ဒီဃနိကာယေ
ပါထိကဝဂ္ဂဋ္ဌကထာ
နမော တဿ ဘဂဝတော အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ
၁။ ပါထိကသုတ္တဝဏ္ဏနာ
သုနက္ခတ္တဝတ္ထုဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁။ ဧဝံ မေ သုတံ…ပေ… မလ္လေသု ဝိဟရတီတိ ပါထိကသုတ္တံ။ တတြာယံ အပုဗ္ဗပဒဝဏ္ဏနာ။ မလ္လေသု ဝိဟရတီတိ မလ္လာ နာမ ဇာနပဒိနော ရာဇကုမာရာ, တေသံ နိဝါသော ဧကောပိ ဇနပဒေါ ရုဠှီသဒ္ဒေန ‘‘မလ္လာ’’တိ ဝုစ္စတိ, တသ္မိံ မလ္လေသု ဇနပဒေ။ ‘‘အနုပိယံ နာမ မလ္လာနံ နိဂမော’’တိ အနုပိယန္တိ ဧဝံနာမကော မလ္လာနံ ဇနပဒဿ ဧကော နိဂမော, တံ ဂေါစရဂါမံ ကတွာ ဧကသ္မိံ ဆာယူဒကသမ္ပန္နေ ဝနသဏ္ဍေ ဝိဟရတီတိ အတ္ထော။ အနောပိယန္တိပိ ပါဌော။ ပါဝိသီတိ ပဝိဋ္ဌော။ ဘဂဝါ ပန န တာဝ ပဝိဋ္ဌော, ပဝိသိဿာမီတိ နိက္ခန္တတ္တာ ပန ပါဝိသီတိ ဝုတ္တော။ ယထာ ကိံ, ယထာ ‘‘ဂါမံ ဂမိဿာမီ’’တိ နိက္ခန္တော ပုရိသော တံ ဂါမံ အပတ္တောပိ ‘‘ကုဟိံ ဣတ္ထန္နာမော’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘ဂါမံ ဂတော’’တိ ဝုစ္စတိ, ဧဝံ။ ဧတဒဟောသီတိ ဂါမသမီပေ ဌတွာ သူရိယံ ဩလောကေန္တဿ ဧတဒဟောသိ။ အတိပ္ပဂေါ ခေါတိ အတိဝိယ ပဂေါ ခေါ, န တာဝ ကုလေသု ယာဂုဘတ္တံ နိဋ္ဌိတန္တိ။ ကိံ ပန ဘဂဝါ ကာလံ အဇာနိတွာ နိက္ခန္တောတိ? န အဇာနိတွာ။ ပစ္စူသကာလေယေဝ ဟိ ဘဂဝါ ဉာဏဇာလံ ပတ္ထရိတွာ လောကံ ဝေါလောကေန္တော ဉာဏဇာလဿ အန္တော ပဝိဋ္ဌံ ဘဂ္ဂဝဂေါတ္တံ ဆန္နပရိဗ္ဗာဇကံ ဒိသွာ ‘‘အဇ္ဇာဟံ ဣမဿ ပရိဗ္ဗာဇကဿ မယာ ပုဗ္ဗေ ကတကာရဏံ သမာဟရိတွာ ဓမ္မံ ကထေဿာမိ, သာ
(ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂။) [သျ]ဓမ္မကထာ အဿ မယိ ပသာဒပ္ပဋိလာဘဝသေန သဖလာ ဘဝိဿတီ’’တိ ဉတွာဝ ပရိဗ္ဗာဇကာရာမံ ပဝိသိတုကာမော အတိပ္ပဂေါဝ နိက္ခမိ။ တသ္မာ တတ္ထ ပဝိသိတုကာမတာယ ဧဝံ စိတ္တံ ဥပ္ပါဒေသိ။
֍ ဋီ ၂။ ဧတဒဝေါစာတိ ဘဂဝန္တံ ဒိသွာ မာနထဒ္ဓတံ အကတွာ သတ္ထာရံ ပစ္စုဂ္ဂန္တွာ ဧတံ ဧတု ခေါ, ဘန္တေတိအာဒိကံ ဝစနံ အဝေါစ။ ဣမံ ပရိယာယန္တိ ဣမံ ဝါရံ, အဇ္ဇ ဣမံ အာဂမနဝါရန္တိ အတ္ထော။ ကိံ ပန ဘဂဝါ ပုဗ္ဗေပိ တတ္ထ ဂတပုဗ္ဗောတိ? န ဂတပုဗ္ဗော, လောကသမုဒါစာရဝသေန ပန ဧဝမာဟ။ လောကိယာ ဟိ စိရဿံ အာဂတမ္ပိ အနာဂတပုဗ္ဗမ္ပိ မနာပဇာတိကံ အာဂတံ ဒိသွာ ‘‘ကုတော ဘဝံ အာဂတော, စိရဿံ ဘဝံ အာဂတော, ကထံ တေ ဣဓာဂမနမဂ္ဂေါ ဉာတော, ကိံ မဂ္ဂမူဠှောသီ’’တိအာဒီနိ ဝဒန္တိ။ တသ္မာ အယမ္ပိ လောကသမုဒါစာရဝသေန ဧဝမာဟာတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဣဒမာသနန္တိ အတ္တနော နိသိန္နာသနံ ပပ္ဖေါဋေတွာ သမ္ပာဒေတွာ ဒဒမာနော ဧဝမာဟ။ သုနက္ခတ္တော လိစ္ဆဝိပုတ္တောတိ သုနက္ခတ္တော နာမ လိစ္ဆဝိရာဇပုတ္တော။ သော ကိရ တဿ ဂိဟိသဟာယော ဟောတိ, ကာလေန ကာလံ တဿ သန္တိကံ ဂစ္ဆတိ။ ပစ္စက္ခာတောတိ ‘‘ပစ္စက္ခာမိ ဒါနာဟံ, ဘန္တေ, ဘဂဝန္တံ န ဒါနာဟံ, ဘန္တေ, ဘဂဝန္တံ ဥဒ္ဒိဿ ဝိဟရိဿာမီ’’တိ ဧဝံ ပဋိအက္ခာတော နိဿဋ္ဌော ပရိစ္စတ္တော။
֍ ဋီ ၃။ ဘဂဝန္တံ ဥဒ္ဒိဿာတိ ဘဂဝါ မေ သတ္ထာ ‘‘ဘဂဝတော အဟံ ဩဝါဒံ ပဋိကရောမီ’’တိ ဧဝံ အပဒိသိတွာ။ ကော သန္တော ကံ ပစ္စာစိက္ခသီတိ ယာစကော ဝါ ယာစိတကံ ပစ္စာစိက္ခေယျ, ယာစိတကော ဝါ ယာစကံ။ တွံ ပန နေဝ ယာစကော န ယာစိတကော, ဧဝံ သန္တေ, မောဃပုရိသ, ကော သန္တော ကော သမာနော ကံ ပစ္စာစိက္ခသီတိ ဒဿေတိ။ ပဿ မောဃပုရိသာတိ ပဿ တုစ္ဆပုရိသ။ ယာဝဉ္စ တေ ဣဒံ အပရဒ္ဓန္တိ ယတ္တကံ ဣဒံ တဝ အပရဒ္ဓံ, ယတ္တကော တေ အပရာဓော တတ္တကော ဒေါသောတိ ဧဝါဟံ ဘဂ္ဂဝ တဿ ဒေါသံ အာရောပေသိန္တိ ဒဿေတိ။
֍ ဋီ ၄။ ဥတ္တရိမနုဿဓမ္မာတိ ပဉ္စသီလဒသသီလသင်္ခါတာ မနုဿဓမ္မာဥတ္တရိ။ ဣဒ္ဓိပါဋိဟာရိယန္တိ ဣဒ္ဓိဘူတံ ပါဋိဟာရိယံ။ ကတေ ဝါတိ ကတမှိ ဝါ။ ယဿတ္ထာယာတိ ယဿ ဒုက္ခက္ခယဿ အတ္ထာယ။ သော နိယျာတိ
(ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၃။) [သျ]တက္ကရဿာတိ သော ဓမ္မော တက္ကရဿ ယထာ မယာ ဓမ္မော ဒေသိတော, တထာ ကာရကဿ သမ္မာ ပဋိပန္နဿ ပုဂ္ဂလဿ သဗ္ဗဝဋ္ဋဒုက္ခက္ခယာယ အမတနိဗ္ဗာနသစ္ဆိကိရိယာယ ဂစ္ဆတိ, န ဂစ္ဆတိ, သံဝတ္တတိ, န သံဝတ္တတီတိ ပုစ္ဆတိ။ တတြ သုနက္ခတ္တာတိ တသ္မိံ သုနက္ခတ္တ မယာ ဒေသိတေ ဓမ္မေ တက္ကရဿ သမ္မာ ဒုက္ခက္ခယာယ သံဝတ္တမာနေ ကိံ ဥတ္တရိမနုဿဓမ္မာ ဣဒ္ဓိပါဋိဟာရိယံ ကတံ ကရိဿတိ, ကော တေန ကတေန အတ္ထော။ တသ္မိဉှိ ကတေပိ အကတေပိ မမ သာသနဿ ပရိဟာနိ နတ္ထိ, ဒေဝမနုဿာနဉှိ အမတနိဗ္ဗာနသမ္ပာပနတ္ထာယ အဟံ ပါရမိယော ပူရေသိံ, န ပါဋိဟာရိယကရဏတ္ထာယာတိ ပါဋိဟာရိယဿ နိရတ္ထကတံ ဒဿေတွာ ‘‘ပဿ, မောဃပုရိသာ’’တိ ဒုတိယံ ဒေါသံ အာရောပေသိ။
֍ ဋီ ၅။ အဂ္ဂညန္တိ လောကပညတ္တိံ။ ‘‘ဣဒံ နာမ လောကဿ အဂ္ဂ’’န္တိ ဧဝံ ဇာနိတဗ္ဗမ္ပိ အဂ္ဂံ မရိယာဒံ န တံ ပညပေတီတိ ဝဒတိ။ သေသမေတ္ထ အနန္တရဝါဒါနုသာရေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။
֍ ဋီ ၆။ အနေကပရိယာယေန ခေါတိ ဣဒံ ကသ္မာ အာရဒ္ဓံ။ သုနက္ခတ္တော ကိရ ‘‘ဘဂဝတော ဂုဏံ မက္ခေဿာမိ, ‘‘ဒေါသံ ပညပေဿာမီ’’တိ ဧတ္တကံ ဝိပ္ပလပိတွာ ဘဂဝတော ကထံ သုဏန္တော အပ္ပတိဋ္ဌော နိရဝေါ အဋ္ဌာသိ။
အထ ဘဂဝါ – ‘‘သုနက္ခတ္တ, ဧဝံ တွံ မက္ခိဘာဝေ ဌိတော သယမေဝ ဂရဟံ ပါပုဏိဿသီ’’တိ မက္ခိဘာဝေ အာဒီနဝဒဿနတ္ထံ အနေကပရိယာယေနာတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ အနေကပရိယာယေနာတိ အနေကကာရဏေန။ ဝဇ္ဇိဂါမေတိ ဝဇ္ဇိရာဇာနံ ဂါမေ, ဝေသာလီနဂရေ နော ဝိသဟီတိ နာသက္ခိ။ သော အဝိသဟန္တောတိ သော သုနက္ခတ္တော ယဿ ပုဗ္ဗေ တိဏ္ဏံ ရတနာနံ ဝဏ္ဏံ ကထေန္တဿ မုခံ နပ္ပဟောတိ, သော ဒါနိ တေနေဝ မုခေန အဝဏ္ဏံ ကထေတိ, အဒ္ဓါ အဝိသဟန္တော အသက္ကောန္တော ဗြဟ္မစရိယံ စရိတုံ အတ္တနော ဗာလတာယ အဝဏ္ဏံ ကထေတွာ ဟီနာယာဝတ္တော။ ဗုဒ္ဓေါ ပန သုဗုဒ္ဓေါဝ, ဓမ္မော သွာက္ခာတောဝ, သံဃော သုပ္ပဋိပန္နောဝ။ ဧဝံ တီဏိ ရတနာနိ ထောမေန္တာ မနုဿာ တုယှေဝ ဒေါသံ ဒဿေဿန္တီတိ။ ဣတိ ခေါ တေတိ ဧဝံ ခေါ တေ, သုနက္ခတ္တ, ဝတ္တာရော ဘဝိဿန္တိ။ တတော ဧဝံ ဒေါသေ ဥပ္ပန္နေ သတ္ထာ အတီတာနာဂတေ အပ္ပဋိဟတဉာဏော, မယှံ ဧဝံ ဒေါသော ဥပ္ပဇ္ဇိဿတီတိ ဇာနန္တောပိ ပုရေတရံ န ကထေသီတိ ဝတ္တုံ န လစ္ဆသီတိ ဒဿေတိ။
(ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၄။) [သျ]အပက္ကမေဝါတိ အပက္ကမိယေဝ, အပက္ကန္တော ဝါ စုတောတိ အတ္ထော။ ယထာ တံ အာပါယိကောတိ ယထာ အပါယေ နိဗ္ဗတ္တနာရဟော သတ္တော အပက္ကမေယျ, ဧဝမေဝ အပက္ကမီတိ အတ္ထော။
ကောရက္ခတ္တိယဝတ္ထုဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၇။ ဧကမိဒါဟန္တိ ဣမိနာ ကိံ ဒဿေတိ? ဣဒံ သုတ္တံ ဒွီဟိ ပဒေဟိ အာဗဒ္ဓံ ဣဒ္ဓိပါဋိဟာရိယံ န ကရောတီတိ စ အဂ္ဂညံ န ပညပေတီတိ စ။ တတ္ထ ‘‘အဂ္ဂညံ န ပညပေတီ’’တိ ဣဒံ ပဒံ သုတ္တပရိယောသာနေ ဒဿေဿတိ။ ‘‘ပါဋိဟာရိယံ န ကရောတီ’’တိ ဣမဿ ပန ပဒဿ အနုသန္ဓိဒဿနဝသေန အယံ ဒေသနာ အာရဒ္ဓါ။
တတ္ထ ဧကမိဒါဟန္တိ ဧကသ္မိံ အဟံ။ သမယန္တိ သမယေ, ဧကသ္မိံ ကာလေ အဟန္တိ အတ္ထော။ ထူလူသူတိ ထူလူ နာမ ဇနပဒေါ, တတ္ထ ဝိဟရာမိ။ ဥတ္တရကာ နာမာတိ ဣတ္ထိလိင်္ဂဝသေန ဥတ္တရကာတိ ဧဝံနာမကော ထူလူနံ ဇနပဒဿ နိဂမော, တံ နိဂမံ ဂေါစရဂါမံ ကတွာတိ အတ္ထော။ အစေလောတိ နဂ္ဂေါ။ ကောရက္ခတ္တိယောတိ အန္တောဝင်္ကပါဒေါ ခတ္တိယော။ ကုက္ကုရဝတိကောတိ သမာဒိန္နကုက္ကုရဝတော သုနခေါ ဝိယ ဃာယိတွာ ခါဒတိ, ဥဒ္ဓနန္တရေ နိပဇ္ဇတိ, အညမ္ပိ သုနခကိရိယမေဝ ကရောတိ။ စတုက္ကုဏ္ဍိကောတိ စတုသံဃဋ္ဋိတော ဒွေ ဇာဏူနိ ဒွေ စ ကပ္ပရေ ဘူမိယံ ဌပေတွာ ဝိစရတိ။ ဆမာနိကိဏ္ဏန္တိ ဘူမိယံ နိကိဏ္ဏံ ပက္ခိတ္တံ ဌပိတံ။ ဘက္ခသန္တိ ဘက္ခံ ယံကိဉ္စိ ခါဒနီယံ ဘောဇနီယံ။ မုခေနေဝါတိ ဟတ္ထေန အပရာမသိတွာ ခါဒနီယံ မုခေနေဝ ခါဒတိ, ဘောဇနီယမ္ပိ မုခေနေဝ ဘုဉ္ဇတိ။ သာဓုရူပေါတိ သုန္ဒရရူပေါ။ အယံ သမဏောတိ အယံ အရဟတံ သမဏော ဧကောတိ။ တတ္ထ ဝတာတိ ပတ္ထနတ္ထေ နိပါတော။ ဧဝံ ကိရဿ ပတ္ထနာ အဟောသိ ‘‘ဣမိနာ သမဏေန သဒိသော အညော သမဏော နာမ နတ္ထိ, အယဉှိ အပ္ပိစ္ဆတာယ ဝတ္ထံ န နိဝါသေတိ, ‘ဧသ ပပဉ္စော’တိ မညမာနော ဘိက္ခာဘာဇနမ္ပိ န ပရိဟရတိ, ဆမာနိကိဏ္ဏမေဝ ခါဒတိ, အယံ သမဏော နာမ။ မယံ ပန ကိံ သမဏာ’’တိ? ဧဝံ သဗ္ဗညုဗုဒ္ဓဿ ပစ္ဆတော စရန္တောဝ ဣမံ ပါပကံ ဝိတက္ကံ ဝိတက္ကေသိ။
ဧတဒဝေါစာတိ ဘဂဝါ ကိရ စိန္တေသိ ‘‘အယံ သုနက္ခတ္တော ပါပဇ္ဈာသယော, ကိံ နု ဣမံ ဒိသွာ စိန္တေသီ’’တိ? အထေဝံ စိန္တေန္တော တဿ အဇ္ဈာသယံ ဝိဒိတွာ ‘‘အယံ မောဃပုရိသော မာဒိသဿ သဗ္ဗညုနော ပစ္ဆတော
(ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၅။) [သျ]အာဂစ္ဆန္တော အစေလံ အရဟာတိ မညတိ, ဣဓေဝ ဒါနာယံ ဗာလော နိဂ္ဂဟံ အရဟတီ’’တိ အနိဝတ္တိတွာဝ ဧတံ တွမ္ပိ နာမာတိအာဒိဝစနမဝေါစ။ တတ္ထ တွမ္ပိ နာမာတိ ဂရဟတ္ထေ ပိကာရော။ ဂရဟန္တော ဟိ နံ ဘဂဝါ ‘‘တွမ္ပိ နာမာ’’တိ အာဟ။ ‘‘တွမ္ပိ နာမ ဧဝံ ဟီနဇ္ဈာသယော, အဟံ သမဏော သကျပုတ္တိယောတိ ဧဝံ ပဋိဇာနိဿသီ’’တိ အယဉှေတ္ထ အဓိပ္ပါယော။ ကိံ ပန မံ, ဘန္တေတိ မယှံ, ဘန္တေ, ကိံ ဂါရယှံ ဒိသွာ ဘဂဝါ ‘‘ဧဝမာဟာ’’တိ ပုစ္ဆတိ။ အထဿ ဘဂဝါ အာစိက္ခန္တော ‘‘နနု တေ’’တိအာဒိမာဟ။ မစ္ဆရာယတီတိ ‘‘မာ အညဿ အရဟတ္တံ ဟောတူ’’တိ ကိံ ဘဂဝါ ဧဝံ အရဟတ္တဿ မစ္ဆရာယတီတိ ပုစ္ဆတိ။ န ခေါ အဟန္တိ အဟံ, မောဃပုရိသ, သဒေဝကဿ လောကဿ အရဟတ္တပ္ပဋိလာဘမေဝ ပစ္စာသီသာမိ, ဧတဒတ္ထမေဝ မေ ဗဟူနိ ဒုက္ကရာနိ ကရောန္တေန ပါရမိယော ပူရိတာ, န ခေါ အဟံ, မောဃပုရိသ, အရဟတ္တဿ မစ္ဆရာယာမိ။ ပါပကံ ဒိဋ္ဌိဂတန္တိ န အရဟန္တံ အရဟာတိ, အရဟန္တေ စ အနရဟန္တောတိ ဧဝံ တဿ ဒိဋ္ဌိ ဥပ္ပန္နာ။ တံ သန္ဓာယ ‘‘ပါပကံ ဒိဋ္ဌိဂတ’’န္တိ အာဟ။ ယံ ခေါ ပနာတိ ယံ ဧတံ အစေလံ ဧဝံ မညသိ။ သတ္တမံ ဒိဝသန္တိ သတ္တမေ ဒိဝသေ။ အလသကေနာတိ အလသကဗျာဓိနာ။ ကာလင်္ကရိဿတီတိ ဥဒ္ဓုမာတဥဒရော မရိဿတိ။
ကာလကဉ္စိကာတိ တေသံ အသုရာနံ နာမံ။ တေသံ ကိရ တိဂါဝုတော အတ္တဘာဝေါ အပ္ပမံသလောဟိတော ပုရာဏပဏ္ဏသဒိသော ကက္ကဋကာနံ ဝိယ အက္ခီနိ နိက္ခမိတွာ မတ္ထကေ တိဋ္ဌန္တိ, မုခံ သူစိပါသကသဒိသံ မတ္ထကသ္မိံယေဝ ဟောတိ, တေန ဩဏမိတွာ ဂေါစရံ ဂဏှန္တိ။ ဗီရဏတ္ထမ္ဗကေတိ ဗီရဏတိဏတ္ထမ္ဗော တသ္မိံ သုသာနေ အတ္ထိ, တသ္မာ တံ ဗီရဏတ္ထမ္ဗကန္တိ ဝုစ္စတိ။
တေနုပသင်္ကမီတိ ဘဂဝတိ ဧတ္တကံ ဝတွာ တသ္မိံ ဂါမေ ပိဏ္ဍာယ စရိတွာ ဝိဟာရံ ဂတေ ဝိဟာရာ နိက္ခမိတွာ ဥပသင်္ကမိ။ ယေန တွန္တိ ယေန ကာရဏေန တွံ။ ယသ္မာပိ ဘဂဝတာ ဗျာကတော, တသ္မာတိ အတ္ထော။ မတ္တံ မတ္တန္တိ ပမာဏယုတ္တံ ပမာဏယုတ္တံ။ ‘‘မန္တာ မန္တာ’’တိပိ ပါဌော, ပညာယ ဥပပရိက္ခိတွာ ဥပပရိက္ခိတွာတိ အတ္ထော။ ယထာ သမဏဿ ဂေါတမဿာတိ ယထာ သမဏဿ ဂေါတမဿ မိစ္ဆာ ဝစနံ အဿ, တထာ ကရေယျာသီတိ အာဟ။ ဧဝံ ဝုတ္တေ အစေလော သုနခေါ ဝိယ ဥဒ္ဓနဋ္ဌာနေ နိပန္နော သီသံ ဥက္ခိပိတွာ အက္ခီနိ ဥမ္မီလေတွာ ဩလောကေန္တော ကိံ ကထေသိ ‘‘သမဏော
(ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၆။) [သျ]နာမ ဂေါတမော အမှာကံ ဝေရီ ဝိသဘာဂေါ, သမဏဿ ဂေါတမဿ ဥပ္ပန္နကာလတော ပဋ္ဌာယ မယံ သူရိယေ ဥဂ္ဂတေ ခဇ္ဇောပနကာ ဝိယ ဇာတာ။ သမဏော ဂေါတမော အမှေ, ဧဝံ ဝါစံ ဝဒေယျ အညထာ ဝါ။ ဝေရိနော ပန ကထာ နာမ တစ္ဆာ န ဟောတိ, ဂစ္ဆ တွံ အဟမေတ္ထ ကတ္တဗ္ဗံ ဇာနိဿာမီ’’တိ ဝတွာ ပုနဒေဝ နိပဇ္ဇိ။
֍ ဋီ ၈။ ဧကဒွီဟိကာယာတိ ဧကံ ဒွေတိ ဝတွာ ဂဏေသိ။ ယထာ တန္တိ ယထာ အသဒ္ဒဟမာနော ကောစိ ဂဏေယျ, ဧဝံ ဂဏေသိ။ ဧကဒိဝသဉ္စ တိက္ခတ္တုံ ဥပသင်္ကမိတွာ ဧကော ဒိဝသော အတီတော, ဒွေ ဒိဝသာ အတီတာတိ အာရောစေသိ။ သတ္တမံ ဒိဝသန္တိ သော ကိရ သုနက္ခတ္တဿ ဝစနံ သုတွာ သတ္တာဟံ နိရာဟာရောဝ အဟောသိ။ အထဿ သတ္တမေ ဒိဝသေ ဧကော ဥပဋ္ဌာကော ‘‘အမှာကံ ကုလူပကသမဏဿ အဇ္ဇ သတ္တမော ဒိဝသော ဂေဟံ အနာဂစ္ဆန္တဿ အဖာသု နု ခေါ ဇာတ’’န္တိ သူကရမံသံ ပစာပေတွာ ဘတ္တမာဒါယ ဂန္တွာ ပုရတော ဘူမိယံ နိက္ခိပိ။ အစေလော ဒိသွာ စိန္တေသိ ‘‘သမဏဿ ဂေါတမဿ ကထာ တစ္ဆာ ဝါ အတစ္ဆာ ဝါ ဟောတု, အာဟာရံ ပန ခါဒိတွာ သုဟိတဿ မေ မရဏမ္ပိ သုမရဏ’’န္တိ ဒွေ ဟတ္ထေ ဇဏ္ဏုကာနိ စ ဘူမိယံ ဌပေတွာ ကုစ္ဆိပူရံ ဘုဉ္ဇိ။ သော ရတ္တိဘာဂေ ဇီရာပေတုံ အသက္ကောန္တော အလသကေန ကာလမကာသိ။ သစေပိ ဟိ သော ‘‘န ဘုဉ္ဇေယျ’’န္တိ စိန္တေယျ, တထာပိ တံ ဒိဝသံ ဘုဉ္ဇိတွာ အလသကေန ကာလံ ကရေယျ။ အဒွေဇ္ဈဝစနာ ဟိ တထာဂတာတိ။
ဗီရဏတ္ထမ္ဗကေတိ တိတ္ထိယာ ကိရ ‘‘ကာလင်္ကတော ကောရက္ခတ္တိယော’’တိ သုတွာ ဒိဝသာနိ ဂဏေတွာ ဣဒံ တာဝ သစ္စံ ဇာတံ, ဣဒါနိ နံ အညတ္ထ ဆဍ္ဍေတွာ ‘‘မုသာဝါဒေန သမဏံ ဂေါတမံ နိဂ္ဂဏှိဿာမာ’’တိ ဂန္တွာ တဿ သရီရံ ဝလ္လိယာ ဗန္ဓိတွာ အာကဍ္ဎန္တာ ‘‘ဧတ္ထ ဆဍ္ဍေဿာမ, ဧတ္ထ ဆဍ္ဍေဿာမာ’’တိ ဂစ္ဆန္တိ။ ဂတဂတဋ္ဌာနံ အင်္ဂဏမေဝ ဟောတိ။ တေ ကဍ္ဎမာနာ ဗီရဏတ္ထမ္ဗကသုသာနံယေဝ ဂန္တွာ သုသာနဘာဝံ ဉတွာ ‘‘အညတ္ထ ဆဍ္ဍေဿာမာ’’တိ အာကဍ္ဎိံသု။ အထ နေသံ ဝလ္လိ ဆိဇ္ဇိတ္ထ, ပစ္ဆာ စာလေတုံ နာသက္ခိံသု။ တေ တတောဝ ပက္ကန္တာ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘ဗီရဏတ္ထမ္ဗကေ သုသာနေ ဆဍ္ဍေသု’’န္တိ။
֍ ဋီ ၉။ တေနုပသင်္ကမီတိ ကသ္မာ ဥပသင်္ကမိ? သော ကိရ စိန္တေသိ ‘‘အဝသေသံ တာဝ သမဏဿ ဂေါတမဿ ဝစနံ သမေတိ, မတဿ ပန ဥဋ္ဌာယ အညေန သဒ္ဓိံ ကထနံ နာမ နတ္ထိ, ဟန္ဒာဟံ ဂန္တွာ ပုစ္ဆာမိ။ သစေ ကထေတိ, သုန္ဒရံ။
(ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၇။) [သျ]နော စေ ကထေတိ, သမဏံ ဂေါတမံ မုသာဝါဒေန နိဂ္ဂဏှိဿာမီ’’တိ ဣမိနာ ကာရဏေန ဥပသင်္ကမိ။ အာကောဋေသီတိ ပဟရိ။ ဇာနာမိ အာဝုသောတိ မတသရီရံ ဥဋ္ဌဟိတွာ ကထေတုံ သမတ္ထံ နာမ နတ္ထိ, ဣဒံ ကထံ ကထေသီတိ? ဗုဒ္ဓါနုဘာဝေန။ ဘဂဝါ ကိရ ကောရက္ခတ္တိယံ အသုရယောနိတော အာနေတွာ သရီရေ အဓိမောစေတွာ ကထာပေသိ။ တမေဝ ဝါ သရီရံ ကထာပေသိ, အစိန္တေယျော ဟိ ဗုဒ္ဓဝိသယော။
֍ ဋီ ၁၀။ တထေဝ တံ ဝိပါကန္တိ တဿ ဝစနဿ ဝိပါကံ တထေဝ, ဥဒါဟု နောတိ လိင်္ဂဝိပလ္လာသော ကတော, တထေဝ သော ဝိပါကောတိ အတ္ထော။ ကေစိ ပန ‘‘ဝိပက္က’’န္တိပိ ပဌန္တိ, နိဗ္ဗတ္တန္တိ အတ္ထော။
ဧတ္ထ ဌတွာ ပါဋိဟာရိယာနိ သမာနေတဗ္ဗာနိ။ သဗ္ဗာနေဝ ဟေတာနိ ပဉ္စ ပါဋိဟာရိယာနိ ဟောန္တိ။ ‘‘သတ္တမေ ဒိဝသေ မရိဿတီ’’တိ ဝုတ္တံ, သော တထေဝ မတော, ဣဒံ ပဌမံ ပါဋိဟာရိယံ။ ‘‘အလသကေနာ’’တိ ဝုတ္တံ, အလသကေနေဝ မတော, ဣဒံ ဒုတိယံ။ ‘‘ကာလကဉ္စိကေသု နိဗ္ဗတ္တိဿတီ’’တိ ဝုတ္တံ, တတ္ထေဝ နိဗ္ဗတ္တော, ဣဒံ တတိယံ။ ‘‘ဗီရဏတ္ထမ္ဗကေ သုသာနေ ဆဍ္ဍေဿန္တီ’’တိ ဝုတ္တံ, တတ္ထေဝ ဆဍ္ဍိတော, ဣဒံ စတုတ္ထံ။ ‘‘နိဗ္ဗတ္တဋ္ဌာနတော အာဂန္တွာ သုနက္ခတ္တေန သဒ္ဓိံ ကထေဿတီ’’တိ ဝုတ္တော, သော ကထေသိယေဝ, ဣဒံ ပဉ္စမံ ပါဋိဟာရိယံ။
အစေလကဠာရမဋ္ဋကဝတ္ထုဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၁။ ကဠာရမဋ္ဋကောတိ နိက္ခန္တဒန္တမတ္တကော။ နာမမေဝ ဝါ တဿေတံ။ လာဘဂ္ဂပ္ပတ္တောတိ လာဘဂ္ဂံ ပတ္တော, အဂ္ဂလာဘံ ပတ္တောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ယသဂ္ဂပ္ပတ္တောတိ ယသဂ္ဂံ အဂ္ဂပရိဝါရံ ပတ္တော။ ဝတပဒါနီတိ ဝတာနိယေဝ, ဝတကောဋ္ဌာသာ ဝါ။ သမတ္တာနီတိ ဂဟိတာနိ။ သမာဒိန္နာနီတိ တဿေဝ ဝေဝစနံ။ ပုရတ္ထိမေန ဝေသာလိန္တိ ဝေသာလိတော အဝိဒူရေ ပုရတ္ထိမာယ ဒိသာယ။ စေတိယန္တိ ယက္ခစေတိယဋ္ဌာနံ။ ဧသ နယော သဗ္ဗတ္ထ။
֍ ဋီ ၁၂။ ယေန အစေလကောတိ ဘဂဝတော ဝတ္တံ ကတွာ ယေန အစေလော ကဠာရမဋ္ဋကော တေနုပသင်္ကမိ။ ပဉှံ အပုစ္ဆီတိ ဂမ္ဘီရံ တိလက္ခဏာဟတံ ပဉှံ ပုစ္ဆိ။ န သမ္ပာယာသီတိ န သမ္မာ ဉာဏဂတိယာ ပါယာသိ, အန္ဓော ဝိယ ဝိသမဋ္ဌာနေ တတ္ထ တတ္ထေဝ ပက္ခလိ။ နေဝ အာဒိံ, န ပရိယောသာနမဒ္ဒသ။
(ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၈။) [သျ]အထ ဝါ ‘‘န သမ္ပာယာသီ’’တိ န သမ္ပာဒေသိ, သမ္ပာဒေတွာ ကထေတုံ နာသက္ခိ။ အသမ္ပာယန္တောတိ ကဗရက္ခီနိ ပရိဝတ္တေတွာ ဩလောကေန္တော ‘‘အသိက္ခိတကဿ သန္တိကေ ဝုဋ္ဌောသိ, အနောကာသေပိ ပဗ္ဗဇိတော ပဉှံ ပုစ္ဆန္တော ဝိစရသိ, အပေဟိ မာ ဧတသ္မိံ ဌာနေ အဋ္ဌာသီ’’တိ ဝဒန္တော။ ကောပဉ္စ ဒေါသဉ္စ အပ္ပစ္စယဉ္စ ပါတွာကာသီတိ ကုပ္ပနာကာရံ ကောပံ, ဒုဿနာကာရံ ဒေါသံ, အတုဋ္ဌာကာရဘူတံ ဒေါမနဿသင်္ခါတံ အပ္ပစ္စယဉ္စ ပါကဋမကာသိ။ အာသာဒိမှသေတိ အာသာဒိယိမှ ဃဋ္ဋယိမှ။ မာ ဝတ နော အဟောသီတိ အဟော ဝတ မေ န ဘဝေယျ။ မံ ဝတ နော အဟောသီတိပိ ပါဌော။ တတ္ထ မန္တိ သာမိဝစနတ္ထေ ဥပယောဂဝစနံ, အဟောသိ ဝတ နု မမာတိ အတ္ထော။ ဧဝဉ္စ ပန စိန္တေတွာ ဥက္ကုဋိကံ နိသီဒိတွာ ‘‘ခမထ မေ, ဘန္တေ’’တိ တံ ခမာပေသိ။ သောပိ ဣတော ပဋ္ဌာယ အညံ ကိဉ္စိ ပဉှံ နာမ န ပုစ္ဆိဿသီတိ။ အာမ န ပုစ္ဆိဿာမီတိ။ ယဒိ ဧဝံ ဂစ္ဆ, ခမာမိ တေတိ တံ ဥယျောဇေသိ။
֍ ဋီ ၁၄။ ပရိဟိတောတိ ပရိဒဟိတော နိဝတ္ထဝတ္ထော။ သာနုစာရိကောတိ အနုစာရိကာ ဝုစ္စတိ ဘရိယာ, သဟ အနုစာရိကာယ သာနုစာရိကော, တံ တံ ဗြဟ္မစရိယံ ပဟာယ သဘရိယောတိ အတ္ထော။ ဩဒနကုမ္မာသန္တိ သုရာမံသတော အတိရေကံ ဩဒနမ္ပိ ကုမ္မာသမ္ပိ ဘုဉ္ဇမာနော။ ယသာ နိဟီနောတိ ယံ လာဘဂ္ဂယသဂ္ဂံ ပတ္တော, တတော ပရိဟီနော ဟုတွာ။ ‘‘ကတံ ဟောတိ ဥတ္တရိမနုဿဓမ္မာ ဣဒ္ဓိပါဋိဟာရိယ’’န္တိ ဣဓ သတ္တဝတပဒါတိက္ကမဝသေန သတ္တ ပါဋိဟာရိယာနိ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။
အစေလပါထိကပုတ္တဝတ္ထုဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၅။ ပါထိကပုတ္တောတိ ပါထိကဿ ပုတ္တော။ ဉာဏဝါဒေနာတိ ဉာဏဝါဒေန သဒ္ဓိံ။ ဥပဍ္ဎပထန္တိ ယောဇနံ စေ, နော အန္တရေ ဘဝေယျ, ဂေါတမော အဍ္ဎယောဇနံ, အဟံ အဍ္ဎယောဇနံ။ ဧသ နယော အဍ္ဎယောဇနာဒီသု။ ဧကပဒဝါရမ္ပိ အတိက္ကမ္မ ဂစ္ဆတော ဇယော ဘဝိဿတိ, အနာဂစ္ဆတော ပရာဇယောတိ။ တေ တတ္ထာတိ တေ မယံ တတ္ထ သမာဂတဋ္ဌာနေ။ တဒ္ဒိဂုဏံ တဒ္ဒိဂုဏာဟန္တိ တတော တတော ဒိဂုဏံ ဒိဂုဏံ အဟံ ကရိဿာမိ, ဘဂဝတာ သဒ္ဓိံ ပါဋိဟာရိယံ ကာတုံ အသမတ္ထဘာဝံ ဇာနန္တောပိ ‘‘ဥတ္တမပုရိသေန သဒ္ဓိံ ပဋ္ဌပေတွာ အသက္ကုဏန္တဿာပိ ပါသံသော ဟောတီ’’တိ ဉတွာ ဧဝမာဟ။
(ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၉။) [သျ]နဂရဝါသိနောပိ တံ သုတွာ ‘‘အသမတ္ထော နာမ ဧဝံ န ဂဇ္ဇတိ, အဒ္ဓါ အယမ္ပိ အရဟာ ဘဝိဿတီ’’တိ တဿ မဟန္တံ သက္ကာရမကံသု။
֍ ဋီ ၁၆။ ယေနာဟံ တေနုပသင်္ကမီတိ ‘‘သုနက္ခတ္တော ကိရ ပါထိကပုတ္တော ဧဝံ ဝဒတီ’’တိ အဿောသိ။ အထဿ ဟီနဇ္ဈာသယတ္တာ ဟီနဒဿနာယ စိတ္တံ ဥဒပါဒိ။
သော ဘဂဝတော ဝတ္တံ ကတွာ ဘဂဝတိ ဂန္ဓကုဋိံ ပဝိဋ္ဌေ ပါထိကပုတ္တဿ သန္တိကံ ဂန္တွာ ပုစ္ဆိ ‘‘တုမှေ ကိရ ဧဝရူပိံ ကထံ ကထေထာ’’တိ? ‘‘အာမ, ကထေမာ’’တိ။ ယဒိ ဧဝံ ‘‘မာ ဘာယိတ္ထ ဝိဿတ္ထာ ပုနပ္ပုနံ ဧဝံ ဝဒထ, အဟံ သမဏဿ ဂေါတမဿ ဥပဋ္ဌာကော, တဿ ဝိသယံ ဝိဇာနာမိ, တုမှေဟိ သဒ္ဓိံ ပါဋိဟာရိယံ ကာတုံ န သက္ခိဿတိ, အဟံ သမဏဿ ဂေါတမဿ ကထေတွာ ဘယံ ဥပ္ပါဒေတွာ တံ အညတော ဂဟေတွာ ဂမိဿာမိ, တုမှေ မာ ဘာယိတ္ထာ’’တိ တံ အဿာသေတွာ ဘဂဝတော သန္တိကံ ဂတော။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ယေနာဟံ တေနုပသင်္ကမီ’’တိ။ တံ ဝါစန္တိအာဒီသု ‘‘အဟံ အဗုဒ္ဓေါဝ သမာနော ဗုဒ္ဓေါမှီတိ ဝိစရိံ, အဘူတံ မေ ကထိတံ နာဟံ ဗုဒ္ဓေါ’’တိ ဝဒန္တော တံ ဝါစံ ပဇဟတိ နာမ။ ရဟော နိသီဒိတွာ စိန္တယမာနော ‘‘အဟံ ‘ဧတ္တကံ ကာလံ အဗုဒ္ဓေါဝ သမာနော ဗုဒ္ဓေါမှီ’တိ ဝိစရိံ, ဣတော ဒါနိ ပဋ္ဌာယ နာဟံ ဗုဒ္ဓေါ’’တိ စိန္တယန္တော တံ စိတ္တံ ပဇဟတိ နာမ။ ‘‘အဟံ ‘ဧတ္တကံ ကာလံ အဗုဒ္ဓေါဝ သမာနော ဗုဒ္ဓေါမှီ’တိ ပါပကံ ဒိဋ္ဌိံ ဂဟေတွာ ဝိစရိံ, ဣတော ဒါနိ ပဋ္ဌာယ ဣမံ ဒိဋ္ဌိံ ပဇဟာမီ’’တိ ပဇဟန္တော တံ ဒိဋ္ဌိံ ပဋိနိဿဇ္ဇတိ နာမ။ ဧဝံ အကရောန္တော ပန တံ ဝါစံ အပ္ပဟာယ တံ စိတ္တံ အပ္ပဟာယ တံ ဒိဋ္ဌိံ အပ္ပဋိနိဿဇ္ဇိတွာတိ ဝုစ္စတိ။ ဝိပတေယျာတိ ဗန္ဓနာ မုတ္တတာလပက္ကံ ဝိယ ဂီဝတော ပတေယျ, သတ္တဓာ ဝါ ပန ဖလေယျ။
֍ ဋီ ၁၇။ ရက္ခတေတန္တိ ရက္ခတု ဧတံ။ ဧကံသေနာတိ နိပ္ပရိယာယေန။ ဩဓာရိတာတိ ဘာသိတာ။ အစေလော စ, ဘန္တေ, ပါထိကပုတ္တောတိ ဧဝံ ဧကံသေန ဘဂဝတော ဝါစာယ ဩဓာရိတာယ သစေ အစေလော ပါထိကပုတ္တော။ ဝိရူပရူပေနာတိ ဝိဂတရူပေန ဝိဂစ္ဆိတသဘာဝေန ရူပေန အတ္တနော ရူပံ ပဟာယ အဒိဿမာနေန ကာယေန။ သီဟဗျဂ္ဃါဒိဝသေန ဝါ ဝိဝိဓရူပေန သမ္မုခီဘာဝံ အာဂစ္ဆေယျ။ တဒဿ ဘဂဝတော မုသာတိ ဧဝံ သန္တေ ဘဂဝတော တံ ဝစနံ မုသာ ဘဝေယျာတိ မုသာဝါဒေန နိဂ္ဂဏှာတိ။ ဌပေတွာ ကိရ ဧတံ န အညေန ဘဂဝါ မုသာဝါဒေန နိဂ္ဂဟိတပုဗ္ဗောတိ။
(ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၀။) [သျ]֍ ဋီ ၁၈။ ဒွယဂါမိနီတိ သရူပေန အတ္ထိဘာဝံ, အတ္ထေန နတ္ထိဘာဝန္တိ ဧဝံ ဒွယဂါမိနီ။ အလိကတုစ္ဆနိပ္ဖလဝါစာယ ဧတံ အဓိဝစနံ။
֍ ဋီ ၁၉။ အဇိတောပိ နာမ လိစ္ဆဝီနံ သေနာပတီတိ သော ကိရ ဘဂဝတော ဥပဋ္ဌာကော အဟောသိ, သော ကာလမကာသိ။ အထဿ သရီရကိစ္စံ ကတွာ မနုဿာ ပါထိကပုတ္တံ ပုစ္ဆိံသု ‘‘ကုဟိံ နိဗ္ဗတ္တော သေနာပတီ’’တိ? သော အာဟ – ‘‘မဟာနိရယေ နိဗ္ဗတ္တော’’တိ။ ဣဒဉ္စ ပန ဝတွာ ပုန အာဟ ‘‘တုမှာကံ သေနာပတိ မမ သန္တိကံ အာဂမ္မ အဟံ တုမှာကံ ဝစနမကတွာ သမဏဿ ဂေါတမဿ ဝါဒံ ပတိဋ္ဌပေတွာ နိရယေ နိဗ္ဗတ္တောမှီ’’တိ ပရောဒိတ္ထာတိ။ တေနုပသင်္ကမိ ဒိဝါဝိဟာရာယာတိ ဧတ္ထ ‘‘ပါဋိဟာရိယကရဏတ္ထာယာ’’တိ ကသ္မာ န ဝဒတိ? အဘာဝါ။ သမ္မုခီဘာဝေါပိ ဟိဿ တေန သဒ္ဓိံ နတ္ထိ, ကုတော ပါဋိဟာရိယကရဏံ, တသ္မာ တထာ အဝတွာ ‘‘ဒိဝါဝိဟာရာယာ’’တိ အာဟ။
ဣဒ္ဓိပါဋိဟာရိယကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၂၀။ ဂဟပတိနေစယိကာတိ ဂဟပတိ မဟာသာလာ။ တေသဉှိ မဟာဓနဓညနိစယော, တသ္မာ ‘‘နေစယိကာ’’တိ ဝုစ္စန္တိ။ အနေကသဟဿာတိ သဟဿေဟိပိ အပရိမာဏဂဏနာ။ ဧဝံ မဟတိံ ကိရ ပရိသံ ဌပေတွာ သုနက္ခတ္တံ အညော သန္နိပါတေတုံ သမတ္ထော နတ္ထိ။ တေနေဝ ဘဂဝါ ဧတ္တကံ ကာလံ သုနက္ခတ္တံ ဂဟေတွာ ဝိစရိ။
֍ ဋီ ၂၁။ ဘယန္တိ စိတ္တုတြာသဘယံ။ ဆမ္ဘိတတ္တန္တိ သကလသရီရစလနံ။ လောမဟံသောတိ လောမာနံ ဥဒ္ဓဂ္ဂဘာဝေါ။ သော ကိရ စိန္တေသိ – ‘‘အဟံ အတိမဟန္တံ ကထံ ကထေတွာ သဒေဝကေ လောကေ အဂ္ဂပုဂ္ဂလေန သဒ္ဓိံ ပဋိဝိရုဒ္ဓေါ, မယှံ ခေါ ပနဗ္ဘန္တရေ အရဟတ္တံ ဝါ ပါဋိဟာရိယကရဏဟေတု ဝါ နတ္ထိ, သမဏော ပန ဂေါတမော ပါဋိဟာရိယံ ကရိဿတိ, အထဿ ပါဋိဟာရိယံ ဒိသွာ မဟာဇနော ‘တွံ ဒါနိ ပါဋိဟာရိယံ ကာတုံ အသက္ကောန္တော ကသ္မာ အတ္တနော ပမာဏမဇာနိတွာ လောကေ အဂ္ဂပုဂ္ဂလေန သဒ္ဓိံ ပဋိမလ္လော ဟုတွာ ဂဇ္ဇသီ’တိ ကဋ္ဌလေဍ္ဍုဒဏ္ဍာဒီဟိ ဝိဟေဌေဿတီ’’တိ။ တေနဿ မဟာဇနသန္နိပါတဉ္စေဝ တေန ဘဂဝတော စ အာဂမနံ သုတွာ ဘယံ ဝါ ဆမ္ဘိတတ္တံ ဝါ လောမဟံသော ဝါ ဥဒပါဒိ။ သော တတော ဒုက္ခာ မုစ္စိတုကာမော တိန္ဒုကခါဏုကပရိဗ္ဗာဇကာရာမံ အဂမာသိ။ တမတ္ထံ ဒဿေတုံ အထ ခေါ
(ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၁။) [သျ]ဘဂဝါတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ဥပသင်္ကမီတိ န ကေဝလံ ဥပသင်္ကမိ, ဥပသင်္ကမိတွာ ပန ဒူရံ အဍ္ဎယောဇနန္တရံ ပရိဗ္ဗာဇကာရာမံ ပဝိဋ္ဌော။ တတ္ထပိ စိတ္တဿာဒံ အလဘမာနော အန္တန္တေန အာဝိဇ္ဈိတွာ အာရာမပစ္စန္တေ ဧကံ ဂဟနဋ္ဌာနံ ဥပဓာရေတွာ ပါသာဏဖလကေ နိသီဒိ။ အထ ဘဂဝါ စိန္တေသိ – ‘‘သစေ အယံ ဗာလော ကဿစိဒေဝ ကထံ ဂဟေတွာ ဣဓာဂစ္ဆေယျ, မာ နဿတု ဗာလော’’တိ ‘‘နိသိန္နပါသာဏဖလကံ တဿ သရီရေ အလ္လီနံ ဟောတူ’’တိ အဓိဋ္ဌာသိ။ သဟ အဓိဋ္ဌာနစိတ္တေန တံ တဿ သရီရေ အလ္လီယိ။ သော မဟာအဒ္ဒုဗန္ဓနဗဒ္ဓေါ ဝိယ ဆိန္နပါဒေါ ဝိယ စ အဟောသိ။
အဿောသီတိ ဣတော စိတော စ ပါထိကပုတ္တံ ပရိယေသမာနာ ပရိသာ တဿ အနုပဒံ ဂန္တွာ နိသိန္နဋ္ဌာနံ ဉတွာ အာဂတေန အညတရေန ပုရိသေန ‘‘တုမှေ ကံ ပရိယေသထာ’’တိ ဝုတ္တေ ပါထိကပုတ္တန္တိ။ သော ‘‘တိန္ဒုကခါဏုကပရိဗ္ဗာဇကာရာမေ နိသိန္နော’’တိ ဝုတ္တဝစနေန အဿောသိ။
֍ ဋီ ၂၂။ သံသပ္ပတီတိ ဩသီဒတိ။ တတ္ထေဝ သဉ္စရတိ။ ပါဝဠာ ဝုစ္စတိ အာနိသဒဋ္ဌိကာ။
֍ ဋီ ၂၃။ ပရာဘူတရူပေါတိ ပရာဇိတရူပေါ, ဝိနဋ္ဌရူပေါ ဝါ။
֍ ဋီ ၂၅။ ဂေါယုဂေဟီတိ ဂေါယုတ္တေဟိ သတမတ္တေဟိ ဝါ သဟဿမတ္တေဟိ ဝါ ယုဂေဟိ။ အာဝိဉ္ဆေယျာမာတိ အာကဍ္ဎေယျာမ။ ဆိဇ္ဇေယျုန္တိ ဆိန္ဒေယျုံ။ ပါထိကပုတ္တော ဝါ ဗန္ဓဋ္ဌာနေ ဆိဇ္ဇေယျ။
֍ ဋီ ၂၆။ ဒါရုပတ္တိကန္တေဝါသီတိ ဒါရုပတ္တိကဿ အန္တေဝါသီ။ တဿ ကိရ ဧတဒဟောသိ ‘‘တိဋ္ဌတု တာဝ ပါဋိဟာရိယံ, သမဏော ဂေါတမော ‘အစေလော ပါထိကပုတ္တော အာသနာပိ န ဝုဋ္ဌဟိဿတီ’တိ အာဟ။ ဟန္ဒာဟံ ဂန္တွာ ယေန ကေနစိ ဥပါယေန တံ အာသနာ ဝုဋ္ဌာပေမိ။ ဧတ္တာဝတာ စ သမဏဿ ဂေါတမဿ ပရာဇယော ဘဝိဿတီ’’တိ။ တသ္မာ ဧဝမာဟ။
֍ ဋီ ၂၇။ သီဟဿာတိ စတ္တာရော သီဟာ တိဏသီဟော စ ကာဠသီဟော စ ပဏ္ဍုသီဟော စ ကေသရသီဟော စ။ တေသံ စတုန္နံ သီဟာနံ ကေသရသီဟော အဂ္ဂတံ ဂတော, သော ဣဓာဓိပ္ပေတော။ မိဂရညောတိ သဗ္ဗစတုပ္ပဒါနံ ရညော။ အာသယန္တိ နိဝါသံ။ သီဟနာဒန္တိ အဘီတနာဒံ။
(ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၂။) [သျ]ဂေါစရာယ ပက္ကမေယျန္တိ အာဟာရတ္ထာယ ပက္ကမေယျံ။ ဝရံ ဝရန္တိ ဥတ္တမုတ္တမံ, ထူလံ ထူလန္တိ အတ္ထော။ မုဒုမံသာနီတိ မုဒူနိ မံသာနိ။ ‘‘မဓုမံသာနီ’’တိပိ ပါဌော, မဓုရမံသာနီတိ အတ္ထော။ အဇ္ဈုပေယျန္တိ ဥပဂစ္ဆေယျံ။ သီဟနာဒံ နဒိတွာတိ ယေ ဒုဗ္ဗလာ ပါဏာ, တေ ပလာယန္တူတိ အတ္တနော သူရဘာဝသန္နိဿိတေန ကာရုညေန နဒိတွာ။
֍ ဋီ ၂၈။ ဝိဃာသသံဝဍ္ဎောတိ ဝိဃာသေန သံဝဍ္ဎော, ဝိဃာသံ ဘက္ခိတာ တိရိတ္တမံသံ ခါဒိတွာ ဝဍ္ဎိတော။ ဒိတ္တောတိ ဒပ္ပိတော ထူလသရီရော။ ဗလဝါတိ ဗလသမ္ပန္နော။ ဧတဒဟောသီတိ ကသ္မာ အဟောသိ? အသ္မိမာနဒေါသေန။
တတြာယံ အနုပုဗ္ဗိကထာ – ဧကဒိဝသံ ကိရ သော သီဟော ဂေါစရတော နိဝတ္တမာနော တံ သိင်္ဂါလံ ဘယေန ပလာယမာနံ ဒိသွာ ကာရုညဇာတော ဟုတွာ ‘‘ဝယသ, မာ ဘာယိ, တိဋ္ဌ ကော နာမ တွ’’န္တိ အာဟ။ ဇမ္ဗုကော နာမာဟံ သာမီတိ။ ဝယသ, ဇမ္ဗုက, ဣတော ပဋ္ဌာယ မံ ဥပဋ္ဌာတုံ သက္ခိဿသီတိ။ ဥပဋ္ဌဟိဿာမီတိ။ သော တတော ပဋ္ဌာယ ဥပဋ္ဌာတိ။ သီဟော ဂေါစရတော အာဂစ္ဆန္တော မဟန္တံ မဟန္တံ မံသခဏ္ဍံ အာဟရတိ။ သော တံ ခါဒိတွာ အဝိဒူရေ ပါသာဏပိဋ္ဌေ ဝသတိ။ သော ကတိပါဟစ္စယေနေဝ ထူလသရီရော မဟာခန္ဓော ဇာတော။ အထ နံ သီဟော အဝေါစ – ‘‘ဝယသ, ဇမ္ဗုက, မမ ဝိဇမ္ဘနကာလေ အဝိဒူရေ ဌတွာ ‘ဝိရောစ သာမီ’တိ ဝတ္တုံ သက္ခိဿသီ’’တိ။ သက္ကောမိ သာမီတိ။ သော တဿ ဝိဇမ္ဘနကာလေ တထာ ကရောတိ။ တေန သီဟဿ အတိရေကော အသ္မိမာနော ဟောတိ။
အထေကဒိဝသံ ဇရသိင်္ဂါလော ဥဒကသောဏ္ဍိယံ ပါနီယံ ပိဝန္တော အတ္တနော ဆာယံ ဩလောကေန္တော အဒ္ဒသ အတ္တနော ထူလသရီရတဉ္စေဝ မဟာခန္ဓတဉ္စ။ ဒိသွာ ‘ဇရသိင်္ဂါလောသ္မီ’တိ မနံ အကတွာ ‘‘အဟမ္ပိ သီဟော ဇာတော’’တိ မညိ။ တတော အတ္တနာဝ အတ္တာနံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ဝယသ, ဇမ္ဗုက, ယုတ္တံ နာမ တဝ ဣမိနာ အတ္တဘာဝေန ပရဿ ဥစ္ဆိဋ္ဌမံသံ ခါဒိတုံ, ကိံ တွံ ပုရိသော န ဟောသိ, သီဟဿာပိ စတ္တာရော ပါဒါ ဒွေ ဒါဌာ ဒွေ ကဏ္ဏာ ဧကံ နင်္ဂုဋ္ဌံ, တဝပိ သဗ္ဗံ တထေဝ, ကေဝလံ တဝ ကေသရဘာရမတ္တမေဝ နတ္ထီ’’တိ။ တဿေဝံ စိန္တယတော အသ္မိမာနော ဝဍ္ဎိ။ အထဿ တေန အသ္မိမာနဒေါသေန ဧတံ ‘‘ကော စာဟ’’န္တိအာဒိ မညိတမဟောသိ။ တတ္ထ ကော စာဟန္တိ အဟံ ကော, သီဟော မိဂရာဇာ ကော, န မေ ဉာတိ, န သာမိကော,
(ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၃။) [သျ]ကိမဟံ တဿ နိပစ္စကာရံ ကရောမီတိ အဓိပ္ပါယော။ သိင်္ဂါလကံယေဝါတိ သိင်္ဂါလရဝမေဝ။ ဘေရဏ္ဍကံယေဝါတိ အပ္ပိယအမနာပသဒ္ဒမေဝ။ ကေ စ ဆဝေ သိင်္ဂါလေတိ ကော စ လာမကော သိင်္ဂါလော။ ကေ ပန သီဟနာဒေတိ ကော ပန သီဟနာဒေါ သိင်္ဂါလဿ စ သီဟနာဒဿ စ ကော သမ္ဗန္ဓောတိ အဓိပ္ပါယော။ သုဂတာပဒါနေသူတိ သုဂတလက္ခဏေသု။ သုဂတဿ သာသနသမ္ဘူတာသု တီသု သိက္ခာသု။ ကထံ ပနေသ တတ္ထ ဇီဝတိ? ဧတဿ ဟိ စတ္တာရော ပစ္စယေ ဒဒမာနာ သီလာဒိဂုဏသမ္ပန္နာနံ သမ္ဗုဒ္ဓါနံ ဒေမာတိ ဒေန္တိ, တေန ဧသ အဗုဒ္ဓေါ သမာနော ဗုဒ္ဓါနံ နိယာမိတပစ္စယေ ပရိဘုဉ္ဇန္တော သုဂတာပဒါနေသု ဇီဝတိ နာမ။ သုဂတာတိရိတ္တာနီတိ တေသံ ကိရ ဘောဇနာနိ ဒဒမာနာ ဗုဒ္ဓါနဉ္စ ဗုဒ္ဓသာဝကာနဉ္စ ဒတွာ ပစ္ဆာ အဝသေသံ သာယနှသမယေ ဒေန္တိ။ ဧဝမေသ သုဂတာတိရိတ္တာနိ ဘုဉ္ဇတိ နာမ။ တထာဂတေတိ တထာဂတံ အရဟန္တံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓံ အာသာဒေတဗ္ဗံ ဃဋ္ဋယိတဗ္ဗံ။ အထ ဝါ ‘‘တထာဂတေ’’တိအာဒီနိ ဥပယောဂဗဟုဝစနာနေဝ။ အာသာဒေတဗ္ဗန္တိ ဣဒမ္ပိ ဗဟုဝစနမေဝ ဧကဝစနံ ဝိယ ဝုတ္တံ။ အာသာဒနာတိ အဟံ ဗုဒ္ဓေန သဒ္ဓိံ ပါဋိဟာရိယံ ကရိဿာမီတိ ဃဋ္ဋနာ။
֍ ဋီ ၂၉။ သမေက္ခိယာနာတိ သမေက္ခိတွာ, မညိတွာတိ အတ္ထော။ အမညီတိ ပုန အမညိတ္ထ ကောတ္ထူတိ သိင်္ဂါလော။
֍ ဋီ ၃၀။ အတ္တာနံ ဝိဃာသေ သမေက္ခိယာတိ သောဏ္ဍိယံ ဥစ္ဆိဋ္ဌောဒကေ ထူလံ အတ္တဘာဝံ ဒိသွာ။ ယာဝ အတ္တာနံ န ပဿတီတိ ယာဝ အဟံ သီဟဝိဃာသသံဝဍ္ဎိတကော ဇရသိင်္ဂါလောတိ ဧဝံ ယထာဘူတံ အတ္တာနံ န ပဿတိ။ ဗျဂ္ဃေါတိ မညတီတိ သီဟောဟမသ္မီတိ မညတိ, သီဟေန ဝါ သမာနဗလော ဗျဂ္ဃေါယေဝ အဟန္တိ မညတိ။
֍ ဋီ ၃၁။ ဘုတွာန ဘေကေတိ အာဝါဋမဏ္ဍူကေ ခါဒိတွာ။ ခလမူသိကာယောတိ ခလေသု မူသိကာယော စ ခါဒိတွာ။ ကဋသီသု ခိတ္တာနိ စ ကောဏပါနီတိ သုသာနေသု ဆဍ္ဍိတကုဏပါနိ စ ခါဒိတွာ။ မဟာဝနေတိ မဟန္တေ ဝနသ္မိံ။ သုညဝနေတိ တုစ္ဆဝနေ။ ဝိဝဍ္ဎောတိ ဝဍ္ဎိတော။ တထေဝ သော သိင်္ဂါလကံ အနဒီတိ ဧဝံ သံဝဍ္ဎောပိ မိဂရာဇာဟမသ္မီတိ မညိတွာပိ ယထာ ပုဗ္ဗေ ဒုဗ္ဗလသိင်္ဂါလကာလေ, တထေဝ သော သိင်္ဂါလရဝံယေဝ
(ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၄။) [သျ]အရဝီတိ။ ဣမာယပိ ဂါထာယ ဘေကာဒီနိ ဘုတွာ ဝဍ္ဎိတသိင်္ဂါလော ဝိယ လာဘသက္ကာရဂိဒ္ဓေါ တွန္တိ ပါထိကပုတ္တမေဝ ဃဋ္ဋေသိ။
နာဂေဟီတိ ဟတ္ထီဟိ။ မဟာဗန္ဓနာတိ မဟတာ ကိလေသဗန္ဓနာ မောစေတွာ။ မဟာဝိဒုဂ္ဂါတိ မဟာဝိဒုဂ္ဂံ နာမ စတ္တာရော ဩဃာ။ တတော ဥဒ္ဓရိတွာ နိဗ္ဗာနထလေ ပတိဋ္ဌပေတွာ။
အဂ္ဂညပညတ္တိကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၃၆။ ဣတိ ‘‘ဘဂဝါ ဧတ္တကေန ကထာမဂ္ဂေန ပါဋိဟာရိယံ န ကရောတီ’’တိ ပဒဿ အနုသန္ဓိံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ ‘‘န အဂ္ဂညံ ပညာပေတီ’’တိ ဣမဿ အနုသန္ဓိံ ဒဿေန္တော အဂ္ဂညဉ္စာဟန္တိ ဒေသနံ အာရဘိ။ တတ္ထ အဂ္ဂညဉ္စာဟန္တိ အဟံ, ဘဂ္ဂဝ, အဂ္ဂညဉ္စ ပဇာနာမိ လောကုပ္ပတ္တိစရိယဝံသဉ္စ။ တဉ္စ ပဇာနာမီတိ န ကေဝလံ အဂ္ဂညမေဝ, တဉ္စ အဂ္ဂညံ ပဇာနာမိ။ တတော စ ဥတ္တရိတရံ သီလသမာဓိတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ သဗ္ဗညုတညာဏာ ပဇာနာမိ။ တဉ္စ ပဇာနံ န ပရာမသာမီတိ တဉ္စ ပဇာနန္တောပိ အဟံ ဣဒံ နာမ ပဇာနာမီတိ တဏှာဒိဋ္ဌိမာနဝသေန န ပရာမသာမိ။ နတ္ထိ တထာဂတဿ ပရာမာသောတိ ဒီပေတိ။ ပစ္စတ္တညေဝ နိဗ္ဗုတိ ဝိဒိတာတိ အတ္တနာယေဝ အတ္တနိ ကိလေသနိဗ္ဗာနံ ဝိဒိတံ။ ယဒဘိဇာနံ တထာဂတောတိ ယံ ကိလေသနိဗ္ဗာနံ ဇာနန္တော တထာဂတော။ နော အနယံ အာပဇ္ဇတီတိ အဝိဒိတနိဗ္ဗာနာ တိတ္ထိယာ ဝိယ အနယံ ဒုက္ခံ ဗျသနံ နာပဇ္ဇတိ။
֍ ဋီ ၃၇။ ဣဒါနိ ယံ တံ တိတ္ထိယာ အဂ္ဂညံ ပညပေန္တိ, တံ ဒဿေန္တော သန္တိ ဘဂ္ဂဝါတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ဣဿရကုတ္တံ ဗြဟ္မကုတ္တန္တိ ဣဿရကတံ ဗြဟ္မကတံ, ဣဿရနိမ္မိတံ ဗြဟ္မနိမ္မိတန္တိ အတ္ထော။ ဗြဟ္မာ ဧဝ ဟိ ဧတ္ထ အာဓိပစ္စဘာဝေန ဣဿရောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ အာစရိယကန္တိ အာစရိယဘာဝံ အာစရိယဝါဒံ။ တတ္ထ အာစရိယဝါဒေါ အဂ္ဂညံ။ အဂ္ဂညံ ပန ဧတ္ထ ဒေသိတန္တိ ကတွာ သော အဂ္ဂညံ တွေဝ ဝုတ္တော။ ကထံ ဝိဟိတကန္တိ ကေန ဝိဟိတံ ကိန္တိ ဝိဟိတံ။ သေသံ ဗြဟ္မဇာလေ ဝိတ္ထာရိတနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။
֍ ဋီ ၄၁။ ခိဍ္ဍာပဒေါသိကန္တိ ခိဍ္ဍာပဒေါသိကမူလံ။
(ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၅။) [သျ]֍ ဋီ ၄၇။ အသတာတိ အဝိဇ္ဇမာနေန, အသံဝိဇ္ဇမာနဋ္ဌေနာတိ အတ္ထော။ တုစ္ဆာတိ တုစ္ဆေန အန္တောသာရဝိရဟိတေန။ မုသာတိ မုသာဝါဒေန။ အဘူတေနာတိ ဘူတတ္ထဝိရဟိတေန။ အဗ္ဘာစိက္ခန္တီတိ အဘိအာစိက္ခန္တိ။ ဝိပရီတောတိ ဝိပရီတသညော ဝိပရီတစိတ္တော။ ဘိက္ခဝေါ စာတိ န ကေဝလံ သမဏော ဂေါတမောယေဝ, ယေ စ အဿ အနုသိဋ္ဌိံ ကရောန္တိ, တေ ဘိက္ခူ စ ဝိပရီတာ။ အထ ယံ သန္ဓာယ ဝိပရီတောတိ ဝဒန္တိ, တံ ဒဿေတုံ သမဏော ဂေါတမောတိအာဒိ ဝုတ္တံ။ သုဘံ ဝိမောက္ခန္တိ ဝဏ္ဏကသိဏံ။ အသုဘန္တေွဝါတိ သုဘဉ္စ အသုဘဉ္စ သဗ္ဗံ အသုဘန္တိ ဧဝံ ပဇာနာတိ။ သုဘန္တေွဝ တသ္မိံ သမယေတိ သုဘန္တိ ဧဝ စ တသ္မိံ သမယေ ပဇာနာတိ, န အသုဘံ။ ဘိက္ခဝေါ စာတိ ယေ တေ ဧဝံ ဝဒန္တိ, တေသံ ဘိက္ခဝေါ စ အန္တေဝါသိကသမဏာ ဝိပရီတာ။ ပဟောတီတိ သမတ္ထော ပဋိဗလော။
֍ ဋီ ၄၈။ ဒုက္ကရံ ခေါတိ အယံ ပရိဗ္ဗာဇကော ယဒိဒံ ‘‘ဧဝံပသန္နော အဟံ, ဘန္တေ’’တိအာဒိမာဟ, တံ သာဌေယျေန ကောဟညေန အာဟ။ ဧဝံ ကိရဿ အဟောသိ – ‘‘သမဏော ဂေါတမော မယှံ ဧတ္တကံ ဓမ္မကထံ ကထေသိ, တမဟံ သုတွာပိ ပဗ္ဗဇိတုံ န သက္ကောမိ, မယာ ဧတဿ သာသနံ ပဋိပန္နသဒိသေန ဘဝိတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ။ တတော သော သာဌေယျေန ကောဟညေန ဧဝမာဟ။ တေနဿ ဘဂဝါ မမ္မံ ဃဋ္ဋေန္တော ဝိယ ‘‘ဒုက္ကရံ ခေါ ဧတံ, ဘဂ္ဂဝ တယာ အညဒိဋ္ဌိကေနာ’’တိအာဒိမာဟ။ တံ ပေါဋ္ဌပါဒသုတ္တေ ဝုတ္တတ္ထမေဝ။ သာဓုကမနုရက္ခာတိ သုဋ္ဌု အနုရက္ခ။
ဣတိ ဘဂဝါ ပသာဒမတ္တာနုရက္ခဏေ ပရိဗ္ဗာဇကံ နိယောဇေသိ။ သောပိ ဧဝံ မဟန္တံ သုတ္တန္တံ သုတွာပိ နာသက္ခိ ကိလေသက္ခယံ ကာတုံ။ ဒေသနာ ပနဿ အာယတိံ ဝါသနာယ ပစ္စယော အဟောသိ။ သေသံ သဗ္ဗတ္ထ ဥတ္တာနတ္ထမေဝါတိ။
သုမင်္ဂလဝိလာသိနိယာ ဒီဃနိကာယဋ္ဌကထာယ
ပါထိကသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
(ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၆။) [သျ]၂။ ဥဒုမ္ဗရိကသုတ္တဝဏ္ဏနာ
နိဂြောဓပရိဗ္ဗာဇကဝတ္ထုဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၄၉။ ဧဝံ မေ သုတန္တိ ဥဒုမ္ဗရိကသုတ္တံ။ တတြာယမပုဗ္ဗပဒဝဏ္ဏနာ – ပရိဗ္ဗာဇကောတိ ဆန္နပရိဗ္ဗာဇကော။ ဥဒုမ္ဗရိကာယ ပရိဗ္ဗာဇကာရာမေတိ ဥဒုမ္ဗရိကာယ ဒေဝိယာ သန္တကေ ပရိဗ္ဗာဇကာရာမေ။ သန္ဓာနောတိ တဿ နာမံ။ အယံ ပန မဟာနုဘာဝေါ ပရိဝါရေတွာ ဝိစရန္တာနံ ပဉ္စန္နံ ဥပါသကသတာနံ အဂ္ဂပုရိသော အနာဂါမီ ဘဂဝတာ မဟာပရိသမဇ္ဈေ ဧဝံ သံဝဏ္ဏိတော –
‘‘ဆဟိ, ဘိက္ခဝေ, အင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတော သန္ဓာနော ဂဟပတိ တထာဂတေ နိဋ္ဌင်္ဂတော သဒ္ဓမ္မေ ဣရိယတိ။ ကတမေဟိ ဆဟိ? ဗုဒ္ဓေ အဝေစ္စပ္ပသာဒေန ဓမ္မေ အဝေစ္စပ္ပသာဒေန သံဃေ အဝေစ္စပ္ပသာဒေန အရိယေန သီလေန အရိယေန ဉာဏေန အရိယာယ ဝိမုတ္တိယာ။ ဣမေဟိ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, ဆဟိ အင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတော သန္ဓာနော ဂဟပတိ တထာဂတေ နိဋ္ဌင်္ဂတော သဒ္ဓမ္မေ ဣရိယတီ’’တိ (အ။ နိ။ ၆။၁၂၀-၁၃၉)။
သော ပါတောယေဝ ဥပေါသထင်္ဂါနိ အဓိဋ္ဌာယ ပုဗ္ဗဏှသမယေ ဗုဒ္ဓပ္ပမုခဿ သံဃဿ ဒါနံ ဒတွာ ဘိက္ခူသု ဝိဟာရံ ဂတေသု ဃရေ ခုဒ္ဒကမဟလ္လကာနံ ဒါရကာနံ သဒ္ဒေန ဥဗ္ဗာဠှော သတ္ထု သန္တိကေ ‘‘ဓမ္မံ သောဿာမီ’’တိ နိက္ခန္တော။ တေန ဝုတ္တံ ဒိဝါ ဒိဝဿ ရာဇဂဟာ နိက္ခမီတိ။ တတ္ထ ဒိဝါ ဒိဝဿာတိ ဒိဝသဿ ဒိဝါ နာမ မဇ္ဈနှာတိက္ကမော, တသ္မိံ ဒိဝသဿာပိ ဒိဝါဘူတေ အတိက္ကန္တမတ္တေ မဇ္ဈနှိကေ နိက္ခမီတိ အတ္ထော။ ပဋိသလ္လီနောတိ တတော တတော ရူပါဒိဂေါစရတော စိတ္တံ ပဋိသံဟရိတွာ နိလီနော ဈာနရတိသေဝနာဝသေန ဧကီဘာဝံ ဂတော။ မနောဘာဝနီယာနန္တိ မနဝဍ္ဎကာနံ။ ယေ စ အာဝဇ္ဇတော မနသိကရောတော စိတ္တံ ဝိနီဝရဏံ ဟောတိ ဥန္နမတိ ဝဍ္ဎတိ။
֍ ဋီ ၅၀။ ဥန္နာဒိနိယာတိအာဒီနိ ပေါဋ္ဌပါဒသုတ္တေ ဝိတ္ထာရိတနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။
(ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၇။) [သျ]֍ ဋီ ၅၁။ ယာဝတာတိ ယတ္တကာ။ အယံ တေသံ အညတရောတိ အယံ တေသံ အဗ္ဘန္တရော ဧကော သာဝကော, ဘဂဝတော ကိရ သာဝကာ ဂိဟိအနာဂါမိနောယေဝ ပဉ္စသတာ ရာဇဂဟေ ပဋိဝသန္တိ။ ယေသံ ဧကေကဿ ပဉ္စ ပဉ္စ ဥပါသကသတာနိ ပရိဝါရာ, တေ သန္ဓာယ ‘‘အယံ တေသံ အညတရော’’တိ အာဟ။ အပ္ပေဝ နာမာတိ တဿ ဥပသင်္ကမနံ ပတ္ထယမာနော အာဟ။ ပတ္ထနာကာရဏံ ပန ပေါဋ္ဌပါဒသုတ္တေ ဝုတ္တမေဝ။
֍ ဋီ ၅၂။ ဧတဒဝေါစာတိ အာဂစ္ဆန္တော အန္တရာမဂ္ဂေယေဝ တေသံ ကထာယ သုတတ္တာ ဧတံ အညထာ ခေါ ဣမေတိအာဒိဝစနံ အဝေါစ။ တတ္ထ အညတိတ္ထိယာတိ ဒဿနေနပိ အာကပ္ပေနပိ ကုတ္တေနပိ အာစာရေနပိ ဝိဟာရေနပိ ဣရိယာပထေနပိ အညေ တိတ္ထိယာတိ အညတိတ္ထိယာ။ သင်္ဂမ္မ သမာဂမ္မာတိ သင်္ဂန္တွာ သမာဂန္တွာ ရာသိ ဟုတွာ နိသိန္နဋ္ဌာနေ။ အရညဝနပတ္ထာနီတိ အရညဝနပတ္ထာနိ ဂါမူပစာရတော မုတ္တာနိ ဒူရသေနာသနာနိ။ ပန္တာနီတိ ဒူရတရာနိ မနုဿူပစာရဝိရဟိတာနိ။ အပ္ပသဒ္ဒါနီတိ ဝိဟာရူပစာရေန ဂစ္ဆတော အဒ္ဓိကဇနဿပိ သဒ္ဒေန မန္ဒသဒ္ဒါနိ။ အပ္ပနိဂ္ဃေါသာနီတိ အဝိဘာဝိတတ္ထေန နိဂ္ဃေါသေန မန္ဒနိဂ္ဃေါသာနိ။ ဝိဇနဝါတာနီတိ အန္တောသဉ္စာရိနော ဇနဿ ဝါတေန ဝိဂတဝါတာနိ။ မနုဿရာဟဿေယျကာနီတိ မနုဿာနံ ရဟဿကရဏဿ ယုတ္တာနိ အနုစ္ဆဝိကာနိ။ ပဋိသလ္လာနသာရုပ္ပါနီတိ ဧကီဘာဝဿ အနုရူပါနိ။ ဣတိ သန္ဓာနော ဂဟပတိ ‘‘အဟော မမ သတ္ထာ ယော ဧဝရူပါနိ သေနာသနာနိ ပဋိသေဝတီ’’တိ အဉ္ဇလိံ ပဂ္ဂယှ ဥတ္တမင်္ဂေ သိရသ္မိံ ပတိဋ္ဌပေတွာ ဣမံ ဥဒါနံ ဥဒါနေန္တော နိသီဒိ။
֍ ဋီ ၅၃။ ဧဝံ ဝုတ္တေတိ ဧဝံ သန္ဓာနေန ဂဟပတိနာ ဥဒါနံ ဥဒါနေန္တေန ဝုတ္တေ။ နိဂြောဓော ပရိဗ္ဗာဇကော အယံ ဂဟပတိ မမ သန္တိကေ နိသိန္နောပိ အတ္တနော သတ္ထာရံယေဝ ထောမေတိ ဥက္ကံသတိ, အမှေ ပန အတ္ထီတိပိ န မညတိ, ဧတသ္မိံ ဥပ္ပန္နကောပံ သမဏဿ ဂေါတမဿ ဥပရိ ပါတေဿာမီတိ သန္ဓာနံ ဂဟပတိံ ဧတဒဝေါစ။
ယဂ္ဃေတိ စောဒနတ္ထေ နိပါတော။ ဇာနေယျာသီတိ ဗုဇ္ဈေယျာသိ ပဿေယျာသိ။ ကေန သမဏော ဂေါတမော သဒ္ဓိံ သလ္လပတီတိ ကေန ကာရဏေန ကေန ပုဂ္ဂလေန သဒ္ဓိံ သမဏော ဂေါတမော သလ္လပတိ ဝဒတိ ဘာသတိ။
(ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၈။) [သျ]ကိံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ‘‘ယဒိ ကိဉ္စိ သလ္လာပကာရဏံ ဘဝေယျ, ယဒိ ဝါ ကောစိ သမဏဿ ဂေါတမဿ သန္တိကံ သလ္လာပတ္ထိကော ဂစ္ဆေယျ, သလ္လပေယျ, န ပန ကာရဏံ အတ္ထိ, န တဿ သန္တိကံ ကောစိ ဂစ္ဆတိ, သွာယံ ကေန သမဏော ဂေါတမော သဒ္ဓိံ သလ္လပတိ, အသလ္လပန္တော ကထံ ဥန္နာဒီ ဘဝိဿတီ’’တိ။
သာကစ္ဆန္တိ သံသန္ဒနံ။ ပညာဝေယျတ္တိယန္တိ ဥတ္တရပစ္စုတ္တရနယေန ဉာဏဗျတ္တဘာဝံ။ သုညာဂါရဟတာတိ သုညာဂါရေသု နဋ္ဌာ, သမဏေန ဟိ ဂေါတမေန ဗောဓိမူလေ အပ္ပမတ္တိကာ ပညာ အဓိဂတာ, သာပိဿ သုညာဂါရေသု ဧကကဿ နိသီဒတော နဋ္ဌာ။ ယဒိ ပန မယံ ဝိယ ဂဏသင်္ဂဏိကံ ကတွာ နိသီဒေယျ, နာဿ ပညာ နဿေယျာတိ ဒဿေတိ။ အပရိသာဝစရောတိ အဝိသာရဒတ္တာ ပရိသံ ဩတရိတုံ န သက္ကောတိ။ နာလံ သလ္လာပါယာတိ န သမတ္ထော သလ္လာပံ ကာတုံ။ အန္တမန္တာနေဝါတိ ကောစိ မံ ပဉှံ ပုစ္ဆေယျာတိ ပဉှာဘီတော အန္တမန္တာနေဝ ပန္တသေနာသနာနိ သေဝတိ။ ဂေါကာဏာတိ ဧကက္ခိဟတာ ကာဏဂါဝီ။ သာ ကိရ ပရိယန္တစာရိနီ ဟောတိ, အန္တမန္တာနေဝ သေဝတိ။ သာ ကိရ ကာဏက္ခိဘာဝေန ဝနန္တာဘိမုခီပိ န သက္ကောတိ ဘဝိတုံ။ ကသ္မာ? ယသ္မာ ပတ္တေန ဝါ သာခါယ ဝါ ကဏ္ဋကေန ဝါ ပဟာရဿ ဘာယတိ။ ဂုန္နံ အဘိမုခီပိ န သက္ကောတိ ဘဝိတုံ။ ကသ္မာ? ယသ္မာ သိင်္ဂေန ဝါ ကဏ္ဏေန ဝါ ဝါလေန ဝါ ပဟာရဿ ဘာယတိ။ ဣင်္ဃာတိ စောဒနတ္ထေ နိပါတော။ သံသာဒေယျာမာတိ ဧကပဉှပုစ္ဆနေနေဝ သံသာဒနံ ဝိသာဒမာပန္နံ ကရေယျာမ။ တုစ္ဆကုမ္ဘီဝ နန္တိ ရိတ္တဃဋံ ဝိယ နံ။ ဩရောဓေယျာမာတိ ဝိနန္ဓေယျာမ။ ပူရိတဃဋော ဟိ ဣတော စိတော စ ပရိဝတ္တေတွာ န သုဝိနန္ဓနီယော ဟောတိ။ ရိတ္တကော ယထာရုစိ ပရိဝတ္တေတွာ သက္ကာ ဟောတိ ဝိနန္ဓိတုံ, ဧဝမေဝ ဟတပညတာယ ရိတ္တကုမ္ဘိသဒိသံ သမဏံ ဂေါတမံ ဝါဒဝိနန္ဓနေန သမန္တာ ဝိနန္ဓိဿာမာတိ ဝဒတိ။
ဣတိ ပရိဗ္ဗာဇကော သတ္ထု သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏံ နလာဋမဏ္ဍလံ အပဿန္တော ဒသဗလဿ ပရမ္မုခါ အတ္တနော ဗလံ ဒီပေန္တော အသမ္ဘိန္နံ ခတ္တိယကုမာရံ ဇာတိယာ ဃဋ္ဋယန္တော စဏ္ဍာလပုတ္တော ဝိယ အသမ္ဘိန္နကေသရသီဟံ မိဂရာဇာနံ ထာမေန ဃဋ္ဋေန္တော ဇရသိင်္ဂါလော ဝိယ စ နာနပ္ပကာရံ တုစ္ဆဂဇ္ဇိတံ ဂဇ္ဇိ။ ဥပါသကောပိ စိန္တေသိ ‘‘အယံ ပရိဗ္ဗာဇကော အတိ ဝိယ ဂဇ္ဇတိ, အဝီစိဖုသနတ္ထာယ ပါဒံ, ဘဝဂ္ဂဂ္ဂဟဏတ္ထာယ ဟတ္ထံ ပသာရယန္တော ဝိယ နိရတ္ထကံ ဝါယမတိ။ သစေ မေ သတ္ထာ ဣမံ ဌာနမာဂစ္ဆေယျ, ဣမဿ
(ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၉။) [သျ]ပရိဗ္ဗာဇကဿ ယာဝ ဘဝဂ္ဂါ ဥဿိတံ မာနဒ္ဓဇံ ဌာနသောဝ ဩပါတေယျာ’’တိ။
֍ ဋီ ၅၄။ ဘဂဝါပိ တေသံ တံ ကထာသလ္လာပံ အဿောသိယေဝ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘အဿောသိ ခေါ ဣမံ ကထာသလ္လာပ’’န္တိ။
သုမာဂဓာယာတိ သုမာဂဓာ နာမ ပေါက္ခရဏီ, ယဿာ တီရေ နိသိန္နော အညတရော ပုရိသော ပဒုမနာဠန္တရေဟိ အသုရဘဝနံ ပဝိသန္တံ အသုရသေနံ အဒ္ဒသ။ မောရနိဝါပေါတိ နိဝါပေါ ဝုစ္စတိ ဘတ္တံ, ယတ္ထ မောရာနံ အဘယေန သဒ္ဓိံ နိဝါပေါ ဒိန္နော, တံ ဌာနန္တိ အတ္ထော။ အဗ္ဘောကာသေတိ အင်္ဂဏဋ္ဌာနေ။ အဿာသပတ္တာတိ တုဋ္ဌိပတ္တာ သောမနဿပတ္တာ။ အဇ္ဈာသယန္တိ ဥတ္တမနိဿယဘူတံ။ အာဒိဗြဟ္မစရိယန္တိ ပုရာဏဗြဟ္မစရိယသင်္ခါတံ အရိယမဂ္ဂံ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ‘‘ကော နာမ သော, ဘန္တေ, ဓမ္မော ယေန ဘဂဝတာ သာဝကာ ဝိနီတာ အဇ္ဈာသယာဒိဗြဟ္မစရိယဘူတံ အရိယမဂ္ဂံ ပူရေတွာ အရဟတ္တာဓိဂမဝသေန အဿာသပတ္တာ ပဋိဇာနန္တီ’’တိ။
တပေါဇိဂုစ္ဆာဝါဒဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၅၅။ ဝိပ္ပကတာတိ မမာဂမနပစ္စယာ အနိဋ္ဌိတာ, ဝ ဟုတွာ ဌိတာ, ကထေဟိ, အဟမေတံ နိဋ္ဌပေတွာ မတ္ထကံ ပါပေတွာ ဒဿေမီတိ သဗ္ဗညုပဝါရဏံ ပဝါရေသိ။
֍ ဋီ ၅၆။ ဒုဇ္ဇာနံ ခေါတိ ဘဂဝါ ပရိဗ္ဗာဇကဿ ဝစနံ သုတွာ ‘‘အယံ ပရိဗ္ဗာဇကော မယာ သာဝကာနံ ဒေသေတဗ္ဗံ ဓမ္မံ တေဟိ ပူရေတဗ္ဗံ ပဋိပတ္တိံ ပုစ္ဆတိ, သစဿာဟံ အာဒိတောဝ တံ ကထေဿာမိ, ကထိတမ္ပိ နံ န ဇာနိဿတိ, အယံ ပန ဝီရိယေန ပါပဇိဂုစ္ဆနဝါဒေါ, ဟန္ဒာဟံ ဧတဿေဝ ဝိသယေ ပဉှံ ပုစ္ဆာပေတွာ ပုထုသမဏဗြာဟ္မဏာနံ လဒ္ဓိယာ နိရတ္ထကဘာဝံ ဒဿေမိ။ အထ ပစ္ဆာ ဣမံ ပဉှံ ဗျာကရိဿာမီ’’တိ စိန္တေတွာ ဒုဇ္ဇာနံ ခေါ ဧတန္တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ သကေ အာစရိယကေတိ အတ္တနော အာစရိယဝါဒေ။ အဓိဇေဂုစ္ဆေတိ ဝီရိယေန ပါပဇိဂုစ္ဆနဘာဝေ။ ကထံ သန္တာတိ ကထံ ဘူတာ။ တပေါဇိဂုစ္ဆာတိ ဝီရိယေန ပါပဇိဂုစ္ဆာ ပါပဝိဝဇ္ဇနာ။ ပရိပုဏ္ဏာတိ ပရိသုဒ္ဓါ။ ကထံ အပရိပုဏ္ဏာတိ ကထံ အပရိသုဒ္ဓါ ဟောတီတိ ဧဝံ ပုစ္ဆာတိ။ ယတြ ဟိ နာမာတိ ယော နာမ။
(ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၀။) [သျ]֍ ဋီ ၅၇။ အပ္ပသဒ္ဒေ ကတွာတိ နိရဝေ အပ္ပသဒ္ဒေ ကတွာ။ သော ကိရ စိန္တေသိ – ‘‘သမဏော ဂေါတမော ဧကံ ပဉှမ္ပိ န ကထေတိ, သလ္လာပကထာပိဿ အတိဗဟုကာ နတ္ထိ, ဣမေ ပန အာဒိတော ပဋ္ဌာယ သမဏံ ဂေါတမံ အနုဝတ္တန္တိ စေဝ ပသံသန္တိ စ, ဟန္ဒာဟံ ဣမေ နိဿဒ္ဒေ ကတွာ သယံ ကထေမီ’’တိ။ သော တထာ အကာသိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘အပ္ပသဒ္ဒေ ကတွာ’’တိ။ ‘‘တပေါဇိဂုစ္ဆဝါဒါ’’တိအာဒီသု တပေါဇိဂုစ္ဆံ ဝဒါမ, မနသာပိ တမေဝ သာရတော ဂဟေတွာ ဝိစရာမ, ကာယေနပိမှာ တမေဝ အလ္လီနာ, နာနပ္ပကာရကံ အတ္တကိလမထာနုယောဂမနုယုတ္တာ ဝိဟရာမာတိ အတ္ထော။
ဥပက္ကိလေသဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၅၈။ တပဿီတိ တပနိဿိတကော။ ‘‘အစေလကော’’တိအာဒီနိ သီဟနာဒေ (ဒီ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၃၉၃) ဝိတ္ထာရိတနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။ တပံ သမာဒိယတီတိ အစေလကဘာဝါဒိကံ တပံ သမ္မာ အာဒိယတိ, ဒဠှံ ဂဏှာတိ။ အတ္တမနော ဟောတီတိ ကော အညော မယာ သဒိသော ဣမသ္မိံ တပေ အတ္ထီတိ တုဋ္ဌမနော ဟောတိ။ ပရိပုဏ္ဏသင်္ကပ္ပေါတိ အလမေတ္တာဝတာတိ ဧဝံ ပရိယောသိတသင်္ကပ္ပေါ, ဣဒဉ္စ တိတ္ထိယာနံ ဝသေန အာဂတံ။ သာသနာဝစရေနာပိ ပန ဒီပေတဗ္ဗံ။ ဧကစ္စော ဟိ ဓုတင်္ဂံ သမာဒိယတိ, သော တေနေဝ ဓုတင်္ဂေန ကော အညော မယာ သဒိသော ဓုတင်္ဂဓရောတိ အတ္တမနော ဟောတိ ပရိပုဏ္ဏသင်္ကပ္ပေါ။ တပဿိနော ဥပက္ကိလေသော ဟောတီတိ ဒုဝိဓဿာပေတဿ တပဿိနော အယံ ဥပက္ကိလေသော ဟောတိ။ ဧတ္တာဝတာယံ တပေါ ဥပက္ကိလေသော ဟောတီတိ ဝဒါမိ။
အတ္တာနုက္ကံသေတီတိ ‘‘ကော မယာ သဒိသော အတ္ထီ’’တိ အတ္တာနံ ဥက္ကံသတိ ဥက္ခိပတိ။ ပရံ ဝမ္ဘေတီတိ ‘‘အယံ န မာဒိသော’’တိ ပရံ သံဟာရေတိ အဝက္ခိပတိ။
မဇ္ဇတီတိ မာနမဒကရဏေန မဇ္ဇတိ။ မုစ္ဆတီတိ မုစ္ဆိတော ဟောတိ ဂဓိတော အဇ္ဈာပန္နော။ ပမာဒမာပဇ္ဇတီတိ ဧတဒေဝ သာရန္တိ ပမာဒမာပဇ္ဇတိ။ သာသနေ ပဗ္ဗဇိတောပိ ဓုတင်္ဂသုဒ္ဓိကော ဟောတိ, န ကမ္မဋ္ဌာနသုဒ္ဓိကော။ ဓုတင်္ဂမေဝ အရဟတ္တံ ဝိယ သာရတော ပစ္စေတိ။
(ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၁။) [သျ]֍ ဋီ ၅၉။ လာဘသက္ကာရသိလောကန္တိ ဧတ္ထ စတ္တာရော ပစ္စယာ လဗ္ဘန္တီတိ လာဘာ, တေယေဝ သုဋ္ဌု ကတွာ ပဋိသင်္ခရိတွာ လဒ္ဓါ သက္ကာရော, ဝဏ္ဏဘဏနံ သိလောကော။ အဘိနိဗ္ဗတ္တေတီတိ အစေလကာဒိဘာဝံ တေရသဓုတင်္ဂသမာဒါနံ ဝါ နိဿာယ မဟာလာဘော ဥပ္ပဇ္ဇတိ, တသ္မာ ‘‘အဘိနိဗ္ဗတ္တေတီ’’တိ ဝုတ္တော။ သေသမေတ္ထ ပုရိမဝါရနယေနေဝ ဒုဝိဓဿာပိ တပဿိနော ဝသေန ဝေဒိတဗ္ဗံ။
֍ ဋီ ၆၀။ ဝေါဒါသံ အာပဇ္ဇတီတိ ဒွေဘာဂံ အာပဇ္ဇတိ, ဒွေ ဘာဂေ ကရောတိ။ ခမတီတိ ရုစ္စတိ။ နက္ခမတီတိ န ရုစ္စတိ။ သာပေက္ခော ပဇဟတီတိ သတဏှော ပဇဟတိ။ ကထံ? ပါတောဝ ခီရဘတ္တံ ဘုတ္တော ဟောတိ။ အထဿ မံသဘောဇနံ ဥပနေတိ။ တဿ ဧဝံ ဟောတိ ‘‘ဣဒါနိ ဧဝရူပံ ကဒါ လဘိဿာမ, သစေ ဇာနေယျာမ, ပါတောဝ ခီရဘတ္တံ န ဘုဉ္ဇေယျာမ, ကိံ မယာ သက္ကာ ကာတုံ, ဂစ္ဆ ဘော, တွမေဝ ဘုဉ္ဇာ’’တိ ဇီဝိတံ ပရိစ္စဇန္တော ဝိယ သာပေက္ခော ပဇဟတိ။ ဂဓိတောတိ ဂေဓဇာတော။ မုစ္ဆိတောတိ ဗလဝတဏှာယ မုစ္ဆိတော သံမုဋ္ဌဿတီ ဟုတွာ။ အဇ္ဈာပန္နောတိ အာမိသေ အတိလဂ္ဂေါ, ‘‘ဘုဉ္ဇိဿထ, အာဝုသော’’တိ ဓမ္မနိမန္တနမတ္တမ္ပိ အကတွာ မဟန္တေ မဟန္တေ ကဗဠေ ကရောတိ။ အနာဒီနဝဒဿာဝီတိအာဒီနဝမတ္တမ္ပိ န ပဿတိ။ အနိဿရဏပညောတိ ဣဓ မတ္တညုတာနိဿရဏပစ္စဝေက္ခဏပရိဘောဂမတ္တမ္ပိ န ကရောတိ။ လာဘသက္ကာရသိလောကနိကန္တိဟေတူတိ လာဘာဒီသု တဏှာဟေတု။
֍ ဋီ ၆၁။ သံဘက္ခေတီတိ သံခါဒတိ။ အသနိဝိစက္ကန္တိ ဝိစက္ကသဏ္ဌာနာ အသနိယေဝ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ ‘‘အသနိဝိစက္ကံ ဣမဿ ဒန္တကူဋံ မူလဗီဇာဒီသု န ကိဉ္စိ န သံဘုဉ္ဇတိ။ အထ စ ပန နံ သမဏပ္ပဝါဒေန သမဏောတိ သဉ္ဇာနန္တီ’’တိ။ ဧဝံ အပသာဒေတိ အဝက္ခိပတိ။ ဣဒံ တိတ္ထိယဝသေန အာဂတံ။ ဘိက္ခုဝသေန ပနေတ္ထ အယံ ယောဇနာ, အတ္တနာ ဓုတင်္ဂဓရော ဟောတိ, သော အညံ ဧဝံ အပသာဒေတိ ‘‘ကိံ သမဏာ နာမ ဣမေ သမဏမှာတိ ဝဒန္တိ, ဓုတင်္ဂမတ္တမ္ပိ နတ္ထိ, ဥဒ္ဒေသဘတ္တာဒီနိ ပရိယေသန္တာ ပစ္စယဗာဟုလ္လိကာ ဝိစရန္တီ’’တိ။ လူခါဇီဝိန္တိ အစေလကာဒိဝသေန ဝါ ဓုတင်္ဂဝသေန ဝါ လူခါဇီဝိံ။ ဣဿာမစ္ဆရိယန္တိ ပရဿ သက္ကာရာဒိသမ္ပတ္တိခီယနလက္ခဏံ ဣဿံ, သက္ကာရာဒိကရဏအက္ခမနလက္ခဏံ မစ္ဆရိယဉ္စ။
(ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၂။) [သျ]֍ ဋီ ၆၂။ အာပါထကနိသာဒီ ဟောတီတိ မနုဿာနံ အာပါထေ ဒဿနဋ္ဌာနေ နိသီဒတိ။ ယတ္ထ တေ ပဿန္တိ, တတ္ထ ဌိတော ဝဂ္ဂုလိဝတံ စရတိ, ပဉ္စာတပံ တပ္ပတိ, ဧကပါဒေန တိဋ္ဌတိ, သူရိယံ နမဿတိ။ သာသနေ ပဗ္ဗဇိတောပိ သမာဒိန္နဓုတင်္ဂေါ သဗ္ဗရတ္တိံ သယိတွာ မနုဿာနံ စက္ခုပထေ တပံ ကရောတိ, မဟာသာယနှေယေဝ စီဝရကုဋိံ ကရောတိ, သူရိယေ ဥဂ္ဂတေ ပဋိသံဟရတိ, မနုဿာနံ အာဂတဘာဝံ ဉတွာ ဃဏ္ဍိံ ပဟရိတွာ စီဝရံ မတ္ထကေ ဌပေတွာ စင်္ကမံ ဩတရတိ, သမ္မုဉ္ဇနိံ ဂဟေတွာ ဝိဟာရင်္ဂဏံ သမ္မဇ္ဇတိ။
အတ္တာနန္တိ အတ္တနော ဂုဏံ အဒဿယမာနောတိ ဧတ္ထ အ-ကာရော နိပါတမတ္တံ, ဒဿယမာနောတိ အတ္ထော။ ဣဒမ္ပိ မေ တပသ္မိန္တိ ဣဒမ္ပိ ကမ္မံ မမေဝ တပသ္မိံ, ပစ္စတ္တေ ဝါ ဘုမ္မံ, ဣဒမ္ပိ မမ တပေါတိ အတ္ထော။ သော ဟိ အသုကသ္မိံ ဌာနေ အစေလကော အတ္ထိ မုတ္တာစာရောတိအာဒီနိ သုတွာ အမှာကံ ဧသ တပေါ, အမှာကံ သော အန္တေဝါသိကောတိအာဒီနိ ဘဏတိ။ အသုကသ္မိံ ဝါ ပန ဌာနေ ပံသုကူလိကော ဘိက္ခု အတ္ထီတိအာဒီနိ သုတွာ အမှာကံ ဧသ တပေါ, အမှာကံ သော အန္တေဝါသိကောတိအာဒီနိ ဘဏတိ။
ကိဉ္စိဒေဝါတိ ကိဉ္စိ ဝဇ္ဇံ ဒိဋ္ဌိဂတံ ဝါ။ ပဋိစ္ဆန္နံ သေဝတီတိ ယထာ အညေ န ဇာနန္တိ, ဧဝံ သေဝတိ။ အက္ခမမာနံ အာဟ ခမတီတိ အရုစ္စမာနံယေဝ ရုစ္စတိ မေတိ ဝဒတိ။ အတ္တနာ ကတံ အတိမဟန္တမ္ပိ ဝဇ္ဇံ အပ္ပမတ္တကံ ကတွာ ပညပေတိ, ပရေန ကတံ ဒုက္ကဋမတ္တံ ဝီတိက္ကမမ္ပိ ပါရာဇိကသဒိသံ ကတွာ ဒဿေတိ။ အနုညေယျန္တိ အနုဇာနိတဗ္ဗံ အနုမောဒိတဗ္ဗံ။
֍ ဋီ ၆၃။ ကောဓနော ဟောတိ ဥပနာဟီတိ ကုဇ္ဈနလက္ခဏေန ကောဓေန, ဝေရအပ္ပဋိနိဿဂ္ဂလက္ခဏေန ဥပနာဟေန စ သမန္နာဂတော။ မက္ခီ ဟောတိ ပဠာသီတိ ပရဂုဏမက္ခနလက္ခဏေန မက္ခေန, ယုဂဂ္ဂါဟလက္ခဏေန ပဠာသေန စ သမန္နာဂတော။
ဣဿုကီ ဟောတိ မစ္ဆရီတိ ပရသက္ကာရာဒီသု ဥသူယနလက္ခဏာယ ဣဿာယ, အာဝါသကုလလာဘဝဏ္ဏဓမ္မေသု မစ္ဆရာယနလက္ခဏေန ပဉ္စဝိဓမစ္ဆေရေန စ သမန္နာဂတော ဟောတိ။ သဌော ဟောတိ မာယာဝီတိ ကေရာဋိကလက္ခဏေန သာဌေယျေန, ကတပ္ပဋိစ္ဆာဒနလက္ခဏာယ မာယာယ စ
(ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၃။) [သျ]သမန္နာဂတော ဟောတိ။ ထဒ္ဓေါ ဟောတိ အတိမာနီတိ နိဿိနေဟနိက္ကရုဏထဒ္ဓလက္ခဏေန ထမ္ဘေန, အတိက္ကမိတွာ မညနလက္ခဏေန အတိမာနေန စ သမန္နာဂတော ဟောတိ။ ပါပိစ္ဆော ဟောတီတိ အသန္တသမ္ဘာဝနပတ္ထနလက္ခဏာယ ပါပိစ္ဆတာယ သမန္နာဂတော ဟောတိ။ ပါပိကာနန္တိ တာသံယေဝ လာမကာနံ ဣစ္ဆာနံ ဝသံ ဂတော။ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိကောတိ နတ္ထိ ဒိန္နန္တိအာဒိနယပ္ပဝတ္တာယ အယာထာဝဒိဋ္ဌိယာ ဥပေတော။ အန္တဂ္ဂါဟိကာယာတိ သာယေဝ ဒိဋ္ဌိ ဥစ္ဆေဒန္တဿ ဂဟိတတ္တာ ‘‘အန္တဂ္ဂါဟိကာ’’တိ ဝုစ္စတိ, တာယ သမန္နာဂတောတိ အတ္ထော။ သန္ဒိဋ္ဌိပရာမာသီတိအာဒီသု သယံ ဒိဋ္ဌိ သန္ဒိဋ္ဌိ, သန္ဒိဋ္ဌိမေဝ ပရာမသတိ ဂဟေတွာ ဝဒတီတိ သန္ဒိဋ္ဌိပရာမာသီ။ အာဓာနံ ဝုစ္စတိ ဒဠှံ သုဋ္ဌု ဌပိတံ, တထာ ကတွာ ဂဏှာတီတိ အာဓာနဂ္ဂါဟီ။ အရိဋ္ဌော ဝိယ န သက္ကာ ဟောတိ ပဋိနိဿဇ္ဇာပေတုန္တိ ဒုပ္ပဋိနိဿဂ္ဂီ။ ယဒိမေတိ ယဒိ ဣမေ။
ပရိသုဒ္ဓပပဋိကပ္ပတ္တကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၆၄။ ဣဓ, နိဂြောဓ, တပဿီတိ ဧဝံ ဘဂဝါ အညတိတ္ထိယေဟိ ဂဟိတလဒ္ဓိံ တေသံ ရက္ခိတံ တပံ သဗ္ဗမေဝ သံကိလိဋ္ဌန္တိ ဥပက္ကိလေသပါဠိံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ ပရိသုဒ္ဓပါဠိဒဿနတ္ထံ ဒေသနမာရဘန္တော ဣဓ, နိဂြောဓာတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ‘‘န အတ္တမနော’’တိအာဒီနိ ဝုတ္တဝိပက္ခဝသေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။ သဗ္ဗဝါရေသု စ လူခတပဿိနော စေဝ ဓုတင်္ဂဓရဿ စ ဝသေန ယောဇနာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဧဝံ သော တသ္မိံ ဌာနေ ပရိသုဒ္ဓေါ ဟောတီတိ ဧဝံ သော တေန န အတ္တမနတာ န ပရိပုဏ္ဏသင်္ကပ္ပဘာဝသင်္ခါတေန ကာရဏေန ပရိသုဒ္ဓေါ နိရုပက္ကိလေသော ဟောတိ, ဥတ္တရိ ဝါယမမာနော ကမ္မဋ္ဌာနသုဒ္ဓိကော ဟုတွာ အရဟတ္တံ ပါပုဏာတိ။ ဣမိနာ နယေန သဗ္ဗဝါရေသု အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။
֍ ဋီ ၆၉။ အဒ္ဓါ ခေါ, ဘန္တေတိ ဘန္တေ ဧဝံ သန္တေ ဧကံသေနေဝ ဝီရိယေန ပါပဇိဂုစ္ဆနဝါဒေါ ပရိသုဒ္ဓေါ ဟောတီတိ အနုဇာနာတိ။ ဣတော ပရဉ္စ အဂ္ဂဘာဝံ ဝါ သာရဘာဝံ ဝါ အဇာနန္တော အဂ္ဂပ္ပတ္တာ သာရပ္ပတ္တာ စာတိ အာဟ။ အထဿ ဘဂဝါ သာရပ္ပတ္တဘာဝံ ပဋိသေဓေန္တော န ခေါ နိဂြောဓာတိအာဒိမာဟ။ ပပဋိကပ္ပတ္တာ ဟောတီတိ သာရဝတော ရုက္ခဿ သာရံ ဖေဂ္ဂုံ တစဉ္စ အတိက္ကမ္မ ဗဟိပပဋိကသဒိသာ ဟောတီတိ ဒဿေတိ။
(ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၄။) [သျ]ပရိသုဒ္ဓတစပ္ပတ္တာဒိကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၇၀။ အဂ္ဂံ ပါပေတူတိ ဒေသနာဝသေန အဂ္ဂံ ပါပေတွာ ဒေသေတု, သာရံ ပါပေတွာ ဒေသေတူတိ ဒသဗလံ ယာစတိ။ စာတုယာမသံဝရသံဝုတောတိ စတုဗ္ဗိဓေန သံဝရေန ပိဟိတော။ န ပါဏံ အတိပါတေတီတိ ပါဏံ န ဟနတိ။ န ဘာဝိတမာသီသတီတိ ဘာဝိတံ နာမ တေသံ သညာယ ပဉ္စ ကာမဂုဏာ, တေ န အာသီသတိ န သေဝတီတိ အတ္ထော။
အဒုံ စဿ ဟောတီတိ ဧတဉ္စဿ ဣဒါနိ ဝုစ္စမာနံ ‘‘သော အဘိဟရတီ’’တိအာဒိလက္ခဏံ။ တပဿိတာယာတိ တပဿိဘာဝေန ဟောတိ။ တတ္ထ သော အဘိဟရတီတိ သော တံ သီလံ အဘိဟရတိ, ဥပရူပရိ ဝဍ္ဎေတိ။ သီလံ မေ ပရိပုဏ္ဏံ, တပေါ အာရဒ္ဓေါ, အလမေတ္တာဝတာတိ န ဝီရိယံ ဝိဿဇ္ဇေတိ။ နော ဟီနာယာဝတ္တတီတိ ဟီနာယ ဂိဟိဘာဝတ္ထာယ န အာဝတ္တတိ။ သီလတော ဥတ္တရိ ဝိသေသာဓိဂမတ္ထာယ ဝီရိယံ ကရောတိယေဝ, ဧဝံ ကရောန္တော သော ဝိဝိတ္တံ သေနာသနံ ဘဇတိ။ ‘‘အရည’’န္တိအာဒီနိ သာမညဖလေ (ဒီ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၂၁၆) ဝိတ္ထာရိတာနေဝ။ ‘‘မေတ္တာသဟဂတေနာ’’တိအာဒီနိ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ ဝဏ္ဏိတာနိ။ တစပ္ပတ္တာတိ ပပဋိကတော အဗ္ဘန္တရံ တစံ ပတ္တာ။ ဖေဂ္ဂုပ္ပတ္တာတိ တစတော အဗ္ဘန္တရံ ဖေဂ္ဂုံ ပတ္တာ, ဖေဂ္ဂုသဒိသာ ဟောတီတိ အတ္ထော။
֍ ဋီ ၇၄။ ‘‘ဧတ္တာဝတာ, ခေါ နိဂြောဓ, တပေါဇိဂုစ္ဆာ အဂ္ဂပ္ပတ္တာ စ ဟောတိ သာရပ္ပတ္တာ စာ’’တိ ဣဒံ ဘဂဝါ တိတ္ထိယာနံ ဝသေနာဟ။ တိတ္ထိယာနဉှိ လာဘသက္ကာရော ရုက္ခဿ သာခါပလာသသဒိသော။ ပဉ္စသီလမတ္တကံ ပပဋိကသဒိသံ။ အဋ္ဌသမာပတ္တိမတ္တံ တစသဒိသံ။ ပုဗ္ဗေနိဝါသဉာဏာဝသာနာ အဘိညာ ဖေဂ္ဂုသဒိသာ။ ဒိဗ္ဗစက္ခုံ ပနေတေ အရဟတ္တန္တိ ဂဟေတွာ ဝိစရန္တိ။ တေန နေသံ တံ ရုက္ခဿ သာရသဒိသံ။ သာသနေ ပန လာဘသက္ကာရော သာခါပလာသသဒိသော။ သီလသမ္ပဒါ ပပဋိကသဒိသာ။ ဈာနသမာပတ္တိယော တစသဒိသာ။ လောကိယာဘိညာ ဖေဂ္ဂုသဒိသာ။ မဂ္ဂဖလံ သာရော။ ဣတိ ဘဂဝတာ အတ္တနော သာသနံ ဩနတဝိနတဖလဘာရဘရိတရုက္ခူပမာယ ဥပမိတံ။ သော ဒေသနာကုသလတာယ တတော တစသာရသမ္ပတ္တိတော မမ သာသနံ ဥတ္တရိတရဉ္စေဝ ပဏီတတရဉ္စ, တံ တုဝံ ကဒါ ဇာနိဿသီတိ အတ္တနောဒေသနာယ ဝိသေသဘာဝံ ဒဿေတုံ ‘‘ဣတိ ခေါ နိဂြောဓာ’’တိ ဒေသနံ
(ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၅။) [သျ]အာရဘိ။ တေ ပရိဗ္ဗာဇကာတိ တေ တဿ ပရိဝါရာ တိံသသတသင်္ချာ ပရိဗ္ဗာဇကာ။ ဧတ္ထ မယံ အနဿာမာတိ ဧတ္ထ အစေလကပါဠိအာဒီသု, ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ ‘‘အမှာကံ အစေလကပါဠိမတ္တမ္ပိ နတ္ထိ, ကုတော ပရိသုဒ္ဓပါဠိ။ အမှာကံ ပရိသုဒ္ဓပါဠိမတ္တမ္ပိ နတ္ထိ, ကုတော စာတုယာမသံဝရာဒီနိ။ စာတုယာမသံဝရောပိ နတ္ထိ, ကုတော အရညဝါသာဒီနိ။ အရညဝါသောပိ နတ္ထိ, ကုတော နီဝရဏပ္ပဟာနာဒီနိ။ နီဝရဏပ္ပဟာနမ္ပိ နတ္ထိ, ကုတော ဗြဟ္မဝိဟာရာဒီနိ။ ဗြဟ္မဝိဟာရမတ္တမ္ပိ နတ္ထိ, ကုတော ပုဗ္ဗေနိဝါသာဒီနိ။ ပုဗ္ဗေနိဝါသဉာဏမတ္တမ္ပိ နတ္ထိ, ကုတော အမှာကံ ဒိဗ္ဗစက္ခု။ ဧတ္ထ မယံ သအာစရိယကာ နဋ္ဌာ’’တိ။ ဣတော ဘိယျော ဥတ္တရိတရန္တိ ဣတော ဒိဗ္ဗစက္ခုဉာဏာဓိဂမတော ဘိယျော အညံ ဥတ္တရိတရံ ဝိသေသာဓိဂမံ မယံ သုတိဝသေနာပိ န ဇာနာမာတိ ဝဒန္တိ။
နိဂြောဓဿပဇ္ဈာယနဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၇၅။ အထ နိဂြောဓံ ပရိဗ္ဗာဇကန္တိ ဧဝံ ကိရဿ အဟောသိ ‘‘ဣမေ ပရိဗ္ဗာဇကာ ဣဒါနိ ဘဂဝတော ဘာသိတံ သုဿူသန္တိ, ဣမိနာ စ နိဂြောဓေန ဘဂဝတော ပရမ္မုခါ ကက္ခဠံ ဒုရာသဒဝစနံ ဝုတ္တံ, ဣဒါနိ အယမ္ပိ သောတုကာမော ဇာတော, ကာလော ဒါနိ မေ ဣမဿ မာနဒ္ဓဇံ နိပါတေတွာ ဘဂဝတော သာသနံ ဥက္ခိပိတု’’န္တိ။ အထ နိဂြောဓံ ပရိဗ္ဗာဇကံ ဧတဒဝေါစ။ အပရမ္ပိဿ အဟောသိ ‘‘အယံ မယိ အကထေန္တေ သတ္ထာရံ န ခမာပေဿတိ, တဒဿ အနာဂတေ အဟိတာယ ဒုက္ခာယ သံဝတ္တိဿတိ, မယာ ပန ကထိတေ ခမာပေဿတိ, တဒဿ ဘဝိဿတိ ဒီဃရတ္တံ ဟိတာယ သုခါယာ’’တိ။ အထ နိဂြောဓံ ပရိဗ္ဗာဇကံ ဧတဒဝေါစ။ အပရိသာဝစရံ ပန နံ ကရောထာတိ ဧတ္ထ ပနာတိ နိပါတော, အထ နံ အပရိသာဝစရံ ကရောထာတိ အတ္ထော။ ‘‘အပရိသာဝစရေတ’’န္တိပိ ပါဌော, အပရိသာဝစရံ ဝါ ဧတံ ကရောထ, ဂေါကာဏာဒီနံ ဝါ အညတရန္တိ အတ္ထော။
ဂေါကာဏန္တိ ဧတ္ထာပိ ဂေါကာဏံ ပရိယန္တစာရိနိံ ဝိယ ကရောထာတိ အတ္ထော။ တုဏှီဘူတောတိ တုဏှီဘာဝံ ဥပဂတော။ မင်္ကုဘူတောတိ နိတ္တေဇတံ အာပန္နော။ ပတ္တက္ခန္ဓောတိ ဩနတဂီဝေါ။ အဓောမုခေါတိ ဟေဋ္ဌာမုခေါ။
(ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၆။) [သျ]֍ ဋီ ၇၆။ ဗုဒ္ဓေါ သော ဘဂဝါ ဗောဓာယာတိ သယံ ဗုဒ္ဓေါ သတ္တာနမ္ပိ စတုသစ္စဗောဓတ္ထာယ ဓမ္မံ ဒေသေတိ။ ဒန္တောတိ စက္ခုတောပိ ဒန္တော…ပေ… မနတောပိ ဒန္တော။ ဒမထာယာတိ အညေသမ္ပိ ဒမနတ္ထာယ ဧဝ, န ဝါဒတ္ထာယ။ သန္တောတိ ရာဂသန္တတာယ သန္တော, ဒေါသမောဟသန္တတာယ သဗ္ဗ အကုသလသဗ္ဗာဘိသင်္ခါရသန္တတာယ သန္တော။ သမထာယာတိ မဟာဇနဿ ရာဂါဒိသမနတ္ထာယ ဓမ္မံ ဒေသေတိ။ တိဏ္ဏောတိ စတ္တာရော ဩဃေ တိဏ္ဏော။ တရဏာယာတိ မဟာဇနဿ ဩဃနိတ္ထရဏတ္ထာယ။ ပရိနိဗ္ဗုတောတိ ကိလေသပရိနိဗ္ဗာနေန ပရိနိဗ္ဗုတော။ ပရိနိဗ္ဗာနာယာတိ မဟာဇနဿာပိ သဗ္ဗကိလေသပရိနိဗ္ဗာနတ္ထာယ ဓမ္မံ ဒေသေတိ။
ဗြဟ္မစရိယပရိယောသာနာဒိဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၇၇။ အစ္စယောတိအာဒီနိ သာမညဖလေ (ဒီ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၂၅၀) ဝုတ္တာနိ။ ဥဇုဇာတိကောတိ ကာယဝင်္ကာဒိဝိရဟိတော ဥဇုသဘာဝေါ။ အဟမနုသာသာမီတိ အဟံ တာဒိသံ ပုဂ္ဂလံ အနုသာသာမိ, ဓမ္မံ အဿ ဒေသေမိ။ သတ္တာဟန္တိ သတ္တဒိဝသာနိ, ဣဒံ သဗ္ဗမ္ပိ ဘဂဝါ ဒန္ဓပညံ ပုဂ္ဂလံ သန္ဓာယာဟ အသဌော ပန အမာယာဝီ ဥဇုဇာတိကော တံမုဟုတ္တေနေဝ အရဟတ္တံ ပတ္တုံ သက္ခိဿတိ။ ဣတိ ဘဂဝါ ‘‘အသဌ’’န္တိအာဒိဝစနေန သဌော ဟိ ဝင်္ကဝင်္ကော, မယာပိ န သက္ကာ အနုသာသိတုန္တိ ဒီပေန္တော ပရိဗ္ဗာဇကံ ပါဒေသု ဂဟေတွာ မဟာမေရုပါဒတလေ ဝိယ ခိပိတ္ထ။ ကသ္မာ? အယဉှိ အတိသဌော, ကုဋိလစိတ္တော သတ္ထရိ ဧဝံ ကထေန္တေပိ ဗုဒ္ဓဓမ္မသံဃေသု နာဓိမုစ္စတိ, အဓိမုစ္စနတ္ထာယ သောတံ န ဩဒဟတိ, ကောဟညေ ဌိတော သတ္ထာရံ ခမာပေတိ။ တသ္မာ ဘဂဝါ တဿဇ္ဈာသယံ ဝိဒိတွာ ‘‘ဧတု ဝိညူ ပုရိသော အသဌော’’တိအာဒိမာဟ။ သဌံ ပနာဟံ အနုသာသိတုံ န သက္ကောမီတိ။
֍ ဋီ ၇၈။ အန္တေဝါသိကမျတာတိ အန္တေဝါသိကမျတာယ, အမှေ အန္တေဝါသိကေ ဣစ္ဆန္တော။ ဧဝမာဟာတိ ‘‘ဧတု ဝိညုပုရိသော’’တိအာဒိမာဟ။ ယော ဧဝ ဝေါ အာစရိယောတိ ယော ဧဝ တုမှာကံ ပကတိယာ အာစရိယော။ ဥဒ္ဒေသာ နော စာဝေတုကာမောတိ အတ္တနော အနုသာသနိံ ဂါဟာပေတွာ အမှေ အမှာကံ ဥဒ္ဒေသတော စာဝေတုကာမော။ သော ဧဝ ဝေါ ဥဒ္ဒေသော ဟောတူတိ ယော တုမှာကံ ပကတိယာ ဥဒ္ဒေသော, သော တုမှာကံယေဝ
(ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၇။) [သျ]ဟောတု, န မယံ တုမှာကံ ဥဒ္ဒေသေန အတ္ထိကာ။ အာဇီဝါတိ အာဇီဝတော။ အကုသလသင်္ခါတာတိ အကုသလာတိ ကောဋ္ဌာသံ ပတ္တာ။ အကုသလာ ဓမ္မာတိ ဒွါဒသ အကုသလစိတ္တုပ္ပါဒဓမ္မာ တဏှာယေဝ ဝါ ဝိသေသေန။ သာ ဟိ ပုနဗ္ဘဝကရဏတော ‘‘ပေါနောဗ္ဘဝိကာ’’တိ ဝုတ္တာ။ သဒရထာတိ ကိလေသဒရထသမ္ပယုတ္တာ။ ဇာတိဇရာမရဏိယာတိ ဇာတိဇရာမရဏာနံ ပစ္စယဘူတာ။ သံကိလေသိကာ ဓမ္မာတိ ဒွါဒသ အကုသလစိတ္တုပ္ပါဒါ။ ဝေါဒါနိယာတိ, သမထဝိပဿနာ ဓမ္မာ။ တေ ဟိ သတ္တေ ဝေါဒါပေန္တိ, တသ္မာ ‘‘ဝေါဒါနိယာ’’တိ ဝုစ္စန္တိ။ ပညာပါရိပူရိန္တိ မဂ္ဂပညာပါရိပူရိံ။ ဝေပုလ္လတ္တဉ္စာတိ ဖလပညာဝေပုလ္လတံ, ဥဘောပိ ဝါ ဧတာနိ အညမညဝေဝစနာနေဝ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ ‘‘တတော တုမှေ မဂ္ဂပညဉ္စေဝ ဖလပညဉ္စ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတွာ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရိဿထာ’’တိ။ ဧဝံ ဘဂဝါ ပရိဗ္ဗာဇကေ အာရဗ္ဘ အတ္တနော ဩဝါဒါနုသာသနိယာ ဖလံ ဒဿေန္တော အရဟတ္တနိကူဋေန ဒေသနံ နိဋ္ဌပေသိ။
֍ ဋီ ၇၉။ ယထာ တံ မာရေနာတိ ယထာ မာရေန ပရိယုဋ္ဌိတစိတ္တာ နိသီဒန္တိ ဧဝမေဝ တုဏှီဘူတာ…ပေ… အပ္ပဋိဘာနာ နိသိန္နာ။
မာရော ကိရ သတ္ထာ အတိဝိယ ဂဇ္ဇန္တော ဗုဒ္ဓဗလံ ဒီပေတွာ ဣမေသံ ပရိဗ္ဗာဇကာနံ ဓမ္မံ ဒေသေတိ, ကဒါစိ ဓမ္မာဘိသမယော ဘဝေယျ, ဟန္ဒာဟံ ပရိယုဋ္ဌာမီတိ သော တေသံ စိတ္တာနိ ပရိယုဋ္ဌာသိ။ အပ္ပဟီနဝိပလ္လာသာနဉှိ စိတ္တံ မာရဿ ယထာကာမကရဏီယံ ဟောတိ။ တေပိ မာရေန ပရိယုဋ္ဌိတစိတ္တာ ထဒ္ဓင်္ဂပစ္စင်္ဂါ ဝိယ တုဏှီ အပ္ပဋိဘာနာ နိသီဒိံသု။ အထ သတ္ထာ ဣမေ ပရိဗ္ဗာဇကာ အတိဝိယ နိရဝါ ဟုတွာ နိသိန္နာ, ကိံ နု ခေါတိ အာဝဇ္ဇန္တော မာရေန ပရိယုဋ္ဌိတဘာဝံ အညာသိ။ သစေ ပန တေသံ မဂ္ဂဖလုပ္ပတ္တိဟေတု ဘဝေယျ, မာရံ ပဋိဗာဟိတွာပိ ဘဂဝါ ဓမ္မံ ဒေသေယျ, သော ပန တေသံ နတ္ထိ။ ‘‘သဗ္ဗေပိ မေ တုစ္ဆပုရိသာ’’တိ အညာသိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘အထ ခေါ ဘဂဝတော ဧတဒဟောသိ သဗ္ဗေပိ မေ မောဃပုရိသာ’’တိအာဒိ။
တတ္ထ ဖုဋ္ဌာ ပါပိမတာတိ ပါပိမတာ မာရေန ဖုဋ္ဌာ။ ယတြ ဟိ နာမာတိ ယေသု နာမ။ အညာဏတ္ထမ္ပီတိ ဇာနနတ္ထမ္ပိ။ ကိံ ကရိဿတိ သတ္တာဟောတိ သမဏေန ဂေါတမေန ပရိစ္ဆိန္နသတ္တာဟော အမှာကံ ကိံ ကရိဿတိ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ ‘‘သမဏေန ဂေါတမေန ‘သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတွာ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရိဿတိ သတ္တာဟ’န္တိ ဝုတ္တံ, သော သတ္တာဟော အမှာကံ ကိံ အပ္ဖါသုကံ
(ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၈။) [သျ]ကရိဿတိ။ ဟန္ဒ မယံ သတ္တာဟဗ္ဘန္တရေ ဧတံ ဓမ္မံ သစ္ဆိကာတုံ သက္ကာ, န သက္ကာတိ အညာဏတ္ထမ္ပိ ဗြဟ္မစရိယံ စရိဿာမာ’’တိ။ အထ ဝါ ဇာနာမ တာဝဿ ဓမ္မန္တိ ဧကဒိဝသေ ဧကဝါရံ အညာဏတ္ထမ္ပိ ဧတေသံ စိတ္တံ နုပ္ပန္နံ, သတ္တာဟော ပန ဧတေသံ ကုသီတာနံ ကိံ ကရိဿတိ, ကိံ သက္ခိဿန္တိ တေ သတ္တာဟံ ပူရေတုန္တိ အယမေတ္ထ အဓိပ္ပါယော။ သီဟနာဒန္တိ ပရဝါဒဘိန္ဒနံ သကဝါဒသမုဿာပနဉ္စ အဘီတနာဒံ နဒိတွာ။ ပစ္စုပဋ္ဌာသီတိ ပတိဋ္ဌိတော။ တာဝဒေဝါတိ တသ္မိညေဝ ခဏေ။ ရာဇဂဟံ ပါဝိသီတိ ရာဇဂဟမေဝ ပဝိဋ္ဌော။ တေသံ ပန ပရိဗ္ဗာဇကာနံ ကိဉ္စာပိ ဣဒံ သုတ္တန္တံ သုတွာ ဝိသေသော န နိဗ္ဗတ္တော, အာယတိံ ပန နေသံ ဝါသနာယ ပစ္စယော ဘဝိဿတီတိ။ သေသံ သဗ္ဗတ္ထ ဥတ္တာနမေဝါတိ။
ဥဒုမ္ဗရိကသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
(ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၉။) [သျ]၃။ စက္ကဝတ္တိသုတ္တဝဏ္ဏနာ
အတ္တဒီပသရဏတာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၈၀။ ဧဝံ မေ သုတန္တိ စက္ကဝတ္တိသုတ္တံ။ တတြာယမနုတ္တာနပဒဝဏ္ဏနာ – မာတုလာယန္တိ ဧဝံနာမကေ နဂရေ။ တံ နဂရံ ဂေါစရဂါမံ ကတွာ အဝိဒူရေ ဝနသဏ္ဍေ ဝိဟရတိ။ ‘‘တတြ ခေါ ဘဂဝါ ဘိက္ခူ အာမန္တေသီ’’တိ ဧတ္ထ အယမနုပုဗ္ဗိကထာ –
ဘဂဝါ ကိရ ဣမဿ သုတ္တဿ သမုဋ္ဌာနသမယေ ပစ္စူသကာလေ မဟာကရုဏာသမာပတ္တိတော ဝုဋ္ဌာယ လောကံ ဝေါလောကေန္တော ဣမာယ အနာဂတဝံသဒီပိကာယ သုတ္တန္တကထာယ မာတုလနဂရဝါသီနံ စတုရာသီတိယာ ပါဏသဟဿာနံ ဓမ္မာဘိသမယံ ဒိသွာ ပါတောဝ ဝီသတိဘိက္ခုသဟဿပရိဝါရော မာတုလနဂရံ သမ္ပတ္တော။ မာတုလနဂရဝါသိနော ခတ္တိယာ ‘‘ဘဂဝါ အာဂတော’’တိ သုတွာ ပစ္စုဂ္ဂမ္မ ဒသဗလံ နိမန္တေတွာ မဟာသက္ကာရေန နဂရံ ပဝေသေတွာ နိသဇ္ဇဋ္ဌာနံ သံဝိဓာယ ဘဂဝန္တံ မဟာရဟေ ပလ္လင်္ကေ နိသီဒါပေတွာ ဗုဒ္ဓပ္ပမုခဿ ဘိက္ခုသံဃဿ မဟာဒါနံ အဒံသု။ ဘဂဝါ ဘတ္တကိစ္စံ နိဋ္ဌာပေတွာ စိန္တေသိ – ‘‘သစာဟံ ဣမသ္မိံ ဌာနေ ဣမေသံ မနုဿာနံ ဓမ္မံ ဒေသေဿာမိ, အယံ ပဒေသော သမ္ဗာဓော, မနုဿာနံ ဌာတုံ ဝါ နိသီဒိတုံ ဝါ ဩကာသော န ဘဝိဿတိ, မဟတာ ခေါ ပန သမာဂမေန ဘဝိတဗ္ဗ’’န္တိ။
အထ ရာဇကုလာနံ ဘတ္တာနုမောဒနံ အကတွာဝ ပတ္တံ ဂဟေတွာ နဂရတော နိက္ခမိ။ မနုဿာ စိန္တယိံသု – ‘‘သတ္ထာ အမှာကံ အနုမောဒနမ္ပိ အကတွာ ဂစ္ဆတိ, အဒ္ဓါ ဘတ္တဂ္ဂံ အမနာပံ အဟောသိ, ဗုဒ္ဓါနံ နာမ န သက္ကာ စိတ္တံ ဂဟေတုံ, ဗုဒ္ဓေဟိ သဒ္ဓိံ ဝိဿာသကရဏံ နာမ သမုဿိတဖဏံ အာသီဝိသံ ဂီဝါယ ဂဟဏသဒိသံ ဟောတိ၊ ဧထ ဘော, တထာဂတံ ခမာပေဿာမာ’’တိ။ သကလနဂရဝါသိနော ဘဂဝတာ သဟေဝ နိက္ခန္တာ။ ဘဂဝါ ဂစ္ဆန္တောဝ မဂဓက္ခေတ္တေ ဌိတံ သာခါဝိဋပသမ္ပန္နံ သန္ဒစ္ဆာယံ ကရီသမတ္တဘူမိပတ္ထဋံ ဧကံ မာတုလရုက္ခံ ဒိသွာ ဣမသ္မိံ ရုက္ခမူလေ နိသီဒိတွာ ဓမ္မေ ဒေသိယမာနေ ‘‘မဟာဇနဿ ဌာနနိသဇ္ဇနောကာသော ဘဝိဿတီ’’တိ။
(ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၃၀။) [သျ]နိဝတ္တိတွာ မဂ္ဂါ ဩက္ကမ္မ ရုက္ခမူလံ ဥပသင်္ကမိတွာ ဓမ္မဘဏ္ဍာဂါရိကံ အာနန္ဒတ္ထေရံ ဩလောကေသိ။ ထေရော ဩလောကိတသညာယ ဧဝ ‘‘သတ္ထာ နိသီဒိတုကာမော’’တိ ဉတွာ သုဂတမဟာစီဝရံ ပညပေတွာ အဒါသိ။ နိသီဒိ ဘဂဝါ ပညတ္တေ အာသနေ။ အထဿ ပုရတော မနုဿာ နိသီဒိံသု။ ဥဘောသု ပဿေသု ပစ္ဆတော စ ဘိက္ခုသံဃော, အာကာသေ ဒေဝတာ အဋ္ဌံသု, ဧဝံ မဟာပရိသမဇ္ဈဂတော တတြ ခေါ ဘဂဝါ ဘိက္ခူ အာမန္တေသိ။
တေ ဘိက္ခူတိ တတြ ဥပဝိဋ္ဌာ ဓမ္မပ္ပဋိဂ္ဂါဟကာ ဘိက္ခူ။ အတ္တဒီပါတိ အတ္တာနံ ဒီပံ တာဏံ လေဏံ ဂတိံ ပရာယဏံ ပတိဋ္ဌံ ကတွာ ဝိဟရထာတိ အတ္ထော။ အတ္တသရဏာတိ ဣဒံ တဿေဝ ဝေဝစနံ။ အနညသရဏာတိ ဣဒံ အညသရဏပဋိက္ခေပဝစနံ။ န ဟိ အညော အညဿ သရဏံ ဟောတိ, အညဿ ဝါယာမေန အညဿ အသုဇ္ဈနတော။ ဝုတ္တမ္ပိ စေတံ ‘‘အတ္တာ ဟိ အတ္တနော နာထော, ကော ဟိ နာထော ပရော သိယာ’’တိ (ဓ။ ပ။ ၁၆၀)။ တေနာဟ ‘‘အနညသရဏာ’’တိ။ ကော ပနေတ္ထ အတ္တာ နာမ, လောကိယလောကုတ္တရော ဓမ္မော။ တေနာဟ – ‘‘ဓမ္မဒီပါ ဓမ္မသရဏာ အနညသရဏာ’’တိ။ ‘‘ကာယေ ကာယာနုပဿီ’’တိအာဒီနိ မဟာသတိပဋ္ဌာနေ ဝိတ္ထာရိတာနိ။
ဂေါစရေတိ စရိတုံ ယုတ္တဋ္ဌာနေ။ သကေတိ အတ္တနော သန္တကေ။ ပေတ္တိကေ ဝိသယေတိ ပိတိတော အာဂတဝိသယေ။ စရတန္တိ စရန္တာနံ။ ‘‘စရန္တ’’န္တိပိ ပါဌော, အယမေဝတ္ထော။ န လစ္ဆတီတိ န လဘိဿတိ န ပဿိဿတိ။ မာရောတိ ဒေဝပုတ္တမာရောပိ, မစ္စုမာရောပိ, ကိလေသမာရောပိ။ ဩတာရန္တိ ရန္ဓံ ဆိဒ္ဒံ ဝိဝရံ။ အယံ ပနတ္ထော လေဍ္ဍုဋ္ဌာနတော နိက္ခမ္မ တောရဏေ နိသီဒိတွာ ဗာလာတပံ တပန္တံ လာပံ သကုဏံ ဂဟေတွာ။ ပက္ခန္ဒသေနသကုဏဝတ္ထုနာ ဒီပေတဗ္ဗော။ ဝုတ္တဉှေတံ –
‘‘ဘူတပုဗ္ဗံ, ဘိက္ခဝေ, သကုဏဂ္ဃိ လာပံ သကုဏံ သဟသာ အဇ္ဈပ္ပတ္တာ အဂ္ဂဟေသိ။ အထ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, လာပေါ သကုဏော သကုဏဂ္ဃိယာ ဟရိယမာနော ဧဝံ ပရိဒေဝသိ ‘မယမေဝမှ အလက္ခိကာ, မယံ အပ္ပပုညာ, ယေ မယံ အဂေါစရေ စရိမှ ပရဝိသယေ, သစေဇ္ဇ မယံ ဂေါစရေ စရေယျာမ သကေ ပေတ္တိကေ ဝိသယေ, န မျာယံ သကုဏဂ္ဃိ အလံ အဘဝိဿ ယဒိဒံ ယုဒ္ဓါယာ’တိ။ ကော ပန တေ လာပ ဂေါစရော သကော ပေတ္တိကော ဝိသယောတိ။
(ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၃၁။) [သျ]ယဒိဒံ နင်္ဂလကဋ္ဌကရဏံ လေဍ္ဍုဋ္ဌာနန္တိ။ အထ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, သကုဏဂ္ဃိ သကေ ဗလေ အပတ္ထဒ္ဓါ သကေ ဗလေ အသံဝဒမာနာ လာပံ သကုဏံ ပမုဉ္စိ ဂစ္ဆ ခေါ တွံ လာပ, တတြပိ ဂန္တွာ န မောက္ခသီတိ။
အထ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, လာပေါ သကုဏော နင်္ဂလကဋ္ဌကရဏံ လေဍ္ဍုဋ္ဌာနံ ဂန္တွာ မဟန္တံ လေဍ္ဍုံ အဘိရုဟိတွာ သကုဏဂ္ဃိံ ဝဒမာနော အဋ္ဌာသိ ‘‘ဧဟိ ခေါ ဒါနိ မေ သကုဏဂ္ဃိ, ဧဟိ ခေါ ဒါနိ မေ သကုဏဂ္ဃီ’’တိ။ အထ ခေါ သာ, ဘိက္ခဝေ, သကုဏဂ္ဃိ သကေ ဗလေ အပတ္ထဒ္ဓါ သကေ ဗလေ အသံဝဒမာနာ ဥဘော ပက္ခေ သန္နယှ လာပံ သကုဏံ သဟသာ အဇ္ဈပ္ပတ္တာ။ ယဒါ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, အညာသိ လာပေါ သကုဏော ဗဟုအာဂတာ ခေါ မျာယံ သကုဏဂ္ဃီတိ, အထ ခေါ တဿေဝ လေဍ္ဍုဿ အန္တရံ ပစ္စုပါဒိ။ အထ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, သကုဏဂ္ဃိ တတ္ထေဝ ဥရံ ပစ္စတာဠေသိ။ ဧဝဉှိ တံ, ဘိက္ခဝေ, ဟောတိ ယော အဂေါစရေ စရတိ ပရဝိသယေ။
တသ္မာတိဟ, ဘိက္ခဝေ, မာ အဂေါစရေ စရိတ္ထ ပရဝိသယေ, အဂေါစရေ, ဘိက္ခဝေ, စရတံ ပရဝိသယေ လစ္ဆတိ မာရော ဩတာရံ, လစ္ဆတိ မာရော အာရမ္မဏံ။ ကော စ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခုနော အဂေါစရော ပရဝိသယော, ယဒိဒံ ပဉ္စ ကာမဂုဏာ။ ကတမေ ပဉ္စ? စက္ခုဝိညေယျာ ရူပါ ဣဋ္ဌာ ကန္တာ မနာပါ ပိယရူပါ ကာမူပသံဟိတာ ရဇနီယာ, သောတဝိညေယျာ သဒ္ဒါ ဣဋ္ဌာ ကန္တာ မနာပါ ပိယရူပါ ကာမူပသံဟိတာ ရဇနီယာ, ဃာနဝိညေယျာ ဂန္ဓာ ဣဋ္ဌာ ကန္တာ မနာပါ ပိယရူပါ ကာမူပသံဟိတာ ရဇနီယာ, ဇိဝှါဝိညေယျာ ရသာ ဣဋ္ဌာ ကန္တာ မနာပါ ပိယရူပါ ကာမူပသံဟိတာ ရဇနီယာ, ကာယဝိညေယျာ ဖောဋ္ဌဗ္ဗာ ဣဋ္ဌာ ကန္တာ မနာပါ ပိယရူပါ ကာမူပသံဟိတာ ရဇနီယာ။ အယံ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခုနော အဂေါစရော ပရဝိသယော။
ဂေါစရေ, ဘိက္ခဝေ, စရထ…ပေ… န လစ္ဆတိ မာရော အာရမ္မဏံ။ ကော စ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခုနော ဂေါစရော သကော ပေတ္တိကော ဝိသယော, ယဒိဒံ စတ္တာရော သတိပဋ္ဌာနာ။ ကတမေ စတ္တာရော? ဣဓ ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု ကာယေ ကာယာနုပဿီ ဝိဟရတိ အာတာပီ သမ္ပဇာနော သတိမာ, ဝိနေယျ လောကေ အဘိဇ္ဈာဒေါမနဿံ၊ ဝေဒနာသု ဝေဒနာနုပဿီ ဝိဟရတိ အာတာပီ သမ္ပဇာနော သတိမာ, ဝိနေယျ လောကေ အဘိဇ္ဈာဒေါမနဿံ၊ စိတ္တေ စိတ္တာနုပဿီ ဝိဟရတိ အာတာပီ သမ္ပဇာနော သတိမာ, ဝိနေယျ လောကေ အဘိဇ္ဈာဒေါမနဿံ၊ ဓမ္မေသု ဓမ္မာနုပဿီ ဝိဟရတိ အာတာပီ သမ္ပဇာနော သတိမာ, ဝိနေယျ လောကေ အဘိဇ္ဈာဒေါမနဿံ – အယံ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခုနော ဂေါစရော သကော ပေတ္တိကော ဝိသယောတိ (သံ။ နိ။ ၅။၃၇၁)။
ကုသလာနန္တိ အနဝဇ္ဇလက္ခဏာနံ။ သမာဒါနဟေတူတိ သမာဒါယ ဝတ္တနဟေတု။ ဧဝမိဒံ ပုညံ ပဝဍ္ဎတီတိ ဧဝံ ဣဒံ လောကိယလောကုတ္တရံ ပုညဖလံ ဝဍ္ဎတိ, ပုညဖလန္တိ စ ဥပရူပရိ ပုညမ္ပိ ပုညဝိပါကောပိ ဝေဒိတဗ္ဗော။
(ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၃၂။) [သျ]ဒဠှနေမိစက္ကဝတ္တိရာဇကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၈၁။ တတ္ထ ဒုဝိဓံ ကုသလံ ဝဋ္ဋဂါမီ စ ဝိဝဋ္ဋဂါမီ စ။ တတ္ထ ဝဋ္ဋဂါမိကုသလံ နာမ မာတာပိတူနံ ပုတ္တဓီတာသု ပုတ္တဓီတာနဉ္စ မာတာပိတူသု သိနေဟဝသေန မုဒုမဒ္ဒဝစိတ္တံ။ ဝိဝဋ္ဋဂါမိကုသလံ နာမ ‘‘စတ္တာရော သတိပဋ္ဌာနာ’’တိအာဒိဘေဒါ သတ္တတိံသ ဗောဓိပက္ခိယဓမ္မာ။ တေသု ဝဋ္ဋဂါမိပုညဿ ပရိယောသာနံ မနုဿလောကေ စက္ကဝတ္တိသိရီဝိဘဝေါ။ ဝိဝဋ္ဋဂါမိကုသလဿ မဂ္ဂဖလနိဗ္ဗာနသမ္ပတ္တိ။ တတ္ထ ဝိဝဋ္ဋဂါမိကုသလဿ ဝိပါကံ သုတ္တပရိယောသာနေ ဒဿေဿတိ။
ဣဓ ပန ဝဋ္ဋဂါမိကုသလဿ ဝိပါကဒဿနတ္ထံ, ဘိက္ခဝေ, ယဒါ ပုတ္တဓီတရော မာတာပိတူနံ ဩဝါဒေ န အဋ္ဌံသု, တဒါ အာယုနာပိ ဝဏ္ဏေနာပိ ဣဿရိယေနာပိ ပရိဟာယိံသု။ ယဒါ ပန အဋ္ဌံသု, တဒါ ဝဍ္ဎိံသူတိ ဝတွာ ဝဋ္ဋဂါမိကုသလာနုသန္ဓိဝသေန ‘‘ဘူတပုဗ္ဗံ, ဘိက္ခဝေ’’တိ ဒေသနံ အာရဘိ။ တတ္ထ စက္ကဝတ္တီတိအာဒီနိ မဟာပဒါနေ (ဒီ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၂။၃၃) ဝိတ္ထာရိတာနေဝ။
