြီး၏)။

၅၃၄

နီလကသိုဏ်းကို ဖွင့်ပြချက်

၉၄။ ထိုဝါယောကသိုဏ်း၏ အခြားမဲ့၌ နီလကသိုဏ်းကိုယူသော ယောဂီသည် ပန်း၌ဖြစ်စေ, အဝတ်၌ဖြစ်စေ, ညိုသော အဆင်းရှိသော ကျောက်ဓာတ်၌ဖြစ်စေ ညိုသောအဆင်း၌ နိမိတ်ကိုယူ၏-ဟု မိန့်ဆိုထားသောကြောင့် လွန်ကဲသော ဘာဝနာကောင်းမှုကို ပြုခဲ့ဘူးသည်ဖြစ်၍ သမထဘာဝနာကုသိုလ်ရှိသော ယောဂီအား ထိုသို့ (အညိုရောင်ပန်းတို့ ဝေဆာစွာပွင့်သော) သဘောရှိသော ပန်းချုံကိုဖြစ်စေ, ပူဇော်ရာဌာနတို့၌ ပန်းအခင်းကိုဖြစ်စေ, အဝတ်ညိုနှင့် ပတ္တမြားညိုတို့တွင် တခုခုကိုဖြစ်စေ မြင်လတ်လျှင်ပင်^၁ ဥဂ္ဂဟနိမိတ် ပဋိဘာဂနိမိတ် ဖြစ်ပေါ်၏။ လွန်ကဲသော ဘာဝနာကောင်းမှုကို မပြုခဲ့ဘူးသော ယောဂီသည်ကား ကြာညိုပွင့် အောက်မဲညိုပွင့် အစရှိသော ပန်းတို့ကိုယူ၍ ဝတ်ဆံနှင့်အညှာ မထင်သာ မမြင်သာသော အခြင်းအရာဖြင့် ပန်းတောင်းကို၎င်း၊ ပန်းကပ်အဖုံးကို၎င်း (ဝတ်ဆံအညှာမရောယှက် သက်သက်သော) အပွင့်အဖတ်တို့ဖြင့်သာလျှင် အနားရစ်နှင့် အညီအမျှပြည့်စေ၍ ခင်းထားအပ်၏။ ညိုသောအဆင်းရှိသော အဝတ်ဖြင့်လည်း အထုပ်ထုပ်၍ ပြည့်စေအပ်၏။ ထိုပန်းတောင်း သို့မဟုတ် ပန်းကပ်ဖုံး၏ မျက်နှာဝ၌မူလည်း စည်မျက်နှာပြင်ကဲ့သို့ ဖွဲ့အပ်၏။ ကြေးညို, သစ်ရွက်ညို, မျက်စဉ်းညိုတို့တွင် တမျိုးမျိုးသော ဓာတ်ဖြင့်မူလည်း ပထဝီကသိုဏ်း၌ ဆိုခဲ့ပြီးသောနည်းဖြင့် ရွှေ့ပြောင်း၍ ရစကောင်းသော

မှတ်ချက်

၁- ဒိသွာဝ-၏ အနက်ဖြစ်သည်။ ထိုတွင် တွာ-ပစ္စည်းသည် ပဓာနကြိယာနှင့် ကတ္တားမတူသောကြောင့် ဟိတ်နှင့် လက္ခဏအနက်တို့၌ ဖြစ်သင့်ရာတွင် ဤ၌ကား လက္ခဏအနက်၌သာလျှင် ဖြစ်သင့်၏၊ ထို့ကြောင့် မြင်လတ်သော်ပင်လျှင်-ဟု ပြန်သင့်ရာ၌ သာ၍ပေါ်လွင်စေရန် မြင်လတ်လျှင်ပင်ဟု ပြန်သည်၊ မြင်ရုံမျှဖြင့်ပင် လျင်စွာ နိမိတ်ဖြစ်ပေါ်သည်ဟု သိစေ၏။

၅၃၅

ကသိုဏ်းဝန်းကိုဖြစ်စေ, နံရံ၌ပင်လျှင် ရွှေ့ပြောင်း၍ မရစကောင်းသော ကသိုဏ်းကိုဖြစ်စေ ပြုလုပ်၍ မတူသော အဆင်း(တခုခု)ဖြင့် အပိုင်းအခြားပြုလုပ်အပ်၏။ ထို့နောင်မှ ပထဝီကသိုဏ်း၌ ဆိုခဲ့သောနည်းဖြင့် “အညို, အညို”ဟူ၍ နှလုံးသွင်းခြင်းကို ဖြစ်စေအပ်၏။ ဤနီလကသိုဏ်း၌လည်း ဥဂ္ဂဟနိမိတ်၌ ကသိုဏ်း၏အပြစ် ထင်တတ်၏၊ ဝတ်ဆံ ပန်းညှာတံ အရွက်၏အကြား စသည်တို့သည် ထင်တတ်ကုန်၏။ ပဋိဘာဂနိမိတ်သည် ကသိုဏ်းဝန်းမှလွတ်၍ [၁၆၈] ကောင်းကင်၌ ဣန္ဒနီလာ ပတ္တမြားယပ်ဝန်းနှင့်တူစွာ ထင်တတ်၏။ ကြွင်းသော သိဖွယ်ဟူသမျှကို ဆိုခဲ့ပြီးသော နည်းဖြင့်ပင်လျှင် သိအပ်ပေသည်။ ဤတွင် စကားတရပ်ပြီး၏။ နီလကသိုဏ်း (ပြီး၏)။

ပီတကသိုဏ်းကို ဖွင့်ပြချက်

၉၅။ ပီတကသိုဏ်း၌လည်း ဤနည်းတူပင်တည်း။ မှန်ပေ၏၊ အဋ္ဌကထာတို့၌-

“ပီတကသိုဏ်းကိုယူသော ယောဂီသည် ဝါသော အဆင်းရှိသော ပန်း၌ဖြစ်စေ, အဝတ်၌ဖြစ်စေ, (ဆေးဒန်း မြင်းသီလာစသော) ကျောက်ဓာတ်၌ဖြစ်စေ နိမိတ်ကိုယူ၏”-

ဟူသောစကားကို မိန့်ဆိုထားပေသည်။ ထို့ကြောင့် ဤပီတကသိုဏ်း၌လည်း လွန်ကဲသော ဘာဝနာကောင်းမှုကို ပြုဘူးသည်ဖြစ်၍ သမထဘာဝနာကုသိုလ်ရှိသော ယောဂီအား ထိုသို့ (အညိုရောင်ပန်းတို့ ဝေဆာစွာပွင့်သော) သဘောရှိသော ပန်းချုံကိုဖြစ်စေ၊ (ဝါသော) ပန်းခင်းကိုဖြစ်စေ, ဝါသောအဝတ် ဝါသောကျောက်ဓာတ်တို့တွင် တပါးပါးကိုဖြစ်စေ မြင်လတ်လျှင်ပင် နိမိတ်ဖြစ်ပေါ်၏၊ စိတ္တဂုတ်ထေရ်အား (ဖြစ်ပေါ်ဘူးသ)ကဲ့သို့ပင်တည်း။ ထိုအရှင်စိတ္တဂုတ်ထေရ်အား စိတ္တလ

