မဇ္ဈိမနိကာယေ
မဇ္ဈိမပဏ္ဏာသပါဠိ
နမော တဿ ဘဂဝတော အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ
၁။ ဂဟပတိဝဂ္ဂေါ
၁။ ကန္ဒရကသုတ္တံ
֍ ဋ္ဌ ၁။ ဧဝံ မေ သုတံ – ဧကံ သမယံ ဘဂဝါ စမ္ပာယံ ဝိဟရတိ ဂဂ္ဂရာယ ပေါက္ခရဏိယာ တီရေ မဟတာ ဘိက္ခုသံဃေန သဒ္ဓိံ။ အထ ခေါ ပေဿော [ပေယော (က။)] စ ဟတ္ထာရောဟပုတ္တော ကန္ဒရကော စ ပရိဗ္ဗာဇကော ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိံသု၊ ဥပသင်္ကမိတွာ ပေဿော ဟတ္ထာရောဟပုတ္တော ဘဂဝန္တံ အဘိဝါဒေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ ကန္ဒရကော ပန ပရိဗ္ဗာဇကော ဘဂဝတာ သဒ္ဓိံ သမ္မောဒိ။ သမ္မောဒနီယံ ကထံ သာရဏီယံ [သာရာဏီယံ (သီ။ သျာ။ ကံ ပီ။)] ဝီတိသာရေတွာ ဧကမန္တံ အဋ္ဌာသိ။ ဧကမန္တံ ဌိတော ခေါ ကန္ဒရကော ပရိဗ္ဗာဇကော တုဏှီဘူတံ တုဏှီဘူတံ ဘိက္ခုသံဃံ အနုဝိလောကေတွာ ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘အစ္ဆရိယံ, ဘော ဂေါတမ, အဗ္ဘုတံ, ဘော ဂေါတမ, ယာဝဉ္စိဒံ ဘောတာ ဂေါတမေန သမ္မာ ဘိက္ခုသံဃော ပဋိပါဒိတော! ယေပိ တေ, ဘော ဂေါတမ, အဟေသုံ အတီတမဒ္ဓါနံ အရဟန္တော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ တေပိ ဘဂဝန္တော ဧတပရမံယေဝ သမ္မာ ဘိက္ခုသံဃံ ပဋိပါဒေသုံ – သေယျထာပိ ဧတရဟိ ဘောတာ ဂေါတမေန သမ္မာ ဘိက္ခုသံဃော ပဋိပါဒိတော။ ယေပိ တေ, ဘော ဂေါတမ, ဘဝိဿန္တိ အနာဂတမဒ္ဓါနံ အရဟန္တော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ တေပိ ဘဂဝန္တော ဧတပရမံယေဝ သမ္မာ ဘိက္ခုသံဃံ ပဋိပါဒေဿန္တိ – သေယျထာပိ ဧတရဟိ ဘောတာ ဂေါတမေန သမ္မာ ဘိက္ခုသံဃော ပဋိပါဒိတော’’တိ။
(မ၊၂၊၂။)֍ ဋ္ဌ ၂။ ‘‘ဧဝမေတံ, ကန္ဒရက, ဧဝမေတံ, ကန္ဒရက။ ယေပိ တေ, ကန္ဒရက, အဟေသုံ အတီတမဒ္ဓါနံ အရဟန္တော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ တေပိ ဘဂဝန္တော ဧတပရမံယေဝ သမ္မာ ဘိက္ခုသံဃံ ပဋိပါဒေသုံ – သေယျထာပိ ဧတရဟိ မယာ သမ္မာ ဘိက္ခုသံဃော ပဋိပါဒိတော။ ယေပိ တေ, ကန္ဒရက, ဘဝိဿန္တိ အနာဂတမဒ္ဓါနံ အရဟန္တော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ တေပိ ဘဂဝန္တော ဧတပရမံယေဝ သမ္မာ ဘိက္ခုသံဃံ ပဋိပါဒေဿန္တိ – သေယျထာပိ ဧတရဟိ မယာ သမ္မာ ဘိက္ခုသံဃော ပဋိပါဒိတော။
‘‘သန္တိ ဟိ, ကန္ဒရက, ဘိက္ခူ ဣမသ္မိံ ဘိက္ခုသံဃေ အရဟန္တော ခီဏာသဝါ ဝုသိတဝန္တော ကတကရဏီယာ ဩဟိတဘာရာ အနုပ္ပတ္တသဒတ္ထာ ပရိက္ခီဏဘဝသံယောဇနာ သမ္မဒညာ ဝိမုတ္တာ။ သန္တိ ဟိ, ကန္ဒရက, ဘိက္ခူ ဣမသ္မိံ ဘိက္ခုသံဃေ သေက္ခာ သန္တတသီလာ သန္တတဝုတ္တိနော နိပကာ နိပကဝုတ္တိနော၊ တေ စတူသု [နိပကဝုတ္တိနော စတူသု (သီ။)] သတိပဋ္ဌာနေသု သုပ္ပတိဋ္ဌိတစိတ္တာ [သုပဋ္ဌိတစိတ္တာ (သီ။ ပီ။ က။)] ဝိဟရန္တိ။ ကတမေသု စတူသု? ဣဓ, ကန္ဒရက, ဘိက္ခု ကာယေ ကာယာနုပဿီ ဝိဟရတိ အာတာပီ သမ္ပဇာနော သတိမာ, ဝိနေယျ လောကေ အဘိဇ္ဈာဒေါမနဿံ၊ ဝေဒနာသု ဝေဒနာနုပဿီ ဝိဟရတိ အာတာပီ သမ္ပဇာနော သတိမာ, ဝိနေယျ လောကေ အဘိဇ္ဈာဒေါမနဿံ၊ စိတ္တေ စိတ္တာနုပဿီ ဝိဟရတိ အာတာပီ သမ္ပဇာနော သတိမာ, ဝိနေယျ လောကေ အဘိဇ္ဈာဒေါမနဿံ၊ ဓမ္မေသု ဓမ္မာနုပဿီ ဝိဟရတိ အာတာပီ သမ္ပဇာနော သတိမာ, ဝိနေယျ လောကေ အဘိဇ္ဈာဒေါမနဿ’’န္တိ။
֍ ဋ္ဌ ၃။ ဧဝံ ဝုတ္တေ, ပေဿော ဟတ္ထာရောဟပုတ္တော ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘အစ္ဆရိယံ, ဘန္တေ, အဗ္ဘုတံ, ဘန္တေ! ယာဝ သုပညတ္တာ စိမေ, ဘန္တေ, ဘဂဝတာ စတ္တာရော သတိပဋ္ဌာနာ သတ္တာနံ ဝိသုဒ္ဓိယာ သောကပရိဒေဝါနံ [သောကပရိဒ္ဒဝါနံ (သီ။ ပီ။)] သမတိက္ကမာယ ဒုက္ခဒေါမနဿာနံ အတ္ထင်္ဂမာယ ဉာယဿ အဓိဂမာယ နိဗ္ဗာနဿ သစ္ဆိကိရိယာယ။ မယမ္ပိ ဟိ, ဘန္တေ, ဂိဟီ ဩဒါတဝသနာ ကာလေန ကာလံ ဣမေသု စတူသု သတိပဋ္ဌာနေသု သုပ္ပတိဋ္ဌိတစိတ္တာ ဝိဟရာမ။ ဣဓ မယံ, ဘန္တေ, ကာယေ ကာယာနုပဿိနော ဝိဟရာမ အာတာပိနော သမ္ပဇာနာ သတိမန္တော, ဝိနေယျ လောကေ အဘိဇ္ဈာဒေါမနဿံ၊ ဝေဒနာသု ဝေဒနာနုပဿိနော ဝိဟရာမ အာတာပိနော သမ္ပဇာနာ သတိမန္တော, ဝိနေယျ လောကေ အဘိဇ္ဈာဒေါမနဿံ၊
(မ၊၂၊၃။)စိတ္တေ စိတ္တာနုပဿိနော ဝိဟရာမ အာတာပိနော သမ္ပဇာနာ သတိမန္တော, ဝိနေယျ လောကေ အဘိဇ္ဈာဒေါမနဿံ၊ ဓမ္မေသု ဓမ္မာနုပဿိနော ဝိဟရာမ အာတာပိနော သမ္ပဇာနာ သတိမန္တော, ဝိနေယျ လောကေ အဘိဇ္ဈာဒေါမနဿံ။ အစ္ဆရိယံ, ဘန္တေ, အဗ္ဘုတံ, ဘန္တေ! ယာဝဉ္စိဒံ, ဘန္တေ, ဘဂဝါ ဧဝံ မနုဿဂဟနေ ဧဝံ မနုဿကသဋေ ဧဝံ မနုဿသာဌေယျေ ဝတ္တမာနေ သတ္တာနံ ဟိတာဟိတံ ဇာနာတိ။ ဂဟနဉှေတံ, ဘန္တေ, ယဒိဒံ မနုဿာ၊ ဥတ္တာနကဉှေတံ, ဘန္တေ, ယဒိဒံ ပသဝေါ။ အဟဉှိ, ဘန္တေ, ပဟောမိ ဟတ္ထိဒမ္မံ သာရေတုံ။ ယာဝတကေန အန္တရေန စမ္ပံ ဂတာဂတံ ကရိဿတိ သဗ္ဗာနိ တာနိ သာဌေယျာနိ ကူဋေယျာနိ ဝင်္ကေယျာနိ ဇိမှေယျာနိ ပါတုကရိဿတိ။ အမှာကံ ပန, ဘန္တေ, ဒါသာတိ ဝါ ပေဿာတိ ဝါ ကမ္မကရာတိ ဝါ အညထာဝ ကာယေန သမုဒါစရန္တိ အညထာဝ ဝါစာယ အညထာဝ နေသံ စိတ္တံ ဟောတိ။ အစ္ဆရိယံ, ဘန္တေ, အဗ္ဘုတံ, ဘန္တေ! ယာဝဉ္စိဒံ, ဘန္တေ, ဘဂဝါ ဧဝံ မနုဿဂဟနေ ဧဝံ မနုဿကသဋေ ဧဝံ မနုဿသာဌေယျေ ဝတ္တမာနေ သတ္တာနံ ဟိတာဟိတံ ဇာနာတိ။ ဂဟနဉှေတံ, ဘန္တေ, ယဒိဒံ မနုဿာ၊ ဥတ္တာနကဉှေတံ, ဘန္တေ, ယဒိဒံ ပသဝေါ’’တိ။
֍ ဋ္ဌ ၄။ ‘‘ဧဝမေတံ, ပေဿ, ဧဝမေတံ, ပေဿ။ ဂဟနဉှေတံ, ပေဿ, ယဒိဒံ မနုဿာ၊ ဥတ္တာနကဉှေတံ, ပေဿ, ယဒိဒံ ပသဝေါ။ စတ္တာရောမေ, ပေဿ, ပုဂ္ဂလာ သန္တော သံဝိဇ္ဇမာနာ လောကသ္မိံ။ ကတမေ စတ္တာရော? ဣဓ, ပေဿ, ဧကစ္စော ပုဂ္ဂလော အတ္တန္တပေါ ဟောတိ အတ္တပရိတာပနာနုယောဂမနုယုတ္တော၊ ဣဓ ပန, ပေဿ, ဧကစ္စော ပုဂ္ဂလော ပရန္တပေါ ဟောတိ ပရပရိတာပနာနုယောဂမနုယုတ္တော၊ ဣဓ ပန, ပေဿ, ဧကစ္စော ပုဂ္ဂလော အတ္တန္တပေါ စ ဟောတိ အတ္တပရိတာပနာနုယောဂမနုယုတ္တော, ပရန္တပေါ စ ပရပရိတာပနာနုယောဂမနုယုတ္တော၊ ဣဓ ပန, ပေဿ, ဧကစ္စော ပုဂ္ဂလော နေဝတ္တန္တပေါ ဟောတိ နာတ္တပရိတာပနာနုယောဂမနုယုတ္တော န ပရန္တပေါ န ပရပရိတာပနာနုယောဂမနုယုတ္တော။ သော အနတ္တန္တပေါ အပရန္တပေါ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ နိစ္ဆာတော နိဗ္ဗုတော သီတီဘူတော [သီတိဘူတော (သီ။ ပီ။ က။)] သုခပ္ပဋိသံဝေဒီ ဗြဟ္မဘူတေန အတ္တနာ ဝိဟရတိ။ ဣမေသံ, ပေဿ, စတုန္နံ ပုဂ္ဂလာနံ ကတမော တေ ပုဂ္ဂလော စိတ္တံ အာရာဓေတီ’’တိ?
‘‘ယွာယံ, ဘန္တေ, ပုဂ္ဂလော အတ္တန္တပေါ အတ္တပရိတာပနာနုယောဂမနုယုတ္တော, အယံ မေ ပုဂ္ဂလော စိတ္တံ နာရာဓေတိ။ ယောပါယံ, ဘန္တေ, ပုဂ္ဂလော ပရန္တပေါ
(မ၊၂၊၄။)ပရပရိတာပနာနုယောဂမနုယုတ္တော, အယမ္ပိ မေ ပုဂ္ဂလော စိတ္တံ နာရာဓေတိ။ ယောပါယံ, ဘန္တေ, ပုဂ္ဂလော အတ္တန္တပေါ စ အတ္တပရိတာပနာနုယောဂမနုယုတ္တော ပရန္တပေါ စ ပရပရိတာပနာနုယောဂမနုယုတ္တော, အယမ္ပိ မေ ပုဂ္ဂလော စိတ္တံ နာရာဓေတိ။ ယော စ ခေါ အယံ, ဘန္တေ, ပုဂ္ဂလော နေဝတ္တန္တပေါ နာတ္တပရိတာပနာနုယောဂမနုယုတ္တော န ပရန္တပေါ န ပရပရိတာပနာနုယောဂမနုယုတ္တော, သော အနတ္တန္တပေါ အပရန္တပေါ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ နိစ္ဆာတော နိဗ္ဗုတော သီတီဘူတော သုခပ္ပဋိသံဝေဒီ ဗြဟ္မဘူတေန အတ္တနာ ဝိဟရတိ – အယမေဝ [အယံ (သီ။ သျာ။ ကံ။ ပီ။)] မေ ပုဂ္ဂလော စိတ္တံ အာရာဓေတီ’’တိ။
֍ ဋ္ဌ ၅။ ‘‘ကသ္မာ ပန တေ, ပေဿ, ဣမေ တယော ပုဂ္ဂလာ စိတ္တံ နာရာဓေန္တီ’’တိ? ‘‘ယွာယံ, ဘန္တေ, ပုဂ္ဂလော အတ္တန္တပေါ အတ္တပရိတာပနာနုယောဂမနုယုတ္တော သော အတ္တာနံ သုခကာမံ ဒုက္ခပဋိက္ကူလံ အာတာပေတိ ပရိတာပေတိ – ဣမိနာ မေ အယံ ပုဂ္ဂလော စိတ္တံ နာရာဓေတိ။ ယောပါယံ, ဘန္တေ, ပုဂ္ဂလော ပရန္တပေါ ပရပရိတာပနာနုယောဂမနုယုတ္တော သော ပရံ သုခကာမံ ဒုက္ခပဋိက္ကူလံ အာတာပေတိ ပရိတာပေတိ – ဣမိနာ မေ အယံ ပုဂ္ဂလော စိတ္တံ နာရာဓေတိ။ ယောပါယံ, ဘန္တေ, ပုဂ္ဂလော အတ္တန္တပေါ စ အတ္တပရိတာပနာနုယောဂမနုယုတ္တော ပရန္တပေါ စ ပရပရိတာပနာနုယောဂမနုယုတ္တော သော အတ္တာနဉ္စ ပရဉ္စ သုခကာမံ ဒုက္ခပဋိက္ကူလံ [သုခကာမေ ဒုက္ခပဋိက္ကူလေ (သီ။ ပီ။)] အာတာပေတိ ပရိတာပေတိ – ဣမိနာ မေ အယံ ပုဂ္ဂလော စိတ္တံ နာရာဓေတိ။ ယော စ ခေါ အယံ, ဘန္တေ, ပုဂ္ဂလော နေဝတ္တန္တပေါ နာတ္တပရိတာပနာနုယောဂမနုယုတ္တော န ပရန္တပေါ န ပရပရိတာပနာနုယောဂမနုယုတ္တော သော အနတ္တန္တပေါ အပရန္တပေါ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ နိစ္ဆာတော နိဗ္ဗုတော သီတီဘူတော သုခပ္ပဋိသံဝေဒီ ဗြဟ္မဘူတေန အတ္တနာ [ဝိဟရတိ။ ဣမိနာ (သီ။ သျာ။ ကံ။ ပီ။)] ဝိဟရတိ၊ သော အတ္တာနဉ္စ ပရဉ္စ သုခကာမံ ဒုက္ခပဋိက္ကူလံ နေဝ အာတာပေတိ န ပရိတာပေတိ – ဣမိနာ [ဝိဟရတိ။ ဣမိနာ (သီ။ သျာ။ ကံ။ ပီ။)] မေ အယံ ပုဂ္ဂလော စိတ္တံ အာရာဓေတိ။ ဟန္ဒ, စ ဒါနိ မယံ, ဘန္တေ, ဂစ္ဆာမ၊ ဗဟုကိစ္စာ မယံ ဗဟုကရဏီယာ’’တိ။ ‘‘ယဿဒါနိ တွံ, ပေဿ, ကာလံ မညသီ’’တိ။ အထ ခေါ ပေဿော ဟတ္ထာရောဟပုတ္တော ဘဂဝတော ဘာသိတံ အဘိနန္ဒိတွာ အနုမောဒိတွာ ဥဋ္ဌာယာသနာ ဘဂဝန္တံ အဘိဝါဒေတွာ ပဒက္ခိဏံ ကတွာ ပက္ကာမိ။
(မ၊၂၊၅။)֍ ဋ္ဌ ၆။ အထ ခေါ ဘဂဝါ အစိရပက္ကန္တေ ပေဿေ ဟတ္ထာရောဟပုတ္တေ ဘိက္ခူ အာမန္တေသိ – ‘‘ပဏ္ဍိတော, ဘိက္ခဝေ, ပေဿော ဟတ္ထာရောဟပုတ္တော၊ မဟာပညော, ဘိက္ခဝေ, ပေဿော ဟတ္ထာရောဟပုတ္တော။ သစေ, ဘိက္ခဝေ, ပေဿော ဟတ္ထာရောဟပုတ္တော မုဟုတ္တံ နိသီဒေယျ ယာဝဿာဟံ ဣမေ စတ္တာရော ပုဂ္ဂလေ ဝိတ္ထာရေန ဝိဘဇိဿာမိ [ဝိဘဇာမိ (သီ။ ပီ။)], မဟတာ အတ္ထေန သံယုတ္တော အဘဝိဿ။ အပိ စ, ဘိက္ခဝေ, ဧတ္တာဝတာပိ ပေဿော ဟတ္ထာရောဟပုတ္တော မဟတာ အတ္ထေန သံယုတ္တော’’တိ။ ‘‘ဧတဿ, ဘဂဝါ, ကာလော, ဧတဿ, သုဂတ, ကာလော, ယံ ဘဂဝါ ဣမေ စတ္တာရော ပုဂ္ဂလေ ဝိတ္ထာရေန ဝိဘဇေယျ။ ဘဂဝတော သုတွာ ဘိက္ခူ ဓာရေဿန္တီ’’တိ။ ‘‘တေန ဟိ, ဘိက္ခဝေ, သုဏာထ, သာဓုကံ မနသိ ကရောထ, ဘာသိဿာမီ’’တိ။ ‘‘ဧဝံ, ဘန္တေ’’တိ ခေါ တေ ဘိက္ခူ ဘဂဝတော ပစ္စဿောသုံ။ ဘဂဝါ ဧတဒဝေါစ –
֍ ဋ္ဌ ၇။ ‘‘ကတမော စ, ဘိက္ခဝေ, ပုဂ္ဂလော အတ္တန္တပေါ အတ္တပရိတာပနာနုယောဂမနုယုတ္တော? ဣဓ, ဘိက္ခဝေ, ဧကစ္စော ပုဂ္ဂလော အစေလကော ဟောတိ မုတ္တာစာရော ဟတ္ထာပလေခနော [ဟတ္ထာဝလေခနော (သျာ။ ကံ။)] နဧဟိဘဒ္ဒန္တိကော နတိဋ္ဌဘဒ္ဒန္တိကော [နဧဟိဘဒန္တိကော, နတိဋ္ဌဘဒန္တိကော (သီ။ သျာ။ ကံ။ ပီ။)]၊ နာဘိဟဋံ န ဥဒ္ဒိဿကတံ န နိမန္တနံ သာဒိယတိ၊ သော န ကုမ္ဘိမုခါ ပဋိဂ္ဂဏှာတိ န ကဠောပိမုခါ [ခဠောပိမုခေါ (သီ။)] ပဋိဂ္ဂဏှာတိ န ဧဠကမန္တရံ န ဒဏ္ဍမန္တရံ န မုသလမန္တရံ န ဒွိန္နံ ဘုဉ္ဇမာနာနံ န ဂဗ္ဘိနိယာ န ပါယမာနာယ န ပုရိသန္တရဂတာယ န သင်္ကိတ္တီသု န ယတ္ထ သာ ဥပဋ္ဌိတော ဟောတိ န ယတ္ထ မက္ခိကာ သဏ္ဍသဏ္ဍစာရိနီ၊ န မစ္ဆံ န မံသံ န သုရံ န မေရယံ န ထုသောဒကံ ပိဝတိ။ သော ဧကာဂါရိကော ဝါ ဟောတိ ဧကာလောပိကော, ဒွါဂါရိကော ဝါ ဟောတိ ဒွါလောပိကော…ပေ… သတ္တာဂါရိကော ဝါ ဟောတိ သတ္တာလောပိကော၊ ဧကိဿာပိ ဒတ္တိယာ ယာပေတိ, ဒွီဟိပိ ဒတ္တီဟိ ယာပေတိ…ပေ… သတ္တဟိပိ ဒတ္တီဟိ ယာပေတိ၊ ဧကာဟိကမ္ပိ အာဟာရံ အာဟာရေတိ, ဒွီဟိကမ္ပိ အာဟာရံ အာဟာရေတိ…ပေ… သတ္တာဟိကမ္ပိ အာဟာရံ အာဟာရေတိ – ဣတိ ဧဝရူပံ အဍ္ဎမာသိကံ ပရိယာယဘတ္တဘောဇနာနုယောဂမနုယုတ္တော ဝိဟရတိ။ သော သာကဘက္ခော ဝါ ဟောတိ, သာမာကဘက္ခော ဝါ ဟောတိ, နီဝါရဘက္ခော ဝါ ဟောတိ, ဒဒ္ဒုလဘက္ခော ဝါ ဟောတိ, ဟဋဘက္ခော ဝါ ဟောတိ, ကဏဘက္ခော ဝါ ဟောတိ, အာစာမဘက္ခော ဝါ ဟောတိ, ပိညာကဘက္ခော ဝါ ဟောတိ, တိဏဘက္ခော ဝါ ဟောတိ, ဂေါမယဘက္ခော
(မ၊၂၊၆။)ဝါ ဟောတိ၊ ဝနမူလဖလာဟာရော ယာပေတိ ပဝတ္တဖလဘောဇီ။ သော သာဏာနိပိ ဓာရေတိ, မသာဏာနိပိ ဓာရေတိ, ဆဝဒုဿာနိပိ ဓာရေတိ, ပံသုကူလာနိပိ ဓာရေတိ, တိရီဋာနိပိ ဓာရေတိ, အဇိနမ္ပိ ဓာရေတိ, အဇိနက္ခိပမ္ပိ ဓာရေတိ, ကုသစီရမ္ပိ ဓာရေတိ, ဝါကစီရမ္ပိ ဓာရေတိ, ဖလကစီရမ္ပိ ဓာရေတိ, ကေသကမ္ဗလမ္ပိ ဓာရေတိ, ဝါဠကမ္ဗလမ္ပိ ဓာရေတိ, ဥလူကပက္ခမ္ပိ ဓာရေတိ၊ ကေသမဿုလောစကောပိ ဟောတိ, ကေသမဿုလောစနာနုယောဂမနုယုတ္တော, ဥဗ္ဘဋ္ဌကောပိ ဟောတိ အာသနပဋိက္ခိတ္တော, ဥက္ကုဋိကောပိ ဟောတိ ဥက္ကုဋိကပ္ပဓာနမနုယုတ္တော, ကဏ္ဋကာပဿယိကောပိ ဟောတိ ကဏ္ဋကာပဿယေ သေယျံ ကပ္ပေတိ [ပဿ မ။ နိ။ ၁။၁၅၅ မဟာသီဟနာဒသုတ္တေ]၊ သာယတတိယကမ္ပိ ဥဒကောရောဟနာနုယောဂမနုယုတ္တော ဝိဟရတိ – ဣတိ ဧဝရူပံ အနေကဝိဟိတံ ကာယဿ အာတာပနပရိတာပနာနုယောဂမနုယုတ္တော ဝိဟရတိ။ အယံ ဝုစ္စတိ, ဘိက္ခဝေ, ပုဂ္ဂလော အတ္တန္တပေါ အတ္တပရိတာပနာနုယောဂမနုယုတ္တော။
֍ ဋ္ဌ ၈။ ‘‘ကတမော စ, ဘိက္ခဝေ, ပုဂ္ဂလော ပရန္တပေါ ပရပရိတာပနာနုယောဂမနုယုတ္တော? ဣဓ, ဘိက္ခဝေ, ဧကစ္စော ပုဂ္ဂလော ဩရဗ္ဘိကော ဟောတိ သူကရိကော သာကုဏိကော မာဂဝိကော လုဒ္ဒေါ မစ္ဆဃာတကော စောရော စောရဃာတကော ဂေါဃာတကော ဗန္ဓနာဂါရိကော ယေ ဝါ ပနညေပိ ကေစိ ကုရူရကမ္မန္တာ။ အယံ ဝုစ္စတိ, ဘိက္ခဝေ, ပုဂ္ဂလော ပရန္တပေါ ပရပရိတာပနာနုယောဂမနုယုတ္တော။
֍ ဋ္ဌ ၉။ ‘‘ကတမော စ, ဘိက္ခဝေ, ပုဂ္ဂလော အတ္တန္တပေါ စ အတ္တပရိတာပနာနုယောဂမနုယုတ္တော ပရန္တပေါ စ ပရပရိတာပနာနုယောဂမနုယုတ္တော? ဣဓ, ဘိက္ခဝေ, ဧကစ္စော ပုဂ္ဂလော ရာဇာ ဝါ ဟောတိ ခတ္တိယော မုဒ္ဓါဝသိတ္တော ဗြာဟ္မဏော ဝါ မဟာသာလော။ သော ပုရတ္ထိမေန နဂရဿ နဝံ သန္ထာဂါရံ [သန္ဓာဂါရံ (ဋီကာ)] ကာရာပေတွာ ကေသမဿုံ ဩဟာရေတွာ ခရာဇိနံ နိဝါသေတွာ သပ္ပိတေလေန ကာယံ အဗ္ဘဉ္ဇိတွာ မဂဝိသာဏေန ပိဋ္ဌိံ ကဏ္ဍုဝမာနော နဝံ သန္ထာဂါရံ ပဝိသတိ သဒ္ဓိံ မဟေသိယာ ဗြာဟ္မဏေန စ ပုရောဟိတေန။ သော တတ္ထ အနန္တရဟိတာယ ဘူမိယာ ဟရိတုပလိတ္တာယ သေယျံ ကပ္ပေတိ။ ဧကိဿာယ ဂါဝိယာ သရူပဝစ္ဆာယ ယံ ဧကသ္မိံ ထနေ ခီရံ ဟောတိ တေန ရာဇာ ယာပေတိ, ယံ ဒုတိယသ္မိံ ထနေ ခီရံ ဟောတိ တေန မဟေသီ ယာပေတိ, ယံ တတိယသ္မိံ ထနေ ခီရံ ဟောတိ တေန ဗြာဟ္မဏော ပုရောဟိတော
(မ၊၂၊၇။)ယာပေတိ, ယံ စတုတ္ထသ္မိံ ထနေ ခီရံ ဟောတိ တေန အဂ္ဂိံ ဇုဟတိ, အဝသေသေန ဝစ္ဆကော ယာပေတိ။ သော ဧဝမာဟ – ‘ဧတ္တကာ ဥသဘာ ဟညန္တု ယညတ္ထာယ, ဧတ္တကာ ဝစ္ဆတရာ ဟညန္တု ယညတ္ထာယ, ဧတ္တကာ ဝစ္ဆတရိယော ဟညန္တု ယညတ္ထာယ, ဧတ္တကာ အဇာ ဟညန္တု ယညတ္ထာယ, ဧတ္တကာ ဥရဗ္ဘာ ဟညန္တု ယညတ္ထာယ, (ဧတ္တကာ အဿာ ဟညန္တု ယညတ္ထာယ) [( ) နတ္ထိ သီ။ ပီ။ ပေါတ္ထကေသု], ဧတ္တကာ ရုက္ခာ ဆိဇ္ဇန္တု ယူပတ္ထာယ, ဧတ္တကာ ဒဗ္ဘာ လူယန္တု ဗရိဟိသတ္ထာယာ’တိ [ပရိဟိံ သတ္ထာယ (က။)]။ ယေပိဿ တေ ဟောန္တိ ဒါသာတိ ဝါ ပေဿာတိ ဝါ ကမ္မကရာတိ ဝါ တေပိ ဒဏ္ဍတဇ္ဇိတာ ဘယတဇ္ဇိတာ အဿုမုခါ ရုဒမာနာ ပရိကမ္မာနိ ကရောန္တိ။ အယံ ဝုစ္စတိ, ဘိက္ခဝေ, ပုဂ္ဂလော အတ္တန္တပေါ စ အတ္တပရိတာပနာနုယောဂမနုယုတ္တော ပရန္တပေါ စ ပရပရိတာပနာနုယောဂမနုယုတ္တော။
֍ ဋ္ဌ ၁၀။ ‘‘ကတမော စ, ဘိက္ခဝေ, ပုဂ္ဂလော နေဝတ္တန္တပေါ နာတ္တပရိတာပနာနုယောဂမနုယုတ္တော န ပရန္တပေါ န ပရပရိတာပနာနုယောဂမနုယုတ္တော, သော အနတ္တန္တပေါ အပရန္တပေါ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ နိစ္ဆာတော နိဗ္ဗုတော သီတီဘူတော သုခပ္ပဋိသံဝေဒီ ဗြဟ္မဘူတေန အတ္တနာ ဝိဟရတိ? ဣဓ, ဘိက္ခဝေ, တထာဂတော လောကေ ဥပ္ပဇ္ဇတိ အရဟံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေါ ဝိဇ္ဇာစရဏသမ္ပန္နော သုဂတော လောကဝိဒူ အနုတ္တရော ပုရိသဒမ္မသာရထိ သတ္ထာ ဒေဝမနုဿာနံ ဗုဒ္ဓေါ ဘဂဝါ။ သော ဣမံ လောကံ သဒေဝကံ သမာရကံ သဗြဟ္မကံ သဿမဏဗြာဟ္မဏိံ ပဇံ သဒေဝမနုဿံ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတွာ ပဝေဒေတိ။ သော ဓမ္မံ ဒေသေတိ အာဒိကလျာဏံ မဇ္ဈေကလျာဏံ ပရိယောသာနကလျာဏံ သာတ္ထံ သဗျဉ္ဇနံ, ကေဝလပရိပုဏ္ဏံ ပရိသုဒ္ဓံ ဗြဟ္မစရိယံ ပကာသေတိ။ တံ ဓမ္မံ သုဏာတိ ဂဟပတိ ဝါ ဂဟပတိပုတ္တော ဝါ အညတရသ္မိံ ဝါ ကုလေ ပစ္စာဇာတော။ သော တံ ဓမ္မံ သုတွာ တထာဂတေ သဒ္ဓံ ပဋိလဘတိ။ သော တေန သဒ္ဓါပဋိလာဘေန သမန္နာဂတော ဣတိ ပဋိသဉ္စိက္ခတိ – ‘သမ္ဗာဓော ဃရာဝါသော ရဇာပထော, အဗ္ဘောကာသော ပဗ္ဗဇ္ဇာ။ နယိဒံ သုကရံ အဂါရံ အဇ္ဈာဝသတာ ဧကန္တပရိပုဏ္ဏံ ဧကန္တပရိသုဒ္ဓံ သင်္ခလိခိတံ ဗြဟ္မစရိယံ စရိတုံ။ ယံနူနာဟံ ကေသမဿုံ ဩဟာရေတွာ ကာသာယာနိ ဝတ္ထာနိ အစ္ဆာဒေတွာ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇေယျ’န္တိ။ သော အပရေန သမယေန အပ္ပံ ဝါ ဘောဂက္ခန္ဓံ ပဟာယ, မဟန္တံ ဝါ ဘောဂက္ခန္ဓံ ပဟာယ, အပ္ပံ ဝါ ဉာတိပရိဝဋ္ဋံ
(မ၊၂၊၈။)ပဟာယ, မဟန္တံ ဝါ ဉာတိပရိဝဋ္ဋံ ပဟာယ, ကေသမဿုံ ဩဟာရေတွာ, ကာသာယာနိ ဝတ္ထာနိ အစ္ဆာဒေတွာ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇတိ။
֍ ဋ္ဌ ၁၁။ ‘‘သော ဧဝံ ပဗ္ဗဇိတော သမာနော ဘိက္ခူနံ သိက္ခာသာဇီဝသမာပန္နော ပါဏာတိပါတံ ပဟာယ ပါဏာတိပါတာ ပဋိဝိရတော ဟောတိ နိဟိတဒဏ္ဍော နိဟိတသတ္ထော, လဇ္ဇီ ဒယာပန္နော သဗ္ဗပါဏဘူတဟိတာနုကမ္ပီ ဝိဟရတိ။ အဒိန္နာဒါနံ ပဟာယ အဒိန္နာဒါနာ ပဋိဝိရတော ဟောတိ ဒိန္နာဒါယီ ဒိန္နပါဋိကင်္ခီ, အထေနေန သုစိဘူတေန အတ္တနာ ဝိဟရတိ။ အဗြဟ္မစရိယံ ပဟာယ ဗြဟ္မစာရီ ဟောတိ အာရာစာရီ ဝိရတော မေထုနာ ဂါမဓမ္မာ။ မုသာဝါဒံ ပဟာယ မုသာဝါဒါ ပဋိဝိရတော ဟောတိ သစ္စဝါဒီ သစ္စသန္ဓော ထေတော ပစ္စယိကော အဝိသံဝါဒကော လောကဿ။ ပိသုဏံ ဝါစံ ပဟာယ ပိသုဏာယ ဝါစာယ ပဋိဝိရတော ဟောတိ, ဣတော သုတွာ န အမုတြ အက္ခာတာ ဣမေသံ ဘေဒါယ, အမုတြ ဝါ သုတွာ န ဣမေသံ အက္ခာတာ အမူသံ ဘေဒါယ – ဣတိ ဘိန္နာနံ ဝါ သန္ဓာတာ သဟိတာနံ ဝါ အနုပ္ပဒါတာ သမဂ္ဂါရာမော သမဂ္ဂရတော သမဂ္ဂနန္ဒီ သမဂ္ဂကရဏိံ ဝါစံ ဘာသိတာ ဟောတိ။ ဖရုသံ ဝါစံ ပဟာယ ဖရုသာယ ဝါစာယ ပဋိဝိရတော ဟောတိ, ယာ သာ ဝါစာ နေလာ ကဏ္ဏသုခါ ပေမနီယာ ဟဒယင်္ဂမာ ပေါရီ ဗဟုဇနကန္တာ ဗဟုဇနမနာပါ တထာရူပိံ ဝါစံ ဘာသိတာ ဟောတိ။ သမ္ဖပ္ပလာပံ ပဟာယ သမ္ဖပ္ပလာပါ ပဋိဝိရတော ဟောတိ ကာလဝါဒီ ဘူတဝါဒီ အတ္ထဝါဒီ ဓမ္မဝါဒီ ဝိနယဝါဒီ, နိဓာနဝတိံ ဝါစံ ဘာသိတာ ကာလေန သာပဒေသံ ပရိယန္တဝတိံ အတ္ထသံဟိတံ။ သော ဗီဇဂါမဘူတဂါမသမာရမ္ဘာ ပဋိဝိရတော ဟောတိ, ဧကဘတ္တိကော ဟောတိ ရတ္တူပရတော ဝိရတော ဝိကာလဘောဇနာ၊ နစ္စဂီတဝါဒိတဝိသူကဒဿနာ ပဋိဝိရတော ဟောတိ၊ မာလာဂန္ဓဝိလေပနဓာရဏမဏ္ဍနဝိဘူသနဋ္ဌာနာ ပဋိဝိရတော ဟောတိ၊ ဥစ္စာသယနမဟာသယနာ ပဋိဝိရတော ဟောတိ၊ ဇာတရူပရဇတပဋိဂ္ဂဟဏာ ပဋိဝိရတော ဟောတိ၊ အာမကဓညပဋိဂ္ဂဟဏာ ပဋိဝိရတော ဟောတိ၊ အာမကမံသပဋိဂ္ဂဟဏာ ပဋိဝိရတော ဟောတိ၊ ဣတ္ထိကုမာရိကပဋိဂ္ဂဟဏာ ပဋိဝိရတော ဟောတိ၊ ဒါသိဒါသပဋိဂ္ဂဟဏာ ပဋိဝိရတော ဟောတိ၊ အဇေဠကပဋိဂ္ဂဟဏာ ပဋိဝိရတော ဟောတိ၊ ကုက္ကုဋသူကရပဋိဂ္ဂဟဏာ ပဋိဝိရတော ဟောတိ၊ ဟတ္ထိဂဝဿဝဠဝပဋိဂ္ဂဟဏာ ပဋိဝိရတော ဟောတိ၊ ခေတ္တဝတ္ထုပဋိဂ္ဂဟဏာ ပဋိဝိရတော ဟောတိ၊ ဒူတေယျပဟိဏဂမနာနုယောဂါ ပဋိဝိရတော ဟောတိ၊ ကယဝိက္ကယာ
(မ၊၂၊၉။)ပဋိဝိရတော ဟောတိ၊ တုလာကူဋကံသကူဋမာနကူဋာ ပဋိဝိရတော ဟောတိ၊ ဥက္ကောဋနဝဉ္စနနိကတိသာစိယောဂါ [သာဝိယောဂါ (သျာ။ ကံ။ က။) သာစိ ကုဋိလပရိယာယော] ပဋိဝိရတော ဟောတိ၊ ဆေဒနဝဓဗန္ဓနဝိပရာမောသအာလောပသဟသာကာရာ ပဋိဝိရတော ဟောတိ [ပဿ မ။ နိ။ ၁။၂၉၃ စူဠဟတ္ထိပဒေါပမေ]။
‘‘သော သန္တုဋ္ဌော ဟောတိ ကာယပရိဟာရိကေန စီဝရေန ကုစ္ဆိပရိဟာရိကေန ပိဏ္ဍပါတေန။ သော ယေန ယေနေဝ ပက္ကမတိ, သမာဒါယေဝ ပက္ကမတိ။ သေယျထာပိ နာမ ပက္ခီ သကုဏော ယေန ယေနေဝ ဍေတိ, သပတ္တဘာရောဝ ဍေတိ၊ ဧဝမေဝ ဘိက္ခု သန္တုဋ္ဌော ဟောတိ ကာယပရိဟာရိကေန စီဝရေန ကုစ္ဆိပရိဟာရိကေန ပိဏ္ဍပါတေန။ သော ယေန ယေနေဝ ပက္ကမတိ, သမာဒါယေဝ ပက္ကမတိ။ သော ဣမိနာ အရိယေန သီလက္ခန္ဓေန သမန္နာဂတော အဇ္ဈတ္တံ အနဝဇ္ဇသုခံ ပဋိသံဝေဒေတိ။
֍ ဋ္ဌ ၁၂။ ‘‘သော စက္ခုနာ ရူပံ ဒိသွာ န နိမိတ္တဂ္ဂါဟီ ဟောတိ နာနုဗျဉ္ဇနဂ္ဂါဟီ။ ယတွာဓိကရဏမေနံ စက္ခုန္ဒြိယံ အသံဝုတံ ဝိဟရန္တံ အဘိဇ္ဈာဒေါမနဿာ ပါပကာ အကုသလာ ဓမ္မာ အနွာဿဝေယျုံ တဿ သံဝရာယ ပဋိပဇ္ဇတိ, ရက္ခတိ စက္ခုန္ဒြိယံ, စက္ခုန္ဒြိယေ သံဝရံ အာပဇ္ဇတိ။ သောတေန သဒ္ဒံ သုတွာ…ပေ… ဃာနေန ဂန္ဓံ ဃာယိတွာ…ပေ… ဇိဝှါယ ရသံ သာယိတွာ…ပေ… ကာယေန ဖောဋ္ဌဗ္ဗံ ဖုသိတွာ…ပေ… မနသာ ဓမ္မံ ဝိညာယ န နိမိတ္တဂ္ဂါဟီ ဟောတိ နာနုဗျဉ္ဇနဂ္ဂါဟီ။ ယတွာဓိကရဏမေနံ မနိန္ဒြိယံ အသံဝုတံ ဝိဟရန္တံ အဘိဇ္ဈာဒေါမနဿာ ပါပကာ အကုသလာ ဓမ္မာ အနွာဿဝေယျုံ တဿ သံဝရာယ ပဋိပဇ္ဇတိ, ရက္ခတိ မနိန္ဒြိယံ, မနိန္ဒြိယေ သံဝရံ အာပဇ္ဇတိ။ သော ဣမိနာ အရိယေန ဣန္ဒြိယသံဝရေန သမန္နာဂတော အဇ္ဈတ္တံ အဗျာသေကသုခံ ပဋိသံဝေဒေတိ။
‘‘သော အဘိက္ကန္တေ ပဋိက္ကန္တေ သမ္ပဇာနကာရီ ဟောတိ, အာလောကိတေ ဝိလောကိတေ သမ္ပဇာနကာရီ ဟောတိ, သမိဉ္ဇိတေ ပသာရိတေ သမ္ပဇာနကာရီ ဟောတိ, သံဃာဋိပတ္တစီဝရဓာရဏေ သမ္ပဇာနကာရီ ဟောတိ, အသိတေ ပီတေ ခါယိတေ သာယိတေ သမ္ပဇာနကာရီ ဟောတိ, ဥစ္စာရပဿာဝကမ္မေ သမ္ပဇာနကာရီ ဟောတိ, ဂတေ ဌိတေ နိသိန္နေ သုတ္တေ ဇာဂရိတေ ဘာသိတေ တုဏှီဘာဝေ သမ္ပဇာနကာရီ ဟောတိ။
(မ၊၂၊၁၀။)֍ ဋ္ဌ ၁၃။ ‘‘သော ဣမိနာ စ အရိယေန သီလက္ခန္ဓေန သမန္နာဂတော, (ဣမာယ စ အရိယာယ သန္တုဋ္ဌိယာ သမန္နာဂတော,) [ပဿ မ။ နိ။ ၁။၂၉၆ စူဠဟတ္ထိပဒေါပမေ] ဣမိနာ စ အရိယေန ဣန္ဒြိယသံဝရေန သမန္နာဂတော, ဣမိနာ စ အရိယေန သတိသမ္ပဇညေန သမန္နာဂတော ဝိဝိတ္တံ သေနာသနံ ဘဇတိ အရညံ ရုက္ခမူလံ ပဗ္ဗတံ ကန္ဒရံ ဂိရိဂုဟံ သုသာနံ ဝနပတ္ထံ အဗ္ဘောကာသံ ပလာလပုဉ္ဇံ။ သော ပစ္ဆာဘတ္တံ ပိဏ္ဍပါတပဋိက္ကန္တော နိသီဒတိ ပလ္လင်္ကံ အာဘုဇိတွာ ဥဇုံ ကာယံ ပဏိဓာယ ပရိမုခံ သတိံ ဥပဋ္ဌပေတွာ။ သော အဘိဇ္ဈံ လောကေ ပဟာယ ဝိဂတာဘိဇ္ဈေန စေတသာ ဝိဟရတိ, အဘိဇ္ဈာယ စိတ္တံ ပရိသောဓေတိ, ဗျာပါဒပဒေါသံ ပဟာယ အဗျာပန္နစိတ္တော ဝိဟရတိ သဗ္ဗပါဏဘူတဟိတာနုကမ္ပီ, ဗျာပါဒပဒေါသာ စိတ္တံ ပရိသောဓေတိ၊ ထီနမိဒ္ဓံ ပဟာယ ဝိဂတထီနမိဒ္ဓေါ ဝိဟရတိ အာလောကသညီ သတော သမ္ပဇာနော, ထီနမိဒ္ဓါ စိတ္တံ ပရိသောဓေတိ၊ ဥဒ္ဓစ္စကုက္ကုစ္စံ ပဟာယ အနုဒ္ဓတော ဝိဟရတိ အဇ္ဈတ္တံ ဝူပသန္တစိတ္တော, ဥဒ္ဓစ္စကုက္ကုစ္စာ စိတ္တံ ပရိသောဓေတိ၊ ဝိစိကိစ္ဆံ ပဟာယ တိဏ္ဏဝိစိကိစ္ဆော ဝိဟရတိ အကထံကထီ ကုသလေသု ဓမ္မေသု, ဝိစိကိစ္ဆာယ စိတ္တံ ပရိသောဓေတိ။
‘‘သော ဣမေ ပဉ္စ နီဝရဏေ ပဟာယ စေတသော ဥပက္ကိလေသေ ပညာယ ဒုဗ္ဗလီကရဏေ, ဝိဝိစ္စေဝ ကာမေဟိ ဝိဝိစ္စ အကုသလေဟိ ဓမ္မေဟိ သဝိတက္ကံ သဝိစာရံ ဝိဝေကဇံ ပီတိသုခံ ပဌမံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ၊ ဝိတက္ကဝိစာရာနံ ဝူပသမာ အဇ္ဈတ္တံ သမ္ပသာဒနံ စေတသော ဧကောဒိဘာဝံ အဝိတက္ကံ အဝိစာရံ သမာဓိဇံ ပီတိသုခံ ဒုတိယံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ၊ ပီတိယာ စ ဝိရာဂါ ဥပေက္ခကော စ ဝိဟရတိ သတော စ သမ္ပဇာနော သုခဉ္စ ကာယေန ပဋိသံဝေဒေတိ, ယံ တံ အရိယာ အာစိက္ခန္တိ – ‘ဥပေက္ခကော သတိမာ သုခဝိဟာရီ’တိ တတိယံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ၊ သုခဿ စ ပဟာနာ ဒုက္ခဿ စ ပဟာနာ ပုဗ္ဗေဝ သောမနဿဒေါမနဿာနံ အတ္ထင်္ဂမာ အဒုက္ခမသုခံ ဥပေက္ခာသတိပါရိသုဒ္ဓိံ စတုတ္ထံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ။
֍ ဋ္ဌ ၁၄။ ‘‘သော ဧဝံ သမာဟိတေ စိတ္တေ ပရိသုဒ္ဓေ ပရိယောဒါတေ အနင်္ဂဏေ ဝိဂတူပက္ကိလေသေ မုဒုဘူတေ ကမ္မနိယေ ဌိတေ အာနေဉ္ဇပ္ပတ္တေ ပုဗ္ဗေနိဝါသာနုဿတိဉာဏာယ စိတ္တံ အဘိနိန္နာမေတိ။ သော အနေကဝိဟိတံ ပုဗ္ဗေနိဝါသံ အနုဿရတိ, သေယျထိဒံ – ဧကမ္ပိ ဇာတိံ ဒွေပိ ဇာတိယော တိဿောပိ ဇာတိယော စတဿောပိ ဇာတိယော ပဉ္စပိ ဇာတိယော ဒသပိ ဇာတိယော
(မ၊၂၊၁၁။)ဝီသမ္ပိ ဇာတိယော တိံသမ္ပိ ဇာတိယော စတ္တာလီသမ္ပိ ဇာတိယော ပညာသမ္ပိ ဇာတိယော ဇာတိသတမ္ပိ ဇာတိသဟဿမ္ပိ ဇာတိသတသဟဿမ္ပိ အနေကေပိ သံဝဋ္ဋကပ္ပေ အနေကေပိ ဝိဝဋ္ဋကပ္ပေ အနေကေပိ သံဝဋ္ဋဝိဝဋ္ဋကပ္ပေ – ‘အမုတြာသိံ ဧဝံနာမော ဧဝံဂေါတ္တော ဧဝံဝဏ္ဏော ဧဝမာဟာရော ဧဝံသုခဒုက္ခပ္ပဋိသံဝေဒီ ဧဝမာယုပရိယန္တော, သော တတော စုတော အမုတြ ဥဒပါဒိံ၊ တတြာပါသိံ ဧဝံနာမော ဧဝံဂေါတ္တော ဧဝံဝဏ္ဏော ဧဝမာဟာရော ဧဝံသုခဒုက္ခပ္ပဋိသံဝေဒီ ဧဝမာယုပရိယန္တော, သော တတော စုတော ဣဓူပပန္နော’တိ။ ဣတိ သာကာရံ သဥဒ္ဒေသံ အနေကဝိဟိတံ ပုဗ္ဗေနိဝါသံ အနုဿရတိ။
֍ ဋ္ဌ ၁၅။ ‘‘သော ဧဝံ သမာဟိတေ စိတ္တေ ပရိသုဒ္ဓေ ပရိယောဒါတေ အနင်္ဂဏေ ဝိဂတူပက္ကိလေသေ မုဒုဘူတေ ကမ္မနိယေ ဌိတေ အာနေဉ္ဇပ္ပတ္တေ သတ္တာနံ စုတူပပါတဉာဏာယ စိတ္တံ အဘိနိန္နာမေတိ။ သော ဒိဗ္ဗေန စက္ခုနာ ဝိသုဒ္ဓေန အတိက္ကန္တမာနုသကေန သတ္တေ ပဿတိ စဝမာနေ ဥပပဇ္ဇမာနေ ဟီနေ ပဏီတေ သုဝဏ္ဏေ ဒုဗ္ဗဏ္ဏေ သုဂတေ ဒုဂ္ဂတေ ယထာကမ္မူပဂေ သတ္တေ ပဇာနာတိ – ‘ဣမေ ဝတ ဘောန္တော သတ္တာ ကာယဒုစ္စရိတေန သမန္နာဂတာ ဝစီဒုစ္စရိတေန သမန္နာဂတာ မနောဒုစ္စရိတေန သမန္နာဂတာ အရိယာနံ ဥပဝါဒကာ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိကာ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိကမ္မသမာဒါနာ, တေ ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ အပါယံ ဒုဂ္ဂတိံ ဝိနိပါတံ နိရယံ ဥပပန္နာ၊ ဣမေ ဝါ ပန ဘောန္တော သတ္တာ ကာယသုစရိတေန သမန္နာဂတာ ဝစီသုစရိတေန သမန္နာဂတာ မနောသုစရိတေန သမန္နာဂတာ အရိယာနံ အနုပဝါဒကာ သမ္မာဒိဋ္ဌိကာ သမ္မာဒိဋ္ဌိကမ္မသမာဒါနာ, တေ ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ သုဂတိံ သဂ္ဂံ လောကံ ဥပပန္နာ’တိ။ ဣတိ ဒိဗ္ဗေန စက္ခုနာ ဝိသုဒ္ဓေန အတိက္ကန္တမာနုသကေန သတ္တေ ပဿတိ စဝမာနေ ဥပပဇ္ဇမာနေ ဟီနေ ပဏီတေ သုဝဏ္ဏေ ဒုဗ္ဗဏ္ဏေ သုဂတေ ဒုဂ္ဂတေ ယထာကမ္မူပဂေ သတ္တေ ပဇာနာတိ။
֍ ဋ္ဌ ၁၆။ ‘‘သော ဧဝံ သမာဟိတေ စိတ္တေ ပရိသုဒ္ဓေ ပရိယောဒါတေ အနင်္ဂဏေ ဝိဂတူပက္ကိလေသေ မုဒုဘူတေ ကမ္မနိယေ ဌိတေ အာနေဉ္ဇပ္ပတ္တေ အာသဝါနံ ခယဉာဏာယ စိတ္တံ အဘိနိန္နာမေတိ။ သော ‘ဣဒံ ဒုက္ခ’န္တိ ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ။ ‘အယံ ဒုက္ခသမုဒယော’တိ ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ။ ‘အယံ ဒုက္ခနိရောဓော’တိ ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ။ ‘အယံ ဒုက္ခနိရောဓဂါမိနီ ပဋိပဒါ’တိ ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ။ ‘ဣမေ အာသဝါ’တိ ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ။ ‘အယံ အာသဝသမုဒယော’တိ ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ။ ‘အယံ အာသဝနိရောဓော’တိ ယထာဘူတံ
(မ၊၂၊၁၂။)ပဇာနာတိ။ ‘အယံ အာသဝနိရောဓဂါမိနီ ပဋိပဒါ’တိ ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ။ တဿ ဧဝံ ဇာနတော ဧဝံ ပဿတော ကာမာသဝါပိ စိတ္တံ ဝိမုစ္စတိ, ဘဝါသဝါပိ စိတ္တံ ဝိမုစ္စတိ, အဝိဇ္ဇာသဝါပိ စိတ္တံ ဝိမုစ္စတိ။ ဝိမုတ္တသ္မိံ ဝိမုတ္တမိတိ ဉာဏံ ဟောတိ။ ‘ခီဏာ ဇာတိ, ဝုသိတံ ဗြဟ္မစရိယံ, ကတံ ကရဏီယံ, နာပရံ ဣတ္ထတ္တာယာ’တိ ပဇာနာတိ။ အယံ ဝုစ္စတိ, ဘိက္ခဝေ, ပုဂ္ဂလော နေဝတ္တန္တပေါ နာတ္တပရိတာပနာနုယောဂမနုယုတ္တော, န ပရန္တပေါ န ပရပရိတာပနာနုယောဂမနုယုတ္တော။ သော အတ္တန္တပေါ အပရန္တပေါ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ နိစ္ဆာတော နိဗ္ဗုတော သီတီဘူတော သုခပ္ပဋိသံဝေဒီ ဗြဟ္မဘူတေန အတ္တနာ ဝိဟရတီ’’တိ။
ဣဒမဝေါစ ဘဂဝါ။ အတ္တမနာ တေ ဘိက္ခူ ဘဂဝတော ဘာသိတံ အဘိနန္ဒုန္တိ။
ကန္ဒရကသုတ္တံ နိဋ္ဌိတံ ပဌမံ။
၂။ အဋ္ဌကနာဂရသုတ္တံ
֍ ဋ္ဌ ၁၇။ ဧဝံ မေ သုတံ – ဧကံ သမယံ အာယသ္မာ အာနန္ဒော ဝေသာလိယံ ဝိဟရတိ ဗေလုဝဂါမကေ [ဝေဠုဝဂါမကေ (သျာ။ ကံ။ က။)]။ တေန ခေါ ပန သမယေန ဒသမော ဂဟပတိ အဋ္ဌကနာဂရော ပါဋလိပုတ္တံ အနုပ္ပတ္တော ဟောတိ ကေနစိဒေဝ ကရဏီယေန။ အထ ခေါ ဒသမော ဂဟပတိ အဋ္ဌကနာဂရော ယေန ကုက္ကုဋာရာမော ယေန အညတရော ဘိက္ခု တေနုပသင်္ကမိ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ တံ ဘိက္ခုံ အဘိဝါဒေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ ဧကမန္တံ နိသိန္နော ခေါ ဒသမော ဂဟပတိ အဋ္ဌကနာဂရော တံ ဘိက္ခုံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ကဟံ နု ခေါ, ဘန္တေ, အာယသ္မာ အာနန္ဒော ဧတရဟိ ဝိဟရတိ? ဒဿနကာမာ ဟိ မယံ တံ အာယသ္မန္တံ အာနန္ဒ’’န္တိ။ ‘‘ဧသော, ဂဟပတိ, အာယသ္မာ အာနန္ဒော ဝေသာလိယံ ဝိဟရတိ ဗေလုဝဂါမကေ’’တိ။ အထ ခေါ ဒသမော ဂဟပတိ အဋ္ဌကနာဂရော ပါဋလိပုတ္တေ တံ ကရဏီယံ တီရေတွာ ယေန ဝေသာလီ ယေန ဗေလုဝဂါမကော ယေနာယသ္မာ အာနန္ဒော တေနုပသင်္ကမိ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ အာယသ္မန္တံ အာနန္ဒံ အဘိဝါဒေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။
֍ ဋ္ဌ ၁၈။ ဧကမန္တံ နိသိန္နော ခေါ ဒသမော ဂဟပတိ အဋ္ဌကနာဂရော အာယသ္မန္တံ အာနန္ဒံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘အတ္ထိ နု ခေါ, ဘန္တေ အာနန္ဒ, တေန
(မ၊၂၊၁၃။)ဘဂဝတာ ဇာနတာ ပဿတာ အရဟတာ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေန ဧကဓမ္မော အက္ခာတော ယတ္ထ ဘိက္ခုနော အပ္ပမတ္တဿ အာတာပိနော ပဟိတတ္တဿ ဝိဟရတော အဝိမုတ္တဉ္စေဝ စိတ္တံ ဝိမုစ္စတိ, အပရိက္ခီဏာ စ အာသဝါ ပရိက္ခယံ ဂစ္ဆန္တိ, အနနုပ္ပတ္တဉ္စ အနုတ္တရံ ယောဂက္ခေမံ အနုပါပုဏာတီ’’တိ?
‘‘အတ္ထိ ခေါ, ဂဟပတိ, တေန ဘဂဝတာ ဇာနတာ ပဿတာ အရဟတာ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေန ဧကဓမ္မော အက္ခာတော ယတ္ထ ဘိက္ခုနော အပ္ပမတ္တဿ အာတာပိနော ပဟိတတ္တဿ ဝိဟရတော အဝိမုတ္တဉ္စေဝ စိတ္တံ ဝိမုစ္စတိ, အပရိက္ခီဏာ စ အာသဝါ ပရိက္ခယံ ဂစ္ဆန္တိ, အနနုပ္ပတ္တဉ္စ အနုတ္တရံ ယောဂက္ခေမံ အနုပါပုဏာတီ’’တိ။
‘‘ကတမော ပန, ဘန္တေ အာနန္ဒ, တေန ဘဂဝတာ ဇာနတာ ပဿတာ အရဟတာ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေန ဧကဓမ္မော အက္ခာတော ယတ္ထ ဘိက္ခုနော အပ္ပမတ္တဿ အာတာပိနော ပဟိတတ္တဿ ဝိဟရတော အဝိမုတ္တဉ္စေဝ စိတ္တံ ဝိမုစ္စတိ, အပရိက္ခီဏာ စ အာသဝါ ပရိက္ခယံ ဂစ္ဆန္တိ, အနနုပ္ပတ္တဉ္စ အနုတ္တရံ ယောဂက္ခေမံ အနုပါပုဏာတီ’’တိ?
֍ ဋ္ဌ ၁၉။ ‘‘ဣဓ, ဂဟပတိ, ဘိက္ခု ဝိဝိစ္စေဝ ကာမေဟိ ဝိဝိစ္စ အကုသလေဟိ ဓမ္မေဟိ သဝိတက္ကံ သဝိစာရံ ဝိဝေကဇံ ပီတိသုခံ ပဌမံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ။ သော ဣတိ ပဋိသဉ္စိက္ခတိ – ‘ဣဒမ္ပိ ပဌမံ ဈာနံ အဘိသင်္ခတံ အဘိသဉ္စေတယိတံ။ ယံ ခေါ ပန ကိဉ္စိ အဘိသင်္ခတံ အဘိသဉ္စေတယိတံ တဒနိစ္စံ နိရောဓဓမ္မ’န္တိ ပဇာနာတိ။ သော တတ္ထ ဌိတော အာသဝါနံ ခယံ ပါပုဏာတိ။ နော စေ အာသဝါနံ ခယံ ပါပုဏာတိ, တေနေဝ ဓမ္မရာဂေန တာယ ဓမ္မနန္ဒိယာ ပဉ္စန္နံ ဩရမ္ဘာဂိယာနံ သံယောဇနာနံ ပရိက္ခယာ ဩပပါတိကော ဟောတိ တတ္ထ ပရိနိဗ္ဗာယီ အနာဝတ္တိဓမ္မော တသ္မာ လောကာ။ အယမ္ပိ ခေါ, ဂဟပတိ, တေန ဘဂဝတာ ဇာနတာ ပဿတာ အရဟတာ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေန ဧကဓမ္မော အက္ခာတော ယတ္ထ ဘိက္ခုနော အပ္ပမတ္တဿ အာတာပိနော ပဟိတတ္တဿ ဝိဟရတော အဝိမုတ္တဉ္စေဝ စိတ္တံ ဝိမုစ္စတိ, အပရိက္ခီဏာ စ အာသဝါ ပရိက္ခယံ ဂစ္ဆန္တိ, အနနုပ္ပတ္တဉ္စ အနုတ္တရံ ယောဂက္ခေမံ အနုပါပုဏာတိ။
֍ ဋ္ဌ ၂၀။ ‘‘ပုန စပရံ, ဂဟပတိ, ဘိက္ခု ဝိတက္ကဝိစာရာနံ ဝူပသမာ အဇ္ဈတ္တံ သမ္ပသာဒနံ…ပေ… ဒုတိယံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ။ သော ဣတိ ပဋိသဉ္စိက္ခတိ – ‘ဣဒမ္ပိ ခေါ ဒုတိယံ ဈာနံ အဘိသင်္ခတံ အဘိသဉ္စေတယိတံ… အနုတ္တရံ ယောဂက္ခေမံ အနုပါပုဏာတိ။
(မ၊၂၊၁၄။)‘‘ပုန စပရံ, ဂဟပတိ, ဘိက္ခု ပီတိယာ စ ဝိရာဂါ…ပေ… တတိယံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ။ သော ဣတိ ပဋိသဉ္စိက္ခတိ – ‘ဣဒမ္ပိ ခေါ တတိယံ ဈာနံ အဘိသင်္ခတံ အဘိသဉ္စေတယိတံ…ပေ… အနုတ္တရံ ယောဂက္ခေမံ အနုပါပုဏာတိ။
‘‘ပုန စပရံ, ဂဟပတိ, ဘိက္ခု သုခဿ စ ပဟာနာ …ပေ… စတုတ္ထံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ။ သော ဣတိ ပဋိသဉ္စိက္ခတိ – ‘ဣဒမ္ပိ ခေါ စတုတ္ထံ ဈာနံ အဘိသင်္ခတံ အဘိသဉ္စေတယိတံ… အနုတ္တရံ ယောဂက္ခေမံ အနုပါပုဏာတိ။
‘‘ပုန စပရံ, ဂဟပတိ, ဘိက္ခု မေတ္တာသဟဂတေန စေတသာ ဧကံ ဒိသံ ဖရိတွာ ဝိဟရတိ, တထာ ဒုတိယံ, တထာ တတိယံ, တထာ စတုတ္ထံ [စတုတ္ထိံ (သီ။ ပီ။)]။ ဣတိ ဥဒ္ဓမဓော တိရိယံ သဗ္ဗဓိ သဗ္ဗတ္တတာယ သဗ္ဗာဝန္တံ လောကံ မေတ္တာသဟဂတေန စေတသာ ဝိပုလေန မဟဂ္ဂတေန အပ္ပမာဏေန အဝေရေန အဗျာဗဇ္ဈေန [အဗျာပဇ္ဈေန (သီ။ သျာ။ ပီ။), အဗျာပဇ္ဇေန (က။) အင်္ဂုတ္တရတိကနိပါတဋီကာ ဩလောကေတဗ္ဗာ] ဖရိတွာ ဝိဟရတိ။ သော ဣတိ ပဋိသဉ္စိက္ခတိ – ‘အယမ္ပိ ခေါ မေတ္တာစေတောဝိမုတ္တိ အဘိသင်္ခတာ အဘိသဉ္စေတယိတာ။ ယံ ခေါ ပန ကိဉ္စိ အဘိသင်္ခတံ အဘိသဉ္စေတယိတံ တဒနိစ္စံ နိရောဓဓမ္မ’န္တိ ပဇာနာတိ။ သော တတ္ထ ဌိတော…ပေ… အနုတ္တရံ ယောဂက္ခေမံ အနုပါပုဏာတိ။
‘‘ပုန စပရံ, ဂဟပတိ, ဘိက္ခု ကရုဏာသဟဂတေန စေတသာ…ပေ… မုဒိတာသဟဂတေန စေတသာ…ပေ… ဥပေက္ခာသဟဂတေန စေတသာ ဧကံ ဒိသံ ဖရိတွာ ဝိဟရတိ, တထာ ဒုတိယံ, တထာ တတိယံ, တထာ စတုတ္ထံ။ ဣတိ ဥဒ္ဓမဓော တိရိယံ သဗ္ဗဓိ သဗ္ဗတ္တတာယ သဗ္ဗာဝန္တံ လောကံ ဥပေက္ခာသဟဂတေန စေတသာ ဝိပုလေန မဟဂ္ဂတေန အပ္ပမာဏေန အဝေရေန အဗျာဗဇ္ဈေန ဖရိတွာ ဝိဟရတိ။ သော ဣတိ ပဋိသဉ္စိက္ခတိ – ‘အယမ္ပိ ခေါ ဥပေက္ခာစေတောဝိမုတ္တိ အဘိသင်္ခတာ အဘိသဉ္စေတယိတာ။ ယံ ခေါ ပန ကိဉ္စိ အဘိသင်္ခတံ အဘိသဉ္စေတယိတံ တဒနိစ္စံ နိရောဓဓမ္မ’န္တိ ပဇာနာတိ။ သော တတ္ထ ဌိတော… အနုတ္တရံ ယောဂက္ခေမံ အနုပါပုဏာတိ။
‘‘ပုန စပရံ, ဂဟပတိ, ဘိက္ခု သဗ္ဗသော ရူပသညာနံ သမတိက္ကမာ ပဋိဃသညာနံ အတ္ထင်္ဂမာ နာနတ္တသညာနံ အမနသိကာရာ ‘အနန္တော အာကာသော’တိ အာကာသာနဉ္စာယတနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ။ သော ဣတိ ပဋိသဉ္စိက္ခတိ – ‘အယမ္ပိ ခေါ အာကာသာနဉ္စာယတနသမာပတ္တိ အဘိသင်္ခတာ အဘိသဉ္စေတယိတာ။ ယံ ခေါ ပန ကိဉ္စိ အဘိသင်္ခတံ အဘိသဉ္စေတယိတံ
(မ၊၂၊၁၅။)တဒနိစ္စံ နိရောဓဓမ္မ’န္တိ ပဇာနာတိ။ သော တတ္ထ ဌိတော…ပေ… အနုတ္တရံ ယောဂက္ခေမံ အနုပါပုဏာတိ။
‘‘ပုန စပရံ, ဂဟပတိ, ဘိက္ခု သဗ္ဗသော အာကာသာနဉ္စာယတနံ သမတိက္ကမ္မ ‘အနန္တံ ဝိညာဏ’န္တိ ဝိညာဏဉ္စာယတနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ။ သော ဣတိ ပဋိသဉ္စိက္ခတိ – ‘အယမ္ပိ ခေါ ဝိညာဏဉ္စာယတနသမာပတ္တိ အဘိသင်္ခတာ အဘိသဉ္စေတယိတာ။ ယံ ခေါ ပန ကိဉ္စိ အဘိသင်္ခတံ အဘိသဉ္စေတယိတံ တဒနိစ္စံ နိရောဓဓမ္မ’န္တိ ပဇာနာတိ။ သော တတ္ထ ဌိတော…ပေ… အနုတ္တရံ ယောဂက္ခေမံ အနုပါပုဏာတိ။
‘‘ပုန စပရံ, ဂဟပတိ, ဘိက္ခု သဗ္ဗသော ဝိညာဏဉ္စာယတနံ သမတိက္ကမ္မ ‘နတ္ထိ ကိဉ္စီ’တိ အာကိဉ္စညာယတနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ။ သော ဣတိ ပဋိသဉ္စိက္ခတိ – ‘အယမ္ပိ ခေါ အာကိဉ္စညာယတနသမာပတ္တိ အဘိသင်္ခတာ အဘိသဉ္စေတယိတာ။ ယံ ခေါ ပန ကိဉ္စိ အဘိသင်္ခတံ အဘိသဉ္စေတယိတံ တဒနိစ္စံ နိရောဓဓမ္မ’န္တိ ပဇာနာတိ။ သော တတ္ထ ဌိတော အာသဝါနံ ခယံ ပါပုဏာတိ။ နော စေ အာသဝါနံ ခယံ ပါပုဏာတိ, တေနေဝ ဓမ္မရာဂေန တာယ ဓမ္မနန္ဒိယာ ပဉ္စန္နံ ဩရမ္ဘာဂိယာနံ သံယောဇနာနံ ပရိက္ခယာ ဩပပါတိကော ဟောတိ တတ္ထ ပရိနိဗ္ဗာယီ အနာဝတ္တိဓမ္မော တသ္မာ လောကာ။ အယမ္ပိ ခေါ, ဂဟပတိ, တေန ဘဂဝတာ ဇာနတာ ပဿတာ အရဟတာ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေန ဧကဓမ္မော အက္ခာတော ယတ္ထ ဘိက္ခုနော အပ္ပမတ္တဿ အာတာပိနော ပဟိတတ္တဿ ဝိဟရတော အဝိမုတ္တဉ္စေဝ စိတ္တံ ဝိမုစ္စတိ, အပရိက္ခီဏာ စ အာသဝါ ပရိက္ခယံ ဂစ္ဆန္တိ, အနနုပ္ပတ္တဉ္စ အနုတ္တရံ ယောဂက္ခေမံ အနုပါပုဏာတီ’’တိ။
֍ ဋ္ဌ ၂၁။ ဧဝံ ဝုတ္တေ, ဒသမော ဂဟပတိ အဋ္ဌကနာဂရော အာယသ္မန္တံ အာနန္ဒံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘သေယျထာပိ, ဘန္တေ အာနန္ဒ, ပုရိသော ဧကံဝ နိဓိမုခံ ဂဝေသန္တော သကိဒေဝ ဧကာဒသ နိဓိမုခါနိ အဓိဂစ္ဆေယျ၊ ဧဝမေဝ ခေါ အဟံ, ဘန္တေ, ဧကံ အမတဒွါရံ ဂဝေသန္တော သကိဒေဝ [သကိံ ဒေဝ (က။)] ဧကာဒသ အမတဒွါရာနိ အလတ္ထံ ဘာဝနာယ။ သေယျထာပိ, ဘန္တေ, ပုရိသဿ အဂါရံ ဧကာဒသဒွါရံ, သော တသ္မိံ အဂါရေ အာဒိတ္တေ ဧကမေကေနပိ ဒွါရေန သက္ကုဏေယျ အတ္တာနံ သောတ္ထိံ ကာတုံ၊ ဧဝမေဝ ခေါ အဟံ, ဘန္တေ, ဣမေသံ ဧကာဒသန္နံ အမတဒွါရာနံ ဧကမေကေနပိ အမတဒွါရေန သက္ကုဏိဿာမိ အတ္တာနံ သောတ္ထိံ ကာတုံ။ ဣမေဟိ နာမ, ဘန္တေ, အညတိတ္ထိယာ အာစရိယဿ အာစရိယဓနံ ပရိယေသိဿန္တိ, ကိမင်္ဂံ [ကိံ (သီ။ ပီ။)] ပနာဟံ အာယသ္မတော အာနန္ဒဿ ပူဇံ န
(မ၊၂၊၁၆။)ကရိဿာမီ’’တိ! အထ ခေါ ဒသမော ဂဟပတိ အဋ္ဌကနာဂရော ပါဋလိပုတ္တကဉ္စ ဝေသာလိကဉ္စ ဘိက္ခုသံဃံ သန္နိပါတေတွာ ပဏီတေန ခါဒနီယေန ဘောဇနီယေန သဟတ္ထာ သန္တပ္ပေသိ သမ္ပဝါရေသိ, ဧကမေကဉ္စ ဘိက္ခုံ ပစ္စေကံ ဒုဿယုဂေန အစ္ဆာဒေသိ, အာယသ္မန္တဉ္စ အာနန္ဒံ တိစီဝရေန အစ္ဆာဒေသိ, အာယသ္မတော စ အာနန္ဒဿ ပဉ္စသတဝိဟာရံ ကာရာပေသီတိ။
အဋ္ဌကနာဂရသုတ္တံ နိဋ္ဌိတံ ဒုတိယံ။
၃။ သေခသုတ္တံ
֍ ဋ္ဌ ၂၂။ ဧဝံ မေ သုတံ – ဧကံ သမယံ ဘဂဝါ သက္ကေသု ဝိဟရတိ ကပိလဝတ္ထုသ္မိံ နိဂြောဓာရာမေ။ တေန ခေါ ပန သမယေန ကာပိလဝတ္ထဝါနံ [ကပိလဝတ္ထုဝါသီနံ (က။)] သကျာနံ နဝံ သန္ထာဂါရံ အစိရကာရိတံ ဟောတိ အနဇ္ဈာဝုဋ္ဌံ [အနဇ္ဈာဝုတ္ထံ (သီ။ သျာ။ ကံ။ ပီ။)] သမဏေန ဝါ ဗြာဟ္မဏေန ဝါ ကေနစိ ဝါ မနုဿဘူတေန။ အထ ခေါ ကာပိလဝတ္ထဝါ သကျာ ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိံသု၊ ဥပသင်္ကမိတွာ ဘဂဝန္တံ အဘိဝါဒေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိံသု။ ဧကမန္တံ နိသိန္နာ ခေါ ကာပိလဝတ္ထဝါ သကျာ ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစုံ – ‘‘ဣဓ, ဘန္တေ, ကာပိလဝတ္ထဝါနံ သကျာနံ နဝံ သန္ထာဂါရံ အစိရကာရိတံ [အစိရကာရိတံ ဟောတိ (သျာ။ ကံ။ က။)] အနဇ္ဈာဝုဋ္ဌံ သမဏေန ဝါ ဗြာဟ္မဏေန ဝါ ကေနစိ ဝါ မနုဿဘူတေန။ တံ, ဘန္တေ, ဘဂဝါ ပဌမံ ပရိဘုဉ္ဇတု။ ဘဂဝတာ ပဌမံ ပရိဘုတ္တံ ပစ္ဆာ ကာပိလဝတ္ထဝါ သကျာ ပရိဘုဉ္ဇိဿန္တိ။ တဒဿ ကာပိလဝတ္ထဝါနံ သကျာနံ ဒီဃရတ္တံ ဟိတာယ သုခါယာ’’တိ။ အဓိဝါသေသိ ဘဂဝါ တုဏှီဘာဝေန။ အထ ခေါ ကာပိလဝတ္ထဝါ သကျာ ဘဂဝတော အဓိဝါသနံ ဝိဒိတွာ ဥဋ္ဌာယာသနာ ဘဂဝန္တံ အဘိဝါဒေတွာ ပဒက္ခိဏံ ကတွာ ယေန နဝံ သန္ထာဂါရံ တေနုပသင်္ကမိံသု၊ ဥပသင်္ကမိတွာ သဗ္ဗသန္ထရိံ သန္ထာဂါရံ [သဗ္ဗသန္ထရိံ သန္ထတံ (က။)] သန္ထရိတွာ အာသနာနိ ပညပေတွာ ဥဒကမဏိကံ ဥပဋ္ဌပေတွာ တေလပ္ပဒီပံ အာရောပေတွာ ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိံသု၊ ဥပသင်္ကမိတွာ ဘဂဝန္တံ အဘိဝါဒေတွာ ဧကမန္တံ အဋ္ဌံသု။ ဧကမန္တံ ဌိတာ ခေါ ကာပိလဝတ္ထဝါ သကျာ ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစုံ – ‘‘သဗ္ဗသန္ထရိံ သန္ထတံ, ဘန္တေ, သန္ထာဂါရံ, အာသနာနိ ပညတ္တာနိ, ဥဒကမဏိကော ဥပဋ္ဌာပိတော, တေလပ္ပဒီပေါ အာရောပိတော။ ယဿဒါနိ,
(မ၊၂၊၁၇။)ဘန္တေ, ဘဂဝါ ကာလံ မညတီ’’တိ။ အထ ခေါ ဘဂဝါ နိဝါသေတွာ ပတ္တစီဝရမာဒါယ သဒ္ဓိံ ဘိက္ခုသံဃေန ယေန သန္ထာဂါရံ တေနုပသင်္ကမိ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ ပါဒေ ပက္ခာလေတွာ သန္ထာဂါရံ ပဝိသိတွာ မဇ္ဈိမံ ထမ္ဘံ နိဿာယ ပုရတ္ထာဘိမုခေါ နိသီဒိ။ ဘိက္ခုသံဃောပိ ခေါ ပါဒေ ပက္ခာလေတွာ သန္ထာဂါရံ ပဝိသိတွာ ပစ္ဆိမံ ဘိတ္တိံ နိဿာယ ပုရတ္ထာဘိမုခေါ နိသီဒိ, ဘဂဝန္တံယေဝ ပုရက္ခတွာ။ ကာပိလဝတ္ထဝါပိ ခေါ သကျာ ပါဒေ ပက္ခာလေတွာ သန္ထာဂါရံ ပဝိသိတွာ ပုရတ္ထိမံ ဘိတ္တိံ နိဿာယ ပစ္ဆိမာဘိမုခါ နိသီဒိံသု, ဘဂဝန္တံယေဝ ပုရက္ခတွာ။ အထ ခေါ ဘဂဝါ ကာပိလဝတ္ထဝေ သကျေ ဗဟုဒေဝ ရတ္တိံ ဓမ္မိယာ ကထာယ သန္ဒဿေတွာ သမာဒပေတွာ သမုတ္တေဇေတွာ သမ္ပဟံသေတွာ အာယသ္မန္တံ အာနန္ဒံ အာမန္တေသိ – ‘‘ပဋိဘာတု တံ, အာနန္ဒ, ကာပိလဝတ္ထဝါနံ သကျာနံ သေခေါ ပါဋိပဒေါ [ပဋိပဒေါ (သျာ။ ကံ။ က။)]။ ပိဋ္ဌိ မေ အာဂိလာယတိ၊ တမဟံ အာယမိဿာမီ’’တိ။ ‘‘ဧဝံ, ဘန္တေ’’တိ ခေါ အာယသ္မာ အာနန္ဒော ဘဂဝတော ပစ္စဿောသိ။ အထ ခေါ ဘဂဝါ စတုဂ္ဂုဏံ သံဃာဋိံ ပညာပေတွာ ဒက္ခိဏေန ပဿေန သီဟသေယျံ ကပ္ပေသိ, ပါဒေ ပါဒံ အစ္စာဓာယ, သတော သမ္ပဇာနော, ဥဋ္ဌာနသညံ မနသိ ကရိတွာ။
֍ ဋ္ဌ ၂၃။ အထ ခေါ အာယသ္မာ အာနန္ဒော မဟာနာမံ သက္ကံ အာမန္တေသိ – ‘‘ဣဓ, မဟာနာမ, အရိယသာဝကော သီလသမ္ပန္နော ဟောတိ, ဣန္ဒြိယေသု ဂုတ္တဒွါရော ဟောတိ, ဘောဇနေ မတ္တညူ ဟောတိ, ဇာဂရိယံ အနုယုတ္တော ဟောတိ, သတ္တဟိ သဒ္ဓမ္မေဟိ သမန္နာဂတော ဟောတိ, စတုန္နံ ဈာနာနံ အာဘိစေတသိကာနံ ဒိဋ္ဌဓမ္မသုခဝိဟာရာနံ နိကာမလာဘီ ဟောတိ အကိစ္ဆလာဘီ အကသိရလာဘီ။
֍ ဋ္ဌ ၂၄။ ‘‘ကထဉ္စ, မဟာနာမ, အရိယသာဝကော သီလသမ္ပန္နော ဟောတိ? ဣဓ, မဟာနာမ, အရိယသာဝကော သီလဝါ ဟောတိ, ပါတိမောက္ခသံဝရသံဝုတော ဝိဟရတိ အာစာရဂေါစရသမ္ပန္နော အဏုမတ္တေသု ဝဇ္ဇေသု ဘယဒဿာဝီ, သမာဒါယ သိက္ခတိ သိက္ခာပဒေသု။ ဧဝံ ခေါ, မဟာနာမ, အရိယသာဝကော သီလသမ္ပန္နော ဟောတိ။
‘‘ကထဉ္စ, မဟာနာမ, အရိယသာဝကော ဣန္ဒြိယေသု ဂုတ္တဒွါရော ဟောတိ? ဣဓ, မဟာနာမ, အရိယသာဝကော စက္ခုနာ ရူပံ ဒိသွာ န နိမိတ္တဂ္ဂါဟီ ဟောတိ နာနုဗျဉ္ဇနဂ္ဂါဟီ။ ယတွာဓိကရဏမေနံ စက္ခုန္ဒြိယံ အသံဝုတံ ဝိဟရန္တံ
(မ၊၂၊၁၈။)အဘိဇ္ဈာဒေါမနဿာ ပါပကာ အကုသလာ ဓမ္မာ အနွာဿဝေယျုံ တဿ သံဝရာယ ပဋိပဇ္ဇတိ, ရက္ခတိ စက္ခုန္ဒြိယံ, စက္ခုန္ဒြိယေ သံဝရံ အာပဇ္ဇတိ။ သောတေန သဒ္ဒံ သုတွာ…ပေ… ဃာနေန ဂန္ဓံ ဃာယိတွာ…ပေ… ဇိဝှါယ ရသံ သာယိတွာ…ပေ… ကာယေန ဖောဋ္ဌဗ္ဗံ ဖုသိတွာ…ပေ… မနသာ ဓမ္မံ ဝိညာယ န နိမိတ္တဂ္ဂါဟီ ဟောတိ နာနုဗျဉ္ဇနဂ္ဂါဟီ။ ယတွာဓိကရဏမေနံ မနိန္ဒြိယံ အသံဝုတံ ဝိဟရန္တံ အဘိဇ္ဈာဒေါမနဿာ ပါပကာ အကုသလာ ဓမ္မာ အနွာဿဝေယျုံ တဿ သံဝရာယ ပဋိပဇ္ဇတိ, ရက္ခတိ မနိန္ဒြိယံ, မနိန္ဒြိယေ သံဝရံ အာပဇ္ဇတိ။ ဧဝံ ခေါ, မဟာနာမ, အရိယသာဝကော ဣန္ဒြိယေသု ဂုတ္တဒွါရော ဟောတိ။
‘‘ကထဉ္စ, မဟာနာမ, အရိယသာဝကော ဘောဇနေ မတ္တညူ ဟောတိ? ဣဓ, မဟာနာမ, အရိယသာဝကော ပဋိသင်္ခါ ယောနိသော အာဟာရံ အာဟာရေတိ – ‘နေဝ ဒဝါယ န မဒါယ န မဏ္ဍနာယ န ဝိဘူသနာယ၊ ယာဝဒေဝ ဣမဿ ကာယဿ ဌိတိယာ ယာပနာယ ဝိဟိံသူပရတိယာ ဗြဟ္မစရိယာနုဂ္ဂဟာယ။ ဣတိ ပုရာဏဉ္စ ဝေဒနံ ပဋိဟင်္ခါမိ, နဝဉ္စ ဝေဒနံ န ဥပ္ပါဒေဿာမိ, ယာတြာ စ မေ ဘဝိဿတိ အနဝဇ္ဇတာ စ ဖာသုဝိဟာရော စာ’တိ။ ဧဝံ ခေါ, မဟာနာမ, အရိယသာဝကော ဘောဇနေ မတ္တညူ ဟောတိ။
‘‘ကထဉ္စ, မဟာနာမ, အရိယသာဝကော ဇာဂရိယံ အနုယုတ္တော ဟောတိ? ဣဓ, မဟာနာမ, အရိယသာဝကော ဒိဝသံ စင်္ကမေန နိသဇ္ဇာယ အာဝရဏီယေဟိ ဓမ္မေဟိ စိတ္တံ ပရိသောဓေတိ, ရတ္တိယာ ပဌမံ ယာမံ စင်္ကမေန နိသဇ္ဇာယ အာဝရဏီယေဟိ ဓမ္မေဟိ စိတ္တံ ပရိသောဓေတိ, ရတ္တိယာ မဇ္ဈိမံ ယာမံ ဒက္ခိဏေန ပဿေန သီဟသေယျံ ကပ္ပေတိ, ပါဒေ ပါဒံ အစ္စာဓာယ, သတော သမ္ပဇာနော, ဥဋ္ဌာနသညံ မနသိ ကရိတွာ, ရတ္တိယာ ပစ္ဆိမံ ယာမံ ပစ္စုဋ္ဌာယ စင်္ကမေန နိသဇ္ဇာယ အာဝရဏီယေဟိ ဓမ္မေဟိ စိတ္တံ ပရိသောဓေတိ။ ဧဝံ ခေါ, မဟာနာမ, အရိယသာဝကော ဇာဂရိယံ အနုယုတ္တော ဟောတိ။
֍ ဋ္ဌ ၂၅။ ‘‘ကထဉ္စ, မဟာနာမ, အရိယသာဝကော သတ္တဟိ သဒ္ဓမ္မေဟိ သမန္နာဂတော ဟောတိ? ဣဓ, မဟာနာမ, အရိယသာဝကော သဒ္ဓေါ ဟောတိ, သဒ္ဒဟတိ တထာဂတဿ ဗောဓိံ – ‘ဣတိပိ သော ဘဂဝါ အရဟံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေါ ဝိဇ္ဇာစရဏသမ္ပန္နော သုဂတော လောကဝိဒူ အနုတ္တရော ပုရိသဒမ္မသာရထိ သတ္ထာ ဒေဝမနုဿာနံ ဗုဒ္ဓေါ ဘဂဝါ’တိ။ ဟိရိမာ ဟောတိ, ဟိရီယတိ ကာယဒုစ္စရိတေန ဝစီဒုစ္စရိတေန မနောဒုစ္စရိတေန, ဟိရီယတိ ပါပကာနံ အကုသလာနံ ဓမ္မာနံ သမာပတ္တိယာ။ ဩတ္တပ္ပီ ဟောတိ, ဩတ္တပ္ပတိ
(မ၊၂၊၁၉။)ကာယဒုစ္စရိတေန ဝစီဒုစ္စရိတေန မနောဒုစ္စရိတေန, ဩတ္တပ္ပတိ ပါပကာနံ အကုသလာနံ ဓမ္မာနံ သမာပတ္တိယာ။ ဗဟုဿုတော ဟောတိ သုတဓရော သုတသန္နိစယော။ ယေ တေ ဓမ္မာ အာဒိကလျာဏာ မဇ္ဈေကလျာဏာ ပရိယောသာနကလျာဏာ သာတ္ထာ သဗျဉ္ဇနာ ကေဝလပရိပုဏ္ဏံ ပရိသုဒ္ဓံ ဗြဟ္မစရိယံ အဘိဝဒန္တိ တထာရူပါဿ ဓမ္မာ ဗဟုဿုတာ [ဗဟူ သုတာ (?)] ဟောန္တိ ဓာတာ [ဓတာ (သီ။ သျာ။ ကံ။ ပီ။)] ဝစသာ ပရိစိတာ မနသာနုပေက္ခိတာ ဒိဋ္ဌိယာ သုပ္ပဋိဝိဒ္ဓါ။ အာရဒ္ဓဝီရိယော ဝိဟရတိ အကုသလာနံ ဓမ္မာနံ ပဟာနာယ, ကုသလာနံ ဓမ္မာနံ ဥပသမ္ပဒါယ, ထာမဝါ ဒဠှပရက္ကမော အနိက္ခိတ္တဓုရော ကုသလေသု ဓမ္မေသု။ သတိမာ ဟောတိ, ပရမေန သတိနေပက္ကေန သမန္နာဂတော, စိရကတမ္ပိ စိရဘာသိတမ္ပိ သရိတာ အနုဿရိတာ။ ပညဝါ ဟောတိ, ဥဒယတ္ထဂါမိနိယာ ပညာယ သမန္နာဂတော, အရိယာယ နိဗ္ဗေဓိကာယ သမ္မာ ဒုက္ခက္ခယဂါမိနိယာ။ ဧဝံ ခေါ, မဟာနာမ, အရိယသာဝကော သတ္တဟိ သဒ္ဓမ္မေဟိ သမန္နာဂတော ဟောတိ။
֍ ဋ္ဌ ၂၆။ ‘‘ကထဉ္စ, မဟာနာမ, အရိယသာဝကော စတုန္နံ ဈာနာနံ အာဘိစေတသိကာနံ ဒိဋ္ဌဓမ္မသုခဝိဟာရာနံ နိကာမလာဘီ ဟောတိ အကိစ္ဆလာဘီ အကသိရလာဘီ? ဣဓ, မဟာနာမ, အရိယသာဝကော ဝိဝိစ္စေဝ ကာမေဟိ ဝိဝိစ္စ အကုသလေဟိ ဓမ္မေဟိ, သဝိတက္ကံ သဝိစာရံ ဝိဝေကဇံ ပီတိသုခံ ပဌမံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ၊ ဝိတက္ကဝိစာရာနံ ဝူပသမာ အဇ္ဈတ္တံ သမ္ပသာဒနံ…ပေ… ဒုတိယံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ၊ ပီတိယာ စ ဝိရာဂါ…ပေ… တတိယံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ၊ သုခဿ စ ပဟာနာ ဒုက္ခဿ စ ပဟာနာ ပုဗ္ဗေဝ သောမနဿဒေါမနဿာနံ အတ္ထင်္ဂမာ…ပေ… စတုတ္ထံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ။ ဧဝံ ခေါ, မဟာနာမ, အရိယသာဝကော စတုန္နံ ဈာနာနံ အာဘိစေတသိကာနံ ဒိဋ္ဌဓမ္မသုခဝိဟာရာနံ နိကာမလာဘီ ဟောတိ အကိစ္ဆလာဘီ အကသိရလာဘီ။
֍ ဋ္ဌ ၂၇။ ‘‘ယတော ခေါ, မဟာနာမ, အရိယသာဝကော ဧဝံ သီလသမ္ပန္နော ဟောတိ, ဧဝံ ဣန္ဒြိယေသု ဂုတ္တဒွါရော ဟောတိ, ဧဝံ ဘောဇနေ မတ္တညူ ဟောတိ, ဧဝံ ဇာဂရိယံ အနုယုတ္တော ဟောတိ, ဧဝံ သတ္တဟိ သဒ္ဓမ္မေဟိ သမန္နာဂတော ဟောတိ, ဧဝံ စတုန္နံ ဈာနာနံ အာဘိစေတသိကာနံ ဒိဋ္ဌဓမ္မသုခဝိဟာရာနံ နိကာမလာဘီ ဟောတိ အကိစ္ဆလာဘီ အကသိရလာဘီ, အယံ ဝုစ္စတိ, မဟာနာမ, အရိယသာဝကော သေခေါ ပါဋိပဒေါ
(မ၊၂၊၂၀။)အပုစ္စဏ္ဍတာယ သမာပန္နော, ဘဗ္ဗော အဘိနိဗ္ဘိဒါယ, ဘဗ္ဗော သမ္ဗောဓာယ, ဘဗ္ဗော အနုတ္တရဿ ယောဂက္ခေမဿ အဓိဂမာယ။ သေယျထာပိ, မဟာနာမ, ကုက္ကုဋိယာ အဏ္ဍာနိ အဋ္ဌ ဝါ ဒသ ဝါ ဒွါဒသ ဝါ တာနာဿု ကုက္ကုဋိယာ သမ္မာ အဓိသယိတာနိ သမ္မာ ပရိသေဒိတာနိ သမ္မာ ပရိဘာဝိတာနိ, ကိဉ္စာပိ တဿာ ကုက္ကုဋိယာ န ဧဝံ ဣစ္ဆာ ဥပ္ပဇ္ဇေယျ – ‘အဟော ဝတိမေ ကုက္ကုဋပေါတကာ ပါဒနခသိခါယ ဝါ မုခတုဏ္ဍကေန ဝါ အဏ္ဍကောသံ ပဒါလေတွာ သောတ္ထိနာ အဘိနိဗ္ဘိဇ္ဇေယျု’န္တိ, အထ ခေါ ဘဗ္ဗာဝ တေ ကုက္ကုဋပေါတကာ ပါဒနခသိခါယ ဝါ မုခတုဏ္ဍကေန ဝါ အဏ္ဍကောသံ ပဒါလေတွာ သောတ္ထိနာ အဘိနိဗ္ဘိဇ္ဇိတုံ။ ဧဝမေဝ ခေါ, မဟာနာမ, ယတော အရိယသာဝကော ဧဝံ သီလသမ္ပန္နော ဟောတိ, ဧဝံ ဣန္ဒြိယေသု ဂုတ္တဒွါရော ဟောတိ, ဧဝံ ဘောဇနေ မတ္တညူ ဟောတိ, ဧဝံ ဇာဂရိယံ အနုယုတ္တော ဟောတိ, ဧဝံ သတ္တဟိ သဒ္ဓမ္မေဟိ သမန္နာဂတော ဟောတိ, ဧဝံ စတုန္နံ ဈာနာနံ အာဘိစေတသိကာနံ ဒိဋ္ဌဓမ္မသုခဝိဟာရာနံ နိကာမလာဘီ ဟောတိ အကိစ္ဆလာဘီ အကသိရလာဘီ, အယံ ဝုစ္စတိ, မဟာနာမ, အရိယသာဝကော သေခေါ ပါဋိပဒေါ အပုစ္စဏ္ဍတာယ သမာပန္နော, ဘဗ္ဗော အဘိနိဗ္ဘိဒါယ, ဘဗ္ဗော သမ္ဗောဓာယ, ဘဗ္ဗော အနုတ္တရဿ ယောဂက္ခေမဿ အဓိဂမာယ။
֍ ဋ္ဌ ၂၈။ ‘‘သ ခေါ သော, မဟာနာမ, အရိယသာဝကော ဣမံယေဝ အနုတ္တရံ ဥပေက္ခာသတိပါရိသုဒ္ဓိံ အာဂမ္မ အနေကဝိဟိတံ ပုဗ္ဗေနိဝါသံ အနုဿရတိ, သေယျထိဒံ – ဧကမ္ပိ ဇာတိံ ဒွေပိ ဇာတိယော…ပေ… ဣတိ သာကာရံ သဥဒ္ဒေသံ အနေကဝိဟိတံ ပုဗ္ဗေနိဝါသံ အနုဿရတိ, အယမဿ ပဌမာဘိနိဗ္ဘိဒါ ဟောတိ ကုက္ကုဋစ္ဆာပကဿေဝ အဏ္ဍကောသမှာ။
‘‘သ ခေါ သော, မဟာနာမ, အရိယသာဝကော ဣမံယေ အနုတ္တရံ ဥပေက္ခာသတိပါရိသုဒ္ဓိံ အာဂမ္မ ဒိဗ္ဗေန စက္ခုနာ ဝိသုဒ္ဓေန အတိက္ကန္တမာနုသကေန သတ္တေ ပဿတိ စဝမာနေ ဥပပဇ္ဇမာနေ ဟီနေ ပဏီတေ သုဝဏ္ဏေ ဒုဗ္ဗဏ္ဏေ သုဂတေ ဒုဂ္ဂတေ…ပေ… ယထာကမ္မူပဂေ သတ္တေ ပဇာနာတိ, အယမဿ ဒုတိယာဘိနိဗ္ဘိဒါ ဟောတိ ကုက္ကုဋစ္ဆာပကဿေဝ အဏ္ဍကောသမှာ။
‘‘သ ခေါ သော, မဟာနာမ, အရိယသာဝကော ဣမံယေဝ အနုတ္တရံ ဥပေက္ခာသတိပါရိသုဒ္ဓိံ အာဂမ္မ အာသဝါနံ ခယာ အနာသဝံ စေတောဝိမုတ္တိံ ပညာဝိမုတ္တိံ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတွာ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ, အယမဿ တတိယာဘိနိဗ္ဘိဒါ ဟောတိ ကုက္ကုဋစ္ဆာပကဿေဝ အဏ္ဍကောသမှာ။
(မ၊၂၊၂၁။)֍ ဋ္ဌ ၂၉။ ‘‘ယမ္ပိ [ယမ္ပိ ခေါ (က။)], မဟာနာမ, အရိယသာဝကော သီလသမ္ပန္နော ဟောတိ, ဣဒမ္ပိဿ ဟောတိ စရဏသ္မိံ၊ ယမ္ပိ, မဟာနာမ, အရိယသာဝကော ဣန္ဒြိယေသု ဂုတ္တဒွါရော ဟောတိ, ဣဒမ္ပိဿ ဟောတိ စရဏသ္မိံ၊ ယမ္ပိ, မဟာနာမ, အရိယသာဝကော ဘောဇနေ မတ္တညူ ဟောတိ, ဣဒမ္ပိဿ ဟောတိ စရဏသ္မိံ၊ ယမ္ပိ, မဟာနာမ, အရိယသာဝကော ဇာဂရိယံ အနုယုတ္တော ဟောတိ, ဣဒမ္ပိဿ ဟောတိ စရဏသ္မိံ၊ ယမ္ပိ, မဟာနာမ, အရိယသာဝကော သတ္တဟိ သဒ္ဓမ္မေဟိ သမန္နာဂတော ဟောတိ, ဣဒမ္ပိဿ ဟောတိ စရဏသ္မိံ၊ ယမ္ပိ, မဟာနာမ, အရိယသာဝကော စတုန္နံ ဈာနာနံ အာဘိစေတသိကာနံ ဒိဋ္ဌဓမ္မသုခဝိဟာရာနံ နိကာမလာဘီ ဟောတိ အကိစ္ဆလာဘီ အကသိရလာဘီ, ဣဒမ္ပိဿ ဟောတိ စရဏသ္မိံ။
‘‘ယဉ္စ ခေါ, မဟာနာမ, အရိယသာဝကော အနေကဝိဟိတံ ပုဗ္ဗေနိဝါသံ အနုဿရတိ, သေယျထိဒံ – ဧကမ္ပိ ဇာတိံ ဒွေပိ ဇာတိယော…ပေ… ဣတိ သာကာရံ သဥဒ္ဒေသံ အနေကဝိဟိတံ ပုဗ္ဗေနိဝါသံ အနုဿရတိ, ဣဒမ္ပိဿ ဟောတိ ဝိဇ္ဇာယ၊ ယမ္ပိ, မဟာနာမ, အရိယသာဝကော ဒိဗ္ဗေန စက္ခုနာ ဝိသုဒ္ဓေန အတိက္ကန္တမာနုသကေန သတ္တေ ပဿတိ စဝမာနေ ဥပပဇ္ဇမာနေ ဟီနေ ပဏီတေ သုဝဏ္ဏေ ဒုဗ္ဗဏ္ဏေ သုဂတေ ဒုဂ္ဂတေ…ပေ… ယထာကမ္မူပဂေ သတ္တေ ပဇာနာတိ, ဣဒမ္ပိဿ ဟောတိ ဝိဇ္ဇာယ။ ယမ္ပိ, မဟာနာမ, အရိယသာဝကော အာသဝါနံ ခယာ အနာသဝံ စေတောဝိမုတ္တိံ ပညာဝိမုတ္တိံ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတွာ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ, ဣဒမ္ပိဿ ဟောတိ ဝိဇ္ဇာယ။
‘‘အယံ ဝုစ္စတိ, မဟာနာမ, အရိယသာဝကော ဝိဇ္ဇာသမ္ပန္နော ဣတိပိ စရဏသမ္ပန္နော ဣတိပိ ဝိဇ္ဇာစရဏသမ္ပန္နော ဣတိပိ။
֍ ဋ္ဌ ၃၀။ ‘‘ဗြဟ္မုနာပေသာ, မဟာနာမ, သနင်္ကုမာရေန ဂါထာ ဘာသိတာ –
‘ခတ္တိယော သေဋ္ဌော ဇနေတသ္မိံ, ယေ ဂေါတ္တပဋိသာရိနော၊
ဝိဇ္ဇာစရဏသမ္ပန္နော, သော သေဋ္ဌော ဒေဝမာနုသေ’တိ။
‘‘သာ ခေါ ပနေသာ, မဟာနာမ, ဗြဟ္မုနာ သနင်္ကုမာရေန ဂါထာ သုဂီတာ နော ဒုဂ္ဂီတာ, သုဘာသိတာ နော ဒုဗ္ဘာသိတာ, အတ္ထသံဟိတာ နော အနတ္ထသံဟိတာ, အနုမတာ ဘဂဝတာ’’တိ။
(မ၊၂၊၂၂။)အထ ခေါ ဘဂဝါ ဥဋ္ဌဟိတွာ အာယသ္မန္တံ အာနန္ဒံ အာမန္တေသိ – ‘‘သာဓု သာဓု, အာနန္ဒ, သာဓု ခေါ တွံ, အာနန္ဒ, ကာပိလဝတ္ထဝါနံ သကျာနံ သေခံ ပါဋိပဒံ အဘာသီ’’တိ။
ဣဒမဝေါစာယသ္မာ အာနန္ဒော။ သမနုညော သတ္ထာ အဟောသိ။ အတ္တမနာ ကာပိလဝတ္ထဝါ သကျာ အာယသ္မတော အာနန္ဒဿ ဘာသိတံ အဘိနန္ဒုန္တိ။
သေခသုတ္တံ နိဋ္ဌိတံ တတိယံ။
၄။ ပေါတလိယသုတ္တံ
֍ ဋ္ဌ ၃၁။ ဧဝံ မေ သုတံ – ဧကံ သမယံ ဘဂဝါ အင်္ဂုတ္တရာပေသု ဝိဟရတိ အာပဏံ နာမ အင်္ဂုတ္တရာပါနံ နိဂမော။ အထ ခေါ ဘဂဝါ ပုဗ္ဗဏှသမယံ နိဝါသေတွာ ပတ္တစီဝရမာဒါယ အာပဏံ ပိဏ္ဍာယ ပါဝိသိ။ အာပဏေ ပိဏ္ဍာယ စရိတွာ ပစ္ဆာဘတ္တံ ပိဏ္ဍပါတပဋိက္ကန္တော ယေနညတရော ဝနသဏ္ဍော တေနုပသင်္ကမိ ဒိဝါဝိဟာရာယ။ တံ ဝနသဏ္ဍံ အဇ္ဈောဂါဟေတွာ [အဇ္ဈောဂဟေတွာ (သီ။ သျာ။ ကံ။), အဇ္ဈောဂါဟိတွာ (ပီ။ က။)] အညတရသ္မိံ ရုက္ခမူလေ ဒိဝါဝိဟာရံ နိသီဒိ။ ပေါတလိယောပိ ခေါ ဂဟပတိ သမ္ပန္နနိဝါသနပါဝုရဏော [ပါပုရဏော (သီ။ သျာ။ ကံ။)] ဆတ္တုပါဟနာဟိ [ဆတ္တုပါဟနော (က။)] ဇင်္ဃာဝိဟာရံ အနုစင်္ကမမာနော အနုဝိစရမာနော ယေန သော ဝနသဏ္ဍော တေနုပသင်္ကမိ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ တံ ဝနသဏ္ဍံ အဇ္ဈောဂါဟေတွာ ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ ဘဂဝတာ သဒ္ဓိံ သမ္မောဒိ။ သမ္မောဒနီယံ ကထံ သာရဏီယံ ဝီတိသာရေတွာ ဧကမန္တံ အဋ္ဌာသိ။ ဧကမန္တံ ဌိတံ ခေါ ပေါတလိယံ ဂဟပတိံ ဘဂဝါ ဧတဒဝေါစ – ‘‘သံဝိဇ္ဇန္တိ ခေါ, ဂဟပတိ, အာသနာနိ၊ သစေ အာကင်္ခသိ နိသီဒါ’’တိ။ ဧဝံ ဝုတ္တေ, ပေါတလိယော ဂဟပတိ ‘‘ဂဟပတိဝါဒေန မံ သမဏော ဂေါတမော သမုဒါစရတီ’’တိ ကုပိတော အနတ္တမနော တုဏှီ အဟောသိ။ ဒုတိယမ္ပိ ခေါ ဘဂဝါ…ပေ… တတိယမ္ပိ ခေါ ဘဂဝါ ပေါတလိယံ ဂဟပတိံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘သံဝိဇ္ဇန္တိ ခေါ, ဂဟပတိ, အာသနာနိ၊ သစေ အာကင်္ခသိ နိသီဒါ’’တိ။ ‘‘ဧဝံ ဝုတ္တေ, ပေါတလိယော ဂဟပတိ ဂဟပတိဝါဒေန မံ သမဏော ဂေါတမော သမုဒါစရတီ’’တိ ကုပိတော အနတ္တမနော ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘တယိဒံ, ဘော ဂေါတမ, နစ္ဆန္နံ, တယိဒံ နပ္ပတိရူပံ, ယံ မံ တွံ ဂဟပတိဝါဒေန သမုဒါစရသီ’’တိ။ ‘‘တေ ဟိ တေ, ဂဟပတိ, အာကာရာ, တေ
(မ၊၂၊၂၃။)လိင်္ဂါ, တေ နိမိတ္တာ ယထာ တံ ဂဟပတိဿာ’’တိ။ ‘‘တထာ ဟိ ပန မေ, ဘော ဂေါတမ, သဗ္ဗေ ကမ္မန္တာ ပဋိက္ခိတ္တာ, သဗ္ဗေ ဝေါဟာရာ သမုစ္ဆိန္နာ’’တိ။ ‘‘ယထာ ကထံ ပန တေ, ဂဟပတိ, သဗ္ဗေ ကမ္မန္တာ ပဋိက္ခိတ္တာ, သဗ္ဗေ ဝေါဟာရာ သမုစ္ဆိန္နာ’’တိ? ‘‘ဣဓ မေ, ဘော ဂေါတမ, ယံ အဟောသိ ဓနံ ဝါ ဓညံ ဝါ ရဇတံ ဝါ ဇာတရူပံ ဝါ သဗ္ဗံ တံ ပုတ္တာနံ ဒါယဇ္ဇံ နိယျာတံ, တတ္ထာဟံ အနောဝါဒီ အနုပဝါဒီ ဃာသစ္ဆာဒနပရမော ဝိဟရာမိ။ ဧဝံ ခေါ မေ [ဧဝဉ္စ မေ (သျာ။), ဧဝံ မေ (က။)], ဘော ဂေါတမ, သဗ္ဗေ ကမ္မန္တာ ပဋိက္ခိတ္တာ, သဗ္ဗေ ဝေါဟာရာ သမုစ္ဆိန္နာ’’တိ။ ‘‘အညထာ ခေါ တွံ, ဂဟပတိ, ဝေါဟာရသမုစ္ဆေဒံ ဝဒသိ, အညထာ စ ပန အရိယဿ ဝိနယေ ဝေါဟာရသမုစ္ဆေဒေါ ဟောတီ’’တိ။ ‘‘ယထာ ကထံ ပန, ဘန္တေ, အရိယဿ ဝိနယေ ဝေါဟာရသမုစ္ဆေဒေါ ဟောတိ? သာဓု မေ, ဘန္တေ, ဘဂဝါ တထာ ဓမ္မံ ဒေသေတု ယထာ အရိယဿ ဝိနယေ ဝေါဟာရသမုစ္ဆေဒေါ ဟောတီ’’တိ။ ‘‘တေန ဟိ, ဂဟပတိ, သုဏာဟိ, သာဓုကံ မနသိ ကရောဟိ, ဘာသိဿာမီ’’တိ။ ‘‘ဧဝံ, ဘန္တေ’’တိ ခေါ ပေါတလိယော ဂဟပတိ ဘဂဝတော ပစ္စဿောသိ။
֍ ဋ္ဌ ၃၂။ ဘဂဝါ ဧတဒဝေါစ – ‘‘အဋ္ဌ ခေါ ဣမေ, ဂဟပတိ, ဓမ္မာ အရိယဿ ဝိနယေ ဝေါဟာရသမုစ္ဆေဒါယ သံဝတ္တန္တိ။ ကတမေ အဋ္ဌ? အပါဏာတိပါတံ နိဿာယ ပါဏာတိပါတော ပဟာတဗ္ဗော၊ ဒိန္နာဒါနံ နိဿာယ အဒိန္နာဒါနံ ပဟာတဗ္ဗံ၊ သစ္စဝါစံ [သစ္စံ ဝါစံ (သျာ။)] နိဿာယ မုသာဝါဒေါ ပဟာတဗ္ဗော၊ အပိသုဏံ ဝါစံ နိဿာယ ပိသုဏာ ဝါစာ ပဟာတဗ္ဗာ၊ အဂိဒ္ဓိလောဘံ နိဿာယ ဂိဒ္ဓိလောဘော ပဟာတဗ္ဗော၊ အနိန္ဒာရောသံ နိဿာယ နိန္ဒာရောသော ပဟာတဗ္ဗော၊ အက္ကောဓူပါယာသံ နိဿာယ ကောဓူပါယာသော ပဟာတဗ္ဗော၊ အနတိမာနံ နိဿာယ အတိမာနော ပဟာတဗ္ဗော။ ဣမေ ခေါ, ဂဟပတိ, အဋ္ဌ ဓမ္မာ သံခိတ္တေန ဝုတ္တာ, ဝိတ္ထာရေန အဝိဘတ္တာ, အရိယဿ ဝိနယေ ဝေါဟာရသမုစ္ဆေဒါယ သံဝတ္တန္တီ’’တိ။ ‘‘ယေ မေ [ယေ မေ ပန (သျာ။ က။)], ဘန္တေ, ဘဂဝတာ အဋ္ဌ ဓမ္မာ သံခိတ္တေန ဝုတ္တာ, ဝိတ္ထာရေန အဝိဘတ္တာ, အရိယဿ ဝိနယေ ဝေါဟာရသမုစ္ဆေဒါယ သံဝတ္တန္တိ, သာဓု မေ, ဘန္တေ, ဘဂဝါ ဣမေ အဋ္ဌ ဓမ္မေ ဝိတ္ထာရေန [ဝိတ္ထာရေတွာ (က။)] ဝိဘဇတု အနုကမ္ပံ ဥပါဒါယာ’’တိ။ ‘‘တေန ဟိ, ဂဟပတိ, သုဏာဟိ, သာဓုကံ မနသိ ကရောဟိ, ဘာသိဿာမီ’’တိ။ ‘‘ဧဝံ, ဘန္တေ’’တိ ခေါ ပေါတလိယော ဂဟပတိ ဘဂဝတော ပစ္စဿောသိ။ ဘဂဝါ ဧတဒဝေါစ –
(မ၊၂၊၂၄။)֍ ဋ္ဌ ၃၃။ ‘‘‘အပါဏာတိပါတံ နိဿာယ ပါဏာတိပါတော ပဟာတဗ္ဗော’တိ ဣတိ ခေါ ပနေတံ ဝုတ္တံ ကိဉ္စေတံ ပဋိစ္စ ဝုတ္တံ? ဣဓ, ဂဟပတိ, အရိယသာဝကော ဣတိ ပဋိသဉ္စိက္ခတိ – ‘ယေသံ ခေါ အဟံ သံယောဇနာနံ ဟေတု ပါဏာတိပါတီ အဿံ, တေသာဟံ သံယောဇနာနံ ပဟာနာယ သမုစ္ဆေဒါယ ပဋိပန္နော။ အဟဉ္စေဝ [အဟဉ္စေ (?)] ခေါ ပန ပါဏာတိပါတီ အဿံ, အတ္တာပိ မံ ဥပဝဒေယျ ပါဏာတိပါတပစ္စယာ, အနုဝိစ္စာပိ မံ ဝိညူ [အနုဝိစ္စ ဝိညူ (သီ။ သျာ။ ပီ။)] ဂရဟေယျုံ ပါဏာတိပါတပစ္စယာ, ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ ဒုဂ္ဂတိ ပါဋိကင်္ခါ ပါဏာတိပါတပစ္စယာ။ ဧတဒေဝ ခေါ ပန သံယောဇနံ ဧတံ နီဝရဏံ ယဒိဒံ ပါဏာတိပါတော။ ယေ စ ပါဏာတိပါတပစ္စယာ ဥပ္ပဇ္ဇေယျုံ အာသဝါ ဝိဃာတပရိဠာဟာ, ပါဏာတိပါတာ ပဋိဝိရတဿ ဧဝံသ တေ အာသဝါ ဝိဃာတပရိဠာဟာ န ဟောန္တိ’။ ‘အပါဏာတိပါတံ နိဿာယ ပါဏာတိပါတော ပဟာတဗ္ဗော’တိ – ဣတိ ယန္တံ ဝုတ္တံ ဣဒမေတံ ပဋိစ္စ ဝုတ္တံ။
֍ ဋ္ဌ ၃၄။ ‘‘‘ဒိန္နာဒါနံ နိဿာယ အဒိန္နာဒါနံ ပဟာတဗ္ဗ’န္တိ ဣတိ ခေါ ပနေတံ ဝုတ္တံ, ကိဉ္စေတံ ပဋိစ္စ ဝုတ္တံ? ဣဓ, ဂဟပတိ, အရိယသာဝကော ဣတိ ပဋိသဉ္စိက္ခတိ – ‘ယေသံ ခေါ အဟံ သံယောဇနာနံ ဟေတု အဒိန္နာဒါယီ အဿံ, တေသာဟံ သံယောဇနာနံ ပဟာနာယ သမုစ္ဆေဒါယ ပဋိပန္နော။ အဟဉ္စေဝ ခေါ ပန အဒိန္နာဒါယီ အဿံ, အတ္တာပိ မံ ဥပဝဒေယျ အဒိန္နာဒါနပစ္စယာ, အနုဝိစ္စာပိ မံ ဝိညူ ဂရဟေယျုံ အဒိန္နာဒါနပစ္စယာ, ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ ဒုဂ္ဂတိ ပါဋိကင်္ခါ အဒိန္နာဒါနပစ္စယာ။ ဧတဒေဝ ခေါ ပန သံယောဇနံ ဧတံ နီဝရဏံ ယဒိဒံ အဒိန္နာဒါနံ။ ယေ စ အဒိန္နာဒါနပစ္စယာ ဥပ္ပဇ္ဇေယျုံ အာသဝါ ဝိဃာတပရိဠာဟာ အဒိန္နာဒါနာ ပဋိဝိရတဿ ဧဝံသ တေ အာသဝါ ဝိဃာတပရိဠာဟာ န ဟောန္တိ’။ ‘ဒိန္နာဒါနံ နိဿာယ အဒိန္နာဒါနံ ပဟာတဗ္ဗ’န္တိ – ဣတိ ယန္တံ ဝုတ္တံ ဣဒမေတံ ပဋိစ္စ ဝုတ္တံ။
֍ ဋ္ဌ ၃၅။ ‘‘‘သစ္စဝါစံ နိဿာယ မုသာဝါဒေါ ပဟာတဗ္ဗော’တိ ဣတိ ခေါ ပနေတံ ဝုတ္တံ ကိဉ္စေတံ ပဋိစ္စ ဝုတ္တံ? ဣဓ, ဂဟပတိ, အရိယသာဝကော ဣတိ ပဋိသဉ္စိက္ခတိ – ‘ယေသံ ခေါ အဟံ သံယောဇနာနံ ဟေတု မုသာဝါဒီ အဿံ, တေသာဟံ သံယောဇနာနံ ပဟာနာယ သမုစ္ဆေဒါယ ပဋိပန္နော။ အဟဉ္စေဝ ခေါ ပန မုသာဝါဒီ အဿံ, အတ္တာပိ မံ ဥပဝဒေယျ မုသာဝါဒပစ္စယာ, အနုဝိစ္စာပိ မံ ဝိညူ ဂရဟေယျုံ မုသာဝါဒပစ္စယာ, ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ ဒုဂ္ဂတိ ပါဋိကင်္ခါ မုသာဝါဒပစ္စယာ။ ဧတဒေဝ ခေါ ပန သံယောဇနံ ဧတံ နီဝရဏံ
(မ၊၂၊၂၅။)ယဒိဒံ မုသာဝါဒေါ။ ယေ စ မုသာဝါဒပစ္စယာ ဥပ္ပဇ္ဇေယျုံ အာသဝါ ဝိဃာတပရိဠာဟာ, မုသာဝါဒါ ပဋိဝိရတဿ ဧဝံသ တေ အာသဝါ ဝိဃာတပရိဠာဟာ န ဟောန္တိ’။ ‘သစ္စဝါစံ နိဿာယ မုသာဝါဒေါ ပဟာတဗ္ဗော’တိ – ဣတိ ယန္တံ ဝုတ္တံ ဣဒမေတံ ပဋိစ္စ ဝုတ္တံ။
֍ ဋ္ဌ ၃၆။ ‘‘‘အပိသုဏံ ဝါစံ နိဿာယ ပိသုဏာ ဝါစာ ပဟာတဗ္ဗာ’တိ ဣတိ ခေါ ပနေတံ ဝုတ္တံ ကိဉ္စေတံ ပဋိစ္စ ဝုတ္တံ? ဣဓ, ဂဟပတိ, အရိယသာဝကော ဣတိ ပဋိသဉ္စိက္ခတိ – ‘ယေသံ ခေါ အဟံ သံယောဇနာနံ ဟေတု ပိသုဏဝါစော အဿံ, တေသာဟံ သံယောဇနာနံ ပဟာနာယ သမုစ္ဆေဒါယ ပဋိပန္နော။ အဟဉ္စေဝ ခေါ ပန ပိသုဏဝါစော အဿံ, အတ္တာပိ မံ ဥပဝဒေယျ ပိသုဏဝါစာပစ္စယာ, အနုဝိစ္စာပိ မံ ဝိညူ ဂရဟေယျုံ ပိသုဏဝါစာပစ္စယာ, ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ ဒုဂ္ဂတိ ပါဋိကင်္ခါ ပိသုဏဝါစာပစ္စယာ။ ဧတဒေဝ ခေါ ပန သံယောဇနံ ဧတံ နီဝရဏံ ယဒိဒံ ပိသုဏာ ဝါစာ။ ယေ စ ပိသုဏဝါစာပစ္စယာ ဥပ္ပဇ္ဇေယျုံ အာသဝါ ဝိဃာတပရိဠာဟာ, ပိသုဏာယ ဝါစာယ ပဋိဝိရတဿ ဧဝံသ တေ အာသဝါ ဝိဃာတပရိဠာဟာ န ဟောန္တိ’။ ‘အပိသုဏံ ဝါစံ နိဿာယ ပိသုဏာ ဝါစာ ပဟာတဗ္ဗာ’တိ – ဣတိ ယန္တံ ဝုတ္တံ ဣဒမေတံ ပဋိစ္စ ဝုတ္တံ။
֍ ဋ္ဌ ၃၇။ ‘‘‘အဂိဒ္ဓိလောဘံ နိဿာယ ဂိဒ္ဓိလောဘော ပဟာတဗ္ဗော’တိ ဣတိ ခေါ ပနေတံ ဝုတ္တံ, ကိဉ္စေတံ ပဋိစ္စ ဝုတ္တံ? ဣဓ, ဂဟပတိ, အရိယသာဝကော ဣတိ ပဋိသဉ္စိက္ခတိ – ‘ယေသံ ခေါ အဟံ သံယောဇနာနံ ဟေတု ဂိဒ္ဓိလောဘီ အဿံ, တေသာဟံ သံယောဇနာနံ ပဟာနာယ သမုစ္ဆေဒါယ ပဋိပန္နော။ အဟဉ္စေဝ ခေါ ပန ဂိဒ္ဓိလောဘီ အဿံ, အတ္တာပိ မံ ဥပဝဒေယျ ဂိဒ္ဓိလောဘပစ္စယာ, အနုဝိစ္စာပိ မံ ဝိညူ ဂရဟေယျုံ ဂိဒ္ဓိလောဘပစ္စယာ, ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ ဒုဂ္ဂတိ ပါဋိကင်္ခါ ဂိဒ္ဓိလောဘပစ္စယာ။ ဧတဒေဝ ခေါ ပန သံယောဇနံ ဧတံ နီဝရဏံ ယဒိဒံ ဂိဒ္ဓိလောဘော။ ယေ စ ဂိဒ္ဓိလောဘပစ္စယာ ဥပ္ပဇ္ဇေယျုံ အာသဝါ ဝိဃာတပရိဠာဟာ, ဂိဒ္ဓိလောဘာ ပဋိဝိရတဿ ဧဝံသ တေ အာသဝါ ဝိဃာတပရိဠာဟာ န ဟောန္တိ’။ ‘အဂိဒ္ဓိလောဘံ နိဿာယ ဂိဒ္ဓိလောဘော ပဟာတဗ္ဗော’တိ – ဣတိ ယန္တံ ဝုတ္တံ ဣဒမေတံ ပဋိစ္စ ဝုတ္တံ။
֍ ဋ္ဌ ၃၈။ ‘‘‘အနိန္ဒာရောသံ နိဿာယ နိန္ဒာရောသော ပဟာတဗ္ဗော’တိ ဣတိ ခေါ ပနေတံ ဝုတ္တံ, ကိဉ္စေတံ ပဋိစ္စ ဝုတ္တံ? ဣဓ, ဂဟပတိ, အရိယသာဝကော ဣတိ ပဋိသဉ္စိက္ခတိ – ‘ယေသံ ခေါ အဟံ သံယောဇနာနံ ဟေတု နိန္ဒာရောသီ အဿံ,
(မ၊၂၊၂၆။)တေသာဟံ သံယောဇနာနံ ပဟာနာယ သမုစ္ဆေဒါယ ပဋိပန္နော။ အဟဉ္စေဝ ခေါ ပန နိန္ဒာရောသီ အဿံ, အတ္တာပိ မံ ဥပဝဒေယျ နိန္ဒာရောသပစ္စယာ, အနုဝိစ္စာပိ မံ ဝိညူ ဂရဟေယျုံ နိန္ဒာရောသပစ္စယာ, ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ ဒုဂ္ဂတိ ပါဋိကင်္ခါ နိန္ဒာရောသပစ္စယာ။ ဧတဒေဝ ခေါ ပန သံယောဇနံ ဧတံ နီဝရဏံ ယဒိဒံ နိန္ဒာရောသော။ ယေ စ နိန္ဒာရောသပစ္စယာ ဥပ္ပဇ္ဇေယျုံ အာသဝါ ဝိဃာတပရိဠာဟာ, အနိန္ဒာရောသိဿ ဧဝံသ တေ အာသဝါ ဝိဃာတပရိဠာဟာ န ဟောန္တိ’။ ‘အနိန္ဒာရောသံ နိဿာယ နိန္ဒာရောသော ပဟာတဗ္ဗော’တိ – ဣတိ ယန္တံ ဝုတ္တံ ဣဒမေတံ ပဋိစ္စ ဝုတ္တံ။
֍ ဋ္ဌ ၃၉။ ‘‘‘အက္ကောဓူပါယာသံ နိဿာယ ကောဓူပါယာသော ပဟာတဗ္ဗော’တိ ဣတိ ခေါ ပနေတံ ဝုတ္တံ, ကိဉ္စေတံ ပဋိစ္စ ဝုတ္တံ? ဣဓ, ဂဟပတိ, အရိယသာဝကော ဣတိ ပဋိသဉ္စိက္ခတိ – ‘ယေသံ ခေါ အဟံ သံယောဇနာနံ ဟေတု ကောဓူပါယာသီ အဿံ, တေသာဟံ သံယောဇနာနံ ပဟာနာယ သမုစ္ဆေဒါယ ပဋိပန္နော။ အဟဉ္စေဝ ခေါ ပန ကောဓူပါယာသီ အဿံ, အတ္တာပိ မံ ဥပဝဒေယျ ကောဓူပါယာသပစ္စယာ, အနုဝိစ္စာပိ မံ ဝိညူ ဂရဟေယျုံ ကောဓူပါယာသပစ္စယာ, ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ ဒုဂ္ဂတိ ပါဋိကင်္ခါ ကောဓူပါယာသပစ္စယာ။ ဧတဒေဝ ခေါ ပန သံယောဇနံ ဧတံ နီဝရဏံ ယဒိဒံ ကောဓူပါယာသော။ ယေ စ ကောဓူပါယာသပစ္စယာ ဥပ္ပဇ္ဇေယျုံ အာသဝါ ဝိဃာတပရိဠာဟာ, အက္ကောဓူပါယာသိဿ ဧဝံသ တေ အာသဝါ ဝိဃာတပရိဠာဟာ န ဟောန္တိ’။ ‘အက္ကောဓူပါယာသံ နိဿာယ ကောဓူပါယာသော ပဟာတဗ္ဗော’တိ – ဣတိ ယန္တံ ဝုတ္တံ ဣဒမေတံ ပဋိစ္စ ဝုတ္တံ။
֍ ဋ္ဌ ၄၀။ ‘‘‘အနတိမာနံ နိဿာယ အတိမာနော ပဟာတဗ္ဗော’တိ ဣတိ ခေါ ပနေတံ ဝုတ္တံ, ကိဉ္စေတံ ပဋိစ္စ ဝုတ္တံ? ဣဓ, ဂဟပတိ, အရိယသာဝကော ဣတိ ပဋိသဉ္စိက္ခတိ – ‘ယေသံ ခေါ အဟံ သံယောဇနာနံ ဟေတု အတိမာနီ အဿံ, တေသာဟံ သံယောဇနာနံ ပဟာနာယ သမုစ္ဆေဒါယ ပဋိပန္နော။ အဟဉ္စေဝ ခေါ ပန အတိမာနီ အဿံ, အတ္တာပိ မံ ဥပဝဒေယျ အတိမာနပစ္စယာ, အနုဝိစ္စာပိ မံ ဝိညူ ဂရဟေယျုံ အတိမာနပစ္စယာ, ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ ဒုဂ္ဂတိ ပါဋိကင်္ခါ အတိမာနပစ္စယာ။ ဧတဒေဝ ခေါ ပန သံယောဇနံ ဧတံ နီဝရဏံ ယဒိဒံ အတိမာနော။ ယေ စ အတိမာနပစ္စယာ ဥပ္ပဇ္ဇေယျုံ အာသဝါ ဝိဃာတပရိဠာဟာ, အနတိမာနိဿ ဧဝံသ တေ အာသဝါ ဝိဃာတပရိဠာဟာ န ဟောန္တိ’။ ‘အနတိမာနံ နိဿာယ အတိမာနော ပဟာတဗ္ဗော’တိ – ဣတိ ယန္တံ ဝုတ္တံ ဣဒမေတံ ပဋိစ္စ ဝုတ္တံ။
(မ၊၂၊၂၇။)֍ ဋ္ဌ ၄၁။ ‘‘ဣမေ ခေါ, ဂဟပတိ, အဋ္ဌ ဓမ္မာ သံခိတ္တေန ဝုတ္တာ, ဝိတ္ထာရေန ဝိဘတ္တာ [အဝိဘတ္တာ (သျာ။ က။)], ယေ အရိယဿ ဝိနယေ ဝေါဟာရသမုစ္ဆေဒါယ သံဝတ္တန္တိ၊ န တွေဝ တာဝ အရိယဿ ဝိနယေ သဗ္ဗေန သဗ္ဗံ သဗ္ဗထာ သဗ္ဗံ ဝေါဟာရသမုစ္ဆေဒေါ ဟောတီ’’တိ။
‘‘ယထာ ကထံ ပန, ဘန္တေ, အရိယဿ ဝိနယေ သဗ္ဗေန သဗ္ဗံ သဗ္ဗထာ သဗ္ဗံ ဝေါဟာရသမုစ္ဆေဒေါ ဟောတိ? သာဓု မေ, ဘန္တေ, ဘဂဝါ တထာ ဓမ္မံ ဒေသေတု ယထာ အရိယဿ ဝိနယေ သဗ္ဗေန သဗ္ဗံ သဗ္ဗထာ သဗ္ဗံ ဝေါဟာရသမုစ္ဆေဒေါ ဟောတီ’’တိ။ ‘‘တေန ဟိ, ဂဟပတိ, သုဏာဟိ, သာဓုကံ မနသိ ကရောဟိ, ဘာသိဿာမီ’’တိ။ ‘‘ဧဝံ, ဘန္တေ’’တိ ခေါ ပေါတလိယော ဂဟပတိ ဘဂဝတော ပစ္စဿောသိ။ ဘဂဝါ ဧတဒဝေါစ –
ကာမာဒီနဝကထာ
֍ ဋ္ဌ ၄၂။ ‘‘သေယျထာပိ, ဂဟပတိ, ကုက္ကုရော ဇိဃစ္ဆာဒုဗ္ဗလျပရေတော ဂေါဃာတကသူနံ ပစ္စုပဋ္ဌိတော အဿ။ တမေနံ ဒက္ခော ဂေါဃာတကော ဝါ ဂေါဃာတကန္တေဝါသီ ဝါ အဋ္ဌိကင်္ကလံ သုနိက္ကန္တံ နိက္ကန္တံ နိမ္မံသံ လောဟိတမက္ခိတံ ဥပသုမ္ဘေယျ [ဥပစ္ဆုဘေယျ (သီ။ ပီ။), ဥပစ္ဆူဘေယျ (သျာ။ ကံ။), ဥပစ္စုမ္ဘေယျ (က။)]။ တံ ကိံ မညသိ, ဂဟပတိ, အပိ နု ခေါ သော ကုက္ကုရော အမုံ အဋ္ဌိကင်္ကလံ သုနိက္ကန္တံ နိက္ကန္တံ နိမ္မံသံ လောဟိတမက္ခိတံ ပလေဟန္တော ဇိဃစ္ဆာဒုဗ္ဗလျံ ပဋိဝိနေယျာ’’တိ? ‘‘နော ဟေတံ, ဘန္တေ’’။ ‘‘တံ ကိဿ ဟေတု’’။ ‘‘အဒုဉှိ, ဘန္တေ, အဋ္ဌိကင်္ကလံ သုနိက္ကန္တံ နိက္ကန္တံ နိမ္မံသံ လောဟိတမက္ခိတံ။ ယာဝဒေဝ ပန သော ကုက္ကုရော ကိလမထဿ ဝိဃာတဿ ဘာဂီ အဿာတိ။ ဧဝမေဝ ခေါ, ဂဟပတိ, အရိယသာဝကော ဣတိ ပဋိသဉ္စိက္ခတိ – ‘အဋ္ဌိကင်္ကလူပမာ ကာမာ ဝုတ္တာ ဘဂဝတာ ဗဟုဒုက္ခာ ဗဟုပါယာသာ [ဗဟူပါယာသာ (သီ။ သျာ။ ကံ။ ပီ။)], အာဒီနဝေါ ဧတ္ထ ဘိယျော’တိ။ ဧဝမေတံ ယထာဘူတံ သမ္မပ္ပညာယ ဒိသွာ ယာယံ ဥပေက္ခာ နာနတ္တာ နာနတ္တသိတာ တံ အဘိနိဝဇ္ဇေတွာ, ယာယံ ဥပေက္ခာ ဧကတ္တာ ဧကတ္တသိတာ ယတ္ထ သဗ္ဗသော လောကာမိသူပါဒါနာ အပရိသေသာ နိရုဇ္ဈန္တိ တမေဝူပေက္ခံ ဘာဝေတိ။
֍ ဋ္ဌ ၄၃။ ‘‘သေယျထာပိ, ဂဟပတိ, ဂိဇ္ဈော ဝါ ကင်္ကော ဝါ ကုလလော ဝါ မံသပေသိံ အာဒါယ ဥဍ္ဍီယေယျ [ဥဍ္ဍယေယျ (သျာ။ ပီ။)]။ တမေနံ ဂိဇ္ဈာပိ ကင်္ကာပိ ကုလလာပိ
(မ၊၂၊၂၈။)အနုပတိတွာ အနုပတိတွာ ဝိတစ္ဆေယျုံ ဝိဿဇ္ဇေယျုံ [ဝိရာဇေယျုံ (သီ။ သျာ။ ကံ။ ပီ။)]။ တံ ကိံ မညသိ, ဂဟပတိ, သစေ သော ဂိဇ္ဈော ဝါ ကင်္ကော ဝါ ကုလလော ဝါ တံ မံသပေသိံ န ခိပ္ပမေဝ ပဋိနိဿဇ္ဇေယျ, သော တတောနိဒါနံ မရဏံ ဝါ နိဂစ္ဆေယျ မရဏမတ္တံ ဝါ ဒုက္ခ’’န္တိ? ‘‘ဧဝံ, ဘန္တေ’’။ ‘‘ဧဝမေဝ ခေါ, ဂဟပတိ, အရိယသာဝကော ဣတိ ပဋိသဉ္စိက္ခတိ – ‘မံသပေသူပမာ ကာမာ ဝုတ္တာ ဘဂဝတာ ဗဟုဒုက္ခာ ဗဟုပါယာသာ, အာဒီနဝေါ ဧတ္ထ ဘိယျော’တိ။ ဧဝမေတံ ယထာဘူတံ သမ္မပ္ပညာယ ဒိသွာ ယာယံ ဥပေက္ခာ နာနတ္တာ နာနတ္တသိတာ တံ အဘိနိဝဇ္ဇေတွာ ယာယံ ဥပေက္ခာ ဧကတ္တာ ဧကတ္တသိတာ ယတ္ထ သဗ္ဗသော လောကာမိသူပါဒါနာ အပရိသေသာ နိရုဇ္ဈန္တိ တမေဝူပေက္ခံ ဘာဝေတိ။
֍ ဋ္ဌ ၄၄။ ‘‘သေယျထာပိ, ဂဟပတိ, ပုရိသော အာဒိတ္တံ တိဏုက္ကံ အာဒါယ ပဋိဝါတံ ဂစ္ဆေယျ။ တံ ကိံ မညသိ, ဂဟပတိ, သစေ သော ပုရိသော တံ အာဒိတ္တံ တိဏုက္ကံ န ခိပ္ပမေဝ ပဋိနိဿဇ္ဇေယျ တဿ သာ အာဒိတ္တာ တိဏုက္ကာ ဟတ္ထံ ဝါ ဒဟေယျ ဗာဟုံ ဝါ ဒဟေယျ အညတရံ ဝါ အညတရံ ဝါ အင်္ဂပစ္စင်္ဂံ [ဒဟေယျ။ အညတရံ ဝါ အင်္ဂပစ္စင်္ဂ (သီ။ ပီ။)] ဒဟေယျ, သော တတောနိဒါနံ မရဏံ ဝါ နိဂစ္ဆေယျ မရဏမတ္တံ ဝါ ဒုက္ခ’’န္တိ? ‘‘ဧဝံ, ဘန္တေ’’။ ‘‘ဧဝမေဝ ခေါ, ဂဟပတိ, အရိယသာဝကော ဣတိ ပဋိသဉ္စိက္ခတိ – ‘တိဏုက္ကူပမာ ကာမာ ဝုတ္တာ ဘဂဝတာ ဗဟုဒုက္ခာ ဗဟုပါယာသာ, အာဒီနဝေါ ဧတ္ထ ဘိယျော’တိ။ ဧဝမေတံ ယထာဘူတံ သမ္မပ္ပညာယ ဒိသွာ…ပေ… တမေဝူပေက္ခံ ဘာဝေတိ။
֍ ဋ္ဌ ၄၅။ ‘‘သေယျထာပိ, ဂဟပတိ, အင်္ဂါရကာသု သာဓိကပေါရိသာ, ပူရာ အင်္ဂါရာနံ ဝီတစ္စိကာနံ ဝီတဓူမာနံ။ အထ ပုရိသော အာဂစ္ဆေယျ ဇီဝိတုကာမော အမရိတုကာမော သုခကာမော ဒုက္ခပ္ပဋိက္ကူလော။ တမေနံ ဒွေ ဗလဝန္တော ပုရိသာ နာနာဗာဟာသု ဂဟေတွာ အင်္ဂါရကာသုံ ဥပကဍ္ဎေယျုံ။ တံ ကိံ မညသိ, ဂဟပတိ, အပိ နု သော ပုရိသော ဣတိစိတိစေဝ ကာယံ သန္နာမေယျာ’’တိ? ‘‘ဧဝံ, ဘန္တေ’’။ ‘‘တံ ကိဿ ဟေတု’’? ‘‘ဝိဒိတဉှိ, ဘန္တေ, တဿ ပုရိသဿ ဣမဉ္စာဟံ အင်္ဂါရကာသုံ ပပတိဿာမိ, တတောနိဒါနံ မရဏံ ဝါ နိဂစ္ဆိဿာမိ မရဏမတ္တံ ဝါ ဒုက္ခ’’န္တိ။ ‘‘ဧဝမေဝ ခေါ, ဂဟပတိ, အရိယသာဝကော ဣတိ ပဋိသဉ္စိက္ခတိ – ‘အင်္ဂါရကာသူပမာ ကာမာ ဝုတ္တာ ဘဂဝတာ ဗဟုဒုက္ခာ ဗဟုပါယာသာ, အာဒီနဝေါ ဧတ္ထ ဘိယျော’တိ။ ဧဝမေတံ ယထာဘူတံ သမ္မပ္ပညာယ ဒိသွာ…ပေ… တမေဝူပေက္ခံ ဘာဝေတိ။
(မ၊၂၊၂၉။)֍ ဋ္ဌ ၄၆။ ‘‘သေယျထာပိ, ဂဟပတိ, ပုရိသော သုပိနကံ ပဿေယျ အာရာမရာမဏေယျကံ ဝနရာမဏေယျကံ ဘူမိရာမဏေယျကံ ပေါက္ခရဏိရာမဏေယျကံ။ သော ပဋိဗုဒ္ဓေါ န ကိဉ္စိ ပဋိပဿေယျ [ပဿေယျ (သီ။ သျာ။ ကံ။ ပီ။)]။ ဧဝမေဝ ခေါ, ဂဟပတိ, အရိယသာဝကော ဣတိ ပဋိသဉ္စိက္ခတိ – ‘သုပိနကူပမာ ကာမာ ဝုတ္တာ ဘဂဝတာ ဗဟုဒုက္ခာ ဗဟုပါယာသာ, အာဒီနဝေါ ဧတ္ထ ဘိယျော’တိ…ပေ… တမေဝူပေက္ခံ ဘာဝေတိ။
֍ ဋ္ဌ ၄၇။ ‘‘သေယျထာပိ, ဂဟပတိ, ပုရိသော ယာစိတကံ ဘောဂံ ယာစိတွာ ယာနံ ဝါ [ယာနံ (သျာ။ ကံ။ ပီ။)] ပေါရိသေယျံ [ပေါရောသေယျံ (သီ။ ပီ။ က။), ဩရောပေယျ (သျာ။ ကံ။)] ပဝရမဏိကုဏ္ဍလံ။ သော တေဟိ ယာစိတကေဟိ ဘောဂေဟိ ပုရက္ခတော ပရိဝုတော အန္တရာပဏံ ပဋိပဇ္ဇေယျ။ တမေနံ ဇနော ဒိသွာ ဧဝံ ဝဒေယျ – ‘ဘောဂီ ဝတ, ဘော, ပုရိသော, ဧဝံ ကိရ ဘောဂိနော ဘောဂါနိ ဘုဉ္ဇန္တီ’တိ။ တမေနံ သာမိကာ ယတ္ထ ယတ္ထေဝ ပဿေယျုံ တတ္ထ တတ္ထေဝ သာနိ ဟရေယျုံ။ တံ ကိံ မညသိ, ဂဟပတိ, အလံ နု ခေါ တဿ ပုရိသဿ အညထတ္တာယာ’’တိ? ‘‘ဧဝံ, ဘန္တေ’’။ ‘‘တံ ကိဿ ဟေတု’’? ‘‘သာမိနော ဟိ, ဘန္တေ, သာနိ ဟရန္တီ’’တိ။ ‘‘ဧဝမေဝ ခေါ, ဂဟပတိ, အရိယသာဝကော ဣတိ ပဋိသဉ္စိက္ခတိ – ‘ယာစိတကူပမာ ကာမာ ဝုတ္တာ ဘဂဝတာ ဗဟုဒုက္ခာ ဗဟုပါယာသာ, အာဒီနဝေါ ဧတ္ထ ဘိယျော’တိ…ပေ… တမေဝူပေက္ခံ ဘာဝေတိ။
֍ ဋ္ဌ ၄၈။ ‘‘သေယျထာပိ, ဂဟပတိ, ဂါမဿ ဝါ နိဂမဿ ဝါ အဝိဒူရေ တိဗ္ဗော ဝနသဏ္ဍော။ တတြဿ ရုက္ခော သမ္ပန္နဖလော စ ဥပပန္နဖလော [ဥပ္ပန္နဖလော (သျာ။)] စ, န စဿု ကာနိစိ ဖလာနိ ဘူမိယံ ပတိတာနိ။ အထ ပုရိသော အာဂစ္ဆေယျ ဖလတ္ထိကော ဖလဂဝေသီ ဖလပရိယေသနံ စရမာနော။ သော တံ ဝနသဏ္ဍံ အဇ္ဈောဂါဟေတွာ တံ ရုက္ခံ ပဿေယျ သမ္ပန္နဖလဉ္စ ဥပပန္နဖလဉ္စ။ တဿ ဧဝမဿ – ‘အယံ ခေါ ရုက္ခော သမ္ပန္နဖလော စ ဥပပန္နဖလော စ, နတ္ထိ စ ကာနိစိ ဖလာနိ ဘူမိယံ ပတိတာနိ။ ဇာနာမိ ခေါ ပနာဟံ ရုက္ခံ အာရောဟိတုံ [အာရုဟိတုံ (သီ။)]။ ယံနူနာဟံ ဣမံ ရုက္ခံ အာရောဟိတွာ ယာဝဒတ္ထဉ္စ ခါဒေယျံ ဥစ္ဆင်္ဂဉ္စ ပူရေယျ’န္တိ။ သော တံ ရုက္ခံ အာရောဟိတွာ ယာဝဒတ္ထဉ္စ ခါဒေယျ ဥစ္ဆင်္ဂဉ္စ ပူရေယျ။ အထ ဒုတိယော ပုရိသော အာဂစ္ဆေယျ ဖလတ္ထိကော ဖလဂဝေသီ ဖလပရိယေသနံ စရမာနော တိဏှံ ကုဌာရိံ [ကုဓာရိံ (သျာ။ ကံ။ က။)] အာဒါယ။ သော တံ ဝနသဏ္ဍံ
(မ၊၂၊၃၀။)အဇ္ဈောဂါဟေတွာ တံ ရုက္ခံ ပဿေယျ သမ္ပန္နဖလဉ္စ ဥပပန္နဖလဉ္စ။ တဿ ဧဝမဿ – ‘အယံ ခေါ ရုက္ခော သမ္ပန္နဖလော စ ဥပပန္နဖလော စ, နတ္ထိ စ ကာနိစိ ဖလာနိ ဘူမိယံ ပတိတာနိ။ န ခေါ ပနာဟံ ဇာနာမိ ရုက္ခံ အာရောဟိတုံ။ ယံနူနာဟံ ဣမံ ရုက္ခံ မူလတော ဆေတွာ ယာဝဒတ္ထဉ္စ ခါဒေယျံ ဥစ္ဆင်္ဂဉ္စ ပူရေယျ’န္တိ။ သော တံ ရုက္ခံ မူလတောဝ ဆိန္ဒေယျ။ တံ ကိံ မညသိ, ဂဟပတိ, အမုကော [အသု (သီ။ ပီ။)] ယော သော ပုရိသော ပဌမံ ရုက္ခံ အာရူဠှော သစေ သော န ခိပ္ပမေဝ ဩရောဟေယျ တဿ သော ရုက္ခော ပပတန္တော ဟတ္ထံ ဝါ ဘဉ္ဇေယျ ပါဒံ ဝါ ဘဉ္ဇေယျ အညတရံ ဝါ အညတရံ ဝါ အင်္ဂပစ္စင်္ဂံ ဘဉ္ဇေယျ, သော တတောနိဒါနံ မရဏံ ဝါ နိဂစ္ဆေယျ မရဏမတ္တံ ဝါ ဒုက္ခ’’န္တိ? ‘‘ဧဝံ, ဘန္တေ’’။ ‘‘ဧဝမေဝ ခေါ, ဂဟပတိ, အရိယသာဝကော ဣတိ ပဋိသဉ္စိက္ခတိ – ‘ရုက္ခဖလူပမာ ကာမာ ဝုတ္တာ ဘဂဝတာ ဗဟုဒုက္ခာ ဗဟုပါယာသာ, အာဒီနဝေါ ဧတ္ထ ဘိယျော’တိ။ ဧဝမေတံ ယထာဘူတံ သမ္မပ္ပညာယ ဒိသွာ ယာယံ ဥပေက္ခာ နာနတ္တာ နာနတ္တသိတာ တံ အဘိနိဝဇ္ဇေတွာ ယာယံ ဥပေက္ခာ ဧကတ္တာ ဧကတ္တသိတာ ယတ္ထ သဗ္ဗသော လောကာမိသူပါဒါနာ အပရိသေသာ နိရုဇ္ဈန္တိ တမေဝူပေက္ခံ ဘာဝေတိ။
֍ ဋ္ဌ ၄၉။ ‘‘သ ခေါ သော, ဂဟပတိ, အရိယသာဝကော ဣမံယေဝ အနုတ္တရံ ဥပေက္ခာသတိပါရိသုဒ္ဓိံ အာဂမ္မ အနေကဝိဟိတံ ပုဗ္ဗေနိဝါသံ အနုဿရတိ, သေယျထိဒံ – ဧကမ္ပိ ဇာတိံ ဒွေပိ ဇာတိယော…ပေ… ဣတိ သာကာရံ သဥဒ္ဒေသံ အနေကဝိဟိတံ ပုဗ္ဗေနိဝါသံ အနုဿရတိ။
‘‘သ ခေါ သော, ဂဟပတိ, အရိယသာဝကော ဣမံယေဝ အနုတ္တရံ ဥပေက္ခာသတိပါရိသုဒ္ဓိံ အာဂမ္မ ဒိဗ္ဗေန စက္ခုနာ ဝိသုဒ္ဓေန အတိက္ကန္တမာနုသကေန သတ္တေ ပဿတိ စဝမာနေ ဥပပဇ္ဇမာနေ ဟီနေ ပဏီတေ သုဝဏ္ဏေ ဒုဗ္ဗဏ္ဏေ သုဂတေ ဒုဂ္ဂတေ…ပေ… ယထာကမ္မူပဂေ သတ္တေ ပဇာနာတိ။
‘‘သ ခေါ သော, ဂဟပတိ, အရိယသာဝကော ဣမံယေဝ အနုတ္တရံ ဥပေက္ခာသတိပါရိသုဒ္ဓိံ အာဂမ္မ အာသဝါနံ ခယာ အနာသဝံ စေတောဝိမုတ္တိံ ပညာဝိမုတ္တိံ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတွာ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ။ ဧတ္တာဝတာ ခေါ, ဂဟပတိ, အရိယဿ ဝိနယေ သဗ္ဗေန သဗ္ဗံ သဗ္ဗထာ သဗ္ဗံ ဝေါဟာရသမုစ္ဆေဒေါ ဟောတိ။
(မ၊၂၊၃၁။)֍ ဋ္ဌ ၅၀။ ‘‘တံ ကိံ မညသိ, ဂဟပတိ, ယထာ အရိယဿ ဝိနယေ သဗ္ဗေန သဗ္ဗံ သဗ္ဗထာ သဗ္ဗံ ဝေါဟာရသမုစ္ဆေဒေါ ဟောတိ, အပိ နု တွံ ဧဝရူပံ ဝေါဟာရသမုစ္ဆေဒံ အတ္တနိ သမနုပဿသီ’’တိ? ‘‘ကော စာဟံ, ဘန္တေ, ကော စ အရိယဿ ဝိနယေ သဗ္ဗေန သဗ္ဗံ သဗ္ဗထာ သဗ္ဗံ ဝေါဟာရသမုစ္ဆေဒေါ! အာရကာ အဟံ, ဘန္တေ, အရိယဿ ဝိနယေ သဗ္ဗေန သဗ္ဗံ သဗ္ဗထာ သဗ္ဗံ ဝေါဟာရသမုစ္ဆေဒါ။ မယဉှိ, ဘန္တေ, ပုဗ္ဗေ အညတိတ္ထိယေ ပရိဗ္ဗာဇကေ အနာဇာနီယေဝ သမာနေ အာဇာနီယာတိ အမညိမှ, အနာဇာနီယေဝ သမာနေ အာဇာနီယဘောဇနံ ဘောဇိမှ, အနာဇာနီယေဝ သမာနေ အာဇာနီယဌာနေ ဌပိမှ၊ ဘိက္ခူ ပန မယံ, ဘန္တေ, အာဇာနီယေဝ သမာနေ အနာဇာနီယာတိ အမညိမှ, အာဇာနီယေဝ သမာနေ အနာဇာနီယဘောဇနံ ဘောဇိမှ, အာဇာနီယေဝ သမာနေ အနာဇာနီယဌာနေ ဌပိမှ၊ ဣဒါနိ ပန မယံ, ဘန္တေ, အညတိတ္ထိယေ ပရိဗ္ဗာဇကေ အနာဇာနီယေဝ သမာနေ အနာဇာနီယာတိ ဇာနိဿာမ, အနာဇာနီယေဝ သမာနေ အနာဇာနီယဘောဇနံ ဘောဇေဿာမ, အနာဇာနီယေဝ သမာနေ အနာဇာနီယဌာနေ ဌပေဿာမ။ ဘိက္ခူ ပန မယံ, ဘန္တေ, အာဇာနီယေဝ သမာနေ အာဇာနီယာတိ ဇာနိဿာမ အာဇာနီယေဝ သမာနေ အာဇာနီယဘောဇနံ ဘောဇေဿာမ, အာဇာနီယေဝ သမာနေ အာဇာနီယဌာနေ ဌပေဿာမ။ အဇနေသိ ဝတ မေ, ဘန္တေ, ဘဂဝါ သမဏေသု သမဏပ္ပေမံ, သမဏေသု သမဏပ္ပသာဒံ, သမဏေသု သမဏဂါရဝံ။ အဘိက္ကန္တံ, ဘန္တေ, အဘိက္ကန္တံ, ဘန္တေ! သေယျထာပိ, ဘန္တေ, နိက္ကုဇ္ဇိတံ ဝါ ဥက္ကုဇ္ဇေယျ, ပဋိစ္ဆန္နံ ဝါ ဝိဝရေယျ, မူဠှဿ ဝါ မဂ္ဂံ အာစိက္ခေယျ, အန္ဓကာရေ ဝါ တေလပဇ္ဇောတံ ဓာရေယျ, စက္ခုမန္တော ရူပါနိ ဒက္ခန္တီတိ၊ ဧဝမေဝံ ခေါ, ဘန္တေ, ဘဂဝတာ အနေကပရိယာယေန ဓမ္မော ပကာသိတော။ ဧသာဟံ, ဘန္တေ, ဘဂဝန္တံ သရဏံ ဂစ္ဆာမိ ဓမ္မဉ္စ ဘိက္ခုသံဃဉ္စ။ ဥပါသကံ မံ ဘဂဝါ ဓာရေတု အဇ္ဇတဂ္ဂေ ပါဏုပေတံ သရဏံ ဂတ’’န္တိ။
ပေါတလိယသုတ္တံ နိဋ္ဌိတံ စတုတ္ထံ။
၅။ ဇီဝကသုတ္တံ
֍ ဋ္ဌ ၅၁။ ဧဝံ မေ သုတံ – ဧကံ သမယံ ဘဂဝါ ရာဇဂဟေ ဝိဟရတိ ဇီဝကဿ ကောမာရဘစ္စဿ အမ္ဗဝနေ။ အထ ခေါ ဇီဝကော ကောမာရဘစ္စော ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ ဘဂဝန္တံ အဘိဝါဒေတွာ ဧကမန္တံ
(မ၊၂၊၃၂။)နိသီဒိ။ ဧကမန္တံ နိသိန္နော ခေါ ဇီဝကော ကောမာရဘစ္စော ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘သုတံ မေတံ, ဘန္တေ – ‘သမဏံ ဂေါတမံ ဥဒ္ဒိဿ ပါဏံ အာရဘန္တိ [အာရမ္ဘန္တိ (က။)], တံ သမဏော ဂေါတမော ဇာနံ ဥဒ္ဒိဿကတံ [ဥဒ္ဒိဿကဋံ (သီ။ ပီ။)] မံသံ ပရိဘုဉ္ဇတိ ပဋိစ္စကမ္မ’န္တိ။ ယေ တေ, ဘန္တေ, ဧဝမာဟံသု – ‘သမဏံ ဂေါတမံ ဥဒ္ဒိဿ ပါဏံ အာရဘန္တိ, တံ သမဏော ဂေါတမော ဇာနံ ဥဒ္ဒိဿကတံ မံသံ ပရိဘုဉ္ဇတိ ပဋိစ္စကမ္မ’န္တိ, ကစ္စိ တေ, ဘန္တေ, ဘဂဝတော ဝုတ္တဝါဒိနော, န စ ဘဂဝန္တံ အဘူတေန အဗ္ဘာစိက္ခန္တိ, ဓမ္မဿ စာနုဓမ္မံ ဗျာကရောန္တိ, န စ ကောစိ သဟဓမ္မိကော ဝါဒါနုဝါဒေါ ဂါရယှံ ဌာနံ အာဂစ္ဆတီ’’တိ?
֍ ဋ္ဌ ၅၂။ ‘‘ယေ တေ, ဇီဝက, ဧဝမာဟံသု – ‘သမဏံ ဂေါတမံ ဥဒ္ဒိဿ ပါဏံ အာရဘန္တိ, တံ သမဏော ဂေါတမော ဇာနံ ဥဒ္ဒိဿကတံ မံသံ ပရိဘုဉ္ဇတိ ပဋိစ္စကမ္မ’န္တိ န မေ တေ ဝုတ္တဝါဒိနော, အဗ္ဘာစိက္ခန္တိ စ မံ တေ အသတာ အဘူတေန။ တီဟိ ခေါ အဟံ, ဇီဝက, ဌာနေဟိ မံသံ အပရိဘောဂန္တိ ဝဒါမိ။ ဒိဋ္ဌံ, သုတံ, ပရိသင်္ကိတံ – ဣမေဟိ ခေါ အဟံ, ဇီဝက, တီဟိ ဌာနေဟိ မံသံ အပရိဘောဂန္တိ ဝဒါမိ။ တီဟိ ခေါ အဟံ, ဇီဝက, ဌာနေဟိ မံသံ ပရိဘောဂန္တိ ဝဒါမိ။ အဒိဋ္ဌံ, အသုတံ, အပရိသင်္ကိတံ – ဣမေဟိ ခေါ အဟံ, ဇီဝက, တီဟိ ဌာနေဟိ မံသံ ပရိဘောဂန္တိ ဝဒါမိ။
֍ ဋ္ဌ ၅၃။ ‘‘ဣဓ, ဇီဝက, ဘိက္ခု အညတရံ ဂါမံ ဝါ နိဂမံ ဝါ ဥပနိဿာယ ဝိဟရတိ။ သော မေတ္တာသဟဂတေန စေတသာ ဧကံ ဒိသံ ဖရိတွာ ဝိဟရတိ, တထာ ဒုတိယံ, တထာ တတိယံ, တထာ စတုတ္ထံ။ ဣတိ ဥဒ္ဓမဓော တိရိယံ သဗ္ဗဓိ သဗ္ဗတ္တတာယ သဗ္ဗာဝန္တံ လောကံ မေတ္တာသဟဂတေန စေတသာ ဝိပုလေန မဟဂ္ဂတေန အပ္ပမာဏေန အဝေရေန အဗျာဗဇ္ဈေန ဖရိတွာ ဝိဟရတိ။ တမေနံ ဂဟပတိ ဝါ ဂဟပတိပုတ္တော ဝါ ဥပသင်္ကမိတွာ သွာတနာယ ဘတ္တေန နိမန္တေတိ။ အာကင်္ခမာနောဝ [အာကင်္ခမာနော (သျာ။ ကံ။)], ဇီဝက, ဘိက္ခု အဓိဝါသေတိ။ သော တဿာ ရတ္တိယာ အစ္စယေန ပုဗ္ဗဏှသမယံ နိဝါသေတွာ ပတ္တစီဝရမာဒါယ ယေန တဿ ဂဟပတိဿ ဝါ ဂဟပတိပုတ္တဿ ဝါ နိဝေသနံ တေနုပသင်္ကမတိ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ ပညတ္တေ အာသနေ နိသီဒတိ။ တမေနံ သော ဂဟပတိ ဝါ ဂဟပတိပုတ္တော ဝါ ပဏီတေန ပိဏ္ဍပါတေန ပရိဝိသတိ။ တဿ န ဧဝံ ဟောတိ – ‘သာဓု ဝတ မာယံ [မံ + အယံ = မာယံ] ဂဟပတိ ဝါ ဂဟပတိပုတ္တော ဝါ ပဏီတေန
(မ၊၂၊၃၃။)ပိဏ္ဍပါတေန ပရိဝိသေယျာတိ! အဟော ဝတ မာယံ ဂဟပတိ ဝါ ဂဟပတိပုတ္တော ဝါ အာယတိမ္ပိ ဧဝရူပေန ပဏီတေန ပိဏ္ဍပါတေန ပရိဝိသေယျာ’တိ – ဧဝမ္ပိဿ န ဟောတိ။ သော တံ ပိဏ္ဍပါတံ အဂထိတော [အဂဓိတော (သျာ။ ကံ။ က။)] အမုစ္ဆိတော အနဇ္ဈောပန္နော [အနဇ္ဈာပန္နော (သျာ။ ကံ။ က။)] အာဒီနဝဒဿာဝီ နိဿရဏပညော ပရိဘုဉ္ဇတိ။ တံ ကိံ မညသိ, ဇီဝက, အပိ နု သော ဘိက္ခု တသ္မိံ သမယေ အတ္တဗျာဗာဓာယ ဝါ စေတေတိ, ပရဗျာဗာဓာယ ဝါ စေတေတိ, ဥဘယဗျာဗာဓာယ ဝါ စေတေတီ’’တိ? ‘‘နော ဟေတံ, ဘန္တေ’’။ ‘‘နနု သော, ဇီဝက, ဘိက္ခု တသ္မိံ သမယေ အနဝဇ္ဇံယေဝ အာဟာရံ အာဟာရေတီ’’တိ? ‘‘ဧဝံ, ဘန္တေ။ သုတံ မေတံ, ဘန္တေ – ‘ဗြဟ္မာ မေတ္တာဝိဟာရီ’တိ။ တံ မေ ဣဒံ, ဘန္တေ, ဘဂဝါ သက္ခိဒိဋ္ဌော၊ ဘဂဝါ ဟိ, ဘန္တေ, မေတ္တာဝိဟာရီ’’တိ။ ‘‘ယေန ခေါ, ဇီဝက, ရာဂေန ယေန ဒေါသေန ယေန မောဟေန ဗျာပါဒဝါ အဿ သော ရာဂေါ သော ဒေါသော သော မောဟော တထာဂတဿ ပဟီနော ဥစ္ဆိန္နမူလော တာလာဝတ္ထုကတော အနဘာဝံကတော [အနဘာဝကတော (သီ။ ပီ။), အနဘာဝံဂတော (သျာ။ ကံ။)] အာယတိံ အနုပ္ပါဒဓမ္မော။ သစေ ခေါ တေ, ဇီဝက, ဣဒံ သန္ဓာယ ဘာသိတံ အနုဇာနာမိ တေ ဧတ’’န္တိ။ ‘‘ဧတဒေဝ ခေါ ပန မေ, ဘန္တေ, သန္ဓာယ ဘာသိတံ’’ [ဘာသိတန္တိ (သျာ။)]။
֍ ဋ္ဌ ၅၄။ ‘‘ဣဓ, ဇီဝက, ဘိက္ခု အညတရံ ဂါမံ ဝါ နိဂမံ ဝါ ဥပနိဿာယ ဝိဟရတိ။ သော ကရုဏာသဟဂတေန စေတသာ…ပေ… မုဒိတာသဟဂတေန စေတသာ…ပေ… ဥပေက္ခာသဟဂတေန စေတသာ ဧကံ ဒိသံ ဖရိတွာ ဝိဟရတိ, တထာ ဒုတိယံ, တထာ တတိယံ, တထာ စတုတ္ထံ။ ဣတိ ဥဒ္ဓမဓော တိရိယံ သဗ္ဗဓိ သဗ္ဗတ္တတာယ သဗ္ဗာဝန္တံ လောကံ ဥပေက္ခာသဟဂတေန စေတသာ ဝိပုလေန မဟဂ္ဂတေန အပ္ပမာဏေန အဝေရေန အဗျာဗဇ္ဈေန ဖရိတွာ ဝိဟရတိ။ တမေနံ ဂဟပတိ ဝါ ဂဟပတိပုတ္တော ဝါ ဥပသင်္ကမိတွာ သွာတနာယ ဘတ္တေန နိမန္တေတိ။ အာကင်္ခမာနောဝ, ဇီဝက, ဘိက္ခု အဓိဝါသေတိ။ သော တဿာ ရတ္တိယာ အစ္စယေန ပုဗ္ဗဏှသမယံ နိဝါသေတွာ ပတ္တစီဝရမာဒါယ ယေန ဂဟပတိဿ ဝါ ဂဟပတိပုတ္တဿ ဝါ နိဝေသနံ တေနုပသင်္ကမတိ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ ပညတ္တေ အာသနေ နိသီဒတိ။ တမေနံ သော ဂဟပတိ ဝါ ဂဟပတိပုတ္တော ဝါ ပဏီတေန ပိဏ္ဍပါတေန ပရိဝိသတိ။ တဿ န ဧဝံ ဟောတိ – ‘သာဓု ဝတ မာယံ ဂဟပတိ ဝါ ဂဟပတိပုတ္တော ဝါ ပဏီတေန ပိဏ္ဍပါတေန ပရိဝိသေယျာတိ! အဟော ဝတ မာယံ ဂဟပတိ ဝါ ဂဟပတိပုတ္တော ဝါ
(မ၊၂၊၃၄။)အာယတိမ္ပိ ဧဝရူပေန ပဏီတေန ပိဏ္ဍပါတေန ပရိဝိသေယျာ’တိ – ဧဝမ္ပိဿ န ဟောတိ။ သော တံ ပိဏ္ဍပါတံ အဂထိတော အမုစ္ဆိတော အနဇ္ဈောပန္နော အာဒီနဝဒဿာဝီ နိဿရဏပညော ပရိဘုဉ္ဇတိ။ တံ ကိံ မညသိ, ဇီဝက, အပိ နု သော ဘိက္ခု တသ္မိံ သမယေ အတ္တဗျာဗာဓာယ ဝါ စေတေတိ, ပရဗျာဗာဓာယ ဝါ စေတေတိ, ဥဘယဗျာဗာဓာယ ဝါ စေတေတီ’’တိ? ‘‘နော ဟေတံ, ဘန္တေ’’။ ‘‘နနု သော, ဇီဝက, ဘိက္ခု တသ္မိံ သမယေ အနဝဇ္ဇံယေဝ အာဟာရံ အာဟာရေတီ’’တိ? ‘‘ဧဝံ, ဘန္တေ။ သုတံ မေတံ, ဘန္တေ – ‘ဗြဟ္မာ ဥပေက္ခာဝိဟာရီ’တိ။ တံ မေ ဣဒံ, ဘန္တေ, ဘဂဝါ သက္ခိဒိဋ္ဌော၊ ဘဂဝါ ဟိ, ဘန္တေ, ဥပေက္ခာဝိဟာရီ’’တိ။ ‘‘ယေန ခေါ, ဇီဝက, ရာဂေန ယေန ဒေါသေန ယေန မောဟေန ဝိဟေသဝါ အဿ အရတိဝါ အဿ ပဋိဃဝါ အဿ သော ရာဂေါ သော ဒေါသော သော မောဟော တထာဂတဿ ပဟီနော ဥစ္ဆိန္နမူလော တာလာဝတ္ထုကတော အနဘာဝံကတော အာယတိံ အနုပ္ပါဒဓမ္မော။ သစေ ခေါ တေ, ဇီဝက, ဣဒံ သန္ဓာယ ဘာသိတံ, အနုဇာနာမိ တေ ဧတ’’န္တိ။ ‘‘ဧတဒေဝ ခေါ ပန မေ, ဘန္တေ, သန္ဓာယ ဘာသိတံ’’။
֍ ဋ္ဌ ၅၅။ ‘‘ယော ခေါ, ဇီဝက, တထာဂတံ ဝါ တထာဂတသာဝကံ ဝါ ဥဒ္ဒိဿ ပါဏံ အာရဘတိ သော ပဉ္စဟိ ဌာနေဟိ ဗဟုံ အပုညံ ပသဝတိ။ ယမ္ပိ သော, ဂဟပတိ, ဧဝမာဟ – ‘ဂစ္ဆထ, အမုကံ နာမ ပါဏံ အာနေထာ’တိ, ဣမိနာ ပဌမေန ဌာနေန ဗဟုံ အပုညံ ပသဝတိ။ ယမ္ပိ သော ပါဏော ဂလပ္ပဝေဌကေန [ဂလပ္ပဝေဓကေန (ဗဟူသု)] အာနီယမာနော ဒုက္ခံ ဒေါမနဿံ ပဋိသံဝေဒေတိ, ဣမိနာ ဒုတိယေန ဌာနေန ဗဟုံ အပုညံ ပသဝတိ။ ယမ္ပိ သော ဧဝမာဟ – ‘ဂစ္ဆထ ဣမံ ပါဏံ အာရဘထာ’တိ, ဣမိနာ တတိယေန ဌာနေန ဗဟုံ အပုညံ ပသဝတိ။ ယမ္ပိ သော ပါဏော အာရဘိယမာနော ဒုက္ခံ ဒေါမနဿံ ပဋိသံဝေဒေတိ, ဣမိနာ စတုတ္ထေန ဌာနေန ဗဟုံ အပုညံ ပသဝတိ။ ယမ္ပိ သော တထာဂတံ ဝါ တထာဂတသာဝကံ ဝါ အကပ္ပိယေန အာသာဒေတိ, ဣမိနာ ပဉ္စမေန ဌာနေန ဗဟုံ အပုညံ ပသဝတိ။ ယော ခေါ, ဇီဝက, တထာဂတံ ဝါ တထာဂတသာဝကံ ဝါ ဥဒ္ဒိဿ ပါဏံ အာရဘတိ သော ဣမေဟိ ပဉ္စဟိ ဌာနေဟိ ဗဟုံ အပုညံ ပသဝတီ’’တိ။
ဧဝံ ဝုတ္တေ, ဇီဝကော ကောမာရဘစ္စော ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘အစ္ဆရိယံ, ဘန္တေ, အဗ္ဘုတံ, ဘန္တေ! ကပ္ပိယံ ဝတ, ဘန္တေ, ဘိက္ခူ အာဟာရံ
(မ၊၂၊၃၅။)အာဟာရေန္တိ၊ အနဝဇ္ဇံ ဝတ, ဘန္တေ, ဘိက္ခူ အာဟာရံ အာဟာရေန္တိ။ အဘိက္ကန္တံ, ဘန္တေ, အဘိက္ကန္တံ, ဘန္တေ…ပေ… ဥပါသကံ မံ ဘဂဝါ ဓာရေတု အဇ္ဇတဂ္ဂေ ပါဏုပေတံ သရဏံ ဂတ’’န္တိ။
ဇီဝကသုတ္တံ နိဋ္ဌိတံ ပဉ္စမံ။
၆။ ဥပါလိသုတ္တံ
֍ ဋ္ဌ ၅၆။ ဧဝံ မေ သုတံ – ဧကံ သမယံ ဘဂဝါ နာဠန္ဒာယံ ဝိဟရတိ ပါဝါရိကမ္ဗဝနေ။ တေန ခေါ ပန သမယေန နိဂဏ္ဌော နာဋပုတ္တော [နာထပုတ္တော (သီ။), နာတပုတ္တော (ပီ။)] နာဠန္ဒာယံ ပဋိဝသတိ မဟတိယာ နိဂဏ္ဌပရိသာယ သဒ္ဓိံ။ အထ ခေါ ဒီဃတပဿီ နိဂဏ္ဌော နာဠန္ဒာယံ ပိဏ္ဍာယ စရိတွာ ပစ္ဆာဘတ္တံ ပိဏ္ဍပါတပဋိက္ကန္တော ယေန ပါဝါရိကမ္ဗဝနံ ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ ဘဂဝတာ သဒ္ဓိံ သမ္မောဒိ။ သမ္မောဒနီယံ ကထံ သာရဏီယံ ဝီတိသာရေတွာ ဧကမန္တံ အဋ္ဌာသိ။ ဧကမန္တံ ဌိတံ ခေါ ဒီဃတပဿိံ နိဂဏ္ဌံ ဘဂဝါ ဧတဒဝေါစ – ‘‘သံဝိဇ္ဇန္တိ ခေါ, တပဿိ [ဒီဃတပဿိ (သျာ။ ကံ။ က။)], အာသနာနိ၊ သစေ အာကင်္ခသိ နိသီဒါ’’တိ။ ဧဝံ ဝုတ္တေ, ဒီဃတပဿီ နိဂဏ္ဌော အညတရံ နီစံ အာသနံ ဂဟေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ ဧကမန္တံ နိသိန္နံ ခေါ ဒီဃတပဿိံ နိဂဏ္ဌံ ဘဂဝါ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ကတိ ပန, တပဿိ, နိဂဏ္ဌော နာဋပုတ္တော ကမ္မာနိ ပညပေတိ ပါပဿ ကမ္မဿ ကိရိယာယ ပါပဿ ကမ္မဿ ပဝတ္တိယာ’’တိ? ‘‘န ခေါ, အာဝုသော ဂေါတမ, အာစိဏ္ဏံ နိဂဏ္ဌဿ နာဋပုတ္တဿ ‘ကမ္မံ, ကမ္မ’န္တိ ပညပေတုံ၊ ‘ဒဏ္ဍံ, ဒဏ္ဍ’န္တိ ခေါ, အာဝုသော ဂေါတမ, အာစိဏ္ဏံ နိဂဏ္ဌဿ နာဋပုတ္တဿ ပညပေတု’’န္တိ။ ‘‘ကတိ ပန, တပဿိ, နိဂဏ္ဌော နာဋပုတ္တော ဒဏ္ဍာနိ ပညပေတိ ပါပဿ ကမ္မဿ ကိရိယာယ ပါပဿ ကမ္မဿ ပဝတ္တိယာ’’တိ? ‘‘တီဏိ ခေါ, အာဝုသော ဂေါတမ, နိဂဏ္ဌော နာဋပုတ္တော ဒဏ္ဍာနိ ပညပေတိ ပါပဿ ကမ္မဿ ကိရိယာယ ပါပဿ ကမ္မဿ ပဝတ္တိယာတိ, သေယျထိဒံ – ကာယဒဏ္ဍံ, ဝစီဒဏ္ဍံ, မနောဒဏ္ဍ’’န္တိ။ ‘‘ကိံ ပန, တပဿိ, အညဒေဝ ကာယဒဏ္ဍံ, အညံ ဝစီဒဏ္ဍံ, အညံ မနောဒဏ္ဍ’’န္တိ? ‘‘အညဒေဝ, အာဝုသော ဂေါတမ, ကာယဒဏ္ဍံ, အညံ ဝစီဒဏ္ဍံ, အညံ မနောဒဏ္ဍ’’န္တိ။ ‘‘ဣမေသံ ပန, တပဿိ, တိဏ္ဏံ ဒဏ္ဍာနံ ဧဝံ ပဋိဝိဘတ္တာနံ ဧဝံ ပဋိဝိသိဋ္ဌာနံ ကတမံ ဒဏ္ဍံ နိဂဏ္ဌော နာဋပုတ္တော မဟာသာဝဇ္ဇတရံ ပညပေတိ ပါပဿ ကမ္မဿ ကိရိယာယ ပါပဿ ကမ္မဿ
(မ၊၂၊၃၆။)ပဝတ္တိယာ, ယဒိ ဝါ ကာယဒဏ္ဍံ, ယဒိ ဝါ ဝစီဒဏ္ဍံ, ယဒိ ဝါ မနောဒဏ္ဍ’’န္တိ? ‘‘ဣမေသံ ခေါ, အာဝုသော ဂေါတမ, တိဏ္ဏံ ဒဏ္ဍာနံ ဧဝံ ပဋိဝိဘတ္တာနံ ဧဝံ ပဋိဝိသိဋ္ဌာနံ ကာယဒဏ္ဍံ နိဂဏ္ဌော နာဋပုတ္တော မဟာသာဝဇ္ဇတရံ ပညပေတိ ပါပဿ ကမ္မဿ ကိရိယာယ ပါပဿ ကမ္မဿ ပဝတ္တိယာ, နော တထာ ဝစီဒဏ္ဍံ, နော တထာ မနောဒဏ္ဍ’’န္တိ။ ‘‘ကာယဒဏ္ဍန္တိ, တပဿိ, ဝဒေသိ’’? ‘‘ကာယဒဏ္ဍန္တိ, အာဝုသော ဂေါတမ, ဝဒါမိ’’။ ‘‘ကာယဒဏ္ဍန္တိ, တပဿိ, ဝဒေသိ’’? ‘‘ကာယဒဏ္ဍန္တိ, အာဝုသော ဂေါတမ, ဝဒါမိ’’။ ‘‘ကာယဒဏ္ဍန္တိ, တပဿိ, ဝဒေသိ’’? ‘‘ကာယဒဏ္ဍန္တိ, အာဝုသော ဂေါတမ, ဝဒါမီ’’တိ။ ဣတိဟ ဘဂဝါ ဒီဃတပဿိံ နိဂဏ္ဌံ ဣမသ္မိံ ကထာဝတ္ထုသ္မိံ ယာဝတတိယကံ ပတိဋ္ဌာပေသိ။
֍ ဋ္ဌ ၅၇။ ဧဝံ ဝုတ္တေ, ဒီဃတပဿီ နိဂဏ္ဌော ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘တွံ ပနာဝုသော ဂေါတမ, ကတိ ဒဏ္ဍာနိ ပညပေသိ ပါပဿ ကမ္မဿ ကိရိယာယ ပါပဿ ကမ္မဿ ပဝတ္တိယာ’’တိ? ‘‘န ခေါ, တပဿိ, အာစိဏ္ဏံ တထာဂတဿ ‘ဒဏ္ဍံ, ဒဏ္ဍ’န္တိ ပညပေတုံ၊ ‘ကမ္မံ, ကမ္မ’န္တိ ခေါ, တပဿိ, အာစိဏ္ဏံ တထာဂတဿ ပညပေတု’’န္တိ? ‘‘တွံ ပနာဝုသော ဂေါတမ, ကတိ ကမ္မာနိ ပညပေသိ ပါပဿ ကမ္မဿ ကိရိယာယ ပါပဿ ကမ္မဿ ပဝတ္တိယာ’’တိ? ‘‘တီဏိ ခေါ အဟံ, တပဿိ, ကမ္မာနိ ပညပေမိ ပါပဿ ကမ္မဿ ကိရိယာယ ပါပဿ ကမ္မဿ ပဝတ္တိယာ, သေယျထိဒံ – ကာယကမ္မံ, ဝစီကမ္မံ, မနောကမ္မ’’န္တိ။ ‘‘ကိံ ပနာဝုသော ဂေါတမ, အညဒေဝ ကာယကမ္မံ, အညံ ဝစီကမ္မံ, အညံ မနောကမ္မ’’န္တိ? ‘‘အညဒေဝ, တပဿိ, ကာယကမ္မံ, အညံ ဝစီကမ္မံ, အညံ မနောကမ္မ’’န္တိ။ ‘‘ဣမေသံ ပနာဝုသော ဂေါတမ, တိဏ္ဏံ ကမ္မာနံ ဧဝံ ပဋိဝိဘတ္တာနံ ဧဝံ ပဋိဝိသိဋ္ဌာနံ ကတမံ ကမ္မံ မဟာသာဝဇ္ဇတရံ ပညပေသိ ပါပဿ ကမ္မဿ ကိရိယာယ ပါပဿ ကမ္မဿ ပဝတ္တိယာ, ယဒိ ဝါ ကာယကမ္မံ, ယဒိ ဝါ ဝစီကမ္မံ, ယဒိ ဝါ မနောကမ္မ’’န္တိ? ‘‘ဣမေသံ ခေါ အဟံ, တပဿိ, တိဏ္ဏံ ကမ္မာနံ ဧဝံ ပဋိဝိဘတ္တာနံ ဧဝံ ပဋိဝိသိဋ္ဌာနံ မနောကမ္မံ မဟာသာဝဇ္ဇတရံ ပညပေမိ ပါပဿ ကမ္မဿ ကိရိယာယ ပါပဿ ကမ္မဿ ပဝတ္တိယာ, နော တထာ ကာယကမ္မံ, နော တထာ ဝစီကမ္မ’’န္တိ။ ‘‘မနောကမ္မန္တိ, အာဝုသော ဂေါတမ, ဝဒေသိ’’? ‘‘မနောကမ္မန္တိ, တပဿိ, ဝဒါမိ’’။ ‘‘မနောကမ္မန္တိ, အာဝုသော ဂေါတမ, ဝဒေသိ’’? ‘‘မနောကမ္မန္တိ, တပဿိ, ဝဒါမိ’’။ ‘‘မနောကမ္မန္တိ, အာဝုသော ဂေါတမ, ဝဒေသိ’’? ‘‘မနောကမ္မန္တိ, တပဿိ, ဝဒါမီ’’တိ။ ဣတိဟ ဒီဃတပဿီ နိဂဏ္ဌော ဘဂဝန္တံ ဣမသ္မိံ ကထာဝတ္ထုသ္မိံ ယာဝတတိယကံ ပတိဋ္ဌာပေတွာ ဥဋ္ဌာယာသနာ ယေန နိဂဏ္ဌော နာဋပုတ္တော တေနုပသင်္ကမိ။
(မ၊၂၊၃၇။)֍ ဋ္ဌ ၅၈။ တေန ခေါ ပန သမယေန နိဂဏ္ဌော နာဋပုတ္တော မဟတိယာ ဂိဟိပရိသာယ သဒ္ဓိံ နိသိန္နော ဟောတိ ဗာလကိနိယာ ပရိသာယ ဥပါလိပမုခါယ။ အဒ္ဒသာ ခေါ နိဂဏ္ဌော နာဋပုတ္တော ဒီဃတပဿိံ နိဂဏ္ဌံ ဒူရတောဝ အာဂစ္ဆန္တံ၊ ဒိသွာန ဒီဃတပဿိံ နိဂဏ္ဌံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ဟန္ဒ, ကုတော နု တွံ, တပဿိ, အာဂစ္ဆသိ ဒိဝါ ဒိဝဿာ’’တိ? ‘‘ဣတော ဟိ ခေါ အဟံ, ဘန္တေ, အာဂစ္ဆာမိ သမဏဿ ဂေါတမဿ သန္တိကာ’’တိ။ ‘‘အဟု ပန တေ, တပဿိ, သမဏေန ဂေါတမေန သဒ္ဓိံ ကောစိဒေဝ ကထာသလ္လာပေါ’’တိ? ‘‘အဟု ခေါ မေ, ဘန္တေ, သမဏေန ဂေါတမေန သဒ္ဓိံ ကောစိဒေဝ ကထာသလ္လာပေါ’’တိ။ ‘‘ယထာ ကထံ ပန တေ, တပဿိ, အဟု သမဏေန ဂေါတမေန သဒ္ဓိံ ကောစိဒေဝ ကထာသလ္လာပေါ’’တိ? အထ ခေါ ဒီဃတပဿီ နိဂဏ္ဌော ယာဝတကော အဟောသိ ဘဂဝတာ သဒ္ဓိံ ကထာသလ္လာပေါ တံ သဗ္ဗံ နိဂဏ္ဌဿ နာဋပုတ္တဿ အာရောစေသိ။ ဧဝံ ဝုတ္တေ, နိဂဏ္ဌော နာဋပုတ္တော ဒီဃတပဿိံ နိဂဏ္ဌံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘သာဓု သာဓု, တပဿိ! ယထာ တံ သုတဝတာ သာဝကေန သမ္မဒေဝ သတ္ထုသာသနံ အာဇာနန္တေန ဧဝမေဝ ဒီဃတပဿိနာ နိဂဏ္ဌေန သမဏဿ ဂေါတမဿ ဗျာကတံ။ ကိဉှိ သောဘတိ ဆဝေါ မနောဒဏ္ဍော ဣမဿ ဧဝံ ဩဠာရိကဿ ကာယဒဏ္ဍဿ ဥပနိဓာယ! အထ ခေါ ကာယဒဏ္ဍောဝ မဟာသာဝဇ္ဇတရော ပါပဿ ကမ္မဿ ကိရိယာယ ပါပဿ ကမ္မဿ ပဝတ္တိယာ, နော တထာ ဝစီဒဏ္ဍော, နော တထာ မနောဒဏ္ဍော’’တိ။
֍ ဋ္ဌ ၅၉။ ဧဝံ ဝုတ္တေ, ဥပါလိ ဂဟပတိ နိဂဏ္ဌံ နာဋပုတ္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘သာဓု သာဓု, ဘန္တေ ဒီဃတပဿီ [တပဿီ (သီ။ ပီ။)]! ယထာ တံ သုတဝတာ သာဝကေန သမ္မဒေဝ သတ္ထုသာသနံ အာဇာနန္တေန ဧဝမေဝံ ဘဒန္တေန တပဿိနာ သမဏဿ ဂေါတမဿ ဗျာကတံ။ ကိဉှိ သောဘတိ ဆဝေါ မနောဒဏ္ဍော ဣမဿ ဧဝံ ဩဠာရိကဿ ကာယဒဏ္ဍဿ ဥပနိဓာယ! အထ ခေါ ကာယဒဏ္ဍောဝ မဟာသာဝဇ္ဇတရော ပါပဿ ကမ္မဿ ကိရိယာယ ပါပဿ ကမ္မဿ ပဝတ္တိယာ, နော တထာ ဝစီဒဏ္ဍော, နော တထာ မနောဒဏ္ဍော။ ဟန္ဒ စာဟံ, ဘန္တေ, ဂစ္ဆာမိ သမဏဿ ဂေါတမဿ ဣမသ္မိံ ကထာဝတ္ထုသ္မိံ ဝါဒံ အာရောပေဿာမိ။ သစေ မေ သမဏော ဂေါတမော တထာ ပတိဋ္ဌဟိဿတိ ယထာ ဘဒန္တေန တပဿိနာ ပတိဋ္ဌာပိတံ၊ သေယျထာပိ နာမ ဗလဝါ ပုရိသော ဒီဃလောမိကံ ဧဠကံ လောမေသု ဂဟေတွာ အာကဍ္ဎေယျ ပရိကဍ္ဎေယျ သမ္ပရိကဍ္ဎေယျ, ဧဝမေဝါဟံ သမဏံ ဂေါတမံ ဝါဒေန ဝါဒံ အာကဍ္ဎိဿာမိ ပရိကဍ္ဎိဿာမိ
(မ၊၂၊၃၈။)သမ္ပရိကဍ္ဎိဿာမိ။ သေယျထာပိ နာမ ဗလဝါ သောဏ္ဍိကာကမ္မကာရော မဟန္တံ သောဏ္ဍိကာကိလဉ္ဇံ ဂမ္ဘီရေ ဥဒကရဟဒေ ပက္ခိပိတွာ ကဏ္ဏေ ဂဟေတွာ အာကဍ္ဎေယျ ပရိကဍ္ဎေယျ သမ္ပရိကဍ္ဎေယျ, ဧဝမေဝါဟံ သမဏံ ဂေါတမံ ဝါဒေန ဝါဒံ အာကဍ္ဎိဿာမိ ပရိကဍ္ဎိဿာမိ သမ္ပရိကဍ္ဎိဿာမိ။ သေယျထာပိ နာမ ဗလဝါ သောဏ္ဍိကာဓုတ္တော ဝါလံ [ထာလံ (က။)] ကဏ္ဏေ ဂဟေတွာ ဩဓုနေယျ နိဒ္ဓုနေယျ နိပ္ဖေါဋေယျ [နိစ္ဆာဒေယျ (သီ။ ပီ။ က။), နိစ္စောဋေယျ (က။), နိပ္ပေါဌေယျ (သျာ။ ကံ။)], ဧဝမေဝါဟံ သမဏံ ဂေါတမံ ဝါဒေန ဝါဒံ ဩဓုနိဿာမိ နိဒ္ဓုနိဿာမိ နိပ္ဖေါဋေဿာမိ။ သေယျထာပိ နာမ ကုဉ္ဇရော သဋ္ဌိဟာယနော ဂမ္ဘီရံ ပေါက္ခရဏိံ ဩဂါဟေတွာ သာဏဓောဝိကံ နာမ ကီဠိတဇာတံ ကီဠတိ, ဧဝမေဝါဟံ သမဏံ ဂေါတမံ သာဏဓောဝိကံ မညေ ကီဠိတဇာတံ ကီဠိဿာမိ။ ဟန္ဒ စာဟံ, ဘန္တေ, ဂစ္ဆာမိ သမဏဿ ဂေါတမဿ ဣမသ္မိံ ကထာဝတ္ထုသ္မိံ ဝါဒံ အာရောပေဿာမီ’’တိ။ ‘‘ဂစ္ဆ တွံ, ဂဟပတိ, သမဏဿ ဂေါတမဿ ဣမသ္မိံ ကထာဝတ္ထုသ္မိံ ဝါဒံ အာရောပေဟိ။ အဟံ ဝါ ဟိ, ဂဟပတိ, သမဏဿ ဂေါတမဿ ဝါဒံ အာရောပေယျံ, ဒီဃတပဿီ ဝါ နိဂဏ္ဌော, တွံ ဝါ’’တိ။
֍ ဋ္ဌ ၆၀။ ဧဝံ ဝုတ္တေ, ဒီဃတပဿီ နိဂဏ္ဌော နိဂဏ္ဌံ နာဋပုတ္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘န ခေါ မေတံ, ဘန္တေ, ရုစ္စတိ ယံ ဥပါလိ ဂဟပတိ သမဏဿ ဂေါတမဿ ဝါဒံ အာရောပေယျ။ သမဏော ဟိ, ဘန္တေ, ဂေါတမော မာယာဝီ အာဝဋ္ဋနိံ မာယံ ဇာနာတိ ယာယ အညတိတ္ထိယာနံ သာဝကေ အာဝဋ္ဋေတီ’’တိ။ ‘‘အဋ္ဌာနံ ခေါ ဧတံ, တပဿိ, အနဝကာသော ယံ ဥပါလိ ဂဟပတိ သမဏဿ ဂေါတမဿ သာဝကတ္တံ ဥပဂစ္ဆေယျ။ ဌာနဉ္စ ခေါ ဧတံ ဝိဇ္ဇတိ ယံ သမဏော ဂေါတမော ဥပါလိဿ ဂဟပတိဿ သာဝကတ္တံ ဥပဂစ္ဆေယျ။ ဂစ္ဆ, တွံ, ဂဟပတိ, သမဏဿ ဂေါတမဿ ဣမသ္မိံ ကထာဝတ္ထုသ္မိံ ဝါဒံ အာရောပေဟိ။ အဟံ ဝါ ဟိ, ဂဟပတိ, သမဏဿ ဂေါတမဿ ဝါဒံ အာရောပေယျံ, ဒီဃတပဿီ ဝါ နိဂဏ္ဌော, တွံ ဝါ’’တိ။ ဒုတိယမ္ပိ ခေါ ဒီဃတပဿီ…ပေ… တတိယမ္ပိ ခေါ ဒီဃတပဿီ နိဂဏ္ဌော နိဂဏ္ဌံ နာဋပုတ္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘န ခေါ မေတံ, ဘန္တေ, ရုစ္စတိ ယံ ဥပါလိ ဂဟပတိ သမဏဿ ဂေါတမဿ ဝါဒံ အာရောပေယျ။ သမဏော ဟိ, ဘန္တေ, ဂေါတမော မာယာဝီ အာဝဋ္ဋနိံ မာယံ ဇာနာတိ ယာယ အညတိတ္ထိယာနံ သာဝကေ အာဝဋ္ဋေတီ’’တိ။ ‘‘အဋ္ဌာနံ ခေါ ဧတံ, တပဿိ, အနဝကာသော ယံ ဥပါလိ ဂဟပတိ သမဏဿ ဂေါတမဿ
(မ၊၂၊၃၉။)သာဝကတ္တံ ဥပဂစ္ဆေယျ။ ဌာနဉ္စ ခေါ ဧတံ ဝိဇ္ဇတိ ယံ သမဏော ဂေါတမော ဥပါလိဿ ဂဟပတိဿ သာဝကတ္တံ ဥပဂစ္ဆေယျ။ ဂစ္ဆ တွံ, ဂဟပတိ, သမဏဿ ဂေါတမဿ ဣမသ္မိံ ကထာဝတ္ထုသ္မိံ ဝါဒံ အာရောပေဟိ။ အဟံ ဝါ ဟိ, ဂဟပတိ, သမဏဿ ဂေါတမဿ ဝါဒံ အာရောပေယျံ, ဒီဃတပဿီ ဝါ နိဂဏ္ဌော, တွံ ဝါ’’တိ။ ‘‘ဧဝံ, ဘန္တေ’’တိ ခေါ ဥပါလိ ဂဟပတိ နိဂဏ္ဌဿ နာဋပုတ္တဿ ပဋိဿုတွာ ဥဋ္ဌာယာသနာ နိဂဏ္ဌံ နာဋပုတ္တံ အဘိဝါဒေတွာ ပဒက္ခိဏံ ကတွာ ယေန ပါဝါရိကမ္ဗဝနံ ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ ဘဂဝန္တံ အဘိဝါဒေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ ဧကမန္တံ နိသိန္နော ခေါ ဥပါလိ ဂဟပတိ ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘အာဂမာ နု ခွိဓ, ဘန္တေ, ဒီဃတပဿီ နိဂဏ္ဌော’’တိ? ‘‘အာဂမာ ခွိဓ, ဂဟပတိ, ဒီဃတပဿီ နိဂဏ္ဌော’’တိ။ ‘‘အဟု ခေါ ပန တေ, ဘန္တေ, ဒီဃတပဿိနာ နိဂဏ္ဌေန သဒ္ဓိံ ကောစိဒေဝ ကထာသလ္လာပေါ’’တိ? ‘‘အဟု ခေါ မေ, ဂဟပတိ, ဒီဃတပဿိနာ နိဂဏ္ဌေန သဒ္ဓိံ ကောစိဒေဝ ကထာသလ္လာပေါ’’တိ။ ‘‘ယထာ ကထံ ပန တေ, ဘန္တေ, အဟု ဒီဃတပဿိနာ နိဂဏ္ဌေန သဒ္ဓိံ ကောစိဒေဝ ကထာသလ္လာပေါ’’တိ? အထ ခေါ ဘဂဝါ ယာဝတကော အဟောသိ ဒီဃတပဿိနာ နိဂဏ္ဌေန သဒ္ဓိံ ကထာသလ္လာပေါ တံ သဗ္ဗံ ဥပါလိဿ ဂဟပတိဿ အာရောစေသိ။
֍ ဋ္ဌ ၆၁။ ဧဝံ ဝုတ္တေ, ဥပါလိ ဂဟပတိ ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘သာဓု သာဓု, ဘန္တေ တပဿီ! ယထာ တံ သုတဝတာ သာဝကေန သမ္မဒေဝ သတ္ထုသာသနံ အာဇာနန္တေန ဧဝမေဝံ ဒီဃတပဿိနာ နိဂဏ္ဌေန ဘဂဝတော ဗျာကတံ။ ကိဉှိ သောဘတိ ဆဝေါ မနောဒဏ္ဍော ဣမဿ ဧဝံ ဩဠာရိကဿ ကာယဒဏ္ဍဿ ဥပနိဓာယ? အထ ခေါ ကာယဒဏ္ဍောဝ မဟာသာဝဇ္ဇတရော ပါပဿ ကမ္မဿ ကိရိယာယ ပါပဿ ကမ္မဿ ပဝတ္တိယာ, နော တထာ ဝစီဒဏ္ဍော, နော တထာ မနောဒဏ္ဍော’’တိ။ ‘‘သစေ ခေါ တွံ, ဂဟပတိ, သစ္စေ ပတိဋ္ဌာယ မန္တေယျာသိ သိယာ နော ဧတ္ထ ကထာသလ္လာပေါ’’တိ။ ‘‘သစ္စေ အဟံ, ဘန္တေ, ပတိဋ္ဌာယ မန္တေဿာမိ၊ ဟောတု နော ဧတ္ထ ကထာသလ္လာပေါ’’တိ။
֍ ဋ္ဌ ၆၂။ ‘‘တံ ကိံ မညသိ, ဂဟပတိ, ဣဓဿ နိဂဏ္ဌော အာဗာဓိကော ဒုက္ခိတော ဗာဠှဂိလာနော သီတောဒကပဋိက္ခိတ္တော ဥဏှောဒကပဋိသေဝီ။ သော သီတောဒကံ အလဘမာနော ကာလင်္ကရေယျ။ ဣမဿ ပန, ဂဟပတိ, နိဂဏ္ဌော နာဋပုတ္တော ကတ္ထူပပတ္တိံ ပညပေတီ’’တိ? ‘‘အတ္ထိ, ဘန္တေ, မနောသတ္တာ နာမ ဒေဝါ တတ္ထ သော ဥပပဇ္ဇတိ’’။ ‘‘တံ ကိဿ ဟေတု’’။ ‘‘အသု ဟိ,
(မ၊၂၊၄၀။)ဘန္တေ, မနောပဋိဗဒ္ဓေါ ကာလင်္ကရောတီ’’တိ။ ‘‘မနသိ ကရောဟိ, ဂဟပတိ [ဂဟပတိ ဂဟပတိ မနသိ ကရောဟိ (သီ။ သျာ။ ကံ။), ဂဟပတိ မနသိ ကရောဟိ (က။), ဂဟပတိ ဂဟပတိ (ပီ။)], မနသိ ကရိတွာ ခေါ, ဂဟပတိ, ဗျာကရောဟိ။ န ခေါ တေ သန္ဓိယတိ ပုရိမေန ဝါ ပစ္ဆိမံ, ပစ္ဆိမေန ဝါ ပုရိမံ။ ဘာသိတာ ခေါ ပန တေ, ဂဟပတိ, ဧသာ ဝါစာ – ‘သစ္စေ အဟံ, ဘန္တေ, ပတိဋ္ဌာယ မန္တေဿာမိ, ဟောတု နော ဧတ္ထ ကထာသလ္လာပေါ’’’တိ။ ‘‘ကိဉ္စာပိ, ဘန္တေ, ဘဂဝါ ဧဝမာဟ, အထ ခေါ ကာယဒဏ္ဍောဝ မဟာသာဝဇ္ဇတရော ပါပဿ ကမ္မဿ ကိရိယာယ ပါပဿ ကမ္မဿ ပဝတ္တိယာ, နော တထာ ဝစီဒဏ္ဍော, နော တထာ မနောဒဏ္ဍော’’တိ။
֍ ဋ္ဌ ၆၃။ ‘‘တံ ကိံ မညသိ, ဂဟပတိ, ဣဓဿ နိဂဏ္ဌော နာဋပုတ္တော စာတုယာမသံဝရသံဝုတော သဗ္ဗဝါရိဝါရိတော သဗ္ဗဝါရိယုတ္တော သဗ္ဗဝါရိဓုတော သဗ္ဗဝါရိဖုဋော။ သော အဘိက္ကမန္တော ပဋိက္ကမန္တော ဗဟူ ခုဒ္ဒကေ ပါဏေ သံဃာတံ အာပါဒေတိ။ ဣမဿ ပန, ဂဟပတိ, နိဂဏ္ဌော နာဋပုတ္တော ကံ ဝိပါကံ ပညပေတီ’’တိ? ‘‘အသဉ္စေတနိကံ, ဘန္တေ, နိဂဏ္ဌော နာဋပုတ္တော နော မဟာသာဝဇ္ဇံ ပညပေတီ’’တိ။ ‘‘သစေ ပန, ဂဟပတိ, စေတေတီ’’တိ? ‘‘မဟာသာဝဇ္ဇံ, ဘန္တေ, ဟောတီ’’တိ။ ‘‘စေတနံ ပန, ဂဟပတိ, နိဂဏ္ဌော နာဋပုတ္တော ကိသ္မိံ ပညပေတီ’’တိ? ‘‘မနောဒဏ္ဍသ္မိံ, ဘန္တေ’’တိ။ ‘‘မနသိ ကရောဟိ, ဂဟပတိ, မနသိ ကရိတွာ ခေါ, ဂဟပတိ, ဗျာကရောဟိ။ န ခေါ တေ သန္ဓိယတိ ပုရိမေန ဝါ ပစ္ဆိမံ, ပစ္ဆိမေန ဝါ ပုရိမံ။ ဘာသိတာ ခေါ ပန တေ, ဂဟပတိ, ဧသာ ဝါစာ – ‘သစ္စေ အဟံ, ဘန္တေ, ပတိဋ္ဌာယ မန္တေဿာမိ၊ ဟောတု နော ဧတ္ထ ကထာသလ္လာပေါ’’’တိ။ ‘‘ကိဉ္စာပိ, ဘန္တေ, ဘဂဝါ ဧဝမာဟ, အထ ခေါ ကာယဒဏ္ဍောဝ မဟာသာဝဇ္ဇတရော ပါပဿ ကမ္မဿ ကိရိယာယ ပါပဿ ကမ္မဿ ပဝတ္တိယာ, နော တထာ ဝစီဒဏ္ဍော, နော တထာ မနောဒဏ္ဍော’’တိ။
֍ ဋ္ဌ ၆၄။ ‘‘တံ ကိံ မညသိ, ဂဟပတိ, အယံ နာဠန္ဒာ ဣဒ္ဓါ စေဝ ဖီတာ စ ဗဟုဇနာ အာကိဏ္ဏမနုဿာ’’တိ? ‘‘ဧဝံ, ဘန္တေ, အယံ နာဠန္ဒာ ဣဒ္ဓါ စေဝ ဖီတာ စ ဗဟုဇနာ အာကိဏ္ဏမနုဿာ’’တိ။ ‘‘တံ ကိံ မညသိ, ဂဟပတိ, ဣဓ ပုရိသော အာဂစ္ဆေယျ ဥက္ခိတ္တာသိကော။ သော ဧဝံ ဝဒေယျ – ‘အဟံ ယာဝတိကာ ဣမိဿာ နာဠန္ဒာယ ပါဏာ တေ ဧကေန ခဏေန ဧကေန မုဟုတ္တေန ဧကံ မံသခလံ ဧကံ မံသပုဉ္ဇံ ကရိဿာမီ’တိ။ တံ ကိံ မညသိ, ဂဟပတိ, ပဟောတိ နု ခေါ သော ပုရိသော ယာဝတိကာ ဣမိဿာ နာဠန္ဒာယ ပါဏာ တေ ဧကေန ခဏေန ဧကေန
(မ၊၂၊၄၁။)မုဟုတ္တေန ဧကံ မံသခလံ ဧကံ မံသပုဉ္ဇံ ကာတု’’န္တိ? ‘‘ဒသပိ, ဘန္တေ, ပုရိသာ, ဝီသမ္ပိ, ဘန္တေ, ပုရိသာ, တိံသမ္ပိ, ဘန္တေ, ပုရိသာ, စတ္တာရီသမ္ပိ, ဘန္တေ, ပုရိသာ, ပညာသမ္ပိ, ဘန္တေ, ပုရိသာ နပ္ပဟောန္တိ ယာဝတိကာ ဣမိဿာ နာဠန္ဒာယ ပါဏာ တေ ဧကေန ခဏေန ဧကေန မုဟုတ္တေန ဧကံ မံသခလံ ဧကံ မံသပုဉ္ဇံ ကာတုံ။ ကိဉှိ သောဘတိ ဧကော ဆဝေါ ပုရိသော’’တိ! ‘‘တံ ကိံ မညသိ, ဂဟပတိ, ဣဓ အာဂစ္ဆေယျ သမဏော ဝါ ဗြာဟ္မဏော ဝါ ဣဒ္ဓိမာ စေတောဝသိပ္ပတ္တော။ သော ဧဝံ ဝဒေယျ – ‘အဟံ ဣမံ နာဠန္ဒံ ဧကေန မနောပဒေါသေန ဘသ္မံ ကရိဿာမီ’တိ။ တံ ကိံ မညသိ, ဂဟပတိ, ပဟောတိ နု ခေါ သော သမဏော ဝါ ဗြာဟ္မဏော ဝါ ဣဒ္ဓိမာ စေတောဝသိပ္ပတ္တော ဣမံ နာဠန္ဒံ ဧကေန မနောပဒေါသေန ဘသ္မံ ကာတု’’န္တိ? ‘‘ဒသပိ, ဘန္တေ, နာဠန္ဒာ, ဝီသမ္ပိ နာဠန္ဒာ, တိံသမ္ပိ နာဠန္ဒာ, စတ္တာရီသမ္ပိ နာဠန္ဒာ, ပညာသမ္ပိ နာဠန္ဒာ ပဟောတိ သော သမဏော ဝါ ဗြာဟ္မဏော ဝါ ဣဒ္ဓိမာ စေတောဝသိပ္ပတ္တော ဧကေန မနောပဒေါသေန ဘသ္မံ ကာတုံ။ ကိဉှိ သောဘတိ ဧကာ ဆဝါ နာဠန္ဒာ’’တိ! ‘‘မနသိ ကရောဟိ, ဂဟပတိ, မနသိ ကရိတွာ ခေါ, ဂဟပတိ, ဗျာကရောဟိ။ န ခေါ တေ သန္ဓိယတိ ပုရိမေန ဝါ ပစ္ဆိမံ, ပစ္ဆိမေန ဝါ ပုရိမံ။ ဘာသိတာ ခေါ ပန တေ, ဂဟပတိ, ဧသာ ဝါစာ – ‘သစ္စေ အဟံ, ဘန္တေ, ပတိဋ္ဌာယ မန္တေဿာမိ၊ ဟောတု နော ဧတ္ထ ကထာသလ္လာပေါ’’’တိ။ ‘‘ကိဉ္စာပိ, ဘန္တေ, ဘဂဝါ ဧဝမာဟ, အထ ခေါ ကာယဒဏ္ဍောဝ မဟာသာဝဇ္ဇတရော ပါပဿ ကမ္မဿ ကိရိယာယ ပါပဿ ကမ္မဿ ပဝတ္တိယာ, နော တထာ ဝစီဒဏ္ဍော, နော တထာ မနောဒဏ္ဍော’’တိ။
֍ ဋ္ဌ ၆၅။ ‘‘တံ ကိံ မညသိ, ဂဟပတိ, သုတံ တေ ဒဏ္ဍကီရညံ [ဒဏ္ဍကာရညံ (သီ။ ပီ။)] ကာလိင်္ဂါရညံ မဇ္ဈာရညံ [မေဇ္ဈာရညံ (သီ။ သျာ။ ကံ။ ပီ။)] မာတင်္ဂါရညံ အရညံ အရညဘူတ’’န္တိ? ‘‘ဧဝံ, ဘန္တေ, သုတံ မေ ဒဏ္ဍကီရညံ ကာလိင်္ဂါရညံ မဇ္ဈာရညံ မာတင်္ဂါရညံ အရညံ အရညဘူတ’’န္တိ။ ‘‘တံ ကိံ မညသိ, ဂဟပတိ, ကိန္တိ တေ သုတံ ကေန တံ ဒဏ္ဍကီရညံ ကာလိင်္ဂါရညံ မဇ္ဈာရညံ မာတင်္ဂါရညံ အရညံ အရညဘူတ’’န္တိ? ‘‘သုတံ မေတံ, ဘန္တေ, ဣသီနံ မနောပဒေါသေန တံ ဒဏ္ဍကီရညံ ကာလိင်္ဂါရညံ မဇ္ဈာရညံ မာတင်္ဂါရညံ အရညံ အရညဘူတ’’န္တိ။ ‘‘မနသိ ကရောဟိ, ဂဟပတိ, မနသိ ကရိတွာ ခေါ, ဂဟပတိ, ဗျာကရောဟိ။ န ခေါ တေ သန္ဓိယတိ ပုရိမေန ဝါ ပစ္ဆိမံ, ပစ္ဆိမေန ဝါ ပုရိမံ။ ဘာသိတာ ခေါ ပန တေ, ဂဟပတိ, ဧသာ ဝါစာ – ‘သစ္စေ အဟံ, ဘန္တေ, ပတိဋ္ဌာယ မန္တေဿာမိ၊ ဟောတု နော ဧတ္ထ ကထာသလ္လာပေါ’’’တိ။
(မ၊၂၊၄၂။)֍ ဋ္ဌ ၆၆။ ‘‘ပုရိမေနေဝါဟံ, ဘန္တေ, ဩပမ္မေန ဘဂဝတော အတ္တမနော အဘိရဒ္ဓေါ။ အပိ စာဟံ ဣမာနိ ဘဂဝတော ဝိစိတြာနိ ပဉှပဋိဘာနာနိ သောတုကာမော, ဧဝါဟံ ဘဂဝန္တံ ပစ္စနီကံ ကာတဗ္ဗံ အမညိဿံ။ အဘိက္ကန္တံ, ဘန္တေ, အဘိက္ကန္တံ, ဘန္တေ! သေယျထာပိ, ဘန္တေ, နိက္ကုဇ္ဇိတံ ဝါ ဥက္ကုဇ္ဇေယျ, ပဋိစ္ဆန္နံ ဝါ ဝိဝရေယျ, မူဠှဿ ဝါ မဂ္ဂံ အာစိက္ခေယျ, အန္ဓကာရေ ဝါ တေလပဇ္ဇောတံ ဓာရေယျ – စက္ခုမန္တော ရူပါနိ ဒက္ခန္တီတိ၊ ဧဝမေဝံ ဘဂဝတာ အနေကပရိယာယေန ဓမ္မော ပကာသိတော။ ဧသာဟံ, ဘန္တေ, ဘဂဝန္တံ သရဏံ ဂစ္ဆာမိ ဓမ္မဉ္စ ဘိက္ခုသံဃဉ္စ။ ဥပါသကံ မံ ဘဂဝါ ဓာရေတု အဇ္ဇတဂ္ဂေ ပါဏုပေတံ သရဏံ ဂတ’’န္တိ။
֍ ဋ္ဌ ၆၇။ ‘‘အနုဝိစ္စကာရံ ခေါ, ဂဟပတိ, ကရောဟိ, အနုဝိစ္စကာရော တုမှာဒိသာနံ ဉာတမနုဿာနံ သာဓု ဟောတီ’’တိ။ ‘‘ဣမိနာပါဟံ, ဘန္တေ, ဘဂဝတော ဘိယျောသောမတ္တာယ အတ္တမနော အဘိရဒ္ဓေါ ယံ မံ ဘဂဝါ ဧဝမာဟ – ‘အနုဝိစ္စကာရံ ခေါ, ဂဟပတိ, ကရောဟိ, အနုဝိစ္စကာရော တုမှာဒိသာနံ ဉာတမနုဿာနံ သာဓု ဟောတီ’တိ။ မဉှိ, ဘန္တေ, အညတိတ္ထိယာ သာဝကံ လဘိတွာ ကေဝလကပ္ပံ နာဠန္ဒံ ပဋာကံ ပရိဟရေယျုံ – ‘ဥပါလိ အမှာကံ ဂဟပတိ သာဝကတ္တံ ဥပဂတော’တိ။ အထ စ ပန မံ ဘဂဝါ ဧဝမာဟ – ‘အနုဝိစ္စကာရံ ခေါ, ဂဟပတိ, ကရောဟိ, အနုဝိစ္စကာရော တုမှာဒိသာနံ ဉာတမနုဿာနံ သာဓု ဟောတီ’တိ။ ဧသာဟံ, ဘန္တေ, ဒုတိယမ္ပိ ဘဂဝန္တံ သရဏံ ဂစ္ဆာမိ ဓမ္မဉ္စ ဘိက္ခုသံဃဉ္စ။ ဥပါသကံ မံ ဘဂဝါ ဓာရေတု အဇ္ဇတဂ္ဂေ ပါဏုပေတံ သရဏံ ဂတ’’န္တိ။
֍ ဋ္ဌ ၆၈။ ‘‘ဒီဃရတ္တံ ခေါ တေ, ဂဟပတိ, နိဂဏ္ဌာနံ ဩပါနဘူတံ ကုလံ ယေန နေသံ ဥပဂတာနံ ပိဏ္ဍကံ ဒါတဗ္ဗံ မညေယျာသီ’’တိ။ ‘‘ဣမိနာပါဟံ, ဘန္တေ, ဘဂဝတော ဘိယျောသောမတ္တာယ အတ္တမနော အဘိရဒ္ဓေါ ယံ မံ ဘဂဝါ ဧဝမာဟ – ‘ဒီဃရတ္တံ ခေါ တေ, ဂဟပတိ, နိဂဏ္ဌာနံ ဩပါနဘူတံ ကုလံ ယေန နေသံ ဥပဂတာနံ ပိဏ္ဍကံ ဒါတဗ္ဗံ မညေယျာသီ’တိ။ သုတံ မေတံ, ဘန္တေ, သမဏော ဂေါတမော ဧဝမာဟ – ‘မယှမေဝ ဒါနံ ဒါတဗ္ဗံ, နာညေသံ ဒါနံ ဒါတဗ္ဗံ၊ မယှမေဝ သာဝကာနံ ဒါနံ ဒါတဗ္ဗံ, နာညေသံ သာဝကာနံ ဒါနံ ဒါတဗ္ဗံ၊ မယှမေဝ ဒိန္နံ မဟပ္ဖလံ, နာညေသံ ဒိန္နံ မဟပ္ဖလံ၊ မယှမေဝ သာဝကာနံ ဒိန္နံ မဟပ္ဖလံ, နာညေသံ သာဝကာနံ ဒိန္နံ မဟပ္ဖလ’န္တိ။ အထ စ ပန မံ ဘဂဝါ နိဂဏ္ဌေသုပိ ဒါနေ သမာဒပေတိ။ အပိ စ, ဘန္တေ, မယမေတ္ထ ကာလံ ဇာနိဿာမ။ ဧသာဟံ, ဘန္တေ, တတိယမ္ပိ ဘဂဝန္တံ သရဏံ ဂစ္ဆာမိ ဓမ္မဉ္စ ဘိက္ခုသံဃဉ္စ။ ဥပါသကံ မံ ဘဂဝါ ဓာရေတု အဇ္ဇတဂ္ဂေ ပါဏုပေတံ သရဏံ ဂတ’’န္တိ။
(မ၊၂၊၄၃။)֍ ဋ္ဌ ၆၉။ အထ ခေါ ဘဂဝါ ဥပါလိဿ ဂဟပတိဿ အနုပုဗ္ဗိံ ကထံ [အာနုပုဗ္ဗီကထံ (သီ။), အာနုပုဗ္ဗိကထံ (ပီ။), အနုပုဗ္ဗိကထံ (သျာ။ ကံ။ က။)] ကထေသိ, သေယျထိဒံ – ဒါနကထံ သီလကထံ သဂ္ဂကထံ, ကာမာနံ အာဒီနဝံ ဩကာရံ သံကိလေသံ, နေက္ခမ္မေ အာနိသံသံ ပကာသေသိ။ ယဒါ ဘဂဝါ အညာသိ ဥပါလိံ ဂဟပတိံ ကလ္လစိတ္တံ မုဒုစိတ္တံ ဝိနီဝရဏစိတ္တံ ဥဒဂ္ဂစိတ္တံ ပသန္နစိတ္တံ, အထ ယာ ဗုဒ္ဓါနံ သာမုက္ကံသိကာ ဓမ္မဒေသနာ တံ ပကာသေသိ – ဒုက္ခံ, သမုဒယံ, နိရောဓံ, မဂ္ဂံ။ သေယျထာပိ နာမ သုဒ္ဓံ ဝတ္ထံ အပဂတကာဠကံ သမ္မဒေဝ ရဇနံ ပဋိဂ္ဂဏှေယျ, ဧဝမေဝ ဥပါလိဿ ဂဟပတိဿ တသ္မိံယေဝ အာသနေ ဝိရဇံ ဝီတမလံ ဓမ္မစက္ခုံ ဥဒပါဒိ – ‘ယံ ကိဉ္စိ သမုဒယဓမ္မံ သဗ္ဗံ တံ နိရောဓဓမ္မ’န္တိ။ အထ ခေါ ဥပါလိ ဂဟပတိ ဒိဋ္ဌဓမ္မော ပတ္တဓမ္မော ဝိဒိတဓမ္မော ပရိယောဂါဠှဓမ္မော တိဏ္ဏဝိစိကိစ္ဆော ဝိဂတကထံကထော ဝေသာရဇ္ဇပ္ပတ္တော အပရပ္ပစ္စယော သတ္ထုသာသနေ ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ဟန္ဒ စ ဒါနိ မယံ, ဘန္တေ, ဂစ္ဆာမ, ဗဟုကိစ္စာ မယံ ဗဟုကရဏီယာ’’တိ။ ‘‘ယဿဒါနိ တွံ, ဂဟပတိ, ကာလံ မညသီ’’တိ။
֍ ဋ္ဌ ၇၀။ အထ ခေါ ဥပါလိ ဂဟပတိ ဘဂဝတော ဘာသိတံ အဘိနန္ဒိတွာ အနုမောဒိတွာ ဥဋ္ဌာယာသနာ ဘဂဝန္တံ အဘိဝါဒေတွာ ပဒက္ခိဏံ ကတွာ ယေန သကံ နိဝေသနံ တေနုပသင်္ကမိ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ ဒေါဝါရိကံ အာမန္တေသိ – ‘‘အဇ္ဇတဂ္ဂေ, သမ္မ ဒေါဝါရိက, အာဝရာမိ ဒွါရံ နိဂဏ္ဌာနံ နိဂဏ္ဌီနံ, အနာဝဋံ ဒွါရံ ဘဂဝတော ဘိက္ခူနံ ဘိက္ခုနီနံ ဥပါသကာနံ ဥပါသိကာနံ။ သစေ ကောစိ နိဂဏ္ဌော အာဂစ္ဆတိ တမေနံ တွံ ဧဝံ ဝဒေယျာသိ – ‘တိဋ္ဌ, ဘန္တေ, မာ ပါဝိသိ။ အဇ္ဇတဂ္ဂေ ဥပါလိ ဂဟပတိ သမဏဿ ဂေါတမဿ သာဝကတ္တံ ဥပဂတော။ အာဝဋံ ဒွါရံ နိဂဏ္ဌာနံ နိဂဏ္ဌီနံ, အနာဝဋံ ဒွါရံ ဘဂဝတော ဘိက္ခူနံ ဘိက္ခုနီနံ ဥပါသကာနံ ဥပါသိကာနံ။ သစေ တေ, ဘန္တေ, ပိဏ္ဍကေန အတ္ထော, ဧတ္ထေဝ တိဋ္ဌ, ဧတ္ထေဝ တေ အာဟရိဿန္တီ’’’တိ။ ‘‘ဧဝံ, ဘန္တေ’’တိ ခေါ ဒေါဝါရိကော ဥပါလိဿ ဂဟပတိဿ ပစ္စဿောသိ။
֍ ဋ္ဌ ၇၁။ အဿောသိ ခေါ ဒီဃတပဿီ နိဂဏ္ဌော – ‘‘ဥပါလိ ကိရ ဂဟပတိ သမဏဿ ဂေါတမဿ သာဝကတ္တံ ဥပဂတော’’တိ။ အထ ခေါ ဒီဃတပဿီ နိဂဏ္ဌော ယေန နိဂဏ္ဌော နာဋပုတ္တော တေနုပသင်္ကမိ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ နိဂဏ္ဌံ နာဋပုတ္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘သုတံ မေတံ, ဘန္တေ, ဥပါလိ ကိရ ဂဟပတိ သမဏဿ ဂေါတမဿ သာဝကတ္တံ ဥပဂတော’’တိ။ ‘‘အဋ္ဌာနံ ခေါ ဧတံ,
(မ၊၂၊၄၄။)တပဿိ, အနဝကာသော ယံ ဥပါလိ ဂဟပတိ သမဏဿ ဂေါတမဿ သာဝကတ္တံ ဥပဂစ္ဆေယျ။ ဌာနဉ္စ ခေါ ဧတံ ဝိဇ္ဇတိ ယံ သမဏော ဂေါတမော ဥပါလိဿ ဂဟပတိဿ သာဝကတ္တံ ဥပဂစ္ဆေယျာ’’တိ။ ဒုတိယမ္ပိ ခေါ ဒီဃတပဿီ နိဂဏ္ဌော…ပေ… တတိယမ္ပိ ခေါ ဒီဃတပဿီ နိဂဏ္ဌော နိဂဏ္ဌံ နာဋပုတ္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘သုတံ မေတံ, ဘန္တေ …ပေ… ဥပါလိဿ ဂဟပတိဿ သာဝကတ္တံ ဥပဂစ္ဆေယျာ’’တိ။ ‘‘ဟန္ဒာဟံ, ဘန္တေ, ဂစ္ဆာမိ ယာဝ ဇာနာမိ ယဒိ ဝါ ဥပါလိ ဂဟပတိ သမဏဿ ဂေါတမဿ သာဝကတ္တံ ဥပဂတော ယဒိ ဝါ နော’’တိ။ ‘‘ဂစ္ဆ တွံ, တပဿိ, ဇာနာဟိ ယဒိ ဝါ ဥပါလိ ဂဟပတိ သမဏဿ ဂေါတမဿ သာဝကတ္တံ ဥပဂတော ယဒိ ဝါ နော’’တိ။
֍ ဋ္ဌ ၇၂။ အထ ခေါ ဒီဃတပဿီ နိဂဏ္ဌော ယေန ဥပါလိဿ ဂဟပတိဿ နိဝေသနံ တေနုပသင်္ကမိ။ အဒ္ဒသာ ခေါ ဒေါဝါရိကော ဒီဃတပဿိံ နိဂဏ္ဌံ ဒူရတောဝ အာဂစ္ဆန္တံ။ ဒိသွာန ဒီဃတပဿိံ နိဂဏ္ဌံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘တိဋ္ဌ, ဘန္တေ, မာ ပါဝိသိ။ အဇ္ဇတဂ္ဂေ ဥပါလိ ဂဟပတိ သမဏဿ ဂေါတမဿ သာဝကတ္တံ ဥပဂတော။ အာဝဋံ ဒွါရံ နိဂဏ္ဌာနံ နိဂဏ္ဌီနံ, အနာဝဋံ ဒွါရံ ဘဂဝတော ဘိက္ခူနံ ဘိက္ခုနီနံ ဥပါသကာနံ ဥပါသိကာနံ။ သစေ တေ, ဘန္တေ, ပိဏ္ဍကေန အတ္ထော, ဧတ္ထေဝ တိဋ္ဌ, ဧတ္ထေဝ တေ အာဟရိဿန္တီ’’တိ။ ‘‘န မေ, အာဝုသော, ပိဏ္ဍကေန အတ္ထော’’တိ ဝတွာ တတော ပဋိနိဝတ္တိတွာ ယေန နိဂဏ္ဌော နာဋပုတ္တော တေနုပသင်္ကမိ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ နိဂဏ္ဌံ နာဋပုတ္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘သစ္စံယေဝ ခေါ, ဘန္တေ, ယံ ဥပါလိ ဂဟပတိ သမဏဿ ဂေါတမဿ သာဝကတ္တံ ဥပဂတော။ ဧတံ ခေါ တေ အဟံ, ဘန္တေ, နာလတ္ထံ န ခေါ မေ, ဘန္တေ, ရုစ္စတိ ယံ ဥပါလိ ဂဟပတိ သမဏဿ ဂေါတမဿ ဝါဒံ အာရောပေယျ။ သမဏော ဟိ, ဘန္တေ, ဂေါတမော မာယာဝီ အာဝဋ္ဋနိံ မာယံ ဇာနာတိ ယာယ အညတိတ္ထိယာနံ သာဝကေ အာဝဋ္ဋေတီတိ။ အာဝဋ္ဋော ခေါ တေ, ဘန္တေ, ဥပါလိ ဂဟပတိ သမဏေန ဂေါတမေန အာဝဋ္ဋနိယာ မာယာယာ’’တိ။ ‘‘အဋ္ဌာနံ ခေါ ဧတံ, တပဿိ, အနဝကာသော ယံ ဥပါလိ ဂဟပတိ သမဏဿ ဂေါတမဿ သာဝကတ္တံ ဥပဂစ္ဆေယျ။ ဌာနဉ္စ ခေါ ဧတံ ဝိဇ္ဇတိ ယံ သမဏော ဂေါတမော ဥပါလိဿ ဂဟပတိဿ သာဝကတ္တံ ဥပဂစ္ဆေယျာ’’တိ။ ဒုတိယမ္ပိ ခေါ ဒီဃတပဿီ နိဂဏ္ဌော နိဂဏ္ဌံ နာဋပုတ္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘သစ္စံယေဝ, ဘန္တေ…ပေ… ဥပါလိဿ ဂဟပတိဿ သာဝကတ္တံ ဥပဂစ္ဆေယျာ’’တိ။ တတိယမ္ပိ ခေါ ဒီဃတပဿီ နိဂဏ္ဌော နိဂဏ္ဌံ နာဋပုတ္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘သစ္စံယေဝ ခေါ, ဘန္တေ…ပေ… ဥပါလိဿ ဂဟပတိဿ သာဝကတ္တံ ဥပဂစ္ဆေယျာ’’တိ။ ‘‘ဟန္ဒ
(မ၊၂၊၄၅။)စာဟံ, တပဿိ, ဂစ္ဆာမိ ယာဝ စာဟံ သာမံယေဝ ဇာနာမိ ယဒိ ဝါ ဥပါလိ ဂဟပတိ သမဏဿ ဂေါတမဿ သာဝကတ္တံ ဥပဂတော ယဒိ ဝါ နော’’တိ။
အထ ခေါ နိဂဏ္ဌော နာဋပုတ္တော မဟတိယာ နိဂဏ္ဌပရိသာယ သဒ္ဓိံ ယေန ဥပါလိဿ ဂဟပတိဿ နိဝေသနံ တေနုပသင်္ကမိ။ အဒ္ဒသာ ခေါ ဒေါဝါရိကော နိဂဏ္ဌံ နာဋပုတ္တံ ဒူရတောဝ အာဂစ္ဆန္တံ။ ဒိသွာန နိဂဏ္ဌံ နာဋပုတ္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘တိဋ္ဌ, ဘန္တေ, မာ ပါဝိသိ။ အဇ္ဇတဂ္ဂေ ဥပါလိ ဂဟပတိ သမဏဿ ဂေါတမဿ သာဝကတ္တံ ဥပဂတော။ အာဝဋံ ဒွါရံ နိဂဏ္ဌာနံ နိဂဏ္ဌီနံ, အနာဝဋံ ဒွါရံ ဘဂဝတော ဘိက္ခူနံ ဘိက္ခုနီနံ ဥပါသကာနံ ဥပါသိကာနံ။ သစေ တေ, ဘန္တေ, ပိဏ္ဍကေန အတ္ထော, ဧတ္ထေဝ တိဋ္ဌ, ဧတ္ထေဝ တေ အာဟရိဿန္တီ’’တိ။ ‘‘တေန ဟိ, သမ္မ ဒေါဝါရိက, ယေန ဥပါလိ ဂဟပတိ တေနုပသင်္ကမ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ ဥပါလိံ ဂဟပတိံ ဧဝံ ဝဒေဟိ – ‘နိဂဏ္ဌော, ဘန္တေ, နာဋပုတ္တော မဟတိယာ နိဂဏ္ဌပရိသာယ သဒ္ဓိံ ဗဟိဒွါရကောဋ္ဌကေ ဌိတော၊ သော တေ ဒဿနကာမော’’’တိ။ ‘‘ဧဝံ, ဘန္တေ’’တိ ခေါ ဒေါဝါရိကော နိဂဏ္ဌဿ နာဋပုတ္တဿ ပဋိဿုတွာ ယေန ဥပါလိ ဂဟပတိ တေနုပသင်္ကမိ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ ဥပါလိံ ဂဟပတိံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘နိဂဏ္ဌော, ဘန္တေ, နာဋပုတ္တော မဟတိယာ နိဂဏ္ဌပရိသာယ သဒ္ဓိံ ဗဟိဒွါရကောဋ္ဌကေ ဌိတော၊ သော တေ ဒဿနကာမော’’တိ။ ‘‘တေန ဟိ, သမ္မ ဒေါဝါရိက, မဇ္ဈိမာယ ဒွါရသာလာယ အာသနာနိ ပညပေဟီ’’တိ။ ‘‘ဧဝံ, ဘန္တေ’’တိ ခေါ ဒေါဝါရိကော ဥပါလိဿ ဂဟပတိဿ ပဋိဿုတွာ မဇ္ဈိမာယ ဒွါရသာလာယ အာသနာနိ ပညပေတွာ ယေန ဥပါလိ ဂဟပတိ တေနုပသင်္ကမိ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ ဥပါလိံ ဂဟပတိံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ပညတ္တာနိ ခေါ, ဘန္တေ, မဇ္ဈိမာယ ဒွါရသာလာယ အာသနာနိ။ ယဿဒါနိ ကာလံ မညသီ’’တိ။
֍ ဋ္ဌ ၇၃။ အထ ခေါ ဥပါလိ ဂဟပတိ ယေန မဇ္ဈိမာ ဒွါရသာလာ တေနုပသင်္ကမိ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ ယံ တတ္ထ အာသနံ အဂ္ဂဉ္စ သေဋ္ဌဉ္စ ဥတ္တမဉ္စ ပဏီတဉ္စ တတ္ထ သာမံ နိသီဒိတွာ ဒေါဝါရိကံ အာမန္တေသိ – ‘‘တေန ဟိ, သမ္မ ဒေါဝါရိက, ယေန နိဂဏ္ဌော နာဋပုတ္တော တေနုပသင်္ကမ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ နိဂဏ္ဌံ နာဋပုတ္တံ ဧဝံ ဝဒေဟိ – ‘ဥပါလိ, ဘန္တေ, ဂဟပတိ ဧဝမာဟ – ပဝိသ ကိရ, ဘန္တေ, သစေ အာကင်္ခသီ’’’တိ။ ‘‘ဧဝံ, ဘန္တေ’’တိ ခေါ ဒေါဝါရိကော ဥပါလိဿ ဂဟပတိဿ ပဋိဿုတွာ ယေန နိဂဏ္ဌော နာဋပုတ္တော တေနုပသင်္ကမိ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ နိဂဏ္ဌံ နာဋပုတ္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ဥပါလိ, ဘန္တေ, ဂဟပတိ ဧဝမာဟ – ‘ပဝိသ ကိရ, ဘန္တေ, သစေ အာကင်္ခသီ’’’တိ။
(မ၊၂၊၄၆။)အထ ခေါ နိဂဏ္ဌော နာဋပုတ္တော မဟတိယာ နိဂဏ္ဌပရိသာယ သဒ္ဓိံ ယေန မဇ္ဈိမာ ဒွါရသာလာ တေနုပသင်္ကမိ။ အထ ခေါ ဥပါလိ ဂဟပတိ – ယံ သုဒံ ပုဗ္ဗေ ယတော ပဿတိ နိဂဏ္ဌံ နာဋပုတ္တံ ဒူရတောဝ အာဂစ္ဆန္တံ ဒိသွာန တတော ပစ္စုဂ္ဂန္တွာ ယံ တတ္ထ အာသနံ အဂ္ဂဉ္စ သေဋ္ဌဉ္စ ဥတ္တမဉ္စ ပဏီတဉ္စ တံ ဥတ္တရာသင်္ဂေန သမ္မဇ္ဇိတွာ [ပမဇ္ဇိတွာ (သီ။ ပီ။)] ပရိဂ္ဂဟေတွာ နိသီဒါပေတိ သော – ဒါနိ ယံ တတ္ထ အာသနံ အဂ္ဂဉ္စ သေဋ္ဌဉ္စ ဥတ္တမဉ္စ ပဏီတဉ္စ တတ္ထ သာမံ နိသီဒိတွာ နိဂဏ္ဌံ နာဋပုတ္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘သံဝိဇ္ဇန္တိ ခေါ, ဘန္တေ, အာသနာနိ၊ သစေ အာကင်္ခသိ, နိသီဒါ’’တိ။ ဧဝံ ဝုတ္တေ, နိဂဏ္ဌော နာဋပုတ္တော ဥပါလိံ ဂဟပတိံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ဥမ္မတ္တောသိ တွံ, ဂဟပတိ, ဒတ္တောသိ တွံ, ဂဟပတိ! ‘ဂစ္ဆာမဟံ, ဘန္တေ, သမဏဿ ဂေါတမဿ ဝါဒံ အာရောပေဿာမီ’တိ ဂန္တွာ မဟတာသိ ဝါဒသံဃာဋေန ပဋိမုက္ကော အာဂတော။ သေယျထာပိ, ဂဟပတိ, ပုရိသော အဏ္ဍဟာရကော ဂန္တွာ ဥဗ္ဘတေဟိ အဏ္ဍေဟိ အာဂစ္ဆေယျ, သေယျထာ ဝါ ပန ဂဟပတိ ပုရိသော အက္ခိကဟာရကော ဂန္တွာ ဥဗ္ဘတေဟိ အက္ခီဟိ အာဂစ္ဆေယျ၊ ဧဝမေဝ ခေါ တွံ, ဂဟပတိ, ‘ဂစ္ဆာမဟံ, ဘန္တေ, သမဏဿ ဂေါတမဿ ဝါဒံ အာရောပေဿာမီ’တိ ဂန္တွာ မဟတာသိ ဝါဒသံဃာဋေန ပဋိမုက္ကော အာဂတော။ အာဝဋ္ဋောသိ ခေါ တွံ, ဂဟပတိ, သမဏေန ဂေါတမေန အာဝဋ္ဋနိယာ မာယာယာ’’တိ။
֍ ဋ္ဌ ၇၄။ ‘‘ဘဒ္ဒိကာ, ဘန္တေ, အာဝဋ္ဋနီ မာယာ၊ ကလျာဏီ, ဘန္တေ, အာဝဋ္ဋနီ မာယာ၊ ပိယာ မေ, ဘန္တေ, ဉာတိသာလောဟိတာ ဣမာယ အာဝဋ္ဋနိယာ အာဝဋ္ဋေယျုံ၊ ပိယာနမ္ပိ မေ အဿ ဉာတိသာလောဟိတာနံ ဒီဃရတ္တံ ဟိတာယ သုခါယ၊ သဗ္ဗေ စေပိ, ဘန္တေ, ခတ္တိယာ ဣမာယ အာဝဋ္ဋနိယာ အာဝဋ္ဋေယျုံ၊ သဗ္ဗေသာနမ္ပိဿ ခတ္တိယာနံ ဒီဃရတ္တံ ဟိတာယ သုခါယ၊ သဗ္ဗေ စေပိ, ဘန္တေ, ဗြာဟ္မဏာ…ပေ… ဝေဿာ…ပေ… သုဒ္ဒါ ဣမာယ အာဝဋ္ဋနိယာ အာဝဋ္ဋေယျုံ၊ သဗ္ဗေသာနမ္ပိဿ သုဒ္ဒါနံ ဒီဃရတ္တံ ဟိတာယ သုခါယ၊ သဒေဝကော စေပိ, ဘန္တေ, လောကော သမာရကော သဗြဟ္မကော သဿမဏဗြာဟ္မဏီ ပဇာ သဒေဝမနုဿာ ဣမာယ အာဝဋ္ဋနိယာ အာဝဋ္ဋေယျုံ၊ သဒေဝကဿပိဿ လောကဿ သမာရကဿ သဗြဟ္မကဿ သဿမဏဗြာဟ္မဏိယာ ပဇာယ သဒေဝမနုဿာယ ဒီဃရတ္တံ ဟိတာယ သုခါယာတိ။ တေန ဟိ, ဘန္တေ, ဥပမံ တေ ကရိဿာမိ။ ဥပမာယ ပိဓေကစ္စေ ဝိညူ ပုရိသာ ဘာသိတဿ အတ္ထံ အာဇာနန္တိ။
(မ၊၂၊၄၇။)֍ ဋ္ဌ ၇၅။ ‘‘ဘူတပုဗ္ဗံ, ဘန္တေ, အညတရဿ ဗြာဟ္မဏဿ ဇိဏ္ဏဿ ဝုဍ္ဎဿ မဟလ္လကဿ ဒဟရာ မာဏဝိကာ ပဇာပတီ အဟောသိ ဂဗ္ဘိနီ ဥပဝိဇညာ။ အထ ခေါ, ဘန္တေ, သာ မာဏဝိကာ တံ ဗြာဟ္မဏံ ဧတဒဝေါစ – ‘ဂစ္ဆ တွံ, ဗြာဟ္မဏ, အာပဏာ မက္ကဋစ္ဆာပကံ ကိဏိတွာ အာနေဟိ, ယော မေ ကုမာရကဿ ကီဠာပနကော ဘဝိဿတီ’တိ။ ဧဝံ ဝုတ္တေ, သော ဗြာဟ္မဏော တံ မာဏဝိကံ ဧတဒဝေါစ – ‘အာဂမေဟိ တာဝ, ဘောတိ, ယာဝ ဝိဇာယတိ။ သစေ တွံ, ဘောတိ, ကုမာရကံ ဝိဇာယိဿသိ, တဿာ တေ အဟံ အာပဏာ မက္ကဋစ္ဆာပကံ ကိဏိတွာ အာနေဿာမိ, ယော တေ ကုမာရကဿ ကီဠာပနကော ဘဝိဿတိ။ သစေ ပန တွံ, ဘောတိ, ကုမာရိကံ ဝိဇာယိဿသိ, တဿာ တေ အဟံ အာပဏာ မက္ကဋစ္ဆာပိကံ ကိဏိတွာ အာနေဿာမိ, ယာ တေ ကုမာရိကာယ ကီဠာပနိကာ ဘဝိဿတီ’တိ။ ဒုတိယမ္ပိ ခေါ, ဘန္တေ, သာ မာဏဝိကာ…ပေ… တတိယမ္ပိ ခေါ, ဘန္တေ, သာ မာဏဝိကာ တံ ဗြာဟ္မဏံ ဧတဒဝေါစ – ‘ဂစ္ဆ တွံ, ဗြာဟ္မဏ, အာပဏာ မက္ကဋစ္ဆာပကံ ကိဏိတွာ အာနေဟိ, ယော မေ ကုမာရကဿ ကီဠာပနကော ဘဝိဿတီ’တိ။ အထ ခေါ, ဘန္တေ, သော ဗြာဟ္မဏော တဿာ မာဏဝိကာယ သာရတ္တော ပဋိဗဒ္ဓစိတ္တော အာပဏာ မက္ကဋစ္ဆာပကံ ကိဏိတွာ အာနေတွာ တံ မာဏဝိကံ ဧတဒဝေါစ – ‘အယံ တေ, ဘောတိ, အာပဏာ မက္ကဋစ္ဆာပကော ကိဏိတွာ အာနီတော, ယော တေ ကုမာရကဿ ကီဠာပနကော ဘဝိဿတီ’တိ။ ဧဝံ ဝုတ္တေ, ဘန္တေ, သာ မာဏဝိကာ တံ ဗြာဟ္မဏံ ဧတဒဝေါစ – ‘ဂစ္ဆ တွံ, ဗြာဟ္မဏ, ဣမံ မက္ကဋစ္ဆာပကံ အာဒါယ ယေန ရတ္တပါဏိ ရဇတပုတ္တော တေနုပသင်္ကမ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ ရတ္တပါဏိံ ရဇကပုတ္တံ ဧဝံ ဝဒေဟိ – ဣစ္ဆာမဟံ, သမ္မ ရတ္တပါဏိ, ဣမံ မက္ကဋစ္ဆာပကံ ပီတာဝလေပနံ နာမ ရင်္ဂဇာတံ ရဇိတံ အာကောဋိတပစ္စာကောဋိတံ ဥဘတောဘာဂဝိမဋ္ဌ’န္တိ။
‘‘အထ ခေါ, ဘန္တေ, သော ဗြာဟ္မဏော တဿာ မာဏဝိကာယ သာရတ္တော ပဋိဗဒ္ဓစိတ္တော တံ မက္ကဋစ္ဆာပကံ အာဒါယ ယေန ရတ္တပါဏိ ရဇကပုတ္တော တေနုပသင်္ကမိ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ ရတ္တပါဏိံ ရဇကပုတ္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘ဣစ္ဆာမဟံ, သမ္မ ရတ္တပါဏိ, ဣမံ မက္ကဋစ္ဆာပကံ ပီတာဝလေပနံ နာမ ရင်္ဂဇာတံ ရဇိတံ အာကောဋိတပစ္စာကောဋိတံ ဥဘတောဘာဂဝိမဋ္ဌ’န္တိ။ ဧဝံ ဝုတ္တေ, ဘန္တေ, ရတ္တပါဏိ ရဇကပုတ္တော တံ ဗြာဟ္မဏံ ဧတဒဝေါစ – ‘အယံ ခေါ တေ, မက္ကဋစ္ဆာပကော ရင်္ဂက္ခမော ဟိ ခေါ, နော အာကောဋနက္ခမော, နော ဝိမဇ္ဇနက္ခမော’တိ။ ဧဝမေဝ ခေါ, ဘန္တေ, ဗာလာနံ နိဂဏ္ဌာနံ ဝါဒေါ
(မ၊၂၊၄၈။)ရင်္ဂက္ခမော ဟိ ခေါ ဗာလာနံ နော ပဏ္ဍိတာနံ, နော အနုယောဂက္ခမော, နော ဝိမဇ္ဇနက္ခမော။ အထ ခေါ, ဘန္တေ, သော ဗြာဟ္မဏော အပရေန သမယေန နဝံ ဒုဿယုဂံ အာဒါယ ယေန ရတ္တပါဏိ ရဇကပုတ္တော တေနုပသင်္ကမိ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ ရတ္တပါဏိံ ရဇကပုတ္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘ဣစ္ဆာမဟံ, သမ္မ ရတ္တပါဏိ, ဣမံ နဝံ ဒုဿယုဂံ ပီတာဝလေပနံ နာမ ရင်္ဂဇာတံ ရဇိတံ အာကောဋိတပစ္စာကောဋိတံ ဥဘတောဘာဂဝိမဋ္ဌ’န္တိ။ ဧဝံ ဝုတ္တေ, ဘန္တေ, ရတ္တပါဏိ ရဇကပုတ္တော တံ ဗြာဟ္မဏံ ဧတဒဝေါစ – ‘ဣဒံ ခေါ တေ, ဘန္တေ, နဝံ ဒုဿယုဂံ ရင်္ဂက္ခမဉ္စေဝ အာကောဋနက္ခမဉ္စ ဝိမဇ္ဇနက္ခမဉ္စာ’တိ။ ဧဝမေဝ ခေါ, ဘန္တေ, တဿ ဘဂဝတော ဝါဒေါ အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ ရင်္ဂက္ခမော စေဝ ပဏ္ဍိတာနံ နော ဗာလာနံ, အနုယောဂက္ခမော စ ဝိမဇ္ဇနက္ခမော စာ’’တိ။
‘‘သရာဇိကာ ခေါ, ဂဟပတိ, ပရိသာ ဧဝံ ဇာနာတိ – ‘ဥပါလိ ဂဟပတိ နိဂဏ္ဌဿ နာဋပုတ္တဿ သာဝကော’တိ။ ကဿ တံ, ဂဟပတိ, သာဝကံ ဓာရေမာ’’တိ? ဧဝံ ဝုတ္တေ, ဥပါလိ ဂဟပတိ ဥဋ္ဌာယာသနာ ဧကံသံ ဥတ္တရာသင်္ဂံ ကရိတွာ ယေန ဘဂဝါ တေနဉ္ဇလိံ ပဏာမေတွာ နိဂဏ္ဌံ နာဋပုတ္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘တေန ဟိ, ဘန္တေ, သုဏောဟိ ယဿာဟံ သာဝကော’’တိ –
‘‘ဓီရဿ ဝိဂတမောဟဿ, ပဘိန္နခီလဿ ဝိဇိတဝိဇယဿ၊
အနီဃဿ သုသမစိတ္တဿ, ဝုဒ္ဓသီလဿ သာဓုပညဿ၊
ဝေသမန္တရဿ [ဝေဿန္တရဿ (သီ။ ပီ။)] ဝိမလဿ, ဘဂဝတော တဿ သာဝကောဟမသ္မိ။
‘‘အကထံကထိဿ တုသိတဿ, ဝန္တလောကာမိသဿ မုဒိတဿ၊
ကတသမဏဿ မနုဇဿ, အန္တိမသာရီရဿ နရဿ၊
အနောပမဿ ဝိရဇဿ, ဘဂဝတော တဿ သာဝကောဟမသ္မိ။
‘‘အသံသယဿ ကုသလဿ, ဝေနယိကဿ သာရထိဝရဿ၊
အနုတ္တရဿ ရုစိရဓမ္မဿ, နိက္ကင်္ခဿ ပဘာသကဿ [ပဘာသကရဿ (သီ။ သျာ။ ပီ။)]၊
မာနစ္ဆိဒဿ ဝီရဿ, ဘဂဝတော တဿ သာဝကောဟမသ္မိ။
‘‘နိသဘဿ အပ္ပမေယျဿ, ဂမ္ဘီရဿ မောနပတ္တဿ၊
ခေမင်္ကရဿ ဝေဒဿ, ဓမ္မဋ္ဌဿ သံဝုတတ္တဿ၊
သင်္ဂါတိဂဿ မုတ္တဿ, ဘဂဝတော တဿ သာဝကောဟမသ္မိ။
(မ၊၂၊၄၉။)‘‘နာဂဿ ပန္တသေနဿ, ခီဏသံယောဇနဿ မုတ္တဿ၊
ပဋိမန္တကဿ [ပဋိမန္တဿ (က။)] ဓောနဿ, ပန္နဓဇဿ ဝီတရာဂဿ၊
ဒန္တဿ နိပ္ပပဉ္စဿ, ဘဂဝတော တဿ သာဝကောဟမသ္မိ။
‘‘ဣသိသတ္တမဿ အကုဟဿ, တေဝိဇ္ဇဿ ဗြဟ္မပတ္တဿ၊
နှာတကဿ [နဟာတကဿ (သီ။ သျာ။ ပီ။)] ပဒကဿ, ပဿဒ္ဓဿ ဝိဒိတဝေဒဿ၊
ပုရိန္ဒဒဿ သက္ကဿ, ဘဂဝတော တဿ သာဝကောဟမသ္မိ။
‘‘အရိယဿ ဘာဝိတတ္တဿ, ပတ္တိပတ္တဿ ဝေယျာကရဏဿ၊
သတိမတော ဝိပဿိဿ, အနဘိနတဿ နော အပနတဿ၊
အနေဇဿ ဝသိပ္ပတ္တဿ, ဘဂဝတော တဿ သာဝကောဟမသ္မိ။
‘‘သမုဂ္ဂတဿ [သမ္မဂ္ဂတဿ (သီ။ သျာ။ ပီ။)] ဈာယိဿ, အနနုဂတန္တရဿ သုဒ္ဓဿ၊
အသိတဿ ဟိတဿ [အပ္ပဟီနဿ (သီ။ ပီ။), အပ္ပဘီတဿ (သျာ။)], ပဝိဝိတ္တဿ အဂ္ဂပ္ပတ္တဿ၊
တိဏ္ဏဿ တာရယန္တဿ, ဘဂဝတော တဿ သာဝကောဟမသ္မိ။
‘‘သန္တဿ ဘူရိပညဿ, မဟာပညဿ ဝီတလောဘဿ၊
တထာဂတဿ သုဂတဿ, အပ္ပဋိပုဂ္ဂလဿ အသမဿ၊
ဝိသာရဒဿ နိပုဏဿ, ဘဂဝတော တဿ သာဝကောဟမသ္မိ။
‘‘တဏှစ္ဆိဒဿ ဗုဒ္ဓဿ, ဝီတဓူမဿ အနုပလိတ္တဿ၊
အာဟုနေယျဿ ယက္ခဿ, ဥတ္တမပုဂ္ဂလဿ အတုလဿ၊
မဟတော ယသဂ္ဂပတ္တဿ, ဘဂဝတော တဿ သာဝကောဟမသ္မီ’’တိ။
֍ ဋ္ဌ ၇၇။ ‘‘ကဒါ သညူဠှာ ပန တေ, ဂဟပတိ, ဣမေ သမဏဿ ဂေါတမဿ ဝဏ္ဏာ’’တိ? ‘‘သေယျထာပိ, ဘန္တေ, နာနာပုပ္ဖါနံ မဟာပုပ္ဖရာသိ, တမေနံ ဒက္ခော မာလာကာရော ဝါ မာလာကာရန္တေဝါသီ ဝါ ဝိစိတ္တံ မာလံ ဂန္ထေယျ၊ ဧဝမေဝ ခေါ, ဘန္တေ, သော ဘဂဝါ အနေကဝဏ္ဏော အနေကသတဝဏ္ဏော။ ကော ဟိ, ဘန္တေ, ဝဏ္ဏာရဟဿ ဝဏ္ဏံ န ကရိဿတီ’’တိ? အထ ခေါ နိဂဏ္ဌဿ နာဋပုတ္တဿ ဘဂဝတော သက္ကာရံ အသဟမာနဿ တတ္ထေဝ ဥဏှံ လောဟိတံ မုခတော ဥဂ္ဂစ္ဆီတိ [ဥဂ္ဂဉ္ဆိ (သီ။ သျာ။ ပီ။)]။
ဥပါလိသုတ္တံ နိဋ္ဌိတံ ဆဋ္ဌံ။
(မ၊၂၊၅၀။)၇။ ကုက္ကုရဝတိကသုတ္တံ
֍ ဋ္ဌ ၇၈။ ဧဝံ မေ သုတံ – ဧကံ သမယံ ဘဂဝါ ကောလိယေသု ဝိဟရတိ ဟလိဒ္ဒဝသနံ နာမ ကောလိယာနံ နိဂမော။ အထ ခေါ ပုဏ္ဏော စ ကောလိယပုတ္တော ဂေါဝတိကော အစေလော စ သေနိယော ကုက္ကုရဝတိကော ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိံသု၊ ဥပသင်္ကမိတွာ ပုဏ္ဏော ကောလိယပုတ္တော ဂေါဝတိကော ဘဂဝန္တံ အဘိဝါဒေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ အစေလော ပန သေနိယော ကုက္ကုရဝတိကော ဘဂဝတာ သဒ္ဓိံ သမ္မောဒိ။ သမ္မောဒနီယံ ကထံ သာရဏီယံ ဝီတိသာရေတွာ ကုက္ကုရောဝ ပလိကုဇ္ဇိတွာ [ပလိကုဏ္ဌိတွာ (သျာ။ ကံ။), ပလိဂုဏ္ဌိတွာ (က။)] ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ ဧကမန္တံ နိသိန္နော ခေါ ပုဏ္ဏော ကောလိယပုတ္တော ဂေါဝတိကော ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘အယံ, ဘန္တေ, အစေလော သေနိယော ကုက္ကုရဝတိကော ဒုက္ကရကာရကော ဆမာနိက္ခိတ္တံ ဘောဇနံ ဘုဉ္ဇတိ။ တဿ တံ ကုက္ကုရဝတံ ဒီဃရတ္တံ သမတ္တံ သမာဒိန္နံ။ တဿ ကာ ဂတိ, ကော အဘိသမ္ပရာယော’’တိ? ‘‘အလံ, ပုဏ္ဏ, တိဋ္ဌတေတံ၊ မာ မံ ဧတံ ပုစ္ဆီ’’တိ။ ဒုတိယမ္ပိ ခေါ ပုဏ္ဏော ကောလိယပုတ္တော ဂေါဝတိကော…ပေ… တတိယမ္ပိ ခေါ ပုဏ္ဏော ကောလိယပုတ္တော ဂေါဝတိကော ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘အယံ, ဘန္တေ, အစေလော သေနိယော ကုက္ကုရဝတိကော ဒုက္ကရကာရကော ဆမာနိက္ခိတ္တံ ဘောဇနံ ဘုဉ္ဇတိ။ တဿ တံ ကုက္ကုရဝတံ ဒီဃရတ္တံ သမတ္တံ သမာဒိန္နံ။ တဿ ကာ ဂတိ, ကော အဘိသမ္ပရာယော’’တိ?
֍ ဋ္ဌ ၇၉။ ‘‘အဒ္ဓါ ခေါ တေ အဟံ, ပုဏ္ဏ, န လဘာမိ။ အလံ, ပုဏ္ဏ, တိဋ္ဌတေတံ၊ မာ မံ ဧတံ ပုစ္ဆီတိ၊ အပိ စ တျာဟံ ဗျာကရိဿာမိ။ ဣဓ, ပုဏ္ဏ, ဧကစ္စော ကုက္ကုရဝတံ ဘာဝေတိ ပရိပုဏ္ဏံ အဗ္ဗောကိဏ္ဏံ, ကုက္ကုရသီလံ ဘာဝေတိ ပရိပုဏ္ဏံ အဗ္ဗောကိဏ္ဏံ, ကုက္ကုရစိတ္တံ ဘာဝေတိ ပရိပုဏ္ဏံ အဗ္ဗောကိဏ္ဏံ, ကုက္ကုရာကပ္ပံ ဘာဝေတိ ပရိပုဏ္ဏံ အဗ္ဗောကိဏ္ဏံ။ သော ကုက္ကုရဝတံ ဘာဝေတွာ ပရိပုဏ္ဏံ အဗ္ဗောကိဏ္ဏံ, ကုက္ကုရသီလံ ဘာဝေတွာ ပရိပုဏ္ဏံ အဗ္ဗောကိဏ္ဏံ, ကုက္ကုရစိတ္တံ ဘာဝေတွာ ပရိပုဏ္ဏံ အဗ္ဗောကိဏ္ဏံ, ကုက္ကုရာကပ္ပံ ဘာဝေတွာ ပရိပုဏ္ဏံ အဗ္ဗောကိဏ္ဏံ ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ ကုက္ကုရာနံ သဟဗျတံ ဥပပဇ္ဇတိ။ သစေ ခေါ ပနဿ ဧဝံဒိဋ္ဌိ ဟောတိ – ‘ဣမိနာဟံ သီလေန ဝါ ဝတေန ဝါ တပေန ဝါ ဗြဟ္မစရိယေန ဝါ ဒေဝေါ ဝါ ဘဝိဿာမိ ဒေဝညတရော ဝါ’တိ, သာဿ [သာယံ (က။)] ဟောတိ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ။ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိဿ [မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိကဿ (သီ။)] ခေါ အဟံ, ပုဏ္ဏ, ဒွိန္နံ ဂတီနံ အညတရံ ဂတိံ ဝဒါမိ – နိရယံ ဝါ တိရစ္ဆာနယောနိံ ဝါ။ ဣတိ ခေါ, ပုဏ္ဏ,
(မ၊၂၊၅၁။)သမ္ပဇ္ဇမာနံ ကုက္ကုရဝတံ ကုက္ကုရာနံ သဟဗျတံ ဥပနေတိ, ဝိပဇ္ဇမာနံ နိရယ’’န္တိ။ ဧဝံ ဝုတ္တေ, အစေလော သေနိယော ကုက္ကုရဝတိကော ပရောဒိ, အဿူနိ ပဝတ္တေသိ။
အထ ခေါ ဘဂဝါ ပုဏ္ဏံ ကောလိယပုတ္တံ ဂေါဝတိကံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ဧတံ ခေါ တေ အဟံ, ပုဏ္ဏ, နာလတ္ထံ။ အလံ, ပုဏ္ဏ, တိဋ္ဌတေတံ၊ မာ မံ ဧတံ ပုစ္ဆီ’’တိ။ ‘‘နာဟံ, ဘန္တေ, ဧတံ ရောဒါမိ ယံ မံ ဘဂဝါ ဧဝမာဟ၊ အပိ စ မေ ဣဒံ, ဘန္တေ, ကုက္ကုရဝတံ ဒီဃရတ္တံ သမတ္တံ သမာဒိန္နံ။ အယံ, ဘန္တေ, ပုဏ္ဏော ကောလိယပုတ္တော ဂေါဝတိကော။ တဿ တံ ဂေါဝတံ ဒီဃရတ္တံ သမတ္တံ သမာဒိန္နံ။ တဿ ကာ ဂတိ, ကော အဘိသမ္ပရာယော’’တိ? ‘‘အလံ, သေနိယ, တိဋ္ဌတေတံ၊ မာ မံ ဧတံ ပုစ္ဆီ’’တိ။ ဒုတိယမ္ပိ ခေါ အစေလော သေနိယော…ပေ… တတိယမ္ပိ ခေါ အစေလော သေနိယော ကုက္ကုရဝတိကော ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘အယံ, ဘန္တေ, ပုဏ္ဏော ကောလိယပုတ္တော ဂေါဝတိကော။ တဿ တံ ဂေါဝတံ ဒီဃရတ္တံ သမတ္တံ သမာဒိန္နံ။ တဿ ကာ ဂတိ, ကော အဘိသမ္ပရာယော’’တိ?
֍ ဋ္ဌ ၈၀။ ‘‘အဒ္ဓါ ခေါ တေ အဟံ, သေနိယ, န လဘာမိ။ အလံ, သေနိယ, တိဋ္ဌတေတံ၊ မာ မံ ဧတံ ပုစ္ဆီတိ၊ အပိ စ တျာဟံ ဗျာကရိဿာမိ။ ဣဓ, သေနိယ, ဧကစ္စော ဂေါဝတံ ဘာဝေတိ ပရိပုဏ္ဏံ အဗ္ဗောကိဏ္ဏံ, ဂေါသီလံ ဘာဝေတိ ပရိပုဏ္ဏံ အဗ္ဗောကိဏ္ဏံ, ဂေါစိတ္တံ ဘာဝေတိ ပရိပုဏ္ဏံ အဗ္ဗောကိဏ္ဏံ, ဂဝါကပ္ပံ [gvာကပ္ပံ (က။)] ဘာဝေတိ ပရိပုဏ္ဏံ အဗ္ဗောကိဏ္ဏံ။ သော ဂေါဝတံ ဘာဝေတွာ ပရိပုဏ္ဏံ အဗ္ဗောကိဏ္ဏံ, ဂေါသီလံ ဘာဝေတွာ ပရိပုဏ္ဏံ အဗ္ဗောကိဏ္ဏံ, ဂေါစိတ္တံ ဘာဝေတွာ ပရိပုဏ္ဏံ အဗ္ဗောကိဏ္ဏံ, ဂဝါကပ္ပံ ဘာဝေတွာ ပရိပုဏ္ဏံ အဗ္ဗောကိဏ္ဏံ ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ ဂုန္နံ သဟဗျတံ ဥပပဇ္ဇတိ။ သစေ ခေါ ပနဿ ဧဝံဒိဋ္ဌိ ဟောတိ – ‘ဣမိနာဟံ သီလေန ဝါ ဝတေန ဝါ တပေန ဝါ ဗြဟ္မစရိယေန ဝါ ဒေဝေါ ဝါ ဘဝိဿာမိ ဒေဝညတရော ဝါ’တိ, သာဿ ဟောတိ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ။ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိဿ ခေါ အဟံ, သေနိယ, ဒွိန္နံ ဂတီနံ အညတရံ ဂတိံ ဝဒါမိ – နိရယံ ဝါ တိရစ္ဆာနယောနိံ ဝါ။ ဣတိ ခေါ, သေနိယ, သမ္ပဇ္ဇမာနံ ဂေါဝတံ ဂုန္နံ သဟဗျတံ ဥပနေတိ, ဝိပဇ္ဇမာနံ နိရယ’’န္တိ။ ဧဝံ ဝုတ္တေ, ပုဏ္ဏော ကောလိယပုတ္တော ဂေါဝတိကော ပရောဒိ, အဿူနိ ပဝတ္တေသိ။
အထ ခေါ ဘဂဝါ အစေလံ သေနိယံ ကုက္ကုရဝတိကံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ဧတံ ခေါ တေ အဟံ, သေနိယ, နာလတ္ထံ။ အလံ, သေနိယ, တိဋ္ဌတေတံ၊ မာ
(မ၊၂၊၅၂။)မံ ဧတံ ပုစ္ဆီ’’တိ။ ‘‘နာဟံ, ဘန္တေ, ဧတံ ရောဒါမိ ယံ မံ ဘဂဝါ ဧဝမာဟ၊ အပိ စ မေ ဣဒံ, ဘန္တေ, ဂေါဝတံ ဒီဃရတ္တံ သမတ္တံ သမာဒိန္နံ။ ဧဝံ ပသန္နော အဟံ, ဘန္တေ, ဘဂဝတိ၊ ပဟောတိ ဘဂဝါ တထာ ဓမ္မံ ဒေသေတုံ ယထာ အဟံ စေဝိမံ ဂေါဝတံ ပဇဟေယျံ, အယဉ္စေဝ အစေလော သေနိယော ကုက္ကုရဝတိကော တံ ကုက္ကုရဝတံ ပဇဟေယျာ’’တိ။ ‘‘တေန ဟိ, ပုဏ္ဏ, သုဏာဟိ, သာဓုကံ မနသိ ကရောဟိ, ဘာသိဿာမီ’’တိ။ ‘‘ဧဝံ, ဘန္တေ’’တိ ခေါ ပုဏ္ဏော ကောလိယပုတ္တော ဂေါဝတိကော ဘဂဝတော ပစ္စဿောသိ။ ဘဂဝါ ဧတဒဝေါစ –
֍ ဋ္ဌ ၈၁။ ‘‘စတ္တာရိမာနိ, ပုဏ္ဏ, ကမ္မာနိ မယာ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတွာ ပဝေဒိတာနိ။ ကတမာနိ စတ္တာရိ? အတ္ထိ, ပုဏ္ဏ, ကမ္မံ ကဏှံ ကဏှဝိပါကံ၊ အတ္ထိ, ပုဏ္ဏ, ကမ္မံ သုက္ကံ သုက္ကဝိပါကံ၊ အတ္ထိ, ပုဏ္ဏ, ကမ္မံ ကဏှသုက္ကံ ကဏှသုက္ကဝိပါကံ၊ အတ္ထိ, ပုဏ္ဏ, ကမ္မံ အကဏှံ အသုက္ကံ အကဏှအသုက္ကဝိပါကံ, ကမ္မက္ခယာယ သံဝတ္တတိ။
‘‘ကတမဉ္စ, ပုဏ္ဏ, ကမ္မံ ကဏှံ ကဏှဝိပါကံ? ဣဓ, ပုဏ္ဏ, ဧကစ္စော သဗျာဗဇ္ဈံ [သဗျာပဇ္ဈံ (သီ။ သျာ။ ကံ။)] ကာယသင်္ခါရံ အဘိသင်္ခရောတိ, သဗျာဗဇ္ဈံ ဝစီသင်္ခါရံ အဘိသင်္ခရောတိ, သဗျာဗဇ္ဈံ မနောသင်္ခါရံ အဘိသင်္ခရောတိ။ သော သဗျာဗဇ္ဈံ ကာယသင်္ခါရံ အဘိသင်္ခရိတွာ, သဗျာဗဇ္ဈံ ဝစီသင်္ခါရံ အဘိသင်္ခရိတွာ, သဗျာဗဇ္ဈံ မနောသင်္ခါရံ အဘိသင်္ခရိတွာ, သဗျာဗဇ္ဈံ လောကံ ဥပပဇ္ဇတိ။ တမေနံ သဗျာဗဇ္ဈံ လောကံ ဥပပန္နံ သမာနံ သဗျာဗဇ္ဈာ ဖဿာ ဖုသန္တိ။ သော သဗျာဗဇ္ဈေဟိ ဖဿေဟိ ဖုဋ္ဌော သမာနော သဗျာဗဇ္ဈံ ဝေဒနံ ဝေဒေတိ ဧကန္တဒုက္ခံ, သေယျထာပိ သတ္တာ နေရယိကာ။ ဣတိ ခေါ, ပုဏ္ဏ, ဘူတာ ဘူတဿ ဥပပတ္တိ ဟောတိ၊ ယံ ကရောတိ တေန ဥပပဇ္ဇတိ, ဥပပန္နမေနံ ဖဿာ ဖုသန္တိ။ ဧဝံပါဟံ, ပုဏ္ဏ, ‘ကမ္မဒါယာဒါ သတ္တာ’တိ ဝဒါမိ။ ဣဒံ ဝုစ္စတိ, ပုဏ္ဏ, ကမ္မံ ကဏှံ ကဏှဝိပါကံ။
‘‘ကတမဉ္စ, ပုဏ္ဏ, ကမ္မံ သုက္ကံ သုက္ကဝိပါကံ? ဣဓ, ပုဏ္ဏ, ဧကစ္စော အဗျာဗဇ္ဈံ ကာယသင်္ခါရံ အဘိသင်္ခရောတိ, အဗျာဗဇ္ဈံ ဝစီသင်္ခါရံ အဘိသင်္ခရောတိ, အဗျာဗဇ္ဈံ မနောသင်္ခါရံ အဘိသင်္ခရောတိ။ သော အဗျာဗဇ္ဈံ ကာယသင်္ခါရံ အဘိသင်္ခရိတွာ, အဗျာဗဇ္ဈံ ဝစီသင်္ခါရံ အဘိသင်္ခရိတွာ, အဗျာဗဇ္ဈံ မနောသင်္ခါရံ အဘိသင်္ခရိတွာ အဗျာဗဇ္ဈံ လောကံ ဥပပဇ္ဇတိ။ တမေနံ အဗျာဗဇ္ဈံ လောကံ
(မ၊၂၊၅၃။)ဥပပန္နံ သမာနံ အဗျာဗဇ္ဈာ ဖဿာ ဖုသန္တိ။ သော အဗျာဗဇ္ဈေဟိ ဖဿေဟိ ဖုဋ္ဌော သမာနော အဗျာဗဇ္ဈံ ဝေဒနံ ဝေဒေတိ ဧကန္တသုခံ, သေယျထာပိ ဒေဝါ သုဘကိဏှာ။ ဣတိ ခေါ, ပုဏ္ဏ, ဘူတာ ဘူတဿ ဥပပတ္တိ ဟောတိ၊ ယံ ကရောတိ တေန ဥပပဇ္ဇတိ, ဥပပန္နမေနံ ဖဿာ ဖုသန္တိ။ ဧဝံပါဟံ, ပုဏ္ဏ, ‘ကမ္မဒါယာဒါ သတ္တာ’တိ ဝဒါမိ။ ဣဒံ ဝုစ္စတိ, ပုဏ္ဏ, ကမ္မံ သုက္ကံ သုက္ကဝိပါကံ။
‘‘ကတမဉ္စ, ပုဏ္ဏ, ကမ္မံ ကဏှသုက္ကံ ကဏှသုက္ကဝိပါကံ? ဣဓ, ပုဏ္ဏ, ဧကစ္စော သဗျာဗဇ္ဈမ္ပိ အဗျာဗဇ္ဈမ္ပိ ကာယသင်္ခါရံ အဘိသင်္ခရောတိ, သဗျာဗဇ္ဈမ္ပိ အဗျာဗဇ္ဈမ္ပိ ဝစီသင်္ခါရံ အဘိသင်္ခရောတိ, သဗျာဗဇ္ဈမ္ပိ အဗျာဗဇ္ဈမ္ပိ မနောသင်္ခါရံ အဘိသင်္ခရောတိ။ သော သဗျာဗဇ္ဈမ္ပိ အဗျာဗဇ္ဈမ္ပိ ကာယသင်္ခါရံ အဘိသင်္ခရိတွာ, သဗျာဗဇ္ဈမ္ပိ အဗျာဗဇ္ဈမ္ပိ ဝစီသင်္ခါရံ အဘိင်္ခရိတွာ, သဗျာဗဇ္ဈမ္ပိ အဗျာဗဇ္ဈမ္ပိ မနောသင်္ခါရံ အဘိသင်္ခရိတွာ သဗျာဗဇ္ဈမ္ပိ အဗျာဗဇ္ဈမ္ပိ လောကံ ဥပပဇ္ဇတိ။ တမေနံ သဗျာဗဇ္ဈမ္ပိ အဗျာဗဇ္ဈမ္ပိ လောကံ ဥပပန္နံ သမာနံ သဗျာဗဇ္ဈာပိ အဗျာဗဇ္ဈာပိ ဖဿာ ဖုသန္တိ။ သော သဗျာဗဇ္ဈေဟိပိ အဗျာဗဇ္ဈေဟိပိ ဖဿေဟိ ဖုဋ္ဌော သမာနော သဗျာဗဇ္ဈမ္ပိ အဗျာဗဇ္ဈမ္ပိ ဝေဒနံ ဝေဒေတိ ဝေါကိဏ္ဏသုခဒုက္ခံ, သေယျထာပိ မနုဿာ ဧကစ္စေ စ ဒေဝါ ဧကစ္စေ စ ဝိနိပါတိကာ။ ဣတိ ခေါ, ပုဏ္ဏ, ဘူတာ ဘူတဿ ဥပပတ္တိ ဟောတိ၊ ယံ ကရောတိ တေန ဥပပဇ္ဇတိ။ ဥပပန္နမေနံ ဖဿာ ဖုသန္တိ။ ဧဝံပါဟံ, ပုဏ္ဏ, ‘ကမ္မဒါယာဒါ သတ္တာ’တိ ဝဒါမိ။ ဣဒံ ဝုစ္စတိ, ပုဏ္ဏ, ကမ္မံ ကဏှသုက္ကံ ကဏှသုက္ကဝိပါကံ။
‘‘ကတမဉ္စ, ပုဏ္ဏ, ကမ္မံ အကဏှံ အသုက္ကံ အကဏှအသုက္ကဝိပါကံ, ကမ္မက္ခယာယ သံဝတ္တတိ? တတြ, ပုဏ္ဏ, ယမိဒံ ကမ္မံ ကဏှံ ကဏှဝိပါကံ တဿ ပဟာနာယ ယာ စေတနာ, ယမိဒံ [ယမ္ပိဒံ (သီ။ ပီ။)] ကမ္မံ သုက္ကံ သုက္ကဝိပါကံ တဿ ပဟာနာယ ယာ စေတနာ, ယမိဒံ [ယမ္ပိဒံ (သီ။ ပီ။)] ကမ္မံ ကဏှသုက္ကံ ကဏှသုက္ကဝိပါကံ တဿ ပဟာနာယ ယာ စေတနာ – ဣဒံ ဝုစ္စတိ, ပုဏ္ဏ, ကမ္မံ အကဏှံ အသုက္ကံ အကဏှအသုက္ကဝိပါကံ, ကမ္မက္ခယာယ သံဝတ္တတီတိ။ ဣမာနိ ခေါ, ပုဏ္ဏ, စတ္တာရိ ကမ္မာနိ မယာ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတွာ ပဝေဒိတာနီ’’တိ။
֍ ဋ္ဌ ၈၂။ ဧဝံ ဝုတ္တေ, ပုဏ္ဏော ကောလိယပုတ္တော ဂေါဝတိကော ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘အဘိက္ကန္တံ, ဘန္တေ, အဘိက္ကန္တံ, ဘန္တေ! သေယျထာပိ, ဘန္တေ…ပေ… ဥပါသကံ မံ ဘဂဝါ ဓာရေတု အဇ္ဇတဂ္ဂေ ပါဏုပေတံ သရဏံ ဂတ’’န္တိ။
(မ၊၂၊၅၄။)အစေလော ပန သေနိယော ကုက္ကုရဝတိကော ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘အဘိက္ကန္တံ, ဘန္တေ, အဘိက္ကန္တံ, ဘန္တေ! သေယျထာပိ, ဘန္တေ…ပေ… ပကာသိတော။ ဧသာဟံ, ဘန္တေ, ဘဂဝန္တံ သရဏံ ဂစ္ဆာမိ ဓမ္မဉ္စ ဘိက္ခုသံဃဉ္စ။ လဘေယျာဟံ, ဘန္တေ, ဘဂဝတော သန္တိကေ ပဗ္ဗဇ္ဇံ, လဘေယျံ ဥပသမ္ပဒ’’န္တိ။ ‘‘ယော ခေါ, သေနိယ, အညတိတ္ထိယပုဗ္ဗော ဣမသ္မိံ ဓမ္မဝိနယေ အာကင်္ခတိ ပဗ္ဗဇ္ဇံ, အာကင်္ခတိ ဥပသမ္ပဒံ သော စတ္တာရော မာသေ ပရိဝသတိ။ စတုန္နံ မာသာနံ အစ္စယေန အာရဒ္ဓစိတ္တာ ဘိက္ခူ ပဗ္ဗာဇေန္တိ, ဥပသမ္ပာဒေန္တိ ဘိက္ခုဘာဝါယ။ အပိ စ မေတ္ထ ပုဂ္ဂလဝေမတ္တတာ ဝိဒိတာ’’တိ။
‘‘သစေ, ဘန္တေ, အညတိတ္ထိယပုဗ္ဗာ ဣမသ္မိံ ဓမ္မဝိနယေ အာကင်္ခန္တာ ပဗ္ဗဇ္ဇံ အာကင်္ခန္တာ ဥပသမ္ပဒံ တေ စတ္တာရော မာသေ ပရိဝသန္တိ စတုန္နံ မာသာနံ အစ္စယေန အာရဒ္ဓစိတ္တာ ဘိက္ခူ ပဗ္ဗာဇေန္တိ ဥပသမ္ပာဒေန္တိ ဘိက္ခုဘာဝါယ, အဟံ စတ္တာရိ ဝဿာနိ ပရိဝသိဿာမိ။ စတုန္နံ ဝဿာနံ အစ္စယေန အာရဒ္ဓစိတ္တာ ဘိက္ခူ ပဗ္ဗာဇေန္တု, ဥပသမ္ပာဒေန္တု ဘိက္ခုဘာဝါယာ’’တိ။ အလတ္ထ ခေါ အစေလော သေနိယော ကုက္ကုရဝတိကော ဘဂဝတော သန္တိကေ ပဗ္ဗဇ္ဇံ, အလတ္ထ ဥပသမ္ပဒံ။ အစိရူပသမ္ပန္နော ခေါ ပနာယသ္မာ သေနိယော ဧကော ဝူပကဋ္ဌော အပ္ပမတ္တော အာတာပီ ပဟိတတ္တော ဝိဟရန္တော နစိရဿေဝ – ယဿတ္ထာယ ကုလပုတ္တာ သမ္မဒေဝ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇန္တိ တဒနုတ္တရံ – ဗြဟ္မစရိယပရိယောသာနံ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတွာ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟာသိ။ ‘ခီဏာ ဇာတိ, ဝုသိတံ ဗြဟ္မစရိယံ, ကတံ ကရဏီယံ, နာပရံ ဣတ္ထတ္တာယာ’တိ အဗ္ဘညာသိ။ အညတရော ခေါ ပနာယသ္မာ သေနိယော အရဟတံ အဟောသီတိ။
ကုက္ကုရဝတိကသုတ္တံ နိဋ္ဌိတံ သတ္တမံ။
၈။ အဘယရာဇကုမာရသုတ္တံ
֍ ဋ္ဌ ၈၃။ ဧဝံ မေ သုတံ – ဧကံ သမယံ ဘဂဝါ ရာဇဂဟေ ဝိဟရတိ ဝေဠုဝနေ ကလန္ဒကနိဝါပေ။ အထ ခေါ အဘယော ရာဇကုမာရော ယေန နိဂဏ္ဌော နာဋပုတ္တော တေနုပသင်္ကမိ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ နိဂဏ္ဌံ နာဋပုတ္တံ အဘိဝါဒေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ ဧကမန္တံ နိသိန္နံ ခေါ အဘယံ ရာဇကုမာရံ နိဂဏ္ဌော နာဋပုတ္တော ဧတဒဝေါစ – ‘‘ဧဟိ တွံ, ရာဇကုမာရ, သမဏဿ ဂေါတမဿ
(မ၊၂၊၅၅။)ဝါဒံ အာရောပေဟိ။ ဧဝံ တေ ကလျာဏော ကိတ္တိသဒ္ဒေါ အဗ္ဘုဂ္ဂစ္ဆိဿတိ – ‘အဘယေန ရာဇကုမာရေန သမဏဿ ဂေါတမဿ ဧဝံ မဟိဒ္ဓိကဿ ဧဝံ မဟာနုဘာဝဿ ဝါဒေါ အာရောပိတော’’’တိ။ ‘‘ယထာ ကထံ ပနာဟံ, ဘန္တေ, သမဏဿ ဂေါတမဿ ဧဝံ မဟိဒ္ဓိကဿ ဧဝံ မဟာနုဘာဝဿ ဝါဒံ အာရောပေဿာမီ’’တိ? ‘‘ဧဟိ တွံ, ရာဇကုမာရ, ယေန သမဏော ဂေါတမော တေနုပသင်္ကမ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ သမဏံ ဂေါတမံ ဧဝံ ဝဒေဟိ – ‘ဘာသေယျ နု ခေါ, ဘန္တေ, တထာဂတော တံ ဝါစံ ယာ သာ ဝါစာ ပရေသံ အပ္ပိယာ အမနာပါ’တိ? သစေ တေ သမဏော ဂေါတမော ဧဝံ ပုဋ္ဌော ဧဝံ ဗျာကရောတိ – ‘ဘာသေယျ, ရာဇကုမာရ, တထာဂတော တံ ဝါစံ ယာ သာ ဝါစာ ပရေသံ အပ္ပိယာ အမနာပါ’တိ, တမေနံ တွံ ဧဝံ ဝဒေယျာသိ – ‘အထ ကိဉ္စရဟိ တေ, ဘန္တေ, ပုထုဇ္ဇနေန နာနာကရဏံ? ပုထုဇ္ဇနောပိ ဟိ တံ ဝါစံ ဘာသေယျ ယာ သာ ဝါစာ ပရေသံ အပ္ပိယာ အမနာပါ’တိ။ သစေ ပန တေ သမဏော ဂေါတမော ဧဝံ ပုဋ္ဌော ဧဝံ ဗျာကရောတိ – ‘န, ရာဇကုမာရ, တထာဂတော တံ ဝါစံ ဘာသေယျ ယာ သာ ဝါစာ ပရေသံ အပ္ပိယာ အမနာပါ’တိ, တမေနံ တွံ ဧဝံ ဝဒေယျာသိ – ‘အထ ကိဉ္စရဟိ တေ, ဘန္တေ, ဒေဝဒတ္တော ဗျာကတော – ‘‘အာပါယိကော ဒေဝဒတ္တော, နေရယိကော ဒေဝဒတ္တော, ကပ္ပဋ္ဌော ဒေဝဒတ္တော, အတေကိစ္ဆော ဒေဝဒတ္တော’’တိ? တာယ စ ပန တေ ဝါစာယ ဒေဝဒတ္တော ကုပိတော အဟောသိ အနတ္တမနော’တိ။ ဣမံ ခေါ တေ, ရာဇကုမာရ, သမဏော ဂေါတမော ဥဘတောကောဋိကံ ပဉှံ ပုဋ္ဌော သမာနော နေဝ သက္ခိတိ ဥဂ္ဂိလိတုံ န သက္ခိတိ ဩဂိလိတုံ။ သေယျထာပိ နာမ ပုရိသဿ အယောသိင်္ဃာဋကံ ကဏ္ဌေ ဝိလဂ္ဂံ, သော နေဝ သက္ကုဏေယျ ဥဂ္ဂိလိတုံ န သက္ကုဏေယျ ဩဂိလိတုံ၊ ဧဝမေဝ ခေါ တေ, ရာဇကုမာရ, သမဏော ဂေါတမော ဣမံ ဥဘတောကောဋိကံ ပဉှံ ပုဋ္ဌော သမာနော နေဝ သက္ခိတိ ဥဂ္ဂိလိတုံ န သက္ခိတိ ဩဂိလိတု’’န္တိ။ ‘‘ဧဝံ, ဘန္တေ’’တိ ခေါ အဘယော ရာဇကုမာရော နိဂဏ္ဌဿ နာဋပုတ္တဿ ပဋိဿုတွာ ဥဋ္ဌာယာသနာ နိဂဏ္ဌံ နာဋပုတ္တံ အဘိဝါဒေတွာ ပဒက္ခိဏံ ကတွာ ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ ဘဂဝန္တံ အဘိဝါဒေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။
֍ ဋ္ဌ ၈၄။ ဧကမန္တံ နိသိန္နဿ ခေါ အဘယဿ ရာဇကုမာရဿ သူရိယံ [သုရိယံ (သီ။ သျာ။ ကံ။ ပီ။)] ဥလ္လောကေတွာ ဧတဒဟောသိ – ‘‘အကာလော ခေါ အဇ္ဇ ဘဂဝတော ဝါဒံ
(မ၊၂၊၅၆။)အာရောပေတုံ။ သွေ ဒါနာဟံ သကေ နိဝေသနေ ဘဂဝတော ဝါဒံ အာရောပေဿာမီ’’တိ ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘အဓိဝါသေတု မေ, ဘန္တေ, ဘဂဝါ သွာတနာယ အတ္တစတုတ္ထော ဘတ္တ’’န္တိ။ အဓိဝါသေသိ ဘဂဝါ တုဏှီဘာဝေန။ အထ ခေါ အဘယော ရာဇကုမာရော ဘဂဝတော အဓိဝါသနံ ဝိဒိတွာ ဥဋ္ဌာယာသနာ ဘဂဝန္တံ အဘိဝါဒေတွာ ပဒက္ခိဏံ ကတွာ ပက္ကာမိ။ အထ ခေါ ဘဂဝါ တဿာ ရတ္တိယာ အစ္စယေန ပုဗ္ဗဏှသမယံ နိဝါသေတွာ ပတ္တစီဝရမာဒါယ ယေန အဘယဿ ရာဇကုမာရဿ နိဝေသနံ တေနုပသင်္ကမိ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ ပညတ္တေ အာသနေ နိသီဒိ။ အထ ခေါ အဘယော ရာဇကုမာရော ဘဂဝန္တံ ပဏီတေန ခါဒနီယေန ဘောဇနီယေန သဟတ္ထာ သန္တပ္ပေသိ သမ္ပဝါရေသိ။ အထ ခေါ အဘယော ရာဇကုမာရော ဘဂဝန္တံ ဘုတ္တာဝိံ ဩနီတပတ္တပါဏိံ အညတရံ နီစံ အာသနံ ဂဟေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။
֍ ဋ္ဌ ၈၅။ ဧကမန္တံ နိသိန္နော ခေါ အဘယော ရာဇကုမာရော ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ဘာသေယျ နု ခေါ, ဘန္တေ, တထာဂတော တံ ဝါစံ ယာ သာ ဝါစာ ပရေသံ အပ္ပိယာ အမနာပါ’’တိ? ‘‘န ခွေတ္ထ, ရာဇကုမာရ, ဧကံသေနာ’’တိ။ ‘‘ဧတ္ထ, ဘန္တေ, အနဿုံ နိဂဏ္ဌာ’’တိ။ ‘‘ကိံ ပန တွံ, ရာဇကုမာရ, ဧဝံ ဝဒေသိ – ‘ဧတ္ထ, ဘန္တေ, အနဿုံ နိဂဏ္ဌာ’’’တိ? ‘‘ဣဓာဟံ, ဘန္တေ, ယေန နိဂဏ္ဌော နာဋပုတ္တော တေနုပသင်္ကမိ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ နိဂဏ္ဌံ နာဋပုတ္တံ အဘိဝါဒေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိံ။ ဧကမန္တံ နိသိန္နံ ခေါ မံ, ဘန္တေ, နိဂဏ္ဌော နာဋပုတ္တော ဧတဒဝေါစ – ‘ဧဟိ တွံ, ရာဇကုမာရ, သမဏဿ ဂေါတမဿ ဝါဒံ အာရောပေဟိ။ ဧဝံ တေ ကလျာဏော ကိတ္တိသဒ္ဒေါ အဗ္ဘုဂ္ဂစ္ဆိဿတိ – အဘယေန ရာဇကုမာရေန သမဏဿ ဂေါတမဿ ဧဝံ မဟိဒ္ဓိကဿ ဧဝံ မဟာနုဘာဝဿ ဝါဒေါ အာရောပိတော’တိ။ ဧဝံ ဝုတ္တေ, အဟံ, ဘန္တေ, နိဂဏ္ဌံ နာဋပုတ္တံ ဧတဒဝေါစံ – ‘ယထာ ကထံ ပနာဟံ, ဘန္တေ, သမဏဿ ဂေါတမဿ ဧဝံ မဟိဒ္ဓိကဿ ဧဝံ မဟာနုဘာဝဿ ဝါဒံ အာရောပေဿာမီ’တိ? ‘ဧဟိ တွံ, ရာဇကုမာရ, ယေန သမဏော ဂေါတမော တေနုပသင်္ကမ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ သမဏံ ဂေါတမံ ဧဝံ ဝဒေဟိ – ဘာသေယျ နု ခေါ, ဘန္တေ, တထာဂတော တံ ဝါစံ ယာ သာ ဝါစာ ပရေသံ အပ္ပိယာ အမနာပါတိ? သစေ တေ သမဏော ဂေါတမော ဧဝံ ပုဋ္ဌော ဧဝံ ဗျာကရောတိ – ဘာသေယျ, ရာဇကုမာရ, တထာဂတော တံ ဝါစံ ယာ သာ ဝါစာ ပရေသံ အပ္ပိယာ အမနာပါတိ, တမေနံ တွံ ဧဝံ ဝဒေယျာသိ – အထ ကိဉ္စရဟိ တေ, ဘန္တေ, ပုထုဇ္ဇနေန နာနာကရဏံ? ပုထုဇ္ဇနောပိ ဟိ တံ ဝါစံ
(မ၊၂၊၅၇။)ဘာသေယျ ယာ သာ ဝါစာ ပရေသံ အပ္ပိယာ အမနာပါတိ။ သစေ ပန တေ သမဏော ဂေါတမော ဧဝံ ပုဋ္ဌော ဧဝံ ဗျာကရောတိ – န, ရာဇကုမာရ, တထာဂတော တံ ဝါစံ ဘာသေယျ ယာ သာ ဝါစာ ပရေသံ အပ္ပိယာ အမနာပါတိ, တမေနံ တွံ ဧဝံ ဝဒေယျာသိ – အထ ကိဉ္စရဟိ တေ, ဘန္တေ, ဒေဝဒတ္တော ဗျာကတော – အာပါယိကော ဒေဝဒတ္တော, နေရယိကော ဒေဝဒတ္တော, ကပ္ပဋ္ဌော ဒေဝဒတ္တော, အတေကိစ္ဆော ဒေဝဒတ္တောတိ? တာယ စ ပန တေ ဝါစာယ ဒေဝဒတ္တော ကုပိတော အဟောသိ အနတ္တမနောတိ။ ဣမံ ခေါ တေ, ရာဇကုမာရ, သမဏော ဂေါတမော ဥဘတောကောဋိကံ ပဉှံ ပုဋ္ဌော သမာနော နေဝ သက္ခိတိ ဥဂ္ဂိလိတုံ န သက္ခိတိ ဩဂိလိတုံ။ သေယျထာပိ နာမ ပုရိသဿ အယောသိင်္ဃာဋကံ ကဏ္ဌေ ဝိလဂ္ဂံ, သော နေဝ သက္ကုဏေယျ ဥဂ္ဂိလိတုံ န သက္ကုဏေယျ ဩဂိလိတုံ၊ ဧဝမေဝ ခေါ တေ, ရာဇကုမာရ, သမဏော ဂေါတမော ဣမံ ဥဘတောကောဋိကံ ပဉှံ ပုဋ္ဌော သမာနော နေဝ သက္ခိတိ ဥဂ္ဂိလိတုံ န သက္ခိတိ ဩဂိလိတု’’’န္တိ။
֍ ဋ္ဌ ၈၆။ တေန ခေါ ပန သမယေန ဒဟရော ကုမာရော မန္ဒော ဥတ္တာနသေယျကော အဘယဿ ရာဇကုမာရဿ အင်္ကေ နိသိန္နော ဟောတိ။ အထ ခေါ ဘဂဝါ အဘယံ ရာဇကုမာရံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘တံ ကိံ မညသိ, ရာဇကုမာရ, သစာယံ ကုမာရော တုယှံ ဝါ ပမာဒမနွာယ ဓာတိယာ ဝါ ပမာဒမနွာယ ကဋ္ဌံ ဝါ ကဌလံ [ကထလံ (က။)] ဝါ မုခေ အာဟရေယျ, ကိန္တိ နံ ကရေယျာသီ’’တိ? ‘‘အာဟရေယျဿာဟံ, ဘန္တေ။ သစေ, ဘန္တေ, န သက္ကုဏေယျံ အာဒိကေနေဝ အာဟတ္တုံ [အာဟရိတုံ (သျာ။ ကံ။)], ဝါမေန ဟတ္ထေန သီသံ ပရိဂ္ဂဟေတွာ [ပဂ္ဂဟေတွာ (သီ။)] ဒက္ခိဏေန ဟတ္ထေန ဝင်္ကင်္ဂုလိံ ကရိတွာ သလောဟိတမ္ပိ အာဟရေယျံ။ တံ ကိဿ ဟေတု? အတ္ထိ မေ, ဘန္တေ, ကုမာရေ အနုကမ္ပာ’’တိ။ ‘‘ဧဝမေဝ ခေါ, ရာဇကုမာရ, ယံ တထာဂတော ဝါစံ ဇာနာတိ အဘူတံ အတစ္ဆံ အနတ္ထသံဟိတံ သာ စ ပရေသံ အပ္ပိယာ အမနာပါ, န တံ တထာဂတော ဝါစံ ဘာသတိ။ ယမ္ပိ တထာဂတော ဝါစံ ဇာနာတိ ဘူတံ တစ္ဆံ အနတ္ထသံဟိတံ သာ စ ပရေသံ အပ္ပိယာ အမနာပါ, တမ္ပိ တထာဂတော ဝါစံ န ဘာသတိ။ ယဉ္စ ခေါ တထာဂတော ဝါစံ ဇာနာတိ ဘူတံ တစ္ဆံ အတ္ထသံဟိတံ သာ စ ပရေသံ အပ္ပိယာ အမနာပါ, တတြ ကာလညူ တထာဂတော ဟောတိ တဿာ ဝါစာယ ဝေယျာကရဏာယ။ ယံ တထာဂတော ဝါစံ ဇာနာတိ အဘူတံ
(မ၊၂၊၅၈။)အတစ္ဆံ အနတ္ထသံဟိတံ သာ စ ပရေသံ ပိယာ မနာပါ, န တံ တထာဂတော ဝါစံ ဘာသတိ။ ယမ္ပိ တထာဂတော ဝါစံ ဇာနာတိ ဘူတံ တစ္ဆံ အနတ္ထသံဟိတံ သာ စ ပရေသံ ပိယာ မနာပါ တမ္ပိ တထာဂတော ဝါစံ န ဘာသတိ။ ယဉ္စ တထာဂတော ဝါစံ ဇာနာတိ ဘူတံ တစ္ဆံ အတ္ထသံဟိတံ သာ စ ပရေသံ ပိယာ မနာပါ, တတြ ကာလညူ တထာဂတော ဟောတိ တဿာ ဝါစာယ ဝေယျာကရဏာယ။ တံ ကိဿ ဟေတု? အတ္ထိ, ရာဇကုမာရ, တထာဂတဿ သတ္တေသု အနုကမ္ပာ’’တိ။
֍ ဋ္ဌ ၈၇။ ‘‘ယေမေ, ဘန္တေ, ခတ္တိယပဏ္ဍိတာပိ ဗြာဟ္မဏပဏ္ဍိတာပိ ဂဟပတိပဏ္ဍိတာပိ သမဏပဏ္ဍိတာပိ ပဉှံ အဘိသင်္ခရိတွာ တထာဂတံ ဥပသင်္ကမိတွာ ပုစ္ဆန္တိ, ပုဗ္ဗေဝ နု ခေါ, ဧတံ, ဘန္တေ, ဘဂဝတော စေတသော ပရိဝိတက္ကိတံ ဟောတိ ‘ယေ မံ ဥပသင်္ကမိတွာ ဧဝံ ပုစ္ဆိဿန္တိ တေသာဟံ ဧဝံ ပုဋ္ဌော ဧဝံ ဗျာကရိဿာမီ’တိ, ဥဒါဟု ဌာနသောဝေတံ တထာဂတံ ပဋိဘာတီ’’တိ?