֍ ဋီ ၈၂။ ဩသက္ကိတန္တိ ဤသကမ္ပိ အဝသက္ကိတံ။ ဌာနာ စုတန္တိ သဗ္ဗသော ဌာနာ အပဂတံ။ တံ ကိရ စက္ကရတနံ အန္တေပုရဒွါရေ အက္ခာဟတံ ဝိယ ဝေဟာသံ အဋ္ဌာသိ။ အထဿ ဥဘောသု ပဿေသု ဒွေ ခဒိရတ္ထမ္ဘေ နိခဏိတွာ စက္ကရတနမတ္ထကေ နေမိအဘိမုခံ ဧကံ သုတ္တကံ ဗန္ဓိံသု။ အဓောဘာဂေပိ နေမိအဘိမုခံ ဧကံ ဗန္ဓိံသု။ တေသု ဥပရိမသုတ္တတော အပ္ပမတ္တကမ္ပိ ဩဂတံ စက္ကရတနံ ဩသက္ကိတံ နာမ ဟောတိ, ဟေဋ္ဌာ သုတ္တဿ ဌာနံ ဥပရိမကောဋိယာ အတိက္ကန္တဂတံ ဌာနာ စုတံ နာမ ဟောတိ, တဒေတံ အတိဗလဝဒေါသေ သတိ ဧဝံ ဟောတိ။ သုတ္တမတ္တမ္ပိ ဧကင်္ဂုလဒွင်္ဂုလမတ္တံ ဝါ ဘဋ္ဌံ ဌာနာ စုတမေဝ ဟောတိ။ တံ သန္ဓာယေတံ ဝုတ္တံ ‘‘ဩသက္ကိတံ ဌာနာ စုတ’’န္တိ။
အထ မေ အာရောစေယျာသီတိ တာတ, တွံ အဇ္ဇ အာဒိံ ကတွာ ဒိဝသဿ တိက္ခတ္တုံ စက္ကရတနဿ ဥပဋ္ဌာနံ ဂစ္ဆ, ဧဝံ ဂစ္ဆန္တော ယဒါ စက္ကရတနံ ဤသကမ္ပိ ဩသက္ကိတံ ဌာနာ စုတံ ပဿသိ, အထ မယှံ အာစိက္ခေယျာသိ။ ဇီဝိတဉှိ မေ တဝ ဟတ္ထေ နိက္ခိတ္တန္တိ။ အဒ္ဒသာတိ အပ္ပမတ္တော ဒိဝသဿ တိက္ခတ္တုံ ဂန္တွာ ဩလောကေန္တော ဧကဒိဝသံ အဒ္ဒသ။
(ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၃၃။) [သျ]֍ ဋီ ၈၃။ အထ ခေါ, ဘိက္ခဝေတိ ဘိက္ခဝေ, အထ ရာဇာ ဒဠှနေမိ ‘‘စက္ကရတနံ ဩသက္ကိတ’’န္တိ သုတွာ ဥပ္ပန္နဗလဝဒေါမနဿော ‘‘န ဒါနိ မယာ စိရံ ဇီဝိတဗ္ဗံ ဘဝိဿတိ, အပ္ပါဝသေသံ မေ အာယု, န မေ ဒါနိ ကာမေ ပရိဘုဉ္ဇနကာလော, ပဗ္ဗဇ္ဇာကာလော မေ ဣဒါနီ’’တိ ရောဒိတွာ ပရိဒေဝိတွာ ဇေဋ္ဌပုတ္တံ ကုမာရံ အာမန္တာပေတွာ ဧတဒဝေါစ။ သမုဒ္ဒပရိယန္တန္တိ ပရိက္ခိတ္တဧကသမုဒ္ဒပရိယန္တမေဝ။ ဣဒံ ဟိဿ ကုလသန္တကံ။ စက္ကဝါဠပရိယန္တံ ပန ပုညိဒ္ဓိဝသေန နိဗ္ဗတ္တံ, န တံ သက္ကာ ဒါတုံ။ ကုလသန္တကံ ပန နိယျာတေန္တော ‘‘သမုဒ္ဒပရိယန္တ’’န္တိ အာဟ။ ကေသမဿုန္တိ တာပသပဗ္ဗဇ္ဇံ ပဗ္ဗဇန္တာပိ ဟိ ပဌမံ ကေသမဿုံ ဩဟာရေန္တိ။ တတော ပဋ္ဌာယ ပရူဠှကေသေ ဗန္ဓိတွာ ဝိစရန္တိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘ကေသမဿုံ ဩဟာရေတွာ’’တိ။
ကာသာယာနီတိ ကသာယရသပီတာနိ။ အာဒိတော ဧဝံ ကတွာ ပစ္ဆာ ဝက္ကလာနိပိ ဓာရေန္တိ။ ပဗ္ဗဇီတိ ပဗ္ဗဇိတော။ ပဗ္ဗဇိတွာ စ အတ္တနော မင်္ဂလဝနုယျာနေယေဝ ဝသိ။ ရာဇိသိမှီတိ ရာဇဤသိမှိ။ ဗြာဟ္မဏပဗ္ဗဇိတာ ဟိ ‘‘ဗြာဟ္မဏိသယော’’တိ ဝုစ္စန္တိ။ သေတစ္ဆတ္တံ ပန ပဟာယ ရာဇပဗ္ဗဇိတာ ရာဇိသယောတိ။ အန္တရဓာယီတိ အန္တရဟိတံ နိဗ္ဗုတဒီပသိခါ ဝိယ အဘာဝံ ဥပဂတံ။ ပဋိသံဝေဒေသီတိ ကန္ဒန္တော ပရိဒေဝန္တော ဇာနာပေသိ။ ပေတ္တိကန္တိ ပိတိတော အာဂတံ ဒါယဇ္ဇံ န ဟောတိ, န သက္ကာ ကုသီတေန ဟီနဝီရိယေန ဒသ အကုသလကမ္မပထေ သမာဒါယ ဝတ္တန္တေန ပါပုဏိတုံ။ အတ္တနော ပန သုကတံ ကမ္မံ နိဿာယ ဒသဝိဓံ ဒွါဒသဝိဓံ ဝါ စက္ကဝတ္တိဝတ္တံ ပူရေန္တေနေဝေတံ ပတ္တဗ္ဗန္တိ ဒီပေတိ။ အထ နံ ဝတ္တပဋိပတ္တိယံ စောဒေန္တော ‘‘ဣင်္ဃ တွ’’န္တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ အရိယေတိ နိဒ္ဒေါသေ။ စက္ကဝတ္တိဝတ္တေတိ စက္ကဝတ္တီနံ ဝတ္တေ။
စက္ကဝတ္တိအရိယဝတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၈၄။ ဓမ္မန္တိ ဒသကုသလကမ္မပထဓမ္မံ။ နိဿာယာတိ တဒဓိဋ္ဌာနေန စေတသာ တမေဝ နိဿယံ ကတွာ။ ဓမ္မံ သက္ကရောန္တောတိ ယထာ ကတော သော ဓမ္မော သုဋ္ဌု ကတော ဟောတိ, ဧဝမေတံ ကရောန္တော။ ဓမ္မံ ဂရုံ ကရောန္တောတိ တသ္မိံ ဂါရဝုပ္ပတ္တိယာ တံ ဂရုံ ကရောန္တော။ ဓမ္မံ မာနေန္တောတိ တမေဝ ဓမ္မံ ပိယဉ္စ ဘာဝနီယဉ္စ ကတွာ ဝိဟရန္တော။ ဓမ္မံ ပူဇေန္တောတိ တံ အပဒိသိတွာ ဂန္ဓမာလာဒိပူဇနေနဿ ပူဇံ ကရောန္တော။ ဓမ္မံ အပစယမာနောတိ တဿေဝ ဓမ္မဿ အဉ္ဇလိကရဏာဒီဟိ နီစဝုတ္တိတံ ကရောန္တော။
(ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၃၄။) [သျ]ဓမ္မဒ္ဓဇော ဓမ္မကေတူတိ တံ ဓမ္မံ ဓဇမိဝ ပုရက္ခတွာ ကေတုမိဝ စ ဥက္ခိပိတွာ ပဝတ္တိယာ ဓမ္မဒ္ဓဇော ဓမ္မကေတု စ ဟုတွာတိ အတ္ထော။ ဓမ္မာဓိပတေယျောတိ ဓမ္မာဓိပတိဘူတော အာဂတဘာဝေန ဓမ္မဝသေနေဝ သဗ္ဗကိရိယာနံ ကရဏေန ဓမ္မာဓိပတေယျော ဟုတွာ။ ဓမ္မိကံ ရက္ခာဝရဏဂုတ္တိံ သံဝိဒဟဿူတိ ဓမ္မော အဿာ အတ္ထီတိ ဓမ္မိကာ, ရက္ခာ စ အာဝရဏဉ္စ ဂုတ္တိ စ ရက္ခာဝရဏဂုတ္တိ။ တတ္ထ ‘‘ပရံ ရက္ခန္တော အတ္တာနံ ရက္ခတီ’’တိ (သံ။ နိ။ ၅။၃၈၅) ဝစနတော ခန္တိအာဒယော ရက္ခာ။ ဝုတ္တဉှေတံ ‘‘ကထဉ္စ, ဘိက္ခဝေ, ပရံ ရက္ခန္တော အတ္တာနံ ရက္ခတိ။ ခန္တိယာ အဝိဟိံသာယ မေတ္တစိတ္တတာ အနုဒ္ဒယတာ’’တိ (သံ။ နိ။ ၅။၃၈၅)။ နိဝါသနပါရုပနဂေဟာဒီနံ နိဝါရဏာ အာဝရဏံ, စောရာဒိဥပဒ္ဒဝနိဝါရဏတ္ထံ ဂေါပါယနာ ဂုတ္တိ, တံ သဗ္ဗမ္ပိ သုဋ္ဌု သံဝိဒဟဿု ပဝတ္တယ ဌပေဟီတိ အတ္ထော။ ဣဒါနိ ယတ္ထ သာ သံဝိဒဟိတဗ္ဗာ, တံ ဒဿေန္တော အန္တောဇနသ္မိန္တိအာဒိမာဟ။
တတြာယံ သင်္ခေပတ္ထော – အန္တောဇနသင်္ခါတံ တဝ ပုတ္တဒါရံ သီလသံဝရေ ပတိဋ္ဌပေဟိ, ဝတ္ထဂန္ဓမာလာဒီနိ စဿ ဒေဟိ, သဗ္ဗောပဒ္ဒဝေ စဿ နိဝါရေဟိ။ ဗလကာယာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ အယံ ပန ဝိသေသော – ဗလကာယော ကာလံ အနတိက္ကမိတွာ ဘတ္တဝေတနသမ္ပဒါနေနပိ အနုဂ္ဂဟေတဗ္ဗော။ အဘိသိတ္တခတ္တိယာ ဘဒြဿာဇာနေယျာဒိရတနသမ္ပဒါနေနပိ ဥပသင်္ဂဏှိတဗ္ဗာ။ အနုယန္တခတ္တိယာ တေသံ အနုရူပယာနဝါဟနသမ္ပဒါနေနပိ ပရိတောသေတဗ္ဗာ။ ဗြာဟ္မဏာ အန္နပါနဝတ္ထာဒိနာ ဒေယျဓမ္မေန။ ဂဟပတိကာ ဘတ္တဗီဇနင်္ဂလဖာလဗလိဗဒ္ဒါဒိသမ္ပဒါနေန။ တထာ နိဂမဝါသိနော နေဂမာ, ဇနပဒဝါသိနော စ ဇာနပဒါ။ သမိတပါပဗာဟိတပါပါ သမဏဗြာဟ္မဏာ သမဏပရိက္ခာရသမ္ပဒါနေန သက္ကာတဗ္ဗာ။ မိဂပက္ခိနော အဘယဒါနေန သမဿာသေတဗ္ဗာ။
ဝိဇိတေတိ အတ္တနော အာဏာပဝတ္တိဋ္ဌာနေ။ အဓမ္မကာရောတိ အဓမ္မကိရိယာ။ မာ ပဝတ္တိတ္ထာတိ ယထာ နပ္ပဝတ္တတိ, တထာ နံ ပဋိပါဒေဟီတိ အတ္ထော။ သမဏဗြာဟ္မဏာတိ သမိတပါပဗာဟိတပါပါ။ မဒပ္ပမာဒါ ပဋိဝိရတာတိ နဝဝိဓာ မာနမဒါ, ပဉ္စသု ကာမဂုဏေသု စိတ္တဝေါဿဇ္ဇနသင်္ခါတာ ပမာဒါ စ ပဋိဝိရတာ။ ခန္တိသောရစ္စေ နိဝိဋ္ဌာတိ အဓိဝါသနခန္တိယဉ္စ သုရတဘာဝေ စ ပတိဋ္ဌိတာ။ ဧကမတ္တာနန္တိ အတ္တနော ရာဂါဒီနံ ဒမနာဒီဟိ ဧကမတ္တာနံ ဒမေန္တိ သမေန္တိ ပရိနိဗ္ဗာပေန္တီတိ ဝုစ္စန္တိ။ ကာလေန ကာလန္တိ ကာလေ
(ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၃၅။) [သျ]ကာလေ။ အဘိနိဝဇ္ဇေယျာသီတိ ဂူထံ ဝိယ ဝိသံ ဝိယ အဂ္ဂိံ ဝိယ စ သုဋ္ဌု ဝဇ္ဇေယျာသိ။ သမာဒါယာတိ သုရဘိကုသုမဒါမံ ဝိယ အမတံ ဝိယ စ သမ္မာ အာဒါယ ပဝတ္တေယျာသိ။
ဣဓ ဌတွာ ဝတ္တံ သမာနေတဗ္ဗံ။ အန္တောဇနသ္မိံ ဗလကာယေပိ ဧကံ, ခတ္တိယေသု ဧကံ, အနုယန္တေသု ဧကံ, ဗြာဟ္မဏဂဟပတိကေသု ဧကံ, နေဂမဇာနပဒေသု ဧကံ, သမဏဗြာဟ္မဏေသု ဧကံ, မိဂပက္ခီသု ဧကံ, အဓမ္မကာရပ္ပဋိက္ခေပေါ ဧကံ, အဓနာနံ ဓနာနုပ္ပဒါနံ ဧကံ သမဏဗြာဟ္မဏေ ဥပသင်္ကမိတွာ ပဉှပုစ္ဆနံ ဧကန္တိ ဧဝမေတံ ဒသဝိဓံ ဟောတိ။ ဂဟပတိကေ ပန ပက္ခိဇာတေ စ ဝိသုံ ကတွာ ဂဏေန္တဿ ဒွါဒသဝိဓံ ဟောတိ။ ပုဗ္ဗေ အဝုတ္တံ ဝါ ဂဏေန္တေန အဓမ္မရာဂဿ စ ဝိသမလောဘဿ စ ပဟာနဝသေန ဒွါဒသဝိဓံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဣဒံ ခေါ တာတ တန္တိ ဣဒံ ဒသဝိဓံ ဒွါဒသဝိဓဉ္စ အရိယစက္ကဝတ္တိဝတ္တံ နာမ။ ဝတ္တမာနဿာတိ ပူရေတွာ ဝတ္တမာနဿ။ တဒဟုပေါသထေတိအာဒိ မဟာသုဒဿနေ ဝုတ္တံ။
֍ ဋီ ၉၀။ သမတေနာတိ အတ္တနော မတိယာ။ သုဒန္တိ နိပါတမတ္တံ။ ပသာသတီတိ အနုသာသတိ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ပေါရာဏကံ ရာဇဝံသံ ရာဇပဝေဏိံ ရာဇဓမ္မံ ပဟာယ အတ္တနော မတိမတ္တေ ဌတွာ ဇနပဒံ အနုသာသတီတိ။ ဧဝမယံ မဃဒေဝဝံသဿ ကဠာရဇနကော ဝိယ ဒဠှနေမိဝံသဿ ဥပစ္ဆေဒကော အန္တိမပုရိသော ဟုတွာ ဥပ္ပန္နော။ ပုဗ္ဗေနာပရန္တိ ပုဗ္ဗကာလေန သဒိသာ ဟုတွာ အပရကာလံ။ ဇနပဒါ န ပဗ္ဗန္တီတိ န ဝဍ္ဎန္တိ။ ယထာ တံ ပုဗ္ဗကာနန္တိ ယထာ ပုဗ္ဗကာနံ ရာဇူနံ ပုဗ္ဗေ စ ပစ္ဆာ စ သဒိသာယေဝ ဟုတွာ ပဗ္ဗိံသု, တထာ န ပဗ္ဗန္တိ။ ကတ္ထစိ သုညာ ဟောန္တိ ဟတဝိလုတ္တာ, တေလမဓုဖာဏိတာဒီသု စေဝ ယာဂုဘတ္တာဒီသု စ ဩဇာပိ ပရိဟာယိတ္ထာတိ အတ္ထော။
အမစ္စာ ပါရိသဇ္ဇာတိ အမစ္စာ စေဝ ပရိသာဝစရာ စ။ ဂဏကမဟာမတ္တာတိ အစ္ဆိဒ္ဒကာဒိပါဌဂဏကာ စေဝ မဟာအမစ္စာ စ။ အနီကဋ္ဌာတိ ဟတ္ထိအာစရိယာဒယော။ ဒေါဝါရိကာတိ ဒွါရရက္ခိနော။ မန္တဿာဇီဝိနောတိ မန္တာ ဝုစ္စတိ ပညာ, တံ နိဿယံ ကတွာ ယေ ဇီဝန္တိ ပဏ္ဍိတာ မဟာမတ္တာ, တေသံ ဧတံ နာမံ။
(ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၃၆။) [သျ]အာယုဝဏ္ဏာဒိပရိဟာနိကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၉၁။ နော စ ခေါ အဓနာနန္တိ ဗလဝလောဘတ္တာ ပန အဓနာနံ ဒလိဒ္ဒမနုဿာနံ ဓနံ နာနုပ္ပဒါသိ။ နာနုပ္ပဒိယမာနေတိ အနနုပ္ပဒိယမာနေ, အယမေဝ ဝါ ပါဌော။ ဒါလိဒ္ဒိယန္တိ ဒလိဒ္ဒဘာဝေါ။ အတ္တနာ စ ဇီဝါဟီတိ သယဉ္စ ဇီဝံ ယာပေဟီတိ အတ္ထော။ ဥဒ္ဓဂ္ဂိကန္တိအာဒီသု ဥပရူပရိဘူမီသု ဖလဒါနဝသေန ဥဒ္ဓမဂ္ဂမဿာတိ ဥဒ္ဓဂ္ဂိကာ။ သဂ္ဂဿ ဟိတာ တတြုပပတ္တိဇနနတောတိ သောဝဂ္ဂိကာ။ နိဗ္ဗတ္တဋ္ဌာနေ သုခေါ ဝိပါကော အဿာတိ သုခဝိပါကာ။ သုဋ္ဌု အဂ္ဂါနံ ဒိဗ္ဗဝဏ္ဏာဒီနံ ဒသန္နံ ဝိသေသာနံ နိဗ္ဗတ္တနတော သဂ္ဂသံဝတ္တနိကာ။ ဧဝရူပံ ဒက္ခိဏံ ဒါနံ ပတိဋ္ဌပေတီတိ အတ္ထော။
֍ ဋီ ၉၂။ ပဝဍ္ဎိဿတီတိ ဝဍ္ဎိဿတိ ဗဟုံ ဘဝိဿတိ။ သုနိသေဓံ နိသေဓေယျန္တိ သုဋ္ဌု နိသိဒ္ဓံ နိသေဓေယျံ။ မူလဃစ္စန္တိ မူလဟတံ။ ခရဿရေနာတိ ဖရုသသဒ္ဒေန။ ပဏဝေနာတိ ဝဇ္ဈဘေရိယာ။
֍ ဋီ ၉၃။ သီသာနိ နေသံ ဆိန္ဒိဿာမာတိ ယေသံ အန္တမသော မူလကမုဋ္ဌိမ္ပိ ဟရိဿာမ, တေသံ တထေဝ သီသာနိ ဆိန္ဒိဿာမ, ယထာ ကောစိ ဟဋဘာဝမ္ပိ န ဇာနိဿတိ, အမှာကံ ဒါနိ ကိမေတ္ထ ရာဇာပိ ဧဝံ ဥဋ္ဌာယ ပရံ မာရေတီတိ အယံ နေသံ အဓိပ္ပါယော။ ဥပက္ကမိံသူတိ အာရဘိံသု။ ပန္ထဒုဟနန္တိ ပန္ထဃာတံ, ပန္ထေ ဌတွာ စောရကမ္မံ။
֍ ဋီ ၉၄။ န ဟိ, ဒေဝါတိ သော ကိရ စိန္တေသိ – ‘‘အယံ ရာဇာ သစ္စံ ဒေဝါတိ မုခပဋိညာယ ဒိန္နာယ မာရာပေတိ, ဟန္ဒာဟံ မုသာဝါဒံ ကရောမီ’’တိ, မရဏဘယာ ‘‘န ဟိ ဒေဝါ’’တိ အဝေါစ။
֍ ဋီ ၉၆။ ဧကိဒန္တိ ဧတ္ထ ဣဒန္တိ နိပါတမတ္တံ, ဧကေ သတ္တာတိ အတ္ထော။ စာရိတ္တန္တိ မိစ္ဆာစာရံ။ အဘိဇ္ဈာဗျာပါဒါတိ အဘိဇ္ဈာ စ ဗျာပါဒေါ စ။ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌီတိ နတ္ထိ ဒိန္နန္တိအာဒိကာ အန္တဂ္ဂါဟိကာ ပစ္စနီကဒိဋ္ဌိ။
֍ ဋီ ၁၀၁။ အဓမ္မရာဂေါတိ မာတာ မာတုစ္ဆာ ပိတုစ္ဆာ မာတုလာနီတိအာဒိကေ အယုတ္တဋ္ဌာနေ ရာဂေါ။ ဝိသမလောဘောတိ ပရိဘောဂယုတ္တေသုပိ ဌာနေသု အတိဗလဝလောဘော။ မိစ္ဆာဓမ္မောတိ ပုရိသာနံ ပုရိသေသု ဣတ္ထီနဉ္စ ဣတ္ထီသု ဆန္ဒရာဂေါ။
(ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၃၇။) [သျ]အမတ္တေယျတာတိအာဒီသု မာတု ဟိတော မတ္တေယျော, တဿ ဘာဝေါ မတ္တေယျတာ, မာတရိ သမ္မာ ပဋိပတ္တိယာ ဧတံ နာမံ။ တဿာ အဘာဝေါ စေဝ တပ္ပဋိပက္ခတာ စ အမတ္တေယျတာ။ အပေတ္တေယျတာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ န ကုလေ ဇေဋ္ဌာပစာယိတာတိ ကုလေ ဇေဋ္ဌာနံ အပစိတိယာ နီစဝုတ္တိယာ အကရဏဘာဝေါ။
ဒသဝဿာယုကသမယဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၀၃။ ယံ ဣမေသန္တိ ယသ္မိံ သမယေ ဣမေသံ။ အလံပတေယျာတိ ပတိနော ဒါတုံ ယုတ္တာ။ ဣမာနိ ရသာနီတိ ဣမာနိ လောကေ အဂ္ဂရသာနိ။ အတိဗျာဒိပ္ပိဿန္တီတိ အတိဝိယ ဒိပ္ပိဿန္တိ, အယမေဝ ဝါ ပါဌော။ ကုသလန္တိပိ န ဘဝိဿတီတိ ကုသလန္တိ နာမမ္ပိ န ဘဝိဿတိ, ပညတ္တိမတ္တမ္ပိ န ပညာယိဿတီတိ အတ္ထော။ ပုဇ္ဇာ စ ဘဝိဿန္တိ ပါသံသာ စာတိ ပူဇာရဟာ စ ဘဝိဿန္တိ ပသံသာရဟာ စ။ တဒါ ကိရ မနုဿာ ‘‘အသုကေန နာမ မာတာ ပဟတာ, ပိတာ ပဟတော, သမဏဗြာဟ္မဏာ ဇီဝိတာ ဝေါရောပိတာ, ကုလေ ဇေဋ္ဌာနံ အတ္ထိဘာဝမ္ပိ န ဇာနာတိ, အဟော ပုရိသော’’တိ တမေဝ ပူဇေဿန္တိ စေဝ ပသံသိဿန္တိ စ။
န ဘဝိဿတိ မာတာတိ ဝါတိ အယံ မယှံ မာတာတိ ဂရုစိတ္တံ န ဘဝိဿတိ။ ဂေဟေ မာတုဂါမံ ဝိယ နာနာဝိဓံ အသဗ္ဘိကထံ ကထယမာနာ အဂါရဝုပစာရေန ဥပသင်္ကမိဿန္တိ။ မာတုစ္ဆာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ ဧတ္ထ စ မာတုစ္ဆာတိ မာတုဘဂိနီ။ မာတုလာနီတိ မာတုလဘရိယာ။ အာစရိယဘရိယာတိ သိပ္ပါယတနာနိ သိက္ခာပကဿ အာစရိယဿ ဘရိယာ။ ဂရူနံ ဒါရာတိ စူဠပိတုမဟာပိတုအာဒီနံ ဘရိယာ။ သမ္ဘေဒန္တိ မိဿီဘာဝံ, မရိယာဒဘေဒံ ဝါ။
တိဗ္ဗော အာဃာတော ပစ္စုပဋ္ဌိတော ဘဝိဿတီတိ ဗလဝကောပေါ ပုနပ္ပုနံ ဥပ္ပတ္တိဝသေန ပစ္စုပဋ္ဌိတော ဘဝိဿတိ။ အပရာနိ ဒွေ ဧတဿေဝ ဝေဝစနာနိ။ ကောပေါ ဟိ စိတ္တံ အာဃာတေတီတိ အာဃာတော။ အတ္တနော စ ပရဿ စ ဟိတသုခံ ဗျာပါဒေတီတိ ဗျာပါဒေါ။ မနောပဒူသနတော မနောပဒေါသောတိ ဝုစ္စတိ။ တိဗ္ဗံ ဝဓကစိတ္တန္တိ ပိယမာနဿာပိ ပရံ မာရဏတ္ထာယ
(ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၃၈။) [သျ]ဝဓကစိတ္တံ။ တဿ ဝတ္ထုံ ဒဿေတုံ မာတုပိ ပုတ္တမှီတိအာဒိ ဝုတ္တံ။ မာဂဝိကဿာတိ မိဂလုဒ္ဒကဿ။
֍ ဋီ ၁၀၄။ သတ္ထန္တရကပ္ပေါတိ သတ္ထေန အန္တရကပ္ပေါ။ သံဝဋ္ဋကပ္ပံ အပ္ပတွာ အန္တရာဝ လောကဝိနာသော။ အန္တရကပ္ပေါ စ နာမေသ ဒုဗ္ဘိက္ခန္တရကပ္ပေါ ရောဂန္တရကပ္ပေါ သတ္ထန္တရကပ္ပေါတိ တိဝိဓော။ တတ္ထ လောဘုဿဒါယ ပဇာယ ဒုဗ္ဘိက္ခန္တရကပ္ပေါ ဟောတိ။ မောဟုဿဒါယ ရောဂန္တရကပ္ပေါ။ ဒေါသုဿဒါယ သတ္ထန္တရကပ္ပေါ။ တတ္ထ ဒုဗ္ဘိက္ခန္တရကပ္ပေန နဋ္ဌာ ယေဘုယျေန ပေတ္တိဝိသယေ ဥပပဇ္ဇန္တိ။ ကသ္မာ? အာဟာရနိကန္တိယာ ဗလဝတ္တာ။ ရောဂန္တရကပ္ပေန နဋ္ဌာ ယေဘုယျေန သဂ္ဂေ နိဗ္ဗတ္တန္တိ ကသ္မာ? တေသဉှိ ‘‘အဟော ဝတညေသံ သတ္တာနံ ဧဝရူပေါ ရောဂေါ န ဘဝေယျာ’’တိ မေတ္တစိတ္တံ ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ။ သတ္ထန္တရကပ္ပေန နဋ္ဌာ ယေဘုယျေန နိရယေ ဥပပဇ္ဇန္တိ။ ကသ္မာ? အညမညံ ဗလဝါဃာတတာယ။
မိဂသညန္တိ ‘‘အယံ မိဂေါ, အယံ မိဂေါ’’တိ သညံ။ တိဏှာနိ သတ္ထာနိ ဟတ္ထေသု ပါတုဘဝိဿန္တီတိ တေသံ ကိရ ဟတ္ထေန ဖုဋ္ဌမတ္တံ ယံကိဉ္စိ အန္တမသော တိဏပဏ္ဏံ ဥပါဒါယ အာဝုဓမေဝ ဘဝိဿတိ။ မာ စ မယံ ကဉ္စီတိ မယံ ကဉ္စိ ဧကပုရိသမ္ပိ ဇီဝိတာ မာ ဝေါရောပယိမှ။ မာ စ အမှေ ကောစီတိ အမှေပိ ကောစိ ဧကပုရိသော ဇီဝိတာ မာ ဝေါရောပယိတ္ထ။ ယံနူန မယန္တိ အယံ လောကဝိနာသော ပစ္စုပဋ္ဌိတော, န သက္ကာ ဒွီဟိ ဧကဋ္ဌာနေ ဌိတေဟိ ဇီဝိတံ လဒ္ဓုန္တိ မညမာနာ ဧဝံ စိန္တယိံသု။ ဝနဂဟနန္တိ ဝနသင်္ခါတေဟိ တိဏဂုမ္ဗလတာဒီဟိ ဂဟနံ ဒုပ္ပဝေသဋ္ဌာနံ။ ရုက္ခဂဟနန္တိ ရုက္ခေဟိ ဂဟနံ ဒုပ္ပဝေသဋ္ဌာနံ။ နဒီဝိဒုဂ္ဂန္တိ နဒီနံ အန္တရဒီပါဒီသု ဒုဂ္ဂမနဋ္ဌာနံ။ ပဗ္ဗတဝိသမန္တိ ပဗ္ဗတေဟိ ဝိသမံ, ပဗ္ဗတေသုပိ ဝါ ဝိသမဋ္ဌာနံ။ သဘာဂါယိဿန္တီတိ ယထာ အဟံ ဇီဝါမိ ဒိဋ္ဌာ ဘော သတ္တာ, တွမ္ပိ တထာ ဇီဝသီတိ ဧဝံ သမ္မောဒနကထာယ အတ္တနာ သဘာဂေ ကရိဿန္တိ။
အာယုဝဏ္ဏာဒိဝဍ္ဎနကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၀၅။ အာယတန္တိ မဟန္တံ။ ပါဏာတိပါတာ ဝိရမေယျာမာတိ ပါဏာတိပါတတော ဩသက္ကေယျာမ။ ပါဏာတိပါတံ ဝိရမေယျာမာတိပိ သဇ္ဈာယန္တိ, တတ္ထ ပါဏာတိပါတံ ပဇဟေယျာမာတိ အတ္ထော။ ဝီသတိဝဿာယုကာတိ
(ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၃၉။) [သျ]မာတာပိတရော ပါဏာတိပါတာ ပဋိဝိရတာ, ပုတ္တာ ကသ္မာ ဝီသတိဝဿာယုကာ အဟေသုန္တိ ခေတ္တဝိသုဒ္ဓိယာ။ တေသဉှိ မာတာပိတရော သီလဝန္တော ဇာတာ။ ဣတိ သီလဂဗ္ဘေ ဝဍ္ဎိတတ္တာ ဣမာယ ခေတ္တဝိသုဒ္ဓိယာ ဒီဃာယုကာ အဟေသုံ။ ယေ ပနေတ္ထ ကာလံ ကတွာ တတ္ထေဝ နိဗ္ဗတ္တာ, တေ အတ္တနောဝ သီလသမ္ပတ္တိယာ ဒီဃာယုကာ အဟေသုံ။
အဿာမာတိ ဘဝေယျာမ။ စတ္တာရီသဝဿာယုကာတိအာဒယော ကောဋ္ဌာသာ အဒိန္နာဒါနာဒီဟိ ပဋိဝိရတာနံ ဝသေန ဝေဒိတဗ္ဗာ။
သင်္ခရာဇဥပ္ပတ္တိဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၀၆။ ဣစ္ဆာတိ မယှံ ဘတ္တံ ဒေထာတိ ဧဝံ ဥပ္ပဇ္ဇနကတဏှာ။ အနသနန္တိ န အသနံ အဝိပ္ဖါရိကဘာဝေါ ကာယာလသိယံ, ဘတ္တံ ဘုတ္တာနံ ဘတ္တသမ္မဒပစ္စယာ နိပဇ္ဇိတုကာမတာဇနကော ကာယဒုဗ္ဗလဘာဝေါတိ အတ္ထော။ ဇရာတိ ပါကဋဇရာ။ ကုက္ကုဋသမ္ပာတိကာတိ ဧကဂါမဿ ဆဒနပိဋ္ဌတော ဥပ္ပတိတွာ ဣတရဂါမဿ ဆဒနပိဋ္ဌေ ပတနသင်္ခါတော ကုက္ကုဋသမ္ပာတော။ ဧတာသု အတ္ထီတိ ကုက္ကုဋသမ္ပာတိကာ။ ‘‘ကုက္ကုဋသမ္ပာဒိကာ’’တိပိ ပါဌော, ဂါမန္တရတော ဂါမန္တရံ ကုက္ကုဋာနံ ပဒသာ ဂမနသင်္ခါတော ကုက္ကုဋသမ္ပာဒေါ ဧတာသု အတ္ထီတိ အတ္ထော။ ဥဘယမ္ပေတံ ဃနနိဝါသတံယေဝ ဒီပေတိ။ အဝီစိ မညေ ဖုဋော ဘဝိဿတီတိ အဝီစိမဟာနိရယော ဝိယ နိရန္တရပူရိတော ဘဝိဿတိ။
֍ ဋီ ၁၀၇။ ‘‘အသီတိဝဿသဟဿာယုကေသု, ဘိက္ခဝေ, မနုဿေသု မေတ္တေယျော နာမ ဘဂဝါ လောကေ ဥပ္ပဇ္ဇိဿတီ’’တိ န ဝဍ္ဎမာနကဝသေန ဝုတ္တံ။ န ဟိ ဗုဒ္ဓါ ဝဍ္ဎမာနေ အာယုမှိ နိဗ္ဗတ္တန္တိ, ဟာယမာနေ ပန နိဗ္ဗတ္တန္တိ။ တသ္မာ ယဒါ တံ အာယု ဝဍ္ဎိတွာ အသင်္ခေယျတံ ပတွာ ပုန ဟာယမာနံ အသီတိဝဿသဟဿကာလေ ဌဿတိ, တဒါ ဥပ္ပဇ္ဇိဿတီတိ အတ္ထော။ ပရိဟရိဿတီတိ ဣဒံ ပန ပရိဝါရေတွာ ဝိစရန္တာနံ ဝသေန ဝုတ္တံ။ ယူပေါတိ ပါသာဒေါ။ ရညာ မဟာပနာဒေန ကာရာပိတောတိ ရညာ ဟေတုဘူတေန တဿတ္ထာယ သက္ကေန ဒေဝရာဇေန ဝိဿကမ္မဒေဝပုတ္တံ ပေသေတွာ ကာရာပိတော။ ပုဗ္ဗေ ကိရ ဒွေ ပိတာပုတ္တာ နဠကာရာ ပစ္စေကဗုဒ္ဓဿ နဠေဟိ စ
(ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၄၀။) [သျ]ဥဒုမ္ဗရေဟိ စ ပဏ္ဏသာလံ ကာရာပေတွာ တံ တတ္ထ ဝါသာပေတွာ စတူဟိ ပစ္စယေဟိ ဥပဋ္ဌဟိံသု။ တေ ကာလံ ကတွာ ဒေဝလောကေ နိဗ္ဗတ္တာ။ တေသု ပိတာ ဒေဝလောကေယေဝ အဋ္ဌာသိ။ ပုတ္တော ဒေဝလောကာ စဝိတွာ သုရုစိဿ ရညော ဒေဝိယာ သုမေဓာယ ကုစ္ဆိသ္မိံ နိဗ္ဗတ္တော။ မဟာပနာဒေါ နာမ ကုမာရော အဟောသိ။ သော အပရဘာဂေ ဆတ္တံ ဥဿာပေတွာ မဟာပနာဒေါ နာမ ရာဇာ ဇာတော။ အထဿ ပုညာနုဘာဝေန သက္ကော ဒေဝရာဇာ ဝိဿကမ္မဒေဝပုတ္တံ ရညော ပါသာဒံ ကရောဟီတိ ပဟိဏိ သော တဿ ပါသာဒံ နိမ္မိနိ ပဉ္စဝီသတိယောဇနုဗ္ဗေဓံ သတ္တရတနမယံ သတဘူမကံ။ ယံ သန္ဓာယ ဇာတကေ ဝုတ္တံ –
‘‘ပနာဒေါ နာမ သော ရာဇာ, ယဿ ယူပေါ သုဝဏ္ဏယော၊
တိရိယံ သောဠသုဗ္ဗေဓော, ဥဒ္ဓမာဟု သဟဿဓာ။
သဟဿကဏ္ဍော သတဂေဏ္ဍု, ဓဇာလု ဟရိတာမယော၊
အနစ္စုံ တတ္ထ ဂန္ဓဗ္ဗာ, ဆ သဟဿာနိ သတ္တဓာ။
ဧဝမေတံ တဒါ အာသိ, ယထာ ဘာသသိ ဘဒ္ဒဇိ၊
သက္ကော အဟံ တဒါ အာသိံ, ဝေယျာဝစ္စကရော တဝါ’’တိ။ (ဇာ။ ၅။၃။၄၂)၊
သော ရာဇာ တတ္ထ ယာဝတာယုကံ ဝသိတွာ ကာလံ ကတွာ ဒေဝလောကေ နိဗ္ဗတ္တိ။ တသ္မိံ ဒေဝလောကေ နိဗ္ဗတ္တေ သော ပါသာဒေါ မဟာဂင်္ဂါယ အနုသောတံ ပတိ။ တဿ ဓုရသောပါနသမ္မုခဋ္ဌာနေ ပယာဂပတိဋ္ဌာနံ နာမ နဂရံ မာပိတံ။ ထုပိကာသမ္မုခဋ္ဌာနေ ကောဋိဂါမော နာမ။ အပရဘာဂေ အမှာကံ ဘဂဝတော ကာလေ သော နဠကာရဒေဝပုတ္တော ဒေဝလောကတော စဝိတွာ မနုဿပထေ ဘဒ္ဒဇိသေဋ္ဌိ နာမ ဟုတွာ သတ္ထု သန္တိကေ ပဗ္ဗဇိတွာ အရဟတ္တံ ပါပုဏိ။ သော နာဝါယ ဂင်္ဂါတရဏဒိဝသေ ဘိက္ခုသံဃဿ တံ ပါသာဒံ ဒဿေတီတိ ဝတ္ထု ဝိတ္ထာရေတဗ္ဗံ။ ကသ္မာ ပနေသ ပါသာဒေါ န အန္တရဟိတောတိ? ဣတရဿ အာနုဘာဝါ။ တေန သဒ္ဓိံ ပုညံ ကတွာ ဒေဝလောကေ နိဗ္ဗတ္တကုလပုတ္တော အနာဂတေ သင်္ခေါ နာမ ရာဇာ ဘဝိဿတိ။ တဿ ပရိဘောဂတ္ထာယ သော ပါသာဒေါ ဥဋ္ဌဟိဿတိ, တသ္မာ န အန္တရဟိတောတိ။
(ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၄၁။) [သျ]֍ ဋီ ၁၀၈။ ဥဿာပေတွာတိ တံ ပါသာဒံ ဥဋ္ဌာပေတွာ။ အဇ္ဈာဝသိတွာတိ တတ္ထ ဝသိတွာ။ တံ ဒတွာ ဝိဿဇ္ဇိတွာတိ တံ ပါသာဒံ ဒါနဝသေန ဒတွာ နိရပေက္ခော ပရိစ္စာဂဝသေန စ ဝိဿဇ္ဇိတွာ။ ကဿ စ ဧဝံ ဒတွာတိ? သမဏာဒီနံ။ တေနာဟ – ‘‘သမဏဗြာဟ္မဏကပဏဒ္ဓိကဝနိဗ္ဗကယာစကာနံ ဒါနံ ဒတွာ’’တိ။ ကထံ ပန သော ဧကံ ပါသာဒံ ဗဟူနံ ဒဿတီတိ? ဧဝံ ကိရဿ စိတ္တံ ဥပ္ပဇ္ဇိဿတိ ‘‘အယံ ပါသာဒေါ ဝိပ္ပကိရိယတူ’’တိ။ သော ခဏ္ဍခဏ္ဍသော ဝိပ္ပကိရိဿတိ။ သော တံ အလဂ္ဂမာနောဝ ဟုတွာ ‘‘ယော ယတ္တကံ ဣစ္ဆတိ, သော တတ္တကံ ဂဏှတူ’’တိ ဒါနဝသေန ဝိဿဇ္ဇိဿတိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘ဒါနံ ဒတွာ မေတ္တေယျဿ ဘဂဝတော…ပေ… ဝိဟရိဿတီ’’တိ။ ဧတ္တကေန ဘဂဝါ ဝဋ္ဋဂါမိကုသလဿ အနုသန္ဓိံ ဒဿေတိ။
֍ ဋီ ၁၀၉။ ဣဒါနိ ဝိဝဋ္ဋဂါမိကုသလဿ အနုသန္ဓိံ ဒဿေန္တော ပုန အတ္တဒီပါ, ဘိက္ခဝေ, ဝိဟရထာတိအာဒိမာဟ။
ဘိက္ခုနော အာယုဝဏ္ဏာဒိဝဍ္ဎနကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၁၀။ ဣဒံ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခုနော အာယုသ္မိန္တိ ဘိက္ခဝေ ယံ ဝေါ အဟံ အာယုနာပိ ဝဍ္ဎိဿထာတိ အဝေါစံ, တတ္ထ ဣဒံ ဘိက္ခုနော အာယုသ္မိံ ဣဒံ အာယုကာရဏန္တိ အတ္ထော။ တသ္မာ တုမှေဟိ အာယုနာ ဝဍ္ဎိတုကာမေဟိ ဣမေ စတ္တာရော ဣဒ္ဓိပါဒါ ဘာဝေတဗ္ဗာတိ ဒဿေတိ။
ဝဏ္ဏသ္မိန္တိ ယံ ဝေါ အဟံ ဝဏ္ဏေနပိ ဝဍ္ဎိဿထာတိ အဝေါစံ, ဣဒံ တတ္ထ ဝဏ္ဏကာရဏံ။ သီလဝတော ဟိ အဝိပ္ပဋိသာရာဒီနံ ဝသေန သရီရဝဏ္ဏောပိ ကိတ္တိဝသေန ဂုဏဝဏ္ဏောပိ ဝဍ္ဎတိ။ တသ္မာ တုမှေဟိ ဝဏ္ဏေန ဝဍ္ဎိတုကာမေဟိ သီလသမ္ပန္နေဟိ ဘဝိတဗ္ဗန္တိ ဒဿေတိ။
သုခသ္မိန္တိ ယံ ဝေါ အဟံ သုခေနပိ ဝဍ္ဎိဿထာတိ အဝေါစံ, ဣဒံ တတ္ထ ဝိဝေကဇံ ပီတိသုခါဒိနာနပ္ပကာရကံ ဈာနသုခံ။ တသ္မာ တုမှေဟိ သုခေန ဝဍ္ဎိတုကာမေဟိ ဣမာနိ စတ္တာရိ ဈာနာနိ ဘာဝေတဗ္ဗာနိ။
ဘောဂသ္မိန္တိ ယံ ဝေါ အဟံ ဘောဂေနပိ ဝဍ္ဎိဿထာတိ အဝေါစံ, အယံ သော အပ္ပမာဏာနံ သတ္တာနံ အပ္ပဋိကူလတာဝဟော သုခသယနာဒိ ဧကာဒသာနိသံသော သဗ္ဗဒိသာဝိပ္ဖါရိတဗြဟ္မဝိဟာရဘောဂေါ။ တသ္မာ တုမှေဟိ ဘောဂေန ဝဍ္ဎိတုကာမေဟိ ဣမေ ဗြဟ္မဝိဟာရာ ဘာဝေတဗ္ဗာ။
(ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၄၂။) [သျ]ဗလသ္မိန္တိ ယံ ဝေါ အဟံ ဗလေနပိ ဝဍ္ဎိဿထာတိ အဝေါစံ, ဣဒံ အာသဝက္ခယပရိယောသာနေ ဥပ္ပန္နံ အရဟတ္တဖလသင်္ခါတံ ဗလံ။ တသ္မာ တုမှေဟိ ဗလေန ဝဍ္ဎိတုကာမေဟိ အရဟတ္တပ္ပတ္တိယာ ယောဂေါ ကရဏီယော။
ယထယိဒံ, ဘိက္ခဝေ, မာရဗလန္တိ ယထာ ဣဒံ ဒေဝပုတ္တမာရမစ္စုမာရကိလေသမာရာနံ ဗလံ ဒုပ္ပသဟံ ဒုရဘိသမ္ဘဝံ, ဧဝံ အညံ လောကေ ဧကဗလမ္ပိ န သမနုပဿာမိ။ တမ္ပိ ဗလံ ဣဒမေဝ အရဟတ္တဖလံ ပသဟတိ အဘိဘဝတိ အဇ္ဈောတ္ထရတိ။ တသ္မာ ဧတ္ထေဝ ယောဂေါ ကရဏီယောတိ ဒဿေတိ။
ဧဝမိဒံ ပုညန္တိ ဧဝံ ဣဒံ လောကုတ္တရပုညမ္ပိ ယာဝ အာသဝက္ခယာ ပဝဍ္ဎတီတိ ဝိဝဋ္ဋဂါမိကုသလာနုသန္ဓိံ နိဋ္ဌပေန္တော အရဟတ္တနိကူဋေန ဒေသနံ နိဋ္ဌပေသိ။ သုတ္တပရိယောသာနေ ဝီသတိ ဘိက္ခုသဟဿာနိ အရဟတ္တံ ပါပုဏိံသု။ စတုရာသီတိ ပါဏသဟဿာနိ အမတပါနံ ပိဝိံသူတိ။
စက္ကဝတ္တိသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
(ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၄၃။) [သျ]၄။ အဂ္ဂညသုတ္တဝဏ္ဏနာ
ဝါသေဋ္ဌဘာရဒွါဇဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၁၁။ ဧဝံ မေ သုတန္တိ အဂ္ဂညသုတ္တံ။ တတြာယမနုတ္တာနပဒဝဏ္ဏနာ – ပုဗ္ဗာရာမေ မိဂါရမာတုပါသာဒေတိ ဧတ္ထ အယံ အနုပုဗ္ဗိကထာ။ အတီတေ သတသဟဿကပ္ပမတ္ထကေ ဧကာ ဥပါသိကာ ပဒုမုတ္တရံ ဘဂဝန္တံ နိမန္တေတွာ ဗုဒ္ဓပ္ပမုခဿ ဘိက္ခုသတသဟဿဿ ဒါနံ ဒတွာ ဘဂဝတော ပါဒမူလေ နိပဇ္ဇိတွာ ‘‘အနာဂတေ တုမှာဒိသဿ ဗုဒ္ဓဿ အဂ္ဂုပဋ္ဌာယိကာ ဟောမီ’’တိ ပတ္ထနံ အကာသိ။ သာ ကပ္ပသတသဟဿံ ဒေဝေသု စေဝ မနုဿေသု စ သံသရိတွာ အမှာကံ ဘဂဝတော ကာလေ ဘဒ္ဒိယနဂရေ မေဏ္ဍကသေဋ္ဌိပုတ္တဿ ဓနဉ္စယသေဋ္ဌိနော ဂေဟေ သုမနဒေဝိယာ ကုစ္ဆိမှိ ပဋိသန္ဓိံ ဂဏှိ။ ဇာတကာလေ တဿာ ဝိသာခါတိ နာမံ အကံသု။ သာ ယဒါ ဘဂဝါ ဘဒ္ဒိယနဂရံ အာဂမာသိ, တဒါ ပဉ္စဒါသိသတေဟိ သဒ္ဓိံ ဘဂဝတော ပစ္စုဂ္ဂမနံ ကတွာ ပဌမဒဿနမှိယေဝ သောတာပန္နာ အဟောသိ။
အပရဘာဂေ သာဝတ္ထိယံ မိဂါရသေဋ္ဌိပုတ္တဿ ပုဏ္ဏဝဍ္ဎနကုမာရဿ ဂေဟံ ဂတာ။ တတ္ထ နံ မိဂါရသေဋ္ဌိ မာတုဋ္ဌာနေ ဌပေသိ။ တသ္မာ မိဂါရမာတာတိ ဝုစ္စတိ။ ပတိကုလံ ဂစ္ဆန္တိယာ စဿာ ပိတာ မဟာလတာပိဠန္ဓနံ နာမ ကာရာပေသိ။ တသ္မိံ ပိဠန္ဓနေ စတဿော ဝဇိရနာဠိယော ဥပယောဂံ အဂမံသု, မုတ္တာနံ ဧကာဒသ နာဠိယော, ပဝါဠဿ ဒွါဝီသတိ နာဠိယော, မဏီနံ တေတ္တိံသ နာဠိယော။ ဣတိ ဧတေဟိ စ အညေဟိ စ သတ္တဟိ ရတနေဟိ နိဋ္ဌာနံ အဂမာသိ။ တံ သီသေ ပဋိမုက္ကံ ယာဝ ပါဒပိဋ္ဌိယာ ဘဿတိ။ ပဉ္စန္နံ ဟတ္ထီနံ ဗလံ ဓာရယမာနာဝ နံ ဣတ္ထီ ဓာရေတုံ သက္ကောတိ။ သာ အပရဘာဂေ ဒသဗလဿ အဂ္ဂုပဋ္ဌာယိကာ ဟုတွာ တံ ပသာဓနံ ဝိဿဇ္ဇေတွာ နဝဟိ ကောဋီဟိ ဘဂဝတော ဝိဟာရံ ကာရယမာနာ ကရီသမတ္တေ ဘူမိဘာဂေ ပါသာဒံ ကာရေသိ။ တဿ ဥပရိဘူမိယံ ပဉ္စ ဂဗ္ဘသတာနိ ဟောန္တိ, ဟေဋ္ဌိမဘူမိယံ ပဉ္စာတိ ဂဗ္ဘသဟဿပ္ပဋိမဏ္ဍိတော အဟောသိ။ သာ ‘‘သုဒ္ဓပါသာဒေါဝ န သောဘတီ’’တိ တံ ပရိဝါရေတွာ ပဉ္စ ဒုဝဍ္ဎဂေဟသတာနိ, ပဉ္စ စူဠပါသာဒသတာနိ, ပဉ္စ ဒီဃသာလသတာနိ စ ကာရာပေသိ။ ဝိဟာရမဟော စတူဟိ မာသေဟိ နိဋ္ဌာနံ အဂမာသိ။
(ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၄၄။) [သျ]မာတုဂါမတ္တဘာဝေ ဌိတာယ ဝိသာခါယ ဝိယ အညိဿာ ဗုဒ္ဓသာသနေ ဓနပရိစ္စာဂေါ နာမ နတ္ထိ, ပုရိသတ္တဘာဝေ ဌိတဿ အနာထပိဏ္ဍိကဿ ဝိယ အညဿာတိ။ သော ဟိ စတုပဏ္ဏာသကောဋိယော ဝိဿဇ္ဇေတွာ သာဝတ္ထိယာ ဒက္ခိဏဘာဂေ အနုရာဓပုရဿ မဟာဝိဟာရသဒိသေ ဌာနေ ဇေတဝနမဟာဝိဟာရံ နာမ ကာရေသိ။ ဝိသာခါ သာဝတ္ထိယာ ပါစီနဘာဂေ ဥတ္တရဒေဝိယာ ဝိဟာရသဒိသေ ဌာနေ ပုဗ္ဗာရာမံ နာမ ကာရေသိ။ ဘဂဝါ ဣမေသံ ဒွိန္နံ ကုလာနံ အနုကမ္ပာယ သာဝတ္ထိံ နိဿာယ ဝိဟရန္တော ဣမေသု ဒွီသု ဝိဟာရေသု နိဗဒ္ဓဝါသံ ဝသိ။ ဧကံ အန္တောဝဿံ ဇေတဝနေ ဝသတိ, ဧကံ ပုဗ္ဗာရာမေ။ တသ္မိံ သမယေ ပန ဘဂဝါ ပုဗ္ဗာရာမေ ဝိဟရတိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ပုဗ္ဗာရာမေ မိဂါရမာတုပါသာဒေ’’တိ။
ဝါသေဋ္ဌဘာရဒွါဇာတိ ဝါသေဋ္ဌော စ သာမဏေရော ဘာရဒွါဇော စ။ ဘိက္ခူသု ပရိဝသန္တီတိ တေ နေဝ တိတ္ထိယပရိဝါသံ ဝသန္တိ, န အာပတ္တိပရိဝါသံ။ အပရိပုဏ္ဏဝဿတ္တာ ပန ဘိက္ခုဘာဝံ ပတ္ထယမာနာ ဝသန္တိ။ တေနေဝါဟ ‘‘ဘိက္ခုဘာဝံ အာကင်္ခမာနာ’’တိ။ ဥဘောပိ ဟေတေ ဥဒိစ္စဗြာဟ္မဏမဟာသာလကုလေ နိဗ္ဗတ္တာ, စတ္တာလီသ စတ္တာလီသ ကောဋိဝိဘဝါ တိဏ္ဏံ ဝေဒါနံ ပါရဂူ မဇ္ဈိမနိကာယေ ဝါသေဋ္ဌသုတ္တံ သုတွာ သရဏံ ဂတာ, တေဝိဇ္ဇသုတ္တံ သုတွာ ပဗ္ဗဇိတွာ ဣမသ္မိံ ကာလေ ဘိက္ခုဘာဝံ အာကင်္ခမာနာ ပရိဝသန္တိ။ အဗ္ဘောကာသေ စင်္ကမတီတိ ဥတ္တရဒက္ခိဏေန အာယတဿ ပါသာဒဿ ပုရတ္ထိမဒိသာဘာဂေ ပါသာဒစ္ဆာယာယံ ယန္တရဇ္ဇူဟိ အာကဍ္ဎိယမာနံ ရတနသတုဗ္ဗေဓံ သုဝဏ္ဏအဂ္ဃိကံ ဝိယ အနိလပထေ ဝိဓာဝန္တီဟိ ဆဗ္ဗဏ္ဏာဟိ ဗုဒ္ဓရသ္မီဟိ သောဘမာနော အပရာပရံ စင်္ကမတိ။
֍ ဋီ ၁၁၃။ အနုစင်္ကမိံသူတိ အဉ္ဇလိံ ပဂ္ဂယှ ဩနတသရီရာ ဟုတွာ အနုဝတ္တမာနာ စင်္ကမိံသု။ ဝါသေဋ္ဌံ အာမန္တေသီတိ သော တေသံ ပဏ္ဍိတတရော ဂဟေတဗ္ဗံ ဝိဿဇ္ဇေတဗ္ဗဉ္စ ဇာနာတိ, တသ္မာ တံ အာမန္တေသိ။ တုမှေ ခွတ္ထာတိ တုမှေ ခေါ အတ္ထ။ ဗြာဟ္မဏဇစ္စာတိ, ဗြာဟ္မဏဇာတိကာ။ ဗြာဟ္မဏကုလီနာတိ ဗြာဟ္မဏေသု ကုလီနာ ကုလသမ္ပန္နာ။ ဗြာဟ္မဏကုလာတိ ဗြာဟ္မဏကုလတော, ဘောဂါဒိသမ္ပန္နံ ဗြာဟ္မဏကုလံ ပဟာယာတိ အတ္ထော။ န အက္ကောသန္တီတိ ဒသဝိဓေန အက္ကောသဝတ္ထုနာ န အက္ကောသန္တိ။ န ပရိဘာသန္တီတိ နာနာဝိဓာယ ပရိဘဝကထာယ န ပရိဘာသန္တီတိ အတ္ထော။
(ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၄၅။) [သျ]ဣတိ ဘဂဝါ ‘‘ဗြာဟ္မဏာ ဣမေ သာမဏေရေ အက္ကောသန္တိ ပရိဘာသန္တီ’’တိ ဇာနမာနောဝ ပုစ္ဆတိ။ ကသ္မာ? ဣမေ မယာ အပုစ္ဆိတာ ပဌမတရံ န ကထေဿန္တိ, အကထိတေ ကထာ န သမုဋ္ဌာတီတိ ကထာသမုဋ္ဌာပနတ္ထာယ။ တဂ္ဃါတိ ဧကံသဝစနေ နိပါတော, ဧကံသေနေဝ နော, ဘန္တေ, ဗြာဟ္မဏာ အက္ကောသန္တိ ပရိဘာသန္တီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ အတ္တရူပါယာတိ အတ္တနော အနုရူပါယ။ ပရိပုဏ္ဏာယာတိ ယထာရုစိ ပဒဗျဉ္ဇနာနိ အာရောပေတွာ အာရောပေတွာ ပရိပူရိတာယ။ နော အပရိပုဏ္ဏာယာတိ အန္တရာ အဋ္ဌပိတာယ နိရန္တရံ ပဝတ္တာယ။
ကသ္မာ ပန ဗြာဟ္မဏာ ဣမေ သာမဏေရေ အက္ကောသန္တီတိ? အပ္ပတိဋ္ဌတာယ။ ဣမေ ဟိ သာမဏေရာ အဂ္ဂဗြာဟ္မဏာနံ ပုတ္တာ တိဏ္ဏံ ဝေဒါနံ ပါရဂူ ဇမ္ဗုဒီပေ ဗြာဟ္မဏာနံ အန္တရေ ပါကဋာ သမ္ဘာဝိတာ တေသံ ပဗ္ဗဇိတတ္တာ အညေ ဗြာဟ္မဏပုတ္တာ ပဗ္ဗဇိံသု။ အထ ခေါ ဗြာဟ္မဏာ ‘‘အပတိဋ္ဌာ မယံ ဇာတာ’’တိ ဣမာယ အပ္ပတိဋ္ဌတာယ ဂါမဒွါရေပိ အန္တောဂါမေပိ တေ ဒိသွာ ‘‘တုမှေဟိ ဗြာဟ္မဏသမယော ဘိန္နော, မုဏ္ဍသမဏကဿ ပစ္ဆတော ပစ္ဆတော ရသဂိဒ္ဓါ ဟုတွာ ဝိစရထာ’’တိအာဒီနိ စေဝ ပါဠိယံ အာဂတာနိ ‘‘ဗြာဟ္မဏောဝ သေဋ္ဌော ဝဏ္ဏော’’တိအာဒီနိ စ ဝတွာ အက္ကောသန္တိ။ သာမဏေရာ တေသု အက္ကောသန္တေသုပိ ကောပံ ဝါ အာဃာတံ ဝါ အကတွာ ကေဝလံ ဘဂဝတာ ပုဋ္ဌာ ‘‘တဂ္ဃ နော, ဘန္တေ, ဗြာဟ္မဏာ အက္ကောသန္တိ ပရိဘာသန္တီ’’တိ အာရောစေသုံ။ အထ နေ ဘဂဝါ အက္ကောသနာကာရံ ပုစ္ဆန္တော ယထာ ကထံ ပန ဝေါတိ ပုစ္ဆတိ။ တေ အာစိက္ခန္တာ ဗြာဟ္မဏာ ဘန္တေတိအာဒိမာဟံသု။
တတ္ထ သေဋ္ဌော ဝဏ္ဏောတိ ဇာတိဂေါတ္တာဒီနံ ပညာပနဋ္ဌာနေ ဗြာဟ္မဏောဝ သေဋ္ဌောတိ ဒဿေန္တိ။ ဟီနာ အညေ ဝဏ္ဏာတိ ဣတရေ တယော ဝဏ္ဏာ ဟီနာ လာမကာတိ ဝဒန္တိ။ သုက္ကောတိ ပဏ္ဍရော။ ကဏှောတိ ကာဠကော။ သုဇ္ဈန္တီတိ ဇာတိဂေါတ္တာဒီနံ ပညာပနဋ္ဌာနေ သုဇ္ဈန္တိ။ ဗြဟ္မုနော ပုတ္တာတိ မဟာဗြဟ္မုနော ပုတ္တာ။ ဩရသာ မုခတော ဇာတာတိ ဥရေ ဝသိတွာ မုခတော နိက္ခန္တာ, ဥရေ ကတွာ သံဝဍ္ဎိတာတိ ဝါ ဩရသာ။ ဗြဟ္မဇာတိ ဗြဟ္မတော နိဗ္ဗတ္တာ။ ဗြဟ္မနိမ္မိတာတိ ဗြဟ္မုနာ နိမ္မိတာ။ ဗြဟ္မဒါယာဒါတိ ဗြဟ္မုနော ဒါယာဒါ။ ဟီနမတ္ထ ဝဏ္ဏံ အဇ္ဈုပဂတာတိ ဟီနံ ဝဏ္ဏံ အဇ္ဈုပဂတာ အတ္ထ။
(ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၄၆။) [သျ]မုဏ္ဍကေ သမဏကေတိ နိန္ဒန္တာ ဇိဂုစ္ဆန္တာ ဝဒန္တိ, န မုဏ္ဍကမတ္တဉ္စေဝ သမဏမတ္တဉ္စ သန္ဓာယ။ ဣဗ္ဘေတိ ဂဟပတိကေ။ ကဏှေတိ ကာဠကေ။ ဗန္ဓူတိ မာရဿ ဗန္ဓုဘူတေ မာရပက္ခိကေ။ ပါဒါပစ္စေတိ မဟာဗြဟ္မုနော ပါဒါနံ အပစ္စဘူတေ ပါဒတော ဇာတေတိ အဓိပ္ပါယော။
֍ ဋီ ၁၁၄။ ‘‘တဂ္ဃ ဝေါ, ဝါသေဋ္ဌ, ဗြာဟ္မဏာ ပေါရာဏံ အဿရန္တာ ဧဝမာဟံသူ’’တိ ဧတ္ထ ဝေါတိ နိပါတမတ္တံ, သာမိဝစနံ ဝါ, တုမှာကံ ဗြာဟ္မဏာတိ အတ္ထော။ ပေါရာဏန္တိ ပေါရာဏကံ အဂ္ဂညံ လောကုပ္ပတ္တိစရိယဝံသံ။ အဿရန္တာတိ အဿရမာနာ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ, ဧကံသေန ဝေါ, ဝါသေဋ္ဌ, ဗြာဟ္မဏာ ပေါရာဏံ လောကုပ္ပတ္တိံ အနနုဿရန္တာ အဇာနန္တာ ဧဝံ ဝဒန္တီတိ။ ‘‘ဒိဿန္တိ ခေါ ပနာ’’တိ ဧဝမာဒိ တေသံ လဒ္ဓိဘိန္ဒနတ္ထာယ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ဗြာဟ္မဏိယောတိ ဗြာဟ္မဏာနံ ပုတ္တပ္ပဋိလာဘတ္ထာယ အာဝါဟဝိဝါဟဝသေန ကုလံ အာနီတာ ဗြာဟ္မဏိယော ဒိဿန္တိ။ တာ ခေါ ပနေတာ အပရေန သမယေန ဥတုနိယောပိ ဟောန္တိ, သဉ္ဇာတပုပ္ဖါတိ အတ္ထော။ ဂဗ္ဘိနိယောတိ သဉ္ဇာတဂဗ္ဘာ။ ဝိဇာယမာနာတိ ပုတ္တဓီတရော ဇနယမာနာ။ ပါယမာနာတိ ဒါရကေ ထညံ ပါယန္တိယော။ ယောနိဇာဝ သမာနာတိ ဗြာဟ္မဏီနံ ပဿာဝမဂ္ဂေန ဇာတာ သမာနာ။ ဧဝမာဟံသူတိ ဧဝံ ဝဒန္တိ။ ကထံ? ‘‘ဗြာဟ္မဏောဝ သေဋ္ဌော ဝဏ္ဏော…ပေ… ဗြဟ္မဒါယာဒါ’’တိ။ ယဒိ ပန နေသံ တံ သစ္စဝစနံ သိယာ, ဗြာဟ္မဏီနံ ကုစ္ဆိ မဟာဗြဟ္မဿ ဥရော ဘဝေယျ, ဗြာဟ္မဏီနံ ပဿာဝမဂ္ဂေါ မဟာဗြဟ္မုနော မုခံ ဘဝေယျ, န ခေါ ပနေတံ ဧဝံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ တေနာဟ ‘‘တေ စ ဗြဟ္မူနဉ္စေဝ အဗ္ဘာစိက္ခန္တီ’’တိအာဒိ။
စတုဝဏ္ဏသုဒ္ဓိဝဏ္ဏနာ
ဧတ္တာဝတာ ‘‘မယံ မဟာဗြဟ္မုနော ဥရေ ဝသိတွာ မုခတော နိက္ခန္တာတိ ဝတ္တုံ မာ လဘန္တူ’’တိ ဣမံ မုခစ္ဆေဒကဝါဒံ ဝတွာ ပုန စတ္တာရောပိ ဝဏ္ဏာ ကုသလေ ဓမ္မေ သမာဒါယ ဝတ္တန္တာဝ သုဇ္ဈန္တီတိ ဒဿနတ္ထံ စတ္တာရောမေ, ဝါသေဋ္ဌ, ဝဏ္ဏာတိအာဒိမာဟ။ အကုသလသင်္ခါတာတိ အကုသလာတိ သင်္ခါတာ အကုသလကောဋ္ဌာသဘူတာ ဝါ။ ဧသ နယော သဗ္ဗတ္ထ။ န အလမရိယာတိ အရိယဘာဝေ အသမတ္ထာ။ ကဏှာတိ ပကတိကာဠကာ။ ကဏှဝိပါကာတိ
(ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၄၇။) [သျ]ဝိပါကောပိ နေသံ ကဏှော ဒုက္ခောတိ အတ္ထော။ ခတ္တိယေပိ တေတိ ခတ္တိယမှိပိ တေ။ ဧကစ္စေတိ ဧကသ္မိံ။ ဧသ နယော သဗ္ဗတ္ထ။
သုက္ကာတိ နိက္ကိလေသဘာဝေန ပဏ္ဍရာ။ သုက္ကဝိပါကာတိ ဝိပါကောပိ နေသံ သုက္ကော သုခေါတိ အတ္ထော။
֍ ဋီ ၁၁၆။ ဥဘယဝေါကိဏ္ဏေသု ဝတ္တမာနေသူတိ ဥဘယေသု ဝေါကိဏ္ဏေသု မိဿီဘူတေသု ဟုတွာ ဝတ္တမာနေသု။ ကတမေသု ဥဘယေသူတိ? ကဏှသုက္ကေသု ဓမ္မေသု ဝိညုဂရဟိတေသု စေဝ ဝိညုပ္ပသတ္ထေသု စ။ ယဒေတ္ထ ဗြာဟ္မဏာ ဧဝမာဟံသူတိ ဧတ္ထ ဧတေသု ကဏှသုက္ကဓမ္မေသု ဝတ္တမာနာပိ ဗြာဟ္မဏာ ယဒေတံ ဧဝံ ဝဒန္တိ ‘‘ဗြာဟ္မဏောဝ သေဋ္ဌော ဝဏ္ဏော’’တိအာဒိ။ တံ နေသံ ဝိညူ နာနုဇာနန္တီတိ ယေ လောကေ ပဏ္ဍိတာ, တေ နာနုမောဒန္တိ, န ပသံသန္တီတိ အတ္ထော။ တံ ကိဿ ဟေတု? ဣမေသဉှိ ဝါသေဋ္ဌာတိအာဒိမှိ အယံ သင်္ခေပတ္ထော။ ယံ ဝုတ္တံ နာနုဇာနန္တီတိ, တံ ကသ္မာတိ စေ? ယသ္မာ ဣမေသံ စတုန္နံ ဝဏ္ဏာနံ ယော ဘိက္ခု အရဟံ…ပေ… သမ္မဒညာ ဝိမုတ္တော, သော တေသံ အဂ္ဂမက္ခာယတိ, တေ စ န ဧဝရူပါ။ တသ္မာ နေသံ ဝိညူ နာနုဇာနန္တိ။
အရဟန္တိအာဒိပဒေသု စေတ္ထ ကိလေသာနံ အာရကတ္တာဒီဟိ ကာရဏေဟိ အရဟံ။ အာသဝါနံ ခီဏတ္တာ ခီဏာသဝေါ။ သတ္တ သေက္ခာ ပုထုဇ္ဇနကလျာဏကာ စ ဗြဟ္မစရိယဝါသံ ဝသန္တိ နာမ။ အယံ ပန ဝုတ္ထဝါသောတိ ဝုသိတဝါ။ စတူဟိ မဂ္ဂေဟိ စတူသု သစ္စေသု ပရိဇာနနာဒိကရဏီယံ ကတံ အဿာတိ ကတကရဏီယော။ ကိလေသဘာရော စ ခန္ဓဘာရော စ ဩဟိတော အဿာတိ ဩဟိတဘာရော။ ဩဟိတောတိ ဩဟာရိတော။ သုန္ဒရော အတ္ထော, သကော ဝါ အတ္ထော သဒတ္ထော, အနုပ္ပတ္တော သဒတ္ထော ဧတေနာတိ အနုပ္ပတ္တသဒတ္ထော။ ဘဝသံယောဇနံ ဝုစ္စတိ တဏှာ, သာ ပရိက္ခီဏာ အဿာတိ ပရိက္ခီဏဘဝသံယောဇနော။ သမ္မဒညာ ဝိမုတ္တောတိ သမ္မာ ဟေတုနာ ကာရဏေန ဇာနိတွာ ဝိမုတ္တော။ ဇနေတသ္မိန္တိ ဇနေ ဧတသ္မိံ, ဣမသ္မိံ လောကေတိ အတ္ထော။ ဒိဋ္ဌေ စေဝ ဓမ္မေ အဘိသမ္ပရာယဉ္စာတိ ဣဓတ္တဘာဝေ စ ပရတ္တဘာဝေ။
(ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၄၈။) [သျ]֍ ဋီ ၁၁၇။ အနန္တရာတိ အန္တရဝိရဟိတာ, အတ္တနော ကုလေန သဒိသာတိ အတ္ထော။ အနုယုတ္တာတိ ဝသဝတ္တိနော။ နိပစ္စကာရန္တိ မဟလ္လကတရာ နိပစ္စကာရံ ဒဿေန္တိ။ ဒဟရတရာ အဘိဝါဒနာဒီနိ ကရောန္တိ။ တတ္ထ သာမီစိကမ္မန္တိ တံတံဝတ္တကရဏာဒိ အနုစ္ဆဝိကကမ္မံ။
֍ ဋီ ၁၁၈။ နိဝိဋ္ဌာတိ အဘိနိဝိဋ္ဌာ အစလဋ္ဌိတာ။ ကဿ ပန ဧဝရူပါ သဒ္ဓါ ဟောတီတိ? သောတာပန္နဿ။ သော ဟိ နိဝိဋ္ဌသဒ္ဓေါ အသိနာ သီသေ ဆေဇ္ဇမာနေပိ ဗုဒ္ဓေါ အဗုဒ္ဓေါတိ ဝါ, ဓမ္မော အဓမ္မောတိ ဝါ, သံဃော အသံဃောတိ ဝါ န ဝဒတိ။ ပတိဋ္ဌိတသဒ္ဓေါ ဟောတိ သူရမ္ဗဋ္ဌော ဝိယ။
သော ကိရ သတ္ထု ဓမ္မဒေသနံ သုတွာ သောတာပန္နော ဟုတွာ ဂေဟံ အဂမာသိ။ အထ မာရော ဒွတ္တိံသဝရလက္ခဏပ္ပဋိမဏ္ဍိတံ ဗုဒ္ဓရူပံ မာပေတွာ တဿ ဃရဒွါရေ ဌတွာ ‘‘သတ္ထာ အာဂတော’’တိ သာသနံ ပဟိဏိ။ သူရမ္ဗဋ္ဌော စိန္တေသိ ‘‘အဟံ ဣဒါနေဝ သတ္ထု သန္တိကေ ဓမ္မံ သုတွာ အာဂတော, ကိံ နု ခေါ ဘဝိဿတီ’’တိ ဥပသင်္ကမိတွာ သတ္ထုသညာယ ဝန္ဒိတွာ အဋ္ဌာသိ။ မာရော အာဟ – ‘‘အမ္ဗဋ္ဌ, ယံ တေ မယာ ‘ရူပံ အနိစ္စံ…ပေ… ဝိညာဏံ အနိစ္စန္တိ ကထိတံ, တံ ဒုက္ကထိတံ။ အနုပဓာရေတွာဝ ဟိ မယာ ဧဝံ ဝုတ္တံ။ တသ္မာ တွံ ‘ရူပံ နိစ္စံ…ပေ… ဝိညာဏံ နိစ္စ’န္တိ ဂဏှာဟီ’’တိ။ သော စိန္တေသိ – ‘‘အဋ္ဌာနမေတံ ယံ ဗုဒ္ဓါ အနုပဓာရေတွာ အပစ္စက္ခံ ကတွာ ကိဉ္စိ ကထေယျုံ, အဒ္ဓါ အယံ မယှံ ဝိစ္ဆိန္ဒဇနနတ္ထံ မာရော အာဂတော’’တိ။ တတော နံ ‘‘တွံ မာရောသီ’’တိ အာဟ။ သော မုသာဝါဒံ ကာတုံ နာသက္ခိ။ ‘‘အာမ မာရောသ္မီ’’တိ ပဋိဇာနာတိ။ ‘‘ကသ္မာ အာဂတောသီ’’တိ? တဝ သဒ္ဓါစာလနတ္ထန္တိ အာဟ။ ‘‘ကဏှ ပါပိမ, တွံ တာဝ ဧကော တိဋ္ဌ, တာဒိသာနံ မာရာနံ သတမ္ပိ သဟဿမ္ပိ သတသဟဿမ္ပိ မမ သဒ္ဓံ စာလေတုံ အသမတ္ထံ, မဂ္ဂေန အာဂတသဒ္ဓါ နာမ ထိရာ သိလာပထဝိယံ ပတိဋ္ဌိတသိနေရု ဝိယ အစလာ ဟောတိ, ကိံ တွံ ဧတ္ထာ’’တိ အစ္ဆရံ ပဟရိ။ သော ဌာတုံ အသက္ကောန္တော တတ္ထေဝ အန္တရဓာယိ။ ဧဝရူပံ သဒ္ဓံ သန္ဓာယေတံ ဝုတ္တံ ‘‘နိဝိဋ္ဌာ’’တိ။
မူလဇာတာ ပတိဋ္ဌိတာတိ မဂ္ဂမူလဿ သဉ္ဇာတတ္တာ တေန မဂ္ဂမူလေန ပတိဋ္ဌိတာ။ ဒဠှာတိ ထိရာ။ အသံဟာရိယာတိ သုနိခါတဣန္ဒခီလော ဝိယ ကေနစိ စာလေတုံ အသက္ကုဏေယျာ။ တဿေတံ ကလ္လံ ဝစနာယာတိ တဿ အရိယသာဝကဿ ယုတ္တမေတံ ဝတ္တုံ။ ကိန္တိ? ‘‘ဘဂဝတောမှိ ပုတ္တော
(ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၄၉။) [သျ]ဩရသော’’တိ ဧဝမာဒိ။ သော ဟိ ဘဂဝန္တံ နိဿာယ အရိယဘူမိယံ ဇာတောတိ ဘဂဝတော ပုတ္တော။ ဥရေ ဝသိတွာ မုခတော နိက္ခန္တဓမ္မဃောသဝသေန မဂ္ဂဖလေသု ပတိဋ္ဌိတတ္တာ ဩရသော မုခတော ဇာတော။ အရိယဓမ္မတော ဇာတတ္တာ အရိယဓမ္မေန စ နိမ္မိတတ္တာ ဓမ္မဇော ဓမ္မနိမ္မိတော။ နဝလောကုတ္တရဓမ္မဒါယဇ္ဇံ အရဟတီတိ ဓမ္မဒါယာဒေါ။ တံ ကိဿ ဟေတူတိ ယဒေတံ ‘‘ဘဂဝတောမှိ ပုတ္တော’’တိ ဝတွာ ‘‘ဓမ္မဇော ဓမ္မနိမ္မိတော’’တိ ဝုတ္တံ, တံ ကသ္မာတိ စေ? ဣဒါနိဿ အတ္ထံ ဒဿေန္တော တထာဂတဿ ဟေတန္တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ‘‘ဓမ္မကာယော ဣတိပီ’’တိ ကသ္မာ တထာဂတော ‘‘ဓမ္မကာယော’’တိ ဝုတ္တော? တထာဂတော ဟိ တေပိဋကံ ဗုဒ္ဓဝစနံ ဟဒယေန စိန္တေတွာ ဝါစာယ အဘိနီဟရိ။ တေနဿ ကာယော ဓမ္မမယတ္တာ ဓမ္မောဝ။ ဣတိ ဓမ္မော ကာယော အဿာတိ ဓမ္မကာယော။ ဓမ္မကာယတ္တာ ဧဝ ဗြဟ္မကာယော။ ဓမ္မော ဟိ သေဋ္ဌတ္ထေန ဗြဟ္မာတိ ဝုစ္စတိ။ ဓမ္မဘူတောတိ ဓမ္မသဘာဝေါ။ ဓမ္မဘူတတ္တာ ဧဝ ဗြဟ္မဘူတော။
֍ ဋီ ၁၁၉။ ဧတ္တာဝတာ ဘဂဝါ သေဋ္ဌစ္ဆေဒကဝါဒံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ အပရေနပိ နယေန သေဋ္ဌစ္ဆေဒကဝါဒမေဝ ဒဿေတုံ ဟောတိ ခေါ သော, ဝါသေဋ္ဌ, သမယောတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ သံဝဋ္ဋဝိဝဋ္ဋကထာ ဗြဟ္မဇာလေ ဝိတ္ထာရိတာဝ။ ဣတ္ထတ္တံ အာဂစ္ဆန္တီတိ ဣတ္ထဘာဝံ မနုဿတ္တံ အာဂစ္ဆန္တိ။ တေဓ ဟောန္တိ မနောမယာတိ တေ ဣဓ မနုဿလောကေ နိဗ္ဗတ္တမာနာပိ ဩပပါတိကာ ဟုတွာ မနေနေဝ နိဗ္ဗတ္တာတိ မနောမယာ။ ဗြဟ္မလောကေ ဝိယ ဣဓာပိ နေသံ ပီတိယေဝ အာဟာရကိစ္စံ သာဓေတီတိ ပီတိဘက္ခာ။ ဧတေနေဝ နယေန သယံပဘာဒီနိပိ ဝေဒိတဗ္ဗာနီတိ။
ရသပထဝိပါတုဘာဝဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၂၀။ ဧကောဒကီဘူတန္တိ သဗ္ဗံ စက္ကဝါဠံ ဧကောဒကမေဝ ဘူတံ။ အန္ဓကာရောတိ တမော။ အန္ဓကာရတိမိသာတိ စက္ခုဝိညာဏုပ္ပတ္တိနိဝါရဏေန အန္ဓဘာဝကရဏံ ဗဟလတမံ။ သမတနီတိ ပတိဋ္ဌဟိ သမန္တတော ပတ္ထရိ။ ပယသော တတ္တဿာတိ တတ္တဿ ခီရဿ။ ဝဏ္ဏသမ္ပန္နာတိ ဝဏ္ဏေန သမ္ပန္နာ။ ကဏိကာရပုပ္ဖသဒိသော ဟိဿာ ဝဏ္ဏော အဟောသိ။ ဂန္ဓသမ္ပန္နာတိ ဂန္ဓေန
(ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၅၀။) [သျ]သမ္ပန္နာ ဒိဗ္ဗဂန္ဓံ ဝါယတိ။ ရသသမ္ပန္နာတိ ရသေန သမ္ပန္နာ ပက္ခိတ္တဒိဗ္ဗောဇာ ဝိယ ဟောတိ။ ခုဒ္ဒမဓုန္တိ ခုဒ္ဒကမက္ခိကာဟိ ကတမဓုံ။ အနေဠကန္တိ နိဒ္ဒေါသံ မက္ခိကဏ္ဍကဝိရဟိတံ။ လောလဇာတိကောတိ လောလသဘာဝေါ။ အတီတာနန္တရေပိ ကပ္ပေ လောလောယေဝ။ အမ္ဘောတိ အစ္ဆရိယဇာတော အာဟ။ ကိမေဝိဒံ ဘဝိဿတီတိ ဝဏ္ဏောပိဿာ မနာပေါ ဂန္ဓောပိ, ရသော ပနဿာ ကီဒိသော ဘဝိဿတီတိ အတ္ထော။ ယော တတ္ထ ဥပ္ပန္နလောဘော, သော ရသပထဝိံ အင်္ဂုလိယာ သာယိ, အင်္ဂုလိယာ ဂဟေတွာ ဇိဝှဂ္ဂေ ဌပေသိ။
အစ္ဆာဒေသီတိ ဇိဝှဂ္ဂေ ဌပိတမတ္တာ သတ္တ ရသဟရဏီသဟဿာနိ ဖရိတွာ မနာပါ ဟုတွာ တိဋ္ဌတိ။ တဏှာ စဿ ဩက္ကမီတိ တတ္ထ စဿ တဏှာ ဥပ္ပဇ္ဇိ။
စန္ဒိမသူရိယာဒိပါတုဘာဝဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၂၁။ အာလုပ္ပကာရကံ ဥပက္ကမိံသု ပရိဘုဉ္ဇိတုန္တိ အာလောပံ ကတွာ ပိဏ္ဍေ ပိဏ္ဍေ ဆိန္ဒိတွာ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ အာရဘိံသု။ စန္ဒိမသူရိယာတိ စန္ဒိမာ စ သူရိယော စ။ ပါတုရဟေသုန္တိ ပါတုဘဝိံသု။
ကော ပန တေသံ ပဌမံ ပါတုဘဝိ, ကော ကသ္မိံ ဝသတိ, ကဿ ကိံ ပမာဏံ, ကော ဥပရိ, ကော သီဃံ ဂစ္ဆတိ, ကတိ နေသံ ဝီထိယော, ကထံ စရန္တိ, ကိတ္တကေ ဌာနေ အာလောကံ ကရောန္တီတိ? ဥဘော ဧကတော ပါတုဘဝန္တိ။ သူရိယော ပဌမတရံ ပညာယတိ။ တေသဉှိ သတ္တာနံ သယံပဘာယ အန္တရဟိတာယ အန္ဓကာရော အဟောသိ။ တေ ဘီတတသိတာ ‘‘ဘဒ္ဒကံ ဝတဿ သစေ အာလောကော ပါတုဘဝေယျာ’’တိ စိန္တယိံသု။ တတော မဟာဇနဿ သူရဘာဝံ ဇနယမာနံ သူရိယမဏ္ဍလံ ဥဋ္ဌဟိ။ တေနေဝဿ သူရိယောတိ နာမံ အဟောသိ။ တသ္မိံ ဒိဝသံ အာလောကံ ကတွာ အတ္ထင်္ဂတေ ပုန အန္ဓကာရော အဟောသိ။ တေ ‘‘ဘဒ္ဒကံ ဝတဿ သစေ အညော အာလောကော ဥပ္ပဇ္ဇေယျာ’’တိ စိန္တယိံသု။ အထ နေသံ ဆန္ဒံ ဉတွာဝ စန္ဒမဏ္ဍလံ ဥဋ္ဌဟိ။ တေနေဝဿ စန္ဒောတိ နာမံ အဟောသိ။
တေသု စန္ဒော အန္တောမဏိဝိမာနေ ဝသတိ။ တံ ဗဟိ ရဇတေန ပရိက္ခိတ္တံ။ ဥဘယမ္ပိ သီတလမေဝ အဟောသိ။ သူရိယော အန္တောကနကဝိမာနေ ဝသတိ။ တံ ဗာဟိရံ ဖလိကပရိက္ခိတ္တံ ဟောတိ။ ဥဘယမ္ပိ ဥဏှမေဝ။
(ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၅၁။) [သျ]ပမာဏတော စန္ဒော ဥဇုကံ ဧကူနပညာသယောဇနော။ ပရိမဏ္ဍလတော တီဟိ ယောဇနေဟိ ဦနဒိယဍ္ဎသတယောဇနော။ သူရိယော ဥဇုကံ ပညာသယောဇနော, ပရိမဏ္ဍလတော ဒိယဍ္ဎသတယောဇနော။
စန္ဒော ဟေဋ္ဌာ, သူရိယော ဥပရိ, အန္တရာ နေသံ ယောဇနံ ဟောတိ။ စန္ဒဿ ဟေဋ္ဌိမန္တတော သူရိယဿ ဥပရိမန္တတော ယောဇနသတံ ဟောတိ။
စန္ဒော ဥဇုကံ သဏိကံ ဂစ္ဆတိ, တိရိယံ သီဃံ။ ဒွီသု ပဿေသု နက္ခတ္တတာရကာ ဂစ္ဆန္တိ။ စန္ဒော ဓေနု ဝိယ ဝစ္ဆံ တံ တံ နက္ခတ္တံ ဥပသင်္ကမတိ။ နက္ခတ္တာနိ ပန အတ္တနော ဌာနံ န ဝိဇဟန္တိ။ သူရိယဿ ဥဇုကံ ဂမနံ သီဃံ, တိရိယံ ဂမနံ ဒန္ဓံ။ သော ကာဠပက္ခဥပေါသထတော ပါဋိပဒဒိဝသေ ယောဇနာနံ သတသဟဿံ စန္ဒမဏ္ဍလံ ဩဟာယ ဂစ္ဆတိ။ အထ စန္ဒော လေခါ ဝိယ ပညာယတိ။ ပက္ခဿ ဒုတိယာယ သတသဟဿန္တိ ဧဝံ ယာဝ ဥပေါသထဒိဝသာ သတသဟဿံ သတသဟဿံ ဩဟာယ ဂစ္ဆတိ။ အထ စန္ဒော အနုက္ကမေန ဝဍ္ဎိတွာ ဥပေါသထဒိဝသေ ပရိပုဏ္ဏော ဟောတိ။ ပုန ပါဋိပဒဒိဝသေ ယောဇနာနံ သတသဟဿံ ဓာဝိတွာ ဂဏှာတိ။ ဒုတိယာယ သတသဟဿန္တိ ဧဝံ ယာဝ ဥပေါသထဒိဝသာ သတသဟဿံ သတသဟဿံ ဓာဝိတွာ ဂဏှာတိ။ အထ စန္ဒော အနုက္ကမေန ဟာယိတွာ ဥပေါသထဒိဝသေ သဗ္ဗသော န ပညာယတိ။ စန္ဒံ ဟေဋ္ဌာ ကတွာ သူရိယော ဥပရိ ဟောတိ။ မဟတိယာ ပါတိယာ ခုဒ္ဒကဘာဇနံ ဝိယ စန္ဒမဏ္ဍလံ ပိဓီယတိ။ မဇ္ဈနှိကေ ဂေဟစ္ဆာယာ ဝိယ စန္ဒဿ ဆာယာ န ပညာယတိ။ သော ဆာယာယ အပညာယမာနာယ ဒူရေ ဌိတာနံ ဒိဝါ ပဒီပေါ ဝိယ သယမ္ပိ န ပညာယတိ။
ကတိ နေသံ ဝီထိယောတိ ဧတ္ထ ပန အဇဝီထိ, နာဂဝီထိ, ဂေါဝီထီတိ တိဿော ဝီထိယော ဟောန္တိ။ တတ္ထ အဇာနံ ဥဒကံ ပဋိကူလံ ဟောတိ, ဟတ္ထိနာဂါနံ မနာပံ။ ဂုန္နံ သီတုဏှသမတာယ ဖာသု ဟောတိ။ တသ္မာ ယံ ကာလံ စန္ဒိမသူရိယာ အဇဝီထိံ အာရုဟန္တိ, တဒါ ဒေဝေါ ဧကဗိန္ဒုမ္ပိ န ဝဿတိ။ ယဒါ နာဂဝီထိံ အာရောဟန္တိ, တဒါ ဘိန္နံ ဝိယ နဘံ ပဂ္ဃရတိ။ ယဒါ ဂေါဝီထိံ အာရောဟန္တိ, တဒါ ဥတုသမတာ သမ္ပဇ္ဇတိ။ စန္ဒိမသူရိယာ ဆမာသေ သိနေရုတော ဗဟိ နိက္ခမန္တိ, ဆမာသေ အန္တော ဝိစရန္တိ။ တေ ဟိ အာသာဠှမာသေ သိနေရုသမီပေန ဝိစရန္တိ။ တတော ပရေ ဒွေ မာသေ နိက္ခမိတွာ ဗဟိ ဝိစရန္တာ ပဌမကတ္တိကမာသေ မဇ္ဈေန ဂစ္ဆန္တိ။ တတော စက္ကဝါဠာဘိမုခါ ဂန္တွာ တယော မာသေ စက္ကဝါဠသမီပေန စရိတွာ ပုန
(ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၅၂။) [သျ]နိက္ခမိတွာ စိတြမာသေ မဇ္ဈေန ဂန္တွာ တတော ဒွေ မာသေ သိနေရုဘိမုခါ ပက္ခန္ဒိတွာ ပုန အာသာဠှေ သိနေရုသမီပေန စရန္တိ။
ကိတ္တကေ ဌာနေ အာလောကံ ကရောန္တီတိ? ဧကပ္ပဟာရေန တီသု ဒီပေသု အာလောကံ ကရောန္တိ။ ကထံ? ဣမသ္မိဉှိ ဒီပေ သူရိယုဂ္ဂမနကာလော ပုဗ္ဗဝိဒေဟေ မဇ္ဈနှိကော ဟောတိ, ဥတ္တရကုရူသု အတ္ထင်္ဂမနကာလော, အပရဂေါယာနေ မဇ္ဈိမယာမော။ ပုဗ္ဗဝိဒေဟမှိ ဥဂ္ဂမနကာလော ဥတ္တရကုရူသု မဇ္ဈနှိကော, အပရဂေါယာနေ အတ္ထင်္ဂမနကာလော, ဣဓ မဇ္ဈိမယာမော။ ဥတ္တရကုရူသု ဥဂ္ဂမနကာလော အပရဂေါယာနေ မဇ္ဈနှိကော, ဣဓ အတ္ထင်္ဂမနကာလော, ပုဗ္ဗဝိဒေဟေ မဇ္ဈိမယာမော။ အပရဂေါယာနဒီပေ ဥဂ္ဂမနကာလော ဣဓ မဇ္ဈနှိကော, ပုဗ္ဗဝိဒေဟေ အတ္ထင်္ဂမနကာလော, ဥတ္တရကုရူသု မဇ္ဈိမယာမောတိ။
နက္ခတ္တာနိ တာရကရူပါနီတိ ကတ္တိကာဒိနက္ခတ္တာနိ စေဝ သေသတာရကရူပါနိ စ စန္ဒိမသူရိယေဟိ သဒ္ဓိံယေဝ ပါတုရဟေသုံ။ ရတ္တိန္ဒိဝါတိ တတော သူရိယတ္ထင်္ဂမနတော ယာဝ အရုဏုဂ္ဂမနာ ရတ္တိ, အရုဏုဂ္ဂမနတော ယာဝ သူရိယတ္ထင်္ဂမနာ ဒိဝါတိ ဧဝံ ရတ္တိန္ဒိဝါ ပညာယိံသု။ အထ ပဉ္စဒသ ရတ္တိယော အဍ္ဎမာသော, ဒွေ အဍ္ဎမာသာ မာသောတိ ဧဝံ မာသဍ္ဎမာသာ ပညာယိံသု။ အထ စတ္တာရော မာသာ ဥတု, တယော ဥတူ သံဝစ္ဆရောတိ ဧဝံ ဥတုသံဝစ္ဆရာ ပညာယိံသု။
֍ ဋီ ၁၂၂။ ဝဏ္ဏဝေဝဏ္ဏတာ စာတိ ဝဏ္ဏဿ ဝိဝဏ္ဏဘာဝေါ။ တေသံ ဝဏ္ဏာတိမာနပစ္စယာတိ တေသံ ဝဏ္ဏံ အာရဗ္ဘ ဥပ္ပန္နအတိမာနပစ္စယာ။ မာနာတိမာနဇာတိကာနန္တိ ပုနပ္ပုနံ ဥပ္ပဇ္ဇမာနာတိမာနသဘာဝါနံ။ ရသာယ ပထဝိယာတိ သမ္ပန္နရသတ္တာ ရသာတိ လဒ္ဓနာမာယ ပထဝိယာ။ အနုတ္ထုနိံသူတိ အနုဘာသိံသု။ အဟော ရသန္တိ အဟော အမှာကံ မဓုရရသံ အန္တရဟိတံ။ အဂ္ဂညံ အက္ခရန္တိ လောကုပ္ပတ္တိဝံသကထံ။ အနုသရန္တီတိ အနုဂစ္ဆန္တိ။
ဘူမိပပ္ပဋကပါတုဘာဝါဒိဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၂၃။ ဧဝမေဝ ပါတုရဟောသီတိ ဧဒိသော ဟုတွာ ဥဋ္ဌဟိ, အန္တောဝါပိယံ ဥဒကေ ဆိန္နေ သုက္ခကလလပဋလံ ဝိယ စ ဥဋ္ဌဟိ။
֍ ဋီ ၁၂၄။ ပဒါလတာတိ ဧကာ မဓုရရသာ ဘဒ္ဒါလတာ။ ကလမ္ဗုကာတိ နာဠိကာ။ အဟု ဝတ နောတိ မဓုရရသာ ဝတ နော ပဒါလတာ အဟောသိ။ အဟာယိ ဝတ နောတိ သာ နော ဧတရဟိ အန္တရဟိတာတိ။
(ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၅၃။) [သျ]֍ ဋီ ၁၂၅။ အကဋ္ဌပါကောတိ အကဋ္ဌေယေဝ ဘူမိဘာဂေ ဥပ္ပန္နော။ အကဏောတိ နိက္ကုဏ္ဍကော။ အထုသောတိ နိတ္ထုသော။ သုဂန္ဓောတိ ဒိဗ္ဗဂန္ဓံ ဝါယတိ။ တဏ္ဍုလပ္ဖလောတိ သုပရိသုဒ္ဓံ ပဏ္ဍရံ တဏ္ဍုလမေဝ ဖလတိ။ ပက္ကံ ပဋိဝိရူဠှန္တိ သာယံ ဂဟိတဋ္ဌာနံ ပါတော ပက္ကံ ဟောတိ, ပုန ဝိရူဠှံ ပဋိပါကတိကမေဝ ဂဟိတဋ္ဌာနံ န ပညာယတိ။ နာပဒါနံ ပညာယတီတိ အလာယိတံ ဟုတွာ အနူနမေဝ ပညာယတိ။
ဣတ္ထိပုရိသလိင်္ဂါဒိပါတုဘာဝဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၂၆။ ဣတ္ထိယာ စာတိ ယာ ပုဗ္ဗေ မနုဿကာလေ ဣတ္ထီ, တဿ ဣတ္ထိလိင်္ဂံ ပါတုဘဝတိ, ပုဗ္ဗေ ပုရိသဿ ပုရိသလိင်္ဂံ။ မာတုဂါမော နာမ ဟိ ပုရိသတ္တဘာဝံ လဘန္တော အနုပုဗ္ဗေန ပုရိသတ္တပစ္စယေ ဓမ္မေ ပူရေတွာ လဘတိ။ ပုရိသော ဣတ္ထတ္တဘာဝံ လဘန္တော ကာမေသုမိစ္ဆာစာရံ နိဿာယ လဘတိ။ တဒါ ပန ပကတိယာ မာတုဂါမဿ ဣတ္ထိလိင်္ဂံ, ပုရိသဿ ပုရိသလိင်္ဂံ ပါတုရဟောသိ။ ဥပနိဇ္ဈာယတန္တိ ဥပနိဇ္ဈာယန္တာနံ ဩလောကေန္တာနံ။ ပရိဠာဟောတိ ရာဂပရိဠာဟော။ သေဋ္ဌိန္တိ ဆာရိကံ။ နိဗ္ဗုယှမာနာယာတိ နိယျမာနာယ။
֍ ဋီ ၁၂၇။ အဓမ္မသမ္မတန္တိ တံ ပံသုခိပနာဒိ အဓမ္မောတိ သမ္မတံ။ တဒေတရဟိ ဓမ္မသမ္မတန္တိ တံ ဣဒါနိ ဓမ္မောတိ သမ္မတံ, ဓမ္မောတိ တံ ဂဟေတွာ ဝိစရန္တိ။ တထာ ဟိ ဧကစ္စေသု ဇာနပဒေသု ကလဟံ ကုရုမာနာ ဣတ္ထိယော ‘‘တွံ ကသ္မာ ကထေသိ? ယာ ဂေါမယပိဏ္ဍမတ္တမ္ပိ နာလတ္ထာ’’တိ ဝဒန္တိ။ ပါတဗျတန္တိ သေဝိတဗ္ဗတံ။ သန္နိဓိကာရကန္တိ သန္နိဓိံ ကတွာ။ အပဒါနံ ပညာယိတ္ထာတိ ဆိန္နဋ္ဌာနံ ဦနမေဝ ဟုတွာ ပညာယိတ္ထ။ သဏ္ဍသဏ္ဍာတိ ဧကေကသ္မိံ ဌာနေ ကလာပဗန္ဓာ ဝိယ ဂုမ္ဗဂုမ္ဗာ ဟုတွာ။
֍ ဋီ ၁၂၈။ မရိယာဒံ ဌပေယျာမာတိ သီမံ ဌပေယျာမ။ ယတြ ဟိ နာမာတိ ယော ဟိ နာမ။ ပါဏိနာ ပဟရိံသူတိ တယော ဝါရေ ဝစနံ အဂဏှန္တံ ပါဏိနာ ပဟရိံသု။ တဒဂ္ဂေ ခေါတိ တံ အဂ္ဂံ ကတွာ။
မဟာသမ္မတရာဇဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၃၀။ ခီယိတဗ္ဗံ ခီယေယျာတိ ပကာသေတဗ္ဗံ ပကာသေယျ ခိပိတဗ္ဗံ ခိပေယျ, ဟာရေတဗ္ဗံ ဟာရေယျာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ယော နေသံ သတ္တောတိ
(ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၅၄။) [သျ]ယော တေသံ သတ္တော။ ကော ပန သောတိ? အမှာကံ ဗောဓိသတ္တော။ သာလီနံ ဘာဂံ အနုပဒဿာမာတိ မယံ ဧကေကဿ ခေတ္တတော အမ္ဗဏမ္ဗဏံ အာဟရိတွာ တုယှံ သာလိဘာဂံ ဒဿာမ, တယာ ကိဉ္စိ ကမ္မံ န ကာတဗ္ဗံ, တွံ အမှာကံ ဇေဋ္ဌကဋ္ဌာနေ တိဋ္ဌာတိ။
֍ ဋီ ၁၃၁။ အက္ခရံ ဥပနိဗ္ဗတ္တန္တိ သင်္ခါ သမညာ ပညတ္တိ ဝေါဟာရော ဥပ္ပန္နော။ ခတ္တိယော ခတ္တိယောတွေဝ ဒုတိယံ အက္ခရန္တိ န ကေဝလံ အက္ခရမေဝ, တေ ပနဿ ခေတ္တသာမိနော တီဟိ သင်္ခေဟိ အဘိသေကမ္ပိ အကံသု။ ရဉ္ဇေတီတိ သုခေတိ ပိနေတိ။ အဂ္ဂညေနာတိ အဂ္ဂန္တိ ဉာတေန, အဂ္ဂေ ဝါ ဉာတေန လောကုပ္ပတ္တိသမယေ ဥပ္ပန္နေန အဘိနိဗ္ဗတ္တိ အဟောသီတိ။
ဗြာဟ္မဏမဏ္ဍလာဒိဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၃၂။ ဝီတင်္ဂါရာ ဝီတဓူမာတိ ပစိတွာ ခါဒိတဗ္ဗာဘာဝတော ဝိဂတဓူမင်္ဂါရာ။ ပန္နမုသလာတိ ကောဋ္ဋေတွာ ပစိတဗ္ဗာဘာဝတော ပတိတမုသလာ။ ဃာသမေသမာနာတိ ဘိက္ခာစရိယဝသေန ယာဂုဘတ္တံ ပရိယေသန္တာ။ တမေနံ မနုဿာ ဒိသွာတိ တေ ဧတေ မနုဿာ ပဿိတွာ။ အနဘိသမ္ဘုဏမာနာတိ အသဟမာနာ အသက္ကောန္တာ။ ဂန္ထေ ကရောန္တာတိ တယော ဝေဒေ အဘိသင်္ခရောန္တာ စေဝ ဝါစေန္တာ စ။ အစ္ဆန္တီတိ ဝသန္တိ, ‘‘အစ္ဆေန္တီ’’တိပိ ပါဌော။ ဧသေဝတ္ထော။ ဟီနသမ္မတန္တိ ‘‘မန္တေ ဓာရေန္တိ မန္တေ ဝါစေန္တီ’’တိ ခေါ, ဝါသေဋ္ဌ, ဣဒံ တေန သမယေန ဟီနသမ္မတံ။ တဒေတရဟိ သေဋ္ဌသမ္မတန္တိ တံ ဣဒါနိ ‘‘ဧတ္တကေ မန္တေ ဓာရေန္တိ ဧတ္တကေ မန္တေ ဝါစေန္တီ’’တိ သေဋ္ဌသမ္မတံ ဇာတံ။ ဗြာဟ္မဏမဏ္ဍလဿာတိ ဗြာဟ္မဏဂဏဿ။
֍ ဋီ ၁၃၃။ မေထုနံ ဓမ္မံ သမာဒါယာတိ မေထုနဓမ္မံ သမာဒိယိတွာ။ ဝိသုကမ္မန္တေ ပယောဇေသုန္တိ ဂေါရက္ခ ဝါဏိဇကမ္မာဒိကေ ဝိဿုတေ ဥဂ္ဂတေ ကမ္မန္တေ ပယောဇေသုံ။
֍ ဋီ ၁၃၄။ သုဒ္ဒါ သုဒ္ဒါတိ တေန လုဒ္ဒါစာရကမ္မခုဒ္ဒါစာရကမ္မုနာ သုဒ္ဒံ သုဒ္ဒံ လဟုံ လဟုံ ကုစ္ဆိတံ ဂစ္ဆန္တိ, ဝိနဿန္တီတိ အတ္ထော။ အဟု ခေါတိ ဟောတိ ခေါ။
(ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၅၅။) [သျ]֍ ဋီ ၁၃၅။ သကံ ဓမ္မံ ဂရဟမာနောတိ န သေတစ္ဆတ္တံ ဥဿာပနမတ္တေန သုဇ္ဈိတုံ သက္ကာတိ ဧဝံ အတ္တနော ခတ္တိယဓမ္မံ နိန္ဒမာနော။ ဧသ နယော သဗ္ဗတ္ထ။ ‘‘ဣမေဟိ ခေါ, ဝါသေဋ္ဌ, စတူဟိ မဏ္ဍလေဟီ’’တိ ဣမိနာ ဣမံ ဒဿေတိ ‘‘သမဏမဏ္ဍလံ နာမ ဝိသုံ နတ္ထိ, ယသ္မာ ပန န သက္ကာ ဇာတိယာ သုဇ္ဈိတုံ, အတ္တနော အတ္တနော သမ္မာပဋိပတ္တိယာ ဝိသုဒ္ဓိ ဟောတိ။ တသ္မာ ဣမေဟိ စတူဟိ မဏ္ဍလေဟိ သမဏမဏ္ဍလဿ အဘိနိဗ္ဗတ္တိ ဟောတိ။ ဣမာနိ မဏ္ဍလာနိ သမဏမဏ္ဍလံ အနုဝတ္တန္တိ, အနုဝတ္တန္တာနိ စ ဓမ္မေနေဝ အနုဝတ္တန္တိ, နော အဓမ္မေန။ သမဏမဏ္ဍလဉှိ အာဂမ္မ သမ္မာပဋိပတ္တိံ ပူရေတွာ သုဒ္ဓိံ ပါပုဏန္တီ’’တိ။
ဒုစ္စရိတာဒိကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၃၆။ ဣဒါနိ ယထာဇာတိယာ န သက္ကာ သုဇ္ဈိတုံ, သမ္မာပဋိပတ္တိယာဝ သုဇ္ဈန္တိ, တမတ္ထံ ပါကဋံ ကရောန္တော ခတ္တိယောပိ ခေါ, ဝါသေဋ္ဌာတိ ဒေသနံ အာရဘိ။ တတ္ထ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိကမ္မသမာဒါနဟေတူတိ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိဝသေန သမာဒိန္နကမ္မဟေတု, မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိကမ္မဿ ဝါ သမာဒါနဟေတု။
֍ ဋီ ၁၃၇။ ဒွယကာရီတိ ကာလေန ကုသလံ ကရောတိ, ကာလေန အကုသလန္တိ ဧဝံ ဥဘယကာရီ။ သုခဒုက္ခပ္ပဋိသံဝေဒီ ဟောတီတိ ဧကက္ခဏေ ဥဘယဝိပါကဒါနဋ္ဌာနံ နာမ နတ္ထိ။ ယေန ပန အကုသလံ ဗဟုံ ကတံ ဟောတိ, ကုသလံ မန္ဒံ, သော တံ ကုသလံ နိဿာယ ခတ္တိယကုလေ ဝါ ဗြာဟ္မဏကုလေ ဝါ နိဗ္ဗတ္တတိ။ အထ နံ အကုသလကမ္မံ ကာဏမ္ပိ ကရောတိ ခုဇ္ဇမ္ပိ ပီဌသပ္ပိမ္ပိ။ သော ရဇ္ဇဿ ဝါ အနရဟော ဟောတိ, အဘိသိတ္တကာလေ ဝါ ဧဝံဘူတော ဘောဂေ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ န သက္ကောတိ။ အပရဿ မရဏကာလေ ဒွေ ဗလဝမလ္လာ ဝိယ တေ ဒွေပိ ကုသလာကုသလကမ္မာနိ ဥပဋ္ဌဟန္တိ။ တေသု အကုသလံ ဗလဝတရံ ဟောတိ, တံ ကုသလံ ပဋိဗာဟိတွာ တိရစ္ဆာနယောနိယံ နိဗ္ဗတ္တာပေတိ။ ကုသလကမ္မမ္ပိ ပဝတ္တိဝေဒနီယံ ဟောတိ။ တမေနံ မင်္ဂလဟတ္ထိံ ဝါ ကရောန္တိ မင်္ဂလအဿံ ဝါ မင်္ဂလဥသဘံ ဝါ။ သော သမ္ပတ္တိံ အနုဘဝတိ။ ဣဒံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ ‘‘သုခဒုက္ခပ္ပဋိသံဝေဒီ ဟောတီ’’တိ။
ဗောဓိပက္ခိယဘာဝနာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၃၈။ သတ္တန္နံ ဗောဓိပက္ခိယာနန္တိ ‘‘စတ္တာရော သတိပဋ္ဌာနာ’’တိ အာဒိကောဋ္ဌာသဝသေန သတ္တန္နံ, ပဋိပါဋိယာ ပန သတ္တတိံသာယ ဗောဓိပက္ခိယာနံ
(ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၅၆။) [သျ]ဓမ္မာနံ။ ဘာဝနမနွာယာတိ ဘာဝနံ အနုဂန္တွာ, ပဋိပဇ္ဇိတွာတိ အတ္ထော။ ပရိနိဗ္ဗာယတီတိ ကိလေသပရိနိဗ္ဗာနေန ပရိနိဗ္ဗာယတိ။ ဣတိ ဘဂဝါ စတ္တာရော ဝဏ္ဏေ ဒဿေတွာ ဝိနိဝတ္တေတွာ ပဋိဝိဒ္ဓစတုသစ္စံ ခီဏာသဝမေဝ ဒေဝမနုဿေသု သေဋ္ဌံ ကတွာ ဒဿေသိ။
֍ ဋီ ၁၄၀။ ဣဒါနိ တမေဝတ္ထံ လောကသမ္မတဿ ဗြဟ္မုနောပိ ဝစနဒဿနာနုသာရေန ဒဠှံ ကတွာ ဒဿေန္တော ဣမေသဉှိ ဝါသေဋ္ဌ စတုန္နံ ဝဏ္ဏာနန္တိအာဒိမာဟ။ ‘‘ဗြဟ္မုနာပေသာ’’တိအာဒိ အမ္ဗဋ္ဌသုတ္တေ ဝိတ္ထာရိတံ။ ဣတိ ဘဂဝါ ဧတ္တကေန ဣမိနာ ကထာမဂ္ဂေန သေဋ္ဌစ္ဆေဒကဝါဒမေဝ ဒဿေတွာ သုတ္တန္တံ ဝိနိဝတ္တေတွာ အရဟတ္တနိကူဋေန ဒေသနံ နိဋ္ဌာပေသိ။ အတ္တမနာ ဝါသေဋ္ဌဘာရဒွါဇာတိ ဝါသေဋ္ဌဘာရဒွါဇ သာမဏေရာပိ ဟိ သကမနာ တုဋ္ဌမနာ ‘‘သာဓု, သာဓူ’’တိ ဘဂဝတော ဘာသိတံ အဘိနန္ဒိံသု။ ဣဒမေဝ သုတ္တန္တံ အာဝဇ္ဇန္တာ အနုမဇ္ဇန္တာ သဟ ပဋိသမ္ဘိဒါဟိ အရဟတ္တံ ပါပုဏိံသူတိ။
အဂ္ဂညသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
(ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၅၇။) [သျ]၅။ သမ္ပသာဒနီယသုတ္တ
သာရိပုတ္တသီဟနာဒဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၄၁။ ဧဝံ မေ သုတန္တိ သမ္ပသာဒနီယသုတ္တံ။ တတြာယမနုတ္တာနပဒဝဏ္ဏနာ – နာဠန္ဒာယန္တိ နာဠန္ဒာတိ ဧဝံနာမကေ နဂရေ, တံ နဂရံ ဂေါစရဂါမံ ကတွာ။ ပါဝါရိကမ္ဗဝနေတိ ဒုဿပါဝါရိကသေဋ္ဌိနော အမ္ဗဝနေ။ တံ ကိရ တဿ ဥယျာနံ အဟောသိ။ သော ဘဂဝတော ဓမ္မဒေသနံ သုတွာ ဘဂဝတိ ပသန္နော တသ္မိံ ဥယျာနေ ကုဋိလေဏမဏ္ဍပါဒိပဋိမဏ္ဍိတံ ဘဂဝတော ဝိဟာရံ ကတွာ နိယျာတေသိ။ သော ဝိဟာရော ဇီဝကမ္ဗဝနံ ဝိယ ‘‘ပါဝါရိကမ္ဗဝန’’န္တေွဝ သင်္ချံ ဂတော, တသ္မိံ ပါဝါရိကမ္ဗဝနေ ဝိဟရတီတိ အတ္ထော။ ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘ဧဝံပသန္နော အဟံ, ဘန္တေ, ဘဂဝတီ’’တိ။ ကသ္မာ ဧဝံ အဝေါစ? အတ္တနော ဥပ္ပန္နသောမနဿပဝေဒနတ္ထံ။
တတြာယမနုပုဗ္ဗိကထာ – ထေရော ကိရ တံဒိဝသံ ကာလဿေဝ သရီရပ္ပဋိဇဂ္ဂနံ ကတွာ သုနိဝတ္ထနိဝါသနော ပတ္တစီဝရမာဒါယ ပါသာဒိကေဟိ အဘိက္ကန္တာဒီဟိ ဒေဝမနုဿာနံ ပသာဒံ အာဝဟန္တော နာဠန္ဒဝါသီနံ ဟိတသုခမနုဗြူဟယန္တော ပိဏ္ဍာယ ပဝိသိတွာ ပစ္ဆာဘတ္တံ ပိဏ္ဍပါတပဋိက္ကန္တော ဝိဟာရံ ဂန္တွာ သတ္ထု ဝတ္တံ ဒဿေတွာ သတ္ထရိ ဂန္ဓကုဋိံ ပဝိဋ္ဌေ သတ္ထာရံ ဝန္ဒိတွာ အတ္တနော ဒိဝါဋ္ဌာနံ အဂမာသိ။ တတ္ထ သဒ္ဓိဝိဟာရိကန္တေဝါသိကေသု ဝတ္တံ ဒဿေတွာ ပဋိက္ကန္တေသု ဒိဝါဋ္ဌာနံ သမ္မဇ္ဇိတွာ စမ္မက္ခဏ္ဍံ ပညပေတွာ ဥဒကတုမ္ဗတော ဥဒကေန ဟတ္ထပါဒေ သီတလေ ကတွာ တိသန္ဓိပလ္လင်္ကံ အာဘုဇိတွာ ကာလပရိစ္ဆေဒံ ကတွာ ဖလသမာပတ္တိံ သမာပဇ္ဇိ။
သော ယထာပရိစ္ဆိန္နကာလဝသေန သမာပတ္တိတော ဝုဋ္ဌာယ အတ္တနော ဂုဏေ အနုဿရိတုမာရဒ္ဓေါ။ အထဿ ဂုဏေ အနုဿရတော သီလံ အာပါထမာဂတံ။ တတော ပဋိပါဋိယာဝ သမာဓိ ပညာ ဝိမုတ္တိ ဝိမုတ္တိဉာဏဒဿနံ ပဌမံ ဈာနံ ဒုတိယံ ဈာနံ တတိယံ ဈာနံ စတုတ္ထံ ဈာနံ အာကာသာနဉ္စာယတနသမာပတ္တိ ဝိညာနဉ္စာယတနသမာပတ္တိ အာကိဉ္စညာယတနသမာပတ္တိ နေဝသညာနာသညာယတနသမာပတ္တိ ဝိပဿနာဉာဏံ မနောမယိဒ္ဓိဉာဏံ ဣဒ္ဓိဝိဓဉာဏံ ဒိဗ္ဗသောတဉာဏံ စေတောပရိယဉာဏံ ပုဗ္ဗေနိဝါသာနုဿတိဉာဏံ ဒိဗ္ဗစက္ခုဉာဏံ…ပေ… သောတာပတ္တိမဂ္ဂေါ သောတာပတ္တိဖလံ…ပေ… အရဟတ္တမဂ္ဂေါ အရဟတ္တဖလံ အတ္ထပဋိသမ္ဘိဒါ ဓမ္မပဋိသမ္ဘိဒါ နိရုတ္တိပဋိသမ္ဘိဒါ ပဋိဘာနပဋိသမ္ဘိဒါ သာဝကပါရမီဉာဏံ။ ဣတော ပဋ္ဌာယ ကပ္ပသတသဟဿာဓိကဿ အသင်္ချေယျဿ ဥပရိ အနောမဒဿီဗုဒ္ဓဿ ပါဒမူလေ ကတံ အဘိနီဟာရံ အာဒိံ ကတွာ အတ္တနော ဂုဏေ အနုဿရတော ယာဝ နိသိန္နပလ္လင်္ကာ ဂုဏာ ဥပဋ္ဌဟိံသု။
(ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၅၈။) [သျ]ဧဝံ ထေရော အတ္တနော ဂုဏေ အနုဿရမာနော ဂုဏာနံ ပမာဏံ ဝါ ပရိစ္ဆေဒံ ဝါ ဒဋ္ဌုံ နာသက္ခိ။ သော စိန္တေသိ – ‘‘မယှံ တာဝ ပဒေသဉာဏေ ဌိတဿ သာဝကဿ ဂုဏာနံ ပမာဏံ ဝါ ပရိစ္ဆေဒေါ ဝါ နတ္ထိ။ အဟံ ပန ယံ သတ္ထာရံ ဥဒ္ဒိဿ ပဗ္ဗဇိတော, ကီဒိသာ နု ခေါ တဿ ဂုဏာ’’တိ ဒသဗလဿ ဂုဏေ အနုဿရိတုံ အာရဒ္ဓေါ။ သော ဘဂဝတော သီလံ နိဿာယ, သမာဓိံ ပညံ ဝိမုတ္တိံ ဝိမုတ္တိဉာဏဒဿနံ နိဿာယ, စတ္တာရော သတိပဋ္ဌာနေ နိဿာယ, စတ္တာရော သမ္မပ္ပဓာနေ စတ္တာရော ဣဒ္ဓိပါဒေ စတ္တာရော မဂ္ဂေ စတ္တာရိ ဖလာနိ စတဿော ပဋိသမ္ဘိဒါ စတုယောနိပရိစ္ဆေဒကဉာဏံ စတ္တာရော အရိယဝံသေ နိဿာယ ဒသဗလဿ ဂုဏေ အနုဿရိတုမာရဒ္ဓေါ။
တထာ ပဉ္စ ပဓာနိယင်္ဂါနိ, ပဉ္စင်္ဂိကံသမ္မာသမာဓိံ, ပဉ္စိန္ဒြိယာနိ, ပဉ္စ ဗလာနိ, ပဉ္စ နိဿရဏိယာ ဓာတုယော, ပဉ္စ ဝိမုတ္တာယတနာနိ, ပဉ္စ ဝိမုတ္တိပရိပါစနိယာ ပညာ, ဆ သာရဏီယေ ဓမ္မေ, ဆ အနုဿတိဋ္ဌာနာနိ, ဆ ဂါရဝေ, ဆ နိဿရဏိယာ ဓာတုယော, ဆ သတတဝိဟာရေ, ဆ အနုတ္တရိယာနိ, ဆ နိဗ္ဗေဓဘာဂိယာ ပညာ, ဆ အဘိညာ, ဆ အသာဓာရဏဉာဏာနိ, သတ္တ အပရိဟာနိယေ ဓမ္မေ, သတ္တ အရိယဓနာနိ, သတ္တ ဗောဇ္ဈင်္ဂေ, သတ္တ သပ္ပုရိသဓမ္မေ, သတ္တ နိဇ္ဇရဝတ္ထူနိ, သတ္တ ပညာ, သတ္တ ဒက္ခိဏေယျပုဂ္ဂလေ, သတ္တ ခီဏာသဝဗလာနိ, အဋ္ဌ ပညာပဋိလာဘဟေတူ, အဋ္ဌ သမ္မတ္တာနိ, အဋ္ဌ လောကဓမ္မာတိက္ကမေ, အဋ္ဌ အာရမ္ဘဝတ္ထူနိ, အဋ္ဌ အက္ခဏဒေသနာ, အဋ္ဌ မဟာပုရိသဝိတက္ကေ, အဋ္ဌ အဘိဘာယတနာနိ, အဋ္ဌ ဝိမောက္ခေ, နဝ ယောနိသောမနသိကာရမူလကေ ဓမ္မေ, နဝ ပါရိသုဒ္ဓိပဓာနိယင်္ဂါနိ, နဝ သတ္တာဝါသဒေသနာ, နဝ အာဃာတပ္ပဋိဝိနယေ, နဝ ပညာ, နဝ နာနတ္တာနိ, နဝ အနုပုဗ္ဗဝိဟာရေ, ဒသ နာထကရဏေ ဓမ္မေ, ဒသ ကသိဏာယတနာနိ, ဒသ ကုသလကမ္မပထေ, ဒသ တထာဂတဗလာနိ, ဒသ သမ္မတ္တာနိ, ဒသ အရိယဝါသေ, ဒသ အသေက္ခဓမ္မေ, ဧကာဒသ မေတ္တာနိသံသေ, ဒွါဒသ ဓမ္မစက္ကာကာရေ, တေရသ ဓုတင်္ဂဂုဏေ, စုဒ္ဒသ ဗုဒ္ဓဉာဏာနိ, ပဉ္စဒသ ဝိမုတ္တိပရိပါစနိယေ ဓမ္မေ, သောဠသဝိဓံ အာနာပါနဿတိံ, အဋ္ဌာရသ ဗုဒ္ဓဓမ္မေ, ဧကူနဝီသတိ ပစ္စဝေက္ခဏဉာဏာနိ, စတုစတ္တာလီသ ဉာဏဝတ္ထူနိ, ပရောပဏ္ဏာသ ကုသလဓမ္မေ, သတ္တသတ္တတိ ဉာဏဝတ္ထူနိ, စတုဝီသတိကောဋိသတသဟဿသမာပတ္တိသဉ္စရမဟာဝဇိရဉာဏံ နိဿာယ ဒသဗလဿ ဂုဏေ အနုဿရိတုံ အာရဘိ။
(ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၅၉။) [သျ]တသ္မိံယေဝ စ ဒိဝါဋ္ဌာနေ နိသိန္နောယေဝ ဥပရိ ‘‘အပရံ ပန, ဘန္တေ, ဧတဒါနုတ္တရိယ’’န္တိ အာဂမိဿန္တိ သောဠသ အပရမ္ပရိယဓမ္မာ, တေပိ နိဿာယ အနုဿရိတုံ အာရဘိ။ သော ‘‘ကုသလပညတ္တိယံ အနုတ္တရော မယှံ သတ္ထာ, အာယတနပညတ္တိယံ အနုတ္တရော, ဂဗ္ဘာဝက္ကန္တိယံ အနုတ္တရော, အာဒေသနာဝိဓာသု အနုတ္တရော, ဒဿနသမာပတ္တိယံ အနုတ္တရော, ပုဂ္ဂလပညတ္တိယံ အနုတ္တရော, ပဓာနေ အနုတ္တရော, ပဋိပဒါသု အနုတ္တရော, ဘဿသမာစာရေ အနုတ္တရော, ပုရိသသီလသမာစာရေ အနုတ္တရော, အနုသာသနီဝိဓာသု အနုတ္တရော, ပရပုဂ္ဂလဝိမုတ္တိဉာဏေ အနုတ္တရော, သဿတဝါဒေသု အနုတ္တရော, ပုဗ္ဗေနိဝါသဉာဏေ အနုတ္တရော, ဒိဗ္ဗစက္ခုဉာဏေ အနုတ္တရော, ဣဒ္ဓိဝိဓေ အနုတ္တရော, ဣမိနာ စ ဣမိနာ စ အနုတ္တရော’’တိ ဧဝံ ဒသဗလဿ ဂုဏေ အနုဿရန္တော ဘဂဝတော ဂုဏာနံ နေဝ အန္တံ, န ပမာဏံ ပဿိ။ ထေရော အတ္တနောပိ တာဝ ဂုဏာနံ အန္တံ ဝါ ပမာဏံ ဝါ နာဒ္ဒသ, ဘဂဝတော ဂုဏာနံ ကိံ ပဿိဿတိ? ယဿ ယဿ ဟိ ပညာ မဟတီ ဉာဏံ ဝိသဒံ, သော သော ဗုဒ္ဓဂုဏေ မဟန္တတော သဒ္ဒဟတိ။ လောကိယမဟာဇနော ဥက္ကာသိတွာပိ ခိပိတွာပိ ‘‘နမော ဗုဒ္ဓါန’’န္တိ အတ္တနော အတ္တနော ဥပနိဿယေ ဌတွာ ဗုဒ္ဓါနံ ဂုဏေ အနုဿရတိ။ သဗ္ဗလောကိယမဟာဇနတော ဧကော သောတာပန္နော ဗုဒ္ဓဂုဏေ မဟန္တတော သဒ္ဒဟတိ။ သောတာပန္နာနံ သတတောပိ သဟဿတောပိ ဧကော သကဒါဂါမီ။ သကဒါဂါမီနံ သတတောပိ သဟဿတောပိ ဧကော အနာဂါမီ။ အနာဂါမီနံ သတတောပိ သဟဿတောပိ ဧကော အရဟာ ဗုဒ္ဓဂုဏေ မဟန္တတော သဒ္ဒဟတိ။ အဝသေသအရဟန္တေဟိ အသီတိ မဟာထေရာ ဗုဒ္ဓဂုဏေ မဟန္တတော သဒ္ဒဟန္တိ။ အသီတိမဟာထေရေဟိ စတ္တာရော မဟာထေရာ။ စတူဟိ မဟာထေရေဟိ ဒွေ အဂ္ဂသာဝကာ။ တေသုပိ သာရိပုတ္တတ္ထေရော, သာရိပုတ္တတ္ထေရတောပိ ဧကော ပစ္စေကဗုဒ္ဓေါ ဗုဒ္ဓဂုဏေ မဟန္တတော သဒ္ဒဟတိ။ သစေ ပန သကလစက္ကဝါဠဂဗ္ဘေ သံဃာဋိကဏ္ဏေန သံဃာဋိကဏ္ဏံ ပဟရိယမာနာ နိသိန္နာ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ ဗုဒ္ဓဂုဏေ အနုဿရေယျုံ, တေဟိ သဗ္ဗေဟိပိ ဧကော သဗ္ဗညုဗုဒ္ဓေါဝ ဗုဒ္ဓဂုဏေ မဟန္တတော သဒ္ဒဟတိ။
သေယျထာပိ နာမ မဟာဇနော ‘‘မဟာသမုဒ္ဒေါ ဂမ္ဘီရော ဥတ္တာနော’’တိ ဇာနနတ္ထံ ယောတ္တာနိ ဝဋ္ဋေယျ, တတ္ထ ကောစိ ဗျာမပ္ပမာဏံ ယောတ္တံ ဝဋ္ဋေယျ, ကောစိ ဒွေ ဗျာမံ, ကောစိ ဒသဗျာမံ, ကောစိ ဝီသတိဗျာမံ, ကောစိ တိံသဗျာမံ, ကောစိ စတ္တာလီသဗျာမံ, ကောစိ ပညာသဗျာမံ, ကောစိ သတဗျာမံ,
(ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၆၀။) [သျ]ကောစိ သဟဿဗျာမံ, ကောစိ စတုရာသီတိဗျာမသဟဿံ။ တေ နာဝံ အာရုယှ, သမုဒ္ဒမဇ္ဈေ ဥဂ္ဂတပဗ္ဗတာဒိမှိ ဝါ ဌတွာ အတ္တနော အတ္တနော ယောတ္တံ ဩတာရေယျုံ, တေသု ယဿ ယောတ္တံ ဗျာမမတ္တံ, သော ဗျာမမတ္တဋ္ဌာနေယေဝ ဥဒကံ ဇာနာတိ…ပေ… ယဿ စတုရာသီတိဗျာမသဟဿံ, သော စတုရာသီတိဗျာမသဟဿဋ္ဌာနေယေဝ ဥဒကံ ဇာနာတိ။ ပရတော ဥဒကံ ဧတ္တကန္တိ န ဇာနာတိ။ မဟာသမုဒ္ဒေ ပန န တတ္တကံယေဝ ဥဒကံ, အထ ခေါ အနန္တမပရိမာဏံ။ စတုရာသီတိယောဇနသဟဿံ ဂမ္ဘီရော ဟိ မဟာသမုဒ္ဒေါ, ဧဝမေဝ ဧကဗျာမယောတ္တတော ပဋ္ဌာယ နဝဗျာမယောတ္တေန ဉာတဥဒကံ ဝိယ လောကိယမဟာဇနေန ဒိဋ္ဌဗုဒ္ဓဂုဏာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဒသဗျာမယောတ္တေန ဒသဗျာမဋ္ဌာနေ ဉာတဥဒကံ ဝိယ သောတာပန္နေန ဒိဋ္ဌဗုဒ္ဓဂုဏာ။ ဝီသတိဗျာမယောတ္တေန ဝီသတိဗျာမဋ္ဌာနေ ဉာတဥဒကံ ဝိယ သကဒါဂါမိနာ ဒိဋ္ဌဗုဒ္ဓဂုဏာ။ တိံသဗျာမယောတ္တေန တိံသဗျာမဋ္ဌာနေ ဉာတဥဒကံ ဝိယ အနာဂါမိနာ ဒိဋ္ဌဗုဒ္ဓဂုဏာ။ စတ္တာလီသဗျာမယောတ္တေန စတ္တာလီသဗျာမဋ္ဌာနေ ဉာတဥဒကံ ဝိယ အရဟတာ ဒိဋ္ဌဗုဒ္ဓဂုဏာ။ ပညာသဗျာမယောတ္တေန ပညာသဗျာမဋ္ဌာနေ ဉာတဥဒကံ ဝိယ အသီတိမဟာထေရေဟိ ဒိဋ္ဌဗုဒ္ဓဂုဏာ။ သတဗျာမယောတ္တေန သတဗျာမဋ္ဌာနေ ဉာတဥဒကံ ဝိယ စတူဟိ မဟာထေရေဟိ ဒိဋ္ဌဗုဒ္ဓဂုဏာ။ သဟဿဗျာမယောတ္တေန သဟဿဗျာမဋ္ဌာနေ ဉာတဥဒကံ ဝိယ မဟာမောဂ္ဂလ္လာနတ္ထေရေန ဒိဋ္ဌဗုဒ္ဓဂုဏာ။ စတုရာသီတိဗျာမသဟဿယောတ္တေန စတုရာသီတိဗျာမသဟဿဋ္ဌာနေ ဉာတဥဒကံ ဝိယ ဓမ္မသေနာပတိနာ သာရိပုတ္တတ္ထေရေန ဒိဋ္ဌဗုဒ္ဓဂုဏာ။ တတ္ထ ယထာ သော ပုရိသော မဟာသမုဒ္ဒေ ဥဒကံ နာမ န ဧတ္တကံယေဝ, အနန္တမပရိမာဏန္တိ ဂဏှာတိ, ဧဝမေဝ အာယသ္မာ သာရိပုတ္တော ဓမ္မနွယေန အနွယဗုဒ္ဓိယာ အနုမာနေန နယဂ္ဂါဟေန သာဝကပါရမီဉာဏေ ဌတွာ ဒသဗလဿ ဂုဏေ အနုဿရန္တော ‘‘ဗုဒ္ဓဂုဏာ အနန္တာ အပရိမာဏာ’’တိ သဒ္ဒဟိ။
ထေရေန ဟိ ဒိဋ္ဌဗုဒ္ဓဂုဏေဟိ ဓမ္မနွယေန ဂဟေတဗ္ဗဗုဒ္ဓဂုဏာယေဝ ဗဟုတရာ။ ယထာ ကထံ ဝိယ? ယထာ ဣတော နဝ ဣတော နဝါတိ အဋ္ဌာရသ ယောဇနာနိ အဝတ္ထရိတွာ ဂစ္ဆန္တိယာ စန္ဒဘာဂါယ မဟာနဒိယာ ပုရိသော သူစိပါသေန ဥဒကံ ဂဏှေယျ, သူစိပါသေန ဂဟိတဥဒကတော အဂ္ဂဟိတမေဝ ဗဟု ဟောတိ။ ယထာ ဝါ ပန ပုရိသော မဟာပထဝိတော အင်္ဂုလိယာ ပံသုံ ဂဏှေယျ, အင်္ဂုလိယာ ဂဟိတပံသုတော အဝသေသပံသုယေဝ ဗဟု ဟောတိ။ ယထာ ဝါ ပန ပုရိသော မဟာသမုဒ္ဒါဘိမုခိံ အင်္ဂုလိံ ကရေယျ,
(ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၆၁။) [သျ]အင်္ဂုလိအဘိမုခဥဒကတော အဝသေသံ ဥဒကံယေဝ ဗဟု ဟောတိ။ ယထာ စ ပုရိသော အာကာသာဘိမုခိံ အင်္ဂုလိံ ကရေယျ, အင်္ဂုလိအဘိမုခအာကာသတော သေသအာကာသပ္ပဒေသောဝ ဗဟု ဟောတိ။ ဧဝံ ထေရေန ဒိဋ္ဌဗုဒ္ဓဂုဏေဟိ အဒိဋ္ဌာ ဂုဏာဝ ဗဟူတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဝုတ္တမ္ပိ စေတံ –
‘‘ဗုဒ္ဓေါပိ ဗုဒ္ဓဿ ဘဏေယျ ဝဏ္ဏံ,
ကပ္ပမ္ပိ စေ အညမဘာသမာနော၊
ခီယေထ ကပ္ပေါ စိရဒီဃမန္တရေ,
ဝဏ္ဏော န ခီယေထ တထာဂတဿာ’’တိ။
ဧဝံ ထေရဿ အတ္တနော စ သတ္ထု စ ဂုဏေ အနုဿရတော ယမကမဟာနဒီမဟောဃော ဝိယ အဗ္ဘန္တရေ ပီတိသောမနဿံ အဝတ္ထရမာနံ ဝါတော ဝိယ ဘသ္တံ, ဥဗ္ဘိဇ္ဇိတွာ ဥဂ္ဂတဥဒကံ ဝိယ မဟာရဟဒံ သကလသရီရံ ပူရေတိ။ တတော ထေရဿ ‘‘သုပတ္ထိတာ ဝတ မေ ပတ္ထနာ, သုလဒ္ဓါ မေ ပဗ္ဗဇ္ဇာ, ယွာဟံ ဧဝံဝိဓဿ သတ္ထု သန္တိကေ ပဗ္ဗဇိတော’’တိ အာဝဇ္ဇန္တဿ ဗလဝတရံ ပီတိသောမနဿံ ဥပ္ပဇ္ဇိ။
အထ ထေရော ‘‘ကဿာဟံ ဣမံ ပီတိသောမနဿံ အာရောစေယျ’’န္တိ စိန္တေန္တော အညော ကောစိ သမဏော ဝါ ဗြာဟ္မဏော ဝါ ဒေဝေါ ဝါ မာရော ဝါ ဗြဟ္မာ ဝါ မမ ဣမံ ပသာဒံ အနုစ္ဆဝိကံ ကတွာ ပဋိဂ္ဂဟေတုံ န သက္ခိဿတိ, အဟံ ဣမံ သောမနဿံ သတ္ထုနောယေဝ ပဝေဒေယျာမိ, သတ္ထာဝ မေ ပဋိဂ္ဂဏှိတုံ သက္ခိဿတိ, သော ဟိ တိဋ္ဌတု မမ ပီတိသောမနဿံ, မာဒိသဿ သမဏသတဿ ဝါ သမဏသဟဿဿ ဝါ သမဏသတသဟဿဿ ဝါ သောမနဿံ ပဝေဒေန္တဿ သဗ္ဗေသံ မနံ ဂဏှန္တော ပဋိဂ္ဂဟေတုံ သက္ကောတိ။ သေယျထာပိ နာမ အဋ္ဌာရသ ယောဇနာနိ အဝတ္ထရမာနံ ဂစ္ဆန္တိံ စန္ဒဘာဂမဟာနဒိံ ကုသုမ္ဘာ ဝါ ကန္ဒရာ ဝါ သမ္ပဋိစ္ဆိတုံ န သက္ကောန္တိ, မဟာသမုဒ္ဒေါဝ တံ သမ္ပဋိစ္ဆတိ။ မဟာသမုဒ္ဒေါ ဟိ တိဋ္ဌတု စန္ဒဘာဂါ, ဧဝရူပါနံ နဒီနံ သတမ္ပိ သဟဿမ္ပိ သတသဟဿမ္ပိ သမ္ပဋိစ္ဆတိ, န စဿ တေန ဦနတ္တံ ဝါ ပူရတ္တံ ဝါ ပညာယတိ, ဧဝမေဝ သတ္ထာ မာဒိသဿ သမဏသတဿ သမဏသဟဿဿ သမဏသတသဟဿဿ ဝါ ပီတိသောမနဿံ ပဝေဒေန္တဿ သဗ္ဗေသံ မနံ ဂဏှန္တော ပဋိဂ္ဂဟေတုံ သက္ကောတိ။ သေသာ သမဏဗြာဟ္မဏာဒယော စန္ဒဘာဂံ ကုသုမ္ဘကန္ဒရာ ဝိယ မမ သောမနဿံ သမ္ပဋိစ္ဆိတုံ န
(ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၆၂။) [သျ]သက္ကောန္တိ။ ဟန္ဒာဟံ မမ ပီတိသောမနဿံ သတ္ထုနောဝ အာရောစေမီတိ ပလ္လင်္ကံ ဝိနိဗ္ဘုဇိတွာ စမ္မက္ခဏ္ဍံ ပပ္ဖေါဋေတွာ အာဒါယ သာယနှသမယေ ပုပ္ဖါနံ ဝဏ္ဋတော ဆိဇ္ဇိတွာ ပဂ္ဃရဏကာလေ သတ္ထာရံ ဥပသင်္ကမိတွာ အတ္တနော သောမနဿံ ပဝေဒေန္တော ဧဝံပသန္နော အဟံ, ဘန္တေတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ဧဝံပသန္နောတိ ဧဝံ ဥပ္ပန္နသဒ္ဓေါ, ဧဝံ သဒ္ဒဟာမီတိ အတ္ထော။ ဘိယျောဘိညတရောတိ ဘိယျတရော အဘိညာတော, ဘိယျတရာဘိညော ဝါ, ဥတ္တရိတရဉာဏောတိ အတ္ထော။ သမ္ဗောဓိယန္တိ သဗ္ဗညုတညာဏေ အရဟတ္တမဂ္ဂဉာဏေ ဝါ, အရဟတ္တမဂ္ဂေနေဝ ဟိ ဗုဒ္ဓဂုဏာ နိပ္ပဒေသာ ဂဟိတာ ဟောန္တိ။ ဒွေ ဟိ အဂ္ဂသာဝကာ အရဟတ္တမဂ္ဂေနေဝ သာဝကပါရမီဉာဏံ ပဋိလဘန္တိ။ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ ပစ္စေကဗောဓိဉာဏံ။ ဗုဒ္ဓါ သဗ္ဗညုတညာဏဉ္စေဝ သကလေ စ ဗုဒ္ဓဂုဏေ။ သဗ္ဗဉှိ နေသံ အရဟတ္တမဂ္ဂေနေဝ ဣဇ္ဈတိ။ တသ္မာ အရဟတ္တမဂ္ဂဉာဏံ သမ္ဗောဓိ နာမ ဟောတိ။ တေန ဥတ္တရိတရော ဘဂဝတာ နတ္ထိ။ တေနာဟ ‘‘ဘဂဝတာ ဘိယျောဘိညတရော ယဒိဒံ သမ္ဗောဓိယ’’န္တိ။
֍ ဋီ ၁၄၂။ ဥဠာရာတိ သေဋ္ဌာ။ အယဉှိ ဥဠာရသဒ္ဒေါ ‘‘ဥဠာရာနိ ခါဒနီယာနိ ခါဒန္တီ’’တိအာဒီသု (မ။ နိ။ ၁။၃၆၆) မဓုရေ အာဂစ္ဆတိ။ ‘‘ဥဠာရာယ ခလု ဘဝံ, ဝစ္ဆာယနော, သမဏံ ဂေါတမံ ပသံသာယ ပသံသတီ’’တိအာဒီသု (မ။ နိ။ ၃။၂၈၀) သေဋ္ဌေ။ ‘‘အပ္ပမာဏော ဥဠာရော ဩဘာသော’’တိအာဒီသု (ဒီ။ နိ။ ၂။၃၂) ဝိပုလေ။ သွာယမိဓ သေဋ္ဌေ အာဂတော။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘ဥဠာရာတိ သေဋ္ဌာ’’တိ။ အာသဘီတိ ဥသဘဿ ဝါစာသဒိသီ အစလာ အသမ္ပဝေဓီ။ ဧကံသော ဂဟိတောတိ အနုဿဝေန ဝါ အာစရိယပရမ္ပရာယ ဝါ ဣတိကိရာယ ဝါ ပိဋကသမ္ပဒါနေန ဝါ အာကာရပရိဝိတက္ကေန ဝါ ဒိဋ္ဌိနိဇ္ဈာနက္ခန္တိယာ ဝါ တက္ကဟေတု ဝါ နယဟေတု ဝါ အကထေတွာ ပစ္စက္ခတော ဉာဏေန ပဋိဝိဇ္ဈိတွာ ဝိယ ဧကံသော ဂဟိတော, သန္နိဋ္ဌာနကထာဝ ကထိတာတိ အတ္ထော။
သီဟနာဒေါတိ သေဋ္ဌနာဒေါ, နေဝ ဒန္ဓာယန္တေန န ဂဂ္ဂရာယန္တေန သီဟေန ဝိယ ဥတ္တမနာဒေါ နဒိတောတိ အတ္ထော။ ကိံ တေ သာရိပုတ္တာတိ ဣမံ ဒေသနံ ကသ္မာ အာရဘီတိ? အနုယောဂဒါပနတ္ထံ။ ဧကစ္စော ဟိ သီဟနာဒံ နဒိတွာ အတ္တနော သီဟနာဒေ အနုယောဂံ ဒါတုံ န သက္ကောတိ, နိဃံသနံ နက္ခမတိ, လေပေ ပတိတမက္ကဋော ဝိယ ဟောတိ။ ယထာ ဓမမာနံ အပရိသုဒ္ဓလောဟံ ဈာယိတွာ ဈာမအင်္ဂါရော ဟောတိ, ဧဝံ ဈာမင်္ဂါရော ဝိယ
(ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၆၃။) [သျ]ဟောတိ။ ဧကော သီဟနာဒေ အနုယောဂံ ဒါပိယမာနော ဒါတုံ သက္ကောတိ, နိဃံသနံ ခမတိ, ဓမမာနံ နိဒ္ဒေါသဇာတရူပံ ဝိယ အဓိကတရံ သောဘတိ, တာဒိသော ထေရော။ တေန နံ ဘဂဝါ ‘‘အနုယောဂက္ခမော အယ’’န္တိ ဉတွာ သီဟနာဒေ အနုယောဂဒါပနတ္ထံ ဣမမ္ပိ ဒေသနံ အာရဘိ။
တတ္ထ သဗ္ဗေ တေတိ သဗ္ဗေ တေ တယာ။ ဧဝံသီလာတိအာဒီသု လောကိယလောကုတ္တရဝသေန သီလာဒီနိ ပုစ္ဆတိ။ တေသံ ဝိတ္ထာရကထာ မဟာပဒါနေ ကထိတာဝ။
ကိံ ပန တေ, သာရိပုတ္တ, ယေ တေ ဘဝိဿန္တီတိ အတီတာ စ တာဝ နိရုဒ္ဓါ, အပဏ္ဏတ္တိကဘာဝံ ဂတာ ဒီပသိခါ ဝိယ နိဗ္ဗုတာ, ဧဝံ နိရုဒ္ဓေ အပဏ္ဏတ္တိကဘာဝံ ဂတေ တွံ ကထံ ဇာနိဿသိ, အနာဂတဗုဒ္ဓါနံ ပန ဂုဏာ ကိန္တိ တယာ အတ္တနော စိတ္တေန ပရိစ္ဆိန္ဒိတွာ ဝိဒိတာတိ ပုစ္ဆန္တော ဧဝမာဟ။ ကိံ ပန တေ, သာရိပုတ္တ, အဟံ ဧတရဟီတိ အနာဂတာပိ ဗုဒ္ဓါ အဇာတာ အနိဗ္ဗတ္တာ အနုပ္ပန္နာ, တေပိ ကထံ တွံ ဇာနိဿသိ? တေသဉှိ ဇာနနံ အပဒေ အာကာသေ ပဒဒဿနံ ဝိယ ဟောတိ။ ဣဒါနိ မယာ သဒ္ဓိံ ဧကဝိဟာရေ ဝသသိ, ဧကတော ဘိက္ခာယ စရသိ, ဓမ္မဒေသနာကာလေ ဒက္ခိဏပဿေ နိသီဒသိ, ကိံ ပန မယှံ ဂုဏာ အတ္တနော စေတသာ ပရိစ္ဆိန္ဒိတွာ ဝိဒိတာ တယာတိ အနုယုဉ္ဇန္တော ဧဝမာဟ။
ထေရော ပန ပုစ္ဆိတေ ပုစ္ဆိတေ ‘‘နော ဟေတံ, ဘန္တေ’’တိ ပဋိက္ခိပတိ။ ထေရဿ စ ဝိဒိတမ္ပိ အတ္ထိ အဝိဒိတမ္ပိ အတ္ထိ, ကိံ သော အတ္တနော ဝိဒိတဋ္ဌာနေ ပဋိက္ခေပံ ကရောတိ, အဝိဒိတဋ္ဌာနေတိ? ဝိဒိတဋ္ဌာနေ န ကရောတိ, အဝိဒိတဋ္ဌာနေယေဝ ကရောတီတိ။ ထေရော ကိရ အနုယောဂေ အာရဒ္ဓေယေဝ အညာသိ။ န အယံ အနုယောဂေါ သာဝကပါရမီဉာဏေ, သဗ္ဗညုတညာဏေ အယံ အနုယောဂေါတိ အတ္တနော သာဝကပါရမီဉာဏေ ပဋိက္ခေပံ အကတွာ အဝိဒိတဋ္ဌာနေ သဗ္ဗညုတညာဏေ ပဋိက္ခေပံ ကရောတိ။ တေန ဣဒမ္ပိ ဒီပေတိ ‘‘ဘဂဝါ မယှံ အတီတာနာဂတပစ္စုပ္ပန္နာနံ ဗုဒ္ဓါနံ သီလသမာဓိပညာဝိမုတ္တိကာရဏဇာနနသမတ္ထံ သဗ္ဗညုတညာဏံ နတ္ထီ’’တိ။
ဧတ္ထာတိ ဧတေသု အတီတာဒိဘေဒေသု ဗုဒ္ဓေသု။ အထ ကိဉ္စရဟီတိ အထ ကသ္မာ ဧဝံ ဉာဏေ အသတိ တယာ ဧဝံ ကထိတန္တိ ဝဒတိ။
֍ ဋီ ၁၄၃။ ဓမ္မနွယောတိ ဓမ္မဿ ပစ္စက္ခတော ဉာဏဿ အနုယောဂံ အနုဂန္တွာ ဥပ္ပန္နံ အနုမာနဉာဏံ နယဂ္ဂါဟော ဝိဒိတော။ သာဝကပါရမီဉာဏေ ဌတွာဝ
(ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၆၄။) [သျ]ဣမိနာဝ အာကာရေန ဇာနာမိ ဘဂဝါတိ ဝဒတိ။ ထေရဿ ဟိ နယဂ္ဂါဟော အပ္ပမာဏော အပရိယန္တော။ ယထာ သဗ္ဗညုတညာဏဿ ပမာဏံ ဝါ ပရိယန္တော ဝါ နတ္ထိ, ဧဝံ ဓမ္မသေနာပတိနော နယဂ္ဂါဟဿ။ တေန သော ‘‘ဣမိနာ ဧဝံဝိဓော, ဣမိနာ အနုတ္တရော သတ္ထာ’’တိ ဇာနာတိ။ ထေရဿ ဟိ နယဂ္ဂါဟော သဗ္ဗညုတညာဏဂတိကော ဧဝ။ ဣဒါနိ တံ နယဂ္ဂါဟံ ပါကဋံ ကာတုံ ဥပမာယ ဒဿေန္တော သေယျထာပိ, ဘန္တေတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ယသ္မာ မဇ္ဈိမပဒေသေ နဂရဿ ဥဒ္ဓါပပါကာရာဒီနိ ထိရာနိ ဝါ ဟောန္တု, ဒုဗ္ဗလာနိ ဝါ, သဗ္ဗသော ဝါ ပန မာ ဟောန္တု, စောရာသင်္ကာ န ဟောတိ, တသ္မာ တံ အဂ္ဂဟေတွာ ပစ္စန္တိမနဂရန္တိ အာဟ။ ဒဠှုဒ္ဓါပန္တိ ထိရပါကာရပါဒံ။ ဒဠှပါကာရတောရဏန္တိ ထိရပါကာရဉ္စေဝ ထိရပိဋ္ဌသံဃာဋဉ္စ။ ဧကဒွါရန္တိ ကသ္မာ အာဟ? ဗဟုဒွါရေ ဟိ နဂရေ ဗဟူဟိ ပဏ္ဍိတဒေါဝါရိကေဟိ ဘဝိတဗ္ဗံ။ ဧကဒွါရေ ဧကောဝ ဝဋ္ဋတိ။ ထေရဿ စ ပညာယ သဒိသော အညော နတ္ထိ။ တသ္မာ အတ္တနော ပဏ္ဍိတဘာဝဿ ဩပမ္မတ္ထံ ဧကံယေဝ ဒေါဝါရိကံ ဒဿေတုံ ဧကဒွါရ’’န္တိ အာဟ။ ပဏ္ဍိတောတိ ပဏ္ဍိစ္စေန သမန္နာဂတော။ ဗျတ္တောတိ ဝေယျတ္တိယေန သမန္နာဂတော ဝိသဒဉာဏော။ မေဓာဝီတိ ဌာနုပ္ပတ္တိကပညာသင်္ခါတာယ မေဓာယ သမန္နာဂတော။ အနုပရိယာယပထန္တိ အနုပရိယာယနာမကံ ပါကာရမဂ္ဂံ။ ပါကာရသန္ဓိန္တိ ဒွိန္နံ ဣဋ္ဌကာနံ အပဂတဋ္ဌာနံ။ ပါကာရဝိဝရန္တိ ပါကာရဿ ဆိန္နဋ္ဌာနံ။