၅၃၆

တောင်၌ ပတ္တင်္ဂမည်သော ပန်းချုံမှ ပန်းတို့ဖြင့်ပြုလုပ်ထားသော စေတီယင်ပြင်၌ ပူဇော်ထားသည့် ပန်းအခင်းကို ကြည့်ရှုစဉ် မြင်သည်နှင့် တပြိုင်နက်ပင်လျှင် (ထို)အခင်းပမာဏရှိသော နိမိတ်ဖြစ်ပေါ်၏။ လွန်ကဲသော ဘာဝနာကောင်းမှုကို မပြုခဲ့ဘူးသော ယောဂီသည်ကား မဟာလှေကားပန်းပွင့် စသည်ဖြင့်ဖြစ်စေ, ဝါသော အဝတ်ဖြင့်ဖြစ်စေ, ဝါသော ကျောက်ဓာတ်ဖြင့်ဖြစ်စေ, နီလကသိုဏ်း၌ ဆိုခဲ့ပြီးသော နည်းဖြင့်ပင်လျှင် ကသိုဏ်းဝန်းကို ပြုလုပ်၍ “အဝါ, အဝါ”ဟု နှလုံးသွင်းခြင်းကို ဖြစ်စေအပ်ပေသည်။ ကြွင်းသော သိဖွယ်ဟူသမျှသည် ထို(ဆိုခဲ့ပြီးသော ကသိုဏ်း)တို့နှင့် တူသည်သာလျှင်တည်း၊ ဤတွင် စကားတရပ်ပြီး၏။ ပီတကသိုဏ်း(ပြီး၏)။

လောဟိတကသိုဏ်းကို ဖွင့်ပြချက်

၉၆။ လောဟိတကသိုဏ်း၌လည်း ဤ(ဆိုခဲ့သည့်) နည်းတူပင်တည်း။ (အဋ္ဌကထာတို့၌) “လောဟိတကသိုဏ်းကိုယူသော ယောဂီသည် နီသောပန်း၌ဖြစ်စေ, အဝတ်၌ဖြစ်စေ, နီသောအဆင်းရှိသော ကျောက်ဓာတ် မြေဓာတ်၌ဖြစ်စေ နိမိတ်ကိုယူ၏”ဟု မိန့်ဆိုထားပေ၏။ ထို့ကြောင့် ဤလောဟိတကသိုဏ်း၌လည်း လွန်ကဲသော ဘာဝနာကောင်းမှုကို ပြုခဲ့ဘူးသည်ဖြစ်၍ သမထဘာဝနာကုသိုလ်ရှိသော ယောဂီအား ထိုသို့ (အနီရောင်ပန်းတို့ ဝေဆာစွာပွင့်သော) သဘောရှိသော မိုးစွေပန်းအစရှိသော ပန်းချုံကိုဖြစ်စေ, ပန်းအခင်းကိုဖြစ်စေ, နီသောအဝတ် (ပတ္တမြားနီစသော) နီသောကျောက် (ဂွေ့နီ ဟင်္သပြဒါးစသော) နီသောဓာတ်တို့တွင် တမျိုးမျိုးကိုဖြစ်စေ မြင်လတ်လျှင်ပင် ဥဂ္ဂဟနိမိတ် ပဋိဘာဂနိမိတ် ဖြစ်ပေါ်၏။ လွန်ကဲသော ဘာဝနာကောင်းမှု မပြုခဲ့ဘူးသော ယောဂီသည်ကား ခေါင်ရမ်း, မိုးစွေ, လိပ်ဆူးနီစသော ပန်းတို့ဖြင့်ဖြစ်စေ၊ နီသော အဝတ်ဖြင့်ဖြစ်စေ, နီသောကျောက်ဓာတ် မြေဓာတ်ဖြင့်ဖြစ်စေ

၅၃၇

နီလကသိုဏ်း၌ ဆိုခဲ့ပြီးသော နည်းဖြင့်ပင်လျှင် ကသိုဏ်းဝန်းပြုလုပ်၍ “အနီ,အနီ”ဟု နှလုံးသွင်းခြင်းကို ဖြစ်စေအပ်၏။ ကြွင်းသော သိဖွယ်ဟူသမျှသည် ထို(ဆိုခဲ့ပြီးသော ကသိုဏ်း)တို့နှင့် တူသည်သာတည်း။ ဤတွင် စကားတရပ်ပြီး၏။ လောဟိတကသိုဏ်း (ပြီး၏)။

ဩဒါတကသိုဏ်းကို ဖွင့်ပြချက်

၉၇။ ဩဒါတကသိုဏ်း၌လည်း “ဩဒါတကသိုဏ်းကိုယူသော ယောဂီသည် ဖြူသော အဆင်းရှိသည့် ပန်း၌ဖြစ်စေ, အဝတ်၌ဖြစ်စေ, ဖြူသော အဆင်းရှိသော ကျောက်ဓာတ်မြေဓာတ်၌ဖြစ်စေ နိမိတ်ကိုယူ၏”ဟု မိန့်ဆိုထားပေ၏။ ထို့ကြောင့် လွန်ကဲသော ဘာဝနာကောင်းမှုကို ပြုခဲ့ဘူးသည်ဖြစ်၍ သမထဘာဝနာကုသိုလ်ရှိသော ယောဂီအား ထိုသို့ (အဖြူရောင်ပန်းတို့ ဝေဆာစွာပွင့်သော) သဘောရှိသော ပန်းကိုဖြစ်စေ, ဇွန်ပန်း မြတ်လေးပန်းစသော ပန်းအခင်းကိုဖြစ်စေ, ကုမုဒြာကြာပန်း ပဒုမာကြာပန်းအစုကိုဖြစ်စေ, ဖြူသောအဆင်းရှိသောအဝတ် ဖြူသောအဆင်းရှိသော ကျောက်ဓာတ် မြေတ်တို့တွင် တမျိုးမျိုးကိုဖြစ်စေ မြင်လတ်လျှင်ပင် ဥဂ္ဂဟနိမိတ် ပဋိဘာဂနိမိတ် ဖြစ်ပေါ်၏။ သလွဲဖြူပြားဝန်း ငွေပြားဝန်း လဝန်းတို့၌လည်း (နိမိတ်) ဖြစ်ပေါ်သည်သာတည်း။ [၁၆၉] လွန်ကဲသော ဘာဝနာကောင်းမှုကို မပြုခဲ့ဘူးသော ယောဂီသည်ကား ဆိုခဲ့ပြီးသော အပြားရှိသော ပန်းဖြူဖြင့်ဖြစ်စေ, အဝတ်ဖြူဖြင့်ဖြစ်စေ, ကျောက်ဓာတ်ဖြု မြေဓာတ်ဖြူဖြင့်ဖြစ်စေ နီလကသိုဏ်း၌ ဆိုခဲ့သောနည်းဖြင့်ပင်လျှင် ကသိုဏ်းဝန်းပြုလုပ်၍ “အဖြူ,အဖြူ”ဟု နှလုံးသွင်းခြင်းကို ဖြစ်စေအပ်၏။ ကြွင်းသော သိဖွယ်ဟူသမျှသည် ထို(ဆိုခဲ့ပြီးသော ကသိုဏ်း)တို့နှင့် တူသည်သာတည်း။ ဤတွင် စကားတရပ်ပြီး၏။ ။ဩဒါတကသိုဏ်း(ပြီး၏)။

