မဇ္ဈိမနိကာယေ
မဇ္ဈိမပဏ္ဏာသ-အဋ္ဌကထာ
နမော တဿ ဘဂဝတော အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ
၁။ ဂဟပတိဝဂ္ဂေါ
၁။ ကန္ဒရကသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁။ ဧဝံ မေ သုတန္တိ ကန္ဒရကသုတ္တံ။ တတ္ထ စမ္ပာယန္တိ ဧဝံနာမကေ နဂရေ။ တဿ ဟိ နဂရဿ အာရာမပေါက္ခရဏီအာဒီသု တေသု တေသု ဌာနေသု စမ္ပကရုက္ခာဝ ဥဿန္နာ အဟေသုံ, တသ္မာ စမ္ပာတိ သင်္ခမဂမာသိ။ ဂဂ္ဂရာယ ပေါက္ခရဏိယာ တီရေတိ တဿ စမ္ပာနဂရဿ အဝိဒူရေ ဂဂ္ဂရာယ နာမ ရာဇမဟေသိယာ ခဏိတတ္တာ ဂဂ္ဂရာတိ လဒ္ဓဝေါဟာရာ ပေါက္ခရဏီ အတ္ထိ။ တဿာ တီရေ သမန္တတော နီလာဒိပဉ္စဝဏ္ဏကုသုမပဋိမဏ္ဍိတံ မဟန္တံ စမ္ပကဝနံ။ တသ္မိံ ဘဂဝါ ကုသုမဂန္ဓသုဂန္ဓေ စမ္ပကဝနေ ဝိဟရတိ။ တံ သန္ဓာယ ‘‘ဂဂ္ဂရာယ ပေါက္ခရဏိယာ တီရေ’’တိ ဝုတ္တံ။ မဟတာ ဘိက္ခုသံဃေန သဒ္ဓိန္တိ အဒဿိတပရိစ္ဆေဒေန မဟန္တေန ဘိက္ခုသံဃေန သဒ္ဓိံ။ ပေဿောတိ တဿ နာမံ။ ဟတ္ထာရောဟပုတ္တောတိ ဟတ္ထာစရိယဿ ပုတ္တော။ ကန္ဒရကော စ ပရိဗ္ဗာဇကောတိ ကန္ဒရကောတိ ဧဝံနာမော ဆန္နပရိဗ္ဗာဇကော။ အဘိဝါဒေတွာတိ ဆဗ္ဗဏ္ဏာနံ ဃနဗုဒ္ဓရသ္မီနံ အန္တရံ ပဝိသိတွာ ပသန္နလာခါရသေ နိမုဇ္ဇမာနော ဝိယ, သိင်္ဂီသုဝဏ္ဏဝဏ္ဏံ ဒုဿဝရံ ပသာရေတွာ သသီသံ ပါရုပမာနော ဝိယ, ဝဏ္ဏဂန္ဓသမ္ပန္နစမ္ပကပုပ္ဖါနိ သိရသာ သမ္ပဋိစ္ဆန္တော ဝိယ, သိနေရုပါဒံ ဥပဂစ္ဆန္တော ပုဏ္ဏစန္ဒော ဝိယ ဘဂဝတော စက္ကလက္ခဏပဋိမဏ္ဍိတေ အလတ္တကဝဏ္ဏဖုလ္လပဒုမသဿိရိကေ ပါဒေ ဝန္ဒိတွာတိ အတ္ထော။ ဧကမန္တံ နိသီဒီတိ ဆနိသဇ္ဇဒေါသဝိရဟိတေ ဧကသ္မိံ ဩကာသေ နိသီဒိ။
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂။)တုဏှီဘူ တံ တုဏှီဘူတန္တိ ယတော ယတော အနုဝိလောကေတိ, တတော တတော တုဏှီဘူတမေဝါတိ အတ္ထော။ တတ္ထ ဟိ ဧကဘိက္ခုဿာပိ ဟတ္ထကုက္ကုစ္စံ ဝါ ပါဒကုက္ကုစ္စံ ဝါ နတ္ထိ, သဗ္ဗေ ဘဂဝတော စေဝ ဂါရဝေန အတ္တနော စ သိက္ခိတသိက္ခတာယ အညမညံ ဝိဂတသလ္လာပါ အန္တမသော ဥက္ကာသိတသဒ္ဒမ္ပိ အကရောန္တာ သုနိခါတဣန္ဒခီလာ ဝိယ နိဝါတဋ္ဌာနေ သန္နိသိန္နံ မဟာသမုဒ္ဒဥဒကံ ဝိယ ကာယေနပိ နိစ္စလာ မနသာပိ အဝိက္ခိတ္တာ ရတ္တဝလာဟကာ ဝိယ သိနေရုကူဋံ ဘဂဝန္တံ ပရိဝါရေတွာ နိသီဒိံသု။ ပရိဗ္ဗာဇကဿ ဧဝံ သန္နိသိန္နံ ပရိသံ ဒိသွာ မဟန္တံ ပီတိသောမနဿံ ဥပ္ပဇ္ဇိ။ ဥပ္ပန္နံ ပန အန္တောဟဒယသ္မိံယေဝ သန္နိဒဟိတုံ အသက္ကောန္တော ပိယသမုဒါဟာရံ သမုဋ္ဌာပေသိ။ တသ္မာ အစ္ဆရိယံ ဘောတိအာဒိမာဟ။