စေတသော ဥပက္ကိလေသေတိ ပဉ္စ နီဝရဏာနိ စိတ္တံ ဥပက္ကိလေသေန္တိ ကိလိဋ္ဌံ ကရောန္တိ ဥပတာပေန္တိ ဝိဗာဓေန္တိ, တသ္မာ ‘‘စေတသော ဥပက္ကိလေသာ’’တိ ဝုစ္စန္တိ။ ပညာယ ဒုဗ္ဗလီကရဏေတိ နီဝရဏာ ဥပ္ပဇ္ဇမာနာ အနုပ္ပန္နာယ ပညာယ ဥပ္ပဇ္ဇိတုံ န ဒေန္တိ, ဥပ္ပန္နာယ ပညာယ ဝဍ္ဎိတုံ န ဒေန္တိ, တသ္မာ ‘‘ပညာယ ဒုဗ္ဗလီကရဏာ’’တိ ဝုစ္စန္တိ။ သုပ္ပတိဋ္ဌိတစိတ္တာတိ စတူသု သတိပဋ္ဌာနေသု သုဋ္ဌု ဌပိတစိတ္တာ ဟုတွာ။ သတ္တ ဗောဇ္ဈင်္ဂေ ယထာဘူတန္တိ သတ္တ ဗောဇ္ဈင်္ဂေ ယထာသဘာဝေန ဘာဝေတွာ။ အနုတ္တရံ သမ္မာသမ္ဗောဓိန္တိ အရဟတ္တံ သဗ္ဗညုတညာဏံ ဝါ ပဋိဝိဇ္ဈိံသူတိ ဒဿေတိ။
အပိစေတ္ထ သတိပဋ္ဌာနာတိ ဝိပဿနာ။ သမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂါ မဂ္ဂေါ။ အနုတ္တရာသမ္မာသမ္ဗောဓိ အရဟတ္တံ။ သတိပဋ္ဌာနာတိ ဝါ မဂ္ဂါတိ ဝါ ဗောဇ္ဈင်္ဂမိဿကာ။ သမ္မာသမ္ဗောဓိ အရဟတ္တမေဝ။ ဒီဃဘာဏကမဟာသီဝတ္ထေရော ပနာဟ
(ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၆၅။) [သျ]‘‘သတိပဋ္ဌာနေ ဝိပဿနာတိ ဂဟေတွာ ဗောဇ္ဈင်္ဂေ မဂ္ဂေါ စ သဗ္ဗညုတညာဏဉ္စာတိ ဂဟိတေ သုန္ဒရော ပဉှော ဘဝေယျ, န ပနေဝံ ဂဟိတ’’န္တိ။ ဣတိ ထေရော သဗ္ဗညုဗုဒ္ဓါနံ နီဝရဏပ္ပဟာနေ သတိပဋ္ဌာနဘာဝနာယ သမ္ဗောဓိယဉ္စ မဇ္ဈေ ဘိန္နသုဝဏ္ဏရဇတာနံ ဝိယ နာနတ္တာဘာဝံ ဒဿေတိ။
ဣဓ ဌတွာ ဥပမာ သံသန္ဒေတဗ္ဗာ – အာယသ္မာ ဟိ သာရိပုတ္တော ပစ္စန္တနဂရံ ဒဿေသိ, ပါကာရံ ဒဿေသိ, ပရိယာယပထံ ဒဿေသိ, ဒွါရံ ဒဿေသိ, ပဏ္ဍိတဒေါဝါရိကံ ဒဿေသိ, နဂရံ ပဝေသနကနိက္ခမနကေ ဩဠာရိကေ ပါဏေ ဒဿေသိ, ပဏ္ဍိတဒေါဝါရိကဿ တေသံ ပါဏာနံ ပါကဋဘာဝဉ္စ ဒဿေသိ။ တတ္ထ ကိံ ကေန သဒိသန္တိ စေ။ နဂရံ ဝိယ ဟိ နိဗ္ဗာနံ, ပါကာရော ဝိယ သီလံ, ပရိယာယပထော ဝိယ ဟိရီ, ဒွါရံ ဝိယ အရိယမဂ္ဂေါ, ပဏ္ဍိတဒေါဝါရိကော ဝိယ ဓမ္မသေနာပတိ, နဂရပ္ပဝိသနကနိက္ခမနကဩဠာရိကပါဏာ ဝိယ အတီတာနာဂတပစ္စုပ္ပန္နာ ဗုဒ္ဓါ, ဒေါဝါရိကဿ တေသံ ပါဏာနံ ပါကဋဘာဝေါ ဝိယ အာယသ္မတော သာရိပုတ္တဿ အတီတာနာဂတပစ္စုပ္ပန္နဗုဒ္ဓါနံ သီလသမထာဒီဟိ ပါကဋဘာဝေါ။ ဧတ္တာဝတာ ထေရေန ဘဂဝါ ဧဝမဟံ သာဝကပါရမီဉာဏေ ဌတွာ ဓမ္မနွယေန နယဂ္ဂါဟေန ဇာနာမီတိ အတ္တနော သီဟနာဒဿ အနုယောဂေါ ဒိန္နော ဟောတိ။
֍ ဋီ ၁၄၄။ ဣဓာဟံ, ဘန္တေ, ယေန ဘဂဝါတိ ဣမံ ဒေသနံ ကသ္မာ အာရဘိ? သာဝကပါရမီဉာဏဿ နိပ္ဖတ္တိဒဿနတ္ထံ။ အယဉှေတ္ထ အဓိပ္ပါယော, ဘဂဝါ အဟံ သာဝကပါရမီဉာဏံ ပဋိလဘန္တော ပဉ္စနဝုတိပါသဏ္ဍေ န အညံ ဧကမ္ပိ သမဏံ ဝါ ဗြာဟ္မဏံ ဝါ ဥပသင်္ကမိတွာ သာဝကပါရမီဉာဏမ္ပိ ပဋိလဘိံ, တုမှေယေဝ ဥပသင်္ကမိတွာ တုမှေ ပယိရုပါသန္တော ပဋိလဘိန္တိ။ တတ္ထ ဣဓာတိ နိပါတမတ္တံ။ ဥပသင်္ကမိံ ဓမ္မသဝနာယာတိ တုမှေ ဥပသင်္ကမန္တော ပနာဟံ န စီဝရာဒိဟေတု ဥပသင်္ကမန္တော, ဓမ္မသဝနတ္ထာယ ဥပသင်္ကမန္တော။ ဧဝံ ဥပသင်္ကမိတွာ သာဝကပါရမီဉာဏံ ပဋိလဘိံ။ ကဒါ ပန ထေရော ဓမ္မသဝနတ္ထာယ ဥပသင်္ကမန္တောတိ။ သူကရခတလေဏေ ဘာဂိနေယျဒီဃနခပရိဗ္ဗာဇကဿ ဝေဒနာပရိဂ္ဂဟသုတ္တန္တကထနဒိဝသေ (မ။ နိ။ ၂။၂၀၅) ဥပသင်္ကမန္တော, တဒါယေဝ သာဝကပါရမီဉာဏံ ပဋိလဘီတိ။ တံဒိဝသဉှိ ထေရော တာလဝဏ္ဋံ ဂဟေတွာ ဘဂဝန္တံ ဗီဇမာနော ဌိတော တံ ဒေသနံ သုတွာ တတ္ထေဝ
(ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၆၆။) [သျ]သာဝကပါရမီဉာဏံ ဟတ္ထဂတံ အကာသိ။ ဥတ္တရုတ္တရံ ပဏီတပဏီတန္တိ ဥတ္တရုတ္တရဉ္စေဝ ပဏီတပဏီတဉ္စ ကတွာ ဒေသေသိ။ ကဏှသုက္ကသပ္ပဋိဘာဂန္တိ ကဏှဉ္စေဝ သုက္ကဉ္စ။ တဉ္စ ခေါ သပ္ပဋိဘာဂံ သဝိပက္ခံ ကတွာ။ ကဏှံ ပဋိဗာဟိတွာ သုက္ကံ, သုက္ကံ ပဋိဗာဟိတွာ ကဏှန္တိ ဧဝံ သပ္ပဋိဘာဂံ ကတွာ ကဏှသုက္ကံ ဒေသေသိ, ကဏှံ ဒေသေန္တောပိ စ သဥဿာဟံ သဝိပါကံ ဒေသေသိ, သုက္ကံ ဒေသေန္တောပိ သဥဿာဟံ သဝိပါကံ ဒေသေသိ။
တသ္မိံ ဓမ္မေ အဘိညာ ဣဓေကစ္စံ ဓမ္မံ ဓမ္မေသု နိဋ္ဌမဂမန္တိ တသ္မိံ ဒေသိတေ ဓမ္မေ ဧကစ္စံ ဓမ္မံ နာမ သာဝကပါရမီဉာဏံ သဉ္ဇာနိတွာ ဓမ္မေသု နိဋ္ဌမဂမံ။ ကတမေသု ဓမ္မေသူတိ? စတုသစ္စဓမ္မေသု။ ဧတ္ထာယံ ထေရသလ္လာပေါ, ကာဠဝလ္လဝါသီ သုမတ္ထေရော တာဝ ဝဒတိ ‘‘စတုသစ္စဓမ္မေသု ဣဒါနိ နိဋ္ဌဂမနကာရဏံ နတ္ထိ။ အဿဇိမဟာသာဝကဿ ဟိ ဒိဋ္ဌဒိဝသေယေဝ သော ပဌမမဂ္ဂေန စတုသစ္စဓမ္မေသု နိဋ္ဌံ ဂတော, အပရဘာဂေ သူကရခတလေဏဒွါရေ ဥပရိ တီဟိ မဂ္ဂေဟိ စတုသစ္စဓမ္မေသု နိဋ္ဌံ ဂတော, ဣမသ္မိံ ပန ဌာနေ ‘ဓမ္မေသူ’တိ ဗုဒ္ဓဂုဏေသု နိဋ္ဌံ ဂတော’’တိ။ လောကန္တရဝါသီ စူဠသီဝတ္ထေရော ပန ‘‘သဗ္ဗံ တထေဝ ဝတွာ ဣမသ္မိံ ပန ဌာနေ ‘ဓမ္မေသူ’တိ အရဟတ္တေ နိဋ္ဌံ ဂတော’’တိ အာဟ။ ဒီဃဘာဏကတိပိဋကမဟာသီဝတ္ထေရော ပန ‘‘တထေဝ ပုရိမဝါဒံ ဝတွာ ဣမသ္မိံ ပန ဌာနေ ‘ဓမ္မေသူ’တိ သာဝကပါရမီဉာဏေ နိဋ္ဌံ ဂတော’’တိ ဝတွာ ‘‘ဗုဒ္ဓဂုဏာ ပန နယတော အာဂတာ’’တိ အာဟ။
သတ္ထရိ ပသီဒိန္တိ ဧဝံ သာဝကပါရမီဉာဏဓမ္မေသု နိဋ္ဌံ ဂန္တွာ ဘိယျောသောမတ္တာယ ‘‘သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေါ ဝတ သော ဘဂဝါ’’တိ သတ္ထရိ ပသီဒိံ။ သွာက္ခာတော ဘဂဝတာ ဓမ္မောတိ သုဋ္ဌု အက္ခာတော သုကထိတော နိယျာနိကော မဂ္ဂေါ ဖလတ္ထာယ နိယျာတိ ရာဂဒေါသမောဟနိမ္မဒနသမတ္ထော။
သုပ္ပဋိပန္နော သံဃောတိ ဗုဒ္ဓဿ ဘဂဝတော သာဝကသံဃောပိ ဝင်္ကာဒိဒေါသဝိရဟိတံ သမ္မာပဋိပဒံ ပဋိပန္နတ္တာ သုပ္ပဋိပန္နောတိ ပသန္နောမှိ ဘဂဝတီတိ ဒဿေတိ။
ကုသလဓမ္မဒေသနာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၄၅။ ဣဒါနိ ဒိဝါဋ္ဌာနေ နိသီဒိတွာ သမာပဇ္ဇိတေ သောဠသ အပရာပရိယဓမ္မေ ဒဿေတုံ အပရံ ပန ဘန္တေ ဧတဒါနုတ္တရိယန္တိ ဒေသနံ အာရဘိ။
(ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၆၇။) [သျ]တတ္ထ အနုတ္တရိယန္တိ အနုတ္တရဘာဝေါ။ ယထာ ဘဂဝါ ဓမ္မံ ဒေသေတီတိ ယထာ ယေနာကာရေန ယာယ ဒေသနာယ ဘဂဝါ ဓမ္မံ ဒေသေတိ, သာ တုမှာကံ ဒေသနာ အနုတ္တရာတိ ဝဒတိ။ ကုသလေသု ဓမ္မေသူတိ တာယ ဒေသနာယ ဒေသိတေသု ကုသလေသု ဓမ္မေသုပိ ဘဂဝါဝ အနုတ္တရောတိ ဒီပေတိ။ ယာ ဝါ သာ ဒေသနာ, တဿာ ဘူမိံ ဒဿေန္တောပိ ‘‘ကုသလေသု ဓမ္မေသူ’’တိ အာဟ။ တတြိမေ ကုသလာ ဓမ္မာတိ တတြ ကုသလေသု ဓမ္မေသူတိ ဝုတ္တပဒေ ဣမေ ကုသလာ ဓမ္မာ နာမာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ တတ္ထ အာရောဂျဋ္ဌေန, အနဝဇ္ဇဋ္ဌေန, ကောသလ္လသမ္ဘူတဋ္ဌေန, နိဒ္ဒရထဋ္ဌေန, သုခဝိပါကဋ္ဌေနာတိ ပဉ္စဓာ ကုသလံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တေသု ဇာတကပရိယာယံ ပတွာ အာရောဂျဋ္ဌေန ကုသလံ ဝဋ္ဋတိ။ သုတ္တန္တပရိယာယံ ပတွာ အနဝဇ္ဇဋ္ဌေန။ အဘိဓမ္မပရိယာယံ ပတွာ ကောသလ္လသမ္ဘူတနိဒ္ဒရထသုခဝိပါကဋ္ဌေန။ ဣမသ္မိံ ပန ဌာနေ ဗာဟိတိကသုတ္တန္တပရိယာယေန (မ။ နိ။ ၂။၃၅၈) အနဝဇ္ဇဋ္ဌေန ကုသလံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။
စတ္တာရော သတိပဋ္ဌာနာတိ စုဒ္ဒသဝိဓေန ကာယာနုပဿနာသတိပဋ္ဌာနံ, နဝဝိဓေန ဝေဒနာနုပဿနာသတိပဋ္ဌာနံ, သောဠသဝိဓေန စိတ္တာနုပဿနာသတိပဋ္ဌာနံ, ပဉ္စဝိဓေန ဓမ္မာနုပဿနာသတိပဋ္ဌာနန္တိ ဧဝံ နာနာနယေဟိ ဝိဘဇိတွာ သမထဝိပဿနာမဂ္ဂဝသေန လောကိယလောကုတ္တရမိဿကာ စတ္တာရော သတိပဋ္ဌာနာ ဒေသိတာ။ ဖလသတိပဋ္ဌာနံ ပန ဣဓ အနဓိပ္ပေတံ။ စတ္တာရော သမ္မပ္ပဓာနာတိ ပဂ္ဂဟဋ္ဌေန ဧကလက္ခဏာ, ကိစ္စဝသေန နာနာကိစ္စာ။ ‘‘ဣဓ ဘိက္ခု အနုပ္ပန္နာနံ ပါပကာနံ အကုသလာနံ ဓမ္မာနံ အနုပ္ပါဒါယာ’’တိအာဒိနာ နယေန သမထဝိပဿနာမဂ္ဂဝသေန လောကိယလောကုတ္တရမိဿကာဝ စတ္တာရော သမ္မပ္ပဓာနာ ဒေသိတာ။ စတ္တာရော ဣဒ္ဓိပါဒါတိ ဣဇ္ဈနဋ္ဌေန ဧကသင်္ဂဟာ, ဆန္ဒာဒိဝသေန နာနာသဘာဝါ။ ‘‘ဣဓ ဘိက္ခု ဆန္ဒသမာဓိပဓာနသင်္ခါရသမန္နာဂတံ ဣဒ္ဓိပါဒံ ဘာဝေတီ’’တိအာဒိနာ နယေန သမထဝိပဿနာမဂ္ဂဝသေန လောကိယလောကုတ္တရမိဿကာဝ စတ္တာရော ဣဒ္ဓိပါဒါ ဒေသိတာ။
ပဉ္စိန္ဒြိယာနီတိ အာဓိပတေယျဋ္ဌေန ဧကလက္ခဏာနိ, အဓိမောက္ခာဒိသဘာဝဝသေန နာနာသဘာဝါနိ။ သမထဝိပဿနာမဂ္ဂဝသေနေဝ စ လောကိယလောကုတ္တရမိဿကာနိ သဒ္ဓါဒီနိ ပဉ္စိန္ဒြိယာနိ ဒေသိတာနိ။ ပဉ္စ ဗလာနီတိ ဥပတ္ထမ္ဘနဋ္ဌေန အကမ္ပိယဋ္ဌေန ဝါ ဧကသင်္ဂဟာနိ, သလက္ခဏေန
(ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၆၈။) [သျ]နာနာသဘာဝါနိ။ သမထဝိပဿနာမဂ္ဂဝသေနေဝ လောကိယလောကုတ္တရမိဿကာနိ သဒ္ဓါဒီနိ ပဉ္စ ဗလာနိ ဒေသိတာနိ။ သတ္တ ဗောဇ္ဈင်္ဂါတိ နိယျာနဋ္ဌေန ဧကသင်္ဂဟာ, ဥပဋ္ဌာနာဒိနာ သလက္ခဏေန နာနာသဘာဝါ။ သမထဝိပဿနာ မဂ္ဂဝသေနေဝ လောကိယလောကုတ္တရမိဿကာ သတ္တ ဗောဇ္ဈင်္ဂါ ဒေသိတာ။
အရိယော အဋ္ဌင်္ဂိကော မဂ္ဂေါတိ ဟေတုဋ္ဌေန ဧကသင်္ဂဟော, ဒဿနာဒိနာ သလက္ခဏေန နာနာသဘာဝေါ။ သမထဝိပဿနာမဂ္ဂဝသေနေဝ လောကိယလောကုတ္တရမိဿကော အရိယော အဋ္ဌင်္ဂိကော မဂ္ဂေါ ဒေသိတောတိ အတ္ထော။
ဣဓ, ဘန္တေ, ဘိက္ခု အာသဝါနံ ခယာတိ ဣဒံ ကိမတ္ထံ အာရဒ္ဓံ? သာသနဿ ပရိယောသာနဒဿနတ္ထံ။ သာသနဿ ဟိ န ကေဝလံ မဂ္ဂေနေဝ ပရိယောသာနံ ဟောတိ, အရဟတ္တဖလေန ပန ဟောတိ။ တသ္မာ တံ ဒဿေတုံ ဣဒမာရဒ္ဓန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဧတဒါနုတ္တရိယံ, ဘန္တေ, ကုသလေသု ဓမ္မေသူတိ ဘန္တေ ယာ အယံ ကုသလေသု ဓမ္မေသု ဧဝံဒေသနာ, ဧတဒါနုတ္တရိယံ။ တံ ဘဂဝါတိ တံ ဒေသနံ ဘဂဝါ အသေသံ သကလံ အဘိဇာနာတိ။ တံ ဘဂဝတောတိ တံ ဒေသနံ ဘဂဝတော အသေသံ အဘိဇာနတော။ ဥတ္တရိ အဘိညေယျံ နတ္ထီတိ တဒုတ္တရိ အဘိဇာနိတဗ္ဗံ နတ္ထိ, အယံ နာမ ဣတော အညော ဓမ္မော ဝါ ပုဂ္ဂလော ဝါ ယံ ဘဂဝါ န ဇာနာတီတိ ဣဒံ နတ္ထိ။ ယဒဘိဇာနံ အညော သမဏော ဝါတိ ယံ တုမှေဟိ အနဘိညာတံ, တံ အညော သမဏော ဝါ ဗြာဟ္မဏော ဝါ အဘိဇာနန္တော ဘဂဝတာ ဘိယျောဘိညတရော အဿ, အဓိကတရပညော ဘဝေယျ။ ယဒိဒံ ကုသလေသု ဓမ္မေသူတိ ဧတ္ထ ယဒိဒန္တိ နိပါတမတ္တံ, ကုသလေသု ဓမ္မေသု ဘဂဝတာ ဥတ္တရိတရော နတ္ထီတိ အယမေတ္ထတ္ထော။ ဣတိ ဘဂဝါဝ ကုသလေသု ဓမ္မေသု အနုတ္တရောတိ ဒဿေန္တော ‘‘ဣမိနာပိ ကာရဏေန ဧဝံပသန္နော အဟံ, ဘန္တေ, ဘဂဝတီ’’တိ ဒီပေတိ။ ဣတော ပရေသု အပရံ ပနာတိအာဒီသု ဝိသေသမတ္တမေဝ ဝဏ္ဏယိဿာမ။ ပုရိမဝါရသဒိသံ ပန ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။
အာယတနပဏ္ဏတ္တိဒေသနာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၄၆။ အာယတနပဏ္ဏတ္တီသူတိ အာယတနပညာပနာသု။ ဣဒါနိ တာ အာယတနပညတ္တိယော ဒဿေန္တော ဆယိမာနိ, ဘန္တေတိအာဒိမာဟ။ အာယတနကထာ ပနေသာ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ ဝိတ္ထာရေန ကထိတာ, တေန န တံ ဝိတ္ထာရယိဿာမ, တသ္မာ တတ္ထ ဝုတ္တနယေနေဝ သာ ဝိတ္ထာရတော ဝေဒိတဗ္ဗာ။
(ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၆၉။) [သျ]ဧတဒါနုတ္တရိယံ, ဘန္တေ, အာယတနပဏ္ဏတ္တီသူတိ ယာယံ အာယတနပဏ္ဏတ္တီသု အဇ္ဈတ္တိကဗာဟိရဝဝတ္ထာနာဒိဝသေန ဧဝံ ဒေသနာ, ဧတဒါနုတ္တရိယံ။ သေသံ ဝုတ္တနယမေဝ။
ဂဗ္ဘာဝက္ကန္တိဒေသနာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၄၇။ ဂဗ္ဘာဝက္ကန္တီသူတိ ဂဗ္ဘောက္ကမနေသု။ တာ ဂဗ္ဘာဝက္ကန္တိယော ဒဿေန္တော စတဿော ဣမာ, ဘန္တေတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ အသမ္ပဇာနောတိ အဇာနန္တော သမ္မူဠှော ဟုတွာ။ မာတုကုစ္ဆိံ ဩက္ကမတီတိ ပဋိသန္ဓိဝသေန ပဝိသတိ။ ဌာတီတိ ဝသတိ။ နိက္ခမတီတိ နိက္ခမန္တောပိ အသမ္ပဇာနော သမ္မူဠှောဝ နိက္ခမတိ။ အယံ ပဌမာတိ အယံ ပကတိလောကိယမနုဿာနံ ပဌမာ ဂဗ္ဘာဝက္ကန္တိ။
သမ္ပဇာနော မာတုကုစ္ဆိံ ဩက္ကမတီတိ ဩက္ကမန္တော သမ္ပဇာနော အသမ္မူဠှော ဟုတွာ ဩက္ကမတိ။
အယံ ဒုတိယာတိ အယံ အသီတိမဟာထေရာနံ သာဝကာနံ ဒုတိယာ ဂဗ္ဘာဝက္ကန္တိ။ တေ ဟိ ပဝိသန္တာဝ ဇာနန္တိ, ဝသန္တာ စ နိက္ခမန္တာ စ န ဇာနန္တိ။
အယံ တတိယာတိ အယံ ဒွိန္နဉ္စ အဂ္ဂသာဝကာနံ ပစ္စေကဗောဓိသတ္တာနဉ္စ တတိယာ ဂဗ္ဘာဝက္ကန္တိ။ တေ ကိရ ကမ္မဇေဟိ ဝါတေဟိ အဓောသိရာ ဥဒ္ဓံပါဒါ အနေကသတပေါရိသေ ပပါတေ ဝိယ ယောနိမုခေ ခိတ္တာ တာဠစ္ဆိဂ္ဂဠေန ဟတ္ထီ ဝိယ သမ္ဗာဓေန ယောနိမုခေန နိက္ခမမာနာ အနန္တံ ဒုက္ခံ ပါပုဏန္တိ။ တေန နေသံ ‘‘မယံ နိက္ခမမှာ’’တိ သမ္ပဇာနတာ န ဟောတိ။ ဧဝံ ပူရိတပါရမီနမ္ပိ စ သတ္တာနံ ဧဝရူပေ ဌာနေ မဟန္တံ ဒုက္ခံ ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ အလမေဝ ဂဗ္ဘာဝါသေ နိဗ္ဗိန္ဒိတုံ အလံ ဝိရဇ္ဇိတုံ။
အယံ စတုတ္ထာတိ အယံ သဗ္ဗညုဗောဓိသတ္တာနံ ဝသေန စတုတ္ထာ ဂဗ္ဘာဝက္ကန္တိ။ သဗ္ဗညုဗောဓိသတ္တာ ဟိ မာတုကုစ္ဆိသ္မိံ ပဋိသန္ဓိံ ဂဏှန္တာပိ ဇာနန္တိ, တတ္ထ ဝသန္တာပိ ဇာနန္တိ, နိက္ခမန္တာပိ ဇာနန္တိ, နိက္ခမနကာလေပိ စ တေ ကမ္မဇဝါတာ ဥဒ္ဓံပါဒေ အဓောသိရေ ကတွာ ခိပိတုံ န သက္ကောန္တိ, ဒွေ ဟတ္ထေ ပသာရေတွာ အက္ခီနိ ဥမ္မီလေတွာ ဌိတကာဝ နိက္ခမန္တိ။ ဘဝဂ္ဂံ ဥပါဒါယ အဝီစိအန္တရေ အညော တီသု ကာလေသု သမ္ပဇာနော နာမ နတ္ထိ ဌပေတွာ သဗ္ဗညုဗောဓိသတ္တေ။ တေနေဝ နေသံ မာတုကုစ္ဆိံ ဩက္ကမနကာလေ စ
(ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၇၀။) [သျ]နိက္ခမနကာလေ စ ဒသသဟဿိလောကဓာတု ကမ္ပတီတိ။ သေသမေတ္ထ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။
အာဒေသနဝိဓာဒေသနာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၄၈။ အာဒေသနဝိဓာသူတိ အာဒေသနကောဋ္ဌာသေသု။ ဣဒါနိ တာ အာဒေသနဝိဓာ ဒဿေန္တော စတဿော ဣမာတိအာဒိမာဟ။ နိမိတ္တေန အာဒိသတီတိ အာဂတနိမိတ္တေန ဂတနိမိတ္တေန ဌိတနိမိတ္တေန ဝါ ဣဒံ နာမ ဘဝိဿတီတိ ကထေတိ။
တတြိဒံ ဝတ္ထု – ဧကော ရာဇာ တိဿော မုတ္တာ ဂဟေတွာ ပုရောဟိတံ ပုစ္ဆိ ‘‘ကိံ မေ, အာစရိယ, ဟတ္ထေ’’တိ? သော ဣတော စိတော စ ဩလောကေသိ။ တေန စ သမယေန ဧကာ သရဗူ ‘‘မက္ခိကံ ဂဟေဿာမီ’’တိ ပက္ခန္ဒိ, ဂဟဏကာလေ မက္ခိကာ ပလာတာ, သော မက္ခိကာယ မုတ္တတ္တာ ‘‘မုတ္တာ မဟာရာဇာ’’တိ အာဟ။ မုတ္တာ တာဝ ဟောတု, ကတိ မုတ္တာတိ? သော ပုန နိမိတ္တံ ဩလောကေသိ။ အထ အဝိဒူရေ ကုက္ကုဋော တိက္ခတ္တုံ သဒ္ဒံ နိစ္ဆာရေသိ။ ဗြာဟ္မဏော ‘‘တိဿော မဟာရာဇာ’’တိ အာဟ။ ဧဝံ ဧကစ္စော အာဂတနိမိတ္တေန ကထေတိ။ ဧတေနုပါယေန ဂတဌိတနိ မိတ္တေဟိပိ ကထနံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။
အမနုဿာနန္တိ ယက္ခပိသာစာဒီနံ။ ဒေဝတာနန္တိ စာတုမဟာရာဇိကာဒီနံ။ သဒ္ဒံ သုတွာတိ အညဿ စိတ္တံ ဉတွာ ကထေန္တာနံ သဒ္ဒံ သုတွာ။ ဝိတက္ကဝိပ္ဖါရသဒ္ဒန္တိ ဝိတက္ကဝိပ္ဖါရဝသေန ဥပ္ပန္နံ ဝိပ္ပလပန္တာနံ သုတ္တပမတ္တာဒီနံ သဒ္ဒံ။ သုတွာတိ တံ သဒ္ဒံ သုတွာ။ ယံ ဝိတက္ကယတော တဿ သော သဒ္ဒေါ ဥပ္ပန္နော, တဿ ဝသေန ‘‘ဧဝမ္ပိ တေ မနော’’တိ အာဒိသတိ။ မနောသင်္ခါရာ ပဏိဟိတာတိ စိတ္တသင်္ခါရာ သုဋ္ဌပိတာ။ ဝိတက္ကေဿတီတိ ဝိတက္ကယိဿတိ ပဝတ္တေဿတီတိ ပဇာနာတိ။ ဇာနန္တော စ အာဂမနေန ဇာနာတိ, ပုဗ္ဗဘာဂေန ဇာနာတိ, အန္တောသမာပတ္တိယံ စိတ္တံ ဩလောကေတွာ ဇာနာတိ။ အာဂမနေန ဇာနာတိ နာမ ကသိဏပရိကမ္မကာလေယေဝ ယေနာကာရေန ဧသ ကသိဏဘာဝနံ အာရဒ္ဓေါ ပဌမဇ္ဈာနံ ဝါ…ပေ… စတုတ္ထဇ္ဈာနံ ဝါ အဋ္ဌသမာပတ္တိယော ဝါ နိဗ္ဗတ္တေဿတီတိ ဇာနာတိ။ ပုဗ္ဗဘာဂေန ဇာနာတိ နာမ သမထဝိပဿနာယ အာရဒ္ဓါယေဝ ဇာနာတိ, ယေနာကာရေန ဧသ ဝိပဿနံ အာရဒ္ဓေါ သောတာပတ္တိမဂ္ဂံ ဝါ နိဗ္ဗတ္တေဿတိ, သကဒါဂါမိမဂ္ဂံ ဝါ နိဗ္ဗတ္တေဿတိ, အနာဂါမိမဂ္ဂံ ဝါ နိဗ္ဗတ္တေဿတိ, အရဟတ္တမဂ္ဂံ ဝါ နိဗ္ဗတ္တေဿတီတိ ဇာနာတိ။ အန္တောသမာပတ္တိယံ စိတ္တံ ဩလောကေတွာ ဇာနာတိ နာမ ယေနာကာရေန ဣမဿ မနောသင်္ခါရာ သုဋ္ဌပိတာ, ဣမဿ နာမ စိတ္တဿ
(ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၇၁။) [သျ]အနန္တရာ ဣမံ နာမ ဝိတက္ကံ ဝိတက္ကေဿတိ။ ဣတော ဝုဋ္ဌိတဿ ဧတဿ ဟာနဘာဂိယော ဝါ သမာဓိ ဘဝိဿတိ, ဌိတိဘာဂိယော ဝါ ဝိသေသဘာဂိယော ဝါ နိဗ္ဗေဓဘာဂိယော ဝါ အဘိညာယော ဝါ နိဗ္ဗတ္တေဿတီတိ ဇာနာတိ။
တတ္ထ ပုထုဇ္ဇနော စေတောပရိယဉာဏလာဘီ ပုထုဇ္ဇနာနံယေဝ စိတ္တံ ဇာနာတိ, န အရိယာနံ။ အရိယေသုပိ ဟေဋ္ဌိမော ဟေဋ္ဌိမော ဥပရိမဿ ဥပရိမဿ စိတ္တံ န ဇာနာတိ, ဥပရိမော ပန ဟေဋ္ဌိမဿ ဇာနာတိ။ ဧတေသု စ သောတာပန္နော သောတာပတ္တိဖလသမာပတ္တိံ သမာပဇ္ဇတိ။ သကဒါဂါမီ, အနာဂါမီ, အရဟာ, အရဟတ္တဖလသမာပတ္တိံ သမာပဇ္ဇတိ။ ဥပရိမော ဟေဋ္ဌိမံ န သမာပဇ္ဇတိ။ တေသဉှိ ဟေဋ္ဌိမာ ဟေဋ္ဌိမာ သမာပတ္တိ တတြုပပတ္တိယေဝ ဟောတိ။ တထေဝ တံ ဟောတီတိ ဣဒံ ဧကံသေန တထေဝ ဟောတိ။ စေတောပရိယဉာဏဝသေန ဉာတဉှိ အညထာဘာဝီ နာမ နတ္ထိ။ သေသံ ပုရိမနယေနေဝ ယောဇေတဗ္ဗံ။
ဒဿနသမာပတ္တိဒေသနာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၄၉။ အာတပ္ပမနွာယာတိအာဒိ ဗြဟ္မဇာလေ ဝိတ္ထာရိတမေဝ။ အယံ ပနေတ္ထ သင်္ခေပေါ, အာတပ္ပန္တိ ဝီရိယံ။ တဒေဝ ပဒဟိတဗ္ဗတော ပဓာနံ။ အနုယုဉ္ဇိတဗ္ဗတော အနုယောဂေါ။ အပ္ပမာဒန္တိ သတိအဝိပ္ပဝါသံ။ သမ္မာမနသိကာရန္တိ အနိစ္စေ အနိစ္စန္တိအာဒိဝသေန ပဝတ္တံ ဥပါယမနသိကာရံ။ စေတောသမာဓိန္တိ ပဌမဇ္ဈာနသမာဓိံ။ အယံ ပဌမာ ဒဿနသမာပတ္တီတိ အယံ ဒွတ္တိံ သာကာရံ ပဋိကူလတော မနသိကတွာ ပဋိကူလဒဿနဝသေန ဥပ္ပါဒိတာ ပဌမဇ္ဈာနသမာပတ္တိ ပဌမာ ဒဿနသမာပတ္တိ နာမ, သစေ ပန တံ ဈာနံ ပါဒကံ ကတွာ သောတာပန္နော ဟောတိ, အယံ နိပ္ပရိယာယေနေဝ ပဌမာ ဒဿနသမာပတ္တိ။
အတိက္ကမ္မ စာတိ အတိက္ကမိတွာ စ။ ဆဝိမံသလောဟိတန္တိ ဆဝိဉ္စ မံသဉ္စ လောဟိတဉ္စ။ အဋ္ဌိံ ပစ္စဝေက္ခတီတိ အဋ္ဌိ အဋ္ဌီတိ ပစ္စဝေက္ခတိ။ အဋ္ဌိ အဋ္ဌီတိ ပစ္စဝေက္ခိတွာ ဥပ္ပါဒိတာ အဋ္ဌိအာရမ္မဏာ ဒိဗ္ဗစက္ခုပါဒကဇ္ဈာနသမာပတ္တိ ဒုတိယာ ဒဿနသမာပတ္တိ နာမ။ သစေ ပန တံ ဈာနံ ပါဒကံ ကတွာ သကဒါဂါမိမဂ္ဂံ နိဗ္ဗတ္တေတိ။ အယံ နိပ္ပရိယာယေန ဒုတိယာ ဒဿနသမာပတ္တိ။ ကာဠဝလ္လဝါသီ သုမတ္ထေရော ပန ‘‘ယာဝ တတိယမဂ္ဂါ ဝဋ္ဋတီ’’တိ အာဟ။
(ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၇၂။) [သျ]ဝိညာဏသောတန္တိ ဝိညာဏမေဝ။ ဥဘယတော အဗ္ဗောစ္ဆိန္နန္တိ ဒွီဟိပိ ဘာဂေဟိ အစ္ဆိန္နံ။ ဣဓ လောကေ ပတိဋ္ဌိတဉ္စာတိ ဆန္ဒရာဂဝသေန ဣမသ္မိဉ္စ လောကေ ပတိဋ္ဌိတံ။ ဒုတိယပဒေပိ ဧသေဝ နယော။ ကမ္မံ ဝါ ကမ္မတော ဥပဂစ္ဆန္တံ ဣဓ လောကေ ပတိဋ္ဌိတံ နာမ။ ကမ္မဘဝံ အာကဍ္ဎန္တံ ပရလောကေ ပတိဋ္ဌိတံ နာမ။ ဣမိနာ ကိံ ကထိတံ? သေက္ခပုထုဇ္ဇနာနံ စေတောပရိယဉာဏံ ကထိတံ။ သေက္ခပုထုဇ္ဇနာနဉှိ စေတောပရိယဉာဏံ တတိယာ ဒဿနသမာပတ္တိ နာမ။
ဣဓ လောကေ အပ္ပတိဋ္ဌိတဉ္စာတိ နိစ္ဆန္ဒရာဂတ္တာ ဣဓလောကေ စ အပ္ပတိဋ္ဌိတံ။ ဒုတိယပဒေပိ ဧသေဝ နယော။ ကမ္မံ ဝါ ကမ္မတော န ဥပဂစ္ဆန္တံ ဣဓ လောကေ အပ္ပတိဋ္ဌိတံ နာမ။ ကမ္မဘဝံ အနာကဍ္ဎန္တံ ပရလောကေ အပ္ပတိဋ္ဌိတံ နာမ။ ဣမိနာ ကိံ ကထိတံ? ခီဏာသဝဿ စေတောပရိယဉာဏံ ကထိတံ။ ခီဏာသဝဿ ဟိ စေတောပရိယဉာဏံ စတုတ္ထာ ဒဿနသမာပတ္တိ နာမ။
အပိစ ဒွတ္တိံသာကာရေ အာရဒ္ဓဝိပဿနာပိ ပဌမာ ဒဿနသမာပတ္တိ။ အဋ္ဌိအာရမ္မဏေ အာရဒ္ဓဝိပဿနာ ဒုတိယာ ဒဿနသမာပတ္တိ။ သေက္ခပုထုဇ္ဇနာနံ စေတောပရိယဉာဏံ ခီဏာသဝဿ စေတောပရိယဉာဏန္တိ ဣဒံ ပဒဒွယံ နိစ္စလမေဝ။ အပရော နယော ပဌမဇ္ဈာနံ ပဌမာ ဒဿနသမာပတ္တိ။ ဒုတိယဇ္ဈာနံ ဒုတိယာ။ တတိယဇ္ဈာနံ တတိယာ။ စတုတ္ထဇ္ဈာနံ စတုတ္ထာ ဒဿနသမာပတ္တိ။ တထာ ပဌမမဂ္ဂေါ ပဌမာ ဒဿနသမာပတ္တိ။ ဒုတိယမဂ္ဂေါ ဒုတိယာ။ တတိယမဂ္ဂေါ တတိယာ။ စတုတ္ထမဂ္ဂေါ စတုတ္ထာ ဒဿနသမာပတ္တီတိ။ သေသမေတ္ထ ပုရိမနယေနေဝ ယောဇေတဗ္ဗံ။
ပုဂ္ဂလပဏ္ဏတ္တိဒေသနာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၅၀။ ပုဂ္ဂလပဏ္ဏတ္တီသူတိ လောကဝေါဟာရဝသေန ‘‘သတ္တော ပုဂ္ဂလော နရော ပေါသော’’တိ ဧဝံ ပညာပေတဗ္ဗာသု လောကပညတ္တီသု။ ဗုဒ္ဓါနဉှိ ဒွေ ကထာ သမ္မုတိကထာ, ပရမတ္ထကထာတိ ပေါဋ္ဌပါဒသုတ္တေ (ဒီ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၄၃၉-၄၄၃) ဝိတ္ထာရိတာ။
တတ္ထ ပုဂ္ဂလပဏ္ဏတ္တီသူတိ အယံ သမ္မုတိကထာ။ ဣဒါနိ ယေ ပုဂ္ဂလေ ပညပေန္တော ပုဂ္ဂလပဏ္ဏတ္တီသု ဘဂဝါ အနုတ္တရော ဟောတိ, တေ ဒဿေန္တော သတ္တိမေ ဘန္တေ ပုဂ္ဂလာ။ ဥဘတောဘာဂဝိမုတ္တောတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ဥဘတောဘာဂဝိမုတ္တောတိ ဒွီဟိ ဘာဂေဟိ ဝိမုတ္တော, အရူပသမာပတ္တိယာ
(ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၇၃။) [သျ]ရူပကာယတော ဝိမုတ္တော, မဂ္ဂေန နာမကာယတော။ သော စတုန္နံ အရူပသမာပတ္တီနံ ဧကေကတော ဝုဋ္ဌာယ သင်္ခါရေ သမ္မသိတွာ အရဟတ္တပ္ပတ္တာနံ, စတုန္နံ, နိရောဓာ ဝုဋ္ဌာယ အရဟတ္တပ္ပတ္တအနာဂါမိနော စ ဝသေန ပဉ္စဝိဓော ဟောတိ။
ပါဠိ ပနေတ္ထ ‘‘ကတမော စ ပုဂ္ဂလော ဥဘတောဘာဂဝိမုတ္တော? ဣဓေကစ္စော ပုဂ္ဂလော အဋ္ဌဝိမောက္ခေ ကာယေန ဖုသိတွာ ဝိဟရတိ, ပညာယ စဿ ဒိသွာ အာသဝါ ပရိက္ခီဏာ ဟောန္တီ’’တိ (ဓာတု။ ၂၄) ဧဝံ အဋ္ဌဝိမောက္ခလာဘိနော ဝသေန အာဂတာ။ ပညာယ ဝိမုတ္တောတိ ပညာဝိမုတ္တော။ သော သုက္ခဝိပဿကော စ, စတူဟိ ဈာနေဟိ ဝုဋ္ဌာယ အရဟတ္တံ ပတ္တာ စတ္တာရော စာတိ ဣမေသံ ဝသေန ပဉ္စဝိဓောဝ ဟောတိ။
ပါဠိ ပနေတ္ထ အဋ္ဌဝိမောက္ခပဋိက္ခေပဝသေနေဝ အာဂတာ။ ယထာဟ ‘‘န ဟေဝ ခေါ အဋ္ဌ ဝိမောက္ခေ ကာယေန ဖုသိတွာ ဝိဟရတိ။ ပညာယ စဿ ဒိသွာ အာသဝါ ပရိက္ခီဏာ ဟောန္တိ။ အယံ ဝုစ္စတိ ပုဂ္ဂလော ပညာဝိမုတ္တော’’တိ (ဓာတု။ ၂၅)။
ဖုဋ္ဌန္တံ သစ္ဆိ ကရောတီတိ ကာယသက္ခိ။ သော ဈာနဖဿံ ပဌမံ ဖုသတိ, ပစ္ဆာ နိရောဓံ နိဗ္ဗာနံ သစ္ဆိကရောတိ, သော သောတာပတ္တိဖလဋ္ဌံ အာဒိံ ကတွာ ယာဝ အရဟတ္တမဂ္ဂဋ္ဌာ ဆဗ္ဗိဓော ဟောတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ တေနေဝါဟ ‘‘ဣဓေကစ္စော ပုဂ္ဂလော အဋ္ဌ ဝိမောက္ခေ ကာယေန ဖုသိတွာ ဝိဟရတိ, ပညာယ စဿ ဒိသွာ ဧကစ္စေ အာသဝါ ပရိက္ခီဏာ ဟောန္တိ။ အယံ ဝုစ္စတိ ပုဂ္ဂလော ကာယသက္ခီ’’တိ (ဓာတု။ ၂၆)။
ဒိဋ္ဌန္တံ ပတ္တောတိ ဒိဋ္ဌိပ္ပတ္တော။ တတြိဒံ သင်္ခေပလက္ခဏံ, ဒုက္ခာ သင်္ခါရာ သုခေါ နိရောဓောတိ ဉာတံ ဟောတိ ဒိဋ္ဌံ ဝိဒိတံ သစ္ဆိကတံ ပဿိတံ ပညာယာတိ ဒိဋ္ဌိပ္ပတ္တော။ ဝိတ္ထာရတော ပနေသောပိ ကာယသက္ခိ ဝိယ ဆဗ္ဗိဓော ဟောတိ။ တေနေဝါဟ – ‘‘ဣဓေကစ္စော ပုဂ္ဂလော ဣဒံ ဒုက္ခန္တိ ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ…ပေ… အယံ ဒုက္ခနိရောဓဂါမိနီ ပဋိပဒါတိ ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ, တထာဂတပ္ပဝေဒိတာ စဿ ဓမ္မာ ပညာယ ဝေါဒိဋ္ဌာ ဟောန္တိ ဝေါစရိတာ, ပညာယ စဿ ဒိသွာ ဧကစ္စေ အာသဝါ ပရိက္ခီဏာ ဟောန္တိ။ အယံ ဝုစ္စတိ ပုဂ္ဂလော ဒိဋ္ဌိပ္ပတ္တော’’တိ (ဓာတု။ ၂၇)။
(ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၇၄။) [သျ]သဒ္ဓါယ ဝိမုတ္တောတိ သဒ္ဓါဝိမုတ္တော။ သောပိ ဝုတ္တနယေနေဝ ဆဗ္ဗိဓော ဟောတိ။ တေနေဝါဟ – ‘‘ဣဓေကစ္စော ပုဂ္ဂလော ဣဒံ ဒုက္ခန္တိ ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ, အယံ ဒုက္ခသမုဒယောတိ ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ, အယံ ဒုက္ခနိရောဓောတိ ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ, အယံ ဒုက္ခနိရောဓဂါမိနီ ပဋိပဒါတိ ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ, တထာဂတပ္ပဝေဒိတာ စဿ ဓမ္မာ ပညာယ ဝေါဒိဋ္ဌာ ဟောန္တိ ဝေါစရိတာ, ပညာယ စဿ ဒိသွာ ဧကစ္စေ အာသဝါ ပရိက္ခီဏာ ဟောန္တိ နော စ ခေါ ယထာ ဒိဋ္ဌိပ္ပတ္တဿ။ အယံ ဝုစ္စတိ ပုဂ္ဂလော သဒ္ဓါဝိမုတ္တော’’တိ (ဓာတု။ ၂၈)။ ဧတေသု ဟိ သဒ္ဓါဝိမုတ္တဿ ပုဗ္ဗဘာဂမဂ္ဂက္ခဏေ သဒ္ဒဟန္တဿ ဝိယ, ဩကပ္ပေန္တဿ ဝိယ, အဓိမုစ္စန္တဿ ဝိယ စ ကိလေသက္ခယော ဟောတိ။ ဒိဋ္ဌိပ္ပတ္တဿ ပုဗ္ဗဘာဂမဂ္ဂက္ခဏေ ကိလေသစ္ဆေဒကံ ဉာဏံ အဒန္ဓံ တိခိဏံ သူရံ ဟုတွာ ဝဟတိ။ တသ္မာ ယထာ နာမ နာတိတိခိဏေန အသိနာ ကဒလိံ ဆိန္ဒန္တဿ ဆိန္နဋ္ဌာနံ န မဋ္ဌံ ဟောတိ, အသိ န သီဃံ ဝဟတိ, သဒ္ဒေါ သုယျတိ, ဗလဝတရော ဝါယာမော ကာတဗ္ဗော ဟောတိ, ဧဝရူပါ သဒ္ဓါဝိမုတ္တဿ ပုဗ္ဗဘာဂမဂ္ဂဘာဝနာ။ ယထာ ပန အတိနိသိတေန အသိနာ ကဒလိံ ဆိန္ဒန္တဿ ဆိန္နဋ္ဌာနံ မဋ္ဌံ ဟောတိ, အသိ သီဃံ ဝဟတိ, သဒ္ဒေါ န သုယျတိ, ဗလဝတရံ ဝါယာမကိစ္စံ န ဟောတိ, ဧဝရူပါ ပညာဝိမုတ္တဿ ပုဗ္ဗဘာဂမဂ္ဂဘာဝနာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။
ဓမ္မံ အနုဿရတီတိ ဓမ္မာနုသာရီ။ ဓမ္မောတိ ပညာ, ပညာပုဗ္ဗင်္ဂမံ မဂ္ဂံ ဘာဝေတီတိ အတ္ထော။ သဒ္ဓါနုသာရိမှိပိ ဧသေဝ နယော, ဥဘောပေတေ သောတာပတ္တိမဂ္ဂဋ္ဌာယေဝ။ ဝုတ္တမ္ပိ စေတံ ‘‘ယဿ ပုဂ္ဂလဿ သောတာပတ္တိဖလသစ္ဆိကိရိယာယ ပဋိပန္နဿ ပညိန္ဒြိယံ အဓိမတ္တံ ဟောတိ, ပညာဝါဟိံ ပညာပုဗ္ဗင်္ဂမံ အရိယမဂ္ဂံ ဘာဝေတိ။ အယံ ဝုစ္စတိ ပုဂ္ဂလော ဓမ္မာနုသာရီ’’တိ။
တထာ ‘‘ယဿ ပုဂ္ဂလဿ သောတာပတ္တိဖလသစ္ဆိကိရိယာယ ပဋိပန္နဿ သဒ္ဓိန္ဒြိယံ အဓိမတ္တံ ဟောတိ, သဒ္ဓါဝါဟိံ သဒ္ဓါပုဗ္ဗင်္ဂမံ အရိယမဂ္ဂံ ဘာဝေတိ။ အယံ ဝုစ္စတိ ပုဂ္ဂလော သဒ္ဓါနုသာရီ’’တိ။ အယမေတ္ထ သင်္ခေပေါ, ဝိတ္ထာရတော ပနေသာ ဥဘတောဘာဂဝိမုတ္တာဒိကထာ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ ပညာဘာဝနာဓိကာရေ ဝုတ္တာ။ တသ္မာ တတ္ထ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ သေသမိဓာပိ ပုရိမနယေနေဝ ယောဇေတဗ္ဗံ။
ပဓာနဒေသနာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၅၁။ ပဓာနေသူတိ ဣဓ ပဒဟနဝသေန ‘‘သတ္တ ဗောဇ္ဈင်္ဂါ ပဓာနာ’’တိ ဝုတ္တာ။ တေသံ ဝိတ္ထာရကထာ မဟာသတိပဋ္ဌာနေ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ သေသမိဓာပိ ပုရိမနယေနေဝ ယောဇေတဗ္ဗံ။
(ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၇၅။) [သျ]ပဋိပဒါဒေသနာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၅၂။ ဒုက္ခပဋိပဒါဒီသု အယံ ဝိတ္ထာရနယော – ‘‘တတ္ထ ကတမာ ဒုက္ခပဋိပဒါ ဒန္ဓာဘိညာ ပညာ? ဒုက္ခေန ကသိရေန သမာဓိံ ဥပ္ပါဒေန္တဿ ဒန္ဓံ တံ ဌာနံ အဘိဇာနန္တဿ ယာ ပညာ ပဇာနနာ…ပေ… အမောဟော ဓမ္မဝိစယော သမ္မာဒိဋ္ဌိ, အယံ ဝုစ္စတိ ဒုက္ခပဋိပဒါ ဒန္ဓာဘိညာ ပညာ။ တတ္ထ ကတမာ ဒုက္ခပဋိပဒါ ခိပ္ပါဘိညာ ပညာ? ဒုက္ခေန ကသိရေန သမာဓိံ ဥပ္ပါဒေန္တဿ ခိပ္ပံ တံ ဌာနံ အဘိဇာနန္တဿ ယာ ပညာ ပဇာနနာ…ပေ… သမ္မာဒိဋ္ဌိ, အယံ ဝုစ္စတိ ဒုက္ခပဋိပဒါ ခိပ္ပါဘိညာ ပညာ။ တတ္ထ ကတမာ သုခပဋိပဒါ ဒန္ဓာဘိညာ ပညာ? အကိစ္ဆေန အကသိရေန သမာဓိံ ဥပ္ပါဒေန္တဿ ဒန္ဓံ တံ ဌာနံ အဘိဇာနန္တဿ ယာ ပညာ ပဇာနနာ…ပေ… သမ္မာဒိဋ္ဌိ, အယံ ဝုစ္စတိ သုခပဋိပဒါ ဒန္ဓာဘိညာ ပညာ။ တတ္ထ ကတမာ သုခပဋိပဒါ ခိပ္ပါဘိညာ ပညာ? အကိစ္ဆေန အကသိရေန သမာဓိံ ဥပ္ပါဒေန္တဿ ခိပ္ပံ တံ ဌာနံ အဘိဇာနန္တဿ ယာ ပညာ ပဇာနနာ…ပေ… သမ္မာဒိဋ္ဌိ, အယံ ဝုစ္စတိ သုခပဋိပဒါ ခိပ္ပါဘိညာ ပညာ’’တိ (ဝိဘ။ ၈၀၁)။ အယမေတ္ထ သင်္ခေပေါ, ဝိတ္ထာရော ပန ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ ဝုတ္တော။ သေသမိဓာပိ ပုရိမနယေနေဝ ယောဇေတဗ္ဗံ။
ဘဿသမာစာရာဒိဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၅၃။ န စေဝ မုသာဝါဒူပသဉှိတန္တိ ဘဿသမာစာရေ ဌိတောပိ ကထာမဂ္ဂံ အနုပစ္ဆိန္ဒိတွာ ကထေန္တောပိ ဣဓေကစ္စော ဘိက္ခု န စေဝ မုသာဝါဒူပသဉှိတံ ဘာသတိ။ အဋ္ဌ အနရိယဝေါဟာရေ ဝဇ္ဇေတွာ အဋ္ဌ အရိယဝေါဟာရယုတ္တမေဝ ဘာသတိ။ န စ ဝေဘူတိယန္တိ ဘဿသမာစာရေ ဌိတောပိ ဘေဒကရဝါစံ န ဘာသတိ။ န စ ပေသုဏိယန္တိ တဿာယေဝေတံ ဝေဝစနံ။ ဝေဘူတိယဝါစာ ဟိ ပိယဘာဝဿ သုညကရဏတော ‘‘ပေသုဏိယ’’န္တိ ဝုစ္စတိ။ နာမမေဝဿာ ဧတန္တိ မဟာသီဝတ္ထေရော အဝေါစ။ န စ သာရမ္ဘဇန္တိ သာရမ္ဘဇာ စ ယာ ဝါစာ, တဉ္စ န ဘာသတိ။ ‘‘တွံ ဒုဿီလော’’တိ ဝုတ္တေ, ‘‘တွံ ဒုဿီလော တဝါစရိယော ဒုဿီလော’’တိ ဝါ, ‘‘တုယှံ အာပတ္တီ’’တိ ဝုတ္တေ, ‘‘အဟံ ပိဏ္ဍာယ စရိတွာ ပါဋလိပုတ္တံ ဂတော’’တိအာဒိနာ နယေန ဗဟိဒ္ဓါ ဝိက္ခေပကထာပဝတ္တံ ဝါ ကရဏုတ္တရိယဝါစံ န ဘာသတိ။ ဇယာပေက္ခောတိ ဇယပုရေက္ခာရော ဟုတွာ, ယထာ ဟတ္ထကော သကျပုတ္တော တိတ္ထိယာ နာမ ဓမ္မေနပိ အဓမ္မေနပိ ဇေတဗ္ဗာတိ သစ္စာလိကံ ယံကိဉ္စိ ဘာသတိ,
(ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၇၆။) [သျ]ဧဝံ ဇယာပေက္ခော ဇယပုရေက္ခာရော ဟုတွာ န ဘာသတီတိ အတ္ထော။ မန္တာ မန္တာ စ ဝါစံ ဘာသတီတိ ဧတ္ထ မန္တာတိ ဝုစ္စတိ ပညာ, မန္တာယ ပညာယ။ ပုန မန္တာတိ ဥပပရိက္ခိတွာ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ, ဘဿသမာစာရေ ဌိတော ဒိဝသဘာဂမ္ပိ ကထေန္တော ပညာယ ဥပပရိက္ခိတွာ ယုတ္တကထမေဝ ကထေတီတိ။ နိဓာနဝတိန္တိ ဟဒယေပိ နိဒဟိတဗ္ဗယုတ္တံ။ ကာလေနာတိ ယုတ္တပတ္တကာလေန။
ဧဝံ ဘာသိတာ ဟိ ဝါစာ အမုသာ စေဝ ဟောတိ အပိသုဏာ စ အဖရုသာ စ အသဌာ စ အသမ္ဖပ္ပလာပါ စ။ ဧဝရူပါ စ အယံ ဝါစာ စတုသစ္စနိဿိတာတိပိ သိက္ခတ္တယနိဿိတာတိပိ ဒသကထာဝတ္ထုနိဿိတာတိပိ တေရသဓုတင်္ဂနိဿိတာတိပိ သတ္တတ္တိံသဗောဓိပက္ခိယဓမ္မနိဿိတာတိပိ မဂ္ဂနိဿိတာတိပိ ဝုစ္စတိ။ တေနာဟ ဧတဒါနုတ္တရိယံ, ဘန္တေ, ဘဿသမာစာရေတိ တံ ပုရိမနယေနေဝ ယောဇေတဗ္ဗံ။
သစ္စော စဿ သဒ္ဓေါ စာတိ သီလာစာရေ ဌိတော ဘိက္ခု သစ္စော စ ဘဝေယျ သစ္စကထော သဒ္ဓေါ စ သဒ္ဓါသမ္ပန္နော။ နနု ဟေဋ္ဌာ သစ္စံ ကထိတမေဝ, ဣဓ ကသ္မာ ပုန ဝုတ္တန္တိ? ဟေဋ္ဌာ ဝါစာသစ္စံ ကထိတံ။ သီလာစာရေ ဌိတော ပန ဘိက္ခု အန္တမသော ဟသနကထာယပိ မုသာဝါဒံ န ကရောတီတိ ဒဿေတုံ ဣဓ ဝုတ္တံ။ ဣဒါနိ သော ဓမ္မေန သမေန ဇီဝိတံ ကပ္ပေတီတိ ဒဿနတ္ထံ န စ ကုဟကောတိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ‘‘ကုဟကော’’တိအာဒီနိ ဗြဟ္မဇာလေ ဝိတ္ထာရိတာနိ။
ဣန္ဒြိယေသု ဂုတ္တဒွါရော, ဘောဇနေ မတ္တညူတိ ဆသု ဣန္ဒြိယေသု ဂုတ္တဒွါရော ဘောဇနေပိ ပမာဏညူ။ သမကာရီတိ သမစာရီ, ကာယေန ဝါစာယ မနသာ စ ကာယဝင်္ကာဒီနိ ပဟာယ သမံ စရတီတိ အတ္ထော။ ဇာဂရိယာနုယောဂမနုယုတ္တောတိ ရတ္တိန္ဒိဝံ ဆ ကောဋ္ဌာသေ ကတွာ ‘‘ဒိဝသံ စင်္ကမေန နိသဇ္ဇာယာ’’တိ ဝုတ္တနယေနေဝ ဇာဂရိယာနုယောဂံ ယုတ္တပ္ပယုတ္တော ဝိဟရတိ။ အတန္ဒိတောတိ နိတ္တန္ဒီ ကာယာလသိယဝိရဟိတော။ အာရဒ္ဓဝီရိယောတိ ကာယိကဝီရိယေနာပိ အာရဒ္ဓဝီရိယော ဟောတိ, ဂဏသင်္ဂဏိကံ ဝိနောဒေတွာ စတူသု ဣရိယာပထေသု အဋ္ဌအာရဗ္ဘဝတ္ထုဝသေန ဧကဝိဟာရီ။ စေတသိကဝီရိယေနာပိ အာရဒ္ဓဝီရိယော ဟောတိ, ကိလေသသင်္ဂဏိကံ ပဟာယ ဝိနောဒေတွာ အဋ္ဌသမာပတ္တိဝသေန ဧကဝိဟာရီ။ အပိ စ ယထာ တထာ ကိလေသုပ္ပတ္တိံ နိဝါရေန္တော စေတသိကဝီရိယေန အာရဒ္ဓဝီရိယော ဟောတိ။ ဈာယီတိ
(ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၇၇။) [သျ]အာရမ္မဏလက္ခဏူပနိဇ္ဈာနဝသေန ဈာယီ။ သတိမာတိ စိရကတာဒိအနုဿရဏသမတ္ထာယ သတိယာ သမန္နာဂတော။
ကလျာဏပဋိဘာနောတိ ဝါက္ကရဏသမ္ပန္နော စေဝ ဟောတိ ပဋိဘာနသမ္ပန္နော စ။ ယုတ္တပဋိဘာနော ခေါ ပန ဟောတိ နော မုတ္တပဋိဘာနော။ သီလသမာစာရသ္မိဉှိ ဌိတဘိက္ခု မုတ္တပဋိဘာနော န ဟောတိ, ယုတ္တပဋိဘာနော ပန ဟောတိ ဝင်္ဂီသတ္ထေရော ဝိယ။ ဂတိမာတိ ဂမနသမတ္ထာယ ပညာယ သမန္နာဂတော။ ဓိတိမာတိ ဓာရဏသမတ္ထာယ ပညာယ သမန္နာဂတော။ မတိမာတိ ဧတ္ထ ပန မတီတိ ပညာယ နာမမေဝ, တသ္မာ ပညဝါတိ အတ္ထော။ ဣတိ တီဟိပိ ဣမေဟိ ပဒေဟိ ပညာဝ ကထိတာ။ တတ္ထ ဟေဋ္ဌာ သမဏဓမ္မကရဏဝီရိယံ ကထိတံ, ဣဓ ဗုဒ္ဓဝစနဂဏှနဝီရိယံ။ တထာ ဟေဋ္ဌာ ဝိပဿနာပညာ ကထိတာ, ဣဓ ဗုဒ္ဓဝစနဂဏှနပညာ။ န စ ကာမေသု ဂိဒ္ဓေါတိ ဝတ္ထုကာမကိလေသကာမေသု အဂိဒ္ဓေါ။ သတော စ နိပကော စာတိ အဘိက္ကန္တပဋိက္ကန္တာဒီသု သတ္တသု ဌာနေသု သတိယာ စေဝ ဉာဏေန စ သမန္နာဂတော စရတီတိ အတ္ထော။ နေပက္ကန္တိ ပညာ, တာယ သမန္နာဂတတ္တာ နိပကောတိ ဝုတ္တော။ သေသမိဓာပိ ပုရိမနယေနေဝ ယောဇေတဗ္ဗံ။
အနုသာသနဝိဓာဒိဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၅၄။ ပစ္စတ္တံ ယောနိသော မနသိကာရာတိ အတ္တနော ဥပါယမနသိကာရေန။ ယထာနုသိဋ္ဌံ တထာ ပဋိပဇ္ဇမာနောတိ ယထာ မယာ အနုသိဋ္ဌံ အနုသာသနီ ဒိန္နာ, တထာ ပဋိပဇ္ဇမာနော။ တိဏ္ဏံ သံယောဇနာနံ ပရိက္ခယာတိအာဒိ ဝုတ္တတ္ထမေဝ။ သေသမိဓာပိ ပုရိမနယေနေဝ ယောဇေတဗ္ဗံ။
֍ ဋီ ၁၅၅။ ပရပုဂ္ဂလဝိမုတ္တိဉာဏေတိ သောတာပန္နာဒီနံ ပရပုဂ္ဂလာနံ တေန တေန မဂ္ဂေန ကိလေသဝိမုတ္တိဉာဏေ။ သေသမိဓာပိ ပုရိမနယေနေဝ ယောဇေတဗ္ဗံ။
֍ ဋီ ၁၅၆။ အမုတြာသိံ ဧဝံနာမောတိ ဧကော ပုဗ္ဗေနိဝါသံ အနုဿရန္တော နာမဂေါတ္တံ ပရိယာဒိယမာနော ဂစ္ဆတိ။ ဧကော သုဒ္ဓခန္ဓေယေဝ အနုဿရတိ, ဧကော ဟိ သက္ကောတိ, ဧကော န သက္ကောတိ။ တတ္ထ ယော သက္ကောတိ, တဿ ဝသေန အဂ္ဂဟေတွာ အသက္ကောန္တဿ ဝသေန ဂဟိတံ။ အသက္ကောန္တော ပန ကိံ ကရောတိ? သုဒ္ဓခန္ဓေယေဝ အနုဿရန္တော ဂန္တွာ အနေကဇာတိသတသဟဿမတ္ထကေ ဌတွာ နာမဂေါတ္တံ ပရိယာဒိယမာနော ဩတရတိ။ တံ ဒဿေန္တော (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၇၈။) [သျ]
ဧဝံနာမောတိအာဒိမာဟ။ သော ဧဝမာဟာတိ သော ဒိဋ္ဌိဂတိကော ဧဝမာဟ။ တတ္ထ ကိဉ္စာပိ သဿတောတိ ဝတွာ ‘‘တေ စ သတ္တာ သံသရန္တီ’’တိ ဝဒန္တဿ ဝစနံ ပုဗ္ဗာပရဝိရုဒ္ဓံ ဟောတိ။ ဒိဋ္ဌိဂတိကတ္တာ ပနေသ ဧတံ န သလ္လက္ခေသိ။ ဒိဋ္ဌိဂတိကဿ ဟိ ဌာနံ ဝါ နိယမော ဝါ နတ္ထိ။ ဣမံ ဂဟေတွာ ဣမံ ဝိဿဇ္ဇေတိ, ဣမံ ဝိဿဇ္ဇေတွာ ဣမံ ဂဏှာတီတိ ဗြဟ္မဇာလေ ဝိတ္ထာရိတမေဝေတံ။ အယံ တတိယော သဿတဝါဒေါတိ ထေရော လာဘိဿေဝ ဝသေန တယော သဿတဝါဒေ အာဟ။ ဘဂဝတာ ပန တက္ကီဝါဒမ္ပိ ဂဟေတွာ ဗြဟ္မဇာလေ စတ္တာရော ဝုတ္တာ။ ဧတေသံ ပန တိဏ္ဏံ ဝါဒါနံ ဝိတ္ထာရကထာ ဗြဟ္မဇာလေ (ဒီ။ နိ။ အဋ္ဌ။ ၁။၃၀) ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ သေသမိဓာပိ ပုရိမနယေနေဝ ဝိတ္ထာရေတဗ္ဗံ။
֍ ဋီ ၁၅၇။ ဂဏနာယ ဝါတိ ပိဏ္ဍဂဏနာယ။ သင်္ခါနေနာတိ အစ္ဆိဒ္ဒကဝသေန မနောဂဏနာယ။ ဥဘယထာပိ ပိဏ္ဍဂဏနမေဝ ဒဿေတိ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ, ဝဿာနံ သတဝသေန သဟဿဝသေန သတသဟဿဝသေန ကောဋိဝသေန ပိဏ္ဍံ ကတွာပိ ဧတ္တကာနိ ဝဿသတာနီတိ ဝါ ဧတ္တကာ ဝဿကောဋိယောတိ ဝါ ဧဝံ သင်္ခါတုံ န သက္ကာ။ တုမှေ ပန အတ္တနော ဒသန္နံ ပါရမီနံ ပူရိတတ္တာ သဗ္ဗညုတညာဏဿ သုပ္ပဋိဝိဒ္ဓတ္တာ ယသ္မာ ဝေါ အနာဝရဏဉာဏံ သူရံ ဝဟတိ။ တသ္မာ ဒေသနာဉာဏကုသလတံ ပုရက္ခတွာ ဝဿဂဏနာယပိ ပရိယန္တိကံ ကတွာ ကပ္ပဂဏနာယပိ ပရိစ္ဆိန္ဒိတွာ ဧတ္တကန္တိ ဒဿေထာတိ ဒီပေတိ။ ပါဠိယတ္ထော ပနေတ္ထ ဝုတ္တနယောယေဝ။ သေသမိဓာပိ ပုရိမနယေနေဝ ယောဇေတဗ္ဗံ။
֍ ဋီ ၁၅၈။ ဧတဒါနုတ္တရိယံ, ဘန္တေ, သတ္တာနံ စုတူပပါတဉာဏေတိ ဘန္တေ ယာပိ အယံ သတ္တာနံ စုတိပဋိသန္ဓိဝသေန ဉာဏဒေသနာ, သာပိ တုမှာကံယေဝ အနုတ္တရာ။ အတီတဗုဒ္ဓါပိ ဧဝမေဝ ဒေသေသုံ။ အနာဂတာပိ ဧဝမေဝ ဒေသေဿန္တိ။ တုမှေ တေသံ အတီတာနာဂတဗုဒ္ဓါနံ ဉာဏေန သံသန္ဒိတွာဝ ဒေသယိတ္ထ။ ‘‘ဣမိနာပိ ကာရဏေန ဧဝံပသန္နော အဟံ ဘန္တေ ဘဂဝတီ’’တိ ဒီပေတိ။ ပါဠိယတ္ထော ပနေတ္ထ ဝိတ္ထာရိတောယေဝ။
֍ ဋီ ၁၅၉။ သာသဝါ သဥပဓိကာတိ သဒေါသာ သဥပါရမ္ဘာ။ နော အရိယာတိ ဝုစ္စတီတိ အရိယိဒ္ဓီတိ န ဝုစ္စတိ။ အနာသဝါ အနုပဓိကာတိ နိဒ္ဒေါသာ အနုပါရမ္ဘာ။ အရိယာတိ ဝုစ္စတီတိ အရိယိဒ္ဓီတိ ဝုစ္စတိ။
(ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၇၉။) [သျ]အပ္ပဋိကူလသညီ တတ္ထ ဝိဟရတီတိ ကထံ အပ္ပဋိကူလသညီ တတ္ထ ဝိဟရတီတိ? ပဋိကူလေ သတ္တေ မေတ္တံ ဖရတိ, သင်္ခါရေ ဓာတုသညံ ဥပသံဟရတိ။ ယထာဟ ‘‘ကထံ ပဋိကူလေ အပ္ပဋိကူလသညီ ဝိဟရတိ (ပဋိ။ မ။ ၃။၉၇)? အနိဋ္ဌသ္မိံ ဝတ္ထုသ္မိံ မေတ္တာယ ဝါ ဖရတိ, ဓာတုတော ဝါ ဥပသံဟရတီ’’တိ။ ပဋိကူလသညီ တတ္ထ ဝိဟရတီတိ အပ္ပဋိကူလေ သတ္တေ အသုဘသညံ ဖရတိ, သင်္ခါရေ အနိစ္စသညံ ဥပသံဟရတိ။ ယထာဟ ‘‘ကထံ အပ္ပဋိကူလေ ပဋိကူလသညီ ဝိဟရတိ? ဣဋ္ဌသ္မိံ ဝတ္ထုသ္မိံ အသုဘာယ ဝါ ဖရတိ, အနိစ္စတော ဝါ ဥပသံဟရတီ’’တိ။ ဧဝံ သေသပဒေသုပိ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။
ဥပေက္ခကော တတ္ထ ဝိဟရတီတိ ဣဋ္ဌေ အရဇ္ဇန္တော အနိဋ္ဌေ အဒုဿန္တော ယထာ အညေ အသမပေက္ခနေန မောဟံ ဥပ္ပါဒေန္တိ, ဧဝံ အနုပ္ပါဒေန္တော ဆသု အာရမ္မဏေသု ဆဠင်္ဂုပေက္ခာယ ဥပေက္ခကော ဝိဟရတိ။ ဧတဒါနုတ္တရိယံ, ဘန္တေ, ဣဒ္ဓိဝိဓာသူတိ, ဘန္တေ, ယာ အယံ ဒွီသု ဣဒ္ဓီသု ဧဝံဒေသနာ, ဧတဒါနုတ္တရိယံ။ တံ ဘဂဝါတိ တံ ဒေသနံ ဘဂဝါ အသေသံ သကလံ အဘိဇာနာတိ။ တံ ဘဂဝတောတိ တံ ဒေသနံ ဘဂဝတော အသေသံ အဘိဇာနတော။ ဥတ္တရိ အဘိညေယျံ နတ္ထီတိ ဥတ္တရိ အဘိဇာနိတဗ္ဗံ နတ္ထိ။ အယံ နာမ ဣတော အညော ဓမ္မော ဝါ ပုဂ္ဂလော ဝါ ယံ ဘဂဝါ န ဇာနာတိ ဣဒံ နတ္ထိ။ ယဒဘိဇာနံ အညော သမဏော ဝါ ဗြာဟ္မဏော ဝါတိ ယံ တုမှေဟိ အနဘိညာတံ အညော သမဏော ဝါ ဗြာဟ္မဏော ဝါ အဘိဇာနန္တော ဘဂဝတာ ဘိယျောဘိညတရော အဿ, အဓိကတရပညော ဘဝေယျ။ ယဒိဒံ ဣဒ္ဓိဝိဓာသူတိ ဧတ္ထ ယဒိဒန္တိ နိပါတမတ္တံ။ ဣဒ္ဓိဝိဓာသု ဘဂဝတာ ဥတ္တရိတရော နတ္ထိ။ အတီတဗုဒ္ဓါပိ ဟိ ဣမာ ဒွေ ဣဒ္ဓိယော ဒေသေသုံ, အနာဂတာပိ ဣမာဝ ဒေသေဿန္တိ။ တုမှေပိ တေသံ ဉာဏေန သံသန္ဒိတွာ ဣမာဝ ဒေသယိတ္ထ။ ဣတိ ဘဂဝါ ဣဒ္ဓိဝိဓာသု အနုတ္တရောတိ ဒဿေန္တော ‘‘ဣမိနာပိ ကာရဏေန ဧဝံပသန္နော အဟံ, ဘန္တေ, ဘဂဝတီ’’တိ ဒီပေတိ။ ဧတ္တာဝတာ ယေ ဓမ္မသေနာပတိ ဒိဝါဋ္ဌာနေ နိသီဒိတွာ သောဠသ အပရမ္ပရိယဓမ္မေ သမ္မသိ, တေဝ ဒဿိတာ ဟောန္တိ။
အညထာသတ္ထုဂုဏဒဿနာဒိဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၆၀။ ဣဒါနိ အပရေနပိ အာကာရေန ဘဂဝတော ဂုဏေ ဒဿေန္တော ယံ တံ ဘန္တေတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ သဒ္ဓေန ကုလပုတ္တေနာတိ သဒ္ဓါ
(ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၈၀။) [သျ]ကုလပုတ္တာ နာမ အတီတာနာဂတပစ္စုပ္ပန္နာ ဗောဓိသတ္တာ။ တသ္မာ ယံ သဗ္ဗညုဗောဓိသတ္တေန ပတ္တဗ္ဗန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ကိံ ပန တေန ပတ္တဗ္ဗံ? နဝ လောကုတ္တရဓမ္မာ။ အာရဒ္ဓဝီရိယေနာတိအာဒီသု ‘‘ဝီရိယံ ထာမော’’တိအာဒီနိ သဗ္ဗာနေဝ ဝီရိယဝေဝစနာနိ။ တတ္ထ အာရဒ္ဓဝီရိယေနာတိ ပဂ္ဂဟိတဝီရိယေန။ ထာမဝတာတိ ထာမသမ္ပန္နေန ထိရဝီရိယေန။ ပုရိသထာမေနာတိ တေန ထာမဝတာ ယံ ပုရိသထာမေန ပတ္တဗ္ဗန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ အနန္တရပဒဒွယေပိ ဧသေဝ နယော။ ပုရိသဓောရယှေနာတိ ယာ အသမဓုရေဟိ ဗုဒ္ဓေဟိ ဝဟိတဗ္ဗာ ဓုရာ, တံ ဓုရံ ဝဟနသမတ္ထေန မဟာပုရိသေန။ အနုပ္ပတ္တံ တံ ဘဂဝတာတိ တံ သဗ္ဗံ အတီတာနာဂတဗုဒ္ဓေဟိ ပတ္တဗ္ဗံ, သဗ္ဗမေဝ အနုပ္ပတ္တံ, ဘဂဝတော ဧကဂုဏောပိ ဦနော နတ္ထီတိ ဒဿေတိ။ ကာမေသု ကာမသုခလ္လိကာနုယောဂန္တိ ဝတ္ထုကာမေသု ကာမသုခလ္လိကာနုယောဂံ။ ယထာ အညေ ကေဏိယဇဋိလာဒယော သမဏဗြာဟ္မဏာ ‘‘ကော ဇာနာတိ ပရလောကံ။ သုခေါ ဣမိဿာ ပရိဗ္ဗာဇိကာယ မုဒုကာယ လောမသာယ ဗာဟာယ သမ္ဖဿော’’တိ မောဠိဗန္ဓာဟိ ပရိဗ္ဗာဇိကာဟိ ပရိစာရေန္တိ သမ္ပတ္တံ သမ္ပတ္တံ ရူပါဒိအာရမ္မဏံ အနုဘဝမာနာ ကာမသုခမနုယုတ္တာ, န ဧဝမနုယုတ္တောတိ ဒဿေတိ။
ဟီနန္တိ လာမကံ။ ဂမ္မန္တိ ဂါမဝါသီနံ ဓမ္မံ။ ပေါထုဇ္ဇနိကန္တိ ပုထုဇ္ဇနေဟိ သေဝိတဗ္ဗံ။ အနရိယန္တိ န နိဒ္ဒေါသံ။ န ဝါ အရိယေဟိ သေဝိတဗ္ဗံ။ အနတ္ထသဉှိတန္တိ အနတ္ထသံယုတ္တံ။ အတ္တကိလမထာနုယောဂန္တိ အတ္တနော အာတာပနပရိတာပနာနုယောဂံ။ ဒုက္ခန္တိ ဒုက္ခယုတ္တံ, ဒုက္ခမံ ဝါ။ ယထာ ဧကေ သမဏဗြာဟ္မဏာ ကာမသုခလ္လိကာနုယောဂံ ပရိဝဇ္ဇေဿာမာတိ ကာယကိလမထံ အနုဓာဝန္တိ, တတော မုဉ္စိဿာမာတိ ကာမသုခံ အနုဓာဝန္တိ, န ဧဝံ ဘဂဝါ။ ဘဂဝါ ပန ဥဘော ဧတေ အန္တေ ဝဇ္ဇေတွာ ယာ သာ ‘‘အတ္ထိ, ဘိက္ခဝေ, မဇ္ဈိမာ ပဋိပဒါ တထာဂတေန အဘိသမ္ဗုဒ္ဓါ စက္ခုကရဏီ’’တိ ဧဝံ ဝုတ္တာ သမ္မာပဋိပတ္တိ, တမေဝ ပဋိပန္နော။ တသ္မာ ‘‘န စ အတ္တကိလမထာနုယောဂ’’န္တိအာဒိမာဟ။
အာဘိစေတသိကာနန္တိ အဘိစေတသိကာနံ, ကာမာဝစရစိတ္တာနိ အတိက္ကမိတွာ ဌိတာနန္တိ အတ္ထော။ ဒိဋ္ဌဓမ္မသုခဝိဟာရာနန္တိ ဣမသ္မိံယေဝ အတ္တဘာဝေ သုခဝိဟာရာနံ။ ပေါဋ္ဌပါဒသုတ္တန္တသ္မိဉှိ သပ္ပီတိကဒုတိယဇ္ဈာနဖလသမာပတ္တိ ကထိတာ (ဒီ။ နိ။ ၁။၄၃၂)။ ပါသာဒိကသုတ္တန္တေ သဟ မဂ္ဂေန ဝိပဿနာပါဒကဇ္ဈာနံ။
(ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၈၁။) [သျ]ဒသုတ္တရသုတ္တန္တေ စတုတ္ထဇ္ဈာနိကဖလသမာပတ္တိ။ ဣမသ္မိံ သမ္ပသာဒနီယေ ဒိဋ္ဌဓမ္မသုခဝိဟာရဇ္ဈာနာနိ ကထိတာနိ။ နိကာမလာဘီတိ ယထာကာမလာဘီ။ အကိစ္ဆလာဘီတိ အဒုက္ခလာဘီ။ အကသိရလာဘီတိ ဝိပုလလာဘီ။
အနုယောဂဒါနပ္ပကာရဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၆၁။ ဧကိဿာ လောကဓာတုယာတိ ဒသသဟဿိလောကဓာတုယာ။ တီဏိ ဟိ ခေတ္တာနိ – ဇာတိခေတ္တံ အာဏာခေတ္တံ ဝိသယခေတ္တံ။ တတ္ထ ဇာတိခေတ္တံ နာမ ဒသသဟဿီ လောကဓာတု။ သာ ဟိ တထာဂတဿ မာတုကုစ္ဆိံ ဩက္ကမနကာလေ နိက္ခမနကာလေ သမ္ဗောဓိကာလေ ဓမ္မစက္ကပ္ပဝတ္တနေ အာယုသင်္ခါရောဿဇ္ဇနေ ပရိနိဗ္ဗာနေ စ ကမ္ပတိ။ ကောဋိသတသဟဿစက္ကဝါဠံ ပန အာဏာခေတ္တံ နာမ။ အာဋာနာဋိယမောရပရိတ္တဓဇဂ္ဂပရိတ္တရတနပရိတ္တာဒီနဉှိ ဧတ္ထ အာဏာ ဝတ္တတိ။ ဝိသယခေတ္တဿ ပန ပရိမာဏံ နတ္ထိ, ဗုဒ္ဓါနဉှိ ‘‘ယာဝတကံ ဉာဏံ, တာဝတကံ ဉေယျံ, ယာဝတကံ ဉေယျံ တာဝတကံ ဉာဏံ, ဉာဏပရိယန္တိကံ ဉေယျံ, ဉေယျပရိယန္တိကံ ဉာဏ’’န္တိ (မဟာနိ။ ၅၅) ဝစနတော အဝိသယော နာမ နတ္ထိ။
ဣမေသု ပန တီသု ခေတ္တေသု ဌပေတွာ ဣမံ စက္ကဝါဠံ အညသ္မိံ စက္ကဝါဠေ ဗုဒ္ဓါ ဥပ္ပဇ္ဇန္တီတိ သုတ္တံ နတ္ထိ, နုပ္ပဉ္ဇန္တီတိ ပန အတ္ထိ။ တီဏိ ပိဋကာနိ ဝိနယပိဋကံ, သုတ္တန္တပိဋကံ အဘိဓမ္မပိဋကံ။ တိဿော သင်္ဂီတိယော မဟာကဿပတ္ထေရဿ သင်္ဂီတိ, ယသတ္ထေရဿ သင်္ဂီတိ, မောဂ္ဂလိပုတ္တတိဿတ္ထေရဿ သင်္ဂီတီတိ။ ဣမာ တိဿော သင်္ဂီတိယော အာရုဠှေ တေပိဋကေ ဗုဒ္ဓဝစနေ ‘‘ဣမံ စက္ကဝါဠံ မုဉ္စိတွာ အညတ္ထ ဗုဒ္ဓါ ဥပ္ပဇ္ဇန္တီ’’တိ သုတ္တံ နတ္ထိ, နုပ္ပဇ္ဇန္တီတိ ပန အတ္ထိ။
အပုဗ္ဗံ အစရိမန္တိ အပုရေ အပစ္ဆာ ဧကတော နုပ္ပဇ္ဇန္တိ, ပုရေ ဝါ ပစ္ဆာ ဝါ ဥပ္ပဇ္ဇန္တီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ တတ္ထ ဗောဓိပလ္လင်္ကေ ‘‘ဗောဓိံ အပတွာ န ဥဋ္ဌဟိဿာမီ’’တိ နိသိန္နကာလတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ မာတုကုစ္ဆိသ္မိံ ပဋိသန္ဓိဂ္ဂဟဏံ, တာဝ ပုဗ္ဗေတိ န ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဗောဓိသတ္တဿ ဟိ ပဋိသန္ဓိဂ္ဂဟဏေ ဒသသဟဿစက္ကဝါဠကမ္ပနေနေဝ ခေတ္တပရိဂ္ဂဟော ကတော။ အညဿ ဗုဒ္ဓဿ ဥပ္ပတ္တိပိ နိဝါရိတာ ဟောတိ။ ပရိနိဗ္ဗာနတော ပဋ္ဌာယ စ ယာဝ သာသပမတ္တာပိ ဓာတုယော တိဋ္ဌန္တိ, တာဝ ပစ္ဆာတိ န ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဓာတူသု ဟိ
(ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၈၂။) [သျ]ဌိတာသု ဗုဒ္ဓါပိ ဌိတာဝ ဟောန္တိ။ တသ္မာ ဧတ္ထန္တရေ အညဿ ဗုဒ္ဓဿ ဥပ္ပတ္တိ နိဝါရိတာဝ ဟောတိ။ ဓာတုပရိနိဗ္ဗာနေ ပန ဇာတေ အညဿ ဗုဒ္ဓဿ ဥပ္ပတ္တိ န နိဝါရိတာ။
တိပိဋကအန္တရဓာနကထာ
တီဏိ အန္တရဓာနာနိ နာမ ပရိယတ္တိအန္တရဓာနံ, ပဋိဝေဓအန္တရဓာနံ, ပဋိပတ္တိအန္တရဓာနန္တိ။ တတ္ထ ပရိယတ္တီတိ တီဏိ ပိဋကာနိ။ ပဋိဝေဓောတိ သစ္စပ္ပဋိဝေဓော။ ပဋိပတ္တီတိ ပဋိပဒါ။ တတ္ထ ပဋိဝေဓော စ ပဋိပတ္တိ စ ဟောတိပိ န ဟောတိပိ။ ဧကသ္မိဉှိ ကာလေ ပဋိဝေဓကရာ ဘိက္ခူ ဗဟူ ဟောန္တိ, ဧသ ဘိက္ခု ပုထုဇ္ဇနောတိ အင်္ဂုလိံ ပသာရေတွာ ဒဿေတဗ္ဗော ဟောတိ။ ဣမသ္မိံယေဝ ဒီပေ ဧကဝါရံ ပုထုဇ္ဇနဘိက္ခု နာမ နာဟောသိ။ ပဋိပတ္တိပူရကာပိ ကဒါစိ ဗဟူ ဟောန္တိ, ကဒါစိ အပ္ပါ။ ဣတိ ပဋိဝေဓော စ ပဋိပတ္တိ စ ဟောတိပိ န ဟောတိပိ။ သာသနဋ္ဌိတိယာ ပန ပရိယတ္တိ ပမာဏံ။ ပဏ္ဍိတော ဟိ တေပိဋကံ သုတွာ ဒွေပိ ပူရေတိ။
ယထာ အမှာကံ ဗောဓိသတ္တော အာဠာရဿ သန္တိကေ ပဉ္စာဘိညာ သတ္တ စ သမာပတ္တိယော နိဗ္ဗတ္တေတွာ နေဝသညာနာသညာယတနသမာပတ္တိယာ ပရိကမ္မံ ပုစ္ဆိ, သော န ဇာနာမီတိ အာဟ။ တတော ဥဒကဿ သန္တိကံ ဂန္တွာ အဓိဂတဝိသေသံ သံသန္ဒိတွာ နေဝသညာနာသညာယတနဿ ပရိကမ္မံ ပုစ္ဆိ, သော အာစိက္ခိ, တဿ ဝစနသမနန္တရမေဝ မဟာသတ္တော တံ ဈာနံ သမ္ပာဒေသိ, ဧဝမေဝ ပညဝါ ဘိက္ခု ပရိယတ္တိံ သုတွာ ဒွေပိ ပူရေတိ။ တသ္မာ ပရိယတ္တိယာ ဌိတာယ သာသနံ ဌိတံ ဟောတိ။ ယဒါ ပန သာ အန္တရဓာယတိ, တဒါ ပဌမံ အဘိဓမ္မပိဋကံ နဿတိ။ တတ္ထ ပဋ္ဌာနံ သဗ္ဗပဌမံ အန္တရဓာယတိ။ အနုက္ကမေန ပစ္ဆာ ဓမ္မသင်္ဂဟော, တသ္မိံ အန္တရဟိတေ ဣတရေသု ဒွီသု ပိဋကေသု ဌိတေသုပိ သာသနံ ဌိတမေဝ ဟောတိ။
တတ္ထ သုတ္တန္တပိဋကေ အန္တရဓာယမာနေ ပဌမံ အင်္ဂုတ္တရနိကာယော ဧကာဒသကတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ ဧကကာ အန္တရဓာယတိ, တဒနန္တရံ သံယုတ္တနိကာယော စက္ကပေယျာလတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ ဩဃတရဏာ အန္တရဓာယတိ။ တဒနန္တရံ မဇ္ဈိမနိကာယော ဣန္ဒြိယဘာဝနတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ မူလပရိယာယာ အန္တရဓာယတိ။ တဒနန္တရံ ဒီဃနိကာယော ဒသုတ္တရတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ ဗြဟ္မဇာလာ အန္တရဓာယတိ။ ဧကိဿာပိ ဒွိန္နမ္ပိ ဂါထာနံ ပုစ္ဆာ
(ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၈၃။) [သျ]အဒ္ဓါနံ ဂစ္ဆတိ, သာသနံ ဓာရေတုံ န သက္ကောတိ, သဘိယပုစ္ဆာ အာဠဝကပုစ္ဆာ ဝိယ စ။ ဧတာ ကိရ ကဿပဗုဒ္ဓကာလိကာ အန္တရာ သာသနံ ဓာရေတုံ နာသက္ခိံသု။
ဒွီသု ပန ပိဋကေသု အန္တရဟိတေသုပိ ဝိနယပိဋကေ ဌိတေ သာသနံ တိဋ္ဌတိ။ ပရိဝါရက္ခန္ဓကေသု အန္တရဟိတေသု ဥဘတောဝိဘင်္ဂေ ဌိတေ ဌိတမေဝ ဟောတိ။ ဥဘတောဝိဘင်္ဂေ အန္တရဟိတေ မာတိကာယပိ ဌိတာယ ဌိတမေဝ ဟောတိ။ မာတိကာယ အန္တရဟိတာယ ပါတိမောက္ခပဗ္ဗဇ္ဇာဥပသမ္ပဒါသု ဌိတာသု သာသနံ တိဋ္ဌတိ။ လိင်္ဂံ အဒ္ဓါနံ ဂစ္ဆတိ။ သေတဝတ္ထသမဏဝံသော ပန ကဿပဗုဒ္ဓကာလတော ပဋ္ဌာယ သာသနံ ဓာရေတုံ နာသက္ခိ။ ပဋိသမ္ဘိဒါပတ္တေဟိ ဝဿသဟဿံ အဋ္ဌာသိ။ ဆဠဘိညေဟိ ဝဿသဟဿံ။ တေဝိဇ္ဇေဟိ ဝဿသဟဿံ။ သုက္ခဝိပဿကေဟိ ဝဿသဟဿံ။ ပါတိမောက္ခေဟိ ဝဿသဟဿံ အဋ္ဌာသိ။ ပစ္ဆိမကဿ ပန သစ္စပ္ပဋိဝေဓတော ပစ္ဆိမကဿ သီလဘေဒတော ပဋ္ဌာယ သာသနံ ဩသက္ကိတံ နာမ ဟောတိ။ တတော ပဋ္ဌာယ အညဿ ဗုဒ္ဓဿ ဥပ္ပတ္တိ န နိဝါရိတာ။
သာသနအန္တရဟိတဝဏ္ဏနာ
တီဏိ ပရိနိဗ္ဗာနာနိ နာမ ကိလေသပရိနိဗ္ဗာနံ ခန္ဓပရိနိဗ္ဗာနံ ဓာတုပရိနိဗ္ဗာနန္တိ။ တတ္ထ ကိလေသပရိနိဗ္ဗာနံ ဗောဓိပလ္လင်္ကေ အဟောသိ။ ခန္ဓပရိနိဗ္ဗာနံ ကုသိနာရာယံ။ ဓာတုပရိနိဗ္ဗာနံ အနာဂတေ ဘဝိဿတိ။ သာသနဿ ကိရ ဩသက္ကနကာလေ ဣမသ္မိံ တမ္ဗပဏ္ဏိဒီပေ ဓာတုယော သန္နိပတိတွာ မဟာစေတိယံ ဂမိဿန္တိ။ မဟာစေတိယတော နာဂဒီပေ ရာဇာယတနစေတိယံ။ တတော မဟာဗောဓိပလ္လင်္ကံ ဂမိဿန္တိ။ နာဂဘဝနတောပိ ဒေဝလောကတောပိ ဗြဟ္မလောကတောပိ ဓာတုယော မဟာဗောဓိပလ္လင်္ကမေဝ ဂမိဿန္တိ။ သာသပမတ္တာပိ ဓာတုယော န အန္တရာ နဿိဿန္တိ။ သဗ္ဗဓာတုယော မဟာဗောဓိပလ္လင်္ကေ ရာသိဘူတာ သုဝဏ္ဏက္ခန္ဓော ဝိယ ဧကဂ္ဃနာ ဟုတွာ ဆဗ္ဗဏ္ဏရသ္မိယော ဝိဿဇ္ဇေဿန္တိ။
တာ ဒသသဟဿိလောကဓာတုံ ဖရိဿန္တိ, တတော ဒသသဟဿစက္ကဝါဠဒေဝတာ သန္နိပတိတွာ ‘‘အဇ္ဇ သတ္ထာ ပရိနိဗ္ဗာတိ, အဇ္ဇ သာသနံ ဩသက္ကတိ, ပစ္ဆိမဒဿနံ ဒါနိ ဣဒံ အမှာက’’န္တိ ဒသဗလဿ ပရိနိဗ္ဗုတဒိဝသတော မဟန္တတရံ ကာရုညံ ကရိဿန္တိ။ ဌပေတွာ အနာဂါမိခီဏာသဝေ
(ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၈၄။) [သျ]အဝသေသာ သကဘာဝေန သန္ဓာရေတုံ န သက္ခိဿန္တိ။ ဓာတူသု တေဇောဓာတု ဥဋ္ဌဟိတွာ ယာဝ ဗြဟ္မလောကာ ဥဂ္ဂစ္ဆိဿတိ။ သာသပမတ္တာယပိ ဓာတုယာ သတိ ဧကဇာလာ ဘဝိဿတိ။ ဓာတူသု ပရိယာဒါနံ ဂတာသု ဥပစ္ဆိဇ္ဇိဿတိ။ ဧဝံ မဟန္တံ အာနုဘာဝံ ဒဿေတွာ ဓာတူသု အန္တရဟိတာသု သာသနံ အန္တရဟိတံ နာမ ဟောတိ။
ယာဝ န ဧဝံ အန္တရဓာယတိ, တာဝ အစရိမံ နာမ ဟောတိ။ ဧဝံ အပုဗ္ဗံ အစရိမံ ဥပ္ပဇ္ဇေယျုံ, နေတံ ဌာနံ ဝိဇ္ဇတိ။ ကသ္မာ ပန အပုဗ္ဗံ အစရိမံ နုပ္ပဇ္ဇန္တီတိ? အနစ္ဆရိယတ္တာ။ ဗုဒ္ဓါ ဟိ အစ္ဆရိယမနုဿာ။ ယထာဟ – ‘‘ဧကပုဂ္ဂလော, ဘိက္ခဝေ, လောကေ ဥပ္ပဇ္ဇမာနော ဥပ္ပဇ္ဇတိ အစ္ဆရိယမနုဿော။ ကတမော ဧကပုဂ္ဂလော? တထာဂတော အရဟံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေါ’’တိ (အ။ နိ။ ၁။၁၇၂)။ ယဒိ စ ဒွေ ဝါ စတ္တာရော ဝါ အဋ္ဌ ဝါ သောဠသ ဝါ ဧကတော ဥပ္ပဇ္ဇေယျုံ, အနစ္ဆရိယာ ဘဝေယျုံ။ ဧကသ္မိဉှိ ဝိဟာရေ ဒွိန္နံ စေတိယာနမ္ပိ လာဘသက္ကာရော ဥဠာရော န ဟောတိ။ ဘိက္ခူပိ ဗဟုတာယ န အစ္ဆရိယာ ဇာတာ, ဧဝံ ဗုဒ္ဓါပိ ဘဝေယျုံ, တသ္မာ နုပ္ပဇ္ဇန္တိ။ ဒေသနာယ စ ဝိသေသာဘာဝတော။ ယဉှိ သတိပဋ္ဌာနာဒိဘေဒံ ဓမ္မံ ဧကော ဒေသေတိ။ အညေန ဥပ္ပဇ္ဇိတွာပိ သောဝ ဒေသေတဗ္ဗော သိယာ, တတော အနစ္ဆရိယော သိယာ။ ဧကသ္မိံ ပန ဓမ္မံ ဒေသေန္တေ ဒေသနာပိ အစ္ဆရိယာ ဟောတိ, ဝိဝါဒဘာဝတော စ။ ဗဟူသု ဟိ ဗုဒ္ဓေသု ဥပ္ပန္နေသု ဗဟူနံ အာစရိယာနံ အန္တေဝါသိကာ ဝိယ အမှာကံ ဗုဒ္ဓေါ ပါသာဒိကော, အမှာကံ ဗုဒ္ဓေါ မဓုရဿရော လာဘီ ပုညဝါတိ ဝိဝဒေယျုံ။ တသ္မာပိ ဧဝံ နုပ္ပဇ္ဇန္တိ။ အပိ စေတံ ကာရဏံ မိလိန္ဒရညာပိ ပုဋ္ဌေန နာဂသေနတ္ထေရေန ဝိတ္ထာရိတမေဝ။ ဝုတ္တဉှိ တတ္ထ –
ဘန္တေ, နာဂသေန, ဘာသိတမ္ပိ ဟေတံ ဘဂဝတာ ‘‘အဋ္ဌာနမေတံ, ဘိက္ခဝေ, အနဝကာသော, ယံ ဧကိဿာ လောကဓာတုယာ ဒွေ အရဟန္တော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ အပုဗ္ဗံ အစရိမံ ဥပ္ပဇ္ဇေယျုံ, နေတံ ဌာနံ ဝိဇ္ဇတီ’’တိ။ ဒေသယန္တာ စ, ဘန္တေ နာဂသေန, သဗ္ဗေပိ တထာဂတာ သတ္တတိံသ ဗောဓိပက္ခိယေ ဓမ္မေ ဒေသေန္တိ, ကထယမာနာ စ စတ္တာရိ အရိယသစ္စာနိ ကထေန္တိ, သိက္ခာပေန္တာ စ တီသု သိက္ခာသု သိက္ခာပေန္တိ, အနုသာသမာနာ စ အပ္ပမာဒပ္ပဋိပတ္တိယံ အနုသာသန္တိ။ ယဒိ, ဘန္တေ နာဂသေန, သဗ္ဗေသမ္ပိ
(ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၈၅။) [သျ]တထာဂတာနံ ဧကာ ဒေသနာ ဧကာ ကထာ ဧကသိက္ခာ ဧကာနုသာသနီ, ကေန ကာရဏေန ဒွေ တထာဂတာ ဧကက္ခဏေ နုပ္ပဇ္ဇန္တိ။ ဧကေနပိ တာဝ ဗုဒ္ဓုပ္ပါဒေန အယံ လောကော ဩဘာသဇာတော, ယဒိ ဒုတိယော ဗုဒ္ဓေါ ဘဝေယျ, ဒွိန္နံ ပဘာယ အယံ လောကော ဘိယျောသောမတ္တာယ ဩဘာသဇာတော ဘဝေယျ, ဩဝဒမာနာ စ ဒွေ တထာဂတာ သုခံ ဩဝဒေယျုံ, အနုသာသမာနာ စ သုခံ အနုသာသေယျုံ, တတ္ထ မေ ကာရဏံ ဒေသေဟိ, ယထာဟံ နိဿံသယော ဘဝေယျ’’န္တိ။
အယံ, မဟာရာဇ, ဒသသဟဿီ လောကဓာတု ဧကဗုဒ္ဓဓာရဏီ, ဧကဿေဝ တထာဂတဿ ဂုဏံ ဓာရေတိ, ယဒိ ဒုတိယော ဗုဒ္ဓေါ ဥပ္ပဇ္ဇေယျ, နာယံ ဒသသဟဿီ လောကဓာတု ဓာရေယျ, စလေယျ, ကမ္ပေယျ, နမေယျ, ဩဏမေယျ, ဝိနမေယျ, ဝိကိရေယျ, ဝိဓမေယျ, ဝိဒ္ဓံသေယျ, န ဌာနမုပဂစ္ဆေယျ။
ယထာ, မဟာရာဇ, နာဝါ ဧကပုရိသသန္ဓာရဏီ ဘဝေယျ, ဧကပုရိသေ အဘိရူဠှေ သာ နာဝါ သမုပါဒိကာ ဘဝေယျ, အထ ဒုတိယော ပုရိသော အာဂစ္ဆေယျ တာဒိသော အာယုနာ ဝဏ္ဏေန ဝယေန ပမာဏေန ကိသထူလေန သဗ္ဗင်္ဂပစ္စင်္ဂေန, သော တံ နာဝံ အဘိရူဟေယျ, အပိ နု သာ, မဟာရာဇ, နာဝါ ဒွိန္နမ္ပိ ဓာရေယျာတိ? န ဟိ, ဘန္တေ, စလေယျ, ကမ္ပေယျ, နမေယျ, ဩဏမေယျ, ဝိနမေယျ, ဝိကိရေယျ, ဝိဓမေယျ, ဝိဒ္ဓံသေယျ, န ဌာနမုပဂစ္ဆေယျ ဩသီဒေယျ ဥဒကေတိ။ ဧဝမေဝ ခေါ, မဟာရာဇ, အယံ ဒသသဟဿီ လောကဓာတု ဧကဗုဒ္ဓဓာရဏီ, ဧကဿေဝ တထာဂတဿ ဂုဏံ ဓာရေတိ, ယဒိ ဒုတိယော ဗုဒ္ဓေါ ဥပ္ပဇ္ဇေယျ, နာယံ ဒသသဟဿီ လောကဓာတု ဓာရေယျ…ပေ… န ဌာနမုပဂစ္ဆေယျ။
ယထာ ဝါ ပန, မဟာရာဇ, ပုရိသော ယာဝဒတ္ထံ ဘောဇနံ ဘုဉ္ဇေယျ ဆာဒေန္တံ ယာဝ ကဏ္ဌမဘိပူရယိတွာ, သော ဓာတော ပီဏိတော ပရိပုဏ္ဏော နိရန္တရော တန္ဒီကတော အနောဏမိတဒဏ္ဍဇာတော ပုနဒေဝ တာဝတကံ ဘောဇနံ ဘုဉ္ဇေယျ, အပိ နု ခေါ သော, မဟာရာဇ, ပုရိသော သုခိတော ဘဝေယျာတိ? န ဟိ,
(ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၈၆။) [သျ]ဘန္တေ, သကိံ ဘုတ္တောဝ မရေယျာတိ၊ ဧဝမေဝ ခေါ, မဟာရာဇ, အယံ ဒသသဟဿီ လောကဓာတု ဧကဗုဒ္ဓဓာရဏီ …ပေ… န ဌာနမုပဂစ္ဆေယျာတိ။
ကိံ နု ခေါ, ဘန္တေ နာဂသေန, အတိဓမ္မဘာရေန ပထဝီ စလတီတိ? ဣဓ, မဟာရာဇ, ဒွေ သကဋာ ရတနပူရိတာ ဘဝေယျုံ ယာဝ မုခသမာ, ဧကသ္မာ သကဋတော ရတနံ ဂဟေတွာ ဧကသ္မိံ သကဋေ အာကိရေယျုံ, အပိ နု ခေါ တံ, မဟာရာဇ, သကဋံ ဒွိန္နမ္ပိ သကဋာနံ ရတနံ ဓာရေယျာတိ? န ဟိ, ဘန္တေ, နာဘိပိ တဿ ဖလေယျ, အရာပိ တဿ ဘိဇ္ဇေယျုံ, နေမိပိ တဿ ဩပတေယျ, အက္ခောပိ တဿ ဘိဇ္ဇေယျာတိ။ ကိံ နု ခေါ, မဟာရာဇ, အတိရတနဘာရေန သကဋံ ဘိဇ္ဇတီတိ? အာမ, ဘန္တေ,တိ။ ဧဝမေဝ ခေါ, မဟာရာဇ, အတိဓမ္မဘာရေန ပထဝီ စလတိ။
အပိစ, မဟာရာဇ, ဣမံ ကာရဏံ ဗုဒ္ဓဗလပရိဒီပနာယ ဩသာရိတံ အညမ္ပိ တတ္ထ အတိရူပံ ကာရဏံ သုဏောဟိ, ယေန ကာရဏေန ဒွေ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ ဧကက္ခဏေ နုပ္ပဇ္ဇန္တိ။ ယဒိ, မဟာရာဇ, ဒွေ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ ဧကက္ခဏေ ဥပ္ပဇ္ဇေယျုံ, တေသံ ပရိသာယ ဝိဝါဒေါ ဥပ္ပဇ္ဇေယျ ‘‘တုမှာကံ ဗုဒ္ဓေါ အမှာကံ ဗုဒ္ဓေါ’’တိ, ဥဘတော ပက္ခဇာတာ ဘဝေယျုံ။ ယထာ, မဟာရာဇ, ဒွိန္နံ ဗလဝါမစ္စာနံ ပရိသာယ ဝိဝါဒေါ ဥပ္ပဇ္ဇေယျ ‘‘တုမှာကံ အမစ္စော အမှာကံ အမစ္စော’’တိ, ဥဘတော ပက္ခဇာတာ ဟောန္တိ၊ ဧဝမေဝ ခေါ, မဟာရာဇ, ယဒိ ဒွေ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ ဧကက္ခဏေ ဥပ္ပဇ္ဇေယျုံ, တေသံ ပရိသာယ ဝိဝါဒေါ ဥပ္ပဇ္ဇေယျ ‘‘တုမှာကံ ဗုဒ္ဓေါ, အမှာကံ ဗုဒ္ဓေါ’’တိ, ဥဘတော ပက္ခဇာတာ ဘဝေယျုံ, ဣဒံ တာဝ, မဟာရာဇ, ဧကံ ကာရဏံ, ယေန ကာရဏေန ဒွေ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ ဧကက္ခဏေ နုပ္ပဇ္ဇန္တိ။
အပရမ္ပိ, မဟာရာဇ, ဥတ္တရိံ ကာရဏံ သုဏောဟိ, ယေန ကာရဏေန ဒွေ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ ဧကက္ခဏေ နုပ္ပဇ္ဇန္တိ။ ယဒိ, မဟာရာဇ, ဒွေ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ ဧကက္ခဏေ ဥပ္ပဇ္ဇေယျုံ, ‘‘အဂ္ဂေါ ဗုဒ္ဓေါ’’တိ ယံ ဝစနံ, တံ မိစ္ဆာ ဘဝေယျ, ‘‘ဇေဋ္ဌော ဗုဒ္ဓေါ’’တိ, သေဋ္ဌော ဗုဒ္ဓေါတိ, ဝိသိဋ္ဌော ဗုဒ္ဓေါတိ, ဥတ္တမော ဗုဒ္ဓေါတိ, ပဝရော ဗုဒ္ဓေါတိ, အသမော
(ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၈၇။) [သျ]ဗုဒ္ဓေါတိ, အသမသမော ဗုဒ္ဓေါတိ, အပ္ပဋိမော ဗုဒ္ဓေါတိ, အပ္ပဋိဘာဂေါ ဗုဒ္ဓေါတိ, အပ္ပဋိပုဂ္ဂလော ဗုဒ္ဓေါတိ ယံ ဝစနံ, တံ မိစ္ဆာ ဘဝေယျ။ ဣမမ္ပိ ခေါ တွံ, မဟာရာဇ, ကာရဏံ အတ္ထတော သမ္ပဋိစ္ဆ, ယေန ကာရဏေန ဒွေ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ ဧကက္ခဏေ နုပ္ပဇ္ဇန္တိ။
အပိစ ခေါ, မဟာရာဇ, ဗုဒ္ဓါနံ ဘဂဝန္တာနံ သဘာဝပကတိ ဧသာ, ယံ ဧကောယေဝ ဗုဒ္ဓေါ လောကေ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ကသ္မာ ကာရဏာ? မဟန္တတာယ သဗ္ဗညုဗုဒ္ဓဂုဏာနံ, ယံ အညမ္ပိ, မဟာရာဇ, မဟန္တံ ဟောတိ, တံ ဧကံယေဝ ဟောတိ။ ပထဝီ, မဟာရာဇ, မဟန္တီ, သာ ဧကာယေဝ။ သာဂရော မဟန္တော, သော ဧကောယေဝ။ သိနေရု ဂိရိရာဇာ မဟန္တော, သော ဧကောယေဝ။ အာကာသော မဟန္တော, သော ဧကောယေဝ။ သက္ကော မဟန္တော, သော ဧကောယေဝ။ မာရော မဟန္တော, သော ဧကောယေဝ။ မဟာဗြဟ္မာ မဟန္တော, သော ဧကောယေဝ။ တထာဂတော အရဟံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေါ မဟန္တော, သော ဧကောယေဝ လောကသ္မိံ။ ယတ္ထ တေ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ, တတ္ထ အညေသံ ဩကာသော န ဟောတိ။ တသ္မာ, မဟာရာဇ, တထာဂတော အရဟံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေါ ဧကောယေဝ လောကေ ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ။ သုကထိတော, ဘန္တေ နာဂသေန, ပဉှော ဩပမ္မေဟိ ကာရဏေဟီတိ (မိ။ ပ။ ၅။၁။၁)။
ဓမ္မဿ စာနုဓမ္မန္တိ နဝဝိဓဿ လောကုတ္တရဓမ္မဿ အနုဓမ္မံ ပုဗ္ဗဘာဂပ္ပဋိပဒံ။ သဟဓမ္မိကောတိ သကာရဏော။ ဝါဒါနုဝါဒေါတိ ဝါဒေါယေဝ။
အစ္ဆရိယအဗ္ဘုတဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၆၂။ အာယသ္မာ ဥဒါယီတိ တယော ထေရာ ဥဒါယီ နာမ – လာဠုဒါယီ, ကာဠုဒါယီ, မဟာဥဒါယီတိ။ ဣဓ မဟာဥဒါယီ အဓိပ္ပေတော။ တဿ ကိရ ဣမံ သုတ္တံ အာဒိတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ ပရိယောသာနာ သုဏန္တဿ အဗ္ဘန္တရေ ပဉ္စဝဏ္ဏာ ပီတိ ဥပ္ပဇ္ဇိတွာ ပါဒပိဋ္ဌိတော သီသမတ္ထကံ ဂစ္ဆတိ, သီသမတ္ထကတော ပါဒပိဋ္ဌိံ အာဂစ္ဆတိ, ဥဘတော ပဋ္ဌာယ မဇ္ဈံ ဩတရတိ, မဇ္ဈတော ပဋ္ဌာယ ဥဘတော ဂစ္ဆတိ။ သော နိရန္တရံ ပီတိယာ ဖုဋသရီရော ဗလဝသောမနဿေန ဒသဗလဿ ဂုဏံ ကထေန္တော အစ္ဆရိယံ ဘန္တေတိအာဒိမာဟ။ အပ္ပိစ္ဆတာတိ နိတ္တဏှတာ။ သန္တုဋ္ဌိတာတိ စတူသု ပစ္စယေသု
(ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၈၈။) [သျ]တီဟာကာရေဟိ သန္တောသော။ သလ္လေခတာတိ သဗ္ဗကိလေသာနံ သလ္လိခိတဘာဝေါ။ ယတြ ဟိ နာမာတိ ယော နာမ။ န အတ္တာနံ ပါတုကရိဿတီတိ အတ္တနော ဂုဏေ န အာဝိ ကရိဿတိ။ ပဋာကံ ပရိဟရေယျုန္တိ ‘‘ကော အမှေဟိ သဒိသော အတ္ထီ’’တိ ဝဒန္တာ ပဋာကံ ဥက္ခိပိတွာ နာဠန္ဒံ ဝိစရေယျုံ။
ပဿ ခေါ တွံ, ဥဒါယိ, တထာဂတဿ အပ္ပိစ္ဆတာတိ ပဿ ဥဒါယိ ယာဒိသီ တထာဂတဿ အပ္ပိစ္ဆတာတိ ထေရဿ ဝစနံ သမ္ပဋိစ္ဆန္တော အာဟ။ ကိံ ပန ဘဂဝါ နေဝ အတ္တာနံ ပါတုကရောတိ, န အတ္တနော ဂုဏံ ကထေတီတိ စေ? န, န ကထေတိ။ အပ္ပိစ္ဆတာဒီဟိ ကထေတဗ္ဗံ, စီဝရာဒိဟေတုံ န ကထေတိ။ တေနေဝါဟ – ‘‘ပဿ ခေါ တွံ, ဥဒါယိ, တထာဂတဿ အပ္ပိစ္ဆတာ’’တိအာဒိ။ ဗုဇ္ဈနကသတ္တံ ပန အာဂမ္မ ဝေနေယျဝသေန ကထေတိ။ ယထာဟ –
‘‘န မေ အာစရိယော အတ္ထိ, သဒိသော မေ န ဝိဇ္ဇတိ၊
သဒေဝကသ္မိံ လောကသ္မိံ, နတ္ထိ မေ ပဋိပုဂ္ဂလော’’တိ။ (မဟာဝ။ ၁၁)၊
ဧဝံ တထာဂတဿ ဂုဏဒီပိကာ ဗဟူ ဂါထာပိ သုတ္တန္တာပိ ဝိတ္ထာရေတဗ္ဗာ။
֍ ဋီ ၁၆၃။ အဘိက္ခဏံ ဘာသေယျာသီတိ ပုနပ္ပုနံ ဘာသေယျာသိ။ ပုဗ္ဗဏှသမယေ မေ ကထိတန္တိ မာ မဇ္ဈနှိကာဒီသု န ကထယိတ္ထ။ အဇ္ဇ ဝါ မေ ကထိတန္တိ မာ ပရဒိဝသာဒီသု န ကထယိတ္ထာတိ အတ္ထော။ ပဝေဒေသီတိ ကထေသိ။ ဣမဿ ဝေယျာကရဏဿာတိ နိဂ္ဂါထကတ္တာ ဣဒံ သုတ္တံ ‘‘ဝေယျာကရဏ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ အဓိဝစနန္တိ နာမံ။ ဣဒံ ပန ‘‘ဣတိ ဟိဒ’’န္တိ ပဋ္ဌာယ ပဒံ သင်္ဂီတိကာရေဟိ ဌပိတံ။ သေသံ သဗ္ဗတ္ထ ဥတ္တာနတ္ထမေဝါတိ။
သုမင်္ဂလဝိလာသိနိယာ ဒီဃနိကာယဋ္ဌကထာယ
သမ္ပသာဒနီယသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
(ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၈၉။) [သျ]၆။ ပါသာဒိကသုတ္တဝဏ္ဏနာ
နိဂဏ္ဌနာဋပုတ္တကာလင်္ကိရိယဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၆၄။ ဧဝံ မေ သုတန္တိ ပါသာဒိကသုတ္တံ။ တတြာယမနုတ္တာနပဒဝဏ္ဏနာ – ဝေဓညာ နာမ သကျာတိ ဓနုမှိ ကတသိက္ခာ ဝေဓညနာမကာ ဧကေ သကျာ။ တေသံ အမ္ဗဝနေ ပါသာဒေတိ တေသံ အမ္ဗဝနေ သိပ္ပံ ဥဂ္ဂဏှတ္ထာယ ကတော ဒီဃပါသာဒေါ အတ္ထိ, တတ္ထ ဝိဟရတိ။ အဓုနာ ကာလင်္ကတောတိ သမ္ပတိ ကာလင်္ကတော။ ဒွေဓိကဇာတာတိ ဒွေဇ္ဈဇာတာ, ဒွေဘာဂါ ဇာတာ။ ဘဏ္ဍနာဒီသု ဘဏ္ဍနံ ပုဗ္ဗဘာဂကလဟော, တံ ဒဏ္ဍာဒါနာဒိဝသေန ပဏ္ဏတ္တိဝီတိက္ကမဝသေန စ ဝဍ္ဎိတံ ကလဟော။ ‘‘န တွံ ဣမံ ဓမ္မဝိနယံ အာဇာနာသီ’’တိအာဒိနာ နယေန ဝိရုဒ္ဓဝစနံ ဝိဝါဒေါ။ ဝိတုဒန္တာတိ ဝိဇ္ဈန္တာ။ သဟိတံ မေတိ မမ ဝစနံ အတ္ထသဉှိတံ။ အဓိစိဏ္ဏံ တေ ဝိပရာဝတ္တန္တိ ယံ တဝ အဓိစိဏ္ဏံ စိရကာလာသေဝနဝသေန ပဂုဏံ, တံ မမ ဝါဒံ အာဂမ္မ နိဝတ္တံ။ အာရောပိတော တေ ဝါဒေါတိ တုယှံ ဥပရိ မယာ ဒေါသော အာရောပိတော။ စရ ဝါဒပ္ပမောက္ခာယာတိ ဘတ္တပုဋံ အာဒါယ တံ တံ ဥပသင်္ကမိတွာ ဝါဒပ္ပမောက္ခတ္ထာယ ဥတ္တရိ ပရိယေသမာနော ဝိစရ။ နိဗ္ဗေဌေဟိ ဝါတိ အထ ဝါ မယာ အာရောပိတဒေါသတော အတ္တာနံ မောစေဟိ။ သစေ ပဟောသီတိ သစေ သက္ကောသိ။ ဝဓောယေဝါတိ မရဏမေဝ။ နာဋပုတ္တိယေသူတိ နာဋပုတ္တဿ အန္တေဝါသိကေသု။ နိဗ္ဗိန္နရူပါတိ ဥက္ကဏ္ဌိတသဘာဝါ အဘိဝါဒနာဒီနိပိ န ကရောန္တိ။ ဝိရတ္တရူပါတိ ဝိဂတပေမာ။ ပဋိဝါနရူပါတိ တေသံ သက္ကစ္စကိရိယတော နိဝတ္တနသဘာဝါ။ ယထာ တန္တိ ယထာ ဒုရက္ခာတာဒိသဘာဝေ ဓမ္မဝိနယေ နိဗ္ဗိန္နဝိရတ္တပ္ပဋိဝါနရူပေဟိ ဘဝိတဗ္ဗံ, တထေဝ ဇာတာတိ အတ္ထော။ ဒုရက္ခာတေတိ ဒုက္ကထိတေ။ ဒုပ္ပဝေဒိတေတိ ဒုဝိညာပိတေ။ အနုပသမသံဝတ္တနိကေတိ ရာဂါဒီနံ ဥပသမံ ကာတုံ အသမတ္ထေ။ ဘိန္နထူပေတိ ဘိန္ဒပ္ပတိဋ္ဌေ။ ဧတ္ထ ဟိ နာဋပုတ္တောဝ နေသံ ပတိဋ္ဌဋ္ဌေန ထူပေါ။ သော ပန ဘိန္နော မတော။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ဘိန္နထူပေ’’တိ။ အပ္ပဋိသရဏေတိ တဿေဝ အဘာဝေန ပဋိသရဏဝိရဟိတေ။
နနု စာယံ နာဋပုတ္တော နာဠန္ဒဝါသိကော, သော ကသ္မာ ပါဝါယံ ကာလင်္ကတောတိ? သော ကိရ ဥပါလိနာ ဂဟပတိနာ ပဋိဝိဒ္ဓသစ္စေန
(ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၉၀။) [သျ]ဒသဟိ ဂါထာဟိ ဘာသိတေ ဗုဒ္ဓဂုဏေ သုတွာ ဥဏှံ လောဟိတံ ဆဍ္ဍေသိ။ အထ နံ အဖာသုကံ ဂဟေတွာ ပါဝံ အဂမံသု။ သော တတ္ထ ကာလမကာသိ။ ကာလံ ကုရုမာနော စ စိန္တေသိ – ‘‘မမ လဒ္ဓိ အနိယျာနိကာ သာရဝိရဟိတာ, မယံ တာဝ နဋ္ဌာ, အဝသေသဇနောပိ မာ အပါယပူရကော အဟောသိ, သစေ ပနာဟံ ‘မမ သာသနံ အနိယျာနိက’န္တိ ဝက္ခာမိ, န သဒ္ဒဟိဿန္တိ, ယံနူနာဟံ ဒွေပိ ဇနေ န ဧကနီဟာရေန ဥဂ္ဂဏှာပေယျံ, တေ မမစ္စယေန အညမညံ ဝိဝဒိဿန္တိ, သတ္ထာ တံ ဝိဝါဒံ ပဋိစ္စ ဧကံ ဓမ္မကထံ ကထေဿတိ, တတော တေ သာသနဿ မဟန္တဘာဝံ ဇာနိဿန္တီ’’တိ။
အထ နံ ဧကော အန္တေဝါသိကော ဥပသင်္ကမိတွာ အာဟ – ‘‘ဘန္တေ တုမှေ ဒုဗ္ဗလာ, မယှမ္ပိ ဣမသ္မိံ ဓမ္မေ သာရံ အာစိက္ခထ, အာစရိယပ္ပမာဏ’’န္တိ။ ‘‘အာဝုသော, တွံ မမစ္စယေန သဿတန္တိ ဂဏှေယျာသီ’’တိ။ အပရောပိ ဥပသင်္ကမိ, တံ ဥစ္ဆေဒံ ဂဏှာပေသိ။ ဧဝံ ဒွေပိ ဇနေ ဧကလဒ္ဓိကေ အကတွာ ဗဟူ နာနာနီဟာရေန ဥဂ္ဂဏှာပေတွာ ကာလမကာသိ။ တေ တဿ သရီရကိစ္စံ ကတွာ သန္နိပတိတွာ အညမညံ ပုစ္ဆိံသု – ‘‘ကဿာဝုသော, အာစရိယော သာရံ အာစိက္ခီ’’တိ? ဧကော ဥဋ္ဌဟိတွာ မယှန္တိ အာဟ။ ကိံ အာစိက္ခီတိ? သဿတန္တိ။ အပရော တံ ပဋိဗာဟိတွာ ‘‘မယှံ သာရံ အာစိက္ခီ’’တိ အာဟ။ ဧဝံ သဗ္ဗေ ‘‘မယှံ သာရံ အာစိက္ခိ, အဟံ ဇေဋ္ဌကော’’တိ အညမညံ ဝိဝါဒံ ဝဍ္ဎေတွာ အက္ကောသေ စေဝ ပရိဘာသေ စ ဟတ္ထပါဒပ္ပဟာရာဒီနိ စ ပဝတ္တေတွာ ဧကမဂ္ဂေန ဒွေ အဂစ္ဆန္တာ နာနာဒိသာသု ပက္ကမိံသု။
֍ ဋီ ၁၆၅။ အထ ခေါ စုန္ဒော သမဏုဒ္ဒေသောတိ အယံ ထေရော ဓမ္မသေနာပတိဿ ကနိဋ္ဌဘာတိကော။ တံ ဘိက္ခူ အနုပသမ္ပန္နကာလေ ‘‘စုန္ဒော သမဏုဒ္ဒေသော’’တိ သမုဒါစရိတွာ ထေရကာလေပိ တထေဝ သမုဒါစရိံသု။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘စုန္ဒော သမဏုဒ္ဒေသော’’တိ။
‘‘ပါဝါယံ ဝဿံဝုဋ္ဌော ယေန သာမဂါမော, ယေနာယသ္မာ အာနန္ဒော တေနုပသင်္ကမီ’’တိ ကသ္မာ ဥပသင်္ကမိ? နာဋပုတ္တေ ကိရ ကာလင်္ကတေ ဇမ္ဗုဒီပေ မနုဿာ တတ္ထ တတ္ထ ကထံ ပဝတ္တယိံသု ‘‘နိဂဏ္ဌော နာဋပုတ္တော ဧကော သတ္ထာတိ ပညာယိတ္ထ, တဿ ကာလင်္ကိရိယာယ သာဝကာနံ ဧဝရူပေါ ဝိဝါဒေါ ဇာတော။ သမဏော ပန ဂေါတမော ဇမ္ဗုဒီပေ စန္ဒော ဝိယ သူရိယော ဝိယ စ ပါကဋော, သာဝကာပိဿ ပါကဋာယေဝ။ ကီဒိသော နု ခေါ သမဏေ ဂေါတမေ ပရိနိဗ္ဗုတေ သာဝကာနံ ဝိဝါဒေါ
(ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၉၁။) [သျ]ဘဝိဿတီ’’တိ။ ထေရော တံ ကထံ သုတွာ စိန္တေသိ – ‘‘ဣမံ ကထံ ဂဟေတွာ ဒသဗလဿ အာရောစေဿာမိ, သတ္ထာ ဧတံ အဋ္ဌုပ္ပတ္တိံ ကတွာ ဧကံ ဒေသနံ ကထေဿတီ’’တိ။ သော နိက္ခမိတွာ ယေန သာမဂါမော, ယေနာယသ္မာ အာနန္ဒော တေနုပသင်္ကမိ။
သာမဂါမောတိ သာမာကာနံ ဥဿန္နတ္တာ တဿ ဂါမဿ နာမံ။ ယေနာယသ္မာ အာနန္ဒောတိ ဥဇုမေဝ ဘဂဝတော သန္တိကံ အဂန္တွာ ယေနဿ ဥပဇ္ဈာယော အာယသ္မာ အာနန္ဒော တေနုပသင်္ကမိ။
ဗုဒ္ဓကာလေ ကိရ သာရိပုတ္တတ္ထေရော စ အာနန္ဒတ္ထေရော စ အညမညံ မမာယိံသု။ သာရိပုတ္တတ္ထေရော ‘‘မယာ ကာတဗ္ဗံ သတ္ထု ဥပဋ္ဌာနံ ကရောတီ’’တိ အာနန္ဒတ္ထေရံ မမာယိ။ အာနန္ဒတ္ထေရော ‘‘ဘဂဝတော သာဝကာနံ အဂ္ဂေါ’’တိ သာရိပုတ္တတ္ထေရံ မမာယိ။ ကုလဒါရကေ စ ပဗ္ဗာဇေတွာ သာရိပုတ္တတ္ထေရဿ သန္တိကေ ဥပဇ္ဈံ ဂဏှာပေသိ။ သာရိပုတ္တတ္ထေရောပိ တထေဝ အကာသိ။ ဧဝံ ဧကမေကေန အတ္တနော ပတ္တစီဝရံ ဒတွာ ပဗ္ဗာဇေတွာ ဥပဇ္ဈံ ဂဏှာပိတာနိ ပဉ္စ ပဉ္စ ဘိက္ခုသတာနိ အဟေသုံ။ အာယသ္မာ အာနန္ဒော ပဏီတာနိ စီဝရာဒီနိပိ လဘိတွာ ထေရဿ အဒါသိ။
ဓမ္မရတနပူဇာ
ဧကော ကိရ ဗြာဟ္မဏော စိန္တေသိ – ‘‘ဗုဒ္ဓရတနဿ စ သံဃရတနဿ စ ပူဇာ ပညာယတိ, ကထံ နု ခေါ ဓမ္မရတနံ ပူဇိတံ ဟောတီ’’တိ? သော ဘဂဝန္တံ ဥပသင်္ကမိတွာ ဧတမတ္ထံ ပုစ္ဆိ။ ဘဂဝါ အာဟ – ‘‘သစေပိ ဗြာဟ္မဏ ဓမ္မရတနံ ပူဇေတုကာမော, ဧကံ ဗဟုဿုတံ ပူဇေဟီ’’တိ။ ဗဟုဿုတံ, ဘန္တေ, အာစိက္ခထာတိ။ ဘိက္ခုသံဃံ ပုစ္ဆာတိ။ သော ဘိက္ခုသံဃံ ဥပသင်္ကမိတွာ ‘‘ဗဟုဿုတံ, ဘန္တေ, အာစိက္ခထာ’’တိ အာဟ။ အာနန္ဒတ္ထေရော ဗြာဟ္မဏာတိ။ ဗြာဟ္မဏော ထေရံ သဟဿဂ္ဃနိကေန တိစီဝရေန ပူဇေသိ။ ထေရော တံ ဂဟေတွာ ဘဂဝတော သန္တိကံ အဂမာသိ။ ဘဂဝါ ‘‘ကုတော, အာနန္ဒ, လဒ္ဓ’’န္တိ အာဟ? ဧကေန, ဘန္တေ, ဗြာဟ္မဏေန ဒိန္နံ, ဣဒံ ပနာဟံ အာယသ္မတော သာရိပုတ္တဿ ဒါတုကာမောတိ။ ဒေဟိ, အာနန္ဒာတိ။ စာရိကံ ပက္ကန္တော ဘန္တေတိ။ အာဂတကာလေ ဒေဟီတိ, သိက္ခာပဒံ ဘန္တေ, ပညတ္တန္တိ။ ကဒါ ပန သာရိပုတ္တော အာဂမိဿတီတိ? ဒသာဟမတ္တေန ဘန္တေတိ။ ‘‘အနုဇာနာမိ, အာနန္ဒ, ဒသာဟပရမံ အတိရေကစီဝရံ နိက္ခိပိတု’’န္တိ သိက္ခာပဒံ ပညာပေသိ။
(ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၉၂။) [သျ]သာရိပုတ္တတ္ထေရောပိ တထေဝ ယံကိဉ္စိ မနာပံ လဘတိ, တံ အာနန္ဒတ္ထေရဿ ဒေတိ။ သော ဣမမ္ပိ အတ္တနော ကနိဋ္ဌဘာတိကံ ထေရဿေဝ သဒ္ဓိဝိဟာရိကံ အဒါသိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘ယေနဿ ဥပဇ္ဈာယော အာယသ္မာ အာနန္ဒော တေနုပသင်္ကမီ’’တိ။ ဧဝံ ကိရဿ အဟောသိ – ‘‘ဥပဇ္ဈာယော မေ မဟာပညော, သော ဣမံ ကထံ သတ္ထု အာရောစေဿတိ, အထ သတ္ထာ တဒနုရူပံ ဓမ္မံ ဒေသေဿတီ’’တိ။ ကထာပါဘတန္တိ ကထာယ မူလံ။ မူလဉှိ ‘‘ပါဘတ’’န္တိ ဝုစ္စတိ။ ယထာဟ –
‘‘အပ္ပကေနာပိ မေဓာဝီ, ပါဘတေန ဝိစက္ခဏော၊
သမုဋ္ဌာပေတိ အတ္တာနံ, အဏုံ အဂ္ဂိံဝ သန္ဓမ’’န္တိ။ (ဇာ။ ၁။၁။၄)၊
ဘဂဝန္တံ ဒဿနာယာတိ ဘဂဝန္တံ ဒဿနတ္ထာယ။ ကိံ ပနာနေန ဘဂဝါ န ဒိဋ္ဌပုဗ္ဗောတိ? နော န ဒိဋ္ဌပုဗ္ဗော။ အယဉှိ အာယသ္မာ ဒိဝါ နဝ ဝါရေ, ရတ္တိံ နဝ ဝါရေတိ ဧကာဟံ အဋ္ဌာရသ ဝါရေ ဥပဋ္ဌာနမေဝ ဂစ္ဆတိ။ ဒိဝသဿ ပန သတဝါရံ ဝါ သဟဿဝါရံ ဝါ ဂန္တုကာမော သမာနောပိ န အကာရဏာ ဂစ္ဆတိ, ဧကံ ပဉှုဒ္ဓါရံ ဂဟေတွာဝ ဂစ္ဆတိ။ သော တံ ဒိဝသံ တေန ကထာပါဘတေန ဂန္တုကာမော ဧဝမာဟ။
အသမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓပ္ပဝေဒိတဓမ္မဝိနယဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၆၆။ ဧဝဉှေတံ, စုန္ဒ, ဟောတီတိ ဘဂဝါ အာနန္ဒတ္ထေရေန အာရောစိတေပိ ယသ္မာ န အာနန္ဒတ္ထေရော ဣမိဿာ ကထာယ သာမိကော, စုန္ဒတ္ထေရော ပန သာမိကော။ သောဝ တဿာ အာဒိမဇ္ဈပရိယောသာနံ ဇာနာတိ။ တသ္မာ ဘဂဝါ တေန သဒ္ဓိံ ကထေန္တော ‘‘ဧဝဉှေတံ, စုန္ဒ, ဟောတီ’’တိအာဒိမာဟ။ တဿတ္ထော – စုန္ဒ ဧဝဉှေတံ ဟောတိ ဒုရက္ခာတာဒိသဘာဝေ ဓမ္မဝိနယေ သာဝကာ ဒွေဓိကဇာတာ ဘဏ္ဍနာဒီနိ ကတွာ မုခသတ္တီဟိ ဝိတုဒန္တာ ဝိဟရန္တိ။
ဣဒါနိ ယသ္မာ အနိယျာနိကသာသနေနေဝ နိယျာနိကသာသနံ ပါကဋံ ဟောတိ, တသ္မာ အာဒိတော အနိယျာနိကသာသနမေဝ ဒဿေန္တော ဣဓ စုန္ဒ သတ္ထာ စ ဟောတိ အသမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေါတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ဝေါက္ကမ္မ စ တမှာ ဓမ္မာ ဝတ္တတီတိ န နိရန္တရံ ပူရေတိ, ဩက္ကမိတွာ ဩက္ကမိတွာ အန္တရန္တရံ ကတွာ ဝတ္တတီတိ အတ္ထော။ တဿ တေ, အာဝုသော, လာဘာတိ တဿ တုယှံ
(ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၉၃။) [သျ]ဧတေ ဓမ္မာနုဓမ္မပ္ပဋိပတ္တိအာဒယော လာဘာ။ သုလဒ္ဓန္တိ မနုဿတ္တမ္ပိ တေ သုလဒ္ဓံ။ တထာ ပဋိပဇ္ဇတူတိ ဧဝံ ပဋိပဇ္ဇတု။ ယထာ တေ သတ္ထာရာ ဓမ္မော ဒေသိတောတိ ယေန တေ အာကာရေန သတ္ထာရာ ဓမ္မော ကထိတော။ ယော စ သမာဒပေတီတိ ယော စ အာစရိယော သမာဒပေတိ။ ယဉ္စ သမာဒပေတီတိ ယံ အန္တေဝါသိံ သမာဒပေတိ။ ယော စ သမာဒပိတောတိ ယော စ ဧဝံ သမာဒပိတော အန္တေဝါသိကော။ ယထာ အာစရိယေန သမာဒပိတံ, တထတ္ထာယ ပဋိပဇ္ဇတိ။ သဗ္ဗေ တေတိ တယောပိ တေ။ ဧတ္ထ ဟိ အာစရိယော သမာဒပိတတ္တာ အပုညံ ပသဝတိ, သမာဒိန္နန္တေဝါသိကော သမာဒိန္နတ္တာ, ပဋိပန္နကော ပဋိပန္နတ္တာ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘သဗ္ဗေ တေ ဗဟုံ အပုညံ ပသဝန္တီ’’တိ။ ဧတေနုပါယေန သဗ္ဗဝါရေသု အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။
֍ ဋီ ၁၆၇။ အပိစေတ္ထ ဉာယပ္ပဋိပန္နောတိ ကာရဏပ္ပဋိပန္နော။ ဉာယမာရာဓေဿတီတိ ကာရဏံ နိပ္ဖါဒေဿတိ။ ဝီရိယံ အာရဘတီတိ အတ္တနော ဒုက္ခနိဗ္ဗတ္တကံ ဝီရိယံ ကရောတိ။ ဝုတ္တဉှေတံ ‘‘ဒုရက္ခာတေ, ဘိက္ခဝေ, ဓမ္မဝိနယေ ယော အာရဒ္ဓဝီရိယော, သော ဒုက္ခံ ဝိဟရတိ။ ယော ကုသီတော, သော သုခံ ဝိဟရတီ’’တိ (အ။ နိ။ ၁။၃၁၈)။
သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓပ္ပဝေဒိတဓမ္မဝိနယာဒိဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၆၈။ ဧဝံ အနိယျာနိကသာသနံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ နိယျာနိကသာသနံ ဒဿေန္တော ဣဓ ပန, စုန္ဒ, သတ္ထာ စ ဟောတိ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေါတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ နိယျာနိကောတိ မဂ္ဂတ္ထာယ ဖလတ္ထာယ စ နိယျာတိ။
֍ ဋီ ၁၆၉။ ဝီရိယံ အာရဘတီတိ အတ္တနော သုခနိပ္ဖါဒကံ ဝီရိယံ အာရဘတိ။ ဝုတ္တဉှေတံ ‘‘သွာက္ခာတေ, ဘိက္ခဝေ, ဓမ္မဝိနယေ ယော ကုသီတော, သော ဒုက္ခံ ဝိဟရတိ။ ယော အာရဒ္ဓဝီရိယော, သော သုခံ ဝိဟရတီ’’တိ (အ။ နိ။ ၁။၃၁၉)။
֍ ဋီ ၁၇၀။ ဣတိ ဘဂဝါ နိယျာနိကသာသနေ သမ္မာပဋိပန္နဿ ကုလပုတ္တဿ ပသံသံ ဒဿေတွာ ပုန ဒေသနံ ဝဍ္ဎေန္တော ဣဓ, စုန္ဒ, သတ္ထာ စ လောကေ ဥဒပါဒီတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ အဝိညာပိတတ္ထာတိ အဗောဓိတတ္ထာ။ သဗ္ဗသင်္ဂါဟပဒကတန္တိ သဗ္ဗသင်္ဂဟပဒေဟိ ကတံ, သဗ္ဗသင်္ဂါဟိကံ ကတံ န ဟောတီတိ အတ္ထော။ ‘‘သဗ္ဗသင်္ဂါဟပဒဂတ’’န္တိပိ ပါဌော, န သဗ္ဗသင်္ဂါဟပဒေသု ဂတံ, န ဧကသင်္ဂဟဇာတန္တိ အတ္ထော။ သပ္ပါဋိဟီရကတန္တိ နိယျာနိကံ။
(ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၉၄။) [သျ]ယာဝ ဒေဝမနုဿေဟီတိ ဒေဝလောကတော ယာဝ မနုဿလောကာ သုပ္ပကာသိတံ။ အနုတပ္ပေါ ဟောတီတိ အနုတာပကရော ဟောတိ။ သတ္ထာ စ နော လောကေတိ ဣဒံ တေသံ အနုတာပကာရဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တံ။ နာနုတပ္ပေါ ဟောတီတိ သတ္ထာရံ အာဂမ္မ သာဝကေဟိ ယံ ပတ္တဗ္ဗံ, တဿ ပတ္တတ္တာ အနုတာပကရော န ဟောတိ။
֍ ဋီ ၁၇၂။ ထေရောတိ ထိရော ထေရကာရကေဟိ ဓမ္မေဟိ သမန္နာဂတော။ ‘‘ရတ္တညူ’’တိအာဒီနိ ဝုတ္တတ္ထာနေဝ။ ဧတေဟိ စေ ပီတိ ဧတေဟိ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တေဟိ။
֍ ဋီ ၁၇၃။ ပတ္တယောဂက္ခေမာတိ စတူဟိ ယောဂေဟိ ခေမတ္တာ အရဟတ္တံ ဣဓ ယောဂက္ခေမံ နာမ, တံ ပတ္တာတိ အတ္ထော။ အလံ သမက္ခာတုံ သဒ္ဓမ္မဿာတိ သမ္မုခါ ဂဟိတတ္တာ အဿ သဒ္ဓမ္မံ သမ္မာ အာစိက္ခိတုံ သမတ္ထာ။
֍ ဋီ ၁၇၄။ ဗြဟ္မစာရိနောတိ ဗြဟ္မစရိယဝါသံ ဝသမာနာ အရိယသာဝကာ။ ကာမဘောဂိနောတိ ဂိဟိသောတာပန္နာ။ ‘‘ဣဒ္ဓဉ္စေဝါ’’တိအာဒီနိ မဟာပရိနိဗ္ဗာနေ ဝိတ္ထာရိတာနေဝ။ လာဘဂ္ဂယသဂ္ဂပတ္တန္တိ လာဘဂ္ဂဉ္စေဝ ယသဂ္ဂဉ္စ ပတ္တံ။
֍ ဋီ ၁၇၅။ သန္တိ ခေါ ပန မေ, စုန္ဒ, ဧတရဟိ ထေရာ ဘိက္ခူ သာဝကာတိ သာရိပုတ္တမောဂ္ဂလ္လာနာဒယော ထေရာ။ ဘိက္ခုနိယောတိ ခေမာထေရီဥပ္ပလဝဏ္ဏထေရီအာဒယော။ ဥပါသကာ သာဝကာ ဂိဟီ ဩဒါတဝတ္ထဝသနာ ဗြဟ္မစာရိနောတိ စိတ္တဂဟပတိဟတ္ထကအာဠဝကာဒယော။ ကာမဘောဂိနောတိ စူဠအနာထပိဏ္ဍိကမဟာအနာထပိဏ္ဍိကာဒယော။ ဗြဟ္မစာရိနိယောတိ နန္ဒမာတာဒယော။ ကာမဘောဂိနိယောတိ ခုဇ္ဇုတ္တရာဒယော။