‘‘တေန ဟိ, ရာဇကုမာရ, တညေဝေတ္ထ ပဋိပုစ္ဆိဿာမိ, ယထာ တေ ခမေယျ တထာ နံ ဗျာကရေယျာသိ။ တံ ကိံ မညသိ, ရာဇကုမာရ, ကုသလော တွံ ရထဿ အင်္ဂပစ္စင်္ဂါန’’န္တိ?
‘‘ဧဝံ, ဘန္တေ, ကုသလော အဟံ ရထဿ အင်္ဂပစ္စင်္ဂါန’’န္တိ။
‘‘တံ ကိံ မညသိ, ရာဇကုမာရ, ယေ တံ ဥပသင်္ကမိတွာ ဧဝံ ပုစ္ဆေယျုံ – ‘ကိံ နာမိဒံ ရထဿ အင်္ဂပစ္စင်္ဂ’န္တိ? ပုဗ္ဗေဝ နု ခေါ တေ ဧတံ စေတသော ပရိဝိတက္ကိတံ အဿ ‘ယေ မံ ဥပသင်္ကမိတွာ ဧဝံ ပုစ္ဆိဿန္တိ တေသာဟံ ဧဝံ ပုဋ္ဌော ဧဝံ ဗျာကရိဿာမီ’တိ, ဥဒါဟု ဌာနသောဝေတံ ပဋိဘာသေယျာ’’တိ?
‘‘အဟဉှိ, ဘန္တေ, ရထိကော သညာတော ကုသလော ရထဿ အင်္ဂပစ္စင်္ဂါနံ။ သဗ္ဗာနိ မေ ရထဿ အင်္ဂပစ္စင်္ဂါနိ သုဝိဒိတာနိ။ ဌာနသောဝေတံ မံ ပဋိဘာသေယျာ’’တိ။
‘‘ဧဝမေဝ ခေါ, ရာဇကုမာရ, ယေ တေ ခတ္တိယပဏ္ဍိတာပိ ဗြာဟ္မဏပဏ္ဍိတာပိ ဂဟပတိပဏ္ဍိတာပိ သမဏပဏ္ဍိတာပိ ပဉှံ အဘိသင်္ခရိတွာ တထာဂတံ ဥပသင်္ကမိတွာ ပုစ္ဆန္တိ, ဌာနသောဝေတံ တထာဂတံ ပဋိဘာတိ။ တံ ကိဿ ဟေတု? သာ ဟိ, ရာဇကုမာရ, တထာဂတဿ ဓမ္မဓာတု သုပ္ပဋိဝိဒ္ဓါ ယဿာ ဓမ္မဓာတုယာ သုပ္ပဋိဝိဒ္ဓတ္တာ ဌာနသောဝေတံ တထာဂတံ ပဋိဘာတီ’’တိ။
ဧဝံ ဝုတ္တေ, အဘယော ရာဇကုမာရော ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘အဘိက္ကန္တံ, ဘန္တေ, အဘိက္ကန္တံ, ဘန္တေ…ပေ… အဇ္ဇတဂ္ဂေ ပါဏုပေတံ သရဏံ ဂတ’’န္တိ။
အဘယရာဇကုမာရသုတ္တံ နိဋ္ဌိတံ အဋ္ဌမံ။
(မ၊၂၊၅၉။)၉။ ဗဟုဝေဒနီယသုတ္တံ
֍ ဋ္ဌ ၈၈။ ဧဝံ မေ သုတံ – ဧကံ သမယံ ဘဂဝါ သာဝတ္ထိယံ ဝိဟရတိ ဇေတဝနေ အနာထပိဏ္ဍိကဿ အာရာမေ။ အထ ခေါ ပဉ္စကင်္ဂေါ ထပတိ ယေနာယသ္မာ ဥဒါယီ တေနုပသင်္ကမိ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ အာယသ္မန္တံ ဥဒါယိံ အဘိဝါဒေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ ဧကမန္တံ နိသိန္နော ခေါ ပဉ္စကင်္ဂေါ ထပတိ အာယသ္မန္တံ ဥဒါယိံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ကတိ နု ခေါ, ဘန္တေ ဥဒါယိ, ဝေဒနာ ဝုတ္တာ ဘဂဝတာ’’တိ? ‘‘တိဿော ခေါ, ထပတိ [ဂဟပတိ (သျာ။ ကံ။ ပီ။)], ဝေဒနာ ဝုတ္တာ ဘဂဝတာ။ သုခါ ဝေဒနာ, ဒုက္ခာ ဝေဒနာ, အဒုက္ခမသုခါ ဝေဒနာ – ဣမာ ခေါ, ထပတိ, တိဿော ဝေဒနာ ဝုတ္တာ ဘဂဝတာ’’တိ။ ဧဝံ ဝုတ္တေ, ပဉ္စကင်္ဂေါ ထပတိ အာယသ္မန္တံ ဥဒါယိံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘န ခေါ, ဘန္တေ ဥဒါယိ, တိဿော ဝေဒနာ ဝုတ္တာ ဘဂဝတာ၊ ဒွေ ဝေဒနာ ဝုတ္တာ ဘဂဝတာ – သုခါ ဝေဒနာ, ဒုက္ခာ ဝေဒနာ။ ယာယံ, ဘန္တေ, အဒုက္ခမသုခါ ဝေဒနာ သန္တသ္မိံ ဧသာ ပဏီတေ သုခေ ဝုတ္တာ ဘဂဝတာ’’တိ။ ဒုတိယမ္ပိ ခေါ အာယသ္မာ ဥဒါယီ ပဉ္စကင်္ဂံ ထပတိံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘န ခေါ, ဂဟပတိ, ဒွေ ဝေဒနာ ဝုတ္တာ ဘဂဝတာ၊ တိဿော ဝေဒနာ ဝုတ္တာ ဘဂဝတာ။ သုခါ ဝေဒနာ, ဒုက္ခာ ဝေဒနာ, အဒုက္ခမသုခါ ဝေဒနာ – ဣမာ ခေါ, ထပတိ, တိဿော ဝေဒနာ ဝုတ္တာ ဘဂဝတာ’’တိ။ ဒုတိယမ္ပိ ခေါ ပဉ္စကင်္ဂေါ ထပတိ အာယသ္မန္တံ ဥဒါယိံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘န ခေါ, ဘန္တေ ဥဒါယိ, တိဿော ဝေဒနာ ဝုတ္တာ ဘဂဝတာ၊ ဒွေ ဝေဒနာ ဝုတ္တာ ဘဂဝတာ – သုခါ ဝေဒနာ, ဒုက္ခာ ဝေဒနာ။ ယာယံ, ဘန္တေ, အဒုက္ခမသုခါ ဝေဒနာ သန္တသ္မိံ ဧသာ ပဏီတေ သုခေ ဝုတ္တာ ဘဂဝတာ’’တိ။ တတိယမ္ပိ ခေါ အာယသ္မာ ဥဒါယီ ပဉ္စကင်္ဂံ ထပတိံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘န ခေါ, ထပတိ, ဒွေ ဝေဒနာ ဝုတ္တာ ဘဂဝတာ၊ တိဿော ဝေဒနာ ဝုတ္တာ ဘဂဝတာ။ သုခါ ဝေဒနာ, ဒုက္ခာ ဝေဒနာ, အဒုက္ခမသုခါ ဝေဒနာ – ဣမာ ခေါ, ထပတိ, တိဿော ဝေဒနာ ဝုတ္တာ ဘဂဝတာ’’တိ။ တတိယမ္ပိ ခေါ ပဉ္စကင်္ဂေါ ထပတိ အာယသ္မန္တံ ဥဒါယိံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘န ခေါ, ဘန္တေ ဥဒါယိ, တိဿော ဝေဒနာ ဝုတ္တာ ဘဂဝတာ, ဒွေ ဝေဒနာ ဝုတ္တာ ဘဂဝတာ – သုခါ ဝေဒနာ, ဒုက္ခာ ဝေဒနာ။ ယာယံ, ဘန္တေ, အဒုက္ခမသုခါ ဝေဒနာ သန္တသ္မိံ ဧသာ ပဏီတေ သုခေ ဝုတ္တာ ဘဂဝတာ’’တိ။ နေဝ ခေါ သက္ခိ အာယသ္မာ ဥဒါယီ ပဉ္စကင်္ဂံ ထပတိံ သညာပေတုံ န ပနာသက္ခိ ပဉ္စကင်္ဂေါ ထပတိ အာယသ္မန္တံ ဥဒါယိံ သညာပေတုံ။
֍ ဋ္ဌ ၈၉။ အဿောသိ ခေါ အာယသ္မာ အာနန္ဒော အာယသ္မတော ဥဒါယိဿ ပဉ္စကင်္ဂေန ထပတိနာ သဒ္ဓိံ ဣမံ ကထာသလ္လာပံ။ အထ ခေါ အာယသ္မာ
(မ၊၂၊၆၀။)အာနန္ဒော ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ ဘဂဝန္တံ အဘိဝါဒေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ ဧကမန္တံ နိသိန္နော ခေါ အာယသ္မာ အာနန္ဒော ယာဝတကော အဟောသိ အာယသ္မတော ဥဒါယိဿ ပဉ္စကင်္ဂေန ထပတိနာ သဒ္ဓိံ ကထာသလ္လာပေါ တံ သဗ္ဗံ ဘဂဝတော အာရောစေသိ။ ဧဝံ ဝုတ္တေ, ဘဂဝါ အာယသ္မန္တံ အာနန္ဒံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘သန္တညေဝ ခေါ, အာနန္ဒ, ပရိယာယံ ပဉ္စကင်္ဂေါ ထပတိ ဥဒါယိဿ နာဗ္ဘနုမောဒိ, သန္တညေဝ စ ပန ပရိယာယံ ဥဒါယီ ပဉ္စကင်္ဂဿ ထပတိဿ နာဗ္ဘနုမောဒိ။ ဒွေပါနန္ဒ, ဝေဒနာ ဝုတ္တာ မယာ ပရိယာယေန, တိဿောပိ ဝေဒနာ ဝုတ္တာ မယာ ပရိယာယေန, ပဉ္စပိ ဝေဒနာ ဝုတ္တာ မယာ ပရိယာယေန, ဆပိ ဝေဒနာ ဝုတ္တာ မယာ ပရိယာယေန, အဋ္ဌာရသပိ ဝေဒနာ ဝုတ္တာ မယာ ပရိယာယေန, ဆတ္တိံသပိ ဝေဒနာ ဝုတ္တာ မယာ ပရိယာယေန, အဋ္ဌသတမ္ပိ ဝေဒနာ ဝုတ္တာ မယာ ပရိယာယေန။ ဧဝံ ပရိယာယဒေသိတော ခေါ, အာနန္ဒ, မယာ ဓမ္မော။ ဧဝံ ပရိယာယဒေသိတေ ခေါ, အာနန္ဒ, မယာ ဓမ္မေ ယေ အညမညဿ သုဘာသိတံ သုလပိတံ န သမနုဇာနိဿန္တိ န သမနုမညိဿန္တိ န သမနုမောဒိဿန္တိ တေသမေတံ ပါဋိကင်္ခံ – ဘဏ္ဍနဇာတာ ကလဟဇာတာ ဝိဝါဒါပန္နာ အညမညံ မုခသတ္တီဟိ ဝိတုဒန္တာ ဝိဟရိဿန္တိ။ ဧဝံ ပရိယာယဒေသိတော ခေါ, အာနန္ဒ, မယာ ဓမ္မော။ ဧဝံ ပရိယာယဒေသိတေ ခေါ, အာနန္ဒ, မယာ ဓမ္မေ ယေ အညမညဿ သုဘာသိတံ သုလပိတံ သမနုဇာနိဿန္တိ သမနုမညိဿန္တိ သမနုမောဒိဿန္တိ တေသမေတံ ပါဋိကင်္ခံ – သမဂ္ဂါ သမ္မောဒမာနာ အဝိဝဒမာနာ ခီရောဒကီဘူတာ အညမညံ ပိယစက္ခူဟိ သမ္ပဿန္တာ ဝိဟရိဿန္တိ’’။
֍ ဋ္ဌ ၉၀။ ‘‘ပဉ္စ ခေါ ဣမေ, အာနန္ဒ, ကာမဂုဏာ။ ကတမေ ပဉ္စ? စက္ခုဝိညေယျာ ရူပါ ဣဋ္ဌာ ကန္တာ မနာပါ ပိယရူပါ ကာမူပသံဟိတာ ရဇနီယာ, သောတဝိညေယျာ သဒ္ဒါ…ပေ… ဃာနဝိညေယျာ ဂန္ဓာ…ပေ… ဇိဝှါဝိညေယျာ ရသာ…ပေ… ကာယဝိညေယျာ ဖောဋ္ဌဗ္ဗာ ဣဋ္ဌာ ကန္တာ မနာပါ ပိယရူပါ ကာမူပသံဟိတာ ရဇနီယာ – ဣမေ ခေါ, အာနန္ဒ, ပဉ္စ ကာမဂုဏာ။ ယံ ခေါ, အာနန္ဒ, ဣမေ ပဉ္စ ကာမဂုဏေ ပဋိစ္စ ဥပ္ပဇ္ဇတိ သုခံ သောမနဿံ ဣဒံ ဝုစ္စတိ ကာမသုခံ။
‘‘ယော ခေါ, အာနန္ဒ, ဧဝံ ဝဒေယျ – ‘ဧတပရမံ သတ္တာ သုခံ သောမနဿံ ပဋိသံဝေဒေန္တီ’တိ, ဣဒမဿ နာနုဇာနာမိ။ တံ ကိဿ ဟေတု? အတ္ထာနန္ဒ, ဧတမှာ သုခါ အညံ သုခံ အဘိက္ကန္တတရဉ္စ ပဏီတတရဉ္စ။ ကတမဉ္စာနန္ဒ, ဧတမှာ သုခါ အညံ သုခံ အဘိက္ကန္တတရဉ္စ ပဏီတတရဉ္စ? ဣဓာနန္ဒ, ဘိက္ခု ဝိဝိစ္စေဝ ကာမေဟိ ဝိဝိစ္စ အကုသလေဟိ ဓမ္မေဟိ သဝိတက္ကံ သဝိစာရံ ဝိဝေကဇံ ပီတိသုခံ ပဌမံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ
(မ၊၂၊၆၁။)ဝိဟရတိ။ ဣဒံ ခေါ, အာနန္ဒ, ဧတမှာ သုခါ အညံ သုခံ အဘိက္ကန္တတရဉ္စ ပဏီတတရဉ္စ။
‘‘ယော ခေါ, အာနန္ဒ, ဧဝံ ဝဒေယျ – ‘ဧတပရမံ သတ္တာ သုခံ သောမနဿံ ပဋိသံဝေဒေန္တီ’တိ, ဣဒမဿ နာနုဇာနာမိ။ တံ ကိဿ ဟေတု? အတ္ထာနန္ဒ, ဧတမှာ သုခါ အညံ သုခံ အဘိက္ကန္တတရဉ္စ ပဏီတတရဉ္စ။ ကတမဉ္စာနန္ဒ, ဧတမှာ သုခါ အညံ သုခံ အဘိက္ကန္တတရဉ္စ ပဏီတတရဉ္စ? ဣဓာနန္ဒ, ဘိက္ခု ဝိတက္ကဝိစာရာနံ ဝူပသမာ…ပေ… ဒုတိယံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ။ ဣဒံ ခေါ, အာနန္ဒ, ဧတမှာ သုခါ အညံ သုခံ အဘိက္ကန္တတရဉ္စ ပဏီတတရဉ္စ။
‘‘ယော ခေါ, အာနန္ဒ, ဧဝံ ဝဒေယျ…ပေ…။ ကတမဉ္စာနန္ဒ, ဧတမှာ သုခါ အညံ သုခံ အဘိက္ကန္တတရဉ္စ ပဏီတတရဉ္စ? ဣဓာနန္ဒ, ဘိက္ခု ပီတိယာ စ ဝိရာဂါ…ပေ… တတိယံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ။ ဣဒံ ခေါ, အာနန္ဒ, ဧတမှာ သုခါ အညံ သုခံ အဘိက္ကန္တတရဉ္စ ပဏီတတရဉ္စ။
‘‘ယော ခေါ, အာနန္ဒ, ဧဝံ ဝဒေယျ…ပေ…။ ကတမဉ္စာနန္ဒ, ဧတမှာ သုခါ အညံ သုခံ အဘိက္ကန္တတရဉ္စ ပဏီတတရဉ္စ? ဣဓာနန္ဒ, ဘိက္ခု သုခဿ စ ပဟာနာ…ပေ… စတုတ္ထံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ။ ဣဒံ ခေါ, အာနန္ဒ, ဧတမှာ သုခါ အညံ သုခံ အဘိက္ကန္တတရဉ္စ ပဏီတတရဉ္စ။
‘‘ယော ခေါ, အာနန္ဒ, ဧဝံ ဝဒေယျ…ပေ…။ ကတမဉ္စာနန္ဒ, ဧတမှာ သုခါ အညံ သုခံ အဘိက္ကန္တတရဉ္စ ပဏီတတရဉ္စ? ဣဓာနန္ဒ, ဘိက္ခု သဗ္ဗသော ရူပသညာနံ သမတိက္ကမာ, ပဋိဃသညာနံ အတ္ထင်္ဂမာ, နာနတ္တသညာနံ အမနသိကာရာ ‘အနန္တော အာကာသော’တိ အာကာသာနဉ္စာယတနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ။ ဣဒံ ခေါ, အာနန္ဒ, ဧတမှာ သုခါ အညံ သုခံ အဘိက္ကန္တတရဉ္စ ပဏီတတရဉ္စ။
‘‘ယော ခေါ, အာနန္ဒ, ဧဝံ ဝဒေယျ…ပေ…။ ကတမဉ္စာနန္ဒ, ဧတမှာ သုခါ အညံ သုခံ အဘိက္ကန္တတရဉ္စ ပဏီတတရဉ္စ? ဣဓာနန္ဒ, ဘိက္ခု သဗ္ဗသော အာကာသာနဉ္စာယတနံ သမတိက္ကမ္မ ‘အနန္တံ ဝိညာဏ’န္တိ ဝိညာဏဉ္စာယတနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ။ ဣဒံ ခေါ, အာနန္ဒ, ဧတမှာ သုခါ အညံ သုခံ အဘိက္ကန္တတရဉ္စ ပဏီတတရဉ္စ။
‘‘ယော ခေါ, အာနန္ဒ, ဧဝံ ဝဒေယျ…ပေ…။ ကတမဉ္စာနန္ဒ, ဧတမှာ သုခါ အညံ သုခံ အဘိက္ကန္တတရဉ္စ ပဏီတတရဉ္စ? ဣဓာနန္ဒ, ဘိက္ခု သဗ္ဗသော ဝိညာဏဉ္စာယတနံ သမတိက္ကမ္မ ‘နတ္ထိ ကိဉ္စီ’တိ အာကိဉ္စညာယတနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ။ ဣဒံ ခေါ, အာနန္ဒ, ဧတမှာ သုခါ အညံ သုခံ အဘိက္ကန္တတရဉ္စ ပဏီတတရဉ္စ။
(မ၊၂၊၆၂။)‘‘ယော ခေါ, အာနန္ဒ, ဧဝံ ဝဒေယျ…ပေ…။ ကတမဉ္စာနန္ဒ, ဧတမှာ သုခါ အညံ သုခံ အဘိက္ကန္တတရဉ္စ ပဏီတတရဉ္စ? ဣဓာနန္ဒ, ဘိက္ခု သဗ္ဗသော အာကိဉ္စညာယတနံ သမတိက္ကမ္မ နေဝသညာနာသညာယတနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ။ ဣဒံ ခေါ, အာနန္ဒ, ဧတမှာ သုခါ အညံ သုခံ အဘိက္ကန္တတရဉ္စ ပဏီတတရဉ္စ။
‘‘ယော ခေါ, အာနန္ဒ, ဧဝံ ဝဒေယျ – ‘ဧတပရမံ သတ္တာ သုခံ သောမနဿံ ပဋိသံဝေဒေန္တီ’တိ, ဣဒမဿ နာနုဇာနာမိ။ တံ ကိဿ ဟေတု? အတ္ထာနန္ဒ, ဧတမှာ သုခါ အညံ သုခံ အဘိက္ကန္တတရဉ္စ ပဏီတတရဉ္စ။ ကတမဉ္စာနန္ဒ, ဧတမှာ သုခါ အညံ သုခံ အဘိက္ကန္တတရဉ္စ ပဏီတတရဉ္စ? ဣဓာနန္ဒ, ဘိက္ခု သဗ္ဗသော နေဝသညာနာသညာယတနံ သမတိက္ကမ္မ သညာဝေဒယိတနိရောဓံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ။ ဣဒံ ခေါ, အာနန္ဒ, ဧတမှာ သုခါ အညံ သုခံ အဘိက္ကန္တတရဉ္စ ပဏီတတရဉ္စ။
֍ ဋ္ဌ ၉၁။ ‘‘ဌာနံ ခေါ ပနေတံ, အာနန္ဒ, ဝိဇ္ဇတိ ယံ အညတိတ္ထိယာ ပရိဗ္ဗာဇကာ ဧဝံ ဝဒေယျုံ – ‘သညာဝေဒယိတနိရောဓံ သမဏော ဂေါတမော အာဟ၊ တဉ္စ သုခသ္မိံ ပညပေတိ။ တယိဒံ ကိံသု, တယိဒံ ကထံသူ’တိ? ဧဝံဝါဒိနော, အာနန္ဒ, အညတိတ္ထိယာ ပရိဗ္ဗာဇကာ ဧဝမဿု ဝစနီယာ – ‘န ခေါ, အာဝုသော, ဘဂဝါ သုခံယေဝ ဝေဒနံ သန္ဓာယ သုခသ္မိံ ပညပေတိ၊ အပိ စ, အာဝုသော, ယတ္ထ ယတ္ထ သုခံ ဥပလဗ္ဘတိ ယဟိံ ယဟိံ တံ တံ တထာဂတော သုခသ္မိံ ပညပေတီ’’’တိ။
ဣဒမဝေါစ ဘဂဝါ။ အတ္တမနော အာယသ္မာ အာနန္ဒော ဘဂဝတော ဘာသိတံ အဘိနန္ဒီတိ။
ဗဟုဝေဒနီယသုတ္တံ နိဋ္ဌိတံ နဝမံ။
၁၀။ အပဏ္ဏကသုတ္တံ
֍ ဋ္ဌ ၉၂။ ဧဝံ မေ သုတံ – ဧကံ သမယံ ဘဂဝါ ကောသလေသု စာရိကံ စရမာနော မဟတာ ဘိက္ခုသံဃေန သဒ္ဓိံ ယေန သာလာ နာမ ကောသလာနံ ဗြာဟ္မဏဂါမော တဒဝသရိ။ အဿောသုံ ခေါ သာလေယျကာ ဗြာဟ္မဏဂဟပတိကာ – ‘‘သမဏော ခလု ဘော ဂေါတမော သကျပုတ္တော သကျကုလာ ပဗ္ဗဇိတော ကောသလေသု စာရိကံ စရမာနော မဟတာ ဘိက္ခုသံဃေန သဒ္ဓိံ
(မ၊၂၊၆၃။)သာလံ အနုပ္ပတ္တော။ တံ ခေါ ပန ဘဝန္တံ ဂေါတမံ ဧဝံ ကလျာဏော ကိတ္တိသဒ္ဒေါ အဗ္ဘုဂ္ဂတော – ‘ဣတိပိ သော ဘဂဝါ အရဟံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေါ ဝိဇ္ဇာစရဏသမ္ပန္နော သုဂတော လောကဝိဒူ အနုတ္တရော ပုရိသဒမ္မသာရထိ သတ္ထာ ဒေဝမနုဿာနံ ဗုဒ္ဓေါ ဘဂဝါ’တိ။ သော ဣမံ လောကံ သဒေဝကံ သမာရကံ သဗြဟ္မကံ သဿမဏဗြာဟ္မဏိံ ပဇံ သဒေဝမနုဿံ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတွာ ပဝေဒေတိ။ သော ဓမ္မံ ဒေသေတိ အာဒိကလျာဏံ မဇ္ဈေကလျာဏံ ပရိယောသာနကလျာဏံ သာတ္ထံ သဗျဉ္ဇနံ, ကေဝလပရိပုဏ္ဏံ ပရိသုဒ္ဓံ ဗြဟ္မစရိယံ ပကာသေတိ။ သာဓု ခေါ ပန တထာရူပါနံ အရဟတံ ဒဿနံ ဟောတီ’’တိ။ အထ ခေါ သာလေယျကာ ဗြာဟ္မဏဂဟပတိကာ ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိံသု၊ ဥပသင်္ကမိတွာ အပ္ပေကစ္စေ ဘဂဝန္တံ အဘိဝါဒေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိံသု။ အပ္ပေကစ္စေ ဘဂဝတာ သဒ္ဓိံ သမ္မောဒိံသု၊ သမ္မောဒနီယံ ကထံ သာရဏီယံ ဝီတိသာရေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိံသု။ အပ္ပေကစ္စေ ယေန ဘဂဝါ တေနဉ္ဇလိံ ပဏာမေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိံသု။ အပ္ပေကစ္စေ ဘဂဝတော သန္တိကေ နာမဂေါတ္တံ သာဝေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိံသု။ အပ္ပေကစ္စေ တုဏှီဘူတာ ဧကမန္တံ နိသီဒိံသု။
֍ ဋ္ဌ ၉၃။ ဧကမန္တံ နိသိန္နေ ခေါ သာလေယျကေ ဗြာဟ္မဏဂဟပတိကေ ဘဂဝါ ဧတဒဝေါစ – ‘‘အတ္ထိ ပန ဝေါ, ဂဟပတယော, ကောစိ မနာပေါ သတ္ထာ ယသ္မိံ ဝေါ အာကာရဝတီ သဒ္ဓါ ပဋိလဒ္ဓါ’’တိ? ‘‘နတ္ထိ ခေါ နော, ဘန္တေ, ကောစိ မနာပေါ သတ္ထာ ယသ္မိံ နော အာကာရဝတီ သဒ္ဓါ ပဋိလဒ္ဓါ’’တိ။ ‘‘မနာပံ ဝေါ, ဂဟပတယော, သတ္ထာရံ အလဘန္တေဟိ အယံ အပဏ္ဏကော ဓမ္မော သမာဒါယ ဝတ္တိတဗ္ဗော။ အပဏ္ဏကော ဟိ, ဂဟပတယော, ဓမ္မော သမတ္တော သမာဒိန္နော, သော ဝေါ ဘဝိဿတိ ဒီဃရတ္တံ ဟိတာယ သုခါယ။ ကတမော စ, ဂဟပတယော, အပဏ္ဏကော ဓမ္မော’’?
֍ ဋ္ဌ ၉၄။ ‘‘သန္တိ, ဂဟပတယော, ဧကေ သမဏဗြာဟ္မဏာ ဧဝံဝါဒိနော ဧဝံဒိဋ္ဌိနော – ‘နတ္ထိ ဒိန္နံ, နတ္ထိ ယိဋ္ဌံ, နတ္ထိ ဟုတံ၊ နတ္ထိ သုကတဒုက္ကဋာနံ [သုကဋဒုက္ကဋာနံ (သီ။ သျာ။ ကံ။ ပီ။)] ကမ္မာနံ ဖလံ ဝိပါကော, နတ္ထိ အယံ လောကော, နတ္ထိ ပရော လောကော၊ နတ္ထိ မာတာ, နတ္ထိ ပိတာ၊ နတ္ထိ သတ္တာ ဩပပါတိကာ၊ နတ္ထိ လောကေ သမဏဗြာဟ္မဏာ သမ္မဂ္ဂတာ [သမဂ္ဂတာ (က။)] သမ္မာ ပဋိပန္နာ ယေ ဣမဉ္စ လောကံ ပရဉ္စ လောကံ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတွာ ပဝေဒေန္တီ’တိ။ တေသံယေဝ ခေါ, ဂဟပတယော,
(မ၊၂၊၆၄။)သမဏဗြာဟ္မဏာနံ ဧကေ သမဏဗြာဟ္မဏာ ဥဇုဝိပစ္စနီကဝါဒါ။ တေ ဧဝမာဟံသု – ‘အတ္ထိ ဒိန္နံ, အတ္ထိ ယိဋ္ဌံ, အတ္ထိ ဟုတံ၊ အတ္ထိ သုကတဒုက္ကဋာနံ ကမ္မာနံ ဖလံ ဝိပါကော၊ အတ္ထိ အယံ လောကော, အတ္ထိ ပရော လောကော၊ အတ္ထိ မာတာ, အတ္ထိ ပိတာ၊ အတ္ထိ သတ္တာ ဩပပါတိကာ၊ အတ္ထိ လောကေ သမဏဗြာဟ္မဏာ သမ္မဂ္ဂတာ သမ္မာ ပဋိပန္နာ ယေ ဣမဉ္စ လောကံ ပရဉ္စ လောကံ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတွာ ပဝေဒေန္တီ’တိ။ တံ ကိံ မညထ, ဂဟပတယော – ‘နနုမေ သမဏဗြာဟ္မဏာ အညမညဿ ဥဇုဝိပစ္စနီကဝါဒါ’’’တိ? ‘‘ဧဝံ, ဘန္တေ’’။
֍ ဋ္ဌ ၉၅။ ‘‘တတြ, ဂဟပတယော, ယေ တေ သမဏဗြာဟ္မဏာ ဧဝံဝါဒိနော ဧဝံဒိဋ္ဌိနော – ‘နတ္ထိ ဒိန္နံ, နတ္ထိ ယိဋ္ဌံ…ပေ… ယေ ဣမဉ္စ လောကံ ပရဉ္စ လောကံ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတွာ ပဝေဒေန္တီ’တိ တေသမေတံ ပါဋိကင်္ခံ? ယမိဒံ [ယဒိဒံ (က။)] ကာယသုစရိတံ, ဝစီသုစရိတံ, မနောသုစရိတံ – ဣမေ တယော ကုသလေ ဓမ္မေ အဘိနိဝဇ္ဇေတွာ [အဘိနိဗ္ဗဇ္ဇေတွာ (သျာ။ ကံ။), အဘိနိဗ္ဗိဇ္ဇိတွာ (က။)] ယမိဒံ [ယဒိဒံ (က။)] ကာယဒုစ္စရိတံ, ဝစီဒုစ္စရိတံ, မနောဒုစ္စရိတံ – ဣမေ တယော အကုသလေ ဓမ္မေ သမာဒါယ ဝတ္တိဿန္တိ။ တံ ကိဿ ဟေတု? န ဟိ တေ ဘောန္တော သမဏဗြာဟ္မဏာ ပဿန္တိ အကုသလာနံ ဓမ္မာနံ အာဒီနဝံ ဩကာရံ သံကိလေသံ, ကုသလာနံ ဓမ္မာနံ နေက္ခမ္မေ အာနိသံသံ ဝေါဒါနပက္ခံ။ သန္တံယေဝ ပန ပရံ လောကံ ‘နတ္ထိ ပရော လောကော’ တိဿ ဒိဋ္ဌိ ဟောတိ၊ သာဿ ဟောတိ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ။ သန္တံယေဝ ခေါ ပန ပရံ လောကံ ‘နတ္ထိ ပရော လောကော’တိ သင်္ကပ္ပေတိ၊ သွာဿ ဟောတိ မိစ္ဆာသင်္ကပ္ပေါ။ သန္တံယေဝ ခေါ ပန ပရံ လောကံ ‘နတ္ထိ ပရော လောကော’တိ ဝါစံ ဘာသတိ၊ သာဿ ဟောတိ မိစ္ဆာဝါစာ။ သန္တံယေဝ ခေါ ပန ပရံ လောကံ ‘နတ္ထိ ပရော လောကော’တိ အာဟ၊ ယေ တေ အရဟန္တော ပရလောကဝိဒုနော တေသမယံ ပစ္စနီကံ ကရောတိ။ သန္တံယေဝ ခေါ ပန ပရံ လောကံ ‘နတ္ထိ ပရော လောကော’တိ ပရံ သညာပေတိ [ပညာပေတိ (က။)]၊ သာဿ ဟောတိ အသဒ္ဓမ္မသညတ္တိ [အဿဒ္ဓမ္မပညတ္တိ (က။)]။ တာယ စ ပန အသဒ္ဓမ္မသညတ္တိယာ အတ္တာနုက္ကံသေတိ, ပရံ ဝမ္ဘေတိ။ ဣတိ ပုဗ္ဗေဝ ခေါ ပနဿ သုသီလျံ ပဟီနံ ဟောတိ, ဒုဿီလျံ ပစ္စုပဋ္ဌိတံ – အယဉ္စ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ မိစ္ဆာသင်္ကပ္ပေါ မိစ္ဆာဝါစာ အရိယာနံ ပစ္စနီကတာ အသဒ္ဓမ္မသညတ္တိ အတ္တုက္ကံသနာ ပရဝမ္ဘနာ။ ဧဝမဿိမေ [ဧဝံ’သိ’မေ’ (သီ။ သျာ။ ကံ။ ပီ။)] အနေကေ ပါပကာ အကုသလာ ဓမ္မာ သမ္ဘဝန္တိ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိပစ္စယာ။
(မ၊၂၊၆၅။)‘‘တတြ, ဂဟပတယော, ဝိညူ ပုရိသော ဣတိ ပဋိသဉ္စိက္ခတိ – ‘သစေ ခေါ နတ္ထိ ပရော လောကော ဧဝမယံ ဘဝံ ပုရိသပုဂ္ဂလော ကာယဿ ဘေဒါ သောတ္ထိမတ္တာနံ ကရိဿတိ၊ သစေ ခေါ အတ္ထိ ပရော လောကော ဧဝမယံ ဘဝံ ပုရိသပုဂ္ဂလော ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ အပါယံ ဒုဂ္ဂတိံ ဝိနိပါတံ နိရယံ ဥပပဇ္ဇိဿတိ။ ကာမံ ခေါ ပန မာဟု ပရော လောကော, ဟောတု နေသံ ဘဝတံ သမဏဗြာဟ္မဏာနံ သစ္စံ ဝစနံ၊ အထ စ ပနာယံ ဘဝံ ပုရိသပုဂ္ဂလော ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ ဝိညူနံ ဂါရယှော – ဒုဿီလော ပုရိသပုဂ္ဂလော မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ နတ္ထိကဝါဒေါ’တိ။ သစေ ခေါ အတ္ထေဝ ပရော လောကော, ဧဝံ ဣမဿ ဘောတော ပုရိသပုဂ္ဂလဿ ဥဘယတ္ထ ကလိဂ္ဂဟော – ယဉ္စ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ ဝိညူနံ ဂါရယှော, ယဉ္စ ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ အပါယံ ဒုဂ္ဂတိံ ဝိနိပါတံ နိရယံ ဥပပဇ္ဇိဿတိ။ ဧဝမဿာယံ အပဏ္ဏကော ဓမ္မော ဒုဿမတ္တော သမာဒိန္နော, ဧကံသံ ဖရိတွာ တိဋ္ဌတိ, ရိဉ္စတိ ကုသလံ ဌာနံ။
֍ ဋ္ဌ ၉၆။ ‘‘တတြ, ဂဟပတယော, ယေ တေ သမဏဗြာဟ္မဏာ ဧဝံဝါဒိနော ဧဝံဒိဋ္ဌိနော – ‘အတ္ထိ ဒိန္နံ…ပေ… ယေ ဣမဉ္စ လောကံ ပရဉ္စ လောကံ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတွာ ပဝေဒေန္တီ’တိ တေသမေတံ ပါဋိကင်္ခံ? ယမိဒံ ကာယဒုစ္စရိတံ, ဝစီဒုစ္စရိတံ, မနောဒုစ္စရိတံ – ဣမေ တယော အကုသလေ ဓမ္မေ အဘိနိဝဇ္ဇေတွာ ယမိဒံ ကာယသုစရိတံ, ဝစီသုစရိတံ, မနောသုစရိတံ – ဣမေ တယော ကုသလေ ဓမ္မေ သမာဒါယ ဝတ္တိဿန္တိ။ တံ ကိဿ ဟေတု? ပဿန္တိ ဟိ တေ ဘောန္တော သမဏဗြာဟ္မဏာ အကုသလာနံ ဓမ္မာနံ အာဒီနဝံ ဩကာရံ သံကိလေသံ, ကုသလာနံ ဓမ္မာနံ နေက္ခမ္မေ အာနိသံသံ ဝေါဒါနပက္ခံ။ သန္တံယေဝ ခေါ ပန ပရံ လောကံ ‘အတ္ထိ ပရော လောကော’ တိဿ ဒိဋ္ဌိ ဟောတိ၊ သာဿ ဟောတိ သမ္မာဒိဋ္ဌိ။ သန္တံယေဝ ခေါ ပန ပရံ လောကံ ‘အတ္ထိ ပရော လောကော’တိ သင်္ကပ္ပေတိ၊ သွာဿ ဟောတိ သမ္မာသင်္ကပ္ပေါ။ သန္တံယေဝ ခေါ ပန ပရံ လောကံ ‘အတ္ထိ ပရော လောကော’တိ ဝါစံ ဘာသတိ၊ သာဿ ဟောတိ သမ္မာဝါစာ။ သန္တံယေဝ ခေါ ပန ပရံ လောကံ ‘အတ္ထိ ပရော လောကော’တိ အာဟ၊ ယေ တေ အရဟန္တော ပရလောကဝိဒုနော တေသမယံ န ပစ္စနီကံ ကရောတိ။ သန္တံယေဝ ခေါ ပန ပရံ လောကံ ‘အတ္ထိ ပရော လောကော’တိ ပရံ သညာပေတိ၊ သာဿ ဟောတိ သဒ္ဓမ္မသညတ္တိ။ တာယ စ ပန သဒ္ဓမ္မသညတ္တိယာ နေဝတ္တာနုက္ကံသေတိ, န ပရံ ဝမ္ဘေတိ။ ဣတိ ပုဗ္ဗေဝ ခေါ ပနဿ ဒုဿီလျံ ပဟီနံ ဟောတိ, သုသီလျံ ပစ္စုပဋ္ဌိတံ – အယဉ္စ သမ္မာဒိဋ္ဌိ သမ္မာသင်္ကပ္ပေါ သမ္မာဝါစာ အရိယာနံ အပစ္စနီကတာ သဒ္ဓမ္မသညတ္တိ
(မ၊၂၊၆၆။)အနတ္တုက္ကံသနာ အပရဝမ္ဘနာ။ ဧဝမဿိမေ အနေကေ ကုသလာ ဓမ္မာ သမ္ဘဝန္တိ သမ္မာဒိဋ္ဌိပစ္စယာ။
‘‘တတြ, ဂဟပတယော, ဝိညူ ပုရိသော ဣတိ ပဋိသဉ္စိက္ခတိ – ‘သစေ ခေါ အတ္ထိ ပရော လောကော, ဧဝမယံ ဘဝံ ပုရိသပုဂ္ဂလော ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ သုဂတိံ သဂ္ဂံ လောကံ ဥပပဇ္ဇိဿတိ။ ကာမံ ခေါ ပန မာဟု ပရော လောကော, ဟောတု နေသံ ဘဝတံ သမဏဗြာဟ္မဏာနံ သစ္စံ ဝစနံ၊ အထ စ ပနာယံ ဘဝံ ပုရိသပုဂ္ဂလော ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ ဝိညူနံ ပါသံသော – သီလဝါ ပုရိသပုဂ္ဂလော သမ္မာဒိဋ္ဌိ အတ္ထိကဝါဒေါ’တိ။ သစေ ခေါ အတ္ထေဝ ပရော လောကော, ဧဝံ ဣမဿ ဘောတော ပုရိသပုဂ္ဂလဿ ဥဘယတ္ထ ကဋဂ္ဂဟော – ယဉ္စ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ ဝိညူနံ ပါသံသော, ယဉ္စ ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ သုဂတိံ သဂ္ဂံ လောကံ ဥပပဇ္ဇိဿတိ။ ဧဝမဿာယံ အပဏ္ဏကော ဓမ္မော သုသမတ္တော သမာဒိန္နော, ဥဘယံသံ ဖရိတွာ တိဋ္ဌတိ, ရိဉ္စတိ အကုသလံ ဌာနံ။
֍ ဋ္ဌ ၉၇။ ‘‘သန္တိ, ဂဟပတယော, ဧကေ သမဏဗြာဟ္မဏာ ဧဝံဝါဒိနော ဧဝံဒိဋ္ဌိနော – ‘ကရောတော ကာရယတော, ဆိန္ဒတော ဆေဒါပယတော, ပစတော ပါစာပယတော, သောစယတော သောစာပယတော, ကိလမတော ကိလမာပယတော, ဖန္ဒတော ဖန္ဒာပယတော, ပါဏမတိပါတယတော [ပါဏမတိမာပယတော (သီ။ ပီ။), ပါဏမတိပါတာပယတော (သျာ။ ကံ။), ပါဏမတိပါပယတော (က။)], အဒိန္နံ အာဒိယတော, သန္ဓိံ ဆိန္ဒတော, နိလ္လောပံ ဟရတော, ဧကာဂါရိကံ ကရောတော, ပရိပန္ထေ တိဋ္ဌတော, ပရဒါရံ ဂစ္ဆတော, မုသာ ဘဏတော၊ ကရောတော န ကရီယတိ ပါပံ။ ခုရပရိယန္တေန စေပိ စက္ကေန ယော ဣမိဿာ ပထဝိယာ ပါဏေ ဧကံ မံသခလံ ဧကံ မံသပုဉ္ဇံ ကရေယျ, နတ္ထိ တတောနိဒါနံ ပါပံ, နတ္ထိ ပါပဿ အာဂမော။ ဒက္ခိဏဉ္စေပိ ဂင်္ဂါယ တီရံ ဂစ္ဆေယျ ဟနန္တော ဃာတေန္တော, ဆိန္ဒန္တော ဆေဒါပေန္တော, ပစန္တော ပါစေန္တော၊ နတ္ထိ တတောနိဒါနံ ပါပံ, နတ္ထိ ပါပဿ အာဂမော။ ဥတ္တရဉ္စေပိ ဂင်္ဂါယ တီရံ ဂစ္ဆေယျ ဒဒန္တော ဒါပေန္တော, ယဇန္တော ယဇာပေန္တော၊ နတ္ထိ တတောနိဒါနံ ပုညံ, နတ္ထိ ပုညဿ အာဂမော။ ဒါနေန ဒမေန သံယမေန သစ္စဝဇ္ဇေန [သစ္စဝါစေန (က။)] နတ္ထိ ပုညံ, နတ္ထိ ပုညဿ အာဂမော’တိ။ တေသံယေဝ ခေါ, ဂဟပတယော, သမဏဗြာဟ္မဏာနံ ဧကေ သမဏဗြာဟ္မဏာ ဥဇုဝိပစ္စနီကဝါဒါ တေ ဧဝမာဟံသု – ‘ကရောတော ကာရယတော, ဆိန္ဒတော ဆေဒါပယတော, ပစတော ပါစာပယတော,
(မ၊၂၊၆၇။)သောစယတော သောစာပယတော, ကိလမတော ကိလမာပယတော, ဖန္ဒတော ဖန္ဒာပယတော, ပါဏမတိပါတယတော, အဒိန္နံ အာဒိယတော, သန္ဓိံ ဆိန္ဒတော, နိလ္လောပံ ဟရတော, ဧကာဂါရိကံ ကရောတော, ပရိပန္ထေ တိဋ္ဌတော, ပရဒါရံ ဂစ္ဆတော, မုသာ ဘဏတော၊ ကရောတော ကရီယတိ ပါပံ။ ခုရပရိယန္တေန စေပိ စက္ကေန ယော ဣမိဿာ ပထဝိယာ ပါဏေ ဧကံ မံသခလံ ဧကံ မံသပုဉ္ဇံ ကရေယျ, အတ္ထိ တတောနိဒါနံ ပါပံ, အတ္ထိ ပါပဿ အာဂမော။ ဒက္ခိဏဉ္စေပိ ဂင်္ဂါယ တီရံ ဂစ္ဆေယျ ဟနန္တော ဃာတေန္တော, ဆိန္ဒန္တော ဆေဒါပေန္တော, ပစန္တော ပါစေန္တော၊ အတ္ထိ တတောနိဒါနံ ပါပံ, အတ္ထိ ပါပဿ အာဂမော။ ဥတ္တရဉ္စေပိ ဂင်္ဂါယ တီရံ ဂစ္ဆေယျ ဒဒန္တော ဒါပေန္တော, ယဇန္တော ယဇာပေန္တော၊ အတ္ထိ တတောနိဒါနံ ပုညံ, အတ္ထိ ပုညဿ အာဂမော။ ဒါနေန ဒမေန သံယမေန သစ္စဝဇ္ဇေန အတ္ထိ ပုညံ, အတ္ထိ ပုညဿ အာဂမော’တိ။ တံ ကိံ မညထ, ဂဟပတယော, နနုမေ သမဏဗြာဟ္မဏာ အညမညဿ ဥဇုဝိပစ္စနီကဝါဒါ’’တိ? ‘‘ဧဝံ, ဘန္တေ’’။
֍ ဋ္ဌ ၉၈။ ‘‘တတြ, ဂဟပတယော, ယေ တေ သမဏဗြာဟ္မဏာ ဧဝံဝါဒိနော ဧဝံဒိဋ္ဌိနော – ‘ကရောတော ကာရယတော, ဆိန္ဒတော ဆေဒါပယတော, ပစတော ပါစာပယတော, သောစယတော သောစာပယတော, ကိလမတော ကိလမာပယတော, ဖန္ဒတော ဖန္ဒာပယတော, ပါဏမတိပါတယတော, အဒိန္နံ အာဒိယတော, သန္ဓိံ ဆိန္ဒတော, နိလ္လောပံ ဟရတော, ဧကာဂါရိကံ ကရောတော, ပရိပန္ထေ တိဋ္ဌတော, ပရဒါရံ ဂစ္ဆတော, မုသာ ဘဏတော၊ ကရောတော န ကရီယတိ ပါပံ။ ခုရပရိယန္တေန စေပိ စက္ကေန ယော ဣမိဿာ ပထဝိယာ ပါဏေ ဧကံ မံသခလံ ဧကံ မံသပုဉ္ဇံ ကရေယျ, နတ္ထိ တတောနိဒါနံ ပါပံ, နတ္ထိ ပါပဿ အာဂမော။ ဒက္ခိဏဉ္စေပိ ဂင်္ဂါယ တီရံ ဂစ္ဆေယျ ဟနန္တော ဃာတေန္တော…ပေ… ဒါနေန ဒမေန သံယမေန သစ္စဝဇ္ဇေန နတ္ထိ ပုညံ, နတ္ထိ ပုညဿ အာဂမော’တိ တေသမေတံ ပါဋိကင်္ခံ? ယမိဒံ ကာယသုစရိတံ, ဝစီသုစရိတံ, မနောသုစရိတံ – ဣမေ တယော ကုသလေ ဓမ္မေ အဘိနိဝဇ္ဇေတွာ ယမိဒံ ကာယဒုစ္စရိတံ, ဝစီဒုစ္စရိတံ, မနောဒုစ္စရိတံ – ဣမေ တယော အကုသလေ ဓမ္မေ သမာဒါယ ဝတ္တိဿန္တိ။ တံ ကိဿ ဟေတု? န ဟိ တေ ဘောန္တော သမဏဗြာဟ္မဏာ ပဿန္တိ အကုသလာနံ ဓမ္မာနံ အာဒီနဝံ ဩကာရံ သံကိလေသံ, ကုသလာနံ ဓမ္မာနံ နေက္ခမ္မေ အာနိသံသံ ဝေါဒါနပက္ခံ။ သန္တံယေဝ ခေါ ပန ကိရိယံ ‘နတ္ထိ ကိရိယာ’ တိဿ ဒိဋ္ဌိ ဟောတိ၊ သာဿ ဟောတိ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ။ သန္တံယေဝ ခေါ ပန ကိရိယံ ‘နတ္ထိ ကိရိယာ’တိ သင်္ကပ္ပေတိ၊ သွာဿ
(မ၊၂၊၆၈။)ဟောတိ မိစ္ဆာသင်္ကပ္ပေါ။ သန္တံယေဝ ခေါ ပန ကိရိယံ ‘နတ္ထိ ကိရိယာ’တိ ဝါစံ ဘာသတိ၊ သာဿ ဟောတိ မိစ္ဆာဝါစာ။ သန္တံယေဝ ခေါ ပန ကိရိယံ ‘နတ္ထိ ကိရိယာ’တိ အာဟ, ယေ တေ အရဟန္တော ကိရိယဝါဒါ တေသမယံ ပစ္စနီကံ ကရောတိ။ သန္တံယေဝ ခေါ ပန ကိရိယံ ‘နတ္ထိ ကိရိယာ’တိ ပရံ သညာပေတိ၊ သာဿ ဟောတိ အသဒ္ဓမ္မသညတ္တိ။ တာယ စ ပန အသဒ္ဓမ္မသညတ္တိယာ အတ္တာနုက္ကံသေတိ, ပရံ ဝမ္ဘေတိ။ ဣတိ ပုဗ္ဗေဝ ခေါ ပနဿ သုသီလျံ ပဟီနံ ဟောတိ, ဒုဿီလျံ ပစ္စုပဋ္ဌိတံ – အယဉ္စ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ မိစ္ဆာသင်္ကပ္ပေါ မိစ္ဆာဝါစာ အရိယာနံ ပစ္စနီကတာ အသဒ္ဓမ္မသညတ္တိ အတ္တုက္ကံသနာ ပရဝမ္ဘနာ။ ဧဝမဿိမေ အနေကေ ပါပကာ အကုသလာ ဓမ္မာ သမ္ဘဝန္တိ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိပစ္စယာ။
‘‘တတြ, ဂဟပတယော, ဝိညူ ပုရိသော ဣတိ ပဋိသဉ္စိက္ခတိ – ‘သစေ ခေါ နတ္ထိ ကိရိယာ, ဧဝမယံ ဘဝံ ပုရိသပုဂ္ဂလော ကာယဿ ဘေဒါ သောတ္ထိမတ္တာနံ ကရိဿတိ၊ သစေ ခေါ အတ္ထိ ကိရိယာ ဧဝမယံ ဘဝံ ပုရိသပုဂ္ဂလော ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ အပါယံ ဒုဂ္ဂတိံ ဝိနိပါတံ နိရယံ ဥပပဇ္ဇိဿတိ။ ကာမံ ခေါ ပန မာဟု ကိရိယာ, ဟောတု နေသံ ဘဝတံ သမဏဗြာဟ္မဏာနံ သစ္စံ ဝစနံ၊ အထ စ ပနာယံ ဘဝံ ပုရိသပုဂ္ဂလော ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ ဝိညူနံ ဂါရယှော – ဒုဿီလော ပုရိသပုဂ္ဂလော မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ အကိရိယဝါဒေါ’တိ။ သစေ ခေါ အတ္ထေဝ ကိရိယာ, ဧဝံ ဣမဿ ဘောတော ပုရိသပုဂ္ဂလဿ ဥဘယတ္ထ ကလိဂ္ဂဟော – ယဉ္စ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ ဝိညူနံ ဂါရယှော, ယဉ္စ ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ အပါယံ ဒုဂ္ဂတိံ ဝိနိပါတံ နိရယံ ဥပပဇ္ဇိဿတိ။ ဧဝမဿာယံ အပဏ္ဏကော ဓမ္မော ဒုဿမတ္တော သမာဒိန္နော, ဧကံသံ ဖရိတွာ တိဋ္ဌတိ, ရိဉ္စတိ ကုသလံ ဌာနံ။
֍ ဋ္ဌ ၉၉။ ‘‘တတြ, ဂဟပတယော, ယေ တေ သမဏဗြာဟ္မဏာ ဧဝံဝါဒိနော ဧဝံဒိဋ္ဌိနော – ‘ကရောတော ကာရယတော, ဆိန္ဒတော ဆေဒါပယတော, ပစတော ပါစာပယတော, သောစယတော သောစာပယတော, ကိလမတော ကိလမာပယတော, ဖန္ဒတော ဖန္ဒာပယတော, ပါဏမတိပါတယတော, အဒိန္နံ အာဒိယတော, သန္ဓိံ ဆိန္ဒတော, နိလ္လောပံ ဟရတော, ဧကာဂါရိကံ ကရောတော, ပရိပန္ထေ တိဋ္ဌတော, ပရဒါရံ ဂစ္ဆတော, မုသာ ဘဏတော၊ ကရောတော ကရီယတိ ပါပံ။ ခုရပရိယန္တေန စေပိ စက္ကေန ယော ဣမိဿာ ပထဝိယာ ပါဏေ ဧကံ မံသခလံ ဧကံ မံသပုဉ္ဇံ ကရေယျ, အတ္ထိ တတောနိဒါနံ ပါပံ, အတ္ထိ ပါပဿ အာဂမော။ ဒက္ခိဏဉ္စေပိ ဂင်္ဂါယ တီရံ ဂစ္ဆေယျ ဟနန္တော ဃာတေန္တော,
(မ၊၂၊၆၉။)ဆိန္ဒန္တော ဆေဒါပေန္တော, ပစန္တော ပါစေန္တော, အတ္ထိ တတောနိဒါနံ ပါပံ, အတ္ထိ ပါပဿ အာဂမော။ ဥတ္တရဉ္စေပိ ဂင်္ဂါယ တီရံ ဂစ္ဆေယျ ဒဒန္တော ဒါပေန္တော, ယဇန္တော ယဇာပေန္တော, အတ္ထိ တတောနိဒါနံ ပုညံ, အတ္ထိ ပုညဿ အာဂမော။ ဒါနေန ဒမေန သံယမေန သစ္စဝဇ္ဇေန အတ္ထိ ပုညံ, အတ္ထိ ပုညဿ အာဂမော’တိ တေသမေတံ ပါဋိကင်္ခံ? ယမိဒံ ကာယဒုစ္စရိတံ, ဝစီဒုစ္စရိတံ, မနောဒုစ္စရိတံ – ဣမေ တယော အကုသလေ ဓမ္မေ အဘိနိဝဇ္ဇေတွာ ယမိဒံ ကာယသုစရိတံ, ဝစီသုစရိတံ, မနောသုစရိတံ – ဣမေ တယော ကုသလေ ဓမ္မေ သမာဒါယ ဝတ္တိဿန္တိ။ တံ ကိဿ ဟေတု? ပဿန္တိ ဟိ တေ ဘောန္တော သမဏဗြာဟ္မဏာ အကုသလာနံ ဓမ္မာနံ အာဒီနဝံ ဩကာရံ သံကိလေသံ, ကုသလာနံ ဓမ္မာနံ နေက္ခမ္မေ အာနိသံသံ ဝေါဒါနပက္ခံ။ သန္တံယေဝ ခေါ ပန ကိရိယံ ‘အတ္ထိ ကိရိယာ’ တိဿ ဒိဋ္ဌိ ဟောတိ၊ သာဿ ဟောတိ သမ္မာဒိဋ္ဌိ။ သန္တံယေဝ ခေါ ပန ကိရိယံ ‘အတ္ထိ ကိရိယာ’တိ သင်္ကပ္ပေတိ၊ သွာဿ ဟောတိ သမ္မာသင်္ကပ္ပေါ။ သန္တံယေဝ ခေါ ပန ကိရိယံ ‘အတ္ထိ ကိရိယာ’တိ ဝါစံ ဘာသတိ၊ သာဿ ဟောတိ သမ္မာဝါစာ။ သန္တံယေဝ ခေါ ပန ကိရိယံ ‘အတ္ထိ ကိရိယာ’တိ အာဟ၊ ယေ တေ အရဟန္တော ကိရိယဝါဒါ တေသမယံ န ပစ္စနီကံ ကရောတိ။ သန္တံယေဝ ခေါ ပန ကိရိယံ ‘အတ္ထိ ကိရိယာ’တိ ပရံ သညာပေတိ၊ သာဿ ဟောတိ သဒ္ဓမ္မသညတ္တိ။ တာယ စ ပန သဒ္ဓမ္မသညတ္တိယာ နေဝတ္တာနုက္ကံသေတိ, န ပရံ ဝမ္ဘေတိ။ ဣတိ ပုဗ္ဗေဝ ခေါ ပနဿ ဒုဿီလျံ ပဟီနံ ဟောတိ, သုသီလျံ ပစ္စုပဋ္ဌိတံ – အယဉ္စ သမ္မာဒိဋ္ဌိ သမ္မာသင်္ကပ္ပေါ သမ္မာဝါစာ အရိယာနံ အပစ္စနီကတာ သဒ္ဓမ္မသညတ္တိ အနတ္တုက္ကံသနာ အပရဝမ္ဘနာ။ ဧဝမဿိမေ အနေကေ ကုသလာ ဓမ္မာ သမ္ဘဝန္တိ သမ္မာဒိဋ္ဌိပစ္စယာ။
‘‘တတြ, ဂဟပတယော, ဝိညူ ပုရိသော ဣတိ ပဋိသဉ္စိက္ခတိ – ‘သစေ ခေါ အတ္ထိ ကိရိယာ, ဧဝမယံ ဘဝံ ပုရိသပုဂ္ဂလော ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ သုဂတိံ သဂ္ဂံ လောကံ ဥပပဇ္ဇိဿတိ။ ကာမံ ခေါ ပန မာဟု ကိရိယာ, ဟောတု နေသံ ဘဝတံ သမဏဗြာဟ္မဏာနံ သစ္စံ ဝစနံ၊ အထ စ ပနာယံ ဘဝံ ပုရိသပုဂ္ဂလော ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ ဝိညူနံ ပါသံသော – သီလဝါ ပုရိသပုဂ္ဂလော သမ္မာဒိဋ္ဌိ ကိရိယဝါဒေါ’တိ။ သစေ ခေါ အတ္ထေဝ ကိရိယာ, ဧဝံ ဣမဿ ဘောတော ပုရိသပုဂ္ဂလဿ ဥဘယတ္ထ ကဋဂ္ဂဟော – ယဉ္စ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ ဝိညူနံ ပါသံသော, ယဉ္စ ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ သုဂတိံ သဂ္ဂံ လောကံ ဥပပဇ္ဇိဿတိ။ ဧဝမဿာယံ အပဏ္ဏကော ဓမ္မော သုသမတ္တော သမာဒိန္နော, ဥဘယံသံ ဖရိတွာ တိဋ္ဌတိ, ရိဉ္စတိ အကုသလံ ဌာနံ။
(မ၊၂၊၇၀။)֍ ဋ္ဌ ၁၀၀။ ‘‘သန္တိ, ဂဟပတယော, ဧကေ သမဏဗြာဟ္မဏာ ဧဝံဝါဒိနော ဧဝံဒိဋ္ဌိနော – ‘နတ္ထိ ဟေတု, နတ္ထိ ပစ္စယော သတ္တာနံ သံကိလေသာယ၊ အဟေတူ အပ္ပစ္စယာ သတ္တာ သံကိလိဿန္တိ။ နတ္ထိ ဟေတု, နတ္ထိ ပစ္စယော သတ္တာနံ ဝိသုဒ္ဓိယာ၊ အဟေတူ အပ္ပစ္စယာ သတ္တာ ဝိသုဇ္ဈန္တိ။ နတ္ထိ ဗလံ, နတ္ထိ ဝီရိယံ [ဝိရိယံ (သီ။ သျာ။ ကံ။ ပီ။)], နတ္ထိ ပုရိသထာမော, နတ္ထိ ပုရိသပရက္ကမော၊ သဗ္ဗေ သတ္တာ သဗ္ဗေ ပါဏာ သဗ္ဗေ ဘူတာ သဗ္ဗေ ဇီဝါ အဝသာ အဗလာ အဝီရိယာ နိယတိသံဂတိဘာဝပရိဏတာ ဆသွေဝါဘိဇာတီသု သုခဒုက္ခံ ပဋိသံဝေဒေန္တီ’တိ။ တေသံယေဝ ခေါ, ဂဟပတယော, သမဏဗြာဟ္မဏာနံ ဧကေ သမဏဗြာဟ္မဏာ ဥဇုဝိပစ္စနီကဝါဒါ။ တေ ဧဝမာဟံသု – ‘အတ္ထိ ဟေတု, အတ္ထိ ပစ္စယော သတ္တာနံ သံကိလေသာယ၊ သဟေတူ သပ္ပစ္စယာ သတ္တာ သံကိလိဿန္တိ။ အတ္ထိ ဟေတု, အတ္ထိ ပစ္စယော သတ္တာနံ ဝိသုဒ္ဓိယာ၊ သဟေတူ သပ္ပစ္စယာ သတ္တာ ဝိသုဇ္ဈန္တိ။ အတ္ထိ ဗလံ, အတ္ထိ ဝီရိယံ, အတ္ထိ ပုရိသထာမော, အတ္ထိ ပုရိသပရက္ကမော၊ န သဗ္ဗေ သတ္တာ သဗ္ဗေ ပါဏာ သဗ္ဗေ ဘူတာ သဗ္ဗေ ဇီဝါ အဝသာ အဗလာ အဝီရိယာ [အတ္ထိ ပုရိသပရက္ကမော, သဗ္ဗေ သတ္တာ… သဝသာ သဗလာ သဝီရိယာ (သျာ။ ကံ။ က။)] နိယတိသံဂတိဘာဝပရိဏတာ ဆသွေဝါဘိဇာတီသု သုခဒုက္ခံ ပဋိသံဝေဒေန္တီ’တိ။ တံ ကိံ မညထ, ဂဟပတယော, နနုမေ သမဏဗြာဟ္မဏာ အညမညဿ ဥဇုဝိပစ္စနီကဝါဒါ’တိ? ‘ဧဝံ, ဘန္တေ’။
֍ ဋ္ဌ ၁၀၁။ ‘‘တတြ, ဂဟပတယော, ယေ တေ သမဏဗြာဟ္မဏာ ဧဝံဝါဒိနော ဧဝံဒိဋ္ဌိနော – ‘နတ္ထိ ဟေတု, နတ္ထိ ပစ္စယော သတ္တာနံ သံကိလေသာယ၊ အဟေတူ အပ္ပစ္စယာ သတ္တာ သံကိလိဿန္တိ။ နတ္ထိ ဟေတု, နတ္ထိ ပစ္စယော သတ္တာနံ ဝိသုဒ္ဓိယာ၊ အဟေတူ အပ္ပစ္စယာ သတ္တာ ဝိသုဇ္ဈန္တိ။ နတ္ထိ ဗလံ, နတ္ထိ ဝီရိယံ, နတ္ထိ ပုရိသထာမော, နတ္ထိ ပုရိသပရက္ကမော၊ သဗ္ဗေ သတ္တာ သဗ္ဗေ ပါဏာ သဗ္ဗေ ဘူတာ သဗ္ဗေ ဇီဝါ အဝသာ အဗလာ အဝီရိယာ နိယတိသံဂတိဘာဝပရိဏတာ ဆသွေဝါဘိဇာတီသု သုခဒုက္ခံ ပဋိသံဝေဒေန္တီ’တိ တေသမေတံ ပါဋိကင်္ခံ? ယမိဒံ ကာယသုစရိတံ, ဝစီသုစရိတံ, မနောသုစရိတံ – ဣမေ တယော ကုသလေ ဓမ္မေ အဘိနိဝဇ္ဇေတွာ ယမိဒံ ကာယဒုစ္စရိတံ, ဝစီဒုစ္စရိတံ, မနောဒုစ္စရိတံ – ဣမေ တယော အကုသလေ ဓမ္မေ သမာဒါယ ဝတ္တိဿန္တိ။ တံ ကိဿ ဟေတု? န ဟိ တေ ဘောန္တော သမဏဗြာဟ္မဏာ ပဿန္တိ အကုသလာနံ ဓမ္မာနံ အာဒီနဝံ ဩကာရံ သံကိလေသံ, ကုသလာနံ ဓမ္မာနံ နေက္ခမ္မေ အာနိသံသံ ဝေါဒါနပက္ခံ။ သန္တံယေဝ ခေါ ပန ဟေတုံ
(မ၊၂၊၇၁။)‘နတ္ထိ ဟေတူ’ တိဿ ဒိဋ္ဌိ ဟောတိ၊ သာဿ ဟောတိ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ။ သန္တံယေဝ ခေါ ပန ဟေတုံ ‘နတ္ထိ ဟေတူ’တိ သင်္ကပ္ပေတိ၊ သွာဿ ဟောတိ မိစ္ဆာသင်္ကပ္ပေါ။ သန္တံယေဝ ခေါ ပန ဟေတုံ ‘နတ္ထိ ဟေတူ’တိ ဝါစံ ဘာသတိ၊ သာဿ ဟောတိ မိစ္ဆာဝါစာ။ သန္တံယေဝ ခေါ ပန ဟေတုံ ‘နတ္ထိ ဟေတူ’တိ အာဟ၊ ယေ တေ အရဟန္တော ဟေတုဝါဒါ တေသမယံ ပစ္စနီကံ ကရောတိ။ သန္တံယေဝ ခေါ ပန ဟေတုံ ‘နတ္ထိ ဟေတူ’တိ ပရံ သညာပေတိ၊ သာဿ ဟောတိ အသဒ္ဓမ္မသညတ္တိ။ တာယ စ ပန အသဒ္ဓမ္မသညတ္တိယာ အတ္တာနုက္ကံသေတိ, ပရံ ဝမ္ဘေတိ။ ဣတိ ပုဗ္ဗေဝ ခေါ ပနဿ သုသီလျံ ပဟီနံ ဟောတိ, ဒုဿီလျံ ပစ္စုပဋ္ဌိတံ – အယဉ္စ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ မိစ္ဆာသင်္ကပ္ပေါ မိစ္ဆာဝါစာ အရိယာနံ ပစ္စနီကတာ အသဒ္ဓမ္မသညတ္တိ အတ္တာနုက္ကံသနာ ပရဝမ္ဘနာ။ ဧဝမဿိမေ အနေကေ ပါပကာ အကုသလာ ဓမ္မာ သမ္ဘဝန္တိ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိပစ္စယာ။
‘‘တတြ, ဂဟပတယော, ဝိညူ ပုရိသော ဣတိ ပဋိသဉ္စိက္ခတိ – ‘သစေ ခေါ နတ္ထိ ဟေတု, ဧဝမယံ ဘဝံ ပုရိသပုဂ္ဂလော ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ သောတ္ထိမတ္တာနံ ကရိဿတိ၊ သစေ ခေါ အတ္ထိ ဟေတု, ဧဝမယံ ဘဝံ ပုရိသပုဂ္ဂလော ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ အပါယံ ဒုဂ္ဂတိံ ဝိနိပါတံ နိရယံ ဥပပဇ္ဇိဿတိ။ ကာမံ ခေါ ပန မာဟု ဟေတု, ဟောတု နေသံ ဘဝတံ သမဏဗြာဟ္မဏာနံ သစ္စံ ဝစနံ၊ အထ စ ပနာယံ ဘဝံ ပုရိသပုဂ္ဂလော ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ ဝိညူနံ ဂါရယှော – ဒုဿီလော ပုရိသပုဂ္ဂလော မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ အဟေတုကဝါဒေါ’တိ။ သစေ ခေါ အတ္ထေဝ ဟေတု, ဧဝံ ဣမဿ ဘောတော ပုရိသပုဂ္ဂလဿ ဥဘယတ္ထ ကလိဂ္ဂဟော – ယဉ္စ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ ဝိညူနံ ဂါရယှော, ယဉ္စ ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ အပါယံ ဒုဂ္ဂတိံ ဝိနိပါတံ နိရယံ ဥပပဇ္ဇိဿတိ။ ဧဝမဿာယံ အပဏ္ဏကော ဓမ္မော ဒုဿမတ္တော သမာဒိန္နော, ဧကံသံ ဖရိတွာ တိဋ္ဌတိ, ရိဉ္စတိ ကုသလံ ဌာနံ။
֍ ဋ္ဌ ၁၀၂။ ‘‘တတြ, ဂဟပတယော, ယေ တေ သမဏဗြာဟ္မဏာ ဧဝံဝါဒိနော ဧဝံဒိဋ္ဌိနော – ‘အတ္ထိ ဟေတု, အတ္ထိ ပစ္စယော သတ္တာနံ သံကိလေသာယ၊ သဟေတူ သပ္ပစ္စယာ သတ္တာ သံကိလိဿန္တိ။ အတ္ထိ ဟေတု, အတ္ထိ ပစ္စယော သတ္တာနံ ဝိသုဒ္ဓိယာ၊ သဟေတူ သပ္ပစ္စယာ သတ္တာ ဝိသုဇ္ဈန္တိ။ အတ္ထိ ဗလံ, အတ္ထိ ဝီရိယံ, အတ္ထိ ပုရိသထာမော, အတ္ထိ ပုရိသပရက္ကမော၊ န သဗ္ဗေ သတ္တာ သဗ္ဗေ ပါဏာ သဗ္ဗေ ဘူတာ သဗ္ဗေ ဇီဝါ အဝသာ အဗလာ အဝီရိယာ နိယတိသံဂတိဘာဝပရိဏတာ ဆသွေဝါဘိဇာတီသု သုခဒုက္ခံ ပဋိသံဝေဒေန္တီ’တိ တေသမေတံ ပါဋိကင်္ခံ? ယမိဒံ ကာယဒုစ္စရိတံ, ဝစီဒုစ္စရိတံ, မနောဒုစ္စရိတံ – ဣမေ
(မ၊၂၊၇၂။)တယော အကုသလေ ဓမ္မေ အဘိနိဝဇ္ဇေတွာ ယမိဒံ ကာယသုစရိတံ, ဝစီသုစရိတံ, မနောသုစရိတံ – ဣမေ တယော ကုသလေ ဓမ္မေ သမာဒါယ ဝတ္တိဿန္တိ။ တံ ကိဿ ဟေတု? ပဿန္တိ ဟိ တေ ဘောန္တော သမဏဗြာဟ္မဏာ အကုသလာနံ ဓမ္မာနံ အာဒီနဝံ ဩကာရံ သံကိလေသံ, ကုသလာနံ ဓမ္မာနံ နေက္ခမ္မေ အာနိသံသံ ဝေါဒါနပက္ခံ။ သန္တံယေဝ ခေါ ပန ဟေတုံ ‘အတ္ထိ ဟေတူ’ တိဿ ဒိဋ္ဌိ ဟောတိ၊ သာဿ ဟောတိ သမ္မာဒိဋ္ဌိ။ သန္တံယေဝ ခေါ ပန ဟေတုံ ‘အတ္ထိ ဟေတူ’တိ သင်္ကပ္ပေတိ၊ သွာဿ ဟောတိ သမ္မာသင်္ကပ္ပေါ။ သန္တံယေဝ ခေါ ပန ဟေတုံ ‘အတ္ထိ ဟေတူ’တိ ဝါစံ ဘာသတိ၊ သာဿ ဟောတိ သမ္မာဝါစာ။ သန္တံယေဝ ခေါ ပန ဟေတုံ ‘အတ္ထိ ဟေတူ’တိ အာဟ, ယေ တေ အရဟန္တော ဟေတုဝါဒါ တေသမယံ န ပစ္စနီကံ ကရောတိ။ သန္တံယေဝ ခေါ ပန ဟေတုံ ‘အတ္ထိ ဟေတူ’တိ ပရံ သညာပေတိ၊ သာဿ ဟောတိ သဒ္ဓမ္မသညတ္တိ။ တာယ စ ပန သဒ္ဓမ္မသညတ္တိယာ နေဝတ္တာနုက္ကံသေတိ, န ပရံ ဝမ္ဘေတိ။ ဣတိ ပုဗ္ဗေဝ ခေါ ပနဿ ဒုဿီလျံ ပဟီနံ ဟောတိ, သုသီလျံ ပစ္စုပဋ္ဌိတံ – အယဉ္စ သမ္မာဒိဋ္ဌိ သမ္မာသင်္ကပ္ပေါ သမ္မာဝါစာ အရိယာနံ အပစ္စနီကတာ သဒ္ဓမ္မသညတ္တိ အနတ္တုက္ကံသနာ အပရဝမ္ဘနာ။ ဧဝမဿိမေ အနေကေ ကုသလာ ဓမ္မာ သမ္ဘဝန္တိ သမ္မာဒိဋ္ဌိပစ္စယာ။
‘‘တတြ, ဂဟပတယော, ဝိညူ ပုရိသော ဣတိ ပဋိသဉ္စိက္ခတိ – ‘သစေ ခေါ အတ္ထိ ဟေတု, ဧဝမယံ ဘဝံ ပုရိသပုဂ္ဂလော ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ သုဂတိံ သဂ္ဂံ လောကံ ဥပပဇ္ဇိဿတိ။ ကာမံ ခေါ ပန မာဟု ဟေတု, ဟောတု နေသံ ဘဝတံ သမဏဗြာဟ္မဏာနံ သစ္စံ ဝစနံ၊ အထ စ ပနာယံ ဘဝံ ပုရိသပုဂ္ဂလော ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ ဝိညူနံ ပါသံသော – သီလဝါ ပုရိသပုဂ္ဂလော သမ္မာဒိဋ္ဌိ ဟေတုဝါဒေါ’တိ။ သစေ ခေါ အတ္ထိ ဟေတု, ဧဝံ ဣမဿ ဘောတော ပုရိသပုဂ္ဂလဿ ဥဘယတ္ထ ကဋဂ္ဂဟော – ယဉ္စ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ ဝိညူနံ ပါသံသော, ယဉ္စ ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ သုဂတိံ သဂ္ဂံ လောကံ ဥပပဇ္ဇိဿတိ။ ဧဝမဿာယံ အပဏ္ဏကော ဓမ္မော သုသမတ္တော သမာဒိန္နော, ဥဘယံသံ ဖရိတွာ တိဋ္ဌတိ, ရိဉ္စတိ အကုသလံ ဌာနံ။
֍ ဋ္ဌ ၁၀၃။ ‘‘သန္တိ, ဂဟပတယော, ဧကေ သမဏဗြာဟ္မဏာ ဧဝံဝါဒိနော ဧဝံဒိဋ္ဌိနော – ‘နတ္ထိ သဗ္ဗသော အာရုပ္ပါ’တိ။ တေသံယေဝ ခေါ, ဂဟပတယော, သမဏဗြာဟ္မဏာနံ ဧကေ သမဏဗြာဟ္မဏာ ဥဇုဝိပစ္စနီကဝါဒါ။ တေ ဧဝမာဟံသု – ‘အတ္ထိ သဗ္ဗသော အာရုပ္ပါ’တိ။ တံ ကိံ မညထ, ဂဟပတယော, နနုမေ သမဏဗြာဟ္မဏာ အညမညဿ ဥဇုဝိပစ္စနီကဝါဒါ’’တိ? ‘‘ဧဝံ, ဘန္တေ’’။
(မ၊၂၊၇၃။)‘‘တတြ, ဂဟပတယော, ဝိညူ ပုရိသော ဣတိ ပဋိသဉ္စိက္ခတိ – ယေ ခေါ တေ ဘောန္တော သမဏဗြာဟ္မဏာ ဧဝံဝါဒိနော ဧဝံဒိဋ္ဌိနော – ‘နတ္ထိ သဗ္ဗသော အာရုပ္ပါ’တိ, ဣဒံ မေ အဒိဋ္ဌံ၊ ယေပိ တေ ဘောန္တော သမဏဗြာဟ္မဏာ ဧဝံဝါဒိနော ဧဝံဒိဋ္ဌိနော – ‘အတ္ထိ သဗ္ဗသော အာရုပ္ပါ’တိ, ဣဒံ မေ အဝိဒိတံ။ အဟဉ္စေဝ [အဟဉ္စေ (?)] ခေါ ပန အဇာနန္တော အပဿန္တော ဧကံသေန အာဒါယ ဝေါဟရေယျံ – ဣဒမေဝ သစ္စံ, မောဃမညန္တိ, န မေတံ အဿ ပတိရူပံ။ ယေ ခေါ တေ ဘောန္တော သမဏဗြာဟ္မဏာ ဧဝံဝါဒိနော ဧဝံဒိဋ္ဌိနော – ‘နတ္ထိ သဗ္ဗသော အာရုပ္ပါ’တိ, သစေ တေသံ ဘဝတံ သမဏဗြာဟ္မဏာနံ သစ္စံ ဝစနံ, ဌာနမေတံ ဝိဇ္ဇတိ – ယေ တေ ဒေဝါ ရူပိနော မနောမယာ, အပဏ္ဏကံ မေ တတြူပပတ္တိ ဘဝိဿတိ။ ယေ ပန တေ ဘောန္တော သမဏဗြာဟ္မဏာ ဧဝံဝါဒိနော ဧဝံဒိဋ္ဌိနော – ‘အတ္ထိ သဗ္ဗသော အာရုပ္ပါ’တိ, သစေ တေသံ ဘဝတံ သမဏဗြာဟ္မဏာနံ သစ္စံ ဝစနံ, ဌာနမေတံ ဝိဇ္ဇတိ – ယေ တေ ဒေဝါ အရူပိနော သညာမယာ, အပဏ္ဏကံ မေ တတြူပပတ္တိ ဘဝိဿတိ။ ဒိဿန္တိ ခေါ ပန ရူပါဓိကရဏံ [ရူပကာရဏာ (က။)] ဒဏ္ဍာဒါန-သတ္ထာဒါန-ကလဟ-ဝိဂ္ဂဟ-ဝိဝါဒ-တုဝံတုဝံ-ပေသုည-မုသာဝါဒါ။ ‘နတ္ထိ ခေါ ပနေတံ သဗ္ဗသော အရူပေ’’’တိ။ သော ဣတိ ပဋိသင်္ခါယ ရူပါနံယေဝ နိဗ္ဗိဒါယ ဝိရာဂါယ နိရောဓာယ ပဋိပန္နော ဟောတိ။
֍ ဋ္ဌ ၁၀၄။ ‘‘သန္တိ, ဂဟပတယော, ဧကေ သမဏဗြာဟ္မဏာ ဧဝံဝါဒိနော ဧဝံဒိဋ္ဌိနော – ‘နတ္ထိ သဗ္ဗသော ဘဝနိရောဓော’တိ။ တေသံယေဝ ခေါ, ဂဟပတယော, သမဏဗြာဟ္မဏာနံ ဧကေ သမဏဗြာဟ္မဏာ ဥဇုဝိပစ္စနီကဝါဒါ။ တေ ဧဝမာဟံသု – ‘အတ္ထိ သဗ္ဗသော ဘဝနိရောဓော’တိ။ တံ ကိံ မညထ, ဂဟပတယော, နနုမေ သမဏဗြာဟ္မဏာ အညမညဿ ဥဇုဝိပစ္စနီကဝါဒါ’’တိ? ‘‘ဧဝံ, ဘန္တေ’’။ ‘‘တတြ, ဂဟပတယော, ဝိညူ ပုရိသော ဣတိ ပဋိသဉ္စိက္ခတိ – ယေ ခေါ တေ ဘောန္တော သမဏဗြာဟ္မဏာ ဧဝံဝါဒိနော ဧဝံဒိဋ္ဌိနော – ‘နတ္ထိ သဗ္ဗသော ဘဝနိရောဓော’တိ, ဣဒံ မေ အဒိဋ္ဌံ၊ ယေပိ တေ ဘောန္တော သမဏဗြာဟ္မဏာ ဧဝံဝါဒိနော ဧဝံဒိဋ္ဌိနော – ‘အတ္ထိ သဗ္ဗသော ဘဝနိရောဓော’တိ, ဣဒံ မေ အဝိဒိတံ။ အဟဉ္စေဝ ခေါ ပန အဇာနန္တော အပဿန္တော ဧကံသေန အာဒါယ ဝေါဟရေယျံ – ဣဒမေဝ သစ္စံ, မောဃမညန္တိ, န မေတံ အဿ ပတိရူပံ။ ယေ ခေါ တေ ဘောန္တော သမဏဗြာဟ္မဏာ ဧဝံဝါဒိနော ဧဝံဒိဋ္ဌိနော – ‘နတ္ထိ သဗ္ဗသော ဘဝနိရောဓော’တိ, သစေ တေသံ
(မ၊၂၊၇၄။)ဘဝတံ သမဏဗြာဟ္မဏာနံ သစ္စံ ဝစနံ, ဌာနမေတံ ဝိဇ္ဇတိ – ယေ တေ ဒေဝါ အရူပိနော သညာမယာ အပဏ္ဏကံ မေ တတြူပပတ္တိ ဘဝိဿတိ။ ယေ ပန တေ ဘောန္တော သမဏဗြာဟ္မဏာ ဧဝံဝါဒိနော ဧဝံဒိဋ္ဌိနော – ‘အတ္ထိ သဗ္ဗသော ဘဝနိရောဓော’တိ, သစေ တေသံ ဘဝတံ သမဏဗြာဟ္မဏာနံ သစ္စံ ဝစနံ, ဌာနမေတံ ဝိဇ္ဇတိ – ယံ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ ပရိနိဗ္ဗာယိဿာမိ။ ယေ ခေါ တေ ဘောန္တော သမဏဗြာဟ္မဏာ ဧဝံဝါဒိနော ဧဝံဒိဋ္ဌိနော – ‘နတ္ထိ သဗ္ဗသော ဘဝနိရောဓော’တိ, တေသမယံ ဒိဋ္ဌိ သာရာဂါယ [သရာဂါယ (သျာ။ ကံ။)] သန္တိကေ, သံယောဂါယ သန္တိကေ, အဘိနန္ဒနာယ သန္တိကေ, အဇ္ဈောသာနာယ သန္တိကေ, ဥပါဒါနာယ သန္တိကေ။ ယေ ပန တေ ဘောန္တော သမဏဗြာဟ္မဏာ ဧဝံဝါဒိနော ဧဝံဒိဋ္ဌိနော – ‘အတ္ထိ သဗ္ဗသော ဘဝနိရောဓော’တိ, တေသမယံ ဒိဋ္ဌိ အသာရာဂါယ သန္တိကေ, အသံယောဂါယ သန္တိကေ, အနဘိနန္ဒနာယ သန္တိကေ, အနဇ္ဈောသာနာယ သန္တိကေ, အနုပါဒါနာယ သန္တိကေ’’’တိ။ သော ဣတိ ပဋိသင်္ခါယ ဘဝါနံယေဝ နိဗ္ဗိဒါယ ဝိရာဂါယ နိရောဓာယ ပဋိပန္နော ဟောတိ။
֍ ဋ္ဌ ၁၀၅။ ‘‘စတ္တာရောမေ, ဂဟပတယော, ပုဂ္ဂလာ သန္တော သံဝိဇ္ဇမာနာ လောကသ္မိံ။ ကတမေ စတ္တာရော? ဣဓ, ဂဟပတယော, ဧကစ္စော ပုဂ္ဂလော အတ္တန္တပေါ ဟောတိ အတ္တပရိတာပနာနုယောဂမနုယုတ္တော။ ဣဓ, ဂဟပတယော, ဧကစ္စော ပုဂ္ဂလော ပရန္တပေါ ဟောတိ ပရပရိတာပနာနုယောဂမနုယုတ္တော။ ဣဓ, ဂဟပတယော, ဧကစ္စော ပုဂ္ဂလော အတ္တန္တပေါ စ ဟောတိ အတ္တပရိတာပနာနုယောဂမနုယုတ္တော ပရန္တပေါ စ ပရပရိတာပနာနုယောဂမနုယုတ္တော။ ဣဓ, ဂဟပတယော, ဧကစ္စော ပုဂ္ဂလော နေဝတ္တန္တပေါ ဟောတိ နာတ္တပရိတာပနာနုယောဂမနုယုတ္တော န ပရန္တပေါ န ပရပရိတာပနာနုယောဂမနုယုတ္တော၊ သော အနတ္တန္တပေါ အပရန္တပေါ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ နိစ္ဆာတော နိဗ္ဗုတော သီတီဘူတော သုခပ္ပဋိသံဝေဒီ ဗြဟ္မဘူတေန အတ္တနာ ဝိဟရတိ။
֍ ဋ္ဌ ၁၀၆။ ‘‘ကတမော စ, ဂဟပတယော, ပုဂ္ဂလော အတ္တန္တပေါ အတ္တပရိတာပနာနုယောဂမနုယုတ္တော? ဣဓ, ဂဟပတယော, ဧကစ္စော ပုဂ္ဂလော အစေလကော ဟောတိ မုတ္တာစာရော ဟတ္ထာပလေခနော…ပေ… [ဝိတ္ထာရော မ။ နိ။ ၂။၆-၇ ကန္ဒရကသုတ္တေ] ဣတိ ဧဝရူပံ အနေကဝိဟိတံ ကာယဿ အာတာပနပရိတာပနာနုယောဂမနုယုတ္တော ဝိဟရတိ။ အယံ ဝုစ္စတိ, ဂဟပတယော, ပုဂ္ဂလော အတ္တန္တပေါ အတ္တပရိတာပနာနုယောဂမနုယုတ္တော။
(မ၊၂၊၇၅။)‘‘ကတမော စ, ဂဟပတယော, ပုဂ္ဂလော ပရန္တပေါ ပရပရိတာပနာနုယောဂမနုယုတ္တော? ဣဓ, ဂဟပတယော, ဧကစ္စော ပုဂ္ဂလော ဩရဗ္ဘိကော ဟောတိ သူကရိကော…ပေ… ယေ ဝါ ပနညေပိ ကေစိ ကုရူရကမ္မန္တာ။ အယံ ဝုစ္စတိ, ဂဟပတယော, ပုဂ္ဂလော ပရန္တပေါ ပရပရိတာပနာနုယောဂမနုယုတ္တော။
‘‘ကတမော စ, ဂဟပတယော, ပုဂ္ဂလော အတ္တန္တပေါ စ အတ္တပရိတာပနာနုယောဂမနုယုတ္တော ပရန္တပေါ စ ပရပရိတာပနာနုယောဂမနုယုတ္တော? ဣဓ, ဂဟပတယော, ဧကစ္စော ပုဂ္ဂလော ရာဇာ ဝါ ဟောတိ ခတ္တိယော မုဒ္ဓါဝသိတ္တော…ပေ… တေပိ ဒဏ္ဍတဇ္ဇိတာ ဘယတဇ္ဇိတာ အဿုမုခါ ရုဒမာနာ ပရိကမ္မာနိ ကရောန္တိ။ အယံ ဝုစ္စတိ, ဂဟပတယော, ပုဂ္ဂလော အတ္တန္တပေါ စ အတ္တပရိတာပနာနုယောဂမနုယုတ္တော ပရန္တပေါ စ ပရပရိတာပနာနုယောဂမနုယုတ္တော။
‘‘ကတမော စ, ဂဟပတယော, ပုဂ္ဂလော နေဝတ္တန္တပေါ နာတ္တပရိတာပနာနုယောဂမနုယုတ္တော န ပရန္တပေါ န ပရပရိတာပနာနုယောဂမနုယုတ္တော၊ သော အနတ္တန္တပေါ အပရန္တပေါ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ နိစ္ဆာတော နိဗ္ဗုတော သီတီဘူတော သုခပ္ပဋိသံဝေဒီ ဗြဟ္မဘူတေန အတ္တနာ ဝိဟရတိ? ဣဓ, ဂဟပတယော, တထာဂတော လောကေ ဥပ္ပဇ္ဇတိ အရဟံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေါ…ပေ… သော ဣမေ ပဉ္စ နီဝရဏေ ပဟာယ စေတသော ဥပက္ကိလေသေ ပညာယ ဒုဗ္ဗလီကရဏေ ဝိဝိစ္စေဝ ကာမေဟိ ဝိဝိစ္စ အကုသလေဟိ ဓမ္မေဟိ သဝိတက္ကံ သဝိစာရံ ဝိဝေကဇံ ပီတိသုခံ ပဌမံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ။ ဝိတက္ကဝိစာရာနံ ဝူပသမာ အဇ္ဈတ္တံ သမ္ပသာဒနံ စေတသော ဧကောဒိဘာဝံ အဝိတက္ကံ အဝိစာရံ သမာဓိဇံ ပီတိသုခံ ဒုတိယံ ဈာနံ…ပေ… တတိယံ ဈာနံ… စတုတ္ထံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ။
‘‘သော ဧဝံ သမာဟိတေ စိတ္တေ ပရိသုဒ္ဓေ ပရိယောဒါတေ အနင်္ဂဏေ ဝိဂတူပက္ကိလေသေ မုဒုဘူတေ ကမ္မနိယေ ဌိတေ အာနေဉ္ဇပ္ပတ္တေ ပုဗ္ဗေနိဝါသာနုဿတိဉာဏာယ စိတ္တံ အဘိနိန္နာမေတိ။ သော အနေကဝိဟိတံ ပုဗ္ဗေနိဝါသံ အနုဿရတိ သေယျထိဒံ – ဧကမ္ပိ ဇာတိံ ဒွေပိ ဇာတိယော…ပေ… ဣတိ သာကာရံ သဥဒ္ဒေသံ အနေကဝိဟိတံ ပုဗ္ဗေနိဝါသံ အနုဿရတိ။ သော ဧဝံ သမာဟိတေ စိတ္တေ ပရိသုဒ္ဓေ ပရိယောဒါတေ အနင်္ဂဏေ ဝိဂတူပက္ကိလေသေ မုဒုဘူတေ ကမ္မနိယေ ဌိတေ အာနေဉ္ဇပ္ပတ္တေ သတ္တာနံ စုတူပပါတဉာဏာယ စိတ္တံ အဘိနိန္နာမေတိ။ သော ဒိဗ္ဗေန စက္ခုနာ ဝိသုဒ္ဓေန အတိက္ကန္တမာနုသကေန သတ္တေ ပဿတိ စဝမာနေ ဥပပဇ္ဇမာနေ ဟီနေ ပဏီတေ သုဝဏ္ဏေ ဒုဗ္ဗဏ္ဏေ, သုဂတေ ဒုဂ္ဂတေ…ပေ… ယထာကမ္မူပဂေ သတ္တေ ပဇာနာတိ။ သော ဧဝံ
(မ၊၂၊၇၆။)သမာဟိတေ စိတ္တေ ပရိသုဒ္ဓေ ပရိယောဒါတေ အနင်္ဂဏေ ဝိဂတူပက္ကိလေသေ မုဒုဘူတေ ကမ္မနိယေ ဌိတေ အာနေဉ္ဇပ္ပတ္တေ အာသဝါနံ ခယဉာဏာယ စိတ္တံ အဘိနိန္နာမေတိ။ သော ‘ဣဒံ ဒုက္ခ’န္တိ ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ…ပေ… ‘အယံ အာသဝနိရောဓဂါမိနီ ပဋိပဒါ’တိ ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ။ တဿ ဧဝံ ဇာနတော ဧဝံ ပဿတော ကာမာသဝါပိ စိတ္တံ ဝိမုစ္စတိ, ဘဝါသဝါပိ စိတ္တံ ဝိမုစ္စတိ, အဝိဇ္ဇာသဝါပိ စိတ္တံ ဝိမုစ္စတိ။ ဝိမုတ္တသ္မိံ ဝိမုတ္တမိတိ ဉာဏံ ဟောတိ။ ‘ခီဏာ ဇာတိ, ဝုသိတံ ဗြဟ္မစရိယံ, ကတံ ကရဏီယံ, နာပရံ ဣတ္ထတ္တာယာ’တိ ပဇာနာတိ။ အယံ ဝုစ္စတိ, ဂဟပတယော, ပုဂ္ဂလော နေဝတ္တန္တပေါ နာတ္တပရိတာပနာနုယောဂမနုယုတ္တော န ပရန္တပေါ န ပရပရိတာပနာနုယောဂမနုယုတ္တော၊ သော အနတ္တန္တပေါ အပရန္တပေါ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ နိစ္ဆာတော နိဗ္ဗုတော သီတီဘူတော သုခပ္ပဋိသံဝေဒီ ဗြဟ္မဘူတေန အတ္တနာ ဝိဟရတီ’’တိ။
ဧဝံ ဝုတ္တေ, သာလေယျကာ ဗြာဟ္မဏဂဟပတိကာ ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစုံ – ‘‘အဘိက္ကန္တံ, ဘော ဂေါတမ, အဘိက္ကန္တံ, ဘော ဂေါတမ! သေယျထာပိ, ဘော ဂေါတမ, နိက္ကုဇ္ဇိတံ ဝါ ဥက္ကုဇ္ဇေယျ, ပဋိစ္ဆန္နံ ဝါ ဝိဝရေယျ, မူဠှဿ ဝါ မဂ္ဂံ အာစိက္ခေယျ, အန္ဓကာရေ ဝါ တေလပဇ္ဇောတံ ဓာရေယျ ‘စက္ခုမန္တော ရူပါနိ ဒက္ခန္တီ’တိ၊ ဧဝမေဝံ ဘောတာ ဂေါတမေန အနေကပရိယာယေန ဓမ္မော ပကာသိတော။ ဧတေ မယံ ဘဝန္တံ ဂေါတမံ သရဏံ ဂစ္ဆာမ ဓမ္မဉ္စ ဘိက္ခုသံဃဉ္စ။ ဥပါသကေ နော ဘဝံ ဂေါတမော ဓာရေတု အဇ္ဇတဂ္ဂေ ပါဏုပေတံ သရဏံ ဂတေ’’တိ။
အပဏ္ဏကသုတ္တံ နိဋ္ဌိတံ ဒသမံ။
ဂဟပတိဝဂ္ဂေါ နိဋ္ဌိတော ပဌမော။
တဿုဒ္ဒါနံ –
ကန္ဒရနာဂရသေခဝတော စ, ပေါတလိယော ပုန ဇီဝကဘစ္စော၊
ဥပါလိဒမထော ကုက္ကုရအဘယော, ဗဟုဝေဒနီယာပဏ္ဏကတော ဒသမော။
(မ၊၂၊၇၇။)၂။ ဘိက္ခုဝဂ္ဂေါ
၁။ အမ္ဗလဋ္ဌိကရာဟုလောဝါဒသုတ္တံ
֍ ဋ္ဌ ၁၀၇။ ဧဝံ မေ သုတံ – ဧကံ သမယံ ဘဂဝါ ရာဇဂဟေ ဝိဟရတိ ဝေဠုဝနေ ကလန္ဒကနိဝါပေ။ တေန ခေါ ပန သမယေန အာယသ္မာ ရာဟုလော အမ္ဗလဋ္ဌိကာယံ ဝိဟရတိ။ အထ ခေါ ဘဂဝါ သာယနှသမယံ ပဋိသလ္လာနာ ဝုဋ္ဌိတော ယေန အမ္ဗလဋ္ဌိကာ ယေနာယသ္မာ ရာဟုလော တေနုပသင်္ကမိ။ အဒ္ဒသာ ခေါ အာယသ္မာ ရာဟုလော ဘဂဝန္တံ ဒူရတောဝ အာဂစ္ဆန္တံ။ ဒိသွာန အာသနံ ပညာပေသိ, ဥဒကဉ္စ ပါဒါနံ။ နိသီဒိ ဘဂဝါ ပညတ္တေ အာသနေ။ နိသဇ္ဇ ပါဒေ ပက္ခာလေသိ။ အာယသ္မာပိ ခေါ ရာဟုလော ဘဂဝန္တံ အဘိဝါဒေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။
֍ ဋ္ဌ ၁၀၈။ အထ ခေါ ဘဂဝါ ပရိတ္တံ ဥဒကာဝသေသံ ဥဒကာဓာနေ ဌပေတွာ အာယသ္မန္တံ ရာဟုလံ အာမန္တေသိ – ‘‘ပဿသိ နော တွံ, ရာဟုလ, ဣမံ ပရိတ္တံ ဥဒကာဝသေသံ ဥဒကာဓာနေ ဌပိတ’’န္တိ? ‘‘ဧဝံ, ဘန္တေ’’။ ‘‘ဧဝံ ပရိတ္တကံ ခေါ, ရာဟုလ, တေသံ သာမညံ ယေသံ နတ္ထိ သမ္ပဇာနမုသာဝါဒေ လဇ္ဇာ’’တိ။ အထ ခေါ ဘဂဝါ ပရိတ္တံ ဥဒကာဝသေသံ ဆဍ္ဍေတွာ အာယသ္မန္တံ ရာဟုလံ အာမန္တေသိ – ‘‘ပဿသိ နော တွံ, ရာဟုလ, ပရိတ္တံ ဥဒကာဝသေသံ ဆဍ္ဍိတ’’န္တိ? ‘‘ဧဝံ, ဘန္တေ’’။ ‘‘ဧဝံ ဆဍ္ဍိတံ ခေါ, ရာဟုလ, တေသံ သာမညံ ယေသံ နတ္ထိ သမ္ပဇာနမုသာဝါဒေ လဇ္ဇာ’’တိ။ အထ ခေါ ဘဂဝါ တံ ဥဒကာဓာနံ နိက္ကုဇ္ဇိတွာ အာယသ္မန္တံ ရာဟုလံ အာမန္တေသိ – ‘‘ပဿသိ နော တွံ, ရာဟုလ, ဣမံ ဥဒကာဓာနံ နိက္ကုဇ္ဇိတ’’န္တိ? ‘‘ဧဝံ, ဘန္တေ’’။ ‘‘ဧဝံ နိက္ကုဇ္ဇိတံ ခေါ, ရာဟုလ, တေသံ သာမညံ ယေသံ နတ္ထိ သမ္ပဇာနမုသာဝါဒေ လဇ္ဇာ’’တိ။ အထ ခေါ ဘဂဝါ တံ ဥဒကာဓာနံ ဥက္ကုဇ္ဇိတွာ အာယသ္မန္တံ ရာဟုလံ အာမန္တေသိ – ‘‘ပဿသိ နော တွံ, ရာဟုလ, ဣမံ ဥဒကာဓာနံ ရိတ္တံ တုစ္ဆ’’န္တိ? ‘‘ဧဝံ, ဘန္တေ’’။ ‘‘ဧဝံ ရိတ္တံ တုစ္ဆံ ခေါ, ရာဟုလ, တေသံ သာမညံ ယေသံ နတ္ထိ သမ္ပဇာနမုသာဝါဒေ လဇ္ဇာတိ။ သေယျထာပိ, ရာဟုလ, ရညော နာဂေါ ဤသာဒန္တော ဥရူဠှဝါ [ဥဗ္ဗူဠှဝါ (သီ။ ပီ။)] အဘိဇာတော သင်္ဂါမာဝစရော သင်္ဂါမဂတော ပုရိမေဟိပိ ပါဒေဟိ ကမ္မံ ကရောတိ, ပစ္ဆိမေဟိပိ ပါဒေဟိ ကမ္မံ ကရောတိ, ပုရိမေနပိ ကာယေန ကမ္မံ ကရောတိ, ပစ္ဆိမေနပိ ကာယေန ကမ္မံ ကရောတိ, သီသေနပိ ကမ္မံ ကရောတိ,
(မ၊၂၊၇၈။)ကဏ္ဏေဟိပိ ကမ္မံ ကရောတိ, ဒန္တေဟိပိ ကမ္မံ ကရောတိ, နင်္ဂုဋ္ဌေနပိ ကမ္မံ ကရောတိ၊ ရက္ခတေဝ သောဏ္ဍံ။ တတ္ထ ဟတ္ထာရောဟဿ ဧဝံ ဟောတိ – ‘အယံ ခေါ ရညော နာဂေါ ဤသာဒန္တော ဥရူဠှဝါ အဘိဇာတော သင်္ဂါမာဝစရော သင်္ဂါမဂတော ပုရိမေဟိပိ ပါဒေဟိ ကမ္မံ ကရောတိ, ပစ္ဆိမေဟိပိ ပါဒေဟိ ကမ္မံ ကရောတိ…ပေ… နင်္ဂုဋ္ဌေနပိ ကမ္မံ ကရောတိ၊ ရက္ခတေဝ သောဏ္ဍံ။ အပရိစ္စတ္တံ ခေါ ရညော နာဂဿ ဇီဝိတ’န္တိ။ ယတော ခေါ, ရာဟုလ, ရညော နာဂေါ ဤသာဒန္တော ဥရူဠှဝါ အဘိဇာတော သင်္ဂါမာဝစရော သင်္ဂါမဂတော ပုရိမေဟိပိ ပါဒေဟိ ကမ္မံ ကရောတိ, ပစ္ဆိမေဟိပိ ပါဒေဟိ ကမ္မံ ကရောတိ…ပေ… နင်္ဂုဋ္ဌေနပိ ကမ္မံ ကရောတိ, သောဏ္ဍာယပိ ကမ္မံ ကရောတိ, တတ္ထ ဟတ္ထာရောဟဿ ဧဝံ ဟောတိ – ‘အယံ ခေါ ရညော နာဂေါ ဤသာဒန္တော ဥရူဠှဝါ အဘိဇာတော သင်္ဂါမာဝစရော သင်္ဂါမဂတော ပုရိမေဟိပိ ပါဒေဟိ ကမ္မံ ကရောတိ, ပစ္ဆိမေဟိပိ ပါဒေဟိ ကမ္မံ ကရောတိ, ပုရိမေနပိ ကာယေန ကမ္မံ ကရောတိ, ပစ္ဆိမေနပိ ကာယေန ကမ္မံ ကရောတိ, သီသေနပိ ကမ္မံ ကရောတိ, ကဏ္ဏေဟိပိ ကမ္မံ ကရောတိ, ဒန္တေဟိပိ ကမ္မံ ကရောတိ, နင်္ဂုဋ္ဌေနပိ ကမ္မံ ကရောတိ, သောဏ္ဍာယပိ ကမ္မံ ကရောတိ။ ပရိစ္စတ္တံ ခေါ ရညော နာဂဿ ဇီဝိတံ။ နတ္ထိ ဒါနိ ကိဉ္စိ ရညော နာဂဿ အကရဏီယ’န္တိ။ ဧဝမေဝ ခေါ, ရာဟုလ, ယဿ ကဿစိ သမ္ပဇာနမုသာဝါဒေ နတ္ထိ လဇ္ဇာ, နာဟံ တဿ ကိဉ္စိ ပါပံ အကရဏီယန္တိ ဝဒါမိ။ တသ္မာတိဟ တေ, ရာဟုလ, ‘ဟဿာပိ န မုသာ ဘဏိဿာမီ’တိ – ဧဝဉှိ တေ, ရာဟုလ, သိက္ခိတဗ္ဗံ။
֍ ဋ္ဌ ၁၀၉။ ‘‘တံ ကိံ မညသိ, ရာဟုလ, ကိမတ္ထိယော အာဒါသော’’တိ? ‘‘ပစ္စဝေက္ခဏတ္ထော, ဘန္တေ’’တိ။ ‘‘ဧဝမေဝ ခေါ, ရာဟုလ, ပစ္စဝေက္ခိတွာ ပစ္စဝေက္ခိတွာ ကာယေန ကမ္မံ ကတ္တဗ္ဗံ, ပစ္စဝေက္ခိတွာ ပစ္စဝေက္ခိတွာ ဝါစာယ ကမ္မံ ကတ္တဗ္ဗံ, ပစ္စဝေက္ခိတွာ ပစ္စဝေက္ခိတွာ မနသာ ကမ္မံ ကတ္တဗ္ဗံ။ ယဒေဝ တွံ, ရာဟုလ, ကာယေန ကမ္မံ ကတ္တုကာမော အဟောသိ, တဒေဝ တေ ကာယကမ္မံ ပစ္စဝေက္ခိတဗ္ဗံ – ‘ယံ နု ခေါ အဟံ ဣဒံ ကာယေန ကမ္မံ ကတ္တုကာမော ဣဒံ မေ ကာယကမ္မံ အတ္တဗျာဗာဓာယပိ သံဝတ္တေယျ, ပရဗျာဗာဓာယပိ သံဝတ္တေယျ, ဥဘယဗျာဗာဓာယပိ သံဝတ္တေယျ – အကုသလံ ဣဒံ ကာယကမ္မံ ဒုက္ခုဒြယံ [ဒုက္ခုန္ဒြယံ, ဒုက္ခုဒယံ (က။)] ဒုက္ခဝိပါက’န္တိ? သစေ တွံ, ရာဟုလ, ပစ္စဝေက္ခမာနော ဧဝံ ဇာနေယျာသိ – ‘ယံ ခေါ အဟံ ဣဒံ ကာယေန ကမ္မံ ကတ္တုကာမော ဣဒံ မေ ကာယကမ္မံ အတ္တဗျာဗာဓာယပိ သံဝတ္တေယျ, ပရဗျာဗာဓာယပိ သံဝတ္တေယျ,
(မ၊၂၊၇၉။)ဥဘယဗျာဗာဓာယပိ သံဝတ္တေယျ – အကုသလံ ဣဒံ ကာယကမ္မံ ဒုက္ခုဒြယံ ဒုက္ခဝိပါက’န္တိ, ဧဝရူပံ တေ, ရာဟုလ, ကာယေန ကမ္မံ သသက္ကံ န ကရဏီယံ [သံသက္ကံ န စ ကရဏီယံ (က။)]။ သစေ ပန တွံ, ရာဟုလ, ပစ္စဝေက္ခမာနော ဧဝံ ဇာနေယျာသိ – ‘ယံ ခေါ အဟံ ဣဒံ ကာယေန ကမ္မံ ကတ္တုကာမော ဣဒံ မေ ကာယကမ္မံ နေဝတ္တဗျာဗာဓာယပိ သံဝတ္တေယျ, န ပရဗျာဗာဓာယပိ သံဝတ္တေယျ, န ဥဘယဗျာဗာဓာယပိ သံဝတ္တေယျ – ကုသလံ ဣဒံ ကာယကမ္မံ သုခုဒြယံ သုခဝိပါက’န္တိ, ဧဝရူပံ တေ, ရာဟုလ, ကာယေန ကမ္မံ ကရဏီယံ။
‘‘ကရောန္တေနပိ တေ, ရာဟုလ, ကာယေန ကမ္မံ တဒေဝ တေ ကာယကမ္မံ ပစ္စဝေက္ခိတဗ္ဗံ – ‘ယံ နု ခေါ အဟံ ဣဒံ ကာယေန ကမ္မံ ကရောမိ ဣဒံ မေ ကာယကမ္မံ အတ္တဗျာဗာဓာယပိ သံဝတ္တတိ, ပရဗျာဗာဓာယပိ သံဝတ္တတိ, ဥဘယဗျာဗာဓာယပိ သံဝတ္တတိ – အကုသလံ ဣဒံ ကာယကမ္မံ ဒုက္ခုဒြယံ ဒုက္ခဝိပါက’န္တိ? သစေ ပန တွံ, ရာဟုလ, ပစ္စဝေက္ခမာနော ဧဝံ ဇာနေယျာသိ – ‘ယံ ခေါ အဟံ ဣဒံ ကာယေန ကမ္မံ ကရောမိ ဣဒံ မေ ကာယကမ္မံ အတ္တဗျာဗာဓာယပိ သံဝတ္တတိ, ပရဗျာဗာဓာယပိ သံဝတ္တတိ, ဥဘယဗျာဗာဓာယပိ သံဝတ္တတိ – အကုသလံ ဣဒံ ကာယကမ္မံ ဒုက္ခုဒြယံ ဒုက္ခဝိပါက’န္တိ, ပဋိသံဟရေယျာသိ တွံ, ရာဟုလ, ဧဝရူပံ ကာယကမ္မံ။ သစေ ပန တွံ, ရာဟုလ, ပစ္စဝေက္ခမာနော ဧဝံ ဇာနေယျာသိ – ‘ယံ ခေါ အဟံ ဣဒံ ကာယေန ကမ္မံ ကရောမိ ဣဒံ မေ ကာယကမ္မံ နေဝတ္တဗျာဗာဓာယပိ သံဝတ္တတိ, န ပရဗျာဗာဓာယပိ သံဝတ္တတိ, န ဥဘယဗျာဗာဓာယပိ သံဝတ္တတိ – ကုသလံ ဣဒံ ကာယကမ္မံ သုခုဒြယံ သုခဝိပါက’န္တိ, အနုပဒဇ္ဇေယျာသိ တွံ, ရာဟုလ, ဧဝရူပံ ကာယကမ္မံ။
‘‘ကတွာပိ တေ, ရာဟုလ, ကာယေန ကမ္မံ တဒေဝ တေ ကာယကမ္မံ ပစ္စဝေက္ခိတဗ္ဗံ – ‘ယံ နု ခေါ အဟံ ဣဒံ ကာယေန ကမ္မံ အကာသိံ ဣဒံ မေ ကာယကမ္မံ အတ္တဗျာဗာဓာယပိ သံဝတ္တတိ [သံဝတ္တိ (ပီ။)], ပရဗျာဗာဓာယပိ သံဝတ္တတိ, ဥဘယဗျာဗာဓာယပိ သံဝတ္တတိ – အကုသလံ ဣဒံ ကာယကမ္မံ ဒုက္ခုဒြယံ ဒုက္ခဝိပါက’န္တိ? သစေ ခေါ တွံ, ရာဟုလ, ပစ္စဝေက္ခမာနော ဧဝံ ဇာနေယျာသိ – ‘ယံ ခေါ အဟံ ဣဒံ ကာယေန ကမ္မံ အကာသိံ, ဣဒံ မေ ကာယကမ္မံ အတ္တဗျာဗာဓာယပိ သံဝတ္တတိ, ပရဗျာဗာဓာယပိ သံဝတ္တတိ, ဥဘယဗျာဗာဓာယပိ သံဝတ္တတိ – အကုသလံ ဣဒံ ကာယကမ္မံ ဒုက္ခုဒြယံ ဒုက္ခဝိပါက’န္တိ, ဧဝရူပံ တေ, ရာဟုလ, ကာယကမ္မံ သတ္ထရိ ဝါ ဝိညူသု ဝါ
(မ၊၂၊၈၀။)သဗြဟ္မစာရီသု ဒေသေတဗ္ဗံ, ဝိဝရိတဗ္ဗံ, ဥတ္တာနီကာတဗ္ဗံ၊ ဒေသေတွာ ဝိဝရိတွာ ဥတ္တာနီကတွာ အာယတိံ သံဝရံ အာပဇ္ဇိတဗ္ဗံ။ သစေ ပန တွံ, ရာဟုလ, ပစ္စဝေက္ခမာနော ဧဝံ ဇာနေယျာသိ – ‘ယံ ခေါ အဟံ ဣဒံ ကာယေန ကမ္မံ အကာသိံ ဣဒံ မေ ကာယကမ္မံ နေဝတ္တဗျာဗာဓာယပိ သံဝတ္တတိ, န ပရဗျာဗာဓာယပိ သံဝတ္တတိ, န ဥဘယဗျာဗာဓာယပိ သံဝတ္တတိ – ကုသလံ ဣဒံ ကာယကမ္မံ သုခုဒြယံ သုခဝိပါက’န္တိ, တေနေဝ တွံ, ရာဟုလ, ပီတိပါမောဇ္ဇေန ဝိဟရေယျာသိ အဟောရတ္တာနုသိက္ခီ ကုသလေသု ဓမ္မေသု။
֍ ဋ္ဌ ၁၁၀။ ‘‘ယဒေဝ တွံ, ရာဟုလ, ဝါစာယ ကမ္မံ ကတ္တုကာမော အဟောသိ, တဒေဝ တေ ဝစီကမ္မံ ပစ္စဝေက္ခိတဗ္ဗံ – ‘ယံ နု ခေါ အဟံ ဣဒံ ဝါစာယ ကမ္မံ ကတ္တုကာမော ဣဒံ မေ ဝစီကမ္မံ အတ္တဗျာဗာဓာယပိ သံဝတ္တေယျ, ပရဗျာဗာဓာယပိ သံဝတ္တေယျ, ဥဘယဗျာဗာဓာယပိ သံဝတ္တေယျ – အကုသလံ ဣဒံ ဝစီကမ္မံ ဒုက္ခုဒြယံ ဒုက္ခဝိပါက’န္တိ? သစေ တွံ, ရာဟုလ, ပစ္စဝေက္ခမာနော ဧဝံ ဇာနေယျာသိ – ‘ယံ ခေါ အဟံ ဣဒံ ဝါစာယ ကမ္မံ ကတ္တုကာမော ဣဒံ မေ ဝစီကမ္မံ အတ္တဗျာဗာဓာယပိ သံဝတ္တေယျ, ပရဗျာဗာဓာယပိ သံဝတ္တေယျ, ဥဘယဗျာဗာဓာယပိ သံဝတ္တေယျ – အကုသလံ ဣဒံ ဝစီကမ္မံ ဒုက္ခုဒြယံ ဒုက္ခဝိပါက’န္တိ, ဧဝရူပံ တေ, ရာဟုလ, ဝါစာယ ကမ္မံ သသက္ကံ န ကရဏီယံ။ သစေ ပန တွံ, ရာဟုလ, ပစ္စဝေက္ခမာနော ဧဝံ ဇာနေယျာသိ – ‘ယံ ခေါ အဟံ ဣဒံ ဝါစာယ ကမ္မံ ကတ္တုကာမော ဣဒံ မေ ဝစီကမ္မံ နေဝတ္တဗျာဗာဓာယပိ သံဝတ္တေယျ, န ပရဗျာဗာဓာယပိ သံဝတ္တေယျ – ကုသလံ ဣဒံ ဝစီကမ္မံ သုခုဒြယံ သုခဝိပါက’န္တိ, ဧဝရူပံ တေ, ရာဟုလ, ဝါစာယ ကမ္မံ ကရဏီယံ။
‘‘ကရောန္တေနပိ, ရာဟုလ, ဝါစာယ ကမ္မံ တဒေဝ တေ ဝစီကမ္မံ ပစ္စဝေက္ခိတဗ္ဗံ – ‘ယံ နု ခေါ အဟံ ဣဒံ ဝါစာယ ကမ္မံ ကရောမိ ဣဒံ မေ ဝစီကမ္မံ အတ္တဗျာဗာဓာယပိ သံဝတ္တတိ, ပရဗျာဗာဓာယပိ သံဝတ္တတိ, ဥဘယဗျာဗာဓာယပိ သံဝတ္တတိ – အကုသလံ ဣဒံ ဝစီကမ္မံ ဒုက္ခုဒြယံ ဒုက္ခဝိပါက’န္တိ? သစေ ပန တွံ, ရာဟုလ, ပစ္စဝေက္ခမာနော ဧဝံ ဇာနေယျာသိ – ‘ယံ ခေါ အဟံ ဣဒံ ဝါစာယ ကမ္မံ ကရောမိ ဣဒံ မေ ဝစီကမ္မံ အတ္တဗျာဗာဓာယပိ သံဝတ္တတိ, ပရဗျာဗာဓာယပိ သံဝတ္တတိ, ဥဘယဗျာဗာဓာယပိ သံဝတ္တတိ – အကုသလံ ဣဒံ ဝစီကမ္မံ ဒုက္ခုဒြယံ ဒုက္ခဝိပါက’န္တိ, ပဋိသံဟရေယျာသိ တွံ, ရာဟုလ, ဧဝရူပံ ဝစီကမ္မံ။ သစေ ပန တွံ, ရာဟုလ, ပစ္စဝေက္ခမာနော ဧဝံ ဇာနေယျာသိ – ‘ယံ ခေါ အဟံ ဣဒံ ဝါစာယ ကမ္မံ ကရောမိ ဣဒံ မေ
(မ၊၂၊၈၁။)ဝစီကမ္မံ နေဝတ္တဗျာဗာဓာယပိ သံဝတ္တတိ, န ပရဗျာဗာဓာယပိ သံဝတ္တတိ, န ဥဘယဗျာဗာဓာယပိ သံဝတ္တတိ – ကုသလံ ဣဒံ ဝစီကမ္မံ သုခုဒြယံ သုခဝိပါက’န္တိ, အနုပဒဇ္ဇေယျာသိ, တွံ ရာဟုလ, ဧဝရူပံ ဝစီကမ္မံ။
‘‘ကတွာပိ တေ, ရာဟုလ, ဝါစာယ ကမ္မံ တဒေဝ တေ ဝစီကမ္မံ ပစ္စဝေက္ခိတဗ္ဗံ – ‘ယံ နု ခေါ အဟံ ဣဒံ ဝါစာယ ကမ္မံ အကာသိံ ဣဒံ မေ ဝစီကမ္မံ အတ္တဗျာဗာဓာယပိ သံဝတ္တတိ [သံဝတ္တိ (သီ။ ပီ။)], ပရဗျာဗာဓာယပိ သံဝတ္တတိ, ဥဘယဗျာဗာဓာယပိ သံဝတ္တတိ – အကုသလံ ဣဒံ ဝစီကမ္မံ ဒုက္ခုဒြယံ ဒုက္ခဝိပါက’န္တိ? သစေ ခေါ တွံ, ရာဟုလ, ပစ္စဝေက္ခမာနော ဧဝံ ဇာနေယျာသိ – ‘ယံ ခေါ အဟံ ဣဒံ ဝါစာယ ကမ္မံ အကာသိံ ဣဒံ မေ ဝစီကမ္မံ အတ္တဗျာဗာဓာယပိ သံဝတ္တတိ, ပရဗျာဗာဓာယပိ သံဝတ္တတိ, ဥဘယဗျာဗာဓာယပိ သံဝတ္တတိ – အကုသလံ ဣဒံ ဝစီကမ္မံ ဒုက္ခုဒြယံ ဒုက္ခဝိပါက’န္တိ, ဧဝရူပံ တေ, ရာဟုလ, ဝစီကမ္မံ သတ္ထရိ ဝါ ဝိညူသု ဝါ သဗြဟ္မစာရီသု ဒေသေတဗ္ဗံ, ဝိဝရိတဗ္ဗံ, ဥတ္တာနီကတ္တဗ္ဗံ၊ ဒေသေတွာ ဝိဝရိတွာ ဥတ္တာနီကတွာ အာယတိံ သံဝရံ အာပဇ္ဇိတဗ္ဗံ။ သစေ ပန တွံ, ရာဟုလ, ပစ္စဝေက္ခမာနော ဧဝံ ဇာနေယျာသိ – ‘ယံ ခေါ အဟံ ဣဒံ ဝါစာယ ကမ္မံ အကာသိံ ဣဒံ မေ ဝစီကမ္မံ နေဝတ္တဗျာဗာဓာယပိ သံဝတ္တတိ, န ပရဗျာဗာဓာယပိ သံဝတ္တတိ, န ဥဘယဗျာဗာဓာယပိ သံဝတ္တတိ – ကုသလံ ဣဒံ ဝစီကမ္မံ သုခုဒြယံ သုခဝိပါက’န္တိ, တေနေဝ တွံ, ရာဟုလ, ပီတိပါမောဇ္ဇေန ဝိဟရေယျာသိ အဟောရတ္တာနုသိက္ခီ ကုသလေသု ဓမ္မေသု။
֍ ဋ္ဌ ၁၁၁။ ‘‘ယဒေဝ တွံ, ရာဟုလ, မနသာ ကမ္မံ ကတ္တုကာမော အဟောသိ, တဒေဝ တေ မနောကမ္မံ ပစ္စဝေက္ခိတဗ္ဗံ – ‘ယံ နု ခေါ အဟံ ဣဒံ မနသာ ကမ္မံ ကတ္တုကာမော ဣဒံ မေ မနောကမ္မံ အတ္တဗျာဗာဓာယပိ သံဝတ္တေယျ, ပရဗျာဗာဓာယပိ သံဝတ္တေယျ, ဥဘယဗျာဗာဓာယပိ သံဝတ္တေယျ – အကုသလံ ဣဒံ မနောကမ္မံ ဒုက္ခုဒြယံ ဒုက္ခဝိပါက’န္တိ? သစေ တွံ, ရာဟုလ, ပစ္စဝေက္ခမာနော ဧဝံ ဇာနေယျာသိ – ‘ယံ ခေါ အဟံ ဣဒံ မနသာ ကမ္မံ ကတ္တုကာမော ဣဒံ မေ မနောကမ္မံ အတ္တဗျာဗာဓာယပိ သံဝတ္တေယျ, ပရဗျာဗာဓာယပိ သံဝတ္တေယျ, ဥဘယဗျာဗာဓာယပိ သံဝတ္တေယျ – အကုသလံ ဣဒံ မနောကမ္မံ ဒုက္ခုဒြယံ ဒုက္ခဝိပါက’န္တိ, ဧဝရူပံ တေ, ရာဟုလ, မနသာ ကမ္မံ သသက္ကံ န ကရဏီယံ။ သစေ ပန တွံ, ရာဟုလ, ပစ္စဝေက္ခမာနော ဧဝံ ဇာနေယျာသိ – ‘ယံ ခေါ
(မ၊၂၊၈၂။)အဟံ ဣဒံ မနသာ ကမ္မံ ကတ္တုကာမော ဣဒံ မေ မနောကမ္မံ နေဝတ္တဗျာဗာဓာယပိ သံဝတ္တေယျ, န ပရဗျာဗာဓာယပိ သံဝတ္တေယျ, န ဥဘယဗျာဗာဓာယပိ သံဝတ္တေယျ – ကုသလံ ဣဒံ မနောကမ္မံ သုခုဒြယံ သုခဝိပါက’န္တိ, ဧဝရူပံ တေ, ရာဟုလ, မနသာ ကမ္မံ ကရဏီယံ။
‘‘ကရောန္တေနပိ တေ, ရာဟုလ, မနသာ ကမ္မံ တဒေဝ တေ မနောကမ္မံ ပစ္စဝေက္ခိတဗ္ဗံ – ‘ယံ နု ခေါ အဟံ ဣဒံ မနသာ ကမ္မံ ကရောမိ ဣဒံ မေ မနောကမ္မံ အတ္တဗျာဗာဓာယပိ သံဝတ္တတိ, ပရဗျာဗာဓာယပိ သံဝတ္တတိ, ဥဘယဗျာဗာဓာယပိ သံဝတ္တတိ – အကုသလံ ဣဒံ မနောကမ္မံ ဒုက္ခုဒြယံ ဒုက္ခဝိပါက’န္တိ? သစေ ပန တွံ, ရာဟုလ, ပစ္စဝေက္ခမာနော ဧဝံ ဇာနေယျာသိ – ‘ယံ ခေါ အဟံ ဣဒံ မနသာ ကမ္မံ ကရောမိ ဣဒံ မေ မနောကမ္မံ အတ္တဗျာဗာဓာယပိ သံဝတ္တတိ, ပရဗျာဗာဓာယပိ သံဝတ္တတိ, ဥဘယဗျာဗာဓာယပိ သံဝတ္တတိ – အကုသလံ ဣဒံ မနောကမ္မံ ဒုက္ခုဒြယံ ဒုက္ခဝိပါက’န္တိ, ပဋိသံဟရေယျာသိ တွံ, ရာဟုလ, ဧဝရူပံ မနောကမ္မံ။ သစေ ပန တွံ, ရာဟုလ, ပစ္စဝေက္ခမာနော ဧဝံ ဇာနေယျာသိ – ‘ယံ ခေါ အဟံ ဣဒံ မနသာ ကမ္မံ ကရောမိ ဣဒံ မေ မနောကမ္မံ နေဝတ္တဗျာဗာဓာယပိ သံဝတ္တတိ, န ပရဗျာဗာဓာယပိ သံဝတ္တတိ, န ဥဘယဗျာဗာဓာယပိ သံဝတ္တတိ – ကုသလံ ဣဒံ မနောကမ္မံ သုခုဒြယံ သုခဝိပါက’န္တိ, အနုပဒဇ္ဇေယျာသိ တွံ, ရာဟုလ, ဧဝရူပံ မနောကမ္မံ။
‘‘ကတွာပိ တေ, ရာဟုလ, မနသာ ကမ္မံ တဒေဝ တေ မနောကမ္မံ ပစ္စဝေက္ခိတဗ္ဗံ – ‘ယံ နု ခေါ အဟံ ဣဒံ မနသာ ကမ္မံ အကာသိံ ဣဒံ မေ မနောကမ္မံ အတ္တဗျာဗာဓာယပိ သံဝတ္တတိ [သံဝတ္တိ (သီ။ ပီ။)], ပရဗျာဗာဓာယပိ သံဝတ္တတိ, ဥဘယဗျာဗာဓာယပိ သံဝတ္တတိ – အကုသလံ ဣဒံ မနောကမ္မံ ဒုက္ခုဒြယံ ဒုက္ခဝိပါက’န္တိ? သစေ ခေါ တွံ, ရာဟုလ, ပစ္စဝေက္ခမာနော ဧဝံ ဇာနေယျာသိ – ‘ယံ ခေါ အဟံ ဣဒံ မနသာ ကမ္မံ အကာသိံ ဣဒံ မေ မနောကမ္မံ အတ္တဗျာဗာဓာယပိ သံဝတ္တတိ, ပရဗျာဗာဓာယပိ သံဝတ္တတိ, ဥဘယဗျာဗာဓာယပိ သံဝတ္တတိ – အကုသလံ ဣဒံ မနောကမ္မံ ဒုက္ခုဒြယံ ဒုက္ခဝိပါက’န္တိ, ဧဝရူပံ ပန [ဧဝရူပေ (သီ။ ပီ။), ဧဝရူပေ ပန (သျာ။ ကံ။)] တေ, ရာဟုလ, မနောကမ္မံ [မနောကမ္မေ (သီ။ သျာ။ ကံ။ ပီ။)] အဋ္ဋီယိတဗ္ဗံ ဟရာယိတဗ္ဗံ ဇိဂုစ္ဆိတဗ္ဗံ၊ အဋ္ဋီယိတွာ ဟရာယိတွာ ဇိဂုစ္ဆိတွာ အာယတိံ သံဝရံ အာပဇ္ဇိတဗ္ဗံ။ သစေ ပန တွံ, ရာဟုလ, ပစ္စဝေက္ခမာနော ဧဝံ ဇာနေယျာသိ – ‘ယံ ခေါ အဟံ ဣဒံ မနသာ ကမ္မံ
(မ၊၂၊၈၃။)အကာသိံ ဣဒံ မေ မနောကမ္မံ နေဝတ္တဗျာဗာဓာယပိ သံဝတ္တတိ, န ပရဗျာဗာဓာယပိ သံဝတ္တတိ, န ဥဘယဗျာဗာဓာယပိ သံဝတ္တတိ – ကုသလံ ဣဒံ မနောကမ္မံ သုခုဒြယံ သုခဝိပါက’န္တိ, တေနေဝ တွံ, ရာဟုလ, ပီတိပါမောဇ္ဇေန ဝိဟရေယျာသိ အဟောရတ္တာနုသိက္ခီ ကုသလေသု ဓမ္မေသု။
֍ ဋ္ဌ ၁၁၂။ ‘‘ယေ ဟိ ကေစိ, ရာဟုလ, အတီတမဒ္ဓါနံ သမဏာ ဝါ ဗြာဟ္မဏာ ဝါ ကာယကမ္မံ ပရိသောဓေသုံ, ဝစီကမ္မံ ပရိသောဓေသုံ, မနောကမ္မံ ပရိသောဓေသုံ, သဗ္ဗေ တေ ဧဝမေဝံ ပစ္စဝေက္ခိတွာ ပစ္စဝေက္ခိတွာ ကာယကမ္မံ ပရိသောဓေသုံ, ပစ္စဝေက္ခိတွာ ပစ္စဝေက္ခိတွာ ဝစီကမ္မံ ပရိသောဓေသုံ, ပစ္စဝေက္ခိတွာ ပစ္စဝေက္ခိတွာ မနောကမ္မံ ပရိသောဓေသုံ။ ယေပိ ဟိ ကေစိ, ရာဟုလ, အနာဂတမဒ္ဓါနံ သမဏာ ဝါ ဗြာဟ္မဏာ ဝါ ကာယကမ္မံ ပရိသောဓေဿန္တိ, ဝစီကမ္မံ ပရိသောဓေဿန္တိ, မနောကမ္မံ ပရိသောဓေဿန္တိ, သဗ္ဗေ တေ ဧဝမေဝံ ပစ္စဝေက္ခိတွာ ပစ္စဝေက္ခိတွာ ကာယကမ္မံ ပရိသောဓေဿန္တိ, ပစ္စဝေက္ခိတွာ ပစ္စဝေက္ခိတွာ ဝစီကမ္မံ ပရိသောဓေဿန္တိ, ပစ္စဝေက္ခိတွာ ပစ္စဝေက္ခိတွာ မနောကမ္မံ ပရိသောဓေဿန္တိ။ ယေပိ ဟိ ကေစိ, ရာဟုလ, ဧတရဟိ သမဏာ ဝါ ဗြာဟ္မဏာ ဝါ ကာယကမ္မံ ပရိသောဓေန္တိ, ဝစီကမ္မံ ပရိသောဓေန္တိ, မနောကမ္မံ ပရိသောဓေန္တိ, သဗ္ဗေ တေ ဧဝမေဝံ ပစ္စဝေက္ခိတွာ ပစ္စဝေက္ခိတွာ ကာယကမ္မံ ပရိသောဓေန္တိ, ပစ္စဝေက္ခိတွာ ပစ္စဝေက္ခိတွာ ဝစီကမ္မံ ပရိသောဓေန္တိ, ပစ္စဝေက္ခိတွာ ပစ္စဝေက္ခိတွာ မနောကမ္မံ ပရိသောဓေန္တိ။ တသ္မာတိဟ, ရာဟုလ, ‘ပစ္စဝေက္ခိတွာ ပစ္စဝေက္ခိတွာ ကာယကမ္မံ ပရိသောဓေဿာမိ, ပစ္စဝေက္ခိတွာ ပစ္စဝေက္ခိတွာ ဝစီကမ္မံ ပရိသောဓေဿာမိ, ပစ္စဝေက္ခိတွာ ပစ္စဝေက္ခိတွာ မနောကမ္မံ ပရိသောဓေဿာမီ’တိ – ဧဝဉှိ တေ, ရာဟုလ, သိက္ခိတဗ္ဗ’’န္တိ။
ဣဒမဝေါစ ဘဂဝါ။ အတ္တမနော အာယသ္မာ ရာဟုလော ဘဂဝတော ဘာသိတံ အဘိနန္ဒီတိ။
အမ္ဗလဋ္ဌိကရာဟုလောဝါဒသုတ္တံ နိဋ္ဌိတံ ပဌမံ။
၂။ မဟာရာဟုလောဝါဒသုတ္တံ
֍ ဋ္ဌ ၁၁၃။ ဧဝံ မေ သုတံ – ဧကံ သမယံ ဘဂဝါ သာဝတ္ထိယံ ဝိဟရတိ ဇေတဝနေ အနာထပိဏ္ဍိကဿ အာရာမေ။ အထ ခေါ ဘဂဝါ ပုဗ္ဗဏှသမယံ နိဝါသေတွာ ပတ္တစီဝရမာဒါယ သာဝတ္ထိံ ပိဏ္ဍာယ ပါဝိသိ။ အာယသ္မာပိ
(မ၊၂၊၈၄။)ခေါ ရာဟုလော ပုဗ္ဗဏှသမယံ နိဝါသေတွာ ပတ္တစီဝရမာဒါယ ဘဂဝန္တံ ပိဋ္ဌိတော ပိဋ္ဌိတော အနုဗန္ဓိ။ အထ ခေါ ဘဂဝါ အပလောကေတွာ အာယသ္မန္တံ ရာဟုလံ အာမန္တေသိ – ‘‘ယံ ကိဉ္စိ, ရာဟုလ, ရူပံ – အတီတာနာဂတပစ္စုပ္ပန္နံ အဇ္ဈတ္တံ ဝါ ဗဟိဒ္ဓါ ဝါ ဩဠာရိကံ ဝါ သုခုမံ ဝါ ဟီနံ ဝါ ပဏီတံ ဝါ ယံ ဒူရေ သန္တိကေ ဝါ – သဗ္ဗံ ရူပံ ‘နေတံ မမ, နေသောဟမသ္မိ, န မေသော အတ္တာ’တိ ဧဝမေတံ ယထာဘူတံ သမ္မပ္ပညာယ ဒဋ္ဌဗ္ဗ’’န္တိ။ ‘‘ရူပမေဝ နု ခေါ, ဘဂဝါ, ရူပမေဝ နု ခေါ, သုဂတာ’’တိ? ‘‘ရူပမ္ပိ, ရာဟုလ, ဝေဒနာပိ, ရာဟုလ, သညာပိ, ရာဟုလ, သင်္ခါရာပိ, ရာဟုလ, ဝိညာဏမ္ပိ, ရာဟုလာ’’တိ။ အထ ခေါ အာယသ္မာ ရာဟုလော ‘‘ကော နဇ္ဇ [ကော နုဇ္ဇ (သျာ။ ကံ။)] ဘဂဝတာ သမ္မုခါ ဩဝါဒေန ဩဝဒိတော ဂါမံ ပိဏ္ဍာယ ပဝိသိဿတီ’’တိ တတော ပဋိနိဝတ္တိတွာ အညတရသ္မိံ ရုက္ခမူလေ နိသီဒိ ပလ္လင်္ကံ အာဘုဇိတွာ ဥဇုံ ကာယံ ပဏိဓာယ ပရိမုခံ သတိံ ဥပဋ္ဌပေတွာ။ အဒ္ဒသာ ခေါ အာယသ္မာ သာရိပုတ္တော အာယသ္မန္တံ ရာဟုလံ အညတရသ္မိံ ရုက္ခမူလေ နိသိန္နံ ပလ္လင်္ကံ အာဘုဇိတွာ ဥဇုံ ကာယံ ပဏိဓာယ ပရိမုခံ သတိံ ဥပဋ္ဌပေတွာ။ ဒိသွာန အာယသ္မန္တံ ရာဟုလံ အာမန္တေသိ – ‘‘အာနာပါနဿတိံ, ရာဟုလ, ဘာဝနံ ဘာဝေဟိ။ အာနာပါနဿတိ, ရာဟုလ, ဘာဝနာ ဘာဝိတာ ဗဟုလီကတာ မဟပ္ဖလာ ဟောတိ မဟာနိသံသာ’’တိ။
֍ ဋ္ဌ ၁၁၄။ အထ ခေါ အာယသ္မာ ရာဟုလော သာယနှသမယံ ပဋိသလ္လာနာ ဝုဋ္ဌိတော ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ ဘဂဝန္တံ အဘိဝါဒေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ ဧကမန္တံ နိသိန္နော ခေါ အာယသ္မာ ရာဟုလော ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ကထံ ဘာဝိတာ နု ခေါ, ဘန္တေ, အာနာပါနဿတိ, ကထံ ဗဟုလီကတာ မဟပ္ဖလာ ဟောတိ မဟာနိသံသာ’’တိ? ‘‘ယံ ကိဉ္စိ, ရာဟုလ, အဇ္ဈတ္တံ ပစ္စတ္တံ ကက္ခဠံ ခရိဂတံ ဥပါဒိန္နံ, သေယျထိဒံ – ကေသာ လောမာ နခါ ဒန္တာ တစော မံသံ နှာရု [နဟာရု (သီ။ သျာ။ ကံ။ ပီ။)] အဋ္ဌိ အဋ္ဌိမိဉ္ဇံ ဝက္ကံ ဟဒယံ ယကနံ ကိလောမကံ ပိဟကံ ပပ္ဖါသံ အန္တံ အန္တဂုဏံ ဥဒရိယံ ကရီသံ, ယံ ဝါ ပနညမ္ပိ ကိဉ္စိ အဇ္ဈတ္တံ ပစ္စတ္တံ ကက္ခဠံ ခရိဂတံ ဥပါဒိန္နံ – အယံ ဝုစ္စတိ, ရာဟုလ, အဇ္ဈတ္တိကာ ပထဝီဓာတု [ပဌဝီဓာတု (သီ။ သျာ။ ကံ။ ပီ။)]။ ယာ စေဝ ခေါ ပန အဇ္ဈတ္တိကာ ပထဝီဓာတု ယာ စ ဗာဟိရာ ပထဝီဓာတု, ပထဝီဓာတုရေဝေသာ။ တံ ‘နေတံ မမ, နေသောဟမသ္မိ, န မေသော အတ္တာ’တိ – ဧဝမေတံ ယထာဘူတံ သမ္မပ္ပညာယ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဧဝမေတံ ယထာဘူတံ သမ္မပ္ပညာယ ဒိသွာ ပထဝီဓာတုယာ နိဗ္ဗိန္ဒတိ, ပထဝီဓာတုယာ စိတ္တံ ဝိရာဇေတိ’’။
(မ၊၂၊၈၅။)֍ ဋ္ဌ ၁၁၅။ ‘‘ကတမာ စ, ရာဟုလ, အာပေါဓာတု? အာပေါဓာတု သိယာ အဇ္ဈတ္တိကာ, သိယာ ဗာဟိရာ။ ကတမာ စ, ရာဟုလ, အဇ္ဈတ္တိကာ အာပေါဓာတု? ယံ အဇ္ဈတ္တံ ပစ္စတ္တံ အာပေါ အာပေါဂတံ ဥပါဒိန္နံ, သေယျထိဒံ – ပိတ္တံ သေမှံ ပုဗ္ဗော လောဟိတံ သေဒေါ မေဒေါ အဿု ဝသာ ခေဠော သိင်္ဃာဏိကာ လသိကာ မုတ္တံ, ယံ ဝါ ပနညမ္ပိ ကိဉ္စိ အဇ္ဈတ္တံ ပစ္စတ္တံ အာပေါ အာပေါဂတံ ဥပါဒိန္နံ – အယံ ဝုစ္စတိ, ရာဟုလ, အဇ္ဈတ္တိကာ အာပေါဓာတု။ ယာ စေဝ ခေါ ပန အဇ္ဈတ္တိကာ အာပေါဓာတု ယာ စ ဗာဟိရာ အာပေါဓာတု အာပေါဓာတုရေဝေသာ။ တံ ‘နေတံ မမ, နေသောဟမသ္မိ, န မေသော အတ္တာ’တိ – ဧဝမေတံ ယထာဘူတံ သမ္မပ္ပညာယ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဧဝမေတံ ယထာဘူတံ သမ္မပ္ပညာယ ဒိသွာ အာပေါဓာတုယာ နိဗ္ဗိန္ဒတိ, အာပေါဓာတုယာ စိတ္တံ ဝိရာဇေတိ။
֍ ဋ္ဌ ၁၁၆။ ‘‘ကတမာ စ, ရာဟုလ, တေဇောဓာတု? တေဇောဓာတု သိယာ အဇ္ဈတ္တိကာ, သိယာ ဗာဟိရာ။ ကတမာ စ, ရာဟုလ, အဇ္ဈတ္တိကာ တေဇောဓာတု? ယံ အဇ္ဈတ္တံ ပစ္စတ္တံ တေဇော တေဇောဂတံ ဥပါဒိန္နံ, သေယျထိဒံ – ယေန စ သန္တပ္ပတိ ယေန စ ဇီရီယတိ ယေန စ ပရိဍယှတိ ယေန စ အသိတပီတခါယိတသာယိတံ သမ္မာ ပရိဏာမံ ဂစ္ဆတိ, ယံ ဝါ ပနညမ္ပိ ကိဉ္စိ အဇ္ဈတ္တံ ပစ္စတ္တံ တေဇော တေဇောဂတံ ဥပါဒိန္နံ – အယံ ဝုစ္စတိ, ရာဟုလ, အဇ္ဈတ္တိကာ တေဇောဓာတု။ ယာ စေဝ ခေါ ပန အဇ္ဈတ္တိကာ တေဇောဓာတု ယာ စ ဗာဟိရာ တေဇောဓာတု တေဇောဓာတုရေဝေသာ။ တံ ‘နေတံ မမ, နေသောဟမသ္မိ, န မေသော အတ္တာ’တိ – ဧဝမေတံ ယထာဘူတံ သမ္မပ္ပညာယ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဧဝမေတံ ယထာဘူတံ သမ္မပ္ပညာယ ဒိသွာ တေဇောဓာတုယာ နိဗ္ဗိန္ဒတိ, တေဇောဓာတုယာ စိတ္တံ ဝိရာဇေတိ။
֍ ဋ္ဌ ၁၁၇။ ‘‘ကတမာ စ, ရာဟုလ, ဝါယောဓာတု? ဝါယောဓာတု သိယာ အဇ္ဈတ္တိကာ, သိယာ ဗာဟိရာ။ ကတမာ စ, ရာဟုလ, အဇ္ဈတ္တိကာ ဝါယောဓာတု? ယံ အဇ္ဈတ္တံ ပစ္စတ္တံ ဝါယော ဝါယောဂတံ ဥပါဒိန္နံ, သေယျထိဒံ – ဥဒ္ဓင်္ဂမာ ဝါတာ, အဓောဂမာ ဝါတာ, ကုစ္ဆိသယာ ဝါတာ, ကောဋ္ဌာသယာ [ကောဋ္ဌသယာ (သီ။ ပီ။)] ဝါတာ, အင်္ဂမင်္ဂါနုသာရိနော ဝါတာ, အဿာသော ပဿာသော, ဣတိ ယံ ဝါ ပနညမ္ပိ ကိဉ္စိ အဇ္ဈတ္တံ ပစ္စတ္တံ ဝါယော ဝါယောဂတံ ဥပါဒိန္နံ – အယံ ဝုစ္စတိ, ရာဟုလ, အဇ္ဈတ္တိကာ ဝါယောဓာတု။ ယာ စေဝ ခေါ ပန အဇ္ဈတ္တိကာ ဝါယောဓာတု ယာ စ ဗာဟိရာ ဝါယောဓာတု ဝါယောဓာတုရေဝေသာ။ တံ ‘နေတံ မမ,
(မ၊၂၊၈၆။)နေသောဟမသ္မိ, န မေသော အတ္တာ’တိ – ဧဝမေတံ ယထာဘူတံ သမ္မပ္ပညာယ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဧဝမေတံ ယထာဘူတံ သမ္မပ္ပညာယ ဒိသွာ ဝါယောဓာတုယာ နိဗ္ဗိန္ဒတိ, ဝါယောဓာတုယာ စိတ္တံ ဝိရာဇေတိ။
֍ ဋ္ဌ ၁၁၈။ ‘‘ကတမာ စ, ရာဟုလ, အာကာသဓာတု? အာကာသဓာတု သိယာ အဇ္ဈတ္တိကာ, သိယာ ဗာဟိရာ။ ကတမာ စ, ရာဟုလ, အဇ္ဈတ္တိကာ အာကာသဓာတု? ယံ အဇ္ဈတ္တံ ပစ္စတ္တံ အာကာသံ အာကာသဂတံ ဥပါဒိန္နံ, သေယျထိဒံ – ကဏ္ဏစ္ဆိဒ္ဒံ နာသစ္ဆိဒ္ဒံ မုခဒွါရံ, ယေန စ အသိတပီတခါယိတသာယိတံ အဇ္ဈောဟရတိ, ယတ္ထ စ အသိတပီတခါယိတသာယိတံ သန္တိဋ္ဌတိ, ယေန စ အသိတပီတခါယိတသာယိတံ အဓောဘာဂံ [အဓောဘာဂါ (သီ။ သျာ။ ကံ။ ပီ။)] နိက္ခမတိ, ယံ ဝါ ပနညမ္ပိ ကိဉ္စိ အဇ္ဈတ္တံ ပစ္စတ္တံ အာကာသံ အာကာသဂတံ, အဃံ အဃဂတံ, ဝိဝရံ ဝိဝရဂတံ, အသမ္ဖုဋ္ဌံ, မံသလောဟိတေဟိ ဥပါဒိန္နံ [အာကာသဂတံ ဥပါဒိန္နံ (သီ။ ပီ။)] – အယံ ဝုစ္စတိ, ရာဟုလ, အဇ္ဈတ္တိကာ အာကာသဓာတု။ ယာ စေဝ ခေါ ပန အဇ္ဈတ္တိကာ အာကာသဓာတု ယာ စ ဗာဟိရာ အာကာသဓာတု အာကာသဓာတုရေဝေသာ။ တံ ‘နေတံ မမ, နေသောဟမသ္မိ, န မေသော အတ္တာ’တိ – ဧဝမေတံ ယထာဘူတံ သမ္မပ္ပညာယ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဧဝမေတံ ယထာဘူတံ သမ္မပ္ပညာယ ဒိသွာ အာကာသဓာတုယာ စိတ္တံ နိဗ္ဗိန္ဒတိ, အာကာသဓာတုယာ စိတ္တံ ဝိရာဇေတိ။
֍ ဋ္ဌ ၁၁၉။ ‘‘ပထဝီသမံ, ရာဟုလ, ဘာဝနံ ဘာဝေဟိ။ ပထဝီသမဉှိ တေ, ရာဟုလ, ဘာဝနံ ဘာဝယတော ဥပ္ပန္နာ မနာပါမနာပါ ဖဿာ စိတ္တံ န ပရိယာဒါယ ဌဿန္တိ။ သေယျထာပိ, ရာဟုလ, ပထဝိယာ သုစိမ္ပိ နိက္ခိပန္တိ, အသုစိမ္ပိ နိက္ခိပန္တိ, ဂူထဂတမ္ပိ နိက္ခိပန္တိ, မုတ္တဂတမ္ပိ နိက္ခိပန္တိ, ခေဠဂတမ္ပိ နိက္ခိပန္တိ, ပုဗ္ဗဂတမ္ပိ နိက္ခိပန္တိ, လောဟိတဂတမ္ပိ နိက္ခိပန္တိ, န စ တေန ပထဝီ အဋ္ဋီယတိ ဝါ ဟရာယတိ ဝါ ဇိဂုစ္ဆတိ ဝါ၊ ဧဝမေဝ ခေါ တွံ, ရာဟုလ, ပထဝီသမံ ဘာဝနံ ဘာဝေဟိ။ ပထဝီသမဉှိ တေ, ရာဟုလ, ဘာဝနံ ဘာဝယတော ဥပ္ပန္နာ မနာပါမနာပါ ဖဿာ စိတ္တံ န ပရိယာဒါယ ဌဿန္တိ။
‘‘အာပေါသမံ, ရာဟုလ, ဘာဝနံ ဘာဝေဟိ။ အာပေါသမဉှိ တေ, ရာဟုလ, ဘာဝနံ ဘာဝယတော ဥပ္ပန္နာ မနာပါမနာပါ ဖဿာ စိတ္တံ န ပရိယာဒါယ ဌဿန္တိ။ သေယျထာပိ, ရာဟုလ, အာပသ္မိံ သုစိမ္ပိ ဓောဝန္တိ, အသုစိမ္ပိ ဓောဝန္တိ, ဂူထဂတမ္ပိ ဓောဝန္တိ, မုတ္တဂတမ္ပိ ဓောဝန္တိ, ခေဠဂတမ္ပိ ဓောဝန္တိ, ပုဗ္ဗဂတမ္ပိ ဓောဝန္တိ, လောဟိတဂတမ္ပိ ဓောဝန္တိ, န စ တေန အာပေါ
(မ၊၂၊၈၇။)အဋ္ဋီယတိ ဝါ ဟရာယတိ ဝါ ဇိဂုစ္ဆတိ ဝါ၊ ဧဝမေဝ ခေါ တွံ, ရာဟုလ, အာပေါသမံ ဘာဝနံ ဘာဝေဟိ။ အာပေါသမဉှိ တေ, ရာဟုလ, ဘာဝနံ ဘာဝယတော ဥပ္ပန္နာ မနာပါမနာပါ ဖဿာ စိတ္တံ န ပရိယာဒါယ ဌဿန္တိ။
‘‘တေဇောသမံ, ရာဟုလ, ဘာဝနံ ဘာဝေဟိ။ တေဇောသမဉှိ တေ, ရာဟုလ, ဘာဝနံ ဘာဝယတော ဥပ္ပန္နာ မနာပါမနာပါ ဖဿာ စိတ္တံ န ပရိယာဒါယ ဌဿန္တိ။ သေယျထာပိ, ရာဟုလ, တေဇော သုစိမ္ပိ ဒဟတိ, အသုစိမ္ပိ ဒဟတိ, ဂူထဂတမ္ပိ ဒဟတိ, မုတ္တဂတမ္ပိ ဒဟတိ, ခေဠဂတမ္ပိ ဒဟတိ, ပုဗ္ဗဂတမ္ပိ ဒဟတိ, လောဟိတဂတမ္ပိ ဒဟတိ, န စ တေန တေဇော အဋ္ဋီယတိ ဝါ ဟရာယတိ ဝါ ဇိဂုစ္ဆတိ ဝါ၊ ဧဝမေဝ ခေါ တွံ, ရာဟုလ, တေဇောသမံ ဘာဝနံ ဘာဝေဟိ။ တေဇောသမဉှိ တေ, ရာဟုလ, ဘာဝနံ ဘာဝယတော ဥပ္ပန္နာ မနာပါမနာပါ ဖဿာ စိတ္တံ န ပရိယာဒါယ ဌဿန္တိ။
‘‘ဝါယောသမံ, ရာဟုလ, ဘာဝနံ ဘာဝေဟိ။ ဝါယောသမဉှိ တေ, ရာဟုလ, ဘာဝနံ ဘာဝယတော ဥပ္ပန္နာ မနာပါမနာပါ ဖဿာ စိတ္တံ န ပရိယာဒါယ ဌဿန္တိ။ သေယျထာပိ, ရာဟုလ, ဝါယော သုစိမ္ပိ ဥပဝါယတိ, အသုစိမ္ပိ ဥပဝါယတိ, ဂူထဂတမ္ပိ ဥပဝါယတိ, မုတ္တဂတမ္ပိ ဥပဝါယတိ, ခေဠဂတမ္ပိ ဥပဝါယတိ, ပုဗ္ဗဂတမ္ပိ ဥပဝါယတိ, လောဟိတဂတမ္ပိ ဥပဝါယတိ, န စ တေန ဝါယော အဋ္ဋီယတိ ဝါ ဟရာယတိ ဝါ ဇိဂုစ္ဆတိ ဝါ၊ ဧဝမေဝ ခေါ တွံ, ရာဟုလ, ဝါယောသမံ ဘာဝနံ ဘာဝေဟိ။ ဝါယောသမဉှိ တေ, ရာဟုလ, ဘာဝနံ ဘာဝယတော ဥပ္ပန္နာ မနာပါမနာပါ ဖဿာ စိတ္တံ န ပရိယာဒါယ ဌဿန္တိ။
‘‘အာကာသသမံ, ရာဟုလ, ဘာဝနံ ဘာဝေဟိ။ အာကာသသမဉှိ တေ, ရာဟုလ, ဘာဝနံ ဘာဝယတော ဥပ္ပန္နာ မနာပါမနာပါ ဖဿာ စိတ္တံ န ပရိယာဒါယ ဌဿန္တိ။ သေယျထာပိ, ရာဟုလ, အာကာသော န ကတ္ထစိ ပတိဋ္ဌိတော၊ ဧဝမေဝ ခေါ တွံ, ရာဟုလ, အာကာသသမံ ဘာဝနံ ဘာဝေဟိ။ အာကာသသမဉှိ တေ, ရာဟုလ, ဘာဝနံ ဘာဝယတော ဥပ္ပန္နာ မနာပါမနာပါ ဖဿာ စိတ္တံ န ပရိယာဒါယ ဌဿန္တိ။
֍ ဋ္ဌ ၁၂၀။ ‘‘မေတ္တံ, ရာဟုလ, ဘာဝနံ ဘာဝေဟိ။ မေတ္တဉှိ တေ, ရာဟုလ, ဘာဝနံ ဘာဝယတော ယော ဗျာပါဒေါ သော ပဟီယိဿတိ။ ကရုဏံ, ရာဟုလ, ဘာဝနံ ဘာဝေဟိ။ ကရုဏဉှိ တေ, ရာဟုလ, ဘာဝနံ ဘာဝယတော ယာ ဝိဟေသာ သာ ပဟီယိဿတိ။ မုဒိတံ, ရာဟုလ, ဘာဝနံ ဘာဝေဟိ။ မုဒိတဉှိ တေ, ရာဟုလ, ဘာဝနံ ဘာဝယတော ယာ အရတိ သာ ပဟီယိဿတိ။
(မ၊၂၊၈၈။)ဥပေက္ခံ, ရာဟုလ, ဘာဝနံ ဘာဝေဟိ။ ဥပေက္ခဉှိ တေ, ရာဟုလ, ဘာဝနံ ဘာဝယတော ယော ပဋိဃော သော ပဟီယိဿတိ။ အသုဘံ, ရာဟုလ, ဘာဝနံ ဘာဝေဟိ။ အသုဘဉှိ တေ, ရာဟုလ, ဘာဝနံ ဘာဝယတော ယော ရာဂေါ သော ပဟီယိဿတိ။ အနိစ္စသညံ, ရာဟုလ, ဘာဝနံ ဘာဝေဟိ။ အနိစ္စသညဉှိ တေ, ရာဟုလ, ဘာဝနံ ဘာဝယတော ယော အသ္မိမာနော သော ပဟီယိဿတိ။
֍ ဋ္ဌ ၁၂၁။ ‘‘အာနာပါနဿတိံ, ရာဟုလ, ဘာဝနံ ဘာဝေဟိ။ အာနာပါနဿတိ ဟိ တေ, ရာဟုလ, ဘာဝိတာ ဗဟုလီကတာ မဟပ္ဖလာ ဟောတိ မဟာနိသံသာ။ ကထံ ဘာဝိတာ စ, ရာဟုလ, အာနာပါနဿတိ, ကထံ ဗဟုလီကတာ မဟပ္ဖလာ ဟောတိ မဟာနိသံသာ? ဣဓ, ရာဟုလ, ဘိက္ခု အရညဂတော ဝါ ရုက္ခမူလဂတော ဝါ သုညာဂါရဂတော ဝါ နိသီဒတိ ပလ္လင်္ကံ အာဘုဇိတွာ ဥဇုံ ကာယံ ပဏိဓာယ ပရိမုခံ သတိံ ဥပဋ္ဌပေတွာ။ သော သတောဝ အဿသတိ သတောဝ [သတော (သီ။ သျာ။ ကံ။ ပီ။)] ပဿသတိ။
‘‘ဒီဃံ ဝါ အဿသန္တော ‘ဒီဃံ အဿသာမီ’တိ ပဇာနာတိ, ဒီဃံ ဝါ ပဿသန္တော ‘ဒီဃံ ပဿသာမီ’တိ ပဇာနာတိ၊ ရဿံ ဝါ အဿသန္တော ‘ရဿံ အဿသာမီ’တိ ပဇာနာတိ, ရဿံ ဝါ ပဿသန္တော ‘ရဿံ ပဿသာမီ’တိ ပဇာနာတိ။ ‘သဗ္ဗကာယပ္ပဋိသံဝေဒီ အဿသိဿာမီ’တိ သိက္ခတိ၊ ‘သဗ္ဗကာယပ္ပဋိသံဝေဒီ ပဿသိဿာမီ’တိ သိက္ခတိ၊ ‘ပဿမ္ဘယံ ကာယသင်္ခါရံ အဿသိဿာမီ’တိ သိက္ခတိ၊ ‘ပဿမ္ဘယံ ကာယသင်္ခါရံ ပဿသိဿာမီ’တိ သိက္ခတိ။
‘‘‘ပီတိပ္ပဋိသံဝေဒီ အဿသိဿာမီ’တိ သိက္ခတိ၊ ‘ပီတိပ္ပဋိသံဝေဒီ ပဿသိဿာမီ’တိ သိက္ခတိ၊ ‘သုခပ္ပဋိသံဝေဒီ အဿသိဿာမီ’တိ သိက္ခတိ၊ ‘သုခပ္ပဋိသံဝေဒီ ပဿသိဿာမီ’တိ သိက္ခတိ၊ ‘စိတ္တသင်္ခါရပ္ပဋိသံဝေဒီ အဿသိဿာမီ’တိ သိက္ခတိ၊ ‘စိတ္တသင်္ခါရပ္ပဋိသံဝေဒီ ပဿသိဿာမီ’တိ သိက္ခတိ၊ ‘ပဿမ္ဘယံ စိတ္တသင်္ခါရံ အဿသိဿာမီ’တိ သိက္ခတိ၊ ‘ပဿမ္ဘယံ စိတ္တသင်္ခါရံ ပဿသိဿာမီ’တိ သိက္ခတိ။
‘‘‘စိတ္တပ္ပဋိသံဝေဒီ အဿသိဿာမီ’တိ သိက္ခတိ၊ ‘စိတ္တပ္ပဋိသံဝေဒီ ပဿသိဿာမီ’တိ သိက္ခတိ၊ ‘အဘိပ္ပမောဒယံ စိတ္တံ အဿသိဿာမီ’တိ သိက္ခတိ၊ ‘အဘိပ္ပမောဒယံ စိတ္တံ ပဿသိဿာမီ’တိ သိက္ခတိ၊ ‘သမာဒဟံ စိတ္တံ အဿသိဿာမီ’တိ သိက္ခတိ၊ ‘သမာဒဟံ စိတ္တံ ပဿသိဿာမီ’တိ သိက္ခတိ၊ ‘ဝိမောစယံ စိတ္တံ အဿသိဿာမီ’တိ သိက္ခတိ၊ ‘ဝိမောစယံ စိတ္တံ ပဿသိဿာမီ’တိ သိက္ခတိ။
(မ၊၂၊၈၉။)‘‘‘အနိစ္စာနုပဿီ အဿသိဿာမီ’တိ သိက္ခတိ၊ ‘အနိစ္စာနုပဿီ ပဿသိဿာမီ’တိ သိက္ခတိ၊ ‘ဝိရာဂါနုပဿီ အဿသိဿာမီ’တိ သိက္ခတိ၊ ‘ဝိရာဂါနုပဿီ ပဿသိဿာမီ’တိ သိက္ခတိ၊ ‘နိရောဓာနုပဿီ အဿသိဿာမီ’တိ သိက္ခတိ၊ ‘နိရောဓာနုပဿီ ပဿသိဿာမီ’တိ သိက္ခတိ၊ ‘ပဋိနိဿဂ္ဂါနုပဿီ အဿသိဿာမီ’တိ သိက္ခတိ၊ ‘ပဋိနိဿဂ္ဂါနုပဿီ ပဿသိဿာမီ’တိ သိက္ခတိ။
‘‘ဧဝံ ဘာဝိတာ ခေါ, ရာဟုလ, အာနာပါနဿတိ, ဧဝံ ဗဟုလီကတာ မဟပ္ဖလာ ဟောတိ မဟာနိသံသာ။ ဧဝံ ဘာဝိတာယ, ရာဟုလ, အာနာပါနဿတိယာ, ဧဝံ ဗဟုလီကတာယ ယေပိ တေ စရိမကာ အဿာသာ တေပိ ဝိဒိတာဝ နိရုဇ္ဈန္တိ နော အဝိဒိတာ’’တိ။
ဣဒမဝေါစ ဘဂဝါ။ အတ္တမနော အာယသ္မာ ရာဟုလော ဘဂဝတော ဘာသိတံ အဘိနန္ဒီတိ။
မဟာရာဟုလောဝါဒသုတ္တံ နိဋ္ဌိတံ ဒုတိယံ။
၃။ စူဠမာလုကျသုတ္တံ
֍ ဋ္ဌ ၁၂၂။ ဧဝံ မေ သုတံ – ဧကံ သမယံ ဘဂဝါ သာဝတ္ထိယံ ဝိဟရတိ ဇေတဝနေ အနာထပိဏ္ဍိကဿ အာရာမေ။ အထ ခေါ အာယသ္မတော မာလုကျပုတ္တဿ [မာလုင်္ကျပုတ္တဿ (သီ။ သျာ။ ကံ။ ပီ။)] ရဟောဂတဿ ပဋိသလ္လီနဿ ဧဝံ စေတသော ပရိဝိတက္ကော ဥဒပါဒိ – ‘‘ယာနိမာနိ ဒိဋ္ဌိဂတာနိ ဘဂဝတာ အဗျာကတာနိ ဌပိတာနိ ပဋိက္ခိတ္တာနိ – ‘သဿတော လောကော’တိပိ, ‘အသဿတော လောကော’တိပိ, ‘အန္တဝါ လောကော’တိပိ, ‘အနန္တဝါ လောကော’တိပိ, ‘တံ ဇီဝံ တံ သရီရ’န္တိပိ, ‘အညံ ဇီဝံ အညံ သရီရ’န္တိပိ, ‘ဟောတိ တထာဂတော ပရံ မရဏာ’တိပိ, ‘န ဟောတိ တထာဂတော ပရံ မရဏာ’တိပိ, ‘ဟောတိ စ န စ ဟောတိ တထာဂတော ပရံ မရဏာ’တိပိ, ‘နေဝ ဟောတိ န န ဟောတိ တထာဂတော ပရံ မရဏာ’တိပိ – တာနိ မေ ဘဂဝါ န ဗျာကရောတိ။ ယာနိ မေ ဘဂဝါ န ဗျာကရောတိ တံ မေ န ရုစ္စတိ, တံ မေ နက္ခမတိ။ သောဟံ ဘဂဝန္တံ ဥပသင်္ကမိတွာ ဧတမတ္ထံ ပုစ္ဆိဿာမိ။ သစေ မေ ဘဂဝါ ဗျာကရိဿတိ – ‘သဿတော လောကော’တိ ဝါ ‘အသဿတော လောကော’တိ ဝါ…ပေ… ‘နေဝ ဟောတိ န န ဟောတိ တထာဂတော ပရံ မရဏာ’တိ ဝါ – ဧဝါဟံ ဘဂဝတိ
(မ၊၂၊၉၀။)ဗြဟ္မစရိယံ စရိဿာမိ၊ နော စေ မေ ဘဂဝါ ဗျာကရိဿတိ – ‘သဿတော လောကော’တိ ဝါ ‘အသဿတော လောကော’တိ ဝါ…ပေ… ‘နေဝ ဟောတိ န န ဟောတိ တထာဂတော ပရံ မရဏာ’တိ ဝါ – ဧဝါဟံ သိက္ခံ ပစ္စက္ခာယ ဟီနာယာဝတ္တိဿာမီ’’တိ။
֍ ဋ္ဌ ၁၂၃။ အထ ခေါ အာယသ္မာ မာလုကျပုတ္တော သာယနှသမယံ ပဋိသလ္လာနာ ဝုဋ္ဌိတော ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ ဘဂဝန္တံ အဘိဝါဒေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ ဧကမန္တံ နိသိန္နော ခေါ အာယသ္မာ မာလုကျပုတ္တော ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ –
֍ ဋ္ဌ ၁၂၄။ ‘‘ဣဓ မယှံ, ဘန္တေ, ရဟောဂတဿ ပဋိသလ္လီနဿ ဧဝံ စေတသော ပရိဝိတက္ကော ဥဒပါဒိ – ယာနိမာနိ ဒိဋ္ဌိဂတာနိ ဘဂဝတာ အဗျာကတာနိ ဌပိတာနိ ပဋိက္ခိတ္တာနိ – ‘သဿတော လောကော’တိပိ, ‘အသဿတော လောကော’တိပိ…ပေ… ‘နေဝ ဟောတိ န န ဟောတိ တထာဂတော ပရံ မရဏာ’တိပိ – တာနိ မေ ဘဂဝါ န ဗျာကရောတိ။ ယာနိ မေ ဘဂဝါ န ဗျာကရောတိ တံ မေ န ရုစ္စတိ, တံ မေ နက္ခမတိ။ သောဟံ ဘဂဝန္တံ ဥပသင်္ကမိတွာ ဧတမတ္ထံ ပုစ္ဆိဿာမိ။ သစေ မေ ဘဂဝါ ဗျာကရိဿတိ – ‘သဿတော လောကော’တိ ဝါ, ‘အသဿတော လောကော’တိ ဝါ…ပေ… ‘နေဝ ဟောတိ န န ဟောတိ တထာဂတော ပရံ မရဏာ’တိ ဝါ – ဧဝါဟံ ဘဂဝတိ, ဗြဟ္မစရိယံ စရိဿာမိ။ နော စေ မေ ဘဂဝါ ဗျာကရိဿတိ – ‘သဿတော လောကော’တိ ဝါ, ‘အသဿတော လောကော’တိ ဝါ…ပေ… ‘နေဝ ဟောတိ န န ဟောတိ တထာဂတော ပရံ မရဏာ’တိ ဝါ – ဧဝါဟံ သိက္ခံ ပစ္စက္ခာယ ဟီနာယာဝတ္တိဿာမီတိ။ သစေ ဘဂဝါ ဇာနာတိ – ‘သဿတော လောကော’တိ, ‘သဿတော လောကော’တိ မေ ဘဂဝါ ဗျာကရောတု၊ သစေ ဘဂဝါ ဇာနာတိ – ‘အသဿတော လောကော’တိ, ‘အသဿတော လောကော’တိ မေ ဘဂဝါ ဗျာကရောတု။ နော စေ ဘဂဝါ ဇာနာတိ – ‘သဿတော လောကော’တိ ဝါ, ‘အသဿတော လောကော’တိ ဝါ, အဇာနတော ခေါ ပန အပဿတော ဧတဒေဝ ဥဇုကံ ဟောတိ ယဒိဒံ – ‘န ဇာနာမိ, န ပဿာမီ’တိ။ သစေ ဘဂဝါ ဇာနာတိ – ‘အန္တဝါ လောကော’တိ, ‘အနန္တဝါ လောကော’တိ မေ ဘဂဝါ ဗျာကရောတု၊ သစေ ဘဂဝါ ဇာနာတိ – ‘အနန္တဝါ လောကော’တိ, ‘အနန္တဝါ လောကော’တိ မေ ဘဂဝါ ဗျာကရောတု။ နော စေ ဘဂဝါ ဇာနာတိ – ‘အန္တဝါ လောကော’တိ ဝါ, ‘အနန္တဝါ လောကော’တိ ဝါ, အဇာနတော ခေါ ပန အပဿတော
(မ၊၂၊၉၁။)ဧတဒေဝ ဥဇုကံ ဟောတိ ယဒိဒံ – ‘န ဇာနာမိ, န ပဿာမီ’တိ။ သစေ ဘဂဝါ ဇာနာတိ – ‘တံ ဇီဝံ တံ သရီရ’န္တိ, ‘တံ ဇီဝံ တံ သရီရ’န္တိ မေ ဘဂဝါ ဗျာကရောတု၊ သစေ ဘဂဝါ ဇာနာတိ – ‘အညံ ဇီဝံ အညံ သရီရ’န္တိ, ‘အညံ ဇီဝံ အညံ သရီရ’န္တိ မေ ဘဂဝါ ဗျာကရောတု။ နော စေ ဘဂဝါ ဇာနာတိ – ‘တံ ဇီဝံ တံ သရီရ’န္တိ ဝါ, ‘အညံ ဇီဝံ အညံ သရီရ’န္တိ ဝါ, အဇာနတော ခေါ ပန အပဿတော ဧတဒေဝ ဥဇုကံ ဟောတိ ယဒိဒံ – ‘န ဇာနာမိ, န ပဿာမီ’တိ။ သစေ ဘဂဝါ ဇာနာတိ – ‘ဟောတိ တထာဂတော ပရံ မရဏာ’တိ, ‘ဟောတိ တထာဂတော ပရံ မရဏာ’တိ မေ ဘဂဝါ ဗျာကရောတု၊ သစေ ဘဂဝါ ဇာနာတိ – ‘န ဟောတိ တထာဂတော ပရံ မရဏာ’တိ, ‘န ဟောတိ တထာဂတော ပရံ မရဏာ’တိ မေ ဘဂဝါ ဗျာကရောတု။ နော စေ ဘဂဝါ ဇာနာတိ – ‘ဟောတိ တထာဂတော ပရံ မရဏာ’တိ ဝါ, ‘န ဟောတိ တထာဂတော ပရံ မရဏာ’တိ ဝါ, အဇာနတော ခေါ ပန အပဿတော ဧတဒေဝ ဥဇုကံ ဟောတိ ယဒိဒံ – ‘န ဇာနာမိ န ပဿာမီ’တိ။ သစေ ဘဂဝါ ဇာနာတိ – ‘ဟောတိ စ န စ ဟောတိ တထာဂတော ပရံ မရဏာ’တိ, ‘ဟောတိ စ န စ ဟောတိ တထာဂတော ပရံ မရဏာ’တိ မေ ဘဂဝါ ဗျာကရောတု၊ သစေ ဘဂဝါ ဇာနာတိ – ‘နေဝ ဟောတိ န န ဟောတိ တထာဂတော ပရံ မရဏာ’တိ, ‘နေဝ ဟောတိ န န ဟောတိ တထာဂတော ပရံ မရဏာ’တိ မေ ဘဂဝါ ဗျာကရောတု။ နော စေ ဘဂဝါ ဇာနာတိ – ‘ဟောတိ စ န စ ဟောတိ တထာဂတော ပရံ မရဏာ’တိ ဝါ, ‘နေဝ ဟောတိ န န ဟောတိ တထာဂတော ပရံ မရဏာ’တိ ဝါ, အဇာနတော ခေါ ပန အပဿတော ဧတဒေဝ ဥဇုကံ ဟောတိ ယဒိဒံ – ‘န ဇာနာမိ, န ပဿာမီ’’’တိ။
֍ ဋ္ဌ ၁၂၅။ ‘‘ကိံ နု [ကိံ နု ခေါ (သျာ။ ကံ။ က။)] တာဟံ, မာလုကျပုတ္တ, ဧဝံ အဝစံ – ‘ဧဟိ တွံ, မာလုကျပုတ္တ, မယိ ဗြဟ္မစရိယံ စရ, အဟံ တေ ဗျာကရိဿာမိ – ‘သဿတော လောကော’တိ ဝါ, ‘အသဿတော လောကော’တိ ဝါ, ‘အန္တဝါ လောကော’တိ ဝါ, ‘အနန္တဝါ လောကော’တိ ဝါ, ‘တံ ဇီဝံ တံ သရီရ’န္တိ ဝါ, ‘အညံ ဇီဝံ အညံ သရီရ’န္တိ ဝါ, ‘ဟောတိ တထာဂတော ပရံ မရဏာ’တိ ဝါ, ‘န ဟောတိ တထာဂတော ပရံ မရဏာ’တိ ဝါ, ‘ဟောတိ စ န စ ဟောတိ တထာဂတော ပရံ မရဏာ’တိ ဝါ, ‘နေဝ ဟောတိ န န ဟောတိ တထာဂတော ပရံ မရဏာ’တိ ဝါ’’တိ? ‘‘နော ဟေတံ, ဘန္တေ’’။ ‘‘တွံ ဝါ ပန မံ ဧဝံ အဝစ – အဟံ, ဘန္တေ, ဘဂဝတိ ဗြဟ္မစရိယံ
(မ၊၂၊၉၂။)စရိဿာမိ, ဘဂဝါ မေ ဗျာကရိဿတိ – ‘သဿတော လောကော’တိ ဝါ, ‘အသဿတော လောကော’တိ ဝါ, ‘အန္တဝါ လောကော’တိ ဝါ, ‘အနန္တဝါ လောကော’တိ ဝါ, ‘တံ ဇီဝံ တံ သရီရ’န္တိ ဝါ, ‘အညံ ဇီဝံ အညံ သရီရ’န္တိ ဝါ, ‘ဟောတိ တထာဂတော ပရံ မရဏာ’တိ ဝါ, ‘န ဟောတိ တထာဂတော ပရံ မရဏာ’တိ ဝါ, ‘ဟောတိ စ န စ ဟောတိ တထာဂတော ပရံ မရဏာ’တိ ဝါ, ‘နေဝ ဟောတိ န န ဟောတိ တထာဂတော ပရံ မရဏာ’တိ ဝါ’’တိ? ‘‘နော ဟေတံ, ဘန္တေ’’။ ‘‘ဣတိ ကိရ, မာလုကျပုတ္တ, နေဝါဟံ တံ ဝဒါမိ – ဧဟိ တွံ, မာလုကျပုတ္တ, မယိ ဗြဟ္မစရိယံ စရ, အဟံ တေ ဗျာကရိဿာမိ – ‘သဿတော လောကော’တိ ဝါ, ‘အသဿတော လောကော’တိ ဝါ…ပေ… ‘နေဝ ဟောတိ န န ဟောတိ တထာဂတော ပရံ မရဏာတိ ဝါ’တိ၊ နပိ ကိရ မံ တွံ ဝဒေသိ – အဟံ, ဘန္တေ, ဘဂဝတိ ဗြဟ္မစရိယံ စရိဿာမိ, ဘဂဝါ မေ ဗျာကရိဿတိ – ‘သဿတော လောကော’တိ ဝါ ‘အသဿတော လောကော’တိ ဝါ…ပေ… ‘နေဝ ဟောတိ န န ဟောတိ တထာဂတော ပရံ မရဏာ’တိ ဝါ’’တိ။ ဧဝံ သန္တေ, မောဃပုရိသ, ကော သန္တော ကံ ပစ္စာစိက္ခသိ?
֍ ဋ္ဌ ၁၂၆။ ‘‘ယော ခေါ, မာလုကျပုတ္တ, ဧဝံ ဝဒေယျ – ‘န တာဝါဟံ ဘဂဝတိ ဗြဟ္မစရိယံ စရိဿာမိ ယာဝ မေ ဘဂဝါ န ဗျာကရိဿတိ – ‘‘သဿတော လောကော’’တိ ဝါ, ‘‘အသဿတော လောကော’’တိ ဝါ…ပေ… ‘‘နေဝ ဟောတိ န န ဟောတိ တထာဂတော ပရံ မရဏာ’’တိ ဝါတိ, အဗျာကတမေဝ တံ, မာလုကျပုတ္တ, တထာဂတေန အဿ, အထ သော ပုဂ္ဂလော ကာလံ ကရေယျ။ သေယျထာပိ, မာလုကျပုတ္တ, ပုရိသော သလ္လေန ဝိဒ္ဓေါ အဿ သဝိသေန ဂါဠှပလေပနေန။ တဿ မိတ္တာမစ္စာ ဉာတိသာလောဟိတာ ဘိသက္ကံ သလ္လကတ္တံ ဥပဋ္ဌပေယျုံ။ သော ဧဝံ ဝဒေယျ – ‘န တာဝါဟံ ဣမံ သလ္လံ အာဟရိဿာမိ ယာဝ န တံ ပုရိသံ ဇာနာမိ ယေနမှိ ဝိဒ္ဓေါ, ခတ္တိယော ဝါ ဗြာဟ္မဏော ဝါ ဝေဿော ဝါ သုဒ္ဒေါ ဝါ’တိ၊ သော ဧဝံ ဝဒေယျ – ‘န တာဝါဟံ ဣမံ သလ္လံ အာဟရိဿာမိ ယာဝ န တံ ပုရိသံ ဇာနာမိ ယေနမှိ ဝိဒ္ဓေါ, ဧဝံနာမော ဧဝံဂေါတ္တော ဣတိ ဝါ’တိ၊ သော ဧဝံ ဝဒေယျ – ‘န တာဝါဟံ ဣမံ သလ္လံ အာဟရိဿာမိ ယာဝ န တံ ပုရိသံ ဇာနာမိ ယေနမှိ ဝိဒ္ဓေါ, ဒီဃော ဝါ ရဿော ဝါ မဇ္ဈိမော ဝါ’တိ၊ သော ဧဝံ ဝဒေယျ – ‘န တာဝါဟံ ဣမံ သလ္လံ အာဟရိဿာမိ ယာဝ န တံ ပုရိသံ ဇာနာမိ ယေနမှိ ဝိဒ္ဓေါ, ကာဠော ဝါ သာမော ဝါ မင်္ဂုရစ္ဆဝီ ဝါ’တိ၊ သော ဧဝံ ဝဒေယျ – ‘န တာဝါဟံ ဣမံ သလ္လံ အာဟရိဿာမိ ယာဝ န တံ ပုရိသံ ဇာနာမိ ယေနမှိ ဝိဒ္ဓေါ, အမုကသ္မိံ
(မ၊၂၊၉၃။)ဂါမေ ဝါ နိဂမေ ဝါ နဂရေ ဝါ’တိ၊ သော ဧဝံ ဝဒေယျ – ‘န တာဝါဟံ ဣမံ သလ္လံ အာဟရိဿာမိ ယာဝ န တံ ဓနုံ ဇာနာမိ ယေနမှိ ဝိဒ္ဓေါ, ယဒိ ဝါ စာပေါ ယဒိ ဝါ ကောဒဏ္ဍော’တိ၊ သော ဧဝံ ဝဒေယျ – ‘န တာဝါဟံ ဣမံ သလ္လံ အာဟရိဿာမိ ယာဝ န တံ ဇိယံ ဇာနာမိ ယာယမှိ ဝိဒ္ဓေါ, ယဒိ ဝါ အက္ကဿ ယဒိ ဝါ သဏှဿ [သဏ္ဌဿ (သီ။ သျာ။ ကံ။ ပီ။)] ယဒိ ဝါ နှာရုဿ ယဒိ ဝါ မရုဝါယ ယဒိ ဝါ ခီရပဏ္ဏိနော’တိ၊ သော ဧဝံ ဝဒေယျ – ‘န တာဝါဟံ ဣမံ သလ္လံ အာဟရိဿာမိ ယာဝ န တံ ကဏ္ဍံ ဇာနာမိ ယေနမှိ ဝိဒ္ဓေါ, ယဒိ ဝါ ဂစ္ဆံ ယဒိ ဝါ ရောပိမ’န္တိ၊ သော ဧဝံ ဝဒေယျ – ‘န တာဝါဟံ ဣမံ သလ္လံ အာဟရိဿာမိ ယာဝ န တံ ကဏ္ဍံ ဇာနာမိ ယေနမှိ ဝိဒ္ဓေါ, ယဿ ပတ္တေဟိ ဝါဇိတံ [ဝါခိတ္တံ (က။)] ယဒိ ဝါ ဂိဇ္ဈဿ ယဒိ ဝါ ကင်္ကဿ ယဒိ ဝါ ကုလလဿ ယဒိ ဝါ မောရဿ ယဒိ ဝါ သိထိလဟနုနော’တိ၊ သော ဧဝံ ဝဒေယျ – ‘န တာဝါဟံ ဣမံ သလ္လံ အာဟရိဿာမိ ယာဝ န တံ ကဏ္ဍံ ဇာနာမိ ယေနမှိ ဝိဒ္ဓေါ, ယဿ နှာရုနာ ပရိက္ခိတ္တံ ယဒိ ဝါ ဂဝဿ ယဒိ ဝါ မဟိံသဿ ယဒိ ဝါ ဘေရဝဿ [ရောရုဝဿ (သီ။ သျာ။ ကံ။ ပီ။)] ယဒိ ဝါ သေမှာရဿာ’တိ၊ သော ဧဝံ ဝဒေယျ – ‘န တာဝါဟံ ဣမံ သလ္လံ အာဟရိဿာမိ ယာဝ န တံ သလ္လံ ဇာနာမိ ယေနမှိ ဝိဒ္ဓေါ, ယဒိ ဝါ သလ္လံ ယဒိ ဝါ ခုရပ္ပံ ယဒိ ဝါ ဝေကဏ္ဍံ ယဒိ ဝါ နာရာစံ ယဒိ ဝါ ဝစ္ဆဒန္တံ ယဒိ ဝါ ကရဝီရပတ္တ’န္တိ – အညာတမေဝ တံ, မာလုကျပုတ္တ, တေန ပုရိသေန အဿ, အထ သော ပုရိသော ကာလံ ကရေယျ။ ဧဝမေဝ ခေါ, မာလုကျပုတ္တ, ယော ဧဝံ ဝဒေယျ – ‘န တာဝါဟံ ဘဂဝတိ ဗြဟ္မစရိယံ စရိဿာမိ ယာဝ မေ ဘဂဝါ န ဗျာကရိဿတိ – ‘‘သဿတော လောကော’’တိ ဝါ ‘‘အသဿတော လောကော’’တိ ဝါ…ပေ… ‘‘နေဝ ဟောတိ န န ဟောတိ တထာဂတော ပရံ မရဏာ’’တိ ဝါတိ – အဗျာကတမေဝ တံ, မာလုကျပုတ္တ, တထာဂတေန အဿ, အထ သော ပုဂ္ဂလော ကာလင်္ကရေယျ။
֍ ဋ္ဌ ၁၂၇။ ‘‘‘သဿတော လောကော’တိ, မာလုကျပုတ္တ, ဒိဋ္ဌိယာ သတိ ဗြဟ္မစရိယဝါသော အဘဝိဿာတိ, ဧဝံ ‘နော အသဿတော လောကော’တိ, မာလုကျပုတ္တ, ဒိဋ္ဌိယာ သတိ ဗြဟ္မစရိယဝါသော အဘဝိဿာတိ, ဧဝမ္ပိ ‘နော သဿတော လောကော’တိ ဝါ, မာလုကျပုတ္တ, ဒိဋ္ဌိယာ သတိ, ‘အသဿတော လောကော’တိ ဝါ ဒိဋ္ဌိယာ သတိ အတ္ထေဝ ဇာတိ, အတ္ထိ ဇရာ, အတ္ထိ မရဏံ, သန္တိ သောကပရိဒေဝဒုက္ခဒေါမနဿုပါယာသာ၊ ယေသာဟံ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ နိဃာတံ
(မ၊၂၊၉၄။)ပညပေမိ။ ‘အန္တဝါ လောကော’တိ, မာလုကျပုတ္တ, ဒိဋ္ဌိယာ သတိ ဗြဟ္မစရိယဝါသော အဘဝိဿာတိ, ဧဝံ ‘နော အနန္တဝါ လောကော’တိ, မာလုကျပုတ္တ, ဒိဋ္ဌိယာ သတိ ဗြဟ္မစရိယဝါသော အဘဝိဿာတိ, ဧဝမ္ပိ ‘နော အန္တဝါ လောကော’တိ ဝါ, မာလုကျပုတ္တ, ဒိဋ္ဌိယာ သတိ, ‘အနန္တဝါ လောကော’တိ ဝါ ဒိဋ္ဌိယာ သတိ အတ္ထေဝ ဇာတိ, အတ္ထိ ဇရာ, အတ္ထိ မရဏံ, သန္တိ သောကပရိဒေဝဒုက္ခဒေါမနဿုပါယာသာ၊ ယေသာဟံ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ နိဃာတံ ပညပေမိ။ ‘တံ ဇီဝံ တံ သရီရ’န္တိ, မာလုကျပုတ္တ, ဒိဋ္ဌိယာ သတိ ဗြဟ္မစရိယဝါသော အဘဝိဿာတိ, ဧဝံ ‘နော အညံ ဇီဝံ အညံ သရီရ’န္တိ, မာလုကျပုတ္တ, ဒိဋ္ဌိယာ သတိ ဗြဟ္မစရိယဝါသော အဘဝိဿာတိ, ဧဝမ္ပိ ‘နော တံ ဇီဝံ တံ သရီရ’န္တိ ဝါ, မာလုကျပုတ္တ, ဒိဋ္ဌိယာ သတိ, ‘အညံ ဇီဝံ အညံ သရီရ’န္တိ ဝါ ဒိဋ္ဌိယာ သတိ အတ္ထေဝ ဇာတိ…ပေ… နိဃာတံ ပညပေမိ။ ‘ဟောတိ တထာဂတော ပရံ မရဏာ’တိ, မာလုကျပုတ္တ, ဒိဋ္ဌိယာ သတိ ဗြဟ္မစရိယဝါသော အဘဝိဿာတိ, ဧဝံ ‘နော န ဟောတိ တထာဂတော ပရံ မရဏာ’တိ, မာလုကျပုတ္တ, ဒိဋ္ဌိယာ သတိ ဗြဟ္မစရိယဝါသော အဘဝိဿာတိ, ဧဝမ္ပိ ‘နော ဟောတိ တထာဂတော ပရံ မရဏာ’တိ ဝါ, မာလုကျပုတ္တ, ဒိဋ္ဌိယာ သတိ, ‘န ဟောတိ တထာဂတော ပရံ မရဏာ’တိ ဝါ ဒိဋ္ဌိယာ သတိ အတ္ထေဝ ဇာတိ…ပေ… ယေသာဟံ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ နိဃာတံ ပညပေမိ။ ‘ဟောတိ စ န စ ဟောတိ တထာဂတော ပရံ မရဏာ’တိ, မာလုကျပုတ္တ, ဒိဋ္ဌိယာ သတိ ဗြဟ္မစရိယဝါသော အဘဝိဿာတိ, ဧဝံ ‘နော နေဝ ဟောတိ န န ဟောတိ တထာဂတော ပရံ မရဏာ’တိ, မာလုကျပုတ္တ, ဒိဋ္ဌိယာ သတိ ဗြဟ္မစရိယဝါသော အဘဝိဿာတိ, ဧဝမ္ပိ ‘နော ဟောတိ စ န စ ဟောတိ တထာဂတော ပရံ မရဏာ’တိ, မာလုကျပုတ္တ, ဒိဋ္ဌိယာ သတိ, ‘နေဝ ဟောတိ န န ဟောတိ တထာဂတော ပရံ မရဏာ’တိ ဝါ ဒိဋ္ဌိယာ သတိ အတ္ထေဝ ဇာတိ…ပေ… ယေသာဟံ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ နိဃာတံ ပညပေမိ။
֍ ဋ္ဌ ၁၂၈။ ‘‘တသ္မာတိဟ, မာလုကျပုတ္တ, အဗျာကတဉ္စ မေ အဗျာကတတော ဓာရေထ၊ ဗျာကတဉ္စ မေ ဗျာကတတော ဓာရေထ။ ကိဉ္စ, မာလုကျပုတ္တ, မယာ အဗျာကတံ? ‘သဿတော လောကော’တိ မာလုကျပုတ္တ, မယာ အဗျာကတံ၊ ‘အသဿတော လောကော’တိ – မယာ အဗျာကတံ၊ ‘အန္တဝါ လောကော’တိ – မယာ အဗျာကတံ၊ ‘အနန္တဝါ လောကော’တိ – မယာ အဗျာကတံ၊ ‘တံ ဇီဝံ တံ သရီရ’န္တိ – မယာ အဗျာကတံ၊ ‘အညံ ဇီဝံ အညံ သရီရ’န္တိ – မယာ အဗျာကတံ၊ ‘ဟောတိ တထာဂတော ပရံ မရဏာ’တိ – မယာ အဗျာကတံ၊ ‘န ဟောတိ တထာဂတော
(မ၊၂၊၉၅။)ပရံ မရဏာ’တိ – မယာ အဗျာကတံ၊ ‘ဟောတိ စ န စ ဟောတိ တထာဂတော ပရံ မရဏာ’တိ – မယာ အဗျာကတံ၊ ‘နေဝ ဟောတိ န န ဟောတိ တထာဂတော ပရံ မရဏာ’တိ – မယာ အဗျာကတံ။ ကသ္မာ စေတံ, မာလုကျပုတ္တ, မယာ အဗျာကတံ? န ဟေတံ, မာလုကျပုတ္တ, အတ္ထသံဟိတံ န အာဒိဗြဟ္မစရိယကံ န [နေတံ (သီ။)] နိဗ္ဗိဒါယ န ဝိရာဂါယ န နိရောဓာယ န ဥပသမာယ န အဘိညာယ န သမ္ဗောဓာယ န နိဗ္ဗာနာယ သံဝတ္တတိ။ တသ္မာ တံ မယာ အဗျာကတံ။ ကိဉ္စ, မာလုကျပုတ္တ, မယာ ဗျာကတံ? ‘ဣဒံ ဒုက္ခ’န္တိ, မာလုကျပုတ္တ, မယာ ဗျာကတံ၊ ‘အယံ ဒုက္ခသမုဒယော’တိ – မယာ ဗျာကတံ၊ ‘အယံ ဒုက္ခနိရောဓော’တိ – မယာ ဗျာကတံ၊ ‘အယံ ဒုက္ခနိရောဓဂါမိနီ ပဋိပဒါ’တိ – မယာ ဗျာကတံ။ ကသ္မာ စေတံ, မာလုကျပုတ္တ, မယာ ဗျာကတံ? ဧတဉှိ, မာလုကျပုတ္တ, အတ္ထသံဟိတံ ဧတံ အာဒိဗြဟ္မစရိယကံ နိဗ္ဗိဒါယ ဝိရာဂါယ နိရောဓာယ ဥပသမာယ အဘိညာယ သမ္ဗောဓာယ နိဗ္ဗာနာယ သံဝတ္တတိ။ တသ္မာ တံ မယာ ဗျာကတံ။ တသ္မာတိဟ, မာလုကျပုတ္တ, အဗျာကတဉ္စ မေ အဗျာကတတော ဓာရေထ၊ ဗျာကတဉ္စ မေ ဗျာကတတော ဓာရေထာ’’တိ။
ဣဒမဝေါစ ဘဂဝါ။ အတ္တမနော အာယသ္မာ မာလုကျပုတ္တော ဘဂဝတော ဘာသိတံ အဘိနန္ဒီတိ။
စူဠမာလုကျသုတ္တံ နိဋ္ဌိတံ တတိယံ။
၄။ မဟာမာလုကျသုတ္တံ
֍ ဋ္ဌ ၁၂၉။ ဧဝံ မေ သုတံ – ဧကံ သမယံ ဘဂဝါ သာဝတ္ထိယံ ဝိဟရတိ ဇေတဝနေ အနာထပိဏ္ဍိကဿ အာရာမေ။ တတြ ခေါ ဘဂဝါ ဘိက္ခူ အာမန္တေသိ – ‘‘ဘိက္ခဝေါ’’တိ။ ‘‘ဘဒန္တေ’’တိ တေ ဘိက္ခူ ဘဂဝတော ပစ္စဿောသုံ။ ဘဂဝါ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ဓာရေထ နော တုမှေ, ဘိက္ခဝေ, မယာ ဒေသိတာနိ ပဉ္စောရမ္ဘာဂိယာနိ သံယောဇနာနီ’’တိ?