တတ္ထ အန္ဓဿ ပဗ္ဗတာရောဟနံ ဝိယ နိစ္စံ န ဟောတီတိ အစ္ဆရိယံ။ အယံ တာဝ သဒ္ဒနယော။ အယံ ပန အဋ္ဌကထာနယော, အစ္ဆရာယောဂ္ဂန္တိ အစ္ဆရိယံ။ အစ္ဆရံ ပဟရိတုံ ယုတ္တန္တိ အတ္ထော။ အဘူတပုဗ္ဗံ ဘူတန္တိ အဗ္ဘုတံ။ ဥဘယမ္ပေတံ ဝိမှယဿေဝါဓိဝစနံ။ တံ ပနေတံ ဂရဟအစ္ဆရိယံ, ပသံသာအစ္ဆရိယန္တိ ဒုဝိဓံ ဟောတိ။ တတ္ထ အစ္ဆရိယံ မောဂ္ဂလ္လာန အဗ္ဘုတံ မောဂ္ဂလ္လာန, ယာဝ ဗာဟာဂဟဏာပိ နာမ သော မောဃပုရိသော အာဂမေဿတီတိ (စူဠဝ။ ၃၈၃၊ အ။ နိ။ ၈။၂၀), ဣဒံ ဂရဟအစ္ဆရိယံ နာမ။ ‘‘အစ္ဆရိယံ နန္ဒမာတေ အဗ္ဘုတံ နန္ဒမာတေ, ယတြ ဟိ နာမ စိတ္တုပ္ပါဒမ္ပိ ပရိသောဓေဿသီတိ (အ။ နိ။ ၇။၅၃) ဣဒံ ပသံသာအစ္ဆရိယံ နာမ။ ဣဓာပိ ဣဒမေဝ အဓိပ္ပေတံ’’ အယဉှိ တံ ပသံသန္တော ဧဝမာဟ။
ယာဝဉ္စိဒန္တိ ဧတ္ထ ဣဒန္တိ နိပါတမတ္တံ။ ယာဝါတိ ပမာဏပရိစ္ဆေဒေါ, ယာဝ သမ္မာ ပဋိပါဒိတော, ယတ္တကေန ပမာဏေန သမ္မာ ပဋိပါဒိတော, န သက္ကာ တဿ ဝဏ္ဏေ ဝတ္တုံ, အထ ခေါ အစ္ဆရိယမေဝေတံ အဗ္ဘုတမေဝေတန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဧတပရမံယေဝါတိ ဧဝံ သမ္မာ ပဋိပါဒိတော ဧသော ဘိက္ခုသံဃော တဿာပိ ဘိက္ခုသံဃဿ ပရမောတိ ဧတပရမော, တံ ဧတပရမံ ယထာ အယံ ပဋိပါဒိတော, ဧဝံ ပဋိပါဒိတံ ကတွာ ပဋိပါဒေသုံ, န ဣတော ဘိယျောတိ အတ္ထော။ ဒုတိယနယေ ဧဝံ ပဋိပါဒေဿန္တိ, န ဣတော ဘိယျောတိ ယောဇေတဗ္ဗံ။ တတ္ထ ပဋိပါဒိတောတိ အာဘိသမာစာရိကဝတ္တံ အာဒိံ ကတွာ သမ္မာ အပစ္စနီကပဋိပတ္တိယံ ယောဇိတော။ အထ ကသ္မာ အယံ
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၃။)ပရိဗ္ဗာဇကော အတီတာနာဂတေ ဗုဒ္ဓေ ဒဿေတိ, ကိမဿ တိယဒ္ဓဇာနနဉာဏံ အတ္ထီတိ။ နတ္ထိ, နယဂ္ဂါဟေ ပန ဌတွာ ‘‘ယေနာကာရေန အယံ ဘိက္ခုသံဃော သန္နိသိန္နော ဒန္တော ဝိနီတော ဥပသန္တော, အတီတဗုဒ္ဓါပိ ဧတပရမံယေဝ ကတွာ ပဋိပဇ္ဇာပေသုံ, အနာဂတဗုဒ္ဓါပိ ပဋိပဇ္ဇာပေဿန္တိ, နတ္ထိ ဣတော ဥတ္တရိ ပဋိပါဒနာ’’တိ မညမာနော အနုဗုဒ္ဓိယာ ဧဝမာဟ။
֍ ဋီ ၂။ ဧဝမေတံ ကန္ဒရကာတိ ပါဋိဧက္ကော အနုသန္ဓိ။ ဘဂဝါ ကိရ တံ သုတွာ ‘‘ကန္ဒရက တွံ ဘိက္ခုသံဃံ ဥပသန္တောတိ ဝဒသိ, ဣမဿ ပန ဘိက္ခုသံဃဿ ဥပသန္တကာရဏံ တုယှံ အပါကဋံ, န ဟိ တွံ သမတိံသ ပါရမိယာ ပူရေတွာ ကုသလမူလံ ပရိပါစေတွာ ဗောဓိပလ္လင်္ကေ သဗ္ဗညုတညာဏံ ပဋိဝိဇ္ဈိ, မယာ ပန ပါရမိယော ပူရေတွာ ဉာတတ္ထစရိယံ လောကတ္ထစရိယံ ဗုဒ္ဓတ္ထစရိယဉ္စ ကောဋိံ ပါပေတွာ ဗောဓိပလ္လင်္ကေ သဗ္ဗညုတညာဏံ ပဋိဝိဒ္ဓံ, မယှံ ဧတေသံ ဥပသန္တကာရဏံ ပါကဋ’’န္တိ ဒဿေတုံ ဣမံ ဒေသနံ အာရဘိ။
သန္တိ ဟိ ကန္ဒရကာတိ အယမ္ပိ ပါဋိဧက္ကော အနုသန္ဓိ။ ဘဂဝတော ကိရ ဧတဒဟောသိ – ‘‘အယံ ပရိဗ္ဗာဇကော ဣမံ ဘိက္ခုသံဃံ ဥပသန္တောတိ ဝဒတိ, အယဉ္စ ဘိက္ခုသံဃော ကပ္ပေတွာ ပကပ္ပေတွာ ကုဟကဘာဝေန ဣရိယာပထံ သဏ္ဌပေန္တော စိတ္တေန အနုပသန္တော န ဥပသန္တာကာရံ ဒဿေတိ။ ဧတ္ထ ပန ဘိက္ခုသံဃေ ပဋိပဒံ ပူရယမာနာပိ ပဋိပဒံ ပူရေတွာ မတ္ထကံ ပတွာ ဌိတဘိက္ခူပိ အတ္ထိ, တတ္ထ ပဋိပဒံ ပူရေတွာ မတ္ထကံ ပတ္တာ အတ္တနာ ပဋိဝိဒ္ဓဂုဏေဟေဝ ဥပသန္တာ, ပဋိပဒံ ပူရယမာနာ ဥပရိမဂ္ဂဿ ဝိပဿနာယ ဥပသန္တာ, ဣတော မုတ္တာ ပန အဝသေသာ စတူဟိ သတိပဋ္ဌာနေဟိ ဥပသန္တာ။ တံ နေသံ ဥပသန္တကာရဏံ ဒဿေဿာမီ’’တိ ‘‘ဣမိနာ စ ဣမိနာ စ ကာရဏေန အယံ ဘိက္ခုသံဃော ဥပသန္တော’’တိ ဒဿေတုံ ‘‘သန္တိ ဟိ ကန္ဒရကာ’’တိအာဒိမာဟ။