֍ ဋီ ၁၇၆။ သဗ္ဗာကာရသမ္ပန္နန္တိ သဗ္ဗကာရဏသမ္ပန္နံ။ ဣဒမေဝ တန္တိ ဣဒမေဝ ဗြဟ္မစရိယံ, ဣမမေဝ ဓမ္မံ သမ္မာ ဟေတုနာ နယေန ဝဒမာနော ဝဒေယျ။ ဥဒကာဿုဒန္တိ ဥဒကော သုဒံ။ ပဿံ န ပဿတီတိ ပဿန္တော န ပဿတိ။ သော ကိရ ဣမံ ပဉှံ မဟာဇနံ ပုစ္ဆိ။ တေဟိ ‘‘န ဇာနာမ, အာစရိယ, ကထေဟိ နော’’တိ ဝုတ္တော သော အာဟ – ‘‘ဂမ္ဘီရော အယံ ပဉှော အာဟာရသပ္ပါယေ သတိ ထောကံ စိန္တေတွာ သက္ကာ ကထေတု’’န္တိ။ တတော တေဟိ စတ္တာရော
(ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၉၅။) [သျ]မာသေ မဟာသက္ကာရေ ကတေ တံ ပဉှံ ကထေန္တော ကိဉ္စ ပဿံ န ပဿတီတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ သာဓုနိသိတဿာတိ သုဋ္ဌုနိသိတဿ တိခိဏဿ, သုနိသိတခုရဿ ကိရ တလံ ပညာယတိ, ဓာရာ န ပညာယတီတိ အယမေတ္ထ အတ္ထော။
သင်္ဂါယိတဗ္ဗဓမ္မာဒိဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၇၇။ သင်္ဂမ္မ သမာဂမ္မာတိ သင်္ဂန္တွာ သမာဂန္တွာ။ အတ္ထေန အတ္ထံ, ဗျဉ္ဇနေန ဗျဉ္ဇနန္တိ အတ္ထေန သဟ အတ္ထံ, ဗျဉ္ဇနေနပိ သဟ ဗျဉ္ဇနံ သမာနေန္တေဟီတိ အတ္ထော။ သင်္ဂါယိတဗ္ဗန္တိ ဝါစေတဗ္ဗံ သဇ္ဈာယိတဗ္ဗံ။ ယထယိဒံ ဗြဟ္မစရိယန္တိ ယထာ ဣဒံ သကလံ သာသနဗြဟ္မစရိယံ။
֍ ဋီ ၁၇၈။ တတြ စေတိ တတြ သံဃမဇ္ဈေ, တဿ ဝါ ဘာသိတေ။ အတ္ထဉ္စေဝ မိစ္ဆာ ဂဏှာတိ, ဗျဉ္ဇနာနိ စ မိစ္ဆာ ရောပေတီတိ ‘‘စတ္တာရော သတိပဋ္ဌာနာ’’တိ ဧတ္ထ အာရမ္မဏံ ‘‘သတိပဋ္ဌာန’’န္တိ အတ္ထံ ဂဏှာတိ။ ‘‘သတိပဋ္ဌာနာနီ’’တိ ဗျဉ္ဇနံ ရောပေတိ။ ဣမဿ နု ခေါ, အာဝုသော, အတ္ထဿာတိ ‘‘သတိယေဝ သတိပဋ္ဌာန’’န္တိ။ အတ္ထဿ ‘‘စတ္တာရော သတိပဋ္ဌာနာ’’တိ ကိံ နု ခေါ ဣမာနိ ဗျဉ္ဇနာနိ, ဥဒါဟု စတ္တာရိ သတိပဋ္ဌာနာနီ’’တိ ဧတာနိ ဝါ ဗျဉ္ဇနာနိ။ ကတမာနိ ဩပါယိကတရာနီတိ ဣမဿ အတ္ထဿ ကတမာနိ ဗျဉ္ဇနာနိ ဥပပန္နတရာနိ အလ္လီနတရာနိ။ ဣမေသဉ္စ ဗျဉ္ဇနာနန္တိ ‘‘စတ္တာရော သတိပဋ္ဌာနာ’’တိ ဗျဉ္ဇနာနံ ‘‘သတိယေဝ သတိပဋ္ဌာန’’န္တိ ကိံ နု ခေါ အယံ အတ္ထော, ဥဒါဟု ‘‘အာရမ္မဏံ သတိပဋ္ဌာန’’န္တိ ဧသော အတ္ထောတိ? ဣမဿ ခေါ, အာဝုသော, အတ္ထဿာတိ ‘‘အာရမ္မဏံ သတိပဋ္ဌာန’’န္တိ ဣမဿ အတ္ထဿ။ ယာ စေဝ ဧတာနီတိ ယာနိ စေဝ ဧတာနိ မယာ ဝုတ္တာနိ။ ယာ စေဝ ဧသောတိ ယော စေဝ ဧသ မယာ ဝုတ္တော။ သော နေဝ ဥဿာဒေတဗ္ဗောတိ တုမှေဟိ တာဝ သမ္မာ အတ္ထေ စ သမ္မာ ဗျဉ္ဇနေ စ ဌာတဗ္ဗံ။ သော ပန နေဝ ဥဿာဒေတဗ္ဗော, န အပသာဒေတဗ္ဗော။ သညာပေတဗ္ဗောတိ ဇာနာပေတဗ္ဗော။ တဿ စ အတ္ထဿာတိ ‘‘သတိယေဝ သတိပဋ္ဌာန’’န္တိ အတ္ထဿ စ။ တေသဉ္စ ဗျဉ္ဇနာနန္တိ ‘‘သတိပဋ္ဌာနာ’’တိ ဗျဉ္ဇနာနံ။ နိသန္တိယာတိ နိသာမနတ္ထံ ဓာရဏတ္ထံ။ ဣမိနာ နယေန သဗ္ဗဝါရေသု အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။
֍ ဋီ ၁၈၁။ တာဒိသန္တိ တုမှာဒိသံ။ အတ္ထုပေတန္တိ အတ္ထေန ဥပေတံ အတ္ထဿ ဝိညာတာရံ။ ဗျဉ္ဇနုပေတန္တိ ဗျဉ္ဇနေဟိ ဥပေတံ ဗျဉ္ဇနာနံ ဝိညာတာရံ။ ဧဝံ
(ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၉၆။) [သျ]ဧတံ ဘိက္ခုံ ပသံသထ။ ဧသော ဟိ ဘိက္ခု န တုမှာကံ သာဝကော နာမ, ဗုဒ္ဓေါ နာမ ဧသ စုန္ဒာတိ။ ဣတိ ဘဂဝါ ဗဟုဿုတံ ဘိက္ခုံ အတ္တနော ဌာနေ ဌပေသိ။
ပစ္စယာနုညာတကာရဏာဒိဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၈၂။ ဣဒါနိ တတောပိ ဥတ္တရိတရံ ဒေသနံ ဝဍ္ဎေန္တော န ဝေါ အဟံ, စုန္ဒာတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကာ အာသဝါ နာမ ဣဓလောကေ ပစ္စယဟေတု ဥပ္ပဇ္ဇနကာ အာသဝါ။ သမ္ပရာယိကာ အာသဝါ နာမ ပရလောကေ ဘဏ္ဍနဟေတု ဥပ္ပဇ္ဇနကာ အာသဝါ။ သံဝရာယာတိ ယထာ တေ န ပဝိသန္တိ, ဧဝံ ပိဒဟနာယ။ ပဋိဃာတာယာတိ မူလဃာတေန ပဋိဟနနာယ။ အလံ ဝေါ တံ ယာဝဒေဝ သီတဿ ပဋိဃာတာယာတိ တံ တုမှာကံ သီတဿ ပဋိဃာတာယ သမတ္ထံ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ, ယံ ဝေါ မယာ စီဝရံ အနုညာတံ, တံ ပါရုပိတွာ ဒပ္ပံ ဝါ မာနံ ဝါ ကုရုမာနာ ဝိဟရိဿထာတိ န အနုညာတံ, တံ ပန ပါရုပိတွာ သီတပ္ပဋိဃာတာဒီနိ ကတွာ သုခံ သမဏဓမ္မံ ယောနိသော မနသိကာရံ ကရိဿထာတိ အနုညာတံ။ ယထာ စ စီဝရံ, ဧဝံ ပိဏ္ဍပါတာဒယောပိ။ အနုပဒသံဝဏ္ဏနာ ပနေတ္ထ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗာ။
သုခလ္လိကာနုယောဂါဒိဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၈၃။ သုခလ္လိကာနုယောဂန္တိ သုခလ္လိယနာနုယောဂံ, သုခသေဝနာဓိမုတ္တန္တိ အတ္ထော။ သုခေတီတိ သုခိတံ ကရောတိ။ ပီဏေတီတိ ပီဏိတံ ထူလံ ကရောတိ။
֍ ဋီ ၁၈၆။ အဋ္ဌိတဓမ္မာတိ နဋ္ဌိတသဘာဝါ။ ဇိဝှါ နော အတ္ထီတိ ယံ ယံ ဣစ္ဆန္တိ, တံ တံ ကထေန္တိ, ကဒါစိ မဂ္ဂံ ကထေန္တိ, ကဒါစိ ဖလံ ကဒါစိ နိဗ္ဗာနန္တိ အဓိပ္ပါယော။ ဇာနတာတိ သဗ္ဗညုတညာဏေန ဇာနန္တေန။ ပဿတာတိ ပဉ္စဟိ စက္ခူဟိ ပဿန္တေန။ ဂမ္ဘီရနေမောတိ ဂမ္ဘီရဘူမိံ အနုပဝိဋ္ဌော။ သုနိခါတောတိ သုဋ္ဌု နိခါတော။ ဧဝမေဝ ခေါ, အာဝုသောတိ ဧဝံ ခီဏာသဝေါ အဘဗ္ဗော နဝ ဌာနာနိ အဇ္ဈာစရိတုံ။ တသ္မိံ အနဇ္ဈာစာရော အစလော အသမ္ပဝေဓီ။ တတ္ထ သဉ္စိစ္စ ပါဏံ ဇီဝိတာ ဝေါရောပနာဒီသု သောတာပန္နာဒယောပိ အဘဗ္ဗာ။ သန္နိဓိကာရကံ ကာမေ ပရိဘုဉ္ဇိတုန္တိ ဝတ္ထုကာမေ စ
(ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၉၇။) [သျ]ကိလေသကာမေ စ သန္နိဓိံ ကတွာ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ။ သေယျထာပိ ပုဗ္ဗေ အဂါရိကဘူတောတိ ယထာ ပုဗ္ဗေ ဂိဟိဘူတော ပရိဘုဉ္ဇတိ, ဧဝံ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ အဘဗ္ဗော။
ပဉှဗျာကရဏဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၈၇။ အဂါရမဇ္ဈေ ဝသန္တာ ဟိ သောတာပန္နာဒယော ယာဝဇီဝံ ဂိဟိဗျဉ္ဇနေန တိဋ္ဌန္တိ။ ခီဏာသဝေါ ပန အရဟတ္တံ ပတွာဝ မနုဿဘူတော ပရိနိဗ္ဗာတိ ဝါ ပဗ္ဗဇတိ ဝါ။ စာတုမဟာရာဇိကာဒီသု ကာမာဝစရဒေဝေသု မုဟုတ္တမ္ပိ န တိဋ္ဌတိ။ ကသ္မာ? ဝိဝေကဋ္ဌာနဿ အဘာဝါ။ ဘုမ္မဒေဝတ္တဘာဝေ ပန ဌိတော အရဟတ္တံ ပတွာပိ တိဋ္ဌတိ။ တဿ ဝသေန အယံ ပဉှော အာဂတော။ ဘိန္နဒေါသတ္တာ ပနဿ ဘိက္ခုဘာဝေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။ အတီရကန္တိ အတီရံ အပရိစ္ဆေဒံ မဟန္တံ။ နော စ ခေါ အနာဂတန္တိ အနာဂတံ ပန အဒ္ဓါနံ အာရဗ္ဘ ဧဝံ န ပညပေတိ, အတီတမေဝ မညေ သမဏော ဂေါတမော ဇာနာတိ, န အနာဂတံ။ တထာ ဟိဿ အတီတေ အဍ္ဎဆဋ္ဌသတဇာတကာနုဿရဏံ ပညာယတိ။ အနာဂတေ ဧဝံ ဗဟုံ အနုဿရဏံ န ပညာယတီတိ ဣမမတ္ထံ မညမာနာ ဧဝံ ဝဒေယျုံ။ တယိဒံ ကိံ သူတိ အနာဂတေ အပညာပနံ ကိံ နု ခေါ? ကထံသူတိ ကေန နု ခေါ ကာရဏေန အဇာနန္တောယေဝ နု ခေါ အနာဂတံ နာနုဿရတိ, အနနုဿရိတုကာမတာယ နာနုဿရတီတိ။ အညဝိဟိတကေန ဉာဏဒဿနေနာတိ ပစ္စက္ခံ ဝိယ ကတွာ ဒဿနသမတ္ထတာယ ဒဿနဘူတေန ဉာဏေန အညတ္ထဝိဟိတကေန ဉာဏေန အညံ အာရဗ္ဘ ပဝတ္တေန, အညဝိဟိတကံ အညံ အာရဗ္ဘ ပဝတ္တမာနံ ဉာဏဒဿနံ သင်္ဂါဟေတဗ္ဗံ ပညာပေတဗ္ဗံ မညန္တိ။ တေ ဟိ စရတော စ တိဋ္ဌတော စ သုတ္တဿ စ ဇာဂရဿ စ သတတံ သမိတံ ဉာဏဒဿနံ ပစ္စုပဋ္ဌိတံ မညန္တိ, တာဒိသဉ္စ ဉာဏံ နာမ နတ္ထိ။ တသ္မာ ယထရိဝ ဗာလာ အဗျတ္တာ, ဧဝံ မညန္တီတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။
သတာနုသာရီတိ ပုဗ္ဗေနိဝါသာနုဿတိသမ္ပယုတ္တကံ။ ယာဝတကံ အာကင်္ခတီတိ ယတ္တကံ ဉာတုံ ဣစ္ဆတိ, တတ္တကံ ဇာနိဿာမီတိ ဉာဏံ ပေသေသိ။ အထဿ ဒုဗ္ဗလပတ္တပုဋေ ပက္ခန္ဒနာရာစော ဝိယ အပ္ပဋိဟတံ အနိဝါရိတံ ဉာဏံ ဂစ္ဆတိ, တေန ယာဝတကံ အာကင်္ခတိ တာဝတကံ အနုဿရတိ။ ဗောဓိဇန္တိ ဗောဓိမူလေ ဇာတံ။ ဉာဏံ ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ စတုမဂ္ဂဉာဏံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ အယမန္တိမာ
(ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၉၈။) [သျ]ဇာတီတိ တေန ဉာဏေန ဇာတိမူလဿ ပဟီနတ္တာ ပုန အယမန္တိမာ ဇာတိ။ နတ္ထိဒါနိ ပုနဗ္ဘဝေါတိ အပရမ္ပိ ဉာဏံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ အနတ္ထသံဟိတန္တိ န ဣဓလောကတ္ထံ ဝါ ပရလောကတ္ထံ ဝါ နိဿိတံ။ န တံ တထာဂတော ဗျာကရောတီတိ တံ ဘာရတယုဒ္ဓသီတာဟရဏသဒိသံ အနိယျာနိကကထံ တထာဂတော န ကထေတိ။ ဘူတံ တစ္ဆံ အနတ္ထသံဟိတန္တိ ရာဇကထာဒိတိရစ္ဆာနကထံ။ ကာလညူ တထာဂတော ဟောတီတိ ကာလံ ဇာနာတိ။ သဟေတုကံ သကာရဏံ ကတွာ ယုတ္တပတ္တကာလေယေဝ ကထေတိ။
֍ ဋီ ၁၈၈။ တသ္မာ တထာဂတောတိ ဝုစ္စတီတိ ယထာ ယထာ ဂဒိတဗ္ဗံ, တထာ တထေဝ ဂဒနတော ဒကာရဿ တကာရံ ကတွာ တထာဂတောတိ ဝုစ္စတီတိ အတ္ထော။ ဒိဋ္ဌန္တိ ရူပါယတနံ။ သုတန္တိ သဒ္ဒါယတနံ။ မုတန္တိ မုတွာ ပတွာ ဂဟေတဗ္ဗတော ဂန္ဓာယတနံ ရသာယတနံ ဖောဋ္ဌဗ္ဗာယတနံ။ ဝိညာတန္တိ သုခဒုက္ခာဒိဓမ္မာယတနံ။ ပတ္တန္တိ ပရိယေသိတွာ ဝါ အပရိယေသိတွာ ဝါ ပတ္တံ။ ပရိယေသိတန္တိ ပတ္တံ ဝါ အပတ္တံ ဝါ ပရိယေသိတံ။ အနုဝိစရိတံ မနသာတိ စိတ္တေန အနုသဉ္စရိတံ။ ‘‘တထာဂတေန အဘိသမ္ဗုဒ္ဓ’’န္တိ ဣမိနာ ဧတံ ဒဿေတိ, ယဉှိ အပရိမာဏာသု လောကဓာတူသု ဣမဿ သဒေဝကဿ လောကဿ နီလံ ပီတကန္တိအာဒိ ရူပါရမ္မဏံ စက္ခုဒွါရေ အာပါထမာဂစ္ဆတိ, ‘‘အယံ သတ္တော ဣမသ္မိံ ခဏေ ဣမံ နာမ ရူပါရမ္မဏံ ဒိသွာ သုမနော ဝါ ဒုမ္မနော ဝါ မဇ္ဈတ္တော ဝါ ဇာတော’’တိ သဗ္ဗံ တံ တထာဂတဿ ဧဝံ အဘိသမ္ဗုဒ္ဓံ။ တထာ ယံ အပရိမာဏာသု လောကဓာတူသု ဣမဿ သဒေဝကဿ လောကဿ ဘေရိသဒ္ဒေါ မုဒိင်္ဂသဒ္ဒေါတိအာဒိ သဒ္ဒါရမ္မဏံ သောတဒွါရေ အာပါထမာဂစ္ဆတိ။ မူလဂန္ဓော တစဂန္ဓောတိအာဒိ ဂန္ဓာရမ္မဏံ ဃာနဒွါရေ အာပါထမာဂစ္ဆတိ။ မူလရသော ခန္ဓရသောတိအာဒိ ရသာရမ္မဏံ ဇိဝှါဒွါရေ အာပါထမာဂစ္ဆတိ။ ကက္ခဠံ မုဒုကန္တိအာဒိ ပထဝီဓာတုတေဇောဓာတုဝါယောဓာတုဘေဒံ ဖောဋ္ဌဗ္ဗာရမ္မဏံ ကာယဒွါရေ အာပါထမာဂစ္ဆတိ။ ‘‘အယံ သတ္တော ဣမသ္မိံ ခဏေ ဣမံ နာမ ဖောဋ္ဌဗ္ဗာရမ္မဏံ ဖုသိတွာ သုမနော ဝါ ဒုမ္မနော ဝါ မဇ္ဈတ္တော ဝါ ဇာတော’’တိ သဗ္ဗံ တံ တထာဂတဿ ဧဝံ အဘိသမ္ဗုဒ္ဓံ။ တထာ ယံ အပရိမာဏာသု လောကဓာတူသု ဣမဿ သဒေဝကဿ လောကဿ သုခဒုက္ခာဒိဘေဒံ ဓမ္မာရမ္မဏံ မနောဒွါရဿ အာပါထမာဂစ္ဆတိ, ‘‘အယံ သတ္တော ဣမသ္မိံ ခဏေ ဣဒံ နာမ ဓမ္မာရမ္မဏံ ဝိဇာနိတွာ သုမနော ဝါ ဒုမ္မနော ဝါ မဇ္ဈတ္တော ဝါ ဇာတော’’တိ သဗ္ဗံ တံ တထာဂတဿ ဧဝံ အဘိသမ္ဗုဒ္ဓံ။
(ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၉၉။) [သျ]ယဉှိ, စုန္ဒ, ဣမေသံ သတ္တာနံ ဒိဋ္ဌံ သုတံ မုတံ ဝိညာတံ တတ္ထ တထာဂတေန အဒိဋ္ဌံ ဝါ အသုတံ ဝါ အမုတံ ဝါ အဝိညာတံ ဝါ နတ္ထိ။ ဣမဿ မဟာဇနဿ ပရိယေသိတွာ ပတ္တမ္ပိ အတ္ထိ, ပရိယေသိတွာ အပ္ပတ္တမ္ပိ အတ္ထိ။ အပရိယေသိတွာ ပတ္တမ္ပိ အတ္ထိ, အပရိယေသိတွာ အပ္ပတ္တမ္ပိ အတ္ထိ။ သဗ္ဗမ္ပိ တံ တထာဂတဿ အပ္ပတ္တံ နာမ နတ္ထိ, ဉာဏေန အသစ္ဆိကတံ နာမ။ ‘‘တသ္မာ တထာဂတောတိ ဝုစ္စတီ’’တိ။ ယံ ယထာ လောကေန ဂတံ တဿ တထေဝ ဂတတ္တာ ‘‘တထာဂတော’’တိ ဝုစ္စတိ။ ပါဠိယံ ပန အဘိသမ္ဗုဒ္ဓန္တိ ဝုတ္တံ, တံ ဂတသဒ္ဒေန ဧကတ္ထံ။ ဣမိနာ နယေန သဗ္ဗဝါရေသု ‘‘တထာဂတော’’တိ နိဂမနဿ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော, တဿ ယုတ္တိ ဗြဟ္မဇာလေ တထာဂတသဒ္ဒဝိတ္ထာရေ ဝုတ္တာယေဝ။
အဗျာကတဋ္ဌာနဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၈၉။ ဧဝံ အတ္တနော အသမတံ အနုတ္တရတံ သဗ္ဗညုတံ ဓမ္မရာဇဘာဝံ ကထေတွာ ဣဒါနိ ‘‘ပုထုသမဏဗြာဟ္မဏာနံ လဒ္ဓီသု မယာ အညာတံ အဒိဋ္ဌံ နာမ နတ္ထိ, သဗ္ဗံ မမ ဉာဏဿ အန္တောယေဝ ပရိဝတ္တတီ’’တိ သီဟနာဒံ နဒန္တော ဌာနံ ခေါ ပနေတံ, စုန္ဒ, ဝိဇ္ဇတီတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ တထာဂတောတိ သတ္တော။ န ဟေတံ, အာဝုသော, အတ္ထသံဟိတန္တိ ဣဓလောကပရလောကအတ္ထသံဟိတံ န ဟောတိ။ န စ ဓမ္မသံဟိတန္တိ နဝလောကုတ္တရဓမ္မနိဿိတံ န ဟောတိ။ န အာဒိဗြဟ္မစရိယကန္တိ သိက္ခတ္တယသင်္ဂဟိတဿ သကလသာသနဗြဟ္မစရိယဿ အာဒိဘူတံ န ဟောတိ။
֍ ဋီ ၁၉၀။ ဣဒံ ဒုက္ခန္တိ ခေါတိအာဒီသု တဏှံ ဌပေတွာ အဝသေသာ တေဘုမ္မကာ ဓမ္မာ ဣဒံ ဒုက္ခန္တိ ဗျာကတံ။ တဿေဝ ဒုက္ခဿ ပဘာဝိကာ ဇနိကာ တဏှာ ဒုက္ခသမုဒယောတိ ဗျာကတံ။ ဥဘိန္နံ အပ္ပဝတ္တိ ဒုက္ခနိရောဓောတိ ဗျာကတံ။ ဒုက္ခပရိဇာနနော သမုဒယပဇဟနော နိရောဓသစ္ဆိကရဏော အရိယမဂ္ဂေါ ဒုက္ခနိရောဓဂါမိနီ ပဋိပဒါတိ ဗျာကတံ။ ‘‘ဧတဉှိ, အာဝုသော, အတ္ထသံဟိတ’’န္တိအာဒီသု ဧတံ ဣဓလောကပရလောကအတ္ထနိဿိတံ နဝလောကုတ္တရဓမ္မနိဿိတံ သကလသာသနဗြဟ္မစရိယဿ အာဒိ ပဓာနံ ပုဗ္ဗင်္ဂမန္တိ အယမတ္ထော။
ပုဗ္ဗန္တသဟဂတဒိဋ္ဌိနိဿယဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၉၁။ ဣဒါနိ ယံ တံ မယာ န ဗျာကတံ, တံ အဇာနန္တေန န ဗျာကတန္တိ မာ ဧဝံ သညမကံသု။ ဇာနန္တောဝ အဟံ ဧဝံ ‘‘ဧတသ္မိံ ဗျာကတေပိ အတ္ထော
(ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၀၀။) [သျ]နတ္ထီ’’တိ န ဗျာကရိံ။ ယံ ပန ယထာ ဗျာကာတဗ္ဗံ, တံ မယာ ဗျာကတမေဝါတိ သီဟနာဒံ နဒန္တော ပုန ယေပိ တေ, စုန္ဒာတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ဒိဋ္ဌိယောဝ ဒိဋ္ဌိနိဿယာ, ဒိဋ္ဌိနိဿိတကာ ဒိဋ္ဌိဂတိကာတိ အတ္ထော။ ဣဒမေဝ သစ္စန္တိ ဣဒမေဝ ဒဿနံ သစ္စံ။ မောဃမညန္တိ အညေသံ ဝစနံ မောဃံ။ အသယံကာရောတိ အသယံ ကတော။
֍ ဋီ ၁၉၂။ တတြာတိ တေသု သမဏဗြာဟ္မဏေသု။ အတ္ထိ နု ခေါ ဣဒံ အာဝုသော ဝုစ္စတီတိ, အာဝုသော, ယံ တုမှေဟိ သဿတော အတ္တာ စ လောကော စာတိ ဝုစ္စတိ, ဣဒမတ္ထိ နု ခေါ ဥဒါဟု နတ္ထီတိ ဧဝမဟံ တေ ပုစ္ဆာမီတိ အတ္ထော။ ယဉ္စ ခေါ တေ ဧဝမာဟံသူတိ ယံ ပန တေ ‘‘ဣဒမေဝ သစ္စံ မောဃမည’’န္တိ ဝဒန္တိ, တံ တေသံ နာနုဇာနာမိ။ ပညတ္တိယာတိ ဒိဋ္ဌိပညတ္တိယာ။ သမသမန္တိ သမေန ဉာဏေန သမံ။ ယဒိဒံ အဓိပညတ္တီတိ ယာ အယံ အဓိပညတ္တိ နာမ။ ဧတ္ထ အဟမေဝ ဘိယျော ဥတ္တရိတရော န မယာ သမော အတ္ထိ။ တတ္ထ ယဉ္စ ဝုတ္တံ ‘‘ပညတ္တိယာတိ ယဉ္စ အဓိပညတ္တီ’’တိ ဥဘယမေတံ အတ္ထတော ဧကံ။ ဘေဒတော ဟိ ပညတ္တိ အဓိပညတ္တီတိ ဒွယံ ဟောတိ။ တတ္ထ ပညတ္တိ နာမ ဒိဋ္ဌိပညတ္တိ။ အဓိပညတ္တိ နာမ ခန္ဓပညတ္တိ ဓာတုပညတ္တိ အာယတနပညတ္တိ ဣန္ဒြိယပညတ္တိ သစ္စပညတ္တိ ပုဂ္ဂလပညတ္တီတိ ဧဝံ ဝုတ္တာ ဆ ပညတ္တိယော။ ဣဓ ပန ပညတ္တိယာတိ ဧတ္ထာပိ ပညတ္တိ စေဝ အဓိပညတ္တိ စ အဓိပ္ပေတာ, အဓိပညတ္တီတိ ဧတ္ထာပိ။ ဘဂဝါ ဟိ ပညတ္တိယာပိ အနုတ္တရော, အဓိပညတ္တိယာပိ အနုတ္တရော။ တေနာဟ – ‘‘အဟမေဝ တတ္ထ ဘိယျော ယဒိဒံ အဓိပညတ္တီ’’တိ။
֍ ဋီ ၁၉၆။ ပဟာနာယာတိ ပဇဟနတ္ထံ။ သမတိက္ကမာယာတိ တဿေဝ ဝေဝစနံ။ ဒေသိတာတိ ကထိတာ။ ပညတ္တာတိ ဌပိတာ။ သတိပဋ္ဌာနဘာဝနာယ ဟိ ဃနဝိနိဗ္ဘောဂံ ကတွာ သဗ္ဗဓမ္မေသု ယာထာဝတော ဒိဋ္ဌေသု ‘‘သုဒ္ဓသင်္ခါရပုဉ္ဇောယံ နယိဓ သတ္တူပလဗ္ဘတီ’’တိ သန္နိဋ္ဌာနတော သဗ္ဗဒိဋ္ဌိနိဿယာနံ ပဟာနံ ဟောတီတိ။ တေန ဝုတ္တံ။ ဒိဋ္ဌိနိဿယာနံ ပဟာနာယ သမတိက္ကမာယ ဧဝံ မယာ ဣမေ စတ္တာရော သတိပဋ္ဌာနာ ဒေသိတာ ပညတ္တာ’’တိ။ သေသံ သဗ္ဗတ္ထ ဥတ္တာနတ္ထမေဝါတိ။
သုမင်္ဂလဝိလာသိနိယာ ဒီဃနိကာယဋ္ဌကထာယ
ပါသာဒိကသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
(ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၀၁။) [သျ]၇။ လက္ခဏသုတ္တဝဏ္ဏနာ
ဒွတ္တိံသမဟာပုရိသလက္ခဏဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၉၉။ ဧဝံ မေ သုတန္တိ လက္ခဏသုတ္တံ။ တတြာယမနုတ္တာနပဒဝဏ္ဏနာ။ ဒွတ္တိံသိမာနီတိ ဒွတ္တိံသ ဣမာနိ။ မဟာပုရိသလက္ခဏာနီတိ မဟာပုရိသဗျဉ္ဇနာနိ မဟာပုရိသနိမိတ္တာနိ ‘‘အယံ မဟာပုရိသော’’တိ သဉ္ဇာနနကာရဏာနိ။ ‘‘ယေဟိ သမန္နာဂတဿ မဟာပုရိသဿာ’’တိအာဒိ မဟာပဒါနေ ဝိတ္ထာရိတနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။
‘‘ဗာဟိရကာပိ ဣသယော ဓာရေန္တိ, နော စ ခေါ ဇာနန္တိ ‘ဣမဿ ကမ္မဿ ကတတ္တာ ဣမံ လက္ခဏံ ပဋိလဘတီ’တိ’’ ကသ္မာ အာဟ? အဋ္ဌုပ္ပတ္တိယာ အနုရူပတ္တာ။ ဣဒဉှိ သုတ္တံ သအဋ္ဌုပ္ပတ္တိကံ။ သာ ပနဿ အဋ္ဌုပ္ပတ္တိ ကတ္ထ သမုဋ္ဌိတာ? အန္တောဂါမေ မနုဿာနံ အန္တရေ။ တဒါ ကိရ သာဝတ္ထိဝါသိနော အတ္တနော အတ္တနော ဂေဟေသု စ ဂေဟဒွါရေသု စ သန္ထာဂါရာဒီသု စ နိသီဒိတွာ ကထံ သမုဋ္ဌာပေသုံ – ‘‘ဘဂဝတော အသီတိအနုဗျဉ္ဇနာနိ ဗျာမပ္ပဘာ ဒွတ္တိံသမဟာပုရိသလက္ခဏာနိ, ယေဟိ စ ဘဂဝတော ကာယော, သဗ္ဗဖာလိဖုလ္လော ဝိယ ပါရိစ္ဆတ္တကော, ဝိကသိတမိဝ ကမလဝနံ, နာနာရတနဝိစိတ္တံ ဝိယ သုဝဏ္ဏတောရဏံ, တာရာမရိစိဝိရောစမိဝ ဂဂနတလံ, ဣတော စိတော စ ဝိဓာဝမာနာ ဝိပ္ဖန္ဒမာနာ ဆဗ္ဗဏ္ဏရသ္မိယော မုဉ္စန္တော အတိဝိယ သောဘတိ။ ဘဂဝတော စ ဣမိနာ နာမ ကမ္မေန ဣဒံ လက္ခဏံ နိဗ္ဗတ္တန္တိ ကထိတံ နတ္ထိ, ယာဂုဥဠုင်္ကမတ္တမ္ပိ ပန ကဋစ္ဆုဘတ္တမတ္တံ ဝါ ပုဗ္ဗေ ဒိန္နပစ္စယာ ဧဝံ ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ ဘဂဝတာ ဝုတ္တံ။ ကိံ နု ခေါ သတ္ထာ ကမ္မံ အကာသိ, ယေနဿ ဣမာနိ လက္ခဏာနိ နိဗ္ဗတ္တန္တီ’’တိ။
အထာယသ္မာ အာနန္ဒော အန္တောဂါမေ စရန္တော ဣမံ ကထာသလ္လာပံ သုတွာ ကတဘတ္တကိစ္စော ဝိဟာရံ အာဂန္တွာ သတ္ထု ဝတ္တံ ကတွာ ဝန္ဒိတွာ ဌိတော ‘‘မယာ, ဘန္တေ, အန္တောဂါမေ ဧကာ ကထာ သုတာ’’တိ အာဟ။ တတော ဘဂဝတာ ‘‘ကိံ တေ, အာနန္ဒ, သုတ’’န္တိ ဝုတ္တေ သဗ္ဗံ အာရောစေသိ။ သတ္ထာ ထေရဿ ဝစနံ သုတွာ ပရိဝါရေတွာ နိသိန္နေ ဘိက္ခူ အာမန္တေတွာ ‘‘ဒွတ္တိံသိမာနိ, ဘိက္ခဝေ, မဟာပုရိသဿ မဟာပုရိသလက္ခဏာနီ’’တိ ပဋိပါဋိယာ လက္ခဏာနိ ဒဿေတွာ ယေန ကမ္မေန ယံ နိဗ္ဗတ္တံ, တဿ ဒဿနတ္ထံ ဧဝမာဟ။
(ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၀၂။) [သျ]သုပ္ပတိဋ္ဌိတပါဒတာလက္ခဏဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၂၀၁။ ပုရိမံ ဇာတိန္တိအာဒီသု ပုဗ္ဗေ နိဝုတ္ထက္ခန္ဓာ ဇာတဝသေန ‘‘ဇာတီ’’တိ ဝုတ္တာ။ တထာ ဘဝနဝသေန ‘‘ဘဝေါ’’တိ, နိဝုတ္ထဝသေန အာလယဋ္ဌေန ဝါ ‘‘နိကေတော’’တိ။ တိဏ္ဏမ္ပိ ပဒါနံ ပုဗ္ဗေ နိဝုတ္ထက္ခန္ဓသန္တာနေ ဌိတောတိ အတ္ထော။ ဣဒါနိ ယသ္မာ တံ ခန္ဓသန္တာနံ ဒေဝလောကာဒီသုပိ ဝတ္တတိ။ လက္ခဏနိဗ္ဗတ္တနသမတ္ထံ ပန ကုသလကမ္မံ တတ္ထ န သုကရံ, မနုဿဘူတဿေဝ သုကရံ။ တသ္မာ ယထာဘူတေန ယံ ကမ္မံ ကတံ, တံ ဒဿေန္တော ပုဗ္ဗေ မနုဿဘူတော သမာနောတိ အာဟ။ အကာရဏံ ဝါ ဧတံ။ ဟတ္ထိအဿမိဂမဟိံသဝါနရာဒိဘူတောပိ မဟာပုရိသော ပါရမိယော ပူရေတိယေဝ။ ယသ္မာ ပန ဧဝရူပေ အတ္တဘာဝေ ဌိတေန ကတကမ္မံ န သက္ကာ သုခေန ဒီပေတုံ, မနုဿဘာဝေ ဌိတေန ကတကမ္မံ ပန သက္ကာ သုခေန ဒီပေတုံ။ တသ္မာ ‘‘ပုဗ္ဗေ မနုဿဘူတော သမာနော’’တိ အာဟ။
ဒဠှသမာဒါနောတိ ထိရဂဟဏော။ ကုသလေသု ဓမ္မေသူတိ ဒသကုသလကမ္မပထေသု။ အဝတ္ထိတသမာဒါနောတိ နိစ္စလဂဟဏော အနိဝတ္တိတဂဟဏော။ မဟာသတ္တဿ ဟိ အကုသလကမ္မတော အဂ္ဂိံ ပတွာ ကုက္ကုဋပတ္တံ ဝိယ စိတ္တံ ပဋိကုဋတိ, ကုသလံ ပတွာ ဝိတာနံ ဝိယ ပသာရိယတိ။ တသ္မာ ဒဠှသမာဒါနော ဟောတိ အဝတ္ထိတသမာဒါနော။ န သက္ကာ ကေနစိ သမဏေန ဝါ ဗြာဟ္မဏေန ဝါ ဒေဝေန ဝါ မာရေန ဝါ ဗြဟ္မုနာ ဝါ ကုသလသမာဒါနံ ဝိဿဇ္ဇာပေတုံ။
တတြိမာနိ ဝတ္ထူနိ – ပုဗ္ဗေ ကိရ မဟာပုရိသော ကလန္ဒကယောနိယံ နိဗ္ဗတ္တိ။ အထ ဒေဝေ ဝုဋ္ဌေ ဩဃော အာဂန္တွာ ကုလာဝကံ ဂဟေတွာ သမုဒ္ဒမေဝ ပဝေသေသိ။ မဟာပုရိသော ‘‘ပုတ္တကေ နီဟရိဿာမီ’’တိ နင်္ဂုဋ္ဌံ တေမေတွာ တေမေတွာ သမုဒ္ဒတော ဥဒကံ ဗဟိ ခိပိ။ သတ္တမေ ဒိဝသေ သက္ကော အာဝဇ္ဇိတွာ တတ္ထ အာဂမ္မ ‘‘ကိံ ကရောသီ’’တိ ပုစ္ဆိ? သော တဿ အာရောစေသိ။ သက္ကော မဟာသမုဒ္ဒတော ဥဒကဿ ဒုန္နီဟရဏီယဘာဝံ ကထေသိ။ ဗောဓိသတ္တော တာဒိသေန ကုသီတေန သဒ္ဓိံ ကထေတုမ္ပိ န ဝဋ္ဋတိ။ ‘‘မာ ဣဓ တိဋ္ဌာ’’တိ အပသာရေသိ။ သက္ကော ‘‘အနောမပုရိသေန ဂဟိတဂဟဏံ န သက္ကာ ဝိဿဇ္ဇာပေတု’’န္တိ တုဋ္ဌော တဿ ပုတ္တကေ အာနေတွာ အဒါသိ။ မဟာဇနကကာလေပိ မဟာသမုဒ္ဒံ တရမာနော ‘‘ကသ္မာ မဟာသမုဒ္ဒံ တရသီ’’တိ ဒေဝတာယ ပုဋ္ဌော ‘‘ပါရံ ဂန္တွာ ကုလသန္တကေ ရဋ္ဌေ ရဇ္ဇံ ဂဟေတွာ ဒါနံ ဒါတုံ တရာမီ’’တိ အာဟ။ တတော ဒေဝတာယ – ‘‘အယံ မဟာသမုဒ္ဒေါ
(ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၀၃။) [သျ]ဂမ္ဘီရော စေဝ ပုထုလော စ, ကဒါ နံ တရိဿတီ’’တိ ဝုတ္တေ သော အာဟ ‘‘တဝေသော မဟာသမုဒ္ဒသဒိသော, မယှံ ပန အဇ္ဈာသယံ အာဂမ္မ ခုဒ္ဒကမာတိကာ ဝိယ ခါယတိ။ တွံယေဝ မံ ဒက္ခိဿသိ သမုဒ္ဒံ တရိတွာ သမုဒ္ဒပါရတော ဓနံ အာဟရိတွာ ကုလသန္တကံ ရဇ္ဇံ ဂဟေတွာ ဒါနံ ဒဒမာန’’န္တိ။ ဒေဝတာ ‘‘အနောမပုရိသေန ဂဟိတဂဟဏံ န သက္ကာ ဝိဿဇ္ဇာပေတု’’န္တိ ဗောဓိသတ္တံ အာလိင်္ဂေတွာ ဟရိတွာ ဥယျာနေ နိပဇ္ဇာပေသိ။ သော ဆတ္တံ ဥဿာပေတွာ ဒိဝသေ ဒိဝသေ ပဉ္စသတသဟဿပရိစ္စာဂံ ကတွာ အပရဘာဂေ နိက္ခမ္မ ပဗ္ဗဇိတော။ ဧဝံ မဟာသတ္တော န သက္ကာ ကေနစိ သမဏေန ဝါ…ပေ… ဗြဟ္မုနာ ဝါ ကုသလသမာဒါနံ ဝိဿဇ္ဇာပေတုံ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘ဒဠှသမာဒါနော အဟောသိ ကုသလေသု ဓမ္မေသု အဝတ္ထိတသမာဒါနော’’တိ။
ဣဒါနိ ယေသု ကုသလေသု ဓမ္မေသု အဝတ္ထိတသမာဒါနော အဟောသိ, တေ ဒဿေတုံ ကာယသုစရိတေတိအာဒိမာဟ။ ဒါနသံဝိဘာဂေတိ ဧတ္ထ စ ဒါနမေဝ ဒိယျနဝသေန ဒါနံ, သံဝိဘာဂကရဏဝသေန သံဝိဘာဂေါ။ သီလသမာဒါနေတိ ပဉ္စသီလဒသသီလစတုပါရိသုဒ္ဓိသီလပူရဏကာလေ။ ဥပေါသထူပဝါသေတိ စာတုဒ္ဒသိကာဒိဘေဒဿ ဥပေါသထဿ ဥပဝသနကာလေ။ မတ္တေယျတာယာတိ မာတုကာတဗ္ဗဝတ္တေ။ သေသပဒေသုပိ ဧသေဝ နယော။ အညတရညတရေသု စာတိ အညေသု စ ဧဝရူပေသု။ အဓိကုသလေသူတိ ဧတ္ထ အတ္ထိ ကုသလာ, အတ္ထိ အဓိကုသလာ။ သဗ္ဗေပိ ကာမာဝစရာ ကုသလာ ကုသလာ နာမ, ရူပါဝစရာ အဓိကုသလာ။ ဥဘောပိ တေ ကုသလာ နာမ, အရူပါဝစရာ အဓိကုသလာ။ သဗ္ဗေပိ တေ ကုသလာ နာမ, သာဝကပါရမီပဋိလာဘပစ္စယာ ကုသလာ အဓိကုသလာ နာမ။ တေပိ ကုသလာ နာမ, ပစ္စေကဗောဓိပဋိလာဘပစ္စယာ ကုသလာ အဓိကုသလာ။ တေပိ ကုသလာ နာမ, သဗ္ဗညုတညာဏပ္ပဋိလာဘပစ္စယာ ပန ကုသလာ ဣဓ ‘‘အဓိကုသလာ’’တိ အဓိပ္ပေတာ။ တေသု အဓိကုသလေသု ဓမ္မေသု ဒဠှသမာဒါနော အဟောသိ အဝတ္ထိတသမာဒါနော။
ကဋတ္တာ ဥပစိတတ္တာတိ ဧတ္ထ သကိမ္ပိ ကတံ ကတမေဝ, အဘိဏှကရဏေန ပန ဥပစိတံ ဟောတိ။ ဥဿန္နတ္တာတိ ပိဏ္ဍီကတံ ရာသီကတံ ကမ္မံ ဥဿန္နန္တိ ဝုစ္စတိ။ တသ္မာ ‘‘ဥဿန္နတ္တာ’’တိ ဝဒန္တော မယာ ကတကမ္မဿ စက္ကဝါဠံ အတိသမ္ဗာဓံ, ဘဝဂ္ဂံ အတိနီစံ, ဧဝံ မေ ဥဿန္နံ ကမ္မန္တိ ဒဿေတိ။ ဝိပုလတ္တာတိ အပ္ပမာဏတ္တာ။ ဣမိနာ ‘‘အနန္တံ အပရိမာဏံ မယာ ကတံ ကမ္မ’’န္တိ ဒဿေတိ။
(ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၀၄။) [သျ]အဓိဂ္ဂဏှာတီတိ အဓိဘဝတိ, အညေဟိ ဒေဝေဟိ အတိရေကံ လဘတီတိ အတ္ထော။ ပဋိလဘတီတိ အဓိဂစ္ဆတိ။
သဗ္ဗာဝန္တေဟိ ပါဒတလေဟီတိ ဣဒံ ‘‘သမံ ပါဒံ ဘူမိယံ နိက္ခိပတီ’’တိ ဧတဿ ဝိတ္ထာရဝစနံ။ တတ္ထ သဗ္ဗာဝန္တေဟီတိ သဗ္ဗပဒေသဝန္တေဟိ, န ဧကေန ပဒေသေန ပဌမံ ဖုသတိ, န ဧကေန ပစ္ဆာ, သဗ္ဗေဟေဝ ပါဒတလေဟိ သမံ ဖုသတိ, သမံ ဥဒ္ဓရတိ။ သစေပိ ဟိ တထာဂတော ‘‘အနေကသတပေါရိသံ နရကံ အက္ကမိဿာမီ’’တိ ပါဒံ အဘိနီဟရတိ။ တာဝဒေဝ နိန္နဋ္ဌာနံ ဝါတပူရိတာ ဝိယ ကမ္မာရဘသ္တာ ဥန္နမိတွာ ပထဝိသမံ ဟောတိ။ ဥန္နတဋ္ဌာနမ္ပိ အန္တော ပဝိသတိ။ ‘‘ဒူရေ အက္ကမိဿာမီ’’တိ အဘိနီဟရန္တဿ သိနေရုပ္ပမာဏောပိ ပဗ္ဗတော သုသေဒိတဝေတ္တင်္ကုရော ဝိယ ဩနမိတွာ ပါဒသမီပံ အာဂစ္ဆတိ။ တထာ ဟိဿ ယမကပါဋိဟာရိယံ ကတွာ ‘‘ယုဂန္ဓရပဗ္ဗတံ အက္ကမိဿာမီ’’တိ ပါဒေ အဘိနီဟဋေ ပဗ္ဗတော ဩနမိတွာ ပါဒသမီပံ အာဂတော။ သောပိ တံ အက္ကမိတွာ ဒုတိယပါဒေန တာဝတိံသဘဝနံ အက္ကမိ။ န ဟိ စက္ကလက္ခဏေန ပတိဋ္ဌာတဗ္ဗဋ္ဌာနံ ဝိသမံ ဘဝိတုံ သက္ကောတိ။ ခါဏု ဝါ ကဏ္ဋကော ဝါ သက္ခရာ ဝါ ကထလာ ဝါ ဥစ္စာရပဿာဝခေဠသိင်္ဃာဏိကာဒီနိ ဝါ ပုရိမတရံ ဝါ အပဂစ္ဆန္တိ, တတ္ထ တတ္ထေဝ ဝါ ပထဝိံ ပဝိသန္တိ။ တထာဂတဿ ဟိ သီလတေဇေန ပုညတေဇေန ဓမ္မတေဇေန ဒသန္နံ ပါရမီနံ အာနုဘာဝေန အယံ မဟာပထဝီ သမ္မာ မုဒုပုပ္ဖါဘိကိဏ္ဏာ ဟောတိ။
֍ ဋီ ၂၀၂။ သာဂရပရိယန္တန္တိ သာဂရသီမံ။ န ဟိ တဿ ရဇ္ဇံ ကရောန္တဿ အန္တရာ ရုက္ခော ဝါ ပဗ္ဗတော ဝါ နဒီ ဝါ သီမာ ဟောတိ မဟာသမုဒ္ဒေါဝ သီမာ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘သာဂရပရိယန္တ’’န္တိ။ အခိလမနိမိတ္တမကဏ္ဋကန္တိ နိစ္စောရံ။ စောရာ ဟိ ခရသမ္ဖဿဋ္ဌေန ခိလာ, ဥပဒ္ဒဝပစ္စယဋ္ဌေန နိမိတ္တာ, ဝိဇ္ဈနဋ္ဌေန ကဏ္ဋကာတိ ဝုစ္စန္တိ။ ဣဒ္ဓန္တိ သမိဒ္ဓံ။ ဖီတန္တိ သဗ္ဗသမ္ပတ္တိဖာလိဖုလ္လံ။ ခေမန္တိ နိဗ္ဘယံ။ သိဝန္တိ နိရုပဒ္ဒဝံ။ နိရဗ္ဗုဒန္တိ အဗ္ဗုဒဝိရဟိတံ, ဂုမ္ဗံ ဂုမ္ဗံ ဟုတွာ စရန္တေဟိ စောရေဟိ ဝိရဟိတန္တိ အတ္ထော။ အက္ခမ္ဘိယောတိ အဝိက္ခမ္ဘနီယော။ န နံ ကောစိ ဌာနတော စာလေတုံ သက္ကောတိ။ ပစ္စတ္ထိကေနာတိ ပဋိပက္ခံ ဣစ္ဆန္တေန။ ပစ္စာမိတ္တေနာတိ ပဋိဝိရုဒ္ဓေန အမိတ္တေန။ ဥဘယမ္ပေတံ သပတ္တဝေဝစနံ။ အဗ္ဘန္တရေဟီတိ အန္တော ဥဋ္ဌိတေဟိ ရာဂါဒီဟိ။
(ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၀၅။) [သျ]ဗာဟိရေဟီတိ သမဏာဒီဟိ။ တထာ ဟိ နံ ဗာဟိရာ ဒေဝဒတ္တကောကာလိကာဒယော သမဏာပိ သောဏဒဏ္ဍကူဋဒဏ္ဍာဒယော ဗြာဟ္မဏာပိ သက္ကသဒိသာ ဒေဝတာပိ သတ္တ ဝဿာနိ အနုဗန္ဓမာနော မာရောပိ ဗကာဒယော ဗြဟ္မာနောပိ ဝိက္ခမ္ဘေတုံ နာသက္ခိံသု။
ဧတ္တာဝတာ ဘဂဝတာ ကမ္မဉ္စ ကမ္မသရိက္ခကဉ္စ လက္ခဏဉ္စ လက္ခဏာနိသံသော စ ဝုတ္တော ဟောတိ။ ကမ္မံ နာမ သတသဟဿကပ္ပါဓိကာနိ စတ္တာရိ အသင်္ချေယျာနိ ဒဠှဝီရိယေန ဟုတွာ ကတံ ကမ္မံ။ ကမ္မသရိက္ခကံ နာမ ဒဠှေန ဟုတွာ ကတဘာဝံ သဒေဝကော လောကော ဇာနာတူတိ သုပ္ပတိဋ္ဌိတပါဒမဟာပုရိသလက္ခဏံ။ လက္ခဏံ နာမ သုပ္ပတိဋ္ဌိတပါဒတာ။ လက္ခဏာနိသံသော နာမ ပစ္စတ္ထိကေဟိ အဝိက္ခမ္ဘနီယတာ။
֍ ဋီ ၂၀၃။ တတ္ထေတံ ဝုစ္စတီတိ တတ္ထ ဝုတ္တေ ကမ္မာဒိဘေဒေ အပရမ္ပိ ဣဒံ ဝုစ္စတိ, ဂါထာဗန္ဓံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ဧတာ ပန ဂါထာ ပေါရာဏကတ္ထေရာ ‘‘အာနန္ဒတ္ထေရေန ဌပိတာ ဝဏ္ဏနာဂါထာ’’တိ ဝတွာ ဂတာ။ အပရဘာဂေ ထေရာ ‘‘ဧကပဒိကော အတ္ထုဒ္ဓါရော’’တိ အာဟံသု။
တတ္ထ သစ္စေတိ ဝစီသစ္စေ။ ဓမ္မေတိ ဒသကုသလကမ္မပထဓမ္မေ။ ဒမေတိ ဣန္ဒြိယဒမနေ။ သံယမေတိ သီလသံယမေ။ ‘‘သောစေယျသီလာလယုပေါသထေသု စာ’’တိ ဧတ္ထ ကာယသောစေယျာဒိ တိဝိဓံ သောစေယျံ။ အာလယဘူတံ သီလမေဝ သီလာလယော။ ဥပေါသထကမ္မံ ဥပေါသထော။ အဟိံသာယာတိ အဝိဟိံသာယ။ သမတ္တမာစရီတိ သကလံ အစရိ။
အနွဘီတိ အနုဘဝိ။ ဝေယျဉ္ဇနိကာတိ လက္ခဏပါဌကာ။ ပရာဘိဘူတိ ပရေ အဘိဘဝနသမတ္ထော။ သတ္တုဘီတိ သပတ္တေဟိ အက္ခမ္ဘိယော ဟောတိ။
န သော ဂစ္ဆတိ ဇာတု ခမ္ဘနန္တိ သော ဧကံသေနေဝ အဂ္ဂပုဂ္ဂလော ဝိက္ခမ္ဘေတဗ္ဗတံ န ဂစ္ဆတိ။ ဧသာ ဟိ တဿ ဓမ္မတာတိ တဿ ဟိ ဧသာ ဓမ္မတာ အယံ သဘာဝေါ။
ပါဒတလစက္ကလက္ခဏဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၂၀၄။ ဥဗ္ဗေဂဥတ္တာသဘယန္တိ ဥဗ္ဗေဂဘယဉ္စေဝ ဥတ္တာသဘယဉ္စ။ တတ္ထ စောရတော ဝါ ရာဇတော ဝါ ပစ္စတ္ထိကတော ဝါ ဝိလောပနဗန္ဓနာဒိနိဿယံ ဘယံ ဥဗ္ဗေဂေါ နာမ, တံမုဟုတ္တိကံ စဏ္ဍဟတ္ထိအဿာဒီနိ ဝါ အဟိယက္ခာဒယော ဝါ ပဋိစ္စ လောမဟံသနကရံ ဘယံ ဥတ္တာသဘယံ နာမ။ တံ သဗ္ဗံ
(ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၀၆။) [သျ]အပနုဒိတာ ဝူပသမေတာ။ သံဝိဓာတာတိ သံဝိဒဟိတာ။ ကထံ သံဝိဒဟတိ? အဋဝိယံ သာသင်္ကဋ္ဌာနေသု ဒါနသာလံ ကာရေတွာ တတ္ထ အာဂတေ ဘောဇေတွာ မနုဿေ ဒတွာ အတိဝါဟေတိ, တံ ဌာနံ ပဝိသိတုံ အသက္ကောန္တာနံ မနုဿေ ပေသေတွာ ပဝေသေတိ။ နဂရာဒီသုပိ တေသု တေသု ဌာနေသု အာရက္ခံ ဌပေတိ, ဧဝံ သံဝိဒဟတိ။ သပရိဝါရဉ္စ ဒါနံ အဒါသီတိ အန္နံ ပါနန္တိ ဒသဝိဓံ ဒါနဝတ္ထုံ။
တတ္ထ အန္နန္တိ ယာဂုဘတ္တံ။ တံ ဒဒန္တော န ဒွါရေ ဌပေတွာ အဒါသိ, အထ ခေါ အန္တောနိဝေသနေ ဟရိတုပလိတ္တဋ္ဌာနေ လာဇာ စေဝ ပုပ္ဖါနိ စ ဝိကိရိတွာ အာသနံ ပညပေတွာ ဝိတာနံ ဗန္ဓိတွာ ဂန္ဓဓူမာဒီဟိ သက္ကာရံ ကတွာ ဘိက္ခုသံဃံ နိသီဒါပေတွာ ယာဂုံ အဒါသိ။ ယာဂုံ ဒေန္တော စ သဗျဉ္ဇနံ အဒါသိ။ ယာဂုပါနာဝသာနေ ပါဒေ ဓောဝိတွာ တေလေန မက္ခေတွာ နာနပ္ပကာရကံ အနန္တံ ခဇ္ဇကံ ဒတွာ ပရိယောသာနေ အနေကသူပံ အနေကဗျဉ္ဇနံ ပဏီတဘောဇနံ အဒါသိ။ ပါနံ ဒေန္တော အမ္ဗပါနာဒိအဋ္ဌဝိဓံ ပါနံ အဒါသိ, တမ္ပိ ယာဂုဘတ္တံ ဒတွာ။ ဝတ္ထံ ဒေန္တော န သုဒ္ဓဝတ္ထမေဝ အဒါသိ, ဧကပဋ္ဋဒုပဋ္ဋာဒိပဟောနကံ ပန ဒတွာ သုစိမ္ပိ အဒါသိ, သုတ္တမ္ပိ အဒါသိ, သုတ္တံ ဝဋ္ဋေသိ, သူစိကမ္မကရဏဋ္ဌာနေ ဘိက္ခူနံ အာသနာနိ, ယာဂုဘတ္တံ, ပါဒမက္ခနံ, ပိဋ္ဌိမက္ခနံ, ရဇနံ, ပဏ္ဍုပလာသံ, ရဇနဒေါဏိကံ, အန္တမသော စီဝရရဇနကံ ကပ္ပိယကာရကမ္ပိ အဒါသိ။
ယာနန္တိ ဥပါဟနံ။ တံ ဒဒန္တောပိ ဥပါဟနတ္ထဝိကံ ဥပါဟနဒဏ္ဍကံ မက္ခနတေလံ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တာနိ စ အန္နာဒီနိ တဿေဝ ပရိဝါရံ ကတွာ အဒါသိ။ မာလံ ဒေန္တောပိ န သုဒ္ဓမာလမေဝ အဒါသိ, အထ ခေါ နံ ဂန္ဓေဟိ မိဿေတွာ ဟေဋ္ဌိမာနိ စတ္တာရိ တဿေဝ ပရိဝါရံ ကတွာ အဒါသိ။ ဗောဓိစေတိယအာသနပေါတ္ထကာဒိပူဇနတ္ထာယ စေဝ စေတိယဃရဓူပနတ္ထာယ စ ဂန္ဓံ ဒေန္တောပိ န သုဒ္ဓဂန္ဓမေဝ အဒါသိ, ဂန္ဓပိသနကနိသဒါယ စေဝ ပက္ခိပနကဘာဇနေန စ သဒ္ဓိံ ဟေဋ္ဌိမာနိ ပဉ္စ တဿ ပရိဝါရံ ကတွာ အဒါသိ။ စေတိယပူဇာဒီနံ အတ္ထာယ ဟရိတာလမနောသိလာစီနပိဋ္ဌာဒိ ဝိလေပနံ ဒေန္တောပိ န သုဒ္ဓဝိလေပနမေဝ အဒါသိ, ဝိလေပနဘာဇနေန သဒ္ဓိံ ဟေဋ္ဌိမာနိ ဆ တဿ ပရိဝါရံ ကတွာ အဒါသိ။ သေယျာတိ မဉ္စပီဌံ။ တံ ဒေန္တောပိ န သုဒ္ဓကမေဝ အဒါသိ, ကောဇဝကမ္ဗလပစ္စတ္ထရဏမဉ္စပ္ပဋိပါဒကေဟိ သဒ္ဓိံ အန္တမသော မင်္ဂုလသောဓနဒဏ္ဍကံ ဟေဋ္ဌိမာနိ စ သတ္တ တဿ ပရိဝါရံ ကတွာ အဒါသိ။
(ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၀၇။) [သျ]အာဝသထံ ဒေန္တောပိ န ဂေဟမတ္တမေဝ အဒါသိ, အထ ခေါ နံ မာလာကမ္မလတာကမ္မပဋိမဏ္ဍိတံ သုပညတ္တံ မဉ္စပီဌံ ကာရေတွာ ဟေဋ္ဌိမာနိ အဋ္ဌ တဿ ပရိဝါရံ ကတွာ အဒါသိ။ ပဒီပေယျန္တိ ပဒီပတေလံ။ တံ ဒေန္တော စေတိယင်္ဂဏေ ဗောဓိယင်္ဂဏေ ဓမ္မဿဝနဂ္ဂေ ဝသနဂေဟေ ပေါတ္ထကဝါစနဋ္ဌာနေ ဣမိနာ ဒီပံ ဇာလာပေထာတိ န သုဒ္ဓတေလမေဝ အဒါသိ, ဝဋ္ဋိ ကပလ္လကတေလဘာဇနာဒီဟိ သဒ္ဓိံ ဟေဋ္ဌိမာနိ နဝ တဿ ပရိဝါရံ ကတွာ အဒါသိ။ သုဝိဘတ္တန္တရာနီတိ သုဝိဘတ္တအန္တရာနိ။
ရာဇာနောတိ အဘိသိတ္တာ။ ဘောဂိယာတိ ဘောဇကာ ကုမာရာတိ ရာဇကုမာရာ။ ဣဓ ကမ္မံ နာမ သပရိဝါရံ ဒါနံ။ ကမ္မသရိက္ခကံ နာမ သပရိဝါရံ ကတွာ ဒါနံ အဒါသီတိ ဣမိနာ ကာရဏေန သဒေဝကော လောကော ဇာနာတူတိ နိဗ္ဗတ္တံ စက္ကလက္ခဏံ။ လက္ခဏံ နာမ တဒေဝ စက္ကလက္ခဏံ။ အာနိသံသော မဟာပရိဝါရတာ။
֍ ဋီ ၂၀၅။ တတ္ထေတံ ဝုစ္စတီတိ ဣမာ တဒတ္ထပရိဒီပနာ ဂါထာ ဝုစ္စန္တိ။ ဒုဝိဓာ ဟိ ဂါထာ ဟောန္တိ – တဒတ္ထပရိဒီပနာ စ ဝိသေသတ္ထပရိဒီပနာ စ။ တတ္ထ ပါဠိအာဂတမေဝ အတ္ထံ ပရိဒီပနာ တဒတ္ထပရိဒီပနာ နာမ။ ပါဠိယံ အနာဂတံ ပရိဒီပနာ ဝိသေသတ္ထပရိဒီပနာ နာမ။ ဣမာ ပန တဒတ္ထပရိဒီပနာ။ တတ္ထ ပုရေတိ ပုဗ္ဗေ။ ပုရတ္ထာတိ တဿေဝ ဝေဝစနံ။ ပုရိမာသု ဇာတီသူတိ ဣမိဿာ ဇာတိယာ ပုဗ္ဗေကတကမ္မပဋိက္ခေပဒီပနံ။ ဥဗ္ဗေဂဥတ္တာသဘယာပနူဒနောတိ ဥဗ္ဗေဂဘယဿ စ ဥတ္တာသဘယဿ စ အပနူဒနော။ ဥဿုကောတိ အဓိမုတ္တော။
သတပုညလက္ခဏန္တိ သတေန သတေန ပုညကမ္မေန နိဗ္ဗတ္တံ ဧကေကံ လက္ခဏံ။ ဧဝံ သန္တေ ယော ကောစိ ဗုဒ္ဓေါ ဘဝေယျာတိ န ရောစယိံသု, အနန္တေသု ပန စက္ကဝါဠေသု သဗ္ဗေ သတ္တာ ဧကေကံ ကမ္မံ သတက္ခတ္တုံ ကရေယျုံ, ဧတ္တကေဟိ ဇနေဟိ ကတံ ကမ္မံ ဗောဓိသတ္တော ဧကောဝ ဧကေကံ သတဂုဏံ ကတွာ နိဗ္ဗတ္တော။ တသ္မာ ‘‘သတပုညလက္ခဏော’’တိ ဣမမတ္ထံ ရောစယိံသု။ မနုဿာသုရသက္ကရက္ခသာတိ မနုဿာ စ အသုရာ စ သက္ကာ စ ရက္ခသာ စ။
အာယတပဏှိတာဒိတိလက္ခဏဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၂၀၆။ အန္တရာတိ ပဋိသန္ဓိတော သရသစုတိယာ အန္တရေ။ ဣဓ ကမ္မံ နာမ ပါဏာတိပါတာ ဝိရတိ။ ကမ္မသရိက္ခကံ နာမ ပါဏာတိပါတံ ကရောန္တော
(ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၀၈။) [သျ]ပဒသဒ္ဒသဝနဘယာ အဂ္ဂဂ္ဂပါဒေဟိ အက္ကမန္တာ ဂန္တွာ ပရံ ပါတေန္တိ။ အထ တေ ဣမိနာ ကာရဏေန တေသံ တံ ကမ္မံ ဇနော ဇာနာတူတိ အန္တောဝင်္ကပါဒါ ဝါ ဗဟိဝင်္ကပါဒါ ဝါ ဥက္ကုဋိကပါဒါ ဝါ အဂ္ဂကောဏ္ဍာ ဝါ ပဏှိကောဏ္ဍာ ဝါ ဘဝန္တိ။ အဂ္ဂပါဒေဟိ ဂန္တွာ ပရဿ အမာရိတဘာဝံ ပန တထာဂတဿ သဒေဝကော လောကော ဣမိနာ ကာရဏေန ဇာနာတူတိ အာယတပဏှိ မဟာပုရိသလက္ခဏံ နိဗ္ဗတ္တတိ။ တထာ ပရံ ဃာတေန္တာ ဥန္နတကာယေန ဂစ္ဆန္တာ အညေ ပဿိဿန္တီတိ ဩနတာ ဂန္တွာ ပရံ ဃာတေန္တိ။ အထ တေ ဧဝမိမေ ဂန္တွာ ပရံ ဃာတယိံသူတိ နေသံ တံ ကမ္မံ ဣမိနာ ကာရဏေန ပရော ဇာနာတူတိ ခုဇ္ဇာ ဝါ ဝါမနာ ဝါ ပီဌသပ္ပိ ဝါ ဘဝန္တိ။ တထာဂတဿ ပန ဧဝံ ဂန္တွာ ပရေသံ အဃာတိတဘာဝံ ဣမိနာ ကာရဏေန သဒေဝကော လောကော ဇာနာတူတိ ဗြဟ္မုဇုဂတ္တမဟာပုရိသလက္ခဏံ နိဗ္ဗတ္တတိ။ တထာ ပရံ ဃာတေန္တာ အာဝုဓံ ဝါ မုဂ္ဂရံ ဝါ ဂဏှိတွာ မုဋ္ဌိကတဟတ္ထာ ပရံ ဃာတေန္တိ။ တေ ဧဝံ တေသံ ပရဿ ဃာတိတဘာဝံ ဣမိနာ ကာရဏေန ဇနော ဇာနာတူတိ ရဿင်္ဂုလီ ဝါ ရဿဟတ္ထာ ဝါ ဝင်္ကင်္ဂုလီ ဝါ ဖဏဟတ္ထကာ ဝါ ဘဝန္တိ။ တထာဂတဿ ပန ဧဝံ ပရေသံ အဃာတိတဘာဝံ သဒေဝကော လောကော ဣမိနာ ကာရဏေန ဇာနာတူတိ ဒီဃင်္ဂုလိမဟာပုရိသလက္ခဏံ နိဗ္ဗတ္တတိ။ ဣဒမေတ္ထ ကမ္မသရိက္ခကံ။ ဣဒမေဝ ပန လက္ခဏတ္တယံ လက္ခဏံ နာမ။ ဒီဃာယုကဘာဝေါ လက္ခဏာနိသံသော။
֍ ဋီ ၂၀၇။ မရဏဝဓဘယတ္တနောတိ ဧတ္ထ မရဏသင်္ခါတော ဝဓော မရဏဝဓော, မရဏဝဓတော ဘယံ မရဏဝဓဘယံ, တံ အတ္တနော ဇာနိတွာ။ ပဋိဝိရတော ပရံမာရဏာယာတိ ယထာ မယှံ မရဏတော ဘယံ မမ ဇီဝိတံ ပိယံ, ဧဝံ ပရေသမ္ပီတိ ဉတွာ ပရံ မာရဏတော ပဋိဝိရတော အဟောသိ။ သုစရိတေနာတိ သုစိဏ္ဏေန။ သဂ္ဂမဂမာတိ သဂ္ဂံ ဂတော။
စဝိယ ပုနရိဓာဂတောတိ စဝိတွာ ပုန ဣဓာဂတော။ ဒီဃပါသဏှိကောတိ ဒီဃပဏှိကော။ ဗြဟ္မာဝ သုဇူတိ ဗြဟ္မာ ဝိယ သုဋ္ဌု ဥဇု။
သုဘုဇောတိ သုန္ဒရဘုဇော။ သုသူတိ မဟလ္လကကာလေပိ တရုဏရူပေါ။ သုသဏ္ဌိတောတိ သုသဏ္ဌာနသမ္ပန္နော။ မုဒုတလုနင်္ဂုလိယဿာတိ မုဒူ စ တလုနာ စ အင်္ဂုလိယော အဿ။ တီဘီတိ တီဟိ။ ပုရိသဝရဂ္ဂလက္ခဏေဟီတိ
(ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၀၉။) [သျ]ပုရိသဝရဿ အဂ္ဂလက္ခဏေဟိ။ စိရယပနာယာတိ စိရံ ယာပနာယ, ဒီဃာယုကဘာဝါယ။
စိရံ ယပေတီတိ စိရံ ယာပေတိ။ စိရတရံ ပဗ္ဗဇတိ ယဒိ တတောတိ တတော စိရတရံ ယာပေတိ, ယဒိ ပဗ္ဗဇတီတိ အတ္ထော။ ယာပယတိ စ ဝသိဒ္ဓိဘာဝနာယာတိ ဝသိပ္ပတ္တော ဟုတွာ ဣဒ္ဓိဘာဝနာယ ယာပေတိ။
သတ္တုဿဒတာလက္ခဏဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၂၀၈။ ရသိတာနန္တိ ရသသမ္ပန္နာနံ။ ‘‘ခါဒနီယာန’’န္တိအာဒီသု ခါဒနီယာနိ နာမ ပိဋ္ဌခဇ္ဇကာဒီနိ။ ဘောဇနီယာနီတိ ပဉ္စ ဘောဇနာနိ။ သာယနီယာနီတိ သာယိတဗ္ဗာနိ သပ္ပိနဝနီတာဒီနိ။ လေဟနီယာနီတိ နိလ္လေဟိတဗ္ဗာနိ ပိဋ္ဌပါယာသာဒီနိ။ ပါနာနီတိ အဋ္ဌ ပါနကာနိ။
ဣဓ ကမ္မံ နာမ ကပ္ပသတသဟဿာဓိကာနိ စတ္တာရိ အသင်္ချေယျာနိ ဒိန္နံ ဣဒံ ပဏီတဘောဇနဒါနံ။ ကမ္မသရိက္ခကံ နာမ လူခဘောဇနေ ကုစ္ဆိဂတေ လောဟိတံ သုဿတိ, မံသံ မိလာယတိ။ တသ္မာ လူခဒါယကာ သတ္တာ ဣမိနာ ကာရဏေန နေသံ လူခဘောဇနဿ ဒိန္နဘာဝံ ဇနော ဇာနာတူတိ အပ္ပမံသာ အပ္ပလောဟိတာ မနုဿပေတာ ဝိယ ဒုလ္လဘန္နပါနာ ဘဝန္တိ။ ပဏီတဘောဇနေ ပန ကုစ္ဆိဂတေ မံသလောဟိတံ ဝဍ္ဎတိ, ပရိပုဏ္ဏကာယာ ပါသာဒိကာ အဘိရူပဒဿနာ ဟောန္တိ။ တသ္မာ တထာဂတဿ ဒီဃရတ္တံ ပဏီတဘောဇနဒါယကတ္တံ သဒေဝကော လောကော ဣမိနာ ကာရဏေန ဇာနာတူတိ သတ္တုဿဒမဟာပုရိသလက္ခဏံ နိဗ္ဗတ္တတိ။ လက္ခဏံ နာမ သတ္တုဿဒလက္ခဏမေဝ။ ပဏီတလာဘိတာ အာနိသံသော။
֍ ဋီ ၂၀၉။ ခဇ္ဇဘောဇ္ဇမထလေယျသာယိတန္တိ ခဇ္ဇကဉ္စ ဘောဇနဉ္စ လေဟနီယဉ္စ သာယနီယဉ္စ။ ဥတ္တမဂ္ဂရသဒါယကောတိ ဥတ္တမော အဂ္ဂရသဒါယကော, ဥတ္တမာနံ ဝါ အဂ္ဂရသာနံ ဒါယကော။
သတ္တ စုဿဒေတိ သတ္တ စ ဥဿဒေ။ တဒတ္ထဇောတကန္တိ ခဇ္ဇဘောဇ္ဇာဒိဇောတကံ, တေသံ လာဘသံဝတ္တနိကန္တိ အတ္ထော။ ပဗ္ဗဇမ္ပိ စာတိ ပဗ္ဗဇမာနောပိ စ။ တဒါဓိဂစ္ဆတီတိ တံ အဓိဂစ္ဆတိ။ လာဘိရုတ္တမန္တိ လာဘိ ဥတ္တမံ။
(ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၁၀။) [သျ]ကရစရဏာဒိလက္ခဏဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၂၁၀။ ဒါနေနာတိအာဒီသု ဧကစ္စော ဒါနေနေဝ သင်္ဂဏှိတဗ္ဗော ဟောတိ, တံ ဒါနေန သင်္ဂဟေသိ။ ပဗ္ဗဇိတာနံ ပဗ္ဗဇိတပရိက္ခာရံ, ဂိဟီနံ ဂိဟိပရိက္ခာရံ အဒါသိ။
ပေယျဝဇ္ဇေနာတိ ဧကစ္စော ဟိ ‘‘အယံ ဒါတဗ္ဗံ နာမ ဒေတိ, ဧကေန ပန ဝစနေန သဗ္ဗံ မက္ခေတွာ နာသေတိ, ကိံ ဧတဿ ဒါန’’န္တိ ဝတ္တာ ဟောတိ။ ဧကစ္စော ‘‘အယံ ကိဉ္စာပိ ဒါနံ န ဒေတိ, ကထေန္တော ပန တေလေန ဝိယ မက္ခေတိ။ ဧသော ဒေတု ဝါ မာ ဝါ, ဝစနမေဝ တဿ သဟဿံ အဂ္ဃတီ’’တိ ဝတ္တာ ဟောတိ။ ဧဝရူပေါ ပုဂ္ဂလော ဒါနံ န ပစ္စာသီသတိ, ပိယဝစနမေဝ ပစ္စာသီသတိ။ တံ ပိယဝစနေန သင်္ဂဟေသိ။
အတ္ထစရိယာယာတိ အတ္ထသံဝဍ္ဎနကထာယ။ ဧကစ္စော ဟိ နေဝ ဒါနံ, န ပိယဝစနံ ပစ္စာသီသတိ။ အတ္တနော ဟိတကထံ ဝဍ္ဎိတကထမေဝ ပစ္စာသီသတိ။ ဧဝရူပံ ပုဂ္ဂလံ ‘‘ဣဒံ တေ ကာတဗ္ဗံ, ဣဒံ တေ န ကာတဗ္ဗံ။ ဧဝရူပေါ ပုဂ္ဂလော သေဝိတဗ္ဗော, ဧဝရူပေါ ပုဂ္ဂလော န သေဝိတဗ္ဗော’’တိ ဧဝံ အတ္ထစရိယာယ သင်္ဂဟေသိ။
သမာနတ္တတာယာတိ သမာနသုခဒုက္ခဘာဝေန။ ဧကစ္စော ဟိ ဒါနာဒီသု ဧကမ္ပိ န ပစ္စာသီသတိ, ဧကာသနေ နိသဇ္ဇံ, ဧကပလ္လင်္ကေ သယနံ, ဧကတော ဘောဇနန္တိ ဧဝံ သမာနသုခဒုက္ခတံ ပစ္စာသီသတိ။ တတ္ထ ဇာတိယာ ဟီနော ဘောဂေန အဓိကော ဒုဿင်္ဂဟော ဟောတိ။ န ဟိ သက္ကာ တေန သဒ္ဓိံ ဧကပရိဘောဂေါ ကာတုံ, တထာ အကရိယမာနေ စ သော ကုဇ္ဈတိ။ ဘောဂေန ဟီနော ဇာတိယာ အဓိကောပိ ဒုဿင်္ဂဟော ဟောတိ။ သော ဟိ ‘‘အဟံ ဇာတိမာ’’တိ ဘောဂသမ္ပန္နေန သဒ္ဓိံ ဧကပရိဘောဂံ န ဣစ္ဆတိ, တသ္မိံ အကရိယမာနေ ကုဇ္ဈတိ။ ဥဘောဟိပိ ဟီနော ပန သုသင်္ဂဟော ဟောတိ။ န ဟိ သော ဣတရေန သဒ္ဓိံ ဧကပရိဘောဂံ ဣစ္ဆတိ, န အကရိယမာနေ စ ကုဇ္ဈတိ။ ဥဘောဟိ သဒိသောပိ သုသင်္ဂဟောယေဝ။ ဘိက္ခူသု ဒုဿီလော ဒုဿင်္ဂဟော ဟောတိ။ န ဟိ သက္ကာ တေန သဒ္ဓိံ ဧကပရိဘောဂေါ ကာတုံ, တထာ အကရိယမာနေ စ ကုဇ္ဈတိ။ သီလဝါ သုသင်္ဂဟော ဟောတိ။ သီလဝါ ဟိ အဒီယမာနေပိ အကရိယမာနေပိ န ကုဇ္ဈတိ။ အညံ
(ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၁၁။) [သျ]အတ္တနာ သဒ္ဓိံ ပရိဘောဂံ အကရောန္တမ္ပိ န ပါပကေန စိတ္တေန ပဿတိ။ ပရိဘောဂေါပိ တေန သဒ္ဓိံ သုကရော ဟောတိ။ တသ္မာ ဧဝရူပံ ပုဂ္ဂလံ ဧဝံ သမာနတ္တတာယ သင်္ဂဟေသိ။
သုသင်္ဂဟိတာဿ ဟောန္တီတိ သုသင်္ဂဟိတာ အဿ ဟောန္တိ။ ဒေတု ဝါ မာ ဝါ ဒေတု, ကရောတု ဝါ မာ ဝါ ကရောတု, သုသင်္ဂဟိတာဝ ဟောန္တိ, န ဘိဇ္ဇန္တိ။ ‘‘ယဒါဿ ဒါတဗ္ဗံ ဟောတိ, တဒါ ဒေတိ။ ဣဒါနိ မညေ နတ္ထိ, တေန န ဒေတိ။ ကိံ မယံ ဒဒမာနမေဝ ဥပဋ္ဌဟာမ? အဒေန္တံ အကရောန္တံ န ဥပဋ္ဌဟာမာ’’တိ ဧဝံ စိန္တေန္တိ။
ဣဓ ကမ္မံ နာမ ဒီဃရတ္တံ ကတံ ဒါနာဒိသင်္ဂဟကမ္မံ။ ကမ္မသရိက္ခကံ နာမ ယော ဧဝံ အသင်္ဂါဟကော ဟောတိ, သော ဣမိနာ ကာရဏေနဿ အသင်္ဂါဟကဘာဝံ ဇနော ဇာနာတူတိ ထဒ္ဓဟတ္ထပါဒေါ စေဝ ဟောတိ, ဝိသမဋ္ဌိတာဝယဝလက္ခဏော စ။ တထာဂတဿ ပန ဒီဃရတ္တံ သင်္ဂါဟကဘာဝံ သဒေဝကော လောကော ဣမိနာ ကာရဏေန ဇာနာတူတိ ဣမာနိ ဒွေ လက္ခဏာနိ နိဗ္ဗတ္တန္တိ။ လက္ခဏံ နာမ ဣဒမေဝ လက္ခဏဒွယံ။ သုသင်္ဂဟိတပရိဇနတာ အာနိသံသော။
֍ ဋီ ၂၁၁။ ကရိယာတိ ကရိတွာ။ စရိယာတိ စရိတွာ။ အနဝမတေနာတိ အနဝညာတေန။ ‘‘အနပမောဒေနာ’’တိပိ ပါဌော, န အပ္ပမောဒေန, န ဒီနေန န ဂဗ္ဘိတေနာတိ အတ္ထော။
စဝိယာတိ စဝိတွာ။ အတိရုစိရ သုဝဂ္ဂု ဒဿနေယျန္တိ အတိရုစိရဉ္စ သုပါသာဒိကံ သုဝဂ္ဂု စ သုဋ္ဌု ဆေကံ ဒဿနေယျဉ္စ ဒဋ္ဌဗ္ဗယုတ္တံ။ သုသု ကုမာရောတိ သုဋ္ဌု သုကုမာရော။
ပရိဇနဿဝေါတိ ပရိဇနော အဿဝေါ ဝစနကရော။ ဝိဓေယျောတိ ကတ္တဗ္ဗာကတ္တဗ္ဗေသု ယထာရုစိ ဝိဓာတဗ္ဗော။ မဟိမန္တိ မဟိံ ဣမံ။ ပိယဝဒူ ဟိတသုခတံ ဇိဂီသမာနောတိ ပိယဝဒေါ ဟုတွာ ဟိတဉ္စ သုခဉ္စ ပရိယေသမာနော။ ဝစနပဋိကရဿာ ဘိပ္ပသန္နာတိ ဝစနပဋိကရာ အဿ အဘိပ္ပသန္နာ။ ဓမ္မာနုဓမ္မန္တိ ဓမ္မဉ္စ အနုဓမ္မဉ္စ။
(ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၁၂။) [သျ]ဥဿင်္ခပါဒါဒိလက္ခဏဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၂၁၂။ အတ္ထူပသံဟိတန္တိ ဣဓလောကပရလောကတ္ထနိဿိတံ။ ဓမ္မူပသံဟိတန္တိ ဒသကုသလကမ္မပထနိဿိတံ။ ဗဟုဇနံ နိဒံသေသီတိ ဗဟုဇနဿ နိဒံသနကထံ ကထေသိ။ ပါဏီနန္တိ သတ္တာနံ။ ‘‘အဂ္ဂေါ’’တိအာဒီနိ သဗ္ဗာနိ အညမညဝေဝစနာနိ။ ဣဓ ကမ္မံ နာမ ဒီဃရတ္တံ ဘာသိတာ ဥဒ္ဓင်္ဂမနီယာ အတ္ထူပသံဟိတာ ဝါစာ။ ကမ္မသရိက္ခကံ နာမ ယော ဧဝရူပံ ဥဂ္ဂတဝါစံ န ဘာသတိ, သော ဣမိနာ ကာရဏေန ဥဂ္ဂတဝါစာယ အဘာသနံ ဇနော ဇာနာတူတိ အဓောသင်္ခပါဒေါ စ ဟောတိ အဓောနတလောမော စ။ တထာဂတဿ ပန ဒီဃရတ္တံ ဧဝရူပါယ ဥဂ္ဂတဝါစာယ ဘာသိတဘာဝံ သဒေဝကော လောကော ဣမိနာ ကာရဏေန ဇာနာတူတိ ဥဿင်္ခပါဒလက္ခဏဉ္စ ဥဒ္ဓဂ္ဂလောမလက္ခဏဉ္စ နိဗ္ဗတ္တတိ။ လက္ခဏံ နာမ ဣဒမေဝ လက္ခဏဒွယံ။ ဥတ္တမဘာဝေါ အာနိသံသော။
֍ ဋီ ၂၁၃။ ဧရယန္တိ ဘဏန္တော။ ဗဟုဇနံ နိဒံသယီတိ ဗဟုဇနဿ ဟိတံ ဒဿေတိ။ ဓမ္မယာဂန္တိ ဓမ္မဒါနယညံ။
ဥဗ္ဘမုပ္ပတိတလောမဝါ သသောတိ သော ဧသ ဥဒ္ဓဂ္ဂတလောမဝါ ဟောတိ။ ပါဒဂဏ္ဌိရဟူတိ ပါဒဂေါပ္ဖကာ အဟေသုံ။ သာဓုသဏ္ဌိတာတိ သုဋ္ဌု သဏ္ဌိတာ။ မံသလောဟိတာစိတာတိ မံသေန စ လောဟိတေန စ အာစိတာ။ တစောတ္ထတာတိ တစေန ပရိယောနဒ္ဓါ နိဂုဠှာ။ ဝဇတီတိ ဂစ္ဆတိ။ အနောမနိက္ကမောတိ အနောမဝိဟာရီ သေဋ္ဌဝိဟာရီ။
ဧဏိဇင်္ဃလက္ခဏဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၂၁၄။ သိပ္ပံ ဝါတိအာဒီသု သိပ္ပံ နာမ ဒွေ သိပ္ပါနိ – ဟီနဉ္စ သိပ္ပံ, ဥက္ကဋ္ဌဉ္စ သိပ္ပံ။ ဟီနံ နာမ သိပ္ပံ နဠကာရသိပ္ပံ, ကုမ္ဘကာရသိပ္ပံ ပေသကာရသိပ္ပံ နဟာပိတသိပ္ပံ။ ဥက္ကဋ္ဌံ နာမ သိပ္ပံ လေခါ မုဒ္ဒါ ဂဏနာ။ ဝိဇ္ဇာတိ အဟိဝိဇ္ဇာဒိအနေကဝိဓာ။ စရဏန္တိ ပဉ္စသီလံ ဒသသီလံ ပါတိမောက္ခသံဝရသီလံ။ ကမ္မန္တိ ကမ္မဿကတာဇာနနပညာ။ ကိလိဿေယျုန္တိ ကိလမေယျုံ။ အန္တေဝါသိကဝတ္တံ နာမ ဒုက္ခံ, တံ နေသံ မာ စိရမဟောသီတိ စိန္တေသိ။
ရာဇာရဟာနီတိ ရညော အနုရူပါနိ ဟတ္ထိအဿာဒီနိ, တာနိယေဝ ရညော သေနာယ အင်္ဂဘူတတ္တာ ရာဇင်္ဂါနီတိ ဝုစ္စန္တိ။ ရာဇူပဘောဂါနီတိ
(ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၁၃။) [သျ]ရညော ဥပဘောဂပရိဘောဂဘဏ္ဍာနိ, တာနိ စေဝ သတ္တရတနာနိ စ။ ရာဇာနုစ္ဆဝိကာနီတိ ရညော အနုစ္ဆဝိကာနိ။ တေသံယေဝ သဗ္ဗေသံ ဣဒံ ဂဟဏံ။ သမဏာရဟာနီတိ သမဏာနံ အနုရူပါနိ စီဝရာဒီနိ။ သမဏင်္ဂါနီတိ သမဏာနံ ကောဋ္ဌာသဘူတာ စတဿော ပရိသာ။ သမဏူပဘောဂါနီတိ သမဏာနံ ဥပဘောဂပရိက္ခာရာ။ သမဏာနုစ္ဆဝိကာနီတိ တေသံယေဝ အဓိဝစနံ။
ဣဓ ပန ကမ္မံ နာမ ဒီဃရတ္တံ သက္ကစ္စံ သိပ္ပါဒိဝါစနံ။ ကမ္မသရိက္ခကံ နာမ ယော ဧဝံ သက္ကစ္စံ သိပ္ပံ အဝါစေန္တော အန္တေဝါသိကေ ဥက္ကုဋိကာသနဇင်္ဃပေသနိကာဒီဟိ ကိလမေတိ, တဿ ဇင်္ဃမံသံ လိခိတွာ ပါတိတံ ဝိယ ဟောတိ။ တထာဂတဿ ပန သက္ကစ္စံ ဝါစိတဘာဝံ သဒေဝကော လောကော ဣမိနာ ကာရဏေန ဇာနာတူတိ အနုပုဗ္ဗဥဂ္ဂတဝဋ္ဋိတံ ဧဏိဇင်္ဃလက္ခဏံ နိဗ္ဗတ္တတိ။ လက္ခဏံ နာမ ဣဒမေဝ လက္ခဏံ။ အနုစ္ဆဝိကလာဘိတာ အာနိသံသော။
֍ ဋီ ၂၁၅။ ယဒူပဃာတာယာတိ ယံ သိပ္ပံ ကဿစိ ဥပဃာတာယ န ဟောတိ။ ကိလိဿတီတိ ကိလမိဿတိ။ သုခုမတ္တစောတ္ထတာတိ သုခုမတ္တစေန ပရိယောနဒ္ဓါ။ ကိံ ပန အညေန ကမ္မေန အညံ လက္ခဏံ နိဗ္ဗတ္တတီတိ? န နိဗ္ဗတ္တတိ။ ယံ ပန နိဗ္ဗတ္တတိ, တံ အနုဗျဉ္ဇနံ ဟောတိ, တသ္မာ ဣဓ ဝုတ္တံ။
သုခုမစ္ဆဝိလက္ခဏဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၂၁၆။ သမဏံ ဝါတိ သမိတပါပဋ္ဌေန သမဏံ။ ဗြာဟ္မဏံ ဝါတိ ဗာဟိတပါပဋ္ဌေန ဗြာဟ္မဏံ။
မဟာပညောတိအာဒီသု မဟာပညာဒီဟိ သမန္နာဂတော ဟောတီတိ အတ္ထော။ တတြိဒံ မဟာပညာဒီနံ နာနတ္တံ။
တတ္ထ ကတမာ မဟာပညာ? မဟန္တေ သီလက္ခန္ဓေ ပရိဂ္ဂဏှာတီတိ မဟာပညာ, မဟန္တေ သမာဓိက္ခန္ဓေ ပညာက္ခန္ဓေ ဝိမုတ္တိက္ခန္ဓေ ဝိမုတ္တိဉာဏဒဿနက္ခန္ဓေ ပရိဂ္ဂဏှာတီတိ မဟာပညာ။ မဟန္တာနိ ဌာနာဌာနာနိ မဟန္တာ ဝိဟာရသမာပတ္တိယော မဟန္တာနိ အရိယသစ္စာနိ မဟန္တေ သတိပဋ္ဌာနေ သမ္မပ္ပဓာနေ ဣဒ္ဓိပါဒေ မဟန္တာနိ ဣန္ဒြိယာနိ ဗလာနိ မဟန္တေ ဗောဇ္ဈင်္ဂေ မဟန္တေ အရိယမဂ္ဂေ မဟန္တာနိ သာမညဖလာနိ မဟန္တာ အဘိညာယော မဟန္တံ ပရမတ္ထံ နိဗ္ဗာနံ ပရိဂ္ဂဏှာတီတိ မဟာပညာ။
(ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၁၄။) [သျ]ကတမာ ပုထုပညာ။ ပုထုနာနာခန္ဓေသု ဉာဏံ ပဝတ္တတီတိ ပုထုပညာ။ ပုထုနာနာဓာတူသု ပုထုနာနာအာယတနေသု ပုထုနာနာပဋိစ္စသမုပ္ပါဒေသု ပုထုနာနာသုညတမနုပလဗ္ဘေသု ပုထုနာနာအတ္ထေသု ဓမ္မေသု နိရုတ္တီသု ပဋိဘာနေသု။ ပုထုနာနာသီလက္ခန္ဓေသု ပုထုနာနာသမာဓိပညာဝိမုတ္တိဝိမုတ္တိဉာဒဿနက္ခန္ဓေသု ပုထုနာနာဌာနာဌာနေသု ပုထုနာနာဝိဟာရသမာပတ္တီသု ပုထုနာနာအရိယသစ္စေသု ပုထုနာနာသတိပဋ္ဌာနေသု သမ္မပ္ပဓာနေသု ဣဒ္ဓိပါဒေသု ဣန္ဒြိယေသု ဗလေသု ဗောဇ္ဈင်္ဂေသု ပုထုနာနာအရိယမဂ္ဂေသု သာမညဖလေသု အဘိညာသု ပုထုဇ္ဇနသာဓာရဏေ ဓမ္မေ သမတိက္ကမ္မ ပရမတ္ထေ နိဗ္ဗာနေ ဉာဏံ ပဝတ္တတီတိ ပုထုပညာ။
ကတမာ ဟာသပညာ? ဣဓေကစ္စော ဟာသဗဟုလော ဝေဒဗဟုလော တုဋ္ဌိဗဟုလော ပါမောဇ္ဇဗဟုလော သီလံ ပရိပူရေတိ ဣန္ဒြိယသံဝရံ ပရိပူရေတိ ဘောဇနေ မတ္တညုတံ ဇာဂရိယာနုယောဂံ သီလက္ခန္ဓံ သမာဓိက္ခန္ဓံ ပညာက္ခန္ဓံ ဝိမုတ္တိက္ခန္ဓံ ဝိမုတ္တိဉာဏဒဿနက္ခန္ဓံ ပရိပူရေတီတိ ဟာသပညာ။ ဟာသဗဟုလော…ပေ… ပါမောဇ္ဇဗဟုလော ဌာနာဌာနံ ပဋိဝိဇ္ဈတီတိ ဟာသပညာ။ ဟာသဗဟုလော ဝိဟာရသမာပတ္တိယော ပရိပူရေတီတိ ဟာသပညာ။ ဟာသဗဟုလော အရိယသစ္စာနိ ပဋိဝိဇ္ဈတီတိ ဟာသပညာ။ သတိပဋ္ဌာနေ သမ္မပ္ပဓာနေ ဣဒ္ဓိပါဒေ ဣန္ဒြိယာနိ ဗလာနိ ဗောဇ္ဈင်္ဂေ အရိယမဂ္ဂံ ဘာဝေတီတိ ဟာသပညာ။ ဟာသဗဟုလော သာမညဖလာနိ သစ္ဆိကရောတီတိ ဟာသပညာ။ အဘိညာယော ပဋိဝိဇ္ဈတီတိ ဟာသပညာ။ ဟာသဗဟုလော ဝေဒတုဋ္ဌိပါမောဇ္ဇဗဟုလော ပရမတ္ထံ နိဗ္ဗာနံ သစ္ဆိကရောတီတိ ဟာသပညာ။
ကတမာ ဇဝနပညာ? ယံကိဉ္စိ ရူပံ အတီတာနာဂတပစ္စုပ္ပန္နံ ယံ ဒူရေ သန္တိကေ ဝါ, သဗ္ဗံ တံ ရူပံ အနိစ္စတော ခိပ္ပံ ဇဝတီတိ ဇဝနပညာ။ ဒုက္ခတော ခိပ္ပံ အနတ္တတော ခိပ္ပံ ဇဝတီတိ ဇဝနပညာ။ ယာ ကာစိ ဝေဒနာ…ပေ… ယံကိဉ္စိ ဝိညာဏံ အတီတာနာဂတပစ္စုပ္ပန္နံ, သဗ္ဗံ တံ ဝိညာဏံ အနိစ္စတော ဒုက္ခတော အနတ္တတော ခိပ္ပံ ဇဝတီတိ ဇဝနပညာ။ စက္ခု…ပေ… ဇရာမရဏံ အတီတာနာဂတပစ္စုပ္ပန္နံ အနိစ္စတော ဒုက္ခတော အနတ္တတော ခိပ္ပံ ဇဝတီတိ ဇဝနပညာ။ ရူပံ အတီတာနာဂတပစ္စုပ္ပန္နံ အနိစ္စံ ခယဋ္ဌေန ဒုက္ခံ ဘယဋ္ဌေန အနတ္တာ အသာရကဋ္ဌေနာတိ တုလယိတွာ တီရယိတွာ ဝိဘာဝယိတွာ ဝိဘူတံ ကတွာ ရူပနိရောဓေ နိဗ္ဗာနေ ခိပ္ပံ ဇဝတီတိ ဇဝနပညာ။ ဝေဒနာ သညာ သင်္ခါရာ ဝိညာဏံ စက္ခု…ပေ… ဇရာမရဏံ အတီတာနာဂတပစ္စုပ္ပန္နံ အနိစ္စံ ခယဋ္ဌေန…ပေ… ဝိဘူတံ ကတွာ ဇရာမရဏနိရောဓေ နိဗ္ဗာနေ ခိပ္ပံ ဇဝတီတိ ဇဝနပညာ။ ရူပံ
(ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၁၅။) [သျ]အတီတာနာဂတပစ္စုပ္ပန္နံ။ စက္ခုံ…ပေ… ဇရာမရဏံ အနိစ္စံ သင်္ခတံ ပဋိစ္စသမုပ္ပန္နံ ခယဓမ္မံ ဝယဓမ္မံ ဝိရာဂဓမ္မံ နိရောဓဓမ္မန္တိ တုလယိတွာ တီရယိတွာ ဝိဘာဝယိတွာ ဝိဘူတံ ကတွာ ဇရာမရဏနိရောဓေ နိဗ္ဗာနေ ခိပ္ပံ ဇဝတီတိ ဇဝနပညာ။
ကတမာ တိက္ခပညာ? ခိပ္ပံ ကိလေသေ ဆိန္ဒတီတိ တိက္ခပညာ။ ဥပ္ပန္နံ ကာမဝိတက္ကံ နာဓိဝါသေတိ, ဥပ္ပန္နံ ဗျာပါဒဝိတက္ကံ, ဥပ္ပန္နံ ဝိဟိံသာဝိတက္ကံ, ဥပ္ပန္နုပ္ပန္နေ ပါပကေ အကုသလေ ဓမ္မေ ဥပ္ပန္နံ ရာဂံ ဒေါသံ မောဟံ ကောဓံ ဥပနာဟံ မက္ခံ ပဠာသံ ဣဿံ မစ္ဆရိယံ မာယံ သာဌေယျံ ထမ္ဘံ သာရမ္ဘံ မာနံ အတိမာနံ မဒံ ပမာဒံ သဗ္ဗေ ကိလေသေ သဗ္ဗေ ဒုစ္စရိတေ သဗ္ဗေ အဘိသင်္ခါရေ သဗ္ဗေ ဘဝဂါမိကမ္မေ နာဓိဝါသေတိ ပဇဟတိ ဝိနောဒေတိ ဗျန္တီ ကရောတိ အနဘာဝံ ဂမေတီတိ တိက္ခပညာ။ ဧကသ္မိံ အာသနေ စတ္တာရော အရိယမဂ္ဂါ စတ္တာရိ သာမညဖလာနိ စတဿော ပဋိသမ္ဘိဒါယော ဆ အဘိညာယော အဓိဂတာ ဟောန္တိ သစ္ဆိကတာ ဖဿိတာ ပညာယာတိ တိက္ခပညာ။
ကတမာ နိဗ္ဗေဓိကပညာ? ဣဓေကစ္စော သဗ္ဗသင်္ခါရေသု ဥဗ္ဗေဂဗဟုလော ဟောတိ ဥတ္တာသဗဟုလော ဥက္ကဏ္ဌနဗဟုလော အရတိဗဟုလော အနဘိရတိဗဟုလော ဗဟိမုခေါ န ရမတိ သဗ္ဗသင်္ခါရေသု, အနိဗ္ဗိဒ္ဓပုဗ္ဗံ အပဒါလိတပုဗ္ဗံ လောဘက္ခန္ဓံ နိဗ္ဗိဇ္ဈတိ ပဒါလေတီတိ နိဗ္ဗေဓိကပညာ။ အနိဗ္ဗိဒ္ဓပုဗ္ဗံ အပဒါလိတပုဗ္ဗံ ဒေါသက္ခန္ဓံ မောဟက္ခန္ဓံ ကောဓံ ဥပနာဟံ…ပေ… သဗ္ဗေ ဘဝဂါမိကမ္မေ နိဗ္ဗိဇ္ဈတိ ပဒါလေတီတိ နိဗ္ဗေဓိကပညာတိ (ပဋိ။ မ။ ၃။၃)။
֍ ဋီ ၂၁၇။ ပဗ္ဗဇိတံ ဥပါသိတာတိ ပဏ္ဍိတံ ပဗ္ဗဇိတံ ဥပသင်္ကမိတွာ ပယိရုပါသိတာ။ အတ္ထန္တရောတိ ယထာ ဧကေ ရန္ဓဂဝေသိနော ဥပါရမ္ဘစိတ္တတာယ ဒေါသံ အဗ္ဘန္တရံ ကရိတွာ နိသာမယန္တိ, ဧဝံ အနိသာမေတွာ အတ္ထံ အဗ္ဘန္တရံ ကတွာ အတ္ထယုတ္တံ ကထံ နိသာမယိ ဥပဓာရယိ။
ပဋိလာဘဂတေနာတိ ပဋိလာဘတ္ထာယ ဂတေန။ ဥပ္ပါဒနိမိတ္တကောဝိဒါတိ ဥပ္ပါဒေ စ နိမိတ္တေ စ ဆေကာ။ အဝေစ္စ ဒက္ခိတီတိ ဉတွာ ပဿိဿတိ။
အတ္ထာနုသိဋ္ဌီသု ပရိဂ္ဂဟေသု စာတိ ယေ အတ္ထာနုသာသနေသု ပရိဂ္ဂဟာ အတ္ထာနတ္ထံ ပရိဂ္ဂါဟကာနိ ဉာဏာနိ, တေသူတိ အတ္ထော။
(ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၁၆။) [သျ]သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏလက္ခဏဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၂၁၈။ အက္ကောဓနောတိ န အနာဂါမိမဂ္ဂေန ကောဓဿ ပဟီနတ္တာ, အထ ခေါ သစေပိ မေ ကောဓော ဥပ္ပဇ္ဇေယျ, ခိပ္ပမေဝ နံ ပဋိဝိနောဒေယျန္တိ ဧဝံ အက္ကောဓဝသိကတ္တာ။ နာဘိသဇ္ဇီတိ ကုဋိလကဏ္ဋကော ဝိယ တတ္ထ တတ္ထ မမ္မံ တုဒန္တော ဝိယ န လဂ္ဂိ။ န ကုပ္ပိ န ဗျာပဇ္ဇီတိအာဒီသု ပုဗ္ဗုပ္ပတ္တိကော ကောပေါ။ တတော ဗလဝတရော ဗျာပါဒေါ။ တတော ဗလဝတရာ ပတိတ္ထိယနာ။ တံ သဗ္ဗံ အကရောန္တော န ကုပ္ပိ န ဗျာပဇ္ဇိ န ပတိတ္ထိယိ။ အပ္ပစ္စယန္တိ ဒေါမနဿံ။ န ပါတွာကာသီတိ န ကာယဝိကာရေန ဝါ ဝစီဝိကာရေန ဝါ ပါကဋမကာသိ။
ဣဓ ကမ္မံ နာမ ဒီဃရတ္တံ အက္ကောဓနတာ စေဝ သုခုမတ္ထရဏာဒိဒါနဉ္စ။ ကမ္မသရိက္ခကံ နာမ ကောဓနဿ ဆဝိဝဏ္ဏော အာဝိလော ဟောတိ မုခံ ဒုဒ္ဒသိယံ ဝတ္ထစ္ဆာဒနသဒိသဉ္စ မဏ္ဍနံ နာမ နတ္ထိ။ တသ္မာ ယော ကောဓနော စေဝ ဝတ္ထစ္ဆာဒနာနဉ္စ အဒါတာ, သော ဣမိနာ ကာရဏေနဿ ဇနော ကောဓနာဒိဘာဝံ ဇာနာတူတိ ဒုဗ္ဗဏ္ဏော ဟောတိ ဒုဿဏ္ဌာနော။ အက္ကောဓနဿ ပန မုခံ ဝိရောစတိ, ဆဝိဝဏ္ဏော ဝိပ္ပသီဒတိ။ သတ္တာ ဟိ စတူဟိ ကာရဏေဟိ ပါသာဒိကာ ဟောန္တိ အာမိသဒါနေန ဝါ ဝတ္ထဒါနေန ဝါ သမ္မဇ္ဇနေန ဝါ အက္ကောဓနတာယ ဝါ။ ဣမာနိ စတ္တာရိပိ ကာရဏာနိ ဒီဃရတ္တံ တထာဂတေန ကတာနေဝ။ တေနဿ ဣမေသံ ကတဘာဝံ သဒေဝကော လောကော ဣမိနာ ကာရဏေန ဇာနာတူတိ သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏံ မဟာပုရိသလက္ခဏံ နိဗ္ဗတ္တတိ။ လက္ခဏံ နာမ ဣဒမေဝ လက္ခဏံ။ သုခုမတ္ထရဏာဒိလာဘိတာ အာနိသံသော။
֍ ဋီ ၂၁၉။ အဘိဝိဿဇီတိ အဘိဝိဿဇ္ဇေသိ။ မဟိမိဝ သုရော အဘိဝဿန္တိ သုရော ဝုစ္စတိ ဒေဝေါ, မဟာပထဝိံ အဘိဝဿန္တော ဒေဝေါ ဝိယ။
သုရဝရတရောရိဝ ဣန္ဒောတိ သုရာနံ ဝရတရော ဣန္ဒော ဝိယ။
အပဗ္ဗဇ္ဇမိစ္ဆန္တိ အပဗ္ဗဇ္ဇံ ဂိဟိဘာဝံ ဣစ္ဆန္တော။ မဟတိမဟိန္တိ မဟန္တိံ ပထဝိံ။
အစ္ဆာဒနဝတ္ထမောက္ခပါဝုရဏာနန္တိ အစ္ဆာဒနာနဉ္စေဝ ဝတ္ထာနဉ္စ ဥတ္တမပါဝုရဏာနဉ္စ။ ပနာသောတိ ဝိနာသော။
(ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၁၇။) [သျ]ကောသောဟိတဝတ္ထဂုယှလက္ခဏဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၂၂၀။ မာတရမ္ပိ ပုတ္တေန သမာနေတာ အဟောသီတိ ဣမံ ကမ္မံ ရဇ္ဇေ ပတိဋ္ဌိတေန သက္ကာ ကာတုံ။ တသ္မာ ဗောဓိသတ္တောပိ ရဇ္ဇံ ကာရယမာနော အန္တောနဂရေ စတုက္ကာဒီသု စတူသု နဂရဒွါရေသု ဗဟိနဂရေ စတူသု ဒိသာသု ဣမံ ကမ္မံ ကရောထာတိ မနုဿေ ဌပေသိ။ တေ မာတရံ ကုဟိံ မေ ပုတ္တော ပုတ္တံ န ပဿာမီတိ ဝိလပန္တိံ ပရိယေသမာနံ ဒိသွာ ဧဟိ, အမ္မ, ပုတ္တံ ဒက္ခသီတိ တံ အာဒါယ ဂန္တွာ နဟာပေတွာ ဘောဇေတွာ ပုတ္တမဿာ ပရိယေသိတွာ ဒဿေန္တိ။ ဧသ နယော သဗ္ဗတ္ထ။
ဣဓ ကမ္မံ နာမ ဒီဃရတ္တံ ဉာတီနံ သမင်္ဂိဘာဝကရဏံ။ ကမ္မသရိက္ခကံ နာမ ဉာတယော ဟိ သမင်္ဂီဘူတာ အညမညဿ ဝဇ္ဇံ ပဋိစ္ဆာဒေန္တိ။ ကိဉ္စာပိ ဟိ တေ ကလဟကာလေ ကလဟံ ကရောန္တိ, ဧကဿ ပန ဒေါသေ ဥပ္ပန္နေ အညံ ဇာနာပေတုံ န ဣစ္ဆန္တိ။ အယံ နာမ ဧတဿ ဒေါသောတိ ဝုတ္တေ သဗ္ဗေ ဥဋ္ဌဟိတွာ ကေန ဒိဋ္ဌံ ကေန သုတံ, အမှာကံ ဉာတီသု ဧဝရူပံ ကတ္တာ နာမ နတ္ထီတိ။ တထာဂတေန စ တံ ဉာတိသင်္ဂဟံ ကရောန္တေန ဒီဃရတ္တံ ဣဒံ ဝဇ္ဇပ္ပဋိစ္ဆာဒနကမ္မံ နာမ ကတံ ဟောတိ။ အထဿ သဒေဝကော လောကော ဣမိနာ ကာရဏေန ဧဝရူပဿ ကမ္မဿ ကတဘာဝံ ဇာနာတူတိ ကောသောဟိတဝတ္ထဂုယှလက္ခဏံ နိဗ္ဗတ္တတိ။ လက္ခဏံ နာမ ဣဒမေဝ လက္ခဏံ။ ပဟူတပုတ္တတာ အာနိသံသော။
֍ ဋီ ၂၂၁။ ဝတ္ထဆာဒိယန္တိ ဝတ္ထေန ဆာဒေတဗ္ဗံ ဝတ္ထဂုယှံ။
အမိတ္တတာပနာတိ အမိတ္တာနံ ပတာပနာ။ ဂိဟိဿ ပီတိံ ဇနနာတိ ဂိဟိဘူတဿ သတော ပီတိဇနနာ။
ပရိမဏ္ဍလာဒိလက္ခဏဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၂၂၂။ သမံ ဇာနာတီတိ ‘‘အယံ တာရုက္ခသမော အယံ ပေါက္ခရသာတိသမော’’တိ ဧဝံ တေန တေန သမံ ဇာနာတိ။ သာမံ ဇာနာတီတိ သယံ ဇာနာတိ။ ပုရိသံ ဇာနာတီတိ ‘‘အယံ သေဋ္ဌသမ္မတော’’တိ ပုရိသံ ဇာနာတိ။ ပုရိသဝိသေသံ ဇာနာတီတိ မုဂ္ဂံ မာသေန သမံ အကတွာ ဂုဏဝိသိဋ္ဌဿ ဝိသေသံ ဇာနာတိ။ အယမိဒမရဟတီတိ အယံ ပုရိသော ဣဒံ နာမ ဒါနသက္ကာရံ
(ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၁၈။) [သျ]အရဟတိ။ ပုရိသဝိသေသကရော အဟောသီတိ ပုရိသဝိသေသံ ဉတွာ ကာရကော အဟောသိ။ ယော ယံ အရဟတိ, တဿေဝ တံ အဒါသိ။ ယော ဟိ ကဟာပဏာရဟဿ အဍ္ဎံ ဒေတိ, သော ပရဿ အဍ္ဎံ နာသေတိ။ ယော ဒွေ ကဟာပဏေ ဒေတိ, သော အတ္တနော ကဟာပဏံ နာသေတိ။ တသ္မာ ဣဒံ ဥဘယမ္ပိ အကတွာ ယော ယံ အရဟတိ, တဿ တဒေဝ အဒါသိ။ သဒ္ဓါဓနန္တိအာဒီသု သမ္ပတ္တိပဋိလာဘဋ္ဌေန သဒ္ဓါဒီနံ ဓနဘာဝေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။
ဣဓ ကမ္မံ နာမ ဒီဃရတ္တံ ပုရိသဝိသေသံ ဉတွာ ကတံ သမသင်္ဂဟကမ္မံ။ ကမ္မသရိက္ခကံ နာမ တဒဿ ကမ္မံ သဒေဝကော လောကော ဣမိနာ ကာရဏေန ဇာနာတူတိ ဣမာနိ ဒွေ လက္ခဏာနိ နိဗ္ဗတ္တန္တိ။ လက္ခဏံ နာမ ဣဒမေဝ လက္ခဏဒွယံ။ ဓနသမ္ပတ္တိ အာနိသံသော။
֍ ဋီ ၂၂၃။ တုလိယာတိ တုလယိတွာ။ ပဋိဝိစယာတိ ပဋိဝိစိနိတွာ။ မဟာဇနသင်္ဂါဟကန္တိ မဟာဇနသင်္ဂဟဏံ။ သမေက္ခမာနောတိ သမံ ပေက္ခမာနော။ အတိနိပုဏာ မနုဇာတိ အတိနိပုဏာ သုခုမပညာ လက္ခဏပါဌကမနုဿာ။ ဗဟုဝိဝိဓာ ဂိဟီနံ အရဟာနီတိ ဗဟူ ဝိဝိဓာနိ ဂိဟီနံ အနုစ္ဆဝိကာနိ ပဋိလဘတိ။ ဒဟရော သုသု ကုမာရော ‘‘အယံ ဒဟရော ကုမာရော ပဋိလဘိဿတီ’’တိ ဗျာကံသု မဟီပတိဿာတိ ရညော။
သီဟပုဗ္ဗဒ္ဓကာယာဒိလက္ခဏဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၂၂၄။ ယောဂက္ခေမကာမောတိ ယောဂတော ခေမကာမော။ ပညာယာတိ ကမ္မဿကတပညာယ။ ဣဓ ကမ္မံ နာမ မဟာဇနဿ အတ္ထကာမတာ။ ကမ္မသရိက္ခကံ နာမ တံ မဟာဇနဿ အတ္ထကာမတာယ ဝဍ္ဎိမေဝ ပစ္စာသီသိတဘာဝံ သဒေဝကော လောကော ဣမိနာ ကာရဏေန ဇာနာတူတိ ဣမာနိ သမန္တပရိပူရာနိ အပရိဟီနာနိ တီဏိ လက္ခဏာနိ နိဗ္ဗတ္တန္တိ။ လက္ခဏံ နာမ ဣဒမေဝ လက္ခဏတ္တယံ။ ဓနာဒီဟိ စေဝ သဒ္ဓါဒီဟိ စ အပရိဟာနိ အာနိသံသော။
֍ ဋီ ၂၂၅။ သဒ္ဓါယာတိ ဩကပ္ပနသဒ္ဓါယ ပသာဒသဒ္ဓါယ။ သီလေနာတိ ပဉ္စသီလေန ဒသသီလေန။ သုတေနာတိ ပရိယတ္တိသဝနေန။ ဗုဒ္ဓိယာတိ ဧတေသံ
(ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၁၉။) [သျ]ဗုဒ္ဓိယာ, ‘‘ကိန္တိ ဧတေဟိ ဝဍ္ဎေယျု’’န္တိ ဧဝံ စိန္တေသီတိ အတ္ထော။ ဓမ္မေနာတိ လောကိယဓမ္မေန။ ဗဟူဟိ သာဓူဟီတိ အညေဟိပိ ဗဟူဟိ ဥတ္တမဂုဏေဟိ။ အသဟာနဓမ္မတန္တိ အပရိဟီနဓမ္မံ။
ရသဂ္ဂသဂ္ဂိတာလက္ခဏဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၂၂၆။ သမာဘိဝါဟိနိယောတိ ယထာ တိလဖလမတ္တမ္ပိ ဇိဝှဂ္ဂေ ဌပိတံ သဗ္ဗတ္ထ ဖရတိ, ဧဝံ သမာ ဟုတွာ ဝဟန္တိ။ ဣဓ ကမ္မံ နာမ အဝိဟေဌနကမ္မံ။ ကမ္မသရိက္ခကံ နာမ ပါဏိအာဒီဟိ ပဟာရံ လဒ္ဓဿ တတ္ထ တတ္ထ လောဟိတံ သဏ္ဌာတိ, ဂဏ္ဌိ ဂဏ္ဌိ ဟုတွာ အန္တောဝ ပုဗ္ဗံ ဂဏှာတိ, အန္တောဝ ဘိဇ္ဇတိ, ဧဝံ သော ဗဟုရောဂေါ ဟောတိ။ တထာဂတေန ပန ဒီဃရတ္တံ ဣမံ အာရောဂျကရဏကမ္မံ ကတံ။ တဒဿ သဒေဝကော လောကော ဣမိနာ ကာရဏေန ဇာနာတူတိ အာရောဂျကရံ ရသဂ္ဂသဂ္ဂိလက္ခဏံ နိဗ္ဗတ္တတိ။ လက္ခဏံ နာမ ဣဒမေဝ လက္ခဏံ။ အပ္ပါဗာဓတာ အာနိသံသော။
֍ ဋီ ၂၂၇။ မရဏဝဓေနာတိ ‘‘ဧတံ မာရေထ ဧတံ ဃာတေထာ’’တိ ဧဝံ အာဏတ္တေန မရဏဝဓေန။ ဥဗ္ဗာဓနာယာတိ ဗန္ဓနာဂါရပ္ပဝေသနေန။
အဘိနီလနေတ္တာဒိလက္ခဏဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၂၂၈။ န စ ဝိသဋန္တိ ကက္ကဋကော ဝိယ အက္ခီနိ နီဟရိတွာ န ကောဓဝသေန ပေက္ခိတာ အဟောသိ။ န စ ဝိသာစီတိ ဝင်္ကက္ခိကောဋိယာ ပေက္ခိတာပိ နာဟောသိ။ န စ ပန ဝိစေယျ ပေက္ခိတာတိ ဝိစေယျ ပေက္ခိတာ နာမ ယော ကုဇ္ဈိတွာ ယဒါ နံ ပရော ဩလောကေတိ, တဒါ နိမ္မီလေတိ န ဩလောကေတိ, ပုန ဂစ္ဆန္တံ ကုဇ္ဈိတွာ ဩလောကေတိ, ဧဝရူပေါ နာဟောသိ။ ‘‘ဝိနေယျပေက္ခိတာ’’တိပိ ပါဌော, အယမေဝတ္ထော။ ဥဇုံ တထာ ပသဋမုဇုမနောတိ ဥဇုမနော ဟုတွာ ဥဇု ပေက္ခိတာ ဟောတိ, ယထာ စ ဥဇုံ, တထာ ပသဋံ ဝိပုလံ ဝိတ္ထတံ ပေက္ခိတာ ဟောတိ။ ပိယဒဿနောတိ ပိယာယမာနေဟိ ပဿိတဗ္ဗော။
ဣဓ ကမ္မံ နာမ ဒီဃရတ္တံ မဟာဇနဿ ပိယစက္ခုနာ ဩလောကနကမ္မံ။ ကမ္မသရိက္ခကံ နာမ ကုဇ္ဈိတွာ ဩလောကေန္တော ကာဏော ဝိယ ကာကက္ခိ ဝိယ ဟောတိ, ဝင်္ကက္ခိ ပန အာဝိလက္ခိ စ ဟောတိယေဝ။ ပသန္နစိတ္တဿ ပန
(ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၂၀။) [သျ]ဩလောကယတော အက္ခီနံ ပဉ္စဝဏ္ဏော ပသာဒေါ ပညာယတိ။ တထာဂတော စ တထာ ဩလောကေသိ။ အထဿ တံ ဒီဃရတ္တံ ပိယစက္ခုနာ ဩလောကိတဘာဝံ သဒေဝကော လောကော ဣမိနာ ကာရဏေန ဇာနာတူတိ ဣမာနိ နေတ္တသမ္ပတ္တိကရာနိ ဒွေ မဟာပုရိသလက္ခဏာနိ နိဗ္ဗတ္တန္တိ။ လက္ခဏံ နာမ ဣဒမေဝ လက္ခဏဒွယံ။ ပိယဒဿနတာ အာနိသံသော။ အဘိယောဂိနောတိ လက္ခဏသတ္ထေ ယုတ္တာ။
ဥဏှီသသီသလက္ခဏဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၂၃၀။ ဗဟုဇနပုဗ္ဗင်္ဂမော အဟောသီတိ ဗဟုဇနဿ ပုဗ္ဗင်္ဂမော အဟောသိ ဂဏဇေဋ္ဌကော။ တဿ ဒိဋ္ဌာနုဂတိံ အညေ အာပဇ္ဇိံသု။ ဣဓ ကမ္မံ နာမ ပုဗ္ဗင်္ဂမတာ။ ကမ္မသရိက္ခကံ နာမ ယော ပုဗ္ဗင်္ဂမော ဟုတွာ ဒါနာဒီနိ ကုသလကမ္မာနိ ကရောတိ, သော အမင်္ကုဘူတော သီသံ ဥက္ခိပိတွာ ပီတိပါမောဇ္ဇေန ပရိပုဏ္ဏသီသော ဝိစရတိ, မဟာပုရိသော စ ဟောတိ။ တထာဂတော စ တထာ အကာသိ။ အထဿ သဒေဝကော လောကော ဣမိနာ ကာရဏေန ဣဒံ ပုဗ္ဗင်္ဂမကမ္မံ ဇာနာတူတိ ဥဏှီသသီသလက္ခဏံ နိဗ္ဗတ္တတိ။ လက္ခဏံ နာမ ဣဒမေဝ လက္ခဏံ။ မဟာဇနာနုဝတ္တနတာ အာနိသံသော။
֍ ဋီ ၂၃၁။ ဗဟုဇနံ ဟေဿတီတိ ဗဟုဇနဿ ဘဝိဿတိ။ ပဋိဘောဂိယာတိ ဝေယျာဝစ္စကရာ, ဧတဿ ဗဟူ ဝေယျာဝစ္စကရာ ဘဝိဿန္တီတိ အတ္ထော။ အဘိဟရန္တိ တဒါတိ ဒဟရကာလေယေဝ တဒါ ဧဝံ ဗျာကရောန္တိ။ ပဋိဟာရကန္တိ ဝေယျာဝစ္စကရဘာဝံ။ ဝိသဝီတိ စိဏ္ဏဝသီ။
ဧကေကလောမတာဒိလက္ခဏဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၂၃၂။ ဥပဝတ္တတီတိ အဇ္ဈာသယံ အနုဝတ္တတိ, ဣဓ ကမ္မံ နာမ ဒီဃရတ္တံ သစ္စကထနံ။ ကမ္မသရိက္ခကံ နာမ ဒီဃရတ္တံ အဒွေဇ္ဈကထာယ ပရိသုဒ္ဓကထာယ ကထိတဘာဝမဿ သဒေဝကော လောကော ဣမိနာ ကာရဏေန ဇာနာတူတိ ဧကေကလောမလက္ခဏဉ္စ ဥဏ္ဏာလက္ခဏဉ္စ နိဗ္ဗတ္တတိ။ လက္ခဏံ နာမ ဣဒမေဝ လက္ခဏဒွယံ။ မဟာဇနဿ အဇ္ဈာသယာနုကူလေန အနုဝတ္တနတာ အာနိသံသော။ ဧကေကလောမူပစိတင်္ဂဝါတိ ဧကေကေဟိ လောမေဟိ ဥပစိတသရီရော။
(ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၂၁။) [သျ]စတ္တာလီသာဒိလက္ခဏဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၂၃၄။ အဘေဇ္ဇပရိသောတိ အဘိန္ဒိတဗ္ဗပရိသော။ ဣဓ ကမ္မံ နာမ ဒီဃရတ္တံ အပိသုဏဝါစာယ ကထနံ။ ကမ္မသရိက္ခကံ နာမ ပိသုဏဝါစဿ ကိရ သမဂ္ဂဘာဝံ ဘိန္ဒနတော ဒန္တာ အပရိပုဏ္ဏာ စေဝ ဟောန္တိ ဝိရဠာ စ။ တထာဂတဿ ပန ဒီဃရတ္တံ အပိသုဏဝါစတံ သဒေဝကော လောကော ဣမိနာ ကာရဏေန ဇာနာတူတိ ဣဒံ လက္ခဏဒွယံ နိဗ္ဗတ္တတိ။ လက္ခဏံ နာမ ဣဒမေဝ လက္ခဏဒွယံ။ အဘေဇ္ဇပရိသတာ အာနိသံသော။ စတုရော ဒသာတိ စတ္တာရော ဒသ စတ္တာလီသံ။
ပဟူတဇိဝှါဒိလက္ခဏဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၂၃၆။ အာဒေယျဝါစော ဟောတီတိ ဂဟေတဗ္ဗဝစနော ဟောတိ။ ဣဓ ကမ္မံ နာမ ဒီဃရတ္တံ အဖရုသဝါဒိတာ။ ကမ္မသရိက္ခကံ နာမ ယေ ဖရုသဝါစာ ဟောန္တိ, တေ ဣမိနာ ကာရဏေန နေသံ ဇိဝှံ ပရိဝတ္တေတွာ ပရိဝတ္တေတွာ ဖရုသဝါစာယ ကထိတဘာဝံ ဇနော ဇာနာတူတိ ဗဒ္ဓဇိဝှါ ဝါ ဟောန္တိ, ဂူဠှဇိဝှါ ဝါ ဒွိဇိဝှါ ဝါ မမ္မနာ ဝါ။ ယေ ပန ဇိဝှံ ပရိဝတ္တေတွာ ပရိဝတ္တေတွာ ဖရုသဝါစံ န ဝဒန္တိ, တေ ဗဒ္ဓဇိဝှါ ဂူဠှဇိဝှါ ဒွိဇိဝှါ န ဟောန္တိ။ မုဒု နေသံ ဇိဝှါ ဟောတိ ရတ္တကမ္ဗလဝဏ္ဏာ။ တသ္မာ တထာဂတဿ ဒီဃရတ္တံ ဇိဝှံ ပရိဝတ္တေတွာ ဖရုသာယ ဝါစာယ အကထိတဘာဝံ သဒေဝကော လောကော ဣမိနာ ကာရဏေန ဇာနာတူတိ ပဟူတဇိဝှါလက္ခဏံ နိဗ္ဗတ္တတိ။ ဖရုသဝါစံ ကထေန္တာနဉ္စ သဒ္ဒေါ ဘိဇ္ဇတိ။ တေ သဒ္ဒဘေဒံ ကတွာ ဖရုသဝါစာယ ကထိတဘာဝံ ဇနော ဇာနာတူတိ ဆိန္နဿရာ ဝါ ဟောန္တိ ဘိန္နဿရာ ဝါ ကာကဿရာ ဝါ။ ယေ ပန သရဘေဒကရံ ဖရုသဝါစံ န ကထေန္တိ, တေသံ သဒ္ဒေါ မဓုရော စ ဟောတိ ပေမနီယော။ တသ္မာ တထာဂတဿ ဒီဃရတ္တံ သရဘေဒကရာယ ဖရုသဝါစာယ အကထိတဘာဝံ သဒေဝကော လောကော ဣမိနာ ကာရဏေန ဇာနာတူတိ ဗြဟ္မဿရလက္ခဏံ နိဗ္ဗတ္တတိ။ လက္ခဏံ နာမ ဣဒမေဝ လက္ခဏဒွယံ။ အာဒေယျဝစနတာ အာနိသံသော။
֍ ဋီ ၂၃၇။ ဥဗ္ဗာဓိကန္တိ အက္ကောသယုတ္တတ္တာ အာဗာဓကရိံ ဗဟုဇနပ္ပမဒ္ဒနန္တိ ဗဟုဇနာနံ ပမဒ္ဒနိံ အဗာဠှံ ဂိရံ သော န ဘဏိ ဖရုသန္တိ ဧတ္ထ အကာရော ပရတော ဘဏိသဒ္ဒေန ယောဇေတဗ္ဗော။ ဗာဠှန္တိ ဗလဝံ အတိဖရုသံ။ ဗာဠှံ ဂိရံ သော န အဘဏီတိ အယမေတ္ထ အတ္ထော။ သုသံဟိတန္တိ သုဋ္ဌု ပေမသဉှိတံ။
(ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၂၂။) [သျ]သခိလန္တိ မုဒုကံ။ ဝါစာတိ ဝါစာယော။ ကဏ္ဏသုခါတိ ကဏ္ဏသုခါယော။ ‘‘ကဏ္ဏသုခ’’န္တိပိ ပါဌော, ယထာ ကဏ္ဏာနံ သုခံ ဟောတိ, ဧဝံ ဧရယတီတိ အတ္ထော။ ဝေဒယထာတိ ဝေဒယိတ္ထ။ ဗြဟ္မဿရတ္တန္တိ ဗြဟ္မဿရတံ။ ဗဟုနော ဗဟုန္တိ ဗဟုဇနဿ ဗဟုံ။ ‘‘ဗဟူနံ ဗဟုန္တိ’’ပိ ပါဌော, ဗဟုဇနာနံ ဗဟုန္တိ အတ္ထော။
သီဟဟနုလက္ခဏဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၂၃၈။ အပ္ပဓံသိကော ဟောတီတိ ဂုဏတော ဝါ ဌာနတော ဝါ ပဓံသေတုံ စာဝေတုံ အသက္ကုဏေယျော။ ဣဓ ကမ္မံ နာမ ပလာပကထာယ အကထနံ။ ကမ္မသရိက္ခကံ နာမ ယေ တံ ကထေန္တိ, တေ ဣမိနာ ကာရဏေန နေသံ ဟနုကံ စာလေတွာ စာလေတွာ ပလာပကထာယ ကထိတဘာဝံ ဇနော ဇာနာတူတိ အန္တောပဝိဋ္ဌဟနုကာ ဝါ ဝင်္ကဟနုကာ ဝါ ပဗ္ဘာရဟနုကာ ဝါ ဟောန္တိ။ တထာဂတော ပန တထာ န ကထေသိ။ တေနဿ ဟနုကံ စာလေတွာ စာလေတွာ ဒီဃရတ္တံ ပလာပကထာယ အကထိတဘာဝံ သဒေဝကော လောကော ဣမိနာ ကာရဏေန ဇာနာတူတိ သီဟဟနုလက္ခဏံ နိဗ္ဗတ္တတိ။ လက္ခဏံ နာမ ဣဒမေဝ လက္ခဏံ။ အပ္ပဓံသိကတာ အာနိသံသော။
֍ ဋီ ၂၃၉။ အဝိကိဏ္ဏဝစနဗျပ္ပထော စာတိ အဝိကိဏ္ဏဝစနာနံ ဝိယ ပုရိမဗောဓိသတ္တာနံ ဝစနပထော အဿာတိ အဝိကိဏ္ဏဝစနဗျပ္ပထော။ ဒွိဒုဂမဝရတရဟနုတ္တမလတ္ထာတိ ဒွီဟိ ဒွီဟိ ဂစ္ဆတီတိ ဒွိဒုဂမော, ဒွီဟိ ဒွီဟီတိ စတူဟိ, စတုပ္ပဒါနံ ဝရတရဿ သီဟဿေဝ ဟနုဘာဝံ အလတ္ထာတိ အတ္ထော။ မနုဇာဓိပတီတိ မနုဇာနံ အဓိပတိ။ တထတ္တောတိ တထသဘာဝေါ။
သမဒန္တာဒိလက္ခဏဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၂၄၀။ သုစိပရိဝါရောတိ ပရိသုဒ္ဓပရိဝါရော။ ဣဓ ကမ္မံ နာမ သမ္မာဇီဝတာ။ ကမ္မသရိက္ခကံ နာမ ယော ဝိသမေန သံကိလိဋ္ဌာဇီဝေန ဇီဝိတံ ကပ္ပေတိ, တဿ ဒန္တာပိ ဝိသမာ ဟောန္တိ ဒါဌာပိ ကိလိဋ္ဌာ။ တထာဂတဿ ပန သမေန သုဒ္ဓါဇီဝေန ဇီဝိတံ ကပ္ပိတဘာဝံ သဒေဝကော လောကော ဣမိနာ ကာရဏေန ဇာနာတူတိ သမဒန္တလက္ခဏဉ္စ သုသုက္ကဒါဌာလက္ခဏဉ္စ နိဗ္ဗတ္တတိ။ လက္ခဏံ နာမ ဣဒမေဝ လက္ခဏဒွယံ။ သုစိပရိဝါရတာ အာနိသံသော။
(ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၂၃။) [သျ]֍ ဋီ ၂၄၁။ အဝဿဇီတိ ပဟာသိ တိဒိဝပုရဝရသမောတိ တိဒိဝပုရဝရေန သက္ကေန သမော။ လပနဇန္တိ မုခဇံ, ဒန္တန္တိ အတ္ထော။ ဒိဇသမသုက္ကသုစိသောဘနဒန္တောတိ ဒွေ ဝါရေ ဇာတတ္တာ ဒိဇနာမကာ သုက္ကာ သုစိ သောဘနာ စ ဒန္တာ အဿာတိ ဒိဇသမသုက္ကသုစိသောဘနဒန္တော။ န စ ဇနပဒတုဒနန္တိ ယော တဿ စက္ကဝါဠပရိစ္ဆိန္နော ဇနပဒေါ, တဿ အညေန တုဒနံ ပီဠာ ဝါ အာဗာဓော ဝါ နတ္ထိ။ ဟိတမပိ စ ဗဟုဇန သုခဉ္စ စရန္တီတိ ဗဟုဇနာ သမာနသုခဒုက္ခာ ဟုတွာ တသ္မိံ ဇနပဒေ အညမညဿ ဟိတဉ္စေဝ သုခဉ္စ စရန္တိ။ ဝိပါပေါတိ ဝိဂတပါပေါ။ ဝိဂတဒရထကိလမထောတိ ဝိဂတကာယိကဒရထကိလမထော။ မလခိလကလိကိလေသေ ပနုဒေဟီတိ ရာဂါဒိမလာနဉ္စေဝ ရာဂါဒိခိလာနဉ္စ ဒေါသကလီနဉ္စ သဗ္ဗကိလေသာနဉ္စ အပနုဒေဟိ။ သေသံ သဗ္ဗတ္ထ ဥတ္တာနတ္ထမေဝါတိ။
သုမင်္ဂလဝိလာသိနိယာ ဒီဃနိကာယဋ္ဌကထာယ
လက္ခဏသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
(ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၂၄။) [သျ]၈။ သိင်္ဂါလသုတ္တ
နိဒါနဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၂၄၂။ ဧဝံ မေ သုတန္တိ သိင်္ဂါလသုတ္တံ။ တတြာယမနုတ္တာနပဒဝဏ္ဏနာ – ဝေဠုဝနေ ကလန္ဒကနိဝါပေတိ ဝေဠုဝနန္တိ တဿ ဥယျာနဿ နာမံ။ တံ ကိရ ဝေဠူဟိ ပရိက္ခိတ္တံ အဟောသိ အဋ္ဌာရသဟတ္ထေန စ ပါကာရေန ဂေါပုရဋ္ဋာလကယုတ္တံ နီလောဘာသံ မနောရမံ, တေန ဝေဠုဝနန္တိ ဝုစ္စတိ။ ကလန္ဒကာနဉ္စေတ္ထ နိဝါပံ အဒံသု, တေန ကလန္ဒကနိဝါပေါတိ ဝုစ္စတိ။
ပုဗ္ဗေ ကိရ အညတရော ရာဇာ တတ္ထ ဥယျာနကီဠနတ္ထံ အာဂတော သုရာမဒေန မတ္တော ဒိဝါ နိဒ္ဒံ ဩက္ကမိ။ ပရိဇနောပိဿ ‘‘သုတ္တော ရာဇာ’’တိ ပုပ္ဖဖလာဒီဟိ ပလောဘိယမာနော ဣတော စိတော စ ပက္ကာမိ။ အထ သုရာဂန္ဓေန အညတရသ္မာ သုသိရရုက္ခာ ကဏှသပ္ပေါ နိက္ခမိတွာ ရညော အဘိမုခေါ အာဂစ္ဆတိ, တံ ဒိသွာ ရုက္ခဒေဝတာ ‘‘ရညော ဇီဝိတံ ဒမ္မီ’’တိ ကာဠကဝေသေန အာဂန္တွာ ကဏ္ဏမူလေ သဒ္ဒမကာသိ။ ရာဇာ ပဋိဗုဇ္ဈိ။ ကဏှသပ္ပေါ နိဝတ္တော။ သော တံ ဒိသွာ ‘‘ဣမာယ ကာဠကာယ မမ ဇီဝိတံ ဒိန္န’’န္တိ ကာဠကာနံ တတ္ထ နိဝါပံ ပဋ္ဌပေသိ, အဘယဃောသဉ္စ ဃောသာပေသိ။ တသ္မာ တံ တတော ပဘုတိ ‘‘ကလန္ဒကနိဝါပေါ’’တိ သင်္ချံ ဂတံ။ ကလန္ဒကာတိ ဟိ ကာဠကာနံ ဧတံ နာမံ။
တေန ခေါ ပန သမယေနာတိ ယသ္မိံ သမယေ ဘဂဝါ ရာဇဂဟံ ဂေါစရဂါမံ ကတွာ ဝေဠုဝနေ ကလန္ဒကနိဝါပေ ဝိဟရတိ, တေန သမယေန။ သိင်္ဂါလကော ဂဟပတိပုတ္တောတိ သိင်္ဂါလကောတိ တဿ နာမံ။ ဂဟပတိပုတ္တောတိ ဂဟပတိဿ ပုတ္တော ဂဟပတိပုတ္တော။ တဿ ကိရ ပိတာ ဂဟပတိမဟာသာလော, နိဒဟိတွာ ဌပိတာ စဿ ဂေဟေ စတ္တာလီသ ဓနကောဋိယော အတ္ထိ။ သော ဘဂဝတိ နိဋ္ဌင်္ဂတော ဥပါသကော သောတာပန္နော, ဘရိယာပိဿ သောတာပန္နာယေဝ။ ပုတ္တော ပနဿ အဿဒ္ဓေါ အပ္ပသန္နော။ အထ နံ မာတာပိတရော အဘိက္ခဏံ ဧဝံ ဩဝဒန္တိ – ‘‘တာတ သတ္ထာရံ ဥပသင်္ကမ, ဓမ္မသေနာပတိံ မဟာမောဂ္ဂလ္လာနံ မဟာကဿပံ အသီတိမဟာသာဝကေ ဥပသင်္ကမာ’’တိ။ သော ဧဝမာဟ – ‘‘နတ္ထိ မမ တုမှာကံ သမဏာနံ ဥပသင်္ကမနကိစ္စံ, သမဏာနံ သန္တိကံ ဂန္တွာ ဝန္ဒိတဗ္ဗံ ဟောတိ, ဩနမိတွာ ဝန္ဒန္တဿ ပိဋ္ဌိ ရုဇ္ဇတိ, ဇာဏုကာနိ ခရာနိ ဟောန္တိ, ဘူမိယံ
(ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၂၅။) [သျ]နိသီဒိတဗ္ဗံ ဟောတိ, တတ္ထ နိသိန္နဿ ဝတ္ထာနိ ကိလိဿန္တိ ဇီရန္တိ, သမီပေ နိသိန္နကာလတော ပဋ္ဌာယ ကထာသလ္လာပေါ ဟောတိ, တသ္မိံ သတိ ဝိဿာသော ဥပ္ပဇ္ဇတိ, တတော နိမန္တေတွာ စီဝရပိဏ္ဍပါတာဒီနိ ဒါတဗ္ဗာနိ ဟောန္တိ။ ဧဝံ သန္တေ အတ္ထော ပရိဟာယတိ, နတ္ထိ မယှံ တုမှာကံ သမဏာနံ ဥပသင်္ကမနကိစ္စ’’န္တိ။ ဣတိ နံ ယာဝဇီဝံ ဩဝဒန္တာပိ မာတာပိတရော သာသနေ ဥပနေတုံ နာသက္ခိံသု။
အထဿ ပိတာ မရဏမဉ္စေ နိပန္နော ‘‘မမ ပုတ္တဿ ဩဝါဒံ ဒါတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ စိန္တေတွာ ပုန စိန္တေသိ – ‘‘ဒိသာ တာတ နမဿာဟီ’’တိ ဧဝမဿ ဩဝါဒံ ဒဿာမိ, သော အတ္ထံ အဇာနန္တော ဒိသာ နမဿိဿတိ, အထ နံ သတ္ထာ ဝါ သာဝကာ ဝါ ပဿိတွာ ‘‘ကိံ ကရောသီ’’တိ ပုစ္ဆိဿန္တိ။ တတော ‘‘မယှံ ပိတာ ဒိသာ နမဿနံ ကရောဟီတိ မံ ဩဝဒီ’’တိ ဝက္ခတိ။ အထဿ တေ ‘‘န တုယှံ ပိတာ ဧတာ ဒိသာ နမဿာပေတိ, ဣမာ ပန ဒိသာ နမဿာပေတီ’’တိ ဓမ္မံ ဒေသေဿန္တိ။ သော ဗုဒ္ဓသာသနေ ဂုဏံ ဉတွာ ‘‘ပုညကမ္မံ ကရိဿတီ’’တိ။ အထ နံ အာမန္တာပေတွာ ‘‘တာတ, ပါတောဝ ဥဋ္ဌာယ ဆ ဒိသာ နမဿေယျာသီ’’တိ အာဟ။ မရဏမဉ္စေ နိပန္နဿ ကထာ နာမ ယာဝဇီဝံ အနုဿရဏီယာ ဟောတိ။ တသ္မာ သော ဂဟပတိပုတ္တော တံ ပိတုဝစနံ အနုဿရန္တော တထာ အကာသိ။ တသ္မာ ‘‘ကာလဿေဝ ဥဋ္ဌာယ ရာဇဂဟာ နိက္ခမိတွာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။
֍ ဋီ ၂၄၃။ ပုထုဒိသာတိ ဗဟုဒိသာ။ ဣဒါနိ တာ ဒဿေန္တော ပုရတ္ထိမံ ဒိသန္တိအာဒိမာဟ။ ပါဝိသီတိ န တာဝ ပဝိဋ္ဌော, ပဝိသိဿာမီတိ နိက္ခန္တတ္တာ ပန အန္တရာမဂ္ဂေ ဝတ္တမာနောပိ ဧဝံ ဝုစ္စတိ။ အဒ္ဒသာ ခေါ ဘဂဝါတိ န ဣဒါနေဝ အဒ္ဒသ, ပစ္စူသသမယေပိ ဗုဒ္ဓစက္ခုနာ လောကံ ဝေါလောကေန္တော ဧတံ ဒိသာ နမဿမာနံ ဒိသွာ ‘‘အဇ္ဇ အဟံ သိင်္ဂါလဿ ဂဟပတိပုတ္တဿ ဂိဟိဝိနယံ သိင်္ဂါလသုတ္တန္တံ ကထေဿာမိ, မဟာဇနဿ သာ ကထာ သဖလာ ဘဝိဿတိ, ဂန္တဗ္ဗံ မယာ ဧတ္ထာ’’တိ။ တသ္မာ ပါတောဝ နိက္ခမိတွာ ရာဇဂဟံ ပိဏ္ဍာယ ပါဝိသိ, ပဝိသန္တော စ နံ တထေဝ အဒ္ဒသ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘အဒ္ဒသာ ခေါ ဘဂဝါ’’တိ။ ဧတဒဝေါစာတိ သော ကိရ အဝိဒူရေ ဌိတမ္ပိ သတ္ထာရံ န ပဿတိ, ဒိသာယေဝ နမဿတိ။ အထံ နံ ဘဂဝါ သူရိယရသ္မိသမ္ဖဿေန ဝိကသမာနံ မဟာပဒုမံ ဝိယ မုခံ ဝိဝရိတွာ ‘‘ကိံ နု ခေါ တွံ, ဂဟပတိပုတ္တာ’’တိအာဒိကံ ဧတဒဝေါစ။
(ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၂၆။) [သျ]ဆဒိသာဒိဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၂၄၄။ ယထာ ကထံ ပန, ဘန္တေတိ သော ကိရ တံ ဘဂဝတော ဝစနံ သုတွာဝ စိန္တေသိ ‘‘ယာ ကိရ မမ ပိတရာ ဆ ဒိသာ နမဿိတဗ္ဗာ’’တိ ဝုတ္တာ, န ကိရ တာ ဧတာ, အညာ ကိရ အရိယသာဝကေန ဆ ဒိသာ နမဿိတဗ္ဗာ။ ဟန္ဒာဟံ အရိယသာဝကေန နမဿိတဗ္ဗာ ဒိသာယေဝ ပုစ္ဆိတွာ နမဿာမီတိ။ သော တာ ပုစ္ဆန္တော ယထာ ကထံ ပန, ဘန္တေတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ယထာတိ နိပါတမတ္တံ။ ကထံ ပနာတိ ဣဒမေဝ ပုစ္ဆာပဒံ။ ကမ္မကိလေသာတိ တေဟိ ကမ္မေဟိ သတ္တာ ကိလိဿန္တိ, တသ္မာ ကမ္မကိလေသာတိ ဝုစ္စန္တိ။ ဌာနေဟီတိ ကာရဏေဟိ။ အပါယမုခါနီတိ ဝိနာသမုခါနိ။ သောတိ သော သောတာပန္နော အရိယသာဝကော။ စုဒ္ဒသ ပါပကာပဂတောတိ ဧတေဟိ စုဒ္ဒသဟိ ပါပကေဟိ လာမကေဟိ အပဂတော။ ဆဒ္ဒိသာပဋိစ္ဆာဒီတိ ဆ ဒိသာ ပဋိစ္ဆာဒေန္တော။ ဥဘောလောကဝိဇယာယာတိ ဥဘိန္နံ ဣဓလောကပရလောကာနံ ဝိဇိနနတ္ထာယ။ အယဉ္စေဝ လောကော အာရဒ္ဓေါ ဟောတီတိ ဧဝရူပဿ ဟိ ဣဓ လောကေ ပဉ္စ ဝေရာနိ န ဟောန္တိ, တေနဿ အယဉ္စေဝ လောကော အာရဒ္ဓေါ ဟောတိ ပရိတောသိတော စေဝ နိပ္ဖါဒိတော စ။ ပရလောကေပိ ပဉ္စ ဝေရာနိ န ဟောန္တိ, တေနဿ ပရော စ လောကော အာရာဓိတော ဟောတိ။ တသ္မာ သော ကာယဿ ဘေဒါ ပရမ္မရဏာ သုဂတိံ သဂ္ဂံ လောကံ ဥပပဇ္ဇတိ။
֍ ဋီ ၂၄၅။ ဣတိ ဘဂဝါ သင်္ခေပေန မာတိကံ ဌပေတွာ ဣဒါနိ တမေဝ ဝိတ္ထာရေန္တော ကတမဿ စတ္တာရော ကမ္မကိလေသာတိအာဒိမာဟ။ ကမ္မကိလေသောတိ ကမ္မဉ္စ တံ ကိလေသသမ္ပယုတ္တတ္တာ ကိလေသော စာတိ ကမ္မကိလေသော။ သကိလေသောယေဝ ဟိ ပါဏံ ဟနတိ, နိက္ကိလေသော န ဟနတိ, တသ္မာ ပါဏာတိပါတော ‘‘ကမ္မကိလေသော’’တိ ဝုတ္တော။ အဒိန္နာဒါနာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ အထာပရန္တိ အပရမ္ပိ ဧတဒတ္ထပရိဒီပကမေဝ ဂါထာဗန္ဓံ အဝေါစာတိ အတ္ထော။
စတုဌာနာဒိဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၂၄၆။ ပါပကမ္မံ ကရောတီတိ ဣဒံ ဘဂဝါ ယသ္မာ ကာရကေ ဒဿိတေ အကာရကော ပါကဋော ဟောတိ, တသ္မာ ‘‘ပါပကမ္မံ န ကရောတီ’’တိ မာတိကံ ဌပေတွာပိ ဒေသနာကုသလတာယ ပဌမတရံ ကာရကံ ဒဿေန္တော
(ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၂၇။) [သျ]အာဟ။ တတ္ထ ဆန္ဒာဂတိံ ဂစ္ဆန္တောတိ ဆန္ဒေန ပေမေန အဂတိံ ဂစ္ဆန္တော အကတ္တဗ္ဗံ ကရောန္တော။ ပရပဒေသုပိ ဧသေဝ နယော။ တတ္ထ ယော ‘‘အယံ မေ မိတ္တော ဝါ သမ္ဘတ္တော ဝါ သန္ဒိဋ္ဌော ဝါ ဉာတကော ဝါ လဉ္ဇံ ဝါ ပန မေ ဒေတီ’’တိ ဆန္ဒဝသေန အဿာမိကံ သာမိကံ ကရောတိ, အယံ ဆန္ဒာဂတိံ ဂစ္ဆန္တော ပါပကမ္မံ ကရောတိ နာမ။ ယော ‘‘အယံ မေ ဝေရီ’’တိ ပကတိဝေရဝသေန တင်္ခဏုပ္ပန္နကောဓဝသေန ဝါ သာမိကံ အဿာမိကံ ကရောတိ, အယံ ဒေါသာဂတိံ ဂစ္ဆန္တော ပါပကမ္မံ ကရောတိ နာမ။ ယော ပန မန္ဒတ္တာ မောမူဟတ္တာ ယံ ဝါ တံ ဝါ ဝတွာ အဿာမိကံ သာမိကံ ကရောတိ, အယံ မောဟာဂတိံ ဂစ္ဆန္တော ပါပကမ္မံ ကရောတိ နာမ။ ယော ပန ‘‘အယံ ရာဇဝလ္လဘော ဝါ ဝိသမနိဿိတော ဝါ အနတ္ထမ္ပိ မေ ကရေယျာ’’တိ ဘီတော အဿာမိကံ သာမိကံ ကရောတိ, အယံ ဘယာဂတိံ ဂစ္ဆန္တော ပါပကမ္မံ ကရောတိ နာမ။ ယော ပန ယံကိဉ္စိ ဘာဇေန္တော ‘‘အယံ မေ သန္ဒိဋ္ဌော ဝါ သမ္ဘတ္တော ဝါ’’တိ ပေမဝသေန အတိရေကံ ဒေတိ, ‘‘အယံ မေ ဝေရီ’’တိ ဒေါသဝသေန ဦနကံ ဒေတိ, မောမူဟတ္တာ ဒိန္နာဒိန္နံ အဇာနမာနော ကဿစိ ဦနံ ကဿစိ အဓိကံ ဒေတိ, ‘‘အယံ ဣမသ္မိံ အဒိယျမာနေ မယှံ အနတ္ထမ္ပိ ကရေယျာ’’တိ ဘီတော ကဿစိ အတိရေကံ ဒေတိ, သော စတုဗ္ဗိဓောပိ ယထာနုက္ကမေန ဆန္ဒာဂတိအာဒီနိ ဂစ္ဆန္တော ပါပကမ္မံ ကရောတိ နာမ။
အရိယသာဝကော ပန ဇီဝိတက္ခယံ ပါပုဏန္တောပိ ဆန္ဒာဂတိအာဒီနိ န ဂစ္ဆတိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘ဣမေဟိ စတူဟိ ဌာနေဟိ ပါပကမ္မံ န ကရောတီ’’တိ။
နိဟီယတိ ယသော တဿာတိ တဿ အဂတိဂါမိနော ကိတ္တိယသောပိ ပရိဝါရယသောပိ နိဟီယတိ ပရိဟာယတိ။
ဆအပါယမုခါဒိဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၂၄၇။ သုရာမေရယမဇ္ဇပ္ပမာဒဋ္ဌာနာနုယောဂေါတိ ဧတ္ထ သုရာတိ ပိဋ္ဌသုရာ ပူဝသုရာ ဩဒနသုရာ ကိဏ္ဏပက္ခိတ္တာ သမ္ဘာရသံယုတ္တာတိ ပဉ္စ သုရာ။ မေရယန္တိ ပုပ္ဖါသဝေါ ဖလာသဝေါ မဓွာသဝေါ ဂုဠာသဝေါ သမ္ဘာရသံယုတ္တောတိ ပဉ္စ အာသဝါ။ တံ သဗ္ဗမ္ပိ မဒကရဏဝသေန မဇ္ဇံ။ ပမာဒဋ္ဌာနန္တိ ပမာဒကာရဏံ။ ယာယ စေတနာယ တံ မဇ္ဇံ ပိဝတိ, တဿ ဧတံ အဓိဝစနံ။ အနုယောဂေါတိ တဿ သုရာမေရယမဇ္ဇပ္ပမာဒဋ္ဌာနဿ အနုအနုယောဂေါ ပုနပ္ပုနံ ကရဏံ။ ယသ္မာ ပနေတံ အနုယုတ္တဿ ဥပ္ပန္နာ စေဝ ဘောဂါ ပရိဟာယန္တိ, အနုပ္ပန္နာ စ နုပ္ပဇ္ဇန္တိ, တသ္မာ ‘‘ဘောဂါနံ
(ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၂၈။) [သျ]အပါယမုခ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ ဝိကာလဝိသိခါစရိယာနုယောဂေါတိ အဝေလာယ ဝိသိခါသု စရိယာနုယုတ္တတာ။
သမဇ္ဇာဘိစရဏန္တိ နစ္စာဒိဒဿနဝသေန သမဇ္ဇာဂမနံ။ အာလသျာနုယောဂေါတိ ကာယာလသိယတာယ ယုတ္တပ္ပယုတ္တတာ။
သုရာမေရယဿ ဆအာဒီနဝါဒိဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၂၄၈။ ဧဝံ ဆန္နံ အပါယမုခါနံ မာတိကံ ဌပေတွာ ဣဒါနိ တာနိ ဝိဘဇန္တော ဆ ခေါ မေ, ဂဟပတိပုတ္တ အာဒီနဝါတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ သန္ဒိဋ္ဌိကာတိ သာမံ ပဿိတဗ္ဗာ, ဣဓလောကဘာဝိနီ။ ဓနဇာနီတိ ဓနဟာနိ။ ကလဟပ္ပဝဍ္ဎနီတိ ဝါစာကလဟဿ စေဝ ဟတ္ထပရာမာသာဒိကာယကလဟဿ စ ဝဍ္ဎနီ။ ရောဂါနံ အာယတနန္တိ တေသံ တေသံ အက္ခိရောဂါဒီနံ ခေတ္တံ။ အကိတ္တိသဉ္ဇနနီတိ သုရံ ပိဝိတွာ ဟိ မာတရမ္ပိ ပဟရန္တိ ပိတရမ္ပိ, အညံ ဗဟုမ္ပိ အဝတ္တဗ္ဗံ ဝဒန္တိ, အကတ္တဗ္ဗံ ကရောန္တိ။ တေန ဂရဟမ္ပိ ဒဏ္ဍမ္ပိ ဟတ္ထပါဒါဒိဆေဒမ္ပိ ပါပုဏန္တိ, ဣဓလောကေပိ ပရလောကေပိ အကိတ္တိံ ပါပုဏန္တိ, ဣတိ တေသံ သာ သုရာ အကိတ္တိသဉ္ဇနနီ နာမ ဟောတိ။ ကောပီနနိဒံသနီတိ ဂုယှဋ္ဌာနဉှိ ဝိဝရိယမာနံ ဟိရိံ ကောပေတိ ဝိနာသေတိ, တသ္မာ ‘‘ကောပီန’’န္တိ ဝုစ္စတိ, သုရာမဒမတ္တာ စ တံ တံ အင်္ဂံ ဝိဝရိတွာ ဝိစရန္တိ, တေန နေသံ သာ သုရာ ကောပီနဿ နိဒံသနတော ‘‘ကောပီနနိဒံသနီ’’တိ ဝုစ္စတိ။ ပညာယ ဒုဗ္ဗလိကရဏီတိ သာဂတတ္ထေရဿ ဝိယ ကမ္မဿကတပညံ ဒုဗ္ဗလံ ကရောတိ, တသ္မာ ‘‘ပညာယ ဒုဗ္ဗလိကရဏီ’’တိ ဝုစ္စတိ။ မဂ္ဂပညံ ပန ဒုဗ္ဗလံ ကာတုံ န သက္ကောတိ။ အဓိဂတမဂ္ဂါနဉှိ သာ အန္တောမုခမေဝ န ပဝိသတိ။ ဆဋ္ဌံ ပဒန္တိ ဆဋ္ဌံ ကာရဏံ။
֍ ဋီ ၂၄၉။ အတ္တာပိဿ အဂုတ္တော အရက္ခိတော ဟောတီတိ အဝေလာယ စရန္တော ဟိ ခါဏုကဏ္ဋကာဒီနိပိ အက္ကမတိ, အဟိနာပိ ယက္ခာဒီဟိပိ သမာဂစ္ဆတိ, တံ တံ ဌာနံ ဂစ္ဆတီတိ ဉတွာ ဝေရိနောပိ နံ နိလီယိတွာ ဂဏှန္တိ ဝါ ဟနန္တိ ဝါ။ ဧဝံ အတ္တာပိဿ အဂုတ္တော ဟောတိ အရက္ခိတော။ ပုတ္တဒါရာပိ ‘‘အမှာကံ ပိတာ အမှာကံ သာမိ ရတ္တိံ ဝိစရတိ, ကိမင်္ဂံ ပန မယ’’န္တိ ဣတိဿ ပုတ္တဓီတရောပိ ဘရိယာပိ ဗဟိ ပတ္ထနံ ကတွာ ရတ္တိံ စရန္တာ အနယဗျသနံ ပါပုဏန္တိ။ ဧဝံ ပုတ္တဒါရောပိဿ အဂုတ္တော အရက္ခိတော ဟောတိ။ သာပတေယျန္တိ တဿ ပုတ္တဒါရပရိဇနဿ ရတ္တိံ စရဏကဘာဝံ ဉတွာ စောရာ
(ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၂၉။) [သျ]သုညံ ဂေဟံ ပဝိသိတွာ ယံ ဣစ္ဆန္တိ, တံ ဟရန္တိ။ ဧဝံ သာပတေယျမ္ပိဿ အဂုတ္တံ အရက္ခိတံ ဟောတိ။ သင်္ကိယော စ ဟောတီတိ အညေဟိ ကတပါပကမ္မေသုပိ ‘‘ဣမိနာ ကတံ ဘဝိဿတီ’’တိ သင်္ကိတဗ္ဗော ဟောတိ။ ယဿ ယဿ ဃရဒွါရေန ယာတိ, တတ္ထ ယံ အညေန စောရကမ္မံ ပရဒါရိကကမ္မံ ဝါ ကတံ, တံ ‘‘ဣမိနာ ကတ’’န္တိ ဝုတ္တေ အဘူတံ အသန္တမ္ပိ တသ္မိံ ရူဟတိ ပတိဋ္ဌာတိ။ ဗဟူနဉ္စ ဒုက္ခဓမ္မာနန္တိ ဧတ္တကံ ဒုက္ခံ, ဧတ္တကံ ဒေါမနဿန္တိ ဝတ္တုံ န သက္ကာ, အညသ္မိံ ပုဂ္ဂလေ အသတိ သဗ္ဗံ ဝိကာလစာရိမှိ အာဟရိတဗ္ဗံ ဟောတိ, ဣတိ သော ဗဟူနံ ဒုက္ခဓမ္မာနံ ပုရက္ခတော ပုရေဂါမီ ဟောတိ။
֍ ဋီ ၂၅၀။ ကွ နစ္စန္တိ ‘‘ကသ္မိံ ဌာနေ နဋနာဋကာဒိနစ္စံ အတ္ထီ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ယသ္မိံ ဂါမေ ဝါ နိဂမေ ဝါ တံ အတ္ထိ, တတ္ထ ဂန္တဗ္ဗံ ဟောတိ, တဿ ‘‘သွေ နစ္စဒဿနံ ဂမိဿာမီ’’တိ အဇ္ဇ ဝတ္ထဂန္ဓမာလာဒီနိ ပဋိယာဒေန္တဿေဝ သကလဒိဝသမ္ပိ ကမ္မစ္ဆေဒေါ ဟောတိ, နစ္စဒဿနေန ဧကာဟမ္ပိ ဒွီဟမ္ပိ တီဟမ္ပိ တတ္ထေဝ ဟောတိ, အထ ဝုဋ္ဌိသမ္ပတ္တိယာဒီနိ လဘိတွာပိ ဝပ္ပါဒိကာလေ ဝပ္ပါဒီနိ အကရောန္တဿ အနုပ္ပန္နာ ဘောဂါ နုပ္ပဇ္ဇန္တိ, တဿ ဗဟိ ဂတဘာဝံ ဉတွာ အနာရက္ခေ ဂေဟေ စောရာ ယံ ဣစ္ဆန္တိ, တံ ကရောန္တိ, တေနဿ ဥပ္ပန္နာပိ ဘောဂါ ဝိနဿန္တိ။ ကွ ဂီတန္တိအာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ တေသံ နာနာကရဏံ ဗြဟ္မဇာလေ ဝုတ္တမေဝ။
֍ ဋီ ၂၅၁။ ဇယံ ဝေရန္တိ ‘‘ဇိတံ မယာ’’တိ ပရိသမဇ္ဈေ ပရဿ သာဋကံ ဝါ ဝေဌနံ ဝါ ဂဏှာတိ, သော ‘‘ပရိသမဇ္ဈေ မေ အဝမာနံ ကရောသိ, ဟောတု, သိက္ခာပေဿာမိ န’’န္တိ တတ္ထ ဝေရံ ဗန္ဓတိ, ဧဝံ ဇိနန္တော သယံ ဝေရံ ပသဝတိ။ ဇိနောတိ အညေန ဇိတော သမာနော ယံ တေန တဿ ဝေဌနံ ဝါ သာဋကော ဝါ အညံ ဝါ ပန ဟိရညသုဝဏ္ဏာဒိဝိတ္တံ ဂဟိတံ, တံ အနုသောစတိ ‘‘အဟောသိ ဝတ မေ, တံ တံ ဝတ မေ နတ္ထီ’’တိ တပ္ပစ္စယာ သောစတိ။ ဧဝံ သော ဇိနော ဝိတ္တံ အနုသောစတိ။ သဘာဂတဿ ဝစနံ န ရူဟတီတိ ဝိနိစ္ဆယဋ္ဌာနေ သက္ခိပုဋ္ဌဿ သတော ဝစနံ န ရူဟတိ, န ပတိဋ္ဌာတိ, ‘‘အယံ အက္ခသောဏ္ဍော ဇူတကရော, မာ တဿ ဝစနံ ဂဏှိတ္ထာ’’တိ ဝတ္တာရော ဘဝန္တိ။ မိတ္တာမစ္စာနံ ပရိဘူတော ဟောတီတိ တဉှိ မိတာမစ္စာ ဧဝံ ဝဒန္တိ – ‘‘သမ္မ, တွမ္ပိ နာမ ကုလပုတ္တော ဇူတကရော ဆိန္နဘိန္နကော ဟုတွာ ဝိစရသိ, န တေ ဣဒံ ဇာတိဂေါတ္တာနံ အနုရူပံ, ဣတော ပဋ္ဌာယ မာ ဧဝံ ကရေယျာသီ’’တိ။ သော ဧဝံ ဝုတ္တောပိ တေသံ ဝစနံ န ကရောတိ။ တတော တေန သဒ္ဓိံ ဧကတော န
(ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၃၀။) [သျ]တိဋ္ဌန္တိ န နိသီဒန္တိ။ တဿ ကာရဏာ သက္ခိပုဋ္ဌာပိ န ကထေန္တိ။ ဧဝံ မိတ္တာမစ္စာနံ ပရိဘူတော ဟောတိ။
အာဝါဟဝိဝါဟကာနန္တိ အာဝါဟကာ နာမ ယေ တဿ ဃရတော ဒါရိကံ ဂဟေတုကာမာ။ ဝိဝါဟကာ နာမ ယေ တဿ ဂေဟေ ဒါရိကံ ဒါတုကာမာ။ အပတ္ထိတော ဟောတီတိ အနိစ္ဆိတော ဟောတိ။ နာလံ ဒါရဘရဏာယာတိ ဒါရဘရဏာယ န သမတ္ထော။ ဧတဿ ဂေဟေ ဒါရိကာ ဒိန္နာပိ ဧတဿ ဂေဟတော အာဂတာပိ အမှေဟိ ဧဝ ပေါသိတဗ္ဗာ ဘဝိဿတိယေဝ။
ပါပမိတ္တတာယ ဆအာဒီနဝါဒိဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၂၅၂။ ဓုတ္တာတိ အက္ခဓုတ္တာ။ သောဏ္ဍာတိ ဣတ္ထိသောဏ္ဍာ ဘတ္တသောဏ္ဍာ ပူဝသောဏ္ဍာ မူလကသောဏ္ဍာ။ ပိပါသာတိ ပါနသောဏ္ဍာ။ နေကတိကာတိ ပတိရူပကေန ဝဉ္စနကာ။ ဝဉ္စနိကာတိ သမ္မုခါဝဉ္စနာဟိ ဝဉ္စနိကာ။ သာဟသိကာတိ ဧကာဂါရိကာဒိသာဟသိကကမ္မကာရိနော။ တျာဿ မိတ္တာ ဟောန္တီတိ တေ အဿ မိတ္တာ ဟောန္တိ။ အညေဟိ သပ္ပုရိသေဟိ သဒ္ဓိံ န ရမတိ ဂန္ဓမာလာဒီဟိ အလင်္ကရိတွာ ဝရသယနံ အာရောပိတသူကရော ဂူထကူပမိဝ, တေ ပါပမိတ္တေယေဝ ဥပသင်္ကမတိ။ တသ္မာ ဒိဋ္ဌေ စေဝ ဓမ္မေ သမ္ပရာယဉ္စ ဗဟုံ အနတ္ထံ နိဂစ္ဆတိ။
֍ ဋီ ၂၅၃။ အတိသီတန္တိ ကမ္မံ န ကရောတီတိ မနုဿေဟိ ကာလဿေဝ ဝုဋ္ဌာယ ‘‘ဧထ ဘော ကမ္မန္တံ ဂစ္ဆာမာ’’တိ ဝုတ္တော ‘‘အတိသီတံ တာဝ, အဋ္ဌီနိ ဘိဇ္ဇန္တိ ဝိယ, ဂစ္ဆထ တုမှေ ပစ္ဆာ ဇာနိဿာမီ’’တိ အဂ္ဂိံ တပန္တော နိသီဒတိ။ တေ ဂန္တွာ ကမ္မံ ကရောန္တိ။ ဣတရဿ ကမ္မံ ပရိဟာယတိ။ အတိဥဏှန္တိအာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။
ဟောတိ ပါနသခါ နာမာတိ ဧကစ္စော ပါနဋ္ဌာနေ သုရာဂေဟေယေဝ သဟာယော ဟောတိ။ ‘‘ပန္နသခါ’’တိပိ ပါဌော, အယမေဝတ္ထော။ သမ္မိယသမ္မိယောတိ သမ္မ သမ္မာတိ ဝဒန္တော သမ္မုခေယေဝ သဟာယော ဟောတိ, ပရမ္မုခေ ဝေရီသဒိသော ဩတာရမေဝ ဂဝေသတိ။ အတ္ထေသု ဇာတေသူတိ တထာရူပေသု ကိစ္စေသု သမုပ္ပန္နေသု။ ဝေရပ္ပသဝေါတိ ဝေရဗဟုလတာ။ အနတ္ထတာတိ အနတ္ထကာရိတာ။ သုကဒရိယတာတိ သုဋ္ဌု ကဒရိယတာ
(ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၃၁။) [သျ]ထဒ္ဓမစ္ဆရိယဘာဝေါ။ ဥဒကမိဝ ဣဏံ ဝိဂါဟတီတိ ပါသာဏော ဥဒကံ ဝိယ သံသီဒန္တော ဣဏံ ဝိဂါဟတိ။
ရတ္တိနုဋ္ဌာနဒေဿိနာတိ ရတ္တိံ အနုဋ္ဌာနသီလေန။ အတိသာယမိဒံ အဟူတိ ဣဒံ အတိသာယံ ဇာတန္တိ ယေ ဧဝံ ဝတွာ ကမ္မံ န ကရောန္တိ။ ဣတိ ဝိဿဋ္ဌကမ္မန္တေတိ ဧဝံ ဝတွာ ပရိစ္စတ္တကမ္မန္တေ။ အတ္ထာ အစ္စေန္တိ မာဏဝေတိ ဧဝရူပေ ပုဂ္ဂလေ အတ္ထာ အတိက္ကမန္တိ, တေသု န တိဋ္ဌန္တိ။
တိဏာ ဘိယျောတိ တိဏတောပိ ဥတ္တရိ။ သော သုခံ န ဝိဟာယတီတိ သော ပုရိသော သုခံ န ဇဟာတိ, သုခသမင်္ဂီယေဝ ဟောတိ။ ဣမိနာ ကထာမဂ္ဂေန ဣမမတ္ထံ ဒဿေတိ ‘‘ဂိဟိဘူတေန သတာ ဧတ္တကံ ကမ္မံ န ကာတဗ္ဗံ, ကရောန္တဿ ဝဍ္ဎိ နာမ နတ္ထိ။ ဣဓလောကေ ပရလောကေ ဂရဟမေဝ ပါပုဏာတီ’’တိ။
မိတ္တပတိရူပကာဒိဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၂၅၄။ ဣဒါနိ ယော ဧဝံ ကရောတော အနတ္ထော ဥပ္ပဇ္ဇတိ, အညာနိ ဝါ ပန ယာနိ ကာနိစိ ဘယာနိ ယေကေစိ ဥပဒ္ဒဝါ ယေကေစိ ဥပသဂ္ဂါ, သဗ္ဗေ တေ ဗာလံ နိဿာယ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ။ တသ္မာ ‘‘ဧဝရူပါ ဗာလာ န သေဝိတဗ္ဗာ’’တိ ဗာလေ မိတ္တပတိရူပကေ အမိတ္တေ ဒဿေတုံ စတ္တာရောမေ, ဂဟပတိပုတ္တ အမိတ္တာတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ အညဒတ္ထုဟရောတိ သယံ တုစ္ဆဟတ္ထော အာဂန္တွာ ဧကံသေန ယံကိဉ္စိ ဟရတိယေဝ။ ဝစီပရမောတိ ဝစနပရမော ဝစနမတ္တေနေဝ ဒါယကော ကာရကော ဝိယ ဟောတိ။ အနုပ္ပိယဘာဏီတိ အနုပ္ပိယံ ဘဏတိ။ အပါယသဟာယောတိ ဘောဂါနံ အပါယေသု သဟာယော ဟောတိ။
֍ ဋီ ၂၅၅။ ဧဝံ စတ္တာရော အမိတ္တေ ဒဿေတွာ ပုန တတ္ထ ဧကေကံ စတူဟိ ကာရဏေဟိ ဝိဘဇန္တော စတူဟိ ခေါ, ဂဟပတိပုတ္တာတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ အညဒတ္ထုဟရော ဟောတီတိ ဧကံသေန ဟာရကောယေဝ ဟောတိ။ သဟာယဿ ဂေဟံ ရိတ္တဟတ္ထော အာဂန္တွာ နိဝတ္ထသာဋကာဒီနံ ဝဏ္ဏံ ဘာသတိ, သော ‘‘အတိဝိယ တွံ သမ္မ ဣမဿ ဝဏ္ဏံ ဘာသသီ’’တိ အညံ နိဝါသေတွာ တံ ဒေတိ။ အပ္ပေန ဗဟုမိစ္ဆတီတိ ယံကိဉ္စိ အပ္ပကံ ဒတွာ တဿ သန္တိကာ ဗဟုံ ပတ္ထေတိ။ ဘယဿ ကိစ္စံ ကရောတီတိ အတ္တနော ဘယေ ဥပ္ပန္နေ တဿ ဒါသော ဝိယ ဟုတွာ တံ တံ ကိစ္စံ ကရောတိ, အယံ သဗ္ဗဒါ န ကရောတိ,
(ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၃၂။) [သျ]ဘယေ ဥပ္ပန္နေ ကရောတိ, န ပေမေနာတိ အမိတ္တော နာမ ဇာတော။ သေဝတိ အတ္ထကာရဏာတိ မိတ္တသန္ထဝဝသေန န သေဝတိ, အတ္တနော အတ္ထမေဝ ပစ္စာသီသန္တော သေဝတိ။
֍ ဋီ ၂၅၆။ အတီတေန ပဋိသန္ထရတီတိ သဟာယေ အာဂတေ ‘‘ဟိယျော ဝါ ပရေ ဝါ န အာဂတောသိ, အမှာကံ ဣမသ္မိံ ဝါရေ သဿံ အတိဝိယ နိပ္ဖန္နံ, ဗဟူနိ သာလိယဝဗီဇာဒီနိ ဌပေတွာ မဂ္ဂံ ဩလောကေန္တာ နိသီဒိမှ, အဇ္ဇ ပန သဗ္ဗံ ခီဏ’’န္တိ ဧဝံ အတီတေန သင်္ဂဏှာတိ။ အနာဂတေနာတိ ‘‘ဣမသ္မိံ ဝါရေ အမှာကံ သဿံ မနာပံ ဘဝိဿတိ, ဖလဘာရဘရိတာ သာလိအာဒယော, သဿသင်္ဂဟေ ကတေ တုမှာကံ သင်္ဂဟံ ကာတုံ သမတ္ထာ ဘဝိဿာမာ’’တိ ဧဝံ အနာဂတေန သင်္ဂဏှာတိ။ နိရတ္ထကေနာတိ ဟတ္ထိက္ခန္ဓေ ဝါ အဿပိဋ္ဌေ ဝါ နိသိန္နော သဟာယံ ဒိသွာ ‘‘ဧဟိ, ဘော, ဣဓ နိသီဒါ’’တိ ဝဒတိ။ မနာပံ သာဋကံ နိဝါသေတွာ ‘‘သဟာယကဿ ဝတ မေ အနုစ္ဆဝိကော အညော ပန မယှံ နတ္ထီ’’တိ ဝဒတိ, ဧဝံ နိရတ္ထကေန သင်္ဂဏှာတိ နာမ။ ပစ္စုပ္ပန္နေသု ကိစ္စေသု ဗျသနံ ဒဿေတီတိ ‘‘သကဋေန မေ အတ္ထော’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘စက္ကမဿ ဘိန္နံ, အက္ခော ဆိန္နော’’တိအာဒီနိ ဝဒတိ။
֍ ဋီ ၂၅၇။ ပါပကမ္ပိဿ အနုဇာနာတီတိ ပါဏာတိပါတာဒီသု ယံကိဉ္စိ ကရောမာတိ ဝုတ္တေ ‘‘သာဓု သမ္မ ကရောမာ’’တိ အနုဇာနာတိ။ ကလျာဏေပိ ဧသေဝ နယော။ သဟာယော ဟောတီတိ ‘‘အသုကဋ္ဌာနေ သုရံ ပိဝန္တိ, ဧဟိ တတ္ထ ဂစ္ဆာမာ’’တိ ဝုတ္တေ သာဓူတိ ဂစ္ဆတိ။ ဧသ နယော သဗ္ဗတ္ထ။ ဣတိ ဝိညာယာတိ ‘‘မိတ္တပတိရူပကာ ဧတေ’’တိ ဧဝံ ဇာနိတွာ။
သုဟဒမိတ္တာဒိဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၂၆၀။ ဧဝံ န သေဝိတဗ္ဗေ ပါပမိတ္တေ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ သေဝိတဗ္ဗေ ကလျာဏမိတ္တေ ဒဿေန္တော ပုန စတ္တာရောမေ, ဂဟပတိပုတ္တာတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ သုဟဒါတိ သုန္ဒရဟဒယာ။
֍ ဋီ ၂၆၁။ ပမတ္တံ ရက္ခတီတိ မဇ္ဇံ ပိဝိတွာ ဂါမမဇ္ဈေ ဝါ ဂါမဒွါရေ ဝါ မဂ္ဂေ ဝါ နိပန္နံ ဒိသွာ ‘‘ဧဝံနိပန္နဿ ကောစိဒေဝ နိဝါသနပါရုပနမ္ပိ ဟရေယျာ’’တိ သမီပေ နိသီဒိတွာ ပဗုဒ္ဓကာလေ ဂဟေတွာ ဂစ္ဆတိ။ ပမတ္တဿ သာပတေယျန္တိ
(ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၃၃။) [သျ]သဟာယော ဗဟိဂတော ဝါ ဟောတိ သုရံ ပိဝိတွာ ဝါ ပမတ္တော, ဂေဟံ အနာရက္ခံ ‘‘ကောစိဒေဝ ယံကိဉ္စိ ဟရေယျာ’’တိ ဂေဟံ ပဝိသိတွာ တဿ ဓနံ ရက္ခတိ။ ဘီတဿာတိ ကိသ္မိဉ္စိဒေဝ ဘယေ ဥပ္ပန္နေ ‘‘မာ ဘာယိ, မာဒိသေ သဟာယေ ဌိတေ ကိံ ဘာယသီ’’တိ တံ ဘယံ ဟရန္တော ပဋိသရဏံ ဟောတိ။ တဒ္ဒိဂုဏံ ဘောဂန္တိ ကိစ္စကရဏီယေ ဥပ္ပန္နေ သဟာယံ အတ္တနော သန္တိကံ အာဂတံ ဒိသွာ ဝဒတိ ‘‘ကသ္မာ အာဂတောသီ’’တိ? ရာဇကုလေ ကမ္မံ အတ္ထီတိ။ ကိံ လဒ္ဓုံ ဝဋ္ဋတီတိ? ဧကော ကဟာပဏောတိ။ ‘‘နဂရေ ကမ္မံ နာမ န ဧကကဟာပဏေန နိပ္ဖဇ္ဇတိ, ဒွေ ဂဏှာဟီ’’တိ ဧဝံ ယတ္တကံ ဝဒတိ, တတော ဒိဂုဏံ ဒေတိ။
֍ ဋီ ၂၆၂။ ဂုယှမဿ အာစိက္ခတီတိ အတ္တနော ဂုယှံ နိဂူဟိတုံ ယုတ္တကထံ အညဿ အကထေတွာ တဿေဝ အာစိက္ခတိ။ ဂုယှမဿ ပရိဂူဟတီတိ တေန ကထိတံ ဂုယှံ ယထာ အညော န ဇာနာတိ, ဧဝံ ရက္ခတိ။ အာပဒါသု န ဝိဇဟတီတိ ဥပ္ပန္နေ ဘယေ န ပရိစ္စဇတိ။ ဇီဝိတမ္ပိဿ အတ္ထာယာတိ အတ္တနော ဇီဝိတမ္ပိ တဿ သဟာယဿ အတ္ထာယ ပရိစ္စတ္တမေဝ ဟောတိ, အတ္တနော ဇီဝိတံ အဂဏေတွာပိ တဿ ကမ္မံ ကရောတိယေဝ။
֍ ဋီ ၂၆၃။ ပါပါ နိဝါရေတီတိ အမှေသု ပဿန္တေသု ပဿန္တေသု တွံ ဧဝံ ကာတုံ န လဘသိ, ပဉ္စ ဝေရာနိ ဒသ အကုသလကမ္မပထေ မာ ကရောဟီတိ နိဝါရေတိ။ ကလျာဏေ နိဝေသေတီတိ ကလျာဏကမ္မေ တီသု သရဏေသု ပဉ္စသီလေသု ဒသကုသလကမ္မပထေသု ဝတ္တဿု, ဒါနံ ဒေဟိ ပုညံ ကရောဟိ ဓမ္မံ သုဏာဟီတိ ဧဝံ ကလျာဏေ နိယောဇေတိ။ အဿုတံ သာဝေတီတိ အဿုတပုဗ္ဗံ သုခုမံ နိပုဏံ ကာရဏံ သာဝေတိ။ သဂ္ဂဿ မဂ္ဂန္တိ ဣဒံ ကမ္မံ ကတွာ သဂ္ဂေ နိဗ္ဗတ္တန္တီတိ ဧဝံ သဂ္ဂဿ မဂ္ဂံ အာစိက္ခတိ။
֍ ဋီ ၂၆၄။ အဘဝေနဿ န နန္ဒတီတိ တဿ အဘဝေန အဝုဍ္ဎိယာ ပုတ္တဒါရဿ ဝါ ပရိဇနဿ ဝါ တထာရူပံ ပါရိဇုညံ ဒိသွာ ဝါ သုတွာ ဝါ န နန္ဒတိ, အနတ္တမနော ဟောတိ။ ဘဝေနာတိ ဝုဍ္ဎိယာ တထာရူပဿ သမ္ပတ္တိံ ဝါ ဣဿရိယပ္ပဋိလာဘံ ဝါ ဒိသွာ ဝါ သုတွာ ဝါ နန္ဒတိ, အတ္တမနော ဟောတိ။ အဝဏ္ဏံ ဘဏမာနံ နိဝါရေတီတိ ‘‘အသုကော ဝိရူပေါ န ပါသာဒိကော ဒုဇ္ဇာတိကော ဒုဿီလော’’တိ ဝါ ဝုတ္တေ ‘‘ဧဝံ မာ ဘဏိ, ရူပဝါ စ သော
(ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၃၄။) [သျ]ပါသာဒိကော စ သုဇာတော စ သီလသမ္ပန္နော စာ’’တိအာဒီဟိ ဝစနေဟိ ပရံ အတ္တနော သဟာယဿ အဝဏ္ဏံ ဘဏမာနံ နိဝါရေတိ။ ဝဏ္ဏံ ဘဏမာနံ ပသံသတီတိ ‘‘အသုကော ရူပဝါ ပါသာဒိကော သုဇာတော သီလသမ္ပန္နော’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘အဟော သုဋ္ဌု ဝဒသိ, သုဘာသိတံ တယာ, ဧဝမေတံ, ဧသ ပုရိသော ရူပဝါ ပါသာဒိကော သုဇာတော သီလသမ္ပန္နော’’တိ ဧဝံ အတ္တနော သဟာယကဿ ပရံ ဝဏ္ဏံ ဘဏမာနံ ပသံသတိ။
֍ ဋီ ၂၆၅။ ဇလံ အဂ္ဂီဝ ဘာသတီတိ ရတ္တိံ ပဗ္ဗတမတ္ထကေ ဇလမာနော အဂ္ဂိ ဝိယ ဝိရောစတိ။
ဘောဂေ သံဟရမာနဿာတိ အတ္တာနမ္ပိ ပရမ္ပိ အပီဠေတွာ ဓမ္မေန သမေန ဘောဂေ သမ္ပိဏ္ဍေန္တဿ ရာသိံ ကရောန္တဿ။ ဘမရဿေဝ ဣရီယတောတိ ယထာ ဘမရော ပုပ္ဖါနံ ဝဏ္ဏဂန္ဓံ အပေါထယံ တုဏ္ဍေနပိ ပက္ခေဟိပိ ရသံ အာဟရိတွာ အနုပုဗ္ဗေန စက္ကပ္ပမာဏံ မဓုပဋလံ ကရောတိ, ဧဝံ အနုပုဗ္ဗေန မဟန္တံ ဘောဂရာသိံ ကရောန္တဿ။ ဘောဂါ သန္နိစယံ ယန္တီတိ တဿ ဘောဂါ နိစယံ ဂစ္ဆန္တိ။ ကထံ? အနုပုဗ္ဗေန ဥပစိကာဟိ သံဝဍ္ဎိယမာနော ဝမ္မိကော ဝိယ။ တေနာဟ ‘‘ဝမ္မိကောဝုပစီယတီ’’တိ။ ယထာ ဝမ္မိကော ဥပစိယတိ, ဧဝံ နိစယံ ယန္တီတိ အတ္ထော။
သမာဟတွာတိ သမာဟရိတွာ။ အလမတ္ထောတိ ယုတ္တသဘာဝေါ သမတ္ထော ဝါ ပရိယတ္တရူပေါ ဃရာဝါသံ သဏ္ဌာပေတုံ။
ဣဒါနိ ယထာ ဝါ ဃရာဝါသော သဏ္ဌပေတဗ္ဗော, တထာ ဩဝဒန္တော စတုဓာ ဝိဘဇေ ဘောဂေတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ သ ဝေ မိတ္တာနိ ဂန္ထတီတိ သော ဧဝံ ဝိဘဇန္တော မိတ္တာနိ ဂန္ထတိ နာမ အဘေဇ္ဇမာနာနိ ဌပေတိ။ ယဿ ဟိ ဘောဂါ သန္တိ, သော ဧဝ မိတ္တေ ဌပေတုံ သက္ကောတိ, န ဣတရော။
ဧကေန ဘောဂေ ဘုဉ္ဇေယျာတိ ဧကေန ကောဋ္ဌာသေန ဘောဂေ ဘုဉ္ဇေယျ။ ဒွီဟိ ကမ္မံ ပယောဇယေတိ ဒွီဟိ ကောဋ္ဌာသေဟိ ကသိဝါဏိဇ္ဇာဒိကမ္မံ ပယောဇေယျ။ စတုတ္ထဉ္စ နိဓာပေယျာတိ စတုတ္ထံ ကောဋ္ဌာသံ နိဓာပေတွာ ဌပေယျ။ အာပဒါသု ဘဝိဿတီတိ ကုလာနဉှိ န သဗ္ဗကာလံ ဧကသဒိသံ ဝတ္တတိ, ကဒါစိ ရာဇာဒိဝသေန အာပဒါပိ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ, တသ္မာ ဧဝံ အာပဒါသု ဥပ္ပန္နာသု ဘဝိဿတီတိ ‘‘ဧကံ ကောဋ္ဌာသံ နိဓာပေယျာ’’တိ
(ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၃၅။) [သျ]အာဟ။ ဣမေသု ပန စတူသု ကောဋ္ဌာသေသု ကတရကောဋ္ဌာသံ ဂဟေတွာ ကုသလံ ကာတဗ္ဗန္တိ? ‘‘ဘောဂေ ဘုဉ္ဇေယျာ’’တိ ဝုတ္တကောဋ္ဌာသံ။ တတော ဂဏှိတွာ ဘိက္ခူနမ္ပိ ကပဏဒ္ဓိကာဒီနမ္ပိ ဒါတဗ္ဗံ, ပေသကာရနှာပိတာဒီနမ္ပိ ဝေတနံ ဒါတဗ္ဗံ။
ဆဒ္ဒိသာပဋိစ္ဆာဒနကဏ္ဍဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၂၆၆။ ဣတိ ဘဂဝါ ဧတ္တကေန ကထာမဂ္ဂေန ဧဝံ ဂဟပတိပုတ္တဿ အရိယသာဝကော စတူဟိ ကာရဏေဟိ အကုသလံ ပဟာယ ဆဟိ ကာရဏေဟိ ဘောဂါနံ အပါယမုခံ ဝဇ္ဇေတွာ သောဠသ မိတ္တာနိ သေဝန္တော ဃရာဝါသံ သဏ္ဌပေတွာ ဒါရဘရဏံ ကရောန္တော ဓမ္မိကေန အာဇီဝေန ဇီဝတိ, ဒေဝမနုဿာနဉ္စ အန္တရေ အဂ္ဂိက္ခန္ဓော ဝိယ ဝိရောစတီတိ ဝဇ္ဇနီယဓမ္မဝဇ္ဇနတ္ထံ သေဝိတဗ္ဗဓမ္မသေဝနတ္ထဉ္စ ဩဝါဒံ ဒတွာ ဣဒါနိ နမဿိတဗ္ဗာ ဆ ဒိသာ ဒဿေန္တော ကထဉ္စ ဂဟပတိပုတ္တာတိအာဒိမာဟ။
တတ္ထ ဆဒ္ဒိသာပဋိစ္ဆာဒီတိ ယထာ ဆဟိ ဒိသာဟိ အာဂမနဘယံ န အာဂစ္ဆတိ, ခေမံ ဟောတိ နိဗ္ဘယံ ဧဝံ ဝိဟရန္တော ‘‘ဆဒ္ဒိသာပဋိစ္ဆာဒီ’’တိ ဝုစ္စတိ။ ‘‘ပုရတ္ထိမာ ဒိသာ မာတာပိတရော ဝေဒိတဗ္ဗာ’’တိအာဒီသု မာတာပိတရော ပုဗ္ဗုပကာရိတာယ ပုရတ္ထိမာ ဒိသာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ အာစရိယာ ဒက္ခိဏေယျတာယ ဒက္ခိဏာ ဒိသာတိ။ ပုတ္တဒါရာ ပိဋ္ဌိတော အနုဗန္ဓနဝသေန ပစ္ဆိမာ ဒိသာတိ။ မိတ္တာမစ္စာ ယသ္မာ သော မိတ္တာမစ္စေ နိဿာယ တေ တေ ဒုက္ခဝိသေသေ ဥတ္တရတိ, တသ္မာ ဥတ္တရာ ဒိသာတိ။ ဒါသကမ္မကရာ ပါဒမူလေ ပတိဋ္ဌာနဝသေန ဟေဋ္ဌိမာ ဒိသာတိ။ သမဏဗြာဟ္မဏာ ဂုဏေဟိ ဥပရိ ဌိတဘာဝေန ဥပရိမာ ဒိသာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။
֍ ဋီ ၂၆၇။ ဘတော နေ ဘရိဿာမီတိ အဟံ မာတာပိတူဟိ ထညံ ပါယေတွာ ဟတ္ထပါဒေ ဝဍ္ဎေတွာ မုခေန သိင်္ဃာဏိကံ အပနေတွာ နဟာပေတွာ မဏ္ဍေတွာ ဘတော ဘရိတော ဇဂ္ဂိတော, သွာဟံ အဇ္ဇ တေ မဟလ္လကေ ပါဒဓောဝနနှာပနယာဂုဘတ္တဒါနာဒီဟိ ဘရိဿာမိ။
ကိစ္စံ နေသံ ကရိဿာမီတိ အတ္တနော ကမ္မံ ဌပေတွာ မာတာပိတူနံ ရာဇကုလာဒီသု ဥပ္ပန္နံ ကိစ္စံ ဂန္တွာ ကရိဿာမိ။ ကုလဝံသံ သဏ္ဌပေဿာမီတိ မာတာပိတူနံ သန္တကံ ခေတ္တဝတ္ထုဟိရညသုဝဏ္ဏာဒိံ အဝိနာသေတွာ ရက္ခန္တောပိ ကုလဝံသံ သဏ္ဌပေတိ နာမ။ မာတာပိတရော အဓမ္မိကဝံသတော
(ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၃၆။) [သျ]ဟာရေတွာ ဓမ္မိကဝံသေ ဌပေန္တောပိ, ကုလဝံသေန အာဂတာနိ သလာကဘတ္တာဒီနိ အနုပစ္ဆိန္ဒိတွာ ပဝတ္တေန္တောပိ ကုလဝံသံ သဏ္ဌပေတိ နာမ။ ဣဒံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ – ‘‘ကုလဝံသံ သဏ္ဌပေဿာမီ’’တိ။
ဒါယဇ္ဇံ ပဋိပဇ္ဇာမီတိ မာတာပိတရော အတ္တနော ဩဝါဒေ အဝတ္တမာနေ မိစ္ဆာပဋိပန္နေ ဒါရကေ ဝိနိစ္ဆယံ ပတွာ အပုတ္တေ ကရောန္တိ, တေ ဒါယဇ္ဇာရဟာ န ဟောန္တိ။ ဩဝါဒေ ဝတ္တမာနေ ပန ကုလသန္တကဿ သာမိကေ ကရောန္တိ, အဟံ ဧဝံ ဝတ္တိဿာမီတိ အဓိပ္ပါယေန ‘‘ဒါယဇ္ဇံ ပဋိပဇ္ဇာမီ’’တိ ဝုတ္တံ။
ဒက္ခိဏံ အနုပ္ပဒဿာမီတိ တေသံ ပတ္တိဒါနံ ကတွာ တတိယဒိဝသတော ပဋ္ဌာယ ဒါနံ အနုပ္ပဒဿာမိ။ ပါပါ နိဝါရေန္တီတိ ပါဏာတိပါတာဒီနံ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကသမ္ပရာယိကံ အာဒီနဝံ ဝတွာ, ‘‘တာတ, မာ ဧဝရူပံ ကရီ’’တိ နိဝါရေန္တိ, ကတမ္ပိ ဂရဟန္တိ။ ကလျာဏေ နိဝေသေန္တီတိ အနာထပိဏ္ဍိကော ဝိယ လဉ္ဇံ ဒတွာပိ သီလသမာဒါနာဒီသု နိဝေသေန္တိ။ သိပ္ပံ သိက္ခာပေန္တီတိ အတ္တနော ဩဝါဒေ ဌိတဘာဝံ ဉတွာ ဝံသာနုဂတံ မုဒ္ဒါဂဏနာဒိသိပ္ပံ သိက္ခာပေန္တိ။ ပတိရူပေနာတိ ကုလသီလရူပါဒီဟိ အနုရူပေန။
သမယေ ဒါယဇ္ဇံ နိယျာဒေန္တီတိ သမယေ ဓနံ ဒေန္တိ။ တတ္ထ နိစ္စသမယော ကာလသမယောတိ ဒွေ သမယာ။ နိစ္စသမယေ ဒေန္တိ နာမ ‘‘ဥဋ္ဌာယ သမုဋ္ဌာယ ဣမံ ဂဏှိတဗ္ဗံ ဂဏှ, အယံ တေ ပရိဗ္ဗယော ဟောတု, ဣမိနာ ကုသလံ ကရောဟီ’’တိ ဒေန္တိ။ ကာလသမယေ ဒေန္တိ နာမ သိခါဌပနအာဝါဟဝိဝါဟာဒိသမယေ ဒေန္တိ။ အပိစ ပစ္ဆိမေ ကာလေ မရဏမဉ္စေ နိပန္နဿ ‘‘ဣမိနာ ကုသလံ ကရောဟီ’’တိ ဒေန္တာပိ သမယေ ဒေန္တိ နာမ။ ပဋိစ္ဆန္နာ ဟောတီတိ ယံ ပုရတ္ထိမဒိသတော ဘယံ အာဂစ္ဆေယျ, ယထာ တံ နာဂစ္ဆတိ, ဧဝံ ပိဟိတာ ဟောတိ။ သစေ ဟိ ပုတ္တာ ဝိပ္ပဋိပန္နာ, အဿု, မာတာပိတရော ဒဟရကာလတော ပဋ္ဌာယ ဇဂ္ဂနာဒီဟိ သမ္မာ ပဋိပန္နာ, ဧတေ ဒါရကာ, မာတာပိတူနံ အပ္ပတိရူပါတိ ဧတံ ဘယံ အာဂစ္ဆေယျ။ ပုတ္တာ သမ္မာ ပဋိပန္နာ, မာတာပိတရော ဝိပ္ပဋိပန္နာ, မာတာပိတရော ပုတ္တာနံ နာနုရူပါတိ ဧတံ ဘယံ အာဂစ္ဆေယျ။ ဥဘောသု ဝိပ္ပဋိပန္နေသု ဒုဝိဓမ္ပိ တံ ဘယံ ဟောတိ။ သမ္မာ ပဋိပန္နေသု သဗ္ဗံ န ဟောတိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘ပဋိစ္ဆန္နာ ဟောတိ ခေမာ အပ္ပဋိဘယာ’’တိ။
ဧဝဉ္စ ပန ဝတွာ ဘဂဝါ သိင်္ဂါလကံ ဧတဒဝေါစ – ‘‘န ခေါ တေ, ဂဟပတိပုတ္တ, ပိတာ လောကသမ္မတံ ပုရတ္ထိမံ ဒိသံ နမဿာပေတိ။ မာတာပိတရော
(ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၃၇။) [သျ]ပန ပုရတ္ထိမဒိသာသဒိသေ ကတွာ နမဿာပေတိ။ အယဉှိ တေ ပိတရာ ပုရတ္ထိမာ ဒိသာ အက္ခာတာ, နော အညာ’’တိ။
֍ ဋီ ၂၆၈။ ဥဋ္ဌာနေနာတိ အာသနာ ဥဋ္ဌာနေန။ အန္တေဝါသိကေန ဟိ အာစရိယံ ဒူရတောဝ အာဂစ္ဆန္တံ ဒိသွာ အာသနာ ဝုဋ္ဌာယ ပစ္စုဂ္ဂမနံ ကတွာ ဟတ္ထတော ဘဏ္ဍကံ ဂဟေတွာ အာသနံ ပညပေတွာ နိသီဒါပေတွာ ဗီဇနပါဒဓောဝနပါဒမက္ခနာနိ ကာတဗ္ဗာနိ။ တံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ ‘‘ဥဋ္ဌာနေနာ’’တိ။ ဥပဋ္ဌာနေနာတိ ဒိဝသဿ တိက္ခတ္တုံ ဥပဋ္ဌာနဂမနေန။ သိပ္ပုဂ္ဂဟဏကာလေ ပန အဝဿကမေဝ ဂန္တဗ္ဗံ ဟောတိ။ သုဿူသာယာတိ သဒ္ဒဟိတွာ သဝနေန။ အသဒ္ဒဟိတွာ သုဏန္တော ဟိ ဝိသေသံ နာဓိဂစ္ဆတိ။ ပါရိစရိယာယာတိ အဝသေသခုဒ္ဒကပါရိစရိယာယ။ အန္တေဝါသိကေန ဟိ အာစရိယဿ ပါတောဝ ဝုဋ္ဌာယ မုခေါဒကဒန္တကဋ္ဌံ ဒတွာ ဘတ္တကိစ္စကာလေပိ ပါနီယံ ဂဟေတွာ ပစ္စုပဋ္ဌာနာဒီနိ ကတွာ ဝန္ဒိတွာ ဂန္တဗ္ဗံ။ ကိလိဋ္ဌဝတ္ထာဒီနိ ဓောဝိတဗ္ဗာနိ, သာယံ နဟာနောဒကံ ပစ္စုပဋ္ဌပေတဗ္ဗံ။ အဖာသုကာလေ ဥပဋ္ဌာတဗ္ဗံ။ ပဗ္ဗဇိတေနပိ သဗ္ဗံ အန္တေဝါသိကဝတ္တံ ကာတဗ္ဗံ။ ဣဒံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ – ‘‘ပါရိစရိယာယာ’’တိ။ သက္ကစ္စံ သိပ္ပပဋိဂ္ဂဟဏေနာတိ သက္ကစ္စံ ပဋိဂ္ဂဟဏံ နာမ ထောကံ ဂဟေတွာ ဗဟုဝါရေ သဇ္ဈာယကရဏံ, ဧကပဒမ္ပိ ဝိသုဒ္ဓမေဝ ဂဟေတဗ္ဗံ။
သုဝိနီတံ ဝိနေန္တီတိ ‘‘ဧဝံ တေ နိသီဒိတဗ္ဗံ, ဧဝံ ဌာတဗ္ဗံ, ဧဝံ ခါဒိတဗ္ဗံ, ဧဝံ ဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ, ပါပမိတ္တာ ဝဇ္ဇေတဗ္ဗာ, ကလျာဏမိတ္တာ သေဝိတဗ္ဗာ’’တိ ဧဝံ အာစာရံ သိက္ခာပေန္တိ ဝိနေန္တိ။ သုဂ္ဂဟိတံ ဂါဟာပေန္တီတိ ယထာ သုဂ္ဂဟိတံ ဂဏှာတိ, ဧဝံ အတ္ထဉ္စ ဗျဉ္ဇနဉ္စ သောဓေတွာ ပယောဂံ ဒဿေတွာ ဂဏှာပေန္တိ။ မိတ္တာမစ္စေသု ပဋိယာဒေန္တီတိ ‘‘အယံ အမှာကံ အန္တေဝါသိကော ဗျတ္တော ဗဟုဿုတော မယာ သမသမော, ဧတံ သလ္လက္ခေယျာထာ’’တိ ဧဝံ ဂုဏံ ကထေတွာ မိတ္တာမစ္စေသု ပတိဋ္ဌပေန္တိ။
ဒိသာသု ပရိတ္တာဏံ ကရောန္တီတိ သိပ္ပသိက္ခာပနေနေဝဿ သဗ္ဗဒိသာသု ရက္ခံ ကရောန္တိ။ ဥဂ္ဂဟိတသိပ္ပေါ ဟိ ယံ ယံ ဒိသံ ဂန္တွာ သိပ္ပံ ဒဿေတိ, တတ္ထ တတ္ထဿ လာဘသက္ကာရော ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ သော အာစရိယေန ကတော နာမ ဟောတိ, ဂုဏံ ကထေန္တောပိဿ မဟာဇနော အာစရိယပါဒေ ဓောဝိတွာ
(ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၃၈။) [သျ]ဝသိတအန္တေဝါသိကော ဝတ အယန္တိ ပဌမံ အာစရိယဿေဝ ဂုဏံ ကထေန္တိ, ဗြဟ္မလောကပ္ပမာဏောပိဿ လာဘော ဥပ္ပဇ္ဇမာနော အာစရိယသန္တကောဝ ဟောတိ။ အပိစ ယံ ဝိဇ္ဇံ ပရိဇပ္ပိတွာ ဂစ္ဆန္တံ အဋဝိယံ စောရာ န ပဿန္တိ, အမနုဿာ ဝါ ဒီဃဇာတိအာဒယော ဝါ န ဝိဟေဌေန္တိ, တံ သိက္ခာပေန္တာပိ ဒိသာသု ပရိတ္တာဏံ ကရောန္တိ။ ယံ ဝါ သော ဒိသံ ဂတော ဟောတိ, တတော ကင်္ခံ ဥပ္ပါဒေတွာ အတ္တနော သန္တိကံ အာဂတမနုဿေ ‘‘ဧတိဿံ ဒိသာယံ အမှာကံ အန္တေဝါသိကော ဝသတိ, တဿ စ မယှဉ္စ ဣမသ္မိံ သိပ္ပေ နာနာကရဏံ နတ္ထိ, ဂစ္ဆထ တမေဝ ပုစ္ဆထာ’’တိ ဧဝံ အန္တေဝါသိကံ ပဂ္ဂဏှန္တာပိ တဿ တတ္ထ လာဘသက္ကာရုပ္ပတ္တိယာ ပရိတ္တာဏံ ကရောန္တိ နာမ, ပတိဋ္ဌံ ကရောန္တီတိ အတ္ထော။ သေသမေတ္ထ ပုရိမနယေနေဝ ယောဇေတဗ္ဗံ။
֍ ဋီ ၂၆၉။ တတိယဒိသာဝါရေ သမ္မာနနာယာတိ ဒေဝမာတေ တိဿမာတေတိ ဧဝံ သမ္ဘာဝိတကထာကထနေန။ အနဝမာနနာယာတိ ယထာ ဒါသကမ္မကရာဒယော ပေါထေတွာ ဝိဟေဌေတွာ ကထေန္တိ, ဧဝံ ဟီဠေတွာ ဝိမာနေတွာ အကထနေန။ အနတိစရိယာယာတိ တံ အတိက္ကမိတွာ ဗဟိ အညာယ ဣတ္ထိယာ သဒ္ဓိံ ပရိစရန္တော တံ အတိစရတိ နာမ, တထာ အကရဏေန။ ဣဿရိယဝေါဿဂ္ဂေနာတိ ဣတ္ထိယော ဟိ မဟာလတာသဒိသမ္ပိ အာဘရဏံ လဘိတွာ ဘတ္တံ ဝိစာရေတုံ အလဘမာနာ ကုဇ္ဈန္တိ, ကဋစ္ဆုံ ဟတ္ထေ ဌပေတွာ တဝ ရုစိယာ ကရောဟီတိ ဘတ္တဂေဟေ ဝိဿဋ္ဌေ သဗ္ဗံ ဣဿရိယံ ဝိဿဋ္ဌံ နာမ ဟောတိ, ဧဝံ ကရဏေနာတိ အတ္ထော။ အလင်္ကာရာနုပ္ပဒါနေနာတိ အတ္တနော ဝိဘဝါနုရူပေန အလင်္ကာရဒါနေန။ သုသံဝိဟိတကမ္မန္တာတိ ယာဂုဘတ္တပစနကာလာဒီနိ အနတိက္ကမိတွာ တဿ တဿ သာဓုကံ ကရဏေန သုဋ္ဌု သံဝိဟိတကမ္မန္တာ။ သင်္ဂဟိတပရိဇနာတိ သမ္မာနနာဒီဟိ စေဝ ပဟေဏကပေသနာဒီဟိ စ သင်္ဂဟိတပရိဇနာ။ ဣဓ ပရိဇနော နာမ သာမိကဿ စေဝ အတ္တနော စ ဉာတိဇနော။ အနတိစာရိနီတိ သာမိကံ မုဉ္စိတွာ အညံ မနသာပိ န ပတ္ထေတိ။ သမ္ဘတန္တိ ကသိဝါဏိဇ္ဇာဒီနိ ကတွာ အာဘတဓနံ။ ဒက္ခာ စ ဟောတီတိ ယာဂုဘတ္တသမ္ပာဒနာဒီသု ဆေကာ နိပုဏာ ဟောတိ။ အနလသာတိ နိက္ကောသဇ္ဇာ။ ယထာ အညာ ကုသီတာ နိသိန္နဋ္ဌာနေ နိသိန္နာဝ ဟောန္တိ ဌိတဋ္ဌာနေ ဌိတာဝ, ဧဝံ အဟုတွာ ဝိပ္ဖါရိတေန စိတ္တေန သဗ္ဗကိစ္စာနိ နိပ္ဖါဒေတိ။ သေသမိဓာပိ ပုရိမနယေနေဝ ယောဇေတဗ္ဗံ။
(ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၃၉။) [သျ]֍ ဋီ ၂၇၀။ စတုတ္ထဒိသာဝါရေ အဝိသံဝါဒနတာယာတိ ယဿ ယဿ နာမံ ဂဏှာတိ, တံ တံ အဝိသံဝါဒေတွာ ဣဒမ္ပိ အမှာကံ ဂေဟေ အတ္ထိ, ဣဒမ္ပိ အတ္ထိ, ဂဟေတွာ ဂစ္ဆာဟီတိ ဧဝံ အဝိသံဝါဒေတွာ ဒါနေန။ အပရပဇာ စဿ ပဋိပူဇေန္တီတိ သဟာယဿ ပုတ္တဓီတရော ပဇာ နာမ, တေသံ ပန ပုတ္တဓီတရော စ နတ္တုပနတ္တကာ စ အပရပဇာ နာမ။ တေ ပဋိပူဇေန္တိ ကေဠာယန္တိ မမာယန္တိ မင်္ဂလကာလာဒီသု တေသံ မင်္ဂလာဒီနိ ကရောန္တိ။ သေသမိဓာပိ ပုရိမနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။
֍ ဋီ ၂၇၁။ ယထာဗလံ ကမ္မန္တသံဝိဓာနေနာတိ ဒဟရေဟိ ကာတဗ္ဗံ မဟလ္လကေဟိ, မဟလ္လကေဟိ ဝါ ကာတဗ္ဗံ ဒဟရေဟိ, ဣတ္ထီဟိ ကာတဗ္ဗံ ပုရိသေဟိ, ပုရိသေဟိ ဝါ ကာတဗ္ဗံ ဣတ္ထီဟိ အကာရေတွာ တဿ တဿ ဗလာနုရူပေနေဝ ကမ္မန္တသံဝိဓာနေန။ ဘတ္တဝေတနာနုပ္ပဒါနေနာတိ အယံ ခုဒ္ဒကပုတ္တော, အယံ ဧကဝိဟာရီတိ တဿ တဿ အနုရူပံ သလ္လက္ခေတွာ ဘတ္တဒါနေန စေဝ ပရိဗ္ဗယဒါနေန စ။ ဂိလာနုပဋ္ဌာနေနာတိ အဖာသုကကာလေ ကမ္မံ အကာရေတွာ သပ္ပါယဘေသဇ္ဇာဒီနိ ဒတွာ ပဋိဇဂ္ဂနေန။ အစ္ဆရိယာနံ ရသာနံ သံဝိဘာဂေနာတိ အစ္ဆရိယေ မဓုရရသေ လဘိတွာ သယမေဝ အခါဒိတွာ တေသမ္ပိ တတော သံဝိဘာဂကရဏေန။ သမယေ ဝေါဿဂ္ဂေနာတိ နိစ္စသမယေ စ ကာလသမယေ စ ဝေါဿဇ္ဇနေန။ နိစ္စသမယေ ဝေါဿဇ္ဇနံ နာမ သကလဒိဝသံ ကမ္မံ ကရောန္တာ ကိလမန္တိ။ တသ္မာ ယထာ န ကိလမန္တိ, ဧဝံ ဝေလံ ဉတွာ ဝိဿဇ္ဇနံ။ ကာလသမယေ ဝေါဿဂ္ဂေါ နာမ ဆဏနက္ခတ္တကီဠာဒီသု အလင်္ကာရဘဏ္ဍခါဒနီယဘောဇနီယာဒီနိ ဒတွာ ဝိဿဇ္ဇနံ။ ဒိန္နာဒါယိနောတိ စောရိကာယ ကိဉ္စိ အဂဟေတွာ သာမိကေဟိ ဒိန္နဿေဝ အာဒါယိနော။ သုကတကမ္မကရာတိ ‘‘ကိံ ဧတဿ ကမ္မေန ကတေန, န မယံ ကိဉ္စိ လဘာမာ’’တိ အနုဇ္ဈာယိတွာ တုဋ္ဌဟဒယာ ယထာ တံ ကမ္မံ သုကတံ ဟောတိ, ဧဝံ ကာရကာ။ ကိတ္တိဝဏ္ဏဟရာတိ ပရိသမဇ္ဈေ ကထာယ သမ္ပတ္တာယ ‘‘ကော အမှာကံ သာမိကေဟိ သဒိသော အတ္ထိ, မယံ အတ္တနော ဒါသဘာဝမ္ပိ န ဇာနာမ, တေသံ သာမိကဘာဝမ္ပိ န ဇာနာမ, ဧဝံ နော အနုကမ္ပန္တီ’’တိ ဂုဏကထာဟာရကာ။ သေသမိဓာပိ ပုရိမနယေနေဝ ယောဇေတဗ္ဗံ။
֍ ဋီ ၂၇၂။ မေတ္တေန ကာယကမ္မေနာတိအာဒီသု မေတ္တစိတ္တံ ပစ္စုပဋ္ဌပေတွာ ကတာနိ ကာယကမ္မာဒီနိ မေတ္တာနိ နာမ ဝုစ္စန္တိ။ တတ္ထ ဘိက္ခူ နိမန္တေဿာမီတိ
(ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၄၀။) [သျ]ဝိဟာရဂမနံ, ဓမကရဏံ ဂဟေတွာ ဥဒကပရိဿာဝနံ, ပိဋ္ဌိပရိကမ္မပါဒပရိကမ္မာဒိကရဏဉ္စ မေတ္တံ ကာယကမ္မံ နာမ။ ဘိက္ခူ ပိဏ္ဍာယ ပဝိဋ္ဌေ ဒိသွာ ‘‘သက္ကစ္စံ ယာဂုံ ဒေထ, ဘတ္တံ ဒေထာ’’တိအာဒိဝစနဉ္စေဝ, သာဓုကာရံ ဒတွာ ဓမ္မသဝနဉ္စ သက္ကစ္စံ ပဋိသန္ထာရကရဏာဒီနိ စ မေတ္တံ ဝစီကမ္မံ နာမ။ ‘‘အမှာကံ ကုလူပကတ္ထေရာ အဝေရာ ဟောန္တု အဗျာပဇ္ဇာ’’တိ ဧဝံ စိန္တနံ မေတ္တံ မနောကမ္မံ နာမ။ အနာဝဋဒွါရတာယာတိ အပိဟိတဒွါရတာယ။ တတ္ထ သဗ္ဗဒွါရာနိ ဝိဝရိတွာပိ သီလဝန္တာနံ အဒါယကော အကာရကော ပိဟိတဒွါရောယေဝ။ သဗ္ဗဒွါရာနိ ပန ပိဒဟိတွာပိ တေသံ ဒါယကော ကာရကော ဝိဝဋဒွါရောယေဝ။ ဣတိ သီလဝန္တေသု ဂေဟဒွါရံ အာဂတေသု သန္တံယေဝ နတ္ထီတိ အဝတွာ ဒါတဗ္ဗံ။ ဧဝံ အနာဝဋဒွါရတာ နာမ ဟောတိ။
အာမိသာနုပ္ပဒါနေနာတိ ပုရေဘတ္တံ ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗကံ အာမိသံ နာမ, တသ္မာ သီလဝန္တာနံ ယာဂုဘတ္တသမ္ပဒါနေနာတိ အတ္ထော။ ကလျာဏေန မနသာ အနုကမ္ပန္တီတိ ‘‘သဗ္ဗေ သတ္တာ သုခိတာ ဟောန္တု အဝေရာ အရောဂါ အဗျာပဇ္ဇာ’’တိ ဧဝံ ဟိတဖရဏေန။ အပိစ ဥပဋ္ဌာကာနံ ဂေဟံ အညေ သီလဝန္တေ သဗြဟ္မစာရီ ဂဟေတွာ ပဝိသန္တာပိ ကလျာဏေန စေတသာ အနုကမ္ပန္တိ နာမ။ သုတံ ပရိယောဒါပေန္တီတိ ယံ တေသံ ပကတိယာ သုတံ အတ္ထိ, တဿ အတ္ထံ ကထေတွာ ကင်္ခံ ဝိနောဒေန္တိ, တထတ္တာယ ဝါ ပဋိပဇ္ဇာပေန္တိ။ သေသမိဓာပိ ပုရိမနယေနေဝ ယောဇေတဗ္ဗံ။
֍ ဋီ ၂၇၃။ အလမတ္တောတိ ပုတ္တဒါရဘရဏံ ကတွာ အဂါရံ အဇ္ဈာဝသနသမတ္ထော။ ပဏ္ဍိတောတိ ဒိသာနမဿနဋ္ဌာနေ ပဏ္ဍိတော ဟုတွာ။ သဏှောတိ သုခုမတ္ထဒဿနေန သဏှဝါစာဘဏနေန ဝါ သဏှော ဟုတွာ။ ပဋိဘာနဝါတိ ဒိသာနမဿနဋ္ဌာနေ ပဋိဘာနဝါ ဟုတွာ နိဝါတဝုတ္တီတိ နီစဝုတ္တိ။ အတ္ထဒ္ဓေါတိ ထမ္ဘရဟိတော။ ဥဋ္ဌာနကောတိ ဥဋ္ဌာနဝီရိယသမ္ပန္နော။ အနလသောတိ နိက္ကောသဇ္ဇော။ အစ္ဆိန္နဝုတ္တီတိ နိရန္တရကရဏဝသေန အခဏ္ဍဝုတ္တိ။ မေဓာဝီတိ ဌာနုပ္ပတ္တိယာ ပညာယ သမန္နာဂတော။
သင်္ဂါဟကောတိ စတူဟိ သင်္ဂဟဝတ္ထူဟိ သင်္ဂဟကရော။ မိတ္တကရောတိ မိတ္တဂဝေသနော။ ဝဒညူတိ ပုဗ္ဗကာရိနာ, ဝုတ္တဝစနံ ဇာနာတိ။ သဟာယကဿ ဃရံ ဂတကာလေ ‘‘မယှံ သဟာယကဿ ဝေဌနံ ဒေထ, သာဋကံ ဒေထ, မနုဿာနံ ဘတ္တဝေတနံ ဒေထာ’’တိ ဝုတ္တဝစနမနုဿရန္တော တဿ အတ္တနော
(ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၄၁။) [သျ]ဂေဟံ အာဂတဿ တတ္တကံ ဝါ တတော အတိရေကံ ဝါ ပဋိကတ္တာတိ အတ္ထော။ အပိစ သဟာယကဿ ဃရံ ဂန္တွာ ဣမံ နာမ ဂဏှိဿာမီတိ အာဂတံ သဟာယကံ လဇ္ဇာယ ဂဏှိတုံ အသက္ကောန္တံ အနိစ္ဆာရိတမ္ပိ တဿ ဝါစံ ဉတွာ ယေန အတ္ထေန သော အာဂတော, တံ နိပ္ဖါဒေန္တော ဝဒညူ နာမ။ ယေန ယေန ဝါ ပန သဟာယကဿ ဦနံ ဟောတိ, ဩလောကေတွာ တံ တံ ဒေန္တောပိ ဝဒညူယေဝ။ နေတာတိ တံ တံ အတ္ထံ ဒဿေန္တော ပညာယ နေတာ။ ဝိဝိဓာနိ ကာရဏာနိ ဒဿေန္တော နေတီတိ ဝိနေတာ။ ပုနပ္ပုနံ နေတီတိ အနုနေတာ။
တတ္ထ တတ္ထာတိ တသ္မိံ တသ္မိံ ပုဂ္ဂလေ။ ရထဿာဏီဝ ယာယတောတိ ယထာ အာဏိယာ သတိယေဝ ရထော ယာတိ, အသတိ န ယာတိ, ဧဝံ ဣမေသု သင်္ဂဟေသု သတိယေဝ လောကော ဝတ္တတိ, အသတိ န ဝတ္တတိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘ဧတေ ခေါ သင်္ဂဟာ လောကေ, ရထဿာဏီဝ ယာယတော’’တိ။
န မာတာ ပုတ္တကာရဏာတိ ယဒိ မာတာ ဧတေ သင်္ဂဟေ ပုတ္တဿ န ကရေယျ, ပုတ္တကာရဏာ မာနံ ဝါ ပူဇံ ဝါ န လဘေယျ။
သင်္ဂဟာ ဧတေတိ ဥပယောဂဝစနေ ပစ္စတ္တံ။ ‘‘သင်္ဂဟေ ဧတေ’’တိ ဝါ ပါဌော။ သမ္မပေက္ခန္တီတိ သမ္မာ ပေက္ခန္တိ။ ပါသံသာ စ ဘဝန္တီတိ ပသံသနီယာ စ ဘဝန္တိ။
֍ ဋီ ၂၇၄။ ဣတိ ဘဂဝါ ယာ ဒိသာ သန္ဓာယ တေ ဂဟပတိပုတ္တ ပိတာ အာဟ ‘‘ဒိသာ နမဿေယျာသီ’’တိ, ဣမာ တာ ဆ ဒိသာ။ ယဒိ တွံ ပိတု ဝစနံ ကရောသိ, ဣမာ ဒိသာ နမဿာတိ ဒဿေန္တော သိင်္ဂါလဿ ပုစ္ဆာယ ဌတွာ ဒေသနံ မတ္ထကံ ပါပေတွာ ရာဇဂဟံ ပိဏ္ဍာယ ပါဝိသိ။ သိင်္ဂါလကောပိ သရဏေသု ပတိဋ္ဌာယ စတ္တာလီသကောဋိဓနံ ဗုဒ္ဓသာသနေ ဝိကိရိတွာ ပုညကမ္မံ ကတွာ သဂ္ဂပရာယဏော အဟောသိ။ ဣမသ္မိဉ္စ ပန သုတ္တေ ယံ ဂိဟီဟိ ကတ္တဗ္ဗံ ကမ္မံ နာမ, တံ အကထိတံ နတ္ထိ, ဂိဟိဝိနယော နာမာယံ သုတ္တန္တော။ တသ္မာ ဣမံ သုတွာ ယထာနုသိဋ္ဌံ ပဋိပဇ္ဇမာနဿ ဝုဒ္ဓိယေဝ ပါဋိကင်္ခါ, နော ပရိဟာနီတိ။
သုမင်္ဂလဝိလာသိနိယာ ဒီဃနိကာယဋ္ဌကထာယ
သိင်္ဂါလသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
(ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၄၂။) [သျ]၉။ အာဋာနာဋိယသုတ္တဝဏ္ဏနာ
ပဌမဘာဏဝါရဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၂၇၅။ ဧဝံ မေ သုတန္တိ အာဋာနာဋိယသုတ္တံ။ တတြာယမပုဗ္ဗပဒဝဏ္ဏနာ – စတုဒ္ဒိသံ ရက္ခံ ဌပေတွာတိ အသုရသေနာယ နိဝါရဏတ္ထံ သက္ကဿ ဒေဝါနမိန္ဒဿ စတူသု ဒိသာသု အာရက္ခံ ဌပေတွာ။ ဂုမ္ဗံ ဌပေတွာတိ ဗလဂုမ္ဗံ ဌပေတွာ။ ဩဝရဏံ ဌပေတွာတိ စတူသု ဒိသာသု အာရက္ခကေ ဌပေတွာ။ ဧဝံ သက္ကဿ ဒေဝါနမိန္ဒဿ အာရက္ခံ သုသံဝိဟိတံ ကတွာ အာဋာနာဋနဂရေ နိသိန္နာ သတ္တ ဗုဒ္ဓေ အာရဗ္ဘ ဣမံ ပရိတ္တံ ဗန္ဓိတွာ ‘‘ယေ သတ္ထု ဓမ္မအာဏံ အမှာကဉ္စ ရာဇအာဏံ န သုဏန္တိ, တေသံ ဣဒဉ္စိဒဉ္စ ကရိဿာမာ’’တိ သာဝနံ ကတွာ အတ္တနောပိ စတူသု ဒိသာသု မဟတိယာ စ ယက္ခသေနာယာတိအာဒီဟိ စတူဟိ သေနာဟိ အာရက္ခံ သံဝိဒဟိတွာ အဘိက္ကန္တာယ ရတ္တိယာ…ပေ… ဧကမန္တံ နိသီဒိံသု။
အဘိက္ကန္တာယ ရတ္တိယာတိ ဧတ္ထ အဘိက္ကန္တသဒ္ဒေါ ခယသုန္ဒရာဘိရူပအဗ္ဘနုမောဒနာဒီသု ဒိဿတိ။ တတ္ထ ‘‘အဘိက္ကန္တာ, ဘန္တေ ရတ္တိ, နိက္ခန္တော ပဌမော ယာမော, စိရနိသိန္နော ဘိက္ခုသံဃော ဥဒ္ဒိသတု, ဘန္တေ, ဘဂဝါ ဘိက္ခူနံ ပါတိမောက္ခ’’န္တိ (အ။ နိ။ ၈။၂၀) ဧဝမာဒီသု ခယေ ဒိဿတိ။ ‘‘အယံ ဣမေသံ စတုန္နံ ပုဂ္ဂလာနံ အဘိက္ကန္တတရော ပဏီတတရော စာ’’တိ (အ။ နိ။ ၄။၁၀၀) ဧဝမာဒီသု သုန္ဒရေ။
‘‘ကော မေ ဝန္ဒတိ ပါဒါနိ, ဣဒ္ဓိယာ ယသသာ ဇလံ၊
အဘိက္ကန္တေန ဝဏ္ဏေန, သဗ္ဗာ ဩဘာသယံ ဒိသာ’’တိ။ (ဝိ။ ဝ။ ၈၅၇)၊
ဧဝမာဒီသု အဘိရူပေ။ ‘‘အဘိက္ကန္တံ, ဘော ဂေါတမာတိ (ပါရာ။ ၁၅) ဧဝမာဒီသု အဗ္ဘနုမောဒနေ။ ဣဓ ပန ခယေ။ တေန အဘိက္ကန္တာယ ရတ္တိယာ, ပရိက္ခီဏာယ ရတ္တိယာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။
အဘိက္ကန္တဝဏ္ဏာတိ ဣဓ အဘိက္ကန္တသဒ္ဒေါ အဘိရူပေ။ ဝဏ္ဏသဒ္ဒေါ ပန ဆဝိထုတိကုလဝဂ္ဂကာရဏသဏ္ဌာနပမာဏရူပါယတနာဒီသု ဒိဿတိ။ တတ္ထ ‘‘သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏောသိ ဘဂဝါ’’တိ (မ။ နိ။ ၂။၃၉၉) ဧဝမာဒီသု ဆဝိယံ။ ‘‘ကဒါ သညူဠှာ ပန တေ, ဂဟပတိ, ဣမေ သမဏဿ ဂေါတမဿ ဝဏ္ဏာ’’တိ (မ။ နိ။ ၂။၇၇) ဧဝမာဒီသု ထုတိယံ။
(ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၄၃။) [သျ]‘‘စတ္တာရောမေ, ဘော ဂေါတမ, ဝဏ္ဏာ’’တိ (ဒီ။ နိ။ ၁။၂၆၆) ဧဝမာဒီသု ကုလဝဂ္ဂေ။ ‘‘အထ ကေန နု ဝဏ္ဏေန ဂန္ဓထေနောတိ ဝုစ္စတီ’’တိအာဒီသု (သံ။ နိ။ ၁။၂၃၄) ကာရဏေ။ ‘‘မဟန္တံ ဟတ္ထိရာဇဝဏ္ဏံ အဘိနိမ္မိနိတွာ’’တိ (သံ။ နိ။ ၁။၁၃၈) ဧဝမာဒီသု သဏ္ဌာနေ။ ‘‘တယော ပတ္တဿ ဝဏ္ဏာ’’တိ (ပါရာ။ ၆၀၂) ဧဝမာဒီသု ပမာဏေ။ ‘‘ဝဏ္ဏော ဂန္ဓော ရသော ဩဇာ’’တိ ဧဝမာဒီသု ရူပါယတနေ။ သော ဣဓ ဆဝိယံ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ တေန ‘‘အဘိက္ကန္တဝဏ္ဏာ အဘိရူပစ္ဆဝီ’’တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။
ကေဝလကပ္ပန္တိ ဧတ္ထ ကေဝလသဒ္ဒေါ အနဝသေသယေဘုယျအဗျာမိဿာနတိရေကဒဠှတ္ထဝိသံယောဂါဒိအနေကတ္ထော။ တထာ ဟိဿ ‘‘ကေဝလပရိပုဏ္ဏံ ပရိသုဒ္ဓံ ဗြဟ္မစရိယ’’န္တိ (ပါရာ။ ၁) ဧဝမာဒီသု အနဝသေသတာ အတ္ထော။ ‘‘ကေဝလကပ္ပါ စ အင်္ဂမာဂဓာ ပဟူတံ ခါဒနီယံ ဘောဇနီယံ အာဒါယ အဘိက္ကမိတုကာမာ ဟောန္တီ’’တိ (မဟာဝ။ ၄၃) ဧဝမာဒီသု ယေဘုယျတာ။ ‘‘ကေဝလဿ ဒုက္ခက္ခန္ဓဿ သမုဒယော ဟောတီ’’တိ (မဟာဝ။ ၁) ဧဝမာဒီသု အဗျာမိဿတာ။ ‘‘ကေဝလံ သဒ္ဓါမတ္တကံ နူန အယမာယသ္မာ’’တိ (အ။ နိ။ ၆။၅၅) ဧဝမာဒီသု အနတိရေကတာ။ ‘‘အာယသ္မတော, ဘန္တေ, အနုရုဒ္ဓဿ ဗာဟိကော နာမ သဒ္ဓိဝိဟာရိကော ကေဝလကပ္ပံ သံဃဘေဒါယ ဌိတော’’တိ (အ။ နိ။ ၄။၂၄၃) ဧဝမာဒီသု ဒဠှတ္ထတာ။ ‘‘ကေဝလီ ဝုသိတဝါ ဥတ္တမပုရိသောတိ ဝုစ္စတီ’’တိ (အ။ နိ။ ၁၀။၁၂) ဧဝမာဒီသု ဝိသံယောဂေါ။ ဣဓ ပနဿ အနဝသေသတ္ထော အဓိပ္ပေတော။
ကပ္ပသဒ္ဒေါ ပနာယံ အဘိသဒ္ဒဟနဝေါဟာရကာလပညတ္တိဆေဒနဝိကပ္ပလေသသမန္တဘာဝါဒိအနေကတ္ထော။ တထာ ဟိဿ ‘‘ဩကပ္ပနိယမေတံ ဘောတော ဂေါတမဿ။ ယထာ တံ အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿာ’’တိ (မ။ နိ။ ၁။၃၈၇) ဧဝမာဒီသု အဘိသဒ္ဒဟနမတ္ထော။ ‘‘အနုဇာနာမိ, ဘိက္ခဝေ, ပဉ္စဟိ သမဏကပ္ပေဟိ ဖလံ ပရိဘုဉ္ဇိတု’’န္တိ (စူဠဝ။ ၂၅၀) ဧဝမာဒီသု ဝေါဟာရော။ ‘‘ယေန သုဒံ နိစ္စကပ္ပံ ဝိဟရာမီ’’တိ (မ။ နိ။ ၁။၃၈၇) ဧဝမာဒီသု ကာလော။ ‘‘ဣစ္စာယသ္မာ ကပ္ပေါ’’တိ (သု။ နိ။ ၁၀၉၈) ဧဝမာဒီသု ပညတ္တိ။ ‘‘အလင်္ကတော ကပ္ပိတကေသမဿူ’’တိ (ဝိ။ ဝ။ ၁၀၉၄) ဧဝမာဒီသု ဆေဒနံ။ ‘‘ကပ္ပတိ ဒွင်္ဂုလကပ္ပေါ’’တိ (စူဠဝ။ ၄၄၆) ဧဝမာဒီသု ဝိကပ္ပေါ, အတ္ထိ ကပ္ပေါ နိပဇ္ဇိတု’’န္တိ (အ။ နိ။ ၈။၈၀) ဧဝမာဒီသု လေသော။ ‘‘ကေဝလကပ္ပံ ဝေဠုဝနံ ဩဘာသေတွာ’’တိ (သံ။ နိ။ ၁။၉၄)
(ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၄၄။) [သျ]ဧဝမာဒီသု သမန္တဘာဝေါ။ ဣဓ ပန သမန္တဘာဝေါ အတ္ထော အဓိပ္ပေတော။ တသ္မာ ‘‘ကေဝလကပ္ပံ ဂိဇ္ဈကူဋ’’န္တိ ဧတ္ထ အနဝသေသံ သမန္တတော ဂိဇ္ဈကူဋန္တိ ဧဝမတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။
ဩဘာသေတွာတိ ဝတ္ထမာလာလင်္ကာရသရီရသမုဋ္ဌိတာယ အာဘာယ ဖရိတွာ, စန္ဒိမာ ဝိယ သူရိယော ဝိယ စ ဧကောဘာသံ ဧကပဇ္ဇောတံ ကရိတွာတိ အတ္ထော။ ဧကမန္တံ နိသီဒိံသူတိ ဒေဝတာနံ ဒသဗလဿ သန္တိကေ နိသိန္နဋ္ဌာနံ နာမ န ဗဟု, ဣမသ္မိံ ပန သုတ္တေ ပရိတ္တဂါရဝဝသေန နိသီဒိံသု။
֍ ဋီ ၂၇၆။ ဝေဿဝဏောတိ ကိဉ္စာပိ စတ္တာရော မဟာရာဇာနော အာဂတာ, ဝေဿဝဏော ပန ဒသဗလဿ ဝိဿာသိကော ကထာပဝတ္တနေ ဗျတ္တော သုသိက္ခိတော, တသ္မာ ဝေဿဝဏော မဟာရာဇာ ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစ။ ဥဠာရာတိ မဟေသက္ခာနုဘာဝသမ္ပန္နာ။ ပါဏာတိပါတာ ဝေရမဏိယာတိ ပါဏာတိပါတေ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကသမ္ပရာယိကံ အာဒီနဝံ ဒဿေတွာ တတော ဝေရမဏိယာ ဓမ္မံ ဒေသေတိ။ သေသေသုပိ ဧသေဝ နယော။ တတ္ထ သန္တိ ဥဠာရာ ယက္ခာ နိဝါသိနောတိ တေသု သေနာသနေသု သန္တိ ဥဠာရာ ယက္ခာ နိဗဒ္ဓဝါသိနော။ အာဋာနာဋိယန္တိ အာဋာနာဋနဂရေ ဗဒ္ဓတ္တာ ဧဝံနာမံ။ ကိံ ပန ဘဂဝတော အပစ္စက္ခဓမ္မော နာမ အတ္ထီတိ, နတ္ထိ။ အထ ကသ္မာ ဝေဿဝဏော ‘‘ဥဂ္ဂဏှာတု, ဘန္တေ, ဘဂဝါ’’တိအာဒိမာဟ? ဩကာသကရဏတ္ထံ။ သော ဟိ ဘဂဝန္တံ ဣမံ ပရိတ္တံ သာဝေတုံ ဩကာသံ ကာရေန္တော ဧဝမာဟ။ သတ္ထု ကထိတေ ဣမံ ပရိတ္တံ ဂရု ဘဝိဿတီတိပိ အာဟ။ ဖာသုဝိဟာရာယာတိ ဂမနဋ္ဌာနာဒီသု စတူသု ဣရိယာပထေသု သုခဝိဟာရာယ။
֍ ဋီ ၂၇၇။ စက္ခုမန္တဿာတိ န ဝိပဿီယေဝ စက္ခုမာ, သတ္တပိ ဗုဒ္ဓါ စက္ခုမန္တော, တသ္မာ ဧကေကဿ ဗုဒ္ဓဿ ဧတာနိ သတ္တ သတ္တ နာမာနိ ဟောန္တိ။ သဗ္ဗေပိ ဗုဒ္ဓါ စက္ခုမန္တော, သဗ္ဗေ သဗ္ဗဘူတာနုကမ္ပိနော, သဗ္ဗေ နှာတကိလေသတ္တာ နှာတကာ။ သဗ္ဗေ မာရသေနာပမဒ္ဒိနော, သဗ္ဗေ ဝုသိတဝန္တော, သဗ္ဗေ ဝိမုတ္တာ, သဗ္ဗေ အင်္ဂတော ရသ္မီနံ နိက္ခန္တတ္တာ အင်္ဂီရသာ။ န ကေဝလဉ္စ ဗုဒ္ဓါနံ ဧတာနေဝ သတ္တ နာမာနိ အသင်္ချေယျာနိ နာမာနိ သဂုဏေန မဟေသိနောတိ ဝုတ္တံ။
ဝေဿဝဏော ပန အတ္တနော ပါကဋနာမဝသေန ဧဝမာဟ။ တေ ဇနာတိ ဣဓ ခီဏာသဝါ ဇနာတိ အဓိပ္ပေတာ။ အပိသုဏာထာတိ ဒေသနာသီသမတ္တမေတံ, အမုသာ အပိသုဏာ အဖရုသာ မန္တဘာဏိနောတိ အတ္ထော။
(ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၄၅။) [သျ]မဟတ္တာတိ မဟန္တဘာဝံ ပတ္တာ။ ‘‘မဟန္တာ’’တိပိ ပါဌော, မဟန္တာတိ အတ္ထော။ ဝီတသာရဒါတိ နိဿာရဒါ ဝိဂတလောမဟံသာ။
ဟိတန္တိ မေတ္တာဖရဏေန ဟိတံ။ ယံ နမဿန္တီတိ ဧတ္ထ ယန္တိ နိပါတမတ္တံ။ မဟတ္တန္တိ မဟန္တံ။ အယမေဝ ဝါ ပါဌော, ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ ‘‘ယေ စာပိ လောကေ ကိလေသနိဗ္ဗာနေန နိဗ္ဗုတာ ယထာဘူတံ ဝိပဿိသုံ, ဝိဇ္ဇာဒိဂုဏသမ္ပန္နဉ္စ ဟိတံ ဒေဝမနုဿာနံ ဂေါတမံ နမဿန္တိ, တေ ဇနာ အပိသုဏာ, တေသမ္ပိ နမတ္ထူ’’တိ။ အဋ္ဌကထာယံ ပန တေ ဇနာ အပိသုဏာတိ တေ ဗုဒ္ဓါ အပိသုဏာတိ ဧဝံ ပဌမဂါထာယ ဗုဒ္ဓါနံယေဝ ဝဏ္ဏော ကထိတော, တသ္မာ ပဌမဂါထာ သတ္တန္နံ ဗုဒ္ဓါနံ ဝသေန ဝုတ္တာ။ ဒုတိယဂါထာယ ‘‘ဂေါတမ’’န္တိ ဒေသနာမုခမတ္တမေတံ။ အယမ္ပိ ဟိ သတ္တန္နံယေဝ ဝသေန ဝုတ္တာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ အယဉှေတ္ထ အတ္ထော – လောကေ ပဏ္ဍိတာ ဒေဝမနုဿာ ယံ နမဿန္တိ ဂေါတမံ, တဿ စ တတော ပုရိမာနဉ္စ ဗုဒ္ဓါနံ နမတ္ထူတိ။
֍ ဋီ ၂၇၈။ ယတော ဥဂ္ဂစ္ဆတီတိ ယတော ဌာနတော ဥဒေတိ။ အာဒိစ္စောတိ အဒိတိယာ ပုတ္တော, ဝေဝစနမတ္တံ ဝါ ဧတံ သူရိယသဒ္ဒဿ။ မဟန္တံ မဏ္ဍလံ အဿာတိ မဏ္ဍလီမဟာ။ ယဿ စုဂ္ဂစ္ဆမာနဿာတိ ယမှိ ဥဂ္ဂစ္ဆမာနေ။ သံဝရီပိ နိရုဇ္ဈတီတိ ရတ္တိ အန္တရဓာယတိ။ ယဿ စုဂ္ဂတေတိ ယသ္မိံ ဥဂ္ဂတေ။
ရဟဒေါတိ ဥဒကရဟဒေါ။ တတ္ထာတိ ယတော ဥဂ္ဂစ္ဆတိ သူရိယော, တသ္မိံ ဌာနေ။ သမုဒ္ဒေါတိ ယော သော ရဟဒေါတိ ဝုတ္တော, သော န အညော, အထ ခေါ သမုဒ္ဒေါ။ သရိတောဒကောတိ ဝိသဋောဒကော, သရိတာ နာနပ္ပကာရာ နဒိယော အဿ ဥဒကေ ပဝိဋ္ဌာတိ ဝါ သရိတောဒကော။ ဧဝံ တံ တတ္ထ ဇာနန္တီတိ တံ ရဟဒံ တတ္ထ ဧဝံ ဇာနန္တိ။ ကိန္တိ ဇာနန္တိ? သမုဒ္ဒေါ သရိတောဒကောတိ ဧဝံ ဇာနန္တိ။
ဣတောတိ သိနေရုတော ဝါ တေသံ နိသိန္နဋ္ဌာနတော ဝါ။ ဇနောတိ အယံ မဟာဇနော။ ဧကနာမာတိ ဣန္ဒနာမေန ဧကနာမာ။ သဗ္ဗေသံ ကိရ တေသံ သက္ကဿ ဒေဝရညော နာမမေဝ နာမမကံသု။ အသီတိ ဒသ ဧကော စာတိ ဧကနဝုတိဇနာ။ ဣန္ဒနာမာတိ ဣန္ဒောတိ ဧဝံနာမာ။ ဗုဒ္ဓံ အာဒိစ္စဗန္ဓုနန္တိ ကိလေသနိဒ္ဒါပဂမနေနာပိ ဗုဒ္ဓံ။ အာဒိစ္စေန သမာနဂေါတ္တတာယပိ အာဒိစ္စဗန္ဓုနံ။ ကုသလေန သမေက္ခသီတိ အနဝဇ္ဇေန နိပုဏေန ဝါ သဗ္ဗညုတညာဏေန မဟာဇနံ ဩလောကေသိ။ အမနုဿာပိ တံ ဝန္ဒန္တီတိ အမနုဿာပိ တံ
(ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၄၆။) [သျ]‘‘သဗ္ဗညုတညာဏေန မဟာဇနံ ဩလောကေသီ’’တိ ဝတွာ ဝန္ဒန္တိ။ သုတံ နေတံ အဘိဏှသောတိ ဧတံ အမှေဟိ အဘိက္ခဏံ သုတံ။ ဇိနံ ဝန္ဒထ ဂေါတမံ, ဇိနံ ဝန္ဒာမ ဂေါတမန္တိ အမှေဟိ ပုဋ္ဌာ ဇိနံ ဝန္ဒာမ ဂေါတမန္တိ ဝဒန္တိ။
֍ ဋီ ၂၇၉။ ယေန ပေတာ ပဝုစ္စန္တီတိ ပေတာ နာမ ကာလင်္ကတာ, တေ ယေန ဒိသာဘာဂေန နီဟရိယန္တူတိ ဝုစ္စန္တိ။ ပိသုဏာ ပိဋ္ဌိမံသိကာတိ ပိသုဏာဝါစာ စေဝ ပိဋ္ဌိမံသံ ခါဒန္တာ ဝိယ ပရမ္မုခါ ဂရဟကာ စ။ ဧတေ စ ယေန နီဟရိယန္တူတိ ဝုစ္စန္တိ, သဗ္ဗေပိ ဟေတေ ဒက္ခိဏဒွါရေန နီဟရိတွာ ဒက္ခိဏတော နဂရဿ ဍယှန္တု ဝါ ဆိဇ္ဇန္တု ဝါ ဟညန္တု ဝါတိ ဧဝံ ဝုစ္စန္တိ။ ဣတော သာ ဒက္ခိဏာ ဒိသာတိ ယေန ဒိသာဘာဂေန တေ ပေတာ စ ပိသုဏာဒိကာ စ နီဟရိယန္တူတိ ဝုစ္စန္တိ, ဣတော သာ ဒက္ခိဏာ ဒိသာ။ ဣတောတိ သိနေရုတော ဝါ တေသံ နိသိန္နဋ္ဌာနတော ဝါ။ ကုမ္ဘဏ္ဍာနန္တိ တေ ကိရ ဒေဝါ မဟောဒရာ ဟောန္တိ, ရဟဿင်္ဂမ္ပိ စ နေသံ ကုမ္ဘော ဝိယ မဟန္တံ ဟောတိ။ တသ္မာ ကုမ္ဘဏ္ဍာတိ ဝုစ္စန္တိ။
֍ ဋီ ၂၈၀။ ယတ္ထ စောဂ္ဂစ္ဆတိ သူရိယောတိ ယသ္မိံ ဒိသာဘာဂေ သူရိယော အတ္ထံ ဂစ္ဆတိ။
֍ ဋီ ၂၈၁။ ယေနာတိ ယေန ဒိသာဘာဂေန။ မဟာနေရူတိ မဟာသိနေရု ပဗ္ဗတရာဇာ။ သုဒဿနောတိ သောဝဏ္ဏမယတ္တာ သုန္ဒရဒဿနော။ သိနေရုဿ ဟိ ပါစီနပဿံ ရဇတမယံ, ဒက္ခိဏပဿံ မဏိမယံ, ပစ္ဆိမပဿံ ဖလိကမယံ, ဥတ္တရပဿံ သောဝဏ္ဏမယံ, တံ မနုညဒဿနံ ဟောတိ။ တသ္မာ ယေန ဒိသာဘာဂေန သိနေရု သုဒဿနောတိ အယမေတ္ထတ္ထော။ မနုဿာ တတ္ထ ဇာယန္တီတိ တတ္ထ ဥတ္တရကုရုမှိ မနုဿာ ဇာယန္တိ။ အမမာတိ ဝတ္ထာဘရဏပါနဘောဇနာဒီသုပိ မမတ္တဝိရဟိတာ။ အပရိဂ္ဂဟာတိ ဣတ္ထိပရိဂ္ဂဟေန အပရိဂ္ဂဟာ။ တေသံ ကိရ ‘‘အယံ မယှံ ဘရိယာ’’တိ မမတ္တံ န ဟောတိ, မာတရံ ဝါ ဘဂိနိံ ဝါ ဒိသွာ ဆန္ဒရာဂေါ နုပ္ပဇ္ဇတိ။
နပိ နီယန္တိ နင်္ဂလာတိ နင်္ဂလာနိပိ တတ္ထ ‘‘ကသိကမ္မံ ကရိဿာမာ’’တိ န ခေတ္တံ နီယန္တိ။ အကဋ္ဌပါကိမန္တိ အကဋ္ဌေ ဘူမိဘာဂေ အရညေ သယမေဝ ဇာတံ။ တဏ္ဍုလပ္ဖလန္တိ တဏ္ဍုလာဝ တဿ ဖလံ ဟောတိ။
တုဏ္ဍိကီရေ ပစိတွာနာတိ ဥက္ခလိယံ အာကိရိတွာ နိဒ္ဓုမင်္ဂါရေန အဂ္ဂိနာ ပစိတွာ။ တတ္ထ ကိရ ဇောတိကပါသာဏာ နာမ ဟောန္တိ။ အထ ခေါ တေ
(ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၄၇။) [သျ]တယော ပါသာဏေ ဌပေတွာ တံ ဥက္ခလိံ အာရောပေန္တိ။ ပါသာဏေဟိ တေဇော သမုဋ္ဌဟိတွာ တံ ပစတိ။ တတော ဘုဉ္ဇန္တိ ဘောဇနန္တိ တတော ဥက္ခလိတော ဘောဇနမေဝ ဘုဉ္ဇန္တိ, အညော သူပေါ ဝါ ဗျဉ္ဇနံ ဝါ န ဟောတိ, ဘုဉ္ဇန္တာနံ စိတ္တာနုကူလောယေဝဿ ရသော ဟောတိ။ တေ တံ ဌာနံ သမ္ပတ္တာနံ ဒေန္တိယေဝ, မစ္ဆရိယစိတ္တံ နာမ န ဟောတိ။ ဗုဒ္ဓပစ္စေကဗုဒ္ဓါဒယောပိ မဟိဒ္ဓိကာ တတ္ထ ဂန္တွာ ပိဏ္ဍပါတံ ဂဏှန္တိ။
ဂါဝိံ ဧကခုရံ ကတွာတိ ဂါဝိံ ဂဟေတွာ ဧကခုရံ ဝါဟနမေဝ ကတွာ။ တံ အဘိရုယှ ဝေဿဝဏဿ ပရိစာရကာ ယက္ခာ။ အနုယန္တိ ဒိသောဒိသန္တိ တာယ တာယ ဒိသာယ စရန္တိ။ ပသုံ ဧကခုရံ ကတွာတိ ဌပေတွာ ဂါဝိံ အဝသေသစတုပ္ပဒဇာတိကံ ပသုံ ဧကခုရံ ဝါဟနမေဝ ကတွာ ဒိသောဒိသံ အနုယန္တိ။
ဣတ္ထိံ ဝါ ဝါဟနံ ကတွာတိ ယေဘုယျေန ဂဗ္ဘိနိံ မာတုဂါမံ ဝါဟနံ ကရိတွာ။ တဿာ ပိဋ္ဌိယာ နိသီဒိတွာ စရန္တိ။ တဿာ ကိရ ပိဋ္ဌိ ဩနမိတုံ သဟတိ။ ဣတရာ ပန ဣတ္ထိယော ယာနေ ယောဇေန္တိ။ ပုရိသံ ဝါဟနံ ကတွာတိ ပုရိသေ ဂဟေတွာ ယာနေ ယောဇေန္တိ။ ဂဏှန္တာ စ သမ္မာဒိဋ္ဌိကေ ဂဟေတုံ န သက္ကောန္တိ။ ယေဘုယျေန ပစ္စန္တိမမိလက္ခုဝါသိကေ ဂဏှန္တိ။ အညတရော ကိရေတ္ထ ဇာနပဒေါ ဧကဿ ထေရဿ သမီပေ နိသီဒိတွာ နိဒ္ဒါယတိ, ထေရော ‘‘ဥပါသက အတိဝိယ နိဒ္ဒါယသီ’’တိ ပုစ္ဆိ။ ‘‘အဇ္ဇ, ဘန္တေ, သဗ္ဗရတ္တိံ ဝေဿဝဏဒါသေဟိ ကိလမိတောမှီ’’တိ အာဟ။
ကုမာရိံ ဝါဟနံ ကတွာတိ ကုမာရိယော ဂဟေတွာ ဧကခုရံ ဝါဟနံ ကတွာ ရထေ ယောဇေန္တိ။ ကုမာရဝါဟနေပိ ဧသေဝ နယော။ ပစာရာ တဿ ရာဇိနောတိ တဿ ရညော ပရိစာရိကာ။ ဟတ္ထိယာနံ အဿယာနန္တိ န ကေဝလံ ဂေါယာနာဒီနိယေဝ, ဟတ္ထိအဿယာနာဒီနိပိ အဘိရုဟိတွာ ဝိစရန္တိ။ ဒိဗ္ဗံ ယာနန္တိ အညမ္ပိ နေသံ ဗဟုဝိဓံ ဒိဗ္ဗယာနံ ဥပဋ္ဌိတမေဝ ဟောတိ, ဧတာနိ တာဝ နေသံ ဥပကပ္ပနယာနာနိ။ တေ ပန ပါသာဒေ ဝရသယနမှိ နိပန္နာပိ ပီဌသိဝိကာဒီသု စ နိသိန္နာပိ ဝိစရန္တိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ပါသာဒါ သိဝိကာ စေဝါ’’တိ။ မဟာရာဇဿ ယသဿိနောတိ ဧဝံ အာနုဘာဝသမ္ပန္နဿ ယသဿိနော မဟာရာဇဿ ဧတာနိ ယာနာနိ နိဗ္ဗတ္တန္တိ။
(ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၄၈။) [သျ]တဿ စ နဂရာ အဟု အန္တလိက္ခေ သုမာပိတာတိ တဿ ရညော အာကာသေ သုဋ္ဌု မာပိတာ ဧတေ အာဋာနာဋာဒိကာ နဂရာ အဟေသုံ, နဂရာနိ ဘဝိံသူတိ အတ္ထော။ ဧကဉှိဿ နဂရံ အာဋာနာဋာ နာမ အာသိ, ဧကံ ကုသိနာဋာ နာမ, ဧကံ ပရကုသိနာဋာ နာမ, ဧကံ နာဋသူရိယာ နာမ, ဧကံ ပရကုသိဋနာဋာ နာမ။
ဥတ္တရေန ကသိဝန္တောတိ တသ္မိံ ဌတွာ ဥဇုံ ဥတ္တရဒိသာယ ကသိဝန္တော နာမ အညံ နဂရံ။ ဇနောဃမပရေန စာတိ ဧတဿ အပရဘာဂေ ဇနောဃံ နာမ အညံ နဂရံ။ နဝနဝတိယောတိ အညမ္ပိ နဝနဝတိယော နာမ ဧကံ နဂရံ။ အပရံ အမ္ဗရအမ္ဗရဝတိယော နာမ။ အာဠကမန္ဒာတိ အပရမ္ပိ အာဠကမန္ဒာ နာမ ရာဇဓာနီ။
တသ္မာ ကုဝေရော မဟာရာဇာတိ အယံ ကိရ အနုပ္ပန္နေ ဗုဒ္ဓေ ကုဝေရော နာမ ဗြာဟ္မဏော ဟုတွာ ဥစ္ဆုဝပ္ပံ ကာရေတွာ သတ္တ ယန္တာနိ ယောဇေသိ။ ဧကိဿာယ ယန္တသာလာယ ဥဋ္ဌိတံ အာယံ အာဂတာဂတဿ မဟာဇနဿ ဒတွာ ပုညံ အကာသိ။ အဝသေသသာလာဟိ တတ္ထေဝ ဗဟုတရော အာယော ဥဋ္ဌာသိ, သော တေန ပသီဒိတွာ အဝသေသသာလာသုပိ ဥပ္ပဇ္ဇနကံ ဂဟေတွာ ဝီသတိ ဝဿသဟဿာနိ ဒါနံ အဒါသိ။ သော ကာလံ ကတွာ စာတုမဟာရာဇိကေသု ကုဝေရော နာမ ဒေဝပုတ္တော ဇာတော။ အပရဘာဂေ ဝိသာဏာယ ရာဇဓာနိယာ ရဇ္ဇံ ကာရေသိ။ တတော ပဋ္ဌာယ ဝေဿဝဏောတိ ဝုစ္စတိ။
ပစ္စေသန္တော ပကာသေန္တီတိ ပဋိဧသန္တော ဝိသုံ ဝိသုံ အတ္ထေ ဥပပရိက္ခမာနာ အနုသာသမာနာ အညေ ဒွါဒသ ယက္ခရဋ္ဌိကာ ပကာသေန္တိ။ တေ ကိရ ယက္ခရဋ္ဌိကာ သာသနံ ဂဟေတွာ ဒွါဒသန္နံ ယက္ခဒေါဝါရိကာနံ နိဝေဒေန္တိ။ ယက္ခဒေါဝါရိကာ တံ သာသနံ မဟာရာဇဿ နိဝေဒေန္တိ။ ဣဒါနိ တေသံ ယက္ခရဋ္ဌိကာနံ နာမံ ဒဿေန္တော တတောလာတိအာဒိမာဟ။ တေသု ကိရ ဧကော တတောလာ နာမ, ဧကော တတ္တလာ နာမ, ဧကော တတောတလာ နာမ, ဧကော ဩဇသိ နာမ, ဧကော တေဇသိ နာမ, ဧကော တတောဇသီ နာမ။ သူရော ရာဇာတိ ဧကော သူရော နာမ, ဧကော ရာဇာ နာမ, ဧကော သူရောရာဇာ နာမ, အရိဋ္ဌော နေမီတိ ဧကော အရိဋ္ဌော နာမ, ဧကော နေမိ နာမ, ဧကော အရိဋ္ဌနေမိ နာမ။
(ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၄၉။) [သျ]ရဟဒေါပိ တတ္ထ ဓရဏီ နာမာတိ တတ္ထ ပနေကော နာမေန ဓရဏီ နာမ ဥဒကရဟဒေါ အတ္ထိ, ပဏ္ဏာသယောဇနာ မဟာပေါက္ခရဏီ အတ္ထီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ယတော မေဃာ ပဝဿန္တီတိ ယတော ပေါက္ခရဏိတော ဥဒကံ ဂဟေတွာ မေဃာ ပဝဿန္တိ။ ဝဿာ ယတော ပတာယန္တီတိ ယတော ဝုဋ္ဌိယော အဝတ္ထရမာနာ နိဂစ္ဆန္တိ။ မေဃေသု ကိရ ဥဋ္ဌိတေသု တတော ပေါက္ခရဏိတော ပုရာဏဥဒကံ ဘဿတိ။ ဥပရိ မေဃော ဥဋ္ဌဟိတွာ တံ ပေါက္ခရဏိံ နဝေါဒကေန ပူရေတိ။ ပုရာဏောဒကံ ဟေဋ္ဌိမံ ဟုတွာ နိက္ခမတိ။ ပရိပုဏ္ဏာယ ပေါက္ခရဏိယာ ဝလာဟကာ ဝိဂစ္ဆန္တိ။ သဘာပီတိ သဘာ။ တဿာ ကိရ ပေါက္ခရဏိယာ တီရေ သာလဝတိယာ နာမ လတာယ ပရိက္ခိတ္တော ဒွါဒသယောဇနိကော ရတနမဏ္ဍပေါ အတ္ထိ, တံ သန္ဓာယေတံ ဝုတ္တံ။
ပယိရုပါသန္တီတိ နိသီဒန္တိ။ တတ္ထ နိစ္စဖလာ ရုက္ခာတိ တသ္မိံ ဌာနေ တံ မဏ္ဍပံ ပရိဝါရေတွာ သဒါ ဖလိတာ အမ္ဗဇမ္ဗုအာဒယော ရုက္ခာ နိစ္စပုပ္ဖိတာ စ စမ္ပကမာလာဒယောတိ ဒဿေတိ။ နာနာဒိဇဂဏာယုတာတိ ဝိဝိဓပက္ခိသံဃသမာကုလာ။ မယူရကောဉ္စာဘိရုဒါတိ မယူရေဟိ ကောဉ္စသကုဏေဟိ စ အဘိရုဒါ ဥပဂီတာ။
ဇီဝဉ္ဇီဝကသဒ္ဒေတ္ထာတိ ‘‘ဇီဝ ဇီဝါ’’တိ ဧဝံ ဝိရဝန္တာနံ ဇီဝဉ္ဇီဝကသကုဏာနမ္ပိ ဧတ္ထ သဒ္ဒေါ အတ္ထိ။ ဩဋ္ဌဝစိတ္တကာတိ ‘‘ဥဋ္ဌေဟိ, စိတ္တ, ဥဋ္ဌေဟိ စိတ္တာ’’တိ ဧဝံ ဝဿမာနာ ဥဋ္ဌဝစိတ္တကသကုဏာပိ တတ္ထ ဝိစရန္တိ။ ကုက္ကုဋကာတိ ဝနကုက္ကုဋကာ။ ကုဠီရကာတိ သုဝဏ္ဏကက္ကဋကာ။ ဝနေတိ ပဒုမဝနေ။ ပေါက္ခရသာတကာတိ ပေါက္ခရသာတကာ နာမ သကုဏာ။
သုကသာဠိကသဒ္ဒေတ္ထာတိ သုကာနဉ္စ သာဠိကာနဉ္စ သဒ္ဒေါ ဧတ္ထ။ ဒဏ္ဍမာဏဝကာနိ စာတိ မနုဿမုခသကုဏာ။ တေ ကိရ ဒွီဟိ ဟတ္ထေဟိ သုဝဏ္ဏဒဏ္ဍံ ဂဟေတွာ ဧကံ ပေါက္ခရပတ္တံ အက္ကမိတွာ အနန္တရေ ပေါက္ခရပတ္တေ သုဝဏ္ဏဒဏ္ဍံ နိက္ခိပန္တာ ဝိစရန္တိ။ သောဘတိ သဗ္ဗကာလံ သာတိ သာ ပေါက္ခရဏီ သဗ္ဗကာလံ သောဘတိ။ ကုဝေရနဠိနီတိ ကုဝေရဿ နဠိနီ ပဒုမသရဘူတာ, သာ ဓရဏီ နာမ ပေါက္ခရဏီ သဒါ နိရန္တရံ သောဘတိ။
֍ ဋီ ၂၈၂။ ယဿ ကဿစီတိ ဣဒံ ဝေဿဝဏော အာဋာနာဋိယံ ရက္ခံ နိဋ္ဌပေတွာ တဿာ ပရိကမ္မံ ဒဿေန္တော အာဟ။ တတ္ထ သုဂ္ဂဟိတာတိ အတ္ထဉ္စ ဗျဉ္ဇနဉ္စ ပရိသောဓေတွာ သုဋ္ဌု ဥဂ္ဂဟိတာ။ သမတ္တာ ပရိယာပုတာတိ ပဒဗျဉ္ဇနာနိ
(ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၅၀။) [သျ]အဟာပေတွာ ပရိပုဏ္ဏံ ဥဂ္ဂဟိတာ။ အတ္ထမ္ပိ ပါဠိမ္ပိ ဝိသံဝါဒေတွာ သဗ္ဗသော ဝါ ပန အပ္ပဂုဏံ ကတွာ ဘဏန္တဿ ဟိ ပရိတ္တံ တေဇဝန္တံ န ဟောတိ, သဗ္ဗသော ပဂုဏံ ကတွာ ဘဏန္တဿေဝ တေဇဝန္တံ ဟောတိ။ လာဘဟေတု ဥဂ္ဂဟေတွာ ဘဏန္တဿာပိ အတ္ထံ န သာဓေတိ, နိဿရဏပက္ခေ ဌတွာ မေတ္တံ ပုရေစာရိကံ ကတွာ ဘဏန္တဿေဝ အတ္ထာယ ဟောတီတိ ဒဿေတိ။ ယက္ခပစာရောတိ ယက္ခပရိစာရကော။
ဝတ္ထုံ ဝါတိ ဃရဝတ္ထုံ ဝါ။ ဝါသံ ဝါတိ တတ္ထ နိဗဒ္ဓဝါသံ ဝါ။ သမိတိန္တိ သမာဂမံ။ အနာဝယှန္တိ န အာဝါဟယုတ္တံ။ အဝိဝယှန္တိ န ဝိဝါဟယုတ္တံ။ တေန သဟ အာဝါဟဝိဝါဟံ န ကရေယျုန္တိ အတ္ထော။ အတ္တာဟိပိ ပရိပုဏ္ဏာဟီတိ ‘‘ကဠာရက္ခိ ကဠာရဒန္တာ’’တိ ဧဝံ ဧတေသံ အတ္တဘာဝံ ဥပနေတွာ ဝုတ္တာဟိ ပရိပုဏ္ဏဗျဉ္ဇနာဟိ ပရိဘာသာဟိ ပရိဘာသေယျုံ ယက္ခအက္ကောသေဟိ နာမ အက္ကောသေယျုန္တိ အတ္ထော။ ရိတ္တမ္ပိဿ ပတ္တန္တိ ဘိက္ခူနံ ပတ္တသဒိသမေဝ လောဟပတ္တံ ဟောတိ။ တံ သီသေ နိက္ကုဇ္ဇိတံ ယာဝ ဂလဝါဋကာ ဘဿတိ။ အထ နံ မဇ္ဈေ အယောခီလေန အာကောဋေန္တိ။
စဏ္ဍာတိ ကောဓနာ။ ရုဒ္ဓါတိ ဝိရုဒ္ဓါ။ ရဘသာတိ ကရဏုတ္တရိယာ။ နေဝ မဟာရာဇာနံ အာဒိယန္တီတိ ဝစနံ န ဂဏှန္တိ, အာဏံ န ကရောန္တိ။ မဟာရာဇာနံ ပုရိသကာနန္တိ အဋ္ဌဝီသတိယက္ခသေနာပတီနံ။ ပုရိသကာနန္တိ ယက္ခသေနာပတီနံ ယေ မနဿာ တေသံ။ အဝရုဒ္ဓါ နာမာတိ ပစ္စာမိတ္တာ ဝေရိနော။ ဥဇ္ဈာပေတဗ္ဗန္တိ ပရိတ္တံ ဝတွာ အမနုဿေ ပဋိက္ကမာပေတုံ အသက္ကောန္တေန ဧတေသံ ယက္ခာနံ ဥဇ္ဈာပေတဗ္ဗံ, ဧတေ ဇာနာပေတဗ္ဗာတိ အတ္ထော။
ပရိတ္တပရိကမ္မကထာ
ဣဓ ပန ဌတွာ ပရိတ္တဿ ပရိကမ္မံ ကထေတဗ္ဗံ။ ပဌမမေဝ ဟိ အာဋာနာဋိယသုတ္တံ န ဘဏိတဗ္ဗံ, မေတ္တသုတ္တံ ဓဇဂ္ဂသုတ္တံ ရတနသုတ္တန္တိ ဣမာနိ သတ္တာဟံ ဘဏိတဗ္ဗာနိ။ သစေ မုဉ္စတိ, သုန္ဒရံ။ နော စေ မုဉ္စတိ, အာဋာနာဋိယသုတ္တံ ဘဏိတဗ္ဗံ, တံ ဘဏန္တေန ဘိက္ခုနာ ပိဋ္ဌံ ဝါ မံသံ ဝါ န ခါဒိတဗ္ဗံ, သုသာနေ န ဝသိတဗ္ဗံ။ ကသ္မာ? အမနုဿာ ဩကာသံ လဘန္တိ။ ပရိတ္တကရဏဋ္ဌာနံ ဟရိတုပလိတ္တံ ကာရေတွာ တတ္ထ ပရိသုဒ္ဓံ အာသနံ ပညပေတွာ နိသီဒိတဗ္ဗံ။
(ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၅၁။) [သျ]ပရိတ္တကာရကော ဘိက္ခု ဝိဟာရတော ဃရံ နေန္တေဟိ ဖလကာဝုဓေဟိ ပရိဝါရေတွာ နေတဗ္ဗော။ အဗ္ဘောကာသေ နိသီဒိတွာ န ဝတ္တဗ္ဗံ, ဒွါရဝါတပါနာနိ ပိဒဟိတွာ နိသိန္နေန အာဝုဓဟတ္ထေဟိ သံပရိဝါရိတေန မေတ္တစိတ္တံ ပုရေစာရိကံ ကတွာ ဝတ္တဗ္ဗံ။ ပဌမံ သိက္ခာပဒါနိ ဂါဟာပေတွာ သီလေ ပတိဋ္ဌိတဿ ပရိတ္တံ ကာတဗ္ဗံ။ ဧဝမ္ပိ မောစေတုံ အသက္ကောန္တေန ဝိဟာရံ အာနေတွာ စေတိယင်္ဂဏေ နိပဇ္ဇာပေတွာ အာသနပူဇံ ကာရေတွာ ဒီပေ ဇာလာပေတွာ စေတိယင်္ဂဏံ သမ္မဇ္ဇိတွာ မင်္ဂလကထာ ဝတ္တဗ္ဗာ။ သဗ္ဗသန္နိပါတော ဃောသေတဗ္ဗော။ ဝိဟာရဿ ဥပဝနေ ဇေဋ္ဌကရုက္ခော နာမ ဟောတိ, တတ္ထ ဘိက္ခုသံဃော တုမှာကံ အာဂမနံ ပဋိမာနေတီတိ ပဟိဏိတဗ္ဗံ။ သဗ္ဗသန္နိပါတဋ္ဌာနေ အနာဂန္တုံ နာမ န လဗ္ဘတိ။ တတော အမနုဿဂဟိတကော ‘‘တွံ ကော နာမာ’’တိ ပုစ္ဆိတဗ္ဗော။ နာမေ ကထိတေ နာမေနေဝ အာလပိတဗ္ဗော။ ဣတ္ထန္နာမ တုယှံ မာလာဂန္ဓာဒီသု ပတ္တိ အာသနပူဇာယ ပတ္တိ ပိဏ္ဍပါတေ ပတ္တိ, ဘိက္ခုသံဃေန တုယှံ ပဏ္ဏာကာရတ္ထာယ မဟာမင်္ဂလကထာ ဝုတ္တာ, ဘိက္ခုသံဃေ ဂါရဝေန ဧတံ မုဉ္စာဟီတိ မောစေတဗ္ဗော။ သစေ န မုဉ္စတိ, ဒေဝတာနံ အာရောစေတဗ္ဗံ ‘‘တုမှေ ဇာနာထ, အယံ အမနုဿော အမှာကံ ဝစနံ န ကရောတိ, မယံ ဗုဒ္ဓအာဏံ ကရိဿာမာ’’တိ ပရိတ္တံ ကာတဗ္ဗံ။ ဧတံ တာဝ ဂိဟီနံ ပရိကမ္မံ။ သစေ ပန ဘိက္ခု အမနုဿေန ဂဟိတော ဟောတိ, အာသနာနိ ဓောဝိတွာ သဗ္ဗသန္နိပါတံ ဃောသာပေတွာ ဂန္ဓမာလာဒီသု ပတ္တိံ ဒတွာ ပရိတ္တံ ဘဏိတဗ္ဗံ။ ဣဒံ ဘိက္ခူနံ ပရိကမ္မံ။
ဝိက္ကန္ဒိတဗ္ဗန္တိ သဗ္ဗသန္နိပါတံ ဃောသာပေတွာ အဋ္ဌဝီသတိ ယက္ခသေနာပတယော ကန္ဒိတဗ္ဗာ။ ဝိရဝိတဗ္ဗန္တိ ‘‘အယံ ယက္ခော ဂဏှာတီ’’တိအာဒီနိ ဘဏန္တေန တေဟိ သဒ္ဓိံ ကထေတဗ္ဗံ။ တတ္ထ ဂဏှာတီတိ သရီရေ အဓိမုစ္စတိ။ အာဝိသတီတိ တဿေဝ ဝေဝစနံ။ အထ ဝါ လဂ္ဂတိ န အပေတီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဟေဌေတီတိ ဥပ္ပန္နံ ရောဂံ ဝဍ္ဎေန္တော ဗာဓတိ။ ဝိဟေဌေတီတိ တဿေဝ ဝေဝစနံ။ ဟိံသတီတိ အပ္ပမံသလောဟိတံ ကရောန္တော ဒုက္ခာပေတိ။ ဝိဟိံသတီတိ တဿေဝ ဝေဝစနံ။ န မုဉ္စတီတိ အပ္ပမာဒဂါဟော ဟုတွာ မုဉ္စိတုံ န ဣစ္ဆတိ, ဧဝံ ဧတေသံ ဝိရဝိတဗ္ဗံ။
֍ ဋီ ၂၈၃။ ဣဒါနိ ယေသံ ဧဝံ ဝိရဝိတဗ္ဗံ, တေ ဒဿေတုံ ကတမေသံ ယက္ခာနန္တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ဣန္ဒော သောမောတိအာဒီနိ တေသံ နာမာနိ။ တေသု
(ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၅၂။) [သျ]ဝေဿာမိတ္တောတိ ဝေဿာမိတ္တပဗ္ဗတဝါသီ ဧကော ယက္ခော။ ယုဂန္ဓရောပိ ယုဂန္ဓရပဗ္ဗတဝါသီယေဝ။ ဟိရိ နေတ္တိ စ မန္ဒိယောတိ ဟိရိ စ နေတ္တိ စ မန္ဒိယော စ။ မဏိ မာဏိ ဝရော ဒီဃောတိ မဏိ စ မာဏိ စ ဝရော စ ဒီဃော စ။ အထော သေရီသကော သဟာတိ တေဟိ သဟ အညော သေရီသကော နာမ။ ‘‘ဣမေသံ ယက္ခာနံ…ပေ… ဥဇ္ဈာပေတဗ္ဗ’’န္တိ အယံ ယက္ခော ဣမံ ဟေဌေတိ ဝိဟေဌေတိ န မုဉ္စတီတိ ဧဝံ ဧတေသံ ယက္ခသေနာပတီနံ အာရောစေတဗ္ဗံ။ တတော တေ ဘိက္ခုသံဃော အတ္တနော ဓမ္မအာဏံ ကရောတိ, မယမ္ပိ အမှာကံ ယက္ခရာဇအာဏံ ကရောမာတိ ဥဿုက္ကံ ကရိဿန္တိ။ ဧဝံ အမနုဿာနံ ဩကာသော န ဘဝိဿတိ, ဗုဒ္ဓသာဝကာနံ ဖာသုဝိဟာရော စ ဘဝိဿတီတိ ဒဿေန္တော ‘‘အယံ ခေါ သာ, မာရိသ, အာဋာနာဋိယာ ရက္ခာ’’တိအာဒိမာဟ။ တံ သဗ္ဗံ, တတော ပရဉ္စ ဥတ္တာနတ္ထမေဝါတိ။
သုမင်္ဂလဝိလာသိနိယာ ဒီဃနိကာယဋ္ဌကထာယ
အာဋာနာဋိယသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
(ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၅၃။) [သျ]၁၀။ သင်္ဂီတိသုတ္တ
֍ ဋီ ၂၉၆။ ဧဝံ မေ သုတန္တိ သင်္ဂီတိသုတ္တံ။ တတြာယမပုဗ္ဗပဒဝဏ္ဏနာ – စာရိကံ စရမာနောတိ နိဗဒ္ဓစာရိကံ စရမာနော။ တဒါ ကိရ သတ္ထာ ဒသသဟဿစက္ကဝါဠေ ဉာဏဇာလံ ပတ္ထရိတွာ လောကံ ဝေါလောကယမာနော ပါဝါနဂရဝါသိနော မလ္လရာဇာနော ဒိသွာ ဣမေ ရာဇာနော မယှံ သဗ္ဗညုတညာဏဇာလဿ အန္တော ပညာယန္တိ, ကိံ နု ခေါတိ အာဝဇ္ဇန္တော ‘‘ရာဇာနော ဧကံ သန္ဓာဂါရံ ကာရေသုံ, မယိ ဂတေ မင်္ဂလံ ဘဏာပေဿန္တိ, အဟံ တေသံ မင်္ဂလံ ဝတွာ ဥယျောဇေတွာ ‘ဘိက္ခုသံဃဿ ဓမ္မကထံ ကထေဟီ’တိ သာရိပုတ္တံ ဝက္ခာမိ, သာရိပုတ္တော တီဟိ ပိဋကေဟိ သမ္မသိတွာ စုဒ္ဒသပဉှာဓိကေန ပဉှသဟဿေန ပဋိမဏ္ဍေတွာ ဘိက္ခုသံဃဿ သင်္ဂီတိသုတ္တံ နာမ ကထေဿတိ, သုတ္တန္တံ အာဝဇ္ဇေတွာ ပဉ္စ ဘိက္ခုသတာနိ သဟ ပဋိသမ္ဘိဒါဟိ အရဟတ္တံ ပါပုဏိဿန္တီ’’တိ ဣမမတ္ထံ ဒိသွာ စာရိကံ ပက္ကန္တော။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘မလ္လေသု စာရိကံ စရမာနော’’တိ။
ဥဗ္ဘတကနဝသန္ဓာဂါရဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၂၉၇။ ဥဗ္ဘတကန္တိ တဿ နာမံ, ဥစ္စတ္တာ ဝါ ဧဝံ ဝုတ္တံ။ သန္ဓာဂါရန္တိ နဂရမဇ္ဈေ သန္ဓာဂါရသာလာ။ သမဏေန ဝါတိ ဧတ္ထ ယသ္မာ ဃရဝတ္ထုပရိဂ္ဂဟကာလေယေဝ ဒေဝတာ အတ္တနော ဝသနဋ္ဌာနံ ဂဏှန္တိ။ တသ္မာ ဒေဝေန ဝါတိ အဝတွာ ‘‘သမဏေန ဝါ ဗြာဟ္မဏေန ဝါ ကေနစိ ဝါ မနုဿဘူတေနာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိံသူတိ ဘဂဝတော အာဂမနံ သုတွာ ‘‘အမှေဟိ ဂန္တွာပိ န ဘဂဝါ အာနီတော, ဒူတံ ပေသေတွာပိ န ပက္ကောသာပိတော, သယမေဝ ပန မဟာဘိက္ခုသံဃပရိဝါရော အမှာကံ ဝသနဋ္ဌာနံ သမ္ပတ္တော, အမှေဟိ စ သန္ဓာဂါရသာလာ ကာရိတာ, ဧတ္ထ မယံ ဒသဗလံ အာနေတွာ မင်္ဂလံ ဘဏာပေဿာမာ’’တိ စိန္တေတွာ ဥပသင်္ကမိံသု။
֍ ဋီ ၂၉၈။ ယေန သန္ဓာဂါရံ တေနုပသင်္ကမိံသူတိ တံ ဒိဝသံ ကိရ သန္ဓာဂါရေ စိတ္တကမ္မံ နိဋ္ဌပေတွာ အဋ္ဋကာ မုတ္တမတ္တာ ဟောန္တိ, ဗုဒ္ဓါ စ နာမ အရညဇ္ဈာသယာ အရညာရာမာ, အန္တောဂါမေ ဝသေယျုံ ဝါ နော ဝါ။ တသ္မာ ဘဂဝတော မနံ ဇာနိတွာဝ ပဋိဇဂ္ဂိဿာမာတိ စိန္တေတွာ တေ ဘဂဝန္တံ ဥပသင်္ကမိံသု။ ဣဒါနိ ပန မနံ လဘိတွာ ပဋိဇဂ္ဂိတုကာမာ ယေန သန္ဓာဂါရံ
(ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၅၄။) [သျ]တေနုပသင်္ကမိံသု။ သဗ္ဗသန္ထရိန္တိ ယထာ သဗ္ဗံ သန္ထတံ ဟောတိ, ဧဝံ။ ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိံသူတိ ဧတ္ထ ပန တေ မလ္လရာဇာနော သန္ဓာဂါရံ ပဋိဇဂ္ဂိတွာ နဂရဝီထိယောပိ သမ္မဇ္ဇာပေတွာ ဓဇေ ဥဿာပေတွာ ဂေဟဒွါရေသု ပုဏ္ဏဃဋေ စ ကဒလိယော စ ဌပါပေတွာ သကလနဂရံ ဒီပမာလာဒီဟိ ဝိပ္ပကိဏ္ဏတာရကံ ဝိယ ကတွာ ခီရပါယကေ ဒါရကေ ခီရံ ပါယျေထ, ဒဟရေ ကုမာရေ လဟုံ လဟုံ ဘောဇာပေတွာ သယာပေထ, ဥစ္စာသဒ္ဒံ မာ ကရိတ္ထ, အဇ္ဇ ဧကရတ္တိံ သတ္ထာ အန္တောဂါမေ ဝသိဿတိ, ဗုဒ္ဓါ နာမ အပ္ပသဒ္ဒကာမာ ဟောန္တီတိ ဘေရိံ စရာပေတွာ သယံ ဒဏ္ဍဒီပိကံ အာဒါယ ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိံသု။
֍ ဋီ ၂၉၉။ ဘဂဝန္တံယေဝ ပုရက္ခတွာတိ ဘဂဝန္တံ ပုရတော ကတွာ။ တတ္ထ ဘဂဝါ ဘိက္ခူနဉ္စေဝ ဥပါသကာနဉ္စ မဇ္ဈေ နိသိန္နော အတိဝိယ ဝိရောစတိ, သမန္တပါသာဒိကော သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏော အဘိရူပေါ ဒဿနီယော။ ပုရိမကာယတော သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏာ ရသ္မိ ဥဋ္ဌဟိတွာ အသီတိဟတ္ထံ ဌာနံ ဂဏှာတိ။ ပစ္ဆိမကာယတော။ ဒက္ခိဏဟတ္ထတော။ ဝါမဟတ္ထတော သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏာ ရသ္မိ ဥဋ္ဌဟိတွာ အသီတိဟတ္ထံ ဌာနံ ဂဏှာတိ။ ဥပရိ ကေသန္တတော ပဋ္ဌာယ သဗ္ဗကေသာဝဋ္ဋေဟိ မောရဂီဝဝဏ္ဏာ ရသ္မိ ဥဋ္ဌဟိတွာ ဂဂနတလေ အသီတိဟတ္ထံ ဌာနံ ဂဏှာတိ။ ဟေဋ္ဌာ ပါဒတလေဟိ ပဝါဠဝဏ္ဏာ ရသ္မိ ဥဋ္ဌဟိတွာ ဃနပထဝိယံ အသီတိဟတ္ထံ ဌာနံ ဂဏှာတိ။ ဧဝံ သမန္တာ အသီတိ ဟတ္ထမတ္တံ ဌာနံ ဆဗ္ဗဏ္ဏာ ဗုဒ္ဓရသ္မိယော ဝိဇ္ဇောတမာနာ ဝိပ္ဖန္ဒမာနာ ဝိဓာဝန္တိ။ သဗ္ဗေ ဒိသာဘာဂါ သုဝဏ္ဏစမ္ပကပုပ္ဖေဟိ ဝိကိရိယမာနာ ဝိယ သုဝဏ္ဏဃဋတော နိက္ခန္တသုဝဏ္ဏရသဓာရာဟိ သိဉ္စမာနာ ဝိယ ပသာရိတသုဝဏ္ဏပဋပရိက္ခိတ္တာ ဝိယ ဝေရမ္ဘဝါတသမုဋ္ဌိတကိံသုကကဏိကာရပုပ္ဖစုဏ္ဏသမာကိဏ္ဏာ ဝိယ စ ဝိပ္ပကာသန္တိ။
ဘဂဝတောပိ အသီတိအနုဗျဉ္ဇနဗျာမပ္ပဘာဒွတ္တိံသဝရလက္ခဏသမုဇ္ဇလံ သရီရံ သမုဂ္ဂတတာရကံ ဝိယ ဂဂနတလံ, ဝိကသိတမိဝ ပဒုမဝနံ, သဗ္ဗပါလိဖုလ္လော ဝိယ ယောဇနသတိကော ပါရိစ္ဆတ္တကော ပဋိပါဋိယာ ဌပိတာနံ ဒွတ္တိံသစန္ဒာနံ ဒွတ္တိံသသူရိယာနံ ဒွတ္တိံသစက္ကဝတ္တိရာဇာနံ ဒွတ္တိံသဒေဝရာဇာနံ ဒွတ္တိံသမဟာဗြဟ္မာနံ သိရိယာ သိရိံ အဘိဘဝမာနံ ဝိယ ဝိရောစတိ။ ပရိဝါရေတွာ နိသိန္နာ ဘိက္ခူပိ သဗ္ဗေဝ အပ္ပိစ္ဆာ သန္တုဋ္ဌာ ပဝိဝိတ္တာ အသံသဋ္ဌာ အာရဒ္ဓဝီရိယာ ဝတ္တာရော ဝစနက္ခမာ စောဒကာ ပါပဂရဟိနော သီလသမ္ပန္နာ
(ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၅၅။) [သျ]သမာဓိသမ္ပန္နာ ပညာဝိမုတ္တိ ဝိမုတ္တိဉာဏဒဿနသမ္ပန္နာ။ တေဟိ ပရိဝါရိတော ဘဂဝါ ရတ္တကမ္ဗလပရိက္ခိတ္တော ဝိယ သုဝဏ္ဏက္ခန္ဓော, ရတ္တပဒုမဝနသဏ္ဍမဇ္ဈဂတာ ဝိယ သုဝဏ္ဏနာဝါ, ပဝါဠဝေဒိကာပရိက္ခိတ္တော ဝိယ သုဝဏ္ဏပါသာဒေါ ဝိရောစိတ္ထ။
အသီတိမဟာထေရာပိ နံ မေဃဝဏ္ဏံ ပံသုကူလံ ပါရုပိတွာ မဏိဝမ္မဝမ္မိတာ ဝိယ မဟာနာဂါ ပရိဝါရယိံသု ဝန္တရာဂါ ဘိန္နကိလေသာ ဝိဇဋိတဇဋာ ဆိန္နဗန္ဓနာ ကုလေ ဝါ ဂဏေ ဝါ အလဂ္ဂါ။ ဣတိ ဘဂဝါ သယံ ဝီတရာဂေါ ဝီတရာဂေဟိ, ဝီတဒေါသော ဝီတဒေါသေဟိ, ဝီတမောဟော ဝီတမောဟေဟိ, နိတ္တဏှော နိတ္တဏှေဟိ, နိက္ကိလေသော နိက္ကိလေသေဟိ, သယံ ဗုဒ္ဓေါ ဗဟုဿုတဗုဒ္ဓေဟိ ပရိဝါရိတော ပတ္တပရိဝါရိတံ ဝိယ ကေသရံ, ကေသရပရိဝါရိတာ ဝိယ ကဏ္ဏိကာ, အဋ္ဌနာဂသဟဿပရိဝါရိတော ဝိယ ဆဒ္ဒန္တော နာဂရာဇာ, နဝုတိဟံသသဟဿပရိဝါရိတော ဝိယ ဓတရဋ္ဌော ဟံသရာဇာ, သေနင်္ဂပရိဝါရိတော ဝိယ စက္ကဝတ္တိရာဇာ, မရုဂဏပရိဝါရိတော ဝိယ သက္ကော ဒေဝရာဇာ, ဗြဟ္မဂဏပရိဝါရိတော ဝိယ ဟာရိတော မဟာဗြဟ္မာ, အသမေန ဗုဒ္ဓဝေသေန အပရိမာဏေန ဗုဒ္ဓဝိလာသေန တဿံ ပရိသတိ နိသိန္နော ပါဝေယျကေ မလ္လေ ဗဟုဒေဝ ရတ္တိံ ဓမ္မိယာ ကထာယ သန္ဒဿေတွာ ဥယျောဇေသိ။
ဧတ္ထ စ ဓမ္မိကထာ နာမ သန္ဓာဂါရအနုမောဒနပ္ပဋိသံယုတ္တာ ပကိဏ္ဏကကထာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ တဒါ ဟိ ဘဂဝါ အာကာသဂင်္ဂံ ဩတာရေန္တော ဝိယ ပထဝေါဇံ အာကဍ္ဎန္တော ဝိယ မဟာဇမ္ဗုံ မတ္ထကေ ဂဟေတွာ စာလေန္တော ဝိယ ယောဇနိယမဓုဂဏ္ဍံ စက္ကယန္တေန ပီဠေတွာ မဓုပါနံ ပါယမာနော ဝိယ စ ပါဝေယျကာနံ မလ္လာနံ ဟိတသုခါဝဟံ ပကိဏ္ဏကကထံ ကထေသိ။
֍ ဋီ ၃၀၀။ တုဏှီဘူတံ တုဏှီဘူတန္တိ ယံ ယံ ဒိသံ အနုဝိလောကေတိ, တတ္ထ တတ္ထ တုဏှီဘူတမေဝ။ အနုဝိလောကေတွာတိ မံသစက္ခုနာ ဒိဗ္ဗစက္ခုနာတိ ဒွီဟိ စက္ခူဟိ တတော တတော ဝိလောကေတွာ။ မံသစက္ခုနာ ဟိ နေသံ ဗဟိဒ္ဓါ ဣရိယာပထံ ပရိဂ္ဂဟေသိ။ တတ္ထ ဧကဘိက္ခုဿာပိ နေဝ ဟတ္ထကုက္ကုစ္စံ န ပါဒကုက္ကုစ္စံ အဟောသိ, န ကောစိ သီသမုက္ခိပိ, န ကထံ ကထေသိ, န နိဒ္ဒါယန္တော နိသီဒိ။ သဗ္ဗေပိ တီဟိ သိက္ခာဟိ သိက္ခိတာ နိဝါတေ ပဒီပသိခါ ဝိယ နိစ္စလာ နိသီဒိံသု။ ဣတိ နေသံ ဣမံ ဣရိယာပထံ မံသစက္ခုနာ ပရိဂ္ဂဟေသိ။ အာလောကံ
(ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၅၆။) [သျ]ပန ဝဍ္ဎယိတွာ ဒိဗ္ဗစက္ခုနာ ဟဒယရူပံ ဒိသွာ အဗ္ဘန္တရဂတံ သီလံ ဩလောကေသိ။ သော အနေကသတာနံ ဘိက္ခူနံ အန္တောကုမ္ဘိယံ ဇလမာနံ ပဒီပံ ဝိယ အရဟတ္တုပဂံ သီလံ အဒ္ဒသ။ အာရဒ္ဓဝိပဿကာ ဟိ တေ ဘိက္ခူ။ ဣတိ နေသံ သီလံ ဒိသွာ ‘‘ဣမေပိ ဘိက္ခူ မယှံ အနုစ္ဆဝိကာ, အဟမ္ပိ ဣမေသံ အနုစ္ဆဝိကော’’တိ စက္ခုတလေသု နိမိတ္တံ ဌပေတွာ ဘိက္ခုသံဃံ ဩလောကေတွာ အာယသ္မန္တံ သာရိပုတ္တံ အာမန္တေသိ ‘‘ပိဋ္ဌိ မေ အာဂိလာယတီ’’တိ။ ကသ္မာ အာဂိလာယတိ? ဘဂဝတော ဟိ ဆဗ္ဗဿာနိ မဟာပဓာနံ ပဒဟန္တဿ မဟန္တံ ကာယဒုက္ခံ အဟောသိ။ အထဿ အပရဘာဂေ မဟလ္လကကာလေ ပိဋ္ဌိဝါတော ဥပ္ပဇ္ဇိ။
သံဃာဋိံ ပညာပေတွာတိ သန္ဓာဂါရဿ ကိရ ဧကပဿေ တေ ရာဇာနော ကပ္ပိယမဉ္စကံ ပညပေသုံ ‘‘အပ္ပေဝ နာမ သတ္ထာ နိပဇ္ဇေယျာ’’တိ။ သတ္ထာပိ စတူဟိ ဣရိယာပထေဟိ ပရိဘုတ္တံ ဣမေသံ မဟပ္ဖလံ ဘဝိဿတီတိ တတ္ထ သံဃာဋိံ ပညာပေတွာ နိပဇ္ဇိ။
ဘိန္နနိဂဏ္ဌဝတ္ထုဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၃၀၁။ တဿ ကာလင်္ကိရိယာယာတိအာဒီသု ယံ ဝတ္တဗ္ဗံ, တံ သဗ္ဗံ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တမေဝ။
֍ ဋီ ၃၀၂။ အာမန္တေသီတိ ဘဏ္ဍနာဒိဝူပသမကရံ သွာချာတံ ဓမ္မံ ဒေသေတုကာမော အာမန္တေသိ။
ဧကကဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၃၀၃။ တတ္ထာတိ တသ္မိံ ဓမ္မေ။ သင်္ဂါယိတဗ္ဗန္တိ သမဂ္ဂေဟိ ဂါယိတဗ္ဗံ, ဧကဝစနေဟိ အဝိရုဒ္ဓဝစနေဟိ ဘဏိတဗ္ဗံ။ န ဝိဝဒိတဗ္ဗန္တိ အတ္ထေ ဝါ ဗျဉ္ဇနေ ဝါ ဝိဝါဒေါ န ကာတဗ္ဗော။ ဧကော ဓမ္မောတိ ဧကကဒုကတိကာဒိဝသေန ဗဟုဓာ သာမဂ္ဂိရသံ ဒဿေတုကာမော ပဌမံ တာဝ ‘‘ဧကော ဓမ္မော’’တိ အာဟ။ သဗ္ဗေ သတ္တာတိ ကာမဘဝါဒီသု သညာဘဝါဒီသု ဧကဝေါကာရဘဝါဒီသု စ သဗ္ဗဘဝေသု သဗ္ဗေ သတ္တာ။ အာဟာရဋ္ဌိတိကာတိ အာဟာရတော ဌိတိ ဧတေသန္တိ အာဟာရဋ္ဌိတိကာ။ ဣတိ သဗ္ဗသတ္တာနံ ဌိတိ ဟေတု အာဟာရော နာမ ဧကော ဓမ္မော အမှာကံ သတ္ထာရာ ယာထာဝတော ဉတွာ သမ္မဒက္ခာတော အာဝုသောတိ ဒီပေတိ။
(ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၅၇။) [သျ]နနု စ ဧဝံ သန္တေ ယံ ဝုတ္တံ ‘‘အသညသတ္တာ ဒေဝါ အဟေတုကာ အနာဟာရာ အဖဿကာ’’တိအာဒိ, (ဝိဘ။ ၁၀၁၇) တံ ဝစနံ ဝိရုဇ္ဈတီတိ, န ဝိရုဇ္ဈတိ။ တေသဉှိ ဈာနံ အာဟာရော ဟောတိ။ ဧဝံ သန္တေပိ ‘‘စတ္တာရောမေ, ဘိက္ခဝေ, အာဟာရာ ဘူတာနံ ဝါ သတ္တာနံ ဌိတိယာ သမ္ဘဝေသီနံ ဝါ အနုဂ္ဂဟာယ။ ကတမေ စတ္တာရော? ကဗဠီကာရော အာဟာရော ဩဠာရိကော ဝါ သုခုမော ဝါ, ဖဿော ဒုတိယော, မနောသဉ္စေတနာ တတိယာ, ဝိညာဏံ စတုတ္ထ’’န္တိ (သံ။ နိ။ ၂။၁၁) ဣဒမ္ပိ ဝိရုဇ္ဈတီတိ, ဣဒမ္ပိ န ဝိရုဇ္ဈတိ။ ဧတသ္မိဉှိ သုတ္တေ နိပ္ပရိယာယေန အာဟာရလက္ခဏာဝ ဓမ္မာ အာဟာရာတိ ဝုတ္တာ။ ဣဓ ပန ပရိယာယေန ပစ္စယော အာဟာရောတိ ဝုတ္တော။ သဗ္ဗဓမ္မာနဉှိ ပစ္စယော လဒ္ဓုံ ဝဋ္ဋတိ။ သော စ ယံ ယံ ဖလံ ဇနေတိ, တံ တံ အာဟရတိ နာမ, တသ္မာ အာဟာရောတိ ဝုစ္စတိ။ တေနေဝါဟ ‘‘အဝိဇ္ဇမ္ပာဟံ, ဘိက္ခဝေ, သာဟာရံ ဝဒါမိ, နော အနာဟာရံ။ ကော စ, ဘိက္ခဝေ, အဝိဇ္ဇာယ အာဟာရော? ပဉ္စနီဝရဏာတိဿ ဝစနီယံ။ ပဉ္စနီဝရဏေပါဟံ, ဘိက္ခဝေ, သာဟာရေ ဝဒါမိ, နော အနာဟာရေ။ ကော စ, ဘိက္ခဝေ, ပဉ္စန္နံ နီဝရဏာနံ အာဟာရော? အယောနိသောမနသိကာရောတိဿ ဝစနီယ’’န္တိ (အ။ နိ။ ၁၀။၆၁)။ အယံ ဣဓ အဓိပ္ပေတော။