၅၃၈

အာလောကကသိုဏ်းကို ဖွင့်ပြချက်

၉၈။ အာလောကကသိုဏ်း၌ “အာလောက ကသိုဏ်းကိုယူသော ယောဂီသည် နံရံပေါက်ဖြင့်ဖြစ်စေ, သံကောက်ပေါက် (သော့ပေါက်)ဖြင့်ဖြစ်စေ လေသာပြတင်းအကြားဖြင့်ဖြစ်စေ (ဝင်လာ၍ မြေကြီး နံရံစသည်၌ ထင်သော) နေရောင် လရောင် အလင်း၌ နိမိတ်ကိုယူ၏”ဟု (အဋ္ဌကထာတို့၌) မိန့်ဆိုထားပေ၏။ ထို့ကြောင့် လွန်ကဲသော ဘာဝနာကောင်းမှုကို ပြုခဲ့ဘူးသည်ဖြစ်၍ သမထဘာဝနာကုသိုလ်ရှိသော ယောဂီအား နံရံပေါက်စသည်တို့တွင် တခုခုဖြင့် နေရောင် သို့မဟုတ် လရောင်ဝင်လာ၍ နံရံ၌ဖြစ်စေ, မြေ၌ဖြစ်စေ ထင်ပေါ်သော အရောင်ဝန်း၌သော်၎င်း၊ အရွက်ထူထပ်သော သစ်ပင်၏ အကိုင်းအခက်ကြားဖြင့်ဖြစ်စေ, ပိတ်နေအောင် ထူထပ်သော သစ်ခက်မဏ္ဍပ်ကြားဖြင့်ဖြစ်စေ ထွက်၍ မြေ၌ပင်လျှင် ထင်ပေါ်သော အရောင်ဝန်းကိုသော်၎င်း မြင်လတ်လျှင်ပင် ဥဂ္ဂဟနိမိတ် ပဋိဘာဂနိမိတ် ဖြစ်ပေါ်၏။ လွန်ကဲသော ဘာဝနာကောင်းမှုကို မပြုခဲ့ဘူးသော ယောဂီသည်လည်း ထိုဆိုအပ်ပြီးသော အပြားရှိသော အရောင်ဝန်းကိုပင်လျှင် “အရောင်, အရောင်”ဟု ဖြစ်စေ “အလင်း, အလင်း”ဟု ဖြစ်စေ ပွါးစေအပ်၏။ ထိုနေရောင်ဝန်း လရောင်ဝန်းကို (ရှုလျက်) ပွါးစေခြင်းဖြင့် နိမိတ်ကို ဖြစ်ပေါ်စေခြင်းငှါ မစွမ်းနိုင်သော ယောဂီသည်^၁ အိုး(အတွင်း)၌ ဆီမီးကို ညှိထွန်းလျက် အိုးဝကိုပိတ်၍^၂ အိုး၌ အပေါက်ဖောက်ပြီးလျှင် (ယင်းအပေါက်ကို) နံရံဘက်သို့

မှတ်ချက်

၁- နေရောင် လရောင် အဝန်းက ကြာရှည်စွာ မတည်သောကြောင့် ထိုအရောင်ဝန်းကို ရှုခြင်းဖြင့် နိမိတ်ကို မဖြစ်စေနိုင်ပါမူ-ဟု ဆိုလို၏။ (ဋီကာ)

၂– အိုးအဝဖြင့် ထွက်သော အရောင်သည် ကြီးကျယ်သောကြောင့် “အိုးဝကို ပိတ်၍”ဟု ဆိုသည်။

၅၃၉

မျက်နှာမူလျက် ထားအပ်၏။ ထိုအပေါက်မှ ဆီမီးရောင်ထွက်၍ နံရံ၌ အဝန်းအဝိုင်းထင်ပေါ်၏၊ ထိုဆီမီးရောင်ဝန်းကို “အလင်း, အလင်း”ဟု ပွါးစေအပ်၏။ ဤဆီမီးရောင်ဝန်းသည် အခြားသော နေရောင်ဝန်း လရောင်ဝန်းတို့ထက် ကြာမြင့်စွာ တည်၏။ ဤအာလောကကသိုဏ်း၌ ဥဂ္ဂဟနိမိတ်သည် နံရံ၌ဖြစ်စေ, မြေ၌ဖြစ်စေ ထင်ပေါ်သော ပကတိအရောင်အဝန်းနှင့် တူသည်သာလျှင်ဖြစ်၏။ ပဋိဘာဂနိမိတ်သည် တခဲနက် အလွန်ကြည်လင်သော အရောင်စုနှင့် တူ၏။ ကြွင်းသော သိဖွယ်ဟူသမျှသည် ထို(ဆိုခဲ့ပြီးသော ကသိုဏ်း)တို့နှင့် တူသည်သာတည်း။ ဤတွင် စကားတရပ်ပြီး၏။ အာလောကကသိုဏ်း (ပြီး၏။)

ပရိစ္ဆိန္နာကာသကို ဖွင့်ပြချက်

၉၉။ ထက်ဝန်းကျင် ပိုင်းခြားအပ်သော ဟင်းလင်းအပြင်ဟူသော ပရိစ္ဆိန္နာကာသ ကသိုဏ်း၌လည်း “အာကာသကသိုဏ်းကိုယူသော ယောဂီသည် နံရံပေါက်, သံကောက်(သော့)ပေါက်, လေသာပြတင်းကြားဟူသော ဟင်းလင်းအပြင် (တခုခု)၌ နိမိတ်ကိုယူ၏”ဟု (အဋ္ဌကထာတို့၌) မိန့်ဆိုထားပေ၏။ ထို့ကြောင့် လွန်ကဲသော ဘာဝနာကောင်းမှုကို ပြုခဲ့ဘူးသည်ဖြစ်၍ သမထဘာဝနာကုသိုလ်ရှိသော ယောဂီအား နံရံပေါက်စသည်တို့တွင် တခုခုကို မြင်လတ်လျှင်ပင် ဥဂ္ဂဟနိမိတ် ပဋိဘာဂနိမိတ် ဖြစ်ပေါ်၏။ လွန်ကဲသော ဘာဝနာကောင်းမှုကို မပြုခဲ့ဘူးသော ယောဂီသည် (နေပြောက်မထိုးအောင်) ကောင်းစွာမိုးထားသော မဏ္ဍပ်၌ဖြစ်စေ, သားရေ ဖျာ စသည်တို့တွင် တခုခု၌ဖြစ်စေ, တထွာနှင့် လက်လေးသစ် အချင်းရှိသော အပေါက်ဖောက်၍ ထိုအပေါက်ကိုပင်ဖြစ်စေ, နံရံပေါက်စသည် အပြားရှိသော အပေါက်ကိုဖြစ်စေ “ကောင်းကင်, ကောင်းကင်”ဟု ပွါးစေအပ်၏။ ဤပရိစ္ဆန္နာကာသကသိုဏ်း၌ ဥဂ္ဂဟနိမိတ်သည် (ထိုအပေါက်ကို ပိုင်းခြားကြောင်းဖြစ်သော) နံရံအစွန်း စသည်တို့နှင့်တကွ

၅၄၀

(ထိုမူလ)အပေါက်နှင့် တူသည်သာဖြစ်၏။ ပွါးစေ(အပ်)သော်လည်း (ယင်းဥဂ္ဂဟနိမိတ်သည်) မပွါးပေ^၁။ ပဋိဘာဂနိမိတ်သည် ဟင်းလင်းပြင်အဝန်းသာဖြစ်လျက် ထင်၏၊ ပွါးစေ(အပ်)လျှင်လည်း (ယင်းပဋိဘာဂနိမိတ်သည်) ပွါး၏။ ကြွင်းသော သိဖွယ်ဟူသမျှကို ပထဝီကသိုဏ်း၌ ဆိုခဲ့ပြီးသော နည်းဖြင့်ပင်လျှင် သိအပ်ပေသည်။ ဤတွင် စကားတရပ်ပြီး၏။ ပရိစ္ဆိန္နာကာသကသိုဏ်း (ပြီး၏)။

[၁၇၀] ဤဆိုခဲ့ပြီးသောနည်းဖြင့် ရူပါဝစရဈာန်အရာ၌ စတုက္ကဈာန် ပဉ္စကဈာန်တို့၏ အကြောင်းဖြစ်ကုန်သော ကသိုဏ်းဆယ်ပါးတို့ကို အားတော်ဆယ်ပါးနှင့် ပြည့်စုံတော်မူသည့်ပြင် တရားအလုံးစုံကို မြင်သိတော်မူသော မြတ်စွာဘုရားသည် ဟောကြားတော်မူခဲ့လေပြီ^၂။