တတ္ထ အရဟန္တော ခီဏာသဝါတိအာဒီသု ယံ ဝတ္တဗ္ဗံ, တံ မူလပရိယာယသုတ္တဝဏ္ဏနာယမေဝ ဝုတ္တံ။ သေခပဋိပဒမ္ပိ တတ္ထေဝ ဝိတ္ထာရိတံ။ သန္တတသီလာတိ သတတသီလာ နိရန္တရသီလာ။ သန္တတဝုတ္တိနောတိ တဿေဝ ဝေဝစနံ, သန္တတဇီဝိကာ ဝါတိပိ အတ္ထော။ တသ္မိံ သန္တတသီလေ ဌတွာဝ ဇီဝိကံ ကပ္ပေန္တိ, န ဒုဿီလျံ မရဏံ ပါပုဏန္တီတိ အတ္ထော။
နိပကာတိ နေပက္ကေန သမန္နာဂတာ ပညဝန္တော။ နိပကဝုတ္တိနောတိ ပညာယ ဝုတ္တိနော, ပညာယ ဌတွာ ဇီဝိကံ ကပ္ပေန္တိ။ ယထာ ဧကစ္စော သာသနေ
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၄။)ပဗ္ဗဇိတွာပိ ဇီဝိတကာရဏာ ဆသု အဂေါစရေသု စရတိ, ဝေသိယာဂေါစရော ဟောတိ, ဝိဓဝထုလ္လကုမာရိကပဏ္ဍကပါနာဂါရဘိက္ခုနိဂေါစရော ဟောတိ။ သံသဋ္ဌော ဝိဟရတိ ရာဇူဟိ ရာဇမဟာမတ္တေဟိ တိတ္ထိယေဟိ တိတ္ထိယသာဝကေဟိ အနနုလောမိကေန ဂိဟိသံသဂ္ဂေန (ဝိဘ။ ၅၁၄), ဝေဇ္ဇကမ္မံ ကရောတိ, ဒူတကမ္မံ ကရောတိ, ပဟိဏကမ္မံ ကရောတိ, ဂဏ္ဍံ ဖာလေတိ, အရုမက္ခနံ ဒေတိ, ဥဒ္ဓံဝိရေစနံ ဒေတိ, အဓောဝိရေစနံ ဒေတိ, နတ္ထုတေလံ ပစတိ, ပိဝနတေလံ ပစတိ, ဝေဠုဒါနံ, ပတ္တဒါနံ, ပုပ္ဖဒါနံ, ဖလဒါနံ, သိနာနဒါနံ, ဒန္တကဋ္ဌဒါနံ, မုခေါဒကဒါနံ, စုဏ္ဏမတ္တိကဒါနံ ဒေတိ, စာဋုကမျံ ကရောတိ, မုဂ္ဂသူပိယံ, ပါရိဘဋုံ, ဇင်္ဃပေသနိယံ ကရောတီတိ ဧကဝီသတိဝိဓာယ အနေသနာယ ဇီဝိကံ ကပ္ပေန္တော အနိပကဝုတ္တိ နာမ ဟောတိ, န ပညာယ ဌတွာ ဇီဝိကံ ကပ္ပေတိ, တတော ကာလကိရိယံ ကတွာ သမဏယက္ခော နာမ ဟုတွာ ‘‘တဿ သံဃာဋိပိ အာဒိတ္တာ ဟောတိ သမ္ပဇ္ဇလိတာ’’တိ ဝုတ္တနယေန မဟာဒုက္ခံ အနုဘောတိ။ ဧဝံဝိဓာ အဟုတွာ ဇီဝိတဟေတုပိ သိက္ခာပဒံ အနတိက္ကမန္တော စတုပါရိသုဒ္ဓိသီလေ ပတိဋ္ဌာယ ယထာဗလံ ဗုဒ္ဓဝစနံ ဥဂ္ဂဏှိတွာ ရထဝိနီတပဋိပဒံ, မဟာဂေါသိင်္ဂပဋိပဒံ, မဟာသုညတပဋိပဒံ, အနင်္ဂဏပဋိပဒံ, ဓမ္မဒါယာဒပဋိပဒံ, နာလကပဋိပဒံ, တုဝဋ္ဋကပဋိပဒံ, စန္ဒောပမပဋိပဒန္တိ ဣမာနိ အရိယပဋိပဒါနိ ပူရေန္တော စတုပစ္စယ-သန္တောသ-ဘာဝနာရာမ-အရိယဝံသပဋိပတ္တိယံ ကာယသက္ခိနော ဟုတွာ အနီကာ နိက္ခန္တဟတ္ထီ ဝိယ ယူထာ ဝိဿဋ္ဌသီဟော ဝိယ နိပစ္ဆာဗန္ဓမဟာနာဝါ ဝိယ စ ဂမနာဒီသု ဧကဝိဟာရိနော ဝိပဿနံ ပဋ္ဌပေတွာ အဇ္ဇအဇ္ဇေဝ အရဟတ္တန္တိ ပဝတ္တဥဿာဟာ ဝိဟရန္တီတိ အတ္ထော။