ဧတသ္မိဉှိ ပစ္စယာဟာရေ ဂဟိတေ ပရိယာယာဟာရောပိ နိပ္ပရိယာယာဟာရောပိ သဗ္ဗော ဂဟိတောဝ ဟောတိ။ တတ္ထ အသညဘဝေ ပစ္စယာဟာရော လဗ္ဘတိ။ အနုပ္ပန္နေ ဟိ ဗုဒ္ဓေ တိတ္ထာယတနေ ပဗ္ဗဇိတာ ဝါယောကသိဏေ ပရိကမ္မံ ကတွာ စတုတ္ထဇ္ဈာနံ နိဗ္ဗတ္တေတွာ တတော ဝုဋ္ဌာယ ဓီ စိတ္တံ, ဓိဗ္ဗတေတံ စိတ္တံ စိတ္တဿ နာမ အဘာဝေါယေဝ သာဓု, စိတ္တဉှိ နိဿာယေဝ ဝဓဗန္ဓာဒိပစ္စယံ ဒုက္ခံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ စိတ္တေ အသတိ နတ္ထေတန္တိ ခန္တိံ ရုစိံ ဥပ္ပါဒေတွာ အပရိဟီနဇ္ဈာနာ ကာလင်္ကတွာ အသညဘဝေ နိဗ္ဗတ္တန္တိ။ ယော ယဿ ဣရိယာပထော မနုဿလောကေ ပဏိဟိတော အဟောသိ, သော တေန ဣရိယာပထေန နိဗ္ဗတ္တိတွာ ပဉ္စ ကပ္ပသတာနိ ဌိတော ဝါ နိသိန္နော ဝါ နိပန္နော ဝါ ဟောတိ။ ဧဝရူပါနမ္ပိ သတ္တာနံ ပစ္စယာဟာရော လဗ္ဘတိ။ တေ ဟိ ယံ ဈာနံ ဘာဝေတွာ နိဗ္ဗတ္တာ, တဒေဝ နေသံ ပစ္စယော ဟောတိ။ ယထာ ဇိယာဝေဂေန ခိတ္တသရော ယာဝ ဇိယာဝေဂေါ အတ္ထိ, တာဝ ဂစ္ဆတိ, ဧဝံ ယာဝ ဈာနပစ္စယော အတ္ထိ, တာဝ တိဋ္ဌန္တိ။ တသ္မိံ နိဋ္ဌိတေ ခီဏဝေဂေါ သရော ဝိယ ပတန္တိ။ ယေ ပန တေ နေရယိကာ နေဝ ဥဋ္ဌာနဖလူပဇီဝီ န ပုညဖလူပဇီဝီတိ ဝုတ္တာ, တေသံ ကော
(ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၅၈။) [သျ]အာဟာရောတိ။ တေသံ ကမ္မမေဝ အာဟာရော။ ကိံ ပဉ္စ အာဟာရာ အတ္ထီတိ စေ။ ပဉ္စ, န ပဉ္စာတိ ဣဒံ န ဝတ္တဗ္ဗံ။ နနု ပစ္စယော အာဟာရောတိ ဝုတ္တမေတံ။ တသ္မာ ယေန ကမ္မေန တေ နိရယေ နိဗ္ဗတ္တာ, တဒေဝ တေသံ ဌိတိပစ္စယတ္တာ အာဟာရော ဟောတိ။ ယံ သန္ဓာယ ဣဒံ ဝုတ္တံ ‘‘န စ တာဝ ကာလင်္ကရောတိ, ယာဝ န တံ ပါပကမ္မံ ဗျန္တီ ဟောတီ’’တိ (မ။ နိ။ ၃။၂၅၀)။
ကဗဠီကာရံ အာဟာရံ အာရဗ္ဘ စေတ္ထ ဝိဝါဒေါ န ကာတဗ္ဗော။ မုခေ ဥပ္ပန္နော ခေဠောပိ ဟိ တေသံ အာဟာရကိစ္စံ သာဓေတိ။ ခေဠောပိ ဟိ နိရယေ ဒုက္ခဝေဒနိယော ဟုတွာ ပစ္စယော ဟောတိ, သဂ္ဂေ သုခဝေဒနိယော။ ဣတိ ကာမဘဝေ နိပ္ပရိယာယေန စတ္တာရော အာဟာရာ။ ရူပါရူပဘဝေသု ဌပေတွာ အသညံ သေသာနံ တယော။ အသညာနဉ္စေဝ အဝသေသာနဉ္စ ပစ္စယာဟာရောတိ ဣမိနာ အာဟာရေန ‘‘သဗ္ဗေ သတ္တာ အာဟာရဋ္ဌိတိကာ’’တိ ဧတံ ပဉှံ ကထေတွာ ‘‘အယံ ခေါ အာဝုသော’’တိ ဧဝံ နိယျာတနမ္ပိ ‘‘အတ္ထိ ခေါ အာဝုသော’’တိ ပုန ဥဒ္ဓရဏမ္ပိ အကတွာ ‘‘သဗ္ဗေ သတ္တာ သင်္ခါရဋ္ဌိတိကာ’’တိ ဒုတိယပဉှံ ဝိဿဇ္ဇေသိ။
ကသ္မာ ပန န နိယျာတေသိ န ဥဒ္ဓရိတ္ထ? တတ္ထ တတ္ထ နိယျာတိယမာနေပိ ဥဒ္ဓရိယမာနေပိ ပရိယာပုဏိတုံ ဝါစေတုံ ဒုက္ခံ ဟောတိ, တသ္မာ ဒွေ ဧကာဗဒ္ဓေ ကတွာ ဝိဿဇ္ဇေသိ။ ဣမသ္မိမ္ပိ ဝိဿဇ္ဇနေ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တပစ္စယောဝ အတ္တနော ဖလဿ သင်္ခရဏတော သင်္ခါရောတိ ဝုတ္တော။ ဣတိ ဟေဋ္ဌာ အာဟာရပစ္စယော ကထိတော, ဣဓ သင်္ခါရပစ္စယောတိ အယမေတ္ထ ဟေဋ္ဌိမတော ဝိသေသော။ ‘‘ဟေဋ္ဌာ နိပ္ပရိယာယာဟာရော ဂဟိတော, ဣဓ ပရိယာယာဟာရောတိ ဧဝံ ဂဟိတေ ဝိသေသော ပါကဋော ဘဝေယျ, နော စ ဂဏှိံသူ’တိ မဟာသီဝတ္ထေရော အာဟ။ ဣန္ဒြိယဗဒ္ဓဿပိ ဟိ အနိန္ဒြိယဗဒ္ဓဿပိ ပစ္စယော လဒ္ဓုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဝိနာ ပစ္စယေန ဓမ္မော နာမ နတ္ထိ။ တတ္ထ အနိန္ဒြိယဗဒ္ဓဿ တိဏရုက္ခလတာဒိနော ပထဝီရသော အာပေါရသော စ ပစ္စယော ဟောတိ။ ဒေဝေ အဝဿန္တေ ဟိ တိဏာဒီနိ မိလာယန္တိ, ဝဿန္တေ စ ပန ဟရိတာနိ ဟောန္တိ။ ဣတိ တေသံ ပထဝီရသော အာပေါရသော စ ပစ္စယော ဟောတိ။ ဣန္ဒြိယဗဒ္ဓဿ အဝိဇ္ဇာ တဏှာ ကမ္မံ အာဟာရောတိ ဧဝမာဒယော ပစ္စယာ, ဣတိ ဟေဋ္ဌာ ပစ္စယောယေဝ အာဟာရောတိ ကထိတော, ဣဓ သင်္ခါရောတိ။ အယမေဝေတ္ထ ဝိသေသော။
(ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၅၉။) [သျ]အယံ ခေါ, အာဝုသောတိ အာဝုသော အမှာကံ သတ္ထာရာ မဟာဗောဓိမဏ္ဍေ နိသီဒိတွာ သယံ သဗ္ဗညုတညာဏေန သစ္ဆိကတွာ အယံ ဧကဓမ္မော ဒေသိတော။ တတ္ထ ဧကဓမ္မေ တုမှေဟိ သဗ္ဗေဟေဝ သင်္ဂါယိတဗ္ဗံ န ဝိဝဒိတဗ္ဗံ။ ယထယိဒံ ဗြဟ္မစရိယန္တိ ယထာ သင်္ဂါယမာနာနံ တုမှာကံ ဣဒံ သာသနဗြဟ္မစရိယံ အဒ္ဓနိယံ အဿ။ ဧကေန ဟိ ဘိက္ခုနာ ‘‘အတ္ထိ, ခေါ အာဝုသော, ဧကော ဓမ္မော သမ္မဒက္ခာတော။ ကတမော ဧကော ဓမ္မော? သဗ္ဗေ သတ္တာ အာဟာရဋ္ဌိတိကာ။ သဗ္ဗေ သတ္တာ သင်္ခါရဋ္ဌိတိကာ’’တိ ကထိတေ တဿ ကထံ သုတွာ အညော ကထေဿတိ။ တဿပိ အညောတိ ဧဝံ ပရမ္ပရကထာနိယမေန ဣဒံ ဗြဟ္မစရိယံ စိရံ တိဋ္ဌမာနံ သဒေဝကဿ လောကဿ အတ္ထာယ ဟိတာယ ဘဝိဿတီတိ ဧကကဝသေန ဓမ္မသေနာပတိ သာရိပုတ္တတ္ထေရော သာမဂ္ဂိရသံ ဒဿေသီတိ။
ဧကကဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
ဒုကဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၃၀၄။ ဣတိ ဧကကဝသေန သာမဂ္ဂိရသံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ ဒုကဝသေန ဒဿေတုံ ပုန ဒေသနံ အာရဘိ။ တတ္ထ နာမရူပဒုကေ နာမန္တိ စတ္တာရော အရူပိနော ခန္ဓာ နိဗ္ဗာနဉ္စ။ တတ္ထ စတ္တာရော ခန္ဓာ နာမနဋ္ဌေန နာမံ။ နာမနဋ္ဌေနာတိ နာမကရဏဋ္ဌေန။ ယထာ ဟိ မဟာဇနသမ္မတတ္တာ မဟာသမ္မတဿ ‘‘မဟာသမ္မတော’’တိ နာမံ အဟောသိ, ယထာ မာတာပိတရော ‘‘အယံ တိဿော နာမ ဟောတု, ဖုဿော နာမ ဟောတူ’’တိ ဧဝံ ပုတ္တဿ ကိတ္တိမနာမံ ကရောန္တိ, ယထာ ဝါ ‘‘ဓမ္မကထိကော ဝိနယဓရော’’တိ ဂုဏတော နာမံ အာဂစ္ဆတိ, န ဧဝံ ဝေဒနာဒီနံ။ ဝေဒနာဒယော ဟိ မဟာပထဝီအာဒယော ဝိယ အတ္တနော နာမံ ကရောန္တာဝ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ။ တေသု ဥပ္ပန္နေသု တေသံ နာမံ ဥပ္ပန္နမေဝ ဟောတိ။ န ဟိ ဝေဒနံ ဥပ္ပန္နံ ‘‘တွံ ဝေဒနာ နာမ ဟောဟီ’’တိ, ကောစိ ဘဏတိ, န စဿာ ယေန ကေနစိ ကာရဏေန နာမဂ္ဂဟဏကိစ္စံ အတ္ထိ, ယထာ ပထဝိယာ ဥပ္ပန္နာယ ‘‘တွံ ပထဝီ နာမ ဟောဟီ’’တိ နာမဂ္ဂဟဏကိစ္စံ နတ္ထိ, စက္ကဝါဠသိနေရုမှိ စန္ဒိမသူရိယနက္ခတ္တေသု ဥပ္ပန္နေသု ‘‘တွံ စက္ကဝါဠံ နာမ, တွံ နက္ခတ္တံ နာမ ဟောဟီ’’တိ နာမဂ္ဂဟဏကိစ္စံ နတ္ထိ, နာမံ ဥပ္ပန္နမေဝ ဟောတိ, ဩပပါတိကာ ပညတ္တိ နိပတတိ, ဧဝံ ဝေဒနာယ ဥပ္ပန္နာယ ‘‘တွံ ဝေဒနာ နာမ ဟောဟီ’’တိ နာမဂ္ဂဟဏကိစ္စံ နတ္ထိ, တာယ ဥပ္ပန္နာယ
(ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၆၀။) [သျ]ဝေဒနာတိ နာမံ ဥပ္ပန္နမေဝ ဟောတိ။ သညာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော အတီတေပိ ဟိ ဝေဒနာ ဝေဒနာယေဝ။ သညာ။ သင်္ခါရာ။ ဝိညာဏံ ဝိညာဏမေဝ။ အနာဂတေပိ။ ပစ္စုပ္ပန္နေပိ။ နိဗ္ဗာနံ ပန သဒါပိ နိဗ္ဗာနမေဝါတိ။ နာမနဋ္ဌေန နာမံ။ နမနဋ္ဌေနာပိ စေတ္ထ စတ္တာရော ခန္ဓာ နာမံ။ တေ ဟိ အာရမ္မဏာဘိမုခံ နမန္တိ။ နာမနဋ္ဌေန သဗ္ဗမ္ပိ နာမံ။ စတ္တာရော ဟိ ခန္ဓာ အာရမ္မဏေ အညမညံ နာမေန္တိ, နိဗ္ဗာနံ အာရမ္မဏာဓိပတိပစ္စယတာယ အတ္တနိ အနဝဇ္ဇဓမ္မေ နာမေတိ။
ရူပန္တိ စတ္တာရော စ မဟာဘူတာ စတုန္နဉ္စ မဟာဘူတာနံ ဥပါဒါယ ရူပံ, တံ သဗ္ဗမ္ပိ ရုပ္ပနဋ္ဌေန ရူပံ။ တဿ ဝိတ္ထာရကထာ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗာ။
အဝိဇ္ဇာတိ ဒုက္ခာဒီသု အညာဏံ။ အယမ္ပိ ဝိတ္ထာရတော ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ ကထိတာယေဝ။ ဘဝတဏှာတိ ဘဝပတ္ထနာ။ ယထာဟ ‘‘တတ္ထ ကတမာ ဘဝတဏှာ? ယော ဘဝေသု ဘဝစ္ဆန္ဒော’’တိအာဒိ (ဓ။ သ။ ၁၃၁၉)။
ဘဝဒိဋ္ဌီတိ ဘဝေါ ဝုစ္စတိ သဿတံ, သဿတဝသေန ဥပ္ပဇ္ဇနကဒိဋ္ဌိ။ သာ ‘‘တတ္ထ ကတမာ ဘဝဒိဋ္ဌိ? ‘ဘဝိဿတိ အတ္တာ စ လောကော စာ’တိ ယာ ဧဝရူပါ ဒိဋ္ဌိ ဒိဋ္ဌိဂတ’’န္တိအာဒိနာ (ဓ။ သ။ ၁၃၂၀) နယေန အဘိဓမ္မေ ဝိတ္ထာရိတာ။ ဝိဘဝဒိဋ္ဌီတိ ဝိဘဝေါ ဝုစ္စတိ ဥစ္ဆေဒံ, ဥစ္ဆေဒဝသေန ဥပ္ပဇ္ဇနကဒိဋ္ဌိ။ သာပိ ‘‘တတ္ထ ကတမာ ဝိဘဝဒိဋ္ဌိ? ‘န ဘဝိဿတိ အတ္တာ စ လောကော စာ’တိ (ဓ။ သ။ ၂၈၅)။ ယာ ဧဝရူပါ ဒိဋ္ဌိ ဒိဋ္ဌိဂတ’’န္တိအာဒိနာ (ဓ။ သ။ ၁၃၂၁) နယေန တတ္ထေဝ ဝိတ္ထာရိတာ။
အဟိရိကန္တိ ‘‘ယံ န ဟိရီယတိ ဟိရီယိတဗ္ဗေနာ’’တိ (ဓ။ သ။ ၁၃၂၈) ဧဝံ ဝိတ္ထာရိတာ နိလ္လဇ္ဇတာ။ အနောတ္တပ္ပန္တိ ‘‘ယံ န ဩတ္တပ္ပတိ ဩတ္တပ္ပိတဗ္ဗေနာ’’တိ (ဓ။ သ။ ၁၃၂၉) ဧဝံ ဝိတ္ထာရိတော အဘာယနကအာကာရော။
ဟိရီ စ ဩတ္တပ္ပဉ္စာတိ ‘‘ယံ ဟိရီယတိ ဟိရီယိတဗ္ဗေန, ဩတ္တပ္ပတိ ဩတ္တပ္ပိတဗ္ဗေနာ’’တိ (ဓ။ သ။ ၁၃၃၀-၃၁) ဧဝံ ဝိတ္ထာရိတာနိ ဟိရိဩတ္တပ္ပါနိ။ အပိ စေတ္ထ အဇ္ဈတ္တသမုဋ္ဌာနာ ဟိရီ, ဗဟိဒ္ဓါသမုဋ္ဌာနံ ဩတ္တပ္ပံ။ အတ္တာဓိပတေယျာ ဟိရီ, လောကာဓိပတေယျံ ဩတ္တပ္ပံ။ လဇ္ဇာသဘာဝသဏ္ဌိတာ ဟိရီ, ဘယသဘာဝသဏ္ဌိတံ ဩတ္တပ္ပံ။ ဝိတ္ထာရကထာ ပနေတ္ထ သဗ္ဗာကာရေန ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ ဝုတ္တာ။
(ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၆၁။) [သျ]ဒေါဝစဿတာတိ ဒုက္ခံ ဝစော ဧတသ္မိံ ဝိပ္ပဋိကူလဂါဟိမှိ ဝိပစ္စနီကသာတေ အနာဒရေ ပုဂ္ဂလေတိ ဒုဗ္ဗစော, တဿ ကမ္မံ ဒေါဝစဿံ, တဿ ဘာဝေါ ဒေါဝစဿတာ။ ဝိတ္ထာရတော ပနေသာ ‘‘တတ္ထ ကတမာ ဒေါဝစဿတာ? သဟဓမ္မိကေ ဝုစ္စမာနေ ဒေါဝစဿာယ’’န္တိ (ဓ။ သ။ ၁၃၃၂) အဘိဓမ္မေ အာဂတာ။ သာ အတ္ထတော သင်္ခါရက္ခန္ဓော ဟောတိ။ ‘‘စတုန္နဉ္စ ခန္ဓာနံ ဧတေနာကာရေန ပဝတ္တာနံ ဧတံ အဓိဝစန’’န္တိ ဝဒန္တိ။ ပါပမိတ္တတာတိ ပါပါ အဿဒ္ဓါဒယော ပုဂ္ဂလာ ဧတဿ မိတ္တာတိ ပါပမိတ္တော, တဿ ဘာဝေါ ပါပမိတ္တတာ။ ဝိတ္ထာရတော ပနေသာ – ‘‘တတ္ထ ကတမာ ပါပမိတ္တတာ? ယေ တေ ပုဂ္ဂလာ အဿဒ္ဓါ ဒုဿီလာ အပ္ပဿုတာ မစ္ဆရိနော ဒုပ္ပညာ။ ယာ တေသံ သေဝနာ နိသေဝနာ သံသေဝနာ ဘဇနာ သံဘဇနာ ဘတ္တိ သံဘတ္တိ တံသမ္ပဝင်္ကတာ’’တိ (ဓ။ သ။ ၁၃၃၃) ဧဝံ အာဂတာ။ သာပိ အတ္ထတော ဒေါဝစဿတာ ဝိယ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။
သောဝစဿတာ စ ကလျာဏမိတ္တတာ စ ဝုတ္တပ္ပဋိပက္ခနယေန ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဥဘောပိ ပနေတာ ဣဓ လောကိယလောကုတ္တရမိဿကာ ကထိတာ။
အာပတ္တိကုသလတာတိ ‘‘ပဉ္စပိ အာပတ္တိက္ခန္ဓာ အာပတ္တိယော, သတ္တပိ အာပတ္တိက္ခန္ဓာ အာပတ္တိယော။ ယာ တာသံ အာပတ္တီနံ အာပတ္တိကုသလတာ ပညာ ပဇာနနာ’’တိ (ဓ။ သ။ ၁၃၃၆) ဧဝံ ဝုတ္တော အာပတ္တိကုသလဘာဝေါ။
အာပတ္တိဝုဋ္ဌာနကုသလတာတိ ‘‘ယာ တာဟိ အာပတ္တီဟိ ဝုဋ္ဌာနကုသလတာ ပညာ ပဇာနနာ’’တိ (ဓ။ သ။ ၁၃၃၇) ဧဝံ ဝုတ္တာ သဟ ကမ္မဝါစာယ အာပတ္တီဟိ ဝုဋ္ဌာနပရိစ္ဆေဒဇာနနာ ပညာ။
သမာပတ္တိကုသလတာတိ ‘‘အတ္ထိ သဝိတက္ကသဝိစာရာ သမာပတ္တိ, အတ္ထိ အဝိတက္ကဝိစာရမတ္တာ သမာပတ္တိ, အတ္ထိ အဝိတက္ကအဝိစာရာ သမာပတ္တိ။ ယာ တာသံ သမာပတ္တီနံ ကုသလတာ ပညာ ပဇာနနာ’’တိ (ဓ။ သ။ ၁၃၃၈) ဧဝံ ဝုတ္တာ သဟ ပရိကမ္မေန အပ္ပနာပရိစ္ဆေဒဇာနနာ ပညာ။ သမာပတ္တိဝုဋ္ဌာနကုသလတာတိ ‘‘ယာ တာဟိ သမာပတ္တီဟိ ဝုဋ္ဌာနကုသလတာ ပညာ ပဇာနနာ’’တိ (ဓ။ သ။ ၁၃၃၉) ဧဝံ ဝုတ္တာ ယထာပရိစ္ဆိန္နသမယဝသေနေဝ သမာပတ္တိတော ဝုဋ္ဌာနသမတ္ထာ ‘‘ဧတ္တကံ ဂတေ သူရိယေ ဥဋ္ဌဟိဿာမီ’’တိ ဝုဋ္ဌာနကာလပရိစ္ဆေဒကာ ပညာ။
ဓာတုကုသလတာတိ ‘‘အဋ္ဌာရသ ဓာတုယော စက္ခုဓာတု…ပေ… မနောဝိညာဏဓာတု။ ယာ တာသံ ဓာတူနံ ကုသလတာ ပညာ ပဇာနနာ’’တိ (ဓ။ သ။ ၁၃၄၀) ဧဝံ ဝုတ္တာ
(ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၆၂။) [သျ]အဋ္ဌာရသန္နံ ဓာတူနံ သဘာဝပရိစ္ဆေဒကာ သဝနဓာရဏသမ္မသနပဋိဝေဓပညာ။ မနသိကာရကုသလတာတိ ‘‘ယာ တာသံ ဓာတူနံ မနသိကာရကုသလတာ ပညာ ပဇာနနာ’’တိ (ဓ။ သ။ ၁၃၄၁) ဧဝံ ဝုတ္တာ တာသံယေဝ ဓာတူနံ သမ္မသနပဋိဝေဓပစ္စဝေက္ခဏပညာ။
အာယတနကုသလတာတိ ‘‘ဒွါဒသာယတနာနိ စက္ခာယတနံ…ပေ… ဓမ္မာယတနံ။ ယာ တေသံ အာယတနာနံ အာယတနကုသလတာ ပညာ ပဇာနနာ’’တိ (ဓ။ သ။ ၁၃၄၂) ဧဝံ ဝုတ္တာ ဒွါဒသန္နံ အာယတနာနံ ဥဂ္ဂဟမနသိကာရပဇာနနာ ပညာ။ အပိစ ဓာတုကုသလတာပိ ဥဂ္ဂဟမနသိကာရသဝနသမ္မသနပဋိဝေဓပစ္စဝေက္ခဏေသု ဝတ္တတိ မနသိကာရကုသလတာပိ အာယတနကုသလတာပိ။ အယံ ပနေတ္ထ ဝိသေသော, သဝနဥဂ္ဂဟပစ္စဝေက္ခဏာ လောကိယာ, ပဋိဝေဓော လောကုတ္တရော, သမ္မသနမနသိကာရာ လောကိယလောကုတ္တရမိဿကာ။ ပဋိစ္စသမုပ္ပါဒကုသလတာတိ ‘‘အဝိဇ္ဇာပစ္စယာ သင်္ခါရာ…ပေ… သမုဒယော ဟောတီတိ ယာ တတ္ထ ပညာ ပဇာနနာ’’တိ (ဓ။ သ။ ၁၃၄၃) ဧဝံ ဝုတ္တာ ဒွါဒသန္နံ ပစ္စယာကာရာနံ ဥဂ္ဂဟာဒိဝသေန ပဝတ္တာ ပညာ။
ဌာနကုသလတာတိ ‘‘ယေ ယေ ဓမ္မာ ယေသံ ယေသံ ဓမ္မာနံ ဟေတုပစ္စယာ ဥပ္ပါဒါယ တံ တံ ဌာနန္တိ ယာ တတ္ထ ပညာ ပဇာနနာ’’တိ (ဓ။ သ။ ၁၃၄၄) ဧဝံ ဝုတ္တာ ‘‘စက္ခုံ ဝတ္ထုံ ကတွာ ရူပံ အာရမ္မဏံ ကတွာ ဥပ္ပန္နဿ စက္ခုဝိညာဏဿ စက္ခုရူပံ (ဓ။ သ။ အဋ္ဌ။ ၁၃၄၄) ဌာနဉ္စေဝ ကာရဏဉ္စာ’’တိ ဧဝံ ဌာနပရိစ္ဆိန္ဒနသမတ္ထာ ပညာ။ အဋ္ဌာနကုသလတာတိ ‘‘ယေ ယေ ဓမ္မာ ယေသံ ယေသံ ဓမ္မာနံ န ဟေတူ န ပစ္စယာ ဥပ္ပါဒါယ တံ တံ အဋ္ဌာနန္တိ ယာ တတ္ထ ပညာ ပဇာနနာ’’တိ (ဓ။ သ။ ၁၃၄၅) ဧဝံ ဝုတ္တာ ‘‘စက္ခုံ ဝတ္ထုံ ကတွာ ရူပံ အာရမ္မဏံ ကတွာ သောတဝိညာဏာဒီနိ နုပ္ပဇ္ဇန္တိ, တသ္မာ တေသံ စက္ခုရူပံ န ဌာနံ န ကာရဏ’’န္တိ ဧဝံ အဋ္ဌာနပရိစ္ဆိန္ဒနသမတ္ထာ ပညာ အပိစ ဧတသ္မိံ ဒုကေ ‘‘ကိတ္တာဝတာ ပန, ဘန္တေ, ဌာနာဌာနကုသလော ဘိက္ခူတိ အလံ ဝစနာယာတိ။ ဣဓာနန္ဒ, ဘိက္ခု အဋ္ဌာနမေတံ အနဝကာသော, ယံ ဒိဋ္ဌိသမ္ပန္နော ပုဂ္ဂလော ကဉ္စိ သင်္ခါရံ နိစ္စတော ဥပဂစ္ဆေယျ, နေတံ ဌာနံ ဝိဇ္ဇတီတိ ပဇာနာတိ။ ဌာနဉ္စ ခေါ ဧတံ ဝိဇ္ဇတိ, ယံ ပုထုဇ္ဇနော ကဉ္စိ သင်္ခါရံ နိစ္စတော ဥပဂစ္ဆေယျာ’’တိ (မ။ နိ။ ၃။၁၂၇) ဣမိနာပိ သုတ္တေန အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။
(ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၆၃။) [သျ]အဇ္ဇဝန္တိ ဂေါမုတ္တဝင်္ကတာ စန္ဒဝင်္ကတာ နင်္ဂလကောဋိဝင်္ကတာတိ တယော အနဇ္ဇဝါ။ ဧကစ္စော ဟိ ဘိက္ခု ပဌမဝယေ ဧကဝီသတိယာ အနေသနာသု ဆသု စ အဂေါစရေသု စရတိ, မဇ္ဈိမပစ္ဆိမဝယေသု လဇ္ဇီ ကုက္ကုစ္စကော သိက္ခာကာမော ဟောတိ, အယံ ဂေါမုတ္တဝင်္ကတာ နာမ။ ဧကော ပဌမဝယေပိ ပစ္ဆိမဝယေပိ စတုပါရိသုဒ္ဓိသီလံ ပူရေတိ, လဇ္ဇီ ကုက္ကုစ္စကော သိက္ခာကာမော ဟောတိ, မဇ္ဈိမဝယေ ပုရိမသဒိသော, အယံ စန္ဒဝင်္ကတာ နာမ။ ဧကော ပဌမဝယေပိ မဇ္ဈိမဝယေပိ စတုပါရိသုဒ္ဓိသီလံ ပူရေတိ, လဇ္ဇီ ကုက္ကုစ္စကော သိက္ခာကာမော ဟောတိ, ပစ္ဆိမဝယေ ပုရိမသဒိသော အယံ နင်္ဂလကောဋိဝင်္ကတာ နာမ။ ဧကော သဗ္ဗမေတံ ဝင်္ကတံ ပဟာယ တီသုပိ ဝယေသု ပေသလော လဇ္ဇီ ကုက္ကုစ္စကော သိက္ခာကာမော ဟောတိ။ တဿ ယော သော ဥဇုဘာဝေါ, ဣဒံ အဇ္ဇဝံ နာမ။ အဘိဓမ္မေပိ ဝုတ္တံ – ‘‘တတ္ထ ကတမော အဇ္ဇဝေါ။ ယာ အဇ္ဇဝတာ အဇိမှတာ အဝင်္ကတာ အကုဋိလတာ, အယံ ဝုစ္စတိ အဇ္ဇဝေါ’’တိ (ဓ။ သ။ ၁၃၄၆)။ လဇ္ဇဝန္တိ ‘‘တတ္ထ ကတမော လဇ္ဇဝေါ? ယော ဟိရီယတိ ဟိရီယိတဗ္ဗေန ဟိရီယတိ ပါပကာနံ အကုသလာနံ ဓမ္မာနံ သမာပတ္တိယာ။ အယံ ဝုစ္စတိ လဇ္ဇဝေါ’’တိ ဧဝံ ဝုတ္တော လဇ္ဇီဘာဝေါ။
ခန္တီတိ ‘‘တတ္ထ ကတမာ ခန္တိ? ယာ ခန္တိ ခမနတာ အဓိဝါသနတာ အစဏ္ဍိက္ကံ အနဿုရောပေါ အတ္တမနတာ စိတ္တဿာ’’တိ (ဓ။ သ။ ၁၃၄၈) ဧဝံ ဝုတ္တာ အဓိဝါသနခန္တိ။ သောရစ္စန္တိ ‘‘တတ္ထ ကတမံ သောရစ္စံ? ယော ကာယိကော အဝီတိက္ကမော, ဝါစသိကော အဝီတိက္ကမော, ကာယိကဝါစသိကော အဝီတိက္ကမော။ ဣဒံ ဝုစ္စတိ သောရစ္စံ။ သဗ္ဗောပိ သီလသံဝရော သောရစ္စ’’န္တိ (ဓ။ သ။ ၁၃၄၉) ဧဝံ ဝုတ္တော သုရတဘာဝေါ။
သာခလျန္တိ ‘‘တတ္ထ ကတမံ သာခလျံ? ယာ သာ ဝါစာ အဏ္ဍကာ ကက္ကသာ ပရကဋုကာ ပရာဘိသဇ္ဇနီ ကောဓသာမန္တာ အသမာဓိသံဝတ္တနိကာ, တထာရူပိံ ဝါစံ ပဟာယ ယာ သာ ဝါစာ နေဠာ ကဏ္ဏသုခါ ပေမနီယာ ဟဒယင်္ဂမာ ပေါရီ ဗဟုဇနကန္တာ ဗဟုဇနမနာပါ, တထာရူပိံ ဝါစံ ဘာသိတာ ဟောတိ။ ယာ တတ္ထ သဏှဝါစတာ သခိလဝါစတာ အဖရုသဝါစတာ။ ဣဒံ ဝုစ္စတိ သာခလျ’’န္တိ (ဓ။ သ။ ၁၃၅၀) ဧဝံ ဝုတ္တော သမ္မောဒကမုဒုကဘာဝေါ။ ပဋိသန္ထာရောတိ အယံ လောကသန္နိဝါသော အာမိသေန ဓမ္မေန စာတိ ဒွီဟိ ဆိဒ္ဒေါ, တဿ တံ ဆိဒ္ဒံ ယထာ န ပညာယတိ, ဧဝံ ပီဌဿ ဝိယ ပစ္စတ္ထရဏေန အာမိသေန ဓမ္မေန စ ပဋိသန္ထရဏံ။ အဘိဓမ္မေပိ ဝုတ္တံ ‘‘တတ္ထ ကတမော
(ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၆၄။) [သျ]ပဋိသန္ထာရော။ အာမိသပဋိသန္ထာရော စ ဓမ္မပဋိသန္ထာရော စ။ ဣဓေကစ္စော ပဋိသန္ထာရကော ဟောတိ အာမိသပဋိသန္ထာရေန ဝါ ဓမ္မပဋိသန္ထာရေန ဝါ။ အယံ ဝုစ္စတိ ပဋိသန္ထာရော’’တိ (ဓ။ သ။ ၁၃၅၁)။ ဧတ္ထ စ အာမိသေန သင်္ဂဟော အာမိသပဋိသန္ထာရော နာမ။ တံ ကရောန္တေန မာတာပိတူနံ ဘိက္ခုဂတိကဿ ဝေယျာဝစ္စကရဿ ရညော စောရာနဉ္စ အဂ္ဂံ အဂ္ဂဟေတွာပိ ဒါတုံ ဝဋ္ဋတိ။ အာမသိတွာ ဒိန္နေ ဟိ ရာဇာနော စ စောရာ စ အနတ္ထမ္ပိ ကရောန္တိ ဇီဝိတက္ခယမ္ပိ ပါပေန္တိ, အနာမသိတွာ ဒိန္နေ အတ္တမနာ ဟောန္တိ။ စောရနာဂဝတ္ထုအာဒီနိ စေတ္ထ ဝတ္ထူနိ ကထေတဗ္ဗာနိ။ တာနိ သမန္တပါသာဒိကာယ ဝိနယဋ္ဌကထာယံ (ပါစိ။ အဋ္ဌ။ ၁၈၅-၇) ဝိတ္ထာရိတာနိ။ သက္ကစ္စံ ဥဒ္ဒေသဒါနံ ပါဠိဝဏ္ဏနာ ဓမ္မကထာကထနန္တိ ဧဝံ ဓမ္မေန သင်္ဂဟော ဓမ္မပဋိသန္ထာရော နာမ။
အဝိဟိံသာတိ ကရုဏာပိ ကရုဏာပုဗ္ဗဘာဂေါပိ။ ဝုတ္တမ္ပိ စေတံ – ‘‘တတ္ထ ကတမာ အဝိဟိံသာ? ယာ သတ္တေသု ကရုဏာ ကရုဏာယနာ ကရုဏာယိတတ္တံ ကရုဏာစေတောဝိမုတ္တိ, အယံ ဝုစ္စတိ အဝိဟိံသာ’’တိ။ သောစေယျန္တိ မေတ္တာယ စ မေတ္တာပုဗ္ဗဘာဂဿ စ ဝသေန သုစိဘာဝေါ။ ဝုတ္တမ္ပိ စေတံ – ‘‘တတ္ထ ကတမံ သောစေယျံ? ယာ သတ္တေသု မေတ္တိ မေတ္တာယနာ မေတ္တာယိတတ္တံ မေတ္တာစေတောဝိမုတ္တိ, ဣဒံ ဝုစ္စတိ သောစေယျ’’န္တိ။
မုဋ္ဌဿစ္စန္တိ သတိဝိပ္ပဝါသော, ယထာဟ ‘‘တတ္ထ ကတမံ မုဋ္ဌဿစ္စံ? ယာ အသတိ အနနုဿတိ အပ္ပဋိဿတိ အဿရဏတာ အဓာရဏတာ ပိလာပနတာ သမ္မုဿနတာ, ဣဒံ ဝုစ္စတိ မုဋ္ဌဿစ္စံ’’ (ဓ။ သ။ ၁၃၅၆)။ အသမ္ပဇညန္တိ, ‘‘တတ္ထ ကတမံ အသမ္ပဇညံ? ယံ အညာဏံ အဒဿနံ အဝိဇ္ဇာလင်္ဂီ မောဟော အကုသလမူလ’’န္တိ ဧဝံ ဝုတ္တာ အဝိဇ္ဇာယေဝ။ သတိ သတိယေဝ။ သမ္ပဇညံ ဉာဏံ။
ဣန္ဒြိယေသု အဂုတ္တဒွါရတာတိ ‘‘တတ္ထ ကတမာ ဣန္ဒြိယေသု အဂုတ္တဒွါရတာ? ဣဓေကစ္စော စက္ခုနာ ရူပံ ဒိသွာ နိမိတ္တဂ္ဂါဟီ ဟောတီ’’တိအာဒိနာ (ဓ။ သ။ ၁၃၅၂) နယေန ဝိတ္ထာရိတော ဣန္ဒြိယသံဝရဘေဒေါ။ ဘောဇနေ အမတ္တညုတာတိ ‘‘တတ္ထ ကတမာ ဘောဇနေ အမတ္တညုတာ? ဣဓေကစ္စော အပ္ပဋိသင်္ခါ အယောနိသော အာဟာရံ အာဟာရေတိ ဒဝါယ မဒါယ မဏ္ဍနာယ ဝိဘူသနာယ။ ယာ တတ္ထ အသန္တုဋ္ဌိတာ အမတ္တညုတာ အပ္ပဋိသင်္ခါ ဘောဇနေ’’တိ ဧဝံ အာဂတော ဘောဇနေ အမတ္တညုဘာဝေါ။ အနန္တရဒုကော ဝုတ္တပ္ပဋိပက္ခနယေန ဝေဒိတဗ္ဗော။
(ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၆၅။) [သျ]ပဋိသင်္ခါနဗလန္တိ ‘‘တတ္ထ ကတမံ ပဋိသင်္ခါနဗလံ? ယာ ပညာ ပဇာနနာ’’တိ ဧဝံ ဝိတ္ထာရိတံ အပ္ပဋိသင်္ခါယ အကမ္ပနဉာဏံ။ ဘာဝနာဗလန္တိ ဘာဝေန္တဿ ဥပ္ပန္နံ ဗလံ။ အတ္ထတော ဝီရိယသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂသီသေန သတ္တ ဗောဇ္ဈင်္ဂါ ဟောန္တိ။ ဝုတ္တမ္ပိ စေတံ – ‘‘တတ္ထ ကတမံ ဘာဝနာဗလံ? ယာ ကုသလာနံ ဓမ္မာနံ အာသေဝနာ ဘာဝနာ ဗဟုလီကမ္မံ, ဣဒံ ဝုစ္စတိ ဘာဝနာဗလံ။ သတ္တဗောဇ္ဈင်္ဂါ ဘာဝနာဗလ’’န္တိ။
သတိဗလန္တိ အဿတိယာ အကမ္ပနဝသေန သတိယေဝ။ သမာဓိဗလန္တိ ဥဒ္ဓစ္စေ အကမ္ပနဝသေန သမာဓိယေဝ။ သမထော သမာဓိ။ ဝိပဿနာ ပညာ။ သမထောဝ တံ အာကာရံ ဂဟေတွာ ပုန ပဝတ္တေတဗ္ဗဿ သမထဿ နိမိတ္တဝသေန သမထနိမိတ္တံ ပဂ္ဂါဟနိမိတ္တေပိ ဧသေဝ နယော။ ပဂ္ဂါဟော ဝီရိယံ။ အဝိက္ခေပေါ ဧကဂ္ဂတာ။ ဣမေဟိ ပန သတိ စ သမ္ပဇညဉ္စ ပဋိသင်္ခါနဗလဉ္စ ဘာဝနာဗလဉ္စ သတိဗလဉ္စ သမာဓိဗလဉ္စ သမထော စ ဝိပ္ပဿနာ စ သမထနိမိတ္တဉ္စ ပဂ္ဂါဟနိမိတ္တဉ္စ ပဂ္ဂါဟော စ အဝိက္ခေပေါ စာတိ ဆဟိ ဒုကေဟိ ပရတော သီလဒိဋ္ဌိသမ္ပဒါဒုကေန စ လောကိယလောကုတ္တရမိဿကာ ဓမ္မာ ကထိတာ။
သီလဝိပတ္တီတိ ‘‘တတ္ထ ကတမာ သီလဝိပတ္တိ? ကာယိကော ဝီတိက္ကမော…ပေ… သဗ္ဗမ္ပိ ဒုဿီလျံ သီလဝိပတ္တီ’’တိ ဧဝံ ဝုတ္တော သီလဝိနာသကော အသံဝရော။ ဒိဋ္ဌိဝိပတ္တီတိ ‘‘တတ္ထ ကတမာ ဒိဋ္ဌိဝိပတ္တိ? နတ္ထိ ဒိန္နံ နတ္ထိ ယိဋ္ဌ’’န္တိ ဧဝံ အာဂတာ သမ္မာဒိဋ္ဌိဝိနာသိကာ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ။
သီလသမ္ပဒါတိ ‘‘တတ္ထ ကတမာ သီလသမ္ပဒါ? ကာယိကော အဝီတိက္ကမော’’တိ ဧဝံ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တသောရစ္စမေဝ သီလဿ သမ္ပာဒနတော ပရိပူရဏတော ‘‘သီလသမ္ပဒါ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဧတ္ထ စ ‘‘သဗ္ဗောပိ သီလသံဝရော သီလသမ္ပဒါ’’တိ ဣဒံ မာနသိကပရိယာဒါနတ္ထံ ဝုတ္တံ။ ဒိဋ္ဌိသမ္ပဒါတိ ‘‘တတ္ထ ကတမာ ဒိဋ္ဌိသမ္ပဒါ? အတ္ထိ ဒိန္နံ အတ္ထိ ယိဋ္ဌံ…ပေ… သစ္ဆိကတွာ ပဝေဒေန္တီတိ ယာ ဧဝရူပါ ပညာ ပဇာနနာ’’တိ ဧဝံ အာဂတံ ဒိဋ္ဌိပါရိပူရိဘူတံ ဉာဏံ။
သီလဝိသုဒ္ဓီတိ ဝိသုဒ္ဓိံ ပါပေတုံ သမတ္ထံ သီလံ။ အဘိဓမ္မေ ပနာယံ ‘‘တတ္ထ ကတမာ သီလဝိသုဒ္ဓိ? ကာယိကော အဝီတိက္ကမော ဝါစသိကော အဝီတိက္ကမော ကာယိကဝါစသိကော အဝီတိက္ကမော, အယံ ဝုစ္စတိ သီလဝိသုဒ္ဓီ’’တိ ဧဝံ ဝိဘတ္တာ။ ဒိဋ္ဌိဝိသုဒ္ဓီတိ ဝိသုဒ္ဓိံ ပါပေတုံ သမတ္ထံ ဒဿနံ။ အဘိဓမ္မေ ပနာယံ ‘‘တတ္ထ ကတမာ ဒိဋ္ဌိဝိသုဒ္ဓိ? ကမ္မဿကတဉာဏံ သစ္စာနုလောမိကဉာဏံ မဂ္ဂသမင်္ဂိဿဉာဏံ ဖလသမင်္ဂိဿဉာဏ’’န္တိ ဧဝံ ဝုတ္တာ။ ဧတ္ထ စ တိဝိဓံ ဒုစ္စရိတံ
(ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၆၆။) [သျ]အတ္တနာ ကတမ္ပိ ပရေန ကတမ္ပိ သကံ နာမ န ဟောတိ အတ္ထဘဉ္ဇနတော။ သုစရိတံ သကံ နာမ အတ္ထဇနနတောတိ ဧဝံ ဇာနနံ ကမ္မဿကတဉာဏံ နာမ။ တသ္မိံ ဌတွာ ဗဟုံ ဝဋ္ဋဂါမိကမ္မံ အာယူဟိတွာ သုခတော သုခေနေဝ အရဟတ္တံ ပတ္တာ ဂဏနပထံ ဝီတိဝတ္တာ။ ဝိပဿနာဉာဏံ ပန ဝစီသစ္စဉ္စ အနုလောမေတိ, ပရမတ္ထသစ္စဉ္စ န ဝိလောမေတီတိ သစ္စာနုလောမိကံ ဉာဏန္တိ ဝုတ္တံ။
‘‘ဒိဋ္ဌိဝိသုဒ္ဓိ ခေါ ပန ယထာဒိဋ္ဌိဿ စ ပဓာန’’န္တိ ဧတ္ထ ဒိဋ္ဌိဝိသုဒ္ဓီတိ ဉာဏဒဿနံ ကထိတံ။ ယထာဒိဋ္ဌိဿ စ ပဓာနန္တိ တံသမ္ပယုတ္တမေဝ ဝီရိယံ။ အပိ စ ပုရိမပဒေန စတုမဂ္ဂဉာဏံ။ ပစ္ဆိမပဒေန တံသမ္ပယုတ္တံ ဝီရိယံ။ အဘိဓမ္မေ ပန ‘‘ဒိဋ္ဌိဝိသုဒ္ဓိ ခေါ ပနာတိ ယာ ပညာ ပဇာနနာ အမောဟော ဓမ္မဝိစယော သမ္မာဒိဋ္ဌိ။ ယထာဒိဋ္ဌိဿ စ ပဓာနန္တိ ယော စေတသိကော ဝီရိယာရမ္ဘော သမ္မာဝါယာမော’’တိ ဧဝံ အယံ ဒုကော ဝိဘတ္တော။
‘‘သံဝေဂေါ စ သံဝေဇနီယေသု ဌာနေသူ’’တိ ဧတ္ထ ‘‘သံဝေဂေါတိ ဇာတိဘယံ ဇရာဘယံ ဗျာဓိဘယံ မရဏဘယ’’န္တိ ဧဝံ ဇာတိအာဒီနိ ဘယတော ဒဿနဉာဏံ။ သံဝေဇနီယံ ဌာနန္တိ ဇာတိဇရာဗျာဓိမရဏံ။ ဧတာနိ ဟိ စတ္တာရိ ဇာတိ ဒုက္ခာ, ဇရာ ဒုက္ခာ, ဗျာဓိ ဒုက္ခော, မရဏံ ဒုက္ခန္တိ ဧဝံ သံဝေဂုပ္ပတ္တိကာရဏတ္တာ သံဝေဇနီယံ ဌာနန္တိ ဝုတ္တာနိ။ သံဝိဂ္ဂဿ စ ယောနိသော ပဓာနန္တိ ဧဝံ သံဝေဂဇာတဿ ဥပါယပဓာနံ။ ‘‘ဣဓ ဘိက္ခု အနုပ္ပန္နာနံ ပါပကာနံ အကုသလာနံ ဓမ္မာနံ အနုပ္ပါဒါယ ဆန္ဒံ ဇနေတီ’’တိ ဧဝံ အာဂတဝီရိယဿေတံ အဓိဝစနံ။
အသန္တုဋ္ဌိတာ စ ကုသလေသု ဓမ္မေသူတိ ယာ ကုသလာနံ ဓမ္မာနံ ဘာဝနာယ အသန္တုဋ္ဌဿ ဘိယျောကမျတာ, တာယ ဟိ သမင်္ဂီဘူတော ပုဂ္ဂလော သီလံ ပူရေတွာ ဈာနံ ဥပ္ပါဒေတိ။ ဈာနံ လဘိတွာ ဝိပဿနံ အာရဘတိ။ အာရဒ္ဓဝိပဿကော အရဟတ္တံ အဂဟေတွာ အန္တရာ ဝေါသာနံ နာပဇ္ဇတိ။ အပ္ပဋိဝါနိတာ စ ပဓာနသ္မိန္တိ ‘‘ကုသလာနံ ဓမ္မာနံ ဘာဝနာယ သက္ကစ္စကိရိယတာ သာတစ္စကိရိယတာ အဋ္ဌိတကိရိယတာ အနောလီနဝုတ္တိတာ အနိက္ခိတ္တဆန္ဒတာ အနိက္ခိတ္တဓုရတာ အာသေဝနာ ဘာဝနာ ဗဟုလီကမ္မ’’န္တိ ဧဝံ ဝုတ္တာ ရတ္တိန္ဒိဝံ ဆ ကောဋ္ဌာသေ ကတွာ ဇာဂရိယာနုယောဂဝသေန အာရဒ္ဓေ ပဓာနသ္မိံ အရဟတ္တံ အပတွာ အနိဝတ္တနတာ။
(ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၆၇။) [သျ]ဝိဇ္ဇာတိ တိဿော ဝိဇ္ဇာ။ ဝိမုတ္တီတိ ဒွေ ဝိမုတ္တိယော, စိတ္တဿ စ အဓိမုတ္တိ, နိဗ္ဗာနဉ္စ။ ဧတ္ထ စ အဋ္ဌ သမာပတ္တိယော နီဝရဏာဒီဟိ သုဋ္ဌု မုတ္တတ္တာ အဓိမုတ္တိ နာမ။ နိဗ္ဗာနံ သဗ္ဗသင်္ခတတော မုတ္တတ္တာ ဝိမုတ္တီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။
ခယေ ဉာဏန္တိ ကိလေသက္ခယကရေ အရိယမဂ္ဂေ ဉာဏံ။ အနုပ္ပါဒေ ဉာဏန္တိ ပဋိသန္ဓိဝသေန အနုပ္ပါဒဘူတေ တံတံမဂ္ဂဝဇ္ဈကိလေသာနံ ဝါ အနုပ္ပါဒပရိယောသာနေ ဥပ္ပန္နေ အရိယဖလေ ဉာဏံ။ တေနေဝါဟ ‘‘ခယေ ဉာဏန္တိ မဂ္ဂသမင်္ဂိဿ ဉာဏံ။ အနုပ္ပါဒေ ဉာဏန္တိ ဖလသမင်္ဂိဿ ဉာဏ’’န္တိ။ ဣမေ ခေါ, အာဝုသောတိအာဒိ ဧကကေ ဝုတ္တနယေနေဝ ယောဇေတဗ္ဗံ။ ဣတိ ပဉ္စတိံသာယ ဒုကာနံ ဝသေန ထေရော သာမဂ္ဂိရသံ ဒဿေသီတိ။
ဒုကဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
တိကဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၃၀၅။ ဣတိ ဒုကဝသေန သာမဂ္ဂိရသံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ တိကဝသေန ဒဿေတုံ ပုန အာရဘိ။ တတ္ထ လုဗ္ဘတီတိ လောဘော။ အကုသလဉ္စ တံ မူလဉ္စ, အကုသလာနံ ဝါ မူလန္တိ အကုသလမူလံ။ ဒုဿတီတိ ဒေါသော။ မုယှတီတိ မောဟော။ တေသံ ပဋိပက္ခနယေန အလောဘာဒယော ဝေဒိတဗ္ဗာ။
ဒုဋ္ဌု စရိတာနိ, ဝိရူပါနိ ဝါ စရိတာနီတိ ဒုစ္စရိတာနိ။ ကာယေန ဒုစ္စရိတံ, ကာယတော ဝါ ပဝတ္တံ ဒုစ္စရိတန္တိ ကာယဒုစ္စရိတံ။ သေသေသုပိ ဧသေဝ နယော။ သုဋ္ဌု စရိတာနိ, သုန္ဒရာနိ ဝါ စရိတာနီတိ သုစရိတာနိ။ ဒွေပိ စေတေ တိကာ ပဏ္ဏတ္တိယာ ဝါ ကမ္မပထေဟိ ဝါ ကထေတဗ္ဗာ။ ပညတ္တိယာ တာဝ ကာယဒွါရေ ပညတ္တသိက္ခာပဒဿ ဝီတိက္ကမော ကာယဒုစ္စရိတံ။ အဝီတိက္ကမော ကာယသုစရိတံ။ ဝစီဒွါရေ ပညတ္တသိက္ခာပဒဿ ဝီတိက္ကမော ဝစီဒုစ္စရိတံ, အဝီတိက္ကမော ဝစီသုစရိတံ။ ဥဘယတ္ထ ပညတ္တဿ သိက္ခာပဒဿ ဝီတိက္ကမောဝ မနောဒုစ္စရိတံ, အဝီတိက္ကမော မနောသုစရိတံ။ အယံ ပဏ္ဏတ္တိကထာ။ ပါဏာတိပါတာဒယော ပန တိဿော စေတနာ ကာယဒွါရေပိ ဝစီဒွါရေပိ ဥပ္ပန္နာ ကာယဒုစ္စရိတံ။ စတဿော မုသာဝါဒါဒိစေတနာ ဝစီဒုစ္စရိတံ။ အဘိဇ္ဈာ ဗျာပါဒေါ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌီတိ တယော စေတနာသမ္ပယုတ္တဓမ္မာ မနောဒုစ္စရိတံ။ ပါဏာတိပါတာဒီဟိ ဝိရမန္တဿ ဥပ္ပန္နာ
(ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၆၈။) [သျ]တိဿော စေတနာပိ ဝိရတိယောပိ ကာယသုစရိတံ။ မုသာဝါဒါဒီဟိ ဝိရမန္တဿ စတဿော စေတနာပိ ဝိရတိယောပိ ဝစီသုစရိတံ။ အနဘိဇ္ဈာ အဗျာပါဒေါ သမ္မာဒိဋ္ဌီတိ တယော စေတနာသမ္ပယုတ္တဓမ္မာ မနောသုစရိတန္တိ အယံ ကမ္မပထကထာ။
ကာမပဋိသံယုတ္တော ဝိတက္ကော ကာမဝိတက္ကော။ ဗျာပါဒပဋိသံယုတ္တော ဝိတက္ကော ဗျာပါဒဝိတက္ကော။ ဝိဟိံသာပဋိသံယုတ္တော ဝိတက္ကော ဝိဟိံသာဝိတက္ကော။ တေသု ဒွေ သတ္တေသုပိ သင်္ခါရေသုပိ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ။ ကာမဝိတက္ကော ဟိ ပိယေ မနာပေ သတ္တေ ဝါ သင်္ခါရေ ဝါ ဝိတက္ကေန္တဿ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ဗျာပါဒဝိတက္ကော အပ္ပိယေ အမနာပေ သတ္တေ ဝါ သင်္ခါရေ ဝါ ကုဇ္ဈိတွာ ဩလောကနကာလတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ ဝိနာသနာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ဝိဟိံသာဝိတက္ကော သင်္ခါရေသု နုပ္ပဇ္ဇတိ။ သင်္ခါရော ဟိ ဒုက္ခာပေတဗ္ဗော နာမ နတ္ထိ။ ဣမေ သတ္တာ ဟညန္တု ဝါ ဥစ္ဆိဇ္ဇန္တု ဝါ ဝိနဿန္တု ဝါ မာ ဝါ အဟေသုန္တိ စိန္တနကာလေ ပန သတ္တေသု ဥပ္ပဇ္ဇတိ။
နေက္ခမ္မပဋိသံယုတ္တော ဝိတက္ကော နေက္ခမ္မဝိတက္ကော။ သော အသုဘပုဗ္ဗဘာဂေ ကာမာဝစရော ဟောတိ။ အသုဘဇ္ဈာနေ ရူပါဝစရော။ တံ ဈာနံ ပါဒကံ ကတွာ ဥပ္ပန္နမဂ္ဂဖလကာလေ လောကုတ္တရော။ အဗျာပါဒပဋိသံယုတ္တော ဝိတက္ကော အဗျာပါဒဝိတက္ကော။ သော မေတ္တာပုဗ္ဗဘာဂေ ကာမာဝစရော ဟောတိ။ မေတ္တာဈာနေ ရူပါဝစရော။ တံ ဈာနံ ပါဒကံ ကတွာ ဥပ္ပန္နမဂ္ဂဖလကာလေ လောကုတ္တရော။ အဝိဟိံသာပဋိသံယုတ္တော ဝိတက္ကော အဝိဟိံသာဝိတက္ကော။ သော ကရုဏာပုဗ္ဗဘာဂေ ကာမာဝစရော။ ကရုဏာဈာနေ ရူပါဝစရော။ တံ ဈာနံ ပါဒကံ ကတွာ ဥပ္ပန္နမဂ္ဂဖလကာလေ လောကုတ္တရော။ ယဒါ အလောဘော သီသံ ဟောတိ, တဒါ ဣတရေ ဒွေ တဒနွာယိကာ ဘဝန္တိ။ ယဒါ မေတ္တာ သီသံ ဟောတိ, တဒါ ဣတရေ ဒွေ တဒနွာယိကာ ဘဝန္တိ။ ယဒါ ကရုဏာ သီသံ ဟောတိ, တဒါ ဣတရေ ဒွေ တဒနွာယိကာ ဘဝန္တီတိ။ ကာမသင်္ကပ္ပါဒယော ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဒေသနာမတ္တမေဝ ဟေတံ။ အတ္ထတော ပန ကာမဝိတက္ကာဒီနဉ္စ ကာမသင်္ကပ္ပါဒီနဉ္စ နာနာကရဏံ နတ္ထိ။
ကာမပဋိသံယုတ္တာ သညာ ကာမသညာ။ ဗျာပါဒပဋိသံယုတ္တာ သညာ ဗျာပါဒသညာ။ ဝိဟိံသာပဋိသံယုတ္တာ သညာ ဝိဟိံသာသညာ။ တာသမ္ပိ
(ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၆၉။) [သျ]ကာမဝိတက္ကာဒီနံ ဝိယ ဥပ္ပဇ္ဇနာကာရော ဝေဒိတဗ္ဗော။ တံသမ္ပယုတ္တာယေဝ ဟိ ဧတာ။ နေက္ခမ္မသညာဒယောပိ နေက္ခမ္မဝိတက္ကာဒိသမ္ပယုတ္တာယေဝ။ တသ္မာ တာသမ္ပိ တထေဝ ကာမာဝစရာဒိဘာဝေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။
ကာမဓာတုအာဒီသု ‘‘ကာမပဋိသံယုတ္တော တက္ကော ဝိတက္ကော မိစ္ဆာသင်္ကပ္ပေါ။ အယံ ဝုစ္စတိ ကာမဓာတု။ သဗ္ဗေပိ အကုသလာ ဓမ္မာ ကာမဓာတူ’’တိ အယံ ကာမဓာတု။ ‘‘ဗျာပါဒပဋိသံယုတ္တော တက္ကော ဝိတက္ကော မိစ္ဆာသင်္ကပ္ပေါ။ အယံ ဝုစ္စတိ ဗျာပါဒဓာတု။ ဒသသု အာဃာတဝတ္ထူသု စိတ္တဿ အာဃာတော ပဋိဃာတော အနတ္တမနတာ စိတ္တဿာ’’တိ အယံ ဗျာပါဒဓာတု။ ‘‘ဝိဟိံသာ ပဋိသံယုတ္တော တက္ကော ဝိတက္ကော မိစ္ဆာသင်္ကပ္ပေါ။ အယံ ဝုစ္စတိ ဝိဟိံသာဓာတု။ ဣဓေကစ္စော ပါဏိနာ ဝါ လေဍ္ဍုနာ ဝါ ဒဏ္ဍေန ဝါ သတ္ထေန ဝါ ရဇ္ဇုယာ ဝါ အညတရညတရေန ဝါ သတ္တေ ဝိဟေဌေတီ’’တိ အယံ ဝိဟိံသာဓာတု။ တတ္ထ ဒွေ ကထာ သဗ္ဗသင်္ဂါဟိကာ စ အသမ္ဘိန္နာ စ။ တတ္ထ ကာမဓာတုယာ ဂဟိတာယ ဣတရာ ဒွေ ဂဟိတာဝ ဟောန္တိ, တတော ပန နီဟရိတွာ အယံ ဗျာပါဒဓာတု အယံ ဝိဟိံသာဓာတူတိ ဒဿေတီတိ အယံ သဗ္ဗသင်္ဂါဟိကကထာ နာမ။ ကာမဓာတုံ ကထေန္တော ပန ဘဂဝါ ဗျာပါဒဓာတုံ ဗျာပါဒဓာတုဋ္ဌာနေ, ဝိဟိံသာဓာတုံ ဝိဟိံသာဓာတုဋ္ဌာနေ ဌပေတွာ အဝသေသံ ကာမဓာတု နာမာတိ ကထေသီတိ အယံ အသမ္ဘိန္နကထာ နာမ။
နေက္ခမ္မဓာတုအာဒီသု ‘‘နေက္ခမ္မပဋိသံယုတ္တော တက္ကော ဝိတက္ကော သမ္မာသင်္ကပ္ပေါ။ အယံ ဝုစ္စတိ နေက္ခမ္မဓာတု။ သဗ္ဗေပိ ကုသလာ ဓမ္မာ နေက္ခမ္မဓာတူ’’တိ အယံ နေက္ခမ္မဓာတု။ ‘‘အဗျာပါဒပဋိသံယုတ္တော တက္ကော…ပေ… အယံ ဝုစ္စတိ အဗျာပါဒဓာတု။ ယာ သတ္တေသု မေတ္တိ…ပေ… မေတ္တာစေတောဝိမုတ္တီ’’တိ အယံ အဗျာပါဒဓာတု။ ‘‘အဝိဟိံသာပဋိသံယုတ္တော တက္ကော…ပေ… အယံ ဝုစ္စတိ အဝိဟိံသာဓာတု။ ယာ သတ္တေသု ကရုဏာ…ပေ… ကရုဏာစေတောဝိမုတ္တီ’’တိ အယံ အဝိဟိံသာဓာတု။ ဣဓာပိ ဝုတ္တနယေနေဝ ဒွေ ကထာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။
အပရာပိ တိဿော ဓာတုယောတိ အညာပိ သုညတဋ္ဌေန တိဿော ဓာတုယော။ တာသု ‘‘တတ္ထ ကတမာ ကာမဓာတု? ဟေဋ္ဌတော အဝီစိနိရယံ ပရိယန္တံ ကရိတွာ’’တိ ဧဝံ ဝိတ္ထာရိတော ကာမဘဝေါ ကာမဓာတု နာမ။ ‘‘ဟေဋ္ဌတော ဗြဟ္မလောကံ ပရိယန္တံ ကရိတွာ အာကာသာနဉ္စာယတနုပဂေ ဒေဝေ ပရိယန္တံ ကရိတွာ’’တိ ဧဝံ ဝိတ္ထာရိတာ ပန ရူပါရူပဘဝါ ဣတရာ ဒွေ ဓာတုယော။ ဓာတုယာ အာဂတဋ္ဌာနမှိ ဟိ ဘဝေန ပရိစ္ဆိန္ဒိတဗ္ဗာ။ ဘဝဿ အာဂတဋ္ဌာနေ ဓာတုယာ ပရိစ္ဆိန္ဒိတဗ္ဗာ။ ဣဓ ဘဝေန ပရိစ္ဆေဒေါ ကထိတော။
(ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၇၀။) [သျ]ရူပဓာတုအာဒီသု ရူပါရူပဓာတုယော ရူပါရူပဘဝါယေဝ။ နိရောဓဓာတုယာ နိဗ္ဗာနံ ကထိတံ။
ဟီနာဒီသု ဟီနာ ဓာတူတိ ဒွါဒသ အကုသလစိတ္တုပ္ပါဒါ။ အဝသေသာ တေဘူမကဓမ္မာ မဇ္ဈိမဓာတု။ နဝ လောကုတ္တရဓမ္မာ ပဏီတဓာတု။
ကာမတဏှာတိ ပဉ္စကာမဂုဏိကော ရာဂေါ။ ရူပါရူပဘဝေသု ပန ရာဂေါ ဈာနနိကန္တိသဿတဒိဋ္ဌိသဟဂတော ရာဂေါ ဘဝဝသေန ပတ္ထနာ ဘဝတဏှာ။ ဥစ္ဆေဒဒိဋ္ဌိသဟဂတော ရာဂေါ ဝိဘဝတဏှာ။ အပိစ ဌပေတွာ ပစ္ဆိမံ တဏှာဒွယံ သေသတဏှာ ကာမတဏှာ နာမ။ ယထာဟ ‘‘တတ္ထ ကတမာ ဘဝတဏှာ? ဘဝဒိဋ္ဌိသဟဂတော ရာဂေါ သာရာဂေါ စိတ္တဿ သာရာဂေါ။ အယံ ဝုစ္စတိ ဘဝတဏှာ။ တတ္ထ ကတမာ ဝိဘဝတဏှာ? ဥစ္ဆေဒဒိဋ္ဌိသဟဂတော ရာဂေါ သာရာဂေါ စိတ္တဿ သာရာဂေါ, အယံ ဝုစ္စတိ ဝိဘဝတဏှာ။ အဝသေသာ တဏှာ ကာမတဏှာ’’တိ။ ပုန ကာမတဏှာဒီသု ပဉ္စကာမဂုဏိကော ရာဂေါ ကာမတဏှာ။ ရူပါရူပဘဝေသု ဆန္ဒရာဂေါ ဣတရာ ဒွေ တဏှာ။ အဘိဓမ္မေ ပနေတာ ‘‘ကာမဓာတုပဋိသံယုတ္တော…ပေ… အရူပဓာတုပဋိသံယုတ္တော’’တိ ဧဝံ ဝိတ္ထာရိတာ။ ဣမိနာ ဝါရေန ကိံ ဒဿေတိ? သဗ္ဗေပိ တေဘူမကာ ဓမ္မာ ရဇနီယဋ္ဌေန တဏှာဝတ္ထုကာတိ သဗ္ဗတဏှာ ကာမတဏှာယ ပရိယာဒိယိတွာ တတော နီဟရိတွာ ဣတရာ ဒွေ တဏှာ ဒဿေတိ။ ရူပတဏှာဒီသု ရူပဘဝေ ဆန္ဒရာဂေါ ရူပတဏှာ။ အရူပဘဝေ ဆန္ဒရာဂေါ အရူပတဏှာ။ ဥစ္ဆေဒဒိဋ္ဌိသဟဂတော ရာဂေါ နိရောဓတဏှာ။
သံယောဇနတ္တိကေ ဝဋ္ဋသ္မိံ သံယောဇယန္တိ ဗန္ဓန္တီတိ သံယောဇနာနိ။ သတိ ရူပါဒိဘေဒေ ကာယေ ဒိဋ္ဌိ, ဝိဇ္ဇမာနာ ဝါ ကာယေ ဒိဋ္ဌီတိ သက္ကာယဒိဋ္ဌိ။ ဝိစိနန္တော ဧတာယ ကိစ္ဆတိ, န သက္ကောတိ သန္နိဋ္ဌာနံ ကာတုန္တိ ဝိစိကိစ္ဆာ။ သီလဉ္စ ဝတဉ္စ ပရာမသတီတိ သီလဗ္ဗတပရာမာသော။ အတ္ထတော ပန ‘‘ရူပံ အတ္တတော သမနုပဿတီ’’တိအာဒိနာ နယေန အာဂတာ ဝီသတိဝတ္ထုကာ ဒိဋ္ဌိ သက္ကာယဒိဋ္ဌိ နာမ။ ‘‘သတ္ထရိ ကင်္ခတီ’’တိအာဒိနာ နယေန အာဂတာ အဋ္ဌဝတ္ထုကာ ဝိမတိ ဝိစိကိစ္ဆာ နာမ။ ‘‘ဣဓေကစ္စော သီလေန သုဒ္ဓိ ဝတေန သုဒ္ဓိ သီလဗ္ဗတေန သုဒ္ဓီတိ သီလံ ပရာမသတိ, ဝတံ ပရာမသတိ, သီလဗ္ဗတံ ပရာမသတိ။ ယာ ဧဝရူပါ ဒိဋ္ဌိ ဒိဋ္ဌိဂတ’’န္တိအာဒိနာ နယေန အာဂတော ဝိပရိယေသဂ္ဂါဟော သီလဗ္ဗတပရာမာသော နာမ။
(ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၇၁။) [သျ]တယော အာသဝါတိ ဧတ္ထ စိရပါရိဝါသိယဋ္ဌေန ဝါ အာသဝနဋ္ဌေန ဝါ အာသဝါ။ တတ္ထ ‘‘ပုရိမာ, ဘိက္ခဝေ, ကောဋိ န ပညာယတိ အဝိဇ္ဇာယ, ဣတော ပုဗ္ဗေ အဝိဇ္ဇာ နာဟောသိ, အထ ပစ္ဆာ သမဘဝီ’’တိ, ‘‘ပုရိမာ, ဘိက္ခဝေ, ကောဋိ န ပညာယတိ ဘဝတဏှာယ ဘဝဒိဋ္ဌိယာ, ဣတော ပုဗ္ဗေ ဘဝဒိဋ္ဌိ နာဟောသိ, အထ ပစ္ဆာ သမဘဝီ’’တိ ဧဝံ တာဝ စိရပါရိဝါသိယဋ္ဌေန အာသဝါ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ စက္ခုတော ရူပေ သဝတိ အာသဝတိ သန္ဒတိ ပဝတ္တတိ။ သောတတော သဒ္ဒေ။ ဃာနတော ဂန္ဓေ။ ဇိဝှါတော ရသေ။ ကာယတော ဖောဋ္ဌဗ္ဗေ။ မနတော ဓမ္မေ သဝတိ အာသဝတိ သန္ဒတိ ပဝတ္တတီတိ ဧဝံ အာသဝနဋ္ဌေန အာသဝါတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။
ပါဠိယံ ပန ကတ္ထစိ ဒွေ အာသဝါ အာဂတာ ‘‘ဒိဋ္ဌဓမ္မိကာ စ အာသဝါ သမ္ပရာယိကာ စ အာသဝါ’’တိ, ကတ္ထစိ ‘‘တယောမေ, ဘိက္ခဝေ, အာသဝါ။ ကာမာသဝေါ ဘဝါသဝေါ အဝိဇ္ဇာသဝေါ’’တိ တယော။ အဘိဓမ္မေ တေယေဝ ဒိဋ္ဌာသဝေန သဒ္ဓိံ စတ္တာရော။ နိဗ္ဗေဓိကပရိယာယေ ‘‘အတ္ထိ, ဘိက္ခဝေ, အာသဝါ နိရယဂါမိနိယာ, အတ္ထိ အာသဝါ တိရစ္ဆာနယောနိဂါမိနိယာ, အတ္ထိ အာသဝါ ပေတ္တိဝိသယဂါမိနိယာ, အတ္ထိ အာသဝါ မနုဿလောကဂါမိနိယာ အတ္ထိ အာသဝါ ဒေဝလောကဂါမိနိယာ’’တိ ဧဝံ ပဉ္စ။ ဆက္ကနိပါတေ အာဟုနေယျသုတ္တေ ‘‘အတ္ထိ, ဘိက္ခဝေ, အာသဝါ သံဝရာ ပဟာတဗ္ဗာ, အတ္ထိ အာသဝါ ပဋိသေဝနာ ပဟာတဗ္ဗာ, အတ္ထိ အာသဝါ ပရိဝဇ္ဇနာ ပဟာတဗ္ဗာ, အတ္ထိ အာသဝါ အဓိဝါသနာ ပဟာတဗ္ဗာ, အတ္ထိ အာသဝါ ဝိနောဒနာ ပဟာတဗ္ဗာ, အတ္ထိ အာသဝါ ဘာဝနာ ပဟာတဗ္ဗာ’’တိ ဧဝံ ဆ။ သဗ္ဗာသဝပရိယာယေ တေယေဝ ဒဿနာပဟာတဗ္ဗေဟိ သဒ္ဓိံ သတ္တ။ ဣမသ္မိံ ပန သင်္ဂီတိသုတ္တေ တယော။ တတ္ထ ‘‘ယော ကာမေသု ကာမစ္ဆန္ဒော’’တိ ဧဝံ ဝုတ္တော ပဉ္စကာမဂုဏိကော ရာဂေါ ကာမာသဝေါ နာမ။ ‘‘ယော ဘဝေသု ဘဝစ္ဆန္ဒော’’တိ ဧဝံ ဝုတ္တော သဿတဒိဋ္ဌိသဟဂတော ရာဂေါ, ဘဝဝသေန ဝါ ပတ္ထနာ ဘဝါသဝေါ နာမ။ ‘‘ဒုက္ခေ အညာဏ’’န္တိအာဒိနာ နယေန အာဂတာ အဝိဇ္ဇာ အဝိဇ္ဇာသဝေါ နာမာတိ။ ကာမဘဝါဒယော ကာမဓာတုအာဒိဝသေန ဝုတ္တာယေဝ။
ကာမေသနာဒီသု ‘‘တတ္ထ ကတမာ ကာမေသနာ? ယော ကာမေသု ကာမစ္ဆန္ဒော ကာမဇ္ဈောသာနံ, အယံ ဝုစ္စတိ ကာမေသနာ’’တိ ဧဝံ ဝုတ္တော ကာမဂဝေသနရာဂေါ ကာမေသနာ နာမ။ ‘‘တတ္ထ ကတမာ ဘဝေသနာ? ယော
(ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၇၂။) [သျ]ဘဝေသု ဘဝစ္ဆန္ဒော ဘဝဇ္ဈောသာနံ, အယံ ဝုစ္စတိ ဘဝေသနာ’’တိ ဧဝံ ဝုတ္တော ဘဝဂဝေသနရာဂေါ ဘဝေသနာ နာမ။ ‘‘တတ္ထ ကတမာ ဗြဟ္မစရိယေသနာ? သဿတော လောကောတိ ဝါ…ပေ… နေဝ ဟောတိ န နဟောတိ တထာဂတော ပရမ္မရဏာတိ ဝါ, ယာ ဧဝရူပါ ဒိဋ္ဌိ ဒိဋ္ဌိဂတံ ဝိပရိယေသဂ္ဂါဟော, အယံ ဝုစ္စတိ ဗြဟ္မစရိယေသနာ’’တိ ဧဝံ ဝုတ္တာ ဒိဋ္ဌိဂတိကသမ္မတဿ ဗြဟ္မစရိယဿ ဂဝေသနဒိဋ္ဌိ ဗြဟ္မစရိယေသနာ နာမ။ န ကေဝလဉ္စ ဘဝရာဂဒိဋ္ဌိယောဝ, တဒေကဋ္ဌံ ကမ္မမ္ပိ ဧသနာယေဝ။ ဝုတ္တဉှေတံ ‘‘တတ္ထ ကတမာ ကာမေသနာ? ကာမရာဂေါ တဒေကဋ္ဌံ အကုသလံ ကာယကမ္မံ ဝစီကမ္မံ မနောကမ္မံ, အယံ ဝုစ္စတိ ကာမေသနာ။ တတ္ထ ကတမာ ဘဝေသနာ? ဘဝရာဂေါ တဒေကဋ္ဌံ အကုသလံ ကာယကမ္မံ ဝစီကမ္မံ မနောကမ္မံ, အယံ ဝုစ္စတိ ဘဝေသနာ။ တတ္ထ ကတမာ ဗြဟ္မစရိယေသနာ? အန္တဂ္ဂါဟိကာ ဒိဋ္ဌိ တဒေကဋ္ဌံ အကုသလံ ကာယကမ္မံ ဝစီကမ္မံ မနောကမ္မံ, အယံ ဝုစ္စတိ ဗြဟ္မစရိယေသနာ’’တိ။
ဝိဓာသု ‘‘ကထံဝိဓံ သီလဝန္တံ ဝဒန္တိ, ကထံဝိဓံ ပညဝန္တံ ဝဒန္တီ’’တိအာဒီသု (သံ။ နိ။ ၁။၉၅) အာကာရသဏ္ဌာနံ ဝိဓာ နာမ။ ‘‘ဧကဝိဓေန ဉာဏဝတ္ထု ဒုဝိဓေန ဉာဏဝတ္ထူ’’တိအာဒီသု (ဝိဘ။ ၇၅၁) ကောဋ္ဌာသော။ ‘‘သေယျောဟမသ္မီတိ ဝိဓာ’’တိအာဒီသု (ဝိဘ။ ၉၂၀) မာနော ဝိဓာ နာမ။ ဣဓ သော အဓိပ္ပေတော။ မာနော ဟိ သေယျာဒိဝသေန ဝိဒဟနတော ဝိဓာတိ ဝုစ္စတိ။ သေယျောဟမသ္မီတိ ဣမိနာ သေယျသဒိသဟီနာနံ ဝသေန တယော မာနာ ဝုတ္တာ။ သဒိသဟီနေသုပိ ဧသေဝ နယော။
အယဉှိ မာနော နာမ သေယျဿ တိဝိဓော, သဒိသဿ တိဝိဓော, ဟီနဿ တိဝိဓောတိ နဝဝိဓော ဟောတိ။ တတ္ထ ‘‘သေယျဿ သေယျောဟမသ္မီ’’တိ မာနော ရာဇူနဉ္စေဝ ပဗ္ဗဇိတာနဉ္စ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။
ရာဇာ ဟိ ရဋ္ဌေန ဝါ ဓနဝါဟနေဟိ ဝါ ‘‘ကော မယာ သဒိသော အတ္ထီ’’တိ ဧတံ မာနံ ကရောတိ။ ပဗ္ဗဇိတောပိ သီလဓုတင်္ဂါဒီဟိ ‘‘ကော မယာ သဒိသော အတ္ထီ’’တိ ဧတံ မာနံ ကရောတိ။ ‘‘သေယျဿ သဒိသောဟမသ္မီ’’တိ မာနောပိ ဧတေသံယေဝ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ရာဇာ ဟိ ရဋ္ဌေန ဝါ ဓနဝါဟနေဟိ ဝါ အညရာဇူဟိ သဒ္ဓိံ မယှံ ကိံ နာနာကရဏန္တိ ဧတံ မာနံ ကရောတိ။ ပဗ္ဗဇိတောပိ သီလဓုတင်္ဂါဒီဟိပိ အညေန ဘိက္ခုနာ မယှံ ကိံ နာနာကရဏန္တိ ဧတံ မာနံ ကရောတိ။ ‘‘သေယျဿ ဟီနောဟမသ္မီ’’တိ မာနောပိ ဧတေသံယေဝ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။
(ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၇၃။) [သျ]ယဿ ဟိ ရညော ရဋ္ဌံ ဝါ ဓနဝါဟနာဒီနိ ဝါ နာတိသမ္ပန္နာနိ ဟောန္တိ, သော မယှံ ရာဇာတိ ဝေါဟာရမုခမတ္တမေဝ, ကိံ ရာဇာ နာမ အဟန္တိ ဧတံ မာနံ ကရောတိ။ ပဗ္ဗဇိတောပိ အပ္ပလာဘသက္ကာရော အဟံ ဓမ္မကထိကော ဗဟုဿုတော မဟာထေရောတိ ကထာမတ္တကမေဝ, ကိံ ဓမ္မကထိကော နာမာဟံ ကိံ ဗဟုဿုတော ကိံ မဟာထေရော ယဿ မေ လာဘသက္ကာရော နတ္ထီတိ ဧတံ မာနံ ကရောတိ။
‘‘သဒိသဿ သေယျောဟမသ္မီ’’တိ မာနာဒယော အမစ္စာဒီနံ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ။ အမစ္စော ဝါ ဟိ ရဋ္ဌိယော ဝါ ဘောဂယာနဝါဟနာဒီဟိ ကော မယာ သဒိသော အညော ရာဇပုရိသော အတ္ထီတိ ဝါ မယှံ အညေဟိ သဒ္ဓိံ ကိံ နာနာကရဏန္တိ ဝါ အမစ္စောတိ နာမမေဝ မယှံ, ဃာသစ္ဆာဒနမတ္တမ္ပိ မေ နတ္ထိ, ကိံ အမစ္စော နာမာဟန္တိ ဝါ ဧတေ မာနေ ကရောတိ။
‘‘ဟီနဿ သေယျောဟမသ္မီ’’တိ မာနာဒယော ဒါသာဒီနံ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ။ ဒါသော ဟိ မာတိတော ဝါ ပိတိတော ဝါ ကော မယာ သဒိသော အညော ဒါသော နာမ အတ္ထိ, အညေ ဇီဝိတုံ အသက္ကောန္တာ ကုစ္ဆိဟေတု ဒါသာ ဇာတာ, အဟံ ပန ပဝေဏီအာဂတတ္တာ သေယျောတိ ဝါ ပဝေဏီအာဂတဘာဝေန ဥဘတောသုဒ္ဓိကဒါသတ္တေန အသုကဒါသေန နာမ သဒ္ဓိံ ကိံ မယှံ နာနာကရဏန္တိ ဝါ ကုစ္ဆိဝသေနာဟံ ဒါသဗျ ဥပဂတော, မာတာပိတုကောဋိယာ ပန မေ ဒါသဋ္ဌာနံ နတ္ထိ, ကိံ ဒါသော နာမ အဟန္တိ ဝါ ဧတေ မာနေ ကရောတိ။ ယထာ စ ဒါသော, ဧဝံ ပုက္ကုသစဏ္ဍာလာဒယောပိ ဧတေ မာနေ ကရောန္တိယေဝ။
ဧတ္ထ စ သေယျဿ သေယျောဟမသ္မီတိ, စ သဒိသဿ သဒိသောဟမသ္မီတိ စ ဟီနဿ ဟီနောဟမသ္မီတိ စ ဣမေ တယော မာနာ ယာထာဝမာနာ နာမ အရဟတ္တမဂ္ဂဝဇ္ဈာ။ သေသာ ဆ မာနာ အယာထာဝမာနာ နာမ ပဌမမဂ္ဂဝဇ္ဈာ။
တယော အဒ္ဓါတိ တယော ကာလာ။ အတီတော အဒ္ဓါတိအာဒီသု ဒွေပရိယာယာ သုတ္တန္တပရိယာယော စ အဘိဓမ္မပရိယာယော စ။ သုတ္တန္တပရိယာယေန ပဋိသန္ဓိတော ပုဗ္ဗေ အတီတော အဒ္ဓါ နာမ။ စုတိတော ပစ္ဆာ အနာဂတော အဒ္ဓါ နာမ။ သဟ စုတိပဋိသန္ဓီဟိ တဒန္တရံ ပစ္စုပ္ပန္နော အဒ္ဓါ နာမ။ အဘိဓမ္မပရိယာယေန တီသု ခဏေသု ဘင်္ဂတော ဥဒ္ဓံ အတီတော အဒ္ဓါ နာမ။ ဥပ္ပါဒတော ပုဗ္ဗေ အနာဂတော အဒ္ဓါ နာမ။ ခဏတ္တယေ ပစ္စုပ္ပန္နော အဒ္ဓါ နာမ။ အတီတာဒိဘေဒေါ စ နာမ အယံ ဓမ္မာနံ ဟောတိ, န ကာလဿ။
(ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၇၄။) [သျ]အတီတာဒိဘေဒေ ပန ဓမ္မေ ဥပါဒါယ ဣဓ ပရမတ္ထတော အဝိဇ္ဇမာနောပိ ကာလော တေနေဝ ဝေါဟာရေန ဝုတ္တောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။
တယော အန္တာတိ တယော ကောဋ္ဌာသာ။ ‘‘ကာယဗန္ဓနဿ အန္တော ဇီရတီ’’တိအာဒီသု (စူဠဝ။ ၂၇၈) ဟိ အန္တောယေဝ အန္တော။ ‘‘ဧသေဝန္တော ဒုက္ခဿာ’’တိအာဒီသု (သံ။ နိ။ ၂။၅၁) ပရဘာဂေါ အန္တော။ ‘‘အန္တမိဒံ, ဘိက္ခဝေ, ဇီဝိကာန’’န္တိ (သံ။ နိ။ ၃။၈၀) ဧတ္ထ လာမကဘာဝေါ အန္တော။ ‘‘သက္ကာယော ခေါ, အာဝုသော, ပဌမော အန္တော’’တိအာဒီသု (အ။ နိ။ ၆။၆၁) ကောဋ္ဌာသော အန္တော။ ဣဓ ကောဋ္ဌာသော အဓိပ္ပေတော။ သက္ကာယောတိ ပဉ္စုပါဒါနက္ခန္ဓာ။ သက္ကာယသမုဒယောတိ တေသံ နိဗ္ဗတ္တိကာ ပုရိမတဏှာ။ သက္ကာယနိရောဓောတိ ဥဘိန္နံ အပ္ပဝတ္တိဘူတံ နိဗ္ဗာနံ။ မဂ္ဂေါ ပန နိရောဓာဓိဂမဿ ဥပါယတ္တာ နိရောဓေ ဂဟိတေ ဂဟိတောဝါတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။
ဒုက္ခဒုက္ခတာတိ ဒုက္ခဘူတာ ဒုက္ခတာ။ ဒုက္ခဝေဒနာယေတံ နာမံ။ သင်္ခါရဒုက္ခတာတိ သင်္ခါရဘာဝေန ဒုက္ခတာ။ အဒုက္ခမသုခါဝေဒနာယေတံ နာမံ။ သာ ဟိ သင်္ခတတ္တာ ဥပ္ပါဒဇရာဘင်္ဂပီဠိတာ, တသ္မာ အညဒုက္ခသဘာဝဝိရဟတော သင်္ခါရဒုက္ခတာတိ ဝုတ္တာ။ ဝိပရိဏာမဒုက္ခတာတိ ဝိပရိဏာမေ ဒုက္ခတာ။ သုခဝေဒနာယေတံ နာမံ။ သုခဿ ဟိ ဝိပရိဏာမေ ဒုက္ခံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ, တသ္မာ သုခံ ဝိပရိဏာမဒုက္ခတာတိ ဝုတ္တံ။ အပိစ ဌပေတွာ ဒုက္ခဝေဒနံ သုခဝေဒနဉ္စ သဗ္ဗေပိ တေဘူမကာ ဓမ္မာ ‘‘သဗ္ဗေ သင်္ခါရာ ဒုက္ခာ’’တိ ဝစနတော သင်္ခါရဒုက္ခတာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။
မိစ္ဆတ္တနိယတောတိ မိစ္ဆာသဘာဝေါ ဟုတွာ နိယတော။ နိယတမိစ္ဆာဒိဋ္ဌိယာ သဒ္ဓိံ အာနန္တရိယကမ္မဿေတံ နာမံ။ သမ္မာသဘာဝေ နိယတော သမ္မတ္တနိယတော။ စတုန္နံ အရိယမဂ္ဂါနမေတံ နာမံ။ န နိယတောတိ အနိယတော။ အဝသေသာနံ ဓမ္မာနမေတံ နာမံ။
တယော တမာတိ ‘‘တမန္ဓကာရော သမ္မောဟော အဝိဇ္ဇောဃော မဟာဘယော’’တိ ဝစနတော အဝိဇ္ဇာ တမော နာမ။ ဣဓ ပန အဝိဇ္ဇာသီသေန ဝိစိကိစ္ဆာ ဝုတ္တာ။ အာရဗ္ဘာတိ အာဂမ္မ။ ကင်္ခတီတိ ကင်္ခံ ဥပ္ပါဒေတိ။ ဝိစိကိစ္ဆတီတိ ဝိစိနန္တော ကိစ္ဆံ အာပဇ္ဇတိ, သန္နိဋ္ဌာတုံ န သက္ကောတိ။ နာဓိမုစ္ဆတီတိ တတ္ထ အဓိမုစ္ဆိတုံ န သက္ကောတိ။ န သမ္ပသီဒတီတိ တံ အာရဗ္ဘ ပသာဒံ အာရောပေတုံ န သက္ကောတိ။
(ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၇၅။) [သျ]အရက္ခေယျာနီတိ န ရက္ခိတဗ္ဗာနိ။ တီသု ဒွါရေသု ပစ္စေကံ ရက္ခဏကိစ္စံ နတ္ထိ, သဗ္ဗာနိ သတိယာ ဧဝ ရက္ခိတာနီတိ ဒီပေတိ။ နတ္ထိ တထာဂတဿာတိ။ ‘‘ဣဒံ နာမ မေ သဟသာ ဥပ္ပန္နံ ကာယဒုစ္စရိတံ, ဣမာဟံ ယထာ မေ ပရော န ဇာနာတိ, တထာ ရက္ခာမိ, ပဋိစ္ဆာဒေမီ’’တိ ဧဝံ ရက္ခိတဗ္ဗံ နတ္ထိ တထာဂတဿ ကာယဒုစ္စရိတံ။ သေသေသုပိ ဧသေဝ နယော။ ကိံ ပန သေသခီဏာသဝါနံ ကာယသမာစာရာဒယော အပရိသုဒ္ဓါတိ? နော အပရိသုဒ္ဓါ။ န ပန တထာဂတဿ ဝိယ ပရိသုဒ္ဓါ။ အပ္ပဿုတခီဏာသဝေါ ဟိ ကိဉ္စာပိ လောကဝဇ္ဇံ နာပဇ္ဇတိ, ပဏ္ဏတ္တိယံ ပန အကောဝိဒတ္တာ ဝိဟာရကာရံ ကုဋိကာရံ သဟဂါရံ သဟသေယျန္တိ ဧဝရူပါ ကာယဒွါရေ အာပတ္တိယော အာပဇ္ဇတိ။ သဉ္စရိတ္တံ ပဒသောဓမ္မံ ဥတ္တရိဆပ္ပဉ္စဝါစံ ဘူတာရောစနန္တိ ဧဝရူပါ ဝစီဒွါရေ အာပတ္တိယော အာပဇ္ဇတိ။ ဥပနိက္ခိတ္တသာဒိယနဝသေန မနောဒွါရေ ရူပိယပ္ပဋိဂ္ဂါဟဏာပတ္တိံ အာပဇ္ဇတိ, ဓမ္မသေနာပတိသဒိသဿာပိ ဟိ ခီဏာသဝဿ မနောဒွါရေ သဥပါရမ္ဘဝသေန မနောဒုစ္စရိတံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဧဝ။
စာတုမဝတ္ထုသ္မိဉှိ ပဉ္စဟိ ဘိက္ခုသတေဟိ သဒ္ဓိံ သာရိပုတ္တမောဂ္ဂလ္လာနာနံ ပဏာမိတကာလေ တေသံ အတ္ထာယ စာတုမေယျကေဟိ သကျေဟိ ဘဂဝတိ ခမာပိတေ ထေရော ဘဂဝတာ ‘‘ကိန္တိ တေ သာရိပုတ္တ အဟောသိ မယာ ဘိက္ခုသံဃေ ပဏာမိတေ’’တိ ပုဋ္ဌော အဟံ ပရိသာယ အဗျတ္တဘာဝေန သတ္ထာရာ ပဏာမိတော။ ဣတော ဒါနိ ပဋ္ဌာယ ပရံ န ဩဝဒိဿာမီတိ စိတ္တံ ဥပ္ပါဒေတွာ အာဟ ‘‘ဧဝံ ခေါ မေ, ဘန္တေ, အဟောသိ ဘဂဝတာ ဘိက္ခုသံဃော ပဏာမိတော, အပ္ပေါဿုက္ကော ဒါနိ ဘဂဝါ ဒိဋ္ဌဓမ္မသုခဝိဟာရံ အနုယုတ္တော ဝိဟရိဿတိ, မယမ္ပိ ဒါနိ အပ္ပေါဿုက္ကာ ဒိဋ္ဌဓမ္မသုခဝိဟာရံ အနုယုတ္တာ ဝိဟရိဿာမာ’’တိ။
အထဿ တသ္မိံ မနောဒုစ္စရိတေ ဥပါရမ္ဘံ အာရောပေန္တော သတ္ထာ အာဟ – ‘‘အာဂမေဟိ တွံ, သာရိပုတ္တ န ခေါ တေ, သာရိပုတ္တ, ပုနပိ ဧဝရူပံ စိတ္တံ ဥပ္ပါဒေတဗ္ဗ’’န္တိ။ ဧဝံ ပရံ န ဩဝဒိဿာမိ နာနုသာသိဿာမီတိ ဝိတက္ကိတမတ္တမ္ပိ ထေရဿ မနောဒုစ္စရိတံ နာမ ဇာတံ။ ဘဂဝတော ပန ဧတ္တကံ နာမ နတ္ထိ, အနစ္ဆရိယဉ္စေတံ။ သဗ္ဗညုတံ ပတ္တဿ ဒုစ္စရိတံ န ဘဝေယျ။ ဗောဓိသတ္တဘူမိယံ ဌိတဿ ဆဗ္ဗဿာနိ ပဓာနံ အနုယုဉ္ဇန္တဿာပိ ပနဿ နာဟောသိ။ ဥဒရစ္ဆဝိယာ ပိဋ္ဌိကဏ္ဋကံ အလ္လီနာယ ‘‘ကာလင်္ကတော သမဏော ဂေါတမော’’တိ ဒေဝတာနံ ဝိမတိယာ ဥပ္ပဇ္ဇမာနာယပိ ‘‘သိဒ္ဓတ္ထ ကသ္မာ ကိလမသိ? သက္ကာ
(ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၇၆။) [သျ]ဘောဂေ စ ဘုဉ္ဇိတုံ ပုညာနိ စ ကာတု’’န္တိ မာရေန ပါပိမတာ ဝုစ္စမာနဿ ‘‘ဘောဂေ ဘုဉ္ဇိဿာမီ’’တိ ဝိတက္ကမတ္တမ္ပိ နုပ္ပဇ္ဇတိ။ အထ နံ မာရော ဗောဓိသတ္တကာလေ ဆဗ္ဗဿာနိ ဗုဒ္ဓကာလေ ဧကံ ဝဿံ အနုဗန္ဓိတွာ ကိဉ္စိ ဝဇ္ဇံ အပဿိတွာ ဣဒံ ဝတွာ ပက္ကာမိ –
‘‘သတ္တဝဿာနိ ဘဂဝန္တံ, အနုဗန္ဓိံ ပဒါပဒံ၊
ဩတာရံ နာဓိဂစ္ဆိဿံ, သမ္ဗုဒ္ဓဿ သတီမတော’’တိ။ (သု။ နိ။ ၄၄၈)၊
အပိစ အဋ္ဌာရသန္နံ ဗုဒ္ဓဓမ္မာနံ ဝသေနာပိ ဘဂဝတော ဒုစ္စရိတာဘာဝေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။ အဋ္ဌာရသ ဗုဒ္ဓဓမ္မာ နာမ နတ္ထိ တထာဂတဿ ကာယဒုစ္စရိတံ, နတ္ထိ ဝစီဒုစ္စရိတံ, နတ္ထိ မနောဒုစ္စရိတံ, အတီတေ ဗုဒ္ဓဿ အပ္ပဋိဟတဉာဏံ, အနာဂတေ, ပစ္စုပ္ပန္နေ ဗုဒ္ဓဿ အပ္ပဋိဟတဉာဏံ, သဗ္ဗံ ကာယကမ္မံ ဗုဒ္ဓဿ ဘဂဝတော ဉာဏာနုပရိဝတ္တိ, သဗ္ဗံ ဝစီကမ္မံ, သဗ္ဗံ မနောကမ္မံ ဗုဒ္ဓဿ ဘဂဝတော ဉာဏာနုပရိဝတ္တိ, နတ္ထိ ဆန္ဒဿ ဟာနိ, နတ္ထိ ဝီရိယဿ ဟာနိ, နတ္ထိ သတိယာ ဟာနိ, နတ္ထိ ဒဝါ, နတ္ထိ ရဝါ, နတ္ထိ စလိတံ နတ္ထိ သဟသာ, နတ္ထိ အဗျာဝဋော မနော, နတ္ထိ အကုသလစိတ္တန္တိ။
ကိဉ္စနာတိ ပလိဗောဓာ။ ရာဂေါ ကိဉ္စနန္တိ ရာဂေါ ဥပ္ပဇ္ဇမာနော သတ္တေ ဗန္ဓတိ ပလိဗုန္ဓတိ တသ္မာ ကိဉ္စနန္တိ ဝုစ္စတိ။ ဣတရေသုပိ ဒွီသု ဧသေဝ နယော။
အဂ္ဂီတိ အနုဒဟနဋ္ဌေန အဂ္ဂိ။ ရာဂဂ္ဂီတိ ရာဂေါ ဥပ္ပဇ္ဇမာနော သတ္တေ အနုဒဟတိ ဈာပေတိ, တသ္မာ အဂ္ဂီတိ ဝုစ္စတိ။ ဣတရေသုပိ ဧသေဝ နယော။ တတ္ထ ဝတ္ထူနိ ဧကာ ဒဟရဘိက္ခုနီ စိတ္တလပဗ္ဗတဝိဟာရေ ဥပေါသထာဂါရံ ဂန္တွာ ဒွါရပါလရူပကံ ဩလောကယမာနာ ဌိတာ။ အထဿာ အန္တော ရာဂေါ ဥပ္ပန္နော။ သာ တေနေဝ ဈာယိတွာ ကာလမကာသိ။ ဘိက္ခုနိယော ဂစ္ဆမာနာ ‘‘အယံ ဒဟရာ ဌိတာ, ပက္ကောသထ, န’’န္တိ အာဟံသု။ ဧကာ ဂန္တွာ ကသ္မာ ဌိတာသီတိ ဟတ္ထေ ဂဏှိ။ ဂဟိတမတ္တာ ပရိဝတ္တိတွာ ပပတာ။ ဣဒံ တာဝ ရာဂဿ အနုဒဟနတာယ ဝတ္ထု။ ဒေါသဿ ပန အနုဒဟနတာယ မနောပဒေါသိကာ ဒေဝါ။ မောဟဿ အနုဒဟနတာယ ခိဍ္ဍာပဒေါသိကာ ဒေဝါ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။ မောဟဝသေန ဟိ တာသံ သတိသမ္မောသော ဟောတိ။ တသ္မာ ခိဍ္ဍာဝသေန အာဟာရကာလံ အတိဝတ္တိတွာ ကာလင်္ကရောန္တိ။
(ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၇၇။) [သျ]အာဟုနေယျဂ္ဂီတိအာဒီသု အာဟုနံ ဝုစ္စတိ သက္ကာရော, အာဟုနံ အရဟန္တီတိ အာဟုနေယျာ။ မာတာပိတရော ဟိ ပုတ္တာနံ ဗဟူပကာရတာယ အာဟုနံ အရဟန္တိ။ တေသု ဝိပ္ပဋိပဇ္ဇမာနာ ပုတ္တာ နိရယာဒီသု နိဗ္ဗတ္တန္တိ။ တသ္မာ ကိဉ္စာပိ မာတာပိတရော နာနုဒဟန္တိ, အနုဒဟနဿ ပန ပစ္စယာ ဟောန္တိ။ ဣတိ အနုဒဟနဋ္ဌေန အာဟုနေယျဂ္ဂီတိ ဝုစ္စန္တိ။ သွာယမတ္ထော မိတ္တဝိန္ဒကဝတ္ထုနာ ဒီပေတဗ္ဗော –
မိတ္တဝိန္ဒကော ဟိ မာတရာ ‘‘တာတ, အဇ္ဇ ဥပေါသထိကော ဟုတွာ ဝိဟာရေ သဗ္ဗရတ္တိံ ဓမ္မဿဝနံ သုဏ, သဟဿံ တေ ဒဿာမီ’’တိ ဝုတ္တော ဓနလောဘေန ဥပေါသထံ သမာဒါယ ဝိဟာရံ ဂန္တွာ ဣဒံ ဌာနံ အကုတောဘယန္တိ သလ္လက္ခေတွာ ဓမ္မာသနဿ ဟေဋ္ဌာ နိပန္နော သဗ္ဗရတ္တိံ နိဒ္ဒါယိတွာ ဃရံ အဂမာသိ။ မာတာ ပါတောဝ ယာဂုံ ပစိတွာ ဥပနာမေသိ။ သော သဟဿံ ဂဟေတွာဝ ပိဝိ။ အထဿ ဧတဒဟောသိ – ‘‘ဓနံ သံဟရိဿာမီ’’တိ။ သော နာဝါယ သမုဒ္ဒံ ပက္ခန္ဒိတုကာမော အဟောသိ။ အထ နံ မာတာ ‘‘တာတ, ဣမသ္မိံ ကုလေ စတ္တာလီသကောဋိဓနံ အတ္ထိ, အလံ ဂမနေနာ’’တိ နိဝါရေသိ။ သော တဿာ ဝစနံ အနာဒိယိတွာ ဂစ္ဆတိ ဧဝ။ မာတာ ပုရတော အဋ္ဌာသိ။ အထ နံ ကုဇ္ဈိတွာ ‘‘အယံ မယှံ ပုရတော တိဋ္ဌတီ’’တိ ပါဒေန ပဟရိတွာ ပတိတံ အန္တရံ ကတွာ အဂမာသိ။
မာတာ ဥဋ္ဌဟိတွာ ‘‘မာဒိသာယ မာတရိ ဧဝရူပံ ကမ္မံ ကတွာ ဂတဿ တေ ဂတဋ္ဌာနေ သုခံ ဘဝိဿတီတိ ဧဝံသညီ နာမ တွံ ပုတ္တာ’’တိ အာဟ။ တဿ နာဝံ အာရုယှ ဂစ္ဆတော သတ္တမေ ဒိဝသေ နာဝါ အဋ္ဌာသိ။ အထ တေ မနုဿာ ‘‘အဒ္ဓါ ဧတ္ထ ပါပပုရိသော အတ္ထိ သလာကံ ဒေထာ’’တိ အာဟံသု။ သလာကာ ဒိယျမာနာ တဿေဝ တိက္ခတ္တုံ ပါပုဏာတိ။ တေ တဿ ဥဠုမ္ပံ ဒတွာ တံ သမုဒ္ဒေ ပက္ခိပိံသု။ သော ဧကံ ဒီပံ ဂန္တွာ ဝိမာနပေတီဟိ သဒ္ဓိံ သမ္ပတ္တိံ အနုဘဝန္တော တာဟိ ‘‘ပုရတော ပုရတော မာ အဂမာသီ’’တိ ဝုစ္စမာနောပိ တဒ္ဒိဂုဏံ တဒ္ဒိဂုဏံ သမ္ပတ္တိံ ပဿန္တော အနုပုဗ္ဗေန ခုရစက္ကဓရံ ဧကံ အဒ္ဒသ။ တဿ တံ စက္ကံ ပဒုမပုပ္ဖံ ဝိယ ဥပဋ္ဌာသိ။ သော တံ အာဟ – ‘‘အမ္ဘော, ဣဒံ တယာ ပိဠန္ဓိတံ ပဒုမံ မယှံ ဒေဟီ’’တိ။ ‘‘န ဣဒံ သာမိ ပဒုမံ, ခုရစက္ကံ ဧတ’’န္တိ။ သော ‘‘ဝဉ္စေသိ မံ, တွံ ကိံ မယာ ပဒုမံ အဒိဋ္ဌပုဗ္ဗ’’န္တိ ဝတွာ တွံ လောဟိတစန္ဒနံ ဝိလိမ္ပိတွာ ပိဠန္ဓနံ ပဒုမပုပ္ဖံ မယှံ န ဒါတုကာမောတိ အာဟ။ သော စိန္တေသိ ‘‘အယမ္ပိ မယာ ကတသဒိသံ ကမ္မံ ကတွာ တဿ
(ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၇၈။) [သျ]ဖလံ အနုဘဝိတုကာမော’’တိ။ အထ နံ ‘‘ဟန္ဒ ရေ’’တိ ဝတွာ တဿ မတ္ထကေ စက္ကံ ပက္ခိပိ။ တေန ဝုတ္တံ –
‘‘စတုဗ္ဘိ အဋ္ဌဇ္ဈဂမာ, အဋ္ဌာဟိပိ စ သောဠသ၊
သောဠသာဟိ စ ဗာတ္တိံသ, အတြိစ္ဆံ စက္ကမာသဒေါ၊
ဣစ္ဆာဟတဿ ပေါသဿ, စက္ကံ ဘမတိ မတ္ထကေ’’တိ။ (ဇာ။ ၁။၁။၁၀၄)။
ဂဟပတီတိ ပန ဂေဟသာမိကော ဝုစ္စတိ။ သော မာတုဂါမဿ သယနဝတ္ထာလင်္ကာရာဒိအနုပ္ပဒါနေန ဗဟူပကာရော။ တံ အတိစရန္တော မာတုဂါမော နိရယာဒီသု နိဗ္ဗတ္တတိ, တသ္မာ သောပိ ပုရိမနယေနေဝ အနုဒဟနဋ္ဌေန ဂဟပတဂ္ဂီတိ ဝုတ္တော။
တတ္ထ ဝတ္ထု – ကဿပဗုဒ္ဓဿ ကာလေ သောတာပန္နဿ ဥပါသကဿ ဘရိယာ အတိစာရိနီ အဟောသိ။ သော တံ ပစ္စက္ခတော ဒိသွာ ‘‘ကသ္မာ တွံ ဧဝံ ကရောသီ’’တိ အာဟ။ သာ ‘‘သစာဟံ ဧဝရူပံ ကရောမိ, အယံ မေ သုနခေါ ဝိလုပ္ပမာနော ခါဒတူ’’တိ ဝတွာ ကာလင်္ကတွာ ကဏ္ဏမုဏ္ဍကဒဟေ ဝေမာနိကပေတီ ဟုတွာ နိဗ္ဗတ္တာ။ ဒိဝါ သမ္ပတ္တိံ အနုဘဝတိ, ရတ္တိံ ဒုက္ခံ။ တဒါ ဗာရာဏသီရာဇာ မိဂဝံ စရန္တော အရညံ ပဝိသိတွာ အနုပုဗ္ဗေန ကဏ္ဏမုဏ္ဍကဒဟံ သမ္ပတ္တော တာယ သဒ္ဓိံ သမ္ပတ္တိံ အနုဘဝတိ။ သာ တံ ဝဉ္စေတွာ ရတ္တိံ ဒုက္ခံ အနုဘဝတိ။ သော ဉတွာ ‘‘ကတ္ထ နု ခေါ ဂစ္ဆတီ’’တိ ပိဋ္ဌိတော ပိဋ္ဌိတော ဂန္တွာ အဝိဒူရေ ဌိတော ကဏ္ဏမုဏ္ဍကဒဟတော နိက္ခမိတွာ တံ ‘‘ပဋပဋ’’န္တိ ခါဒမာနံ ဧကံ သုနခံ ဒိသွာ အသိနာ ဒွိဓာ ဆိန္ဒိ။ ဒွေ အဟေသုံ။ ပုန ဆိန္နေ စတ္တာရော။ ပုန ဆိန္နေ အဋ္ဌ။ ပုန ဆိန္နေ သောဠသ အဟေသုံ။ သာ ‘‘ကိံ ကရောသိ သာမီ’’တိ အာဟ။ သော ‘‘ကိံ ဣဒ’’န္တိ အာဟ။ သာ ‘‘ဧဝံ အကတွာ ခေဠပိဏ္ဍံ ဘူမိယံ နိဋ္ဌုဘိတွာ ပါဒေန ဃံသာဟီ’’တိ အာဟ။ သော တထာ အကာသိ။ သုနခါ အန္တရဓာယိံသု။ တံ ဒိဝသံ တဿာ ကမ္မံ ခီဏံ။ ရာဇာ ဝိပ္ပဋိသာရီ ဟုတွာ ဂန္တုံ အာရဒ္ဓေါ။ သာ ‘‘မယှံ, သာမိ, ကမ္မံ ခီဏံ မာ အဂမာ’’တိ အာဟ။ ရာဇာ အသုတွာဝ ဂတော။
ဒက္ခိဏေယျဂ္ဂီတိ ဧတ္ထ ပန ဒက္ခိဏာတိ စတ္တာရော ပစ္စယာ, ဘိက္ခုသံဃော ဒက္ခိဏေယျော။ သော ဂိဟီနံ တီသု သရဏေသု ပဉ္စသု သီလေသု ဒသသု သီလေသု မာတာပိတုဥပဋ္ဌာနေ ဓမ္မိကသမဏဗြာဟ္မဏဥပဋ္ဌာနေတိ ဧဝမာဒီသု ကလျာဏဓမ္မေသု နိယောဇနေန ဗဟူပကာရော, တသ္မိံ မိစ္ဆာပဋိပန္နာ ဂိဟီ
(ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၇၉။) [သျ]ဘိက္ခုသံဃံ အက္ကောသိတွာ ပရိဘာသိတွာ နိရယာဒီသု နိဗ္ဗတ္တန္တိ, တသ္မာ သောပိ ပုရိမနယေနေဝ အနုဒဟနဋ္ဌေန ဒက္ခိဏေယျဂ္ဂီတိ ဝုတ္တော။ ဣမဿ ပနတ္ထဿ ဝိဘာဝနတ္ထံ ဝိမာနဝတ္ထုသ္မိံ ရေဝတီဝတ္ထု ဝိတ္ထာရေတဗ္ဗံ။
‘‘တိဝိဓေန ရူပသင်္ဂဟော’’တိ ဧတ္ထ တိဝိဓေနာတိ တီဟိ ကောဋ္ဌာသေဟိ။ သင်္ဂဟောတိ ဇာတိသဉ္ဇာတိကိရိယဂဏနဝသေန စတုဗ္ဗိဓော သင်္ဂဟော။ တတ္ထ သဗ္ဗေ ခတ္တိယာ အာဂစ္ဆန္တူတိအာဒိကော (မ။ နိ။ ၁။၄၆၂) ဇာတိသင်္ဂဟော။ သဗ္ဗေ ကောသလကာတိအာဒိကော သဉ္ဇာတိသင်္ဂဟော။ သဗ္ဗေ ဟတ္ထာရောဟာတိအာဒိကော ကိရိယသင်္ဂဟော။ စက္ခာယတနံ ကတမံ ခန္ဓဂဏနံ ဂစ္ဆတီတိ? စက္ခာယတနံ ရူပက္ခန္ဓဂဏနံ ဂစ္ဆတီတိ။ ဟဉ္စိ စက္ခာယတနံ ရူပက္ခန္ဓေန သင်္ဂဟိတန္တိ အယံ ဂဏနသင်္ဂဟော, သော ဣဓ အဓိပ္ပေတော။ တသ္မာ တိဝိဓေန ရူပသင်္ဂဟောတိ တီဟိ ကောဋ္ဌာသေဟိ ရူပဂဏနာတိ အတ္ထော။
သနိဒဿနာဒီသု အတ္တာနံ အာရဗ္ဘ ပဝတ္တေန စက္ခုဝိညာဏသင်္ခါတေန သဟ နိဒဿနေနာတိ သနိဒဿနံ။ စက္ခုပဋိဟနနသမတ္ထတော သဟ ပဋိဃေနာတိ သပ္ပဋိဃံ။ တံ အတ္ထတော ရူပါယတနမေဝ။ စက္ခုဝိညာဏသင်္ခါတံ နာဿ နိဒဿနန္တိ အနိဒဿနံ။ သောတာဒိပဋိဟနနသမတ္ထတော သဟ ပဋိဃေနာတိ သပ္ပဋိဃံ။ တံ အတ္ထတော စက္ခာယတနာဒီနိ နဝ အာယတနာနိ။ ဝုတ္တပ္ပကာရံ နာဿ နိဒဿနန္တိ အနိဒဿနံ။ နာဿ ပဋိဃောတိ အပ္ပဋိဃံ။ တံ အတ္ထတော ဌပေတွာ ဒသာယတနာနိ အဝသေသံ သုခုမရူပံ။
တယော သင်္ခါရာတိ သဟဇာတဓမ္မေ စေဝ သမ္ပရာယေ ဖလဓမ္မေ စ သင်္ခရောန္တိ ရာသီ ကရောန္တီတိ သင်္ခါရာ။ အဘိသင်္ခရောတီတိ အဘိသင်္ခါရော။ ပုညော အဘိသင်္ခါရော ပုညာဘိသင်္ခါရော။
‘‘တတ္ထ ကတမော ပုညာဘိသင်္ခါရော? ကုသလာ စေတနာ ကာမာဝစရာ ရူပါဝစရာ ဒါနမယာ သီလမယာ ဘာဝနာမယာ’’တိ ဧဝံ ဝုတ္တာနံ အဋ္ဌန္နံ ကာမာဝစရကုသလမဟာစိတ္တစေတနာနံ, ပဉ္စန္နံ ရူပါဝစရကုသလစေတနာနဉ္စေတံ အဓိဝစနံ။ ဧတ္ထ စ ဒါနသီလမယာ အဋ္ဌေဝ စေတနာ ဟောန္တိ။ ဘာဝနာမယာ တေရသာပိ။ ယထာ ဟိ ပဂုဏံ ဓမ္မံ သဇ္ဈာယမာနော ဧကံ ဒွေ အနုသန္ဓိံ ဂတောပိ န ဇာနာတိ, ပစ္ဆာ အာဝဇ္ဇန္တော ဇာနာတိ, ဧဝမေဝ
(ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၈၀။) [သျ]ကသိဏပရိကမ္မံ ကရောန္တဿ ပဂုဏဇ္ဈာနံ ပစ္စဝေက္ခန္တဿ ဉာဏဝိပ္ပယုတ္တာပိ ဘာဝနာ ဟောတိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ဘာဝနာမယာ တေရသာပီ’’တိ။
တတ္ထ ဒါနမယာဒီသု ‘‘ဒါနံ အာရဗ္ဘ ဒါနမဓိကိစ္စ ယာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ စေတနာ သဉ္စေတနာ စေတယိတတ္တံ, အယံ ဝုစ္စတိ ဒါနမယော ပုညာဘိသင်္ခါရော။ သီလံ အာရဗ္ဘ, ဘာဝနံ အာရဗ္ဘ, ဘာဝနမဓိကိစ္စ ယာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ စေတနာ သဉ္စေတနာ စေတယိတတ္တံ, အယံ ဝုစ္စတိ ဘာဝနာမယော ပုညာဘိသင်္ခါရော’’တိ အယံ သင်္ခေပဒေသနာ။
စီဝရာဒီသု ပန စတူသု ပစ္စယေသု ရူပါဒီသု ဝါ ဆသု အာရမ္မဏေသု အန္နာဒီသု ဝါ ဒသသု ဒါနဝတ္ထူသု တံ တံ ဒေန္တဿ တေသံ ဥပ္ပါဒနတော ပဋ္ဌာယ ပုဗ္ဗဘာဂေ, ပရိစ္စာဂကာလေ, ပစ္ဆာ သောမနဿစိတ္တေန အနုဿရဏေ စာတိ တီသု ကာလေသု ပဝတ္တာ စေတနာ ဒါနမယာ နာမ။ သီလပူရဏတ္ထာယ ပန ပဗ္ဗဇိဿာမီတိ ဝိဟာရံ ဂစ္ဆန္တဿ, ပဗ္ဗဇန္တဿ မနောရထံ မတ္ထကံ ပါပေတွာ ပဗ္ဗဇိတော ဝတမှိ သာဓု သာဓူတိ အာဝဇ္ဇန္တဿ, ပါတိမောက္ခံ သံဝရန္တဿ, စီဝရာဒယော ပစ္စယေ ပစ္စဝေက္ခန္တဿ, အာပါထဂတေသု ရူပါဒီသု စက္ခုဒွါရာဒီနိ သံဝရန္တဿ, အာဇီဝံ သောဓေန္တဿ စ ပဝတ္တာ စေတနာ သီလမယာ နာမ။
ပဋိသမ္ဘိဒါယံ ဝုတ္တေန ဝိပဿနာမဂ္ဂေန ‘‘စက္ခုံ အနိစ္စတော ဒုက္ခတော အနတ္တတော ဘာဝေန္တဿ…ပေ… မနံ။ ရူပေ။ ဓမ္မေ။ စက္ခုဝိညာဏံ…ပေ… မနောဝိညာဏံ။ စက္ခုသမ္ဖဿံ…ပေ… မနောသမ္ဖဿံ။ စက္ခုသမ္ဖဿဇံ ဝေဒနံ…ပေ… မနောသမ္ဖဿဇံ ဝေဒနံ။ ရူပသညံ, ဇရာမရဏံ အနိစ္စတော ဒုက္ခတော အနတ္တတော ဘာဝေန္တဿ ပဝတ္တာ စေတနာ ဘာဝနာမယာ နာမာ’’တိ အယံ ဝိတ္ထာရကထာ။
အပုညော စ သော အဘိသင်္ခါရော စာတိ အပုညာဘိသင်္ခါရော။ ဒွါဒသအကုသလစိတ္တသမ္ပယုတ္တာနံ စေတနာနံ ဧတံ အဓိဝစနံ။ ဝုတ္တမ္ပိ စေတံ ‘‘တတ္ထ ကတမော အပုညာဘိသင်္ခါရော? အကုသလစေတနာ ကာမာဝစရာ, အယံ ဝုစ္စတိ အပုညာဘိသင်္ခါရော’’တိ။ အာနေဉ္ဇံ နိစ္စလံ သန္တံ ဝိပါကဘူတံ အရူပမေဝ အဘိသင်္ခရောတီတိ အာနေဉ္ဇာဘိသင်္ခါရော။ စတုန္နံ အရူပါဝစရကုသလစေတနာနံ ဧတံ အဓိဝစနံ။ ယထာဟ ‘‘တတ္ထ ကတမော အာနေဉ္ဇာဘိသင်္ခါရော? ကုသလစေတနာ အရူပါဝစရာ, အယံ ဝုစ္စတိ အာနေဉ္ဇာဘိသင်္ခါရော’’တိ။
(ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၈၁။) [သျ]ပုဂ္ဂလတ္တိကေ သတ္တဝိဓော ပုရိသပုဂ္ဂလော, တိဿော သိက္ခာ သိက္ခတီတိ သေက္ခော။ ခီဏာသဝေါ သိက္ခိတသိက္ခတ္တာ ပုန န သိက္ခိဿတီတိ အသေက္ခော။ ပုထုဇ္ဇနော သိက္ခာဟိ ပရိဗာဟိယတ္တာ နေဝသေက္ခော နာသေက္ခော။
ထေရတ္တိကေ ဇာတိမဟလ္လကော ဂိဟီ ဇာတိတ္ထေရော နာမ။ ‘‘စတ္တာရောမေ, ဘိက္ခဝေ, ထေရကရဏာ ဓမ္မာ။ ဣဓ, ဘိက္ခဝေ, ထေရော သီလဝါ ဟောတိ, ဗဟုဿုတော ဟောတိ, စတုန္နံ ဈာနာနံ လာဘီ ဟောတိ, အာသဝါနံ ခယာ ဗဟုဿုတော ဟောတိ, စတုန္နံ ဈာနာနံ လာဘီ ဟောတိ, အာသဝါနံ ခယာ အနာသဝံ စေတောဝိမုတ္တိံ ပညာဝိမုတ္တိံ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတွာ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ။ ဣမေ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, စတ္တာရော ထေရကရဏာ ဓမ္မာ’’တိ (အ။ နိ။ ၄။၂၂)။ ဧဝံ ဝုတ္တေသု ဓမ္မေသု ဧကေန ဝါ အနေကေဟိ ဝါ သမန္နာဂတော ဓမ္မထေရော နာမ။ အညတရော ထေရနာမကော ဘိက္ခူတိ ဧဝံ ထေရနာမကော ဝါ, ယံ ဝါ ပန မဟလ္လကကာလေ ပဗ္ဗဇိတံ သာမဏေရာဒယော ဒိသွာ ထေရော ထေရောတိ ဝဒန္တိ, အယံ သမ္မုတိထေရော နာမ။
ပုညကိရိယဝတ္ထူသု ဒါနမေဝ ဒါနမယံ။ ပုညကိရိယာ စ သာ တေသံ တေသံ အာနိသံသာနံ ဝတ္ထု စာတိ ပုညကိရိယဝတ္ထု။ ဣတရေသုပိ ဒွီသု ဧသေဝ နယော။ အတ္ထတော ပန ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တဒါနမယစေတနာဒိဝသေနေဝ သဒ္ဓိံ ပုဗ္ဗဘာဂအပရဘာဂစေတနာဟိ ဣမာနိ တီဏိ ပုညကိရိယဝတ္ထူနိ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။ ဧကမေကဉ္စေတ္ထ ပုဗ္ဗဘာဂတော ပဋ္ဌာယ ကာယေန ကရောန္တဿ ကာယကမ္မံ ဟောတိ။ တဒတ္ထံ ဝါစံ နိစ္ဆာရေန္တဿ ဝစီကမ္မံ။ ကာယင်္ဂဝါစင်္ဂံ အစောပေတွာ မနသာ စိန္တေန္တဿ မနောကမ္မံ။ အန္နာဒီနိ ဒေန္တဿ စာပိ အန္နဒါနာဒီနိ ဒေမီတိ ဝါ ဒါနပါရမိံ အာဝဇ္ဇေတွာ ဝါ ဒါနကာလေ ဒါနမယံ ပုညကိရိယဝတ္ထု ဟောတိ။ ဝတ္တသီသေ ဌတွာ ဒဒတော သီလမယံ။ ခယတော ဝယတော သမ္မသနံ ပဋ္ဌပေတွာ ဒဒတော ဘာဝနာမယံ ပုညကိရိယဝတ္ထု ဟောတိ။
အပရာနိပိ သတ္တ ပုညကိရိယဝတ္ထူနိ အပစိတိသဟဂတံ ပုညကိရိယဝတ္ထု, ဝေယျာဝစ္စသဟဂတံ, ပတ္တာနုပ္ပဒါနံ, ပတ္တဗ္ဘနုမောဒနံ, ဒေသနာမယံ, သဝနမယံ, ဒိဋ္ဌိဇုဂတံ ပုညကိရိယဝတ္ထူတိ။ တတ္ထ မဟလ္လကံ ဒိသွာ ပစ္စုဂ္ဂမနပတ္တစီဝရပ္ပဋိဂ္ဂဟဏအဘိဝါဒနမဂ္ဂသမ္ပဒါနာဒိဝသေန အပစိတိသဟဂတံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဝုဍ္ဎတရာနံ ဝတ္တပ္ပဋိပတ္တိကရဏဝသေန, ဂါမံ ပိဏ္ဍာယ ပဝိဋ္ဌံ ဘိက္ခုံ ဒိသွာ ပတ္တံ ဂဟေတွာ ဂါမေ ဘိက္ခံ သမာဒပေတွာ ဥပသံဟရဏဝသေန, ‘‘ဂစ္ဆ ဘိက္ခူနံ ပတ္တံ အာဟရာ’’တိ သုတွာ ဝေဂေန ဂန္တွာ ပတ္တာဟရဏာဒိဝသေန စ
(ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၈၂။) [သျ]ဝေယျာဝစ္စသဟဂတံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ စတ္တာရော ပစ္စယေ ဒတွာ သဗ္ဗသတ္တာနံ ပတ္တိ ဟောတူတိ ပဝတ္တနဝသေန ပတ္တာနုပ္ပဒါနံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ပရေဟိ ဒိန္နာယ ပတ္တိယာ သာဓု သုဋ္ဌူတိ အနုမောဒနာဝသေန ပတ္တဗ္ဘနုမောဒနံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဧကော ‘‘ဧဝံ မံ ‘ဓမ္မကထိကော’တိ ဇာနိဿန္တီ’’တိ ဣစ္ဆာယ ဌတွာ လာဘဂရုကော ဟုတွာ ဒေသေတိ, တံ န မဟပ္ဖလံ။ ဧကော အတ္တနော ပဂုဏဓမ္မံ အပစ္စာသီသမာနော ပရေသံ ဒေသေတိ, ဣဒံ ဒေသနာမယံ ပုညကိရိယဝတ္ထု နာမ။ ဧကော သုဏန္တော ‘‘ဣတိ မံ ‘သဒ္ဓေါ’တိ ဇာနိဿန္တီ’’တိ သုဏာတိ, တံ န မဟပ္ဖလံ။ ဧကော ‘‘ဧဝံ မေ မဟပ္ဖလံ ဘဝိဿတီ’’တိ ဟိတပ္ဖရဏေန မုဒုစိတ္တေန ဓမ္မံ သုဏာတိ, ဣဒံ သဝနမယံ ပုညကိရိယဝတ္ထု။ ဒိဋ္ဌိဇုဂတံ ပန သဗ္ဗေသံ နိယမလက္ခဏံ။ ယံကိဉ္စိ ပုညံ ကရောန္တဿ ဟိ ဒိဋ္ဌိယာ ဥဇုဘာဝေနေဝ မဟပ္ဖလံ ဟောတိ။
ဣတိ ဣမေသံ သတ္တန္နံ ပုညကိရိယဝတ္ထူနံ ပုရိမေဟေဝ တီဟိ သင်္ဂဟော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဧတ္ထ ဟိ အပစိတိဝေယျာဝစ္စာနိ သီလမယေ။ ပတ္တိဒါနပတ္တဗ္ဘနုမောဒနာနိ ဒါနမယေ။ ဒေသနာသဝနာနိ ဘာဝနာမယေ။ ဒိဋ္ဌိဇုဂတံ တီသုပိ သင်္ဂဟံ ဂစ္ဆတိ။
စောဒနာဝတ္ထူနီတိ စောဒနာကာရဏာနိ။ ဒိဋ္ဌေနာတိ မံသစက္ခုနာ ဝါ ဒိဗ္ဗစက္ခုနာ ဝါ ဝီတိက္ကမံ ဒိသွာ စောဒေတိ။ သုတေနာတိ ပကတိသောတေန ဝါ ဒိဗ္ဗသောတေန ဝါ ပရဿ သဒ္ဒံ သုတွာ စောဒေတိ။ ပရိသင်္ကာယ ဝါတိ ဒိဋ္ဌပရိသင်္ကိတေန ဝါ သုတပရိသင်္ကိတေန ဝါ မုတပရိသင်္ကိတေန ဝါ စောဒေတိ။ အယမေတ္ထ သင်္ခေပေါ, ဝိတ္ထာရော ပန သမန္တပါသာဒိကာယံ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗော။
ကာမူပပတ္တိယောတိ ကာမူပသေဝနာ ကာမပ္ပဋိလာဘာ ဝါ။ ပစ္စုပဋ္ဌိတကာမာတိ နိဗဒ္ဓကာမာ နိဗဒ္ဓါရမ္မဏာ။ သေယျထာပိ မနုဿာတိ ယထာ မနုဿာ။ မနုဿာ ဟိ နိဗဒ္ဓေယေဝ ဝတ္ထုသ္မိံ ဝသံ ဝတ္တေန္တိ။ ယတ္ထ ပဋိဗဒ္ဓစိတ္တာ ဟောန္တိ, သတမ္ပိ သဟဿမ္ပိ ဒတွာ မာတုဂါမံ အာနေတွာ နိဗဒ္ဓဘောဂံ ဘုဉ္ဇန္တိ။ ဧကစ္စေ ဒေဝါ နာမ စတုဒေဝလောကဝါသိနော။ တေပိ နိဗဒ္ဓဝတ္ထုသ္မိံယေဝ ဝသံ ဝတ္တေန္တိ။ ဧကစ္စေ ဝိနိပါတိကာ နာမ နေရယိကေ ဌပေတွာ အဝသေသာ မစ္ဆကစ္ဆပါဒယောပိ ဟိ နိဗဒ္ဓဝတ္ထုသ္မိံယေဝ ဝသံ ဝတ္တေန္တိ။ မစ္ဆော အတ္တနော မစ္ဆိယာ ကစ္ဆပေါ
(ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၈၃။) [သျ]ကစ္ဆပိယာတိ။ နိမ္မိနိတွာ နိမ္မိနိတွာတိ နီလပီတာဒိဝသေန ယာဒိသံ ယာဒိသံ အတ္တနော ရူပံ ဣစ္ဆန္တိ, တာဒိသံ တာဒိသံ နိမ္မိနိတွာ အာယသ္မတော အနုရုဒ္ဓဿ ပုရတော မနာပကာယိကာ ဒေဝတာ ဝိယ။ နိမ္မာနရတီတိ ဧဝံ သယံ နိမ္မိတေ နိမ္မိတေ နိမ္မာနေ ရတိ ဧတေသန္တိ နိမ္မာနရတီ။ ပရနိမ္မိတကာမာတိ ပရေဟိ နိမ္မိတကာမာ။ တေသဉှိ မနံ ဉတွာ ပရေ ယထာရုစိတံ ကာမဘောဂံ နိမ္မိနန္တိ, တေ တတ္ထ ဝသံ ဝတ္တေန္တိ။ ကထံ ပရဿ မနံ ဇာနန္တီတိ? ပကတိသေဝနဝသေန။ ယထာ ဟိ ကုသလော သူဒေါ ရညော ဘုဉ္ဇန္တဿ ယံ ယံ သော ဗဟုံ ဂဏှာတိ, တံ တံ တဿ ရုစ္စတီတိ ဇာနာတိ, ဧဝံ ပကတိယာ အဘိရုစိတာရမ္မဏံ ဉတွာ တာဒိသကံယေဝ နိမ္မိနန္တိ။ တေ တတ္ထ ဝသံ ဝတ္တေန္တိ, မေထုနံ သေဝန္တိ။ ကေစိ ပန ထေရာ ‘‘ဟသိတမတ္တေန ဩလောကိတမတ္တေန အာလိင်္ဂိတမတ္တေန စ တေသံ ကာမကိစ္စံ ဣဇ္ဈတီ’’တိ ဝဒန္တိ, တံ အဋ္ဌကထာယံ ‘‘ဧတံ ပန နတ္ထီ’’တိ ပဋိက္ခိတ္တံ။ န ဟိ ကာယေန အဖုသန္တဿ ဖောဋ္ဌဗ္ဗံ ကာမကိစ္စံ သာဓေတိ။ ဆန္နမ္ပိ ဟိ ကာမာဝစရာနံ ကာမာ ပါကတိကာ ဧဝ။ ဝုတ္တမ္ပိ စေတံ –
‘‘ဆ ဧတေ ကာမာဝစရာ, သဗ္ဗကာမသမိဒ္ဓိနော၊
သဗ္ဗေသံ ဧကသင်္ခါတံ, အာယု ဘဝတိ ကိတ္တက’’န္တိ။ (ဝိဘ။ ၁၀၂၃)၊
သုခူပပတ္တိယောတိ သုခပ္ပဋိလာဘာ။ ဥပ္ပါဒေတွာ ဥပ္ပါဒေတွာ သုခံ ဝိဟရန္တီတိ တေ ဟေဋ္ဌာ ပဌမဇ္ဈာနသုခံ နိဗ္ဗတ္တေတွာ ဥပရိ ဝိပါကဇ္ဈာနသုခံ အနုဘဝန္တီတိ အတ္ထော။ သုခေန အဘိသန္နာတိ ဒုတိယဇ္ဈာနသုခေန တိန္တာ။ ပရိသန္နာတိ သမန္တတော တိန္တာ။ ပရိပူရာတိ ပရိပုဏ္ဏာ။ ပရိပ္ဖုဋာတိ တဿေဝ ဝေဝစနံ။ ဣဒမ္ပိ ဝိပါကဇ္ဈာနသုခမေဝ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ အဟောသုခံ အဟောသုခန္တိ တေသံ ကိရ ဘဝလောဘော မဟာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ တသ္မာ ကဒါစိ ကရဟစိ ဧဝံ ဥဒါနံ ဥဒါနေန္တိ။ သန္တမေဝါတိ ပဏီတမေဝ။ တုသိတာတိ တတော ဥတ္တရိံ သုခဿ အပတ္ထနတော သန္တုဋ္ဌာ ဟုတွာ။ သုခံ ပဋိဝေဒေန္တီတိ တတိယဇ္ဈာနသုခံ အနုဘဝန္တိ။
သေက္ခာ ပညာတိ သတ္တ အရိယပညာ။ အရဟတော ပညာ အသေက္ခာ။ အဝသေသာ ပညာ နေဝသေက္ခာနာသေက္ခာ။
(ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၈၄။) [သျ]စိန္တာမယာဒီသု အယံ ဝိတ္ထာရော – ‘‘တတ္ထ ကတမာ စိန္တာမယာ ပညာ? ယောဂဝိဟိတေသု ဝါ ကမ္မာယတနေသု ယောဂဝိဟိတေသု ဝါ သိပ္ပါယတနေသု ယောဂဝိဟိတေသု ဝါ ဝိဇ္ဇာဋ္ဌာနေသု ကမ္မဿကတံ ဝါ သစ္စာနုလောမိကံ ဝါ ရူပံ အနိစ္စန္တိ ဝါ…ပေ… ဝိညာဏံ အနိစ္စန္တိ ဝါ ယံ ဧဝရူပံ အနုလောမိကံ ခန္တိံ ဒိဋ္ဌိံ ရုစိံ မုတ္တိံ ပေက္ခံ ဓမ္မနိဇ္ဈာနက္ခန္တိံ ပရတော အသုတွာ ပဋိလဘတိ, အယံ ဝုစ္စတိ စိန္တာမယာ ပညာ။ တတ္ထ ကတမာ သုတမယာ ပညာ? ယောဂဝိဟိတေသု ဝါ ကမ္မာယတနေသု…ပေ… ဓမ္မနိဇ္ဈာနက္ခန္တိံ ပရတော သုတွာ ပဋိလဘတိ, အယံ ဝုစ္စတိ သုတမယာ ပညာ။ (တတ္ထ ကတမာ ဘာဝနာမယာ ပညာ?) သဗ္ဗာပိ သမာပန္နဿ ပညာ ဘာဝနာမယာ ပညာ’’တိ (ဝိဘ။ ၇၆၈-၆၉)။
သုတာဝုဓန္တိ သုတမေဝ အာဝုဓံ။ တံ အတ္ထတော တေပိဋကံ ဗုဒ္ဓဝစနံ။ တဉှိ နိဿာယ ဘိက္ခု ပညာဝုဓံ နိဿာယ သူရော ယောဓော အဝိကမ္ပမာနော မဟာကန္တာရံ ဝိယ သံသာရကန္တာရံ အတိက္ကမတိ အဝိဟညမာနော။ တေနေဝ ဝုတ္တံ – ‘‘သုတာဝုဓော, ဘိက္ခဝေ, အရိယသာဝကော အကုသလံ ပဇဟတိ, ကုသလံ ဘာဝေတိ, သာဝဇ္ဇံ ပဇဟတိ, အနဝဇ္ဇံ ဘာဝေတိ, သုဒ္ဓမတ္တာနံ ပရိဟရတီ’’တိ (အ။ နိ။ ၇။၆၇)။
ပဝိဝေကာဝုဓန္တိ ‘‘ကာယဝိဝေကော စိတ္တဝိဝေကော ဥပဓိဝိဝေကော’’တိ အယံ တိဝိဓောပိ ဝိဝေကောဝ အာဝုဓံ။ တဿ နာနာကရဏံ ကာယဝိဝေကော ဝိဝေကဋ္ဌကာယာနံ နေက္ခမ္မာဘိရတာနံ။ စိတ္တဝိဝေကော စ ပရိသုဒ္ဓစိတ္တာနံ ပရမဝေါဒါနပ္ပတ္တာနံ။ ဥပဓိဝိဝေကော စ နိရုပဓီနံ ပုဂ္ဂလာနံ။ ဣမသ္မိဉှိ တိဝိဓေ ဝိဝေကေ အဘိရတော, န ကုတောစိ ဘာယတိ။ တသ္မာ အယမ္ပိ အဝဿယဋ္ဌေန အာဝုဓန္တိ ဝုတ္တော။ လောကိယလောကုတ္တရပညာဝ အာဝုဓံ ပညာဝုဓံ။ ယဿ သာ အတ္ထိ, သော န ကုတောစိ ဘာယတိ, န စဿ ကောစိ ဘာယတိ။ တသ္မာ သာပိ အဝဿယဋ္ဌေနေဝ အာဝုဓန္တိ ဝုတ္တာ။
အနညာတညဿာမီတိန္ဒြိယန္တိ ဣတော ပုဗ္ဗေ အနညာတံ အဝိဒိတံ ဓမ္မံ ဇာနိဿာမီတိ ပဋိပန္နဿ ဥပ္ပန္နံ ဣန္ဒြိယံ။ သောတာပတ္တိမဂ္ဂဉာဏဿေတံ အဓိဝစနံ။ အညိန္ဒြိယန္တိ အညာဘူတံ အာဇာနနဘူတံ ဣန္ဒြိယံ။ သောတာပတ္တိဖလတော ပဋ္ဌာယ ဆသု ဌာနေသု ဉာဏဿေတံ အဓိဝစနံ။ အညာတာဝိန္ဒြိယန္တိ အညာတာဝီသု ဇာနနကိစ္စပရိယောသာနပ္ပတ္တေသု ဓမ္မေသု ဣန္ဒြိယံ။ အရဟတ္တဖလဉာဏဿေတံ အဓိဝစနံ။
(ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၈၅။) [သျ]မံသစက္ခု စက္ခုပသာဒေါ။ ဒိဗ္ဗစက္ခု အာလောကနိဿိတံ ဉာဏံ။ ပညာစက္ခု လောကိယလောကုတ္တရပညာ။
အဓိသီလသိက္ခာဒီသု အဓိသီလဉ္စ တံ သိက္ခိတဗ္ဗတော သိက္ခာ စာတိ အဓိသီလသိက္ခာ။ ဣတရသ္မိံ ဒွယေပိ ဧသေဝ နယော။ တတ္ထ သီလံ အဓိသီလံ, စိတ္တံ အဓိစိတ္တံ, ပညာ အဓိပညာတိ အယံ ပဘေဒေါ ဝေဒိတဗ္ဗော –
သီလံ နာမ ပဉ္စသီလဒသသီလာနိ, ပါတိမောက္ခသံဝရော အဓိသီလံ နာမ။ အဋ္ဌ သမာပတ္တိယော စိတ္တံ, ဝိပဿနာပါဒကဇ္ဈာနံ အဓိစိတ္တံ။ ကမ္မဿကတဉာဏံ ပညာ, ဝိပဿနာပညာ အဓိပညာ။ အနုပ္ပန္နေပိ ဟိ ဗုဒ္ဓုပ္ပါဒေ ပဝတ္တတီတိ ပဉ္စသီလဒသသီလာနိ သီလမေဝ, ပါတိမောက္ခသံဝရသီလံ ဗုဒ္ဓုပ္ပါဒေယေဝ ပဝတ္တတီတိ အဓိသီလံ။ စိတ္တပညာသုပိ ဧသေဝ နယော။ အပိစ နိဗ္ဗာနံ ပတ္ထယန္တေန သမာဒိန္နံ ပဉ္စသီလမ္ပိ ဒသသီလမ္ပိ အဓိသီလမေဝ။ သမာပန္နာ အဋ္ဌ သမာပတ္တိယောပိ အဓိစိတ္တမေဝ။ သဗ္ဗံ ဝါ လောကိယံ သီလမေဝ, လောကုတ္တရံ အဓိသီလံ။ စိတ္တပညာသုပိ ဧသေဝ နယော။
ဘာဝနာသု ခီဏာသဝဿ ပဉ္စဒွါရိကကာယော ကာယဘာဝနာ နာမ။ အဋ္ဌ သမာပတ္တိယော စိတ္တဘာဝနာ နာမ။ အရဟတ္တဖလပညာ ပညာဘာဝနာ နာမ။ ခီဏာသဝဿ ဟိ ဧကန္တေနေဝ ပဉ္စဒွါရိကကာယော သုဘာဝိတော ဟောတိ။ အဋ္ဌ သမာပတ္တိယော စဿ န အညေသံ ဝိယ ဒုဗ္ဗလာ, တဿေဝ စ ပညာ ဘာဝိတာ နာမ ဟောတိ ပညာဝေပုလ္လပတ္တိယာ။ တသ္မာ ဧဝံ ဝုတ္တံ။
အနုတ္တရိယေသု ဝိပဿနာ ဒဿနာနုတ္တရိယံ မဂ္ဂေါ ပဋိပဒါနုဿရိယံ။ ဖလံ ဝိမုတ္တာနုတ္တရိယံ။ ဖလံ ဝါ ဒဿနာနုတ္တရိယံ။ မဂ္ဂေါ ပဋိပဒါနုတ္တရိယံ။ နိဗ္ဗာနံ ဝိမုတ္တာနုတ္တရိယံ။ နိဗ္ဗာနံ ဝါ ဒဿနာနုတ္တရိယံ, တတော ဥတ္တရိဉှိ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ နာမ နတ္ထိ။ မဂ္ဂေါ ပဋိပဒါနုတ္တရိယံ။ ဖလံ ဝိမုတ္တာနုတ္တရိယံ။ အနုတ္တရိယန္တိ ဥတ္တမံ ဇေဋ္ဌကံ။
သမာဓီသု ပဌမဇ္ဈာနသမာဓိ သဝိတက္ကသဝိစာရော။ ပဉ္စကနယေန ဒုတိယဇ္ဈာနသမာဓိ အဝိတက္ကဝိစာရမတ္တော။ သေသော အဝိတက္ကအဝိစာရော။
သုညတာဒီသု တိဝိဓာ ကထာ အာဂမနတော, သဂုဏတော, အာရမ္မဏတောတိ။ အာဂမနတော နာမ ဧကော ဘိက္ခု အနတ္တတော အဘိနိဝိသိတွာ အနတ္တတော ဒိသွာ အနတ္တတော ဝုဋ္ဌာတိ, တဿ ဝိပဿနာ သုညတာ နာမ ဟောတိ။ ကသ္မာ? အသုညတတ္တကာရကာနံ ကိလေသာနံ အဘာဝါ။
(ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၈၆။) [သျ]ဝိပဿနာဂမနေန မဂ္ဂသမာဓိ သုညတော နာမ ဟောတိ။ မဂ္ဂါဂမနေန ဖလသမာဓိ သုညတော နာမ။ အပရော အနိစ္စတော အဘိနိဝိသိတွာ အနိစ္စတော ဒိသွာ အနိစ္စတော ဝုဋ္ဌာတိ။ တဿ ဝိပဿနာ အနိမိတ္တာ နာမ ဟောတိ။ ကသ္မာ? နိမိတ္တကာရကကိလေသာဘာဝါ။ ဝိပဿနာဂမနေန မဂ္ဂသမာဓိ အနိမိတ္တော နာမ ဟောတိ။ မဂ္ဂါဂမနေန ဖလံ အနိမိတ္တံ နာမ။ အပရော ဒုက္ခတော အဘိနိဝိသိတွာ ဒုက္ခတော ဒိသွာ ဒုက္ခတော ဝုဋ္ဌာတိ, တဿ ဝိပဿနာ အပ္ပဏိဟိတာ နာမ ဟောတိ။ ကသ္မာ? ပဏိဓိကာရကကိလေသာဘာဝါ။ ဝိပဿနာဂမနေန မဂ္ဂသမာဓိ အပ္ပဏိဟိတော နာမ။ မဂ္ဂါဂမနေန ဖလံ အပ္ပဏိဟိတံ နာမာတိ အယံ အာဂမနတော ကထာ။ မဂ္ဂသမာဓိ ပန ရာဂါဒီဟိ သုညတတ္တာ သုညတော, ရာဂနိမိတ္တာဒီနံ အဘာဝါ အနိမိတ္တော, ရာဂပဏိဓိအာဒီနံ အဘာဝါ အပ္ပဏိဟိတောတိ အယံ သဂုဏတော ကထာ။ နိဗ္ဗာနံ ရာဂါဒီဟိ သုညတတ္တာ ရာဂါဒိနိမိတ္တပဏိဓီနဉ္စ အဘာဝါ သုညတဉ္စေဝ အနိမိတ္တဉ္စ အပ္ပဏိဟိတဉ္စ။ တဒါရမ္မဏော မဂ္ဂသမာဓိ သုညတော အနိမိတ္တော အပ္ပဏိဟိတော။ အယံ အာရမ္မဏတော ကထာ။
သောစေယျာနီတိ သုစိဘာဝကရာ သောစေယျပ္ပဋိပဒါ ဓမ္မာ။ ဝိတ္ထာရော ပနေတ္ထ ‘‘တတ္ထ ကတမံ ကာယသောစေယျံ? ပါဏာတိပါတာ ဝေရမဏီ’’တိအာဒိနာ နယေန ဝုတ္တာနံ တိဏ္ဏံ သုစရိတာနံ ဝသေန ဝေဒိတဗ္ဗော။
မောနေယျာနီတိ မုနိဘာဝကရာ မောနေယျပ္ပဋိပဒါ ဓမ္မာ။ တေသံ ဝိတ္ထာရော ‘‘တတ္ထ ကတမံ ကာယမောနေယျံ? တိဝိဓကာယဒုစ္စရိတဿ ပဟာနံ ကာယမောနေယျံ, တိဝိဓံ ကာယသုစရိတံ ကာယမောနေယျံ, ကာယာရမ္မဏေ ဉာဏံ ကာယမောနေယျံ, ကာယပရိညာ ကာယမောနေယျံ, ကာယပရိညာသဟဂတော မဂ္ဂေါ ကာယမောနေယျံ, ကာယသ္မိံ ဆန္ဒရာဂပ္ပဟာနံ ကာယမောနေယျံ, ကာယသင်္ခါရနိရောဓာ စတုတ္ထဇ္ဈာနသမာပတ္တိ ကာယမောနေယျံ။ တတ္ထ ကတမံ ဝစီမောနေယျံ? စတုဗ္ဗိဓဝစီဒုစ္စရိတဿ ပဟာနံ ဝစီမောနေယျံ, စတုဗ္ဗိဓံ ဝစီသုစရိတံ ဝစီမောနေယျံ, ဝါစာရမ္မဏေ ဉာဏံ ဝစီမောနေယျံ ဝါစာပရိညာ ဝစီမောနေယျံ ပရိညာသဟဂတော မဂ္ဂေါ, ဝါစာယ ဆန္ဒရာဂပ္ပဟာနံ, ဝစီသင်္ခါရနိရောဓာ ဒုတိယဇ္ဈာနသမာပတ္တိ ဝစီမောနေယျံ။ တတ္ထ ကတမံ မနောမောနေယျံ? တိဝိဓမနောဒုစ္စရိတဿ ပဟာနံ မနောမောနေယျံ, တိဝိဓံ မနောသုစရိတံ မနောမောနေယျံ, မနာရမ္မဏေ ဉာဏံ မနောမောနေယျံ, မနောပရိညာ မနောမောနေယျံ။ ပရိညာသဟဂတော မဂ္ဂေါ, မနသ္မိံ
(ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၈၇။) [သျ]ဆန္ဒရာဂပ္ပဟာနံ, စိတ္တသင်္ခါရနိရောဓာ သညာဝေဒယိတနိရောဓသမာပတ္တိ မနောမောနေယျ’’န္တိ (မဟာနိ။ ၁၄)။