ဧဝံ ဝုတ္တေ, အာယသ္မာ မာလုကျပုတ္တော ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘အဟံ ခေါ, ဘန္တေ, ဓာရေမိ ဘဂဝတာ ဒေသိတာနိ ပဉ္စောရမ္ဘာဂိယာနိ သံယောဇနာနီ’’တိ။ ‘‘ယထာ ကထံ ပန တွံ, မာလုကျပုတ္တ, ဓာရေသိ မယာ ဒေသိတာနိ ပဉ္စောရမ္ဘာဂိယာနိ သံယောဇနာနီ’’တိ? ‘‘သက္ကာယဒိဋ္ဌိံ ခေါ အဟံ, ဘန္တေ, ဘဂဝတာ
(မ၊၂၊၉၆။)ဩရမ္ဘာဂိယံ သံယောဇနံ ဒေသိတံ ဓာရေမိ၊ ဝိစိကိစ္ဆံ ခေါ အဟံ, ဘန္တေ, ဘဂဝတာ ဩရမ္ဘာဂိယံ သံယောဇနံ ဒေသိတံ ဓာရေမိ၊ သီလဗ္ဗတပရာမာသံ ခေါ အဟံ, ဘန္တေ, ဘဂဝတာ ဩရမ္ဘာဂိယံ သံယောဇနံ ဒေသိတံ ဓာရေမိ၊ ကာမစ္ဆန္ဒံ ခေါ အဟံ, ဘန္တေ, ဘဂဝတာ ဩရမ္ဘာဂိယံ သံယောဇနံ ဒေသိတံ ဓာရေမိ၊ ဗျာပါဒံ ခေါ အဟံ, ဘန္တေ, ဘဂဝတာ ဩရမ္ဘာဂိယံ သံယောဇနံ ဒေသိတံ ဓာရေမိ။ ဧဝံ ခေါ အဟံ, ဘန္တေ, ဓာရေမိ ဘဂဝတာ ဒေသိတာနိ ပဉ္စောရမ္ဘာဂိယာနိ သံယောဇနာနီ’’တိ။
‘‘ကဿ ခေါ နာမ တွံ, မာလုကျပုတ္တ, ဣမာနိ ဧဝံ ပဉ္စောရမ္ဘာဂိယာနိ သံယောဇနာနိ ဒေသိတာနိ ဓာရေသိ? နနု, မာလုကျပုတ္တ, အညတိတ္ထိယာ ပရိဗ္ဗာဇကာ ဣမိနာ တရုဏူပမေန ဥပါရမ္ဘေန ဥပါရမ္ဘိဿန္တိ? ဒဟရဿ ဟိ, မာလုကျပုတ္တ, ကုမာရဿ မန္ဒဿ ဥတ္တာနသေယျကဿ သက္ကာယောတိပိ န ဟောတိ, ကုတော ပနဿ ဥပ္ပဇ္ဇိဿတိ သက္ကာယဒိဋ္ဌိ? အနုသေတွေဝဿ [အနုသေတိ တွေဝဿ (သီ။ ပီ။)] သက္ကာယဒိဋ္ဌာနုသယော။ ဒဟရဿ ဟိ, မာလုကျပုတ္တ, ကုမာရဿ မန္ဒဿ ဥတ္တာနသေယျကဿ ဓမ္မာတိပိ န ဟောတိ, ကုတော ပနဿ ဥပ္ပဇ္ဇိဿတိ ဓမ္မေသု ဝိစိကိစ္ဆာ? အနုသေတွေဝဿ ဝိစိကိစ္ဆာနုသယော။ ဒဟရဿ ဟိ, မာလုကျပုတ္တ, ကုမာရဿ မန္ဒဿ ဥတ္တာနသေယျကဿ သီလာတိပိ န ဟောတိ, ကုတော ပနဿ ဥပ္ပဇ္ဇိဿတိ သီလေသု သီလဗ္ဗတပရာမာသော? အနုသေတွေဝဿ သီလဗ္ဗတပရာမာသာနုသယော။ ဒဟရဿ ဟိ, မာလုကျပုတ္တ, ကုမာရဿ မန္ဒဿ ဥတ္တာနသေယျကဿ ကာမာတိပိ န ဟောတိ, ကုတော ပနဿ ဥပ္ပဇ္ဇိဿတိ ကာမေသု ကာမစ္ဆန္ဒော? အနုသေတွေဝဿ ကာမရာဂါနုသယော။ ဒဟရဿ ဟိ, မာလုကျပုတ္တ, ကုမာရဿ မန္ဒဿ ဥတ္တာနသေယျကဿ သတ္တာတိပိ န ဟောတိ, ကုတော ပနဿ ဥပ္ပဇ္ဇိဿတိ သတ္တေသု ဗျာပါဒေါ? အနုသေတွေဝဿ ဗျာပါဒါနုသယော။ နနု, မာလုကျပုတ္တ, အညတိတ္ထိယာ ပရိဗ္ဗာဇကာ ဣမိနာ တရုဏူပမေန ဥပါရမ္ဘေန ဥပါရမ္ဘိဿန္တီ’’တိ? ဧဝံ ဝုတ္တေ, အာယသ္မာ အာနန္ဒော ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ဧတဿ, ဘဂဝါ, ကာလော, ဧတဿ, သုဂတ, ကာလော ယံ ဘဂဝါ ပဉ္စောရမ္ဘာဂိယာနိ သံယောဇနာနိ ဒေသေယျ။ ဘဂဝတော သုတွာ ဘိက္ခူ ဓာရေဿန္တီ’’တိ။ ‘‘တေန ဟာနန္ဒ, သုဏာဟိ, သာဓုကံ မနသိ ကရောဟိ၊ ဘာသိဿာမီ’’တိ။ ‘‘ဧဝံ, ဘန္တေ’’တိ ခေါ အာယသ္မာ အာနန္ဒော ဘဂဝတော ပစ္စဿောသိ။ ဘဂဝါ ဧတဒဝေါစ –
(မ၊၂၊၉၇။)֍ ဋ္ဌ ၁၃၀။ ‘‘ဣဓာနန္ဒ, အဿုတဝါ ပုထုဇ္ဇနော အရိယာနံ အဒဿာဝီ အရိယဓမ္မဿ အကောဝိဒေါ အရိယဓမ္မေ အဝိနီတော, သပ္ပုရိသာနံ အဒဿာဝီ သပ္ပုရိသဓမ္မဿ အကောဝိဒေါ သပ္ပုရိသဓမ္မေ အဝိနီတော သက္ကာယဒိဋ္ဌိပရိယုဋ္ဌိတေန စေတသာ ဝိဟရတိ သက္ကာယဒိဋ္ဌိပရေတေန၊ ဥပ္ပန္နာယ စ သက္ကာယဒိဋ္ဌိယာ နိဿရဏံ ယထာဘူတံ နပ္ပဇာနာတိ။ တဿ သာ သက္ကာယဒိဋ္ဌိ ထာမဂတာ အပ္ပဋိဝိနီတာ ဩရမ္ဘာဂိယံ သံယောဇနံ။ ဝိစိကိစ္ဆာပရိယုဋ္ဌိတေန စေတသာ ဝိဟရတိ ဝိစိကိစ္ဆာပရေတေန၊ ဥပ္ပန္နာယ စ ဝိစိကိစ္ဆာယ နိဿရဏံ ယထာဘူတံ နပ္ပဇာနာတိ။ တဿ သာ ဝိစိကိစ္ဆာ ထာမဂတာ အပ္ပဋိဝိနီတာ ဩရမ္ဘာဂိယံ သံယောဇနံ။ သီလဗ္ဗတပရာမာသပရိယုဋ္ဌိတေန စေတသာ ဝိဟရတိ သီလဗ္ဗတပရာမာသပရေတေန၊ ဥပ္ပန္နဿ စ သီလဗ္ဗတပရာမာသဿ နိဿရဏံ ယထာဘူတံ နပ္ပဇာနာတိ။ တဿ သော သီလဗ္ဗတပရာမာသော ထာမဂတော အပ္ပဋိဝိနီတော ဩရမ္ဘာဂိယံ သံယောဇနံ။ ကာမရာဂပရိယုဋ္ဌိတေန စေတသာ ဝိဟရတိ ကာမရာဂပရေတေန၊ ဥပ္ပန္နဿ စ ကာမရာဂဿ နိဿရဏံ ယထာဘူတံ နပ္ပဇာနာတိ။ တဿ သော ကာမရာဂေါ ထာမဂတော အပ္ပဋိဝိနီတော ဩရမ္ဘာဂိယံ သံယောဇနံ။ ဗျာပါဒပရိယုဋ္ဌိတေန စေတသာ ဝိဟရတိ ဗျာပါဒပရေတေန၊ ဥပ္ပန္နဿ စ ဗျာပါဒဿ နိဿရဏံ ယထာဘူတံ နပ္ပဇာနာတိ။ တဿ သော ဗျာပါဒေါ ထာမဂတော အပ္ပဋိဝိနီတော ဩရမ္ဘာဂိယံ သံယောဇနံ။
֍ ဋ္ဌ ၁၃၁။ ‘‘သုတဝါ စ ခေါ, အာနန္ဒ, အရိယသာဝကော အရိယာနံ ဒဿာဝီ အရိယဓမ္မဿ ကောဝိဒေါ အရိယဓမ္မေ သုဝိနီတော, သပ္ပုရိသာနံ ဒဿာဝီ သပ္ပုရိသဓမ္မဿ ကောဝိဒေါ သပ္ပုရိသဓမ္မေ သုဝိနီတော န သက္ကာယဒိဋ္ဌိပရိယုဋ္ဌိတေန စေတသာ ဝိဟရတိ န သက္ကာယဒိဋ္ဌိပရေတေန၊ ဥပ္ပန္နာယ စ သက္ကာယဒိဋ္ဌိယာ နိဿရဏံ ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ။ တဿ သာ သက္ကာယဒိဋ္ဌိ သာနုသယာ ပဟီယတိ။ န ဝိစိကိစ္ဆာပရိယုဋ္ဌိတေန စေတသာ ဝိဟရတိ န ဝိစိကိစ္ဆာပရေတေန၊ ဥပ္ပန္နာယ စ ဝိစိကိစ္ဆာယ နိဿရဏံ ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ။ တဿ သာ ဝိစိကိစ္ဆာ သာနုသယာ ပဟီယတိ။ န သီလဗ္ဗတပရာမာသပရိယုဋ္ဌိတေန စေတသာ ဝိဟရတိ န သီလဗ္ဗတပရာမာသပရေတေန၊ ဥပ္ပန္နဿ စ သီလဗ္ဗတပရာမာသဿ နိဿရဏံ ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ။ တဿ သော သီလဗ္ဗတပရာမာသော သာနုသယော ပဟီယတိ။ န ကာမရာဂပရိယုဋ္ဌိတေန စေတသာ ဝိဟရတိ န ကာမရာဂပရေတေန၊ ဥပ္ပန္နဿ စ ကာမရာဂဿ နိဿရဏံ ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ။ တဿ သော ကာမရာဂေါ သာနုသယော
(မ၊၂၊၉၈။)ပဟီယတိ။ န ဗျာပါဒပရိယုဋ္ဌိတေန စေတသာ ဝိဟရတိ န ဗျာပါဒပရေတေန၊ ဥပ္ပန္နဿ စ ဗျာပါဒဿ နိဿရဏံ ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ။ တဿ သော ဗျာပါဒေါ သာနုသယော ပဟီယတိ။
֍ ဋ္ဌ ၁၃၂။ ‘‘ယော, အာနန္ဒ, မဂ္ဂေါ ယာ ပဋိပဒါ ပဉ္စန္နံ ဩရမ္ဘာဂိယာနံ သံယောဇနာနံ ပဟာနာယ တံ မဂ္ဂံ တံ ပဋိပဒံ အနာဂမ္မ ပဉ္စောရမ္ဘာဂိယာနိ သံယောဇနာနိ ဉဿတိ ဝါ ဒက္ခတိ ဝါ ပဇဟိဿတိ ဝါတိ – နေတံ ဌာနံ ဝိဇ္ဇတိ။ သေယျထာပိ, အာနန္ဒ, မဟတော ရုက္ခဿ တိဋ္ဌတော သာရဝတော တစံ အစ္ဆေတွာ ဖေဂ္ဂုံ အစ္ဆေတွာ သာရစ္ဆေဒေါ ဘဝိဿတီတိ – နေတံ ဌာနံ ဝိဇ္ဇတိ၊ ဧဝမေဝ ခေါ, အာနန္ဒ, ယော မဂ္ဂေါ ယာ ပဋိပဒါ ပဉ္စန္နံ ဩရမ္ဘာဂိယာနံ သံယောဇနာနံ ပဟာနာယ တံ မဂ္ဂံ တံ ပဋိပဒံ အနာဂမ္မ ပဉ္စောရမ္ဘာဂိယာနိ သံယောဇနာနိ ဉဿတိ ဝါ ဒက္ခတိ ဝါ ပဇဟိဿတိ ဝါတိ – နေတံ ဌာနံ ဝိဇ္ဇတိ။
‘‘ယော စ ခေါ, အာနန္ဒ, မဂ္ဂေါ ယာ ပဋိပဒါ ပဉ္စန္နံ ဩရမ္ဘာဂိယာနံ သံယောဇနာနံ ပဟာနာယ တံ မဂ္ဂံ တံ ပဋိပဒံ အာဂမ္မ ပဉ္စောရမ္ဘာဂိယာနိ သံယောဇနာနိ ဉဿတိ ဝါ ဒက္ခတိ ဝါ ပဇဟိဿတိ ဝါတိ – ဌာနမေတံ ဝိဇ္ဇတိ။ သေယျထာပိ, အာနန္ဒ, မဟတော ရုက္ခဿ တိဋ္ဌတော သာရဝတော တစံ ဆေတွာ ဖေဂ္ဂုံ ဆေတွာ သာရစ္ဆေဒေါ ဘဝိဿတီတိ – ဌာနမေတံ ဝိဇ္ဇတိ၊ ဧဝမေဝ ခေါ, အာနန္ဒ, ယော မဂ္ဂေါ ယာ ပဋိပဒါ ပဉ္စန္နံ ဩရမ္ဘာဂိယာနံ သံယောဇနာနံ ပဟာနာယ တံ မဂ္ဂံ တံ ပဋိပဒံ အာဂမ္မ ပဉ္စောရမ္ဘာဂိယာနိ သံယောဇနာနိ ဉဿတိ ဝါ ဒက္ခတိ ဝါ ပဇဟိဿတိ ဝါတိ – ဌာနမေတံ ဝိဇ္ဇတိ။ သေယျထာပိ, အာနန္ဒ, ဂင်္ဂါ နဒီ ပူရာ ဥဒကဿ သမတိတ္တိကာ ကာကပေယျာ။ အထ ဒုဗ္ဗလကော ပုရိသော အာဂစ္ဆေယျ – ‘အဟံ ဣမိဿာ ဂင်္ဂါယ နဒိယာ တိရိယံ ဗာဟာယ သောတံ ဆေတွာ သောတ္ထိနာ ပါရံ ဂစ္ဆိဿာမီ’တိ [ဂစ္ဆာမီတိ (သီ။ ပီ။)]၊ သော န သက္ကုဏေယျ ဂင်္ဂါယ နဒိယာ တိရိယံ ဗာဟာယ သောတံ ဆေတွာ သောတ္ထိနာ ပါရံ ဂန္တုံ။ ဧဝမေဝ ခေါ, အာနန္ဒ, ယေသံ ကေသဉ္စိ [ယဿ ကဿစိ (သဗ္ဗတ္ထ)] သက္ကာယနိရောဓာယ ဓမ္မေ ဒေသိယမာနေ စိတ္တံ န ပက္ခန္ဒတိ နပ္ပသီဒတိ န သန္တိဋ္ဌတိ န ဝိမုစ္စတိ၊ သေယျထာပိ သော ဒုဗ္ဗလကော ပုရိသော ဧဝမေတေ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။ သေယျထာပိ, အာနန္ဒ, ဂင်္ဂါ နဒီ ပူရာ ဥဒကဿ သမတိတ္တိကာ ကာကပေယျာ။ အထ ဗလဝါ ပုရိသော အာဂစ္ဆေယျ – ‘အဟံ ဣမိဿာ ဂင်္ဂါယ နဒိယာ တိရိယံ
(မ၊၂၊၉၉။)ဗာဟာယ သောတံ ဆေတွာ သောတ္ထိနာ ပါရံ ဂစ္ဆိဿာမီ’တိ၊ သော သက္ကုဏေယျ ဂင်္ဂါယ နဒိယာ တိရိယံ ဗာဟာယ သောတံ ဆေတွာ သောတ္ထိနာ ပါရံ ဂန္တုံ။ ဧဝမေဝ ခေါ, အာနန္ဒ, ယေသံ ကေသဉ္စိ သက္ကာယနိရောဓာယ ဓမ္မေ ဒေသိယမာနေ စိတ္တံ ပက္ခန္ဒတိ ပသီဒတိ သန္တိဋ္ဌတိ ဝိမုစ္စတိ၊ သေယျထာပိ သော ဗလဝါ ပုရိသော ဧဝမေတေ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။
֍ ဋ္ဌ ၁၃၃။ ‘‘ကတမော စာနန္ဒ, မဂ္ဂေါ, ကတမာ ပဋိပဒါ ပဉ္စန္နံ ဩရမ္ဘာဂိယာနံ သံယောဇနာနံ ပဟာနာယ? ဣဓာနန္ဒ, ဘိက္ခု ဥပဓိဝိဝေကာ အကုသလာနံ ဓမ္မာနံ ပဟာနာ သဗ္ဗသော ကာယဒုဋ္ဌုလ္လာနံ ပဋိပ္ပဿဒ္ဓိယာ ဝိဝိစ္စေဝ ကာမေဟိ ဝိဝိစ္စ အကုသလေဟိ ဓမ္မေဟိ သဝိတက္ကံ သဝိစာရံ ဝိဝေကဇံ ပီတိသုခံ ပဌမံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ။ သော ယဒေဝ တတ္ထ ဟောတိ ရူပဂတံ ဝေဒနာဂတံ သညာဂတံ သင်္ခါရဂတံ ဝိညာဏဂတံ တေ ဓမ္မေ အနိစ္စတော ဒုက္ခတော ရောဂတော ဂဏ္ဍတော သလ္လတော အဃတော အာဗာဓတော ပရတော ပလောကတော သုညတော အနတ္တတော သမနုပဿတိ။ သော တေဟိ ဓမ္မေဟိ စိတ္တံ ပဋိဝါပေတိ [ပဋိပါပေတိ (သျာ။), ပတိဋ္ဌာပေတိ (က။)]။ သော တေဟိ ဓမ္မေဟိ စိတ္တံ ပဋိဝါပေတွာ အမတာယ ဓာတုယာ စိတ္တံ ဥပသံဟရတိ – ‘ဧတံ သန္တံ ဧတံ ပဏီတံ ယဒိဒံ သဗ္ဗသင်္ခါရသမထော သဗ္ဗူပဓိပဋိနိဿဂ္ဂေါ တဏှာက္ခယော ဝိရာဂေါ နိရောဓော နိဗ္ဗာန’န္တိ။ သော တတ္ထ ဌိတော အာသဝါနံ ခယံ ပါပုဏာတိ၊ နော စေ အာသဝါနံ ခယံ ပါပုဏာတိ တေနေဝ ဓမ္မရာဂေန တာယ ဓမ္မနန္ဒိယာ ပဉ္စန္နံ ဩရမ္ဘာဂိယာနံ သံယောဇနာနံ ပရိက္ခယာ ဩပပါတိကော ဟောတိ, တတ္ထ ပရိနိဗ္ဗာယီ, အနာဝတ္တိဓမ္မော တသ္မာ လောကာ။ အယမ္ပိ ခေါ, အာနန္ဒ, မဂ္ဂေါ အယံ ပဋိပဒါ ပဉ္စန္နံ ဩရမ္ဘာဂိယာနံ သံယောဇနာနံ ပဟာနာယ။
‘‘ပုန စပရံ, အာနန္ဒ, ဘိက္ခု ဝိတက္ကဝိစာရာနံ ဝူပသမာ…ပေ… ဒုတိယံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ… တတိယံ ဈာနံ… စတုတ္ထံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ။ သော ယဒေဝ တတ္ထ ဟောတိ ရူပဂတံ ဝေဒနာဂတံ သညာဂတံ သင်္ခါရဂတံ ဝိညာဏဂတံ… အနာဝတ္တိဓမ္မော တသ္မာ လောကာ။ အယမ္ပိ ခေါ, အာနန္ဒ, မဂ္ဂေါ အယံ ပဋိပဒါ ပဉ္စန္နံ ဩရမ္ဘာဂိယာနံ သံယောဇနာနံ ပဟာနာယ။
‘‘ပုန စပရံ, အာနန္ဒ, ဘိက္ခု သဗ္ဗသော ရူပသညာနံ သမတိက္ကမာ ပဋိဃသညာနံ အတ္ထင်္ဂမာ နာနတ္တသညာနံ အမနသိကာရာ ‘အနန္တော အာကာသော’တိ အာကာသာနဉ္စာယတနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ။ သော ယဒေဝ တတ္ထ ဟောတိ
(မ၊၂၊၁၀၀။)ဝေဒနာဂတံ သညာဂတံ သင်္ခါရဂတံ ဝိညာဏဂတံ…ပေ… အနာဝတ္တိဓမ္မော တသ္မာ လောကာ။ အယမ္ပိ ခေါ, အာနန္ဒ, မဂ္ဂေါ အယံ ပဋိပဒါ ပဉ္စန္နံ ဩရမ္ဘာဂိယာနံ သံယောဇနာနံ ပဟာနာယ။
‘‘ပုန စပရံ, အာနန္ဒ, ဘိက္ခု သဗ္ဗသော အာကာသာနဉ္စာယတနံ သမတိက္ကမ္မ ‘အနန္တံ ဝိညာဏ’န္တိ ဝိညာဏဉ္စာယတနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ။ သော ယဒေဝ တတ္ထ ဟောတိ ဝေဒနာဂတံ သညာဂတံ သင်္ခါရဂတံ ဝိညာဏဂတံ…ပေ… အနာဝတ္တိဓမ္မော တသ္မာ လောကာ။ အယမ္ပိ ခေါ, အာနန္ဒ, မဂ္ဂေါ အယံ ပဋိပဒါ ပဉ္စန္နံ ဩရမ္ဘာဂိယာနံ သံယောဇနာနံ ပဟာနာယ။
‘‘ပုန စပရံ, အာနန္ဒ, ဘိက္ခု သဗ္ဗသော ဝိညာဏဉ္စာယတနံ သမတိက္ကမ္မ ‘နတ္ထိ ကိဉ္စီ’တိ အာကိဉ္စညာယတနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ။ သော ယဒေဝ တတ္ထ ဟောတိ ဝေဒနာဂတံ သညာဂတံ သင်္ခါရဂတံ ဝိညာဏဂတံ…ပေ… အနာဝတ္တိဓမ္မော တသ္မာ လောကာ။ အယမ္ပိ ခေါ, အာနန္ဒ, မဂ္ဂေါ အယံ ပဋိပဒါ ပဉ္စန္နံ ဩရမ္ဘာဂိယာနံ သံယောဇနာနံ ပဟာနာယာ’’တိ။
‘‘ဧသော စေ, ဘန္တေ, မဂ္ဂေါ ဧသာ ပဋိပဒါ ပဉ္စန္နံ ဩရမ္ဘာဂိယာနံ သံယောဇနာနံ ပဟာနာယ, အထ ကိဉ္စရဟိ ဣဓေကစ္စေ ဘိက္ခူ စေတောဝိမုတ္တိနော ဧကစ္စေ ဘိက္ခူ ပညာဝိမုတ္တိနော’’တိ? ‘‘ဧတ္ထ ခေါ ပနေသာဟံ [ဧတ္ထ ခေါ တေသာဟံ (သီ။ သျာ။ ကံ။ ပီ။)], အာနန္ဒ, ဣန္ဒြိယဝေမတ္တတံ ဝဒါမီ’’တိ။
ဣဒမဝေါစ ဘဂဝါ။ အတ္တမနော အာယသ္မာ အာနန္ဒော ဘဂဝတော ဘာသိတံ အဘိနန္ဒီတိ။
မဟာမာလုကျသုတ္တံ နိဋ္ဌိတံ စတုတ္ထံ။
၅။ ဘဒ္ဒါလိသုတ္တံ
֍ ဋ္ဌ ၁၃၄။ ဧဝံ မေ သုတံ – ဧကံ သမယံ ဘဂဝါ သာဝတ္ထိယံ ဝိဟရတိ ဇေတဝနေ အနာထပိဏ္ဍိကဿ အာရာမေ။ တတြ ခေါ ဘဂဝါ ဘိက္ခူ အာမန္တေသိ – ‘‘ဘိက္ခဝေါ’’တိ။ ‘‘ဘဒန္တေ’’တိ တေ ဘိက္ခူ ဘဂဝတော ပစ္စဿောသုံ။ ဘဂဝါ ဧတဒဝေါစ – ‘‘အဟံ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, ဧကာသနဘောဇနံ ဘုဉ္ဇာမိ၊ ဧကာသနဘောဇနံ ခေါ, အဟံ, ဘိက္ခဝေ, ဘုဉ္ဇမာနော အပ္ပါဗာဓတဉ္စ
(မ၊၂၊၁၀၁။)သဉ္ဇာနာမိ အပ္ပါတင်္ကတဉ္စ လဟုဋ္ဌာနဉ္စ ဗလဉ္စ ဖာသုဝိဟာရဉ္စ။ ဧထ, တုမှေပိ, ဘိက္ခဝေ, ဧကာသနဘောဇနံ ဘုဉ္ဇထ၊ ဧကာသနဘောဇနံ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, တုမှေပိ ဘုဉ္ဇမာနာ အပ္ပါဗာဓတဉ္စ သဉ္ဇာနိဿထ အပ္ပါတင်္ကတဉ္စ လဟုဋ္ဌာနဉ္စ ဗလဉ္စ ဖာသုဝိဟာရဉ္စာ’’တိ။ ဧဝံ ဝုတ္တေ, အာယသ္မာ ဘဒ္ဒါလိ ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘အဟံ ခေါ, ဘန္တေ, န ဥဿဟာမိ ဧကာသနဘောဇနံ ဘုဉ္ဇိတုံ၊ ဧကာသနဘောဇနဉှိ မေ, ဘန္တေ, ဘုဉ္ဇတော သိယာ ကုက္ကုစ္စံ, သိယာ ဝိပ္ပဋိသာရော’’တိ။ ‘‘တေန ဟိ တွံ, ဘဒ္ဒါလိ, ယတ္ထ နိမန္တိတော အဿသိ တတ္ထ ဧကဒေသံ ဘုဉ္ဇိတွာ ဧကဒေသံ နီဟရိတွာပိ ဘုဉ္ဇေယျာသိ။ ဧဝမ္ပိ ခေါ တွံ, ဘဒ္ဒါလိ, ဘုဉ္ဇမာနော ဧကာသနော ယာပေဿသီ’’တိ [ဘုဉ္ဇမာနော ယာပေဿသီတိ (သီ။ သျာ။ ကံ။ ပီ။)]။ ‘‘ဧဝမ္ပိ ခေါ အဟံ, ဘန္တေ, န ဥဿဟာမိ ဘုဉ္ဇိတုံ၊ ဧဝမ္ပိ ဟိ မေ, ဘန္တေ, ဘုဉ္ဇတော သိယာ ကုက္ကုစ္စံ, သိယာ ဝိပ္ပဋိသာရော’’တိ။ အထ ခေါ အာယသ္မာ ဘဒ္ဒါလိ ဘဂဝတာ သိက္ခာပဒေ ပညာပိယမာနေ ဘိက္ခုသံဃေ သိက္ခံ သမာဒိယမာနေ အနုဿာဟံ ပဝေဒေသိ။ အထ ခေါ အာယသ္မာ ဘဒ္ဒါလိ သဗ္ဗံ တံ တေမာသံ န ဘဂဝတော သမ္မုခီဘာဝံ အဒါသိ, ယထာ တံ သတ္ထုသာသနေ သိက္ခာယ အပရိပူရကာရီ။
֍ ဋ္ဌ ၁၃၅။ တေန ခေါ ပန သမယေန သမ္ဗဟုလာ ဘိက္ခူ ဘဂဝတော စီဝရကမ္မံ ကရောန္တိ – နိဋ္ဌိတစီဝရော ဘဂဝါ တေမာသစ္စယေန စာရိကံ ပက္ကမိဿတီတိ။ အထ ခေါ အာယသ္မာ ဘဒ္ဒါလိ ယေန တေ ဘိက္ခူ တေနုပသင်္ကမိ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ တေဟိ ဘိက္ခူဟိ သဒ္ဓိံ သမ္မောဒိ။ သမ္မောဒနီယံ ကထံ သာရဏီယံ ဝီတိသာရေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ ဧကမန္တံ နိသိန္နံ ခေါ အာယသ္မန္တံ ဘဒ္ဒါလိံ တေ ဘိက္ခူ ဧတဒဝေါစုံ – ‘‘ဣဒံ ခေါ, အာဝုသော ဘဒ္ဒါလိ, ဘဂဝတော စီဝရကမ္မံ ကရီယတိ [ကရဏီယံ (က။)]။ နိဋ္ဌိတစီဝရော ဘဂဝါ တေမာသစ္စယေန စာရိကံ ပက္ကမိဿတိ။ ဣင်္ဃာဝုသော ဘဒ္ဒါလိ, ဧတံ ဒေါသကံ သာဓုကံ မနသိ ကရောဟိ, မာ တေ ပစ္ဆာ ဒုက္ကရတရံ အဟောသီ’’တိ။ ‘‘ဧဝမာဝုသော’’တိ ခေါ အာယသ္မာ ဘဒ္ဒါလိ တေသံ ဘိက္ခူနံ ပဋိဿုတွာ ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ ဘဂဝန္တံ အဘိဝါဒေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ ဧကမန္တံ နိသိန္နော ခေါ အာယသ္မာ ဘဒ္ဒါလိ ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘အစ္စယော မံ, ဘန္တေ, အစ္စဂမာ ယထာဗာလံ ယထာမူဠှံ ယထာအကုသလံ, ယောဟံ ဘဂဝတာ သိက္ခာပဒေ ပညာပိယမာနေ ဘိက္ခုသံဃေ သိက္ခံ သမာဒိယမာနေ အနုဿာဟံ ပဝေဒေသိံ။ တဿ မေ, ဘန္တေ, ဘဂဝါ အစ္စယံ အစ္စယတော ပဋိဂ္ဂဏှာတု အာယတိံ သံဝရာယာ’’တိ။
(မ၊၂၊၁၀၂။)‘‘တဂ္ဃ တွံ, ဘဒ္ဒါလိ, အစ္စယော အစ္စဂမာ ယထာဗာလံ ယထာမူဠှံ ယထာအကုသလံ, ယံ တွံ မယာ သိက္ခာပဒေ ပညာပိယမာနေ ဘိက္ခုသံဃေ သိက္ခံ သမာဒိယမာနေ အနုဿာဟံ ပဝေဒေသိ။ သမယောပိ ခေါ တေ, ဘဒ္ဒါလိ, အပ္ပဋိဝိဒ္ဓေါ အဟောသိ – ‘ဘဂဝါ ခေါ သာဝတ္ထိယံ ဝိဟရတိ, ဘဂဝါပိ မံ ဇာနိဿတိ – ဘဒ္ဒါလိ နာမ ဘိက္ခု သတ္ထုသာသနေ သိက္ခာယ အပရိပူရကာရီ’တိ။ အယမ္ပိ ခေါ တေ, ဘဒ္ဒါလိ, သမယော အပ္ပဋိဝိဒ္ဓေါ အဟောသိ။ သမယောပိ ခေါ တေ, ဘဒ္ဒါလိ, အပ္ပဋိဝိဒ္ဓေါ အဟောသိ – ‘သမ္ဗဟုလာ ခေါ ဘိက္ခု သာဝတ္ထိယံ ဝဿံ ဥပဂတာ, တေပိ မံ ဇာနိဿန္တိ – ဘဒ္ဒါလိ နာမ ဘိက္ခု သတ္ထုသာသနေ သိက္ခာယ အပရိပူရကာရီ’တိ။ အယမ္ပိ ခေါ တေ, ဘဒ္ဒါလိ, သမယော အပ္ပဋိဝိဒ္ဓေါ အဟောသိ။ သမယောပိ ခေါ တေ, ဘဒ္ဒါလိ, အပ္ပဋိဝိဒ္ဓေါ အဟောသိ – ‘သမ္ဗဟုလာ ခေါ ဘိက္ခုနိယော သာဝတ္ထိယံ ဝဿံ ဥပဂတာ, တာပိ မံ ဇာနိဿန္တိ – ဘဒ္ဒါလိ နာမ ဘိက္ခု သတ္ထုသာသနေ သိက္ခာယ အပရိပူရကာရီ’တိ။ အယမ္ပိ ခေါ တေ, ဘဒ္ဒါလိ, သမယော အပ္ပဋိဝိဒ္ဓေါ အဟောသိ။ သမယောပိ ခေါ တေ, ဘဒ္ဒါလိ, အပ္ပဋိဝိဒ္ဓေါ အဟောသိ – ‘သမ္ဗဟုလာ ခေါ ဥပါသကာ သာဝတ္ထိယံ ပဋိဝသန္တိ, တေပိ မံ ဇာနိဿန္တိ – ဘဒ္ဒါလိ နာမ ဘိက္ခု သတ္ထုသာသနေ သိက္ခာယ အပရိပူရကာရီ’တိ။ အယမ္ပိ ခေါ တေ, ဘဒ္ဒါလိ, သမယော အပ္ပဋိဝိဒ္ဓေါ အဟောသိ။ သမယောပိ ခေါ တေ, ဘဒ္ဒါလိ, အပ္ပဋိဝိဒ္ဓေါ အဟောသိ – ‘သမ္ဗဟုလာ ခေါ ဥပါသိကာ သာဝတ္ထိယံ ပဋိဝသန္တိ, တာပိ မံ ဇာနိဿန္တိ – ဘဒ္ဒါလိ နာမ ဘိက္ခု သတ္ထုသာသနေ သိက္ခာယ အပရိပူရကာရီ’တိ။ အယမ္ပိ ခေါ တေ, ဘဒ္ဒါလိ, သမယော အပ္ပဋိဝိဒ္ဓေါ အဟောသိ။ သမယောပိ ခေါ တေ, ဘဒ္ဒါလိ, အပ္ပဋိဝိဒ္ဓေါ အဟောသိ – ‘သမ္ဗဟုလာ ခေါ နာနာတိတ္ထိယာ သမဏဗြာဟ္မဏာ သာဝတ္ထိယံ ဝဿံ ဥပဂတာ, တေပိ မံ ဇာနိဿန္တိ – ဘဒ္ဒါလိ နာမ ဘိက္ခု သမဏဿ ဂေါတမဿ သာဝကော ထေရညတရော ဘိက္ခု သာသနေ သိက္ခာယ အပရိပူရကာရီ’တိ။ အယမ္ပိ ခေါ တေ, ဘဒ္ဒါလိ, သမယော အပ္ပဋိဝိဒ္ဓေါ အဟောသီ’’တိ။
‘‘အစ္စယော မံ, ဘန္တေ, အစ္စဂမာ ယထာဗာလံ ယထာမူဠှံ ယထာအကုသလံ, ယောဟံ ဘဂဝတာ သိက္ခာပဒေ ပညာပိယမာနေ ဘိက္ခုသံဃေ သိက္ခံ သမာဒိယမာနေ အနုဿာဟံ ပဝေဒေသိံ။ တဿ မေ, ဘန္တေ, ဘဂဝါ အစ္စယံ အစ္စယတော ပဋိဂ္ဂဏှာတု အာယတိံ သံဝရာယာ’’တိ။ ‘‘တဂ္ဃ တွံ, ဘဒ္ဒါလိ, အစ္စယော အစ္စဂမာ ယထာဗာလံ ယထာမူဠှံ ယထာအကုသလံ, ယံ တွံ မယာ
(မ၊၂၊၁၀၃။)သိက္ခာပဒေ ပညာပိယမာနေ ဘိက္ခုသံဃေ သိက္ခံ သမာဒိယမာနေ အနုဿာဟံ ပဝေဒေသိ’’။
֍ ဋ္ဌ ၁၃၆။ ‘‘တံ ကိံ မညသိ, ဘဒ္ဒါလိ, ဣဓဿ ဘိက္ခု ဥဘတောဘာဂဝိမုတ္တော, တမဟံ ဧဝံ ဝဒေယျံ – ‘ဧဟိ မေ တွံ, ဘိက္ခု, ပင်္ကေ သင်္ကမော ဟောဟီ’တိ, အပိ နု ခေါ သော သင်္ကမေယျ ဝါ အညေန ဝါ ကာယံ သန္နာမေယျ, ‘နော’တိ ဝါ ဝဒေယျာ’’တိ? ‘‘နော ဟေတံ, ဘန္တေ’’။ ‘‘တံ ကိံ မညသိ, ဘဒ္ဒါလိ, ဣဓဿ ဘိက္ခု ပညာဝိမုတ္တော… ကာယသက္ခိ… ဒိဋ္ဌိပ္ပတ္တော… သဒ္ဓါဝိမုတ္တော… ဓမ္မာနုသာရီ… သဒ္ဓါနုသာရီ, တမဟံ ဧဝံ ဝဒေယျံ – ‘ဧဟိ မေ တွံ, ဘိက္ခု, ပင်္ကေ သင်္ကမော ဟောဟီ’တိ, အပိ နု ခေါ သော သင်္ကမေယျ ဝါ အညေန ဝါ ကာယံ သန္နာမေယျ, ‘နော’တိ ဝါ ဝဒေယျာ’’တိ? ‘‘နော ဟေတံ, ဘန္တေ’’။ ‘‘တံ ကိံ မညသိ, ဘဒ္ဒါလိ, အပိ နု တွံ, ဘဒ္ဒါလိ, တသ္မိံ သမယေ ဥဘတောဘာဂဝိမုတ္တော ဝါ ဟောသိ ပညာဝိမုတ္တော ဝါ ကာယသက္ခိ ဝါ ဒိဋ္ဌိပ္ပတ္တော ဝါ သဒ္ဓါဝိမုတ္တော ဝါ ဓမ္မာနုသာရီ ဝါ သဒ္ဓါနုသာရီ ဝါ’’တိ? ‘‘နော ဟေတံ, ဘန္တေ’’။ ‘‘နနု တွံ, ဘဒ္ဒါလိ, တသ္မိံ သမယေ ရိတ္တော တုစ္ဆော အပရဒ္ဓေါ’’တိ? ‘‘ဧဝံ, ဘန္တေ။ အစ္စယော မံ, ဘန္တေ, အစ္စဂမာ ယထာဗာလံ ယထာမူဠှံ ယထာအကုသလံ, ယောဟံ ဘဂဝတာ သိက္ခာပဒေ ပညာပိယမာနေ ဘိက္ခုသံဃေ သိက္ခံ သမာဒိယမာနေ အနုဿာဟံ ပဝေဒေသိံ။ တဿ မေ, ဘန္တေ, ဘဂဝါ အစ္စယံ အစ္စယတော ပဋိဂ္ဂဏှာတု အာယတိံ သံဝရာယာ’’တိ။ ‘‘တဂ္ဃ တွံ, ဘဒ္ဒါလိ, အစ္စယော အစ္စဂမာ ယထာဗာလံ ယထာမူဠှံ ယထာအကုသလံ, ယံ တွံ မယာ သိက္ခာပဒေ ပညာပိယမာနေ ဘိက္ခုသံဃေ သိက္ခံ သမာဒိယမာနေ အနုဿာဟံ ပဝေဒေသိ။ ယတော စ ခေါ တွံ, ဘဒ္ဒါလိ, အစ္စယံ အစ္စယတော ဒိသွာ ယထာဓမ္မံ ပဋိကရောသိ, တံ တေ မယံ ပဋိဂ္ဂဏှာမ။ ဝုဒ္ဓိဟေသာ, ဘဒ္ဒါလိ, အရိယဿ ဝိနယေ ယော အစ္စယံ အစ္စယတော ဒိသွာ ယထာဓမ္မံ ပဋိကရောတိ, အာယတိံ သံဝရံ အာပဇ္ဇတိ’’။
֍ ဋ္ဌ ၁၃၇။ ‘‘ဣဓ, ဘဒ္ဒါလိ, ဧကစ္စော ဘိက္ခု သတ္ထုသာသနေ သိက္ခာယ အပရိပူရကာရီ ဟောတိ။ တဿ ဧဝံ ဟောတိ – ‘ယံနူနာဟံ ဝိဝိတ္တံ သေနာသနံ ဘဇေယျံ အရညံ ရုက္ခမူလံ ပဗ္ဗတံ ကန္ဒရံ ဂိရိဂုဟံ သုသာနံ ဝနပတ္ထံ အဗ္ဘောကာသံ ပလာလပုဉ္ဇံ။ အပ္ပေဝ နာမာဟံ ဥတ္တရိ [ဥတ္တရိံ (သီ။ သျာ။ ကံ။ ပီ။)] မနုဿဓမ္မာ အလမရိယဉာဏဒဿနဝိသေသံ သစ္ဆိကရေယျ’န္တိ။ သော ဝိဝိတ္တံ သေနာသနံ ဘဇတိ အရညံ ရုက္ခမူလံ
(မ၊၂၊၁၀၄။)ပဗ္ဗတံ ကန္ဒရံ ဂိရိဂုဟံ သုသာနံ ဝနပတ္ထံ အဗ္ဘောကာသံ ပလာလပုဉ္ဇံ။ တဿ တထာဝူပကဋ္ဌဿ ဝိဟရတော သတ္ထာပိ ဥပဝဒတိ, အနုဝိစ္စပိ ဝိညူ သဗြဟ္မစာရီ ဥပဝဒန္တိ, ဒေဝတာပိ ဥပဝဒန္တိ, အတ္တာပိ အတ္တာနံ ဥပဝဒတိ။ သော သတ္ထာရာပိ ဥပဝဒိတော, အနုဝိစ္စပိ ဝိညူဟိ သဗြဟ္မစာရီဟိ ဥပဝဒိတော, ဒေဝတာဟိပိ ဥပဝဒိတော, အတ္တနာပိ အတ္တာနံ ဥပဝဒိတော န ဥတ္တရိ မနုဿဓမ္မာ အလမရိယဉာဏဒဿနဝိသေသံ သစ္ဆိကရောတိ။ တံ ကိဿ ဟေတု? ဧဝဉှိ တံ, ဘဒ္ဒါလိ, ဟောတိ ယထာ တံ သတ္ထုသာသနေ သိက္ခာယ အပရိပူရကာရိဿ။
֍ ဋ္ဌ ၁၃၈။ ‘‘ဣဓ ပန, ဘဒ္ဒါလိ, ဧကစ္စော ဘိက္ခု သတ္ထုသာသနေ သိက္ခာယ ပရိပူရကာရီ ဟောတိ။ တဿ ဧဝံ ဟောတိ – ‘ယံနူနာဟံ ဝိဝိတ္တံ သေနာသနံ ဘဇေယျံ အရညံ ရုက္ခမူလံ ပဗ္ဗတံ ကန္ဒရံ ဂိရိဂုဟံ သုသာနံ ဝနပတ္ထံ အဗ္ဘောကာသံ ပလာလပုဉ္ဇံ။ အပ္ပေဝ နာမာဟံ ဥတ္တရိ မနုဿဓမ္မာ အလမရိယဉာဏဒဿနဝိသေသံ သစ္ဆိကရေယျ’န္တိ။ သော ဝိဝိတ္တံ သေနာသနံ ဘဇတိ အရညံ ရုက္ခမူလံ ပဗ္ဗတံ ကန္ဒရံ ဂိရိဂုဟံ သုသာနံ ဝနပတ္ထံ အဗ္ဘောကာသံ ပလာလပုဉ္ဇံ။ တဿ တထာဝူပကဋ္ဌဿ ဝိဟရတော သတ္ထာပိ န ဥပဝဒတိ, အနုဝိစ္စပိ ဝိညူ သဗြဟ္မစာရီ န ဥပဝဒန္တိ, ဒေဝတာပိ န ဥပဝဒန္တိ, အတ္တာပိ အတ္တာနံ န ဥပဝဒတိ။ သော သတ္ထာရာပိ အနုပဝဒိတော, အနုဝိစ္စပိ ဝိညူဟိ သဗြဟ္မစာရီဟိ အနုပဝဒိတော, ဒေဝတာဟိပိ အနုပဝဒိတော, အတ္တနာပိ အတ္တာနံ အနုပဝဒိတော ဥတ္တရိ မနုဿဓမ္မာ အလမရိယဉာဏဒဿနဝိသေသံ သစ္ဆိကရောတိ။ သော ဝိဝိစ္စေဝ ကာမေဟိ ဝိဝိစ္စ အကုသလေဟိ ဓမ္မေဟိ သဝိတက္ကံ သဝိစာရံ ဝိဝေကဇံ ပီတိသုခံ ပဌမံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ။ တံ ကိဿ ဟေတု? ဧဝဉှိ တံ, ဘဒ္ဒါလိ, ဟောတိ ယထာ တံ သတ္ထုသာသနေ သိက္ခာယ ပရိပူရကာရိဿ။
֍ ဋ္ဌ ၁၃၉။ ‘‘ပုန စပရံ, ဘဒ္ဒါလိ, ဘိက္ခု ဝိတက္ကဝိစာရာနံ ဝူပသမာ အဇ္ဈတ္တံ သမ္ပသာဒနံ စေတသော ဧကောဒိဘာဝံ အဝိတက္ကံ အဝိစာရံ သမာဓိဇံ ပီတိသုခံ ဒုတိယံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ။ တံ ကိဿ ဟေတု? ဧဝဉှိ တံ, ဘဒ္ဒါလိ, ဟောတိ ယထာ တံ သတ္ထုသာသနေ သိက္ခာယ ပရိပူရကာရိဿ။
‘‘ပုန စပရံ, ဘဒ္ဒါလိ, ဘိက္ခု ပီတိယာ စ ဝိရာဂါ ဥပေက္ခကော စ ဝိဟရတိ, သတော စ သမ္ပဇာနော သုခဉ္စ ကာယေန ပဋိသံဝေဒေတိ, ယံ တံ အရိယာ အာစိက္ခန္တိ – ‘ဥပေက္ခကော သတိမာ သုခဝိဟာရီ’တိ တတိယံ
(မ၊၂၊၁၀၅။)ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ။ တံ ကိဿ ဟေတု? ဧဝဉှိ တံ, ဘဒ္ဒါလိ, ဟောတိ ယထာ တံ သတ္ထုသာသနေ သိက္ခာယ ပရိပူရကာရိဿ။
‘‘ပုန စပရံ, ဘဒ္ဒါလိ, ဘိက္ခု သုခဿ စ ပဟာနာ ဒုက္ခဿ စ ပဟာနာ ပုဗ္ဗေဝ သောမနဿဒေါမနဿာနံ အတ္ထင်္ဂမာ အဒုက္ခမသုခံ ဥပေက္ခာသတိပါရိသုဒ္ဓိံ စတုတ္ထံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ။ တံ ကိဿ ဟေတု? ဧဝဉှိ တံ, ဘဒ္ဒါလိ, ဟောတိ ယထာ တံ သတ္ထုသာသနေ သိက္ခာယ ပရိပူရကာရိဿ။
‘‘သော ဧဝံ သမာဟိတေ စိတ္တေ ပရိသုဒ္ဓေ ပရိယောဒါတေ အနင်္ဂဏေ ဝိဂတူပက္ကိလေသေ မုဒုဘူတေ ကမ္မနိယေ ဌိတေ အာနေဉ္ဇပ္ပတ္တေ ပုဗ္ဗေနိဝါသာနုဿတိဉာဏာယ စိတ္တံ အဘိနိန္နာမေတိ။ သော အနေကဝိဟိတံ ပုဗ္ဗေနိဝါသံ အနုဿရတိ, သေယျထိဒံ – ဧကမ္ပိ ဇာတိံ ဒွေပိ ဇာတိယော…ပေ… ဣတိ သာကာရံ သဥဒ္ဒေသံ အနေကဝိဟိတံ ပုဗ္ဗေနိဝါသံ အနုဿရတိ။ တံ ကိဿ ဟေတု? ဧဝဉှိ တံ, ဘဒ္ဒါလိ, ဟောတိ ယထာ တံ သတ္ထုသာသနေ သိက္ခာယ ပရိပူရကာရိဿ။
‘‘သော ဧဝံ သမာဟိတေ စိတ္တေ ပရိသုဒ္ဓေ ပရိယောဒါတေ အနင်္ဂဏေ ဝိဂတူပက္ကိလေသေ မုဒုဘူတေ ကမ္မနိယေ ဌိတေ အာနေဉ္ဇပ္ပတ္တေ သတ္တာနံ စုတူပပါတဉာဏာယ စိတ္တံ အဘိနိန္နာမေတိ။ သော ဒိဗ္ဗေန စက္ခုနာ ဝိသုဒ္ဓေန အတိက္ကန္တမာနုသကေန သတ္တေ ပဿတိ စဝမာနေ ဥပပဇ္ဇမာနေ ဟီနေ ပဏီတေ သုဝဏ္ဏေ ဒုဗ္ဗဏ္ဏေ သုဂတေ ဒုဂ္ဂတေ ယထာကမ္မူပဂေ သတ္တေ ပဇာနာတိ – ‘ဣမေ ဝတ ဘောန္တော သတ္တာ ကာယဒုစ္စရိတေန သမန္နာဂတာ…ပေ… ဝိနိပါတံ နိရယံ ဥပပန္နာ၊ ဣမေ ဝါ ပန ဘောန္တော သတ္တာ ကာယသုစရိတေန သမန္နာဂတာ…ပေ… သုဂတိံ သဂ္ဂံ လောကံ ဥပပန္နာ’တိ ဣတိ ဒိဗ္ဗေန စက္ခုနာ ဝိသုဒ္ဓေန အတိက္ကန္တမာနုသကေန…ပေ… ယထာကမ္မူပဂေ သတ္တေ ပဇာနာတိ။ တံ ကိဿ ဟေတု? ဧဝဉှိ တံ, ဘဒ္ဒါလိ, ဟောတိ ယထာ တံ သတ္ထုသာသနေ သိက္ခာယ ပရိပူရကာရိဿ။
‘‘သော ဧဝံ သမာဟိတေ စိတ္တေ ပရိသုဒ္ဓေ ပရိယောဒါတေ အနင်္ဂဏေ ဝိဂတူပက္ကိလေသေ မုဒုဘူတေ ကမ္မနိယေ ဌိတေ အာနေဉ္ဇပ္ပတ္တေ အာသဝါနံ ခယဉာဏာယ စိတ္တံ အဘိနိန္နာမေတိ။ သော ‘ဣဒံ ဒုက္ခ’န္တိ ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ, ‘အယံ ဒုက္ခသမုဒယော’တိ ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ, ‘အယံ ဒုက္ခနိရောဓော’တိ ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ, ‘အယံ ဒုက္ခနိရောဓဂါမိနီ ပဋိပဒါ’တိ ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ၊ ‘ဣမေ အာသဝါ’တိ ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ,
(မ၊၂၊၁၀၆။)‘အယံ အာသဝသမုဒယော’တိ ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ, ‘အယံ အာသဝနိရောဓော’တိ ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ, ‘အယံ အာသဝနိရောဓဂါမိနီ ပဋိပဒါ’တိ ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ။ တဿ ဧဝံ ဇာနတော ဧဝံ ပဿတော ကာမာသဝါပိ စိတ္တံ ဝိမုစ္စတိ, ဘဝါသဝါပိ စိတ္တံ ဝိမုစ္စတိ, အဝိဇ္ဇာသဝါပိ စိတ္တံ ဝိမုစ္စတိ။ ဝိမုတ္တသ္မိံ ဝိမုတ္တမိတိ ဉာဏံ ဟောတိ။ ‘ခီဏာ ဇာတိ, ဝုသိတံ ဗြဟ္မစရိယံ, ကတံ ကရဏီယံ, နာပရံ ဣတ္ထတ္တာယာ’တိ ပဇာနာတိ။ တံ ကိဿ ဟေတု? ဧဝဉှိ တံ, ဘဒ္ဒါလိ, ဟောတိ ယထာ တံ သတ္ထုသာသနေ သိက္ခာယ ပရိပူရကာရိဿာ’’တိ။
֍ ဋ္ဌ ၁၄၀။ ဧဝံ ဝုတ္တေ, အာယသ္မာ ဘဒ္ဒါလိ ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ကော နု ခေါ, ဘန္တေ, ဟေတု, ကော ပစ္စယော ယေန မိဓေကစ္စံ ဘိက္ခုံ ပသယှ ပသယှ [ပဝယှ ပဝယှ (သီ။ သျာ။ ကံ။ ပီ။)] ကာရဏံ ကရောန္တိ? ကော ပန, ဘန္တေ, ဟေတု, ကော ပစ္စယော ယေန မိဓေကစ္စံ ဘိက္ခုံ နော တထာ ပသယှ ပသယှ ကာရဏံ ကရောန္တီ’’တိ? ‘‘ဣဓ, ဘဒ္ဒါလိ, ဧကစ္စော ဘိက္ခု အဘိဏှာပတ္တိကော ဟောတိ အာပတ္တိဗဟုလော။ သော ဘိက္ခူဟိ ဝုစ္စမာနော အညေနညံ ပဋိစရတိ, ဗဟိဒ္ဓါ ကထံ အပနာမေတိ, ကောပဉ္စ ဒေါသဉ္စ အပ္ပစ္စယဉ္စ ပါတုကရောတိ, န သမ္မာ ဝတ္တတိ, န လောမံ ပါတေတိ, န နေတ္ထာရံ ဝတ္တတိ, ‘ယေန သံဃော အတ္တမနော ဟောတိ တံ ကရောမီ’တိ နာဟ။ တတြ, ဘဒ္ဒါလိ, ဘိက္ခူနံ ဧဝံ ဟောတိ – အယံ ခေါ, အာဝုသော, ဘိက္ခု အဘိဏှာပတ္တိကော အာပတ္တိဗဟုလော။ သော ဘိက္ခူဟိ ဝုစ္စမာနော အညေနညံ ပဋိစရတိ, ဗဟိဒ္ဓါ ကထံ အပနာမေတိ, ကောပဉ္စ ဒေါသဉ္စ အပ္ပစ္စယဉ္စ ပါတုကရောတိ, န သမ္မာ ဝတ္တတိ, န လောမံ ပါတေတိ, န နေတ္ထာရံ ဝတ္တတိ, ‘ယေန သံဃော အတ္တမနော ဟောတိ တံ ကရောမီ’တိ နာဟ။ သာဓု ဝတာယသ္မန္တော ဣမဿ ဘိက္ခုနော တထာ တထာ ဥပပရိက္ခထ ယထာဿိဒံ [ယထယိဒံ (သျာ။ ကံ။ က။)] အဓိကရဏံ န ခိပ္ပမေဝ ဝူပသမေယျာတိ။ တဿ ခေါ ဧဝံ, ဘဒ္ဒါလိ, ဘိက္ခုနော ဘိက္ခူ တထာ တထာ ဥပပရိက္ခန္တိ ယထာဿိဒံ အဓိကရဏံ န ခိပ္ပမေဝ ဝူပသမ္မတိ။
֍ ဋ္ဌ ၁၄၁။ ‘‘ဣဓ ပန, ဘဒ္ဒါလိ, ဧကစ္စော ဘိက္ခု အဘိဏှာပတ္တိကော ဟောတိ အာပတ္တိဗဟုလော။ သော ဘိက္ခူဟိ ဝုစ္စမာနော နာညေနညံ ပဋိစရတိ, ဗဟိဒ္ဓါ ကထံ န အပနာမေတိ, န ကောပဉ္စ ဒေါသဉ္စ အပ္ပစ္စယဉ္စ ပါတုကရောတိ, သမ္မာ ဝတ္တတိ, လောမံ ပါတေတိ, နေတ္ထာရံ ဝတ္တတိ, ‘ယေန သံဃော
(မ၊၂၊၁၀၇။)အတ္တမနော ဟောတိ တံ ကရောမီ’တိ အာဟ။ တတြ, ဘဒ္ဒါလိ, ဘိက္ခူနံ ဧဝံ ဟောတိ – အယံ ခေါ, အာဝုသော, ဘိက္ခု အဘိဏှာပတ္တိကော အာပတ္တိဗဟုလော။ သော ဘိက္ခူဟိ ဝုစ္စမာနော နာညေနညံ ပဋိစရတိ, ဗဟိဒ္ဓါ ကထံ န အပနာမေတိ, န ကောပဉ္စ ဒေါသဉ္စ အပ္ပစ္စယဉ္စ ပါတုကရောတိ, သမ္မာ ဝတ္တတိ, လောမံ ပါတေတိ, နေတ္ထာရံ ဝတ္တတိ, ‘ယေန သံဃော အတ္တမနော ဟောတိ တံ ကရောမီ’တိ အာဟ။ သာဓု ဝတာယသ္မန္တော, ဣမဿ ဘိက္ခုနော တထာ တထာ ဥပပရိက္ခထ ယထာဿိဒံ အဓိကရဏံ ခိပ္ပမေဝ ဝူပသမေယျာတိ။ တဿ ခေါ ဧဝံ, ဘဒ္ဒါလိ, ဘိက္ခုနော ဘိက္ခူ တထာ တထာ ဥပပရိက္ခန္တိ ယထာဿိဒံ အဓိကရဏံ ခိပ္ပမေဝ ဝူပသမ္မတိ။
֍ ဋ္ဌ ၁၄၂။ ‘‘ဣဓ, ဘဒ္ဒါလိ, ဧကစ္စော ဘိက္ခု အဓိစ္စာပတ္တိကော ဟောတိ အနာပတ္တိဗဟုလော။ သော ဘိက္ခူဟိ ဝုစ္စမာနော အညေနညံ ပဋိစရတိ, ဗဟိဒ္ဓါ ကထံ အပနာမေတိ, ကောပဉ္စ ဒေါသဉ္စ အပ္ပစ္စယဉ္စ ပါတုကရောတိ, န သမ္မာ ဝတ္တတိ, န လောမံ ပါတေတိ, န နေတ္ထာရံ ဝတ္တတိ, ‘ယေန သံဃော အတ္တမနော ဟောတိ တံ ကရောမီ’တိ နာဟ။ တတြ, ဘဒ္ဒါလိ, ဘိက္ခူနံ ဧဝံ ဟောတိ – အယံ ခေါ, အာဝုသော, ဘိက္ခု အဓိစ္စာပတ္တိကော အနာပတ္တိဗဟုလော။ သော ဘိက္ခူဟိ ဝုစ္စမာနော အညေနညံ ပဋိစရတိ, ဗဟိဒ္ဓါ ကထံ အပနာမေတိ, ကောပဉ္စ ဒေါသဉ္စ အပ္ပစ္စယဉ္စ ပါတုကရောတိ, န သမ္မာ ဝတ္တတိ, န လောမံ ပါတေတိ, န နေတ္ထာရံ ဝတ္တတိ, ‘ယေန သံဃော အတ္တမနော ဟောတိ တံ ကရောမီ’တိ နာဟ။ သာဓု ဝတာယသ္မန္တော, ဣမဿ ဘိက္ခုနော တထာ တထာ ဥပပရိက္ခထ ယထာဿိဒံ အဓိကရဏံ န ခိပ္ပမေဝ ဝူပသမေယျာတိ။ တဿ ခေါ ဧဝံ, ဘဒ္ဒါလိ, ဘိက္ခုနော ဘိက္ခူ တထာ တထာ ဥပပရိက္ခန္တိ ယထာဿိဒံ အဓိကရဏံ န ခိပ္ပမေဝ ဝူပသမ္မတိ။
֍ ဋ္ဌ ၁၄၃။ ‘‘ဣဓ ပန, ဘဒ္ဒါလိ, ဧကစ္စော ဘိက္ခု အဓိစ္စာပတ္တိကော ဟောတိ အနာပတ္တိဗဟုလော။ သော ဘိက္ခူဟိ ဝုစ္စမာနော နာညေနညံ ပဋိစရတိ, န ဗဟိဒ္ဓါ ကထံ အပနာမေတိ, န ကောပဉ္စ ဒေါသဉ္စ အပ္ပစ္စယဉ္စ ပါတုကရောတိ, သမ္မာ ဝတ္တတိ, လောမံ ပါတေတိ, နေတ္ထာရံ ဝတ္တတိ, ‘ယေန သံဃော အတ္တမနော ဟောတိ တံ ကရောမီ’တိ အာဟ။ တတြ, ဘဒ္ဒါလိ, ဘိက္ခူနံ ဧဝံ ဟောတိ – အယံ ခေါ, အာဝုသော, ဘိက္ခု အဓိစ္စာပတ္တိကော အနာပတ္တိဗဟုလော။ သော ဘိက္ခူဟိ ဝုစ္စမာနော နာညေနညံ ပဋိစရတိ, န ဗဟိဒ္ဓါ ကထံ အပနာမေတိ, န ကောပဉ္စ ဒေါသဉ္စ အပ္ပစ္စယဉ္စ ပါတုကရောတိ, သမ္မာ ဝတ္တတိ, လောမံ ပါတေတိ, နေတ္ထာရံ ဝတ္တတိ, ‘ယေန
(မ၊၂၊၁၀၈။)သံဃော အတ္တမနော ဟောတိ တံ ကရောမီ’တိ အာဟ။ သာဓု ဝတာယသ္မန္တော, ဣမဿ ဘိက္ခုနော တထာ တထာ ဥပပရိက္ခထ ယထာဿိဒံ အဓိကရဏံ ခိပ္ပမေဝ ဝူပသမေယျာတိ။ တဿ ခေါ ဧဝံ, ဘဒ္ဒါလိ, ဘိက္ခုနော ဘိက္ခူ တထာ တထာ ဥပပရိက္ခန္တိ ယထာဿိဒံ အဓိကရဏံ ခိပ္ပမေဝ ဝူပသမ္မတိ။
֍ ဋ္ဌ ၁၄၄။ ‘‘ဣဓ, ဘဒ္ဒါလိ, ဧကစ္စော ဘိက္ခု သဒ္ဓါမတ္တကေန ဝဟတိ ပေမမတ္တကေန။ တတြ, ဘဒ္ဒါလိ, ဘိက္ခူနံ ဧဝံ ဟောတိ – ‘အယံ ခေါ, အာဝုသော, ဘိက္ခု သဒ္ဓါမတ္တကေန ဝဟတိ ပေမမတ္တကေန။ သစေ မယံ ဣမံ ဘိက္ခုံ ပသယှ ပသယှ ကာရဏံ ကရိဿာမ – မာ ယမ္ပိဿ တံ သဒ္ဓါမတ္တကံ ပေမမတ္တကံ တမှာပိ ပရိဟာယီ’တိ။ သေယျထာပိ, ဘဒ္ဒါလိ, ပုရိသဿ ဧကံ စက္ခုံ, တဿ မိတ္တာမစ္စာ ဉာတိသာလောဟိတာ တံ ဧကံ စက္ခုံ ရက္ခေယျုံ – ‘မာ ယမ္ပိဿ တံ ဧကံ စက္ခုံ တမှာပိ ပရိဟာယီ’တိ၊ ဧဝမေဝ ခေါ, ဘဒ္ဒါလိ, ဣဓေကစ္စော ဘိက္ခု သဒ္ဓါမတ္တကေန ဝဟတိ ပေမမတ္တကေန။ တတြ, ဘဒ္ဒါလိ, ဘိက္ခူနံ ဧဝံ ဟောတိ – ‘အယံ ခေါ, အာဝုသော, ဘိက္ခု သဒ္ဓါမတ္တကေန ဝဟတိ ပေမမတ္တကေန။ သစေ မယံ ဣမံ ဘိက္ခုံ ပသယှ ပသယှ ကာရဏံ ကရိဿာမ – မာ ယမ္ပိဿ တံ သဒ္ဓါမတ္တကံ ပေမမတ္တကံ တမှာပိ ပရိဟာယီ’တိ။ အယံ ခေါ, ဘဒ္ဒါလိ, ဟေတု အယံ ပစ္စယော ယေန မိဓေကစ္စံ ဘိက္ခုံ ပသယှ ပသယှ ကာရဏံ ကရောန္တိ။ အယံ ပန, ဘဒ္ဒါလိ, ဟေတု အယံ ပစ္စယော, ယေန မိဓေကစ္စံ ဘိက္ခုံ နော တထာ ပသယှ ပသယှ ကာရဏံ ကရောန္တီ’’တိ။
֍ ဋ္ဌ ၁၄၅။ ‘‘‘ကော နု ခေါ, ဘန္တေ, ဟေတု, ကော ပစ္စယော ယေန ပုဗ္ဗေ အပ္ပတရာနိ စေဝ သိက္ခာပဒါနိ အဟေသုံ ဗဟုတရာ စ ဘိက္ခူ အညာယ သဏ္ဌဟိံသု? ကော ပန, ဘန္တေ, ဟေတု, ကော ပစ္စယော ယေန ဧတရဟိ ဗဟုတရာနိ စေဝ သိက္ခာပဒါနိ ဟောန္တိ အပ္ပတရာ စ ဘိက္ခူ အညာယ သဏ္ဌဟန္တီ’တိ? ‘‘ဧဝမေတံ, ဘဒ္ဒါလိ, ဟောတိ သတ္တေသု ဟာယမာနေသု, သဒ္ဓမ္မေ အန္တရဓာယမာနေ, ဗဟုတရာနိ စေဝ သိက္ခာပဒါနိ ဟောန္တိ အပ္ပတရာ စ ဘိက္ခူ အညာယ သဏ္ဌဟန္တီတိ။ န တာဝ, ဘဒ္ဒါလိ, သတ္ထာ သာဝကာနံ သိက္ခာပဒံ ပညာပေတိ ယာဝ န ဣဓေကစ္စေ အာသဝဋ္ဌာနီယာ ဓမ္မာ သံဃေ ပါတုဘဝန္တိ။ ယတော စ ခေါ, ဘဒ္ဒါလိ, ဣဓေကစ္စေ အာသဝဋ္ဌာနီယာ ဓမ္မာ သံဃေ ပါတုဘဝန္တိ, အထ သတ္ထာ သာဝကာနံ သိက္ခာပဒံ ပညာပေတိ တေသံယေဝ အာသဝဋ္ဌာနီယာနံ ဓမ္မာနံ ပဋိဃာတာယ။ န တာဝ, ဘဒ္ဒါလိ, ဣဓေကစ္စေ အာသဝဋ္ဌာနီယာ ဓမ္မာ သံဃေ ပါတုဘဝန္တိ ယာဝ န သံဃော မဟတ္တံ ပတ္တော ဟောတိ။ ယတော စ ခေါ, ဘဒ္ဒါလိ, သံဃော မဟတ္တံ ပတ္တော ဟောတိ, အထ
(မ၊၂၊၁၀၉။)ဣဓေကစ္စေ အာသဝဋ္ဌာနီယာ ဓမ္မာ သံဃေ ပါတုဘဝန္တိ။ အထ သတ္ထာ သာဝကာနံ သိက္ခာပဒံ ပညာပေတိ တေသံယေဝ အာသဝဋ္ဌာနီယာနံ ဓမ္မာနံ ပဋိဃာတာယ။ န တာဝ, ဘဒ္ဒါလိ, ဣဓေကစ္စေ အာသဝဋ္ဌာနီယာ ဓမ္မာ သံဃေ ပါတုဘဝန္တိ ယာဝ န သံဃော လာဘဂ္ဂံ ပတ္တော ဟောတိ, ယသဂ္ဂံ ပတ္တော ဟောတိ, ဗာဟုသစ္စံ ပတ္တော ဟောတိ, ရတ္တညုတံ ပတ္တော ဟောတိ။ ယတော စ ခေါ, ဘဒ္ဒါလိ, သံဃော ရတ္တညုတံ ပတ္တော ဟောတိ, အထ ဣဓေကစ္စေ အာသဝဋ္ဌာနီယာ ဓမ္မာ သံဃေ ပါတုဘဝန္တိ, အထ သတ္ထာ သာဝကာနံ သိက္ခာပဒံ ပညာပေတိ တေသံယေဝ အာသဝဋ္ဌာနီယာနံ ဓမ္မာနံ ပဋိဃာတာယ။
֍ ဋ္ဌ ၁၄၆။ ‘‘အပ္ပကာ ခေါ တုမှေ, ဘဒ္ဒါလိ, တေန သမယေန အဟုဝတ္ထ ယဒါ ဝေါ အဟံ အာဇာနီယသုသူပမံ ဓမ္မပရိယာယံ ဒေသေသိံ။ တံ သရသိ [သရသိ တွံ (သီ။ ပီ။), သရသိ တံ (?)] ဘဒ္ဒါလီ’’တိ? ‘‘နော ဟေတံ, ဘန္တေ’’။ ‘‘တတြ, ဘဒ္ဒါလိ, ကံ ဟေတုံ ပစ္စေသီ’’တိ? ‘‘သော ဟိ နူနာဟံ, ဘန္တေ, ဒီဃရတ္တံ သတ္ထုသာသနေ သိက္ခာယ အပရိပူရကာရီ အဟောသိ’’န္တိ။ ‘‘န ခေါ, ဘဒ္ဒါလိ, ဧသေဝ ဟေတု, ဧသ ပစ္စယော။ အပိ စ မေ တွံ, ဘဒ္ဒါလိ, ဒီဃရတ္တံ စေတသာ စေတောပရိစ္စ ဝိဒိတော – ‘န စာယံ မောဃပုရိသော မယာ ဓမ္မေ ဒေသိယမာနေ အဋ္ဌိံ ကတွာ မနသိ ကတွာ သဗ္ဗစေတသော [သဗ္ဗံ စေတသော (က။)] သမန္နာဟရိတွာ ဩဟိတသောတော ဓမ္မံ သုဏာတီ’တိ။ အပိ စ တေ အဟံ, ဘဒ္ဒါလိ, အာဇာနီယသုသူပမံ ဓမ္မပရိယာယံ ဒေသေဿာမိ။ တံ သုဏာဟိ, သာဓုကံ မနသိ ကရောဟိ၊ ဘာသိဿာမီ’’တိ။ ‘‘ဧဝံ, ဘန္တေ’’တိ ခေါ အာယသ္မာ ဘဒ္ဒါလိ ဘဂဝတော ပစ္စဿောသိ။ ဘဂဝါ ဧတဒဝေါစ –
֍ ဋ္ဌ ၁၄၇။ ‘‘သေယျထာပိ, ဘဒ္ဒါလိ, ဒက္ခော အဿဒမကော ဘဒြံ အဿာဇာနီယံ လဘိတွာ ပဌမေနေဝ မုခါဓာနေ ကာရဏံ ကာရေတိ။ တဿ မုခါဓာနေ ကာရဏံ ကာရိယမာနဿ ဟောန္တိယေဝ ဝိသူကာယိတာနိ ဝိသေဝိတာနိ ဝိပ္ဖန္ဒိတာနိ ကာနိစိ ကာနိစိ, ယထာ တံ အကာရိတပုဗ္ဗံ ကာရဏံ ကာရိယမာနဿ။ သော အဘိဏှကာရဏာ အနုပုဗ္ဗကာရဏာ တသ္မိံ ဌာနေ ပရိနိဗ္ဗာယတိ။ ယတော ခေါ, ဘဒ္ဒါလိ, ဘဒြော အဿာဇာနီယော အဘိဏှကာရဏာ အနုပုဗ္ဗကာရဏာ တသ္မိံ ဌာနေ ပရိနိဗ္ဗုတော ဟောတိ, တမေနံ အဿဒမကော ဥတ္တရိ ကာရဏံ ကာရေတိ ယုဂါဓာနေ။ တဿ ယုဂါဓာနေ ကာရဏံ ကာရိယမာနဿ ဟောန္တိယေဝ ဝိသူကာယိတာနိ ဝိသေဝိတာနိ ဝိပ္ဖန္ဒိတာနိ ကာနိစိ ကာနိစိ, ယထာ တံ အကာရိတပုဗ္ဗံ ကာရဏံ ကာရိယမာနဿ။ သော အဘိဏှကာရဏာ အနုပုဗ္ဗကာရဏာ တသ္မိံ ဌာနေ
(မ၊၂၊၁၁၀။)ပရိနိဗ္ဗာယတိ။ ယတော ခေါ, ဘဒ္ဒါလိ, ဘဒြော အဿာဇာနီယော အဘိဏှကာရဏာ အနုပုဗ္ဗကာရဏာ တသ္မိံ ဌာနေ ပရိနိဗ္ဗုတော ဟောတိ, တမေနံ အဿဒမကော ဥတ္တရိ ကာရဏံ ကာရေတိ အနုက္ကမေ မဏ္ဍလေ ခုရကာသေ [ခုရကာယေ (သီ။ ပီ။)] ဓာဝေ ဒဝတ္တေ [ရဝတ္ထေ (သီ။ သျာ။ ကံ။ ပီ။)] ရာဇဂုဏေ ရာဇဝံသေ ဥတ္တမေ ဇဝေ ဥတ္တမေ ဟယေ ဥတ္တမေ သာခလျေ။ တဿ ဥတ္တမေ ဇဝေ ဥတ္တမေ ဟယေ ဥတ္တမေ သာခလျေ ကာရဏံ ကာရိယမာနဿ ဟောန္တိယေဝ ဝိသူကာယိတာနိ ဝိသေဝိတာနိ ဝိပ္ဖန္ဒိတာနိ ကာနိစိ ကာနိစိ, ယထာ တံ အကာရိတပုဗ္ဗံ ကာရဏံ ကာရိယမာနဿ။ သော အဘိဏှကာရဏာ အနုပုဗ္ဗကာရဏာ တသ္မိံ ဌာနေ ပရိနိဗ္ဗာယတိ။ ယတော ခေါ, ဘဒ္ဒါလိ, ဘဒြော အဿာဇာနီယော အဘိဏှကာရဏာ အနုပုဗ္ဗကာရဏာ တသ္မိံ ဌာနေ ပရိနိဗ္ဗုတော ဟောတိ, တမေနံ အဿဒမကော ဥတ္တရိ ဝဏ္ဏိယဉ္စ ပါဏိယဉ္စ [ဝလိယဉ္စ (သီ။ ပီ။), ဗလိယဉ္စ (သျာ။ ကံ။)] အနုပ္ပဝေစ္ဆတိ။ ဣမေဟိ ခေါ, ဘဒ္ဒါလိ, ဒသဟင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတော ဘဒြော အဿာဇာနီယော ရာဇာရဟော ဟောတိ ရာဇဘောဂ္ဂေါ ရညော အင်္ဂန္တေဝ သင်္ချံ ဂစ္ဆတိ။
‘‘ဧဝမေဝ ခေါ, ဘဒ္ဒါလိ, ဒသဟိ ဓမ္မေဟိ သမန္နာဂတော ဘိက္ခု အာဟုနေယျော ဟောတိ ပါဟုနေယျော ဒက္ခိဏေယျော အဉ္ဇလိကရဏီယော အနုတ္တရံ ပုညက္ခေတ္တံ လောကဿ။ ကတမေဟိ ဒသဟိ? ဣဓ, ဘဒ္ဒါလိ, ဘိက္ခု အသေခါယ သမ္မာဒိဋ္ဌိယာ သမန္နာဂတော ဟောတိ, အသေခေန သမ္မာသင်္ကပ္ပေန သမန္နာဂတော ဟောတိ, အသေခါယ သမ္မာဝါစာယ သမန္နာဂတော ဟောတိ, အသေခေန သမ္မာကမ္မန္တေန သမန္နာဂတော ဟောတိ, အသေခေန သမ္မာအာဇီဝေန သမန္နာဂတော ဟောတိ, အသေခေန သမ္မာဝါယာမေန သမန္နာဂတော ဟောတိ, အသေခါယ သမ္မာသတိယာ သမန္နာဂတော ဟောတိ, အသေခေန သမ္မာသမာဓိနာ သမန္နာဂတော ဟောတိ, အသေခေန သမ္မာဉာဏေန သမန္နာဂတော ဟောတိ, အသေခါယ သမ္မာဝိမုတ္တိယာ သမန္နာဂတော ဟောတိ – ဣမေဟိ ခေါ, ဘဒ္ဒါလိ, ဒသဟိ ဓမ္မေဟိ သမန္နာဂတော ဘိက္ခု အာဟုနေယျော ဟောတိ ပါဟုနေယျော ဒက္ခိဏေယျော အဉ္ဇလိကရဏီယော အနုတ္တရံ ပုညက္ခေတ္တံ လောကဿာ’’တိ။
ဣဒမဝေါစ ဘဂဝါ။ အတ္တမနော အာယသ္မာ ဘဒ္ဒါလိ ဘဂဝတော ဘာသိတံ အဘိနန္ဒီတိ။
ဘဒ္ဒါလိသုတ္တံ နိဋ္ဌိတံ ပဉ္စမံ။
(မ၊၂၊၁၁၁။)၆။ လဋုကိကောပမသုတ္တံ
֍ ဋ္ဌ ၁၄၈။ ဧဝံ မေ သုတံ – ဧကံ သမယံ ဘဂဝါ အင်္ဂုတ္တရာပေသု ဝိဟရတိ အာပဏံ နာမ အင်္ဂုတ္တရာပါနံ နိဂမော။ အထ ခေါ ဘဂဝါ ပုဗ္ဗဏှသမယံ နိဝါသေတွာ ပတ္တစီဝရမာဒါယ အာပဏံ ပိဏ္ဍာယ ပါဝိသိ။ အာပဏေ ပိဏ္ဍာယ စရိတွာ ပစ္ဆာဘတ္တံ ပိဏ္ဍပါတပဋိက္ကန္တော ယေနညတရော ဝနသဏ္ဍော တေနုပသင်္ကမိ ဒိဝါဝိဟာရာယ။ တံ ဝနသဏ္ဍံ အဇ္ဈောဂါဟေတွာ အညတရသ္မိံ ရုက္ခမူလေ ဒိဝါဝိဟာရံ နိသီဒိ။ အာယသ္မာပိ ခေါ ဥဒါယီ ပုဗ္ဗဏှသမယံ နိဝါသေတွာ ပတ္တစီဝရမာဒါယ အာပဏံ ပိဏ္ဍာယ ပါဝိသိ။ အာပဏေ ပိဏ္ဍာယ စရိတွာ ပစ္ဆာဘတ္တံ ပိဏ္ဍပါတပဋိက္ကန္တော ယေန သော ဝနသဏ္ဍော တေနုပသင်္ကမိ ဒိဝါဝိဟာရာယ။ တံ ဝနသဏ္ဍံ အဇ္ဈောဂါဟေတွာ အညတရသ္မိံ ရုက္ခမူလေ ဒိဝါဝိဟာရံ နိသီဒိ။ အထ ခေါ အာယသ္မတော ဥဒါယိဿ ရဟောဂတဿ ပဋိသလ္လီနဿ ဧဝံ စေတသော ပရိဝိတက္ကော ဥဒပါဒိ – ‘‘ဗဟူနံ [ဗဟုန္နံ (သီ။ သျာ။ ကံ။ ပီ။) ဧဝမီဒိသေ အဝိညာဏကပ္ပကရဏေ] ဝတ နော ဘဂဝါ ဒုက္ခဓမ္မာနံ အပဟတ္တာ, ဗဟူနံ ဝတ နော ဘဂဝါ သုခဓမ္မာနံ ဥပဟတ္တာ၊ ဗဟူနံ ဝတ နော ဘဂဝါ အကုသလာနံ ဓမ္မာနံ အပဟတ္တာ, ဗဟူနံ ဝတ နော ဘဂဝါ ကုသလာနံ ဓမ္မာနံ ဥပဟတ္တာ’’တိ။ အထ ခေါ အာယသ္မာ ဥဒါယီ သာယနှသမယံ ပဋိသလ္လာနာ ဝုဋ္ဌိတော ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ ဘဂဝန္တံ အဘိဝါဒေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။
֍ ဋ္ဌ ၁၄၉။ ဧကမန္တံ နိသိန္နော ခေါ အာယသ္မာ ဥဒါယီ ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ဣဓ မယှံ, ဘန္တေ, ရဟောဂတဿ ပဋိသလ္လီနဿ ဧဝံ စေတသော ပရိဝိတက္ကော ဥဒပါဒိ – ‘ဗဟူနံ ဝတ နော ဘဂဝါ ဒုက္ခဓမ္မာနံ အပဟတ္တာ, ဗဟူနံ ဝတ နော ဘဂဝါ သုခဓမ္မာနံ ဥပဟတ္တာ၊ ဗဟူနံ ဝတ နော ဘဂဝါ အကုသလာနံ ဓမ္မာနံ အပဟတ္တာ, ဗဟူနံ ဝတ နော ဘဂဝါ ကုသလာနံ ဓမ္မာနံ ဥပဟတ္တာ’တိ။ မယဉှိ, ဘန္တေ, ပုဗ္ဗေ သာယဉ္စေဝ ဘုဉ္ဇာမ ပါတော စ ဒိဝါ စ ဝိကာလေ။ အဟု ခေါ သော, ဘန္တေ, သမယော ယံ ဘဂဝါ ဘိက္ခူ အာမန္တေသိ – ‘ဣင်္ဃ တုမှေ, ဘိက္ခဝေ, ဧတံ ဒိဝါဝိကာလဘောဇနံ ပဇဟထာ’တိ။ တဿ မယှံ, ဘန္တေ, အဟုဒေဝ အညထတ္တံ, အဟုဒေဝ [အဟု (သီ။ ပီ။)] ဒေါမနဿံ – ‘ယမ္ပိ နော သဒ္ဓါ ဂဟပတိကာ ဒိဝါ ဝိကာလေ ပဏီတံ ခါဒနီယံ ဘောဇနီယံ ဒေန္တိ တဿပိ နော ဘဂဝါ ပဟာနမာဟ, တဿပိ နော သုဂတော ပဋိနိဿဂ္ဂမာဟာ’တိ။
(မ၊၂၊၁၁၂။)တေ မယံ, ဘန္တေ, ဘဂဝတိ ပေမဉ္စ ဂါရဝဉ္စ ဟိရိဉ္စ ဩတ္တပ္ပဉ္စ သမ္ပဿမာနာ ဧဝံ တံ ဒိဝါဝိကာလဘောဇနံ ပဇဟိမှာ။ တေ မယံ, ဘန္တေ, သာယဉ္စေဝ ဘုဉ္ဇာမ ပါတော စ။ အဟု ခေါ သော, ဘန္တေ, သမယော ယံ ဘဂဝါ ဘိက္ခူ အာမန္တေသိ – ‘ဣင်္ဃ တုမှေ, ဘိက္ခဝေ, ဧတံ ရတ္တိံဝိကာလဘောဇနံ ပဇဟထာ’တိ။ တဿ မယှံ, ဘန္တေ, အဟုဒေဝ အညထတ္တံ အဟုဒေဝ ဒေါမနဿံ – ‘ယမ္ပိ နော ဣမေသံ ဒွိန္နံ ဘတ္တာနံ ပဏီတသင်္ခါတတရံ တဿပိ နော ဘဂဝါ ပဟာနမာဟ, တဿပိ နော သုဂတော ပဋိနိဿဂ္ဂမာဟာ’တိ။ ဘူတပုဗ္ဗံ, ဘန္တေ, အညတရော ပုရိသော ဒိဝါ သူပေယျံ လဘိတွာ ဧဝမာဟ – ‘ဟန္ဒ စ ဣမံ နိက္ခိပထ, သာယံ သဗ္ဗေဝ သမဂ္ဂါ ဘုဉ္ဇိဿာမာ’တိ။ ယာ ကာစိ, ဘန္တေ, သင်္ခတိယော သဗ္ဗာ တာ ရတ္တိံ, အပ္ပါ ဒိဝါ။ တေ မယံ, ဘန္တေ, ဘဂဝတိ ပေမဉ္စ ဂါရဝဉ္စ ဟိရိဉ္စ ဩတ္တပ္ပဉ္စ သမ္ပဿမာနာ ဧဝံ တံ ရတ္တိံဝိကာလဘောဇနံ ပဇဟိမှာ။ ဘူတပုဗ္ဗံ, ဘန္တေ, ဘိက္ခူ ရတ္တန္ဓကာရတိမိသာယံ ပိဏ္ဍာယ စရန္တာ စန္ဒနိကမ္ပိ ပဝိသန္တိ, ဩလိဂလ္လေပိ ပပတန္တိ, ကဏ္ဋကာဝါဋမ္ပိ [ကဏ္ဋကဝတ္တမ္ပိ (သီ။ ပီ။), ကဏ္ဋကရာဇိမ္ပိ (သျာ။ ကံ။)] အာရောဟန္တိ, သုတ္တမ္ပိ ဂါဝိံ အာရောဟန္တိ, မာဏဝေဟိပိ သမာဂစ္ဆန္တိ ကတကမ္မေဟိပိ အကတကမ္မေဟိပိ, မာတုဂါမောပိ တေ [တေန (က။)] အသဒ္ဓမ္မေန နိမန္တေတိ။ ဘူတပုဗ္ဗာဟံ, ဘန္တေ, ရတ္တန္ဓကာရတိမိသာယံ ပိဏ္ဍာယ စရာမိ။ အဒ္ဒသာ ခေါ မံ, ဘန္တေ, အညတရာ ဣတ္ထီ ဝိဇ္ဇန္တရိကာယ ဘာဇနံ ဓောဝန္တီ။ ဒိသွာ မံ ဘီတာ ဝိဿရမကာသိ – ‘အဘုမ္မေ [အဗ္ဘုမ္မေ (သီ။ ပီ။)] ပိသာစော ဝတ မ’န္တိ! ဧဝံ ဝုတ္တေ, အဟံ, ဘန္တေ, တံ ဣတ္ထိံ ဧတဒဝေါစံ – ‘နာဟံ, ဘဂိနိ, ပိသာစော၊ ဘိက္ခု ပိဏ္ဍာယ ဌိတော’တိ။ ‘ဘိက္ခုဿ အာတုမာရီ, ဘိက္ခုဿ မာတုမာရီ [ဌိတော’တိ။ ဘိက္ခုဿ အာတုမာတုမာရီ (က။)]! ဝရံ တေ, ဘိက္ခု, တိဏှေန ဂေါဝိကန္တနေန ကုစ္ဆိ ပရိကန္တော, န တွေဝ ဝရံ ယံ [န တွေဝ ယာ (သီ။ ပီ။)] ရတ္တန္ဓကာရတိမိသာယံ ကုစ္ဆိဟေတု ပိဏ္ဍာယ စရသီ’တိ [စရသာတိ (သီ။ ပီ။)]။ တဿ မယှံ, ဘန္တေ, တဒနုဿရတော ဧဝံ ဟောတိ – ‘ဗဟူနံ ဝတ နော ဘဂဝါ ဒုက္ခဓမ္မာနံ အပဟတ္တာ, ဗဟူနံ ဝတ နော ဘဂဝါ သုခဓမ္မာနံ ဥပဟတ္တာ၊ ဗဟူနံ ဝတ နော ဘဂဝါ အကုသလာနံ ဓမ္မာနံ အပဟတ္တာ, ဗဟူနံ ဝတ နော ဘဂဝါ ကုသလာနံ ဓမ္မာနံ ဥပဟတ္တာ’’’တိ။
֍ ဋ္ဌ ၁၅၀။ ‘‘ဧဝမေဝ ပနုဒါယိ, ဣဓေကစ္စေ မောဃပုရိသာ ‘ဣဒံ ပဇဟထာ’တိ မယာ ဝုစ္စမာနာ တေ ဧဝမာဟံသု – ‘ကိံ ပနိမဿ အပ္ပမတ္တကဿ ဩရမတ္တကဿ အဓိသလ္လိခတေဝါယံ သမဏော’တိ။ တေ တဉ္စေဝ နပ္ပဇဟန္တိ,
(မ၊၂၊၁၁၃။)မယိ စ အပ္ပစ္စယံ ဥပဋ္ဌာပေန္တိ။ ယေ စ ဘိက္ခူ သိက္ခာကာမာ တေသံ တံ, ဥဒါယိ, ဟောတိ ဗလဝံ ဗန္ဓနံ, ဒဠှံ ဗန္ဓနံ, ထိရံ ဗန္ဓနံ, အပူတိကံ ဗန္ဓနံ, ထူလော, ကလိင်္ဂရော – သေယျထာပိ, ဥဒါယိ, လဋုကိကာ သကုဏိကာ ပူတိလတာယ ဗန္ဓနေန ဗဒ္ဓါ တတ္ထေဝ ဝဓံ ဝါ ဗန္ဓံ ဝါ မရဏံ ဝါ အာဂမေတိ။ ယော နု ခေါ, ဥဒါယိ, ဧဝံ ဝဒေယျ – ‘ယေန သာ လဋုကိကာ သကုဏိကာ ပူတိလတာယ ဗန္ဓနေန ဗဒ္ဓါ တတ္ထေဝ ဝဓံ ဝါ ဗန္ဓံ ဝါ မရဏံ ဝါ အာဂမေတိ, တဉှိ တဿာ အဗလံ ဗန္ဓနံ, ဒုဗ္ဗလံ ဗန္ဓနံ, ပူတိကံ ဗန္ဓနံ, အသာရကံ ဗန္ဓန’န္တိ၊ သမ္မာ နု ခေါ သော, ဥဒါယိ, ဝဒမာနော ဝဒေယျာ’’တိ? ‘‘နော ဟေတံ, ဘန္တေ။ ယေန သာ, ဘန္တေ, လဋုကိကာ သကုဏိကာ ပူတိလတာယ ဗန္ဓနေန ဗဒ္ဓါ တတ္ထေဝ ဝဓံ ဝါ ဗန္ဓံ ဝါ မရဏံ ဝါ အာဂမေတိ, တဉှိ တဿာ ဗလဝံ ဗန္ဓနံ, ဒဠှံ ဗန္ဓနံ, ထိရံ ဗန္ဓနံ အပူတိကံ ဗန္ဓနံ, ထူလော, ကလိင်္ဂရော’’တိ။ ‘‘ဧဝမေဝ ခေါ, ဥဒါယိ, ဣဓေကစ္စေ မောဃပုရိသာ ‘ဣဒံ ပဇဟထာ’တိ မယာ ဝုစ္စမာနာ တေ ဧဝမာဟံသု – ‘ကိံ ပနိမဿ အပ္ပမတ္တကဿ ဩရမတ္တကဿ အဓိသလ္လိခတေဝါယံ သမဏော’တိ? တေ တဉ္စေဝ နပ္ပဇဟန္တိ, မယိ စ အပ္ပစ္စယံ ဥပဋ္ဌာပေန္တိ။ ယေ စ ဘိက္ခူ သိက္ခာကာမာ တေသံ တံ, ဥဒါယိ, ဟောတိ ဗလဝံ ဗန္ဓနံ, ဒဠှံ ဗန္ဓနံ, ထိရံ ဗန္ဓနံ, အပူတိကံ ဗန္ဓနံ, ထူလော, ကလိင်္ဂရော’’။
֍ ဋ္ဌ ၁၅၁။ ‘‘ဣဓ ပနုဒါယိ, ဧကစ္စေ ကုလပုတ္တာ ‘ဣဒံ ပဇဟထာ’တိ မယာ ဝုစ္စမာနာ တေ ဧဝမာဟံသု – ‘ကိံ ပနိမဿ အပ္ပမတ္တကဿ ဩရမတ္တကဿ ပဟာတဗ္ဗဿ ယဿ နော ဘဂဝါ ပဟာနမာဟ, ယဿ နော သုဂတော ပဋိနိဿဂ္ဂမာဟာ’တိ? တေ တဉ္စေဝ ပဇဟန္တိ, မယိ စ န အပ္ပစ္စယံ ဥပဋ္ဌာပေန္တိ။ ယေ စ ဘိက္ခူ သိက္ခာကာမာ တေ တံ ပဟာယ အပ္ပေါဿုက္ကာ ပန္နလောမာ ပရဒတ္တဝုတ္တာ [ပရဒဝုတ္တာ (သီ။ သျာ။ ကံ။ ပီ။)] မိဂဘူတေန စေတသာ ဝိဟရန္တိ။ တေသံ တံ, ဥဒါယိ, ဟောတိ အဗလံ ဗန္ဓနံ, ဒုဗ္ဗလံ ဗန္ဓနံ, ပူတိကံ ဗန္ဓနံ, အသာရကံ ဗန္ဓနံ – သေယျထာပိ, ဥဒါယိ, ရညော နာဂေါ ဤသာဒန္တော ဥရူဠှဝါ အဘိဇာတော သင်္ဂါမာဝစရော ဒဠှေဟိ ဝရတ္တေဟိ ဗန္ဓနေဟိ ဗဒ္ဓေါ ဤသကံယေဝ ကာယံ သန္နာမေတွာ တာနိ ဗန္ဓနာနိ သံဆိန္ဒိတွာ သံပဒါလေတွာ ယေန ကာမံ ပက္ကမတိ။ ယော နု ခေါ, ဥဒါယိ, ဧဝံ ဝဒေယျ – ‘ယေဟိ သော ရညော နာဂေါ ဤသာဒန္တော ဥရူဠှဝါ အဘိဇာတော သင်္ဂါမာဝစရော ဒဠှေဟိ ဝရတ္တေဟိ ဗန္ဓနေဟိ ဗဒ္ဓေါ ဤသကံယေဝ ကာယံ သန္နာမေတွာ တာနိ ဗန္ဓနာနိ သံဆိန္ဒိတွာ သံပဒါလေတွာ ယေန ကာမံ ပက္ကမတိ, တဉှိ တဿ ဗလဝံ ဗန္ဓနံ, ဒဠှံ ဗန္ဓနံ, ထိရံ ဗန္ဓနံ,
(မ၊၂၊၁၁၄။)အပူတိကံ ဗန္ဓနံ, ထူလော, ကလိင်္ဂရော’တိ၊ သမ္မာ နု ခေါ သော, ဥဒါယိ, ဝဒမာနော ဝဒေယျာ’’တိ? ‘‘နော ဟေတံ, ဘန္တေ။ ယေဟိ သော, ဘန္တေ, ရညော နာဂေါ ဤသာဒန္တော ဥရူဠှဝါ အဘိဇာတော သင်္ဂါမာဝစရော ဒဠှေဟိ ဝရတ္တေဟိ ဗန္ဓနေဟိ ဗဒ္ဓေါ ဤသကံယေဝ ကာယံ သန္နာမေတွာ တာနိ ဗန္ဓနာနိ သံဆိန္ဒိတွာ သံပဒါလေတွာ ယေန ကာမံ ပက္ကမတိ, တဉှိ တဿ အဗလံ ဗန္ဓနံ…ပေ… အသာရကံ ဗန္ဓန’’န္တိ။ ‘‘ဧဝမေဝ ခေါ, ဥဒါယိ, ဣဓေကစ္စေ ကုလပုတ္တာ ‘ဣဒံ ပဇဟထာ’တိ မယာ ဝုစ္စမာနာ တေ ဧဝမာဟံသု – ‘ကိံ ပနိမဿ အပ္ပမတ္တကဿ ဩရမတ္တကဿ ပဟာတဗ္ဗဿ ယဿ နော ဘဂဝါ ပဟာနမာဟ, ယဿ နော သုဂတော ပဋိနိဿဂ္ဂမာဟာ’တိ? တေ တဉ္စေဝ ပဇဟန္တိ, မယိ စ န အပ္ပစ္စယံ ဥပဋ္ဌာပေန္တိ။ ယေ စ ဘိက္ခူ သိက္ခာကာမာ တေ တံ ပဟာယ အပ္ပေါဿုက္ကာ ပန္နလောမာ ပရဒတ္တဝုတ္တာ မိဂဘူတေန စေတသာ ဝိဟရန္တိ။ တေသံ တံ, ဥဒါယိ, ဟောတိ အဗလံ ဗန္ဓနံ, ဒုဗ္ဗလံ ဗန္ဓနံ, ပူတိကံ ဗန္ဓနံ, အသာရကံ ဗန္ဓနံ’’။
֍ ဋ္ဌ ၁၅၂။ ‘‘သေယျထာပိ, ဥဒါယိ, ပုရိသော ဒလိဒ္ဒေါ အဿကော အနာဠှိယော၊ တဿ’ဿ ဧကံ အဂါရကံ ဩလုဂ္ဂဝိလုဂ္ဂံ ကာကာတိဒါယိံ [ကာကာတိဍာယိံ (?)] နပရမရူပံ, ဧကာ ခဋောပိကာ [ကဠောပိကာ (က။)] ဩလုဂ္ဂဝိလုဂ္ဂါ နပရမရူပါ, ဧကိဿာ ကုမ္ဘိယာ ဓညသမဝါပကံ နပရမရူပံ, ဧကာ ဇာယိကာ နပရမရူပါ။ သော အာရာမဂတံ ဘိက္ခုံ ပဿေယျ သုဓောတဟတ္ထပါဒံ မနုညံ ဘောဇနံ ဘုတ္တာဝိံ သီတာယ ဆာယာယ နိသိန္နံ အဓိစိတ္တေ ယုတ္တံ။ တဿ ဧဝမဿ – ‘သုခံ ဝတ, ဘော, သာမညံ, အာရောဂျံ ဝတ, ဘော, သာမညံ! သော ဝတဿံ [သော ဝတဿ (က။)] ယောဟံ ကေသမဿုံ ဩဟာရေတွာ ကာသာယာနိ ဝတ္ထာနိ အစ္ဆာဒေတွာ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇေယျ’န္တိ။ သော န သက္ကုဏေယျ ဧကံ အဂါရကံ ဩလုဂ္ဂဝိလုဂ္ဂံ ကာကာတိဒါယိံ နပရမရူပံ ပဟာယ, ဧကံ ခဋောပိကံ ဩလုဂ္ဂဝိလုဂ္ဂံ နပရမရူပံ ပဟာယ, ဧကိဿာ ကုမ္ဘိယာ ဓညသမဝါပကံ နပရမရူပံ ပဟာယ, ဧကံ ဇာယိကံ နပရမရူပံ ပဟာယ ကေသမဿုံ ဩဟာရေတွာ ကာသာယာနိ ဝတ္ထာနိ အစ္ဆာဒေတွာ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇိတုံ။ ယော နု ခေါ, ဥဒါယိ, ဧဝံ ဝဒေယျ – ‘ယေဟိ သော ပုရိသော ဗန္ဓနေဟိ ဗဒ္ဓေါ န သက္ကောတိ ဧကံ အဂါရကံ ဩလုဂ္ဂဝိလုဂ္ဂံ ကာကာတိဒါယိံ နပရမရူပံ ပဟာယ, ဧကံ ခဋောပိကံ ဩလုဂ္ဂဝိလုဂ္ဂံ နပရမရူပံ ပဟာယ, ဧကိဿာ ကုမ္ဘိယာ ဓညသမဝါပကံ နပရမရူပံ ပဟာယ, ဧကံ ဇာယိကံ နပရမရူပံ ပဟာယ
(မ၊၂၊၁၁၅။)ကေသမဿုံ ဩဟာရေတွာ ကာသာယာနိ ဝတ္ထာနိ အစ္ဆာဒေတွာ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇိတုံ၊ တဉှိ တဿ အဗလံ ဗန္ဓနံ, ဒုဗ္ဗလံ ဗန္ဓနံ, ပူတိကံ ဗန္ဓနံ, အသာရကံ ဗန္ဓန’န္တိ၊ သမ္မာ နု ခေါ သော, ဥဒါယိ, ဝဒမာနော ဝဒေယျာ’’တိ? ‘‘နော ဟေတံ, ဘန္တေ။ ယေဟိ သော, ဘန္တေ, ပုရိသော ဗန္ဓနေဟိ ဗဒ္ဓေါ, န သက္ကောတိ ဧကံ အဂါရကံ ဩလုဂ္ဂဝိလုဂ္ဂံ ကာကာတိဒါယိံ နပရမရူပံ ပဟာယ, ဧကံ ခဋောပိကံ ဩလုဂ္ဂဝိလုဂ္ဂံ နပရမရူပံ ပဟာယ, ဧကိဿာ ကုမ္ဘိယာ ဓညသမဝါပကံ နပရမရူပံ ပဟာယ, ဧကံ ဇာယိကံ နပရမရူပံ ပဟာယ ကေသမဿုံ ဩဟာရေတွာ ကာသာယာနိ ဝတ္ထာနိ အစ္ဆာဒေတွာ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇိတုံ၊ တဉှိ တဿ ဗလဝံ ဗန္ဓနံ, ဒဠှံ ဗန္ဓနံ, ထိရံ ဗန္ဓနံ, အပူတိကံ ဗန္ဓနံ, ထူလော, ကလိင်္ဂရော’’တိ။ ‘‘ဧဝမေဝ ခေါ, ဥဒါယိ, ဣဓေကစ္စေ မောဃပုရိသာ ‘ဣဒံ ပဇဟထာ’တိ မယာ ဝုစ္စမာနာ တေ ဧဝမာဟံသု – ‘ကိံ ပနိမဿ အပ္ပမတ္တကဿ ဩရမတ္တကဿ အဓိသလ္လိခတေဝါယံ သမဏော’တိ? တေ တဉ္စေဝ နပ္ပဇဟန္တိ, မယိ စ အပ္ပစ္စယံ ဥပဋ္ဌာပေန္တိ။ ယေ စ ဘိက္ခူ သိက္ခာကာမာ တေသံ တံ, ဥဒါယိ, ဟောတိ ဗလဝံ ဗန္ဓနံ, ဒဠှံ ဗန္ဓနံ, ထိရံ ဗန္ဓနံ, အပူတိကံ ဗန္ဓနံ, ထူလော, ကလိင်္ဂရော’’။
֍ ဋ္ဌ ၁၅၃။ ‘‘သေယျထာပိ, ဥဒါယိ, ဂဟပတိ ဝါ ဂဟပတိပုတ္တော ဝါ အဍ္ဎော မဟဒ္ဓနော မဟာဘောဂေါ, နေကာနံ နိက္ခဂဏာနံ စယော, နေကာနံ ဓညဂဏာနံ စယော, နေကာနံ ခေတ္တဂဏာနံ စယော, နေကာနံ ဝတ္ထုဂဏာနံ စယော, နေကာနံ ဘရိယဂဏာနံ စယော, နေကာနံ ဒါသဂဏာနံ စယော, နေကာနံ ဒါသိဂဏာနံ စယော၊ သော အာရာမဂတံ ဘိက္ခုံ ပဿေယျ သုဓောတဟတ္ထပါဒံ မနုညံ ဘောဇနံ ဘုတ္တာဝိံ သီတာယ ဆာယာယ နိသိန္နံ အဓိစိတ္တေ ယုတ္တံ။ တဿ ဧဝမဿ – ‘သုခံ ဝတ, ဘော, သာမညံ, အာရောဂျံ ဝတ, ဘော, သာမညံ! သော ဝတဿံ ယောဟံ ကေသမဿုံ ဩဟာရေတွာ ကာသာယာနိ ဝတ္ထာနိ အစ္ဆာဒေတွာ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇေယျ’န္တိ။ သော သက္ကုဏေယျ နေကာနိ နိက္ခဂဏာနိ ပဟာယ, နေကာနိ ဓညဂဏာနိ ပဟာယ, နေကာနိ ခေတ္တဂဏာနိ ပဟာယ, နေကာနိ ဝတ္ထုဂဏာနိ ပဟာယ, နေကာနိ ဘရိယဂဏာနိ ပဟာယ, နေကာနိ ဒါသဂဏာနိ ပဟာယ, နေကာနိ ဒါသိဂဏာနိ ပဟာယ ကေသမဿုံ ဩဟာရေတွာ ကာသာယာနိ ဝတ္ထာနိ အစ္ဆာဒေတွာ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇိတုံ။ ယော နု ခေါ, ဥဒါယိ, ဧဝံ ဝဒေယျ – ‘ယေဟိ သော ဂဟပတိ ဝါ ဂဟပတိပုတ္တော ဝါ ဗန္ဓနေဟိ ဗဒ္ဓေါ, သက္ကောတိ နေကာနိ နိက္ခဂဏာနိ ပဟာယ, နေကာနိ ဓညဂဏာနိ ပဟာယ,
(မ၊၂၊၁၁၆။)နေကာနိ ခေတ္တဂဏာနိ ပဟာယ, နေကာနိ ဝတ္ထုဂဏာနိ ပဟာယ, နေကာနိ ဘရိယဂဏာနိ ပဟာယ, နေကာနိ ဒါသဂဏာနိ ပဟာယ, နေကာနိ ဒါသိဂဏာနိ ပဟာယ ကေသမဿုံ ဩဟာရေတွာ ကာသာယာနိ ဝတ္ထာနိ အစ္ဆာဒေတွာ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇိတုံ, တဉှိ တဿ ဗလဝံ ဗန္ဓနံ, ဒဠှံ ဗန္ဓနံ, ထိရံ ဗန္ဓနံ, အပူတိကံ ဗန္ဓနံ, ထူလော, ကလိင်္ဂရော’တိ၊ သမ္မာ နု ခေါ သော, ဥဒါယိ, ဝဒမာနော ဝဒေယျာ’’တိ? ‘‘နော ဟေတံ, ဘန္တေ။ ယေဟိ သော, ဘန္တေ, ဂဟပတိ ဝါ ဂဟပတိပုတ္တော ဝါ ဗန္ဓနေဟိ ဗဒ္ဓေါ, သက္ကောတိ နေကာနိ နိက္ခဂဏာနိ ပဟာယ, နေကာနိ ဓညဂဏာနိ ပဟာယ, နေကာနိ ခေတ္တဂဏာနိ ပဟာယ, နေကာနိ ဝတ္ထုဂဏာနိ ပဟာယ, နေကာနိ ဘရိယဂဏာနိ ပဟာယ, နေကာနိ ဒါသဂဏာနိ ပဟာယ, နေကာနိ ဒါသိဂဏာနိ ပဟာယ ကေသမဿုံ ဩဟာရေတွာ ကာသာယာနိ ဝတ္ထာနိ အစ္ဆာဒေတွာ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇိတုံ၊ တဉှိ တဿ အဗလံ ဗန္ဓနံ, ဒုဗ္ဗလံ ဗန္ဓနံ, ပူတိကံ ဗန္ဓနံ, အသာရကံ ဗန္ဓန’’န္တိ။ ‘‘ဧဝမေဝ ခေါ, ဥဒါယိ, ဣဓေကစ္စေ ကုလပုတ္တာ ‘ဣဒံ ပဇဟထာ’တိ မယာ ဝုစ္စမာနာ တေ ဧဝမာဟံသု – ‘ကိံ ပနိမဿ အပ္ပမတ္တကဿ ဩရမတ္တကဿ ပဟာတဗ္ဗဿ ယဿ နော ဘဂဝါ ပဟာနမာဟ ယဿ, နော သုဂတော ပဋိနိဿဂ္ဂမာဟာ’တိ? တေ တဉ္စေဝ ပဇဟန္တိ, မယိ စ န အပ္ပစ္စယံ ဥပဋ္ဌာပေန္တိ။ ယေ စ ဘိက္ခူ သိက္ခာကာမာ တေ တံ ပဟာယ အပ္ပေါဿုက္ကာ ပန္နလောမာ ပရဒတ္တဝုတ္တာ မိဂဘူတေန စေတသာ ဝိဟရန္တိ။ တေသံ တံ, ဥဒါယိ, ဟောတိ အဗလံ ဗန္ဓနံ, ဒုဗ္ဗလံ ဗန္ဓနံ, ပူတိကံ ဗန္ဓနံ, အသာရကံ ဗန္ဓနံ’’။
֍ ဋ္ဌ ၁၅၄။ ‘‘စတ္တာရောမေ, ဥဒါယိ, ပုဂ္ဂလာ သန္တော သံဝိဇ္ဇမာနာ လောကသ္မိံ။ ကတမေ စတ္တာရော? ဣဓုဒါယိ, ဧကစ္စော ပုဂ္ဂလော ဥပဓိပဟာနာယ ပဋိပန္နော ဟောတိ ဥပဓိပဋိနိဿဂ္ဂါယ။ တမေနံ ဥပဓိပဟာနာယ ပဋိပန္နံ ဥပဓိပဋိနိဿဂ္ဂါယ ဥပဓိပဋိသံယုတ္တာ သရသင်္ကပ္ပါ သမုဒါစရန္တိ။ သော တေ အဓိဝါသေတိ, နပ္ပဇဟတိ, န ဝိနောဒေတိ, န ဗျန္တီကရောတိ, န အနဘာဝံ ဂမေတိ။ ဣမံ ခေါ အဟံ, ဥဒါယိ, ပုဂ္ဂလံ ‘သံယုတ္တော’တိ ဝဒါမိ နော ‘ဝိသံယုတ္တော’။ တံ ကိဿ ဟေတု? ဣန္ဒြိယဝေမတ္တတာ ဟိ မေ, ဥဒါယိ, ဣမသ္မိံ ပုဂ္ဂလေ ဝိဒိတာ။
‘‘ဣဓ ပနုဒါယိ, ဧကစ္စော ပုဂ္ဂလော ဥပဓိပဟာနာယ ပဋိပန္နော ဟောတိ ဥပဓိပဋိနိဿဂ္ဂါယ။ တမေနံ ဥပဓိပဟာနာယ ပဋိပန္နံ ဥပဓိပဋိနိဿဂ္ဂါယ ဥပဓိပဋိသံယုတ္တာ သရသင်္ကပ္ပါ သမုဒါစရန္တိ။ သော တေ နာဓိဝါသေတိ, ပဇဟတိ, ဝိနောဒေတိ, ဗျန္တီကရောတိ, အနဘာဝံ ဂမေတိ။ ဣမမ္ပိ ခေါ အဟံ,
(မ၊၂၊၁၁၇။)ဥဒါယိ, ပုဂ္ဂလံ ‘သံယုတ္တော’တိ ဝဒါမိ နော ‘ဝိသံယုတ္တော’။ တံ ကိဿ ဟေတု? ဣန္ဒြိယဝေမတ္တတာ ဟိ မေ, ဥဒါယိ, ဣမသ္မိံ ပုဂ္ဂလေ ဝိဒိတာ။
‘‘ဣဓ ပနုဒါယိ, ဧကစ္စော ပုဂ္ဂလော ဥပဓိပဟာနာယ ပဋိပန္နော ဟောတိ ဥပဓိပဋိနိဿဂ္ဂါယ။ တမေနံ ဥပဓိပဟာနာယ ပဋိပန္နံ ဥပဓိပဋိနိဿဂ္ဂါယ ကဒါစိ ကရဟစိ သတိသမ္မောသာ ဥပဓိပဋိသံယုတ္တာ သရသင်္ကပ္ပါ သမုဒါစရန္တိ၊ ဒန္ဓော, ဥဒါယိ, သတုပ္ပါဒေါ။ အထ ခေါ နံ ခိပ္ပမေဝ ပဇဟတိ, ဝိနောဒေတိ, ဗျန္တီကရောတိ, အနဘာဝံ ဂမေတိ။ သေယျထာပိ, ဥဒါယိ, ပုရိသော ဒိဝသံသန္တတ္တေ [ဒိဝသသန္တတ္တေ (သီ။ သျာ။ ကံ။ ပီ။)] အယောကဋာဟေ ဒွေ ဝါ တီဏိ ဝါ ဥဒကဖုသိတာနိ နိပါတေယျ၊ ဒန္ဓော, ဥဒါယိ, ဥဒကဖုသိတာနံ နိပါတော။ အထ ခေါ နံ ခိပ္ပမေဝ ပရိက္ခယံ ပရိယာဒါနံ ဂစ္ဆေယျ။ ဧဝမေဝ ခေါ, ဥဒါယိ, ဣဓေကစ္စော ပုဂ္ဂလော ဥပဓိပဟာနာယ ပဋိပန္နော ဟောတိ ဥပဓိပဋိနိဿဂ္ဂါယ။ တမေနံ ဥပဓိပဟာနာယ ပဋိပန္နံ ဥပဓိပဋိနိဿဂ္ဂါယ ကဒါစိ ကရဟစိ သတိသမ္မောသာ ဥပဓိပဋိသံယုတ္တာ သရသင်္ကပ္ပါ သမုဒါစရန္တိ၊ ဒန္ဓော, ဥဒါယိ, သတုပ္ပါဒေါ။ အထ ခေါ နံ ခိပ္ပမေဝ ပဇဟတိ, ဝိနောဒေတိ, ဗျန္တီကရောတိ, အနဘာဝံ ဂမေတိ။ ဣမမ္ပိ ခေါ အဟံ, ဥဒါယိ, ပုဂ္ဂလံ ‘သံယုတ္တော’တိ ဝဒါမိ နော ‘ဝိသံယုတ္တော’။ တံ ကိဿ ဟေတု? ဣန္ဒြိယဝေမတ္တတာ ဟိ မေ, ဥဒါယိ, ဣမသ္မိံ ပုဂ္ဂလေ ဝိဒိတာ။
‘‘ဣဓ ပနုဒါယိ, ဧကစ္စော ပုဂ္ဂလော ‘ဥပဓိ ဒုက္ခဿ မူလ’န္တိ – ဣတိ ဝိဒိတွာ နိရုပဓိ ဟောတိ, ဥပဓိသင်္ခယေ ဝိမုတ္တော။ ဣမံ ခေါ အဟံ, ဥဒါယိ, ပုဂ္ဂလံ ‘ဝိသံယုတ္တော’တိ ဝဒါမိ နော ‘သံယုတ္တော’တိ။ တံ ကိဿ ဟေတု? ဣန္ဒြိယဝေမတ္တတာ ဟိ မေ, ဥဒါယိ, ဣမသ္မိံ ပုဂ္ဂလေ ဝိဒိတာ။ ဣမေ ခေါ, ဥဒါယိ, စတ္တာရော ပုဂ္ဂလာ သန္တော သံဝိဇ္ဇမာနာ လောကသ္မိံ။
֍ ဋ္ဌ ၁၅၅။ ‘‘ပဉ္စ ခေါ ဣမေ, ဥဒါယိ, ကာမဂုဏာ။ ကတမေ ပဉ္စ? စက္ခုဝိညေယျာ ရူပါ ဣဋ္ဌာ ကန္တာ မနာပါ ပိယရူပါ ကာမူပသံဟိတာ ရဇနီယာ, သောတဝိညေယျာ သဒ္ဒါ…ပေ… ဃာနဝိညေယျာ ဂန္ဓာ… ဇိဝှါဝိညေယျာ ရသာ… ကာယဝိညေယျာ ဖောဋ္ဌဗ္ဗာ ဣဋ္ဌာ ကန္တာ မနာပါ ပိယရူပါ ကာမူပသံဟိတာ ရဇနီယာ။ ဣမေ ခေါ, ဥဒါယိ, ပဉ္စ ကာမဂုဏာ။ ယံ ခေါ, ဥဒါယိ, ဣမေ ပဉ္စ ကာမဂုဏေ ပဋိစ္စ ဥပ္ပဇ္ဇတိ သုခံ သောမနဿံ ဣဒံ ဝုစ္စတိ ကာမသုခံ မိဠှသုခံ [မီဠှသုခံ (သီ။ ပီ။)] ပုထုဇ္ဇနသုခံ အနရိယသုခံ, န သေဝိတဗ္ဗံ, န ဘာဝေတဗ္ဗံ, န ဗဟုလီကာတဗ္ဗံ၊ ‘ဘာယိတဗ္ဗံ ဧတဿ သုခဿာ’တိ ဝဒါမိ။
(မ၊၂၊၁၁၈။)֍ ဋ္ဌ ၁၅၆။ ‘‘ဣဓုဒါယိ, ဘိက္ခု ဝိဝိစ္စေဝ ကာမေဟိ…ပေ… ပဌမံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ, ဝိတက္ကဝိစာရာနံ ဝူပသမာ… ဒုတိယံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ, ပီတိယာ စ ဝိရာဂါ… တတိယံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ, သုခဿ စ ပဟာနာ… စတုတ္ထံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ။ ဣဒံ ဝုစ္စတိ နေက္ခမ္မသုခံ ပဝိဝေကသုခံ ဥပသမသုခံ သမ္ဗောဓသုခံ, အာသေဝိတဗ္ဗံ, ဘာဝေတဗ္ဗံ, ဗဟုလီကာတဗ္ဗံ၊ ‘န ဘာယိတဗ္ဗံ ဧတဿ သုခဿာ’တိ ဝဒါမိ။
‘‘ဣဓုဒါယိ, ဘိက္ခု ဝိဝိစ္စေဝ ကာမေဟိ…ပေ… ပဌမံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ၊ ဣဒံ ခေါ အဟံ, ဥဒါယိ, ဣဉ္ဇိတသ္မိံ ဝဒါမိ။ ကိဉ္စ တတ္ထ ဣဉ္ဇိတသ္မိံ? ယဒေဝ တတ္ထ ဝိတက္ကဝိစာရာ အနိရုဒ္ဓါ ဟောန္တိ ဣဒံ တတ္ထ ဣဉ္ဇိတသ္မိံ။ ဣဓုဒါယိ, ဘိက္ခု ဝိတက္ကဝိစာရာနံ ဝူပသမာ…ပေ… ဒုတိယံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ၊ ဣဒမ္ပိ ခေါ အဟံ, ဥဒါယိ, ဣဉ္ဇိတသ္မိံ ဝဒါမိ။ ကိဉ္စ တတ္ထ ဣဉ္ဇိတသ္မိံ? ယဒေဝ တတ္ထ ပီတိသုခံ အနိရုဒ္ဓံ ဟောတိ ဣဒံ တတ္ထ ဣဉ္ဇိတသ္မိံ။ ဣဓုဒါယိ, ဘိက္ခု ပီတိယာ စ ဝိရာဂါ…ပေ… တတိယံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ၊ ဣဒမ္ပိ ခေါ အဟံ, ဥဒါယိ, ဣဉ္ဇိတသ္မိံ ဝဒါမိ။ ကိဉ္စ တတ္ထ ဣဉ္ဇိတသ္မိံ? ယဒေဝ တတ္ထ ဥပေက္ခာသုခံ အနိရုဒ္ဓံ ဟောတိ ဣဒံ တတ္ထ ဣဉ္ဇိတသ္မိံ။ ဣဓုဒါယိ, ဘိက္ခု သုခဿ စ ပဟာနာ…ပေ… စတုတ္ထံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ၊ ဣဒံ ခေါ အဟံ, ဥဒါယိ, အနိဉ္ဇိတသ္မိံ ဝဒါမိ။
‘‘ဣဓုဒါယိ, ဘိက္ခု ဝိဝိစ္စေဝ ကာမေဟိ…ပေ… ပဌမံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ၊ ဣဒံ ခေါ အဟံ, ဥဒါယိ, ‘အနလ’န္တိ ဝဒါမိ, ‘ပဇဟထာ’တိ ဝဒါမိ, ‘သမတိက္ကမထာ’တိ ဝဒါမိ။ ကော စ တဿ သမတိက္ကမော? ဣဓုဒါယိ, ဘိက္ခု ဝိတက္ကဝိစာရာနံ ဝူပသမာ… ဒုတိယံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ, အယံ တဿ သမတိက္ကမော၊ ဣဒမ္ပိ ခေါ အဟံ, ဥဒါယိ, ‘အနလ’န္တိ ဝဒါမိ, ‘ပဇဟထာ’တိ ဝဒါမိ, ‘သမတိက္ကမထာ’တိ ဝဒါမိ။ ကော စ တဿ သမတိက္ကမော? ဣဓုဒါယိ, ဘိက္ခု ပီတိယာ စ ဝိရာဂါ… တတိယံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ, အယံ တဿ သမတိက္ကမော၊ ဣဒမ္ပိ ခေါ အဟံ, ဥဒါယိ, ‘အနလ’န္တိ ဝဒါမိ, ‘ပဇဟထာ’တိ ဝဒါမိ, ‘သမတိက္ကမထာ’တိ ဝဒါမိ။ ကော စ တဿ သမတိက္ကမော? ဣဓုဒါယိ, ဘိက္ခု သုခဿ စ ပဟာနာ… စတုတ္ထံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ, အယံ တဿ သမတိက္ကမော၊ ဣဒမ္ပိ ခေါ အဟံ, ဥဒါယိ, ‘အနလ’န္တိ ဝဒါမိ, ‘ပဇဟထာ’တိ ဝဒါမိ, ‘သမတိက္ကမထာ’တိ ဝဒါမိ။ ကော စ တဿ သမတိက္ကမော? ဣဓုဒါယိ, ဘိက္ခု သဗ္ဗသော ရူပသညာနံ သမတိက္ကမာ ပဋိဃသညာနံ အတ္ထင်္ဂမာ နာနတ္တသညာနံ အမနသိကာရာ ‘အနန္တော အာကာသော’တိ အာကာသာနဉ္စာယတနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ, အယံ တဿ သမတိက္ကမော၊ ဣဒမ္ပိ ခေါ အဟံ, ဥဒါယိ,
(မ၊၂၊၁၁၉။)‘အနလ’န္တိ ဝဒါမိ, ‘ပဇဟထာ’တိ ဝဒါမိ, ‘သမတိက္ကမထာ’တိ ဝဒါမိ။ ကော စ တဿ သမတိက္ကမော? ဣဓုဒါယိ, ဘိက္ခု သဗ္ဗသော အာကာသာနဉ္စာယတနံ သမတိက္ကမ္မ ‘အနန္တံ ဝိညာဏ’န္တိ ဝိညာဏဉ္စာယတနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ, အယံ တဿ သမတိက္ကမော၊ ဣဒမ္ပိ ခေါ အဟံ, ဥဒါယိ, ‘အနလ’န္တိ ဝဒါမိ, ‘ပဇဟထာ’တိ ဝဒါမိ, ‘သမတိက္ကမထာ’တိ ဝဒါမိ။ ကော စ တဿ သမတိက္ကမော? ဣဓုဒါယိ, ဘိက္ခု သဗ္ဗသော ဝိညာဏဉ္စာယတနံ သမတိက္ကမ္မ ‘နတ္ထိ ကိဉ္စီ’တိ အာကိဉ္စညာယတနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ, အယံ တဿ သမတိက္ကမော၊ ဣဒမ္ပိ ခေါ အဟံ, ဥဒါယိ, ‘အနလ’န္တိ ဝဒါမိ, ‘ပဇဟထာ’တိ ဝဒါမိ, ‘သမတိက္ကမထာ’တိ ဝဒါမိ။ ကော စ တဿ သမတိက္ကမော? ဣဓုဒါယိ, ဘိက္ခု သဗ္ဗသော အာကိဉ္စညာယတနံ သမတိက္ကမ္မ နေဝသညာနာသညာယတနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ, အယံ တဿ သမတိက္ကမော၊ ဣဒမ္ပိ ခေါ အဟံ, ဥဒါယိ, ‘အနလ’န္တိ ဝဒါမိ, ‘ပဇဟထာ’တိ ဝဒါမိ, ‘သမတိက္ကမထာ’တိ ဝဒါမိ။ ကော စ တဿ သမတိက္ကမော? ဣဓုဒါယိ, ဘိက္ခု သဗ္ဗသော နေဝသညာနာသညာယတနံ သမတိက္ကမ္မ သညာဝေဒယိတနိရောဓံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ, အယံ တဿ သမတိက္ကမော၊ ဣတိ ခေါ အဟံ, ဥဒါယိ, နေဝသညာနာသညာယတနဿပိ ပဟာနံ ဝဒါမိ။ ပဿသိ နော တွံ, ဥဒါယိ, တံ သံယောဇနံ အဏုံ ဝါ ထူလံ ဝါ ယဿာဟံ နော ပဟာနံ ဝဒါမီ’’တိ? ‘‘နော ဟေတံ, ဘန္တေ’’တိ။
ဣဒမဝေါစ ဘဂဝါ။ အတ္တမနော အာယသ္မာ ဥဒါယီ ဘဂဝတော ဘာသိတံ အဘိနန္ဒီတိ။
လဋုကိကောပမသုတ္တံ နိဋ္ဌိတံ ဆဋ္ဌံ။
၇။ စာတုမသုတ္တံ
֍ ဋ္ဌ ၁၅၇။ ဧဝံ မေ သုတံ – ဧကံ သမယံ ဘဂဝါ စာတုမာယံ ဝိဟရတိ အာမလကီဝနေ။ တေန ခေါ ပန သမယေန သာရိပုတ္တမောဂ္ဂလ္လာနပ္ပမုခါနိ ပဉ္စမတ္တာနိ ဘိက္ခုသတာနိ စာတုမံ အနုပ္ပတ္တာနိ ဟောန္တိ ဘဂဝန္တံ ဒဿနာယ။ တေ စ အာဂန္တုကာ ဘိက္ခူ နေဝါသိကေဟိ ဘိက္ခူဟိ သဒ္ဓိံ ပဋိသမ္မောဒမာနာ သေနာသနာနိ ပညာပယမာနာ ပတ္တစီဝရာနိ ပဋိသာမယမာနာ ဥစ္စာသဒ္ဒါ မဟာသဒ္ဒါ အဟေသုံ။ အထ ခေါ ဘဂဝါ အာယသ္မန္တံ အာနန္ဒံ အာမန္တေသိ – ‘‘ကေ ပနေတေ, အာနန္ဒ, ဥစ္စာသဒ္ဒါ မဟာသဒ္ဒါ, ကေဝဋ္ဋာ မညေ မစ္ဆဝိလောပေ’’တိ? ‘‘ဧတာနိ, ဘန္တေ, သာရိပုတ္တမောဂ္ဂလ္လာနပ္ပမုခါနိ ပဉ္စမတ္တာနိ ဘိက္ခုသတာနိ
(မ၊၂၊၁၂၀။)စာတုမံ အနုပ္ပတ္တာနိ ဘဂဝန္တံ ဒဿနာယ။ တေ အာဂန္တုကာ ဘိက္ခူ နေဝါသိကေဟိ ဘိက္ခူဟိ သဒ္ဓိံ ပဋိသမ္မောဒမာနာ သေနာသနာနိ ပညာပယမာနာ ပတ္တစီဝရာနိ ပဋိသာမယမာနာ ဥစ္စာသဒ္ဒါ မဟာသဒ္ဒါ’’တိ။ ‘‘တေနဟာနန္ဒ, မမ ဝစနေန တေ ဘိက္ခူ အာမန္တေဟိ – ‘သတ္ထာ အာယသ္မန္တေ အာမန္တေတီ’’’တိ။ ‘‘ဧဝံ, ဘန္တေ’’တိ ခေါ အာယသ္မာ အာနန္ဒော ဘဂဝတော ပဋိဿုတွာ ယေန တေ ဘိက္ခူ တေနုပသင်္ကမိ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ တေ ဘိက္ခူ ဧတဒဝေါစ – ‘‘သတ္ထာ အာယသ္မန္တေ အာမန္တေတီ’’တိ။ ‘‘ဧဝမာဝုသော’’တိ ခေါ တေ ဘိက္ခူ အာယသ္မတော အာနန္ဒဿ ပဋိဿုတွာ ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိံသု၊ ဥပသင်္ကမိတွာ ဘဂဝန္တံ အဘိဝါဒေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိံသု။ ဧကမန္တံ နိသိန္နေ ခေါ တေ ဘိက္ခူ ဘဂဝါ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ကိံ နု တုမှေ, ဘိက္ခဝေ, ဥစ္စာသဒ္ဒါ မဟာသဒ္ဒါ, ကေဝဋ္ဋာ မညေ မစ္ဆဝိလောပေ’’တိ? ‘‘ဣမာနိ, ဘန္တေ, သာရိပုတ္တမောဂ္ဂလ္လာနပ္ပမုခါနိ ပဉ္စမတ္တာနိ ဘိက္ခုသတာနိ စာတုမံ အနုပ္ပတ္တာနိ ဘဂဝန္တံ ဒဿနာယ။ တေမေ အာဂန္တုကာ ဘိက္ခူ နေဝါသိကေဟိ ဘိက္ခူဟိ သဒ္ဓိံ ပဋိသမ္မောဒမာနာ သေနာသနာနိ ပညာပယမာနာ ပတ္တစီဝရာနိ ပဋိသာမယမာနာ ဥစ္စာသဒ္ဒါ မဟာသဒ္ဒါ’’တိ။ ‘‘ဂစ္ဆထ, ဘိက္ခဝေ, ပဏာမေမိ ဝေါ, န ဝေါ မမ သန္တိကေ ဝတ္ထဗ္ဗ’’န္တိ။ ‘‘ဧဝံ, ဘန္တေ’’တိ ခေါ တေ ဘိက္ခူ ဘဂဝတော ပဋိဿုတွာ ဥဋ္ဌာယာသနာ ဘဂဝန္တံ အဘိဝါဒေတွာ ပဒက္ခိဏံ ကတွာ သေနာသနံ သံသာမေတွာ ပတ္တစီဝရမာဒါယ ပက္ကမိံသု။
֍ ဋ္ဌ ၁၅၈။ တေန ခေါ ပန သမယေန စာတုမေယျကာ သကျာ သန္ထာဂါရေ [သန္ဓာဂါရေ (က။)] သန္နိပတိတာ ဟောန္တိ ကေနစိဒေဝ ကရဏီယေန။ အဒ္ဒသံသု ခေါ စာတုမေယျကာ သကျာ တေ ဘိက္ခူ ဒူရတောဝ အာဂစ္ဆန္တေ၊ ဒိသွာန ယေန တေ ဘိက္ခူ တေနုပသင်္ကမိံသု၊ ဥပသင်္ကမိတွာ တေ ဘိက္ခူ ဧတဒဝေါစုံ – ‘‘ဟန္ဒ, ကဟံ ပန တုမှေ အာယသ္မန္တော ဂစ္ဆထာ’’တိ? ‘‘ဘဂဝတာ ခေါ, အာဝုသော, ဘိက္ခုသံဃော ပဏာမိတော’’တိ။ ‘‘တေနဟာယသ္မန္တော မုဟုတ္တံ နိသီဒထ, အပ္ပေဝ နာမ မယံ သက္ကုဏေယျာမ ဘဂဝန္တံ ပသာဒေတု’’န္တိ။ ‘‘ဧဝမာဝုသော’’တိ ခေါ တေ ဘိက္ခူ စာတုမေယျကာနံ သကျာနံ ပစ္စဿောသုံ။ အထ ခေါ စာတုမေယျကာ သကျာ ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိံသု၊ ဥပသင်္ကမိတွာ ဘဂဝန္တံ အဘိဝါဒေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိံသု။ ဧကမန္တံ နိသိန္နာ ခေါ စာတုမေယျကာ သကျာ ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစုံ – ‘‘အဘိနန္ဒတု, ဘန္တေ, ဘဂဝါ ဘိက္ခုသံဃံ၊ အဘိဝဒတု, ဘန္တေ, ဘဂဝါ ဘိက္ခုသံဃံ။ သေယျထာပိ,
(မ၊၂၊၁၂၁။)ဘန္တေ, ဘဂဝတာ ပုဗ္ဗေ ဘိက္ခုသံဃော အနုဂ္ဂဟိတော, ဧဝမေဝ ဘဂဝါ ဧတရဟိ အနုဂ္ဂဏှာတု ဘိက္ခုသံဃံ။ သန္တေတ္ထ, ဘန္တေ, ဘိက္ခူ နဝါ အစိရပဗ္ဗဇိတာ အဓုနာဂတာ ဣမံ ဓမ္မဝိနယံ။ တေသံ ဘဂဝန္တံ ဒဿနာယ အလဘန္တာနံ သိယာ အညထတ္တံ, သိယာ ဝိပရိဏာမော။ သေယျထာပိ, ဘန္တေ, ဗီဇာနံ တရုဏာနံ ဥဒကံ အလဘန္တာနံ သိယာ အညထတ္တံ သိယာ ဝိပရိဏာမော၊ ဧဝမေဝ ခေါ, ဘန္တေ, သန္တေတ္ထ ဘိက္ခူ နဝါ အစိရပဗ္ဗဇိတာ အဓုနာဂတာ ဣမံ ဓမ္မဝိနယံ, တေသံ ဘဂဝန္တံ ဒဿနာယ အလဘန္တာနံ သိယာ အညထတ္တံ, သိယာ ဝိပရိဏာမော။ သေယျထာပိ, ဘန္တေ, ဝစ္ဆဿ တရုဏဿ မာတရံ အပဿန္တဿ သိယာ အညထတ္တံ, သိယာ ဝိပရိဏာမော၊ ဧဝမေဝ ခေါ, ဘန္တေ, သန္တေတ္ထ ဘိက္ခူ နဝါ အစိရပဗ္ဗဇိတာ အဓုနာဂတာ ဣမံ ဓမ္မဝိနယံ, တေသံ ဘဂဝန္တံ အပဿန္တာနံ သိယာ အညထတ္တံ, သိယာ ဝိပရိဏာမော။ အဘိနန္ဒတု, ဘန္တေ, ဘဂဝါ ဘိက္ခုသံဃံ၊ အဘိဝဒတု, ဘန္တေ, ဘဂဝါ ဘိက္ခုသံဃံ။ သေယျထာပိ, ဘန္တေ, ဘဂဝတာ ပုဗ္ဗေ ဘိက္ခုသံဃော အနုဂ္ဂဟိတော၊ ဧဝမေဝ ဘဂဝါ ဧတရဟိ အနုဂ္ဂဏှာတု ဘိက္ခုသံဃ’’န္တိ။
֍ ဋ္ဌ ၁၅၉။ အထ ခေါ ဗြဟ္မာ သဟမ္ပတိ ဘဂဝတော စေတသာ စေတောပရိဝိတက္ကမညာယ – သေယျထာပိ နာမ ဗလဝါ ပုရိသော သမိဉ္ဇိတံ [သမ္မိဉ္ဇိတံ (သီ။ သျာ။ ကံ။ ပီ။)] ဝါ ဗာဟံ ပသာရေယျ, ပသာရိတံ ဝါ ဗာဟံ သမိဉ္ဇေယျ, ဧဝမေဝ – ဗြဟ္မလောကေ အန္တရဟိတော ဘဂဝတော ပုရတော ပါတုရဟောသိ။ အထ ခေါ ဗြဟ္မာ သဟမ္ပတိ ဧကံသံ ဥတ္တရာသင်္ဂံ ကရိတွာ ယေန ဘဂဝါ တေနဉ္ဇလိံ ပဏာမေတွာ ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘အဘိနန္ဒတု, ဘန္တေ, ဘဂဝါ ဘိက္ခုသံဃံ၊ အဘိဝဒတု, ဘန္တေ, ဘဂဝါ ဘိက္ခုသံဃံ။ သေယျထာပိ, ဘန္တေ, ဘဂဝတာ ပုဗ္ဗေ ဘိက္ခုသံဃော အနုဂ္ဂဟိတော၊ ဧဝမေဝ ဘဂဝါ ဧတရဟိ အနုဂ္ဂဏှာတု ဘိက္ခုသံဃံ။ သန္တေတ္ထ, ဘန္တေ, ဘိက္ခူ နဝါ အစိရပဗ္ဗဇိတာ အဓုနာဂတာ ဣမံ ဓမ္မဝိနယံ, တေသံ ဘဂဝန္တံ ဒဿနာယ အလဘန္တာနံ သိယာ အညထတ္တံ, သိယာ ဝိပရိဏာမော။ သေယျထာပိ, ဘန္တေ, ဗီဇာနံ တရုဏာနံ ဥဒကံ အလဘန္တာနံ သိယာ အညထတ္တံ, သိယာ ဝိပရိဏာမော၊ ဧဝမေဝ ခေါ, ဘန္တေ, သန္တေတ္ထ ဘိက္ခူ နဝါ အစိရပဗ္ဗဇိတာ အဓုနာဂတာ ဣမံ ဓမ္မဝိနယံ, တေသံ ဘဂဝန္တံ ဒဿနာယ အလဘန္တာနံ သိယာ အညထတ္တံ, သိယာ ဝိပရိဏာမော။ သေယျထာပိ ဘန္တေ, ဝစ္ဆဿ တရုဏဿ မာတရံ အပဿန္တဿ သိယာ အညထတ္တံ, သိယာ ဝိပရိဏာမော၊ ဧဝမေဝ ခေါ, ဘန္တေ, သန္တေတ္ထ ဘိက္ခူ
(မ၊၂၊၁၂၂။)နဝါ အစိရပဗ္ဗဇိတာ အဓုနာဂတာ ဣမံ ဓမ္မဝိနယံ, တေသံ ဘဂဝန္တံ အပဿန္တာနံ သိယာ အညထတ္တံ, သိယာ ဝိပရိဏာမော။ အဘိနန္ဒတု, ဘန္တေ, ဘဂဝါ ဘိက္ခုသံဃံ၊ အဘိဝဒတု, ဘန္တေ, ဘဂဝါ ဘိက္ခုသံဃံ။ သေယျထာပိ, ဘန္တေ, ဘဂဝတာ ပုဗ္ဗေ ဘိက္ခုသံဃော အနုဂ္ဂဟိတော၊ ဧဝမေဝ ဘဂဝါ ဧတရဟိ အနုဂ္ဂဏှာတု ဘိက္ခုသံဃ’’န္တိ။
֍ ဋ္ဌ ၁၆၀။ အသက္ခိံသု ခေါ စာတုမေယျကာ စ သကျာ ဗြဟ္မာ စ သဟမ္ပတိ ဘဂဝန္တံ ပသာဒေတုံ ဗီဇူပမေန စ တရုဏူပမေန စ။ အထ ခေါ အာယသ္မာ မဟာမောဂ္ဂလ္လာနော ဘိက္ခူ အာမန္တေသိ – ‘‘ဥဋ္ဌေထာဝုသော, ဂဏှထ ပတ္တစီဝရံ။ ပသာဒိတော ဘဂဝါ စာတုမေယျကေဟိ စ သကျေဟိ ဗြဟ္မုနာ စ သဟမ္ပတိနာ ဗီဇူပမေန စ တရုဏူပမေန စာ’’တိ။ ‘‘ဧဝမာဝုသော’’တိ ခေါ တေ ဘိက္ခူ အာယသ္မတော မဟာမောဂ္ဂလ္လာနဿ ပဋိဿုတွာ ဥဋ္ဌာယာသနာ ပတ္တစီဝရမာဒါယ ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိံသု၊ ဥပသင်္ကမိတွာ ဘဂဝန္တံ အဘိဝါဒေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိံသု။ ဧကမန္တံ နိသိန္နံ ခေါ အာယသ္မန္တံ သာရိပုတ္တံ ဘဂဝါ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ကိန္တိ တေ, သာရိပုတ္တ, အဟောသိ မယာ ဘိက္ခုသံဃေ ပဏာမိတေ’’တိ? ‘‘ဧဝံ ခေါ မေ, ဘန္တေ, အဟောသိ – ‘ဘဂဝတာ ဘိက္ခုသံဃော ပဏာမိတော။ အပ္ပေါဿုက္ကော ဒါနိ ဘဂဝါ ဒိဋ္ဌဓမ္မသုခဝိဟာရံ အနုယုတ္တော ဝိဟရိဿတိ, မယမ္ပိ ဒါနိ အပ္ပေါဿုက္ကာ ဒိဋ္ဌဓမ္မသုခဝိဟာရမနုယုတ္တာ ဝိဟရိဿာမာ’’’တိ။ ‘‘အာဂမေဟိ တွံ, သာရိပုတ္တ, အာဂမေဟိ တွံ, သာရိပုတ္တ, ဒိဋ္ဌဓမ္မသုခဝိဟာရ’’န္တိ။ အထ ခေါ ဘဂဝါ အာယသ္မန္တံ မဟာမောဂ္ဂလ္လာနံ အာမန္တေသိ – ‘‘ကိန္တိ တေ, မောဂ္ဂလ္လာန, အဟောသိ မယာ ဘိက္ခုသံဃေ ပဏာမိတေ’’တိ? ‘‘ဧဝံ ခေါ မေ, ဘန္တေ, အဟောသိ – ‘ဘဂဝတာ ဘိက္ခုသံဃော ပဏာမိတော။ အပ္ပေါဿုက္ကော ဒါနိ ဘဂဝါ ဒိဋ္ဌဓမ္မသုခဝိဟာရံ အနုယုတ္တော ဝိဟရိဿတိ, အဟဉ္စ ဒါနိ အာယသ္မာ စ သာရိပုတ္တော ဘိက္ခုသံဃံ ပရိဟရိဿာမာ’’’တိ။ ‘‘သာဓု သာဓု, မောဂ္ဂလ္လာန! အဟံ ဝါ ဟိ, မောဂ္ဂလ္လာန, ဘိက္ခုသံဃံ ပရိဟရေယျံ သာရိပုတ္တမောဂ္ဂလ္လာနာ ဝါ’’တိ။
֍ ဋ္ဌ ၁၆၁။ အထ ခေါ ဘဂဝါ ဘိက္ခူ အာမန္တေသိ – ‘‘စတ္တာရိမာနိ, ဘိက္ခဝေ, ဘယာနိ ဥဒကောရောဟန္တေ ပါဋိကင်္ခိတဗ္ဗာနိ။ ကတမာနိ စတ္တာရိ? ဦမိဘယံ [ဥမ္မီဘယံ (သျာ။ ကံ။)], ကုမ္ဘီလဘယံ, အာဝဋ္ဋဘယံ, သုသုကာဘယံ – ဣမာနိ, ဘိက္ခဝေ, စတ္တာရိ ဘယာနိ ဥဒကောရောဟန္တေ ပါဋိကင်္ခိတဗ္ဗာနိ။ ဧဝမေဝ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, စတ္တာရိမာနိ
(မ၊၂၊၁၂၃။)ဘယာနိ ဣဓေကစ္စေ ပုဂ္ဂလေ ဣမသ္မိံ ဓမ္မဝိနယေ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇိတေ ပါဋိကင်္ခိတဗ္ဗာနိ။ ကတမာနိ စတ္တာရိ? ဦမိဘယံ, ကုမ္ဘီလဘယံ, အာဝဋ္ဋဘယံ, သုသုကာဘယံ။
֍ ဋ္ဌ ၁၆၂။ ‘‘ကတမဉ္စ, ဘိက္ခဝေ, ဦမိဘယံ? ဣဓ, ဘိက္ခဝေ, ဧကစ္စော ကုလပုတ္တော သဒ္ဓါ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇိတော ဟောတိ – ‘ဩတိဏ္ဏောမှိ ဇာတိယာ ဇရာယ မရဏေန သောကေဟိ ပရိဒေဝေဟိ ဒုက္ခေဟိ ဒေါမနဿေဟိ ဥပါယာသေဟိ ဒုက္ခောတိဏ္ဏော ဒုက္ခပရေတော၊ အပ္ပေဝ နာမ ဣမဿ ကေဝလဿ ဒုက္ခက္ခန္ဓဿ အန္တကိရိယာ ပညာယေထာ’တိ။ တမေနံ တထာ ပဗ္ဗဇိတံ သမာနံ သဗြဟ္မစာရီ ဩဝဒန္တိ, အနုသာသန္တိ – ‘ဧဝံ တေ အဘိက္ကမိတဗ္ဗံ, ဧဝံ တေ ပဋိက္ကမိတဗ္ဗံ, ဧဝံ တေ အာလောကိတဗ္ဗံ, ဧဝံ တေ ဝိလောကိတဗ္ဗံ, ဧဝံ တေ သမိဉ္ဇိတဗ္ဗံ, ဧဝံ တေ ပသာရိတဗ္ဗံ, ဧဝံ တေ သံဃာဋိပတ္တစီဝရံ ဓာရေတဗ္ဗ’န္တိ။ တဿ ဧဝံ ဟောတိ – ‘မယံ ခေါ ပုဗ္ဗေ အဂါရိယဘူတာ သမာနာ အညေ ဩဝဒါမ, အနုသာသာမ [ဩဝဒါမပိ အနုသာသာမပိ (သီ။ သျာ။ ကံ။ ပီ။)]။ ဣမေ ပနမှာကံ ပုတ္တမတ္တာ မညေ, နတ္တမတ္တာ မညေ, အမှေ [ဧဝံ (က။)] ဩဝဒိတဗ္ဗံ အနုသာသိတဗ္ဗံ မညန္တီ’တိ။ သော သိက္ခံ ပစ္စက္ခာယ ဟီနာယာဝတ္တတိ။ အယံ ဝုစ္စတိ, ဘိက္ခဝေ, ဦမိဘယဿ ဘီတော သိက္ခံ ပစ္စက္ခာယ ဟီနာယာဝတ္တော။ ‘ဦမိဘယ’န္တိ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, ကောဓုပါယာသဿေတံ အဓိဝစနံ။
֍ ဋ္ဌ ၁၆၃။ ‘‘ကတမဉ္စ, ဘိက္ခဝေ, ကုမ္ဘီလဘယံ? ဣဓ, ဘိက္ခဝေ, ဧကစ္စော ကုလပုတ္တော သဒ္ဓါ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇိတော ဟောတိ – ‘ဩတိဏ္ဏောမှိ ဇာတိယာ ဇရာယ မရဏေန သောကေဟိ ပရိဒေဝေဟိ ဒုက္ခေဟိ ဒေါမနဿေဟိ ဥပါယာသေဟိ ဒုက္ခောတိဏ္ဏော ဒုက္ခပရေတော၊ အပ္ပေဝ နာမ ဣမဿ ကေဝလဿ ဒုက္ခက္ခန္ဓဿ အန္တကိရိယာ ပညာယေထာ’တိ။ တမေနံ တထာ ပဗ္ဗဇိတံ သမာနံ သဗြဟ္မစာရီ ဩဝဒန္တိ အနုသာသန္တိ – ‘ဣဒံ တေ ခါဒိတဗ္ဗံ, ဣဒံ တေ န ခါဒိတဗ္ဗံ၊ ဣဒံ တေ ဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ, ဣဒံ တေ န ဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ၊ ဣဒံ တေ သာယိတဗ္ဗံ, ဣဒံ တေ န သာယိတဗ္ဗံ၊ ဣဒံ တေ ပါတဗ္ဗံ, ဣဒံ တေ န ပါတဗ္ဗံ၊ ကပ္ပိယံ တေ ခါဒိတဗ္ဗံ, အကပ္ပိယံ တေ န ခါဒိတဗ္ဗံ၊ ကပ္ပိယံ တေ ဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ, အကပ္ပိယံ တေ န ဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ၊ ကပ္ပိယံ တေ သာယိတဗ္ဗံ, အကပ္ပိယံ တေ န သာယိတဗ္ဗံ၊ ကပ္ပိယံ တေ ပါတဗ္ဗံ, အကပ္ပိယံ တေ န ပါတဗ္ဗံ၊ ကာလေ တေ ခါဒိတဗ္ဗံ, ဝိကာလေ တေ န ခါဒိတဗ္ဗံ၊ ကာလေ တေ ဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ, ဝိကာလေ
(မ၊၂၊၁၂၄။)တေ န ဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ၊ ကာလေ တေ သာယိတဗ္ဗံ, ဝိကာလေ တေ န သာယိတဗ္ဗံ၊ ကာလေ တေ ပါတဗ္ဗံ, ဝိကာလေ တေ န ပါတဗ္ဗ’န္တိ။ တဿ ဧဝံ ဟောတိ – ‘မယံ ခေါ ပုဗ္ဗေ အဂါရိယဘူတာ သမာနာ ယံ ဣစ္ဆာမ တံ ခါဒါမ, ယံ န ဣစ္ဆာမ န တံ ခါဒါမ၊ ယံ ဣစ္ဆာမ တံ ဘုဉ္ဇာမ, ယံ န ဣစ္ဆာမ န တံ ဘုဉ္ဇာမ၊ ယံ ဣစ္ဆာမ တံ သာယာမ, ယံ န ဣစ္ဆာမ န တံ သာယာမ၊ ယံ ဣစ္ဆာမ တံ ပိဝါမ [ပိပါမ (သီ။ ပီ။)], ယံ န ဣစ္ဆာမ န တံ ပိဝါမ၊ ကပ္ပိယမ္ပိ ခါဒါမ, အကပ္ပိယမ္ပိ ခါဒါမ၊ ကပ္ပိယမ္ပိ ဘုဉ္ဇာမ, အကပ္ပိယမ္ပိ ဘုဉ္ဇာမ၊ ကပ္ပိယမ္ပိ သာယာမ, အကပ္ပိယမ္ပိ သာယာမ၊ ကပ္ပိယမ္ပိ ပိဝါမ, အကပ္ပိယမ္ပိ ပိဝါမ၊ ကာလေပိ ခါဒါမ, ဝိကာလေပိ ခါဒါမ၊ ကာလေပိ ဘုဉ္ဇာမ ဝိကာလေပိ ဘုဉ္ဇာမ၊ ကာလေပိ သာယာမ, ဝိကာလေပိ သာယာမ၊ ကာလေပိ ပိဝါမ, ဝိကာလေပိ ပိဝါမ။ ယမ္ပိ နော သဒ္ဓါ ဂဟပတိကာ ဒိဝါ ဝိကာလေ ပဏီတံ ခါဒနီယံ ဘောဇနီယံ ဒေန္တိ တတ္ထပိမေ မုခါဝရဏံ မညေ ကရောန္တီ’တိ။ သော သိက္ခံ ပစ္စက္ခာယ ဟီနာယာဝတ္တတိ။ အယံ ဝုစ္စတိ, ဘိက္ခဝေ, ကုမ္ဘီလဘယဿ ဘီတော သိက္ခံ ပစ္စက္ခာယ ဟီနာယာဝတ္တော။ ‘ကုမ္ဘီလဘယ’န္တိ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, ဩဒရိကတ္တဿေတံ အဓိဝစနံ။
֍ ဋ္ဌ ၁၆၄။ ‘‘ကတမဉ္စ, ဘိက္ခဝေ, အာဝဋ္ဋဘယံ? ဣဓ, ဘိက္ခဝေ, ဧကစ္စော ကုလပုတ္တော သဒ္ဓါ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇိတော ဟောတိ – ‘ဩတိဏ္ဏောမှိ ဇာတိယာ ဇရာယ မရဏေန သောကေဟိ ပရိဒေဝေဟိ ဒုက္ခေဟိ ဒေါမနဿေဟိ ဥပါယာသေဟိ ဒုက္ခောတိဏ္ဏော ဒုက္ခပရေတော၊ အပ္ပေဝ နာမ ဣမဿ ကေဝလဿ ဒုက္ခက္ခန္ဓဿ အန္တကိရိယာ ပညာယေထာ’တိ။ သော ဧဝံ ပဗ္ဗဇိတော သမာနော ပုဗ္ဗဏှသမယံ နိဝါသေတွာ ပတ္တစီဝရမာဒါယ ဂါမံ ဝါ နိဂမံ ဝါ ပိဏ္ဍာယ ပဝိသတိ။ အရက္ခိတေနေဝ ကာယေန အရက္ခိတာယ ဝါစာယ အနုပဋ္ဌိတာယ သတိယာ အသံဝုတေဟိ ဣန္ဒြိယေဟိ သော တတ္ထ ပဿတိ ဂဟပတိံ ဝါ ဂဟပတိပုတ္တံ ဝါ ပဉ္စဟိ ကာမဂုဏေဟိ သမပ္ပိတံ သမင်္ဂီဘူတံ ပရိစာရယမာနံ [ပရိစာရိယမာနံ (သျာ။ ကံ။ က။)]။ တဿ ဧဝံ ဟောတိ – ‘မယံ ခေါ ပုဗ္ဗေ အဂါရိယဘူတာ သမာနာ ပဉ္စဟိ ကာမဂုဏေဟိ သမပ္ပိတာ သမင်္ဂီဘူတာ ပရိစာရိမှာ။ သံဝိဇ္ဇန္တိ ခေါ ပန မေ ကုလေ [သံဝိဇ္ဇန္တိ ခေါ ကုလေ (သီ။ သျာ။ ကံ။ ပီ။)] ဘောဂါ။ သက္ကာ ဘောဂေ စ ဘုဉ္ဇိတုံ ပုညာနိ စ ကာတု’န္တိ။ သော သိက္ခံ ပစ္စက္ခာယ ဟီနာယာဝတ္တတိ။ အယံ ဝုစ္စတိ, ဘိက္ခဝေ, အာဝဋ္ဋဘယဿ ဘီတော သိက္ခံ ပစ္စက္ခာယ ဟီနာယာဝတ္တော။ ‘အာဝဋ္ဋဘယ’န္တိ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, ပဉ္စန္နေတံ ကာမဂုဏာနံ အဓိဝစနံ။
(မ၊၂၊၁၂၅။)֍ ဋ္ဌ ၁၆၅။ ‘‘ကတမဉ္စ, ဘိက္ခဝေ, သုသုကာဘယံ? ဣဓ, ဘိက္ခဝေ, ဧကစ္စော ကုလပုတ္တော သဒ္ဓါ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇိတော ဟောတိ – ‘ဩတိဏ္ဏောမှိ ဇာတိယာ ဇရာယ မရဏေန သောကေဟိ ပရိဒေဝေဟိ ဒုက္ခေဟိ ဒေါမနဿေဟိ ဥပါယာသေဟိ ဒုက္ခောတိဏ္ဏော ဒုက္ခပရေတော၊ အပ္ပေဝ နာမ ဣမဿ ကေဝလဿ ဒုက္ခက္ခန္ဓဿ အန္တကိရိယာ ပညာယေထာ’တိ။ သော ဧဝံ ပဗ္ဗဇိတော သမာနော ပုဗ္ဗဏှသမယံ နိဝါသေတွာ ပတ္တစီဝရမာဒါယ ဂါမံ ဝါ နိဂမံ ဝါ ပိဏ္ဍာယ ပဝိသတိ။ အရက္ခိတေနေဝ ကာယေန အရက္ခိတာယ ဝါစာယ အနုပဋ္ဌိတာယ သတိယာ အသံဝုတေဟိ ဣန္ဒြိယေဟိ သော တတ္ထ ပဿတိ မာတုဂါမံ ဒုန္နိဝတ္ထံ ဝါ ဒုပ္ပါရုတံ ဝါ။ တဿ မာတုဂါမံ ဒိသွာ ဒုန္နိဝတ္ထံ ဝါ ဒုပ္ပါရုတံ ဝါ ရာဂေါ စိတ္တံ အနုဒ္ဓံသေတိ။ သော ရာဂါနုဒ္ဓံသေန [အနုဒ္ဓသ္တေန (သီ။ ပီ။)] စိတ္တေန သိက္ခံ ပစ္စက္ခာယ ဟီနာယာဝတ္တတိ။ အယံ ဝုစ္စတိ, ဘိက္ခဝေ, သုသုကာဘယဿ ဘီတော သိက္ခံ ပစ္စက္ခာယ ဟီနာယာဝတ္တော။ ‘သုသုကာဘယ’န္တိ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, မာတုဂါမဿေတံ အဓိဝစနံ။ ဣမာနိ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, စတ္တာရိ ဘယာနိ, ဣဓေကစ္စေ ပုဂ္ဂလေ ဣမသ္မိံ ဓမ္မဝိနယေ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇိတေ ပါဋိကင်္ခိတဗ္ဗာနီ’’တိ။
ဣဒမဝေါစ ဘဂဝါ။ အတ္တမနာ တေ ဘိက္ခူ ဘဂဝတော ဘာသိတံ အဘိနန္ဒုန္တိ။
စာတုမသုတ္တံ နိဋ္ဌိတံ သတ္တမံ။
၈။ နဠကပါနသုတ္တံ
֍ ဋ္ဌ ၁၆၆။ ဧဝံ မေ သုတံ – ဧကံ သမယံ ဘဂဝါ ကောသလေသု ဝိဟရတိ နဠကပါနေ ပလာသဝနေ။ တေန ခေါ ပန သမယေန သမ္ဗဟုလာ အဘိညာတာ အဘိညာတာ ကုလပုတ္တာ ဘဂဝန္တံ ဥဒ္ဒိဿ သဒ္ဓါ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇိတာ ဟောန္တိ – အာယသ္မာ စ အနုရုဒ္ဓေါ, အာယသ္မာ စ ဘဒ္ဒိယော [နန္ဒိယော (သီ။ ပီ။) ဝိနယေ စ မ။ နိ။ ၁ စူဠဂေါသိင်္ဂေ စ], အာယသ္မာ စ ကိမိလော [ကိမ္ဗိလော (သီ။ သျာ။ ကံ။ ပီ။)], အာယသ္မာ စ ဘဂု, အာယသ္မာ စ ကောဏ္ဍညော [ကုဏ္ဍဓာနော (သီ။ ပီ။)], အာယသ္မာ စ ရေဝတော, အာယသ္မာ စ အာနန္ဒော, အညေ စ အဘိညာတာ အဘိညာတာ ကုလပုတ္တာ။ တေန ခေါ ပန သမယေန ဘဂဝါ ဘိက္ခုသံဃပရိဝုတော အဗ္ဘောကာသေ နိသိန္နော ဟောတိ။ အထ ခေါ ဘဂဝါ တေ
(မ၊၂၊၁၂၆။)ကုလပုတ္တေ အာရဗ္ဘ ဘိက္ခူ အာမန္တေသိ – ‘‘ယေ တေ, ဘိက္ခဝေ, ကုလပုတ္တာ မမံ ဥဒ္ဒိဿ သဒ္ဓါ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇိတာ, ကစ္စိ တေ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခူ အဘိရတာ ဗြဟ္မစရိယေ’’တိ? ဧဝံ ဝုတ္တေ, တေ ဘိက္ခူ တုဏှီ အဟေသုံ။ ဒုတိယမ္ပိ ခေါ ဘဂဝါ တေ ကုလပုတ္တေ အာရဗ္ဘ ဘိက္ခူ အာမန္တေသိ – ‘‘ယေ တေ, ဘိက္ခဝေ, ကုလပုတ္တာ မမံ ဥဒ္ဒိဿ သဒ္ဓါ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇိတာ, ကစ္စိ တေ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခူ အဘိရတာ ဗြဟ္မစရိယေ’’တိ? ဒုတိယမ္ပိ ခေါ တေ ဘိက္ခူ တုဏှီ အဟေသုံ။ တတိယမ္ပိ ခေါ ဘဂဝါ တေ ကုလပုတ္တေ အာရဗ္ဘ ဘိက္ခူ အာမန္တေသိ – ‘‘ယေ တေ, ဘိက္ခဝေ, ကုလပုတ္တာ မမံ ဥဒ္ဒိဿ သဒ္ဓါ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇိတာ, ကစ္စိ တေ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခူ အဘိရတာ ဗြဟ္မစရိယေ’’တိ? တတိယမ္ပိ ခေါ တေ ဘိက္ခူ တုဏှီ အဟေသုံ။
֍ ဋ္ဌ ၁၆၇။ အထ ခေါ ဘဂဝတော ဧတဒဟောသိ – ‘‘ယံနူနာဟံ တေ ကုလပုတ္တေ ပုစ္ဆေယျ’’န္တိ! အထ ခေါ ဘဂဝါ အာယသ္မန္တံ အနုရုဒ္ဓံ အာမန္တေသိ – ‘‘ကစ္စိ တုမှေ, အနုရုဒ္ဓါ, အဘိရတာ ဗြဟ္မစရိယေ’’တိ? ‘‘တဂ္ဃ မယံ, ဘန္တေ, အဘိရတာ ဗြဟ္မစရိယေ’’တိ။ ‘‘သာဓု သာဓု, အနုရုဒ္ဓါ! ဧတံ ခေါ, အနုရုဒ္ဓါ, တုမှာကံ ပတိရူပံ ကုလပုတ္တာနံ သဒ္ဓါ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇိတာနံ ယံ တုမှေ အဘိရမေယျာထ ဗြဟ္မစရိယေ။ ယေန တုမှေ အနုရုဒ္ဓါ, ဘဒြေန ယောဗ္ဗနေန သမန္နာဂတာ ပဌမေန ဝယသာ သုသုကာဠကေသာ ကာမေ ပရိဘုဉ္ဇေယျာထ တေန တုမှေ, အနုရုဒ္ဓါ, ဘဒြေနပိ ယောဗ္ဗနေန သမန္နာဂတာ ပဌမေန ဝယသာ သုသုကာဠကေသာ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇိတာ။ တေ စ ခေါ ပန တုမှေ, အနုရုဒ္ဓါ, နေဝ ရာဇာဘိနီတာ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇိတာ, န စောရာဘိနီတာ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇိတာ, န ဣဏဋ္ဋာ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇိတာ, န ဘယဋ္ဋာ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇိတာ, နာဇီဝိကာပကတာ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇိတာ။ အပိ စ ခေါမှိ ဩတိဏ္ဏော ဇာတိယာ ဇရာယ မရဏေန သောကေဟိ ပရိဒေဝေဟိ ဒုက္ခေဟိ ဒေါမနဿေဟိ ဥပါယာသေဟိ, ဒုက္ခောတိဏ္ဏော ဒုက္ခပရေတော၊ အပ္ပေဝ နာမ ဣမဿ ကေဝလဿ ဒုက္ခက္ခန္ဓဿ အန္တကိရိယာ ပညာယေထာတိ – နနု တုမှေ, အနုရုဒ္ဓါ, ဧဝံ သဒ္ဓါ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇိတာ’’တိ? ‘‘ဧဝံ, ဘန္တေ’’။ ‘‘ဧဝံ ပဗ္ဗဇိတေန စ ပန, အနုရုဒ္ဓါ, ကုလပုတ္တေန ကိမဿ ကရဏီယံ? ဝိဝေကံ, အနုရုဒ္ဓါ, ကာမေဟိ ဝိဝေကံ အကုသလေဟိ ဓမ္မေဟိ ပီတိသုခံ နာဓိဂစ္ဆတိ အညံ ဝါ [အညံ စ (က။)] တတော သန္တတရံ, တဿ အဘိဇ္ဈာပိ စိတ္တံ ပရိယာဒါယ တိဋ္ဌတိ, ဗျာပါဒေါပိ
(မ၊၂၊၁၂၇။)စိတ္တံ ပရိယာဒါယ တိဋ္ဌတိ, ထီနမိဒ္ဓမ္ပိ [ထီနမိဒ္ဓမ္ပိ (သီ။ သျာ။ ကံ။ ပီ။)] စိတ္တံ ပရိယာဒါယ တိဋ္ဌတိ ဥဒ္ဓစ္စကုက္ကုစ္စမ္ပိ စိတ္တံ ပရိယာဒါယ တိဋ္ဌတိ, ဝိစိကိစ္ဆာပိ စိတ္တံ ပရိယာဒါယ တိဋ္ဌတိ, အရတီပိ စိတ္တံ ပရိယာဒါယ တိဋ္ဌတိ, တန္ဒီပိ စိတ္တံ ပရိယာဒါယ တိဋ္ဌတိ။ ဝိဝေကံ, အနုရုဒ္ဓါ, ကာမေဟိ ဝိဝေကံ အကုသလေဟိ ဓမ္မေဟိ ပီတိသုခံ နာဓိဂစ္ဆတိ အညံ ဝါ တတော သန္တတရံ’’။
‘‘ဝိဝေကံ, အနုရုဒ္ဓါ, ကာမေဟိ ဝိဝေကံ အကုသလေဟိ ဓမ္မေဟိ ပီတိသုခံ အဓိဂစ္ဆတိ အညံ ဝါ တတော သန္တတရံ, တဿ အဘိဇ္ဈာပိ စိတ္တံ န ပရိယာဒါယ တိဋ္ဌတိ, ဗျာပါဒေါပိ စိတ္တံ န ပရိယာဒါယ တိဋ္ဌတိ, ထီနမိဒ္ဓမ္ပိ စိတ္တံ န ပရိယာဒါယ တိဋ္ဌတိ, ဥဒ္ဓစ္စကုက္ကုစ္စမ္ပိ စိတ္တံ န ပရိယာဒါယ တိဋ္ဌတိ, ဝိစိကိစ္ဆာပိ စိတ္တံ န ပရိယာဒါယ တိဋ္ဌတိ, အရတီပိ စိတ္တံ န ပရိယာဒါယ တိဋ္ဌတိ, တန္ဒီပိ စိတ္တံ န ပရိယာဒါယ တိဋ္ဌတိ။ ဝိဝေကံ, အနုရုဒ္ဓါ, ကာမေဟိ ဝိဝေကံ အကုသလေဟိ ဓမ္မေဟိ ပီတိသုခံ အဓိဂစ္ဆတိ အညံ ဝါ တတော သန္တတရံ။
֍ ဋ္ဌ ၁၆၈။ ‘‘ကိန္တိ ဝေါ, အနုရုဒ္ဓါ, မယိ ဟောတိ – ‘ယေ အာသဝါ သံကိလေသိကာ ပေါနောဗ္ဘဝိကာ [ပေါနောဘဝိကာ (သီ။ ပီ။)] သဒရာ ဒုက္ခဝိပါကာ အာယတိံ ဇာတိဇရာမရဏိယာ, အပ္ပဟီနာ တေ တထာဂတဿ၊ တသ္မာ တထာဂတော သင်္ခါယေကံ ပဋိသေဝတိ, သင်္ခါယေကံ အဓိဝါသေတိ, သင်္ခါယေကံ ပရိဝဇ္ဇေတိ, သင်္ခါယေကံ ဝိနောဒေတီ’’’တိ? ‘‘န ခေါ နော, ဘန္တေ, ဘဂဝတိ ဧဝံ ဟောတိ – ‘ယေ အာသဝါ သံကိလေသိကာ ပေါနောဗ္ဘဝိကာ သဒရာ ဒုက္ခဝိပါကာ အာယတိံ ဇာတိဇရာမရဏိယာ, အပ္ပဟီနာ တေ တထာဂတဿ၊ တသ္မာ တထာဂတော သင်္ခါယေကံ ပဋိသေဝတိ, သင်္ခါယေကံ အဓိဝါသေတိ, သင်္ခါယေကံ ပရိဝဇ္ဇေတိ, သင်္ခါယေကံ ဝိနောဒေတီ’တိ။ ဧဝံ ခေါ နော, ဘန္တေ, ဘဂဝတိ ဟောတိ – ‘ယေ အာသဝါ သံကိလေသိကာ ပေါနောဗ္ဘဝိကာ သဒရာ ဒုက္ခဝိပါကာ အာယတိံ ဇာတိဇရာမရဏိယာ, ပဟီနာ တေ တထာဂတဿ၊ တသ္မာ တထာဂတော သင်္ခါယေကံ ပဋိသေဝတိ, သင်္ခါယေကံ အဓိဝါသေတိ, သင်္ခါယေကံ ပရိဝဇ္ဇေတိ, သင်္ခါယေကံ ဝိနောဒေတီ’’’တိ။ ‘‘သာဓု သာဓု, အနုရုဒ္ဓါ! တထာဂတဿ, အနုရုဒ္ဓါ, ယေ အာသဝါ သံကိလေသိကာ ပေါနောဗ္ဘဝိကာ သဒရာ ဒုက္ခဝိပါကာ အာယတိံ ဇာတိဇရာမရဏိယာ, ပဟီနာ တေ ဥစ္ဆိန္နမူလာ တာလာဝတ္ထုကတာ အနဘာဝံကတာ အာယတိံ အနုပ္ပါဒဓမ္မာ။ သေယျထာပိ, အနုရုဒ္ဓါ, တာလော မတ္ထကစ္ဆိန္နော အဘဗ္ဗော ပုနဝိရူဠှိယာ၊ ဧဝမေဝ ခေါ,
(မ၊၂၊၁၂၈။)အနုရုဒ္ဓါ, တထာဂတဿ ယေ အာသဝါ သံကိလေသိကာ ပေါနောဗ္ဘဝိကာ သဒရာ ဒုက္ခဝိပါကာ အာယတိံ ဇာတိဇရာမရဏိယာ, ပဟီနာ တေ ဥစ္ဆိန္နမူလာ တာလာဝတ္ထုကတာ အနဘာဝံကတာ အာယတိံ အနုပ္ပါဒဓမ္မာ၊ တသ္မာ တထာဂတော သင်္ခါယေကံ ပဋိသေဝတိ, သင်္ခါယေကံ အဓိဝါသေတိ, သင်္ခါယေကံ ပရိဝဇ္ဇေတိ, သင်္ခါယေကံ ဝိနောဒေတိ’’။
‘‘တံ ကိံ မညသိ, အနုရုဒ္ဓါ, ကံ အတ္ထဝသံ သမ္ပဿမာနော တထာဂတော သာဝကေ အဗ္ဘတီတေ ကာလင်္ကတေ ဥပပတ္တီသု ဗျာကရောတိ – ‘အသု အမုတြ ဥပပန္နော၊ အသု အမုတြ ဥပပန္နော’’’တိ? ‘‘ဘဂဝံမူလကာ နော, ဘန္တေ, ဓမ္မာ ဘဂဝံနေတ္တိကာ ဘဂဝံပဋိသရဏာ။ သာဓု ဝတ, ဘန္တေ, ဘဂဝန္တံယေဝ ပဋိဘာတု ဧတဿ ဘာသိတဿ အတ္ထော။ ဘဂဝတော သုတွာ ဘိက္ခူ ဓာရေဿန္တီ’’တိ။ ‘‘န ခေါ, အနုရုဒ္ဓါ, တထာဂတော ဇနကုဟနတ္ထံ န ဇနလပနတ္ထံ န လာဘသက္ကာရသိလောကာနိသံသတ္ထံ န ‘ဣတိ မံ ဇနော ဇာနာတူ’တိ သာဝကေ အဗ္ဘတီတေ ကာလင်္ကတေ ဥပပတ္တီသု ဗျာကရောတိ – ‘အသု အမုတြ ဥပပန္နော, အသု အမုတြ ဥပပန္နော’တိ။ သန္တိ စ ခေါ, အနုရုဒ္ဓါ, ကုလပုတ္တာ သဒ္ဓါ ဥဠာရဝေဒါ ဥဠာရပါမောဇ္ဇာ။ တေ တံ သုတွာ တဒတ္ထာယ စိတ္တံ ဥပသံဟရန္တိ။ တေသံ တံ, အနုရုဒ္ဓါ, ဟောတိ ဒီဃရတ္တံ ဟိတာယ သုခါယ’’။
֍ ဋ္ဌ ၁၆၉။ ‘‘ဣဓာနုရုဒ္ဓါ, ဘိက္ခု သုဏာတိ – ‘ဣတ္ထန္နာမော ဘိက္ခု ကာလင်္ကတော [ကာလကတော (သီ။ သျာ။ ကံ။ ပီ။)]၊ သော ဘဂဝတာ ဗျာကတော – အညာယ သဏ္ဌဟီ’တိ။ သော ခေါ ပနဿ အာယသ္မာ သာမံ ဒိဋ္ဌော ဝါ ဟောတိ အနုဿဝဿုတော ဝါ – ‘ဧဝံသီလော သော အာယသ္မာ အဟောသိ ဣတိပိ, ဧဝံဓမ္မော သော အာယသ္မာ အဟောသိ ဣတိပိ, ဧဝံပညော သော အာယသ္မာ အဟောသိ ဣတိပိ, ဧဝံဝိဟာရီ သော အာယသ္မာ အဟောသိ ဣတိပိ, ဧဝံဝိမုတ္တော သော အာယသ္မာ အဟောသိ ဣတိပီ’တိ။ သော တဿ သဒ္ဓဉ္စ သီလဉ္စ သုတဉ္စ စာဂဉ္စ ပညဉ္စ အနုဿရန္တော တဒတ္ထာယ စိတ္တံ ဥပသံဟရတိ။ ဧဝမ္ပိ ခေါ, အနုရုဒ္ဓါ, ဘိက္ခုနော ဖာသုဝိဟာရော ဟောတိ။
‘‘ဣဓာနုရုဒ္ဓါ, ဘိက္ခု သုဏာတိ – ‘ဣတ္ထန္နာမော ဘိက္ခု ကာလင်္ကတော၊ သော ဘဂဝတာ ဗျာကတော – ပဉ္စန္နံ ဩရမ္ဘာဂိယာနံ သံယောဇနာနံ ပရိက္ခယာ ဩပပါတိကော တတ္ထ ပရိနိဗ္ဗာယီ အနာဝတ္တိဓမ္မော တသ္မာ လောကာ’တိ။ သော ခေါ ပနဿ အာယသ္မာ သာမံ ဒိဋ္ဌော ဝါ ဟောတိ အနုဿဝဿုတော
(မ၊၂၊၁၂၉။)ဝါ – ‘ဧဝံသီလော သော အာယသ္မာ အဟောသိ ဣတိပိ, ဧဝံဓမ္မော…ပေ… ဧဝံပညော… ဧဝံဝိဟာရီ… ဧဝံဝိမုတ္တော သော အာယသ္မာ အဟောသိ ဣတိပီ’တိ။ သော တဿ သဒ္ဓဉ္စ သီလဉ္စ သုတဉ္စ စာဂဉ္စ ပညဉ္စ အနုဿရန္တော တဒတ္ထာယ စိတ္တံ ဥပသံဟရတိ။ ဧဝမ္ပိ ခေါ, အနုရုဒ္ဓါ, ဘိက္ခုနော ဖာသုဝိဟာရော ဟောတိ။
‘‘ဣဓာနုရုဒ္ဓါ, ဘိက္ခု သုဏာတိ – ‘ဣတ္ထန္နာမော ဘိက္ခု ကာလင်္ကတော၊ သော ဘဂဝတာ ဗျာကတော – တိဏ္ဏံ သံယောဇနာနံ ပရိက္ခယာ ရာဂဒေါသမောဟာနံ တနုတ္တာ သကဒါဂါမီ သကိဒေဝ ဣမံ လောကံ အာဂန္တွာ ဒုက္ခဿန္တံ ကရိဿတီ’တိ။ သော ခေါ ပနဿ အာယသ္မာ သာမံ ဒိဋ္ဌော ဝါ ဟောတိ အနုဿဝဿုတော ဝါ – ‘ဧဝံသီလော သော အာယသ္မာ အဟောသိ ဣတိပိ, ဧဝံဓမ္မော…ပေ… ဧဝံပညော… ဧဝံဝိဟာရီ… ဧဝံဝိမုတ္တော သော အာယသ္မာ အဟောသိ ဣတိပီ’တိ။ သော တဿ သဒ္ဓဉ္စ သီလဉ္စ သုတဉ္စ စာဂဉ္စ ပညဉ္စ အနုဿရန္တော တဒတ္ထာယ စိတ္တံ ဥပသံဟရတိ။ ဧဝမ္ပိ ခေါ, အနုရုဒ္ဓါ, ဘိက္ခုနော ဖာသုဝိဟာရော ဟောတိ။
‘‘ဣဓာနုရုဒ္ဓါ, ဘိက္ခု သုဏာတိ – ‘ဣတ္ထန္နာမော ဘိက္ခု ကာလင်္ကတော၊ သော ဘဂဝတာ ဗျာကတော – တိဏ္ဏံ သံယောဇနာနံ ပရိက္ခယာ သောတာပန္နော အဝိနိပါတဓမ္မော နိယတော သမ္ဗောဓိပရာယဏော’တိ။ သော ခေါ ပနဿ အာယသ္မာ သာမံ ဒိဋ္ဌော ဝါ ဟောတိ အနုဿဝဿုတော ဝါ – ‘ဧဝံသီလော သော အာယသ္မာ အဟောသိ ဣတိပိ, ဧဝံဓမ္မော…ပေ… ဧဝံပညော… ဧဝံဝိဟာရီ… ဧဝံဝိမုတ္တော သော အာယသ္မာ အဟောသိ ဣတိပီ’တိ။ သော တဿ သဒ္ဓဉ္စ သီလဉ္စ သုတဉ္စ စာဂဉ္စ ပညဉ္စ အနုဿရန္တော တဒတ္ထာယ စိတ္တံ ဥပသံဟရတိ။ ဧဝမ္ပိ ခေါ, အနုရုဒ္ဓါ, ဘိက္ခုနော ဖာသုဝိဟာရော ဟောတိ။
֍ ဋ္ဌ ၁၇၀။ ‘‘ဣဓာနုရုဒ္ဓါ, ဘိက္ခုနီ သုဏာတိ – ‘ဣတ္ထန္နာမာ ဘိက္ခုနီ ကာလင်္ကတာ၊ သာ ဘဂဝတာ ဗျာကတာ – အညာယ သဏ္ဌဟီ’တိ။ သာ ခေါ ပနဿာ ဘဂိနီ သာမံ ဒိဋ္ဌာ ဝါ ဟောတိ အနုဿဝဿုတာ ဝါ – ‘ဧဝံသီလာ သာ ဘဂိနီ အဟောသိ ဣတိပိ, ဧဝံဓမ္မာ သာ ဘဂိနီ အဟောသိ ဣတိပိ, ဧဝံပညာ သာ ဘဂိနီ အဟောသိ ဣတိပိ, ဧဝံဝိဟာရိနီ သာ ဘဂိနီ အဟောသိ ဣတိပိ, ဧဝံဝိမုတ္တာ သာ ဘဂိနီ အဟောသိ ဣတိပီ’တိ။ သာ တဿာ သဒ္ဓဉ္စ သီလဉ္စ သုတဉ္စ စာဂဉ္စ ပညဉ္စ အနုဿရန္တီ တဒတ္ထာယ စိတ္တံ ဥပသံဟရတိ။ ဧဝမ္ပိ ခေါ, အနုရုဒ္ဓါ, ဘိက္ခုနိယာ ဖာသုဝိဟာရော ဟောတိ။
(မ၊၂၊၁၃၀။)‘‘ဣဓာနုရုဒ္ဓါ, ဘိက္ခုနီ သုဏာတိ – ‘ဣတ္ထန္နာမာ ဘိက္ခုနီ ကာလင်္ကတာ၊ သာ ဘဂဝတာ ဗျာကတာ – ပဉ္စန္နံ ဩရမ္ဘာဂိယာနံ သံယောဇနာနံ ပရိက္ခယာ ဩပပါတိကာ တတ္ထ ပရိနိဗ္ဗာယိနီ အနာဝတ္တိဓမ္မာ တသ္မာ လောကာ’တိ။ သာ ခေါ ပနဿာ ဘဂိနီ သာမံ ဒိဋ္ဌာ ဝါ ဟောတိ အနုဿဝဿုတာ ဝါ – ‘ဧဝံသီလာ သာ ဘဂိနီ အဟောသိ ဣတိပိ, ဧဝံဓမ္မာ…ပေ… ဧဝံပညာ… ဧဝံဝိဟာရိနီ… ဧဝံဝိမုတ္တာ သာ ဘဂိနီ အဟောသိ ဣတိပီ’တိ။ သာ တဿာ သဒ္ဓဉ္စ သီလဉ္စ သုတဉ္စ စာဂဉ္စ ပညဉ္စ အနုဿရန္တီ တဒတ္ထာယ စိတ္တံ ဥပသံဟရတိ။ ဧဝမ္ပိ ခေါ, အနုရုဒ္ဓါ, ဘိက္ခုနိယာ ဖာသုဝိဟာရော ဟောတိ။
‘‘ဣဓာနုရုဒ္ဓါ, ဘိက္ခုနီ သုဏာတိ – ‘ဣတ္ထန္နာမာ ဘိက္ခုနီ ကာလင်္ကတာ၊ သာ ဘဂဝတာ ဗျာကတာ – တိဏ္ဏံ သံယောဇနာနံ ပရိက္ခယာ ရာဂဒေါသမောဟာနံ တနုတ္တာ သကဒါဂါမိနီ သကိဒေဝ ဣမံ လောကံ အာဂန္တွာ ဒုက္ခဿန္တံ ကရိဿတီ’တိ။ သာ ခေါ ပနဿာ ဘဂိနီ သာမံ ဒိဋ္ဌာ ဝါ ဟောတိ အနုဿဝဿုတာ ဝါ – ‘ဧဝံသီလာ သာ ဘဂိနီ အဟောသိ ဣတိပိ, ဧဝံဓမ္မာ…ပေ… ဧဝံပညာ… ဧဝံဝိဟာရိနီ… ဧဝံဝိမုတ္တာ သာ ဘဂိနီ အဟောသိ ဣတိပီ’တိ။ သာ တဿာ သဒ္ဓဉ္စ သီလဉ္စ သုတဉ္စ စာဂဉ္စ ပညဉ္စ အနုဿရန္တီ တဒတ္ထာယ စိတ္တံ ဥပသံဟရတိ။ ဧဝမ္ပိ ခေါ, အနုရုဒ္ဓါ, ဘိက္ခုနိယာ ဖာသုဝိဟာရော ဟောတိ။
‘‘ဣဓာနုရုဒ္ဓါ, ဘိက္ခုနီ သုဏာတိ – ‘ဣတ္ထန္နာမာ ဘိက္ခုနီ ကာလင်္ကတာ၊ သာ ဘဂဝတာ ဗျာကတာ – တိဏ္ဏံ သံယောဇနာနံ ပရိက္ခယာ သောတာပန္နာ အဝိနိပါတဓမ္မာ နိယတာ သမ္ဗောဓိပရာယဏာ’တိ။ သာ ခေါ ပနဿာ ဘဂိနီ သာမံ ဒိဋ္ဌာ ဝါ ဟောတိ အနုဿဝဿုတာ ဝါ – ‘ဧဝံသီလာ သာ ဘဂိနီ အဟောသိ ဣတိပိ, ဧဝံဓမ္မာ… ဧဝံပညာ… ဧဝံဝိဟာရိနီ… ဧဝံဝိမုတ္တာ သာ ဘဂိနီ အဟောသိ ဣတိပီ’တိ။ သာ တဿာ သဒ္ဓဉ္စ သီလဉ္စ သုတဉ္စ စာဂဉ္စ ပညဉ္စ အနုဿရန္တီ တဒတ္ထာယ စိတ္တံ ဥပသံဟရတိ။ ဧဝမ္ပိ ခေါ, အနုရုဒ္ဓါ, ဘိက္ခုနိယာ ဖာသုဝိဟာရော ဟောတိ။
֍ ဋ္ဌ ၁၇၁။ ‘‘ဣဓာနုရုဒ္ဓါ, ဥပါသကော သုဏာတိ – ‘ဣတ္ထန္နာမော ဥပါသကော ကာလင်္ကတော၊ သော ဘဂဝတာ ဗျာကတော – ပဉ္စန္နံ ဩရမ္ဘာဂိယာနံ သံယောဇနာနံ ပရိက္ခယာ ဩပပါတိကော တတ္ထ ပရိနိဗ္ဗာယီ အနာဝတ္တိဓမ္မော တသ္မာ လောကာ’တိ။ သော ခေါ ပနဿ အာယသ္မာ သာမံ ဒိဋ္ဌော ဝါ ဟောတိ အနုဿဝဿုတော ဝါ – ‘ဧဝံသီလော သော အာယသ္မာ အဟောသိ ဣတိပိ,
(မ၊၂၊၁၃၁။)ဧဝံဓမ္မော သော အာယသ္မာ အဟောသိ ဣတိပိ, ဧဝံပညော သော အာယသ္မာ အဟောသိ ဣတိပိ, ဧဝံဝိဟာရီ သော အာယသ္မာ အဟောသိ ဣတိပိ, ဧဝံဝိမုတ္တော သော အာယသ္မာ အဟောသိ ဣတိပီ’တိ။ သော တဿ သဒ္ဓဉ္စ သုတဉ္စ စာဂဉ္စ ပညဉ္စ အနုဿရန္တော တဒတ္ထာယ စိတ္တံ ဥပသံဟရတိ။ ဧဝမ္ပိ ခေါ, အနုရုဒ္ဓါ, ဥပါသကဿ ဖာသုဝိဟာရော ဟောတိ။
‘‘ဣဓာနုရုဒ္ဓါ, ဥပါသကော သုဏာတိ – ‘ဣတ္ထန္နာမော ဥပါသကော ကာလင်္ကတော၊ သော ဘဂဝတာ ဗျာကတော – တိဏ္ဏံ သံယောဇနာနံ ပရိက္ခယာ ရာဂဒေါသမောဟာနံ တနုတ္တာ သကဒါဂါမီ သကိဒေဝ ဣမံ လောကံ အာဂန္တွာ ဒုက္ခဿန္တံ ကရိဿတီ’တိ။ သော ခေါ ပနဿ အာယသ္မာ သာမံ ဒိဋ္ဌော ဝါ ဟောတိ အနုဿဝဿုတော ဝါ – ‘ဧဝံသီလော သော အာယသ္မာ အဟောသိ ဣတိပိ, ဧဝံဓမ္မော… ဧဝံပညော… ဧဝံဝိဟာရီ… ဧဝံဝိမုတ္တော သော အာယသ္မာ အဟောသိ ဣတိပီ’တိ။ သော တဿ သဒ္ဓဉ္စ သီလဉ္စ သုတဉ္စ စာဂဉ္စ ပညဉ္စ အနုဿရန္တော တဒတ္ထာယ စိတ္တံ ဥပသံဟရတိ။ ဧဝမ္ပိ ခေါ, အနုရုဒ္ဓါ, ဥပါသကဿ ဖာသုဝိဟာရော ဟောတိ။
‘‘ဣဓာနုရုဒ္ဓါ, ဥပါသကော သုဏာတိ – ‘ဣတ္ထန္နာမော ဥပါသကော ကာလင်္ကတော၊ သော ဘဂဝတာ ဗျာကတော – တိဏ္ဏံ သံယောဇနာနံ ပရိက္ခယာ သောတာပန္နော အဝိနိပါတဓမ္မော နိယတော သမ္ဗောဓိပရာယဏော’တိ။ သော ခေါ ပနဿ အာယသ္မာ သာမံ ဒိဋ္ဌော ဝါ ဟောတိ အနုဿဝဿုတော ဝါ – ‘ဧဝံသီလော သော အာယသ္မာ အဟောသိ ဣတိပိ, ဧဝံဓမ္မော…ပေ… ဧဝံပညော… ဧဝံဝိဟာရီ… ဧဝံဝိမုတ္တော သော အာယသ္မာ အဟောသိ ဣတိပီ’တိ။ သော တဿ သဒ္ဓဉ္စ သီလဉ္စ သုတဉ္စ စာဂဉ္စ ပညဉ္စ အနုဿရန္တော တဒတ္ထာယ စိတ္တံ ဥပသံဟရတိ။ ဧဝမ္ပိ ခေါ, အနုရုဒ္ဓါ ဥပါသကဿ ဖာသုဝိဟာရော ဟောတိ။
֍ ဋ္ဌ ၁၇၂။ ‘‘ဣဓာနုရုဒ္ဓါ, ဥပါသိကာ သုဏာတိ – ‘ဣတ္ထန္နာမာ ဥပါသိကာ ကာလင်္ကတာ၊ သာ ဘဂဝတာ ဗျာကတာ – ပဉ္စန္နံ ဩရမ္ဘာဂိယာနံ သံယောဇနာနံ ပရိက္ခယာ ဩပပါတိကာ တတ္ထ ပရိနိဗ္ဗာယိနီ အနာဝတ္တိဓမ္မာ တသ္မာ လောကာ’တိ။ သာ ခေါ ပနဿာ ဘဂိနီ သာမံ ဒိဋ္ဌာ ဝါ ဟောတိ အနုဿဝဿုတာ ဝါ – ‘ဧဝံသီလာ သာ ဘဂိနီ အဟောသိ ဣတိပိ, ဧဝံဓမ္မာ… ဧဝံပညာ… ဧဝံဝိဟာရိနီ… ဧဝံဝိမုတ္တာ သာ ဘဂိနီ အဟောသိ ဣတိပီ’တိ။ သာ တဿာ သဒ္ဓဉ္စ သီလဉ္စ သုတဉ္စ စာဂဉ္စ ပညဉ္စ အနုဿရန္တီ တဒတ္ထာယ
(မ၊၂၊၁၃၂။)စိတ္တံ ဥပသံဟရတိ။ ဧဝမ္ပိ ခေါ, အနုရုဒ္ဓါ, ဥပါသိကာယ ဖာသုဝိဟာရော ဟောတိ။
‘‘ဣဓာနုရုဒ္ဓါ, ဥပါသိကာ သုဏာတိ – ‘ဣတ္ထန္နာမာ ဥပါသိကာ ကာလင်္ကတာ၊ သာ ဘဂဝတာ ဗျာကတာ – တိဏ္ဏံ သံယောဇနာနံ ပရိက္ခယာ ရာဂဒေါသမောဟာနံ တနုတ္တာ သကဒါဂါမိနီ သကိဒေဝ ဣမံ လောကံ အာဂန္တွာ ဒုက္ခဿန္တံ ကရိဿတီ’တိ။ သာ ခေါ ပနဿာ ဘဂိနီ သာမံ ဒိဋ္ဌာ ဝါ ဟောတိ အနုဿဝဿုတာ ဝါ – ‘ဧဝံသီလာ သာ ဘဂိနီ အဟောသိ ဣတိပိ, ဧဝံဓမ္မာ… ဧဝံပညာ… ဧဝံဝိဟာရိနီ… ဧဝံဝိမုတ္တာ သာ ဘဂိနီ အဟောသိ ဣတိပီ’တိ။ သာ တဿာ သဒ္ဓဉ္စ သီလဉ္စ သုတဉ္စ စာဂဉ္စ ပညဉ္စ အနုဿရန္တီ တဒတ္ထာယ စိတ္တံ ဥပသံဟရတိ။ ဧဝမ္ပိ ခေါ, အနုရုဒ္ဓါ, ဥပါသိကာယ ဖာသုဝိဟာရော ဟောတိ။
‘‘ဣဓာနုရုဒ္ဓါ, ဥပါသိကာ သုဏာတိ – ‘ဣတ္ထန္နာမာ ဥပါသိကာ ကာလင်္ကတာ၊ သာ ဘဂဝတာ ဗျာကတာ – တိဏ္ဏံ သံယောဇနာနံ ပရိက္ခယာ သောတာပန္နာ အဝိနိပါတဓမ္မာ နိယတာ သမ္ဗောဓိပရာယဏာ’တိ။ သာ ခေါ ပနဿာ ဘဂိနီ သာမံ ဒိဋ္ဌာ ဝါ ဟောတိ အနုဿဝဿုတာ ဝါ – ‘ဧဝံသီလာ သာ ဘဂိနီ အဟောသိ ဣတိပိ, ဧဝံဓမ္မာ သာ ဘဂိနီ အဟောသိ ဣတိပိ, ဧဝံပညာ သာ ဘဂိနီ အဟောသိ ဣတိပိ, ဧဝံဝိဟာရိနီ သာ ဘဂိနီ အဟောသိ ဣတိပိ, ဧဝံဝိမုတ္တာ သာ ဘဂိနီ အဟောသိ ဣတိပီ’တိ။ သာ တဿာ သဒ္ဓဉ္စ သီလဉ္စ သုတဉ္စ စာဂဉ္စ ပညဉ္စ အနုဿရန္တီ တဒတ္ထာယ စိတ္တံ ဥပသံဟရတိ။ ဧဝမ္ပိ ခေါ, အနုရုဒ္ဓါ, ဥပါသိကာယ ဖာသုဝိဟာရော ဟောတိ။
‘‘ဣတိ ခေါ, အနုရုဒ္ဓါ, တထာဂတော န ဇနကုဟနတ္ထံ န ဇနလပနတ္ထံ န လာဘသက္ကာရသိလောကာနိသံသတ္ထံ န ‘ဣတိ မံ ဇနော ဇာနာတူ’တိ သာဝကေ အဗ္ဘတီတေ ကာလင်္ကတေ ဥပပတ္တီသု ဗျာကရောတိ – ‘အသု အမုတြ ဥပပန္နော, အသု အမုတြ ဥပပန္နော’တိ။ သန္တိ စ ခေါ, အနုရုဒ္ဓါ, ကုလပုတ္တာ သဒ္ဓါ ဥဠာရဝေဒါ ဥဠာရပါမောဇ္ဇာ။ တေ တံ သုတွာ တဒတ္ထာယ စိတ္တံ ဥပသံဟရန္တိ။ တေသံ တံ, အနုရုဒ္ဓါ, ဟောတိ ဒီဃရတ္တံ ဟိတာယ သုခါယာ’’တိ။
ဣဒမဝေါစ ဘဂဝါ။ အတ္တမနော အာယသ္မာ အနုရုဒ္ဓေါ ဘဂဝတော ဘာသိတံ အဘိနန္ဒီတိ။
နဠကပါနသုတ္တံ နိဋ္ဌိတံ အဋ္ဌမံ။
(မ၊၂၊၁၃၃။)၉။ ဂေါလိယာနိသုတ္တံ
֍ ဋ္ဌ ၁၇၃။ ဧဝံ မေ သုတံ – ဧကံ သမယံ ဘဂဝါ ရာဇဂဟေ ဝိဟရတိ ဝေဠုဝနေ ကလန္ဒကနိဝါပေ။ တေန ခေါ ပန သမယေန ဂေါလိယာနိ [ဂုလိဿာနိ (သီ။ ပီ။), ဂေါလိဿာနိ (သျာ။ ကံ။)] နာမ ဘိက္ခု အာရညိကော [အာရညကော (သဗ္ဗတ္ထ)] ပဒသမာစာရော [ပဒရသမာစာရော (သီ။ သျာ။ ကံ။ ပီ။)] သံဃမဇ္ဈေ ဩသဋော ဟောတိ ကေနစိဒေဝ ကရဏီယေန။ တတြ ခေါ အာယသ္မာ သာရိပုတ္တော ဂေါလိယာနိံ ဘိက္ခုံ အာရဗ္ဘ ဘိက္ခူ အာမန္တေသိ –
‘‘အာရညိကေနာဝုသော, ဘိက္ခုနာ သံဃဂတေန သံဃေ ဝိဟရန္တေန သဗြဟ္မစာရီသု သဂါရဝေန ဘဝိတဗ္ဗံ သပ္ပတိဿေန။ သစေ, အာဝုသော, အာရညိကော ဘိက္ခု သံဃဂတော သံဃေ ဝိဟရန္တော သဗြဟ္မစာရီသု အဂါရဝေါ ဟောတိ အပ္ပတိဿော, တဿ ဘဝန္တိ ဝတ္တာရော။ ‘ကိံ ပနိမဿာယသ္မတော အာရညိကဿ ဧကဿာရညေ သေရိဝိဟာရေန, ယော အယမာယသ္မာ သဗြဟ္မစာရီသု အဂါရဝေါ ဟောတိ အပ္ပတိဿော’တိ – တဿ [အပ္ပတိဿောတိဿ (သီ။ ပီ။)] ဘဝန္တိ ဝတ္တာရော။ တသ္မာ အာရညိကေန ဘိက္ခုနာ သံဃဂတေန သံဃေ ဝိဟရန္တေန သဗြဟ္မစာရီသု သဂါရဝေန ဘဝိတဗ္ဗံ သပ္ပတိဿေန။
‘‘အာရညိကေနာဝုသော, ဘိက္ခုနာ သံဃဂတေန သံဃေ ဝိဟရန္တေန အာသနကုသလေန ဘဝိတဗ္ဗံ – ‘ဣတိ ထေရေ စ ဘိက္ခူ နာနုပခဇ္ဇ နိသီဒိဿာမိ နဝေ စ ဘိက္ခူ န အာသနေန ပဋိဗာဟိဿာမီ’တိ။ သစေ, အာဝုသော, အာရညိကော ဘိက္ခု သံဃဂတော သံဃေ ဝိဟရန္တော န အာသနကုသလော ဟောတိ, တဿ ဘဝန္တိ ဝတ္တာရော။ ‘ကိံ ပနိမဿာယသ္မတော အာရညိကဿ ဧကဿာရညေ သေရိဝိဟာရေန, ယော အယမာယသ္မာ အာသနကုသလော န ဟောတီ’တိ [ယော အယမာယသ္မာ အာဘိသမာစာရိကမ္ပိ ဓမ္မံ န ဇာနာတီတိ (သီ။ သျာ။ ကံ။ ပီ။)] – တဿ ဘဝန္တိ ဝတ္တာရော။ တသ္မာ အာရညိကေန ဘိက္ခုနာ သံဃဂတေန သံဃေ ဝိဟရန္တေန အာသနကုသလေန ဘဝိတဗ္ဗံ။
‘‘အာရညိကေနာဝုသော, ဘိက္ခုနာ သံဃဂတေန သံဃေ ဝိဟရန္တေန အာဘိသမာစာရိကောပိ ဓမ္မော ဇာနိတဗ္ဗော။ သစေ, အာဝုသော, အာရညိကော ဘိက္ခု သံဃဂတော သံဃေ ဝိဟရန္တော အာဘိသမာစာရိကမ္ပိ ဓမ္မံ န ဇာနာတိ, တဿ ဘဝန္တိ ဝတ္တာရော။ ‘ကိံ ပနိမဿာယသ္မတော အာရညိကဿ ဧကဿာရညေ သေရိဝိဟာရေန ယော အယမာယသ္မာ အာဘိသမာစာရိကမ္ပိ
(မ၊၂၊၁၃၄။)ဓမ္မံ န ဇာနာတီ’တိ – တဿ ဘဝန္တိ ဝတ္တာရော။ တသ္မာ အာရညိကေန ဘိက္ခုနာ သံဃဂတေန သံဃေ ဝိဟရန္တေန အာဘိသမာစာရိကောပိ ဓမ္မော ဇာနိတဗ္ဗော [အယံ အာဘိသမာစာရိကတတိယဝါရော သီ။ သျာ။ ကံ။ ပီ။ ပေါတ္ထကေသု န ဒိဿတိ]။
‘‘အာရညိကေနာဝုသော, ဘိက္ခုနာ သံဃဂတေန သံဃေ ဝိဟရန္တေန နာတိကာလေန ဂါမော ပဝိသိတဗ္ဗော နာတိဒိဝါ [န ဒိဝါ (သျာ။ ကံ။ ပီ။ က။)] ပဋိက္ကမိတဗ္ဗံ။ သစေ, အာဝုသော, အာရညိကော ဘိက္ခု သံဃဂတော သံဃေ ဝိဟရန္တော အတိကာလေန ဂါမံ ပဝိသတိ အတိဒိဝါ ပဋိက္ကမတိ, တဿ ဘဝန္တိ ဝတ္တာရော။ ‘ကိံ ပနိမဿာယသ္မတော အာရညိကဿ ဧကဿာရညေ သေရိဝိဟာရေန ယော အယမာယသ္မာ အတိကာလေန ဂါမံ ပဝိသတိ အတိဒိဝါ ပဋိက္ကမတီ’တိ – တဿ ဘဝန္တိ ဝတ္တာရော။ တသ္မာ အာရညိကေန ဘိက္ခုနာ သံဃဂတေန သံဃေ ဝိဟရန္တေန နာတိကာလေန ဂါမော ပဝိသိတဗ္ဗော, နာတိဒိဝါ ပဋိက္ကမိတဗ္ဗံ။
‘‘အာရညိကေနာဝုသော, ဘိက္ခုနာ သံဃဂတေန သံဃေ ဝိဟရန္တေန န ပုရေဘတ္တံ ပစ္ဆာဘတ္တံ ကုလေသု စာရိတ္တံ အာပဇ္ဇိတဗ္ဗံ။ သစေ, အာဝုသော, အာရညိကော ဘိက္ခု သံဃဂတော သံဃေ ဝိဟရန္တော ပုရေဘတ္တံ ပစ္ဆာဘတ္တံ ကုလေသု စာရိတ္တံ အာပဇ္ဇတိ, တဿ ဘဝန္တိ ဝတ္တာရော။ ‘အယံ နူနိမဿာယသ္မတော အာရညိကဿ ဧကဿာရညေ သေရိဝိဟာရေန ဝိဟရတော ဝိကာလစရိယာ ဗဟုလီကတာ, တမေနံ သံဃဂတမ္ပိ သမုဒါစရတီ’တိ – တဿ ဘဝန္တိ ဝတ္တာရော။ တသ္မာ အာရညိကေန ဘိက္ခုနာ သံဃဂတေန သံဃေ ဝိဟရန္တေန န ပုရေဘတ္တံ ပစ္ဆာဘတ္တံ ကုလေသု စာရိတ္တံ အာပဇ္ဇိတဗ္ဗံ။
‘‘အာရညိကေနာဝုသော, ဘိက္ခုနာ သံဃဂတေန သံဃေ ဝိဟရန္တေန အနုဒ္ဓတေန ဘဝိတဗ္ဗံ အစပလေန။ သစေ, အာဝုသော, အာရညိကော ဘိက္ခု သံဃဂတော သံဃေ ဝိဟရန္တော ဥဒ္ဓတော ဟောတိ စပလော, တဿ ဘဝန္တိ ဝတ္တာရော။ ‘ဣဒံ နူနိမဿာယသ္မတော အာရညိကဿ ဧကဿာရညေ သေရိဝိဟာရေန ဝိဟရတော ဥဒ္ဓစ္စံ စာပလျံ ဗဟုလီကတံ, တမေနံ သံဃဂတမ္ပိ သမုဒါစရတီ’တိ – တဿ ဘဝန္တိ ဝတ္တာရော။ တသ္မာ အာရညိကေန ဘိက္ခုနာ သံဃဂတေန သံဃေ ဝိဟရန္တေန အနုဒ္ဓတေန ဘဝိတဗ္ဗံ အစပလေန။
(မ၊၂၊၁၃၅။)‘‘အာရညိကေနာဝုသော, ဘိက္ခုနာ သံဃဂတေန သံဃေ ဝိဟရန္တေန အမုခရေန ဘဝိတဗ္ဗံ အဝိကိဏ္ဏဝါစေန။ သစေ, အာဝုသော, အာရညိကော ဘိက္ခု သံဃဂတော သံဃေ ဝိဟရန္တော မုခရော ဟောတိ ဝိကိဏ္ဏဝါစော, တဿ ဘဝန္တိ ဝတ္တာရော။ ‘ကိံ ပနိမဿာယသ္မတော အာရညိကဿ ဧကဿာရညေ သေရိဝိဟာရေန ယော အယမာယသ္မာ မုခရော ဝိကိဏ္ဏဝါစော’တိ – တဿ ဘဝန္တိ ဝတ္တာရော။ တသ္မာ အာရညိကေန ဘိက္ခုနာ သံဃဂတေန သံဃေ ဝိဟရန္တေန အမုခရေန ဘဝိတဗ္ဗံ အဝိကိဏ္ဏဝါစေန။
‘‘အာရညိကေနာဝုသော, ဘိက္ခုနာ သံဃဂတေန သံဃေ ဝိဟရန္တေန သုဝစေန [သုဗ္ဗစေန (သီ။ က။)] ဘဝိတဗ္ဗံ ကလျာဏမိတ္တေန။ သစေ, အာဝုသော, အာရညိကော ဘိက္ခု သံဃဂတော သံဃေ ဝိဟရန္တော ဒုဗ္ဗစော ဟောတိ ပါပမိတ္တော, တဿ ဘဝန္တိ ဝတ္တာရော။ ‘ကိံ ပနိမဿာယသ္မတော အာရညိကဿ ဧကဿာရညေ သေရိဝိဟာရေန ယော အယမာယသ္မာ ဒုဗ္ဗစော ပါပမိတ္တော’တိ – တဿ ဘဝန္တိ ဝတ္တာရော။ တသ္မာ အာရညိကေန ဘိက္ခုနာ သံဃဂတေန သံဃေ ဝိဟရန္တေန သုဝစေန ဘဝိတဗ္ဗံ ကလျာဏမိတ္တေန။
‘‘အာရညိကေနာဝုသော, ဘိက္ခုနာ ဣန္ဒြိယေသု ဂုတ္တဒွါရေန ဘဝိတဗ္ဗံ။ သစေ, အာဝုသော, အာရညိကော ဘိက္ခု ဣန္ဒြိယေသု အဂုတ္တဒွါရော ဟောတိ, တဿ ဘဝန္တိ ဝတ္တာရော။ ‘ကိံ ပနိမဿာယသ္မတော အာရညိကဿ ဧကဿာရညေ သေရိဝိဟာရေန ယော အယမာယသ္မာ ဣန္ဒြိယေသု အဂုတ္တဒွါရော’တိ – တဿ ဘဝန္တိ ဝတ္တာရော။ တသ္မာ အာရညိကေန ဘိက္ခုနာ ဣန္ဒြိယေသု ဂုတ္တဒွါရေန ဘဝိတဗ္ဗံ။
‘‘အာရညိကေနာဝုသော, ဘိက္ခုနာ ဘောဇနေ မတ္တညုနာ ဘဝိတဗ္ဗံ။ သစေ, အာဝုသော, အာရညိကော ဘောဇနေ အမတ္တညူ ဟောတိ, တဿ ဘဝန္တိ ဝတ္တာရော။ ‘ကိံ ပနိမဿာယသ္မတော အာရညိကဿ ဧကဿာရညေ သေရိဝိဟာရေန ယော အယမာယသ္မာ ဘောဇနေ အမတ္တညူ’တိ – တဿ ဘဝန္တိ ဝတ္တာရော။ တသ္မာ အာရညိကေန ဘိက္ခုနာ ဘောဇနေ မတ္တညုနာ ဘဝိတဗ္ဗံ။
‘‘အာရညိကေနာဝုသော, ဘိက္ခုနာ ဇာဂရိယံ အနုယုတ္တေန ဘဝိတဗ္ဗံ။ သစေ, အာဝုသော, အာရညိကော ဘိက္ခု ဇာဂရိယံ အနနုယုတ္တော ဟောတိ,
(မ၊၂၊၁၃၆။)တဿ ဘဝန္တိ ဝတ္တာရော။ ‘ကိံ ပနိမဿာယသ္မတော အာရညိကဿ ဧကဿာရညေ သေရိဝိဟာရေန ယော အယမာယသ္မာ ဇာဂရိယံ အနနုယုတ္တော’တိ – တဿ ဘဝန္တိ ဝတ္တာရော။ တသ္မာ အာရညိကေန ဘိက္ခုနာ ဇာဂရိယံ အနုယုတ္တေန ဘဝိတဗ္ဗံ။
‘‘အာရညိကေနာဝုသော, ဘိက္ခုနာ အာရဒ္ဓဝီရိယေန ဘဝိတဗ္ဗံ။ သစေ, အာဝုသော, အာရညိကော ဘိက္ခု ကုသီတော ဟောတိ, တဿ ဘဝန္တိ ဝတ္တာရော။ ‘ကိံ ပနိမဿာယသ္မတော အာရညိကဿ ဧကဿာရညေ သေရိဝိဟာရေန ယော အယမာယသ္မာ ကုသီတော’တိ – တဿ ဘဝန္တိ ဝတ္တာရော။ တသ္မာ အာရညိကေန ဘိက္ခုနာ အာရဒ္ဓဝီရိယေန ဘဝိတဗ္ဗံ။
‘‘အာရညိကေနာဝုသော, ဘိက္ခုနာ ဥပဋ္ဌိတဿတိနာ ဘဝိတဗ္ဗံ။ သစေ, အာဝုသော, အာရညိကော ဘိက္ခု မုဋ္ဌဿတီ ဟောတိ, တဿ ဘဝန္တိ ဝတ္တာရော။ ‘ကိံ ပနိမဿာယသ္မတော အာရညိကဿ ဧကဿာရညေ သေရိဝိဟာရေန ယော အယမာယသ္မာ မုဋ္ဌဿတီ’တိ – တဿ ဘဝန္တိ ဝတ္တာရော။ တသ္မာ အာရညိကေန ဘိက္ခုနာ ဥပဋ္ဌိတဿတိနာ ဘဝိတဗ္ဗံ။
‘‘အာရညိကေနာဝုသော, ဘိက္ခုနာ သမာဟိတေန ဘဝိတဗ္ဗံ။ သစေ, အာဝုသော, အာရညိကော ဘိက္ခု အသမာဟိတော ဟောတိ, တဿ ဘဝန္တိ ဝတ္တာရော။ ‘ကိံ ပနိမဿာယသ္မတော အာရညိကဿ ဧကဿာရညေ သေရိဝိဟာရေန ယော အယမာယသ္မာ အသမာဟိတော’တိ – တဿ ဘဝန္တိ ဝတ္တာရော။ တသ္မာ အာရညိကေန ဘိက္ခုနာ သမာဟိတေန ဘဝိတဗ္ဗံ။
‘‘အာရညိကေနာဝုသော, ဘိက္ခုနာ ပညဝတာ ဘဝိတဗ္ဗံ။ သစေ, အာဝုသော, အာရညိကော ဘိက္ခု ဒုပ္ပညော ဟောတိ, တဿ ဘဝန္တိ ဝတ္တာရော။ ‘ကိံ ပနိမဿာယသ္မတော အာရညိကဿ ဧကဿာရညေ သေရိဝိဟာရေန ယော အယမာယသ္မာ ဒုပ္ပညော’တိ – တဿ ဘဝန္တိ ဝတ္တာရော။ တသ္မာ အာရညိကေန ဘိက္ခုနာ ပညဝတာ ဘဝိတဗ္ဗံ။
‘‘အာရညိကေနာဝုသော, ဘိက္ခုနာ အဘိဓမ္မေ အဘိဝိနယေ ယောဂေါ ကရဏီယော။ သန္တာဝုသော, အာရညိကံ ဘိက္ခုံ အဘိဓမ္မေ အဘိဝိနယေ ပဉှံ ပုစ္ဆိတာရော။ သစေ, အာဝုသော, အာရညိကော ဘိက္ခု အဘိဓမ္မေ အဘိဝိနယေ ပဉှံ ပုဋ္ဌော န သမ္ပာယတိ, တဿ ဘဝန္တိ ဝတ္တာရော။ ‘ကိံ ပနိမဿာယသ္မတော အာရညိကဿ ဧကဿာရညေ သေရိဝိဟာရေန ယော အယမာယသ္မာ အဘိဓမ္မေ အဘိဝိနယေ ပဉှံ ပုဋ္ဌော န သမ္ပာယတီ’တိ – တဿ ဘဝန္တိ ဝတ္တာရော။
(မ၊၂၊၁၃၇။)တသ္မာ အာရညိကေန ဘိက္ခုနာ အဘိဓမ္မေ အဘိဝိနယေ ယောဂေါ ကရဏီယော။
‘‘အာရညိကေနာဝုသော, ဘိက္ခုနာ ယေ တေ သန္တာ ဝိမောက္ခာ အတိက္ကမ္မ ရူပေ အာရုပ္ပါ တတ္ထ ယောဂေါ ကရဏီယော။ သန္တာဝုသော, အာရညိကံ ဘိက္ခုံ ယေ တေ သန္တာ ဝိမောက္ခာ အတိက္ကမ္မ ရူပေ အာရုပ္ပါ တတ္ထ ပဉှံ ပုစ္ဆိတာရော။ သစေ, အာဝုသော, အာရညိကော ဘိက္ခု ယေ တေ သန္တာ ဝိမောက္ခာ အတိက္ကမ္မ ရူပေ အာရုပ္ပါ တတ္ထ ပဉှံ ပုဋ္ဌော န သမ္ပာယတိ, တဿ ဘဝန္တိ ဝတ္တာရော။ ‘ကိံ ပနိမဿာယသ္မတော အာရညိကဿ ဧကဿာရညေ သေရိဝိဟာရေန ယော အယမာယသ္မာ ယေ တေ သန္တာ ဝိမောက္ခာ အတိက္ကမ္မ ရူပေ အာရုပ္ပါ တတ္ထ ပဉှံ ပုဋ္ဌော န သမ္ပာယတီ’တိ – တဿ ဘဝန္တိ ဝတ္တာရော။ တသ္မာ အာရညိကေန ဘိက္ခုနာ ယေ တေ သန္တာ ဝိမောက္ခာ အတိက္ကမ္မ ရူပေ အာရုပ္ပါ တတ္ထ ယောဂေါ ကရဏီယော။
‘‘အာရညိကေနာဝုသော, ဘိက္ခုနာ ဥတ္တရိ မနုဿဓမ္မေ ယောဂေါ ကရဏီယော။ သန္တာဝုသော, အာရညိကံ ဘိက္ခုံ ဥတ္တရိ မနုဿဓမ္မေ ပဉှံ ပုစ္ဆိတာရော။ သစေ, အာဝုသော, အာရညိကော ဘိက္ခု ဥတ္တရိ မနုဿဓမ္မေ ပဉှံ ပုဋ္ဌော န သမ္ပာယတိ, တဿ ဘဝန္တိ ဝတ္တာရော။ ‘ကိံ ပနိမဿာယသ္မတော အာရညိကဿ ဧကဿာရညေ သေရိဝိဟာရေန ယော အယမာယသ္မာ ယဿတ္ထာယ ပဗ္ဗဇိတော တမတ္ထံ န ဇာနာတီ’တိ – တဿ ဘဝန္တိ ဝတ္တာရော။ တသ္မာ အာရညိကေန ဘိက္ခုနာ ဥတ္တရိ မနုဿဓမ္မေ ယောဂေါ ကရဏီယော’’တိ။
ဧဝံ ဝုတ္တေ, အာယသ္မာ မဟာမောဂ္ဂလ္လာနော [မဟာမောဂ္ဂလာနော (က။)] အာယသ္မန္တံ သာရိပုတ္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘အာရညိကေနေဝ နု ခေါ, အာဝုသော သာရိပုတ္တ, ဘိက္ခုနာ ဣမေ ဓမ္မာ သမာဒါယ ဝတ္တိတဗ္ဗာ ဥဒါဟု ဂါမန္တဝိဟာရိနာပီ’’တိ? ‘‘အာရညိကေနာပိ ခေါ, အာဝုသော မောဂ္ဂလ္လာန, ဘိက္ခုနာ ဣမေ ဓမ္မာ သမာဒါယ ဝတ္တိတဗ္ဗာ ပဂေဝ ဂါမန္တဝိဟာရိနာ’’တိ။
ဂေါလိယာနိသုတ္တံ နိဋ္ဌိတံ နဝမံ။
(မ၊၂၊၁၃၈။)၁၀။ ကီဋာဂိရိသုတ္တံ
֍ ဋ္ဌ ၁၇၄။ ဧဝံ မေ သုတံ – ဧကံ သမယံ ဘဂဝါ ကာသီသု စာရိကံ စရတိ မဟတာ ဘိက္ခုသံဃေန သဒ္ဓိံ။ တတြ ခေါ ဘဂဝါ ဘိက္ခူ အာမန္တေသိ – ‘‘အဟံ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, အညတြေဝ ရတ္တိဘောဇနာ [ရတ္တိဘောဇနံ (က။)] ဘုဉ္ဇာမိ။ အညတြ ခေါ ပနာဟံ, ဘိက္ခဝေ, ရတ္တိဘောဇနာ ဘုဉ္ဇမာနော အပ္ပါဗာဓတဉ္စ သဉ္ဇာနာမိ အပ္ပါတင်္ကတဉ္စ လဟုဋ္ဌာနဉ္စ ဗလဉ္စ ဖာသုဝိဟာရဉ္စ။ ဧထ, တုမှေပိ, ဘိက္ခဝေ, အညတြေဝ ရတ္တိဘောဇနာ ဘုဉ္ဇထ။ အညတြ ခေါ ပန, ဘိက္ခဝေ, တုမှေပိ ရတ္တိဘောဇနာ ဘုဉ္ဇမာနာ အပ္ပါဗာဓတဉ္စ သဉ္ဇာနိဿထ အပ္ပါတင်္ကတဉ္စ လဟုဋ္ဌာနဉ္စ ဗလဉ္စ ဖာသုဝိဟာရဉ္စာ’’တိ။ ‘‘ဧဝံ, ဘန္တေ’’တိ ခေါ တေ ဘိက္ခူ ဘဂဝတော ပစ္စဿောသုံ။ အထ ခေါ ဘဂဝါ ကာသီသု အနုပုဗ္ဗေန စာရိကံ စရမာနော ယေန ကီဋာဂိရိ နာမ ကာသီနံ နိဂမော တဒဝသရိ။ တတြ သုဒံ ဘဂဝါ ကီဋာဂိရိသ္မိံ ဝိဟရတိ ကာသီနံ နိဂမေ။
֍ ဋ္ဌ ၁၇၅။ တေန ခေါ ပန သမယေန အဿဇိပုနဗ္ဗသုကာ နာမ ဘိက္ခူ ကီဋာဂိရိသ္မိံ အာဝါသိကာ ဟောန္တိ။ အထ ခေါ သမ္ဗဟုလာ ဘိက္ခူ ယေန အဿဇိပုနဗ္ဗသုကာ ဘိက္ခူ တေနုပသင်္ကမိံသု၊ ဥပသင်္ကမိတွာ အဿဇိပုနဗ္ဗသုကေ ဘိက္ခူ ဧတဒဝေါစုံ – ‘‘ဘဂဝါ ခေါ, အာဝုသော, အညတြေဝ ရတ္တိဘောဇနာ ဘုဉ္ဇတိ ဘိက္ခုသံဃော စ။ အညတြ ခေါ ပနာဝုသော, ရတ္တိဘောဇနာ ဘုဉ္ဇမာနာ အပ္ပါဗာဓတဉ္စ သဉ္ဇာနန္တိ အပ္ပါတင်္ကတဉ္စ လဟုဋ္ဌာနဉ္စ ဗလဉ္စ ဖာသုဝိဟာရဉ္စ။ ဧထ, တုမှေပိ, အာဝုသော, အညတြေဝ ရတ္တိဘောဇနာ ဘုဉ္ဇထ။ အညတြ ခေါ ပနာဝုသော, တုမှေပိ ရတ္တိဘောဇနာ ဘုဉ္ဇမာနာ အပ္ပါဗာဓတဉ္စ သဉ္ဇာနိဿထ အပ္ပါတင်္ကတဉ္စ လဟုဋ္ဌာနဉ္စ ဗလဉ္စ ဖာသုဝိဟာရဉ္စာ’’တိ။ ဧဝံ ဝုတ္တေ, အဿဇိပုနဗ္ဗသုကာ ဘိက္ခူ တေ ဘိက္ခူ ဧတဒဝေါစုံ – ‘‘မယံ ခေါ, အာဝုသော, သာယဉ္စေဝ ဘုဉ္ဇာမ ပါတော စ ဒိဝါ စ ဝိကာလေ။ တေ မယံ သာယဉ္စေဝ ဘုဉ္ဇမာနာ ပါတော စ ဒိဝါ စ ဝိကာလေ အပ္ပါဗာဓတဉ္စ သဉ္ဇာနာမ အပ္ပါတင်္ကတဉ္စ လဟုဋ္ဌာနဉ္စ ဗလဉ္စ ဖာသုဝိဟာရဉ္စ။ တေ မယံ ကိံ သန္ဒိဋ္ဌိကံ ဟိတွာ ကာလိကံ အနုဓာဝိဿာမ? သာယဉ္စေဝ မယံ ဘုဉ္ဇိဿာမ ပါတော စ ဒိဝါ စ ဝိကာလေ’’တိ။
ယတော ခေါ တေ ဘိက္ခူ နာသက္ခိံသု အဿဇိပုနဗ္ဗသုကေ ဘိက္ခူ သညာပေတုံ, အထ ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိံသု၊ ဥပသင်္ကမိတွာ ဘဂဝန္တံ
(မ၊၂၊၁၃၉။)အဘိဝါဒေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိံသု။ ဧကမန္တံ နိသိန္နာ ခေါ တေ ဘိက္ခူ ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစုံ – ‘‘ဣဓ မယံ, ဘန္တေ, ယေန အဿဇိပုနဗ္ဗသုကာ ဘိက္ခူ တေနုပသင်္ကမိမှ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ အဿဇိပုနဗ္ဗသုကေ ဘိက္ခူ ဧတဒဝေါစုမှ – ‘ဘဂဝါ ခေါ, အာဝုသော, အညတြေဝ ရတ္တိဘောဇနာ ဘုဉ္ဇတိ ဘိက္ခုသံဃော စ၊ အညတြ ခေါ ပနာဝုသော, ရတ္တိဘောဇနာ ဘုဉ္ဇမာနာ အပ္ပါဗာဓတဉ္စ သဉ္ဇာနန္တိ အပ္ပါတင်္ကတဉ္စ လဟုဋ္ဌာနဉ္စ ဗလဉ္စ ဖာသုဝိဟာရဉ္စ။ ဧထ, တုမှေပိ, အာဝုသော, အညတြေဝ ရတ္တိဘောဇနာ ဘုဉ္ဇထ။ အညတြ ခေါ ပနာဝုသော, တုမှေပိ ရတ္တိဘောဇနာ ဘုဉ္ဇမာနာ အပ္ပါဗာဓတဉ္စ သဉ္ဇာနိဿထ အပ္ပါတင်္ကတဉ္စ လဟုဋ္ဌာနဉ္စ ဗလဉ္စ ဖာသုဝိဟာရဉ္စာ’တိ။ ဧဝံ ဝုတ္တေ, ဘန္တေ, အဿဇိပုနဗ္ဗသုကာ ဘိက္ခူ အမှေ ဧတဒဝေါစုံ – ‘မယံ ခေါ, အာဝုသော, သာယဉ္စေဝ ဘုဉ္ဇာမ ပါတော စ ဒိဝါ စ ဝိကာလေ။ တေ မယံ သာယဉ္စေဝ ဘုဉ္ဇမာနာ ပါတော စ ဒိဝါ စ ဝိကာလေ အပ္ပါဗာဓတဉ္စ သဉ္ဇာနာမ အပ္ပါတင်္ကတဉ္စ လဟုဋ္ဌာနဉ္စ ဗလဉ္စ ဖာသုဝိဟာရဉ္စ။ တေ မယံ ကိံ သန္ဒိဋ္ဌိကံ ဟိတွာ ကာလိကံ အနုဓာဝိဿာမ? သာယဉ္စေဝ မယံ ဘုဉ္ဇိဿာမ ပါတော စ ဒိဝါ စ ဝိကာလေ’တိ။ ယတော ခေါ မယံ, ဘန္တေ, နာသက္ခိမှ အဿဇိပုနဗ္ဗသုကေ ဘိက္ခူ သညာပေတုံ, အထ မယံ ဧတမတ္ထံ ဘဂဝတော အာရောစေမာ’’တိ။
֍ ဋ္ဌ ၁၇၆။ အထ ခေါ ဘဂဝါ အညတရံ ဘိက္ခုံ အာမန္တေသိ – ‘‘ဧဟိ တွံ, ဘိက္ခု, မမ ဝစနေန အဿဇိပုနဗ္ဗသုကေ ဘိက္ခူ အာမန္တေဟိ – ‘သတ္ထာ အာယသ္မန္တေ အာမန္တေတီ’’’တိ။ ‘‘ဧဝံ, ဘန္တေ’’တိ ခေါ သော ဘိက္ခု ဘဂဝတော ပဋိဿုတွာ ယေန အဿဇိပုနဗ္ဗသုကာ ဘိက္ခူ တေနုပသင်္ကမိ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ အဿဇိပုနဗ္ဗသုကေ ဘိက္ခူ ဧတဒဝေါစ – ‘‘သတ္ထာ အာယသ္မန္တေ အာမန္တေတီ’’တိ။ ‘‘ဧဝမာဝုသော’’တိ ခေါ အဿဇိပုနဗ္ဗသုကာ ဘိက္ခူ တဿ ဘိက္ခုနော ပဋိဿုတွာ ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိံသု၊ ဥပသင်္ကမိတွာ ဘဂဝန္တံ အဘိဝါဒေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိံသု။ ဧကမန္တံ နိသိန္နေ ခေါ အဿဇိပုနဗ္ဗသုကေ ဘိက္ခူ ဘဂဝါ ဧတဒဝေါစ – ‘‘သစ္စံ ကိရ, ဘိက္ခဝေ, သမ္ဗဟုလာ ဘိက္ခူ တုမှေ ဥပသင်္ကမိတွာ ဧတဒဝေါစုံ – ‘ဘဂဝါ ခေါ, အာဝုသော, အညတြေဝ ရတ္တိဘောဇနာ ဘုဉ္ဇတိ ဘိက္ခုသံဃော စ။ အညတြ ခေါ ပနာဝုသော, ရတ္တိဘောဇနာ ဘုဉ္ဇမာနာ အပ္ပါဗာဓတဉ္စ သဉ္ဇာနန္တိ အပ္ပါတင်္ကတဉ္စ လဟုဋ္ဌာနဉ္စ ဗလဉ္စ ဖာသုဝိဟာရဉ္စ။ ဧထ, တုမှေပိ, အာဝုသော, အညတြေဝ ရတ္တိဘောဇနာ ဘုဉ္ဇထ။ အညတြ ခေါ ပနာဝုသော, တုမှေပိ ရတ္တိဘောဇနာ ဘုဉ္ဇမာနာ အပ္ပါဗာဓတဉ္စ သဉ္ဇာနိဿထ အပ္ပါတင်္ကတဉ္စ လဟုဋ္ဌာနဉ္စ ဗလဉ္စ ဖာသုဝိဟာရဉ္စာ’တိ။ ဧဝံ
(မ၊၂၊၁၄၀။)ဝုတ္တေ ကိရ [ကိံ နု (က။)], ဘိက္ခဝေ, တုမှေ တေ ဘိက္ခူ ဧဝံ အဝစုတ္ထ – ‘မယံ ခေါ ပနာဝုသော, သာယဉ္စေဝ ဘုဉ္ဇာမ ပါတော စ ဒိဝါ စ ဝိကာလေ။ တေ မယံ သာယဉ္စေဝ ဘုဉ္ဇမာနာ ပါတော စ ဒိဝါ စ ဝိကာလေ အပ္ပါဗာဓတဉ္စ သဉ္ဇာနာမ အပ္ပါတင်္ကတဉ္စ လဟုဋ္ဌာနဉ္စ ဗလဉ္စ ဖာသုဝိဟာရဉ္စ။ တေ မယံ ကိံ သန္ဒိဋ္ဌိကံ ဟိတွာ ကာလိကံ အနုဓာဝိဿာမ? သာယဉ္စေဝ မယံ ဘုဉ္ဇိဿာမ ပါတော စ ဒိဝါ စ ဝိကာလေ’’’တိ။ ‘‘ဧဝံ, ဘန္တေ’’။
֍ ဋ္ဌ ၁၇၇။ ‘‘ကိံ နု မေ တုမှေ, ဘိက္ခဝေ, ဧဝံ ဓမ္မံ ဒေသိတံ အာဇာနာထ ယံ ကိဉ္စာယံ ပုရိသပုဂ္ဂလော ပဋိသံဝေဒေတိ သုခံ ဝါ ဒုက္ခံ ဝါ အဒုက္ခမသုခံ ဝါ တဿ အကုသလာ ဓမ္မာ ပရိဟာယန္တိ ကုသလာ ဓမ္မာ အဘိဝဍ္ဎန္တီ’’တိ? ‘‘နော ဟေတံ, ဘန္တေ’’။ ‘‘နနု မေ တုမှေ, ဘိက္ခဝေ, ဧဝံ ဓမ္မံ ဒေသိတံ အာဇာနာထ ဣဓေကစ္စဿ ယံ ဧဝရူပံ သုခံ ဝေဒနံ ဝေဒယတော အကုသလာ ဓမ္မာ အဘိဝဍ္ဎန္တိ ကုသလာ ဓမ္မာ ပရိဟာယန္တိ, ဣဓ ပနေကစ္စဿ ဧဝရူပံ သုခံ ဝေဒနံ ဝေဒယတော အကုသလာ ဓမ္မာ ပရိဟာယန္တိ, ကုသလာ ဓမ္မာ အဘိဝဍ္ဎန္တိ, ဣဓေကစ္စဿ ဧဝရူပံ ဒုက္ခံ ဝေဒနံ ဝေဒယတော အကုသလာ ဓမ္မာ အဘိဝဍ္ဎန္တိ ကုသလာ ဓမ္မာ ပရိဟာယန္တိ, ဣဓ ပနေကစ္စဿ ဧဝရူပံ ဒုက္ခံ ဝေဒနံ ဝေဒယတော အကုသလာ ဓမ္မာ ပရိဟာယန္တိ ကုသလာ ဓမ္မာ အဘိဝဍ္ဎန္တိ, ဣဓေကစ္စဿ ဧဝရူပံ အဒုက္ခမသုခံ ဝေဒနံ ဝေဒယတော အကုသလာ ဓမ္မာ အဘိဝဍ္ဎန္တိ ကုသလာ ဓမ္မာ ပရိဟာယန္တိ, ဣဓ ပနေကစ္စဿ ဧဝရူပံ အဒုက္ခမသုခံ ဝေဒနံ ဝေဒယတော အကုသလာ ဓမ္မာ ပရိဟာယန္တိ ကုသလာ ဓမ္မာ အဘိဝဍ္ဎန္တီ’’တိ? ‘‘ဧဝံ, ဘန္တေ’’။
֍ ဋ္ဌ ၁၇၈။ ‘‘သာဓု, ဘိက္ခဝေ! မယာ စေတံ, ဘိက္ခဝေ, အညာတံ အဘဝိဿ အဒိဋ္ဌံ အဝိဒိတံ အသစ္ဆိကတံ အဖဿိတံ ပညာယ – ‘ဣဓေကစ္စဿ ဧဝရူပံ သုခံ ဝေဒနံ ဝေဒယတော အကုသလာ ဓမ္မာ အဘိဝဍ္ဎန္တိ ကုသလာ ဓမ္မာ ပရိဟာယန္တီ’တိ, ဧဝါဟံ အဇာနန္တော ‘ဧဝရူပံ သုခံ ဝေဒနံ ပဇဟထာ’တိ ဝဒေယျံ၊ အပိ နု မေ ဧတံ, ဘိက္ခဝေ, ပတိရူပံ အဘဝိဿာ’’တိ? ‘‘နော ဟေတံ, ဘန္တေ’’။ ‘‘ယသ္မာ စ ခေါ ဧတံ, ဘိက္ခဝေ, မယာ ဉာတံ ဒိဋ္ဌံ ဝိဒိတံ သစ္ဆိကတံ ဖဿိတံ ပညာယ – ‘ဣဓေကစ္စဿ ဧဝရူပံ သုခံ ဝေဒနံ ဝေဒယတော အကုသလာ ဓမ္မာ အဘိဝဍ္ဎန္တိ ကုသလာ ဓမ္မာ ပရိဟာယန္တီ’တိ, တသ္မာဟံ ‘ဧဝရူပံ သုခံ ဝေဒနံ ပဇဟထာ’တိ ဝဒါမိ။ မယာ စေတံ, ဘိက္ခဝေ, အညာတံ အဘဝိဿ အဒိဋ္ဌံ အဝိဒိတံ
(မ၊၂၊၁၄၁။)အသစ္ဆိကတံ အဖဿိတံ ပညာယ – ‘ဣဓေကစ္စဿ ဧဝရူပံ သုခံ ဝေဒနံ ဝေဒယတော အကုသလာ ဓမ္မာ ပရိဟာယန္တိ ကုသလာ ဓမ္မာ အဘိဝဍ္ဎန္တီ’တိ, ဧဝါဟံ အဇာနန္တော ‘ဧဝရူပံ သုခံ ဝေဒနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရထာ’တိ ဝဒေယျံ၊ အပိ နု မေ ဧတံ, ဘိက္ခဝေ, ပတိရူပံ အဘဝိဿာ’’တိ? ‘‘နော ဟေတံ, ဘန္တေ’’။ ‘‘ယသ္မာ စ ခေါ ဧတံ, ဘိက္ခဝေ, မယာ ဉာတံ ဒိဋ္ဌံ ဝိဒိတံ သစ္ဆိကတံ ဖဿိတံ ပညာယ – ‘ဣဓေကစ္စဿ ဧဝရူပံ သုခံ ဝေဒနံ ဝေဒယတော အကုသလာ ဓမ္မာ ပရိဟာယန္တိ, ကုသလာ ဓမ္မာ အဘိဝဍ္ဎန္တီ’တိ, တသ္မာဟံ ‘ဧဝရူပံ သုခံ ဝေဒနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရထာ’တိ ဝဒါမိ။
֍ ဋ္ဌ ၁၇၉။ ‘‘မယာ စေတံ, ဘိက္ခဝေ, အညာတံ အဘဝိဿ အဒိဋ္ဌံ အဝိဒိတံ အသစ္ဆိကတံ အဖဿိတံ ပညာယ – ‘ဣဓေကစ္စဿ ဧဝရူပံ ဒုက္ခံ ဝေဒနံ ဝေဒယတော အကုသလာ ဓမ္မာ အဘိဝဍ္ဎန္တိ ကုသလာ ဓမ္မာ ပရိဟာယန္တီ’တိ, ဧဝါဟံ အဇာနန္တော ‘ဧဝရူပံ ဒုက္ခံ ဝေဒနံ ပဇဟထာ’တိ ဝဒေယျံ၊ အပိ နု မေ ဧတံ, ဘိက္ခဝေ, ပတိရူပံ အဘဝိဿာ’’တိ? ‘‘နော ဟေတံ, ဘန္တေ’’။ ‘‘ယသ္မာ စ ခေါ ဧတံ, ဘိက္ခဝေ, မယာ ဉာတံ ဒိဋ္ဌံ ဝိဒိတံ သစ္ဆိကတံ ဖဿိတံ ပညာယ – ‘ဣဓေကစ္စဿ ဧဝရူပံ ဒုက္ခံ ဝေဒနံ ဝေဒယတော အကုသလာ ဓမ္မာ အဘိဝဍ္ဎန္တိ ကုသလာ ဓမ္မာ ပရိဟာယန္တီ’တိ, တသ္မာဟံ ‘ဧဝရူပံ ဒုက္ခံ ဝေဒနံ ပဇဟထာ’တိ ဝဒါမိ။ မယာ စေတံ, ဘိက္ခဝေ, အညာတံ အဘဝိဿ အဒိဋ္ဌံ အဝိဒိတံ အသစ္ဆိကတံ အဖဿိတံ ပညာယ – ‘ဣဓေကစ္စဿ ဧဝရူပံ ဒုက္ခံ ဝေဒနံ ဝေဒယတော အကုသလာ ဓမ္မာ ပရိဟာယန္တိ ကုသလာ ဓမ္မာ အဘိဝဍ္ဎန္တီ’တိ, ဧဝါဟံ အဇာနန္တော ‘ဧဝရူပံ ဒုက္ခံ ဝေဒနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရထာ’တိ ဝဒေယျံ၊ အပိ နု မေ ဧတံ, ဘိက္ခဝေ, ပတိရူပံ အဘဝိဿာ’’တိ? ‘‘နော ဟေတံ, ဘန္တေ’’။ ‘‘ယသ္မာ စ ခေါ ဧတံ, ဘိက္ခဝေ, မယာ ဉာတံ ဒိဋ္ဌံ ဝိဒိတံ သစ္ဆိကတံ ဖဿိတံ ပညာယ – ‘ဣဓေကစ္စဿ ဧဝရူပံ ဒုက္ခံ ဝေဒနံ ဝေဒယတော အကုသလာ ဓမ္မာ ပရိဟာယန္တိ ကုသလာ ဓမ္မာ အဘိဝဍ္ဎန္တီ’တိ, တသ္မာဟံ ‘ဧဝရူပံ ဒုက္ခံ ဝေဒနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရထာ’တိ ဝဒါမိ။
֍ ဋ္ဌ ၁၈၀။ ‘‘မယာ စေတံ, ဘိက္ခဝေ, အညာတံ အဘဝိဿ အဒိဋ္ဌံ အဝိဒိတံ အသစ္ဆိကတံ အဖဿိတံ ပညာယ – ‘ဣဓေကစ္စဿ ဧဝရူပံ အဒုက္ခမသုခံ ဝေဒနံ ဝေဒယတော အကုသလာ ဓမ္မာ အဘိဝဍ္ဎန္တိ ကုသလာ ဓမ္မာ ပရိဟာယန္တီ’တိ, ဧဝါဟံ အဇာနန္တော ‘ဧဝရူပံ အဒုက္ခမသုခံ ဝေဒနံ ပဇဟထာ’တိ ဝဒေယျံ၊ အပိ နု မေ ဧတံ, ဘိက္ခဝေ, ပတိရူပံ အဘဝိဿာ’’တိ? ‘‘နော ဟေတံ, ဘန္တေ’’။ ‘‘ယသ္မာ စ ခေါ ဧတံ, ဘိက္ခဝေ, မယာ ဉာတံ ဒိဋ္ဌံ ဝိဒိတံ သစ္ဆိကတံ ဖဿိတံ
(မ၊၂၊၁၄၂။)ပညာယ – ‘ဣဓေကစ္စဿ ဧဝရူပံ အဒုက္ခမသုခံ ဝေဒနံ ဝေဒယတော အကုသလာ ဓမ္မာ အဘိဝဍ္ဎန္တိ ကုသလာ ဓမ္မာ ပရိဟာယန္တီ’တိ, တသ္မာဟံ ‘ဧဝရူပံ အဒုက္ခမသုခံ ဝေဒနံ ပဇဟထာ’တိ ဝဒါမိ’’။ မယာ စေတံ, ဘိက္ခဝေ, အညာတံ အဘဝိဿ အဒိဋ္ဌံ အဝိဒိတံ အသစ္ဆိကတံ အဖဿိတံ ပညာယ – ‘ဣဓေကစ္စဿ ဧဝရူပံ အဒုက္ခမသုခံ ဝေဒနံ ဝေဒယတော အကုသလာ ဓမ္မာ ပရိဟာယန္တိ ကုသလာ ဓမ္မာ အဘိဝဍ္ဎန္တီ’တိ, ဧဝါဟံ အဇာနန္တော ‘ဧဝရူပံ အဒုက္ခမသုခံ ဝေဒနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရထာ’တိ ဝဒေယျံ၊ အပိ နု မေ ဧတံ, ဘိက္ခဝေ, ပတိရူပံ အဘဝိဿာ’’တိ? ‘‘နော ဟေတံ, ဘန္တေ’’။ ‘‘ယသ္မာ စ ခေါ ဧတံ, ဘိက္ခဝေ, မယာ ဉာတံ ဒိဋ္ဌံ ဝိဒိတံ သစ္ဆိကတံ ဖဿိတံ ပညာယ – ‘ဣဓေကစ္စဿ ဧဝရူပံ အဒုက္ခမသုခံ ဝေဒနံ ဝေဒယတော အကုသလာ ဓမ္မာ ပရိဟာယန္တိ ကုသလာ ဓမ္မာ အဘိဝဍ္ဎန္တီ’တိ, တသ္မာဟံ ‘ဧဝရူပံ အဒုက္ခမသုခံ ဝေဒနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရထာ’တိ ဝဒါမိ။
֍ ဋ္ဌ ၁၈၁။ ‘‘နာဟံ, ဘိက္ခဝေ, သဗ္ဗေသံယေဝ ဘိက္ခူနံ ‘အပ္ပမာဒေန ကရဏီယ’န္တိ ဝဒါမိ၊ န ပနာဟံ, ဘိက္ခဝေ, သဗ္ဗေသံယေဝ ဘိက္ခူနံ ‘န အပ္ပမာဒေန ကရဏီယ’န္တိ ဝဒါမိ။ ယေ တေ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခူ အရဟန္တော ခီဏာသဝါ ဝုသိတဝန္တော ကတကရဏီယာ ဩဟိတဘာရာ အနုပ္ပတ္တသဒတ္ထာ ပရိက္ခီဏဘဝသံယောဇနာ သမ္မဒညာ ဝိမုတ္တာ, တထာရူပါနာဟံ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခူနံ ‘န အပ္ပမာဒေန ကရဏီယ’န္တိ ဝဒါမိ။ တံ ကိဿ ဟေတု? ကတံ တေသံ အပ္ပမာဒေန။ အဘဗ္ဗာ တေ ပမဇ္ဇိတုံ။ ယေ စ ခေါ တေ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခူ သေက္ခာ အပ္ပတ္တမာနသာ အနုတ္တရံ ယောဂက္ခေမံ ပတ္ထယမာနာ ဝိဟရန္တိ, တထာရူပါနာဟံ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခူနံ ‘အပ္ပမာဒေန ကရဏီယ’ntnttိ ဝဒါမိ။ တံ ကိဿ ဟေတု? အပ္ပေဝ နာမိမေ အာယသ္မန္တော အနုလောမိကာနိ သေနာသနာနိ ပဋိသေဝမာနာ ကလျာဏမိတ္တေ ဘဇမာနာ ဣန္ဒြိယာနိ သမန္နာနယမာနာ – ယဿတ္ထာယ ကုလပုတ္တာ သမ္မဒေဝ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇန္တိ တဒနုတ္တရံ – ဗြဟ္မစရိယပရိယောသာနံ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတွာ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရေယျုန္တိ! ဣမံ ခေါ အဟံ, ဘိက္ခဝေ, ဣမေသံ ဘိက္ခူနံ အပ္ပမာဒဖလံ သမ္ပဿမာနော ‘အပ္ပမာဒေန ကရဏီယ’န္တိ ဝဒါမိ။
֍ ဋ္ဌ ၁၈၂။ ‘‘သတ္တိမေ, ဘိက္ခဝေ, ပုဂ္ဂလာ သန္တော သံဝိဇ္ဇမာနာ လောကသ္မိံ။ ကတမေ သတ္တ? ဥဘတောဘာဂဝိမုတ္တော, ပညာဝိမုတ္တော, ကာယသက္ခိ, ဒိဋ္ဌိပ္ပတ္တော, သဒ္ဓါဝိမုတ္တော, ဓမ္မာနုသာရီ, သဒ္ဓါနုသာရီ။
(မ၊၂၊၁၄၃။)‘‘ကတမော စ, ဘိက္ခဝေ, ပုဂ္ဂလော ဥဘတောဘာဂဝိမုတ္တော? ဣဓ, ဘိက္ခဝေ, ဧကစ္စော ပုဂ္ဂလော ယေ တေ သန္တာ ဝိမောက္ခာ အတိက္ကမ္မ ရူပေ အာရုပ္ပါ တေ ကာယေန ဖုသိတွာ [ဖဿိတွာ (သီ။ ပီ။)] ဝိဟရတိ ပညာယ စဿ ဒိသွာ အာသဝါ ပရိက္ခီဏာ ဟောန္တိ။ အယံ ဝုစ္စတိ, ဘိက္ခဝေ, ပုဂ္ဂလော ဥဘတောဘာဂဝိမုတ္တော ဣမဿ ခေါ အဟံ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခုနော ‘န အပ္ပမာဒေန ကရဏီယ’န္တိ ဝဒါမိ။ တံ ကိဿ ဟေတု? ကတံ တဿ အပ္ပမာဒေန။ အဘဗ္ဗော သော ပမဇ္ဇိတုံ။
‘‘ကတမော စ, ဘိက္ခဝေ, ပုဂ္ဂလော ပညာဝိမုတ္တော? ဣဓ, ဘိက္ခဝေ, ဧကစ္စော ပုဂ္ဂလော ယေ တေ သန္တာ ဝိမောက္ခာ အတိက္ကမ္မ ရူပေ အာရုပ္ပါ တေ န ကာယေန ဖုသိတွာ ဝိဟရတိ, ပညာယ စဿ ဒိသွာ အာသဝါ ပရိက္ခီဏာ ဟောန္တိ။ အယံ ဝုစ္စတိ, ဘိက္ခဝေ, ပုဂ္ဂလော ပညာဝိမုတ္တော။ ဣမဿပိ ခေါ အဟံ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခုနော ‘န အပ္ပမာဒေန ကရဏီယ’န္တိ ဝဒါမိ။ တံ ကိဿ ဟေတု? ကတံ တဿ အပ္ပမာဒေန။ အဘဗ္ဗော သော ပမဇ္ဇိတုံ။
‘‘ကတမော စ, ဘိက္ခဝေ, ပုဂ္ဂလော ကာယသက္ခိ? ဣဓ, ဘိက္ခဝေ, ဧကစ္စော ပုဂ္ဂလော ယေ တေ သန္တာ ဝိမောက္ခာ အတိက္ကမ္မ ရူပေ အာရုပ္ပါ တေ ကာယေန ဖုသိတွာ ဝိဟရတိ, ပညာယ စဿ ဒိသွာ ဧကစ္စေ အာသဝါ ပရိက္ခီဏာ ဟောန္တိ။ အယံ ဝုစ္စတိ, ဘိက္ခဝေ, ပုဂ္ဂလော ကာယသက္ခိ။ ဣမဿ ခေါ အဟံ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခုနော ‘အပ္ပမာဒေန ကရဏီယ’န္တိ ဝဒါမိ။ တံ ကိဿ ဟေတု? အပ္ပေဝ နာမ အယမာယသ္မာ အနုလောမိကာနိ သေနာသနာနိ ပဋိသေဝမာနော ကလျာဏမိတ္တေ ဘဇမာနော ဣန္ဒြိယာနိ သမန္နာနယမာနော – ယဿတ္ထာယ ကုလပုတ္တာ သမ္မဒေဝ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇန္တိ တဒနုတ္တရံ – ဗြဟ္မစရိယပရိယောသာနံ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတွာ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရေယျာတိ! ဣမံ ခေါ အဟံ, ဘိက္ခဝေ, ဣမဿ ဘိက္ခုနော အပ္ပမာဒဖလံ သမ္ပဿမာနော ‘အပ္ပမာဒေန ကရဏီယ’န္တိ ဝဒါမိ။
‘‘ကတမော စ, ဘိက္ခဝေ, ပုဂ္ဂလော ဒိဋ္ဌိပ္ပတ္တော? ဣဓ, ဘိက္ခဝေ, ဧကစ္စော ပုဂ္ဂလော ယေ တေ သန္တာ ဝိမောက္ခာ အတိက္ကမ္မ ရူပေ အာရုပ္ပါ တေ န ကာယေန ဖုသိတွာ ဝိဟရတိ, ပညာယ စဿ ဒိသွာ ဧကစ္စေ အာသဝါ ပရိက္ခီဏာ ဟောန္တိ, တထာဂတပ္ပဝေဒိတာ စဿ ဓမ္မာ ပညာယ ဝေါဒိဋ္ဌာ ဟောန္တိ ဝေါစရိတာ။ အယံ ဝုစ္စတိ, ဘိက္ခဝေ, ပုဂ္ဂလော ဒိဋ္ဌိပ္ပတ္တော။ ဣမဿပိ ခေါ အဟံ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခုနော ‘အပ္ပမာဒေန ကရဏီယ’န္တိ ဝဒါမိ။ တံ
(မ၊၂၊၁၄၄။)ကိဿ ဟေတု? အပ္ပေဝ နာမ အယမာယသ္မာ အနုလောမိကာနိ သေနာသနာနိ ပဋိသေဝမာနော ကလျာဏမိတ္တေ ဘဇမာနော ဣန္ဒြိယာနိ သမန္နာနယမာနော – ယဿတ္ထာယ ကုလပုတ္တာ သမ္မဒေဝ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇန္တိ တဒနုတ္တရံ – ဗြဟ္မစရိယပရိယောသာနံ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတွာ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရေယျာတိ! ဣမံ ခေါ အဟံ, ဘိက္ခဝေ, ဣမဿ ဘိက္ခုနော အပ္ပမာဒဖလံ သမ္ပဿမာနော ‘အပ္ပမာဒေန ကရဏီယ’န္တိ ဝဒါမိ။
‘‘ကတမော စ, ဘိက္ခဝေ, ပုဂ္ဂလော သဒ္ဓါဝိမုတ္တော။ ဣဓ, ဘိက္ခဝေ, ဧကစ္စော ပုဂ္ဂလော ယေ တေ သန္တာ ဝိမောက္ခာ အတိက္ကမ္မ ရူပေ အာရုပ္ပါ တေ န ကာယေန ဖုသိတွာ ဝိဟရတိ, ပညာယ စဿ ဒိသွာ ဧကစ္စေ အာသဝါ ပရိက္ခီဏာ ဟောန္တိ, တထာဂတေ စဿ သဒ္ဓါ နိဝိဋ္ဌာ ဟောတိ မူလဇာတာ ပတိဋ္ဌိတာ။ အယံ ဝုစ္စတိ, ဘိက္ခဝေ, ပုဂ္ဂလော သဒ္ဓါဝိမုတ္တော။ ဣမဿပိ ခေါ အဟံ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခုနော ‘အပ္ပမာဒေန ကရဏီယ’န္တိ ဝဒါမိ။ တံ ကိဿ ဟေတု? အပ္ပေဝ နာမ အယမာယသ္မာ အနုလောမိကာနိ သေနာသနာနိ ပဋိသေဝမာနော ကလျာဏမိတ္တေ ဘဇမာနော ဣန္ဒြိယာနိ သမန္နာနယမာနော – ယဿတ္ထာယ ကုလပုတ္တာ သမ္မဒေဝ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇန္တိ တဒနုတ္တရံ – ဗြဟ္မစရိယပရိယောသာနံ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတွာ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရေယျာတိ! ဣမံ ခေါ အဟံ, ဘိက္ခဝေ, ဣမဿ ဘိက္ခုနော အပ္ပမာဒဖလံ သမ္ပဿမာနော ‘အပ္ပမာဒေန ကရဏီယ’န္တိ ဝဒါမိ။
‘‘ကတမော စ, ဘိက္ခဝေ, ပုဂ္ဂလော ဓမ္မာနုသာရီ? ဣဓ, ဘိက္ခဝေ, ဧကစ္စော ပုဂ္ဂလော ယေ တေ သန္တာ ဝိမောက္ခာ အတိက္ကမ္မ ရူပေ အာရုပ္ပါ တေ န ကာယေန ဖုသိတွာ ဝိဟရတိ, ပညာယ စဿ ဒိသွာ ဧကစ္စေ အာသဝါ ပရိက္ခီဏာ [ဒိသွာ အာသဝါ အပရိက္ခီဏာ (သီ။ ပီ။)] ဟောန္တိ, တထာဂတပ္ပဝေဒိတာ စဿ ဓမ္မာ ပညာယ မတ္တသော နိဇ္ဈာနံ ခမန္တိ, အပိ စဿ ဣမေ ဓမ္မာ ဟောန္တိ, သေယျထိဒံ – သဒ္ဓိန္ဒြိယံ, ဝီရိယိန္ဒြိယံ, သတိန္ဒြိယံ, သမာဓိန္ဒြိယံ, ပညိန္ဒြိယံ။ အယံ ဝုစ္စတိ, ဘိက္ခဝေ, ပုဂ္ဂလော ဓမ္မာနုသာရီ။ ဣမဿပိ ခေါ အဟံ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခုနော ‘အပ္ပမာဒေန ကရဏီယ’န္တိ ဝဒါမိ။ တံ ကိဿ ဟေတု? အပ္ပေဝ နာမ အယမာယသ္မာ အနုလောမိကာနိ သေနာသနာနိ ပဋိသေဝမာနော ကလျာဏမိတ္တေ ဘဇမာနော ဣန္ဒြိယာနိ သမန္နာနယမာနော – ယဿတ္ထာယ ကုလပုတ္တာ သမ္မဒေဝ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇန္တိ တဒနုတ္တရံ – ဗြဟ္မစရိယပရိယောသာနံ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတွာ ဥပသမ္ပဇ္ဇ
(မ၊၂၊၁၄၅။)ဝိဟရေယျာတိ! ဣမံ ခေါ အဟံ, ဘိက္ခဝေ, ဣမဿ ဘိက္ခုနော အပ္ပမာဒဖလံ သမ္ပဿမာနော ‘အပ္ပမာဒေန ကရဏီယ’န္တိ ဝဒါမိ။
‘‘ကတမော စ, ဘိက္ခဝေ, ပုဂ္ဂလော သဒ္ဓါနုသာရီ? ဣဓ, ဘိက္ခဝေ, ဧကစ္စော ပုဂ္ဂလော ယေ တေ သန္တာ ဝိမောက္ခာ အတိက္ကမ္မ ရူပေ အာရုပ္ပါ တေ န ကာယေန ဖုသိတွာ ဝိဟရတိ, ပညာယ စဿ ဒိသွာ ဧကစ္စေ အာသဝါ ပရိက္ခီဏာ [ဒိသွာ အာသဝါ အပရိက္ခီဏာ (သီ။ ပီ။)] ဟောန္တိ, တထာဂတေ စဿ သဒ္ဓါမတ္တံ ဟောတိ ပေမမတ္တံ, အပိ စဿ ဣမေ ဓမ္မာ ဟောန္တိ, သေယျထိဒံ – သဒ္ဓိန္ဒြိယံ, ဝီရိယိန္ဒြိယံ, သတိန္ဒြိယံ, သမာဓိန္ဒြိယံ, ပညိန္ဒြိယံ။ အယံ ဝုစ္စတိ, ဘိက္ခဝေ, ပုဂ္ဂလော သဒ္ဓါနုသာရီ။ ဣမဿပိ ခေါ အဟံ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခုနော ‘အပ္ပမာဒေန ကရဏီယ’န္တိ ဝဒါမိ။ တံ ကိဿ ဟေတု? အပ္ပေဝ နာမ အယမာယသ္မာ အနုလောမိကာနိ သေနာသနာနိ ပဋိသေဝမာနော ကလျာဏမိတ္တေ ဘဇမာနော ဣန္ဒြိယာနိ သမန္နာနယမာနော – ယဿတ္ထာယ ကုလပုတ္တာ သမ္မဒေဝ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇန္တိ တဒနုတ္တရံ – ဗြဟ္မစရိယပရိယောသာနံ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတွာ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရေယျာတိ! ဣမံ ခေါ အဟံ, ဘိက္ခဝေ, ဣမဿ ဘိက္ခုနော အပ္ပမာဒဖလံ သမ္ပဿမာနော ‘အပ္ပမာဒေန ကရဏီယ’န္တိ ဝဒါမိ။
֍ ဋ္ဌ ၁၈၃။ ‘‘နာဟံ, ဘိက္ခဝေ, အာဒိကေနေဝ အညာရာဓနံ ဝဒါမိ၊ အပိ စ, ဘိက္ခဝေ, အနုပုဗ္ဗသိက္ခာ အနုပုဗ္ဗကိရိယာ အနုပုဗ္ဗပဋိပဒါ အညာရာဓနာ ဟောတိ။ ကထဉ္စ, ဘိက္ခဝေ, အနုပုဗ္ဗသိက္ခာ အနုပုဗ္ဗကိရိယာ အနုပုဗ္ဗပဋိပဒါ အညာရာဓနာ ဟောတိ? ဣဓ, ဘိက္ခဝေ, သဒ္ဓါဇာတော ဥပသင်္ကမတိ, ဥပသင်္ကမန္တော ပယိရုပါသတိ, ပယိရုပါသန္တော သောတံ ဩဒဟတိ, ဩဟိတသောတော ဓမ္မံ သုဏာတိ, သုတွာ ဓမ္မံ ဓာရေတိ, ဓတာနံ [ဓာတာနံ (က။)] ဓမ္မာနံ အတ္ထံ ဥပပရိက္ခတိ, အတ္ထံ ဥပပရိက္ခတော ဓမ္မာ နိဇ္ဈာနံ ခမန္တိ, ဓမ္မနိဇ္ဈာနက္ခန္တိယာ သတိ ဆန္ဒော ဇာယတိ, ဆန္ဒဇာတော ဥဿဟတိ, ဥဿာဟေတွာ တုလေတိ, တုလယိတွာ ပဒဟတိ, ပဟိတတ္တော သမာနော ကာယေန စေဝ ပရမသစ္စံ သစ္ဆိကရောတိ, ပညာယ စ နံ အတိဝိဇ္ဈ ပဿတိ။ သာပိ နာမ, ဘိက္ခဝေ, သဒ္ဓါ နာဟောသိ၊ တမ္ပိ နာမ, ဘိက္ခဝေ, ဥပသင်္ကမနံ နာဟောသိ၊ သာပိ နာမ, ဘိက္ခဝေ, ပယိရုပါသနာ နာဟောသိ၊ တမ္ပိ နာမ, ဘိက္ခဝေ, သောတာဝဓာနံ
(မ၊၂၊၁၄၆။)နာဟောသိ၊ တမ္ပိ နာမ, ဘိက္ခဝေ, ဓမ္မဿဝနံ နာဟောသိ၊ သာပိ နာမ, ဘိက္ခဝေ, ဓမ္မဓာရဏာ နာဟောသိ၊ သာပိ နာမ, ဘိက္ခဝေ, အတ္ထူပပရိက္ခာ နာဟောသိ၊ သာပိ နာမ, ဘိက္ခဝေ, ဓမ္မနိဇ္ဈာနက္ခန္တိ နာဟောသိ၊ သောပိ နာမ, ဘိက္ခဝေ, ဆန္ဒော နာဟောသိ၊ သောပိ နာမ, ဘိက္ခဝေ, ဥဿာဟော နာဟောသိ၊ သာပိ နာမ, ဘိက္ခဝေ, တုလနာ နာဟောသိ၊ တမ္ပိ နာမ, ဘိက္ခဝေ, ပဓာနံ နာဟောသိ။ ဝိပ္ပဋိပန္နာတ္ထ, ဘိက္ခဝေ, မိစ္ဆာပဋိပန္နာတ္ထ, ဘိက္ခဝေ။ ကီဝ ဒူရေဝိမေ, ဘိက္ခဝေ, မောဃပုရိသာ အပက္ကန္တာ ဣမမှာ ဓမ္မဝိနယာ။
֍ ဋ္ဌ ၁၈၄။ ‘‘အတ္ထိ, ဘိက္ခဝေ, စတုပ္ပဒံ ဝေယျာကရဏံ ယဿုဒ္ဒိဋ္ဌဿ ဝိညူ ပုရိသော နစိရဿေဝ ပညာယတ္ထံ အာဇာနေယျ။ ဥဒ္ဒိသိဿာမိ ဝေါ [ဥဒ္ဒိဋ္ဌဿာပိ (က။)], ဘိက္ခဝေ, အာဇာနိဿထ မေ တ’’န္တိ? ‘‘ကေ စ မယံ, ဘန္တေ, ကေ စ ဓမ္မဿ အညာတာရော’’တိ? ယောပိ သော, ဘိက္ခဝေ, သတ္ထာ အာမိသဂရု အာမိသဒါယာဒေါ အာမိသေဟိ သံသဋ္ဌော ဝိဟရတိ တဿ ပါယံ ဧဝရူပီ ပဏောပဏဝိယာ န ဥပေတိ – ‘ဧဝဉ္စ နော အဿ အထ နံ ကရေယျာမ, န စ နော ဧဝမဿ န နံ ကရေယျာမာ’တိ, ကိံ ပန, ဘိက္ခဝေ, ယံ တထာဂတော သဗ္ဗသော အာမိသေဟိ ဝိသံသဋ္ဌော ဝိဟရတိ။ သဒ္ဓဿ, ဘိက္ခဝေ, သာဝကဿ သတ္ထုသာသနေ ပရိယောဂါဟိယ [ပရိယောဂါယ (သီ။ ပီ။ က။), ပရိယောဂယှ (သျာ။ ကံ။)] ဝတ္တတော အယမနုဓမ္မော ဟောတိ – ‘သတ္ထာ ဘဂဝါ, သာဝကောဟမသ္မိ၊ ဇာနာတိ ဘဂဝါ, နာဟံ ဇာနာမီ’တိ။ သဒ္ဓဿ, ဘိက္ခဝေ, သာဝကဿ သတ္ထုသာသနေ ပရိယောဂါဟိယ ဝတ္တတော ရုဠှနီယံ [ရုမှနိယံ (သီ။ ပီ။)] သတ္ထုသာသနံ ဟောတိ ဩဇဝန္တံ။ သဒ္ဓဿ, ဘိက္ခဝေ, သာဝကဿ သတ္ထုသာသနေ ပရိယောဂါဟိယ ဝတ္တတော အယမနုဓမ္မော ဟောတိ – ‘ကာမံ တစော စ နှာရု စ အဋ္ဌိ စ အဝသိဿတု, သရီရေ ဥပသုဿတု [ဥပသုဿတု သရီရေ (သီ။), သရီရေ အဝသုဿတု (က။)] မံသလောဟိတံ, ယံ တံ ပုရိသထာမေန ပုရိသဝီရိယေန ပုရိသပရက္ကမေန ပတ္တဗ္ဗံ န တံ အပါပုဏိတွာ ဝီရိယဿ သဏ္ဌာနံ [သန္ထာနံ (သီ။ သျာ။ ပီ။)] ဘဝိဿတီ’တိ။ သဒ္ဓဿ, ဘိက္ခဝေ, သာဝကဿ သတ္ထုသာသနေ ပရိယောဂါဟိယ ဝတ္တတော ဒွိန္နံ ဖလာနံ အညတရံ ဖလံ ပါဋိကင်္ခံ – ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ အညာ, သတိ ဝါ ဥပါဒိသေသေ အနာဂါမိတာ’’တိ။
(မ၊၂၊၁၄၇။)ဣဒမဝေါစ ဘဂဝါ။ အတ္တမနာ တေ ဘိက္ခူ ဘဂဝတော ဘာသိတံ အဘိနန္ဒုန္တိ။
ကီဋာဂိရိသုတ္တံ နိဋ္ဌိတံ ဒသမံ။
ဘိက္ခုဝဂ္ဂေါ နိဋ္ဌိတော ဒုတိယော။
တဿုဒ္ဒါနံ –
ကုဉ္ဇရ-ရာဟုလ-သဿတလောကော, မာလုကျပုတ္တော စ ဘဒ္ဒါလိ-နာမော၊
ခုဒ္ဒ-ဒိဇာထ-သဟမ္ပတိယာစံ, နာဠက-ရညိကိဋာဂိရိနာမော။
(မ၊၂၊၁၄၈။)၃။ ပရိဗ္ဗာဇကဝဂ္ဂေါ
၁။ တေဝိဇ္ဇဝစ္ဆသုတ္တံ
֍ ဋ္ဌ ၁၈၅။ ဧဝံ မေ သုတံ – ဧကံ သမယံ ဘဂဝါ ဝေသာလိယံ ဝိဟရတိ မဟာဝနေ ကူဋာဂါရသာလာယံ။ တေန ခေါ ပန သမယေန ဝစ္ဆဂေါတ္တော ပရိဗ္ဗာဇကော ဧကပုဏ္ဍရီကေ ပရိဗ္ဗာဇကာရာမေ ပဋိဝသတိ။ အထ ခေါ ဘဂဝါ ပုဗ္ဗဏှသမယံ နိဝါသေတွာ ပတ္တစီဝရမာဒါယ ဝေသာလိံ ပိဏ္ဍာယ ပါဝိသိ။ အထ ခေါ ဘဂဝတော ဧတဒဟောသိ – ‘‘အတိပ္ပဂေါ ခေါ တာဝ ဝေသာလိယံ ပိဏ္ဍာယ စရိတုံ၊ ယံနူနာဟံ ယေန ဧကပုဏ္ဍရီကော ပရိဗ္ဗာဇကာရာမော ယေန ဝစ္ဆဂေါတ္တော ပရိဗ္ဗာဇကော တေနုပသင်္ကမေယျ’’န္တိ။ အထ ခေါ ဘဂဝါ ယေန ဧကပုဏ္ဍရီကော ပရိဗ္ဗာဇကာရာမော ယေန ဝစ္ဆဂေါတ္တော ပရိဗ္ဗာဇကော တေနုပသင်္ကမိ။ အဒ္ဒသာ ခေါ ဝစ္ဆဂေါတ္တော ပရိဗ္ဗာဇကော ဘဂဝန္တံ ဒူရတောဝ အာဂစ္ဆန္တံ။ ဒိသွာန ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ဧတု ခေါ, ဘန္တေ, ဘဂဝါ။ သွာဂတံ [သာဂတံ (သီ။ ပီ။)], ဘန္တေ, ဘဂဝတော။ စိရဿံ ခေါ, ဘန္တေ, ဘဂဝါ ဣမံ ပရိယာယမကာသိ ယဒိဒံ ဣဓာဂမနာယ။ နိသီဒတု, ဘန္တေ, ဘဂဝါ ဣဒမာသနံ ပညတ္တ’’န္တိ။ နိသီဒိ ဘဂဝါ ပညတ္တေ အာသနေ။ ဝစ္ဆဂေါတ္တောပိ ခေါ ပရိဗ္ဗာဇကော အညတရံ နီစံ အာသနံ ဂဟေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ ဧကမန္တံ နိသိန္နော ခေါ ဝစ္ဆဂေါတ္တော ပရိဗ္ဗာဇကော ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘သုတံ မေတံ, ဘန္တေ – ‘သမဏော ဂေါတမော သဗ္ဗညူ သဗ္ဗဒဿာဝီ, အပရိသေ+သံ ဉာဏဒဿနံ ပဋိဇာနာတိ, စရတော စ မေ တိဋ္ဌတော စ သုတ္တဿ စ ဇာဂရဿ စ သတတံ သမိတံ ဉာဏဒဿနံ ပစ္စုပဋ္ဌိတ’န္တိ။ ယေ တေ, ဘန္တေ, ဧဝမာဟံသု – ‘သမဏော ဂေါတမော သဗ္ဗညူ သဗ္ဗဒဿာဝီ, အပရိသေသံ ဉာဏဒဿနံ ပဋိဇာနာတိ, စရတော စ မေ တိဋ္ဌတော စ သုတ္တဿ စ ဇာဂရဿ စ သတတံ သမိတံ ဉာဏဒဿနံ ပစ္စုပဋ္ဌိတ’န္တိ, ကစ္စိ တေ, ဘန္တေ, ဘဂဝတော ဝုတ္တဝါဒိနော, န စ ဘဂဝန္တံ အဘူတေန အဗ္ဘာစိက္ခန္တိ, ဓမ္မဿ စာနုဓမ္မံ ဗျာကရောန္တိ, န စ ကောစိ သဟဓမ္မိကော ဝါဒါနုဝါဒေါ ဂါရယှံ ဌာနံ အာဂစ္ဆတီ’’တိ? ‘‘ယေ တေ, ဝစ္ဆ, ဧဝမာဟံသု – ‘သမဏော ဂေါတမော သဗ္ဗညူ သဗ္ဗဒဿာဝီ, အပရိသေသံ ဉာဏဒဿနံ ပဋိဇာနာတိ, စရတော စ မေ တိဋ္ဌတော စ သုတ္တဿ စ ဇာဂရဿ စ သတတံ သမိတံ ဉာဏဒဿနံ ပစ္စုပဋ္ဌိတ’န္တိ, န မေ တေ ဝုတ္တဝါဒိနော, အဗ္ဘာစိက္ခန္တိ စ ပန မံ အသတာ အဘူတေနာ’’တိ။
(မ၊၂၊၁၄၉။)֍ ဋ္ဌ ၁၈၆။ ‘‘ကထံ ဗျာကရမာနာ ပန မယံ, ဘန္တေ, ဝုတ္တဝါဒိနော စေဝ ဘဂဝတော အဿာမ, န စ ဘဂဝန္တံ အဘူတေန အဗ္ဘာစိက္ခေယျာမ, ဓမ္မဿ စာနုဓမ္မံ ဗျာကရေယျာမ, န စ ကောစိ သဟဓမ္မိကော ဝါဒါနုဝါဒေါ ဂါရယှံ ဌာနံ အာဂစ္ဆေယျာ’’တိ။
‘‘‘တေဝိဇ္ဇော သမဏော ဂေါတမော’တိ ခေါ, ဝစ္ဆ, ဗျာကရမာနော ဝုတ္တဝါဒီ စေဝ မေ အဿ, န စ မံ အဘူတေန အဗ္ဘာစိက္ခေယျ, ဓမ္မဿ စာနုဓမ္မံ ဗျာကရေယျ, န စ ကောစိ သဟဓမ္မိကော ဝါဒါနုဝါဒေါ ဂါရယှံ ဌာနံ အာဂစ္ဆေယျ။ အဟဉှိ, ဝစ္ဆ, ယာဝဒေဝ အာကင်္ခါမိ အနေကဝိဟိတံ ပုဗ္ဗေနိဝါသံ အနုဿရာမိ, သေယျထိဒံ – ဧကမ္ပိ ဇာတိံ ဒွေပိ ဇာတိယော…ပေ… ဣတိ သာကာရံ သဥဒ္ဒေသံ အနေကဝိဟိတံ ပုဗ္ဗေနိဝါသံ အနုဿရာမိ။ အဟဉှိ, ဝစ္ဆ, ယာဝဒေဝ အာကင်္ခါမိ ဒိဗ္ဗေန စက္ခုနာ ဝိသုဒ္ဓေန အတိက္ကန္တမာနုသကေန သတ္တေ ပဿာမိ စဝမာနေ ဥပပဇ္ဇမာနေ ဟီနေ ပဏီတေ သုဝဏ္ဏေ ဒုဗ္ဗဏ္ဏေ သုဂတေ ဒုဂ္ဂတေ…ပေ… ယထာကမ္မူပဂေ သတ္တေ ပဇာနာမိ။ အဟဉှိ, ဝစ္ဆ, အာသဝါနံ ခယာ အနာသဝံ စေတောဝိမုတ္တိံ ပညာဝိမုတ္တိံ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတွာ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရာမိ။
‘‘‘တေဝိဇ္ဇော သမဏော ဂေါတမော’တိ ခေါ, ဝစ္ဆ, ဗျာကရမာနော ဝုတ္တဝါဒီ စေဝ မေ အဿ, န စ မံ အဘူတေန အဗ္ဘာစိက္ခေယျ, ဓမ္မဿ စာနုဓမ္မံ ဗျာကရေယျ, န စ ကောစိ သဟဓမ္မိကော ဝါဒါနုဝါဒေါ ဂါရယှံ ဌာနံ အာဂစ္ဆေယျာ’’တိ။
ဧဝံ ဝုတ္တေ, ဝစ္ဆဂေါတ္တော ပရိဗ္ဗာဇကော ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘အတ္ထိ နု ခေါ, ဘော ဂေါတမ, ကောစိ ဂိဟီ ဂိဟိသံယောဇနံ အပ္ပဟာယ ကာယဿ ဘေဒါ ဒုက္ခဿန္တကရော’’တိ? ‘‘နတ္ထိ ခေါ, ဝစ္ဆ, ကောစိ ဂိဟီ ဂိဟိသံယောဇနံ အပ္ပဟာယ ကာယဿ ဘေဒါ ဒုက္ခဿန္တကရော’’တိ။
‘‘အတ္ထိ ပန, ဘော ဂေါတမ, ကောစိ ဂိဟီ ဂိဟိသံယောဇနံ အပ္ပဟာယ ကာယဿ ဘေဒါ သဂ္ဂူပဂေါ’’တိ? ‘‘န ခေါ, ဝစ္ဆ, ဧကံယေဝ သတံ န ဒွေ သတာနိ န တီဏိ သတာနိ န စတ္တာရိ သတာနိ န ပဉ္စ သတာနိ, အထ ခေါ ဘိယျောဝ ယေ ဂိဟီ ဂိဟိသံယောဇနံ အပ္ပဟာယ ကာယဿ ဘေဒါ သဂ္ဂူပဂါ’’တိ [‘‘အတ္ထိ ခေါ ဝစ္ဆ ကောစိ ဂိဟီ ဂိဟိသံယောဇနံ အပ္ပဟာယ ကာယဿ ဘေဒါ သဂ္ဂူပဂေါတိ’’။ (က။)]။
(မ၊၂၊၁၅၀။)‘‘အတ္ထိ နု ခေါ, ဘော ဂေါတမ, ကောစိ အာဇီဝကော [အာဇီဝိကော (က။)] ကာယဿ ဘေဒါ ဒုက္ခဿန္တကရော’’တိ? ‘‘နတ္ထိ ခေါ, ဝစ္ဆ, ကောစိ အာဇီဝကော ကာယဿ ဘေဒါ ဒုက္ခဿန္တကရော’’တိ။
‘‘အတ္ထိ ပန, ဘော ဂေါတမ, ကောစိ အာဇီဝကော ကာယဿ ဘေဒါ သဂ္ဂူပဂေါ’’တိ? ‘‘ဣတော ခေါ သော, ဝစ္ဆ, ဧကနဝုတော ကပ္ပေါ [ဣတော ကော ဝစ္ဆ ဧကနဝုတေ ကပ္ပေ (က။)] ယမဟံ အနုဿရာမိ, နာဘိဇာနာမိ ကဉ္စိ အာဇီဝကံ သဂ္ဂူပဂံ အညတြ ဧကေန၊ သောပါသိ ကမ္မဝါဒီ ကိရိယဝါဒီ’’တိ။ ‘‘ဧဝံ သန္တေ, ဘော ဂေါတမ, သုညံ အဒုံ တိတ္ထာယတနံ အန္တမသော သဂ္ဂူပဂေနပီ’’တိ? ‘‘ဧဝံ, ဝစ္ဆ, သုညံ အဒုံ တိတ္ထာယတနံ အန္တမသော သဂ္ဂူပဂေနပီ’’တိ။
ဣဒမဝေါစ ဘဂဝါ။ အတ္တမနော ဝစ္ဆဂေါတ္တော ပရိဗ္ဗာဇကော ဘဂဝတော ဘာသိတံ အဘိနန္ဒီတိ။
တေဝိဇ္ဇဝစ္ဆသုတ္တံ နိဋ္ဌိတံ ပဌမံ။
၂။ အဂ္ဂိဝစ္ဆသုတ္တံ
֍ ဋ္ဌ ၁၈၇။ ဧဝံ မေ သုတံ – ဧကံ သမယံ ဘဂဝါ သာဝတ္ထိယံ ဝိဟရတိ ဇေတဝနေ အနာထပိဏ္ဍိကဿ အာရာမေ။ အထ ခေါ ဝစ္ဆဂေါတ္တော ပရိဗ္ဗာဇကော ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ ဘဂဝတာ သဒ္ဓိံ သမ္မောဒိ။ သမ္မောဒနီယံ ကထံ သာရဏီယံ ဝီတိသာရေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ ဧကမန္တံ နိသိန္နော ခေါ ဝစ္ဆဂေါတ္တော ပရိဗ္ဗာဇကော ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ –
‘‘ကိံ နု ခေါ, ဘော ဂေါတမ, ‘သဿတော လောကော, ဣဒမေဝ သစ္စံ မောဃမည’န္တိ – ဧဝံဒိဋ္ဌိ [ဧဝံဒိဋ္ဌီ (သီ။ သျာ။ ကံ။ က။)] ဘဝံ ဂေါတမော’’တိ? ‘‘န ခေါ အဟံ, ဝစ္ဆ, ဧဝံဒိဋ္ဌိ – ‘သဿတော လောကော, ဣဒမေဝ သစ္စံ မောဃမည’’’န္တိ။
‘‘ကိံ ပန, ဘော ဂေါတမ, ‘အသဿတော လောကော, ဣဒမေဝ သစ္စံ မောဃမည’န္တိ – ဧဝံဒိဋ္ဌိ ဘဝံ ဂေါတမော’’တိ? ‘‘န ခေါ အဟံ, ဝစ္ဆ, ဧဝံဒိဋ္ဌိ – ‘အသဿတော လောကော, ဣဒမေဝ သစ္စံ မောဃမည’’’န္တိ။
(မ၊၂၊၁၅၁။)‘‘ကိံ နု ခေါ, ဘော ဂေါတမ, ‘အန္တဝါ လောကော, ဣဒမေဝ သစ္စံ မောဃမည’န္တိ – ဧဝံဒိဋ္ဌိ ဘဝံ ဂေါတမော’’တိ? ‘‘န ခေါ အဟံ, ဝစ္ဆ, ဧဝံဒိဋ္ဌိ – ‘အန္တဝါ လောကော, ဣဒမေဝ သစ္စံ မောဃမည’’’န္တိ။
‘‘ကိံ ပန, ဘော ဂေါတမ, ‘အနန္တဝါ လောကော, ဣဒမေဝ သစ္စံ မောဃမည’န္တိ – ဧဝံဒိဋ္ဌိ ဘဝံ ဂေါတမော’’တိ? ‘‘န ခေါ အဟံ, ဝစ္ဆ, ဧဝံဒိဋ္ဌိ – ‘အနန္တဝါ လောကော, ဣဒမေဝ သစ္စံ မောဃမည’’’န္တိ။
‘‘ကိံ နု ခေါ, ဘော ဂေါတမ, ‘တံ ဇီဝံ တံ သရီရံ, ဣဒမေဝ သစ္စံ မောဃမည’န္တိ – ဧဝံဒိဋ္ဌိ ဘဝံ ဂေါတမော’’တိ? ‘‘န ခေါ အဟံ, ဝစ္ဆ, ဧဝံဒိဋ္ဌိ – ‘တံ ဇီဝံ တံ သရီရံ, ဣဒမေဝ သစ္စံ မောဃမည’’’န္တိ။
‘‘ကိံ ပန, ဘော ဂေါတမ, ‘အညံ ဇီဝံ အညံ သရီရံ, ဣဒမေဝ သစ္စံ မောဃမည’န္တိ – ဧဝံဒိဋ္ဌိ ဘဝံ ဂေါတမော’’တိ? ‘‘န ခေါ အဟံ, ဝစ္ဆ, ဧဝံဒိဋ္ဌိ – ‘အညံ ဇီဝံ အညံ သရီရံ, ဣဒမေဝ သစ္စံ မောဃမည’’’န္တိ။
‘‘ကိံ နု ခေါ, ဘော ဂေါတမ, ‘ဟောတိ တထာဂတော ပရံ မရဏာ, ဣဒမေဝ သစ္စံ မောဃမည’န္တိ – ဧဝံဒိဋ္ဌိ ဘဝံ ဂေါတမော’’တိ? ‘‘န ခေါ အဟံ, ဝစ္ဆ, ဧဝံဒိဋ္ဌိ – ‘ဟောတိ တထာဂတော ပရံ မရဏာ, ဣဒမေဝ သစ္စံ မောဃမည’’’န္တိ။
‘‘ကိံ ပန, ဘော ဂေါတမ, ‘န ဟောတိ တထာဂတော ပရံ မရဏာ, ဣဒမေဝ သစ္စံ မောဃမည’န္တိ – ဧဝံဒိဋ္ဌိ ဘဝံ ဂေါတမော’’တိ? ‘‘န ခေါ အဟံ, ဝစ္ဆ, ဧဝံဒိဋ္ဌိ – ‘န ဟောတိ တထာဂတော ပရံ မရဏာ, ဣဒမေဝ သစ္စံ မောဃမည’’’န္တိ။
‘‘ကိံ နု ခေါ, ဘော ဂေါတမ, ‘ဟောတိ စ န စ ဟောတိ တထာဂတော ပရံ မရဏာ, ဣဒမေဝ သစ္စံ မောဃမည’န္တိ – ဧဝံဒိဋ္ဌိ ဘဝံ ဂေါတမော’’တိ? ‘‘န ခေါ အဟံ, ဝစ္ဆ, ဧဝံဒိဋ္ဌိ – ‘ဟောတိ စ န စ ဟောတိ တထာဂတော ပရံ မရဏာ, ဣဒမေဝ သစ္စံ မောဃမည’’’န္တိ။
‘‘ကိံ ပန, ဘော ဂေါတမ, ‘နေဝ ဟောတိ န န ဟောတိ တထာဂတော ပရံ မရဏာ, ဣဒမေဝ သစ္စံ မောဃမည’န္တိ – ဧဝံဒိဋ္ဌိ ဘဝံ ဂေါတမော’’တိ? ‘‘န ခေါ အဟံ, ဝစ္ဆ, ဧဝံဒိဋ္ဌိ – ‘နေဝ ဟောတိ န န ဟောတိ တထာဂတော ပရံ မရဏာ, ဣဒမေဝ သစ္စံ မောဃမည’’’န္တိ။
֍ ဋ္ဌ ၁၈၈။ ‘‘‘ကိံ နု ခေါ, ဘော ဂေါတမ, သဿတော လောကော, ဣဒမေဝ သစ္စံ မောဃမညန္တိ – ဧဝံဒိဋ္ဌိ ဘဝံ ဂေါတမော’တိ ဣတိ ပုဋ္ဌော သမာနော
(မ၊၂၊၁၅၂။)‘န ခေါ အဟံ, ဝစ္ဆ, ဧဝံဒိဋ္ဌိ – သဿတော လောကော, ဣဒမေဝ သစ္စံ မောဃမည’န္တိ ဝဒေသိ [မောဃမညန္တီတိ ဝဒေသိ (သီ။), မောဃမညန္တိ ဣတိ ဝဒေသိ (?)]။ ‘ကိံ ပန, ဘော ဂေါတမ, အသဿတော လောကော, ဣဒမေဝ သစ္စံ မောဃမညန္တိ – ဧဝံဒိဋ္ဌိ ဘဝံ ဂေါတမော’တိ ဣတိ ပုဋ္ဌော သမာနော ‘န ခေါ အဟံ, ဝစ္ဆ, ဧဝံဒိဋ္ဌိ – အသဿတော လောကော, ဣဒမေဝ သစ္စံ မောဃမည’န္တိ ဝဒေသိ။ ‘ကိံ နု ခေါ, ဘော ဂေါတမ, အန္တဝါ လောကော, ဣဒမေဝ သစ္စံ မောဃမညန္တိ – ဧဝံဒိဋ္ဌိ ဘဝံ ဂေါတမော’တိ ဣတိ ပုဋ္ဌော သမာနော ‘န ခေါ အဟံ, ဝစ္ဆ, ဧဝံဒိဋ္ဌိ – အန္တဝါ လောကော, ဣဒမေဝ သစ္စံ မောဃမည’န္တိ ဝဒေသိ။ ‘ကိံ ပန, ဘော ဂေါတမ, အနန္တဝါ လောကော, ဣဒမေဝ သစ္စံ မောဃမညန္တိ – ဧဝံဒိဋ္ဌိ ဘဝံ ဂေါတမော’တိ ဣတိ ပုဋ္ဌော သမာနော ‘န ခေါ အဟံ, ဝစ္ဆ, ဧဝံဒိဋ္ဌိ – အနန္တဝါ လောကော, ဣဒမေဝ သစ္စံ မောဃမည’န္တိ ဝဒေသိ။ ‘ကိံ နု ခေါ, ဘော ဂေါတမ, တံ ဇီဝံ တံ သရီရံ, ဣဒမေဝ သစ္စံ မောဃမညန္တိ – ဧဝံဒိဋ္ဌိ ဘဝံ ဂေါတမော’တိ ဣတိ ပုဋ္ဌော သမာနော ‘န ခေါ အဟံ, ဝစ္ဆ, ဧဝံဒိဋ္ဌိ – တံ ဇီဝံ တံ သရီရံ, ဣဒမေဝ သစ္စံ မောဃမည’န္တိ ဝဒေသိ။ ‘ကိံ ပန, ဘော ဂေါတမ, အညံ ဇီဝံ အညံ သရီရံ, ဣဒမေဝ သစ္စံ မောဃမညန္တိ – ဧဝံဒိဋ္ဌိ ဘဝံ ဂေါတမော’တိ ဣတိ ပုဋ္ဌော သမာနော ‘န ခေါ အဟံ, ဝစ္ဆ, ဧဝံဒိဋ္ဌိ – အညံ ဇီဝံ အညံ သရီရံ, ဣဒမေဝ သစ္စံ မောဃမည’န္တိ ဝဒေသိ။ ‘ကိံ နု ခေါ, ဘော ဂေါတမ, ဟောတိ တထာဂတော ပရံ မရဏာ, ဣဒမေဝ သစ္စံ မောဃမညန္တိ – ဧဝံဒိဋ္ဌိ ဘဝံ ဂေါတမော’တိ ဣတိ ပုဋ္ဌော သမာနော ‘န ခေါ အဟံ, ဝစ္ဆ, ဧဝံဒိဋ္ဌိ – ဟောတိ တထာဂတော ပရံ မရဏာ, ဣဒမေဝ သစ္စံ မောဃမည’န္တိ ဝဒေသိ။
‘‘‘ကိံ ပန, ဘော ဂေါတမ, န ဟောတိ တထာဂတော ပရံ မရဏာ, ဣဒမေဝ သစ္စံ မောဃမညန္တိ – ဧဝံဒိဋ္ဌိ ဘဝံ ဂေါတမော’တိ ဣတိ ပုဋ္ဌော သမာနော ‘န ခေါ အဟံ, ဝစ္ဆ, ဧဝံဒိဋ္ဌိ – န ဟောတိ တထာဂတော ပရံ မရဏာ, ဣဒမေဝ သစ္စံ မောဃမည’န္တိ ဝဒေသိ။ ‘ကိံ နု ခေါ, ဘော ဂေါတမ, ဟောတိ စ န စ ဟောတိ တထာဂတော ပရံ မရဏာ, ဣဒမေဝ သစ္စံ မောဃမညန္တိ – ဧဝံဒိဋ္ဌိ ဘဝံ ဂေါတမော’တိ ဣတိ ပုဋ္ဌော သမာနော ‘န ခေါ အဟံ, ဝစ္ဆ, ဧဝံဒိဋ္ဌိ – ဟောတိ စ န စ ဟောတိ တထာဂတော ပရံ မရဏာ, ဣဒမေဝ သစ္စံ မောဃမည’န္တိ ဝဒေသိ။ ‘ကိံ ပန, ဘော ဂေါတမ, နေဝ ဟောတိ န န ဟောတိ တထာဂတော ပရံ မရဏာ, ဣဒမေဝ သစ္စံ မောဃမညန္တိ – ဧဝံဒိဋ္ဌိ ဘဝံ ဂေါတမော’တိ ဣတိ ပုဋ္ဌော သမာနော ‘န
(မ၊၂၊၁၅၃။)ခေါ အဟံ, ဝစ္ဆ, ဧဝံဒိဋ္ဌိ – နေဝ ဟောတိ န န ဟောတိ တထာဂတော ပရံ မရဏာ, ဣဒမေဝ သစ္စံ မောဃမည’န္တိ ဝဒေသိ။
‘‘ကိံ ပန ဘော ဂေါတမော အာဒီနဝံ သမ္ပဿမာနော ဧဝံ ဣမာနိ သဗ္ဗသော ဒိဋ္ဌိဂတာနိ အနုပဂတော’’တိ?
֍ ဋ္ဌ ၁၈၉။ ‘‘‘သဿတော လောကော’တိ ခေါ, ဝစ္ဆ, ဒိဋ္ဌိဂတမေတံ ဒိဋ္ဌိဂဟနံ ဒိဋ္ဌိကန္တာရော [ဒိဋ္ဌိကန္တာရံ (သီ။ ပီ။)] ဒိဋ္ဌိဝိသူကံ ဒိဋ္ဌိဝိပ္ဖန္ဒိတံ ဒိဋ္ဌိသံယောဇနံ သဒုက္ခံ သဝိဃာတံ သဥပါယာသံ သပရိဠာဟံ, န နိဗ္ဗိဒါယ န ဝိရာဂါယ န နိရောဓာယ န ဥပသမာယ န အဘိညာယ န သမ္ဗောဓာယ န နိဗ္ဗာနာယ သံဝတ္တတိ။ ‘အသဿတော လောကော’တိ ခေါ, ဝစ္ဆ…ပေ… ‘အန္တဝါ လောကော’တိ ခေါ, ဝစ္ဆ…ပေ… ‘အနန္တဝါ လောကော’တိ ခေါ, ဝစ္ဆ…ပေ… ‘တံ ဇီဝံ တံ သရီရ’န္တိ ခေါ, ဝစ္ဆ…ပေ… ‘အညံ ဇီဝံ အညံ သရီရ’န္တိ ခေါ, ဝစ္ဆ…ပေ… ‘ဟောတိ တထာဂတော ပရံ မရဏာ’တိ ခေါ, ဝစ္ဆ …ပေ… ‘န ဟောတိ တထာဂတော ပရံ မရဏာ’တိ ခေါ, ဝစ္ဆ…ပေ… ‘ဟောတိ စ န စ ဟောတိ တထာဂတော ပရံ မရဏာ’တိ ခေါ, ဝစ္ဆ…ပေ… ‘နေဝ ဟောတိ န န ဟောတိ တထာဂတော ပရံ မရဏာ’တိ ခေါ, ဝစ္ဆ, ဒိဋ္ဌိဂတမေတံ ဒိဋ္ဌိဂဟနံ ဒိဋ္ဌိကန္တာရော ဒိဋ္ဌိဝိသူကံ ဒိဋ္ဌိဝိပ္ဖန္ဒိတံ ဒိဋ္ဌိသံယောဇနံ သဒုက္ခံ သဝိဃာတံ သဥပါယာသံ သပရိဠာဟံ, န နိဗ္ဗိဒါယ န ဝိရာဂါယ န နိရောဓာယ န ဥပသမာယ န အဘိညာယ န သမ္ဗောဓာယ န နိဗ္ဗာနာယ သံဝတ္တတိ။ ဣမံ ခေါ အဟံ, ဝစ္ဆ, အာဒီနဝံ သမ္ပဿမာနော ဧဝံ ဣမာနိ သဗ္ဗသော ဒိဋ္ဌိဂတာနိ အနုပဂတော’’တိ။
‘‘အတ္ထိ ပန ဘောတော ဂေါတမဿ ကိဉ္စိ ဒိဋ္ဌိဂတ’’န္တိ? ‘‘ဒိဋ္ဌိဂတန္တိ ခေါ, ဝစ္ဆ, အပနီတမေတံ တထာဂတဿ။ ဒိဋ္ဌဉှေတံ, ဝစ္ဆ, တထာဂတေန – ‘ဣတိ ရူပံ, ဣတိ ရူပဿ သမုဒယော, ဣတိ ရူပဿ အတ္ထင်္ဂမော၊ ဣတိ ဝေဒနာ, ဣတိ ဝေဒနာယ သမုဒယော, ဣတိ ဝေဒနာယ အတ္ထင်္ဂမော၊ ဣတိ သညာ, ဣတိ သညာယ သမုဒယော, ဣတိ သညာယ အတ္ထင်္ဂမော၊ ဣတိ သင်္ခါရာ, ဣတိ သင်္ခါရာနံ သမုဒယော, ဣတိ သင်္ခါရာနံ အတ္ထင်္ဂမော၊ ဣတိ ဝိညာဏံ, ဣတိ ဝိညာဏဿ သမုဒယော, ဣတိ ဝိညာဏဿ အတ္ထင်္ဂမော’တိ။ တသ္မာ တထာဂတော သဗ္ဗမညိတာနံ သဗ္ဗမထိတာနံ သဗ္ဗအဟံကာရမမံကာရမာနာနုသယာနံ ခယာ ဝိရာဂါ နိရောဓာ စာဂါ ပဋိနိဿဂ္ဂါ အနုပါဒါ ဝိမုတ္တောတိ ဝဒါမီ’’တိ။
(မ၊၂၊၁၅၄။)֍ ဋ္ဌ ၁၉၀။ ‘‘ဧဝံ ဝိမုတ္တစိတ္တော ပန, ဘော ဂေါတမ, ဘိက္ခု ကုဟိံ ဥပပဇ္ဇတီ’’တိ? ‘‘ဥပပဇ္ဇတီတိ ခေါ, ဝစ္ဆ, န ဥပေတိ’’။ ‘‘တေန ဟိ, ဘော ဂေါတမ, န ဥပပဇ္ဇတီ’’တိ? ‘‘န ဥပပဇ္ဇတီတိ ခေါ, ဝစ္ဆ, န ဥပေတိ’’။ ‘‘တေန ဟိ, ဘော ဂေါတမ, ဥပပဇ္ဇတိ စ န စ ဥပပဇ္ဇတီ’’တိ? ‘‘ဥပပဇ္ဇတိ စ န စ ဥပပဇ္ဇတီတိ ခေါ, ဝစ္ဆ, န ဥပေတိ’’။ ‘‘တေန ဟိ, ဘော ဂေါတမ, နေဝ ဥပပဇ္ဇတိ န န ဥပပဇ္ဇတီ’’တိ? ‘‘နေဝ ဥပပဇ္ဇတိ န န ဥပပဇ္ဇတီတိ ခေါ, ဝစ္ဆ, န ဥပေတိ’’။
‘‘‘ဧဝံ ဝိမုတ္တစိတ္တော ပန, ဘော ဂေါတမ, ဘိက္ခု ကုဟိံ ဥပပဇ္ဇတီ’တိ ဣတိ ပုဋ္ဌော သမာနော ‘ဥပပဇ္ဇတီတိ ခေါ, ဝစ္ဆ, န ဥပေတီ’တိ ဝဒေသိ။ ‘တေန ဟိ, ဘော ဂေါတမ, န ဥပပဇ္ဇတီ’တိ ဣတိ ပုဋ္ဌော သမာနော ‘န ဥပပဇ္ဇတီတိ ခေါ, ဝစ္ဆ, န ဥပေတီ’တိ ဝဒေသိ။ ‘တေန ဟိ, ဘော ဂေါတမ, ဥပပဇ္ဇတိ စ န စ ဥပပဇ္ဇတီ’တိ ဣတိ ပုဋ္ဌော သမာနော ‘ဥပပဇ္ဇတိ စ န စ ဥပပဇ္ဇတီတိ ခေါ, ဝစ္ဆ, န ဥပေတီ’တိ ဝဒေသိ။ ‘တေန ဟိ, ဘော ဂေါတမ, နေဝ ဥပပဇ္ဇတိ န န ဥပပဇ္ဇတီ’တိ ဣတိ ပုဋ္ဌော သမာနော ‘နေဝ ဥပပဇ္ဇတိ န န ဥပပဇ္ဇတီတိ ခေါ, ဝစ္ဆ, န ဥပေတီ’တိ ဝဒေသိ။ ဧတ္ထာဟံ, ဘော ဂေါတမ, အညာဏမာပါဒိံ, ဧတ္ထ သမ္မောဟမာပါဒိံ။ ယာပိ မေ ဧသာ ဘောတော ဂေါတမဿ ပုရိမေန ကထာသလ္လာပေန အဟု ပသာဒမတ္တာ သာပိ မေ ဧတရဟိ အန္တရဟိတာ’’တိ။ ‘‘အလဉှိ တေ, ဝစ္ဆ, အညာဏာယ, အလံ သမ္မောဟာယ။ ဂမ္ဘီရော ဟာယံ, ဝစ္ဆ, ဓမ္မော ဒုဒ္ဒသော ဒုရနုဗောဓော သန္တော ပဏီတော အတက္ကာဝစရော နိပုဏော ပဏ္ဍိတဝေဒနီယော။ သော တယာ ဒုဇ္ဇာနော အညဒိဋ္ဌိကေန အညခန္တိကေန အညရုစိကေန အညတြယောဂေန [အညတြာယောဂေန (ဒီ။ နိ။ ၁။၄၂၀)] အညတြာစရိယကေန’’ [အညတ္ထာစရိယကေန (သီ။ သျာ။ ကံ။ ပီ။)]။
֍ ဋ္ဌ ၁၉၁။ ‘‘တေန ဟိ, ဝစ္ဆ, တညေဝေတ္ထ ပဋိပုစ္ဆိဿာမိ၊ ယထာ တေ ခမေယျ တထာ နံ ဗျာကရေယျာသိ။ တံ ကိံ မညသိ, ဝစ္ဆ, သစေ တေ ပုရတော အဂ္ဂိ ဇလေယျ, ဇာနေယျာသိ တွံ – ‘အယံ မေ ပုရတော အဂ္ဂိ ဇလတီ’’’တိ? ‘‘သစေ မေ, ဘော ဂေါတမ, ပုရတော အဂ္ဂိ ဇလေယျ, ဇာနေယျာဟံ – ‘အယံ မေ ပုရတော အဂ္ဂိ ဇလတီ’’’တိ။
‘‘သစေ ပန တံ, ဝစ္ဆ, ဧဝံ ပုစ္ဆေယျ – ‘ယော တေ အယံ ပုရတော အဂ္ဂိ ဇလတိ အယံ အဂ္ဂိ ကိံ ပဋိစ္စ ဇလတီ’တိ, ဧဝံ ပုဋ္ဌော တွံ, ဝစ္ဆ, ကိန္တိ ဗျာကရေယျာသီ’’တိ? ‘‘သစေ မံ, ဘော ဂေါတမ, ဧဝံ ပုစ္ဆေယျ – ‘ယော တေ အယံ ပုရတော အဂ္ဂိ ဇလတိ အယံ အဂ္ဂိ ကိံ ပဋိစ္စ ဇလတီ’တိ, ဧဝံ ပုဋ္ဌော အဟံ, ဘော ဂေါတမ, ဧဝံ
(မ၊၂၊၁၅၅။)ဗျာကရေယျံ – ‘ယော မေ အယံ ပုရတော အဂ္ဂိ ဇလတိ အယံ အဂ္ဂိ တိဏကဋ္ဌုပါဒါနံ ပဋိစ္စ ဇလတီ’’’တိ။
‘‘သစေ တေ, ဝစ္ဆ, ပုရတော သော အဂ္ဂိ နိဗ္ဗာယေယျ, ဇာနေယျာသိ တွံ – ‘အယံ မေ ပုရတော အဂ္ဂိ နိဗ္ဗုတော’’’တိ? ‘‘သစေ မေ, ဘော ဂေါတမ, ပုရတော သော အဂ္ဂိ နိဗ္ဗာယေယျ, ဇာနေယျာဟံ – ‘အယံ မေ ပုရတော အဂ္ဂိ နိဗ္ဗုတော’’’တိ။
‘‘သစေ ပန တံ, ဝစ္ဆ, ဧဝံ ပုစ္ဆေယျ – ‘ယော တေ အယံ ပုရတော အဂ္ဂိ နိဗ္ဗုတော သော အဂ္ဂိ ဣတော ကတမံ ဒိသံ ဂတော – ပုရတ္ထိမံ ဝါ ဒက္ခိဏံ ဝါ ပစ္ဆိမံ ဝါ ဥတ္တရံ ဝါ’တိ, ဧဝံ ပုဋ္ဌော တွံ, ဝစ္ဆ, ကိန္တိ ဗျာကရေယျာသီ’’တိ? ‘‘န ဥပေတိ, ဘော ဂေါတမ, ယဉှိ သော, ဘော ဂေါတမ, အဂ္ဂိ တိဏကဋ္ဌုပါဒါနံ ပဋိစ္စ အဇလိ [ဇလတိ (သျာ။ ကံ။ က။)] တဿ စ ပရိယာဒါနာ အညဿ စ အနုပဟာရာ အနာဟာရော နိဗ္ဗုတော တွေဝ သင်္ချံ ဂစ္ဆတီ’’တိ။
֍ ဋ္ဌ ၁၉၂။ ‘‘ဧဝမေဝ ခေါ, ဝစ္ဆ, ယေန ရူပေန တထာဂတံ ပညာပယမာနော ပညာပေယျ တံ ရူပံ တထာဂတဿ ပဟီနံ ဥစ္ဆိန္နမူလံ တာလာဝတ္ထုကတံ အနဘာဝံကတံ အာယတိံ အနုပ္ပါဒဓမ္မံ။ ရူပသင်္ခယဝိမုတ္တော [ရူပသင်္ခါဝိမုတ္တော (သီ။ သျာ။ ကံ။ ပီ။) ဧဝံ ဝေဒနာသင်္ခယာဒီသုပိ] ခေါ, ဝစ္ဆ, တထာဂတော ဂမ္ဘီရော အပ္ပမေယျော ဒုပ္ပရိယောဂါဠှော – သေယျထာပိ မဟာသမုဒ္ဒေါ။ ဥပပဇ္ဇတီတိ န ဥပေတိ, န ဥပပဇ္ဇတီတိ န ဥပေတိ, ဥပပဇ္ဇတိ စ န စ ဥပပဇ္ဇတီတိ န ဥပေတိ, နေဝ ဥပပဇ္ဇတိ န န ဥပပဇ္ဇတီတိ န ဥပေတိ။
‘‘ယာယ ဝေဒနာယ တထာဂတံ ပညာပယမာနော ပညာပေယျ သာ ဝေဒနာ တထာဂတဿ ပဟီနာ ဥစ္ဆိန္နမူလာ တာလာဝတ္ထုကတာ အနဘာဝံကတာ အာယတိံ အနုပ္ပါဒဓမ္မာ။ ဝေဒနာသင်္ခယဝိမုတ္တော ခေါ, ဝစ္ဆ, တထာဂတော ဂမ္ဘီရော အပ္ပမေယျော ဒုပ္ပရိယောဂါဠှော – သေယျထာပိ မဟာသမုဒ္ဒေါ။ ဥပပဇ္ဇတီတိ န ဥပေတိ, န ဥပပဇ္ဇတီတိ န ဥပေတိ, ဥပပဇ္ဇတိ စ န စ ဥပပဇ္ဇတီတိ န ဥပေတိ, နေဝ ဥပပဇ္ဇတိ န န ဥပပဇ္ဇတီတိ န ဥပေတိ။
‘‘ယာယ သညာယ တထာဂတံ ပညာပယမာနော ပညာပေယျ သာ သညာ တထာဂတဿ ပဟီနာ ဥစ္ဆိန္နမူလာ တာလာဝတ္ထုကတာ အနဘာဝံကတာ အာယတိံ အနုပ္ပါဒဓမ္မာ။ သညာသင်္ခယဝိမုတ္တော ခေါ, ဝစ္ဆ, တထာဂတော ဂမ္ဘီရော အပ္ပမေယျော ဒုပ္ပရိယောဂါဠှော – သေယျထာပိ မဟာသမုဒ္ဒေါ။
(မ၊၂၊၁၅၆။)ဥပပဇ္ဇတီတိ န ဥပေတိ, န ဥပပဇ္ဇတီတိ န ဥပေတိ, ဥပပဇ္ဇတိ စ န စ ဥပပဇ္ဇတီတိ န ဥပေတိ, နေဝ ဥပပဇ္ဇတိ န န ဥပပဇ္ဇတီတိ န ဥပေတိ။
‘‘ယေဟိ သင်္ခါရေဟိ တထာဂတံ ပညာပယမာနော ပညာပေယျ တေ သင်္ခါရာ တထာဂတဿ ပဟီနာ ဥစ္ဆိန္နမူလာ တာလာဝတ္ထုကတာ အနဘာဝံကတာ အာယတိံ အနုပ္ပါဒဓမ္မာ။ သင်္ခါရသင်္ခယဝိမုတ္တော ခေါ, ဝစ္ဆ, တထာဂတော ဂမ္ဘီရော အပ္ပမေယျော ဒုပ္ပရိယောဂါဠှော – သေယျထာပိ မဟာသမုဒ္ဒေါ။ ဥပပဇ္ဇတီတိ န ဥပေတိ, န ဥပပဇ္ဇတီတိ န ဥပေတိ, ဥပပဇ္ဇတိ စ န စ ဥပပဇ္ဇတီတိ န ဥပေတိ, နေဝ ဥပပဇ္ဇတိ န န ဥပပဇ္ဇတီတိ န ဥပေတိ။
‘‘ယေန ဝိညာဏေန တထာဂတံ ပညာပယမာနော ပညာပေယျ တံ ဝိညာဏံ တထာဂတဿ ပဟီနံ ဥစ္ဆိန္နမူလံ တာလာဝတ္ထုကတံ အနဘာဝံကတံ အာယတိံ အနုပ္ပါဒဓမ္မံ။ ဝိညာဏသင်္ခယဝိမုတ္တော ခေါ, ဝစ္ဆ, တထာဂတော ဂမ္ဘီရော အပ္ပမေယျော ဒုပ္ပရိယောဂါဠှော – သေယျထာပိ မဟာသမုဒ္ဒေါ။ ဥပပဇ္ဇတီတိ န ဥပေတိ, န ဥပပဇ္ဇတီတိ န ဥပေတိ, ဥပပဇ္ဇတိ စ န စ ဥပပဇ္ဇတီတိ န ဥပေတိ, နေဝ ဥပပဇ္ဇတိ န န ဥပပဇ္ဇတီတိ န ဥပေတိ’’။
ဧဝံ ဝုတ္တေ, ဝစ္ဆဂေါတ္တော ပရိဗ္ဗာဇကော ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘သေယျထာပိ, ဘော ဂေါတမ, ဂါမဿ ဝါ နိဂမဿ ဝါ အဝိဒူရေ မဟာသာလရုက္ခော။ တဿ အနိစ္စတာ သာခါပလာသာ ပလုဇ္ဇေယျုံ [သာခါပလာသံ ပလုဇ္ဇေယျ], တစပပဋိကာ ပလုဇ္ဇေယျုံ, ဖေဂ္ဂူ ပလုဇ္ဇေယျုံ [ဖေဂ္ဂု ပလုဇ္ဇေယျ (သီ။ သျာ။ ကံ။ ပီ။)]၊ သော အပရေန သမယေန အပဂတသာခါပလာသော အပဂတတစပပဋိကော အပဂတဖေဂ္ဂုကော သုဒ္ဓေါ အဿ, သာရေ ပတိဋ္ဌိတော၊ ဧဝမေဝ ဘောတော ဂေါတမဿ ပါဝစနံ အပဂတသာခါပလာသံ အပဂတတစပပဋိကံ အပဂတဖေဂ္ဂုကံ သုဒ္ဓံ, သာရေ ပတိဋ္ဌိတံ။ အဘိက္ကန္တံ, ဘော ဂေါတမ…ပေ… ဥပါသကံ မံ ဘဝံ ဂေါတမော ဓာရေတု အဇ္ဇတဂ္ဂေ ပါဏုပေတံ သရဏံ ဂတ’’န္တိ။
အဂ္ဂိဝစ္ဆသုတ္တံ နိဋ္ဌိတံ ဒုတိယံ။
၃။ မဟာဝစ္ဆသုတ္တံ
֍ ဋ္ဌ ၁၉၃။ ဧဝံ မေ သုတံ – ဧကံ သမယံ ဘဂဝါ ရာဇဂဟေ ဝိဟရတိ ဝေဠုဝနေ ကလန္ဒကနိဝါပေ။ အထ ခေါ ဝစ္ဆဂေါတ္တော ပရိဗ္ဗာဇကော ယေန
(မ၊၂၊၁၅၇။)ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ ဘဂဝတာ သဒ္ဓိံ သမ္မောဒိ။ သမ္မောဒနီယံ ကထံ သာရဏီယံ ဝီတိသာရေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ ဧကမန္တံ နိသိန္နော ခေါ ဝစ္ဆဂေါတ္တော ပရိဗ္ဗာဇကော ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ဒီဃရတ္တာဟံ ဘောတာ ဂေါတမေန သဟကထီ။ သာဓု မေ ဘဝံ ဂေါတမော သံခိတ္တေန ကုသလာကုသလံ ဒေသေတူ’’တိ။ ‘‘သံခိတ္တေနပိ ခေါ တေ အဟံ, ဝစ္ဆ, ကုသလာကုသလံ ဒေသေယျံ, ဝိတ္ထာရေနပိ ခေါ တေ အဟံ, ဝစ္ဆ, ကုသလာကုသလံ ဒေသေယျံ၊ အပိ စ တေ အဟံ, ဝစ္ဆ, သံခိတ္တေန ကုသလာကုသလံ ဒေသေဿာမိ။ တံ သုဏာဟိ, သာဓုကံ မနသိ ကရောဟိ, ဘာသိဿာမီ’’တိ။ ‘‘ဧဝံ, ဘော’’တိ ခေါ ဝစ္ဆဂေါတ္တော ပရိဗ္ဗာဇကော ဘဂဝတော ပစ္စဿောသိ။ ဘဂဝါ ဧတဒဝေါစ –
֍ ဋ္ဌ ၁၉၄။ ‘‘လောဘော ခေါ, ဝစ္ဆ, အကုသလံ, အလောဘော ကုသလံ၊ ဒေါသော ခေါ, ဝစ္ဆ, အကုသလံ, အဒေါသော ကုသလံ၊ မောဟော ခေါ, ဝစ္ဆ, အကုသလံ, အမောဟော ကုသလံ။ ဣတိ ခေါ, ဝစ္ဆ, ဣမေ တယော ဓမ္မာ အကုသလာ, တယော ဓမ္မာ ကုသလာ။
‘‘ပါဏာတိပါတော ခေါ, ဝစ္ဆ, အကုသလံ, ပါဏာတိပါတာ ဝေရမဏီ ကုသလံ၊ အဒိန္နာဒါနံ ခေါ, ဝစ္ဆ, အကုသလံ, အဒိန္နာဒါနာ ဝေရမဏီ ကုသလံ၊ ကာမေသုမိစ္ဆာစာရော ခေါ, ဝစ္ဆ, အကုသလံ, ကာမေသုမိစ္ဆာစာရာ ဝေရမဏီ ကုသလံ၊ မုသာဝါဒေါ ခေါ, ဝစ္ဆ, အကုသလံ, မုသာဝါဒါ ဝေရမဏီ ကုသလံ၊ ပိသုဏာ ဝါစာ ခေါ, ဝစ္ဆ, အကုသလံ, ပိသုဏာယ ဝါစာယ ဝေရမဏီ ကုသလံ၊ ဖရုသာ ဝါစာ ခေါ, ဝစ္ဆ, အကုသလံ, ဖရုသာယ ဝါစာယ ဝေရမဏီ ကုသလံ၊ သမ္ဖပ္ပလာပေါ ခေါ, ဝစ္ဆ, အကုသလံ, သမ္ဖပ္ပလာပါ ဝေရမဏီ ကုသလံ၊ အဘိဇ္ဈာ ခေါ, ဝစ္ဆ, အကုသလံ, အနဘိဇ္ဈာ ကုသလံ၊ ဗျာပါဒေါ ခေါ, ဝစ္ဆ, အကုသလံ, အဗျာပါဒေါ ကုသလံ၊ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ ခေါ, ဝစ္ဆ, အကုသလံ သမ္မာဒိဋ္ဌိ ကုသလံ။ ဣတိ ခေါ, ဝစ္ဆ, ဣမေ ဒသ ဓမ္မာ အကုသလာ, ဒသ ဓမ္မာ ကုသလာ။
‘‘ယတော ခေါ, ဝစ္ဆ, ဘိက္ခုနော တဏှာ ပဟီနာ ဟောတိ ဥစ္ဆိန္နမူလာ တာလာဝတ္ထုကတာ အနဘာဝံကတာ အာယတိံ အနုပ္ပါဒဓမ္မာ, သော ဟောတိ ဘိက္ခု အရဟံ ခီဏာသဝေါ ဝုသိတဝါ ကတကရဏီယော ဩဟိတဘာရော အနုပ္ပတ္တသဒတ္ထော ပရိက္ခီဏဘဝသံယောဇနော သမ္မဒညာ ဝိမုတ္တော’’တိ။
֍ ဋ္ဌ ၁၉၅။ ‘‘တိဋ္ဌတု ဘဝံ ဂေါတမော။ အတ္ထိ ပန တေ ဘောတော ဂေါတမဿ ဧကဘိက္ခုပိ သာဝကော ယော အာသဝါနံ ခယာ [သာဝကော အာသဝါနံ ခယာ (သီ။ သျာ။ ကံ။ ပီ။) ဧဝမုပရိပိ] အနာသဝံ စေတောဝိမုတ္တိံ
(မ၊၂၊၁၅၈။)ပညာဝိမုတ္တိံ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတွာ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတီ’’တိ? ‘‘န ခေါ, ဝစ္ဆ, ဧကံယေဝ သတံ န ဒွေ သတာနိ န တီဏိ သတာနိ န စတ္တာရိ သတာနိ န ပဉ္စ သတာနိ, အထ ခေါ ဘိယျောဝ ယေ ဘိက္ခူ မမ သာဝကာ အာသဝါနံ ခယာ အနာသဝံ စေတောဝိမုတ္တိံ ပညာဝိမုတ္တိံ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတွာ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရန္တီ’’တိ။
‘‘တိဋ္ဌတု ဘဝံ ဂေါတမော, တိဋ္ဌန္တု ဘိက္ခူ။ အတ္ထိ ပန ဘောတော ဂေါတမဿ ဧကာ ဘိက္ခုနီပိ သာဝိကာ ယာ အာသဝါနံ ခယာ အနာသဝံ စေတောဝိမုတ္တိံ ပညာဝိမုတ္တိံ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတွာ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတီ’’တိ? ‘‘န ခေါ, ဝစ္ဆ, ဧကံယေဝ သတံ န ဒွေ သတာနိ န တီဏိ သတာနိ န စတ္တာရိ သတာနိ န ပဉ္စ သတာနိ, အထ ခေါ ဘိယျောဝ ယာ ဘိက္ခုနိယော မမ သာဝိကာ အာသဝါနံ ခယာ အနာသဝံ စေတောဝိမုတ္တိံ ပညာဝိမုတ္တိံ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတွာ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရန္တီ’’တိ။
‘‘တိဋ္ဌတု ဘဝံ ဂေါတမော, တိဋ္ဌန္တု ဘိက္ခူ, တိဋ္ဌန္တု ဘိက္ခုနိယော။ အတ္ထိ ပန ဘောတော ဂေါတမဿ ဧကုပါသကောပိ သာဝကော ဂိဟီ ဩဒါတဝသနော ဗြဟ္မစာရီ ယော ပဉ္စန္နံ ဩရမ္ဘာဂိယာနံ သံယောဇနာနံ ပရိက္ခယာ ဩပပါတိကော တတ္ထ ပရိနိဗ္ဗာယီ အနာဝတ္တိဓမ္မော တသ္မာ လောကာ’’တိ? ‘‘န ခေါ, ဝစ္ဆ, ဧကံယေဝ သတံ န ဒွေ သတာနိ န တီဏိ သတာနိ န စတ္တာရိ သတာနိ န ပဉ္စ သတာနိ, အထ ခေါ ဘိယျောဝ ယေ ဥပါသကာ မမ သာဝကာ ဂိဟီ ဩဒါတဝသနာ ဗြဟ္မစာရိနော ပဉ္စန္နံ ဩရမ္ဘာဂိယာနံ သံယောဇနာနံ ပရိက္ခယာ ဩပပါတိကာ တတ္ထ ပရိနိဗ္ဗာယိနော အနာဝတ္တိဓမ္မာ တသ္မာ လောကာ’’တိ။
‘‘တိဋ္ဌတု ဘဝံ ဂေါတမော, တိဋ္ဌန္တု ဘိက္ခူ, တိဋ္ဌန္တု ဘိက္ခုနိယော, တိဋ္ဌန္တု ဥပါသကာ ဂိဟီ ဩဒါတဝသနာ ဗြဟ္မစာရိနော။ အတ္ထိ ပန ဘောတော ဂေါတမဿ ဧကုပါသကောပိ သာဝကော ဂိဟီ ဩဒါတဝသနော ကာမဘောဂီ သာသနကရော ဩဝါဒပ္ပဋိကရော ယော တိဏ္ဏဝိစိကိစ္ဆော ဝိဂတကထံကထော ဝေသာရဇ္ဇပ္ပတ္တော အပရပ္ပစ္စယော သတ္ထုသာသနေ ဝိဟရတီ’’တိ? ‘‘န ခေါ, ဝစ္ဆ, ဧကံယေဝ သတံ န ဒွေ သတာနိ န တီဏိ သတာနိ န စတ္တာရိ သတာနိ န ပဉ္စ သတာနိ, အထ ခေါ ဘိယျောဝ ယေ ဥပါသကာ မမ သာဝကာ ဂိဟီ ဩဒါတဝသနာ ကာမဘောဂိနော သာသနကရာ ဩဝါဒပ္ပဋိကရာ တိဏ္ဏဝိစိကိစ္ဆာ ဝိဂတကထံကထာ ဝေသာရဇ္ဇပ္ပတ္တာ အပရပ္ပစ္စယာ သတ္ထုသာသနေ ဝိဟရန္တီ’’တိ။
(မ၊၂၊၁၅၉။)‘‘တိဋ္ဌတု ဘဝံ ဂေါတမော, တိဋ္ဌန္တု ဘိက္ခူ, တိဋ္ဌန္တု ဘိက္ခုနိယော, တိဋ္ဌန္တု ဥပါသကာ ဂိဟီ ဩဒါတဝသနာ ဗြဟ္မစာရိနော, တိဋ္ဌန္တု ဥပါသကာ ဂိဟီ ဩဒါတဝသနာ ကာမဘောဂိနော။ အတ္ထိ ပန ဘောတော ဂေါတမဿ ဧကုပါသိကာပိ သာဝိကာ ဂိဟိနီ ဩဒါတဝသနာ ဗြဟ္မစာရိနီ ယာ ပဉ္စန္နံ ဩရမ္ဘာဂိယာနံ သံယောဇနာနံ ပရိက္ခယာ ဩပပါတိကာ တတ္ထ ပရိနိဗ္ဗာယိနီ အနာဝတ္တိဓမ္မာ တသ္မာ လောကာ’’တိ? ‘‘န ခေါ, ဝစ္ဆ, ဧကံယေဝ သတံ န ဒွေ သတာနိ န တီဏိ သတာနိ န စတ္တာရိ သတာနိ န ပဉ္စ သတာနိ, အထ ခေါ ဘိယျောဝ ယာ ဥပါသိကာ မမ သာဝိကာ ဂိဟိနိယော ဩဒါတဝသနာ ဗြဟ္မစာရိနိယော ပဉ္စန္နံ ဩရမ္ဘာဂိယာနံ သံယောဇနာနံ ပရိက္ခယာ ဩပပါတိကာ တတ္ထ ပရိနိဗ္ဗာယိနိယော အနာဝတ္တိဓမ္မာ တသ္မာ လောကာ’’တိ။
‘‘တိဋ္ဌတု ဘဝံ ဂေါတမော, တိဋ္ဌန္တု ဘိက္ခူ, တိဋ္ဌန္တု ဘိက္ခုနိယော, တိဋ္ဌန္တု ဥပါသကာ ဂိဟီ ဩဒါတဝသနာ ဗြဟ္မစာရိနော, တိဋ္ဌန္တု ဥပါသကာ ဂိဟီ ဩဒါတဝသနာ ကာမဘောဂိနော, တိဋ္ဌန္တု ဥပါသိကာ ဂိဟိနိယော ဩဒါတဝသနာ ဗြဟ္မစာရိနိယော။ အတ္ထိ ပန ဘောတော ဂေါတမဿ ဧကုပါသိကာပိ သာဝိကာ ဂိဟိနီ ဩဒါတဝသနာ ကာမဘောဂိနီ သာသနကရာ ဩဝါဒပ္ပဋိကရာ ယာ တိဏ္ဏဝိစိကိစ္ဆာ ဝိဂတကထံကထာ ဝေသာရဇ္ဇပ္ပတ္တာ အပရပ္ပစ္စယာ သတ္ထုသာသနေ ဝိဟရတီ’’တိ? ‘‘န ခေါ, ဝစ္ဆ, ဧကံယေဝ သတံ န ဒွေ သတာနိ န တီဏိ သတာနိ န စတ္တာရိ သတာနိ န ပဉ္စ သတာနိ, အထ ခေါ ဘိယျောဝ ယာ ဥပါသိကာ မမ သာဝိကာ ဂိဟိနိယော ဩဒါတဝသနာ ကာမဘောဂိနိယော သာသနကရာ ဩဝါဒပ္ပဋိကရာ တိဏ္ဏဝိစ္ဆိကိစ္ဆာ ဝိဂတကထံကထာ ဝေသာရဇ္ဇပ္ပတ္တာ အပရပ္ပစ္စယာ သတ္ထုသာသနေ ဝိဟရန္တီ’’တိ။
֍ ဋ္ဌ ၁၉၆။ ‘‘သစေ ဟိ, ဘော ဂေါတမ, ဣမံ ဓမ္မံ ဘဝံယေဝ ဂေါတမော အာရာဓကော အဘဝိဿ, နော စ ခေါ ဘိက္ခူ အာရာဓကာ အဘဝိဿံသု၊ ဧဝမိဒံ ဗြဟ္မစရိယံ အပရိပူရံ အဘဝိဿ တေနင်္ဂေန။ ယသ္မာ စ ခေါ, ဘော ဂေါတမ, ဣမံ ဓမ္မံ ဘဝဉ္စေဝ ဂေါတမော အာရာဓကော ဘိက္ခူ စ အာရာဓကာ၊ ဧဝမိဒံ ဗြဟ္မစရိယံ ပရိပူရံ တေနင်္ဂေန။
‘‘သစေ ဟိ, ဘော ဂေါတမ, ဣမံ ဓမ္မံ ဘဝဉ္စေဝ ဂေါတမော အာရာဓကော အဘဝိဿ, ဘိက္ခူ စ အာရာဓကာ အဘဝိဿံသု, နော စ ခေါ ဘိက္ခုနိယော အာရာဓိကာ အဘဝိဿံသု၊ ဧဝမိဒံ ဗြဟ္မစရိယံ အပရိပူရံ အဘဝိဿ တေနင်္ဂေန။ ယသ္မာ စ ခေါ, ဘော ဂေါတမ, ဣမံ ဓမ္မံ ဘဝဉ္စေဝ ဂေါတမော အာရာဓကော,
(မ၊၂၊၁၆၀။)ဘိက္ခူ စ အာရာဓကာ, ဘိက္ခုနိယော စ အာရာဓိကာ၊ ဧဝမိဒံ ဗြဟ္မစရိယံ ပရိပူရံ တေနင်္ဂေန။
‘‘သစေ ဟိ, ဘော ဂေါတမ, ဣမံ ဓမ္မံ ဘဝဉ္စေဝ ဂေါတမော အာရာဓကော အဘဝိဿ, ဘိက္ခူ စ အာရာဓကာ အဘဝိဿံသု, ဘိက္ခုနိယော စ အာရာဓိကာ အဘဝိဿံသု, နော စ ခေါ ဥပါသကာ ဂိဟီ ဩဒါတဝသနာ ဗြဟ္မစာရိနော အာရာဓကာ အဘဝိဿံသု၊ ဧဝမိဒံ ဗြဟ္မစရိယံ အပရိပူရံ အဘဝိဿ တေနင်္ဂေန။ ယသ္မာ စ ခေါ, ဘော ဂေါတမ, ဣမံ ဓမ္မံ ဘဝဉ္စေဝ ဂေါတမော အာရာဓကော, ဘိက္ခူ စ အာရာဓကာ, ဘိက္ခုနိယော စ အာရာဓိကာ, ဥပါသကာ စ ဂိဟီ ဩဒါတဝသနာ ဗြဟ္မစာရိနော အာရာဓကာ၊ ဧဝမိဒံ ဗြဟ္မစရိယံ ပရိပူရံ တေနင်္ဂေန။
‘‘သစေ ဟိ, ဘော ဂေါတမ, ဣမံ ဓမ္မံ ဘဝဉ္စေဝ ဂေါတမော အာရာဓကော အဘဝိဿ, ဘိက္ခူ စ အာရာဓကာ အဘဝိဿံသု, ဘိက္ခုနိယော စ အာရာဓိကာ အဘဝိဿံသု, ဥပါသကာ စ ဂိဟီ ဩဒါတဝသနာ ဗြဟ္မစာရိနော အာရာဓကာ အဘဝိဿံသု, နော စ ခေါ ဥပါသကာ ဂိဟီ ဩဒါတဝသနာ ကာမဘောဂိနော အာရာဓကာ အဘဝိဿံသု၊ ဧဝမိဒံ ဗြဟ္မစရိယံ အပရိပူရံ အဘဝိဿ တေနင်္ဂေန။ ယသ္မာ စ ခေါ, ဘော ဂေါတမ, ဣမံ ဓမ္မံ ဘဝဉ္စေဝ ဂေါတမော အာရာဓကော, ဘိက္ခူ စ အာရာဓကာ, ဘိက္ခုနိယော စ အာရာဓိကာ, ဥပါသကာ စ ဂိဟီ ဩဒါတဝသနာ ဗြဟ္မစာရိနော အာရာဓကာ, ဥပါသကာ စ ဂိဟီ ဩဒါတဝသနာ ကာမဘောဂိနော အာရာဓကာ၊ ဧဝမိဒံ ဗြဟ္မစရိယံ ပရိပူရံ တေနင်္ဂေန။
‘‘သစေ ဟိ, ဘော ဂေါတမ, ဣမံ ဓမ္မံ ဘဝဉ္စေဝ ဂေါတမော အာရာဓကော အဘဝိဿ, ဘိက္ခူ စ အာရာဓကာ အဘဝိဿံသု, ဘိက္ခုနိယော စ အာရာဓိကာ အဘဝိဿံသု, ဥပါသကာ စ ဂိဟီ ဩဒါတဝသနာ ဗြဟ္မစာရိနော အာရာဓကာ အဘဝိဿံသု, ဥပါသကာ စ ဂိဟီ ဩဒါတဝသနာ ကာမဘောဂိနော အာရာဓကာ အဘဝိဿံသု, နော စ ခေါ ဥပါသိကာ ဂိဟိနိယော ဩဒါတဝသနာ ဗြဟ္မစာရိနိယော အာရာဓိကာ အဘဝိဿံသု၊ ဧဝမိဒံ ဗြဟ္မစရိယံ အပရိပူရံ အဘဝိဿ တေနင်္ဂေန။ ယသ္မာ စ ခေါ, ဘော ဂေါတမ, ဣမံ ဓမ္မံ ဘဝဉ္စေဝ ဂေါတမော အာရာဓကော, ဘိက္ခူ စ အာရာဓကာ, ဘိက္ခုနိယော စ အာရာဓိကာ, ဥပါသကာ စ ဂိဟီ ဩဒါတဝသနာ ဗြဟ္မစာရိနော အာရာဓကာ, ဥပါသကာ စ ဂိဟီ ဩဒါတဝသနာ ကာမဘောဂိနော အာရာဓကာ, ဥပါသိကာ စ ဂိဟိနိယော
(မ၊၂၊၁၆၁။)ဩဒါတဝသနာ ဗြဟ္မစာရိနိယော အာရာဓိကာ၊ ဧဝမိဒံ ဗြဟ္မစရိယံ ပရိပူရံ တေနင်္ဂေန။
‘‘သစေ ဟိ, ဘော ဂေါတမ, ဣမံ ဓမ္မံ ဘဝဉ္စေဝ ဂေါတမော အာရာဓကော အဘဝိဿ, ဘိက္ခူ စ အာရာဓကာ အဘဝိဿံသု, ဘိက္ခုနိယော စ အာရာဓိကာ အဘဝိဿံသု, ဥပါသကာ စ ဂိဟီ ဩဒါတဝသနာ ဗြဟ္မစာရိနော အာရာဓကာ အဘဝိဿံသု, ဥပါသကာ စ ဂိဟီ ဩဒါတဝသနာ ကာမဘောဂိနော အာရာဓကာ အဘဝိဿံသု, ဥပါသိကာ စ ဂိဟိနိယော ဩဒါတဝသနာ ဗြဟ္မစာရိနိယော အာရာဓိကာ အဘဝိဿံသု, နော စ ခေါ ဥပါသိကာ ဂိဟိနိယော ဩဒါတဝသနာ ကာမဘောဂိနိယော အာရာဓိကာ အဘဝိဿံသု၊ ဧဝမိဒံ ဗြဟ္မစရိယံ အပရိပူရံ အဘဝိဿ တေနင်္ဂေန။ ယသ္မာ စ ခေါ, ဘော ဂေါတမ, ဣမံ ဓမ္မံ ဘဝဉ္စေဝ ဂေါတမော အာရာဓကော, ဘိက္ခူ စ အာရာဓကာ, ဘိက္ခုနိယော စ အာရာဓိကာ, ဥပါသကာ စ ဂိဟီ ဩဒါတဝသနာ ဗြဟ္မစာရိနော အာရာဓကာ, ဥပါသကာ စ ဂိဟီ ဩဒါတဝသနာ ကာမဘောဂိနော အာရာဓကာ, ဥပါသိကာ စ ဂိဟိနိယော ဩဒါတဝသနာ ဗြဟ္မစာရိနိယော အာရာဓိကာ, ဥပါသိကာ စ ဂိဟိနိယော ဩဒါတဝသနာ ကာမဘောဂိနိယော အာရာဓိကာ၊ ဧဝမိဒံ ဗြဟ္မစရိယံ ပရိပူရံ တေနင်္ဂေန။
֍ ဋ္ဌ ၁၉၇။ ‘‘သေယျထာပိ, ဘော ဂေါတမ, ဂင်္ဂါ နဒီ သမုဒ္ဒနိန္နာ သမုဒ္ဒပေါဏာ သမုဒ္ဒပဗ္ဘာရာ သမုဒ္ဒံ အာဟစ္စ တိဋ္ဌတိ, ဧဝမေဝါယံ ဘောတော ဂေါတမဿ ပရိသာ သဂဟဋ္ဌပဗ္ဗဇိတာ နိဗ္ဗာနနိန္နာ နိဗ္ဗာနပေါဏာ နိဗ္ဗာနပဗ္ဘာရာ နိဗ္ဗာနံ အာဟစ္စ တိဋ္ဌတိ။ အဘိက္ကန္တံ, ဘော ဂေါတမ…ပေ… ဧသာဟံ ဘဝန္တံ ဂေါတမံ သရဏံ ဂစ္ဆာမိ ဓမ္မဉ္စ ဘိက္ခုသံဃဉ္စ။ လဘေယျာဟံ ဘောတော ဂေါတမဿ သန္တိကေ ပဗ္ဗဇ္ဇံ, လဘေယျံ ဥပသမ္ပဒ’’န္တိ။ ‘‘ယော ခေါ, ဝစ္ဆ, အညတိတ္ထိယပုဗ္ဗော ဣမသ္မိံ ဓမ္မဝိနယေ အာကင်္ခတိ ပဗ္ဗဇ္ဇံ, အာကင်္ခတိ ဥပသမ္ပဒံ, သော စတ္တာရော မာသေ ပရိဝသတိ။ စတုန္နံ မာသာနံ အစ္စယေန အာရဒ္ဓစိတ္တာ ဘိက္ခူ ပဗ္ဗာဇေန္တိ ဥပသမ္ပာဒေန္တိ ဘိက္ခုဘာဝါယ၊ အပိ စ မေတ္ထ ပုဂ္ဂလဝေမတ္တတာ ဝိဒိတာ’’တိ။ ‘‘သစေ, ဘန္တေ, အညတိတ္ထိယပုဗ္ဗာ ဣမသ္မိံ ဓမ္မဝိနယေ အာကင်္ခန္တာ ပဗ္ဗဇ္ဇံ, အာကင်္ခန္တာ ဥပသမ္ပဒံ စတ္တာရော မာသေ ပရိဝသန္တိ, စတုန္နံ မာသာနံ အစ္စယေန အာရဒ္ဓစိတ္တာ ဘိက္ခူ ပဗ္ဗာဇေန္တိ ဥပသမ္ပာဒေန္တိ ဘိက္ခုဘာဝါယ၊ အဟံ စတ္တာရိ ဝဿာနိ ပရိဝသိဿာမိ။ စတုန္နံ ဝဿာနံ အစ္စယေန အာရဒ္ဓစိတ္တာ ဘိက္ခူ ပဗ္ဗာဇေန္တု ဥပသမ္ပာဒေန္တု ဘိက္ခုဘာဝါယာ’’တိ။ အလတ္ထ ခေါ ဝစ္ဆဂေါတ္တော ပရိဗ္ဗာဇကော ဘဂဝတော သန္တိကေ ပဗ္ဗဇ္ဇံ အလတ္ထ ဥပသမ္ပဒံ။
(မ၊၂၊၁၆၂။)အစိရူပသမ္ပန္နော ခေါ ပနာယသ္မာ ဝစ္ဆဂေါတ္တော အဒ္ဓမာသူပသမ္ပန္နော ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ ဘဂဝန္တံ အဘိဝါဒေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ ဧကမန္တံ နိသိန္နော ခေါ အာယသ္မာ ဝစ္ဆဂေါတ္တော ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ယာဝတကံ, ဘန္တေ, သေခေန ဉာဏေန သေခါယ ဝိဇ္ဇာယ ပတ္တဗ္ဗံ, အနုပ္ပတ္တံ တံ မယာ၊ ဥတ္တရိ စ မေ [ဥတ္တရိံ မေ (သီ။ သျာ။ ကံ။ ပီ။)] ဘဂဝါ ဓမ္မံ ဒေသေတူ’’တိ။ ‘‘တေန ဟိ တွံ, ဝစ္ဆ, ဒွေ ဓမ္မေ ဥတ္တရိ ဘာဝေဟိ – သမထဉ္စ ဝိပဿနဉ္စ။ ဣမေ ခေါ တေ, ဝစ္ဆ, ဒွေ ဓမ္မာ ဥတ္တရိ ဘာဝိတာ – သမထော စ ဝိပဿနာ စ – အနေကဓာတုပဋိဝေဓာယ သံဝတ္တိဿန္တိ။
֍ ဋ္ဌ ၁၉၈။ ‘‘သော တွံ, ဝစ္ဆ, ယာဝဒေဝ [ယာဝဒေ (ပီ။)] အာကင်္ခိဿသိ – ‘အနေကဝိဟိတံ ဣဒ္ဓိဝိဓံ ပစ္စနုဘဝေယျံ – ဧကောပိ ဟုတွာ ဗဟုဓာ အဿံ, ဗဟုဓာပိ ဟုတွာ ဧကော အဿံ၊ အာဝိဘာဝံ, တိရောဘာဝံ၊ တိရောကုဋ္ဋံ တိရောပါကာရံ တိရောပဗ္ဗတံ အသဇ္ဇမာနော ဂစ္ဆေယျံ, သေယျထာပိ အာကာသေ၊ ပထဝိယာပိ ဥမ္မုဇ္ဇနိမုဇ္ဇံ ကရေယျံ, သေယျထာပိ ဥဒကေ၊ ဥဒကေပိ အဘိဇ္ဇမာနေ ဂစ္ဆေယျံ, သေယျထာပိ ပထဝိယံ၊ အာကာသေပိ ပလ္လင်္ကေန ကမေယျံ, သေယျထာပိ ပက္ခီ သကုဏော၊ ဣမေပိ စန္ဒိမသူရိယေ ဧဝံမဟိဒ္ဓိကေ ဧဝံမဟာနုဘာဝေ ပါဏိနာ ပရိမသေယျံ, ပရိမဇ္ဇေယျံ၊ ယာဝဗြဟ္မလောကာပိ ကာယေန ဝသံ ဝတ္တေယျ’န္တိ, တတြ တတြေဝ သက္ခိဘဗ္ဗတံ ပါပုဏိဿသိ, သတိ သတိအာယတနေ။
‘‘သော တွံ, ဝစ္ဆ, ယာဝဒေဝ အာကင်္ခိဿသိ – ‘ဒိဗ္ဗာယ သောတဓာတုယာ ဝိသုဒ္ဓါယ အတိက္ကန္တမာနုသိကာယ ဥဘော သဒ္ဒေ သုဏေယျံ – ဒိဗ္ဗေ စ မာနုသေ စ, ယေ ဒူရေ သန္တိကေ စာ’တိ, တတြ တတြေဝ သက္ခိဘဗ္ဗတံ ပါပုဏိဿသိ, သတိ သတိအာယတနေ။
‘‘သော တွံ, ဝစ္ဆ, ယာဝဒေဝ အာကင်္ခိဿသိ – ‘ပရသတ္တာနံ ပရပုဂ္ဂလာနံ စေတသာ စေတော ပရိစ္စ ပဇာနေယျံ – သရာဂံ ဝါ စိတ္တံ သရာဂံ စိတ္တန္တိ ပဇာနေယျံ, ဝီတရာဂံ ဝါ စိတ္တံ ဝီတရာဂံ စိတ္တန္တိ ပဇာနေယျံ၊ သဒေါသံ ဝါ စိတ္တံ သဒေါသံ စိတ္တန္တိ ပဇာနေယျံ, ဝီတဒေါသံ ဝါ စိတ္တံ ဝီတဒေါသံ စိတ္တန္တိ ပဇာနေယျံ၊ သမောဟံ ဝါ စိတ္တံ သမောဟံ စိတ္တန္တိ ပဇာနေယျံ, ဝီတမောဟံ ဝါ စိတ္တံ ဝီတမောဟံ စိတ္တန္တိ ပဇာနေယျံ၊ သံခိတ္တံ ဝါ စိတ္တံ သံခိတ္တံ စိတ္တန္တိ ပဇာနေယျံ, ဝိက္ခိတ္တံ ဝါ စိတ္တံ ဝိက္ခိတ္တံ စိတ္တန္တိ ပဇာနေယျံ၊ မဟဂ္ဂတံ ဝါ စိတ္တံ
(မ၊၂၊၁၆၃။)မဟဂ္ဂတံ စိတ္တန္တိ ပဇာနေယျံ, အမဟဂ္ဂတံ ဝါ စိတ္တံ အမဟဂ္ဂတံ စိတ္တန္တိ ပဇာနေယျံ၊ သဥတ္တရံ ဝါ စိတ္တံ သဥတ္တရံ စိတ္တန္တိ ပဇာနေယျံ, အနုတ္တရံ ဝါ စိတ္တံ အနုတ္တရံ စိတ္တန္တိ ပဇာနေယျံ၊ သမာဟိတံ ဝါ စိတ္တံ သမာဟိတံ စိတ္တန္တိ ပဇာနေယျံ, အသမာဟိတံ ဝါ စိတ္တံ အသမာဟိတံ စိတ္တန္တိ ပဇာနေယျံ၊ ဝိမုတ္တံ ဝါ စိတ္တံ ဝိမုတ္တံ စိတ္တန္တိ ပဇာနေယျံ, အဝိမုတ္တံ ဝါ စိတ္တံ အဝိမုတ္တံ စိတ္တန္တိ ပဇာနေယျ’န္တိ, တတြ တတြေဝ သက္ခိဘဗ္ဗတံ ပါပုဏိဿသိ, သတိ သတိအာယတနေ။
‘‘သော တွံ, ဝစ္ဆ, ယာဝဒေဝ အာကင်္ခိဿသိ – ‘အနေကဝိဟိတံ ပုဗ္ဗေနိဝါသံ အနုဿရေယျံ, သေယျထိဒံ – ဧကမ္ပိ ဇာတိံ ဒွေပိ ဇာတိယော တိဿောပိ ဇာတိယော စတဿောပိ ဇာတိယော ပဉ္စပိ ဇာတိယော ဒသပိ ဇာတိယော ဝီသမ္ပိ ဇာတိယော တိံသမ္ပိ ဇာတိယော စတ္တာလီသမ္ပိ ဇာတိယော ပညာသမ္ပိ ဇာတိယော ဇာတိသတမ္ပိ ဇာတိသဟဿမ္ပိ ဇာတိသတသဟဿမ္ပိ၊ အနေကေပိ သံဝဋ္ဋကပ္ပေ အနေကေပိ ဝိဝဋ္ဋကပ္ပေ အနေကေပိ သံဝဋ္ဋဝိဝဋ္ဋကပ္ပေ – အမုတြာသိံ ဧဝံနာမော ဧဝံဂေါတ္တော ဧဝံဝဏ္ဏော ဧဝမာဟာရော ဧဝံသုခဒုက္ခပ္ပဋိသံဝေဒီ ဧဝမာယုပရိယန္တော, သော တတော စုတော အမုတြ ဥဒပါဒိံ၊ တတြာပါသိံ ဧဝံနာမော ဧဝံဂေါတ္တော ဧဝံဝဏ္ဏော ဧဝမာဟာရော ဧဝံသုခဒုက္ခပ္ပဋိသံဝေဒီ ဧဝမာယုပရိယန္တော, သော တတော စုတော ဣဓူပပန္နောတိ၊ ဣတိ သာကာရံ သဥဒ္ဒေသံ အနေကဝိဟိတံ ပုဗ္ဗေနိဝါသံ အနုဿရေယျ’န္တိ, တတြ တတြေဝ သက္ခိဘဗ္ဗတံ ပါပုဏိဿသိ, သတိ သတိအာယတနေ။
‘‘သော တွံ, ဝစ္ဆ, ယာဝဒေဝ အာကင်္ခိဿသိ – ‘ဒိဗ္ဗေန စက္ခုနာ ဝိသုဒ္ဓေန အတိက္ကန္တမာနုသကေန သတ္တေ ပဿေယျံ စဝမာနေ ဥပပဇ္ဇမာနေ ဟီနေ ပဏီတေ သုဝဏ္ဏေ ဒုဗ္ဗဏ္ဏေ သုဂတေ ဒုဂ္ဂတေ ယထာကမ္မူပဂေ သတ္တေ ပဇာနေယျံ – ဣမေ ဝတ ဘောန္တော သတ္တာ ကာယဒုစ္စရိတေန သမန္နာဂတာ ဝစီဒုစ္စရိတေန သမန္နာဂတာ မနောဒုစ္စရိတေန သမန္နာဂတာ အရိယာနံ ဥပဝါဒကာ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိကာ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိကမ္မသမာဒါနာ, တေ ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ အပါယံ ဒုဂ္ဂတိံ ဝိနိပါတံ နိရယံ ဥပပန္နာ၊ ဣမေ ဝါ ပန ဘောန္တော သတ္တာ ကာယသုစရိတေန သမန္နာဂတာ ဝစီသုစရိတေန သမန္နာဂတာ မနောသုစရိတေန သမန္နာဂတာ အရိယာနံ အနုပဝါဒကာ သမ္မာဒိဋ္ဌိကာ သမ္မာဒိဋ္ဌိကမ္မသမာဒါနာ, တေ ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ သုဂတိံ သဂ္ဂံ လောကံ ဥပပန္နာတိ၊ ဣတိ ဒိဗ္ဗေန စက္ခုနာ ဝိသုဒ္ဓေန အတိက္ကန္တမာနုသကေန
(မ၊၂၊၁၆၄။)သတ္တေ ပဿေယျံ စဝမာနေ ဥပပဇ္ဇမာနေ ဟီနေ ပဏီတေ သုဝဏ္ဏေ ဒုဗ္ဗဏ္ဏေ သုဂတေ ဒုဂ္ဂတေ ယထာကမ္မူပဂေ သတ္တေ ပဇာနေယျ’န္တိ, တတြ တတြေဝ သက္ခိဘဗ္ဗတံ ပါပုဏိဿသိ, သတိ သတိအာယတနေ။
‘‘သော တွံ, ဝစ္ဆ, ယာဝဒေဝ အာကင်္ခိဿသိ – ‘အာသဝါနံ ခယာ အနာသဝံ စေတောဝိမုတ္တိံ ပညာဝိမုတ္တိံ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတွာ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရေယျ’န္တိ, တတြ တတြေဝ သက္ခိဘဗ္ဗတံ ပါပုဏိဿသိ, သတိ သတိအာယတနေ’’တိ။
֍ ဋ္ဌ ၁၉၉။ အထ ခေါ အာယသ္မာ ဝစ္ဆဂေါတ္တော ဘဂဝတော ဘာသိတံ အဘိနန္ဒိတွာ အနုမောဒိတွာ ဥဋ္ဌာယာသနာ ဘဂဝန္တံ အဘိဝါဒေတွာ ပဒက္ခိဏံ ကတွာ ပက္ကာမိ။ အထ ခေါ အာယသ္မာ ဝစ္ဆဂေါတ္တော ဧကော ဝူပကဋ္ဌော အပ္ပမတ္တော အာတာပီ ပဟိတတ္တော ဝိဟရန္တော နစိရဿေဝ – ယဿတ္ထာယ ကုလပုတ္တာ သမ္မဒေဝ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇန္တိ တဒနုတ္တရံ – ဗြဟ္မစရိယပရိယောသာနံ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတွာ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟာသိ။ ‘ခီဏာ ဇာတိ, ဝုသိတံ ဗြဟ္မစရိယံ, ကတံ ကရဏီယံ, နာပရံ ဣတ္ထတ္တာယာ’တိ အဗ္ဘညာသိ။ အညတရော ခေါ ပနာယသ္မာ ဝစ္ဆဂေါတ္တော အရဟတံ အဟောသိ။
֍ ဋ္ဌ ၂၀၀။ တေန ခေါ ပန သမယေန သမ္ဗဟုလာ ဘိက္ခူ ဘဂဝန္တံ ဒဿနာယ ဂစ္ဆန္တိ။ အဒ္ဒသာ ခေါ အာယသ္မာ ဝစ္ဆဂေါတ္တော တေ ဘိက္ခူ ဒူရတောဝ အာဂစ္ဆန္တေ။ ဒိသွာန ယေန တေ ဘိက္ခူ တေနုပသင်္ကမိ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ တေ ဘိက္ခူ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ဟန္ဒ! ကဟံ ပန တုမှေ အာယသ္မန္တော ဂစ္ဆထာ’’တိ? ‘‘ဘဂဝန္တံ ခေါ မယံ, အာဝုသော, ဒဿနာယ ဂစ္ဆာမာ’’တိ။ ‘‘တေနဟာယသ္မန္တော မမ ဝစနေန ဘဂဝတော ပါဒေ သိရသာ ဝန္ဒထ, ဧဝဉ္စ ဝဒေထ – ‘ဝစ္ဆဂေါတ္တော, ဘန္တေ, ဘိက္ခု ဘဂဝတော ပါဒေ သိရသာ ဝန္ဒတိ, ဧဝဉ္စ ဝဒေတိ – ပရိစိဏ္ဏော မေ ဘဂဝါ, ပရိစိဏ္ဏော မေ သုဂတော’’’တိ။ ‘‘ဧဝမာဝုသော’’တိ ခေါ တေ ဘိက္ခူ အာယသ္မတော ဝစ္ဆဂေါတ္တဿ ပစ္စဿောသုံ။ အထ ခေါ တေ ဘိက္ခူ ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိံသု၊ ဥပသင်္ကမိတွာ ဘဂဝန္တံ အဘိဝါဒေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိံသု။ ဧကမန္တံ နိသိန္နာ ခေါ တေ ဘိက္ခူ ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစုံ – ‘‘အာယသ္မာ, ဘန္တေ, ဝစ္ဆဂေါတ္တော ဘဂဝတော ပါဒေ သိရသာ ဝန္ဒတိ, ဧဝဉ္စ ဝဒေတိ – ‘ပရိစိဏ္ဏော မေ ဘဂဝါ, ပရိစိဏ္ဏော မေ သုဂတော’’’တိ။ ‘‘ပုဗ္ဗေဝ မေ, ဘိက္ခဝေ, ဝစ္ဆဂေါတ္တော ဘိက္ခု စေတသာ စေတော ပရိစ္စ ဝိဒိတော – ‘တေဝိဇ္ဇော
(မ၊၂၊၁၆၅။)ဝစ္ဆဂေါတ္တော ဘိက္ခု မဟိဒ္ဓိကော မဟာနုဘာဝေါ’တိ။ ဒေဝတာပိ မေ ဧတမတ္ထံ အာရောစေသုံ – ‘တေဝိဇ္ဇော, ဘန္တေ, ဝစ္ဆဂေါတ္တော ဘိက္ခု မဟိဒ္ဓိကော မဟာနုဘာဝေါ’’’တိ။
ဣဒမဝေါစ ဘဂဝါ။ အတ္တမနာ တေ ဘိက္ခူ ဘဂဝတော ဘာသိတံ အဘိနန္ဒုန္တိ။
မဟာဝစ္ဆသုတ္တံ နိဋ္ဌိတံ တတိယံ။
၄။ ဒီဃနခသုတ္တံ
֍ ဋ္ဌ ၂၀၁။ ဧဝံ မေ သုတံ – ဧကံ သမယံ ဘဂဝါ ရာဇဂဟေ ဝိဟရတိ ဂိဇ္ဈကူဋေ ပဗ္ဗတေ သူကရခတာယံ။ အထ ခေါ ဒီဃနခေါ ပရိဗ္ဗာဇကော ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ ဘဂဝတာ သဒ္ဓိံ သမ္မောဒိ။ သမ္မောဒနီယံ ကထံ သာရဏီယံ ဝီတိသာရေတွာ ဧကမန္တံ အဋ္ဌာသိ။ ဧကမန္တံ ဌိတော ခေါ ဒီဃနခေါ ပရိဗ္ဗာဇကော ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘အဟဉှိ, ဘော ဂေါတမ, ဧဝံဝါဒီ ဧဝံဒိဋ္ဌိ – ‘သဗ္ဗံ မေ နက္ခမတီ’’’တိ။ ‘‘ယာပိ ခေါ တေ ဧသာ, အဂ္ဂိဝေဿန, ဒိဋ္ဌိ – ‘သဗ္ဗံ မေ နက္ခမတီ’တိ, ဧသာပိ တေ ဒိဋ္ဌိ နက္ခမတီ’’တိ? ‘‘ဧသာ စေ [ဧသာပိ (က။)] မေ, ဘော ဂေါတမ, ဒိဋ္ဌိ ခမေယျ, တံပဿ တာဒိသမေဝ, တံပဿ တာဒိသမေဝါ’’တိ။ ‘‘အတော ခေါ တေ, အဂ္ဂိဝေဿန, ဗဟူ ဟိ ဗဟုတရာ လောကသ္မိံ ယေ ဧဝမာဟံသု – ‘တံပဿ တာဒိသမေဝ, တံပဿ တာဒိသမေဝါ’တိ။ တေ တဉ္စေဝ ဒိဋ္ဌိံ နပ္ပဇဟန္တိ အညဉ္စ ဒိဋ္ဌိံ ဥပါဒိယန္တိ။ အတော ခေါ တေ, အဂ္ဂိဝေဿန, တနူ ဟိ တနုတရာ လောကသ္မိံ ယေ ဧဝမာဟံသု – ‘တံပဿ တာဒိသမေဝ, တံပဿ တာဒိသမေဝါ’တိ။ တေ တဉ္စေဝ ဒိဋ္ဌိံ ပဇဟန္တိ အညဉ္စ ဒိဋ္ဌိံ န ဥပါဒိယန္တိ။ သန္တဂ္ဂိဝေဿန, ဧကေ သမဏဗြာဟ္မဏာ ဧဝံဝါဒိနော ဧဝံဒိဋ္ဌိနော – ‘သဗ္ဗံ မေ ခမတီ’တိ၊ သန္တဂ္ဂိဝေဿန, ဧကေ သမဏဗြာဟ္မဏာ ဧဝံဝါဒိနော ဧဝံဒိဋ္ဌိနော – ‘သဗ္ဗံ မေ နက္ခမတီ’တိ၊ သန္တဂ္ဂိဝေဿန, ဧကေ သမဏဗြာဟ္မဏာ ဧဝံဝါဒိနော ဧဝံဒိဋ္ဌိနော – ‘ဧကစ္စံ မေ ခမတိ, ဧကစ္စံ မေ နက္ခမတီ’တိ။ တတြဂ္ဂိဝေဿန, ယေ တေ သမဏဗြာဟ္မဏာ ဧဝံဝါဒိနော ဧဝံဒိဋ္ဌိနော – ‘သဗ္ဗံ မေ ခမတီ’တိ တေသမယံ ဒိဋ္ဌိ သာရာဂါယ သန္တိကေ, သညောဂါယ သန္တိကေ, အဘိနန္ဒနာယ သန္တိကေ အဇ္ဈောသာနာယ
(မ၊၂၊၁၆၆။)သန္တိကေ ဥပါဒါနာယ သန္တိကေ၊ တတြဂ္ဂိဝေဿန ယေ တေ သမဏဗြာဟ္မဏာ ဧဝံဝါဒိနော ဧဝံဒိဋ္ဌိနော – ‘သဗ္ဗံ မေ နက္ခမတီ’တိ တေသမယံ ဒိဋ္ဌိ အသာရာဂါယ သန္တိကေ, အသညောဂါယ သန္တိကေ, အနဘိနန္ဒနာယ သန္တိကေ, အနဇ္ဈောသာနာယ သန္တိကေ, အနုပါဒါနာယ သန္တိကေ’’တိ။
֍ ဋ္ဌ ၂၀၂။ ဧဝံ ဝုတ္တေ, ဒီဃနခေါ ပရိဗ္ဗာဇကော ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ဥက္ကံသေတိ [ဥက္ကံသတိ (သီ။ ပီ။ က။)] မေ ဘဝံ ဂေါတမော ဒိဋ္ဌိဂတံ, သမုက္ကံသေတိ [သမ္ပဟံသတိ (က။)] မေ ဘဝံ ဂေါတမော ဒိဋ္ဌိဂတ’’န္တိ။ ‘‘တတြဂ္ဂိဝေဿန, ယေ တေ သမဏဗြာဟ္မဏာ ဧဝံဝါဒိနော ဧဝံဒိဋ္ဌိနော – ‘ဧကစ္စံ မေ ခမတိ, ဧကစ္စံ မေ နက္ခမတီ’တိ။ ယာ ဟိ တေသံ ခမတိ သာယံ ဒိဋ္ဌိ သာရာဂါယ သန္တိကေ, သညောဂါယ သန္တိကေ, အဘိနန္ဒနာယ သန္တိကေ, အဇ္ဈောသာနာယ သန္တိကေ, ဥပါဒါနာယ သန္တိကေ၊ ယာ ဟိ တေသံ နက္ခမတိ သာယံ ဒိဋ္ဌိ အသာရာဂါယ သန္တိကေ, အသညောဂါယ သန္တိကေ, အနဘိနန္ဒနာယ သန္တိကေ, အနဇ္ဈောသာနာယ သန္တိကေ, အနုပါဒါနာယ သန္တိကေ။ တတြဂ္ဂိဝေဿန, ယေ တေ သမဏဗြာဟ္မဏာ ဧဝံဝါဒိနော ဧဝံဒိဋ္ဌိနော – ‘သဗ္ဗံ မေ ခမတီ’တိ တတ္ထ ဝိညူ ပုရိသော ဣတိ ပဋိသဉ္စိက္ခတိ – ‘ယာ ခေါ မေ အယံ ဒိဋ္ဌိ – သဗ္ဗံ မေ ခမတီတိ, ဣမဉ္စေ အဟံ ဒိဋ္ဌိံ ထာမသာ ပရာမာသာ အဘိနိဝိဿ ဝေါဟရေယျံ – ဣဒမေဝ သစ္စံ မောဃမညန္တိ၊ ဒွီဟိ မေ အဿ ဝိဂ္ဂဟော – ယော စာယံ သမဏော ဝါ ဗြာဟ္မဏော ဝါ ဧဝံဝါဒီ ဧဝံဒိဋ္ဌိ – သဗ္ဗံ မေ နက္ခမတီတိ, ယော စာယံ သမဏော ဝါ ဗြာဟ္မဏော ဝါ ဧဝံဝါဒီ ဧဝံဒိဋ္ဌိ – ဧကစ္စံ မေ ခမတိ, ဧကစ္စံ မေ နက္ခမတီတိ – ဣမေဟိ အဿ ဒွီဟိ ဝိဂ္ဂဟော။ ဣတိ ဝိဂ္ဂဟေ သတိ ဝိဝါဒေါ, ဝိဝါဒေ သတိ ဝိဃာတော, ဝိဃာတေ သတိ ဝိဟေသာ’။ ဣတိ သော ဝိဂ္ဂဟဉ္စ ဝိဝါဒဉ္စ ဝိဃာတဉ္စ ဝိဟေသဉ္စ အတ္တနိ သမ္ပဿမာနော တဉ္စေဝ ဒိဋ္ဌိံ ပဇဟတိ အညဉ္စ ဒိဋ္ဌိံ န ဥပါဒိယတိ။ ဧဝမေတာသံ ဒိဋ္ဌီနံ ပဟာနံ ဟောတိ, ဧဝမေတာသံ ဒိဋ္ဌီနံ ပဋိနိဿဂ္ဂေါ ဟောတိ။
֍ ဋ္ဌ ၂၀၃။ ‘‘တတြဂ္ဂိဝေဿန, ယေ တေ သမဏဗြာဟ္မဏာ ဧဝံဝါဒိနော ဧဝံဒိဋ္ဌိနော – ‘သဗ္ဗံ မေ နက္ခမတီ’တိ တတ္ထ ဝိညူ ပုရိသော ဣတိ ပဋိသဉ္စိက္ခတိ – ‘ယာ ခေါ မေ အယံ ဒိဋ္ဌိ – သဗ္ဗံ မေ နက္ခမတီ’တိ, ဣမဉ္စေ အဟံ ဒိဋ္ဌိံ ထာမသာ ပရာမာသာ အဘိနိဝိဿ ဝေါဟရေယျံ – ဣဒမေဝ သစ္စံ မောဃမညန္တိ၊ ဒွီဟိ မေ အဿ ဝိဂ္ဂဟော – ယော စာယံ သမဏော ဝါ ဗြာဟ္မဏော ဝါ ဧဝံဝါဒီ
(မ၊၂၊၁၆၇။)ဧဝံဒိဋ္ဌိ – သဗ္ဗံ မေ ခမတီတိ, ယော စာယံ သမဏော ဝါ ဗြာဟ္မဏော ဝါ ဧဝံဝါဒီ ဧဝံဒိဋ္ဌိ – ဧကစ္စံ မေ ခမတိ ဧကစ္စံ မေ နက္ခမတီတိ – ဣမေဟိ အဿ ဒွီဟိ ဝိဂ္ဂဟော။ ဣတိ ဝိဂ္ဂဟေ သတိ ဝိဝါဒေါ, ဝိဝါဒေ သတိ ဝိဃာတော, ဝိဃာတေ သတိ ဝိဟေသာ’။ ဣတိ သော ဝိဂ္ဂဟဉ္စ ဝိဝါဒဉ္စ ဝိဃာတဉ္စ ဝိဟေသဉ္စ အတ္တနိ သမ္ပဿမာနော တဉ္စေဝ ဒိဋ္ဌိံ ပဇဟတိ အညဉ္စ ဒိဋ္ဌိံ န ဥပါဒိယတိ။ ဧဝမေတာသံ ဒိဋ္ဌီနံ ပဟာနံ ဟောတိ, ဧဝမေတာသံ ဒိဋ္ဌီနံ ပဋိနိဿဂ္ဂေါ ဟောတိ။
֍ ဋ္ဌ ၂၀၄။ ‘‘တတြဂ္ဂိဝေဿန, ယေ တေ သမဏဗြာဟ္မဏာ ဧဝံဝါဒိနော ဧဝံဒိဋ္ဌိနော – ‘ဧကစ္စံ မေ ခမတိ, ဧကစ္စံ မေ နက္ခမတီ’တိ တတ္ထ ဝိညူ ပုရိသော ဣတိ ပဋိသဉ္စိက္ခတိ – ‘ယာ ခေါ မေ အယံ ဒိဋ္ဌိ – ဧကစ္စံ မေ ခမတိ, ဧကစ္စံ မေ နက္ခမတီတိ, ဣမဉ္စေ အဟံ ဒိဋ္ဌိံ ထာမသာ ပရာမာသာ အဘိနိဝိဿ ဝေါဟရေယျံ – ဣဒမေဝ သစ္စံ မောဃမညန္တိ၊ ဒွီဟိ မေ အဿ ဝိဂ္ဂဟော – ယော စာယံ သမဏော ဝါ ဗြာဟ္မဏော ဝါ ဧဝံဝါဒီ ဧဝံဒိဋ္ဌိ – သဗ္ဗံ မေ ခမတီတိ, ယော စာယံ သမဏော ဝါ ဗြာဟ္မဏော ဝါ ဧဝံဝါဒီ ဧဝံဒိဋ္ဌိ – သဗ္ဗံ မေ နက္ခမတီတိ – ဣမေဟိ အဿ ဒွီဟိ ဝိဂ္ဂဟော။ ဣတိ ဝိဂ္ဂဟေ သတိ ဝိဝါဒေါ, ဝိဝါဒေ သတိ ဝိဃာတော, ဝိဃာတေ သတိ ဝိဟေသာ’။ ဣတိ သော ဝိဂ္ဂဟဉ္စ ဝိဝါဒဉ္စ ဝိဃာတဉ္စ ဝိဟေသဉ္စ အတ္တနိ သမ္ပဿမာနော တဉ္စေဝ ဒိဋ္ဌိံ ပဇဟတိ အညဉ္စ ဒိဋ္ဌိံ န ဥပါဒိယတိ။ ဧဝမေတာသံ ဒိဋ္ဌီနံ ပဟာနံ ဟောတိ, ဧဝမေတာသံ ဒိဋ္ဌီနံ ပဋိနိဿဂ္ဂေါ ဟောတိ။
֍ ဋ္ဌ ၂၀၅။ ‘‘အယံ ခေါ ပနဂ္ဂိဝေဿန, ကာယော ရူပီ စာတုမဟာဘူတိကော [စာတုမ္မဟာဘူတိကော (သီ။ သျာ။)] မာတာပေတ္တိကသမ္ဘဝေါ ဩဒနကုမ္မာသုပစယော အနိစ္စုစ္ဆာဒနပရိမဒ္ဒနဘေဒနဝိဒ္ဓံသနဓမ္မော, အနိစ္စတော ဒုက္ခတော ရောဂတော ဂဏ္ဍတော သလ္လတော အဃတော အာဗာဓတော ပရတော ပလောကတော သုညတော အနတ္တတော သမနုပဿိတဗ္ဗော။ တဿိမံ ကာယံ အနိစ္စတော ဒုက္ခတော ရောဂတော ဂဏ္ဍတော သလ္လတော အဃတော အာဗာဓတော ပရတော ပလောကတော သုညတော အနတ္တတော သမနုပဿတော ယော ကာယသ္မိံ ကာယဆန္ဒော ကာယသ္နေဟော ကာယနွယတာ သာ ပဟီယတိ။
‘‘တိဿော ခေါ ဣမာ, အဂ္ဂိဝေဿန, ဝေဒနာ – သုခါ ဝေဒနာ, ဒုက္ခာ ဝေဒနာ, အဒုက္ခမသုခါ ဝေဒနာ။ ယသ္မိံ, အဂ္ဂိဝေဿန, သမယေ သုခံ ဝေဒနံ
(မ၊၂၊၁၆၈။)ဝေဒေတိ, နေဝ တသ္မိံ သမယေ ဒုက္ခံ ဝေဒနံ ဝေဒေတိ, န အဒုက္ခမသုခံ ဝေဒနံ ဝေဒေတိ၊ သုခံယေဝ တသ္မိံ သမယေ ဝေဒနံ ဝေဒေတိ။ ယသ္မိံ, အဂ္ဂိဝေဿန, သမယေ ဒုက္ခံ ဝေဒနံ ဝေဒေတိ, နေဝ တသ္မိံ သမယေ သုခံ ဝေဒနံ ဝေဒေတိ, န အဒုက္ခမသုခံ ဝေဒနံ ဝေဒေတိ၊ ဒုက္ခံယေဝ တသ္မိံ သမယေ ဝေဒနံ ဝေဒေတိ။ ယသ္မိံ, အဂ္ဂိဝေဿန, သမယေ အဒုက္ခမသုခံ ဝေဒနံ ဝေဒေတိ, နေဝ တသ္မိံ သမယေ သုခံ ဝေဒနံ ဝေဒေတိ, န ဒုက္ခံ ဝေဒနံ ဝေဒေတိ၊ အဒုက္ခမသုခံယေဝ တသ္မိံ သမယေ ဝေဒနံ ဝေဒေတိ။ သုခါပိ ခေါ, အဂ္ဂိဝေဿန, ဝေဒနာ အနိစ္စာ သင်္ခတာ ပဋိစ္စသမုပ္ပန္နာ ခယဓမ္မာ ဝယဓမ္မာ ဝိရာဂဓမ္မာ နိရောဓဓမ္မာ၊ ဒုက္ခာပိ ခေါ, အဂ္ဂိဝေဿန, ဝေဒနာ အနိစ္စာ သင်္ခတာ ပဋိစ္စသမုပ္ပန္နာ ခယဓမ္မာ ဝယဓမ္မာ ဝိရာဂဓမ္မာ နိရောဓဓမ္မာ၊ အဒုက္ခမသုခါပိ ခေါ, အဂ္ဂိဝေဿန, ဝေဒနာ အနိစ္စာ သင်္ခတာ ပဋိစ္စသမုပ္ပန္နာ ခယဓမ္မာ ဝယဓမ္မာ ဝိရာဂဓမ္မာ နိရောဓဓမ္မာ။ ဧဝံ ပဿံ, အဂ္ဂိဝေဿန, သုတဝါ အရိယသာဝကော သုခါယပိ ဝေဒနာယ နိဗ္ဗိန္ဒတိ, ဒုက္ခာယပိ ဝေဒနာယ နိဗ္ဗိန္ဒတိ, အဒုက္ခမသုခါယပိ ဝေဒနာယ နိဗ္ဗိန္ဒတိ၊ နိဗ္ဗိန္ဒံ ဝိရဇ္ဇတိ, ဝိရာဂါ ဝိမုစ္စတိ။ ဝိမုတ္တသ္မိံ, ဝိမုတ္တမိတိ ဉာဏံ ဟောတိ။ ‘ခီဏာ ဇာတိ, ဝုသိတံ ဗြဟ္မစရိယံ, ကတံ ကရဏီယံ, နာပရံ ဣတ္ထတ္တာယာ’တိ ပဇာနာတိ။ ဧဝံ ဝိမုတ္တစိတ္တော ခေါ, အဂ္ဂိဝေဿန, ဘိက္ခု န ကေနစိ သံဝဒတိ, န ကေနစိ ဝိဝဒတိ, ယဉ္စ လောကေ ဝုတ္တံ တေန ဝေါဟရတိ, အပရာမသ’’န္တိ။
֍ ဋ္ဌ ၂၀၆။ တေန ခေါ ပန သမယေန အာယသ္မာ သာရိပုတ္တော ဘဂဝတော ပိဋ္ဌိတော ဌိတော ဟောတိ ဘဂဝန္တံ ဗီဇယမာနော [ဝီဇယမာနော (သီ။ ပီ။)]။ အထ ခေါ အာယသ္မတော သာရိပုတ္တဿ ဧတဒဟောသိ – ‘‘တေသံ တေသံ ကိရ နော ဘဂဝါ ဓမ္မာနံ အဘိညာ ပဟာနမာဟ, တေသံ တေသံ ကိရ နော သုဂတော ဓမ္မာနံ အဘိညာ ပဋိနိဿဂ္ဂမာဟာ’’တိ။ ဣတိ ဟိဒံ အာယသ္မတော သာရိပုတ္တဿ ပဋိသဉ္စိက္ခတော အနုပါဒါယ အာသဝေဟိ စိတ္တံ ဝိမုစ္စိ။ ဒီဃနခဿ ပန ပရိဗ္ဗာဇကဿ ဝိရဇံ ဝီတမလံ ဓမ္မစက္ခုံ ဥဒပါဒိ – ‘‘ယံ ကိဉ္စိ သမုဒယဓမ္မံ သဗ္ဗံ တံ နိရောဓဓမ္မ’’န္တိ။ အထ ခေါ ဒီဃနခေါ ပရိဗ္ဗာဇကော ဒိဋ္ဌဓမ္မော ပတ္တဓမ္မော ဝိဒိတဓမ္မော ပရိယောဂါဠှဓမ္မော တိဏ္ဏဝိစိကိစ္ဆော ဝိဂတကထံကထော ဝေသာရဇ္ဇပ္ပတ္တော အပရပ္ပစ္စယော သတ္ထုသာသနေ ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘အဘိက္ကန္တံ, ဘော ဂေါတမ, အဘိက္ကန္တံ, ဘော ဂေါတမ! သေယျထာပိ, ဘော ဂေါတမ, နိက္ကုဇ္ဇိတံ ဝါ ဥက္ကုဇ္ဇေယျ, ပဋိစ္ဆန္နံ ဝါ ဝိဝရေယျ, မူဠှဿ ဝါ
(မ၊၂၊၁၆၉။)မဂ္ဂံ အာစိက္ခေယျ, အန္ဓကာရေ ဝါ တေလပဇ္ဇောတံ ဓာရေယျ – စက္ခုမန္တော ရူပါနိ ဒက္ခန္တီတိ – ဧဝမေဝ ခေါ ဘောတာ ဂေါတမေန အနေကပရိယာယေန ဓမ္မော ပကာသိတော။ ဧသာဟံ ဘဝန္တံ ဂေါတမံ သရဏံ ဂစ္ဆာမိ ဓမ္မဉ္စ ဘိက္ခုသံဃဉ္စ။ ဥပါသကံ မံ ဘဝံ ဂေါတမော ဓာရေတု အဇ္ဇတဂ္ဂေ ပါဏုပေတံ သရဏံ ဂတ’’န္တိ။
ဒီဃနခသုတ္တံ နိဋ္ဌိတံ စတုတ္ထံ။
၅။ မာဂဏ္ဍိယသုတ္တံ
֍ ဋ္ဌ ၂၀၇။ ဧဝံ မေ သုတံ – ဧကံ သမယံ ဘဂဝါ ကုရူသု ဝိဟရတိ ကမ္မာသဓမ္မံ နာမ ကုရူနံ နိဂမော, ဘာရဒွါဇဂေါတ္တဿ ဗြာဟ္မဏဿ အဂျာဂါရေ တိဏသန္ထာရကေ [တိဏသန္ထရကေ (သီ။ သျာ။ ကံ။ ပီ။)]။ အထ ခေါ ဘဂဝါ ပုဗ္ဗဏှသမယံ နိဝါသေတွာ ပတ္တစီဝရမာဒါယ ကမ္မာသဓမ္မံ ပိဏ္ဍာယ ပါဝိသိ။ ကမ္မာသဓမ္မံ ပိဏ္ဍာယ စရိတွာ ပစ္ဆာဘတ္တံ ပိဏ္ဍပါတပဋိက္ကန္တော ယေန အညတရော ဝနသဏ္ဍော တေနုပသင်္ကမိ ဒိဝါဝိဟာရာယ။ တံ ဝနသဏ္ဍံ အဇ္ဈောဂါဟေတွာ အညတရသ္မိံ ရုက္ခမူလေ ဒိဝါဝိဟာရံ နိသီဒိ။ အထ ခေါ မာဂဏ္ဍိယော [မာဂန္ဒိယော (သီ။ ပီ။)] ပရိဗ္ဗာဇကော ဇင်္ဃာဝိဟာရံ အနုစင်္ကမမာနော အနုဝိစရမာနော ယေန ဘာရဒွါဇဂေါတ္တဿ ဗြာဟ္မဏဿ အဂျာဂါရံ တေနုပသင်္ကမိ။ အဒ္ဒသာ ခေါ မာဂဏ္ဍိယော ပရိဗ္ဗာဇကော ဘာရဒွါဇဂေါတ္တဿ ဗြာဟ္မဏဿ အဂျာဂါရေ တိဏသန္ထာရကံ ပညတ္တံ။ ဒိသွာန ဘာရဒွါဇဂေါတ္တံ ဗြာဟ္မဏံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ကဿ နွယံ ဘောတော ဘာရဒွါဇဿ အဂျာဂါရေ တိဏသန္ထာရကော ပညတ္တော, သမဏသေယျာနုရူပံ [သမဏသေယျာရူပံ (သီ။ ပီ။)] မညေ’’တိ? ‘‘အတ္ထိ, ဘော မာဂဏ္ဍိယ, သမဏော ဂေါတမော သကျပုတ္တော သကျကုလာ ပဗ္ဗဇိတော။ တံ ခေါ ပန ဘဝန္တံ ဂေါတမံ ဧဝံ ကလျာဏော ကိတ္တိသဒ္ဒေါ အဗ္ဘုဂ္ဂတော – ‘ဣတိပိ သော ဘဂဝါ အရဟံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေါ ဝိဇ္ဇာစရဏသမ္ပန္နော သုဂတော လောကဝိဒူ အနုတ္တရော ပုရိသဒမ္မသာရထိ သတ္ထာ ဒေဝမနုဿာနံ ဗုဒ္ဓေါ ဘဂဝါ’တိ။ တဿေသာ ဘောတော ဂေါတမဿ သေယျာ ပညတ္တာ’’တိ။ ‘‘ဒုဒ္ဒိဋ္ဌံ ဝတ, ဘော ဘာရဒွါဇ, အဒ္ဒသာမ၊ ဒုဒ္ဒိဋ္ဌံ ဝတ, ဘော ဘာရဒွါဇ, အဒ္ဒသာမ! ယေ မယံ တဿ ဘောတော ဂေါတမဿ ဘူနဟုနော [ဘူနဟနဿ (သျာ။ ကံ။)] သေယျံ အဒ္ဒသာမာ’’တိ။ ‘‘ရက္ခဿေတံ, မာဂဏ္ဍိယ, ဝါစံ၊
(မ၊၂၊၁၇၀။)ရက္ခဿေတံ, မာဂဏ္ဍိယ, ဝါစံ။ ဗဟူ ဟိ တဿ ဘောတော ဂေါတမဿ ခတ္တိယပဏ္ဍိတာပိ ဗြာဟ္မဏပဏ္ဍိတာပိ ဂဟပတိပဏ္ဍိတာပိ သမဏပဏ္ဍိတာပိ အဘိပ္ပသန္နာ ဝိနီတာ အရိယေ ဉာယေ ဓမ္မေ ကုသလေ’’တိ။ ‘‘သမ္မုခါ စေပိ မယံ, ဘော ဘာရဒွါဇ, တံ ဘဝန္တံ ဂေါတမံ ပဿေယျာမ, သမ္မုခါပိ နံ ဝဒေယျာမ – ‘ဘူနဟု [ဘူနဟနော (သျာ။ ကံ။)] သမဏော ဂေါတမော’တိ။ တံ ကိဿ ဟေတု? ဧဝဉှိ နော သုတ္တေ ဩစရတီ’’တိ။ ‘‘သစေ တံ ဘောတော မာဂဏ္ဍိယဿ အဂရု အာရောစေယျာမိ တံ [အာရောစေယျမေတံ (သီ။ ပီ။), အာရောစေဿာမိ တဿ (သျာ။ ကံ။)] သမဏဿ ဂေါတမဿာ’’တိ။ ‘‘အပ္ပေါဿုက္ကော ဘဝံ ဘာရဒွါဇော ဝုတ္တောဝ နံ ဝဒေယျာ’’တိ။
֍ ဋ္ဌ ၂၀၈။ အဿောသိ ခေါ ဘဂဝါ ဒိဗ္ဗာယ သောတဓာတုယာ ဝိသုဒ္ဓါယ အတိက္ကန္တမာနုသိကာယ ဘာရဒွါဇဂေါတ္တဿ ဗြာဟ္မဏဿ မာဂဏ္ဍိယေန ပရိဗ္ဗာဇကေန သဒ္ဓိံ ဣမံ ကထာသလ္လာပံ။ အထ ခေါ ဘဂဝါ သာယနှသမယံ ပဋိသလ္လာနာ ဝုဋ္ဌိတော ယေန ဘာရဒွါဇဂေါတ္တဿ ဗြာဟ္မဏဿ အဂျာဂါရံ တေနုပသင်္ကမိ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ နိသီဒိ ဘဂဝါ ပညတ္တေ တိဏသန္ထာရကေ။ အထ ခေါ ဘာရဒွါဇဂေါတ္တော ဗြာဟ္မဏော ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ ဘဂဝတာ သဒ္ဓိံ သမ္မောဒိ။ သမ္မောဒနီယံ ကထံ သာရဏီယံ ဝီတိသာရေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ ဧကမန္တံ နိသိန္နံ ခေါ ဘာရဒွါဇဂေါတ္တံ ဗြာဟ္မဏံ ဘဂဝါ ဧတဒဝေါစ – ‘‘အဟု ပန တေ, ဘာရဒွါဇ, မာဂဏ္ဍိယေန ပရိဗ္ဗာဇကေန သဒ္ဓိံ ဣမံယေဝ တိဏသန္ထာရကံ အာရဗ္ဘ ကောစိဒေဝ ကထာသလ္လာပေါ’’တိ? ဧဝံ ဝုတ္တေ, ဘာရဒွါဇဂေါတ္တော ဗြာဟ္မဏော သံဝိဂ္ဂေါ လောမဟဋ္ဌဇာတော ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ဧတဒေဝ ခေါ ပန မယံ ဘောတော ဂေါတမဿ အာရောစေတုကာမာ။ အထ စ ပန ဘဝံ ဂေါတမော အနက္ခာတံယေဝ အက္ခာသီ’’တိ။ အယဉ္စ ဟိ [အယဉ္စ ဟိဒံ (သီ။ သျာ။ ကံ။ ပီ။)] ဘဂဝတော ဘာရဒွါဇဂေါတ္တေန ဗြာဟ္မဏေန သဒ္ဓိံ အန္တရာကထာ ဝိပ္ပကတာ ဟောတိ။ အထ ခေါ မာဂဏ္ဍိယော ပရိဗ္ဗာဇကော ဇင်္ဃာဝိဟာရံ အနုစင်္ကမမာနော အနုဝိစရမာနော ယေန ဘာရဒွါဇဂေါတ္တဿ ဗြာဟ္မဏဿ အဂျာဂါရံ ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ ဘဂဝတာ သဒ္ဓိံ သမ္မောဒိ။ သမ္မောဒနီယံ ကထံ သာရဏီယံ ဝီတိသာရေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ ဧကမန္တံ နိသိန္နံ ခေါ မာဂဏ္ဍိယံ ပရိဗ္ဗာဇကံ ဘဂဝါ ဧတဒဝေါစ –
(မ၊၂၊၁၇၁။)֍ ဋ္ဌ ၂၀၉။ ‘‘စက္ခုံ ခေါ, မာဂဏ္ဍိယ, ရူပါရာမံ ရူပရတံ ရူပသမ္မုဒိတံ။ တံ တထာဂတဿ ဒန္တံ ဂုတ္တံ ရက္ခိတံ သံဝုတံ, တဿ စ သံဝရာယ ဓမ္မံ ဒေသေတိ။ ဣဒံ နု တေ ဧတံ, မာဂဏ္ဍိယ, သန္ဓာယ ဘာသိတံ – ‘ဘူနဟု သမဏော ဂေါတမော’’’တိ? ‘‘ဧတဒေဝ ခေါ ပန မေ, ဘော ဂေါတမ, သန္ဓာယ ဘာသိတံ – ‘ဘူနဟု သမဏော ဂေါတမော’တိ။ တံ ကိဿ ဟေတု? ဧဝဉှိ နော သုတ္တေ ဩစရတီ’’တိ။ ‘‘သောတံ ခေါ, မာဂဏ္ဍိယ, သဒ္ဒါရာမံ…ပေ… ဃာနံ။၂၀၂၇၃ ခေါ, မာဂဏ္ဍိယ ဂန္ဓာရာမံ… ဇိဝှါ ခေါ, မာဂဏ္ဍိယ, ရသာရာမာ ရသရတာ ရသသမ္မုဒိတာ။ သာ တထာဂတဿ ဒန္တာ ဂုတ္တာ ရက္ခိတာ သံဝုတာ, တဿာ စ သံဝရာယ ဓမ္မံ ဒေသေတိ။ ဣဒံ နု တေ ဧတံ, မာဂဏ္ဍိယ, သန္ဓာယ ဘာသိတံ – ‘ဘူနဟု သမဏော ဂေါတမော’’’တိ? ‘‘ဧတဒေဝ ခေါ ပန မေ, ဘော ဂေါတမ, သန္ဓာယ ဘာသိတံ – ‘ဘူနဟု သမဏော ဂေါတမော’တိ။ တံ ကိဿ ဟေတု? ဧဝဉှိ နော သုတ္တေ ဩစရတီ’’တိ။ ‘‘ကာယော ခေါ, မာဂဏ္ဍိယ, ဖောဋ္ဌဗ္ဗာရာမော ဖောဋ္ဌဗ္ဗရတော…ပေ… မနော ခေါ, မာဂဏ္ဍိယ, ဓမ္မာရာမော ဓမ္မရတော ဓမ္မသမ္မုဒိတော။ သော တထာဂတဿ ဒန္တော ဂုတ္တော ရက္ခိတော သံဝုတော, တဿ စ သံဝရာယ ဓမ္မံ ဒေသေတိ။ ဣဒံ နု တေ ဧတံ, မာဂဏ္ဍိယ, သန္ဓာယ ဘာသိတံ – ‘ဘူနဟု သမဏော ဂေါတမော’’’တိ? ‘‘ဧတဒေဝ ခေါ ပန မေ, ဘော ဂေါတမ, သန္ဓာယ ဘာသိတံ – ‘ဘူနဟု သမဏော ဂေါတမော’တိ။ တံ ကိဿ ဟေတု? ဧဝဉှိ နော သုတ္တေ ဩစရတီ’’တိ။
֍ ဋ္ဌ ၂၁၀။ ‘‘တံ ကိံ မညသိ, မာဂဏ္ဍိယ – ‘ဣဓေကစ္စော စက္ခုဝိညေယျေဟိ ရူပေဟိ ပရိစာရိတပုဗ္ဗော အဿ ဣဋ္ဌေဟိ ကန္တေဟိ မနာပေဟိ ပိယရူပေဟိ ကာမူပသံဟိတေဟိ ရဇနီယေဟိ, သော အပရေန သမယေန ရူပါနံယေဝ သမုဒယဉ္စ အတ္ထင်္ဂမဉ္စ အဿာဒဉ္စ အာဒီနဝဉ္စ နိဿရဏဉ္စ ယထာဘူတံ ဝိဒိတွာ ရူပတဏှံ ပဟာယ ရူပပရိဠာဟံ ပဋိဝိနောဒေတွာ ဝိဂတပိပါသော အဇ္ဈတ္တံ ဝူပသန္တစိတ္တော ဝိဟရေယျ။ ဣမဿ ပန တေ, မာဂဏ္ဍိယ, ကိမဿ ဝစနီယ’’’န္တိ? ‘‘န ကိဉ္စိ, ဘော ဂေါတမ’’။ ‘‘တံ ကိံ မညသိ, မာဂဏ္ဍိယ – ‘ဣဓေကစ္စော သောတဝိညေယျေဟိ သဒ္ဒေဟိ…ပေ… ဃာနဝိညေယျေဟိ ဂန္ဓေဟိ… ဇိဝှါဝိညေယျေဟိ ရသေဟိ… ကာယဝိညေယျေဟိ ဖောဋ္ဌဗ္ဗေဟိ ပရိစာရိတပုဗ္ဗော အဿ ဣဋ္ဌေဟိ ကန္တေဟိ မနာပေဟိ ပိယရူပေဟိ ကာမူပသံဟိတေဟိ ရဇနီယေဟိ, သော အပရေန သမယေန ဖောဋ္ဌဗ္ဗာနံယေဝ သမုဒယဉ္စ အတ္ထင်္ဂမဉ္စ အဿာဒဉ္စ အာဒီနဝဉ္စ နိဿရဏဉ္စ ယထာဘူတံ ဝိဒိတွာ ဖောဋ္ဌဗ္ဗတဏှံ ပဟာယ ဖောဋ္ဌဗ္ဗပရိဠာဟံ ပဋိဝိနောဒေတွာ ဝိဂတပိပါသော အဇ္ဈတ္တံ ဝူပသန္တစိတ္တော ဝိဟရေယျ။ ဣမဿ ပန တေ, မာဂဏ္ဍိယ, ကိမဿ ဝစနီယ’’’န္တိ? ‘‘န ကိဉ္စိ, ဘော ဂေါတမ’’။
(မ၊၂၊၁၇၂။)֍ ဋ္ဌ ၂၁၁။ ‘‘အဟံ ခေါ ပန, မာဂဏ္ဍိယ, ပုဗ္ဗေ အဂါရိယဘူတော သမာနော ပဉ္စဟိ ကာမဂုဏေဟိ သမပ္ပိတော သမင်္ဂီဘူတော ပရိစာရေသိံ စက္ခုဝိညေယျေဟိ ရူပေဟိ ဣဋ္ဌေဟိ ကန္တေဟိ မနာပေဟိ ပိယရူပေဟိ ကာမူပသံဟိတေဟိ ရဇနီယေဟိ, သောတဝိညေယျေဟိ သဒ္ဒေဟိ…ပေ… ဃာနဝိညေယျေဟိ ဂန္ဓေဟိ… ဇိဝှါဝိညေယျေဟိ ရသေဟိ… ကာယဝိညေယျေဟိ ဖောဋ္ဌဗ္ဗေဟိ ဣဋ္ဌေဟိ ကန္တေဟိ မနာပေဟိ ပိယရူပေဟိ ကာမူပသံဟိတေဟိ ရဇနီယေဟိ။ တဿ မယှံ, မာဂဏ္ဍိယ, တယော ပါသာဒါ အဟေသုံ – ဧကော ဝဿိကော, ဧကော ဟေမန္တိကော, ဧကော ဂိမှိကော။ သော ခေါ အဟံ, မာဂဏ္ဍိယ, ဝဿိကေ ပါသာဒေ ဝဿိကေ စတ္တာရော [ဝဿိကေ ပါသာဒေ စတ္တာရော (သျာ။ ကံ။)] မာသေ နိပ္ပုရိသေဟိ တူရိယေဟိ [တုရိယေဟိ (သီ။ သျာ။ ကံ။ ပီ။)] ပရိစာရယမာနော [ပရိစာရိယမာနော (သဗ္ဗတ္ထ)] န ဟေဋ္ဌာပါသာဒံ ဩရောဟာမိ။ သော အပရေန သမယေန ကာမာနံယေဝ သမုဒယဉ္စ အတ္ထင်္ဂမဉ္စ အဿာဒဉ္စ အာဒီနဝဉ္စ နိဿရဏဉ္စ ယထာဘူတံ ဝိဒိတွာ ကာမတဏှံ ပဟာယ ကာမပရိဠာဟံ ပဋိဝိနောဒေတွာ ဝိဂတပိပါသော အဇ္ဈတ္တံ ဝူပသန္တစိတ္တော ဝိဟရာမိ။ သော အညေ သတ္တေ ပဿာမိ ကာမေသု အဝီတရာဂေ ကာမတဏှာဟိ ခဇ္ဇမာနေ ကာမပရိဠာဟေန ပရိဍယှမာနေ ကာမေ ပဋိသေဝန္တေ။ သော တေသံ န ပိဟေမိ, န တတ္ထ အဘိရမာမိ။ တံ ကိဿ ဟေတု? ယာဟယံ, မာဂဏ္ဍိယ, ရတိ, အညတြေဝ ကာမေဟိ အညတြ အကုသလေဟိ ဓမ္မေဟိ – အပိ ဒိဗ္ဗံ သုခံ သမဓိဂယှ တိဋ္ဌတိ – တာယ ရတိယာ ရမမာနော ဟီနဿ န ပိဟေမိ, န တတ္ထ အဘိရမာမိ။
֍ ဋ္ဌ ၂၁၂။ ‘‘သေယျထာပိ, မာဂဏ္ဍိယ, ဂဟပတိ ဝါ ဂဟပတိပုတ္တော ဝါ အဍ္ဎော မဟဒ္ဓနော မဟာဘောဂေါ ပဉ္စဟိ ကာမဂုဏေဟိ သမပ္ပိတော သမင်္ဂီဘူတော ပရိစာရေယျ စက္ခုဝိညေယျေဟိ ရူပေဟိ…ပေ… ဖောဋ္ဌဗ္ဗေဟိ ဣဋ္ဌေဟိ ကန္တေဟိ မနာပေဟိ ပိယရူပေဟိ ကာမူပသံဟိတေဟိ ရဇနီယေဟိ။ သော ကာယေန သုစရိတံ စရိတွာ ဝါစာယ သုစရိတံ စရိတွာ မနသာ သုစရိတံ စရိတွာ ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ သုဂတိံ သဂ္ဂံ လောကံ ဥပပဇ္ဇေယျ ဒေဝါနံ တာဝတိံသာနံ သဟဗျတံ။ သော တတ္ထ နန္ဒနေ ဝနေ အစ္ဆရာသံဃပရိဝုတော ဒိဗ္ဗေဟိ ပဉ္စဟိ ကာမဂုဏေဟိ သမပ္ပိတော သမင်္ဂီဘူတော ပရိစာရေယျ။ သော ပဿေယျ ဂဟပတိံ ဝါ ဂဟပတိပုတ္တံ ဝါ ပဉ္စဟိ ကာမဂုဏေဟိ သမပ္ပိတံ သမင်္ဂီဘူတံ ပရိစာရယမာနံ။
(မ၊၂၊၁၇၃။)‘‘တံ ကိံ မညသိ, မာဂဏ္ဍိယ, အပိ နု သော ဒေဝပုတ္တော နန္ဒနေ ဝနေ အစ္ဆရာသံဃပရိဝုတော ဒိဗ္ဗေဟိ ပဉ္စဟိ ကာမဂုဏေဟိ သမပ္ပိတော သမင်္ဂီဘူတော ပရိစာရယမာနော အမုဿ ဂဟပတိဿ ဝါ ဂဟပတိပုတ္တဿ ဝါ ပိဟေယျ, မာနုသကာနံ ဝါ ပဉ္စန္နံ ကာမဂုဏာနံ မာနုသကေဟိ ဝါ ကာမေဟိ အာဝဋ္ဋေယျာ’’တိ? ‘‘နော ဟိဒံ, ဘော ဂေါတမ’’။ တံ ကိဿ ဟေတု? မာနုသကေဟိ, ဘော ဂေါတမ, ကာမေဟိ ဒိဗ္ဗကာမာ အဘိက္ကန္တတရာ စ ပဏီတတရာ စာ’’တိ။ ‘‘ဧဝမေဝ ခေါ အဟံ, မာဂဏ္ဍိယ, ပုဗ္ဗေ အဂါရိယဘူတော သမာနော ပဉ္စဟိ ကာမဂုဏေဟိ သမပ္ပိတော သမင်္ဂီဘူတော ပရိစာရေသိံ စက္ခုဝိညေယျေဟိ ရူပေဟိ ဣဋ္ဌေဟိ ကန္တေဟိ မနာပေဟိ ပိယရူပေဟိ ကာမူပသံဟိတေဟိ ရဇနီယေဟိ, သောတဝိညေယျေဟိ သဒ္ဒေဟိ…ပေ… ဃာနဝိညေယျေဟိ ဂန္ဓေဟိ… ဇိဝှါဝိညေယျေဟိ ရသေဟိ… ကာယဝိညေယျေဟိ ဖောဋ္ဌဗ္ဗေဟိ ဣဋ္ဌေဟိ ကန္တေဟိ မနာပေဟိ ပိယရူပေဟိ ကာမူပသံဟိတေဟိ ရဇနီယေဟိ။ သော အပရေန သမယေန ကာမာနံယေဝ သမုဒယဉ္စ အတ္ထင်္ဂမဉ္စ အဿာဒဉ္စ အာဒီနဝဉ္စ နိဿရဏဉ္စ ယထာဘူတံ ဝိဒိတွာ ကာမတဏှံ ပဟာယ ကာမပရိဠာဟံ ပဋိဝိနောဒေတွာ ဝိဂတပိပါသော အဇ္ဈတ္တံ ဝူပသန္တစိတ္တော ဝိဟရာမိ။ သော အညေ သတ္တေ ပဿာမိ ကာမေသု အဝီတရာဂေ ကာမတဏှာဟိ ခဇ္ဇမာနေ ကာမပရိဠာဟေန ပရိဍယှမာနေ ကာမေ ပဋိသေဝန္တေ, သော တေသံ န ပိဟေမိ, န တတ္ထ အဘိရမာမိ။ တံ ကိဿ ဟေတု? ယာဟယံ, မာဂဏ္ဍိယ, ရတိ အညတြေဝ ကာမေဟိ အညတြ အကုသလေဟိ ဓမ္မေဟိ – အပိ ဒိဗ္ဗံ သုခံ သမဓိဂယှ တိဋ္ဌတိ – တာယ ရတိယာ ရမမာနော ဟီနဿ န ပိဟေမိ, န တတ္ထ အဘိရမာမိ။
֍ ဋ္ဌ ၂၁၃။ ‘‘သေယျထာပိ, မာဂဏ္ဍိယ, ကုဋ္ဌီ ပုရိသော အရုဂတ္တော ပက္ကဂတ္တော ကိမီဟိ ခဇ္ဇမာနော နခေဟိ ဝဏမုခါနိ ဝိပ္ပတစ္ဆမာနော အင်္ဂါရကာသုယာ ကာယံ ပရိတာပေယျ။ တဿ မိတ္တာမစ္စာ ဉာတိသာလောဟိတာ ဘိသက္ကံ သလ္လကတ္တံ ဥပဋ္ဌာပေယျုံ။ တဿ သော ဘိသက္ကော သလ္လကတ္တော ဘေသဇ္ဇံ ကရေယျ။ သော တံ ဘေသဇ္ဇံ အာဂမ္မ ကုဋ္ဌေဟိ ပရိမုစ္စေယျ, အရောဂေါ အဿ သုခီ သေရီ သယံဝသီ ယေန ကာမံ ဂမော။ သော အညံ ကုဋ္ဌိံ ပုရိသံ ပဿေယျ အရုဂတ္တံ ပက္ကဂတ္တံ ကိမီဟိ ခဇ္ဇမာနံ နခေဟိ ဝဏမုခါနိ ဝိပ္ပတစ္ဆမာနံ အင်္ဂါရကာသုယာ ကာယံ ပရိတာပေန္တံ။
‘‘တံ ကိံ မညသိ, မာဂဏ္ဍိယ, အပိ နု သော ပုရိသော အမုဿ ကုဋ္ဌိဿ ပုရိသဿ ပိဟေယျ အင်္ဂါရကာသုယာ ဝါ ဘေသဇ္ဇံ ပဋိသေဝနာယ ဝါ’’တိ။
(မ၊၂၊၁၇၄။)‘‘နော ဟိဒံ, ဘော ဂေါတမ။ တံ ကိဿ ဟေတု? ရောဂေ ဟိ, ဘော ဂေါတမ, သတိ ဘေသဇ္ဇေန ကရဏီယံ ဟောတိ, ရောဂေ အသတိ န ဘေသဇ္ဇေန ကရဏီယံ ဟောတီ’’တိ။ ‘‘ဧဝမေဝ ခေါ အဟံ, မာဂဏ္ဍိယ, ပုဗ္ဗေ အဂါရိယဘူတော သမာနော ပဉ္စဟိ ကာမဂုဏေဟိ သမပ္ပိတော သမင်္ဂီဘူတော ပရိစာရေသိံ, စက္ခုဝိညေယျေဟိ ရူပေဟိ ဣဋ္ဌေဟိ ကန္တေဟိ မနာပေဟိ ပိယရူပေဟိ ကာမူပသံဟိတေဟိ ရဇနီယေဟိ, သောတဝိညေယျေဟိ သဒ္ဒေဟိ…ပေ… ဃာနဝိညေယျေဟိ ဂန္ဓေဟိ… ဇိဝှါဝိညေယျေဟိ ရသေဟိ… ကာယဝိညေယျေဟိ ဖောဋ္ဌဗ္ဗေဟိ ဣဋ္ဌေဟိ ကန္တေဟိ မနာပေဟိ ပိယရူပေဟိ ကာမူပသံဟိတေဟိ ရဇနီယေဟိ။ သော အပရေန သမယေန ကာမာနံယေဝ သမုဒယဉ္စ အတ္ထင်္ဂမဉ္စ အဿာဒဉ္စ အာဒီနဝဉ္စ နိဿရဏဉ္စ ယထာဘူတံ ဝိဒိတွာ ကာမတဏှံ ပဟာယ ကာမပရိဠာဟံ ပဋိဝိနောဒေတွာ ဝိဂတပိပါသော အဇ္ဈတ္တံ ဝူပသန္တစိတ္တော ဝိဟရာမိ။ သော အညေ သတ္တေ ပဿာမိ ကာမေသု အဝီတရာဂေ ကာမတဏှာဟိ ခဇ္ဇမာနေ ကာမပရိဠာဟေန ပရိဍယှမာနေ ကာမေ ပဋိသေဝန္တေ။ သော တေသံ န ပိဟေမိ, န တတ္ထ အဘိရမာမိ။ တံ ကိဿ ဟေတု? ယာဟယံ, မာဂဏ္ဍိယ, ရတိ, အညတြေဝ ကာမေဟိ အညတြ အကုသလေဟိ ဓမ္မေဟိ – အပိ ဒိဗ္ဗံ သုခံ သမဓိဂယှ တိဋ္ဌတိ – တာယ ရတိယာ ရမမာနော ဟီနဿ န ပိဟေမိ, န တတ္ထ အဘိရမာမိ။
֍ ဋ္ဌ ၂၁၄။ ‘‘သေယျထာပိ, မာဂဏ္ဍိယ, ကုဋ္ဌီ ပုရိသော အရုဂတ္တော ပက္ကဂတ္တော ကိမီဟိ ခဇ္ဇမာနော နခေဟိ ဝဏမုခါနိ ဝိပ္ပတစ္ဆမာနော အင်္ဂါရကာသုယာ ကာယံ ပရိတာပေယျ။ တဿ မိတ္တာမစ္စာ ဉာတိသာလောဟိတာ ဘိသက္ကံ သလ္လကတ္တံ ဥပဋ္ဌာပေယျုံ။ တဿ သော ဘိသက္ကော သလ္လကတ္တော ဘေသဇ္ဇံ ကရေယျ။ သော တံ ဘေသဇ္ဇံ အာဂမ္မ ကုဋ္ဌေဟိ ပရိမုစ္စေယျ, အရောဂေါ အဿ သုခီ သေရီ သယံဝသီ ယေန ကာမံ ဂမော။ တမေနံ ဒွေ ဗလဝန္တော ပုရိသာ နာနာဗာဟာသု ဂဟေတွာ အင်္ဂါရကာသုံ ဥပကဍ္ဎေယျုံ။
‘‘တံ ကိံ မညသိ, မာဂဏ္ဍိယ, အပိ နု သော ပုရိသော ဣတိ စိတိစေဝ ကာယံ သန္နာမေယျာ’’တိ? ‘‘ဧဝံ, ဘော ဂေါတမ’’။ ‘‘တံ ကိဿ ဟေတု’’? ‘‘အသု ဟိ, ဘော ဂေါတမ, အဂ္ဂိ ဒုက္ခသမ္ဖဿော စေဝ မဟာဘိတာပေါ စ မဟာပရိဠာဟော စာ’’တိ။ ‘‘တံ ကိံ မညသိ, မာဂဏ္ဍိယ, ဣဒါနေဝ နု ခေါ သော အဂ္ဂိ ဒုက္ခသမ္ဖဿော စေဝ မဟာဘိတာပေါ စ မဟာပရိဠာဟော စ ဥဒါဟု ပုဗ္ဗေပိ သော အဂ္ဂိ ဒုက္ခသမ္ဖဿော စေဝ မဟာဘိတာပေါ စ မဟာပရိဠာဟော စာ’’တိ? ‘‘ဣဒါနိ စေဝ, ဘော ဂေါတမ, သော အဂ္ဂိ ဒုက္ခသမ္ဖဿော စေဝ
(မ၊၂၊၁၇၅။)မဟာဘိတာပေါ စ မဟာပရိဠာဟော စ, ပုဗ္ဗေပိ သော အဂ္ဂိ ဒုက္ခသမ္ဖဿော စေဝ မဟာဘိတာပေါ စ မဟာပရိဠာဟော စ။ အသု စ [အသု ဟိ စ (သီ။ ပီ။)], ဘော ဂေါတမ, ကုဋ္ဌီ ပုရိသော အရုဂတ္တော ပက္ကဂတ္တော ကိမီဟိ ခဇ္ဇမာနော နခေဟိ ဝဏမုခါနိ ဝိပ္ပတစ္ဆမာနော ဥပဟတိန္ဒြိယော ဒုက္ခသမ္ဖဿေယေဝ အဂ္ဂိသ္မိံ သုခမိတိ ဝိပရီတသညံ ပစ္စလတ္ထာ’’တိ။ ‘‘ဧဝမေဝ ခေါ, မာဂဏ္ဍိယ, အတီတမ္ပိ အဒ္ဓါနံ ကာမာ ဒုက္ခသမ္ဖဿာ စေဝ မဟာဘိတာပါ စ မဟာပရိဠာဟာ စ, အနာဂတမ္ပိ အဒ္ဓါနံ ကာမာ ဒုက္ခသမ္ဖဿာ စေဝ မဟာဘိတာပါ စ မဟာပရိဠာဟာ စ, ဧတရဟိပိ ပစ္စုပ္ပန္နံ အဒ္ဓါနံ ကာမာ ဒုက္ခသမ္ဖဿာ စေဝ မဟာဘိတာပါ စ မဟာပရိဠာဟာ စ။ ဣမေ စ, မာဂဏ္ဍိယ, သတ္တာ ကာမေသု အဝီတရာဂါ ကာမတဏှာဟိ ခဇ္ဇမာနာ ကာမပရိဠာဟေန ပရိဍယှမာနာ ဥပဟတိန္ဒြိယာ ဒုက္ခသမ္ဖဿေသုယေဝ ကာမေသု သုခမိတိ ဝိပရီတသညံ ပစ္စလတ္ထုံ။
֍ ဋ္ဌ ၂၁၅။ ‘‘သေယျထာပိ, မာဂဏ္ဍိယ, ကုဋ္ဌီ ပုရိသော အရုဂတ္တော ပက္ကဂတ္တော ကိမီဟိ ခဇ္ဇမာနော နခေဟိ ဝဏမုခါနိ ဝိပ္ပတစ္ဆမာနော အင်္ဂါရကာသုယာ ကာယံ ပရိတာပေတိ။ ယထာ ယထာ ခေါ, မာဂဏ္ဍိယ, အသု ကုဋ္ဌီ ပုရိသော အရုဂတ္တော ပက္ကဂတ္တော ကိမီဟိ ခဇ္ဇမာနော နခေဟိ ဝဏမုခါနိ ဝိပ္ပတစ္ဆမာနော အင်္ဂါရကာသုယာ ကာယံ ပရိတာပေတိ တထာ တထာ’ဿ [တထာ တထာ တဿေဝ (သျာ။ ကံ။ က။)] တာနိ ဝဏမုခါနိ အသုစိတရာနိ စေဝ ဟောန္တိ ဒုဂ္ဂန္ဓတရာနိ စ ပူတိကတရာနိ စ, ဟောတိ စေဝ ကာစိ သာတမတ္တာ အဿာဒမတ္တာ – ယဒိဒံ ဝဏမုခါနံ ကဏ္ဍူဝနဟေတု၊ ဧဝမေဝ ခေါ, မာဂဏ္ဍိယ, သတ္တာ ကာမေသု အဝီတရာဂါ ကာမတဏှာဟိ ခဇ္ဇမာနာ ကာမပရိဠာဟေန စ ပရိဍယှမာနာ ကာမေ ပဋိသေဝန္တိ။ ယထာ ယထာ ခေါ, မာဂဏ္ဍိယ, သတ္တာ ကာမေသု အဝီတရာဂါ ကာမတဏှာဟိ ခဇ္ဇမာနာ ကာမပရိဠာဟေန စ ပရိဍယှမာနာ ကာမေ ပဋိသေဝန္တိ တထာ တထာ တေသံ တေသံ သတ္တာနံ ကာမတဏှာ စေဝ ပဝဍ္ဎတိ, ကာမပရိဠာဟေန စ ပရိဍယှန္တိ, ဟောတိ စေဝ သာတမတ္တာ အဿာဒမတ္တာ – ယဒိဒံ ပဉ္စကာမဂုဏေ ပဋိစ္စ။
‘‘တံ ကိံ မညသိ, မာဂဏ္ဍိယ, အပိ နု တေ ဒိဋ္ဌော ဝါ သုတော ဝါ ရာဇာ ဝါ ရာဇမဟာမတ္တော ဝါ ပဉ္စဟိ ကာမဂုဏေဟိ သမပ္ပိတော သမင်္ဂီဘူတော ပရိစာရယမာနော ကာမတဏှံ အပ္ပဟာယ ကာမပရိဠာဟံ အပ္ပဋိဝိနောဒေတွာ ဝိဂတပိပါသော အဇ္ဈတ္တံ ဝူပသန္တစိတ္တော ဝိဟာသိ ဝါ ဝိဟရတိ ဝါ ဝိဟရိဿတိ
(မ၊၂၊၁၇၆။)ဝါ’’တိ။ ‘‘နော ဟိဒံ, ဘော ဂေါတမ’’။ ‘‘သာဓု, မာဂဏ္ဍိယ! မယာပိ ခေါ ဧတံ, မာဂဏ္ဍိယ, နေဝ ဒိဋ္ဌံ န သုတံ ရာဇာ ဝါ ရာဇမဟာမတ္တော ဝါ ပဉ္စဟိ ကာမဂုဏေဟိ သမပ္ပိတော သမင်္ဂီဘူတော ပရိစာရယမာနော ကာမတဏှံ အပ္ပဟာယ ကာမပရိဠာဟံ အပ္ပဋိဝိနောဒေတွာ ဝိဂတပိပါသော အဇ္ဈတ္တံ ဝူပသန္တစိတ္တော ဝိဟာသိ ဝါ ဝိဟရတိ ဝါ ဝိဟရိဿတိ ဝါ။ အထ ခေါ, မာဂဏ္ဍိယ, ယေ ဟိ ကေစိ သမဏာ ဝါ ဗြာဟ္မဏာ ဝါ ဝိဂတပိပါသာ အဇ္ဈတ္တံ ဝူပသန္တစိတ္တာ ဝိဟာသုံ ဝါ ဝိဟရန္တိ ဝါ ဝိဟရိဿန္တိ ဝါ သဗ္ဗေ တေ ကာမာနံယေဝ သမုဒယဉ္စ အတ္ထင်္ဂမဉ္စ အဿာဒဉ္စ အာဒီနဝဉ္စ နိဿရဏဉ္စ ယထာဘူတံ ဝိဒိတွာ ကာမတဏှံ ပဟာယ ကာမပရိဠာဟံ ပဋိဝိနောဒေတွာ ဝိဂတပိပါသာ အဇ္ဈတ္တံ ဝူပသန္တစိတ္တာ ဝိဟာသုံ ဝါ ဝိဟရန္တိ ဝါ ဝိဟရိဿန္တိ ဝါ’’တိ။ အထ ခေါ ဘဂဝါ တာယံ ဝေလာယံ ဣမံ ဥဒါနံ ဥဒါနေသိ –
‘‘အာရောဂျပရမာ လာဘာ, နိဗ္ဗာနံ ပရမံ သုခံ၊
အဋ္ဌင်္ဂိကော စ မဂ္ဂါနံ, ခေမံ အမတဂါမိန’’န္တိ။
֍ ဋ္ဌ ၂၁၆။ ဧဝံ ဝုတ္တေ, မာဂဏ္ဍိယော ပရိဗ္ဗာဇကော ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘အစ္ဆရိယံ, ဘော ဂေါတမ, အဗ္ဘုတံ, ဘော ဂေါတမ! ယာဝ သုဘာသိတံ စိဒံ ဘောတာ ဂေါတမေန – ‘အာရောဂျပရမာ လာဘာ, နိဗ္ဗာနံ ပရမံ သုခ’န္တိ။ မယာပိ ခေါ ဧတံ, ဘော ဂေါတမ, သုတံ ပုဗ္ဗကာနံ ပရိဗ္ဗာဇကာနံ အာစရိယပါစရိယာနံ ဘာသမာနာနံ – ‘အာရောဂျပရမာ လာဘာ, နိဗ္ဗာနံ ပရမံ သုခ’န္တိ၊ တယိဒံ, ဘော ဂေါတမ, သမေတီ’’တိ။ ‘‘ယံ ပန တေ ဧတံ, မာဂဏ္ဍိယ, သုတံ ပုဗ္ဗကာနံ ပရိဗ္ဗာဇကာနံ အာစရိယပါစရိယာနံ ဘာသမာနာနံ – ‘အာရောဂျပရမာ လာဘာ, နိဗ္ဗာနံ ပရမံ သုခ’န္တိ, ကတမံ တံ အာရောဂျံ, ကတမံ တံ နိဗ္ဗာန’’န္တိ? ဧဝံ ဝုတ္တေ, မာဂဏ္ဍိယော ပရိဗ္ဗာဇကော သကာနေဝ သုဒံ ဂတ္တာနိ ပါဏိနာ အနောမဇ္ဇတိ – ‘‘ဣဒန္တံ, ဘော ဂေါတမ, အာရောဂျံ, ဣဒန္တံ နိဗ္ဗာနံ။ အဟဉှိ, ဘော ဂေါတမ, ဧတရဟိ အရောဂေါ သုခီ, န မံ ကိဉ္စိ အာဗာဓတီ’’တိ။
֍ ဋ္ဌ ၂၁၇။ ‘‘သေယျထာပိ, မာဂဏ္ဍိယ, ဇစ္စန္ဓော ပုရိသော၊ သော န ပဿေယျ ကဏှသုက္ကာနိ ရူပါနိ, န ပဿေယျ နီလကာနိ ရူပါနိ, န ပဿေယျ ပီတကာနိ ရူပါနိ, န ပဿေယျ လောဟိတကာနိ ရူပါနိ, န ပဿေယျ မဉ္ဇိဋ္ဌကာနိ [မဉ္ဇေဋ္ဌိကာနိ (သီ။ သျာ။ ကံ။ ပီ။), မဉ္ဇေဋ္ဌကာနိ (က။)] ရူပါနိ, န ပဿေယျ သမဝိသမံ, န ပဿေယျ တာရကရူပါနိ, န ပဿေယျ စန္ဒိမသူရိယေ။ သော သုဏေယျ စက္ခုမတော ဘာသမာနဿ – ‘ဆေကံ ဝတ,
(မ၊၂၊၁၇၇။)ဘော, ဩဒါတံ ဝတ္ထံ အဘိရူပံ နိမ္မလံ သုစီ’တိ! သော ဩဒါတပရိယေသနံ စရေယျ။ တမေနံ အညတရော ပုရိသော တေလမလိကတေန သာဟုဠိစီရေန [တေလမသိကတေန သာဟုဠစီဝရေန (သီ။ သျာ။ ကံ။ ပီ။)] ဝဉ္စေယျ – ‘ဣဒံ တေ, အမ္ဘော ပုရိသ, ဩဒါတံ ဝတ္ထံ အဘိရူပံ နိမ္မလံ သုစီ’တိ။ သော တံ ပဋိဂ္ဂဏှေယျ, ပဋိဂ္ဂဟေတွာ ပါရုပေယျ, ပါရုပေတွာ အတ္တမနော အတ္တမနဝါစံ နိစ္ဆာရေယျ – ‘ဆေကံ ဝတ, ဘော, ဩဒါတံ ဝတ္ထံ အဘိရူပံ နိမ္မလံ သုစီ’တိ!
‘‘တံ ကိံ မညသိ, မာဂဏ္ဍိယ, အပိ နု သော ဇစ္စန္ဓော ပုရိသော ဇာနန္တော ပဿန္တော အမုံ တေလမလိကတံ သာဟုဠိစီရံ ပဋိဂ္ဂဏှေယျ, ပဋိဂ္ဂဟေတွာ ပါရုပေယျ, ပါရုပေတွာ အတ္တမနော အတ္တမနဝါစံ နိစ္ဆာရေယျ – ‘ဆေကံ ဝတ, ဘော, ဩဒါတံ ဝတ္ထံ အဘိရူပံ နိမ္မလံ သုစီ’တိ ဥဒါဟု စက္ခုမတော သဒ္ဓါယာ’’တိ? ‘‘အဇာနန္တော ဟိ, ဘော ဂေါတမ, အပဿန္တော သော ဇစ္စန္ဓော ပုရိသော အမုံ တေလမလိကတံ သာဟုဠိစီရံ ပဋိဂ္ဂဏှေယျ, ပဋိဂ္ဂဟေတွာ ပါရုပေယျ, ပါရုပေတွာ အတ္တမနော အတ္တမနဝါစံ နိစ္ဆာရေယျ – ‘ဆေကံ ဝတ, ဘော, ဩဒါတံ ဝတ္ထံ အဘိရူပံ နိမ္မလံ သုစီ’တိ, စက္ခုမတော သဒ္ဓါယာ’’တိ။ ‘‘ဧဝမေဝ ခေါ, မာဂဏ္ဍိယ, အညတိတ္ထိယာ ပရိဗ္ဗာဇကာ အန္ဓာ အစက္ခုကာ အဇာနန္တာ အာရောဂျံ, အပဿန္တာ နိဗ္ဗာနံ, အထ စ ပနိမံ ဂါထံ ဘာသန္တိ – ‘အာရောဂျပရမာ လာဘာ, နိဗ္ဗာနံ ပရမံ သုခ’န္တိ။ ပုဗ္ဗကေဟေသာ, မာဂဏ္ဍိယ, အရဟန္တေဟိ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေဟိ ဂါထာ ဘာသိတာ –
‘အာရောဂျပရမာ လာဘာ, နိဗ္ဗာနံ ပရမံ သုခံ၊
အဋ္ဌင်္ဂိကော စ မဂ္ဂါနံ, ခေမံ အမတဂါမိန’န္တိ။
֍ ဋ္ဌ ၂၁၈။ ‘‘သာ ဧတရဟိ အနုပုဗ္ဗေန ပုထုဇ္ဇနဂါထာ [ပုထုဇ္ဇနဂတာ (သီ။ ပီ။)]။ အယံ ခေါ ပန, မာဂဏ္ဍိယ, ကာယော ရောဂဘူတော ဂဏ္ဍဘူတော သလ္လဘူတော အဃဘူတော အာဗာဓဘူတော, သော တွံ ဣမံ ကာယံ ရောဂဘူတံ ဂဏ္ဍဘူတံ သလ္လဘူတံ အဃဘူတံ အာဗာဓဘူတံ – ‘ဣဒန္တံ, ဘော ဂေါတမ, အာရောဂျံ, ဣဒန္တံ နိဗ္ဗာန’န္တိ ဝဒေသိ။ တဉှိ တေ, မာဂဏ္ဍိယ, အရိယံ စက္ခုံ နတ္ထိ ယေန တွံ အရိယေန စက္ခုနာ အာရောဂျံ ဇာနေယျာသိ, နိဗ္ဗာနံ ပဿေယျာသီ’’တိ။ ‘‘ဧဝံ ပသန္နော အဟံ ဘောတော ဂေါတမဿ! ပဟောတိ မေ ဘဝံ ဂေါတမော တထာ ဓမ္မံ ဒေသေတုံ ယထာဟံ အာရောဂျံ ဇာနေယျံ, နိဗ္ဗာနံ ပဿေယျ’’န္တိ။
(မ၊၂၊၁၇၈။)֍ ဋ္ဌ ၂၁၉။ ‘‘သေယျထာပိ, မာဂဏ္ဍိယ, ဇစ္စန္ဓော ပုရိသော၊ သော န ပဿေယျ ကဏှသုက္ကာနိ ရူပါနိ, န ပဿေယျ နီလကာနိ ရူပါနိ, န ပဿေယျ ပီတကာနိ ရူပါနိ, န ပဿေယျ လောဟိတကာနိ ရူပါနိ, န ပဿေယျ မဉ္ဇိဋ္ဌကာနိ ရူပါနိ, န ပဿေယျ သမဝိသမံ, န ပဿေယျ တာရကရူပါနိ, န ပဿေယျ စန္ဒိမသူရိယေ။ တဿ မိတ္တာမစ္စာ ဉာတိသာလောဟိတာ ဘိသက္ကံ သလ္လကတ္တံ ဥပဋ္ဌာပေယျုံ။ တဿ သော ဘိသက္ကော သလ္လကတ္တော ဘေသဇ္ဇံ ကရေယျ။ သော တံ ဘေသဇ္ဇံ အာဂမ္မ န စက္ခူနိ ဥပ္ပါဒေယျ, န စက္ခူနိ ဝိသောဓေယျ။ တံ ကိံ မညသိ, မာဂဏ္ဍိယ, နနု သော ဝေဇ္ဇော ယာဝဒေဝ ကိလမထဿ ဝိဃာတဿ ဘာဂီ အဿာ’’တိ? ‘‘ဧဝံ, ဘော ဂေါတမ’’။ ‘‘ဧဝမေဝ ခေါ, မာဂဏ္ဍိယ, အဟဉ္စေ တေ ဓမ္မံ ဒေသေယျံ – ‘ဣဒန္တံ အာရောဂျံ, ဣဒန္တံ နိဗ္ဗာန’န္တိ, သော တွံ အာရောဂျံ န ဇာနေယျာသိ, နိဗ္ဗာနံ န ပဿေယျာသိ။ သော မမဿ ကိလမထော, သာ မမဿ ဝိဟေသာ’’တိ။ ‘‘ဧဝံ ပသန္နော အဟံ ဘောတော ဂေါတမဿ။ ပဟောတိ မေ ဘဝံ ဂေါတမော တထာ ဓမ္မံ ဒေသေတုံ ယထာဟံ အာရောဂျံ ဇာနေယျံ, နိဗ္ဗာနံ ပဿေယျ’’န္တိ။
֍ ဋ္ဌ ၂၂၀။ ‘‘သေယျထာပိ, မာဂဏ္ဍိယ, ဇစ္စန္ဓော ပုရိသော၊ သော န ပဿေယျ ကဏှသုက္ကာနိ ရူပါနိ, န ပဿေယျ နီလကာနိ ရူပါနိ, န ပဿေယျ ပီတကာနိ ရူပါနိ, န ပဿေယျ လောဟိတကာနိ ရူပါနိ, န ပဿေယျ မဉ္ဇိဋ္ဌကာနိ ရူပါနိ, န ပဿေယျ သမဝိသမံ, န ပဿေယျ တာရကရူပါနိ, န ပဿေယျ စန္ဒိမသူရိယေ။ သော သုဏေယျ စက္ခုမတော ဘာသမာနဿ – ‘ဆေကံ ဝတ, ဘော, ဩဒါတံ ဝတ္ထံ အဘိရူပံ နိမ္မလံ သုစီ’တိ! သော ဩဒါတပရိယေသနံ စရေယျ။ တမေနံ အညတရော ပုရိသော တေလမလိကတေန သာဟုဠိစီရေန ဝဉ္စေယျ – ‘ဣဒံ တေ, အမ္ဘော ပုရိသ, ဩဒါတံ ဝတ္ထံ အဘိရူပံ နိမ္မလံ သုစီ’တိ။ သော တံ ပဋိဂ္ဂဏှေယျ, ပဋိဂ္ဂဟေတွာ ပါရုပေယျ။ တဿ မိတ္တာမစ္စာ ဉာတိသာလောဟိတာ ဘိသက္ကံ သလ္လကတ္တံ ဥပဋ္ဌာပေယျုံ။ တဿ သော ဘိသက္ကော သလ္လကတ္တော ဘေသဇ္ဇံ ကရေယျ – ဥဒ္ဓံဝိရေစနံ အဓောဝိရေစနံ အဉ္ဇနံ ပစ္စဉ္ဇနံ နတ္ထုကမ္မံ။ သော တံ ဘေသဇ္ဇံ အာဂမ္မ စက္ခူနိ ဥပ္ပါဒေယျ, စက္ခူနိ ဝိသောဓေယျ။ တဿ သဟ စက္ခုပ္ပါဒါ ယော အမုသ္မိံ တေလမလိကတေ သာဟုဠိစီရေ ဆန္ဒရာဂေါ သော ပဟီယေထ။ တဉ္စ နံ ပုရိသံ အမိတ္တတောပိ ဒဟေယျ, ပစ္စတ္ထိကတောပိ ဒဟေယျ, အပိ စ ဇီဝိတာ ဝေါရောပေတဗ္ဗံ မညေယျ – ‘ဒီဃရတ္တံ ဝတ, ဘော, အဟံ ဣမိနာ ပုရိသေန တေလမလိကတေန သာဟုဠိစီရေန နိကတော ဝဉ္စိတော ပလုဒ္ဓေါ – ဣဒံ တေ, အမ္ဘော ပုရိသ, ဩဒါတံ
(မ၊၂၊၁၇၉။)ဝတ္ထံ အဘိရူပံ နိမ္မလံ သုစီ’တိ။ ဧဝမေဝ ခေါ, မာဂဏ္ဍိယ, အဟဉ္စေ တေ ဓမ္မံ ဒေသေယျံ – ‘ဣဒန္တံ အာရောဂျံ, ဣဒန္တံ နိဗ္ဗာန’န္တိ။ သော တွံ အာရောဂျံ ဇာနေယျာသိ, နိဗ္ဗာနံ ပဿေယျာသိ။ တဿ တေ သဟ စက္ခုပ္ပါဒါ ယော ပဉ္စသုပါဒါနက္ခန္ဓေသု ဆန္ဒရာဂေါ သော ပဟီယေထ၊ အပိ စ တေ ဧဝမဿ – ‘ဒီဃရတ္တံ ဝတ, ဘော, အဟံ ဣမိနာ စိတ္တေန နိကတော ဝဉ္စိတော ပလုဒ္ဓေါ [ပလဒ္ဓေါ (သီ။ ပီ။)]။ အဟဉှိ ရူပံယေဝ ဥပါဒိယမာနော ဥပါဒိယိံ, ဝေဒနံယေဝ ဥပါဒိယမာနော ဥပါဒိယိံ, သညံယေဝ ဥပါဒိယမာနော ဥပါဒိယိံ, သင်္ခါရေယေဝ ဥပါဒိယမာနော ဥပါဒိယိံ, ဝိညာဏံယေဝ ဥပါဒိယမာနော ဥပါဒိယိံ။ တဿ မေ ဥပါဒါနပစ္စယာ ဘဝေါ, ဘဝပစ္စယာ ဇာတိ, ဇာတိပစ္စယာ ဇရာမရဏံ သောကပရိဒေဝဒုက္ခဒေါမနဿုပါယာသာ သမ္ဘဝန္တိ၊ ဧဝမေတဿ ကေဝလဿ ဒုက္ခက္ခန္ဓဿ သမုဒယော ဟောတီ’’’တိ။ ‘‘ဧဝံ ပသန္နော အဟံ ဘောတော ဂေါတမဿ! ပဟောတိ မေ ဘဝံ ဂေါတမော တထာ ဓမ္မံ ဒေသေတုံ ယထာဟံ ဣမမှာ အာသနာ အနန္ဓော ဝုဋ္ဌဟေယျ’’န္တိ။
֍ ဋ္ဌ ၂၂၁။ ‘‘တေန ဟိ တွံ, မာဂဏ္ဍိယ, သပ္ပုရိသေ ဘဇေယျာသိ။ ယတော ခေါ တွံ, မာဂဏ္ဍိယ, သပ္ပုရိသေ ဘဇိဿသိ တတော တွံ, မာဂဏ္ဍိယ, သဒ္ဓမ္မံ သောဿသိ၊ ယတော ခေါ တွံ, မာဂဏ္ဍိယ, သဒ္ဓမ္မံ သောဿသိ တတော တွံ, မာဂဏ္ဍိယ, ဓမ္မာနုဓမ္မံ ပဋိပဇ္ဇိဿသိ၊ ယတော ခေါ တွံ, မာဂဏ္ဍိယ, ဓမ္မာနုဓမ္မံ ပဋိပဇ္ဇိဿသိ တတော တွံ, မာဂဏ္ဍိယ, သာမံယေဝ ဉဿသိ, သာမံ ဒက္ခိဿသိ – ဣမေ ရောဂါ ဂဏ္ဍာ သလ္လာ၊ ဣဓ ရောဂါ ဂဏ္ဍာ သလ္လာ အပရိသေသာ နိရုဇ္ဈန္တိ။ တဿ မေ ဥပါဒါနနိရောဓာ ဘဝနိရောဓော, ဘဝနိရောဓာ ဇာတိနိရောဓော, ဇာတိနိရောဓာ ဇရာမရဏံ သောကပရိဒေဝဒုက္ခဒေါမနဿုပါယာသာ နိရုဇ္ဈန္တိ၊ ဧဝမေတဿ ကေဝလဿ ဒုက္ခက္ခန္ဓဿ နိရောဓော ဟောတီ’’တိ။
֍ ဋ္ဌ ၂၂၂။ ဧဝံ ဝုတ္တေ, မာဂဏ္ဍိယော ပရိဗ္ဗာဇကော ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘အဘိက္ကန္တံ, ဘော ဂေါတမ, အဘိက္ကန္တံ, ဘော ဂေါတမ! သေယျထာပိ, ဘော ဂေါတမ, နိက္ကုဇ္ဇိတံ ဝါ ဥက္ကုဇ္ဇေယျ, ပဋိစ္ဆန္နံ ဝါ ဝိဝရေယျ, မူဠှဿ ဝါ မဂ္ဂံ အာစိက္ခေယျ, အန္ဓကာရေ ဝါ တေလပဇ္ဇောတံ ဓာရေယျ – စက္ခုမန္တော ရူပါနိ ဒက္ခန္တီတိ၊ ဧဝမေဝံ ဘောတာ ဂေါတမေန အနေကပရိယာယေန ဓမ္မော ပကာသိတော။ ဧသာဟံ ဘဝန္တံ ဂေါတမံ သရဏံ ဂစ္ဆာမိ ဓမ္မဉ္စ
(မ၊၂၊၁၈၀။)ဘိက္ခုသံဃဉ္စ။ လဘေယျာဟံ ဘောတော ဂေါတမဿ သန္တိကေ ပဗ္ဗဇ္ဇံ, လဘေယျံ ဥပသမ္ပဒ’’န္တိ။ ‘‘ယော ခေါ, မာဂဏ္ဍိယ, အညတိတ္ထိယပုဗ္ဗော ဣမသ္မိံ ဓမ္မဝိနယေ အာကင်္ခတိ ပဗ္ဗဇ္ဇံ, အာကင်္ခတိ ဥပသမ္ပဒံ, သော စတ္တာရော မာသေ ပရိဝသတိ၊ စတုန္နံ မာသာနံ အစ္စယေန အာရဒ္ဓစိတ္တာ ဘိက္ခူ ပဗ္ဗာဇေန္တိ, ဥပသမ္ပာဒေန္တိ ဘိက္ခုဘာဝါယ။ အပိ စ မေတ္ထ ပုဂ္ဂလဝေမတ္တတာ ဝိဒိတာ’’တိ။ ‘‘သစေ, ဘန္တေ, အညတိတ္ထိယပုဗ္ဗာ ဣမသ္မိံ ဓမ္မဝိနယေ အာကင်္ခန္တာ ပဗ္ဗဇ္ဇံ, အာကင်္ခန္တာ ဥပသမ္ပဒံ စတ္တာရော မာသေ ပရိဝသန္တိ, စတုန္နံ မာသာနံ အစ္စယေန အာရဒ္ဓစိတ္တာ ဘိက္ခူ ပဗ္ဗာဇေန္တိ ဥပသမ္ပာဒေန္တိ ဘိက္ခုဘာဝါယ၊ အဟံ စတ္တာရိ ဝဿာနိ ပရိဝသိဿာမိ, စတုန္နံ ဝဿာနံ အစ္စယေန အာရဒ္ဓစိတ္တာ ဘိက္ခူ ပဗ္ဗာဇေန္တု, ဥပသမ္ပာဒေန္တု ဘိက္ခုဘာဝါယာ’’တိ။ အလတ္ထ ခေါ မာဂဏ္ဍိယော ပရိဗ္ဗာဇကော ဘဂဝတော သန္တိကေ ပဗ္ဗဇ္ဇံ, အလတ္ထ ဥပသမ္ပဒံ။ အစိရူပသမ္ပန္နော ခေါ ပနာယသ္မာ မာဂဏ္ဍိယော ဧကော ဝူပကဋ္ဌော အပ္ပမတ္တော အာတာပီ ပဟိတတ္တော ဝိဟရန္တော နစိရဿေဝ – ယဿတ္ထာယ ကုလပုတ္တာ သမ္မဒေဝ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇန္တိ တဒနုတ္တရံ – ဗြဟ္မစရိယပရိယောသာနံ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတွာ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟာသိ။ ‘ခီဏာ ဇာတိ, ဝုသိတံ ဗြဟ္မစရိယံ, ကတံ ကရဏီယံ, နာပရံ ဣတ္ထတ္တာယာ’တိ အဗ္ဘညာသိ။ အညတရော ခေါ ပနာယသ္မာ မာဂဏ္ဍိယော အရဟတံ အဟောသီတိ။
မာဂဏ္ဍိယသုတ္တံ နိဋ္ဌိတံ ပဉ္စမံ။
၆။ သန္ဒကသုတ္တံ
֍ ဋ္ဌ ၂၂၃။ ဧဝံ မေ သုတံ – ဧကံ သမယံ ဘဂဝါ ကောသမ္ဗိယံ ဝိဟရတိ ဃောသိတာရာမေ။ တေန ခေါ ပန သမယေန သန္ဒကော ပရိဗ္ဗာဇကော ပိလက္ခဂုဟာယံ ပဋိဝသတိ မဟတိယာ ပရိဗ္ဗာဇကပရိသာယ သဒ္ဓိံ ပဉ္စမတ္တေဟိ ပရိဗ္ဗာဇကသတေဟိ။ အထ ခေါ အာယသ္မာ အာနန္ဒော သာယနှသမယံ ပဋိသလ္လာနာ ဝုဋ္ဌိတော ဘိက္ခူ အာမန္တေသိ – ‘‘အာယာမာဝုသော, ယေန ဒေဝကတသောဗ္ဘော တေနုပသင်္ကမိဿာမ ဂုဟာဒဿနာယာ’’တိ။ ‘‘ဧဝမာဝုသော’’တိ ခေါ တေ ဘိက္ခူ အာယသ္မတော အာနန္ဒဿ ပစ္စဿောသုံ။ အထ ခေါ အာယသ္မာ အာနန္ဒော သမ္ဗဟုလေဟိ ဘိက္ခူဟိ သဒ္ဓိံ ယေန ဒေဝကတသောဗ္ဘော တေနုပသင်္ကမိ။ တေန ခေါ ပန သမယေန သန္ဒကော ပရိဗ္ဗာဇကော
(မ၊၂၊၁၈၁။)မဟတိယာ ပရိဗ္ဗာဇကပရိသာယ သဒ္ဓိံ နိသိန္နော ဟောတိ ဥန္နာဒိနိယာ ဥစ္စာသဒ္ဒမဟာသဒ္ဒါယ အနေကဝိဟိတံ တိရစ္ဆာနကထံ ကထေန္တိယာ, သေယျထိဒံ – ရာဇကထံ စောရကထံ မဟာမတ္တကထံ သေနာကထံ ဘယကထံ ယုဒ္ဓကထံ အန္နကထံ ပါနကထံ ဝတ္ထကထံ သယနကထံ မာလာကထံ ဂန္ဓကထံ ဉာတိကထံ ယာနကထံ ဂါမကထံ နိဂမကထံ နဂရကထံ ဇနပဒကထံ ဣတ္ထိကထံ သူရကထံ ဝိသိခါကထံ ကုမ္ဘဋ္ဌာနကထံ ပုဗ္ဗပေတကထံ နာနတ္တကထံ လောကက္ခာယိကံ သမုဒ္ဒက္ခာယိကံ ဣတိဘဝါဘဝကထံ ဣတိ ဝါ။ အဒ္ဒသာ ခေါ သန္ဒကော ပရိဗ္ဗာဇကော အာယသ္မန္တံ အာနန္ဒံ ဒူရတောဝ အာဂစ္ဆန္တံ။ ဒိသွာန သကံ ပရိသံ သဏ္ဌာပေသိ – ‘‘အပ္ပသဒ္ဒါ ဘောန္တော ဟောန္တု, မာ ဘောန္တော သဒ္ဒမကတ္ထ၊ အယံ သမဏဿ ဂေါတမဿ သာဝကော အာဂစ္ဆတိ သမဏော အာနန္ဒော။ ယာဝတာ ခေါ ပန သမဏဿ ဂေါတမဿ သာဝကာ ကောသမ္ဗိယံ ပဋိဝသန္တိ, အယံ တေသံ အညတရော သမဏော အာနန္ဒော။ အပ္ပသဒ္ဒကာမာ ခေါ ပန တေ အာယသ္မန္တော အပ္ပသဒ္ဒဝိနီတာ အပ္ပသဒ္ဒဿ ဝဏ္ဏဝါဒိနော၊ အပ္ပေဝ နာမ အပ္ပသဒ္ဒံ ပရိသံ ဝိဒိတွာ ဥပသင်္ကမိတဗ္ဗံ မညေယျာ’’တိ။ အထ ခေါ တေ ပရိဗ္ဗာဇကာ တုဏှီ အဟေသုံ။
֍ ဋ္ဌ ၂၂၄။ အထ ခေါ အာယသ္မာ အာနန္ဒော ယေန သန္ဒကော ပရိဗ္ဗာဇကော တေနုပသင်္ကမိ။ အထ ခေါ သန္ဒကော ပရိဗ္ဗာဇကော အာယသ္မန္တံ အာနန္ဒံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ဧတု ခေါ ဘဝံ အာနန္ဒော, သွာဂတံ ဘောတော အာနန္ဒဿ။ စိရဿံ ခေါ ဘဝံ အာနန္ဒော ဣမံ ပရိယာယမကာသိ ယဒိဒံ ဣဓာဂမနာယ။ နိသီဒတု ဘဝံ အာနန္ဒော, ဣဒမာသနံ ပညတ္တ’’န္တိ။ နိသီဒိ ခေါ အာယသ္မာ အာနန္ဒော ပညတ္တေ အာသနေ။ သန္ဒကောပိ ခေါ ပရိဗ္ဗာဇကော အညတရံ နီစံ အာသနံ ဂဟေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ ဧကမန္တံ နိသိန္နံ ခေါ သန္ဒကံ ပရိဗ္ဗာဇကံ အာယသ္မာ အာနန္ဒော ဧတဒဝေါစ – ‘‘ကာယနုတ္ထ, သန္ဒက, ဧတရဟိ ကထာယ သန္နိသိန္နာ, ကာ စ ပန ဝေါ အန္တရာကထာ ဝိပ္ပကတာ’’တိ? ‘‘တိဋ္ဌတေသာ, ဘော အာနန္ဒ, ကထာ ယာယ မယံ ဧတရဟိ ကထာယ သန္နိသိန္နာ။ နေသာ ဘောတော အာနန္ဒဿ ကထာ ဒုလ္လဘာ ဘဝိဿတိ ပစ္ဆာပိ သဝနာယ။ သာဓု ဝတ ဘဝန္တံယေဝ အာနန္ဒံ ပဋိဘာတု သကေ အာစရိယကေ ဓမ္မီကထာ’’တိ။ ‘‘တေန ဟိ, သန္ဒက, သုဏာဟိ, သာဓုကံ မနသိ ကရောဟိ, ဘာသိဿာမီ’’တိ။ ‘‘ဧဝံ ဘော’’တိ ခေါ သန္ဒကော ပရိဗ္ဗာဇကော အာယသ္မတော အာနန္ဒဿ ပစ္စဿောသိ။ အာယသ္မာ အာနန္ဒော ဧတဒဝေါစ –
(မ၊၂၊၁၈၂။)‘‘စတ္တာရောမေ, သန္ဒက, တေန ဘဂဝတာ ဇာနတာ ပဿတာ အရဟတာ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေန အဗြဟ္မစရိယဝါသာ အက္ခာတာ စတ္တာရိ စ အနဿာသိကာနိ ဗြဟ္မစရိယာနိ အက္ခာတာနိ, ယတ္ထ ဝိညူ ပုရိသော သသက္ကံ ဗြဟ္မစရိယံ န ဝသေယျ, ဝသန္တော စ [ဝသန္တော ဝါ (သီ။ ပီ။) ဧဝမုပရိပိ အနာရာဓနပက္ခေ] နာရာဓေယျ ဉာယံ ဓမ္မံ ကုသလ’’န္တိ။ ‘‘ကတမေ ပန တေ, ဘော အာနန္ဒ, တေန ဘဂဝတာ ဇာနတာ ပဿတာ အရဟတာ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေန စတ္တာရော အဗြဟ္မစရိယဝါသာ အက္ခာတာ, ယတ္ထ ဝိညူ ပုရိသော သသက္ကံ ဗြဟ္မစရိယံ န ဝသေယျ, ဝသန္တော စ နာရာဓေယျ ဉာယံ ဓမ္မံ ကုသလ’’န္တိ?
֍ ဋ္ဌ ၂၂၅။ ‘‘ဣဓ, သန္ဒက, ဧကစ္စော သတ္ထာ ဧဝံဝါဒီ ဟောတိ ဧဝံဒိဋ္ဌိ – ‘နတ္ထိ ဒိန္နံ, နတ္ထိ ယိဋ္ဌံ, နတ္ထိ ဟုတံ, နတ္ထိ သုကတဒုက္ကဋာနံ ကမ္မာနံ ဖလံ ဝိပါကော, နတ္ထိ အယံ လောကော, နတ္ထိ ပရောလောကော, နတ္ထိ မာတာ, နတ္ထိ ပိတာ, နတ္ထိ သတ္တာ ဩပပါတိကာ, နတ္ထိ လောကေ သမဏဗြာဟ္မဏာ သမ္မဂ္ဂတာ သမ္မာပဋိပန္နာ ယေ ဣမဉ္စ လောကံ ပရဉ္စ လောကံ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတွာ ပဝေဒေန္တိ။ စာတုမဟာဘူတိကော အယံ ပုရိသော ယဒါ ကာလင်္ကရောတိ, ပထဝီ ပထဝီကာယံ အနုပေတိ အနုပဂစ္ဆတိ, အာပေါ အာပေါကာယံ အနုပေတိ အနုပဂစ္ဆတိ, တေဇော တေဇောကာယံ အနုပေတိ အနုပဂစ္ဆတိ, ဝါယော ဝါယောကာယံ အနုပေတိ အနုပဂစ္ဆတိ, အာကာသံ ဣန္ဒြိယာနိ သင်္ကမန္တိ။ အာသန္ဒိပဉ္စမာ ပုရိသာ မတံ အာဒါယ ဂစ္ဆန္တိ, ယာဝါဠာဟနာ ပဒါနိ ပညာယန္တိ။ ကာပေါတကာနိ အဋ္ဌီနိ ဘဝန္တိ။ ဘဿန္တာ အာဟုတိယော၊ ဒတ္တုပညတ္တံ ယဒိဒံ ဒါနံ။ တေသံ တုစ္ဆာ မုသာ ဝိလာပေါ ယေ ကေစိ အတ္ထိကဝါဒံ ဝဒန္တိ။ ဗာလေ စ ပဏ္ဍိတေ စ ကာယဿ ဘေဒါ ဥစ္ဆိဇ္ဇန္တိ ဝိနဿန္တိ န ဟောန္တိ ပရံ မရဏာ’တိ။
‘‘တတြ, သန္ဒက, ဝိညူ ပုရိသော ဣတိ ပဋိသဉ္စိက္ခတိ – ‘အယံ ခေါ ဘဝံ သတ္ထာ ဧဝံဝါဒီ ဧဝံဒိဋ္ဌိ – နတ္ထိ ဒိန္နံ, နတ္ထိ ယိဋ္ဌံ, နတ္ထိ ဟုတံ, နတ္ထိ သုကတဒုက္ကဋာနံ ကမ္မာနံ ဖလံ ဝိပါကော, နတ္ထိ အယံ လောကော, နတ္ထိ ပရောလောကော, နတ္ထိ မာတာ, နတ္ထိ ပိတာ, နတ္ထိ သတ္တာ ဩပပါတိကာ, နတ္ထိ လောကေ သမဏဗြာဟ္မဏာ သမ္မဂ္ဂတာ သမ္မာပဋိပန္နာ ယေ ဣမဉ္စ လောကံ ပရဉ္စ လောကံ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတွာ ပဝေဒေန္တိ။ စာတုမဟာဘူတိကော အယံ ပုရိသော ယဒါ ကာလင်္ကရောတိ, ပထဝီ ပထဝီကာယံ အနုပေတိ အနုပဂစ္ဆတိ, အာပေါ
(မ၊၂၊၁၈၃။)အာပေါကာယံ အနုပေတိ အနုပဂစ္ဆတိ, တေဇော တေဇောကာယံ အနုပေတိ အနုပဂစ္ဆတိ, ဝါယော ဝါယောကာယံ အနုပေတိ အနုပဂစ္ဆတိ, အာကာသံ ဣန္ဒြိယာနိ သင်္ကမန္တိ။ အာသန္ဒိပဉ္စမာ ပုရိသာ မတံ အာဒါယ ဂစ္ဆန္တိ, ယာဝါဠာဟနာ ပဒါနိ ပညာယန္တိ။ ကာပေါတကာနိ အဋ္ဌီနိ ဘဝန္တိ။ ဘဿန္တာ အာဟုတိယော၊ ဒတ္တုပညတ္တံ ယဒိဒံ ဒါနံ။ တေသံ တုစ္ဆာ မုသာ ဝိလာပေါ ယေ ကေစိ အတ္ထိကဝါဒံ ဝဒန္တိ။ ဗာလေ စ ပဏ္ဍိတေ စ ကာယဿ ဘေဒါ ဥစ္ဆိဇ္ဇန္တိ ဝိနဿန္တိ န ဟောန္တိ ပရံ မရဏာ’တိ။ သစေ ဣမဿ ဘောတော သတ္ထုနော သစ္စံ ဝစနံ, အကတေန မေ ဧတ္ထ ကတံ, အဝုသိတေန မေ ဧတ္ထ ဝုသိတံ။ ဥဘောပိ မယံ ဧတ္ထ သမသမာ သာမညံ ပတ္တာ, ယော စာဟံ န ဝဒါမိ ‘ဥဘော ကာယဿ ဘေဒါ ဥစ္ဆိဇ္ဇိဿာမ, ဝိနဿိဿာမ, န ဘဝိဿာမ ပရံ မရဏာ’တိ။ အတိရေကံ ခေါ ပနိမဿ ဘောတော သတ္ထုနော နဂ္ဂိယံ မုဏ္ဍိယံ ဥက္ကုဋိကပ္ပဓာနံ ကေသမဿုလောစနံ ယောဟံ ပုတ္တသမ္ဗာဓသယနံ [ပုတ္တသမ္ဗာဓဝသနံ (သီ။)] အဇ္ဈာဝသန္တော ကာသိကစန္ဒနံ ပစ္စနုဘောန္တော မာလာဂန္ဓဝိလေပနံ ဓာရေန္တော ဇာတရူပရဇတံ သာဒိယန္တော ဣမိနာ ဘောတာ သတ္ထာရာ သမသမဂတိကော ဘဝိဿာမိ။ အဘိသမ္ပရာယံ သောဟံ ကိံ ဇာနန္တော ကိံ ပဿန္တော ဣမသ္မိံ သတ္ထရိ ဗြဟ္မစရိယံ စရိဿာမိ? ‘သော အဗြဟ္မစရိယဝါသော အယ’န္တိ – ဣတိ ဝိဒိတွာ တသ္မာ ဗြဟ္မစရိယာ နိဗ္ဗိဇ္ဇ ပက္ကမတိ [နိဗ္ဗိဇ္ဇာပက္ကမတိ (သီ။)]။ အယံ ခေါ, သန္ဒက, တေန ဘဂဝတာ ဇာနတာ ပဿတာ အရဟတာ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေန ပဌမော အဗြဟ္မစရိယဝါသော အက္ခာတော ယတ္ထ ဝိညူ ပုရိသော သသက္ကံ ဗြဟ္မစရိယံ န ဝသေယျ, ဝသန္တော စ နာရာဓေယျ ဉာယံ ဓမ္မံ ကုသလံ။
֍ ဋ္ဌ ၂၂၆။ ‘‘ပုန စပရံ, သန္ဒက, ဣဓေကစ္စော သတ္ထာ ဧဝံဝါဒီ ဟောတိ ဧဝံဒိဋ္ဌိ – ‘ကရောတော ကာရယတော ဆိန္ဒတော ဆေဒါပယတော ပစတော ပါစာပယတော သောစယတော သောစာပယတော ကိလမတော ကိလမာပယတော ဖန္ဒတော ဖန္ဒာပယတော ပါဏမတိပါတယတော အဒိန္နံ အာဒိယတော သန္ဓိံ ဆိန္ဒတော နိလ္လောပံ ဟရတော ဧကာဂါရိကံ ကရောတော ပရိပန္ထေ တိဋ္ဌတော ပရဒါရံ ဂစ္ဆတော မုသာ ဘဏတော ကရောတော န ကရီယတိ ပါပံ။ ခုရပရိယန္တေန စေပိ စက္ကေန ယော ဣမိဿာ ပထဝိယာ ပါဏေ ဧကံ မံသခလံ ဧကံ မံသပုဉ္ဇံ ကရေယျ, နတ္ထိ တတောနိဒါနံ ပါပံ, နတ္ထိ ပါပဿ အာဂမော။ ဒက္ခိဏဉ္စေပိ ဂင်္ဂါယ တီရံ ဂစ္ဆေယျ ဟနန္တော ဃာတေန္တော ဆိန္ဒန္တော ဆေဒါပေန္တော ပစန္တော ပစာပေန္တော, နတ္ထိ တတောနိဒါနံ ပါပံ,
(မ၊၂၊၁၈၄။)နတ္ထိ ပါပဿ အာဂမော။ ဥတ္တရဉ္စေပိ ဂင်္ဂါယ တီရံ ဂစ္ဆေယျ ဒဒန္တော ဒါပေန္တော ယဇန္တော ယဇာပေန္တော, နတ္ထိ တတောနိဒါနံ ပုညံ, နတ္ထိ ပုညဿ အာဂမော။ ဒါနေန ဒမေန သံယမေန သစ္စဝဇ္ဇေန နတ္ထိ ပုညံ, နတ္ထိ ပုညဿ အာဂမော’တိ။
‘‘တတြ, သန္ဒက, ဝိညူ ပုရိသော ဣတိ ပဋိသဉ္စိက္ခတိ – ‘အယံ ခေါ ဘဝံ သတ္ထာ ဧဝံဝါဒီ ဧဝံဒိဋ္ဌိ – ကရောတော ကာရယတော ဆိန္ဒတော ဆေဒါပယတော ပစတော ပါစာပယတော သောစတော သောစာပယတော ကိလမတော ကိလမာပယတော ဖန္ဒတော ဖန္ဒာပယတော ပါဏမတိပါတယတော အဒိန္နံ အာဒိယတော သန္ဓိံ ဆိန္ဒတော နိလ္လောပံ ဟရတော ဧကာဂါရိကံ ကရောတော ပရိပန္ထေ တိဋ္ဌတော ပရဒါရံ ဂစ္ဆတော မုသာ ဘဏတော ကရောတော န ကရီယတိ ပါပံ ခုရပရိယန္တေန စေပိ စက္ကေန ယော ဣမိဿာ ပထဝိယာ ပါဏေ ဧကံ မံသခလံ ဧကံ မံသပုဉ္ဇံ ကရေယျ, နတ္ထိ တတောနိဒါနံ ပါပံ, နတ္ထိ ပါပဿ အာဂမော။ ဒက္ခိဏဉ္စေပိ ဂင်္ဂါယ တီရံ ဂစ္ဆေယျ ဟနန္တော ဃာတေန္တော ဆိန္ဒန္တော ဆေဒါပေန္တော ပစန္တော ပစာပေန္တော, နတ္ထိ တတောနိဒါနံ ပါပံ, နတ္ထိ ပါပဿ အာဂမော။ ဥတ္တရဉ္စေပိ ဂင်္ဂါယ တီရံ ဂစ္ဆေယျ ဒဒန္တော ဒါပေန္တော ယဇန္တော ယဇာပေန္တော, နတ္ထိ တတောနိဒါနံ ပုညံ, နတ္ထိ ပုညဿ အာဂမော။ ဒါနေန ဒမေန သံယမေန သစ္စဝဇ္ဇေန နတ္ထိ ပုညံ, နတ္ထိ ပုညဿ အာဂမော’တိ။ သစေ ဣမဿ ဘောတော သတ္ထုနော သစ္စံ ဝစနံ, အကတေန မေ ဧတ္ထ ကတံ, အဝုသိတေန မေ ဧတ္ထ ဝုသိတံ။ ဥဘောပိ မယံ ဧတ္ထ သမသမာ သာမညံ ပတ္တာ, ယော စာဟံ န ဝဒါမိ ‘ဥဘိန္နံ ကုရုတံ န ကရီယတိ ပါပ’န္တိ။ အတိရေကံ ခေါ ပနိမဿ ဘောတော သတ္ထုနော နဂ္ဂိယံ မုဏ္ဍိယံ ဥက္ကုဋိကပ္ပဓာနံ ကေသမဿုလောစနံ ယောဟံ ပုတ္တသမ္ဗာဓသယနံ အဇ္ဈာဝသန္တော ကာသိကစန္ဒနံ ပစ္စနုဘောန္တော မာလာဂန္ဓဝိလေပနံ ဓာရေန္တော ဇာတရူပရဇတံ သာဒိယန္တော ဣမိနာ ဘောတာ သတ္ထာရာ သမသမဂတိကော ဘဝိဿာမိ။ အဘိသမ္ပရာယံ သောဟံ ကိံ ဇာနန္တော ကိံ ပဿန္တော ဣမသ္မိံ သတ္ထရိ ဗြဟ္မစရိယံ စရိဿာမိ? ‘သော အဗြဟ္မစရိယဝါသော အယ’န္တိ ဣတိ ဝိဒိတွာ တသ္မာ ဗြဟ္မစရိယာ နိဗ္ဗိဇ္ဇ ပက္ကမတိ။ အယံ ခေါ, သန္ဒက, တေန ဘဂဝတာ ဇာနတာ ပဿတာ အရဟတာ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေန ဒုတိယော အဗြဟ္မစရိယဝါသော အက္ခာတော ယတ္ထ ဝိညူ ပုရိသော သသက္ကံ ဗြဟ္မစရိယံ န ဝသေယျ, ဝသန္တော စ နာရာဓေယျ ဉာယံ ဓမ္မံ ကုသလံ။
֍ ဋ္ဌ ၂၂၇။ ‘‘ပုန စပရံ, သန္ဒက, ဣဓေကစ္စော သတ္ထာ ဧဝံဝါဒီ ဟောတိ ဧဝံဒိဋ္ဌိ – ‘နတ္ထိ ဟေတု, နတ္ထိ ပစ္စယော သတ္တာနံ သံကိလေသာယ၊ အဟေတူ အပ္ပစ္စယာ
(မ၊၂၊၁၈၅။)သတ္တာ သံကိလိဿန္တိ၊ နတ္ထိ ဟေတု, နတ္ထိ ပစ္စယော သတ္တာနံ ဝိသုဒ္ဓိယာ၊ အဟေတူ အပ္ပစ္စယာ သတ္တာ ဝိသုဇ္ဈန္တိ၊ နတ္ထိ ဗလံ, နတ္ထိ ဝီရိယံ, နတ္ထိ ပုရိသထာမော, နတ္ထိ ပုရိသပရက္ကမော၊ သဗ္ဗေ သတ္တာ သဗ္ဗေ ပါဏာ သဗ္ဗေ ဘူတာ သဗ္ဗေ ဇီဝါ အဝသာ အဗလာ အဝီရိယာ နိယတိသင်္ဂတိဘာဝပရိဏတာ ဆသွေဝါဘိဇာတီသု သုခဒုက္ခံ ပဋိသံဝေဒေန္တီ’တိ။
‘‘တတြ, သန္ဒက, ဝိညူ ပုရိသော ဣတိ ပဋိသဉ္စိက္ခတိ – ‘အယံ ခေါ ဘဝံ သတ္ထာ ဧဝံဝါဒီ ဧဝံဒိဋ္ဌိ – နတ္ထိ ဟေတု, နတ္ထိ ပစ္စယော သတ္တာနံ သံကိလေသာယ, အဟေတူ အပ္ပစ္စယာ သတ္တာ သံကိလိဿန္တိ။ နတ္ထိ ဟေတု နတ္ထိ ပစ္စယော သတ္တာနံ ဝိသုဒ္ဓိယာ, အဟေတူ အပ္ပစ္စယာ သတ္တာ ဝိသုဇ္ဈန္တိ။ နတ္ထိ ဗလံ, နတ္ထိ ဝီရိယံ, နတ္ထိ ပုရိသထာမော, နတ္ထိ ပုရိသပရက္ကမော, သဗ္ဗေ သတ္တာ သဗ္ဗေ ပါဏာ သဗ္ဗေ ဘူတာ သဗ္ဗေ ဇီဝါ အဝသာ အဗလာ အဝီရိယာ နိယတိသင်္ဂတိဘာဝပရိဏတာ ဆသွေဝါဘိဇာတီသု သုခဒုက္ခံ ပဋိသံဝေဒေန္တီ’တိ။ သစေ ဣမဿ ဘောတော သတ္ထုနော သစ္စံ ဝစနံ, အကတေန မေ ဧတ္ထ ကတံ, အဝုသိတေန မေ ဧတ္ထ ဝုသိတံ။ ဥဘောပိ မယံ ဧတ္ထ သမသမာ သာမညံ ပတ္တာ, ယော စာဟံ န ဝဒါမိ ‘ဥဘော အဟေတူ အပ္ပစ္စယာ ဝိသုဇ္ဈိဿာမာ’တိ။ အတိရေကံ ခေါ ပနိမဿ ဘောတော သတ္ထုနော နဂ္ဂိယံ မုဏ္ဍိယံ ဥက္ကုဋိကပ္ပဓာနံ ကေသမဿုလောစနံ ယောဟံ ပုတ္တသမ္ဗာဓသယနံ အဇ္ဈာဝသန္တော ကာသိကစန္ဒနံ ပစ္စနုဘောန္တော မာလာဂန္ဓဝိလေပနံ ဓာရေန္တော ဇာတရူပရဇတံ သာဒိယန္တော ဣမိနာ ဘောတာ သတ္ထာရာ သမသမဂတိကော ဘဝိဿာမိ။ အဘိသမ္ပရာယံ သောဟံ ကိံ ဇာနန္တော ကိံ ပဿန္တော ဣမသ္မိံ သတ္ထရိ ဗြဟ္မစရိယံ စရိဿာမိ? ‘သော အဗြဟ္မစရိယဝါသော အယ’န္တိ – ဣတိ ဝိဒိတွာ တသ္မာ ဗြဟ္မစရိယာ နိဗ္ဗိဇ္ဇ ပက္ကမတိ။ အယံ ခေါ, သန္ဒက, တေန ဘဂဝတာ ဇာနတာ ပဿတာ အရဟတာ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေန တတိယော အဗြဟ္မစရိယဝါသော အက္ခာတော ယတ္ထ ဝိညူ ပုရိသော သသက္ကံ ဗြဟ္မစရိယံ န ဝသေယျ, ဝသန္တော စ နာရာဓေယျ ဉာယံ ဓမ္မံ ကုသလံ။
֍ ဋ္ဌ ၂၂၈။ ‘‘ပုန စပရံ, သန္ဒက, ဣဓေကစ္စော သတ္ထာ ဧဝံဝါဒီ ဟောတိ ဧဝံဒိဋ္ဌိ – ‘သတ္တိမေ ကာယာ အကဋာ အကဋဝိဓာ အနိမ္မိတာ အနိမ္မာတာ ဝဉ္ဈာ ကူဋဋ္ဌာ ဧသိကဋ္ဌာယိဋ္ဌိတာ, တေ န ဣဉ္ဇန္တိ န ဝိပရိဏမန္တိ န အညမညံ ဗျာဗာဓေန္တိ နာလံ အညမညဿ သုခါယ ဝါ ဒုက္ခာယ ဝါ သုခဒုက္ခာယ ဝါ။ ကတမေ သတ္တ? ပထဝီကာယော အာပေါကာယော တေဇောကာယော ဝါယောကာယော သုခေ ဒုက္ခေ ဇီဝေ သတ္တမေ – ဣမေ သတ္တကာယာ အကဋာ အကဋဝိဓာ
(မ၊၂၊၁၈၆။)အနိမ္မိတာ အနိမ္မာတာ ဝဉ္ဈာ ကူဋဋ္ဌာ ဧသိကဋ္ဌာယိဋ္ဌိတာ။ တေ န ဣဉ္ဇန္တိ န ဝိပရိဏမန္တိ န အညမညံ ဗျာဗာဓေန္တိ။ နာလံ အညမညဿ သုခါယ ဝါ ဒုက္ခာယ ဝါ သုခဒုက္ခာယ ဝါ။ တတ္ထ နတ္ထိ ဟန္တာ ဝါ ဃာတေတာ ဝါ သောတာ ဝါ သာဝေတာ ဝါ ဝိညာတာ ဝါ ဝိညာပေတာ ဝါ။ ယောပိ တိဏှေန သတ္ထေန သီသံ ဆိန္ဒတိ, န ကောစိ ကဉ္စိ [ကိဉ္စိ (က။)] ဇီဝိတာ ဝေါရောပေတိ။ သတ္တန္နံတွေဝ ကာယာနမန္တရေန သတ္ထံ ဝိဝရမနုပတတိ။ စုဒ္ဒသ ခေါ ပနိမာနိ ယောနိပမုခသတသဟဿာနိ သဋ္ဌိ စ သတာနိ ဆ စ သတာနိ ပဉ္စ စ ကမ္မုနော သတာနိ ပဉ္စ စ ကမ္မာနိ တီဏိ စ ကမ္မာနိ, ကမ္မေ စ အဍ္ဎကမ္မေ စ, ဒွဋ္ဌိပဋိပဒါ, ဒွဋ္ဌန္တရကပ္ပါ, ဆဠာဘိဇာတိယော, အဋ္ဌ ပုရိသဘူမိယော, ဧကူနပညာသ အာဇီဝကသတေ, ဧကူနပညာသ ပရိဗ္ဗာဇကသတေ, ဧကူနပညာသ နာဂါဝါသသတေ, ဝီသေ ဣန္ဒြိယသတေ, တိံသေ နိရယသတေ, ဆတ္တိံသ ရဇောဓာတုယော, သတ္တ သညီဂဗ္ဘာ, သတ္တ အသညီဂဗ္ဘာ, သတ္တ နိဂဏ္ဌိဂဗ္ဘာ, သတ္တ ဒေဝါ, သတ္တ မာနုသာ, သတ္တ ပေသာစာ, သတ္တ သရာ, သတ္တ ပဝုဋာ, သတ္တ ပပါတာ, သတ္တ ပပါတသတာနိ, သတ္တ သုပိနာ, သတ္တ သုပိနသတာနိ, စုလ္လာသီတိ [စူဠာသီတိ (သီ။ သျာ။ ကံ။ ပီ။)] မဟာကပ္ပိနော [မဟာကပ္ပုနော (သီ။ ပီ။)] သတသဟဿာနိ, ယာနိ ဗာလေ စ ပဏ္ဍိတေ စ သန္ဓာဝိတွာ သံသရိတွာ ဒုက္ခဿန္တံ ကရိဿန္တိ။ တတ္ထ နတ္ထိ ဣမိနာဟံ သီလေန ဝါ ဝတေန ဝါ တပေန ဝါ ဗြဟ္မစရိယေန ဝါ အပရိပက္ကံ ဝါ ကမ္မံ ပရိပါစေဿာမိ, ပရိပက္ကံ ဝါ ကမ္မံ ဖုဿ ဖုဿ ဗျန္တိံ ကရိဿာမီတိ။ ဟေဝံ နတ္ထိ ဒေါဏမိတေ သုခဒုက္ခေ ပရိယန္တကတေ သံသာရေ, နတ္ထိ ဟာယနဝဍ္ဎနေ, နတ္ထိ ဥက္ကံသာဝကံသေ။ သေယျထာပိ နာမ သုတ္တဂုဠေ ခိတ္တေ နိဗ္ဗေဌိယမာနမေဝ ပလေတိ, ဧဝမေဝ ဗာလေ စ ပဏ္ဍိတေ စ သန္ဓာဝိတွာ သံသရိတွာ ဒုက္ခဿန္တံ ကရိဿန္တီ’တိ။
‘‘တတြ, သန္ဒက, ဝိညူ ပုရိသော ဣတိ ပဋိသဉ္စိက္ခတိ – ‘အယံ ခေါ ဘဝံ သတ္ထာ ဧဝံဝါဒီ ဧဝံဒိဋ္ဌိ – သတ္တိမေ ကာယာ အကဋာ အကဋဝိဓာ အနိမ္မိတာ အနိမ္မာတာ ဝဉ္ဈာ ကူဋဋ္ဌာ ဧသိကဋ္ဌာယိဋ္ဌိတာ။ တေ န ဣဉ္ဇန္တိ န ဝိပရိဏမန္တိ န အညမညံ ဗျာဗာဓေန္တိ။ နာလံ အညမညဿ သုခါယ ဝါ ဒုက္ခာယ ဝါ သုခဒုက္ခာယ ဝါ။ ကတမေ သတ္တ? ပထဝီကာယော အာပေါကာယော တေဇောကာယော ဝါယောကာယော သုခေ ဒုက္ခေ ဇီဝေ သတ္တမေ – ဣမေ သတ္တ ကာယာ အကဋာ အကဋဝိဓာ အနိမ္မိတာ အနိမ္မာတာ ဝဉ္ဈာ ကူဋဋ္ဌာ ဧသိကဋ္ဌာယိဋ္ဌိတာ။ တေ န ဣဉ္ဇန္တိ န ဝိပရိဏမန္တိ န အညမညံ ဗျာဗာဓေန္တိ။ နာလံ အညမညဿ သုခါယ ဝါ ဒုက္ခာယ ဝါ သုခဒုက္ခာယ ဝါ။ တတ္ထ နတ္ထိ ဟန္တာ
(မ၊၂၊၁၈၇။)ဝါ ဃာတေတာ ဝါ သောတာ ဝါ သာဝေတာ ဝါ ဝိညာတာ ဝါ ဝိညာပေတာ ဝါ။ ယောပိ တိဏှေန သတ္ထေန သီသံ ဆိန္ဒတိ, န ကောစိ ကဉ္စိ ဇီဝိတာ ဝေါရောပေတိ။ သတ္တန္နံတွေဝ ကာယာနမန္တရေန သတ္ထံ ဝိဝရမနုပတတိ။ စုဒ္ဒသ ခေါ ပနိမာနိ ယောနိပမုခသတသဟဿာနိ သဋ္ဌိ စ သတာနိ ဆ စ သတာနိ ပဉ္စ စ ကမ္မုနော သတာနိ ပဉ္စ စ ကမ္မာနိ တီဏိ စ ကမ္မာနိ, ကမ္မေ စ အဍ္ဎကမ္မေ စ, ဒွဋ္ဌိပဋိပဒါ, ဒွဋ္ဌန္တရကပ္ပါ, ဆဠာဘိဇာတိယော, အဋ္ဌ ပုရိသဘူမိယော, ဧကူနပညာသ အာဇီဝကသတေ, ဧကူနပညာသ ပရိဗ္ဗာဇကသတေ, ဧကူနပညာသ နာဂါဝါသသတေ, ဝီသေ ဣန္ဒြိယသတေ, တိံသေ နိရယသတေ, ဆတ္တိံသ ရဇောဓာတုယော, သတ္တ သညီဂဗ္ဘာ, သတ္တ အသညီဂဗ္ဘာ, သတ္တ နိဂဏ္ဌိဂဗ္ဘာ, သတ္တ ဒေဝါ, သတ္တ မာနုသာ, သတ္တ ပေသာစာ, သတ္တ သရာ, သတ္တ ပဝုဋာ, သတ္တ ပပါတာ, သတ္တ ပပါတသတာနိ, သတ္တ သုပိနာ, သတ္တ သုပိနသတာနိ, စုလ္လာသီတိ မဟာကပ္ပိနော သတသဟဿာနိ, ယာနိ ဗာလေ စ ပဏ္ဍိတေ စ သန္ဓာဝိတွာ သံသရိတွာ ဒုက္ခဿန္တံ ကရိဿန္တိ။ တတ္ထ နတ္ထိ ဣမိနာဟံ သီလေန ဝါ ဝတေန ဝါ တပေန ဝါ ဗြဟ္မစရိယေန ဝါ အပရိပက္ကံ ဝါ ကမ္မံ ပရိပါစေဿာမိ, ပရိပက္ကံ ဝါ ကမ္မံ ဖုဿ ဖုဿ ဗျန္တိံ ကရိဿာမီတိ, ဟေဝံ နတ္ထိ ဒေါဏမိတေ သုခဒုက္ခေ ပရိယန္တကတေ သံသာရေ, နတ္ထိ ဟာယနဝဍ္ဎနေ, နတ္ထိ ဥက္ကံသာဝကံသေ။ သေယျထာပိ နာမ သုတ္တဂုဠေ ခိတ္တေ နိဗ္ဗေဌိယမာနမေဝ ပလေတိ, ဧဝမေဝ ဗာလေ စ ပဏ္ဍိတေ စ သန္ဓာဝိတွာ သံသရိတွာ ဒုက္ခဿန္တံ ကရိဿန္တီ’တိ။ သစေ ပန ဣမဿ ဘောတော သတ္ထုနော သစ္စံ ဝစနံ, အကတေန မေ ဧတ္ထ ကတံ, အဝုသိတေန မေ ဧတ္ထ ဝုသိတံ။ ဥဘောပိ မယံ ဧတ္ထ သမသမာ သာမညံ ပတ္တာ, ယော စာဟံ န ဝဒါမိ။ ‘ဥဘော သန္ဓာဝိတွာ သံသရိတွာ ဒုက္ခဿန္တံ ကရိဿာမာ’တိ။ အတိရေကံ ခေါ ပနိမဿ ဘောတော သတ္ထုနော နဂ္ဂိယံ မုဏ္ဍိယံ ဥက္ကုဋိကပ္ပဓာနံ ကေသမဿုလောစနံ ယောဟံ ပုတ္တသမ္ဗာဓသယနံ အဇ္ဈာဝသန္တော ကာသိကစန္ဒနံ ပစ္စနုဘောန္တော မာလာဂန္ဓဝိလေပနံ ဓာရေန္တော ဇာတရူပရဇတံ သာဒိယန္တော ဣမိနာ ဘောတာ သတ္ထာရာ သမသမဂတိကော ဘဝိဿာမိ။ အဘိသမ္ပရာယံ သောဟံ ကိံ ဇာနန္တော ကိံ ပဿန္တော ဣမသ္မိံ သတ္ထရိ ဗြဟ္မစရိယံ စရိဿာမိ? ‘သော အဗြဟ္မစရိယဝါသော အယ’န္တိ – ဣတိ ဝိဒိတွာ တသ္မာ ဗြဟ္မစရိယာ နိဗ္ဗိဇ္ဇ ပက္ကမတိ။ အယံ ခေါ, သန္ဒက, တေန ဘဂဝတာ ဇာနတာ ပဿတာ အရဟတာ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေန စတုတ္ထော အဗြဟ္မစရိယဝါသော အက္ခာတော ယတ္ထ ဝိညူ ပုရိသော သသက္ကံ ဗြဟ္မစရိယံ န ဝသေယျ, ဝသန္တော စ နာရာဓေယျ ဉာယံ ဓမ္မံ ကုသလံ။
(မ၊၂၊၁၈၈။)‘‘ဣမေ ခေါ တေ, သန္ဒက, တေန ဘဂဝတာ ဇာနတာ ပဿတာ အရဟတာ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေန စတ္တာရော အဗြဟ္မစရိယဝါသာ အက္ခာတာ ယတ္ထ ဝိညူ ပုရိသော သသက္ကံ ဗြဟ္မစရိယံ န ဝသေယျ, ဝသန္တော စ နာရာဓေယျ ဉာယံ ဓမ္မံ ကုသလ’’န္တိ။
‘‘အစ္ဆရိယံ, ဘော အာနန္ဒ, အဗ္ဘုတံ, ဘော အာနန္ဒ! ယာဝဉ္စိဒံ တေန ဘဂဝတာ ဇာနတာ ပဿတာ အရဟတာ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေန စတ္တာရော အဗြဟ္မစရိယဝါသာဝ သမာနာ ‘အဗြဟ္မစရိယဝါသာ’တိ အက္ခာတာ ယတ္ထ ဝိညူ ပုရိသော သသက္ကံ ဗြဟ္မစရိယံ န ဝသေယျ, ဝသန္တော စ နာရာဓေယျ ဉာယံ ဓမ္မံ ကုသလန္တိ။ ကတမာနိ ပန တာနိ, ဘော အာနန္ဒ, တေန ဘဂဝတာ ဇာနတာ ပဿတာ အရဟတာ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေန စတ္တာရိ အနဿာသိကာနိ ဗြဟ္မစရိယာနိ အက္ခာတာနိ ယတ္ထ ဝိညူ ပုရိသော သသက္ကံ ဗြဟ္မစရိယံ န ဝသေယျ, ဝသန္တော စ နာရာဓေယျ ဉာယံ ဓမ္မံ ကုသလ’’န္တိ။
֍ ဋ္ဌ ၂၂၉။ ‘‘ဣဓ, သန္ဒက, ဧကစ္စော သတ္ထာ သဗ္ဗညူ သဗ္ဗဒဿာဝီ အပရိသေသံ ဉာဏဒဿနံ ပဋိဇာနာတိ – ‘စရတော စ မေ တိဋ္ဌတော စ သုတ္တဿ စ ဇာဂရဿ စ သတတံ သမိတံ ဉာဏဒဿနံ ပစ္စုပဋ္ဌိတ’န္တိ။ သော သုညမ္ပိ အဂါရံ ပဝိသတိ, ပိဏ္ဍမ္ပိ န လဘတိ, ကုက္ကုရောပိ ဍံသတိ, စဏ္ဍေနပိ ဟတ္ထိနာ သမာဂစ္ဆတိ, စဏ္ဍေနပိ အဿေန သမာဂစ္ဆတိ, စဏ္ဍေနပိ ဂေါဏေန သမာဂစ္ဆတိ, ဣတ္ထိယာပိ ပုရိသဿပိ နာမမ္ပိ ဂေါတ္တမ္ပိ ပုစ္ဆတိ, ဂါမဿပိ နိဂမဿပိ နာမမ္ပိ မဂ္ဂမ္ပိ ပုစ္ဆတိ။ သော ‘ကိမိဒ’န္တိ ပုဋ္ဌော သမာနော ‘သုညံ မေ အဂါရံ ပဝိသိတဗ္ဗံ အဟောသိ’, တေန ပါဝိသိံ၊ ‘ပိဏ္ဍမ္ပိ အလဒ္ဓဗ္ဗံ အဟောသိ’, တေန နာလတ္ထံ၊ ‘ကုက္ကုရေန ဍံသိတဗ္ဗံ အဟောသိ’, တေနမှိ [တေန (က။), တေနာသိံ (?)] ဒဋ္ဌော၊ ‘စဏ္ဍေန ဟတ္ထိနာ သမာဂန္တဗ္ဗံ အဟောသိ’, တေန သမာဂမိံ၊ ‘စဏ္ဍေန အဿေန သမာဂန္တဗ္ဗံ အဟောသိ’, တေန သမာဂမိံ၊ ‘စဏ္ဍေန ဂေါဏေန သမာဂန္တဗ္ဗံ အဟောသိ’, တေန သမာဂမိံ၊ ‘ဣတ္ထိယာပိ ပုရိသဿပိ နာမမ္ပိ ဂေါတ္တမ္ပိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗံ အဟောသိ’, တေန ပုစ္ဆိံ၊ ‘ဂါမဿပိ နိဂမဿပိ နာမမ္ပိ မဂ္ဂမ္ပိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗံ အဟောသိ’, တေန ပုစ္ဆိန္တိ။ တတြ, သန္ဒက, ဝိညူ ပုရိသော ဣတိ ပဋိသဉ္စိက္ခတိ – ‘အယံ ခေါ ဘဝံ သတ္ထာ သဗ္ဗညူ သဗ္ဗဒဿာဝီ အပရိသေသံ ဉာဏဒဿနံ ပဋိဇာနာတိ…ပေ… ‘ဂါမဿပိ နိဂမဿပိ နာမမ္ပိ မဂ္ဂမ္ပိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗံ အဟောသိ, တေန
(မ၊၂၊၁၈၉။)ပုစ္ဆိ’န္တိ။ သော ‘အနဿာသိကံ ဣဒံ ဗြဟ္မစရိယ’န္တိ – ဣတိ ဝိဒိတွာ တသ္မာ ဗြဟ္မစရိယာ နိဗ္ဗိဇ္ဇ ပက္ကမတိ။ ဣဒံ ခေါ, သန္ဒက, တေန ဘဂဝတာ ဇာနတာ ပဿတာ အရဟတာ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေန ပဌမံ အနဿာသိကံ ဗြဟ္မစရိယံ အက္ခာတံ ယတ္ထ ဝိညူ ပုရိသော သသက္ကံ ဗြဟ္မစရိယံ န ဝသေယျ, ဝသန္တော စ နာရာဓေယျ ဉာယံ ဓမ္မံ ကုသလံ။
֍ ဋ္ဌ ၂၃၀။ ‘‘ပုန စပရံ, သန္ဒက, ဣဓေကစ္စော သတ္ထာ အနုဿဝိကော ဟောတိ အနုဿဝသစ္စော။ သော အနုဿဝေန ဣတိဟိတိဟပရမ္ပရာယ ပိဋကသမ္ပဒါယ ဓမ္မံ ဒေသေတိ။ အနုဿဝိကဿ ခေါ ပန, သန္ဒက, သတ္ထုနော အနုဿဝသစ္စဿ သုဿုတမ္ပိ ဟောတိ ဒုဿုတမ္ပိ ဟောတိ တထာပိ ဟောတိ အညထာပိ ဟောတိ။ တတြ, သန္ဒက, ဝိညူ ပုရိသော ဣတိ ပဋိသဉ္စိက္ခတိ – ‘အယံ ခေါ ဘဝံ သတ္ထာ အနုဿဝိကော အနုဿဝသစ္စော သော အနုဿဝေန ဣတိဟိတိဟပရမ္ပရာယ ပိဋကသမ္ပဒါယ ဓမ္မံ ဒေသေတိ။ အနုဿဝိကဿ ခေါ ပန သတ္ထုနော အနုဿဝသစ္စဿ သုဿုတမ္ပိ ဟောတိ ဒုဿုတမ္ပိ ဟောတိ တထာပိ ဟောတိ အညထာပိ ဟောတိ’။ သော ‘အနဿာသိကံ ဣဒံ ဗြဟ္မစရိယ’န္တိ – ဣတိ ဝိဒိတွာ တသ္မာ ဗြဟ္မစရိယာ နိဗ္ဗိဇ္ဇ ပက္ကမတိ။ ဣဒံ ခေါ, သန္ဒက, တေန ဘဂဝတာ ဇာနတာ ပဿတာ အရဟတာ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေန ဒုတိယံ အနဿာသိကံ ဗြဟ္မစရိယံ အက္ခာတံ ယတ္ထ ဝိညူ ပုရိသော သသက္ကံ ဗြဟ္မစရိယံ န ဝသေယျ, ဝသန္တော စ နာရာဓေယျ ဉာယံ ဓမ္မံ ကုသလံ။
֍ ဋ္ဌ ၂၃၁။ ‘‘ပုန စပရံ, သန္ဒက, ဣဓေကစ္စော သတ္ထာ တက္ကီ ဟောတိ ဝီမံသီ။ သော တက္ကပရိယာဟတံ ဝီမံသာနုစရိတံ သယံပဋိဘာနံ ဓမ္မံ ဒေသေတိ။ တက္ကိဿ ခေါ ပန, သန္ဒက, သတ္ထုနော ဝီမံသိဿ သုတက္ကိတမ္ပိ ဟောတိ ဒုတ္တက္ကိတမ္ပိ ဟောတိ တထာပိ ဟောတိ အညထာပိ ဟောတိ။ တတြ, သန္ဒက, ဝိညူ ပုရိသော ဣတိ ပဋိသဉ္စိက္ခတိ – ‘အယံ ခေါ ဘဝံ သတ္ထာ တက္ကီ ဝီမံသီ။ သော တက္ကပရိယာဟတံ ဝီမံသာနုစရိတံ သယံပဋိဘာနံ ဓမ္မံ ဒေသေတိ။ တက္ကိဿ ခေါ ပန သတ္ထုနော ဝီမံသိဿ သုတက္ကိတမ္ပိ ဟောတိ ဒုတ္တက္ကိတမ္ပိ ဟောတိ တထာပိ ဟောတိ အညထာပိ ဟောတိ’။ သော ‘အနဿာသိကံ ဣဒံ ဗြဟ္မစရိယ’န္တိ – ဣတိ ဝိဒိတွာ တသ္မာ ဗြဟ္မစရိယာ နိဗ္ဗိဇ္ဇ ပက္ကမတိ။ ဣဒံ ခေါ, သန္ဒက, တေန ဘဂဝတာ ဇာနတာ ပဿတာ အရဟတာ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေန တတိယံ အနဿာသိကံ ဗြဟ္မစရိယံ အက္ခာတံ ယတ္ထ ဝိညူ ပုရိသော သသက္ကံ ဗြဟ္မစရိယံ န ဝသေယျ, ဝသန္တော စ နာရာဓေယျ ဉာယံ ဓမ္မံ ကုသလံ။
(မ၊၂၊၁၉၀။)֍ ဋ္ဌ ၂၃၂။ ‘‘ပုန စပရံ, သန္ဒက, ဣဓေကစ္စော သတ္ထာ မန္ဒော ဟောတိ မောမူဟော။ သော မန္ဒတ္တာ မောမူဟတ္တာ တတ္ထ တတ္ထ [တထာ တထာ (သီ။ သျာ။ ကံ။ ပီ။)] ပဉှံ ပုဋ္ဌော သမာနော ဝါစာဝိက္ခေပံ အာပဇ္ဇတိ အမရာဝိက္ခေပံ – ‘ဧဝန္တိပိ [ဧဝမ္ပိ (သီ။ ပီ။)] မေ နော, တထာတိပိ [တထာပိ (သီ။ ပီ။)] မေ နော, အညထာတိပိ [အညထာပိ (သီ။ ပီ။) ( ) သဗ္ဗတ္ထ နတ္ထိ] မေ နော, နောတိပိ မေ နော, နော နောတိပိ မေ နော’တိ။ တတြ, သန္ဒက, ဝိညူ ပုရိသော ဣတိ ပဋိသဉ္စိက္ခတိ – ‘အယံ ခေါ ဘဝံ သတ္ထာ မန္ဒော မောမူဟော။ သော မန္ဒတ္တာ မောမူဟတ္တာ တတ္ထ တတ္ထ ပဉှံ ပုဋ္ဌော သမာနော ဝါစာဝိက္ခေပံ အာပဇ္ဇတိ အမရာဝိက္ခေပံ – ဧဝန္တိပိ မေ နော, တထာတိပိ မေ နော, အညထာတိပိ မေ နော, နောတိပိ မေ နော, နော နောတိပိ မေ နော’တိ။ သော ‘အနဿာသိကံ ဣဒံ ဗြဟ္မစရိယ’န္တိ – ဣတိ ဝိဒိတွာ တသ္မာ ဗြဟ္မစရိယာ နိဗ္ဗိဇ္ဇ ပက္ကမတိ။ ဣဒံ ခေါ, သန္ဒက, တေန ဘဂဝတာ ဇာနတာ ပဿတာ အရဟတာ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေန စတုတ္ထံ အနဿာသိကံ ဗြဟ္မစရိယံ အက္ခာတံ ယတ္ထ ဝိညူ ပုရိသော သသက္ကံ ဗြဟ္မစရိယံ န ဝသေယျ, ဝသန္တော စ နာရာဓေယျ ဉာယံ ဓမ္မံ ကုသလံ။
‘‘ဣမာနိ ခေါ, (တာနိ သန္ဒက, တေန ဘဂဝတာ ဇာနတာ ပဿတာ အရဟတာ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေန စတ္တာရိ အနဿာသိကာနိ ဗြဟ္မစရိယာနိ အက္ခာတာနိ ယတ္ထ ဝိညူ ပုရိသော သသက္ကံ ဗြဟ္မစရိယံ န ဝသေယျ, ဝသန္တော စ နာရာဓေယျ ဉာယံ ဓမ္မံ ကုသလ’’န္တိ။
‘‘အစ္ဆရိယံ, ဘော အာနန္ဒ, အဗ္ဘုတံ, ဘော အာနန္ဒ! ယာဝဉ္စိဒံ တေန ဘဂဝတာ ဇာနတာ ပဿတာ အရဟတာ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေန စတ္တာရိ အနဿာသိကာနေဝ ဗြဟ္မစရိယာနိ အနဿာသိကာနိ ဗြဟ္မစရိယာနီတိ အက္ခာတာနိ ယတ္ထ ဝိညူ ပုရိသော သသက္ကံ ဗြဟ္မစရိယံ န ဝသေယျ, ဝသန္တော စ နာရာဓေယျ ဉာယံ ဓမ္မံ ကုသလံ။ သော ပန, ဘော အာနန္ဒ, သတ္ထာ ကိံ ဝါဒီ ကိံ အက္ခာယီ ယတ္ထ ဝိညူ ပုရိသော သသက္ကံ ဗြဟ္မစရိယံ ဝသေယျ, ဝသန္တော စ အာရာဓေယျ ဉာယံ ဓမ္မံ ကုသလ’’န္တိ။
֍ ဋ္ဌ ၂၃၃။ ‘‘ဣဓ, သန္ဒက, တထာဂတော လောကေ ဥပ္ပဇ္ဇတိ အရဟံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေါ ဝိဇ္ဇာစရဏသမ္ပန္နော သုဂတော လောကဝိဒူ အနုတ္တရော ပုရိသဒမ္မသာရထိ သတ္ထာ ဒေဝမနုဿာနံ ဗုဒ္ဓေါ ဘဂဝါ…ပေ… [ဝိတ္ထာရော မ။ နိ။ ၂။၉-၁၀ ကန္ဒရကသုတ္တေ] သော ဣမေ ပဉ္စ နီဝရဏေ ပဟာယ စေတသော ဥပက္ကိလေသေ ပညာယ ဒုဗ္ဗလီကရဏေ ဝိဝိစ္စေဝ ကာမေဟိ ဝိဝိစ္စ
(မ၊၂၊၁၉၁။)အကုသလေဟိ ဓမ္မေဟိ သဝိတက္ကံ သဝိစာရံ ဝိဝေကဇံ ပီတိသုခံ ပဌမံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ။ ယသ္မိံ ခေါ [ယသ္မိံ ခေါ ပန (သျာ။ ကံ။ က။)], သန္ဒက, သတ္ထရိ သာဝကော ဧဝရူပံ ဥဠာရဝိသေသံ အဓိဂစ္ဆတိ တတ္ထ ဝိညူ ပုရိသော သသက္ကံ ဗြဟ္မစရိယံ ဝသေယျ, ဝသန္တော စ အာရာဓေယျ ဉာယံ ဓမ္မံ ကုသလံ။
‘‘ပုန စပရံ, သန္ဒက, ဘိက္ခု ဝိတက္ကဝိစာရာနံ ဝူပသမာ…ပေ… ဒုတိယံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ။ ယသ္မိံ ခေါ, သန္ဒက, သတ္ထရိ သာဝကော ဧဝရူပံ ဥဠာရဝိသေသံ အဓိဂစ္ဆတိ တတ္ထ ဝိညူ ပုရိသော သသက္ကံ ဗြဟ္မစရိယံ ဝသေယျ, ဝသန္တော စ အာရာဓေယျ ဉာယံ ဓမ္မံ ကုသလံ။
‘‘ပုန စပရံ, သန္ဒက, ဘိက္ခု ပီတိယာ စ ဝိရာဂါ ဥပေက္ခကော စ ဝိဟရတိ…ပေ… တတိယံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ။ ယသ္မိံ ခေါ, သန္ဒက, သတ္ထရိ သာဝကော ဧဝရူပံ ဥဠာရဝိသေသံ အဓိဂစ္ဆတိ တတ္ထ ဝိညူ ပုရိသော သသက္ကံ ဗြဟ္မစရိယံ ဝသေယျ, ဝသန္တော စ အာရာဓေယျ ဉာယံ ဓမ္မံ ကုသလံ။
‘‘ပုန စပရံ, သန္ဒက, ဘိက္ခု သုခဿ စ ပဟာနာ…ပေ… စတုတ္ထံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ။ ယသ္မိံ ခေါ, သန္ဒက, သတ္ထရိ သာဝကော ဧဝရူပံ ဥဠာရဝိသေသံ အဓိဂစ္ဆတိ တတ္ထ ဝိညူ ပုရိသော သသက္ကံ ဗြဟ္မစရိယံ ဝသေယျ, ဝသန္တော စ အာရာဓေယျ ဉာယံ ဓမ္မံ ကုသလံ။
‘‘သော ဧဝံ သမာဟိတေ စိတ္တေ ပရိသုဒ္ဓေ ပရိယောဒါတေ အနင်္ဂဏေ ဝိဂတူပက္ကိလေသေ မုဒုဘူတေ ကမ္မနိယေ ဌိတေ အာနေဉ္ဇပ္ပတ္တေ ပုဗ္ဗေနိဝါသာနုဿတိဉာဏာယ စိတ္တံ အဘိနိန္နာမေတိ။ သော အနေကဝိဟိတံ ပုဗ္ဗေနိဝါသံ အနုဿရတိ, သေယျထိဒံ – ဧကမ္ပိ ဇာတိံ ဒွေပိ ဇာတိယော…ပေ… ဣတိ သာကာရံ သဥဒ္ဒေသံ အနေကဝိဟိတံ ပုဗ္ဗေနိဝါသံ အနုဿရတိ။ ယသ္မိံ ခေါ, သန္ဒက, သတ္ထရိ သာဝကော ဧဝရူပံ ဥဠာရဝိသေသံ အဓိဂစ္ဆတိ တတ္ထ ဝိညူ ပုရိသော သသက္ကံ ဗြဟ္မစရိယံ ဝသေယျ, ဝသန္တော စ အာရာဓေယျ ဉာယံ ဓမ္မံ ကုသလံ။
‘‘သော ဧဝံ သမာဟိတေ စိတ္တေ ပရိသုဒ္ဓေ ပရိယောဒါတေ အနင်္ဂဏေ ဝိဂတူပက္ကိလေသေ မုဒုဘူတေ ကမ္မနိယေ ဌိတေ အာနေဉ္ဇပ္ပတ္တေ သတ္တာနံ စုတူပပါတဉာဏာယ စိတ္တံ အဘိနိန္နာမေတိ။ သော ဒိဗ္ဗေန စက္ခုနာ ဝိသုဒ္ဓေန အတိက္ကန္တမာနုသကေန သတ္တေ ပဿတိ စဝမာနေ ဥပပဇ္ဇမာနေ ဟီနေ ပဏီတေ သုဝဏ္ဏေ ဒုဗ္ဗဏ္ဏေ သုဂတေ ဒုဂ္ဂတေ…ပေ… ယထာကမ္မူပဂေ သတ္တေ ပဇာနာတိ။ ယသ္မိံ ခေါ, သန္ဒက, သတ္ထရိ သာဝကော ဧဝရူပံ ဥဠာရဝိသေသံ
(မ၊၂၊၁၉၂။)အဓိဂစ္ဆတိ တတ္ထ ဝိညူ ပုရိသော သသက္ကံ ဗြဟ္မစရိယံ ဝသေယျ, ဝသန္တော စ အာရာဓေယျ ဉာယံ ဓမ္မံ ကုသလံ။
‘‘သော ဧဝံ သမာဟိတေ စိတ္တေ ပရိသုဒ္ဓေ ပရိယောဒါတေ အနင်္ဂဏေ ဝိဂတူပက္ကိလေသေ မုဒုဘူတေ ကမ္မနိယေ ဌိတေ အာနေဉ္ဇပ္ပတ္တေ အာသဝါနံ ခယဉာဏာယ စိတ္တံ အဘိနိန္နာမေတိ။ သော ‘ဣဒံ ဒုက္ခ’န္တိ ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ, ‘အယံ ဒုက္ခသမုဒယော’တိ ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ, ‘အယံ ဒုက္ခနိရောဓော’တိ ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ, ‘အယံ ဒုက္ခနိရောဓဂါမိနီ ပဋိပဒါ’တိ ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ၊ ‘ဣမေ အာသဝါ’တိ ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ, ‘အယံ အာသဝသမုဒယော’တိ ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ, ‘အယံ အာသဝနိရောဓော’တိ ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ, ‘အယံ အာသဝနိရောဓဂါမိနီ ပဋိပဒါ’တိ ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ။ တဿ ဧဝံ ဇာနတော ဧဝံ ပဿတော ကာမာသဝါပိ စိတ္တံ ဝိမုစ္စတိ, ဘဝါသဝါပိ စိတ္တံ ဝိမုစ္စတိ, အဝိဇ္ဇာသဝါပိ စိတ္တံ ဝိမုစ္စတိ။ ဝိမုတ္တသ္မိံ ဝိမုတ္တမိတိ ဉာဏံ ဟောတိ။ ‘ခီဏာ ဇာတိ, ဝုသိတံ ဗြဟ္မစရိယံ, ကတံ ကရဏီယံ, နာပရံ ဣတ္ထတ္တာယာ’တိ ပဇာနာတိ။ ယသ္မိံ ခေါ, သန္ဒက, သတ္ထရိ သာဝကော ဧဝရူပံ ဥဠာရဝိသေသံ အဓိဂစ္ဆတိ တတ္ထ ဝိညူ ပုရိသော သသက္ကံ ဗြဟ္မစရိယံ ဝသေယျ, ဝသန္တော စ အာရာဓေယျ ဉာယံ ဓမ္မံ ကုသလ’’န္တိ။
֍ ဋ္ဌ ၂၃၄။ ‘‘ယော ပန သော, ဘော အာနန္ဒ, ဘိက္ခု အရဟံ ခီဏာသဝေါ ဝုသိတဝါ ကတကရဏီယော ဩဟိတဘာရော အနုပ္ပတ္တသဒတ္ထော ပရိက္ခီဏဘဝသံယောဇနော သမ္မဒညာ ဝိမုတ္တော ပရိဘုဉ္ဇေယျ သော ကာမေ’’တိ? ‘‘ယော သော, သန္ဒက, ဘိက္ခု အရဟံ ခီဏာသဝေါ ဝုသိတဝါ ကတကရဏီယော ဩဟိတဘာရော အနုပ္ပတ္တသဒတ္ထော ပရိက္ခီဏဘဝသံယောဇနော သမ္မဒညာ ဝိမုတ္တော အဘဗ္ဗော သော ပဉ္စဋ္ဌာနာနိ အဇ္ဈာစရိတုံ။ အဘဗ္ဗော ခီဏာသဝေါ ဘိက္ခု သဉ္စိစ္စ ပါဏံ ဇီဝိတာ ဝေါရောပေတုံ, အဘဗ္ဗော ခီဏာသဝေါ ဘိက္ခု အဒိန္နံ ထေယျသင်္ခါတံ အာဒါတုံ, အဘဗ္ဗော ခီဏာသဝေါ ဘိက္ခု မေထုနံ ဓမ္မံ ပဋိသေဝေတုံ, အဘဗ္ဗော ခီဏာသဝေါ ဘိက္ခု သမ္ပဇာနမုသာ ဘာသိတုံ, အဘဗ္ဗော ခီဏာသဝေါ ဘိက္ခု သန္နိဓိကာရကံ ကာမေ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ, သေယျထာပိ ပုဗ္ဗေ အဂါရိယဘူတော။ ယော သော, သန္ဒက, ဘိက္ခု အရဟံ ခီဏာသဝေါ ဝုသိတဝါ ကတကရဏီယော ဩဟိတဘာရော အနုပ္ပတ္တသဒတ္ထော ပရိက္ခီဏဘဝသံယောဇနော သမ္မဒညာ ဝိမုတ္တော အဘဗ္ဗော သော ဣမာနိ ပဉ္စဋ္ဌာနာနိ အဇ္ဈာစရိတု’’န္တိ။
(မ၊၂၊၁၉၃။)֍ ဋ္ဌ ၂၃၅။ ‘‘ယော ပန သော, ဘော အာနန္ဒ, ဘိက္ခု အရဟံ ခီဏာသဝေါ ဝုသိတဝါ ကတကရဏီယော ဩဟိတဘာရော အနုပ္ပတ္တသဒတ္ထော ပရိက္ခီဏဘဝသံယောဇနော သမ္မဒညာ ဝိမုတ္တော တဿ စရတော စေဝ တိဋ္ဌတော စ သုတ္တဿ စ ဇာဂရဿ စ သတတံ သမိတံ ဉာဏဒဿနံ ပစ္စုပဋ္ဌိတံ – ‘ခီဏာ မေ အာသဝါ’’’တိ? ‘‘တေန ဟိ, သန္ဒက, ဥပမံ တေ ကရိဿာမိ၊ ဥပမာယပိဓေကစ္စေ ဝိညူ ပုရိသာ ဘာသိတဿ အတ္ထံ အာဇာနန္တိ။ သေယျထာပိ, သန္ဒက, ပုရိသဿ ဟတ္ထပါဒါ ဆိန္နာ၊ တဿ စရတော စေဝ တိဋ္ဌတော စ သုတ္တဿ စ ဇာဂရဿ စ သတတံ သမိတံ (ဇာနာတိ – ‘ဆိန္နာ မေ ဟတ္ထပါဒါ’တိ, ဥဒါဟု ပစ္စဝေက္ခမာနော ဇာနာတိ – ‘ဆိန္နာ မေ ဟတ္ထပါဒါ’’’တိ? ‘‘န ခေါ, ဘော အာနန္ဒ, သော ပုရိသော သတတံ သမိတံ ဇာနာတိ – ‘ဆိန္နာ မေ ဟတ္ထပါဒါ’ တိ။) [(ဆိန္နာဝ ဟတ္ထပါဒါ,) (သီ။ သျာ။ ကံ။ ပီ။)] အပိ စ ခေါ ပန နံ ပစ္စဝေက္ခမာနော ဇာနာတိ – ‘ဆိန္နာ မေ ဟတ္ထပါဒါ’’’တိ။ ‘‘ဧဝမေဝ ခေါ, သန္ဒက, ယော သော ဘိက္ခု အရဟံ ခီဏာသဝေါ ဝုသိတဝါ ကတကရဏီယော ဩဟိတဘာရော အနုပ္ပတ္တသဒတ္ထော ပရိက္ခီဏဘဝသံယောဇနော သမ္မဒညာ ဝိမုတ္တော တဿ စရတော စေဝ တိဋ္ဌတော စ သုတ္တဿ စ ဇာဂရဿ စ သတတံ သမိတံ (ဉာဏဒဿနံ န ပစ္စုပဋ္ဌိတံ – ‘ခီဏာ မေ အာသဝါ’တိ၊) [(ခီဏာဝ အာသဝါ,) (သီ။ သျာ။ ကံ။ ပီ။)] အပိ စ ခေါ ပန နံ ပစ္စဝေက္ခမာနော ဇာနာတိ – ‘ခီဏာ မေ အာသဝါ’’’တိ။
֍ ဋ္ဌ ၂၃၆။ ‘‘ကီဝဗဟုကာ ပန, ဘော အာနန္ဒ, ဣမသ္မိံ ဓမ္မဝိနယေ နိယျာတာရော’’တိ? ‘‘န ခေါ, သန္ဒက, ဧကံယေဝ သတံ န ဒွေ သတာနိ န တီဏိ သတာနိ န စတ္တာရိ သတာနိ န ပဉ္စ သတာနိ, အထ ခေါ ဘိယျောဝ ယေ ဣမသ္မိံ ဓမ္မဝိနယေ နိယျာတာရော’’တိ။ ‘‘အစ္ဆရိယံ, ဘော အာနန္ဒ, အဗ္ဘုတံ, ဘော အာနန္ဒ! န စ နာမ သဓမ္မောက္ကံသနာ ဘဝိဿတိ, န ပရဓမ္မဝမ္ဘနာ, အာယတနေ စ ဓမ္မဒေသနာ တာဝ ဗဟုကာ စ နိယျာတာရော ပညာယိဿန္တိ။ ဣမေ ပနာဇီဝကာ ပုတ္တမတာယ ပုတ္တာ အတ္တာနဉ္စေဝ ဥက္ကံသေန္တိ, ပရေ စ ဝမ္ဘေန္တိ တယော စေဝ နိယျာတာရော ပညပေန္တိ, သေယျထိဒံ – နန္ဒံ ဝစ္ဆံ, ကိသံ သံကိစ္စံ, မက္ခလိံ ဂေါသာလ’’န္တိ။ အထ ခေါ သန္ဒကော ပရိဗ္ဗာဇကော သကံ ပရိသံ အာမန္တေသိ – ‘‘စရန္တု ဘောန္တော သမဏေ ဂေါတမေ ဗြဟ္မစရိယဝါသော။ န ဒါနိ သုကရံ အမှေဟိ လာဘသက္ကာရသိလောကေ ပရိစ္စဇိတု’’န္တိ။ ဣတိ ဟိဒံ သန္ဒကော ပရိဗ္ဗာဇကော သကံ ပရိသံ ဥယျောဇေသိ ဘဂဝတိ ဗြဟ္မစရိယေတိ။
သန္ဒကသုတ္တံ နိဋ္ဌိတံ ဆဋ္ဌံ။
(မ၊၂၊၁၉၄။)၇။ မဟာသကုလုဒါယိသုတ္တံ
֍ ဋ္ဌ ၂၃၇။ ဧဝံ မေ သုတံ – ဧကံ သမယံ ဘဂဝါ ရာဇဂဟေ ဝိဟရတိ ဝေဠုဝနေ ကလန္ဒကနိဝါပေ။ တေန ခေါ ပန သမယေန သမ္ဗဟုလာ အဘိညာတာ အဘိညာတာ ပရိဗ္ဗာဇကာ မောရနိဝါပေ ပရိဗ္ဗာဇကာရာမေ ပဋိဝသန္တိ, သေယျထိဒံ – အန္နဘာရော ဝရဓရော သကုလုဒါယီ စ ပရိဗ္ဗာဇကော အညေ စ အဘိညာတာ အဘိညာတာ ပရိဗ္ဗာဇကာ။ အထ ခေါ ဘဂဝါ ပုဗ္ဗဏှသမယံ နိဝါသေတွာ ပတ္တစီဝရမာဒါယ ရာဇဂဟံ ပိဏ္ဍာယ ပါဝိသိ။ အထ ခေါ ဘဂဝတော ဧတဒဟောသိ – ‘‘အတိပ္ပဂေါ ခေါ တာဝ ရာဇဂဟေ ပိဏ္ဍာယ စရိတုံ။ ယံနူနာဟံ ယေန မောရနိဝါပေါ ပရိဗ္ဗာဇကာရာမော ယေန သကုလုဒါယီ ပရိဗ္ဗာဇကော တေနုပသင်္ကမေယျ’’န္တိ။ အထ ခေါ ဘဂဝါ ယေန မောရနိဝါပေါ ပရိဗ္ဗာဇကာရာမော တေနုပသင်္ကမိ။ တေန ခေါ ပန သမယေန သကုလုဒါယီ ပရိဗ္ဗာဇကော မဟတိယာ ပရိဗ္ဗာဇကပရိသာယ သဒ္ဓိံ နိသိန္နော ဟောတိ ဥန္နာဒိနိယာ ဥစ္စာသဒ္ဒမဟာသဒ္ဒါယ အနေကဝိဟိတံ တိရစ္ဆာနကထံ ကထေန္တိယာ, သေယျထိဒံ – ရာဇကထံ စောရကထံ မဟာမတ္တကထံ သေနာကထံ ဘယကထံ ယုဒ္ဓကထံ အန္နကထံ ပါနကထံ ဝတ္ထကထံ သယနကထံ မာလာကထံ ဂန္ဓကထံ ဉာတိကထံ ယာနကထံ ဂါမကထံ နိဂမကထံ နဂရကထံ ဇနပဒကထံ ဣတ္ထိကထံ သူရကထံ ဝိသိခါကထံ ကုမ္ဘဋ္ဌာနကထံ ပုဗ္ဗပေတကထံ နာနတ္တကထံ လောကက္ခာယိကံ သမုဒ္ဒက္ခာယိကံ ဣတိဘဝါဘဝကထံ ဣတိ ဝါ။ အဒ္ဒသာ ခေါ သကုလုဒါယီ ပရိဗ္ဗာဇကော ဘဂဝန္တံ ဒူရတောဝ အာဂစ္ဆန္တံ။ ဒိသွာန သကံ ပရိသံ သဏ္ဌာပေတိ – ‘‘အပ္ပသဒ္ဒါ ဘောန္တော ဟောန္တု၊ မာ ဘောန္တော သဒ္ဒမကတ္ထ။ အယံ သမဏော ဂေါတမော အာဂစ္ဆတိ၊ အပ္ပသဒ္ဒကာမော ခေါ ပန သော အာယသ္မာ အပ္ပသဒ္ဒဿ ဝဏ္ဏဝါဒီ။ အပ္ပေဝ နာမ အပ္ပသဒ္ဒံ ပရိသံ ဝိဒိတွာ ဥပသင်္ကမိတဗ္ဗံ မညေယျာ’’တိ။ အထ ခေါ တေ ပရိဗ္ဗာဇကာ တုဏှီ အဟေသုံ။ အထ ခေါ ဘဂဝါ ယေန သကုလုဒါယီ ပရိဗ္ဗာဇကော တေနုပသင်္ကမိ။ အထ ခေါ သကုလုဒါယီ ပရိဗ္ဗာဇကော ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ဧတု ခေါ, ဘန္တေ, ဘဂဝါ။ သွာဂတံ, ဘန္တေ, ဘဂဝတော။ စိရဿံ ခေါ, ဘန္တေ, ဘဂဝါ ဣမံ ပရိယာယမကာသိ ယဒိဒံ ဣဓာဂမနာယ။ နိသီဒတု, ဘန္တေ, ဘဂဝါ၊ ဣဒမာသနံ ပညတ္တ’’န္တိ။ နိသီဒိ ဘဂဝါ ပညတ္တေ အာသနေ။ သကုလုဒါယီပိ ခေါ ပရိဗ္ဗာဇကော အညတရံ နီစံ အာသနံ ဂဟေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ ဧကမန္တံ နိသိန္နံ ခေါ သကုလုဒါယိံ ပရိဗ္ဗာဇကံ ဘဂဝါ ဧတဒဝေါစ –
(မ၊၂၊၁၉၅။)֍ ဋ္ဌ ၂၃၈။ ‘‘ကာယနုတ္ထ, ဥဒါယိ, ဧတရဟိ ကထာယ သန္နိသိန္နာ, ကာ စ ပန ဝေါ အန္တရာကထာ ဝိပ္ပကတာ’’တိ? ‘‘တိဋ္ဌတေသာ, ဘန္တေ, ကထာ ယာယ မယံ ဧတရဟိ ကထာယ သန္နိသိန္နာ။ နေသာ, ဘန္တေ, ကထာ ဘဂဝတော ဒုလ္လဘာ ဘဝိဿတိ ပစ္ဆာပိ သဝနာယ။ ပုရိမာနိ, ဘန္တေ, ဒိဝသာနိ ပုရိမတရာနိ နာနာတိတ္ထိယာနံ သမဏဗြာဟ္မဏာနံ ကုတူဟလသာလာယံ သန္နိသိန္နာနံ သန္နိပတိတာနံ အယမန္တရာကထာ ဥဒပါဒိ – ‘လာဘာ ဝတ, ဘော, အင်္ဂမဂဓာနံ, သုလဒ္ဓလာဘာ ဝတ, ဘော, အင်္ဂမဂဓာနံ! တတြိမေ [ယတ္ထိမေ (သီ။)] သမဏဗြာဟ္မဏာ သံဃိနော ဂဏိနော ဂဏာစရိယာ ဉာတာ ယသဿိနော တိတ္ထကရာ သာဓုသမ္မတာ ဗဟုဇနဿ ရာဇဂဟံ ဝဿာဝါသံ ဩသဋာ။ အယမ္ပိ ခေါ ပူရဏော ကဿပေါ သံဃီ စေဝ ဂဏီ စ ဂဏာစရိယော စ ဉာတော ယသဿီ တိတ္ထကရော သာဓုသမ္မတော ဗဟုဇနဿ၊ သောပိ ရာဇဂဟံ ဝဿာဝါသံ ဩသဋော။ အယမ္ပိ ခေါ မက္ခလိ ဂေါသာလော…ပေ… အဇိတော ကေသကမ္ဗလော… ပကုဓော ကစ္စာယနော… သဉ္ဇယော ဗေလဋ္ဌပုတ္တော… နိဂဏ္ဌော နာဋပုတ္တော သံဃီ စေဝ ဂဏီ စ ဂဏာစရိယော စ ဉာတော ယသဿီ တိတ္ထကရော သာဓုသမ္မတော ဗဟုဇနဿ၊ သောပိ ရာဇဂဟံ ဝဿာဝါသံ ဩသဋော။ အယမ္ပိ ခေါ သမဏော ဂေါတမော သံဃီ စေဝ ဂဏီ စ ဂဏာစရိယော စ ဉာတော ယသဿီ တိတ္ထကရော သာဓုသမ္မတော ဗဟုဇနဿ၊ သောပိ ရာဇဂဟံ ဝဿာဝါသံ ဩသဋော။ ကော နု ခေါ ဣမေသံ ဘဝတံ သမဏဗြာဟ္မဏာနံ သံဃီနံ ဂဏီနံ ဂဏာစရိယာနံ ဉာတာနံ ယသဿီနံ တိတ္ထကရာနံ သာဓုသမ္မတာနံ ဗဟုဇနဿ သာဝကာနံ သက္ကတော ဂရုကတော မာနိတော ပူဇိတော, ကဉ္စ ပန သာဝကာ သက္ကတွာ ဂရုံ ကတွာ [ဂရုကတွာ (သီ။ သျာ။ ကံ။ ပီ။)] ဥပနိဿာယ ဝိဟရန္တီ’’’တိ?
֍ ဋ္ဌ ၂၃၉။ ‘‘တတြေကစ္စေ ဧဝမာဟံသု – ‘အယံ ခေါ ပူရဏော ကဿပေါ သံဃီ စေဝ ဂဏီ စ ဂဏာစရိယော စ ဉာတော ယသဿီ တိတ္ထကရော သာဓုသမ္မတော ဗဟုဇနဿ၊ သော စ ခေါ သာဝကာနံ န သက္ကတော န ဂရုကတော န မာနိတော န ပူဇိတော, န စ ပန ပူရဏံ ကဿပံ သာဝကာ သက္ကတွာ ဂရုံ ကတွာ ဥပနိဿာယ ဝိဟရန္တိ။ ဘူတပုဗ္ဗံ ပူရဏော ကဿပေါ အနေကသတာယ ပရိသာယ ဓမ္မံ ဒေသေတိ။ တတြညတရော ပူရဏဿ ကဿပဿ သာဝကော သဒ္ဒမကာသိ – ‘‘မာ ဘောန္တော ပူရဏံ ကဿပံ ဧတမတ္ထံ ပုစ္ဆိတ္ထ၊ နေသော ဧတံ ဇာနာတိ၊ မယမေတံ ဇာနာမ, အမှေ ဧတမတ္ထံ ပုစ္ဆထ၊ မယမေတံ ဘဝန္တာနံ ဗျာကရိဿာမာ’’တိ။ ဘူတပုဗ္ဗံ ပူရဏော
(မ၊၂၊၁၉၆။)ကဿပေါ ဗာဟာ ပဂ္ဂယှ ကန္ဒန္တော န လဘတိ – ‘‘အပ္ပသဒ္ဒါ ဘောန္တော ဟောန္တု, မာ ဘောန္တော သဒ္ဒမကတ္ထ။ နေတေ, ဘဝန္တေ, ပုစ္ဆန္တိ, အမှေ ဧတေ ပုစ္ဆန္တိ၊ မယမေတေသံ ဗျာကရိဿာမာ’’တိ။ ဗဟူ ခေါ ပန ပူရဏဿ ကဿပဿ သာဝကာ ဝါဒံ အာရောပေတွာ အပက္ကန္တာ – ‘‘န တွံ ဣမံ ဓမ္မဝိနယံ အာဇာနာသိ, အဟံ ဣမံ ဓမ္မဝိနယံ အာဇာနာမိ, ကိံ တွံ ဣမံ ဓမ္မဝိနယံ အာဇာနိဿသိ? မိစ္ဆာပဋိပန္နော တွမသိ, အဟမသ္မိ သမ္မာပဋိပန္နော, သဟိတံ မေ, အသဟိတံ တေ, ပုရေဝစနီယံ ပစ္ဆာ အဝစ, ပစ္ဆာဝစနီယံ ပုရေ အဝစ, အဓိစိဏ္ဏံ တေ ဝိပရာဝတ္တံ, အာရောပိတော တေ ဝါဒေါ, နိဂ္ဂဟိတောသိ, စရ ဝါဒပ္ပမောက္ခာယ, နိဗ္ဗေဌေဟိ ဝါ သစေ ပဟောသီ’’တိ။ ဣတိ ပူရဏော ကဿပေါ သာဝကာနံ န သက္ကတော န ဂရုကတော န မာနိတော န ပူဇိတော, န စ ပန ပူရဏံ ကဿပံ သာဝကာ သက္ကတွာ ဂရုံ ကတွာ ဥပနိဿာယ ဝိဟရန္တိ။ အက္ကုဋ္ဌော စ ပန ပူရဏော ကဿပေါ ဓမ္မက္ကောသေနာ’’တိ။
‘‘ဧကစ္စေ ဧဝမာဟံသု – ‘အယမ္ပိ ခေါ မက္ခလိ ဂေါသာလော…ပေ… အဇိတော ကေသကမ္ဗလော… ပကုဓော ကစ္စာယနော… သဉ္ဇယော ဗေလဋ္ဌပုတ္တော… နိဂဏ္ဌော နာဋပုတ္တော သံဃီ စေဝ ဂဏီ စ ဂဏာစရိယော စ ဉာတော ယသဿီ တိတ္ထကရော သာဓုသမ္မတော ဗဟုဇနဿ၊ သော စ ခေါ သာဝကာနံ န သက္ကတော န ဂရုကတော န မာနိတော န ပူဇိတော, န စ ပန နိဂဏ္ဌံ နာဋပုတ္တံ သာဝကာ သက္ကတွာ ဂရုံ ကတွာ ဥပနိဿာယ ဝိဟရန္တိ။ ဘူတပုဗ္ဗံ နိဂဏ္ဌော နာဋပုတ္တော အနေကသတာယ ပရိသာယ ဓမ္မံ ဒေသေတိ။ တတြညတရော နိဂဏ္ဌဿ နာဋပုတ္တဿ သာဝကော သဒ္ဒမကာသိ – မာ ဘောန္တော နိဂဏ္ဌံ နာဋပုတ္တံ ဧတမတ္ထံ ပုစ္ဆိတ္ထ၊ နေသော ဧတံ ဇာနာတိ၊ မယမေတံ ဇာနာမ, အမှေ ဧတမတ္ထံ ပုစ္ဆထ၊ မယမေတံ ဘဝန္တာနံ ဗျာကရိဿာမာတိ။ ဘူတပုဗ္ဗံ နိဂဏ္ဌော နာဋပုတ္တော ဗာဟာ ပဂ္ဂယှ ကန္ဒန္တော န လဘတိ – ‘‘အပ္ပသဒ္ဒါ ဘောန္တော ဟောန္တု, မာ ဘောန္တော သဒ္ဒမကတ္ထ။ နေတေ ဘဝန္တေ ပုစ္ဆန္တိ, အမှေ ဧတေ ပုစ္ဆန္တိ၊ မယမေတေသံ ဗျာကရိဿာမာ’’တိ။ ဗဟူ ခေါ ပန နိဂဏ္ဌဿ နာဋပုတ္တဿ သာဝကာ ဝါဒံ အာရောပေတွာ အပက္ကန္တာ – ‘‘န တွံ ဣမံ ဓမ္မဝိနယံ အာဇာနာသိ, အဟံ ဣမံ ဓမ္မဝိနယံ အာဇာနာမိ။ ကိံ တွံ ဣမံ ဓမ္မဝိနယံ အာဇာနိဿသိ? မိစ္ဆာပဋိပန္နော တွမသိ။ အဟမသ္မိ သမ္မာပဋိပန္နော။ သဟိတံ မေ အသဟိတံ တေ, ပုရေဝစနီယံ ပစ္ဆာ အဝစ, ပစ္ဆာဝစနီယံ ပုရေ အဝစ, အဓိစိဏ္ဏံ တေ ဝိပရာဝတ္တံ, အာရောပိတော တေ ဝါဒေါ, နိဂ္ဂဟိတောသိ, စရ ဝါဒပ္ပမောက္ခာယ,
(မ၊၂၊၁၉၇။)နိဗ္ဗေဌေဟိ ဝါ သစေ ပဟောသီ’’တိ။ ဣတိ နိဂဏ္ဌော နာဋပုတ္တော သာဝကာနံ န သက္ကတော န ဂရုကတော န မာနိတော န ပူဇိတော, န စ ပန နိဂဏ္ဌံ နာဋပုတ္တံ သာဝကာ သက္ကတွာ ဂရုံ ကတွာ ဥပနိဿာယ ဝိဟရန္တိ။ အက္ကုဋ္ဌော စ ပန နိဂဏ္ဌော နာဋပုတ္တော ဓမ္မက္ကောသေနာ’’’တိ။
֍ ဋ္ဌ ၂၄၀။ ‘‘ဧကစ္စေ ဧဝမာဟံသု – ‘အယမ္ပိ ခေါ သမဏော ဂေါတမော သံဃီ စေဝ ဂဏီ စ ဂဏာစရိယော စ ဉာတော ယသဿီ တိတ္ထကရော သာဓုသမ္မတော ဗဟုဇနဿ၊ သော စ ခေါ သာဝကာနံ သက္ကတော ဂရုကတော မာနိတော ပူဇိတော, သမဏဉ္စ ပန ဂေါတမံ သာဝကာ သက္ကတွာ ဂရုံ ကတွာ ဥပနိဿာယ ဝိဟရန္တိ။ ဘူတပုဗ္ဗံ သမဏော ဂေါတမော အနေကသတာယ ပရိသာယ ဓမ္မံ ဒေသေသိ။ တတြညတရော သမဏဿ ဂေါတမဿ သာဝကော ဥက္ကာသိ။ တမေနာညတရော သဗြဟ္မစာရီ ဇဏ္ဏုကေန [ဇဏ္ဏုကေ (သီ။)] ဃဋ္ဋေသိ – ‘‘အပ္ပသဒ္ဒေါ အာယသ္မာ ဟောတု, မာယသ္မာ သဒ္ဒမကာသိ, သတ္ထာ နော ဘဂဝါ ဓမ္မံ ဒေသေသီ’’တိ။ ယသ္မိံ သမယေ သမဏော ဂေါတမော အနေကသတာယ ပရိသာယ ဓမ္မံ ဒေသေတိ, နေဝ တသ္မိံ သမယေ သမဏဿ ဂေါတမဿ သာဝကာနံ ခိပိတသဒ္ဒေါ ဝါ ဟောတိ ဥက္ကာသိတသဒ္ဒေါ ဝါ။ တမေနံ မဟာဇနကာယော ပစ္စာသီသမာနရူပေါ [ပစ္စာသိံ သမာနရူပေါ (သီ။ သျာ။ ကံ။ ပီ။)] ပစ္စုပဋ္ဌိတော ဟောတိ – ‘‘ယံ နော ဘဂဝါ ဓမ္မံ ဘာသိဿတိ တံ နော သောဿာမာ’’တိ။ သေယျထာပိ နာမ ပုရိသော စာတုမ္မဟာပထေ ခုဒ္ဒမဓုံ [ခုဒ္ဒံ မဓုံ (သီ။ သျာ။ ကံ။ ပီ။)] အနေလကံ ပီဠေယျ [ဥပ္ပီဠေယျ (သီ။)]။ တမေနံ မဟာဇနကာယော ပစ္စာသီသမာနရူပေါ ပစ္စုပဋ္ဌိတော အဿ။ ဧဝမေဝ ယသ္မိံ သမယေ သမဏော ဂေါတမော အနေကသတာယ ပရိသာယ ဓမ္မံ ဒေသေတိ, နေဝ တသ္မိံ သမယေ သမဏဿ ဂေါတမဿ သာဝကာနံ ခိပိတသဒ္ဒေါ ဝါ ဟောတိ ဥက္ကာသိတသဒ္ဒေါ ဝါ။ တမေနံ မဟာဇနကာယော ပစ္စာသီသမာနရူပေါ ပစ္စုပဋ္ဌိတော ဟောတိ – ‘‘ယံ နော ဘဂဝါ ဓမ္မံ ဘာသိဿတိ တံ နော သောဿာမာ’’တိ။ ယေပိ သမဏဿ ဂေါတမဿ သာဝကာ သဗြဟ္မစာရီဟိ သမ္ပယောဇေတွာ သိက္ခံ ပစ္စက္ခာယ ဟီနာယာဝတ္တန္တိ တေပိ သတ္ထု စေဝ ဝဏ္ဏဝါဒိနော ဟောန္တိ, ဓမ္မဿ စ ဝဏ္ဏဝါဒိနော ဟောန္တိ, သံဃဿ စ ဝဏ္ဏဝါဒိနော ဟောန္တိ, အတ္တဂရဟိနောယေဝ ဟောန္တိ အနညဂရဟိနော, ‘‘မယမေဝမှာ အလက္ခိကာ မယံ အပ္ပပုညာ တေ မယံ ဧဝံ သွာက္ခာတေ ဓမ္မဝိနယေ ပဗ္ဗဇိတွာ နာသက္ခိမှာ
(မ၊၂၊၁၉၈။)ယာဝဇီဝံ ပရိပုဏ္ဏံ ပရိသုဒ္ဓံ ဗြဟ္မစရိယံ စရိတု’’န္တိ။ တေ အာရာမိကဘူတာ ဝါ ဥပါသကဘူတာ ဝါ ပဉ္စသိက္ခာပဒေ သမာဒါယ ဝတ္တန္တိ။ ဣတိ သမဏော ဂေါတမော သာဝကာနံ သက္ကတော ဂရုကတော မာနိတော ပူဇိတော, သမဏဉ္စ ပန ဂေါတမံ သာဝကာ သက္ကတွာ ဂရုံ ကတွာ ဥပနိဿာယ ဝိဟရန္တီ’’’တိ။
֍ ဋ္ဌ ၂၄၁။ ‘‘ကတိ ပန တွံ, ဥဒါယိ, မယိ ဓမ္မေ သမနုပဿသိ, ယေဟိ မမံ [မမ (သဗ္ဗတ္ထ)] သာဝကာ သက္ကရောန္တိ ဂရုံ ကရောန္တိ [ဂရုကရောန္တိ (သီ။ သျာ။ ကံ။ ပီ။)] မာနေန္တိ ပူဇေန္တိ, သက္ကတွာ ဂရုံ ကတွာ ဥပနိဿာယ ဝိဟရန္တီ’’တိ? ‘‘ပဉ္စ ခေါ အဟံ, ဘန္တေ, ဘဂဝတိ ဓမ္မေ သမနုပဿာမိ ယေဟိ ဘဂဝန္တံ သာဝကာ သက္ကရောန္တိ ဂရုံ ကရောန္တိ မာနေန္တိ ပူဇေန္တိ, သက္ကတွာ ဂရုံ ကတွာ ဥပနိဿာယ ဝိဟရန္တိ။ ကတမေ ပဉ္စ? ဘဂဝါ ဟိ, ဘန္တေ, အပ္ပါဟာရော, အပ္ပါဟာရတာယ စ ဝဏ္ဏဝါဒီ။ ယမ္ပိ, ဘန္တေ, ဘဂဝါ အပ္ပါဟာရော, အပ္ပါဟာရတာယ စ ဝဏ္ဏဝါဒီ ဣမံ ခေါ အဟံ, ဘန္တေ, ဘဂဝတိ ပဌမံ ဓမ္မံ သမနုပဿာမိ ယေန ဘဂဝန္တံ သာဝကာ သက္ကရောန္တိ ဂရုံ ကရောန္တိ မာနေန္တိ ပူဇေန္တိ, သက္ကတွာ ဂရုံ ကတွာ ဥပနိဿာယ ဝိဟရန္တိ။
‘‘ပုန စပရံ, ဘန္တေ, ဘဂဝါ သန္တုဋ္ဌော ဣတရီတရေန စီဝရေန, ဣတရီတရစီဝရသန္တုဋ္ဌိယာ စ ဝဏ္ဏဝါဒီ။ ယမ္ပိ, ဘန္တေ, ဘဂဝါ သန္တုဋ္ဌော ဣတရီတရေန စီဝရေန, ဣတရီတရစီဝရသန္တုဋ္ဌိယာ စ ဝဏ္ဏဝါဒီ, ဣမံ ခေါ အဟံ, ဘန္တေ, ဘဂဝတိ ဒုတိယံ ဓမ္မံ သမနုပဿာမိ ယေန ဘဂဝန္တံ သာဝကာ သက္ကရောန္တိ ဂရုံ ကရောန္တိ မာနေန္တိ ပူဇေန္တိ, သက္ကတွာ ဂရုံ ကတွာ ဥပနိဿာယ ဝိဟရန္တိ။
‘‘ပုန စပရံ, ဘန္တေ, ဘဂဝါ သန္တုဋ္ဌော ဣတရီတရေန ပိဏ္ဍပါတေန, ဣတရီတရပိဏ္ဍပါတသန္တုဋ္ဌိယာ စ ဝဏ္ဏဝါဒီ။ ယမ္ပိ, ဘန္တေ, ဘဂဝါ သန္တုဋ္ဌော ဣတရီတရေန ပိဏ္ဍပါတေန, ဣတရီတရပိဏ္ဍပါတသန္တုဋ္ဌိယာ စ ဝဏ္ဏဝါဒီ, ဣမံ ခေါ အဟံ, ဘန္တေ, ဘဂဝတိ တတိယံ ဓမ္မံ သမနုပဿာမိ ယေန ဘဂဝန္တံ သာဝကာ သက္ကရောန္တိ ဂရုံ ကရောန္တိ မာနေန္တိ ပူဇေန္တိ, သက္ကတွာ ဂရုံ ကတွာ ဥပနိဿာယ ဝိဟရန္တိ။
‘‘ပုန စပရံ, ဘန္တေ, ဘဂဝါ သန္တုဋ္ဌော ဣတရီတရေန သေနာသနေန, ဣတရီတရသေနာသနသန္တုဋ္ဌိယာ စ ဝဏ္ဏဝါဒီ။ ယမ္ပိ, ဘန္တေ, ဘဂဝါ သန္တုဋ္ဌော ဣတရီတရေန သေနာသနေန, ဣတရီတရသေနာသနသန္တုဋ္ဌိယာ စ ဝဏ္ဏဝါဒီ,
(မ၊၂၊၁၉၉။)ဣမံ ခေါ အဟံ, ဘန္တေ, ဘဂဝတိ စတုတ္ထံ ဓမ္မံ သမနုပဿာမိ ယေန ဘဂဝန္တံ သာဝကာ သက္ကရောန္တိ ဂရုံ ကရောန္တိ မာနေန္တိ ပူဇေန္တိ, သက္ကတွာ ဂရုံ ကတွာ ဥပနိဿာယ ဝိဟရန္တိ။
‘‘ပုန စပရံ, ဘန္တေ, ဘဂဝါ ပဝိဝိတ္တော, ပဝိဝေကဿ စ ဝဏ္ဏဝါဒီ။ ယမ္ပိ, ဘန္တေ, ဘဂဝါ ပဝိဝိတ္တော, ပဝိဝေကဿ စ ဝဏ္ဏဝါဒီ, ဣမံ ခေါ အဟံ, ဘန္တေ, ဘဂဝတိ ပဉ္စမံ ဓမ္မံ သမနုပဿာမိ ယေန ဘဂဝန္တံ သာဝကာ သက္ကရောန္တိ ဂရုံ ကရောန္တိ မာနေန္တိ ပူဇေန္တိ, သက္ကတွာ ဂရုံ ကတွာ ဥပနိဿာယ ဝိဟရန္တိ။
‘‘ဣမေ ခေါ အဟံ, ဘန္တေ, ဘဂဝတိ ပဉ္စ ဓမ္မေ သမနုပဿာမိ ယေဟိ ဘဂဝန္တံ သာဝကာ သက္ကရောန္တိ ဂရုံ ကရောန္တိ မာနေန္တိ ပူဇေန္တိ, သက္ကတွာ ဂရုံ ကတွာ ဥပနိဿာယ ဝိဟရန္တီ’’တိ။
֍ ဋ္ဌ ၂၄၂။ ‘‘‘အပ္ပါဟာရော သမဏော ဂေါတမော, အပ္ပါဟာရတာယ စ ဝဏ္ဏဝါဒီ’တိ, ဣတိ စေ မံ, ဥဒါယိ, သာဝကာ သက္ကရေယျုံ ဂရုံ ကရေယျုံ မာနေယျုံ ပူဇေယျုံ, သက္ကတွာ ဂရုံ ကတွာ ဥပနိဿာယ ဝိဟရေယျုံ, သန္တိ ခေါ ပန မေ, ဥဒါယိ, သာဝကာ ကောသကာဟာရာပိ အဍ္ဎကောသကာဟာရာပိ ဗေလုဝါဟာရာပိ အဍ္ဎဗေလုဝါဟာရာပိ။ အဟံ ခေါ ပန, ဥဒါယိ, အပ္ပေကဒါ ဣမိနာ ပတ္တေန သမတိတ္တိကမ္ပိ ဘုဉ္ဇာမိ ဘိယျောပိ ဘုဉ္ဇာမိ။ ‘အပ္ပါဟာရော သမဏော ဂေါတမော, အပ္ပါဟာရတာယ စ ဝဏ္ဏဝါဒီ’တိ, ဣတိ စေ မံ, ဥဒါယိ, သာဝကာ သက္ကရေယျုံ ဂရုံ ကရေယျုံ မာနေယျုံ ပူဇေယျုံ, သက္ကတွာ ဂရုံ ကတွာ ဥပနိဿာယ ဝိဟရေယျုံ, ယေ တေ, ဥဒါယိ, မမ သာဝကာ ကောသကာဟာရာပိ အဍ္ဎကောသကာဟာရာပိ ဗေလုဝါဟာရာပိ အဍ္ဎဗေလုဝါဟာရာပိ န မံ တေ ဣမိနာ ဓမ္မေန သက္ကရေယျုံ ဂရုံ ကရေယျုံ မာနေယျုံ ပူဇေယျုံ, သက္ကတွာ ဂရုံ ကတွာ ဥပနိဿာယ ဝိဟရေယျုံ။
‘‘‘သန္တုဋ္ဌော သမဏော ဂေါတမော ဣတရီတရေန စီဝရေန, ဣတရီတရစီဝရသန္တုဋ္ဌိယာ စ ဝဏ္ဏဝါဒီ’တိ, ဣတိ စေ မံ, ဥဒါယိ, သာဝကာ သက္ကရေယျုံ ဂရုံ ကရေယျုံ မာနေယျုံ ပူဇေယျုံ, သက္ကတွာ ဂရုံ ကတွာ ဥပနိဿာယ ဝိဟရေယျုံ, သန္တိ ခေါ ပန မေ, ဥဒါယိ, သာဝကာ ပံသုကူလိကာ လူခစီဝရဓရာ တေ သုသာနာ ဝါ သင်္ကာရကူဋာ ဝါ ပါပဏိကာ ဝါ နန္တကာနိ [ပါပဏိကာနိ ဝါ နန္တကာနိ ဝါ (သီ။)] ဥစ္စိနိတွာ [ဥစ္ဆိန္ဒိတွာ (က။)] သံဃာဋိံ ကရိတွာ ဓာရေန္တိ။ အဟံ ခေါ ပနုဒါယိ, အပ္ပေကဒါ ဂဟပတိစီဝရာနိ
(မ၊၂၊၂၀၀။)ဓာရေမိ ဒဠှာနိ သတ္ထလူခါနိ အလာဗုလောမသာနိ။ ‘သန္တုဋ္ဌော သမဏော ဂေါတမော ဣတရီတရေန စီဝရေန, ဣတရီတရစီဝရသန္တုဋ္ဌိယာ စ ဝဏ္ဏဝါဒီ’တိ, ဣတိ စေ မံ, ဥဒါယိ, သာဝကာ သက္ကရေယျုံ ဂရုံ ကရေယျုံ မာနေယျုံ ပူဇေယျုံ, သက္ကတွာ ဂရုံ ကတွာ ဥပနိဿာယ ဝိဟရေယျုံ, ယေ တေ, ဥဒါယိ, မမ သာဝကာ ပံသုကူလိကာ လူခစီဝရဓရာ တေ သုသာနာ ဝါ သင်္ကာရကူဋာ ဝါ ပါပဏိကာ ဝါ နန္တကာနိ ဥစ္စိနိတွာ သံဃာဋိံ ကရိတွာ ဓာရေန္တိ, န မံ တေ ဣမိနာ ဓမ္မေန သက္ကရေယျုံ ဂရုံ ကရေယျုံ မာနေယျုံ ပူဇေယျုံ, သက္ကတွာ ဂရုံ ကတွာ ဥပနိဿာယ ဝိဟရေယျုံ။
‘‘‘သန္တုဋ္ဌော သမဏော ဂေါတမော ဣတရီတရေန ပိဏ္ဍပါတေန, ဣတရီတရပိဏ္ဍပါတသန္တုဋ္ဌိယာ စ ဝဏ္ဏဝါဒီ’တိ, ဣတိ စေ မံ, ဥဒါယိ, သာဝကာ သက္ကရေယျုံ ဂရုံ ကရေယျုံ မာနေယျုံ ပူဇေယျုံ, သက္ကတွာ ဂရုံ ကတွာ ဥပနိဿာယ ဝိဟရေယျုံ, သန္တိ ခေါ ပန မေ, ဥဒါယိ, သာဝကာ ပိဏ္ဍပါတိကာ သပဒါနစာရိနော ဥဉ္ဆာသကေ ဝတေ ရတာ, တေ အန္တရဃရံ ပဝိဋ္ဌာ သမာနာ အာသနေနပိ နိမန္တိယမာနာ န သာဒိယန္တိ။ အဟံ ခေါ ပနုဒါယိ, အပ္ပေကဒါ နိမန္တနေပိ [နိမန္တနဿာပိ (က။)] ဘုဉ္ဇာမိ သာလီနံ ဩဒနံ ဝိစိတကာဠကံ အနေကသူပံ အနေကဗျဉ္ဇနံ။ ‘သန္တုဋ္ဌော သမဏော ဂေါတမော ဣတရီတရေန ပိဏ္ဍပါတေန, ဣတရီတရပိဏ္ဍပါတသန္တုဋ္ဌိယာ စ ဝဏ္ဏဝါဒီ’တိ, ဣတိ စေ မံ, ဥဒါယိ, သာဝကာ သက္ကရေယျုံ ဂရုံ ကရေယျုံ မာနေယျုံ ပူဇေယျုံ, သက္ကတွာ ဂရုံ ကတွာ ဥပနိဿာယ ဝိဟရေယျုံ, ယေ တေ, ဥဒါယိ, မမ သာဝကာ ပိဏ္ဍပါတိကာ သပဒါနစာရိနော ဥဉ္ဆာသကေ ဝတေ ရတာ တေ အန္တရဃရံ ပဝိဋ္ဌာ သမာနာ အာသနေနပိ နိမန္တိယမာနာ န သာဒိယန္တိ, န မံ တေ ဣမိနာ ဓမ္မေန သက္ကရေယျုံ ဂရုံ ကရေယျုံ မာနေယျုံ ပူဇေယျုံ, သက္ကတွာ ဂရုံ ကတွာ ဥပနိဿာယ ဝိဟရေယျုံ။
‘‘‘သန္တုဋ္ဌော သမဏော ဂေါတမော ဣတရီတရေန သေနာသနေန, ဣတရီတရသေနာသနသန္တုဋ္ဌိယာ စ ဝဏ္ဏဝါဒီ’တိ, ဣတိ စေ မံ, ဥဒါယိ, သာဝကာ သက္ကရေယျုံ ဂရုံ ကရေယျုံ မာနေယျုံ ပူဇေယျုံ, သက္ကတွာ ဂရုံ ကတွာ ဥပနိဿာယ ဝိဟရေယျုံ, သန္တိ ခေါ ပန မေ, ဥဒါယိ, သာဝကာ ရုက္ခမူလိကာ အဗ္ဘောကာသိကာ, တေ အဋ္ဌမာသေ ဆန္နံ န ဥပေန္တိ။ အဟံ ခေါ ပနုဒါယိ, အပ္ပေကဒါ ကူဋာဂါရေသုပိ ဝိဟရာမိ ဥလ္လိတ္တာဝလိတ္တေသု နိဝါတေသု ဖုသိတဂ္ဂဠေသု [ဖုဿိတဂ္ဂဠေသု (သီ။ ပီ။)] ပိဟိတဝါတပါနေသု။ ‘သန္တုဋ္ဌော သမဏော ဂေါတမော
(မ၊၂၊၂၀၁။)ဣတရီတရေန သေနာသနေန, ဣတရီတရသေနာသနသန္တုဋ္ဌိယာ စ ဝဏ္ဏဝါဒီ’တိ, ဣတိ စေ မံ, ဥဒါယိ, သာဝကာ သက္ကရေယျုံ ဂရုံ ကရေယျုံ မာနေယျုံ ပူဇေယျုံ, သက္ကတွာ ဂရုံ ကတွာ ဥပနိဿာယ ဝိဟရေယျုံ, ယေ တေ, ဥဒါယိ, မမ သာဝကာ ရုက္ခမူလိကာ အဗ္ဘောကာသိကာ တေ အဋ္ဌမာသေ ဆန္နံ န ဥပေန္တိ, န မံ တေ ဣမိနာ ဓမ္မေန သက္ကရေယျုံ ဂရုံ ကရေယျုံ မာနေယျုံ ပူဇေယျုံ, သက္ကတွာ ဂရုံ ကတွာ ဥပနိဿာယ ဝိဟရေယျုံ။
‘‘‘ပဝိဝိတ္တော သမဏော ဂေါတမော, ပဝိဝေကဿ စ ဝဏ္ဏဝါဒီ’တိ, ဣတိ စေ မံ, ဥဒါယိ, သာဝကာ သက္ကရေယျုံ ဂရုံ ကရေယျုံ မာနေယျုံ ပူဇေယျုံ, သက္ကတွာ ဂရုံ ကတွာ ဥပနိဿာယ ဝိဟရေယျုံ, သန္တိ ခေါ ပန မေ, ဥဒါယိ, သာဝကာ အာရညိကာ ပန္တသေနာသနာ အရညဝနပတ္ထာနိ ပန္တာနိ သေနာသနာနိ အဇ္ဈောဂါဟေတွာ ဝိဟရန္တိ, တေ အနွဒ္ဓမာသံ သံဃမဇ္ဈေ ဩသရန္တိ ပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသာယ။ အဟံ ခေါ ပနုဒါယိ, အပ္ပေကဒါ အာကိဏ္ဏော ဝိဟရာမိ ဘိက္ခူဟိ ဘိက္ခုနီဟိ ဥပါသကေဟိ ဥပါသိကာဟိ ရညာ ရာဇမဟာမတ္တေဟိ တိတ္ထိယေဟိ တိတ္ထိယသာဝကေဟိ။ ‘ပဝိဝိတ္တော သမဏော ဂေါတမော, ပဝိဝေကဿ စ ဝဏ္ဏဝါဒီ’တိ, ဣတိ စေ မံ, ဥဒါယိ, သာဝကာ သက္ကရေယျုံ ဂရုံ ကရေယျုံ မာနေယျုံ ပူဇေယျုံ, သက္ကတွာ ဂရုံ ကတွာ ဥပနိဿာယ ဝိဟရေယျုံ, ယေ တေ, ဥဒါယိ, မမ သာဝကာ အာရညကာ ပန္တသေနာသနာ အရညဝနပတ္ထာနိ ပန္တာနိ သေနာသနာနိ အဇ္ဈောဂါဟေတွာ ဝိဟရန္တိ တေ အနွဒ္ဓမာသံ သံဃမဇ္ဈေ ဩသရန္တိ ပါတိမောက္ခုဒ္ဒေသာယ, န မံ တေ ဣမိနာ ဓမ္မေန သက္ကရေယျုံ ဂရုံ ကရေယျုံ မာနေယျုံ ပူဇေယျုံ, သက္ကတွာ ဂရုံ ကတွာ ဥပနိဿာယ ဝိဟရေယျုံ။
‘‘ဣတိ ခေါ, ဥဒါယိ, န မမံ သာဝကာ ဣမေဟိ ပဉ္စဟိ ဓမ္မေဟိ သက္ကရောန္တိ ဂရုံ ကရောန္တိ မာနေန္တိ ပူဇေန္တိ, သက္ကတွာ ဂရုံ ကတွာ ဥပနိဿာယ ဝိဟရန္တိ။
֍ ဋ္ဌ ၂၄၃။ ‘‘အတ္ထိ ခေါ, ဥဒါယိ, အညေ စ ပဉ္စ ဓမ္မာ ယေဟိ ပဉ္စဟိ ဓမ္မေဟိ မမံ သာဝကာ သက္ကရောန္တိ ဂရုံ ကရောန္တိ မာနေန္တိ ပူဇေန္တိ, သက္ကတွာ ဂရုံ ကတွာ ဥပနိဿာယ ဝိဟရန္တိ။ ကတမေ ပဉ္စ? ဣဓုဒါယိ, မမံ သာဝကာ အဓိသီလေ သမ္ဘာဝေန္တိ – ‘သီလဝါ သမဏော ဂေါတမော ပရမေန သီလက္ခန္ဓေန သမန္နာဂတော’တိ။ ယမ္ပုဒါယိ [ယမုဒါယိ (သျာ။ က။)], မမံ သာဝကာ အဓိသီလေ သမ္ဘာဝေန္တိ – ‘သီလဝါ သမဏော ဂေါတမော ပရမေန သီလက္ခန္ဓေန သမန္နာဂတော’တိ, အယံ ခေါ,
(မ၊၂၊၂၀၂။)ဥဒါယိ, ပဌမော ဓမ္မော ယေန မမံ သာဝကာ သက္ကရောန္တိ ဂရုံ ကရောန္တိ မာနေန္တိ ပူဇေန္တိ, သက္ကတွာ ဂရုံ ကတွာ ဥပနိဿာယ ဝိဟရန္တိ။
֍ ဋ္ဌ ၂၄၄။ ‘‘ပုန စပရံ, ဥဒါယိ, မမံ သာဝကာ အဘိက္ကန္တေ ဉာဏဒဿနေ သမ္ဘာဝေန္တိ – ‘ဇာနံယေဝါဟ သမဏော ဂေါတမော – ဇာနာမီတိ, ပဿံယေဝါဟ သမဏော ဂေါတမော – ပဿာမီတိ၊ အဘိညာယ သမဏော ဂေါတမော ဓမ္မံ ဒေသေတိ နော အနဘိညာယ၊ သနိဒါနံ သမဏော ဂေါတမော ဓမ္မံ ဒေသေတိ နော အနိဒါနံ၊ သပ္ပါဋိဟာရိယံ သမဏော ဂေါတမော ဓမ္မံ ဒေသေတိ နော အပ္ပါဋိဟာရိယ’န္တိ။ ယမ္ပုဒါယိ, မမံ သာဝကာ အဘိက္ကန္တေ ဉာဏဒဿနေ သမ္ဘာဝေန္တိ – ‘ဇာနံယေဝါဟ သမဏော ဂေါတမော – ဇာနာမီတိ, ပဿံယေဝါဟ သမဏော ဂေါတမော – ပဿာမီတိ၊ အဘိညာယ သမဏော ဂေါတမော ဓမ္မံ ဒေသေတိ နော အနဘိညာယ၊ သနိဒါနံ သမဏော ဂေါတမော ဓမ္မံ ဒေသေတိ နော အနိဒါနံ၊ သပ္ပါဋိဟာရိယံ သမဏော ဂေါတမော ဓမ္မံ ဒေသေတိ နော အပ္ပါဋိဟာရိယ’န္တိ, အယံ ခေါ, ဥဒါယိ, ဒုတိယော ဓမ္မော ယေန မမံ သာဝကာ သက္ကရောန္တိ ဂရုံ ကရောန္တိ မာနေန္တိ ပူဇေန္တိ, သက္ကတွာ ဂရုံ ကတွာ ဥပနိဿာယ ဝိဟရန္တိ။
֍ ဋ္ဌ ၂၄၅။ ‘‘ပုန စပရံ, ဥဒါယိ, မမံ သာဝကာ အဓိပညာယ သမ္ဘာဝေန္တိ – ‘ပညဝါ သမဏော ဂေါတမော ပရမေန ပညာက္ခန္ဓေန သမန္နာဂတော၊ တံ ဝတ အနာဂတံ ဝါဒပထံ န ဒက္ခတိ, ဥပ္ပန္နံ ဝါ ပရပ္ပဝါဒံ န သဟဓမ္မေန သုနိဂ္ဂဟိတံ နိဂ္ဂဏှိဿတီတိ – နေတံ ဌာနံ ဝိဇ္ဇတိ’။ တံ ကိံ မညသိ, ဥဒါယိ, အပိ နု မေ သာဝကာ ဧဝံ ဇာနန္တာ ဧဝံ ပဿန္တာ အန္တရန္တရာ ကထံ ဩပါတေယျု’’န္တိ။ ‘‘နော ဟေတံ, ဘန္တေ’’။ ‘‘န ခေါ ပနာဟံ, ဥဒါယိ, သာဝကေသု အနုသာသနိံ ပစ္စာသီသာမိ [ပစ္စာသိံသာမိ (သီ။ သျာ။ ကံ။ ပီ။)]၊ အညဒတ္ထု မမယေဝ သာဝကာ အနုသာသနိံ ပစ္စာသီသန္တိ။ ‘‘ယမ္ပုဒါယိ, မမံ သာဝကာ အဓိပညာယ သမ္ဘာဝေန္တိ – ‘ပညဝါ သမဏော ဂေါတမော ပရမေန ပညာက္ခန္ဓေန သမန္နာဂတော၊ တံ ဝတ အနာဂတံ ဝါဒပထံ န ဒက္ခတိ, ဥပ္ပန္နံ ဝါ ပရပ္ပဝါဒံ န သဟဓမ္မေန နိဂ္ဂဟိတံ နိဂ္ဂဏှိဿတီတိ – နေတံ ဌာနံ ဝိဇ္ဇတိ’။ အယံ ခေါ, ဥဒါယိ, တတိယော ဓမ္မော ယေန မမံ သာဝကာ သက္ကရောန္တိ ဂရုံ ကရောန္တိ မာနေန္တိ ပူဇေန္တိ, သက္ကတွာ ဂရုံ ကတွာ ဥပနိဿာယ ဝိဟရန္တိ။
(မ၊၂၊၂၀၃။)֍ ဋ္ဌ ၂၄၆။ ‘‘ပုန စပရံ, ဥဒါယိ, မမ သာဝကာ ယေန ဒုက္ခေန ဒုက္ခောတိဏ္ဏာ ဒုက္ခပရေတာ တေ မံ ဥပသင်္ကမိတွာ ဒုက္ခံ အရိယသစ္စံ ပုစ္ဆန္တိ, တေသာဟံ ဒုက္ခံ အရိယသစ္စံ ပုဋ္ဌော ဗျာကရောမိ, တေသာဟံ စိတ္တံ အာရာဓေမိ ပဉှဿ ဝေယျာကရဏေန၊ တေ မံ ဒုက္ခသမုဒယံ… ဒုက္ခနိရောဓံ… ဒုက္ခနိရောဓဂါမိနိံ ပဋိပဒံ အရိယသစ္စံ ပုစ္ဆန္တိ, တေသာဟံ ဒုက္ခနိရောဓဂါမိနိံ ပဋိပဒံ အရိယသစ္စံ ပုဋ္ဌော ဗျာကရောမိ, တေသာဟံ စိတ္တံ အာရာဓေမိ ပဉှဿ ဝေယျာကရဏေန။ ယမ္ပုဒါယိ, မမ သာဝကာ ယေန ဒုက္ခေန ဒုက္ခောတိဏ္ဏာ ဒုက္ခပရေတာ တေ မံ ဥပသင်္ကမိတွာ ဒုက္ခံ အရိယသစ္စံ ပုစ္ဆန္တိ, တေသာဟံ ဒုက္ခံ အရိယသစ္စံ ပုဋ္ဌော ဗျာကရောမိ, တေသာဟံ စိတ္တံ အာရာဓေမိ ပဉှဿ ဝေယျာကရဏေန။ တေ မံ ဒုက္ခသမုဒယံ … ဒုက္ခနိရောဓံ… ဒုက္ခနိရောဓဂါမိနိံ ပဋိပဒံ အရိယသစ္စံ ပုစ္ဆန္တိ။ တေသာဟံ ဒုက္ခနိရောဓဂါမိနိံ ပဋိပဒံ အရိယသစ္စံ ပုဋ္ဌော ဗျာကရောမိ။ တေသာဟံ စိတ္တံ အာရာဓေမိ ပဉှဿ ဝေယျာကရဏေန။ အယံ ခေါ, ဥဒါယိ, စတုတ္ထော ဓမ္မော ယေန မမံ သာဝကာ သက္ကရောန္တိ ဂရုံ ကရောန္တိ မာနေန္တိ ပူဇေန္တိ, သက္ကတွာ ဂရုံ ကတွာ ဥပနိဿာယ ဝိဟရန္တိ။
֍ ဋ္ဌ ၂၄၇။ ‘‘ပုန စပရံ, ဥဒါယိ, အက္ခာတာ မယာ သာဝကာနံ ပဋိပဒါ, ယထာပဋိပန္နာ မေ သာဝကာ စတ္တာရော သတိပဋ္ဌာနေ ဘာဝေန္တိ။ ဣဓုဒါယိ, ဘိက္ခု ကာယေ ကာယာနုပဿီ ဝိဟရတိ အာတာပီ သမ္ပဇာနော သတိမာ ဝိနေယျ လောကေ အဘိဇ္ဈာဒေါမနဿံ၊ ဝေဒနာသု ဝေဒနာနုပဿီ ဝိဟရတိ… စိတ္တေ စိတ္တာနုပဿီ ဝိဟရတိ… ဓမ္မေသု ဓမ္မာနုပဿီ ဝိဟရတိ အာတာပီ သမ္ပဇာနော သတိမာ ဝိနေယျ လောကေ အဘိဇ္ဈာဒေါမနဿံ။ တတြ စ ပန မေ သာဝကာ ဗဟူ အဘိညာဝေါသာနပါရမိပ္ပတ္တာ ဝိဟရန္တိ။
‘‘ပုန စပရံ, ဥဒါယိ, အက္ခာတာ မယာ သာဝကာနံ ပဋိပဒါ, ယထာပဋိပန္နာ မေ သာဝကာ စတ္တာရော သမ္မပ္ပဓာနေ ဘာဝေန္တိ။ ဣဓုဒါယိ, ဘိက္ခု အနုပ္ပန္နာနံ ပါပကာနံ အကုသလာနံ ဓမ္မာနံ အနုပ္ပါဒါယ ဆန္ဒံ ဇနေတိ, ဝါယမတိ, ဝီရိယံ အာရဘတိ, စိတ္တံ ပဂ္ဂဏှာတိ, ပဒဟတိ၊ ဥပ္ပန္နာနံ ပါပကာနံ အကုသလာနံ ဓမ္မာနံ ပဟာနာယ ဆန္ဒံ ဇနေတိ, ဝါယမတိ, ဝီရိယံ အာရဘတိ, စိတ္တံ ပဂ္ဂဏှာတိ, ပဒဟတိ၊ အနုပ္ပန္နာနံ ကုသလာနံ ဓမ္မာနံ ဥပ္ပါဒါယ ဆန္ဒံ ဇနေတိ, ဝါယမတိ, ဝီရိယံ အာရဘတိ, စိတ္တံ ပဂ္ဂဏှာတိ, ပဒဟတိ၊ ဥပ္ပန္နာနံ ကုသလာနံ ဓမ္မာနံ ဌိတိယာ အသမ္မောသာယ ဘိယျောဘာဝါယ ဝေပုလ္လာယ ဘာဝနာယ ပါရိပူရိယာ ဆန္ဒံ ဇနေတိ, ဝါယမတိ, ဝီရိယံ အာရဘတိ, စိတ္တံ ပဂ္ဂဏှာတိ, ပဒဟတိ။ တတြ စ ပန မေ သာဝကာ ဗဟူ အဘိညာဝေါသာနပါရမိပ္ပတ္တာ ဝိဟရန္တိ။
(မ၊၂၊၂၀၄။)‘‘ပုန စပရံ, ဥဒါယိ, အက္ခာတာ မယာ သာဝကာနံ ပဋိပဒါ, ယထာပဋိပန္နာ မေ သာဝကာ စတ္တာရော ဣဒ္ဓိပါဒေ ဘာဝေန္တိ။ ဣဓုဒါယိ, ဘိက္ခု ဆန္ဒသမာဓိပဓာနသင်္ခါရသမန္နာဂတံ ဣဒ္ဓိပါဒံ ဘာဝေတိ, ဝီရိယသမာဓိပဓာနသင်္ခါရသမန္နာဂတံ ဣဒ္ဓိပါဒံ ဘာဝေတိ, စိတ္တသမာဓိပဓာနသင်္ခါရသမန္နာဂတံ ဣဒ္ဓိပါဒံ ဘာဝေတိ, ဝီမံသာသမာဓိပဓာနသင်္ခါရသမန္နာဂတံ ဣဒ္ဓိပါဒံ ဘာဝေတိ။ တတြ စ ပန မေ သာဝကာ ဗဟူ အဘိညာဝေါသာနပါရမိပ္ပတ္တာ ဝိဟရန္တိ။
‘‘ပုန စပရံ, ဥဒါယိ, အက္ခာတာ မယာ သာဝကာနံ ပဋိပဒါ, ယထာပဋိပန္နာ မေ သာဝကာ ပဉ္စိန္ဒြိယာနိ ဘာဝေန္တိ။ ဣဓုဒါယိ, ဘိက္ခု သဒ္ဓိန္ဒြိယံ ဘာဝေတိ ဥပသမဂါမိံ သမ္ဗောဓဂါမိံ၊ ဝီရိယိန္ဒြိယံ ဘာဝေတိ…ပေ… သတိန္ဒြိယံ ဘာဝေတိ… သမာဓိန္ဒြိယံ ဘာဝေတိ… ပညိန္ဒြိယံ ဘာဝေတိ ဥပသမဂါမိံ သမ္ဗောဓဂါမိံ။ တတြ စ ပန မေ သာဝကာ ဗဟူ အဘိညာဝေါသာနပါရမိပ္ပတ္တာ ဝိဟရန္တိ။
‘‘ပုန စပရံ, ဥဒါယိ, အက္ခာတာ မယာ သာဝကာနံ ပဋိပဒါ, ယထာပဋိပန္နာ မေ သာဝကာ ပဉ္စ ဗလာနိ ဘာဝေန္တိ။ ဣဓုဒါယိ, ဘိက္ခု သဒ္ဓါဗလံ ဘာဝေတိ ဥပသမဂါမိံ သမ္ဗောဓဂါမိံ၊ ဝီရိယဗလံ ဘာဝေတိ…ပေ… သတိဗလံ ဘာဝေတိ… သမာဓိဗလံ ဘာဝေတိ… ပညာဗလံ ဘာဝေတိ ဥပသမဂါမိံ သမ္ဗောဓဂါမိံ။ တတြ စ ပန မေ သာဝကာ ဗဟူ အဘိညာဝေါသာနပါရမိပ္ပတ္တာ ဝိဟရန္တိ။
‘‘ပုန စပရံ, ဥဒါယိ, အက္ခာတာ မယာ သာဝကာနံ ပဋိပဒါ, ယထာပဋိပန္နာ မေ သာဝကာ သတ္တဗောဇ္ဈင်္ဂေ ဘာဝေန္တိ။ ဣဓုဒါယိ, ဘိက္ခု သတိသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂံ ဘာဝေတိ ဝိဝေကနိဿိတံ ဝိရာဂနိဿိတံ နိရောဓနိဿိတံ ဝေါဿဂ္ဂပရိဏာမိံ၊ ဓမ္မဝိစယသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂံ ဘာဝေတိ…ပေ… ဝီရိယသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂံ ဘာဝေတိ… ပီတိသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂံ ဘာဝေတိ… ပဿဒ္ဓိသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂံ ဘာဝေတိ… သမာဓိသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂံ ဘာဝေတိ… ဥပေက္ခာသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂံ ဘာဝေတိ ဝိဝေကနိဿိတံ ဝိရာဂနိဿိတံ နိရောဓနိဿိတံ ဝေါဿဂ္ဂပရိဏာမိံ။ တတြ စ ပန မေ သာဝကာ ဗဟူ အဘိညာဝေါသာနပါရမိပ္ပတ္တာ ဝိဟရန္တိ။
‘‘ပုန စပရံ, ဥဒါယိ, အက္ခာတာ မယာ သာဝကာနံ ပဋိပဒါ, ယထာပဋိပန္နာ မေ သာဝကာ အရိယံ အဋ္ဌင်္ဂိကံ မဂ္ဂံ ဘာဝေန္တိ။ ဣဓုဒါယိ, ဘိက္ခု သမ္မာဒိဋ္ဌိံ ဘာဝေတိ, သမ္မာသင်္ကပ္ပံ ဘာဝေတိ, သမ္မာဝါစံ ဘာဝေတိ, သမ္မာကမ္မန္တံ ဘာဝေတိ, သမ္မာအာဇီဝံ ဘာဝေတိ, သမ္မာဝါယာမံ ဘာဝေတိ,
(မ၊၂၊၂၀၅။)သမ္မာသတိံ ဘာဝေတိ, သမ္မာသမာဓိံ ဘာဝေတိ။ တတြ စ ပန မေ သာဝကာ ဗဟူ အဘိညာဝေါသာနပါရမိပ္ပတ္တာ ဝိဟရန္တိ။