သုပ္ပတိဋ္ဌိတစိတ္တာတိ စတူသု သတိပဋ္ဌာနေသု သုဋ္ဌပိတစိတ္တာ ဟုတွာ။ သေသာ သတိပဋ္ဌာနကထာ ဟေဋ္ဌာ ဝိတ္ထာရိတာဝ။ ဣဓ ပန လောကိယလောကုတ္တရမိဿကာ သတိပဋ္ဌာနာ ကထိတာ, ဧတ္တကေန ဘိက္ခုသံဃဿ ဥပသန္တကာရဏံ ကထိတံ ဟောတိ။
֍ ဋီ ၃။ ယာဝ သုပညတ္တာတိ ယာဝ သုဋ္ဌပိတာ သုဒေသိတာ။ မယမ္ပိ ဟိ, ဘန္တေတိ ဣမိနာ ဧသ အတ္တနော ကာရကဘာဝံ ဒဿေတိ, ဘိက္ခုသံဃဉ္စ ဥက္ခိပတိ။ အယဉှေတ္ထ အဓိပ္ပါယော, မယမ္ပိ ဟိ, ဘန္တေ, ဂိဟိ…ပေ… သုပ္ပတိဋ္ဌိတစိတ္တာ ဝိဟရာမ, ဘိက္ခုသံဃဿ ပန အယမေဝ ကသိ စ ဗီဇဉ္စ ယုဂနင်္ဂလဉ္စ ဖာလပါစနဉ္စ, တသ္မာ ဘိက္ခုသံဃော သဗ္ဗကာလံ သတိပဋ္ဌာနပရာယဏော,
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၅။)မယံ ပန ကာလေန ကာလံ ဩကာသံ လဘိတွာ ဧတံ မနသိကာရံ ကရောမ, မယမ္ပိ ကာရကာ, န သဗ္ဗသော ဝိဿဋ္ဌကမ္မဋ္ဌာနာယေဝါတိ။ မနုဿဂဟနေတိ မနုဿာနံ အဇ္ဈာသယဂဟနေန ဂဟနတာ, အဇ္ဈာသယဿာပိ နေသံ ကိလေသဂဟနေန ဂဟနတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ကသဋသာဌေယျေသုပိ ဧသေဝ နယော။ တတ္ထ အပရိသုဒ္ဓဋ္ဌေန ကသဋတာ, ကေရာဋိယဋ္ဌေန သာဌေယျတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ သတ္တာနံ ဟိတာဟိတံ ဇာနာတီတိ ဧဝံ ဂဟနကသဋကေရာဋိယာနံ မနုဿာနံ ဟိတာဟိတပဋိပဒံ ယာဝ သုဋ္ဌု ဘဂဝါ ဇာနာတိ။ ယဒိဒံ ပသဝေါတိ ဧတ္ထ သဗ္ဗာပိ စတုပ္ပဒဇာတိ ပသဝေါတိ အဓိပ္ပေတာ။ ပဟောမီတိ သက္ကောမိ။ ယာဝတကေန အန္တရေနာတိ ယတ္တကေန ခဏေန။ စမ္ပံ ဂတာဂတံ ကရိဿတီတိ အဿမဏ္ဍလတော ယာဝ စမ္ပာနဂရဒွါရာ ဂမနဉ္စ အာဂမနဉ္စ ကရိဿတိ။ သာဌေယျာနီတိ သဌတ္တာနိ။ ကူဋေယျာနီတိ ကူဋတ္တာနိ။ ဝင်္ကေယျာနီတိ ဝင်္ကတ္တာနိ။ ဇိမှေယျာနီတိ ဇိမှတ္တာနိ။ ပါတုကရိဿတီတိ ပကာသေဿတိ ဒဿေဿတိ။ န ဟိ သက္ကာ တေန တာနိ ဧတ္တကေန အန္တရေန ဒဿေတုံ။
တတ္ထ ယဿ ကိသ္မိဉ္စိဒေဝ ဌာနေ ဌာတုကာမဿ သတော ယံ ဌာနံ မနုဿာနံ သပ္ပဋိဘယံ, ပုရတော ဂန္တွာ ဝဉ္စေတွာ ဌဿာမီတိ န ဟောတိ, တသ္မိံ ဌာတုကာမဋ္ဌာနေယေဝ နိခါတတ္ထမ္ဘော ဝိယ စတ္တာရော ပါဒေ နိစ္စလေ ကတွာ တိဋ္ဌတိ, အယံ သဌော နာမ။ ယဿ ပန ကိသ္မိဉ္စိဒေဝ ဌာနေ အဝစ္ဆိန္ဒိတွာ ခန္ဓဂတံ ပါတေတုကာမဿ သတော ယံ ဌာနံ မနုဿာနံ သပ္ပဋိဘယံ, ပုရတော ဂန္တွာ ဝဉ္စေတွာ ပါတေဿာမီတိ န ဟောတိ, တတ္ထေဝ အဝစ္ဆိန္ဒိတွာ ပါတေတိ, အယံ ကူဋော နာမ။ ယဿ ကိသ္မိဉ္စိဒေဝ ဌာနေ မဂ္ဂါ ဥက္ကမ္မ နိဝတ္တိတွာ ပဋိမဂ္ဂံ အာရောဟိတုကာမဿ သတော ယံ ဌာနံ မနုဿာနံ သပ္ပဋိဘယံ, ပုရတော ဂန္တွာ ဝဉ္စေတွာ ဧဝံ ကရိဿာမီတိ န ဟောတိ, တတ္ထေဝ မဂ္ဂါ ဥက္ကမ္မ နိဝတ္တိတွာ ပဋိမဂ္ဂံ အာရောဟတိ, အယံ ဝင်္ကော နာမ။ ယဿ ပန ကာလေန ဝါမတော ကာလေန ဒက္ခိဏတော ကာလေန ဥဇုမဂ္ဂေနေဝ ဂန္တုကာမဿ သတော ယံ ဌာနံ မနုဿာနံ သပ္ပဋိဘယံ, ပုရတော ဂန္တွာ ဝဉ္စေတွာ ဧဝံ ကရိဿာမီတိ န ဟောတိ, တတ္ထေဝ ကာလေန ဝါမတော ကာလေန ဒက္ခိဏတော ကာလေန ဥဇုမဂ္ဂံ ဂစ္ဆတိ, တထာ လဏ္ဍံ ဝါ ပဿာဝံ ဝါ ဝိဿဇ္ဇေတုကာမဿ သတော ဣဒံ ဌာနံ သုသမ္မဋ္ဌံ အာကိဏ္ဏမနုဿံ ရမဏီယံ, ဣမသ္မိံ ဌာနေ ဧဝရူပံ ကာတုံ န ယုတ္တံ, ပုရတော ဂန္တွာ ပဋိစ္ဆန္နဌာနေ ကရိဿာမီတိ န ဟောတိ, တတ္ထေဝ ကရောတိ, အယံ ဇိမှော နာမ။ ဣတိ ဣမံ စတုဗ္ဗိဓမ္ပိ ကိရိယံ သန္ဓာယေတံ ဝုတ္တံ။ သဗ္ဗာနိ တာနိ
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၆။)သာဌေယျာနိ ကူဋေယျာနိ ဝင်္ကေယျာနိ ဇိမှေယျာနိ ပါတုကရိဿတီတိ ဧဝံ ကရောန္တာပိ တေ သဌာဒယော တာနိ သာဌေယျာဒီနိ ပါတုကရောန္တိ နာမ။
ဧဝံ ပသူနံ ဥတ္တာနဘာဝံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ မနုဿာနံ ဂဟနဘာဝံ ဒဿေန္တော အမှာကံ ပန, ဘန္တေတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ဒါသာတိ အန္တောဇာတကာ ဝါ ဓနက္ကီတာ ဝါ ကရမရာနီတာ ဝါ သယံ ဝါ ဒါသဗျံ ဥပဂတာ။ ပေဿာတိ ပေသနကာရကာ။ ကမ္မကရာတိ ဘတ္တဝေတနဘတာ။ အညထာဝ ကာယေနာတိ အညေနေဝါကာရေန ကာယေန သမုဒါစရန္တိ, အညေနေဝါကာရေန ဝါစာယ, အညေန စ နေသံ အာကာရေန စိတ္တံ ဌိတံ ဟောတီတိ ဒဿေတိ။ တတ္ထ ယေ သမ္မုခါ သာမိကေ ဒိသွာ ပစ္စုဂ္ဂမနံ ကရောန္တိ, ဟတ္ထတော ဘဏ္ဍကံ ဂဏှန္တိ, ဣမံ ဝိဿဇ္ဇေတွာ ဣမံ ဂဏှန္တာ သေသာနိပိ အာသန-ပညာပန-တာလဝဏ္ဋဗီဇန-ပါဒဓောဝနာဒီနိ သဗ္ဗာနိ ကိစ္စာနိ ကရောန္တိ, ပရမ္မုခကာလေ ပန တေလမ္ပိ ဥတ္တရန္တံ န ဩလောကေန္တိ, သတဂ္ဃနကေပိ သဟဿဂ္ဃနကေပိ ကမ္မေ ပရိဟာယန္တေ နိဝတ္တိတွာ ဩလောကေတုမ္ပိ န ဣစ္ဆန္တိ, ဣမေ အညထာ ကာယေန သမုဒါစရန္တိ နာမ။ ယေ ပန သမ္မုခါ ‘‘အမှာကံ သာမိ အမှာကံ အယျော’’တိအာဒီနိ ဝတွာ ပသံသန္တိ, ပရမ္မုခါ အဝတ္တဗ္ဗံ နာမ နတ္ထိ, ယံ ဣစ္ဆန္တိ, တံ ဝဒန္တိ, ဣမေ အညထာ ဝါစာယ သမုဒါစရန္တိ နာမ။
֍ ဋီ ၄။ စတ္တာရောမေ ပေဿပုဂ္ဂလာတိ အယမ္ပိ ပါဋိဧက္ကော အနုသန္ဓိ။ အယဉှိ ပေဿော ‘‘ယာဝဉ္စိဒံ, ဘန္တေ, ဘဂဝါ ဧဝံ မနုဿဂဟဏေ ဧဝံ မနုဿကသဋေ ဧဝံ မနုဿသာဌေယျေ ဝတ္တမာနေ သတ္တာနံ ဟိတာဟိတံ ဇာနာတီ’’တိ အာဟ။ ပုရိမေ စ တယော ပုဂ္ဂလာ အဟိတပဋိပဒံ ပဋိပန္နာ, ဥပရိ စတုတ္ထော ဟိတပဋိပဒံ, ဧဝမဟံ သတ္တာနံ ဟိတာဟိတံ ဇာနာမီတိ ဒဿေတုံ ဣမံ ဒေသနံ အာရဘိ။ ဟေဋ္ဌာ ကန္ဒရကဿ ကထာယ သဒ္ဓိံ ယောဇေတုမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ယာဝဉ္စိဒံ ဘောတာ ဂေါတမေန သမ္မာ ဘိက္ခုသံဃော ပဋိပါဒိတော’’တိ။ အထဿ ဘဂဝါ ‘‘ပုရိမေ တယော ပုဂ္ဂလေ ပဟာယ ဥပရိ စတုတ္ထပုဂ္ဂလဿ ဟိတပဋိပတ္တိယံယေဝ ပဋိပါဒေမီ’’တိ ဒဿေန္တောပိ ဣမံ ဒေသနံ အာရဘိ။ သန္တောတိ ဣဒံ သံဝိဇ္ဇမာနာတိ ပဒဿေဝ ဝေဝစနံ။ ‘‘သန္တာ ဟောန္တိ သမိတာ ဝူပသန္တာ’’တိ (ဝိဘ။ ၅၄၂) ဧတ္ထ ဟိ နိရုဒ္ဓါ သန္တာတိ ဝုတ္တာ။ ‘‘သန္တာ ဧတေ ဝိဟာရာ အရိယဿ ဝိနယေ ဝုစ္စန္တီ’’တိ ဧတ္ထ (မ။ နိ။ ၁။၈၂) နိဗ္ဗုတာ။ ‘‘သန္တော ဟဝေ သဗ္ဘိ ပဝေဒယန္တီ’’တိ ဧတ္ထ (ဇာ။ ၂။၂၁။၄၁၃) ပဏ္ဍိတာ။ ဣဓ ပန ဝိဇ္ဇမာနာ ဥပလဗ္ဘမာနာတိ အတ္ထော။