ကောသလ္လေသု အာယောတိ ဝုဍ္ဎိ။ အပါယောတိ အဝုဍ္ဎိ။ တဿ တဿ ကာရဏံ ဥပါယော။ တေသံ ပဇာနနာ ကောသလ္လံ။ ဝိတ္ထာရော ပန ဝိဘင်္ဂေ ဝုတ္တောယေဝ။
ဝုတ္တဉှေတံ – ‘‘တတ္ထ ကတမံ အာယကောသလ္လံ? ဣမေ ဓမ္မေ မနသိကရောတော အနုပ္ပန္နာ စေဝ အကုသလာ ဓမ္မာ နုပ္ပဇ္ဇန္တိ, ဥပ္ပန္နာ စ အကုသလာ ဓမ္မာ နိရုဇ္ဈန္တိ။ ဣမေ ဝါ ပန မေ ဓမ္မေ မနသိကရောတော အနုပ္ပန္နာ စေဝ ကုသလာ ဓမ္မာ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ, ဥပ္ပန္နာ စ ကုသလာ ဓမ္မာ ဘိယျောဘာဝါယ ဝေပုလ္လာယ ဘာဝနာယ ပါရိပူရိယာ သံဝတ္တန္တီတိ, ယာ တတ္ထ ပညာ ပဇာနနာ…ပေ… သမ္မာဒိဋ္ဌိ။ ဣဒံ ဝုစ္စတိ အာယကောသလ္လံ။ တတ္ထ ကတမံ အပါယကောသလ္လံ? ဣမေ ဓမ္မေ မနသိကရောတော အနုပ္ပန္နာ စေဝ ကုသလာ ဓမ္မာ န ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ, ဥပ္ပန္နာ စ ကုသလာ ဓမ္မာ နိရုဇ္ဈန္တိ။ ဣမေ ဝါ ပန မေ ဓမ္မေ မနသိကရောတော အနုပ္ပန္နာ စေဝ အကုသလာ ဓမ္မာ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ, ဥပ္ပန္နာ စ အကုသလာ ဓမ္မာ ဘိယျောဘာဝါယ ဝေပုလ္လာယ ဘာဝနာယ ပါရိပူရိယာ သံဝတ္တန္တီတိ, ယာ တတ္ထ ပညာ ပဇာနနာ…ပေ… သမ္မာဒိဋ္ဌိ။ ဣဒံ ဝုစ္စတိ အပါယကောသလ္လံ။ သဗ္ဗာပိ တတြုပါယာ ပညာ ဥပါယကောသလ္လ’’န္တိ (ဝိဘ။ ၇၇၁)။ ဣဒံ ပန အစ္စာယိကကိစ္စေ ဝါ ဘယေ ဝါ ဥပ္ပန္နေ တဿ တိကိစ္ဆနတ္ထံ ဌာနုပ္ပတ္တိယာ ကာရဏဇာနနဝသေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။
မဒါတိ မဇ္ဇနာကာရဝသေန ပဝတ္တမာနာ။ တေသု ‘‘အဟံ နိရောဂေါ သဋ္ဌိ ဝါ သတ္တတိ ဝါ ဝဿာနိ အတိက္ကန္တာနိ, န မေ ဟရီတကီခဏ္ဍမ္ပိ ခါဒိတပုဗ္ဗံ, ဣမေ ပနညေ အသုကံ နာမ ဌာနံ ရုဇ္ဇတိ, ဘေသဇ္ဇံ ခါဒါမာတိ ဝိစရန္တိ, ကော အညော မာဒိသော နိရောဂေါ နာမာ’’တိ ဧဝံ မာနကရဏံ အာရောဂျမဒေါ။ ‘‘မဟလ္လကကာလေ ပုညံ ကရိဿာမ, ဒဟရမှ တာဝါ’’တိ ယောဗ္ဗနေ ဌတွာ မာနကရဏံ ယောဗ္ဗနမဒေါ။ ‘‘စိရံ ဇီဝိံ, စိရံ ဇီဝါမိ, စိရံ ဇီဝိဿာမိ၊ သုခံ ဇီဝိံ, သုခံ ဇီဝါမိ, သုခံ ဇီဝိဿာမီ’’တိ ဧဝံ မာနကရဏံ ဇီဝိတမဒေါ။
အာဓိပတေယျေသု အဓိပတိတော အာဂတံ အာဓိပတေယျံ။ ‘‘ဧတ္တကောမှိ သီလေန သမာဓိနာ ပညာယ ဝိမုတ္တိယာ, န မေ ဧတံ ပတိရူပ’’န္တိ ဧဝံ အတ္တာနံ
(ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၈၈။) [သျ]အဓိပတ္တိံ ဇေဋ္ဌကံ ကတွာ ပါပဿ အကရဏံ အတ္တာဓိပတေယျံ နာမ။ လောကံ အဓိပတိံ ကတွာ အကရဏံ လောကာဓိပတေယျံ နာမ။ လောကုတ္တရဓမ္မံ အဓိပတိံ ကတွာ အကရဏံ ဓမ္မာဓိပတေယျံ နာမ။
ကထာဝတ္ထူနီတိ ကထာကာရဏာနိ။ အတီတံ ဝါ အဒ္ဓါနန္တိ အတီတံ ဓမ္မံ, အတီတက္ခန္ဓေတိ အတ္ထော။ အပိစ ‘‘ယံ, ဘိက္ခဝေ, ရူပံ အတီတံ နိရုဒ္ဓံ ဝိပရိဏတံ, ‘အဟောသီ’တိ တဿ သင်္ခါ, ‘အဟောသီ’တိ တဿ ပညတ္တိ ‘အဟောသီ’တိ တဿ သမညာ, န တဿ သင်္ခါ ‘အတ္ထီ’တိ, န တဿ သင်္ခါ ‘ဘဝိဿတီ’တိ (သံ။ နိ။ ၃။၆၂) ဧဝံ အာဂတေန နိရုတ္တိပထသုတ္တေနပေတ္ထ အတ္ထော ဒီပေတဗ္ဗော။
ဝိဇ္ဇာတိ တမဝိဇ္ဈနဋ္ဌေန ဝိဇ္ဇာ။ ဝိဒိတကရဏဋ္ဌေနာပိ ဝိဇ္ဇာ။ ပုဗ္ဗေနိဝါသာနုဿတိဉာဏဉှိ ဥပ္ပဇ္ဇမာနံ ပုဗ္ဗေနိဝါသံ ဆာဒေတွာ ဌိတံ တမံ ဝိဇ္ဈတိ, ပုဗ္ဗေနိဝါသဉ္စ ဝိဒိတံ ကရောတီတိ ဝိဇ္ဇာ။ စုတူပပါတဉာဏံ စုတိပဋိသန္ဓိစ္ဆာဒကံ တမံ ဝိဇ္ဈတိ, တဉ္စ ဝိဒိတံ ကရောတီတိ ဝိဇ္ဇာ။ အာသဝါနံ ခယေ ဉာဏံ စတုသစ္စစ္ဆာဒကံ တမံ ဝိဇ္ဈတိ, စတုသစ္စဓမ္မဉ္စ ဝိဒိတံ ကရောတီတိ ဝိဇ္ဇာ။
ဝိဟာရေသု အဋ္ဌ သမာပတ္တိယော ဒိဗ္ဗော ဝိဟာရော။ စတဿော အပ္ပမညာ ဗြဟ္မာ ဝိဟာရော။ ဖလသမာပတ္တိ အရိယော ဝိဟာရော။
ပါဋိဟာရိယာနိ ကေဝဋ္ဋသုတ္တေ ဝိတ္ထာရိတာနေဝ။
‘‘ဣမေ ခေါ, အာဝုသော’’တိအာဒီသု ဝုတ္တနယေနေဝ ယောဇေတဗ္ဗံ။ ဣတိ သမသဋ္ဌိယာ တိကာနံ ဝသေန အသီတိသတပဉှေ ကထေန္တော ထေရော သာမဂ္ဂိရသံ ဒဿေသီတိ။
တိကဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
စတုက္ကဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၃၀၆။ ဣတိ တိကဝသေန သာမဂ္ဂိရသံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ စတုက္ကဝသေန ဒဿေတုံ ပုန ဒေသနံ အာရဘိ။ တတ္ထ ‘‘သတိပဋ္ဌာနစတုက္ကံ’’ ပုဗ္ဗေ ဝိတ္ထာရိတမေဝ။
(ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၈၉။) [သျ]သမ္မပ္ပဓာနစတုက္ကေ ဆန္ဒံ ဇနေတီတိ ‘‘ယော ဆန္ဒော ဆန္ဒိကတာ ကတ္တုကမျတာ ကုသလော ဓမ္မစ္ဆန္ဒော’’တိ ဧဝံ ဝုတ္တံ ကတ္တုကမျတံ ဇနေတိ။ ဝါယမတီတိ ဝါယာမံ ကရောတိ။ ဝီရိယံ အာရဘတီတိ ဝီရိယံ ဇနေတိ။ စိတ္တံ ပဂ္ဂဏှာတီတိ စိတ္တံ ဥပတ္ထမ္ဘေတိ။ အယမေတ္ထ သင်္ခေပေါ။ ဝိတ္ထာရော ပန သမ္မပ္ပဓာနဝိဘင်္ဂေ အာဂတောယေဝ။
ဣဒ္ဓိပါဒေသု ဆန္ဒံ နိဿာယ ပဝတ္တော သမာဓိ ဆန္ဒသမာဓိ။ ပဓာနဘူတာ သင်္ခါရာ ပဓာနသင်္ခါရာ။ သမန္နာဂတန္တိ တေဟိ ဓမ္မေဟိ ဥပေတံ။ ဣဒ္ဓိယာ ပါဒံ, ဣဒ္ဓိဘူတံ ဝါ ပါဒန္တိ ဣဒ္ဓိပါဒံ။ သေသေသုပိ ဧသေဝ နယော။ အယမေတ္ထ သင်္ခေပေါ, ဝိတ္ထာရော ပန ဣဒ္ဓိပါဒဝိဘင်္ဂေ အာဂတော ဧဝ။ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ ပနဿ အတ္ထော ဒီပိတော။ ဈာနကထာပိ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ ဝိတ္ထာရိတာဝ။
֍ ဋီ ၃၀၇။ ဒိဋ္ဌဓမ္မသုခဝိဟာရာယာတိ ဣမသ္မိံယေဝ အတ္တဘာဝေ သုခဝိဟာရတ္ထာယ။ ဣဓ ဖလသမာပတ္တိဈာနာနိ, ခီဏာသဝဿ အပရဘာဂေ နိဗ္ဗတ္တိတဈာနာနိ စ ကထိတာနိ။
အာလောကသညံ မနသိကရောတီတိ ဒိဝါ ဝါ ရတ္တိံ ဝါ သူရိယစန္ဒပဇ္ဇောတမဏိအာဒီနံ အာလောကံ အာလောကောတိ မနသိကရောတိ။ ဒိဝါသညံ အဓိဋ္ဌာတီတိ ဧဝံ မနသိ ကတွာ ဒိဝါတိသညံ ဌပေတိ။ ယထာ ဒိဝါ တထာ ရတ္တိန္တိ ယထာ ဒိဝါ ဒိဋ္ဌော အာလောကော, တထေဝ တံ ရတ္တိံ မနသိကရောတိ။ ယထာ ရတ္တိံ တထာ ဒိဝါတိ ယထာ ရတ္တိံ အာလောကော ဒိဋ္ဌော, ဧဝမေဝ ဒိဝါ မနသိကရောတိ။ ဣတိ ဝိဝဋေန စေတသာတိ ဧဝံ အပိဟိတေန စိတ္တေန။ အပရိယောနဒ္ဓေနာတိ သမန္တတော အနဒ္ဓေန။ သပ္ပဘာသန္တိ သဩဘာသံ။ ဉာဏဒဿနပဋိလာဘာယာတိ ဉာဏဒဿနပဋိလာဘတ္ထာယ။ ဣမိနာ ကိံ ကထိတံ? မိဒ္ဓဝိနောဒနအာလောကော ကထိတော ပရိကမ္မအာလောကော ဝါ။ ဣမိနာ ကိံ ကထိတံ ဟောတိ? ခီဏာသဝဿ ဒိဗ္ဗစက္ခုဉာဏံ။ တသ္မိံ ဝါ အာဂတေပိ အနာဂတေပိ ပါဒကဇ္ဈာနသမာပတ္တိမေဝ သန္ဓာယ ‘‘သပ္ပဘာသံ စိတ္တံ ဘာဝေတီ’’တိ ဝုတ္တံ။
သတိသမ္ပဇညာယာတိ သတ္တဋ္ဌာနိကဿ သတိသမ္ပဇညဿ အတ္ထာယ။ ဝိဒိတာ ဝေဒနာ ဥပ္ပဇ္ဇန္တီတိအာဒီသု ခီဏာသဝဿ ဝတ္ထု ဝိဒိတံ ဟောတိ အာရမ္မဏံ ဝိဒိတံ ဝတ္ထာရမ္မဏံ ဝိဒိတံ။ ဝတ္ထာရမ္မဏဝိဒိတတာယ ဧဝံ ဝေဒနာ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ, ဧဝံ တိဋ္ဌန္တိ, ဧဝံ နိရုဇ္ဈန္တိ။ န ကေဝလဉ္စ ဝေဒနာ ဧဝ ဣဓ ဝုတ္တာ
(ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၉၀။) [သျ]သညာဒယောပိ, အဝုတ္တာ စေတနာဒယောပိ, ဝိဒိတာ စ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ စေဝ တိဋ္ဌန္တိ စ နိရုဇ္ဈန္တိ စ။ အပိ စ ဝေဒနာယ ဥပ္ပါဒေါ ဝိဒိတော ဟောတိ, ဥပဋ္ဌာနံ ဝိဒိတံ ဟောတိ။ အဝိဇ္ဇာသမုဒယာ ဝေဒနာသမုဒယော, တဏှာသမုဒယာ ကမ္မသမုဒယော, ဖဿသမုဒယာ ဝေဒနာယသမုဒယော။ နိဗ္ဗတ္တိလက္ခဏံ ပဿန္တောပိ ဝေဒနာက္ခန္ဓဿ သမုဒယံ ပဿတိ။ ဧဝံ ဝေဒနာယ ဥပ္ပါဒေါ ဝိဒိတော ဟောတိ။ ကထံ ဝေဒနာယ ဥပဋ္ဌာနံ ဝိဒိတံ ဟောတိ? အနိစ္စတော မနသိကရောတော ခယတူပဋ္ဌာနံ ဝိဒိတံ ဟောတိ။ ဒုက္ခတော မနသိကရောတော ဘယတူပဋ္ဌာနံ ဝိဒိတံ ဟောတိ။ အနတ္တတော မနသိကရောတော သုညတူပဋ္ဌာနံ ဝိဒိတံ ဟောတိ။ ဧဝံ ဝေဒနာယ ဥပဋ္ဌာနံ ဝိဒိတံ ဟောတိ, ခယတော ဘယတော သုညတော ဇာနာတိ။ ကထံ ဝေဒနာယ အတ္ထင်္ဂမော ဝိဒိတော ဟောတိ? အဝိဇ္ဇာနိရောဓာ ဝေဒနာနိရောဓော။…ပေ… ဧဝံ ဝေဒနာယ အတ္ထင်္ဂမော ဝိဒိတော ဟောတိ။ ဣမိနာပိ နယေနေတ္ထ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။
ဣတိ ရူပန္တိအာဒိ ဝုတ္တနယမေဝ။ အယံ အာဝုသော သမာဓိဘာဝနာတိ အယံ အာသဝါနံ ခယဉာဏဿ ပါဒကဇ္ဈာနသမာဓိဘာဝနာ။
֍ ဋီ ၃၀၈။ အပ္ပမညာတိ ပမာဏံ အဂဟေတွာ အနဝသေသဖရဏဝသေန အပ္ပမညာဝ။ အနုပဒဝဏ္ဏနာ ပန ဘာဝနာသမာဓိဝိဓာနဉ္စ ဧတာသံ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ ဝိတ္ထာရိတမေဝ။ အရူပကထာပိ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ ဝိတ္ထာရိတာဝ။
အပဿေနာနီတိ အပဿယာနိ။ သင်္ခါယာတိ ဉာဏေန ဉတွာ။ ပဋိသေဝတီတိ ဉာဏေန ဉတွာ သေဝိတဗ္ဗယုတ္တကမေဝ သေဝတိ။ တဿ စ ဝိတ္ထာရော ‘‘ပဋိသင်္ခါ ယောနိသော စီဝရံ ပရိဘုဉ္ဇတီ’’တိအာဒိနာ နယေန ဝေဒိတဗ္ဗော။ သင်္ခါယေကံ အဓိဝါသေတီတိ ဉာဏေန ဉတွာ အဓိဝါသေတဗ္ဗယုတ္တကမေဝ အဓိဝါသေတိ။ ဝိတ္ထာရော ပနေတ္ထ ‘‘ပဋိသင်္ခါ ယောနိသော ခမော ဟောတိ သီတဿာ’’တိအာဒိနာ နယေန ဝေဒိတဗ္ဗော။ ပရိဝဇ္ဇေတီတိ ဉာဏေန ဉတွာ ပရိဝဇ္ဇေတုံ ယုတ္တမေဝ ပရိဝဇ္ဇေတိ။ တဿ ဝိတ္ထာရော ‘‘ပဋိသင်္ခါ ယောနိသော စဏ္ဍံ ဟတ္ထိံ ပရိဝဇ္ဇေတီ’’တိအာဒိနာ နယေန ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဝိနောဒေတီတိ ဉာဏေန ဉတွာ ဝိနောဒေတဗ္ဗမေဝ ဝိနောဒေတိ, နုဒတိ နီဟရတိ အန္တော ပဝိသိတုံ န ဒေတိ။ တဿ ဝိတ္ထာရော ‘‘ဥပ္ပန္နံ ကာမဝိတက္ကံ နာဓိဝါသေတီ’’တိအာဒိနာ နယေန ဝေဒိတဗ္ဗော။
(ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၉၁။) [သျ]အရိယဝံသစတုက္ကဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၃၀၉။ အရိယဝံသာတိ အရိယာနံ ဝံသာ။ ယထာ ဟိ ခတ္တိယဝံသော, ဗြာဟ္မဏဝံသော, ဝေဿဝံသော, သုဒ္ဒဝံသော, သမဏဝံသော, ကုလဝံသော, ရာဇဝံသော, ဧဝံ အယမ္ပိ အဋ္ဌမော အရိယဝံသော အရိယတန္တိ အရိယပဝေဏီ နာမ ဟောတိ။ သော ခေါ ပနာယံ အရိယဝံသော ဣမေသံ ဝံသာနံ မူလဂန္ဓာဒီနံ ကာဠာနုသာရိတဂန္ဓာဒယော ဝိယ အဂ္ဂမက္ခာယတိ။ ကေ ပန တေ အရိယာ ယေသံ ဧတေ ဝံသာတိ? အရိယာ ဝုစ္စန္တိ ဗုဒ္ဓါ စ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ စ တထာဂတသာဝကာ စ, ဧတေသံ အရိယာနံ ဝံသာတိ အရိယဝံသာ။ ဣတော ပုဗ္ဗေ ဟိ သတသဟဿကပ္ပါဓိကာနံ စတုန္နံ အသင်္ချေယျာနံ မတ္ထကေ တဏှင်္ကရော မေဓင်္ကရော သရဏင်္ကရော ဒီပင်္ကရောတိ စတ္တာရော ဗုဒ္ဓါ ဥပ္ပန္နာ, တေ အရိယာ, တေသံ အရိယာနံ ဝံသာတိ အရိယဝံသာ။ တေသံ ဗုဒ္ဓါနံ ပရိနိဗ္ဗာနတော အပရဘာဂေ အသင်္ချေယျံ အတိက္ကမိတွာ ကောဏ္ဍညော နာမ ဗုဒ္ဓေါ ဥပ္ပန္နော…ပေ… ဣမသ္မိံ ကပ္ပေ ကကုသန္ဓော, ကောဏာဂမနော, ကဿပေါ, အမှာကံ ဘဂဝါ ဂေါတမောတိ စတ္တာရော ဗုဒ္ဓါ ဥပ္ပန္နာ။ တေသံ အရိယာနံ ဝံသာတိ အရိယဝံသာ။ အပိစ အတီတာနာဂတပစ္စုပ္ပန္နာနံ သဗ္ဗဗုဒ္ဓပစ္စေကဗုဒ္ဓဗုဒ္ဓသာဝကာနံ အရိယာနံ ဝံသာတိ အရိယဝံသာ။ တေ ခေါ ပနေတေ အဂ္ဂညာ အဂ္ဂါတိ ဇာနိတဗ္ဗာ။ ရတ္တညာ ဒီဃရတ္တံ ပဝတ္တာတိ ဇာနိတဗ္ဗာ။ ဝံသညာ ဝံသာတိ ဇာနိတဗ္ဗာ။
ပေါရာဏာတိ န အဓုနုပ္ပတ္တိကာ။ အသံကိဏ္ဏာ အဝိကိဏ္ဏာ အနပနီတာ။ အသံကိဏ္ဏပုဗ္ဗာ အတီတဗုဒ္ဓေဟိ န သံကိဏ္ဏပုဗ္ဗာ။ ‘‘ကိံ ဣမေဟီ’’တိ န အပနီတပုဗ္ဗာ? န သင်္ကီယန္တီတိ ဣဒါနိပိ န အပနီယန္တိ။ န သင်္ကီယိဿန္တီတိ အနာဂတဗုဒ္ဓေဟိပိ န အပနီယိဿန္တိ, ယေ လောကေ ဝိညူ သမဏဗြာဟ္မဏာ, တေဟိ အပ္ပဋိကုဋ္ဌာ, သမဏေဟိ ဗြာဟ္မဏေဟိ ဝိညူဟိ အနိန္ဒိတာ အဂရဟိတာ။
သန္တုဋ္ဌော ဟောတီတိ ပစ္စယသန္တောသဝသေန သန္တုဋ္ဌော ဟောတိ။ ဣတရီတရေန စီဝရေနာတိ ထူလသုခုမလူခပဏီတထိရဇိဏ္ဏာနံ ယေန ကေနစိ။ အထ ခေါ ယထာလဒ္ဓါဒီနံ ဣတရီတရေန ယေန ကေနစိ သန္တုဋ္ဌော ဟောတီတိ အတ္ထော။ စီဝရသ္မိဉှိ တယော သန္တောသာ – ယထာလာဘသန္တောသော, ယထာဗလသန္တောသော, ယထာသာရုပ္ပသန္တောသောတိ။ ပိဏ္ဍပါတာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ တေသံ ဝိတ္ထာရကထာ သာမညဖလေ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဣမေ တယော သန္တောသေ သန္ဓာယ ‘‘သန္တုဋ္ဌော ဟောတိ, ဣတရီတရေန ယထာလဒ္ဓါဒီသု ယေန ကေနစိ စီဝရေန သန္တုဋ္ဌော ဟောတီ’’တိ ဝုတ္တံ။
(ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၉၂။) [သျ]ဧတ္ထ စ စီဝရံ ဇာနိတဗ္ဗံ, စီဝရက္ခေတ္တံ ဇာနိတဗ္ဗံ, ပံသုကူလံ ဇာနိတဗ္ဗံ, စီဝရသန္တောသော ဇာနိတဗ္ဗော, စီဝရပဋိသံယုတ္တာနိ ဓုတင်္ဂါနိ ဇာနိတဗ္ဗာနိ။ တတ္ထ စီဝရံ ဇာနိတဗ္ဗန္တိ ခေါမာဒီနိ ဆ စီဝရာနိ ဒုကူလာဒီနိ ဆ အနုလောမစီဝရာနိ ဇာနိတဗ္ဗာနိ။ ဣမာနိ ဒွါဒသ ကပ္ပိယစီဝရာနိ။ ကုသစီရံ ဝါကစီရံ ဖလကစီရံ ကေသကမ္ဗလံ ဝါဠကမ္ဗလံ ပေါတ္ထကော စမ္မံ ဥလူကပက္ခံ ရုက္ခဒုဿံ လတာဒုဿံ ဧရကဒုဿံ ကဒလိဒုဿံ ဝေဠုဒုဿန္တိ ဧဝမာဒီနိ ပန အကပ္ပိယစီဝရာနိ။ စီဝရက္ခေတ္တန္တိ ‘‘သံဃတော ဝါ ဂဏတော ဝါ ဉာတိတော ဝါ မိတ္တတော ဝါ အတ္တနော ဝါ ဓနေန ပံသုကူလံ ဝါ’’တိ ဧဝံ ဥပ္ပဇ္ဇနတော ဆ ခေတ္တာနိ, အဋ္ဌန္နဉ္စ မာတိကာနံ ဝသေန အဋ္ဌ ခေတ္တာနိ ဇာနိတဗ္ဗာနိ။ ပံသုကူလန္တိ သောသာနိကံ, ပါပဏိကံ, ရထိယံ သင်္ကာရကူဋကံ, သောတ္ထိယံ, သိနာနံ, တိတ္ထံ, ဂတပစ္စာဂတံ, အဂ္ဂိဒဍ္ဎံ, ဂေါခါယိတံ ဥပစိကခါယိတံ, ဥန္ဒူရခါယိတံ, အန္တစ္ဆိန္နံ, ဒသာစ္ဆိန္နံ, ဓဇာဟဋံ, ထူပံ, သမဏစီဝရံ, သာမုဒ္ဒိယံ, အာဘိသေကိယံ, ပန္ထိကံ, ဝါတာဟဋံ, ဣဒ္ဓိမယံ, ဒေဝဒတ္တိယန္တိ တေဝီသတိ ပံသုကူလာနိ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။
ဧတ္ထ စ သောတ္ထိယန္တိ ဂဗ္ဘမလဟရဏံ။ ဂတပစ္စာဂတန္တိ မတကသရီရံ ပါရုပိတွာ သုသာနံ နေတွာ အာနီတစီဝရံ။ ဓဇာဟဋန္တိ ဓဇံ ဥဿာပေတွာ တတော အာနီတံ။ ထူပန္တိ ဝမ္မိကေ ပူဇိတစီဝရံ။ သာမုဒ္ဒိယန္တိ သမုဒ္ဒဝီစီဟိ ထလံ ပါပိတံ။ ပန္ထိကန္တိ ပန္ထံ ဂစ္ဆန္တေဟိ စောရဘယေန ပါသာဏေဟိ ကောဋ္ဋေတွာ ပါရုတစီဝရံ။ ဣဒ္ဓိမယန္တိ ဧဟိဘိက္ခုစီဝရံ။ သေသံ ပါကဋမေဝ။
စီဝရသန္တောသောတိ ဝီသတိ စီဝရသန္တောသာ, ဝိတက္ကသန္တောသော, ဂမနသန္တောသော, ပရိယေသနသန္တောသော, ပဋိလာဘသန္တောသော, မတ္တပ္ပဋိဂ္ဂဟဏသန္တောသော, လောလုပ္ပဝိဝဇ္ဇနသန္တောသော, ယထာလာဘသန္တောသော, ယထာဗလသန္တောသော, ယထာသာရုပ္ပသန္တောသော, ဥဒကသန္တောသော, ဓောဝနသန္တောသော, ကရဏသန္တောသော, ပရိမာဏသန္တောသော, သုတ္တသန္တောသော, သိဗ္ဗနသန္တောသော, ရဇနသန္တောသော, ကပ္ပသန္တောသော, ပရိဘောဂသန္တောသော, သန္နိဓိပရိဝဇ္ဇနသန္တောသော, ဝိဿဇ္ဇနသန္တောသောတိ။
တတ္ထ သာဒကဘိက္ခုနာ တေမာသံ နိဗဒ္ဓဝါသံ ဝသိတွာ ဧကမာသမတ္တံ ဝိတက္ကေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ သော ဟိ ပဝါရေတွာ စီဝရမာသေ စီဝရံ ကရောတိ။
(ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၉၃။) [သျ]ပံသုကူလိကော အဍ္ဎမာသေနေဝ ကရောတိ။ ဣတိ မာသဍ္ဎမာသမတ္တံ ဝိတက္ကနံ ဝိတက္ကသန္တောသော။ ဝိတက္ကသန္တောသေန ပန သန္တုဋ္ဌေန ဘိက္ခုနာ ပါစီနက္ခဏ္ဍရာဇိဝါသိကပံသုကူလိကတ္ထေရသဒိသေန ဘဝိတဗ္ဗံ။
ထေရော ကိရ စေတိယပဗ္ဗတဝိဟာရေ စေတိယံ ဝန္ဒိဿာမီတိ အာဂတော စေတိယံ ဝန္ဒိတွာ စိန္တေသိ ‘‘မယှံ စီဝရံ ဇိဏ္ဏံ ဗဟူနံ ဝသနဋ္ဌာနေ လဘိဿာမီ’’တိ။ သော မဟာဝိဟာရံ ဂန္တွာ သံဃတ္ထေရံ ဒိသွာ ဝသနဋ္ဌာနံ ပုစ္ဆိတွာ တတ္ထ ဝုတ္ထော ပုနဒိဝသေ စီဝရံ အာဒါယ အာဂန္တွာ ထေရံ ဝန္ဒိ။ ထေရော ကိံ အာဝုသောတိ အာဟ။ ဂါမဒွါရံ, ဘန္တေ, ဂမိဿာမီတိ။ အဟမ္ပာဝုသော, ဂမိဿာမီတိ။ သာဓု, ဘန္တေတိ ဂစ္ဆန္တော မဟာဗောဓိဒွါရကောဋ္ဌကေ ဌတွာ ပုညဝန္တာနံ ဝသနဋ္ဌာနေ မနာပံ လဘိဿာမီတိ စိန္တေတွာ အပရိသုဒ္ဓေါ မေ ဝိတက္ကောတိ တတောဝ ပဋိနိဝတ္တိ။ ပုနဒိဝသေ အမ္ဗင်္ဂဏသမီပတော, ပုနဒိဝသေ မဟာစေတိယဿ ဥတ္တရဒွါရတော, တထေဝ ပဋိနိဝတ္တိတွာ စတုတ္ထဒိဝသေ ထေရဿ သန္တိကံ အဂမာသိ။ ထေရော ဣမဿ ဘိက္ခုနော ဝိတက္ကော န ပရိသုဒ္ဓေါ ဘဝိဿတီတိ စီဝရံ ဂဟေတွာ တေန သဒ္ဓိံယေဝ ပဉှံ ပုစ္ဆမာနော ဂါမံ ပါဝိသိ။ တဉ္စ ရတ္တိံ ဧကော မနုဿော ဥစ္စာရပလိဗုဒ္ဓေါ သာဋကေယေဝ ဝစ္စံ ကတွာ တံ သင်္ကာရဋ္ဌာနေ ဆဍ္ဍေသိ။ ပံသုကူလိကတ္ထေရော တံ နီလမက္ခိကာဟိ သမ္ပရိကိဏ္ဏံ ဒိသွာ အဉ္ဇလိံ ပဂ္ဂဟေသိ။ မဟာထေရော ‘‘ကိံ, အာဝုသော, သင်္ကာရဋ္ဌာနဿ အဉ္ဇလိံ ပဂ္ဂဏှာသီ’’တိ? ‘‘နာဟံ, ဘန္တေ, သင်္ကာရဋ္ဌာနဿ အဉ္ဇလိံ ပဂ္ဂဏှာမိ, မယှံ ပိတု ဒသဗလဿ ပဂ္ဂဏှာမိ, ပုဏ္ဏဒါသိယာ သရီရံ ပါရုပိတွာ ဆဍ္ဍိတံ ပံသုကူလံ တုမ္ဗမတ္တေ ပါဏကေ ဝိဓုနိတွာ သုသာနတော ဂဏှန္တေန ဒုက္ကရံ ကတံ, ဘန္တေ’’တိ။ မဟာထေရော ‘‘ပရိသုဒ္ဓေါ ဝိတက္ကော ပံသုကူလိကဿာ’’တိ စိန္တေသိ။ ပံသုကူလိကတ္ထေရောပိ တသ္မိံယေဝ ဌာနေ ဌိတော ဝိပဿနံ ဝဍ္ဎေတွာ တီဏိ ဖလာနိ ပတ္တော တံ သာဋကံ ဂဟေတွာ စီဝရံ ကတွာ ပါရုပိတွာ ပါစီနက္ခဏ္ဍရာဇိံ ဂန္တွာ အဂ္ဂဖလံ အရဟတ္တံ ပါပုဏိ။
စီဝရတ္ထာယ ဂစ္ဆန္တဿ ပန ‘‘ကတ္ထ လဘိဿာမီ’’တိ အစိန္တေတွာ ကမ္မဋ္ဌာနသီသေနေဝ ဂမနံ ဂမနသန္တောသော နာမ။
ပရိယေသန္တဿ ပန ယေန ဝါ တေန ဝါ သဒ္ဓိံ အပရိယေသိတွာ လဇ္ဇိံ ပေသလံ ဘိက္ခုံ ဂဟေတွာ ပရိယေသနံ ပရိယေသနသန္တောသော နာမ။
(ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၉၄။) [သျ]ဧဝံ ပရိယေသန္တဿ အာဟရိယမာနံ စီဝရံ ဒူရတော ဒိသွာ ‘‘ဧတံ မနာပံ ဘဝိဿတိ, ဧတံ အမနာပ’’န္တိ ဧဝံ အဝိတက္ကေတွာ ထူလသုခုမာဒီသု ယထာလဒ္ဓေနေဝ သန္တုဿနံ ပဋိလာဘသန္တောသော နာမ။
ဧဝံ လဒ္ဓံ ဂဏှန္တဿာပိ ‘‘ဧတ္တကံ ဒုပဋ္ဋဿ ဘဝိဿတိ, ဧတ္တကံ ဧကပဋ္ဋဿာ’’တိ အတ္တနော ပဟောနကမတ္တေနေဝ သန္တုဿနံ မတ္တပ္ပဋိဂ္ဂဟဏသန္တောသော နာမ။
စီဝရံ ပရိယေသန္တဿ ပန ‘‘အသုကဿ ဃရဒွါရေ မနာပံ လဘိဿာမီ’’တိ အစိန္တေတွာ ဒွါရပဋိပါဋိယာ စရဏံ လောလုပ္ပဝိဝဇ္ဇနသန္တောသော နာမ။
လူခပဏီတေသု ယေန ကေနစိ ယာပေတုံ သက္ကောန္တဿ ယထာလဒ္ဓေနေဝ ယာပနံ ယထာလာဘသန္တောသော နာမ။
အတ္တနော ထာမံ ဇာနိတွာ ယေန ယာပေတုံ သက္ကောတိ, တေန ယာပနံ ယထာဗလသန္တောသော နာမ။
မနာပံ အညဿ ဒတွာ အတ္တနော ယေန ကေနစိ ယာပနံ ယထာသာရုပ္ပသန္တောသော နာမ။
‘‘ကတ္ထ ဥဒကံ မနာပံ, ကတ္ထ အမနာပ’’န္တိ အဝိစာရေတွာ ယေန ကေနစိ ဓောဝနုပဂေန ဥဒကေန ဓောဝနံ ဥဒကသန္တောသော နာမ။ ပဏ္ဍုမတ္တိကဂေရုကပူတိပဏ္ဏရသကိလိဋ္ဌာနိ ပန ဥဒကာနိ ဝဇ္ဇေတုံ ဝဋ္ဋတိ။
ဓောဝန္တဿ ပန မုဂ္ဂရာဒီဟိ အပဟရိတွာ ဟတ္ထေဟိ မဒ္ဒိတွာ ဓောဝနံ ဓောဝနသန္တောသော နာမ။ တထာ အသုဇ္ဈန္တံ ပဏ္ဏာနိ ပက္ခိပိတွာ တာပိတဥဒကေနာပိ ဓောဝိတုံ ဝဋ္ဋတိ။
ဧဝံ ဓောဝိတွာ ကရောန္တဿ ဣဒံ ထူလံ, ဣဒံ သုခုမန္တိ အကောပေတွာ ပဟောနကနီဟာရေနေဝ ကရဏံ ကရဏသန္တောသော နာမ။
တိမဏ္ဍလပ္ပဋိစ္ဆာဒနမတ္တဿေဝ ကရဏံ ပရိမာဏသန္တောသော နာမ။
စီဝရကရဏတ္ထာယ ပန မနာပသုတ္တံ ပရိယေသိဿာမီတိ အဝိစာရေတွာ ရထိကာဒီသု ဝါ ဒေဝဋ္ဌာနေ ဝါ အာဟရိတွာ ပါဒမူလေ ဝါ ဌပိတံ ယံကိဉ္စိဒေဝ သုတ္တံ ဂဟေတွာ ကရဏံ သုတ္တသန္တောသော နာမ။
(ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၉၅။) [သျ]ကုသိဗန္ဓနကာလေ ပန အင်္ဂုလမတ္တေ သတ္တဝါရေ န ဝိဇ္ဈိတဗ္ဗံ, ဧဝံ ကရောန္တဿ ဟိ ယော ဘိက္ခု သဟာယော န ဟောတိ, တဿ ဝတ္တဘေဒေါပိ နတ္ထိ။ တိဝင်္ဂုလမတ္တေ ပန သတ္တဝါရေ ဝိဇ္ဈိတဗ္ဗံ, ဧဝံ ကရောန္တဿ မဂ္ဂပဋိပန္နေနာပိ သဟာယေန ဘဝိတဗ္ဗံ။ ယော န ဟောတိ, တဿ ဝတ္တဘေဒေါ။ အယံ သိဗ္ဗနသန္တောသော နာမ။
ရဇန္တေန ပန ကာဠကစ္ဆကာဒီနိ ပရိယေသန္တေန န ရဇိတဗ္ဗံ။ သောမဝက္ကလာဒီသု ယံ လဘတိ, တေန ရဇိတဗ္ဗံ။ အလဘန္တေန ပန မနုဿေဟိ အရညေ ဝါကံ ဂဟေတွာ ဆဍ္ဍိတရဇနံ ဝါ ဘိက္ခူဟိ ပစိတွာ ဆဍ္ဍိတကသဋံ ဝါ ဂဟေတွာ ရဇိတဗ္ဗံ, အယံ ရဇနသန္တောသော နာမ။
နီလကဒ္ဒမကာဠသာမေသု ယံကိဉ္စိ ဂဟေတွာ ဟတ္ထိပိဋ္ဌေ နိသိန္နဿ ပညာယမာနကပကရဏံ ကပ္ပသန္တောသော နာမ။
ဟိရိကောပီနပဋိစ္ဆာဒနမတ္တဝသေန ပရိဘုဉ္ဇနံ ပရိဘောဂသန္တောသော နာမ။
ဒုဿံ ပန လဘိတွာ သုတ္တံ ဝါ သူစိံ ဝါ ကာရကံ ဝါ အလဘန္တေန ဌပေတုံ ဝဋ္ဋတိ, လဘန္တေန န ဝဋ္ဋတိ။ ကတမ္ပိ သစေ အန္တေဝါသိကာဒီနံ ဒါတုကာမော ဟောတိ, တေ စ အသန္နိဟိတာ ယာဝ အာဂမနာ ဌပေတုံ ဝဋ္ဋတိ။ အာဂတမတ္တေသု ဒါတဗ္ဗံ။ ဒါတုံ အသက္ကောန္တေန အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗံ။ အညသ္မိံ စီဝရေ သတိ ပစ္စတ္ထရဏမ္ပိ အဓိဋ္ဌာတုံ ဝဋ္ဋတိ။ အနဓိဋ္ဌိတမေဝ ဟိ သန္နိဓိ ဟောတိ။ အဓိဋ္ဌိတံ န ဟောတီတိ မဟာသီဝတ္ထေရော အာဟ။ အယံ သန္နိဓိပရိဝဇ္ဇနသန္တောသော နာမ။
ဝိဿဇ္ဇန္တေန ပန န မုခံ ဩလောကေတွာ ဒါတဗ္ဗံ။ သာရဏီယဓမ္မေ ဌတွာ ဝိဿဇ္ဇိတဗ္ဗန္တိ အယံ ဝိဿဇ္ဇနသန္တောသော နာမ။
စီဝရပဋိသံယုတ္တာနိ ဓုတင်္ဂါနိ နာမ ပံသုကူလိကင်္ဂဉ္စေဝ တေစီဝရိကင်္ဂဉ္စ။ တေသံ ဝိတ္ထာရကထာ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂတော ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဣတိ စီဝရသန္တောသမဟာအရိယဝံသံ ပူရယမာနော ဘိက္ခု ဣမာနိ ဒွေ ဓုတင်္ဂါနိ ဂေါပေတိ။ ဣမာနိ ဂေါပေန္တော စီဝရသန္တောသမဟာအရိယဝံသေန သန္တုဋ္ဌော ဟောတိ။
ဝဏ္ဏဝါဒီတိ ဧကော သန္တုဋ္ဌော ဟောတိ, သန္တောသဿ ဝဏ္ဏံ န ကထေတိ, ဧကော န သန္တုဋ္ဌော ဟောတိ, သန္တောသဿ ဝဏ္ဏံ ကထေတိ,
(ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၉၆။) [သျ]ဧကော နေဝ သန္တုဋ္ဌော ဟောတိ, န သန္တောသဿ ဝဏ္ဏံ ကထေတိ, ဧကော သန္တုဋ္ဌော စေဝ ဟောတိ, သန္တောသဿ စ ဝဏ္ဏံ ကထေတိ, တံ ဒဿေတုံ ‘‘ဣတရီတရစီဝရသန္တုဋ္ဌိယာ စ ဝဏ္ဏဝါဒီ’’တိ ဝုတ္တံ။
အနေသနန္တိ ဒူတေယျပဟိနဂမနာနုယောဂပ္ပဘေဒံ နာနပ္ပကာရံ အနေသနံ။ အပ္ပတိရူပန္တိ အယုတ္တံ။ အလဒ္ဓါ စာတိ အလဘိတွာ။ ယထာ ဧကစ္စော ‘‘ကထံ နု ခေါ စီဝရံ လဘိဿာမီ’’တိ။ ပုညဝန္တေဟိ ဘိက္ခူဟိ သဒ္ဓိံ ဧကတော ဟုတွာ ကောဟညံ ကရောန္တော ဥတ္တသတိ ပရိတသတိ, သန္တုဋ္ဌော ဘိက္ခု ဧဝံ အလဒ္ဓါ စီဝရံ န ပရိတသတိ။ လဒ္ဓါ စာတိ ဓမ္မေန သမေန လဘိတွာ။ အဂဓိတောတိ ဝိဂတလောဘဂိဒ္ဓေါ။ အမုစ္ဆိတောတိ အဓိမတ္တတဏှာယ မုစ္ဆံ အနာပန္နော။ အနဇ္ဈာပန္နောတိ တဏှာယ အနောတ္ထတော အပရိယောနဒ္ဓေါ။ အာဒီနဝဒဿာဝီတိ အနေသနာပတ္တိယဉ္စ ဂေဓိတပရိဘောဂေ စ အာဒီနဝံ ပဿမာနော။ နိဿရဏပညောတိ ‘‘ယာဝဒေဝ သီတဿ ပဋိဃာတာယာ’’တိ ဝုတ္တံ နိဿရဏမေဝ ပဇာနန္တော။
ဣတရီတရစီဝရသန္တုဋ္ဌိယာတိ ယေန ကေနစိ စီဝရေန သန္တုဋ္ဌိယာ။ နေဝတ္တာနုက္ကံသေတီတိ ‘‘အဟံ ပံသုကူလိကော မယာ ဥပသမ္ပဒမာဠေယေဝ ပံသုကူလိကင်္ဂံ ဂဟိတံ, ကော မယာ သဒိသော အတ္ထီ’’တိ အတ္တုက္ကံသနံ န ကရောတိ။ န ပရံ ဝမ္ဘေတီတိ ‘‘ဣမေ ပနညေ ဘိက္ခူ န ပံသုကူလိကာ’’တိ ဝါ ‘‘ပံသုကူလိကင်္ဂမတ္တမ္ပိ ဧတေသံ နတ္ထီ’’တိ ဝါ ဧဝံ ပရံ န ဝမ္ဘေတိ။ ယော ဟိ တတ္ထ ဒက္ခောတိ ယော တသ္မိံ စီဝရသန္တောသေ, ဝဏ္ဏဝါဒါဒီသု ဝါ ဒက္ခော ဆေကော ဗျတ္တော။ အနလသောတိ သာတစ္စကိရိယာယ အာလသိယဝိရဟိတော။ သမ္ပဇာနော ပဋိဿတောတိ သမ္ပဇာနပညာယ စေဝ သတိယာ စ ယုတ္တော။ အရိယဝံသေ ဌိတောတိ အရိယဝံသေ ပတိဋ္ဌိတော။
ဣတရီတရေန ပိဏ္ဍပါတေနာတိ ယေန ကေနစိ ပိဏ္ဍပါတေန။ ဧတ္ထာပိ ပိဏ္ဍပါတော ဇာနိတဗ္ဗော။ ပိဏ္ဍပါတက္ခေတ္တံ ဇာနိတဗ္ဗံ, ပိဏ္ဍပါတသန္တောသော ဇာနိတဗ္ဗော, ပိဏ္ဍပါတပဋိသံယုတ္တံ ဓုတင်္ဂံ ဇာနိတဗ္ဗံ။ တတ္ထ ပိဏ္ဍပါတောတိ ‘‘ဩဒနော, ကုမ္မာသော, သတ္တု, မစ္ဆော, မံသံ, ခီရံ, ဒဓိ, သပ္ပိ, နဝနီတံ, တေလံ, မဓု, ဖာဏိတံ, ယာဂု, ခါဒနီယံ, သာယနီယံ, လေဟနီယ’’န္တိ သောဠသ ပိဏ္ဍပါတာ။
(ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၉၇။) [သျ]ပိဏ္ဍပါတက္ခေတ္တန္တိ သံဃဘတ္တံ, ဥဒ္ဒေသဘတ္တံ, နိမန္တနံ, သလာကဘတ္တံ, ပက္ခိကံ, ဥပေါသထိကံ, ပါဋိပဒိကံ, အာဂန္တုကဘတ္တံ, ဂမိကဘတ္တံ, ဂိလာနဘတ္တံ, ဂိလာနုပဋ္ဌာကဘတ္တံ, ဓုရဘတ္တံ, ကုဋိဘတ္တံ, ဝါရဘတ္တံ, ဝိဟာရဘတ္တန္တိ ပန္နရသ ပိဏ္ဍပါတက္ခေတ္တာနိ။
ပိဏ္ဍပါတသန္တောသောတိ ပိဏ္ဍပါတေ ဝိတက္ကသန္တောသော, ဂမနသန္တောသော, ပရိယေသနသန္တောသော ပဋိလာဘသန္တောသော, ပဋိဂ္ဂဟဏသန္တောသော, မတ္တပ္ပဋိဂ္ဂဟဏသန္တောသော, လောလုပ္ပဝိဝဇ္ဇနသန္တောသော, ယထာလာဘသန္တောသော, ယထာဗလသန္တောသော, ယထာသာရုပ္ပသန္တောသော, ဥပကာရသန္တောသော, ပရိမာဏသန္တောသော, ပရိဘောဂသန္တောသော, သန္နိဓိပရိဝဇ္ဇနသန္တောသော, ဝိဿဇ္ဇနသန္တောသောတိ ပန္နရသ သန္တောသာ။
တတ္ထ သာဒကော ဘိက္ခု မုခံ ဓောဝိတွာ ဝိတက္ကေတိ။ ပိဏ္ဍပါတိကေန ပန ဂဏေန သဒ္ဓိံ စရတာ သာယံ ထေရူပဋ္ဌာနကာလေ ‘‘သွေ ကတ္ထ ပိဏ္ဍာယ စရိဿာမာတိ အသုကဂါမေ, ဘန္တေ’’တိ, ဧတ္တကံ စိန္တေတွာ တတော ပဋ္ဌာယ န ဝိတက္ကေတဗ္ဗံ။ ဧကစာရိကေန ဝိတက္ကမာဠကေ ဌတွာ ဝိတက္ကေတဗ္ဗံ။ တတော ပရံ ဝိတက္ကေန္တော အရိယဝံသာ စုတော ဟောတိ ပရိဗာဟိရော။ အယံ ဝိတက္ကသန္တောသော နာမ။
ပိဏ္ဍာယ ပဝိသန္တေန ‘‘ကုဟိံ လဘိဿာမီ’’တိ အစိန္တေတွာ ကမ္မဋ္ဌာနသီသေန ဂန္တဗ္ဗံ။ အယံ ဂမနသန္တောသော နာမ။
ပရိယေသန္တေန ယံ ဝါ တံ ဝါ အဂဟေတွာ လဇ္ဇိံ ပေသလမေဝ ဂဟေတွာ ပရိယေသိတဗ္ဗံ။ အယံ ပရိယေသနသန္တောသော နာမ။
ဒူရတောဝ အာဟရိယမာနံ ဒိသွာ ‘‘ဧတံ မနာပံ, ဧတံ အမနာပ’’န္တိ စိတ္တံ န ဥပ္ပါဒေတဗ္ဗံ။ အယံ ပဋိလာဘသန္တောသော နာမ။
‘‘ဣမံ မနာပံ ဂဏှိဿာမိ, ဣမံ အမနာပံ န ဂဏှိဿာမီ’’တိ အစိန္တေတွာ ယံကိဉ္စိ ယာပနမတ္တံ ဂဟေတဗ္ဗမေဝ, အယံ ပဋိဂ္ဂဟဏသန္တောသော နာမ။
ဧတ္ထ ပန ဒေယျဓမ္မော ဗဟု, ဒါယကော အပ္ပံ ဒါတုကာမော, အပ္ပံ ဂဟေတဗ္ဗံ။ ဒေယျဓမ္မော ဗဟု, ဒါယကောပိ ဗဟုံ ဒါတုကာမော, ပမာဏေနေဝ ဂဟေတဗ္ဗံ။ ဒေယျဓမ္မော န ဗဟု, ဒါယကောပိ အပ္ပံ ဒါတုကာမော, အပ္ပံ ဂဟေတဗ္ဗံ။ ဒေယျဓမ္မော န ဗဟု, ဒါယကော ပန ဗဟုံ ဒါတုကာမော, ပမာဏေန ဂဟေတဗ္ဗံ။
(ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၉၈။) [သျ]ပဋိဂ္ဂဟဏသ္မိဉှိ မတ္တံ အဇာနန္တော မနုဿာနံ ပသာဒံ မက္ခေတိ, သဒ္ဓါဒေယျံ ဝိနိပါတေတိ, သာသနံ န ကရောတိ, ဝိဇာတမာတုယာပိ စိတ္တံ ဂဟေတုံ န သက္ကောတိ။ ဣတိ မတ္တံ ဇာနိတွာဝ ပဋိဂ္ဂဟေတဗ္ဗန္တိ အယံ မတ္တပ္ပဋိဂ္ဂဟဏသန္တောသော နာမ။
သဒ္ဓကုလာနိယေဝ အဂန္တွာ ဒွါရပ္ပဋိပါဋိယာ ဂန္တဗ္ဗံ။ အယံ လောလုပ္ပဝိဝဇ္ဇနသန္တောသော နာမ။ ယထာလာဘသန္တောသာဒယော စီဝရေ ဝုတ္တနယာ ဧဝ။
ပိဏ္ဍပါတံ ပရိဘုဉ္ဇိတွာ သမဏဓမ္မံ အနုပါလေဿာမီတိ ဧဝံ ဥပကာရံ ဉတွာ ပရိဘုဉ္ဇနံ ဥပကာရသန္တောသော နာမ။
ပတ္တံ ပူရေတွာ အာနီတံ န ပဋိဂ္ဂဟေတဗ္ဗံ, အနုပသမ္ပန္နေ သတိ တေန ဂါဟာပေတဗ္ဗံ, အသတိ ဟရာပေတွာ ပဋိဂ္ဂဟဏမတ္တံ ဂဟေတဗ္ဗံ။ အယံ ပရိမာဏသန္တောသော နာမ။
‘‘ဇိဃစ္ဆာယ ပဋိဝိနောဒနံ ဣဒမေတ္ထ နိဿရဏ’’န္တိ ဧဝံ ပရိဘုဉ္ဇနံ ပရိဘောဂသန္တောသော နာမ။
နိဒဟိတွာ န ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗန္တိ အယံ သန္နိဓိပရိဝဇ္ဇနသန္တောသော နာမ။
မုခံ အနောလောကေတွာ သာရဏီယဓမ္မေ ဌိတေန ဝိဿဇ္ဇေတဗ္ဗံ။ အယံ ဝိဿဇ္ဇနသန္တောသော နာမ။
ပိဏ္ဍပါတပဋိသံယုတ္တာနိ ပန ပဉ္စ ဓုတင်္ဂါနိ – ပိဏ္ဍပါတိကင်္ဂံ, သပဒါနစာရိကင်္ဂံ, ဧကာသနိကင်္ဂံ, ပတ္တပိဏ္ဍိကင်္ဂံ, ခလုပစ္ဆာဘတ္တိကင်္ဂန္တိ။ တေသံ ဝိတ္ထာရကထာ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ ဝုတ္တာ။ ဣတိ ပိဏ္ဍပါတသန္တောသမဟာအရိယဝံသံ ပူရယမာနော ဘိက္ခု ဣမာနိ ပဉ္စ ဓုတင်္ဂါနိ ဂေါပေတိ။ ဣမာနိ ဂေါပေန္တော ပိဏ္ဍပါတသန္တောသမဟာအရိယဝံသေန သန္တုဋ္ဌော ဟောတိ။ ‘‘ဝဏ္ဏဝါဒီ’’တိအာဒီနိ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။
သေနာသနေနာတိ ဣဓ သေနာသနံ ဇာနိတဗ္ဗံ, သေနာသနက္ခေတ္တံ ဇာနိတဗ္ဗံ, သေနာသနသန္တောသော ဇာနိတဗ္ဗော, သေနာသနပဋိသံယုတ္တံ ဓုတင်္ဂံ ဇာနိတဗ္ဗံ။ တတ္ထ သေနာသနန္တိ မဉ္စော, ပီဌံ, ဘိသိ, ဗိမ္ဗောဟနံ, ဝိဟာရော, အဍ္ဎယောဂေါ, ပါသာဒေါ, ဟမ္မိယံ, ဂုဟာ, လေဏံ, အဋ္ဋော,
(ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၉၉။) [သျ]မာဠော, ဝေဠုဂုမ္ဗော, ရုက္ခမူလံ, ယတ္ထ ဝါ ပန ဘိက္ခူ ပဋိက္ကမန္တီတိ ဣမာနိ ပန္နရသ သေနာသနာနိ။
သေနာသနက္ခေတ္တန္တိ ‘‘သံဃတော ဝါ ဂဏတော ဝါ ဉာတိတော ဝါ မိတ္တတော ဝါ အတ္တနော ဝါ ဓနေန ပံသုကူလံ ဝါ’’တိ ဆ ခေတ္တာနိ။
သေနာသနသန္တောသောတိ သေနာသနေ ဝိတက္ကသန္တောသာဒယော ပန္နရသ သန္တောသာ။ တေ ပိဏ္ဍပါတေ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ သေနာသနပဋိသံယုတ္တာနိ ပန ပဉ္စ ဓုတင်္ဂါနိ – အာရညိကင်္ဂံ, ရုက္ခမူလိကင်္ဂံ, အဗ္ဘောကာသိကင်္ဂံ, သောသာနိကင်္ဂံ, ယထာသန္တတိကင်္ဂန္တိ။ တေသံ ဝိတ္ထာရကထာ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ ဝုတ္တာ။ ဣတိ သေနာသနသန္တောသမဟာအရိယဝံသံ ပူရယမာနော ဘိက္ခု ဣမာနိ ပဉ္စ ဓုတင်္ဂါနိ ဂေါပေတိ။ ဣမာနိ ဂေါပေန္တော သေနာသနသန္တောသမဟာအရိယဝံသေန သန္တုဋ္ဌော ဟောတိ။
ဂိလာနပစ္စယော ပန ပိဏ္ဍပါတေယေဝ ပဝိဋ္ဌော။ တတ္ထ ယထာလာဘယထာဗလယထာသာရုပ္ပသန္တောသေနေဝ သန္တုဿိတဗ္ဗံ။ နေသဇ္ဇိကင်္ဂံ ဘာဝနာရာမအရိယဝံသံ ဘဇတိ။ ဝုတ္တမ္ပိ စေတံ –
‘‘ပဉ္စ သေနာသနေ ဝုတ္တာ, ပဉ္စ အာဟာရနိဿိတာ၊
ဧကော ဝီရိယသံယုတ္တော, ဒွေ စ စီဝရနိဿိတာ’’တိ။
ဣတိ အာယသ္မာ ဓမ္မသေနာပတိ သာရိပုတ္တတ္ထေရော ပထဝိံ ပတ္ထရမာနော ဝိယ သာဂရကုစ္ဆိံ ပူရယမာနော ဝိယ အာကာသံ ဝိတ္ထာရယမာနော ဝိယ စ ပဌမံ စီဝရသန္တောသံ အရိယဝံသံ ကထေတွာ စန္ဒံ ဥဋ္ဌာပေန္တော ဝိယ သူရိယံ ဥလ္လင်္ဃေန္တော ဝိယ စ ဒုတိယံ ပိဏ္ဍပါတသန္တောသံ ကထေတွာ သိနေရုံ ဥက္ခိပေန္တော ဝိယ တတိယံ သေနာသနသန္တောသံ အရိယဝံသံ ကထေတွာ ဣဒါနိ သဟဿနယပ္ပဋိမဏ္ဍိတံ စတုတ္ထံ ဘာဝနာရာမံ အရိယဝံသံ ကထေတုံ ပုန စပရံ အာဝုသော ဘိက္ခု ပဟာနာရာမော ဟောတီတိ ဒေသနံ အာရဘိ။
တတ္ထ အာရမနံ အာရာမော, အဘိရတီတိ အတ္ထော။ ပဉ္စဝိဓေ ပဟာနေ အာရာမော အဿာတိ ပဟာနာရာမော။ ကာမစ္ဆန္ဒံ ပဇဟန္တော ရမတိ, နေက္ခမ္မံ ဘာဝေန္တော ရမတိ, ဗျာပါဒံ ပဇဟန္တော ရမတိ…ပေ… သဗ္ဗကိလေသေ ပဇဟန္တော ရမတိ, အရဟတ္တမဂ္ဂံ ဘာဝေန္တော ရမတီတိ ဧဝံ ပဟာနေ ရတောတိ
(ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၀၀။) [သျ]ပဟာနရတော။ ဝုတ္တနယေနေဝ ဘာဝနာယ အာရာမော အဿာတိ ဘာဝနာရာမော။ ဘာဝနာယ ရတောတိ ဘာဝနာရတော။
ဣမေသု ပန စတူသု အရိယဝံသေသု ပုရိမေဟိ တီဟိ တေရသန္နံ ဓုတင်္ဂါနံ စတုပစ္စယသန္တောသဿ စ ဝသေန သကလံ ဝိနယပိဋကံ ကထိတံ ဟောတိ။ ဘာဝနာရာမေန အဝသေသံ ပိဋကဒွယံ။ ဣမံ ပန ဘာဝနာရာမတံ အရိယဝံသံ ကထေန္တေန ဘိက္ခုနာ ပဋိသမ္ဘိဒါမဂ္ဂေ နေက္ခမ္မပါဠိယာ ကထေတဗ္ဗော။ ဒီဃနိကာယေ ဒသုတ္တရသုတ္တန္တပရိယာယေန ကထေတဗ္ဗော။ မဇ္ဈိမနိကာယေ သတိပဋ္ဌာနသုတ္တန္တပရိယာယေန ကထေတဗ္ဗော။ အဘိဓမ္မေ နိဒ္ဒေသပရိယာယေန ကထေတဗ္ဗော။
တတ္ထ ပဋိသမ္ဘိဒါမဂ္ဂေ နေက္ခမ္မပါဠိယာတိ သော နေက္ခမ္မံ ဘာဝေန္တော ရမတိ, ကာမစ္ဆန္ဒံ ပဇဟန္တော ရမတိ။ အဗျာပါဒံ ဗျာပါဒံ။ အာလောကသညံ, ထိနမိဒ္ဓံ။ အဝိက္ခေပံ ဥဒ္ဓစ္စံ။ ဓမ္မဝဝတ္ထာနံ, ဝိစိကိစ္ဆံ။ ဉာဏံ, အဝိဇ္ဇံ။ ပါမောဇ္ဇံ, အရတိံ။ ပဌမံ ဈာနံ, ပဉ္စ နီဝရဏေ။ ဒုတိယံ ဈာနံ, ဝိတက္ကဝိစာရေ။ တတိယံ ဈာနံ, ပီတိံ။ စတုတ္ထံ ဈာနံ, သုခဒုက္ခေ။ အာကာသာနဉ္စာယတနသမာပတ္တိံ ဘာဝေန္တော ရမတိ, ရူပသညံ ပဋိဃသညံ နာနတ္တသညံ ပဇဟန္တော ရမတိ။ ဝိညာဏဉ္စာယတနသမာပတ္တိံ…ပေ… နေဝသညာနာသညာယတနသမာပတ္တိံ ဘာဝေန္တော ရမတိ, အာကိဉ္စညာယတနသညံ ပဇဟန္တော ရမတိ။
အနိစ္စာနုပဿနံ ဘာဝေန္တော ရမတိ, နိစ္စသညံ ပဇဟန္တော ရမတိ။ ဒုက္ခာနုပဿနံ, သုခသညံ။ အနတ္တာနုပဿနံ, အတ္တသညံ။ နိဗ္ဗိဒါနုပဿနံ, နန္ဒိံ။ ဝိရာဂါနုပဿနံ, ရာဂံ။ နိရောဓာနုပဿနံ, သမုဒယံ။ ပဋိနိဿဂ္ဂါနုပဿနံ, အာဒါနံ။ ခယာနုပဿနံ, ဃနသညံ။ ဝယာနုပဿနံ, အာယူဟနံ။ ဝိပရိဏာမာနုပဿနံ, ဓုဝသညံ။ အနိမိတ္တာနုပဿနံ, နိမိတ္တံ။ အပဏိဟိတာနုပဿနံ, ပဏိဓိံ။ သုညတာနုပဿနံ အဘိနိဝေသံ။ အဓိပညာဓမ္မဝိပဿနံ, သာရာဒါနာဘိနိဝေသံ။ ယထာဘူတဉာဏဒဿနံ, သမ္မောဟာဘိနိဝေသံ။ အာဒီနဝါနုပဿနံ, အာလယာဘိနိဝေသံ။ ပဋိသင်္ခါနုပဿနံ, အပ္ပဋိသင်္ခံ။ ဝိဝဋ္ဋာနုပဿနံ, သံယောဂါဘိနိဝေသံ။ သောတာပတ္တိမဂ္ဂံ, ဒိဋ္ဌေကဋ္ဌေ ကိလေသေ။ သကဒါဂါမိမဂ္ဂံ, ဩဠာရိကေ ကိလေသေ။ အနာဂါမိမဂ္ဂံ, အဏုသဟဂတေ ကိလေသေ။ အရဟတ္တမဂ္ဂံ ဘာဝေန္တော ရမတိ, သဗ္ဗကိလေသေ ပဇဟန္တော ရမတီတိ ဧဝံ ပဋိသမ္ဘိဒါမဂ္ဂေ နေက္ခမ္မပါဠိယာ ကထေတဗ္ဗော။
(ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၀၁။) [သျ]ဒီဃနိကာယေ ဒသုတ္တရသုတ္တန္တပရိယာယေနာတိ ဧကံ ဓမ္မံ ဘာဝေန္တော ရမတိ, ဧကံ ဓမ္မံ ပဇဟန္တော ရမတိ…ပေ… ဒသ ဓမ္မေ ဘာဝေန္တော ရမတိ, ဒသ ဓမ္မေ ပဇဟန္တော ရမတိ။ ကတမံ ဧကံ ဓမ္မံ ဘာဝေန္တော ရမတိ? ကာယဂတာသတိံ သာတသဟဂတံ။ ဣမံ ဧကံ ဓမ္မံ ဘာဝေန္တော ရမတိ။ ကတမံ ဧကံ ဓမ္မံ ပဇဟန္တော ရမတိ? အသ္မိမာနံ။ ဣမံ ဧကံ ဓမ္မံ ပဇဟန္တော ရမတိ။ ကတမေ ဒွေ ဓမ္မေ…ပေ… ကတမေ ဒသ ဓမ္မေ ဘာဝေန္တော ရမတိ? ဒသ ကသိဏာယတနာနိ။ ဣမေ ဒသ ဓမ္မေ ဘာဝေန္တော ရမတိ။ ကတမေ ဒသ ဓမ္မေ ပဇဟန္တော ရမတိ? ဒသ မိစ္ဆတ္တေ။ ဣမေ ဒသ ဓမ္မေ ပဇဟန္တော ရမတိ။ ဧဝံ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု ဘာဝနာရာမော ဟောတီတိ ဧဝံ ဒီဃနိကာယေ ဒသုတ္တရသုတ္တန္တပရိယာယေန ကထေတဗ္ဗော။
မဇ္ဈိမနိကာယေ သတိပဋ္ဌာနသုတ္တန္တပရိယာယေနာတိ ဧကာယနော, ဘိက္ခဝေ, မဂ္ဂေါ သတ္တာနံ ဝိသုဒ္ဓိယာ, သောကပရိဒေဝါနံ သမတိက္ကမာယ, ဒုက္ခဒေါမနဿာနံ အတ္ထင်္ဂမာယ, ဉာယဿ အဓိဂမာယ, နိဗ္ဗာနဿ သစ္ဆိကိရိယာယ ယဒိဒံ စတ္တာရော သတိပဋ္ဌာနာ။ ကတမေ စတ္တာရော? ဣဓ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု ကာယေ ကာယာနုပဿီ ဝိဟရတိ… ဝေဒနာသု ဝေဒနာနုပဿီ… စိတ္တေ စိတ္တာနုပဿီ… ဓမ္မေသု ဓမ္မာနုပဿီ… ‘အတ္ထိ ဓမ္မာ’တိ ဝါ ပနဿ သတိ ပစ္စုပဋ္ဌိတာ ဟောတိ ယာဝဒေဝ ဉာဏမတ္တာယ ပဋိဿတိမတ္တာယ အနိဿိတော စ ဝိဟရတိ န စ ကိဉ္စိ လောကေ ဥပါဒိယတိ။ ဧဝမ္ပိ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု ဘာဝနာရာမော ဟောတိ ဘာဝနာရတော, ပဟာနာရာမော ဟောတိ ပဟာနရတော။ ပုန စပရံ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု ဂစ္ဆန္တော ဝါ ဂစ္ဆာမီတိ ပဇာနာတိ…ပေ… ပုန စပရံ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု သေယျထာပိ ပဿေယျ သရီရံ သိဝထိကာယ ဆဍ္ဍိတံ…ပေ… ပူတီနိ စုဏ္ဏကဇာတာနိ။ သော ဣမမေဝ ကာယံ ဥပသံဟရတိ, အယမ္ပိ ခေါ ကာယော ဧဝံဓမ္မော ဧဝံဘာဝီ ဧဝံအနတီတောတိ။ ဣတိ အဇ္ဈတ္တံ ဝါ ကာယေ ကာယာနုပဿီ ဝိဟရတိ…ပေ… ဧဝမ္ပိ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု ဘာဝနာရာမော ဟောတီတိ ဧဝံ မဇ္ဈိမနိကာယေ သတိပဋ္ဌာနသုတ္တန္တပရိယာယေန ကထေတဗ္ဗော။
အဘိဓမ္မေ နိဒ္ဒေသပရိယာယေနာတိ သဗ္ဗေပိ သင်္ခတေ အနိစ္စတော ဒုက္ခတော ရောဂတော ဂဏ္ဍတော…ပေ… သံကိလေသိကဓမ္မတော ပဿန္တော ရမတိ။ အယံ, ဘိက္ခဝေ, ဘိက္ခု ဘာဝနာရာမော ဟောတီတိ ဧဝံ နိဒ္ဒေသပရိယာယေန ကထေတဗ္ဗော။
နေဝ အတ္တာနုက္ကံသေတီတိ အဇ္ဇ မေ သဋ္ဌိ ဝါ သတ္တတိ ဝါ ဝဿာနိ အနိစ္စံ ဒုက္ခံ အနတ္တာတိ ဝိပဿနာယ ကမ္မံ ကရောန္တဿ, ကော မယာ သဒိသော အတ္ထီတိ ဧဝံ အတ္တုက္ကံသနံ န ကရောတိ။ န ပရံ ဝမ္ဘေတီတိ အနိစ္စံ ဒုက္ခန္တိ ဝိပဿနာမတ္တကမ္ပိ နတ္ထိ, ကိံ ဣမေ ဝိဿဋ္ဌကမ္မဋ္ဌာနာ စရန္တီတိ ဧဝံ ပရံ ဝမ္ဘနံ န ကရောတိ။ သေသံ ဝုတ္တနယမေဝ။
(ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၀၂။) [သျ]֍ ဋီ ၃၁၀။ ပဓာနာနီတိ ဥတ္တမဝီရိယာနိ။ သံဝရပဓာနန္တိ စက္ခာဒီနိ သံဝရန္တဿ ဥပ္ပန္နဝီရိယံ။ ပဟာနပဓာနန္တိ ကာမဝိတက္ကာဒယော ပဇဟန္တဿ ဥပ္ပန္နဝီရိယံ။ ဘာဝနာပဓာနန္တိ ဗောဇ္ဈင်္ဂေ ဘာဝေန္တဿ ဥပ္ပန္နဝီရိယံ။ အနုရက္ခဏာပဓာနန္တိ သမာဓိနိမိတ္တံ အနုရက္ခန္တဿ ဥပ္ပန္နဝီရိယံ။
ဝိဝေကနိဿိတန္တိအာဒီသု ဝိဝေကော ဝိရာဂေါ နိရောဓောတိ တီဏိပိ နိဗ္ဗာနဿ နာမာနိ။ နိဗ္ဗာနဉှိ ဥပဓိဝိဝေကတ္တာ ဝိဝေကော။ တံ အာဂမ္မ ရာဂါဒယော ဝိရဇ္ဇန္တီတိ ဝိရာဂေါ။ နိရုဇ္ဈန္တီတိ နိရောဓော။ တသ္မာ ‘‘ဝိဝေကနိဿိတ’’န္တိအာဒီသု အာရမ္မဏဝသေန အဓိဂန္တဗ္ဗဝသေန ဝါ နိဗ္ဗာနနိဿိတန္တိ အတ္ထော။ ဝေါဿဂ္ဂပရိဏာမိန္တိ ဧတ္ထ ဒွေ ဝေါဿဂ္ဂါ ပရိစ္စာဂဝေါဿဂ္ဂေါ စ ပက္ခန္ဒနဝေါဿဂ္ဂေါ စ။ တတ္ထ ဝိပဿနာ တဒင်္ဂဝသေန ကိလေသေ စ ခန္ဓေ စ ပရိစ္စဇတီတိ ပရိစ္စာဂဝေါဿဂ္ဂေါ။ မဂ္ဂေါ အာရမ္မဏဝသေန နိဗ္ဗာနံ ပက္ခန္ဒတီတိ ပက္ခန္ဒနဝေါဿဂ္ဂေါ။ တသ္မာ ဝေါဿဂ္ဂပရိဏာမိန္တိ ယထာ ဘာဝိယမာနော သတိသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂေါ ဝေါဿဂ္ဂတ္ထာယ ပရိဏမတိ, ဝိပဿနာဘာဝဉ္စ မဂ္ဂဘာဝဉ္စ ပါပုဏာတိ, ဧဝံ ဘာဝေတီတိ အယမေတ္ထ အတ္ထော။ သေသပဒေသုပိ ဧသေဝ နယော။
ဘဒြကန္တိ ဘဒ္ဒကံ။ သမာဓိနိမိတ္တံ ဝုစ္စတိ အဋ္ဌိကသညာဒိဝသေန အဓိဂတော သမာဓိယေဝ။ အနုရက္ခတီတိ သမာဓိပရိဗန္ဓကဓမ္မေ ရာဂဒေါသမောဟေ သောဓေန္တော ရက္ခတိ။ ဧတ္ထ စ အဋ္ဌိကသညာဒိကာ ပဉ္စေဝ သညာ ဝုတ္တာ။ ဣမသ္မိံ ပန ဌာနေ ဒသပိ အသုဘာနိ ဝိတ္ထာရေတွာ ကထေတဗ္ဗာနိ။ တေသံ ဝိတ္ထာရော ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ ဝုတ္တောယေဝ။
ဓမ္မေ ဉာဏန္တိ ဧကပဋိဝေဓဝသေန စတုသစ္စဓမ္မေ ဉာဏံ စတုသစ္စဗ္ဘန္တရေ နိရောဓသစ္စေ ဓမ္မေ ဉာဏဉ္စ။ ယထာဟ – ‘‘တတ္ထ ကတမံ ဓမ္မေ ဉာဏံ? စတူသု မဂ္ဂေသု စတူသု ဖလေသု ဉာဏ’’န္တိ (ဝိဘ။ ၇၉၆)။ အနွယေ ဉာဏန္တိ စတ္တာရိ သစ္စာနိ ပစ္စက္ခတော ဒိသွာ ယထာ ဣဒါနိ, ဧဝံ အတီတေပိ အနာဂတေပိ ဣမေဝ ပဉ္စက္ခန္ဓာ ဒုက္ခသစ္စံ, အယမေဝ တဏှာ သမုဒယသစ္စံ, အယမေဝ နိရောဓော နိရောဓသစ္စံ, အယမေဝ မဂ္ဂေါ မဂ္ဂသစ္စန္တိ ဧဝံ တဿ ဉာဏဿ အနုဂတိယံ ဉာဏံ။ တေနာဟ – ‘‘သော ဣမိနာ ဓမ္မေန ဉာတေန ဒိဋ္ဌေန ပတ္တေန ဝိဒိတေန ပရိယောဂါဠှေန အတီတာနာဂတေန နယံ နေတီ’’တိ။ ပရိယေ ဉာဏန္တိ ပရေသံ
(ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၀၃။) [သျ]စိတ္တပရိစ္ဆေဒေ ဉာဏံ။ ယထာဟ – ‘‘တတ္ထ ကတမံ ပရိယေ ဉာဏံ? ဣဓ ဘိက္ခု ပရသတ္တာနံ ပရပုဂ္ဂလာနံ စေတသာ စေတော ပရိစ္စ ဇာနာတီ’’တိ (ဝိဘ။ ၇၉၆) ဝိတ္ထာရေတဗ္ဗံ။ ဌပေတွာ ပန ဣမာနိ တီဏိ ဉာဏာနိ အဝသေသံ သမ္မုတိဉာဏံ နာမ။ ယထာဟ – ‘‘တတ္ထ ကတမံ သမ္မုတိဉာဏံ? ဌပေတွာ ဓမ္မေ ဉာဏံ ဌပေတွာ အနွယေ ဉာဏံ ဌပေတွာ ပရိစ္ဆေဒေ ဉာဏံ အဝသေသံ သမ္မုတိဉာဏ’’န္တိ (ဝိဘ။ ၇၉၆)။
ဒုက္ခေ ဉာဏာဒီဟိ အရဟတ္တံ ပါပေတွာ ဧကဿ ဘိက္ခုနော နိဂ္ဂမနံ စတုသစ္စကမ္မဋ္ဌာနံ ကထိတံ။ တတ္ထ ဒွေ သစ္စာနိ ဝဋ္ဋံ, ဒွေ ဝိဝဋ္ဋံ, ဝဋ္ဋေ အဘိနိဝေသော ဟောတိ, နော ဝိဝဋ္ဋေ။ ဒွီသု သစ္စေသု အာစရိယသန္တိကေ ပရိယတ္တိံ ဥဂ္ဂဟေတွာ ကမ္မံ ကရောတိ, ဒွီသု သစ္စေသု ‘‘နိရောဓသစ္စံ နာမ ဣဋ္ဌံ ကန္တံ မနာပံ, မဂ္ဂသစ္စံ နာမ ဣဋ္ဌံ ကန္တံ မနာပ’’န္တိ သဝနဝသေန ကမ္မံ ကရောတိ။ ဒွီသု သစ္စေသု ဥဂ္ဂဟပရိပုစ္ဆာသဝနဓာရဏသမ္မသနပဋိဝေဓော ဝဋ္ဋတိ, ဒွီသု သဝနပဋိဝေဓော ဝဋ္ဋတိ။ တီဏိ ကိစ္စဝသေန ပဋိဝိဇ္ဈတိ, ဧကံ အာရမ္မဏဝသေန။ ဒွေ သစ္စာနိ ဒုဒ္ဒသတ္တာ ဂမ္ဘီရာနိ, ဒွေ ဂမ္ဘီရတ္တာ ဒုဒ္ဒသာနိ။
သောတာပတ္တိယင်္ဂါဒိစတုက္ကဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၃၁၁။ သောတာပတ္တိယင်္ဂါနီတိ သောတာပတ္တိယာ အင်္ဂါနိ, သောတာပတ္တိမဂ္ဂဿ ပဋိလာဘကာရဏာနီတိ အတ္ထော။ သပ္ပုရိသသံသေဝေါတိ ဗုဒ္ဓါဒီနံ သပ္ပုရိသာနံ ဥပသင်္ကမိတွာ သေဝနံ။ သဒ္ဓမ္မဿဝနန္တိ သပ္ပါယဿ တေပိဋကဓမ္မဿ သဝနံ။ ယောနိသောမနသိကာရောတိ အနိစ္စာဒိဝသေန မနသိကာရော။ ဓမ္မာနုဓမ္မပ္ပဋိပတ္တီတိ လောကုတ္တရဓမ္မဿ အနုဓမ္မဘူတာယ ပုဗ္ဗဘာဂပဋိပတ္တိယာ ပဋိပဇ္ဇနံ။
အဝေစ္စပ္ပသာဒေနာတိ အစလပ္ပသာဒေန။ ‘‘ဣတိပိ သော ဘဂဝါ’’တိအာဒီနိ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ ဝိတ္ထာရိတာနိ။ ဖလဓာတုအာဟာရစတုက္ကာနိ ဥတ္တာနတ္ထာနေဝ။ အပိစေတ္ထ လူခပဏီတဝတ္ထုဝသေန ဩဠာရိကသုခုမတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။
ဝိညာဏဋ္ဌိတိယောတိ ဝိညာဏံ ဧတာသု တိဋ္ဌတီတိ ဝိညာဏဋ္ဌိတိယော။ အာရမ္မဏဋ္ဌိတိဝသေနေတံ ဝုတ္တံ။ ရူပူပါယန္တိ ရူပံ ဥပဂတံ ဟုတွာ။ ပဉ္စဝေါကာရဘဝသ္မိဉှိ အဘိသင်္ခါရဝိညာဏံ ရူပက္ခန္ဓံ နိဿာယ တိဋ္ဌတိ။ တံ သန္ဓာယေတံ ဝုတ္တံ။ ရူပါရမ္မဏန္တိ ရူပက္ခန္ဓဂေါစရံ ရူပပတိဋ္ဌိတံ ဟုတွာ။ (ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၀၄။) [သျ]
နန္ဒူပသေစနန္တိ လောဘသဟဂတံ သမ္ပယုတ္တနန္ဒိယာဝ ဥပသိတ္တံ ဟုတွာ။ ဣတရံ ဥပနိဿယကောဋိယာ။ ဝုဒ္ဓိံ ဝိရူဠှိံ ဝေပုလ္လံ အာပဇ္ဇတီတိ သဋ္ဌိပိ သတ္တတိပိ ဝဿာနိ ဧဝံ ပဝတ္တမာနံ ဝုဒ္ဓိံ ဝိရူဠှိံ ဝေပုလ္လံ အာပဇ္ဇတိ။ ဝေဒနူပါယာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ ဣမေဟိ ပန တီဟိ ပဒေဟိ စတုဝေါကာရဘဝေ အဘိသင်္ခါရဝိညာဏံ ဝုတ္တံ။ တဿ ယာဝတာယုကံ ပဝတ္တနဝသေန ဝုဒ္ဓိံ ဝိရူဠှိံ ဝေပုလ္လံ အာပဇ္ဇနာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ စတုက္ကဝသေန ပန ဒေသနာယ အာဂတတ္တာ ဝိညာဏူပါယန္တိ န ဝုတ္တံ။ ဧဝံ ဝုစ္စမာနေ စ ‘‘ကတမံ နု ခေါ ဧတ္ထ ကမ္မဝိညာဏံ, ကတမံ ဝိပါကဝိညာဏ’’န္တိ သမ္မောဟော ဘဝေယျ, တသ္မာပိ န ဝုတ္တံ။ အဂတိဂမနာနိ ဝိတ္ထာရိတာနေဝ။
စီဝရဟေတူတိ တတ္ထ မနာပံ စီဝရံ လဘိဿာမီတိ စီဝရကာရဏာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ဣတိ ဘဝါဘဝဟေတူတိ ဧတ္ထ ဣတီတိ နိဒဿနတ္ထေ နိပါတော။ ယထာ စီဝရာဒိဟေတု, ဧဝံ ဘဝါဘဝဟေတူပီတိ အတ္ထော။ ဘဝါဘဝေါတိ စေတ္ထ ပဏီတပဏီတတရာနိ တေလမဓုဖာဏိတာဒီနိ အဓိပ္ပေတာနိ။ ဣမေသံ ပန စတုန္နံ တဏှုပ္ပါဒါနံ ပဟာနတ္ထာယ ပဋိပါဋိယာဝ စတ္တာရော အရိယဝံသာ ဒေသိတာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ပဋိပဒါစတုက္ကံ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တမေဝ။ အက္ခမာဒီသု ပဓာနကရဏကာလေ သီတာဒီနိ န ခမတီတိ အက္ခမာ။ ခမတီတိ ခမာ။ ဣန္ဒြိယဒမနံ ဒမာ။ ‘‘ဥပ္ပန္နံ ကာမဝိတက္ကံ နာဓိဝါသေတီ’’တိအာဒိနာ နယေန ဝိတက္ကသမနံ သမာ။
ဓမ္မပဒါနီတိ ဓမ္မကောဋ္ဌာသာနိ။ အနဘိဇ္ဈာ ဓမ္မပဒံ နာမ အလောဘော ဝါ အလောဘသီသေန အဓိဂတဇ္ဈာနဝိပဿနာမဂ္ဂဖလနိဗ္ဗာနာနိ ဝါ။ အဗျာပါဒေါ ဓမ္မပဒံ နာမ အကောပေါ ဝါ မေတ္တာသီသေန အဓိဂတဇ္ဈာနာဒီနိ ဝါ။ သမ္မာသတိ ဓမ္မပဒံ နာမ သုပ္ပဋ္ဌိတသတိ ဝါ သတိသီသေန အဓိဂတဇ္ဈာနာဒီနိ ဝါ။ သမ္မာသမာဓိ ဓမ္မပဒံ နာမ သမာပတ္တိ ဝါ အဋ္ဌသမာပတ္တိဝသေန အဓိဂတဇ္ဈာနဝိပဿနာမဂ္ဂဖလနိဗ္ဗာနာနိ ဝါ။ ဒသာသုဘဝသေန ဝါ အဓိဂတဇ္ဈာနာဒီနိ အနဘိဇ္ဈာ ဓမ္မပဒံ။ စတုဗြဟ္မဝိဟာရဝသေန အဓိဂတာနိ အဗျာပါဒေါ ဓမ္မပဒံ။ ဒသာနုဿတိအာဟာရေပဋိကူလသညာဝသေန အဓိဂတာနိ သမ္မာသတိ ဓမ္မပဒံ။ ဒသကသိဏအာနာပါနဝသေန အဓိဂတာနိ သမ္မာသမာဓိ ဓမ္မပဒန္တိ။
ဓမ္မသမာဒါနေသု ပဌမံ အစေလကပဋိပဒါ။ ဒုတိယံ တိဗ္ဗကိလေသဿ အရဟတ္တံ ဂဟေတုံ အသက္ကောန္တဿ အဿုမုခဿာပိ ရုဒတော ပရိသုဒ္ဓဗြဟ္မစရိယစရဏံ။ တတိယံ ကာမေသု ပါတဗျတာ။ စတုတ္ထံ စတ္တာရော ပစ္စယေ
(ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၀၅။) [သျ]အလဘမာနဿာပိ ဈာနဝိပဿနာဝသေန သုခသမင်္ဂိနော သာသနဗြဟ္မစရိယံ။
ဓမ္မက္ခန္ဓာတိ ဧတ္ထ ဂုဏဋ္ဌော ခန္ဓဋ္ဌော။ သီလက္ခန္ဓောတိ သီလဂုဏော။ ဧတ္ထ စ ဖလသီလံ အဓိပ္ပေတံ။ သေသပဒေသုပိ ဧသေဝ နယော။ ဣတိ စတူသုပိ ဌာနေသု ဖလမေဝ ဝုတ္တံ။
ဗလာနီတိ ဥပတ္ထမ္ဘနဋ္ဌေန အကမ္ပိယဋ္ဌေန စ ဗလာနိ။ တေသံ ပဋိပက္ခေဟိ ကောသဇ္ဇာဒီဟိ အကမ္ပနိယတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ သဗ္ဗာနိပိ သမထဝိပဿနာမဂ္ဂဝသေန လောကိယလောကုတ္တရာနေဝ ကထိတာနိ။
အဓိဋ္ဌာနာနီတိ ဧတ္ထ အဓီတိ ဥပသဂ္ဂမတ္တံ။ အတ္ထတော ပန တေန ဝါ တိဋ္ဌန္တိ, တတ္ထ ဝါ တိဋ္ဌန္တိ, ဌာနမေဝ ဝါ တံတံဂုဏာဓိကာနံ ပုရိသာနံ အဓိဋ္ဌာနံ, ပညာဝ အဓိဋ္ဌာနံ ပညာဓိဋ္ဌာနံ။ ဧတ္ထ စ ပဌမေန အဂ္ဂဖလပညာ။ ဒုတိယေန ဝစီသစ္စံ။ တတိယေန အာမိသပရိစ္စာဂေါ။ စတုတ္ထေန ကိလေသူပသမော ကထိတောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ပဌမေန စ ကမ္မဿကတပညံ ဝိပဿနာပညံ ဝါ အာဒိံ ကတွာ ဖလပညာ ကထိတာ။ ဒုတိယေန ဝစီသစ္စံ အာဒိံ ကတွာ ပရမတ္ထသစ္စံ နိဗ္ဗာနံ။ တတိယေန အာမိသပရိစ္စာဂံ အာဒိံ ကတွာ အဂ္ဂမဂ္ဂေန ကိလေသပရိစ္စာဂေါ။ စတုတ္ထေန သမာပတ္တိဝိက္ခမ္ဘိတေ ကိလေသေ အာဒိံ ကတွာ အဂ္ဂမဂ္ဂေန ကိလေသဝူပသမော။ ပညာဓိဋ္ဌာနေန ဝါ ဧကေန အရဟတ္တဖလပညာ ကထိတာ။ သေသေဟိ ပရမတ္ထသစ္စံ။ သစ္စာဓိဋ္ဌာနေန ဝါ ဧကေန ပရမတ္ထသစ္စံ ကထိတံ။ သေသေဟိ အရဟတ္တပညာတိ မူသိကာဘယတ္ထေရော အာဟ။
ပဉှဗျာကရဏာဒိစတုက္ကဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၃၁၂။ ပဉှဗျာကရဏာနိ မဟာပဒေသကထာယ ဝိတ္ထာရိတာနေဝ။
ကဏှန္တိ ကာဠကံ ဒသအကုသလကမ္မပထကမ္မံ။ ကဏှဝိပါကန္တိ အပါယေ နိဗ္ဗတ္တနတော ကာဠကဝိပါကံ။ သုက္ကန္တိ ပဏ္ဍရံ ကုသလကမ္မပထကမ္မံ။ သုက္ကဝိပါကန္တိ သဂ္ဂေ နိဗ္ဗတ္တနတော ပဏ္ဍရဝိပါကံ။ ကဏှသုက္ကန္တိ မိဿကကမ္မံ။ ကဏှသုက္ကဝိပါကန္တိ သုခဒုက္ခဝိပါကံ။ မိဿကကမ္မဉှိ ကတွာ အကုသလေန တိရစ္ဆာနယောနိယံ မင်္ဂလဟတ္ထိဋ္ဌာနာဒီသု ဥပ္ပန္နော ကုသလေန ပဝတ္တေ သုခံ ဝေဒယတိ။ ကုသလေန ရာဇကုလေပိ နိဗ္ဗတ္တော အကုသလေန ပဝတ္တေ ဒုက္ခံ ဝေဒယတိ။ အကဏှအသုက္ကန္တိ ကမ္မက္ခယကရံ စတုမဂ္ဂဉာဏံ အဓိပ္ပေတံ။
(ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၀၆။) [သျ]တဉှိ ယဒိ ကဏှံ ဘဝေယျ, ကဏှဝိပါကံ ဒဒေယျ။ ယဒိ သုက္ကံ ဘဝေယျ, သုက္ကဝိပါကံ ဒဒေယျ။ ဥဘယဝိပါကဿ ပန အဒါနတော အကဏှာသုက္ကဝိပါကတ္တာ အကဏှံ အသုက္ကန္တိ အယမေတ္ထ အတ္ထော။
သစ္ဆိကရဏီယာတိ ပစ္စက္ခကရဏေန စေဝ ပဋိလာဘေန စ သစ္ဆိကာတဗ္ဗာ။ စက္ခုနာတိ ဒိဗ္ဗစက္ခုနာ။ ကာယေနာတိ သဟဇာတနာမကာယေန။ ပညာယာတိ အရဟတ္တဖလဉာဏေန။
ဩဃာတိ ဝဋ္ဋသ္မိံ သတ္တေ ဩဟနန္တိ ဩသီဒါပေန္တီတိ ဩဃာ။ တတ္ထ ပဉ္စကာမဂုဏိကော ရာဂေါ ကာမောဃော။ ရူပါရူပဘဝေသု ဆန္ဒရာဂေါ ဘဝေါဃော။ တထာ ဈာနနိကန္တိ သဿတဒိဋ္ဌိသဟဂတော စ ရာဂေါ။ ဒွါသဋ္ဌိ ဒိဋ္ဌိယော ဒိဋ္ဌောဃော။
ဝဋ္ဋသ္မိံ ယောဇေန္တီတိ ယောဂါ။ တေ ဩဃာ ဝိယ ဝေဒိတဗ္ဗာ။
ဝိသံယောဇေန္တီတိ ဝိသညောဂါ။ တတ္ထ အသုဘဇ္ဈာနံ ကာမယောဂဝိသံယောဂေါ။ တံ ပါဒကံ ကတွာ အဓိဂတော အနာဂါမိမဂ္ဂေါ ဧကန္တေနေဝ ကာမယောဂဝိသညောဂေါ နာမ။ အရဟတ္တမဂ္ဂေါ ဘဝယောဂဝိသညောဂေါ နာမ။ သောတာပတ္တိမဂ္ဂေါ ဒိဋ္ဌိယောဂဝိသညောဂေါ နာမ။ အရဟတ္တမဂ္ဂေါ အဝိဇ္ဇာယောဂဝိသညောဂေါ နာမ။
ဂန္ထနဝသေန ဂန္ထာ။ ဝဋ္ဋသ္မိံ နာမကာယဉ္စေဝ ရူပကာယဉ္စ ဂန္ထတိ ဗန္ဓတိ ပလိဗုန္ဓတီတိ ကာယဂန္ထော။ ဣဒံသစ္စာဘိနိဝေသောတိ ဣဒမေဝ သစ္စံ, မောဃမညန္တိ ဧဝံ ပဝတ္တော ဒိဋ္ဌာဘိနိဝေသော။
ဥပါဒါနာနီတိ အာဒါနဂ္ဂဟဏာနိ။ ကာမောတိ ရာဂေါ, သောယေဝ ဂဟဏဋ္ဌေန ဥပါဒါနန္တိ ကာမုပါဒါနံ။ ဒိဋ္ဌီတိ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ, သာပိ ဂဟဏဋ္ဌေန ဥပါဒါနန္တိ ဒိဋ္ဌုပါဒါနံ။ ဣမိနာ သုဒ္ဓီတိ ဧဝံ သီလဝတာနံ ဂဟဏံ သီလဗ္ဗတုပါဒါနံ။ အတ္တာတိ ဧတေန ဝဒတိ စေဝ ဥပါဒိယတိ စာတိ အတ္တဝါဒုပါဒါနံ။
ယောနိယောတိ ကောဋ္ဌာသာ။ အဏ္ဍေ ဇာတာတိ အဏ္ဍဇာ။ ဇလာဗုမှိ ဇာတာတိ ဇလာဗုဇာ။ သံသေဒေ ဇာတာတိ သံသေဒဇာ။ သယနသ္မိံ ပူတိမစ္ဆာဒီသု စ နိဗ္ဗတ္တာနမေတံ အဓိဝစနံ။ ဝေဂေန အာဂန္တွာ ဥပပတိတာ ဝိယာတိ ဩပပါတိကာ။ တတ္ထ ဒေဝမနုဿေသု သံသေဒဇဩပပါတိကာနံ
(ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၀၇။) [သျ]အယံ ဝိသေသော။ သံသေဒဇာ မန္ဒာ ဒဟရာ ဟုတွာ နိဗ္ဗတ္တန္တိ။ ဩပပါတိကာ သောဠသဝဿုဒ္ဒေသိကာ ဟုတွာ။ မနုဿေသု ဟိ ဘုမ္မဒေဝေသု စ ဣမာ စတဿောပိ ယောနိယော လဗ္ဘန္တိ။ တထာ တိရစ္ဆာနေသု သုပဏ္ဏနာဂါဒီသု။ ဝုတ္တဉှေတံ – ‘‘တတ္ထ, ဘိက္ခဝေ, အဏ္ဍဇာ သုပဏ္ဏာ အဏ္ဍဇေဝ နာဂေ ဟရန္တိ, န ဇလာဗုဇေ န သံသေဒဇေ န ဩပပါတိကေ’’တိ (သံ။ နိ။ ၃။၃၉၃)။ စာတုမဟာရာဇိကတော ပဋ္ဌာယ ဥပရိဒေဝါ ဩပပါတိကာယေဝ။ တထာ နေရယိကာ။ ပေတေသု စတဿောပိ လဗ္ဘန္တိ။ ဂဗ္ဘာဝက္ကန္တိယော သမ္ပသာဒနီယေ ကထိတာ ဧဝ။
အတ္တဘာဝပဋိလာဘေသု ပဌမော ခိဍ္ဍာပဒေါသိကဝသေန ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဒုတိယော ဩရဗ္ဘိကာဒီဟိ ဃာတိယမာနဥရဗ္ဘာဒိဝသေန။ တတိယော မနောပဒေါသိကာဝသေန။ စတုတ္ထော စာတုမဟာရာဇိကေ ဥပါဒါယ ဥပရိသေသဒေဝတာဝသေန။ တေ ဟိ ဒေဝါ နေဝ အတ္တသဉ္စေတနာယ မရန္တိ, န ပရသဉ္စေတနာယ။
ဒက္ခိဏာဝိသုဒ္ဓါဒိစတုက္ကဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၃၁၃။ ဒက္ခိဏာဝိသုဒ္ဓိယောတိ ဒါနသင်္ခါတာ ဒက္ခိဏာ ဝိသုဇ္ဈန္တိ မဟပ္ဖလာ ဟောန္တိ ဧတာဟီတိ ဒက္ခိဏာဝိသုဒ္ဓိယော။
ဒါယကတော ဝိသုဇ္ဈတိ, နော ပဋိဂ္ဂါဟကတောတိ ယတ္ထ ဒါယကော သီလဝါ ဟောတိ, ဓမ္မေနုပ္ပန္နံ ဒေယျဓမ္မံ ဒေတိ, ပဋိဂ္ဂါဟကော ဒုဿီလော။ အယံ ဒက္ခိဏာ ဝေဿန္တရမဟာရာဇဿ ဒက္ခိဏာသဒိသာ။ ပဋိဂ္ဂါဟကတော ဝိသုဇ္ဈတိ, နော ဒါယကတောတိ ယတ္ထ ပဋိဂ္ဂါဟကော သီလဝါ ဟောတိ, ဒါယကော ဒုဿီလော, အဓမ္မေနုပ္ပန္နံ ဒေတိ, အယံ ဒက္ခိဏာ စောရဃာတကဿ ဒက္ခိဏာသဒိသာ။ နေဝ ဒါယကတော ဝိသုဇ္ဈတိ, နော ပဋိဂ္ဂါဟကတောတိ ယတ္ထ ဥဘောပိ ဒုဿီလာ ဒေယျဓမ္မောပိ အဓမ္မေန နိဗ္ဗတ္တော။ ဝိပရိယာယေန စတုတ္ထာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။
သင်္ဂဟဝတ္ထူနီတိ သင်္ဂဟကာရဏာနိ။ တာနိ ဟေဋ္ဌာ ဝိဘတ္တာနေဝ။
အနရိယဝေါဟာရာတိ အနရိယာနံ လာမကာနံ ဝေါဟာရာ။
အရိယဝေါဟာရာတိ အရိယာနံ သပ္ပုရိသာနံ ဝေါဟာရာ။
(ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၀၈။) [သျ]ဒိဋ္ဌဝါဒိတာတိ ဒိဋ္ဌံ မယာတိ ဧဝံ ဝါဒိတာ။ ဧတ္ထ စ တံတံသမုဋ္ဌာပကစေတနာဝသေန အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။
အတ္တန္တပါဒိစတုက္ကဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၃၁၄။ အတ္တန္တပါဒီသု ပဌမော အစေလကော။ ဒုတိယော ဩရဗ္ဘိကာဒီသု အညတရော။ တတိယော ယညယာဇကော။ စတုတ္ထော သာသနေ သမ္မာပဋိပန္နော။
အတ္တဟိတာယ ပဋိပန္နာဒီသု ပဌမော ယော သယံ သီလာဒိသမ္ပန္နော, ပရံ သီလာဒီသု န သမာဒပေတိ အာယသ္မာ ဝက္ကလိတ္ထေရော ဝိယ။ ဒုတိယော ယော အတ္တနာ န သီလာဒိသမ္ပန္နော, ပရံ သီလာဒီသု သမာဒပေတိ အာယသ္မာ ဥပနန္ဒော ဝိယ။ တတိယော ယော နေဝတ္တနာ သီလာဒိသမ္ပန္နော, ပရံ သီလာဒီသု န သမာဒပေတိ ဒေဝဒတ္တော ဝိယ။ စတုတ္ထော ယော အတ္တနာ စ သီလာဒိသမ္ပန္နော ပရဉ္စ သီလာဒီသု သမာဒပေတိ အာယသ္မာ မဟာကဿပေါ ဝိယ။
တမာဒီသု တမောတိ အန္ဓကာရဘူတော။ တမပရာယဏောတိ တမမေဝ ပရံ အယနံ ဂတိ အဿာတိ တမပရာယဏော။ ဧဝံ သဗ္ဗပဒေသု အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဧတ္ထ စ ပဌမော နီစေ စဏ္ဍာလာဒိကုလေ ဒုဇ္ဇီဝိတေ ဟီနတ္တဘာဝေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ တီဏိ ဒုစ္စရိတာနိ ပရိပူရေတိ။ ဒုတိယော တထာဝိဓော ဟုတွာ တီဏိ သုစရိတာနိ ပရိပူရေတိ။ တတိယော ဥဠာရေ ခတ္တိယကုလေ ဗဟုအန္နပါနေ သမ္ပန္နတ္တဘာဝေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ တီဏိ ဒုစ္စရိတာနိ ပရိပူရေတိ။ စတုတ္ထော တာဒိသောဝ ဟုတွာ တီဏိ သုစရိတာနိ ပရိပူရေတိ။
သမဏမစလောတိ သမဏအစလော။ မ-ကာရော ပဒသန္ဓိမတ္တံ။ သော သောတာပန္နော ဝေဒိတဗ္ဗော။ သောတာပန္နော ဟိ စတူဟိ ဝါတေဟိ ဣန္ဒခီလော ဝိယ ပရပ္ပဝါဒေဟိ အကမ္ပိယော။ အစလသဒ္ဓါယ သမန္နာဂတောတိ သမဏမစလော။ ဝုတ္တမ္ပိ စေတံ – ‘‘ကတမော စ ပုဂ္ဂလော သမဏမစလော? ဣဓေကစ္စော ပုဂ္ဂလော တိဏ္ဏံ သံယောဇနာနံ ပရိက္ခယာ’’တိ (ပု။ ပ။ ၁၉၀) ဝိတ္ထာရော။ ရာဂဒေါသာနံ ပန တနုဘူတတ္တာ သကဒါဂါမီ သမဏပဒုမော နာမ။ တေနာဟ – ‘‘ကတမော ပန ပုဂ္ဂလော သမဏပဒုမော? ဣဓေကစ္စော ပုဂ္ဂလော သကိဒေဝ ဣမံ လောကံ အာဂန္တွာ ဒုက္ခဿန္တံ ကရောတိ, အယံ ဝုစ္စတိ
(ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၀၉။) [သျ]ပုဂ္ဂလော သမဏပဒုမော’’တိ (ပု။ ပ။ ၁၉၀)။ ရာဂဒေါသာနံ အဘာဝါ ခိပ္ပမေဝ ပုပ္ဖိဿတီတိ အနာဂါမီ သမဏပုဏ္ဍရီကော နာမ။ တေနာဟ – ‘‘ကတမော စ ပုဂ္ဂလော သမဏပုဏ္ဍရီကော? ဣဓေကစ္စော ပုဂ္ဂလော ပဉ္စန္နံ ဩရမ္ဘာဂိယာနံ…ပေ… အယံ ဝုစ္စတိ ပုဂ္ဂလော သမဏပုဏ္ဍရီကော’’တိ (ပု။ ပ။ ၁၉၀)။ အရဟာ ပန သဗ္ဗေသမ္ပိ ဂန္ထကာရကိလေသာနံ အဘာဝါ သမဏေသု သမဏသုခုမာလော နာမ။ တေနာဟ – ‘‘ကတမော စ ပုဂ္ဂလော သမဏေသု သမဏသုခုမာလော? ဣဓေကစ္စော အာသဝါနံ ခယာ…ပေ… ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရတိ။ အယံ ဝုစ္စတိ ပုဂ္ဂလော သမဏေသု သမဏသုခုမာလော’’တိ။
‘‘ဣမေ ခေါ, အာဝုသော’’တိအာဒိ ဝုတ္တနယေနေဝ ယောဇေတဗ္ဗံ။ ဣတိ သမပညာသာယ စတုက္ကာနံ ဝသေန ဒွေပဉှသတာနိ ကထေန္တော ထေရော သာမဂ္ဂိရသံ ဒဿေသီတိ။
စတုက္ကဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
ပဉ္စကဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၃၁၅။ ဣတိ စတုက္ကဝသေန သာမဂ္ဂိရသံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ ပဉ္စကဝသေန ဒဿေတုံ ပုန ဒေသနံ အာရဘိ။ တတ္ထ ပဉ္စသု ခန္ဓေသု ရူပက္ခန္ဓော လောကိယော။ သေသာ လောကိယလောကုတ္တရာ။ ဥပါဒါနက္ခန္ဓာ လောကိယာဝ။ ဝိတ္ထာရတော ပန ခန္ဓကထာ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ ဝုတ္တာ။ ကာမဂုဏာ ဟေဋ္ဌာ ဝိတ္ထာရိတာဝ။
သုကတဒုက္ကဋာဒီဟိ ဂန္တဗ္ဗာတိ ဂတိယော။ နိရယောတိ နိရဿာဒေါ။ သဟောကာသေန ခန္ဓာ ကထိတာ။ တတော ပရေသု တီသု နိဗ္ဗတ္တာ ခန္ဓာဝ ဝုတ္တာ။ စတုတ္ထေ ဩကာသောပိ။
အာဝါသေ မစ္ဆရိယံ အာဝါသမစ္ဆရိယံ။ တေန သမန္နာဂတော ဘိက္ခု အာဂန္တုကံ ဒိသွာ ‘‘ဧတ္ထ စေတိယဿ ဝါ သံဃဿ ဝါ ပရိက္ခာရော ဌပိတော’’တိအာဒီနိ ဝတွာ သံဃိကမ္ပိ အာဝါသံ နိဝါရေတိ။ သော ကာလင်္ကတွာ ပေတော ဝါ အဇဂရော ဝါ ဟုတွာ နိဗ္ဗတ္တတိ။ ကုလေ မစ္ဆရိယံ ကုလမစ္ဆရိယံ။ တေန သမန္နာဂတော ဘိက္ခု တေဟိ ကာရဏေဟိ အတ္တနော ဥပဋ္ဌာကကုလေ
(ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၁၀။) [သျ]အညေသံ ပဝေသနမ္ပိ နိဝါရေတိ။ လာဘေ မစ္ဆရိယံ လာဘမစ္ဆရိယံ။ တေန သမန္နာဂတော ဘိက္ခု သံဃိကမ္ပိ လာဘံ မစ္ဆရာယန္တော ယထာ အညေ န လဘန္တိ, ဧဝံ ကရောတိ။ ဝဏ္ဏေ မစ္ဆရိယံ ဝဏ္ဏမစ္ဆရိယံ။ ဝဏ္ဏောတိ စေတ္ထ သရီရဝဏ္ဏောပိ ဂုဏဝဏ္ဏောပိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ပရိယတ္တိဓမ္မေ မစ္ဆရိယံ ဓမ္မမစ္ဆရိယံ။ တေန သမန္နာဂတော ဘိက္ခု ‘‘ဣမံ ဓမ္မံ ပရိယာပုဏိတွာ ဧသော မံ အဘိဘဝိဿတီ’’တိ အညဿ န ဒေတိ။ ယော ပန ဓမ္မာနုဂ္ဂဟေန ဝါ ပုဂ္ဂလာနုဂ္ဂဟေန ဝါ န ဒေတိ, န တံ မစ္ဆရိယံ။
စိတ္တံ နိဝါရေန္တိ ပရိယောနန္ဓန္တီတိ နီဝရဏာနိ။ ကာမစ္ဆန္ဒော နီဝရဏပတ္တော အရဟတ္တမဂ္ဂဝဇ္ဈော။ ကာမရာဂါနုသယော ကာမရာဂသံယောဇနပတ္တော အနာဂါမိမဂ္ဂဝဇ္ဈော။ ထိနံ စိတ္တဂေလညံ။ မိဒ္ဓံ ခန္ဓတ္တယဂေလညံ။ ဥဘယမ္ပိ အရဟတ္တမဂ္ဂဝဇ္ဈံ။ တထာ ဥဒ္ဓစ္စံ။ ကုက္ကုစ္စံ အနာဂါမိမဂ္ဂဝဇ္ဈံ။ ဝိစိကိစ္ဆာ ပဌမမဂ္ဂဝဇ္ဈာ။
သံယောဇနာနီတိ ဗန္ဓနာနိ။ တေဟိ ပန ဗဒ္ဓေသု ပုဂ္ဂလေသု ရူပါရူပဘဝေ နိဗ္ဗတ္တာ သောတာပန္နသကဒါဂါမိနော အန္တောဗဒ္ဓါ ဗဟိသယိတာ နာမ။ တေသဉှိ ကာမဘဝေ ဗန္ဓနံ။ ကာမဘဝေ အနာဂါမိနော ဗဟိဗဒ္ဓါ အန္တောသယိတာ နာမ။ တေသဉှိ ရူပါရူပဘဝေ ဗန္ဓနံ။ ကာမဘဝေ သောတာပန္နသကဒါဂါမိနော အန္တောဗဒ္ဓါ အန္တောသယိတာ နာမ။ ရူပါရူပဘဝေ အနာဂါမိနော ဗဟိဗဒ္ဓါ ဗဟိသယိတာ နာမ။ ခီဏာသဝေါ သဗ္ဗတ္ထ အဗန္ဓနော။
သိက္ခိတဗ္ဗံ ပဒံ သိက္ခာပဒံ, သိက္ခာကောဋ္ဌာသောတိ အတ္ထော။ သိက္ခာယ ဝါ ပဒံ သိက္ခာပဒံ, အဓိစိတ္တအဓိပညာသိက္ခာယ အဓိဂမုပါယောတိ အတ္ထော။ အယမေတ္ထ သင်္ခေပေါ။ ဝိတ္ထာရတော ပန သိက္ခာပဒကထာ ဝိဘင်္ဂပ္ပကရဏေ သိက္ခာပဒဝိဘင်္ဂေ အာဂတာ ဧဝ။
အဘဗ္ဗဋ္ဌာနာဒိပဉ္စကဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၃၁၆။ ‘‘အဘဗ္ဗော, အာဝုသော, ခီဏာသဝေါ ဘိက္ခု သဉ္စိစ္စ ပါဏ’’န္တိအာဒိ ဒေသနာသီသမေဝ, သောတာပန္နာဒယောပိ ပန အဘဗ္ဗာ။ ပုထုဇ္ဇနခီဏာသဝါနံ နိန္ဒာပသံသတ္ထမ္ပိ ဧဝံ ဝုတ္တံ။ ပုထုဇ္ဇနော နာမ ဂါရယှော, မာတုဃာတာဒီနိပိ
(ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၁၁။) [သျ]ကရောတိ။ ခီဏာသဝေါ ပန ပါသံသော, ကုန္ထကိပိလ္လိကဃာတာဒီနိပိ န ကရောတီတိ။
ဗျသနေသု ဝိယဿတီတိ ဗျသနံ, ဟိတသုခံ ခိပတိ ဝိဒ္ဓံသေတီတိ အတ္ထော။ ဉာတီနံ ဗျသနံ ဉာတိဗျသနံ, စောရရောဂဘယာဒီဟိ ဉာတိဝိနာသောတိ အတ္ထော။ ဘောဂါနံ ဗျသနံ ဘောဂဗျသနံ, ရာဇစောရာဒိဝသေန ဘောဂဝိနာသောတိ အတ္ထော။ ရောဂေါ ဧဝ ဗျသနံ ရောဂဗျသနံ။ ရောဂေါ ဟိ အာရောဂျံ ဗျသတိ ဝိနာသေတီတိ ဗျသနံ, သီလဿ ဗျသနံ သီလဗျသနံ။ ဒုဿီလျဿေတံ နာမံ။ သမ္မာဒိဋ္ဌိံ ဝိနာသယမာနာ ဥပ္ပန္နာ ဒိဋ္ဌိ ဧဝ ဗျသနံ ဒိဋ္ဌိဗျသနံ။ ဧတ္ထ စ ဉာတိဗျသနာဒီနိ တီဏိ နေဝ အကုသလာနိ န တိလက္ခဏာဟတာနိ။ သီလဒိဋ္ဌိဗျသနဒွယံ အကုသလံ တိလက္ခဏာဟတံ။ တေနေဝ ‘‘နာဝုသော, သတ္တာ ဉာတိဗျသနဟေတု ဝါ’’တိအာဒိမာဟ။
ဉာတိသမ္ပဒါတိ ဉာတီနံ သမ္ပဒါ ပါရိပူရီ ဗဟုဘာဝေါ။ ဘောဂသမ္ပဒါယပိ ဧသေဝ နယော။ အာရောဂျဿ သမ္ပဒါ အာရောဂျသမ္ပဒါ။ ပါရိပူရီ ဒီဃရတ္တံ အရောဂတာ။ သီလဒိဋ္ဌိသမ္ပဒါသုပိ ဧသေဝ နယော။ ဣဓာပိ ဉာတိသမ္ပဒါဒယော နော ကုသလာ, န တိလက္ခဏာဟတာ။ သီလဒိဋ္ဌိသမ္ပဒါ ကုသလာ, တိလက္ခဏာဟတာ။ တေနေဝ ‘‘နာဝုသော, သတ္တာ ဉာတိသမ္ပဒါဟေတု ဝါ’’တိအာဒိမာဟ။
သီလဝိပတ္တိသီလသမ္ပတ္တိကထာ မဟာပရိနိဗ္ဗာနေ ဝိတ္ထာရိတာဝ။
စောဒကေနာတိ ဝတ္ထုသံသန္ဒဿနာ, အာပတ္တိသံသန္ဒဿနာ, သံဝါသပ္ပဋိက္ခေပေါ, သာမီစိပ္ပဋိက္ခေပေါတိ စတူဟိ စောဒနာဝတ္ထူဟိ စောဒယမာနေန။ ကာလေန ဝက္ခာမိ နော အကာလေနာတိ ဧတ္ထ စုဒိတကဿ ကာလော ကထိတော, န စောဒကဿ။ ပရံ စောဒေန္တေန ဟိ ပရိသမဇ္ဈေ ဝါ ဥပေါသထပဝါရဏဂ္ဂေ ဝါ အာသနသာလာဘောဇနသာလာဒီသု ဝါ န စောဒေတဗ္ဗံ။ ဒိဝါဋ္ဌာနေ နိသိန္နကာလေ ‘‘ကရောတာယသ္မာ ဩကာသံ, အဟံ အာယသ္မန္တံ ဝတ္တုကာမော’’တိ ဧဝံ ဩကာသံ ကာရေတွာ စောဒေတဗ္ဗံ။ ပုဂ္ဂလံ ပန ဥပပရိက္ခိတွာ ယော လောလပုဂ္ဂလော အဘူတံ ဝတွာ ဘိက္ခူနံ အယသံ အာရောပေတိ, သော ဩကာသကမ္မံ ဝိနာပိ စောဒေတဗ္ဗော။ ဘူတေနာတိ တစ္ဆေန သဘာဝေန။ သဏှေနာတိ မဋ္ဌေန မုဒုကေန။ အတ္ထသဉှိတေနာတိ အတ္ထကာမတာယ ဟိတကာမတာယ ဥပေတေန။
(ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၁၂။) [သျ]ပဓာနိယင်္ဂပဉ္စကဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၃၁၇။ ပဓာနိယင်္ဂါနီတိ ပဓာနံ ဝုစ္စတိ ပဒဟနံ, ပဓာနမဿ အတ္ထီတိ ပဓာနိယော, ပဓာနိယဿ ဘိက္ခုနော အင်္ဂါနိ ပဓာနိယင်္ဂါနိ။ သဒ္ဓေါတိ သဒ္ဓါယ သမန္နာဂတော။ သဒ္ဓါ ပနေသာ အာဂမနသဒ္ဓါ, အဓိဂမနသဒ္ဓါ, ဩကပ္ပနသဒ္ဓါ, ပသာဒသဒ္ဓါတိ စတုဗ္ဗိဓာ။ တတ္ထ သဗ္ဗညုဗောဓိသတ္တာနံ သဒ္ဓါ အဘိနီဟာရတော အာဂတတ္တာ အာဂမနသဒ္ဓါ နာမ။ အရိယသာဝကာနံ ပဋိဝေဓေန အဓိဂတတ္တာ အဓိဂမနသဒ္ဓါ နာမ။ ဗုဒ္ဓေါ ဓမ္မော သံဃောတိ ဝုတ္တေ အစလဘာဝေန ဩကပ္ပနံ ဩကပ္ပနသဒ္ဓါ နာမ။ ပသာဒုပ္ပတ္တိ ပသာဒသဒ္ဓါ နာမ။ ဣဓ ဩကပ္ပနသဒ္ဓါ အဓိပ္ပေတာ။ ဗောဓိန္တိ စတုတ္ထမဂ္ဂဉာဏံ။ တံ သုပ္ပဋိဝိဒ္ဓံ တထာဂတေနာတိ သဒ္ဒဟတိ။ ဒေသနာသီသမေဝ စေတံ, ဣမိနာ ပန အင်္ဂေန တီသုပိ ရတနေသု သဒ္ဓါ အဓိပ္ပေတာ။ ယဿ ဟိ ဗုဒ္ဓါဒီသု ပသာဒေါ ဗလဝါ, တဿ ပဓာနဝီရိယံ ဣဇ္ဈတိ။ အပ္ပါဗာဓောတိ အရောဂေါ။ အပ္ပါတင်္ကောတိ နိဒ္ဒုက္ခော။ သမဝေပါကိနိယာတိ သမဝိပါစနီယာ။ ဂဟဏိယာတိ ကမ္မဇတေဇောဓာတုယာ။ နာတိသီတာယ နာစ္စုဏှာယာတိ အတိသီတဂဟဏိကော သီတဘီရူ ဟောတိ, အစ္စုဏှဂဟဏိကော ဥဏှဘီရူ ဟောတိ, တေသံ ပဓာနံ န ဣဇ္ဈတိ။ မဇ္ဈိမဂဟဏိကဿ ဣဇ္ဈတိ။ တေနာဟ – ‘‘မဇ္ဈိမာယ ပဓာနက္ခမာယာ’’တိ။ ယထာဘူတံ အတ္တာနံ အာဝိကတ္တာတိ ယထာဘူတံ အတ္တနော အဂုဏံ ပကာသေတာ။ ဥဒယတ္ထဂါမိနိယာတိ ဥဒယဉ္စ အတ္ထင်္ဂမဉ္စ ဂန္တုံ ပရိစ္ဆိန္ဒိတုံ သမတ္ထာယ, ဧတေန ပညာသလက္ခဏပရိဂ္ဂါဟကံ ဥဒယဗ္ဗယဉာဏံ ဝုတ္တံ။ အရိယာယာတိ ပရိသုဒ္ဓါယ။ နိဗ္ဗေဓိကာယာတိ အနိဗ္ဗိဒ္ဓပုဗ္ဗေ လောဘက္ခန္ဓာဒယော နိဗ္ဗိဇ္ဈိတုံ သမတ္ထာယ။ သမ္မာ ဒုက္ခက္ခယဂါမိနိယာတိ တဒင်္ဂဝသေန ကိလေသာနံ ပဟီနတ္တာ ယံ ယံ ဒုက္ခံ ခီယတိ, တဿ တဿ ဒုက္ခဿ ခယဂါမိနိယာ။ ဣတိ သဗ္ဗေဟိ ဣမေဟိ ပဒေဟိ ဝိပဿနာပညာဝ ကထိတာ။ ဒုပ္ပညဿ ဟိ ပဓာနံ န ဣဇ္ဈတိ။
သုဒ္ဓါဝါသာဒိပဉ္စကဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၃၁၈။ သုဒ္ဓါဝါသာတိ သုဒ္ဓါ ဣဓ အာဝသိံသု အာဝသန္တိ အာဝသိဿန္တိ ဝါတိ သုဒ္ဓါဝါသာ။ သုဒ္ဓါတိ ကိလေသမလရဟိတာ အနာဂါမိခီဏာသဝါ။ အဝိဟာတိအာဒီသု ယံ ဝတ္တဗ္ဗံ, တံ မဟာပဒါနေ ဝုတ္တမေဝ။
(ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၁၃။) [သျ]အနာဂါမီသု အာယုနော မဇ္ဈံ အနတိက္ကမိတွာ အန္တရာဝ ကိလေသပရိနိဗ္ဗာနံ အရဟတ္တံ ပတ္တော အန္တရာပရိနိဗ္ဗာယီ နာမ။ မဇ္ဈံ ဥပဟစ္စ အတိက္ကမိတွာ ပတ္တော ဥပဟစ္စပရိနိဗ္ဗာယီ နာမ။ အသင်္ခါရေန အပ္ပယောဂေန အကိလမန္တော သုခေန ပတ္တော အသင်္ခါရပရိနိဗ္ဗာယီ နာမ။ သသင်္ခါရေန သပ္ပယောဂေန ကိလမန္တော ဒုက္ခေန ပတ္တော သသင်္ခါရပရိနိဗ္ဗာယီ နာမ။ ဣမေ စတ္တာရော ပဉ္စသုပိ သုဒ္ဓါဝါသေသု လဗ္ဘန္တိ။ ဥဒ္ဓံသောတောအကနိဋ္ဌဂါမီတိ ဧတ္ထ ပန စတုက္ကံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ယော ဟိ အဝိဟာတော ပဋ္ဌာယ စတ္တာရော ဒေဝလောကေ သောဓေတွာ အကနိဋ္ဌံ ဂန္တွာ ပရိနိဗ္ဗာယတိ, အယံ ဥဒ္ဓံသောတော အကနိဋ္ဌဂါမီ နာမ။ ယော အဝိဟာတော ဒုတိယံ ဝါ တတိယံ ဝါ စတုတ္ထံ ဝါ ဒေဝလောကံ ဂန္တွာ ပရိနိဗ္ဗာယတိ, အယံ ဥဒ္ဓံသောတော န အကနိဋ္ဌဂါမီ နာမ။ ယော ကာမဘဝတော အကနိဋ္ဌေသု နိဗ္ဗတ္တိတွာ ပရိနိဗ္ဗာယတိ, အယံ န ဥဒ္ဓံသောတော အကနိဋ္ဌဂါမီ နာမ။ ယော ဟေဋ္ဌာ စတူသု ဒေဝလောကေသု တတ္ထ တတ္ထေဝ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ပရိနိဗ္ဗာယတိ, အယံ န ဥဒ္ဓံသောတော န အကနိဋ္ဌဂါမီ နာမာတိ။
စေတောခိလပဉ္စကဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၃၁၉။ စေတောခိလာတိ စိတ္တဿ ထဒ္ဓဘာဝါ။ သတ္ထရိ ကင်္ခတီတိ သတ္ထု သရီရေ ဝါ ဂုဏေ ဝါ ကင်္ခတိ။ သရီရေ ကင်္ခမာနော ‘‘ဒွတ္တိံသမဟာပုရိသဝရလက္ခဏပဋိမဏ္ဍိတံ နာမ သရီရံ အတ္ထိ နု ခေါ နတ္ထီ’’တိ ကင်္ခတိ။ ဂုဏေ ကင်္ခမာနော ‘‘အတီတာနာဂတပစ္စုပ္ပန္နဇာနနသမတ္ထံ သဗ္ဗညုတဉာဏံ အတ္ထိ နု ခေါ နတ္ထီ’’တိ ကင်္ခတိ။ အာတပ္ပါယာတိ ဝီရိယကရဏတ္ထာယ။ အနုယောဂါယာတိ ပုနပ္ပုနံ ယောဂါယ။ သာတစ္စာယာတိ သတတကိရိယာယ။ ပဓာနာယာတိ ပဒဟနတ္ထာယ။ အယံ ပဌမော စေတောခိလောတိ အယံ သတ္ထရိ ဝိစိကိစ္ဆာသင်္ခါတော ပဌမော စိတ္တဿ ထဒ္ဓဘာဝေါ။ ဓမ္မေတိ ပရိယတ္တိဓမ္မေ စ ပဋိဝေဓဓမ္မေ စ။ ပရိယတ္တိဓမ္မေ ကင်္ခမာနော ‘‘တေပိဋကံ ဗုဒ္ဓဝစနံ စတုရာသီတိဓမ္မက္ခန္ဓသဟဿာနီတိ ဝဒန္တိ, အတ္ထိ နု ခေါ ဧတံ နတ္ထီ’’တိ ကင်္ခတိ။ ပဋိဝေဓဓမ္မေ ကင်္ခမာနော ‘‘ဝိပဿနာနိဿန္ဒော မဂ္ဂေါ နာမ, မဂ္ဂနိဿန္ဒော ဖလံ နာမ, သဗ္ဗသင်္ခါရပဋိနိဿဂ္ဂေါ နိဗ္ဗာနံ နာမာတိ ဝဒန္တိ, တံ အတ္ထိ နု ခေါ နတ္ထီ’’တိ ကင်္ခတိ။ သံဃေ ကင်္ခတီတိ ‘‘ဥဇုပ္ပဋိပန္နောတိအာဒီနံ ပဒါနံ ဝသေန ဧဝရူပံ ပဋိပဒံ ပဋိပန္နော စတ္တာရော မဂ္ဂဋ္ဌာ စတ္တာရော ဖလဋ္ဌာတိ အဋ္ဌန္နံ ပုဂ္ဂလာနံ သမူဟဘူတော သံဃော နာမ အတ္ထိ နု ခေါ နတ္ထီ’’တိ ကင်္ခတိ။ သိက္ခာယ ကင်္ခမာနော ‘‘အဓိသီလသိက္ခာ နာမ, အဓိစိတ္တအဓိပညာသိက္ခာ နာမာတိ
(ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၁၄။) [သျ]ဝဒန္တိ, သာ အတ္ထိ နု ခေါ နတ္ထီ’’တိ ကင်္ခတိ။ အယံ ပဉ္စမောတိ အယံ သဗြဟ္မစာရီသု ကောပသင်္ခါတော ပဉ္စမော စိတ္တဿ ထဒ္ဓဘာဝေါ ကစဝရဘာဝေါ ခါဏုကဘာဝေါ။
စေတသောဝိနိဗန္ဓာဒိပဉ္စကဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၃၂၀။ စေတသောဝိနိဗန္ဓာတိ စိတ္တံ ဗန္ဓိတွာ မုဋ္ဌိယံ ကတွာ ဝိယ ဂဏှန္တီတိ စေတသောဝိနိဗန္ဓာ။ ကာမေတိ ဝတ္ထုကာမေပိ ကိလေသကာမေပိ။ ကာယေတိ အတ္တနော ကာယေ။ ရူပေတိ ဗဟိဒ္ဓါရူပေ။ ယာဝဒတ္ထန္တိ ယတ္တကံ ဣစ္ဆတိ, တတ္တကံ။ ဥဒရာဝဒေဟကန္တိ ဥဒရပူရံ။ တဉှိ ဥဒရံ အဝဒေဟနတော ‘‘ဥဒရာဝဒေဟက’’န္တိ ဝုစ္စတိ။ သေယျသုခန္တိ မဉ္စပီဌသုခံ။ ပဿသုခန္တိ ယထာ သမ္ပရိဝတ္တကံ သယန္တဿ ဒက္ခိဏပဿဝါမပဿာနံ သုခံ ဟောတိ, ဧဝံ ဥပ္ပန္နံ သုခံ။ မိဒ္ဓသုခန္တိ နိဒ္ဒါသုခံ။ အနုယုတ္တောတိ ယုတ္တပ္ပယုတ္တော ဝိဟရတိ။ ပဏိဓာယာတိ ပတ္ထယိတွာ။ ဗြဟ္မစရိယေနာတိ မေထုနဝိရတိဗြဟ္မစရိယေန။ ဒေဝေါ ဝါ ဘဝိဿာမီတိ မဟေသက္ခဒေဝေါ ဝါ ဘဝိဿာမိ။ ဒေဝညတရော ဝါတိ အပ္ပေသက္ခဒေဝေသု ဝါ အညတရော။
ဣန္ဒြိယေသု ပဌမပဉ္စကေ လောကိယာနေဝ ကထိတာနိ။ ဒုတိယပဉ္စကေ ပဌမဒုတိယစတုတ္ထာနိ လောကိယာနိ, တတိယပဉ္စမာနိ လောကိယလောကုတ္တရာနိ။ တတိယပဉ္စကေ သမထဝိပဿနာမဂ္ဂဝသေန လောကိယလောကုတ္တရာနိ။
နိဿရဏိယပဉ္စကဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၃၂၁။ နိဿရဏိယာတိ နိဿဋာ ဝိသညုတ္တာ။ ဓာတုယောတိ အတ္တသုညသဘာဝါ။ ကာမေ မနသိကရောတောတိ ကာမေ မနသိကရောန္တဿ, အသုဘဇ္ဈာနတော ဝုဋ္ဌာယ အဂဒံ ဂဟေတွာ ဝိသံ ဝီမံသန္တော ဝိယ ဝီမံသနတ္ထံ ကာမာဘိမုခံ စိတ္တံ ပေသေန္တဿာတိ အတ္ထော။ န ပက္ခန္ဒတီတိ န ပဝိသတိ။ န ပသီဒတီတိ ပသာဒံ နာပဇ္ဇတိ။ န သန္တိဋ္ဌတီတိ န ပတိဋ္ဌတိ။ န ဝိမုစ္စတီတိ နာဓိမုစ္စတိ။ ယထာ ပန ကုက္ကုဋပတ္တံ ဝါ နှာရုဒဒ္ဒုလံ ဝါ အဂ္ဂိမှိ ပက္ခိတ္တံ ပတိလီယတိ ပတိကုဋတိ ပတိဝတ္တတိ န သမ္ပသာရိယတိ၊ ဧဝံ ပတိလီယတိ န ပသာရိယတိ။ နေက္ခမ္မံ ခေါ ပနာတိ ဣဓ နေက္ခမ္မံ နာမ ဒသသု အသုဘေသု ပဌမဇ္ဈာနံ, တဒဿ မနသိကရောတော စိတ္တံ ပက္ခန္ဒတိ။ တဿ တံ စိတ္တန္တိ တဿ
(ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၁၅။) [သျ]တံ အသုဘဇ္ဈာနစိတ္တံ။ သုဂတန္တိ ဂေါစရေ ဂတတ္တာ သုဋ္ဌု ဂတံ။ သုဘာဝိတန္တိ အဟာနဘာဂိယတ္တာ သုဋ္ဌု ဘာဝိတံ။ သုဝုဋ္ဌိတန္တိ ကာမတော သုဋ္ဌု ဝုဋ္ဌိတံ။ သုဝိမုတ္တန္တိ ကာမေဟိ သုဋ္ဌု ဝိမုတ္တံ။ ကာမပစ္စယာ အာသဝါ နာမ ကာမဟေတုကာ စတ္တာရော အာသဝါ။ ဝိဃာတာတိ ဒုက္ခာ။ ပရိဠာဟာတိ ကာမရာဂပရိဠာဟာ။ န သော တံ ဝေဒနံ ဝေဒေတီတိ သော တံ ကာမဝေဒနံ ဝိဃာတပရိဠာဟဝေဒနဉ္စ န ဝေဒယတိ။ ဣဒမက္ခာတံ ကာမာနံ နိဿရဏန္တိ ဣဒံ အသုဘဇ္ဈာနံ ကာမေဟိ နိဿဋတ္တာ ကာမာနံ နိဿရဏန္တိ အက္ခာတံ။ ယော ပန တံ ဈာနံ ပါဒကံ ကတွာ သင်္ခါရေ သမ္မသန္တော တတိယံ မဂ္ဂံ ပတွာ အနာဂါမိဖလေန နိဗ္ဗာနံ ဒိသွာ ပုန ကာမာ နာမ နတ္ထီတိ ဇာနာတိ, တဿ စိတ္တံ အစ္စန္တနိဿရဏမေဝ။ သေသပဒေသုပိ ဧသေဝ နယော။
အယံ ပန ဝိသေသော, ဒုတိယဝါရေ မေတ္တာဈာနာနိ ဗျာပါဒဿ နိဿရဏံ နာမ။ တတိယဝါရေ ကရုဏာဈာနာနိ ဝိဟိံသာယ နိဿရဏံ နာမ။ စတုတ္ထဝါရေ အရူပဇ္ဈာနာနိ ရူပါနံ နိဿရဏံ နာမ။ အစ္စန္တနိဿရဏေ စေတ္ထ အရဟတ္တဖလံ ယောဇေတဗ္ဗံ။
ပဉ္စမဝါရေ သက္ကာယံ မနသိကရောတောတိ သုဒ္ဓသင်္ခါရေ ပရိဂ္ဂဏှိတွာ အရဟတ္တံ ပတ္တဿ သုက္ခဝိပဿကဿ ဖလသမာပတ္တိတော ဝုဋ္ဌာယ ဝီမံသနတ္ထံ ပဉ္စုပါဒါနက္ခန္ဓာဘိမုခံ စိတ္တံ ပေသေန္တဿ။ ဣဒမက္ခာတံ သက္ကာယနိဿရဏန္တိ ဣဒံ အရဟတ္တမဂ္ဂေန စ ဖလေန စ နိဗ္ဗာနံ ဒိသွာ ဌိတဿ ဘိက္ခုနော ပုန သက္ကာယော နတ္ထီတိ ဥပ္ပန္နံ အရဟတ္တဖလသမာပတ္တိစိတ္တံ သက္ကာယဿ နိဿရဏန္တိ အက္ခာတံ။
ဝိမုတ္တာယတနပဉ္စကဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၃၂၂။ ဝိမုတ္တာယတနာနီတိ ဝိမုစ္စနကာရဏာနိ။ အတ္ထပဋိသံဝေဒိနောတိ ပါဠိအတ္ထံ ဇာနန္တဿ။ ဓမ္မပဋိသံဝေဒိနောတိ ပါဠိံ ဇာနန္တဿ။ ပါမောဇ္ဇန္တိ တရုဏပီတိ။ ပီတီတိ တုဋ္ဌာကာရဘူတာ ဗလဝပီတိ။ ကာယောတိ နာမကာယော ပဋိပဿမ္ဘတိ။ သုခံ ဝေဒယတီတိ သုခံ ပဋိလဘတိ။ စိတ္တံ သမာဓိယတီတိ အရဟတ္တဖလသမာဓိနာ သမာဓိယတိ။ အယဉှိ တံ ဓမ္မံ သုဏန္တော အာဂတာဂတဋ္ဌာနေ ဈာနဝိပဿနာမဂ္ဂဖလာနိ ဇာနာတိ, တဿ ဧဝံ ဇာနတော ပီတိ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ သော တဿာ ပီတိယာ အန္တရာ ဩသက္ကိတုံ န ဒေန္တော ဥပစာရကမ္မဋ္ဌာနိကော ဟုတွာ ဝိပဿနံ ဝဍ္ဎေတွာ အရဟတ္တံ ပါပုဏာတိ။ တံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ – ‘‘စိတ္တံ သမာဓိယတီ’’တိ။ သေသေသုပိ ဧသေဝ
(ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၁၆။) [သျ]နယော။ အယံ ပန ဝိသေသော, သမာဓိနိမိတ္တန္တိ အဋ္ဌတိံသာယ အာရမ္မဏေသု အညတရော သမာဓိယေဝ သမာဓိနိမိတ္တံ။ သုဂ္ဂဟိတံ ဟောတီတိအာဒီသု အာစရိယသန္တိကေ ကမ္မဋ္ဌာနံ ဥဂ္ဂဏှန္တေန သုဋ္ဌု ဂဟိတံ ဟောတိ။ သုဋ္ဌု မနသိကတန္တိ သုဋ္ဌု ဥပဓာရိတံ။ သုပ္ပဋိဝိဒ္ဓံ ပညာယာတိ ပညာယ သုဋ္ဌု ပစ္စက္ခံ ကတံ။ တသ္မိံ ဓမ္မေတိ တသ္မိံ ကမ္မဋ္ဌာနပါဠိဓမ္မေ။
ဝိမုတ္တိပရိပါစနီယာတိ ဝိမုတ္တိ ဝုစ္စတိ အရဟတ္တံ, တံ ပရိပါစေန္တီတိ ဝိမုတ္တိပရိပါစနီယာ။ အနိစ္စသညာတိ အနိစ္စာနုပဿနာဉာဏေ ဥပ္ပန္နသညာ။ အနိစ္စေ ဒုက္ခသညာတိ ဒုက္ခာနုပဿနာဉာဏေ ဥပ္ပန္နသညာ။ ဒုက္ခေ အနတ္တသညာတိ အနတ္တာနုပဿနာဉာဏေ ဥပ္ပန္နသညာ။ ပဟာနသညာတိ ပဟာနာနုပဿနာဉာဏေ ဥပ္ပန္နသညာ။ ဝိရာဂသညာတိ ဝိရာဂါနုပဿနာဉာဏေ ဥပ္ပန္နသညာ။
‘‘ဣမေ ခေါ အာဝုသော’’တိအာဒိ ဝုတ္တနယေနေဝ ယောဇေတဗ္ဗံ။ ဣတိ ဆဗ္ဗီသတိယာ ပဉ္စကာနံ ဝသေန တိံသသတပဉှေ ကထေန္တော ထေရော သာမဂ္ဂိရသံ ဒဿေသီတိ။
ပဉ္စကဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
ဆက္ကဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၃၂၃။ ဣတိ ပဉ္စကဝသေန သာမဂ္ဂိရသံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ ဆက္ကဝသေန ဒဿေတုံ ပုန ဒေသနံ အာရဘိ။ တတ္ထ အဇ္ဈတ္တိကာနီတိ အဇ္ဈတ္တဇ္ဈတ္တိကာနိ။ ဗာဟိရာနီတိ တတော အဇ္ဈတ္တဇ္ဈတ္တတော ဗဟိဘူတာနိ။ ဝိတ္ထာရတော ပန အာယတနကထာ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ ကထိတာဝ။ ဝိညာဏကာယာတိ ဝိညာဏသမူဟာ။ စက္ခုဝိညာဏန္တိ စက္ခုပသာဒနိဿိတံ ကုသလာကုသလဝိပါကဝိညာဏံ။ ဧသ နယော သဗ္ဗတ္ထ။ စက္ခုသမ္ဖဿောတိ စက္ခုနိဿိတော သမ္ဖဿော။ သောတသမ္ဖဿာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ မနောသမ္ဖဿောတိ ဣမေ ဒသ သမ္ဖဿေ ဌပေတွာ သေသော သဗ္ဗော မနောသမ္ဖဿော နာမ။ ဝေဒနာဆက္ကမ္ပိ ဧတေနေဝ နယေန ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ရူပသညာတိ ရူပံ အာရမ္မဏံ ကတွာ ဥပ္ပန္နာ သညာ။ ဧတေနုပါယေန သေသာပိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ စေတနာဆက္ကေပိ ဧသေဝ နယော။ တထာ တဏှာဆက္ကေ။
(ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၁၇။) [သျ]အဂါရဝေါတိ ဂါရဝဝိရဟိတော။ အပ္ပတိဿောတိ အပ္ပတိဿယော အနီစဝုတ္တိ။ ဧတ္ထ ပန ယော ဘိက္ခု သတ္ထရိ ဓရမာနေ တီသု ကာလေသု ဥပဋ္ဌာနံ န ယာတိ။ သတ္ထရိ အနုပါဟနေ စင်္ကမန္တေ သဥပါဟနော စင်္ကမတိ, နီစေ စင်္ကမန္တေ ဥစ္စေ စင်္ကမတိ, ဟေဋ္ဌာ ဝသန္တေ ဥပရိ ဝသတိ, သတ္ထုဒဿနဋ္ဌာနေ ဥဘော အံသေ ပါရုပတိ, ဆတ္တံ ဓာရေတိ, ဥပါဟနံ ဓာရေတိ, နဟာယတိ, ဥစ္စာရံ ဝါ ပဿာဝံ ဝါ ကရောတိ။ ပရိနိဗ္ဗုတေ ပန စေတိယံ ဝန္ဒိတုံ န ဂစ္ဆတိ, စေတိယဿ ပညာယနဋ္ဌာနေ သတ္ထုဒဿနဋ္ဌာနေ ဝုတ္တံ သဗ္ဗံ ကရောတိ, အယံ သတ္ထရိ အဂါရဝေါ နာမ။ ယော ပန ဓမ္မဿဝနေ သံဃုဋ္ဌေ သက္ကစ္စံ န ဂစ္ဆတိ, သက္ကစ္စံ ဓမ္မံ န သုဏာတိ, သမုလ္လပန္တော နိသီဒတိ, သက္ကစ္စံ န ဂဏှာတိ, န ဝါစေတိ, အယံ ဓမ္မေ အဂါရဝေါ နာမ။ ယော ပန ထေရေန ဘိက္ခုနာ အနဇ္ဈိဋ္ဌော ဓမ္မံ ဒေသေတိ, နိသီဒတိ, ပဉှံ ကထေတိ, ဝုဍ္ဎေ ဘိက္ခူ ဃဋ္ဋေန္တော ဂစ္ဆတိ, တိဋ္ဌတိ, နိသီဒတိ, ဒုဿပလ္လတ္ထိကံ ဝါ ဟတ္ထပလ္လတ္ထိကံ ဝါ ကရောတိ, သံဃမဇ္ဈေ ဥဘော အံသေ ပါရုပတိ, ဆတ္တုပါဟနံ ဓာရေတိ, အယံ သံဃေ အဂါရဝေါ နာမ။ ဧကဘိက္ခုသ္မိမ္ပိ ဟိ အဂါရဝေ ကတေ သံဃေ အဂါရဝေါ ကတောဝ ဟောတိ။ တိဿော သိက္ခာ ပန အပူရယမာနောဝ သိက္ခာယ အဂါရဝေါ နာမ။ အပ္ပမာဒလက္ခဏံ အနနုဗြူဟယမာနော အပ္ပမာဒေ အဂါရဝေါ နာမ။ ဒုဝိဓမ္ပိ ပဋိသန္ထာရံ အကရောန္တော ပဋိသန္ထာရေ အဂါရဝေါ နာမ။ ဆ ဂါရဝါ ဝုတ္တပ္ပဋိပက္ခဝသေန ဝေဒိတဗ္ဗာ။
သောမနဿူပဝိစာရာတိ သောမနဿသမ္ပယုတ္တာ ဝိစာရာ။ သောမနဿဋ္ဌာနိယန္တိ သောမနဿကာရဏဘူတံ။ ဥပဝိစရတီတိ ဝိတက္ကေန ဝိတက္ကေတွာ ဝိစာရေန ပရိစ္ဆိန္ဒတိ။ ဧသ နယော သဗ္ဗတ္ထ။ ဒေါမနဿူပဝိစာရာပိ ဧဝမေဝ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ တထာ ဥပေက္ခူပဝိစာရာ။ သာရဏီယဓမ္မာ ဟေဋ္ဌာ ဝိတ္ထာရိတာ။ ဒိဋ္ဌိသာမညဂတောတိ ဣမိနာ ပန ပဒေန ကောသမ္ဗကသုတ္တေ ပဌမမဂ္ဂေါ ကထိတော။ ဣဓ စတ္တာရောပိ မဂ္ဂါ။