မှတ်ချက်

၁-ဤစကားဖြင့် ဥဂ္ဂဟနိမိတ်ကို မပွါးစေအပ်ကြောင်း၊ ပွါးစေသော်လည်း မပွါးကြောင်း ပြသည်။ ဋီကာကိုမှီ၍ အကျဉ်းချုပ် ပြသည်။

၂-သုတ်ပါထေယျပါဠိ (၂၂၃) မဇ္ဈိမပဏ္ဏာသပါဠိ (၂၀၇) အင်္ဂုတ္တရပါဠိ ဒသနိပါတ် (၂၉၃) ဓမ္မသင်္ဂဏီပါဠိ (၅၅) အစရှိသောပါဠိ၌ ရူပဈာန်၏ အာရုံဖြစ်သော ကသိုဏ်းတို့သည် ပထဝီကသိုဏ်းမှ ဩဒါတကသိုဏ်းအထိ သရုပ်အားဖြင့် ရှစ်ပါးတို့သာ လာကုန်သည်ကား မှန်ပေ၏၊ (ထိုတွင် သုတ်ပါဠိတို့၌ အာကာသကသိုဏ်း ဝိညာဏကသိုဏ်းတို့နှင့်တကွ ၁၀-ပါးပင် ဟောထားသော်လည်း ယင်းအာကာသ ဝိညာဏကသိုဏ်းတို့ကား အာကာသာနဉ္စာယတန ဝိညာဏဉ္စာယတနဟူသော အရူပဈာန်တို့၏ အာရုံများ ဖြစ်ကြ၏။ ထို့ကြောင့် ဤဋီကာ၌ ရှစ်ပါးသာ လာကုန်သည်ဟု ဆိုပေသည်။) ထိုသို့ ရှစ်ပါးသာ လာကုန်သော်လည်း အာလောကကသိုဏ်းကို ဩဒါတကသိုဏ်း၌ အတွင်းသွင်း၍၎င်း၊ ပရိစ္ဆိန္နာကာသကသိုဏ်းကို (အာကာသာနဉ္စာယတနဈာန်၏ အာရုံဖြစ်သော) အာကာသကသိုဏ်း၌ အတွင်းသွင်း၍၎င်း (ထိုသုတ်ပါဠိတော်)

၅၄၁

ထိုကသိုဏ်းတို့ကို၎င်း၊ ထိုကသိုဏ်းတို့ကို ပွါးစေနည်းကို၎င်း ဤပြဆိုခဲ့သည့်အတိုင်း သိပြီးလျှင် ထိုကသိုဏ်းတို့၌ပင် ဤပြိုးပြွမ်းပြဆိုချက်ကိုလည်း ထပ်မံ၍ သိအပ်သေး၏။

ပြိုးပြွမ်းပြဆိုချက်

၁၀၀။ ချဲ့၍ပြပေအံ့၊ ဤကသိုဏ်းဆယ်ပါးတို့တွင် ပထဝီကသိုဏ်း၏အစွမ်းဖြင့် “တယောက်တည်းဖြစ်လျက် အများအပြားဖြစ်၏- ဤသို့အစရှိသော ဖြစ်ခြင်း၊ ကောင်းကင်၌ဖြစ်စေ, ရေ၌ဖြစ်စေ မြေကိုဖန်ဆင်း၍ ခြေဖြင့်သွားခြင်း၊ (ကောင်းကင်၌ဖြစ်စေ, ရေ၌ဖြစ်စေ) ရပ်ခြင်း ထိုင်ခြင်း

မှတ်ချက်

ဒေသနာကို ပြုတော်မူသည်ဟူသော အလိုအားဖြင့် “ကသိုဏ်းဆယ်ပါးတို့ကို မြတ်စွာဘုရားသည် ဟောတော်မူခဲ့လေပြီ”ဟု မိန့်ဆိုတော်မူ၏။ (ဋီကာ) ဤစကားဖြင့် ပါဠိတော်၌ တိုက်ရိုက် သရုပ်ဖော်၍ ဟောထားသော ရူပဈာန်၏ အာရုံကသိုဏ်းတို့သည် ရှစ်ပါးသာ ရှိကြသည်။ အာလောကနှင့် ပရိစ္ဆိန္နာကာသ ကသိုဏ်းတို့သည် အဋ္ဌကထာ၌ သွင်းပြထားသော ကသိုဏ်းများ ဖြစ်သည်။ ထို့ကြောင့် သမထကမ္မဋ္ဌာန်း အာရုံတို့ကို ၃၈-ပါးဟုပြသော စကားရပ်တို့၌ ထိုအာလောကနှင့် ပရိစ္ဆိန္နာကာသကသိုဏ်းတို့ကို နှုတ်ပယ်၍ ယူအပ်သည်ဟူသော အနက်ကိုလည်း မှတ်ရာ၏။ ထို့ကြောင့် သာရတ္ထဒီပနီဋီကာ ဒု-နှာ ၄၃-၌ အဋ္ဌတိံသာရမ္မဏေသူတိ ဒသ ကသိဏာ ။ပ။ အာဟာရေ ပဋိကူလသညာတိ ဣမေသု စတ္တာလီသကမ္မဋ္ဌာနေသု ပါဠိယံ အနာဂတတ္တာ အာလောကာကာသကသိဏဒွယံ ဌပေတွာ အဝသေသာနိ ဂဟေတွာ ဝုတ္တံ-ဟု ကမ္မဋ္ဌာန်းလေးဆယ်ထဲက အာလောကနှင့် အာကာသကသိုဏ်း ၂-ခုကို ပါဠိတော်၌ မလာသောကြောင့် ချန်ထားပြီးလျှင် ကြွင်းသော ကမ္မဋ္ဌာန်းတို့ကိုသာ ယူ၍ ၃၈-ပါးသော အာရုံတို့၌-ဟု အဋ္ဌကထာဆရာဆိုကြောင်း တိတိကျကျပင် ပြဆိုထားပေသည်။ ထို့ပြင် ပါဠိတော်၌ ကမ္မဋ္ဌာန်းအာရုံတို့ကို ၃၈-ပါးသာဟောကြောင်း ဝိသုဒ္ဓိမဂ်၌ပင် (ပ-နှာ ၁၈၁-၌) ပြဆိုချက် ရှိသေး၏။

၅၄၂

စသည်ကို ပြုခြင်း၊ ပရိတ္တ အပ္ပမာဏ နည်းဖြင့်^၁ အဘိဘာယတနကို ရခြင်း”ဟူသော ဤသို့အစရှိသော အကျိုးတို့ ပြီးမြောက်ကုန်၏။

အာပေါကသိုဏ်း၏ အစွမ်းဖြင့် “မြေ၌ ငုပ်ခြင်း ပေါ်ခြင်း၊ မိုးရေမိုးပေါက် ရွာသွန်းခြင်းကို ဖြစ်စေခြင်း၊ မြစ် သမုဒ္ဒရာစသည်တို့ကို ဖန်ဆင်းခြင်း၊ မြေ, တောင်, ပြာသာဒ်စသည်တို့ကို လှုပ်စေခြင်း”ဟူသော ဤသို့အစရှိသော အကျိုတို့ ပြီးမြောက်ကုန်၏။

တေဇောကသိုဏ်း၏ အစွမ်းဖြင့် “အခိုးလွှတ်ခြင်း, အလျှံလွှတ်ခြင်း, မီးကျီးမိုးရွာစေခြင်း, မိမိတန်းခိုးအရှိန်ဖြင့် သူတပါး၏ တန်ခိုးအရှိန်ကို ကုန်ခန်းစေခြင်း, (လောင်စာအမျိုးမျိုးထဲမှ) ထိုတန်ခိုးရှင် လောင်ကျွမ်းစေလိုသော အရာကိုသာ လောင်ကျွမ်းစေခြင်းငှါ စွမ်းနိုင်ခြင်း, ဒိဗ္ဗစက္ခုအဘိညာဉ်ဖြင့် အဆင်းကို ကြည့်ရှုခြင်းငှါ အလင်းရောင်ကို ပြုလုပ်ခြင်း, ပရိနိဗ္ဗာန်စံသောအခါ၌ ကိုယ်ကို လောင်ကျွမ်းစေခြင်း”ဟူသော ဤသို့အစရှိသော အကျိုးတို့ ပြီးမြောက်ကုန်၏။