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၇။)အတ္တန္တပါဒီသု အတ္တာနံ တပတိ ဒုက္ခာပေတီတိ အတ္တန္တပေါ။ အတ္တနော ပရိတာပနာနုယောဂံ အတ္တပရိတာပနာနုယောဂံ။ ပရံ တပတိ ဒုက္ခာပေတီတိ ပရန္တပေါ။ ပရေသံ ပရိတာပနာနုယောဂံ ပရပရိတာပနာနုယောဂံ။ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေတိ ဣမသ္မိံယေဝ အတ္တဘာဝေ။ နိစ္ဆာတောတိ ဆာတံ ဝုစ္စတိ တဏှာ, သာ အဿ နတ္ထီတိ နိစ္ဆာတော။ သဗ္ဗကိလေသာနံ နိဗ္ဗုတတ္တာ နိဗ္ဗုတော။ အန္တော တာပနကိလေသာနံ အဘာဝါ သီတလော ဇာတောတိ သီတိဘူတော။ ဈာနမဂ္ဂဖလနိဗ္ဗာနသုခါနိ ပဋိသံဝေဒေတီတိ သုခပဋိသံဝေဒီ။ ဗြဟ္မဘူတေန အတ္တနာတိ သေဋ္ဌဘူတေန အတ္တနာ။ စိတ္တံ အာရာဓေတီတိ စိတ္တံ သမ္ပာဒေတိ, ပရိပူရေတိ ဂဏှာတိ ပသာဒေတီတိ အတ္ထော။
֍ ဋီ ၅။ ဒုက္ခပဋိက္ကူလန္တိ ဒုက္ခဿ ပဋိကူလံ, ပစ္စနီကသဏ္ဌိတံ ဒုက္ခံ အပတ္ထယမာနန္တိ အတ္ထော။
֍ ဋီ ၆။ ပဏ္ဍိတောတိ ဣဓ စတူဟိ ကာရဏေဟိ ပဏ္ဍိတောတိ န ဝတ္တဗ္ဗော, သတိပဋ္ဌာနေသု ပန ကမ္မံ ကရောတီတိ ပဏ္ဍိတောတိ ဝတ္တုံ ဝဋ္ဋတိ။ မဟာပညောတိ ဣဒမ္ပိ မဟန္တေ အတ္ထေ ပရိဂ္ဂဏှာတီတိအာဒိနာ မဟာပညလက္ခဏေန န ဝတ္တဗ္ဗံ, သတိပဋ္ဌာနပရိဂ္ဂါဟိကာယ ပန ပညာယ သမန္နာဂတတ္တာ မဟာပညောတိ ဝတ္တုံ ဝဋ္ဋတိ။ မဟတာ အတ္ထေန သံယုတ္တော အဂမိဿာတိ မဟတာ အတ္ထေန သံယုတ္တော ဟုတွာ ဂတော ဘဝေယျ, သောတာပတ္တိဖလံ ပါပုဏေယျာတိ အတ္ထော။ ကိံ ပန ယေသံ မဂ္ဂဖလာနံ ဥပနိဿယော အတ္ထိ, ဗုဒ္ဓါနံ သမ္မုခီဘာဝေ ဌိတေပိ တေသံ အန္တရာယော ဟောတီတိ။ အာမ ဟောတိ, န ပန ဗုဒ္ဓေ ပဋိစ္စ, အထ ခေါ ကိရိယပရိဟာနိယာ ဝါ ပါပမိတ္တတာယ ဝါ ဟောတိ။ တတ္ထ ကိရိယပရိဟာနိယာ ဟောတိ နာမ – သစေ ဟိ ဓမ္မသေနာပတိ ဓနဉ္ဇာနိဿ ဗြာဟ္မဏဿ အာသယံ ဉတွာ ဓမ္မံ အဒေသယိဿာ, သော ဗြာဟ္မဏော သောတာပန္နော အဘဝိဿာ, ဧဝံ တာဝ ကိရိယပရိဟာနိယာ ဟောတိ။ ပါပမိတ္တတာယ ဟောတိ နာမ – သစေ ဟိ အဇာတသတ္တု ဒေဝဒတ္တဿ ဝစနံ ဂဟေတွာ ပိတုဃာတကမ္မံ နာကရိဿာ, သာမညဖလသုတ္တကထိတဒိဝသေဝ သောတာပန္နော အဘဝိဿာ, တဿ ဝစနံ ဂဟေတွာ ပိတုဃာတကမ္မဿ ကတတ္တာ ပန န ဟောတိ, ဧဝံ ပါပမိတ္တတာယ ဟောတိ။ ဣမဿာပိ ဥပါသကဿ ကိရိယပရိဟာနိ ဇာတာ, အပရိနိဋ္ဌိတာယ ဒေသနာယ ဥဋ္ဌဟိတွာ ပက္ကန္တော။ အပိစ, ဘိက္ခဝေ, ဧတ္တာဝတာပိ ပေဿော ဟတ္ထာရောဟပုတ္တော မဟတာ အတ္ထေန သံယုတ္တောတိ ကတရေန မဟန္တေန အတ္ထေန?