֍ ဋ္ဌ ၂၄၈။ ‘‘ပုန စပရံ, ဥဒါယိ, အက္ခာတာ မယာ သာဝကာနံ ပဋိပဒါ, ယထာပဋိပန္နာ မေ သာဝကာ အဋ္ဌ ဝိမောက္ခေ ဘာဝေန္တိ။ ရူပီ ရူပါနိ ပဿတိ, အယံ ပဌမော ဝိမောက္ခော၊ အဇ္ဈတ္တံ အရူပသညီ ဗဟိဒ္ဓါ ရူပါနိ ပဿတိ, အယံ ဒုတိယော ဝိမောက္ခော၊ သုဘန္တေဝ အဓိမုတ္တော ဟောတိ, အယံ တတိယော ဝိမောက္ခော၊ သဗ္ဗသော ရူပသညာနံ သမတိက္ကမာ ပဋိဃသညာနံ အတ္ထင်္ဂမာ နာနတ္တသညာနံ အမနသိကာရာ ‘အနန္တော အာကာသော’တိ အာကာသာနဉ္စာယတနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ, အယံ စတုတ္ထော ဝိမောက္ခော၊ သဗ္ဗသော အာကာသာနဉ္စာယတနံ သမတိက္ကမ္မ ‘အနန္တံ ဝိညာဏ’န္တိ ဝိညာဏဉ္စာယတနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ, အယံ ပဉ္စမော ဝိမောက္ခော၊ သဗ္ဗသော ဝိညာဏဉ္စာယတနံ သမတိက္ကမ္မ ‘နတ္ထိ ကိဉ္စီ’တိ အာကိဉ္စညာယတနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ, အယံ ဆဋ္ဌော ဝိမောက္ခော၊ သဗ္ဗသော အာကိဉ္စညာယတနံ သမတိက္ကမ္မ နေဝသညာနာသညာယတနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ, အယံ သတ္တမော ဝိမောက္ခော၊ သဗ္ဗသော နေဝသညာနာသညာယတနံ သမတိက္ကမ္မ သညာဝေဒယိတနိရောဓံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ, အယံ အဋ္ဌမော ဝိမောက္ခော။ တတြ စ ပန မေ သာဝကာ ဗဟူ အဘိညာဝေါသာနပါရမိပ္ပတ္တာ ဝိဟရန္တိ။
֍ ဋ္ဌ ၂၄၉။ ‘‘ပုန စပရံ, ဥဒါယိ, အက္ခာတာ မယာ သာဝကာနံ ပဋိပဒါ, ယထာပဋိပန္နာ မေ သာဝကာ အဋ္ဌ အဘိဘာယတနာနိ ဘာဝေန္တိ။ အဇ္ဈတ္တံ ရူပသညီ ဧကော ဗဟိဒ္ဓါ ရူပါနိ ပဿတိ ပရိတ္တာနိ သုဝဏ္ဏဒုဗ္ဗဏ္ဏာနိ။ ‘တာနိ အဘိဘုယျ ဇာနာမိ, ပဿာမီ’တိ ဧဝံ သညီ ဟောတိ။ ဣဒံ ပဌမံ အဘိဘာယတနံ။
‘‘အဇ္ဈတ္တံ ရူပသညီ ဧကော ဗဟိဒ္ဓါ ရူပါနိ ပဿတိ အပ္ပမာဏာနိ သုဝဏ္ဏဒုဗ္ဗဏ္ဏာနိ။ ‘တာနိ အဘိဘုယျ ဇာနာမိ, ပဿာမီ’တိ ဧဝံ သညီ ဟောတိ။ ဣဒံ ဒုတိယံ အဘိဘာယတနံ။
‘‘အဇ္ဈတ္တံ အရူပသညီ ဧကော ဗဟိဒ္ဓါ ရူပါနိ ပဿတိ ပရိတ္တာနိ သုဝဏ္ဏဒုဗ္ဗဏ္ဏာနိ။ ‘တာနိ အဘိဘုယျ ဇာနာမိ, ပဿာမီ’တိ ဧဝံ သညီ ဟောတိ။ ဣဒံ တတိယံ အဘိဘာယတနံ။
‘‘အဇ္ဈတ္တံ အရူပသညီ ဧကော ဗဟိဒ္ဓါ ရူပါနိ ပဿတိ အပ္ပမာဏာနိ သုဝဏ္ဏဒုဗ္ဗဏ္ဏာနိ။ ‘တာနိ အဘိဘုယျ ဇာနာမိ, ပဿာမီ’တိ ဧဝံ သညီ ဟောတိ။ ဣဒံ စတုတ္ထံ အဘိဘာယတနံ။
(မ၊၂၊၂၀၆။)‘‘အဇ္ဈတ္တံ အရူပသညီ ဧကော ဗဟိဒ္ဓါ ရူပါနိ ပဿတိ နီလာနိ နီလဝဏ္ဏာနိ နီလနိဒဿနာနိ နီလနိဘာသာနိ။ သေယျထာပိ နာမ ဥမာပုပ္ဖံ နီလံ နီလဝဏ္ဏံ နီလနိဒဿနံ နီလနိဘာသံ, သေယျထာပိ ဝါ ပန တံ ဝတ္ထံ ဗာရာဏသေယျကံ ဥဘတောဘာဂဝိမဋ္ဌံ နီလံ နီလဝဏ္ဏံ နီလနိဒဿနံ နီလနိဘာသံ၊ ဧဝမေဝ အဇ္ဈတ္တံ အရူပသညီ ဧကော ဗဟိဒ္ဓါ ရူပါနိ ပဿတိ နီလာနိ နီလဝဏ္ဏာနိ နီလနိဒဿနာနိ နီလနိဘာသာနိ။ ‘တာနိ အဘိဘုယျ ဇာနာမိ, ပဿာမီ’တိ ဧဝံ သညီ ဟောတိ။ ဣဒံ ပဉ္စမံ အဘိဘာယတနံ။
‘‘အဇ္ဈတ္တံ အရူပသညီ ဧကော ဗဟိဒ္ဓါ ရူပါနိ ပဿတိ ပီတာနိ ပီတဝဏ္ဏာနိ ပီတနိဒဿနာနိ ပီတနိဘာသာနိ။ သေယျထာပိ နာမ ကဏိကာရပုပ္ဖံ ပီတံ ပီတဝဏ္ဏံ ပီတနိဒဿနံ ပီတနိဘာသံ, သေယျထာပိ ဝါ ပန တံ ဝတ္ထံ ဗာရာဏသေယျကံ ဥဘတောဘာဂဝိမဋ္ဌံ ပီတံ ပီတဝဏ္ဏံ ပီတနိဒဿနံ ပီတနိဘာသံ၊ ဧဝမေဝ အဇ္ဈတ္တံ အရူပသညီ ဧကော ဗဟိဒ္ဓါ ရူပါနိ ပဿတိ ပီတာနိ ပီတဝဏ္ဏာနိ ပီတနိဒဿနာနိ ပီတနိဘာသာနိ။ ‘တာနိ အဘိဘုယျ ဇာနာမိ, ပဿာမီ’တိ ဧဝံ သညီ ဟောတိ။ ဣဒံ ဆဋ္ဌံ အဘိဘာယတနံ။
‘‘အဇ္ဈတ္တံ အရူပသညီ ဧကော ဗဟိဒ္ဓါ ရူပါနိ ပဿတိ လောဟိတကာနိ လောဟိတကဝဏ္ဏာနိ လောဟိတကနိဒဿနာနိ လောဟိတကနိဘာသာနိ။ သေယျထာပိ နာမ ဗန္ဓုဇီဝကပုပ္ဖံ လောဟိတကံ လောဟိတကဝဏ္ဏံ လောဟိတကနိဒဿနံ လောဟိတကနိဘာသံ, သေယျထာပိ ဝါ ပန တံ ဝတ္ထံ ဗာရာဏသေယျကံ ဥဘတောဘာဂဝိမဋ္ဌံ လောဟိတကံ လောဟိတကဝဏ္ဏံ လောဟိတကနိဒဿနံ လောဟိတကနိဘာသံ၊ ဧဝမေဝ အဇ္ဈတ္တံ အရူပသညီ ဧကော ဗဟိဒ္ဓါ ရူပါနိ ပဿတိ လောဟိတကာနိ လောဟိတကဝဏ္ဏာနိ လောဟိတကနိဒဿနာနိ လောဟိတကနိဘာသာနိ။ ‘တာနိ အဘိဘုယျ ဇာနာမိ, ပဿာမီ’တိ ဧဝံ သညီ ဟောတိ။ ဣဒံ သတ္တမံ အဘိဘာယတနံ။
‘‘အဇ္ဈတ္တံ အရူပသညီ ဧကော ဗဟိဒ္ဓါ ရူပါနိ ပဿတိ ဩဒါတာနိ ဩဒါတဝဏ္ဏာနိ ဩဒါတနိဒဿနာနိ ဩဒါတနိဘာသာနိ။ သေယျထာပိ နာမ ဩသဓိတာရကာ ဩဒါတာ ဩဒါတဝဏ္ဏာ ဩဒါတနိဒဿနာ ဩဒါတနိဘာသာ, သေယျထာပိ ဝါ ပန တံ ဝတ္ထံ ဗာရာဏသေယျကံ ဥဘတောဘာဂဝိမဋ္ဌံ ဩဒါတံ ဩဒါတဝဏ္ဏံ ဩဒါတနိဒဿနံ ဩဒါတနိဘာသံ၊ ဧဝမေဝ အဇ္ဈတ္တံ အရူပသညီ ဧကော ဗဟိဒ္ဓါ ရူပါနိ ပဿတိ ဩဒါတာနိ ဩဒါတဝဏ္ဏာနိ ဩဒါတနိဒဿနာနိ ဩဒါတနိဘာသာနိ။ ‘တာနိ အဘိဘုယျ
(မ၊၂၊၂၀၇။)ဇာနာမိ, ပဿာမီ’တိ ဧဝံသညီ ဟောတိ။ ဣဒံ အဋ္ဌမံ အဘိဘာယတနံ။ တတြ စ ပန မေ သာဝကာ ဗဟူ အဘိညာဝေါသာနပါရမိပ္ပတ္တာ ဝိဟရန္တိ။
֍ ဋ္ဌ ၂၅၀။ ‘‘ပုန စပရံ, ဥဒါယိ, အက္ခာတာ မယာ သာဝကာနံ ပဋိပဒါ, ယထာပဋိပန္နာ မေ သာဝကာ ဒသ ကသိဏာယတနာနိ ဘာဝေန္တိ။ ပထဝီကသိဏမေကော သဉ္ဇာနာတိ ဥဒ္ဓမဓော တိရိယံ အဒွယံ အပ္ပမာဏံ၊ အာပေါကသိဏမေကော သဉ္ဇာနာတိ…ပေ… တေဇောကသိဏမေကော သဉ္ဇာနာတိ… ဝါယောကသိဏမေကော သဉ္ဇာနာတိ… နီလကသိဏမေကော သဉ္ဇာနာတိ… ပီတကသိဏမေကော သဉ္ဇာနာတိ… လောဟိတကသိဏမေကော သဉ္ဇာနာတိ… ဩဒါတကသိဏမေကော သဉ္ဇာနာတိ… အာကာသကသိဏမေကော သဉ္ဇာနာတိ … ဝိညာဏကသိဏမေကော သဉ္ဇာနာတိ ဥဒ္ဓမဓော တိရိယံ အဒွယံ အပ္ပမာဏံ။ တတြ စ ပန မေ သာဝကာ ဗဟူ အဘိညာဝေါသာနပါရမိပ္ပတ္တာ ဝိဟရန္တိ။
֍ ဋ္ဌ ၂၅၁။ ‘‘ပုန စပရံ, ဥဒါယိ, အက္ခာတာ မယာ သာဝကာနံ ပဋိပဒါ, ယထာပဋိပန္နာ မေ သာဝကာ စတ္တာရိ ဈာနာနိ ဘာဝေန္တိ။ ဣဓုဒါယိ, ဘိက္ခု ဝိဝိစ္စေဝ ကာမေဟိ ဝိဝိစ္စ အကုသလေဟိ ဓမ္မေဟိ သဝိတက္ကံ သဝိစာရံ ဝိဝေကဇံ ပီတိသုခံ ပဌမံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ။ သော ဣမမေဝ ကာယံ ဝိဝေကဇေန ပီတိသုခေန အဘိသန္ဒေတိ ပရိသန္ဒေတိ ပရိပူရေတိ ပရိပ္ဖရတိ, နာဿ ကိဉ္စိ သဗ္ဗာဝတော ကာယဿ ဝိဝေကဇေန ပီတိသုခေန အပ္ဖုဋံ ဟောတိ။ သေယျထာပိ, ဥဒါယိ, ဒက္ခော နှာပကော [နဟာပကော (သီ။ ပီ။)] ဝါ နှာပကန္တေဝါသီ ဝါ ကံသထာလေ နှာနီယစုဏ္ဏာနိ [နဟာနီယစုဏ္ဏာနိ (သီ။ ပီ။)] အာကိရိတွာ ဥဒကေန ပရိပ္ဖေါသကံ ပရိပ္ဖေါသကံ သန္နေယျ, သာယံ နှာနီယပိဏ္ဍိ [သာဿ နဟာနီယပိဏ္ဍီ (သီ။ သျာ။ ကံ။)] သ္နေဟာနုဂတာ သ္နေဟပရေတော သန္တရဗာဟိရာ ဖုဋာ သ္နေဟေန န စ ပဂ္ဃရိဏီ၊ ဧဝမေဝ ခေါ, ဥဒါယိ, ဘိက္ခု ဣမမေဝ ကာယံ ဝိဝေကဇေန ပီတိသုခေန အဘိသန္ဒေတိ ပရိသန္ဒေတိ ပရိပူရေတိ ပရိပ္ဖရတိ, နာဿ ကိဉ္စိ သဗ္ဗာဝတော ကာယဿ ဝိဝေကဇေန ပီတိသုခေန အပ္ဖုဋံ ဟောတိ။
‘‘ပုန စပရံ, ဥဒါယိ, ဘိက္ခု ဝိတက္ကဝိစာရာနံ ဝူပသမာ အဇ္ဈတ္တံ သမ္ပသာဒနံ…ပေ… ဒုတိယံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ။ သော ဣမမေဝ ကာယံ သမာဓိဇေန ပီတိသုခေန အဘိသန္ဒေတိ ပရိသန္ဒေတိ ပရိပူရေတိ ပရိပ္ဖရတိ, နာဿ ကိဉ္စိ သဗ္ဗာဝတော ကာယဿ သမာဓိဇေန ပီတိသုခေန အပ္ဖုဋံ
(မ၊၂၊၂၀၈။)ဟောတိ။ သေယျထာပိ, ဥဒါယိ, ဥဒကရဟဒေါ ဂမ္ဘီရော ဥဗ္ဘိဒေါဒကော [ဥဗ္ဘိတောဒကော (သျာ။ ကံ။ က။)]။ တဿ နေဝဿ ပုရတ္ထိမာယ ဒိသာယ ဥဒကဿ အာယမုခံ, န ပစ္ဆိမာယ ဒိသာယ ဥဒကဿ အာယမုခံ, န ဥတ္တရာယ ဒိသာယ ဥဒကဿ အာယမုခံ, န ဒက္ခိဏာယ ဒိသာယ ဥဒကဿ အာယမုခံ, ဒေဝေါ စ န ကာလေန ကာလံ သမ္မာ ဓာရံ အနုပ္ပဝေစ္ဆေယျ၊ အထ ခေါ တမှာဝ ဥဒကရဟဒါ သီတာ ဝါရိဓာရာ ဥဗ္ဘိဇ္ဇိတွာ တမေဝ ဥဒကရဟဒံ သီတေန ဝါရိနာ အဘိသန္ဒေယျ ပရိသန္ဒေယျ ပရိပူရေယျ ပရိပ္ဖရေယျ, နာဿ [န နေသံ (သီ။)] ကိဉ္စိ သဗ္ဗာဝတော ဥဒကရဟဒဿ သီတေန ဝါရိနာ အပ္ဖုဋံ အဿ။ ဧဝမေဝ ခေါ, ဥဒါယိ, ဘိက္ခု ဣမမေဝ ကာယံ သမာဓိဇေန ပီတိသုခေန အဘိသန္ဒေတိ ပရိသန္ဒေတိ ပရိပူရေတိ ပရိပ္ဖရတိ, နာဿ ကိဉ္စိ သဗ္ဗာဝတော ကာယဿ သမာဓိဇေန ပီတိသုခေန အပ္ဖုဋံ ဟောတိ။
‘‘ပုန စပရံ, ဥဒါယိ, ဘိက္ခု ပီတိယာ စ ဝိရာဂါ…ပေ… တတိယံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ။ သော ဣမမေဝ ကာယံ နိပ္ပီတိကေန သုခေန အဘိသန္ဒေတိ ပရိသန္ဒေတိ ပရိပူရေတိ ပရိပ္ဖရတိ, နာဿ ကိဉ္စိ သဗ္ဗာဝတော ကာယဿ နိပ္ပီတိကေန သုခေန အပ္ဖုဋံ ဟောတိ။ သေယျထာပိ, ဥဒါယိ, ဥပ္ပလိနိယံ ဝါ ပဒုမိနိယံ ဝါ ပုဏ္ဍရီကိနိယံ ဝါ အပ္ပေကစ္စာနိ ဥပ္ပလာနိ ဝါ ပဒုမာနိ ဝါ ပုဏ္ဍရီကာနိ ဝါ ဥဒကေ ဇာတာနိ ဥဒကေ သံဝဍ္ဎာနိ ဥဒကာနုဂ္ဂတာနိ အန္တော နိမုဂ္ဂပေါသီနိ, တာနိ ယာဝ စဂ္ဂါ ယာဝ စ မူလာ သီတေန ဝါရိနာ အဘိသန္နာနိ ပရိသန္နာနိ ပရိပူရာနိ ပရိပ္ဖုဋာနိ, နာဿ ကိဉ္စိ သဗ္ဗာဝတံ, ဥပ္ပလာနံ ဝါ ပဒုမာနံ ဝါ ပုဏ္ဍရီကာနံ ဝါ သီတေန ဝါရိနာ အပ္ဖုဋံ အဿ၊ ဧဝမေဝ ခေါ, ဥဒါယိ, ဘိက္ခု ဣမမေဝ ကာယံ နိပ္ပီတိကေန သုခေန အဘိသန္ဒေတိ ပရိသန္ဒေတိ ပရိပူရေတိ ပရိပ္ဖရတိ, နာဿ ကိဉ္စိ သဗ္ဗာဝတော ကာယဿ နိပ္ပီတိကေန သုခေန အပ္ဖုဋံ ဟောတိ။
‘‘ပုန စပရံ, ဥဒါယိ, ဘိက္ခု သုခဿ စ ပဟာနာ ဒုက္ခဿ စ ပဟာနာ ပုဗ္ဗေဝ သောမနဿဒေါမနဿာနံ အတ္ထင်္ဂမာ အဒုက္ခမသုခံ ဥပေက္ခာသတိပါရိသုဒ္ဓိံ စတုတ္ထံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ။ သော ဣမမေဝ ကာယံ ပရိသုဒ္ဓေန စေတသာ ပရိယောဒါတေန ဖရိတွာ နိသိန္နော ဟောတိ, နာဿ ကိဉ္စိ သဗ္ဗာဝတော ကာယဿ ပရိသုဒ္ဓေန စေတသာ ပရိယောဒါတေန အပ္ဖုဋံ ဟောတိ။ သေယျထာပိ, ဥဒါယိ, ပုရိသော ဩဒါတေန ဝတ္ထေန သသီသံ ပါရုပိတွာ နိသိန္နော အဿ, နာဿ ကိဉ္စိ သဗ္ဗာဝတော ကာယဿ ဩဒါတေန
(မ၊၂၊၂၀၉။)ဝတ္ထေန အပ္ဖုဋံ အဿ၊ ဧဝမေဝ ခေါ, ဥဒါယိ, ဘိက္ခု ဣမမေဝ ကာယံ ပရိသုဒ္ဓေန စေတသာ ပရိယောဒါတေန ဖရိတွာ နိသိန္နော ဟောတိ, နာဿ ကိဉ္စိ သဗ္ဗာဝတော ကာယဿ ပရိသုဒ္ဓေန စေတသာ ပရိယောဒါတေန အပ္ဖုဋံ ဟောတိ။ တတြ စ ပန မေ သာဝကာ ဗဟူ အဘိညာဝေါသာနပါရမိပ္ပတ္တာ ဝိဟရန္တိ။
֍ ဋ္ဌ ၂၅၂။ ‘‘ပုန စပရံ, ဥဒါယိ, အက္ခာတာ မယာ သာဝကာနံ ပဋိပဒါ, ယထာပဋိပန္နာ မေ သာဝကာ ဧဝံ ပဇာနန္တိ – ‘အယံ ခေါ မေ ကာယော ရူပီ စာတုမဟာဘူတိကော မာတာပေတ္တိကသမ္ဘဝေါ ဩဒနကုမ္မာသူပစယော အနိစ္စုစ္ဆာဒနပရိမဒ္ဒနဘေဒနဝိဒ္ဓံသနဓမ္မော၊ ဣဒဉ္စ ပန မေ ဝိညာဏံ ဧတ္ထ သိတံ ဧတ္ထ ပဋိဗဒ္ဓံ’။ သေယျထာပိ, ဥဒါယိ, မဏိ ဝေဠုရိယော သုဘော ဇာတိမာ အဋ္ဌံသော သုပရိကမ္မကတော အစ္ဆော ဝိပ္ပသန္နော သဗ္ဗာကာရသမ္ပန္နော၊ တတြိဒံ သုတ္တံ အာဝုတံ နီလံ ဝါ ပီတံ ဝါ လောဟိတံ ဝါ ဩဒါတံ ဝါ ပဏ္ဍုသုတ္တံ ဝါ။ တမေနံ စက္ခုမာ ပုရိသော ဟတ္ထေ ကရိတွာ ပစ္စဝေက္ခေယျ – ‘အယံ ခေါ မဏိ ဝေဠုရိယော သုဘော ဇာတိမာ အဋ္ဌံသော သုပရိကမ္မကတော အစ္ဆော ဝိပ္ပသန္နော သဗ္ဗာကာရသမ္ပန္နော၊ တတြိဒံ သုတ္တံ အာဝုတံ နီလံ ဝါ ပီတံ ဝါ လောဟိတံ ဝါ ဩဒါတံ ဝါ ပဏ္ဍုသုတ္တံ ဝါ’တိ။ ဧဝမေဝ ခေါ, ဥဒါယိ, အက္ခာတာ မယာ သာဝကာနံ ပဋိပဒါ, ယထာပဋိပန္နာ မေ သာဝကာ ဧဝံ ပဇာနန္တိ – ‘အယံ ခေါ မေ ကာယော ရူပီ စာတုမဟာဘူတိကော မာတာပေတ္တိကသမ္ဘဝေါ ဩဒနကုမ္မာသူပစယော အနိစ္စုစ္ဆာဒနပရိမဒ္ဒနဘေဒနဝိဒ္ဓံသနဓမ္မော၊ ဣဒဉ္စ ပန မေ ဝိညာဏံ ဧတ္ထ သိတံ ဧတ္ထ ပဋိဗဒ္ဓ’န္တိ။ တတြ စ ပန မေ သာဝကာ ဗဟူ အဘိညာဝေါသာနပါရမိပ္ပတ္တာ ဝိဟရန္တိ။
֍ ဋ္ဌ ၂၅၃။ ‘‘ပုန စပရံ, ဥဒါယိ, အက္ခာတာ မယာ သာဝကာနံ ပဋိပဒါ, ယထာပဋိပန္နာ မေ သာဝကာ ဣမမှာ ကာယာ အညံ ကာယံ အဘိနိမ္မိနန္တိ ရူပိံ မနောမယံ သဗ္ဗင်္ဂပစ္စင်္ဂိံ အဟီနိန္ဒြိယံ။ သေယျထာပိ, ဥဒါယိ, ပုရိသော မုဉ္ဇမှာ ဤသိကံ ပဗ္ဗာဟေယျ၊ တဿ ဧဝမဿ – ‘အယံ မုဉ္ဇော, အယံ ဤသိကာ၊ အညော မုဉ္ဇော, အညာ ဤသိကာ၊ မုဉ္ဇမှာတွေဝ ဤသိကာ ပဗ္ဗာဠှာ’တိ။ သေယျထာ ဝါ ပနုဒါယိ, ပုရိသော အသိံ ကောသိယာ ပဗ္ဗာဟေယျ၊ တဿ ဧဝမဿ – ‘အယံ အသိ, အယံ ကောသိ၊ အညော အသိ အညာ ကောသိ၊ ကောသိယာတွေဝ အသိ ပဗ္ဗာဠှော’တိ။ သေယျထာ ဝါ, ပနုဒါယိ, ပုရိသော အဟိံ ကရဏ္ဍာ ဥဒ္ဓရေယျ၊ တဿ ဧဝမဿ – ‘အယံ အဟိ, အယံ ကရဏ္ဍော၊
(မ၊၂၊၂၁၀။)အညော အဟိ, အညော ကရဏ္ဍော၊ ကရဏ္ဍာတွေဝ အဟိ ဥဗ္ဘတော’တိ။ ဧဝမေဝ ခေါ, ဥဒါယိ, အက္ခာတာ မယာ သာဝကာနံ ပဋိပဒါ, ယထာပဋိပန္နာ မေ သာဝကာ ဣမမှာ ကာယာ အညံ ကာယံ အဘိနိမ္မိနန္တိ ရူပိံ မနောမယံ သဗ္ဗင်္ဂပစ္စင်္ဂိံ အဟီနိန္ဒြိယံ။ တတြ စ ပန မေ သာဝကာ ဗဟူ အဘိညာဝေါသာနပါရမိပ္ပတ္တာ ဝိဟရန္တိ။
֍ ဋ္ဌ ၂၅၄။ ‘‘ပုန စပရံ, ဥဒါယိ, အက္ခာတာ မယာ သာဝကာနံ ပဋိပဒါ, ယထာပဋိပန္နာ မေ သာဝကာ အနေကဝိဟိတံ ဣဒ္ဓိဝိဓံ ပစ္စနုဘောန္တိ – ဧကောပိ ဟုတွာ ဗဟုဓာ ဟောန္တိ, ဗဟုဓာပိ ဟုတွာ ဧကော ဟောတိ၊ အာဝိဘာဝံ, တိရောဘာဝံ၊ တိရောကုဋ္ဋံ တိရောပါကာရံ တိရောပဗ္ဗတံ အသဇ္ဇမာနာ ဂစ္ဆန္တိ, သေယျထာပိ အာကာသေ၊ ပထဝိယာပိ ဥမ္မုဇ္ဇနိမုဇ္ဇံ ကရောန္တိ, သေယျထာပိ ဥဒကေ၊ ဥဒကေပိ အဘိဇ္ဇမာနေ [အဘိဇ္ဇမာနာ (က။)] ဂစ္ဆန္တိ, သေယျထာပိ ပထဝိယံ၊ အာကာသေပိ ပလ္လင်္ကေန ကမန္တိ, သေယျထာပိ ပက္ခီ သကုဏော၊ ဣမေပိ စန္ဒိမသူရိယေ ဧဝံမဟိဒ္ဓိကေ ဧဝံမဟာနုဘာဝေ ပါဏိနာ ပရိမသန္တိ ပရိမဇ္ဇန္တိ, ယာဝ ဗြဟ္မလောကာပိ ကာယေန ဝသံ ဝတ္တေန္တိ။ သေယျထာပိ, ဥဒါယိ, ဒက္ခော ကုမ္ဘကာရော ဝါ ကုမ္ဘကာရန္တေဝါသီ ဝါ သုပရိကမ္မကတာယ မတ္တိကာယ ယံ ယဒေဝ ဘာဇနဝိကတိံ အာကင်္ခေယျ တံ တဒေဝ ကရေယျ အဘိနိပ္ဖါဒေယျ၊ သေယျထာ ဝါ ပနုဒါယိ, ဒက္ခော ဒန္တကာရော ဝါ ဒန္တကာရန္တေဝါသီ ဝါ သုပရိကမ္မကတသ္မိံ ဒန္တသ္မိံ ယံ ယဒေဝ ဒန္တဝိကတိံ အာကင်္ခေယျ တံ တဒေဝ ကရေယျ အဘိနိပ္ဖါဒေယျ၊ သေယျထာ ဝါ ပနုဒါယိ, ဒက္ခော သုဝဏ္ဏကာရော ဝါ သုဝဏ္ဏကာရန္တေဝါသီ ဝါ သုပရိကမ္မကတသ္မိံ သုဝဏ္ဏသ္မိံ ယံ ယဒေဝ သုဝဏ္ဏဝိကတိံ အာကင်္ခေယျ တံ တဒေဝ ကရေယျ အဘိနိပ္ဖါဒေယျ။ ဧဝမေဝ ခေါ, ဥဒါယိ, အက္ခာတာ မယာ သာဝကာနံ ပဋိပဒါ, ယထာပဋိပန္နာ မေ သာဝကာ အနေကဝိဟိတံ ဣဒ္ဓိဝိဓံ ပစ္စနုဘောန္တိ – ဧကောပိ ဟုတွာ ဗဟုဓာ ဟောန္တိ, ဗဟုဓာပိ ဟုတွာ ဧကော ဟောတိ၊ အာဝိဘာဝံ, တိရောဘာဝံ၊ တိရောကုဋ္ဋံ တိရောပါကာရံ တိရောပဗ္ဗတံ အသဇ္ဇမာနာ ဂစ္ဆန္တိ, သေယျထာပိ အာကာသေ၊ ပထဝိယာပိ ဥမ္မုဇ္ဇနိမုဇ္ဇံ ကရောန္တိ, သေယျထာပိ ဥဒကေ၊ ဥဒကေပိ အဘိဇ္ဇမာနေ ဂစ္ဆန္တိ, သေယျထာပိ ပထဝိယံ၊ အာကာသေပိ ပလ္လင်္ကေန ကမန္တိ, သေယျထာပိ ပက္ခီ သကုဏော၊ ဣမေပိ စန္ဒိမသူရိယေ ဧဝံမဟိဒ္ဓိကေ ဧဝံမဟာနုဘာဝေ ပါဏိနာ ပရိမသန္တိ ပရိမဇ္ဇန္တိ, ယာဝ ဗြဟ္မလောကာပိ
(မ၊၂၊၂၁၁။)ကာယေန ဝသံ ဝတ္တေန္တိ။ တတြ စ ပန မေ သာဝကာ ဗဟူ အဘိညာဝေါသာနပါရမိပ္ပတ္တာ ဝိဟရန္တိ။
֍ ဋ္ဌ ၂၅၅။ ‘‘ပုန စပရံ, ဥဒါယိ, အက္ခာတာ မယာ သာဝကာနံ ပဋိပဒါ, ယထာပဋိပန္နာ မေ သာဝကာ ဒိဗ္ဗာယ သောတဓာတုယာ ဝိသုဒ္ဓါယ အတိက္ကန္တမာနုသိကာယ ဥဘော သဒ္ဒေ သုဏန္တိ – ဒိဗ္ဗေ စ မာနုသေ စ, ယေ ဒူရေ သန္တိကေ စ။ သေယျထာပိ, ဥဒါယိ, ဗလဝါ သင်္ခဓမော အပ္ပကသိရေနေဝ စာတုဒ္ဒိသာ ဝိညာပေယျ၊ ဧဝမေဝ ခေါ, ဥဒါယိ, အက္ခာတာ မယာ သာဝကာနံ ပဋိပဒါ, ယထာပဋိပန္နာ မေ သာဝကာ ဒိဗ္ဗာယ သောတဓာတုယာ ဝိသုဒ္ဓါယ အတိက္ကန္တမာနုသိကာယ ဥဘော သဒ္ဒေ သုဏန္တိ – ဒိဗ္ဗေ စ မာနုသေ စ, ယေ ဒူရေ သန္တိကေ စ။ တတြ စ ပန မေ သာဝကာ ဗဟူ အဘိညာဝေါသာနပါရမိပ္ပတ္တာ ဝိဟရန္တိ။
֍ ဋ္ဌ ၂၅၆။ ‘‘ပုန စပရံ, ဥဒါယိ, အက္ခာတာ မယာ သာဝကာနံ ပဋိပဒါ, ယထာပဋိပန္နာ မေ သာဝကာ ပရသတ္တာနံ ပရပုဂ္ဂလာနံ စေတသာ စေတော ပရိစ္စ ပဇာနန္တိ – သရာဂံ ဝါ စိတ္တံ ‘သရာဂံ စိတ္တ’န္တိ ပဇာနန္တိ, ဝီတရာဂံ ဝါ စိတ္တံ ‘ဝီတရာဂံ စိတ္တ’န္တိ ပဇာနန္တိ၊ သဒေါသံ ဝါ စိတ္တံ ‘သဒေါသံ စိတ္တ’န္တိ ပဇာနန္တိ, ဝီတဒေါသံ ဝါ စိတ္တံ ‘ဝီတဒေါသံ စိတ္တ’န္တိ ပဇာနန္တိ၊ သမောဟံ ဝါ စိတ္တံ ‘သမောဟံ စိတ္တ’န္တိ ပဇာနန္တိ, ဝီတမောဟံ ဝါ စိတ္တံ ‘ဝီတမောဟံ စိတ္တ’န္တိ ပဇာနန္တိ၊ သံခိတ္တံ ဝါ စိတ္တံ ‘သင်္ခိတ္တံ စိတ္တ’န္တိ ပဇာနန္တိ, ဝိက္ခိတ္တံ ဝါ စိတ္တံ ‘ဝိက္ခိတ္တံ စိတ္တ’န္တိ ပဇာနန္တိ၊ မဟဂ္ဂတံ ဝါ စိတ္တံ ‘မဟဂ္ဂတံ စိတ္တ’န္တိ ပဇာနန္တိ, အမဟဂ္ဂတံ ဝါ စိတ္တံ ‘အမဟဂ္ဂတံ စိတ္တ’န္တိ ပဇာနန္တိ၊ သဥတ္တရံ ဝါ စိတ္တံ ‘သဥတ္တရံ စိတ္တ’န္တိ ပဇာနန္တိ, အနုတ္တရံ ဝါ စိတ္တံ ‘အနုတ္တရံ စိတ္တ’န္တိ ပဇာနန္တိ၊ သမာဟိတံ ဝါ စိတ္တံ ‘သမာဟိတံ စိတ္တ’န္တိ ပဇာနန္တိ, အသမာဟိတံ ဝါ စိတ္တံ ‘အသမာဟိတံ စိတ္တ’န္တိ ပဇာနန္တိ၊ ဝိမုတ္တံ ဝါ စိတ္တံ ‘ဝိမုတ္တံ စိတ္တ’န္တိ ပဇာနန္တိ, အဝိမုတ္တံ ဝါ စိတ္တံ ‘အဝိမုတ္တံ စိတ္တ’န္တိ ပဇာနန္တိ။ သေယျထာပိ, ဥဒါယိ, ဣတ္ထီ ဝါ ပုရိသော ဝါ ဒဟရော ယုဝါ မဏ္ဍနကဇာတိကော အာဒါသေ ဝါ ပရိသုဒ္ဓေ ပရိယောဒါတေ အစ္ဆေ ဝါ ဥဒကပတ္တေ သကံ မုခနိမိတ္တံ ပစ္စဝေက္ခမာနော သကဏိကံ ဝါ ‘သကဏိက’န္တိ [သကဏိကင်္ဂံ ဝါ သကဏိကင်္ဂန္တိ (သီ။)] ဇာနေယျ, အကဏိကံ ဝါ ‘အကဏိက’န္တိ [အကဏိကင်္ဂံ ဝါ အကဏိကင်္ဂန္တိ (သီ။)] ဇာနေယျ၊ ဧဝမေဝ ခေါ, ဥဒါယိ, အက္ခာတာ မယာ သာဝကာနံ ပဋိပဒါ, ယထာပဋိပန္နာ မေ သာဝကာ ပရသတ္တာနံ ပရပုဂ္ဂလာနံ စေတသာ စေတော ပရိစ္စ ပဇာနန္တိ –
(မ၊၂၊၂၁၂။)သရာဂံ ဝါ စိတ္တံ ‘သရာဂံ စိတ္တ’န္တိ ပဇာနန္တိ, ဝီတရာဂံ ဝါ စိတ္တံ…ပေ… သဒေါသံ ဝါ စိတ္တံ… ဝီတဒေါသံ ဝါ စိတ္တံ… သမောဟံ ဝါ စိတ္တံ… ဝီတမောဟံ ဝါ စိတ္တံ… သင်္ခိတ္တံ ဝါ စိတ္တံ… ဝိက္ခိတ္တံ ဝါ စိတ္တံ… မဟဂ္ဂတံ ဝါ စိတ္တံ… အမဟဂ္ဂတံ ဝါ စိတ္တံ… သဥတ္တရံ ဝါ စိတ္တံ… အနုတ္တရံ ဝါ စိတ္တံ… သမာဟိတံ ဝါ စိတ္တံ… အသမာဟိတံ ဝါ စိတ္တံ… ဝိမုတ္တံ ဝါ စိတ္တံ… အဝိမုတ္တံ ဝါ စိတ္တံ ‘အဝိမုတ္တံ စိတ္တ’န္တိ ပဇာနန္တိ။ တတြ စ ပန မေ သာဝကာ ဗဟူ အဘိညာဝေါသာနပါရမိပ္ပတ္တာ ဝိဟရန္တိ။
֍ ဋ္ဌ ၂၅၇။ ‘‘ပုန စပရံ, ဥဒါယိ, အက္ခာတာ မယာ သာဝကာနံ ပဋိပဒါ, ယထာပဋိပန္နာ မေ သာဝကာ အနေကဝိဟိတံ ပုဗ္ဗေနိဝါသံ အနုဿရန္တိ, သေယျထိဒံ – ဧကမ္ပိ ဇာတိံ ဒွေပိ ဇာတိယော တိဿောပိ ဇာတိယော စတဿောပိ ဇာတိယော ပဉ္စပိ ဇာတိယော ဒသပိ ဇာတိယော ဝီသမ္ပိ ဇာတိယော တိံသမ္ပိ ဇာတိယော စတ္တာလီသမ္ပိ ဇာတိယော ပညာသမ္ပိ ဇာတိယော ဇာတိသတမ္ပိ ဇာတိသဟဿမ္ပိ ဇာတိသတသဟဿမ္ပိ, အနေကေပိ သံဝဋ္ဋကပ္ပေ အနေကေပိ ဝိဝဋ္ဋကပ္ပေ အနေကေပိ သံဝဋ္ဋဝိဝဋ္ဋကပ္ပေ – ‘အမုတြာသိံ ဧဝံနာမော ဧဝံဂေါတ္တော ဧဝံဝဏ္ဏော ဧဝမာဟာရော ဧဝံသုခဒုက္ခပ္ပဋိသံဝေဒီ ဧဝမာယုပရိယန္တော, သော တတော စုတော အမုတြ ဥဒပါဒိံ၊ တတြာပါသိံ ဧဝံနာမော ဧဝံဂေါတ္တော ဧဝံဝဏ္ဏော ဧဝမာဟာရော ဧဝံသုခဒုက္ခပ္ပဋိသံဝေဒီ ဧဝမာယုပရိယန္တော, သော တတော စုတော ဣဓူပပန္နော’တိ။ ဣတိ သာကာရံ သဥဒ္ဒေသံ အနေကဝိဟိတံ ပုဗ္ဗေနိဝါသံ အနုဿရတိ။ သေယျထာပိ, ဥဒါယိ, ပုရိသော သကမှာ ဂါမာ အညံ ဂါမံ ဂစ္ဆေယျ, တမှာပိ ဂါမာ အညံ ဂါမံ ဂစ္ဆေယျ၊ သော တမှာ ဂါမာ သကံယေဝ ဂါမံ ပစ္စာဂစ္ဆေယျ၊ တဿ ဧဝမဿ – ‘အဟံ ခေါ သကမှာ ဂါမာ အညံ ဂါမံ အဂစ္ဆိံ, တတြ ဧဝံ အဋ္ဌာသိံ ဧဝံ နိသီဒိံ ဧဝံ အဘာသိံ ဧဝံ တုဏှီ အဟောသိံ၊ တမှာပိ ဂါမာ အမုံ ဂါမံ အဂစ္ဆိံ, တတြာပိ ဧဝံ အဋ္ဌာသိံ ဧဝံ နိသီဒိံ ဧဝံ အဘာသိံ ဧဝံ တုဏှီ အဟောသိံ, သောမှိ တမှာ ဂါမာ သကံယေဝ ဂါမံ ပစ္စာဂတော’တိ။ ဧဝမေဝ ခေါ, ဥဒါယိ, အက္ခာတာ မယာ သာဝကာနံ ပဋိပဒါ, ယထာပဋိပန္နာ မေ သာဝကာ အနေကဝိဟိတံ ပုဗ္ဗေနိဝါသံ အနုဿရန္တိ, သေယျထိဒံ – ဧကမ္ပိ ဇာတိံ…ပေ… ဣတိ သာကာရံ သဥဒ္ဒေသံ အနေကဝိဟိတံ ပုဗ္ဗေနိဝါသံ အနုဿရန္တိ။ တတြ စ ပန မေ သာဝကာ ဗဟူ အဘိညာဝေါသာနပါရမိပ္ပတ္တာ ဝိဟရန္တိ။
֍ ဋ္ဌ ၂၅၈။ ‘‘ပုန စပရံ, ဥဒါယိ, အက္ခာတာ မယာ သာဝကာနံ ပဋိပဒါ, ယထာပဋိပန္နာ မေ သာဝကာ ဒိဗ္ဗေန စက္ခုနာ ဝိသုဒ္ဓေန အတိက္ကန္တမာနုသကေန
(မ၊၂၊၂၁၃။)သတ္တေ ပဿန္တိ စဝမာနေ ဥပပဇ္ဇမာနေ ဟီနေ ပဏီတေ သုဝဏ္ဏေ ဒုဗ္ဗဏ္ဏေ သုဂတေ ဒုဂ္ဂတေ ယထာကမ္မူပဂေ သတ္တေ ပဇာနန္တိ – ‘ဣမေ ဝတ ဘောန္တော သတ္တာ ကာယဒုစ္စရိတေန သမန္နာဂတာ ဝစီဒုစ္စရိတေန သမန္နာဂတာ မနောဒုစ္စရိတေန သမန္နာဂတာ အရိယာနံ ဥပဝါဒကာ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိကာ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိကမ္မသမာဒါနာ, တေ ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ အပါယံ ဒုဂ္ဂတိံ ဝိနိပါတံ နိရယံ ဥပပန္နာ၊ ဣမေ ဝါ ပန ဘောန္တော သတ္တာ ကာယသုစရိတေန သမန္နာဂတာ ဝစီသုစရိတေန သမန္နာဂတာ မနောသုစရိတေန သမန္နာဂတာ အရိယာနံ အနုပဝါဒကာ သမ္မာဒိဋ္ဌိကာ သမ္မာဒိဋ္ဌိကမ္မသမာဒါနာ, တေ ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ သုဂတိံ သဂ္ဂံ လောကံ ဥပပန္နာ’တိ။ ဣတိ ဒိဗ္ဗေန စက္ခုနာ ဝိသုဒ္ဓေန အတိက္ကန္တမာနုသကေန သတ္တေ ပဿန္တိ စဝမာနေ ဥပပဇ္ဇမာနေ ဟီနေ ပဏီတေ သုဝဏ္ဏေ ဒုဗ္ဗဏ္ဏေ သုဂတေ ဒုဂ္ဂတေ ယထာကမ္မူပဂေ သတ္တေ ပဇာနန္တိ။ သေယျထာပိ, ဥဒါယိ, ဒွေ အဂါရာ သဒွါရာ [သန္နဒွါရာ (က။)]။ တတြ စက္ခုမာ ပုရိသော မဇ္ဈေ ဌိတော ပဿေယျ မနုဿေ ဂေဟံ ပဝိသန္တေပိ နိက္ခမန္တေပိ အနုစင်္ကမန္တေပိ အနုဝိစရန္တေပိ၊ ဧဝမေဝ ခေါ, ဥဒါယိ, အက္ခာတာ မယာ သာဝကာနံ ပဋိပဒါ, ယထာပဋိပန္နာ မေ သာဝကာ ဒိဗ္ဗေန စက္ခုနာ ဝိသုဒ္ဓေန အတိက္ကန္တမာနုသကေန သတ္တေ ပဿန္တိ စဝမာနေ ဥပပဇ္ဇမာနေ ဟီနေ ပဏီတေ သုဝဏ္ဏေ ဒုဗ္ဗဏ္ဏေ သုဂတေ ဒုဂ္ဂတေ ယထာကမ္မူပဂေ သတ္တေ ပဇာနန္တိ…ပေ… တတြ စ ပ မေ သာဝကာ ဗဟူ အဘိညာဝေါသာနပါရမိပ္ပတ္တာ ဝိဟရန္တိ။
֍ ဋ္ဌ ၂၅၉။ ‘‘ပုန စပရံ, ဥဒါယိ, အက္ခာတာ မယာ သာဝကာနံ ပဋိပဒါ, ယထာပဋိပန္နာ မေ သာဝကာ အာသဝါနံ ခယာ အနာသဝံ စေတောဝိမုတ္တိံ ပညာဝိမုတ္တိံ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတွာ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရန္တိ။ သေယျထာပိ, ဥဒါယိ, ပဗ္ဗတသင်္ခေပေ ဥဒကရဟဒေါ အစ္ဆော ဝိပ္ပသန္နော အနာဝိလော, တတ္ထ စက္ခုမာ ပုရိသော တီရေ ဌိတော ပဿေယျ သိပ္ပိသမ္ဗုကမ္ပိ [သိပ္ပိကသမ္ဗုကမ္ပိ (သျာ။ ကံ။ က။)] သက္ခရကဌလမ္ပိ မစ္ဆဂုမ္ဗမ္ပိ စရန္တမ္ပိ တိဋ္ဌန္တမ္ပိ။ တဿ ဧဝမဿ – ‘အယံ ခေါ ဥဒကရဟဒေါ အစ္ဆော ဝိပ္ပသန္နော အနာဝိလော, တတြိမေ သိပ္ပိသမ္ဗုကာပိ သက္ခရကဌလာပိ မစ္ဆဂုမ္ဗာပိ စရန္တိပိ တိဋ္ဌန္တိပီ’တိ။ ဧဝမေဝ ခေါ, ဥဒါယိ, အက္ခာတာ မယာ သာဝကာနံ ပဋိပဒါ, ယထာပဋိပန္နာ မေ သာဝကာ အာသဝါနံ ခယာ အနာသဝံ စေတောဝိမုတ္တိံ ပညာဝိမုတ္တိံ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတွာ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရန္တိ။ တတြ စ ပန
(မ၊၂၊၂၁၄။)မေ သာဝကာ ဗဟူ အဘိညာဝေါသာနပါရမိပ္ပတ္တာ ဝိဟရန္တိ။ အယံ ခေါ, ဥဒါယိ, ပဉ္စမော ဓမ္မော ယေန မမ သာဝကာ သက္ကရောန္တိ ဂရုံ ကရောန္တိ မာနေန္တိ ပူဇေန္တိ, သက္ကတွာ ဂရုံ ကတွာ ဥပနိဿာယ ဝိဟရန္တိ။
‘‘ဣမေ ခေါ, ဥဒါယိ, ပဉ္စ ဓမ္မာ ယေဟိ မမံ သာဝကာ သက္ကရောန္တိ ဂရုံ ကရောန္တိ မာနေန္တိ ပူဇေန္တိ, သက္ကတွာ ဂရုံ ကတွာ ဥပနိဿာယ ဝိဟရန္တီ’’တိ။
ဣဒမဝေါစ ဘဂဝါ။ အတ္တမနော သကုလုဒါယီ ပရိဗ္ဗာဇကော ဘဂဝတော ဘာသိတံ အဘိနန္ဒီတိ။
မဟာသကုလုဒါယိသုတ္တံ နိဋ္ဌိတံ သတ္တမံ။
၈။ သမဏမုဏ္ဍိကသုတ္တံ
֍ ဋ္ဌ ၂၆၀။ ဧဝံ မေ သုတံ – ဧကံ သမယံ ဘဂဝါ သာဝတ္ထိယံ ဝိဟရတိ ဇေတဝနေ အနာထပိဏ္ဍိကဿ အာရာမေ။ တေန ခေါ ပန သမယေန ဥဂ္ဂါဟမာနော ပရိဗ္ဗာဇကော သမဏမုဏ္ဍိကာပုတ္တော [သမဏမဏ္ဍိကာပုတ္တော (သီ။ ပီ။)] သမယပ္ပဝါဒကေ တိန္ဒုကာစီရေ ဧကသာလကေ မလ္လိကာယ အာရာမေ ပဋိဝသတိ မဟတိယာ ပရိဗ္ဗာဇကပရိသာယ သဒ္ဓိံ ပဉ္စမတ္တေဟိ ပရိဗ္ဗာဇကသတေဟိ။ အထ ခေါ ပဉ္စကင်္ဂေါ ထပတိ သာဝတ္ထိယာ နိက္ခမိ ဒိဝါ ဒိဝဿ ဘဂဝန္တံ ဒဿနာယ။ အထ ခေါ ပဉ္စကင်္ဂဿ ထပတိဿ ဧတဒဟောသိ – ‘‘အကာလော ခေါ တာဝ ဘဂဝန္တံ ဒဿနာယ၊ ပဋိသလ္လီနော ဘဂဝါ။ မနောဘာဝနိယာနမ္ပိ ဘိက္ခူနံ အသမယော ဒဿနာယ၊ ပဋိသလ္လီနာ မနောဘာဝနိယာ ဘိက္ခူ။ ယံနူနာဟံ ယေန သမယပ္ပဝါဒကော တိန္ဒုကာစီရော ဧကသာလကော မလ္လိကာယ အာရာမော ယေန ဥဂ္ဂါဟမာနော ပရိဗ္ဗာဇကော သမဏမုဏ္ဍိကာပုတ္တော တေနုပသင်္ကမေယျ’’န္တိ။ အထ ခေါ ပဉ္စကင်္ဂေါ ထပတိ ယေန သမယပ္ပဝါဒကော တိန္ဒုကာစီရော ဧကသာလကော မလ္လိကာယ အာရာမော ယေန ဥဂ္ဂါဟမာနော ပရိဗ္ဗာဇကော သမဏမုဏ္ဍိကာပုတ္တော တေနုပသင်္ကမိ။
တေန ခေါ ပန သမယေန ဥဂ္ဂါဟမာနော ပရိဗ္ဗာဇကော သမဏမုဏ္ဍိကာပုတ္တော မဟတိယာ ပရိဗ္ဗာဇကပရိသာယ သဒ္ဓိံ နိသိန္နော ဟောတိ ဥန္နာဒိနိယာ ဥစ္စာသဒ္ဒမဟာသဒ္ဒါယ အနေကဝိဟိတံ တိရစ္ဆာနကထံ ကထေန္တိယာ, သေယျထိဒံ – ရာဇကထံ စောရကထံ မဟာမတ္တကထံ သေနာကထံ ဘယကထံ
(မ၊၂၊၂၁၅။)ယုဒ္ဓကထံ အန္နကထံ ပါနကထံ ဝတ္ထကထံ သယနကထံ မာလာကထံ ဂန္ဓကထံ ဉာတိကထံ ယာနကထံ ဂါမကထံ နိဂမကထံ နဂရကထံ ဇနပဒကထံ ဣတ္ထိကထံ သူရကထံ ဝိသိခါကထံ ကုမ္ဘဋ္ဌာနကထံ ပုဗ္ဗပေတကထံ နာနတ္တကထံ လောကက္ခာယိကံ သမုဒ္ဒက္ခာယိကံ ဣတိဘဝါဘဝကထံ ဣတိ ဝါ။
အဒ္ဒသာ ခေါ ဥဂ္ဂါဟမာနော ပရိဗ္ဗာဇကော သမဏမုဏ္ဍိကာပုတ္တော ပဉ္စကင်္ဂံ ထပတိံ ဒူရတောဝ အာဂစ္ဆန္တံ။ ဒိသွာန သကံ ပရိသံ သဏ္ဌာပေသိ – ‘‘အပ္ပသဒ္ဒါ ဘောန္တော ဟောန္တု, မာ ဘောန္တော သဒ္ဒမကတ္ထ၊ အယံ သမဏဿ ဂေါတမဿ သာဝကော အာဂစ္ဆတိ ပဉ္စကင်္ဂေါ ထပတိ။ ယာဝတာ ခေါ ပန သမဏဿ ဂေါတမဿ သာဝကာ ဂိဟီ ဩဒါတဝသနာ သာဝတ္ထိယံ ပဋိဝသန္တိ အယံ တေသံ အညတရော ပဉ္စကင်္ဂေါ ထပတိ။ အပ္ပသဒ္ဒကာမာ ခေါ ပန တေ အာယသ္မန္တော အပ္ပသဒ္ဒဝိနီတာ အပ္ပသဒ္ဒဿ ဝဏ္ဏဝါဒိနော၊ အပ္ပေဝ နာမ အပ္ပသဒ္ဒံ ပရိသံ ဝိဒိတွာ ဥပသင်္ကမိတဗ္ဗံ မညေယျာ’’တိ။ အထ ခေါ တေ ပရိဗ္ဗာဇကာ တုဏှီ အဟေသုံ။
֍ ဋ္ဌ ၂၆၁။ အထ ခေါ ပဉ္စကင်္ဂေါ ထပတိ ယေန ဥဂ္ဂါဟမာနော ပရိဗ္ဗာဇကော သမဏမုဏ္ဍိကာပုတ္တော တေနုပသင်္ကမိ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ ဥဂ္ဂါဟမာနေန ပရိဗ္ဗာဇကေန သမဏမုဏ္ဍိကာပုတ္တေန သဒ္ဓိံ သမ္မောဒိ။ သမ္မောဒနီယံ ကထံ သာရဏီယံ ဝီတိသာရေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ ဧကမန္တံ နိသိန္နံ ခေါ ပဉ္စကင်္ဂံ ထပတိံ ဥဂ္ဂါဟမာနော ပရိဗ္ဗာဇကော သမဏမုဏ္ဍိကာပုတ္တော ဧတဒဝေါစ – ‘‘စတူဟိ ခေါ အဟံ, ဂဟပတိ, ဓမ္မေဟိ သမန္နာဂတံ ပုရိသပုဂ္ဂလံ ပညပေမိ သမ္ပန္နကုသလံ ပရမကုသလံ ဥတ္တမပတ္တိပတ္တံ သမဏံ အယောဇ္ဈံ။ ကတမေဟိ စတူဟိ? ဣဓ, ဂဟပတိ, န ကာယေန ပါပကမ္မံ ကရောတိ, န ပါပကံ ဝါစံ ဘာသတိ, န ပါပကံ သင်္ကပ္ပံ သင်္ကပ္ပေတိ, န ပါပကံ အာဇီဝံ အာဇီဝတိ – ဣမေဟိ ခေါ အဟံ, ဂဟပတိ, စတူဟိ ဓမ္မေဟိ သမန္နာဂတံ ပုရိသပုဂ္ဂလံ ပညပေမိ သမ္ပန္နကုသလံ ပရမကုသလံ ဥတ္တမပတ္တိပတ္တံ သမဏံ အယောဇ္ဈ’’န္တိ။
အထ ခေါ ပဉ္စကင်္ဂေါ ထပတိ ဥဂ္ဂါဟမာနဿ ပရိဗ္ဗာဇကဿ သမဏမုဏ္ဍိကာပုတ္တဿ ဘာသိတံ နေဝ အဘိနန္ဒိ နပ္ပဋိက္ကောသိ။ အနဘိနန္ဒိတွာ အပ္ပဋိက္ကောသိတွာ ဥဋ္ဌာယာသနာ ပက္ကာမိ – ‘‘ဘဂဝတော သန္တိကေ ဧတဿ ဘာသိတဿ အတ္ထံ အာဇာနိဿာမီ’’တိ။ အထ ခေါ ပဉ္စကင်္ဂေါ ထပတိ ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ ဘဂဝန္တံ အဘိဝါဒေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ ဧကမန္တံ နိသိန္နော ခေါ ပဉ္စကင်္ဂေါ ထပတိ ယာဝတကော အဟောသိ
(မ၊၂၊၂၁၆။)ဥဂ္ဂါဟမာနေန ပရိဗ္ဗာဇကေန သမဏမုဏ္ဍိကာပုတ္တေန သဒ္ဓိံ ကထာသလ္လာပေါ တံ သဗ္ဗံ ဘဂဝတော အာရောစေသိ။
֍ ဋ္ဌ ၂၆၂။ ဧဝံ ဝုတ္တေ, ဘဂဝါ ပဉ္စကင်္ဂံ ထပတိံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ဧဝံ သန္တေ ခေါ, ထပတိ, ဒဟရော ကုမာရော မန္ဒော ဥတ္တာနသေယျကော သမ္ပန္နကုသလော ဘဝိဿတိ ပရမကုသလော ဥတ္တမပတ္တိပတ္တော သမဏော အယောဇ္ဈော, ယထာ ဥဂ္ဂါဟမာနဿ ပရိဗ္ဗာဇကဿ သမဏမုဏ္ဍိကာပုတ္တဿ ဝစနံ။ ဒဟရဿ ဟိ, ထပတိ, ကုမာရဿ မန္ဒဿ ဥတ္တာနသေယျကဿ ကာယောတိပိ န ဟောတိ, ကုတော ပန ကာယေန ပါပကမ္မံ ကရိဿတိ, အညတြ ဖန္ဒိတမတ္တာ! ဒဟရဿ ဟိ, ထပတိ, ကုမာရဿ မန္ဒဿ ဥတ္တာနသေယျကဿ ဝါစာတိပိ န ဟောတိ, ကုတော ပန ပါပကံ ဝါစံ ဘာသိဿတိ, အညတြ ရောဒိတမတ္တာ! ဒဟရဿ ဟိ, ထပတိ, ကုမာရဿ မန္ဒဿ ဥတ္တာနသေယျကဿ သင်္ကပ္ပေါတိပိ န ဟောတိ, ကုတော ပန ပါပကံ သင်္ကပ္ပံ သင်္ကပ္ပိဿတိ, အညတြ ဝိကူဇိတမတ္တာ [ဝိကုဇ္ဇိတမတ္တာ (သီ။ သျာ။ ကံ။ ပီ။)]! ဒဟရဿ ဟိ, ထပတိ, ကုမာရဿ မန္ဒဿ ဥတ္တာနသေယျကဿ အာဇီဝေါတိပိ န ဟောတိ, ကုတော ပန ပါပကံ အာဇီဝံ အာဇီဝိဿတိ, အညတြ မာတုထညာ! ဧဝံ သန္တေ ခေါ, ထပတိ, ဒဟရော ကုမာရော မန္ဒော ဥတ္တာနသေယျကော သမ္ပန္နကုသလော ဘဝိဿတိ ပရမကုသလော ဥတ္တမပတ္တိပတ္တော သမဏော အယောဇ္ဈော, ယထာ ဥဂ္ဂါဟမာနဿ ပရိဗ္ဗာဇကဿ သမဏမုဏ္ဍိကာပုတ္တဿ ဝစနံ။
֍ ဋ္ဌ ၂၆၃။ ‘‘စတူဟိ ခေါ အဟံ, ထပတိ, ဓမ္မေဟိ သမန္နာဂတံ ပုရိသပုဂ္ဂလံ ပညပေမိ န စေဝ သမ္ပန္နကုသလံ န ပရမကုသလံ န ဥတ္တမပတ္တိပတ္တံ သမဏံ အယောဇ္ဈံ, အပိ စိမံ ဒဟရံ ကုမာရံ မန္ဒံ ဥတ္တာနသေယျကံ သမဓိဂယှ တိဋ္ဌတိ။ ကတမေဟိ စတူဟိ? ဣဓ, ထပတိ, န ကာယေန ပါပကမ္မံ ကရောတိ, န ပါပကံ ဝါစံ ဘာသတိ, န ပါပကံ သင်္ကပ္ပံ သင်္ကပ္ပေတိ, န ပါပကံ အာဇီဝံ အာဇီဝတိ – ဣမေဟိ ခေါ အဟံ, ထပတိ, စတူဟိ ဓမ္မေဟိ သမန္နာဂတံ ပုရိသပုဂ္ဂလံ ပညပေမိ န စေဝ သမ္ပန္နကုသလံ န ပရမကုသလံ န ဥတ္တမပတ္တိပတ္တံ သမဏံ အယောဇ္ဈံ, အပိ စိမံ ဒဟရံ ကုမာရံ မန္ဒံ ဥတ္တာနသေယျကံ သမဓိဂယှ တိဋ္ဌတိ။
‘‘ဒသဟိ ခေါ အဟံ, ထပတိ, ဓမ္မေဟိ သမန္နာဂတံ ပုရိသပုဂ္ဂလံ ပညပေမိ သမ္ပန္နကုသလံ ပရမကုသလံ ဥတ္တမပတ္တိပတ္တံ သမဏံ အယောဇ္ဈံ။ ဣမေ အကုသလာ သီလာ၊ တမဟံ [ကဟံ (သီ။), တဟံ (ပီ။)], ထပတိ, ဝေဒိတဗ္ဗန္တိ ဝဒါမိ။ ဣတောသမုဋ္ဌာနာ
(မ၊၂၊၂၁၇။)အကုသလာ သီလာ၊ တမဟံ, ထပတိ, ဝေဒိတဗ္ဗန္တိ ဝဒါမိ။ ဣဓ အကုသလာ သီလာ အပရိသေသာ နိရုဇ္ဈန္တိ၊ တမဟံ, ထပတိ, ဝေဒိတဗ္ဗန္တိ ဝဒါမိ။ ဧဝံ ပဋိပန္နော အကုသလာနံ သီလာနံ နိရောဓာယ ပဋိပန္နော ဟောတိ၊ တမဟံ, ထပတိ, ဝေဒိတဗ္ဗန္တိ ဝဒါမိ။
‘‘ဣမေ ကုသလာ သီလာ၊ တမဟံ, ထပတိ, ဝေဒိတဗ္ဗန္တိ ဝဒါမိ။ ဣတောသမုဋ္ဌာနာ ကုသလာ သီလာ၊ တမဟံ, ထပတိ, ဝေဒိတဗ္ဗန္တိ ဝဒါမိ။ ဣဓ ကုသလာ သီလာ အပရိသေသာ နိရုဇ္ဈန္တိ၊ တမဟံ, ထပတိ, ဝေဒိတဗ္ဗန္တိ ဝဒါမိ။ ဧဝံ ပဋိပန္နော ကုသလာနံ သီလာနံ နိရောဓာယ ပဋိပန္နော ဟောတိ၊ တမဟံ, ထပတိ, ဝေဒိတဗ္ဗန္တိ ဝဒါမိ။
‘‘ဣမေ အကုသလာ သင်္ကပ္ပါ၊ တမဟံ, ထပတိ, ဝေဒိတဗ္ဗန္တိ ဝဒါမိ။ ဣတောသမုဋ္ဌာနာ အကုသလာ သင်္ကပ္ပါ၊ တမဟံ, ထပတိ, ဝေဒိတဗ္ဗန္တိ ဝဒါမိ။ ဣဓ အကုသလာ သင်္ကပ္ပါ အပရိသေသာ နိရုဇ္ဈန္တိ၊ တမဟံ, ထပတိ, ဝေဒိတဗ္ဗန္တိ ဝဒါမိ။ ဧဝံ ပဋိပန္နော အကုသလာနံ သင်္ကပ္ပါနံ နိရောဓာယ ပဋိပန္နော ဟောတိ၊ တမဟံ, ထပတိ, ဝေဒိတဗ္ဗန္တိ ဝဒါမိ။
‘‘ဣမေ ကုသလာ သင်္ကပ္ပါ၊ တမဟံ, ထပတိ, ဝေဒိတဗ္ဗန္တိ ဝဒါမိ။ ဣတောသမုဋ္ဌာနာ ကုသလာ သင်္ကပ္ပါ၊ တမဟံ, ထပတိ, ဝေဒိတဗ္ဗန္တိ ဝဒါမိ။ ဣဓ ကုသလာ သင်္ကပ္ပါ အပရိသေသာ နိရုဇ္ဈန္တိ၊ တမဟံ, ထပတိ, ဝေဒိတဗ္ဗန္တိ ဝဒါမိ။ ဧဝံ ပဋိပန္နော ကုသလာနံ သင်္ကပ္ပါနံ နိရောဓာယ ပဋိပန္နော ဟောတိ၊ တမဟံ, ထပတိ, ဝေဒိတဗ္ဗန္တိ ဝဒါမိ။
֍ ဋ္ဌ ၂၆၄။ ‘‘ကတမေ စ, ထပတိ, အကုသလာ သီလာ? အကုသလံ ကာယကမ္မံ, အကုသလံ ဝစီကမ္မံ, ပါပကော အာဇီဝေါ – ဣမေ ဝုစ္စန္တိ, ထပတိ, အကုသလာ သီလာ။
‘‘ဣမေ စ, ထပတိ, အကုသလာ သီလာ ကိံသမုဋ္ဌာနာ? သမုဋ္ဌာနမ္ပိ နေသံ ဝုတ္တံ။ ‘စိတ္တသမုဋ္ဌာနာ’တိဿ ဝစနီယံ။ ကတမံ စိတ္တံ? စိတ္တမ္ပိ ဟိ ဗဟုံ အနေကဝိဓံ နာနပ္ပကာရကံ။ ယံ စိတ္တံ သရာဂံ သဒေါသံ သမောဟံ, ဣတောသမုဋ္ဌာနာ အကုသလာ သီလာ။
‘‘ဣမေ စ, ထပတိ, အကုသလာ သီလာ ကုဟိံ အပရိသေသာ နိရုဇ္ဈန္တိ? နိရောဓောပိ နေသံ ဝုတ္တော။ ဣဓ, ထပတိ, ဘိက္ခု ကာယဒုစ္စရိတံ ပဟာယ
(မ၊၂၊၂၁၈။)ကာယသုစရိတံ ဘာဝေတိ, ဝစီဒုစ္စရိတံ ပဟာယ ဝစီသုစရိတံ ဘာဝေတိ, မနောဒုစ္စရိတံ ပဟာယ မနောသုစရိတံ ဘာဝေတိ, မိစ္ဆာဇီဝံ ပဟာယ သမ္မာဇီဝေန ဇီဝိတံ ကပ္ပေတိ – ဧတ္ထေတေ အကုသလာ သီလာ အပရိသေသာ နိရုဇ္ဈန္တိ။
‘‘ကထံ ပဋိပန္နော, ထပတိ, အကုသလာနံ သီလာနံ နိရောဓာယ ပဋိပန္နော ဟောတိ? ဣဓ, ထပတိ, ဘိက္ခု အနုပ္ပန္နာနံ ပါပကာနံ အကုသလာနံ ဓမ္မာနံ အနုပ္ပါဒါယ ဆန္ဒံ ဇနေတိ ဝါယမတိ ဝီရိယံ အာရဘတိ စိတ္တံ ပဂ္ဂဏှာတိ ပဒဟတိ၊ ဥပ္ပန္နာနံ ပါပကာနံ အကုသလာနံ ဓမ္မာနံ ပဟာနာယ ဆန္ဒံ ဇနေတိ ဝါယမတိ ဝီရိယံ အာရဘတိ စိတ္တံ ပဂ္ဂဏှာတိ ပဒဟတိ၊ အနုပ္ပန္နာနံ ကုသလာနံ ဓမ္မာနံ ဥပ္ပါဒါယ ဆန္ဒံ ဇနေတိ ဝါယမတိ ဝီရိယံ အာရဘတိ စိတ္တံ ပဂ္ဂဏှာတိ ပဒဟတိ၊ ဥပ္ပန္နာနံ ကုသလာနံ ဓမ္မာနံ ဌိတိယာ အသမ္မောသာယ ဘိယျောဘာဝါယ ဝေပုလ္လာယ ဘာဝနာယ ပါရိပူရိယာ ဆန္ဒံ ဇနေတိ ဝါယမတိ ဝီရိယံ အာရဘတိ စိတ္တံ ပဂ္ဂဏှာတိ ပဒဟတိ။ ဧဝံ ပဋိပန္နော ခေါ, ထပတိ, အကုသလာနံ သီလာနံ နိရောဓာယ ပဋိပန္နော ဟောတိ။
֍ ဋ္ဌ ၂၆၅။ ‘‘ကတမေ စ, ထပတိ, ကုသလာ သီလာ? ကုသလံ ကာယကမ္မံ, ကုသလံ ဝစီကမ္မံ, အာဇီဝပရိသုဒ္ဓမ္ပိ ခေါ အဟံ, ထပတိ, သီလသ္မိံ ဝဒါမိ။ ဣမေ ဝုစ္စန္တိ, ထပတိ, ကုသလာ သီလာ။
‘‘ဣမေ စ, ထပတိ, ကုသလာ သီလာ ကိံသမုဋ္ဌာနာ? သမုဋ္ဌာနမ္ပိ နေသံ ဝုတ္တံ။ ‘စိတ္တသမုဋ္ဌာနာ’တိဿ ဝစနီယံ။ ကတမံ စိတ္တံ? စိတ္တမ္ပိ ဟိ ဗဟုံ အနေကဝိဓံ နာနပ္ပကာရကံ။ ယံ စိတ္တံ ဝီတရာဂံ ဝီတဒေါသံ ဝီတမောဟံ, ဣတောသမုဋ္ဌာနာ ကုသလာ သီလာ။
‘‘ဣမေ စ, ထပတိ, ကုသလာ သီလာ ကုဟိံ အပရိသေသာ နိရုဇ္ဈန္တိ? နိရောဓောပိ နေသံ ဝုတ္တော။ ဣဓ, ထပတိ, ဘိက္ခု သီလဝါ ဟောတိ နော စ သီလမယော, တဉ္စ စေတောဝိမုတ္တိံ ပညာဝိမုတ္တိံ ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ၊ ယတ္ထဿ တေ ကုသလာ သီလာ အပရိသေသာ နိရုဇ္ဈန္တိ။
‘‘ကထံ ပဋိပန္နော စ, ထပတိ, ကုသလာနံ သီလာနံ နိရောဓာယ ပဋိပန္နော ဟောတိ? ဣဓ, ထပတိ, ဘိက္ခု အနုပ္ပန္နာနံ ပါပကာနံ အကုသလာနံ ဓမ္မာနံ အနုပ္ပါဒါယ ဆန္ဒံ ဇနေတိ ဝါယမတိ ဝီရိယံ အာရဘတိ စိတ္တံ ပဂ္ဂဏှာတိ
(မ၊၂၊၂၁၉။)ပဒဟတိ၊ ဥပ္ပန္နာနံ ပါပကာနံ အကုသလာနံ ဓမ္မာနံ ပဟာနာယ…ပေ… အနုပ္ပန္နာနံ ကုသလာနံ ဓမ္မာနံ ဥပ္ပါဒါယ…ပေ… ဥပ္ပန္နာနံ ကုသလာနံ ဓမ္မာနံ ဌိတိယာ အသမ္မောသာယ ဘိယျောဘာဝါယ ဝေပုလ္လာယ ဘာဝနာယ ပါရိပူရိယာ ဆန္ဒံ ဇနေတိ ဝါယမတိ ဝီရိယံ အာရဘတိ စိတ္တံ ပဂ္ဂဏှာတိ ပဒဟတိ။ ဧဝံ ပဋိပန္နော ခေါ, ထပတိ, ကုသလာနံ သီလာနံ နိရောဓာယ ပဋိပန္နော ဟောတိ။
֍ ဋ္ဌ ၂၆၆။ ‘‘ကတမေ စ, ထပတိ, အကုသလာ သင်္ကပ္ပါ? ကာမသင်္ကပ္ပေါ, ဗျာပါဒသင်္ကပ္ပေါ, ဝိဟိံသာသင်္ကပ္ပေါ – ဣမေ ဝုစ္စန္တိ, ထပတိ, အကုသလာ သင်္ကပ္ပါ။
‘‘ဣမေ စ, ထပတိ, အကုသလာ သင်္ကပ္ပါ ကိံသမုဋ္ဌာနာ? သမုဋ္ဌာနမ္ပိ နေသံ ဝုတ္တံ။ ‘သညာသမုဋ္ဌာနာ’တိဿ ဝစနီယံ။ ကတမာ သညာ? သညာပိ ဟိ ဗဟူ အနေကဝိဓာ နာနပ္ပကာရကာ။ ကာမသညာ, ဗျာပါဒသညာ, ဝိဟိံသာသညာ – ဣတောသမုဋ္ဌာနာ အကုသလာ သင်္ကပ္ပါ။
‘‘ဣမေ စ, ထပတိ, အကုသလာ သင်္ကပ္ပါ ကုဟိံ အပရိသေသာ နိရုဇ္ဈန္တိ? နိရောဓောပိ နေသံ ဝုတ္တော။ ဣဓ, ထပတိ, ဘိက္ခု ဝိဝိစ္စေဝ ကာမေဟိ…ပေ… ပဌမံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ၊ ဧတ္ထေတေ အကုသလာ သင်္ကပ္ပါ အပရိသေသာ နိရုဇ္ဈန္တိ။
‘‘ကထံ ပဋိပန္နော စ, ထပတိ, အကုသလာနံ သင်္ကပ္ပါနံ နိရောဓာယ ပဋိပန္နော ဟောတိ? ဣဓ, ထပတိ, ဘိက္ခု အနုပ္ပန္နာနံ ပါပကာနံ အကုသလာနံ ဓမ္မာနံ အနုပ္ပါဒါယ ဆန္ဒံ ဇနေတိ ဝါယမတိ ဝီရိယံ အာရဘတိ စိတ္တံ ပဂ္ဂဏှာတိ ပဒဟတိ၊ ဥပ္ပန္နာနံ ပါပကာနံ အကုသလာနံ ဓမ္မာနံ ပဟာနာယ…ပေ… အနုပ္ပန္နာနံ ကုသလာနံ ဓမ္မာနံ ဥပ္ပါဒါယ…ပေ… ဥပ္ပန္နာနံ ကုသလာနံ ဓမ္မာနံ ဌိတိယာ အသမ္မောသာယ ဘိယျောဘာဝါယ ဝေပုလ္လာယ ဘာဝနာယ ပါရိပူရိယာ ဆန္ဒံ ဇနေတိ ဝါယမတိ ဝီရိယံ အာရဘတိ စိတ္တံ ပဂ္ဂဏှာတိ ပဒဟတိ။ ဧဝံ ပဋိပန္နော ခေါ, ထပတိ, အကုသလာနံ သင်္ကပ္ပါနံ နိရောဓာယ ပဋိပန္နော ဟောတိ။
֍ ဋ္ဌ ၂၆၇။ ‘‘ကတမေ စ, ထပတိ, ကုသလာ သင်္ကပ္ပါ? နေက္ခမ္မသင်္ကပ္ပေါ, အဗျာပါဒသင်္ကပ္ပေါ, အဝိဟိံသာသင်္ကပ္ပေါ – ဣမေ ဝုစ္စန္တိ, ထပတိ, ကုသလာ သင်္ကပ္ပါ။
‘‘ဣမေ စ, ထပတိ, ကုသလာ သင်္ကပ္ပါ ကိံသမုဋ္ဌာနာ? သမုဋ္ဌာနမ္ပိ နေသံ ဝုတ္တံ။ ‘သညာသမုဋ္ဌာနာ’တိဿ ဝစနီယံ။ ကတမာ သညာ? သညာပိ ဟိ ဗဟူ
(မ၊၂၊၂၂၀။)အနေကဝိဓာ နာနပ္ပကာရကာ။ နေက္ခမ္မသညာ, အဗျာပါဒသညာ, အဝိဟိံသာသညာ – ဣတောသမုဋ္ဌာနာ ကုသလာ သင်္ကပ္ပါ။
‘‘ဣမေ စ, ထပတိ, ကုသလာ သင်္ကပ္ပါ ကုဟိံ အပရိသေသာ နိရုဇ္ဈန္တိ? နိရောဓောပိ နေသံ ဝုတ္တော။ ဣဓ, ထပတိ, ဘိက္ခု ဝိတက္ကဝိစာရာနံ ဝူပသမာ…ပေ… ဒုတိယံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ၊ ဧတ္ထေတေ ကုသလာ သင်္ကပ္ပါ အပရိသေသာ နိရုဇ္ဈန္တိ။
‘‘ကထံ ပဋိပန္နော စ, ထပတိ, ကုသလာနံ သင်္ကပ္ပါနံ နိရောဓာယ ပဋိပန္နော ဟောတိ? ဣဓ, ထပတိ, ဘိက္ခု အနုပ္ပန္နာနံ ပါပကာနံ အကုသလာနံ ဓမ္မာနံ အနုပ္ပါဒါယ ဆန္ဒံ ဇနေတိ ဝါယမတိ ဝီရိယံ အာရဘတိ စိတ္တံ ပဂ္ဂဏှာတိ ပဒဟတိ၊ ဥပ္ပန္နာနံ ပါပကာနံ အကုသလာနံ ဓမ္မာနံ ပဟာနာယ…ပေ… အနုပ္ပန္နာနံ ကုသလာနံ ဓမ္မာနံ ဥပ္ပါဒါယ…ပေ… ဥပ္ပန္နာနံ ကုသလာနံ ဓမ္မာနံ ဌိတိယာ အသမ္မောသာယ ဘိယျောဘာဝါယ ဝေပုလ္လာယ ဘာဝနာယ ပါရိပူရိယာ ဆန္ဒံ ဇနေတိ ဝါယမတိ ဝီရိယံ အာရဘတိ စိတ္တံ ပဂ္ဂဏှာတိ ပဒဟတိ။ ဧဝံ ပဋိပန္နော ခေါ, ထပတိ, ကုသလာနံ သင်္ကပ္ပါနံ နိရောဓာယ ပဋိပန္နော ဟောတိ။
֍ ဋ္ဌ ၂၆၈။ ‘‘ကတမေဟိ စာဟံ, ထပတိ, ဒသဟိ ဓမ္မေဟိ သမန္နာဂတံ ပုရိသပုဂ္ဂလံ ပညပေမိ သမ္ပန္နကုသလံ ပရမကုသလံ ဥတ္တမပတ္တိပတ္တံ သမဏံ အယောဇ္ဈံ? ဣဓ, ထပတိ, ဘိက္ခု အသေခါယ သမ္မာဒိဋ္ဌိယာ သမန္နာဂတော ဟောတိ, အသေခေန သမ္မာသင်္ကပ္ပေန သမန္နာဂတော ဟောတိ, အသေခါယ သမ္မာဝါစာယ သမန္နာဂတော ဟောတိ, အသေခေန သမ္မာကမ္မန္တေန သမန္နာဂတော ဟောတိ, အသေခေန သမ္မာအာဇီဝေန သမန္နာဂတော ဟောတိ, အသေခေန သမ္မာဝါယာမေန သမန္နာဂတော ဟောတိ, အသေခါယ သမ္မာသတိယာ သမန္နာဂတော ဟောတိ, အသေခေန သမ္မာသမာဓိနာ သမန္နာဂတော ဟောတိ, အသေခေန သမ္မာဉာဏေန သမန္နာဂတော ဟောတိ, အသေခါယ သမ္မာဝိမုတ္တိယာ သမန္နာဂတော ဟောတိ – ဣမေဟိ ခေါ အဟံ, ထပတိ, ဒသဟိ ဓမ္မေဟိ သမန္နာဂတံ ပုရိသပုဂ္ဂလံ ပညပေမိ သမ္ပန္နကုသလံ ပရမကုသလံ ဥတ္တမပတ္တိပတ္တံ သမဏံ အယောဇ္ဈ’’န္တိ။
ဣဒမဝေါစ ဘဂဝါ။ အတ္တမနော ပဉ္စကင်္ဂေါ ထပတိ ဘဂဝတော ဘာသိတံ အဘိနန္ဒီတိ။
သမဏမုဏ္ဍိကသုတ္တံ နိဋ္ဌိတံ အဋ္ဌမံ။
(မ၊၂၊၂၂၁။)၉။ စူဠသကုလုဒါယိသုတ္တံ
֍ ဋ္ဌ ၂၆၉။ ဧဝံ မေ သုတံ – ဧကံ သမယံ ဘဂဝါ ရာဇဂဟေ ဝိဟရတိ ဝေဠုဝနေ ကလန္ဒကနိဝါပေ။ တေန ခေါ ပန သမယေန သကုလုဒါယီ ပရိဗ္ဗာဇကော မောရနိဝါပေ ပရိဗ္ဗာဇကာရာမေ ပဋိဝသတိ မဟတိယာ ပရိဗ္ဗာဇကပရိသာယ သဒ္ဓိံ။ အထ ခေါ ဘဂဝါ ပုဗ္ဗဏှသမယံ နိဝါသေတွာ ပတ္တစီဝရမာဒါယ ရာဇဂဟံ ပိဏ္ဍာယ ပါဝိသိ။ အထ ခေါ ဘဂဝတော ဧတဒဟောသိ – ‘‘အတိပ္ပဂေါ ခေါ တာဝ ရာဇဂဟေ ပိဏ္ဍာယ စရိတုံ။ ယံနူနာဟံ ယေန မောရနိဝါပေါ ပရိဗ္ဗာဇကာရာမော ယေန သကုလုဒါယီ ပရိဗ္ဗာဇကော တေနုပသင်္ကမေယျ’’န္တိ။ အထ ခေါ ဘဂဝါ ယေန မောရနိဝါပေါ ပရိဗ္ဗာဇကာရာမော တေနုပသင်္ကမိ။
တေန ခေါ ပန သမယေန သကုလုဒါယီ ပရိဗ္ဗာဇကော မဟတိယာ ပရိဗ္ဗာဇကပရိသာယ သဒ္ဓိံ နိသိန္နော ဟောတိ ဥန္နာဒိနိယာ ဥစ္စာသဒ္ဒမဟာသဒ္ဒါယ အနေကဝိဟိတံ တိရစ္ဆာနကထံ ကထေန္တိယာ, သေယျထိဒံ – ရာဇကထံ စောရကထံ မဟာမတ္တကထံ သေနာကထံ ဘယကထံ ယုဒ္ဓကထံ အန္နကထံ ပါနကထံ ဝတ္ထကထံ သယနကထံ မာလာကထံ ဂန္ဓကထံ ဉာတိကထံ ယာနကထံ ဂါမကထံ နိဂမကထံ နဂရကထံ ဇနပဒကထံ ဣတ္ထိကထံ သူရကထံ ဝိသိခါကထံ ကုမ္ဘဋ္ဌာနကထံ ပုဗ္ဗပေတကထံ နာနတ္တကထံ လောကက္ခာယိကံ သမုဒ္ဒက္ခာယိကံ ဣတိဘဝါဘဝကထံ ဣတိ ဝါ။ အဒ္ဒသာ ခေါ သကုလုဒါယီ ပရိဗ္ဗာဇကော ဘဂဝန္တံ ဒူရတောဝ အာဂစ္ဆန္တံ။ ဒိသွာန သကံ ပရိသံ သဏ္ဌာပေသိ – ‘‘အပ္ပသဒ္ဒါ ဘောန္တော ဟောန္တု, မာ ဘောန္တော သဒ္ဒမကတ္ထ။ အယံ သမဏော ဂေါတမော အာဂစ္ဆတိ၊ အပ္ပသဒ္ဒကာမော ခေါ ပန သော အာယသ္မာ အပ္ပသဒ္ဒဿ ဝဏ္ဏဝါဒီ။ အပ္ပေဝ နာမ အပ္ပသဒ္ဒံ ပရိသံ ဝိဒိတွာ ဥပသင်္ကမိတဗ္ဗံ မညေယျာ’’တိ။ အထ ခေါ တေ ပရိဗ္ဗာဇကာ တုဏှီ အဟေသုံ။
֍ ဋ္ဌ ၂၇၀။ အထ ခေါ ဘဂဝါ ယေန သကုလုဒါယီ ပရိဗ္ဗာဇကော တေနုပသင်္ကမိ။ အထ ခေါ သကုလုဒါယီ ပရိဗ္ဗာဇကော ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ဧတု ခေါ, ဘန္တေ, ဘဂဝါ။ သွာဂတံ, ဘန္တေ, ဘဂဝတော။ စိရဿံ ခေါ, ဘန္တေ, ဘဂဝါ ဣမံ ပရိယာယမကာသိ ယဒိဒံ ဣဓာဂမနာယ။ နိသီဒတု, ဘန္တေ, ဘဂဝါ၊ ဣဒမာသနံ ပညတ္တ’’န္တိ။ နိသီဒိ ဘဂဝါ ပညတ္တေ အာသနေ။ သကုလုဒါယီပိ ခေါ ပရိဗ္ဗာဇကော အညတရံ နီစံ အာသနံ ဂဟေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ ဧကမန္တံ နိသိန္နံ ခေါ သကုလုဒါယိံ ပရိဗ္ဗာဇကံ ဘဂဝါ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ကာယ နုတ္ထ, ဥဒါယိ,
(မ၊၂၊၂၂၂။)ဧတရဟိ ကထာယ သန္နိသိန္နာ, ကာ စ ပန ဝေါ အန္တရာကထာ ဝိပ္ပကတာ’’တိ? ‘‘တိဋ္ဌတေသာ, ဘန္တေ, ကထာ ယာယ မယံ ဧတရဟိ ကထာယ သန္နိသိန္နာ။ နေသာ, ဘန္တေ, ကထာ ဘဂဝတော ဒုလ္လဘာ ဘဝိဿတိ ပစ္ဆာပိ သဝနာယ။ ယဒါဟံ, ဘန္တေ, ဣမံ ပရိသံ အနုပသင်္ကန္တော ဟောမိ အထာယံ ပရိသာ အနေကဝိဟိတံ တိရစ္ဆာနကထံ ကထေန္တီ နိသိန္နာ ဟောတိ၊ ယဒါ စ ခေါ အဟံ, ဘန္တေ, ဣမံ ပရိသံ ဥပသင်္ကန္တော ဟောမိ အထာယံ ပရိသာ မမညေဝ မုခံ ဥလ္လောကေန္တီ နိသိန္နာ ဟောတိ – ‘ယံ နော သမဏော ဥဒါယီ ဓမ္မံ ဘာသိဿတိ တံ [တံ နော (သီ။ သျာ။ ကံ။ ပီ။)] သောဿာမာ’တိ၊ ယဒါ ပန, ဘန္တေ, ဘဂဝါ ဣမံ ပရိသံ ဥပသင်္ကန္တော ဟောတိ အထာဟဉ္စေဝ အယဉ္စ ပရိသာ ဘဂဝတော မုခံ ဥလ္လောကေန္တာ [ဩလောကေန္တီ (သျာ။ ကံ။ က။)] နိသိန္နာ ဟောမ – ‘ယံ နော ဘဂဝါ ဓမ္မံ ဘာသိဿတိ တံ သောဿာမာ’’’တိ။
֍ ဋ္ဌ ၂၇၁။ ‘‘တေနဟုဒါယိ, တံယေဝေတ္ထ ပဋိဘာတု ယထာ မံ ပဋိဘာသေယျာ’’သိ။ ‘‘ပုရိမာနိ, ဘန္တေ, ဒိဝသာနိ ပုရိမတရာနိ သဗ္ဗညူ သဗ္ဗဒဿာဝီ အပရိသေသံ ဉာဏဒဿနံ ပဋိဇာနမာနော ‘စရတော စ မေ တိဋ္ဌတော စ သုတ္တဿ စ ဇာဂရဿ စ သတတံ သမိတံ ဉာဏဒဿနံ ပစ္စုပဋ္ဌိတ’န္တိ။ သော မယာ [ပစ္စုပဋ္ဌိတ’’န္တိ မယာ (?)] ပုဗ္ဗန္တံ အာရဗ္ဘ ပဉှံ ပုဋ္ဌော သမာနော အညေနညံ ပဋိစရိ, ဗဟိဒ္ဓါ ကထံ အပနာမေသိ, ကောပဉ္စ ဒေါသဉ္စ အပ္ပစ္စယဉ္စ ပါတွာကာသိ။ တဿ မယှံ, ဘန္တေ, ဘဂဝန္တံယေဝ အာရဗ္ဘ သတိ ဥဒပါဒိ – ‘အဟော နူန ဘဂဝါ, အဟော နူန သုဂတော! ယော ဣမေသံ ဓမ္မာနံ သုကုသလော’’’တိ။ ‘‘ကော ပန သော, ဥဒါယိ, သဗ္ဗညူ သဗ္ဗဒဿာဝီ အပရိသေသံ ဉာဏဒဿနံ ပဋိဇာနမာနော ‘စရတော စ မေ တိဋ္ဌတော စ သုတ္တဿ စ ဇာဂရဿ စ သတတံ သမိတံ ဉာဏဒဿနံ ပစ္စုပဋ္ဌိတ’န္တိ, ယော တယာ ပုဗ္ဗန္တံ အာရဗ္ဘ ပဉှံ ပုဋ္ဌော သမာနော အညေနညံ ပဋိစရိ, ဗဟိဒ္ဓါ ကထံ အပနာမေသိ ကောပဉ္စ ဒေါသဉ္စ အပ္ပစ္စယဉ္စ ပါတွာကာသီ’’တိ? ‘နိဂဏ္ဌော, ဘန္တေ, နာဋပုတ္တော’တိ။
‘‘ယော ခေါ, ဥဒါယိ, အနေကဝိဟိတံ ပုဗ္ဗေနိဝါသံ အနုဿရေယျ, သေယျထိဒံ – ဧကမ္ပိ ဇာတိံ ဒွေပိ ဇာတိယော…ပေ… ဣတိ သာကာရံ သဥဒ္ဒေသံ အနေကဝိဟိတံ ပုဗ္ဗေနိဝါသံ အနုဿရေယျ, သော ဝါ မံ ပုဗ္ဗန္တံ အာရဗ္ဘ ပဉှံ ပုစ္ဆေယျ, တံ ဝါဟံ ပုဗ္ဗန္တံ အာရဗ္ဘ ပဉှံ ပုစ္ဆေယျံ၊ သော ဝါ မေ ပုဗ္ဗန္တံ အာရဗ္ဘ
(မ၊၂၊၂၂၃။)ပဉှဿ ဝေယျာကရဏေန စိတ္တံ အာရာဓေယျ, တဿ ဝါဟံ ပုဗ္ဗန္တံ အာရဗ္ဘ ပဉှဿ ဝေယျာကရဏေန စိတ္တံ အာရာဓေယျံ။
‘‘ယော [သော (သီ။ ပီ။)] ခေါ, ဥဒါယိ, ဒိဗ္ဗေန စက္ခုနာ ဝိသုဒ္ဓေန အတိက္ကန္တမာနုသကေန သတ္တေ ပဿေယျ စဝမာနေ ဥပပဇ္ဇမာနေ ဟီနေ ပဏီတေ သုဝဏ္ဏေ ဒုဗ္ဗဏ္ဏေ သုဂတေ ဒုဂ္ဂတေ ယထာကမ္မူပဂေ သတ္တေ ပဇာနေယျ, သော ဝါ မံ အပရန္တံ အာရဗ္ဘ ပဉှံ ပုစ္ဆေယျ, တံ ဝါဟံ အပရန္တံ အာရဗ္ဘ ပဉှံ ပုစ္ဆေယျံ၊ သော ဝါ မေ အပရန္တံ အာရဗ္ဘ ပဉှဿ ဝေယျာကရဏေန စိတ္တံ အာရာဓေယျ, တဿ ဝါဟံ အပရန္တံ အာရဗ္ဘ ပဉှဿ ဝေယျာကရဏေန စိတ္တံ အာရာဓေယျံ။
‘‘အပိ စ, ဥဒါယိ, တိဋ္ဌတု ပုဗ္ဗန္တော, တိဋ္ဌတု အပရန္တော။ ဓမ္မံ တေ ဒေသေဿာမိ – ဣမသ္မိံ သတိ ဣဒံ ဟောတိ, ဣမဿုပ္ပါဒါ ဣဒံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ ဣမသ္မိံ အသတိ ဣဒံ န ဟောတိ, ဣမဿ နိရောဓာ ဣဒံ နိရုဇ္ဈတီ’’တိ။
‘‘အဟဉှိ, ဘန္တေ, ယာဝတကမ္ပိ မေ ဣမိနာ အတ္တဘာဝေန ပစ္စနုဘူတံ တမ္ပိ နပ္ပဟောမိ သာကာရံ သဥဒ္ဒေသံ အနုဿရိတုံ, ကုတော ပနာဟံ အနေကဝိဟိတံ ပုဗ္ဗေနိဝါသံ အနုဿရိဿာမိ, သေယျထိဒံ – ဧကမ္ပိ ဇာတိံ ဒွေပိ ဇာတိယော…ပေ… ဣတိ သာကာရံ သဥဒ္ဒေသံ အနေကဝိဟိတံ ပုဗ္ဗေနိဝါသံ အနုဿရိဿာမိ, သေယျထာပိ ဘဂဝါ? အဟဉှိ, ဘန္တေ, ဧတရဟိ ပံသုပိသာစကမ္ပိ န ပဿာမိ, ကုတော ပနာဟံ ဒိဗ္ဗေန စက္ခုနာ ဝိသုဒ္ဓေန အတိက္ကန္တမာနုသကေန သတ္တေ ပဿိဿာမိ စဝမာနေ ဥပပဇ္ဇမာနေ ဟီနေ ပဏီတေ သုဝဏ္ဏေ ဒုဗ္ဗဏ္ဏေ သုဂတေ ဒုဂ္ဂတေ ယထာကမ္မူပဂေ သတ္တေ ပဇာနိဿာမိ, သေယျထာပိ ဘဂဝါ? ယံ ပန မံ, ဘန္တေ, ဘဂဝါ ဧဝမာဟ – ‘အပိ စ, ဥဒါယိ, တိဋ္ဌတု ပုဗ္ဗန္တော, တိဋ္ဌတု အပရန္တော၊ ဓမ္မံ တေ ဒေသေဿာမိ – ဣမသ္မိံ သတိ ဣဒံ ဟောတိ, ဣမဿုပ္ပါဒါ ဣဒံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ၊ ဣမသ္မိံ အသတိ ဣဒံ န ဟောတိ, ဣမဿ နိရောဓာ ဣဒံ နိရုဇ္ဈတီ’တိ တဉ္စ ပန မေ ဘိယျောသောမတ္တာယ န ပက္ခာယတိ။ အပ္ပေဝ နာမာဟံ, ဘန္တေ, သကေ အာစရိယကေ ဘဂဝတော စိတ္တံ အာရာဓေယျံ ပဉှဿ ဝေယျာကရဏေနာ’’တိ။
֍ ဋ္ဌ ၂၇၂။ ‘‘ကိန္တိ ပန တေ, ဥဒါယိ, သကေ အာစရိယကေ ဟောတီ’’တိ? ‘‘အမှာကံ, ဘန္တေ, သကေ အာစရိယကေ ဧဝံ ဟောတိ – ‘အယံ ပရမော ဝဏ္ဏော, အယံ ပရမော ဝဏ္ဏော’’’တိ။
(မ၊၂၊၂၂၄။)‘‘ယံ ပန တေ ဧတံ, ဥဒါယိ, သကေ အာစရိယကေ ဧဝံ ဟောတိ – ‘အယံ ပရမော ဝဏ္ဏော, အယံ ပရမော ဝဏ္ဏော’တိ, ကတမော သော ပရမော ဝဏ္ဏော’’တိ? ‘‘ယသ္မာ, ဘန္တေ, ဝဏ္ဏာ အညော ဝဏ္ဏော ဥတ္တရိတရော ဝါ ပဏီတတရော ဝါ နတ္ထိ သော ပရမော ဝဏ္ဏော’’တိ။
‘‘ကတမော ပန သော ပရမော ဝဏ္ဏော ယသ္မာ ဝဏ္ဏာ အညော ဝဏ္ဏော ဥတ္တရိတရော ဝါ ပဏီတတရော ဝါ နတ္ထီ’’တိ? ‘‘ယသ္မာ, ဘန္တေ, ဝဏ္ဏာ အညော ဝဏ္ဏော ဥတ္တရိတရော ဝါ ပဏီတတရော ဝါ နတ္ထိ သော ပရမော ဝဏ္ဏော’’တိ။
‘‘ဒီဃာပိ ခေါ တေ ဧသာ, ဥဒါယိ, ဖရေယျ – ‘ယသ္မာ, ဘန္တေ, ဝဏ္ဏာ အညော ဝဏ္ဏော ဥတ္တရိတရော ဝါ ပဏီတတရော ဝါ နတ္ထိ သော ပရမော ဝဏ္ဏော’တိ ဝဒေသိ, တဉ္စ ဝဏ္ဏံ န ပညပေသိ။ သေယျထာပိ, ဥဒါယိ, ပုရိသော ဧဝံ ဝဒေယျ – ‘အဟံ ယာ ဣမသ္မိံ ဇနပဒေ ဇနပဒကလျာဏီ တံ ဣစ္ဆာမိ, တံ ကာမေမီ’တိ။ တမေနံ ဧဝံ ဝဒေယျုံ – ‘အမ္ဘော ပုရိသ, ယံ တွံ ဇနပဒကလျာဏိံ ဣစ္ဆသိ ကာမေသိ, ဇာနာသိ တံ ဇနပဒကလျာဏိံ – ခတ္တိယီ ဝါ ဗြာဟ္မဏီ ဝါ ဝေဿီ ဝါ သုဒ္ဒီ ဝါ’’တိ? ဣတိ ပုဋ္ဌော ‘နော’တိ ဝဒေယျ။ တမေနံ ဧဝံ ဝဒေယျုံ – ‘အမ္ဘော ပုရိသ, ယံ တွံ ဇနပဒကလျာဏိံ ဣစ္ဆသိ ကာမေသိ, ဇာနာသိ တံ ဇနပဒကလျာဏိံ – ဧဝံနာမာ ဧဝံဂေါတ္တာတိ ဝါတိ…ပေ… ဒီဃာ ဝါ ရဿာ ဝါ မဇ္ဈိမာ ဝါ ကာဠီ ဝါ သာမာ ဝါ မင်္ဂုရစ္ဆဝီ ဝါတိ… အမုကသ္မိံ ဂါမေ ဝါ နိဂမေ ဝါ နဂရေ ဝါ’တိ? ဣတိ ပုဋ္ဌော ‘နော’တိ ဝဒေယျ။ တမေနံ ဧဝံ ဝဒေယျုံ – ‘အမ္ဘော ပုရိသ, ယံ တွံ န ဇာနာသိ န ပဿသိ, တံ တွံ ဣစ္ဆသိ ကာမေသီ’’’တိ? ဣတိ ပုဋ္ဌော ‘အာမာ’တိ ဝဒေယျ။
‘‘တံ ကိံ မညသိ, ဥဒါယိ – နနု ဧဝံ သန္တေ, တဿ ပုရိသဿ အပ္ပါဋိဟီရကတံ ဘာသိတံ သမ္ပဇ္ဇတီ’’တိ? ‘‘အဒ္ဓါ ခေါ, ဘန္တေ, ဧဝံ သန္တေ တဿ ပုရိသဿ အပ္ပါဋိဟီရကတံ ဘာသိတံ သမ္ပဇ္ဇတီ’’တိ။
‘‘ဧဝမေဝ ခေါ တွံ, ဥဒါယိ, ‘ယသ္မာ, ဘန္တေ, ဝဏ္ဏာ အညော ဝဏ္ဏော ဥတ္တရိတရော ဝါ ပဏီတတရော ဝါ နတ္ထိ သော ပရမော ဝဏ္ဏော’တိ ဝဒေသိ, တဉ္စ ဝဏ္ဏံ န ပညပေသီ’’တိ။
‘‘သေယျထာပိ, ဘန္တေ, မဏိ ဝေဠုရိယော သုဘော ဇာတိမာ အဋ္ဌံသော သုပရိကမ္မကတော ပဏ္ဍုကမ္ဗလေ နိက္ခိတ္တော ဘာသတေ စ တပတေ စ ဝိရောစတိ စ, ဧဝံ ဝဏ္ဏော အတ္တာ ဟောတိ အရောဂေါ ပရံ မရဏာ’’တိ။
(မ၊၂၊၂၂၅။)֍ ဋ္ဌ ၂၇၃။ ‘‘တံ ကိံ မညသိ, ဥဒါယိ, ယော ဝါ မဏိ ဝေဠုရိယော သုဘော ဇာတိမာ အဋ္ဌံသော သုပရိကမ္မကတော ပဏ္ဍုကမ္ဗလေ နိက္ခိတ္တော ဘာသတေ စ တပတေ စ ဝိရောစတိ စ, ယော ဝါ ရတ္တန္ဓကာရတိမိသာယ ကိမိ ခဇ္ဇောပနကော – ဣမေသံ ဥဘိန္နံ ဝဏ္ဏာနံ ကတမော ဝဏ္ဏော အဘိက္ကန္တတရော စ ပဏီတတရော စာ’’တိ? ‘‘ယွာယံ, ဘန္တေ, ရတ္တန္ဓကာရတိမိသာယ ကိမိ ခဇ္ဇောပနကော – အယံ ဣမေသံ ဥဘိန္နံ ဝဏ္ဏာနံ အဘိက္ကန္တတရော စ ပဏီတတရော စာ’’တိ။
‘‘တံ ကိံ မညသိ, ဥဒါယိ, ယော ဝါ ရတ္တန္ဓကာရတိမိသာယ ကိမိ ခဇ္ဇောပနကော, ယော ဝါ ရတ္တန္ဓကာရတိမိသာယ တေလပ္ပဒီပေါ – ဣမေသံ ဥဘိန္နံ ဝဏ္ဏာနံ ကတမော ဝဏ္ဏော အဘိက္ကန္တတရော စ ပဏီတတရော စာ’’တိ? ‘‘ယွာယံ, ဘန္တေ, ရတ္တန္ဓကာရတိမိသာယ တေလပ္ပဒီပေါ – အယံ ဣမေသံ ဥဘိန္နံ ဝဏ္ဏာနံ အဘိက္ကန္တတရော စ ပဏီတတရော စာ’’တိ။
‘‘တံ ကိံ မညသိ, ဥဒါယိ, ယော ဝါ ရတ္တန္ဓကာရတိမိသာယ တေလပ္ပဒီပေါ, ယော ဝါ ရတ္တန္ဓကာရတိမိသာယ မဟာအဂ္ဂိက္ခန္ဓော – ဣမေသံ ဥဘိန္နံ ဝဏ္ဏာနံ ကတမော ဝဏ္ဏော အဘိက္ကန္တတရော စ ပဏီတတရော စာ’’တိ? ‘‘ယွာယံ, ဘန္တေ, ရတ္တန္ဓကာရတိမိသာယ မဟာအဂ္ဂိက္ခန္ဓော – အယံ ဣမေသံ ဥဘိန္နံ ဝဏ္ဏာနံ အဘိက္ကန္တတရော စ ပဏီတတရော စာ’’တိ။
‘‘တံ ကိံ မညသိ, ဥဒါယိ, ယော ဝါ ရတ္တန္ဓကာရတိမိသာယ မဟာအဂ္ဂိက္ခန္ဓော, ယာ ဝါ ရတ္တိယာ ပစ္စူသသမယံ ဝိဒ္ဓေ ဝိဂတဝလာဟကေ ဒေဝေ ဩသဓိတာရကာ – ဣမေသံ ဥဘိန္နံ ဝဏ္ဏာနံ ကတမော ဝဏ္ဏော အဘိက္ကန္တတရော စ ပဏီတတရော စာ’’တိ? ‘‘ယွာယံ, ဘန္တေ, ရတ္တိယာ ပစ္စူသသမယံ ဝိဒ္ဓေ ဝိဂတဝလာဟကေ ဒေဝေ ဩသဓိတာရကာ – အယံ ဣမေသံ ဥဘိန္နံ ဝဏ္ဏာနံ အဘိက္ကန္တတရော စ ပဏီတတရော စာ’’တိ။
‘‘တံ ကိံ မညသိ, ဥဒါယိ, ယာ ဝါ ရတ္တိယာ ပစ္စူသသမယံ ဝိဒ္ဓေ ဝိဂတဝလာဟကေ ဒေဝေ ဩသဓိတာရကာ, ယော ဝါ တဒဟုပေါသထေ ပန္နရသေ ဝိဒ္ဓေ ဝိဂတဝလာဟကေ ဒေဝေ အဘိဒေါ [အဘိဒေ (က။ သီ။), အဘိဒေါသံ (က။) အဘိဒေါတိ အဘိသဒ္ဒေန သမာနတ္ထနိပါတပဒံ (ဆက္ကင်္ဂုတ္တရဋီကာ မဟာဝဂ္ဂ အဋ္ဌမသုတ္တဝဏ္ဏနာ)] အဍ္ဎရတ္တသမယံ စန္ဒော – ဣမေသံ ဥဘိန္နံ ဝဏ္ဏာနံ ကတမော ဝဏ္ဏော အဘိက္ကန္တတရော စ ပဏီတတရော စာ’’တိ? ‘‘ယွာယံ, ဘန္တေ, တဒဟုပေါသထေ ပန္နရသေ ဝိဒ္ဓေ ဝိဂတဝလာဟကေ ဒေဝေ
(မ၊၂၊၂၂၆။)အဘိဒေါ အဍ္ဎရတ္တသမယံ စန္ဒော – အယံ ဣမေသံ ဥဘိန္နံ ဝဏ္ဏာနံ အဘိက္ကန္တတရော စ ပဏီတတရော စာ’’တိ။
‘‘တံ ကိံ မညသိ, ဥဒါယိ, ယော ဝါ တဒဟုပေါသထေ ပန္နရသေ ဝိဒ္ဓေ ဝိဂတဝလာဟကေ ဒေဝေ အဘိဒေါ အဍ္ဎရတ္တသမယံ စန္ဒော, ယော ဝါ ဝဿာနံ ပစ္ဆိမေ မာသေ သရဒသမယေ ဝိဒ္ဓေ ဝိဂတဝလာဟကေ ဒေဝေ အဘိဒေါ မဇ္ဈနှိကသမယံ သူရိယော – ဣမေသံ ဥဘိန္နံ ဝဏ္ဏာနံ ကတမော ဝဏ္ဏော အဘိက္ကန္တတရော စ ပဏီတတရော စာ’’တိ? ‘‘ယွာယံ, ဘန္တေ, ဝဿာနံ ပစ္ဆိမေ မာသေ သရဒသမယေ ဝိဒ္ဓေ ဝိဂတဝလာဟကေ ဒေဝေ အဘိဒေါ မဇ္ဈနှိကသမယံ သူရိယော – အယံ ဣမေသံ ဥဘိန္နံ ဝဏ္ဏာနံ အဘိက္ကန္တတရော စ ပဏီတတရော စာ’’တိ။
‘‘အတော ခေါ တေ, ဥဒါယိ, ဗဟူ ဟိ ဗဟုတရာ ဒေဝါ ယေ ဣမေသံ စန္ဒိမသူရိယာနံ အာဘာ နာနုဘောန္တိ, တျာဟံ ပဇာနာမိ။ အထ စ ပနာဟံ န ဝဒါမိ – ‘ယသ္မာ ဝဏ္ဏာ အညော ဝဏ္ဏော ဥတ္တရိတရော ဝါ ပဏီတတရော ဝါ နတ္ထီ’တိ။ အထ စ ပန တွံ, ဥဒါယိ, ‘ယွာယံ ဝဏ္ဏော ကိမိနာ ခဇ္ဇောပနကေန နိဟီနတရော [ဟီနတရော (သီ။ ပီ။)] စ ပတိကိဋ္ဌတရော စ သော ပရမော ဝဏ္ဏော’တိ ဝဒေသိ, တဉ္စ ဝဏ္ဏံ န ပညပေသီ’’တိ။ ‘‘အစ္ဆိဒံ [အစ္ဆိရ (က။), အစ္ဆိဒ (?)] ဘဂဝါ ကထံ, အစ္ဆိဒံ သုဂတော ကထ’’တိ။
‘‘ကိံ ပန တွံ, ဥဒါယိ, ဧဝံ ဝဒေသိ – ‘အစ္ဆိဒံ ဘဂဝါ ကထံ, အစ္ဆိဒံ သုဂတော ကထံ’’’တိ? ‘‘အမှာကံ, ဘန္တေ, သကေ အာစရိယကေ ဧဝံ ဟောတိ – ‘အယံ ပရမော ဝဏ္ဏော, အယံ ပရမော ဝဏ္ဏော’တိ။ တေ မယံ, ဘန္တေ, ဘဂဝတာ သကေ အာစရိယကေ သမနုယုဉ္ဇိယမာနာ သမနုဂ္ဂါဟိယမာနာ သမနုဘာသိယမာနာ ရိတ္တာ တုစ္ဆာ အပရဒ္ဓါ’’တိ။
֍ ဋ္ဌ ၂၇၄။ ‘‘ကိံ ပနုဒါယိ, အတ္ထိ ဧကန္တသုခေါ လောကော, အတ္ထိ အာကာရဝတီ ပဋိပဒါ ဧကန္တသုခဿ လောကဿ သစ္ဆိကိရိယာယာ’’တိ? ‘‘အမှာကံ, ဘန္တေ, သကေ အာစရိယကေ ဧဝံ ဟောတိ – ‘အတ္ထိ ဧကန္တသုခေါ လောကော, အတ္ထိ အာကာရဝတီ ပဋိပဒါ ဧကန္တသုခဿ လောကဿ သစ္ဆိကိရိယာယာ’’’တိ။
‘‘ကတမာ ပန သာ, ဥဒါယိ, အာကာရဝတီ ပဋိပဒါ ဧကန္တသုခဿ လောကဿ သစ္ဆိကိရိယာယာ’’တိ? ‘‘ဣဓ, ဘန္တေ, ဧကစ္စော ပါဏာတိပါတံ ပဟာယ ပါဏာတိပါတာ ပဋိဝိရတော ဟောတိ, အဒိန္နာဒါနံ ပဟာယ အဒိန္နာဒါနာ
(မ၊၂၊၂၂၇။)ပဋိဝိရတော ဟောတိ, ကာမေသုမိစ္ဆာစာရံ ပဟာယ ကာမေသုမိစ္ဆာစာရာ ပဋိဝိရတော ဟောတိ, မုသာဝါဒံ ပဟာယ မုသာဝါဒါ ပဋိဝိရတော ဟောတိ, အညတရံ ဝါ ပန တပေါဂုဏံ သမာဒါယ ဝတ္တတိ။ အယံ ခေါ သာ, ဘန္တေ, အာကာရဝတီ ပဋိပဒါ ဧကန္တသုခဿ လောကဿ သစ္ဆိကိရိယာယာ’’တိ။
‘‘တံ ကိံ မညသိ, ဥဒါယိ, ယသ္မိံ သမယေ ပါဏာတိပါတံ ပဟာယ ပါဏာတိပါတာ ပဋိဝိရတော ဟောတိ, ဧကန္တသုခီ ဝါ တသ္မိံ သမယေ အတ္တာ ဟောတိ သုခဒုက္ခီ ဝါ’’တိ? ‘‘သုခဒုက္ခီ, ဘန္တေ’’။
‘‘တံ ကိံ မညသိ, ဥဒါယိ, ယသ္မိံ သမယေ အဒိန္နာဒါနံ ပဟာယ အဒိန္နာဒါနာ ပဋိဝိရတော ဟောတိ, ဧကန္တသုခီ ဝါ တသ္မိံ သမယေ အတ္တာ ဟောတိ သုခဒုက္ခီ ဝါ’’တိ? ‘‘သုခဒုက္ခီ, ဘန္တေ’’။
‘‘တံ ကိံ မညသိ, ဥဒါယိ, ယသ္မိံ သမယေ ကာမေသုမိစ္ဆာစာရံ ပဟာယ ကာမေသုမိစ္ဆာစာရာ ပဋိဝိရတော ဟောတိ, ဧကန္တသုခီ ဝါ တသ္မိံ သမယေ အတ္တာ ဟောတိ သုခဒုက္ခီ ဝါ’’တိ? ‘‘သုခဒုက္ခီ, ဘန္တေ’’။
‘‘တံ ကိံ မညသိ, ဥဒါယိ, ယသ္မိံ သမယေ မုသာဝါဒံ ပဟာယ မုသာဝါဒါ ပဋိဝိရတော ဟောတိ, ဧကန္တသုခီ ဝါ တသ္မိံ သမယေ အတ္တာ ဟောတိ သုခဒုက္ခီ ဝါ’’တိ? ‘‘သုခဒုက္ခီ, ဘန္တေ’’။
‘‘တံ ကိံ မညသိ, ဥဒါယိ, ယသ္မိံ သမယေ အညတရံ တပေါဂုဏံ သမာဒါယ ဝတ္တတိ, ဧကန္တသုခီ ဝါ တသ္မိံ သမယေ အတ္တာ ဟောတိ သုခဒုက္ခီ ဝါ’’တိ? ‘‘သုခဒုက္ခီ, ဘန္တေ’’။
‘‘တံ ကိံ မညသိ, ဥဒါယိ, အပိ နု ခေါ ဝေါကိဏ္ဏသုခဒုက္ခံ ပဋိပဒံ အာဂမ္မ ဧကန္တသုခဿ လောကဿ သစ္ဆိကိရိယာ ဟောတီ’’တိ [သစ္ဆိကိရိယာယာတိ (က။)]? ‘‘အစ္ဆိဒံ ဘဂဝါ ကထံ, အစ္ဆိဒံ သုဂတော ကထ’’တိ။
‘‘ကိံ ပန တွံ, ဥဒါယိ, ဝဒေသိ – ‘အစ္ဆိဒံ ဘဂဝါ ကထံ, အစ္ဆိဒံ သုဂတော ကထံ’’’တိ? ‘‘အမှာကံ, ဘန္တေ, သကေ အာစရိယကေ ဧဝံ ဟောတိ – ‘အတ္ထိ ဧကန္တသုခေါ လောကော, အတ္ထိ အာကာရဝတီ ပဋိပဒါ ဧကန္တသုခဿ လောကဿ သစ္ဆိကိရိယာယာ’တိ။ တေ မယံ, ဘန္တေ, ဘဂဝတာ သကေ အာစရိယကေ သမနုယုဉ္ဇိယမာနာ သမနုဂ္ဂါဟိယမာနာ သမနုဘာသိယမာနာ ရိတ္တာ တုစ္ဆာ အပရဒ္ဓါ’’တိ [အပရဒ္ဓါ (သီ။), အပရဒ္ဓါပိ (သျာ။ ကံ။ ပီ။)]။
(မ၊၂၊၂၂၈။)֍ ဋ္ဌ ၂၇၅။ ‘‘ကိံ ပန, ဘန္တေ, အတ္ထိ ဧကန္တသုခေါ လောကော, အတ္ထိ အာကာရဝတီ ပဋိပဒါ ဧကန္တသုခဿ လောကဿ သစ္ဆိကိရိယာယာ’’တိ? ‘‘အတ္ထိ ခေါ, ဥဒါယိ, ဧကန္တသုခေါ လောကော, အတ္ထိ အာကာရဝတီ ပဋိပဒါ ဧကန္တသုခဿ လောကဿ သစ္ဆိကိရိယာယာ’’တိ။
‘‘ကတမာ ပန သာ, ဘန္တေ, အာကာရဝတီ ပဋိပဒါ ဧကန္တသုခဿ လောကဿ သစ္ဆိကိရိယာယာ’’တိ? ‘‘ဣဓုဒါယိ, ဘိက္ခု ဝိဝိစ္စေဝ ကာမေဟိ…ပေ… ပဌမံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ၊ ဝိတက္ကဝိစာရာနံ ဝူပသမာ… ဒုတိယံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ၊ ပီတိယာ စ ဝိရာဂါ… တတိယံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ – အယံ ခေါ သာ, ဥဒါယိ, အာကာရဝတီ ပဋိပဒါ ဧကန္တသုခဿ လောကဿ သစ္ဆိကိရိယာယာ’’တိ။
‘‘န [ကိံ နု (သျာ။ ကံ။ က။)] ခေါ သာ, ဘန္တေ, အာကာရဝတီ ပဋိပဒါ ဧကန္တသုခဿ လောကဿ သစ္ဆိကိရိယာယ, သစ္ဆိကတော ဟိဿ, ဘန္တေ, ဧတ္တာဝတာ ဧကန္တသုခေါ လောကော ဟောတီ’’တိ။ ‘‘န ခွါဿ, ဥဒါယိ, ဧတ္တာဝတာ ဧကန္တသုခေါ လောကော သစ္ဆိကတော ဟောတိ၊ အာကာရဝတီတွေဝ သာ ပဋိပဒါ ဧကန္တသုခဿ လောကဿ သစ္ဆိကိရိယာယာ’’တိ။
ဧဝံ ဝုတ္တေ, သကုလုဒါယိဿ ပရိဗ္ဗာဇကဿ ပရိသာ ဥန္နာဒိနီ ဥစ္စာသဒ္ဒမဟာသဒ္ဒါ အဟောသိ – ‘‘ဧတ္ထ မယံ အနဿာမ သာစရိယကာ, ဧတ္ထ မယံ အနဿာမ [ပနဿာမ (သီ။)] သာစရိယကာ! န မယံ ဣတော ဘိယျော ဥတ္တရိတရံ ပဇာနာမာ’’တိ။
အထ ခေါ သကုလုဒါယီ ပရိဗ္ဗာဇကော တေ ပရိဗ္ဗာဇကေ အပ္ပသဒ္ဒေ ကတွာ ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ကိတ္တာဝတာ ပနာဿ, ဘန္တေ, ဧကန္တသုခေါ လောကော သစ္ဆိကတော ဟောတီ’’တိ? ‘‘ဣဓုဒါယိ, ဘိက္ခု သုခဿ စ ပဟာနာ…ပေ… စတုတ္ထံ ဈာနံ… ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ။ ယာ တာ ဒေဝတာ ဧကန္တသုခံ လောကံ ဥပပန္နာ တာဟိ ဒေဝတာဟိ သဒ္ဓိံ သန္တိဋ္ဌတိ သလ္လပတိ သာကစ္ဆံ သမာပဇ္ဇတိ။ ဧတ္တာဝတာ ခွါဿ, ဥဒါယိ, ဧကန္တသုခေါ လောကော သစ္ဆိကတော ဟောတီ’’တိ။
֍ ဋ္ဌ ၂၇၆။ ‘‘ဧတဿ နူန, ဘန္တေ, ဧကန္တသုခဿ လောကဿ သစ္ဆိကိရိယာဟေတု ဘိက္ခူ ဘဂဝတိ ဗြဟ္မစရိယံ စရန္တီ’’တိ? ‘‘န ခေါ, ဥဒါယိ, ဧကန္တသုခဿ လောကဿ သစ္ဆိကိရိယာဟေတု ဘိက္ခူ မယိ ဗြဟ္မစရိယံ စရန္တိ။ အတ္ထိ ခေါ,
(မ၊၂၊၂၂၉။)ဥဒါယိ, အညေဝ ဓမ္မာ ဥတ္တရိတရာ စ ပဏီတတရာ စ ယေသံ သစ္ဆိကိရိယာဟေတု ဘိက္ခူ မယိ ဗြဟ္မစရိယံ စရန္တီ’’တိ။
‘‘ကတမေ ပန တေ, ဘန္တေ, ဓမ္မာ ဥတ္တရိတရာ စ ပဏီတတရာ စ ယေသံ သစ္ဆိကိရိယာဟေတု ဘိက္ခူ ဘဂဝတိ ဗြဟ္မစရိယံ စရန္တီ’’တိ? ‘‘ဣဓုဒါယိ, တထာဂတော လောကေ ဥပ္ပဇ္ဇတိ အရဟံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေါ ဝိဇ္ဇာစရဏသမ္ပန္နော သုဂတော လောကဝိဒူ အနုတ္တရော ပုရိသဒမ္မသာရထိ သတ္ထာ ဒေဝမနုဿာနံ ဗုဒ္ဓေါ ဘဂဝါ…ပေ… သော ဣမေ ပဉ္စ နီဝရဏေ ပဟာယ စေတသော ဥပက္ကိလေသေ ပညာယ ဒုဗ္ဗလီကရဏေ ဝိဝိစ္စေဝ ကာမေဟိ…ပေ… ပဌမံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ။ အယမ္ပိ ခေါ, ဥဒါယိ, ဓမ္မော ဥတ္တရိတရော စ ပဏီတတရော စ ယဿ သစ္ဆိကိရိယာဟေတု ဘိက္ခူ မယိ ဗြဟ္မစရိယံ စရန္တိ’’။
‘‘ပုန စပရံ, ဥဒါယိ, ဘိက္ခု ဝိတက္ကဝိစာရာနံ ဝူပသမာ…ပေ… ဒုတိယံ ဈာနံ… တတိယံ ဈာနံ… စတုတ္ထံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ။ အယမ္ပိ ခေါ, ဥဒါယိ, ဓမ္မော ဥတ္တရိတရော စ ပဏီတတရော စ ယဿ သစ္ဆိကိရိယာဟေတု ဘိက္ခူ မယိ ဗြဟ္မစရိယံ စရန္တိ။
‘‘သော ဧဝံ သမာဟိတေ စိတ္တေ ပရိသုဒ္ဓေ ပရိယောဒါတေ အနင်္ဂဏေ ဝိဂတူပက္ကိလေသေ မုဒုဘူတေ ကမ္မနိယေ ဌိတေ အာနေဉ္ဇပ္ပတ္တေ ပုဗ္ဗေနိဝါသာနုဿတိဉာဏာယ စိတ္တံ အဘိနိန္နာမေတိ။ သော အနေကဝိဟိတံ ပုဗ္ဗေနိဝါသံ အနုဿရတိ, သေယျထိဒံ – ဧကမ္ပိ ဇာတိံ ဒွေပိ ဇာတိယော…ပေ… ဣတိ သာကာရံ သဥဒ္ဒေသံ အနေကဝိဟိတံ ပုဗ္ဗေနိဝါသံ အနုဿရတိ။ အယမ္ပိ ခေါ, ဥဒါယိ, ဓမ္မော ဥတ္တရိတရော စ ပဏီတတရော စ ယဿ သစ္ဆိကိရိယာဟေတု ဘိက္ခူ မယိ ဗြဟ္မစရိယံ စရန္တိ။
‘‘သော ဧဝံ သမာဟိတေ စိတ္တေ ပရိသုဒ္ဓေ ပရိယောဒါတေ အနင်္ဂဏေ ဝိဂတူပက္ကိလေသေ မုဒုဘူတေ ကမ္မနိယေ ဌိတေ အာနေဉ္ဇပ္ပတ္တေ သတ္တာနံ စုတူပပါတဉာဏာယ စိတ္တံ အဘိနိန္နာမေတိ။ သော ဒိဗ္ဗေန စက္ခုနာ ဝိသုဒ္ဓေန အတိက္ကန္တမာနုသကေန သတ္တေ ပဿတိ စဝမာနေ ဥပပဇ္ဇမာနေ ဟီနေ ပဏီတေ သုဝဏ္ဏေ ဒုဗ္ဗဏ္ဏေ သုဂတေ ဒုဂ္ဂတေ…ပေ… ယထာကမ္မူပဂေ သတ္တေ ပဇာနာတိ။ အယမ္ပိ ခေါ, ဥဒါယိ, ဓမ္မော ဥတ္တရိတရော စ ပဏီတတရော စ ယဿ သစ္ဆိကိရိယာဟေတု ဘိက္ခူ မယိ ဗြဟ္မစရိယံ စရန္တိ။
‘‘သော ဧဝံ သမာဟိတေ စိတ္တေ ပရိသုဒ္ဓေ ပရိယောဒါတေ အနင်္ဂဏေ ဝိဂတူပက္ကိလေသေ မုဒုဘူတေ ကမ္မနိယေ ဌိတေ အာနေဉ္ဇပ္ပတ္တေ အာသဝါနံ
(မ၊၂၊၂၃၀။)ခယဉာဏာယ စိတ္တံ အဘိနိန္နာမေတိ။ သော ‘ဣဒံ ဒုက္ခ’န္တိ ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ, ‘အယံ ဒုက္ခသမုဒယော’တိ…ပေ… ‘အယံ ဒုက္ခနိရောဓော’တိ… ‘အယံ ဒုက္ခနိရောဓဂါမိနီ ပဋိပဒါ’တိ… ‘ဣမေ အာသဝါ’တိ ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ, ‘အယံ အာသဝသမုဒယော’တိ… ‘အယံ အာသဝနိရောဓော’တိ… ‘အယံ အာသဝနိရောဓဂါမိနီ ပဋိပဒါ’တိ ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ။ တဿ ဧဝံ ဇာနတော ဧဝံ ပဿတော ကာမာသဝါပိ စိတ္တံ ဝိမုစ္စတိ, ဘဝါသဝါပိ စိတ္တံ ဝိမုစ္စတိ, အဝိဇ္ဇာသဝါပိ စိတ္တံ ဝိမုစ္စတိ။ ဝိမုတ္တသ္မိံ ဝိမုတ္တမိတိ ဉာဏံ ဟောတိ။ ‘ခီဏာ ဇာတိ, ဝုသိတံ ဗြဟ္မစရိယံ, ကတံ ကရဏီယံ, နာပရံ ဣတ္ထတ္တာယာ’တိ ပဇာနာတိ။ အယမ္ပိ ခေါ, ဥဒါယိ, ဓမ္မော ဥတ္တရိတရော စ ပဏီတတရော စ ယဿ သစ္ဆိကိရိယာဟေတု ဘိက္ခူ မယိ ဗြဟ္မစရိယံ စရန္တိ။ ဣမေ ခေါ, ဥဒါယိ, ဓမ္မာ ဥတ္တရိတရာ စ ပဏီတတရာ စ ယေသံ သစ္ဆိကိရိယာဟေတု ဘိက္ခူ မယိ ဗြဟ္မစရိယံ စရန္တီ’’တိ။
֍ ဋ္ဌ ၂၇၇။ ဧဝံ ဝုတ္တေ, သကုလုဒါယီ ပရိဗ္ဗာဇကော ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘အဘိက္ကန္တံ, ဘန္တေ, အဘိက္ကန္တံ, ဘန္တေ! သေယျထာပိ, ဘန္တေ, နိက္ကုဇ္ဇိတံ ဝါ ဥက္ကုဇ္ဇေယျ, ပဋိစ္ဆန္နံ ဝါ ဝိဝရေယျ, မူဠှဿ ဝါ မဂ္ဂံ အာစိက္ခေယျ, အန္ဓကာရေ ဝါ တေလပဇ္ဇောတံ ဓာရေယျ – ‘စက္ခုမန္တော ရူပါနိ ဒက္ခန္တီ’တိ၊ ဧဝမေဝံ ဘဂဝတာ အနေကပရိယာယေန ဓမ္မော ပကာသိတော။ ဧသာဟံ, ဘန္တေ, ဘဂဝန္တံ သရဏံ ဂစ္ဆာမိ ဓမ္မဉ္စ ဘိက္ခုသံဃဉ္စ။ လဘေယျာဟံ, ဘန္တေ, ဘဂဝတော သန္တိကေ ပဗ္ဗဇ္ဇံ, လဘေယျံ ဥပသမ္ပဒ’’န္တိ။
ဧဝံ ဝုတ္တေ, သကုလုဒါယိဿ ပရိဗ္ဗာဇကဿ ပရိသာ သကုလုဒါယိံ ပရိဗ္ဗာဇကံ ဧတဒဝေါစုံ – ‘‘မာ ဘဝံ, ဥဒါယိ, သမဏေ ဂေါတမေ ဗြဟ္မစရိယံ စရိ၊ မာ ဘဝံ, ဥဒါယိ, အာစရိယော ဟုတွာ အန္တေဝါသီဝါသံ ဝသိ။ သေယျထာပိ နာမ ဥဒကမဏိကော [မဏိကော (သီ။ ပီ။ က။)] ဟုတွာ ဥဒဉ္စနိကော [ဥဒ္ဒေကနိကော (သီ။ သျာ။ ကံ။ ပီ။)] အဿ, ဧဝံ သမ္ပဒမိဒံ [ဧဝံ သမ္ပဒမေတံ (သီ။ ပီ။)] ဘောတော ဥဒါယိဿ ဘဝိဿတိ။ မာ ဘဝံ, ဥဒါယိ, သမဏေ ဂေါတမေ ဗြဟ္မစရိယံ စရိ၊ မာ ဘဝံ, ဥဒါယိ, အာစရိယော ဟုတွာ အန္တေဝါသီဝါသံ ဝသီ’’တိ။ ဣတိ ဟိဒံ သကုလုဒါယိဿ ပရိဗ္ဗာဇကဿ ပရိသာ သကုလုဒါယိံ ပရိဗ္ဗာဇကံ အန္တရာယမကာသိ ဘဂဝတိ ဗြဟ္မစရိယေတိ။
စူဠသကုလုဒါယိသုတ္တံ နိဋ္ဌိတံ နဝမံ။
(မ၊၂၊၂၃၁။)၁၀။ ဝေခနသသုတ္တံ
֍ ဋ္ဌ ၂၇၈။ ဧဝံ မေ သုတံ – ဧကံ သမယံ ဘဂဝါ သာဝတ္ထိယံ ဝိဟရတိ ဇေတဝနေ အနာထပိဏ္ဍိကဿ အာရာမေ။ အထ ခေါ ဝေခနသော [ဝေခနဿော (သီ။ ပီ။)] ပရိဗ္ဗာဇကော ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ ဘဂဝတာ သဒ္ဓိံ သမ္မောဒိ။ သမ္မောဒနီယံ ကထံ သာရဏီယံ ဝီတိသာရေတွာ ဧကမန္တံ အဋ္ဌာသိ။ ဧကမန္တံ ဌိတော ခေါ ဝေခနသော ပရိဗ္ဗာဇကော ဘဂဝတော သန္တိကေ ဥဒါနံ ဥဒါနေသိ – ‘‘အယံ ပရမော ဝဏ္ဏော, အယံ ပရမော ဝဏ္ဏော’’တိ။
‘‘ကိံ ပန တွံ, ကစ္စာန, ဧဝံ ဝဒေသိ – ‘အယံ ပရမော ဝဏ္ဏော, အယံ ပရမော ဝဏ္ဏော’တိ? ကတမော, ကစ္စာန, သော ပရမော ဝဏ္ဏော’’တိ? ‘‘ယသ္မာ, ဘော ဂေါတမ, ဝဏ္ဏာ အညော ဝဏ္ဏော ဥတ္တရိတရော ဝါ ပဏီတတရော ဝါ နတ္ထိ သော ပရမော ဝဏ္ဏော’’တိ။ ‘‘ကတမော ပန သော, ကစ္စာန, ဝဏ္ဏော ယသ္မာ ဝဏ္ဏာ အညော ဝဏ္ဏော ဥတ္တရိတရော ဝါ ပဏီတတရော ဝါ နတ္ထီ’’တိ။ ‘‘ယသ္မာ, ဘော ဂေါတမ, ဝဏ္ဏာ အညော ဝဏ္ဏော ဥတ္တရိတရော ဝါ ပဏီတတရော ဝါ နတ္ထိ သော ပရမော ဝဏ္ဏော’’တိ။ ‘‘ဒီဃာပိ ခေါ တေ ဧသာ, ကစ္စာန, ဖရေယျ – ‘ယသ္မာ, ဘော ဂေါတမ, ဝဏ္ဏာ အညော ဝဏ္ဏော ဥတ္တရိတရော ဝါ ပဏီတတရော ဝါ နတ္ထိ သော ပရမော ဝဏ္ဏော’တိ ဝဒေသိ, တဉ္စ ဝဏ္ဏံ န ပညပေသိ။ သေယျထာပိ, ကစ္စာန, ပုရိသော ဧဝံ ဝဒေယျ – ‘အဟံ ယာ ဣမသ္မိံ ဇနပဒေ ဇနပဒကလျာဏီ, တံ ဣစ္ဆာမိ တံ ကာမေမီ’တိ။ တမေနံ ဧဝံ ဝဒေယျုံ – ‘အမ္ဘော ပုရိသ, ယံ တွံ ဇနပဒကလျာဏိံ ဣစ္ဆသိ ကာမေသိ, ဇာနာသိ တံ ဇနပဒကလျာဏိံ – ခတ္တိယီ ဝါ ဗြာဟ္မဏီ ဝါ ဝေဿီ ဝါ သုဒ္ဒီ ဝါ’တိ? ဣတိ ပုဋ္ဌော ‘နော’တိ ဝဒေယျ။ တမေနံ ဧဝံ ဝဒေယျုံ – ‘အမ္ဘော ပုရိသ, ယံ တွံ ဇနပဒကလျာဏိံ ဣစ္ဆသိ ကာမေသိ, ဇာနာသိ တံ ဇနပဒကလျာဏိံ ‘ဧဝံနာမာ ဧဝံဂေါတ္တာတိ ဝါတိ…ပေ… ဒီဃာ ဝါ ရဿာ ဝါ မဇ္ဈိမာ ဝါ ကာဠီ ဝါ သာမာ ဝါ မင်္ဂုရစ္ဆဝီ ဝါတိ… အမုကသ္မိံ ဂါမေ ဝါ နိဂမေ ဝါ နဂရေ ဝါ’တိ? ဣတိ ပုဋ္ဌော ‘နော’တိ ဝဒေယျ။ တမေနံ ဧဝံ ဝဒေယျုံ – ‘အမ္ဘော ပုရိသ, ယံ တွံ န ဇာနာသိ န ပဿသိ, တံ တွံ ဣစ္ဆသိ ကာမေသီ’’’တိ? ဣတိ ပုဋ္ဌော ‘အာမာ’တိ ဝဒေယျ။
‘‘တံ ကိံ မညသိ, ကစ္စာန, နနု ဧဝံ သန္တေ တဿ ပုရိသဿ အပ္ပါဋိဟီရကတံ ဘာသိတံ သမ္ပဇ္ဇတီ’’တိ? ‘‘အဒ္ဓါ ခေါ, ဘော ဂေါတမ, ဧဝံ သန္တေ တဿ ပုရိသဿ
(မ၊၂၊၂၃၂။)အပ္ပါဋိဟီရကတံ ဘာသိတံ သမ္ပဇ္ဇတီ’’တိ။ ‘‘ဧဝမေဝ ခေါ တွံ, ကစ္စာန, ‘ယသ္မာ, ဘော ဂေါတမ, ဝဏ္ဏာ အညော ဝဏ္ဏော ဥတ္တရိတရော ဝါ ပဏီတတရော ဝါ နတ္ထိ သော ပရမော ဝဏ္ဏော’တိ ဝဒေသိ၊ တဉ္စ ဝဏ္ဏံ န ပညပေသီ’’တိ။ ‘‘သေယျထာပိ, ဘော ဂေါတမ, မဏိ ဝေဠုရိယော သုဘော ဇာတိမာ အဋ္ဌံသော သုပရိကမ္မကတော ပဏ္ဍုကမ္ဗလေ နိက္ခိတ္တော ဘာသတေ စ တပတေ စ ဝိရောစတိ စ, ဧဝံ ဝဏ္ဏော အတ္တာ ဟောတိ အရောဂေါ ပရံ မရဏာ’’တိ။
֍ ဋ္ဌ ၂၇၉။ ‘‘တံ ကိံ မညသိ, ကစ္စာန, ယော ဝါ မဏိ ဝေဠုရိယော သုဘော ဇာတိမာ အဋ္ဌံသော သုပရိကမ္မကတော ပဏ္ဍုကမ္ဗလေ နိက္ခိတ္တော ဘာသတေ စ တပတေ စ ဝိရောစတိ စ, ယော ဝါ ရတ္တန္ဓကာရတိမိသာယ ကိမိ ခဇ္ဇောပနကော ဣမေသံ ဥဘိန္နံ ဝဏ္ဏာနံ ကတမော ဝဏ္ဏော အဘိက္ကန္တတရော စ ပဏီတတရော စာ’’တိ? ‘‘ယွာယံ, ဘော ဂေါတမ, ရတ္တန္ဓကာရတိမိသာယ ကိမိ ခဇ္ဇောပနကော, အယံ ဣမေသံ ဥဘိန္နံ ဝဏ္ဏာနံ အဘိက္ကန္တတရော စ ပဏီတတရော စာ’’တိ။
‘‘တံ ကိံ မညသိ, ကစ္စာန, ယော ဝါ ရတ္တန္ဓကာရတိမိသာယ ကိမိ ခဇ္ဇောပနကော, ယော ဝါ ရတ္တန္ဓကာရတိမိသာယ တေလပ္ပဒီပေါ, ဣမေသံ ဥဘိန္နံ ဝဏ္ဏာနံ ကတမော ဝဏ္ဏော အဘိက္ကန္တတရော စ ပဏီတတရော စာ’’တိ? ‘‘ယွာယံ, ဘော ဂေါတမ, ရတ္တန္ဓကာရတိမိသာယ တေလပ္ပဒီပေါ, အယံ ဣမေသံ ဥဘိန္နံ ဝဏ္ဏာနံ အဘိက္ကန္တတရော စ ပဏီတတရော စာ’’တိ။
‘‘တံ ကိံ မညသိ, ကစ္စာန, ယော ဝါ ရတ္တန္ဓကာရတိမိသာယ တေလပ္ပဒီပေါ, ယော ဝါ ရတ္တန္ဓကာရတိမိသာယ မဟာအဂ္ဂိက္ခန္ဓော, ဣမေသံ ဥဘိန္နံ ဝဏ္ဏာနံ ကတမော ဝဏ္ဏော အဘိက္ကန္တတရော စ ပဏီတတရော စာ’’တိ? ‘‘ယွာယံ, ဘော ဂေါတမ, ရတ္တန္ဓကာရတိမိသာယ မဟာအဂ္ဂိက္ခန္ဓော, အယံ ဣမေသံ ဥဘိန္နံ ဝဏ္ဏာနံ အဘိက္ကန္တတရော စ ပဏီတတရော စာ’’တိ။
‘‘တံ ကိံ မညသိ, ကစ္စာန, ယော ဝါ ရတ္တန္ဓကာရတိမိသာယ မဟာအဂ္ဂိက္ခန္ဓော, ယာ ဝါ ရတ္တိယာ ပစ္စူသသမယံ ဝိဒ္ဓေ ဝိဂတဝလာဟကေ ဒေဝေ ဩသဓိတာရကာ, ဣမေသံ ဥဘိန္နံ ဝဏ္ဏာနံ ကတမော ဝဏ္ဏော အဘိက္ကန္တတရော စ ပဏီတတရော စာ’’တိ? ‘‘ယွာယံ, ဘော ဂေါတမ, ရတ္တိယာ ပစ္စူသသမယံ ဝိဒ္ဓေ ဝိဂတဝလာဟကေ ဒေဝေ ဩသဓိတာရကာ, အယံ ဣမေသံ ဥဘိန္နံ ဝဏ္ဏာနံ အဘိက္ကန္တတရော စ ပဏီတတရော စာ’’တိ။ ‘‘တံ ကိံ မညသိ, ကစ္စာန, ယာ ဝါ ရတ္တိယာ ပစ္စူသသမယံ ဝိဒ္ဓေ ဝိဂတဝလာဟကေ ဒေဝေ ဩသဓိတာရကာ, ယော ဝါ တဒဟုပေါသထေ ပန္နရသေ ဝိဒ္ဓေ
(မ၊၂၊၂၃၃။)ဝိဂတဝလာဟကေ ဒေဝေ အဘိဒေါ အဍ္ဎရတ္တသမယံ စန္ဒော, ဣမေသံ ဥဘိန္နံ ဝဏ္ဏာနံ ကတမော ဝဏ္ဏော အဘိက္ကန္တတရော စ ပဏီတတရော စာ’’တိ? ‘‘ယွာယံ, ဘော ဂေါတမ, တဒဟုပေါသထေ ပန္နရသေ ဝိဒ္ဓေ ဝိဂတဝလာဟကေ ဒေဝေ အဘိဒေါ အဍ္ဎရတ္တသမယံ စန္ဒော, အယံ ဣမေသံ ဥဘိန္နံ ဝဏ္ဏာနံ အဘိက္ကန္တတရော စ ပဏီတတရော စာ’’တိ။ ‘‘တံ ကိံ မညသိ, ကစ္စာန, ယော ဝါ တဒဟုပေါသထေ ပန္နရသေ ဝိဒ္ဓေ ဝိဂတဝလာဟကေ ဒေဝေ အဘိဒေါ အဍ္ဎရတ္တသမယံ စန္ဒော, ယော ဝါ ဝဿာနံ ပစ္ဆိမေ မာသေ သရဒသမယေ ဝိဒ္ဓေ ဝိဂတဝလာဟကေ ဒေဝေ အဘိဒေါ မဇ္ဈနှိကသမယံ သူရိယော, ဣမေသံ ဥဘိန္နံ ဝဏ္ဏာနံ ကတမော ဝဏ္ဏော အဘိက္ကန္တတရော စ ပဏီတတရော စာ’’တိ? ‘‘ယွာယံ, ဘော ဂေါတမ, ဝဿာနံ ပစ္ဆိမေ မာသေ သရဒသမယေ ဝိဒ္ဓေ ဝိဂတဝလာဟကေ ဒေဝေ အဘိဒေါ မဇ္ဈနှိကသမယံ သူရိယော – အယံ ဣမေသံ ဥဘိန္နံ ဝဏ္ဏာနံ အဘိက္ကန္တတရော စ ပဏီတတရော စာ’’တိ။ ‘‘အတော ခေါ တေ, ကစ္စာန, ဗဟူ ဟိ ဗဟုတရာ ဒေဝါ ယေ ဣမေသံ စန္ဒိမသူရိယာနံ အာဘာ နာနုဘောန္တိ, တျာဟံ ပဇာနာမိ။ အထ စ ပနာဟံ န ဝဒါမိ – ‘ယသ္မာ ဝဏ္ဏာ အညော ဝဏ္ဏော ဥတ္တရိတရော စ ပဏီတတရော စ နတ္ထီ’တိ။ အထ စ ပန တွံ, ကစ္စာန, ‘ယွာယံ ဝဏ္ဏော ကိမိနာ ခဇ္ဇောပနကေန နိဟီနတရော စ ပတိကိဋ္ဌတရော စ သော ပရမော ဝဏ္ဏော’တိ ဝဒေသိ၊ တဉ္စ ဝဏ္ဏံ န ပညပေသိ’’။
֍ ဋ္ဌ ၂၈၀။ ‘‘ပဉ္စ ခေါ ဣမေ, ကစ္စာန, ကာမဂုဏာ။ ကတမေ ပဉ္စ? စက္ခုဝိညေယျာ ရူပါ ဣဋ္ဌာ ကန္တာ မနာပါ ပိယရူပါ ကာမူပသံဟိတာ ရဇနီယာ, သောတဝိညေယျာ သဒ္ဒါ…ပေ… ဃာနဝိညေယျာ ဂန္ဓာ… ဇိဝှါဝိညေယျာ ရသာ… ကာယဝိညေယျာ ဖောဋ္ဌဗ္ဗာ ဣဋ္ဌာ ကန္တာ မနာပါ ပိယရူပါ ကာမူပသံဟိတာ ရဇနီယာ – ဣမေ ခေါ, ကစ္စာန, ပဉ္စ ကာမဂုဏာ။ ယံ ခေါ, ကစ္စာန, ဣမေ ပဉ္စ ကာမဂုဏေ ပဋိစ္စ ဥပ္ပဇ္ဇတိ သုခံ သောမနဿံ ဣဒံ ဝုစ္စတိ ကာမသုခံ။ ဣတိ ကာမေဟိ ကာမသုခံ, ကာမသုခါ ကာမဂ္ဂသုခံ တတ္ထ အဂ္ဂမက္ခာယတီ’’တိ။
ဧဝံ ဝုတ္တေ, ဝေခနသော ပရိဗ္ဗာဇကော ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘အစ္ဆရိယံ, ဘော ဂေါတမ, အဗ္ဘုတံ, ဘော ဂေါတမ! ယာဝ သုဘာသိတံ စိဒံ ဘောတာ ဂေါတမေန – ‘ကာမေဟိ ကာမသုခံ, ကာမသုခါ ကာမဂ္ဂသုခံ တတ္ထ အဂ္ဂမက္ခာယတီ’တိ။ (‘ကာမေဟိ, ဘော ဂေါတမ, ကာမသုခံ, ကာမသုခါ ကာမဂ္ဂသုခံ, တတ္ထ အဂ္ဂမက္ခာယတီ’တိ) [( ) သီ။ သျာ။ ကံ။ ပီ။ ပေါတ္ထကေသု နတ္ထိ] – ‘‘ဒုဇ္ဇာနံ ခေါ ဧတံ, ကစ္စာန,
(မ၊၂၊၂၃၄။)တယာ အညဒိဋ္ဌိကေန အညခန္တိကေန အညရုစိကေန အညတြယောဂေန အညတြာစရိယကေန – ကာမာ [ကာမံ (သီ။ သျာ။ ကံ။ ပီ။)] ဝါ ကာမသုခံ ဝါ ကာမဂ္ဂသုခံ ဝါ။ ယေ ခေါ တေ, ကစ္စာန, ဘိက္ခူ အရဟန္တော ခီဏာသဝါ ဝုသိတဝန္တော ကတကရဏီယာ ဩဟိတဘာရာ အနုပ္ပတ္တသဒတ္ထာ ပရိက္ခီဏဘဝသံယောဇနာ သမ္မဒညာ ဝိမုတ္တာ တေ ခေါ ဧတံ ဇာနေယျုံ – ကာမာ ဝါ ကာမသုခံ ဝါ ကာမဂ္ဂသုခံ ဝါ’’တိ။
֍ ဋ္ဌ ၂၈၁။ ဧဝံ ဝုတ္တေ, ဝေခနသော ပရိဗ္ဗာဇကော ကုပိတော အနတ္တမနော ဘဂဝန္တံယေဝ ခုံသေန္တော ဘဂဝန္တံယေဝ ဝမ္ဘေန္တော ဘဂဝန္တံယေဝ ဝဒမာနော ‘‘သမဏော [သမဏော စ (သီ။ ပီ။)] ဂေါတမော ပါပိတော ဘဝိဿတီ’’တိ ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ဧဝမေဝ ပနိဓေကစ္စေ [ပနိဓေကေ (သီ။ ပီ။), ပနိမေကေ (ဥပရိသုဘသုတ္တေ)] သမဏဗြာဟ္မဏာ အဇာနန္တာ ပုဗ္ဗန္တံ, အပဿန္တာ အပရန္တံ အထ စ ပန ‘ခီဏာ ဇာတိ, ဝုသိတံ ဗြဟ္မစရိယံ, ကတံ ကရဏီယံ, နာပရံ ဣတ္ထတ္တာယာတိ – ပဇာနာမာ’တိ – ပဋိဇာနန္တိ [ဣတ္ထတ္တာယာတိ ပဋိဇာနန္တိ (ပီ။)]။ တေသမိဒံ ဘာသိတံ ဟဿကံယေဝ သမ္ပဇ္ဇတိ, နာမကံယေဝ သမ္ပဇ္ဇတိ, ရိတ္တကံယေဝ သမ္ပဇ္ဇတိ, တုစ္ဆကံယေဝ သမ္ပဇ္ဇတီ’’တိ။ ‘‘ယေ ခေါ တေ, ကစ္စာန, သမဏဗြာဟ္မဏာ အဇာနန္တာ ပုဗ္ဗန္တံ, အပဿန္တာ အပရန္တံ, ‘ခီဏာ ဇာတိ, ဝုသိတံ ဗြဟ္မစရိယံ, ကတံ ကရဏီယံ, နာပရံ ဣတ္ထတ္တာယာတိ – ပဇာနာမာ’တိ – ပဋိဇာနန္တိ၊ တေသံ သောယေဝ [တေသံ တေသာယံ (သီ။), တေသံယေဝ သော (?)] သဟဓမ္မိကော နိဂ္ဂဟော ဟောတိ။ အပိ စ, ကစ္စာန, တိဋ္ဌတု ပုဗ္ဗန္တော, တိဋ္ဌတု အပရန္တော။ ဧတု ဝိညူ ပုရိသော အသဌော အမာယာဝီ ဥဇုဇာတိကော, အဟမနုသာသာမိ အဟံ ဓမ္မံ ဒေသေမိ။ ယထာနုသိဋ္ဌံ တထာ ပဋိပဇ္ဇမာနော [ယထာနုသိဋ္ဌံ ပဋိပဇ္ဇမာနော (?)] နစိရဿေဝ သာမညေဝ ဉဿတိ သာမံ ဒက္ခိတိ – ဧဝံ ကိရ သမ္မာ [ဧဝံ ကိရာယသ္မာ (သျာ။ က။)] ဗန္ဓနာ ဝိပ္ပမောက္ခော ဟောတိ, ယဒိဒံ အဝိဇ္ဇာ ဗန္ဓနာ။ သေယျထာပိ, ကစ္စာန, ဒဟရော ကုမာရော မန္ဒော ဥတ္တာနသေယျကော ကဏ္ဌပဉ္စမေဟိ ဗန္ဓနေဟိ ဗဒ္ဓေါ အဿ သုတ္တဗန္ဓနေဟိ၊ တဿ ဝုဒ္ဓိမနွာယ ဣန္ဒြိယာနံ ပရိပါကမနွာယ တာနိ ဗန္ဓနာနိ မုစ္စေယျုံ၊ သော မောက္ခောမှီတိ ခေါ ဇာနေယျ နော စ ဗန္ဓနံ။ ဧဝမေဝ ခေါ, ကစ္စာန, ဧတု ဝိညူ ပုရိသော အသဌော အမာယာဝီ ဥဇုဇာတိကော, အဟမနုသာသာမိ, အဟံ ဓမ္မံ ဒေသေမိ၊ ယထာနုသိဋ္ဌံ တထာ ပဋိပဇ္ဇမာနော နစိရဿေဝ သာမညေဝ
(မ၊၂၊၂၃၅။)ဉဿတိ, သာမံ ဒက္ခိတိ – ‘ဧဝံ ကိရ သမ္မာ ဗန္ဓနာ ဝိပ္ပမောက္ခော ဟောတိ, ယဒိဒံ အဝိဇ္ဇာ ဗန္ဓနာ’’’တိ။
ဧဝံ ဝုတ္တေ, ဝေခနသော ပရိဗ္ဗာဇကော ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘အဘိက္ကန္တံ, ဘော ဂေါတမ…ပေ… ဥပါသကံ မံ ဘဝံ ဂေါတမော ဓာရေတု အဇ္ဇတဂ္ဂေ ပါဏုပေတံ သရဏံ ဂတ’’န္တိ။
ဝေခနသသုတ္တံ နိဋ္ဌိတံ ဒသမံ။
ပရိဗ္ဗာဇကဝဂ္ဂေါ နိဋ္ဌိတော တတိယော။
တဿုဒ္ဒါနံ –
ပုဏ္ဍရီ-အဂ္ဂိသဟ-ကထိနာမော, ဒီဃနခေါ ပုန ဘာရဒွါဇဂေါတ္တော၊
သန္ဒကဥဒါယိမုဏ္ဍိကပုတ္တော, မဏိကော တထာကစ္စာနော ဝရဝဂ္ဂေါ။
(မ၊၂၊၂၃၆။)၄။ ရာဇဝဂ္ဂေါ
၁။ ဃဋိကာရသုတ္တံ
֍ ဋ္ဌ ၂၈၂။ ဧဝံ မေ သုတံ – ဧကံ သမယံ ဘဂဝါ ကောသလေသု စာရိကံ စရတိ မဟတာ ဘိက္ခုသံဃေန သဒ္ဓိံ။ အထ ခေါ ဘဂဝါ မဂ္ဂါ ဩက္ကမ္မ အညတရသ္မိံ ပဒေသေ သိတံ ပါတွာကာသိ။ အထ ခေါ အာယသ္မတော အာနန္ဒဿ ဧတဒဟောသိ – ‘‘ကော နု ခေါ ဟေတု, ကော ပစ္စယော ဘဂဝတော သိတဿ ပါတုကမ္မာယ? န အကာရဏေန [န အကာရဏေ (သီ။)] တထာဂတာ သိတံ ပါတုကရောန္တီ’’တိ။ အထ ခေါ အာယသ္မာ အာနန္ဒော ဧကံသံ စီဝရံ [ဥတ္တရာသင်္ဂ (သျာ။ ကံ။)] ကတွာ ယေန ဘဂဝါ တေနဉ္ဇလိံ ပဏာမေတွာ ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ကော နု ခေါ, ဘန္တေ, ဟေတု, ကော ပစ္စယော ဘဂဝတော သိတဿ ပါတုကမ္မာယ? န အကာရဏေန တထာဂတာ သိတံ ပါတုကရောန္တီ’’တိ။ ‘‘ဘူတပုဗ္ဗံ, အာနန္ဒ, ဣမသ္မိံ ပဒေသေ ဝေဂဠိင်္ဂံ [ဝေဟလိင်္ဂံ (သီ။), ဝေဘလိဂံ (သျာ။ ကံ။), ဝေဘလိင်္ဂံ (ပီ။)] နာမ ဂါမနိဂမော အဟောသိ ဣဒ္ဓေါ စေဝ ဖီတော စ ဗဟုဇနော အာကိဏ္ဏမနုဿော။ ဝေဂဠိင်္ဂံ ခေါ, အာနန္ဒ, ဂါမနိဂမံ ကဿပေါ ဘဂဝါ အရဟံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေါ ဥပနိဿာယ ဝိဟာသိ။ ဣဓ သုဒံ, အာနန္ဒ, ကဿပဿ ဘဂဝတော အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ အာရာမော အဟောသိ။ ဣဓ သုဒံ, အာနန္ဒ, ကဿပေါ ဘဂဝါ အရဟံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေါ နိသိန္နကော ဘိက္ခုသံဃံ ဩဝဒတီ’’တိ။ အထ ခေါ အာယသ္မာ အာနန္ဒော စတုဂ္ဂုဏံ သံဃာဋိံ ပညပေတွာ ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘တေန ဟိ, ဘန္တေ, ဘဂဝါ နိသီဒတု ဧတ္ထ။ အယံ ဘူမိပဒေသော ဒွီဟိ အရဟန္တေဟိ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေဟိ ပရိဘုတ္တော ဘဝိဿတီ’’တိ။ နိသီဒိ ဘဂဝါ ပညတ္တေ အာသနေ။ နိသဇ္ဇ ခေါ ဘဂဝါ အာယသ္မန္တံ အာနန္ဒံ အာမန္တေသိ။
‘‘ဘူတပုဗ္ဗံ, အာနန္ဒ, ဣမသ္မိံ ပဒေသေ ဝေဂဠိင်္ဂံ နာမ ဂါမနိဂမော အဟောသိ ဣဒ္ဓေါ စေဝ ဖီတော စ ဗဟုဇနော အာကိဏ္ဏမနုဿော။ ဝေဂဠိင်္ဂံ ခေါ, အာနန္ဒ, ဂါမနိဂမံ ကဿပေါ ဘဂဝါ အရဟံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေါ ဥပနိဿာယ ဝိဟာသိ။ ဣဓ သုဒံ, အာနန္ဒ, ကဿပဿ ဘဂဝတော အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ အာရာမော အဟောသိ။ ဣဓ သုဒံ, အာနန္ဒ, ကဿပေါ ဘဂဝါ အရဟံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေါ နိသိန္နကော ဘိက္ခုသံဃံ ဩဝဒတိ။
֍ ဋ္ဌ ၂၈၃။ ‘‘ဝေဂဠိင်္ဂေ ခေါ, အာနန္ဒ, ဂါမနိဂမေ ဃဋိကာရော [ဃဋီကာရော (သီ။ ပီ။)] နာမ ကုမ္ဘကာရော ကဿပဿ ဘဂဝတော အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ ဥပဋ္ဌာကော
(မ၊၂၊၂၃၇။)အဟောသိ အဂ္ဂုပဋ္ဌာကော။ ဃဋိကာရဿ ခေါ, အာနန္ဒ, ကုမ္ဘကာရဿ ဇောတိပါလော နာမ မာဏဝေါ သဟာယော အဟောသိ ပိယသဟာယော။ အထ ခေါ, အာနန္ဒ, ဃဋိကာရော ကုမ္ဘကာရော ဇောတိပါလံ မာဏဝံ အာမန္တေသိ – ‘အာယာမ, သမ္မ ဇောတိပါလ, ကဿပံ ဘဂဝန္တံ အရဟန္တံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓံ ဒဿနာယ ဥပသင်္ကမိဿာမ။ သာဓုသမ္မတဉှိ မေ တဿ ဘဂဝတော ဒဿနံ အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿာ’တိ။ ဧဝံ ဝုတ္တေ, အာနန္ဒ, ဇောတိပါလော မာဏဝေါ ဃဋိကာရံ ကုမ္ဘကာရံ ဧတဒဝေါစ – ‘အလံ, သမ္မ ဃဋိကာရ။ ကိံ ပန တေန မုဏ္ဍကေန သမဏကေန ဒိဋ္ဌေနာ’တိ? ဒုတိယမ္ပိ ခေါ, အာနန္ဒ…ပေ… တတိယမ္ပိ ခေါ, အာနန္ဒ, ဃဋိကာရော ကုမ္ဘကာရော ဇောတိပါလံ မာဏဝံ ဧတဒဝေါစ – ‘အာယာမ, သမ္မ ဇောတိပါလ, ကဿပံ ဘဂဝန္တံ အရဟန္တံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓံ ဒဿနာယ ဥပသင်္ကမိဿာမ။ သာဓုသမ္မတဉှိ မေ တဿ ဘဂဝတော ဒဿနံ အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿာ’တိ။ တတိယမ္ပိ ခေါ, အာနန္ဒ, ဇောတိပါလော မာဏဝေါ ဃဋိကာရံ ကုမ္ဘကာရံ ဧတဒဝေါစ – ‘အလံ, သမ္မ ဃဋိကာရ။ ကိံ ပန တေန မုဏ္ဍကေန သမဏကေန ဒိဋ္ဌေနာ’တိ? ‘တေန ဟိ, သမ္မ ဇောတိပါလ, သောတ္တိသိနာနိံ [သောတ္တိံ သိနာနိံ (သီ။ ပီ။), သောတ္တိသိနာနံ (သျာ။ ကံ။ က။)] အာဒါယ [အာဟရ (က။)] နဒိံ ဂမိဿာမ သိနာယိတု’န္တိ။ ‘ဧဝံ သမ္မာ’တိ ခေါ, အာနန္ဒ, ဇောတိပါလော မာဏဝေါ ဃဋိကာရဿ ကုမ္ဘကာရဿ ပစ္စဿောသိ။ အထ ခေါ, အာနန္ဒ, ဃဋိကာရော စ ကုမ္ဘကာရော ဇောတိပါလော စ မာဏဝေါ သောတ္တိသိနာနိံ အာဒါယ နဒိံ အဂမံသု သိနာယိတုံ’။
֍ ဋ္ဌ ၂၈၄။ ‘‘အထ ခေါ, အာနန္ဒ, ဃဋိကာရော ကုမ္ဘကာရော ဇောတိပါလံ မာဏဝံ အာမန္တေသိ – ‘အယံ, သမ္မ ဇောတိပါလ, ကဿပဿ ဘဂဝတော အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ အဝိဒူရေ အာရာမော။ အာယာမ, သမ္မ ဇောတိပါလ, ကဿပံ ဘဂဝန္တံ အရဟန္တံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓံ ဒဿနာယ ဥပသင်္ကမိဿာမ။ သာဓုသမ္မတဉှိ မေ တဿ ဘဂဝတော ဒဿနံ အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿာ’တိ။ ဧဝံ ဝုတ္တေ, အာနန္ဒ, ဇောတိပါလော မာဏဝေါ ဃဋိကာရံ ကုမ္ဘကာရံ ဧတဒဝေါစ – ‘အလံ, သမ္မ ဃဋိကာရ။ ကိံ ပန တေန မုဏ္ဍကေန သမဏကေန ဒိဋ္ဌေနာ’တိ? ဒုတိယမ္ပိ ခေါ, အာနန္ဒ…ပေ… တတိယမ္ပိ ခေါ, အာနန္ဒ, ဃဋိကာရော ကုမ္ဘကာရော ဇောတိပါလံ မာဏဝံ ဧတဒဝေါစ – ‘အယံ, သမ္မ ဇောတိပါလ, ကဿပဿ ဘဂဝတော အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ အဝိဒူရေ အာရာမော။ အာယာမ, သမ္မ ဇောတိပါလ, ကဿပံ ဘဂဝန္တံ အရဟန္တံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓံ
(မ၊၂၊၂၃၈။)ဒဿနာယ ဥပသင်္ကမိဿာမ။ သာဓုသမ္မတဉှိ မေ တဿ ဘဂဝတော ဒဿနံ အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿာ’တိ။ တတိယမ္ပိ ခေါ, အာနန္ဒ, ဇောတိပါလော မာဏဝေါ ဃဋိကာရံ ကုမ္ဘကာရံ ဧတဒဝေါစ – ‘အလံ, သမ္မ ဃဋိကာရ။ ကိံ ပန တေန မုဏ္ဍကေန သမဏကေန ဒိဋ္ဌေနာ’တိ? အထ ခေါ, အာနန္ဒ, ဃဋိကာရော ကုမ္ဘကာရော ဇောတိပါလံ မာဏဝံ ဩဝဋ္ဋိကာယံ ပရာမသိတွာ ဧတဒဝေါစ – ‘အယံ, သမ္မ ဇောတိပါလ, ကဿပဿ ဘဂဝတော အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ အဝိဒူရေ အာရာမော။ အာယာမ, သမ္မ ဇောတိပါလ, ကဿပံ ဘဂဝန္တံ အရဟန္တံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓံ ဒဿနာယ ဥပသင်္ကမိဿာမ။ သာဓုသမ္မတဉှိ မေ တဿ ဘဂဝတော ဒဿနံ အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿာ’တိ။ အထ ခေါ, အာနန္ဒ, ဇောတိပါလော မာဏဝေါ ဩဝဋ္ဋိကံ ဝိနိဝဋ္ဋေတွာ [ဝိနိဝေဌေတွာ (သီ။ သျာ။ ကံ။ ပီ။)] ဃဋိကာရံ ကုမ္ဘကာရံ ဧတဒဝေါစ – ‘အလံ, သမ္မ ဃဋိကာရ။ ကိံ ပန တေန မုဏ္ဍကေန သမဏကေန ဒိဋ္ဌေနာ’တိ? အထ ခေါ, အာနန္ဒ, ဃဋိကာရော ကုမ္ဘကာရော ဇောတိပါလံ မာဏဝံ သီသံနှာတံ [သသီသံ နဟာတံ (သီ။), သီသနှာတံ (သျာ။ ကံ။)] ကေသေသု ပရာမသိတွာ ဧတဒဝေါစ – ‘အယံ, သမ္မ ဇောတိပါလ, ကဿပဿ ဘဂဝတော အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ အဝိဒူရေ အာရာမော။ အာယာမ, သမ္မ ဇောတိပါလ, ကဿပံ ဘဂဝန္တံ အရဟန္တံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓံ ဒဿနာယ ဥပသင်္ကမိဿာမ။ သာဓုသမ္မတဉှိ မေ တဿ ဘဂဝတော ဒဿနံ အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿာ’တိ။ အထ ခေါ, အာနန္ဒ, ဇောတိပါလဿ မာဏဝဿ ဧတဒဟောသိ – ‘အစ္ဆရိယံ ဝတ, ဘော, အဗ္ဘုတံ ဝတ, ဘော! ယတြ ဟိ နာမာယံ ဃဋိကာရော ကုမ္ဘကာရော ဣတ္တရဇစ္စော သမာနော အမှာကံ သီသံနှာတာနံ ကေသေသု ပရာမသိတဗ္ဗံ မညိဿတိ၊ န ဝတိဒံ ကိရ ဩရကံ မညေ ဘဝိဿတီ’တိ၊ ဃဋိကာရံ ကုမ္ဘကာရံ ဧတဒဝေါစ – ‘ယာဝတာဒေါဟိပိ [ယာဝေတဒေါဟိပိ (သီ။ သျာ။ ကံ။ ပီ။)], သမ္မ ဃဋိကာရာ’တိ? ‘ယာဝတာဒေါဟိပိ, သမ္မ ဇောတိပါလ။ တထာ ဟိ ပန မေ သာဓုသမ္မတံ တဿ ဘဂဝတော ဒဿနံ အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿာ’တိ။ ‘တေန ဟိ, သမ္မ ဃဋိကာရ, မုဉ္စ၊ ဂမိဿာမာ’တိ။
֍ ဋ္ဌ ၂၈၅။ ‘‘အထ ခေါ, အာနန္ဒ, ဃဋိကာရော စ ကုမ္ဘကာရော ဇောတိပါလော စ မာဏဝေါ ယေန ကဿပေါ ဘဂဝါ အရဟံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေါ တေနုပသင်္ကမိံသု၊ ဥပသင်္ကမိတွာ ဃဋိကာရော ကုမ္ဘကာရော ကဿပံ ဘဂဝန္တံ အရဟန္တံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓံ အဘိဝါဒေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ ဇောတိပါလော ပန မာဏဝေါ
(မ၊၂၊၂၃၉။)ကဿပေန ဘဂဝတာ အရဟတာ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေန သဒ္ဓိံ သမ္မောဒိ။ သမ္မောဒနီယံ ကထံ သာရဏီယံ ဝီတိသာရေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ ဧကမန္တံ နိသိန္နော ခေါ, အာနန္ဒ, ဃဋိကာရော ကုမ္ဘကာရော ကဿပံ ဘဂဝန္တံ အရဟန္တံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓံ ဧတဒဝေါစ – ‘အယံ မေ, ဘန္တေ, ဇောတိပါလော မာဏဝေါ သဟာယော ပိယသဟာယော။ ဣမဿ ဘဂဝါ ဓမ္မံ ဒေသေတူ’တိ။ အထ ခေါ, အာနန္ဒ, ကဿပေါ ဘဂဝါ အရဟံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေါ ဃဋိကာရဉ္စ ကုမ္ဘကာရံ ဇောတိပါလဉ္စ မာဏဝံ ဓမ္မိယာ ကထာယ သန္ဒဿေသိ သမာဒပေသိ သမုတ္တေဇေသိ သမ္ပဟံသေသိ။ အထ ခေါ, အာနန္ဒ, ဃဋိကာရော စ ကုမ္ဘကာရော ဇောတိပါလော စ မာဏဝေါ ကဿပေန ဘဂဝတာ အရဟတာ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေန ဓမ္မိယာ ကထာယ သန္ဒဿိတာ သမာဒပိတာ သမုတ္တေဇိတာ သမ္ပဟံသိတာ ကဿပဿ ဘဂဝတော အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ ဘာသိတံ အဘိနန္ဒိတွာ အနုမောဒိတွာ ဥဋ္ဌာယာသနာ ကဿပံ ဘဂဝန္တံ အရဟန္တံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓံ အဘိဝါဒေတွာ ပဒက္ခိဏံ ကတွာ ပက္ကမိံသု။
֍ ဋ္ဌ ၂၈၆။ ‘‘အထ ခေါ, အာနန္ဒ, ဇောတိပါလော မာဏဝေါ ဃဋိကာရံ ကုမ္ဘကာရံ ဧတဒဝေါစ – ‘ဣမံ နု တွံ, သမ္မ ဃဋိကာရ, ဓမ္မံ သုဏန္တော အထ စ ပန အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ န ပဗ္ဗဇိဿသီ’တိ? ‘နနု မံ, သမ္မ ဇောတိပါလ, ဇာနာသိ, အန္ဓေ ဇိဏ္ဏေ မာတာပိတရော ပေါသေမီ’တိ? ‘တေန ဟိ, သမ္မ ဃဋိကာရ, အဟံ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇိဿာမီ’တိ။ အထ ခေါ, အာနန္ဒ, ဃဋိကာရော စ ကုမ္ဘကာရော ဇောတိပါလော စ မာဏဝေါ ယေန ကဿပေါ ဘဂဝါ အရဟံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေါ တေနုပသင်္ကမိံသု၊ ဥပသင်္ကမိတွာ ကဿပံ ဘဂဝန္တံ အရဟန္တံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓံ အဘိဝါဒေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိံသု။ ဧကမန္တံ နိသိန္နော ခေါ, အာနန္ဒ, ဃဋိကာရော ကုမ္ဘကာရော ကဿပံ ဘဂဝန္တံ အရဟန္တံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓံ ဧတဒဝေါစ – ‘အယံ မေ, ဘန္တေ, ဇောတိပါလော မာဏဝေါ သဟာယော ပိယသဟာယော။ ဣမံ ဘဂဝါ ပဗ္ဗာဇေတူ’တိ။ အလတ္ထ ခေါ, အာနန္ဒ, ဇောတိပါလော မာဏဝေါ ကဿပဿ ဘဂဝတော အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ သန္တိကေ ပဗ္ဗဇ္ဇံ, အလတ္ထ ဥပသမ္ပဒံ။
֍ ဋ္ဌ ၂၈၇။ ‘‘အထ ခေါ, အာနန္ဒ, ကဿပေါ ဘဂဝါ အရဟံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေါ အစိရူပသမ္ပန္နေ ဇောတိပါလေ မာဏဝေ အဍ္ဎမာသုပသမ္ပန္နေ ဝေဂဠိင်္ဂေ ယထာဘိရန္တံ ဝိဟရိတွာ ယေန ဗာရာဏသီ တေန စာရိကံ ပက္ကာမိ။ အနုပုဗ္ဗေန စာရိကံ စရမာနော ယေန ဗာရာဏသီ တဒဝသရိ။ တတြ သုဒံ, အာနန္ဒ, ကဿပေါ ဘဂဝါ အရဟံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေါ ဗာရာဏသိယံ ဝိဟရတိ ဣသိပတနေ
(မ၊၂၊၂၄၀။)မိဂဒါယေ။ အဿောသိ ခေါ, အာနန္ဒ, ကိကီ ကာသိရာဇာ – ‘ကဿပေါ ကိရ ဘဂဝါ အရဟံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေါ ဗာရာဏသိံ အနုပ္ပတ္တော ဗာရာဏသိယံ ဝိဟရတိ ဣသိပတနေ မိဂဒါယေ’တိ။ အထ ခေါ, အာနန္ဒ, ကိကီ ကာသိရာဇာ ဘဒြာနိ ဘဒြာနိ ယာနာနိ ယောဇာပေတွာ ဘဒြံ [ဘဒြံ ဘဒြံ (က။)] ယာနံ အဘိရုဟိတွာ ဘဒြေဟိ ဘဒြေဟိ ယာနေဟိ ဗာရာဏသိယာ နိယျာသိ မဟစ္စရာဇာနုဘာဝေန [မဟစ္စာ ရာဇာနုဘာဝေန (သီ။), မဟတာ ရာဇာနုဘာဝေန (ပီ။)] ကဿပံ ဘဂဝန္တံ အရဟန္တံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓံ ဒဿနာယ။ ယာဝတိကာ ယာနဿ ဘူမိ ယာနေန ဂန္တွာ ယာနာ ပစ္စောရောဟိတွာ ပတ္တိကောဝ ယေန ကဿပေါ ဘဂဝါ အရဟံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေါ တေနုပသင်္ကမိ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ ကဿပံ ဘဂဝန္တံ အရဟန္တံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓံ အဘိဝါဒေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ ဧကမန္တံ နိသိန္နံ ခေါ, အာနန္ဒ, ကိကိံ ကာသိရာဇာနံ ကဿပေါ ဘဂဝါ အရဟံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေါ ဓမ္မိယာ ကထာယ သန္ဒဿေသိ သမာဒပေသိ သမုတ္တေဇေသိ သမ္ပဟံသေသိ။ အထ ခေါ, အာနန္ဒ, ကိကီ ကာသိရာဇာ ကဿပေန ဘဂဝတာ အရဟတာ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေန ဓမ္မိယာ ကထာယ သန္ဒဿိတော သမာဒပိတော သမုတ္တေဇိတော သမ္ပဟံသိတော ကဿပံ ဘဂဝန္တံ အရဟန္တံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓံ ဧတဒဝေါစ – ‘အဓိဝါသေတု မေ, ဘန္တေ, ဘဂဝါ သွာတနာယ ဘတ္တံ သဒ္ဓိံ ဘိက္ခုသံဃေနာ’တိ။ အဓိဝါသေသိ ခေါ, အာနန္ဒ, ကဿပေါ ဘဂဝါ အရဟံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေါ တုဏှီဘာဝေန။ အထ ခေါ, အာနန္ဒ, ကိကီ ကာသိရာဇာ ကဿပဿ ဘဂဝတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ အဓိဝါသနံ ဝိဒိတွာ ဥဋ္ဌာယာသနာ ကဿပံ ဘဂဝန္တံ အရဟန္တံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓံ အဘိဝါဒေတွာ ပဒက္ခိဏံ ကတွာ ပက္ကာမိ။ အထ ခေါ, အာနန္ဒ, ကိကီ ကာသိရာဇာ တဿာ ရတ္တိယာ အစ္စယေန သကေ နိဝေသနေ ပဏီတံ ခါဒနီယံ ဘောဇနီယံ ပဋိယာဒါပေတွာ ပဏ္ဍုပုဋကဿ [ပဏ္ဍုမုဋီကဿ (သီ။ ပီ။), ပဏ္ဍုမုဒိကဿ (သျာ။ ကံ။)] သာလိနော ဝိဂတကာဠကံ အနေကသူပံ အနေကဗျဉ္ဇနံ, ကဿပဿ ဘဂဝတော အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ ကာလံ အာရောစာပေသိ – ‘ကာလော, ဘန္တေ, နိဋ္ဌိတံ ဘတ္တ’န္တိ။
֍ ဋ္ဌ ၂၈၈။ ‘‘အထ ခေါ, အာနန္ဒ, ကဿပေါ ဘဂဝါ အရဟံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေါ ပုဗ္ဗဏှသမယံ နိဝါသေတွာ ပတ္တစီဝရမာဒါယ ယေန ကိကိဿ ကာသိရညော နိဝေသနံ တေနုပသင်္ကမိ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ ပညတ္တေ အာသနေ နိသီဒိ သဒ္ဓိံ ဘိက္ခုသံဃေန။ အထ ခေါ, အာနန္ဒ, ကိကီ ကာသိရာဇာ ဗုဒ္ဓပ္ပမုခံ ဘိက္ခုသံဃံ ပဏီတေန ခါဒနီယေန ဘောဇနီယေန သဟတ္ထာ သန္တပ္ပေသိ သမ္ပဝါရေသိ။
(မ၊၂၊၂၄၁။)အထ ခေါ, အာနန္ဒ, ကိကီ ကာသိရာဇာ ကဿပံ ဘဂဝန္တံ အရဟန္တံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓံ ဘုတ္တာဝိံ ဩနီတပတ္တပါဏိံ အညတရံ နီစံ အာသနံ ဂဟေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ ဧကမန္တံ နိသိန္နော ခေါ, အာနန္ဒ, ကိကီ ကာသိရာဇာ ကဿပံ ဘဂဝန္တံ အရဟန္တံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓံ ဧတဒဝေါစ – ‘အဓိဝါသေတု မေ, ဘန္တေ, ဘဂဝါ ဗာရာဏသိယံ ဝဿာဝါသံ၊ ဧဝရူပံ သံဃဿ ဥပဋ္ဌာနံ ဘဝိဿတီ’တိ။ ‘အလံ, မဟာရာဇ။ အဓိဝုတ္ထော မေ ဝဿာဝါသော’တိ။ ဒုတိယမ္ပိ ခေါ, အာနန္ဒ… တတိယမ္ပိ ခေါ, အာနန္ဒ, ကိကီ ကာသိရာဇာ ကဿပံ ဘဂဝန္တံ အရဟန္တံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓံ ဧတဒဝေါစ – ‘အဓိဝါသေတု မေ, ဘန္တေ, ဘဂဝါ ဗာရာဏသိယံ ဝဿာဝါသံ၊ ဧဝရူပံ သံဃဿ ဥပဋ္ဌာနံ ဘဝိဿတီ’တိ။ ‘အလံ, မဟာရာဇ။ အဓိဝုတ္ထော မေ ဝဿာဝါသော’တိ။ အထ ခေါ, အာနန္ဒ, ကိကိဿ ကာသိရညော ‘န မေ ကဿပေါ ဘဂဝါ အရဟံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေါ အဓိဝါသေတိ ဗာရာဏသိယံ ဝဿာဝါသ’န္တိ အဟုဒေဝ အညထတ္တံ, အဟု ဒေါမနဿံ။ အထ ခေါ, အာနန္ဒ, ကိကီ ကာသိရာဇာ ကဿပံ ဘဂဝန္တံ အရဟန္တံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓံ ဧတဒဝေါစ – ‘အတ္ထိ နု ခေါ, ဘန္တေ, အညော ကောစိ မယာ ဥပဋ္ဌာကတရော’တိ။
‘‘‘အတ္ထိ, မဟာရာဇ, ဝေဂဠိင်္ဂံ နာမ ဂါမနိဂမော။ တတ္ထ ဃဋိကာရော နာမ ကုမ္ဘကာရော၊ သော မေ ဥပဋ္ဌာကော အဂ္ဂုပဋ္ဌာကော။ တုယှံ ခေါ ပန, မဟာရာဇ, န မေ ကဿပေါ ဘဂဝါ အရဟံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေါ အဓိဝါသေတိ ဗာရာဏသိယံ ဝဿာဝါသန္တိ အတ္ထေဝ [အတ္ထိ (သီ။ ပီ။)] အညထတ္တံ, အတ္ထိ ဒေါမနဿံ။ တယိဒံ ဃဋိကာရဿ ကုမ္ဘကာရဿ [ဃဋိကာရေ ကုမ္ဘကာရေ (သီ။ သျာ။ ကံ။ ပီ။)] နတ္ထိ စ န စ ဘဝိဿတိ။ ဃဋိကာရော ခေါ, မဟာရာဇ, ကုမ္ဘကာရော ဗုဒ္ဓံ သရဏံ ဂတော, ဓမ္မံ သရဏံ ဂတော, သံဃံ သရဏံ ဂတော။ ဃဋိကာရော ခေါ, မဟာရာဇ, ကုမ္ဘကာရော ပါဏာတိပါတာ ပဋိဝိရတော, အဒိန္နာဒါနာ ပဋိဝိရတော, ကာမေသုမိစ္ဆာစာရာ ပဋိဝိရတော, မုသာဝါဒါ ပဋိဝိရတော, သုရာမေရယမဇ္ဇပမာဒဋ္ဌာနာ ပဋိဝိရတော။ ဃဋိကာရော ခေါ, မဟာရာဇ, ကုမ္ဘကာရော ဗုဒ္ဓေ အဝေစ္စပ္ပသာဒေန သမန္နာဂတော, ဓမ္မေ အဝေစ္စပ္ပသာဒေန သမန္နာဂတော, သံဃေ အဝေစ္စပ္ပသာဒေန သမန္နာဂတော, အရိယကန္တေဟိ သီလေဟိ သမန္နာဂတော။ ဃဋိကာရော ခေါ, မဟာရာဇ, ကုမ္ဘကာရော ဒုက္ခေ နိက္ကင်္ခေါ, ဒုက္ခသမုဒယေ နိက္ကင်္ခေါ, ဒုက္ခနိရောဓေ နိက္ကင်္ခေါ, ဒုက္ခနိရောဓဂါမိနိယာ ပဋိပဒါယ နိက္ကင်္ခေါ။ ဃဋိကာရော ခေါ, မဟာရာဇ, ကုမ္ဘကာရော ဧကဘတ္တိကော ဗြဟ္မစာရီ သီလဝါ ကလျာဏဓမ္မော။ ဃဋိကာရော ခေါ, မဟာရာဇ, ကုမ္ဘကာရော နိက္ခိတ္တမဏိသုဝဏ္ဏော
(မ၊၂၊၂၄၂။)အပေတဇာတရူပရဇတော။ ဃဋိကာရော ခေါ, မဟာရာဇ, ကုမ္ဘကာရော ပန္နမုသလော န သဟတ္ထာ ပထဝိံ ခဏတိ [ကုမ္ဘကာရော န မုသလေန န သဟတ္ထာ ပဌဝိံ ခဏတိ (သျာ။ ကံ။ ပီ။), ကုမ္ဘကာရော န မုသလေန သဟတ္ထာ ပထဝိဉ္စ ခဏတိ (က။)]။ ယံ ဟောတိ ကူလပလုဂ္ဂံ ဝါ မူသိကုက္ကရော [မူသိကုက္ကုရော (သီ။ သျာ။ ကံ။ ပီ။)] ဝါ တံ ကာဇေန အာဟရိတွာ ဘာဇနံ ကရိတွာ ဧဝမာဟ – ‘‘ဧတ္ထ ယော ဣစ္ဆတိ တဏ္ဍုလပဋိဘသ္တာနိ [တဏ္ဍုလ ပဘိဝတ္တာနိ (သီ။ ပီ။)] ဝါ မုဂ္ဂပဋိဘသ္တာနိ ဝါ ကဠာယပဋိဘသ္တာနိ ဝါ နိက္ခိပိတွာ ယံ ဣစ္ဆတိ တံ ဟရတူ’’တိ။ ဃဋိကာရော ခေါ, မဟာရာဇ, ကုမ္ဘကာရော အန္ဓေ ဇိဏ္ဏေ မာတာပိတရော ပေါသေတိ။ ဃဋိကာရော ခေါ, မဟာရာဇ, ကုမ္ဘကာရော ပဉ္စန္နံ ဩရမ္ဘာဂိယာနံ သံယောဇနာနံ ပရိက္ခယာ ဩပပါတိကော တတ္ထ ပရိနိဗ္ဗာယီ အနာဝတ္တိဓမ္မော တသ္မာ လောကာ။
֍ ဋ္ဌ ၂၈၉။ ‘‘‘ဧကမိဒါဟံ, မဟာရာဇ, သမယံ ဝေဂဠိင်္ဂေ နာမ ဂါမနိဂမေ ဝိဟရာမိ။ အထ ခွါဟံ, မဟာရာဇ, ပုဗ္ဗဏှသမယံ နိဝါသေတွာ ပတ္တစီဝရမာဒါယ ယေန ဃဋိကာရဿ ကုမ္ဘကာရဿ မာတာပိတရော တေနုပသင်္ကမိံ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ ဃဋိကာရဿ ကုမ္ဘကာရဿ မာတာပိတရော ဧတဒဝေါစံ – ‘‘ဟန္ဒ, ကော နု ခေါ အယံ ဘဂ္ဂဝေါ ဂတော’’တိ? ‘‘နိက္ခန္တော ခေါ တေ, ဘန္တေ, ဥပဋ္ဌာကော အန္တောကုမ္ဘိယာ ဩဒနံ ဂဟေတွာ ပရိယောဂါ သူပံ ဂဟေတွာ ပရိဘုဉ္ဇာ’’တိ။ အထ ခွါဟံ, မဟာရာဇ, ကုမ္ဘိယာ ဩဒနံ ဂဟေတွာ ပရိယောဂါ သူပံ ဂဟေတွာ ပရိဘုဉ္ဇိတွာ ဥဋ္ဌာယာသနာ ပက္ကမိံ [ပက္ကာမိံ (သျာ။ ကံ။ ပီ။)]။ အထ ခေါ, မဟာရာဇ, ဃဋိကာရော ကုမ္ဘကာရော ယေန မာတာပိတရော တေနုပသင်္ကမိ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ မာတာပိတရော ဧတဒဝေါစ – ‘‘ကော ကုမ္ဘိယာ ဩဒနံ ဂဟေတွာ ပရိယောဂါ သူပံ ဂဟေတွာ ပရိဘုဉ္ဇိတွာ ဥဋ္ဌာယာသနာ ပက္ကန္တော’’တိ? ‘‘ကဿပေါ, တာတ, ဘဂဝါ အရဟံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေါ ကုမ္ဘိယာ ဩဒနံ ဂဟေတွာ ပရိယောဂါ သူပံ ဂဟေတွာ ပရိဘုဉ္ဇိတွာ ဥဋ္ဌာယာသနာ ပက္ကန္တော’’တိ? အထ ခေါ, မဟာရာဇ, ဃဋိကာရဿ ကုမ္ဘကာရဿ ဧတဒဟောသိ – ‘‘လာဘာ ဝတ မေ, သုလဒ္ဓံ ဝတ မေ, ယဿ မေ ကဿပေါ ဘဂဝါ အရဟံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေါ ဧဝံ အဘိဝိဿတ္ထော’’တိ။ အထ ခေါ, မဟာရာဇ, ဃဋိကာရံ ကုမ္ဘကာရံ အဍ္ဎမာသံ ပီတိသုခံ န ဝိဇဟတိ [န ဝိဇဟိ (သီ။ သျာ။ ကံ။ ပီ။)], သတ္တာဟံ မာတာပိတူနံ။
֍ ဋ္ဌ ၂၉၀။ ‘‘‘ဧကမိဒါဟံ, မဟာရာဇ, သမယံ တတ္ထေဝ ဝေဂဠိင်္ဂေ နာမ ဂါမနိဂမေ ဝိဟရာမိ။ အထ ခွါဟံ, မဟာရာဇ, ပုဗ္ဗဏှသမယံ နိဝါသေတွာ ပတ္တစီဝရမာဒါယ
(မ၊၂၊၂၄၃။)ယေန ဃဋိကာရဿ ကုမ္ဘကာရဿ မာတာပိတရော တေနုပသင်္ကမိံ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ ဃဋိကာရဿ ကုမ္ဘကာရဿ မာတာပိတရော ဧတဒဝေါစံ – ‘‘ဟန္ဒ, ကော နု ခေါ အယံ ဘဂ္ဂဝေါ ဂတော’’တိ? ‘‘နိက္ခန္တော ခေါ တေ, ဘန္တေ, ဥပဋ္ဌာကော အန္တော ကဠောပိယာ ကုမ္မာသံ ဂဟေတွာ ပရိယောဂါ သူပံ ဂဟေတွာ ပရိဘုဉ္ဇာ’’တိ။ အထ ခွါဟံ, မဟာရာဇ, ကဠောပိယာ ကုမ္မာသံ ဂဟေတွာ ပရိယောဂါ သူပံ ဂဟေတွာ ပရိဘုဉ္ဇိတွာ ဥဋ္ဌာယာသနာ ပက္ကမိံ။ အထ ခေါ, မဟာရာဇ, ဃဋိကာရော ကုမ္ဘကာရော ယေန မာတာပိတရော တေနုပသင်္ကမိ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ မာတာပိတရော ဧတဒဝေါစ – ‘‘ကော ကဠောပိယာ ကုမ္မာသံ ဂဟေတွာ ပရိယောဂါ သူပံ ဂဟေတွာ ပရိဘုဉ္ဇိတွာ ဥဋ္ဌာယာသနာ ပက္ကန္တော’’တိ? ‘‘ကဿပေါ, တာတ, ဘဂဝါ အရဟံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေါ ကဠောပိယာ ကုမ္မာသံ ဂဟေတွာ ပရိယောဂါ သူပံ ဂဟေတွာ ပရိဘုဉ္ဇိတွာ ဥဋ္ဌာယာသနာ ပက္ကန္တော’’တိ။ အထ ခေါ, မဟာရာဇ, ဃဋိကာရဿ ကုမ္ဘကာရဿ ဧတဒဟောသိ – ‘‘လာဘာ ဝတ မေ, သုလဒ္ဓံ ဝတ မေ, ယဿ မေ ကဿပေါ ဘဂဝါ အရဟံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေါ ဧဝံ အဘိဝိဿတ္ထော’’တိ။ အထ ခေါ, မဟာရာဇ, ဃဋိကာရံ ကုမ္ဘကာရံ အဍ္ဎမာသံ ပီတိသုခံ န ဝိဇဟတိ, သတ္တာဟံ မာတာပိတူနံ။
֍ ဋ္ဌ ၂၉၁။ ‘‘‘ဧကမိဒါဟံ, မဟာရာဇ, သမယံ တတ္ထေဝ ဝေဂဠိင်္ဂေ နာမ ဂါမနိဂမေ ဝိဟရာမိ။ တေန ခေါ ပန သမယေန ကုဋိ [ဂန္ဓကုဋိ (သီ။)] ဩဝဿတိ။ အထ ခွါဟံ, မဟာရာဇ, ဘိက္ခူ အာမန္တေသိံ – ‘‘ဂစ္ဆထ, ဘိက္ခဝေ, ဃဋိကာရဿ ကုမ္ဘကာရဿ နိဝေသနေ တိဏံ ဇာနာထာ’’တိ။ ဧဝံ ဝုတ္တေ, မဟာရာဇ, တေ ဘိက္ခူ မံ ဧတဒဝေါစုံ – ‘‘နတ္ထိ ခေါ, ဘန္တေ, ဃဋိကာရဿ ကုမ္ဘကာရဿ နိဝေသနေ တိဏံ, အတ္ထိ စ ခွါဿ အာဝေသနေ [အာဝေသနံ (သီ။ သျာ။ ကံ။ ပီ။)] တိဏစ္ဆဒန’’ [နဝစ္ဆဒနံ (သီ။)] န္တိ။ ‘‘ဂစ္ဆထ, ဘိက္ခဝေ, ဃဋိကာရဿ ကုမ္ဘကာရဿ အာဝေသနံ ဥတ္တိဏံ ကရောထာ’’တိ။ အထ ခေါ တေ, မဟာရာဇ, ဘိက္ခူ ဃဋိကာရဿ ကုမ္ဘကာရဿ အာဝေသနံ ဥတ္တိဏမကံသု။ အထ ခေါ, မဟာရာဇ, ဃဋိကာရဿ ကုမ္ဘကာရဿ မာတာပိတရော တေ ဘိက္ခူ ဧတဒဝေါစုံ – ‘‘ကေ အာဝေသနံ ဥတ္တိဏံ ကရောန္တီ’’တိ? ‘‘ဘိက္ခူ, ဘဂိနိ, ကဿပဿ ဘဂဝတော အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ ကုဋိ ဩဝဿတီ’’တိ။ ‘‘ဟရထ, ဘန္တေ, ဟရထ, ဘဒြမုခါ’’တိ။ အထ ခေါ, မဟာရာဇ, ဃဋိကာရော ကုမ္ဘကာရော ယေန မာတာပိတရော တေနုပသင်္ကမိ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ မာတာပိတရော ဧတဒဝေါစ – ‘‘ကေ အာဝေသနံ ဥတ္တိဏမကံသူ’’တိ? ‘‘ဘိက္ခူ, တာတ, ကဿပဿ ကိရ
(မ၊၂၊၂၄၄။)ဘဂဝတော အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ ကုဋိ ဩဝဿတီ’’တိ။ အထ ခေါ, မဟာရာဇ, ဃဋိကာရဿ ကုမ္ဘကာရဿ ဧတဒဟောသိ – ‘‘လာဘာ ဝတ မေ, သုလဒ္ဓံ ဝတ မေ, ယဿ မေ ကဿပေါ ဘဂဝါ အရဟံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေါ ဧဝံ အဘိဝိဿတ္ထော’’တိ။ အထ ခေါ, မဟာရာဇ ဃဋိကာရံ ကုမ္ဘကာရံ အဍ္ဎမာသံ ပီတိသုခံ န ဝိဇဟတိ, သတ္တာဟံ မာတာပိတူနံ။ အထ ခေါ, မဟာရာဇ, အာဝေသနံ သဗ္ဗန္တံ တေမာသံ အာကာသစ္ဆဒနံ အဋ္ဌာသိ, န ဒေဝေါတိဝဿိ [န စာတိဝဿိ (သီ။ သျာ။ ကံ။ ပီ။)]။ ဧဝရူပေါ စ, မဟာရာဇ, ဃဋိကာရော ကုမ္ဘကာရော’တိ။ ‘လာဘာ, ဘန္တေ, ဃဋိကာရဿ ကုမ္ဘကာရဿ, သုလဒ္ဓါ, ဘန္တေ, ဃဋိကာရဿ ကုမ္ဘကာရဿ ယဿ ဘဂဝါ ဧဝံ အဘိဝိဿတ္ထော’’’တိ။
֍ ဋ္ဌ ၂၉၂။ ‘‘အထ ခေါ, အာနန္ဒ, ကိကီ ကာသိရာဇာ ဃဋိကာရဿ ကုမ္ဘကာရဿ ပဉ္စမတ္တာနိ တဏ္ဍုလဝါဟသတာနိ ပါဟေသိ ပဏ္ဍုပုဋကဿ သာလိနော တဒုပိယဉ္စ သူပေယျံ။ အထ ခေါ တေ, အာနန္ဒ, ရာဇပုရိသာ ဃဋိကာရံ ကုမ္ဘကာရံ ဥပသင်္ကမိတွာ ဧတဒဝေါစုံ – ‘ဣမာနိ ခေါ, ဘန္တေ, ပဉ္စမတ္တာနိ တဏ္ဍုလဝါဟသတာနိ ကိကိနာ ကာသိရာဇေန ပဟိတာနိ ပဏ္ဍုပုဋကဿ သာလိနော တဒုပိယဉ္စ သူပေယျံ။ တာနိ, ဘန္တေ, ပဋိဂ္ဂဏှထာ’တိ [ပတိဂ္ဂဏှာတူတိ (သီ။ ပီ။), ပဋိဂ္ဂဏှာတူတိ (သျာ။ ကံ။)]။ ‘ရာဇာ ခေါ ဗဟုကိစ္စော ဗဟုကရဏီယော။ အလံ မေ! ရညောဝ ဟောတူ’တိ။ သိယာ ခေါ ပန တေ, အာနန္ဒ, ဧဝမဿ – ‘အညော နူန တေန သမယေန ဇောတိပါလော မာဏဝေါ အဟောသီ’တိ။ န ခေါ ပနေတံ, အာနန္ဒ, ဧဝံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ အဟံ တေန သမယေန ဇောတိပါလော မာဏဝေါ အဟောသိ’’န္တိ။
ဣဒမဝေါစ ဘဂဝါ။ အတ္တမနော အာယသ္မာ အာနန္ဒော ဘဂဝတော ဘာသိတံ အဘိနန္ဒီတိ။
ဃဋိကာရသုတ္တံ နိဋ္ဌိတံ ပဌမံ။
၂။ ရဋ္ဌပါလသုတ္တံ
֍ ဋ္ဌ ၂၉၃။ ဧဝံ မေ သုတံ – ဧကံ သမယံ ဘဂဝါ ကုရူသု စာရိကံ စရမာနော မဟတာ ဘိက္ခုသံဃေန သဒ္ဓိံ ယေန ထုလ္လကောဋ္ဌိကံ [ထူလကောဋ္ဌိကံ (သီ။ သျာ။ ကံ။ ပီ။)] နာမ ကုရူနံ နိဂမော တဒဝသရိ။ အဿောသုံ ခေါ ထုလ္လကောဋ္ဌိကာ [ထူလကောဋ္ဌိတကာ (သီ။ သျာ။ ကံ။ ပီ။)] ဗြာဟ္မဏဂဟပတိကာ –
(မ၊၂၊၂၄၅။)‘‘သမဏော ခလု, ဘော, ဂေါတမော သကျပုတ္တော သကျကုလာ ပဗ္ဗဇိတော ကုရူသု စာရိကံ စရမာနော မဟတာ ဘိက္ခုသံဃေန သဒ္ဓိံ ထုလ္လကောဋ္ဌိကံ အနုပ္ပတ္တော။ တံ ခေါ ပန ဘဝန္တံ ဂေါတမံ ဧဝံ ကလျာဏော ကိတ္တိသဒ္ဒေါ အဗ္ဘုဂ္ဂတော – ‘ဣတိပိ သော ဘဂဝါ အရဟံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေါ ဝိဇ္ဇာစရဏသမ္ပန္နော သုဂတော လောကဝိဒူ အနုတ္တရော ပုရိသဒမ္မသာရထိ သတ္ထာ ဒေဝမနုဿာနံ ဗုဒ္ဓေါ ဘဂဝါ’တိ။ သော ဣမံ လောကံ သဒေဝကံ သမာရကံ သဗြဟ္မကံ သဿမဏဗြာဟ္မဏိံ ပဇံ သဒေဝမနုဿံ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတွာ ပဝေဒေတိ။ သော ဓမ္မံ ဒေသေတိ အာဒိကလျာဏံ မဇ္ဈေကလျာဏံ ပရိယောသာနကလျာဏံ သာတ္ထံ သဗျဉ္ဇနံ, ကေဝလပရိပုဏ္ဏံ ပရိသုဒ္ဓံ ဗြဟ္မစရိယံ ပကာသေတိ။ သာဓု ခေါ ပန တထာရူပါနံ အရဟတံ ဒဿနံ ဟောတီ’’တိ။ အထ ခေါ ထုလ္လကောဋ္ဌိကာ ဗြာဟ္မဏဂဟပတိကာ ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိံသု၊ ဥပသင်္ကမိတွာ အပ္ပေကစ္စေ ဘဂဝန္တံ အဘိဝါဒေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိံသု၊ အပ္ပေကစ္စေ ဘဂဝတာ သဒ္ဓိံ သမ္မောဒိံသု, သမ္မောဒနီယံ ကထံ သာရဏီယံ ဝီတိသာရေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိံသု၊ အပ္ပေကစ္စေ ယေန ဘဂဝါ တေနဉ္ဇလိံ ပဏာမေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိံသု၊ အပ္ပေကစ္စေ ဘဂဝတော သန္တိကေ နာမဂေါတ္တံ သာဝေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိံသု၊ အပ္ပေကစ္စေ တုဏှီဘူတာ ဧကမန္တံ နိသီဒိံသု။ ဧကမန္တံ နိသိန္နေ ခေါ ထုလ္လကောဋ္ဌိကေ ဗြာဟ္မဏဂဟပတိကေ ဘဂဝါ ဓမ္မိယာ ကထာယ သန္ဒဿေသိ သမာဒပေသိ သမုတ္တေဇေသိ သမ္ပဟံသေသိ။
֍ ဋ္ဌ ၂၉၄။ တေန ခေါ ပန သမယေန ရဋ္ဌပါလော နာမ ကုလပုတ္တော တသ္မိံယေဝ ထုလ္လကောဋ္ဌိကေ အဂ္ဂကုလဿ [အဂ္ဂကုလိကဿ (သီ။ သျာ။ ကံ။ ပီ။)] ပုတ္တော တိဿံ ပရိသာယံ နိသိန္နော ဟောတိ။ အထ ခေါ ရဋ္ဌပါလဿ ကုလပုတ္တဿ ဧတဒဟောသိ – ‘‘ယထာ ယထာ ခွါဟံ ဘဂဝတာ ဓမ္မံ ဒေသိတံ အာဇာနာမိ [ယထာ ယထာ ခေါ ဘဂဝါ ဓမ္မံ ဒေသေတိ (သီ။)], နယိဒံ သုကရံ အဂါရံ အဇ္ဈာဝသတာ ဧကန္တပရိပုဏ္ဏံ ဧကန္တပရိသုဒ္ဓံ သင်္ခလိခိတံ ဗြဟ္မစရိယံ စရိတုံ။ ယံနူနာဟံ ကေသမဿုံ ဩဟာရေတွာ ကာသာယာနိ ဝတ္ထာနိ အစ္ဆာဒေတွာ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇေယျ’’န္တိ။ အထ ခေါ ထုလ္လကောဋ္ဌိကာ ဗြာဟ္မဏဂဟပတိကာ ဘဂဝတာ ဓမ္မိယာ ကထာယ သန္ဒဿိတာ သမာဒပိတာ သမုတ္တေဇိတာ သမ္ပဟံသိတာ ဘဂဝတော ဘာသိတံ အဘိနန္ဒိတွာ အနုမောဒိတွာ ဥဋ္ဌာယာသနာ ဘဂဝန္တံ အဘိဝါဒေတွာ ပဒက္ခိဏံ ကတွာ ပက္ကမိံသု။ အထ ခေါ ရဋ္ဌပါလော ကုလပုတ္တော အစိရပက္ကန္တေသု
(မ၊၂၊၂၄၆။)ထုလ္လကောဋ္ဌိကေသု ဗြာဟ္မဏဂဟပတိကေသု ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ ဘဂဝန္တံ အဘိဝါဒေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ ဧကမန္တံ နိသိန္နော ခေါ ရဋ္ဌပါလော ကုလပုတ္တော ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ယထာ ယထာဟံ, ဘန္တေ, ဘဂဝတာ ဓမ္မံ ဒေသိတံ အာဇာနာမိ, နယိဒံ သုကရံ အဂါရံ အဇ္ဈာဝသတာ ဧကန္တပရိပုဏ္ဏံ ဧကန္တပရိသုဒ္ဓံ သင်္ခလိခိတံ ဗြဟ္မစရိယံ စရိတုံ။ ဣစ္ဆာမဟံ, ဘန္တေ, ကေသမဿုံ ဩဟာရေတွာ ကာသာယာနိ ဝတ္ထာနိ အစ္ဆာဒေတွာ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇိတုံ။ လဘေယျာဟံ, ဘန္တေ, ဘဂဝတော သန္တိကေ ပဗ္ဗဇ္ဇံ, လဘေယျံ ဥပသမ္ပဒံ။ ပဗ္ဗာဇေတု မံ ဘဂဝါ’’တိ [ဧတ္ထ ‘‘လဘေယျာဟံ…ပေ… ဥပသမ္ပဒံ’’တိ ဝါကျဒွယံ သဗ္ဗေသုပိ မူလပေါတ္ထကေသု ဒိဿတိ, ပါရာဇိကပါဠိယံ ပန သုဒိန္နဘာဏဝါရေ ဧတံ နတ္ထိ။ ‘‘ပဗ္ဗာဇေတု မံ ဘဂဝါ’’တိ ဣဒံ ပန ဝါကျံ မရမ္မပေါတ္ထကေ ယေဝ ဒိဿတိ, ပါရာဇိကပါဠိယဉ္စ တဒေဝ အတ္ထိ]။ ‘‘အနုညာတောသိ ပန တွံ, ရဋ္ဌပါလ, မာတာပိတူဟိ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇ္ဇာယာ’’တိ? ‘‘န ခေါဟံ, ဘန္တေ, အနုညာတော မာတာပိတူဟိ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇ္ဇာယာ’’တိ။ ‘‘န ခေါ, ရဋ္ဌပါလ, တထာဂတာ အနနုညာတံ မာတာပိတူဟိ ပုတ္တံ ပဗ္ဗာဇေန္တီ’’တိ။ ‘‘သွာဟံ, ဘန္တေ, တထာ ကရိဿာမိ ယထာ မံ မာတာပိတရော အနုဇာနိဿန္တိ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇ္ဇာယာ’’တိ။
֍ ဋ္ဌ ၂၉၅။ အထ ခေါ ရဋ္ဌပါလော ကုလပုတ္တော ဥဋ္ဌာယာသနာ ဘဂဝန္တံ အဘိဝါဒေတွာ ပဒက္ခိဏံ ကတွာ ယေန မာတာပိတရော တေနုပသင်္ကမိ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ မာတာပိတရော ဧတဒဝေါစ – ‘‘အမ္မတာတာ, ယထာ ယထာဟံ ဘဂဝတာ ဓမ္မံ ဒေသိတံ အာဇာနာမိ, နယိဒံ သုကရံ အဂါရံ အဇ္ဈာဝသတာ ဧကန္တပရိပုဏ္ဏံ ဧကန္တပရိသုဒ္ဓံ သင်္ခလိခိတံ ဗြဟ္မစရိယံ စရိတုံ။ ဣစ္ဆာမဟံ ကေသမဿုံ ဩဟာရေတွာ ကာသာယာနိ ဝတ္ထာနိ အစ္ဆာဒေတွာ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇိတုံ။ အနုဇာနာထ မံ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇ္ဇာယာ’’တိ။ ဧဝံ ဝုတ္တေ, ရဋ္ဌပါလဿ ကုလပုတ္တဿ မာတာပိတရော ရဋ္ဌပါလံ ကုလပုတ္တံ ဧတဒဝေါစုံ – ‘‘တွံ ခေါသိ, တာတ ရဋ္ဌပါလ, အမှာကံ ဧကပုတ္တကော ပိယော မနာပေါ သုခေဓိတော သုခပရိဘတော [သုခပရိဟတော (သျာ။ ကံ။ က။) (ဧဟိ တွံ တာတ ရဋ္ဌပါလ ဘုဉ္ဇ စ ပိဝ စ ပရိစာရေ ဟိ စ, ဘုဉ္ဇန္တော ပိဝန္တော ပရိစာရေန္တော ကာမေ ပရိဘုဉ္ဇန္တော ပုညာနိ ကရောန္တော အဘိရမဿု, န တံ မယံ အနုဇာနာမ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇ္ဇာယ,) သဗ္ဗတ္ထ ဒိဿတိ, သုဒိန္နကဏ္ဍေ ပန နတ္ထိ, အဋ္ဌကထာသုပိ န ဒဿိတံ]။ န တွံ, တာတ ရဋ္ဌပါလ, ကဿစိ ဒုက္ခဿ ဇာနာသိ။ မရဏေနပိ တေ မယံ အကာမကာ ဝိနာ ဘဝိဿာမ။ ကိံ ပန
(မ၊၂၊၂၄၇။)မယံ တံ ဇီဝန္တံ အနုဇာနိဿာမ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇ္ဇာယာ’’တိ? ဒုတိယမ္ပိ ခေါ ရဋ္ဌပါလော ကုလပုတ္တော…ပေ… တတိယမ္ပိ ခေါ ရဋ္ဌပါလော ကုလပုတ္တော မာတာပိတရော ဧတဒဝေါစ – ‘‘အမ္မတာတာ, ယထာ ယထာဟံ ဘဂဝတာ ဓမ္မံ ဒေသိတံ အာဇာနာမိ, နယိဒံ သုကရံ အဂါရံ အဇ္ဈာဝသတာ ဧကန္တပရိပုဏ္ဏံ ဧကန္တပရိသုဒ္ဓံ သင်္ခလိခိတံ ဗြဟ္မစရိယံ စရိတုံ။ ဣစ္ဆာမဟံ ကေသမဿုံ ဩဟာရေတွာ ကာသာယာနိ ဝတ္ထာနိ အစ္ဆာဒေတွာ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇိတုံ။ အနုဇာနာထ မံ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇ္ဇာယာ’’တိ။ တတိယမ္ပိ ခေါ ရဋ္ဌပါလဿ ကုလပုတ္တဿ မာတာပိတရော ရဋ္ဌပါလံ ကုလပုတ္တံ ဧတဒဝေါစုံ – ‘‘တွံ ခေါသိ, တာတ ရဋ္ဌပါလ, အမှာကံ ဧကပုတ္တကော ပိယော မနာပေါ သုခေဓိတော သုခပရိဘတော။ န တွံ, တာတ ရဋ္ဌပါလ, ကဿစိ ဒုက္ခဿ ဇာနာသိ။ မရဏေနပိ တေ မယံ အကာမကာ ဝိနာ ဘဝိဿာမ။ ကိံ ပန မယံ တံ ဇီဝန္တံ အနုဇာနိဿာမ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇ္ဇာယာ’’တိ။
֍ ဋ္ဌ ၂၉၆။ အထ ခေါ ရဋ္ဌပါလော ကုလပုတ္တော – ‘‘န မံ မာတာပိတရော အနုဇာနန္တိ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇ္ဇာယာ’’တိ တတ္ထေဝ အနန္တရဟိတာယ ဘူမိယာ နိပဇ္ဇိ – ‘‘ဣဓေဝ မေ မရဏံ ဘဝိဿတိ ပဗ္ဗဇ္ဇာ ဝါ’’တိ။ အထ ခေါ ရဋ္ဌပါလော ကုလပုတ္တော ဧကမ္ပိ ဘတ္တံ န ဘုဉ္ဇိ, ဒွေပိ ဘတ္တာနိ န ဘုဉ္ဇိ, တီဏိပိ ဘတ္တာနိ န ဘုဉ္ဇိ, စတ္တာရိပိ ဘတ္တာနိ န ဘုဉ္ဇိ, ပဉ္စပိ ဘတ္တာနိ န ဘုဉ္ဇိ, ဆပိ ဘတ္တာနိ န ဘုဉ္ဇိ, သတ္တပိ ဘတ္တာနိ န ဘုဉ္ဇိ။ အထ ခေါ ရဋ္ဌပါလဿ ကုလပုတ္တဿ မာတာပိတရော ရဋ္ဌပါလံ ကုလပုတ္တံ ဧတဒဝေါစုံ – ‘‘တွံ ခေါသိ, တာတ ရဋ္ဌပါလ, အမှာကံ ဧကပုတ္တကော ပိယော မနာပေါ သုခေဓိတော သုခပရိဘတော။ န တွံ, တာတ ရဋ္ဌပါလ, ကဿစိ, ဒုက္ခဿ ဇာနာသိ [‘‘မရဏေနပိ တေ…ပေ… ပဗ္ဗဇ္ဇာယာ’’တိ ဝါကျဒွယံ သီ။ သျာ။ ကံ။ ပီ။ ပေါတ္ထကေသု ဒုတိယဋ္ဌာနေ ယေဝ ဒိဿတိ, ပါရာဇိကပါဠိယံ ပန ပဌမဋ္ဌာနေ ယေဝ ဒိဿတိ။ တသ္မာ ဣဓ ဒုတိယဋ္ဌာနေ ပုနာဂတံ အဓိကံ ဝိယ ဒိဿတိ]။ မရဏေနပိ တေ မယံ အကာမကာ ဝိနာ ဘဝိဿာမ။ ကိံ ပန မယံ တံ ဇီဝန္တံ အနုဇာနိဿာမ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇ္ဇာယ။ ဥဋ္ဌေဟိ, တာတ ရဋ္ဌပါလ, ဘုဉ္ဇ စ ပိဝ စ ပရိစာရေဟိ စ၊ ဘုဉ္ဇန္တော ပိဝန္တော ပရိစာရေန္တော ကာမေ ပရိဘုဉ္ဇန္တော ပုညာနိ ကရောန္တော အဘိရမဿု။ န တံ မယံ အနုဇာနာမ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇ္ဇာယ [‘‘မရဏေနပိ တေ…ပေ… ပဗ္ဗဇာယာ’’တိ ဝါကျဒွယံ သီ။ သျာ။ ကံ။ ပီ။ ပေါတ္ထကေသု ဒုတိယဋ္ဌာနေ ယေဝ ဒိဿတိ, ပါရာဇိကပါဠိယံ ပန ပဌမဋ္ဌာနေ ယေဝ ဒိဿတိ။ တသ္မာ ဣဓ ဒုတိယဋ္ဌာနေ ပုနာဂတံ အဓိကံ ဝိယ ဒိဿတိ]။ မရဏေနပိ တေ မယံ အကာမကာ ဝိနာ ဘဝိဿာမ။ ကိံ ပန မယံ တံ ဇီဝန္တံ အနုဇာနိဿာမ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇ္ဇာယာ’’တိ? ဧဝံ ဝုတ္တေ, ရဋ္ဌပါလော ကုလပုတ္တော တုဏှီ အဟောသိ။ ဒုတိယမ္ပိ ခေါ ရဋ္ဌပါလဿ ကုလပုတ္တဿ
(မ၊၂၊၂၄၈။)မာတာပိတရော ရဋ္ဌပါလံ ကုလပုတ္တံ ဧတဒဝေါစုံ…ပေ… ဒုတိယမ္ပိ ခေါ ရဋ္ဌပါလော ကုလပုတ္တော တုဏှီ အဟောသိ။ တတိယမ္ပိ ခေါ ရဋ္ဌပါလဿ ကုလပုတ္တဿ မာတာပိတရော ရဋ္ဌပါလံ ကုလပုတ္တံ ဧတဒဝေါစုံ – ‘‘တွံ ခေါသိ, တာတ ရဋ္ဌပါလ, အမှာကံ ဧကပုတ္တကော ပိယော မနာပေါ သုခေဓိတော သုခပရိဘတော။ န တွံ, တာတ ရဋ္ဌပါလ, ကဿစိ ဒုက္ခဿ ဇာနာသိ။ မရဏေနပိ တေ မယံ အကာမကာ ဝိနာ ဘဝိဿာမ, ကိံ ပန မယံ တံ ဇီဝန္တံ အနုဇာနိဿာမ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇ္ဇာယ။ ဥဋ္ဌေဟိ, တာတ ရဋ္ဌပါလ, ဘုဉ္ဇ စ ပိဝ စ ပရိစာရေဟိ စ၊ ဘုဉ္ဇန္တော ပိဝန္တော ပရိစာရေန္တော ကာမေ ပရိဘုဉ္ဇန္တော ပုညာနိ ကရောန္တော အဘိရမဿု။ န တံ မယံ အနုဇာနာမ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇ္ဇာယ။ မရဏေနပိ တေ မယံ အကာမကာ ဝိနာ ဘဝိဿာမ။ ကိံ ပန မယံ တံ ဇီဝန္တံ အနုဇာနိဿာမ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇ္ဇာယာ’’တိ? တတိယမ္ပိ ခေါ ရဋ္ဌပါလော ကုလပုတ္တော တုဏှီ အဟောသိ။
֍ ဋ္ဌ ၂၉၇။ အထ ခေါ ရဋ္ဌပါလဿ ကုလပုတ္တဿ သဟာယကာ ယေန ရဋ္ဌပါလော ကုလပုတ္တော တေနုပသင်္ကမိံသု၊ ဥပသင်္ကမိတွာ ရဋ္ဌပါလံ ကုလပုတ္တံ ဧတဒဝေါစုံ – ‘‘တွံ ခေါသိ [တွံ ခေါ (သီ။ ပီ။)], သမ္မ ရဋ္ဌပါလ, မာတာပိတူနံ ဧကပုတ္တကော ပိယော မနာပေါ သုခေဓိတော သုခပရိဘတော။ န တွံ, သမ္မ ရဋ္ဌပါလ, ကဿစိ ဒုက္ခဿ ဇာနာသိ။ မရဏေနပိ တေ မာတာပိတရော အကာမကာ ဝိနာ ဘဝိဿန္တိ။ ကိံ ပန တေ တံ ဇီဝန္တံ အနုဇာနိဿန္တိ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇ္ဇာယ။ ဥဋ္ဌေဟိ, သမ္မ ရဋ္ဌပါလ, ဘုဉ္ဇ စ ပိဝ စ ပရိစာရေဟိ စ၊ ဘုဉ္ဇန္တော ပိဝန္တော ပရိစာရေန္တော ကာမေ ပရိဘုဉ္ဇန္တော ပုညာနိ ကရောန္တော အဘိရမဿု။ န တံ မာတာပိတရော အနုဇာနိဿန္တိ [အနုဇာနန္တိ (သီ။ သျာ။ ကံ။ ပီ။)] အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇ္ဇာယ။ မရဏေနပိ တေ မာတာပိတရော အကာမကာ ဝိနာ ဘဝိဿန္တိ။ ကိံ ပန တေ တံ ဇီဝန္တံ အနုဇာနိဿန္တိ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇ္ဇာယာ’’တိ? ဧဝံ ဝုတ္တေ, ရဋ္ဌပါလော ကုလပုတ္တော တုဏှီ အဟောသိ။ ဒုတိယမ္ပိ ခေါ… တတိယမ္ပိ ခေါ ရဋ္ဌပါလဿ ကုလပုတ္တဿ သဟာယကာ ရဋ္ဌပါလံ ကုလပုတ္တံ ဧတဒဝေါစုံ – ‘‘တွံ ခေါသိ, သမ္မ ရဋ္ဌပါလ, မာတာပိတူနံ ဧကပုတ္တကော ပိယော မနာပေါ သုခေဓိတော သုခပရိဘတော, န တွံ, သမ္မ ရဋ္ဌပါလ, ကဿစိ ဒုက္ခဿ ဇာနာသိ, မရဏေနပိ တေ မာတာပိတရော အကာမကာ ဝိနာ ဘဝိဿန္တိ။ ကိံ ပန တေ တံ ဇီဝန္တံ အနုဇာနိဿန္တိ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇ္ဇာယ? ဥဋ္ဌေဟိ, သမ္မ ရဋ္ဌပါလ, ဘုဉ္ဇ စ ပိဝ စ ပရိစာရေဟိ စ, ဘုဉ္ဇန္တော ပိဝန္တော ပရိစာရေန္တော ကာမေ ပရိဘုဉ္ဇန္တော
(မ၊၂၊၂၄၉။)ပုညာနိ ကရောန္တော အဘိရမဿု။ န တံ မာတာပိတရော အနုဇာနိဿန္တိ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇ္ဇာယ, မရဏေနပိ တေ မာတာပိတရော အကာမကာ ဝိနာ ဘဝိဿန္တိ။ ကိံ ပန တေ တံ ဇီဝန္တံ အနုဇာနိဿန္တိ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇ္ဇာယာ’’တိ? တတိယမ္ပိ ခေါ ရဋ္ဌပါလော ကုလပုတ္တော တုဏှီ အဟောသိ။
֍ ဋ္ဌ ၂၉၈။ အထ ခေါ ရဋ္ဌပါလဿ ကုလပုတ္တဿ သဟာယကာ ယေန ရဋ္ဌပါလဿ ကုလပုတ္တဿ မာတာပိတရော တေနုပသင်္ကမိံသု၊ ဥပသင်္ကမိတွာ ရဋ္ဌပါလဿ ကုလပုတ္တဿ မာတာပိတရော ဧတဒဝေါစုံ – ‘‘အမ္မတာတာ, ဧသော ရဋ္ဌပါလော ကုလပုတ္တော တတ္ထေဝ အနန္တရဟိတာယ ဘူမိယာ နိပန္နော – ‘ဣဓေဝ မေ မရဏံ ဘဝိဿတိ ပဗ္ဗဇ္ဇာ ဝါ’တိ။ သစေ တုမှေ ရဋ္ဌပါလံ ကုလပုတ္တံ နာနုဇာနိဿထ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇ္ဇာယ, တတ္ထေဝ [တတ္ထေဝဿ (သီ။)] မရဏံ အာဂမိဿတိ။ သစေ ပန တုမှေ ရဋ္ဌပါလံ ကုလပုတ္တံ အနုဇာနိဿထ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇ္ဇာယ, ပဗ္ဗဇိတမ္ပိ နံ ဒက္ခိဿထ။ သစေ ရဋ္ဌပါလော ကုလပုတ္တော နာဘိရမိဿတိ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇ္ဇာယ, ကာ တဿ [ကာ စဿ (သီ။)] အညာ ဂတိ ဘဝိဿတိ? ဣဓေဝ ပစ္စာဂမိဿတိ။ အနုဇာနာထ ရဋ္ဌပါလံ ကုလပုတ္တံ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇ္ဇာယာ’’တိ။ ‘‘အနုဇာနာမ, တာတာ, ရဋ္ဌပါလံ ကုလပုတ္တံ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇ္ဇာယ။ ပဗ္ဗဇိတေန စ ပန [ပန တေ (သျာ။ ကံ။ က။)] မာတာပိတရော ဥဒ္ဒဿေတဗ္ဗာ’’တိ။ အထ ခေါ ရဋ္ဌပါလဿ ကုလပုတ္တဿ သဟာယကာ ယေန ရဋ္ဌပါလော ကုလပုတ္တော တေနုပသင်္ကမိံသု၊ ဥပသင်္ကမိတွာ ရဋ္ဌပါလံ ကုလပုတ္တံ ဧတဒဝေါစုံ – ‘‘ဥဋ္ဌေဟိ, သမ္မ ရဋ္ဌပါလ [‘‘တွံ ခေါသိ သမ္မ ရဋ္ဌပါလ မာတာပိတူနံ ဧကပုတ္တကော ပိယော မနာပေါ သုခေဓိတော သုခပရိဟတော, န တွံ သမ္မ ရဋ္ဌပါလ ကဿစိ ဒုက္ခဿ ဇာနာသိ, ဥဋ္ဌေဟိ သမ္မ ရဋ္ဌပါလ ဘုဉ္ဇ စ ပိဝ စ ပရိစာရေဟိ စ, ဘုဉ္ဇန္တော ပိဝန္တော ပရိစာရေန္တော ကာမေ ပရိဘုဉ္ဇန္တော ပုညာနိ ကရောန္တော အဘိရမဿု, (သီ။ ပီ။ က။)], အနုညာတောသိ မာတာပိတူဟိ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇ္ဇာယ။ ပဗ္ဗဇိတေန စ ပန တေ မာတာပိတရော ဥဒ္ဒဿေတဗ္ဗာ’’တိ။
֍ ဋ္ဌ ၂၉၉။ အထ ခေါ ရဋ္ဌပါလော ကုလပုတ္တော ဥဋ္ဌဟိတွာ ဗလံ ဂါဟေတွာ ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ ဘဂဝန္တံ အဘိဝါဒေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ ဧကမန္တံ နိသိန္နော ခေါ ရဋ္ဌပါလော ကုလပုတ္တော ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘အနုညာတော အဟံ, ဘန္တေ, မာတာပိတူဟိ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇ္ဇာယ။ ပဗ္ဗာဇေတု မံ ဘဂဝါ’’တိ။ အလတ္ထ ခေါ ရဋ္ဌပါလော ကုလပုတ္တော
(မ၊၂၊၂၅၀။)ဘဂဝတော သန္တိကေ ပဗ္ဗဇ္ဇံ, အလတ္ထ ဥပသမ္ပဒံ။ အထ ခေါ ဘဂဝါ အစိရူပသမ္ပန္နေ အာယသ္မန္တေ ရဋ္ဌပါလေ အဍ္ဎမာသူပသမ္ပန္နေ ထုလ္လကောဋ္ဌိကေ ယထာဘိရန္တံ ဝိဟရိတွာ ယေန သာဝတ္ထိ တေန စာရိကံ ပက္ကာမိ။ အနုပုဗ္ဗေန စာရိကံ စရမာနော ယေန သာဝတ္ထိ တဒဝသရိ။ တတြ သုဒံ ဘဂဝါ သာဝတ္ထိယံ ဝိဟရတိ ဇေတဝနေ အနာထပိဏ္ဍိကဿ အာရာမေ။ အထ ခေါ အာယသ္မာ ရဋ္ဌပါလော ဧကော ဝူပကဋ္ဌော အပ္ပမတ္တော အာတာပီ ပဟိတတ္တော ဝိဟရန္တော နစိရဿေဝ – ယဿတ္ထာယ ကုလပုတ္တာ သမ္မဒေဝ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇန္တိ တဒနုတ္တရံ – ဗြဟ္မစရိယပရိယောသာနံ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတွာ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟာသိ။ ‘ခီဏာ ဇာတိ, ဝုသိတံ ဗြဟ္မစရိယံ, ကတံ ကရဏီယံ, နာပရံ ဣတ္ထတ္တာယာ’တိ အဗ္ဘညာသိ။ အညတရော ခေါ ပနာယသ္မာ ရဋ္ဌပါလော အရဟတံ အဟောသိ။
အထ ခေါ အာယသ္မာ ရဋ္ဌပါလော ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ ဘဂဝန္တံ အဘိဝါဒေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ ဧကမန္တံ နိသိန္နော ခေါ အာယသ္မာ ရဋ္ဌပါလော ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ဣစ္ဆာမဟံ, ဘန္တေ, မာတာပိတရော ဥဒ္ဒဿေတုံ, သစေ မံ ဘဂဝါ အနုဇာနာတီ’’တိ။ အထ ခေါ ဘဂဝါ အာယသ္မတော ရဋ္ဌပါလဿ စေတသာ စေတော ပရိစ္စ [စေတောပရိဝိတက္ကံ (သီ။ ပီ။)] မနသာကာသိ။ ယထာ [ယဒါ (သီ။ ပီ။)] ဘဂဝါ အညာသိ – ‘‘အဘဗ္ဗော ခေါ ရဋ္ဌပါလော ကုလပုတ္တော သိက္ခံ ပစ္စက္ခာယ ဟီနာယာဝတ္တိတု’’န္တိ, အထ ခေါ ဘဂဝါ အာယသ္မန္တံ ရဋ္ဌပါလံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ယဿဒါနိ တွံ, ရဋ္ဌပါလ, ကာလံ မညသီ’’တိ။ အထ ခေါ အာယသ္မာ ရဋ္ဌပါလော ဥဋ္ဌာယာသနာ ဘဂဝန္တံ အဘိဝါဒေတွာ ပဒက္ခိဏံ ကတွာ သေနာသနံ သံသာမေတွာ ပတ္တစီဝရမာဒါယ ယေန ထုလ္လကောဋ္ဌိကံ တေန စာရိကံ ပက္ကာမိ။ အနုပုဗ္ဗေန စာရိကံ စရမာနော ယေန ထုလ္လကောဋ္ဌိကော တဒဝသရိ။ တတြ သုဒံ အာယသ္မာ ရဋ္ဌပါလော ထုလ္လကောဋ္ဌိကေ ဝိဟရတိ ရညော ကောရဗျဿ မိဂစီရေ။ အထ ခေါ အာယသ္မာ ရဋ္ဌပါလော ပုဗ္ဗဏှသမယံ နိဝါသေတွာ ပတ္တစီဝရမာဒါယ ထုလ္လကောဋ္ဌိကံ ပိဏ္ဍာယ ပါဝိသိ။ ထုလ္လကောဋ္ဌိကေ သပဒါနံ ပိဏ္ဍာယ စရမာနော ယေန သကပိတု နိဝေသနံ တေနုပသင်္ကမိ။ တေန ခေါ ပန သမယေန အာယသ္မတော ရဋ္ဌပါလဿ ပိတာ မဇ္ဈိမာယ ဒွါရသာလာယ ဥလ္လိခါပေတိ။ အဒ္ဒသာ ခေါ အာယသ္မတော ရဋ္ဌပါလဿ ပိတာ အာယသ္မန္တံ ရဋ္ဌပါလံ ဒူရတောဝ အာဂစ္ဆန္တံ။ ဒိသွာန ဧတဒဝေါစ – ‘‘ဣမေဟိ မုဏ္ဍကေဟိ သမဏကေဟိ အမှာကံ ဧကပုတ္တကော ပိယော မနာပေါ ပဗ္ဗာဇိတော’’တိ။ အထ ခေါ အာယသ္မာ
(မ၊၂၊၂၅၁။)ရဋ္ဌပါလော သကပိတု နိဝေသနေ နေဝ ဒါနံ အလတ္ထ န ပစ္စက္ခာနံ၊ အညဒတ္ထု အက္ကောသမေဝ အလတ္ထ။ တေန ခေါ ပန သမယေန အာယသ္မတော ရဋ္ဌပါလဿ ဉာတိဒါသီ အာဘိဒေါသိကံ ကုမ္မာသံ ဆဍ္ဍေတုကာမာ ဟောတိ။ အထ ခေါ အာယသ္မာ ရဋ္ဌပါလော တံ ဉာတိဒါသိံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘သစေတံ, ဘဂိနိ, ဆဍ္ဍနီယဓမ္မံ, ဣဓ မေ ပတ္တေ အာကိရာ’’တိ။ အထ ခေါ အာယသ္မတော ရဋ္ဌပါလဿ ဉာတိဒါသီ တံ အာဘိဒေါသိကံ ကုမ္မာသံ အာယသ္မတော ရဋ္ဌပါလဿ ပတ္တေ အာကိရန္တီ ဟတ္ထာနဉ္စ ပါဒါနဉ္စ သရဿ စ နိမိတ္တံ အဂ္ဂဟေသိ။
֍ ဋ္ဌ ၃၀၀။ အထ ခေါ အာယသ္မတော ရဋ္ဌပါလဿ ဉာတိဒါသီ ယေနာယသ္မတော ရဋ္ဌပါလဿ မာတာ တေနုပသင်္ကမိ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ အာယသ္မတော ရဋ္ဌပါလဿ မာတရံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ယဂ္ဃေယျေ, ဇာနေယျာသိ – ‘အယျပုတ္တော ရဋ္ဌပါလော အနုပ္ပတ္တော’’’တိ။ ‘‘သစေ, ဇေ, သစ္စံ ဘဏသိ, အဒါသိံ တံ ကရောမီ’’တိ [သစ္စံ ဝဒသိ, အဒါသီ ဘဝသီတိ (သီ။ ပီ။), သစ္စံ ဝဒသိ, အဒါသီ ဘဝိဿသိ (က။)]။ အထ ခေါ အာယသ္မတော ရဋ္ဌပါလဿ မာတာ ယေနာယသ္မတော ရဋ္ဌပါလဿ ပိတာ တေနုပသင်္ကမိ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ အာယသ္မတော ရဋ္ဌပါလဿ ပိတရံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ယဂ္ဃေ, ဂဟပတိ, ဇာနေယျာသိ – ‘ရဋ္ဌပါလော ကိရ ကုလပုတ္တော အနုပ္ပတ္တော’’’တိ? တေန ခေါ ပန သမယေန အာယသ္မာ ရဋ္ဌပါလော တံ အာဘိဒေါသိကံ ကုမ္မာသံ အညတရံ ကုဋ္ဋမူလံ [ကုဍ္ဍံ (သီ။ သျာ။ ကံ။ ပီ။)] နိဿာယ ပရိဘုဉ္ဇတိ။ အထ ခေါ အာယသ္မတော ရဋ္ဌပါလဿ ပိတာ ယေနာယသ္မာ ရဋ္ဌပါလော တေနုပသင်္ကမိ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ အာယသ္မန္တံ ရဋ္ဌပါလံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘အတ္ထိ နာမ, တာတ ရဋ္ဌပါလ, အာဘိဒေါသိကံ ကုမ္မာသံ ပရိဘုဉ္ဇိဿသိ? နနု, တာတ ရဋ္ဌပါလ, သကံ ဂေဟံ ဂန္တဗ္ဗ’’န္တိ? ‘‘ကုတော နော, ဂဟပတိ, အမှာကံ ဂေဟံ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇိတာနံ? အနဂါရာ မယံ, ဂဟပတိ။ အဂမမှ ခေါ တေ, ဂဟပတိ, ဂေဟံ, တတ္ထ နေဝ ဒါနံ အလတ္ထမှ န ပစ္စက္ခာနံ၊ အညဒတ္ထု အက္ကောသမေဝ အလတ္ထမှာ’’တိ။ ‘‘ဧဟိ, တာတ ရဋ္ဌပါလ, ဃရံ ဂမိဿာမာ’’တိ။ ‘‘အလံ, ဂဟပတိ, ကတံ မေ အဇ္ဇ ဘတ္တကိစ္စံ’’။ ‘‘တေန ဟိ, တာတ ရဋ္ဌပါလ, အဓိဝါသေဟိ သွာတနာယ ဘတ္တ’’န္တိ။ အဓိဝါသေသိ ခေါ အာယသ္မာ ရဋ္ဌပါလော တုဏှီဘာဝေန။ အထ ခေါ အာယသ္မတော ရဋ္ဌပါလဿ ပိတာ အာယသ္မတော ရဋ္ဌပါလဿ အဓိဝါသနံ ဝိဒိတွာ ယေန သကံ နိဝေသနံ တေနုပသင်္ကမိ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ မဟန္တံ ဟိရညသုဝဏ္ဏဿ ပုဉ္ဇံ ကာရာပေတွာ
(မ၊၂၊၂၅၂။)ကိလဉ္ဇေဟိ ပဋိစ္ဆာဒေတွာ အာယသ္မတော ရဋ္ဌပါလဿ ပုရာဏဒုတိယိကာ အာမန္တေသိ – ‘‘ဧထ တုမှေ, ဝဓုယော, ယေန အလင်္ကာရေန အလင်္ကတာ ပုဗ္ဗေ ရဋ္ဌပါလဿ ကုလပုတ္တဿ ပိယာ ဟောထ မနာပါ တေန အလင်္ကာရေန အလင်္ကရောထာ’’တိ။
֍ ဋ္ဌ ၃၀၁။ အထ ခေါ အာယသ္မတော ရဋ္ဌပါလဿ ပိတာ တဿာ ရတ္တိယာ အစ္စယေန သကေ နိဝေသနေ ပဏီတံ ခါဒနီယံ ဘောဇနီယံ ပဋိယာဒါပေတွာ အာယသ္မတော ရဋ္ဌပါလဿ ကာလံ အာရောစေသိ – ‘‘ကာလော, တာတ ရဋ္ဌပါလ, နိဋ္ဌိတံ ဘတ္တ’’န္တိ။ အထ ခေါ အာယသ္မာ ရဋ္ဌပါလော ပုဗ္ဗဏှသမယံ နိဝါသေတွာ ပတ္တစီဝရမာဒါယ ယေန သကပိတု နိဝေသနံ တေနုပသင်္ကမိ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ ပညတ္တေ အာသနေ နိသီဒိ။ အထ ခေါ အာယသ္မတော ရဋ္ဌပါလဿ ပိတာ တံ ဟိရညသုဝဏ္ဏဿ ပုဉ္ဇံ ဝိဝရာပေတွာ အာယသ္မန္တံ ရဋ္ဌပါလံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ဣဒံ တေ, တာတ ရဋ္ဌပါလ, မာတု မတ္တိကံ ဓနံ, အညံ ပေတ္တိကံ, အညံ ပိတာမဟံ။ သက္ကာ, တာတ ရဋ္ဌပါလ, ဘောဂေ စ ဘုဉ္ဇိတုံ ပုညာနိ စ ကာတုံ။ ဧဟိ တွံ, တာတ ရဋ္ဌပါလ [ရဋ္ဌပါလ သိက္ခံ ပစ္စက္ခာယ (သဗ္ဗတ္ထ)], ဟီနာယာဝတ္တိတွာ ဘောဂေ စ ဘုဉ္ဇဿု ပုညာနိ စ ကရောဟီ’’တိ။ ‘‘သစေ မေ တွံ, ဂဟပတိ, ဝစနံ ကရေယျာသိ, ဣမံ ဟိရညသုဝဏ္ဏဿ ပုဉ္ဇံ သကဋေ အာရောပေတွာ နိဗ္ဗာဟာပေတွာ မဇ္ဈေဂင်္ဂါယ နဒိယာ သောတေ ဩပိလာပေယျာသိ။ တံ ကိဿ ဟေတု? ယေ ဥပ္ပဇ္ဇိဿန္တိ ဟိ တေ, ဂဟပတိ, တတောနိဒါနံ သောကပရိဒေဝဒုက္ခဒေါမနဿုပါယာသာ’’တိ။ အထ ခေါ အာယသ္မတော ရဋ္ဌပါလဿ ပုရာဏဒုတိယိကာ ပစ္စေကံ ပါဒေသု ဂဟေတွာ အာယသ္မန္တံ ရဋ္ဌပါလံ ဧတဒဝေါစုံ – ‘‘ကီဒိသာ နာမ တာ, အယျပုတ္တ, အစ္ဆရာယော ယာသံ တွံ ဟေတု ဗြဟ္မစရိယံ စရသီ’’တိ? ‘‘န ခေါ မယံ, ဘဂိနီ, အစ္ဆရာနံ ဟေတု ဗြဟ္မစရိယံ စရာမာ’’တိ။ ‘‘ဘဂိနိဝါဒေန နော အယျပုတ္တော ရဋ္ဌပါလော သမုဒါစရတီ’’တိ တာ တတ္ထေဝ မုစ္ဆိတာ ပပတိံသု။ အထ ခေါ အာယသ္မာ ရဋ္ဌပါလော ပိတရံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘သစေ, ဂဟပတိ, ဘောဇနံ ဒါတဗ္ဗံ, ဒေထ၊ မာ နော ဝိဟေဌေထာ’’တိ။ ‘‘ဘုဉ္ဇ, တာတ ရဋ္ဌပါလ, နိဋ္ဌိတံ ဘတ္တ’’န္တိ။ အထ ခေါ အာယသ္မတော ရဋ္ဌပါလဿ ပိတာ အာယသ္မန္တံ ရဋ္ဌပါလံ ပဏီတေန ခါဒနီယေန ဘောဇနီယေန သဟတ္ထာ သန္တပ္ပေသိ သမ္ပဝါရေသိ။
֍ ဋ္ဌ ၃၀၂။ အထ ခေါ အာယသ္မာ ရဋ္ဌပါလော ဘုတ္တာဝီ ဩနီတပတ္တပါဏီ ဌိတကောဝ ဣမာ ဂါထာ အဘာသိ –
(မ၊၂၊၂၅၃။)‘‘ပဿ စိတ္တီကတံ ဗိမ္ဗံ, အရုကာယံ သမုဿိတံ၊
အာတုရံ ဗဟုသင်္ကပ္ပံ, ယဿ နတ္ထိ ဓုဝံ ဌိတိ။
‘‘ပဿ စိတ္တီကတံ ရူပံ, မဏိနာ ကုဏ္ဍလေန စ၊
အဋ္ဌိ တစေန ဩနဒ္ဓံ, သဟ ဝတ္ထေဘိ သောဘတိ။
‘‘အလတ္တကကတာ ပါဒါ, မုခံ စုဏ္ဏကမက္ခိတံ၊
အလံ ဗာလဿ မောဟာယ, နော စ ပါရဂဝေသိနော။
‘‘အဋ္ဌာပဒကတာ ကေသာ, နေတ္တာ အဉ္ဇနမက္ခိတာ၊
အလံ ဗာလဿ မောဟာယ, နော စ ပါရဂဝေသိနော။
‘‘အဉ္ဇနီဝ နဝါ [အဉ္ဇနီဝဏ္ဏဝါ (က။)] စိတ္တာ, ပူတိကာယော အလင်္ကတော၊
အလံ ဗာလဿ မောဟာယ, နော စ ပါရဂဝေသိနော။
‘‘ဩဒဟိ မိဂဝေါ ပါသံ, နာသဒါ ဝါကရံ မိဂေါ၊
ဘုတွာ နိဝါပံ ဂစ္ဆာမ [ဂစ္ဆာမိ (သျာ။ က။)], ကန္ဒန္တေ မိဂဗန္ဓကေ’’တိ။
အထ ခေါ အာယသ္မာ ရဋ္ဌပါလော ဌိတကောဝ ဣမာ ဂါထာ ဘာသိတွာ ယေန ရညော ကောရဗျဿ မိဂစီရံ တေနုပသင်္ကမိ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ အညတရသ္မိံ ရုက္ခမူလေ ဒိဝါဝိဟာရံ နိသီဒိ။
֍ ဋ္ဌ ၃၀၃။ အထ ခေါ ရာဇာ ကောရဗျော မိဂဝံ အာမန္တေသိ – ‘‘သောဓေဟိ, သမ္မ မိဂဝ, မိဂစီရံ ဥယျာနဘူမိံ၊ ဂစ္ဆာမ သုဘူမိံ ဒဿနာယာ’’တိ။ ‘‘ဧဝံ, ဒေဝါ’’တိ ခေါ မိဂဝေါ ရညော ကောရဗျဿ ပဋိဿုတွာ မိဂစီရံ သောဓေန္တော အဒ္ဒသ အာယသ္မန္တံ ရဋ္ဌပါလံ အညတရသ္မိံ ရုက္ခမူလေ ဒိဝါဝိဟာရံ နိသိန္နံ။ ဒိသွာန ယေန ရာဇာ ကောရဗျော တေနုပသင်္ကမိ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ ရာဇာနံ ကောရဗျံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘သုဒ္ဓံ ခေါ တေ, ဒေဝ, မိဂစီရံ။ အတ္ထိ စေတ္ထ ရဋ္ဌပါလော နာမ ကုလပုတ္တော ဣမသ္မိံယေဝ ထုလ္လကောဋ္ဌိကေ အဂ္ဂကုလဿ ပုတ္တော ယဿ တွံ အဘိဏှံ ကိတ္တယမာနော အဟောသိ, သော အညတရသ္မိံ ရုက္ခမူလေ ဒိဝါဝိဟာရံ နိသိန္နော’’တိ။ ‘‘တေန ဟိ, သမ္မ မိဂဝ, အလံ ဒါနဇ္ဇ ဥယျာနဘူမိယာ။ တမေဝ ဒါနိ မယံ ဘဝန္တံ ရဋ္ဌပါလံ ပယိရုပါသိဿာမာ’’တိ။ အထ ခေါ ရာဇာ ကောရဗျော ‘‘ယံ တတ္ထ ခါဒနီယံ ဘောဇနီယံ ပဋိယတ္တံ တံ သဗ္ဗံ ဝိဿဇ္ဇေထာ’’တိ ဝတွာ ဘဒြာနိ ဘဒြာနိ ယာနာနိ ယောဇာပေတွာ ဘဒြံ ယာနံ အဘိရုဟိတွာ ဘဒြေဟိ ဘဒြေဟိ ယာနေဟိ ထုလ္လကောဋ္ဌိကမှာ
(မ၊၂၊၂၅၄။)နိယျာသိ မဟစ္စရာဇာနုဘာဝေန [မဟစ္စာ ရာဇာနုဘာဝေန (သီ။)] အာယသ္မန္တံ ရဋ္ဌပါလံ ဒဿနာယ။ ယာဝတိကာ ယာနဿ ဘူမိ ယာနေန ဂန္တွာ ယာနာ ပစ္စောရောဟိတွာ ပတ္တိကောဝ ဥဿဋာယ ဥဿဋာယ ပရိသာယ ယေနာယသ္မာ ရဋ္ဌပါလော တေနုပသင်္ကမိ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ အာယသ္မတာ ရဋ္ဌပါလေန သဒ္ဓိံ သမ္မောဒိ။ သမ္မောဒနီယံ ကထံ သာရဏီယံ ဝီတိသာရေတွာ ဧကမန္တံ အဋ္ဌာသိ။ ဧကမန္တံ ဌိတော ခေါ ရာဇာ ကောရဗျော အာယသ္မန္တံ ရဋ္ဌပါလံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ဣဓ ဘဝံ ရဋ္ဌပါလ ဟတ္ထတ္ထရေ [ကဋ္ဌတ္ထရေ (သျာ။ ကံ။)] နိသီဒတူ’’တိ။ ‘‘အလံ, မဟာရာဇ, နိသီဒ တွံ၊ နိသိန္နော အဟံ သကေ အာသနေ’’တိ။ နိသီဒိ ရာဇာ ကောရဗျော ပညတ္တေ အာသနေ။ နိသဇ္ဇ ခေါ ရာဇာ ကောရဗျော အာယသ္မန္တံ ရဋ္ဌပါလံ ဧတဒဝေါစ –
֍ ဋ္ဌ ၃၀၄။ ‘‘စတ္တာရိမာနိ, ဘော ရဋ္ဌပါလ, ပါရိဇုညာနိ ယေဟိ ပါရိဇုညေဟိ သမန္နာဂတာ ဣဓေကစ္စေ ကေသမဿုံ ဩဟာရေတွာ ကာသာယာနိ ဝတ္ထာနိ အစ္ဆာဒေတွာ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇန္တိ။ ကတမာနိ စတ္တာရိ? ဇရာပါရိဇုညံ, ဗျာဓိပါရိဇုညံ, ဘောဂပါရိဇုညံ, ဉာတိပါရိဇုညံ။ ကတမဉ္စ, ဘော ရဋ္ဌပါလ, ဇရာပါရိဇုညံ? ဣဓ, ဘော ရဋ္ဌပါလ, ဧကစ္စော ဇိဏ္ဏော ဟောတိ ဝုဍ္ဎော မဟလ္လကော အဒ္ဓဂတော ဝယောအနုပ္ပတ္တော။ သော ဣတိ ပဋိသဉ္စိက္ခတိ – ‘အဟံ ခေါမှိ ဧတရဟိ ဇိဏ္ဏော ဝုဍ္ဎော မဟလ္လကော အဒ္ဓဂတော ဝယောအနုပ္ပတ္တော။ န ခေါ ပန မယာ သုကရံ အနဓိဂတံ ဝါ ဘောဂံ အဓိဂန္တုံ အဓိဂတံ ဝါ ဘောဂံ ဖာတိံ ကာတုံ [ဖာတိကတ္တုံ (သီ။)]။ ယံနူနာဟံ ကေသမဿုံ ဩဟာရေတွာ ကာသာယာနိ ဝတ္ထာနိ အစ္ဆာဒေတွာ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇေယျ’န္တိ။ သော တေန ဇရာပါရိဇုညေန သမန္နာဂတော ကေသမဿုံ ဩဟာရေတွာ ကာသာယာနိ ဝတ္ထာနိ အစ္ဆာဒေတွာ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇတိ။ ဣဒံ ဝုစ္စတိ, ဘော ရဋ္ဌပါလ, ဇရာပါရိဇုညံ။ ဘဝံ ခေါ ပန ရဋ္ဌပါလော ဧတရဟိ ဒဟရော ယုဝါ သုသုကာဠကေသော ဘဒြေန ယောဗ္ဗနေန သမန္နာဂတော ပဌမေန ဝယသာ။ တံ ဘောတော ရဋ္ဌပါလဿ ဇရာပါရိဇုညံ နတ္ထိ။ ကိံ ဘဝံ ရဋ္ဌပါလော ဉတွာ ဝါ ဒိသွာ ဝါ သုတွာ ဝါ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇိတော။
‘‘ကတမဉ္စ, ဘော ရဋ္ဌပါလ, ဗျာဓိပါရိဇုညံ? ဣဓ, ဘော ရဋ္ဌပါလ, ဧကစ္စော အာဗာဓိကော ဟောတိ ဒုက္ခိတော ဗာဠှဂိလာနော။ သော ဣတိ
(မ၊၂၊၂၅၅။)ပဋိသဉ္စိက္ခတိ – ‘အဟံ ခေါမှိ ဧတရဟိ အာဗာဓိကော ဒုက္ခိတော ဗာဠှဂိလာနော။ န ခေါ ပန မယာ သုကရံ အနဓိဂတံ ဝါ ဘောဂံ အဓိဂန္တုံ အဓိဂတံ ဝါ ဘောဂံ ဖာတိံ ကာတုံ။ ယံနူနာဟံ ကေသမဿုံ ဩဟာရေတွာ ကာသာယာနိ ဝတ္ထာနိ အစ္ဆာဒေတွာ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇေယျ’န္တိ။ သော တေန ဗျာဓိပါရိဇုညေန သမန္နာဂတော ကေသမဿုံ ဩဟာရေတွာ ကာသာယာနိ ဝတ္ထာနိ အစ္ဆာဒေတွာ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇတိ။ ဣဒံ ဝုစ္စတိ, ဘော ရဋ္ဌပါလ, ဗျာဓိပါရိဇုညံ။ ဘဝံ ခေါ ပန ရဋ္ဌပါလော ဧတရဟိ အပ္ပါဗာဓော အပ္ပါတင်္ကော သမဝေပါကိနိယာ ဂဟဏိယာ သမန္နာဂတော နာတိသီတာယ နာစ္စုဏှာယ။ တံ ဘောတော ရဋ္ဌပါလဿ ဗျာဓိပါရိဇုညံ နတ္ထိ။ ကိံ ဘဝံ ရဋ္ဌပါလော ဉတွာ ဝါ ဒိသွာ ဝါ သုတွာ ဝါ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇိတော?
‘‘ကတမဉ္စ, ဘော ရဋ္ဌပါလ, ဘောဂပါရိဇုညံ? ဣဓ, ဘော ရဋ္ဌပါလ, ဧကစ္စော အဍ္ဎော ဟောတိ မဟဒ္ဓနော မဟာဘောဂေါ။ တဿ တေ ဘောဂါ အနုပုဗ္ဗေန ပရိက္ခယံ ဂစ္ဆန္တိ။ သော ဣတိ ပဋိသဉ္စိက္ခတိ – ‘အဟံ ခေါ ပုဗ္ဗေ အဍ္ဎော အဟောသိံ မဟဒ္ဓနော မဟာဘောဂေါ။ တဿ မေ တေ ဘောဂါ အနုပုဗ္ဗေန ပရိက္ခယံ ဂတာ။ န ခေါ ပန မယာ သုကရံ အနဓိဂတံ ဝါ ဘောဂံ အဓိဂန္တုံ အဓိဂတံ ဝါ ဘောဂံ ဖာတိံ ကာတုံ။ ယံနူနာဟံ ကေသမဿုံ ဩဟာရေတွာ ကာသာယာနိ ဝတ္ထာနိ အစ္ဆာဒေတွာ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇေယျ’န္တိ။ သော တေန ဘောဂပါရိဇုညေန သမန္နာဂတော ကေသမဿုံ ဩဟာရေတွာ ကာသာယာနိ ဝတ္ထာနိ အစ္ဆာဒေတွာ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇတိ။ ဣဒံ ဝုစ္စတိ, ဘော ရဋ္ဌပါလ, ဘောဂပါရိဇုညံ။ ဘဝံ ခေါ ပန ရဋ္ဌပါလော ဣမသ္မိံယေဝ ထုလ္လကောဋ္ဌိကေ အဂ္ဂကုလဿ ပုတ္တော။ တံ ဘောတော ရဋ္ဌပါလဿ ဘောဂပါရိဇုညံ နတ္ထိ။ ကိံ ဘဝံ ရဋ္ဌပါလော ဉတွာ ဝါ ဒိသွာ ဝါ သုတွာ ဝါ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇိတော?
‘‘ကတမဉ္စ, ဘော ရဋ္ဌပါလ, ဉာတိပါရိဇုညံ? ဣဓ, ဘော ရဋ္ဌပါလ, ဧကစ္စဿ ဗဟူ ဟောန္တိ မိတ္တာမစ္စာ ဉာတိသာလောဟိတာ။ တဿ တေ ဉာတကာ အနုပုဗ္ဗေန ပရိက္ခယံ ဂစ္ဆန္တိ။ သော ဣတိ ပဋိသဉ္စိက္ခတိ – ‘မမံ ခေါ ပုဗ္ဗေ ဗဟူ အဟေသုံ မိတ္တာမစ္စာ ဉာတိသာလောဟိတာ။ တဿ မေ တေ အနုပုဗ္ဗေန ပရိက္ခယံ ဂတာ။ န ခေါ ပန မယာ သုကရံ အနဓိဂတံ ဝါ ဘောဂံ အဓိဂန္တုံ အဓိဂတံ ဝါ ဘောဂံ ဖာတိံ ကာတုံ။ ယံနူနာဟံ ကေသမဿုံ ဩဟာရေတွာ ကာသာယာနိ ဝတ္ထာနိ အစ္ဆာဒေတွာ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇေယျ’န္တိ။
(မ၊၂၊၂၅၆။)သော တေန ဉာတိပါရိဇုညေန သမန္နာဂတော ကေသမဿုံ ဩဟာရေတွာ ကာသာယာနိ ဝတ္ထာနိ အစ္ဆာဒေတွာ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇတိ။ ဣဒံ ဝုစ္စတိ, ဘော ရဋ္ဌပါလ, ဉာတိပါရိဇုညံ။ ဘောတော ခေါ ပန ရဋ္ဌပါလဿ ဣမသ္မိံယေဝ ထုလ္လကောဋ္ဌိကေ ဗဟူ မိတ္တာမစ္စာ ဉာတိသာလောဟိတာ။ တံ ဘောတော ရဋ္ဌပါလဿ ဉာတိပါရိဇုညံ နတ္ထိ။ ကိံ ဘဝံ ရဋ္ဌပါလော ဉတွာ ဝါ ဒိသွာ ဝါ သုတွာ ဝါ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇိတော?