ဝါယောကသိုဏ်း၏ အစွမ်းဖြင့် “လေ၏အလား လျင်မြန်စွာ သွားနိုင်ခြင်း၊ လေဟုန် လေပြင်းကို ဖြစ်စေခြင်း”ဟူသော ဤသို့အစရှိသော အကျိုးတို့ ပြီးမြောက်ကုန်၏။

နီလကသိုဏ်း၏ အစွမ်းဖြင့် “ညိုသောအဆင်းကို ဖန်ဆင်းခြင်း၊ မှောင်အောင်ပြုလုပ်ခြင်း၊ စင်ကြယ်သောအဆင်း မစင်ကြယ်သောအဆင်းရှိသော

မှတ်ချက်

၁- မပွါးစေရသေးသောကြောင့် ပရိတ္တ- သေးငယ်သည်ဟု ဆိုအပ်သော ကသိုဏ်းအာရုံတို့ကို၎င်း၊ ပွါးစေပြီးသောကြောင့် အပ္ပမာဏ- အတိုင်းအရှည်မရှိ ကြီးကျယ်သည်ဟု ဆိုအပ်သော အာရုံတို့ကို၎င်း လွှမ်းမိုး၍ သိသည် မြင်သည်ဟု ဟောထားသောနည်းကို ဆိုလို၏။

၅၄၃

နည်းဖြင့်^၁ အဘိဘာယတနကို ရခြင်း၊ သုဘဝိမောက္ခကို ရခြင်း^၂”ဟူသော ဤသို့အစရှိသော အကျိုးတို့ ပြီးမြောက်ကုန်၏။

ပီတကသိုဏ်း၏ အစွမ်းဖြင့် “ဝါသောအဆင်းကို ဖန်ဆင်းခြင်း၊ ရွှေဖြစ်အောင် အဓိဋ္ဌာန်ခြင်း^၃၊ ဆိုခဲ့ပြီးသော (စင်ကြယ်သောအဆင်း မစင်ကြယ်သော အဆင်းရှိသည့်)နည်းဖြင့် အဘိဘာယတနကိုရခြင်း၊ သုဘဝိမောက္ခကို ရခြင်း”ဟူသော ဤသို့အစရှိသော အကျိုးတို့ ပြီးမြောက်ကုန်၏။

လောဟိတကသိုဏ်း၏ အစွမ်းဖြင့် “နီသောအဆင်းကို ဖန်ဆင်းခြင်း၊ ဆိုအပ်ပြီးသော နည်းဖြင့်ပင်လျှင် အဘိဘာယတနကိုရခြင်း၊ သုဘဝိမောက္ခကို ရခြင်း”ဟူသော ဤသို့အစရှိသော အကျိုးတို့ ပြီးမြောက်ကုန်၏။

[၁၇၁] ဩဒါတကသိုဏ်း၏ အစွမ်းဖြင့် “ဖြူသောအဆင်းကို ဖန်ဆင်းခြင်း၊ ထိနမိဒ္ဓကို ဝေးအောင်ပြုခြင်း၊ အမှောင်ကို မှုတ်လွှင့်ပယ်ဖျောက်ခြင်း၊

မှတ်ချက်

၁- စင်ကြယ်သော အဆင်းရှိသော နိလစသော ကသိုဏ်းကို သုဝဏ္ဏ-ကောင်းသော အဆင်းရှိသည်ဟူ၍၎င်း၊ မစင်ကြယ်သော အဆင်းရှိသော နီလစသော ကသိုဏ်းကို ဒုဗ္ဗဏ္ဏ-မကောင်းသော အဆင်းရှိသည်ဟူ၍၎င်း ခွဲခြား၍ ဟောထားသောနည်းကို ဆိုလို၏။ ယင်းနည်းကို ပါဠိ၌ ပရိတ္တ အပ္ပမာဏနည်းနှင့် တွဲလျက် ဟောထားသည်။

၂- အလွန်စင်ကြယ်သော နီလကသိုဏ်းစသော အဆင်းကသိုဏ်းကို အာရုံပြု၍ဖြစ်သော ဈာန်ကိုရည်၍ “သုဘန္တေ၀ အဓိမုတ္တော- တင့်တယ်သည်ဟူ၍သာလျှင် နှလုံးသွင်းသည်-ဟု ဟောတော်မူ၏၊ ထို့ကြောင့် ထိုသို့သောဈာန်ကို သုဘဝိမောက္ခဟု ခေါ်သည်။

၃- အရှင်ပိလိန္ဒဝစ္ဆသည် မြက်ကရွတ်ခွေနှင့် ဗိမ္ဗိသာရမင်း၏ ပြာသာဒ်စသည်တို့ကို ရွှေဖြစ်အောင် အဓိဋ္ဌာန်သကဲ့သို့ အဓိဋ္ဌာန်ခြင်းကို ဆိုသည်။ (ဋီကာ)

၅၄၄

ဒိဗ္ဗစက္ခုအဘိညာဉ်ဖြင့် အဆင်းကိုကြည့်ခြင်းငှါ အလင်းရောင်ကို ပြုလုပ်ခြင်း”ဟူသော ဤသို့အစရှိသော အကျိုးတို့ ပြီးမြောက်ကုန်၏။

အာလောကကသိုဏ်း၏ အစွမ်းဖြင့် “အရောင်ရှိသောအဆင်းကို ဖန်ဆင်းခြင်း၊ ထိနမိဒ္ဓကို ဝေးအောင်ပြုခြင်း၊ အမှောင်ကို မှုတ်လွှင့်ပယ်ဖျောက်ခြင်း၊ ဒိဗ္ဗစက္ခုအဘိညာဉ်ဖြင့် အဆင်းကိုကြည့်ရှုခြင်းငှါ အလင်းရောင်ကို ပြုလုပ်ခြင်း”ဟူသော ဤသို့အစရှိသော အကျိုးတို့ ပြီးမြောက်ကုန်၏။

အာကာသကသိုဏ်း၏ အစွမ်းဖြင့် “ဖုံးအုပ်ကွယ်ကာလျက်ရှိသော ဝတ္ထုတို့ကို ဟင်းလင်းပွင့်အောင် ပြုခြင်း၊ မြေအတွင်း တောင်အတွင်းတို့၌သော်လည်း ဟင်းလင်းအပြင်ကို ဖန်ဆင်း၍ (သွား ရပ် ထိုင် လျောင်းဟူသော) ဣရိယာပုထ်ကို ပြုခြင်း၊ နံရံတဖက်စသည်တို့၌ မငြိမကပ်ပဲ သွားခြင်း”ဟူသော ဤသို့အစရှိသော အကျိုးတို့ ပြီးမြောက်ကုန်၏။