ဝိဝါဒမူလဆက္ကဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၃၂၅။ ဝိဝါဒမူလာနီတိ ဝိဝါဒဿ မူလာနိ။ ကောဓနောတိ ကုဇ္ဈနလက္ခဏေန ကောဓေန သမန္နာဂတော။ ဥပနာဟီတိ ဝေရအပ္ပဋိနိဿဂ္ဂလက္ခဏေန ဥပနာဟေန သမန္နာဂတော။ အဟိတာယ ဒုက္ခာယ ဒေဝမနုဿာနန္တိ ဒွိန္နံ ဘိက္ခူနံ ဝိဝါဒေါ ကထံ ဒေဝမနုဿာနံ အဟိတာယ ဒုက္ခာယ သံဝတ္တတိ။ ကောသမ္ဗကက္ခန္ဓကေ ဝိယ ဒွီသု ဘိက္ခူသု ဝိဝါဒံ အာပန္နေသု တသ္မိံ
(ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၁၈။) [သျ]ဝိဟာရေ တေသံ အန္တေဝါသိကာ ဝိဝဒန္တိ။ တေသံ ဩဝါဒံ ဂဏှန္တော ဘိက္ခုနိသံဃော ဝိဝဒတိ။ တတော တေသံ ဥပဋ္ဌာကာ ဝိဝဒန္တိ။ အထ မနုဿာနံ အာရက္ခဒေဝတာ ဒွေ ကောဋ္ဌာသာ ဟောန္တိ။ တတ္ထ ဓမ္မဝါဒီနံ အာရက္ခဒေဝတာ ဓမ္မဝါဒိနိယော ဟောန္တိ အဓမ္မဝါဒီနံ အဓမ္မဝါဒိနိယော။ တတော အာရက္ခဒေဝတာနံ မိတ္တာ ဘုမ္မာ ဒေဝတာ ဘိဇ္ဇန္တိ။ ဧဝံ ပရမ္ပရာ ယာဝ ဗြဟ္မလောကာ ဌပေတွာ အရိယသာဝကေ သဗ္ဗေ ဒေဝမနုဿာ ဒွေ ကောဋ္ဌာသာ ဟောန္တိ။ ဓမ္မဝါဒီဟိ ပန အဓမ္မဝါဒိနောဝ ဗဟုတရာ ဟောန္တိ။ တတော ‘‘ယံ ဗဟုကေဟိ ဂဟိတံ, တံ တစ္ဆ’’န္တိ ဓမ္မံ ဝိဿဇ္ဇေတွာ ဗဟုတရာဝ အဓမ္မံ ဂဏှန္တိ။ တေ အဓမ္မံ ပုရက္ခတွာ ဝဒန္တာ အပါယေသု နိဗ္ဗတ္တန္တိ။ ဧဝံ ဒွိန္နံ ဘိက္ခူနံ ဝိဝါဒေါ ဒေဝမနုဿာနံ အဟိတာယ ဒုက္ခာယ ဟောတိ။
အဇ္ဈတ္တံ ဝါတိ တုမှာကံ အဗ္ဘန္တရပရိသာယ။ ဗဟိဒ္ဓါ ဝါတိ ပရေသံ ပရိသာယ။
မက္ခီတိ ပရေသံ ဂုဏမက္ခနလက္ခဏေန မက္ခေန သမန္နာဂတော။ ပဠာသီတိ ယုဂဂ္ဂါဟလက္ခဏေန ပဠာသေန သမန္နာဂတော။ ဣဿုကီတိ ပရသက္ကာရာဒီနိ ဣဿာယနလက္ခဏာယ ဣဿာယ သမန္နာဂတော။ မစ္ဆရီတိ အာဝါသမစ္ဆရိယာဒီဟိ သမန္နာဂတော။ သဌောတိ ကေရာဋိကော။ မာယာဝီတိ ကတပါပပဋိစ္ဆာဒကော။ ပါပိစ္ဆောတိ အသန္တသမ္ဘာဝနိစ္ဆကော ဒုဿီလော။ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌီတိ နတ္ထိကဝါဒီ အဟေတုကဝါဒီ အကိရိယဝါဒီ။ သန္ဒိဋ္ဌိပရာမာသီတိ သယံ ဒိဋ္ဌိမေဝ ပရာမသတိ။ အာဓာနဂ္ဂါဟီတိ ဒဠှဂ္ဂါဟီ။ ဒုပ္ပဋိနိဿဂ္ဂီတိ န သက္ကာ ဟောတိ ဂဟိတံ ဝိဿဇ္ဇာပေတုံ။
ပထဝီဓာတူတိ ပတိဋ္ဌာဓာတု။ အာပေါဓာတူတိ အာဗန္ဓနဓာတု။ တေဇောဓာတူတိ ပရိပါစနဓာတု။ ဝါယောဓာတူတိ ဝိတ္ထမ္ဘနဓာတု။ အာကာသဓာတူတိ အသမ္ဖုဋ္ဌဓာတု။ ဝိညာဏဓာတူတိ ဝိဇာနနဓာတု။
နိဿရဏိယဆက္ကဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၃၂၆။ နိဿရဏိယာ ဓာတုယောတိ နိဿဋဓာတုယောဝ။ ပရိယာဒါယ တိဋ္ဌတီတိ ပရိယာဒိယိတွာ ဟာပေတွာ တိဋ္ဌတိ။ ‘မာ ဟေဝန္တိဿ ဝစနီယော’တိ ယသ္မာ အဘူတံ ဗျာကရဏံ ဗျာကရောတိ, တသ္မာ မာ ဧဝံ
(ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၁၉။) [သျ]ဘဏီတိ ဝတ္တဗ္ဗော။ ယဒိဒံ မေတ္တာစေတောဝိမုတ္တီတိ ယာ အယံ မေတ္တာစေတောဝိမုတ္တိ, ဣဒံ နိဿရဏံ ဗျာပါဒဿ, ဗျာပါဒတော နိဿဋာတိ အတ္ထော။ ယော ပန မေတ္တာယ တိကစတုက္ကဇ္ဈာနတော ဝုဋ္ဌိတော သင်္ခါရေ သမ္မသိတွာ တတိယမဂ္ဂံ ပတွာ ‘‘ပုန ဗျာပါဒေါ နတ္ထီ’’တိ တတိယဖလေန နိဗ္ဗာနံ ပဿတိ, တဿ စိတ္တံ အစ္စန္တံ နိဿရဏံ ဗျာပါဒဿ။ ဧတေနုပါယေန သဗ္ဗတ္ထ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။
အနိမိတ္တာ စေတောဝိမုတ္တီတိ အရဟတ္တဖလသမာပတ္တိ။ သာ ဟိ ရာဂနိမိတ္တာဒီနဉ္စေဝ ရူပနိမိတ္တာဒီနဉ္စ နိစ္စနိမိတ္တာဒီနဉ္စ အဘာဝါ ‘‘အနိမိတ္တာ’’တိ ဝုတ္တာ။ နိမိတ္တာနုသာရီတိ ဝုတ္တပ္ပဘေဒံ နိမိတ္တံ အနုသရတီတိ နိမိတ္တာနုသာရီ။
အသ္မီတိ အသ္မိမာနော။ အယမဟမသ္မီတိ ပဉ္စသု ခန္ဓေသု အယံ နာမ အဟံ အသ္မီတိ ဧတ္တာဝတာ အရဟတ္တံ ဗျာကတံ ဟောတိ။ ဝိစိကိစ္ဆာကထံကထာသလ္လန္တိ ဝိစိကိစ္ဆာဘူတံ ကထံကထာသလ္လံ။ ‘မာ ဟေဝန္တိဿ ဝစနီယော’တိ သစေ တေ ပဌမမဂ္ဂဝဇ္ဈာ ဝိစိကိစ္ဆာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ, အရဟတ္တဗျာကရဏံ မိစ္ဆာ ဟောတိ, တသ္မာ မာ အဘူတံ ဘဏီတိ ဝါရေတဗ္ဗော။ အသ္မိမာနသမုဂ္ဃါတောတိ အရဟတ္တမဂ္ဂေါ။ အရဟတ္တမဂ္ဂဖလဝသေန ဟိ နိဗ္ဗာနေ ဒိဋ္ဌေ ပုန အသ္မိမာနော နတ္ထီတိ အရဟတ္တမဂ္ဂေါ အသ္မိမာနသမုဂ္ဃါတောတိ ဝုတ္တော။
အနုတ္တရိယာဒိဆက္ကဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၃၂၇။ အနုတ္တရိယာနီတိ အနုတ္တရာနိ ဇေဋ္ဌကာနိ။ ဒဿနေသု အနုတ္တရိယံ ဒဿနာနုတ္တရိယံ။ သေသပဒေသုပိ ဧသေဝ နယော။ တတ္ထ ဟတ္ထိရတနာဒီနံ ဒဿနံ န ဒဿနာနုတ္တရိယံ, နိဝိဋ္ဌသဒ္ဓဿ ပန နိဝိဋ္ဌပေမဝသေန ဒသဗလဿ ဝါ ဘိက္ခုသံဃဿ ဝါ ကသိဏာသုဘနိမိတ္တာဒီနံ ဝါ အညတရဿ ဒဿနံ ဒဿနာနုတ္တရိယံ နာမ။ ခတ္တိယာဒီနံ ဂုဏကထာသဝနံ န သဝနာနုတ္တရိယံ, နိဝိဋ္ဌသဒ္ဓဿ ပန နိဝိဋ္ဌပေမဝသေန တိဏ္ဏံ ဝါ ရတနာနံ ဂုဏကထာသဝနံ တေပိဋကဗုဒ္ဓဝစနသဝနံ ဝါ သဝနာနုတ္တရိယံ နာမ။ မဏိရတနာဒိလာဘော န လာဘာနုတ္တရိယံ, သတ္တဝိဓအရိယဓနလာဘော ပန လာဘာနုတ္တရိယံ နာမ။ ဟတ္ထိသိပ္ပါဒိသိက္ခနံ န သိက္ခာနုတ္တရိယံ, သိက္ခတ္တယပူရဏံ ပန သိက္ခာနုတ္တရိယံ နာမ။ ခတ္တိယာဒီနံ ပါရိစရိယာ န ပါရိစရိယာနုတ္တရိယံ, တိဏ္ဏံ ပန ရတနာနံ ပါရိစရိယာ ပါရိစရိယာနုတ္တရိယံ နာမ။ ခတ္တိယာဒီနံ ဂုဏာနုဿရဏံ နာနုဿတာနုတ္တရိယံ, တိဏ္ဏံ ပန ရတနာနံ ဂုဏာနုဿရဏံ အနုဿတာနုတ္တရိယံ နာမ။
(ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၂၀။) [သျ]အနုဿတိယောဝ အနုဿတိဋ္ဌာနာနိ နာမ။ ဗုဒ္ဓါနုဿတီတိ ဗုဒ္ဓဿ ဂုဏာနုဿရဏံ။ ဧဝံ အနုဿရတော ဟိ ပီတိ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ သော တံ ပီတိံ ခယတော ဝယတော ပဋ္ဌပေတွာ အရဟတ္တံ ပါပုဏာတိ။ ဥပစာရကမ္မဋ္ဌာနံ နာမေတံ ဂိဟီနမ္ပိ လဗ္ဘတိ, ဧသ နယော သဗ္ဗတ္ထ။ ဝိတ္ထာရကထာ ပနေတ္ထ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗာ။
သတတဝိဟာရဆက္ကဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၃၂၈။ သတတဝိဟာရာတိ ခီဏာသဝဿ နိစ္စဝိဟာရာ။ စက္ခုနာ ရူပံ ဒိသွာတိ စက္ခုဒွါရာရမ္မဏေ အာပါထဂတေ တံ ရူပံ စက္ခုဝိညာဏေန ဒိသွာ ဇဝနက္ခဏေ ဣဋ္ဌေ အရဇ္ဇန္တော နေဝ သုမနော ဟောတိ, အနိဋ္ဌေ အဒုဿန္တော န ဒုမ္မနော။ အသမပေက္ခနေ မောဟံ အနုပ္ပါဒေန္တော ဥပေက္ခကော ဝိဟရတိ မဇ္ဈတ္တော, သတိယာ ယုတ္တတ္တာ သတော, သမ္ပဇညေန ယုတ္တတ္တာ သမ္ပဇာနော။ သေသပဒေသုပိ ဧသေဝ နယော။ ဣတိ ဆသုပိ ဒွါရေသု ဥပေက္ခကော ဝိဟရတီတိ ဣမိနာ ဆဠင်္ဂုပေက္ခာ ကထိတာ။ သမ္ပဇာနောတိ ဝစနတော ပန စတ္တာရိ ဉာဏသမ္ပယုတ္တစိတ္တာနိ လဗ္ဘန္တိ။ သတတဝိဟာရာတိ ဝစနတော အဋ္ဌပိ မဟာစိတ္တာနိ လဗ္ဘန္တိ အရဇ္ဇန္တော အဒုဿန္တောတိ ဝစနတော ဒသပိ စိတ္တာနိ လဗ္ဘန္တိ။ သောမနဿံ ကထံ လဗ္ဘတီတိ စေ အာသေဝနတော လဗ္ဘတိ။
အဘိဇာတိဆက္ကဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၃၂၉။ အဘိဇာတိယောတိ ဇာတိယော။ ကဏှာဘိဇာတိကော သမာနောတိ ကဏှေ နီစကုလေ ဇာတော ဟုတွာ။ ကဏှံ ဓမ္မံ အဘိဇာယတီတိ ကာဠကံ ဒသဒုဿီလျဓမ္မံ ပသဝတိ ကရောတိ။ သော တံ အဘိဇာယိတွာ နိရယေ နိဗ္ဗတ္တတိ။ သုက္ကံ ဓမ္မန္တိ အဟံ ပုဗ္ဗေပိ ပုညာနံ အကတတ္တာ နီစကုလေ နိဗ္ဗတ္တော။ ဣဒါနိ ပုညံ ကရောမီတိ ပုညသင်္ခါတံ ပဏ္ဍရံ ဓမ္မံ အဘိဇာယတိ။ သော တေန သဂ္ဂေ နိဗ္ဗတ္တတိ။ အကဏှံ အသုက္ကံ နိဗ္ဗာနန္တိ နိဗ္ဗာနဉှိ သစေ ကဏှံ ဘဝေယျ, ကဏှဝိပါကံ ဒဒေယျ။ သစေ သုက္ကံ, သုက္ကဝိပါကံ ဒဒေယျ။ ဒွိန္နမ္ပိ အပ္ပဒါနတော ပန ‘‘အကဏှံ အသုက္က’’န္တိ ဝုတ္တံ။ နိဗ္ဗာနဉ္စ နာမ ဣမသ္မိံ အတ္ထေ အရဟတ္တံ အဓိပ္ပေတံ။ တဉှိ ကိလေသနိဗ္ဗာနန္တေ ဇာတတ္တာ နိဗ္ဗာနံ နာမ။ တံ ဧသ အဘိဇာယတိ ပသဝတိ ကရောတိ။ သုက္ကာဘိဇာတိကော သမာနောတိ သုက္ကေ ဥစ္စကုလေ ဇာတော ဟုတွာ။ သေသံ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။
(ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၂၁။) [သျ]နိဗ္ဗေဓဘာဂိယဆက္ကဝဏ္ဏနာ
နိဗ္ဗေဓဘာဂိယာတိ နိဗ္ဗေဓော ဝုစ္စတိ နိဗ္ဗာနံ, တံ ဘဇန္တိ ဥပဂစ္ဆန္တီတိ နိဗ္ဗေဓဘာဂိယာ။ အနိစ္စသညာဒယော ပဉ္စကေ ဝုတ္တာ။ နိရောဓာနုပဿနာဉာဏေ သညာ နိရောဓသညာ နာမ။
‘‘ဣမေ ခေါ, အာဝုသော’’တိအာဒိ ဝုတ္တနယေနေဝ ယောဇေတဗ္ဗံ။ ဣတိ ဒွါဝီသတိယာ ဆက္ကာနံ ဝသေန ဗာတ္တိံသသတပဉှေ ကထေန္တော ထေရော သာမဂ္ဂိရသံ ဒဿေသီတိ။
ဆက္ကဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
သတ္တကဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၃၃၀။ ဣတိ ဆက္ကဝသေန သာမဂ္ဂိရသံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ သတ္တကဝသေန ဒဿေတုံ ပုန ဒေသနံ အာရဘိ။
တတ္ထ သမ္ပတ္တိပဋိလာဘဋ္ဌေန သဒ္ဓါဝ ဓနံ သဒ္ဓါဓနံ။ ဧသ နယော သဗ္ဗတ္ထ။ ပညာဓနံ ပနေတ္ထ သဗ္ဗသေဋ္ဌံ။ ပညာယ ဟိ ဌတွာ တီဏိ သုစရိတာနိ ပဉ္စသီလာနိ ဒသသီလာနိ ပူရေတွာ သဂ္ဂူပဂါ ဟောန္တိ, သာဝကပါရမီဉာဏံ, ပစ္စေကဗောဓိဉာဏံ, သဗ္ဗညုတညာဏဉ္စ ပဋိဝိဇ္ဈန္တိ။ ဣမာသံ သမ္ပတ္တီနံ ပဋိလာဘကာရဏတော ပညာ ‘‘ဓန’’န္တိ ဝုတ္တာ။ သတ္တပိ စေတာနိ လောကိယလောကုတ္တရမိဿကာနေဝ ကထိတာနိ။ ဗောဇ္ဈင်္ဂကထာ ကထိတာဝ။
သမာဓိပရိက္ခာရာတိ သမာဓိပရိဝါရာ။ သမ္မာဒိဋ္ဌာဒီနိ ဝုတ္တတ္ထာနေဝ။ ဣမေပိ သတ္တ ပရိက္ခာရာ လောကိယလောကုတ္တရာဝ ကထိတာ။
အသတံ ဓမ္မာ အသန္တာ ဝါ ဓမ္မာ လာမကာ ဓမ္မာတိ အသဒ္ဓမ္မာ။ ဝိပရိယာယေန သဒ္ဓမ္မာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ သေသမေတ္ထ ဥတ္တာနတ္ထမေဝ။ သဒ္ဓမ္မေသု ပန သဒ္ဓါဒယော သဗ္ဗေပိ ဝိပဿကဿေဝ ကထိတာ။ တေသုပိ ပညာ လောကိယလောကုတ္တရာ။ အယံ ဝိသေသော။
သပ္ပုရိသာနံ ဓမ္မာတိ သပ္ပုရိသဓမ္မာ။ တတ္ထ သုတ္တဂေယျာဒိကံ ဓမ္မံ ဇာနာတီတိ ဓမ္မညူ။ တဿ တဿေဝ ဘာသိတဿ အတ္ထံ ဇာနာတီတိ အတ္ထညူ။ ‘‘ဧတ္တကောမှိ သီလေန သမာဓိနာ ပညာယာ’’တိ ဧဝံ အတ္တာနံ ဇာနာတီတိ အတ္တညူ။ ပဋိဂ္ဂဟဏပရိဘောဂေသု မတ္တံ ဇာနာတီတိ မတ္တညူ။
(ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၂၂။) [သျ]အယံ ကာလော ဥဒ္ဒေသဿ, အယံ ကာလော ပရိပုစ္ဆာယ, အယံ ကာလော ယောဂဿ အဓိဂမာယာတိ ဧဝံ ကာလံ ဇာနာတီတိ ကာလညူ။ ဧတ္ထ စ ပဉ္စ ဝဿာနိ ဥဒ္ဒေသဿ ကာလော။ ဒသ ပရိပုစ္ဆာယ။ ဣဒံ အတိသမ္ဗာဓံ။ ဒသ ဝဿာနိ ပန ဥဒ္ဒေသဿ ကာလော။ ဝီသတိ ပရိပုစ္ဆာယ။ တတော ပရံ ယောဂေ ကမ္မံ ကာတဗ္ဗံ။ အဋ္ဌဝိဓံ ပရိသံ ဇာနာတီတိ ပရိသညူ။ သေဝိတဗ္ဗာသေဝိတဗ္ဗံ ပုဂ္ဂလံ ဇာနာတီတိ ပုဂ္ဂလညူ။
֍ ဋီ ၃၃၁။ နိဒ္ဒသဝတ္ထူနီတိ နိဒ္ဒသာဒိဝတ္ထူနိ။ နိဒ္ဒသော ဘိက္ခု, နိဗ္ဗီသော, နိတ္တိံသော, နိစ္စတ္တာလီသော, နိပ္ပညာသော ဘိက္ခူတိ ဧဝံ ဝစနကာရဏာနိ။ အယံ ကိရ ပဉှော တိတ္ထိယသမယေ ဥပ္ပန္နော။ တိတ္ထိယာ ဟိ ဒသဝဿကာလေ မတံ နိဂဏ္ဌံ နိဒ္ဒသောတိ ဝဒန္တိ။ သော ကိရ ပုန ဒသဝဿော န ဟောတိ။ န ကေဝလဉ္စ ဒသဝဿောဝ။ နဝဝဿောပိ…ပေ… ဧကဝဿောပိ န ဟောတိ။ ဧတေနေဝ နယေန ဝီသတိဝဿာဒိကာလေပိ မတံ နိဗ္ဗီသော, နိတ္တိံသော, နိစ္စတ္တာလီသော, နိပ္ပညာသောတိ ဝဒန္တိ။ အာယသ္မာ အာနန္ဒော ဂါမေ ဝိစရန္တော တံ ကထံ သုတွာ ဝိဟာရံ ဂန္တွာ ဘဂဝတော အာရောစေသိ။ ဘဂဝါ အာဟ –
‘‘န ဣဒံ, အာနန္ဒ, တိတ္ထိယာနံ အဓိဝစနံ မမ သာသနေ ခီဏာသဝဿေတံ အဓိဝစနံ။ ခီဏာသဝေါ ဟိ ဒသဝဿကာလေ ပရိနိဗ္ဗုတော ပုန ဒသဝဿော န ဟောတိ။ န ကေဝလဉ္စ ဒသဝဿောဝ, နဝဝဿောပိ…ပေ… ဧကဝဿောပိ။ န ကေဝလဉ္စ ဧကဝဿောဝ, ဒသမာသိကောပိ…ပေ… ဧကမာသိကောပိ။ ဧကဒိဝသိကောပိ။ ဧကမုဟုတ္တောပိ န ဟောတိ ဧဝ။ ကသ္မာ? ပုန ပဋိသန္ဓိယာ အဘာဝါ။ နိဗ္ဗီသာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ ဣတိ ဘဂဝါ မမ သာသနေ ခီဏာသဝဿေတံ အဓိဝစန’’န္တိ –
ဝတွာ ယေဟိ ကာရဏေဟိ သော နိဒ္ဒသော ဟောတိ, တာနိ ဒဿေတုံ သတ္တ နိဒ္ဒသဝတ္ထူနိ ဒေသေတိ။ ထေရောပိ တမေဝ ဒေသနံ ဥဒ္ဓရိတွာ သတ္တ နိဒ္ဒသဝတ္ထူနိ ဣဓာဝုသော, ဘိက္ခု, သိက္ခာသမာဒါနေတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ဣဓာတိ ဣမသ္မိံ သာသနေ။ သိက္ခာသမာဒါနေ တိဗ္ဗစ္ဆန္ဒော ဟောတီတိ သိက္ခတ္တယပူရဏေ ဗဟလစ္ဆန္ဒော ဟောတိ။ အာယတိဉ္စ သိက္ခာသမာဒါနေ
(ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၂၃။) [သျ]အဝိဂတပေမောတိ အနာဂတေ ပုနဒိဝသာဒီသုပိ သိက္ခာပူရဏေ အဝိဂတပေမေန သမန္နာဂတော ဟောတိ။ ဓမ္မနိသန္တိယာတိ ဓမ္မနိသာမနာယ။ ဝိပဿနာယေတံ အဓိဝစနံ။ ဣစ္ဆာဝိနယေတိ တဏှာဝိနယနေ။ ပဋိသလ္လာနေတိ ဧကီဘာဝေ။ ဝီရိယာရမ္ဘေတိ ကာယိကစေတသိကဿ ဝီရိယဿ ပူရဏေ။ သတိနေပက္ကေတိ သတိယဉ္စေဝ နေပက္ကဘာဝေ စ။ ဒိဋ္ဌိပဋိဝေဓေတိ မဂ္ဂဒဿနေ။ သေသံ သဗ္ဗတ္ထ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။
သညာသု အသုဘာနုပဿနာဉာဏေ သညာ အသုဘသညာ။ အာဒီနဝါနုပဿနာဉာဏေ သညာ အာဒီနဝသညာ နာမ။ သေသာ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တာ ဧဝ။ ဗလသတ္တကဝိညာဏဋ္ဌိတိသတ္တကပုဂ္ဂလသတ္တကာနိ ဝုတ္တနယာနေဝ။ အပ္ပဟီနဋ္ဌေန အနုသယန္တီတိ အနုသယာ။ ထာမဂတော ကာမရာဂေါ ကာမရာဂါနုသယော။ ဧသ နယော သဗ္ဗတ္ထ။ သံယောဇနသတ္တကံ ဥတ္တာနတ္ထမေဝ။
အဓိကရဏသမထသတ္တကဝဏ္ဏနာ
အဓိကရဏသမထေသု အဓိကရဏာနိ သမေန္တိ ဝူပသမေန္တီတိ အဓိကရဏသမထာ။ ဥပ္ပန္နုပ္ပန္နာနန္တိ ဥပ္ပန္နာနံ ဥပ္ပန္နာနံ။ အဓိကရဏာနန္တိ ဝိဝါဒါဓိကရဏံ အနုဝါဒါဓိကရဏံ အာပတ္တာဓိကရဏံ ကိစ္စာဓိကရဏန္တိ ဣမေသံ စတုန္နံ။ သမထာယ ဝူပသမာယာတိ သမထတ္ထဉ္စေဝ ဝူပသမနတ္ထဉ္စ။ သမ္မုခါဝိနယော ဒါတဗ္ဗော…ပေ… တိဏဝတ္ထာရကောတိ ဣမေ သတ္တ သမထာ ဒါတဗ္ဗာ။
တတြာယံ ဝိနိစ္ဆယနယော။ အဓိကရဏေသု တာဝ ဓမ္မောတိ ဝါ အဓမ္မောတိ ဝါ အဋ္ဌာရသဟိ ဝတ္ထူဟိ ဝိဝဒန္တာနံ ဘိက္ခူနံ ယော ဝိဝါဒေါ, ဣဒံ ဝိဝါဒါဓိကရဏံ နာမ။ သီလဝိပတ္တိယာ ဝါ အာစာရဒိဋ္ဌိအာဇီဝဝိပတ္တိယာ ဝါ အနုဝဒန္တာနံ အနုဝါဒေါ ဥပဝဒနာ စေဝ စောဒနာ စ, ဣဒံ အနုဝါဒါဓိကရဏံ နာမ။ မာတိကာယ အာဂတာ ပဉ္စ, ဝိဘင်္ဂေ ဒွေတိ သတ္တပိ အာပတ္တိက္ခန္ဓာ, ဣဒံ အာပတ္တာဓိကရဏံ နာမ။ သံဃဿ အပလောကနာဒီနံ စတုန္နံ ကမ္မာနံ ကရဏံ, ဣဒံ ကိစ္စာဓိကရဏံ နာမ။
တတ္ထ ဝိဝါဒါဓိကရဏံ ဒွီဟိ သမထေဟိ သမ္မတိ သမ္မုခါဝိနယေန စ ယေဘုယျသိကာယ စ။ သမ္မုခါဝိနယေနေဝ သမ္မမာနံ ယသ္မိံ ဝိဟာရေ ဥပ္ပန္နံ တသ္မိံယေဝ ဝါ အညတ္ထ ဝူပသမေတုံ ဂစ္ဆန္တာနံ အန္တရာမဂ္ဂေ ဝါ ယတ္ထ ဂန္တွာ သံဃဿ နိယျာတိတံ တတ္ထ သံဃေန ဝါ သံဃေ ဝူပသမေတုံ အသက္ကောန္တေ
(ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၂၄။) [သျ]တတ္ထေဝ ဥဗ္ဗာဟိကာယ သမ္မတပုဂ္ဂလေဟိ ဝါ ဝိနိစ္ဆိတံ သမ္မတိ။ ဧဝံ သမ္မမာနေ စ ပနေတသ္မိံ ယာ သံဃသမ္မုခတာ ဓမ္မသမ္မုခတာ ဝိနယသမ္မုခတာ ပုဂ္ဂလသမ္မုခတာ, အယံ သမ္မုခါဝိနယော နာမ။
တတ္ထ စ ကာရကသံဃဿ သံဃသာမဂ္ဂိဝသေန သမ္မုခီဘာဝေါ သံဃသမ္မုခတာ။ သမေတဗ္ဗဿ ဝတ္ထုနော ဘူတတာ ဓမ္မသမ္မုခတာ။ ယထာ တံ သမေတဗ္ဗံ, တထေဝ သမ္မနံ ဝိနယသမ္မုခတာ။ ယော စ ဝိဝဒတိ, ယေန စ ဝိဝဒတိ, တေသံ ဥဘိန္နံ အတ္ထပစ္စတ္ထိကာနံ သမ္မုခီဘာဝေါ ပုဂ္ဂလသမ္မုခတာ။ ဥဗ္ဗာဟိကာယ ဝူပသမေ ပနေတ္ထ သံဃသမ္မုခတာ ပရိဟာယတိ။ ဧဝံ တာဝ သမ္မုခါဝိနယေနေဝ သမ္မတိ။
သစေ ပနေဝမ္ပိ န သမ္မတိ, အထ နံ ဥဗ္ဗာဟိကာယ သမ္မတာ ဘိက္ခူ ‘‘န မယံ သက္ကောမ ဝူပသမေတု’’န္တိ သံဃဿေဝ နိယျာတေန္တိ, တတော သံဃော ပဉ္စင်္ဂသမန္နာဂတံ ဘိက္ခုံ သလာကဂ္ဂါဟာပကံ သမ္မန္နတိ။ တေန ဂုဠှကဝိဝဋကသကဏ္ဏဇပ္ပကေသု တီသု သလာကဂ္ဂါဟေသု အညတရဝသေန သလာကံ ဂါဟာပေတွာ သန္နိပတိတပရိသာယ ဓမ္မဝါဒီနံ ယေဘုယျတာယ ယထာ တေ ဓမ္မဝါဒိနော ဝဒန္တိ, ဧဝံ ဝူပသန္တံ အဓိကရဏံ သမ္မုခါဝိနယေန စ ယေဘုယျသိကာယ စ ဝူပသန္တံ ဟောတိ။
တတ္ထ သမ္မုခါဝိနယော ဝုတ္တနယော ဧဝ။ ယံ ပန ယေဘုယျသိကာကမ္မဿ ကရဏံ, အယံ ယေဘုယျသိကာ နာမ။ ဧဝံ ဝိဝါဒါဓိကရဏံ ဒွီဟိ သမထေဟိ သမ္မတိ။ အနုဝါဒါဓိကရဏံ စတူဟိ သမထေဟိ သမ္မတိ – သမ္မုခါဝိနယေန စ သတိဝိနယေန စ အမူဠှဝိနယေန စ တဿပါပိယသိကာယ စ။ သမ္မုခါဝိနယေနေဝ သမ္မမာနံ ယော စ အနုဝဒတိ, ယဉ္စ အနုဝဒတိ, တေသံ ဝစနံ သုတွာ သစေ ကာစိ အာပတ္တိ နတ္ထိ, ဥဘော ခမာပေတွာ, သစေ အတ္ထိ, အယံ နာမေတ္ထ အာပတ္တီတိ ဧဝံ ဝိနိစ္ဆိတံ ဝူပသမ္မတိ။ တတ္ထ သမ္မုခါဝိနယလက္ခဏံ ဝုတ္တနယမေဝ။ ယဒါ ပန ခီဏာသဝဿ ဘိက္ခုနော အမူလိကာယ သီလဝိပတ္တိယာ အနုဒ္ဓံသိတဿ သတိဝိနယံ ယာစမာနဿ သံဃော ဉတ္တိစတုတ္ထေန ကမ္မေန သတိဝိနယံ ဒေတိ, တဒါ သမ္မုခါဝိနယေန စ သတိဝိနယေန စ ဝူပသန္တံ ဟောတိ။ ဒိန္နေ ပန သတိဝိနယေ ပုန တသ္မိံ ပုဂ္ဂလေ ကဿစိ အနုဝါဒေါ န ရုဟတိ။
ယဒါ ဥမ္မတ္တကော ဘိက္ခု ဥမ္မာဒဝသေန အဿာမဏကေ အဇ္ဈာစာရေ ‘‘သရတာယသ္မာ ဧဝရူပိံ အာပတ္တိ’’န္တိ ဘိက္ခူဟိ စောဒိယမာနော ‘‘ဥမ္မတ္တကေန
(ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၂၅။) [သျ]မေ, အာဝုသော, ဧတံ ကတံ, နာဟံ တံ သရာမီ’’တိ ဘဏန္တောပိ ဘိက္ခူဟိ စောဒိယမာနောဝ ပုန အစောဒနတ္ထာယ အမူဠှဝိနယံ ယာစတိ, သံဃော စဿ ဉတ္တိစတုတ္ထေန ကမ္မေန အမူဠှဝိနယံ ဒေတိ, တဒါ သမ္မုခါဝိနယေန စ အမူဠှဝိနယေန စ ဝူပသန္တံ ဟောတိ။ ဒိန္နေ ပန အမူဠှဝိနယေ ပုန တသ္မိံ ပုဂ္ဂလေ ကဿစိ တပ္ပစ္စယာ အနုဝါဒေါ န ရုဟတိ။
ယဒါ ပန ပါရာဇိကေန ဝါ ပါရာဇိကသာမန္တေန ဝါ စောဒိယမာနဿ အညေနညံ ပဋိစရတော ပါပုဿန္နတာယ ပါပိယဿ ပုဂ္ဂလဿ ‘‘သစာယံ အစ္ဆိန္နမူလော ဘဝိဿတိ, သမ္မာ ဝတ္တိတွာ ဩသာရဏံ လဘိဿတိ။ သစေ ဆိန္နမူလော အယမေဝဿ နာသနာ ဘဝိဿတီ’’တိ မညမာနော သံဃော ဉတ္တိစတုတ္ထေန ကမ္မေန တဿပါပိယသိကံ ကရောတိ, တဒါ သမ္မုခါဝိနယေန စ တဿပါပိယသိကာယ စ ဝူပသန္တံ ဟောတီတိ။ ဧဝံ အနုဝါဒါဓိကရဏံ စတူဟိ သမထေဟိ သမ္မတိ။ အာပတ္တာဓိကရဏံ တီဟိ သမထေဟိ သမ္မတိ သမ္မုခါဝိနယေန စ ပဋိညာတကရဏေန စ တိဏဝတ္ထာရကေန စ။ တဿ သမ္မုခါဝိနယေနေဝ ဝူပသမော နတ္ထိ။ ယဒါ ပန ဧကဿ ဝါ ဘိက္ခုနော သန္တိကေ သံဃဂဏမဇ္ဈေသု ဝါ ဘိက္ခု လဟုကံ အာပတ္တိံ ဒေသေတိ, တဒါ အာပတ္တာဓိကရဏံ သမ္မုခါဝိနယေန စ ပဋိညာတကရဏေန စ ဝူပသမ္မတိ။
တတ္ထ သမ္မုခါဝိနယေ တာဝ ယော စ ဒေသေတိ, ယဿ စ ဒေသေတိ, တေသံ သမ္မုခီဘာဝေါ ပုဂ္ဂလသမ္မုခတာ။ သေသံ ဝုတ္တနယမေဝ။
ပုဂ္ဂလဿ ဂဏဿ စ ဒေသနာကာလေ သံဃသမ္မုခတာ ပရိဟာယတိ။ ယာ ပနေတ္ထ အဟံ, ဘန္တေ, ဣတ္ထန္နာမံ အာပတ္တိံ အာပန္နောတိ စ အာမ, ပဿာမီတိ စ ပဋိညာ, တာယ ပဋိညာယ ‘‘အာယတိံ သံဝရေယျာသီ’’တိ ကရဏံ, တံ ပဋိညာတကရဏံ နာမ။ သံဃာဒိသေသေ ဟိ ပရိဝါသာဒိယာစနာ ပဋိညာ။ ပရိဝါသာဒီနံ ဒါနံ ပဋိညာတကရဏံ နာမ။ ဒွေ ပက္ခဇာတာ ပန ဘဏ္ဍနကာရကာ ဘိက္ခူ ဗဟုံ အဿာမဏကံ အဇ္ဈာစရိတွာ ပုန လဇ္ဇိဓမ္မေ ဥပ္ပန္နေ သစေ မယံ ဣမာဟိ အာပတ္တီဟိ အညမညံ ကာရေဿာမ, သိယာပိ တံ အဓိကရဏံ ကက္ခဠတ္တာယ သံဝတ္တေယျာတိ အညမညံ အာပတ္တိယာ ကာရာပနေ ဒေါသံ ဒိသွာ ယဒါ တိဏဝတ္ထာရကကမ္မံ ကရောန္တိ, တဒါ အာပတ္တာဓိကရဏံ သမ္မုခါဝိနယေန စ တိဏဝတ္ထာရကေန စ သမ္မတိ။
တတ္ထ ဟိ ယတ္တကာ ဟတ္ထပါသူပဂတာ ‘‘န မေတံ ခမတီ’’တိ ဧဝံ ဒိဋ္ဌာဝိကမ္မံ အကတွာ နိဒ္ဒမ္ပိ ဩက္ကန္တာ ဟောန္တိ, သဗ္ဗေသံ ဌပေတွာ ထုလ္လဝဇ္ဇဉ္စ
(ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၂၆။) [သျ]ဂိဟိပဋိသံယုတ္တဉ္စ သဗ္ဗာပတ္တိယော ဝုဋ္ဌဟန္တိ, ဧဝံ အာပတ္တာဓိကရဏံ တီဟိ သမထေဟိ သမ္မတိ။ ကိစ္စာဓိကရဏံ ဧကေန သမထေန သမ္မတိ သမ္မုခါဝိနယေနေဝ။ ဣမာနိ စတ္တာရိ အဓိကရဏာနိ ယထာနုရူပံ ဣမေဟိ သတ္တဟိ သမထေဟိ သမ္မန္တိ။ တေန ဝုတ္တံ – ဥပ္ပန္နုပ္ပန္နာနံ အဓိကရဏာနံ သမထာယ ဝူပသမာယ သမ္မုခါဝိနယော ဒါတဗ္ဗော…ပေ… တိဏဝတ္ထာရကောတိ။ အယမေတ္ထ ဝိနိစ္ဆယနယော။ ဝိတ္ထာရော ပန သမထက္ခန္ဓကေ အာဂတောယေဝ။ ဝိနိစ္ဆယောပိဿ သမန္တပါသာဒိကာယံ ဝုတ္တော။
‘‘ဣမေ ခေါ, အာဝုသော’’တိအာဒိ ဝုတ္တနယေနေဝ ယောဇေတဗ္ဗံ။ ဣတိ စုဒ္ဒသန္နံ သတ္တကာနံ ဝသေန အဋ္ဌနဝုတိ ပဉှေ ကထေန္တော ထေရော သာမဂ္ဂိရသံ ဒဿေသီတိ။
သတ္တကဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
အဋ္ဌကဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၃၃၃။ ဣတိ သတ္တကဝသေန သာမဂ္ဂိရသံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ အဋ္ဌကဝသေန ဒဿေတုံ ပုန ဒေသနံ အာရဘိ။ တတ္ထ မိစ္ဆတ္တာတိ အယာထာဝါ မိစ္ဆာသဘာဝါ။ သမ္မတ္တာတိ ယာထာဝါ သမ္မာသဘာဝါ။
֍ ဋီ ၃၃၄။ ကုသီတဝတ္ထူနီတိ ကုသီတဿ အလသဿ ဝတ္ထူနိ ပတိဋ္ဌာ ကောသဇ္ဇကာရဏာနီတိ အတ္ထော။ ကမ္မံ ကတ္တဗ္ဗံ ဟောတီတိ စီဝရဝိစာရဏာဒိကမ္မံ ကာတဗ္ဗံ ဟောတိ။ န ဝီရိယံ အာရဘတီတိ ဒုဝိဓမ္ပိ ဝီရိယံ နာရဘတိ။ အပ္ပတ္တဿာတိ ဈာနဝိပဿနာမဂ္ဂဖလဓမ္မဿ အပ္ပတ္တဿ ပတ္တိယာ။ အနဓိဂတဿာတိ တဿေဝ အနဓိဂတဿ အဓိဂမတ္ထာယ။ အသစ္ဆိကတဿာတိ တဿေဝ အပစ္စက္ခကတဿ သစ္ဆိကရဏတ္ထာယ။ ဣဒံ ပဌမန္တိ ဣဒံ ဟန္ဒာဟံ နိပဇ္ဇာမီတိ ဧဝံ ဩသီဒနံ ပဌမံ ကုသီတဝတ္ထု။ ဣမိနာ နယေန သဗ္ဗတ္ထ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ‘‘မာသာစိတံ မညေ’’တိ ဧတ္ထ ပန မာသာစိတံ နာမ တိန္တမာသော။ ယထာ တိန္တမာသော ဂရုကော ဟောတိ, ဧဝံ ဂရုကောတိ အဓိပ္ပါယော။ ဂိလာနာ ဝုဋ္ဌိတော ဟောတီတိ ဂိလာနော ဟုတွာ ပစ္ဆာ ဝုဋ္ဌိတော ဟောတိ။
֍ ဋီ ၃၃၅။ အာရမ္ဘဝတ္ထူနီတိ ဝီရိယကာရဏာနိ။ တေသမ္ပိ ဣမိနာဝ နယေန အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။
(ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၂၇။) [သျ]֍ ဋီ ၃၃၆။ ဒါနဝတ္ထူနီတိ ဒါနကာရဏာနိ။ အာသဇ္ဇ ဒါနံ ဒေတီတိ ပတွာ ဒါနံ ဒေတိ။ အာဂတံ ဒိသွာဝ မုဟုတ္တံယေဝ နိသီဒါပေတွာ သက္ကာရံ ကတွာ ဒါနံ ဒေတိ, ဒဿာမိ ဒဿာမီတိ န ကိလမေတိ။ ဣတိ ဧတ္ထ အာသာဒနံ ဒါနကာရဏံ နာမ ဟောတိ။ ဘယာ ဒါနံ ဒေတီတိအာဒီသုပိ ဘယာဒီနိ ဒါနကာရဏာနီတိ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။ တတ္ထ ဘယံ နာမ အယံ အဒါယကော အကာရကောတိ ဂရဟာဘယံ ဝါ အပါယဘယံ ဝါ။ အဒါသိ မေတိ မယှံ ပုဗ္ဗေ ဧသ ဣဒံ နာမ အဒါသီတိ ဒေတိ။ ဒဿတိ မေတိ အနာဂတေ ဣဒံ နာမ ဒဿတီတိ ဒေတိ။ သာဟု ဒါနန္တိ ဒါနံ နာမ သာဓု သုန္ဒရံ, ဗုဒ္ဓါဒီဟိ ပဏ္ဍိတေဟိ ပသတ္ထန္တိ ဒေတိ။ စိတ္တာလင်္ကာရစိတ္တပရိက္ခာရတ္ထံ ဒါနံ ဒေတီတိ သမထဝိပဿနာစိတ္တဿ အလင်္ကာရတ္ထဉ္စေဝ ပရိဝါရတ္ထဉ္စ ဒေတိ။ ဒါနဉှိ စိတ္တံ မုဒုကံ ကရောတိ။ ယေန လဒ္ဓံ ဟောတိ, သောပိ လဒ္ဓံ မေတိ မုဒုစိတ္တော ဟောတိ, ယေန ဒိန္နံ, သောပိ ဒိန္နံ မယာတိ မုဒုစိတ္တော ဟောတိ, ဣတိ ဥဘိန္နမ္ပိ စိတ္တံ မုဒုကံ ကရောတိ, တေနေဝ ‘‘အဒန္တဒမနံ ဒါန’’န္တိ ဝုစ္စတိ။ ယထာဟ –
‘‘အဒန္တဒမနံ ဒါနံ, အဒါနံ ဒန္တဒူသကံ၊
ဒါနေန ပိယဝါစာယ, ဥန္နမန္တိ နမန္တိ စာ’’တိ။
ဣမေသု ပန အဋ္ဌသု ဒါနေသု စိတ္တာလင်္ကာရဒါနမေဝ ဥတ္တမံ။
֍ ဋီ ၃၃၇။ ဒါနူပပတ္တိယောတိ ဒါနပစ္စယာ ဥပပတ္တိယော။ ဒဟတီတိ ဌပေတိ။ အဓိဋ္ဌာတီတိ တဿေဝ ဝေဝစနံ။ ဘာဝေတီတိ ဝဍ္ဎေတိ။ ဟီနေ ဝိမုတ္တန္တိ ဟီနေသု ပဉ္စကာမဂုဏေသု ဝိမုတ္တံ။ ဥတ္တရိ အဘာဝိတန္တိ တတော ဥတ္တရိ မဂ္ဂဖလတ္ထာယ အဘာဝိတံ။ တတြူပပတ္တိယာ သံဝတ္တတီတိ ယံ ပတ္ထေတွာ ကုသလံ ကတံ, တတ္ထ တတ္ထ နိဗ္ဗတ္တနတ္ထာယ သံဝတ္တတိ။
ဝီတရာဂဿာတိ မဂ္ဂေန ဝါ သမုစ္ဆိန္နရာဂဿ သမာပတ္တိယာ ဝါ ဝိက္ခမ္ဘိတရာဂဿ။ ဒါနမတ္တေနေဝ ဟိ ဗြဟ္မလောကေ နိဗ္ဗတ္တိတုံ န သက္ကာ။ ဒါနံ ပန သမာဓိဝိပဿနာစိတ္တဿ အလင်္ကာရော ပရိဝါရော ဟောတိ။ တတော ဒါနေန မုဒုစိတ္တော ဗြဟ္မဝိဟာရေ ဘာဝေတွာ ဗြဟ္မလောကေ နိဗ္ဗတ္တတိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ဝီတရာဂဿ နော သရာဂဿာ’’တိ။
ခတ္တိယာနံ ပရိသာ ခတ္တိယပရိသာ, သမူဟောတိ အတ္ထော။ ဧသ နယော သဗ္ဗတ္ထ။
(ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၂၈။) [သျ]လောကဿ ဓမ္မာ လောကဓမ္မာ။ ဧတေဟိ မုတ္တော နာမ နတ္ထိ, ဗုဒ္ဓါနမ္ပိ ဟောန္တိယေဝ။ ဝုတ္တမ္ပိ စေတံ – ‘‘အဋ္ဌိမေ, ဘိက္ခဝေ, လောကဓမ္မာ လောကံ အနုပရိဝတ္တန္တိ, လောကော စ အဋ္ဌ လောကဓမ္မေ အနုပရိဝတ္တတီ’’တိ (အ။ နိ။ ၈။၅)။ လာဘော အလာဘောတိ လာဘေ အာဂတေ အလာဘော အာဂတော ဧဝါတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ယသာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။
֍ ဋီ ၃၃၈။ အဘိဘာယတနဝိမောက္ခကထာ ဟေဋ္ဌာ ကထိတာ ဧဝ။
‘‘ဣမေ ခေါ, အာဝုသော’’တိအာဒိ ဝုတ္တနယေနေဝ ယောဇေတဗ္ဗံ။ ဣတိ ဧကာဒသန္နံ အဋ္ဌကာနံ ဝသေန အဋ္ဌာသီတိ ပဉှေ ကထေန္တော ထေရော သာမဂ္ဂိရသံ ဒဿေသီတိ။
အဋ္ဌကဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
နဝကဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၃၄၀။ ဣတိ အဋ္ဌကဝသေန သာမဂ္ဂိရသံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ နဝကဝသေန ဒဿေတုံ ပုန ဒေသနံ အာရဘိ။ တတ္ထ အာဃာတဝတ္ထူနီတိ အာဃာတကာရဏာနိ။ အာဃာတံ ဗန္ဓတီတိ ကောပံ ဗန္ဓတိ ကရောတိ ဥပ္ပါဒေတိ။
တံ ကုတေတ္ထ လဗ္ဘာတိ တံ အနတ္ထစရဏံ မာ အဟောသီတိ ဧတသ္မိံ ပုဂ္ဂလေ ကုတော လဗ္ဘာ, ကေန ကာရဏေန သက္ကာ လဒ္ဓုံ? ပရော နာမ ပရဿ အတ္တနော စိတ္တရုစိယာ အနတ္ထံ ကရောတီတိ ဧဝံ စိန္တေတွာ အာဃာတံ ပဋိဝိနောဒေတိ။ အထ ဝါ သစာဟံ ပဋိကောပံ ကရေယျံ, တံ ကောပကရဏံ ဧတ္ထ ပုဂ္ဂလေ ကုတော လဗ္ဘာ, ကေန ကာရဏေန လဒ္ဓဗ္ဗန္တိ အတ္ထော။ ကုတော လာဘာတိပိ ပါဌော, သစာဟံ ဧတ္ထ ကောပံ ကရေယျံ, တသ္မိံ မေ ကောပကရဏေ ကုတော လာဘာ, လာဘာ နာမ ကေ သိယုန္တိ အတ္ထော။ ဣမသ္မိဉ္စ အတ္ထေ တန္တိ နိပါတမတ္တမေဝ ဟောတိ။
֍ ဋီ ၃၄၁။ သတ္တာဝါသာတိ သတ္တာနံ အာဝါသာ, ဝသနဋ္ဌာနာနီတိ အတ္ထော။ တတ္ထ သုဒ္ဓါဝါသာပိ သတ္တာဝါသောဝ, အသဗ္ဗကာလိကတ္တာ ပန န ဂဟိတာ။ သုဒ္ဓါဝါသာ ဟိ ဗုဒ္ဓါနံ ခန္ဓာဝါရသဒိသာ။ အသင်္ချေယျကပ္ပေ ဗုဒ္ဓေသု
(ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၂၉။) [သျ]အနိဗ္ဗတ္တန္တေသု တံ ဌာနံ သုညံ ဟောတီတိ အသဗ္ဗကာလိကတ္တာ န ဂဟိတာ။ သေသမေတ္ထ ယံ ဝတ္တဗ္ဗံ, တံ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တမေဝ။
֍ ဋီ ၃၄၂။ အက္ခဏေသု ဓမ္မော စ ဒေသိယတီတိ စတုသစ္စဓမ္မော ဒေသိယတိ။ ဩပသမိကောတိ ကိလေသူပသမကရော။ ပရိနိဗ္ဗာနိကောတိ ကိလေသပရိနိဗ္ဗာနေန ပရိနိဗ္ဗာနာဝဟော။ သမ္ဗောဓဂါမီတိ စတုမဂ္ဂဉာဏပဋိဝေဓဂါမီ။ အညတရန္တိ အသညဘဝံ ဝါ အရူပဘဝံ ဝါ။
֍ ဋီ ၃၄၃။ အနုပုဗ္ဗဝိဟာရာတိ အနုပဋိပါဋိယာ သမာပဇ္ဇိတဗ္ဗဝိဟာရာ။
֍ ဋီ ၃၄၄။ အနုပုဗ္ဗနိရောဓာတိ အနုပဋိပါဋိယာ နိရောဓာ။
‘‘ဣမေ, ခေါ အာဝုသော’’တိအာဒိ ဝုတ္တနယေနေဝ ယောဇေတဗ္ဗံ။ ဣတိ ဆန္နံ နဝကာနံ ဝသေန စတုပဏ္ဏာသ ပဉှေ ကထေန္တော ထေရော သာမဂ္ဂိရသံ ဒဿေသီတိ။
နဝကဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
ဒသကဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၃၄၅။ ဣတိ နဝကဝသေန သာမဂ္ဂိရသံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ ဒသကဝသေန ဒဿေတုံ ပုန ဒေသနံ အာရဘိ။ တတ္ထ နာထကရဏာတိ ‘‘သနာထာ, ဘိက္ခဝေ, ဝိဟရထ မာ အနာထာ, ဒသ ဣမေ, ဘိက္ခဝေ, ဓမ္မာ နာထကရဏာ’’တိ (အ။ နိ။ ၁၀။၁၈) ဧဝံ အက္ခာတာ အတ္တနော ပတိဋ္ဌာကရာ ဓမ္မာ။
ကလျာဏမိတ္တောတိအာဒီသု သီလာဒိဂုဏသမ္ပန္နာ ကလျာဏာ အဿ မိတ္တာတိ ကလျာဏမိတ္တော။ တေ စဿ ဌာနနိသဇ္ဇာဒီသု သဟ အယနတော သဟာယာတိ ကလျာဏသဟာယော။ စိတ္တေန စေဝ ကာယေန စ ကလျာဏမိတ္တေသု ဧဝ သမ္ပဝင်္ကော ဩနတောတိ ကလျာဏသမ္ပဝင်္ကော။ သုဝစော ဟောတီတိ သုခေန ဝတ္တဗ္ဗော ဟောတိ သုခေန အနုသာသိတဗ္ဗော။ ခမောတိ ဂါဠှေန ဖရုသေန ကက္ခဠေန ဝုစ္စမာနော ခမတိ, န ကုပ္ပတိ။ ပဒက္ခိဏဂ္ဂါဟီ အနုသာသနိန္တိ ယထာ ဧကစ္စော ဩဝဒိယမာနော ဝါမတော ဂဏှာတိ, ပဋိပ္ဖရတိ ဝါ အသုဏန္တော ဝါ ဂစ္ဆတိ, ဧဝံ အကတွာ ‘‘ဩဝဒထ,
(ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၃၀။) [သျ]ဘန္တေ, အနုသာသထ, တုမှေသု အနောဝဒန္တေသု ကော အညော ဩဝဒိဿတီ’’တိ ပဒက္ခိဏံ ဂဏှာတိ။
ဥစ္စာဝစာနီတိ ဥစ္စာနိ စ အဝစာနိ စ။ ကိံ ကရဏီယာနီတိ ကိံ ကရောမီတိ ဧဝံ ဝတွာ ကတ္တဗ္ဗကမ္မာနိ။ တတ္ထ ဥစ္စကမ္မာနိ နာမ စီဝရဿ ကရဏံ ရဇနံ စေတိယေ သုဓာကမ္မံ ဥပေါသထာဂါရစေတိယဃရဗောဓိယဃရေသု ကတ္တဗ္ဗန္တိ ဧဝမာဒိ။ အဝစကမ္မံ နာမ ပါဒဓောဝနမက္ခနာဒိခုဒ္ဒကကမ္မံ။ တတြုပါယာယာတိ တတြုပဂမနီယာ။ အလံ ကာတုန္တိ ကာတုံ သမတ္ထော ဟောတိ။ အလံ သံဝိဓာတုန္တိ ဝိစာရေတုံ သမတ္ထော။
ဓမ္မေ အဿ ကာမော သိနေဟောတိ ဓမ္မကာမော, တေပိဋကံ ဗုဒ္ဓဝစနံ ပိယာယတီတိ အတ္ထော။ ပိယသမုဒါဟာရောတိ ပရသ္မိံ ကထေန္တေ သက္ကစ္စံ သုဏာတိ, သယဉ္စ ပရေသံ ဒေသေတုကာမော ဟောတီတိ အတ္ထော။ ‘‘အဘိဓမ္မေ အဘိဝိနယေ’’တိ ဧတ္ထ ဓမ္မော အဘိဓမ္မော, ဝိနယော အဘိဝိနယောတိ စတုက္ကံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တတ္ထ ဓမ္မောတိ သုတ္တန္တပိဋကံ။ အဘိဓမ္မောတိ သတ္တ ပကရဏာနိ။ ဝိနယောတိ ဥဘတောဝိဘင်္ဂါ။ အဘိဝိနယောတိ ခန္ဓကပရိဝါရာ။ အထ ဝါ သုတ္တန္တပိဋကမ္ပိ အဘိဓမ္မပိဋကမ္ပိ ဓမ္မော ဧဝ။ မဂ္ဂဖလာနိ အဘိဓမ္မော။ သကလံ ဝိနယပိဋကံ ဝိနယော။ ကိလေသဝူပသမကာရဏံ အဘိဝိနယော။ ဣတိ သဗ္ဗသ္မိမ္ပိ ဧတ္ထ ဓမ္မေ အဘိဓမ္မေ ဝိနယေ အဘိဝိနယေ စ။ ဥဠာရပါမောဇ္ဇောတိ ဗဟုလပါမောဇ္ဇော ဟောတီတိ အတ္ထော။
ကုသလေသု ဓမ္မေသူတိ ကာရဏတ္ထေ ဘုမ္မံ, စတုဘူမကကုသလဓမ္မကာရဏာ, တေသံ အဓိဂမတ္ထာယ အနိက္ခိတ္တဓုရော ဟောတီတိ အတ္ထော။
֍ ဋီ ၃၄၆။ ကသိဏဒသကေ သကလဋ္ဌေန ကသိဏာနိ။ တဒါရမ္မဏာနံ ဓမ္မာနံ ခေတ္တဋ္ဌေန ဝါ အဓိဋ္ဌာနဋ္ဌေန ဝါ အာယတနာနိ။ ဥဒ္ဓန္တိ ဥပရိ ဂဂနတလာဘိမုခံ။ အဓောတိ ဟေဋ္ဌာ ဘူမိတလာဘိမုခံ။ တိရိယန္တိ ခေတ္တမဏ္ဍလမိဝ သမန္တာ ပရိစ္ဆိန္ဒိတွာ။ ဧကစ္စော ဟိ ဥဒ္ဓမေဝ ကသိဏံ ဝဍ္ဎေတိ, ဧကစ္စော အဓော, ဧကစ္စော သမန္တတော။ တေန တေန ဝါ ကာရဏေန ဧဝံ ပသာရေတိ အာလောကမိဝ ရူပဒဿနကာမော။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ပထဝီကသိဏမေကော သဉ္ဇာနာတိ ဥဒ္ဓံ အဓော တိရိယ’’န္တိ။ အဒွယန္တိ ဣဒံ ပန ဧကဿ အညဘာဝါနုပဂမနတ္ထံ ဝုတ္တံ။ ယထာ ဟိ ဥဒကံ ပဝိဋ္ဌဿ သဗ္ဗဒိသာသု ဥဒကမေဝ ဟောတိ, န အညံ, ဧဝမေဝ ပထဝီကသိဏံ ပထဝီကသိဏမေဝ
(ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၃၁။) [သျ]ဟောတိ, နတ္ထိ တဿ အညော ကသိဏသမ္ဘေဒေါတိ။ ဧသ နယော သဗ္ဗတ္ထ။ အပ္ပမာဏန္တိ ဣဒံ တဿ တဿ ဖရဏအပ္ပမာဏဝသေန ဝုတ္တံ။ တဉှိ စေတသာ ဖရန္တော သကလမေဝ ဖရတိ, န ‘‘အယမဿ အာဒိ, ဣဒံ မဇ္ဈ’’န္တိ ပမာဏံ ဂဏှာတီတိ။ ဝိညာဏကသိဏန္တိ စေတ္ထ ကသိဏုဂ္ဃါဋိမာကာသေ ပဝတ္တဝိညာဏံ။ တတ္ထ ကသိဏဝသေန ကသိဏုဂ္ဃါဋိမာကာသေ ကသိဏုဂ္ဃါဋိမာကာသဝသေန တတ္ထ ပဝတ္တဝိညာဏေ ဥဒ္ဓံ အဓော တိရိယတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ အယမေတ္ထ သင်္ခေပေါ။ ကမ္မဋ္ဌာနဘာဝနာနယေန ပနေတာနိ ပထဝီကသိဏာဒီနိ ဝိတ္ထာရတော ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ ဝုတ္တာနေဝ။
အကုသလကမ္မပထဒသကဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၃၄၇။ ကမ္မပထေသု ကမ္မာနေဝ သုဂတိဒုဂ္ဂတီနံ ပထဘူတတ္တာ ကမ္မပထာ နာမ။ တေသု ပါဏာတိပါတော အဒိန္နာဒါနံ မုသာဝါဒါဒယော စ စတ္တာရော ဗြဟ္မဇာလေ ဝိတ္ထာရိတာ ဧဝ။ ကာမေသုမိစ္ဆာစာရောတိ ဧတ္ထ ပန ကာမေသူတိ မေထုနသမာစာရေသု မေထုနဝတ္ထူသု ဝါ။ မိစ္ဆာစာရောတိ ဧကန္တနိန္ဒိတော လာမကာစာရော။ လက္ခဏတော ပန အသဒ္ဓမ္မာဓိပ္ပါယေန ကာယဒွါရပ္ပဝတ္တာ အဂမနီယဋ္ဌာနဝီတိက္ကမစေတနာ ကာမေသုမိစ္ဆာစာရော။
တတ္ထ အဂမနီယဋ္ဌာနံ နာမ ပုရိသာနံ တာဝ မာတုရက္ခိတာ, ပိတုရက္ခိတာ, မာတာပိတုရက္ခိတာ, ဘာတုရက္ခိတာ, ဘဂိနိရက္ခိတာ, ဉာတိရက္ခိတာ, ဂေါတ္တရက္ခိတာ, ဓမ္မရက္ခိတာ, သာရက္ခာ, သပရိဒဏ္ဍာတိ မာတုရက္ခိတာဒယော ဒသ။ ဓနက္ကီတာ, ဆန္ဒဝါသိနီ, ဘောဂဝါသိနီ, ပဋဝါသိနီ, ဩဒပတ္တကိနီ, ဩဘတစုမ္ဗဋာ, ဒါသီ စ ဘရိယာ စ, ကမ္မကာရီ စ ဘရိယာ စ, ဓဇာဟဋာ, မုဟုတ္တိကာတိ ဧတာ ဓနက္ကီတာဒယော ဒသာတိ ဝီသတိ။ ဣတ္ထီသု ပန ဒွိန္နံ သာရက္ခသပရိဒဏ္ဍာနံ ဒသန္နဉ္စ ဓနက္ကီတာဒီနန္တိ ဒွါဒသန္နံ ဣတ္ထီနံ အညေ ပုရိသာ။ ဣဒံ အဂမနီယဋ္ဌာနံ နာမ။ သော ပနေသ မိစ္ဆာစာရော သီလာဒိဂုဏရဟိတေ အဂမနီယဋ္ဌာနေ အပ္ပသာဝဇ္ဇော။ သီလာဒိဂုဏသမ္ပန္နေ မဟာသာဝဇ္ဇော။ တဿ စတ္တာရော သမ္ဘာရာ အဂမနီယဝတ္ထု, တသ္မိံ သေဝနစိတ္တံ, သေဝနပ္ပယောဂေါ, မဂ္ဂေနမဂ္ဂပ္ပဋိပတ္တိအဓိဝါသနန္တိ။ ဧကော ပယောဂေါ သာဟတ္ထိကော ဧဝ။
အဘိဇ္ဈာယတီတိ အဘိဇ္ဈာ, ပရဘဏ္ဍာဘိမုခီ ဟုတွာ တန္နိန္နတာယ ပဝတ္တတီတိ အတ္ထော။ သာ ‘‘အဟော ဝတ ဣဒံ မမဿာ’’တိ ဧဝံ ပရဘဏ္ဍာဘိဇ္ဈာယနလက္ခဏာ အဒိန္နာဒါနံ ဝိယ အပ္ပသာဝဇ္ဇာ မဟာသာဝဇ္ဇာ စ။ တဿာ ဒွေ သမ္ဘာရာ ပရဘဏ္ဍံ, အတ္တနော ပရိဏာမနဉ္စ။ ပရဘဏ္ဍဝတ္ထုကေ
(ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၃၂။) [သျ]ဟိ လောဘေ ဥပ္ပန္နေပိ န တာဝ ကမ္မပထဘေဒေါ ဟောတိ, ယာဝ ‘‘အဟော ဝတီဒံ မမဿာ’’တိ အတ္တနော န ပရိဏာမေတိ။
ဟိတသုခံ ဗျာပါဒယတီတိ ဗျာပါဒေါ။ သော ပရံ ဝိနာသာယ မနောပဒေါသလက္ခဏော ဖရုသာဝါစာ ဝိယ အပ္ပသာဝဇ္ဇော မဟာသာဝဇ္ဇော စ။ တဿ ဒွေ သမ္ဘာရာ ပရသတ္တော စ, တဿ ဝိနာသစိန္တာ စ။ ပရသတ္တဝတ္ထုကေ ဟိ ကောဓေ ဥပ္ပန္နေပိ န တာဝ ကမ္မပထဘေဒေါ ဟောတိ, ယာဝ ‘‘အဟော ဝတာယံ ဥစ္ဆိဇ္ဈေယျ ဝိနဿေယျာ’’တိ တဿ ဝိနာသံ န စိန္တေတိ။
ယထာဘုစ္စဂဟဏာဘာဝေန မိစ္ဆာ ပဿတီတိ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ။ သာ ‘‘နတ္ထိ ဒိန္န’’န္တိအာဒိနာ နယေန ဝိပရီတဒဿနလက္ခဏာ။ သမ္ဖပ္ပလာပေါ ဝိယ အပ္ပသာဝဇ္ဇာ မဟာသာဝဇ္ဇာ စ။ အပိစ အနိယတာ အပ္ပသာဝဇ္ဇာ, နိယတာ မဟာသာဝဇ္ဇာ။ တဿာ ဒွေ သမ္ဘာရာ ဝတ္ထုနော စ ဂဟိတာကာရဝိပရီတတာ, ယထာ စ တံ ဂဏှာတိ, တထာဘာဝေန တဿူပဋ္ဌာနန္တိ။
ဣမေသံ ပန ဒသန္နံ အကုသလကမ္မပထာနံ ဓမ္မတော ကောဋ္ဌာသတော အာရမ္မဏတော ဝေဒနာတော မူလတောတိ ပဉ္စဟာကာရေဟိ ဝိနိစ္ဆယော ဝေဒိတဗ္ဗော။
တတ္ထ ဓမ္မတောတိ ဧတေသု ဟိ ပဋိပါဋိယာ သတ္တ စေတနာဓမ္မာဝ ဟောန္တိ။ အဘိဇ္ဈာဒယော တယော စေတနာသမ္ပယုတ္တာ။
ကောဋ္ဌာသတောတိ ပဋိပါဋိယာ သတ္တ, မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ စာတိ ဣမေ အဋ္ဌ ကမ္မပထာ ဧဝ ဟောန္တိ, နော မူလာနိ။ အဘိဇ္ဈာဗျာပါဒါ ကမ္မပထာ စေဝ မူလာနိ စ။ အဘိဇ္ဈာ ဟိ မူလံ ပတွာ လောဘော အကုသလမူလံ ဟောတိ။ ဗျာပါဒေါ ဒေါသော အကုသလမူလံ ဟောတိ။
အာရမ္မဏတောတိ ပါဏာတိပါတော ဇီဝိတိန္ဒြိယာရမ္မဏတော သင်္ခါရာရမ္မဏော ဟောတိ။ အဒိန္နာဒါနံ သတ္တာရမ္မဏံ ဝါ သင်္ခါရာရမ္မဏံ ဝါ, မိစ္ဆာစာရော ဖောဋ္ဌဗ္ဗဝသေန သင်္ခါရာရမ္မဏော။ ‘‘သတ္တာရမ္မဏော’’တိပိ ဧကေ။ မုသာဝါဒေါ သတ္တာရမ္မဏော ဝါ သင်္ခါရာရမ္မဏော ဝါ, တထာ ပိသုဏဝါစာ။ ဖရုသဝါစာ သတ္တာရမ္မဏာဝ။ သမ္ဖပ္ပလာပေါ ဒိဋ္ဌသုတမုတဝိညာတဝသေန သတ္တာရမ္မဏော ဝါ သင်္ခါရာရမ္မဏော ဝါ။ တထာ အဘိဇ္ဈာ။ ဗျာပါဒေါ သတ္တာရမ္မဏောဝ။ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ တေဘူမကဓမ္မဝသေန သင်္ခါရာရမ္မဏာ။
(ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၃၃။) [သျ]ဝေဒနာတောတိ ပါဏာတိပါတော ဒုက္ခဝေဒနော ဟောတိ။ ကိဉ္စာပိ ဟိ ရာဇာနော စောရံ ဒိသွာ ဟသမာနာပိ ‘‘ဂစ္ဆထ နံ ဃာတေထာ’’တိ ဝဒန္တိ, သန္နိဋ္ဌာပကစေတနာ ပန ဒုက္ခသမ္ပယုတ္တာဝ ဟောတိ။ အဒိန္နာဒါနံ တိဝေဒနံ။ မိစ္ဆာစာရော သုခမဇ္ဈတ္တဝသေန ဒွိဝေဒနော။ သန္နိဋ္ဌာပကစိတ္တေ ပန မဇ္ဈတ္တဝေဒနော န ဟောတိ။ မုသာဝါဒေါ တိဝေဒနော။ တထာ ပိသုဏဝါစာ။ ဖရုသဝါစာ ဒုက္ခဝေဒနာ။ သမ္ဖပ္ပလာပေါ တိဝေဒနော။ အဘိဇ္ဈာ သုခမဇ္ဈတ္တဝသေန ဒွိဝေဒနာ တထာ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ။ ဗျာပါဒေါ ဒုက္ခဝေဒနော။
မူလတောတိ ပါဏာတိပါတော ဒေါသမောဟဝသေန ဒွိမူလကော ဟောတိ။ အဒိန္နာဒါနံ ဒေါသမောဟဝသေန ဝါ လောဘမောဟဝသေန ဝါ။ မိစ္ဆာစာရော လောဘမောဟဝသေန။ မုသာဝါဒေါ ဒေါသမောဟဝသေန ဝါ လောဘမောဟဝသေန ဝါ တထာ ပိသုဏဝါစာ သမ္ဖပ္ပလာပေါ စ။ ဖရုသဝါစာ ဒေါသမောဟဝသေန။ အဘိဇ္ဈာ မောဟဝသေန ဧကမူလာ။ တထာ ဗျာပါဒေါ။ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ လောဘမောဟဝသေန ဒွိမူလာတိ။
ကုသလကမ္မပထဒသကဝဏ္ဏနာ
ပါဏာတိပါတာ ဝေရမဏိအာဒီနိ သမာဒါနသမ္ပတ္တသမုစ္ဆေဒဝိရတိဝသေန ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။
ဓမ္မတော ပန ဧတေသုပိ ပဋိပါဋိယာ သတ္တ စေတနာပိ ဝတ္တန္တိ ဝိရတိယောပိ။ အန္တေ တယော စေတနာသမ္ပယုတ္တာဝ။
ကောဋ္ဌာသတောတိ ပဋိပါဋိယာ သတ္တ ကမ္မပထာ ဧဝ, နော မူလာနိ။ အန္တေ တယော ကမ္မပထာ စေဝ မူလာနိ စ။ အနဘိဇ္ဈာ ဟိ မူလံ ပတွာ အလောဘော ကုသလမူလံ ဟောတိ။ အဗျာပါဒေါ အဒေါသော ကုသလမူလံ။ သမ္မာဒိဋ္ဌိ အမောဟော ကုသလမူလံ။
အာရမ္မဏတောတိ ပါဏာတိပါတာဒီနံ အာရမ္မဏာနေဝ ဧတေသံ အာရမ္မဏာနိ။ ဝီတိက္ကမိတဗ္ဗတောယေဝ ဟိ ဝေရမဏီ နာမ ဟောတိ။ ယထာ ပန နိဗ္ဗာနာရမ္မဏော အရိယမဂ္ဂေါ ကိလေသေ ပဇဟတိ, ဧဝံ ဇီဝိတိန္ဒြိယာဒိအာရမ္မဏာပေတေ ကမ္မပထာ ပါဏာတိပါတာဒီနိ ဒုဿီလျာနိ ပဇဟန္တီတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။
(ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၃၄။) [သျ]ဝေဒနာတောတိ သဗ္ဗေ သုခဝေဒနာ ဟောန္တိ မဇ္ဈတ္တဝေဒနာ ဝါ။ ကုသလံ ပတွာ ဟိ ဒုက္ခဝေဒနာ နာမ နတ္ထိ။
မူလတောတိ ပဋိပါဋိယာ သတ္တ ဉာဏသမ္ပယုတ္တစိတ္တေန ဝိရမန္တဿ အလောဘအဒေါသအမောဟဝသေန တိမူလာနိ ဟောန္တိ, ဉာဏဝိပ္ပယုတ္တစိတ္တေန ဝိရမန္တဿ ဒွိမူလာနိ။ အနဘိဇ္ဈာ ဉာဏသမ္ပယုတ္တစိတ္တေန ဝိရမန္တဿ ဒွိမူလာ, ဉာဏဝိပ္ပယုတ္တစိတ္တေန ဧကမူလာ။ အလောဘော ပန အတ္တနာဝ အတ္တနော မူလံ န ဟောတိ။ အဗျာပါဒေပိ ဧသေဝ နယော။ သမ္မာဒိဋ္ဌိ အလောဘာဒေါသဝသေန ဒွိမူလာ ဧဝါတိ။
အရိယဝါသဒသကဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၃၄၈။ အရိယဝါသာတိ အရိယာ ဧဝ ဝသိံသု ဝသန္တိ ဝသိဿန္တိ ဧတေသူတိ အရိယဝါသာ။ ပဉ္စင်္ဂဝိပ္ပဟီနောတိ ပဉ္စဟိ အင်္ဂေဟိ ဝိပ္ပယုတ္တောဝ ဟုတွာ ခီဏာသဝေါ အဝသိ ဝသတိ ဝသိဿတီတိ တသ္မာ အယံ ပဉ္စင်္ဂဝိပ္ပဟီနတာ, အရိယဿ ဝါသတ္တာ အရိယဝါသောတိ ဝုတ္တော။ ဧသ နယော သဗ္ဗတ္ထ။
ဧဝံ ခေါ, အာဝုသော, ဘိက္ခု ဆဠင်္ဂသမန္နာဂတော ဟောတီတိ ဆဠင်္ဂုပေက္ခာယ သမန္နာဂတော ဟောတိ။ ဆဠင်္ဂုပေက္ခာ နာမ ကေတိ? ဉာဏာဒယော။ ‘‘ဉာဏ’’န္တိ ဝုတ္တေ ကိရိယတော စတ္တာရိ ဉာဏသမ္ပယုတ္တစိတ္တာနိ လဗ္ဘန္တိ။ ‘‘သတတဝိဟာရော’’တိ ဝုတ္တေ အဋ္ဌ မဟာစိတ္တာနိ။ ‘‘ရဇ္ဇနဒုဿနံ နတ္ထီ’’တိ ဝုတ္တေ ဒသ စိတ္တာနိ လဗ္ဘန္တိ။ သောမနဿံ အာသေဝနဝသေန လဗ္ဘတိ။
သတာရက္ခေန စေတသာတိ ခီဏာသဝဿ ဟိ တီသု ဒွါရေသု သဗ္ဗကာလံ သတိ အာရက္ခကိစ္စံ သာဓေတိ။ တေနေဝဿ ‘‘စရတော စ တိဋ္ဌတော စ သုတ္တဿ စ ဇာဂရဿ စ သတတံ သမိတံ ဉာဏဒဿနံ ပစ္စုပဋ္ဌိတံ ဟောတီ’’တိ ဝုစ္စတိ။
ပုထုသမဏဗြာဟ္မဏာနန္တိ ဗဟူနံ သမဏဗြာဟ္မဏာနံ။ ဧတ္ထ စ သမဏာတိ ပဗ္ဗဇ္ဇုပဂတာ။ ဗြာဟ္မဏာတိ ဘောဝါဒိနော။ ပုထုပစ္စေကသစ္စာနီတိ ဗဟူနိ ပါဋေက္ကသစ္စာနိ, ဣဒမေဝ ဒဿနံ သစ္စံ, ဣဒမေဝ ဒဿနံ သစ္စန္တိ ဧဝံ ပါဋိယေက္ကံ ဂဟိတာနိ ဗဟူနိ သစ္စာနီတိ အတ္ထော။ နုန္နာနီတိ နိဟတာနိ။ ပဏုန္နာနီတိ သုဋ္ဌု နိဟတာနိ။ စတ္တာနီတိ ဝိဿဋ္ဌာနိ။ ဝန္တာနီတိ ဝမိတာနိ။ မုတ္တာနီတိ
(ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၃၅။) [သျ]ဆိန္နဗန္ဓနာနိ ကတာနိ။ ပဟီနာနီတိ ပဇဟိတာနိ။ ပဋိနိဿဋ္ဌာနီတိ ယထာ န ပုန စိတ္တံ အာရုဟန္တိ, ဧဝံ ပဋိနိဿဇ္ဇိတာနိ။ သဗ္ဗာနေဝ တာနိ ဂဟိတဂ္ဂဟဏဿ ဝိဿဋ္ဌဘာဝဝေဝစနာနိ။
သမဝယသဋ္ဌေသနောတိ ဧတ္ထ အဝယာတိ အနူနာ။ သဋ္ဌာတိ ဝိဿဋ္ဌာ။ သမ္မာ အဝယာ သဋ္ဌာ ဧသနာ အဿာတိ သမဝယသဋ္ဌေသနော။ သမ္မာ ဝိဿဋ္ဌသဗ္ဗဧသနောတိ အတ္ထော။ ရာဂါ စိတ္တံ ဝိမုတ္တန္တိအာဒီဟိ မဂ္ဂဿ ကိစ္စနိပ္ဖတ္တိ ကထိတာ။
ရာဂေါ မေ ပဟီနောတိအာဒီဟိ ပစ္စဝေက္ခဏာယ ဖလံ ကထိတံ။
အသေက္ခဓမ္မဒသကဝဏ္ဏနာ
အသေက္ခာ သမ္မာဒိဋ္ဌီတိအာဒယော သဗ္ဗေပိ ဖလသမ္ပယုတ္တဓမ္မာ ဧဝ။ ဧတ္ထ စ သမ္မာဒိဋ္ဌိ, သမ္မာဉာဏန္တိ ဒွီသု ဌာနေသု ပညာဝ ကထိတာ။ သမ္မာဝိမုတ္တီတိ ဣမိနာ ပဒေန ဝုတ္တာဝသေသာ။ ဖလသမာပတ္တိဓမ္မာ သင်္ဂဟိတာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။
‘‘ဣမေ ခေါ, အာဝုသော’’တိအာဒိ ဝုတ္တနယေနေဝ ယောဇေတဗ္ဗံ။ ဣတိ ဆန္နံ ဒသကာနံ ဝသေန သမသဋ္ဌိ ပဉှေ ကထေန္တော ထေရော သာမဂ္ဂိရသံ ဒဿေသီတိ။
ဒသကဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
ပဉှသမောဓာနဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၃၄၉။ ဣဓ ပန ဌတွာ ပဉှာ သမောဓာနေတဗ္ဗာ။ ဣမသ္မိဉှိ သုတ္တေ ဧကကဝသေန ဒွေ ပဉှာ ကထိတာ။ ဒုကဝသေန သတ္တတိ။ တိကဝသေန အသီတိသတံ။ စတုက္ကဝသေန ဒွေသတာနိ။ ပဉ္စကဝသေန တိံသသတံ။ ဆက္ကဝသေန ဗာတ္တိံသသတံ။ သတ္တကဝသေန အဋ္ဌနဝုတိ။ အဋ္ဌကဝသေန အဋ္ဌာသီတိ။ နဝကဝသေန စတုပဏ္ဏာသ။ ဒသကဝသေန သမသဋ္ဌီတိ ဧဝံ သဟဿံ စုဒ္ဒသ ပဉှာ ကထိတာ။
ဣမဉှိ သုတ္တန္တံ ဌပေတွာ တေပိဋကေ ဗုဒ္ဓဝစနေ အညော သုတ္တန္တော ဧဝံ ဗဟုပဉှပဋိမဏ္ဍိတော နတ္ထိ။ ဘဂဝါ ဣမံ သုတ္တန္တံ အာဒိတော ပဋ္ဌာယ
(ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၃၆။) [သျ]သကလံ သုတွာ စိန္တေသိ – ‘‘ဓမ္မသေနာပတိ သာရိပုတ္တော ဗုဒ္ဓဗလံ ဒီပေတွာ အပ္ပဋိဝတ္တိယံ သီဟနာဒံ နဒတိ။ သာဝကဘာသိတောတိ ဝုတ္တေ ဩကပ္ပနာ န ဟောတိ, ဇိနဘာသိတောတိ ဝုတ္တေ ဟောတိ, တသ္မာ ဇိနဘာသိတံ ကတွာ ဒေဝမနုဿာနံ ဩကပ္ပနံ ဣမသ္မိံ သုတ္တန္တေ ဥပ္ပါဒေဿာမီ’’တိ။ တတော ဝုဋ္ဌာယ သာဓုကာရံ အဒါသိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘အထ ခေါ ဘဂဝါ ဝုဋ္ဌဟိတွာ အာယသ္မန္တံ သာရိပုတ္တံ အာမန္တေသိ, သာဓု, သာဓု, သာရိပုတ္တ, သာဓု ခေါ တွံ သာရိပုတ္တ, ဘိက္ခူနံ သင်္ဂီတိပရိယာယံ အဘာသီ’’တိ။
တတ္ထ သင်္ဂီတိပရိယာယန္တိ သာမဂ္ဂိယာ ကာရဏံ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ‘‘သာဓု, ခေါ တွံ, သာရိပုတ္တ, မမ သဗ္ဗညုတညာဏေန သံသန္ဒိတွာ ဘိက္ခူနံ သာမဂ္ဂိရသံ အဘာသီ’’တိ။ သမနုညော သတ္ထာ အဟောသီတိ အနုမောဒနေန သမနုညော အဟောသိ။ ဧတ္တကေန အယံ သုတ္တန္တော ဇိနဘာသိတော နာမ ဇာတော။ ဒေသနာပရိယောသာနေ ဣမံ သုတ္တန္တံ မနသိကရောန္တာ တေ ဘိက္ခူ အရဟတ္တံ ပါပုဏိံသူတိ။
သုမင်္ဂလဝိလာသိနိယာ ဒီဃနိကာယဋ္ဌကထာယ
သင်္ဂီတိသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
(ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၃၇။) [သျ]၁၁။ ဒသုတ္တရသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၃၅၀။ ဧဝံ မေ သုတန္တိ ဒသုတ္တရသုတ္တံ။ တတြာယံ အပုဗ္ဗပဒဝဏ္ဏနာ – အာဝုသော ဘိက္ခဝေတိ သာဝကာနံ အာလပနမေတံ။ ဗုဒ္ဓါ ဟိ ပရိသံ အာမန္တယမာနာ ‘ဘိက္ခဝေ’တိ ဝဒန္တိ။ သာဝကာ သတ္ထာရံ ဥစ္စဋ္ဌာနေ ဌပေဿာမာတိ သတ္ထု အာလပနေန အနာလပိတွာ အာဝုသောတိ အာလပန္တိ။ တေ ဘိက္ခူတိ တေ ဓမ္မသေနာပတိံ ပရိဝါရေတွာ နိသိန္နာ ဘိက္ခူ။ ကေ ပန တေ ဘိက္ခူတိ? အနိဗဒ္ဓဝါသာ ဒိသာဂမနီယာ ဘိက္ခူ။ ဗုဒ္ဓကာလေ ဒွေ ဝါရေ ဘိက္ခူ သန္နိပတန္တိ – ဥပကဋ္ဌဝဿူပနာယိကကာလေ စ ပဝါရဏကာလေ စ။ ဥပကဋ္ဌဝဿူပနာယိကာယ ဒသပိ ဝီသတိပိ တိံသမ္ပိ စတ္တာလီသမ္ပိ ပညာသမ္ပိ ဘိက္ခူ ဝဂ္ဂါ ဝဂ္ဂါ ကမ္မဋ္ဌာနတ္ထာယ အာဂစ္ဆန္တိ။ ဘဂဝါ တေဟိ သဒ္ဓိံ သမ္မောဒိတွာ ကသ္မာ, ဘိက္ခဝေ, ဥပကဋ္ဌာယ ဝဿူပနာယိကာယ ဝိစရထာတိ ပုစ္ဆတိ။ အထ တေ ‘‘ဘဂဝါ ကမ္မဋ္ဌာနတ္ထံ အာဂတမှ, ကမ္မဋ္ဌာနံ နော ဒေထာ’’တိ ယာစန္တိ။
သတ္ထာ တေသံ စရိယဝသေန ရာဂစရိတဿ အသုဘကမ္မဋ္ဌာနံ ဒေတိ။ ဒေါသစရိတဿ မေတ္တာကမ္မဋ္ဌာနံ, မောဟစရိတဿ ဥဒ္ဒေသော ပရိပုစ္ဆာ – ‘ကာလေန ဓမ္မဿဝနံ, ကာလေန ဓမ္မသာကစ္ဆာ, ဣဒံ တုယှံ သပ္ပါယ’န္တိ အာစိက္ခတိ။ ဝိတက္ကစရိတဿ အာနာပါနဿတိကမ္မဋ္ဌာနံ ဒေတိ။ သဒ္ဓါစရိတဿ ပသာဒနီယသုတ္တန္တေ ဗုဒ္ဓသုဗောဓိံ ဓမ္မသုဓမ္မတံ သံဃသုပ္ပဋိပတ္တိဉ္စ ပကာသေတိ။ ဉာဏစရိတဿ အနိစ္စတာဒိပဋိသံယုတ္တေ ဂမ္ဘီရေ သုတ္တန္တေ ကထေတိ။ တေ ကမ္မဋ္ဌာနံ ဂဟေတွာ သစေ သပ္ပါယံ ဟောတိ, တတ္ထေဝ ဝသန္တိ။ နော စေ ဟောတိ, သပ္ပါယံ သေနာသနံ ပုစ္ဆိတွာ ဂစ္ဆန္တိ။ တေ တတ္ထ ဝသန္တာ တေမာသိကံ ပဋိပဒံ ဂဟေတွာ ဃဋေတွာ ဝါယမန္တာ သောတာပန္နာပိ ဟောန္တိ သကဒါဂါမိနောပိ အနာဂါမိနောပိ အရဟန္တောပိ။
တတော ဝုတ္ထဝဿာ ပဝါရေတွာ သတ္ထု သန္တိကံ ဂန္တွာ ‘‘ဘဂဝါ အဟံ တုမှာကံ သန္တိကေ ကမ္မဋ္ဌာနံ ဂဟေတွာ သောတာပတ္တိဖလံ ပတ္တော…ပေ… အဟံ အဂ္ဂဖလံ အရဟတ္တ’’န္တိ ပဋိလဒ္ဓဂုဏံ အာရောစေန္တိ။ တတ္ထ ဣမေ ဘိက္ခူ ဥပကဋ္ဌာယ ဝဿူပနာယိကာယ အာဂတာ။ ဧဝံ အာဂန္တွာ ဂစ္ဆန္တေ ပန
(ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၃၈။) [သျ]ဘိက္ခူ ဘဂဝါ အဂ္ဂသာဝကာနံ သန္တိကံ ပေသေတိ, ယထာဟ ‘‘အပလောကေထ ပန, ဘိက္ခဝေ, သာရိပုတ္တမောဂ္ဂလ္လာနေ’’တိ။ ဘိက္ခူ စ ဝဒန္တိ ‘‘ကိံ နု ခေါ မယံ, ဘန္တေ, အပလောကေမ သာရိပုတ္တမောဂ္ဂလ္လာနေ’’တိ (သံ။ နိ။ ၃။၂)။ အထ နေ ဘဂဝါ တေသံ ဒဿနေ ဥယျောဇေသိ။ ‘‘သေဝထ, ဘိက္ခဝေ, သာရိပုတ္တမောဂ္ဂလ္လာနေ၊ ဘဇထ, ဘိက္ခဝေ, သာရိပုတ္တမောဂ္ဂလ္လာနေ။ ပဏ္ဍိတာ ဘိက္ခူ အနုဂ္ဂါဟကာ သဗြဟ္မစာရီနံ။ သေယျထာပိ, ဘိက္ခဝေ, ဇနေတာ ဧဝံ သာရိပုတ္တော။ သေယျထာပိ ဇာတဿ အာပါဒေတာ ဧဝံ မောဂ္ဂလ္လာနော။ သာရိပုတ္တော, ဘိက္ခဝေ, သောတာပတ္တိဖလေ ဝိနေတိ, မောဂ္ဂလ္လာနော ဥတ္တမတ္ထေ’’တိ (မ။ နိ။ ၃။၃၇၁)။
တဒါပိ ဘဂဝါ ဣမေဟိ ဘိက္ခူဟိ သဒ္ဓိံ ပဋိသန္ထာရံ ကတွာ တေသံ ဘိက္ခူနံ အာသယံ ဥပပရိက္ခန္တော ‘‘ဣမေ ဘိက္ခူ သာဝကဝိနေယျာ’’တိ အဒ္ဒသ။ သာဝကဝိနေယျာ နာမ ယေ ဗုဒ္ဓါနမ္ပိ ဓမ္မဒေသနာယ ဗုဇ္ဈန္တိ သာဝကာနမ္ပိ။ ဗုဒ္ဓဝိနေယျာ ပန သာဝကာ ဗောဓေတုံ န သက္ကောန္တိ။ သာဝကဝိနေယျဘာဝံ ပန ဧတေသံ ဉတွာ ကတရဿ ဘိက္ခုနော ဒေသနာယ ဗုဇ္ဈိဿန္တီတိ ဩလောကေန္တော သာရိပုတ္တဿာတိ ဒိသွာ ထေရဿ သန္တိကံ ပေသေသိ။ ထေရော တေ ဘိက္ခူ ပုစ္ဆိ ‘‘သတ္ထု သန္တိကံ ဂတတ္ထ အာဝုသော’’တိ။ ‘‘အာမ, ဂတမှ သတ္ထာရာ ပန အမှေ တုမှာကံ သန္တိကံ ပေသိတာ’’တိ။ တတော ထေရော ‘‘ဣမေ ဘိက္ခူ မယှံ ဒေသနာယ ဗုဇ္ဈိဿန္တိ, ကီဒိသီ နု ခေါ တေသံ ဒေသနာ ဝဋ္ဋတီ’’တိ စိန္တေန္တော ‘‘ဣမေ ဘိက္ခူ သမဂ္ဂါရာမာ, သာမဂ္ဂိရသဿ ဒီပိကာ နေသံ ဒေသနာ ဝဋ္ဋတီ’’တိ သန္နိဋ္ဌာနံ ကတွာ တထာရူပံ ဒေသနံ ဒေသေတုကာမော ဒသုတ္တရံ ပဝက္ခာမီတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ဒသဓာ မာတိကံ ဌပေတွာ ဝိဘတ္တောတိ ဒသုတ္တရော, ဧကကတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ ဒသကာ ဂတောတိပိ ဒသုတ္တရော, ဧကေကသ္မိံ ပဗ္ဗေ ဒသ ဒသ ပဉှာ ဝိသေသိတာတိပိ ဒသုတ္တရော, တံ ဒသုတ္တရံ။ ပဝက္ခာမီတိ ကထေဿာမိ။ ဓမ္မန္တိ သုတ္တံ။ နိဗ္ဗာနပတ္တိယာတိ နိဗ္ဗာနပဋိလာဘတ္ထာယ။ ဒုက္ခဿန္တကိရိယာယာတိ သကလဿ ဝဋ္ဋဒုက္ခဿ ပရိယန္တကရဏတ္ထံ။ သဗ္ဗဂန္ထပ္ပမောစနန္တိ အဘိဇ္ဈာကာယဂန္ထာဒီနံ သဗ္ဗဂန္ထာနံ ပမောစနံ။
ဣတိ ထေရော ဒေသနံ ဥစ္စံ ကရောန္တော ဘိက္ခူနံ တတ္ထ ပေမံ ဇနေန္တော ဧဝမေတံ ဥဂ္ဂဟေတဗ္ဗံ ပရိယာပုဏိတဗ္ဗံ ဓာရေတဗ္ဗံ ဝါစေတဗ္ဗံ မညိဿန္တီတိ စတူဟိ ပဒေဟိ ဝဏ္ဏံ ကထေသိ, ‘‘ဧကာယနော အယံ, ဘိက္ခဝေ, မဂ္ဂေါ’’တိအာဒိနာ နယေန တေသံ တေသံ သုတ္တာနံ ဘဂဝါ ဝိယ။
(ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၃၉။) [သျ]ဧကဓမ္မဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၃၅၁။ (က) တတ္ထ ဗဟုကာရောတိ ဗဟူပကာရော။
(ဂ) ပရိညေယျောတိ တီဟိ ပရိညာဟိ ပရိဇာနိတဗ္ဗော။
(ဃ) ပဟာတဗ္ဗောတိ ပဟာနာနုပဿနာယ ပဇဟိတဗ္ဗော။
(င) ဟာနဘာဂိယောတိ အပါယဂါမိပရိဟာနာယ သံဝတ္တနကော။
(စ) ဝိသေသဘာဂိယောတိ ဝိသေသဂါမိဝိသေသာယ သံဝတ္တနကော။
(ဆ) ဒုပ္ပဋိဝိဇ္ဈောတိ ဒုပ္ပစ္စက္ခကရော။
(ဇ) ဥပ္ပါဒေတဗ္ဗောတိ နိပ္ဖါဒေတဗ္ဗော။
(ဈ) အဘိညေယျောတိ ဉာတပရိညာယ အဘိဇာနိတဗ္ဗော။
(ဉ) သစ္ဆိကာတဗ္ဗောတိ ပစ္စက္ခံ ကာတဗ္ဗော။
ဧဝံ သဗ္ဗတ္ထ မာတိကာသု အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဣတိ အာယသ္မာ သာရိပုတ္တော ယထာ နာမ ဒက္ခော ဝေဠုကာရော သမ္မုခီဘူတံ ဝေဠုံ ဆေတွာ နိဂ္ဂဏ္ဌိံ ကတွာ ဒသဓာ ခဏ္ဍေ ကတွာ ဧကမေကံ ခဏ္ဍံ ဟီရံ ဟီရံ ကရောန္တော ဖာလေတိ, ဧဝမေဝ တေသံ ဘိက္ခူနံ သပ္ပါယံ ဒေသနံ ဥပပရိက္ခိတွာ ဒသဓာ မာတိကံ ဌပေတွာ ဧကေကကောဋ္ဌာသေ ဧကေကပဒံ ဝိဘဇန္တော ‘‘ကတမော ဧကော ဓမ္မော ဗဟုကာရော, အပ္ပမာဒေါ ကုသလေသု ဓမ္မေသူတိ’’တိအာဒိနာ နယေန ဒေသနံ ဝိတ္ထာရေတုံ အာရဒ္ဓေါ။
တတ္ထ အပ္ပမာဒေါ ကုသလေသု ဓမ္မေသူတိ သဗ္ဗတ္ထကံ ဥပကာရကံ အပ္ပမာဒံ ကထေသိ။ အယဉှိ အပ္ပမာဒေါ နာမ သီလပူရဏေ, ဣန္ဒြိယသံဝရေ, ဘောဇနေ မတ္တညုတာယ, ဇာဂရိယာနုယောဂေ, သတ္တသု သဒ္ဓမ္မေသု, ဝိပဿနာဂဗ္ဘံ ဂဏှာပနေ, အတ္ထပဋိသမ္ဘိဒါဒီသု, သီလက္ခန္ဓာဒိပဉ္စဓမ္မက္ခန္ဓေသု, ဌာနာဋ္ဌာနေသု, မဟာဝိဟာရသမာပတ္တိယံ, အရိယသစ္စေသု, သတိပဋ္ဌာနာဒီသု, ဗောဓိပက္ခိယေသု, ဝိပဿနာဉာဏာဒီသု အဋ္ဌသု ဝိဇ္ဇာသူတိ သဗ္ဗေသု အနဝဇ္ဇဋ္ဌေန ကုသလေသု ဓမ္မေသု ဗဟူပကာရော။
(ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၄၀။) [သျ]တေနေဝ နံ ဘဂဝါ ‘‘ယာဝတာ, ဘိက္ခဝေ, သတ္တာ အပဒါ ဝါ…ပေ… တထာဂတော တေသံ အဂ္ဂမက္ခာယတိ။ ဧဝမေဝ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, ယေ ကေစိ ကုသလာ ဓမ္မာ, သဗ္ဗေတေ အပ္ပမာဒမူလကာ အပ္ပမာဒသမောသရဏာ, အပ္ပမာဒေါ တေသံ ဓမ္မာနံ အဂ္ဂမက္ခာယတီ’’တိအာဒိနာ (သံ။ နိ။ ၅။၁၃၉) နယေန ဟတ္ထိပဒါဒီဟိ ဩပမ္မေဟိ ဩပမေန္တော သံယုတ္တနိကာယေ အပ္ပမာဒဝဂ္ဂေ နာနပ္ပကာရံ ထောမေတိ။ တံ သဗ္ဗံ ဧကပဒေနေဝ သင်္ဂဟေတွာ ထေရော အပ္ပမာဒေါ ကုသလေသု ဓမ္မေသူတိ အာဟ။ ဓမ္မပဒေ အပ္ပမာဒဝဂ္ဂေနာပိဿ ဗဟူပကာရတာ ဒီပေတဗ္ဗာ။ အသောကဝတ္ထုနာပိ ဒီပေတဗ္ဗာ –
(က) အသောကရာဇာ ဟိ နိဂြောဓသာမဏေရဿ ‘‘အပ္ပမာဒေါ အမတပဒ’’န္တိ ဂါထံ သုတွာ ဧဝ ‘‘တိဋ္ဌ, တာတ, မယှံ တယာ တေပိဋကံ ဗုဒ္ဓဝစနံ ကထိတ’’န္တိ သာမဏေရေ ပသီဒိတွာ စတုရာသီတိဝိဟာရသဟဿာနိ ကာရေသိ။ ဣတိ ထာမသမ္ပန္နေန ဘိက္ခုနာ အပ္ပမာဒဿ ဗဟူပကာရတာ တီဟိ ပိဋကေဟိ ဒီပေတွာ ကထေတဗ္ဗာ။ ယံကိဉ္စိ သုတ္တံ ဝါ ဂါထံ ဝါ အပ္ပမာဒဒီပနတ္ထံ အာဟရန္တော ‘‘အဋ္ဌာနေ ဌတွာ အာဟရသိ, အတိတ္ထေန ပက္ခန္ဒော’’တိ န ဝတ္တဗ္ဗော။ ဓမ္မကထိကဿေဝေတ္ထ ထာမော စ ဗလဉ္စ ပမာဏံ။
(ခ) ကာယဂတာသတီတိ အာနာပါနံ စတုဣရိယာပထော သတိသမ္ပဇညံ ဒွတ္တိံသာကာရော စတုဓာတုဝဝတ္ထာနံ ဒသ အသုဘာ နဝ သိဝထိကာ စုဏ္ဏိကမနသိကာရော ကေသာဒီသု စတ္တာရိ ရူပဇ္ဈာနာနီတိ ဧတ္ထ ဥပ္ပန္နသတိယာ ဧတံ အဓိဝစနံ။ သာတသဟဂတာတိ ဌပေတွာ စတုတ္ထဇ္ဈာနံ အညတ္ထ သာတသဟဂတာ ဟောတိ သုခသမ္ပယုတ္တာ, တံ သန္ဓာယေတံ ဝုတ္တံ။
(ဂ) သာသဝေါ ဥပါဒါနိယောတိ အာသဝါနဉ္စေဝ ဥပါဒါနာနဉ္စ ပစ္စယဘူတော။ ဣတိ တေဘူမကဓမ္မမေဝ နိယမေတိ။
(ဃ) အသ္မိမာနောတိ ရူပါဒီသု အသ္မီတိ မာနော။
(င) အယောနိသော မနသိကာရောတိ အနိစ္စေ နိစ္စန္တိအာဒိနာ နယေန ပဝတ္တော ဥပ္ပထမနသိကာရော။
(စ) ဝိပရိယာယေန ယောနိသော မနသိကာရော ဝေဒိတဗ္ဗော။
(ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၄၁။) [သျ](ဆ) အာနန္တရိကော စေတောသမာဓီတိ အညတ္ထ မဂ္ဂါနန္တရံ ဖလံ အာနန္တရိကော စေတောသမာဓိ နာမ။ ဣဓ ပန ဝိပဿနာနန္တရော မဂ္ဂေါ ဝိပဿနာယ ဝါ အနန္တရတ္တာ အတ္တနော ဝါ အနန္တရံ ဖလဒါယကတ္တာ အာနန္တရိကော စေတောသမာဓီတိ အဓိပ္ပေတော။
(ဇ) အကုပ္ပံ ဉာဏန္တိ အညတ္ထ ဖလပညာ အကုပ္ပဉာဏံ နာမ။ ဣဓ ပစ္စဝေက္ခဏပညာ အဓိပ္ပေတာ။
(ဈ) အာဟာရဋ္ဌိတိကာတိ ပစ္စယဋ္ဌိတိကာ။ အယံ ဧကော ဓမ္မောတိ ယေန ပစ္စယေန တိဋ္ဌန္တိ, အယံ ဧကော ဓမ္မော ဉာတပရိညာယ အဘိညေယျော။
(ဉ) အကုပ္ပါ စေတောဝိမုတ္တီတိ အရဟတ္တဖလဝိမုတ္တိ။
ဣမသ္မိံ ဝါရေ အဘိညာယ ဉာတပရိညာ ကထိတာ။ ပရိညာယ တီရဏပရိညာ။ ပဟာတဗ္ဗသစ္ဆိကာတဗ္ဗေဟိ ပဟာနပရိညာ။ ဒုပ္ပဋိဝိဇ္ဈောတိ ဧတ္ထ ပန မဂ္ဂေါ ကထိတော။ သစ္ဆိကာတဗ္ဗောတိ ဖလံ ကထိတံ, မဂ္ဂေါ ဧကသ္မိံယေဝ ပဒေ လဗ္ဘတိ။ ဖလံ ပန အနေကေသုပိ လဗ္ဘတိယေဝ။
ဘူတာတိ သဘာဝတော ဝိဇ္ဇမာနာ။ တစ္ဆာတိ ယာထာဝါ။ တထာတိ ယထာ ဝုတ္တာ တထာသဘာဝါ။ အဝိတထာတိ ယထာ ဝုတ္တာ န တထာ န ဟောန္တိ။ အနညထာတိ ဝုတ္တပ္ပကာရတော န အညထာ။ သမ္မာ တထာဂတေန အဘိသမ္ဗုဒ္ဓါတိ တထာဂတေန ဗောဓိပလ္လင်္ကေ နိသီဒိတွာ ဟေတုနာ ကာရဏေန သယမေဝ အဘိသမ္ဗုဒ္ဓါ ဉာတာ ဝိဒိတာ သစ္ဆိကတာ။ ဣမိနာ ထေရော ‘‘ဣမေ ဓမ္မာ တထာဂတေန အဘိသမ္ဗုဒ္ဓါ, အဟံ ပန တုမှာကံ ရညော လေခဝါစကသဒိသော’’တိ ဇိနသုတ္တံ ဒဿေန္တော ဩကပ္ပနံ ဇနေသိ။
ဧကဓမ္မဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
ဒွေဓမ္မဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၃၅၂။ (က) ဣမေ ဒွေ ဓမ္မာ ဗဟုကာရာတိ ဣမေ ဒွေ သတိသမ္ပဇညာ ဓမ္မာ သီလပူရဏာဒီသု အပ္ပမာဒေါ ဝိယ သဗ္ဗတ္ထ ဥပကာရကာ ဟိတာဝဟာ။
(ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၄၂။) [သျ](ခ) သမထော စ ဝိပဿနာ စာတိ ဣမေ ဒွေ သင်္ဂီတိသုတ္တေ လောကိယလောကုတ္တရာ ကထိတာ။ ဣမသ္မိံ ဒသုတ္တရသုတ္တေ ပုဗ္ဗဘာဂါ ကထိတာ။
(ဆ) သတ္တာနံ သံကိလေသာယ သတ္တာနံ ဝိသုဒ္ဓိယာတိ အယောနိသော မနသိကာရော ဟေတု စေဝ ပစ္စယော စ သတ္တာနံ သံကိလေသာယ, ယောနိသော မနသိကာရော ဝိသုဒ္ဓိယာ။ တထာ ဒေါဝစဿတာ ပါပမိတ္တတာ သံကိလေသာယ၊ သောဝစဿတာ ကလျာဏမိတ္တတာ ဝိသုဒ္ဓိယာ။ တထာ တီဏိ အကုသလမူလာနိ၊ တီဏိ ကုသလမူလာနိ။ စတ္တာရော ယောဂါ စတ္တာရော ဝိသံယောဂါ။ ပဉ္စ စေတောခိလာ ပဉ္စိန္ဒြိယာနိ။ ဆ အဂါရဝါ ဆ ဂါရဝါ။ သတ္တ အသဒ္ဓမ္မာ သတ္တ သဒ္ဓမ္မာ။ အဋ္ဌ ကုသီတဝတ္ထူနိ အဋ္ဌ အာရမ္ဘဝတ္ထူနိ။ နဝ အာဃာတဝတ္ထူနိ နဝ အာဃာတပ္ပဋိဝိနယာ။ ဒသ အကုသလကမ္မပထာ ဒသ ကုသလကမ္မပထာတိ ဧဝံ ပဘေဒါ ဣမေ ဒွေ ဓမ္မာ ဒုပ္ပဋိဝိဇ္ဈာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။
(ဈ) သင်္ခတာ ဓာတူတိ ပစ္စယေဟိ ကတာ ပဉ္စက္ခန္ဓာ။ အသင်္ခတာ ဓာတူတိ ပစ္စယေဟိ အကတံ နိဗ္ဗာနံ။
(ဉ) ဝိဇ္ဇာ စ ဝိမုတ္တိ စာတိ ဧတ္ထ ဝိဇ္ဇာတိ တိဿော ဝိဇ္ဇာ။ ဝိမုတ္တီတိ အရဟတ္တဖလံ။
ဣမသ္မိံ ဝါရေ အဘိညာဒီနိ ဧကကသဒိသာနေဝ, ဥပ္ပါဒေတဗ္ဗပဒေ ပန မဂ္ဂေါ ကထိတော, သစ္ဆိကာတဗ္ဗပဒေ ဖလံ။
ဒွေဓမ္မဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
တယောဓမ္မဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၃၅၃။ (ဆ) ကာမာနမေတံ နိဿရဏံ ယဒိဒံ နေက္ခမ္မန္တိ ဧတ္ထ နေက္ခမ္မန္တိ အနာဂါမိမဂ္ဂေါ အဓိပ္ပေတော။ သော ဟိ သဗ္ဗသော ကာမာနံ နိဿရဏံ။ ရူပါနံ နိဿရဏံ ယဒိဒံ အာရုပ္ပန္တိ ဧတ္ထ အာရုပ္ပေပိ အရဟတ္တမဂ္ဂေါ။ ပုန ဥပ္ပတ္တိနိဝါရဏတော သဗ္ဗသော ရူပါနံ နိဿရဏံ နာမ။ နိရောဓော တဿ နိဿရဏန္တိ ဣဓ အရဟတ္တဖလံ
(ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၄၃။) [သျ]နိရောဓောတိ အဓိပ္ပေတံ။ အရဟတ္တဖလေန ဟိ နိဗ္ဗာနေ ဒိဋ္ဌေ ပုန အာယတိံ သဗ္ဗသင်္ခါရာ န ဟောန္တီတိ အရဟတ္တံ သင်္ခတနိရောဓဿ ပစ္စယတ္တာ နိရောဓောတိ ဝုတ္တံ။
(ဇ) အတီတံသေ ဉာဏန္တိ အတီတံသာရမ္မဏံ ဉာဏံ ဣတရေသုပိ ဧသေဝ နယော။
ဣမသ္မိမ္ပိ ဝါရေ အဘိညာဒယော ဧကကသဒိသာဝ။ ဒုပ္ပဋိဝိဇ္ဈပဒေ ပန မဂ္ဂေါ ကထိတော, သစ္ဆိကာတဗ္ဗေ ဖလံ။
တယောဓမ္မဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
စတ္တာရောဓမ္မဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၃၅၄။ (က) စတ္တာရိ စက္ကာနီတိ ဧတ္ထ စက္ကံ နာမ ဒါရုစက္ကံ, ရတနစက္ကံ, ဓမ္မစက္ကံ, ဣရိယာပထစက္ကံ, သမ္ပတ္တိစက္ကန္တိ ပဉ္စဝိဓံ။ တတ္ထ ‘‘ယံ ပနိဒံ သမ္မ, ရထကာရ, စက္ကံ ဆဟိ မာသေဟိ နိဋ္ဌိတံ, ဆာရတ္တူနေဟီ’’တိ (အ။ နိ။ ၃။၁၅) ဣဒံ ဒါရုစက္ကံ။ ‘‘ပိတရာ ပဝတ္တိတံ စက္ကံ အနုပ္ပဝတ္တေတီ’’တိ (အ။ နိ။ ၅။၁၃၂) ဣဒံ ရတနစက္ကံ။ ‘‘ပဝတ္တိတံ စက္က’’န္တိ (မ။ နိ။ ၂။၃၉၉) ဣဒံ ဓမ္မစက္ကံ။ ‘‘စတုစက္ကံ နဝဒွါရ’’န္တိ (သံ။ နိ။ ၁။၂၉) ဣဒံ ဣရိယာပထစက္ကံ။ ‘‘စတ္တာရိမာနိ, ဘိက္ခဝေ, စက္ကာနိ, ယေဟိ သမန္နာဂတာနံ ဒေဝမနုဿာနံ စတုစက္ကံ ပဝတ္တတီ’’တိ (အ။ နိ။ ၄။၃၁) ဣဒံ သမ္ပတ္တိစက္ကံ။ ဣဓာပိ ဧတဒေဝ အဓိပ္ပေတံ။
ပတိရူပဒေသဝါသောတိ ယတ္ထ စတဿော ပရိသာ သန္ဒိဿန္တိ, ဧဝရူပေ အနုစ္ဆဝိကေ ဒေသေ ဝါသော။ သပ္ပုရိသူပနိဿယောတိ ဗုဒ္ဓါဒီနံ သပ္ပုရိသာနံ အဝဿယနံ သေဝနံ ဘဇနံ။ အတ္တသမ္မာပဏိဓီတိ အတ္တနော သမ္မာ ဌပနံ, သစေ ပန ပုဗ္ဗေ အဿဒ္ဓါဒီဟိ သမန္နာဂတော ဟောတိ, တာနိ ပဟာယ သဒ္ဓါဒီသု ပတိဋ္ဌာပနံ။ ပုဗ္ဗေ စ ကတပုညတာတိ ပုဗ္ဗေ ဥပစိတကုသလတာ။ ဣဒမေဝေတ္ထ ပမာဏံ။ ယေန ဟိ ဉာဏသမ္ပယုတ္တစိတ္တေန ကုသလံ ကတံ ဟောတိ, တဒေဝ ကုသလံ တံ ပုရိသံ ပတိရူပဒေသေ ဥပနေတိ, သပ္ပုရိသေ
(ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၄၄။) [သျ]ဘဇာပေသိ။ သော ဧဝ စ ပုဂ္ဂလော အတ္တာနံ သမ္မာ ဌပေတိ။ စတူသု အာဟာရေသု ပဌမော လောကိယောဝ။ သေသာ ပန တယော သင်္ဂီတိသုတ္တေ လောကိယလောကုတ္တရမိဿကာ ကထိတာ။ ဣဓ ပုဗ္ဗဘာဂေ လောကိယာ။
(စ) ကာမယောဂဝိသံယောဂါဒယော အနာဂါမိမဂ္ဂါဒိဝသေန ဝေဒိတဗ္ဗာ။
(ဆ) ဟာနဘာဂိယာဒီသု ပဌမဿ ဈာနဿ လာဘီ ကာမသဟဂတာ သညာမနသိကာရာ သမုဒါစရန္တိ ဟာနဘာဂိယော သမာဓိ။ တဒနုဓမ္မတာ သတိ သန္တိဋ္ဌတိ ဌိတိဘာဂိယော သမာဓိ။ ဝိတက္ကသဟဂတာ သညာမနသိကာရာ သမုဒါစရန္တိ ဝိသေသဘာဂိယော သမာဓိ။ နိဗ္ဗိဒါသဟဂတာ သညာမနသိကာရာ သမုဒါစရန္တိ ဝိရာဂူပသဉှိတော နိဗ္ဗေဓဘာဂိယော သမာဓီတိ ဣမိနာ နယေန သဗ္ဗသမာပတ္တိယော ဝိတ္ထာရေတွာ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ ပနဿ ဝိနိစ္ဆယကထာ ကထိတာဝ။
ဣမသ္မိမ္ပိ ဝါရေ အဘိညာဒီနိ ဧကကသဒိသာနေဝ။ အဘိညာပဒေ ပနေတ္ထ မဂ္ဂေါ ကထိတော။ သစ္ဆိကာတဗ္ဗပဒေ ဖလံ။
စတ္တာရောဓမ္မဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
ပဉ္စဓမ္မဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၃၅၅။ (ခ) ပီတိဖရဏတာဒီသု ပီတိံ ဖရမာနာ ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ ဒွီသု ဈာနေသု ပညာ ပီတိဖရဏတာ နာမ။ သုခံ ဖရမာနံ ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ တီသု ဈာနေသု ပညာ သုခဖရဏတာ နာမ။ ပရေသံ စေတော ဖရမာနာ ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ စေတောပရိယပညာ စေတောဖရဏတာ နာမ။ အာလောကဖရဏေ ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ ဒိဗ္ဗစက္ခုပညာ အာလောကဖရဏတာ နာမ။ ပစ္စဝေက္ခဏဉာဏံ ပစ္စဝေက္ခဏနိမိတ္တံ နာမ။ ဝုတ္တမ္ပိ စေတံ ‘‘ဒွီသု ဈာနေသု ပညာ ပီတိဖရဏတာ, တီသု ဈာနေသု ပညာ သုခဖရဏတာ။ ပရစိတ္တေ ပညာ စေတောဖရဏတာ, ဒိဗ္ဗစက္ခု အာလောကဖရဏတာ။ တမှာ တမှာ သမာဓိမှာ ဝုဋ္ဌိတဿ ပစ္စဝေက္ခဏဉာဏံ ပစ္စဝေက္ခဏနိမိတ္တ’’န္တိ (ဝိဘ။ ၈၀၄)။
တတ္ထ ပီတိဖရဏတာ သုခဖရဏတာ ဒွေ ပါဒါ ဝိယ။ စေတောဖရဏတာ အာလောကဖရဏတာ ဒွေ ဟတ္ထာ ဝိယ။ အဘိညာပါဒကဇ္ဈာနံ မဇ္ဈိမကာယော
(ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၄၅။) [သျ]ဝိယ။ ပစ္စဝေက္ခဏနိမိတ္တံ သီသံ ဝိယ။ ဣတိ အာယသ္မာ သာရိပုတ္တတ္ထေရော ပဉ္စင်္ဂိကံ သမ္မာသမာဓိံ အင်္ဂပစ္စင်္ဂသမ္ပန္နံ ပုရိသံ ကတွာ ဒဿေသိ။
(ဇ) အယံ သမာဓိ ပစ္စုပ္ပန္နသုခေါ စေ ဝါတိအာဒီသု အရဟတ္တဖလသမာဓိ အဓိပ္ပေတော။ သော ဟိ အပ္ပိတပ္ပိတက္ခဏေ သုခတ္တာ ပစ္စုပ္ပန္နသုခေါ။ ပုရိမော ပုရိမော ပစ္ဆိမဿ ပစ္ဆိမဿ သမာဓိသုခဿ ပစ္စယတ္တာ အာယတိံ သုခဝိပါကော။
ကိလေသေဟိ အာရကတ္တာ အရိယော။ ကာမာမိသဝဋ္ဋာမိသလောကာမိသာနံ အဘာဝါ နိရာမိသော။ ဗုဒ္ဓါဒီဟိ မဟာပုရိသေဟိ သေဝိတတ္တာ အကာပုရိသသေဝိတော။ အင်္ဂသန္တတာယ အာရမ္မဏသန္တတာယ သဗ္ဗကိလေသဒရထသန္တတာယ စ သန္တော။ အတပ္ပနီယဋ္ဌေန ပဏီတော။ ကိလေသပဋိပ္ပဿဒ္ဓိယာ လဒ္ဓတ္တာ ကိလေသပဋိပ္ပဿဒ္ဓိဘာဝံ ဝါ လဒ္ဓတ္တာ ပဋိပ္ပဿဒ္ဓလဒ္ဓေါ။ ပဋိပ္ပဿဒ္ဓံ ပဋိပ္ပဿဒ္ဓီတိ ဟိ ဣဒံ အတ္ထတော ဧကံ။ ပဋိပ္ပဿဒ္ဓကိလေသေန ဝါ အရဟတာ လဒ္ဓတ္တာ ပဋိပ္ပဿဒ္ဓလဒ္ဓေါ။ ဧကောဒိဘာဝေန အဓိဂတတ္တာ ဧကောဒိဘာဝမေဝ ဝါ အဓိဂတတ္တာ ဧကောဒိဘာဝါဓိဂတော။ အပ္ပဂုဏသာသဝသမာဓိ ဝိယ သသင်္ခါရေန သပ္ပယောဂေန စိတ္တေန ပစ္စနီကဓမ္မေ နိဂ္ဂယှ ကိလေသေ ဝါရေတွာ အနဓိဂတတ္တာ နသသင်္ခါရနိဂ္ဂယှဝါရိတဂတော။ တဉ္စ သမာဓိံ သမာပဇ္ဇန္တော တတော ဝါ ဝုဋ္ဌဟန္တော သတိဝေပုလ္လပတ္တတ္တာ။ သတောဝ သမာပဇ္ဇတိ သတော ဝုဋ္ဌဟတိ။ ယထာပရိစ္ဆိန္နကာလဝသေန ဝါ သတော သမာပဇ္ဇတိ သတော ဝုဋ္ဌဟတိ။ တသ္မာ ယဒေတ္ထ ‘‘အယံ သမာဓိ ပစ္စုပ္ပန္နသုခေါ စေဝ အာယတိဉ္စ သုခဝိပါကော’’တိ ဧဝံ ပစ္စဝေက္ခမာနဿ ပစ္စတ္တံယေဝ အပရပ္ပစ္စယံ ဉာဏံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ, တံ ဧကမင်္ဂံ။ ဧသ နယော သေသေသုပိ။ ဧဝမိမေဟိ ပဉ္စဟိ ပစ္စဝေက္ခဏဉာဏေဟိ အယံ သမာဓိ ‘‘ပဉ္စဉာဏိကော သမ္မာသမာဓီ’’တိ ဝုတ္တော။
ဣမသ္မိံ ဝါရေ ဝိသေသဘာဂိယပဒေ မဂ္ဂေါ ကထိတော။ သစ္ဆိကာတဗ္ဗပဒေ ဖလံ။ သေသံ ပုရိမသဒိသမေဝ။
ဆဓမ္မဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၃၅၆။ ဆက္ကေသု သဗ္ဗံ ဥတ္တာနတ္ထမေဝ။ ဒုပ္ပဋိဝိဇ္ဈပဒေ ပနေတ္ထ မဂ္ဂေါ ကထိတော။ သေသံ ပုရိမသဒိသံ။
(ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၄၆။) [သျ]သတ္တဓမ္မဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၃၅၇။ (ဉ) သမ္မပ္ပညာယ သုဒိဋ္ဌာ ဟောန္တီတိ ဟေတုနာ နယေန ဝိပဿနာဉာဏေန သုဒိဋ္ဌာ ဟောန္တိ။ ကာမာတိ ဝတ္ထုကာမာ စ ကိလေသကာမာ စ, ဒွေပိ သပရိဠာဟဋ္ဌေန အင်္ဂါရကာသု ဝိယ သုဒိဋ္ဌာ ဟောန္တိ။ ဝိဝေကနိန္နန္တိ နိဗ္ဗာနနိန္နံ။ ပေါဏံ ပဗ္ဘာရန္တိ နိန္နဿေတံ ဝေဝစနံ။ ဗျန္တီဘူတန္တိ နိယတိဘူတံ။ နိတ္တဏှန္တိ အတ္ထော။ ကုတော? သဗ္ဗသော အာသဝဋ္ဌာနီယေဟိ ဓမ္မေဟိ တေဘူမကဓမ္မေဟီတိ အတ္ထော။ ဣဓ ဘာဝေတဗ္ဗပဒေ မဂ္ဂေါ ကထိတော။ သေသံ ပုရိမသဒိသမေဝ။
အဋ္ဌဓမ္မဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၃၅၈။ (က) အာဒိဗြဟ္မစရိယိကာယ ပညာယာတိ သိက္ခတ္တယသင်္ဂဟဿ မဂ္ဂဗြဟ္မစရိယဿ အာဒိဘူတာယ ပုဗ္ဗဘာဂေ တရုဏသမထဝိပဿနာပညာယ။ အဋ္ဌင်္ဂိကဿ ဝါ မဂ္ဂဿ အာဒိဘူတာယ သမ္မာဒိဋ္ဌိပညာယ။ တိဗ္ဗန္တိ ဗလဝံ။ ဟိရောတ္တပ္ပန္တိ ဟိရီ စ ဩတ္တပ္ပဉ္စ။ ပေမန္တိ ဂေဟဿိတပေမံ။ ဂါရဝေါတိ ဂရုစိတ္တဘာဝေါ။ ဂရုဘာဝနီယဉှိ ဥပနိဿာယ ဝိဟရတော ကိလေသာ နုပ္ပဇ္ဇန္တိ ဩဝါဒါနုသာသနိံ လဘတိ။ တသ္မာ တံ နိဿာယ ဝိဟာရော ပညာပဋိလာဘဿ ပစ္စယော ဟောတိ။
(ဆ) အက္ခဏေသု ယသ္မာ ပေတာ အသုရာနံ အာဝါဟနံ ဂစ္ဆန္တိ, ဝိဝါဟနံ ဂစ္ဆန္တိ, တသ္မာ ပေတ္တိဝိသယေနေဝ အသုရကာယော ဂဟိတောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။
(ဇ) အပ္ပိစ္ဆဿာတိ ဧတ္ထ ပစ္စယအပ္ပိစ္ဆော, အဓိဂမအပ္ပိစ္ဆော, ပရိယတ္တိအပ္ပိစ္ဆော, ဓုတင်္ဂအပ္ပိစ္ဆောတိ စတ္တာရော အပ္ပိစ္ဆာ။ တတ္ထ ပစ္စယအပ္ပိစ္ဆော ဗဟုံ ဒေန္တေ အပ္ပံ ဂဏှာတိ, အပ္ပံ ဒေန္တေ အပ္ပတရံ ဝါ ဂဏှာတိ, န ဝါ ဂဏှာတိ, န အနဝသေသဂါဟီ ဟောတိ။ အဓိဂမအပ္ပိစ္ဆော မဇ္ဈန္တိကတ္ထေရော ဝိယ အတ္တနော အဓိဂမံ အညေသံ ဇာနိတုံ န ဒေတိ။ ပရိယတ္တိအပ္ပိစ္ဆော တေပိဋကောပိ သမာနော န ဗဟုဿုတဘာဝံ ဇာနာပေတုကာမော ဟောတိ သာကေတတိဿတ္ထေရော ဝိယ။ ဓုတင်္ဂအပ္ပိစ္ဆော ဓုတင်္ဂပရိဟရဏဘာဝံ အညေသံ ဇာနိတုံ န ဒေတိ ဒွေဘာတိကတ္ထေရေသု ဇေဋ္ဌကတ္ထေရော ဝိယ။ ဝတ္ထု ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ ကထိတံ။ အယံ ဓမ္မောတိ ဧဝံ သန္တဂုဏနိဂူဟနေန စ
(ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၄၇။) [သျ]ပစ္စယပဋိဂ္ဂဟဏေ မတ္တညုတာယ စ အပ္ပိစ္ဆဿ ပုဂ္ဂလဿ အယံ နဝလောကုတ္တရဓမ္မော သမ္ပဇ္ဇတိ, နော မဟိစ္ဆဿ။ ဧဝံ သဗ္ဗတ္ထ ယောဇေတဗ္ဗံ။
သန္တုဋ္ဌဿာတိ စတူသု ပစ္စယေသု တီဟိ သန္တောသေဟိ သန္တုဋ္ဌဿ။ ပဝိဝိတ္တဿာတိ ကာယစိတ္တဥပဓိဝိဝေကေဟိ ဝိဝိတ္တဿ။ တတ္ထ ကာယဝိဝေကော နာမ ဂဏသင်္ဂဏိကံ ဝိနောဒေတွာ အဋ္ဌအာရမ္ဘဝတ္ထုဝသေန ဧကီဘာဝေါ။ ဧကီဘာဝမတ္တေန ပန ကမ္မံ န နိပ္ဖဇ္ဇတီတိ ကသိဏပရိကမ္မံ ကတွာ အဋ္ဌ သမာပတ္တိယော နိဗ္ဗတ္တေတိ, အယံ စိတ္တဝိဝေကော နာမ။ သမာပတ္တိမတ္တေနေဝ ကမ္မံ န နိပ္ဖဇ္ဇတီတိ ဈာနံ ပါဒကံ ကတွာ သင်္ခါရေ သမ္မသိတွာ သဟ ပဋိသမ္ဘိဒါဟိ အရဟတ္တံ ပါပုဏာတိ, အယံ ဥပဓိဝိဝေကော နာမ။ တေနာဟ ဘဂဝါ – ‘‘ကာယဝိဝေကော စ ဝိဝေကဋ္ဌကာယာနံ နေက္ခမ္မာဘိရတာနံ။ စိတ္တဝိဝေကော စ ပရိသုဒ္ဓစိတ္တာနံ ပရမဝေါဒါနပ္ပတ္တာနံ။ ဥပဓိဝိဝေကော စ နိရုပဓီနံ ပုဂ္ဂလာနံ ဝိသင်္ခါရဂတာန’’န္တိ (မဟာနိ။ ၄၉)။
သင်္ဂဏိကာရာမဿာတိ ဂဏသင်္ဂဏိကာယ စေဝ ကိလေသသင်္ဂဏိကာယ စ ရတဿ။ အာရဒ္ဓဝီရိယဿာတိ ကာယိကစေတသိကဝီရိယဝသေန အာရဒ္ဓဝီရိယဿ။ ဥပဋ္ဌိတသတိဿာတိ စတုသတိပဋ္ဌာနဝသေန ဥပဋ္ဌိတသတိဿ။ သမာဟိတဿာတိ ဧကဂ္ဂစိတ္တဿ။ ပညဝတောတိ ကမ္မဿကတပညာယ ပညဝတော။ နိပ္ပပဉ္စဿာတိ ဝိဂတမာနတဏှာဒိဋ္ဌိပပဉ္စဿ။
ဣဓ ဘာဝေတဗ္ဗပဒေ မဂ္ဂေါ ကထိတော။ သေသံ ပုရိမသဒိသမေဝ။
နဝဓမ္မဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၃၅၉။ (ခ) သီလဝိသုဒ္ဓီတိ ဝိသုဒ္ဓိံ ပါပေတုံ သမတ္ထံ စတုပါရိသုဒ္ဓိသီလံ။ ပါရိသုဒ္ဓိပဓာနိယင်္ဂန္တိ ပရိသုဒ္ဓဘာဝဿ ပဓာနင်္ဂံ။ စိတ္တဝိသုဒ္ဓီတိ ဝိပဿနာယ ပဒဋ္ဌာနဘူတာ အဋ္ဌ ပဂုဏသမာပတ္တိယော။ ဒိဋ္ဌိဝိသုဒ္ဓီတိ သပစ္စယနာမရူပဒဿနံ။ ကင်္ခါဝိတရဏဝိသုဒ္ဓီတိ ပစ္စယာကာရဉာဏံ။ အဒ္ဓတ္တယေပိ ဟိ ပစ္စယဝသေနေဝ ဓမ္မာ ပဝတ္တန္တီတိ ပဿတော ကင်္ခံ ဝိတရတိ။ မဂ္ဂါမဂ္ဂဉာဏဒဿနဝိသုဒ္ဓီတိ ဩဘာသာဒယော န မဂ္ဂေါ, ဝီထိပ္ပဋိပန္နံ ဥဒယဗ္ဗယဉာဏံ မဂ္ဂေါတိ ဧဝံ မဂ္ဂါမဂ္ဂေ ဉာဏံ။ ပဋိပဒါဉာဏဒဿနဝိသုဒ္ဓီတိ ရထဝိနီတေ ဝုဋ္ဌာနဂါမိနိဝိပဿနာ ကထိတာ, ဣဓ တရုဏဝိပဿနာ။ ဉာဏဒဿနဝိသုဒ္ဓီတိ ရထဝိနီတေ မဂ္ဂေါ ကထိတော, ဣဓ ဝုဋ္ဌာနဂါမိနိဝိပဿနာ။ ဧတာ ပန သတ္တပိ ဝိသုဒ္ဓိယော
(ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၄၈။) [သျ]ဝိတ္ထာရေန ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ ကထိတာ။ ပညာတိ အရဟတ္တဖလပညာ။ ဝိမုတ္တိပိ အရဟတ္တဖလဝိမုတ္တိယေဝ။
(ဆ) ဓာတုနာနတ္တံ ပဋိစ္စ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဖဿနာနတ္တန္တိ စက္ခာဒိဓာတုနာနတ္တံ ပဋိစ္စ စက္ခုသမ္ဖဿာဒိနာနတ္တံ ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ အတ္ထော။ ဖဿနာနတ္တံ ပဋိစ္စာတိ စက္ခုသမ္ဖဿာဒိနာနတ္တံ ပဋိစ္စ။ ဝေဒနာနာနတ္တန္တိ စက္ခုသမ္ဖဿဇာဒိဝေဒနာနာနတ္တံ။ သညာနာနတ္တံ ပဋိစ္စာတိ ကာမသညာဒိနာနတ္တံ ပဋိစ္စ။ သင်္ကပ္ပနာနတ္တန္တိ ကာမသင်္ကပ္ပါဒိနာနတ္တံ။ သင်္ကပ္ပနာနတ္တံ ပဋိစ္စ ဥပ္ပဇ္ဇတိ ဆန္ဒနာနတ္တန္တိ သင်္ကပ္ပနာနတ္တတာယ ရူပေ ဆန္ဒော သဒ္ဒေ ဆန္ဒောတိ ဧဝံ ဆန္ဒနာနတ္တံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ပရိဠာဟနာနတ္တန္တိ ဆန္ဒနာနတ္တတာယ ရူပပရိဠာဟော သဒ္ဒပရိဠာဟောတိ ဧဝံ ပရိဠာဟနာနတ္တံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ပရိယေသနာနာနတ္တန္တိ ပရိဠာဟနာနတ္တတာယ ရူပပရိယေသနာဒိနာနတ္တံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ လာဘနာနတ္တန္တိ ပရိယေသနာနာနတ္တတာယ ရူပပဋိလာဘာဒိနာနတ္တံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။
(ဇ) သညာသု မရဏသညာတိ မရဏာနုပဿနာဉာဏေ သညာ။ အာဟာရေပဋိကူလသညာတိ အာဟာရံ ပရိဂ္ဂဏှန္တဿ ဥပ္ပန္နသညာ။ သဗ္ဗလောကေအနဘိရတိသညာတိ သဗ္ဗသ္မိံ ဝဋ္ဋေ ဥက္ကဏ္ဌန္တဿ ဥပ္ပန္နသညာ။ သေသာ ဟေဋ္ဌာ ကထိတာ ဧဝ။ ဣဓ ဗဟုကာရပဒေ မဂ္ဂေါ ကထိတော။ သေသံ ပုရိမသဒိသမေဝ။
ဒသဓမ္မဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၃၆၀။ (ဈ) နိဇ္ဇရဝတ္ထူနီတိ နိဇ္ဇရကာရဏာနိ။ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ နိဇ္ဇိဏ္ဏာ ဟောတီတိ အယံ ဟေဋ္ဌာ ဝိပဿနာယပိ နိဇ္ဇိဏ္ဏာ ဧဝ ပဟီနာ။ ကသ္မာ ပုန ဂဟိတာတိ အသမုစ္ဆိန္နတ္တာ။ ဝိပဿနာယ ဟိ ကိဉ္စာပိ ဇိဏ္ဏာ, န ပန သမုစ္ဆိန္နာ, မဂ္ဂေါ ပန ဥပ္ပဇ္ဇိတွာ တံ သမုစ္ဆိန္ဒတိ, န ပုန ဝုဋ္ဌာတုံ ဒေတိ။ တသ္မာ ပုန ဂဟိတာ။ ဧဝံ သဗ္ဗပဒေသု နယော နေတဗ္ဗော။
ဧတ္ထ စ သမ္မာဒိဋ္ဌိပစ္စယာ စတုသဋ္ဌိ ဓမ္မာ ဘာဝနာပါရိပူရိံ ဂစ္ဆန္တိ။ ကတမေ စတုသဋ္ဌိ? သောတာပတ္တိမဂ္ဂက္ခဏေ အဓိမောက္ခဋ္ဌေန သဒ္ဓိန္ဒြိယံ ပရိပူရေတိ, ပဂ္ဂဟဋ္ဌေန ဝီရိယိန္ဒြိယံ ပရိပူရေတိ, အနုဿရဏဋ္ဌေန သတိန္ဒြိယံ ပရိပူရေတိ, အဝိက္ခေပဋ္ဌေန သမာဓိန္ဒြိယံ ပရိပူရေတိ, ဒဿနဋ္ဌေန ပညိန္ဒြိယံ ပရိပူရေတိ,
(ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၄၉။) [သျ]ဝိဇာနနဋ္ဌေန မနိန္ဒြိယံ, အဘိနန္ဒနဋ္ဌေန သောမနဿိန္ဒြိယံ, ပဝတ္တသန္တတိအဓိပတေယျဋ္ဌေန ဇီဝိတိန္ဒြိယံ ပရိပူရေတိ…ပေ… အရဟတ္တဖလက္ခဏေ အဓိမောက္ခဋ္ဌေန သဒ္ဓိန္ဒြိယံ, ပဝတ္တသန္တတိအဓိပတေယျဋ္ဌေန ဇီဝိတိန္ဒြိယံ ပရိပူရေတီတိ ဧဝံ စတူသု မဂ္ဂေသု စတူသု ဖလေသု အဋ္ဌ အဋ္ဌ ဟုတွာ စတုသဋ္ဌိ ဓမ္မာ ပါရိပူရိံ ဂစ္ဆန္တိ။ ဣဓ အဘိညေယျပဒေ မဂ္ဂေါ ကထိတော။ သေသံ ပုရိမသဒိသမေဝ။
ဣဓ ဌတွာ ပဉှာ သမောဓာနေတဗ္ဗာ။ ဒသကေ သတံ ပဉှာ ကထိတာ။ ဧကကေ စ နဝကေ စ သတံ, ဒုကေ စ အဋ္ဌကေ စ သတံ, တိကေ စ သတ္တကေ စ သတံ, စတုက္ကေ စ ဆက္ကေ စ သတံ, ပဉ္စကေ ပညာသာတိ အဍ္ဎဆဋ္ဌာနိ ပဉှသတာနိ ကထိတာနိ ဟောန္တိ။
‘‘ဣဒမဝေါစ အာယသ္မာ သာရိပုတ္တော, အတ္တမနာ တေ ဘိက္ခူ အာယသ္မတော သာရိပုတ္တဿ ဘာသိတံ အဘိနန္ဒု’’န္တိ သာဓု, သာဓူတိ အဘိနန္ဒန္တာ သိရသာ သမ္ပဋိစ္ဆိံသု။ တာယ စ ပန အတ္တမနတာယ ဣမမေဝ သုတ္တံ အာဝဇ္ဇမာနာ ပဉ္စသတာပိ တေ ဘိက္ခူ သဟ ပဋိသမ္ဘိဒါဟိ အဂ္ဂဖလေ အရဟတ္တေ ပတိဋ္ဌဟိံသူတိ။
သုမင်္ဂလဝိလာသိနိယာ ဒီဃနိကာယဋ္ဌကထာယ
ဒသုတ္တရသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
နိဋ္ဌိတာ စ ပါထိကဝဂ္ဂဿ ဝဏ္ဏနာတိ။
ပါထိကဝဂ္ဂဋ္ဌကထာ နိဋ္ဌိတာ။
(ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၅၀။) [သျ]နိဂမနကထာ
အာယာစိတော သုမင်္ဂလ, ပရိဝေဏနိဝါသိနာ ထိရဂုဏေန၊
ဒါဌာနာဂသံဃတ္ထေရေန, ထေရဝံသနွယေန။
ဒီဃာဂမဝရဿ ဒသဗလ, ဂုဏဂဏပရိဒီပနဿ အဋ္ဌကထံ၊
ယံ အာရဘိံ သုမင်္ဂလ, ဝိလာသိနိံ နာမ နာမေန။
သာ ဟိ မဟာဋ္ဌကထာယ, သာရမာဒါယ နိဋ္ဌိတာ၊
ဧသာ ဧကာသီတိပမာဏာယ, ပါဠိယာ ဘာဏဝါရေဟိ။
ဧကူနသဋ္ဌိမတ္တော, ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေါပိ ဘာဏဝါရေဟိ၊
အတ္ထပ္ပကာသနတ္ထာယ, အာဂမာနံ ကတော ယသ္မာ။
တသ္မာ တေန သဟာ’ယံ, အဋ္ဌကထာ ဘာဏဝါရဂဏနာယ၊
သုပရိမိတပရိစ္ဆိန္နံ, စတ္တာလီသသတံ ဟောတိ။
သဗ္ဗံ စတ္တာလီသာဓိကသတ, ပရိမာဏံ ဘာဏဝါရတော ဧဝံ၊
သမယံ ပကာသယန္တိံ, မဟာဝိဟာရေ နိဝါသိနံ။
မူလကဋ္ဌကထာသာရ, မာဒါယ မယာ ဣမံ ကရောန္တေန၊
ယံ ပုညမုပစိတံ တေန, ဟောတု သဗ္ဗော သုခီ လောကောတိ။
ပရမဝိသုဒ္ဓသဒ္ဓါဗုဒ္ဓိဝီရိယပဋိမဏ္ဍိတေန သီလာစာရဇ္ဇဝမဒ္ဒဝါဒိဂုဏသမုဒယသမုဒိတေန သကသမယသမယန္တရဂဟနဇ္ဈောဂါဟဏသမတ္ထေန ပညာဝေယျတ္တိယသမန္နာဂတေန တိပိဋကပရိယတ္တိပ္ပဘေဒေ သာဋ္ဌကထေ သတ္ထုသာသနေ အပ္ပဋိဟတဉာဏပ္ပဘာဝေန မဟာဝေယျာကရဏေန ကရဏသမ္ပတ္တိဇနိတသုခဝိနိဂ္ဂတမဓုရောဒါရဝစနလာဝဏ္ဏယုတ္တေန ယုတ္တမုတ္တဝါဒိနာ ဝါဒီဝရေန မဟာကဝိနာ ပဘိန္နပဋိသမ္ဘိဒါပရိဝါရေ ဆဠဘိညာဒိပ္ပဘေဒဂုဏပဋိမဏ္ဍိတေ ဥတ္တရိမနုဿဓမ္မေ သုပ္ပတိဋ္ဌိတဗုဒ္ဓီနံ ထေရဝံသပ္ပဒီပါနံ ထေရာနံ မဟာဝိဟာရဝါသီနံ ဝံသာလင်္ကာရဘူတေန ဝိပုလဝိသုဒ္ဓဗုဒ္ဓိနာ ဗုဒ္ဓဃောသောတိ ဂရူဟိ ဂဟိတနာမဓေယျေန ထေရေန ကတာ အယံ သုမင်္ဂလဝိလာသိနီ နာမ ဒီဃနိကာယဋ္ဌကထာ –
(ဒီ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၅၁။) [သျ]တာဝ တိဋ္ဌတု လောကသ္မိံ, လောကနိတ္ထရဏေသိနံ၊
ဒဿေန္တီ ကုလပုတ္တာနံ, နယံ ဒိဋ္ဌိဝိသုဒ္ဓိယာ။
ယာဝ ဗုဒ္ဓေါတိ နာမမ္ပိ, သုဒ္ဓစိတ္တဿ တာဒိနော၊
လောကမှိ လောကဇေဋ္ဌဿ, ပဝတ္တတိ မဟေသိနောတိ။
သုမင်္ဂလဝိလာသိနီ နာမ
ဒီဃနိကာယဋ္ဌကထာ နိဋ္ဌိတာ။
Comments
Post a Comment