‘‘ဣမာနိ ခေါ, ဘော ရဋ္ဌပါလ, စတ္တာရိ ပါရိဇုညာနိ, ယေဟိ ပါရိဇုညေဟိ သမန္နာဂတာ ဣဓေကစ္စေ ကေသမဿုံ ဩဟာရေတွာ ကာသာယာနိ ဝတ္ထာနိ အစ္ဆာဒေတွာ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇန္တိ။ တာနိ ဘောတော ရဋ္ဌပါလဿ နတ္ထိ။ ကိံ ဘဝံ ရဋ္ဌပါလော ဉတွာ ဝါ ဒိသွာ ဝါ သုတွာ ဝါ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇိတော’’တိ။
֍ ဋ္ဌ ၃၀၅။ ‘‘အတ္ထိ ခေါ, မဟာရာဇ, တေန ဘဂဝတာ ဇာနတာ ပဿတာ အရဟတာ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေန စတ္တာရော ဓမ္မုဒ္ဒေသာ ဥဒ္ဒိဋ္ဌာ, ယေ အဟံ [ယမဟံ (သျာ။ ကံ။ က။)] ဉတွာ စ ဒိသွာ စ သုတွာ စ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇိတော။ ကတမေ စတ္တာရော? ‘ဥပနိယျတိ လောကော အဒ္ဓုဝေါ’တိ ခေါ, မဟာရာဇ, တေန ဘဂဝတာ ဇာနတာ ပဿတာ အရဟတာ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေန ပဌမော ဓမ္မုဒ္ဒေသော ဥဒ္ဒိဋ္ဌော, ယမဟံ ဉတွာ စ ဒိသွာ သုတွာ စ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇိတော။ ‘အတာဏော လောကော အနဘိဿရော’တိ ခေါ, မဟာရာဇ, တေန ဘဂဝတာ ဇာနတာ ပဿတာ အရဟတာ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေန ဒုတိယော ဓမ္မုဒ္ဒေသော ဥဒ္ဒိဋ္ဌော, ယမဟံ ဉတွာ စ ဒိသွာ သုတွာ စ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇိတော။ ‘အဿကော လောကော, သဗ္ဗံ ပဟာယ ဂမနီယ’န္တိ ခေါ, မဟာရာဇ, တေန ဘဂဝတာ ဇာနတာ ပဿတာ အရဟတာ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေန တတိယော ဓမ္မုဒ္ဒေသော ဥဒ္ဒိဋ္ဌော, ယမဟံ ဉတွာ စ ဒိသွာ သုတွာ စ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇိတော။ ‘ဦနော လောကော အတိတ္တော တဏှာဒါသော’တိ ခေါ, မဟာရာဇ, တေန ဘဂဝတာ ဇာနတာ ပဿတာ အရဟတာ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေန စတုတ္ထော ဓမ္မုဒ္ဒေသော ဥဒ္ဒိဋ္ဌော, ယမဟံ ဉတွာ စ ဒိသွာ သုတွာ စ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇိတော။ ဣမေ ခေါ, မဟာရာဇ, တေန ဘဂဝတာ ဇာနတာ ပဿတာ အရဟတာ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေန စတ္တာရော ဓမ္မုဒ္ဒေသာ ဥဒ္ဒိဋ္ဌာ, ယေ အဟံ ဉတွာ စ ဒိသွာ သုတွာ စ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇိတော’’တိ။
(မ၊၂၊၂၅၇။)֍ ဋ္ဌ ၃၀၆။ ‘‘‘ဥပနိယျတိ လောကော အဒ္ဓုဝေါ’တိ – ဘဝံ ရဋ္ဌပါလော အာဟ။ ဣမဿ, ဘော ရဋ္ဌပါလ, ဘာသိတဿ ကထံ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော’’တိ? ‘‘တံ ကိံ မညသိ, မဟာရာဇ, တွံ ဝီသတိဝဿုဒ္ဒေသိကောပိ ပဏ္ဏဝီသတိဝဿုဒ္ဒေသိကောပိ ဟတ္ထိသ္မိမ္ပိ ကတာဝီ အဿသ္မိမ္ပိ ကတာဝီ ရထသ္မိမ္ပိ ကတာဝီ ဓနုသ္မိမ္ပိ ကတာဝီ ထရုသ္မိမ္ပိ ကတာဝီ ဦရုဗလီ ဗာဟုဗလီ အလမတ္တော သင်္ဂါမာဝစရော’’တိ? ‘‘အဟောသိံ အဟံ, ဘော ရဋ္ဌပါလ, ဝီသတိဝဿုဒ္ဒေသိကောပိ ပဏ္ဏဝီသတိဝဿုဒ္ဒေသိကောပိ ဟတ္ထိသ္မိမ္ပိ ကတာဝီ အဿသ္မိမ္ပိ ကတာဝီ ရထသ္မိမ္ပိ ကတာဝီ ဓနုသ္မိမ္ပိ ကတာဝီ ထရုသ္မိမ္ပိ ကတာဝီ ဦရုဗလီ ဗာဟုဗလီ အလမတ္တော သင်္ဂါမာဝစရော။ အပ္ပေကဒါဟံ, ဘော ရဋ္ဌပါလ, ဣဒ္ဓိမာဝ မညေ န [ဣဒ္ဓိမာ မညေ န (သျာ။ ကံ။), ဣဒ္ဓိမာ စ မညေ (သီ။), န ဝိယ မညေ (က။)] အတ္တနော ဗလေန သမသမံ သမနုပဿာမီ’’တိ။ ‘‘တံ ကိံ မညသိ, မဟာရာဇ, ဧဝမေဝ တွံ ဧတရဟိ ဦရုဗလီ ဗာဟုဗလီ အလမတ္တော သင်္ဂါမာဝစရော’’တိ? ‘‘နော ဟိဒံ, ဘော ရဋ္ဌပါလ။ ဧတရဟိ ဇိဏ္ဏော ဝုဍ္ဎော မဟလ္လကော အဒ္ဓဂတော ဝယောအနုပ္ပတ္တော အာသီတိကော မေ ဝယော ဝတ္တတိ။ အပ္ပေကဒါဟံ, ဘော ရဋ္ဌပါလ, ‘ဣဓ ပါဒံ ကရိဿာမီ’တိ အညေနေဝ ပါဒံ ကရောမီ’’တိ။ ‘‘ဣဒံ ခေါ တံ, မဟာရာဇ, တေန ဘဂဝတာ ဇာနတာ ပဿတာ အရဟတာ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေန သန္ဓာယ ဘာသိတံ – ‘ဥပနိယျတိ လောကော အဒ္ဓုဝေါ’တိ, ယမဟံ ဉတွာ စ ဒိသွာ သုတွာ စ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇိတော’’တိ။ ‘‘အစ္ဆရိယံ, ဘော ရဋ္ဌပါလ, အဗ္ဘုတံ, ဘော ရဋ္ဌပါလ! ယာဝ သုဘာသိတံ စိဒံ တေန ဘဂဝတာ ဇာနတာ ပဿတာ အရဟတာ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေန – ‘ဥပနိယျတိ လောကော အဒ္ဓုဝေါ’တိ။ ဥပနိယျတိ ဟိ, ဘော ရဋ္ဌပါလ, လောကော အဒ္ဓုဝေါ။
‘‘သံဝိဇ္ဇန္တေ ခေါ, ဘော ရဋ္ဌပါလ, ဣမသ္မိံ ရာဇကုလေ ဟတ္ထိကာယာပိ အဿကာယာပိ ရထကာယာပိ ပတ္တိကာယာပိ, အမှာကံ အာပဒါသု ပရိယောဓာယ ဝတ္တိဿန္တိ။ ‘အတာဏော လောကော အနဘိဿရော’တိ – ဘဝံ ရဋ္ဌပါလော အာဟ။ ဣမဿ ပန, ဘော ရဋ္ဌပါလ, ဘာသိတဿ ကထံ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော’’တိ? ‘‘တံ ကိံ မညသိ, မဟာရာဇ, အတ္ထိ တေ ကောစိ အနုသာယိကော အာဗာဓော’’တိ? ‘‘အတ္ထိ မေ, ဘော ရဋ္ဌပါလ, အနုသာယိကော အာဗာဓော။ အပ္ပေကဒါ မံ, ဘော ရဋ္ဌပါလ, မိတ္တာမစ္စာ ဉာတိသာလောဟိတာ ပရိဝါရေတွာ ဌိတာ ဟောန္တိ – ‘ဣဒါနိ ရာဇာ ကောရဗျော ကာလံ ကရိဿတိ, ဣဒါနိ ရာဇာ ကောရဗျော ကာလံ ကရိဿတီ’’’တိ။ ‘‘တံ ကိံ မညသိ, မဟာရာဇ, လဘသိ
(မ၊၂၊၂၅၈။)တွံ တေ မိတ္တာမစ္စေ ဉာတိသာလောဟိတေ – ‘အာယန္တု မေ ဘောန္တော မိတ္တာမစ္စာ ဉာတိသာလောဟိတာ, သဗ္ဗေဝ သန္တာ ဣမံ ဝေဒနံ သံဝိဘဇထ, ယထာဟံ လဟုကတရိကံ ဝေဒနံ ဝေဒိယေယျ’န္တိ – ဥဒါဟု တွံယေဝ တံ ဝေဒနံ ဝေဒိယသီ’’တိ? ‘‘နာဟံ, ဘော ရဋ္ဌပါလ, လဘာမိ တေ မိတ္တာမစ္စေ ဉာတိသာလောဟိတေ – ‘အာယန္တု မေ ဘောန္တော မိတ္တာမစ္စာ ဉာတိသာလောဟိတာ, သဗ္ဗေဝ သန္တာ ဣမံ ဝေဒနံ သံဝိဘဇထ, ယထာဟံ လဟုကတရိကံ ဝေဒနံ ဝေဒိယေယျ’န္တိ။ အထ ခေါ အဟမေဝ တံ ဝေဒနံ ဝေဒိယာမီ’’တိ။ ‘‘ဣဒံ ခေါ တံ, မဟာရာဇ, တေန ဘဂဝတာ ဇာနတာ ပဿတာ အရဟတာ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေန သန္ဓာယ ဘာသိတံ – ‘အတာဏော လောကော အနဘိဿရော’တိ, ယမဟံ ဉတွာ စ ဒိသွာ သုတွာ စ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇိတော’’တိ။ ‘‘အစ္ဆရိယံ, ဘော ရဋ္ဌပါလ, အဗ္ဘုတံ, ဘော ရဋ္ဌပါလ! ယာဝ သုဘာသိတံ စိဒံ တေန ဘဂဝတာ ဇာနတာ ပဿတာ အရဟတာ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေန – ‘အတာဏော လောကော အနဘိဿရော’တိ။ အတာဏော ဟိ, ဘော ရဋ္ဌပါလ, လောကော အနဘိဿရော။
‘‘သံဝိဇ္ဇတိ ခေါ, ဘော ရဋ္ဌပါလ, ဣမသ္မိံ ရာဇကုလေ ပဟူတံ ဟိရညသုဝဏ္ဏံ ဘူမိဂတဉ္စ ဝေဟာသဂတဉ္စ။ ‘အဿကော လောကော, သဗ္ဗံ ပဟာယ ဂမနီယ’န္တိ – ဘဝံ ရဋ္ဌပါလော အာဟ။ ဣမဿ ပန, ဘော ရဋ္ဌပါလ, ဘာသိတဿ ကထံ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော’’တိ? ‘‘တံ ကိံ မညသိ, မဟာရာဇ, ယထာ တွံ ဧတရဟိ ပဉ္စဟိ ကာမဂုဏေဟိ သမပ္ပိတော သမင်္ဂီဘူတော ပရိစာရေသိ, လစ္ဆသိ တွံ ပရတ္ထာပိ – ‘ဧဝမေဝါဟံ ဣမေဟေဝ ပဉ္စဟိ ကာမဂုဏေဟိ သမပ္ပိတော သမင်္ဂီဘူတော ပရိစာရေမီ’တိ, ဥဒါဟု အညေ ဣမံ ဘောဂံ ပဋိပဇ္ဇိဿန္တိ, တွံ ပန ယထာကမ္မံ ဂမိဿသီ’’တိ? ‘‘ယထာဟံ, ဘော ရဋ္ဌပါလ, ဧတရဟိ ပဉ္စဟိ ကာမဂုဏေဟိ သမပ္ပိတော သမင်္ဂီဘူတော ပရိစာရေမိ, နာဟံ လစ္ဆာမိ ပရတ္ထာပိ – ‘ဧဝမေဝ ဣမေဟေဝ ပဉ္စဟိ ကာမဂုဏေဟိ သမပ္ပိတော သမင်္ဂီဘူတော ပရိစာရေမီ’တိ။ အထ ခေါ အညေ ဣမံ ဘောဂံ ပဋိပဇ္ဇိဿန္တိ၊ အဟံ ပန ယထာကမ္မံ ဂမိဿာမီ’’တိ။ ‘‘ဣဒံ ခေါ တံ, မဟာရာဇ, တေန ဘဂဝတာ ဇာနတာ ပဿတာ အရဟတာ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေန သန္ဓာယ ဘာသိတံ – ‘အဿကော လောကော, သဗ္ဗံ ပဟာယ ဂမနီယ’န္တိ, ယမဟံ ဉတွာ စ ဒိသွာ စ သုတွာ စ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇိတော’’တိ။ ‘‘အစ္ဆရိယံ, ဘော ရဋ္ဌပါလ, အဗ္ဘုတံ, ဘော ရဋ္ဌပါလ! ယာဝ သုဘာသိတံ စိဒံ တေန ဘဂဝတာ ဇာနတာ ပဿတာ အရဟတာ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေန – ‘အဿကော လောကော, သဗ္ဗံ ပဟာယ
(မ၊၂၊၂၅၉။)ဂမနီယ’န္တိ။ အဿကော ဟိ, ဘော ရဋ္ဌပါလ, လောကော သဗ္ဗံ ပဟာယ ဂမနီယံ။
‘‘‘ဦနော လောကော အတိတ္တော တဏှာဒါသော’တိ – ဘဝံ ရဋ္ဌပါလော အာဟ။ ဣမဿ, ဘော ရဋ္ဌပါလ, ဘာသိတဿ ကထံ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော’’တိ? ‘‘တံ ကိံ မညသိ, မဟာရာဇ, ဖီတံ ကုရုံ အဇ္ဈာဝသသီ’’တိ? ‘‘ဧဝံ, ဘော ရဋ္ဌပါလ, ဖီတံ ကုရုံ အဇ္ဈာဝသာမီ’’တိ။ ‘‘တံ ကိံ မညသိ, မဟာရာဇ, ဣဓ ပုရိသော အာဂစ္ဆေယျ ပုရတ္ထိမာယ ဒိသာယ သဒ္ဓါယိကော ပစ္စယိကော။ သော တံ ဥပသင်္ကမိတွာ ဧဝံ ဝဒေယျ – ‘ယဂ္ဃေ, မဟာရာဇ, ဇာနေယျာသိ, အဟံ အာဂစ္ဆာမိ ပုရတ္ထိမာယ ဒိသာယ? တတ္ထဒ္ဒသံ မဟန္တံ ဇနပဒံ ဣဒ္ဓဉ္စေဝ ဖီတဉ္စ ဗဟုဇနံ အာကိဏ္ဏမနုဿံ။ ဗဟူ တတ္ထ ဟတ္ထိကာယာ အဿကာယာ ရထကာယာ ပတ္တိကာယာ၊ ဗဟု တတ္ထ ဓနဓညံ [ဒန္တာဇိနံ (သီ။ သျာ။ ကံ။ ပီ။)]၊ ဗဟု တတ္ထ ဟိရညသုဝဏ္ဏံ အကတဉ္စေဝ ကတဉ္စ၊ ဗဟု တတ္ထ ဣတ္ထိပရိဂ္ဂဟော။ သက္ကာ စ တာဝတကေနေဝ ဗလမတ္တေန [ဗလတ္ထေန (သီ။ သျာ။ ကံ။ ပီ။), ဗဟလတ္ထေန (က။)] အဘိဝိဇိနိတုံ။ အဘိဝိဇိန, မဟာရာဇာ’တိ, ကိန္တိ နံ ကရေယျာသီ’’တိ? ‘‘တမ္ပိ မယံ, ဘော ရဋ္ဌပါလ, အဘိဝိဇိယ အဇ္ဈာဝသေယျာမာ’’တိ။ ‘‘တံ ကိံ မညသိ, မဟာရာဇ, ဣဓ ပုရိသော အာဂစ္ဆေယျ ပစ္ဆိမာယ ဒိသာယ… ဥတ္တရာယ ဒိသာယ… ဒက္ခိဏာယ ဒိသာယ… ပရသမုဒ္ဒတော သဒ္ဓါယိကော ပစ္စယိကော။ သော တံ ဥပသင်္ကမိတွာ ဧဝံ ဝဒေယျ – ‘ယဂ္ဃေ, မဟာရာဇ, ဇာနေယျာသိ, အဟံ အာဂစ္ဆာမိ ပရသမုဒ္ဒတော? တတ္ထဒ္ဒသံ မဟန္တံ ဇနပဒံ ဣဒ္ဓဉ္စေဝ ဖီတဉ္စ ဗဟုဇနံ အာကိဏ္ဏမနုဿံ။ ဗဟူ တတ္ထ ဟတ္ထိကာယာ အဿကာယာ ရထကာယာ ပတ္တိကာယာ၊ ဗဟု တတ္ထ ဓနဓညံ၊ ဗဟု တတ္ထ ဟိရညသုဝဏ္ဏံ အကတဉ္စေဝ ကတဉ္စ၊ ဗဟု တတ္ထ ဣတ္ထိပရိဂ္ဂဟော။ သက္ကာ စ တာဝတကေနေဝ ဗလမတ္တေန အဘိဝိဇိနိတုံ။ အဘိဝိဇိန, မဟာရာဇာ’တိ, ကိန္တိ နံ ကရေယျာသီ’’တိ? ‘‘တမ္ပိ မယံ, ဘော ရဋ္ဌပါလ, အဘိဝိဇိယ အဇ္ဈာဝသေယျာမာ’’တိ။ ‘‘ဣဒံ ခေါ တံ, မဟာရာဇ, တေန ဘဂဝတာ ဇာနတာ ပဿတာ အရဟတာ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေန သန္ဓာယ ဘာသိတံ – ‘ဦနော လောကော အတိတ္တော တဏှာဒါသော’တိ, ယမဟံ ဉတွာ စ ဒိသွာ သုတွာ စ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇိတော’’တိ။ ‘‘အစ္ဆရိယံ, ဘော ရဋ္ဌပါလ, အဗ္ဘုတံ, ဘော ရဋ္ဌပါလ! ယာဝ သုဘာသိတံ စိဒံ တေန ဘဂဝတာ ဇာနတာ ပဿတာ အရဟတာ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေန – ‘ဦနော လောကော အတိတ္တော တဏှာဒါသော’တိ။ ဦနော ဟိ, ဘော ရဋ္ဌပါလ, လောကော အတိတ္တော တဏှာဒါသော’’တိ။
(မ၊၂၊၂၆၀။)ဣဒမဝေါစ အာယသ္မာ ရဋ္ဌပါလော။ ဣဒံ ဝတွာ အထာပရံ ဧတဒဝေါစ –
֍ ဋ္ဌ ၃၀၇။ ‘‘ပဿာမိ လောကေ သဓနေ မနုဿေ,
လဒ္ဓါန ဝိတ္တံ န ဒဒန္တိ မောဟာ၊
လုဒ္ဓါ ဓနံ [လဒ္ဓါ ဓနံ (က။)] သန္နိစယံ ကရောန္တိ,
ဘိယျောဝ ကာမေ အဘိပတ္ထယန္တိ။
‘‘ရာဇာ ပသယှာ ပထဝိံ ဝိဇိတွာ,
သသာဂရန္တံ မဟိမာဝသန္တော [မဟိယာ ဝသန္တော (သီ။ က။)]၊
ဩရံ သမုဒ္ဒဿ အတိတ္တရူပေါ,
အဝီတတဏှာ [အတိတ္တတဏှာ (က။)] မရဏံ ဥပေန္တိ၊
ဦနာဝ ဟုတွာန ဇဟန္တိ ဒေဟံ,
ကာမေဟိ လောကမှိ န ဟတ္ထိ တိတ္တိ။
‘‘ကန္ဒန္တိ နံ ဉာတီ ပကိရိယ ကေသေ,
အဟောဝတာ နော အမရာတိ စာဟု၊
ဝတ္ထေန နံ ပါရုတံ နီဟရိတွာ,
စိတံ သမာဒါယ [သမာဓာယ (သီ။)] တတောဍဟန္တိ။
‘‘သော ဍယှတိ သူလေဟိ တုဇ္ဇမာနော,
ဧကေန ဝတ္ထေန ပဟာယ ဘောဂေ၊
န မီယမာနဿ ဘဝန္တိ တာဏာ,
ဉာတီဓ မိတ္တာ အထ ဝါ သဟာယာ။
သတ္တော ပန ဂစ္ဆတိ ယေန ကမ္မံ၊
န မီယမာနံ ဓနမနွေတိ ကိဉ္စိ,
ပုတ္တာ စ ဒါရာ စ ဓနဉ္စ ရဋ္ဌံ။
(မ၊၂၊၂၆၁။)‘‘န ဒီဃမာယုံ လဘတေ ဓနေန, န စာပိ ဝိတ္တေန ဇရံ ဝိဟန္တိ၊
အပ္ပံ ဟိဒံ ဇီဝိတမာဟု ဓီရာ, အသဿတံ ဝိပ္ပရိဏာမဓမ္မံ။
‘‘အဍ္ဎာ ဒလိဒ္ဒါ စ ဖုသန္တိ ဖဿံ,
ဗာလော စ ဓီရော စ တထေဝ ဖုဋ္ဌော၊
ဗာလော စ ဗာလျာ ဝဓိတောဝ သေတိ,
ဓီရော စ [ဓီရောဝ (က။)] န ဝေဓတိ ဖဿဖုဋ္ဌော။
‘‘တသ္မာ ဟိ ပညာဝ ဓနေန သေယျော,
ယာယ ဝေါသာနမိဓာဓိဂစ္ဆတိ၊
အဗျောသိတတ္တာ [အသောသိတတ္တာ (သီ။ ပီ။)] ဟိ ဘဝါဘဝေသု,
ပါပါနိ ကမ္မာနိ ကရောန္တိ မောဟာ။
‘‘ဥပေတိ ဂဗ္ဘဉ္စ ပရဉ္စ လောကံ,
သံသာရမာပဇ္ဇ ပရမ္ပရာယ၊
တဿပ္ပပညော အဘိသဒ္ဒဟန္တော,
ဥပေတိ ဂဗ္ဘဉ္စ ပရဉ္စ လောကံ။
‘‘စောရော ယထာ သန္ဓိမုခေ ဂဟိတော,
သကမ္မုနာ ဟညတိ ပါပဓမ္မော၊
ဧဝံ ပဇာ ပေစ္စ ပရမှိ လောကေ,
သကမ္မုနာ ဟညတိ ပါပဓမ္မော။
ဝိရူပရူပေန မထေန္တိ စိတ္တံ၊
အာဒီနဝံ ကာမဂုဏေသု ဒိသွာ,
‘‘ဒုမပ္ဖလာနေဝ ပတန္တိ မာဏဝါ,
ဒဟရာ စ ဝုဍ္ဎာ စ သရီရဘေဒါ၊
ဧတမ္ပိ ဒိသွာ [ဧဝမ္ပိ ဒိသွာ (သီ။), ဧတံ ဝိဒိတွာ (သျာ။ ကံ။)] ပဗ္ဗဇိတောမှိ ရာဇ,
အပဏ္ဏကံ သာမညမေဝ သေယျော’’တိ။
ရဋ္ဌပါလသုတ္တံ နိဋ္ဌိတံ ဒုတိယံ။
(မ၊၂၊၂၆၂။)၃။ မဃဒေဝသုတ္တံ
֍ ဋ္ဌ ၃၀၈။ ဧဝံ မေ သုတံ – ဧကံ သမယံ ဘဂဝါ မိထိလာယံ ဝိဟရတိ မဃဒေဝအမ္ဗဝနေ [မခါဒေဝအမ္ဗဝနေ (သီ။ ပီ။), မဂ္ဃဒေဝအမ္ဗဝနေ (က။)]။ အထ ခေါ ဘဂဝါ အညတရသ္မိံ ပဒေသေ သိတံ ပါတွာကာသိ။ အထ ခေါ အာယသ္မတော အာနန္ဒဿ ဧတဒဟောသိ – ‘‘ကော နု ခေါ ဟေတု, ကော ပစ္စယော ဘဂဝတော သိတဿ ပါတုကမ္မာယ? န အကာရဏေန တထာဂတာ သိတံ ပါတုကရောန္တီ’’တိ။ အထ ခေါ အာယသ္မာ အာနန္ဒော ဧကံသံ စီဝရံ ကတွာ ယေန ဘဂဝါ တေနဉ္ဇလိံ ပဏာမေတွာ ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ကော နု ခေါ, ဘန္တေ, ဟေတု, ကော ပစ္စယော ဘဂဝတော သိတဿ ပါတုကမ္မာယ? န အကာရဏေန တထာဂတာ သိတံ ပါတုကရောန္တီ’’တိ။ ‘‘ဘူတပုဗ္ဗံ, အာနန္ဒ, ဣမိဿာယေဝ မိထိလာယံ ရာဇာ အဟောသိ မဃဒေဝေါ နာမ ဓမ္မိကော ဓမ္မရာဇာ ဓမ္မေ ဌိတော မဟာရာဇာ၊ ဓမ္မံ စရတိ ဗြာဟ္မဏဂဟပတိကေသု နေဂမေသု စေဝ ဇာနပဒေသု စ၊ ဥပေါသထဉ္စ ဥပဝသတိ စာတုဒ္ဒသိံ ပဉ္စဒသိံ အဋ္ဌမိဉ္စ ပက္ခဿ။ အထ ခေါ, အာနန္ဒ, ရာဇာ မဃဒေဝေါ ဗဟူနံ ဝဿာနံ ဗဟူနံ ဝဿသတာနံ ဗဟူနံ ဝဿသဟဿာနံ အစ္စယေန ကပ္ပကံ အာမန္တေသိ – ‘ယဒါ မေ, သမ္မ ကပ္ပက, ပဿေယျာသိ သိရသ္မိံ ပလိတာနိ ဇာတာနိ, အထ မေ အာရောစေယျာသီ’တိ။ ‘ဧဝံ, ဒေဝါ’တိ ခေါ, အာနန္ဒ, ကပ္ပကော ရညော မဃဒေဝဿ ပစ္စဿောသိ။ အဒ္ဒသာ ခေါ, အာနန္ဒ, ကပ္ပကော ဗဟူနံ ဝဿာနံ ဗဟူနံ ဝဿသတာနံ ဗဟူနံ ဝဿသဟဿာနံ အစ္စယေန ရညော မဃဒေဝဿ သိရသ္မိံ ပလိတာနိ ဇာတာနိ။ ဒိသွာန ရာဇာနံ မဃဒေဝံ ဧတဒဝေါစ – ‘ပါတုဘူတာ ခေါ ဒေဝဿ ဒေဝဒူတာ, ဒိဿန္တိ သိရသ္မိံ ပလိတာနိ ဇာတာနီ’တိ။ ‘တေန ဟိ, သမ္မ ကပ္ပက, တာနိ ပလိတာနိ သာဓုကံ သဏ္ဍာသေန ဥဒ္ဓရိတွာ မမ အဉ္ဇလိသ္မိံ ပတိဋ္ဌာပေဟီ’တိ။ ‘ဧဝံ, ဒေဝါ’တိ ခေါ, အာနန္ဒ, ကပ္ပကော ရညော မဃဒေဝဿ ပဋိဿုတွာ တာနိ ပလိတာနိ သာဓုကံ သဏ္ဍာသေန ဥဒ္ဓရိတွာ ရညော မဃဒေဝဿ အဉ္ဇလိသ္မိံ ပတိဋ္ဌာပေသိ။
֍ ဋ္ဌ ၃၀၉။ ‘‘အထ ခေါ, အာနန္ဒ, ရာဇာ မဃဒေဝေါ ကပ္ပကဿ ဂါမဝရံ ဒတွာ ဇေဋ္ဌပုတ္တံ ကုမာရံ အာမန္တာပေတွာ ဧတဒဝေါစ – ‘ပါတုဘူတာ ခေါ မေ, တာတ ကုမာရ, ဒေဝဒူတာ၊ ဒိဿန္တိ သိရသ္မိံ ပလိတာနိ ဇာတာနိ၊ ဘုတ္တာ ခေါ ပန မေ မာနုသကာ ကာမာ၊ သမယော ဒိဗ္ဗေ ကာမေ ပရိယေသိတုံ။ ဧဟိ
(မ၊၂၊၂၆၃။)တွံ, တာတ ကုမာရ, ဣမံ ရဇ္ဇံ ပဋိပဇ္ဇ။ အဟံ ပန ကေသမဿုံ ဩဟာရေတွာ ကာသာယာနိ ဝတ္ထာနိ အစ္ဆာဒေတွာ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇိဿာမိ။ တေန ဟိ, တာတ ကုမာရ, ယဒါ တွမ္ပိ ပဿေယျာသိ သိရသ္မိံ ပလိတာနိ ဇာတာနိ, အထ ကပ္ပကဿ ဂါမဝရံ ဒတွာ ဇေဋ္ဌပုတ္တံ ကုမာရံ သာဓုကံ ရဇ္ဇေ သမနုသာသိတွာ ကေသမဿုံ ဩဟာရေတွာ ကာသာယာနိ ဝတ္ထာနိ အစ္ဆာဒေတွာ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇေယျာသိ။ ယေန မေ ဣဒံ ကလျာဏံ ဝတ္တံ နိဟိတံ အနုပ္ပဝတ္တေယျာသိ, မာ ခေါ မေ တွံ အန္တိမပုရိသော အဟောသိ။ ယသ္မိံ ခေါ, တာတ ကုမာရ, ပုရိသယုဂေ ဝတ္တမာနေ ဧဝရူပဿ ကလျာဏဿ ဝတ္တဿ သမုစ္ဆေဒေါ ဟောတိ သော တေသံ အန္တိမပုရိသော ဟောတိ။ တံ တာဟံ, တာတ ကုမာရ, ဧဝံ ဝဒါမိ – ယေန မေ ဣဒံ ကလျာဏံ ဝတ္တံ နိဟိတံ အနုပ္ပဝတ္တေယျာသိ, မာ ခေါ မေ တွံ အန္တိမပုရိသော အဟောသီ’တိ။ အထ ခေါ, အာနန္ဒ, ရာဇာ မဃဒေဝေါ ကပ္ပကဿ ဂါမဝရံ ဒတွာ ဇေဋ္ဌပုတ္တံ ကုမာရံ သာဓုကံ ရဇ္ဇေ သမနုသာသိတွာ ဣမသ္မိံယေဝ မဃဒေဝအမ္ဗဝနေ ကေသမဿုံ ဩဟာရေတွာ ကာသာယာနိ ဝတ္ထာနိ အစ္ဆာဒေတွာ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇိ။ သော မေတ္တာသဟဂတေန စေတသာ ဧကံ ဒိသံ ဖရိတွာ ဝိဟာသိ, တထာ ဒုတိယံ, တထာ တတိယံ, တထာ စတုတ္ထံ၊ ဣတိ ဥဒ္ဓမဓော တိရိယံ သဗ္ဗဓိ သဗ္ဗတ္တတာယ သဗ္ဗာဝန္တံ လောကံ မေတ္တာသဟဂတေန စေတသာ ဝိပုလေန မဟဂ္ဂတေန အပ္ပမာဏေန အဝေရေန အဗျာဗဇ္ဈေန [အဗျာပဇ္ဈေန (သီ။ သျာ။ ကံ။ ပီ။), အဗျာပဇ္ဇေန (က။)] ဖရိတွာ ဝိဟာသိ။ ကရုဏာသဟဂတေန စေတသာ… မုဒိတာသဟဂတေန စေတသာ… ဥပေက္ခာသဟဂတေန စေတသာ ဧကံ ဒိသံ ဖရိတွာ ဝိဟာသိ, တထာ ဒုတိယံ, တထာ တတိယံ, တထာ စတုတ္ထံ၊ ဣတိ ဥဒ္ဓမဓော တိရိယံ သဗ္ဗဓိ သဗ္ဗတ္တတာယ သဗ္ဗာဝန္တံ လောကံ ဥပေက္ခာသဟဂတေန စေတသာ ဝိပုလေန မဟဂ္ဂတေန အပ္ပမာဏေန အဝေရေန အဗျာဗဇ္ဈေန ဖရိတွာ ဝိဟာသိ။
‘‘ရာဇာ ခေါ ပနာနန္ဒ, မဃဒေဝေါ စတုရာသီတိဝဿသဟဿာနိ ကုမာရကီဠိတံ ကီဠိ, စတုရာသီတိဝဿသဟဿာနိ ဩပရဇ္ဇံ ကာရေသိ, စတုရာသီတိဝဿသဟဿာနိ ရဇ္ဇံ ကာရေသိ, စတုရာသီတိဝဿသဟဿာနိ ဣမသ္မိံယေဝ မဃဒေဝအမ္ဗဝနေ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇိတော ဗြဟ္မစရိယမစရိ။ သော စတ္တာရော ဗြဟ္မဝိဟာရေ ဘာဝေတွာ ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ ဗြဟ္မလောကူပဂေါ အဟောသိ။
(မ၊၂၊၂၆၄။)֍ ဋ္ဌ ၃၁၀။ ‘‘အထ ခေါ ရညော, အာနန္ဒ, မဃဒေဝဿ ပုတ္တော ဗဟူနံ ဝဿာနံ ဗဟူနံ ဝဿသတာနံ ဗဟူနံ ဝဿသဟဿာနံ အစ္စယေန ကပ္ပကံ အာမန္တေသိ – ‘ယဒါ မေ, သမ္မ ကပ္ပက, ပဿေယျာသိ သိရသ္မိံ ပလိတာနိ ဇာတာနိ, အထ ခေါ အာရောစေယျာသီ’တိ။ ‘ဧဝံ, ဒေဝါ’တိ ခေါ, အာနန္ဒ, ကပ္ပကော ရညော မဃဒေဝဿ ပုတ္တဿ ပစ္စဿောသိ။ အဒ္ဒသာ ခေါ, အာနန္ဒ, ကပ္ပကော ဗဟူနံ ဝဿာနံ ဗဟူနံ ဝဿသတာနံ ဗဟူနံ ဝဿသဟဿာနံ အစ္စယေန ရညော မဃဒေဝဿ ပုတ္တဿ သိရသ္မိံ ပလိတာနိ ဇာတာနိ။ ဒိသွာန ရညော မဃဒေဝဿ ပုတ္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘ပါတုဘူတာ ခေါ ဒေဝဿ ဒေဝဒူတာ၊ ဒိဿန္တိ သိရသ္မိံ ပလိတာနိ ဇာတာနီ’တိ။ ‘တေန ဟိ, သမ္မ ကပ္ပက, တာနိ ပလိတာနိ သာဓုကံ သဏ္ဍာသေန ဥဒ္ဓရိတွာ မမ အဉ္ဇလိသ္မိံ ပတိဋ္ဌာပေဟီ’တိ။ ‘ဧဝံ, ဒေဝါ’တိ ခေါ, အာနန္ဒ, ကပ္ပကော ရညော မဃဒေဝဿ ပုတ္တဿ ပဋိဿုတွာ တာနိ ပလိတာနိ သာဓုကံ သဏ္ဍာသေန ဥဒ္ဓရိတွာ ရညော မဃဒေဝဿ ပုတ္တဿ အဉ္ဇလိသ္မိံ ပတိဋ္ဌာပေသိ။
‘‘အထ ခေါ, အာနန္ဒ, ရညော မဃဒေဝဿ ပုတ္တော ကပ္ပကဿ ဂါမဝရံ ဒတွာ ဇေဋ္ဌပုတ္တံ ကုမာရံ အာမန္တာပေတွာ ဧတဒဝေါစ – ‘ပါတုဘူတာ ခေါ, မေ, တာတ ကုမာရ, ဒေဝဒူတာ၊ ဒိဿန္တိ သိရသ္မိံ ပလိတာနိ ဇာတာနိ၊ ဘုတ္တာ ခေါ ပန မေ မာနုသကာ ကာမာ၊ သမယော ဒိဗ္ဗေ ကာမေ ပရိယေသိတုံ။ ဧဟိ တွံ, တာတ ကုမာရ, ဣမံ ရဇ္ဇံ ပဋိပဇ္ဇ။ အဟံ ပန ကေသမဿုံ ဩဟာရေတွာ ကာသာယာနိ ဝတ္ထာနိ အစ္ဆာဒေတွာ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇိဿာမိ။ တေန ဟိ, တာတ ကုမာရ, ယဒါ တွမ္ပိ ပဿေယျာသိ သိရသ္မိံ ပလိတာနိ ဇာတာနိ, အထ ကပ္ပကဿ ဂါမဝရံ ဒတွာ ဇေဋ္ဌပုတ္တံ ကုမာရံ သာဓုကံ ရဇ္ဇေ သမနုသာသိတွာ ကေသမဿုံ ဩဟာရေတွာ ကာသာယာနိ ဝတ္ထာနိ အစ္ဆာဒေတွာ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇေယျာသိ။ ယေန မေ ဣဒံ ကလျာဏံ ဝတ္တံ နိဟိတံ အနုပ္ပဝတ္တေယျာသိ, မာ ခေါ မေ တွံ အန္တိမပုရိသော အဟောသိ။ ယသ္မိံ ခေါ, တာတ ကုမာရ, ပုရိသယုဂေ ဝတ္တမာနေ ဧဝရူပဿ ကလျာဏဿ ဝတ္တဿ သမုစ္ဆေဒေါ ဟောတိ သော တေသံ အန္တိမပုရိသော ဟောတိ။ တံ တာဟံ, တာတ ကုမာရ, ဧဝံ ဝဒါမိ – ယေန မေ ဣဒံ ကလျာဏံ ဝတ္တံ နိဟိတံ အနုပ္ပဝတ္တေယျာသိ, မာ ခေါ မေ တွံ အန္တိမပုရိသော အဟောသီ’တိ။ အထ ခေါ, အာနန္ဒ, ရညော မဃဒေဝဿ ပုတ္တော ကပ္ပကဿ ဂါမဝရံ ဒတွာ ဇေဋ္ဌပုတ္တံ ကုမာရံ သာဓုကံ ရဇ္ဇေ သမနုသာသိတွာ ဣမသ္မိံယေဝ မဃဒေဝအမ္ဗဝနေ ကေသမဿုံ ဩဟာရေတွာ
(မ၊၂၊၂၆၅။)ကာသာယာနိ ဝတ္ထာနိ အစ္ဆာဒေတွာ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇိ။ သော မေတ္တာသဟဂတေန စေတသာ ဧကံ ဒိသံ ဖရိတွာ ဝိဟာသိ, တထာ ဒုတိယံ, တထာ တတိယံ, တထာ စတုတ္ထံ၊ ဣတိ ဥဒ္ဓမဓော တိရိယံ သဗ္ဗဓိ သဗ္ဗတ္တတာယ သဗ္ဗာဝန္တံ လောကံ မေတ္တာသဟဂတေန စေတသာ ဝိပုလေန မဟဂ္ဂတေန အပ္ပမာဏေန အဝေရေန အဗျာဗဇ္ဈေန ဖရိတွာ ဝိဟာသိ။ ကရုဏာသဟဂတေန စေတသာ… မုဒိတာသဟဂတေန စေတသာ… ဥပေက္ခာသဟဂတေန စေတသာ ဧကံ ဒိသံ ဖရိတွာ ဝိဟာသိ, တထာ ဒုတိယံ, တထာ တတိယံ, တထာ စတုတ္ထံ၊ ဣတိ ဥဒ္ဓမဓော တိရိယံ သဗ္ဗဓိ သဗ္ဗတ္တတာယ သဗ္ဗာဝန္တံ လောကံ ဥပေက္ခာသဟဂတေန စေတသာ ဝိပုလေန မဟဂ္ဂတေန အပ္ပမာဏေန အဝေရေန အဗျာဗဇ္ဈေန ဖရိတွာ ဝိဟာသိ။ ရညော ခေါ ပနာနန္ဒ, မဃဒေဝဿ ပုတ္တော စတုရာသီတိဝဿသဟဿာနိ ကုမာရကီဠိတံ ကီဠိ, စတုရာသီတိဝဿသဟဿာနိ ဩပရဇ္ဇံ ကာရေသိ, စတုရာသီတိဝဿသဟဿာနိ ရဇ္ဇံ ကာရေသိ, စတုရာသီတိဝဿသဟဿာနိ ဣမသ္မိံယေဝ မဃဒေဝအမ္ဗဝနေ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇိတော ဗြဟ္မစရိယမစရိ။ သော စတ္တာရော ဗြဟ္မဝိဟာရေ ဘာဝေတွာ ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ ဗြဟ္မလောကူပဂေါ အဟောသိ။
֍ ဋ္ဌ ၃၁၁။ ‘‘ရညော ခေါ ပနာနန္ဒ, မဃဒေဝဿ ပုတ္တပပုတ္တကာ တဿ ပရမ္ပရာ စတုရာသီတိရာဇသဟဿာနိ [စတုရာသီတိခတ္တိယသဟဿာနိ (သီ။ ပီ။), စတုရာသီတိသဟဿာနိ (သျာ။ ကံ။)] ဣမသ္မိံယေဝ မဃဒေဝအမ္ဗဝနေ ကေသမဿုံ ဩဟာရေတွာ ကာသာယာနိ ဝတ္ထာနိ အစ္ဆာဒေတွာ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇိံသု။ တေ မေတ္တာသဟဂတေန စေတသာ ဧကံ ဒိသံ ဖရိတွာ ဝိဟရိံသု, တထာ ဒုတိယံ, တထာ တတိယံ, တထာ စတုတ္ထံ၊ ဣတိ ဥဒ္ဓမဓော တိရိယံ သဗ္ဗဓိ သဗ္ဗတ္တတာယ သဗ္ဗာဝန္တံ လောကံ မေတ္တာသဟဂတေန စေတသာ ဝိပုလေန မဟဂ္ဂတေန အပ္ပမာဏေန အဝေရေန အဗျာဗဇ္ဈေန ဖရိတွာ ဝိဟရိံသု။ ကရုဏာသဟဂတေန စေတသာ… မုဒိတာသဟဂတေန စေတသာ… ဥပေက္ခာသဟဂတေန စေတသာ ဧကံ ဒိသံ ဖရိတွာ ဝိဟရိံသု, တထာ ဒုတိယံ, တထာ တတိယံ, တထာ စတုတ္ထံ၊ ဣတိ ဥဒ္ဓမဓော တိရိယံ သဗ္ဗဓိ သဗ္ဗတ္တတာယ သဗ္ဗာဝန္တံ လောကံ ဥပေက္ခာသဟဂတေန စေတသာ ဝိပုလေန မဟဂ္ဂတေန အပ္ပမာဏေန အဝေရေန အဗျာဗဇ္ဈေန ဖရိတွာ ဝိဟရိံသု။ စတုရာသီတိဝဿသဟဿာနိ ကုမာရကီဠိတံ ကီဠိံသု, စတုရာသီတိဝဿသဟဿာနိ ဩပရဇ္ဇံ ကာရေသုံ, စတုရာသီတိဝဿသဟဿာနိ ရဇ္ဇံ ကာရေသုံ, စတုရာသီတိဝဿသဟဿာနိ ဣမသ္မိံယေဝ မဃဒေဝအမ္ဗဝနေ
(မ၊၂၊၂၆၆။)အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇိတာ ဗြဟ္မစရိယမစရိံသု။ တေ စတ္တာရော ဗြဟ္မဝိဟာရေ ဘာဝေတွာ ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ ဗြဟ္မလောကူပဂါ အဟေသုံ။ နိမိ တေသံ ရာဇာ [ရာဇာနံ (သီ။ ပီ။)] ပစ္ဆိမကော အဟောသိ ဓမ္မိကော ဓမ္မရာဇာ ဓမ္မေ ဌိတော မဟာရာဇာ၊ ဓမ္မံ စရတိ ဗြာဟ္မဏဂဟပတိကေသု နေဂမေသု စေဝ ဇာနပဒေသု စ၊ ဥပေါသထဉ္စ ဥပဝသတိ စာတုဒ္ဒသိံ ပဉ္စဒသိံ အဋ္ဌမိဉ္စ ပက္ခဿ။
֍ ဋ္ဌ ၃၁၂။ ‘‘ဘူတပုဗ္ဗံ, အာနန္ဒ, ဒေဝါနံ တာဝတိံသာနံ သုဓမ္မာယံ သဘာယံ သန္နိသိန္နာနံ သန္နိပတိတာနံ အယမန္တရာကထာ ဥဒပါဒိ – ‘လာဘာ ဝတ, ဘော, ဝိဒေဟာနံ, သုလဒ္ဓံ ဝတ, ဘော, ဝိဒေဟာနံ, ယေသံ နိမိ ရာဇာ ဓမ္မိကော ဓမ္မရာဇာ ဓမ္မေ ဌိတော မဟာရာဇာ၊ ဓမ္မံ စရတိ ဗြာဟ္မဏဂဟပတိကေသု နေဂမေသု စေဝ ဇာနပဒေသု စ၊ ဥပေါသထဉ္စ ဥပဝသတိ စာတုဒ္ဒသိံ ပဉ္စဒသိံ အဋ္ဌမိဉ္စ ပက္ခဿာ’တိ။ အထ ခေါ, အာနန္ဒ, သက္ကော ဒေဝါနမိန္ဒော ဒေဝေ တာဝတိံသေ အာမန္တေသိ – ‘ဣစ္ဆေယျာထ နော တုမှေ, မာရိသာ, နိမိံ ရာဇာနံ ဒဋ္ဌု’န္တိ? ‘ဣစ္ဆာမ မယံ, မာရိသ, နိမိံ ရာဇာနံ ဒဋ္ဌု’န္တိ။ တေန ခေါ ပန, အာနန္ဒ, သမယေန နိမိ ရာဇာ တဒဟုပေါသထေ ပန္နရသေ သီသံနှာတော [သသီသံ နဟာတော (သီ။), သီသနှာတော (သျာ။ ကံ။)] ဥပေါသထိကော ဥပရိပါသာဒဝရဂတော နိသိန္နော ဟောတိ။ အထ ခေါ, အာနန္ဒ, သက္ကော ဒေဝါနမိန္ဒော – သေယျထာပိ နာမ ဗလဝါ ပုရိသော သမိဉ္ဇိတံ ဝါ ဗာဟံ ပသာရေယျ, ပသာရိတံ ဝါ ဗာဟံ သမိဉ္ဇေယျ, ဧဝမေဝ – ဒေဝေသု တာဝတိံသေသု အန္တရဟိတော နိမိဿ ရညော ပမုခေ ပါတုရဟောသိ။ အထ ခေါ, အာနန္ဒ, သက္ကော ဒေဝါနမိန္ဒော နိမိံ ရာဇာနံ ဧတဒဝေါစ – ‘လာဘာ တေ, မဟာရာဇ, သုလဒ္ဓံ တေ, မဟာရာဇ။ ဒေဝါ, မဟာရာဇ, တာဝတိံသာ သုဓမ္မာယံ သဘာယံ ကိတ္တယမာနရူပါ သန္နိသိန္နာ – ‘‘လာဘာ ဝတ, ဘော, ဝိဒေဟာနံ, သုလဒ္ဓံ ဝတ, ဘော, ဝိဒေဟာနံ, ယေသံ နိမိ ရာဇာ ဓမ္မိကော ဓမ္မရာဇာ ဓမ္မေ ဌိတော မဟာရာဇာ၊ ဓမ္မံ စရတိ ဗြာဟ္မဏဂဟပတိကေသု နေဂမေသု စေဝ ဇာနပဒေသု စ၊ ဥပေါသထဉ္စ ဥပဝသတိ စာတုဒ္ဒသိံ ပဉ္စဒသိံ အဋ္ဌမိဉ္စ ပက္ခဿာ’’တိ။ ဒေဝါ တေ, မဟာရာဇ, တာဝတိံသာ ဒဿနကာမာ။ တဿ တေ အဟံ, မဟာရာဇ, သဟဿယုတ္တံ အာဇညရထံ ပဟိဏိဿာမိ၊ အဘိရုဟေယျာသိ, မဟာရာဇ, ဒိဗ္ဗံ ယာနံ အဝိကမ္ပမာနော’တိ။ အဓိဝါသေသိ ခေါ, အာနန္ဒ, နိမိ ရာဇာ တုဏှီဘာဝေန။
(မ၊၂၊၂၆၇။)֍ ဋ္ဌ ၃၁၃။ ‘‘အထ ခေါ, အာနန္ဒ, သက္ကော ဒေဝါနမိန္ဒော နိမိဿ ရညော အဓိဝါသနံ ဝိဒိတွာ – သေယျထာပိ နာမ ဗလဝါ ပုရိသော သမိဉ္ဇိတံ ဝါ ဗာဟံ ပသာရေယျ, ပသာရိတံ ဝါ ဗာဟံ သမိဉ္ဇေယျ, ဧဝမေဝ – နိမိဿ ရညော ပမုခေ အန္တရဟိတော ဒေဝေသု တာဝတိံသေသု ပါတုရဟောသိ။ အထ ခေါ, အာနန္ဒ, သက္ကော ဒေဝါနမိန္ဒော မာတလိံ သင်္ဂါဟကံ အာမန္တေသိ – ‘ဧဟိ တွံ, သမ္မ မာတလိ, သဟဿယုတ္တံ အာဇညရထံ ယောဇေတွာ နိမိံ ရာဇာနံ ဥပသင်္ကမိတွာ ဧဝံ ဝဒေဟိ – အယံ တေ, မဟာရာဇ, သဟဿယုတ္တော အာဇညရထော သက္ကေန ဒေဝါနမိန္ဒေန ပေသိတော၊ အဘိရုဟေယျာသိ, မဟာရာဇ, ဒိဗ္ဗံ ယာနံ အဝိကမ္ပမာနော’တိ။ ‘ဧဝံ, ဘဒ္ဒန္တဝါ’တိ ခေါ, အာနန္ဒ, မာတလိ သင်္ဂါဟကော သက္ကဿ ဒေဝါနမိန္ဒဿ ပဋိဿုတွာ သဟဿယုတ္တံ အာဇညရထံ ယောဇေတွာ နိမိံ ရာဇာနံ ဥပသင်္ကမိတွာ ဧတဒဝေါစ – ‘အယံ တေ, မဟာရာဇ, သဟဿယုတ္တော အာဇညရထော သက္ကေန ဒေဝါနမိန္ဒေန ပေသိတော၊ အဘိရုဟ, မဟာရာဇ, ဒိဗ္ဗံ ယာနံ အဝိကမ္ပမာနော။ အပိ စ, မဟာရာဇ, ကတမေန တံ နေမိ, ယေန ဝါ ပါပကမ္မာ ပါပကာနံ ကမ္မာနံ ဝိပါကံ ပဋိသံဝေဒေန္တိ, ယေန ဝါ ကလျာဏကမ္မာ ကလျာဏကမ္မာနံ ဝိပါကံ ပဋိသံဝေဒေန္တီ’တိ? ‘ဥဘယေနေဝ မံ, မာတလိ, နေဟီ’တိ။ သမ္ပဝေသေသိ [သမ္ပာပေသိ (သီ။ ပီ။)] ခေါ, အာနန္ဒ, မာတလိ, သင်္ဂါဟကော နိမိံ ရာဇာနံ သုဓမ္မံ သဘံ။ အဒ္ဒသာ ခေါ, အာနန္ဒ, သက္ကော ဒေဝါနမိန္ဒော နိမိံ ရာဇာနံ ဒူရတောဝ အာဂစ္ဆန္တံ။ ဒိသွာန နိမိံ ရာဇာနံ ဧတဒဝေါစ – ‘ဧဟိ ခေါ, မဟာရာဇ။ သွာဂတံ, မဟာရာဇ။ ဒေဝါ တေ ဒဿနကာမာ, မဟာရာဇ, တာဝတိံသာ သုဓမ္မာယံ သဘာယံ ကိတ္တယမာနရူပါ သန္နိသိန္နာ – ‘‘လာဘာ ဝတ, ဘော, ဝိဒေဟာနံ, သုလဒ္ဓံ ဝတ, ဘော, ဝိဒေဟာနံ, ယေသံ နိမိ ရာဇာ ဓမ္မိကော ဓမ္မရာဇာ ဓမ္မေ ဌိတော မဟာရာဇာ၊ ဓမ္မံ စရတိ ဗြာဟ္မဏဂဟပတိကေသု နေဂမေသု စေဝ ဇာနပဒေသု စ၊ ဥပေါသထဉ္စ ဥပဝသတိ စာတုဒ္ဒသိံ ပဉ္စဒသိံ အဋ္ဌမိဉ္စ ပက္ခဿာ’’တိ။ ဒေဝါ တေ, မဟာရာဇ, တာဝတိံသာ ဒဿနကာမာ။ အဘိရမ, မဟာရာဇ, ဒေဝေသု ဒေဝါနုဘာဝေနာ’တိ။ ‘အလံ, မာရိသ, တတ္ထေဝ မံ မိထိလံ ပဋိနေတု။ တထာဟံ ဓမ္မံ စရိဿာမိ ဗြာဟ္မဏဂဟပတိကေသု နေဂမေသု စေဝ ဇာနပဒေသု စ၊ ဥပေါသထဉ္စ ဥပဝသာမိ စာတုဒ္ဒသိံ ပဉ္စဒသိံ အဋ္ဌမိဉ္စ ပက္ခဿာ’တိ။
֍ ဋ္ဌ ၃၁၄။ ‘‘အထ ခေါ, အာနန္ဒ, သက္ကော ဒေဝါနမိန္ဒော မာတလိံ သင်္ဂါဟကံ အာမန္တေသိ – ‘ဧဟိ တွံ, သမ္မ မာတလိ, သဟဿယုတ္တံ အာဇညရထံ ယောဇေတွာ
(မ၊၂၊၂၆၈။)နိမိံ ရာဇာနံ တတ္ထေဝ မိထိလံ ပဋိနေဟီ’တိ။ ‘ဧဝံ, ဘဒ္ဒန္တဝါ’တိ ခေါ, အာနန္ဒ, မာတလိ သင်္ဂါဟကော သက္ကဿ ဒေဝါနမိန္ဒဿ ပဋိဿုတွာ သဟဿယုတ္တံ အာဇညရထံ ယောဇေတွာ နိမိံ ရာဇာနံ တတ္ထေဝ မိထိလံ ပဋိနေသိ။ တတြ သုဒံ, အာနန္ဒ, နိမိ ရာဇာ ဓမ္မံ စရတိ ဗြာဟ္မဏဂဟပတိကေသု နေဂမေသု စေဝ ဇာနပဒေသု စ, ဥပေါသထဉ္စ ဥပဝသတိ စာတုဒ္ဒသိံ ပဉ္စဒသိံ အဋ္ဌမိဉ္စ ပက္ခဿာတိ။ အထ ခေါ, အာနန္ဒ, နိမိ ရာဇာ ဗဟူနံ ဝဿာနံ ဗဟူနံ ဝဿသတာနံ ဗဟူနံ ဝဿသဟဿာနံ အစ္စယေန ကပ္ပကံ အာမန္တေသိ – ‘ယဒါ မေ, သမ္မ ကပ္ပက, ပဿေယျာသိ သိရသ္မိံ ပလိတာနိ ဇာတာနိ, အထ မေ အာရောစေယျာသီ’တိ။ ‘ဧဝံ, ဒေဝါ’တိ ခေါ, အာနန္ဒ, ကပ္ပကော နိမိဿ ရညော ပစ္စဿောသိ။ အဒ္ဒသာ ခေါ, အာနန္ဒ, ကပ္ပကော ဗဟူနံ ဝဿာနံ ဗဟူနံ ဝဿသတာနံ ဗဟူနံ ဝဿသဟဿာနံ အစ္စယေန နိမိဿ ရညော သိရသ္မိံ ပလိတာနိ ဇာတာနိ။ ဒိသွာန နိမိံ ရာဇာနံ ဧတဒဝေါစ – ‘ပါတုဘူတာ ခေါ ဒေဝဿ ဒေဝဒူတာ၊ ဒိဿန္တိ သိရသ္မိံ ပလိတာနိ ဇာတာနီ’တိ။ ‘တေန ဟိ, သမ္မ ကပ္ပက, တာနိ ပလိတာနိ သာဓုကံ သဏ္ဍာသေန ဥဒ္ဓရိတွာ မမ အဉ္ဇလိသ္မိံ ပတိဋ္ဌာပေဟီ’တိ။ ‘ဧဝံ, ဒေဝါ’တိ ခေါ, အာနန္ဒ, ကပ္ပကော နိမိဿ ရညော ပဋိဿုတွာ တာနိ ပလိတာနိ သာဓုကံ သဏ္ဍာသေန ဥဒ္ဓရိတွာ နိမိဿ ရညော အဉ္ဇလိသ္မိံ ပတိဋ္ဌာပေသိ။ အထ ခေါ, အာနန္ဒ, နိမိ ရာဇာ ကပ္ပကဿ ဂါမဝရံ ဒတွာ ဇေဋ္ဌပုတ္တံ ကုမာရံ အာမန္တာပေတွာ ဧတဒဝေါစ – ‘ပါတုဘူတာ ခေါ မေ, တာတ ကုမာရ, ဒေဝဒူတာ၊ ဒိဿန္တိ သိရသ္မိံ ပလိတာနိ ဇာတာနိ၊ ဘုတ္တာ ခေါ ပန မေ မာနုသကာ ကာမာ၊ သမယော ဒိဗ္ဗေ ကာမေ ပရိယေသိတုံ။ ဧဟိ တွံ, တာတ ကုမာရ, ဣမံ ရဇ္ဇံ ပဋိပဇ္ဇ။ အဟံ ပန ကေသမဿုံ ဩဟာရေတွာ ကာသာယာနိ ဝတ္ထာနိ အစ္ဆာဒေတွာ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇိဿာမိ။ တေန ဟိ, တာတ ကုမာရ, ယဒါ တွမ္ပိ ပဿေယျာသိ သိရသ္မိံ ပလိတာနိ ဇာတာနိ, အထ ကပ္ပကဿ ဂါမဝရံ ဒတွာ ဇေဋ္ဌပုတ္တံ ကုမာရံ သာဓုကံ ရဇ္ဇေ သမနုသာသိတွာ ကေသမဿုံ ဩဟာရေတွာ ကာသာယာနိ ဝတ္ထာနိ အစ္ဆာဒေတွာ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇေယျာသိ။ ယေန မေ ဣဒံ ကလျာဏံ ဝတ္တံ နိဟိတံ အနုပ္ပဝတ္တေယျာသိ, မာ ခေါ မေ တွံ အန္တိမပုရိသော အဟောသိ။ ယသ္မိံ ခေါ, တာတ ကုမာရ, ပုရိသယုဂေ ဝတ္တမာနေ ဧဝရူပဿ ကလျာဏဿ ဝတ္တဿ သမုစ္ဆေဒေါ ဟောတိ သော တေသံ အန္တိမပုရိသော ဟောတိ။ တံ တာဟံ, တာတ ကုမာရ, ဧဝံ ဝဒါမိ – ‘ယေန မေ ဣဒံ ကလျာဏံ ဝတ္တံ နိဟိတံ အနုပ္ပဝတ္တေယျာသိ, မာ ခေါ မေ တွံ အန္တိမပုရိသော အဟောသီ’တိ။
(မ၊၂၊၂၆၉။)֍ ဋ္ဌ ၃၁၅။ ‘‘အထ ခေါ, အာနန္ဒ, နိမိ ရာဇာ ကပ္ပကဿ ဂါမဝရံ ဒတွာ ဇေဋ္ဌပုတ္တံ ကုမာရံ သာဓုကံ ရဇ္ဇေ သမနုသာသိတွာ ဣမသ္မိံယေဝ မဃဒေဝအမ္ဗဝနေ ကေသမဿုံ ဩဟာရေတွာ ကာသာယာနိ ဝတ္ထာနိ အစ္ဆာဒေတွာ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇိ။ သော မေတ္တာသဟဂတေန စေတသာ ဧကံ ဒိသံ ဖရိတွာ ဝိဟာသိ, တထာ ဒုတိယံ, တထာ တတိယံ, တထာ စတုတ္ထံ၊ ဣတိ ဥဒ္ဓမဓော တိရိယံ သဗ္ဗဓိ သဗ္ဗတ္တတာယ သဗ္ဗာဝန္တံ လောကံ မေတ္တာသဟဂတေန စေတသာ ဝိပုလေန မဟဂ္ဂတေန အပ္ပမာဏေန အဝေရေန အဗျာဗဇ္ဈေန ဖရိတွာ ဝိဟာသိ။ ကရုဏာသဟဂတေန စေတသာ… မုဒိတာသဟဂတေန စေတသာ… ဥပေက္ခာသဟဂတေန စေတသာ ဧကံ ဒိသံ ဖရိတွာ ဝိဟာသိ, တထာ ဒုတိယံ, တထာ တတိယံ, တထာ စတုတ္ထံ၊ ဣတိ ဥဒ္ဓမဓော တိရိယံ သဗ္ဗဓိ သဗ္ဗတ္တတာယ သဗ္ဗာဝန္တံ လောကံ ဥပေက္ခာသဟဂတေန စေတသာ ဝိပုလေန မဟဂ္ဂတေန အပ္ပမာဏေန အဝေရေန အဗျာဗဇ္ဈေန ဖရိတွာ ဝိဟာသိ။ နိမိ ခေါ, ပနာနန္ဒ, ရာဇာ စတုရာသီတိဝဿသဟဿာနိ ကုမာရကီဠိတံ ကီဠိ, စတုရာသီတိဝဿသဟဿာနိ ဩပရဇ္ဇံ ကာရေသိ, စတုရာသီတိဝဿသဟဿာနိ ရဇ္ဇံ ကာရေသိ, စတုရာသီတိဝဿသဟဿာနိ ဣမသ္မိံယေဝ မဃဒေဝအမ္ဗဝနေ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇိတော ဗြဟ္မစရိယမစရိ။ သော စတ္တာရော ဗြဟ္မဝိဟာရေ ဘာဝေတွာ ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ ဗြဟ္မလောကူပဂေါ အဟောသိ။ နိမိဿ ခေါ ပနာနနန္ဒ, ရညော ကဠာရဇနကော နာမ ပုတ္တော အဟောသိ။ န သော အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇိ။ သော တံ ကလျာဏံ ဝတ္တံ သမုစ္ဆိန္ဒိ။ သော တေသံ အန္တိမပုရိသော အဟောသိ။
֍ ဋ္ဌ ၃၁၆။ ‘‘သိယာ ခေါ ပန တေ, အာနန္ဒ, ဧဝမဿ – ‘အညော နူန တေန သမယေန ရာဇာ မဃဒေဝေါ အဟောသိ, ယေန တံ ကလျာဏံ ဝတ္တံ နိဟိတ’န္တိ [ယော တံ ကလျာဏံ ဝတ္တံ နိဟိနီတိ (သီ။)]။ န ခေါ ပနေတံ, အာနန္ဒ, ဧဝံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ အဟံ တေန သမယေန ရာဇာ မဃဒေဝေါ အဟောသိံ။ (အဟံ တံ ကလျာဏံ ဝတ္တံ နိဟိနိံ,) [( ) နတ္ထိ (က။)] မယာ တံ ကလျာဏံ ဝတ္တံ နိဟိတံ၊ ပစ္ဆိမာ ဇနတာ အနုပ္ပဝတ္တေသိ။ တံ ခေါ ပနာနန္ဒ, ကလျာဏံ ဝတ္တံ န နိဗ္ဗိဒါယ န ဝိရာဂါယ န နိရောဓာယ န ဥပသမာယ န အဘိညာယ န သမ္ဗောဓာယ န နိဗ္ဗာနာယ သံဝတ္တတိ, ယာဝဒေဝ ဗြဟ္မလောကူပပတ္တိယာ။ ဣဒံ ခေါ ပနာနန္ဒ, ဧတရဟိ မယာ ကလျာဏံ
(မ၊၂၊၂၇၀။)ဝတ္တံ နိဟိတံ ဧကန္တနိဗ္ဗိဒါယ ဝိရာဂါယ နိရောဓာယ ဥပသမာယ အဘိညာယ သမ္ဗောဓာယ နိဗ္ဗာနာယ သံဝတ္တတိ။ ကတမဉ္စာနန္ဒ, ဧတရဟိ မယာ ကလျာဏံ ဝတ္တံ နိဟိတံ ဧကန္တနိဗ္ဗိဒါယ ဝိရာဂါယ နိရောဓာယ ဥပသမာယ အဘိညာယ သမ္ဗောဓာယ နိဗ္ဗာနာယ သံဝတ္တတိ? အယမေဝ အရိယော အဋ္ဌင်္ဂိကော မဂ္ဂေါ, သေယျထိဒံ – သမ္မာဒိဋ္ဌိ, သမ္မာသင်္ကပ္ပေါ, သမ္မာဝါစာ, သမ္မာကမ္မန္တော, သမ္မာအာဇီဝေါ, သမ္မာဝါယာမော, သမ္မာသတိ, သမ္မာသမာဓိ။ ဣဒံ ခေါ, အာနန္ဒ, ဧတရဟိ မယာ ကလျာဏံ ဝတ္တံ နိဟိတံ ဧကန္တနိဗ္ဗိဒါယ ဝိရာဂါယ နိရောဓာယ ဥပသမာယ အဘိညာယ သမ္ဗောဓာယ နိဗ္ဗာနာယ သံဝတ္တတိ။ တံ ဝေါ အဟံ, အာနန္ဒ, ဧဝံ ဝဒါမိ – ‘ယေန မေ ဣဒံ ကလျာဏံ ဝတ္တံ နိဟိတံ အနုပ္ပဝတ္တေယျာထ, မာ ခေါ မေ တုမှေ အန္တိမပုရိသာ အဟုဝတ္ထ’။ ယသ္မိံ ခေါ, အာနန္ဒ, ပုရိသယုဂေ ဝတ္တမာနေ ဧဝရူပဿ ကလျာဏဿ ဝတ္တဿ သမုစ္ဆေဒေါ ဟောတိ သော တေသံ အန္တိမပုရိသော ဟောတိ။ တံ ဝေါ အဟံ, အာနန္ဒ, ဧဝံ ဝဒါမိ – ‘ယေန မေ ဣဒံ ကလျာဏံ ဝတ္တံ နိဟိတံ အနုပ္ပဝတ္တေယျာထ, မာ ခေါ မေ တုမှေ အန္တိမပုရိသာ အဟုဝတ္ထာ’’’တိ။
ဣဒမဝေါစ ဘဂဝါ။ အတ္တမနော အာယသ္မာ အာနန္ဒော ဘဂဝတော ဘာသိတံ အဘိနန္ဒီတိ။
မဃဒေဝသုတ္တံ နိဋ္ဌိတံ တတိယံ။
၄။ မဓုရသုတ္တံ
֍ ဋ္ဌ ၃၁၇။ ဧဝံ မေ သုတံ – ဧကံ သမယံ အာယသ္မာ မဟာကစ္စာနော မဓုရာယံ ဝိဟရတိ ဂုန္ဒာဝနေ။ အဿောသိ ခေါ ရာဇာ မာဓုရော အဝန္တိပုတ္တော – ‘‘သမဏော ခလု, ဘော, ကစ္စာနော မဓုရာယံ [မထုရာယံ (ဋီကာ)] ဝိဟရတိ ဂုန္ဒာဝနေ။ တံ ခေါ ပန ဘဝန္တံ ကစ္စာနံ ဧဝံ ကလျာဏော ကိတ္တိသဒ္ဒေါ အဗ္ဘုဂ္ဂတော – ‘ပဏ္ဍိတော ဝိယတ္တော မေဓာဝီ ဗဟုဿုတော စိတ္တကထီ ကလျာဏပဋိဘာနော ဝုဒ္ဓေါ စေဝ အရဟာ စ’။ သာဓု ခေါ ပန တထာရူပါနံ အရဟတံ ဒဿနံ ဟောတီ’’တိ။ အထ ခေါ ရာဇာ မာဓုရော အဝန္တိပုတ္တော ဘဒြာနိ ဘဒြာနိ ယာနာနိ ယောဇာပေတွာ ဘဒြံ ယာနံ အဘိရုဟိတွာ ဘဒြေဟိ ဘဒြေဟိ ယာနေဟိ မဓုရာယ နိယျာသိ မဟစ္စရာဇာနုဘာဝေန အာယသ္မန္တံ မဟာကစ္စာနံ ဒဿနာယ။ ယာဝတိကာ ယာနဿ ဘူမိ ယာနေန ဂန္တွာ ယာနာ ပစ္စောရောဟိတွာ ပတ္တိကောဝ ယေနာယသ္မာ မဟာကစ္စာနော တေနုပသင်္ကမိ၊
(မ၊၂၊၂၇၁။)ဥပသင်္ကမိတွာ အာယသ္မတာ မဟာကစ္စာနေန သဒ္ဓိံ သမ္မောဒိ။ သမ္မောဒနီယံ ကထံ သာရဏီယံ ဝီတိသာရေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ ဧကမန္တံ နိသိန္နော ခေါ ရာဇာ မာဓုရော အဝန္တိပုတ္တော အာယသ္မန္တံ မဟာကစ္စာနံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ဗြာဟ္မဏာ, ဘော ကစ္စာန, ဧဝမာဟံသု – ‘ဗြာဟ္မဏောဝ သေဋ္ဌော ဝဏ္ဏော, ဟီနော အညော ဝဏ္ဏော၊ ဗြာဟ္မဏောဝ သုက္ကော ဝဏ္ဏော, ကဏှော အညော ဝဏ္ဏော၊ ဗြာဟ္မဏာဝ သုဇ္ဈန္တိ, နော အဗြာဟ္မဏာ၊ ဗြာဟ္မဏာဝ ဗြဟ္မုနော ပုတ္တာ ဩရသာ မုခတော ဇာတာ ဗြဟ္မဇာ ဗြဟ္မနိမ္မိတာ ဗြဟ္မဒါယာဒါ’တိ။ ဣဓ ဘဝံ ကစ္စာနော ကိမက္ခာယီ’’တိ? ‘‘ဃောသောယေဝ ခေါ ဧသော, မဟာရာဇ, လောကသ္မိံ – ‘ဗြာဟ္မဏောဝ သေဋ္ဌော ဝဏ္ဏော, ဟီနော အညော ဝဏ္ဏော၊ ဗြာဟ္မဏောဝ သုက္ကော ဝဏ္ဏော, ကဏှော အညော ဝဏ္ဏော၊ ဗြာဟ္မဏာဝ သုဇ္ဈန္တိ, နော အဗြာဟ္မဏာ၊ ဗြာဟ္မဏာဝ ဗြဟ္မုနော ပုတ္တာ ဩရသာ မုခတော ဇာတာ ဗြဟ္မဇာ ဗြဟ္မနိမ္မိတာ ဗြဟ္မဒါယာဒါ’တိ။ တဒမိနာပေတံ, မဟာရာဇ, ပရိယာယေန ဝေဒိတဗ္ဗံ ယထာ ဃောသောယေဝေသော လောကသ္မိံ – ‘ဗြာဟ္မဏောဝ သေဋ္ဌော ဝဏ္ဏော, ဟီနော အညော ဝဏ္ဏော…ပေ… ဗြဟ္မဒါယာဒါ’’’တိ။
֍ ဋ္ဌ ၃၁၈။ ‘‘တံ ကိံ မညသိ, မဟာရာဇ, ခတ္တိယဿ စေပိ ဣဇ္ဈေယျ ဓနေန ဝါ ဓညေန ဝါ ရဇတေန ဝါ ဇာတရူပေန ဝါ ခတ္တိယောပိဿာဿ ပုဗ္ဗုဋ္ဌာယီ ပစ္ဆာနိပါတီ ကိံကာရပဋိဿာဝီ မနာပစာရီ ပိယဝါဒီ… ဗြာဟ္မဏောပိဿာဿ… ဝေဿောပိဿာဿ… သုဒ္ဒေါပိဿာဿ ပုဗ္ဗုဋ္ဌာယီ ပစ္ဆာနိပါတီ ကိံကာရပဋိဿာဝီ မနာပစာရီ ပိယဝါဒီ’’တိ? ‘‘ခတ္တိယဿ စေပိ, ဘော ကစ္စာန, ဣဇ္ဈေယျ ဓနေန ဝါ ဓညေန ဝါ ရဇတေန ဝါ ဇာတရူပေန ဝါ ခတ္တိယောပိဿာဿ ပုဗ္ဗုဋ္ဌာယီ ပစ္ဆာနိပါတီ ကိံကာရပဋိဿာဝီ မနာပစာရီ ပိယဝါဒီ… ဗြာဟ္မဏောပိဿာဿ… ဝေဿောပိဿာဿ… သုဒ္ဒေါပိဿာဿ ပုဗ္ဗုဋ္ဌာယီ ပစ္ဆာနိပါတီ ကိံကာရပဋိဿာဝီ မနာပစာရီ ပိယဝါဒီ’’တိ။
‘‘တံ ကိံ မညသိ, မဟာရာဇ, ဗြာဟ္မဏဿ စေပိ ဣဇ္ဈေယျ ဓနေန ဝါ ဓညေန ဝါ ရဇတေန ဝါ ဇာတရူပေန ဝါ ဗြာဟ္မဏောပိဿာဿ ပုဗ္ဗုဋ္ဌာယီ ပစ္ဆာနိပါတီ ကိံကာရပဋိဿာဝီ မနာပစာရီ ပိယဝါဒီ… ဝေဿောပိဿာဿ… သုဒ္ဒေါပိဿာဿ … ခတ္တိယောပိဿာဿ ပုဗ္ဗုဋ္ဌာယီ ပစ္ဆာနိပါတီ ကိံကာရပဋိဿာဝီ မနာပစာရီ ပိယဝါဒီ’’တိ? ‘‘ဗြာဟ္မဏဿ စေပိ, ဘော ကစ္စာန, ဣဇ္ဈေယျ ဓနေန ဝါ ဓညေန ဝါ ရဇတေန ဝါ ဇာတရူပေန ဝါ ဗြာဟ္မဏောပိဿာဿ ပုဗ္ဗုဋ္ဌာယီ ပစ္ဆာနိပါတီ ကိံကာရပဋိဿာဝီ မနာပစာရီ ပိယဝါဒီ… ဝေဿောပိဿာဿ။
(မ၊၂၊၂၇၂။)သုဒ္ဒေါပိဿာဿ… ခတ္တိယောပိဿာဿ ပုဗ္ဗုဋ္ဌာယီ ပစ္ဆာနိပါတီ ကိံကာရပဋိဿာဝီ မနာပစာရီ ပိယဝါဒီ’’တိ။
‘‘တံ ကိံ မညသိ, မဟာရာဇ, ဝေဿဿ စေပိ ဣဇ္ဈေယျ ဓနေန ဝါ ဓညေန ဝါ ရဇတေန ဝါ ဇာတရူပေန ဝါ ဝေဿောပိဿာဿ ပုဗ္ဗုဋ္ဌာယီ ပစ္ဆာနိပါတီ ကိံကာရပဋိဿာဝီ မနာပစာရီ ပိယဝါဒီ… သုဒ္ဒေါပိဿာဿ… ခတ္တိယောပိဿာဿ… ဗြာဟ္မဏောပိဿာဿ ပုဗ္ဗုဋ္ဌာယီ ပစ္ဆာနိပါတီ ကိံကာရပဋိဿာဝီ မနာပစာရီ ပိယဝါဒီ’’တိ? ‘‘ဝေဿဿ စေပိ, ဘော ကစ္စာန, ဣဇ္ဈေယျ ဓနေန ဝါ ဓညေန ဝါ ရဇတေန ဝါ ဇာတရူပေန ဝါ ဝေဿောပိဿာဿ ပုဗ္ဗုဋ္ဌာယီ ပစ္ဆာနိပါတီ ကိံကာရပဋိဿာဝီ မနာပစာရီ ပိယဝါဒီ… သုဒ္ဒေါပိဿာဿ… ခတ္တိယောပိဿာဿ… ဗြာဟ္မဏောပိဿာဿ ပုဗ္ဗုဋ္ဌာယီ ပစ္ဆာနိပါတီ ကိံကာရပဋိဿာဝီ မနာပစာရီ ပိယဝါဒီ’’တိ။
‘‘တံ ကိံ မညသိ, မဟာရာဇ, သုဒ္ဒဿ စေပိ ဣဇ္ဈေယျ ဓနေန ဝါ ဓညေန ဝါ ရဇတေန ဝါ ဇာတရူပေန ဝါ သုဒ္ဒေါပိဿာဿ ပုဗ္ဗုဋ္ဌာယီ ပစ္ဆာနိပါတီ ကိံကာရပဋိဿာဝီ မနာပစာရီ ပိယဝါဒီ… ခတ္တိယောပိဿာဿ… ဗြာဟ္မဏောပိဿာဿ… ဝေဿောပိဿာဿ ပုဗ္ဗုဋ္ဌာယီ ပစ္ဆာနိပါတီ ကိံကာရပဋိဿာဝီ မနာပစာရီ ပိယဝါဒီ’’တိ? ‘‘သုဒ္ဒဿ စေပိ, ဘော ကစ္စာန, ဣဇ္ဈေယျ ဓနေန ဝါ ဓညေန ဝါ ရဇတေန ဝါ ဇာတရူပေန ဝါ သုဒ္ဒေါပိဿာဿ ပုဗ္ဗုဋ္ဌာယီ ပစ္ဆာနိပါတီ ကိံကာရပဋိဿာဝီ မနာပစာရီ ပိယဝါဒီတိ… ခတ္တိယောပိဿာဿ… ဗြာဟ္မဏောပိဿာဿ… ဝေဿောပိဿာဿ ပုဗ္ဗုဋ္ဌာယီ ပစ္ဆာနိပါတီ ကိံကာရပဋိဿာဝီ မနာပစာရီ ပိယဝါဒီ’’တိ။
‘‘တံ ကိံ မညသိ, မဟာရာဇ, ယဒိ ဧဝံ သန္တေ, ဣမေ စတ္တာရော ဝဏ္ဏာ သမသမာ ဟောန္တိ နော ဝါ? ကထံ ဝါ တေ ဧတ္ထ ဟောတီ’’တိ? ‘‘အဒ္ဓါ ခေါ, ဘော ကစ္စာန, ဧဝံ သန္တေ, ဣမေ စတ္တာရော ဝဏ္ဏာ သမသမာ ဟောန္တိ။ နေသံ [နာသံ (သီ။), နာဟံ (သျာ။ ကံ။)] ဧတ္ထ ကိဉ္စိ နာနာကရဏံ သမနုပဿာမီ’’တိ။ ‘‘ဣမိနာပိ ခေါ ဧတံ, မဟာရာဇ, ပရိယာယေန ဝေဒိတဗ္ဗံ ယထာ ဃောသော ယေဝေသော လောကသ္မိံ – ‘ဗြာဟ္မဏောဝ သေဋ္ဌော ဝဏ္ဏော, ဟီနော အညော ဝဏ္ဏော…ပေ… ဗြဟ္မဒါယာဒါ’’’တိ။
(မ၊၂၊၂၇၃။)֍ ဋ္ဌ ၃၁၉။ ‘‘တံ ကိံ မညသိ, မဟာရာဇ, ဣဓဿ ခတ္တိယော ပါဏာတိပါတီ အဒိန္နာဒါယီ ကာမေသုမိစ္ဆာစာရီ မုသာဝါဒီ ပိသုဏဝါစော ဖရုသဝါစော သမ္ဖပ္ပလာပီ အဘိဇ္ဈာလု ဗျာပန္နစိတ္တော မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ [မိစ္ဆာဒိဋ္ဌီ (သဗ္ဗတ္ထ)] ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ အပါယံ ဒုဂ္ဂတိံ ဝိနိပါတံ နိရယံ ဥပပဇ္ဇေယျ နော ဝါ? ကထံ ဝါ တေ ဧတ္ထ ဟောတီ’’တိ? ‘‘ခတ္တိယောပိ ဟိ, ဘော ကစ္စာန, ပါဏာတိပါတီ အဒိန္နာဒါယီ ကာမေသုမိစ္ဆာစာရီ မုသာဝါဒီ ပိသုဏဝါစော ဖရုသဝါစော သမ္ဖပ္ပလာပီ အဘိဇ္ဈာလု ဗျာပန္နစိတ္တော မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ အပါယံ ဒုဂ္ဂတိံ ဝိနိပါတံ နိရယံ ဥပပဇ္ဇေယျ။ ဧဝံ မေ ဧတ္ထ ဟောတိ, ဧဝဉ္စ ပန မေ ဧတံ အရဟတံ သုတ’’န္တိ။
‘‘သာဓု သာဓု, မဟာရာဇ! သာဓု ခေါ တေ ဧတံ, မဟာရာဇ, ဧဝံ ဟောတိ, သာဓု စ ပန တေ ဧတံ အရဟတံ သုတံ။ တံ ကိံ မညသိ, မဟာရာဇ, ဣဓဿ ဗြာဟ္မဏော…ပေ… ဣဓဿ ဝေဿော…ပေ… ဣဓဿ သုဒ္ဒေါ ပါဏာတိပါတီ အဒိန္နာဒါယီ…ပေ… မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ အပါယံ ဒုဂ္ဂတိံ ဝိနိပါတံ နိရယံ ဥပပဇ္ဇေယျ နော ဝါ? ကထံ ဝါ တေ ဧတ္ထ ဟောတီ’’တိ? ‘‘သုဒ္ဒေါပိ ဟိ, ဘော ကစ္စာန, ပါဏာတိပါတီ အဒိန္နာဒါယီ…ပေ… မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ အပါယံ ဒုဂ္ဂတိံ ဝိနိပါတံ နိရယံ ဥပပဇ္ဇေယျ။ ဧဝံ မေ ဧတ္ထ ဟောတိ, ဧဝဉ္စ ပန မေ ဧတံ အရဟတံ သုတ’’န္တိ။
‘‘သာဓု သာဓု, မဟာရာဇ! သာဓု ခေါ တေ ဧတံ, မဟာရာဇ, ဧဝံ ဟောတိ, သာဓု စ ပန တေ ဧတံ အရဟတံ သုတံ။ တံ ကိံ မညသိ, မဟာရာဇ, ယဒိ ဧဝံ သန္တေ, ဣမေ စတ္တာရော ဝဏ္ဏာ သမသမာ ဟောန္တိ နော ဝါ? ကထံ ဝါ တေ ဧတ္ထ ဟောတီ’’တိ? ‘‘အဒ္ဓါ ခေါ, ဘော ကစ္စာန, ဧဝံ သန္တေ, ဣမေ စတ္တာရော ဝဏ္ဏာ သမသမာ ဟောန္တိ။ နေသံ ဧတ္ထ ကိဉ္စိ နာနာကရဏံ သမနုပဿာမီ’’တိ။ ‘‘ဣမိနာပိ ခေါ ဧတံ, မဟာရာဇ, ပရိယာယေန ဝေဒိတဗ္ဗံ ယထာ ဃောသော ယေဝေသော လောကသ္မိံ – ‘ဗြာဟ္မဏောဝ သေဋ္ဌော ဝဏ္ဏော, ဟီနော အညော ဝဏ္ဏော…ပေ… ဗြဟ္မဒါယာဒါ’’’တိ။
֍ ဋ္ဌ ၃၂၀။ ‘‘တံ ကိံ မညသိ, မဟာရာဇ, ဣဓဿ ခတ္တိယော ပါဏာတိပါတာ ပဋိဝိရတော, အဒိန္နာဒါနာ ပဋိဝိရတော, ကာမေသုမိစ္ဆာစာရာ ပဋိဝိရတော, မုသာဝါဒါ ပဋိဝိရတော, ပိသုဏာယ ဝါစာယ ပဋိဝိရတော, ဖရုသာယ ဝါစာယ ပဋိဝိရတော, သမ္ဖပ္ပလာပါ ပဋိဝိရတော, အနဘိဇ္ဈာလု အဗျာပန္နစိတ္တော
(မ၊၂၊၂၇၄။)သမ္မာဒိဋ္ဌိ [သမ္မာဒိဋ္ဌီ (သျာ။ ကံ။ ပီ။ က။)] ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ သုဂတိံ သဂ္ဂံ လောကံ ဥပပဇ္ဇေယျ နော ဝါ? ကထံ ဝါ တေ ဧတ္ထ ဟောတီ’’တိ? ‘‘ခတ္တိယောပိ ဟိ, ဘော ကစ္စာန, ပါဏာတိပါတာ ပဋိဝိရတော, အဒိန္နာဒါနာ ပဋိဝိရတော, ကာမေသုမိစ္ဆာစာရာ ပဋိဝိရတော, မုသာဝါဒါ ပဋိဝိရတော, ပိသုဏာယ ဝါစာယ ပဋိဝိရတော, ဖရုသာယ ဝါစာယ ပဋိဝိရတော, သမ္ဖပ္ပလာပါ ပဋိဝိရတော, အနဘိဇ္ဈာလု အဗျာပန္နစိတ္တော သမ္မာဒိဋ္ဌိ ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ သုဂတိံ သဂ္ဂံ လောကံ ဥပပဇ္ဇေယျ။ ဧဝံ မေ ဧတ္ထ ဟောတိ, ဧဝဉ္စ ပန မေ ဧတံ အရဟတံ သုတ’’န္တိ။
‘‘သာဓု သာဓု, မဟာရာဇ! သာဓု ခေါ တေ ဧတံ, မဟာရာဇ, ဧဝံ ဟောတိ, သာဓု စ ပန တေ ဧတံ အရဟတံ သုတံ။ တံ ကိံ မညသိ, မဟာရာဇ, ဣဓဿ ဗြာဟ္မဏော, ဣဓဿ ဝေဿော, ဣဓဿ သုဒ္ဒေါ ပါဏာတိပါတာ ပဋိဝိရတော အဒိန္နာဒါနာ ပဋိဝိရတော…ပေ… သမ္မာဒိဋ္ဌိ ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ သုဂတိံ သဂ္ဂံ လောကံ ဥပပဇ္ဇေယျ နော ဝါ? ကထံ ဝါ တေ ဧတ္ထ ဟောတီ’’တိ? ‘‘သုဒ္ဒေါပိ ဟိ, ဘော ကစ္စာန, ပါဏာတိပါတာ ပဋိဝိရတော, အဒိန္နာဒါနာ ပဋိဝိရတော…ပေ… သမ္မာဒိဋ္ဌိ ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ သုဂတိံ သဂ္ဂံ လောကံ ဥပပဇ္ဇေယျ။ ဧဝံ မေ ဧတ္ထ ဟောတိ, ဧဝဉ္စ ပန မေ ဧတံ အရဟတံ သုတ’’န္တိ။
‘‘သာဓု သာဓု, မဟာရာဇ! သာဓု ခေါ တေ ဧတံ, မဟာရာဇ, ဧဝံ ဟောတိ, သာဓု စ ပန တေ ဧတံ အရဟတံ သုတံ။ တံ ကိံ မညသိ, မဟာရာဇ, ယဒိ ဧဝံ သန္တေ, ဣမေ စတ္တာရော ဝဏ္ဏာ သမသမာ ဟောန္တိ နော ဝါ? ကထံ ဝါ တေ ဧတ္ထ ဟောတီ’’တိ? ‘‘အဒ္ဓါ ခေါ, ဘော ကစ္စာန, ဧဝံ သန္တေ, ဣမေ စတ္တာရော ဝဏ္ဏာ သမသမာ ဟောန္တိ။ နေသံ ဧတ္ထ ကိဉ္စိ နာနာကရဏံ သမနုပဿာမီ’’တိ။ ‘‘ဣမိနာပိ ခေါ ဧတံ, မဟာရာဇ, ပရိယာယေန ဝေဒိတဗ္ဗံ ယထာ ဃောသော ယေဝေသော လောကသ္မိံ – ‘ဗြာဟ္မဏောဝ သေဋ္ဌော ဝဏ္ဏော, ဟီနော အညော ဝဏ္ဏော…ပေ… ဗြဟ္မဒါယာဒါ’’’တိ။
֍ ဋ္ဌ ၃၂၁။ ‘‘တံ ကိံ မညသိ, မဟာရာဇ, ဣဓ ခတ္တိယော သန္ဓိံ ဝါ ဆိန္ဒေယျ, နိလ္လောပံ ဝါ ဟရေယျ, ဧကာဂါရိကံ ဝါ ကရေယျ, ပရိပန္ထေ ဝါ တိဋ္ဌေယျ, ပရဒါရံ ဝါ ဂစ္ဆေယျ, တဉ္စေ တေ ပုရိသာ ဂဟေတွာ ဒဿေယျုံ – ‘အယံ တေ, ဒေဝ, စောရော အာဂုစာရီ။ ဣမဿ ယံ ဣစ္ဆသိ တံ ဒဏ္ဍံ ပဏေဟီ’တိ။
(မ၊၂၊၂၇၅။)ကိန္တိ နံ ကရေယျာသီ’’တိ? ‘‘ဃာတေယျာမ ဝါ, ဘော ကစ္စာန, ဇာပေယျာမ ဝါ ပဗ္ဗာဇေယျာမ ဝါ ယထာပစ္စယံ ဝါ ကရေယျာမ။ တံ ကိဿ ဟေတု? ယာ ဟိဿ, ဘော ကစ္စာန, ပုဗ္ဗေ ‘ခတ္တိယော’တိ သမညာ သာဿ အန္တရဟိတာ၊ စောရောတွေဝ သင်္ချံ [သင်္ခံ (သီ။ သျာ။ ကံ။ ပီ။)] ဂစ္ဆတီ’’တိ။
‘‘တံ ကိံ မညသိ, မဟာရာဇ, ဣဓ ဗြာဟ္မဏော, ဣဓ ဝေဿော, ဣဓ သုဒ္ဒေါ သန္ဓိံ ဝါ ဆိန္ဒေယျ, နိလ္လောပံ ဝါ ဟရေယျ, ဧကာဂါရိကံ ဝါ ကရေယျ, ပရိပန္ထေ ဝါ တိဋ္ဌေယျ, ပရဒါရံ ဝါ ဂစ္ဆေယျ, တဉ္စေ တေ ပုရိသာ ဂဟေတွာ ဒဿေယျုံ – ‘အယံ တေ, ဒေဝ, စောရော အာဂုစာရီ။ ဣမဿ ယံ ဣစ္ဆသိ တံ ဒဏ္ဍံ ပဏေဟီ’တိ။ ကိန္တိ နံ ကရေယျာသီ’’တိ? ‘‘ဃာတေယျာမ ဝါ, ဘော ကစ္စာန, ဇာပေယျာမ ဝါ ပဗ္ဗာဇေယျာမ ဝါ ယထာပစ္စယံ ဝါ ကရေယျာမ။ တံ ကိဿ ဟေတု? ယာ ဟိဿ, ဘော ကစ္စာန, ပုဗ္ဗေ ‘သုဒ္ဒေါ’တိ သမညာ သာဿ အန္တရဟိတာ၊ စောရောတွေဝ သင်္ချံ ဂစ္ဆတီ’’တိ။
‘‘တံ ကိံ မညသိ, မဟာရာဇ, ယဒိ ဧဝံ သန္တေ, ဣမေ စတ္တာရော ဝဏ္ဏာ သမသမာ ဟောန္တိ နော ဝါ? ကထံ ဝါ တေ ဧတ္ထ ဟောတီ’’တိ? ‘‘အဒ္ဓါ ခေါ, ဘော ကစ္စာန, ဧဝံ သန္တေ, ဣမေ စတ္တာရော ဝဏ္ဏာ သမသမာ ဟောန္တိ။ နေသံ ဧတ္ထ ကိဉ္စိ နာနာကရဏံ သမနုပဿာမီ’’တိ။ ‘‘ဣမိနာပိ ခေါ ဧတံ, မဟာရာဇ, ပရိယာယေန ဝေဒိတဗ္ဗံ ယထာ ဃောသော ယေဝေသော လောကသ္မိံ – ‘ဗြာဟ္မဏောဝ သေဋ္ဌော ဝဏ္ဏော, ဟီနော အညော ဝဏ္ဏော…ပေ… ဗြဟ္မဒါယာဒါ’’’တိ။
֍ ဋ္ဌ ၃၂၂။ ‘‘တံ ကိံ မညသိ, မဟာရာဇ, ဣဓ ခတ္တိယော ကေသမဿုံ ဩဟာရေတွာ ကာသာယာနိ ဝတ္ထာနိ အစ္ဆာဒေတွာ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇိတော အဿ ဝိရတော ပါဏာတိပါတာ, ဝိရတော အဒိန္နာဒါနာ, ဝိရတော မုသာဝါဒါ, ရတ္တူပရတော, ဧကဘတ္တိကော, ဗြဟ္မစာရီ, သီလဝါ, ကလျာဏဓမ္မော? ကိန္တိ နံ ကရေယျာသီ’’တိ? ‘‘အဘိဝါဒေယျာမ ဝါ [ပိ (ဒီ။ နိ။ ၁။၁၈၄, ၁၈၇ သာမညဖလေ)], ဘော ကစ္စာန, ပစ္စုဋ္ဌေယျာမ ဝါ အာသနေန ဝါ နိမန္တေယျာမ အဘိနိမန္တေယျာမ ဝါ နံ စီဝရပိဏ္ဍပါတသေနာသနဂိလာနပ္ပစ္စယဘေသဇ္ဇပရိက္ခာရေဟိ ဓမ္မိကံ ဝါ အဿ ရက္ခာဝရဏဂုတ္တိံ သံဝိဒဟေယျာမ။ တံ ကိဿ ဟေတု? ယာ ဟိဿ, ဘော ကစ္စာန, ပုဗ္ဗေ ‘ခတ္တိယော’တိ သမညာ သာဿ အန္တရဟိတာ၊ သမဏောတွေဝ သင်္ချံ ဂစ္ဆတီ’’တိ။
(မ၊၂၊၂၇၆။)‘‘တံ ကိံ မညသိ, မဟာရာဇ, ဣဓ ဗြာဟ္မဏော, ဣဓ ဝေဿော, ဣဓ သုဒ္ဒေါ ကေသမဿုံ ဩဟာရေတွာ ကာသာယာနိ ဝတ္ထာနိ အစ္ဆာဒေတွာ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇိတော အဿ ဝိရတော ပါဏာတိပါတာ, ဝိရတော အဒိန္နာဒါနာ ဝိရတော မုသာဝါဒါ, ရတ္တူပရတော, ဧကဘတ္တိကော, ဗြဟ္မစာရီ, သီလဝါ, ကလျာဏဓမ္မော? ကိန္တိ နံ ကရေယျာသီ’’တိ? ‘‘အဘိဝါဒေယျာမ ဝါ, ဘော ကစ္စာန, ပစ္စုဋ္ဌေယျာမ ဝါ အာသနေန ဝါ နိမန္တေယျာမ အဘိနိမန္တေယျာမ ဝါ နံ စီဝရပိဏ္ဍပါတသေနာသနဂိလာနပ္ပစ္စယဘေသဇ္ဇပရိက္ခာရေဟိ ဓမ္မိကံ ဝါ အဿ ရက္ခာဝရဏဂုတ္တိံ သံဝိဒဟေယျာမ။ တံ ကိဿ ဟေတု? ယာ ဟိဿ, ဘော ကစ္စာန, ပုဗ္ဗေ ‘သုဒ္ဒေါ’တိ သမညာ သာဿ အန္တရဟိတာ၊ သမဏောတွေဝ သင်္ချံ ဂစ္ဆတီ’’တိ။
‘‘တံ ကိံ မညသိ, မဟာရာဇ, ယဒိ ဧဝံ သန္တေ, ဣမေ စတ္တာရော ဝဏ္ဏာ သမသမာ ဟောန္တိ နော ဝါ? ကထံ ဝါ တေ ဧတ္ထ ဟောတီ’’တိ? ‘‘အဒ္ဓါ ခေါ, ဘော ကစ္စာန, ဧဝံ သန္တေ, ဣမေ စတ္တာရော ဝဏ္ဏာ သမသမာ ဟောန္တိ။ နေသံ ဧတ္ထ ကိဉ္စိ နာနာကရဏံ သမနုပဿာမီ’’တိ။ ‘‘ဣမိနာပိ ခေါ ဧတံ, မဟာရာဇ, ပရိယာယေန ဝေဒိတဗ္ဗံ ယထာ ဃောသော ယေဝေသော လောကသ္မိံ – ‘ဗြာဟ္မဏောဝ သေဋ္ဌော ဝဏ္ဏော, ဟီနော အညော ဝဏ္ဏော၊ ဗြာဟ္မဏောဝ သုက္ကော ဝဏ္ဏော, ကဏှော အညော ဝဏ္ဏော၊ ဗြာဟ္မဏာဝ သုဇ္ဈန္တိ, နော အဗြာဟ္မဏာ၊ ဗြာဟ္မဏာဝ ဗြဟ္မုနော ပုတ္တာ ဩရသာ မုခတော ဇာတာ ဗြဟ္မဇာ ဗြဟ္မနိမ္မိတာ ဗြဟ္မဒါယာဒါ’’’တိ။
֍ ဋ္ဌ ၃၂၃။ ဧဝံ ဝုတ္တေ, ရာဇာ မာဓုရော အဝန္တိပုတ္တော အာယသ္မန္တံ မဟာကစ္စာနံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘အဘိက္ကန္တံ, ဘော ကစ္စာန, အဘိက္ကန္တံ, ဘော ကစ္စာန! သေယျထာပိ, ဘော ကစ္စာန, နိက္ကုဇ္ဇိတံ ဝါ ဥက္ကုဇ္ဇေယျ, ပဋိစ္ဆန္နံ ဝါ ဝိဝရေယျ, မူဠှဿ ဝါ မဂ္ဂံ အာစိက္ခေယျ, အန္ဓကာရေ ဝါ တေလပဇ္ဇောတံ ဓာရေယျ – ‘စက္ခုမန္တော ရူပါနိ ဒက္ခန္တီ’တိ၊ ဧဝမေဝံ ဘောတာ ကစ္စာနေန အနေကပရိယာယေန ဓမ္မော ပကာသိတော။ ဧသာဟံ ဘဝန္တံ ကစ္စာနံ သရဏံ ဂစ္ဆာမိ ဓမ္မဉ္စ ဘိက္ခုသံဃဉ္စ။ ဥပါသကံ မံ ဘဝံ ကစ္စာနော ဓာရေတု အဇ္ဇတဂ္ဂေ ပါဏုပေတံ သရဏံ ဂတ’’န္တိ။ ‘‘မာ ခေါ မံ တွံ, မဟာရာဇ, သရဏံ အဂမာသိ။ တမေဝ တွံ [တမေတံ တွံ (သျာ။ ကံ။), တမေတံ (က။)] ဘဂဝန္တံ သရဏံ ဂစ္ဆ ယမဟံ သရဏံ ဂတော’’တိ။ ‘‘ကဟံ ပန, ဘော ကစ္စာန, ဧတရဟိ
(မ၊၂၊၂၇၇။)သော ဘဂဝါ ဝိဟရတိ အရဟံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေါ’’တိ? ‘‘ပရိနိဗ္ဗုတော ခေါ, မဟာရာဇ, ဧတရဟိ သော ဘဂဝါ အရဟံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေါ’’တိ။ ‘‘သစေပိ မယံ, ဘော ကစ္စာန, သုဏေယျာမ တံ ဘဂဝန္တံ ဒသသု ယောဇနေသု, ဒသပိ မယံ ယောဇနာနိ ဂစ္ဆေယျာမ တံ ဘဂဝန္တံ ဒဿနာယ အရဟန္တံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓံ။ သစေပိ မယံ, ဘော ကစ္စာန, သုဏေယျာမ တံ ဘဂဝန္တံ ဝီသတိယာ ယောဇနေသု, တိံသာယ ယောဇနေသု, စတ္တာရီသာယ ယောဇနေသု, ပညာသာယ ယောဇနေသု, ပညာသမ္ပိ မယံ ယောဇနာနိ ဂစ္ဆေယျာမ တံ ဘဂဝန္တံ ဒဿနာယ အရဟန္တံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓံ။ ယောဇနသတေ စေပိ မယံ ဘော ကစ္စာန, သုဏေယျာမ တံ ဘဂဝန္တံ, ယောဇနသတမ္ပိ မယံ ဂစ္ဆေယျာမ တံ ဘဂဝန္တံ ဒဿနာယ အရဟန္တံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓံ။ ယတော စ, ဘော ကစ္စာန, ပရိနိဗ္ဗုတော သော ဘဂဝါ, ပရိနိဗ္ဗုတမ္ပိ မယံ ဘဂဝန္တံ သရဏံ ဂစ္ဆာမ ဓမ္မဉ္စ ဘိက္ခုသံဃဉ္စ။ ဥပါသကံ မံ ဘဝံ ကစ္စာနော ဓာရေတု အဇ္ဇတဂ္ဂေ ပါဏုပေတံ သရဏံ ဂတ’’န္တိ။
မဓုရသုတ္တံ နိဋ္ဌိတံ စတုတ္ထံ။
၅။ ဗောဓိရာဇကုမာရသုတ္တံ
֍ ဋ္ဌ ၃၂၄။ ဧဝံ မေ သုတံ – ဧကံ သမယံ ဘဂဝါ ဘဂ္ဂေသု ဝိဟရတိ သုသုမာရဂိရေ ဘေသကဠာဝနေ မိဂဒါယေ။ တေန ခေါ ပန သမယေန ဗောဓိဿ ရာဇကုမာရဿ ကောကနဒေါ [ကောကနုဒေါ (သျာ။ ကံ။ က။)] နာမ ပါသာဒေါ အစိရကာရိတော ဟောတိ အနဇ္ဈာဝုဋ္ဌော သမဏေန ဝါ ဗြာဟ္မဏေန ဝါ ကေနစိ ဝါ မနုဿဘူတေန။ အထ ခေါ ဗောဓိ ရာဇကုမာရော သဉ္ဇိကာပုတ္တံ မာဏဝံ အာမန္တေသိ – ‘‘ဧဟိ တွံ, သမ္မ သဉ္ဇိကာပုတ္တ, ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ မမ ဝစနေန ဘဂဝတော ပါဒေ သိရသာ ဝန္ဒ, အပ္ပါဗာဓံ အပ္ပါတင်္ကံ လဟုဋ္ဌာနံ ဗလံ ဖာသုဝိဟာရံ ပုစ္ဆ – ‘ဗောဓိ, ဘန္တေ, ရာဇကုမာရော ဘဂဝတော ပါဒေ သိရသာ ဝန္ဒတိ, အပ္ပါဗာဓံ အပ္ပါတင်္ကံ လဟုဋ္ဌာနံ ဗလံ ဖာသုဝိဟာရံ ပုစ္ဆတီ’တိ။ ဧဝဉ္စ ဝဒေဟိ – ‘အဓိဝါသေတု ကိရ, ဘန္တေ, ဘဂဝါ ဗောဓိဿ ရာဇကုမာရဿ သွာတနာယ ဘတ္တံ သဒ္ဓိံ ဘိက္ခုသံဃေနာ’’’တိ။ ‘‘ဧဝံ, ဘော’’တိ ခေါ သဉ္ဇိကာပုတ္တော မာဏဝေါ ဗောဓိဿ ရာဇကုမာရဿ ပဋိဿုတွာ ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ ဘဂဝတာ သဒ္ဓိံ သမ္မောဒိ။ သမ္မောဒနီယံ ကထံ သာရဏီယံ ဝီတိသာရေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။
(မ၊၂၊၂၇၈။)ဧကမန္တံ နိသိန္နော ခေါ သဉ္ဇိကာပုတ္တော မာဏဝေါ ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ဗောဓိ ခေါ [ဗောဓိ ဘော ဂေါတမ (သီ။ သျာ။ ကံ။ ပီ။)] ရာဇကုမာရော ဘောတော ဂေါတမဿ ပါဒေ သိရသာ ဝန္ဒတိ, အပ္ပါဗာဓံ အပ္ပါတင်္ကံ လဟုဋ္ဌာနံ ဗလံ ဖာသုဝိဟာရံ ပုစ္ဆတိ။ ဧဝဉ္စ ဝဒေတိ – ‘အဓိဝါသေတု ကိရ ဘဝံ ဂေါတမော ဗောဓိဿ ရာဇကုမာရဿ သွာတနာယ ဘတ္တံ သဒ္ဓိံ ဘိက္ခုသံဃေနာ’’’တိ။ အဓိဝါသေသိ ဘဂဝါ တုဏှီဘာဝေန။ အထ ခေါ သဉ္ဇိကာပုတ္တော မာဏဝေါ ဘဂဝတော အဓိဝါသနံ ဝိဒိတွာ ဥဋ္ဌာယာသနာ ယေန ဗောဓိ ရာဇကုမာရော တေနုပသင်္ကမိ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ ဗောဓိံ ရာဇကုမာရံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘အဝေါစုမှ ဘောတော ဝစနေန တံ ဘဝန္တံ ဂေါတမံ – ‘ဗောဓိ ခေါ ရာဇကုမာရော ဘောတော ဂေါတမဿ ပါဒေ သိရသာ ဝန္ဒတိ, အပ္ပါဗာဓံ အပ္ပါတင်္ကံ လဟုဋ္ဌာနံ ဗလံ ဖာသုဝိဟာရံ ပုစ္ဆတိ။ ဧဝဉ္စ ဝဒေတိ – အဓိဝါသေတု ကိရ ဘဝံ ဂေါတမော ဗောဓိဿ ရာဇကုမာရဿ သွာတနာယ ဘတ္တံ သဒ္ဓိံ ဘိက္ခုသံဃေနာ’တိ။ အဓိဝုဋ္ဌဉ္စ ပန သမဏေန ဂေါတမေနာ’’တိ။
֍ ဋ္ဌ ၃၂၅။ အထ ခေါ ဗောဓိ ရာဇကုမာရော တဿာ ရတ္တိယာ အစ္စယေန သကေ နိဝေသနေ ပဏီတံ ခါဒနီယံ ဘောဇနီယံ ပဋိယာဒါပေတွာ, ကောကနဒဉ္စ ပါသာဒံ ဩဒါတေဟိ ဒုဿေဟိ သန္ထရာပေတွာ ယာဝ ပစ္ဆိမသောပါနကဠေဝရာ [ကဠေဗရာ (သီ။)], သဉ္ဇိကာပုတ္တံ မာဏဝံ အာမန္တေသိ – ‘‘ဧဟိ တွံ, သမ္မ သဉ္ဇိကာပုတ္တ, ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ ဘဂဝတော ကာလံ အာရောစေဟိ – ‘ကာလော, ဘန္တေ, နိဋ္ဌိတံ ဘတ္တ’’’န္တိ။ ‘‘ဧဝံ, ဘော’’တိ ခေါ သဉ္ဇိကာပုတ္တော မာဏဝေါ ဗောဓိဿ ရာဇကုမာရဿ ပဋိဿုတွာ ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ ဘဂဝတော ကာလံ အာရောစေသိ – ‘‘ကာလော, ဘော ဂေါတမ, နိဋ္ဌိတံ ဘတ္တ’’န္တိ။ အထ ခေါ ဘဂဝါ ပုဗ္ဗဏှသမယံ နိဝါသေတွာ ပတ္တစီဝရမာဒါယ ယေန ဗောဓိဿ ရာဇကုမာရဿ နိဝေသနံ တေနုပသင်္ကမိ။ တေန ခေါ ပန သမယေန ဗောဓိ ရာဇကုမာရော ဗဟိဒွါရကောဋ္ဌကေ ဌိတော ဟောတိ ဘဂဝန္တံ အာဂမယမာနော။ အဒ္ဒသာ ခေါ ဗောဓိ ရာဇကုမာရော ဘဂဝန္တံ ဒူရတောဝ အာဂစ္ဆန္တံ။ ဒိသွာန ပစ္စုဂ္ဂန္တွာ ဘဂဝန္တံ အဘိဝါဒေတွာ ပုရက္ခတွာ ယေန ကောကနဒေါ ပါသာဒေါ တေနုပသင်္ကမိ။ အထ ခေါ ဘဂဝါ ပစ္ဆိမံ သောပါနကဠေဝရံ နိဿာယ အဋ္ဌာသိ။ အထ ခေါ ဗောဓိ ရာဇကုမာရော ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘အဘိရုဟတု [အဘိရူဟတု (သျာ။ ကံ။ ပီ။) အက္ကမတု (စူဠဝ။ ၂၆၈)], ဘန္တေ, ဘဂဝါ ဒုဿာနိ, အဘိရုဟတု သုဂတော ဒုဿာနိ၊ ယံ မမ အဿ ဒီဃရတ္တံ
(မ၊၂၊၂၇၉။)ဟိတာယ သုခါယာ’’တိ။ ဧဝံ ဝုတ္တေ, ဘဂဝါ တုဏှီ အဟောသိ။ ဒုတိယမ္ပိ ခေါ…ပေ… တတိယမ္ပိ ခေါ ဗောဓိ ရာဇကုမာရော ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘အဘိရုဟတု, ဘန္တေ, ဘဂဝါ။ ဒုဿာနိ, အဘိရုဟတု သုဂတော ဒုဿာနိ၊ ယံ မမ အဿ ဒီဃရတ္တံ ဟိတာယ သုခါယာ’’တိ။
֍ ဋ္ဌ ၃၂၆။ အထ ခေါ ဘဂဝါ အာယသ္မန္တံ အာနန္ဒံ အပလောကေသိ။ အထ ခေါ အာယသ္မာ အာနန္ဒော ဗောဓိံ ရာဇကုမာရံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘သံဟရတု, ရာဇကုမာရ, ဒုဿာနိ၊ န ဘဂဝါ စေလပဋိကံ [စေလပတ္တိကံ (သီ။ ပီ။)] အက္ကမိဿတိ။ ပစ္ဆိမံ ဇနတံ တထာဂတော အနုကမ္ပတီ’’တိ [အပလောကေတီတိ (သဗ္ဗတ္ထ)]။ အထ ခေါ ဗောဓိ ရာဇကုမာရော ဒုဿာနိ သံဟရာပေတွာ ဥပရိကောကနဒပါသာဒေ [ဥပရိကောကနဒေ ပါသာဒေ (သီ။ ပီ။ ဝိနယေစ), ဥပရိကောကနဒေ (သျာ။ ကံ။)] အာသနာနိ ပညပေသိ။ အထ ခေါ ဘဂဝါ ကောကနဒံ ပါသာဒံ အဘိရုဟိတွာ ပညတ္တေ အာသနေ နိသီဒိ သဒ္ဓိံ ဘိက္ခုသံဃေန။ အထ ခေါ ဗောဓိ ရာဇကုမာရော ဗုဒ္ဓပ္ပမုခံ ဘိက္ခုသံဃံ ပဏီတေန ခါဒနီယေန ဘောဇနီယေန သဟတ္ထာ သန္တပ္ပေသိ သမ္ပဝါရေသိ။ အထ ခေါ ဗောဓိ ရာဇကုမာရော ဘဂဝန္တံ ဘုတ္တာဝိံ ဩနီတပတ္တပါဏိံ အညတရံ နီစံ အာသနံ ဂဟေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ ဧကမန္တံ နိသိန္နော ခေါ ဗောဓိ ရာဇကုမာရော ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘မယှံ ခေါ, ဘန္တေ, ဧဝံ ဟောတိ – ‘န ခေါ သုခေန သုခံ အဓိဂန္တဗ္ဗံ, ဒုက္ခေန ခေါ သုခံ အဓိဂန္တဗ္ဗ’’’န္တိ။
֍ ဋ္ဌ ၃၂၇။ ‘‘မယှမ္ပိ ခေါ, ရာဇကုမာရ, ပုဗ္ဗေဝ သမ္ဗောဓာ အနဘိသမ္ဗုဒ္ဓဿ ဗောဓိသတ္တဿေဝ သတော ဧတဒဟောသိ – ‘န ခေါ သုခေန သုခံ အဓိဂန္တဗ္ဗံ, ဒုက္ခေန ခေါ သုခံ အဓိဂန္တဗ္ဗ’န္တိ။ သော ခေါ အဟံ, ရာဇကုမာရ, အပရေန သမယေန ဒဟရောဝ သမာနော သုသုကာဠကေသော ဘဒြေန ယောဗ္ဗနေန သမန္နာဂတော ပဌမေန ဝယသာ အကာမကာနံ မာတာပိတူနံ အဿုမုခါနံ ရုဒန္တာနံ ကေသမဿုံ ဩဟာရေတွာ ကာသာယာနိ ဝတ္ထာနိ အစ္ဆာဒေတွာ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇိံ။ သော ဧဝံ ပဗ္ဗဇိတော သမာနော ကိံကုသလဂဝေသီ [ကိံကုသလံဂဝေသီ (က။)] အနုတ္တရံ သန္တိဝရပဒံ ပရိယေသမာနော ယေန အာဠာရော ကာလာမော တေနုပသင်္ကမိံ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ အာဠာရံ ကာလာမံ ဧတဒဝေါစံ – ‘ဣစ္ဆာမဟံ, အာဝုသော ကာလာမ, ဣမသ္မိံ ဓမ္မဝိနယေ ဗြဟ္မစရိယံ စရိတု’န္တိ။ ဧဝံ ဝုတ္တေ, ရာဇကုမာရ, အာဠာရော ကာလာမော မံ ဧတဒဝေါစ – ‘ဝိဟရတာယသ္မာ,
(မ၊၂၊၂၈၀။)တာဒိသော အယံ ဓမ္မော ယတ္ထ ဝိညူ ပုရိသော နစိရဿေဝ သကံ အာစရိယကံ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတွာ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရေယျာ’တိ။ သော ခေါ အဟံ, ရာဇကုမာရ, နစိရဿေဝ ခိပ္ပမေဝ တံ ဓမ္မံ ပရိယာပုဏိံ။ သော ခေါ အဟံ, ရာဇကုမာရ, တာဝတကေနေဝ ဩဋ္ဌပဟတမတ္တေန လပိတလာပနမတ္တေန ဉာဏဝါဒဉ္စ ဝဒါမိ, ထေရဝါဒဉ္စ ဇာနာမိ ပဿာမီတိ စ ပဋိဇာနာမိ, အဟဉ္စေဝ အညေ စ။ တဿ မယှံ, ရာဇကုမာရ, ဧတဒဟောသိ – ‘န ခေါ အာဠာရော ကာလာမော ဣမံ ဓမ္မံ ကေဝလံ သဒ္ဓါမတ္တကေန သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတွာ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရာမီတိ ပဝေဒေတိ၊ အဒ္ဓါ အာဠာရော ကာလာမော ဣမံ ဓမ္မံ ဇာနံ ပဿံ ဝိဟရတီ’တိ။
‘‘အထ ခွါဟံ, ရာဇကုမာရ, ယေန အာဠာရော ကာလာမော တေနုပသင်္ကမိံ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ အာဠာရံ ကာလာမံ ဧတဒဝေါစံ – ‘ကိတ္တာဝတာ နော, အာဝုသော ကာလာမ, ဣမံ ဓမ္မံ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတွာ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရာမီတိ ပဝေဒေသီ’တိ [ဥပသမ္ပဇ္ဇ ပဝေဒေသီတိ (သီ။ သျာ။ ကံ။ ပီ။)]? ဧဝံ ဝုတ္တေ, ရာဇကုမာရ, အာဠာရော ကာလာမော အာကိဉ္စညာယတနံ ပဝေဒေသိ။ တဿ မယှံ, ရာဇကုမာရ, ဧတဒဟောသိ – ‘န ခေါ အာဠာရဿေဝ ကာလာမဿ အတ္ထိ သဒ္ဓါ, မယှံပတ္ထိ သဒ္ဓါ၊ န ခေါ အာဠာရဿေဝ ကာလာမဿ အတ္ထိ ဝီရိယံ…ပေ… သတိ… သမာဓိ… ပညာ, မယှံပတ္ထိ ပညာ။ ယံနူနာဟံ ယံ ဓမ္မံ အာဠာရော ကာလာမော သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတွာ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရာမီတိ ပဝေဒေတိ တဿ ဓမ္မဿ သစ္ဆိကိရိယာယ ပဒဟေယျ’န္တိ။ သော ခေါ အဟံ, ရာဇကုမာရ, နစိရဿေဝ ခိပ္ပမေဝ တံ ဓမ္မံ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတွာ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟာသိံ။ အထ ခွါဟံ, ရာဇကုမာရ, ယေန အာဠာရော ကာလာမော တေနုပသင်္ကမိံ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ အာဠာရံ ကာလာမံ ဧတဒဝေါစံ – ‘ဧတ္တာဝတာ နော, အာဝုသော ကာလာမ, ဣမံ ဓမ္မံ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတွာ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ပဝေဒေသီ’တိ? ‘ဧတ္တာဝတာ ခေါ အဟံ, အာဝုသော, ဣမံ ဓမ္မံ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတွာ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ပဝေဒေမီ’တိ။ ‘အဟမ္ပိ ခေါ, အာဝုသော, ဧတ္တာဝတာ ဣမံ ဓမ္မံ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတွာ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရာမီ’တိ။ ‘လာဘာ နော, အာဝုသော, သုလဒ္ဓံ နော, အာဝုသော, ယေ မယံ အာယသ္မန္တံ တာဒိသံ သဗြဟ္မစာရိံ ပဿာမ။ ဣတိ ယာဟံ ဓမ္မံ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတွာ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ပဝေဒေမိ, တံ တွံ ဓမ္မံ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတွာ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရသိ။ ယံ တွံ ဓမ္မံ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတွာ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရသိ, တမဟံ ဓမ္မံ သယံ အဘိညာ
(မ၊၂၊၂၈၁။)သစ္ဆိကတွာ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ပဝေဒေမိ။ ဣတိ ယာဟံ ဓမ္မံ ဇာနာမိ တံ တွံ ဓမ္မံ ဇာနာသိ၊ ယံ တွံ ဓမ္မံ ဇာနာသိ တမဟံ ဓမ္မံ ဇာနာမိ။ ဣတိ ယာဒိသော အဟံ, တာဒိသော တုဝံ၊ ယာဒိသော တုဝံ တာဒိသော အဟံ။ ဧဟိ ဒါနိ, အာဝုသော, ဥဘောဝ သန္တာ ဣမံ ဂဏံ ပရိဟရာမာ’တိ။ ဣတိ ခေါ, ရာဇကုမာရ, အာဠာရော ကာလာမော အာစရိယော မေ သမာနော (အတ္တနော) [( ) နတ္ထိ (သီ။ သျာ။ ကံ။ ပီ။)] အန္တေဝါသိံ မံ သမာနံ အတ္တနာ [အတ္တနော (သီ။ ပီ။)] သမသမံ ဌပေသိ, ဥဠာရာယ စ မံ ပူဇာယ ပူဇေသိ။ တဿ မယှံ, ရာဇကုမာရ, ဧတဒဟောသိ – ‘နာယံ ဓမ္မော နိဗ္ဗိဒါယ န ဝိရာဂါယ န နိရောဓာယ န ဥပသမာယ န အဘိညာယ န သမ္ဗောဓာယ န နိဗ္ဗာနာယ သံဝတ္တတိ, ယာဝဒေဝ အာကိဉ္စညာယတနူပပတ္တိယာ’တိ။ သော ခေါ အဟံ, ရာဇကုမာရ, တံ ဓမ္မံ အနလင်္ကရိတွာ တသ္မာ ဓမ္မာ နိဗ္ဗိဇ္ဇ အပက္ကမိံ။
֍ ဋ္ဌ ၃၂၈။ ‘‘သော ခေါ အဟံ, ရာဇကုမာရ, ကိံကုသလဂဝေသီ အနုတ္တရံ သန္တိဝရပဒံ ပရိယေသမာနော ယေန ဥဒကော [ဥဒ္ဒကော (သီ။ သျာ။ ကံ။ ပီ။)] ရာမပုတ္တော တေနုပသင်္ကမိံ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ ဥဒကံ ရာမပုတ္တံ ဧတဒဝေါစံ – ‘ဣစ္ဆာမဟံ, အာဝုသော [အာဝုသော ရာမ (သီ။ သျာ။ ကံ။ က။) ပဿ မ။ နိ။ ၁။၂၇၈ ပါသရာသိသုတ္တေ], ဣမသ္မိံ ဓမ္မဝိနယေ ဗြဟ္မစရိယံ စရိတု’န္တိ။ ဧဝံ ဝုတ္တေ, ရာဇကုမာရ, ဥဒကော ရာမပုတ္တော မံ ဧတဒဝေါစ – ‘ဝိဟရတာယသ္မာ, တာဒိသော အယံ ဓမ္မော ယတ္ထ ဝိညူ ပုရိသော နစိရဿေဝ သကံ အာစရိယကံ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတွာ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရေယျာ’တိ။ သော ခေါ အဟံ, ရာဇကုမာရ, နစိရဿေဝ ခိပ္ပမေဝ တံ ဓမ္မံ ပရိယာပုဏိံ။ သော ခေါ အဟံ, ရာဇကုမာရ, တာဝတကေနေဝ ဩဋ္ဌပဟတမတ္တေန လပိတလာပနမတ္တေန ဉာဏဝါဒဉ္စ ဝဒါမိ, ထေရဝါဒဉ္စ ဇာနာမိ ပဿာမီတိ စ ပဋိဇာနာမိ, အဟဉ္စေဝ အညေ စ။ တဿ မယှံ, ရာဇကုမာရ, ဧတဒဟောသိ – ‘န ခေါ ရာမော ဣမံ ဓမ္မံ ကေဝလံ သဒ္ဓါမတ္တကေန သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတွာ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရာမီတိ ပဝေဒေသိ၊ အဒ္ဓါ ရာမော ဣမံ ဓမ္မံ ဇာနံ ပဿံ ဝိဟာသီ’တိ။ အထ ခွါဟံ, ရာဇကုမာရ, ယေန ဥဒကော ရာမပုတ္တော တေနုပသင်္ကမိံ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ ဥဒကံ ရာမပုတ္တံ ဧတဒဝေါစံ – ‘ကိတ္တာဝတာ နော, အာဝုသော, ရာမော ဣမံ ဓမ္မံ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတွာ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရာမီတိ ပဝေဒေသီ’တိ? ဧဝံ ဝုတ္တေ, ရာဇကုမာရ, ဥဒကော ရာမပုတ္တော နေဝသညာနာသညာယတနံ ပဝေဒေသိ။ တဿ မယှံ, ရာဇကုမာရ, ဧတဒဟောသိ – ‘န ခေါ ရာမဿေဝ အဟောသိ သဒ္ဓါ, မယှံပတ္ထိ သဒ္ဓါ၊ န ခေါ ရာမဿေဝ အဟောသိ ဝီရိယံ…ပေ… သတိ… သမာဓိ… ပညာ,
(မ၊၂၊၂၈၂။)မယှံပတ္ထိ ပညာ။ ယံနူနာဟံ ယံ ဓမ္မံ ရာမော သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတွာ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရာမီတိ ပဝေဒေတိ တဿ ဓမ္မဿ သစ္ဆိကိရိယာယ ပဒဟေယျ’န္တိ။ သော ခေါ အဟံ, ရာဇကုမာရ, နစိရဿေဝ ခိပ္ပမေဝ တံ ဓမ္မံ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတွာ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟာသိံ။
‘‘အထ ခွါဟံ, ရာဇကုမာရ, ယေန ဥဒကော ရာမပုတ္တော တေနုပသင်္ကမိံ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ ဥဒကံ ရာမပုတ္တံ ဧတဒဝေါစံ – ‘ဧတ္တာဝတာ နော, အာဝုသော, ရာမော ဣမံ ဓမ္မံ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတွာ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ပဝေဒေသီ’တိ? ‘ဧတ္တာဝတာ ခေါ, အာဝုသော, ရာမော ဣမံ ဓမ္မံ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတွာ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ပဝေဒေသီ’တိ။ ‘အဟမ္ပိ ခေါ, အာဝုသော, ဧတ္တာဝတာ ဣမံ ဓမ္မံ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတွာ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရာမီ’တိ။ ‘လာဘာ နော, အာဝုသော, သုလဒ္ဓံ နော, အာဝုသော, ယေ မယံ အာယသ္မန္တံ တာဒိသံ သဗြဟ္မစာရိံ ပဿာမ။ ဣတိ ယံ ဓမ္မံ ရာမော သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတွာ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ပဝေဒေသိ တံ တွံ ဓမ္မံ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတွာ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရသိ။ ယံ တွံ ဓမ္မံ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတွာ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရသိ တံ ဓမ္မံ ရာမော သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတွာ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ပဝေဒေသိ။ ဣတိ ယံ ဓမ္မံ ရာမော အဘိညာသိ တံ တွံ ဓမ္မံ ဇာနာသိ၊ ယံ တွံ ဓမ္မံ ဇာနာသိ တံ ဓမ္မံ ရာမော အဘိညာသိ။ ဣတိ ယာဒိသော ရာမော အဟောသိ တာဒိသော တုဝံ, ယာဒိသော တုဝံ တာဒိသော ရာမော အဟောသိ။ ဧဟိ ဒါနိ, အာဝုသော, တုဝံ ဣမံ ဂဏံ ပရိဟရာ’တိ။ ဣတိ ခေါ, ရာဇကုမာရ, ဥဒကော ရာမပုတ္တော သဗြဟ္မစာရီ မေ သမာနော အာစရိယဋ္ဌာနေ မံ ဌပေသိ, ဥဠာရာယ စ မံ ပူဇာယ ပူဇေသိ။ တဿ မယှံ, ရာဇကုမာရ, ဧတဒဟောသိ – ‘နာယံ ဓမ္မော နိဗ္ဗိဒါယ န ဝိရာဂါယ န နိရောဓာယ န ဥပသမာယ န အဘိညာယ န သမ္ဗောဓာယ န နိဗ္ဗာနာယ သံဝတ္တတိ, ယာဝဒေဝ နေဝသညာနာသညာယတနူပပတ္တိယာ’တိ။ သော ခေါ အဟံ, ရာဇကုမာရ, တံ ဓမ္မံ အနလင်္ကရိတွာ တသ္မာ ဓမ္မာ နိဗ္ဗိဇ္ဇ အပက္ကမိံ။
֍ ဋ္ဌ ၃၂၉။ ‘‘သော ခေါ အဟံ, ရာဇကုမာရ, ကိံကုသလဂဝေသီ အနုတ္တရံ သန္တိဝရပဒံ ပရိယေသမာနော, မဂဓေသု အနုပုဗ္ဗေန စာရိကံ စရမာနော, ယေန ဥရုဝေလာ သေနာနိဂမော တဒဝသရိံ။ တတ္ထဒ္ဒသံ ရမဏီယံ ဘူမိဘာဂံ, ပါသာဒိကဉ္စ ဝနသဏ္ဍံ, နဒီဉ္စ သန္ဒန္တိံ သေတကံ သုပတိတ္ထံ, ရမဏီယံ သမန္တာ စ ဂေါစရဂါမံ။ တဿ မယှံ, ရာဇကုမာရ, ဧတဒဟောသိ – ‘ရမဏီယော ဝတ, ဘော, ဘူမိဘာဂေါ, ပါသာဒိကော စ ဝနသဏ္ဍော, နဒိဉ္စ သန္ဒန္တိံ သေတကာ
(မ၊၂၊၂၈၃။)သုပတိတ္ထာ, ရမဏီယာ သမန္တာ [သာမန္တာ (?) ပုရိမပိဋ္ဌေပိ] စ ဂေါစရဂါမော။ အလံ ဝတိဒံ ကုလပုတ္တဿ ပဓာနတ္ထိကဿ ပဓာနာယာ’တိ။ သော ခေါ အဟံ, ရာဇကုမာရ, တတ္ထေဝ နိသီဒိံ – ‘အလမိဒံ ပဓာနာယာ’တိ။ အပိဿု မံ, ရာဇကုမာရ, တိဿော ဥပမာ ပဋိဘံသု အနစ္ဆရိယာ ပုဗ္ဗေ အဿုတပုဗ္ဗာ -
‘‘သေယျထာပိ, ရာဇကုမာရ, အလ္လံ ကဋ္ဌံ သသ္နေဟံ ဥဒကေ နိက္ခိတ္တံ။ အထ ပုရိသော အာဂစ္ဆေယျ ဥတ္တရာရဏိံ အာဒါယ – ‘အဂ္ဂိံ အဘိနိဗ္ဗတ္တေဿာမိ, တေဇော ပါတုကရိဿာမီ’တိ။ တံ ကိံ မညသိ, ရာဇကုမာရ, အပိ နု သော ပုရိသော အမုံ အလ္လံ ကဋ္ဌံ သသ္နေဟံ ဥဒကေ နိက္ခိတ္တံ ဥတ္တရာရဏိံ အာဒါယ အဘိမန္ထေန္တော [အဘိမတ္ထန္တော (သျာ။ ကံ။ က။)] အဂ္ဂိံ အဘိနိဗ္ဗတ္တေယျ, တေဇော ပါတုကရေယျာ’’တိ? ‘‘နော ဟိဒံ, ဘန္တေ။ တံ ကိဿ ဟေတု? အဒုဉှိ, ဘန္တေ, အလ္လံ ကဋ္ဌံ သသ္နေဟံ တဉ္စ ပန ဥဒကေ နိက္ခိတ္တံ, ယာဝဒေဝ စ ပန သော ပုရိသော ကိလမထဿ ဝိဃာတဿ ဘာဂီ အဿာ’’တိ။ ‘‘ဧဝမေဝ ခေါ, ရာဇကုမာရ, ယေ ဟိ ကေစိ သမဏာ ဝါ ဗြာဟ္မဏာ ဝါ ကာယေန စေဝ စိတ္တေန စ ကာမေဟိ အဝူပကဋ္ဌာ ဝိဟရန္တိ, ယော စ နေသံ ကာမေသု ကာမစ္ဆန္ဒော ကာမသ္နေဟော ကာမမုစ္ဆာ ကာမပိပါသာ ကာမပရိဠာဟော သော စ အဇ္ဈတ္တံ န သုပ္ပဟီနော ဟောတိ, န သုပ္ပဋိပ္ပဿဒ္ဓေါ။ ဩပက္ကမိကာ စေပိ တေ ဘောန္တော သမဏဗြာဟ္မဏာ ဒုက္ခာ တိဗ္ဗာ ခရာ ကဋုကာ ဝေဒနာ ဝေဒယန္တိ, အဘဗ္ဗာဝ တေ ဉာဏာယ ဒဿနာယ အနုတ္တရာယ သမ္ဗောဓာယ။ နော စေပိ တေ ဘောန္တော သမဏဗြာဟ္မဏာ ဩပက္ကမိကာ ဒုက္ခာ တိဗ္ဗာ ခရာ ကဋုကာ ဝေဒနာ ဝေဒယန္တိ, အဘဗ္ဗာဝ တေ ဉာဏာယ ဒဿနာယ အနုတ္တရာယ သမ္ဗောဓာယ။ အယံ ခေါ မံ, ရာဇကုမာရ, ပဌမာ ဥပမာ ပဋိဘာသိ အနစ္ဆရိယာ ပုဗ္ဗေ အဿုတပုဗ္ဗာ။
֍ ဋ္ဌ ၃၃၀။ ‘‘အပရာပိ ခေါ မံ, ရာဇကုမာရ, ဒုတိယာ ဥပမာ ပဋိဘာသိ အနစ္ဆရိယာ ပုဗ္ဗေ အဿုတပုဗ္ဗာ -
သေယျထာပိ, ရာဇကုမာရ, အလ္လံ ကဋ္ဌံ သသ္နေဟံ အာရကာ ဥဒကာ ထလေ နိက္ခိတ္တံ။ အထ ပုရိသော အာဂစ္ဆေယျ ဥတ္တရာရဏိံ အာဒါယ – ‘အဂ္ဂိံ အဘိနိဗ္ဗတ္တေဿာမိ, တေဇော ပါတုကရိဿာမီ’တိ။ တံ ကိံ မညသိ, ရာဇကုမာရ, အပိ နု သော ပုရိသော အမုံ အလ္လံ ကဋ္ဌံ သသ္နေဟံ အာရကာ ဥဒကာ ထလေ နိက္ခိတ္တံ ဥတ္တရာရဏိံ အာဒါယ အဘိမန္ထေန္တော အဂ္ဂိံ
(မ၊၂၊၂၈၄။)အဘိနိဗ္ဗတ္တေယျ, တေဇော ပါတုကရေယျာ’’တိ? ‘‘နော ဟိဒံ, ဘန္တေ။ တံ ကိဿ ဟေတု? အဒုဉှိ, ဘန္တေ, အလ္လံ ကဋ္ဌံ သသ္နေဟံ ကိဉ္စာပိ အာရကာ ဥဒကာ ထလေ နိက္ခိတ္တံ, ယာဝဒေဝ စ ပန သော ပုရိသော ကိလမထဿ ဝိဃာတဿ ဘာဂီ အဿာ’’တိ။ ‘‘ဧဝမေဝ ခေါ, ရာဇကုမာရ, ယေ ဟိ ကေစိ သမဏာ ဝါ ဗြာဟ္မဏာ ဝါ ကာယေန စေဝ စိတ္တေန စ ကာမေဟိ ဝူပကဋ္ဌာ ဝိဟရန္တိ, ယော စ နေသံ ကာမေသု ကာမစ္ဆန္ဒော ကာမသ္နေဟော ကာမမုစ္ဆာ ကာမပိပါသာ ကာမပရိဠာဟော သော စ အဇ္ဈတ္တံ န သုပ္ပဟီနော ဟောတိ, န သုပ္ပဋိပ္ပဿဒ္ဓေါ။ ဩပက္ကမိကာ စေပိ တေ ဘောန္တော သမဏဗြာဟ္မဏာ ဒုက္ခာ တိဗ္ဗာ ခရာ ကဋုကာ ဝေဒနာ ဝေဒယန္တိ, အဘဗ္ဗာဝ တေ ဉာဏာယ ဒဿနာယ အနုတ္တရာယ သမ္ဗောဓာယ။ နော စေပိ တေ ဘောန္တော သမဏဗြာဟ္မဏာ ဩပက္ကမိကာ ဒုက္ခာ တိဗ္ဗာ ခရာ ကဋုကာ ဝေဒနာ ဝေဒယန္တိ, အဘဗ္ဗာဝ တေ ဉာဏာယ ဒဿနာယ အနုတ္တရာယ သမ္ဗောဓာယ။ အယံ ခေါ မံ, ရာဇကုမာရ, ဒုတိယာ ဥပမာ ပဋိဘာသိ အနစ္ဆရိယာ ပုဗ္ဗေ အဿုတပုဗ္ဗာ။
֍ ဋ္ဌ ၃၃၁။ ‘‘အပရာပိ ခေါ မံ, ရာဇကုမာရ, တတိယာ ဥပမာ ပဋိဘာသိ အနစ္ဆရိယာ ပုဗ္ဗေ အဿုတပုဗ္ဗာ။ သေယျထာပိ, ရာဇကုမာရ, သုက္ခံ ကဋ္ဌံ ကောဠာပံ အာရကာ ဥဒကာ ထလေ နိက္ခိတ္တံ။ အထ ပုရိသော အာဂစ္ဆေယျ ဥတ္တရာရဏိံ အာဒါယ – ‘အဂ္ဂိံ အဘိနိဗ္ဗတ္တေဿာမိ, တေဇော ပါတုကရိဿာမီ’တိ။ တံ ကိံ မညသိ, ရာဇကုမာရ, အပိ နု သော ပုရိသော အမုံ သုက္ခံ ကဋ္ဌံ ကောဠာပံ အာရကာ ဥဒကာ ထလေ နိက္ခိတ္တံ ဥတ္တရာရဏိံ အာဒါယ အဘိမန္ထေန္တော အဂ္ဂိံ အဘိနိဗ္ဗတ္တေယျ, တေဇော ပါတုကရေယျာ’’တိ? ‘‘ဧဝံ, ဘန္တေ’’။ တံ ကိဿ ဟေတု? အဒုဉှိ, ဘန္တေ, သုက္ခံ ကဋ္ဌံ ကောဠာပံ, တဉ္စ ပန အာရကာ ဥဒကာ ထလေ နိက္ခိတ္တ’’န္တိ။ ‘‘ဧဝမေဝ ခေါ, ရာဇကုမာရ, ယေ ဟိ ကေစိ သမဏာ ဝါ ဗြာဟ္မဏာ ဝါ ကာယေန စေဝ စိတ္တေန စ ကာမေဟိ ဝူပကဋ္ဌာ ဝိဟရန္တိ, ယော စ နေသံ ကာမေသု ကာမစ္ဆန္ဒော ကာမသ္နေဟော ကာမမုစ္ဆာ ကာမပိပါသာ ကာမပရိဠာဟော သော စ အဇ္ဈတ္တံ သုပ္ပဟီနော ဟောတိ သုပ္ပဋိပ္ပဿဒ္ဓေါ။ ဩပက္ကမိကာ စေပိ တေ ဘောန္တော သမဏဗြာဟ္မဏာ ဒုက္ခာ တိဗ္ဗာ ခရာ ကဋုကာ ဝေဒနာ ဝေဒယန္တိ, ဘဗ္ဗာဝ တေ ဉာဏာယ ဒဿနာယ အနုတ္တရာယ သမ္ဗောဓာယ။ နော စေပိ တေ ဘောန္တော သမဏဗြာဟ္မဏာ ဩပက္ကမိကာ ဒုက္ခာ တိဗ္ဗာ ခရာ ကဋုကာ
(မ၊၂၊၂၈၅။)ဝေဒနာ ဝေဒယန္တိ, ဘဗ္ဗာဝ တေ ဉာဏာယ ဒဿနာယ အနုတ္တရာယ သမ္ဗောဓာယ။ အယံ ခေါ မံ, ရာဇကုမာရ, တတိယာ ဥပမာ ပဋိဘာသိ အနစ္ဆရိယာ ပုဗ္ဗေ အဿုတပုဗ္ဗာ။ ဣမာ ခေါ မံ, ရာဇကုမာရ, တိဿော ဥပမာ ပဋိဘံသု အနစ္ဆရိယာ ပုဗ္ဗေ အဿုတပုဗ္ဗာ။
֍ ဋ္ဌ ၃၃၂။ ‘‘တဿ မယှံ, ရာဇကုမာရ, ဧတဒဟောသိ – ‘ယံနူနာဟံ ဒန္တေဘိဒန္တမာဓာယ [ပဿ မ။ နိ။ ၁။၂၂၀ ဝိတက္ကသဏ္ဌာနသုတ္တေ], ဇိဝှါယ တာလုံ အာဟစ္စ, စေတသာ စိတ္တံ အဘိနိဂ္ဂဏှေယျံ အဘိနိပ္ပီဠေယျံ အဘိသန္တာပေယျ’န္တိ။ သော ခေါ အဟံ, ရာဇကုမာရ, ဒန္တေဘိဒန္တမာဓာယ, ဇိဝှါယ တာလုံ အာဟစ္စ, စေတသာ စိတ္တံ အဘိနိဂ္ဂဏှာမိ အဘိနိပ္ပီဠေမိ အဘိသန္တာပေမိ။ တဿ မယှံ, ရာဇကုမာရ, ဒန္တေဘိဒန္တမာဓာယ, ဇိဝှါယ တာလုံ အာဟစ္စ, စေတသာ စိတ္တံ အဘိနိဂ္ဂဏှတော အဘိနိပ္ပီဠယတော အဘိသန္တာပယတော ကစ္ဆေဟိ သေဒါ မုစ္စန္တိ။ သေယျထာပိ, ရာဇကုမာရ, ဗလဝါ ပုရိသော ဒုဗ္ဗလတရံ ပုရိသံ သီသေ ဝါ ဂဟေတွာ ခန္ဓေ ဝါ ဂဟေတွာ အဘိနိဂ္ဂဏှေယျ အဘိနိပ္ပီဠေယျ အဘိသန္တာပေယျ၊ ဧဝမေဝ ခေါ မေ, ရာဇကုမာရ, ဒန္တေဘိဒန္တမာဓာယ, ဇိဝှါယ တာလုံ အာဟစ္စ, စေတသာ စိတ္တံ အဘိနိဂ္ဂဏှတော အဘိနိပ္ပီဠယတော အဘိသန္တာပယတော ကစ္ဆေဟိ သေဒါ မုစ္စန္တိ။ အာရဒ္ဓံ ခေါ ပန မေ, ရာဇကုမာရ, ဝီရိယံ ဟောတိ အသလ္လီနံ, ဥပဋ္ဌိတာ သတိ အသမ္မုဋ္ဌာ, သာရဒ္ဓေါ စ ပန မေ ကာယော ဟောတိ အပ္ပဋိပ္ပဿဒ္ဓေါ, တေနေဝ ဒုက္ခပ္ပဓာနေန ပဓာနာဘိတုန္နဿ သတော။
֍ ဋ္ဌ ၃၃၃။ ‘‘တဿ မယှံ, ရာဇကုမာရ, ဧတဒဟောသိ – ‘ယံနူနာဟံ အပ္ပါဏကံယေဝ ဈာနံ ဈာယေယျ’န္တိ။ သော ခေါ အဟံ, ရာဇကုမာရ, မုခတော စ နာသတော စ အဿာသပဿာသေ ဥပရုန္ဓိံ။ တဿ မယှံ, ရာဇကုမာရ, မုခတော စ နာသတော စ အဿာသပဿာသေသု ဥပရုဒ္ဓေသု ကဏ္ဏသောတေဟိ ဝါတာနံ နိက္ခမန္တာနံ အဓိမတ္တော သဒ္ဒေါ ဟောတိ။ သေယျထာပိ နာမ ကမ္မာရဂဂ္ဂရိယာ ဓမမာနာယ အဓိမတ္တော သဒ္ဒေါ ဟောတိ, ဧဝမေဝ ခေါ မေ, ရာဇကုမာရ, မုခတော စ နာသတော စ အဿာသပဿာသေသု ဥပရုဒ္ဓေသု ကဏ္ဏသောတေဟိ ဝါတာနံ နိက္ခမန္တာနံ အဓိမတ္တော သဒ္ဒေါ ဟောတိ။ အာရဒ္ဓံ ခေါ ပန မေ, ရာဇကုမာရ, ဝီရိယံ ဟောတိ အသလ္လီနံ,
(မ၊၂၊၂၈၆။)ဥပဋ္ဌိတာ သတိ အသမ္မုဋ္ဌာ, သာရဒ္ဓေါ စ ပန မေ ကာယော ဟောတိ အပ္ပဋိပ္ပဿဒ္ဓေါ, တေနေဝ ဒုက္ခပ္ပဓာနေန ပဓာနာဘိတုန္နဿ သတော။
‘‘တဿ မယှံ, ရာဇကုမာရ, ဧတဒဟောသိ – ‘ယံနူနာဟံ အပ္ပါဏကံယေဝ ဈာနံ ဈာယေယျ’န္တိ။ သော ခေါ အဟံ, ရာဇကုမာရ, မုခတော စ နာသတော စ ကဏ္ဏတော စ အဿာသပဿာသေ ဥပရုန္ဓိံ။ တဿ မယှံ, ရာဇကုမာရ, မုခတော စ နာသတော စ ကဏ္ဏတော စ အဿာသပဿာသေသု ဥပရုဒ္ဓေသု အဓိမတ္တာ ဝါတာ မုဒ္ဓနိ ဦဟနန္တိ [ဦဟန္တိ (သီ။), ဩဟနန္တိ (သျာ။ ကံ။), ဥဟနန္တိ (က။)]။ သေယျထာပိ, ရာဇကုမာရ, ဗလဝါ ပုရိသော တိဏှေန သိခရေန မုဒ္ဓနိ အဘိမတ္ထေယျ [မုဒ္ဓါနံ အဘိမန္ထေယျ (သီ။ ပီ။), မုဒ္ဓါနံ အဘိမတ္ထေယျ (သျာ။ ကံ။)], ဧဝမေဝ ခေါ မေ, ရာဇကုမာရ, မုခတော စ နာသတော စ ကဏ္ဏတော စ အဿာသပဿာသေသု ဥပရုဒ္ဓေသု အဓိမတ္တာ ဝါတာ မုဒ္ဓနိ ဦဟနန္တိ။ အာရဒ္ဓံ ခေါ ပန မေ, ရာဇကုမာရ, ဝီရိယံ ဟောတိ အသလ္လီနံ, ဥပဋ္ဌိတာ သတိ အသမ္မုဋ္ဌာ, သာရဒ္ဓေါ စ ပန မေ ကာယော ဟောတိ အပ္ပဋိပ္ပဿဒ္ဓေါ, တေနေဝ ဒုက္ခပ္ပဓာနေန ပဓာနာဘိတုန္နဿ သတော။
‘‘တဿ မယှံ, ရာဇကုမာရ, ဧတဒဟောသိ – ‘ယံနူနာဟံ အပ္ပါဏကံယေဝ ဈာနံ ဈာယေယျ’န္တိ။ သော ခေါ အဟံ, ရာဇကုမာရ, မုခတော စ နာသတော စ ကဏ္ဏတော စ အဿာသပဿာသေ ဥပရုန္ဓိံ။ တဿ မယှံ, ရာဇကုမာရ, မုခတော စ နာသတော စ ကဏ္ဏတော စ အဿာသပဿာသေသု ဥပရုဒ္ဓေသု အဓိမတ္တာ သီသေ သီသဝေဒနာ ဟောန္တိ။ သေယျထာပိ, ရာဇကုမာရ, ဗလဝါ ပုရိသော ဒဠှေန ဝရတ္တက္ခဏ္ဍေန [ဝရတ္တကဗန္ဓနေန (သီ။)] သီသေ သီသဝေဌံ ဒဒေယျ၊ ဧဝမေဝ ခေါ မေ, ရာဇကုမာရ, မုခတော စ နာသတော စ ကဏ္ဏတော စ အဿာသပဿာသေသု ဥပရုဒ္ဓေသု အဓိမတ္တာ သီသေ သီသဝေဒနာ ဟောန္တိ။ အာရဒ္ဓံ ခေါ ပန မေ, ရာဇကုမာရ, ဝီရိယံ ဟောတိ အသလ္လီနံ, ဥပဋ္ဌိတာ သတိ အသမ္မုဋ္ဌာ, သာရဒ္ဓေါ စ ပန မေ ကာယော ဟောတိ အပ္ပဋိပ္ပဿဒ္ဓေါ, တေနေဝ ဒုက္ခပ္ပဓာနေန ပဓာနာဘိတုန္နဿ သတော။
‘‘တဿ မယှံ, ရာဇကုမာရ, ဧတဒဟောသိ – ‘ယံနူနာဟံ အပ္ပါဏကံယေဝ ဈာနံ ဈာယေယျ’န္တိ။ သော ခေါ အဟံ, ရာဇကုမာရ, မုခတော စ နာသတော စ ကဏ္ဏတော စ အဿာသပဿာသေ ဥပရုန္ဓိံ။ တဿ မယှံ, ရာဇကုမာရ, မုခတော စ နာသတော စ ကဏ္ဏတော စ အဿာသပဿာသေသု
(မ၊၂၊၂၈၇။)ဥပရုဒ္ဓေသု အဓိမတ္တာ ဝါတာ ကုစ္ဆိံ ပရိကန္တန္တိ။ သေယျထာပိ, ရာဇကုမာရ, ဒက္ခော ဂေါဃာတကော ဝါ ဂေါဃာတကန္တေဝါသီ ဝါ တိဏှေန ဂေါဝိကန္တနေန ကုစ္ဆိံ ပရိကန္တေယျ, ဧဝမေဝ ခေါ မေ, ရာဇကုမာရ, မုခတော စ နာသတော စ ကဏ္ဏတော စ အဿာသပဿာသေသု ဥပရုဒ္ဓေသု အဓိမတ္တာ, ဝါတာ ကုစ္ဆိံ ပရိကန္တန္တိ။ အာရဒ္ဓံ ခေါ ပန မေ, ရာဇကုမာရ, ဝီရိယံ ဟောတိ အသလ္လီနံ, ဥပဋ္ဌိတာ သတိ အသမ္မုဋ္ဌာ, သာရဒ္ဓေါ စ ပန မေ ကာယော ဟောတိ အပ္ပဋိပ္ပဿဒ္ဓေါ, တေနေဝ ဒုက္ခပ္ပဓာနေန ပဓာနာဘိတုန္နဿ သတော။
‘‘တဿ မယှံ, ရာဇကုမာရ, ဧတဒဟောသိ – ‘ယံနူနာဟံ အပ္ပါဏကံယေဝ ဈာနံ ဈာယေယျ’န္တိ။ သော ခေါ အဟံ, ရာဇကုမာရ, မုခတော စ နာသတော စ ကဏ္ဏတော စ အဿာသပဿာသေ ဥပရုန္ဓိံ။ တဿ မယှံ, ရာဇကုမာရ, မုခတော စ နာသတော စ ကဏ္ဏတော စ အဿာသပဿာသေသု ဥပရုဒ္ဓေသု အဓိမတ္တော ကာယသ္မိံ ဍာဟော ဟောတိ။ သေယျထာပိ, ရာဇကုမာရ, ဒွေ ဗလဝန္တော ပုရိသာ ဒုဗ္ဗလတရံ ပုရိသံ နာနာဗာဟာသု ဂဟေတွာ အင်္ဂါရကာသုယာ သန္တာပေယျုံ သမ္ပရိတာပေယျုံ, ဧဝမေဝ ခေါ မေ, ရာဇကုမာရ, မုခတော စ နာသတော စ ကဏ္ဏတော စ အဿာသပဿာသေသု ဥပရုဒ္ဓေသု အဓိမတ္တော ကာယသ္မိံ ဍာဟော ဟောတိ။ အာရဒ္ဓံ ခေါ ပန မေ, ရာဇကုမာရ, ဝီရိယံ ဟောတိ အသလ္လီနံ, ဥပဋ္ဌိတာ သတိ အသမ္မုဋ္ဌာ, သာရဒ္ဓေါ စ ပန မေ ကာယော ဟောတိ အပ္ပဋိပ္ပဿဒ္ဓေါ, တေနေဝ ဒုက္ခပ္ပဓာနေန ပဓာနာဘိတုန္နဿ သတော။
‘‘အပိဿု မံ, ရာဇကုမာရ, ဒေဝတာ ဒိသွာ ဧဝမာဟံသု – ‘ကာလင်္ကတော သမဏော ဂေါတမော’တိ။ ဧကစ္စာ ဒေဝတာ ဧဝမာဟံသု – ‘န ကာလင်္ကတော သမဏော ဂေါတမော, အပိ စ ကာလင်္ကရောတီ’တိ။ ဧကစ္စာ ဒေဝတာ ဧဝမာဟံသု – ‘န ကာလင်္ကတော သမဏော ဂေါတမော, နာပိ ကာလင်္ကရောတိ။ အရဟံ သမဏော ဂေါတမော။ ဝိဟာရောတွေဝ သော [ဝိဟာရောတွေဝေသော (သီ။)] အရဟတော ဧဝရူပေါ ဟောတီ’တိ [ဝိဟာရောတွေဝေသော အရဟတော’’တိ (?)]။
֍ ဋ္ဌ ၃၃၄။ ‘‘တဿ မယှံ, ရာဇကုမာရ, ဧတဒဟောသိ – ‘ယံနူနာဟံ သဗ္ဗသော အာဟာရုပစ္ဆေဒါယ ပဋိပဇ္ဇေယျ’န္တိ။ အထ ခေါ မံ, ရာဇကုမာရ, ဒေဝတာ
(မ၊၂၊၂၈၈။)ဥပသင်္ကမိတွာ ဧတဒဝေါစုံ – ‘မာ ခေါ တွံ, မာရိသ, သဗ္ဗသော အာဟာရုပစ္ဆေဒါယ ပဋိပဇ္ဇိ။ သစေ ခေါ တွံ, မာရိသ, သဗ္ဗသော အာဟာရုပစ္ဆေဒါယ ပဋိပဇ္ဇိဿသိ, တဿ တေ မယံ ဒိဗ္ဗံ ဩဇံ လောမကူပေဟိ အဇ္ဈောဟာရေဿာမ [အဇ္ဈောဟရိဿာမ (သျာ။ ကံ။ ပီ။ က။)], တာယ တွံ ယာပေဿသီ’တိ။ တဿ မယှံ, ရာဇကုမာရ, ဧတဒဟောသိ – ‘အဟဉ္စေဝ ခေါ ပန သဗ္ဗသော အဇဇ္ဇိတံ [အဇဒ္ဓုကံ (သီ။ ပီ။), ဇဒ္ဓုကံ (သျာ။ ကံ။)] ပဋိဇာနေယျံ။ ဣမာ စ မေ ဒေဝတာ ဒိဗ္ဗံ ဩဇံ လောမကူပေဟိ အဇ္ဈောဟာရေယျုံ [အဇ္ဈောဟရေယျုံ (သျာ။ ကံ။ ပီ။ က။)], တာယ စာဟံ ယာပေယျံ, တံ မမဿ မုသာ’တိ။ သော ခေါ အဟံ, ရာဇကုမာရ, တာ ဒေဝတာ ပစ္စာစိက္ခာမိ။ ‘ဟလ’န္တိ ဝဒါမိ။
‘‘တဿ မယှံ, ရာဇကုမာရ, ဧတဒဟောသိ – ‘ယံနူနာဟံ ထောကံ ထောကံ အာဟာရံ အာဟာရေယျံ ပသတံ ပသတံ, ယဒိ ဝါ မုဂ္ဂယူသံ ယဒိ ဝါ ကုလတ္ထယူသံ ယဒိ ဝါ ကဠာယယူသံ ယဒိ ဝါ ဟရေဏုကယူသ’န္တိ။ သော ခေါ အဟံ, ရာဇကုမာရ, ထောကံ ထောကံ အာဟာရံ အာဟာရေသိံ ပသတံ ပသတံ, ယဒိ ဝါ မုဂ္ဂယူသံ ယဒိ ဝါ ကုလတ္ထယူသံ ယဒိ ဝါ ကဠာယယူသံ ယဒိ ဝါ ဟရေဏုကယူသံ။ တဿ မယှံ, ရာဇကုမာရ, ထောကံ ထောကံ အာဟာရံ အာဟာရယတော ပသတံ ပသတံ, ယဒိ ဝါ မုဂ္ဂယူသံ ယဒိ ဝါ ကုလတ္ထယူသံ ယဒိ ဝါ ကဠာယယူသံ ယဒိ ဝါ ဟရေဏုကယူသံ, အဓိမတ္တကသိမာနံ ပတ္တော ကာယော ဟောတိ။ သေယျထာပိ နာမ အာသီတိကပဗ္ဗာနိ ဝါ ကာဠပဗ္ဗာနိ ဝါ, ဧဝမေဝဿု မေ အင်္ဂပစ္စင်္ဂါနိ ဘဝန္တိ တာယေဝပ္ပါဟာရတာယ။ သေယျထာပိ နာမ ဩဋ္ဌပဒံ, ဧဝမေဝဿု မေ အာနိသဒံ ဟောတိ တာယေဝပ္ပါဟာရတာယ။ သေယျထာပိ နာမ ဝဋ္ဋနာဝဠီ, ဧဝမေဝဿု မေ ပိဋ္ဌိကဏ္ဋကော ဥဏ္ဏတာဝနတော ဟောတိ တာယေဝပ္ပါဟာရတာယ။ သေယျထာပိ နာမ ဇရသာလာယ ဂေါပါနသိယော ဩလုဂ္ဂဝိလုဂ္ဂါ ဘဝန္တိ, ဧဝမေဝဿု မေ ဖာသုဠိယော ဩလုဂ္ဂဝိလုဂ္ဂါ ဘဝန္တိ တာယေဝပ္ပါဟာရတာယ။ သေယျထာပိ နာမ ဂမ္ဘီရေ ဥဒပါနေ ဥဒကတာရကာ ဂမ္ဘီရဂတာ ဩက္ခာယိကာ ဒိဿန္တိ, ဧဝမေဝဿု မေ အက္ခိကူပေသု အက္ခိတာရကာ ဂမ္ဘီရဂတာ ဩက္ခာယိကာ ဒိဿန္တိ တာယေဝပ္ပါဟာရတာယ။ သေယျထာပိ နာမ တိတ္တကာလာဗု အာမကစ္ဆိန္နော ဝါတာတပေန သံဖုဋိတော [သမ္ဖုသိတော (သျာ။ ကံ။), သံပုဋီတော (က။) သံဖုဋိတောတိ ဧတ္ထ သင်္ကုစိတောတိ အတ္ထော] ဟောတိ သမ္မိလာတော, ဧဝမေဝဿု မေ သီသစ္ဆဝိ သံဖုဋိတာ ဟောတိ သမ္မိလာတာ တာယေဝပ္ပါဟာရတာယ။ သော
(မ၊၂၊၂၈၉။)ခေါ အဟံ, ရာဇကုမာရ, ‘ဥဒရစ္ဆဝိံ ပရိမသိဿာမီ’တိ ပိဋ္ဌိကဏ္ဋကံယေဝ ပရိဂ္ဂဏှာမိ, ‘ပိဋ္ဌိကဏ္ဋကံ ပရိမသိဿာမီ’တိ ဥဒရစ္ဆဝိံယေဝ ပရိဂ္ဂဏှာမိ။ ယာဝဿု မေ, ရာဇကုမာရ, ဥဒရစ္ဆဝိ ပိဋ္ဌိကဏ္ဋကံ အလ္လီနာ ဟောတိ တာယေဝပ္ပါဟာရတာယ။ သော ခေါ အဟံ, ရာဇကုမာရ, ‘ဝစ္စံ ဝါ မုတ္တံ ဝါ ကရိဿာမီ’တိ တတ္ထေဝ အဝကုဇ္ဇော ပပတာမိ တာယေဝပ္ပါဟာရတာယ။ သော ခေါ အဟံ, ရာဇကုမာရ, ဣမမေဝ ကာယံ အဿာသေန္တော ပါဏိနာ ဂတ္တာနိ အနုမဇ္ဇာမိ။ တဿ မယှံ, ရာဇကုမာရ, ပါဏိနာ ဂတ္တာနိ အနုမဇ္ဇတော ပူတိမူလာနိ လောမာနိ ကာယသ္မာ ပပတန္တိ တာယေဝပ္ပါဟာရတာယ။ အပိဿု မံ, ရာဇကုမာရ, မနုဿာ ဒိသွာ ဧဝမာဟံသု – ‘ကာဠော သမဏော ဂေါတမော’တိ, ဧကစ္စေ မနုဿာ ဧဝမာဟံသု – ‘န ကာဠော သမဏော ဂေါတမော, သာမော သမဏော ဂေါတမော’တိ။ ဧကစ္စေ မနုဿာ ဧဝမာဟံသု – ‘န ကာဠော သမဏော ဂေါတမော, နပိ သာမော, မင်္ဂုရစ္ဆဝိ သမဏော ဂေါတမော’တိ။ ယာဝဿု မေ, ရာဇကုမာရ, တာဝ ပရိသုဒ္ဓေါ ဆဝိဝဏ္ဏော ပရိယောဒါတော ဥပဟတော ဟောတိ တာယေဝပ္ပါဟာရတာယ။
֍ ဋ္ဌ ၃၃၅။ ‘‘တဿ မယှံ, ရာဇကုမာရ, ဧတဒဟောသိ – ‘ယေ ခေါ ကေစိ အတီတမဒ္ဓါနံ သမဏာ ဝါ ဗြာဟ္မဏာ ဝါ ဩပက္ကမိကာ ဒုက္ခာ တိဗ္ဗာ [တိပ္ပါ (သီ။ ပီ။)] ခရာ ကဋုကာ ဝေဒနာ ဝေဒယိံသု, ဧတာဝပရမံ နယိတော ဘိယျော။ ယေပိ ဟိ ကေစိ အနာဂတမဒ္ဓါနံ သမဏာ ဝါ ဗြာဟ္မဏာ ဝါ ဩပက္ကမိကာ ဒုက္ခာ တိဗ္ဗာ ခရာ ကဋုကာ ဝေဒနာ ဝေဒယိဿန္တိ, ဧတာဝပရမံ နယိတော ဘိယျော။ ယေပိ ဟိ ကေစိ ဧတရဟိ သမဏာ ဝါ ဗြာဟ္မဏာ ဝါ ဩပက္ကမိကာ ဒုက္ခာ တိဗ္ဗာ ခရာ ကဋုကာ ဝေဒနာ ဝေဒယန္တိ, ဧတာဝပရမံ နယိတော ဘိယျော။ န ခေါ ပနာဟံ ဣမာယ ကဋုကာယ ဒုက္ကရကာရိကာယ အဓိဂစ္ဆာမိ ဥတ္တရိမနုဿဓမ္မာ အလမရိယဉာဏဒဿနဝိသေသံ၊ သိယာ နု ခေါ အညော မဂ္ဂေါ ဗောဓာယာ’တိ။ တဿ မယှံ, ရာဇကုမာရ, ဧတဒဟောသိ – ‘အဘိဇာနာမိ ခေါ ပနာဟံ ပိတု သက္ကဿ ကမ္မန္တေ သီတာယ ဇမ္ဗုစ္ဆာယာယ နိသိန္နော ဝိဝိစ္စေဝ ကာမေဟိ ဝိဝိစ္စ အကုသလေဟိ ဓမ္မေဟိ သဝိတက္ကံ သဝိစာရံ ဝိဝေကဇံ ပီတိသုခံ ပဌမံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရိတာ၊ သိယာ နု ခေါ ဧသော မဂ္ဂေါ ဗောဓာယာ’တိ။ တဿ မယှံ, ရာဇကုမာရ, သတာနုသာရိ ဝိညာဏံ အဟောသိ – ‘ဧသေဝ မဂ္ဂေါ ဗောဓာယာ’တိ။ တဿ မယှံ, ရာဇကုမာရ, ဧတဒဟောသိ – ‘ကိံ နု ခေါ အဟံ တဿ သုခဿ ဘာယာမိ ယံ တံ သုခံ အညတြေဝ ကာမေဟိ အညတြ
(မ၊၂၊၂၉၀။)အကုသလေဟိ ဓမ္မေဟီ’တိ။ တဿ မယှံ, ရာဇကုမာရ, ဧတဒဟောသိ – ‘န ခေါ အဟံ တဿ သုခဿ ဘာယာမိ ယံ တံ သုခံ အညတြေဝ ကာမေဟိ အညတြ အကုသလေဟိ ဓမ္မေဟီ’တိ။
‘‘တဿ မယှံ, ရာဇကုမာရ, ဧတဒဟောသိ – ‘န ခေါ တံ သုကရံ သုခံ အဓိဂန္တုံ ဧဝံ အဓိမတ္တကသိမာနံ ပတ္တကာယေန။ ယံနူနာဟံ ဩဠာရိကံ အာဟာရံ အာဟာရေယျံ ဩဒနကုမ္မာသ’န္တိ။ သော ခေါ အဟံ, ရာဇကုမာရ, ဩဠာရိကံ အာဟာရံ အာဟာရေသိံ ဩဒနကုမ္မာသံ။ တေန ခေါ ပန မံ, ရာဇကုမာရ, သမယေန ပဉ္စဝဂ္ဂိယာ ဘိက္ခူ ပစ္စုပဋ္ဌိတာ ဟောန္တိ – ‘ယံ ခေါ သမဏော ဂေါတမော ဓမ္မံ အဓိဂမိဿတိ တံ နော အာရောစေဿတီ’တိ။ ယတော ခေါ အဟံ, ရာဇကုမာရ, ဩဠာရိကံ အာဟာရံ အာဟာရေသိံ ဩဒနကုမ္မာသံ, အထ မေ တေ ပဉ္စဝဂ္ဂိယာ ဘိက္ခူ နိဗ္ဗိဇ္ဇ ပက္ကမိံသု – ‘ဗာဟုလ္လိကော [ဗာဟုလိကော (သီ။ ပီ။) သာရတ္ထဋီကာယ သံဃဘေဒသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာယ သမေတိ] သမဏော ဂေါတမော ပဓာနဝိဗ္ဘန္တော, အာဝတ္တော ဗာဟုလ္လာယာ’တိ။
֍ ဋ္ဌ ၃၃၆။ ‘‘သော ခေါ အဟံ, ရာဇကုမာရ, ဩဠာရိကံ အာဟာရံ အာဟာရေတွာ ဗလံ ဂဟေတွာ ဝိဝိစ္စေဝ ကာမေဟိ…ပေ… ပဌမံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟာသိံ။ ဝိတက္ကဝိစာရာနံ ဝူပသမာ… ဒုတိယံ ဈာနံ… တတိယံ ဈာနံ… စတုတ္ထံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟာသိံ။ သော ဧဝံ သမာဟိတေ စိတ္တေ ပရိသုဒ္ဓေ ပရိယောဒါတေ အနင်္ဂဏေ ဝိဂတူပက္ကိလေသေ မုဒုဘူတေ ကမ္မနိယေ ဌိတေ အာနေဉ္ဇပ္ပတ္တေ ပုဗ္ဗေနိဝါသာနုဿတိဉာဏာယ စိတ္တံ အဘိနိန္နာမေသိံ။ သော အနေကဝိဟိတံ ပုဗ္ဗေနိဝါသံ အနုဿရာမိ, သေယျထိဒံ – ဧကမ္ပိ ဇာတိံ ဒွေပိ ဇာတိယော…ပေ… ဣတိ သာကာရံ သဥဒ္ဒေသံ အနေကဝိဟိတံ ပုဗ္ဗေနိဝါသံ အနုဿရာမိ။ အယံ ခေါ မေ, ရာဇကုမာရ, ရတ္တိယာ ပဌမေ ယာမေ ပဌမာ ဝိဇ္ဇာ အဓိဂတာ, အဝိဇ္ဇာ ဝိဟတာ, ဝိဇ္ဇာ ဥပ္ပန္နာ၊ တမော ဝိဟတော, အာလောကော ဥပ္ပန္နော – ယထာ တံ အပ္ပမတ္တဿ အာတာပိနော ပဟိတတ္တဿ ဝိဟရတော။
‘‘သော ဧဝံ သမာဟိတေ စိတ္တေ ပရိသုဒ္ဓေ ပရိယောဒါတေ အနင်္ဂဏေ ဝိဂတူပက္ကိလေသေ မုဒုဘူတေ ကမ္မနိယေ ဌိတေ အာနေဉ္ဇပ္ပတ္တေ သတ္တာနံ စုတူပပါတဉာဏာယ စိတ္တံ အဘိနိန္နာမေသိံ။ သော ဒိဗ္ဗေန စက္ခုနာ ဝိသုဒ္ဓေန အတိက္ကန္တမာနုသကေန သတ္တေ ပဿာမိ စဝမာနေ ဥပပဇ္ဇမာနေ ဟီနေ ပဏီတေ သုဝဏ္ဏေ ဒုဗ္ဗဏ္ဏေ သုဂတေ ဒုဂ္ဂတေ ယထာကမ္မူပဂေ သတ္တေ
(မ၊၂၊၂၉၁။)ပဇာနာမိ …ပေ… အယံ ခေါ မေ, ရာဇကုမာရ, ရတ္တိယာ မဇ္ဈိမေ ယာမေ ဒုတိယာ ဝိဇ္ဇာ အဓိဂတာ, အဝိဇ္ဇာ ဝိဟတာ, ဝိဇ္ဇာ ဥပ္ပန္နာ၊ တမော ဝိဟတော, အာလောကော ဥပ္ပန္နော – ယထာ တံ အပ္ပမတ္တဿ အာတာပိနော ပဟိတတ္တဿ ဝိဟရတော။
‘‘သော ဧဝံ သမာဟိတေ စိတ္တေ ပရိသုဒ္ဓေ ပရိယောဒါတေ အနင်္ဂဏေ ဝိဂတူပက္ကိလေသေ မုဒုဘူတေ ကမ္မနိယေ ဌိတေ အာနေဉ္ဇပ္ပတ္တေ အာသဝါနံ ခယဉာဏာယ စိတ္တံ အဘိနိန္နာမေသိံ။ သော ‘ဣဒံ ဒုက္ခ’န္တိ ယထာဘူတံ အဗ္ဘညာသိံ…ပေ… ‘အယံ ဒုက္ခနိရောဓဂါမိနီ ပဋိပဒါ’တိ ယထာဘူတံ အဗ္ဘညာသိံ၊ ‘ဣမေ အာသဝါ’တိ ယထာဘူတံ အဗ္ဘညာသိံ…ပေ… ‘အယံ အာသဝနိရောဓဂါမိနီ ပဋိပဒါ’တိ ယထာဘူတံ အဗ္ဘညာသိံ။ တဿ မေ ဧဝံ ဇာနတော ဧဝံ ပဿတော ကာမာသဝါပိ စိတ္တံ ဝိမုစ္စိတ္ထ, ဘဝါသဝါပိ စိတ္တံ ဝိမုစ္စိတ္ထ, အဝိဇ္ဇာသဝါပိ စိတ္တံ ဝိမုစ္စိတ္ထ။ ဝိမုတ္တသ္မိံ ဝိမုတ္တမိတိ ဉာဏံ အဟောသိ။ ‘ခီဏာ ဇာတိ, ဝုသိတံ ဗြဟ္မစရိယံ, ကတံ ကရဏီယံ, နာပရံ ဣတ္ထတ္တာယာ’တိ အဗ္ဘညာသိံ။ အယံ ခေါ မေ, ရာဇကုမာရ, ရတ္တိယာ ပစ္ဆိမေ ယာမေ တတိယာ ဝိဇ္ဇာ အဓိဂတာ, အဝိဇ္ဇာ ဝိဟတာ, ဝိဇ္ဇာ ဥပ္ပန္နာ၊ တမော ဝိဟတော, အာလောကော ဥပ္ပန္နော – ယထာ တံ အပ္ပမတ္တဿ အာတာပိနော ပဟိတတ္တဿ ဝိဟရတော။
֍ ဋ္ဌ ၃၃၇။ ‘‘တဿ မယှံ, ရာဇကုမာရ, ဧတဒဟောသိ – ‘အဓိဂတော ခေါ မျာယံ ဓမ္မော ဂမ္ဘီရော ဒုဒ္ဒသော ဒုရနုဗောဓော သန္တော ပဏီတော အတက္ကာဝစရော နိပုဏော ပဏ္ဍိတဝေဒနီယော။ အာလယရာမာ ခေါ ပနာယံ ပဇာ အာလယရတာ အာလယသမ္မုဒိတာ။ အာလယရာမာယ ခေါ ပန ပဇာယ အာလယရတာယ အာလယသမ္မုဒိတာယ ဒုဒ္ဒသံ ဣဒံ ဌာနံ ယဒိဒံ – ဣဒပ္ပစ္စယတာပဋိစ္စသမုပ္ပါဒေါ။ ဣဒမ္ပိ ခေါ ဌာနံ ဒုဒ္ဒသံ – ယဒိဒံ သဗ္ဗသင်္ခါရသမထော သဗ္ဗူပဓိပဋိနိဿဂ္ဂေါ တဏှာက္ခယော ဝိရာဂေါ နိရောဓော နိဗ္ဗာနံ။ အဟဉ္စေဝ ခေါ ပန ဓမ္မံ ဒေသေယျံ, ပရေ စ မေ န အာဇာနေယျုံ, သော မမဿ ကိလမထော, သာ မမဿ ဝိဟေသာ’တိ။ အပိဿု မံ, ရာဇကုမာရ, ဣမာ အနစ္ဆရိယာ ဂါထာယော ပဋိဘံသု ပုဗ္ဗေ အဿုတပုဗ္ဗာ –
‘ကိစ္ဆေန မေ အဓိဂတံ, ဟလံ ဒါနိ ပကာသိတုံ၊
ရာဂဒေါသပရေတေဟိ, နာယံ ဓမ္မော သုသမ္ဗုဓော။
‘ပဋိသောတဂါမိံ နိပုဏံ, ဂမ္ဘီရံ ဒုဒ္ဒသံ အဏုံ၊
ရာဂရတ္တာ န ဒက္ခန္တိ, တမောခန္ဓေန အာဝုဋာ’ [အာဝဋာ (သီ။), အာဝုတာ (သျာ။ ကံ။)] တိ။
(မ၊၂၊၂၉၂။)‘‘ဣတိဟ မေ, ရာဇကုမာရ, ပဋိသဉ္စိက္ခတော အပ္ပေါဿုက္ကတာယ စိတ္တံ နမတိ နော ဓမ္မဒေသနာယ။
֍ ဋ္ဌ ၃၃၈။ ‘‘အထ ခေါ, ရာဇကုမာရ, ဗြဟ္မုနော သဟမ္ပတိဿ မမ စေတသာ စေတောပရိဝိတက္ကမညာယ ဧတဒဟောသိ – ‘နဿတိ ဝတ, ဘော, လောကော၊ ဝိနဿတိ ဝတ, ဘော, လောကော။ ယတြ ဟိ နာမ တထာဂတဿ အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ အပ္ပေါဿုက္ကတာယ စိတ္တံ နမတိ [နမိဿတိ (?)] နော ဓမ္မဒေသနာယာ’တိ။ အထ ခေါ, ရာဇကုမာရ, ဗြဟ္မာ သဟမ္ပတိ – သေယျထာပိ နာမ ဗလဝါ ပုရိသော သမိဉ္ဇိတံ ဝါ ဗာဟံ ပသာရေယျ ပသာရိတံ ဝါ ဗာဟံ သမိဉ္ဇေယျ, ဧဝမေဝ – ဗြဟ္မလောကေ အန္တရဟိတော မမ ပုရတော ပါတုရဟောသိ။ အထ ခေါ, ရာဇကုမာရ, ဗြဟ္မာ သဟမ္ပတိ ဧကံသံ ဥတ္တရာသင်္ဂံ ကရိတွာ ယေနာဟံ တေနဉ္ဇလိံ ပဏာမေတွာ မံ ဧတဒဝေါစ – ‘ဒေသေတု, ဘန္တေ, ဘဂဝါ ဓမ္မံ, ဒေသေတု သုဂတော ဓမ္မံ။ သန္တိ သတ္တာ အပ္ပရဇက္ခဇာတိကာ အဿဝနတာယ ဓမ္မဿ ပရိဟာယန္တိ၊ ဘဝိဿန္တိ ဓမ္မဿ အညာတာရော’တိ။ ဣဒမဝေါစ, ရာဇကုမာရ, ဗြဟ္မာ သဟမ္ပတိ၊ ဣဒံ ဝတွာ အထာပရံ ဧတဒဝေါစ –
‘ပါတုရဟောသိ မဂဓေသု ပုဗ္ဗေ,
ဓမ္မော အသုဒ္ဓေါ သမလေဟိ စိန္တိတော၊
အပါပုရေတံ [အဝါပုရေတံ (သီ။)] အမတဿ ဒွါရံ,
သုဏန္တု ဓမ္မံ ဝိမလေနာနုဗုဒ္ဓံ။
‘သေလေ ယထာ ပဗ္ဗတမုဒ္ဓနိဋ္ဌိတော,
ယထာပိ ပဿေ ဇနတံ သမန္တတော၊
တထူပမံ ဓမ္မမယံ သုမေဓ,
ပါသာဒမာရုယှ သမန္တစက္ခု။
‘သောကာဝတိဏ္ဏံ [သောကာဝကိဏ္ဏံ (သျာ။)] ဇနတမပေတသောကော,
အဝေက္ခဿု ဇာတိဇရာဘိဘူတံ၊
ဥဋ္ဌေဟိ ဝီရ, ဝိဇိတသင်္ဂါမ,
သတ္ထဝါဟ အဏဏ [အနဏ (သီ။ သျာ။ ကံ။ ပီ။ က။)], ဝိစရ လောကေ၊
ဒေသဿု [ဒေသေတု (သျာ။ ကံ။ က။)] ဘဂဝါ ဓမ္မံ,
အညာတာရော ဘဝိဿန္တီ’တိ။
(မ၊၂၊၂၉၃။)֍ ဋ္ဌ ၃၃၉။ ‘‘အထ ခွါဟံ, ရာဇကုမာရ, ဗြဟ္မုနော စ အဇ္ဈေသနံ ဝိဒိတွာ သတ္တေသု စ ကာရုညတံ ပဋိစ္စ ဗုဒ္ဓစက္ခုနာ လောကံ ဝေါလောကေသိံ။ အဒ္ဒသံ ခေါ အဟံ, ရာဇကုမာရ, ဗုဒ္ဓစက္ခုနာ လောကံ ဝေါလောကေန္တော သတ္တေ အပ္ပရဇက္ခေ မဟာရဇက္ခေ တိက္ခိန္ဒြိယေ မုဒိန္ဒြိယေ သွာကာရေ ဒွါကာရေ သုဝိညာပယေ ဒုဝိညာပယေ အပ္ပေကစ္စေ ပရလောကဝဇ္ဇဘယဒဿာဝိနေ [ဒဿာဝိနော (သျာ။ ကံ။ က။)] ဝိဟရန္တေ, အပ္ပေကစ္စေ န ပရလောကဝဇ္ဇဘယဒဿာဝိနေ ဝိဟရန္တေ။ သေယျထာပိ နာမ ဥပ္ပလိနိယံ ဝါ ပဒုမိနိယံ ဝါ ပုဏ္ဍရီကိနိယံ ဝါ အပ္ပေကစ္စာနိ ဥပ္ပလာနိ ဝါ ပဒုမာနိ ဝါ ပုဏ္ဍရီကာနိ ဝါ ဥဒကေ ဇာတာနိ ဥဒကေ သံဝဍ္ဎာနိ ဥဒကာနုဂ္ဂတာနိ အန္တောနိမုဂ္ဂပေါသီနိ, အပ္ပေကစ္စာနိ ဥပ္ပလာနိ ဝါ ပဒုမာနိ ဝါ ပုဏ္ဍရီကာနိ ဝါ ဥဒကေ ဇာတာနိ ဥဒကေ သံဝဍ္ဎာနိ ဥဒကာနုဂ္ဂတာနိ သမောဒကံ ဌိတာနိ, အပ္ပေကစ္စာနိ ဥပ္ပလာနိ ဝါ ပဒုမာနိ ဝါ ပုဏ္ဍရီကာနိ ဝါ ဥဒကေ ဇာတာနိ ဥဒကေ သံဝဍ္ဎာနိ ဥဒကာ အစ္စုဂ္ဂမ္မ ဌိတာနိ [တိဋ္ဌန္တိ (သီ။ သျာ။ ကံ။ ပီ။)] အနုပလိတ္တာနိ ဥဒကေန, ဧဝမေဝ ခေါ အဟံ, ရာဇကုမာရ, ဗုဒ္ဓစက္ခုနာ လောကံ ဝေါလောကေန္တော အဒ္ဒသံ သတ္တေ အပ္ပရဇက္ခေ မဟာရဇက္ခေ တိက္ခိန္ဒြိယေ မုဒိန္ဒြိယေ သွာကာရေ ဒွါကာရေ သုဝိညာပယေ ဒုဝိညာပယေ, အပ္ပေကစ္စေ ပရလောကဝဇ္ဇဘယဒဿာဝိနေ ဝိဟရန္တေ, အပ္ပေကစ္စေ န ပရလောကဝဇ္ဇဘယဒဿာဝိနေ ဝိဟရန္တေ။ အထ ခွါဟံ, ရာဇကုမာရ, ဗြဟ္မာနံ သဟမ္ပတိံ ဂါထာယ ပစ္စဘာသိံ –
‘အပါရုတာ တေသံ အမတဿ ဒွါရာ,
ယေ သောတဝန္တော ပမုဉ္စန္တု သဒ္ဓံ၊
ဝိဟိံသသညီ ပဂုဏံ န ဘာသိံ,
ဓမ္မံ ပဏီတံ မနုဇေသု ဗြဟ္မေ’တိ။
֍ ဋ္ဌ ၃၄၀။ ‘‘အထ ခေါ, ရာဇကုမာရ, ဗြဟ္မာ သဟမ္ပတိ ‘ကတာဝကာသော ခေါမှိ ဘဂဝတာ ဓမ္မဒေသနာယာ’တိ မံ အဘိဝါဒေတွာ ပဒက္ခိဏံ ကတွာ တတ္ထေဝန္တရဓာယိ။
‘‘တဿ မယှံ, ရာဇကုမာရ, ဧတဒဟောသိ – ‘ကဿ နု ခေါ အဟံ ပဌမံ ဓမ္မံ ဒေသေယျံ? ကော ဣမံ ဓမ္မံ ခိပ္ပမေဝ အာဇာနိဿတီ’တိ? တဿ မယှံ, ရာဇကုမာရ, ဧတဒဟောသိ – ‘အယံ ခေါ အာဠာရော ကာလာမော ပဏ္ဍိတော ဝိယတ္တော မေဓာဝီ ဒီဃရတ္တံ အပ္ပရဇက္ခဇာတိကော။ ယံနူနာဟံ အာဠာရဿ
(မ၊၂၊၂၉၄။)ကာလာမဿ ပဌမံ ဓမ္မံ ဒေသေယျံ၊ သော ဣမံ ဓမ္မံ ခိပ္ပမေဝ အာဇာနိဿတီ’တိ။ အထ ခေါ မံ, ရာဇကုမာရ, ဒေဝတာ ဥပသင်္ကမိတွာ ဧတဒဝေါစ – ‘သတ္တာဟကာလင်္ကတော, ဘန္တေ, အာဠာရော ကာလာမော’တိ။ ဉာဏဉ္စ ပန မေ ဒဿနံ ဥဒပါဒိ – ‘သတ္တာဟကာလင်္ကတော အာဠာရော ကာလာမော’တိ။ တဿ မယှံ, ရာဇကုမာရ, ဧတဒဟောသိ – ‘မဟာဇာနိယော ခေါ အာဠာရော ကာလာမော။ သစေ ဟိ သော ဣမံ ဓမ္မံ သုဏေယျ, ခိပ္ပမေဝ အာဇာနေယျာ’တိ။ တဿ မယှံ, ရာဇကုမာရ, ဧတဒဟောသိ – ‘ကဿ နု ခေါ အဟံ ပဌမံ ဓမ္မံ ဒေသေယျံ? ကော ဣမံ ဓမ္မံ ခိပ္ပမေဝ အာဇာနိဿတီ’တိ? တဿ မယှံ, ရာဇကုမာရ, ဧတဒဟောသိ – ‘အယံ ခေါ ဥဒကော ရာမပုတ္တော ပဏ္ဍိတော ဝိယတ္တော မေဓာဝီ ဒီဃရတ္တံ အပ္ပရဇက္ခဇာတိကော။ ယံနူနာဟံ ဥဒကဿ ရာမပုတ္တဿ ပဌမံ ဓမ္မံ ဒေသေယျံ၊ သော ဣမံ ဓမ္မံ ခိပ္ပမေဝ အာဇာနိဿတီ’တိ။ အထ ခေါ မံ, ရာဇကုမာရ, ဒေဝတာ ဥပသင်္ကမိတွာ ဧတဒဝေါစ – ‘အဘိဒေါသကာလင်္ကတော, ဘန္တေ, ဥဒကော ရာမပုတ္တော’တိ။ ဉာဏဉ္စ ပန မေ ဒဿနံ ဥဒပါဒိ – ‘အဘိဒေါသကာလင်္ကတော ဥဒကော ရာမပုတ္တော’တိ။ တဿ မယှံ, ရာဇကုမာရ, ဧတဒဟောသိ – ‘မဟာဇာနိယော ခေါ ဥဒကော ရာမပုတ္တော။ သစေ ဟိ သော ဣမံ ဓမ္မံ သုဏေယျ, ခိပ္ပမေဝ အာဇာနေယျာ’တိ။
֍ ဋ္ဌ ၃၄၁။ ‘‘တဿ မယှံ, ရာဇကုမာရ, ဧတဒဟောသိ – ‘ကဿ နု ခေါ အဟံ ပဌမံ ဓမ္မံ ဒေသေယျံ? ကော ဣမံ ဓမ္မံ ခိပ္ပမေဝ အာဇာနိဿတီ’တိ? တဿ မယှံ, ရာဇကုမာရ, ဧတဒဟောသိ – ‘ဗဟုကာရာ ခေါ မေ ပဉ္စဝဂ္ဂိယာ ဘိက္ခူ ယေ မံ ပဓာနပဟိတတ္တံ ဥပဋ္ဌဟိံသု။ ယံနူနာဟံ ပဉ္စဝဂ္ဂိယာနံ ဘိက္ခူနံ ပဌမံ ဓမ္မံ ဒေသေယျ’န္တိ။ တဿ မယှံ, ရာဇကုမာရ, ဧတဒဟောသိ – ‘ကဟံ နု ခေါ ဧတရဟိ ပဉ္စဝဂ္ဂိယာ ဘိက္ခူ ဝိဟရန္တီ’တိ။ အဒ္ဒသံ ခွါဟံ, ရာဇကုမာရ, ဒိဗ္ဗေန စက္ခုနာ ဝိသုဒ္ဓေန အတိက္ကန္တမာနုသကေန ပဉ္စဝဂ္ဂိယေ ဘိက္ခူ ဗာရာဏသိယံ ဝိဟရန္တေ ဣသိပတနေ မိဂဒါယေ။ အထ ခွါဟံ, ရာဇကုမာရ, ဥရုဝေလာယံ ယထာဘိရန္တံ ဝိဟရိတွာ ယေန ဗာရာဏသီ တေန စာရိကံ ပက္ကမိံ။
‘‘အဒ္ဒသာ ခေါ မံ, ရာဇကုမာရ, ဥပကော အာဇီဝကော အန္တရာ စ ဂယံ အန္တရာ စ ဗောဓိံ အဒ္ဓါနမဂ္ဂပ္ပဋိပန္နံ။ ဒိသွာန မံ ဧတဒဝေါစ – ‘ဝိပ္ပသန္နာနိ ခေါ တေ, အာဝုသော, ဣန္ဒြိယာနိ, ပရိသုဒ္ဓေါ ဆဝိဝဏ္ဏော ပရိယောဒါတော။ ကံသိ တွံ, အာဝုသော, ဥဒ္ဒိဿ ပဗ္ဗဇိတော? ကော ဝါ တေ သတ္ထာ? ကဿ ဝါ တွံ ဓမ္မံ ရောစေသီ’တိ? ဧဝံ ဝုတ္တေ, အဟံ, ရာဇကုမာရ, ဥပကံ အာဇီဝကံ ဂါထာဟိ အဇ္ဈဘာသိံ –
(မ၊၂၊၂၉၅။)သဗ္ဗေသု ဓမ္မေသု အနူပလိတ္တော၊
သဗ္ဗဉ္ဇဟော တဏှာက္ခယေ ဝိမုတ္တော,
သယံ အဘိညာယ ကမုဒ္ဒိသေယျံ။
‘န မေ အာစရိယော အတ္ထိ, သဒိသော မေ န ဝိဇ္ဇတိ၊
သဒေဝကသ္မိံ လောကသ္မိံ, နတ္ထိ မေ ပဋိပုဂ္ဂလော။
‘အဟဉှိ အရဟာ လောကေ, အဟံ သတ္ထာ အနုတ္တရော၊
ဧကောမှိ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေါ, သီတိဘူတောသ္မိ နိဗ္ဗုတော။
‘ဓမ္မစက္ကံ ပဝတ္တေတုံ, ဂစ္ဆာမိ ကာသိနံ ပုရံ၊
အန္ဓီဘူတသ္မိံ [အန္ဓဘူတသ္မိံ (သီ။ သျာ။ ပီ။)] လောကသ္မိံ, အာဟဉ္ဆံ [အာဟညိံ (သျာ။ ကံ။ က။)] အမတဒုန္ဒုဘိ’န္တိ။
‘ယထာ ခေါ တွံ, အာဝုသော, ပဋိဇာနာသိ အရဟသိ အနန္တဇိနော’တိ။
‘မာဒိသာ ဝေ ဇိနာ ဟောန္တိ, ယေ ပတ္တာ အာသဝက္ခယံ၊
ဇိတာ မေ ပါပကာ ဓမ္မာ, တသ္မာဟမုပက [တသ္မာဟံ ဥပကာ (သီ။ သျာ။ ကံ။ ပီ။)] ဇိနော’တိ။
‘‘ဧဝံ ဝုတ္တေ, ရာဇကုမာရ, ဥပကော အာဇီဝကော ‘ဟုပေယျပါဝုသော’တိ [ဟုဝေယျပါဝုသော (သီ။ ပီ။), ဟုဝေယျာဝုသော (သျာ။ ကံ။)] ဝတွာ သီသံ ဩကမ္ပေတွာ ဥမ္မဂ္ဂံ ဂဟေတွာ ပက္ကာမိ။
֍ ဋ္ဌ ၃၄၂။ ‘‘အထ ခွါဟံ, ရာဇကုမာရ, အနုပုဗ္ဗေန စာရိကံ စရမာနော ယေန ဗာရာဏသီ ဣသိပတနံ မိဂဒါယော ယေန ပဉ္စဝဂ္ဂိယာ ဘိက္ခူ တေနုပသင်္ကမိံ။ အဒ္ဒသံသု ခေါ မံ, ရာဇကုမာရ, ပဉ္စဝဂ္ဂိယာ ဘိက္ခူ ဒူရတောဝ အာဂစ္ဆန္တံ။ ဒိသွာန အညမညံ သဏ္ဌပေသုံ – ‘အယံ ခေါ, အာဝုသော, သမဏော ဂေါတမော အာဂစ္ဆတိ ဗာဟုလ္လိကော ပဓာနဝိဗ္ဘန္တော အာဝတ္တော ဗာဟုလ္လာယ။ သော နေဝ အဘိဝါဒေတဗ္ဗော, န ပစ္စုဋ္ဌာတဗ္ဗော, နာဿ ပတ္တစီဝရံ ပဋိဂ္ဂဟေတဗ္ဗံ၊ အပိ စ ခေါ အာသနံ ဌပေတဗ္ဗံ – သစေ သော အာကင်္ခိဿတိ နိသီဒိဿတီ’တိ။ ယထာ ယထာ ခေါ အဟံ, ရာဇကုမာရ, ပဉ္စဝဂ္ဂိယေ ဘိက္ခူ ဥပသင်္ကမိံ [ဥပသင်္ကမာမိ (သီ။ ပီ။)], တထာ တထာ ပဉ္စဝဂ္ဂိယာ ဘိက္ခူ နာသက္ခိံသု သကာယ ကတိကာယ သဏ္ဌာတုံ။ အပ္ပေကစ္စေ မံ ပစ္စုဂ္ဂန္တွာ ပတ္တစီဝရံ ပဋိဂ္ဂဟေသုံ။ အပ္ပေကစ္စေ အာသနံ ပညပေသုံ။ အပ္ပေကစ္စေ ပါဒေါဒကံ ဥပဋ္ဌပေသုံ။ အပိ စ ခေါ မံ နာမေန စ
(မ၊၂၊၂၉၆။)အာဝုသောဝါဒေန စ သမုဒါစရန္တိ။ ဧဝံ ဝုတ္တေ, အဟံ, ရာဇကုမာရ, ပဉ္စဝဂ္ဂိယေ ဘိက္ခူ ဧတဒဝေါစံ – ‘မာ, ဘိက္ခဝေ, တထာဂတံ နာမေန စ အာဝုသောဝါဒေန စ သမုဒါစရထ [သမုဒါစရိတ္ထ (သီ။ သျာ။ ကံ။ ပီ။)]၊ အရဟံ, ဘိက္ခဝေ, တထာဂတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေါ။ ဩဒဟထ, ဘိက္ခဝေ, သောတံ။ အမတမဓိဂတံ။ အဟမနုသာသာမိ, အဟံ ဓမ္မံ ဒေသေမိ။ ယထာနုသိဋ္ဌံ တထာ ပဋိပဇ္ဇမာနာ နစိရဿေဝ – ယဿတ္ထာယ ကုလပုတ္တာ သမ္မဒေဝ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇန္တိ တဒနုတ္တရံ – ဗြဟ္မစရိယပရိယောသာနံ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတွာ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရိဿထာ’တိ။ ဧဝံ ဝုတ္တေ, ရာဇကုမာရ, ပဉ္စဝဂ္ဂိယာ ဘိက္ခူ မံ ဧတဒဝေါစုံ – ‘တာယပိ ခေါ တွံ, အာဝုသော ဂေါတမ, ဣရိယာယ [စရိယာယ (သျာ။ ကံ။)] တာယ ပဋိပဒါယ တာယ ဒုက္ကရကာရိကာယ နာဇ္ဈဂမာ ဥတ္တရိမနုဿဓမ္မာ အလမရိယဉာဏဒဿနဝိသေသံ၊ ကိံ ပန တွံ ဧတရဟိ ဗာဟုလ္လိကော ပဓာနဝိဗ္ဘန္တော အာဝတ္တော ဗာဟုလ္လာယ အဓိဂမိဿသိ ဥတ္တရိမနုဿဓမ္မာ အလမရိယဉာဏဒဿနဝိသေသ’န္တိ? ဧဝံ ဝုတ္တေ, အဟံ, ရာဇကုမာရ, ပဉ္စဝဂ္ဂိယေ ဘိက္ခူ ဧတဒဝေါစံ – ‘န, ဘိက္ခဝေ, တထာဂတော ဗာဟုလ္လိကော န ပဓာနဝိဗ္ဘန္တော န အာဝတ္တော ဗာဟုလ္လာယ။ အရဟံ, ဘိက္ခဝေ, တထာဂတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေါ။ ဩဒဟထ, ဘိက္ခဝေ, သောတံ။ အမတမဓိဂတံ။ အဟမနုသာသာမိ, အဟံ ဓမ္မံ ဒေသေမိ။ ယထာနုသိဋ္ဌံ တထာ ပဋိပဇ္ဇမာနာ နစိရဿေဝ – ယဿတ္ထာယ ကုလပုတ္တာ သမ္မဒေဝ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇန္တိ တဒနုတ္တရံ – ဗြဟ္မစရိယပရိယောသာနံ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတွာ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရိဿထာ’တိ။ ဒုတိယမ္ပိ ခေါ, ရာဇကုမာရ, ပဉ္စဝဂ္ဂိယာ ဘိက္ခူ မံ ဧတဒဝေါစုံ – ‘တာယပိ ခေါ တွံ, အာဝုသော ဂေါတမ, ဣရိယာယ တာယ ပဋိပဒါယ တာယ ဒုက္ကရကာရိကာယ နာဇ္ဈဂမာ ဥတ္တရိမနုဿဓမ္မာ အလမရိယဉာဏဒဿနဝိသေသံ၊ ကိံ ပန တွံ ဧတရဟိ ဗာဟုလ္လိကော ပဓာနဝိဗ္ဘန္တော အာဝတ္တော ဗာဟုလ္လာယ အဓိဂမိဿသိ ဥတ္တရိမနုဿဓမ္မာ အလမရိယဉာဏဒဿနဝိသေသ’န္တိ? ဒုတိယမ္ပိ ခေါ အဟံ, ရာဇကုမာရ, ပဉ္စဝဂ္ဂိယေ ဘိက္ခူ ဧတဒဝေါစံ – ‘န, ဘိက္ခဝေ, တထာဂတော ဗာဟုလ္လိကော န ပဓာနဝိဗ္ဘန္တော န အာဝတ္တော ဗာဟုလ္လာယ။ အရဟံ, ဘိက္ခဝေ, တထာဂတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေါ။ ဩဒဟထ, ဘိက္ခဝေ, သောတံ။ အမတမဓိဂတံ။ အဟမနုသာသာမိ, အဟံ ဓမ္မံ ဒေသေမိ။ ယထာနုသိဋ္ဌံ တထာ ပဋိပဇ္ဇမာနာ နစိရဿေဝ – ယဿတ္ထာယ ကုလပုတ္တာ သမ္မဒေဝ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇန္တိ တဒနုတ္တရံ – ဗြဟ္မစရိယပရိယောသာနံ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတွာ ဥပသမ္ပဇ္ဇ
(မ၊၂၊၂၉၇။)ဝိဟရိဿထာ’တိ။ တတိယမ္ပိ ခေါ, ရာဇကုမာရ, ပဉ္စဝဂ္ဂိယာ ဘိက္ခူ မံ ဧတဒဝေါစုံ – ‘တာယပိ ခေါ တွံ, အာဝုသော ဂေါတမ, ဣရိယာယ တာယ ပဋိပဒါယ တာယ ဒုက္ကရကာရိကာယ နာဇ္ဈဂမာ ဥတ္တရိမနုဿဓမ္မာ အလမရိယဉာဏဒဿနဝိသေသံ၊ ကိံ ပန တွံ ဧတရဟိ ဗာဟုလ္လိကော ပဓာနဝိဗ္ဘန္တော အာဝတ္တော ဗာဟုလ္လာယ အဓိဂမိဿသိ ဥတ္တရိမနုဿဓမ္မာ အလမရိယဉာဏဒဿနဝိသေသ’န္တိ? ဧဝံ ဝုတ္တေ, အဟံ, ရာဇကုမာရ, ပဉ္စဝဂ္ဂိယေ ဘိက္ခူ ဧတဒဝေါစံ – ‘အဘိဇာနာထ မေ နော တုမှေ, ဘိက္ခဝေ, ဣတော ပုဗ္ဗေ ဧဝရူပံ ပဘာဝိတမေတ’န္တိ [ဘာသိတမေတန္တိ (သီ။ သျာ။ ဝိနယေပိ)]? ‘နော ဟေတံ, ဘန္တေ’။ ‘အရဟံ, ဘိက္ခဝေ, တထာဂတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေါ။ ဩဒဟထ, ဘိက္ခဝေ, သောတံ။ အမတမဓိဂတံ။ အဟမနုသာသာမိ, အဟံ ဓမ္မံ ဒေသေမိ။ ယထာနုသိဋ္ဌံ တထာ ပဋိပဇ္ဇမာနာ နစိရဿေဝ – ယဿတ္ထာယ ကုလပုတ္တာ သမ္မဒေဝ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇန္တိ တဒနုတ္တရံ – ဗြဟ္မစရိယပရိယောသာနံ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတွာ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရိဿထာ’တိ။
‘‘အသက္ခိံ ခေါ အဟံ, ရာဇကုမာရ, ပဉ္စဝဂ္ဂိယေ ဘိက္ခူ သညာပေတုံ။ ဒွေပိ သုဒံ, ရာဇကုမာရ, ဘိက္ခူ ဩဝဒါမိ။ တယော ဘိက္ခူ ပိဏ္ဍာယ စရန္တိ။ ယံ တယော ဘိက္ခူ ပိဏ္ဍာယ စရိတွာ အာဟရန္တိ, တေန ဆဗ္ဗဂ္ဂိယာ [ဆဗ္ဗဂ္ဂါ (သီ။ သျာ။ ကံ။), ဆဗ္ဗဂ္ဂေါ (ပီ။)] ယာပေမ။ တယောပိ သုဒံ, ရာဇကုမာရ, ဘိက္ခူ ဩဝဒါမိ, ဒွေ ဘိက္ခူ ပိဏ္ဍာယ စရန္တိ။ ယံ ဒွေ ဘိက္ခူ ပိဏ္ဍာယ စရိတွာ အာဟရန္တိ တေန ဆဗ္ဗဂ္ဂိယာ ယာပေမ။
֍ ဋ္ဌ ၃၄၃။ ‘‘အထ ခေါ, ရာဇကုမာရ, ပဉ္စဝဂ္ဂိယာ ဘိက္ခူ မယာ ဧဝံ ဩဝဒိယမာနာ ဧဝံ အနုသာသိယမာနာ နစိရဿေဝ – ယဿတ္ထာယ ကုလပုတ္တာ သမ္မဒေဝ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇန္တိ တဒနုတ္တရံ – ဗြဟ္မစရိယပရိယောသာနံ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတွာ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရိံသူ’’တိ။ ဧဝံ ဝုတ္တေ, ဗောဓိ ရာဇကုမာရော ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ကီဝ စိရေန နု ခေါ, ဘန္တေ, ဘိက္ခု တထာဂတံ ဝိနာယကံ [နာယကံ (?)] လဘမာနော – ယဿတ္ထာယ ကုလပုတ္တာ သမ္မဒေဝ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇန္တိ တဒနုတ္တရံ – ဗြဟ္မစရိယပရိယောသာနံ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတွာ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရေယျာ’’တိ? ‘‘တေန ဟိ, ရာဇကုမာရ, တံယေဝေတ္ထ ပဋိပုစ္ဆိဿာမိ။ ယထာ တေ ခမေယျ, တထာ နံ ဗျာကရေယျာသိ။ တံ ကိံ မညသိ, ရာဇကုမာရ, ကုသလော တွံ ဟတ္ထာရူဠှေ [ဟတ္ထာရူယှေ (သီ။ ပီ။)] အင်္ကုသဂယှေ [အင်္ကုသဂဏှေ (သျာ။ ကံ။)] သိပ္ပေ’’တိ? ‘‘ဧဝံ, ဘန္တေ, ကုသလော အဟံ ဟတ္ထာရူဠှေ အင်္ကုသဂယှေ
(မ၊၂၊၂၉၈။)သိပ္ပေ’’တိ။ ‘‘တံ ကိံ မညသိ, ရာဇကုမာရ, ဣဓ ပုရိသော အာဂစ္ဆေယျ – ‘ဗောဓိ ရာဇကုမာရော ဟတ္ထာရူဠှံ အင်္ကုသဂယှံ သိပ္ပံ ဇာနာတိ၊ တဿာဟံ သန္တိကေ ဟတ္ထာရူဠှံ အင်္ကုသဂယှံ သိပ္ပံ သိက္ခိဿာမီ’တိ။ သော စဿ အဿဒ္ဓေါ၊ ယာဝတကံ သဒ္ဓေန ပတ္တဗ္ဗံ တံ န သမ္ပာပုဏေယျ။ သော စဿ ဗဟွာဗာဓော၊ ယာဝတကံ အပ္ပါဗာဓေန ပတ္တဗ္ဗံ တံ န သမ္ပာပုဏေယျ။ သော စဿ သဌော မာယာဝီ၊ ယာဝတကံ အသဌေန အမာယာဝိနာ ပတ္တဗ္ဗံ တံ န သမ္ပာပုဏေယျ။ သော စဿ ကုသီတော၊ ယာဝတကံ အာရဒ္ဓဝီရိယေန ပတ္တဗ္ဗံ တံ န သမ္ပာပုဏေယျ။ သော စဿ ဒုပ္ပညော၊ ယာဝတကံ ပညဝတာ ပတ္တဗ္ဗံ တံ န သမ္ပာပုဏေယျ။ တံ ကိံ မညသိ, ရာဇကုမာရ, အပိ နု သော ပုရိသော တဝ သန္တိကေ ဟတ္ထာရူဠှံ အင်္ကုသဂယှံ သိပ္ပံ သိက္ခေယျာ’’တိ? ‘‘ဧကမေကေနာပိ, ဘန္တေ, အင်္ဂေန သမန္နာဂတော သော ပုရိသော န မမ သန္တိကေ ဟတ္ထာရူဠှံ အင်္ကုသဂယှံ သိပ္ပံ သိက္ခေယျ, ကော ပန ဝါဒေါ ပဉ္စဟင်္ဂေဟီ’’တိ။
֍ ဋ္ဌ ၃၄၄။ ‘‘တံ ကိံ မညသိ, ရာဇကုမာရ, ဣဓ ပုရိသော အာဂစ္ဆေယျ – ‘ဗောဓိ ရာဇကုမာရော ဟတ္ထာရူဠှံ အင်္ကုသဂယှံ သိပ္ပံ ဇာနာတိ၊ တဿာဟံ သန္တိကေ ဟတ္ထာရူဠှံ အင်္ကုသဂယှံ သိပ္ပံ သိက္ခိဿာမီ’တိ။ သော စဿ သဒ္ဓေါ၊ ယာဝတကံ သဒ္ဓေန ပတ္တဗ္ဗံ တံ သမ္ပာပုဏေယျ။ သော စဿ အပ္ပါဗာဓော၊ ယာဝတကံ အပ္ပါဗာဓေန ပတ္တဗ္ဗံ တံ သမ္ပာပုဏေယျ။ သော စဿ အသဌော အမာယာဝီ၊ ယာဝတကံ အသဌေန အမာယာဝိနာ ပတ္တဗ္ဗံ တံ သမ္ပာပုဏေယျ။ သော စဿ အာရဒ္ဓဝီရိယော၊ ယာဝတကံ အာရဒ္ဓဝီရိယေန ပတ္တဗ္ဗံ တံ သမ္ပာပုဏေယျ။ သော စဿ ပညဝါ၊ ယာဝတကံ ပညဝတာ ပတ္တဗ္ဗံ တံ သမ္ပာပုဏေယျ။ တံ ကိံ မညသိ, ရာဇကုမာရ, အပိ နု သော ပုရိသော တဝ သန္တိကေ ဟတ္ထာရူဠှံ အင်္ကုသဂယှံ သိပ္ပံ သိက္ခေယျာ’’တိ? ‘‘ဧကမေကေနာပိ, ဘန္တေ, အင်္ဂေန သမန္နာဂတော သော ပုရိသော မမ သန္တိကေ ဟတ္ထာရူဠှံ အင်္ကုသဂယှံ သိပ္ပံ သိက္ခေယျ, ကော ပန ဝါဒေါ ပဉ္စဟင်္ဂေဟီ’’တိ! ‘‘ဧဝမေဝ ခေါ, ရာဇကုမာရ, ပဉ္စိမာနိ ပဓာနိယင်္ဂါနိ။ ကတမာနိ ပဉ္စ? ဣဓ, ရာဇကုမာရ, ဘိက္ခု သဒ္ဓေါ ဟောတိ၊ သဒ္ဒဟတိ တထာဂတဿ ဗောဓိံ – ‘ဣတိပိ သော ဘဂဝါ အရဟံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေါ ဝိဇ္ဇာစရဏသမ္ပန္နော သုဂတော လောကဝိဒူ အနုတ္တရော ပုရိသဒမ္မသာရထိ သတ္ထာ ဒေဝမနုဿာနံ ဗုဒ္ဓေါ ဘဂဝါ’တိ၊ အပ္ပါဗာဓော ဟောတိ အပ္ပါတင်္ကော သမဝေပါကိနိယာ ဂဟဏိယာ သမန္နာဂတော နာတိသီတာယ နာစ္စုဏှာယ မဇ္ဈိမာယ ပဓာနက္ခမာယ၊ အသဌော ဟောတိ အမာယာဝီ ယထာဘူတံ အတ္တာနံ အာဝိကတ္တာ
(မ၊၂၊၂၉၉။)သတ္ထရိ ဝါ ဝိညူသု ဝါ သဗြဟ္မစာရီသု၊ အာရဒ္ဓဝီရိယော ဝိဟရတိ အကုသလာနံ ဓမ္မာနံ ပဟာနာယ ကုသလာနံ ဓမ္မာနံ ဥပသမ္ပဒါယ, ထာမဝါ ဒဠှပရက္ကမော အနိက္ခိတ္တဓုရော ကုသလေသု ဓမ္မေသု၊ ပညဝါ ဟောတိ ဥဒယတ္ထဂါမိနိယာ ပညာယ သမန္နာဂတော အရိယာယ နိဗ္ဗေဓိကာယ သမ္မာဒုက္ခက္ခယဂါမိနိယာ။ ဣမာနိ ခေါ, ရာဇကုမာရ, ပဉ္စ ပဓာနိယင်္ဂါနိ။
֍ ဋ္ဌ ၃၄၅။ ‘‘ဣမေဟိ, ရာဇကုမာရ, ပဉ္စဟိ ပဓာနိယင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတော ဘိက္ခု တထာဂတံ ဝိနာယကံ လဘမာနော – ယဿတ္ထာယ ကုလပုတ္တာ သမ္မဒေဝ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇန္တိ တဒနုတ္တရံ – ဗြဟ္မစရိယပရိယောသာနံ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတွာ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရေယျ သတ္တ ဝဿာနိ။ တိဋ္ဌန္တု, ရာဇကုမာရ, သတ္တ ဝဿာနိ။ ဣမေဟိ ပဉ္စဟိ ပဓာနိယင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတော ဘိက္ခု တထာဂတံ ဝိနာယကံ လဘမာနော – ယဿတ္ထာယ ကုလပုတ္တာ သမ္မဒေဝ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇန္တိ တဒနုတ္တရံ – ဗြဟ္မစရိယပရိယောသာနံ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတွာ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရေယျ ဆဗ္ဗဿာနိ… ပဉ္စ ဝဿာနိ… စတ္တာရိ ဝဿာနိ… တီဏိ ဝဿာနိ… ဒွေ ဝဿာနိ… ဧကံ ဝဿံ။ တိဋ္ဌတု, ရာဇကုမာရ, ဧကံ ဝဿံ။ ဣမေဟိ ပဉ္စဟိ ပဓာနိယင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတော ဘိက္ခု တထာဂတံ ဝိနာယကံ လဘမာနော – ယဿတ္ထာယ ကုလပုတ္တာ သမ္မဒေဝ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇန္တိ တဒနုတ္တရံ – ဗြဟ္မစရိယပရိယောသာနံ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတွာ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရေယျ သတ္တ မာသာနိ။ တိဋ္ဌန္တု, ရာဇကုမာရ, သတ္တ မာသာနိ။ ဣမေဟိ ပဉ္စဟိ ပဓာနိယင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတော ဘိက္ခု တထာဂတံ ဝိနာယကံ လဘမာနော – ယဿတ္ထာယ ကုလပုတ္တာ သမ္မဒေဝ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇန္တိ တဒနုတ္တရံ – ဗြဟ္မစရိယပရိယောသာနံ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတွာ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရေယျ ဆ မာသာနိ… ပဉ္စ မာသာနိ… စတ္တာရိ မာသာနိ… တီဏိ မာသာနိ… ဒွေ မာသာနိ… ဧကံ မာသံ… အဍ္ဎမာသံ။ တိဋ္ဌတု, ရာဇကုမာရ, အဍ္ဎမာသော။ ဣမေဟိ ပဉ္စဟိ ပဓာနိယင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတော ဘိက္ခု တထာဂတံ ဝိနာယကံ လဘမာနော – ယဿတ္ထာယ ကုလပုတ္တာ သမ္မဒေဝ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇန္တိ တဒနုတ္တရံ – ဗြဟ္မစရိယပရိယောသာနံ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတွာ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရေယျ သတ္တ ရတ္တိန္ဒိဝါနိ။ တိဋ္ဌန္တု, ရာဇကုမာရ, သတ္တ ရတ္တိန္ဒိဝါနိ။ ဣမေဟိ ပဉ္စဟိ ပဓာနိယင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတော ဘိက္ခု တထာဂတံ ဝိနာယကံ လဘမာနော – ယဿတ္ထာယ ကုလပုတ္တာ သမ္မဒေဝ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇန္တိ တဒနုတ္တရံ – ဗြဟ္မစရိယပရိယောသာနံ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ သယံ အဘိညာ
(မ၊၂၊၃၀၀။)သစ္ဆိကတွာ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရေယျ ဆ ရတ္တိန္ဒိဝါနိ… ပဉ္စ ရတ္တိန္ဒိဝါနိ… စတ္တာရိ ရတ္တိန္ဒိဝါနိ… တီဏိ ရတ္တိန္ဒိဝါနိ… ဒွေ ရတ္တိန္ဒိဝါနိ… ဧကံ ရတ္တိန္ဒိဝံ။ တိဋ္ဌတု, ရာဇကုမာရ, ဧကော ရတ္တိန္ဒိဝေါ။ ဣမေဟိ ပဉ္စဟိ ပဓာနိယင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတော ဘိက္ခု တထာဂတံ ဝိနာယကံ လဘမာနော သာယမနုသိဋ္ဌော ပါတော ဝိသေသံ အဓိဂမိဿတိ, ပါတမနုသိဋ္ဌော သာယံ ဝိသေသံ အဓိဂမိဿတီ’’တိ။ ဧဝံ ဝုတ္တေ, ဗောဓိ ရာဇကုမာရော ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘အဟော ဗုဒ္ဓေါ, အဟော ဓမ္မော, အဟော ဓမ္မဿ သွာက္ခာတတာ! ယတြ ဟိ နာမ သာယမနုသိဋ္ဌော ပါတော ဝိသေသံ အဓိဂမိဿတိ, ပါတမနုသိဋ္ဌော သာယံ ဝိသေသံ အဓိဂမိဿတီ’’တိ။
֍ ဋ္ဌ ၃၄၆။ ဧဝံ ဝုတ္တေ, သဉ္ဇိကာပုတ္တော မာဏဝေါ ဗောဓိံ ရာဇကုမာရံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ဧဝမေဝ ပနာယံ ဘဝံ ဗောဓိ – ‘အဟော ဗုဒ္ဓေါ, အဟော ဓမ္မော, အဟော ဓမ္မဿ သွာက္ခာတတာ’တိ စ ဝဒေတိ [ဝဒေသိ (သီ။), ပဝေဒေတိ (သျာ။ ကံ။)]၊ အထ စ ပန န တံ ဘဝန္တံ ဂေါတမံ သရဏံ ဂစ္ဆတိ ဓမ္မဉ္စ ဘိက္ခုသံဃဉ္စာ’’တိ။ ‘‘မာ ဟေဝံ, သမ္မ သဉ္ဇိကာပုတ္တ, အဝစ၊ မာ ဟေဝံ, သမ္မ သဉ္ဇိကာပုတ္တ, အဝစ။ သမ္မုခါ မေတံ, သမ္မ သဉ္ဇိကာပုတ္တ, အယျာယ သုတံ, သမ္မုခါ ပဋိဂ္ဂဟိတံ’’။ ‘‘ဧကမိဒံ, သမ္မ သဉ္ဇိကာပုတ္တ, သမယံ ဘဂဝါ ကောသမ္ဗိယံ ဝိဟရတိ ဃောသိတာရာမေ။ အထ ခေါ မေ အယျာ ကုစ္ဆိမတီ ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ ဘဂဝန္တံ အဘိဝါဒေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ ဧကမန္တံ နိသိန္နာ ခေါ မေ အယျာ ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘ယော မေ အယံ, ဘန္တေ, ကုစ္ဆိဂတော ကုမာရကော ဝါ ကုမာရိကာ ဝါ သော ဘဂဝန္တံ သရဏံ ဂစ္ဆတိ ဓမ္မဉ္စ ဘိက္ခုသံဃဉ္စ။ ဥပါသကံ တံ ဘဂဝါ ဓာရေတု အဇ္ဇတဂ္ဂေ ပါဏုပေတံ သရဏံ ဂတ’န္တိ။ ဧကမိဒံ, သမ္မ သဉ္ဇိကာပုတ္တ, သမယံ ဘဂဝါ ဣဓေဝ ဘဂ္ဂေသု ဝိဟရတိ သုသုမာရဂိရေ ဘေသကဠာဝနေ မိဂဒါယေ။ အထ ခေါ မံ ဓာတိ အင်္ကေန ဟရိတွာ ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ ဘဂဝန္တံ အဘိဝါဒေတွာ ဧကမန္တံ အဋ္ဌာသိ။ ဧကမန္တံ ဌိတာ ခေါ မံ ဓာတိ ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘အယံ, ဘန္တေ, ဗောဓိ ရာဇကုမာရော ဘဂဝန္တံ သရဏံ ဂစ္ဆတိ ဓမ္မဉ္စ ဘိက္ခုသံဃဉ္စ။ ဥပါသကံ တံ ဘဂဝါ ဓာရေတု အဇ္ဇတဂ္ဂေ ပါဏုပေတံ သရဏံ ဂတ’န္တိ။ ဧသာဟံ, သမ္မ သဉ္ဇိကာပုတ္တ, တတိယကမ္ပိ ဘဂဝန္တံ သရဏံ ဂစ္ဆာမိ ဓမ္မဉ္စ ဘိက္ခုသံဃဉ္စ။ ဥပါသကံ မံ ဘဂဝါ ဓာရေတု အဇ္ဇတဂ္ဂေ ပါဏုပေတံ သရဏံ ဂတ’’န္တိ။
ဗောဓိရာဇကုမာရသုတ္တံ နိဋ္ဌိတံ ပဉ္စမံ။
(မ၊၂၊၃၀၁။)၆။ အင်္ဂုလိမာလသုတ္တံ
֍ ဋ္ဌ ၃၄၇။ ဧဝံ မေ သုတံ – ဧကံ သမယံ ဘဂဝါ သာဝတ္ထိယံ ဝိဟရတိ ဇေတဝနေ အနာထပိဏ္ဍိကဿ အာရာမေ။ တေန ခေါ ပန သမယေန ရညော ပသေနဒိဿ ကောသလဿ ဝိဇိတေ စောရော အင်္ဂုလိမာလော နာမ ဟောတိ လုဒ္ဒေါ လောဟိတပါဏိ ဟတပဟတေ နိဝိဋ္ဌော အဒယာပန္နော ပါဏဘူတေသု။ တေန ဂါမာပိ အဂါမာ ကတာ, နိဂမာပိ အနိဂမာ ကတာ, ဇနပဒါပိ အဇနပဒါ ကတာ။ သော မနုဿေ ဝဓိတွာ ဝဓိတွာ အင်္ဂုလီနံ မာလံ ဓာရေတိ။ အထ ခေါ ဘဂဝါ ပုဗ္ဗဏှသမယံ နိဝါသေတွာ ပတ္တစီဝရမာဒါယ သာဝတ္ထိံ ပိဏ္ဍာယ ပါဝိသိ။ သာဝတ္ထိယံ ပိဏ္ဍာယ စရိတွာ ပစ္ဆာဘတ္တံ ပိဏ္ဍပါတပဋိက္ကန္တော သေနာသနံ သံသာမေတွာ ပတ္တစီဝရမာဒါယ ယေန စောရော အင်္ဂုလိမာလော တေနဒ္ဓါနမဂ္ဂံ ပဋိပဇ္ဇိ။ အဒ္ဒသာသုံ ခေါ ဂေါပါလကာ ပသုပါလကာ ကဿကာ ပထာဝိနော ဘဂဝန္တံ ယေန စောရော အင်္ဂုလိမာလော တေနဒ္ဓါနမဂ္ဂပဋိပန္နံ။ ဒိသွာန ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစုံ – ‘‘မာ, သမဏ, ဧတံ မဂ္ဂံ ပဋိပဇ္ဇိ။ ဧတသ္မိံ, သမဏ, မဂ္ဂေ စောရော အင်္ဂုလိမာလော နာမ လုဒ္ဒေါ လောဟိတပါဏိ ဟတပဟတေ နိဝိဋ္ဌော အဒယာပန္နော ပါဏဘူတေသု။ တေန ဂါမာပိ အဂါမာ ကတာ, နိဂမာပိ အနိဂမာ ကတာ, ဇနပဒါပိ အဇနပဒါ ကတာ။ သော မနုဿေ ဝဓိတွာ ဝဓိတွာ အင်္ဂုလီနံ မာလံ ဓာရေတိ။ ဧတဉှိ, သမဏ, မဂ္ဂံ ဒသပိ ပုရိသာ ဝီသမ္ပိ ပုရိသာ တိံသမ္ပိ ပုရိသာ စတ္တာရီသမ္ပိ ပုရိသာ ပညာသမ္ပိ ပုရိသာ သင်္ကရိတွာ သင်္ကရိတွာ [သံဟရိတွာ သံဟရိတွာ (သီ။ ပီ။), သင်္ဂရိတွာ (သျာ။ ကံ။)] ပဋိပဇ္ဇန္တိ။ တေပိ စောရဿ အင်္ဂုလိမာလဿ ဟတ္ထတ္ထံ ဂစ္ဆန္တီ’’တိ။ ဧဝံ ဝုတ္တေ, ဘဂဝါ တုဏှီဘူတော အဂမာသိ။ ဒုတိယမ္ပိ ခေါ ဂေါပါလကာ…ပေ… တတိယမ္ပိ ခေါ ဂေါပါလကာ ပသုပါလကာ ကဿကာ ပထာဝိနော ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစုံ – ‘‘မာ, သမဏ, ဧတံ မဂ္ဂံ ပဋိပဇ္ဇိ, ဧတသ္မိံ သမဏ မဂ္ဂေ စောရော အင်္ဂုလိမာလော နာမ လုဒ္ဒေါ လောဟိတပါဏိ ဟတပဟတေ နိဝိဋ္ဌော အဒယာပန္နော ပါဏဘူတေသု, တေန ဂါမာပိ အဂါမာ ကတာ, နိဂမာပိ အနိဂမာ ကတာ, ဇနပဒါပိ အဇနပဒါ ကတာ။ သော မနုဿေ ဝဓိတွာ ဝဓိတွာ အင်္ဂုလီနံ မာလံ ဓာရေတိ။ ဧတဉှိ သမဏ မဂ္ဂံ ဒသပိ ပုရိသာ ဝီသမ္ပိ ပုရိသာ တိံသမ္ပိ ပုရိသာ စတ္တာရီသမ္ပိ ပုရိသာ ပညာသမ္ပိ ပုရိသာ သင်္ကရိတွာ သင်္ကရိတွာ ပဋိပဇ္ဇန္တိ။ တေပိ စောရဿ အင်္ဂုလိမာလဿ ဟတ္ထတ္ထံ ဂစ္ဆန္တီ’’တိ။
(မ၊၂၊၃၀၂။)֍ ဋ္ဌ ၃၄၈။ အထ ခေါ ဘဂဝါ တုဏှီဘူတော အဂမာသိ။ အဒ္ဒသာ ခေါ စောရော အင်္ဂုလိမာလော ဘဂဝန္တံ ဒူရတောဝ အာဂစ္ဆန္တံ။ ဒိသွာနဿ ဧတဒဟောသိ – ‘‘အစ္ဆရိယံ ဝတ, ဘော, အဗ္ဘုတံ ဝတ, ဘော! ဣမဉှိ မဂ္ဂံ ဒသပိ ပုရိသာ ဝီသမ္ပိ ပုရိသာ တိံသမ္ပိ ပုရိသာ စတ္တာရီသမ္ပိ ပုရိသာ ပညာသမ္ပိ ပုရိသာ သင်္ကရိတွာ သင်္ကရိတွာ ပဋိပဇ္ဇန္တိ။ တေပိ မမ ဟတ္ထတ္ထံ ဂစ္ဆန္တိ။ အထ စ ပနာယံ သမဏော ဧကော အဒုတိယော ပသယှ မညေ အာဂစ္ဆတိ။ ယံနူနာဟံ ဣမံ သမဏံ ဇီဝိတာ ဝေါရောပေယျ’’န္တိ။ အထ ခေါ စောရော အင်္ဂုလိမာလော အသိစမ္မံ ဂဟေတွာ ဓနုကလာပံ သန္နယှိတွာ ဘဂဝန္တံ ပိဋ္ဌိတော ပိဋ္ဌိတော အနုဗန္ဓိ။ အထ ခေါ ဘဂဝါ တထာရူပံ ဣဒ္ဓါဘိသင်္ခါရံ အဘိသင်္ခါသိ [အဘိသင်္ခါရေသိ (သျာ။ ကံ။ က။)] ယထာ စောရော အင်္ဂုလိမာလော ဘဂဝန္တံ ပကတိယာ ဂစ္ဆန္တံ သဗ္ဗထာမေန ဂစ္ဆန္တော န သက္ကောတိ သမ္ပာပုဏိတုံ။ အထ ခေါ စောရဿ အင်္ဂုလိမာလဿ ဧတဒဟောသိ – ‘‘အစ္ဆရိယံ ဝတ, ဘော, အဗ္ဘုတံ ဝတ, ဘော! အဟဉှိ ပုဗ္ဗေ ဟတ္ထိမ္ပိ ဓာဝန္တံ အနုပတိတွာ ဂဏှာမိ, အဿမ္ပိ ဓာဝန္တံ အနုပတိတွာ ဂဏှာမိ, ရထမ္ပိ ဓာဝန္တံ အနုပတိတွာ ဂဏှာမိ, မိဂမ္ပိ ဓာဝန္တံ အနုပတိတွာ ဂဏှာမိ၊ အထ စ ပနာဟံ ဣမံ သမဏံ ပကတိယာ ဂစ္ဆန္တံ သဗ္ဗထာမေန ဂစ္ဆန္တော န သက္ကောမိ သမ္ပာပုဏိတု’’န္တိ! ဌိတောဝ ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘တိဋ္ဌ, တိဋ္ဌ, သမဏာ’’တိ။ ‘‘ဌိတော အဟံ, အင်္ဂုလိမာလ, တွဉ္စ တိဋ္ဌာ’’တိ။ အထ ခေါ စောရဿ အင်္ဂုလိမာလဿ ဧတဒဟောသိ – ‘‘ဣမေ ခေါ သမဏာ သကျပုတ္တိယာ သစ္စဝါဒိနော သစ္စပဋိညာ။ အထ ပနာယံ သမဏော ဂစ္ဆံ ယေဝါဟ – ‘ဌိတော အဟံ, အင်္ဂုလိမာလ, တွဉ္စ တိဋ္ဌာ’တိ။ ယံနူနာဟံ ဣမံ သမဏံ ပုစ္ဆေယျ’’န္တိ။
֍ ဋ္ဌ ၃၄၉။ အထ ခေါ စောရော အင်္ဂုလိမာလော ဘဂဝန္တံ ဂါထာယ အဇ္ဈဘာသိ –
‘‘ဂစ္ဆံ ဝဒေသိ သမဏ ဌိတောမှိ,
မမဉ္စ ဗြူသိ ဌိတမဋ္ဌိတောတိ၊
ပုစ္ဆာမိ တံ သမဏ ဧတမတ္ထံ,
ကထံ ဌိတော တွံ အဟမဋ္ဌိတောမှီ’’တိ။
(မ၊၂၊၃၀၃။)‘‘ဌိတော အဟံ အင်္ဂုလိမာလ သဗ္ဗဒါ,
သဗ္ဗေသု ဘူတေသု နိဓာယ ဒဏ္ဍံ၊
တသ္မာ ဌိတောဟံ တုဝမဋ္ဌိတောသီ’’တိ။
မဟာဝနံ ပါပုဏိ သစ္စဝါဒီ [မဟာဝနံ သမဏောယံ ပစ္စုပါဒိ (သီ။), မဟာဝနံ သမဏ ပစ္စုပါဒိ (သျာ။ ကံ။)]၊
သောဟံ စရိဿာမိ ပဟာယ ပါပံ [သောဟံ စိရဿာပိ ပဟာဿံ ပါပံ (သီ။), သောဟံ စရိဿာမိ ပဇဟိဿံ ပါပံ (သျာ။ ကံ။)],
သုတွာန ဂါထံ တဝ ဓမ္မယုတ္တံ’’။
ဣတွေဝ စောရော အသိမာဝုဓဉ္စ,
သောဗ္ဘေ ပပါတေ နရကေ အကိရိ၊
တတ္ထေဝ နံ ပဗ္ဗဇ္ဇံ အယာစိ။
ဗုဒ္ဓေါ စ ခေါ ကာရုဏိကော မဟေသိ,
ယော သတ္ထာ လောကဿ သဒေဝကဿ၊
‘တမေဟိ ဘိက္ခူ’တိ တဒါ အဝေါစ,
ဧသေဝ တဿ အဟု ဘိက္ခုဘာဝေါတိ။
֍ ဋ္ဌ ၃၅၀။ အထ ခေါ ဘဂဝါ အာယသ္မတာ အင်္ဂုလိမာလေန ပစ္ဆာသမဏေန ယေန သာဝတ္ထိ တေန စာရိကံ ပက္ကာမိ။ အနုပုဗ္ဗေန စာရိကံ စရမာနော ယေန သာဝတ္ထိ တဒဝသရိ။ တတြ သုဒံ ဘဂဝါ သာဝတ္ထိယံ ဝိဟရတိ ဇေတဝနေ အနာထပိဏ္ဍိကဿ အာရာမေ။ တေန ခေါ ပန သမယေန ရညော ပသေနဒိဿ ကောသလဿ အန္တေပုရဒွါရေ မဟာဇနကာယော သန္နိပတိတွာ ဥစ္စာသဒ္ဒေါ မဟာသဒ္ဒေါ ဟောတိ – ‘‘စောရော တေ, ဒေဝ, ဝိဇိတေ အင်္ဂုလိမာလော နာမ လုဒ္ဒေါ လောဟိတပါဏိ ဟတပဟတေ နိဝိဋ္ဌော အဒယာပန္နော ပါဏဘူတေသု။ တေန ဂါမာပိ အဂါမာ ကတာ, နိဂမာပိ အနိဂမာ ကတာ, ဇနပဒါပိ အဇနပဒါ ကတာ။ သော မနုဿေ ဝဓိတွာ ဝဓိတွာ အင်္ဂုလီနံ မာလံ ဓာရေတိ။ တံ ဒေဝေါ ပဋိသေဓေတူ’’တိ။
(မ၊၂၊၃၀၄။)အထ ခေါ ရာဇာ ပသေနဒိ ကောသလော ပဉ္စမတ္တေဟိ အဿသတေဟိ သာဝတ္ထိယာ နိက္ခမိ ဒိဝါ ဒိဝဿ။ ယေန အာရာမော တေန ပါဝိသိ။ ယာဝတိကာ ယာနဿ ဘူမိ ယာနေန ဂန္တွာ ယာနာ ပစ္စောရောဟိတွာ ပတ္တိကောဝ ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ ဘဂဝန္တံ အဘိဝါဒေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ ဧကမန္တံ နိသိန္နံ ခေါ ရာဇာနံ ပသေနဒိံ ကောသလံ ဘဂဝါ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ကိံ နု တေ, မဟာရာဇ, ရာဇာ ဝါ မာဂဓော သေနိယော ဗိမ္ဗိသာရော ကုပိတော ဝေသာလိကာ ဝါ လိစ္ဆဝီ အညေ ဝါ ပဋိရာဇာနော’’တိ? ‘‘န ခေါ မေ, ဘန္တေ, ရာဇာ မာဂဓော သေနိယော ဗိမ္ဗိသာရော ကုပိတော, နာပိ ဝေသာလိကာ လိစ္ဆဝီ, နာပိ အညေ ပဋိရာဇာနော။ စောရော မေ, ဘန္တေ, ဝိဇိတေ အင်္ဂုလိမာလော နာမ လုဒ္ဒေါ လောဟိတပါဏိ ဟတပဟတေ နိဝိဋ္ဌော အဒယာပန္နော ပါဏဘူတေသု။ တေန ဂါမာပိ အဂါမာ ကတာ, နိဂမာပိ အနိဂမာ ကတာ, ဇနပဒါပိ အဇနပဒါ ကတာ။ သော မနုဿေ ဝဓိတွာ ဝဓိတွာ အင်္ဂုလီနံ မာလံ ဓာရေတိ။ တာဟံ, ဘန္တေ, ပဋိသေဓိဿာမီ’’တိ။ ‘‘သစေ ပန တွံ, မဟာရာဇ, အင်္ဂုလိမာလံ ပဿေယျာသိ ကေသမဿုံ ဩဟာရေတွာ ကာသာယာနိ ဝတ္ထာနိ အစ္ဆာဒေတွာ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇိတံ, ဝိရတံ ပါဏာတိပါတာ, ဝိရတံ အဒိန္နာဒါနာ, ဝိရတံ မုသာဝါဒါ, ဧကဘတ္တိကံ, ဗြဟ္မစာရိံ, သီလဝန္တံ, ကလျာဏဓမ္မံ, ကိန္တိ နံ ကရေယျာသီ’’တိ? ‘‘အဘိဝါဒေယျာမ ဝါ, ဘန္တေ, ပစ္စုဋ္ဌေယျာမ ဝါ အာသနေန ဝါ နိမန္တေယျာမ, အဘိနိမန္တေယျာမ ဝါ နံ စီဝရပိဏ္ဍပါတသေနာသနဂိလာနပ္ပစ္စယဘေသဇ္ဇပရိက္ခာရေဟိ, ဓမ္မိကံ ဝါ အဿ ရက္ခာဝရဏဂုတ္တိံ သံဝိဒဟေယျာမ။ ကုတော ပနဿ, ဘန္တေ, ဒုဿီလဿ ပါပဓမ္မဿ ဧဝရူပေါ သီလသံယမော ဘဝိဿတီ’’တိ။ တေန ခေါ ပန သမယေန အာယသ္မာ အင်္ဂုလိမာလော ဘဂဝတော အဝိဒူရေ နိသိန္နော ဟောတိ။ အထ ခေါ ဘဂဝါ ဒက္ခိဏံ ဗာဟုံ ပဂ္ဂဟေတွာ ရာဇာနံ ပသေနဒိံ ကောသလံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ဧသော, မဟာရာဇ, အင်္ဂုလိမာလော’’တိ။ အထ ခေါ ရညော ပသေနဒိဿ ကောသလဿ အဟုဒေဝ ဘယံ, အဟု ဆမ္ဘိတတ္တံ, အဟု လောမဟံသော။ အထ ခေါ ဘဂဝါ ရာဇာနံ ပသေနဒိံ ကောသလံ ဘီတံ သံဝိဂ္ဂံ လောမဟဋ္ဌဇာတံ ဝိဒိတွာ ရာဇာနံ ပသေနဒိံ ကောသလံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘မာ ဘာယိ, မဟာရာဇ, နတ္ထိ တေ ဣတော ဘယ’’န္တိ။ အထ ခေါ ရညော ပသေနဒိဿ ကောသလဿ ယံ အဟောသိ ဘယံ ဝါ ဆမ္ဘိတတ္တံ ဝါ လောမဟံသော ဝါ သော ပဋိပ္ပဿမ္ဘိ။ အထ ခေါ ရာဇာ ပသေနဒိ ကောသလော ယေနာယသ္မာ
(မ၊၂၊၃၀၅။)အင်္ဂုလိမာလော တေနုပသင်္ကမိ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ အာယသ္မန္တံ အင်္ဂုလိမာလံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘အယျော နော, ဘန္တေ, အင်္ဂုလိမာလော’’တိ? ‘‘ဧဝံ, မဟာရာဇာ’’တိ။ ‘‘ကထံဂေါတ္တော အယျဿ ပိတာ, ကထံဂေါတ္တာ မာတာ’’တိ? ‘‘ဂဂ္ဂေါ ခေါ, မဟာရာဇ, ပိတာ, မန္တာဏီ မာတာ’’တိ။ ‘‘အဘိရမတု, ဘန္တေ, အယျော ဂဂ္ဂေါ မန္တာဏိပုတ္တော။ အဟမယျဿ ဂဂ္ဂဿ မန္တာဏိပုတ္တဿ ဥဿုက္ကံ ကရိဿာမိ စီဝရပိဏ္ဍပါတသေနာသနဂိလာနပ္ပစ္စယဘေသဇ္ဇပရိက္ခာရာန’’န္တိ။
֍ ဋ္ဌ ၃၅၁။ တေန ခေါ ပန သမယေန အာယသ္မာ အင်္ဂုလိမာလော အာရညိကော ဟောတိ ပိဏ္ဍပါတိကော ပံသုကူလိကော တေစီဝရိကော။ အထ ခေါ အာယသ္မာ အင်္ဂုလိမာလော ရာဇာနံ ပသေနဒိံ ကောသလံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘အလံ, မဟာရာဇ, ပရိပုဏ္ဏံ မေ စီဝရ’’န္တိ။ အထ ခေါ ရာဇာ ပသေနဒိ ကောသလော ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ ဘဂဝန္တံ အဘိဝါဒေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ ဧကမန္တံ နိသိန္နော ခေါ ရာဇာ ပသေနဒိ ကောသလော ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘အစ္ဆရိယံ, ဘန္တေ, အဗ္ဘုတံ, ဘန္တေ! ယာဝဉ္စိဒံ, ဘန္တေ, ဘဂဝါ အဒန္တာနံ ဒမေတာ, အသန္တာနံ သမေတာ, အပရိနိဗ္ဗုတာနံ ပရိနိဗ္ဗာပေတာ။ ယဉှိ မယံ, ဘန္တေ, နာသက္ခိမှာ ဒဏ္ဍေနပိ သတ္ထေနပိ ဒမေတုံ သော ဘဂဝတာ အဒဏ္ဍေန အသတ္ထေနေဝ [အသတ္ထေန (သျာ။ ကံ။)] ဒန္တော။ ဟန္ဒ စ ဒါနိ [ဟန္ဒ ဒါနိ (သျာ။ ကံ။ ပီ။)] မယံ, ဘန္တေ, ဂစ္ဆာမ၊ ဗဟုကိစ္စာ မယံ ဗဟုကရဏီယာ’’တိ။ ‘‘ယဿဒါနိ, မဟာရာဇ, ကာလံ မညသီ’’တိ။ အထ ခေါ ရာဇာ ပသေနဒိ ကောသလော ဥဋ္ဌာယာသနာ ဘဂဝန္တံ အဘိဝါဒေတွာ ပဒက္ခိဏံ ကတွာ ပက္ကာမိ။
အထ ခေါ အာယသ္မာ အင်္ဂုလိမာလော ပုဗ္ဗဏှသမယံ နိဝါသေတွာ ပတ္တစီဝရမာဒါယ သာဝတ္ထိယံ ပိဏ္ဍာယ ပါဝိသိ။ အဒ္ဒသာ ခေါ အာယသ္မာ အင်္ဂုလိမာလော သာဝတ္ထိယံ သပဒါနံ ပိဏ္ဍာယ စရမာနော အညတရံ ဣတ္ထိံ မူဠှဂဗ္ဘံ ဝိဃာတဂဗ္ဘံ [ဝိသာတဂဗ္ဘံ (သျာ။ ကံ။ ပီ။ က။)]။ ဒိသွာနဿ ဧတဒဟောသိ – ‘‘ကိလိဿန္တိ ဝတ, ဘော, သတ္တာ၊ ကိလိဿန္တိ ဝတ, ဘော, သတ္တာ’’တိ! အထ ခေါ အာယသ္မာ အင်္ဂုလိမာလော သာဝတ္ထိယံ ပိဏ္ဍာယ စရိတွာ ပစ္ဆာဘတ္တံ ပိဏ္ဍပါတပဋိက္ကန္တော ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ ဘဂဝန္တံ အဘိဝါဒေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ ဧကမန္တံ နိသိန္နော ခေါ အာယသ္မာ အင်္ဂုလိမာလော ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ဣဓာဟံ, ဘန္တေ, ပုဗ္ဗဏှသမယံ နိဝါသေတွာ ပတ္တစီဝရမာဒါယ
(မ၊၂၊၃၀၆။)သာဝတ္ထိံ ပိဏ္ဍာယ ပါဝိသိံ။ အဒ္ဒသံ ခေါ အဟံ, ဘန္တေ, သာဝတ္ထိယံ သပဒါနံ ပိဏ္ဍာယ စရမာနော အညတရံ ဣတ္ထိံ မူဠှဂဗ္ဘံ ဝိဃာတဂဗ္ဘံ’’။ ဒိသွာန မယှံ ဧတဒဟောသိ – ‘‘ကိလိဿန္တိ ဝတ, ဘော, သတ္တာ၊ ကိလိဿန္တိ ဝတ, ဘော, သတ္တာ’’တိ။
‘‘တေန ဟိ တွံ, အင်္ဂုလိမာလ, ယေန သာ ဣတ္ထီ တေနုပသင်္ကမ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ တံ ဣတ္ထိံ ဧဝံ ဝဒေဟိ – ‘ယတောဟံ, ဘဂိနိ, ဇာတော [ဘဂိနိ ဇာတိယာ ဇာတော (သီ။)] နာဘိဇာနာမိ သဉ္စိစ္စ ပါဏံ ဇီဝိတာ ဝေါရောပေတာ, တေန သစ္စေန သောတ္ထိ တေ ဟောတု, သောတ္ထိ ဂဗ္ဘဿာ’’’တိ။
‘‘သော ဟိ နူန မေ, ဘန္တေ, သမ္ပဇာနမုသာဝါဒေါ ဘဝိဿတိ။ မယာ ဟိ, ဘန္တေ, ဗဟူ သဉ္စိစ္စ ပါဏာ ဇီဝိတာ ဝေါရောပိတာ’’တိ။ ‘‘တေန ဟိ တွံ, အင်္ဂုလိမာလ, ယေန သာ ဣတ္ထီ တေနုပသင်္ကမ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ တံ ဣတ္ထိံ ဧဝံ ဝဒေဟိ – ‘ယတောဟံ, ဘဂိနိ, အရိယာယ ဇာတိယာ ဇာတော, နာဘိဇာနာမိ သဉ္စိစ္စ ပါဏံ ဇီဝိတာ ဝေါရောပေတာ, တေန သစ္စေန သောတ္ထိ တေ ဟောတု, သောတ္ထိ ဂဗ္ဘဿာ’’’တိ။
‘‘ဧဝံ, ဘန္တေ’’တိ ခေါ အာယသ္မာ အင်္ဂုလိမာလော ဘဂဝတော ပဋိဿုတွာ ယေန သာ ဣတ္ထီ တေနုပသင်္ကမိ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ တံ ဣတ္ထိံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ယတောဟံ, ဘဂိနိ, အရိယာယ ဇာတိယာ ဇာတော, နာဘိဇာနာမိ သဉ္စိစ္စ ပါဏံ ဇီဝိတာ ဝေါရောပေတာ, တေန သစ္စေန သောတ္ထိ တေ ဟောတု, သောတ္ထိ ဂဗ္ဘဿာ’’တိ။ အထ ခွါဿာ ဣတ္ထိယာ သောတ္ထိ အဟောသိ, သောတ္ထိ ဂဗ္ဘဿ။
အထ ခေါ အာယသ္မာ အင်္ဂုလိမာလော ဧကော ဝူပကဋ္ဌော အပ္ပမတ္တော အာတာပီ ပဟိတတ္တော ဝိဟရန္တော နစိရဿေဝ – ယဿတ္ထာယ ကုလပုတ္တာ သမ္မဒေဝ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇန္တိ တဒနုတ္တရံ – ဗြဟ္မစရိယပရိယောသာနံ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတွာ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟာသိ။ ‘ခီဏာ ဇာတိ ဝုသိတံ ဗြဟ္မစရိယံ, ကတံ ကရဏီယံ, နာပရံ ဣတ္ထတ္တာယာ’တိ အဗ္ဘညာသိ။ အညတရော ခေါ ပနာယသ္မာ အင်္ဂုလိမာလော အရဟတံ အဟောသိ။
֍ ဋ္ဌ ၃၅၂။ အထ ခေါ အာယသ္မာ အင်္ဂုလိမာလော ပုဗ္ဗဏှသမယံ နိဝါသေတွာ ပတ္တစီဝရမာဒါယ သာဝတ္ထိံ ပိဏ္ဍာယ ပါဝိသိ။ တေန ခေါ ပန သမယေန အညေနပိ လေဍ္ဍု ခိတ္တော အာယသ္မတော အင်္ဂုလိမာလဿ ကာယေ နိပတတိ,
(မ၊၂၊၃၀၇။)အညေနပိ ဒဏ္ဍော ခိတ္တော အာယသ္မတော အင်္ဂုလိမာလဿ ကာယေ နိပတတိ, အညေနပိ သက္ခရာ ခိတ္တာ အာယသ္မတော အင်္ဂုလိမာလဿ ကာယေ နိပတတိ။ အထ ခေါ အာယသ္မာ အင်္ဂုလိမာလော ဘိန္နေန သီသေန, လောဟိတေန ဂဠန္တေန, ဘိန္နေန ပတ္တေန, ဝိပ္ဖါလိတာယ သံဃာဋိယာ ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိ။ အဒ္ဒသာ ခေါ ဘဂဝါ အာယသ္မန္တံ အင်္ဂုလိမာလံ ဒူရတောဝ အာဂစ္ဆန္တံ။ ဒိသွာန အာယသ္မန္တံ အင်္ဂုလိမာလံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘အဓိဝါသေဟိ တွံ, ဗြာဟ္မဏ, အဓိဝါသေဟိ တွံ, ဗြာဟ္မဏ။ ယဿ ခေါ တွံ, ဗြာဟ္မဏ, ကမ္မဿ ဝိပါကေန ဗဟူနိ ဝဿာနိ ဗဟူနိ ဝဿသတာနိ ဗဟူနိ ဝဿသဟဿာနိ နိရယေ ပစ္စေယျာသိ တဿ တွံ, ဗြာဟ္မဏ, ကမ္မဿ ဝိပါကံ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ ပဋိသံဝေဒေသီ’’တိ။ အထ ခေါ အာယသ္မာ အင်္ဂုလိမာလော ရဟောဂတော ပဋိသလ္လီနော ဝိမုတ္တိသုခံ ပဋိသံဝေဒိ၊ တာယံ ဝေလာယံ ဣမံ ဥဒါနံ ဥဒါနေသိ –
‘‘ယော ပုဗ္ဗေဝ [ယော စ ပုဗ္ဗေ (သီ။ သျာ။ ကံ။ ပီ။)] ပမဇ္ဇိတွာ, ပစ္ဆာ သော နပ္ပမဇ္ဇတိ၊
သောမံ [သော ဣမံ (သီ။)] လောကံ ပဘာသေတိ, အဗ္ဘာ မုတ္တောဝ စန္ဒိမာ။
‘‘ယဿ ပါပံ ကတံ ကမ္မံ, ကုသလေန ပိဓီယတိ [ပိထီယတိ (သီ။ သျာ။ ကံ။ ပီ။)]၊
သောမံ လောကံ ပဘာသေတိ, အဗ္ဘာ မုတ္တောဝ စန္ဒိမာ။
‘‘ယော ဟဝေ ဒဟရော ဘိက္ခု, ယုဉ္ဇတိ ဗုဒ္ဓသာသနေ၊
သောမံ လောကံ ပဘာသေတိ, အဗ္ဘာ မုတ္တောဝ စန္ဒိမာ။
‘‘ဒိသာ ဟိ မေ ဓမ္မကထံ သုဏန္တု,
ဒိသာ ဟိ မေ ယုဉ္ဇန္တု ဗုဒ္ဓသာသနေ၊
ဒိသာ ဟိ မေ တေ မနုဇာ ဘဇန္တု,
ယေ ဓမ္မမေဝါဒပယန္တိ သန္တော။
‘‘ဒိသာ ဟိ မေ ခန္တိဝါဒါနံ, အဝိရောဓပ္ပသံသီနံ၊
သုဏန္တု ဓမ္မံ ကာလေန, တဉ္စ အနုဝိဓီယန္တု။
‘‘န ဟိ ဇာတု သော မမံ ဟိံသေ, အညံ ဝါ ပန ကိဉ္စိ နံ [ကဉ္စိ နံ (သီ။ သျာ။ ကံ။ ပီ။), ကဉ္စနံ (?)]၊
ပပ္ပုယျ ပရမံ သန္တိံ, ရက္ခေယျ တသထာဝရေ။
(မ၊၂၊၃၀၈။)‘‘ဥဒကဉှိ နယန္တိ နေတ္တိကာ, ဥသုကာရာ နမယန္တိ [ဒမယန္တိ (က။)] တေဇနံ၊
ဒါရုံ နမယန္တိ တစ္ဆကာ, အတ္တာနံ ဒမယန္တိ ပဏ္ဍိတာ။
‘‘ဒဏ္ဍေနေကေ ဒမယန္တိ, အင်္ကုသေဟိ ကသာဟိ စ၊
အဒဏ္ဍေန အသတ္ထေန, အဟံ ဒန္တောမှိ တာဒိနာ။
‘‘အဟိံသကောတိ မေ နာမံ, ဟိံသကဿ ပုရေ သတော၊
အဇ္ဇာဟံ သစ္စနာမောမှိ, န နံ ဟိံသာမိ ကိဉ္စိ နံ [ကဉ္စိ နံ (သီ။ သျာ။ ကံ။ ပီ။), ကဉ္စနံ (?)]။
‘‘စောရော အဟံ ပုရေ အာသိံ, အင်္ဂုလိမာလောတိ ဝိဿုတော၊
ဝုယှမာနော မဟောဃေန, ဗုဒ္ဓံ သရဏမာဂမံ။
‘‘လောဟိတပါဏိ ပုရေ အာသိံ, အင်္ဂုလိမာလောတိ ဝိဿုတော၊
သရဏဂမနံ ပဿ, ဘဝနေတ္တိ သမူဟတာ။
‘‘တာဒိသံ ကမ္မံ ကတွာန, ဗဟုံ ဒုဂ္ဂတိဂါမိနံ၊
ဖုဋ္ဌော ကမ္မဝိပါကေန, အဏဏော ဘုဉ္ဇာမိ ဘောဇနံ။
‘‘ပမာဒမနုယုဉ္ဇန္တိ, ဗာလာ ဒုမ္မေဓိနော ဇနာ၊
အပ္ပမာဒဉ္စ မေဓာဝီ, ဓနံ သေဋ္ဌံဝ ရက္ခတိ။
‘‘မာ ပမာဒမနုယုဉ္ဇေထ, မာ ကာမရတိ သန္ထဝံ၊
အပ္ပမတ္တော ဟိ ဈာယန္တော, ပပ္ပေါတိ ဝိပုလံ [ပရမံ (က။)] သုခံ။
‘‘သွာဂတံ [သာဂတံ (သီ။ ပီ။)] နာပဂတံ [နာမ သဂတံ (က။)], နယိဒံ ဒုမ္မန္တိတံ မမ၊
သံဝိဘတ္တေသု [သုဝိဘတ္တေသု (သျာ။ ကံ။), သဝိဘတ္တေသု (သီ။ က။), ပဋိဘတ္တေသု (ပီ။)] ဓမ္မေသု, ယံ သေဋ္ဌံ တဒုပါဂမံ။
‘‘သွာဂတံ နာပဂတံ, နယိဒံ ဒုမ္မန္တိတံ မမ၊
တိဿော ဝိဇ္ဇာ အနုပ္ပတ္တာ, ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသန’’န္တိ။
အင်္ဂုလိမာလသုတ္တံ နိဋ္ဌိတံ ဆဋ္ဌံ။
(မ၊၂၊၃၀၉။)၇။ ပိယဇာတိကသုတ္တံ
֍ ဋ္ဌ ၃၅၃။ ဧဝံ မေ သုတံ – ဧကံ သမယံ ဘဂဝါ သာဝတ္ထိယံ ဝိဟရတိ ဇေတဝနေ အနာထပိဏ္ဍိကဿ အာရာမေ။ တေန ခေါ ပန သမယေန အညတရဿ ဂဟပတိဿ ဧကပုတ္တကော ပိယော မနာပေါ ကာလင်္ကတော ဟောတိ။ တဿ ကာလံကိရိယာယ နေဝ ကမ္မန္တာ ပဋိဘန္တိ န ဘတ္တံ ပဋိဘာတိ။ သော အာဠာဟနံ ဂန္တွာ ကန္ဒတိ – ‘‘ကဟံ, ဧကပုတ္တက, ကဟံ, ဧကပုတ္တကာ’’တိ! အထ ခေါ သော ဂဟပတိ ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ ဘဂဝန္တံ အဘိဝါဒေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ ဧကမန္တံ နိသိန္နံ ခေါ တံ ဂဟပတိံ ဘဂဝါ ဧတဒဝေါစ – ‘‘န ခေါ တေ, ဂဟပတိ, သကေ စိတ္တေ ဌိတဿ ဣန္ဒြိယာနိ, အတ္ထိ တေ ဣန္ဒြိယာနံ အညထတ္တ’’န္တိ။ ‘‘ကိဉှိ မေ, ဘန္တေ, ဣန္ဒြိယာနံ နာညထတ္တံ ဘဝိဿတိ၊ မယှဉှိ, ဘန္တေ, ဧကပုတ္တော ပိယော မနာပေါ ကာလင်္ကတော။ တဿ ကာလံကိရိယာယ နေဝ ကမ္မန္တာ ပဋိဘန္တိ, န ဘတ္တံ ပဋိဘာတိ။ သောဟံ အာဠာဟနံ ဂန္တွာ ကန္ဒာမိ – ‘ကဟံ, ဧကပုတ္တက, ကဟံ, ဧကပုတ္တကာ’’’တိ! ‘‘ဧဝမေတံ, ဂဟပတိ, ဧဝမေတံ, ဂဟပတိ [ဧဝမေတံ ဂဟပတိ (ပီ။ သကိဒေဝ), ဧဝမေဝ (သီ။ သကိဒေဝ)]! ပိယဇာတိကာ ဟိ, ဂဟပတိ, သောကပရိဒေဝဒုက္ခဒေါမနဿုပါယာသာ ပိယပ္ပဘဝိကာ’’တိ။ ‘‘ကဿ ခေါ [ကိဿ နု ခေါ (သီ။)] နာမေတံ, ဘန္တေ, ဧဝံ ဘဝိဿတိ – ‘ပိယဇာတိကာ သောကပရိဒေဝဒုက္ခဒေါမနဿုပါယာသာ ပိယပ္ပဘဝိကာ’တိ? ပိယဇာတိကာ ဟိ ခေါ, ဘန္တေ, အာနန္ဒသောမနဿာ ပိယပ္ပဘဝိကာ’’တိ။ အထ ခေါ သော ဂဟပတိ ဘဂဝတော ဘာသိတံ အနဘိနန္ဒိတွာ ပဋိက္ကောသိတွာ ဥဋ္ဌာယာသနာ ပက္ကာမိ။
֍ ဋ္ဌ ၃၅၄။ တေန ခေါ ပန သမယေန သမ္ဗဟုလာ အက္ခဓုတ္တာ ဘဂဝတော အဝိဒူရေ အက္ခေဟိ ဒိဗ္ဗန္တိ။ အထ ခေါ သော ဂဟပတိ ယေန တေ အက္ခဓုတ္တာ တေနုပသင်္ကမိ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ အက္ခဓုတ္တေ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ဣဓာဟံ, ဘောန္တော, ယေန သမဏော ဂေါတမော တေနုပသင်္ကမိံ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ သမဏံ ဂေါတမံ အဘိဝါဒေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိံ။ ဧကမန္တံ နိသိန္နံ ခေါ မံ, ဘောန္တော, သမဏော ဂေါတမော ဧတဒဝေါစ – ‘န ခေါ တေ, ဂဟပတိ, သကေ စိတ္တေ ဌိတဿ ဣန္ဒြိယာနိ, အတ္ထိ တေ ဣန္ဒြိယာနံ အညထတ္တ’န္တိ။ ဧဝံ ဝုတ္တေ, အဟံ, ဘောန္တော, သမဏံ ဂေါတမံ ဧတဒဝေါစံ – ‘ကိဉှိ မေ, ဘန္တေ, ဣန္ဒြိယာနံ နာညထတ္တံ ဘဝိဿတိ၊ မယှဉှိ, ဘန္တေ, ဧကပုတ္တကော ပိယော မနာပေါ ကာလင်္ကတော။ တဿ ကာလံကိရိယာယ နေဝ ကမ္မန္တာ ပဋိဘန္တိ, န ဘတ္တံ
(မ၊၂၊၃၁၀။)ပဋိဘာတိ။ သောဟံ အာဠာဟနံ ဂန္တွာ ကန္ဒာမိ – ကဟံ, ဧကပုတ္တက, ကဟံ, ဧကပုတ္တကာ’တိ! ‘ဧဝမေတံ, ဂဟပတိ, ဧဝမေတံ, ဂဟပတိ! ပိယဇာတိကာ ဟိ, ဂဟပတိ, သောကပရိဒေဝဒုက္ခဒေါမနဿုပါယာသာ ပိယပ္ပဘဝိကာ’တိ။ ‘ကဿ ခေါ နာမေတံ, ဘန္တေ, ဧဝံ ဘဝိဿတိ – ပိယဇာတိကာ သောကပရိဒေဝဒုက္ခဒေါမနဿုပါယာသာ ပိယပ္ပဘဝိကာ? ပိယဇာတိကာ ဟိ ခေါ, ဘန္တေ, အာနန္ဒသောမနဿာ ပိယပ္ပဘဝိကာ’တိ။ အထ ခွါဟံ, ဘောန္တော, သမဏဿ ဂေါတမဿ ဘာသိတံ အနဘိနန္ဒိတွာ ပဋိက္ကောသိတွာ ဥဋ္ဌာယာသနာ ပက္ကမိ’’န္တိ။ ‘‘ဧဝမေတံ, ဂဟပတိ, ဧဝမေတံ, ဂဟပတိ! ပိယဇာတိကာ ဟိ, ဂဟပတိ, အာနန္ဒသောမနဿာ ပိယပ္ပဘဝိကာ’’တိ။ အထ ခေါ သော ဂဟပတိ ‘‘သမေတိ မေ အက္ခဓုတ္တေဟီ’’တိ ပက္ကာမိ။ အထ ခေါ ဣဒံ ကထာဝတ္ထု အနုပုဗ္ဗေန ရာဇန္တေပုရံ ပါဝိသိ။
֍ ဋ္ဌ ၃၅၅။ အထ ခေါ ရာဇာ ပသေနဒိ ကောသလော မလ္လိကံ ဒေဝိံ အာမန္တေသိ – ‘‘ဣဒံ တေ, မလ္လိကေ, သမဏေန ဂေါတမေန ဘာသိတံ – ‘ပိယဇာတိကာ သောကပရိဒေဝဒုက္ခဒေါမနဿုပါယာသာ ပိယပ္ပဘဝိကာ’’’တိ။ ‘‘သစေတံ, မဟာရာဇ, ဘဂဝတာ ဘာသိတံ, ဧဝမေတ’’န္တိ။ ‘‘ဧဝမေဝ ပနာယံ မလ္လိကာ ယညဒေဝ သမဏော ဂေါတမော ဘာသတိ တံ တဒေဝဿ အဗ္ဘနုမောဒတိ’’။ ‘‘သစေတံ, မဟာရာဇ, ဘဂဝတာ ဘာသိတံ ဧဝမေတန္တိ။ သေယျထာပိ နာမ, ယညဒေဝ အာစရိယော အန္တေဝါသိဿ ဘာသတိ တံ တဒေဝဿ အန္တေဝါသီ အဗ္ဘနုမောဒတိ – ‘ဧဝမေတံ, အာစရိယ, ဧဝမေတံ, အာစရိယာ’’’တိ။ ‘‘ဧဝမေဝ ခေါ တွံ, မလ္လိကေ, ယညဒေဝ သမဏော ဂေါတမော ဘာသတိ တံ တဒေဝဿ အဗ္ဘနုမောဒသိ’’။ ‘‘သစေတံ, မဟာရာဇ, ဘဂဝတာ ဘာသိတံ ဧဝမေတ’’န္တိ။ ‘‘စရပိ, ရေ မလ္လိကေ, ဝိနဿာ’’တိ။ အထ ခေါ မလ္လိကာ ဒေဝီ နာဠိဇင်္ဃံ ဗြာဟ္မဏံ အာမန္တေသိ – ‘‘ဧဟိ တွံ, ဗြာဟ္မဏ, ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ မမ ဝစနေန ဘဂဝတော ပါဒေ သိရသာ ဝန္ဒာဟိ, အပ္ပါဗာဓံ အပ္ပါတင်္ကံ လဟုဋ္ဌာနံ ဗလံ ဖာသုဝိဟာရံ ပုစ္ဆ – ‘မလ္လိကာ, ဘန္တေ, ဒေဝီ ဘဂဝတော ပါဒေ သိရသာ ဝန္ဒတိ, အပ္ပါဗာဓံ အပ္ပါတင်္ကံ လဟုဋ္ဌာနံ ဗလံ ဖာသုဝိဟာရံ ပုစ္ဆတီ’တိ။ ဧဝဉ္စ ဝဒေဟိ – ‘ဘာသိတာ နု ခေါ, ဘန္တေ, ဘဂဝတာ ဧသာ ဝါစာ – ပိယဇာတိကာ သောကပရိဒေဝဒုက္ခဒေါမနဿုပါယာသာ ပိယပ္ပဘဝိကာ’တိ။ ယထာ တေ ဘဂဝါ ဗျာကရောတိ တံ သာဓုကံ ဥဂ္ဂဟေတွာ မမ အာရောစေယျာသိ။ န ဟိ တထာဂတာ ဝိတထံ ဘဏန္တီ’’တိ။ ‘‘ဧဝံ, ဘောတီ’’တိ ခေါ နာဠိဇင်္ဃော ဗြာဟ္မဏော မလ္လိကာယ ဒေဝိယာ ပဋိဿုတွာ ယေန
(မ၊၂၊၃၁၁။)ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ ဘဂဝတာ သဒ္ဓိံ သမ္မောဒိ။ သမ္မောဒနီယံ ကထံ သာရဏီယံ ဝီတိသာရေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ ဧကမန္တံ နိသိန္နော ခေါ နာဠိဇင်္ဃော ဗြာဟ္မဏော ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘မလ္လိကာ, ဘော ဂေါတမ, ဒေဝီ ဘောတော ဂေါတမဿ ပါဒေ သိရသာ ဝန္ဒတိ၊ အပ္ပါဗာဓံ အပ္ပါတင်္ကံ လဟုဋ္ဌာနံ ဗလံ ဖာသုဝိဟာရံ ပုစ္ဆတိ၊ ဧဝဉ္စ ဝဒေတိ – ‘ဘာသိတာ နု ခေါ, ဘန္တေ, ဘဂဝတာ ဧသာ ဝါစာ – ပိယဇာတိကာ သောကပရိဒေဝဒုက္ခဒေါမနဿုပါယာသာ ပိယပ္ပဘဝိကာ’’’တိ။
֍ ဋ္ဌ ၃၅၆။ ‘‘ဧဝမေတံ, ဗြာဟ္မဏ, ဧဝမေတံ, ဗြာဟ္မဏ! ပိယဇာတိကာ ဟိ, ဗြာဟ္မဏ, သောကပရိဒေဝဒုက္ခဒေါမနဿုပါယာသာ ပိယပ္ပဘဝိကာတိ။ တဒမိနာပေတံ, ဗြာဟ္မဏ, ပရိယာယေန ဝေဒိတဗ္ဗံ ယထာ ပိယဇာတိကာ သောကပရိဒေဝဒုက္ခဒေါမနဿုပါယာသာ ပိယပ္ပဘဝိကာ။ ဘူတပုဗ္ဗံ, ဗြာဟ္မဏ, ဣမိဿာယေဝ သာဝတ္ထိယာ အညတရိဿာ ဣတ္ထိယာ မာတာ ကာလမကာသိ။ သာ တဿာ ကာလကိရိယာယ ဥမ္မတ္တိကာ ခိတ္တစိတ္တာ ရထိကာယ ရထိကံ [ရထိယာယ ရထိယံ (သီ။ သျာ။ ကံ။ ပီ။)] သိင်္ဃာဋကေန သိင်္ဃာဋကံ ဥပသင်္ကမိတွာ ဧဝမာဟ – ‘အပိ မေ မာတရံ အဒ္ဒဿထ [အဒ္ဒသထ (သီ။ ပီ။)], အပိ မေ မာတရံ အဒ္ဒဿထာ’တိ? ဣမိနာပိ ခေါ ဧတံ, ဗြာဟ္မဏ, ပရိယာယေန ဝေဒိတဗ္ဗံ ယထာ ပိယဇာတိကာ သောကပရိဒေဝဒုက္ခဒေါမနဿုပါယာသာ ပိယပ္ပဘဝိကာတိ။
‘‘ဘူတပုဗ္ဗံ, ဗြာဟ္မဏ, ဣမိဿာယေဝ သာဝတ္ထိယာ အညတရိဿာ ဣတ္ထိယာ ပိတာ ကာလမကာသိ… ဘာတာ ကာလမကာသိ… ဘဂိနီ ကာလမကာသိ… ပုတ္တော ကာလမကာသိ… ဓီတာ ကာလမကာသိ… သာမိကော ကာလမကာသိ။ သာ တဿ ကာလကိရိယာယ ဥမ္မတ္တိကာ ခိတ္တစိတ္တာ ရထိကာယ ရထိကံ သိင်္ဃာဋကေန သိင်္ဃာဋကံ ဥပသင်္ကမိတွာ ဧဝမာဟ – ‘အပိ မေ သာမိကံ အဒ္ဒဿထ, အပိ မေ သာမိကံ အဒ္ဒဿထာ’တိ? ဣမိနာပိ ခေါ ဧတံ, ဗြာဟ္မဏ, ပရိယာယေန ဝေဒိတဗ္ဗံ ယထာ ပိယဇာတိကာ သောကပရိဒေဝဒုက္ခဒေါမနဿုပါယာသာ ပိယပ္ပဘဝိကာတိ။
‘‘ဘူတပုဗ္ဗံ, ဗြာဟ္မဏ, ဣမိဿာယေဝ သာဝတ္ထိယာ အညတရဿ ပုရိသဿ မာတာ ကာလမကာသိ။ သော တဿာ ကာလကိရိယာယ ဥမ္မတ္တကော ခိတ္တစိတ္တော ရထိကာယ ရထိကံ သိင်္ဃာဋကေန သိင်္ဃာဋကံ ဥပသင်္ကမိတွာ ဧဝမာဟ – ‘အပိ မေ မာတရံ အဒ္ဒဿထ, အပိ မေ မာတရံ
(မ၊၂၊၃၁၂။)အဒ္ဒဿထာ’တိ? ဣမိနာပိ ခေါ ဧတံ, ဗြာဟ္မဏ, ပရိယာယေန ဝေဒိတဗ္ဗံ ယထာ ပိယဇာတိကာ သောကပရိဒေဝဒုက္ခဒေါမနဿုပါယာသာ ပိယပ္ပဘဝိကာတိ။
‘‘ဘူတပုဗ္ဗံ, ဗြာဟ္မဏ, ဣမိဿာယေဝ သာဝတ္ထိယာ အညတရဿ ပုရိသဿ ပိတာ ကာလမကာသိ… ဘာတာ ကာလမကာသိ… ဘဂိနီ ကာလမကာသိ… ပုတ္တော ကာလမကာသိ… ဓီတာ ကာလမကာသိ… ပဇာပတိ ကာလမကာသိ။ သော တဿာ ကာလကိရိယာယ ဥမ္မတ္တကော ခိတ္တစိတ္တော ရထိကာယ ရထိကံ သိင်္ဃာဋကေန သိင်္ဃာဋကံ ဥပသင်္ကမိတွာ ဧဝမာဟ – ‘အပိ မေ ပဇာပတိံ အဒ္ဒဿထ, အပိ မေ ပဇာပတိံ အဒ္ဒဿထာ’တိ? ဣမိနာပိ ခေါ ဧတံ, ဗြာဟ္မဏ, ပရိယာယေန ဝေဒိတဗ္ဗံ ယထာ ပိယဇာတိကာ သောကပရိဒေဝဒုက္ခဒေါမနဿုပါယာသာ ပိယပ္ပဘဝိကာတိ။
‘‘ဘူတပုဗ္ဗံ, ဗြာဟ္မဏ, ဣမိဿာယေဝ သာဝတ္ထိယာ အညတရာ ဣတ္ထီ ဉာတိကုလံ အဂမာသိ။ တဿာ တေ ဉာတကာ သာမိကံ [သာမိကာ (သီ။)] အစ္ဆိန္ဒိတွာ အညဿ ဒါတုကာမာ။ သာ စ တံ န ဣစ္ဆတိ။ အထ ခေါ သာ ဣတ္ထီ သာမိကံ ဧတဒဝေါစ – ‘ဣမေ, မံ [မမ (သျာ။ ကံ။ ပီ။)], အယျပုတ္တ, ဉာတကာ တွံ [တယာ (သီ။), တံ (သျာ။ ကံ။ ပီ။)] အစ္ဆိန္ဒိတွာ အညဿ ဒါတုကာမာ။ အဟဉ္စ တံ န ဣစ္ဆာမီ’တိ။ အထ ခေါ သော ပုရိသော တံ ဣတ္ထိံ ဒွိဓာ ဆေတွာ အတ္တာနံ ဥပ္ဖါလေသိ [ဥပ္ပါဋေသိ (သီ။ ပီ။), ဩဖာရေသိ (က။)] – ‘ဥဘော ပေစ္စ ဘဝိဿာမာ’တိ။ ဣမိနာပိ ခေါ ဧတံ, ဗြာဟ္မဏ, ပရိယာယေန ဝေဒိတဗ္ဗံ ယထာ ပိယဇာတိကာ သောကပရိဒေဝဒုက္ခဒေါမနဿုပါယာသာ ပိယပ္ပဘဝိကာ’’တိ။
֍ ဋ္ဌ ၃၅၇။ အထ ခေါ နာဠိဇင်္ဃော ဗြာဟ္မဏော ဘဂဝတော ဘာသိတံ အဘိနန္ဒိတွာ အနုမောဒိတွာ ဥဋ္ဌာယာသနာ ယေန မလ္လိကာ ဒေဝီ တေနုပသင်္ကမိ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ ယာဝတကော အဟောသိ ဘဂဝတာ သဒ္ဓိံ ကထာသလ္လာပေါ တံ သဗ္ဗံ မလ္လိကာယ ဒေဝိယာ အာရောစေသိ။ အထ ခေါ မလ္လိကာ ဒေဝီ ယေန ရာဇာ ပသေနဒိ ကောသလော တေနုပသင်္ကမိ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ ရာဇာနံ ပသေနဒိံ ကောသလံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘တံ ကိံ မညသိ, မဟာရာဇ, ပိယာ တေ ဝဇိရီ ကုမာရီ’’တိ? ‘‘ဧဝံ, မလ္လိကေ, ပိယာ မေ ဝဇိရီ ကုမာရီ’’တိ။ ‘‘တံ ကိံ မညသိ, မဟာရာဇ, ဝဇိရိယာ တေ ကုမာရိယာ ဝိပရိဏာမညထာဘာဝါ ဥပ္ပဇ္ဇေယျုံ သောကပရိဒေဝဒုက္ခဒေါမနဿုပါယာသာ’’တိ? ‘‘ဝဇိရိယာ မေ, မလ္လိကေ, ကုမာရိယာ ဝိပရိဏာမညထာဘာဝါ ဇီဝိတဿပိ
(မ၊၂၊၃၁၃။)သိယာ အညထတ္တံ, ကိံ ပန မေ န ဥပ္ပဇ္ဇိဿန္တိ သောကပရိဒေဝဒုက္ခဒေါမနဿုပါယာသာ’’တိ? ‘‘ဣဒံ ခေါ တံ, မဟာရာဇ, တေန ဘဂဝတာ ဇာနတာ ပဿတာ အရဟတာ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေန သန္ဓာယ ဘာသိတံ – ‘ပိယဇာတိကာ သောကပရိဒေဝဒုက္ခဒေါမနဿုပါယာသာ ပိယပ္ပဘဝိကာ’တိ။
‘‘တံ ကိံ မညသိ, မဟာရာဇ, ပိယာ တေ ဝါသဘာ ခတ္တိယာ’’တိ? ‘‘ဧဝံ, မလ္လိကေ, ပိယာ မေ ဝါသဘာ ခတ္တိယာ’’တိ။ ‘‘တံ ကိံ မညသိ, မဟာရာဇ, ဝါသဘာယ တေ ခတ္တိယာယ ဝိပရိဏာမညထာဘာဝါ ဥပ္ပဇ္ဇေယျုံ သောကပရိဒေဝဒုက္ခဒေါမနဿုပါယာသာ’’တိ? ‘‘ဝါသဘာယ မေ, မလ္လိကေ, ခတ္တိယာယ ဝိပရိဏာမညထာဘာဝါ ဇီဝိတဿပိ သိယာ အညထတ္တံ, ကိံ ပန မေ န ဥပ္ပဇ္ဇိဿန္တိ သောကပရိဒေဝဒုက္ခဒေါမနဿုပါယာသာ’’တိ? ‘‘ဣဒံ ခေါ တံ, မဟာရာဇ, တေန ဘဂဝတာ ဇာနတာ ပဿတာ အရဟတာ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေန သန္ဓာယ ဘာသိတံ – ‘ပိယဇာတိကာ သောကပရိဒေဝဒုက္ခဒေါမနဿုပါယာသာ ပိယပ္ပဘဝိကာ’တိ။
‘‘တံ ကိံ မညသိ, မဟာရာဇ, ပိယော တေ ဝိဋဋူဘော [ဝိဍူဍဘော (သီ။ သျာ။ ကံ။ ပီ။)] သေနာပတီ’’တိ? ‘‘ဧဝံ, မလ္လိကေ, ပိယော မေ ဝိဋဋူဘော သေနာပတီ’’တိ။ ‘‘တံ ကိံ မညသိ, မဟာရာဇ, ဝိဋဋူဘဿ တေ သေနာပတိဿ ဝိပရိဏာမညထာဘာဝါ ဥပ္ပဇ္ဇေယျုံ သောကပရိဒေဝဒုက္ခဒေါမနဿုပါယာသာ’’တိ? ‘‘ဝိဋဋူဘဿ မေ, မလ္လိကေ, သေနာပတိဿ ဝိပရိဏာမညထာဘာဝါ ဇီဝိတဿပိ သိယာ အညထတ္တံ, ကိံ ပန မေ န ဥပ္ပဇ္ဇိဿန္တိ သောကပရိဒေဝဒုက္ခဒေါမနဿုပါယာသာ’’တိ? ‘‘ဣဒံ ခေါ တံ, မဟာရာဇ, တေန ဘဂဝတာ ဇာနတာ ပဿတာ အရဟတာ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေန သန္ဓာယ ဘာသိတံ – ‘ပိယဇာတိကာ သောကပရိဒေဝဒုက္ခဒေါမနဿုပါယာသာ ပိယပ္ပဘဝိကာ’တိ။
‘‘တံ ကိံ မညသိ, မဟာရာဇ, ပိယာ တေ အဟ’’န္တိ? ‘‘ဧဝံ, မလ္လိကေ, ပိယာ မေသိ တွ’’န္တိ။ ‘‘တံ ကိံ မညသိ, မဟာရာဇ, မယှံ တေ ဝိပရိဏာမညထာဘာဝါ ဥပ္ပဇ္ဇေယျုံ သောကပရိဒေဝဒုက္ခဒေါမနဿုပါယာသာ’’တိ? ‘‘တုယှဉှိ မေ, မလ္လိကေ, ဝိပရိဏာမညထာဘာဝါ ဇီဝိတဿပိ သိယာ အညထတ္တံ, ကိံ ပန မေ န ဥပ္ပဇ္ဇိဿန္တိ သောကပရိဒေဝဒုက္ခဒေါမနဿုပါယာသာ’’တိ? ‘‘ဣဒံ ခေါ တံ, မဟာရာဇ, တေန ဘဂဝတာ ဇာနတာ ပဿတာ အရဟတာ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေန သန္ဓာယ ဘာသိတံ – ‘ပိယဇာတိကာ သောကပရိဒေဝဒုက္ခဒေါမနဿုပါယာသာ ပိယပ္ပဘဝိကာ’တိ။
(မ၊၂၊၃၁၄။)‘‘တံ ကိံ မညသိ, မဟာရာဇ, ပိယာ တေ ကာသိကောသလာ’’တိ? ‘‘ဧဝံ, မလ္လိကေ, ပိယာ မေ ကာသိကောသလာ။ ကာသိကောသလာနံ, မလ္လိကေ, အာနုဘာဝေန ကာသိကစန္ဒနံ ပစ္စနုဘောမ, မာလာဂန္ဓဝိလေပနံ ဓာရေမာ’’တိ။ ‘‘တံ ကိံ မညသိ, မဟာရာဇ, ကာသိကောသလာနံ တေ ဝိပရိဏာမညထာဘာဝါ ဥပ္ပဇ္ဇေယျုံ သောကပရိဒေဝဒုက္ခဒေါမနဿုပါယာသာ’’တိ? ‘‘ကာသိကောသလာနဉှိ, မလ္လိကေ, ဝိပရိဏာမညထာဘာဝါ ဇီဝိတဿပိ သိယာ အညထတ္တံ, ကိံ ပန မေ န ဥပ္ပဇ္ဇိဿန္တိ သောကပရိဒေဝဒုက္ခဒေါမနဿုပါယာသာ’’တိ? ‘‘ဣဒံ ခေါ တံ, မဟာရာဇ, တေန ဘဂဝတာ ဇာနတာ ပဿတာ အရဟတာ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေန သန္ဓာယ ဘာသိတံ – ‘ပိယဇာတိကာ သောကပရိဒေဝဒုက္ခဒေါမနဿုပါယာသာ ပိယပ္ပဘဝိကာ’’’တိ။
‘‘အစ္ဆရိယံ, မလ္လိကေ, အဗ္ဘုတံ, မလ္လိကေ! ယာဝဉ္စ သော ဘဂဝါ ပညာယ အတိဝိဇ္ဈ မညေ [ပဋိဝိဇ္ဈ ပညာယ (က။)] ပဿတိ။ ဧဟိ, မလ္လိကေ, အာစမေဟီ’’တိ [အာစာမေဟီတိ (သီ။ ပီ။)]။ အထ ခေါ ရာဇာ ပသေနဒိ ကောသလော ဥဋ္ဌာယာသနာ ဧကံသံ ဥတ္တရာသင်္ဂံ ကရိတွာ ယေန ဘဂဝါ တေနဉ္ဇလိံ ပဏာမေတွာ တိက္ခတ္တုံ ဥဒါနံ ဥဒါနေသိ – ‘‘နမော တဿ ဘဂဝတော အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ, နမော တဿ ဘဂဝတော အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ, နမော တဿ ဘဂဝတော အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿာ’’တိ။
ပိယဇာတိကသုတ္တံ နိဋ္ဌိတံ သတ္တမံ။
၈။ ဗာဟိတိကသုတ္တံ
֍ ဋ္ဌ ၃၅၈။ ဧဝံ မေ သုတံ – ဧကံ သမယံ ဘဂဝါ သာဝတ္ထိယံ ဝိဟရတိ ဇေတဝနေ အနာထပိဏ္ဍိကဿ အာရာမေ။ အထ ခေါ အာယသ္မာ အာနန္ဒော ပုဗ္ဗဏှသမယံ နိဝါသေတွာ ပတ္တစီဝရမာဒါယ သာဝတ္ထိယံ ပိဏ္ဍာယ ပါဝိသိ။ သာဝတ္ထိယံ ပိဏ္ဍာယ စရိတွာ ပစ္ဆာဘတ္တံ ပိဏ္ဍပါတပဋိက္ကန္တော ယေန ပုဗ္ဗာရာမော မိဂါရမာတုပါသာဒေါ တေနုပသင်္ကမိ ဒိဝါဝိဟာရာယ။ တေန ခေါ ပန သမယေန ရာဇာ ပသေနဒိ ကောသလော ဧကပုဏ္ဍရီကံ နာဂံ အဘိရုဟိတွာ သာဝတ္ထိယာ နိယျာတိ ဒိဝါ ဒိဝဿ။ အဒ္ဒသာ ခေါ ရာဇာ ပသေနဒိ ကောသလော အာယသ္မန္တံ အာနန္ဒံ ဒူရတောဝ အာဂစ္ဆန္တံ။ ဒိသွာန သိရိဝဍ္ဎံ မဟာမတ္တံ အာမန္တေသိ – ‘‘အာယသ္မာ နော ဧသော, သမ္မ သိရိဝဍ္ဎ,
(မ၊၂၊၃၁၅။)အာနန္ဒော’’တိ။ ‘‘ဧဝံ, မဟာရာဇ, အာယသ္မာ ဧသော အာနန္ဒော’’တိ။ အထ ခေါ ရာဇာ ပသေနဒိ ကောသလော အညတရံ ပုရိသံ အာမန္တေသိ – ‘‘ဧဟိ တွံ, အမ္ဘော ပုရိသ, ယေနာယသ္မာ အာနန္ဒော တေနုပသင်္ကမ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ မမ ဝစနေန အာယသ္မတော အာနန္ဒဿ ပါဒေ သိရသာ ဝန္ဒာဟိ – ‘ရာဇာ, ဘန္တေ, ပသေနဒိ ကောသလော အာယသ္မတော အာနန္ဒဿ ပါဒေ သိရသာ ဝန္ဒတီ’တိ။ ဧဝဉ္စ ဝဒေဟိ – ‘သစေ ကိရ, ဘန္တေ, အာယသ္မတော အာနန္ဒဿ န ကိဉ္စိ အစ္စာယိကံ ကရဏီယံ, အာဂမေတု ကိရ, ဘန္တေ, အာယသ္မာ အာနန္ဒော မုဟုတ္တံ အနုကမ္ပံ ဥပါဒါယာ’’’တိ။ ‘‘ဧဝံ, ဒေဝါ’’တိ ခေါ သော ပုရိသော ရညော ပသေနဒိဿ ကောသလဿ ပဋိဿုတွာ ယေနာယသ္မာ အာနန္ဒော တေနုပသင်္ကမိ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ အာယသ္မန္တံ အာနန္ဒံ အဘိဝါဒေတွာ ဧကမန္တံ အဋ္ဌာသိ။ ဧကမန္တံ ဌိတော ခေါ သော ပုရိသော အာယသ္မန္တံ အာနန္ဒံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ရာဇာ, ဘန္တေ, ပသေနဒိ ကောသလော အာယသ္မတော အာနန္ဒဿ ပါဒေ သိရသာ ဝန္ဒတိ၊ ဧဝဉ္စ ဝဒေတိ – ‘သစေ ကိရ, ဘန္တေ, အာယသ္မတော အာနန္ဒဿ န ကိဉ္စိ အစ္စာယိကံ ကရဏီယံ, အာဂမေတု ကိရ, ဘန္တေ, အာယသ္မာ အာနန္ဒော မုဟုတ္တံ အနုကမ္ပံ ဥပါဒါယာ’’’တိ။ အဓိဝါသေသိ ခေါ အာယသ္မာ အာနန္ဒော တုဏှီဘာဝေန။ အထ ခေါ ရာဇာ ပသေနဒိ ကောသလော ယာဝတိကာ နာဂဿ ဘူမိ နာဂေန ဂန္တွာ နာဂါ ပစ္စောရောဟိတွာ ပတ္တိကောဝ ယေနာယသ္မာ အာနန္ဒော တေနုပသင်္ကမိ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ အာယသ္မန္တံ အာနန္ဒံ အဘိဝါဒေတွာ ဧကမန္တံ အဋ္ဌာသိ။ ဧကမန္တံ ဌိတော ခေါ ရာဇာ ပသေနဒိ ကောသလော အာယသ္မန္တံ အာနန္ဒံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘သစေ, ဘန္တေ, အာယသ္မတော အာနန္ဒဿ န ကိဉ္စိ အစ္စာယိကံ ကရဏီယံ, သာဓု, ဘန္တေ, အာယသ္မာ အာနန္ဒော ယေန အစိရဝတိယာ နဒိယာ တီရံ တေနုပသင်္ကမတု အနုကမ္ပံ ဥပါဒါယာ’’တိ။ အဓိဝါသေသိ ခေါ အာယသ္မာ အာနန္ဒော တုဏှီဘာဝေန။
֍ ဋ္ဌ ၃၅၉။ အထ ခေါ အာယသ္မာ အာနန္ဒော ယေန အစိရဝတိယာ နဒိယာ တီရံ တေနုပသင်္ကမိ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ အညတရသ္မိံ ရုက္ခမူလေ ပညတ္တေ အာသနေ နိသီဒိ။ အထ ခေါ ရာဇာ ပသေနဒိ ကောသလော ယာဝတိကာ နာဂဿ ဘူမိ နာဂေန ဂန္တွာ နာဂါ ပစ္စောရောဟိတွာ ပတ္တိကောဝ ယေနာယသ္မာ အာနန္ဒော တေနုပသင်္ကမိ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ အာယသ္မန္တံ အာနန္ဒံ အဘိဝါဒေတွာ ဧကမန္တံ အဋ္ဌာသိ။ ဧကမန္တံ ဌိတော ခေါ ရာဇာ ပသေနဒိ ကောသလော အာယသ္မန္တံ အာနန္ဒံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ဣဓ, ဘန္တေ,
(မ၊၂၊၃၁၆။)အာယသ္မာ အာနန္ဒော ဟတ္ထတ္ထရေ နိသီဒတူ’’တိ။ ‘‘အလံ, မဟာရာဇ။ နိသီဒ တွံ၊ နိသိန္နော အဟံ သကေ အာသနေ’’တိ။ နိသီဒိ ခေါ ရာဇာ ပသေနဒိ ကောသလော ပညတ္တေ အာသနေ။ နိသဇ္ဇ ခေါ ရာဇာ ပသေနဒိ ကောသလော အာယသ္မန္တံ အာနန္ဒံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ကိံ နု ခေါ, ဘန္တေ အာနန္ဒ, သော ဘဂဝါ တထာရူပံ ကာယသမာစာရံ သမာစရေယျ, ယွာဿ ကာယသမာစာရော ဩပါရမ္ဘော သမဏေဟိ ဗြာဟ္မဏေဟီ’’တိ [ဗြာဟ္မဏေဟိ ဝိညူဟီတိ (သဗ္ဗတ္ထ) အဋ္ဌကထာ ဋီကာ ဩလောကေတဗ္ဗာ]? ‘‘န ခေါ, မဟာရာဇ, သော ဘဂဝါ တထာရူပံ ကာယသမာစာရံ သမာစရေယျ, ယွာဿ ကာယသမာစာရော ဩပါရမ္ဘော သမဏေဟိ ဗြာဟ္မဏေဟိ ဝိညူဟီ’’တိ။
‘‘ကိံ ပန, ဘန္တေ အာနန္ဒ, သော ဘဂဝါ တထာရူပံ ဝစီသမာစာရံ…ပေ… မနောသမာစာရံ သမာစရေယျ, ယွာဿ မနောသမာစာရော ဩပါရမ္ဘော သမဏေဟိ ဗြာဟ္မဏေဟီ’’တိ [ဗြာဟ္မဏေဟိ ဝိညူဟီတိ (သဗ္ဗတ္ထ) အဋ္ဌကထာ ဋီကာ ဩလောကေတဗ္ဗာ]? ‘‘န ခေါ, မဟာရာဇ, သော ဘဂဝါ တထာရူပံ မနောသမာစာရံ သမာစရေယျ, ယွာဿ မနောသမာစာရော ဩပါရမ္ဘော သမဏေဟိ ဗြာဟ္မဏေဟိ ဝိညူဟီ’’တိ။
‘‘အစ္ဆရိယံ, ဘန္တေ, အဗ္ဘုတံ, ဘန္တေ! ယဉှိ မယံ, ဘန္တေ, နာသက္ခိမှာ ပဉှေန ပရိပူရေတုံ တံ, ဘန္တေ, အာယသ္မတာ အာနန္ဒေန ပဉှဿ ဝေယျာကရဏေန ပရိပူရိတံ။ ယေ တေ, ဘန္တေ, ဗာလာ အဗျတ္တာ အနနုဝိစ္စ အပရိယောဂါဟေတွာ ပရေသံ ဝဏ္ဏံ ဝါ အဝဏ္ဏံ ဝါ ဘာသန္တိ, န မယံ တံ သာရတော ပစ္စာဂစ္ဆာမ၊ ယေ ပန [ယေ စ ခေါ (သီ။ သျာ။ ကံ။ ပီ။)] တေ, ဘန္တေ, ပဏ္ဍိတာ ဝိယတ္တာ [ဗျတ္တာ (သီ။ သျာ။ ကံ။ ပီ။)] မေဓာဝိနော အနုဝိစ္စ ပရိယောဂါဟေတွာ ပရေသံ ဝဏ္ဏံ ဝါ အဝဏ္ဏံ ဝါ ဘာသန္တိ, မယံ တံ သာရတော ပစ္စာဂစ္ဆာမ’’။
֍ ဋ္ဌ ၃၆၀။ ‘‘ကတမော ပန, ဘန္တေ အာနန္ဒ, ကာယသမာစာရော ဩပါရမ္ဘော သမဏေဟိ ဗြာဟ္မဏေဟိ ဝိညူဟီ’’တိ? ‘‘ယော ခေါ, မဟာရာဇ, ကာယသမာစာရော အကုသလော’’။
‘‘ကတမော ပန, ဘန္တေ, ကာယသမာစာရော အကုသလော’’? ‘‘ယော ခေါ, မဟာရာဇ, ကာယသမာစာရော သာဝဇ္ဇော’’။
‘‘ကတမော ပန, ဘန္တေ, ကာယသမာစာရော သာဝဇ္ဇော’’? ‘‘ယော ခေါ, မဟာရာဇ, ကာယသမာစာရော သဗျာဗဇ္ဈော’’ [သဗျာပဇ္ဈော (သီ။ သျာ။ ကံ။ ပီ။), သဗျာပဇ္ဇော (က။)]။
(မ၊၂၊၃၁၇။)‘‘ကတမော ပန, ဘန္တေ, ကာယသမာစာရော သဗျာဗဇ္ဈော’’? ‘‘ယော ခေါ, မဟာရာဇ, ကာယသမာစာရော ဒုက္ခဝိပါကော’’။
‘‘ကတမော ပန, ဘန္တေ, ကာယသမာစာရော ဒုက္ခဝိပါကော’’? ‘‘ယော ခေါ, မဟာရာဇ, ကာယသမာစာရော အတ္တဗျာဗာဓာယပိ သံဝတ္တတိ, ပရဗျာဗာဓာယပိ သံဝတ္တတိ, ဥဘယဗျာဗာဓာယပိ သံဝတ္တတိ တဿ အကုသလာ ဓမ္မာ အဘိဝဍ္ဎန္တိ, ကုသလာ ဓမ္မာ ပရိဟာယန္တိ၊ ဧဝရူပေါ ခေါ, မဟာရာဇ, ကာယသမာစာရော ဩပါရမ္ဘော သမဏေဟိ ဗြာဟ္မဏေဟိ ဝိညူဟီ’’တိ။
‘‘ကတမော ပန, ဘန္တေ အာနန္ဒ, ဝစီသမာစာရော…ပေ… မနောသမာစာရော ဩပါရမ္ဘော သမဏေဟိ ဗြာဟ္မဏေဟိ ဝိညူဟီ’’တိ? ‘‘ယော ခေါ, မဟာရာဇ, မနောသမာစာရော အကုသလော’’။
‘‘ကတမော ပန, ဘန္တေ, မနောသမာစာရော အကုသလော’’? ‘‘ယော ခေါ, မဟာရာဇ, မနောသမာစာရော သာဝဇ္ဇော’’။
‘‘ကတမော ပန, ဘန္တေ, မနောသမာစာရော သာဝဇ္ဇော’’? ‘‘ယော ခေါ, မဟာရာဇ, မနောသမာစာရော သဗျာဗဇ္ဈော’’။
‘‘ကတမော ပန, ဘန္တေ, မနောသမာစာရော သဗျာဗဇ္ဈော’’? ‘‘ယော ခေါ, မဟာရာဇ, မနောသမာစာရော ဒုက္ခဝိပါကော’’။
‘‘ကတမော ပန, ဘန္တေ, မနောသမာစာရော ဒုက္ခဝိပါကော’’? ‘‘ယော ခေါ, မဟာရာဇ, မနောသမာစာရော အတ္တဗျာဗာဓာယပိ သံဝတ္တတိ, ပရဗျာဗာဓာယပိ သံဝတ္တတိ, ဥဘယဗျာဗာဓာယပိ သံဝတ္တတိ တဿ အကုသလာ ဓမ္မာ အဘိဝဍ္ဎန္တိ, ကုသလာ ဓမ္မာ ပရိဟာယန္တိ၊ ဧဝရူပေါ ခေါ, မဟာရာဇ, မနောသမာစာရော ဩပါရမ္ဘော သမဏေဟိ ဗြာဟ္မဏေဟိ ဝိညူဟီ’’တိ။
‘‘ကိံ နု ခေါ, ဘန္တေ အာနန္ဒ, သော ဘဂဝါ သဗ္ဗေသံယေဝ အကုသလာနံ ဓမ္မာနံ ပဟာနံ ဝဏ္ဏေတီ’’တိ? ‘‘သဗ္ဗာကုသလဓမ္မပဟီနော ခေါ, မဟာရာဇ, တထာဂတော ကုသလဓမ္မသမန္နာဂတော’’တိ။
֍ ဋ္ဌ ၃၆၁။ ‘‘ကတမော ပန, ဘန္တေ အာနန္ဒ, ကာယသမာစာရော အနောပါရမ္ဘော သမဏေဟိ ဗြာဟ္မဏေဟိ ဝိညူဟီ’’တိ? ‘‘ယော ခေါ, မဟာရာဇ, ကာယသမာစာရော ကုသလော’’။
(မ၊၂၊၃၁၈။)‘‘ကတမော ပန, ဘန္တေ, ကာယသမာစာရော ကုသလော’’။ ‘‘ယော ခေါ, မဟာရာဇ, ကာယသမာစာရော အနဝဇ္ဇော’’။
‘‘ကတမော ပန, ဘန္တေ, ကာယသမာစာရော အနဝဇ္ဇော’’။ ‘‘ယော ခေါ, မဟာရာဇ, ကာယသမာစာရော အဗျာဗဇ္ဈော’’။
‘‘ကတမော ပန, ဘန္တေ, ကာယသမာစာရော အဗျာဗဇ္ဈော’’။ ‘‘ယော ခေါ, မဟာရာဇ, ကာယသမာစာရော သုခဝိပါကော’’။
‘‘ကတမော ပန, ဘန္တေ, ကာယသမာစာရော သုခဝိပါကော’’။ ‘‘ယော ခေါ, မဟာရာဇ, ကာယသမာစာရော နေဝတ္တဗျာဗာဓာယပိ သံဝတ္တတိ, န ပရဗျာဗာဓာယပိ သံဝတ္တတိ, န ဥဘယဗျာဗာဓာယပိ သံဝတ္တတိ တဿ အကုသလာ ဓမ္မာ ပရိဟာယန္တိ, ကုသလာ ဓမ္မာ အဘိဝဍ္ဎန္တိ၊ ဧဝရူပေါ ခေါ, မဟာရာဇ, ကာယသမာစာရော အနောပါရမ္ဘော သမဏေဟိ ဗြာဟ္မဏေဟိ ဝိညူဟီ’’တိ။
‘‘ကတမော ပန, ဘန္တေ အာနန္ဒ, ဝစီသမာစာရော…ပေ… မနောသမာစာရော အနောပါရမ္ဘော သမဏေဟိ ဗြာဟ္မဏေဟိ ဝိညူဟီ’’တိ။ ‘‘ယော ခေါ, မဟာရာဇ, မနောသမာစာရော ကုသလော’’။
‘‘ကတမော ပန, ဘန္တေ, မနောသမာစာရော ကုသလော’’။ ‘‘ယော ခေါ, မဟာရာဇ, မနောသမာစာရော အနဝဇ္ဇော’’။
‘‘ကတမော ပန, ဘန္တေ, မနောသမာစာရော အနဝဇ္ဇော’’။ ‘‘ယော ခေါ, မဟာရာဇ, မနောသမာစာရော အဗျာဗဇ္ဈော’’။
‘‘ကတမော ပန, ဘန္တေ, မနောသမာစာရော အဗျာဗဇ္ဈော’’။ ‘‘ယော ခေါ, မဟာရာဇ, မနောသမာစာရော သုခဝိပါကော’’။
‘‘ကတမော ပန, ဘန္တေ, မနောသမာစာရော သုခဝိပါကော’’။ ‘‘ယော ခေါ, မဟာရာဇ, မနောသမာစာရော နေဝတ္တဗျာဗာဓာယပိ သံဝတ္တတိ, န ပရဗျာဗာဓာယပိ သံဝတ္တတိ, န ဥဘယဗျာဗာဓာယပိ သံဝတ္တတိ။ တဿ အကုသလာ ဓမ္မာ ပရိဟာယန္တိ, ကုသလာ ဓမ္မာ အဘိဝဍ္ဎန္တိ။ ဧဝရူပေါ ခေါ, မဟာရာဇ, မနောသမာစာရော အနောပါရမ္ဘော သမဏေဟိ ဗြာဟ္မဏေဟိ ဝိညူဟီ’’တိ။
‘‘ကိံ ပန, ဘန္တေ အာနန္ဒ, သော ဘဂဝါ သဗ္ဗေသံယေဝ ကုသလာနံ ဓမ္မာနံ ဥပသမ္ပဒံ ဝဏ္ဏေတီ’’တိ။ ‘‘သဗ္ဗာကုသလဓမ္မပဟီနော ခေါ, မဟာရာဇ, တထာဂတော ကုသလဓမ္မသမန္နာဂတော’’တိ။
(မ၊၂၊၃၁၉။)֍ ဋ္ဌ ၃၆၂။ ‘‘အစ္ဆရိယံ, ဘန္တေ, အဗ္ဘုတံ, ဘန္တေ! ယာဝ သုဘာသိတံ စိဒံ [သုဘာသိတမိဒံ (သီ။)], ဘန္တေ, အာယသ္မတာ အာနန္ဒေန။ ဣမိနာ စ မယံ, ဘန္တေ, အာယသ္မတော အာနန္ဒဿ သုဘာသိတေန အတ္တမနာဘိရဒ္ဓါ။ ဧဝံ အတ္တမနာဘိရဒ္ဓါ စ မယံ, ဘန္တေ, အာယသ္မတော အာနန္ဒဿ သုဘာသိတေန။ သစေ, ဘန္တေ, အာယသ္မတော အာနန္ဒဿ ဟတ္ထိရတနံ ကပ္ပေယျ, ဟတ္ထိရတနမ္ပိ မယံ အာယသ္မတော အာနန္ဒဿ ဒဒေယျာမ။ သစေ, ဘန္တေ, အာယသ္မတော အာနန္ဒဿ အဿရတနံ ကပ္ပေယျ, အဿရတနမ္ပိ မယံ အာယသ္မတော အာနန္ဒဿ ဒဒေယျာမ။ သစေ, ဘန္တေ, အာယသ္မတော အာနန္ဒဿ ဂါမဝရံ ကပ္ပေယျ, ဂါမဝရမ္ပိ မယံ အာယသ္မတော အာနန္ဒဿ ဒဒေယျာမ။ အပိ စ, ဘန္တေ, မယမ္ပေတံ [မယမေဝ တံ (သီ။), မယမ္ပနေတံ (သျာ။ ကံ။)] ဇာနာမ – ‘နေတံ အာယသ္မတော အာနန္ဒဿ ကပ္ပတီ’တိ။ အယံ မေ, ဘန္တေ, ဗာဟိတိကာ ရညာ မာဂဓေန အဇာတသတ္တုနာ ဝေဒေဟိပုတ္တေန ဝတ္ထနာဠိယာ [ဆတ္တနာဠိယာ (သျာ။ ကံ။ ပီ။)] ပက္ခိပိတွာ ပဟိတာ သောဠသသမာ အာယာမေန, အဋ္ဌသမာ ဝိတ္ထာရေန။ တံ, ဘန္တေ, အာယသ္မာ အာနန္ဒော ပဋိဂ္ဂဏှာတု အနုကမ္ပံ ဥပါဒါယာ’’တိ။ ‘‘အလံ, မဟာရာဇ, ပရိပုဏ္ဏံ မေ တိစီဝရ’’န္တိ။
‘‘အယံ, ဘန္တေ, အစိရဝတီ နဒီ ဒိဋ္ဌာ အာယသ္မတာ စေဝ အာနန္ဒေန အမှေဟိ စ။ ယဒါ ဥပရိပဗ္ဗတေ မဟာမေဃော အဘိပ္ပဝုဋ္ဌော ဟောတိ, အထာယံ အစိရဝတီ နဒီ ဥဘတော ကူလာနိ သံဝိဿန္ဒန္တီ ဂစ္ဆတိ၊ ဧဝမေဝ ခေါ, ဘန္တေ, အာယသ္မာ အာနန္ဒော ဣမာယ ဗာဟိတိကာယ အတ္တနော တိစီဝရံ ကရိဿတိ။ ယံ ပနာယသ္မတော အာနန္ဒဿ ပုရာဏံ တိစီဝရံ တံ သဗြဟ္မစာရီဟိ သံဝိဘဇိဿတိ။ ဧဝါယံ အမှာကံ ဒက္ခိဏာ သံဝိဿန္ဒန္တီ မညေ ဂမိဿတိ။ ပဋိဂ္ဂဏှာတု, ဘန္တေ, အာယသ္မာ အာနန္ဒော ဗာဟိတိက’’န္တိ။ ပဋိဂ္ဂဟေသိ ခေါ အာယသ္မာ အာနန္ဒော ဗာဟိတိကံ။
အထ ခေါ ရာဇာ ပသေနဒိ ကောသလော အာယသ္မန္တံ အာနန္ဒံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ဟန္ဒ စ ဒါနိ မယံ, ဘန္တေ အာနန္ဒ, ဂစ္ဆာမ၊ ဗဟုကိစ္စာ မယံ ဗဟုကရဏီယာ’’တိ။ ‘‘ယဿဒါနိ တွံ, မဟာရာဇ, ကာလံ မညသီ’’တိ။ အထ ခေါ ရာဇာ ပသေနဒိ ကောသလော အာယသ္မတော အာနန္ဒဿ ဘာသိတံ အဘိနန္ဒိတွာ အနုမောဒိတွာ ဥဋ္ဌာယာသနာ အာယသ္မန္တံ အာနန္ဒံ အဘိဝါဒေတွာ ပဒက္ခိဏံ ကတွာ ပက္ကာမိ။
(မ၊၂၊၃၂၀။)֍ ဋ္ဌ ၃၆၃။ အထ ခေါ အာယသ္မာ အာနန္ဒော အစိရပက္ကန္တဿ ရညော ပသေနဒိဿ ကောသလဿ ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ ဘဂဝန္တံ အဘိဝါဒေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ ဧကမန္တံ နိသိန္နော ခေါ အာယသ္မာ အာနန္ဒော ယာဝတကော အဟောသိ ရညာ ပသေနဒိနာ ကောသလေန သဒ္ဓိံ ကထာသလ္လာပေါ တံ သဗ္ဗံ ဘဂဝတော အာရောစေသိ။ တဉ္စ ဗာဟိတိကံ ဘဂဝတော ပါဒါသိ။ အထ ခေါ ဘဂဝါ ဘိက္ခူ အာမန္တေသိ – ‘‘လာဘာ, ဘိက္ခဝေ, ရညော ပသေနဒိဿ ကောသလဿ, သုလဒ္ဓလာဘာ, ဘိက္ခဝေ, ရညော ပသေနဒိဿ ကောသလဿ၊ ယံ ရာဇာ ပသေနဒိ ကောသလော လဘတိ အာနန္ဒံ ဒဿနာယ, လဘတိ ပယိရုပါသနာယာ’’တိ။
ဣဒမဝေါစ ဘဂဝါ။ အတ္တမနာ တေ ဘိက္ခူ ဘဂဝတော ဘာသိတံ အဘိနန္ဒုန္တိ။
ဗာဟိတိကသုတ္တံ နိဋ္ဌိတံ အဋ္ဌမံ။
၉။ ဓမ္မစေတိယသုတ္တံ
֍ ဋ္ဌ ၃၆၄။ ဧဝံ မေ သုတံ – ဧကံ သမယံ ဘဂဝါ သက္ကေသု ဝိဟရတိ မေဒါဠုပံ [မေတဠူပံ (သီ။), မေဒဠုမ္ပံ (ပီ။)] နာမ သကျာနံ နိဂမော။ တေန ခေါ ပန သမယေန ရာဇာ ပသေနဒိ ကောသလော နဂရကံ အနုပ္ပတ္တော ဟောတိ ကေနစိဒေဝ ကရဏီယေန။ အထ ခေါ ရာဇာ ပသေနဒိ ကောသလော ဒီဃံ ကာရာယနံ အာမန္တေသိ – ‘‘ယောဇေဟိ, သမ္မ ကာရာယန, ဘဒြာနိ ဘဒြာနိ ယာနာနိ, ဥယျာနဘူမိံ ဂစ္ဆာမ သုဘူမိံ ဒဿနာယာ’’တိ [သုဘူမိဒဿနာယာတိ (ဒီ။ နိ။ ၂။၄၃)]။ ‘‘ဧဝံ, ဒေဝါ’’တိ ခေါ ဒီဃော ကာရာယနော ရညော ပသေနဒိဿ ကောသလဿ ပဋိဿုတွာ ဘဒြာနိ ဘဒြာနိ ယာနာနိ ယောဇာပေတွာ ရညော ပသေနဒိဿ ကောသလဿ ပဋိဝေဒေသိ – ‘‘ယုတ္တာနိ ခေါ တေ, ဒေဝ, ဘဒြာနိ ဘဒြာနိ ယာနာနိ။ ယဿဒါနိ ကာလံ မညသီ’’တိ။ အထ ခေါ ရာဇာ ပသေနဒိ ကောသလော ဘဒြံ ယာနံ အဘိရုဟိတွာ ဘဒြေဟိ ဘဒြေဟိ ယာနေဟိ နဂရကမှာ နိယျာသိ မဟစ္စာ ရာဇာနုဘာဝေန။ ယေန အာရာမော တေန ပါယာသိ။ ယာဝတိကာ ယာနဿ ဘူမိ ယာနေန ဂန္တွာ ယာနာ ပစ္စောရောဟိတွာ ပတ္တိကောဝ အာရာမံ ပါဝိသိ။ အဒ္ဒသာ ခေါ ရာဇာ ပသေနဒိ ကောသလော အာရာမေ ဇင်္ဃာဝိဟာရံ အနုစင်္ကမမာနော
(မ၊၂၊၃၂၁။)အနုဝိစရမာနော ရုက္ခမူလာနိ ပါသာဒိကာနိ ပသာဒနီယာနိ အပ္ပသဒ္ဒါနိ အပ္ပနိဂ္ဃေါသာနိ ဝိဇနဝါတာနိ မနုဿရာဟဿေယျကာနိ [မနုဿရာဟသေယျကာနိ (သီ။ ပီ။)] ပဋိသလ္လာနသာရုပ္ပါနိ။ ဒိသွာန ဘဂဝန္တံယေဝ အာရဗ္ဘ သတိ ဥဒပါဒိ – ‘‘ဣမာနိ ခေါ တာနိ ရုက္ခမူလာနိ ပါသာဒိကာနိ ပသာဒနီယာနိ အပ္ပသဒ္ဒါနိ အပ္ပနိဂ္ဃေါသာနိ ဝိဇနဝါတာနိ မနုဿရာဟဿေယျကာနိ ပဋိသလ္လာနသာရုပ္ပါနိ, ယတ္ထ သုဒံ မယံ တံ ဘဂဝန္တံ ပယိရုပါသာမ အရဟန္တံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓ’’န္တိ။
֍ ဋ္ဌ ၃၆၅။ အထ ခေါ ရာဇာ ပသေနဒိ ကောသလော ဒီဃံ ကာရာယနံ အာမန္တေသိ – ‘‘ဣမာနိ ခေါ, သမ္မ ကာရာယန, တာနိ ရုက္ခမူလာနိ ပါသာဒိကာနိ ပသာဒနီယာနိ အပ္ပသဒ္ဒါနိ အပ္ပနိဂ္ဃေါသာနိ ဝိဇနဝါတာနိ မနုဿရာဟဿေယျကာနိ ပဋိသလ္လာနသာရုပ္ပါနိ, ယတ္ထ သုဒံ မယံ တံ ဘဂဝန္တံ ပယိရုပါသာမ အရဟန္တံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓံ။ ကဟံ နု ခေါ, သမ္မ ကာရာယန, ဧတရဟိ သော ဘဂဝါ ဝိဟရတိ အရဟံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေါ’’တိ? ‘‘အတ္ထိ, မဟာရာဇ, မေဒါဠုပံ နာမ သကျာနံ နိဂမော။ တတ္ထ သော ဘဂဝါ ဧတရဟိ ဝိဟရတိ အရဟံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေါ’’တိ။ ‘‘ကီဝဒူရေ [ကီဝဒူရော (သီ။ သျာ။ ကံ။ ပီ။)] ပန, သမ္မ ကာရာယန, နဂရကမှာ မေဒါဠုပံ နာမ သကျာနံ နိဂမော ဟောတီ’’တိ? ‘‘န ဒူရေ, မဟာရာဇ၊ တီဏိ ယောဇနာနိ၊ သက္ကာ ဒိဝသာဝသေသေန ဂန္တု’’န္တိ။ ‘‘တေန ဟိ, သမ္မ ကာရာယန, ယောဇေဟိ ဘဒြာနိ ဘဒြာနိ ယာနာနိ, ဂမိဿာမ မယံ တံ ဘဂဝန္တံ ဒဿနာယ အရဟန္တံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓ’’န္တိ။ ‘‘ဧဝံ, ဒေဝါ’’တိ ခေါ ဒီဃော ကာရာယနော ရညော ပသေနဒိဿ ကောသလဿ ပဋိဿုတွာ ဘဒြာနိ ဘဒြာနိ ယာနာနိ ယောဇာပေတွာ ရညော ပသေနဒိဿ ကောသလဿ ပဋိဝေဒေသိ – ‘‘ယုတ္တာနိ ခေါ တေ, ဒေဝ, ဘဒြာနိ ဘဒြာနိ ယာနာနိ။ ယဿဒါနိ ကာလံ မညသီ’’တိ။ အထ ခေါ ရာဇာ ပသေနဒိ ကောသလော ဘဒြံ ယာနံ အဘိရုဟိတွာ ဘဒြေဟိ ဘဒြေဟိ ယာနေဟိ နဂရကမှာ ယေန မေဒါဠုပံ နာမ သကျာနံ နိဂမော တေန ပါယာသိ။ တေနေဝ ဒိဝသာဝသေသေန မေဒါဠုပံ နာမ သကျာနံ နိဂမံ သမ္ပာပုဏိ။ ယေန အာရာမော တေန ပါယာသိ။ ယာဝတိကာ ယာနဿ ဘူမိ ယာနေန ဂန္တွာ ယာနာ ပစ္စောရောဟိတွာ ပတ္တိကောဝ အာရာမံ ပါဝိသိ။
֍ ဋ္ဌ ၃၆၆။ တေန ခေါ ပန သမယေန သမ္ဗဟုလာ ဘိက္ခူ အဗ္ဘောကာသေ စင်္ကမန္တိ။ အထ ခေါ ရာဇာ ပသေနဒိ ကောသလော ယေန တေ ဘိက္ခူ တေနုပသင်္ကမိ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ တေ ဘိက္ခူ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ကဟံ နု ခေါ, ဘန္တေ,
(မ၊၂၊၃၂၂။)ဧတရဟိ သော ဘဂဝါ ဝိဟရတိ အရဟံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေါ? ဒဿနကာမာ ဟိ မယံ တံ ဘဂဝန္တံ အရဟန္တံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓ’’န္တိ။ ‘‘ဧသော, မဟာရာဇ, ဝိဟာရော သံဝုတဒွါရော။ တေန အပ္ပသဒ္ဒေါ ဥပသင်္ကမိတွာ အတရမာနော အာဠိန္ဒံ ပဝိသိတွာ ဥက္ကာသိတွာ အဂ္ဂဠံ အာကောဋေဟိ။ ဝိဝရိဿတိ ဘဂဝါ တေ ဒွါရ’’န္တိ။ အထ ခေါ ရာဇာ ပသေနဒိ ကောသလော တတ္ထေဝ ခဂ္ဂဉ္စ ဥဏှီသဉ္စ ဒီဃဿ ကာရာယနဿ ပါဒါသိ။ အထ ခေါ ဒီဃဿ ကာရာယနဿ ဧတဒဟောသိ – ‘‘ရဟာယတိ ခေါ ဒါနိ ရာဇာ [မဟာရာဇာ (သီ။ သျာ။ ကံ။ ပီ။)], ဣဓေဝ [တေနိဓေဝ (သီ။)] ဒါနိ မယာ ဌာတဗ္ဗ’’န္တိ။ အထ ခေါ ရာဇာ ပသေနဒိ ကောသလော ယေန သော ဝိဟာရော သံဝုတဒွါရော တေန အပ္ပသဒ္ဒေါ ဥပသင်္ကမိတွာ အတရမာနော အာဠိန္ဒံ ပဝိသိတွာ ဥက္ကာသိတွာ အဂ္ဂဠံ အာကောဋေသိ။ ဝိဝရိ ဘဂဝါ ဒွါရံ။ အထ ခေါ ရာဇာ ပသေနဒိ ကောသလော ဝိဟာရံ ပဝိသိတွာ ဘဂဝတော ပါဒေသု သိရသာ နိပတိတွာ ဘဂဝတော ပါဒါနိ မုခေန စ ပရိစုမ္ဗတိ, ပါဏီဟိ စ ပရိသမ္ဗာဟတိ, နာမဉ္စ သာဝေတိ – ‘‘ရာဇာဟံ, ဘန္တေ, ပသေနဒိ ကောသလော၊ ရာဇာဟံ, ဘန္တေ, ပသေနဒိ ကောသလော’’တိ။
֍ ဋ္ဌ ၃၆၇။ ‘‘ကိံ ပန တွံ, မဟာရာဇ, အတ္ထဝသံ သမ္ပဿမာနော ဣမသ္မိံ သရီရေ ဧဝရူပံ ပရမနိပစ္စကာရံ ကရောသိ, မိတ္တူပဟာရံ [စိတ္တူပဟာရံ (သီ။)] ဥပဒံသေသီ’’တိ? ‘‘အတ္ထိ ခေါ မေ, ဘန္တေ, ဘဂဝတိ ဓမ္မနွယော – ‘ဟောတိ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေါ ဘဂဝါ, သွာက္ခာတော ဘဂဝတာ ဓမ္မော, သုပ္ပဋိပန္နော ဘဂဝတော သာဝကသံဃော’တိ။ ဣဓာဟံ, ဘန္တေ, ပဿာမိ ဧကေ သမဏဗြာဟ္မဏေ ပရိယန္တကတံ ဗြဟ္မစရိယံ စရန္တေ ဒသပိ ဝဿာနိ, ဝီသမ္ပိ ဝဿာနိ, တိံသမ္ပိ ဝဿာနိ, စတ္တာရီသမ္ပိ ဝဿာနိ။ တေ အပရေန သမယေန သုနှာတာ သုဝိလိတ္တာ ကပ္ပိတကေသမဿူ ပဉ္စဟိ ကာမဂုဏေဟိ သမပ္ပိတာ သမင်္ဂီဘူတာ ပရိစာရေန္တိ။ ဣဓ ပနာဟံ, ဘန္တေ, ဘိက္ခူ ပဿာမိ ယာဝဇီဝံ အာပါဏကောဋိကံ ပရိပုဏ္ဏံ ပရိသုဒ္ဓံ ဗြဟ္မစရိယံ စရန္တေ။ န ခေါ ပနာဟံ, ဘန္တေ, ဣတော ဗဟိဒ္ဓါ အညံ ဧဝံ ပရိပုဏ္ဏံ ပရိသုဒ္ဓံ ဗြဟ္မစရိယံ သမနုပဿာမိ။ အယမ္ပိ ခေါ မေ, ဘန္တေ, ဘဂဝတိ ဓမ္မနွယော ဟောတိ – ‘သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေါ ဘဂဝါ, သွာက္ခာတော ဘဂဝတာ ဓမ္မော, သုပ္ပဋိပန္နော ဘဂဝတော သာဝကသံဃော’’တိ။
֍ ဋ္ဌ ၃၆၈။ ‘‘ပုန စပရံ, ဘန္တေ, ရာဇာနောပိ ရာဇူဟိ ဝိဝဒန္တိ, ခတ္တိယာပိ ခတ္တိယေဟိ ဝိဝဒန္တိ, ဗြာဟ္မဏာပိ ဗြာဟ္မဏေဟိ ဝိဝဒန္တိ, ဂဟပတယောပိ
(မ၊၂၊၃၂၃။)ဂဟပတီဟိ ဝိဝဒန္တိ, မာတာပိ ပုတ္တေန ဝိဝဒတိ, ပုတ္တောပိ မာတရာ ဝိဝဒတိ, ပိတာပိ ပုတ္တေန ဝိဝဒတိ, ပုတ္တောပိ ပိတရာ ဝိဝဒတိ, ဘာတာပိ ဘဂိနိယာ ဝိဝဒတိ, ဘဂိနီပိ ဘာတရာ ဝိဝဒတိ, သဟာယောပိ သဟာယေန ဝိဝဒတိ။ ဣဓ ပနာဟံ, ဘန္တေ, ဘိက္ခူ ပဿာမိ သမဂ္ဂေ သမ္မောဒမာနေ အဝိဝဒမာနေ ခီရောဒကီဘူတေ အညမညံ ပိယစက္ခူဟိ သမ္ပဿန္တေ ဝိဟရန္တေ။ န ခေါ ပနာဟံ, ဘန္တေ, ဣတော ဗဟိဒ္ဓါ အညံ ဧဝံ သမဂ္ဂံ ပရိသံ သမနုပဿာမိ။ အယမ္ပိ ခေါ မေ, ဘန္တေ, ဘဂဝတိ ဓမ္မနွယော ဟောတိ – ‘သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေါ ဘဂဝါ, သွာက္ခာတော ဘဂဝတာ ဓမ္မော, သုပ္ပဋိပန္နော ဘဂဝတော သာဝကသံဃော’တိ။
֍ ဋ္ဌ ၃၆၉။ ‘‘ပုန စပရာဟံ, ဘန္တေ, အာရာမေန အာရာမံ, ဥယျာနေန ဥယျာနံ အနုစင်္ကမာမိ အနုဝိစရာမိ။ သောဟံ တတ္ထ ပဿာမိ ဧကေ သမဏဗြာဟ္မဏေ ကိသေ လူခေ ဒုဗ္ဗဏ္ဏေ ဥပ္ပဏ္ဍုပ္ပဏ္ဍုကဇာတေ ဓမနိသန္ထတဂတ္တေ, န ဝိယ မညေ စက္ခုံ ဗန္ဓန္တေ ဇနဿ ဒဿနာယ။ တဿ မယှံ, ဘန္တေ, ဧတဒဟောသိ – ‘အဒ္ဓါ ဣမေ အာယသ္မန္တော အနဘိရတာ ဝါ ဗြဟ္မစရိယံ စရန္တိ, အတ္ထိ ဝါ တေသံ ကိဉ္စိ ပါပံ ကမ္မံ ကတံ ပဋိစ္ဆန္နံ၊ တထာ ဟိ ဣမေ အာယသ္မန္တော ကိသာ လူခါ ဒုဗ္ဗဏ္ဏာ ဥပ္ပဏ္ဍုပ္ပဏ္ဍုကဇာတာ ဓမနိသန္ထတဂတ္တာ, န ဝိယ မညေ စက္ခုံ ဗန္ဓန္တိ ဇနဿ ဒဿနာယာ’တိ။ တျာဟံ ဥပသင်္ကမိတွာ ဧဝံ ဝဒါမိ – ‘ကိံ နု ခေါ တုမှေ အာယသ္မန္တော ကိသာ လူခါ ဒုဗ္ဗဏ္ဏာ ဥပ္ပဏ္ဍုပ္ပဏ္ဍုကဇာတာ ဓမနိသန္ထတဂတ္တာ, န ဝိယ မညေ စက္ခုံ ဗန္ဓထ ဇနဿ ဒဿနာယာ’တိ? တေ ဧဝမာဟံသု – ‘ဗန္ဓုကရောဂေါ နော [ပဏ္ဍုကရောဂိနော (က။)], မဟာရာဇာ’တိ။ ဣဓ ပနာဟံ, ဘန္တေ, ဘိက္ခူ ပဿာမိ ဟဋ္ဌပဟဋ္ဌေ ဥဒဂ္ဂုဒဂ္ဂေ အဘိရတရူပေ ပီဏိန္ဒြိယေ [ပီဏိတိန္ဒြိယေ (သီ။ ပီ။)] အပ္ပေါဿုက္ကေ ပန္နလောမေ ပရဒတ္တဝုတ္တေ မိဂဘူတေန စေတသာ ဝိဟရန္တေ။ တဿ မယှံ, ဘန္တေ, ဧတဒဟောသိ – ‘အဒ္ဓါ ဣမေ အာယသ္မန္တော တဿ ဘဂဝတော သာသနေ ဥဠာရံ ပုဗ္ဗေနာပရံ ဝိသေသံ ဇာနန္တိ၊ တထာ ဟိ ဣမေ အာယသ္မန္တော ဟဋ္ဌပဟဋ္ဌာ ဥဒဂ္ဂုဒဂ္ဂါ အဘိရတရူပါ ပီဏိန္ဒြိယာ အပ္ပေါဿုက္ကာ ပန္နလောမာ ပရဒတ္တဝုတ္တာ မိဂဘူတေန စေတသာ ဝိဟရန္တီ’တိ။ အယမ္ပိ ခေါ မေ, ဘန္တေ, ဘဂဝတိ ဓမ္မနွယော ဟောတိ – ‘သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေါ ဘဂဝါ, သွာက္ခာတော ဘဂဝတာ ဓမ္မော, သုပ္ပဋိပန္နော ဘဂဝတော သာဝကသံဃော’တိ။
֍ ဋ္ဌ ၃၇၀။ ‘‘ပုန စပရာဟံ, ဘန္တေ, ရာဇာ ခတ္တိယော မုဒ္ဓါဝသိတ္တော၊ ပဟောမိ ဃာတေတာယံ ဝါ ဃာတေတုံ, ဇာပေတာယံ ဝါ ဇာပေတုံ, ပဗ္ဗာဇေတာယံ ဝါ
(မ၊၂၊၃၂၄။)ပဗ္ဗာဇေတုံ။ တဿ မယှံ, ဘန္တေ, အဍ္ဍကရဏေ နိသိန္နဿ အန္တရန္တရာ ကထံ ဩပါတေန္တိ။ သောဟံ န လဘာမိ – ‘မာ မေ ဘောန္တော အဍ္ဍကရဏေ နိသိန္နဿ အန္တရန္တရာ ကထံ ဩပါတေထ [ဩပါတေန္တု (သီ။) ဥပရိသေလသုတ္တေ ပန ‘‘ဩပါတေထာ’’တိယေဝ ဒိဿတိ], ကထာပရိယောသာနံ မေ ဘောန္တော အာဂမေန္တူ’တိ။ တဿ မယှံ, ဘန္တေ, အန္တရန္တရာ ကထံ ဩပါတေန္တိ။ ဣဓ ပနာဟံ, ဘန္တေ, ဘိက္ခူ ပဿာမိ၊ ယသ္မိံ သမယေ ဘဂဝါ အနေကသတာယ ပရိသာယ ဓမ္မံ ဒေသေတိ, နေဝ တသ္မိံ သမယေ ဘဂဝတော သာဝကာနံ ခိပိတသဒ္ဒေါ ဝါ ဟောတိ ဥက္ကာသိတသဒ္ဒေါ ဝါ။ ဘူတပုဗ္ဗံ, ဘန္တေ, ဘဂဝါ အနေကသတာယ ပရိသာယ ဓမ္မံ ဒေသေတိ။ တတြညတရော ဘဂဝတော သာဝကော ဥက္ကာသိ။ တမေနံ အညတရော သဗြဟ္မစာရီ ဇဏ္ဏုကေန ဃဋ္ဋေသိ – ‘အပ္ပသဒ္ဒေါ အာယသ္မာ ဟောတု, မာယသ္မာ သဒ္ဒမကာသိ၊ သတ္ထာ နော ဘဂဝါ ဓမ္မံ ဒေသေတီ’တိ။ တဿ မယှံ, ဘန္တေ, ဧတဒဟောသိ – ‘အစ္ဆရိယံ ဝတ, ဘော, အဗ္ဘုတံ ဝတ, ဘော! အဒဏ္ဍေန ဝတ ကိရ, ဘော, အသတ္ထေန ဧဝံ သုဝိနီတာ ပရိသာ ဘဝိဿတီ’တိ! န ခေါ ပနာဟံ, ဘန္တေ, ဣတော ဗဟိဒ္ဓါ အညံ ဧဝံ သုဝိနီတံ ပရိသံ သမနုပဿာမိ။ အယမ္ပိ ခေါ မေ, ဘန္တေ, ဘဂဝတိ ဓမ္မနွယော ဟောတိ – ‘သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေါ ဘဂဝါ, သွာက္ခာတော ဘဂဝတာ ဓမ္မော, သုပ္ပဋိပန္နော ဘဂဝတော သာဝကသံဃော’တိ။
֍ ဋ္ဌ ၃၇၁။ ‘‘ပုန စပရာဟံ, ဘန္တေ, ပဿာမိ ဣဓေကစ္စေ ခတ္တိယပဏ္ဍိတေ နိပုဏေ ကတပရပ္ပဝါဒေ ဝါလဝေဓိရူပေ။ တေ ဘိန္ဒန္တာ [ဝေါဘိန္ဒန္တာ (သီ။)] မညေ စရန္တိ ပညာဂတေန ဒိဋ္ဌိဂတာနိ။ တေ သုဏန္တိ – ‘သမဏော ခလု, ဘော, ဂေါတမော အမုကံ နာမ ဂါမံ ဝါ နိဂမံ ဝါ ဩသရိဿတီ’တိ။ တေ ပဉှံ အဘိသင်္ခရောန္တိ – ‘ဣမံ မယံ ပဉှံ သမဏံ ဂေါတမံ ဥပသင်္ကမိတွာ ပုစ္ဆိဿာမ။ ဧဝံ စေ နော ပုဋ္ဌော ဧဝံ ဗျာကရိဿတိ, ဧဝမဿ မယံ ဝါဒံ အာရောပေဿာမ၊ ဧဝံ စေပိ နော ပုဋ္ဌော ဧဝံ ဗျာကရိဿတိ, ဧဝမ္ပိဿ မယံ ဝါဒံ အာရောပေဿာမာ’တိ။ တေ သုဏန္တိ – ‘သမဏော ခလု, ဘော, ဂေါတမော အမုကံ နာမ ဂါမံ ဝါ နိဂမံ ဝါ ဩသဋော’တိ။ တေ ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမန္တိ။ တေ ဘဂဝါ ဓမ္မိယာ ကထာယ သန္ဒဿေတိ သမာဒပေတိ သမုတ္တေဇေတိ သမ္ပဟံသေတိ။ တေ ဘဂဝတာ ဓမ္မိယာ ကထာယ သန္ဒဿိတာ သမာဒပိတာ သမုတ္တေဇိတာ သမ္ပဟံသိတာ န စေဝ ဘဂဝန္တံ ပဉှံ ပုစ္ဆန္တိ, ကုတော ဝါဒံ အာရောပေဿန္တိ? အညဒတ္ထု ဘဂဝတော သာဝကာ သမ္ပဇ္ဇန္တိ။ အယမ္ပိ ခေါ မေ, ဘန္တေ, ဘဂဝတိ ဓမ္မနွယော ဟောတိ ‘သမ္မာ–
(မ၊၂၊၃၂၅။)သမ္ဗုဒ္ဓေါ ဘဂဝါ, သွာက္ခာတော ဘဂဝတာ ဓမ္မော, သုပ္ပဋိပန္နော ဘဂဝတော သာဝကသံဃော’တိ။
֍ ဋ္ဌ ၃၇၂။ ‘‘ပုန စပရာဟံ, ဘန္တေ, ပဿာမိ ဣဓေကစ္စေ ဗြာဟ္မဏပဏ္ဍိတေ…ပေ… ဂဟပတိပဏ္ဍိတေ…ပေ… သမဏပဏ္ဍိတေ နိပုဏေ ကတပရပ္ပဝါဒေ ဝါလဝေဓိရူပေ။ တေ ဘိန္ဒန္တာ မညေ စရန္တိ ပညာဂတေန ဒိဋ္ဌိဂတာနိ။ တေ သုဏန္တိ – ‘သမဏော ခလု, ဘော, ဂေါတမော အမုကံ နာမ ဂါမံ ဝါ နိဂမံ ဝါ ဩသရိဿတီ’တိ။ တေ ပဉှံ အဘိသင်္ခရောန္တိ – ‘ဣမံ မယံ ပဉှံ သမဏံ ဂေါတမံ ဥပသင်္ကမိတွာ ပုစ္ဆိဿာမ။ ဧဝံ စေ နော ပုဋ္ဌော ဧဝံ ဗျာကရိဿတိ, ဧဝမဿ မယံ ဝါဒံ အာရောပေဿာမ၊ ဧဝံ စေပိ နော ပုဋ္ဌော ဧဝံ ဗျာကရိဿတိ, ဧဝမ္ပိဿ မယံ ဝါဒံ အာရောပေဿာမာ’တိ။ တေ သုဏန္တိ – ‘သမဏော ခလု, ဘော, ဂေါတမော အမုကံ နာမ ဂါမံ ဝါ နိဂမံ ဝါ ဩသဋော’တိ။ တေ ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမန္တိ။ တေ ဘဂဝါ ဓမ္မိယာ ကထာယ သန္ဒဿေတိ သမာဒပေတိ သမုတ္တေဇေတိ သမ္ပဟံသေတိ။ တေ ဘဂဝတာ ဓမ္မိယာ ကထာယ သန္ဒဿိတာ သမာဒပိတာ သမုတ္တေဇိတာ သမ္ပဟံသိတာ န စေဝ ဘဂဝန္တံ ပဉှံ ပုစ္ဆန္တိ, ကုတော ဝါဒံ အာရောပေဿန္တိ? အညဒတ္ထု ဘဂဝန္တံယေဝ ဩကာသံ ယာစန္တိ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇ္ဇာယ။ တေ ဘဂဝါ ပဗ္ဗာဇေတိ။ တေ တထာပဗ္ဗဇိတာ သမာနာ ဧကာ ဝူပကဋ္ဌာ အပ္ပမတ္တာ အာတာပိနော ပဟိတတ္တာ ဝိဟရန္တာ နစိရဿေဝ – ယဿတ္ထာယ ကုလပုတ္တာ သမ္မဒေဝ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇန္တိ တဒနုတ္တရံ – ဗြဟ္မစရိယပရိယောသာနံ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတွာ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရန္တိ။ တေ ဧဝမာဟံသု – ‘မနံ ဝတ, ဘော, အနဿာမ၊ မနံ ဝတ, ဘော, ပနဿာမ’။ မယဉှိ ပုဗ္ဗေ အဿမဏာဝ သမာနာ သမဏာမှာတိ ပဋိဇာနိမှာ, အဗြာဟ္မဏာဝ သမာနာ ဗြာဟ္မဏာမှာတိ ပဋိဇာနိမှာ, အနရဟန္တောဝ သမာနာ အရဟန္တာမှာတိ ပဋိဇာနိမှာ။ ‘ဣဒါနိ ခေါမှ သမဏာ, ဣဒါနိ ခေါမှ ဗြာဟ္မဏာ, ဣဒါနိ ခေါမှ အရဟန္တော’တိ။ အယမ္ပိ ခေါ မေ, ဘန္တေ, ဘဂဝတိ ဓမ္မနွယော ဟောတိ – ‘သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေါ ဘဂဝါ, သွာက္ခာတော ဘဂဝတာ ဓမ္မော, သုပ္ပဋိပန္နော ဘဂဝတော သာဝကသံဃော’တိ။
֍ ဋ္ဌ ၃၇၃။ ‘‘ပုန စပရာဟံ, ဘန္တေ, ဣမေ ဣသိဒတ္တပုရာဏာ ထပတယော မမဘတ္တာ မမယာနာ, အဟံ နေသံ ဇီဝိကာယ [ဇီဝိတဿ (သီ။), ဇီဝိကံ (သီ။ အဋ္ဌ။), ဇီဝိတံ (သျာ။ ကံ။ ပီ။ က။)] ဒါတာ, ယသဿ အာဟတ္တာ၊
(မ၊၂၊၃၂၆။)အထ စ ပန နော တထာ မယိ နိပစ္စကာရံ ကရောန္တိ ယထာ ဘဂဝတိ။ ဘူတပုဗ္ဗာဟံ, ဘန္တေ, သေနံ အဗ္ဘုယျာတော သမာနော ဣမေ စ ဣသိဒတ္တပုရာဏာ ထပတယော ဝီမံသမာနော အညတရသ္မိံ သမ္ဗာဓေ အာဝသထေ ဝါသံ ဥပဂစ္ဆိံ။ အထ ခေါ, ဘန္တေ, ဣမေ ဣသိဒတ္တပုရာဏာ ထပတယော ဗဟုဒေဝ ရတ္တိံ ဓမ္မိယာ ကထာယ ဝီတိနာမေတွာ, ယတော အဟောသိ ဘဂဝါ [အဿောသုံ ခေါ ဘဂဝန္တံ (သီ။ သျာ။ ကံ။ ပီ။)] တတော သီသံ ကတွာ မံ ပါဒတော ကရိတွာ နိပဇ္ဇိံသု။ တဿ မယှံ, ဘန္တေ, ဧတဒဟောသိ – ‘အစ္ဆရိယံ ဝတ, ဘော, အဗ္ဘုတံ ဝတ, ဘော! ဣမေ ဣသိဒတ္တပုရာဏာ ထပတယော မမဘတ္တာ မမယာနာ, အဟံ နေသံ ဇီဝိကာယ ဒါတာ, ယသဿ အာဟတ္တာ၊ အထ စ ပန နော တထာ မယိ နိပစ္စကာရံ ကရောန္တိ ယထာ ဘဂဝတိ။ အဒ္ဓါ ဣမေ အာယသ္မန္တော တဿ ဘဂဝတော သာသနေ ဥဠာရံ ပုဗ္ဗေနာပရံ ဝိသေသံ ဇာနန္တီ’တိ။ အယမ္ပိ ခေါ မေ, ဘန္တေ, ဘဂဝတိ ဓမ္မနွယော ဟောတိ – ‘သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေါ ဘဂဝါ, သွာက္ခာတော ဘဂဝတာ ဓမ္မော, သုပ္ပဋိပန္နော ဘဂဝတော သာဝကသံဃော’တိ။
֍ ဋ္ဌ ၃၇၄။ ‘‘ပုန စပရံ, ဘန္တေ, ဘဂဝါပိ ခတ္တိယော, အဟမ္ပိ ခတ္တိယော၊ ဘဂဝါပိ ကောသလော, အဟမ္ပိ ကောသလော၊ ဘဂဝါပိ အာသီတိကော, အဟမ္ပိ အာသီတိကော။ ယမ္ပိ, ဘန္တေ, ဘဂဝါပိ ခတ္တိယော အဟမ္ပိ ခတ္တိယော, ဘဂဝါပိ ကောသလော အဟမ္ပိ ကောသလော, ဘဂဝါပိ အာသီတိကော အဟမ္ပိ အာသီတိကော၊ ဣမိနာဝါရဟာမေဝါဟံ [ဣမိနာပါဟံ (က။)], ဘန္တေ, ဘဂဝတိ ပရမနိပစ္စကာရံ ကာတုံ, မိတ္တူပဟာရံ ဥပဒံသေတုံ။ ဟန္ဒ, စ ဒါနိ မယံ, ဘန္တေ, ဂစ္ဆာမ၊ ဗဟုကိစ္စာ မယံ ဗဟုကရဏီယာ’’တိ။ ‘‘ယဿဒါနိ တွံ, မဟာရာဇ, ကာလံ မညသီ’’တိ။ အထ ခေါ ရာဇာ ပသေနဒိ ကောသလော ဥဋ္ဌာယာသနာ ဘဂဝန္တံ အဘိဝါဒေတွာ ပဒက္ခိဏံ ကတွာ ပက္ကာမိ။ အထ ခေါ ဘဂဝါ အစိရပက္ကန္တဿ ရညော ပသေနဒိဿ ကောသလဿ ဘိက္ခူ အာမန္တေသိ – ‘‘ဧသော, ဘိက္ခဝေ, ရာဇာ ပသေနဒိ ကောသလော ဓမ္မစေတိယာနိ ဘာသိတွာ ဥဋ္ဌာယာသနာ ပက္ကန္တော။ ဥဂ္ဂဏှထ, ဘိက္ခဝေ, ဓမ္မစေတိယာနိ၊ ပရိယာပုဏာထ, ဘိက္ခဝေ, ဓမ္မစေတိယာနိ၊ ဓာရေထ, ဘိက္ခဝေ, ဓမ္မစေတိယာနိ။ အတ္ထသံဟိတာနိ, ဘိက္ခဝေ, ဓမ္မစေတိယာနိ အာဒိဗြဟ္မစရိယကာနီ’’တိ။
ဣဒမဝေါစ ဘဂဝါ။ အတ္တမနာ တေ ဘိက္ခူ ဘဂဝတော ဘာသိတံ အဘိနန္ဒုန္တိ။
ဓမ္မစေတိယသုတ္တံ နိဋ္ဌိတံ နဝမံ။
(မ၊၂၊၃၂၇။)၁၀။ ကဏ္ဏကတ္ထလသုတ္တံ
֍ ဋ္ဌ ၃၇၅။ ဧဝံ မေ သုတံ – ဧကံ သမယံ ဘဂဝါ ဥရုညာယံ [ဥဇုညာယံ (သီ။ ပီ။), ဥဒညာယံ (သျာ။ ကံ။)] ဝိဟရတိ ကဏ္ဏကတ္ထလေ မိဂဒါယေ။ တေန ခေါ ပန သမယေန ရာဇာ ပသေနဒိ ကောသလော ဥရုညံ အနုပ္ပတ္တော ဟောတိ ကေနစိဒေဝ ကရဏီယေန။ အထ ခေါ ရာဇာ ပသေနဒိ ကောသလော အညတရံ ပုရိသံ အာမန္တေသိ – ‘‘ဧဟိ တွံ, အမ္ဘော ပုရိသ, ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ မမ ဝစနေန ဘဂဝတော ပါဒေ သိရသာ ဝန္ဒာဟိ, အပ္ပါဗာဓံ အပ္ပါတင်္ကံ လဟုဋ္ဌာနံ ဗလံ ဖာသုဝိဟာရံ ပုစ္ဆ – ‘ရာဇာ, ဘန္တေ, ပသေနဒိ ကောသလော ဘဂဝတော ပါဒေ သိရသာ ဝန္ဒတိ, အပ္ပါဗာဓံ အပ္ပါတင်္ကံ လဟုဋ္ဌာနံ ဗလံ ဖာသုဝိဟာရံ ပုစ္ဆတီ’တိ။ ဧဝဉ္စ ဝဒေဟိ – ‘အဇ္ဇ ကိရ, ဘန္တေ, ရာဇာ ပသေနဒိ ကောသလော ပစ္ဆာဘတ္တံ ဘုတ္တပါတရာသော ဘဂဝန္တံ ဒဿနာယ ဥပသင်္ကမိဿတီ’’’တိ။ ‘‘ဧဝံ, ဒေဝါ’’တိ ခေါ သော ပုရိသော ရညော ပသေနဒိဿ ကောသလဿ ပဋိဿုတွာ ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ ဘဂဝန္တံ အဘိဝါဒေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ ဧကမန္တံ နိသိန္နော ခေါ သော ပုရိသော ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ရာဇာ, ဘန္တေ, ပသေနဒိ ကောသလော ဘဂဝတော ပါဒေ သိရသာ ဝန္ဒတိ, အပ္ပါဗာဓံ အပ္ပါတင်္ကံ လဟုဋ္ဌာနံ ဗလံ ဖာသုဝိဟာရံ ပုစ္ဆတိ၊ ဧဝဉ္စ ဝဒေတိ – ‘အဇ္ဇ ကိရ ဘန္တေ, ရာဇာ ပသေနဒိ ကောသလော ပစ္ဆာဘတ္တံ ဘုတ္တပါတရာသော ဘဂဝန္တံ ဒဿနာယ ဥပသင်္ကမိဿတီ’’’တိ။ အဿောသုံ ခေါ သောမာ စ ဘဂိနီ သကုလာ စ ဘဂိနီ – ‘‘အဇ္ဇ ကိရ ရာဇာ ပသေနဒိ ကောသလော ပစ္ဆာဘတ္တံ ဘုတ္တပါတရာသော ဘဂဝန္တံ ဒဿနာယ ဥပသင်္ကမိဿတီ’’တိ။ အထ ခေါ သောမာ စ ဘဂိနီ သကုလာ စ ဘဂိနီ ရာဇာနံ ပသေနဒိံ ကောသလံ ဘတ္တာဘိဟာရေ ဥပသင်္ကမိတွာ ဧတဒဝေါစုံ – ‘‘တေန ဟိ, မဟာရာဇ, အမှာကမ္ပိ ဝစနေန ဘဂဝတော ပါဒေ သိရသာ ဝန္ဒာဟိ, အပ္ပါဗာဓံ အပ္ပါတင်္ကံ လဟုဋ္ဌာနံ ဗလံ ဖာသုဝိဟာရံ ပုစ္ဆ – ‘သောမာ စ, ဘန္တေ, ဘဂိနီ သကုလာ စ ဘဂိနီ ဘဂဝတော ပါဒေ သိရသာ ဝန္ဒတိ, အပ္ပါဗာဓံ အပ္ပါတင်္ကံ လဟုဋ္ဌာနံ ဗလံ ဖာသုဝိဟာရံ ပုစ္ဆတီ’’’တိ။
֍ ဋ္ဌ ၃၇၆။ အထ ခေါ ရာဇာ ပသေနဒိ ကောသလော ပစ္ဆာဘတ္တံ ဘုတ္တပါတရာသော ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ ဘဂဝန္တံ အဘိဝါဒေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ ဧကမန္တံ နိသိန္နော ခေါ ရာဇာ ပသေနဒိ
(မ၊၂၊၃၂၈။)ကောသလော ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘သောမာ စ, ဘန္တေ, ဘဂိနီ သကုလာ စ ဘဂိနီ ဘဂဝတော ပါဒေ သိရသာ ဝန္ဒတိ [ဝန္ဒန္တိ (သီ။ သျာ။ ကံ။ ပီ။)], အပ္ပါဗာဓံ အပ္ပါတင်္ကံ လဟုဋ္ဌာနံ ဗလံ ဖာသုဝိဟာရံ ပုစ္ဆတီ’’တိ [ပုစ္ဆန္တီတိ (သီ။ သျာ။ ကံ။ ပီ။)]။ ‘‘ကိံ ပန, မဟာရာဇ, သောမာ စ ဘဂိနီ သကုလာ စ ဘဂိနီ အညံ ဒူတံ နာလတ္ထု’’န္တိ? ‘‘အဿောသုံ ခေါ, ဘန္တေ, သောမာ စ ဘဂိနီ သကုလာ စ ဘဂိနီ – ‘အဇ္ဇ ကိရ ရာဇာ ပသေနဒိ ကောသလော ပစ္ဆာဘတ္တံ ဘုတ္တပါတရာသော ဘဂဝန္တံ ဒဿနာယ ဥပသင်္ကမိဿတီ’တိ။ အထ ခေါ, ဘန္တေ, သောမာ စ ဘဂိနီ သကုလာ စ ဘဂိနီ မံ ဘတ္တာဘိဟာရေ ဥပသင်္ကမိတွာ ဧတဒဝေါစုံ – ‘တေန ဟိ, မဟာရာဇ, အမှာကမ္ပိ ဝစနေန ဘဂဝတော ပါဒေ သိရသာ ဝန္ဒာဟိ, အပ္ပါဗာဓံ အပ္ပါတင်္ကံ လဟုဋ္ဌာနံ ဗလံ ဖာသုဝိဟာရံ ပုစ္ဆ – သောမာ စ ဘဂိနီ သကုလာ စ ဘဂိနီ ဘဂဝတော ပါဒေ သိရသာ ဝန္ဒတိ, အပ္ပါဗာဓံ အပ္ပါတင်္ကံ လဟုဋ္ဌာနံ ဗလံ ဖာသုဝိဟာရံ ပုစ္ဆတီ’’’တိ။ ‘‘သုခိနိယော ဟောန္တု တာ, မဟာရာဇ, သောမာ စ ဘဂိနီ သကုလာ စ ဘဂိနီ’’တိ။
֍ ဋ္ဌ ၃၇၇။ အထ ခေါ ရာဇာ ပသေနဒိ ကောသလော ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘သုတံ မေတံ, ဘန္တေ, သမဏော ဂေါတမော ဧဝမာဟ – ‘နတ္ထိ သော သမဏော ဝါ ဗြာဟ္မဏော ဝါ ယော သဗ္ဗညူ သဗ္ဗဒဿာဝီ အပရိသေသံ ဉာဏဒဿနံ ပဋိဇာနိဿတိ, နေတံ ဌာနံ ဝိဇ္ဇတီ’တိ။ ယေ တေ, ဘန္တေ, ဧဝမာဟံသု – ‘သမဏော ဂေါတမော ဧဝမာဟ – နတ္ထိ သော သမဏော ဝါ ဗြာဟ္မဏော ဝါ ယော သဗ္ဗညူ သဗ္ဗဒဿာဝီ အပရိသေသံ ဉာဏဒဿနံ ပဋိဇာနိဿတိ, နေတံ ဌာနံ ဝိဇ္ဇတီ’တိ၊ ကစ္စိ တေ, ဘန္တေ, ဘဂဝတော ဝုတ္တဝါဒိနော, န စ ဘဂဝန္တံ အဘူတေန အဗ္ဘာစိက္ခန္တိ, ဓမ္မဿ စာနုဓမ္မံ ဗျာကရောန္တိ, န စ ကောစိ သဟဓမ္မိကော ဝါဒါနုဝါဒေါ ဂါရယှံ ဌာနံ အာဂစ္ဆတီ’’တိ? ‘‘ယေ တေ, မဟာရာဇ, ဧဝမာဟံသု – ‘သမဏော ဂေါတမော ဧဝမာဟ – နတ္ထိ သော သမဏော ဝါ ဗြာဟ္မဏော ဝါ ယော သဗ္ဗညူ သဗ္ဗဒဿာဝီ အပရိသေသံ ဉာဏဒဿနံ ပဋိဇာနိဿတိ, နေတံ ဌာနံ ဝိဇ္ဇတီ’တိ၊ န မေ တေ ဝုတ္တဝါဒိနော, အဗ္ဘာစိက္ခန္တိ စ ပန မံ တေ အသတာ အဘူတေနာ’’တိ။
֍ ဋ္ဌ ၃၇၈။ အထ ခေါ ရာဇာ ပသေနဒိ ကောသလော ဝိဋဋူဘံ သေနာပတိံ အာမန္တေသိ – ‘‘ကော နု ခေါ, သေနာပတိ, ဣမံ ကထာဝတ္ထုံ ရာဇန္တေပုရေ အဗ္ဘုဒါဟာသီ’’တိ? ‘‘သဉ္ဇယော, မဟာရာဇ, ဗြာဟ္မဏော အာကာသဂေါတ္တော’’တိ။ အထ ခေါ ရာဇာ ပသေနဒိ ကောသလော အညတရံ ပုရိသံ အာမန္တေသိ – ‘‘ဧဟိ
(မ၊၂၊၃၂၉။)တွံ, အမ္ဘော ပုရိသ, မမ ဝစနေန သဉ္ဇယံ ဗြာဟ္မဏံ အာကာသဂေါတ္တံ အာမန္တေဟိ – ‘ရာဇာ တံ, ဘန္တေ, ပသေနဒိ ကောသလော အာမန္တေတီ’’’တိ။ ‘‘ဧဝံ, ဒေဝါ’’တိ ခေါ သော ပုရိသော ရညော ပသေနဒိဿ ကောသလဿ ပဋိဿုတွာ ယေန သဉ္ဇယော ဗြာဟ္မဏော အာကာသဂေါတ္တော တေနုပသင်္ကမိ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ သဉ္ဇယံ ဗြာဟ္မဏံ အာကာသဂေါတ္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ရာဇာ တံ, ဘန္တေ, ပသေနဒိ ကောသလော အာမန္တေတီ’’တိ။ အထ ခေါ ရာဇာ ပသေနဒိ ကောသလော ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘သိယာ နု ခေါ, ဘန္တေ, ဘဂဝတာ အညဒေဝ ကိဉ္စိ သန္ဓာယ ဘာသိတံ, တဉ္စ ဇနော အညထာပိ ပစ္စာဂစ္ဆေယျ [ပစ္စာဂစ္ဆေယျာတိ, အဘိဇာနာမိ မဟာရာဇ ဝါစံ ဘာသိတာတိ (သီ။)]။ ယထာ ကထံ ပန, ဘန္တေ, ဘဂဝါ အဘိဇာနာတိ ဝါစံ ဘာသိတာ’’တိ? ‘‘ဧဝံ ခေါ အဟံ, မဟာရာဇ, အဘိဇာနာမိ ဝါစံ ဘာသိတာ – ‘နတ္ထိ သော သမဏော ဝါ ဗြာဟ္မဏော ဝါ ယော သကိဒေဝ သဗ္ဗံ ဉဿတိ, သဗ္ဗံ ဒက္ခိတိ, နေတံ ဌာနံ ဝိဇ္ဇတီ’’’တိ။ ‘‘ဟေတုရူပံ, ဘန္တေ, ဘဂဝါ အာဟ၊ သဟေတုရူပံ, ဘန္တေ, ဘဂဝါ အာဟ – ‘နတ္ထိ သော သမဏော ဝါ ဗြာဟ္မဏော ဝါ ယော သကိဒေဝ သဗ္ဗံ ဉဿတိ, သဗ္ဗံ ဒက္ခိတိ, နေတံ ဌာနံ ဝိဇ္ဇတီ’’’တိ။ ‘‘စတ္တာရောမေ, ဘန္တေ, ဝဏ္ဏာ – ခတ္တိယာ, ဗြာဟ္မဏာ, ဝေဿာ, သုဒ္ဒါ။ ဣမေသံ နု ခေါ, ဘန္တေ, စတုန္နံ ဝဏ္ဏာနံ သိယာ ဝိသေသော သိယာ နာနာကရဏ’’န္တိ? ‘‘စတ္တာရောမေ, မဟာရာဇ, ဝဏ္ဏာ – ခတ္တိယာ, ဗြာဟ္မဏာ, ဝေဿာ, သုဒ္ဒါ။ ဣမေသံ ခေါ, မဟာရာဇ, စတုန္နံ ဝဏ္ဏာနံ ဒွေ ဝဏ္ဏာ အဂ္ဂမက္ခာယန္တိ – ခတ္တိယာ စ ဗြာဟ္မဏာ စ – ယဒိဒံ အဘိဝါဒနပစ္စုဋ္ဌာနအဉ္ဇလိကမ္မသာမီစိကမ္မာနီ’’တိ [သာမိစိကမ္မာနန္တိ (သီ။)]။ ‘‘နာဟံ, ဘန္တေ, ဘဂဝန္တံ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကံ ပုစ္ဆာမိ၊ သမ္ပရာယိကာဟံ, ဘန္တေ, ဘဂဝန္တံ ပုစ္ဆာမိ။ စတ္တာရောမေ, ဘန္တေ, ဝဏ္ဏာ – ခတ္တိယာ, ဗြာဟ္မဏာ, ဝေဿာ, သုဒ္ဒါ။ ဣမေသံ နု ခေါ, ဘန္တေ, စတုန္နံ ဝဏ္ဏာနံ သိယာ ဝိသေသော သိယာ နာနာကရဏ’’န္တိ။
֍ ဋ္ဌ ၃၇၉။ ‘‘ပဉ္စိမာနိ, မဟာရာဇ, ပဓာနိယင်္ဂါနိ။ ကတမာနိ ပဉ္စ? ဣဓ, မဟာရာဇ, ဘိက္ခု သဒ္ဓေါ ဟောတိ, သဒ္ဒဟတိ တထာဂတဿ ဗောဓိံ – ‘ဣတိပိ သော ဘဂဝါ အရဟံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေါ ဝိဇ္ဇာစရဏသမ္ပန္နော သုဂတော လောကဝိဒူ အနုတ္တရော ပုရိသဒမ္မသာရထိ သတ္ထာ ဒေဝမနုဿာနံ ဗုဒ္ဓေါ ဘဂဝါ’တိ၊ အပ္ပါဗာဓော ဟောတိ အပ္ပါတင်္ကော သမဝေပါကိနိယာ ဂဟဏိယာ သမန္နာဂတော နာတိသီတာယ နာစ္စုဏှာယ မဇ္ဈိမာယ ပဓာနက္ခမာယ၊ အသဌော ဟောတိ အမာယာဝီ ယထာဘူတံ အတ္တာနံ အာဝိကတ္တာ သတ္ထရိ ဝါ ဝိညူသု ဝါ သဗြဟ္မစာရီသု၊ အာရဒ္ဓဝီရိယော ဝိဟရတိ အကုသလာနံ
(မ၊၂၊၃၃၀။)ဓမ္မာနံ ပဟာနာယ, ကုသလာနံ ဓမ္မာနံ ဥပသမ္ပဒါယ, ထာမဝါ ဒဠှပရက္ကမော အနိက္ခိတ္တဓုရော ကုသလေသု ဓမ္မေသု၊ ပညဝါ ဟောတိ ဥဒယတ္ထဂါမိနိယာ ပညာယ သမန္နာဂတော အရိယာယ နိဗ္ဗေဓိကာယ သမ္မာဒုက္ခက္ခယဂါမိနိယာ – ဣမာနိ ခေါ, မဟာရာဇ, ပဉ္စ ပဓာနိယင်္ဂါနိ။ စတ္တာရောမေ, မဟာရာဇ, ဝဏ္ဏာ – ခတ္တိယာ, ဗြာဟ္မဏာ, ဝေဿာ, သုဒ္ဒါ။ တေ စဿု ဣမေဟိ ပဉ္စဟိ ပဓာနိယင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတာ၊ ဧတ္ထ ပန နေသံ အဿ ဒီဃရတ္တံ ဟိတာယ သုခါယာ’’တိ။ ‘‘စတ္တာရောမေ, ဘန္တေ, ဝဏ္ဏာ – ခတ္တိယာ, ဗြာဟ္မဏာ, ဝေဿာ, သုဒ္ဒါ။ တေ စဿု ဣမေဟိ ပဉ္စဟိ ပဓာနိယင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတာ၊ ဧတ္ထ ပန နေသံ, ဘန္တေ, သိယာ ဝိသေသော သိယာ နာနာကရဏ’’န္တိ? ‘‘ဧတ္ထ ခေါ နေသာဟံ, မဟာရာဇ, ပဓာနဝေမတ္တတံ ဝဒါမိ။ သေယျထာပိဿု, မဟာရာဇ, ဒွေ ဟတ္ထိဒမ္မာ ဝါ အဿဒမ္မာ ဝါ ဂေါဒမ္မာ ဝါ သုဒန္တာ သုဝိနီတာ, ဒွေ ဟတ္ထိဒမ္မာ ဝါ အဿဒမ္မာ ဝါ ဂေါဒမ္မာ ဝါ အဒန္တာ အဝိနီတာ။ တံ ကိံ မညသိ, မဟာရာဇ, ယေ တေ ဒွေ ဟတ္ထိဒမ္မာ ဝါ အဿဒမ္မာ ဝါ ဂေါဒမ္မာ ဝါ သုဒန္တာ သုဝိနီတာ, အပိ နု တေ ဒန္တာဝ ဒန္တကာရဏံ ဂစ္ဆေယျုံ, ဒန္တာဝ ဒန္တဘူမိံ သမ္ပာပုဏေယျု’’န္တိ? ‘‘ဧဝံ, ဘန္တေ’’။ ‘‘ယေ ပန တေ ဒွေ ဟတ္ထိဒမ္မာ ဝါ အဿဒမ္မာ ဝါ ဂေါဒမ္မာ ဝါ အဒန္တာ အဝိနီတာ, အပိ နု တေ အဒန္တာဝ ဒန္တကာရဏံ ဂစ္ဆေယျုံ, အဒန္တာဝ ဒန္တဘူမိံ သမ္ပာပုဏေယျုံ, သေယျထာပိ တေ ဒွေ ဟတ္ထိဒမ္မာ ဝါ အဿဒမ္မာ ဝါ ဂေါဒမ္မာ ဝါ သုဒန္တာ သုဝိနီတာ’’တိ? ‘‘နော ဟေတံ, ဘန္တေ’’။ ‘‘ဧဝမေဝ ခေါ, မဟာရာဇ, ယံ တံ သဒ္ဓေန ပတ္တဗ္ဗံ အပ္ပါဗာဓေန အသဌေန အမာယာဝိနာ အာရဒ္ဓဝီရိယေန ပညဝတာ တံ ဝတ [တံ တထာ သော (က။)] အဿဒ္ဓေါ ဗဟွာဗာဓော သဌော မာယာဝီ ကုသီတော ဒုပ္ပညော ပါပုဏိဿတီတိ – နေတံ ဌာနံ ဝိဇ္ဇတီ’’တိ။
֍ ဋ္ဌ ၃၈၀။ ‘‘ဟေတုရူပံ, ဘန္တေ, ဘဂဝါ အာဟ၊ သဟေတုရူပံ, ဘန္တေ, ဘဂဝါ အာဟ။ စတ္တာရောမေ, ဘန္တေ, ဝဏ္ဏာ – ခတ္တိယာ, ဗြာဟ္မဏာ, ဝေဿာ, သုဒ္ဒါ။ တေ စဿု ဣမေဟိ ပဉ္စဟိ ပဓာနိယင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတာ တေ စဿု သမ္မပ္ပဓာနာ၊ ဧတ္ထ ပန နေသံ, ဘန္တေ, သိယာ ဝိသေသော သိယာ နာနာကရဏ’’န္တိ? ‘‘ဧတ္ထ ခေါ [ဧတ္ထ ခေါ ပန (သီ။)] နေသာဟံ, မဟာရာဇ, န ကိဉ္စိ နာနာကရဏံ ဝဒါမိ – ယဒိဒံ ဝိမုတ္တိယာ ဝိမုတ္တိံ။ သေယျထာပိ, မဟာရာဇ, ပုရိသော သုက္ခံ သာကကဋ္ဌံ အာဒါယ အဂ္ဂိံ အဘိနိဗ္ဗတ္တေယျ, တေဇော
(မ၊၂၊၃၃၁။)ပါတုကရေယျ၊ အထာပရော ပုရိသော သုက္ခံ သာလကဋ္ဌံ အာဒါယ အဂ္ဂိံ အဘိနိဗ္ဗတ္တေယျ, တေဇော ပါတုကရေယျ၊ အထာပရော ပုရိသော သုက္ခံ အမ္ဗကဋ္ဌံ အာဒါယ အဂ္ဂိံ အဘိနိဗ္ဗတ္တေယျ, တေဇော ပါတုကရေယျ၊ အထာပရော ပုရိသော သုက္ခံ ဥဒုမ္ဗရကဋ္ဌံ အာဒါယ အဂ္ဂိံ အဘိနိဗ္ဗတ္တေယျ, တေဇော ပါတုကရေယျ။ တံ ကိံ မညသိ, မဟာရာဇ, သိယာ နု ခေါ တေသံ အဂ္ဂီနံ နာနာဒါရုတော အဘိနိဗ္ဗတ္တာနံ ကိဉ္စိ နာနာကရဏံ အစ္စိယာ ဝါ အစ္စိံ, ဝဏ္ဏေန ဝါ ဝဏ္ဏံ, အာဘာယ ဝါ အာဘ’’န္တိ? ‘‘နော ဟေတံ, ဘန္တေ’’။ ‘‘ဧဝမေဝ ခေါ, မဟာရာဇ, ယံ တံ တေဇံ ဝီရိယာ နိမ္မထိတံ ပဓာနာဘိနိဗ္ဗတ္တံ [ဝိရိယံ နိပ္ဖရတိ, တံ ပစ္ဆာဘိနိဗ္ဗတ္တံ (သီ။)], နာဟံ တတ္ထ ကိဉ္စိ နာနာကရဏံ ဝဒါမိ – ယဒိဒံ ဝိမုတ္တိယာ ဝိမုတ္တိ’’န္တိ။ ‘‘ဟေတုရူပံ, ဘန္တေ, ဘဂဝါ အာဟ၊ သဟေတုရူပံ, ဘန္တေ, ဘဂဝါ အာဟ။ ကိံ ပန, ဘန္တေ, အတ္ထိ ဒေဝါ’’တိ? ‘‘ကိံ ပန တွံ, မဟာရာဇ, ဧဝံ ဝဒေသိ – ‘ကိံ ပန, ဘန္တေ, အတ္ထိ ဒေဝါ’’’တိ? ‘‘ယဒိ ဝါ တေ, ဘန္တေ, ဒေဝါ အာဂန္တာရော ဣတ္ထတ္တံ ယဒိ ဝါ အနာဂန္တာရော ဣတ္ထတ္တံ’’? ‘‘ယေ တေ, မဟာရာဇ, ဒေဝါ သဗျာဗဇ္ဈာ တေ ဒေဝါ အာဂန္တာရော ဣတ္ထတ္တံ, ယေ တေ ဒေဝါ အဗျာဗဇ္ဈာ တေ ဒေဝါ အနာဂန္တာရော ဣတ္ထတ္တ’’န္တိ။
֍ ဋ္ဌ ၃၈၁။ ဧဝံ ဝုတ္တေ, ဝိဋ္ဋူဘော သေနာပတိ ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ယေ တေ, ဘန္တေ, ဒေဝါ သဗျာဗဇ္ဈာ အာဂန္တာရော ဣတ္ထတ္တံ တေ ဒေဝါ, ယေ တေ ဒေဝါ အဗျာဗဇ္ဈာ အနာဂန္တာရော ဣတ္ထတ္တံ တေ ဒေဝေ တမှာ ဌာနာ စာဝေဿန္တိ ဝါ ပဗ္ဗာဇေဿန္တိ ဝါ’’တိ။
အထ ခေါ အာယသ္မတော အာနန္ဒဿ ဧတဒဟောသိ – ‘‘အယံ ခေါ ဝိဋဋူဘော သေနာပတိ ရညော ပသေနဒိဿ ကောသလဿ ပုတ္တော၊ အဟံ ဘဂဝတော ပုတ္တော။ အယံ ခေါ ကာလော ယံ ပုတ္တော ပုတ္တေန မန္တေယျာ’’တိ။ အထ ခေါ အာယသ္မာ အာနန္ဒော ဝိဋဋူဘံ သေနာပတိံ အာမန္တေသိ – ‘‘တေန ဟိ, သေနာပတိ, တံ ယေဝေတ္ထ ပဋိပုစ္ဆိဿာမိ၊ ယထာ တေ ခမေယျ တထာ နံ ဗျာကရေယျာသိ။ တံ ကိံ မညသိ, သေနာပတိ, ယာဝတာ ရညော ပသေနဒိဿ ကောသလဿ ဝိဇိတံ ယတ္ထ စ ရာဇာ ပသေနဒိ ကောသလော ဣဿရိယာဓိပစ္စံ ရဇ္ဇံ ကာရေတိ, ပဟောတိ တတ္ထ ရာဇာ ပသေနဒိ ကောသလော သမဏံ ဝါ ဗြာဟ္မဏံ ဝါ ပုညဝန္တံ ဝါ အပုညဝန္တံ ဝါ ဗြဟ္မစရိယဝန္တံ ဝါ အဗြဟ္မစရိယဝန္တံ ဝါ တမှာ ဌာနာ စာဝေတုံ ဝါ ပဗ္ဗာဇေတုံ ဝါ’’တိ? ‘‘ယာဝတာ, ဘော, ရညော ပသေနဒိဿ ကောသလဿ ဝိဇိတံ ယတ္ထ စ ရာဇာ ပသေနဒိ ကောသလော ဣဿရိယာဓိပစ္စံ ရဇ္ဇံ ကာရေတိ, ပဟောတိ တတ္ထ ရာဇာ ပသေနဒိ
(မ၊၂၊၃၃၂။)ကောသလော သမဏံ ဝါ ဗြာဟ္မဏံ ဝါ ပုညဝန္တံ ဝါ အပုညဝန္တံ ဝါ ဗြဟ္မစရိယဝန္တံ ဝါ အဗြဟ္မစရိယဝန္တံ ဝါ တမှာ ဌာနာ စာဝေတုံ ဝါ ပဗ္ဗာဇေတုံ ဝါ’’တိ။
‘‘တံ ကိံ မညသိ, သေနာပတိ, ယာဝတာ ရညော ပသေနဒိဿ ကောသလဿ အဝိဇိတံ ယတ္ထ စ ရာဇာ ပသေနဒိ ကောသလော န ဣဿရိယာဓိပစ္စံ ရဇ္ဇံ ကာရေတိ, တတ္ထ ပဟောတိ ရာဇာ ပသေနဒိ ကောသလော သမဏံ ဝါ ဗြာဟ္မဏံ ဝါ ပုညဝန္တံ ဝါ အပုညဝန္တံ ဝါ ဗြဟ္မစရိယဝန္တံ ဝါ အဗြဟ္မစရိယဝန္တံ ဝါ တမှာ ဌာနာ စာဝေတုံ ဝါ ပဗ္ဗာဇေတုံ ဝါ’’တိ? ‘‘ယာဝတာ, ဘော, ရညော ပသေနဒိဿ ကောသလဿ အဝိဇိတံ ယတ္ထ စ ရာဇာ ပသေနဒိ ကောသလော န ဣဿရိယာဓိပစ္စံ ရဇ္ဇံ ကာရေတိ, န တတ္ထ ပဟောတိ ရာဇာ ပသေနဒိ ကောသလော သမဏံ ဝါ ဗြာဟ္မဏံ ဝါ ပုညဝန္တံ ဝါ အပုညဝန္တံ ဝါ ဗြဟ္မစရိယဝန္တံ ဝါ အဗြဟ္မစရိယဝန္တံ ဝါ တမှာ ဌာနာ စာဝေတုံ ဝါ ပဗ္ဗာဇေတုံ ဝါ’’တိ။
‘‘တံ ကိံ မညသိ, သေနာပတိ, သုတာ တေ ဒေဝါ တာဝတိံသာ’’တိ? ‘‘ဧဝံ, ဘော။ သုတာ မေ ဒေဝါ တာဝတိံသာ။ ဣဓာပိ ဘောတာ ရညာ ပသေနဒိနာ ကောသလေန သုတာ ဒေဝါ တာဝတိံသာ’’တိ။ ‘‘တံ ကိံ မညသိ, သေနာပတိ, ပဟောတိ ရာဇာ ပသေနဒိ ကောသလော ဒေဝေ တာဝတိံသေ တမှာ ဌာနာ စာဝေတုံ ဝါ ပဗ္ဗာဇေတုံ ဝါ’’တိ? ‘‘ဒဿနမ္ပိ, ဘော, ရာဇာ ပသေနဒိ ကောသလော ဒေဝေ တာဝတိံသေ နပ္ပဟောတိ, ကုတော ပန တမှာ ဌာနာ စာဝေဿတိ ဝါ ပဗ္ဗာဇေဿတိ ဝါ’’တိ? ‘‘ဧဝမေဝ ခေါ, သေနာပတိ, ယေ တေ ဒေဝါ သဗျာဗဇ္ဈာ အာဂန္တာရော ဣတ္ထတ္တံ တေ ဒေဝါ, ယေ တေ ဒေဝါ အဗျာဗဇ္ဈာ အနာဂန္တာရော ဣတ္ထတ္တံ တေ ဒေဝေ ဒဿနာယပိ နပ္ပဟောန္တိ၊ ကုတော ပန တမှာ ဌာနာ စာဝေဿန္တိ ဝါ ပဗ္ဗာဇေဿန္တိ ဝါ’’တိ?
֍ ဋ္ဌ ၃၈၂။ အထ ခေါ ရာဇာ ပသေနဒိ ကောသလော ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ကောနာမော အယံ, ဘန္တေ, ဘိက္ခူ’’တိ? ‘‘အာနန္ဒော နာမ, မဟာရာဇာ’’တိ။ ‘‘အာနန္ဒော ဝတ, ဘော, အာနန္ဒရူပေါ ဝတ, ဘော! ဟေတုရူပံ, ဘန္တေ, အာယသ္မာ အာနန္ဒော အာဟ၊ သဟေတုရူပံ, ဘန္တေ, အာယသ္မာ အာနန္ဒော အာဟ။ ကိံ ပန, ဘန္တေ, အတ္ထိ ဗြဟ္မာ’’တိ? ‘‘ကိံ ပန တွံ, မဟာရာဇ, ဧဝံ ဝဒေသိ – ‘ကိံ ပန, ဘန္တေ, အတ္ထိ ဗြဟ္မာ’’’တိ? ‘‘ယဒိ ဝါ သော, ဘန္တေ, ဗြဟ္မာ အာဂန္တာ ဣတ္ထတ္တံ, ယဒိ ဝါ အနာဂန္တာ ဣတ္ထတ္တ’’န္တိ? ‘‘ယော သော, မဟာရာဇ, ဗြဟ္မာ သဗျာဗဇ္ဈော သော ဗြဟ္မာ အာဂန္တာ ဣတ္ထတ္တံ, ယော သော ဗြဟ္မာ အဗျာဗဇ္ဈော သော ဗြဟ္မာ အနာဂန္တာ ဣတ္ထတ္တ’’န္တိ။ အထ ခေါ အညတရော ပုရိသော ရာဇာနံ
(မ၊၂၊၃၃၃။)ပသေနဒိံ ကောသလံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘သဉ္ဇယော, မဟာရာဇ, ဗြာဟ္မဏော အာကာသဂေါတ္တော အာဂတော’’တိ။ အထ ခေါ ရာဇာ ပသေနဒိ ကောသလော သဉ္ဇယံ ဗြာဟ္မဏံ အာကာသဂေါတ္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ကော နု ခေါ, ဗြာဟ္မဏ, ဣမံ ကထာဝတ္ထုံ ရာဇန္တေပုရေ အဗ္ဘုဒါဟာသီ’’တိ? ‘‘ဝိဋဋူဘော, မဟာရာဇ, သေနာပတီ’’တိ။ ဝိဋဋူဘော သေနာပတိ ဧဝမာဟ – ‘‘သဉ္ဇယော, မဟာရာဇ, ဗြာဟ္မဏော အာကာသဂေါတ္တော’’တိ။ အထ ခေါ အညတရော ပုရိသော ရာဇာနံ ပသေနဒိံ ကောသလံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ယာနကာလော, မဟာရာဇာ’’တိ။
အထ ခေါ ရာဇာ ပသေနဒိ ကောသလော ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘သဗ္ဗညုတံ မယံ, ဘန္တေ, ဘဂဝန္တံ အပုစ္ဆိမှာ, သဗ္ဗညုတံ ဘဂဝါ ဗျာကာသိ၊ တဉ္စ ပနမှာကံ ရုစ္စတိ စေဝ ခမတိ စ, တေန စမှာ အတ္တမနာ။ စာတုဝဏ္ဏိသုဒ္ဓိံ မယံ, ဘန္တေ, ဘဂဝန္တံ အပုစ္ဆိမှာ, စာတုဝဏ္ဏိသုဒ္ဓိံ ဘဂဝါ ဗျာကာသိ၊ တဉ္စ ပနမှာကံ ရုစ္စတိ စေဝ ခမတိ စ, တေန စမှာ အတ္တမနာ။ အဓိဒေဝေ မယံ, ဘန္တေ, ဘဂဝန္တံ အပုစ္ဆိမှာ, အဓိဒေဝေ ဘဂဝါ ဗျာကာသိ၊ တဉ္စ ပနမှာကံ ရုစ္စတိ စေဝ ခမတိ စ, တေန စမှာ အတ္တမနာ။ အဓိဗြဟ္မာနံ မယံ, ဘန္တေ, ဘဂဝန္တံ အပုစ္ဆိမှာ, အဓိဗြဟ္မာနံ ဘဂဝါ ဗျာကာသိ၊ တဉ္စ ပနမှာကံ ရုစ္စတိ စေဝ ခမတိ စ, တေန စမှာ အတ္တမနာ။ ယံ ယဒေဝ စ မယံ ဘဂဝန္တံ အပုစ္ဆိမှာ တံ တဒေဝ ဘဂဝါ ဗျာကာသိ၊ တဉ္စ ပနမှာကံ ရုစ္စတိ စေဝ ခမတိ စ, တေန စမှာ အတ္တမနာ။ ဟန္ဒ, စ ဒါနိ မယံ, ဘန္တေ, ဂစ္ဆာမ၊ ဗဟုကိစ္စာ မယံ ဗဟုကရဏီယာ’’တိ။ ‘‘ယဿဒါနိ တွံ, မဟာရာဇ, ကာလံ မညသီ’’တိ။ အထ ခေါ ရာဇာ ပသေနဒိ ကောသလော ဘဂဝတော ဘာသိတံ အဘိနန္ဒိတွာ အနုမောဒိတွာ ဥဋ္ဌာယာသနာ ဘဂဝန္တံ အဘိဝါဒေတွာ ပဒက္ခိဏံ ကတွာ ပက္ကာမီတိ။
ကဏ္ဏကတ္ထလသုတ္တံ နိဋ္ဌိတံ ဒသမံ။
ရာဇဝဂ္ဂေါ နိဋ္ဌိတော စတုတ္ထော။
တဿုဒ္ဒါနံ –
ဃဋိကာရော ရဋ္ဌပါလော, မဃဒေဝေါ မဓုရိယံ၊
ဗောဓိ အင်္ဂုလိမာလော စ, ပိယဇာတံ ဗာဟိတိကံ၊
ဓမ္မစေတိယသုတ္တဉ္စ, ဒသမံ ကဏ္ဏကတ္ထလံ။
(မ၊၂၊၃၃၄။)၅။ ဗြာဟ္မဏဝဂ္ဂေါ
၁။ ဗြဟ္မာယုသုတ္တံ
֍ ဋ္ဌ ၃၈၃။ ဧဝံ မေ သုတံ – ဧကံ သမယံ ဘဂဝါ ဝိဒေဟေသု စာရိကံ စရတိ မဟတာ ဘိက္ခုသံဃေန သဒ္ဓိံ ပဉ္စမတ္တေဟိ ဘိက္ခုသတေဟိ။ တေန ခေါ ပန သမယေန ဗြဟ္မာယု ဗြာဟ္မဏော မိထိလာယံ ပဋိဝသတိ ဇိဏ္ဏော ဝုဍ္ဎော မဟလ္လကော အဒ္ဓဂတော ဝယောအနုပ္ပတ္တော, ဝီသဝဿသတိကော ဇာတိယာ, တိဏ္ဏံ ဝေဒါနံ [ဗေဒါနံ (က။)] ပါရဂူ သနိဃဏ္ဍုကေဋုဘာနံ သာက္ခရပ္ပဘေဒါနံ ဣတိဟာသပဉ္စမာနံ, ပဒကော, ဝေယျာကရဏော, လောကာယတမဟာပုရိသလက္ခဏေသု အနဝယော။ အဿောသိ ခေါ ဗြဟ္မာယု ဗြာဟ္မဏော – ‘‘သမဏော ခလု ဘော, ဂေါတမော သကျပုတ္တော သကျကုလာ ပဗ္ဗဇိတော ဝိဒေဟေသု စာရိကံ စရတိ မဟတာ ဘိက္ခုသံဃေန သဒ္ဓိံ ပဉ္စမတ္တေဟိ ဘိက္ခုသတေဟိ။ တံ ခေါ ပန ဘဝန္တံ ဂေါတမံ ဧဝံ ကလျာဏော ကိတ္တိသဒ္ဒေါ အဗ္ဘုဂ္ဂတော – ‘ဣတိပိ သော ဘဂဝါ အရဟံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေါ ဝိဇ္ဇာစရဏသမ္ပန္နော သုဂတော လောကဝိဒူ အနုတ္တရော ပုရိသဒမ္မသာရထိ သတ္ထာ ဒေဝမနုဿာနံ ဗုဒ္ဓေါ ဘဂဝါတိ။ သော ဣမံ လောကံ သဒေဝကံ သမာရကံ သဗြဟ္မကံ သဿမဏဗြာဟ္မဏိံ ပဇံ သဒေဝမနုဿံ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတွာ ပဝေဒေတိ။ သော ဓမ္မံ ဒေသေတိ အာဒိကလျာဏံ မဇ္ဈေကလျာဏံ ပရိယောသာနကလျာဏံ သာတ္ထံ သဗျဉ္ဇနံ, ကေဝလပရိပုဏ္ဏံ ပရိသုဒ္ဓံ ဗြဟ္မစရိယံ ပကာသေတိ။ သာဓု ခေါ ပန တထာရူပါနံ အရဟတံ ဒဿနံ ဟောတီ’’’တိ။
֍ ဋ္ဌ ၃၈၄။ တေန ခေါ ပန သမယေန ဗြဟ္မာယုဿ ဗြာဟ္မဏဿ ဥတ္တရော နာမ မာဏဝေါ အန္တေဝါသီ ဟောတိ တိဏ္ဏံ ဝေဒါနံ ပါရဂူ သနိဃဏ္ဍုကေဋုဘာနံ သာက္ခရပ္ပဘေဒါနံ ဣတိဟာသပဉ္စမာနံ, ပဒကော, ဝေယျာကရဏော, လောကာယတမဟာပုရိသလက္ခဏေသု အနဝယော။ အထ ခေါ ဗြဟ္မာယု ဗြာဟ္မဏော ဥတ္တရံ မာဏဝံ အာမန္တေသိ – ‘‘အယံ, တာတ ဥတ္တရ, သမဏော ဂေါတမော သကျပုတ္တော သကျကုလာ ပဗ္ဗဇိတော ဝိဒေဟေသု စာရိကံ စရတိ မဟတာ ဘိက္ခုသံဃေန သဒ္ဓိံ ပဉ္စမတ္တေဟိ ဘိက္ခုသတေဟိ။ တံ ခေါ ပန ဘဝန္တံ ဂေါတမံ ဧဝံ ကလျာဏော ကိတ္တိသဒ္ဒေါ အဗ္ဘုဂ္ဂတော – ‘ဣတိပိ သော ဘဂဝါ အရဟံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေါ…ပေ… သာဓု ခေါ ပန တထာရူပါနံ အရဟတံ
(မ၊၂၊၃၃၅။)ဒဿနံ ဟောတီ’တိ။ ဧဟိ တွံ, တာတ ဥတ္တရ, ယေန သမဏော ဂေါတမော တေနုပသင်္ကမ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ သမဏံ ဂေါတမံ ဇာနာဟိ ယဒိ ဝါ တံ ဘဝန္တံ ဂေါတမံ တထာ သန္တံယေဝ သဒ္ဒေါ အဗ္ဘုဂ္ဂတော, ယဒိ ဝါ နော တထာ၊ ယဒိ ဝါ သော ဘဝံ ဂေါတမော တာဒိသော, ယဒိ ဝါ န တာဒိသော။ တထာ မယံ တံ ဘဝန္တံ ဂေါတမံ ဝေဒိဿာမာ’’တိ။ ‘‘ယထာ ကထံ ပနာဟံ, ဘော, တံ ဘဝန္တံ ဂေါတမံ ဇာနိဿာမိ ယဒိ ဝါ တံ ဘဝန္တံ ဂေါတမံ တထာ သန္တံယေဝ သဒ္ဒေါ အဗ္ဘုဂ္ဂတော, ယဒိ ဝါ နော တထာ၊ ယဒိ ဝါ သော ဘဝံ ဂေါတမော တာဒိသော, ယဒိ ဝါ န တာဒိသော’’တိ။ ‘‘အာဂတာနိ ခေါ, တာတ ဥတ္တရ, အမှာကံ မန္တေသု ဒွတ္တိံသမဟာပုရိသလက္ခဏာနိ, ယေဟိ သမန္နာဂတဿ မဟာပုရိသဿ ဒွေယေဝ ဂတိယော ဘဝန္တိ အနညာ။ သစေ အဂါရံ အဇ္ဈာဝသတိ, ရာဇာ ဟောတိ စက္ကဝတ္တီ ဓမ္မိကော ဓမ္မရာဇာ စာတုရန္တော ဝိဇိတာဝီ ဇနပဒတ္ထာဝရိယပ္ပတ္တော သတ္တရတနသမန္နာဂတော။ တဿိမာနိ သတ္တ ရတနာနိ ဘဝန္တိ, သေယျထိဒံ – စက္ကရတနံ, ဟတ္ထိရတနံ, အဿရတနံ, မဏိရတနံ, ဣတ္ထိရတနံ, ဂဟပတိရတနံ, ပရိဏာယကရတနမေဝ သတ္တမံ။ ပရောသဟဿံ ခေါ ပနဿ ပုတ္တာ ဘဝန္တိ သူရာ ဝီရင်္ဂရူပါ ပရသေနပ္ပမဒ္ဒနာ။ သော ဣမံ ပထဝိံ သာဂရပရိယန္တံ အဒဏ္ဍေန အသတ္ထေန ဓမ္မေန [ဓမ္မေန သမေန (က။)] အဘိဝိဇိယ အဇ္ဈာဝသတိ။ သစေ ခေါ ပန အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇတိ, အရဟံ ဟောတိ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေါ လောကေ ဝိဝဋ္ဋစ္ဆဒေါ။ အဟံ ခေါ ပန, တာတ ဥတ္တရ, မန္တာနံ ဒါတာ၊ တွံ မန္တာနံ ပဋိဂ္ဂဟေတာ’’တိ။
֍ ဋ္ဌ ၃၈၅။ ‘‘ဧဝံ, ဘော’’တိ ခေါ ဥတ္တရော မာဏဝေါ ဗြဟ္မာယုဿ ဗြာဟ္မဏဿ ပဋိဿုတွာ ဥဋ္ဌာယာသနာ ဗြဟ္မာယုံ ဗြာဟ္မဏံ အဘိဝါဒေတွာ ပဒက္ခိဏံ ကတွာ ဝိဒေဟေသု ယေန ဘဂဝါ တေန စာရိကံ ပက္ကာမိ။ အနုပုဗ္ဗေန စာရိကံ စရမာနော ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ ဘဂဝတာ သဒ္ဓိံ သမ္မောဒိ။ သမ္မောဒနီယံ ကထံ သာရဏီယံ ဝီတိသာရေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ ဧကမန္တံ နိသိန္နော ခေါ ဥတ္တရော မာဏဝေါ ဘဂဝတော ကာယေ ဒွတ္တိံသမဟာပုရိသလက္ခဏာနိ သမန္နေသိ။ အဒ္ဒသာ ခေါ ဥတ္တရော မာဏဝေါ ဘဂဝတော ကာယေ ဒွတ္တိံသမဟာပုရိသလက္ခဏာနိ, ယေဘုယျေန ထပေတွာ ဒွေ။ ဒွီသု မဟာပုရိသလက္ခဏေသု ကင်္ခတိ ဝိစိကိစ္ဆတိ နာဓိမုစ္စတိ န သမ္ပသီဒတိ – ကောသောဟိတေ စ ဝတ္ထဂုယှေ, ပဟူတဇိဝှတာယ စ။ အထ ခေါ ဘဂဝတော ဧတဒဟောသိ – ‘‘ပဿတိ ခေါ မေ အယံ ဥတ္တရော မာဏဝေါ
(မ၊၂၊၃၃၆။)ဒွတ္တိံသမဟာပုရိသလက္ခဏာနိ, ယေဘုယျေန ထပေတွာ ဒွေ။ ဒွီသု မဟာပုရိသလက္ခဏေသု ကင်္ခတိ ဝိစိကိစ္ဆတိ နာဓိမုစ္စတိ န သမ္ပသီဒတိ – ကောသောဟိတေ စ ဝတ္ထဂုယှေ, ပဟူတဇိဝှတာယ စာ’’တိ။ အထ ခေါ ဘဂဝါ တထာရူပံ ဣဒ္ဓါဘိသင်္ခါရံ အဘိသင်္ခါသိ ယထာ အဒ္ဒသ ဥတ္တရော မာဏဝေါ ဘဂဝတော ကောသောဟိတံ ဝတ္ထဂုယှံ။ အထ ခေါ ဘဂဝါ ဇိဝှံ နိန္နာမေတွာ ဥဘောပိ ကဏ္ဏသောတာနိ အနုမသိ ပဋိမသိ [ပရိမသိ (သီ။ က။)]၊ ဥဘောပိ နာသိကသောတာနိ [နာသိကာသောတာနိ (သီ။)] အနုမသိ ပဋိမသိ၊ ကေဝလမ္ပိ နလာဋမဏ္ဍလံ ဇိဝှါယ ဆာဒေသိ။ အထ ခေါ ဥတ္တရဿ မာဏဝဿ ဧတဒဟောသိ – ‘‘သမန္နာဂတော ခေါ သမဏော ဂေါတမော ဒွတ္တိံသမဟာပုရိသလက္ခဏေဟိ။ ယံနူနာဟံ သမဏံ ဂေါတမံ အနုဗန္ဓေယျံ, ဣရိယာပထမဿ ပဿေယျ’’န္တိ။ အထ ခေါ ဥတ္တရော မာဏဝေါ သတ္တမာသာနိ ဘဂဝန္တံ အနုဗန္ဓိ ဆာယာဝ အနပါယိနီ [အနုပါယိနီ (သျာ။ ကံ။ က။)]။
֍ ဋ္ဌ ၃၈၆။ အထ ခေါ ဥတ္တရော မာဏဝေါ သတ္တန္နံ မာသာနံ အစ္စယေန ဝိဒေဟေသု ယေန မိထိလာ တေန စာရိကံ ပက္ကာမိ။ အနုပုဗ္ဗေန စာရိကံ စရမာနော ယေန မိထိလာ ယေန ဗြဟ္မာယု ဗြာဟ္မဏော တေနုပသင်္ကမိ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ ဗြဟ္မာယုံ ဗြာဟ္မဏံ အဘိဝါဒေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ ဧကမန္တံ နိသိန္နံ ခေါ ဥတ္တရံ မာဏဝံ ဗြဟ္မာယု ဗြာဟ္မဏော ဧတဒဝေါစ – ‘‘ကစ္စိ, တာတ ဥတ္တရ, တံ ဘဝန္တံ ဂေါတမံ တထာ သန္တံယေဝ သဒ္ဒေါ အဗ္ဘုဂ္ဂတော, နော အညထာ? ကစ္စိ ပန သော ဘဝံ ဂေါတမော တာဒိသော, နော အညာဒိသော’’တိ? ‘‘တထာ သန္တံယေဝ, ဘော, တံ ဘဝန္တံ ဂေါတမံ သဒ္ဒေါ အဗ္ဘုဂ္ဂတော, နော အညထာ၊ တာဒိသောဝ [တာဒိသောဝ ဘော (သီ။ ပီ။), တာဒိသော စ ခေါ (သျာ။ ကံ။ က။)] သော ဘဝံ ဂေါတမော, နော အညာဒိသော။ သမန္နာဂတော စ [သမန္နာဂတော စ ဘော (သဗ္ဗတ္ထ)] သော ဘဝံ ဂေါတမော ဒွတ္တိံသမဟာပုရိသလက္ခဏေဟိ။
‘‘သုပ္ပတိဋ္ဌိတပါဒေါ ခေါ ပန ဘဝံ ဂေါတမော၊ ဣဒမ္ပိ တဿ ဘောတော ဂေါတမဿ မဟာပုရိသဿ မဟာပုရိသလက္ခဏံ ဘဝတိ။
‘‘ဟေဋ္ဌာ ခေါ ပန တဿ ဘောတော ဂေါတမဿ ပါဒတလေသု စက္ကာနိ ဇာတာနိ သဟဿာရာနိ သနေမိကာနိ သနာဘိကာနိ သဗ္ဗာကာရပရိပူရာနိ။
(မ၊၂၊၃၃၇။)‘‘အာယတပဏှိ ခေါ ပန သော ဘဝံ ဂေါတမော…
‘‘ဒီဃင်္ဂုလိ ခေါ ပန သော ဘဝံ ဂေါတမော…
‘‘မုဒုတလုနဟတ္ထပါဒေါ ခေါ ပန သော ဘဝံ ဂေါတမော…
‘‘ဇာလဟတ္ထပါဒေါ ခေါ ပန သော ဘဝံ ဂေါတမော…
‘‘ဥဿင်္ခပါဒေါ ခေါ ပန သော ဘဝံ ဂေါတမော…
‘‘ဧဏိဇင်္ဃော ခေါ ပန သော ဘဝံ ဂေါတမော…
‘‘ဌိတကော ခေါ ပန သော ဘဝံ ဂေါတမော အနောနမန္တော ဥဘောဟိ ပါဏိတလေဟိ ဇဏ္ဏုကာနိ ပရိမသတိ ပရိမဇ္ဇတိ…
‘‘ကောသောဟိတဝတ္ထဂုယှော ခေါ ပန သော ဘဝံ ဂေါတမော…
‘‘သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏော ခေါ ပန သော ဘဝံ ဂေါတမော ကဉ္စနသန္နိဘတ္တစော…
‘‘သုခုမစ္ဆဝိ ခေါ ပန သော ဘဝံ ဂေါတမော။ သုခုမတ္တာ ဆဝိယာ ရဇောဇလ္လံ ကာယေ န ဥပလိမ္ပတိ…
‘‘ဧကေကလောမော ခေါ ပန သော ဘဝံ ဂေါတမော၊ ဧကေကာနိ လောမာနိ လောမကူပေသု ဇာတာနိ…
‘‘ဥဒ္ဓဂ္ဂလောမော ခေါ ပန သော ဘဝံ ဂေါတမော၊ ဥဒ္ဓဂ္ဂါနိ လောမာနိ ဇာတာနိ နီလာနိ အဉ္ဇနဝဏ္ဏာနိ ကုဏ္ဍလာဝဋ္ဋာနိ ဒက္ခိဏာဝဋ္ဋကဇာတာနိ…
‘‘ဗြဟ္မုဇုဂတ္တော ခေါ ပန သော ဘဝံ ဂေါတမော…
‘‘သတ္တုဿဒေါ ခေါ ပန သော ဘဝံ ဂေါတမော…
‘‘သီဟပုဗ္ဗဒ္ဓကာယော ခေါ ပန သော ဘဝံ ဂေါတမော…
‘‘စိတန္တရံသော ခေါ ပန သော ဘဝံ ဂေါတမော…
‘‘နိဂြောဓပရိမဏ္ဍလော ခေါ ပန သော ဘဝံ ဂေါတမော၊ ယာဝတကွဿ ကာယော တာဝတကွဿ ဗျာမော, ယာဝတကွဿ ဗျာမော တာဝတကွဿ ကာယော…
‘‘သမဝဋ္ဋက္ခန္ဓော ခေါ ပန သော ဘဝံ ဂေါတမော…
‘‘ရသဂ္ဂသဂ္ဂီ ခေါ ပန သော ဘဝံ ဂေါတမော…
(မ၊၂၊၃၃၈။)‘‘သီဟဟနု ခေါ ပန သော ဘဝံ ဂေါတမော…
‘‘စတ္တာလီသဒန္တော ခေါ ပန သော ဘဝံ ဂေါတမော…
‘‘သမဒန္တော ခေါ ပန သော ဘဝံ ဂေါတမော…
‘‘အဝိရဠဒန္တော ခေါ ပန သော ဘဝံ ဂေါတမော…
‘‘သုသုက္ကဒါဌော ခေါ ပန သော ဘဝံ ဂေါတမော…
‘‘ပဟူတဇိဝှေါ ခေါ ပန သော ဘဝံ ဂေါတမော…
‘‘ဗြဟ္မဿရော ခေါ ပန သော ဘဝံ ဂေါတမော ကရဝိကဘာဏီ…
‘‘အဘိနီလနေတ္တော ခေါ ပန သော ဘဝံ ဂေါတမော…
‘‘ဂေါပခုမော ခေါ ပန သော ဘဝံ ဂေါတမော…
‘‘ဥဏ္ဏာ ခေါ ပနဿ ဘောတော ဂေါတမဿ ဘမုကန္တရေ ဇာတာ ဩဒါတာ မုဒုတူလသန္နိဘာ…
‘‘ဥဏှီသသီသော ခေါ ပန သော ဘဝံ ဂေါတမော၊ ဣဒမ္ပိ တဿ ဘောတော ဂေါတမဿ မဟာပုရိသဿ မဟာပုရိသလက္ခဏံ ဘဝတိ။
‘‘ဣမေဟိ ခေါ, ဘော, သော ဘဝံ ဂေါတမော ဒွတ္တိံသမဟာပုရိသလက္ခဏေဟိ သမန္နာဂတော။
֍ ဋ္ဌ ၃၈၇။ ‘‘ဂစ္ဆန္တော ခေါ ပန သော ဘဝံ ဂေါတမော ဒက္ခိဏေနေဝ ပါဒေန ပဌမံ ပက္ကမတိ။ သော နာတိဒူရေ ပါဒံ ဥဒ္ဓရတိ, နာစ္စာသန္နေ ပါဒံ နိက္ခိပတိ၊ သော နာတိသီဃံ ဂစ္ဆတိ, နာတိသဏိကံ ဂစ္ဆတိ၊ န စ အဒ္ဒုဝေန အဒ္ဒုဝံ သံဃဋ္ဋေန္တော ဂစ္ဆတိ, န စ ဂေါပ္ဖကေန ဂေါပ္ဖကံ သံဃဋ္ဋေန္တော ဂစ္ဆတိ။ သော ဂစ္ဆန္တော န သတ္ထိံ ဥန္နာမေတိ, န သတ္ထိံ ဩနာမေတိ၊ န သတ္ထိံ သန္နာမေတိ, န သတ္ထိံ ဝိနာမေတိ။ ဂစ္ဆတော ခေါ ပန တဿ ဘောတော ဂေါတမဿ အဓရကာယောဝ [အဍ္ဎကာယောဝ (က။), အာရဒ္ဓကာယောဝ (သျာ။ ကံ။)] ဣဉ္ဇတိ, န စ ကာယဗလေန ဂစ္ဆတိ။ အပလောကေန္တော ခေါ ပန သော ဘဝံ ဂေါတမော သဗ္ဗကာယေနေဝ အပလောကေတိ၊ သော န ဥဒ္ဓံ ဥလ္လောကေတိ, န အဓော ဩလောကေတိ၊ န စ ဝိပေက္ခမာနော ဂစ္ဆတိ, ယုဂမတ္တဉ္စ ပေက္ခတိ၊ တတော စဿ ဥတ္တရိ အနာဝဋံ ဉာဏဒဿနံ ဘဝတိ။ သော အန္တရဃရံ ပဝိသန္တော န ကာယံ
(မ၊၂၊၃၃၉။)ဥန္နာမေတိ, န ကာယံ ဩနာမေတိ၊ န ကာယံ သန္နာမေတိ, န ကာယံ ဝိနာမေတိ။ သော နာတိဒူရေ နာစ္စာသန္နေ အာသနဿ ပရိဝတ္တတိ, န စ ပါဏိနာ အာလမ္ဗိတွာ အာသနေ နိသီဒတိ, န စ အာသနသ္မိံ ကာယံ ပက္ခိပတိ။ သော အန္တရဃရေ နိသိန္နော သမာနော န ဟတ္ထကုက္ကုစ္စံ အာပဇ္ဇတိ, န ပါဒကုက္ကုစ္စံ အာပဇ္ဇတိ၊ န အဒ္ဒုဝေန အဒ္ဒုဝံ အာရောပေတွာ နိသီဒတိ၊ န စ ဂေါပ္ဖကေန ဂေါပ္ဖကံ အာရောပေတွာ နိသီဒတိ၊ န စ ပါဏိနာ ဟနုကံ ဥပဒဟိတွာ [ဥပါဒိယိတွာ (သီ။ ပီ။)] နိသီဒတိ။ သော အန္တရဃရေ နိသိန္နော သမာနော န ဆမ္ဘတိ န ကမ္ပတိ န ဝေဓတိ န ပရိတဿတိ။ သော အဆမ္ဘီ အကမ္ပီ အဝေဓီ အပရိတဿီ ဝိဂတလောမဟံသော။ ဝိဝေကဝတ္တော စ သော ဘဝံ ဂေါတမော အန္တရဃရေ နိသိန္နော ဟောတိ။ သော ပတ္တောဒကံ ပဋိဂ္ဂဏှန္တော န ပတ္တံ ဥန္နာမေတိ, န ပတ္တံ ဩနာမေတိ၊ န ပတ္တံ သန္နာမေတိ, န ပတ္တံ ဝိနာမေတိ။ သော ပတ္တောဒကံ ပဋိဂ္ဂဏှာတိ နာတိထောကံ နာတိဗဟုံ။ သော န ခုလုခုလုကာရကံ [ဗုလုဗုလုကာရကံ (သီ။)] ပတ္တံ ဓောဝတိ, န သမ္ပရိဝတ္တကံ ပတ္တံ ဓောဝတိ, န ပတ္တံ ဘူမိယံ နိက္ခိပိတွာ ဟတ္ထေ ဓောဝတိ၊ ဟတ္ထေသု ဓောတေသု ပတ္တော ဓောတော ဟောတိ, ပတ္တေ ဓောတေ ဟတ္ထာ ဓောတာ ဟောန္တိ။ သော ပတ္တောဒကံ ဆဍ္ဍေတိ နာတိဒူရေ နာစ္စာသန္နေ, န စ ဝိစ္ဆဍ္ဍယမာနော။ သော ဩဒနံ ပဋိဂ္ဂဏှန္တော န ပတ္တံ ဥန္နာမေတိ, န ပတ္တံ ဩနာမေတိ၊ န ပတ္တံ သန္နာမေတိ, န ပတ္တံ ဝိနာမေတိ။ သော ဩဒနံ ပဋိဂ္ဂဏှာတိ နာတိထောကံ နာတိဗဟုံ။ ဗျဉ္ဇနံ ခေါ ပန ဘဝံ ဂေါတမော ဗျဉ္ဇနမတ္တာယ အာဟာရေတိ, န စ ဗျဉ္ဇနေန အာလောပံ အတိနာမေတိ။ ဒွတ္တိက္ခတ္တုံ ခေါ ဘဝံ ဂေါတမော မုခေ အာလောပံ သမ္ပရိဝတ္တေတွာ အဇ္ဈောဟရတိ၊ န စဿ ကာစိ ဩဒနမိဉ္ဇာ အသမ္ဘိန္နာ ကာယံ ပဝိသတိ, န စဿ ကာစိ ဩဒနမိဉ္ဇာ မုခေ အဝသိဋ္ဌာ ဟောတိ၊ အထာပရံ အာလောပံ ဥပနာမေတိ။ ရသပဋိသံဝေဒီ ခေါ ပန သော ဘဝံ ဂေါတမော အာဟာရံ အာဟာရေတိ, နော စ ရသရာဂပဋိသံဝေဒီ။
‘‘အဋ္ဌင်္ဂသမန္နာဂတံ [အဋ္ဌင်္ဂသမန္နာဂတော (က။)] ခေါ ပန သော ဘဝံ ဂေါတမော အာဟာရံ အာဟာရေတိ – နေဝ ဒဝါယ, န မဒါယ န မဏ္ဍနာယ န ဝိဘူသနာယ, ယာဝဒေဝ ဣမဿ ကာယဿ ဌိတိယာ ယာပနာယ, ဝိဟိံသူပရတိယာ ဗြဟ္မစရိယာနုဂ္ဂဟာယ – ‘ဣတိ ပုရာဏဉ္စ ဝေဒနံ ပဋိဟင်္ခါမိ နဝဉ္စ ဝေဒနံ န ဥပ္ပါဒေဿာမိ, ယာတြာ စ မေ ဘဝိဿတိ အနဝဇ္ဇတာ စ ဖာသုဝိဟာရော
(မ၊၂၊၃၄၀။)စာ’တိ။ သော ဘုတ္တာဝီ ပတ္တောဒကံ ပဋိဂ္ဂဏှန္တော န ပတ္တံ ဥန္နာမေတိ, န ပတ္တံ ဩနာမေတိ၊ န ပတ္တံ သန္နာမေတိ, န ပတ္တံ ဝိနာမေတိ။ သော ပတ္တောဒကံ ပဋိဂ္ဂဏှာတိ နာတိထောကံ နာတိဗဟုံ။ သော န ခုလုခုလုကာရကံ ပတ္တံ ဓောဝတိ, န သမ္ပရိဝတ္တကံ ပတ္တံ ဓောဝတိ, န ပတ္တံ ဘူမိယံ နိက္ခိပိတွာ ဟတ္ထေ ဓောဝတိ၊ ဟတ္ထေသု ဓောတေသု ပတ္တော ဓောတော ဟောတိ, ပတ္တေ ဓောတေ ဟတ္ထာ ဓောတာ ဟောန္တိ။ သော ပတ္တောဒကံ ဆဍ္ဍေတိ နာတိဒူရေ နာစ္စာသန္နေ, န စ ဝိစ္ဆဍ္ဍယမာနော။ သော ဘုတ္တာဝီ န ပတ္တံ ဘူမိယံ နိက္ခိပတိ နာတိဒူရေ နာစ္စာသန္နေ, န စ အနတ္ထိကော ပတ္တေန ဟောတိ, န စ အတိဝေလာနုရက္ခီ ပတ္တသ္မိံ။ သော ဘုတ္တာဝီ မုဟုတ္တံ တုဏှီ နိသီဒတိ, န စ အနုမောဒနဿ ကာလမတိနာမေတိ။ သော ဘုတ္တာဝီ အနုမောဒတိ, န တံ ဘတ္တံ ဂရဟတိ, န အညံ ဘတ္တံ ပဋိကင်္ခတိ၊ အညဒတ္ထု ဓမ္မိယာ ကထာယ တံ ပရိသံ သန္ဒဿေတိ သမာဒပေတိ သမုတ္တေဇေတိ သမ္ပဟံသေတိ။ သော တံ ပရိသံ ဓမ္မိယာ ကထာယ သန္ဒဿေတွာ သမာဒပေတွာ သမုတ္တေဇေတွာ သမ္ပဟံသေတွာ ဥဋ္ဌာယာသနာ ပက္ကမတိ။ သော နာတိသီဃံ ဂစ္ဆတိ, နာတိသဏိကံ ဂစ္ဆတိ, န စ မုစ္စိတုကာမော ဂစ္ဆတိ၊ န စ တဿ ဘောတော ဂေါတမဿ ကာယေ စီဝရံ အစ္စုက္ကဋ္ဌံ ဟောတိ န စ အစ္စောက္ကဋ္ဌံ, န စ ကာယသ္မိံ အလ္လီနံ န စ ကာယသ္မာ အပကဋ္ဌံ၊ န စ တဿ ဘောတော ဂေါတမဿ ကာယမှာ ဝါတော စီဝရံ အပဝဟတိ၊ န စ တဿ ဘောတော ဂေါတမဿ ကာယေ ရဇောဇလ္လံ ဥပလိမ္ပတိ။ သော အာရာမဂတော နိသီဒတိ ပညတ္တေ အာသနေ။ နိသဇ္ဇ ပါဒေ ပက္ခာလေတိ၊ န စ သော ဘဝံ ဂေါတမော ပါဒမဏ္ဍနာနုယောဂမနုယုတ္တော ဝိဟရတိ။ သော ပါဒေ ပက္ခာလေတွာ နိသီဒတိ ပလ္လင်္ကံ အာဘုဇိတွာ ဥဇုံ ကာယံ ပဏိဓာယ ပရိမုခံ သတိံ ဥပဋ္ဌပေတွာ။ သော နေဝ အတ္တဗျာဗာဓာယ စေတေတိ, န ပရဗျာဗာဓာယ စေတေတိ, န ဥဘယဗျာဗာဓာယ စေတေတိ၊ အတ္တဟိတပရဟိတဥဘယဟိတသဗ္ဗလောကဟိတမေဝ သော ဘဝံ ဂေါတမော စိန္တေန္တော နိသိန္နော ဟောတိ။ သော အာရာမဂတော ပရိသတိ ဓမ္မံ ဒေသေတိ, န တံ ပရိသံ ဥဿာဒေတိ, န တံ ပရိသံ အပသာဒေတိ၊ အညဒတ္ထု ဓမ္မိယာ ကထာယ တံ ပရိသံ သန္ဒဿေတိ သမာဒပေတိ သမုတ္တေဇေတိ သမ္ပဟံသေတိ။
‘‘အဋ္ဌင်္ဂသမန္နာဂတော ခေါ ပနဿ ဘောတော ဂေါတမဿ မုခတော ဃောသော နိစ္ဆရတိ – ဝိဿဋ္ဌော စ, ဝိညေယျော စ, မဉ္ဇု စ, သဝနီယော စ, ဗိန္ဒု စ, အဝိသာရီ စ, ဂမ္ဘီရော စ, နိန္နာဒီ စ။ ယထာပရိသံ ခေါ ပန သော
(မ၊၂၊၃၄၁။)ဘဝံ ဂေါတမော သရေန ဝိညာပေတိ, န စဿ ဗဟိဒ္ဓါ ပရိသာယ ဃောသော နိစ္ဆရတိ။ တေ တေန ဘောတာ ဂေါတမေန ဓမ္မိယာ ကထာယ သန္ဒဿိတာ သမာဒပိတာ သမုတ္တေဇိတာ သမ္ပဟံသိတာ ဥဋ္ဌာယာသနာ ပက္ကမန္တိ အဝလောကယမာနာယေဝ [အပလောကယမာနာယေဝ (သီ။ က။)] အဝိဇဟိတတ္တာ [အဝိဇဟန္တာဘာဝေန (သီ။ သျာ။ ကံ။ ပီ။)]။ အဒ္ဒသာမ ခေါ မယံ, ဘော, တံ ဘဝန္တံ ဂေါတမံ ဂစ္ဆန္တံ, အဒ္ဒသာမ ဌိတံ, အဒ္ဒသာမ အန္တရဃရံ ပဝိသန္တံ, အဒ္ဒသာမ အန္တရဃရေ နိသိန္နံ တုဏှီဘူတံ, အဒ္ဒသာမ အန္တရဃရေ ဘုဉ္ဇန္တံ, အဒ္ဒသာမ ဘုတ္တာဝိံ နိသိန္နံ တုဏှီဘူတံ, အဒ္ဒသာမ ဘုတ္တာဝိံ အနုမောဒန္တံ, အဒ္ဒသာမ အာရာမံ ဂစ္ဆန္တံ, အဒ္ဒသာမ အာရာမဂတံ နိသိန္နံ တုဏှီဘူတံ, အဒ္ဒသာမ အာရာမဂတံ ပရိသတိ ဓမ္မံ ဒေသေန္တံ။ ဧဒိသော စ ဧဒိသော စ သော ဘဝံ ဂေါတမော, တတော စ ဘိယျော’’တိ။
֍ ဋ္ဌ ၃၈၈။ ဧဝံ ဝုတ္တေ, ဗြဟ္မာယု ဗြာဟ္မဏော ဥဋ္ဌာယာသနာ ဧကံသံ ဥတ္တရာသင်္ဂံ ကရိတွာ ယေန ဘဂဝါ တေနဉ္ဇလိံ ပဏာမေတွာ တိက္ခတ္တုံ ဥဒါနံ ဥဒါနေတိ –
‘‘နမော တဿ ဘဂဝတော အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ။
‘‘နမော တဿ ဘဂဝတော အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ။
‘‘နမော တဿ ဘဂဝတော အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿာ’’တိ။
‘‘အပ္ပေဝ နာမ မယံ ကဒါစိ ကရဟစိ တေန ဘောတာ ဂေါတမေန သမာဂစ္ဆေယျာမ? အပ္ပေဝ နာမ သိယာ ကောစိဒေဝ ကထာသလ္လာပေါ’’တိ!
֍ ဋ္ဌ ၃၈၉။ အထ ခေါ ဘဂဝါ ဝိဒေဟေသု အနုပုဗ္ဗေန စာရိကံ စရမာနော ယေန မိထိလာ တဒဝသရိ။ တတြ သုဒံ ဘဂဝါ မိထိလာယံ ဝိဟရတိ မဃဒေဝမ္ဗဝနေ။ အဿောသုံ ခေါ မိထိလေယျကာ [မေထိလေယျကာ (သီ။ ပီ။)] ဗြာဟ္မဏဂဟပတိကာ – ‘‘သမဏော ခလု, ဘော, ဂေါတမော သကျပုတ္တော သကျကုလာ ပဗ္ဗဇိတော ဝိဒေဟေသု စာရိကံ စရမာနော မဟတာ ဘိက္ခုသံဃေန သဒ္ဓိံ ပဉ္စမတ္တေဟိ ဘိက္ခုသတေဟိ မိထိလံ အနုပ္ပတ္တော, မိထိလာယံ ဝိဟရတိ မဃဒေဝမ္ဗဝနေ။ တံ ခေါ ပန ဘဝန္တံ ဂေါတမံ ဧဝံ ကလျာဏော ကိတ္တိသဒ္ဒေါ အဗ္ဘုဂ္ဂတော – ‘ဣတိပိ သော ဘဂဝါ အရဟံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေါ ဝိဇ္ဇာစရဏသမ္ပန္နော သုဂတော လောကဝိဒူ အနုတ္တရော ပုရိသဒမ္မသာရထိ သတ္ထာ ဒေဝမနုဿာနံ ဗုဒ္ဓေါ ဘဂဝါတိ။ သော ဣမံ လောကံ သဒေဝကံ သမာရကံ သဗြဟ္မကံ သဿမဏ-
(မ၊၂၊၃၄၂။)ဗြာဟ္မဏိံ ပဇံ သဒေဝမနုဿံ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတွာ ပဝေဒေတိ။ သော ဓမ္မံ ဒေသေတိ အာဒိကလျာဏံ မဇ္ဈေကလျာဏံ ပရိယောသာနကလျာဏံ သာတ္ထံ သဗျဉ္ဇနံ, ကေဝလပရိပုဏ္ဏံ ပရိသုဒ္ဓံ ဗြဟ္မစရိယံ ပကာသေတိ။ သာဓု ခေါ ပန တထာရူပါနံ အရဟတံ ဒဿနံ ဟောတီ’’’တိ။
အထ ခေါ မိထိလေယျကာ ဗြာဟ္မဏဂဟပတိကာ ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိံသု၊ ဥပသင်္ကမိတွာ အပ္ပေကစ္စေ ဘဂဝန္တံ အဘိဝါဒေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိံသု၊ အပ္ပေကစ္စေ ဘဂဝတာ သဒ္ဓိံ သမ္မောဒိံသု, သမ္မောဒနီယံ ကထံ သာရဏီယံ ဝီတိသာရေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိံသု၊ အပ္ပေကစ္စေ ယေန ဘဂဝါ တေနဉ္ဇလိံ ပဏာမေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိံသု၊ အပ္ပေကစ္စေ ဘဂဝတော သန္တိကေ နာမဂေါတ္တံ သာဝေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိံသု၊ အပ္ပေကစ္စေ တုဏှီဘူတာ ဧကမန္တံ နိသီဒိံသု။
֍ ဋ္ဌ ၃၉၀။ အဿောသိ ခေါ ဗြဟ္မာယု ဗြာဟ္မဏော – ‘‘သမဏော ခလု, ဘော, ဂေါတမော သကျပုတ္တော သကျကုလာ ပဗ္ဗဇိတော မိထိလံ အနုပ္ပတ္တော, မိထိလာယံ ဝိဟရတိ မဃဒေဝမ္ဗဝနေ’’တိ။ အထ ခေါ ဗြဟ္မာယု ဗြာဟ္မဏော သမ္ဗဟုလေဟိ သာဝကေဟိ သဒ္ဓိံ ယေန မဃဒေဝမ္ဗဝနံ တေနုပသင်္ကမိ။ အထ ခေါ ဗြဟ္မာယုနော ဗြာဟ္မဏဿ အဝိဒူရေ အမ္ဗဝနဿ ဧတဒဟောသိ – ‘‘န ခေါ မေတံ ပတိရူပံ ယောဟံ ပုဗ္ဗေ အပ္ပဋိသံဝိဒိတော သမဏံ ဂေါတမံ ဒဿနာယ ဥပသင်္ကမေယျ’’န္တိ။ အထ ခေါ ဗြဟ္မာယု ဗြာဟ္မဏော အညတရံ မာဏဝကံ အာမန္တေသိ – ‘‘ဧဟိ တွံ, မာဏဝက, ယေန သမဏော ဂေါတမော တေနုပသင်္ကမ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ မမ ဝစနေန သမဏံ ဂေါတမံ အပ္ပါဗာဓံ အပ္ပါတင်္ကံ လဟုဋ္ဌာနံ ဗလံ ဖာသုဝိဟာရံ ပုစ္ဆ – ‘ဗြဟ္မာယု, ဘော ဂေါတမ, ဗြာဟ္မဏော ဘဝန္တံ ဂေါတမံ အပ္ပါဗာဓံ အပ္ပါတင်္ကံ လဟုဋ္ဌာနံ ဗလံ ဖာသုဝိဟာရံ ပုစ္ဆတီ’တိ။ ဧဝဉ္စ ဝဒေဟိ – ‘ဗြဟ္မာယု, ဘော ဂေါတမ, ဗြာဟ္မဏော ဇိဏ္ဏော ဝုဍ္ဎော မဟလ္လကော အဒ္ဓဂတော ဝယောအနုပ္ပတ္တော, ဝီသဝဿသတိကော ဇာတိယာ, တိဏ္ဏံ ဝေဒါနံ ပါရဂူ သနိဃဏ္ဍုကေဋုဘာနံ သာက္ခရပ္ပဘေဒါနံ ဣတိဟာသပဉ္စမာနံ, ပဒကော, ဝေယျာကရဏော, လောကာယတမဟာပုရိသလက္ခဏေသု အနဝယော။ ယာဝတာ, ဘော, ဗြာဟ္မဏဂဟပတိကာ မိထိလာယံ ပဋိဝသန္တိ, ဗြဟ္မာယု တေသံ ဗြာဟ္မဏော အဂ္ဂမက္ခာယတိ – ယဒိဒံ ဘောဂေဟိ၊ ဗြဟ္မာယု တေသံ ဗြာဟ္မဏော အဂ္ဂမက္ခာယတိ – ယဒိဒံ မန္တေဟိ၊ ဗြဟ္မာယု တေသံ ဗြာဟ္မဏော အဂ္ဂမက္ခာယတိ – ယဒိဒံ အာယုနာ စေဝ ယသသာ စ။ သော ဘောတော ဂေါတမဿ ဒဿနကာမော’’’တိ။
(မ၊၂၊၃၄၃။)‘‘ဧဝံ, ဘော’’တိ ခေါ သော မာဏဝကော ဗြဟ္မာယုဿ ဗြာဟ္မဏဿ ပဋိဿုတွာ ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ ဘဂဝတာ သဒ္ဓိံ သမ္မောဒိ။ သမ္မောဒနီယံ ကထံ သာရဏီယံ ဝီတိသာရေတွာ ဧကမန္တံ အဋ္ဌာသိ။ ဧကမန္တံ ဌိတော ခေါ သော မာဏဝကော ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ဗြဟ္မာယု, ဘော ဂေါတမ, ဗြာဟ္မဏော ဘဝန္တံ ဂေါတမံ အပ္ပါဗာဓံ အပ္ပါတင်္ကံ လဟုဋ္ဌာနံ ဗလံ ဖာသုဝိဟာရံ ပုစ္ဆတိ၊ ဧဝဉ္စ ဝဒေတိ – ‘ဗြဟ္မာယု, ဘော ဂေါတမ, ဗြာဟ္မဏော ဇိဏ္ဏော ဝုဍ္ဎော မဟလ္လကော အဒ္ဓဂတော ဝယောအနုပ္ပတ္တော, ဝီသဝဿသတိကော ဇာတိယာ, တိဏ္ဏံ ဝေဒါနံ ပါရဂူ သနိဃဏ္ဍုကေဋုဘာနံ သာက္ခရပ္ပဘေဒါနံ ဣတိဟာသပဉ္စမာနံ, ပဒကော, ဝေယျာကရဏော, လောကာယတမဟာပုရိသလက္ခဏေသု အနဝယော။ ယာဝတာ, ဘော, ဗြာဟ္မဏဂဟပတိကာ မိထိလာယံ ပဋိဝသန္တိ, ဗြဟ္မာယု တေသံ ဗြာဟ္မဏော အဂ္ဂမက္ခာယတိ – ယဒိဒံ ဘောဂေဟိ၊ ဗြဟ္မာယု တေသံ ဗြာဟ္မဏော အဂ္ဂမက္ခာယတိ – ယဒိဒံ မန္တေဟိ၊ ဗြဟ္မာယု တေသံ ဗြာဟ္မဏော အဂ္ဂမက္ခာယတိ – ယဒိဒံ အာယုနာ စေဝ ယသသာ စ။ သော ဘောတော ဂေါတမဿ ဒဿနကာမော’’’တိ။ ‘‘ယဿဒါနိ, မာဏဝ, ဗြဟ္မာယု ဗြာဟ္မဏော ကာလံ မညတီ’’တိ။ အထ ခေါ သော မာဏဝကော ယေန ဗြဟ္မာယု ဗြာဟ္မဏော တေနုပသင်္ကမိ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ ဗြဟ္မာယုံ ဗြာဟ္မဏံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ကတာဝကာသော ခေါမှိ ဘဝတာ သမဏေန ဂေါတမေန။ ယဿဒါနိ ဘဝံ ကာလံ မညတီ’’တိ။
֍ ဋ္ဌ ၃၉၁။ အထ ခေါ ဗြဟ္မာယု ဗြာဟ္မဏော ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိ။ အဒ္ဒသာ ခေါ သာ ပရိသာ ဗြဟ္မာယုံ ဗြာဟ္မဏံ ဒူရတောဝ အာဂစ္ဆန္တံ။ ဒိသွာန ဩရမိယ [ဩရမတ္ထ (သျာ။ ကံ။ ပီ။), ဩရမထ, ဩရမတိ (က။), အထ နံ (သီ။), ဩရမိယာတိ ပန တွာပစ္စယန္တတထသံဝဏ္ဏနာနုရူပံ ဝိသောဓိတပဒံ] ဩကာသမကာသိ ယထာ တံ ဉာတဿ ယသဿိနော။ အထ ခေါ ဗြဟ္မာယု ဗြာဟ္မဏော တံ ပရိသံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘အလံ, ဘော! နိသီဒထ တုမှေ သကေ အာသနေ။ ဣဓာဟံ သမဏဿ ဂေါတမဿ သန္တိကေ နိသီဒိဿာမီ’’တိ။
အထ ခေါ ဗြဟ္မာယု ဗြာဟ္မဏော ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ ဘဂဝတာ သဒ္ဓိံ သမ္မောဒိ။ သမ္မောဒနီယံ ကထံ သာရဏီယံ ဝီတိသာရေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ ဧကမန္တံ နိသိန္နော ခေါ ဗြဟ္မာယု ဗြာဟ္မဏော
(မ၊၂၊၃၄၄။)ဘဂဝတော ကာယေ ဒွတ္တိံသမဟာပုရိသလက္ခဏာနိ သမန္နေသိ။ အဒ္ဒသာ ခေါ ဗြဟ္မာယု ဗြာဟ္မဏော ဘဂဝတော ကာယေ ဒွတ္တိံသမဟာပုရိသလက္ခဏာနိ, ယေဘုယျေန ဌပေတွာ ဒွေ။ ဒွီသု မဟာပုရိသလက္ခဏေသု ကင်္ခတိ ဝိစိကိစ္ဆတိ နာဓိမုစ္စတိ န သမ္ပသီဒတိ – ကောသောဟိတေ စ ဝတ္ထဂုယှေ, ပဟူတဇိဝှတာယ စ။ အထ ခေါ ဗြဟ္မာယု ဗြာဟ္မဏော ဘဂဝန္တံ ဂါထာဟိ အဇ္ဈဘာသိ –
‘‘ယေ မေ ဒွတ္တိံသာတိ သုတာ, မဟာပုရိသလက္ခဏာ၊
ဒုဝေ တေသံ န ပဿာမိ, ဘောတော ကာယသ္မိံ ဂေါတမ။
‘‘ကစ္စိ ကောသောဟိတံ ဘောတော, ဝတ္ထဂုယှံ နရုတ္တမ၊
နာရီသမာနသဝှယာ, ကစ္စိ ဇိဝှါ န ဒဿကာ [နာရီသဟနာမ သဝှယာ, ကစ္စိ ဇိဝှါ နရဿိကာ၊ (သီ။ သျာ။ ကံ။ ပီ။)]။
‘‘ကစ္စိ ပဟူတဇိဝှေါသိ, ယထာ တံ ဇာနိယာမသေ၊
နိန္နာမယေတံ ပဟူတံ, ကင်္ခံ ဝိနယ နော ဣသေ။
‘‘ဒိဋ္ဌဓမ္မဟိတတ္ထာယ, သမ္ပရာယသုခါယ စ၊
ကတာဝကာသာ ပုစ္ဆာမ, ယံ ကိဉ္စိ အဘိပတ္ထိတ’’န္တိ။
֍ ဋ္ဌ ၃၉၂။ အထ ခေါ ဘဂဝတော ဧတဒဟောသိ – ‘‘ပဿတိ ခေါ မေ အယံ ဗြဟ္မာယု ဗြာဟ္မဏော ဒွတ္တိံသမဟာပုရိသလက္ခဏာနိ, ယေဘုယျေန ဌပေတွာ ဒွေ။ ဒွီသု မဟာပုရိသလက္ခဏေသု ကင်္ခတိ ဝိစိကိစ္ဆတိ နာဓိမုစ္စတိ န သမ္ပသီဒတိ – ကောသောဟိတေ စ ဝတ္ထဂုယှေ, ပဟူတဇိဝှတာယ စာ’’တိ။ အထ ခေါ ဘဂဝါ တထာရူပံ ဣဒ္ဓါဘိသင်္ခါရံ အဘိသင်္ခါသိ ယထာ အဒ္ဒသ ဗြဟ္မာယု ဗြာဟ္မဏော ဘဂဝတော ကောသောဟိတံ ဝတ္ထဂုယှံ။ အထ ခေါ ဘဂဝါ ဇိဝှံ နိန္နာမေတွာ ဥဘောပိ ကဏ္ဏသောတာနိ အနုမသိ ပဋိမသိ၊ ဥဘောပိ နာသိကသောတာနိ အနုမသိ ပဋိမသိ၊ ကေဝလမ္ပိ နလာဋမဏ္ဍလံ ဇိဝှါယ ဆာဒေသိ။ အထ ခေါ ဘဂဝါ ဗြဟ္မာယုံ ဗြာဟ္မဏံ ဂါထာဟိ ပစ္စဘာသိ –
‘‘ယေ တေ ဒွတ္တိံသာတိ သုတာ, မဟာပုရိသလက္ခဏာ၊
သဗ္ဗေ တေ မမ ကာယသ္မိံ, မာ တေ [မာ ဝေါ (က။)] ကင်္ခါဟု ဗြာဟ္မဏ။
‘‘အဘိညေယျံ အဘိညာတံ, ဘာဝေတဗ္ဗဉ္စ ဘာဝိတံ၊
ပဟာတဗ္ဗံ ပဟီနံ မေ, တသ္မာ ဗုဒ္ဓေါသ္မိ ဗြာဟ္မဏ။
(မ၊၂၊၃၄၅။)‘‘ဒိဋ္ဌဓမ္မဟိတတ္ထာယ, သမ္ပရာယသုခါယ စ၊
ကတာဝကာသော ပုစ္ဆဿု, ယံ ကိဉ္စိ အဘိပတ္ထိတ’’န္တိ။
֍ ဋ္ဌ ၃၉၃။ အထ ခေါ ဗြဟ္မာယုဿ ဗြာဟ္မဏဿ ဧတဒဟောသိ – ‘‘ကတာဝကာသော ခေါမှိ သမဏေန ဂေါတမေန။ ကိံ နု ခေါ အဟံ သမဏံ ဂေါတမံ ပုစ္ဆေယျံ – ‘ဒိဋ္ဌဓမ္မိကံ ဝါ အတ္ထံ သမ္ပရာယိကံ ဝါ’’’တိ။ အထ ခေါ ဗြဟ္မာယုဿ ဗြာဟ္မဏဿ ဧတဒဟောသိ – ‘‘ကုသလော ခေါ အဟံ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကာနံ အတ္ထာနံ။ အညေပိ မံ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကံ အတ္ထံ ပုစ္ဆန္တိ။ ယံနူနာဟံ သမဏံ ဂေါတမံ သမ္ပရာယိကံယေဝ အတ္ထံ ပုစ္ဆေယျ’’န္တိ။ အထ ခေါ ဗြဟ္မာယု ဗြာဟ္မဏော ဘဂဝန္တံ ဂါထာဟိ အဇ္ဈဘာသိ –
‘‘ကထံ ခေါ ဗြာဟ္မဏော ဟောတိ, ကထံ ဘဝတိ ဝေဒဂူ၊
တေဝိဇ္ဇော ဘော ကထံ ဟောတိ, သောတ္ထိယော ကိန္တိ ဝုစ္စတိ။
‘‘အရဟံ ဘော ကထံ ဟောတိ, ကထံ ဘဝတိ ကေဝလီ၊
မုနိ စ ဘော ကထံ ဟောတိ, ဗုဒ္ဓေါ ကိန္တိ ပဝုစ္စတီ’’တိ။
֍ ဋ္ဌ ၃၉၄။ အထ ခေါ ဘဂဝါ ဗြဟ္မာယုံ ဗြာဟ္မဏံ ဂါထာဟိ ပစ္စဘာသိ –
‘‘ပုဗ္ဗေနိဝါသံ ယော ဝေဒိ, သဂ္ဂါပါယဉ္စ ပဿတိ၊
အထော ဇာတိက္ခယံ ပတ္တော, အဘိညာ ဝေါသိတော မုနိ။
‘‘စိတ္တံ ဝိသုဒ္ဓံ ဇာနာတိ, မုတ္တံ ရာဂေဟိ သဗ္ဗသော၊
ပဟီနဇာတိမရဏော, ဗြဟ္မစရိယဿ ကေဝလီ၊
ပါရဂူ သဗ္ဗဓမ္မာနံ, ဗုဒ္ဓေါ တာဒီ ပဝုစ္စတီ’’တိ။
ဧဝံ ဝုတ္တေ, ဗြဟ္မာယု ဗြာဟ္မဏော ဥဋ္ဌာယာသနာ ဧကံသံ ဥတ္တရာသင်္ဂံ ကရိတွာ ဘဂဝတော ပါဒေသု သိရသာ နိပတိတွာ ဘဂဝတော ပါဒါနိ မုခေန စ ပရိစုမ္ဗတိ, ပါဏီဟိ စ ပရိသမ္ဗာဟတိ, နာမဉ္စ သာဝေတိ – ‘‘ဗြဟ္မာယု အဟံ, ဘော ဂေါတမ, ဗြာဟ္မဏော၊ ဗြဟ္မာယု အဟံ, ဘော ဂေါတမ, ဗြာဟ္မဏော’’တိ။ အထ ခေါ သာ ပရိသာ အစ္ဆရိယဗ္ဘုတစိတ္တဇာတာ အဟောသိ – ‘‘အစ္ဆရိယံ ဝတ, ဘော, အဗ္ဘုတံ ဝတ, ဘော! ယတြ ဟိ နာမာယံ ဗြဟ္မာယု ဗြာဟ္မဏော ဉာတော ယသဿီ ဧဝရူပံ ပရမနိပစ္စကာရံ ကရိဿတီ’’တိ။ အထ ခေါ ဘဂဝါ ဗြဟ္မာယုံ ဗြာဟ္မဏံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘အလံ, ဗြာဟ္မဏ, ဥဋ္ဌဟ နိသီဒ တွံ သကေ အာသနေ ယတော တေ မယိ စိတ္တံ ပသန္န’’န္တိ။ အထ ခေါ ဗြဟ္မာယု ဗြာဟ္မဏော ဥဋ္ဌဟိတွာ သကေ အာသနေ နိသီဒိ။
(မ၊၂၊၃၄၆။)֍ ဋ္ဌ ၃၉၅။ အထ ခေါ ဘဂဝါ ဗြဟ္မာယုဿ ဗြာဟ္မဏဿ အနုပုဗ္ဗိံ ကထံ ကထေသိ, သေယျထိဒံ – ဒါနကထံ, သီလကထံ, သဂ္ဂကထံ၊ ကာမာနံ အာဒီနဝံ ဩကာရံ သံကိလေသံ နေက္ခမ္မေ အာနိသံသံ ပကာသေသိ။ ယဒါ ဘဂဝါ အညာသိ ဗြဟ္မာယုံ ဗြာဟ္မဏံ ကလ္လစိတ္တံ မုဒုစိတ္တံ ဝိနီဝရဏစိတ္တံ ဥဒဂ္ဂစိတ္တံ ပသန္နစိတ္တံ, အထ ယာ ဗုဒ္ဓါနံ သာမုက္ကံသိကာ ဓမ္မဒေသနာ တံ ပကာသေသိ – ဒုက္ခံ, သမုဒယံ, နိရောဓံ, မဂ္ဂံ။ သေယျထာပိ နာမ သုဒ္ဓံ ဝတ္ထံ အပဂတကာဠကံ သမ္မဒေဝ ရဇနံ ပဋိဂ္ဂဏှေယျ, ဧဝမေဝ ဗြဟ္မာယုဿ ဗြာဟ္မဏဿ တသ္မိံယေဝ အာသနေ ဝိရဇံ ဝီတမလံ ဓမ္မစက္ခုံ ဥဒပါဒိ – ‘‘ယံ ကိဉ္စိ သမုဒယဓမ္မံ သဗ္ဗံ တံ နိရောဓဓမ္မ’’န္တိ။ အထ ခေါ ဗြဟ္မာယု ဗြာဟ္မဏော ဒိဋ္ဌဓမ္မော ပတ္တဓမ္မော ဝိဒိတဓမ္မော ပရိယောဂါဠှဓမ္မော တိဏ္ဏဝိစိကိစ္ဆော ဝိဂတကထံကထော ဝေသာရဇ္ဇပ္ပတ္တော အပရပ္ပစ္စယော သတ္ထုသာသနေ ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘အဘိက္ကန္တံ, ဘော ဂေါတမ, အဘိက္ကန္တံ, ဘော ဂေါတမ! သေယျထာပိ, ဘော ဂေါတမ, နိက္ကုဇ္ဇိတံ ဝါ ဥက္ကုဇ္ဇေယျ, ပဋိစ္ဆန္နံ ဝါ ဝိဝရေယျ, မူဠှဿ ဝါ မဂ္ဂံ အာစိက္ခေယျ, အန္ဓကာရေ ဝါ တေလပဇ္ဇောတံ ဓာရေယျ – စက္ခုမန္တော ရူပါနိ ဒက္ခန္တီတိ – ဧဝမေဝံ ဘောတာ ဂေါတမေန အနေကပရိယာယေန ဓမ္မော ပကာသိတော။ ဧသာဟံ ဘဝန္တံ ဂေါတမံ သရဏံ ဂစ္ဆာမိ ဓမ္မဉ္စ ဘိက္ခုသံဃဉ္စ။ ဥပါသကံ မံ ဘဝံ ဂေါတမော ဓာရေတု အဇ္ဇတဂ္ဂေ ပါဏုပေတံ သရဏံ ဂတံ။ အဓိဝါသေတု စ မေ ဘဝံ ဂေါတမော သွာတနာယ ဘတ္တံ သဒ္ဓိံ ဘိက္ခုသံဃေနာ’’တိ။ အဓိဝါသေသိ ဘဂဝါ တုဏှီဘာဝေန။ အထ ခေါ ဗြဟ္မာယု ဗြာဟ္မဏော ဘဂဝတော အဓိဝါသနံ ဝိဒိတွာ ဥဋ္ဌာယာသနာ ဘဂဝန္တံ အဘိဝါဒေတွာ ပဒက္ခိဏံ ကတွာ ပက္ကာမိ။ အထ ခေါ ဗြဟ္မာယု ဗြာဟ္မဏော တဿာ ရတ္တိယာ အစ္စယေန သကေ နိဝေသနေ ပဏီတံ ခါဒနီယံ ဘောဇနီယံ ပဋိယာဒါပေတွာ ဘဂဝတော ကာလံ အာရောစာပေသိ – ‘‘ကာလော, ဘော ဂေါတမ, နိဋ္ဌိတံ ဘတ္တ’’န္တိ။
အထ ခေါ ဘဂဝါ ပုဗ္ဗဏှသမယံ နိဝါသေတွာ ပတ္တစီဝရမာဒါယ ယေန ဗြဟ္မာယုဿ ဗြာဟ္မဏဿ နိဝေသနံ တေနုပသင်္ကမိ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ ပညတ္တေ အာသနေ နိသီဒိ သဒ္ဓိံ ဘိက္ခုသံဃေန။ အထ ခေါ ဗြဟ္မာယု ဗြာဟ္မဏော သတ္တာဟံ ဗုဒ္ဓပ္ပမုခံ ဘိက္ခုသံဃံ ပဏီတေန ခါဒနီယေန ဘောဇနီယေန သဟတ္ထာ သန္တပ္ပေသိ သမ္ပဝါရေသိ။ အထ ခေါ ဘဂဝါ တဿ သတ္တာဟဿ အစ္စယေန ဝိဒေဟေသု စာရိကံ ပက္ကာမိ။ အထ ခေါ ဗြဟ္မာယု ဗြာဟ္မဏော အစိရပက္ကန္တဿ ဘဂဝတော ကာလမကာသိ။ အထ ခေါ
(မ၊၂၊၃၄၇။)သမ္ဗဟုလာ ဘိက္ခူ ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိံသု၊ ဥပသင်္ကမိတွာ ဘဂဝန္တံ အဘိဝါဒေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိံသု။ ဧကမန္တံ နိသိန္နာ ခေါ တေ ဘိက္ခူ ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစုံ – ‘‘ဗြဟ္မာယု, ဘန္တေ, ဗြာဟ္မဏော ကာလင်္ကတော။ တဿ ကာ ဂတိ, ကော အဘိသမ္ပရာယော’’တိ? ‘‘ပဏ္ဍိတော, ဘိက္ခဝေ, ဗြဟ္မာယု ဗြာဟ္မဏော ပစ္စပါဒိ ဓမ္မဿာနုဓမ္မံ, န စ မံ ဓမ္မာဓိကရဏံ ဝိဟေသေသိ။ ဗြဟ္မာယု, ဘိက္ခဝေ, ဗြာဟ္မဏော ပဉ္စန္နံ ဩရမ္ဘာဂိယာနံ သံယောဇနာနံ ပရိက္ခယာ ဩပပါတိကော ဟောတိ, တတ္ထ ပရိနိဗ္ဗာယီ, အနာဝတ္တိဓမ္မော တသ္မာ လောကာ’’တိ။
ဣဒမဝေါစ ဘဂဝါ။ အတ္တမနာ တေ ဘိက္ခူ ဘဂဝတော ဘာသိတံ အဘိနန္ဒုန္တိ။
ဗြဟ္မာယုသုတ္တံ နိဋ္ဌိတံ ပဌမံ။
၂။ သေလသုတ္တံ
֍ ဋ္ဌ ၃၉၆။ ဧဝံ မေ သုတံ – ဧကံ သမယံ ဘဂဝါ အင်္ဂုတ္တရာပေသု စာရိကံ စရမာနော မဟတာ ဘိက္ခုသံဃေန သဒ္ဓိံ အဍ္ဎတေဠသေဟိ ဘိက္ခုသတေဟိ ယေန အာပဏံ နာမ အင်္ဂုတ္တရာပါနံ နိဂမော တဒဝသရိ။ အဿောသိ ခေါ ကေဏိယော ဇဋိလော – ‘‘သမဏော ခလု, ဘော, ဂေါတမော သကျပုတ္တော သကျကုလာ ပဗ္ဗဇိတော အင်္ဂုတ္တရာပေသု စာရိကံ စရမာနော မဟတာ ဘိက္ခုသံဃေန သဒ္ဓိံ အဍ္ဎတေဠသေဟိ ဘိက္ခုသတေဟိ အာပဏံ အနုပ္ပတ္တော။ တံ ခေါ ပန ဘဝန္တံ ဂေါတမံ ဧဝံ ကလျာဏော ကိတ္တိသဒ္ဒေါ အဗ္ဘုဂ္ဂတော – ‘ဣတိပိ သော ဘဂဝါ အရဟံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေါ ဝိဇ္ဇာစရဏသမ္ပန္နော သုဂတော လောကဝိဒူ အနုတ္တရော ပုရိသဒမ္မသာရထိ သတ္ထာ ဒေဝမနုဿာနံ ဗုဒ္ဓေါ ဘဂဝါတိ။ သော ဣမံ လောကံ သဒေဝကံ သမာရကံ သဗြဟ္မကံ သဿမဏဗြာဟ္မဏိံ ပဇံ သဒေဝမနုဿံ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတွာ ပဝေဒေတိ။ သော ဓမ္မံ ဒေသေတိ အာဒိကလျာဏံ မဇ္ဈေကလျာဏံ ပရိယောသာနကလျာဏံ သာတ္ထံ သဗျဉ္ဇနံ, ကေဝလပရိပုဏ္ဏံ ပရိသုဒ္ဓံ ဗြဟ္မစရိယံ ပကာသေတိ။ သာဓု ခေါ ပန တထာရူပါနံ အရဟတံ ဒဿနံ ဟောတီ’’’တိ။
အထ ခေါ ကေဏိယော ဇဋိလော ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ ဘဂဝတာ သဒ္ဓိံ သမ္မောဒိ။ သမ္မောဒနီယံ ကထံ သာရဏီယံ
(မ၊၂၊၃၄၈။)ဝီတိသာရေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ ဧကမန္တံ နိသိန္နံ ခေါ ကေဏိယံ ဇဋိလံ ဘဂဝါ ဓမ္မိယာ ကထာယ သန္ဒဿေသိ သမာဒပေသိ သမုတ္တေဇေသိ သမ္ပဟံသေသိ။ အထ ခေါ ကေဏိယော ဇဋိလော ဘဂဝတာ ဓမ္မိယာ ကထာယ သန္ဒဿိတော သမာဒပိတော သမုတ္တေဇိတော သမ္ပဟံသိတော ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘အဓိဝါသေတု မေ ဘဝံ ဂေါတမော သွာတနာယ ဘတ္တံ သဒ္ဓိံ ဘိက္ခုသံဃေနာ’’တိ။ ဧဝံ ဝုတ္တေ, ဘဂဝါ ကေဏိယံ ဇဋိလံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘မဟာ ခေါ, ကေဏိယ, ဘိက္ခုသံဃော အဍ္ဎတေဠသာနိ ဘိက္ခုသတာနိ, တွဉ္စ ဗြာဟ္မဏေသု အဘိပ္ပသန္နော’’တိ။ ဒုတိယမ္ပိ ခေါ ကေဏိယော ဇဋိလော ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ကိဉ္စာပိ ခေါ, ဘော ဂေါတမ, မဟာ ဘိက္ခုသံဃော အဍ္ဎတေဠသာနိ ဘိက္ခုသတာနိ, အဟဉ္စ ဗြာဟ္မဏေသု အဘိပ္ပသန္နော၊ အဓိဝါသေတု မေ ဘဝံ ဂေါတမော သွာတနာယ ဘတ္တံ သဒ္ဓိံ ဘိက္ခုသံဃေနာ’’တိ။ ဒုတိယမ္ပိ ခေါ ဘဂဝါ ကေဏိယံ ဇဋိလံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘မဟာ ခေါ, ကေဏိယ, ဘိက္ခုသံဃော အဍ္ဎတေဠသာနိ ဘိက္ခုသတာနိ, တွဉ္စ ဗြာဟ္မဏေသု အဘိပ္ပသန္နော’’တိ။ တတိယမ္ပိ ခေါ ကေဏိယော ဇဋိလော ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ကိဉ္စာပိ ခေါ, ဘော ဂေါတမ, မဟာ ဘိက္ခုသံဃော အဍ္ဎတေဠသာနိ ဘိက္ခုသတာနိ, အဟဉ္စ ဗြာဟ္မဏေသု အဘိပ္ပသန္နော၊ အဓိဝါသေတု မေ ဘဝံ ဂေါတမော သွာတနာယ ဘတ္တံ သဒ္ဓိံ ဘိက္ခုသံဃေနာ’’တိ။ အဓိဝါသေသိ ဘဂဝါ တုဏှီဘာဝေန။ အထ ခေါ ကေဏိယော ဇဋိလော ဘဂဝတော အဓိဝါသနံ ဝိဒိတွာ ဥဋ္ဌာယာသနာ ယေန သကော အဿမော တေနုပသင်္ကမိ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ မိတ္တာမစ္စေ ဉာတိသာလောဟိတေ အာမန္တေသိ – ‘‘သုဏန္တု မေ ဘောန္တော, မိတ္တာမစ္စာ ဉာတိသာလောဟိတာ၊ သမဏော မေ ဂေါတမော နိမန္တိတော သွာတနာယ ဘတ္တံ သဒ္ဓိံ ဘိက္ခုသံဃေန။ ယေန မေ ကာယဝေယျာဝဋိကံ [ကာယဝေယာဝဋ္ဋိကံ (သီ။ သျာ။ ကံ။), ကာယဝေယျာဝတိကံ (က။)] ကရေယျာထာ’’တိ။ ‘‘ဧဝံ, ဘော’’တိ ခေါ ကေဏိယဿ ဇဋိလဿ မိတ္တာမစ္စာ ဉာတိသာလောဟိတာ ကေဏိယဿ ဇဋိလဿ ပဋိဿုတွာ အပ္ပေကစ္စေ ဥဒ္ဓနာနိ ခဏန္တိ, အပ္ပေကစ္စေ ကဋ္ဌာနိ ဖာလေန္တိ, အပ္ပေကစ္စေ ဘာဇနာနိ ဓောဝန္တိ, အပ္ပေကစ္စေ ဥဒကမဏိကံ ပတိဋ္ဌာပေန္တိ, အပ္ပေကစ္စေ အာသနာနိ ပညပေန္တိ။ ကေဏိယော ပန ဇဋိလော သာမံယေဝ မဏ္ဍလမာလံ ပဋိယာဒေတိ။
֍ ဋ္ဌ ၃၉၇။ တေန ခေါ ပန သမယေန သေလော ဗြာဟ္မဏော အာပဏေ ပဋိဝသတိ တိဏ္ဏံ ဝေဒါနံ ပါရဂူ သနိဃဏ္ဍုကေဋုဘာနံ သာက္ခရပ္ပဘေဒါနံ
(မ၊၂၊၃၄၉။)ဣတိဟာသပဉ္စမာနံ, ပဒကော, ဝေယျာကရဏော, လောကာယတမဟာပုရိသလက္ခဏေသု အနဝယော, တီဏိ စ မာဏဝကသတာနိ မန္တေ ဝါစေတိ။ တေန ခေါ ပန သမယေန ကေဏိယော ဇဋိလော သေလေ ဗြာဟ္မဏေ အဘိပ္ပသန္နော ဟောတိ။ အထ ခေါ သေလော ဗြာဟ္မဏော တီဟိ မာဏဝကသတေဟိ ပရိဝုတော ဇင်္ဃာဝိဟာရံ အနုစင်္ကမမာနော အနုဝိစရမာနော ယေန ကေဏိယဿ ဇဋိလဿ အဿမော တေနုပသင်္ကမိ။ အဒ္ဒသာ ခေါ သေလော ဗြာဟ္မဏော ကေဏိယဿ ဇဋိလဿ အဿမေ အပ္ပေကစ္စေ ဥဒ္ဓနာနိ ခဏန္တေ, အပ္ပေကစ္စေ ကဋ္ဌာနိ ဖာလေန္တေ, အပ္ပေကစ္စေ ဘာဇနာနိ ဓောဝန္တေ, အပ္ပေကစ္စေ ဥဒကမဏိကံ ပတိဋ္ဌာပေန္တေ, အပ္ပေကစ္စေ အာသနာနိ ပညပေန္တေ, ကေဏိယံ ပန ဇဋိလံ သာမံယေဝ မဏ္ဍလမာလံ ပဋိယာဒေန္တံ။ ဒိသွာန ကေဏိယံ ဇဋိလံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ကိံ နု ဘောတော ကေဏိယဿ အာဝါဟော ဝါ ဘဝိဿတိ ဝိဝါဟော ဝါ ဘဝိဿတိ မဟာယညော ဝါ ပစ္စုပဋ္ဌိတော, ရာဇာ ဝါ မာဂဓော သေနိယော ဗိမ္ဗိသာရော နိမန္တိတော သွာတနာယ သဒ္ဓိံ ဗလကာယေနာ’’တိ? ‘‘န မေ, ဘော သေလ, အာဝါဟော ဘဝိဿတိ နပိ ဝိဝါဟော ဘဝိဿတိ နပိ ရာဇာ မာဂဓော သေနိယော ဗိမ္ဗိသာရော နိမန္တိတော သွာတနာယ သဒ္ဓိံ ဗလကာယေန၊ အပိ စ ခေါ မေ မဟာယညော ပစ္စုပဋ္ဌိတော။ အတ္ထိ, ဘော, သမဏော ဂေါတမော သကျပုတ္တော သကျကုလာ ပဗ္ဗဇိတော အင်္ဂုတ္တရာပေသု စာရိကံ စရမာနော မဟတာ ဘိက္ခုသံဃေန သဒ္ဓိံ အဍ္ဎတေဠသေဟိ ဘိက္ခုသတေဟိ အာပဏံ အနုပ္ပတ္တော။ တံ ခေါ ပန ဘဝန္တံ ဂေါတမံ ဧဝံ ကလျာဏော ကိတ္တိသဒ္ဒေါ အဗ္ဘုဂ္ဂတော – ‘ဣတိပိ သော ဘဂဝါ အရဟံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေါ ဝိဇ္ဇာစရဏသမ္ပန္နော သုဂတော လောကဝိဒူ အနုတ္တရော ပုရိသဒမ္မသာရထိ သတ္ထာ ဒေဝမနုဿာနံ ဗုဒ္ဓေါ ဘဂဝါ’တိ။ သော မေ နိမန္တိတော သွာတနာယ ဘတ္တံ သဒ္ဓိံ ဘိက္ခုသံဃေနာ’’တိ။ ‘‘ဗုဒ္ဓေါတိ – ဘော ကေဏိယ, ဝဒေသိ’’။ ‘‘ဗုဒ္ဓေါတိ – ဘော သေလ, ဝဒါမိ’’။ ‘‘ဗုဒ္ဓေါတိ – ဘော ကေဏိယ, ဝဒေသိ’’။ ‘‘ဗုဒ္ဓေါတိ – ဘော သေလ, ဝဒါမီ’’တိ။
֍ ဋ္ဌ ၃၉၈။ အထ ခေါ သေလဿ ဗြာဟ္မဏဿ ဧတဒဟောသိ – ‘‘ဃောသောပိ ခေါ ဧသော ဒုလ္လဘော လောကသ္မိံ – ယဒိဒံ ‘ဗုဒ္ဓေါ’တိ [ယဒိဒံ ဗုဒ္ဓေါ ဗုဒ္ဓေါတိ (က။)]။ အာဂတာနိ ခေါ ပနမှာကံ မန္တေသု ဒွတ္တိံသမဟာပုရိသလက္ခဏာနိ, ယေဟိ သမန္နာဂတဿ
(မ၊၂၊၃၅၀။)မဟာပုရိသဿ ဒွေယေဝ ဂတိယော ဘဝန္တိ အနညာ။ သစေ အဂါရံ အဇ္ဈာဝသတိ, ရာဇာ ဟောတိ စက္ကဝတ္တီ ဓမ္မိကော ဓမ္မရာဇာ စာတုရန္တော ဝိဇိတာဝီ ဇနပဒတ္ထာဝရိယပ္ပတ္တော သတ္တရတနသမန္နာဂတော။ တဿိမာနိ သတ္တ ရတနာနိ ဘဝန္တိ, သေယျထိဒံ – စက္ကရတနံ, ဟတ္ထိရတနံ, အဿရတနံ, မဏိရတနံ, ဣတ္ထိရတနံ, ဂဟပတိရတနံ, ပရိဏာယကရတနမေဝ သတ္တမံ။ ပရောသဟဿံ ခေါ ပနဿ ပုတ္တာ ဘဝန္တိ သူရာ ဝီရင်္ဂရူပါ ပရသေနပ္ပမဒ္ဒနာ။ သော ဣမံ ပထဝိံ သာဂရပရိယန္တံ အဒဏ္ဍေန အသတ္ထေန ဓမ္မေန အဘိဝိဇိယ အဇ္ဈာဝသတိ။ သစေ ပန အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇတိ, အရဟံ ဟောတိ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေါ လောကေ ဝိဝဋ္ဋစ္ဆဒေါ’’။
‘‘ကဟံ ပန, ဘော ကေဏိယ, ဧတရဟိ သော ဘဝံ ဂေါတမော ဝိဟရတိ အရဟံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေါ’’တိ? ဧဝံ ဝုတ္တေ, ကေဏိယော ဇဋိလော ဒက္ခိဏံ ဗာဟုံ ပဂ္ဂဟေတွာ သေလံ ဗြာဟ္မဏံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ယေနေသာ, ဘော သေလ, နီလဝနရာဇီ’’တိ။ အထ ခေါ သေလော ဗြာဟ္မဏော တီဟိ မာဏဝကသတေဟိ သဒ္ဓိံ ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိ။ အထ ခေါ သေလော ဗြာဟ္မဏော တေ မာဏဝကေ အာမန္တေသိ – ‘‘အပ္ပသဒ္ဒါ ဘောန္တော အာဂစ္ဆန္တု ပဒေ ပဒံ [ပါဒေ ပါဒံ (သီ။)] နိက္ခိပန္တာ၊ ဒုရာသဒါ [ဒူရသဒ္ဒါ (က။)] ဟိ တေ ဘဂဝန္တော သီဟာဝ ဧကစရာ။ ယဒါ စာဟံ, ဘော, သမဏေန ဂေါတမေန သဒ္ဓိံ မန္တေယျံ, မာ မေ ဘောန္တော အန္တရန္တရာ ကထံ ဩပါတေထ။ ကထာပရိယောသာနံ မေ ဘဝန္တော အာဂမေန္တူ’’တိ။ အထ ခေါ သေလော ဗြာဟ္မဏော ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ ဘဂဝတာ သဒ္ဓိံ သမ္မောဒိ။ သမ္မောဒနီယံ ကထံ သာရဏီယံ ဝီတိသာရေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ ဧကမန္တံ နိသိန္နော ခေါ သေလော ဗြာဟ္မဏော ဘဂဝတော ကာယေ ဒွတ္တိံသမဟာပုရိသလက္ခဏာနိ သမန္နေသိ။
အဒ္ဒသာ ခေါ သေလော ဗြာဟ္မဏော ဘဂဝတော ကာယေ ဒွတ္တိံသမဟာပုရိသလက္ခဏာနိ, ယေဘုယျေန ဌပေတွာ ဒွေ။ ဒွီသု မဟာပုရိသလက္ခဏေသု ကင်္ခတိ ဝိစိကိစ္ဆတိ နာဓိမုစ္စတိ န သမ္ပသီဒတိ – ကောသောဟိတေ စ ဝတ္ထဂုယှေ, ပဟူတဇိဝှတာယ စ။ အထ ခေါ ဘဂဝတော ဧတဒဟောသိ – ‘‘ပဿတိ ခေါ မေ အယံ သေလော ဗြာဟ္မဏော ဒွတ္တိံသမဟာပုရိသလက္ခဏာနိ, ယေဘုယျေန ဌပေတွာ ဒွေ။ ဒွီသု မဟာပုရိသလက္ခဏေသု ကင်္ခတိ ဝိစိကိစ္ဆတိ နာဓိမုစ္စတိ န သမ္ပသီဒတိ
(မ၊၂၊၃၅၁။)ကောသောဟိတေ စ ဝတ္ထဂုယှေ, ပဟူတဇိဝှတာယ စာ’’တိ။ အထ ခေါ ဘဂဝါ တထာရူပံ ဣဒ္ဓါဘိသင်္ခါရံ အဘိသင်္ခါသိ, ယထာ အဒ္ဒသ သေလော ဗြာဟ္မဏော ဘဂဝတော ကောသောဟိတံ ဝတ္ထဂုယှံ။ အထ ခေါ ဘဂဝါ ဇိဝှံ နိန္နာမေတွာ ဥဘောပိ ကဏ္ဏသောတာနိ အနုမသိ ပဋိမသိ၊ ဥဘောပိ နာသိကသောတာနိ အနုမသိ ပဋိမသိ၊ ကေဝလမ္ပိ နလာဋမဏ္ဍလံ ဇိဝှါယ ဆာဒေသိ။ အထ ခေါ သေလဿ ဗြာဟ္မဏဿ ဧတဒဟောသိ – ‘‘သမန္နာဂတော ခေါ သမဏော ဂေါတမော ဒွတ္တိံသမဟာပုရိသလက္ခဏေဟိ ပရိပုဏ္ဏေဟိ, နော အပရိပုဏ္ဏေဟိ၊ နော စ ခေါ နံ ဇာနာမိ ဗုဒ္ဓေါ ဝါ နော ဝါ။ သုတံ ခေါ ပန မေတံ ဗြာဟ္မဏာနံ ဝုဒ္ဓါနံ မဟလ္လကာနံ အာစရိယပါစရိယာနံ ဘာသမာနာနံ – ‘ယေ တေ ဘဝန္တိ အရဟန္တော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ တေ သကေ ဝဏ္ဏေ ဘညမာနေ အတ္တာနံ ပါတုကရောန္တီ’တိ။ ယံနူနာဟံ သမဏံ ဂေါတမံ သမ္မုခါ သာရုပ္ပါဟိ ဂါထာဟိ အဘိတ္ထဝေယျ’’န္တိ။
֍ ဋ္ဌ ၃၉၉။ အထ ခေါ သေလော ဗြာဟ္မဏော ဘဂဝန္တံ သမ္မုခါ သာရုပ္ပါဟိ ဂါထာဟိ အဘိတ္ထဝိ –
‘‘ပရိပုဏ္ဏကာယော သုရုစိ, သုဇာတော စာရုဒဿနော၊
သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏောသိ ဘဂဝါ, သုသုက္ကဒါဌောသိ ဝီရိယဝါ [ဝိရိယဝါ (သီ။ သျာ။ ကံ။ ပီ။)]။
‘‘နရဿ ဟိ သုဇာတဿ, ယေ ဘဝန္တိ ဝိယဉ္ဇနာ၊
သဗ္ဗေ တေ တဝ ကာယသ္မိံ, မဟာပုရိသလက္ခဏာ။
‘‘ပသန္နနေတ္တော သုမုခေါ, ဗြဟာ [ဗြဟ္မာ (သျာ။ ကံ။ က။)] ဥဇု ပတာပဝါ၊
မဇ္ဈေ သမဏသံဃဿ, အာဒိစ္စောဝ ဝိရောစသိ။
‘‘ကလျာဏဒဿနော ဘိက္ခု, ကဉ္စနသန္နိဘတ္တစော၊
ကိံ တေ သမဏဘာဝေန, ဧဝံ ဥတ္တမဝဏ္ဏိနော။
‘‘ရာဇာ အရဟသိ ဘဝိတုံ, စက္ကဝတ္တီ ရထေသဘော၊
စာတုရန္တော ဝိဇိတာဝီ, ဇမ္ဗုသဏ္ဍဿ [ဇမ္ဗုမဏ္ဍဿ (က။)] ဣဿရော။
‘‘ခတ္တိယာ ဘောဂိရာဇာနော, အနုယန္တာ [အနုယုတ္တာ (သီ။ သျာ။ ကံ။ ပီ။)] ဘဝန္တု တေ၊
ရာဇာဘိရာဇာ မနုဇိန္ဒော, ရဇ္ဇံ ကာရေဟိ ဂေါတမ’’။
(မ၊၂၊၃၅၂။)‘‘ရာဇာဟမသ္မိ သေလာတိ, ဓမ္မရာဇာ အနုတ္တရော၊
ဓမ္မေန စက္ကံ ဝတ္တေမိ, စက္ကံ အပ္ပဋိဝတ္တိယံ’’။
‘‘သမ္ဗုဒ္ဓေါ ပဋိဇာနာသိ, ဓမ္မရာဇာ အနုတ္တရော၊
‘ဓမ္မေန စက္ကံ ဝတ္တေမိ’, ဣတိ ဘာသသိ ဂေါတမ။
‘‘ကော နု သေနာပတိ ဘောတော, သာဝကော သတ္ထုရနွယော၊
ကော တေ တမနုဝတ္တေတိ, ဓမ္မစက္ကံ ပဝတ္တိတံ’’။
‘‘မယာ ပဝတ္တိတံ စက္ကံ, (သေလာတိ ဘဂဝါ ဓမ္မစက္ကံ အနုတ္တရံ၊
သာရိပုတ္တော အနုဝတ္တေတိ, အနုဇာတော တထာဂတံ။
‘‘အဘိညေယျံ အဘိညာတံ, ဘာဝေတဗ္ဗဉ္စ ဘာဝိတံ၊
ပဟာတဗ္ဗံ ပဟီနံ မေ, တသ္မာ ဗုဒ္ဓေါသ္မိ ဗြာဟ္မဏ။
‘‘ဝိနယဿု မယိ ကင်္ခံ, အဓိမုစ္စဿု ဗြာဟ္မဏ၊
ဒုလ္လဘံ ဒဿနံ ဟောတိ, သမ္ဗုဒ္ဓါနံ အဘိဏှသော။
‘‘ယေသံ ဝေ ဒုလ္လဘော လောကေ, ပါတုဘာဝေါ အဘိဏှသော၊
သောဟံ ဗြာဟ္မဏ သမ္ဗုဒ္ဓေါ, သလ္လကတ္တော အနုတ္တရော။
‘‘ဗြဟ္မဘူတော အတိတုလော, မာရသေနပ္ပမဒ္ဒနော၊
သဗ္ဗာမိတ္တေ ဝသီ ကတွာ, မောဒါမိ အကုတောဘယော’’။
‘‘ဣမံ ဘောန္တော နိသာမေထ, ယထာ ဘာသတိ စက္ခုမာ၊
သလ္လကတ္တော မဟာဝီရော, သီဟောဝ နဒတီ ဝနေ။
‘‘ဗြဟ္မဘူတံ အတိတုလံ, မာရသေနပ္ပမဒ္ဒနံ၊
ကော ဒိသွာ နပ္ပသီဒေယျ, အပိ ကဏှာဘိဇာတိကော။
‘‘ယော မံ ဣစ္ဆတိ အနွေတု, ယော ဝါ နိစ္ဆတိ ဂစ္ဆတု၊
ဣဓာဟံ ပဗ္ဗဇိဿာမိ, ဝရပညဿ သန္တိကေ’’။
‘‘ဧတဉ္စေ [ဧဝဉ္စေ (သျာ။ ကံ။)] ရုစ္စတိ ဘောတော, သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓသာသနံ [သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓသာသနေ (ကတ္ထစိ သုတ္တနိပါတေ)]၊
မယမ္ပိ ပဗ္ဗဇိဿာမ, ဝရပညဿ သန္တိကေ’’။
‘‘ဗြာဟ္မဏာ တိသတာ ဣမေ, ယာစန္တိ ပဉ္ဇလီကတာ၊
ဗြဟ္မစရိယံ စရိဿာမ, ဘဂဝါ တဝ သန္တိကေ’’။
(မ၊၂၊၃၅၃။)‘‘သွာက္ခာတံ ဗြဟ္မစရိယံ, (သေလာတိ ဘဂဝါ သန္ဒိဋ္ဌိကမကာလိကံ၊
ယတ္ထ အမောဃာ ပဗ္ဗဇ္ဇာ, အပ္ပမတ္တဿ သိက္ခတော’’တိ။
အလတ္ထ ခေါ သေလော ဗြာဟ္မဏော သပရိသော ဘဂဝတော သန္တိကေ ပဗ္ဗဇ္ဇံ, အလတ္ထ ဥပသမ္ပဒံ။
֍ ဋ္ဌ ၄၀၀။ အထ ခေါ ကေဏိယော ဇဋိလော တဿာ ရတ္တိယာ အစ္စယေန သကေ အဿမေ ပဏီတံ ခါဒနီယံ ဘောဇနီယံ ပဋိယာဒါပေတွာ ဘဂဝတော ကာလံ အာရောစာပေသိ – ‘‘ကာလော, ဘော ဂေါတမ, နိဋ္ဌိတံ ဘတ္တ’’န္တိ။ အထ ခေါ ဘဂဝါ ပုဗ္ဗဏှသမယံ နိဝါသေတွာ ပတ္တစီဝရမာဒါယ ယေန ကေဏိယဿ ဇဋိလဿ အဿမော တေနုပသင်္ကမိ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ ပညတ္တေ အာသနေ နိသီဒိ သဒ္ဓိံ ဘိက္ခုသံဃေန။ အထ ခေါ ကေဏိယော ဇဋိလော ဗုဒ္ဓပ္ပမုခံ ဘိက္ခုသံဃံ ပဏီတေန ခါဒနီယေန ဘောဇနီယေန သဟတ္ထာ သန္တပ္ပေသိ, သမ္ပဝါရေသိ။ အထ ခေါ ကေဏိယော ဇဋိလော ဘဂဝန္တံ ဘုတ္တာဝိံ ဩနီတပတ္တပါဏိံ အညတရံ နီစံ အာသနံ ဂဟေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ ဧကမန္တံ နိသိန္နံ ခေါ ကေဏိယံ ဇဋိလံ ဘဂဝါ ဣမာဟိ ဂါထာဟိ အနုမောဒိ –
‘‘အဂ္ဂိဟုတ္တမုခါ ယညာ, သာဝိတ္တီ ဆန္ဒသော မုခံ၊
ရာဇာ မုခံ မနုဿာနံ, နဒီနံ သာဂရော မုခံ။
‘‘နက္ခတ္တာနံ မုခံ စန္ဒော, အာဒိစ္စော တပတံ မုခံ၊
ပုညံ အာကင်္ခမာနာနံ, သံဃော ဝေ ယဇတံ မုခ’’န္တိ။
အထ ခေါ ဘဂဝါ ကေဏိယံ ဇဋိလံ ဣမာဟိ ဂါထာဟိ အနုမောဒိတွာ ဥဋ္ဌာယာသနာ ပက္ကာမိ။
အထ ခေါ အာယသ္မာ သေလော သပရိသော ဧကော ဝူပကဋ္ဌော အပ္ပမတ္တော အာတာပီ ပဟိတတ္တော ဝိဟရန္တော နစိရဿေဝ – ယဿတ္ထာယ ကုလပုတ္တာ သမ္မဒေဝ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇန္တိ တဒနုတ္တရံ – ဗြဟ္မစရိယပရိယောသာနံ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတွာ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟာသိ။ ‘ခီဏာ ဇာတိ, ဝုသိတံ ဗြဟ္မစရိယံ, ကတံ ကရဏီယံ, နာပရံ ဣတ္ထတ္တာယာ’တိ အဗ္ဘညာသိ။ အညတရော ခေါ ပနာယသ္မာ သေလော သပရိသော အရဟတံ အဟောသိ။ အထ ခေါ အာယသ္မာ သေလော သပရိသော ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ ဧကံသံ စီဝရံ ကတွာ ယေန ဘဂဝါ တေနဉ္ဇလိံ ပဏာမေတွာ ဘဂဝန္တံ ဂါထာဟိ အဇ္ဈဘာသိ –
(မ၊၂၊၃၅၄။)‘‘ယံ တံ သရဏမာဂမ္မ, ဣတော အဋ္ဌမိ စက္ခုမာ၊
သတ္တရတ္တေန [အနုတ္တရေန (က။)] ဘဂဝါ, ဒန္တမှ တဝ သာသနေ။
‘‘တုဝံ ဗုဒ္ဓေါ တုဝံ သတ္ထာ, တုဝံ မာရာဘိဘူ မုနိ၊
တုဝံ အနုသယေ ဆေတွာ, တိဏ္ဏော တာရေသိမံ ပဇံ။
‘‘ဥပဓီ တေ သမတိက္ကန္တာ, အာသဝါ တေ ပဒါလိတာ၊
သီဟောဝ အနုပါဒါနော, ပဟီနဘယဘေရဝေါ။
‘‘ဘိက္ခဝေါ တိသတာ ဣမေ, တိဋ္ဌန္တိ ပဉ္ဇလီကတာ၊
ပါဒေ ဝီရ ပသာရေဟိ, နာဂါ ဝန္ဒန္တု သတ္ထုနော’’တိ။
သေလသုတ္တံ နိဋ္ဌိတံ ဒုတိယံ။
၃။ အဿလာယနသုတ္တံ
֍ ဋ္ဌ ၄၀၁။ ဧဝံ မေ သုတံ – ဧကံ သမယံ ဘဂဝါ သာဝတ္ထိယံ ဝိဟရတိ ဇေတဝနေ အနာထပိဏ္ဍိကဿ အာရာမေ။ တေန ခေါ ပန သမယေန နာနာဝေရဇ္ဇကာနံ ဗြာဟ္မဏာနံ ပဉ္စမတ္တာနိ ဗြာဟ္မဏသတာနိ သာဝတ္ထိယံ ပဋိဝသန္တိ ကေနစိဒေဝ ကရဏီယေန။ အထ ခေါ တေသံ ဗြာဟ္မဏာနံ ဧတဒဟောသိ – ‘‘အယံ ခေါ သမဏော ဂေါတမော စာတုဝဏ္ဏိံ သုဒ္ဓိံ ပညပေတိ။ ကော နု ခေါ ပဟောတိ သမဏေန ဂေါတမေန သဒ္ဓိံ အသ္မိံ ဝစနေ ပဋိမန္တေတု’’န္တိ? တေန ခေါ ပန သမယေန အဿလာယနော နာမ မာဏဝေါ သာဝတ္ထိယံ ပဋိဝသတိ ဒဟရော, ဝုတ္တသိရော, သောဠသဝဿုဒ္ဒေသိကော ဇာတိယာ, တိဏ္ဏံ ဝေဒါနံ ပါရဂူ သနိဃဏ္ဍုကေဋုဘာနံ သာက္ခရပ္ပဘေဒါနံ ဣတိဟာသပဉ္စမာနံ, ပဒကော, ဝေယျာကရဏော, လောကာယတမဟာပုရိသလက္ခဏေသု အနဝယော။ အထ ခေါ တေသံ ဗြာဟ္မဏာနံ ဧတဒဟောသိ – ‘‘အယံ ခေါ အဿလာယနော မာဏဝေါ သာဝတ္ထိယံ ပဋိဝသတိ ဒဟရော, ဝုတ္တသိရော, သောဠသဝဿုဒ္ဒေသိကော ဇာတိယာ, တိဏ္ဏံ ဝေဒါနံ ပါရဂူ…ပေ… အနဝယော။ သော ခေါ ပဟောတိ သမဏေန ဂေါတမေန သဒ္ဓိံ အသ္မိံ ဝစနေ ပဋိမန္တေတု’’န္တိ။
အထ ခေါ တေ ဗြာဟ္မဏာ ယေန အဿလာယနော မာဏဝေါ တေနုပင်္ကမိံသု၊ ဥပသင်္ကမိတွာ အဿလာယနံ မာဏဝံ ဧတဒဝေါစုံ – ‘‘အယံ, ဘော
(မ၊၂၊၃၅၅။)အဿလာယန, သမဏော ဂေါတမော စာတုဝဏ္ဏိံ သုဒ္ဓိံ ပညပေတိ။ ဧတု ဘဝံ အဿလာယနော သမဏေန ဂေါတမေန သဒ္ဓိံ အသ္မိံ ဝစနေ ပဋိမန္တေတူ’’တိ [ပဋိမန္တေတုန္တိ (ပီ။ က။)]။
ဧဝံ ဝုတ္တေ, အဿလာယနော မာဏဝေါ တေ ဗြာဟ္မဏေ ဧတဒဝေါစ – ‘‘သမဏော ခလု, ဘော, ဂေါတမော ဓမ္မဝါဒီ၊ ဓမ္မဝါဒိနော စ ပန ဒုပ္ပဋိမန္တိယာ ဘဝန္တိ။ နာဟံ သက္ကောမိ သမဏေန ဂေါတမေန သဒ္ဓိံ အသ္မိံ ဝစနေ ပဋိမန္တေတု’’န္တိ။ ဒုတိယမ္ပိ ခေါ တေ ဗြာဟ္မဏာ အဿလာယနံ မာဏဝံ ဧတဒဝေါစုံ – ‘‘အယံ, ဘော အဿလာယန, သမဏော ဂေါတမော စာတုဝဏ္ဏိံ သုဒ္ဓိံ ပညပေတိ။ ဧတု ဘဝံ အဿလာယနော သမဏေန ဂေါတမေန သဒ္ဓိံ အသ္မိံ ဝစနေ ပဋိမန္တေတု [ပဋိမန္တေတုံ (သီ။ ပီ။ က။)]။ စရိတံ ခေါ ပန ဘောတာ အဿလာယနေန ပရိဗ္ဗာဇက’’န္တိ။ ဒုတိယမ္ပိ ခေါ အဿလာယနော မာဏဝေါ တေ ဗြာဟ္မဏေ ဧတဒဝေါစ – ‘‘သမဏော ခလု, ဘော, ဂေါတမော ဓမ္မဝါဒီ၊ ဓမ္မဝါဒိနော စ ပန ဒုပ္ပဋိမန္တိယာ ဘဝန္တိ။ နာဟံ သက္ကောမိ သမဏေန ဂေါတမေန သဒ္ဓိံ အသ္မိံ ဝစနေ ပဋိမန္တေတု’’န္တိ။ တတိယမ္ပိ ခေါ တေ ဗြာဟ္မဏာ အဿလာယနံ မာဏဝံ ဧတဒဝေါစုံ – ‘‘အယံ, ဘော အဿလာယန, သမဏော ဂေါတမော စာတုဝဏ္ဏိံ သုဒ္ဓိံ ပညပေတိ။ ဧတု ဘဝံ အဿလာယနော သမဏေန ဂေါတမေန သဒ္ဓိံ အသ္မိံ ဝစနေ ပဋိမန္တေတု [ပဋိမန္တေတုံ (သီ။ ပီ။ က။)]။ စရိတံ ခေါ ပန ဘောတာ အဿလာယနေန ပရိဗ္ဗာဇကံ။ မာ ဘဝံ အဿလာယနော အယုဒ္ဓပရာဇိတံ ပရာဇယီ’’တိ။
ဧဝံ ဝုတ္တေ, အဿလာယနော မာဏဝေါ တေ ဗြာဟ္မဏေ ဧတဒဝေါစ – ‘‘အဒ္ဓါ ခေါ အဟံ ဘဝန္တော န လဘာမိ။ သမဏော ခလု, ဘော, ဂေါတမော ဓမ္မဝါဒီ၊ ဓမ္မဝါဒိနော စ ပန ဒုပ္ပဋိမန္တိယာ ဘဝန္တိ။ နာဟံ သက္ကောမိ သမဏေန ဂေါတမေန သဒ္ဓိံ အသ္မိံ ဝစနေ ပဋိမန္တေတုန္တိ။ အပိ စာဟံ ဘဝန္တာနံ ဝစနေန ဂမိဿာမီ’’တိ။
֍ ဋ္ဌ ၄၀၂။ အထ ခေါ အဿလာယနော မာဏဝေါ မဟတာ ဗြာဟ္မဏဂဏေန သဒ္ဓိံ ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ ဘဂဝတာ သဒ္ဓိံ သမ္မောဒိ။ သမ္မောဒနီယံ ကထံ သာရဏီယံ ဝီတိသာရေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ ဧကမန္တံ နိသိန္နော ခေါ အဿလာယနော မာဏဝေါ ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ဗြာဟ္မဏာ, ဘော ဂေါတမ, ဧဝမာဟံသု – ‘ဗြာဟ္မဏောဝ သေဋ္ဌော ဝဏ္ဏော, ဟီနော အညော ဝဏ္ဏော၊ ဗြာဟ္မဏောဝ သုက္ကော ဝဏ္ဏော, ကဏှော အညော ဝဏ္ဏော၊ ဗြာဟ္မဏောဝ သုဇ္ဈန္တိ, နော အဗြာဟ္မဏာ၊ ဗြာဟ္မဏာဝ ဗြဟ္မုနော
(မ၊၂၊၃၅၆။)ပုတ္တာ ဩရသာ မုခတော ဇာတာ ဗြဟ္မဇာ ဗြဟ္မနိမ္မိတာ ဗြဟ္မဒါယာဒါ’တိ။ ဣဓ ဘဝံ ဂေါတမော ကိမာဟာ’’တိ? ‘‘ဒိဿန္တိ [ဒိဿန္တေ (သီ။ သျာ။ ကံ။ ပီ။)] ခေါ ပန, အဿလာယန, ဗြာဟ္မဏာနံ ဗြာဟ္မဏိယော ဥတုနိယောပိ ဂဗ္ဘိနိယောပိ ဝိဇာယမာနာပိ ပါယမာနာပိ။ တေ စ ဗြာဟ္မဏိယောနိဇာဝ သမာနာ ဧဝမာဟံသု – ‘ဗြာဟ္မဏောဝ သေဋ္ဌော ဝဏ္ဏော, ဟီနော အညော ဝဏ္ဏော၊ ဗြာဟ္မဏောဝ သုက္ကော ဝဏ္ဏော, ကဏှော အညော ဝဏ္ဏော၊ ဗြာဟ္မဏာဝ သုဇ္ဈန္တိ, နော အဗြာဟ္မဏာ၊ ဗြာဟ္မဏာဝ ဗြဟ္မုနော ပုတ္တာ ဩရသာ မုခတော ဇာတာ ဗြဟ္မဇာ ဗြဟ္မနိမ္မိတာ ဗြဟ္မဒါယာဒါ’’’တိ။ ‘‘ကိဉ္စာပိ ဘဝံ ဂေါတမော ဧဝမာဟ, အထ ခွေတ္ထ ဗြာဟ္မဏာ ဧဝမေတံ မညန္တိ – ‘ဗြာဟ္မဏောဝ သေဋ္ဌော ဝဏ္ဏော, ဟီနော အညော ဝဏ္ဏော…ပေ… ဗြဟ္မဒါယာဒါ’’’တိ။
֍ ဋ္ဌ ၄၀၃။ ‘‘တံ ကိံ မညသိ, အဿလာယန, သုတံ တေ – ‘ယောနကမ္ဗောဇေသု အညေသု စ ပစ္စန္တိမေသု ဇနပဒေသု ဒွေဝ ဝဏ္ဏာ – အယျော စေဝ ဒါသော စ၊ အယျော ဟုတွာ ဒါသော ဟောတိ, ဒါသော ဟုတွာ အယျော ဟောတီ’’’တိ? ‘‘ဧဝံ, ဘော, သုတံ တံ မေ – ‘ယောနကမ္ဗောဇေသု အညေသု စ ပစ္စန္တိမေသု ဇနပဒေသု ဒွေဝ ဝဏ္ဏာ – အယျော စေဝ ဒါသော စ၊ အယျော ဟုတွာ ဒါသော ဟောတိ, ဒါသော ဟုတွာ အယျော ဟောတီ’’’တိ။ ‘‘ဧတ္ထ, အဿလာယန, ဗြာဟ္မဏာနံ ကိံ ဗလံ, ကော အဿာသော ယဒေတ္ထ ဗြာဟ္မဏာ ဧဝမာဟံသု – ‘ဗြာဟ္မဏောဝ သေဋ္ဌော ဝဏ္ဏော, ဟီနော အညော ဝဏ္ဏော…ပေ… ဗြဟ္မဒါယာဒါ’’’တိ? ‘‘ကိဉ္စာပိ ဘဝံ ဂေါတမော ဧဝမာဟ, အထ ခွေတ္ထ ဗြာဟ္မဏာ ဧဝမေတံ မညန္တိ – ‘ဗြာဟ္မဏောဝ သေဋ္ဌော ဝဏ္ဏော, ဟီနော အညော ဝဏ္ဏော…ပေ… ဗြဟ္မဒါယာဒါ’’’တိ။
֍ ဋ္ဌ ၄၀၄။ ‘‘တံ ကိံ မညသိ, အဿလာယန, ခတ္တိယောဝ နု ခေါ ပါဏာတိပါတီ အဒိန္နာဒါယီ ကာမေသုမိစ္ဆာစာရီ မုသာဝါဒီ ပိသုဏဝါစော ဖရုသဝါစော သမ္ဖပ္ပလာပီ အဘိဇ္ဈာလု ဗျာပန္နစိတ္တော မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ အပါယံ ဒုဂ္ဂတိံ ဝိနိပါတံ နိရယံ ဥပပဇ္ဇေယျ, နော ဗြာဟ္မဏော? ဝေဿောဝ နု ခေါ…ပေ… သုဒ္ဒေါဝ နု ခေါ ပါဏာတိပါတီ အဒိန္နာဒါယီ ကာမေသုမိစ္ဆာစာရီ မုသာဝါဒီ ပိသုဏဝါစော ဖရုသဝါစော သမ္ဖပ္ပလာပီ အဘိဇ္ဈာလု ဗျာပန္နစိတ္တော မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ အပါယံ ဒုဂ္ဂတိံ ဝိနိပါတံ နိရယံ ဥပပဇ္ဇေယျ, နော ဗြာဟ္မဏော’’တိ? ‘‘နော ဟိဒံ, ဘော ဂေါတမ။ ခတ္တိယောပိ ဟိ,
(မ၊၂၊၃၅၇။)ဘော ဂေါတမ, ပါဏာတိပါတီ အဒိန္နာဒါယီ ကာမေသုမိစ္ဆာစာရီ မုသာဝါဒီ ပိသုဏဝါစော ဖရုသဝါစော သမ္ဖပ္ပလာပီ အဘိဇ္ဈာလု ဗျာပန္နစိတ္တော မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ အပါယံ ဒုဂ္ဂတိံ ဝိနိပါတံ နိရယံ ဥပပဇ္ဇေယျ။ ဗြာဟ္မဏောပိ ဟိ, ဘော ဂေါတမ…ပေ… ဝေဿောပိ ဟိ, ဘော ဂေါတမ…ပေ… သုဒ္ဒေါပိ ဟိ, ဘော ဂေါတမ…ပေ… သဗ္ဗေပိ ဟိ, ဘော ဂေါတမ, စတ္တာရော ဝဏ္ဏာ ပါဏာတိပါတိနော အဒိန္နာဒါယိနော ကာမေသုမိစ္ဆာစာရိနော မုသာဝါဒိနော ပိသုဏဝါစာ ဖရုသဝါစာ သမ္ဖပ္ပလာပိနော အဘိဇ္ဈာလူ ဗျာပန္နစိတ္တာ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌီ ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ အပါယံ ဒုဂ္ဂတိံ ဝိနိပါတံ နိရယံ ဥပပဇ္ဇေယျု’’န္တိ။ ‘‘ဧတ္ထ, အဿလာယန, ဗြာဟ္မဏာနံ ကိံ ဗလံ, ကော အဿာသော ယဒေတ္ထ ဗြာဟ္မဏာ ဧဝမာဟံသု – ‘ဗြာဟ္မဏောဝ သေဋ္ဌော ဝဏ္ဏော, ဟီနော အညော ဝဏ္ဏော…ပေ… ဗြဟ္မဒါယာဒါ’’’တိ? ‘‘ကိဉ္စာပိ ဘဝံ ဂေါတမော ဧဝမာဟ, အထ ခွေတ္ထ ဗြာဟ္မဏာ ဧဝမေတံ မညန္တိ – ‘ဗြာဟ္မဏောဝ သေဋ္ဌော ဝဏ္ဏော, ဟီနော အညော ဝဏ္ဏော…ပေ… ဗြဟ္မဒါယာဒါ’’’တိ။
֍ ဋ္ဌ ၄၀၅။ ‘‘တံ ကိံ မညသိ, အဿလာယန, ဗြာဟ္မဏောဝ နု ခေါ ပါဏာတိပါတာ ပဋိဝိရတော အဒိန္နာဒါနာ ပဋိဝိရတော ကာမေသုမိစ္ဆာစာရာ ပဋိဝိရတော မုသာဝါဒါ ပဋိဝိရတော ပိသုဏာယ ဝါစာယ ပဋိဝိရတော ဖရုသာယ ဝါစာယ ပဋိဝိရတော သမ္ဖပ္ပလာပါ ပဋိဝိရတော အနဘိဇ္ဈာလု အဗျာပန္နစိတ္တော သမ္မာဒိဋ္ဌိ ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ သုဂတိံ သဂ္ဂံ လောကံ ဥပပဇ္ဇေယျ, နော [နော စ (က။)] ခတ္တိယော နော ဝေဿော, နော သုဒ္ဒေါ’’တိ? ‘‘နော ဟိဒံ, ဘော ဂေါတမ! ခတ္တိယောပိ ဟိ, ဘော ဂေါတမ, ပါဏာတိပါတာ ပဋိဝိရတော အဒိန္နာဒါနာ ပဋိဝိရတော ကာမေသုမိစ္ဆာစာရာ ပဋိဝိရတော မုသာဝါဒါ ပဋိဝိရတော ပိသုဏာယ ဝါစာယ ပဋိဝိရတော ဖရုသာယ ဝါစာယ ပဋိဝိရတော သမ္ဖပ္ပလာပါ ပဋိဝိရတော အနဘိဇ္ဈာလု အဗျာပန္နစိတ္တော သမ္မာဒိဋ္ဌိ ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ သုဂတိံ သဂ္ဂံ လောကံ ဥပပဇ္ဇေယျ။ ဗြာဟ္မဏောပိ ဟိ, ဘော ဂေါတမ…ပေ… ဝေဿောပိ ဟိ, ဘော ဂေါတမ…ပေ… သုဒ္ဒေါပိ ဟိ, ဘော ဂေါတမ…ပေ… သဗ္ဗေပိ ဟိ, ဘော ဂေါတမ, စတ္တာရော ဝဏ္ဏာ ပါဏာတိပါတာ ပဋိဝိရတာ အဒိန္နာဒါနာ ပဋိဝိရတာ ကာမေသုမိစ္ဆာစာရာ ပဋိဝိရတာ မုသာဝါဒါ ပဋိဝိရတာ ပိသုဏာယ ဝါစာယ ပဋိဝိရတာ ဖရုသာယ ဝါစာယ ပဋိဝိရတာ သမ္ဖပ္ပလာပါ ပဋိဝိရတာ အနဘိဇ္ဈာလူ အဗျာပန္နစိတ္တာ သမ္မာဒိဋ္ဌီ ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ သုဂတိံ သဂ္ဂံ လောကံ ဥပပဇ္ဇေယျု’’န္တိ။ ‘‘ဧတ္ထ,
(မ၊၂၊၃၅၈။)အဿလာယန, ဗြာဟ္မဏာနံ ကိံ ဗလံ, ကော အဿာသော ယဒေတ္ထ ဗြာဟ္မဏာ ဧဝမာဟံသု – ‘ဗြာဟ္မဏောဝ သေဋ္ဌော ဝဏ္ဏော, ဟီနော အညော ဝဏ္ဏော…ပေ… ဗြဟ္မဒါယာဒါ’’’တိ? ‘‘ကိဉ္စာပိ ဘဝံ ဂေါတမော ဧဝမာဟ, အထ ခွေတ္ထ ဗြာဟ္မဏာ ဧဝမေတံ မညန္တိ – ‘ဗြာဟ္မဏောဝ သေဋ္ဌော ဝဏ္ဏော, ဟီနော အညော ဝဏ္ဏော…ပေ… ဗြဟ္မဒါယာဒါ’’’တိ။
֍ ဋ္ဌ ၄၀၆။ ‘‘တံ ကိံ မညသိ, အဿလာယန, ဗြာဟ္မဏောဝ နု ခေါ ပဟောတိ အသ္မိံ ပဒေသေ အဝေရံ အဗျာဗဇ္ဈံ မေတ္တစိတ္တံ ဘာဝေတုံ, နော ခတ္တိယော, နော ဝေဿော နော သုဒ္ဒေါ’’တိ? ‘‘နော ဟိဒံ, ဘော ဂေါတမ! ခတ္တိယောပိ ဟိ, ဘော ဂေါတမ, ပဟောတိ အသ္မိံ ပဒေသေ အဝေရံ အဗျာဗဇ္ဈံ မေတ္တစိတ္တံ ဘာဝေတုံ၊ ဗြာဟ္မဏောပိ ဟိ, ဘော ဂေါတမ… ဝေဿောပိ ဟိ, ဘော ဂေါတမ… သုဒ္ဒေါပိ ဟိ, ဘော ဂေါတမ… သဗ္ဗေပိ ဟိ, ဘော ဂေါတမ, စတ္တာရော ဝဏ္ဏာ ပဟောန္တိ အသ္မိံ ပဒေသေ အဝေရံ အဗျာဗဇ္ဈံ မေတ္တစိတ္တံ ဘာဝေတု’’န္တိ။ ‘‘ဧတ္ထ, အဿလာယန, ဗြာဟ္မဏာနံ ကိံ ဗလံ, ကော အဿာသော ယဒေတ္ထ ဗြာဟ္မဏာ ဧဝမာဟံသု – ‘ဗြာဟ္မဏောဝ သေဋ္ဌော ဝဏ္ဏော, ဟီနော အညော ဝဏ္ဏော…ပေ… ဗြဟ္မဒါယာဒါ’’’တိ? ‘‘ကိဉ္စာပိ ဘဝံ ဂေါတမော ဧဝမာဟ, အထ ခွေတ္ထ ဗြာဟ္မဏာ ဧဝမေတံ မညန္တိ – ‘ဗြာဟ္မဏောဝ သေဋ္ဌော ဝဏ္ဏော, ဟီနော အညော ဝဏ္ဏော…ပေ… ဗြဟ္မဒါယာဒါ’’’တိ။
֍ ဋ္ဌ ၄၀၇။ ‘‘တံ ကိံ မညသိ, အဿလာယန, ဗြာဟ္မဏောဝ နု ခေါ ပဟောတိ သောတ္တိသိနာနိံ အာဒါယ နဒိံ ဂန္တွာ ရဇောဇလ္လံ ပဝါဟေတုံ, နော ခတ္တိယော, နော ဝေဿော, နော သုဒ္ဒေါ’’တိ? ‘‘နော ဟိဒံ, ဘော ဂေါတမ! ခတ္တိယောပိ ဟိ, ဘော ဂေါတမ, ပဟောတိ သောတ္တိသိနာနိံ အာဒါယ နဒိံ ဂန္တွာ ရဇောဇလ္လံ ပဝါဟေတုံ, ဗြာဟ္မဏောပိ ဟိ, ဘော ဂေါတမ… ဝေဿောပိ ဟိ, ဘော ဂေါတမ… သုဒ္ဒေါပိ ဟိ, ဘော ဂေါတမ… သဗ္ဗေပိ ဟိ, ဘော ဂေါတမ, စတ္တာရော ဝဏ္ဏာ ပဟောန္တိ သောတ္တိသိနာနိံ အာဒါယ နဒိံ ဂန္တွာ ရဇောဇလ္လံ ပဝါဟေတု’’န္တိ။ ‘‘ဧတ္ထ, အဿလာယန, ဗြာဟ္မဏာနံ ကိံ ဗလံ, ကော အဿာသော ယဒေတ္ထ ဗြာဟ္မဏာ ဧဝမာဟံသု – ‘ဗြာဟ္မဏောဝ သေဋ္ဌော ဝဏ္ဏော, ဟီနော အညော ဝဏ္ဏော…ပေ… ဗြဟ္မဒါယာဒါ’’’တိ? ‘‘ကိဉ္စာပိ ဘဝံ ဂေါတမော ဧဝမာဟ, အထ ခွေတ္ထ ဗြာဟ္မဏာ ဧဝမေတံ မညန္တိ – ‘ဗြာဟ္မဏောဝ သေဋ္ဌော ဝဏ္ဏော, ဟီနော အညော ဝဏ္ဏော…ပေ… ဗြဟ္မဒါယာဒါ’’’တိ။
֍ ဋ္ဌ ၄၀၈။ ‘‘တံ ကိံ မညသိ, အဿလာယန, ဣဓ ရာဇာ ခတ္တိယော မုဒ္ဓါဝသိတ္တော နာနာဇစ္စာနံ ပုရိသာနံ ပုရိသသတံ သန္နိပါတေယျ – ‘အာယန္တု ဘောန္တော
(မ၊၂၊၃၅၉။)ယေ တတ္ထ ခတ္တိယကုလာ ဗြာဟ္မဏကုလာ ရာဇညကုလာ ဥပ္ပန္နာ, သာကဿ ဝါ သာလဿ ဝါ [ဥပ္ပန္နာ သာလဿ ဝါ (သီ။ ပီ။)] သလဠဿ ဝါ စန္ဒနဿ ဝါ ပဒုမကဿ ဝါ ဥတ္တရာရဏိံ အာဒါယ, အဂ္ဂိံ အဘိနိဗ္ဗတ္တေန္တု, တေဇော ပါတုကရောန္တု။ အာယန္တု ပန ဘောန္တော ယေ တတ္ထ စဏ္ဍာလကုလာ နေသာဒကုလာ ဝေနကုလာ [ဝေဏကုလာ (သီ။ ပီ။), ဝေဏုကုလာ (သျာ။ ကံ။)] ရထကာရကုလာ ပုက္ကုသကုလာ ဥပ္ပန္နာ, သာပါနဒေါဏိယာ ဝါ သူကရဒေါဏိယာ ဝါ ရဇကဒေါဏိယာ ဝါ ဧရဏ္ဍကဋ္ဌဿ ဝါ ဥတ္တရာရဏိံ အာဒါယ, အဂ္ဂိံ အဘိနိဗ္ဗတ္တေန္တု, တေဇော ပါတုကရောန္တူ’တိ။
‘‘တံ ကိံ မညသိ, အဿလာယန, ယော ဧဝံ နု ခေါ သော [ယော စ နု ခေါ (သျာ။ ကံ။ က။)] ခတ္တိယကုလာ ဗြာဟ္မဏကုလာ ရာဇညကုလာ ဥပ္ပန္နေဟိ သာကဿ ဝါ သာလဿ ဝါ သလဠဿ ဝါ စန္ဒနဿ ဝါ ပဒုမကဿ ဝါ ဥတ္တရာရဏိံ အာဒါယ အဂ္ဂိ အဘိနိဗ္ဗတ္တော, တေဇော ပါတုကတော, သော ဧဝ နု ခွါဿ အဂ္ဂိ အစ္စိမာ စေဝ [စ (သီ။ ပီ။)] ဝဏ္ဏဝါ [ဝဏ္ဏိမာ (သျာ။ ကံ။ ပီ။ က။)] စ ပဘဿရော စ, တေန စ သက္ကာ အဂ္ဂိနာ အဂ္ဂိကရဏီယံ ကာတုံ၊ ယော ပန သော စဏ္ဍာလကုလာ နေသာဒကုလာ ဝေနကုလာ ရထကာရကုလာ ပုက္ကုသကုလာ ဥပ္ပန္နေဟိ သာပါနဒေါဏိယာ ဝါ သူကရဒေါဏိယာ ဝါ ရဇကဒေါဏိယာ ဝါ ဧရဏ္ဍကဋ္ဌဿ ဝါ ဥတ္တရာရဏိံ အာဒါယ အဂ္ဂိ အဘိနိဗ္ဗတ္တော, တေဇော ပါတုကတော သွာဿ အဂ္ဂိ န စေဝ အစ္စိမာ န စ ဝဏ္ဏဝါ န စ ပဘဿရော, န စ တေန သက္ကာ အဂ္ဂိနာ အဂ္ဂိကရဏီယံ ကာတု’’န္တိ? ‘‘နော ဟိဒံ, ဘော ဂေါတမ! ယောပိ ဟိ သော [ယော သော (သီ။ ပီ။)], ဘော ဂေါတမ, ခတ္တိယကုလာ ဗြာဟ္မဏကုလာ ရာဇညကုလာ ဥပ္ပန္နေဟိ သာကဿ ဝါ သာလဿ ဝါ သလဠဿ ဝါ စန္ဒနဿ ဝါ ပဒုမကဿ ဝါ ဥတ္တရာရဏိံ အာဒါယ အဂ္ဂိ အဘိနိဗ္ဗတ္တော, တေဇော ပါတုကတော သွာဿ [သော စဿ (သီ။ ပီ။), သောပိဿ (သျာ။ ကံ။)] အဂ္ဂိ အစ္စိမာ စေဝ ဝဏ္ဏဝါ စ ပဘဿရော စ, တေန စ သက္ကာ အဂ္ဂိနာ အဂ္ဂိကရဏီယံ ကာတုံ၊ ယောပိ သော စဏ္ဍာလကုလာ နေသာဒကုလာ ဝေနကုလာ ရထကာရကုလာ ပုက္ကုသကုလာ ဥပ္ပန္နေဟိ သာပါနဒေါဏိယာ ဝါ သူကရဒေါဏိယာ ဝါ ရဇကဒေါဏိယာ ဝါ ဧရဏ္ဍကဋ္ဌဿ ဝါ ဥတ္တရာရဏိံ အာဒါယ အဂ္ဂိ အဘိနိဗ္ဗတ္တော, တေဇော ပါတုကတော, သွာဿ အဂ္ဂိ အစ္စိမာ စေဝ ဝဏ္ဏဝါ စ ပဘဿရော စ, တေန စ သက္ကာ အဂ္ဂိနာ အဂ္ဂိကရဏီယံ ကာတုံ။ သဗ္ဗောပိ ဟိ, ဘော ဂေါတမ, အဂ္ဂိ အစ္စိမာ စေဝ ဝဏ္ဏဝါ စ ပဘဿရော စ, သဗ္ဗေနပိ
(မ၊၂၊၃၆၀။)သက္ကာ အဂ္ဂိနာ အဂ္ဂိကရဏီယံ ကာတု’’န္တိ။ ‘‘ဧတ္ထ, အဿလာယန, ဗြာဟ္မဏာနံ ကိံ ဗလံ, ကော အဿာသော ယဒေတ္ထ ဗြာဟ္မဏာ ဧဝမာဟံသု – ‘ဗြာဟ္မဏောဝ သေဋ္ဌော ဝဏ္ဏော, ဟီနော အညော ဝဏ္ဏော၊ ဗြာဟ္မဏောဝ သုက္ကော ဝဏ္ဏော, ကဏှော အညော ဝဏ္ဏော၊ ဗြာဟ္မဏာဝ သုဇ္ဈန္တိ, နော အဗြာဟ္မဏာ၊ ဗြာဟ္မဏာဝ ဗြဟ္မုနော ပုတ္တာ ဩရသာ မုခတော ဇာတာ ဗြဟ္မဇာ ဗြဟ္မနိမ္မိတာ ဗြဟ္မဒါယာဒါ’’’တိ? ‘‘ကိဉ္စာပိ ဘဝံ ဂေါတမော ဧဝမာဟ, အထ ခွေတ္ထ ဗြာဟ္မဏာ ဧဝမေတံ မညန္တိ – ‘ဗြာဟ္မဏောဝ သေဋ္ဌော ဝဏ္ဏော, ဟီနော အညော ဝဏ္ဏော…ပေ… ဗြဟ္မဒါယာဒါ’’’တိ။
֍ ဋ္ဌ ၄၀၉။ ‘‘တံ ကိံ မညသိ, အဿလာယန, ဣဓ ခတ္တိယကုမာရော ဗြာဟ္မဏကညာယ သဒ္ဓိံ သံဝါသံ ကပ္ပေယျ, တေသံ သံဝါသမနွာယ ပုတ္တော ဇာယေထ၊ ယော သော ခတ္တိယကုမာရေန ဗြာဟ္မဏကညာယ ပုတ္တော ဥပ္ပန္နော, သိယာ သော မာတုပိ သဒိသော ပိတုပိ သဒိသော, ‘ခတ္တိယော’တိပိ ဝတ္တဗ္ဗော ‘ဗြာဟ္မဏော’တိပိ ဝတ္တဗ္ဗော’’တိ? ‘‘ယော သော, ဘော ဂေါတမ, ခတ္တိယကုမာရေန ဗြာဟ္မဏကညာယ ပုတ္တော ဥပ္ပန္နော, သိယာ သော မာတုပိ သဒိသော ပိတုပိ သဒိသော, ‘ခတ္တိယော’တိပိ ဝတ္တဗ္ဗော ‘ဗြာဟ္မဏော’တိပိ ဝတ္တဗ္ဗော’’တိ။
‘‘တံ ကိံ မညသိ, အဿလာယန, ဣဓ ဗြာဟ္မဏကုမာရော ခတ္တိယကညာယ သဒ္ဓိံ သံဝါသံ ကပ္ပေယျ, တေသံ သံဝါသမနွာယ ပုတ္တော ဇာယေထ၊ ယော သော ဗြာဟ္မဏကုမာရေန ခတ္တိယကညာယ ပုတ္တော ဥပ္ပန္နော, သိယာ သော မာတုပိ သဒိသော ပိတုပိ သဒိသော, ‘ခတ္တိယော’တိပိ ဝတ္တဗ္ဗော ‘ဗြာဟ္မဏော’တိပိ ဝတ္တဗ္ဗော’’တိ? ‘‘ယော သော, ဘော ဂေါတမ, ဗြာဟ္မဏကုမာရေန ခတ္တိယကညာယ ပုတ္တော ဥပ္ပန္နော, သိယာ သော မာတုပိ သဒိသော ပိတုပိ သဒိသော, ‘ခတ္တိယော’တိပိ ဝတ္တဗ္ဗော ‘ဗြာဟ္မဏော’တိပိ ဝတ္တဗ္ဗော’’တိ။
‘‘တံ ကိံ မညသိ, အဿလာယန ဣဓ ဝဠဝံ ဂဒြဘေန သမ္ပယောဇေယျုံ [သံယောဇေယျ (က။)], တေသံ သမ္ပယောဂမနွာယ ကိသောရော ဇာယေထ၊ ယော သော ဝဠဝါယ ဂဒြဘေန ကိသောရော ဥပ္ပန္နော, သိယာ သော မာတုပိ သဒိသော ပိတုပိ သဒိသော, ‘အဿော’တိပိ ဝတ္တဗ္ဗော ‘ဂဒြဘော’တိပိ ဝတ္တဗ္ဗော’’တိ? ‘‘ကုဏ္ဍဉှိ သော [ဝေကုရဉ္ဇာယ ဟိ သော (သီ။ ပီ။), သော ကုမာရဏ္ဍုပိ သော (သျာ။ ကံ။), ဝေကုလဇော ဟိ သော (?)], ဘော ဂေါတမ, အဿတရော ဟောတိ။ ဣဒံ ဟိဿ, ဘော ဂေါတမ,
(မ၊၂၊၃၆၁။)နာနာကရဏံ ပဿာမိ၊ အမုတြ စ ပနေသာနံ န ကိဉ္စိ နာနာကရဏံ ပဿာမီ’’တိ။
‘‘တံ ကိံ မညသိ, အဿလာယန, ဣဓာဿု ဒွေ မာဏဝကာ ဘာတရော သဥဒရိယာ, ဧကော အဇ္ဈာယကော ဥပနီတော ဧကော အနဇ္ဈာယကော အနုပနီတော။ ကမေတ္ထ ဗြာဟ္မဏာ ပဌမံ ဘောဇေယျုံ သဒ္ဓေ ဝါ ထာလိပါကေ ဝါ ယညေ ဝါ ပါဟုနေ ဝါ’’တိ? ‘‘ယော သော, ဘော ဂေါတမ, မာဏဝကော အဇ္ဈာယကော ဥပနီတော တမေတ္ထ ဗြာဟ္မဏာ ပဌမံ ဘောဇေယျုံ သဒ္ဓေ ဝါ ထာလိပါကေ ဝါ ယညေ ဝါ ပါဟုနေ ဝါ။ ကိဉှိ, ဘော ဂေါတမ, အနဇ္ဈာယကေ အနုပနီတေ ဒိန္နံ မဟပ္ဖလံ ဘဝိဿတီ’’တိ။
‘‘တံ ကိံ မညသိ, အဿလာယန, ဣဓာဿု ဒွေ မာဏဝကာ ဘာတရော သဥဒရိယာ, ဧကော အဇ္ဈာယကော ဥပနီတော ဒုဿီလော ပါပဓမ္မော, ဧကော အနဇ္ဈာယကော အနုပနီတော သီလဝါ ကလျာဏဓမ္မော။ ကမေတ္ထ ဗြာဟ္မဏာ ပဌမံ ဘောဇေယျုံ သဒ္ဓေ ဝါ ထာလိပါကေ ဝါ ယညေ ဝါ ပါဟုနေ ဝါ’’တိ? ‘‘ယော သော, ဘော ဂေါတမ, မာဏဝကော အနဇ္ဈာယကော အနုပနီတော သီလဝါ ကလျာဏဓမ္မော တမေတ္ထ ဗြာဟ္မဏာ ပဌမံ ဘောဇေယျုံ သဒ္ဓေ ဝါ ထာလိပါကေ ဝါ ယညေ ဝါ ပါဟုနေ ဝါ။ ကိဉှိ, ဘော ဂေါတမ, ဒုဿီလေ ပါပဓမ္မေ ဒိန္နံ မဟပ္ဖလံ ဘဝိဿတီ’’တိ။
‘‘ပုဗ္ဗေ ခေါ တွံ, အဿလာယန, ဇာတိံ အဂမာသိ၊ ဇာတိံ ဂန္တွာ မန္တေ အဂမာသိ၊ မန္တေ ဂန္တွာ တပေ အဂမာသိ၊ တပေ ဂန္တွာ [မန္တေ ဂန္တွာ တမေတံ တွံ (သီ။ ပီ။), မန္တေ ဂန္တွာ တမေဝ ဌပေတွာ (သျာ။ ကံ။)] စာတုဝဏ္ဏိံ သုဒ္ဓိံ ပစ္စာဂတော, ယမဟံ ပညပေမီ’’တိ။ ဧဝံ ဝုတ္တေ, အဿလာယနော မာဏဝေါ တုဏှီဘူတော မင်္ကုဘူတော ပတ္တက္ခန္ဓော အဓောမုခေါ ပဇ္ဈာယန္တော အပ္ပဋိဘာနော နိသီဒိ။
֍ ဋ္ဌ ၄၁၀။ အထ ခေါ ဘဂဝါ အဿလာယနံ မာဏဝံ တုဏှီဘူတံ မင်္ကုဘူတံ ပတ္တက္ခန္ဓံ အဓောမုခံ ပဇ္ဈာယန္တံ အပ္ပဋိဘာနံ ဝိဒိတွာ အဿလာယနံ မာဏဝံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ဘူတပုဗ္ဗံ, အဿလာယန, သတ္တန္နံ ဗြာဟ္မဏိသီနံ အရညာယတနေ ပဏ္ဏကုဋီသု သမ္မန္တာနံ [ဝသန္တာနံ (သီ။)] ဧဝရူပံ ပါပကံ ဒိဋ္ဌိဂတံ ဥပ္ပန္နံ ဟောတိ – ‘ဗြာဟ္မဏောဝ သေဋ္ဌော ဝဏ္ဏော, ဟီနော အညော ဝဏ္ဏော…ပေ… ဗြဟ္မဒါယာဒါ’တိ။ အဿောသိ
(မ၊၂၊၃၆၂။)ခေါ, အဿလာယန, အသိတော ဒေဝလော ဣသိ – ‘သတ္တန္နံ ကိရ ဗြာဟ္မဏိသီနံ အရညာယတနေ ပဏ္ဏကုဋီသု သမ္မန္တာနံ ဧဝရူပံ ပါပကံ ဒိဋ္ဌိဂတံ ဥပ္ပန္နံ – ဗြာဟ္မဏောဝ သေဋ္ဌော ဝဏ္ဏော…ပေ… ဗြဟ္မဒါယာဒါ’တိ။ အထ ခေါ, အဿလာယန, အသိတော ဒေဝလော ဣသိ ကေသမဿုံ ကပ္ပေတွာ မဉ္ဇိဋ္ဌဝဏ္ဏာနိ ဒုဿာနိ နိဝါသေတွာ ပဋလိယော [အဋလိယော (သီ။ ပီ။), အဂလိယော (သျာ။ ကံ။)] ဥပါဟနာ အာရုဟိတွာ ဇာတရူပမယံ ဒဏ္ဍံ ဂဟေတွာ သတ္တန္နံ ဗြာဟ္မဏိသီနံ ပတ္ထဏ္ဍိလေ ပါတုရဟောသိ။ အထ ခေါ, အဿလာယန, အသိတော ဒေဝလော ဣသိ သတ္တန္နံ ဗြာဟ္မဏိသီနံ ပတ္ထဏ္ဍိလေ စင်္ကမမာနော ဧဝမာဟ – ‘ဟန္ဒ, ကော နု ခေါ ဣမေ ဘဝန္တော ဗြာဟ္မဏိသယော ဂတာ [ဂန္တာ (သျာ။ ကံ။ က။)]၊ ဟန္ဒ, ကော နု ခေါ ဣမေ ဘဝန္တော ဗြာဟ္မဏိသယော ဂတာ’တိ? အထ ခေါ, အဿလာယန, သတ္တန္နံ ဗြာဟ္မဏိသီနံ ဧတဒဟောသိ – ‘ကော နာယံ ဂါမဏ္ဍလရူပေါ ဝိယ သတ္တန္နံ ဗြာဟ္မဏိသီနံ ပတ္ထဏ္ဍိလေ စင်္ကမမာနော ဧဝမာဟ – ‘ဟန္ဒ, ကော နု ခေါ ဣမေ ဘဝန္တော ဗြာဟ္မဏိသယော ဂတာ၊ ဟန္ဒ, ကော နု ခေါ ဣမေ ဘဝန္တော ဗြာဟ္မဏိသယော ဂတာတိ? ဟန္ဒ, နံ အဘိသပါမာ’တိ။ အထ ခေါ, အဿလာယန, သတ္တ ဗြာဟ္မဏိသယော အသိတံ ဒေဝလံ ဣသိံ အဘိသပိံသု – ‘ဘသ္မာ, ဝသလ [ဝသလီ (ပီ။), ဝသလိ (က။), စပလီ (သျာ။ ကံ။)], ဟောဟိ၊ ဘသ္မာ, ဝသလ, ဟောဟီ’တိ [ဘသ္မာ ဝသလ ဟောဟီတိ အဘိသပဝစနံ သီ။ ပီ။ ပေါတ္ထကေသု သကိဒေဝ အာဂတံ]။ ယထာ ယထာ ခေါ, အဿလာယန, သတ္တ ဗြာဟ္မဏိသယော အသိတံ ဒေဝလံ ဣသိံ အဘိသပိံသု တထာ တထာ အသိတော ဒေဝလော ဣသိ အဘိရူပတရော စေဝ ဟောတိ ဒဿနီယတရော စ ပါသာဒိကတရော စ။ အထ ခေါ, အဿလာယန, သတ္တန္နံ ဗြာဟ္မဏိသီနံ ဧတဒဟောသိ – ‘မောဃံ ဝတ နော တပေါ, အဖလံ ဗြဟ္မစရိယံ။ မယဉှိ ပုဗ္ဗေ ယံ အဘိသပါမ – ဘသ္မာ, ဝသလ, ဟောဟိ၊ ဘသ္မာ, ဝသလ, ဟောဟီတိ ဘသ္မာဝ ဘဝတိ ဧကစ္စော။ ဣမံ ပန မယံ ယထာ ယထာ အဘိသပါမ တထာ တထာ အဘိရူပတရော စေဝ ဟောတိ ဒဿနီယတရော စ ပါသာဒိကတရော စာ’တိ။ ‘န ဘဝန္တာနံ မောဃံ တပေါ, နာဖလံ ဗြဟ္မစရိယံ။ ဣင်္ဃ ဘဝန္တော, ယော မယိ မနောပဒေါသော တံ ပဇဟထာ’တိ။ ‘ယော ဘဝတိ မနောပဒေါသော တံ ပဇဟာမ။ ကော နု ဘဝံ ဟောတီ’တိ? ‘သုတော နု ဘဝတံ – အသိတော ဒေဝလော ဣသီ’တိ? ‘ဧဝံ, ဘော’။ ‘သော ခွါဟံ, ဘော, ဟောမီ’တိ။ အထ ခေါ, အဿလာယန, သတ္တ ဗြာဟ္မဏိသယော အသိတံ ဒေဝလံ ဣသိံ အဘိဝါဒေတုံ ဥပက္ကမိံသု။
(မ၊၂၊၃၆၃။)֍ ဋ္ဌ ၄၁၁။ ‘‘အထ ခေါ, အဿလာယန, အသိတော ဒေဝလော ဣသိ သတ္တ ဗြာဟ္မဏိသယော ဧတဒဝေါစ – ‘သုတံ မေတံ, ဘော, သတ္တန္နံ ကိရ ဗြာဟ္မဏိသီနံ အရညာယတနေ ပဏ္ဏကုဋီသု သမ္မန္တာနံ ဧဝရူပံ ပါပကံ ဒိဋ္ဌိဂတံ ဥပ္ပန္နံ – ဗြာဟ္မဏောဝ သေဋ္ဌော ဝဏ္ဏော, ဟီနော အညော ဝဏ္ဏော၊ ဗြာဟ္မဏောဝ သုက္ကော ဝဏ္ဏော, ကဏှော အညော ဝဏ္ဏော၊ ဗြာဟ္မဏာဝ သုဇ္ဈန္တိ, နော အဗြာဟ္မဏာ၊ ဗြာဟ္မဏာဝ ဗြဟ္မုနော ပုတ္တာ ဩရသာ မုခတော ဇာတာ ဗြဟ္မဇာ ဗြဟ္မနိမ္မိတာ ဗြဟ္မဒါယာဒါ’တိ။ ‘ဧဝံ, ဘော’။
‘‘‘ဇာနန္တိ ပန ဘောန္တော – ယာ ဇနိကာ မာတာ [ဇနိမာတာ (သီ။ သျာ။ ကံ။ ပီ။)] ဗြာဟ္မဏံယေဝ အဂမာသိ, နော အဗြာဟ္မဏ’န္တိ? ‘နော ဟိဒံ, ဘော’။
‘‘‘ဇာနန္တိ ပန ဘောန္တော – ယာ ဇနိကာမာတု [ဇနိမာတု (သီ။ သျာ။ ကံ။ ပီ။)] မာတာ ယာဝ သတ္တမာ မာတုမာတာမဟယုဂါ ဗြာဟ္မဏံယေဝ အဂမာသိ, နော အဗြာဟ္မဏ’န္တိ? ‘နော ဟိဒံ, ဘော’။
‘‘‘ဇာနန္တိ ပန ဘောန္တော – ယော ဇနကော ပိတာ [ဇနိပိတာ (သီ။ သျာ။ ကံ။ ပီ။)] ဗြာဟ္မဏိံယေဝ အဂမာသိ, နော အဗြာဟ္မဏိ’န္တိ? ‘နော ဟိဒံ, ဘော’။
‘‘‘ဇာနန္တိ ပန ဘောန္တော – ယော ဇနကပိတု [ဇနိပိတု (သီ။ သျာ။ ကံ။ ပီ။)] ပိတာ ယာဝ သတ္တမာ ပိတုပိတာမဟယုဂါ ဗြာဟ္မဏိံယေဝ အဂမာသိ, နော အဗြာဟ္မဏိ’န္တိ? ‘နော ဟိဒံ, ဘော’။
‘‘‘ဇာနန္တိ ပန ဘောန္တော – ယထာ ဂဗ္ဘဿ အဝက္ကန္တိ ဟောတီ’တိ [န မယံ ဇာနာမ ဘော ယထာ ဂဗ္ဘဿ အဝက္ကန္တိ ဟောတီတိ။ ယထာ ကထံ ပန ဘော ဂဗ္ဘဿ အဝက္ကန္တိ ဟောတီတိ။ (က။)]? ‘ဇာနာမ မယံ, ဘော – ယထာ ဂဗ္ဘဿ အဝက္ကန္တိ ဟောတိ [န မယံ ဇာနာမ ဘော ယထာ ဂဗ္ဘဿ အဝက္ကန္တိ ဟောတီတိ။ ယထာ ကထံ ပန ဘော ဂဗ္ဘဿ အဝက္ကန္တိ ဟောတီတိ။ (က။)]။ ဣဓ မာတာပိတရော စ သန္နိပတိတာ ဟောန္တိ, မာတာ စ ဥတုနီ ဟောတိ, ဂန္ဓဗ္ဗော စ ပစ္စုပဋ္ဌိတော ဟောတိ၊ ဧဝံ တိဏ္ဏံ သန္နိပါတာ ဂဗ္ဘဿ အဝက္ကန္တိ ဟောတီ’တိ။
‘‘‘ဇာနန္တိ ပန ဘောန္တော – တဂ္ဃ [ယဂ္ဃေ (သီ။ သျာ။ ကံ။ ပီ။)], သော ဂန္ဓဗ္ဗော ခတ္တိယော ဝါ ဗြာဟ္မဏော ဝါ ဝေဿော ဝါ သုဒ္ဒေါ ဝါ’တိ? ‘န မယံ, ဘော, ဇာနာမ – တဂ္ဃ သော ဂန္ဓဗ္ဗော ခတ္တိယော ဝါ ဗြာဟ္မဏော ဝါ ဝေဿော ဝါ သုဒ္ဒေါ ဝါ’တိ။ ‘ဧဝံ သန္တေ, ဘော, ဇာနာထ – ကေ တုမှေ ဟောထာ’တိ? ‘ဧဝံ သန္တေ, ဘော, န မယံ
(မ၊၂၊၃၆၄။)ဇာနာမ – ကေ မယံ ဟောမာ’တိ။ တေ ဟိ နာမ, အဿလာယန, သတ္တ ဗြာဟ္မဏိသယော အသိတေန ဒေဝလေန ဣသိနာ သကေ ဇာတိဝါဒေ သမနုယုဉ္ဇီယမာနာ သမနုဂ္ဂါဟီယမာနာ သမနုဘာသီယမာနာ န သမ္ပာယိဿန္တိ၊ ကိံ ပန တွံ ဧတရဟိ မယာ သကသ္မိံ ဇာတိဝါဒေ သမနုယုဉ္ဇီယမာနော သမနုဂ္ဂါဟီယမာနော သမနုဘာသီယမာနော သမ္ပာယိဿသိ, ယေသံ တွံ သာစရိယကော န ပုဏ္ဏော ဒဗ္ဗိဂါဟော’’တိ။
ဧဝံ ဝုတ္တေ, အဿလာယနော မာဏဝေါ ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘အဘိက္ကန္တံ, ဘော ဂေါတမ…ပေ… ဥပါသကံ မံ ဘဝံ ဂေါတမော ဓာရေတု အဇ္ဇတဂ္ဂေ ပါဏုပေတံ သရဏံ ဂတ’’န္တိ။
အဿလာယနသုတ္တံ နိဋ္ဌိတံ တတိယံ။
၄။ ဃောဋမုခသုတ္တံ
֍ ဋ္ဌ ၄၁၂။ ဧဝံ မေ သုတံ – ဧကံ သမယံ အာယသ္မာ ဥဒေနော ဗာရာဏသိယံ ဝိဟရတိ ခေမိယမ္ဗဝနေ။ တေန ခေါ ပန သမယေန ဃောဋမုခေါ ဗြာဟ္မဏော ဗာရာဏသိံ အနုပ္ပတ္တော ဟောတိ ကေနစိဒေဝ ကရဏီယေန။ အထ ခေါ ဃောဋမုခေါ ဗြာဟ္မဏော ဇင်္ဃာဝိဟာရံ အနုစင်္ကမမာနော အနုဝိစရမာနော ယေန ခေမိယမ္ဗဝနံ တေနုပသင်္ကမိ။ တေန ခေါ ပန သမယေန အာယသ္မာ ဥဒေနော အဗ္ဘောကာသေ စင်္ကမတိ။ အထ ခေါ ဃောဋမုခေါ ဗြာဟ္မဏော ယေနာယသ္မာ ဥဒေနော တေနုပသင်္ကမိ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ အာယသ္မတာ ဥဒေနေန သဒ္ဓိံ သမ္မောဒိ။ သမ္မောဒနီယံ ကထံ သာရဏီယံ ဝီတိသာရေတွာ အာယသ္မန္တံ ဥဒေနံ စင်္ကမန္တံ အနုစင်္ကမမာနော ဧဝမာဟ – ‘‘အမ္ဘော သမဏ, ‘နတ္ထိ ဓမ္မိကော ပရိဗ္ဗဇော’ [ပရိဗ္ဗာဇော (သီ။ ပီ။)] – ဧဝံ မေ ဧတ္ထ ဟောတိ။ တဉ္စ ခေါ ဘဝန္တရူပါနံ ဝါ အဒဿနာ, ယော ဝါ ပနေတ္ထ ဓမ္မော’’တိ။
ဧဝံ ဝုတ္တေ, အာယသ္မာ ဥဒေနော စင်္ကမာ ဩရောဟိတွာ ဝိဟာရံ ပဝိသိတွာ ပညတ္တေ အာသနေ နိသီဒိ။ ဃောဋမုခေါပိ ခေါ ဗြာဟ္မဏော စင်္ကမာ ဩရောဟိတွာ ဝိဟာရံ ပဝိသိတွာ ဧကမန္တံ အဋ္ဌာသိ။ ဧကမန္တံ ဌိတံ ခေါ ဃောဋမုခံ ဗြာဟ္မဏံ အာယသ္မာ ဥဒေနော ဧတဒဝေါစ – ‘‘သံဝိဇ္ဇန္တိ [သံဝိဇ္ဇန္တေ (ဗဟူသု)] ခေါ, ဗြာဟ္မဏ, အာသနာနိ။ သစေ အာကင်္ခသိ, နိသီဒါ’’တိ။ ‘‘ဧတဒေဝ ခေါ ပန
(မ၊၂၊၃၆၅။)မယံ ဘောတော ဥဒေနဿ အာဂမယမာနာ (န) နိသီဒါမ။ ကထဉှိ နာမ မာဒိသော ပုဗ္ဗေ အနိမန္တိတော အာသနေ နိသီဒိတဗ္ဗံ မညေယျာ’’တိ? အထ ခေါ ဃောဋမုခေါ ဗြာဟ္မဏော အညတရံ နီစံ အာသနံ ဂဟေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ ဧကမန္တံ နိသိန္နော ခေါ ဃောဋမုခေါ ဗြာဟ္မဏော အာယသ္မန္တံ ဥဒေနံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘အမ္ဘော သမဏ, ‘နတ္ထိ ဓမ္မိကော ပရိဗ္ဗဇော’ – ဧဝံ မေ ဧတ္ထ ဟောတိ။ တဉ္စ ခေါ ဘဝန္တရူပါနံ ဝါ အဒဿနာ, ယော ဝါ ပနေတ္ထ ဓမ္မော’’တိ။ ‘‘သစေ ခေါ ပန မေ တွံ, ဗြာဟ္မဏ, အနုညေယျံ အနုဇာနေယျာသိ, ပဋိက္ကောသိတဗ္ဗဉ္စ ပဋိက္ကောသေယျာသိ၊ ယဿ စ ပန မေ ဘာသိတဿ အတ္ထံ န ဇာနေယျာသိ, မမံယေဝ တတ္ထ ဥတ္တရိ ပဋိပုစ္ဆေယျာသိ – ‘ဣဒံ, ဘော ဥဒေန, ကထံ, ဣမဿ ကွတ္ထော’တိ? ဧဝံ ကတွာ သိယာ နော ဧတ္ထ ကထာသလ္လာပေါ’’တိ။ ‘‘အနုညေယျံ ခွါဟံ ဘောတော ဥဒေနဿ အနုဇာနိဿာမိ, ပဋိက္ကောသိတဗ္ဗဉ္စ ပဋိက္ကောသိဿာမိ၊ ယဿ စ ပနာဟံ ဘောတော ဥဒေနဿ ဘာသိတဿ အတ္ထံ န ဇာနိဿာမိ, ဘဝန္တံယေဝ တတ္ထ ဥဒေနံ ဥတ္တရိ ပဋိပုစ္ဆိဿာမိ – ‘ဣဒံ, ဘော ဥဒေန, ကထံ, ဣမဿ ကွတ္ထော’တိ? ဧဝံ ကတွာ ဟောတု နော ဧတ္ထ ကထာသလ္လာပေါ’’တိ။
֍ ဋ္ဌ ၄၁၃။ ‘‘စတ္တာရောမေ, ဗြာဟ္မဏ, ပုဂ္ဂလာ သန္တော သံဝိဇ္ဇမာနာ လောကသ္မိံ။ ကတမေ စတ္တာရော? ဣဓ, ဗြာဟ္မဏ, ဧကစ္စော ပုဂ္ဂလော အတ္တန္တပေါ ဟောတိ အတ္တပရိတာပနာနုယောဂမနုယုတ္တော။ ဣဓ ပန, ဗြာဟ္မဏ, ဧကစ္စော ပုဂ္ဂလော ပရန္တပေါ ဟောတိ ပရပရိတာပနာနုယောဂမနုယုတ္တော။ ဣဓ ပန, ဗြာဟ္မဏ, ဧကစ္စော ပုဂ္ဂလော အတ္တန္တပေါ စ ဟောတိ အတ္တပရိတာပနာနုယောဂမနုယုတ္တော ပရန္တပေါ စ ပရပရိတာပနာနုယောဂမနုယုတ္တော။ ဣဓ ပန, ဗြာဟ္မဏ, ဧကစ္စော ပုဂ္ဂလော နေဝတ္တန္တပေါ ဟောတိ နာတ္တပရိတာပနာနုယောဂမနုယုတ္တော, န ပရန္တပေါ န ပရပရိတာပနာနုယောဂမနုယုတ္တော။ သော အနတ္တန္တပေါ အပရန္တပေါ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ နိစ္ဆာတော နိဗ္ဗုတော သီတီဘူတော သုခပ္ပဋိသံဝေဒီ ဗြဟ္မဘူတေန အတ္တနာ ဝိဟရတိ။ ဣမေသံ, ဗြာဟ္မဏ, စတုန္နံ ပုဂ္ဂလာနံ ကတမော တေ ပုဂ္ဂလော စိတ္တံ အာရာဓေတီ’’တိ။
‘‘ယွာယံ, ဘော ဥဒေန, ပုဂ္ဂလော အတ္တန္တပေါ အတ္တပရိတာပနာနုယောဂမနုယုတ္တော အယံ မေ ပုဂ္ဂလော စိတ္တံ နာရာဓေတိ၊ ယောပါယံ, ဘော ဥဒေန, ပုဂ္ဂလော ပရန္တပေါ ပရပရိတာပနာနုယောဂမနုယုတ္တော အယမ္ပိ မေ ပုဂ္ဂလော စိတ္တံ နာရာဓေတိ၊ ယောပါယံ, ဘော ဥဒေန, ပုဂ္ဂလော အတ္တန္တပေါ စ
(မ၊၂၊၃၆၆။)အတ္တပရိတာပနာနုယောဂမနုယုတ္တော ပရန္တပေါ စ ပရပရိတာပနာနုယောဂမနုယုတ္တော အယမ္ပိ မေ ပုဂ္ဂလော စိတ္တံ နာရာဓေတိ၊ ယော စ ခေါ အယံ, ဘော ဥဒေန, ပုဂ္ဂလော နေဝတ္တန္တပေါ နာတ္တပရိတာပနာနုယောဂမနုယုတ္တော န ပရန္တပေါ န ပရပရိတာပနာနုယောဂမနုယုတ္တော သော အနတ္တန္တပေါ အပရန္တပေါ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ နိစ္ဆာတော နိဗ္ဗုတော သီတီဘူတော သုခပ္ပဋိသံဝေဒီ ဗြဟ္မဘူတေန အတ္တနာ ဝိဟရတိ။ အယမေဝ မေ ပုဂ္ဂလော စိတ္တံ အာရာဓေတီ’’တိ။
‘‘ကသ္မာ ပန တေ, ဗြာဟ္မဏ, ဣမေ တယော ပုဂ္ဂလာ စိတ္တံ နာရာဓေန္တီ’’တိ? ‘‘ယွာယံ, ဘော ဥဒေန, ပုဂ္ဂလော အတ္တန္တပေါ အတ္တပရိတာပနာနုယောဂမနုယုတ္တော သော အတ္တာနံ သုခကာမံ ဒုက္ခပဋိက္ကူလံ အာတာပေတိ ပရိတာပေတိ၊ ဣမိနာ မေ အယံ ပုဂ္ဂလော စိတ္တံ နာရာဓေတိ။ ယောပါယံ, ဘော ဥဒေန, ပုဂ္ဂလော ပရန္တပေါ ပရပရိတာပနာနုယောဂမနုယုတ္တော သော ပရံ သုခကာမံ ဒုက္ခပဋိက္ကူလံ အာတာပေတိ ပရိတာပေတိ၊ ဣမိနာ မေ အယံ ပုဂ္ဂလော စိတ္တံ နာရာဓေတိ။ ယောပါယံ, ဘော ဥဒေန, ပုဂ္ဂလော အတ္တန္တပေါ စ အတ္တပရိတာပနာနုယောဂမနုယုတ္တော ပရန္တပေါ စ ပရပရိတာပနာနုယောဂမနုယုတ္တော သော အတ္တာနဉ္စ ပရဉ္စ သုခကာမံ ဒုက္ခပဋိက္ကူလံ အာတာပေတိ ပရိတာပေတိ၊ ဣမိနာ မေ အယံ ပုဂ္ဂလော စိတ္တံ နာရာဓေတိ။ ယော စ ခေါ အယံ, ဘော ဥဒေန, ပုဂ္ဂလော နေဝတ္တန္တပေါ နာတ္တပရိတာပနာနုယောဂမနုယုတ္တော န ပရန္တပေါ န ပရပရိတာပနာနုယောဂမနုယုတ္တော သော အနတ္တန္တပေါ အပရန္တပေါ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ နိစ္ဆာတော နိဗ္ဗုတော သီတီဘူတော သုခပ္ပဋိသံဝေဒီ ဗြဟ္မဘူတေန အတ္တနာ ဝိဟရတိ, သော အတ္တာနဉ္စ ပရဉ္စ သုခကာမံ ဒုက္ခပဋိက္ကူလံ နေဝ အာတာပေတိ န ပရိတာပေတိ၊ ဣမိနာ မေ အယံ ပုဂ္ဂလော စိတ္တံ အာရာဓေတီ’’တိ။
֍ ဋ္ဌ ၄၁၄။ ‘‘ဒွေမာ, ဗြာဟ္မဏ, ပရိသာ။ ကတမာ ဒွေ? ဣဓ, ဗြာဟ္မဏ, ဧကစ္စာ ပရိသာ သာရတ္တရတ္တာ မဏိကုဏ္ဍလေသု ပုတ္တဘရိယံ ပရိယေသတိ, ဒါသိဒါသံ ပရိယေသတိ, ခေတ္တဝတ္ထုံ ပရိယေသတိ, ဇာတရူပရဇတံ ပရိယေသတိ။
‘‘ဣဓ ပန, ဗြာဟ္မဏ, ဧကစ္စာ ပရိသာ အသာရတ္တရတ္တာ မဏိကုဏ္ဍလေသု ပုတ္တဘရိယံ ပဟာယ, ဒါသိဒါသံ ပဟာယ, ခေတ္တဝတ္ထုံ ပဟာယ, ဇာတရူပရဇတံ ပဟာယ, အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇိတာ။ သွာယံ, ဗြာဟ္မဏ, ပုဂ္ဂလော နေဝတ္တန္တပေါ နာတ္တပရိတာပနာနုယောဂမနုယုတ္တော န ပရန္တပေါ န ပရပရိတာပနာနုယောဂမနုယုတ္တော။ သော အနတ္တန္တပေါ အပရန္တပေါ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ
(မ၊၂၊၃၆၇။)နိစ္ဆာတော နိဗ္ဗုတော သီတီဘူတော သုခပ္ပဋိသံဝေဒီ ဗြဟ္မဘူတေန အတ္တနာ ဝိဟရတိ။ ဣဓ ကတမံ တွံ, ဗြာဟ္မဏ, ပုဂ္ဂလံ ကတမာယ ပရိသာယ ဗဟုလံ သမနုပဿသိ – ယာ စာယံ ပရိသာ သာရတ္တရတ္တာ မဏိကုဏ္ဍလေသု ပုတ္တဘရိယံ ပရိယေသတိ ဒါသိဒါသံ ပရိယေသတိ ခေတ္တဝတ္ထုံ ပရိယေသတိ ဇာတရူပရဇတံ ပရိယေသတိ, ယာ စာယံ ပရိသာ အသာရတ္တရတ္တာ မဏိကုဏ္ဍလေသု ပုတ္တဘရိယံ ပဟာယ ဒါသိဒါသံ ပဟာယ ခေတ္တဝတ္ထုံ ပဟာယ ဇာတရူပရဇတံ ပဟာယ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇိတာ’’တိ။
‘‘ယွာယံ, ဘော ဥဒေန, ပုဂ္ဂလော နေဝတ္တန္တပေါ နာတ္တပရိတာပနာနုယောဂမနုယုတ္တော န ပရန္တပေါ န ပရပရိတာပနာနုယောဂမနုယုတ္တော သော အနတ္တန္တပေါ အပရန္တပေါ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ နိစ္ဆာတော နိဗ္ဗုတော သီတီဘူတော သုခပ္ပဋိသံဝေဒီ ဗြဟ္မဘူတေန အတ္တနာ ဝိဟရတိ၊ ဣမာဟံ ပုဂ္ဂလံ ယာယံ ပရိသာ အသာရတ္တရတ္တာ မဏိကုဏ္ဍလေသု ပုတ္တဘရိယံ ပဟာယ ဒါသိဒါသံ ပဟာယ ခေတ္တဝတ္ထုံ ပဟာယ ဇာတရူပရဇတံ ပဟာယ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇိတာ ဣမိဿံ ပရိသာယံ ဗဟုလံ သမနုပဿာမီ’’တိ။
‘‘ဣဒါနေဝ ခေါ ပန တေ, ဗြာဟ္မဏ, ဘာသိတံ – ‘မယံ ဧဝံ အာဇာနာမ – အမ္ဘော သမဏ, နတ္ထိ ဓမ္မိကော ပရိဗ္ဗဇော, ဧဝံ မေ ဧတ္ထ ဟောတိ။ တဉ္စ ခေါ ဘဝန္တရူပါနံ ဝါ အဒဿနာ, ယော ဝါ ပနေတ္ထ ဓမ္မော’’’တိ။ ‘‘အဒ္ဓါ မေသာ, ဘော ဥဒေန, သာနုဂ္ဂဟာ ဝါစာ ဘာသိတာ။ ‘အတ္ထိ ဓမ္မိကော ပရိဗ္ဗဇော’ – ဧဝံ မေ ဧတ္ထ ဟောတိ။ ဧဝဉ္စ ပန မံ ဘဝံ ဥဒေနော ဓာရေတု။ ယေ စ မေ ဘောတာ ဥဒေနေန စတ္တာရော ပုဂ္ဂလာ သံခိတ္တေန ဝုတ္တာ ဝိတ္ထာရေန အဝိဘတ္တာ, သာဓု မေ ဘဝံ, ဥဒေနော ဣမေ စတ္တာရော ပုဂ္ဂလေ ဝိတ္ထာရေန ဝိဘဇတု အနုကမ္ပံ ဥပါဒါယာ’’တိ။ ‘‘တေန ဟိ, ဗြာဟ္မဏ, သုဏာဟိ, သာဓုကံ မနသိ ကရောဟိ, ဘာသိဿာမီ’’တိ။ ‘‘ဧဝံ, ဘော’’တိ ခေါ ဃောဋမုခေါ ဗြာဟ္မဏော အာယသ္မတော ဥဒေနဿ ပစ္စဿောသိ။ အာယသ္မာ ဥဒေနော ဧတဒဝေါစ –
֍ ဋ္ဌ ၄၁၅။ ‘‘ကတမော စ, ဗြာဟ္မဏ, ပုဂ္ဂလော အတ္တန္တပေါ အတ္တပရိတာပနာနုယောဂမနုယုတ္တော? ဣဓ, ဗြာဟ္မဏ, ဧကစ္စော ပုဂ္ဂလော အစေလကော ဟောတိ မုတ္တာစာရော ဟတ္ထာပလေခနော နဧဟိဘဒ္ဒန္တိကော နတိဋ္ဌဘဒ္ဒန္တိကော, နာဘိဟဋံ န ဥဒ္ဒိဿကတံ န နိမန္တနံ သာဒိယတိ။ သော န ကုမ္ဘိမုခါ ပဋိဂ္ဂဏှာတိ, န ကဠောပိမုခါ ပဋိဂ္ဂဏှာတိ, န ဧဠကမန္တရံ, န ဒဏ္ဍမန္တရံ, န မုသလမန္တရံ, န ဒွိန္နံ ဘုဉ္ဇမာနာနံ, န ဂဗ္ဘိနိယာ, န
(မ၊၂၊၃၆၈။)ပါယမာနာယ, န ပုရိသန္တရဂတာယ, န သင်္ကိတ္တီသု, န ယတ္ထ သာ ဥပဋ္ဌိတော ဟောတိ, န ယတ္ထ မက္ခိကာ သဏ္ဍသဏ္ဍစာရိနီ, န မစ္ဆံ န မံသံ, န သုရံ န မေရယံ န ထုသောဒကံ ပိဝတိ။ သော ဧကာဂါရိကော ဝါ ဟောတိ ဧကာလောပိကော, ဒွါဂါရိကော ဝါ ဟောတိ ဒွါလောပိကော…ပေ… သတ္တာဂါရိကော ဝါ ဟောတိ သတ္တာလောပိကော၊ ဧကိဿာပိ ဒတ္တိယာ ယာပေတိ, ဒွီဟိပိ ဒတ္တီဟိ ယာပေတိ…ပေ… သတ္တဟိပိ ဒတ္တီဟိ ယာပေတိ၊ ဧကာဟိကမ္ပိ အာဟာရံ အာဟာရေတိ, ဒွီဟိကမ္ပိ အာဟာရံ အာဟာရေတိ…ပေ… သတ္တာဟိကမ္ပိ အာဟာရံ အာဟာရေတိ – ဣတိ ဧဝရူပံ အဒ္ဓမာသိကံ ပရိယာယဘတ္တဘောဇနာနုယောဂမနုယုတ္တော ဝိဟရတိ။ သော သာကဘက္ခော ဝါ ဟောတိ, သာမာကဘက္ခော ဝါ ဟောတိ, နီဝါရဘက္ခော ဝါ ဟောတိ, ဒဒ္ဒုလဘက္ခော ဝါ ဟောတိ, ဟဋဘက္ခော ဝါ ဟောတိ, ကဏဘက္ခော ဝါ ဟောတိ, အာစာမဘက္ခော ဝါ ဟောတိ, ပိညာကဘက္ခော ဝါ ဟောတိ, တိဏဘက္ခော ဝါ ဟောတိ, ဂေါမယဘက္ခော ဝါ ဟောတိ, ဝနမူလဖလာဟာရော ယာပေတိ ပဝတ္တဖလဘောဇီ။ သော သာဏာနိပိ ဓာရေတိ, မသာဏာနိပိ ဓာရေတိ, ဆဝဒုဿာနိပိ ဓာရေတိ, ပံသုကူလာနိပိ ဓာရေတိ, တိရီဋာနိပိ ဓာရေတိ, အဇိနမ္ပိ ဓာရေတိ, အဇိနက္ခိပမ္ပိ ဓာရေတိ, ကုသစီရမ္ပိ ဓာရေတိ, ဝါကစီရမ္ပိ ဓာရေတိ, ဖလကစီရမ္ပိ ဓာရေတိ, ကေသကမ္ဗလမ္ပိ ဓာရေတိ, ဝါဠကမ္ဗလမ္ပိ ဓာရေတိ, ဥလူကပက္ခမ္ပိ ဓာရေတိ၊ ကေသမဿုလောစကောပိ ဟောတိ ကေသမဿုလောစနာနုယောဂမနုယုတ္တော, ဥဗ္ဘဋ္ဌကောပိ ဟောတိ အာသနပဋိက္ခိတ္တော, ဥက္ကုဋိကောပိ ဟောတိ ဥက္ကုဋိကပ္ပဓာနမနုယုတ္တော, ကဏ္ဋကာပဿယိကောပိ ဟောတိ ကဏ္ဋကာပဿယေ သေယျံ ကပ္ပေတိ၊ သာယတတိယကမ္ပိ ဥဒကောရောဟနာနုယောဂမနုယုတ္တော ဝိဟရတိ – ဣတိ ဧဝရူပံ အနေကဝိဟိတံ ကာယဿ အာတာပနပရိတာပနာနုယောဂမနုယုတ္တော ဝိဟရတိ။ အယံ ဝုစ္စတိ, ဗြာဟ္မဏ, ပုဂ္ဂလော အတ္တန္တပေါ အတ္တပရိတာပနာနုယောဂမနုယုတ္တော။
֍ ဋ္ဌ ၄၁၆။ ‘‘ကတမော စ, ဗြာဟ္မဏ, ပုဂ္ဂလော ပရန္တပေါ ပရပရိတာပနာနုယောဂမနုယုတ္တော? ဣဓ, ဗြာဟ္မဏ, ဧကစ္စော ပုဂ္ဂလော ဩရဗ္ဘိကော ဟောတိ သူကရိကော သာကုဏိကော မာဂဝိကော လုဒ္ဒေါ မစ္ဆဃာတကော စောရော စောရဃာတကော ဂေါဃာတကော ဗန္ဓနာဂါရိကော – ယေ ဝါ ပနညေပိ ကေစိ ကုရူရကမ္မန္တာ။ အယံ ဝုစ္စတိ, ဗြာဟ္မဏ, ပုဂ္ဂလော ပရန္တပေါ ပရပရိတာပနာနုယောဂမနုယုတ္တော။
(မ၊၂၊၃၆၉။)֍ ဋ္ဌ ၄၁၇။ ‘‘ကတမော စ, ဗြာဟ္မဏ, ပုဂ္ဂလော အတ္တန္တပေါ စ အတ္တပရိတာပနာနုယောဂမနုယုတ္တော, ပရန္တပေါ စ ပရပရိတာပနာနုယောဂမနုယုတ္တော? ဣဓ, ဗြာဟ္မဏ, ဧကစ္စော ပုဂ္ဂလော ရာဇာ ဝါ ဟောတိ ခတ္တိယော မုဒ္ဓါဝသိတ္တော, ဗြာဟ္မဏော ဝါ မဟာသာလော။ သော ပုရတ္ထိမေန နဂရဿ နဝံ သန္ထာဂါရံ ကာရာပေတွာ ကေသမဿုံ ဩဟာရေတွာ ခရာဇိနံ နိဝါသေတွာ သပ္ပိတေလေန ကာယံ အဗ္ဘဉ္ဇိတွာ မဂဝိသာဏေန ပိဋ္ဌိံ ကဏ္ဍုဝမာနော နဝံ သန္ထာဂါရံ ပဝိသတိ သဒ္ဓိံ မဟေသိယာ ဗြာဟ္မဏေန စ ပုရောဟိတေန။ သော တတ္ထ အနန္တရဟိတာယ ဘူမိယာ ဟရိတုပလိတ္တာယ သေယျံ ကပ္ပေတိ။ ဧကိဿာယ ဂါဝိယာ သရူပဝစ္ဆာယ ယံ ဧကသ္မိံ ထနေ ခီရံ ဟောတိ တေန ရာဇာ ယာပေတိ, ယံ ဒုတိယသ္မိံ ထနေ ခီရံ ဟောတိ တေန မဟေသီ ယာပေတိ, ယံ တတိယသ္မိံ ထနေ ခီရံ ဟောတိ တေန ဗြာဟ္မဏော ပုရောဟိတော ယာပေတိ, ယံ စတုတ္ထသ္မိံ ထနေ ခီရံ ဟောတိ တေန အဂ္ဂိံ ဇုဟတိ, အဝသေသေန ဝစ္ဆကော ယာပေတိ။ သော ဧဝမာဟ – ‘ဧတ္တကာ ဥသဘာ ဟညန္တု ယညတ္ထာယ, ဧတ္တကာ ဝစ္ဆတရာ ဟညန္တု ယညတ္ထာယ, ဧတ္တကာ ဝစ္ဆတရိယော ဟညန္တု ယညတ္ထာယ, ဧတ္တကာ အဇာ ဟညန္တု ယညတ္ထာယ’, ဧတ္တကာ ဥရဗ္ဘာ ဟညန္တု ယညတ္ထာယ, ဧတ္တကာ အဿာ ဟညန္တု ယညတ္ထာယ, ဧတ္တကာ ရုက္ခာ ဆိဇ္ဇန္တု ယူပတ္ထာယ, ဧတ္တကာ ဒဗ္ဘာ လူယန္တု ဗရိဟိသတ္ထာယာ’တိ။ ယေပိဿ တေ ဟောန္တိ ‘ဒါသာ’တိ ဝါ ‘ပေဿာ’တိ ဝါ ‘ကမ္မကရာ’တိ ဝါ တေပိ ဒဏ္ဍတဇ္ဇိတာ ဘယတဇ္ဇိတာ အဿုမုခါ ရုဒမာနာ ပရိကမ္မာနိ ကရောန္တိ။ အယံ ဝုစ္စတိ, ဗြာဟ္မဏ, ပုဂ္ဂလော အတ္တန္တပေါ စ အတ္တပရိတာပနာနုယောဂမနုယုတ္တော, ပရန္တပေါ စ ပရပရိတာပနာနုယောဂမနုယုတ္တော။
֍ ဋ္ဌ ၄၁၈။ ‘‘ကတမော စ, ဗြာဟ္မဏ, ပုဂ္ဂလော နေဝတ္တန္တပေါ နာတ္တပရိတာပနာနုယောဂမနုယုတ္တော, န ပရန္တပေါ န ပရပရိတာပနာနုယောဂမနုယုတ္တော၊ သော အနတ္တန္တပေါ အပရန္တပေါ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ နိစ္ဆာတော နိဗ္ဗုတော သီတီဘူတော သုခပ္ပဋိသံဝေဒီ ဗြဟ္မဘူတေန အတ္တနာ ဝိဟရတိ? ဣဓ, ဗြာဟ္မဏ, တထာဂတော လောကေ ဥပ္ပဇ္ဇတိ အရဟံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေါ ဝိဇ္ဇာစရဏသမ္ပန္နော သုဂတော လောကဝိဒူ အနုတ္တရော ပုရိသဒမ္မသာရထိ သတ္ထာ ဒေဝမနုဿာနံ ဗုဒ္ဓေါ ဘဂဝါ။ သော ဣမံ လောကံ သဒေဝကံ သမာရကံ သဗြဟ္မကံ သဿမဏဗြာဟ္မဏိံ ပဇံ သဒေဝမနုဿံ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတွာ ပဝေဒေတိ။ သော ဓမ္မံ ဒေသေတိ အာဒိကလျာဏံ
(မ၊၂၊၃၇၀။)မဇ္ဈေကလျာဏံ ပရိယောသာနကလျာဏံ သာတ္ထံ သဗျဉ္ဇနံ, ကေဝလပရိပုဏ္ဏံ ပရိသုဒ္ဓံ ဗြဟ္မစရိယံ ပကာသေတိ။ တံ ဓမ္မံ သုဏာတိ ဂဟပတိ ဝါ ဂဟပတိပုတ္တော ဝါ အညတရသ္မိံ ဝါ ကုလေ ပစ္စာဇာတော။ သော တံ ဓမ္မံ သုတွာ တထာဂတေ သဒ္ဓံ ပဋိလဘတိ။ သော တေန သဒ္ဓါပဋိလာဘေန သမန္နာဂတော ဣတိ ပဋိသဉ္စိက္ခတိ – ‘သမ္ဗာဓော ဃရာဝါသော ရဇောပထော အဗ္ဘောကာသော ပဗ္ဗဇ္ဇာ။ နယိဒံ သုကရံ အဂါရံ အဇ္ဈာဝသတာ ဧကန္တပရိပုဏ္ဏံ ဧကန္တပရိသုဒ္ဓံ သင်္ခလိခိတံ ဗြဟ္မစရိယံ စရိတုံ။ ယံနူနာဟံ ကေသမဿုံ ဩဟာရေတွာ ကာသာယာနိ ဝတ္ထာနိ အစ္ဆာဒေတွာ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇေယျ’န္တိ။ သော အပရေန သမယေန အပ္ပံ ဝါ ဘောဂက္ခန္ဓံ ပဟာယ မဟန္တံ ဝါ ဘောဂက္ခန္ဓံ ပဟာယ, အပ္ပံ ဝါ ဉာတိပရိဝဋ္ဋံ ပဟာယ မဟန္တံ ဝါ ဉာတိပရိဝဋ္ဋံ ပဟာယ, ကေသမဿုံ ဩဟာရေတွာ ကာသာယာနိ ဝတ္ထာနိ အစ္ဆာဒေတွာ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇတိ။ သော ဧဝံ ပဗ္ဗဇိတော သမာနော ဘိက္ခူနံ သိက္ခာသာဇီဝသမာပန္နော ပါဏာတိပါတံ ပဟာယ ပါဏာတိပါတာ ပဋိဝိရတော ဟောတိ, နိဟိတဒဏ္ဍော နိဟိတသတ္ထော လဇ္ဇီ ဒယာပန္နော သဗ္ဗပါဏဘူတဟိတာနုကမ္ပီ ဝိဟရတိ။
‘‘အဒိန္နာဒါနံ ပဟာယ အဒိန္နာဒါနာ ပဋိဝိရတော ဟောတိ ဒိန္နာဒါယီ ဒိန္နပါဋိကင်္ခီ။ အထေနေန သုစိဘူတေန အတ္တနာ ဝိဟရတိ။
‘‘အဗြဟ္မစရိယံ ပဟာယ ဗြဟ္မစာရီ ဟောတိ အာရာစာရီ ဝိရတော မေထုနာ ဂါမဓမ္မာ။
‘‘မုသာဝါဒံ ပဟာယ မုသာဝါဒါ ပဋိဝိရတော ဟောတိ သစ္စဝါဒီ သစ္စသန္ဓော ထေတော ပစ္စယိကော အဝိသံဝါဒကော လောကဿ။
‘‘ပိသုဏံ ဝါစံ ပဟာယ ပိသုဏာယ ဝါစာယ ပဋိဝိရတော ဟောတိ၊ ဣတော သုတွာ န အမုတြ အက္ခာတာ ဣမေသံ ဘေဒါယ, အမုတြ ဝါ သုတွာ န ဣမေသံ အက္ခာတာ အမူသံ ဘေဒါယ။ ဣတိ ဘိန္နာနံ ဝါ သန္ဓာတာ သဟိတာနံ ဝါ အနုပ္ပဒါတာ, သမဂ္ဂါရာမော သမဂ္ဂရတော သမဂ္ဂနန္ဒီ သမဂ္ဂကရဏိံ ဝါစံ ဘာသိတာ ဟောတိ။
‘‘ဖရုသံ ဝါစံ ပဟာယ ဖရုသာယ ဝါစာယ ပဋိဝိရတော ဟောတိ။ ယာ သာ ဝါစာ နေလာ ကဏ္ဏသုခါ ပေမနီယာ ဟဒယင်္ဂမာ ပေါရီ ဗဟုဇနကန္တာ ဗဟုဇနမနာပါ တထာရူပိံ ဝါစံ ဘာသိတာ ဟောတိ။
(မ၊၂၊၃၇၁။)‘‘သမ္ဖပ္ပလာပံ ပဟာယ သမ္ဖပ္ပလာပါ ပဋိဝိရတော ဟောတိ, ကာလဝါဒီ ဘူတဝါဒီ အတ္ထဝါဒီ ဓမ္မဝါဒီ ဝိနယဝါဒီ, နိဓာနဝတိံ ဝါစံ ဘာသိတာ ကာလေန သာပဒေသံ ပရိယန္တဝတိံ အတ္ထသံဟိတံ။
‘‘သော ဗီဇဂါမဘူတဂါမသမာရမ္ဘာ ပဋိဝိရတော ဟောတိ။ ဧကဘတ္တိကော ဟောတိ ရတ္တူပရတော ဝိရတော ဝိကာလဘောဇနာ။ နစ္စဂီတဝါဒိတဝိသူကဒဿနာ ပဋိဝိရတော ဟောတိ။ မာလာဂန္ဓဝိလေပနဓာရဏမဏ္ဍနဝိဘူသနဋ္ဌာနာ ပဋိဝိရတော ဟောတိ။ ဥစ္စာသယနမဟာသယနာ ပဋိဝိရတော ဟောတိ။ ဇာတရူပရဇတပဋိဂ္ဂဟဏာ ပဋိဝိရတော ဟောတိ။ အာမကဓညပဋိဂ္ဂဟဏာ ပဋိဝိရတော ဟောတိ။ အာမကမံသပဋိဂ္ဂဟဏာ ပဋိဝိရတော ဟောတိ။ ဣတ္ထိကုမာရိကပဋိဂ္ဂဟဏာ ပဋိဝိရတော ဟောတိ။ ဒါသိဒါသပဋိဂ္ဂဟဏာ ပဋိဝိရတော ဟောတိ။ အဇေဠကပဋိဂ္ဂဟဏာ ပဋိဝိရတော ဟောတိ။ ကုက္ကုဋသူကရပဋိဂ္ဂဟဏာ ပဋိဝိရတော ဟောတိ။ ဟတ္ထိဂဝဿဝဠဝပဋိဂ္ဂဟဏာ ပဋိဝိရတော ဟောတိ။ ခေတ္တဝတ္ထုပဋိဂ္ဂဟဏာ ပဋိဝိရတော ဟောတိ။ ဒူတေယျပဟိဏဂမနာနုယောဂါ ပဋိဝိရတော ဟောတိ။ ကယဝိက္ကယာ ပဋိဝိရတော ဟောတိ။ တုလာကူဋကံသကူဋမာနကူဋာ ပဋိဝိရတော ဟောတိ။ ဥက္ကောဋနဝဉ္စနနိကတိသာစိယောဂါ ပဋိဝိရတော ဟောတိ။ ဆေဒနဝဓဗန္ဓနဝိပရာမောသအာလောပသဟသာကာရာ ပဋိဝိရတော ဟောတိ။
‘‘သော သန္တုဋ္ဌော ဟောတိ ကာယပရိဟာရိကေန စီဝရေန, ကုစ္ဆိပရိဟာရိကေန ပိဏ္ဍပါတေန။ သော ယေန ယေနေဝ ပက္ကမတိ သမာဒါယေဝ ပက္ကမတိ။ သေယျထာပိ နာမ ပက္ခီ သကုဏော ယေန ယေနေဝ ဍေတိ သပတ္တဘာရောဝ ဍေတိ, ဧဝမေဝ ဘိက္ခု သန္တုဋ္ဌော ဟောတိ ကာယပရိဟာရိကေန စီဝရေန, ကုစ္ဆိပရိဟာရိကေန ပိဏ္ဍပါတေန။ သော ယေန ယေနေဝ ပက္ကမတိ သမာဒါယေဝ ပက္ကမတိ။ သော ဣမိနာ အရိယေန သီလက္ခန္ဓေန သမန္နာဂတော အဇ္ဈတ္တံ အနဝဇ္ဇသုခံ ပဋိသံဝေဒေတိ။
֍ ဋ္ဌ ၄၁၉။ ‘‘သော စက္ခုနာ ရူပံ ဒိသွာ န နိမိတ္တဂ္ဂါဟီ ဟောတိ နာနုဗျဉ္ဇနဂ္ဂါဟီ။ ယတွာဓိကရဏမေနံ စက္ခုန္ဒြိယံ အသံဝုတံ ဝိဟရန္တံ အဘိဇ္ဈာဒေါမနဿာ ပါပကာ အကုသလာ ဓမ္မာ အနွာဿဝေယျုံ တဿ သံဝရာယ ပဋိပဇ္ဇတိ, ရက္ခတိ စက္ခုန္ဒြိယံ, စက္ခုန္ဒြိယေ သံဝရံ အာပဇ္ဇတိ။ သောတေန သဒ္ဒံ သုတွာ…ပေ… ဃာနေန ဂန္ဓံ ဃာယိတွာ… ဇိဝှါယ ရသံ သာယိတွာ… ကာယေန ဖောဋ္ဌဗ္ဗံ ဖုသိတွာ… မနသာ ဓမ္မံ ဝိညာယန န နိမိတ္တဂ္ဂါဟီ ဟောတိ နာနုဗျဉ္ဇနဂ္ဂါဟီ။
(မ၊၂၊၃၇၂။)ယတွာဓိကရဏမေနံ မနိန္ဒြိယံ အသံဝုတံ ဝိဟရန္တံ အဘိဇ္ဈာဒေါမနဿာ ပါပကာ အကုသလာ ဓမ္မာ အနွာဿဝေယျုံ တဿ သံဝရာယ ပဋိပဇ္ဇတိ, ရက္ခတိ မနိန္ဒြိယံ, မနိန္ဒြိယေ သံဝရံ အာပဇ္ဇတိ။ သော ဣမိနာ အရိယေန ဣန္ဒြိယသံဝရေန သမန္နာဂတော အဇ္ဈတ္တံ အဗျာသေကသုခံ ပဋိသံဝေဒေတိ။
‘‘သော အဘိက္ကန္တေ ပဋိက္ကန္တေ သမ္ပဇာနကာရီ ဟောတိ, အာလောကိတေ ဝိလောကိတေ သမ္ပဇာနကာရီ ဟောတိ, သမိဉ္ဇိတေ ပသာရိတေ သမ္ပဇာနကာရီ ဟောတိ, သံဃာဋိပတ္တစီဝရဓာရဏေ သမ္ပဇာနကာရီ ဟောတိ, အသိတေ ပီတေ ခါယိတေ သာယိတေ သမ္ပဇာနကာရီ ဟောတိ, ဥစ္စာရပဿာဝကမ္မေ သမ္ပဇာနကာရီ ဟောတိ, ဂတေ ဌိတေ နိသိန္နေ သုတ္တေ ဇာဂရိတေ ဘာသိတေ တုဏှီဘာဝေ သမ္ပဇာနကာရီ ဟောတိ။
‘‘သော ဣမိနာ စ အရိယေန သီလက္ခန္ဓေန သမန္နာဂတော, (ဣမာယ စ အရိယာယ သန္တုဋ္ဌိယာ သမန္နာဂတော,) [ပဿ မ။ နိ။ ၁။၂၉၆] ဣမိနာ စ အရိယေန ဣန္ဒြိယသံဝရေန သမန္နာဂတော, ဣမိနာ စ အရိယေန သတိသမ္ပဇညေန သမန္နာဂတော ဝိဝိတ္တံ သေနာသနံ ဘဇတိ အရညံ ရုက္ခမူလံ ပဗ္ဗတံ ကန္ဒရံ ဂိရိဂုဟံ သုသာနံ ဝနပတ္ထံ အဗ္ဘောကာသံ ပလာလပုဉ္ဇံ။ သော ပစ္ဆာဘတ္တံ ပိဏ္ဍပါတပဋိက္ကန္တော နိသီဒတိ ပလ္လင်္ကံ အာဘုဇိတွာ, ဥဇုံ ကာယံ ပဏိဓာယ, ပရိမုခံ သတိံ ဥပဋ္ဌပေတွာ။ သော အဘိဇ္ဈံ လောကေ ပဟာယ ဝိဂတာဘိဇ္ဈေန စေတသာ ဝိဟရတိ, အဘိဇ္ဈာယ စိတ္တံ ပရိသောဓေတိ၊ ဗျာပါဒပဒေါသံ ပဟာယ အဗျာပန္နစိတ္တော ဝိဟရတိ သဗ္ဗပါဏဘူတဟိတာနုကမ္ပီ, ဗျာပါဒပဒေါသာ စိတ္တံ ပရိသောဓေတိ၊ ထိနမိဒ္ဓံ ပဟာယ ဝိဂတထီနမိဒ္ဓေါ ဝိဟရတိ အာလောကသညီ သတော သမ္ပဇာနော, ထီနမိဒ္ဓါ စိတ္တံ ပရိသောဓေတိ၊ ဥဒ္ဓစ္စကုက္ကုစ္စံ ပဟာယ အနုဒ္ဓတော ဝိဟရတိ အဇ္ဈတ္တံ ဝူပသန္တစိတ္တော, ဥဒ္ဓစ္စကုက္ကုစ္စာ စိတ္တံ ပရိသောဓေတိ၊ ဝိစိကိစ္ဆံ ပဟာယ တိဏ္ဏဝိစိကိစ္ဆော ဝိဟရတိ အကထံကထီ ကုသလေသု ဓမ္မေသု, ဝိစိကိစ္ဆာယ စိတ္တံ ပရိသောဓေတိ။
‘‘သော ဣမေ ပဉ္စ နီဝရဏေ ပဟာယ စေတသော ဥပက္ကိလေသေ ပညာယ ဒုဗ္ဗလီကရဏေ ဝိဝိစ္စေဝ ကာမေဟိ ဝိဝိစ္စ အကုသလေဟိ ဓမ္မေဟိ သဝိတက္ကံ သဝိစာရံ ဝိဝေကဇံ ပီတိသုခံ ပဌမံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ။ ဝိတက္ကဝိစာရာနံ ဝူပသမာ အဇ္ဈတ္တံ သမ္ပသာဒနံ စေတသော ဧကောဒိဘာဝံ အဝိတက္ကံ အဝိစာရံ သမာဓိဇံ ပီတိသုခံ ဒုတိယံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ။ ပီတိယာ စ ဝိရာဂါ ဥပေက္ခကော စ ဝိဟရတိ သတော စ သမ္ပဇာနော, သုခဉ္စ ကာယေန
(မ၊၂၊၃၇၃။)ပဋိသံဝေဒေတိ, ယံ တံ အရိယာ အာစိက္ခန္တိ – ‘ဥပေက္ခကော သတိမာ သုခဝိဟာရီ’တိ တတိယံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ။ သုခဿ စ ပဟာနာ ဒုက္ခဿ စ ပဟာနာ, ပုဗ္ဗေဝ သောမနဿဒေါမနဿာနံ အတ္ထင်္ဂမာ, အဒုက္ခမသုခံ ဥပေက္ခာသတိပါရိသုဒ္ဓိံ စတုတ္ထံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ။
֍ ဋ္ဌ ၄၂၀။ ‘‘သော ဧဝံ သမာဟိတေ စိတ္တေ ပရိသုဒ္ဓေ ပရိယောဒါတေ အနင်္ဂဏေ ဝိဂတူပက္ကိလေသေ မုဒုဘူတေ ကမ္မနိယေ ဌိတေ အာနေဉ္ဇပ္ပတ္တေ ပုဗ္ဗေနိဝါသာနုဿတိဉာဏာယ စိတ္တံ အဘိနိန္နာမေတိ။ သော အနေကဝိဟိတံ ပုဗ္ဗေနိဝါသံ အနုဿရတိ, သေယျထိဒံ – ဧကမ္ပိ ဇာတိံ ဒွေပိ ဇာတိယော တိဿောပိ ဇာတိယော စတဿောပိ ဇာတိယော ပဉ္စပိ ဇာတိယော ဒသပိ ဇာတိယော ဝီသမ္ပိ ဇာတိယော တိံသမ္ပိ ဇာတိယော စတ္တာလီသမ္ပိ ဇာတိယော ပညာသမ္ပိ ဇာတိယော ဇာတိသတမ္ပိ ဇာတိသဟဿမ္ပိ ဇာတိသတသဟဿမ္ပိ, အနေကေပိ သံဝဋ္ဋကပ္ပေ အနေကေပိ ဝိဝဋ္ဋကပ္ပေ အနေကေပိ သံဝဋ္ဋဝိဝဋ္ဋကပ္ပေ – ‘အမုတြာသိံ ဧဝံနာမော ဧဝံဂေါတ္တော ဧဝံဝဏ္ဏော ဧဝမာဟာရော ဧဝံသုခဒုက္ခပ္ပဋိသံဝေဒီ ဧဝမာယုပရိယန္တော၊ သော တတော စုတော အမုတြ ဥဒပါဒိံ၊ တတြာပါသိံ ဧဝံနာမော ဧဝံဂေါတ္တော ဧဝံဝဏ္ဏော ဧဝမာဟာရော ဧဝံသုခဒုက္ခပ္ပဋိသံဝေဒီ ဧဝမာယုပရိယန္တော၊ သော တတော စုတော ဣဓူပပန္နော’တိ။ ဣတိ သာကာရံ သဥဒ္ဒေသံ အနေကဝိဟိတံ ပုဗ္ဗေနိဝါသံ အနုဿရတိ။
‘‘သော ဧဝံ သမာဟိတေ စိတ္တေ ပရိသုဒ္ဓေ ပရိယောဒါတေ အနင်္ဂဏေ ဝိဂတူပက္ကိလေသေ မုဒုဘူတေ ကမ္မနိယေ ဌိတေ အာနေဉ္ဇပ္ပတ္တေ သတ္တာနံ စုတူပပါတဉာဏာယ စိတ္တံ အဘိနိန္နာမေတိ။ သော ဒိဗ္ဗေန စက္ခုနာ ဝိသုဒ္ဓေန အတိက္ကန္တမာနုသကေန သတ္တေ ပဿတိ စဝမာနေ ဥပပဇ္ဇမာနေ ဟီနေ ပဏီတေ သုဝဏ္ဏေ ဒုဗ္ဗဏ္ဏေ သုဂတေ ဒုဂ္ဂတေ ယထာကမ္မူပဂေ သတ္တေ ပဇာနာတိ – ‘ဣမေ ဝတ ဘောန္တော သတ္တာ ကာယဒုစ္စရိတေန သမန္နာဂတာ…ပေ… အရိယာနံ ဥပဝါဒကာ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိကာ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိကမ္မသမာဒါနာ, တေ ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ အပါယံ ဒုဂ္ဂတိံ ဝိနိပါတံ နိရယံ ဥပပန္နာ။ ဣမေ ဝါ ပန ဘောန္တော သတ္တာ ကာယသုစရိတေန သမန္နာဂတာ…ပေ… အရိယာနံ အနုပဝါဒကာ သမ္မာဒိဋ္ဌိကာ သမ္မာဒိဋ္ဌိကမ္မသမာဒါနာ, တေ ကာယဿ ဘေဒါ ပရံ မရဏာ သုဂတိံ သဂ္ဂံ လောကံ ဥပပန္နာ’တိ။ ဣတိ ဒိဗ္ဗေန စက္ခုနာ ဝိသုဒ္ဓေန အတိက္ကန္တမာနုသကေန သတ္တေ ပဿတိ စဝမာနေ ဥပပဇ္ဇမာနေ ဟီနေ ပဏီတေ သုဝဏ္ဏေ ဒုဗ္ဗဏ္ဏေ သုဂတေ ဒုဂ္ဂတေ ယထာကမ္မူပဂေ သတ္တေ ပဇာနာတိ။
(မ၊၂၊၃၇၄။)‘‘သော ဧဝံ သမာဟိတေ စိတ္တေ ပရိသုဒ္ဓေ ပရိယောဒါတေ အနင်္ဂဏေ ဝိဂတူပက္ကိလေသေ မုဒုဘူတေ ကမ္မနိယေ ဌိတေ အာနေဉ္ဇပ္ပတ္တေ အာသဝါနံ ခယဉာဏာယ စိတ္တံ အဘိနိန္နာမေတိ။ သော ‘ဣဒံ ဒုက္ခ’န္တိ ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ, ‘အယံ ဒုက္ခသမုဒယော’တိ ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ, ‘အယံ ဒုက္ခနိရောဓော’တိ ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ, ‘အယံ ဒုက္ခနိရောဓဂါမိနီ ပဋိပဒါ’တိ ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ၊ ‘ဣမေ အာသဝါ’တိ ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ, ‘အယံ အာသဝသမုဒယော’တိ ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ, ‘အယံ အာသဝနိရောဓော’တိ ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ, ‘အယံ အာသဝနိရောဓဂါမိနီ ပဋိပဒါ’တိ ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ။ တဿ ဧဝံ ဇာနတော ဧဝံ ပဿတော ကာမာသဝါပိ စိတ္တံ ဝိမုစ္စတိ, ဘဝါသဝါပိ စိတ္တံ ဝိမုစ္စတိ, အဝိဇ္ဇာသဝါပိ စိတ္တံ ဝိမုစ္စတိ။ ဝိမုတ္တသ္မိံ ဝိမုတ္တမိတိ ဉာဏံ ဟောတိ။ ‘ခီဏာ ဇာတိ, ဝုသိတံ ဗြဟ္မစရိယံ, ကတံ ကရဏီယံ, နာပရံ ဣတ္ထတ္တာယာ’တိ ပဇာနာတိ။
‘‘အယံ ဝုစ္စတိ, ဗြာဟ္မဏ, ပုဂ္ဂလော နေဝတ္တန္တပေါ နာတ္တပရိတာပနာနုယောဂမနုယုတ္တော, န ပရန္တပေါ န ပရပရိတာပနာနုယောဂမနုယုတ္တော။ သော အနတ္တန္တပေါ အပရန္တပေါ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ နိစ္ဆာတော နိဗ္ဗုတော သီတီဘူတော သုခပ္ပဋိသံဝေဒီ ဗြဟ္မဘူတေန အတ္တနာ ဝိဟရတီ’’တိ။
֍ ဋ္ဌ ၄၂၁။ ဧဝံ ဝုတ္တေ, ဃောဋမုခေါ ဗြာဟ္မဏော အာယသ္မန္တံ ဥဒေနံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘အဘိက္ကန္တံ, ဘော ဥဒေန, အဘိက္ကန္တံ, ဘော ဥဒေန! သေယျထာပိ, ဘော ဥဒေန, နိက္ကုဇ္ဇိတံ ဝါ ဥက္ကုဇ္ဇေယျ, ပဋိစ္ဆန္နံ ဝါ ဝိဝရေယျ, မူဠှဿ ဝါ မဂ္ဂံ အာစိက္ခေယျ, အန္ဓကာရေ ဝါ တေလပဇ္ဇောတံ ဓာရေယျ – စက္ခုမန္တော ရူပါနိ ဒက္ခန္တီတိ – ဧဝမေဝံ ဘောတာ ဥဒေနေန အနေကပရိယာယေန ဓမ္မော ပကာသိတော။ ဧသာဟံ ဘဝန္တံ ဥဒေနံ သရဏံ ဂစ္ဆာမိ ဓမ္မဉ္စ ဘိက္ခုသံဃဉ္စ။ ဥပါသကံ မံ ဘဝံ ဥဒေနော ဓာရေတု အဇ္ဇတဂ္ဂေ ပါဏုပေတံ သရဏံ ဂတ’’န္တိ။ ‘‘မာ ခေါ မံ တွံ, ဗြာဟ္မဏ, သရဏံ အဂမာသိ။ တမေဝ ဘဂဝန္တံ သရဏံ ဂစ္ဆာဟိ ယမဟံ သရဏံ ဂတော’’တိ။ ‘‘ကဟံ ပန, ဘော ဥဒေန, ဧတရဟိ သော ဘဝံ ဂေါတမော ဝိဟရတိ အရဟံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေါ’’တိ? ‘‘ပရိနိဗ္ဗုတော ခေါ, ဗြာဟ္မဏ, ဧတရဟိ သော ဘဂဝါ အရဟံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေါ’’တိ။
‘‘သစေပိ [သစေ ဟိ (သီ။ သျာ။ ကံ။ ပီ။)] မယံ, ဘော ဥဒေန, သုဏေယျာမ တံ ဘဝန္တံ ဂေါတမံ ဒသသု ယောဇနေသု, ဒသပိ မယံ ယောဇနာနိ ဂစ္ဆေယျာမ တံ ဘဝန္တံ ဂေါတမံ
(မ၊၂၊၃၇၅။)ဒဿနာယ အရဟန္တံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓံ။ သစေပိ [သစေ (သီ။ ပီ။), သစေ ဟိ (သျာ။ ကံ။)] မယံ, ဘော ဥဒေန, သုဏေယျာမ တံ ဘဝန္တံ ဂေါတမံ ဝီသတိယာ ယောဇနေသု… တိံသာယ ယောဇနေသု… စတ္တာရီသာယ ယောဇနေသု… ပညာသာယ ယောဇနေသု, ပညာသမ္ပိ မယံ ယောဇနာနိ ဂစ္ဆေယျာမ တံ ဘဝန္တံ ဂေါတမံ ဒဿနာယ အရဟန္တံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓံ။ ယောဇနသတေ စေပိ [ယောဇနသတေပိ (သီ။ သျာ။ ကံ။ ပီ။)] မယံ, ဘော ဥဒေန, သုဏေယျာမ တံ ဘဝန္တံ ဂေါတမံ, ယောဇနသတမ္ပိ မယံ ဂစ္ဆေယျာမ တံ ဘဝန္တံ ဂေါတမံ ဒဿနာယ အရဟန္တံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓံ။
‘‘ယတော စ ခေါ, ဘော ဥဒေန, ပရိနိဗ္ဗုတော သော ဘဝံ ဂေါတမော, ပရိနိဗ္ဗုတမ္ပိ မယံ တံ ဘဝန္တံ ဂေါတမံ သရဏံ ဂစ္ဆာမ ဓမ္မဉ္စ ဘိက္ခုသံဃဉ္စ။ ဥပါသကံ မံ ဘဝံ ဥဒေနော ဓာရေတု အဇ္ဇတဂ္ဂေ ပါဏုပေတံ သရဏံ ဂတံ။ အတ္ထိ စ မေ, ဘော ဥဒေန, အင်္ဂရာဇာ ဒေဝသိကံ နိစ္စဘိက္ခံ ဒဒါတိ, တတော အဟံ ဘောတော ဥဒေနဿ ဧကံ နိစ္စဘိက္ခံ ဒဒါမီ’’တိ။ ‘‘ကိံ ပန တေ, ဗြာဟ္မဏ, အင်္ဂရာဇာ ဒေဝသိကံ နိစ္စဘိက္ခံ ဒဒါတီ’’တိ? ‘‘ပဉ္စ, ဘော ဥဒေန, ကဟာပဏသတာနီ’’တိ။ ‘‘န ခေါ နော, ဗြာဟ္မဏ, ကပ္ပတိ ဇာတရူပရဇတံ ပဋိဂ္ဂဟေတု’’န္တိ။ ‘‘သစေ တံ ဘောတော ဥဒေနဿ န ကပ္ပတိ ဝိဟာရံ ဘောတော ဥဒေနဿ ကာရာပေဿာမီ’’တိ။ ‘‘သစေ ခေါ မေ တွံ, ဗြာဟ္မဏ, ဝိဟာရံ, ကာရာပေတုကာမော, ပါဋလိပုတ္တေ သံဃဿ ဥပဋ္ဌာနသာလံ ကာရာပေဟီ’’တိ။ ‘‘ဣမိနာပါဟံ ဘောတော ဥဒေနဿ ဘိယျောသောမတ္တာယ အတ္တမနော အဘိရဒ္ဓေါ ယံ မံ ဘဝံ ဥဒေနော သံဃေ ဒါနေ သမာဒပေတိ။ ဧသာဟံ, ဘော ဥဒေန, ဧတိဿာ စ နိစ္စဘိက္ခာယ အပရာယ စ နိစ္စဘိက္ခာယ ပါဋလိပုတ္တေ သံဃဿ ဥပဋ္ဌာနသာလံ ကာရာပေဿာမီ’’တိ။ အထ ခေါ ဃောဋမုခေါ ဗြာဟ္မဏော ဧတိဿာ စ နိစ္စဘိက္ခာယ အပရာယ စ နိစ္စဘိက္ခာယ ပါဋလိပုတ္တေ သံဃဿ ဥပဋ္ဌာနသာလံ ကာရာပေသိ။ သာ ဧတရဟိ ‘ဃောဋမုခီ’တိ ဝုစ္စတီတိ။
ဃောဋမုခသုတ္တံ နိဋ္ဌိတံ စတုတ္ထံ။
၅။ စင်္ကီသုတ္တံ
֍ ဋ္ဌ ၄၂၂။ ဧဝံ မေ သုတံ – ဧကံ သမယံ ဘဂဝါ ကောသလေသု စာရိကံ စရမာနော မဟတာ ဘိက္ခုသံဃေန သဒ္ဓိံ ယေန ဩပါသာဒံ နာမ
(မ၊၂၊၃၇၆။)ကောသလာနံ ဗြာဟ္မဏဂါမော တဒဝသရိ။ တတြ သုဒံ ဘဂဝါ ဩပါသာဒေ ဝိဟရတိ ဥတ္တရေန ဩပါသာဒံ ဒေဝဝနေ သာလဝနေ။ တေန ခေါ ပန သမယေန စင်္ကီ ဗြာဟ္မဏော ဩပါသာဒံ အဇ္ဈာဝသတိ သတ္တုဿဒံ သတိဏကဋ္ဌောဒကံ သဓညံ ရာဇဘောဂ္ဂံ ရညာ ပသေနဒိနာ ကောသလေန ဒိန္နံ ရာဇဒါယံ ဗြဟ္မဒေယျံ။ အဿောသုံ ခေါ ဩပါသာဒကာ ဗြာဟ္မဏဂဟပတိကာ – ‘‘သမဏော ခလု, ဘော, ဂေါတမော သကျပုတ္တော သကျကုလာ ပဗ္ဗဇိတော ကောသလေသု စာရိကံ စရမာနော မဟတာ ဘိက္ခုသံဃေန သဒ္ဓိံ ဩပါသာဒံ အနုပ္ပတ္တော, ဩပါသာဒေ ဝိဟရတိ ဥတ္တရေန ဩပါသာဒံ ဒေဝဝနေ သာလဝနေ။ တံ ခေါ ပန ဘဝန္တံ ဂေါတမံ ဧဝံ ကလျာဏော ကိတ္တိသဒ္ဒေါ အဗ္ဘုဂ္ဂတော – ‘ဣတိပိ သော ဘဂဝါ အရဟံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေါ ဝိဇ္ဇာစရဏသမ္ပန္နော သုဂတော လောကဝိဒူ အနုတ္တရော ပုရိသဒမ္မသာရထိ သတ္ထာ ဒေဝမနုဿာနံ ဗုဒ္ဓေါ ဘဂဝါ’တိ။ သော ဣမံ လောကံ သဒေဝကံ သမာရကံ သဗြဟ္မကံ သဿမဏဗြာဟ္မဏိံ ပဇံ သဒေဝမနုဿံ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတွာ ပဝေဒေတိ။ သော ဓမ္မံ ဒေသေတိ အာဒိကလျာဏံ မဇ္ဈေကလျာဏံ ပရိယောသာနကလျာဏံ သာတ္ထံ သဗျဉ္ဇနံ, ကေဝလပရိပုဏ္ဏံ ပရိသုဒ္ဓံ ဗြဟ္မစရိယံ ပကာသေတိ။ သာဓု ခေါ ပန တထာရူပါနံ အရဟတံ ဒဿနံ ဟောတီ’’တိ။
֍ ဋ္ဌ ၄၂၃။ အထ ခေါ ဩပါသာဒကာ ဗြာဟ္မဏဂဟပတိကာ ဩပါသာဒါ နိက္ခမိတွာ သံဃသံဃီ ဂဏီဘူတာ ဥတ္တရေနမုခါ ဂစ္ဆန္တိ ယေန ဒေဝဝနံ သာလဝနံ။ တေန ခေါ ပန သမယေန စင်္ကီ ဗြာဟ္မဏော ဥပရိပါသာဒေ ဒိဝါသေယျံ ဥပဂတော။ အဒ္ဒသာ ခေါ စင်္ကီ ဗြာဟ္မဏော ဩပါသာဒကေ ဗြာဟ္မဏဂဟပတိကေ ဩပါသာဒါ နိက္ခမိတွာ သံဃသံဃီ ဂဏီဘူတေ ဥတ္တရေန မုခံ ယေန ဒေဝဝနံ သာလဝနံ တေနုပသင်္ကမန္တေ။ ဒိသွာ ခတ္တံ အာမန္တေသိ – ‘‘ကိံ နု ခေါ, ဘော ခတ္တေ, ဩပါသာဒကာ ဗြာဟ္မဏဂဟပတိကာ ဩပါသာဒါ နိက္ခမိတွာ သံဃသံဃီ ဂဏီဘူတာ ဥတ္တရေနမုခါ ဂစ္ဆန္တိ ယေန ဒေဝဝနံ သာလဝန’’န္တိ? ‘‘အတ္ထိ, ဘော စင်္ကီ, သမဏော ဂေါတမော သကျပုတ္တော သကျကုလာ ပဗ္ဗဇိတော ကောသလေသု စာရိကံ စရမာနော မဟတာ ဘိက္ခုသံဃေန သဒ္ဓိံ ဩပါသာဒံ အနုပ္ပတ္တော, ဩပါသာဒေ ဝိဟရတိ ဥတ္တရေန ဩပါသာဒံ ဒေဝဝနေ သာလဝနေ။ တံ ခေါ ပန ဘဝန္တံ ဂေါတမံ ဧဝံ ကလျာဏော ကိတ္တိသဒ္ဒေါ အဗ္ဘုဂ္ဂတော – ‘ဣတိပိ သော ဘဂဝါ အရဟံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေါ ဝိဇ္ဇာစရဏသမ္ပန္နော သုဂတော လောကဝိဒူ အနုတ္တရော ပုရိသဒမ္မသာရထိ သတ္ထာ ဒေဝမနုဿာနံ ဗုဒ္ဓေါ ဘဂဝါ’တိ။ တမေတေ
(မ၊၂၊၃၇၇။)ဘဝန္တံ ဂေါတမံ ဒဿနာယ ဂစ္ဆန္တီ’’တိ။ ‘‘တေန ဟိ, ဘော ခတ္တေ, ယေန ဩပါသာဒကာ ဗြာဟ္မဏဂဟပတိကာ တေနုပသင်္ကမ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ ဩပါသာဒကေ ဗြာဟ္မဏဂဟပတိကေ ဧဝံ ဝဒေဟိ – ‘စင်္ကီ, ဘော, ဗြာဟ္မဏော ဧဝမာဟ – အာဂမေန္တု ကိရ ဘောန္တော, စင်္ကီပိ ဗြာဟ္မဏော သမဏံ ဂေါတမံ ဒဿနာယ ဥပသင်္ကမိဿတီ’’’တိ။ ‘‘ဧဝံ, ဘော’’တိ ခေါ သော ခတ္တော စင်္ကိဿ ဗြာဟ္မဏဿ ပဋိဿုတွာ ယေန ဩပါသာဒကာ ဗြာဟ္မဏဂဟပတိကာ တေနုပသင်္ကမိ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ ဩပါသာဒကေ ဗြာဟ္မဏဂဟပတိကေ ဧတဒဝေါစ – ‘‘စင်္ကီ, ဘော, ဗြာဟ္မဏော ဧဝမာဟ – ‘အာဂမေန္တု ကိရ ဘောန္တော, စင်္ကီပိ ဗြာဟ္မဏော သမဏံ ဂေါတမံ ဒဿနာယ ဥပသင်္ကမိဿတီ’’’တိ။
֍ ဋ္ဌ ၄၂၄။ တေန ခေါ ပန သမယေန နာနာဝေရဇ္ဇကာနံ ဗြာဟ္မဏာနံ ပဉ္စမတ္တာနိ ဗြာဟ္မဏသတာနိ ဩပါသာဒေ ပဋိဝသန္တိ ကေနစိဒေဝ ကရဏီယေန။ အဿောသုံ ခေါ တေ ဗြာဟ္မဏာ – ‘‘စင်္ကီ ကိရ ဗြာဟ္မဏော သမဏံ ဂေါတမံ ဒဿနာယ ဥပသင်္ကမိဿတီ’’တိ။ အထ ခေါ တေ ဗြာဟ္မဏာ ယေန စင်္ကီ ဗြာဟ္မဏော တေနုပသင်္ကမိံသု၊ ဥပသင်္ကမိတွာ စင်္ကိံ ဗြာဟ္မဏံ ဧတဒဝေါစုံ – ‘‘သစ္စံ ကိရ ဘဝံ စင်္ကီ သမဏံ ဂေါတမံ ဒဿနာယ ဥပသင်္ကမိဿတီ’’တိ? ‘‘ဧဝံ ခေါ မေ, ဘော, ဟောတိ – ‘အဟံ သမဏံ ဂေါတမံ ဒဿနာယ ဥပသင်္ကမိဿာမီ’’’တိ။ ‘‘မာ ဘဝံ စင်္ကီ သမဏံ ဂေါတမံ ဒဿနာယ ဥပသင်္ကမိ။ န အရဟတိ ဘဝံ စင်္ကီ သမဏံ ဂေါတမံ ဒဿနာယ ဥပသင်္ကမိတုံ၊ သမဏောတွေဝ ဂေါတမော အရဟတိ ဘဝန္တံ စင်္ကိံ ဒဿနာယ ဥပသင်္ကမိတုံ။ ဘဝဉှိ စင်္ကီ ဥဘတော သုဇာတော မာတိတော စ ပိတိတော စ သံသုဒ္ဓဂဟဏိကော ယာဝ သတ္တမာ ပိတာမဟယုဂါ အက္ခိတ္တော အနုပက္ကုဋ္ဌော ဇာတိဝါဒေန။ ယမ္ပိ ဘဝံ စင်္ကီ ဥဘတော သုဇာတော မာတိတော စ ပိတိတော စ သံသုဒ္ဓဂဟဏိကော ယာဝ သတ္တမာ ပိတာမဟယုဂါ အက္ခိတ္တော အနုပက္ကုဋ္ဌော ဇာတိဝါဒေန, ဣမိနာပင်္ဂေန န အရဟတိ ဘဝံ စင်္ကီ သမဏံ ဂေါတမံ ဒဿနာယ ဥပသင်္ကမိတုံ၊ သမဏောတွေဝ ဂေါတမော အရဟတိ ဘဝန္တံ စင်္ကိံ ဒဿနာယ ဥပသင်္ကမိတုံ။ ဘဝဉှိ စင်္ကီ အဍ္ဎော မဟဒ္ဓနော မဟာဘောဂေါ…ပေ… ဘဝဉှိ စင်္ကီ တိဏ္ဏံ ဝေဒါနံ ပါရဂူ သနိဃဏ္ဍုကေဋုဘာနံ သာက္ခရပ္ပဘေဒါနံ ဣတိဟာသပဉ္စမာနံ, ပဒကော, ဝေယျာကရဏော, လောကာယတမဟာပုရိသလက္ခဏေသု အနဝယော…ပေ… ဘဝဉှိ စင်္ကီ အဘိရူပေါ ဒဿနီယော ပါသာဒိကော ပရမာယ ဝဏ္ဏပေါက္ခရတာယ
(မ၊၂၊၃၇၈။)သမန္နာဂတော ဗြဟ္မဝဏ္ဏီ ဗြဟ္မဝစ္ဆသီ [ဗြဟ္မဝစ္စသီ (သီ။ ပီ။)] အခုဒ္ဒါဝကာသော ဒဿနာယ…ပေ… ဘဝဉှိ စင်္ကီ သီလဝါ ဝုဒ္ဓသီလီ ဝုဒ္ဓသီလေန သမန္နာဂတော…ပေ… ဘဝဉှိ စင်္ကီ ကလျာဏဝါစော ကလျာဏဝါက္ကရဏော ပေါရိယာ ဝါစာယ သမန္နာဂတော ဝိဿဋ္ဌာယ အနေလဂလာယ အတ္ထဿ ဝိညာပနိယာ…ပေ… ဘဝဉှိ စင်္ကီ ဗဟူနံ အာစရိယပါစရိယော, တီဏိ မာဏဝကသတာနိ မန္တေ ဝါစေတိ…ပေ… ဘဝဉှိ စင်္ကီ ရညော ပသေနဒိဿ ကောသလဿ သက္ကတော ဂရုကတော မာနိတော ပူဇိတော အပစိတော…ပေ… ဘဝဉှိ စင်္ကီ ဗြာဟ္မဏဿ ပေါက္ခရသာတိဿ သက္ကတော ဂရုကတော မာနိတော ပူဇိတော အပစိတော…ပေ… ဘဝဉှိ စင်္ကီ ဩပါသာဒံ အဇ္ဈာဝသတိ သတ္တုဿဒံ သတိဏကဋ္ဌောဒကံ သဓညံ ရာဇဘောဂ္ဂံ ရညာ ပသေနဒိနာ ကောသလေန ဒိန္နံ ရာဇဒါယံ ဗြဟ္မဒေယျံ။ ယမ္ပိ ဘဝံ စင်္ကီ ဩပါသာဒံ အဇ္ဈာဝသတိ သတ္တုဿဒံ သတိဏကဋ္ဌောဒကံ သဓညံ ရာဇဘောဂ္ဂံ ရညာ ပသေနဒိနာ ကောသလေန ဒိန္နံ ရာဇဒါယံ ဗြဟ္မဒေယျံ, ဣမိနာပင်္ဂေန န အရဟတိ ဘဝံ စင်္ကီ သမဏံ ဂေါတမံ ဒဿနာယ ဥပသင်္ကမိတုံ၊ သမဏောတွေဝ ဂေါတမော အရဟတိ ဘဝန္တံ စင်္ကိံ ဒဿနာယ ဥပသင်္ကမိတု’’န္တိ။
֍ ဋ္ဌ ၄၂၅။ ဧဝံ ဝုတ္တေ, စင်္ကီ ဗြာဟ္မဏော တေ ဗြာဟ္မဏေ ဧတဒဝေါစ – ‘‘တေန ဟိ, ဘော, မမပိ သုဏာထ, ယထာ မယမေဝ အရဟာမ တံ သမဏံ ဂေါတမံ ဒဿနာယ ဥပသင်္ကမိတုံ၊ နတွေဝ အရဟတိ သော ဘဝံ ဂေါတမော အမှာကံ ဒဿနာယ ဥပသင်္ကမိတုံ။ သမဏော ခလု, ဘော, ဂေါတမော ဥဘတော သုဇာတော မာတိတော စ ပိတိတော စ သံသုဒ္ဓဂဟဏိကော ယာဝ သတ္တမာ ပိတာမဟယုဂါ အက္ခိတ္တော အနုပက္ကုဋ္ဌော ဇာတိဝါဒေန။ ယမ္ပိ, ဘော, သမဏော ဂေါတမော ဥဘတော သုဇာတော မာတိတော စ ပိတိတော စ သံသုဒ္ဓဂဟဏိကော ယာဝ သတ္တမာ ပိတာမဟယုဂါ အက္ခိတ္တော အနုပက္ကုဋ္ဌော ဇာတိဝါဒေန, ဣမိနာပင်္ဂေန န အရဟတိ သော ဘဝံ ဂေါတမော အမှာကံ ဒဿနာယ ဥပသင်္ကမိတုံ၊ အထ ခေါ မယမေဝ အရဟာမ တံ ဘဝန္တံ ဂေါတမံ ဒဿနာယ ဥပသင်္ကမိတုံ [ဧတ္ထ ဒီ။ နိ။ ၁။၃၀၄ အညမ္ပိ ဂုဏပဒံ ဒိဿတိ]။ သမဏော ခလု, ဘော, ဂေါတမော ပဟူတံ ဟိရညသုဝဏ္ဏံ ဩဟာယ ပဗ္ဗဇိတော ဘူမိဂတဉ္စ ဝေဟာသဋ္ဌဉ္စ…ပေ… သမဏော ခလု, ဘော, ဂေါတမော ဒဟရောဝ သမာနော ယုဝါ သုသုကာဠကေသော ဘဒြေန ယောဗ္ဗနေန သမန္နာဂတော ပဌမေန ဝယသာ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇိတော…ပေ… သမဏော ခလု, ဘော, ဂေါတမော
(မ၊၂၊၃၇၉။)အကာမကာနံ မာတာပိတူနံ အဿုမုခါနံ ရုဒန္တာနံ ကေသမဿုံ ဩဟာရေတွာ ကာသာယာနိ ဝတ္ထာနိ အစ္ဆာဒေတွာ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇိတော…ပေ… သမဏော ခလု, ဘော, ဂေါတမော အဘိရူပေါ ဒဿနီယော ပါသာဒိကော ပရမာယ ဝဏ္ဏပေါက္ခရတာယ သမန္နာဂတော ဗြဟ္မဝဏ္ဏီ ဗြဟ္မဝစ္ဆသီ အခုဒ္ဒါဝကာသော ဒဿနာယ…ပေ… သမဏော ခလု, ဘော, ဂေါတမော သီလဝါ အရိယသီလီ ကုသလသီလီ ကုသလေန သီလေန သမန္နာဂတော…ပေ… သမဏော ခလု, ဘော, ဂေါတမော ကလျာဏဝါစော ကလျာဏဝါက္ကရဏော ပေါရိယာ ဝါစာယ သမန္နာဂတော ဝိဿဋ္ဌာယ အနေလဂလာယ အတ္ထဿ ဝိညာပနိယာ…ပေ… သမဏော ခလု, ဘော, ဂေါတမော ဗဟူနံ အာစရိယပါစရိယော…ပေ… သမဏော ခလု, ဘော, ဂေါတမော ခီဏကာမရာဂေါ ဝိဂတစာပလ္လော…ပေ… သမဏော ခလု, ဘော, ဂေါတမော ကမ္မဝါဒီ ကိရိယဝါဒီ အပါပပုရေက္ခာရော ဗြဟ္မညာယ ပဇာယ…ပေ… သမဏော ခလု, ဘော, ဂေါတမော ဥစ္စာ ကုလာ ပဗ္ဗဇိတော အသမ္ဘိန္နာ ခတ္တိယကုလာ…ပေ… သမဏော ခလု, ဘော, ဂေါတမော အဍ္ဎာ ကုလာ ပဗ္ဗဇိတော မဟဒ္ဓနာ မဟာဘောဂါ…ပေ… သမဏံ ခလု, ဘော, ဂေါတမံ တိရောရဋ္ဌာ တိရောဇနပဒါ သံပုစ္ဆိတုံ အာဂစ္ဆန္တိ…ပေ… သမဏံ ခလု, ဘော, ဂေါတမံ အနေကာနိ ဒေဝတာသဟဿာနိ ပါဏေဟိ သရဏံ ဂတာနိ…ပေ… သမဏံ ခလု, ဘော, ဂေါတမံ ဧဝံ ကလျာဏော ကိတ္တိသဒ္ဒေါ အဗ္ဘုဂ္ဂတော – ‘ဣတိပိ သော ဘဂဝါ အရဟံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေါ ဝိဇ္ဇာစရဏသမ္ပန္နော သုဂတော လောကဝိဒူ အနုတ္တရော ပုရိသဒမ္မသာရထိ သတ္ထာ ဒေဝမနုဿာနံ ဗုဒ္ဓေါ ဘဂဝါ’တိ…ပေ… သမဏော ခလု, ဘော, ဂေါတမော ဒွတ္တိံသမဟာပုရိသလက္ခဏေဟိ သမန္နာဂတော…ပေ… [ဧတ္ထာပိ ဒီ။ နိ။ ၁။၃၀၄ အညာနိပိ ဂုဏပဒါနံ ဒိဿန္တိ] သမဏံ ခလု, ဘော, ဂေါတမံ ရာဇာ မာဂဓော သေနိယော ဗိမ္ဗိသာရော သပုတ္တဒါရော ပါဏေဟိ သရဏံ ဂတော…ပေ… သမဏံ ခလု, ဘော, ဂေါတမံ ရာဇာ ပသေနဒိ ကောသလော သပုတ္တဒါရော ပါဏေဟိ သရဏံ ဂတော…ပေ… သမဏံ ခလု, ဘော, ဂေါတမံ ဗြာဟ္မဏော ပေါက္ခရသာတိ သပုတ္တဒါရော ပါဏေဟိ သရဏံ ဂတော…ပေ… သမဏော ခလု, ဘော, ဂေါတမော ဩပါသာဒံ အနုပ္ပတ္တော ဩပါသာဒေ ဝိဟရတိ ဥတ္တရေန ဩပါသာဒံ ဒေဝဝနေ သာလဝနေ။ ယေ ခေါ တေ သမဏာ ဝါ ဗြာဟ္မဏာ ဝါ အမှာကံ ဂါမက္ခေတ္တံ အာဂစ္ဆန္တိ, အတိထီ နော တေ ဟောန္တိ။ အတိထီ ခေါ ပနမှေဟိ သက္ကာတဗ္ဗာ ဂရုကာတဗ္ဗာ မာနေတဗ္ဗာ ပူဇေတဗ္ဗာ။ ယမ္ပိ သမဏော ဂေါတမော ဩပါသာဒံ
(မ၊၂၊၃၈၀။)အနုပ္ပတ္တော ဩပါသာဒေ ဝိဟရတိ ဥတ္တရေန ဩပါသာဒံ ဒေဝဝနေ သာလဝနေ, အတိထိမှာကံ သမဏော ဂေါတမော။ အတိထိ ခေါ ပနမှေဟိ သက္ကာတဗ္ဗော ဂရုကာတဗ္ဗော မာနေတဗ္ဗော ပူဇေတဗ္ဗော။ ဣမိနာပင်္ဂေန န အရဟတိ သော ဘဝံ ဂေါတမော အမှာကံ ဒဿနာယ ဥပသင်္ကမိတုံ၊ အထ ခေါ မယမေဝ အရဟာမ တံ ဘဝန္တံ ဂေါတမံ ဒဿနာယ ဥပသင်္ကမိတုံ။ ဧတ္တကေ ခေါ အဟံ, ဘော, တဿ ဘောတော ဂေါတမဿ ဝဏ္ဏေ ပရိယာပုဏာမိ, နော စ ခေါ သော ဘဝံ ဂေါတမော ဧတ္တကဝဏ္ဏော၊ အပရိမာဏဝဏ္ဏော ဟိ သော ဘဝံ ဂေါတမော။ ဧကမေကေနပိ တေန [ဧကမေကေနပိ ဘော (သီ။ သျာ။ ကံ။ ပီ။)] အင်္ဂေန သမန္နာဂတော န အရဟတိ, သော, ဘဝံ ဂေါတမော အမှာကံ ဒဿနာယ ဥပသင်္ကမိတုံ၊ အထ ခေါ မယမေဝ အရဟာမ တံ ဘဝန္တံ ဂေါတမံ ဒဿနာယ ဥပသင်္ကမိတုန္တိ။ တေန ဟိ, ဘော, သဗ္ဗေဝ မယံ သမဏံ ဂေါတမံ ဒဿနာယ ဥပသင်္ကမိဿာမာ’’တိ။
֍ ဋ္ဌ ၄၂၆။ အထ ခေါ စင်္ကီ ဗြာဟ္မဏော မဟတာ ဗြာဟ္မဏဂဏေန သဒ္ဓိံ ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ ဘဂဝတာ သဒ္ဓိံ သမ္မောဒိ။ သမ္မောဒနီယံ ကထံ သာရဏီယံ ဝီတိသာရေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ တေန ခေါ ပန သမယေန ဘဂဝါ ဝုဒ္ဓေဟိ ဝုဒ္ဓေဟိ ဗြာဟ္မဏေဟိ သဒ္ဓိံ ကိဉ္စိ ကိဉ္စိ ကထံ သာရဏီယံ ဝီတိသာရေတွာ နိသိန္နော ဟောတိ။ တေန ခေါ ပန သမယေန ကာပဋိကော [ကာပဌိကော (သီ။ ပီ။), ကာပဒိကော (သျာ။ ကံ။)] နာမ မာဏဝေါ ဒဟရော ဝုတ္တသိရော သောဠသဝဿုဒ္ဒေသိကော ဇာတိယာ, တိဏ္ဏံ ဝေဒါနံ ပါရဂူ သနိဃဏ္ဍုကေဋုဘာနံ သာက္ခရပ္ပဘေဒါနံ ဣတိဟာသပဉ္စမာနံ, ပဒကော, ဝေယျာကရဏော, လောကာယတမဟာပုရိသလက္ခဏေသု အနဝယော တဿံ ပရိသာယံ နိသိန္နော ဟောတိ။ သော ဝုဒ္ဓါနံ ဝုဒ္ဓါနံ ဗြာဟ္မဏာနံ ဘဂဝတာ သဒ္ဓိံ မန္တယမာနာနံ အန္တရန္တရာ ကထံ ဩပါတေတိ။ အထ ခေါ ဘဂဝါ ကာပဋိကံ မာဏဝံ အပသာဒေတိ – ‘‘မာယသ္မာ ဘာရဒွါဇော ဝုဒ္ဓါနံ ဝုဒ္ဓါနံ ဗြာဟ္မဏာနံ မန္တယမာနာနံ အန္တရန္တရာ ကထံ ဩပါတေတု။ ကထာပရိယောသာနံ အာယသ္မာ ဘာရဒွါဇော အာဂမေတူ’’တိ။ ဧဝံ ဝုတ္တေ, စင်္ကီ ဗြာဟ္မဏော ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘မာ ဘဝံ ဂေါတမော ကာပဋိကံ မာဏဝံ အပသာဒေသိ။ ကုလပုတ္တော စ ကာပဋိကော မာဏဝေါ, ဗဟုဿုတော စ ကာပဋိကော မာဏဝေါ, ပဏ္ဍိတော စ ကာပဋိကော မာဏဝေါ, ကလျာဏဝါက္ကရဏော စ ကာပဋိကော မာဏဝေါ, ပဟောတိ စ ကာပဋိကော မာဏဝေါ ဘောတာ ဂေါတမေန သဒ္ဓိံ အသ္မိံ ဝစနေ ပဋိမန္တေတု’’န္တိ။ အထ ခေါ
(မ၊၂၊၃၈၁။)ဘဂဝတော ဧတဒဟောသိ – ‘‘အဒ္ဓါ ခေါ ကာပဋိကဿ [ဧတဒဟောသိ ‘‘ကာပဋိကဿ (က။)] မာဏဝဿ တေဝိဇ္ဇကေ ပါဝစနေ ကထာ [ကထံ (သီ။ က။), ကထံ (သျာ။ ကံ။ ပီ။)] ဘဝိဿတိ။ တထာ ဟိ နံ ဗြာဟ္မဏာ သံပုရေက္ခရောန္တီ’’တိ။ အထ ခေါ ကာပဋိကဿ မာဏဝဿ ဧတဒဟောသိ – ‘‘ယဒါ မေ သမဏော ဂေါတမော စက္ခုံ ဥပသံဟရိဿတိ, အထာဟံ သမဏံ ဂေါတမံ ပဉှံ ပုစ္ဆိဿာမီ’’တိ။ အထ ခေါ ဘဂဝါ ကာပဋိကဿ မာဏဝဿ စေတသာ စေတောပရိဝိတက္ကမညာယ ယေန ကာပဋိကော မာဏဝေါ တေန စက္ခူနိ ဥပသံဟာသိ။
֍ ဋ္ဌ ၄၂၇။ အထ ခေါ ကာပဋိကဿ မာဏဝဿ ဧတဒဟောသိ – ‘‘သမန္နာဟရတိ ခေါ မံ သမဏော ဂေါတမော။ ယံနူနာဟံ သမဏံ ဂေါတမံ ပဉှံ ပုစ္ဆေယျ’’န္တိ။ အထ ခေါ ကာပဋိကော မာဏဝေါ ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ယဒိဒံ, ဘော ဂေါတမ, ဗြာဟ္မဏာနံ ပေါရာဏံ မန္တပဒံ ဣတိဟိတိဟပရမ္ပရာယ ပိဋကသမ္ပဒါယ, တတ္ထ စ ဗြာဟ္မဏာ ဧကံသေန နိဋ္ဌံ ဂစ္ဆန္တိ – ‘ဣဒမေဝ သစ္စံ, မောဃမည’န္တိ။ ဣဓ ဘဝံ ဂေါတမော ကိမာဟာ’’တိ? ‘‘ကိံ ပန, ဘာရဒွါဇ, အတ္ထိ ကောစိ ဗြာဟ္မဏာနံ ဧကဗြာဟ္မဏောပိ ယော ဧဝမာဟ – ‘အဟမေတံ ဇာနာမိ, အဟမေတံ ပဿာမိ။ ဣဒမေဝ သစ္စံ, မောဃမည’’’န္တိ? ‘‘နော ဟိဒံ, ဘော ဂေါတမ’’။ ‘‘ကိံ ပန, ဘာရဒွါဇ, အတ္ထိ ကောစိ ဗြာဟ္မဏာနံ ဧကာစရိယောပိ, ဧကာစရိယပါစရိယောပိ, ယာဝ သတ္တမာ အာစရိယမဟယုဂါပိ, ယော ဧဝမာဟ – ‘အဟမေတံ ဇာနာမိ, အဟမေတံ ပဿာမိ။ ဣဒမေဝ သစ္စံ, မောဃမည’’’န္တိ? ‘‘နော ဟိဒံ, ဘော ဂေါတမ’’။ ‘‘ကိံ ပန, ဘာရဒွါဇ, ယေပိ တေ ဗြာဟ္မဏာနံ ပုဗ္ဗကာ ဣသယော မန္တာနံ ကတ္တာရော မန္တာနံ ပဝတ္တာရော ယေသမိဒံ ဧတရဟိ ဗြာဟ္မဏာ ပေါရာဏံ မန္တပဒံ ဂီတံ ပဝုတ္တံ သမိဟိတံ တဒနုဂါယန္တိ တဒနုဘာသန္တိ ဘာသိတမနုဘာသန္တိ ဝါစိတမနုဝါစေန္တိ သေယျထိဒံ – အဋ္ဌကော ဝါမကော ဝါမဒေဝေါ ဝေဿာမိတ္တော ယမတဂ္ဂိ အင်္ဂီရသော ဘာရဒွါဇော ဝါသေဋ္ဌော ကဿပေါ ဘဂု, တေပိ ဧဝမာဟံသု – ‘မယမေတံ ဇာနာမ, မယမေတံ ပဿာမ။ ဣဒမေဝ သစ္စံ, မောဃမည’’’န္တိ? ‘‘နော ဟိဒံ, ဘော ဂေါတမ’’။
‘‘ဣတိ ကိရ, ဘာရဒွါဇ, နတ္ထိ ကောစိ ဗြာဟ္မဏာနံ ဧကဗြာဟ္မဏောပိ ယော ဧဝမာဟ – ‘အဟမေတံ ဇာနာမိ, အဟမေတံ ပဿာမိ။ ဣဒမေဝ သစ္စံ, မောဃမည’န္တိ၊ နတ္ထိ ကောစိ ဗြာဟ္မဏာနံ ဧကာစရိယောပိ ဧကာစရိယပါစရိယောပိ, ယာဝ သတ္တမာ အာစရိယမဟယုဂါပိ, ယော ဧဝမာဟ –
(မ၊၂၊၃၈၂။)‘အဟမေတံ ဇာနာမိ, အဟမေတံ ပဿာမိ။ ဣဒမေဝ သစ္စံ, မောဃမည’န္တိ၊ ယေပိ တေ ဗြာဟ္မဏာနံ ပုဗ္ဗကာ ဣသယော မန္တာနံ ကတ္တာရော မန္တာနံ ပဝတ္တာရော ယေသမိဒံ ဧတရဟိ ဗြာဟ္မဏာ ပေါရာဏံ မန္တပဒံ ဂီတံ ပဝုတ္တံ သမိဟိတံ တဒနုဂါယန္တိ တဒနုဘာသန္တိ ဘာသိတမနုဘာသန္တိ ဝါစိတမနုဝါစေန္တိ သေယျထိဒံ – အဋ္ဌကော ဝါမကော ဝါမဒေဝေါ ဝေဿာမိတ္တော ယမတဂ္ဂိ အင်္ဂီရသော ဘာရဒွါဇော ဝါသေဋ္ဌော ကဿပေါ ဘဂု, တေပိ န ဧဝမာဟံသု – ‘မယမေတံ ဇာနာမ, မယမေတံ ပဿာမ။ ဣဒမေဝ သစ္စံ, မောဃမည’န္တိ။
֍ ဋ္ဌ ၄၂၈။ ‘‘သေယျထာပိ, ဘာရဒွါဇ, အန္ဓဝေဏိ ပရမ္ပရာသံသတ္တာ ပုရိမောပိ န ပဿတိ မဇ္ဈိမောပိ န ပဿတိ ပစ္ဆိမောပိ န ပဿတိ၊ ဧဝမေဝ ခေါ, ဘာရဒွါဇ, အန္ဓဝေဏူပမံ မညေ ဗြာဟ္မဏာနံ ဘာသိတံ သမ္ပဇ္ဇတိ – ပုရိမောပိ န ပဿတိ မဇ္ဈိမောပိ န ပဿတိ ပစ္ဆိမောပိ န ပဿတိ။ တံ ကိံ မညသိ, ဘာရဒွါဇ, နနု ဧဝံ သန္တေ ဗြာဟ္မဏာနံ အမူလိကာ သဒ္ဓါ သမ္ပဇ္ဇတီ’’တိ? ‘‘န ခွေတ္ထ, ဘော ဂေါတမ, ဗြာဟ္မဏာ သဒ္ဓါယေဝ ပယိရုပါသန္တိ, အနုဿဝါပေတ္ထ ဗြာဟ္မဏာ ပယိရုပါသန္တီ’’တိ။ ‘‘ပုဗ္ဗေဝ ခေါ တွံ, ဘာရဒွါဇ, သဒ္ဓံ အဂမာသိ, အနုဿဝံ ဣဒါနိ ဝဒေသိ။ ပဉ္စ ခေါ ဣမေ, ဘာရဒွါဇ, ဓမ္မာ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ ဒွေဓာ ဝိပါကာ။ ကတမေ ပဉ္စ? သဒ္ဓါ, ရုစိ, အနုဿဝေါ, အာကာရပရိဝိတက္ကော, ဒိဋ္ဌိနိဇ္ဈာနက္ခန္တိ – ဣမေ ခေါ, ဘာရဒွါဇ, ပဉ္စ ဓမ္မာ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ ဒွေဓာ ဝိပါကာ။ အပိ စ, ဘာရဒွါဇ, သုသဒ္ဒဟိတံယေဝ ဟောတိ, တဉ္စ ဟောတိ ရိတ္တံ တုစ္ဆံ မုသာ၊ နော စေပိ သုသဒ္ဒဟိတံ ဟောတိ, တဉ္စ ဟောတိ ဘူတံ တစ္ဆံ အနညထာ။ အပိ စ, ဘာရဒွါဇ, သုရုစိတံယေဝ ဟောတိ…ပေ… သွာနုဿုတံယေဝ ဟောတိ…ပေ… သုပရိဝိတက္ကိတံယေဝ ဟောတိ…ပေ… သုနိဇ္ဈာယိတံယေဝ ဟောတိ, တဉ္စ ဟောတိ ရိတ္တံ တုစ္ဆံ မုသာ၊ နော စေပိ သုနိဇ္ဈာယိတံ ဟောတိ, တဉ္စ ဟောတိ ဘူတံ တစ္ဆံ အနညထာ။ သစ္စမနုရက္ခတာ, ဘာရဒွါဇ, ဝိညုနာ ပုရိသေန နာလမေတ္ထ ဧကံသေန နိဋ္ဌံ ဂန္တုံ – ‘ဣဒမေဝ သစ္စံ, မောဃမည’’’န္တိ။
֍ ဋ္ဌ ၄၂၉။ ‘‘ကိတ္တာဝတာ ပန, ဘော ဂေါတမ, သစ္စာနုရက္ခဏာ ဟောတိ, ကိတ္တာဝတာ သစ္စမနုရက္ခတိ? သစ္စာနုရက္ခဏံ မယံ ဘဝန္တံ ဂေါတမံ ပုစ္ဆာမာ’’တိ။ ‘‘သဒ္ဓါ စေပိ, ဘာရဒွါဇ, ပုရိသဿ ဟောတိ၊ ‘ဧဝံ မေ သဒ္ဓါ’တိ – ဣတိ ဝဒံ သစ္စမနုရက္ခတိ [ဧဝမေဝ သိဇ္ဈတီတိ ဣတိ ဝါ, တံ သစ္စမနုရက္ခတိ (က။)], နတွေဝ တာဝ ဧကံသေန နိဋ္ဌံ ဂစ္ဆတိ – ‘ဣဒမေဝ သစ္စံ,
(မ၊၂၊၃၈၃။)မောဃမည’န္တိ ( ) [(ဧတ္တာဝတာ ခေါ ဘာရဒွါဇ သစ္စာနုရက္ခဏာ ဟောတိ, ဧတ္တာဝတာ သစ္စမနုရက္ခတိ, ဧတ္တာဝတာ စ မယံ သစ္စာနုရက္ခဏံ ပညာပေမ, န တွေဝ တာဝ သစ္စာနုဗောဓော ဟောတိ) (သီ။ သျာ။ ကံ။ ပီ။)]။ ရုစိ စေပိ, ဘာရဒွါဇ, ပုရိသဿ ဟောတိ…ပေ… အနုဿဝေါ စေပိ, ဘာရဒွါဇ, ပုရိသဿ ဟောတိ…ပေ… အာကာရပရိဝိတက္ကော စေပိ, ဘာရဒွါဇ, ပုရိသဿ ဟောတိ…ပေ… ဒိဋ္ဌိနိဇ္ဈာနက္ခန္တိ စေပိ, ဘာရဒွါဇ, ပုရိသဿ ဟောတိ၊ ‘ဧဝံ မေ ဒိဋ္ဌိနိဇ္ဈာနက္ခန္တီ’တိ – ဣတိ ဝဒံ သစ္စမနုရက္ခတိ, နတွေဝ တာဝ ဧကံသေန နိဋ္ဌံ ဂစ္ဆတိ – ‘ဣဒမေဝ သစ္စံ, မောဃမည’န္တိ။ ဧတ္တာဝတာ ခေါ, ဘာရဒွါဇ, သစ္စာနုရက္ခဏာ ဟောတိ, ဧတ္တာဝတာ သစ္စမနုရက္ခတိ, ဧတ္တာဝတာ စ မယံ သစ္စာနုရက္ခဏံ ပညပေမ၊ န တွေဝ တာဝ သစ္စာနုဗောဓော ဟောတီ’’တိ။
֍ ဋ္ဌ ၄၃၀။ ‘‘ဧတ္တာဝတာ, ဘော ဂေါတမ, သစ္စာနုရက္ခဏာ ဟောတိ, ဧတ္တာဝတာ သစ္စမနုရက္ခတိ, ဧတ္တာဝတာ စ မယံ သစ္စာနုရက္ခဏံ ပေက္ခာမ။ ကိတ္တာဝတာ ပန, ဘော ဂေါတမ, သစ္စာနုဗောဓော ဟောတိ, ကိတ္တာဝတာ သစ္စမနုဗုဇ္ဈတိ? သစ္စာနုဗောဓံ မယံ ဘဝန္တံ ဂေါတမံ ပုစ္ဆာမာ’’တိ။ ‘‘ဣဓ [ဣဓ ကိရ (သျာ။ ကံ။ က။)], ဘာရဒွါဇ, ဘိက္ခု အညတရံ ဂါမံ ဝါ နိဂမံ ဝါ ဥပနိဿာယ ဝိဟရတိ။ တမေနံ ဂဟပတိ ဝါ ဂဟပတိပုတ္တော ဝါ ဥပသင်္ကမိတွာ တီသု ဓမ္မေသု သမန္နေသတိ – လောဘနီယေသု ဓမ္မေသု, ဒေါသနီယေသု ဓမ္မေသု, မောဟနီယေသု ဓမ္မေသု။ အတ္ထိ နု ခေါ ဣမဿာယသ္မတော တထာရူပါ လောဘနီယာ ဓမ္မာ ယထာရူပေဟိ လောဘနီယေဟိ ဓမ္မေဟိ ပရိယာဒိန္နစိတ္တော အဇာနံ ဝါ ဝဒေယျ – ဇာနာမီတိ, အပဿံ ဝါ ဝဒေယျ – ပဿာမီတိ, ပရံ ဝါ တဒတ္ထာယ သမာဒပေယျ ယံ ပရေသံ အဿ ဒီဃရတ္တံ အဟိတာယ ဒုက္ခာယာတိ? တမေနံ သမန္နေသမာနော ဧဝံ ဇာနာတိ – ‘နတ္ထိ ခေါ ဣမဿာယသ္မတော တထာရူပါ လောဘနီယာ ဓမ္မာ ယထာရူပေဟိ လောဘနီယေဟိ ဓမ္မေဟိ ပရိယာဒိန္နစိတ္တော အဇာနံ ဝါ ဝဒေယျ – ဇာနာမီတိ, အပဿံ ဝါ ဝဒေယျ – ပဿာမီတိ, ပရံ ဝါ တဒတ္ထာယ သမာဒပေယျ ယံ ပရေသံ အဿ ဒီဃရတ္တံ အဟိတာယ ဒုက္ခာယ [ဒုက္ခာယာတိ (သဗ္ဗတ္ထ)]။ တထာရူပေါ [တထာ (သီ။ သျာ။ ကံ။ ပီ။)] ခေါ ပနိမဿာယသ္မတော ကာယသမာစာရော တထာရူပေါ [တထာ (သီ။ သျာ။ ကံ။ ပီ။)] ဝစီသမာစာရော ယထာ တံ အလုဒ္ဓဿ။ ယံ ခေါ ပန အယမာယသ္မာ ဓမ္မံ ဒေသေတိ, ဂမ္ဘီရော သော ဓမ္မော ဒုဒ္ဒသော
(မ၊၂၊၃၈၄။)ဒုရနုဗောဓော သန္တော ပဏီတော အတက္ကာဝစရော နိပုဏော ပဏ္ဍိတဝေဒနီယော၊ န သော ဓမ္မော သုဒေသိယော လုဒ္ဓေနာ’’’တိ။
֍ ဋ္ဌ ၄၃၁။ ‘‘ယတော နံ သမန္နေသမာနော ဝိသုဒ္ဓံ လောဘနီယေဟိ ဓမ္မေဟိ သမနုပဿတိ တတော နံ ဥတ္တရိ သမန္နေသတိ ဒေါသနီယေသု ဓမ္မေသု။ အတ္ထိ နု ခေါ ဣမဿာယသ္မတော တထာရူပါ ဒေါသနီယာ ဓမ္မာ ယထာရူပေဟိ ဒေါသနီယေဟိ ဓမ္မေဟိ ပရိယာဒိန္နစိတ္တော အဇာနံ ဝါ ဝဒေယျ – ဇာနာမီတိ, အပဿံ ဝါ ဝဒေယျ – ပဿာမီတိ, ပရံ ဝါ တဒတ္ထာယ သမာဒပေယျ ယံ ပရေသံ အဿ ဒီဃရတ္တံ အဟိတာယ ဒုက္ခာယာတိ? တမေနံ သမန္နေသမာနော ဧဝံ ဇာနာတိ – ‘နတ္ထိ ခေါ ဣမဿာယသ္မတော တထာရူပါ ဒေါသနီယာ ဓမ္မာ ယထာရူပေဟိ ဒေါသနီယေဟိ ဓမ္မေဟိ ပရိယာဒိန္နစိတ္တော အဇာနံ ဝါ ဝဒေယျ – ဇာနာမီတိ, အပဿံ ဝါ ဝဒေယျ – ပဿာမီတိ, ပရံ ဝါ တဒတ္ထာယ သမာဒပေယျ ယံ ပရေသံ အဿ ဒီဃရတ္တံ အဟိတာယ ဒုက္ခာယ။ တထာရူပေါ ခေါ ပနိမဿာယသ္မတော ကာယသမာစာရော တထာရူပေါ ဝစီသမာစာရော ယထာ တံ အဒုဋ္ဌဿ။ ယံ ခေါ ပန အယမာယသ္မာ ဓမ္မံ ဒေသေတိ, ဂမ္ဘီရော သော ဓမ္မော ဒုဒ္ဒသော ဒုရနုဗောဓော သန္တော ပဏီတော အတက္ကာဝစရော နိပုဏော ပဏ္ဍိတဝေဒနီယော၊ န သော ဓမ္မော သုဒေသိယော ဒုဋ္ဌေနာ’’’တိ။
֍ ဋ္ဌ ၄၃၂။ ‘‘ယတော နံ သမန္နေသမာနော ဝိသုဒ္ဓံ ဒေါသနီယေဟိ ဓမ္မေဟိ သမနုပဿတိ, တတော နံ ဥတ္တရိ သမန္နေသတိ မောဟနီယေသု ဓမ္မေသု။ အတ္ထိ နု ခေါ ဣမဿာယသ္မတော တထာရူပါ မောဟနီယာ ဓမ္မာ ယထာရူပေဟိ မောဟနီယေဟိ ဓမ္မေဟိ ပရိယာဒိန္နစိတ္တော အဇာနံ ဝါ ဝဒေယျ – ဇာနာမီတိ, အပဿံ ဝါ ဝဒေယျ – ပဿာမီတိ, ပရံ ဝါ တဒတ္ထာယ သမာဒပေယျ ယံ ပရေသံ အဿ ဒီဃရတ္တံ အဟိတာယ ဒုက္ခာယာတိ? တမေနံ သမန္နေသမာနော ဧဝံ ဇာနာတိ – ‘နတ္ထိ ခေါ ဣမဿာယသ္မတော တထာရူပါ မောဟနီယာ ဓမ္မာ ယထာရူပေဟိ မောဟနီယေဟိ ဓမ္မေဟိ ပရိယာဒိန္နစိတ္တော အဇာနံ ဝါ ဝဒေယျ – ဇာနာမီတိ, အပဿံ ဝါ ဝဒေယျ – ပဿာမီတိ, ပရံ ဝါ တဒတ္ထာယ သမာဒပေယျ ယံ ပရေသံ အဿ ဒီဃရတ္တံ အဟိတာယ ဒုက္ခာယ။ တထာရူပေါ ခေါ ပနိမဿာယသ္မတော ကာယသမာစာရော တထာရူပေါ ဝစီသမာစာရော ယထာ တံ အမူဠှဿ။ ယံ ခေါ ပန အယမာယသ္မာ ဓမ္မံ ဒေသေတိ, ဂမ္ဘီရော သော ဓမ္မော ဒုဒ္ဒသော ဒုရနုဗောဓော သန္တော
(မ၊၂၊၃၈၅။)ပဏီတော အတက္ကာဝစရော နိပုဏော ပဏ္ဍိတဝေဒနီယော၊ န သော ဓမ္မော သုဒေသိယော မူဠှေနာ’’’တိ။
‘‘ယတော နံ သမန္နေသမာနော ဝိသုဒ္ဓံ မောဟနီယေဟိ ဓမ္မေဟိ သမနုပဿတိ၊ အထ တမှိ သဒ္ဓံ နိဝေသေတိ, သဒ္ဓါဇာတော ဥပသင်္ကမတိ, ဥပသင်္ကမန္တော ပယိရုပါသတိ, ပယိရုပါသန္တော သောတံ ဩဒဟတိ, ဩဟိတသောတော ဓမ္မံ သုဏာတိ, သုတွာ ဓမ္မံ ဓာရေတိ, ဓတာနံ [ဓာရိတာနံ (က။)] ဓမ္မာနံ အတ္ထံ ဥပပရိက္ခတိ, အတ္ထံ ဥပပရိက္ခတော ဓမ္မာ နိဇ္ဈာနံ ခမန္တိ, ဓမ္မနိဇ္ဈာနက္ခန္တိယာ သတိ ဆန္ဒော ဇာယတိ, ဆန္ဒဇာတော ဥဿဟတိ, ဥဿဟိတွာ တုလေတိ, တုလယိတွာ ပဒဟတိ, ပဟိတတ္တော သမာနော ကာယေန စေဝ ပရမသစ္စံ သစ္ဆိကရောတိ ပညာယ စ နံ အတိဝိဇ္ဈ ပဿတိ။ ဧတ္တာဝတာ ခေါ, ဘာရဒွါဇ, သစ္စာနုဗောဓော ဟောတိ, ဧတ္တာဝတာ သစ္စမနုဗုဇ္ဈတိ, ဧတ္တာဝတာ စ မယံ သစ္စာနုဗောဓံ ပညပေမ၊ န တွေဝ တာဝ သစ္စာနုပ္ပတ္တိ ဟောတီ’’တိ။
֍ ဋ္ဌ ၄၃၃။ ‘‘ဧတ္တာဝတ္တာ, ဘော ဂေါတမ, သစ္စာနုဗောဓော ဟောတိ, ဧတ္တာဝတာ သစ္စမနုဗုဇ္ဈတိ, ဧတ္တာဝတာ စ မယံ သစ္စာနုဗောဓံ ပေက္ခာမ။ ကိတ္တာဝတာ ပန, ဘော ဂေါတမ, သစ္စာနုပ္ပတ္တိ ဟောတိ, ကိတ္တာဝတာ သစ္စမနုပါပုဏာတိ? သစ္စာနုပ္ပတ္တိံ မယံ ဘဝန္တံ ဂေါတမံ ပုစ္ဆာမာ’’တိ။ ‘‘တေသံယေ, ဘာရဒွါဇ, ဓမ္မာနံ အာသေဝနာ ဘာဝနာ ဗဟုလီကမ္မံ သစ္စာနုပ္ပတ္တိ ဟောတိ။ ဧတ္တာဝတာ ခေါ, ဘာရဒွါဇ, သစ္စာနုပ္ပတ္တိ ဟောတိ, ဧတ္တာဝတာ သစ္စမနုပါပုဏာတိ, ဧတ္တာဝတာ စ မယံ သစ္စာနုပ္ပတ္တိံ ပညပေမာ’’တိ။
֍ ဋ္ဌ ၄၃၄။ ‘‘ဧတ္တာဝတာ, ဘော ဂေါတမ, သစ္စာနုပ္ပတ္တိ ဟောတိ, ဧတ္တာဝတာ သစ္စမနုပါပုဏာတိ, ဧတ္တာဝတာ စ မယံ သစ္စာနုပ္ပတ္တိံ ပေက္ခာမ။ သစ္စာနုပ္ပတ္တိယာ ပန, ဘော ဂေါတမ, ကတမော ဓမ္မော ဗဟုကာရော? သစ္စာနုပ္ပတ္တိယာ ဗဟုကာရံ ဓမ္မံ မယံ ဘဝန္တံ ဂေါတမံ ပုစ္ဆာမာ’’တိ။ ‘‘သစ္စာနုပ္ပတ္တိယာ ခေါ, ဘာရဒွါဇ, ပဓာနံ ဗဟုကာရံ။ နော စေတံ ပဒဟေယျ, နယိဒံ သစ္စမနုပါပုဏေယျ။ ယသ္မာ စ ခေါ ပဒဟတိ တသ္မာ သစ္စမနုပါပုဏာတိ။ တသ္မာ သစ္စာနုပ္ပတ္တိယာ ပဓာနံ ဗဟုကာရ’’န္တိ။
‘‘ပဓာနဿ ပန, ဘော ဂေါတမ, ကတမော ဓမ္မော ဗဟုကာရော? ပဓာနဿ ဗဟုကာရံ ဓမ္မံ မယံ ဘဝန္တံ ဂေါတမံ ပုစ္ဆာမာ’’တိ။ ‘‘ပဓာနဿ ခေါ, ဘာရဒွါဇ,
(မ၊၂၊၃၈၆။)တုလနာ ဗဟုကာရာ။ နော စေတံ တုလေယျ, နယိဒံ ပဒဟေယျ။ ယသ္မာ စ ခေါ တုလေတိ တသ္မာ ပဒဟတိ။ တသ္မာ ပဓာနဿ တုလနာ ဗဟုကာရာ’’တိ။
‘‘တုလနာယ ပန, ဘော ဂေါတမ, ကတမော ဓမ္မော ဗဟုကာရော? တုလနာယ ဗဟုကာရံ ဓမ္မံ မယံ ဘဝန္တံ ဂေါတမံ ပုစ္ဆာမာ’’တိ။ ‘‘တုလနာယ ခေါ, ဘာရဒွါဇ, ဥဿာဟော ဗဟုကာရော။ နော စေတံ ဥဿဟေယျ, နယိဒံ တုလေယျ။ ယသ္မာ စ ခေါ ဥဿဟတိ တသ္မာ တုလေတိ။ တသ္မာ တုလနာယ ဥဿာဟော ဗဟုကာရော’’တိ။
‘‘ဥဿာဟဿ ပန, ဘော ဂေါတမ, ကတမော ဓမ္မော ဗဟုကာရော? ဥဿာဟဿ ဗဟုကာရံ ဓမ္မံ မယံ ဘဝန္တံ ဂေါတမံ ပုစ္ဆာမာ’’တိ။ ‘‘ဥဿာဟဿ ခေါ, ဘာရဒွါဇ, ဆန္ဒော ဗဟုကာရော။ နော စေတံ ဆန္ဒော ဇာယေထ, နယိဒံ ဥဿဟေယျ။ ယသ္မာ စ ခေါ ဆန္ဒော ဇာယတိ တသ္မာ ဥဿဟတိ။ တသ္မာ ဥဿာဟဿ ဆန္ဒော ဗဟုကာရော’’တိ။
‘‘ဆန္ဒဿ ပန, ဘော ဂေါတမ, ကတမော ဓမ္မော ဗဟုကာရော? ဆန္ဒဿ ဗဟုကာရံ ဓမ္မံ မယံ ဘဝန္တံ ဂေါတမံ ပုစ္ဆာမာ’’တိ။ ‘‘ဆန္ဒဿ ခေါ, ဘာရဒွါဇ, ဓမ္မနိဇ္ဈာနက္ခန္တိ ဗဟုကာရာ။ နော စေတေ ဓမ္မာ နိဇ္ဈာနံ ခမေယျုံ, နယိဒံ ဆန္ဒော ဇာယေထ။ ယသ္မာ စ ခေါ ဓမ္မာ နိဇ္ဈာနံ ခမန္တိ တသ္မာ ဆန္ဒော ဇာယတိ။ တသ္မာ ဆန္ဒဿ ဓမ္မနိဇ္ဈာနက္ခန္တိ ဗဟုကာရာ’’တိ။
‘‘ဓမ္မနိဇ္ဈာနက္ခန္တိယာ ပန, ဘော ဂေါတမ, ကတမော ဓမ္မော ဗဟုကာရော? ဓမ္မနိဇ္ဈာနက္ခန္တိယာ ဗဟုကာရံ ဓမ္မံ မယံ ဘဝန္တံ ဂေါတမံ ပုစ္ဆာမာ’’တိ။ ‘‘ဓမ္မနိဇ္ဈာနက္ခန္တိယာ ခေါ, ဘာရဒွါဇ, အတ္ထူပပရိက္ခာ ဗဟုကာရာ။ နော စေတံ အတ္ထံ ဥပပရိက္ခေယျ, နယိဒံ ဓမ္မာ နိဇ္ဈာနံ ခမေယျုံ။ ယသ္မာ စ ခေါ အတ္ထံ ဥပပရိက္ခတိ တသ္မာ ဓမ္မာ နိဇ္ဈာနံ ခမန္တိ။ တသ္မာ ဓမ္မနိဇ္ဈာနက္ခန္တိယာ အတ္ထူပပရိက္ခာ ဗဟုကာရာ’’တိ။
‘‘အတ္ထူပပရိက္ခာယ ပန, ဘော ဂေါတမ, ကတမော ဓမ္မော ဗဟုကာရော? အတ္ထူပပရိက္ခာယ ဗဟုကာရံ ဓမ္မံ မယံ ဘဝန္တံ ဂေါတမံ ပုစ္ဆာမာ’’တိ။ ‘‘အတ္ထူပပရိက္ခာယ ခေါ, ဘာရဒွါဇ, ဓမ္မဓာရဏာ ဗဟုကာရာ။ နော စေတံ ဓမ္မံ ဓာရေယျ, နယိဒံ အတ္ထံ ဥပပရိက္ခေယျ။ ယသ္မာ စ ခေါ ဓမ္မံ ဓာရေတိ တသ္မာ အတ္ထံ ဥပပရိက္ခတိ။ တသ္မာ အတ္ထူပပရိက္ခာယ ဓမ္မဓာရဏာ ဗဟုကာရာ’’တိ။
‘‘ဓမ္မဓာရဏာယ ပန, ဘော ဂေါတမ, ကတမော ဓမ္မော ဗဟုကာရော? ဓမ္မဓာရဏာယ ဗဟုကာရံ ဓမ္မံ မယံ ဘဝန္တံ ဂေါတမံ ပုစ္ဆာမာ’’တိ။
(မ၊၂၊၃၈၇။)‘‘ဓမ္မဓာရဏာယ ခေါ, ဘာရဒွါဇ, ဓမ္မဿဝနံ ဗဟုကာရံ။ နော စေတံ ဓမ္မံ သုဏေယျ, နယိဒံ ဓမ္မံ ဓာရေယျ။ ယသ္မာ စ ခေါ ဓမ္မံ သုဏာတိ တသ္မာ ဓမ္မံ ဓာရေတိ။ တသ္မာ ဓမ္မဓာရဏာယ ဓမ္မဿဝနံ ဗဟုကာရ’’န္တိ။
‘‘ဓမ္မဿဝနဿ ပန, ဘော ဂေါတမ, ကတမော ဓမ္မော ဗဟုကာရော? ဓမ္မဿဝနဿ ဗဟုကာရံ ဓမ္မံ မယံ ဘဝန္တံ ဂေါတမံ ပုစ္ဆာမာ’’တိ။ ‘‘ဓမ္မဿဝနဿ ခေါ, ဘာရဒွါဇ, သောတာဝဓာနံ ဗဟုကာရံ။ နော စေတံ သောတံ ဩဒဟေယျ, နယိဒံ ဓမ္မံ သုဏေယျ။ ယသ္မာ စ ခေါ သောတံ ဩဒဟတိ တသ္မာ ဓမ္မံ သုဏာတိ။ တသ္မာ ဓမ္မဿဝနဿ သောတာဝဓာနံ ဗဟုကာရ’’န္တိ။
‘‘သောတာဝဓာနဿ ပန, ဘော ဂေါတမ, ကတမော ဓမ္မော ဗဟုကာရော? သောတာဝဓာနဿ ဗဟုကာရံ ဓမ္မံ မယံ ဘဝန္တံ ဂေါတမံ ပုစ္ဆာမာ’’တိ။ ‘‘သောတာဝဓာနဿ ခေါ, ဘာရဒွါဇ, ပယိရုပါသနာ ဗဟုကာရာ။ နော စေတံ ပယိရုပါသေယျ, နယိဒံ သောတံ ဩဒဟေယျ။ ယသ္မာ စ ခေါ ပယိရုပါသတိ တသ္မာ သောတံ ဩဒဟတိ။ တသ္မာ သောတာဝဓာနဿ ပယိရုပါသနာ ဗဟုကာရာ’’တိ။
‘‘ပယိရုပါသနာယ ပန, ဘော ဂေါတမ, ကတမော ဓမ္မော ဗဟုကာရော? ပယိရုပါသနာယ ဗဟုကာရံ ဓမ္မံ မယံ ဘဝန္တံ ဂေါတမံ ပုစ္ဆာမာ’’တိ။ ‘‘ပယိရုပါသနာယ ခေါ, ဘာရဒွါဇ, ဥပသင်္ကမနံ ဗဟုကာရံ။ နော စေတံ ဥပသင်္ကမေယျ, နယိဒံ ပယိရုပါသေယျ။ ယသ္မာ စ ခေါ ဥပသင်္ကမတိ တသ္မာ ပယိရုပါသတိ။ တသ္မာ ပယိရုပါသနာယ ဥပသင်္ကမနံ ဗဟုကာရ’’န္တိ။
‘‘ဥပသင်္ကမနဿ ပန, ဘော ဂေါတမ, ကတမော ဓမ္မော ဗဟုကာရော? ဥပသင်္ကမနဿ ဗဟုကာရံ ဓမ္မံ မယံ ဘဝန္တံ ဂေါတမံ ပုစ္ဆာမာ’’တိ။ ‘‘ဥပသင်္ကမနဿ ခေါ, ဘာရဒွါဇ, သဒ္ဓါ ဗဟုကာရာ။ နော စေတံ သဒ္ဓါ ဇာယေထ, နယိဒံ ဥပသင်္ကမေယျ။ ယသ္မာ စ ခေါ သဒ္ဓါ ဇာယတိ တသ္မာ ဥပသင်္ကမတိ။ တသ္မာ ဥပသင်္ကမနဿ သဒ္ဓါ ဗဟုကာရာ’’တိ။
֍ ဋ္ဌ ၄၃၅။ ‘‘သစ္စာနုရက္ခဏံ မယံ ဘဝန္တံ ဂေါတမံ အပုစ္ဆိမှ, သစ္စာနုရက္ခဏံ ဘဝံ ဂေါတမော ဗျာကာသိ၊ တဉ္စ ပနမှာကံ ရုစ္စတိ စေဝ ခမတိ စ တေန စမှ အတ္တမနာ။ သစ္စာနုဗောဓံ မယံ ဘဝန္တံ ဂေါတမံ အပုစ္ဆိမှ, သစ္စာနုဗောဓံ ဘဝံ ဂေါတမော ဗျာကာသိ၊ တဉ္စ ပနမှာကံ ရုစ္စတိ စေဝ ခမတိ စ တေန စမှ အတ္တမနာ။ သစ္စာနုပ္ပတ္တိံ မယံ ဘဝန္တံ ဂေါတမံ အပုစ္ဆိမှ, သစ္စာနုပ္ပတ္တိံ ဘဝံ ဂေါတမော ဗျာကာသိ၊ တဉ္စ ပနမှာကံ ရုစ္စတိ စေဝ ခမတိ စ တေန စမှ
(မ၊၂၊၃၈၈။)အတ္တမနာ။ သစ္စာနုပ္ပတ္တိယာ ဗဟုကာရံ ဓမ္မံ မယံ ဘဝန္တံ ဂေါတမံ အပုစ္ဆိမှ, သစ္စာနုပ္ပတ္တိယာ ဗဟုကာရံ ဓမ္မံ ဘဝံ ဂေါတမော ဗျာကာသိ၊ တဉ္စ ပနမှာကံ ရုစ္စတိ စေဝ ခမတိ စ တေန စမှ အတ္တမနာ။ ယံယဒေဝ စ မယံ ဘဝန္တံ ဂေါတမံ အပုစ္ဆိမှ တံတဒေဝ ဘဝံ ဂေါတမော ဗျာကာသိ၊ တဉ္စ ပနမှာကံ ရုစ္စတိ စေဝ ခမတိ စ တေန စမှ အတ္တမနာ။ မယဉှိ, ဘော ဂေါတမ, ပုဗ္ဗေ ဧဝံ ဇာနာမ – ‘ကေ စ မုဏ္ဍကာ သမဏကာ ဣဗ္ဘာ ကဏှာ ဗန္ဓုပါဒါပစ္စာ, ကေ စ ဓမ္မဿ အညာတာရော’တိ? အဇနေသိ ဝတ မေ ဘဝံ ဂေါတမော သမဏေသု သမဏပေမံ, သမဏေသု သမဏပသာဒံ, သမဏေသု သမဏဂါရဝံ။ အဘိက္ကန္တံ, ဘော ဂေါတမ…ပေ… ဥပါသကံ မံ ဘဝံ ဂေါတမော ဓာရေတု အဇ္ဇတဂ္ဂေ ပါဏုပေတံ သရဏံ ဂတ’’န္တိ။
စင်္ကီသုတ္တံ နိဋ္ဌိတံ ပဉ္စမံ။
၆။ ဧသုကာရီသုတ္တံ
֍ ဋ္ဌ ၄၃၆။ ဧဝံ မေ သုတံ – ဧကံ သမယံ ဘဂဝါ သာဝတ္ထိယံ ဝိဟရတိ ဇေတဝနေ အနာထပိဏ္ဍိကဿ အာရာမေ။ အထ ခေါ ဧသုကာရီ ဗြာဟ္မဏော ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ ဘဂဝတာ သဒ္ဓိံ သမ္မောဒိ။ သမ္မောဒနီယံ ကထံ သာရဏီယံ ဝီတိသာရေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ ဧကမန္တံ နိသိန္နော ခေါ ဧသုကာရီ ဗြာဟ္မဏော ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ဗြာဟ္မဏာ, ဘော ဂေါတမ, စတဿော ပါရိစရိယာ ပညပေန္တိ – ဗြာဟ္မဏဿ ပါရိစရိယံ ပညပေန္တိ, ခတ္တိယဿ ပါရိစရိယံ ပညပေန္တိ, ဝေဿဿ ပါရိစရိယံ ပညပေန္တိ, သုဒ္ဒဿ ပါရိစရိယံ ပညပေန္တိ။ တတြိဒံ, ဘော ဂေါတမ, ဗြာဟ္မဏာ ဗြာဟ္မဏဿ ပါရိစရိယံ ပညပေန္တိ – ‘ဗြာဟ္မဏော ဝါ ဗြာဟ္မဏံ ပရိစရေယျ, ခတ္တိယော ဝါ ဗြာဟ္မဏံ ပရိစရေယျ, ဝေဿော ဝါ ဗြာဟ္မဏံ ပရိစရေယျ, သုဒ္ဒေါ ဝါ ဗြာဟ္မဏံ ပရိစရေယျာ’တိ။ ဣဒံ ခေါ, ဘော ဂေါတမ, ဗြာဟ္မဏာ ဗြာဟ္မဏဿ ပါရိစရိယံ ပညပေန္တိ။ တတြိဒံ, ဘော ဂေါတမ, ဗြာဟ္မဏာ ခတ္တိယဿ ပါရိစရိယံ ပညပေန္တိ – ‘ခတ္တိယော ဝါ ခတ္တိယံ ပရိစရေယျ, ဝေဿော ဝါ ခတ္တိယံ ပရိစရေယျ, သုဒ္ဒေါ ဝါ ခတ္တိယံ ပရိစရေယျာ’တိ။ ဣဒံ ခေါ, ဘော ဂေါတမ, ဗြာဟ္မဏာ ခတ္တိယဿ ပါရိစရိယံ ပညပေန္တိ။ တတြိဒံ, ဘော ဂေါတမ, ဗြာဟ္မဏာ ဝေဿဿ ပါရိစရိယံ ပညပေန္တိ – ‘ဝေဿော ဝါ ဝေဿံ ပရိစရေယျ, သုဒ္ဒေါ ဝါ ဝေဿံ ပရိစရေယျာ’တိ။ ဣဒံ ခေါ, ဘော ဂေါတမ, ဗြာဟ္မဏာ ဝေဿဿ ပါရိစရိယံ
(မ၊၂၊၃၈၉။)ပညပေန္တိ။ တတြိဒံ, ဘော ဂေါတမ, ဗြာဟ္မဏာ သုဒ္ဒဿ ပါရိစရိယံ ပညပေန္တိ – ‘သုဒ္ဒေါဝ သုဒ္ဒံ ပရိစရေယျ။ ကော ပနညော သုဒ္ဒံ ပရိစရိဿတီ’တိ? ဣဒံ ခေါ, ဘော ဂေါတမ, ဗြာဟ္မဏာ သုဒ္ဒဿ ပါရိစရိယံ ပညပေန္တိ။ ဗြာဟ္မဏာ, ဘော ဂေါတမ, ဣမာ စတဿော ပါရိစရိယာ ပညပေန္တိ။ ဣဓ ဘဝံ ဂေါတမော ကိမာဟာ’’တိ။
֍ ဋ္ဌ ၄၃၇။ ‘‘ကိံ ပန, ဗြာဟ္မဏ, သဗ္ဗော လောကော ဗြာဟ္မဏာနံ ဧတဒဗ္ဘနုဇာနာတိ – ‘ဣမာ စတဿော ပါရိစရိယာ ပညပေန္တူ’’’တိ [ပညပေန္တီတိ (သီ။ က။)]? ‘‘နော ဟိဒံ, ဘော ဂေါတမ’’။ ‘‘သေယျထာပိ, ဗြာဟ္မဏ, ပုရိသော ဒလိဒ္ဒေါ [ဒဠိဒ္ဒေါ (သီ။ သျာ။ ကံ။ ပီ။)] အဿကော အနာဠှိယော။ တဿ အကာမဿ ဗိလံ ဩလဂ္ဂေယျုံ – ‘ဣဒံ တေ, အမ္ဘော ပုရိသ, မံသံ ခါဒိတဗ္ဗံ, မူလဉ္စ အနုပ္ပဒါတဗ္ဗ’န္တိ။ ဧဝမေဝ ခေါ, ဗြာဟ္မဏ, ဗြာဟ္မဏာ အပ္ပဋိညာယ တေသံ သမဏဗြာဟ္မဏာနံ, အထ စ ပနိမာ စတဿော ပါရိစရိယာ ပညပေန္တိ။ နာဟံ, ဗြာဟ္မဏ, ‘သဗ္ဗံ ပရိစရိတဗ္ဗ’န္တိ ဝဒါမိ၊ နာဟံ, ဗြာဟ္မဏ, ‘သဗ္ဗံ န ပရိစရိတဗ္ဗ’န္တိ ဝဒါမိ။ ယံ ဟိဿ, ဗြာဟ္မဏ, ပရိစရတော ပါရိစရိယာဟေတု ပါပိယော အဿ န သေယျော, နာဟံ တံ ‘ပရိစရိတဗ္ဗ’န္တိ ဝဒါမိ၊ ယဉ္စ ခွါဿ, ဗြာဟ္မဏ, ပရိစရတော ပါရိစရိယာဟေတု သေယျော အဿ န ပါပိယော တမဟံ ‘ပရိစရိတဗ္ဗ’န္တိ ဝဒါမိ။ ခတ္တိယံ စေပိ, ဗြာဟ္မဏ, ဧဝံ ပုစ္ဆေယျုံ – ‘ယံ ဝါ တေ ပရိစရတော ပါရိစရိယာဟေတု ပါပိယော အဿ န သေယျော, ယံ ဝါ တေ ပရိစရတော ပါရိစရိယာဟေတု သေယျော အဿ န ပါပိယော၊ ကမေတ္ထ ပရိစရေယျာသီ’တိ, ခတ္တိယောပိ ဟိ, ဗြာဟ္မဏ, သမ္မာ ဗျာကရမာနော ဧဝံ ဗျာကရေယျ – ‘ယဉှိ မေ ပရိစရတော ပါရိစရိယာဟေတု ပါပိယော အဿ န သေယျော, နာဟံ တံ ပရိစရေယျံ၊ ယဉ္စ ခေါ မေ ပရိစရတော ပါရိစရိယာဟေတု သေယျော အဿ န ပါပိယော တမဟံ ပရိစရေယျ’န္တိ။ ဗြာဟ္မဏံ စေပိ, ဗြာဟ္မဏ…ပေ… ဝေဿံ စေပိ, ဗြာဟ္မဏ…ပေ… သုဒ္ဒံ စေပိ, ဗြာဟ္မဏ, ဧဝံ ပုစ္ဆေယျုံ – ‘ယံ ဝါ တေ ပရိစရတော ပါရိစရိယာဟေတု ပါပိယော အဿ န သေယျော, ယံ ဝါ တေ ပရိစရတော ပါရိစရိယာဟေတု သေယျော အဿ န ပါပိယော၊ ကမေတ္ထ ပရိစရေယျာသီ’တိ, သုဒ္ဒေါပိ ဟိ, ဗြာဟ္မဏ, သမ္မာ ဗျာကရမာနော ဧဝံ ဗျာကရေယျ – ‘ယဉှိ မေ ပရိစရတော ပါရိစရိယာဟေတု ပါပိယော အဿ န သေယျော, နာဟံ တံ ပရိစရေယျံ၊ ယဉ္စ ခေါ မေ ပရိစရတော ပါရိစရိယာဟေတု သေယျော အဿ န ပါပိယော တမဟံ ပရိစရေယျ’န္တိ။ နာဟံ, ဗြာဟ္မဏ, ‘ဥစ္စာကုလီနတာ သေယျံသော’တိ ဝဒါမိ, န ပနာဟံ, ဗြာဟ္မဏ, ‘ဥစ္စာကုလီနတာ
(မ၊၂၊၃၉၀။)ပါပိယံသော’တိ ဝဒါမိ၊ နာဟံ, ဗြာဟ္မဏ, ‘ဥဠာရဝဏ္ဏတာ သေယျံသော’တိ ဝဒါမိ, န ပနာဟံ, ဗြာဟ္မဏ, ‘ဥဠာရဝဏ္ဏတာ ပါပိယံသော’တိ ဝဒါမိ၊ နာဟံ, ဗြာဟ္မဏ, ‘ဥဠာရဘောဂတာ သေယျံသော’တိ ဝဒါမိ, န ပနာဟံ, ဗြာဟ္မဏ, ‘ဥဠာရဘောဂတာ ပါပိယံသော’တိ ဝဒါမိ။
֍ ဋ္ဌ ၄၃၈။ ‘‘ဥစ္စာကုလီနောပိ ဟိ, ဗြာဟ္မဏ, ဣဓေကစ္စော ပါဏာတိပါတီ ဟောတိ, အဒိန္နာဒါယီ ဟောတိ, ကာမေသုမိစ္ဆာစာရီ ဟောတိ, မုသာဝါဒီ ဟောတိ, ပိသုဏာဝါစော ဟောတိ, ဖရုသာဝါစော ဟောတိ, သမ္ဖပ္ပလာပီ ဟောတိ, အဘိဇ္ဈာလု ဟောတိ, ဗျာပန္နစိတ္တော ဟောတိ, မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ ဟောတိ။ တသ္မာ ‘န ဥစ္စာကုလီနတာ သေယျံသော’တိ ဝဒါမိ။ ဥစ္စာကုလီနောပိ ဟိ, ဗြာဟ္မဏ, ဣဓေကစ္စော ပါဏာတိပါတာ ပဋိဝိရတော ဟောတိ, အဒိန္နာဒါနာ ပဋိဝိရတော ဟောတိ, ကာမေသုမိစ္ဆာစာရာ ပဋိဝိရတော ဟောတိ, မုသာဝါဒါ ပဋိဝိရတော ဟောတိ, ပိသုဏာယ ဝါစာယ ပဋိဝိရတော ဟောတိ, ဖရုသာယ ဝါစာယ ပဋိဝိရတော ဟောတိ, သမ္ဖပ္ပလာပါ ပဋိဝိရတော ဟောတိ, အနဘိဇ္ဈာလု ဟောတိ, အဗျာပန္နစိတ္တော ဟောတိ, သမ္မာဒိဋ္ဌိ ဟောတိ။ တသ္မာ ‘န ဥစ္စာကုလီနတာ ပါပိယံသော’တိ ဝဒါမိ။
֍ ဋ္ဌ ၄၃၉။ ‘‘ဥဠာရဝဏ္ဏောပိ ဟိ, ဗြာဟ္မဏ…ပေ… ဥဠာရဘောဂေါပိ ဟိ, ဗြာဟ္မဏ, ဣဓေကစ္စော ပါဏာတိပါတီ ဟောတိ…ပေ… မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ ဟောတိ။ တသ္မာ ‘န ဥဠာရဘောဂတာ သေယျံသော’တိ ဝဒါမိ။ ဥဠာရဘောဂေါပိ ဟိ, ဗြာဟ္မဏ, ဣဓေကစ္စော ပါဏာတိပါတာ ပဋိဝိရတော ဟောတိ…ပေ… သမ္မာဒိဋ္ဌိ ဟောတိ။ တသ္မာ ‘န ဥဠာရဘောဂတာ ပါပိယံသော’တိ ဝဒါမိ။ နာဟံ, ဗြာဟ္မဏ, ‘သဗ္ဗံ ပရိစရိတဗ္ဗ’န္တိ ဝဒါမိ, န ပနာဟံ, ဗြာဟ္မဏ, ‘သဗ္ဗံ န ပရိစရိတဗ္ဗ’န္တိ ဝဒါမိ။ ယံ ဟိဿ, ဗြာဟ္မဏ, ပရိစရတော ပါရိစရိယာဟေတု သဒ္ဓါ ဝဍ္ဎတိ, သီလံ ဝဍ္ဎတိ, သုတံ ဝဍ္ဎတိ, စာဂေါ ဝဍ္ဎတိ, ပညာ ဝဍ္ဎတိ, တမဟံ ‘ပရိစရိတဗ္ဗ’န္တိ (ဝဒါမိ။ ယံ ဟိဿ, ဗြာဟ္မဏ, ပရိစရတော ပါရိစရိယာဟေတု န သဒ္ဓါ ဝဍ္ဎတိ, န သီလံ ဝဍ္ဎတိ, န သုတံ ဝဍ္ဎတိ, န စာဂေါ ဝဍ္ဎတိ, န ပညာ ဝဍ္ဎတိ, နာဟံ တံ ‘ပရိစရိတဗ္ဗ’န္တိ) [( ) ဧတ္ထန္တရေ ပါဌော သီ။ သျာ။ ကံ။ ပီ။ ပေါတ္ထကေသု နတ္ထိ] ဝဒါမီ’’တိ။
֍ ဋ္ဌ ၄၄၀။ ဧဝံ ဝုတ္တေ, ဧသုကာရီ ဗြာဟ္မဏော ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ဗြာဟ္မဏာ, ဘော ဂေါတမ, စတ္တာရိ ဓနာနိ ပညပေန္တိ – ဗြာဟ္မဏဿ သန္ဓနံ ပညပေန္တိ, ခတ္တိယဿ သန္ဓနံ ပညပေန္တိ, ဝေဿဿ သန္ဓနံ ပညပေန္တိ,
(မ၊၂၊၃၉၁။)သုဒ္ဒဿ သန္ဓနံ ပညပေန္တိ။ တတြိဒံ, ဘော ဂေါတမ, ဗြာဟ္မဏာ ဗြာဟ္မဏဿ သန္ဓနံ ပညပေန္တိ ဘိက္ခာစရိယံ၊ ဘိက္ခာစရိယဉ္စ ပန ဗြာဟ္မဏော သန္ဓနံ အတိမညမာနော အကိစ္စကာရီ ဟောတိ ဂေါပေါဝ အဒိန္နံ အာဒိယမာနောတိ။ ဣဒံ ခေါ, ဘော ဂေါတမ, ဗြာဟ္မဏာ ဗြာဟ္မဏဿ သန္ဓနံ ပညပေန္တိ။ တတြိဒံ, ဘော ဂေါတမ, ဗြာဟ္မဏာ ခတ္တိယဿ သန္ဓနံ ပညပေန္တိ ဓနုကလာပံ၊ ဓနုကလာပဉ္စ ပန ခတ္တိယော သန္ဓနံ အတိမညမာနော အကိစ္စကာရီ ဟောတိ ဂေါပေါဝ အဒိန္နံ အာဒိယမာနောတိ။ ဣဒံ ခေါ, ဘော ဂေါတမ, ဗြာဟ္မဏာ ခတ္တိယဿ သန္ဓနံ ပညပေန္တိ။ တတြိဒံ, ဘော ဂေါတမ, ဗြာဟ္မဏာ ဝေဿဿ သန္ဓနံ ပညပေန္တိ ကသိဂေါရက္ခံ၊ ကသိဂေါရက္ခဉ္စ ပန ဝေဿော သန္ဓနံ အတိမညမာနော အကိစ္စကာရီ ဟောတိ ဂေါပေါဝ အဒိန္နံ အာဒိယမာနောတိ။ ဣဒံ ခေါ, ဘော ဂေါတမ, ဗြာဟ္မဏာ ဝေဿဿ သန္ဓနံ ပညပေန္တိ။ တတြိဒံ, ဘော ဂေါတမ, ဗြာဟ္မဏာ သုဒ္ဒဿ သန္ဓနံ ပညပေန္တိ အသိတဗျာဘင်္ဂိံ၊ အသိတဗျာဘင်္ဂိဉ္စ ပန သုဒ္ဒေါ သန္ဓနံ အတိမညမာနော အကိစ္စကာရီ ဟောတိ ဂေါပေါဝ အဒိန္နံ အာဒိယမာနောတိ။ ဣဒံ ခေါ, ဘော ဂေါတမ, ဗြာဟ္မဏာ သုဒ္ဒဿ သန္ဓနံ ပညပေန္တိ။ ဗြာဟ္မဏာ, ဘော ဂေါတမ, ဣမာနိ စတ္တာရိ ဓနာနိ ပညပေန္တိ။ ဣဓ ဘဝံ ဂေါတမော ကိမာဟာ’’တိ?