ကသိုဏ်းအားလုံးတို့သည်ပင် အထက်သို့ရှေးရှု (မှတ်သိရသော ကသိုဏ်း)၊ အောက်သို့ရှေးရှု (မှတ်သိရသော ကသိုဏ်း)၊ ဖီလာပတ်လည် (ပိုင်းခြား၍ မှတ်သိရသော ကသိုဏ်း)၊ နှစ်ပါးမဟုတ်သော (ကသိုဏ်း)၊ ဖြန့်ခြင်းအတိုင်းအရှည်မရှိသော (ကသိုဏ်း)ဟူသော ဤအထူးကို ရကုန်၏။ မှန်ပေ၏၊ (ယင်းစကားမှာ) “အချို့သောယောဂီသည် အထက်သို့ရှေးရှု ပထဝီကသိုဏ်းကို မှတ်သိ၏၊ အချို့သောယောဂီသည် အောက်သို့ရှေးရှု ပထဝီကသိုဏ်းကို မှတ်သိ၏။ အချို့သောယောဂီသည် ဖီလာပတ်လည် ပိုင်းခြားအပ်သော ပထဝီကသိုဏ်းကို မှတ်သိ၏၊ အချို့သောယောဂီသည် နှစ်ပါးမဟုတ်သော ပထဝီကသိုဏ်းကို မှတ်သိ၏၊ အချို့သောယောဂီသည် ဖြန့်ခြင်းအတိုင်းအရှည်မရှိသော ပထဝီကသိုဏ်းကို မှတ်သိ၏” ဤသို့အစရှိသော မိန့်ဆိုချက်နှင့် အညီပေတည်း။

၅၄၅

ထိုစကားရပ်၌ အထက်သို့ရှေးရှု-ဟူသည် အထက်ကောင်းကင်ပြင်သို့ ရှေးရှုလျက်(ဟု ဆိုလို၏)။ အောက်သို့ရှေးရှု-ဟူသည် အောက်မြေအပြင်သို့ ရှေးရှုလျက်(ဟု ဆိုလို၏)။ ဖီလာပတ်လည်-ဟူသည် လယ်ကွက်အဝန်းကဲ့သို့ ထက်ဝန်းကျင်ပတ်လည်မှ ပိုင်းခြားထားအပ်သော (ကသိုဏ်းဟု ဆိုလို၏)။ မှန်ပေ၏၊ အချို့သောယောဂီသည် အထက်သို့သာလျှင် ကသိုဏ်းကို ပွါးစေ၏၊ အချို့သောယောဂီသည် အောက်သို့သာလျှင် (ကသိုဏ်းကို ပွါးစေ၏)၊ အချို့သောယောဂီသည် ထက်ဝန်းကျင်ပတ်လည်မှ (ပိုင်းခြားလျက် ကသိုဏ်းကို ပွါးစေ၏)။ ထိုထိုအကြောင်းဖြင့်လည်း (ကသိုဏ်းကို) ဤသို့ ဖြန့်၏။ ဒိဗ္ဗစက္ခုဖြင့် အဆင်းကိုမြင်လိုသော တန်ခိုးရှင်သည် အာလောကကသိုဏ်းကို (ဖြန့်သ)ကဲ့သို့ပေတည်း^၁။ ထို့ကြောင့် “အထက်သို့ရှေးရှု, အောက်သို့ရှေးရှု, ဖိလာပတ်လည်”ဟု ဟောတော်မူအပ်ပေသည်။ နှစ်ပါးမဟုတ်သော-ဟူသော ဤစကားကိုကား တခုခုသောကသိုဏ်း၏

မှတ်ချက်

၁-ပွါးစေစဉ်ကာလ၌ အကျိုးကို မငဲ့-မမြှော်ပဲ ပွါးစေသော ပုဂ္ဂိုလ်တို့၏ အစွမ်းဖြင့် ရှေးအဖွင့် စကားသုံးရပ်၌ ဆိုခဲ့သောကြောင့် ယခုအခါ၌ “ထိုထိုအကြောင်းဖြင့်လည်း ဤသို့ ဖြန့်၏”ဟု (တဖန်) ပြဆိုပြန်သည်၊ (ဖြန့်၏-ဟူရာ၌) ကသိုဏ်းကို ပွါးစေ၏-ဟု ဆိုလို၏။ အဘယ်ကဲ့သို့ပါနည်းဟု မေးဖွယ်ရှိသောကြောင့် “ဒိဗ္ဗစက္ခုဖြင့် အဆင်းကိုမြင်လိုသော တန်ခိုးရှင်သည် အာလောကကသိုဏ်းကို (ဖြန့်သ)ကဲ့သို့ပေတည်း”ဟု မိန့်ဆို၏။ အကယ်၍ အထက်၌ အဆင်းကို မြင်လိုငြားအံ့၊ အထက်၌ အာလောကကသိုဏ်း (အလင်းရောင်)ကို ဖြန့်၏။ အကယ်၍ အောက်၌ အဆင်းကို မြင်လိုငြားအံ့၊ အောက်၌ အာလောကကသိုဏ်း (အလင်းရောင်)ကို ဖြန့်၏။ အကယ်၍ ထက်ဝန်းကျင်အရပ်၌ အဆင်းကို မြင်လိုငြားအံ့၊ ထက်ဝန်းကျင်အရပ်၌ အာလောကကသိုဏ်း (အလင်းရောင်)ကို ဖြန့်၏၊ ဤအတူပင် ဤယောဂီသည် ကသိုဏ်းကို ပွါးစေသည်ဟူသော အနက်ကို သိအပ်၏။ (ဋီကာ)

၅၄၆

အခြားကသိုဏ်းအဖြစ်သို့ မရောက်ခြင်းကို ပြခြင်းငှါ ဆိုအပ်၏။ ထင်ရှားအောင် ဥပမာဆောင်ဦးအံ့၊ ရေသို့ ငုပ်ဝင်သောသူမှာ (ပတ်ဝန်းကျင်) အရပ်မျက်နှာအားလုံးတို့၌ ရေချည်းသာလျှင်ရှိ၍ အခြားအရာမရှိသကဲ့သို့ ထို့အတူပင် (နှလုံးသွင်းအပ်သော) ပထဝီကသိုဏ်းသည် ပထဝီကသိုဏ်းချည်းသာ ဖြစ်၏။ ထိုပထဝီကသိုဏ်း၏ (အာပေါစသော) အခြားကသိုဏ်းတို့နှင့် ရောယှက်ခြင်းမရှိပေ။ ဤသို့(ဆိုလိုသည်ဟု) သိအပ်ပေသည်။ (အာပေါစသော) ကသိုဏ်းအားလုံးတို့၌(လည်း) ဤနည်းတူပင်တည်း။ ဖြန့်ခြင်း အတိုင်းအရှည်မရှိသော- ဟူသည့်စကားကို ပထဝီကသိုဏ်းကို (မည်ရွေ့မည်မျှ ဖြန့်အပ်သည်- ဖြန့်နိုင်သည်ဟု) ဖြန့်ခြင်း၏ အတိုင်းအရှည်မရှိသည့် အလိုအားဖြင့် ဆိုအပ်ပေသည်။ မှန်ပေ၏၊ ထိုပထဝီကသိုဏ်းကို (ဘာဝနာ)စိတ်ဖြင့် ဖြန့်လျှင် အရပ်မျက်နှာအားလုံးသို့ပင် ပြန့်၏^၁။ ဤသည်ကား ထိုပထဝီကသိုဏ်း၏ အစ, ဤသည်ကား အလယ်-ဟု အတိုင်းအရှည်ကို မယူပေ။ ဤတွင် စကားတရပ်ပြီး၏။

၁၀၁။ ဆက်၍ဆိုဦးအံ့၊ အကြင်သတ္တဝါတို့ကို “ပိတ်ဆို့တတ်သော ကံဟူသော ကမ္မာဝရဏနှင့်မူလည်း ပြည့်စုံကုန်၏၊ ပိတ်ဆို့တတ်သော ကိလေသာဟူသော ကိလေသာဝရဏနှင့်မူလည်း ပြည့်စုံကုန်၏၊ ပိတ်ဆို့တတ်သော ဝိပါက်ဟူသော ဝိပါကာဝရဏနှင့်မူလည်း ပြည့်စုံကုန်၏၊ ယုံကြည်မှုသဒ္ဓါတရား မရှိကုန်၊ သမ္မာဆန္ဒကင်းကုန်၏၊ ပညာမဲ့ကုန်၏၊ ကုသိုလ်တရားတို့၌ မြဲစေတတ်သော မဖောက်မပြန် မှန်သောသဘောရှိသည့် အရိယာမဂ်သို့

မှတ်ချက်

၁-စိတ်ဖြင့် ဖြန့်လျှင်-ဟူသည်ကား ဘာဝနာစိတ်ဖြင့် အာရုံပြုလျှင်(-ဟု ဆိုလို၏)။ မှန်ပေ၏၊ ဘာဝနာစိတ်သည် ကသိုဏ်းအာရုံကို သေးသည်ဖြစ်စေ၊ ကြီးသည်ဖြစ်စေ တခဏချင်း- တပြိုင်နက် အားလုံးကိုပင် နှလုံးသွင်း၏၊ တစိတ်တပိုင်းကို နှလုံးသွင်းသည် မဟုတ်ပေ။ (ဋီကာ)

၅၄၇

သက်ခြင်းငှါ မထိုက်ကုန်”ဟု ဆိုအပ်ကုန်၏၊ ထို(သို့ ဆိုအပ်သော) သတ္တဝါတို့တွင် တယောက်ယောက်အားသော်လည်း တခုသော ကသိုဏ်း၌သော်လည်း ဘာဝနာသည် မပြည့်စုံ မပြီးမြောက်ပေ။ ထိုစကားရပ်၌ ပိတ်ဆို့တတ်သော ကံဟူသော ကမ္မာဝရဏနှင့် ပြည့်စုံသော (သတ္တဝါတို့)-ဟူသည်မှာ အာနန္တရိယကံ^၁ (ငါးပါးတို့တွင် တပါးပါး)နှင့် ပြည့်စုံသော သတ္တဝါတို့ပေတည်း။ ပိတ်ဆို့တတ်သော ကိလေသာဟူသော ကိလေသာဝရဏနှင့် ပြည့်စုံသော (သတ္တဝါတို့)-ဟူသည်မှာ (အဟေတုကဒိဋ္ဌိ, အကိရိယဒိဋ္ဌိ, နတ္ထိကဒိဋ္ဌိ-ဟူသော မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိသုံးပါးတို့တွင် တပါးပါးဟူသော) မစွန့်လွှတ်နိုင်အောင် ခိုင်မြဲသော အယူမှားရှိသူတို့နှင့် ဥဘတောဗျဉ်း ပဏ္ဍုက်တို့ပေတည်း^၂။ ပိတ်ဆို့တတ်သော ဝိပါက်ဟူသော ဝိပါကာဝရဏနှင့် ပြည့်စုံသော (သတ္တဝါတို့)-ဟူသည်မှာ အဟိတ်ပဋိသန္ဓေ, ဒွိဟိတ်ပဋိသန္ဓေရှိသော သတ္တဝါတို့ပေတည်း^၃။ ယုံကြည်မှုသဒ္ဓါတရားမရှိသော (သတ္တဝါတို့)ဟူသည်မှာ

မှတ်ချက်

၁- အာနန္တရိယကံ- သေသည်၏အခြားမဲ့၌ ငရဲသို့ ဧကန်ရောက်စေတတ်သော ကံ၊ ယင်းတို့မှာ (၁) အမိကိုသတ်ခြင်း၊ (၂) အဖကိုသတ်ခြင်း၊ (၃) ရဟန္တာကိုသတ်ခြင်း၊ (၄) သက်တော်ထင်ရှား မြတ်စွာဘုရားအား သွေးခဲဒဏ်ရာရအောင် ပြုလုပ်ခြင်း၊ (၅) သံဃာကို ကွဲစေခြင်း-ဟူသော ဤကံကြီးငါးပါးတို့ပင် ဖြစ်သည်။

၂- ဥဘတောဗျဉ်းနှင့် ပဏ္ဍုက်တို့သည် အဟိတ်ပဋိသန္ဓေ ရှိကြသောကြောင့် ဝိပါကာဝရဏနှင့် ပြည့်စုံသူ ဖြစ်ကြငြားသော်လည်း ထူပြောထက်သန်သော ကိလေသာရှိကြသောကြောင့် (၎င်းတို့ကို) ကိလေသာဝရဏနှင့် ပြည့်စုံကြသည်ဟု ဆိုပေသည်။ (ဋီကာ)

၃- ဒွိဟိတ်ပဋိသန္ဓေ ရှိသူတို့အားလည်း အရိယာမဂ်ကို သိခြင်း, ဈာန်ကိုရခြင်း မရှိပေ။ ထို့ကြောင့် ထိုဒွိဟိတ်ပုဂ္ဂိုလ်တို့သည်လည်း ဝိပါကာဝရဏနှင့် ပြည့်စုံသူတို့ပင် ဖြစ်သည်။ (ဋီကာ)

၅၄၈

ဘုရားစသည်တို့၌ ယုံကြည်ခြင်း ကင်းသောသူတို့ပေတည်း။ သမ္မာဆန္ဒကင်းသော (သတ္တဝါတို့)ဟူသည်မှာ မဂ်အားလျော်သော အကျင့်ဟူသော သစ္စာနုလောမိကဝိပဿနာ၌ [၁၇၂] အားထုတ်လိုသော သမ္မာဆန္ဒကင်းသော သူတို့ပေတည်း။ ပညာမဲ့သော (သတ္တဝါတို့)-ဟူသည်မှာ လောကီသမ္မာဒိဋ္ဌိ, လောကုတ္တရာ သမ္မာဒိဋ္ဌိမှ ကင်းသောသူတို့ပေတည်း။ ကုသိုလ်တရားတို့၌ မြဲစေတတ်သော မဖောက်မပြန် မှန်သောသဘောရှိသည့် အရိယာမဂ်သို့ သက်ခြင်းငှါ မထိုက်ကုန်သော (သတ္တဝါတို့)ဟူသည်မှာ ကုသိုလ်တရားတို့၌ မြဲစေတတ်သည်ဟု ဆိုအပ်သည့်ပြင် မဖောက်မပြန် မှန်သောသဘောရှိသည်ဟုလည်း ဆိုအပ်သော အရိယာမဂ်သို့ သက်ခြင်းငှါ မထိုက်သောသူတို့-ဟူသော အနက်ကို (ဆိုလို၏)။ ဆက်၍ဆိုဦးအံ့၊ သက်သက် ကသိုဏ်း၌သာလျှင် မဟုတ်သေး၊ အခြားကမ္မဋ္ဌာန်းတို့၌လည်း (ကမ္မာဝရဏနှင့် ပြည့်စုံသော ပုဂ္ဂိုလ်စသော) ဤပုဂ္ဂိုလ်တို့တွင် တယောက်ယောက်အားသော်လည်း ဘာဝနာသည် မပြည့်စုံပေ။ ထို(သို့ ယင်းဝိပါကန္တရာယ် စသည်တို့သည် အကျိုးကို ဆုံးရှုံးစေတတ် အကျိုးမဲ့ကို ဖြစ်စေတတ်သော)ကြောင့် ဝိပါကာဝရဏကင်းသော အမျိုးကောင်းသားသည်လည်း^၁ ကမ္မာဝရဏနှင့် ကိလေသာဝရဏကို ဝေးစွာရှောင်ကြဉ်၍ သူတော်ကောင်းတို့၏တရားကို နာကြားခြင်း သူတော်ကောင်းတို့ကို ဆည်းကပ်ခြင်း စသည်တို့ဖြင့်^၂ ကံ ကံ၏အကျိုးနှင့် ရတနာသုံးပါးကိုယုံကြည်မှု သဒ္ဓါတရားကို၎င်း၊ ဘာဝနာ

မှတ်ချက်

၁-အမျိုးကောင်းသားသည်လည်း.. ရှောင်ကြဉ်၍.. ပွါးစေလျက်.. လုံ့လကို ပြုအပ်ပေသည်-ဟု စပ်ပါ။