֍ ဋ္ဌ ၄၄၁။ ‘‘ကိံ ပန, ဗြာဟ္မဏ, သဗ္ဗော လောကော ဗြာဟ္မဏာနံ ဧတဒဗ္ဘနုဇာနာတိ – ‘ဣမာနိ စတ္တာရိ ဓနာနိ ပညပေန္တူ’’’တိ? ‘‘နော ဟိဒံ, ဘော ဂေါတမ’’။ ‘‘သေယျထာပိ, ဗြာဟ္မဏ, ပုရိသော ဒလိဒ္ဒေါ အဿကော အနာဠှိယော။ တဿ အကာမဿ ဗိလံ ဩလဂ္ဂေယျုံ – ‘ဣဒံ တေ, အမ္ဘော ပုရိသ, မံသံ ခါဒိတဗ္ဗံ, မူလဉ္စ အနုပ္ပဒါတဗ္ဗ’န္တိ။ ဧဝမေဝ ခေါ, ဗြာဟ္မဏ, ဗြာဟ္မဏာ အပ္ပဋိညာယ တေသံ သမဏဗြာဟ္မဏာနံ, အထ စ ပနိမာနိ စတ္တာရိ ဓနာနိ ပညပေန္တိ။ အရိယံ ခေါ အဟံ, ဗြာဟ္မဏ, လောကုတ္တရံ ဓမ္မံ ပုရိသဿ သန္ဓနံ ပညပေမိ။ ပေါရာဏံ ခေါ ပနဿ မာတာပေတ္တိကံ ကုလဝံသံ အနုဿရတော ယတ္ထ ယတ္ထေဝ အတ္တဘာဝဿ အဘိနိဗ္ဗတ္တိ ဟောတိ တေန တေနေဝ သင်္ချံ ဂစ္ဆတိ။ ခတ္တိယကုလေ စေ အတ္တဘာဝဿ အဘိနိဗ္ဗတ္တိ ဟောတိ ‘ခတ္တိယော’တွေဝ သင်္ချံ ဂစ္ဆတိ၊ ဗြာဟ္မဏကုလေ စေ အတ္တဘာဝဿ အဘိနိဗ္ဗတ္တိ ဟောတိ ‘ဗြာဟ္မဏော’တွေဝ သင်္ချံ ဂစ္ဆတိ၊ ဝေဿကုလေ စေ အတ္တဘာဝဿ အဘိနိဗ္ဗတ္တိ ဟောတိ ‘ဝေဿော’တွေဝ သင်္ချံ ဂစ္ဆတိ၊ သုဒ္ဒကုလေ စေ အတ္တဘာဝဿ အဘိနိဗ္ဗတ္တိ ဟောတိ
(မ၊၂၊၃၉၂။)‘သုဒ္ဒေါ’တွေဝ သင်္ချံ ဂစ္ဆတိ။ သေယျထာပိ, ဗြာဟ္မဏ, ယံယဒေဝ ပစ္စယံ ပဋိစ္စ အဂ္ဂိ ဇလတိ တေန တေနေဝ သင်္ချံ ဂစ္ဆတိ။ ကဋ္ဌဉ္စေ ပဋိစ္စ အဂ္ဂိ ဇလတိ ‘ကဋ္ဌဂ္ဂိ’တွေဝ သင်္ချံ ဂစ္ဆတိ၊ သကလိကဉ္စေ ပဋိစ္စ အဂ္ဂိ ဇလတိ ‘သကလိကဂ္ဂိ’တွေဝ သင်္ချံ ဂစ္ဆတိ၊ တိဏဉ္စေ ပဋိစ္စ အဂ္ဂိ ဇလတိ ‘တိဏဂ္ဂိ’တွေဝ သင်္ချံ ဂစ္ဆတိ၊ ဂေါမယဉ္စေ ပဋိစ္စ အဂ္ဂိ ဇလတိ ‘ဂေါမယဂ္ဂိ’တွေဝ သင်္ချံ ဂစ္ဆတိ။ ဧဝမေဝ ခေါ အဟံ, ဗြာဟ္မဏ, အရိယံ လောကုတ္တရံ ဓမ္မံ ပုရိသဿ သန္ဓနံ ပညပေမိ။ ပေါရာဏံ ခေါ ပနဿ မာတာပေတ္တိကံ ကုလဝံသံ အနုဿရတော ယတ္ထ ယတ္ထေဝ အတ္တဘာဝဿ အဘိနိဗ္ဗတ္တိ ဟောတိ တေန တေနေဝ သင်္ချံ ဂစ္ဆတိ။
‘‘ခတ္တိယကုလေ စေ အတ္တဘာဝဿ အဘိနိဗ္ဗတ္တိ ဟောတိ ‘ခတ္တိယော’တွေဝ သင်္ချံ ဂစ္ဆတိ၊ ဗြာဟ္မဏကုလေ စေ အတ္တဘာဝဿ အဘိနိဗ္ဗတ္တိ ဟောတိ ‘ဗြာဟ္မဏော’တွေဝ သင်္ချံ ဂစ္ဆတိ၊ ဝေဿကုလေ စေ အတ္တဘာဝဿ အဘိနိဗ္ဗတ္တိ ဟောတိ ‘ဝေဿော’တွေဝ သင်္ချံ ဂစ္ဆတိ၊ သုဒ္ဒကုလေ စေ အတ္တဘာဝဿ အဘိနိဗ္ဗတ္တိ ဟောတိ ‘သုဒ္ဒေါ’တွေဝ သင်္ချံ ဂစ္ဆတိ။
‘‘ခတ္တိယကုလာ စေပိ, ဗြာဟ္မဏ, အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇိတော ဟောတိ, သော စ တထာဂတပ္ပဝေဒိတံ ဓမ္မဝိနယံ အာဂမ္မ ပါဏာတိပါတာ ပဋိဝိရတော ဟောတိ, အဒိန္နာဒါနာ ပဋိဝိရတော ဟောတိ, အဗြဟ္မစရိယာ ပဋိဝိရတော ဟောတိ, မုသာဝါဒါ ပဋိဝိရတော ဟောတိ, ပိသုဏာယ ဝါစာယ ပဋိဝိရတော ဟောတိ, ဖရုသာယ ဝါစာယ ပဋိဝိရတော ဟောတိ, သမ္ဖပ္ပလာပါ ပဋိဝိရတော ဟောတိ, အနဘိဇ္ဈာလု ဟောတိ, အဗျာပန္နစိတ္တော ဟောတိ, သမ္မာဒိဋ္ဌိ ဟောတိ, အာရာဓကော ဟောတိ ဉာယံ ဓမ္မံ ကုသလံ။
‘‘ဗြာဟ္မဏကုလာ စေပိ, ဗြာဟ္မဏ, အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇိတော ဟောတိ, သော စ တထာဂတပ္ပဝေဒိတံ ဓမ္မဝိနယံ အာဂမ္မ ပါဏာတိပါတာ ပဋိဝိရတော ဟောတိ…ပေ… သမ္မာဒိဋ္ဌိ ဟောတိ, အာရာဓကော ဟောတိ ဉာယံ ဓမ္မံ ကုသလံ။
‘‘ဝေဿကုလာ စေပိ, ဗြာဟ္မဏ, အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇိတော ဟောတိ, သော စ တထာဂတပ္ပဝေဒိတံ ဓမ္မဝိနယံ အာဂမ္မ ပါဏာတိပါတာ ပဋိဝိရတော ဟောတိ…ပေ… သမ္မာဒိဋ္ဌိ ဟောတိ, အာရာဓကော ဟောတိ ဉာယံ ဓမ္မံ ကုသလံ။
‘‘သုဒ္ဒကုလာ စေပိ, ဗြာဟ္မဏ, အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇိတော ဟောတိ, သော စ တထာဂတပ္ပဝေဒိတံ ဓမ္မဝိနယံ အာဂမ္မ ပါဏာတိပါတာ ပဋိဝိရတော ဟောတိ…ပေ… သမ္မာဒိဋ္ဌိ ဟောတိ, အာရာဓကော ဟောတိ ဉာယံ ဓမ္မံ ကုသလံ။
(မ၊၂၊၃၉၃။)֍ ဋ္ဌ ၄၄၂။ ‘‘တံ ကိံ မညသိ, ဗြာဟ္မဏ, ဗြာဟ္မဏောဝ နု ခေါ ပဟောတိ အသ္မိံ ပဒေသေ အဝေရံ အဗျာဗဇ္ဈံ မေတ္တစိတ္တံ ဘာဝေတုံ, နော ခတ္တိယော နော ဝေဿော နော သုဒ္ဒေါ’’တိ? ‘‘နော ဟိဒံ, ဘော ဂေါတမ။ ခတ္တိယောပိ ဟိ, ဘော ဂေါတမ, ပဟောတိ အသ္မိံ ပဒေသေ အဝေရံ အဗျာဗဇ္ဈံ မေတ္တစိတ္တံ ဘာဝေတုံ၊ ဗြာဟ္မဏောပိ ဟိ, ဘော ဂေါတမ… ဝေဿောပိ ဟိ, ဘော ဂေါတမ… သုဒ္ဒေါပိ ဟိ, ဘော ဂေါတမ… သဗ္ဗေပိ ဟိ, ဘော ဂေါတမ, စတ္တာရော ဝဏ္ဏာ ပဟောန္တိ အသ္မိံ ပဒေသေ အဝေရံ အဗျာဗဇ္ဈံ မေတ္တစိတ္တံ ဘာဝေတု’’န္တိ။ ‘‘ဧဝမေဝ ခေါ, ဗြာဟ္မဏ, ခတ္တိယကုလာ စေပိ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇိတော ဟောတိ, သော စ တထာဂတပ္ပဝေဒိတံ ဓမ္မဝိနယံ အာဂမ္မ ပါဏာတိပါတာ ပဋိဝိရတော ဟောတိ…ပေ… သမ္မာဒိဋ္ဌိ ဟောတိ, အာရာဓကော ဟောတိ ဉာယံ ဓမ္မံ ကုသလံ။
‘‘ဗြာဟ္မဏကုလာ စေပိ, ဗြာဟ္မဏ… ဝေဿကုလာ စေပိ, ဗြာဟ္မဏ… သုဒ္ဒကုလာ စေပိ, ဗြာဟ္မဏ, အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇိတော ဟောတိ, သော စ တထာဂတပ္ပဝေဒိတံ ဓမ္မဝိနယံ အာဂမ္မ ပါဏာတိပါတာ ပဋိဝိရတော ဟောတိ…ပေ… သမ္မာဒိဋ္ဌိ ဟောတိ, အာရာဓကော ဟောတိ ဉာယံ ဓမ္မံ ကုသလံ။
֍ ဋ္ဌ ၄၄၃။ ‘‘တံ ကိံ မညသိ, ဗြာဟ္မဏ, ဗြာဟ္မဏောဝ နု ခေါ ပဟောတိ သောတ္တိသိနာနိံ အာဒါယ နဒိံ ဂန္တွာ ရဇောဇလ္လံ ပဝါဟေတုံ, နော ခတ္တိယော နော ဝေဿော နော သုဒ္ဒေါ’’တိ? ‘‘နော ဟိဒံ, ဘော ဂေါတမ။ ခတ္တိယောပိ ဟိ, ဘော ဂေါတမ, ပဟောတိ သောတ္တိသိနာနိံ အာဒါယ နဒိံ ဂန္တွာ ရဇောဇလ္လံ ပဝါဟေတုံ၊ ဗြာဟ္မဏောပိ ဟိ, ဘော ဂေါတမ… ဝေဿောပိ ဟိ, ဘော ဂေါတမ … သုဒ္ဒေါပိ ဟိ, ဘော ဂေါတမ… သဗ္ဗေပိ ဟိ, ဘော ဂေါတမ, စတ္တာရော ဝဏ္ဏာ ပဟောန္တိ သောတ္တိသိနာနိံ အာဒါယ နဒိံ ဂန္တွာ ရဇောဇလ္လံ ပဝါဟေတု’’န္တိ။ ‘‘ဧဝမေဝ ခေါ, ဗြာဟ္မဏ, ခတ္တိယကုလာ စေပိ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇိတော ဟောတိ, သော စ တထာဂတပ္ပဝေဒိတံ ဓမ္မဝိနယံ အာဂမ္မ ပါဏာတိပါတာ ပဋိဝိရတော ဟောတိ…ပေ… သမ္မာဒိဋ္ဌိ ဟောတိ, အာရာဓကော ဟောတိ ဉာယံ ဓမ္မံ ကုသလံ။
‘‘ဗြာဟ္မဏကုလာ စေပိ, ဗြာဟ္မဏ… ဝေဿကုလာ စေပိ, ဗြာဟ္မဏ… သုဒ္ဒကုလာ စေပိ, ဗြာဟ္မဏ, အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇိတော ဟောတိ, သော စ တထာဂတပ္ပဝေဒိတံ ဓမ္မဝိနယံ အာဂမ္မ ပါဏာတိပါတာ ပဋိဝိရတော ဟောတိ…ပေ… သမ္မာဒိဋ္ဌိ ဟောတိ, အာရာဓကော ဟောတိ ဉာယံ ဓမ္မံ ကုသလံ။
(မ၊၂၊၃၉၄။)֍ ဋ္ဌ ၄၄၄။ ‘‘တံ ကိံ မညသိ, ဗြာဟ္မဏ, ဣဓ ရာဇာ ခတ္တိယော မုဒ္ဓါဝသိတ္တော နာနာဇစ္စာနံ ပုရိသာနံ ပုရိသသတံ သန္နိပါတေယျ – ‘အာယန္တု ဘောန္တော ယေ တတ္ထ ခတ္တိယကုလာ ဗြာဟ္မဏကုလာ ရာဇညကုလာ ဥပ္ပန္နာ သာကဿ ဝါ သာလဿ ဝါ သလဠဿ ဝါ စန္ဒနဿ ဝါ ပဒုမကဿ ဝါ ဥတ္တရာရဏိံ အာဒါယ အဂ္ဂိံ အဘိနိဗ္ဗတ္တေန္တု, တေဇော ပါတုကရောန္တု၊ အာယန္တု ပန ဘောန္တော ယေ တတ္ထ စဏ္ဍာလကုလာ နေသာဒကုလာ ဝေနကုလာ ရထကာရကုလာ ပုက္ကုသကုလာ ဥပ္ပန္နာ သာပါနဒေါဏိယာ ဝါ သူကရဒေါဏိယာ ဝါ ရဇကဒေါဏိယာ ဝါ ဧရဏ္ဍကဋ္ဌဿ ဝါ ဥတ္တရာရဏိံ အာဒါယ အဂ္ဂိံ အဘိနိဗ္ဗတ္တေန္တု, တေဇော ပါတုကရောန္တူ’’’တိ?
‘‘တံ ကိံ မညသိ, ဗြာဟ္မဏ, ယော ဧဝံ နု ခေါ သော ခတ္တိယကုလာ ဗြာဟ္မဏကုလာ ရာဇညကုလာ ဥပ္ပန္နေဟိ သာကဿ ဝါ သာလဿ ဝါ သလဠဿ ဝါ စန္ဒနဿ ဝါ ပဒုမကဿ ဝါ ဥတ္တရာရဏိံ အာဒါယ အဂ္ဂိ အဘိနိဗ္ဗတ္တော တေဇော ပါတုကတော သော ဧဝ နု ခွါဿ အဂ္ဂိ အစ္စိမာ စေဝ ဝဏ္ဏဝါ စ ပဘဿရော စ တေန စ သက္ကာ အဂ္ဂိနာ အဂ္ဂိကရဏီယံ ကာတုံ၊ ယော ပန သော စဏ္ဍာလကုလာ နေသာဒကုလာ ဝေနကုလာ ရထကာရကုလာ ပုက္ကုသကုလာ ဥပ္ပန္နေဟိ သာပါနဒေါဏိယာ ဝါ သူကရဒေါဏိယာ ဝါ ရဇကဒေါဏိယာ ဝါ ဧရဏ္ဍကဋ္ဌဿ ဝါ ဥတ္တရာရဏိံ အာဒါယ အဂ္ဂိ အဘိနိဗ္ဗတ္တော တေဇော ပါတုကတော သွာဿ အဂ္ဂိ န စေဝ အစ္စိမာ န စ ဝဏ္ဏဝါ န စ ပဘဿရော န စ တေန သက္ကာ အဂ္ဂိနာ အဂ္ဂိကရဏီယံ ကာတု’’န္တိ? ‘‘နော ဟိဒံ, ဘော ဂေါတမ။ ယောပိ ဟိ သော, ဘော ဂေါတမ, ခတ္တိယကုလာ ဗြာဟ္မဏကုလာ ရာဇညကုလာ ဥပ္ပန္နေဟိ သာကဿ ဝါ သာလဿ ဝါ သလဠဿ ဝါ စန္ဒနဿ ဝါ ပဒုမကဿ ဝါ ဥတ္တရာရဏိံ အာဒါယ အဂ္ဂိ အဘိနိဗ္ဗတ္တော တေဇော ပါတုကတော သွာဿ အဂ္ဂိ အစ္စိမာ စေဝ ဝဏ္ဏဝါ စ ပဘဿရော စ တေန စ သက္ကာ အဂ္ဂိနာ အဂ္ဂိကရဏီယံ ကာတုံ၊ ယောပိ သော စဏ္ဍာလကုလာ နေသာဒကုလာ ဝေနကုလာ ရထကာရကုလာ ပုက္ကုသကုလာ ဥပ္ပန္နေဟိ သာပါနဒေါဏိယာ ဝါ သူကရဒေါဏိယာ ဝါ ရဇကဒေါဏိယာ ဝါ ဧရဏ္ဍကဋ္ဌဿ ဝါ ဥတ္တရာရဏိံ အာဒါယ အဂ္ဂိ အဘိနိဗ္ဗတ္တော တေဇော ပါတုကတော သွာဿ အဂ္ဂိ အစ္စိမာ စေဝ ဝဏ္ဏဝါ စ ပဘဿရော စ တေန စ သက္ကာ အဂ္ဂိနာ အဂ္ဂိကရဏီယံ ကာတုံ။ သဗ္ဗောပိ ဟိ, ဘော ဂေါတမ, အဂ္ဂိ အစ္စိမာ စေဝ ဝဏ္ဏဝါ စ ပဘဿရော စ သဗ္ဗေနပိ သက္ကာ အဂ္ဂိနာ အဂ္ဂိကရဏီယံ ကာတု’’န္တိ။
(မ၊၂၊၃၉၅။)‘‘ဧဝမေဝ ခေါ, ဗြာဟ္မဏ, ခတ္တိယကုလာ စေပိ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇိတော ဟောတိ, သော စ တထာဂတပ္ပဝေဒိတံ ဓမ္မဝိနယံ အာဂမ္မ ပါဏာတိပါတာ ပဋိဝိရတော ဟောတိ…ပေ… သမ္မာဒိဋ္ဌိ ဟောတိ, အာရာဓကော ဟောတိ ဉာယံ ဓမ္မံ ကုသလံ။ ဗြာဟ္မဏကုလာ စေပိ, ဗြာဟ္မဏ… ဝေဿကုလာ စေပိ, ဗြာဟ္မဏ… သုဒ္ဒကုလာ စေပိ, ဗြာဟ္မဏ, အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇိတော ဟောတိ, သော စ တထာဂတပ္ပဝေဒိတံ ဓမ္မဝိနယံ အာဂမ္မ ပါဏာတိပါတာ ပဋိဝိရတော ဟောတိ, အဒိန္နာဒါနာ ပဋိဝိရတော ဟောတိ, အဗြဟ္မစရိယာ ပဋိဝိရတော ဟောတိ, မုသာဝါဒါ ပဋိဝိရတော ဟောတိ, ပိသုဏာယ ဝါစာယ ပဋိဝိရတော ဟောတိ, ဖရုသာယ ဝါစာယ ပဋိဝိရတော ဟောတိ, သမ္ဖပ္ပလာပါ ပဋိဝိရတော ဟောတိ, အနဘိဇ္ဈာလု ဟောတိ, အဗျာပန္နစိတ္တော ဟောတိ, သမ္မာဒိဋ္ဌိ ဟောတိ, အာရာဓကော ဟောတိ ဉာယံ ဓမ္မံ ကုသလ’’န္တိ။
ဧဝံ ဝုတ္တေ, ဧသုကာရီ ဗြာဟ္မဏော ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘အဘိက္ကန္တံ, ဘော ဂေါတမ, အဘိက္ကန္တံ, ဘော ဂေါတမ…ပေ… ဥပါသကံ မံ ဘဝံ ဂေါတမော ဓာရေတု အဇ္ဇတဂ္ဂေ ပါဏုပေတံ သရဏံ ဂတ’’န္တိ။
ဧသုကာရီသုတ္တံ နိဋ္ဌိတံ ဆဋ္ဌံ။
၇။ ဓနဉ္ဇာနိသုတ္တံ
֍ ဋ္ဌ ၄၄၅။ ဧဝံ မေ သုတံ – ဧကံ သမယံ ဘဂဝါ ရာဇဂဟေ ဝိဟရတိ ဝေဠုဝနေ ကလန္ဒကနိဝါပေ။ တေန ခေါ ပန သမယေန အာယသ္မာ သာရိပုတ္တော ဒက္ခိဏာဂိရိသ္မိံ စာရိကံ စရတိ မဟတာ ဘိက္ခုသံဃေန သဒ္ဓိံ။ အထ ခေါ အညတရော ဘိက္ခု ရာဇဂဟေ ဝဿံဝုဋ္ဌော [ဝဿံဝုတ္ထော (သီ။ သျာ။ ကံ။ ပီ။)] ယေန ဒက္ခိဏာဂိရိ ယေနာယသ္မာ သာရိပုတ္တော တေနုပသင်္ကမိ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ အာယသ္မတာ သာရိပုတ္တေန သဒ္ဓိံ သမ္မောဒိ။ သမ္မောဒနီယံ ကထံ သာရဏီယံ ဝီတိသာရေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ ဧကမန္တံ နိသိန္နံ ခေါ တံ ဘိက္ခုံ အာယသ္မာ သာရိပုတ္တော ဧတဒဝေါစ – ‘‘ကစ္စာဝုသော, ဘဂဝါ အရောဂေါ စ ဗလဝါ စာ’’တိ? ‘‘အရောဂေါ စာဝုသော, ဘဂဝါ ဗလဝါ စာ’’တိ။ ‘‘ကစ္စိ ပနာဝုသော, ဘိက္ခုသံဃော အရောဂေါ စ ဗလဝါ စာ’’တိ? ‘‘ဘိက္ခုသံဃောပိ ခေါ, အာဝုသော, အရောဂေါ စ ဗလဝါ စာ’’တိ။ ‘‘ဧတ္ထ, အာဝုသော, တဏ္ဍုလပါလိဒွါရာယ ဓနဉ္ဇာနိ [ဓာနဉ္ဇာနိ (သီ။ ပီ။)] နာမ ဗြာဟ္မဏော အတ္ထိ။
(မ၊၂၊၃၉၆။)ကစ္စာဝုသော, ဓနဉ္ဇာနိ ဗြာဟ္မဏော အရောဂေါ စ ဗလဝါ စာ’’တိ? ‘‘ဓနဉ္ဇာနိပိ ခေါ, အာဝုသော, ဗြာဟ္မဏော အရောဂေါ စ ဗလဝါ စာ’’တိ။ ‘‘ကစ္စိ ပနာဝုသော, ဓနဉ္ဇာနိ ဗြာဟ္မဏော အပ္ပမတ္တော’’တိ? ‘‘ကုတော ပနာဝုသော, ဓနဉ္ဇာနိဿ ဗြာဟ္မဏဿ အပ္ပမာဒေါ? ဓနဉ္ဇာနိ, အာဝုသော, ဗြာဟ္မဏော ရာဇာနံ နိဿာယ ဗြာဟ္မဏဂဟပတိကေ ဝိလုမ္ပတိ, ဗြာဟ္မဏဂဟပတိကေ နိဿာယ ရာဇာနံ ဝိလုမ္ပတိ။ ယာပိဿ ဘရိယာ သဒ္ဓါ သဒ္ဓကုလာ အာနီတာ သာပိ ကာလင်္ကတာ၊ အညာဿ ဘရိယာ အဿဒ္ဓါ အဿဒ္ဓကုလာ အာနီတာ’’။ ‘‘ဒုဿုတံ ဝတာဝုသော, အဿုမှ, ဒုဿုတံ ဝတာဝုသော, အဿုမှ၊ ယေ မယံ ဓနဉ္ဇာနိံ ဗြာဟ္မဏံ ပမတ္တံ အဿုမှ။ အပ္ပေဝ စ နာမ မယံ ကဒါစိ ကရဟစိ ဓနဉ္ဇာနိနာ ဗြာဟ္မဏေန သဒ္ဓိံ သမာဂစ္ဆေယျာမ, အပ္ပေဝ နာမ သိယာ ကောစိဒေဝ ကထာသလ္လာပေါ’’တိ?
֍ ဋ္ဌ ၄၄၆။ အထ ခေါ အာယသ္မာ သာရိပုတ္တော ဒက္ခိဏာဂိရိသ္မိံ ယထာဘိရန္တံ ဝိဟရိတွာ ယေန ရာဇဂဟံ တေန စာရိကံ ပက္ကာမိ။ အနုပုဗ္ဗေန စာရိကံ စရမာနော ယေန ရာဇဂဟံ တဒဝသရိ။ တတြ သုဒံ အာယသ္မာ သာရိပုတ္တော ရာဇဂဟေ ဝိဟရတိ ဝေဠုဝနေ ကလန္ဒကနိဝါပေ။ အထ ခေါ အာယသ္မာ သာရိပုတ္တော ပုဗ္ဗဏှသမယံ နိဝါသေတွာ ပတ္တစီဝရမာဒါယ ရာဇဂဟံ ပိဏ္ဍာယ ပါဝိသိ။ တေန ခေါ ပန သမယေန ဓနဉ္ဇာနိ ဗြာဟ္မဏော ဗဟိနဂရေ ဂါဝေါ ဂေါဋ္ဌေ ဒုဟာပေတိ။ အထ ခေါ အာယသ္မာ သာရိပုတ္တော ရာဇဂဟေ ပိဏ္ဍာယ စရိတွာ ပစ္ဆာဘတ္တံ ပိဏ္ဍပါတပဋိက္ကန္တော ယေန ဓနဉ္ဇာနိ ဗြာဟ္မဏော တေနုပသင်္ကမိ။ အဒ္ဒသာ ခေါ ဓနဉ္ဇာနိ ဗြာဟ္မဏော အာယသ္မန္တံ သာရိပုတ္တံ ဒူရတောဝ အာဂစ္ဆန္တံ။ ဒိသွာန ယေနာယသ္မာ သာရိပုတ္တော တေနုပသင်္ကမိ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ အာယသ္မန္တံ သာရိပုတ္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ဣတော, ဘော သာရိပုတ္တ, ပယော, ပီယတံ တာဝ ဘတ္တဿ ကာလော ဘဝိဿတီ’’တိ။ ‘‘အလံ, ဗြာဟ္မဏ။ ကတံ မေ အဇ္ဇ ဘတ္တကိစ္စံ။ အမုကသ္မိံ မေ ရုက္ခမူလေ ဒိဝါဝိဟာရော ဘဝိဿတိ။ တတ္ထ အာဂစ္ဆေယျာသီ’’တိ။ ‘‘ဧဝံ, ဘော’’တိ ခေါ ဓနဉ္ဇာနိ ဗြာဟ္မဏော အာယသ္မတော သာရိပုတ္တဿ ပစ္စဿောသိ။ အထ ခေါ ဓနဉ္ဇာနိ ဗြာဟ္မဏော ပစ္ဆာဘတ္တံ ဘုတ္တပါတရာသော ယေနာယသ္မာ သာရိပုတ္တော တေနုပသင်္ကမိ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ အာယသ္မတာ သာရိပုတ္တေန သဒ္ဓိံ သမ္မောဒိ။ သမ္မောဒနီယံ ကထံ သာရဏီယံ ဝီတိသာရေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ ဧကမန္တံ နိသိန္နံ ခေါ ဓနဉ္ဇာနိံ ဗြာဟ္မဏံ အာယသ္မာ သာရိပုတ္တော ဧတဒဝေါစ – ‘‘ကစ္စာသိ, ဓနဉ္ဇာနိ, အပ္ပမတ္တော’’တိ? ‘‘ကုတော, ဘော သာရိပုတ္တ, အမှာကံ အပ္ပမာဒေါ ယေသံ နော
(မ၊၂၊၃၉၇။)မာတာပိတရော ပေါသေတဗ္ဗာ, ပုတ္တဒါရော ပေါသေတဗ္ဗော, ဒါသကမ္မကရာ ပေါသေတဗ္ဗာ, မိတ္တာမစ္စာနံ မိတ္တာမစ္စကရဏီယံ ကာတဗ္ဗံ, ဉာတိသာလောဟိတာနံ ဉာတိသာလောဟိတကရဏီယံ ကာတဗ္ဗံ, အတိထီနံ အတိထိကရဏီယံ ကာတဗ္ဗံ, ပုဗ္ဗပေတာနံ ပုဗ္ဗပေတကရဏီယံ ကာတဗ္ဗံ, ဒေဝတာနံ ဒေဝတာကရဏီယံ ကာတဗ္ဗံ, ရညော ရာဇကရဏီယံ ကာတဗ္ဗံ, အယမ္ပိ ကာယော ပီဏေတဗ္ဗော ဗြူဟေတဗ္ဗော’’တိ။
֍ ဋ္ဌ ၄၄၇။ ‘‘တံ ကိံ မညသိ, ဓနဉ္ဇာနိ, ဣဓေကစ္စော မာတာပိတူနံ ဟေတု အဓမ္မစာရီ ဝိသမစာရီ အဿ, တမေနံ အဓမ္မစရိယာဝိသမစရိယာဟေတု နိရယံ နိရယပါလာ ဥပကဍ္ဎေယျုံ။ လဘေယျ နု ခေါ သော ‘အဟံ ခေါ မာတာပိတူနံ ဟေတု အဓမ္မစာရီ ဝိသမစာရီ အဟောသိံ, မာ မံ နိရယံ နိရယပါလာ’တိ, မာတာပိတရော ဝါ ပနဿ လဘေယျုံ ‘ဧသော ခေါ အမှာကံ ဟေတု အဓမ္မစာရီ ဝိသမစာရီ အဟောသိ, မာ နံ နိရယံ နိရယပါလာ’’’တိ? ‘‘နော ဟိဒံ, ဘော သာရိပုတ္တ။ အထ ခေါ နံ ဝိက္ကန္ဒန္တံယေဝ နိရယေ နိရယပါလာ ပက္ခိပေယျုံ’’။
‘‘တံ ကိံ မညသိ, ဓနဉ္ဇာနိ, ဣဓေကစ္စော ပုတ္တဒါရဿ ဟေတု အဓမ္မစာရီ ဝိသမစာရီ အဿ, တမေနံ အဓမ္မစရိယာဝိသမစရိယာဟေတု နိရယံ နိရယပါလာ ဥပကဍ္ဎေယျုံ။ လဘေယျ နု ခေါ သော ‘အဟံ ခေါ ပုတ္တဒါရဿ ဟေတု အဓမ္မစာရီ ဝိသမစာရီ အဟောသိံ, မာ မံ နိရယံ နိရယပါလာ’တိ, ပုတ္တဒါရော ဝါ ပနဿ လဘေယျ ‘ဧသော ခေါ အမှာကံ ဟေတု အဓမ္မစာရီ ဝိသမစာရီ အဟောသိ မာ နံ နိရယံ နိရယပါလာ’’’တိ? ‘‘နော ဟိဒံ, ဘော သာရိပုတ္တ။ အထ ခေါ နံ ဝိက္ကန္ဒန္တံယေဝ နိရယေ နိရယပါလာ ပက္ခိပေယျုံ’’။
‘‘တံ ကိံ မညသိ, ဓနဉ္ဇာနိ, ဣဓေကစ္စော ဒါသကမ္မကရပေါရိသဿ ဟေတု အဓမ္မစာရီ ဝိသမစာရီ အဿ, တမေနံ အဓမ္မစရိယာဝိသမစရိယာဟေတု နိရယံ နိရယပါလာ ဥပကဍ္ဎေယျုံ။ လဘေယျ နု ခေါ သော ‘အဟံ ခေါ ဒါသကမ္မကရပေါရိသဿ ဟေတု အဓမ္မစာရီ ဝိသမစာရီ အဟောသိံ, မာ မံ နိရယံ နိရယပါလာ’တိ, ဒါသကမ္မကရပေါရိသာ ဝါ ပနဿ လဘေယျုံ ‘ဧသော ခေါ အမှာကံ ဟေတု အဓမ္မစာရီ ဝိသမစာရီ အဟောသိ, မာ နံ နိရယံ နိရယပါလာ’’’တိ? ‘‘နော ဟိဒံ, ဘော သာရိပုတ္တ။ အထ ခေါ နံ ဝိက္ကန္ဒန္တံယေဝ နိရယေ နိရယပါလာ ပက္ခိပေယျုံ’’။
‘‘တံ ကိံ မညသိ, ဓနဉ္ဇာနိ, ဣဓေကစ္စော မိတ္တာမစ္စာနံ ဟေတု အဓမ္မစာရီ ဝိသမစာရီ အဿ, တမေနံ အဓမ္မစရိယာဝိသမစရိယာဟေတု
(မ၊၂၊၃၉၈။)နိရယံ နိရယပါလာ ဥပကဍ္ဎေယျုံ။ လဘေယျ နု ခေါ သော ‘အဟံ ခေါ မိတ္တာမစ္စာနံ ဟေတု အဓမ္မစာရီ ဝိသမစာရီ အဟောသိံ, မာ မံ နိရယံ နိရယပါလာ’တိ, မိတ္တာမစ္စာ ဝါ ပနဿ လဘေယျုံ ‘ဧသော ခေါ အမှာကံ ဟေတု အဓမ္မစာရီ ဝိသမစာရီ အဟောသိ, မာ နံ နိရယံ နိရယပါလာ’’’တိ? ‘‘နော ဟိဒံ, ဘော သာရိပုတ္တ။ အထ ခေါ နံ ဝိက္ကန္ဒန္တံယေဝ နိရယေ နိရယပါလာ ပက္ခိပေယျုံ’’။
‘‘တံ ကိံ မညသိ, ဓနဉ္ဇာနိ, ဣဓေကစ္စော ဉာတိသာလောဟိတာနံ ဟေတု အဓမ္မစာရီ ဝိသမစာရီ အဿ, တမေနံ အဓမ္မစရိယာဝိသမစရိယာဟေတု နိရယံ နိရယပါလာ ဥပကဍ္ဎေယျုံ။ လဘေယျ နု ခေါ သော ‘အဟံ ခေါ ဉာတိသာလောဟိတာနံ ဟေတု အဓမ္မစာရီ ဝိသမစာရီ အဟောသိံ, မာ မံ နိရယံ နိရယပါလာ’တိ, ဉာတိသာလောဟိတာ ဝါ ပနဿ လဘေယျုံ ‘ဧသော ခေါ အမှာကံ ဟေတု အဓမ္မစာရီ ဝိသမစာရီ အဟောသိ, မာ နံ နိရယံ နိရယပါလာ’’’တိ? ‘‘နော ဟိဒံ, ဘော သာရိပုတ္တ။ အထ ခေါ နံ ဝိက္ကန္ဒန္တံယေဝ နိရယေ နိရယပါလာ ပက္ခိပေယျုံ’’။
‘‘တံ ကိံ မညသိ, ဓနဉ္ဇာနိ, ဣဓေကစ္စော အတိထီနံ ဟေတု အဓမ္မစာရီ ဝိသမစာရီ အဿ, တမေနံ အဓမ္မစရိယာဝိသမစရိယာဟေတု နိရယံ နိရယပါလာ ဥပကဍ္ဎေယျုံ။ လဘေယျ နု ခေါ သော ‘အဟံ ခေါ အတိထီနံ ဟေတု အဓမ္မစာရီ ဝိသမစာရီ အဟောသိံ, မာ မံ နိရယံ နိရယပါလာ’တိ, အတိထီ ဝါ ပနဿ လဘေယျုံ ‘ဧသော ခေါ အမှာကံ ဟေတု အဓမ္မစာရီ ဝိသမစာရီ အဟောသိ, မာ နံ နိရယံ နိရယပါလာ’’’တိ? ‘‘နော ဟိဒံ, ဘော သာရိပုတ္တ။ အထ ခေါ နံ ဝိက္ကန္ဒန္တံယေဝ နိရယေ နိရယပါလာ ပက္ခိပေယျုံ’’။
‘‘တံ ကိံ မညသိ, ဓနဉ္ဇာနိ, ဣဓေကစ္စော ပုဗ္ဗပေတာနံ ဟေတု အဓမ္မစာရီ ဝိသမစာရီ အဿ, တမေနံ အဓမ္မစရိယာဝိသမစရိယာဟေတု နိရယံ နိရယပါလာ ဥပကဍ္ဎေယျုံ။ လဘေယျ နု ခေါ သော ‘အဟံ ခေါ ပုဗ္ဗပေတာနံ ဟေတု အဓမ္မစာရီ ဝိသမစာရီ အဟောသိံ, မာ မံ နိရယံ နိရယပါလာ’တိ, ပုဗ္ဗပေတာ ဝါ ပနဿ လဘေယျုံ ‘ဧသော ခေါ အမှာကံ ဟေတု အဓမ္မစာရီ ဝိသမစာရီ အဟောသိ, မာ နံ နိရယံ နိရယပါလာ’’’တိ? ‘‘နော ဟိဒံ, ဘော သာရိပုတ္တ။ အထ ခေါ နံ ဝိက္ကန္ဒန္တံယေဝ နိရယေ နိရယပါလာ ပက္ခိပေယျုံ’’။
(မ၊၂၊၃၉၉။)‘‘တံ ကိံ မညသိ, ဓနဉ္ဇာနိ, ဣဓေကစ္စော ဒေဝတာနံ ဟေတု အဓမ္မစာရီ ဝိသမစာရီ အဿ, တမေနံ အဓမ္မစရိယာဝိသမစရိယာဟေတု နိရယံ နိရယပါလာ ဥပကဍ္ဎေယျုံ။ လဘေယျ နု ခေါ သော ‘အဟံ ခေါ ဒေဝတာနံ ဟေတု အဓမ္မစာရီ ဝိသမစာရီ အဟောသိံ, မာ မံ နိရယံ နိရယပါလာ’တိ, ဒေဝတာ ဝါ ပနဿ လဘေယျုံ ‘ဧသော ခေါ အမှာကံ ဟေတု အဓမ္မစာရီ ဝိသမစာရီ အဟောသိ, မာ နံ နိရယံ နိရယပါလာ’’’တိ? ‘‘နော ဟိဒံ, ဘော သာရိပုတ္တ။ အထ ခေါ နံ ဝိက္ကန္ဒန္တံယေဝ နိရယေ နိရယပါလာ ပက္ခိပေယျုံ’’။
‘‘တံ ကိံ မညသိ, ဓနဉ္ဇာနိ, ဣဓေကစ္စော ရညော ဟေတု အဓမ္မစာရီ ဝိသမစာရီ အဿ, တမေနံ အဓမ္မစရိယာဝိသမစရိယာဟေတု နိရယံ နိရယပါလာ ဥပကဍ္ဎေယျုံ။ လဘေယျ နု ခေါ သော ‘အဟံ ခေါ ရညော ဟေတု အဓမ္မစာရီ ဝိသမစာရီ အဟောသိံ, မာ မံ နိရယံ နိရယပါလာ’တိ, ရာဇာ ဝါ ပနဿ လဘေယျ ‘ဧသော ခေါ အမှာကံ ဟေတု အဓမ္မစာရီ ဝိသမစာရီ အဟောသိ, မာ နံ နိရယံ နိရယပါလာ’’’တိ? ‘‘နော ဟိဒံ, ဘော သာရိပုတ္တ။ အထ ခေါ နံ ဝိက္ကန္ဒန္တံယေဝ နိရယေ နိရယပါလာ ပက္ခိပေယျုံ’’။
‘‘တံ ကိံ မညသိ, ဓနဉ္ဇာနိ, ဣဓေကစ္စော ကာယဿ ပီဏနာဟေတု ဗြူဟနာဟေတု အဓမ္မစာရီ ဝိသမစာရီ အဿ, တမေနံ အဓမ္မစရိယာဝိသမစရိယာဟေတု နိရယံ နိရယပါလာ ဥပကဍ္ဎေယျုံ။ လဘေယျ နု ခေါ သော ‘အဟံ ခေါ ကာယဿ ပီဏနာဟေတု ဗြူဟနာဟေတု အဓမ္မစာရီ ဝိသမစာရီ အဟောသိံ, မာ မံ နိရယံ နိရယပါလာ’တိ, ပရေ ဝါ ပနဿ လဘေယျုံ ‘ဧသော ခေါ ကာယဿ ပီဏနာဟေတု ဗြူဟနာဟေတု အဓမ္မစာရီ ဝိသမစာရီ အဟောသိ, မာ နံ နိရယံ နိရယပါလာ’’’တိ? ‘‘နော ဟိဒံ, ဘော သာရိပုတ္တ။ အထ ခေါ နံ ဝိက္ကန္ဒန္တံယေဝ နိရယေ နိရယပါလာ ပက္ခိပေယျုံ’’။
֍ ဋ္ဌ ၄၄၈။ ‘‘တံ ကိံ မညသိ, ဓနဉ္ဇာနိ, ယော ဝါ မာတာပိတူနံ ဟေတု အဓမ္မစာရီ ဝိသမစာရီ အဿ, ယော ဝါ မာတာပိတူနံ ဟေတု ဓမ္မစာရီ သမစာရီ အဿ၊ ကတမံ သေယျော’’တိ? ‘‘ယော ဟိ, ဘော သာရိပုတ္တ, မာတာပိတူနံ ဟေတု အဓမ္မစာရီ ဝိသမစာရီ အဿ, န တံ သေယျော၊ ယော စ ခေါ, ဘော သာရိပုတ္တ, မာတာပိတူနံ ဟေတု ဓမ္မစာရီ သမစာရီ အဿ, တဒေဝေတ္ထ သေယျော။ အဓမ္မစရိယာဝိသမစရိယာဟိ, ဘော သာရိပုတ္တ, ဓမ္မစရိယာသမစရိယာ သေယျော’’တိ။ ‘‘အတ္ထိ ခေါ, ဓနဉ္ဇာနိ, အညေသံ ဟေတုကာ
(မ၊၂၊၄၀၀။)ဓမ္မိကာ ကမ္မန္တာ, ယေဟိ သက္ကာ မာတာပိတရော စေဝ ပေါသေတုံ, န စ ပါပကမ္မံ ကာတုံ, ပုညဉ္စ ပဋိပဒံ ပဋိပဇ္ဇိတုံ။
‘‘တံ ကိံ မညသိ, ဓနဉ္ဇာနိ, ယော ဝါ ပုတ္တဒါရဿ ဟေတု အဓမ္မစာရီ ဝိသမစာရီ အဿ, ယော ဝါ ပုတ္တဒါရဿ ဟေတု ဓမ္မစာရီ သမစာရီ အဿ၊ ကတမံ သေယျော’’တိ? ‘‘ယော ဟိ, ဘော သာရိပုတ္တ, ပုတ္တဒါရဿ ဟေတု အဓမ္မစာရီ ဝိသမစာရီ အဿ, န တံ သေယျော၊ ယော စ ခေါ, ဘော သာရိပုတ္တ, ပုတ္တဒါရဿ ဟေတု ဓမ္မစာရီ သမစာရီ အဿ, တဒေဝေတ္ထ သေယျော။ အဓမ္မစရိယာဝိသမစရိယာဟိ, ဘော သာရိပုတ္တ, ဓမ္မစရိယာသမစရိယာ သေယျော’’တိ။ ‘‘အတ္ထိ ခေါ, ဓနဉ္ဇာနိ, အညေသံ ဟေတုကာ ဓမ္မိကာ ကမ္မန္တာ ယေဟိ သက္ကာ ပုတ္တဒါရဉ္စေဝ ပေါသေတုံ, န စ ပါပကမ္မံ ကာတုံ, ပုညဉ္စ ပဋိပဒံ ပဋိပဇ္ဇိတုံ။
‘‘တံ ကိံ မညသိ, ဓနဉ္ဇာနိ, ယော ဝါ ဒါသကမ္မကရပေါရိသဿ ဟေတု အဓမ္မစာရီ ဝိသမစာရီ အဿ, ယော ဝါ ဒါသကမ္မကရပေါရိသဿ ဟေတု ဓမ္မစာရီ သမစာရီ အဿ၊ ကတမံ သေယျော’’တိ? ‘‘ယော ဟိ, ဘော သာရိပုတ္တ, ဒါသကမ္မကရပေါရိသဿ ဟေတု အဓမ္မစာရီ ဝိသမစာရီ အဿ, န တံ သေယျော၊ ယော စ ခေါ, ဘော သာရိပုတ္တ, ဒါသကမ္မကရပေါရိသဿ ဟေတု ဓမ္မစာရီ သမစာရီ အဿ, တဒေဝေတ္ထ သေယျော။ အဓမ္မစရိယာဝိသမစရိယာဟိ, ဘော သာရိပုတ္တ, ဓမ္မစရိယာသမစရိယာ သေယျော’’တိ။ ‘‘အတ္ထိ ခေါ, ဓနဉ္ဇာနိ, အညေသံ ဟေတုကာ ဓမ္မိကာ ကမ္မန္တာ, ယေဟိ သက္ကာ ဒါသကမ္မကရပေါရိသေ စေဝ ပေါသေတုံ, န စ ပါပကမ္မံ ကာတုံ, ပုညဉ္စ ပဋိပဒံ ပဋိပဇ္ဇိတုံ။
‘‘တံ ကိံ မညသိ, ဓနဉ္ဇာနိ, ယော ဝါ မိတ္တာမစ္စာနံ ဟေတု အဓမ္မစာရီ ဝိသမစာရီ အဿ, ယော ဝါ မိတ္တာမစ္စာနံ ဟေတု ဓမ္မစာရီ သမစာရီ အဿ၊ ကတမံ သေယျော’’တိ? ‘‘ယော ဟိ, ဘော သာရိပုတ္တ, မိတ္တာမစ္စာနံ ဟေတု အဓမ္မစာရီ ဝိသမစာရီ အဿ, န တံ သေယျော၊ ယော စ ခေါ, ဘော သာရိပုတ္တ, မိတ္တာမစ္စာနံ ဟေတု ဓမ္မစာရီ သမစာရီ အဿ, တဒေဝေတ္ထ သေယျော။ အဓမ္မစရိယာဝိသမစရိယာဟိ, ဘော သာရိပုတ္တ, ဓမ္မစရိယာသမစရိယာ သေယျော’’တိ။ ‘‘အတ္ထိ ခေါ, ဓနဉ္ဇာနိ, အညေသံ ဟေတုကာ ဓမ္မိကာ ကမ္မန္တာ, ယေဟိ သက္ကာ မိတ္တာမစ္စာနဉ္စေဝ မိတ္တာမစ္စကရဏီယံ ကာတုံ, န စ ပါပကမ္မံ ကာတုံ, ပုညဉ္စ ပဋိပဒံ ပဋိပဇ္ဇိတုံ။
(မ၊၂၊၄၀၁။)‘‘တံ ကိံ မညသိ, ဓနဉ္ဇာနိ, ယော ဝါ ဉာတိသာလောဟိတာနံ ဟေတု အဓမ္မစာရီ ဝိသမစာရီ အဿ, ယော ဝါ ဉာတိသာလောဟိတာနံ ဟေတု ဓမ္မစာရီ သမစာရီ အဿ၊ ကတမံ သေယျော’’တိ? ‘‘ယော ဟိ, ဘော သာရိပုတ္တ, ဉာတိသာလောဟိတာနံ ဟေတု အဓမ္မစာရီ ဝိသမစာရီ အဿ, န တံ သေယျော၊ ယော စ ခေါ, ဘော သာရိပုတ္တ, ဉာတိသာလောဟိတာနံ ဟေတု ဓမ္မစာရီ သမစာရီ အဿ, တဒေဝေတ္ထ သေယျော။ အဓမ္မစရိယာဝိသမစရိယာဟိ, ဘော သာရိပုတ္တ, ဓမ္မစရိယာသမစရိယာ သေယျော’’တိ။ ‘‘အတ္ထိ ခေါ, ဓနဉ္ဇာနိ, အညေသံ ဟေတုကာ ဓမ္မိကာ ကမ္မန္တာ, ယေဟိ သက္ကာ ဉာတိသာလောဟိတာနဉ္စေဝ ဉာတိသာလောဟိတကရဏီယံ ကာတုံ, န စ ပါပကမ္မံ ကာတုံ, ပုညဉ္စ ပဋိပဒံ ပဋိပဇ္ဇိတုံ။
‘‘တံ ကိံ မညသိ, ဓနဉ္ဇာနိ, ယော ဝါ အတိထီနံ ဟေတု အဓမ္မစာရီ ဝိသမစာရီ အဿ, ယော ဝါ အတိထီနံ ဟေတု ဓမ္မစာရီ သမစာရီ အဿ၊ ကတမံ သေယျော’’တိ? ‘‘ယော ဟိ, ဘော သာရိပုတ္တ, အတိထီနံ ဟေတု အဓမ္မစာရီ ဝိသမစာရီ အဿ, န တံ သေယျော၊ ယော စ ခေါ, ဘော သာရိပုတ္တ, အတိထီနံ ဟေတု ဓမ္မစာရီ သမစာရီ အဿ, တဒေဝေတ္ထ သေယျော။ အဓမ္မစရိယာဝိသမစရိယာဟိ, ဘော သာရိပုတ္တ, ဓမ္မစရိယာသမစရိယာ သေယျော’’တိ။ ‘‘အတ္ထိ ခေါ, ဓနဉ္ဇာနိ, အညေသံ ဟေတုကာ ဓမ္မိကာ ကမ္မန္တာ, ယေဟိ သက္ကာ အတိထီနဉ္စေဝ အတိထိကရဏီယံ ကာတုံ, န စ ပါပကမ္မံ ကာတုံ, ပုညဉ္စ ပဋိပဒံ ပဋိပဇ္ဇိတုံ။
‘‘တံ ကိံ မညသိ, ဓနဉ္ဇာနိ, ယော ဝါ ပုဗ္ဗပေတာနံ ဟေတု အဓမ္မစာရီ ဝိသမစာရီ အဿ, ယော ဝါ ပုဗ္ဗပေတာနံ ဟေတု ဓမ္မစာရီ သမစာရီ အဿ၊ ကတမံ သေယျော’’တိ? ‘‘ယော ဟိ, ဘော သာရိပုတ္တ, ပုဗ္ဗပေတာနံ ဟေတု အဓမ္မစာရီ ဝိသမစာရီ အဿ, န တံ သေယျော၊ ယော စ ခေါ, ဘော သာရိပုတ္တ, ပုဗ္ဗပေတာနံ ဟေတု ဓမ္မစာရီ သမစာရီ အဿ, တဒေဝေတ္ထ သေယျော။ အဓမ္မစရိယာဝိသမစရိယာဟိ, ဘော သာရိပုတ္တ, ဓမ္မစရိယာသမစရိယာ သေယျော’’တိ။ ‘‘အတ္ထိ ခေါ, ဓနဉ္ဇာနိ, အညေသံ ဟေတုကာ ဓမ္မိကာ ကမ္မန္တာ, ယေဟိ သက္ကာ ပုဗ္ဗပေတာနဉ္စေဝ ပုဗ္ဗပေတကရဏီယံ ကာတုံ, န စ ပါပကမ္မံ ကာတုံ, ပုညဉ္စ ပဋိပဒံ ပဋိပဇ္ဇိတုံ။
‘‘တံ ကိံ မညသိ, ဓနဉ္ဇာနိ, ယော ဝါ ဒေဝတာနံ ဟေတု အဓမ္မစာရီ ဝိသမစာရီ အဿ, ယော ဝါ ဒေဝတာနံ ဟေတု ဓမ္မစာရီ သမစာရီ အဿ၊
(မ၊၂၊၄၀၂။)ကတမံ သေယျော’’တိ။ ‘‘ယော ဟိ, ဘော သာရိပုတ္တ, ဒေဝတာနံ ဟေတု အဓမ္မစာရီ ဝိသမစာရီ အဿ, န တံ သေယျော၊ ယော စ ခေါ, ဘော သာရိပုတ္တ, ဒေဝတာနံ ဟေတု ဓမ္မစာရီ သမစာရီ အဿ, တဒေဝေတ္ထ သေယျော။ အဓမ္မစရိယာဝိသမစရိယာဟိ, ဘော သာရိပုတ္တ, ဓမ္မစရိယာသမစရိယာ သေယျော’’တိ။ ‘‘အတ္ထိ ခေါ, ဓနဉ္ဇာနိ, အညေသံ ဟေတုကာ ဓမ္မိကာ ကမ္မန္တာ, ယေဟိ သက္ကာ ဒေဝတာနဉ္စေဝ ဒေဝတာကရဏီယံ ကာတုံ, န စ ပါပကမ္မံ ကာတုံ, ပုညဉ္စ ပဋိပဒံ ပဋိပဇ္ဇိတုံ။
‘‘တံ ကိံ မညသိ, ဓနဉ္ဇာနိ, ယော ဝါ ရညော ဟေတု အဓမ္မစာရီ ဝိသမစာရီ အဿ, ယော ဝါ ရညော ဟေတု ဓမ္မစာရီ သမစာရီ အဿ၊ ကတမံ သေယျော’’တိ? ‘‘ယော ဟိ, ဘော သာရိပုတ္တ, ရညော ဟေတု အဓမ္မစာရီ ဝိသမစာရီ အဿ, န တံ သေယျော၊ ယော စ ခေါ, ဘော သာရိပုတ္တ, ရညော ဟေတု ဓမ္မစာရီ သမစာရီ အဿ, တဒေဝေတ္ထ သေယျော။ အဓမ္မစရိယာဝိသမစရိယာဟိ, ဘော သာရိပုတ္တ, ဓမ္မစရိယာသမစရိယာ သေယျော’’တိ။ ‘‘အတ္ထိ ခေါ, ဓနဉ္ဇာနိ, အညေသံ ဟေတုကာ ဓမ္မိကာ ကမ္မန္တာ, ယေဟိ သက္ကာ ရညော စေဝ ရာဇကရဏီယံ ကာတုံ, န စ ပါပကမ္မံ ကာတုံ, ပုညဉ္စ ပဋိပဒံ ပဋိပဇ္ဇိတုံ။
‘‘တံ ကိံ မညသိ, ဓနဉ္ဇာနိ, ယော ဝါ ကာယဿ ပီဏနာဟေတု ဗြူဟနာဟေတု အဓမ္မစာရီ ဝိသမစာရီ အဿ, ယော ဝါ ကာယဿ ပီဏနာဟေတု ဗြူဟနာဟေတု ဓမ္မစာရီ သမစာရီ အဿ၊ ကတမံ သေယျော’’တိ? ‘‘ယော ဟိ, ဘော သာရိပုတ္တ, ကာယဿ ပီဏနာဟေတု ဗြူဟနာဟေတု အဓမ္မစာရီ ဝိသမစာရီ အဿ, န တံ သေယျော၊ ယော စ ခေါ, ဘော သာရိပုတ္တ, ကာယဿ ပီဏနာဟေတု ဗြူဟနာဟေတု ဓမ္မစာရီ သမစာရီ အဿ, တဒေဝေတ္ထ သေယျော။ အဓမ္မစရိယာဝိသမစရိယာဟိ, ဘော သာရိပုတ္တ, ဓမ္မစရိယာသမစရိယာ သေယျော’’တိ။ ‘‘အတ္ထိ ခေါ, ဓနဉ္ဇာနိ, အညေသံ ဟေတုကာ ဓမ္မိကာ ကမ္မန္တာ, ယေဟိ သက္ကာ ကာယဉ္စေဝ ပီဏေတုံ ဗြူဟေတုံ, န စ ပါပကမ္မံ ကာတုံ, ပုညဉ္စ ပဋိပဒံ ပဋိပဇ္ဇိတု’’န္တိ။
֍ ဋ္ဌ ၄၄၉။ အထ ခေါ ဓနဉ္ဇာနိ ဗြာဟ္မဏော အာယသ္မတော သာရိပုတ္တဿ ဘာသိတံ အဘိနန္ဒိတွာ အနုမောဒိတွာ ဥဋ္ဌာယာသနာ ပက္ကာမိ။ အထ ခေါ ဓနဉ္ဇာနိ ဗြာဟ္မဏော အပရေန သမယေန အာဗာဓိကော အဟောသိ ဒုက္ခိတော ဗာဠှဂိလာနော။ အထ ခေါ ဓနဉ္ဇာနိ ဗြာဟ္မဏော အညတရံ ပုရိသံ
(မ၊၂၊၄၀၃။)အာမန္တေသိ – ‘‘ဧဟိ တွံ, အမ္ဘော ပုရိသ, ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ မမ ဝစနေန ဘဂဝတော ပါဒေ သိရသာ ဝန္ဒာဟိ – ‘ဓနဉ္ဇာနိ, ဘန္တေ, ဗြာဟ္မဏော အာဗာဓိကော ဒုက္ခိတော ဗာဠှဂိလာနော။ သော ဘဂဝတော ပါဒေ သိရသာ ဝန္ဒတီ’တိ။ ယေန စာယသ္မာ သာရိပုတ္တော တေနုပသင်္ကမ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ မမ ဝစနေန အာယသ္မတော သာရိပုတ္တဿ ပါဒေ သိရသာ ဝန္ဒာဟိ – ‘ဓနဉ္ဇာနိ, ဘန္တေ, ဗြာဟ္မဏော အာဗာဓိကော ဒုက္ခိတော ဗာဠှဂိလာနော။ သော အာယသ္မတော သာရိပုတ္တဿ ပါဒေ သိရသာ ဝန္ဒတီ’တိ။ ဧဝဉ္စ ဝဒေဟိ – ‘သာဓု ကိရ, ဘန္တေ, အာယသ္မာ သာရိပုတ္တော ယေန ဓနဉ္ဇာနိဿ ဗြာဟ္မဏဿ နိဝေသနံ တေနုပသင်္ကမတု အနုကမ္ပံ ဥပါဒါယာ’’’တိ။ ‘‘ဧဝံ, ဘန္တေ’’တိ ခေါ သော ပုရိသော ဓနဉ္ဇာနိဿ ဗြာဟ္မဏဿ ပဋိဿုတွာ ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ ဘဂဝန္တံ အဘိဝါဒေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ ဧကမန္တံ နိသိန္နော ခေါ သော ပုရိသော ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ဓနဉ္ဇာနိ, ဘန္တေ, ဗြာဟ္မဏော အာဗာဓိကော ဒုက္ခိတော ဗာဠှဂိလာနော။ သော ဘဂဝတော ပါဒေ သိရသာ ဝန္ဒတီ’’တိ။ ယေန စာယသ္မာ သာရိပုတ္တော တေနုပသင်္ကမိ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ အာယသ္မန္တံ သာရိပုတ္တံ အဘိဝါဒေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ ဧကမန္တံ နိသိန္နော ခေါ သော ပုရိသော အာယသ္မန္တံ သာရိပုတ္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ဓနဉ္ဇာနိ, ဘန္တေ, ဗြာဟ္မဏော အာဗာဓိကော ဒုက္ခိတော ဗာဠှဂိလာနော။ သော အာယသ္မတော သာရိပုတ္တဿ ပါဒေ သိရသာ ဝန္ဒတိ, ဧဝဉ္စ ဝဒေတိ – ‘သာဓု ကိရ, ဘန္တေ, အာယသ္မာ သာရိပုတ္တော ယေန ဓနဉ္ဇာနိဿ ဗြာဟ္မဏဿ နိဝေသနံ တေနုပသင်္ကမတု အနုကမ္ပံ ဥပါဒါယာ’’’တိ။ အဓိဝါသေသိ ခေါ အာယသ္မာ သာရိပုတ္တော တုဏှီဘာဝေန။
֍ ဋ္ဌ ၄၅၀။ အထ ခေါ အာယသ္မာ သာရိပုတ္တော နိဝါသေတွာ ပတ္တစီဝရမာဒါယ ယေန ဓနဉ္ဇာနိဿ ဗြာဟ္မဏဿ နိဝေသနံ တေနုပသင်္ကမိ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ ပညတ္တေ အာသနေ နိသီဒိ။ နိသဇ္ဇ ခေါ အာယသ္မာ သာရိပုတ္တော ဓနဉ္ဇာနိံ ဗြာဟ္မဏံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ကစ္စိ တေ, ဓနဉ္ဇာနိ, ခမနီယံ, ကစ္စိ ယာပနီယံ? ကစ္စိ ဒုက္ခာ ဝေဒနာ ပဋိက္ကမန္တိ, နော အဘိက္ကမန္တိ? ပဋိက္ကမောသာနံ ပညာယတိ, နော အဘိက္ကမော’’တိ? ‘‘န မေ, ဘော သာရိပုတ္တ, ခမနီယံ န ယာပနီယံ။ ဗာဠှာ မေ ဒုက္ခာ ဝေဒနာ အဘိက္ကမန္တိ, နော ပဋိက္ကမန္တိ။ အဘိက္ကမောသာနံ ပညာယတိ, နော ပဋိက္ကမော။ သေယျထာပိ, ဘော သာရိပုတ္တ, ဗလဝါ ပုရိသော တိဏှေန သိခရေန မုဒ္ဓနိ [မုဒ္ဓါနံ (သီ။ သျာ။ ကံ။ ပီ။)] အဘိမတ္ထေယျ၊ ဧဝမေဝ
(မ၊၂၊၄၀၄။)ခေါ, ဘော သာရိပုတ္တ, အဓိမတ္တာ ဝါတာ မုဒ္ဓနိ စ ဦဟနန္တိ။ န မေ, ဘော သာရိပုတ္တ, ခမနီယံ, န ယာပနီယံ။ ဗာဠှာ မေ ဒုက္ခာ ဝေဒနာ အဘိက္ကမန္တိ, နော ပဋိက္ကမန္တိ။ အဘိက္ကမောသာနံ ပညာယတိ, နော ပဋိက္ကမော။ သေယျထာပိ, ဘော သာရိပုတ္တ, ဗလဝါ ပုရိသော ဒဠှေန ဝရတ္တက္ခဏ္ဍေန [ဝရတ္တဗန္ဓနေန (သီ။ ပီ။)] သီသေ သီသဝေဌံ ဒဒေယျ၊ ဧဝမေဝ ခေါ, ဘော သာရိပုတ္တ, အဓိမတ္တာ သီသေ သီသဝေဒနာ။ န မေ, ဘော သာရိပုတ္တ, ခမနီယံ န ယာပနီယံ။ ဗာဠှာ မေ ဒုက္ခာ ဝေဒနာ အဘိက္ကမန္တိ, နော ပဋိက္ကမန္တိ။ အဘိက္ကမောသာနံ ပညာယတိ, နော ပဋိက္ကမော။ သေယျထာပိ, ဘော သာရိပုတ္တ, ဒက္ခော ဂေါဃာတကော ဝါ ဂေါဃာတကန္တေဝါသီ ဝါ တိဏှေန ဂေါဝိကန္တနေန ကုစ္ဆိံ ပရိကန္တေယျ၊ ဧဝမေဝ ခေါ, ဘော သာရိပုတ္တ, အဓိမတ္တာ ဝါတာ ကုစ္ဆိံ ပရိကန္တန္တိ။ န မေ, ဘော သာရိပုတ္တ, ခမနီယံ, န ယာပနီယံ။ ဗာဠှာ မေ ဒုက္ခာ ဝေဒနာ အဘိက္ကမန္တိ, နော ပဋိက္ကမန္တိ။ အဘိက္ကမောသာနံ ပညာယတိ, နော ပဋိက္ကမော။ သေယျထာပိ, ဘော သာရိပုတ္တ, ဒွေ ဗလဝန္တော ပုရိသာ ဒုဗ္ဗလတရံ ပုရိသံ နာနာဗာဟာသု ဂဟေတွာ အင်္ဂါရကာသုယာ သန္တာပေယျုံ သမ္ပရိတာပေယျုံ၊ ဧဝမေဝ ခေါ, ဘော သာရိပုတ္တ, အဓိမတ္တော ကာယသ္မိံ ဍာဟော။ န မေ, ဘော သာရိပုတ္တ, ခမနီယံ န ယာပနီယံ။ ဗာဠှာ မေ ဒုက္ခာ ဝေဒနာ အဘိက္ကမန္တိ, နော ပဋိက္ကမန္တိ။ အဘိက္ကမောသာနံ ပညာယတိ, နော ပဋိက္ကမော’’တိ။
֍ ဋ္ဌ ၄၅၁။ ‘‘တံ ကိံ မညသိ, ဓနဉ္ဇာနိ, ကတမံ သေယျော – နိရယော ဝါ တိရစ္ဆာနယောနိ ဝါ’’တိ? ‘‘နိရယာ, ဘော သာရိပုတ္တ, တိရစ္ဆာနယောနိ သေယျော’’တိ။ ‘‘တံ ကိံ မညသိ, ဓနဉ္ဇာနိ, ကတမံ သေယျော – တိရစ္ဆာနယောနိ ဝါ ပေတ္တိဝိသယော ဝါ’’တိ? ‘‘တိရစ္ဆာနယောနိယာ, ဘော သာရိပုတ္တ, ပေတ္တိဝိသယော သေယျော’’တိ။ ‘‘တံ ကိံ မညသိ, ဓနဉ္ဇာနိ, ကတမံ သေယျော – ပေတ္တိဝိသယော ဝါ မနုဿာ ဝါ’’တိ? ‘‘ပေတ္တိဝိသယာ, ဘော သာရိပုတ္တ, မနုဿာ သေယျော’’တိ။ ‘‘တံ ကိံ မညသိ, ဓနဉ္ဇာနိ, ကတမံ သေယျော – မနုဿာ ဝါ စာတုမဟာရာဇိကာ [စာတုမ္မဟာရာဇိကာ (သီ။ သျာ။ ကံ။ ပီ။)] ဝါ ဒေဝါ’’တိ။ ‘‘မနုဿေဟိ, ဘော သာရိပုတ္တ, စာတုမဟာရာဇိကာ ဒေဝါ သေယျော’’တိ။ ‘‘တံ ကိံ မညသိ, ဓနဉ္ဇာနိ, ကတမံ သေယျော – စာတုမဟာရာဇိကာ ဝါ ဒေဝါ တာဝတိံသာ ဝါ ဒေဝါ’’တိ? ‘‘စာတုမဟာရာဇိကေဟိ, ဘော သာရိပုတ္တ, ဒေဝေဟိ တာဝတိံသာ ဒေဝါ သေယျော’’တိ။ ‘‘တံ ကိံ မညသိ, ဓနဉ္ဇာနိ, ကတမံ သေယျော – တာဝတိံသာ ဝါ ဒေဝါ ယာမာ ဝါ ဒေဝါ’’တိ?
(မ၊၂၊၄၀၅။)‘‘တာဝတိံသေဟိ, ဘော သာရိပုတ္တ, ဒေဝေဟိ ယာမာ ဒေဝါ သေယျော’’တိ။ ‘‘တံ ကိံ မညသိ, ဓနဉ္ဇာနိ, ကတမံ သေယျော – ယာမာ ဝါ ဒေဝါ တုသိတာ ဝါ ဒေဝါ’’တိ? ‘‘ယာမေဟိ, ဘော သာရိပုတ္တ, ဒေဝေဟိ တုသိတာ ဒေဝါ သေယျော’’တိ။ ‘‘တံ ကိံ မညသိ, ဓနဉ္ဇာနိ, ကတမံ သေယျော – တုသိတာ ဝါ ဒေဝါ နိမ္မာနရတီ ဝါ ဒေဝါ’’တိ? ‘‘တုသိတေဟိ, ဘော သာရိပုတ္တ, ဒေဝေဟိ နိမ္မာနရတီ ဒေဝါ သေယျော’’တိ။ ‘‘တံ ကိံ မညသိ, ဓနဉ္ဇာနိ, ကတမံ သေယျော – နိမ္မာနရတီ ဝါ ဒေဝါ ပရနိမ္မိတဝသဝတ္တီ ဝါ ဒေဝါ’’တိ? ‘‘နိမ္မာနရတီဟိ, ဘော သာရိပုတ္တ, ဒေဝေဟိ ပရနိမ္မိတဝသဝတ္တီ ဒေဝါ သေယျော’’တိ။ ‘‘တံ ကိံ မညသိ, ဓနဉ္ဇာနိ, ကတမံ သေယျော ပရနိမ္မိတဝသဝတ္တီ ဝါ ဒေဝါ ဗြဟ္မလောကော ဝါ’’တိ? ‘‘‘ဗြဟ္မလောကော’တိ [ဘဝံ သာရိပုတ္တော အာဟာတိ, ကတမံ သာရိပုတ္တော အာဟ ဗြဟ္မလောကောတိ။ (က။)] – ဘဝံ သာရိပုတ္တော အာဟ၊ ‘ဗြဟ္မလောကော’တိ – ဘဝံ သာရိပုတ္တော အာဟာ’’တိ [ဘဝံ သာရိပုတ္တော အာဟာတိ, ကတမံ သာရိပုတ္တော အာဟ ဗြဟ္မလောကောတိ။ (က။)]။
အထ ခေါ အာယသ္မတော သာရိပုတ္တဿ ဧတဒဟောသိ – ‘‘ဣမေ ခေါ ဗြာဟ္မဏာ ဗြဟ္မလောကာဓိမုတ္တာ။ ယံနူနာဟံ ဓနဉ္ဇာနိဿ ဗြာဟ္မဏဿ ဗြဟ္မာနံ သဟဗျတာယ မဂ္ဂံ ဒေသေယျ’’န္တိ။ ‘‘ဗြဟ္မာနံ တေ, ဓနဉ္ဇာနိ, သဟဗျတာယ မဂ္ဂံ ဒေသေဿာမိ၊ တံ သုဏာဟိ, သာဓုကံ မနသိ ကရောဟိ, ဘာသိဿာမီ’’တိ။ ‘‘ဧဝံ, ဘော’’တိ ခေါ ဓနဉ္ဇာနိ ဗြာဟ္မဏော အာယသ္မတော သာရိပုတ္တဿ ပစ္စဿောသိ။ အာယသ္မာ သာရိပုတ္တော ဧတဒဝေါစ – ‘‘ကတမော စ, ဓနဉ္ဇာနိ, ဗြဟ္မာနံ သဟဗျတာယ မဂ္ဂေါ? ဣဓ, ဓနဉ္ဇာနိ, ဘိက္ခု မေတ္တာသဟဂတေန စေတသာ ဧကံ ဒိသံ ဖရိတွာ ဝိဟရတိ, တထာ ဒုတိယံ, တထာ တတိယံ, တထာ စတုတ္ထံ၊ ဣတိ ဥဒ္ဓမဓော တိရိယံ သဗ္ဗဓိ သဗ္ဗတ္တတာယ သဗ္ဗာဝန္တံ လောကံ မေတ္တာသဟဂတေန စေတသာ ဝိပုလေန မဟဂ္ဂတေန အပ္ပမာဏေန အဝေရေန အဗျာဗဇ္ဈေန ဖရိတွာ ဝိဟရတိ။ အယံ ခေါ, ဓနဉ္ဇာနိ, ဗြဟ္မာနံ သဟဗျတာယ မဂ္ဂေါ’’။
֍ ဋ္ဌ ၄၅၂။ ‘‘ပုန စပရံ, ဓနဉ္ဇာနိ, ဘိက္ခု ကရုဏာသဟဂတေန စေတသာ…ပေ… မုဒိတာသဟဂတေန စေတသာ… ဥပေက္ခာသဟဂတေန စေတသာ ဧကံ ဒိသံ ဖရိတွာ ဝိဟရတိ, တထာ ဒုတိယံ, တထာ တတိယံ, တထာ စတုတ္ထံ၊ ဣတိ ဥဒ္ဓမဓော တိရိယံ သဗ္ဗဓိ သဗ္ဗတ္တတာယ သဗ္ဗာဝန္တံ လောကံ ဥပေက္ခာသဟဂတေန စေတသာ ဝိပုလေန မဟဂ္ဂတေန အပ္ပမာဏေန အဝေရေန အဗျာဗဇ္ဈေန ဖရိတွာ ဝိဟရတိ။ အယံ ခေါ, ဓနဉ္ဇာနိ, ဗြဟ္မာနံ သဟဗျတာယ မဂ္ဂေါ’’တိ။ တေန ဟိ, ဘော သာရိပုတ္တ, မမ ဝစနေန ဘဂဝတော ပါဒေ သိရသာ ဝန္ဒာဟိ –
(မ၊၂၊၄၀၆။)‘ဓနဉ္ဇာနိ, ဘန္တေ, ဗြာဟ္မဏော အာဗာဓိကော ဒုက္ခိတော ဗာဠှဂိလာနော။ သော ဘဂဝတော ပါဒေ သိရသာ ဝန္ဒတီ’တိ။ အထ ခေါ အာယသ္မာ သာရိပုတ္တော ဓနဉ္ဇာနိံ ဗြာဟ္မဏံ သတိ ဥတ္တရိကရဏီယေ ဟီနေ ဗြဟ္မလောကေ ပတိဋ္ဌာပေတွာ ဥဋ္ဌာယာသနာ ပက္ကာမိ။ အထ ခေါ ဓနဉ္ဇာနိ ဗြာဟ္မဏော အစိရပက္ကန္တေ အာယသ္မန္တေ သာရိပုတ္တေ ကာလမကာသိ, ဗြဟ္မလောကဉ္စ ဥပပဇ္ဇိ။
֍ ဋ္ဌ ၄၅၃။ အထ ခေါ ဘဂဝါ ဘိက္ခူ အာမန္တေသိ – ‘‘ဧသော, ဘိက္ခဝေ, သာရိပုတ္တော ဓနဉ္ဇာနိံ ဗြာဟ္မဏံ သတိ ဥတ္တရိကရဏီယေ ဟီနေ ဗြဟ္မလောကေ ပတိဋ္ဌာပေတွာ ဥဋ္ဌာယာသနာ ပက္ကန္တော’’တိ။ အထ ခေါ အာယသ္မာ သာရိပုတ္တော ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိ, ဥပသင်္ကမိတွာ ဘဂဝန္တံ အဘိဝါဒေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ, ဧကမန္တံ နိသိန္နော ခေါ အာယသ္မာ သာရိပုတ္တော ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ဓနဉ္ဇာနိ, ဘန္တေ, ဗြာဟ္မဏော အာဗာဓိကော ဒုက္ခိတော ဗာဠှဂိလာနော, သော ဘဂဝတော ပါဒေ သိရသာ ဝန္ဒတီ’’တိ။ ‘‘ကိံ ပန တွံ သာရိပုတ္တ ဓနဉ္ဇာနိံ ဗြာဟ္မဏံ သတိ ဥတ္တရိကရဏီယေ ဟီနေ ဗြဟ္မလောကေ ပတိဋ္ဌာပေတွာ ဥဋ္ဌာယာသနာ ပက္ကန္တော’’တိ? ‘‘မယှံ ခေါ, ဘန္တေ, ဧဝံ အဟောသိ – ‘ဣမေ ခေါ ဗြာဟ္မဏာ ဗြဟ္မလောကာဓိမုတ္တာ, ယံနူနာဟံ ဓနဉ္ဇာနိဿ ဗြာဟ္မဏဿ ဗြဟ္မာနံ သဟဗျတာယ မဂ္ဂံ ဒေသေယျ’န္တိ။ ‘‘ကာလင်္ကတောစ [ကာလင်္ကတောဝ (သျာ။ ကံ။ က။)], သာရိပုတ္တ, ဓနဉ္ဇာနိ ဗြာဟ္မဏော, ဗြဟ္မလောကဉ္စ ဥပပန္နော’’တိ။
ဓနဉ္ဇာနိသုတ္တံ နိဋ္ဌိတံ သတ္တမံ။
၈။ ဝါသေဋ္ဌသုတ္တံ
֍ ဋ္ဌ ၄၅၄။ ဧဝံ မေ သုတံ – ဧကံ သမယံ ဘဂဝါ ဣစ္ဆာနင်္ဂလေ [ဣစ္ဆာနင်္ကလေ (သီ။ ပီ။)] ဝိဟရတိ ဣစ္ဆာနင်္ဂလဝနသဏ္ဍေ။ တေန ခေါ ပန သမယေန သမ္ဗဟုလာ အဘိညာတာ အဘိညာတာ ဗြာဟ္မဏမဟာသာလာ ဣစ္ဆာနင်္ဂလေ ပဋိဝသန္တိ, သေယျထိဒံ – စင်္ကီ ဗြာဟ္မဏော, တာရုက္ခော ဗြာဟ္မဏော, ပေါက္ခရသာတိ ဗြာဟ္မဏော, ဇာဏုဿောဏိ [ဇာဏုဿောဏီ (ပီ။), ဇာဏုသောဏီ (က။)] ဗြာဟ္မဏော, တောဒေယျော ဗြာဟ္မဏော, အညေ စ အဘိညာတာ အဘိညာတာ ဗြာဟ္မဏမဟာသာလာ။ အထ ခေါ ဝါသေဋ္ဌဘာရဒွါဇာနံ မာဏဝါနံ ဇင်္ဃာဝိဟာရံ အနုစင်္ကမန္တာနံ အနုဝိစရန္တာနံ [အနုစင်္ကမမာနာနံ အနုဝိစရမာနာနံ (သီ။ ပီ။)]
(မ၊၂၊၄၀၇။)အယမန္တရာကထာ ဥဒပါဒိ – ‘‘ကထံ, ဘော, ဗြာဟ္မဏော ဟောတီ’’တိ? ဘာရဒွါဇော မာဏဝေါ ဧဝမာဟ – ‘‘ယတော ခေါ, ဘော, ဥဘတော သုဇာတော မာတိတော စ ပိတိတော စ သံသုဒ္ဓဂဟဏိကော ယာဝ သတ္တမာ ပိတာမဟယုဂါ အက္ခိတ္တော အနုပက္ကုဋ္ဌော ဇာတိဝါဒေန – ဧတ္တာဝတာ ခေါ, ဘော, ဗြာဟ္မဏော ဟောတီ’’တိ။ ဝါသေဋ္ဌော မာဏဝေါ ဧဝမာဟ – ‘‘ယတော ခေါ, ဘော, သီလဝါ စ ဟောတိ ဝတ္တသမ္ပန္နော [ဝတသမ္ပန္နော (ပီ။)] စ – ဧတ္တာဝတာ ခေါ, ဘော, ဗြာဟ္မဏော ဟောတီ’’တိ။ နေဝ ခေါ အသက္ခိ ဘာရဒွါဇော မာဏဝေါ ဝါသေဋ္ဌံ မာဏဝံ သညာပေတုံ, န ပန အသက္ခိ ဝါသေဋ္ဌော မာဏဝေါ ဘာရဒွါဇံ မာဏဝံ သညာပေတုံ။ အထ ခေါ ဝါသေဋ္ဌော မာဏဝေါ ဘာရဒွါဇံ မာဏဝံ အာမန္တေသိ – ‘‘အယံ ခေါ, ဘော ဘာရဒွါဇ, သမဏော ဂေါတမော သကျပုတ္တော သကျကုလာ ပဗ္ဗဇိတော ဣစ္ဆာနင်္ဂလေ ဝိဟရတိ ဣစ္ဆာနင်္ဂလဝနသဏ္ဍေ။ တံ ခေါ ပန ဘဝန္တံ ဂေါတမံ ဧဝံ ကလျာဏော ကိတ္တိသဒ္ဒေါ အဗ္ဘုဂ္ဂတော – ‘ဣတိပိ သော ဘဂဝါ အရဟံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေါ ဝိဇ္ဇာစရဏသမ္ပန္နော သုဂတော လောကဝိဒူ အနုတ္တရော ပုရိသဒမ္မသာရထိ သတ္ထာ ဒေဝမနုဿာနံ ဗုဒ္ဓေါ ဘဂဝါ’တိ။ အာယာမ, ဘော ဘာရဒွါဇ, ယေန သမဏော ဂေါတမော တေနုပသင်္ကမိဿာမ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ သမဏံ ဂေါတမံ ဧတမတ္ထံ ပုစ္ဆိဿာမ။ ယထာ နော သမဏော ဂေါတမော ဗျာကရိဿတိ တထာ နံ ဓာရေဿာမာ’’တိ။ ‘‘ဧဝံ, ဘော’’တိ ခေါ ဘာရဒွါဇော မာဏဝေါ ဝါသေဋ္ဌဿ မာဏဝဿ ပစ္စဿောသိ။
֍ ဋ္ဌ ၄၅၅။ အထ ခေါ ဝါသေဋ္ဌဘာရဒွါဇာ မာဏဝါ ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိံသု၊ ဥပသင်္ကမိတွာ ဘဂဝတာ သဒ္ဓိံ သမ္မောဒိံသု။ သမ္မောဒနီယံ ကထံ သာရဏီယံ ဝီတိသာရေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိံသု။ ဧကမန္တံ နိသိန္နော ခေါ ဝါသေဋ္ဌော မာဏဝေါ ဘဂဝန္တံ ဂါထာဟိ အဇ္ဈဘာသိ –
‘‘အနုညာတပဋိညာတာ, တေဝိဇ္ဇာ မယမသ္မုဘော၊
အဟံ ပေါက္ခရသာတိဿ, တာရုက္ခဿာယံ မာဏဝေါ။
‘‘တေဝိဇ္ဇာနံ ယဒက္ခာတံ, တတြ ကေဝလိနောသ္မသေ၊
ပဒကသ္မာ ဝေယျာကရဏာ [နော ဗျာကရဏာ (သျာ။ ကံ။ က။)], ဇပ္ပေ အာစရိယသာဒိသာ၊
တေသံ နော ဇာတိဝါဒသ္မိံ, ဝိဝါဒေါ အတ္ထိ ဂေါတမ။
(မ၊၂၊၄၀၈။)‘‘ဇာတိယာ ဗြာဟ္မဏော ဟောတိ, ဘာရဒွါဇော ဣတိ ဘာသတိ၊
အဟဉ္စ ကမ္မုနာ [ကမ္မနာ (သီ။ ပီ။)] ဗြူမိ, ဧဝံ ဇာနာဟိ စက္ခုမ။
‘‘တေ န သက္ကောမ ဉာပေတုံ [သညတ္တုံ (ပီ။), သညာပေတုံ (က။)], အညမညံ မယံ ဥဘော၊
ဘဝန္တံ ပုဋ္ဌုမာဂမာ, သမ္ဗုဒ္ဓံ ဣတိ ဝိဿုတံ။
‘‘စန္ဒံ ယထာ ခယာတီတံ, ပေစ္စ ပဉ္ဇလိကာ ဇနာ၊
ဝန္ဒမာနာ နမဿန္တိ, လောကသ္မိံ ဂေါတမံ။
‘‘စက္ခုံ လောကေ သမုပ္ပန္နံ, မယံ ပုစ္ဆာမ ဂေါတမံ၊
ဇာတိယာ ဗြာဟ္မဏော ဟောတိ, ဥဒါဟု ဘဝတိ ကမ္မုနာ [ကမ္မနာ (သီ။ ပီ။)]၊
အဇာနတံ နော ပဗြူဟိ, ယထာ ဇာနေမု ဗြာဟ္မဏ’’န္တိ။
‘‘တေသံ ဝေါ အဟံ ဗျက္ခိဿံ, (ဝါသေဋ္ဌာတိ ဘဂဝါ)
အနုပုဗ္ဗံ ယထာတထံ၊
ဇာတိဝိဘင်္ဂံ ပါဏာနံ, အညမညာဟိ ဇာတိယော။
‘‘တိဏရုက္ခေပိ ဇာနာထ, န စာပိ ပဋိဇာနရေ၊
လိင်္ဂံ ဇာတိမယံ တေသံ, အညမညာ ဟိ ဇာတိယော။
‘‘တတော ကီဋေ ပဋင်္ဂေ စ, ယာဝ ကုန္ထကိပိလ္လိကေ၊
လိင်္ဂံ ဇာတိမယံ တေသံ, အညမညာ ဟိ ဇာတိယော။
‘‘စတုပ္ပဒေပိ ဇာနာထ, ခုဒ္ဒကေ စ မဟလ္လကေ၊
လိင်္ဂံ ဇာတိမယံ တေသံ, အညမညာ ဟိ ဇာတိယော။
‘‘ပါဒုဒရေပိ ဇာနာထ, ဥရဂေ ဒီဃပိဋ္ဌိကေ၊
လိင်္ဂံ ဇာတိမယံ တေသံ, အညမညာ ဟိ ဇာတိယော။
‘‘တတော မစ္ဆေပိ ဇာနာထ, ဥဒကေ ဝါရိဂေါစရေ၊
လိင်္ဂံ ဇာတိမယံ တေသံ, အညမညာ ဟိ ဇာတိယော။
‘‘တတော ပက္ခီပိ ဇာနာထ, ပတ္တယာနေ ဝိဟင်္ဂမေ၊
လိင်္ဂံ ဇာတိမယံ တေသံ, အညမညာ ဟိ ဇာတိယော။
‘‘ယထာ ဧတာသု ဇာတီသု, လိင်္ဂံ ဇာတိမယံ ပုထု၊
ဧဝံ နတ္ထိ မနုဿေသု, လိင်္ဂံ ဇာတိမယံ ပုထု။
(မ၊၂၊၄၀၉။)‘‘န ကေသေဟိ န သီသေဟိ, န ကဏ္ဏေဟိ န အက္ခီဟိ၊
န မုခေန န နာသာယ, န ဩဋ္ဌေဟိ ဘမူဟိ ဝါ။
‘‘န ဂီဝါယ န အံသေဟိ, န ဥဒရေန န ပိဋ္ဌိယာ၊
န သောဏိယာ န ဥရသာ, န သမ္ဗာဓေ န မေထုနေ [န သမ္ဗာဓာ န မေထုနာ (က။)]။
‘‘န ဟတ္ထေဟိ န ပါဒေဟိ, နင်္ဂုလီဟိ နခေဟိ ဝါ၊
န ဇင်္ဃာဟိ န ဦရူဟိ, န ဝဏ္ဏေန သရေန ဝါ၊
လိင်္ဂံ ဇာတိမယံ နေဝ, ယထာ အညာသု ဇာတိသု။
‘‘ပစ္စတ္တဉ္စ သရီရေသု [ပစ္စတ္တံ သသရီရေသု (သီ။ ပီ။)], မနုဿေသွေတံ န ဝိဇ္ဇတိ၊
ဝေါကာရဉ္စ မနုဿေသု, သမညာယ ပဝုစ္စတိ။
‘‘ယော ဟိ ကောစိ မနုဿေသု, ဂေါရက္ခံ ဥပဇီဝတိ၊
ဧဝံ ဝါသေဋ္ဌ ဇာနာဟိ, ကဿကော သော န ဗြာဟ္မဏော။
‘‘ယော ဟိ ကောစိ မနုဿေသု, ပုထုသိပ္ပေန ဇီဝတိ၊
ဧဝံ ဝါသေဋ္ဌ ဇာနာဟိ, သိပ္ပိကော သော န ဗြာဟ္မဏော။
‘‘ယော ဟိ ကောစိ မနုဿေသု, ဝေါဟာရံ ဥပဇီဝတိ၊
ဧဝံ ဝါသေဋ္ဌ ဇာနာဟိ, ဝါဏိဇော သော န ဗြာဟ္မဏော။
‘‘ယော ဟိ ကောစိ မနုဿေသု, ပရပေဿေန ဇီဝတိ၊
ဧဝံ ဝါသေဋ္ဌ ဇာနာဟိ, ပေဿကော [ပေဿိကော (သီ။ သျာ။ ကံ။ ပီ။)] သော န ဗြာဟ္မဏော။
‘‘ယော ဟိ ကောစိ မနုဿေသု, အဒိန္နံ ဥပဇီဝတိ၊
ဧဝံ ဝါသေဋ္ဌ ဇာနာဟိ, စောရော ဧသော န ဗြာဟ္မဏော။
‘‘ယော ဟိ ကောစိ မနုဿေသု, ဣဿတ္ထံ ဥပဇီဝတိ၊
ဧဝံ ဝါသေဋ္ဌ ဇာနာဟိ, ယောဓာဇီဝေါ န ဗြာဟ္မဏော။
‘‘ယော ဟိ ကောစိ မနုဿေသု, ပေါရောဟိစ္စေန ဇီဝတိ၊
ဧဝံ ဝါသေဋ္ဌ ဇာနာဟိ, ယာဇကော သော န ဗြာဟ္မဏော။
‘‘ယော ဟိ ကောစိ မနုဿေသု, ဂါမံ ရဋ္ဌဉ္စ ဘုဉ္ဇတိ၊
ဧဝံ ဝါသေဋ္ဌ ဇာနာဟိ, ရာဇာ ဧသော န ဗြာဟ္မဏော။
(မ၊၂၊၄၁၀။)‘‘န စာဟံ ဗြာဟ္မဏံ ဗြူမိ, ယောနိဇံ မတ္တိသမ္ဘဝံ၊
ဘောဝါဒိ [ဘောဝါဒီ (သျာ။ ကံ။)] နာမ သော ဟောတိ, သစေ ဟောတိ သကိဉ္စနော၊
အကိဉ္စနံ အနာဒါနံ, တမဟံ ဗြူမိ ဗြာဟ္မဏံ။
‘‘သဗ္ဗသံယောဇနံ ဆေတွာ, ယော ဝေ န ပရိတဿတိ၊
သင်္ဂါတိဂံ ဝိသံယုတ္တံ [ဝိသညုတ္တံ (က။)], တမဟံ ဗြူမိ ဗြာဟ္မဏံ။
‘‘ဆေတွာ နဒ္ဓိံ [နဒ္ဓိံ (သီ။ ပီ။)] ဝရတ္တဉ္စ, သန္ဒာနံ သဟနုက္ကမံ၊
ဥက္ခိတ္တပလိဃံ ဗုဒ္ဓံ, တမဟံ ဗြူမိ ဗြာဟ္မဏံ။
‘‘အက္ကောသံ ဝဓဗန္ဓဉ္စ, အဒုဋ္ဌော ယော တိတိက္ခတိ၊
ခန္တီဗလံ ဗလာနီကံ, တမဟံ ဗြူမိ ဗြာဟ္မဏံ။
‘‘အက္ကောဓနံ ဝတဝန္တံ, သီလဝန္တံ အနုဿဒံ၊
ဒန္တံ အန္တိမသာရီရံ, တမဟံ ဗြူမိ ဗြာဟ္မဏံ။
‘‘ဝါရိပေါက္ခရပတ္တေဝ, အာရဂ္ဂေရိဝ သာသပေါ၊
ယော န လိမ္ပတိ ကာမေသု, တမဟံ ဗြူမိ ဗြာဟ္မဏံ။
‘‘ယော ဒုက္ခဿ ပဇာနာတိ, ဣဓေဝ ခယမတ္တနော၊
ပန္နဘာရံ ဝိသံယုတ္တံ, တမဟံ ဗြူမိ ဗြာဟ္မဏံ။
‘‘ဂမ္ဘီရပညံ မေဓာဝိံ, မဂ္ဂါမဂ္ဂဿ ကောဝိဒံ၊
ဥတ္တမတ္ထမနုပ္ပတ္တံ, တမဟံ ဗြူမိ ဗြာဟ္မဏံ။
‘‘အသံသဋ္ဌံ ဂဟဋ္ဌေဟိ, အနာဂါရေဟိ စူဘယံ၊
အနောကသာရိမပ္ပိစ္ဆံ, တမဟံ ဗြူမိ ဗြာဟ္မဏံ။
‘‘နိဓာယ ဒဏ္ဍံ ဘူတေသု, တသေသု ထာဝရေသု စ၊
ယော န ဟန္တိ န ဃာတေတိ, တမဟံ ဗြူမိ ဗြာဟ္မဏံ။
‘‘အဝိရုဒ္ဓံ ဝိရုဒ္ဓေသု, အတ္တဒဏ္ဍေသု နိဗ္ဗုတံ၊
သာဒါနေသု အနာဒါနံ, တမဟံ ဗြူမိ ဗြာဟ္မဏံ။
‘‘ယဿ ရာဂေါ စ ဒေါသော စ, မာနော မက္ခော စ ဩဟိတော၊
သာသပေါရိဝ အာရဂ္ဂါ, တမဟံ ဗြူမိ ဗြာဟ္မဏံ။
(မ၊၂၊၄၁၁။)‘‘အကက္ကသံ ဝိညာပနိံ, ဂိရံ သစ္စံ ဥဒီရယေ၊
ယာယ နာဘိသဇ္ဇေ ကိဉ္စိ, တမဟံ ဗြူမိ ဗြာဟ္မဏံ။
‘‘ယော စ ဒီဃံ ဝ ရဿံ ဝါ, အဏုံ ထူလံ သုဘာသုဘံ၊
လောကေ အဒိန္နံ နာဒေတိ [နာဒိယတိ (သီ။ ပီ။)], တမဟံ ဗြူမိ ဗြာဟ္မဏံ။
‘‘အာသာ ယဿ န ဝိဇ္ဇန္တိ, အသ္မိံ လောကေ ပရမှိ စ၊
နိရာသာသံ [နိရာသယံ (သီ။ ပီ။)] ဝိသံယုတ္တံ, တမဟံ ဗြူမိ ဗြာဟ္မဏံ။
‘‘ယဿာလယာ န ဝိဇ္ဇန္တိ, အညာယ အကထံကထိံ၊
အမတောဂဓံ အနုပ္ပတ္တံ, တမဟံ ဗြူမိ ဗြာဟ္မဏံ။
‘‘ယောဓပုညဉ္စ ပါပဉ္စ, ဥဘော သင်္ဂံ ဥပစ္စဂါ၊
အသောကံ ဝိရဇံ သုဒ္ဓံ, တမဟံ ဗြူမိ ဗြာဟ္မဏံ။
‘‘စန္ဒံ ဝ ဝိမလံ သုဒ္ဓံ, ဝိပ္ပသန္နံ အနာဝိလံ၊
နန္ဒီဘဝပရိက္ခီဏံ, တမဟံ ဗြူမိ ဗြာဟ္မဏံ။
‘‘ယော ဣမံ ပလိပထံ ဒုဂ္ဂံ, သံသာရံ မောဟမစ္စဂါ၊
တိဏ္ဏော ပါရင်္ဂတော ဈာယီ, အနေဇော အကထံကထီ၊
အနုပါဒါယ နိဗ္ဗုတော, တမဟံ ဗြူမိ ဗြာဟ္မဏံ။
‘‘ယောဓကာမေ ပဟန္တွာန [ပဟတွာန (သီ။)], အနာဂါရော ပရိဗ္ဗဇေ၊
ကာမဘဝပရိက္ခီဏံ, တမဟံ ဗြူမိ ဗြာဟ္မဏံ။
‘‘ယောဓတဏှံ ပဟန္တွာန, အနာဂါရော ပရိဗ္ဗဇေ၊
တဏှာဘဝပရိက္ခီဏံ, တမဟံ ဗြူမိ ဗြာဟ္မဏံ။
‘‘ဟိတွာ မာနုသကံ ယောဂံ, ဒိဗ္ဗံ ယောဂံ ဥပစ္စဂါ၊
သဗ္ဗယောဂဝိသံယုတ္တံ, တမဟံ ဗြူမိ ဗြာဟ္မဏံ။
‘‘ဟိတွာ ရတိဉ္စ အရတိံ, သီတီဘူတံ နိရူပဓိံ၊
သဗ္ဗလောကာဘိဘုံ ဝီရံ, တမဟံ ဗြူမိ ဗြာဟ္မဏံ။
‘‘စုတိံ ယော ဝေဒိ သတ္တာနံ, ဥပပတ္တိဉ္စ သဗ္ဗသော၊
အသတ္တံ သုဂတံ ဗုဒ္ဓံ, တမဟံ ဗြူမိ ဗြာဟ္မဏံ။
‘‘ယဿ ဂတိံ န ဇာနန္တိ, ဒေဝါ ဂန္ဓဗ္ဗမာနုသာ၊
ခီဏာသဝံ အရဟန္တံ, တမဟံ ဗြူမိ ဗြာဟ္မဏံ။
(မ၊၂၊၄၁၂။)‘‘ယဿ ပုရေ စ ပစ္ဆာ စ, မဇ္ဈေ စ နတ္ထိ ကိဉ္စနံ၊
အကိဉ္စနံ အနာဒါနံ, တမဟံ ဗြူမိ ဗြာဟ္မဏံ။
‘‘ဥသဘံ ပဝရံ ဝီရံ, မဟေသိံ ဝိဇိတာဝိနံ၊
အနေဇံ နှာတကံ [နဟာတကံ (သီ။ ပီ။)] ဗုဒ္ဓံ, တမဟံ ဗြူမိ ဗြာဟ္မဏံ။
‘‘ပုဗ္ဗေနိဝါသံ ယော ဝေဒိ, သဂ္ဂါပါယဉ္စ ပဿတိ၊
အထော ဇာတိက္ခယံ ပတ္တော, တမဟံ ဗြူမိ ဗြာဟ္မဏံ။
‘‘သမညာ ဟေသာ လောကသ္မိံ, နာမဂေါတ္တံ ပကပ္ပိတံ၊
သမ္မုစ္စာ သမုဒါဂတံ, တတ္ထ တတ္ထ ပကပ္ပိတံ။
‘‘ဒီဃရတ္တာနုသယိတံ, ဒိဋ္ဌိဂတမဇာနတံ၊
အဇာနန္တာ နော [အဇာနန္တာ နောတိ အဇာနန္တာ ဧဝ (ဋီကာ)] ပဗြုန္တိ [ပဗြုဝန္တိ (သီ။ ပီ။)], ဇာတိယာ ဟောတိ ဗြာဟ္မဏော။
‘‘န ဇစ္စာ ဗြာဟ္မဏော [ဝသလော (သျာ။ ကံ။ က။)] ဟောတိ, န ဇစ္စာ ဟောတိ အဗြာဟ္မဏော [ဗြာဟ္မဏော (သျာ။ ကံ။ က။)]၊
ကမ္မုနာ ဗြာဟ္မဏော [ဝသလော (သျာ။ ကံ။ က။)] ဟောတိ, ကမ္မုနာ ဟောတိ အဗြာဟ္မဏော [ဗြာဟ္မဏော (သျာ။ ကံ။ က။)]။
‘‘ကဿကော ကမ္မုနာ ဟောတိ, သိပ္ပိကော ဟောတိ ကမ္မုနာ၊
ဝါဏိဇော ကမ္မုနာ ဟောတိ, ပေဿကော ဟောတိ ကမ္မုနာ။
‘‘စောရောပိ ကမ္မုနာ ဟောတိ, ယောဓာဇီဝေါပိ ကမ္မုနာ၊
ယာဇကော ကမ္မုနာ ဟောတိ, ရာဇာပိ ဟောတိ ကမ္မုနာ။
‘‘ဧဝမေတံ ယထာဘူတံ, ကမ္မံ ပဿန္တိ ပဏ္ဍိတာ၊
ပဋိစ္စသမုပ္ပါဒဒဿာ, ကမ္မဝိပါကကောဝိဒါ။
‘‘ကမ္မုနာ ဝတ္တတိ လောကော, ကမ္မုနာ ဝတ္တတိ ပဇာ၊
ကမ္မနိဗန္ဓနာ သတ္တာ, ရထဿာဏီဝ ယာယတော။
‘‘တပေန ဗြဟ္မစရိယေန, သံယမေန ဒမေန စ၊
ဧတေန ဗြာဟ္မဏော ဟောတိ, ဧတံ ဗြာဟ္မဏမုတ္တမံ။
‘‘တီဟိ ဝိဇ္ဇာဟိ သမ္ပန္နော, သန္တော ခီဏပုနဗ္ဘဝေါ၊
ဧဝံ ဝါသေဋ္ဌ ဇာနာဟိ, ဗြဟ္မာ သက္ကော ဝိဇာနတ’’န္တိ။
(မ၊၂၊၄၁၃။)֍ ဋ္ဌ ၄၆၁။ ဧဝံ ဝုတ္တေ, ဝါသေဋ္ဌဘာရဒွါဇာ မာဏဝါ ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစုံ – ‘‘အဘိက္ကန္တံ, ဘော ဂေါတမ, အဘိက္ကန္တံ, ဘော ဂေါတမ! သေယျထာပိ, ဘော ဂေါတမ, နိက္ကုဇ္ဇိတံ ဝါ ဥက္ကုဇ္ဇေယျ, ပဋိစ္ဆန္နံ ဝါ ဝိဝရေယျ, မူဠှဿ ဝါ မဂ္ဂံ အာစိက္ခေယျ, အန္ဓကာရေ ဝါ တေလပဇ္ဇောတံ ဓာရေယျ – စက္ခုမန္တော ရူပါနိ ဒက္ခန္တီတိ – ဧဝမေဝံ ဘောတာ ဂေါတမေန အနေကပရိယာယေန ဓမ္မော ပကာသိတော။ ဧတေ မယံ ဘဝန္တံ ဂေါတမံ သရဏံ ဂစ္ဆာမ ဓမ္မဉ္စ ဘိက္ခုသံဃဉ္စ။ ဥပါသကေ နော ဘဝံ ဂေါတမော ဓာရေတု အဇ္ဇတဂ္ဂေ ပါဏုပေတံ သရဏံ ဂတေ’’တိ။
ဝါသေဋ္ဌသုတ္တံ နိဋ္ဌိတံ အဋ္ဌမံ။
၉။ သုဘသုတ္တံ
֍ ဋ္ဌ ၄၆၂။ ဧဝံ မေ သုတံ – ဧကံ သမယံ ဘဂဝါ သာဝတ္ထိယံ ဝိဟရတိ ဇေတဝနေ အနာထပိဏ္ဍိကဿ အာရာမေ။ တေန ခေါ ပန သမယေန သုဘော မာဏဝေါ တောဒေယျပုတ္တော သာဝတ္ထိယံ ပဋိဝသတိ အညတရဿ ဂဟပတိဿ နိဝေသနေ ကေနစိဒေဝ ကရဏီယေန။ အထ ခေါ သုဘော မာဏဝေါ တောဒေယျပုတ္တော ယဿ ဂဟပတိဿ နိဝေသနေ ပဋိဝသတိ တံ ဂဟပတိံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘သုတံ မေတံ, ဂဟပတိ – ‘အဝိဝိတ္တာ သာဝတ္ထီ အရဟန္တေဟီ’တိ။ ကံ နု ခွဇ္ဇ သမဏံ ဝါ ဗြာဟ္မဏံ ဝါ ပယိရုပါသေယျာမာ’’တိ? ‘‘အယံ, ဘန္တေ, ဘဂဝါ သာဝတ္ထိယံ ဝိဟရတိ ဇေတဝနေ အနာထပိဏ္ဍိကဿ အာရာမေ။ တံ, ဘန္တေ, ဘဂဝန္တံ ပယိရုပါသဿူ’’တိ။ အထ ခေါ သုဘော မာဏဝေါ တောဒေယျပုတ္တော တဿ ဂဟပတိဿ ပဋိဿုတွာ ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ ဘဂဝတာ သဒ္ဓိံ သမ္မောဒိ။ သမ္မောဒနီယံ ကထံ သာရဏီယံ ဝီတိသာရေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ ဧကမန္တံ နိသိန္နော ခေါ သုဘော မာဏဝေါ တောဒေယျပုတ္တော ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ဗြာဟ္မဏာ, ဘော ဂေါတမ, ဧဝမာဟံသု – ‘ဂဟဋ္ဌော အာရာဓကော ဟောတိ ဉာယံ ဓမ္မံ ကုသလံ, န ပဗ္ဗဇိတော အာရာဓကော ဟောတိ ဉာယံ ဓမ္မံ ကုသလ’န္တိ။ ဣဓ ဘဝံ ဂေါတမော ကိမာဟာ’’တိ?
֍ ဋ္ဌ ၄၆၃။ ‘‘ဝိဘဇ္ဇဝါဒေါ ခေါ အဟမေတ္ထ, မာဏဝ၊ နာဟမေတ္ထ ဧကံသဝါဒေါ။ ဂိဟိဿ ဝါဟံ, မာဏဝ, ပဗ္ဗဇိတဿ ဝါ မိစ္ဆာပဋိပတ္တိံ န ဝဏ္ဏေမိ။ ဂိဟီ
(မ၊၂၊၄၁၄။)ဝါ ဟိ, မာဏဝ, ပဗ္ဗဇိတော ဝါ မိစ္ဆာပဋိပန္နော မိစ္ဆာပဋိပတ္တာဓိကရဏဟေတု န အာရာဓကော ဟောတိ ဉာယံ ဓမ္မံ ကုသလံ။ ဂိဟိဿ ဝါဟံ, မာဏဝ, ပဗ္ဗဇိတဿ ဝါ သမ္မာပဋိပတ္တိံ ဝဏ္ဏေမိ။ ဂိဟီ ဝါ ဟိ, မာဏဝ, ပဗ္ဗဇိတော ဝါ သမ္မာပဋိပန္နော သမ္မာပဋိပတ္တာဓိကရဏဟေတု အာရာဓကော ဟောတိ ဉာယံ ဓမ္မံ ကုသလ’’န္တိ။
‘‘ဗြာဟ္မဏာ, ဘော ဂေါတမ, ဧဝမာဟံသု – ‘မဟဋ္ဌမိဒံ မဟာကိစ္စံ မဟာဓိကရဏံ မဟာသမာရမ္ဘံ ဃရာဝါသကမ္မဋ္ဌာနံ မဟပ္ဖလံ ဟောတိ၊ အပ္ပဋ္ဌမိဒံ အပ္ပကိစ္စံ အပ္ပါဓိကရဏံ အပ္ပသမာရမ္ဘံ ပဗ္ဗဇ္ဇာ ကမ္မဋ္ဌာနံ အပ္ပဖလံ ဟောတီ’တိ။ ဣဓ ဘဝံ ဂေါတမော ကိမာဟာ’’တိ။
‘‘ဧတ္ထာပိ ခေါ အဟံ, မာဏဝ, ဝိဘဇ္ဇဝါဒေါ၊ နာဟမေတ္ထ ဧကံသဝါဒေါ။ အတ္ထိ, မာဏဝ, ကမ္မဋ္ဌာနံ မဟဋ္ဌံ မဟာကိစ္စံ မဟာဓိကရဏံ မဟာသမာရမ္ဘံ ဝိပဇ္ဇမာနံ အပ္ပဖလံ ဟောတိ၊ အတ္ထိ, မာဏဝ, ကမ္မဋ္ဌာနံ မဟဋ္ဌံ မဟာကိစ္စံ မဟာဓိကရဏံ မဟာသမာရမ္ဘံ သမ္ပဇ္ဇမာနံ မဟပ္ဖလံ ဟောတိ၊ အတ္ထိ, မာဏဝ, ကမ္မဋ္ဌာနံ အပ္ပဋ္ဌံ အပ္ပကိစ္စံ အပ္ပါဓိကရဏံ အပ္ပသမာရမ္ဘံ ဝိပဇ္ဇမာနံ အပ္ပဖလံ ဟောတိ၊ အတ္ထိ, မာဏဝ, ကမ္မဋ္ဌာနံ အပ္ပဋ္ဌံ အပ္ပကိစ္စံ အပ္ပါဓိကရဏံ အပ္ပသမာရမ္ဘံ သမ္ပဇ္ဇမာနံ မဟပ္ဖလံ ဟောတိ။ ကတမဉ္စ, မာဏဝ, ကမ္မဋ္ဌာနံ မဟဋ္ဌံ မဟာကိစ္စံ မဟာဓိကရဏံ မဟာသမာရမ္ဘံ ဝိပဇ္ဇမာနံ အပ္ပဖလံ ဟောတိ? ကသိ ခေါ, မာဏဝ, ကမ္မဋ္ဌာနံ မဟဋ္ဌံ မဟာကိစ္စံ မဟာဓိကရဏံ မဟာသမာရမ္ဘံ ဝိပဇ္ဇမာနံ အပ္ပဖလံ ဟောတိ။ ကတမဉ္စ, မာဏဝ, ကမ္မဋ္ဌာနံ မဟဋ္ဌံ မဟာကိစ္စံ မဟာဓိကရဏံ မဟာသမာရမ္ဘံ သမ္ပဇ္ဇမာနံ မဟပ္ဖလံ ဟောတိ? ကသိယေဝ ခေါ, မာဏဝ, ကမ္မဋ္ဌာနံ မဟဋ္ဌံ မဟာကိစ္စံ မဟာဓိကရဏံ မဟာသမာရမ္ဘံ သမ္ပဇ္ဇမာနံ မဟပ္ဖလံ ဟောတိ။ ကတမဉ္စ, မာဏဝ, ကမ္မဋ္ဌာနံ အပ္ပဋ္ဌံ အပ္ပကိစ္စံ အပ္ပါဓိကရဏံ အပ္ပသမာရမ္ဘံ ဝိပဇ္ဇမာနံ အပ္ပဖလံ ဟောတိ? ဝဏိဇ္ဇာ ခေါ, မာဏဝ, ကမ္မဋ္ဌာနံ အပ္ပဋ္ဌံ အပ္ပကိစ္စံ အပ္ပါဓိကရဏံ အပ္ပသမာရမ္ဘံ ဝိပဇ္ဇမာနံ အပ္ပဖလံ ဟောတိ။ ကတမဉ္စ မာဏဝ, ကမ္မဋ္ဌာနံ အပ္ပဋ္ဌံ အပ္ပကိစ္စံ အပ္ပါဓိကရဏံ အပ္ပသမာရမ္ဘံ သမ္ပဇ္ဇမာနံ မဟပ္ဖလံ ဟောတိ? ဝဏိဇ္ဇာယေဝ ခေါ, မာဏဝ, ကမ္မဋ္ဌာနံ အပ္ပဋ္ဌံ အပ္ပကိစ္စံ အပ္ပါဓိကရဏံ အပ္ပသမာရမ္ဘံ သမ္ပဇ္ဇမာနံ မဟပ္ဖလံ ဟောတိ။
֍ ဋ္ဌ ၄၆၄။ ‘‘သေယျထာပိ, မာဏဝ, ကသိ ကမ္မဋ္ဌာနံ မဟဋ္ဌံ မဟာကိစ္စံ မဟာဓိကရဏံ မဟာသမာရမ္ဘံ ဝိပဇ္ဇမာနံ အပ္ပဖလံ ဟောတိ၊ ဧဝမေဝ ခေါ, မာဏဝ, ဃရာဝါသကမ္မဋ္ဌာနံ မဟဋ္ဌံ မဟာကိစ္စံ မဟာဓိကရဏံ မဟာသမာရမ္ဘံ
(မ၊၂၊၄၁၅။)ဝိပဇ္ဇမာနံ အပ္ပဖလံ ဟောတိ။ သေယျထာပိ, မာဏဝ, ကသိယေဝ ကမ္မဋ္ဌာနံ မဟဋ္ဌံ မဟာကိစ္စံ မဟာဓိကရဏံ မဟာသမာရမ္ဘံ သမ္ပဇ္ဇမာနံ မဟပ္ဖလံ ဟောတိ၊ ဧဝမေဝ ခေါ, မာဏဝ, ဃရာဝါသကမ္မဋ္ဌာနံ မဟဋ္ဌံ မဟာကိစ္စံ မဟာဓိကရဏံ မဟာသမာရမ္ဘံ သမ္ပဇ္ဇမာနံ မဟပ္ဖလံ ဟောတိ။ သေယျထာပိ, မာဏဝ, ဝဏိဇ္ဇာ ကမ္မဋ္ဌာနံ အပ္ပဋ္ဌံ အပ္ပကိစ္စံ အပ္ပါဓိကရဏံ အပ္ပသမာရမ္ဘံ ဝိပဇ္ဇမာနံ အပ္ပဖလံ ဟောတိ၊ ဧဝမေဝ ခေါ, မာဏဝ, ပဗ္ဗဇ္ဇာ ကမ္မဋ္ဌာနံ အပ္ပဋ္ဌံ အပ္ပကိစ္စံ အပ္ပါဓိကရဏံ အပ္ပသမာရမ္ဘံ ဝိပဇ္ဇမာနံ အပ္ပဖလံ ဟောတိ။ သေယျထာပိ, မာဏဝ, ဝဏိဇ္ဇာယေဝ ကမ္မဋ္ဌာနံ အပ္ပဋ္ဌံ အပ္ပကိစ္စံ အပ္ပါဓိကရဏံ အပ္ပသမာရမ္ဘံ သမ္ပဇ္ဇမာနံ မဟပ္ဖလံ ဟောတိ၊ ဧဝမေဝ ခေါ, မာဏဝ, ပဗ္ဗဇ္ဇာ ကမ္မဋ္ဌာနံ အပ္ပဋ္ဌံ အပ္ပကိစ္စံ အပ္ပါဓိကရဏံ အပ္ပသမာရမ္ဘံ သမ္ပဇ္ဇမာနံ မဟပ္ဖလံ ဟောတီ’’တိ။
‘‘ဗြာဟ္မဏာ, ဘော ဂေါတမ, ပဉ္စ ဓမ္မေ ပညပေန္တိ ပုညဿ ကိရိယာယ, ကုသလဿ အာရာဓနာယာ’’တိ။ ‘‘ယေ တေ, မာဏဝ, ဗြာဟ္မဏာ ပဉ္စ ဓမ္မေ ပညပေန္တိ ပုညဿ ကိရိယာယ, ကုသလဿ အာရာဓနာယ – သစေ တေ အဂရု – သာဓု တေ ပဉ္စ ဓမ္မေ ဣမသ္မိံ ပရိသတိ ဘာသဿူ’’တိ။ ‘‘န ခေါ မေ, ဘော ဂေါတမ, ဂရု ယတ္ထဿု ဘဝန္တော ဝါ နိသိန္နော ဘဝန္တရူပေါ ဝါ’’တိ [နိသိန္နာ ဘဝန္တရူပါ ဝါတိ (သီ။ သျာ။ ကံ။ ပီ။)]။ ‘‘တေန ဟိ, မာဏဝ, ဘာသဿူ’’တိ။ ‘‘သစ္စံ ခေါ, ဘော ဂေါတမ, ဗြာဟ္မဏာ ပဌမံ ဓမ္မံ ပညပေန္တိ ပုညဿ ကိရိယာယ, ကုသလဿ အာရာဓနာယ။ တပံ ခေါ, ဘော ဂေါတမ, ဗြာဟ္မဏာ ဒုတိယံ ဓမ္မံ ပညပေန္တိ ပုညဿ ကိရိယာယ, ကုသလဿ အာရာဓနာယ။ ဗြဟ္မစရိယံ ခေါ, ဘော ဂေါတမ, ဗြာဟ္မဏာ တတိယံ ဓမ္မံ ပညပေန္တိ ပုညဿ ကိရိယာယ, ကုသလဿ အာရာဓနာယ။ အဇ္ဈေနံ ခေါ, ဘော ဂေါတမ, ဗြာဟ္မဏာ စတုတ္ထံ ဓမ္မံ ပညပေန္တိ ပုညဿ ကိရိယာယ, ကုသလဿ အာရာဓနာယ။ စာဂံ ခေါ, ဘော ဂေါတမ, ဗြာဟ္မဏာ ပဉ္စမံ ဓမ္မံ ပညပေန္တိ ပုညဿ ကိရိယာယ, ကုသလဿ အာရာဓနာယ။ ဗြာဟ္မဏာ, ဘော ဂေါတမ, ဣမေ ပဉ္စ ဓမ္မေ ပညပေန္တိ ပုညဿ ကိရိယာယ, ကုသလဿ အာရာဓနာယာတိ။ ဣဓ ဘဝံ ဂေါတမော ကိမာဟာ’’တိ?
֍ ဋ္ဌ ၄၆၅။ ‘‘ကိံ ပန, မာဏဝ, အတ္ထိ ကောစိ ဗြာဟ္မဏာနံ ဧကဗြာဟ္မဏောပိ ယော ဧဝမာဟ – ‘အဟံ ဣမေသံ ပဉ္စန္နံ ဓမ္မာနံ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတွာ ဝိပါကံ ပဝေဒေမီ’’’တိ? ‘‘နော ဟိဒံ, ဘော ဂေါတမ’’။ ‘‘ကိံ ပန, မာဏဝ, အတ္ထိ ကောစိ ဗြာဟ္မဏာနံ ဧကာစရိယောပိ ဧကာစရိယပါစရိယောပိ ယာဝ သတ္တမာ အာစရိယမဟယုဂါပိ ယော ဧဝမာဟ – ‘အဟံ ဣမေသံ ပဉ္စန္နံ ဓမ္မာနံ သယံ အဘိညာ
(မ၊၂၊၄၁၆။)သစ္ဆိကတွာ ဝိပါကံ ပဝေဒေမီ’’’တိ? ‘‘နော ဟိဒံ, ဘော ဂေါတမ’’။ ‘‘ကိံ ပန, မာဏဝ, ယေပိ တေ ဗြာဟ္မဏာနံ ပုဗ္ဗကာ ဣသယော မန္တာနံ ကတ္တာရော မန္တာနံ ပဝတ္တာရော ယေသမိဒံ ဧတရဟိ ဗြာဟ္မဏာ ပေါရာဏံ မန္တပဒံ ဂီတံ ပဝုတ္တံ သမိဟိတံ တဒနုဂါယန္တိ တဒနုဘာသန္တိ ဘာသိတမနုဘာသန္တိ ဝါစိတမနုဝါစေန္တိ, သေယျထိဒံ – အဋ္ဌကော ဝါမကော ဝါမဒေဝေါ ဝေဿာမိတ္တော ယမတဂ္ဂိ အင်္ဂီရသော ဘာရဒွါဇော ဝါသေဋ္ဌော ကဿပေါ ဘဂု, တေပိ ဧဝမာဟံသု – ‘မယံ ဣမေသံ ပဉ္စန္နံ ဓမ္မာနံ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတွာ ဝိပါကံ ပဝေဒေမာ’’’တိ? ‘‘နော ဟိဒံ, ဘော ဂေါတမ’’။
‘‘ဣတိ ကိရ, မာဏဝ, နတ္ထိ ကောစိ ဗြာဟ္မဏာနံ ဧကဗြာဟ္မဏောပိ ယော ဧဝမာဟ – ‘အဟံ ဣမေသံ ပဉ္စန္နံ ဓမ္မာနံ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတွာ ဝိပါကံ ပဝေဒေမီ’တိ၊ နတ္ထိ ကောစိ ဗြာဟ္မဏာနံ ဧကာစရိယောပိ ဧကာစရိယပါစရိယောပိ ယာဝ သတ္တမာ အာစရိယမဟယုဂါပိ ယော ဧဝမာဟ – ‘အဟံ ဣမေသံ ပဉ္စန္နံ ဓမ္မာနံ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတွာ ဝိပါကံ ပဝေဒေမီ’တိ၊ ယေပိ တေ ဗြာဟ္မဏာနံ ပုဗ္ဗကာ ဣသယော မန္တာနံ ကတ္တာရော မန္တာနံ ပဝတ္တာရော, ယေသမိဒံ ဧတရဟိ ဗြာဟ္မဏာ ပေါရာဏံ မန္တပဒံ ဂီတံ ပဝုတ္တံ သမိဟိတံ, တဒနုဂါယန္တိ တဒနုဘာသန္တိ ဘာသိတမနုဘာသန္တိ ဝါစိတမနုဝါစေန္တိ, သေယျထိဒံ – အဋ္ဌကော ဝါမကော ဝါမဒေဝေါ ဝေဿာမိတ္တော ယမတဂ္ဂိ အင်္ဂီရသော ဘာရဒွါဇော ဝါသေဋ္ဌော ကဿပေါ ဘဂု။ တေပိ န ဧဝမာဟံသု – ‘မယံ ဣမေသံ ပဉ္စန္နံ ဓမ္မာနံ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတွာ ဝိပါကံ ပဝေဒေမာ’တိ။
‘‘သေယျထာပိ, မာဏဝ, အန္ဓဝေဏိ ပရမ္ပရာသံသတ္တာ ပုရိမောပိ န ပဿတိ မဇ္ဈိမောပိ န ပဿတိ ပစ္ဆိမောပိ န ပဿတိ၊ ဧဝမေဝ ခေါ, မာဏဝ, အန္ဓဝေဏူပမံ မညေ ဗြာဟ္မဏာနံ ဘာသိတံ သမ္ပဇ္ဇတိ – ပုရိမောပိ န ပဿတိ မဇ္ဈိမောပိ န ပဿတိ ပစ္ဆိမောပိ န ပဿတီ’’တိ။
֍ ဋ္ဌ ၄၆၆။ ဧဝံ ဝုတ္တေ, သုဘော မာဏဝေါ တောဒေယျပုတ္တော ဘဂဝတာ အန္ဓဝေဏူပမေန ဝုစ္စမာနော ကုပိတော အနတ္တမနော ဘဂဝန္တံယေဝ ခုံသေန္တော ဘဂဝန္တံယေဝ ဝမ္ဘေန္တော ဘဂဝန္တံယေဝ ဝဒမာနော – ‘သမဏော ဂေါတမော ပါပိတော ဘဝိဿတီ’တိ ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ဗြာဟ္မဏော, ဘော ဂေါတမ, ပေါက္ခရသာတိ ဩပမညော သုဘဂဝနိကော ဧဝမာဟ –
(မ၊၂၊၄၁၇။)‘ဧဝမေဝ ပနိဓေကစ္စေ [ပနိမေကေ (သဗ္ဗတ္ထ)] သမဏဗြာဟ္မဏာ ဥတ္တရိမနုဿဓမ္မာ အလမရိယဉာဏဒဿနဝိသေသံ ပဋိဇာနန္တိ။ တေသမိဒံ ဘာသိတံ ဟဿကံယေဝ သမ္ပဇ္ဇတိ, နာမကံယေဝ သမ္ပဇ္ဇတိ, ရိတ္တကံယေဝ သမ္ပဇ္ဇတိ, တုစ္ဆကံယေဝ သမ္ပဇ္ဇတိ။ ကထဉှိ နာမ မနုဿဘူတော ဥတ္တရိမနုဿဓမ္မာ အလမရိယဉာဏဒဿနဝိသေသံ ဉဿတိ ဝါ ဒက္ခတိ ဝါ သစ္ဆိ ဝါ ကရိဿတီတိ – နေတံ ဌာနံ ဝိဇ္ဇတီ’’’တိ?
‘‘ကိံ ပန, မာဏဝ, ဗြာဟ္မဏော ပေါက္ခရသာတိ ဩပမညော သုဘဂဝနိကော သဗ္ဗေသံယေဝ သမဏဗြာဟ္မဏာနံ စေတသာ စေတော ပရိစ္စ ပဇာနာတီ’’တိ? ‘‘သကာယပိ ဟိ, ဘော ဂေါတမ, ပုဏ္ဏိကာယ ဒါသိယာ ဗြာဟ္မဏော ပေါက္ခရသာတိ ဩပမညော သုဘဂဝနိကော စေတသာ စေတော ပရိစ္စ န ပဇာနာတိ, ကုတော ပန သဗ္ဗေသံယေဝ သမဏဗြာဟ္မဏာနံ စေတသာ စေတော ပရိစ္စ ပဇာနိဿတီ’’တိ?
‘‘သေယျထာပိ, မာဏဝ, ဇစ္စန္ဓော ပုရိသော န ပဿေယျ ကဏှသုက္ကာနိ ရူပါနိ, န ပဿေယျ နီလကာနိ ရူပါနိ, န ပဿေယျ ပီတကာနိ ရူပါနိ, န ပဿေယျ လောဟိတကာနိ ရူပါနိ, န ပဿေယျ မဉ္ဇိဋ္ဌကာနိ ရူပါနိ, န ပဿေယျ သမဝိသမံ, န ပဿေယျ တာရကရူပါနိ, န ပဿေယျ စန္ဒိမသူရိယေ။ သော ဧဝံ ဝဒေယျ – ‘နတ္ထိ ကဏှသုက္ကာနိ ရူပါနိ, နတ္ထိ ကဏှသုက္ကာနံ ရူပါနံ ဒဿာဝီ၊ နတ္ထိ နီလကာနိ ရူပါနိ, နတ္ထိ နီလကာနံ ရူပါနံ ဒဿာဝီ၊ နတ္ထိ ပီတကာနိ ရူပါနိ, နတ္ထိ ပီတကာနံ ရူပါနံ ဒဿာဝီ၊ နတ္ထိ လောဟိတကာနိ ရူပါနိ, နတ္ထိ လောဟိတကာနံ ရူပါနံ ဒဿာဝီ၊ နတ္ထိ မဉ္ဇိဋ္ဌကာနိ ရူပါနိ, နတ္ထိ မဉ္ဇိဋ္ဌကာနံ ရူပါနံ ဒဿာဝီ၊ နတ္ထိ သမဝိသမံ, နတ္ထိ သမဝိသမဿ ဒဿာဝီ၊ နတ္ထိ တာရကရူပါနိ, နတ္ထိ တာရကရူပါနံ ဒဿာဝီ၊ နတ္ထိ စန္ဒိမသူရိယာ, နတ္ထိ စန္ဒိမသူရိယာနံ ဒဿာဝီ။ အဟမေတံ န ဇာနာမိ, အဟမေတံ န ပဿာမိ၊ တသ္မာ တံ နတ္ထီ’တိ။ သမ္မာ နု ခေါ သော, မာဏဝ, ဝဒမာနော ဝဒေယျာ’’တိ?
‘‘နော ဟိဒံ, ဘော ဂေါတမ။ အတ္ထိ ကဏှသုက္ကာနိ ရူပါနိ, အတ္ထိ ကဏှသုက္ကာနံ ရူပါနံ ဒဿာဝီ၊ အတ္ထိ နီလကာနိ ရူပါနိ, အတ္ထိ နီလကာနံ ရူပါနံ ဒဿာဝီ၊ အတ္ထိ ပီတကာနိ ရူပါနိ, အတ္ထိ ပီတကာနံ ရူပါနံ ဒဿာဝီ၊ အတ္ထိ လောဟိတကာနိ ရူပါနိ, အတ္ထိ လောဟိတကာနံ ရူပါနံ ဒဿာဝီ၊ အတ္ထိ မဉ္ဇိဋ္ဌကာနိ ရူပါနိ, အတ္ထိ မဉ္ဇိဋ္ဌကာနံ ရူပါနံ ဒဿာဝီ၊ အတ္ထိ သမဝိသမံ, အတ္ထိ သမဝိသမဿ ဒဿာဝီ၊ အတ္ထိ တာရကရူပါနိ, အတ္ထိ တာရကရူပါနံ
(မ၊၂၊၄၁၈။)ဒဿာဝီ၊ အတ္ထိ စန္ဒိမသူရိယာ, အတ္ထိ စန္ဒိမသူရိယာနံ ဒဿာဝီ။ ‘အဟမေတံ န ဇာနာမိ, အဟမေတံ န ပဿာမိ၊ တသ္မာ တံ နတ္ထီ’တိ၊ န ဟိ သော, ဘော ဂေါတမ, သမ္မာ ဝဒမာနော ဝဒေယျာ’’တိ။
‘‘ဧဝမေဝ ခေါ, မာဏဝ, ဗြာဟ္မဏော ပေါက္ခရသာတိ ဩပမညော သုဘဂဝနိကော အန္ဓော အစက္ခုကော။ သော ဝတ ဥတ္တရိမနုဿဓမ္မာ အလမရိယဉာဏဒဿနဝိသေသံ ဉဿတိ ဝါ ဒက္ခတိ ဝါ သစ္ဆိ ဝါ ကရိဿတီတိ – နေတံ ဌာနံ ဝိဇ္ဇတိ’’။
֍ ဋ္ဌ ၄၆၇။ ‘‘တံ ကိံ မညသိ, မာဏဝ, ယေ တေ ကောသလကာ ဗြာဟ္မဏမဟာသာလာ, သေယျထိဒံ – စင်္ကီ ဗြာဟ္မဏော တာရုက္ခော ဗြာဟ္မဏော ပေါက္ခရသာတိ ဗြာဟ္မဏော ဇာဏုဿောဏိ ဗြာဟ္မဏော ပိတာ စ [ဝါ (သီ။ သျာ။ ကံ။ ပီ။)] တေ တောဒေယျော, ကတမာ နေသံ သေယျော [သေယျာ (သျာ။ ကံ။)], ယံ ဝါ တေ သမ္မုစ္စာ [သမ္မုသာ (သီ။ ပီ။)] ဝါစံ ဘာသေယျုံ ယံ ဝါ အသမ္မုစ္စာ’’တိ? ‘‘သမ္မုစ္စာ, ဘော ဂေါတမ’’။
‘‘ကတမာ နေသံ သေယျော, ယံ ဝါ တေ မန္တာ ဝါစံ ဘာသေယျုံ ယံ ဝါ အမန္တာ’’တိ? ‘‘မန္တာ, ဘော ဂေါတမ’’။
‘‘ကတမာ နေသံ သေယျော, ယံ ဝါ တေ ပဋိသင်္ခါယ ဝါစံ ဘာသေယျုံ ယံ ဝါ အပ္ပဋိသင်္ခါယာ’’တိ? ‘‘ပဋိသင်္ခါယ, ဘော ဂေါတမ’’။
‘‘ကတမာ နေသံ သေယျော, ယံ ဝါ တေ အတ္ထသံဟိတံ ဝါစံ ဘာသေယျုံ ယံ ဝါ အနတ္ထသံဟိတ’’န္တိ? ‘‘အတ္ထသံဟိတံ, ဘော ဂေါတမ’’။
‘‘တံ ကိံ မညသိ, မာဏဝ, ယဒိ ဧဝံ သန္တေ, ဗြာဟ္မဏေန ပေါက္ခရသာတိနာ ဩပမညေန သုဘဂဝနိကေန သမ္မုစ္စာ ဝါစာ ဘာသိတာ အသမ္မုစ္စာ’’တိ [အသမ္မုသာ ဝါတိ (ပီ။) ဧဝမိတရပဉှတ္တယေပိ ဝါသဒ္ဒေန သဟ ဒိဿတိ]? ‘‘အသမ္မုစ္စာ, ဘော ဂေါတမ’’။
‘‘မန္တာ ဝါစာ ဘာသိတာ အမန္တာ ဝါ’’တိ? ‘‘အမန္တာ, ဘော ဂေါတမ’’။
‘‘ပဋိသင်္ခါယ ဝါစာ ဘာသိတာ အပ္ပဋိသင်္ခါယာ’’တိ? ‘‘အပ္ပဋိသင်္ခါယ, ဘော ဂေါတမ’’။
‘‘အတ္ထသံဟိတာ ဝါစာ ဘာသိတာ အနတ္ထသံဟိတာ’’တိ? ‘‘အနတ္ထသံဟိတာ, ဘော ဂေါတမ’’။
(မ၊၂၊၄၁၉။)‘‘ပဉ္စ ခေါ ဣမေ, မာဏဝ, နီဝရဏာ။ ကတမေ ပဉ္စ? ကာမစ္ဆန္ဒနီဝရဏံ, ဗျာပါဒနီဝရဏံ, ထီနမိဒ္ဓနီဝရဏံ ဥဒ္ဓစ္စကုက္ကုစ္စနီဝရဏံ, ဝိစိကိစ္ဆာနီဝရဏံ – ဣမေ ခေါ, မာဏဝ, ပဉ္စ နီဝရဏာ။ ဣမေဟိ ခေါ မာဏဝ, ပဉ္စဟိ နီဝရဏေဟိ ဗြာဟ္မဏော ပေါက္ခရသာတိ ဩပမညော သုဘဂဝနိကော အာဝုတော နိဝုတော ဩဖုဋော [ဩဝုတော (သီ။), ဩဖုတော (သျာ။ ကံ။ ပီ။)] ပရိယောနဒ္ဓေါ။ သော ဝတ ဥတ္တရိမနုဿဓမ္မာ အလမရိယဉာဏဒဿနဝိသေသံ ဉဿတိ ဝါ ဒက္ခတိ ဝါ သစ္ဆိ ဝါ ကရိဿတီတိ – နေတံ ဌာနံ ဝိဇ္ဇတိ။
֍ ဋ္ဌ ၄၆၈။ ‘‘ပဉ္စ ခေါ ဣမေ, မာဏဝ, ကာမဂုဏာ။ ကတမေ ပဉ္စ? စက္ခုဝိညေယျာ ရူပါ ဣဋ္ဌာ ကန္တာ မနာပါ ပိယရူပါ ကာမူပသံဟိတာ ရဇနီယာ, သောတဝိညေယျာ သဒ္ဒါ…ပေ… ဃာနဝိညေယျာ ဂန္ဓာ… ဇိဝှါ ဝိညေယျာ ရသာ… ကာယဝိညေယျာ ဖောဋ္ဌဗ္ဗာ ဣဋ္ဌာ ကန္တာ မနာပါ ပိယရူပါ ကာမူပသံဟိတာ ရဇနီယာ – ဣမေ ခေါ, မာဏဝ, ပဉ္စ ကာမဂုဏာ။ ဣမေဟိ ခေါ, မာဏဝ, ပဉ္စဟိ ကာမဂုဏေဟိ ဗြာဟ္မဏော ပေါက္ခရသာတိ ဩပမညော သုဘဂဝနိကော ဂထိတော မုစ္ဆိတော အဇ္ဈောပန္နော အနာဒီနဝဒဿာဝီ အနိဿရဏပညော ပရိဘုဉ္ဇတိ။ သော ဝတ ဥတ္တရိမနုဿဓမ္မာ အလမရိယဉာဏဒဿနဝိသေသံ ဉဿတိ ဝါ ဒက္ခတိ ဝါ သစ္ဆိ ဝါ ကရိဿတီတိ – နေတံ ဌာနံ ဝိဇ္ဇတိ။
‘‘တံ ကိံ မညသိ, မာဏဝ, ယံ ဝါ တိဏကဋ္ဌုပါဒါနံ ပဋိစ္စ အဂ္ဂိံ ဇာလေယျ ယံ ဝါ နိဿဋ္ဌတိဏကဋ္ဌုပါဒါနံ အဂ္ဂိံ ဇာလေယျ, ကတမော နု ခွါဿ အဂ္ဂိ အစ္စိမာ စေဝ ဝဏ္ဏဝါ စ ပဘဿရော စာ’’တိ? ‘‘သစေ တံ, ဘော ဂေါတမ, ဌာနံ နိဿဋ္ဌတိဏကဋ္ဌုပါဒါနံ အဂ္ဂိံ ဇာလေတုံ, သွာဿ အဂ္ဂိ အစ္စိမာ စေဝ ဝဏ္ဏဝါ စ ပဘဿရော စာ’’တိ။ ‘‘အဋ္ဌာနံ ခေါ ဧတံ, မာဏဝ, အနဝကာသော ယံ နိဿဋ္ဌတိဏကဋ္ဌုပါဒါနံ အဂ္ဂိံ ဇာလေယျ အညတြ ဣဒ္ဓိမတာ။ သေယျထာပိ, မာဏဝ, တိဏကဋ္ဌုပါဒါနံ ပဋိစ္စ အဂ္ဂိ ဇလတိ တထူပမာဟံ, မာဏဝ, ဣမံ ပီတိံ ဝဒါမိ ယာယံ ပီတိ ပဉ္စ ကာမဂုဏေ ပဋိစ္စ။ သေယျထာပိ, မာဏဝ, နိဿဋ္ဌတိဏကဋ္ဌုပါဒါနော [နိဿဋ္ဌတိဏကဋ္ဌုပါဒါနံ ပဋိစ္စ (သီ။ ပီ။ က။)] အဂ္ဂိ ဇလတိ တထူပမာဟံ, မာဏဝ, ဣမံ ပီတိံ ဝဒါမိ ယာယံ ပီတိ အညတြေဝ ကာမေဟိ အညတြ အကုသလေဟိ ဓမ္မေဟိ။
‘‘ကတမာ စ, မာဏဝ, ပီတိ အညတြေဝ ကာမေဟိ အညတြ အကုသလေဟိ ဓမ္မေဟိ? ဣဓ, မာဏဝ, ဘိက္ခု ဝိဝိစ္စေဝ ကာမေဟိ…ပေ… ပဌမံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ။ အယမ္ပိ ခေါ, မာဏဝ, ပီတိ အညတြေဝ ကာမေဟိ အညတြ
(မ၊၂၊၄၂၀။)အကုသလေဟိ ဓမ္မေဟိ။ ပုန စပရံ, မာဏဝ, ဘိက္ခု ဝိတက္ကဝိစာရာနံ ဝူပသမာ…ပေ… ဒုတိယံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ။ အယမ္ပိ ခေါ, မာဏဝ, ပီတိ အညတြေဝ ကာမေဟိ အညတြ အကုသလေဟိ ဓမ္မေဟိ။
֍ ဋ္ဌ ၄၆၉။ ‘‘ယေ တေ, မာဏဝ, ဗြာဟ္မဏာ ပဉ္စ ဓမ္မေ ပညပေန္တိ ပုညဿ ကိရိယာယ ကုသလဿ အာရာဓနာယ, ကတမေတ္ထ [ကမေတ္ထ (က။ သီ။ သျာ။ ကံ။ ပီ။)] ဗြာဟ္မဏာ ဓမ္မံ မဟပ္ဖလတရံ ပညပေန္တိ ပုညဿ ကိရိယာယ ကုသလဿ အာရာဓနာယာ’’တိ? ‘‘ယေမေ, ဘော ဂေါတမ, ဗြာဟ္မဏာ ပဉ္စ ဓမ္မေ ပညပေန္တိ ပုညဿ ကိရိယာယ ကုသလဿ အာရာဓနာယ, စာဂမေတ္ထ ဗြာဟ္မဏာ ဓမ္မံ မဟပ္ဖလတရံ ပညပေန္တိ ပုညဿ ကိရိယာယ ကုသလဿ အာရာဓနာယာ’’တိ။
‘‘တံ ကိ မညသိ, မာဏဝ, ဣဓ အညတရဿ ဗြာဟ္မဏဿ မဟာယညော ပစ္စုပဋ္ဌိတော အဿ။ အထ ဒွေ ဗြာဟ္မဏာ အာဂစ္ဆေယျုံ – ‘ဣတ္ထန္နာမဿ ဗြာဟ္မဏဿ မဟာယညံ အနုဘဝိဿာမာ’တိ။ တတြေကဿ [တတ္ထေကဿ (ပီ။)] ဗြာဟ္မဏဿ ဧဝမဿ – ‘အဟော ဝတ! အဟမေဝ လဘေယျံ ဘတ္တဂ္ဂေ အဂ္ဂါသနံ အဂ္ဂေါဒကံ အဂ္ဂပိဏ္ဍံ, န အညော ဗြာဟ္မဏော လဘေယျ ဘတ္တဂ္ဂေ အဂ္ဂါသနံ အဂ္ဂေါဒကံ အဂ္ဂပိဏ္ဍ’န္တိ။ ဌာနံ ခေါ ပနေတံ, မာဏဝ, ဝိဇ္ဇတိ ယံ အညော ဗြာဟ္မဏော လဘေယျ ဘတ္တဂ္ဂေ အဂ္ဂါသနံ အဂ္ဂေါဒကံ အဂ္ဂပိဏ္ဍံ, န သော ဗြာဟ္မဏော လဘေယျ ဘတ္တဂ္ဂေ အဂ္ဂါသနံ အဂ္ဂေါဒကံ အဂ္ဂပိဏ္ဍံ။ ‘အညော ဗြာဟ္မဏော လဘတိ ဘတ္တဂ္ဂေ အဂ္ဂါသနံ အဂ္ဂေါဒကံ အဂ္ဂပိဏ္ဍံ, နာဟံ လဘာမိ ဘတ္တဂ္ဂေ အဂ္ဂါသနံ အဂ္ဂေါဒကံ အဂ္ဂပိဏ္ဍ’န္တိ – ဣတိ သော ကုပိတော ဟောတိ အနတ္တမနော။ ဣမဿ ပန, မာဏဝ, ဗြာဟ္မဏာ ကိံ ဝိပါကံ ပညပေန္တီ’’တိ? ‘‘န ခွေတ္ထ, ဘော ဂေါတမ, ဗြာဟ္မဏာ ဧဝံ ဒါနံ ဒေန္တိ – ‘ဣမိနာ ပရော ကုပိတော ဟောတု အနတ္တမနော’တိ။ အထ ခွေတ္ထ ဗြာဟ္မဏာ အနုကမ္ပာဇာတိကံယေဝ [အနုကမ္ပဇာတိကံယေဝ (သျာ။ ကံ။ က။)] ဒါနံ ဒေန္တီ’’တိ။ ‘‘ဧဝံ သန္တေ, ခေါ, မာဏဝ, ဗြာဟ္မဏာနံ ဣဒံ ဆဋ္ဌံ ပုညကိရိယဝတ္ထု ဟောတိ – ယဒိဒံ အနုကမ္ပာဇာတိက’’န္တိ။ ‘‘ဧဝံ သန္တေ, ဘော ဂေါတမ, ဗြာဟ္မဏာနံ ဣဒံ ဆဋ္ဌံ ပုညကိရိယဝတ္ထု ဟောတိ – ယဒိဒံ အနုကမ္ပာဇာတိက’’န္တိ။
‘‘ယေ တေ, မာဏဝ, ဗြာဟ္မဏာ ပဉ္စ ဓမ္မေ ပညပေန္တိ ပုညဿ ကိရိယာယ ကုသလဿ အာရာဓနာယ, ဣမေ တွံ ပဉ္စ ဓမ္မေ ကတ္ထ ဗဟုလံ သမနုပဿသိ – ဂဟဋ္ဌေသု ဝါ ပဗ္ဗဇိတေသု ဝါ’’တိ? ‘‘ယေမေ, ဘော ဂေါတမ, ဗြာဟ္မဏာ ပဉ္စ ဓမ္မေ ပညပေန္တိ ပုညဿ ကိရိယာယ ကုသလဿ အာရာဓနာယ, ဣမာဟံ ပဉ္စ ဓမ္မေ
(မ၊၂၊၄၂၁။)ပဗ္ဗဇိတေသု ဗဟုလံ သမနုပဿာမိ အပ္ပံ ဂဟဋ္ဌေသု။ ဂဟဋ္ဌော ဟိ, ဘော ဂေါတမ, မဟဋ္ဌော မဟာကိစ္စော မဟာဓိကရဏော မဟာသမာရမ္ဘော, န သတတံ သမိတံ သစ္စဝါဒီ ဟောတိ၊ ပဗ္ဗဇိတော ခေါ ပန, ဘော ဂေါတမ, အပ္ပဋ္ဌော အပ္ပကိစ္စော အပ္ပါဓိကရဏော အပ္ပသမာရမ္ဘော, သတတံ သမိတံ သစ္စဝါဒီ ဟောတိ။ ဂဟဋ္ဌော ဟိ, ဘော ဂေါတမ, မဟဋ္ဌော မဟာကိစ္စော မဟာဓိကရဏော မဟာသမာရမ္ဘော န သတတံ သမိတံ တပဿီ ဟောတိ… ဗြဟ္မစာရီ ဟောတိ… သဇ္ဈာယဗဟုလော ဟောတိ… စာဂဗဟုလော ဟောတိ၊ ပဗ္ဗဇိတော ခေါ ပန, ဘော ဂေါတမ, အပ္ပဋ္ဌော အပ္ပကိစ္စော အပ္ပါဓိကရဏော အပ္ပသမာရမ္ဘော သတတံ သမိတံ တပဿီ ဟောတိ… ဗြဟ္မစာရီ ဟောတိ… သဇ္ဈာယဗဟုလော ဟောတိ… စာဂဗဟုလော ဟောတိ။ ယေမေ, ဘော ဂေါတမ, ဗြာဟ္မဏာ ပဉ္စ ဓမ္မေ ပညပေန္တိ ပုညဿ ကိရိယာယ ကုသလဿ အာရာဓနာယ, ဣမာဟံ ပဉ္စ ဓမ္မေ ပဗ္ဗဇိတေသု ဗဟုလံ သမနုပဿာမိ အပ္ပံ ဂဟဋ္ဌေသူ’’တိ။
‘‘ယေ တေ, မာဏဝ, ဗြာဟ္မဏာ ပဉ္စ ဓမ္မေ ပညပေန္တိ ပုညဿ ကိရိယာယ ကုသလဿ အာရာဓနာယ စိတ္တဿာဟံ ဧတေ ပရိက္ခာရေ ဝဒါမိ – ယဒိဒံ စိတ္တံ အဝေရံ အဗျာဗဇ္ဈံ တဿ ဘာဝနာယ။ ဣဓ, မာဏဝ, ဘိက္ခု သစ္စဝါဒီ ဟောတိ။ သော ‘သစ္စဝါဒီမှီ’တိ လဘတိ အတ္ထဝေဒံ, လဘတိ ဓမ္မဝေဒံ, လဘတိ ဓမ္မူပသံဟိတံ ပါမောဇ္ဇံ။ ယံ တံ ကုသလူပသံဟိတံ ပါမောဇ္ဇံ, စိတ္တဿာဟံ ဧတံ ပရိက္ခာရံ ဝဒါမိ – ယဒိဒံ စိတ္တံ အဝေရံ အဗျာဗဇ္ဈံ တဿ ဘာဝနာယ။ ဣဓ, မာဏဝ, ဘိက္ခု တပဿီ ဟောတိ…ပေ… ဗြဟ္မစာရီ ဟောတိ…ပေ… သဇ္ဈာယဗဟုလော ဟောတိ…ပေ… စာဂဗဟုလော ဟောတိ။ သော ‘စာဂဗဟုလောမှီ’တိ လဘတိ အတ္ထဝေဒံ, လဘတိ ဓမ္မဝေဒံ, လဘတိ ဓမ္မူပသံဟိတံ ပါမောဇ္ဇံ။ ယံ တံ ကုသလူပသံဟိတံ ပါမောဇ္ဇံ, စိတ္တဿာဟံ ဧတံ ပရိက္ခာရံ ဝဒါမိ – ယဒိဒံ စိတ္တံ အဝေရံ အဗျာဗဇ္ဈံ တဿ ဘာဝနာယ။ ယေ တေ မာဏဝ, ဗြာဟ္မဏာ, ပဉ္စ ဓမ္မေ ပညပေန္တိ ပုညဿ ကိရိယာယ ကုသလဿ အာရာဓနာယ, စိတ္တဿာဟံ ဧတေ ပရိက္ခာရေ ဝဒါမိ – ယဒိဒံ စိတ္တံ အဝေရံ အဗျာဗဇ္ဈံ တဿ ဘာဝနာယာ’’တိ။
֍ ဋ္ဌ ၄၇၀။ ဧဝံ ဝုတ္တေ, သုဘော မာဏဝေါ တောဒေယျပုတ္တော ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘သုတံ မေတံ, ဘော ဂေါတမ – ‘သမဏော ဂေါတမော ဗြဟ္မာနံ သဟဗျတာယ မဂ္ဂံ ဇာနာတီ’’’တိ။
‘‘တံ ကိံ မညသိ, မာဏဝ, အာသန္နေ ဣတော နဠကာရဂါမော, န ယိတော ဒူရေ နဠကာရဂါမော’’တိ။ ‘‘ဧဝံ, ဘော, အာသန္နေ ဣတော
(မ၊၂၊၄၂၂။)နဠကာရဂါမော, န ယိတော ဒူရေ နဠကာရဂါမော’’တိ။ ‘‘တံ, ကိံ မညသိ မာဏဝ, ဣဓဿ ပုရိသော နဠကာရဂါမေ ဇာတဝဒ္ဓေါ [ဇာတဝဍ္ဎော (သျာ။ ကံ။ က။)]၊ တမေနံ နဠကာရဂါမတော တာဝဒေဝ အဝသဋံ [အပသက္ကံ (သျာ။ ကံ။ က။)] နဠကာရဂါမဿ မဂ္ဂံ ပုစ္ဆေယျုံ၊ သိယာ နု ခေါ, မာဏဝ, တဿ ပုရိသဿ နဠကာရဂါမေ ဇာတဝဒ္ဓဿ နဠကာရဂါမဿ မဂ္ဂံ ပုဋ္ဌဿ ဒန္ဓာယိတတ္တံ ဝါ ဝိတ္ထာယိတတ္တံ ဝါ’’တိ။ ‘‘နော ဟိဒံ, ဘော ဂေါတမ’’။ ‘‘တံ ကိဿ ဟေတု’’။ ‘‘အမု ဟိ, ဘော ဂေါတမ, ပုရိသော နဠကာရဂါမေ ဇာတဝဒ္ဓေါ။ တဿ သဗ္ဗာနေဝ နဠကာရဂါမဿ မဂ္ဂါနိ သုဝိဒိတာနီ’’တိ။ ‘‘သိယာ နု ခေါ, မာဏဝ, တဿ ပုရိသဿ နဠကာရဂါမေ ဇာတဝဒ္ဓဿ နဠကာရဂါမဿ မဂ္ဂံ ပုဋ္ဌဿ ဒန္ဓာယိတတ္တံ ဝါ ဝိတ္ထာယိတတ္တံ ဝါတိ, န တွေဝ တထာဂတဿ ဗြဟ္မလောကံ ဝါ ဗြဟ္မလောကဂါမိနိံ ဝါ ပဋိပဒံ ပုဋ္ဌဿ ဒန္ဓာယိတတ္တံ ဝါ ဝိတ္ထာယိတတ္တံ ဝါ။ ဗြဟ္မာနဉ္စာဟံ, မာဏဝ, ပဇာနာမိ ဗြဟ္မလောကဉ္စ ဗြဟ္မလောကဂါမိနိဉ္စ ပဋိပဒံ၊ ယထာပဋိပန္နော စ ဗြဟ္မလောကံ ဥပပန္နော တဉ္စ ပဇာနာမီ’’တိ။ ‘‘သုတံ မေတံ, ဘော ဂေါတမ – ‘သမဏော ဂေါတမော ဗြဟ္မာနံ သဟဗျတာယ မဂ္ဂံ ဒေသေတီ’တိ။ သာဓု မေ ဘဝံ ဂေါတမော ဗြဟ္မာနံ သဟဗျတာယ မဂ္ဂံ ဒေသေတူ’’တိ။ ‘‘တေန ဟိ, မာဏဝ, သုဏာဟိ, သာဓုကံ မနသိ ကရောဟိ, ဘာသိဿာမီ’’တိ။ ‘‘ဧဝံ ဘော’’တိ ခေါ သုဘော မာဏဝေါ တောဒေယျပုတ္တော ဘဂဝတော ပစ္စဿောသိ။ ဘဂဝါ ဧတဒဝေါစ –
֍ ဋ္ဌ ၄၇၁။ ‘‘ကတမော စ, မာဏဝ, ဗြဟ္မာနံ သဟဗျတာယ မဂ္ဂေါ? ဣဓ, မာဏဝ, ဘိက္ခု မေတ္တာသဟဂတေန စေတသာ ဧကံ ဒိသံ ဖရိတွာ ဝိဟရတိ, တထာ ဒုတိယံ, တထာ တတိယံ, တထာ စတုတ္ထံ၊ ဣတိ ဥဒ္ဓမဓော တိရိယံ သဗ္ဗဓိ သဗ္ဗတ္တတာယ သဗ္ဗာဝန္တံ လောကံ မေတ္တာသဟဂတေန စေတသာ ဝိပုလေန မဟဂ္ဂတေန အပ္ပမာဏေန အဝေရေန အဗျာဗဇ္ဈေန ဖရိတွာ ဝိဟရတိ။ ဧဝံ ဘာဝိတာယ ခေါ, မာဏဝ, မေတ္တာယ စေတောဝိမုတ္တိယာ ယံ ပမာဏကတံ ကမ္မံ န တံ တတြာဝသိဿတိ, န တံ တတြာဝတိဋ္ဌတိ။ သေယျထာပိ, မာဏဝ, ဗလဝါ သင်္ခဓမော အပ္ပကသိရေနေဝ စာတုဒ္ဒိသာ ဝိညာပေယျ [ဧဝမေဝ ခေါ မာဏဝ ဧဝံ ဘာဝိတာယ မေတ္တာယ (သီ။ သျာ။ ကံ။ ပီ။ ဒီ။ နိ။ ၁။၅၅၆) တထာပိ ဣဓ ပါဌောယေဝ ဥပမာယ သံသန္ဒိယမာနော ပရိပုဏ္ဏော ဝိယ ဒိဿတိ]၊ ဧဝမေဝ ခေါ, မာဏဝ…ပေ… ဧဝံ ဘာဝိတာယ ခေါ, မာဏဝ, မေတ္တာယ [ဧဝမေဝ ခေါ မာဏဝ ဧဝံ ဘာဝိတာယ မေတ္တာယ (သီ။ သျာ။ ကံ။ ပီ။ ဒီ။ နိ။ ၁။၅၅၆) တထာပိ ဣဓ ပါဌောယေဝ ဥပမာယ သံသန္ဒိယမာနော ပရိပုဏ္ဏော ဝိယ ဒိဿတိ] စေတောဝိမုတ္တိယာ ယံ ပမာဏကတံ ကမ္မံ န တံ တတြာဝသိဿတိ, န တံ တတြာဝတိဋ္ဌတိ။ အယမ္ပိ ခေါ, မာဏဝ, ဗြဟ္မာနံ သဟဗျတာယ မဂ္ဂေါ။
(မ၊၂၊၄၂၃။)‘‘ပုန စပရံ, မာဏဝ, ဘိက္ခု ကရုဏာသဟဂတေန စေတသာ…ပေ… မုဒိတာသဟဂတေန စေတသာ…ပေ… ဥပေက္ခာသဟဂတေန စေတသာ ဧကံ ဒိသံ ဖရိတွာ ဝိဟရတိ, တထာ ဒုတိယံ, တထာ တတိယံ, တထာ စတုတ္ထံ၊ ဣတိ ဥဒ္ဓမဓော တိရိယံ သဗ္ဗဓိ သဗ္ဗတ္တတာယ သဗ္ဗာဝန္တံ လောကံ ဥပေက္ခာသဟဂတေန စေတသာ ဝိပုလေန မဟဂ္ဂတေန အပ္ပမာဏေန အဝေရေန အဗျာဗဇ္ဈေန ဖရိတွာ ဝိဟရတိ။ ဧဝံ ဘာဝိတာယ ခေါ, မာဏဝ, ဥပေက္ခာယ စေတောဝိမုတ္တိယာ ယံ ပမာဏကတံ ကမ္မံ န တံ တတြာဝသိဿတိ, န တံ တတြာဝတိဋ္ဌတိ။ သေယျထာပိ, မာဏဝ, ဗလဝါ သင်္ခဓမော အပ္ပကသိရေနေဝ စာတုဒ္ဒိသာ ဝိညာပေယျ၊ ဧဝမေဝ ခေါ, မာဏဝ…ပေ… ဧဝံ ဘာဝိတာယ ခေါ, မာဏဝ, ဥပေက္ခာယ စေတောဝိမုတ္တိယာ ယံ ပမာဏကတံ ကမ္မံ န တံ တတြာဝသိဿတိ, န တံ တတြာဝတိဋ္ဌတိ။ အယမ္ပိ ခေါ, မာဏဝ, ဗြဟ္မာနံ သဟဗျတာယ မဂ္ဂေါ’’တိ။
֍ ဋ္ဌ ၄၇၂။ ဧဝံ ဝုတ္တေ, သုဘော မာဏဝေါ တောဒေယျပုတ္တော ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘အဘိက္ကန္တံ, ဘော ဂေါတမ, အဘိက္ကန္တံ, ဘော ဂေါတမ! သေယျထာပိ, ဘော ဂေါတမ, နိက္ကုဇ္ဇိတံ ဝါ ဥက္ကုဇ္ဇေယျ, ပဋိစ္ဆန္နံ ဝါ ဝိဝရေယျ, မူဠှဿ ဝါ မဂ္ဂံ အာစိက္ခေယျ, အန္ဓကာရေ ဝါ တေလပဇ္ဇောတံ ဓာရေယျ – စက္ခုမန္တော ရူပါနိ ဒက္ခန္တီတိ – ဧဝမေဝံ ဘောတာ ဂေါတမေန အနေကပရိယာယေန ဓမ္မော ပကာသိတော။ ဧသာဟံ ဘဝန္တံ ဂေါတမံ သရဏံ ဂစ္ဆာမိ ဓမ္မဉ္စ ဘိက္ခုသံဃဉ္စ။ ဥပါသကံ မံ ဘဝံ ဂေါတမော ဓာရေတု အဇ္ဇတဂ္ဂေ ပါဏုပေတံ သရဏံ ဂတံ။ ဟန္ဒ, စ ဒါနိ မယံ, ဘော ဂေါတမ, ဂစ္ဆာမ၊ ဗဟုကိစ္စာ မယံ ဗဟုကရဏီယာ’’တိ။ ‘‘ယဿဒါနိ တွံ, မာဏဝ, ကာလံ မညသီ’’တိ။ အထ ခေါ သုဘော မာဏဝေါ တောဒေယျပုတ္တော ဘဂဝတော ဘာသိတံ အဘိနန္ဒိတွာ အနုမောဒိတွာ ဥဋ္ဌာယာသနာ ဘဂဝန္တံ အဘိဝါဒေတွာ ပဒက္ခိဏံ ကတွာ ပက္ကာမိ။
တေန ခေါ ပန သမယေန ဇာဏုဿောဏိ ဗြာဟ္မဏော သဗ္ဗသေတေန ဝဠဝါဘိရထေန [ဝဠဘီရထေန (သီ။)] သာဝတ္ထိယာ နိယျာတိ ဒိဝါ ဒိဝဿ။ အဒ္ဒသာ ခေါ ဇာဏုဿောဏိ ဗြာဟ္မဏော သုဘံ မာဏဝံ တောဒေယျပုတ္တံ ဒူရတောဝ အာဂစ္ဆန္တံ။ ဒိသွာန သုဘံ မာဏဝံ တောဒေယျပုတ္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ဟန္ဒ, ကုတော နု ဘဝံ ဘာရဒွါဇော အာဂစ္ဆတိ ဒိဝါ ဒိဝဿာ’’တိ? ‘‘ဣတော ဟိ ခေါ အဟံ,
(မ၊၂၊၄၂၄။)ဘော, အာဂစ္ဆာမိ သမဏဿ ဂေါတမဿ သန္တိကာ’’တိ။ ‘‘တံ ကိံ မညသိ, ဘဝံ ဘာရဒွါဇော, သမဏဿ ဂေါတမဿ ပညာဝေယျတ္တိယံ ပဏ္ဍိတော မညေတိ’’? ‘‘ကော စာဟံ, ဘော, ကော စ သမဏဿ ဂေါတမဿ ပညာဝေယျတ္တိယံ ဇာနိဿာမိ? သောပိ နူနဿ တာဒိသောဝ ယော သမဏဿ ဂေါတမဿ ပညာဝေယျတ္တိယံ ဇာနေယျာ’’တိ။ ‘‘ဥဠာရာယ ခလု, ဘဝံ ဘာရဒွါဇော, သမဏံ ဂေါတမံ ပသံသာယ ပသံသတီ’’တိ။ ‘‘ကော စာဟံ, ဘော, ကော စ သမဏံ ဂေါတမံ ပသံသိဿာမိ? ပသတ္ထပသတ္ထောဝ သော ဘဝံ ဂေါတမော သေဋ္ဌော ဒေဝမနုဿာနံ။ ယေ စိမေ, ဘော, ဗြာဟ္မဏာ ပဉ္စ ဓမ္မေ ပညပေန္တိ ပုညဿ ကိရိယာယ ကုသလဿ အာရာဓနာယ၊ စိတ္တဿေတေ သမဏော ဂေါတမော ပရိက္ခာရေ ဝဒေတိ – ယဒိဒံ စိတ္တံ အဝေရံ အဗျာဗဇ္ဈံ တဿ ဘာဝနာယာ’’တိ။
ဧဝံ ဝုတ္တေ, ဇာဏုဿောဏိ ဗြာဟ္မဏော သဗ္ဗသေတာ ဝဠဝါဘိရထာ ဩရောဟိတွာ ဧကံသံ ဥတ္တရာသင်္ဂံ ကရိတွာ ယေန ဘဂဝါ တေနဉ္ဇလိံ ပဏာမေတွာ ဥဒါနံ ဥဒါနေသိ – ‘‘လာဘာ ရညော ပသေနဒိဿ ကောသလဿ, သုလဒ္ဓလာဘာ ရညော ပသေနဒိဿ ကောသလဿ ယဿ ဝိဇိတေ တထာဂတော ဝိဟရတိ အရဟံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေါ’’တိ။
သုဘသုတ္တံ နိဋ္ဌိတံ နဝမံ။
၁၀။ သင်္ဂါရဝသုတ္တံ
֍ ဋ္ဌ ၄၇၃။ ဧဝံ မေ သုတံ – ဧကံ သမယံ ဘဂဝါ ကောသလေသု စာရိကံ စရတိ မဟတာ ဘိက္ခုသံဃေန သဒ္ဓိံ။ တေန ခေါ ပန သမယေန ဓနဉ္ဇာနီ [ဓာနဉ္ဇာနီ (သီ။ ပီ။)] နာမ ဗြာဟ္မဏီ စဉ္စလိကပ္ပေ [မဏ္ဍလကပ္ပေ (သီ။), ပစ္စလကပ္ပေ (သျာ။ ကံ။), စဏ္ဍလကပ္ပေ (ပီ။)] ပဋိဝသတိ အဘိပ္ပသန္နာ ဗုဒ္ဓေ စ ဓမ္မေ စ သံဃေ စ။ အထ ခေါ ဓနဉ္ဇာနီ ဗြာဟ္မဏီ ဥပက္ခလိတွာ တိက္ခတ္တုံ ဥဒါနံ ဥဒါနေသိ – ‘‘နမော တဿ ဘဂဝတော အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ။ နမော တဿ ဘဂဝတော အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ။ နမော တဿ ဘဂဝတော အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿာ’’တိ။
တေန ခေါ ပန သမယေန သင်္ဂါရဝေါ နာမ မာဏဝေါ စဉ္စလိကပ္ပေ ပဋိဝသတိ တိဏ္ဏံ ဝေဒါနံ ပါရဂူ သနိဃဏ္ဍုကေဋုဘာနံ သာက္ခရပ္ပဘေဒါနံ
(မ၊၂၊၄၂၅။)ဣတိဟာသပဉ္စမာနံ, ပဒကော, ဝေယျာကရဏော, လောကာယတမဟာပုရိသလက္ခဏေသု အနဝယော။ အဿောသိ ခေါ သင်္ဂါရဝေါ မာဏဝေါ ဓနဉ္ဇာနိယာ ဗြာဟ္မဏိယာ ဧဝံ ဝါစံ ဘာသမာနာယ။ သုတွာ ဓနဉ္ဇာနိံ ဗြာဟ္မဏိံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘အဝဘူတာဝ အယံ [အဝဘူတာ စယံ (သီ။ သျာ။ ကံ။ ပီ။)] ဓနဉ္ဇာနီ ဗြာဟ္မဏီ, ပရဘူတာဝ အယံ [ပရာဘူတာ စယံ (သီ။ သျာ။ ကံ။ ပီ။)] ဓနဉ္ဇာနီ ဗြာဟ္မဏီ, ဝိဇ္ဇမာနာနံ (တေဝိဇ္ဇာနံ) [( ) သီ။ သျာ။ ကံ။ ပီ။ ပေါတ္ထကေသု နတ္ထိ] ဗြာဟ္မဏာနံ, အထ စ ပန တဿ မုဏ္ဍကဿ သမဏကဿ ဝဏ္ဏံ ဘာသိဿတီ’’တိ [ဘာသတီတိ (သီ။ သျာ။ ကံ။ ပီ)]။ ‘‘န ဟိ ပန တွံ, တာတ ဘဒြမုခ, တဿ ဘဂဝတော သီလပညာဏံ ဇာနာသိ။ သစေ တွံ, တာတ ဘဒြမုခ, တဿ ဘဂဝတော သီလပညာဏံ ဇာနေယျာသိ, န တွံ, တာတ ဘဒြမုခ, တံ ဘဂဝန္တံ အက္ကောသိတဗ္ဗံ ပရိဘာသိတဗ္ဗံ မညေယျာသီ’’တိ။ ‘‘တေန ဟိ, ဘောတိ, ယဒါ သမဏော ဂေါတမော စဉ္စလိကပ္ပံ အနုပ္ပတ္တော ဟောတိ အထ မေ အာရောစေယျာသီ’’တိ။ ‘‘ဧဝံ, ဘဒြမုခါ’’တိ ခေါ ဓနဉ္ဇာနီ ဗြာဟ္မဏီ သင်္ဂါရဝဿ မာဏဝဿ ပစ္စဿောသိ။
အထ ခေါ ဘဂဝါ ကောသလေသု အနုပုဗ္ဗေန စာရိကံ စရမာနော ယေန စဉ္စလိကပ္ပံ တဒဝသရိ။ တတြ သုဒံ ဘဂဝါ စဉ္စလိကပ္ပေ ဝိဟရတိ တောဒေယျာနံ ဗြာဟ္မဏာနံ အမ္ဗဝနေ။ အဿောသိ ခေါ ဓနဉ္ဇာနီ ဗြာဟ္မဏီ – ‘‘ဘဂဝါ ကိရ စဉ္စလိကပ္ပံ အနုပ္ပတ္တော, စဉ္စလိကပ္ပေ ဝိဟရတိ တောဒေယျာနံ ဗြာဟ္မဏာနံ အမ္ဗဝနေ’’တိ။ အထ ခေါ ဓနဉ္ဇာနီ ဗြာဟ္မဏီ ယေန သင်္ဂါရဝေါ မာဏဝေါ တေနုပသင်္ကမိ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ သင်္ဂါရဝံ မာဏဝံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘အယံ, တာတ ဘဒြမုခ, သော ဘဂဝါ စဉ္စလိကပ္ပံ အနုပ္ပတ္တော, စဉ္စလိကပ္ပေ ဝိဟရတိ တောဒေယျာနံ ဗြာဟ္မဏာနံ အမ္ဗဝနေ။ ယဿဒါနိ, တာတ ဘဒြမုခ, ကာလံ မညသီ’’တိ။
֍ ဋ္ဌ ၄၇၄။ ‘‘ဧဝံ, ဘော’’တိ ခေါ သင်္ဂါရဝေါ မာဏဝေါ ဓနဉ္ဇာနိယာ ဗြာဟ္မဏိယာ ပဋိဿုတွာ ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ ဘဂဝတာ သဒ္ဓိံ သမ္မောဒိ။ သမ္မောဒနီယံ ကထံ သာရဏီယံ ဝီတိသာရေတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ ဧကမန္တံ နိသိန္နော ခေါ သင်္ဂါရဝေါ မာဏဝေါ ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘သန္တိ ခေါ, ဘော ဂေါတမ, ဧကေ သမဏဗြာဟ္မဏာ ဒိဋ္ဌဓမ္မာဘိညာဝေါသာနပါရမိပ္ပတ္တာ, အာဒိဗြဟ္မစရိယံ ပဋိဇာနန္တိ။ တတြ, ဘော ဂေါတမ,
(မ၊၂၊၄၂၆။)ယေ တေ သမဏဗြာဟ္မဏာ ဒိဋ္ဌဓမ္မာဘိညာဝေါသာနပါရမိပ္ပတ္တာ, အာဒိဗြဟ္မစရိယံ ပဋိဇာနန္တိ, တေသံ ဘဝံ ဂေါတမော ကတမော’’တိ? ‘‘ဒိဋ္ဌဓမ္မာဘိညာဝေါသာနပါရမိပ္ပတ္တာနံ, အာဒိဗြဟ္မစရိယံ ပဋိဇာနန္တာနမ္ပိ ခေါ အဟံ, ဘာရဒွါဇ, ဝေမတ္တံ ဝဒါမိ။ သန္တိ, ဘာရဒွါဇ, ဧကေ သမဏဗြာဟ္မဏာ အနုဿဝိကာ။ တေ အနုဿဝေန ဒိဋ္ဌဓမ္မာဘိညာဝေါသာနပါရမိပ္ပတ္တာ, အာဒိဗြဟ္မစရိယံ ပဋိဇာနန္တိ၊ သေယျထာပိ ဗြာဟ္မဏာ တေဝိဇ္ဇာ။ သန္တိ ပန, ဘာရဒွါဇ, ဧကေ သမဏဗြာဟ္မဏာ ကေဝလံ သဒ္ဓါမတ္တကေန ဒိဋ္ဌဓမ္မာဘိညာဝေါသာနပါရမိပ္ပတ္တာ, အာဒိဗြဟ္မစရိယံ ပဋိဇာနန္တိ၊ သေယျထာပိ တက္ကီ ဝီမံသီ။ သန္တိ, ဘာရဒွါဇ, ဧကေ သမဏဗြာဟ္မဏာ ပုဗ္ဗေ အနနုဿုတေသု ဓမ္မေသု သာမံယေဝ ဓမ္မံ အဘိညာယ ဒိဋ္ဌဓမ္မာဘိညာဝေါသာနပါရမိပ္ပတ္တာ, အာဒိဗြဟ္မစရိယံ ပဋိဇာနန္တိ။ တတြ, ဘာရဒွါဇ, ယေ တေ သမဏဗြာဟ္မဏာ ပုဗ္ဗေ အနနုဿုတေသု ဓမ္မေသု သာမံယေဝ ဓမ္မံ အဘိညာယ ဒိဋ္ဌဓမ္မာဘိညာဝေါသာနပါရမိပ္ပတ္တာ, အာဒိဗြဟ္မစရိယံ ပဋိဇာနန္တိ, တေသာဟမသ္မိ။ တဒမိနာပေတံ, ဘာရဒွါဇ, ပရိယာယေန ဝေဒိတဗ္ဗံ, ယထာ ယေ တေ သမဏဗြာဟ္မဏာ ပုဗ္ဗေ အနနုဿုတေသု ဓမ္မေသု သာမံယေဝ ဓမ္မံ အဘိညာယ ဒိဋ္ဌဓမ္မာဘိညာဝေါသာနပါရမိပ္ပတ္တာ, အာဒိဗြဟ္မစရိယံ ပဋိဇာနန္တိ, တေသာဟမသ္မိ။
֍ ဋ္ဌ ၄၇၅။ ‘‘ဣဓ မေ, ဘာရဒွါဇ, ပုဗ္ဗေဝ သမ္ဗောဓာ အနဘိသမ္ဗုဒ္ဓဿ ဗောဓိသတ္တဿေဝ သတော ဧတဒဟောသိ – ‘သမ္ဗာဓော ဃရာဝါသော ရဇာပထော, အဗ္ဘောကာသော ပဗ္ဗဇ္ဇာ။ နယိဒံ သုကရံ အဂါရံ အဇ္ဈာဝသတာ ဧကန္တပရိပုဏ္ဏံ ဧကန္တပရိသုဒ္ဓံ သင်္ခလိခိတံ ဗြဟ္မစရိယံ စရိတုံ။ ယံနူနာဟံ ကေသမဿုံ ဩဟာရေတွာ ကာသာယာနိ ဝတ္ထာနိ အစ္ဆာဒေတွာ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇေယျ’န္တိ။ သော ခေါ အဟံ, ဘာရဒွါဇ, အပရေန သမယေန ဒဟရောဝ သမာနော သုသုကာဠကေသော ဘဒြေန ယောဗ္ဗနေန သမန္နာဂတော ပဌမေန ဝယသာ အကာမကာနံ မာတာပိတူနံ အဿုမုခါနံ ရုဒန္တာနံ ကေသမဿုံ ဩဟာရေတွာ ကာသာယာနိ ဝတ္ထာနိ အစ္ဆာဒေတွာ အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇိံ။ သော ဧဝံ ပဗ္ဗဇိတော သမာနော ကိံကုသလဂဝေသီ အနုတ္တရံ သန္တိဝရပဒံ ပရိယေသမာနော ယေန အာဠာရော ကာလာမော တေနုပသင်္ကမိံ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ အာဠာရံ ကာလာမံ ဧတဒဝေါစံ – ‘ဣစ္ဆာမဟံ, အာဝုသော ကာလာမ, ဣမသ္မိံ ဓမ္မဝိနယေ ဗြဟ္မစရိယံ စရိတု’န္တိ။ ဧဝံ ဝုတ္တေ, ဘာရဒွါဇ, အာဠာရော ကာလာမော မံ ဧတဒဝေါစ – ‘ဝိဟရတာယသ္မာ။ တာဒိသော အယံ ဓမ္မော ယတ္ထ ဝိညူ ပုရိသော နစိရဿေဝ သကံ အာစရိယကံ
(မ၊၂၊၄၂၇။)သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတွာ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရေယျာ’တိ။ သော ခေါ အဟံ, ဘာရဒွါဇ, နစိရဿေဝ ခိပ္ပမေဝ တံ ဓမ္မံ ပရိယာပုဏိံ။ သော ခေါ အဟံ, ဘာရဒွါဇ, တာဝတကေနေဝ ဩဋ္ဌပဟတမတ္တေန လပိတလာပနမတ္တေန ‘ဉာဏဝါဒဉ္စ ဝဒါမိ, ထေရဝါဒဉ္စ ဇာနာမိ, ပဿာမီ’တိ စ ပဋိဇာနာမိ, အဟဉ္စေဝ အညေ စ။ တဿ မယှံ, ဘာရဒွါဇ, ဧတဒဟောသိ – ‘န ခေါ အာဠာရော ကာလာမော ဣမံ ဓမ္မံ ကေဝလံ သဒ္ဓါမတ္တကေန သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတွာ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရာမီတိ ပဝေဒေတိ၊ အဒ္ဓါ အာဠာရော ကာလာမော ဣမံ ဓမ္မံ ဇာနံ ပဿံ ဝိဟရတီ’တိ။
‘‘အထ ခွါဟံ, ဘာရဒွါဇ, ယေန အာဠာရော ကာလာမော တေနုပသင်္ကမိံ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ အာဠာရံ ကာလာမံ ဧတဒဝေါစံ – ‘ကိတ္တာဝတာ နော, အာဝုသော ကာလာမ, ဣမံ ဓမ္မံ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတွာ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရာမီတိ ပဝေဒေသီ’တိ? ဧဝံ ဝုတ္တေ, ဘာရဒွါဇ, အာဠာရော ကာလာမော အာကိဉ္စညာယတနံ ပဝေဒေသိ။ တဿ မယှံ, ဘာရဒွါဇ, ဧတဒဟောသိ – ‘န ခေါ အာဠာရဿေဝ ကာလာမဿ အတ္ထိ သဒ္ဓါ, မယှံပတ္ထိ သဒ္ဓါ၊ န ခေါ အာဠာရဿေဝ ကာလာမဿ အတ္ထိ ဝီရိယံ…ပေ… သတိ… သမာဓိ… ပညာ, မယှံပတ္ထိ ပညာ။ ယံနူနာဟံ ယံ ဓမ္မံ အာဠာရော ကာလာမော သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတွာ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရာမီတိ ပဝေဒေတိ တဿ ဓမ္မဿ သစ္ဆိကိရိယာယ ပဒဟေယျ’န္တိ။ သော ခေါ အဟံ, ဘာရဒွါဇ, နစိရဿေဝ ခိပ္ပမေဝ တံ ဓမ္မံ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတွာ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟာသိံ။ အထ ခွါဟံ, ဘာရဒွါဇ, ယေန အာဠာရော ကာလာမော တေနုပသင်္ကမိံ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ အာဠာရံ ကာလာမံ ဧတဒဝေါစံ – ‘ဧတ္တာဝတာ နော, အာဝုသော ကာလာမ, ဣမံ ဓမ္မံ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတွာ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ပဝေဒေသီ’တိ? ‘ဧတ္တာဝတာ ခေါ အဟံ, အာဝုသော, ဣမံ ဓမ္မံ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတွာ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ပဝေဒေမီ’တိ။ ‘အဟမ္ပိ ခေါ, အာဝုသော, ဧတ္တာဝတာ ဣမံ ဓမ္မံ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတွာ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရာမီ’တိ။ ‘လာဘာ နော, အာဝုသော, သုလဒ္ဓံ နော, အာဝုသော, ယေ မယံ အာယသ္မန္တံ တာဒိသံ သဗြဟ္မစာရိံ ပဿာမ။ ဣတိ ယာဟံ ဓမ္မံ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတွာ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ပဝေဒေမိ တံ တွံ ဓမ္မံ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတွာ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရသိ၊ ယံ တွံ ဓမ္မံ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတွာ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရသိ တမဟံ ဓမ္မံ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတွာ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ပဝေဒေမိ။ ဣတိ ယာဟံ ဓမ္မံ ဇာနာမိ တံ တွံ ဓမ္မံ ဇာနာသိ, ယံ တွံ ဓမ္မံ ဇာနာသိ တမဟံ ဓမ္မံ
(မ၊၂၊၄၂၈။)ဇာနာမိ။ ဣတိ ယာဒိသော အဟံ တာဒိသော တုဝံ, ယာဒိသော တုဝံ တာဒိသော အဟံ။ ဧဟိ ဒါနိ, အာဝုသော, ဥဘောဝ သန္တာ ဣမံ ဂဏံ ပရိဟရာမာ’တိ။ ဣတိ ခေါ, ဘာရဒွါဇ, အာဠာရော ကာလာမော အာစရိယော မေ သမာနော အတ္တနော အန္တေဝါသိံ မံ သမာနံ အတ္တနာ သမသမံ ဌပေသိ, ဥဠာရာယ စ မံ ပူဇာယ ပူဇေသိ။ တဿ မယှံ, ဘာရဒွါဇ, ဧတဒဟောသိ – ‘နာယံ ဓမ္မော နိဗ္ဗိဒါယ န ဝိရာဂါယ န နိရောဓာယ န ဥပသမာယ န အဘိညာယ န သမ္ဗောဓာယ န နိဗ္ဗာနာယ သံဝတ္တတိ, ယာဝဒေဝ အာကိဉ္စညာယတနူပပတ္တိယာ’တိ။ သော ခေါ အဟံ, ဘာရဒွါဇ, တံ ဓမ္မံ အနလင်္ကရိတွာ တသ္မာ ဓမ္မာ နိဗ္ဗိဇ္ဇ အပက္ကမိံ။
֍ ဋ္ဌ ၄၇၆။ ‘‘သော ခေါ အဟံ, ဘာရဒွါဇ, ကိံကုသလဂဝေသီ အနုတ္တရံ သန္တိဝရပဒံ ပရိယေသမာနော ယေန ဥဒကော ရာမပုတ္တော တေနုပသင်္ကမိံ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ ဥဒကံ ရာမပုတ္တံ ဧတဒဝေါစံ – ‘ဣစ္ဆာမဟံ, အာဝုသော [ပဿ မ။ နိ။ ၁။၂၇၈ ပါသရာသိသုတ္တေ], ဣမသ္မိံ ဓမ္မဝိနယေ ဗြဟ္မစရိယံ စရိတု’န္တိ။ ဧဝံ ဝုတ္တေ, ဘာရဒွါဇ, ဥဒကော ရာမပုတ္တော မံ ဧတဒဝေါစ – ‘ဝိဟရတာယသ္မာ။ တာဒိသော အယံ ဓမ္မော ယတ္ထ ဝိညူ ပုရိသော နစိရဿေဝ သကံ အာစရိယကံ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတွာ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရေယျာ’တိ။ သော ခေါ အဟံ, ဘာရဒွါဇ, နစိရဿေဝ ခိပ္ပမေဝ တံ ဓမ္မံ ပရိယာပုဏိံ။ သော ခေါ အဟံ, ဘာရဒွါဇ, တာဝတကေနေဝ ဩဋ္ဌပဟတမတ္တေန လပိတလာပနမတ္တေန ‘ဉာဏဝါဒဉ္စ ဝဒါမိ, ထေရဝါဒဉ္စ ဇာနာမိ, ပဿာမီ’တိ စ ပဋိဇာနာမိ, အဟဉ္စေဝ အညေ စ။ တဿ မယှံ, ဘာရဒွါဇ, ဧတဒဟောသိ – ‘န ခေါ ရာမော ဣမံ ဓမ္မံ ကေဝလံ သဒ္ဓါမတ္တကေန သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတွာ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရာမီတိ ပဝေဒေသိ၊ အဒ္ဓါ ရာမော ဣမံ ဓမ္မံ ဇာနံ ပဿံ ဝိဟာသီ’တိ။ အထ ခွါဟံ, ဘာရဒွါဇ, ယေန ဥဒကော ရာမပုတ္တော တေနုပသင်္ကမိံ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ ဥဒကံ ရာမပုတ္တံ ဧတဒဝေါစံ – ‘ကိတ္တာဝတာ နော, အာဝုသော, ရာမော ဣမံ ဓမ္မံ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတွာ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရာမီတိ ပဝေဒေသီ’တိ? ဧဝံ ဝုတ္တေ, ဘာရဒွါဇ, ဥဒကော ရာမပုတ္တော နေဝသညာနာသညာယတနံ ပဝေဒေသိ။ တဿ မယှံ, ဘာရဒွါဇ, ဧတဒဟောသိ – ‘န ခေါ ရာမဿေဝ အဟောသိ သဒ္ဓါ, မယှံပတ္ထိ သဒ္ဓါ၊ န ခေါ ရာမဿေဝ အဟောသိ ဝီရိယံ…ပေ… သတိ… သမာဓိ… ပညာ, မယှံပတ္ထိ ပညာ။ ယံနူနာဟံ ယံ ဓမ္မံ ရာမော သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတွာ
(မ၊၂၊၄၂၉။)ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရာမီတိ ပဝေဒေသိ တဿ ဓမ္မဿ သစ္ဆိကိရိယာယ ပဒဟေယျ’န္တိ။ သော ခေါ အဟံ, ဘာရဒွါဇ, နစိရဿေဝ ခိပ္ပမေဝ တံ ဓမ္မံ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတွာ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟာသိံ။
‘‘အထ ခွါဟံ, ဘာရဒွါဇ, ယေန ဥဒကော ရာမပုတ္တော တေနုပသင်္ကမိံ၊ ဥပသင်္ကမိတွာ ဥဒကံ ရာမပုတ္တံ ဧတဒဝေါစံ – ‘ဧတ္တာဝတာ နော, အာဝုသော, ရာမော ဣမံ ဓမ္မံ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတွာ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ပဝေဒေသီ’တိ? ‘ဧတ္တာဝတာ ခေါ, အာဝုသော, ရာမော ဣမံ ဓမ္မံ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတွာ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ပဝေဒေသီ’တိ။ ‘အဟမ္ပိ ခေါ, အာဝုသော, ဧတ္တာဝတာ ဣမံ ဓမ္မံ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတွာ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရာမီ’တိ။ ‘လာဘာ နော, အာဝုသော, သုလဒ္ဓံ နော, အာဝုသော, ယေ မယံ အာယသ္မန္တံ တာဒိသံ သဗြဟ္မစာရိံ ပဿာမ။ ဣတိ ယံ ဓမ္မံ ရာမော သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတွာ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ပဝေဒေသိ တံ တွံ ဓမ္မံ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတွာ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရသိ၊ ယံ တွံ ဓမ္မံ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတွာ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရသိ တံ ဓမ္မံ ရာမော သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတွာ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ပဝေဒေသိ။ ဣတိ ယံ ဓမ္မံ ရာမော အဘိညာသိ တံ တွံ ဓမ္မံ ဇာနာသိ, ယံ တွံ ဓမ္မံ ဇာနာသိ တံ ဓမ္မံ ရာမော အဘိညာသိ။ ဣတိ ယာဒိသော ရာမော အဟောသိ တာဒိသော တုဝံ, ယာဒိသော တုဝံ တာဒိသော ရာမော အဟောသိ။ ဧဟိ ဒါနိ, အာဝုသော, တုဝံ ဣမံ ဂဏံ ပရိဟရာ’တိ။ ဣတိ ခေါ, ဘာရဒွါဇ, ဥဒကော ရာမပုတ္တော သဗြဟ္မစာရီ မေ သမာနော အာစရိယဋ္ဌာနေ မံ ဌပေသိ, ဥဠာရာယ စ မံ ပူဇာယ ပူဇေသိ။ တဿ မယှံ, ဘာရဒွါဇ, ဧတဒဟောသိ – ‘နာယံ ဓမ္မော နိဗ္ဗိဒါယ န ဝိရာဂါယ န နိရောဓာယ န ဥပသမာယ န အဘိညာယ န သမ္ဗောဓာယ န နိဗ္ဗာနာယ သံဝတ္တတိ, ယာဝဒေဝ နေဝသညာနာသညာယတနူပပတ္တိယာ’တိ။ သော ခေါ အဟံ, ဘာရဒွါဇ, တံ ဓမ္မံ အနလင်္ကရိတွာ တသ္မာ ဓမ္မာ နိဗ္ဗိဇ္ဇ အပက္ကမိံ။
֍ ဋ္ဌ ၄၇၇။ ‘‘သော ခေါ အဟံ, ဘာရဒွါဇ, ကိံကုသလဂဝေသီ အနုတ္တရံ သန္တိဝရပဒံ ပရိယေသမာနော မဂဓေသု အနုပုဗ္ဗေန စာရိကံ စရမာနော ယေန ဥရုဝေဠာ သေနာနိဂမော တဒဝသရိံ။ တတ္ထဒ္ဒသံ ရမဏီယံ ဘူမိဘာဂံ, ပါသာဒိကဉ္စ ဝနသဏ္ဍံ, နဒိဉ္စ သန္ဒန္တိံ သေတကံ သုပတိတ္ထံ ရမဏီယံ, သမန္တာ စ ဂေါစရဂါမံ။ တဿ မယှံ, ဘာရဒွါဇ, ဧတဒဟောသိ – ‘ရမဏီယော ဝတ, ဘော, ဘူမိဘာဂေါ, ပါသာဒိကော စ ဝနသဏ္ဍော, နဒီ စ သန္ဒတိ သေတကာ သုပတိတ္ထာ ရမဏီယာ, သမန္တာ စ ဂေါစရဂါမော။ အလံ ဝတိဒံ ကုလပုတ္တဿ ပဓာနတ္ထိကဿ
(မ၊၂၊၄၃၀။)ပဓာနာယာ’တိ။ သော ခေါ အဟံ, ဘာရဒွါဇ, တတ္ထေဝ နိသီဒိံ – ‘အလမိဒံ ပဓာနာယာ’တိ။ အပိဿု မံ, ဘာရဒွါဇ, တိဿော ဥပမာ ပဋိဘံသု အနစ္ဆရိယာ ပုဗ္ဗေ အဿုတပုဗ္ဗာ -
‘‘သေယျထာပိ, ဘာရဒွါဇ, အလ္လံ ကဋ္ဌံ သသ္နေဟံ ဥဒကေ နိက္ခိတ္တံ။ အထ ပုရိသော အာဂစ္ဆေယျ ဥတ္တရာရဏိံ အာဒါယ – ‘အဂ္ဂိံ အဘိနိဗ္ဗတ္တေဿာမိ, တေဇော ပါတုကရိဿာမီ’တိ။ တံ ကိံ မညသိ, ဘာရဒွါဇ, အပိ နု သော ပုရိသော အမုံ အလ္လံ ကဋ္ဌံ သသ္နေဟံ ဥဒကေ နိက္ခိတ္တံ ဥတ္တရာရဏိံ အာဒါယ အဘိမန္ထေန္တော အဂ္ဂိံ အဘိနိဗ္ဗတ္တေယျ, တေဇော ပါတုကရေယျာ’’တိ? ‘‘နော ဟိဒံ, ဘော ဂေါတမ။ တံ ကိဿ ဟေတု? အဒုဉှိ, ဘော ဂေါတမ, အလ္လံ ကဋ္ဌံ သသ္နေဟံ, တဉ္စ ပန ဥဒကေ နိက္ခိတ္တံ၊ ယာဝဒေဝ စ ပန သော ပုရိသော ကိလမထဿ ဝိဃာတဿ ဘာဂီ အဿာ’’တိ။ ‘‘ဧဝမေဝ ခေါ, ဘာရဒွါဇ, ယေ ဟိ ကေစိ သမဏာ ဝါ ဗြာဟ္မဏာ ဝါ ကာယေန စေဝ စိတ္တေန စ ကာမေဟိ အဝူပကဋ္ဌာ ဝိဟရန္တိ, ယော စ နေသံ ကာမေသု ကာမစ္ဆန္ဒော ကာမသ္နေဟော ကာမမုစ္ဆာ ကာမပိပါသာ ကာမပရိဠာဟော သော စ အဇ္ဈတ္တံ န သုပ္ပဟီနော ဟောတိ န သုပ္ပဋိပ္ပဿဒ္ဓေါ, ဩပက္ကမိကာ စေပိ တေ ဘောန္တော သမဏဗြာဟ္မဏာ ဒုက္ခာ တိဗ္ဗာ ခရာ ကဋုကာ ဝေဒနာ ဝေဒယန္တိ, အဘဗ္ဗာဝ တေ ဉာဏာယ ဒဿနာယ အနုတ္တရာယ သမ္ဗောဓာယ။ နော စပိ တေ ဘောန္တော သမဏဗြာဟ္မဏာ ဩပက္ကမိကာ ဒုက္ခာ တိဗ္ဗာ ခရာ ကဋုကာ ဝေဒနာ ဝေဒယန္တိ အဘဗ္ဗာဝ တေ ဉာဏာယ ဒဿနာယ အနုတ္တရာယ သမ္ဗောဓာယ။ အယံ ခေါ မံ, ဘာရဒွါဇ, ပဌမာ ဥပမာ ပဋိဘာသိ အနစ္ဆရိယာ ပုဗ္ဗေ အဿုတပုဗ္ဗာ။
֍ ဋ္ဌ ၄၇၈။ ‘‘အပရာပိ ခေါ မံ, ဘာရဒွါဇ, ဒုတိယာ ဥပမာ ပဋိဘာသိ အနစ္ဆရိယာ ပုဗ္ဗေ အဿုတပုဗ္ဗာ -
သေယျထာပိ, ဘာရဒွါဇ, အလ္လံ ကဋ္ဌံ သသ္နေဟံ အာရကာ ဥဒကာ ထလေ နိက္ခိတ္တံ။ အထ ပုရိသော အာဂစ္ဆေယျ ဥတ္တရာရဏိံ အာဒါယ – ‘အဂ္ဂိံ အဘိနိဗ္ဗတ္တေဿာမိ, တေဇော ပါတုကရိဿာမီ’တိ။ တံ ကိံ မညသိ, ဘာရဒွါဇ, အပိ နု သော ပုရိသော အမုံ အလ္လံ ကဋ္ဌံ သသ္နေဟံ အာရကာ ဥဒကာ ထလေ နိက္ခိတ္တံ ဥတ္တရာရဏိံ အာဒါယ အဘိမန္ထေန္တော အဂ္ဂိံ အဘိနိဗ္ဗတ္တေယျ တေဇော ပါတုကရေယျာ’’တိ? ‘‘နော ဟိဒံ, ဘော ဂေါတမ။ တံ ကိဿ ဟေတု? အဒုဉှိ, ဘော ဂေါတမ, အလ္လံ ကဋ္ဌံ သသ္နေဟံ, ကိဉ္စာပိ အာရကာ ဥဒကာ ထလေ နိက္ခိတ္တံ၊ ယာဝဒေဝ စ ပန သော ပုရိသော ကိလမထဿ
(မ၊၂၊၄၃၁။)ဝိဃာတဿ ဘာဂီ အဿာ’’တိ။ ‘‘ဧဝမေဝ ခေါ, ဘာရဒွါဇ, ယေ ဟိ ကေစိ သမဏာ ဝါ ဗြာဟ္မဏာ ဝါ ကာယေန စေဝ စိတ္တေန စ ကာမေဟိ ဝူပကဋ္ဌာ ဝိဟရန္တိ, ယော စ နေသံ ကာမေသု ကာမစ္ဆန္ဒော ကာမသ္နေဟော ကာမမုစ္ဆာ ကာမပိပါသာ ကာမပရိဠာဟော သော စ အဇ္ဈတ္တံ န သုပ္ပဟီနော ဟောတိ န သုပ္ပဋိပ္ပဿဒ္ဓေါ, ဩပက္ကမိကာ စေပိ တေ ဘောန္တော သမဏဗြာဟ္မဏာ ဒုက္ခာ တိဗ္ဗာ ခရာ ကဋုကာ ဝေဒနာ ဝေဒယန္တိ, အဘဗ္ဗာဝ တေ ဉာဏာယ ဒဿနာယ အနုတ္တရာယ သမ္ဗောဓာယ။ နော စေပိ တေ ဘောန္တော သမဏဗြာဟ္မဏာ ဩပက္ကမိကာ ဒုက္ခာ တိဗ္ဗာ ခရာ ကဋုကာ ဝေဒနာ ဝေဒယန္တိ, အဘဗ္ဗာဝ တေ ဉာဏာယ ဒဿနာယ အနုတ္တရာယ သမ္ဗောဓာယ။ အယံ ခေါ မံ, ဘာရဒွါဇ, ဒုတိယာ ဥပမာ ပဋိဘာသိ အနစ္ဆရိယာ ပုဗ္ဗေ အဿုတပုဗ္ဗာ။
֍ ဋ္ဌ ၄၇၉။ ‘‘အပရာပိ ခေါ မံ, ဘာရဒွါဇ, တတိယာ ဥပမာ ပဋိဘာသိ အနစ္ဆရိယာ ပုဗ္ဗေ အဿုတပုဗ္ဗာ။ သေယျထာပိ, ဘာရဒွါဇ, သုက္ခံ ကဋ္ဌံ ကောဠာပံ အာရကာ ဥဒကာ ထလေ နိက္ခိတ္တံ။ အထ ပုရိသော အာဂစ္ဆေယျ ဥတ္တရာရဏိံ အာဒါယ – ‘အဂ္ဂိံ အဘိနိဗ္ဗတ္တေဿာမိ, တေဇော ပါတုကရိဿာမီ’တိ။ တံ ကိံ မညသိ, ဘာရဒွါဇ, အပိ နု သော ပုရိသော အမုံ သုက္ခံ ကဋ္ဌံ ကောဠာပံ အာရကာ ဥဒကာ ထလေ နိက္ခိတ္တံ ဥတ္တရာရဏိံ အာဒါယ အဘိမန္ထေန္တော အဂ္ဂိံ အဘိနိဗ္ဗတ္တေယျ, တေဇော ပါတုကရေယျာ’’တိ? ‘‘ဧဝံ ဘော ဂေါတမ။ တံ ကိဿ ဟေတု? အဒုဉှိ, ဘော ဂေါတမ, သုက္ခံ ကဋ္ဌံ ကောဠာပံ, တဉ္စ ပန အာရကာ ဥဒကာ ထလေ နိက္ခိတ္တ’’န္တိ။ ‘‘ဧဝမေဝ ခေါ, ဘာရဒွါဇ, ယေ ဟိ ကေစိ သမဏာ ဝါ ဗြာဟ္မဏာ ဝါ ကာယေန စေဝ စိတ္တေန စ ကာမေဟိ ဝူပကဋ္ဌာ ဝိဟရန္တိ, ယော စ နေသံ ကာမေသု ကာမစ္ဆန္ဒော ကာမသ္နေဟော ကာမမုစ္ဆာ ကာမပိပါသာ ကာမပရိဠာဟော သော စ အဇ္ဈတ္တံ သုပ္ပဟီနော ဟောတိ သုပ္ပဋိပ္ပဿဒ္ဓေါ, ဩပက္ကမိကာ စေပိ တေ ဘောန္တော သမဏဗြာဟ္မဏာ ဒုက္ခာ တိဗ္ဗာ ခရာ ကဋုကာ ဝေဒနာ ဝေဒယန္တိ, ဘဗ္ဗာဝ တေ ဉာဏာယ ဒဿနာယ အနုတ္တရာယ သမ္ဗောဓာယ။ နော စေပိ တေ ဘောန္တော သမဏဗြာဟ္မဏာ ဩပက္ကမိကာ ဒုက္ခာ တိဗ္ဗာ ခရာ ကဋုကာ ဝေဒနာ ဝေဒယန္တိ, ဘဗ္ဗာဝ တေ ဉာဏာယ ဒဿနာယ အနုတ္တရာယ သမ္ဗောဓာယ။ အယံ ခေါ မံ, ဘာရဒွါဇ, တတိယာ ဥပမာ ပဋိဘာသိ အနစ္ဆရိယာ ပုဗ္ဗေ အဿုတပုဗ္ဗာ။ ဣမာ ခေါ မံ, ဘာရဒွါဇ, တိဿော ဥပမာ ပဋိဘံသု အနစ္ဆရိယာ ပုဗ္ဗေ အဿုတပုဗ္ဗာ။
(မ၊၂၊၄၃၂။)֍ ဋ္ဌ ၄၈၀။ ‘‘တဿ မယှံ, ဘာရဒွါဇ, ဧတဒဟောသိ – ‘ယံနူနာဟံ ဒန္တေဘိဒန္တမာဓာယ, ဇိဝှါယ တာလုံ အာဟစ္စ, စေတသာ စိတ္တံ အဘိနိဂ္ဂဏှေယျံ အဘိနိပ္ပီဠေယျံ အဘိသန္တာပေယျ’န္တိ။ သော ခေါ အဟံ, ဘာရဒွါဇ, ဒန္တေဘိဒန္တမာဓာယ, ဇိဝှါယ တာလုံ အာဟစ္စ, စေတသာ စိတ္တံ အဘိနိဂ္ဂဏှာမိ အဘိနိပ္ပီဠေမိ အဘိသန္တာပေမိ။ တဿ မယှံ, ဘာရဒွါဇ, ဒန္တေဘိဒန္တမာဓာယ, ဇိဝှါယ တာလုံ အာဟစ္စ, စေတသာ စိတ္တံ အဘိနိဂ္ဂဏှတော အဘိနိပ္ပီဠယတော အဘိသန္တာပယတော ကစ္ဆေဟိ သေဒါ မုစ္စန္တိ။ သေယျထာပိ, ဘာရဒွါဇ, ဗလဝါ ပုရိသော ဒုဗ္ဗလတရံ ပုရိသံ သီသေ ဝါ ဂဟေတွာ ခန္ဓေ ဝါ ဂဟေတွာ အဘိနိဂ္ဂဏှေယျ အဘိနိပ္ပီဠေယျ အဘိသန္တာပေယျ, ဧဝမေဝ ခေါ မေ, ဘာရဒွါဇ, ဒန္တေဘိဒန္တမာဓာယ, ဇိဝှါယ တာလုံ အာဟစ္စ, စေတသာ စိတ္တံ အဘိနိဂ္ဂဏှတော အဘိနိပ္ပီဠယတော အဘိသန္တာပယတော ကစ္ဆေဟိ သေဒါ မုစ္စန္တိ။ အာရဒ္ဓံ ခေါ ပန မေ, ဘာရဒွါဇ, ဝီရိယံ ဟောတိ အသလ္လီနံ, ဥပဋ္ဌိတာ သတိ အသမ္မုဋ္ဌာ၊ သာရဒ္ဓေါ စ ပန မေ ကာယော ဟောတိ အပ္ပဋိပ္ပဿဒ္ဓေါ, တေနေဝ ဒုက္ခပ္ပဓာနေန ပဓာနာဘိတုန္နဿ သတော။
֍ ဋ္ဌ ၄၈၁။ ‘‘တဿ မယှံ, ဘာရဒွါဇ, ဧတဒဟောသိ – ‘ယံနူနာဟံ အပ္ပါဏကံယေဝ ဈာနံ ဈာယေယျ’န္တိ။ သော ခေါ အဟံ, ဘာရဒွါဇ, မုခတော စ နာသတော စ အဿာသပဿာသေ ဥပရုန္ဓိံ။ တဿ မယှံ, ဘာရဒွါဇ, မုခတော စ နာသတော စ အဿာသပဿာသေသု ဥပရုဒ္ဓေသု ကဏ္ဏသောတေဟိ ဝါတာနံ နိက္ခမန္တာနံ အဓိမတ္တော သဒ္ဒေါ ဟောတိ။ သေယျထာပိ နာမ ကမ္မာရဂဂ္ဂရိယာ ဓမမာနာယ အဓိမတ္တော သဒ္ဒေါ ဟောတိ, ဧဝမေဝ ခေါ မေ, ဘာရဒွါဇ, မုခတော စ နာသတော စ အဿာသပဿာသေသု ဥပရုဒ္ဓေသု ကဏ္ဏသောတေဟိ ဝါတာနံ နိက္ခမန္တာနံ အဓိမတ္တော သဒ္ဒေါ ဟောတိ။ အာရဒ္ဓံ ခေါ ပန မေ, ဘာရဒွါဇ, ဝီရိယံ ဟောတိ အသလ္လီနံ, ဥပဋ္ဌိတာ သတိ အသမ္မုဋ္ဌာ၊ သာရဒ္ဓေါ စ ပန မေ ကာယော ဟောတိ အပ္ပဋိပ္ပဿဒ္ဓေါ, တေနေဝ ဒုက္ခပ္ပဓာနေန ပဓာနာဘိတုန္နဿ သတော။
‘‘တဿ မယှံ, ဘာရဒွါဇ, ဧတဒဟောသိ – ‘ယံနူနာဟံ အပ္ပါဏကံယေဝ ဈာနံ ဈာယေယျ’န္တိ။ သော ခေါ အဟံ, ဘာရဒွါဇ, မုခတော စ နာသတော စ ကဏ္ဏတော စ အဿာသပဿာသေ ဥပရုန္ဓိံ။ တဿ မယှံ, ဘာရဒွါဇ, မုခတော စ နာသတော စ ကဏ္ဏတော စ အဿာသပဿာသေသု ဥပရုဒ္ဓေသု အဓိမတ္တာ ဝါတာ မုဒ္ဓနိ ဦဟနန္တိ။ သေယျထာပိ, ဘာရဒွါဇ, ဗလဝါ ပုရိသော, တိဏှေန သိခရေန မုဒ္ဓနိ အဘိမတ္ထေယျ, ဧဝမေဝ ခေါ မေ, ဘာရဒွါဇ, မုခတော စ
(မ၊၂၊၄၃၃။)နာသတော စ ကဏ္ဏတော စ အဿာသပဿာသေသု ဥပရုဒ္ဓေသု အဓိမတ္တာ ဝါတာ မုဒ္ဓနိ ဦဟနန္တိ။ အာရဒ္ဓံ ခေါ ပန မေ, ဘာရဒွါဇ, ဝီရိယံ ဟောတိ အသလ္လီနံ, ဥပဋ္ဌိတာ သတိ အသမ္မုဋ္ဌာ၊ သာရဒ္ဓေါ စ ပန မေ ကာယော ဟောတိ အပ္ပဋိပ္ပဿဒ္ဓေါ, တေနေဝ ဒုက္ခပ္ပဓာနေန ပဓာနာဘိတုန္နဿ သတော။
‘‘တဿ မယှံ, ဘာရဒွါဇ, ဧတဒဟောသိ – ‘ယံနူနာဟံ အပ္ပါဏကံယေဝ ဈာနံ ဈာယေယျ’န္တိ။ သော ခေါ အဟံ, ဘာရဒွါဇ, မုခတော စ နာသတော စ ကဏ္ဏတော စ အဿာသပဿာသေ ဥပရုန္ဓိံ။ တဿ မယှံ, ဘာရဒွါဇ, မုခတော စ နာသတော စ ကဏ္ဏတော စ အဿာသပဿာသေသု ဥပရုဒ္ဓေသု အဓိမတ္တာ သီသေ သီသဝေဒနာ ဟောန္တိ။ သေယျထာပိ, ဘာရဒွါဇ, ဗလဝါ ပုရိသော ဒဠှေန ဝရတ္တက္ခဏ္ဍေန သီသေ သီသဝေဌံ ဒဒေယျ, ဧဝမေဝ ခေါ, ဘာရဒွါဇ, မုခတော စ နာသတော စ ကဏ္ဏတော စ အဿာသပဿာသေသု ဥပရုဒ္ဓေသု အဓိမတ္တာ သီသေ သီသဝေဒနာ ဟောန္တိ။ အာရဒ္ဓံ ခေါ ပန မေ, ဘာရဒွါဇ, ဝီရိယံ ဟောတိ အသလ္လီနံ, ဥပဋ္ဌိတာ သတိ အသမ္မုဋ္ဌာ၊ သာရဒ္ဓေါ စ ပန မေ ကာယော ဟောတိ အပ္ပဋိပ္ပဿဒ္ဓေါ, တေနေဝ ဒုက္ခပ္ပဓာနေန ပဓာနာဘိတုန္နဿ သတော။
‘‘တဿ မယှံ, ဘာရဒွါဇ, ဧတဒဟောသိ – ‘ယံနူနာဟံ အပ္ပါဏကံယေဝ ဈာနံ ဈာယေယျ’န္တိ။ သော ခေါ အဟံ, ဘာရဒွါဇ, မုခတော စ နာသတော စ ကဏ္ဏတော စ အဿာသပဿာသေ ဥပရုန္ဓိံ။ တဿ မယှံ, ဘာရဒွါဇ, မုခတော စ နာသတော စ ကဏ္ဏတော စ အဿာသပဿာသေသု ဥပရုဒ္ဓေသု အဓိမတ္တာ ဝါတာ ကုစ္ဆိံ ပရိကန္တန္တိ။ သေယျထာပိ, ဘာရဒွါဇ, ဒက္ခော ဂေါဃာတကော ဝါ ဂေါဃာတကန္တေဝါသီ ဝါ တိဏှေန ဂေါဝိကန္တနေန ကုစ္ဆိံ ပရိကန္တေယျ, ဧဝမေဝ ခေါ မေ, ဘာရဒွါဇ, မုခတော စ နာသတော စ ကဏ္ဏတော စ အဿာသပဿာသေသု ဥပရုဒ္ဓေသု အဓိမတ္တာ ဝါတာ ကုစ္ဆိံ ပရိကန္တန္တိ။ အာရဒ္ဓံ ခေါ ပန မေ, ဘာရဒွါဇ, ဝီရိယံ ဟောတိ အသလ္လီနံ ဥပဋ္ဌိတာ သတိ အသမ္မုဋ္ဌာ၊ သာရဒ္ဓေါ စ ပန မေ ကာယော ဟောတိ အပ္ပဋိပ္ပဿဒ္ဓေါ, တေနေဝ ဒုက္ခပ္ပဓာနေန ပဓာနာဘိတုန္နဿ သတော။
‘‘တဿ မယှံ, ဘာရဒွါဇ, ဧတဒဟောသိ – ‘ယံနူနာဟံ အပ္ပါဏကံယေဝ ဈာနံ ဈာယေယျ’န္တိ။ သော ခေါ အဟံ, ဘာရဒွါဇ, မုခတော စ နာသတော စ ကဏ္ဏတော စ အဿာသပဿာသေ ဥပရုန္ဓိံ။ တဿ မယှံ, ဘာရဒွါဇ, မုခတော
(မ၊၂၊၄၃၄။)စ နာသတော စ ကဏ္ဏတော စ အဿာသပဿာသေသု ဥပရုဒ္ဓေသု အဓိမတ္တော ကာယသ္မိံ ဍာဟော ဟောတိ။ သေယျထာပိ, ဘာရဒွါဇ, ဒွေ ဗလဝန္တော ပုရိသာ ဒုဗ္ဗလတရံ ပုရိသံ နာနာဗာဟာသု ဂဟေတွာ အင်္ဂါရကာသုယာ သန္တာပေယျုံ သမ္ပရိတာပေယျုံ, ဧဝမေဝ ခေါ မေ, ဘာရဒွါဇ, မုခတော စ နာသတော စ ကဏ္ဏတော စ အဿာသပဿာသေသု ဥပရုဒ္ဓေသု အဓိမတ္တော ကာယသ္မိံ ဍာဟော ဟောတိ။ အာရဒ္ဓံ ခေါ ပန မေ, ဘာရဒွါဇ, ဝီရိယံ ဟောတိ အသလ္လီနံ, ဥပဋ္ဌိတာ သတိ အသမ္မုဋ္ဌာ, သာရဒ္ဓေါ စ ပန မေ ကာယော ဟောတိ အပ္ပဋိပ္ပဿဒ္ဓေါ, တေနေဝ ဒုက္ခပ္ပဓာနေန ပဓာနာဘိတုန္နဿ သတော။ အပိဿု မံ, ဘာရဒွါဇ, ဒေဝတာ ဒိသွာ ဧဝမာဟံသု – ‘ကာလင်္ကတော သမဏော ဂေါတမော’တိ။ ဧကစ္စာ ဒေဝတာ ဧဝမာဟံသု – ‘န ကာလင်္ကတော သမဏော ဂေါတမော, အပိ စ ကာလင်္ကရောတီ’တိ။ ဧကစ္စာ ဒေဝတာ ဧဝမာဟံသု – ‘န ကာလင်္ကတော သမဏော ဂေါတမော, နာပိ ကာလင်္ကရောတိ၊ အရဟံ သမဏော ဂေါတမော, ဝိဟာရောတွေဝ သော အရဟတော ဧဝရူပေါ ဟောတီ’တိ။
‘‘တဿ မယှံ, ဘာရဒွါဇ, ဧတဒဟောသိ – ‘ယံနူနာဟံ သဗ္ဗသော အာဟာရုပစ္ဆေဒါယ ပဋိပဇ္ဇေယျ’န္တိ။ အထ ခေါ မံ, ဘာရဒွါဇ, ဒေဝတာ ဥပသင်္ကမိတွာ ဧတဒဝေါစုံ – ‘မာ ခေါ တွံ, မာရိသ, သဗ္ဗသော အာဟာရုပစ္ဆေဒါယ ပဋိပဇ္ဇိ။ သစေ ခေါ တွံ, မာရိသ, သဗ္ဗသော အာဟာရုပစ္ဆေဒါယ ပဋိပဇ္ဇိဿသိ, တဿ တေ မယံ ဒိဗ္ဗံ ဩဇံ လောမကူပေဟိ အဇ္ဈောဟာရေဿာမ။ တာယ တွံ ယာပေဿသီ’တိ။ တဿ မယှံ, ဘာရဒွါဇ, ဧတဒဟောသိ – ‘အဟဉ္စေဝ ခေါ ပန သဗ္ဗသော အဇဇ္ဇိတံ ပဋိဇာနေယျံ, ဣမာ စ မေ ဒေဝတာ ဒိဗ္ဗံ ဩဇံ လောမကူပေဟိ အဇ္ဈောဟာရေယျုံ, တာယ စာဟံ ယာပေယျံ။ တံ မမဿ မုသာ’တိ။ သော ခေါ အဟံ, ဘာရဒွါဇ, တာ ဒေဝတာ ပစ္စာစိက္ခာမိ, ‘ဟလ’န္တိ ဝဒါမိ။
‘‘တဿ မယှံ, ဘာရဒွါဇ, ဧတဒဟောသိ – ‘ယံနူနာဟံ ထောကံ ထောကံ အာဟာရံ အာဟာရေယျံ ပသတံ ပသတံ, ယဒိ ဝါ မုဂ္ဂယူသံ, ယဒိ ဝါ ကုလတ္ထယူသံ, ယဒိ ဝါ ကဠာယယူသံ, ယဒိ ဝါ ဟရေဏုကယူသ’န္တိ။ သော ခေါ အဟံ, ဘာရဒွါဇ, ထောကံ ထောကံ အာဟာရံ အာဟာရေသိံ ပသတံ ပသတံ, ယဒိ ဝါ မုဂ္ဂယူသံ, ယဒိ ဝါ ကုလတ္ထယူသံ, ယဒိ ဝါ ကဠာယယူသံ, ယဒိ ဝါ ဟရေဏုကယူသံ။ တဿ မယှံ, ဘာရဒွါဇ, ထောကံ ထောကံ
(မ၊၂၊၄၃၅။)အာဟာရံ အာဟာရယတော ပသတံ ပသတံ, ယဒိ ဝါ မုဂ္ဂယူသံ, ယဒိ ဝါ ကုလတ္ထယူသံ, ယဒိ ဝါ ကဠာယယူသံ, ယဒိ ဝါ ဟရေဏုကယူသံ, အဓိမတ္တကသိမာနံ ပတ္တော ကာယော ဟောတိ။ သေယျထာပိ နာမ အာသီတိကပဗ္ဗာနိ ဝါ ကာဠပဗ္ဗာနိ ဝါ, ဧဝမေဝဿု မေ အင်္ဂပစ္စင်္ဂါနိ ဘဝန္တိ တာယေဝပ္ပါဟာရတာယ၊ သေယျထာပိ နာမ ဩဋ္ဌပဒံ, ဧဝမေဝဿု မေ အာနိသဒံ ဟောတိ တာယေဝပ္ပါဟာရတာယ၊ သေယျထာပိ နာမ ဝဋ္ဋနာဝဠီ, ဧဝမေဝဿု မေ ပိဋ္ဌိကဏ္ဋကော ဥဏ္ဏတာဝနတော ဟောတိ တာယေဝပ္ပါဟာရတာယ၊ သေယျထာပိ နာမ ဇရသာလာယ ဂေါပါနသိယော ဩလုဂ္ဂဝိလုဂ္ဂါ ဘဝန္တိ, ဧဝမေဝဿု မေ ဖာသုဠိယော ဩလုဂ္ဂဝိလုဂ္ဂါ ဘဝန္တိ တာယေဝပ္ပါဟာရတာယ၊ သေယျထာပိ နာမ ဂမ္ဘီရေ ဥဒပါနေ ဥဒကတာရကာ ဂမ္ဘီရဂတာ ဩက္ခာယိကာ ဒိဿန္တိ, ဧဝမေဝဿု မေ အက္ခိကူပေသု အက္ခိတာရကာ ဂမ္ဘီရဂတာ ဩက္ခာယိကာ ဒိဿန္တိ တာယေဝပ္ပါဟာရတာယ၊ သေယျထာပိ နာမ တိတ္တကာလာဗု အာမကစ္ဆိန္နော ဝါတာတပေန သံဖုဋိတော ဟောတိ သမ္မိလာတော, ဧဝမေဝဿု မေ သီသစ္ဆဝိ သံဖုဋိတာ ဟောတိ သမ္မိလာတာ တာယေဝပ္ပါဟာရတာယ။ သော ခေါ အဟံ, ဘာရဒွါဇ, ‘ဥဒရစ္ဆဝိံ ပရိမသိဿာမီ’တိ ပိဋ္ဌိကဏ္ဋကံယေဝ ပရိဂ္ဂဏှာမိ, ‘ပိဋ္ဌိကဏ္ဋကံ ပရိမသိဿာမီ’တိ ဥဒရစ္ဆဝိံယေဝ ပရိဂ္ဂဏှာမိ၊ ယာဝဿု မေ, ဘာရဒွါဇ, ဥဒရစ္ဆဝိ ပိဋ္ဌိကဏ္ဋကံ အလ္လီနာ ဟောတိ တာယေဝပ္ပါဟာရတာယ။ သော ခေါ အဟံ, ဘာရဒွါဇ, ‘ဝစ္စံ ဝါ မုတ္တံ ဝါ ကရိဿာမီ’တိ တတ္ထေဝ အဝကုဇ္ဇော ပပတာမိ တာယေဝပ္ပါဟာရတာယ။ သော ခေါ အဟံ, ဘာရဒွါဇ, ဣမမေဝ ကာယံ အဿာသေန္တော ပါဏိနာ ဂတ္တာနိ အနုမဇ္ဇာမိ။ တဿ မယှံ, ဘာရဒွါဇ, ပါဏိနာ ဂတ္တာနိ အနုမဇ္ဇတော ပူတိမူလာနိ လောမာနိ ကာယသ္မာ ပပတန္တိ တာယေဝပ္ပါဟာရတာယ။ အပိဿု မံ, ဘာရဒွါဇ, မနုဿာ ဒိသွာ ဧဝမာဟံသု – ‘ကာဠော သမဏော ဂေါတမော’တိ။ ဧကစ္စေ မနုဿာ ဧဝမာဟံသု – ‘န ကာဠော သမဏော ဂေါတမော, သာမော သမဏော ဂေါတမော’တိ။ ဧကစ္စေ မနုဿာ ဧဝမာဟံသု – ‘န ကာဠော သမဏော ဂေါတမော နပိ သာမော, မင်္ဂုရစ္ဆဝိ သမဏော ဂေါတမော’တိ၊ ယာဝဿု မေ, ဘာရဒွါဇ, တာဝ ပရိသုဒ္ဓေါ ဆဝိဝဏ္ဏော ပရိယောဒါတော ဥပဟတော ဟောတိ တာယေဝပ္ပါဟာရတာယ။
֍ ဋ္ဌ ၄၈၂။ ‘‘တဿ မယှံ, ဘာရဒွါဇ, ဧတဒဟောသိ – ‘ယေ ခေါ ကေစိ အတီတမဒ္ဓါနံ သမဏာ ဝါ ဗြာဟ္မဏာ ဝါ ဩပက္ကမိကာ ဒုက္ခာ တိဗ္ဗာ ခရာ ကဋုကာ ဝေဒနာ
(မ၊၂၊၄၃၆။)ဝေဒယိံသု, ဧတာဝပရမံ, နယိတော ဘိယျော၊ ယေပိ ဟိ ကေစိ အနာဂတမဒ္ဓါနံ သမဏာ ဝါ ဗြာဟ္မဏာ ဝါ ဩပက္ကမိကာ ဒုက္ခာ တိဗ္ဗာ ခရာ ကဋုကာ ဝေဒနာ ဝေဒယိဿန္တိ, ဧတာဝပရမံ, နယိတော ဘိယျော၊ ယေပိ ဟိ ကေစိ ဧတရဟိ သမဏာ ဝါ ဗြာဟ္မဏာ ဝါ ဩပက္ကမိကာ ဒုက္ခာ တိဗ္ဗာ ခရာ ကဋုကာ ဝေဒနာ ဝေဒယန္တိ, ဧတာဝပရမံ, နယိတော ဘိယျော။ န ခေါ ပနာဟံ ဣမာယ ကဋုကာယ ဒုက္ကရကာရိကာယ အဓိဂစ္ဆာမိ ဥတ္တရိ မနုဿဓမ္မာ အလမရိယဉာဏဒဿနဝိသေသံ။ သိယာ နု ခေါ အညော မဂ္ဂေါ ဗောဓာယာ’တိ? တဿ မယှံ ဘာရဒွါဇ, ဧတဒဟောသိ – ‘အဘိဇာနာမိ ခေါ ပနာဟံ ပိတု သက္ကဿ ကမ္မန္တေ သီတာယ ဇမ္ဗုစ္ဆာယာယ နိသိန္နော ဝိဝိစ္စေဝ ကာမေဟိ ဝိဝိစ္စ အကုသလေဟိ ဓမ္မေဟိ သဝိတက္ကံ သဝိစာရံ ဝိဝေကဇံ ပီတိသုခံ ပဌမံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရိတာ။ သိယာ နု ခေါ ဧသော မဂ္ဂေါ ဗောဓာယာ’တိ? တဿ မယှံ, ဘာရဒွါဇ, သတာနုသာရိ ဝိညာဏံ အဟောသိ – ‘ဧသေဝ မဂ္ဂေါ ဗောဓာယာ’တိ။ တဿ မယှံ, ဘာရဒွါဇ, ဧတဒဟောသိ – ‘ကိံ နု ခေါ အဟံ တဿ သုခဿ ဘာယာမိ ယံ တံ သုခံ အညတြေဝ ကာမေဟိ အညတြ အကုသလေဟိ ဓမ္မေဟီ’တိ? တဿ မယှံ, ဘာရဒွါဇ, ဧတဒဟောသိ – ‘န ခေါ အဟံ တဿ သုခဿ ဘာယာမိ ယံ တံ သုခံ အညတြေဝ ကာမေဟိ အညတြ အကုသလေဟိ ဓမ္မေဟီ’တိ။
֍ ဋ္ဌ ၄၈၃။ ‘‘တဿ မယှံ, ဘာရဒွါဇ, ဧတဒဟောသိ – ‘န ခေါ တံ သုကရံ သုခံ အဓိဂန္တုံ ဧဝံ အဓိမတ္တကသိမာနံ ပတ္တကာယေန။ ယံနူနာဟံ ဩဠာရိကံ အာဟာရံ အာဟာရေယျံ ဩဒနကုမ္မာသ’န္တိ။ သော ခေါ အဟံ, ဘာရဒွါဇ, ဩဠာရိကံ အာဟာရံ အာဟာရေသိံ ဩဒနကုမ္မာသံ။ တေန ခေါ ပန မံ, ဘာရဒွါဇ, သမယေန ပဉ္စဝဂ္ဂိယာ ဘိက္ခူ ပစ္စုပဋ္ဌိတာ ဟောန္တိ – ‘ယံ ခေါ သမဏော ဂေါတမော ဓမ္မံ အဓိဂမိဿတိ တံ နော အာရောစေဿတီ’တိ။ ယတော ခေါ အဟံ, ဘာရဒွါဇ, ဩဠာရိကံ အာဟာရံ အာဟာရေသိံ ဩဒနကုမ္မာသံ, အထ မေ တေ ပဉ္စဝဂ္ဂိယာ ဘိက္ခူ နိဗ္ဗိဇ္ဇ ပက္ကမိံသု – ‘ဗာဟုလ္လိကော သမဏော ဂေါတမော ပဓာနဝိဗ္ဘန္တော အာဝတ္တော ဗာဟုလ္လာယာ’တိ။
‘‘သော ခေါ အဟံ, ဘာရဒွါဇ, ဩဠာရိကံ အာဟာရံ အာဟာရေတွာ ဗလံ ဂဟေတွာ ဝိဝိစ္စေဝ ကာမေဟိ…ပေ… ပဌမံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟာသိံ။ ဝိတက္ကဝိစာရာနံ ဝူပသမာ အဇ္ဈတ္တံ သမ္ပသာဒနံ စေတသော ဧကောဒိဘာဝံ အဝိတက္ကံ
(မ၊၂၊၄၃၇။)အဝိစာရံ သမာဓိဇံ ပီတိသုခံ ဒုတိယံ ဈာနံ… တတိယံ ဈာနံ… စတုတ္ထံ ဈာနံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟာသိံ။
‘‘သော ဧဝံ သမာဟိတေ စိတ္တေ ပရိသုဒ္ဓေ ပရိယောဒါတေ အနင်္ဂဏေ ဝိဂတူပက္ကိလေသေ မုဒုဘူတေ ကမ္မနိယေ ဌိတေ အာနေဉ္ဇပ္ပတ္တေ ပုဗ္ဗေနိဝါသာနုဿတိဉာဏာယ စိတ္တံ အဘိနိန္နာမေသိံ။ သော အနေကဝိဟိတံ ပုဗ္ဗေနိဝါသံ အနုဿရာမိ, သေယျထိဒံ – ဧကမ္ပိ ဇာတိံ ဒွေပိ ဇာတိယော…ပေ… ဣတိ သာကာရံ သဥဒ္ဒေသံ အနေကဝိဟိတံ ပုဗ္ဗေနိဝါသံ အနုဿရာမိ။ အယံ ခေါ မေ, ဘာရဒွါဇ, ရတ္တိယာ ပဌမေ ယာမေ ပဌမာ ဝိဇ္ဇာ အဓိဂတာ, အဝိဇ္ဇာ ဝိဟတာ, ဝိဇ္ဇာ ဥပ္ပန္နာ၊ တမော ဝိဟတော, အာလောကော ဥပ္ပန္နော၊ ယထာ တံ အပ္ပမတ္တဿ အာတာပိနော ပဟိတတ္တဿ ဝိဟရတော။
֍ ဋ္ဌ ၄၈၄။ ‘‘သော ဧဝံ သမာဟိတေ စိတ္တေ ပရိသုဒ္ဓေ ပရိယောဒါတေ အနင်္ဂဏေ ဝိဂတူပက္ကိလေသေ မုဒုဘူတေ ကမ္မနိယေ ဌိတေ အာနေဉ္ဇပ္ပတ္တေ သတ္တာနံ စုတူပပါတဉာဏာယ စိတ္တံ အဘိနိန္နာမေသိံ။ သော ဒိဗ္ဗေန စက္ခုနာ ဝိသုဒ္ဓေန အတိက္ကန္တမာနုသကေန သတ္တေ ပဿာမိ စဝမာနေ ဥပပဇ္ဇမာနေ ဟီနေ ပဏီတေ သုဝဏ္ဏေ ဒုဗ္ဗဏ္ဏေ သုဂတေ ဒုဂ္ဂတေ ယထာကမ္မူပဂေ သတ္တေ ပဇာနာမိ…ပေ… အယံ ခေါ မေ, ဘာရဒွါဇ, ရတ္တိယာ မဇ္ဈိမေ ယာမေ ဒုတိယာ ဝိဇ္ဇာ အဓိဂတာ, အဝိဇ္ဇာ ဝိဟတာ, ဝိဇ္ဇာ ဥပ္ပန္နာ၊ တမော ဝိဟတော, အာလောကော ဥပ္ပန္နော၊ ယထာ တံ အပ္ပမတ္တဿ အာတာပိနော ပဟိတတ္တဿ ဝိဟရတော။
‘‘သော ဧဝံ သမာဟိတေ စိတ္တေ ပရိသုဒ္ဓေ ပရိယောဒါတေ အနင်္ဂဏေ ဝိဂတူပက္ကိလေသေ မုဒုဘူတေ ကမ္မနိယေ ဌိတေ အာနေဉ္ဇပ္ပတ္တေ အာသဝါနံ ခယဉာဏာယ စိတ္တံ အဘိနိန္နာမေသိံ။ သော ‘ဣဒံ ဒုက္ခ’န္တိ ယထာဘူတံ အဗ္ဘညာသိံ, ‘အယံ ဒုက္ခသမုဒယော’တိ ယထာဘူတံ အဗ္ဘညာသိံ, ‘အယံ ဒုက္ခနိရောဓော’တိ ယထာဘူတံ အဗ္ဘညာသိံ, ‘အယံ ဒုက္ခနိရောဓဂါမိနီ ပဋိပဒါ’တိ ယထာဘူတံ အဗ္ဘညာသိံ၊ ‘ဣမေ အာသဝါ’တိ ယထာဘူတံ အဗ္ဘညာသိံ, ‘အယံ အာသဝသမုဒယော’တိ ယထာဘူတံ အဗ္ဘညာသိံ, ‘အယံ အာသဝနိရောဓော’တိ ယထာဘူတံ အဗ္ဘညာသိံ, ‘အယံ အာသဝနိရောဓဂါမိနီ ပဋိပဒါ’တိ ယထာဘူတံ အဗ္ဘညာသိံ။ တဿ မေ ဧဝံ ဇာနတော ဧဝံ ပဿတော ကာမာသဝါပိ စိတ္တံ ဝိမုစ္စိတ္ထ, ဘဝါသဝါပိ စိတ္တံ ဝိမုစ္စိတ္ထ,
(မ၊၂၊၄၃၈။)အဝိဇ္ဇာသဝါပိ စိတ္တံ ဝိမုစ္စိတ္ထ။ ဝိမုတ္တသ္မိံ ဝိမုတ္တမိတိ ဉာဏံ အဟောသိ။ ‘ခီဏာ ဇာတိ, ဝုသိတံ ဗြဟ္မစရိယံ, ကတံ ကရဏီယံ, နာပရံ ဣတ္ထတ္တာယာ’တိ အဗ္ဘညာသိံ။ အယံ ခေါ မေ, ဘာရဒွါဇ, ရတ္တိယာ ပစ္ဆိမေ ယာမေ တတိယာ ဝိဇ္ဇာ အဓိဂတာ, အဝိဇ္ဇာ ဝိဟတာ, ဝိဇ္ဇာ ဥပ္ပန္နာ၊ တမော ဝိဟတော, အာလောကော ဥပ္ပန္နော၊ ယထာ တံ အပ္ပမတ္တဿ အာတာပိနော ပဟိတတ္တဿ ဝိဟရတော’’တိ။
֍ ဋ္ဌ ၄၈၅။ ဧဝံ ဝုတ္တေ, သင်္ဂါရဝေါ မာဏဝေါ ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘အဋ္ဌိတဝတံ [အဋ္ဌိတ ဝတ (သီ။ သျာ။ ကံ။ ပီ။)] ဘောတော ဂေါတမဿ ပဓာနံ အဟောသိ, သပ္ပုရိသဝတံ [သပ္ပုရိသ ဝတ (သီ။ သျာ။ ကံ။ ပီ။)] ဘောတော ဂေါတမဿ ပဓာနံ အဟောသိ၊ ယထာ တံ အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ။ ကိံ နု ခေါ, ဘော ဂေါတမ, အတ္ထိ ဒေဝါ’’တိ [အဓိဒေဝါတိ (က။) ဧဝံ သဗ္ဗေသု ‘အတ္ထိ ဒေဝါ’တိပဒေသု]? ‘‘ဌာနသော မေတံ [ခေါ ပနေတံ (သျာ။ ကံ။ က။)], ဘာရဒွါဇ, ဝိဒိတံ ယဒိဒံ – အဓိဒေဝါ’’တိ [အတ္ထိ ဒေဝါတိ (သီ။ သျာ။ ကံ။ ပီ။), အတိဒေဝါတိ (?) ဧဝံ သဗ္ဗေသု ‘အဓိဒေဝါ’တိပဒေသု]။ ‘‘ကိံ နု ခေါ, ဘော ဂေါတမ, ‘အတ္ထိ ဒေဝါ’တိ ပုဋ္ဌော သမာနော ‘ဌာနသော မေတံ, ဘာရဒွါဇ, ဝိဒိတံ ယဒိဒံ အဓိဒေဝါ’တိ ဝဒေသိ။ နနု, ဘော ဂေါတမ, ဧဝံ သန္တေ တုစ္ဆာ မုသာ ဟောတီ’’တိ? ‘‘‘အတ္ထိ ဒေဝါ’တိ, ဘာရဒွါဇ, ပုဋ္ဌော သမာနော ‘အတ္ထိ ဒေဝါ’တိ ယော ဝဒေယျ, ‘ဌာနသော မေ ဝိဒိတာ’တိ [ဌာနသော ဝိဒိတာ မေ ဝိဒိတာတိ (သီ။ သျာ။ ကံ။ ပီ။), ဌာနသော မေ ဝိဒိတာ အတိဒေဝါတိ (?)] ယော ဝဒေယျ၊ အထ ခွေတ္ထ ဝိညုနာ ပုရိသေန ဧကံသေန နိဋ္ဌံ ဂန္တဗ္ဗံ [ဂန္တုံ (က။), ဂန္တုံ ဝါ (သျာ။ ကံ။)] ယဒိဒံ – ‘အတ္ထိ ဒေဝါ’’’တိ။ ‘‘ကိဿ ပန မေ ဘဝံ ဂေါတမော အာဒိကေနေဝ န ဗျာကာသီ’’တိ [ဂေါတမော အာဒိကေနေဝ ဗျာကာသီတိ (က။), ဂေါတမော အတ္ထိ ဒေဝါတိ န ဗျာကာသီတိ (?)]? ‘‘ဥစ္စေန သမ္မတံ ခေါ ဧတံ, ဘာရဒွါဇ, လောကသ္မိံ ယဒိဒံ – ‘အတ္ထိ ဒေဝါ’’’တိ။
֍ ဋ္ဌ ၄၈၆။ ဧဝံ ဝုတ္တေ, သင်္ဂါရဝေါ မာဏဝေါ ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘အဘိက္ကန္တံ, ဘော ဂေါတမ, အဘိက္ကန္တံ, ဘော ဂေါတမ! သေယျထာပိ, ဘော ဂေါတမ, နိက္ကုဇ္ဇိတံ ဝါ ဥက္ကုဇ္ဇေယျ, ပဋိစ္ဆန္နံ ဝါ ဝိဝရေယျ, မူဠှဿ ဝါ မဂ္ဂံ အာစိက္ခေယျ, အန္ဓကာရေ ဝါ တေလပဇ္ဇောတံ ဓာရေယျ – စက္ခုမန္တော ရူပါနိ ဒက္ခန္တီတိ – ဧဝမေဝံ ဘောတာ ဂေါတမေန အနေကပရိယာယေန ဓမ္မော ပကာသိတော။
(မ၊၂၊၄၃၉။)ဧသာဟံ ဘဝန္တံ ဂေါတမံ သရဏံ ဂစ္ဆာမိ ဓမ္မဉ္စ ဘိက္ခုသံဃဉ္စ။ ဥပါသကံ မံ ဘဝံ ဂေါတမော ဓာရေတု အဇ္ဇတဂ္ဂေ ပါဏုပေတံ သရဏံ ဂတ’’န္တိ။
သင်္ဂါရဝသုတ္တံ နိဋ္ဌိတံ ဒသမံ။
ဗြာဟ္မဏဝဂ္ဂေါ နိဋ္ဌိတော ပဉ္စမော။
တဿုဒ္ဒါနံ –
ဗြဟ္မာယု သေလဿလာယနော, ဃောဋမုခေါ စ ဗြာဟ္မဏော၊
စင်္ကီ ဧသု ဓနဉ္ဇာနိ, ဝါသေဋ္ဌော သုဘဂါရဝေါတိ။
ဣဒံ ဝဂ္ဂါနမုဒ္ဒါနံ –
ဝဂ္ဂေါ ဂဟပတိ ဘိက္ခု, ပရိဗ္ဗာဇကနာမကော၊
ရာဇဝဂ္ဂေါ ဗြာဟ္မဏောတိ, ပဉ္စ မဇ္ဈိမအာဂမေ။
မဇ္ဈိမပဏ္ဏာသကံ သမတ္တံ။
Comments
Post a Comment