၂- စသည်တို့ဖြင့်.. ပွါးစေလျက်-ဟု စပ်ပါ။

၅၄၉

အားထုတ်ခြင်း၌ ထက်သန်သော ကုသိုလ်ဆန္ဒကို၎င်း၊ ပါရိဟာရိယ ပညာကို၎င်း ပွါးစေလျက် ကမ္မဋ္ဌာန်းအားထုတ်ခြင်း၌ ထက်သန်သော လုံ့လကို ပြုအပ်ပေသည်။ ဤတွင် စကားတရပ်ပြီး၏။

ဤသည်ကား သူတော်ကောင်းတို့ နှစ်သိမ့်ဝမ်းမြောက်ခြင်းငှါ စီရင်(အပ်)သော ဝိသုဒ္ဓိမဂ်ကျမ်းဝယ် သမာဓိဘာဝနာအရာ၌ ကြွင်းသောကသိုဏ်းတို့ကို အကျယ်ပြဆိုချက် (သေသကသိဏနိဒ္ဒေသ)မည်သော ငါးခုမြောက်ဖြစ်သော အပိုင်းအခဏ်းပေတည်း။

ပါဠိ၊ မြန်မာပိဋက

ဝိသုဒ္ဓိမဂ်-မြန်မာပြန် (ပထမတွဲ)

ဝိသုဒ္ဓိမဂ်-မြန်မာပြန်

အသစ်ဖြစ်ပေါ်လာရခြင်း၏ အကြောင်း

အကြောင်းရင်းအစ

တာဝန်ယူခြင်း

ပြန်ဆိုရေးသားပုံ

ခက်ဆစ်မှတ်ချက်များ

ရည်ရွယ်ချက်

ဝိသုဒ္ဓိမဂ်-နိဒါန်း

ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂနိဒါနကထာ ဖြစ်ပေါ်လာခဲ့ပုံ

သံဃအဖွဲ့၏ဆုံးဖြတ်ချက်

နိဒါန်းရေးရာ၌ စည်းကမ်းချက်များ

ကျမ်းဦးအမှာစကား

ပြန်ဆိုရေးသားပုံ

လက်သည်းကွင်းဖြင့် ပြန်ဆိုခြင်း

အောက်ခြေမှတ်ချက်များ

ဝိသုဒ္ဓိမဂ်-နိဒါန်း

နမော တဿ ဘဂဝတော အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ

နိဒါန်း ရှိသင့်ခြင်း

မဟာဝံသကျမ်းလာ အရှင်ဗုဒ္ဓဃောသအကြောင်း

ဇာတိအရပ်ကို စိစစ်ခြင်း

ဗြာဟ္မဏမျိုး၌ စိစစ်ခြင်း

ပတဉ္ဇလိဝါဒဖြင့် စိစစ်ခြင်း

ကဗျာကျမ်းဖြင့် စိစစ်ခြင်း

အကြားအမြင်များခြင်းဂုဏ်ကို ချေဖျက်ခြင်း

သာသနာတော်သက်ဆင်းလာပုံ အစဉ်အဆက်

အဘယဂိရိဝါသီဂိုဏ်း ဖြစ်ပေါ်လာခြင်း

ဓမ္မရုစိဂိုဏ်း ဖြစ်ပေါ်လာခြင်း

ပိဋကသုံးပုံကို ပေထက်အက္ခရာတင်ခြင်း

အဓမ္မဝါဒ ဖြစ်ပေါ်လာခြင်း

ဝေတုလ္လဝါဒကို ပဌမအကြိမ်နှိမ်နင်းခြင်း

သာဂလိယဂိုဏ်း ဖြစ်ပေါ်လာခြင်း

ဝေတုလ္လဝါဒကို ဒုတိယအကြိမ်နှိမ်နင်းခြင်း

ဝေတုလ္လအယူဝါဒအကြောင်း

မဟာဝိဟာရကျောင်းတိုက်ကို ဖျက်ဆီးခြင်း

ဇေတဝနဝါသီဂိုဏ်း ဖြစ်ပေါ်လာခြင်း

ဖာဟိယန်းခရီးစဉ်အဆို

မြန်မာပြည်သားဖြစ်ကြောင်း ပြဆိုချက်

အိန္ဒိယတောင်ပိုင်းသားဖြစ်ကြောင်း ယုတ္တိ

အရှင်ဗုဒ္ဓဃောသမထေရ်၏ အဋ္ဌုပ္ပတ္တိ

တောင်းပန်ကြခြင်း၏ အကြောင်း

ဝိသုဒ္ဓိမဂ်ကျမ်းကို စီရင်တော်မူခြင်း

ရည်ရွယ်ချက်အကျိုး

ဝိသုဒ္ဓိမဂ်ကျမ်း၏ မှီရာ

ဝိသုဒ္ဓိမဂ်ကျမ်းကို ပြုပုံအခြင်းအရာ

ဝိမုတ္တိမဂ်ကျမ်းအကြောင်း

မှီရာအဋ္ဌကထာတို့ကို ဖော်ပြခြင်း

ပေါရာဏစကားကို ပြခြင်း

ဝိနည်းအဋ္ဌကထာကို ပြုစီရင်တော်မူခြင်း

နိကာယ်အဋ္ဌကထာတို့ကို ပြုစီရင်တော်မူခြင်း

အဘိဓမ္မာအဋ္ဌကထာကို ပြုစီရင်တော်မူခြင်း

ကင်္ခါဝိတရဏီအဋ္ဌကထာကို ပြုစီရင်တော်မူခြင်း

ဓမ္မပဒအဋ္ဌကထာကို ပြုစီရင်တော်မူခြင်း

ပရမတ္ထဇောတိကာအဋ္ဌကထာကို ပြုစီရင်တော်မူခြင်း

ဇာတ်အဋ္ဌကထာကို ပြုစီရင်တော်မူခြင်း

တကမ္ဘာလုံး၌ ပျံ့နှံ့ခြင်း၏အကြောင်း

ဤတွင် မြန်မာစကားပြေ ဝိသုဒ္ဓိမဂ်နိဒါန်း ပြီး၏။

ဝိသုဒ္ဓိမဂ်-မြန်မာပြန်

ကျမ်းဦးစကား

ဝိသုဒ္ဓိမဂ်-မြန်မာပြန်

နိဒါန်းစသည်ကို ပြဆိုချက်

အဖြေဂါထာ၏ အကျဉ်းချုပ်အဖွင့်

(နိဒါန်းစသည်ကို ပြဆိုချက် ပြီး၏)

၁-သီလနိဒ္ဒေသ-သီလကို အကျယ်ပြချက်

သီလ၏ သရုပ်စသည်ကို ပြဆိုချက်

သီလပ္ပဘေဒကထာ- သီလ၏အပြားကို ပြဆိုချက်

ပါတိမောက္ခသံဝရသီလ

ဣန္ဒြိယသံဝရသီလ

အာဇီဝပါရိသုဒ္ဓိသီလ

ပစ္စယသန္နိဿိတသီလ

စတုပါရိသုဒ္ဓိသီလကို ပြည့်စုံစေပုံအစီအရင်

ပဌမသီလပဉ္စက

ဒုတိယသီလပဉ္စက

သီလ၏ ညစ်ညူးကြောင်း ဖြူစင်ကြောင်း

သီလကိုအကျယ်ပြချက်ပြီး၏။

၂-ဓုတင်္ဂနိဒ္ဒေသ- ဓုတင်ကို အကျယ်ပြချက်

သာဓာရဏကထာ- ဓုတင်အားလုံးနှင့် သက်ဆိုင်သောစကား

၁-ပံ့သကူဓုတင်ကို ပြဆိုချက်

၂-တိစီဝရိက်ဓုတင်ကို ပြဆိုချက်