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၈။)ဒွီဟိ အာနိသံသေဟိ။ သော ကိရ ဥပါသကော သံဃေ စ ပသာဒံ ပဋိလဘိ, သတိပဋ္ဌာနပရိဂ္ဂဟဏတ္ထာယ စဿ အဘိနဝေါ နယော ဥဒပါဒိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘မဟတာ အတ္ထေန သံယုတ္တော’’တိ။ ကန္ဒရကော ပန သံဃေ ပသာဒမေဝ ပဋိလဘိ။ ဧတဿ ဘဂဝါ ကာလောတိ ဧတဿ ဓမ္မက္ခာနဿ, စတုန္နံ ဝါ ပုဂ္ဂလာနံ ဝိဘဇနဿ ကာလော။
֍ ဋီ ၈။ ဩရဗ္ဘိကာဒီသု ဥရဗ္ဘာ ဝုစ္စန္တိ ဧဠကာ, ဥရဗ္ဘေ ဟနတီတိ ဩရဗ္ဘိကော။ သူကရိကာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ လုဒ္ဒေါတိ ဒါရုဏော ကက္ခဠော။ မစ္ဆဃာတကောတိ မစ္ဆဗန္ဓကေဝဋ္ဋော။ ဗန္ဓနာဂါရိကောတိ ဗန္ဓနာဂါရဂေါပကော။ ကုရုရကမ္မန္တာတိ ဒါရုဏကမ္မန္တာ။
֍ ဋီ ၉။ မုဒ္ဓါဝသိတ္တောတိ ခတ္တိယာဘိသေကေန မုဒ္ဓနိ အဘိသိတ္တော။ ပုရတ္ထိမေန နဂရဿာတိ နဂရတော ပုရတ္ထိမဒိသာယ။ သန္ထာဂါရန္တိ ယညသာလံ။ ခရာဇိနံ နိဝါသေတွာတိ သခုရံ အဇိနစမ္မံ နိဝါသေတွာ။ သပ္ပိတေလေနာတိ သပ္ပိနာ စ တေလေန စ။ ဌပေတွာ ဟိ သပ္ပိံ အဝသေသော ယော ကောစိ သ္နေဟော တေလန္တိ ဝုစ္စတိ။ ကဏ္ဍူဝမာနောတိ နခါနံ ဆိန္နတ္တာ ကဏ္ဍူဝိတဗ္ဗကာလေ တေန ကဏ္ဍူဝမာနော။ အနန္တရဟိတာယာတိ အသန္ထတာယ။ သရူပဝစ္ဆာယာတိ သဒိသဝစ္ဆာယ။ သစေ ဂါဝီ သေတာ ဟောတိ, ဝစ္ဆောပိ သေတကောဝ။ သစေ ဂါဝီ ကဗရာ ဝါ ရတ္တာ ဝါ, ဝစ္ဆောပိ တာဒိသော ဝါတိ ဧဝံ သရူပဝစ္ဆာယ။ သော ဧဝမာဟာတိ သော ရာဇာ ဧဝံ ဝဒေတိ။ ဝစ္ဆတရာတိ တရုဏဝစ္ဆကဘာဝံ အတိက္ကန္တာ ဗလဝဝစ္ဆာ။ ဝစ္ဆတရီသုပိ ဧသေဝ နယော။ ဗရိဟိသတ္ထာယာတိ ပရိက္ခေပကရဏတ္ထာယ စေဝ ယညဘူမိယံ အတ္ထရဏတ္ထာယ စ။ သေသံ ဟေဋ္ဌာ တတ္ထ တတ္ထ ဝိတ္ထာရိတတ္တာ ဥတ္တာနမေဝါတိ။
ပပဉ္စသူဒနိယာ မဇ္ဈိမနိကာယဋ္ဌကထာယ
ကန္ဒရကသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၂။ အဋ္ဌကနာဂရသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၇။ ဧဝံ မေ သုတန္တိ အဋ္ဌကနာဂရသုတ္တံ။ တတ္ထ ဗေလုဝဂါမကေတိ ဝေသာလိယာ ဒက္ခိဏပဿေ အဝိဒူရေ ဗေလုဝဂါမကော နာမ အတ္ထိ, တံ ဂေါစရဂါမံ ကတွာတိ အတ္ထော။ ဒသမောတိ သော ဟိ ဇာတိဂေါတ္တဝသေန
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၉။)စေဝ သာရပ္ပတ္တကုလဂဏနာယ စ ဒသမေ ဌာနေ ဂဏီယတိ, တေနဿ ဒသမောတွေဝ နာမံ ဇာတံ။ အဋ္ဌကနာဂရောတိ အဋ္ဌကနဂရဝါသီ။ ကုက္ကုဋာရာမောတိ ကုက္ကုဋသေဋ္ဌိနာ ကာရိတော အာရာမော။
֍ ဋီ ၁၈။ တေန ဘဂဝတာ…ပေ… အက္ခာတောတိ ဧတ္ထ အယံ သင်္ခေပတ္ထော, ယော သော ဘဂဝါ သမတိံသ ပါရမိယော ပူရေတွာ သဗ္ဗကိလေသေ ဘဉ္ဇိတွာ အနုတ္တရံ သမ္မာသမ္ဗောဓိံ အဘိသမ္ဗုဒ္ဓေါ, တေန ဘဂဝတာ, တေသံ တေသံ သတ္တာနံ အာသယာနုသယံ ဇာနတာ, ဟတ္ထတလေ ဌပိတအာမလကံ ဝိယ သဗ္ဗံ ဉေယျဓမ္မံ ပဿတာ။ အပိစ ပုဗ္ဗေနိဝါသာဒီဟိ ဇာနတာ, ဒိဗ္ဗေန စက္ခုနာ ပဿတာ, တီဟိ ဝိဇ္ဇာဟိ ဆဟိ ဝါ ပန အဘိညာဟိ ဇာနတာ, သဗ္ဗတ္ထ အပ္ပဋိဟတေန သမန္တစက္ခုနာ ပဿတာ, သဗ္ဗဓမ္မဇာနနသမတ္ထာယ ပညာယ ဇာနတာ, သဗ္ဗသတ္တာနံ စက္ခုဝိသယာတီတာနိ တိရောကုဋ္ဋာဒိဂတာနိပိ ရူပါနိ အတိဝိသုဒ္ဓေန မံသစက္ခုနာ ပဿတာ, အတ္တဟိတသာဓိကာယ သမာဓိပဒဋ္ဌာနာယ ပဋိဝေဓပညာယ ဇာနတာ, ပရဟိတသာဓိကာယ ကရုဏာပဒဋ္ဌာနာယ ဒေသနာပညာယ ပဿတာ, အရီနံ ဟတတ္တာ ပစ္စယာဒီနဉ္စ အရဟတ္တာ အရဟတာ, သမ္မာ သာမဉ္စ သစ္စာနံ ဗုဒ္ဓတ္တာ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေန။ အန္တရာယိကဓမ္မေ ဝါ ဇာနတာ, နိယျာနိကဓမ္မေ ပဿတာ, ကိလေသာရီနံ ဟတတ္တာ အရဟတာ, သာမံ သဗ္ဗဓမ္မာနံ ဗုဒ္ဓတ္တာ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေနာတိ ဧဝံ စတုဝေသာရဇ္ဇဝသေန စတူဟိ ကာရဏေဟိ ထောမိတေန။ အတ္ထိ နု ခေါ ဧကော ဓမ္မော အက္ခာတောတိ။
֍ ဋီ ၁၉။ အဘိသင်္ခတန္တိ ကတံ ဥပ္ပါဒိတံ။ အဘိသဉ္စေတယိတန္တိ စေတယိတံ ပကပ္ပိတံ။ သော တတ္ထ ဌိတောတိ သော တသ္မိံ သမထဝိပဿနာဓမ္မေ ဌိတော။ ဓမ္မရာဂေန ဓမ္မနန္ဒိယာတိ ပဒဒွယေဟိ သမထဝိပဿနာသု ဆန္ဒရာဂေါ ဝုတ္တော။ သမထဝိပဿနာသု ဟိ သဗ္ဗေန သဗ္ဗံ ဆန္ဒရာဂံ ပရိယာဒိယိတုံ သက္ကောန္တော အရဟာ ဟောတိ, အသက္ကောန္တော အနာဂါမီ ဟောတိ။ သော သမထဝိပဿနာသု ဆန္ဒရာဂဿ အပ္ပဟီနတ္တာ စတုတ္ထဇ္ဈာနစေတနာယ သုဒ္ဓါဝါသေ နိဗ္ဗတ္တတိ, အယံ အာစရိယာနံ သမာနကထာ။
ဝိတဏ္ဍဝါဒီ ပနာဟ ‘‘တေနေဝ ဓမ္မရာဂေနာတိ ဝစနတော အကုသလေန သုဒ္ဓါဝါသေ နိဗ္ဗတ္တတီ’’တိ သော ‘‘သုတ္တံ အာဟရာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗော, အဒ္ဓါ အညံ အပဿန္တော ဣဒမေဝ အာဟရိဿတိ, တတော ဝတ္တဗ္ဗော ‘‘ကိံ ပနိဒံ သုတ္တံ နေယျတ္ထံ နီတတ္ထ’’န္တိ, အဒ္ဓါ နီတတ္ထန္တိ ဝက္ခတိ။ တတော ဝတ္တဗ္ဗော – ဧဝံ သန္တေ
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၀။)အနာဂါမိဖလတ္ထိကေန သမထဝိပဿနာသု ဆန္ဒရာဂေါ ကတ္တဗ္ဗော ဘဝိဿတိ, ဆန္ဒရာဂေ ဥပ္ပါဒိတေ အနာဂါမိဖလံ ပဋိဝိဒ္ဓံ ဘဝိဿတိ ‘‘မာ သုတ္တံ မေ လဒ္ဓ’’န္တိ ယံ ဝါ တံ ဝါ ဒီပေဟိ။ ပဉှံ ကထေန္တေန ဟိ အာစရိယဿ သန္တိကေ ဥဂ္ဂဟေတွာ အတ္ထရသံ ပဋိဝိဇ္ဈိတွာ ကထေတုံ ဝဋ္ဋတိ, အကုသလေန ဟိ သဂ္ဂေ, ကုသလေန ဝါ အပါယေ ပဋိသန္ဓိ နာမ နတ္ထိ။ ဝုတ္တဉှေတံ ဘဂဝတာ –
‘‘န, ဘိက္ခဝေ, လောဘဇေန ကမ္မေန ဒေါသဇေန ကမ္မေန မောဟဇေန ကမ္မေန ဒေဝါ ပညာယန္တိ, မနုဿာ ပညာယန္တိ, ယာ ဝါ ပနညာပိ ကာစိ သုဂတိယော, အထ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, လောဘဇေန ကမ္မေန ဒေါသဇေန ကမ္မေန မောဟဇေန ကမ္မေန နိရယော ပညာယတိ, တိရစ္ဆာနယောနိ ပညာယတိ, ပေတ္တိဝိသယော ပညာယတိ, ယာ ဝါ ပနညာပိ ကာစိ ဒုဂ္ဂတိယော’’တိ –
ဧဝံ ပညာပေတဗ္ဗော။ သစေ သဉ္ဇာနာတိ သဉ္ဇာနာတု, နော စေ သဉ္ဇာနာတိ, ‘‘ဂစ္ဆ ပါတောဝ ဝိဟာရံ ပဝိသိတွာ ယာဂုံ ပိဝါဟီ’’တိ ဥယျောဇေတဗ္ဗော။
ယထာ စ ပန ဣမသ္မိံ သုတ္တေ, ဧဝံ မဟာမာလုကျောဝါဒေပိ မဟာသတိပဋ္ဌာနေပိ ကာယဂတာသတိသုတ္တေပိ သမထဝိပဿနာ ကထိတာ။ တတ္ထ ဣမသ္မိံ သုတ္တေ သမထဝသေန ဂစ္ဆတောပိ ဝိပဿနာဝသေန ဂစ္ဆတောပိ သမထဓုရမေဝ ဓုရံ, မဟာမာလုကျောဝါဒေ ဝိပဿနာဝ ဓုရံ, မဟာသတိပဋ္ဌာနံ ပန ဝိပဿနုတ္တရံ နာမ ကထိတံ, ကာယဂတာသတိသုတ္တံ သမထုတ္တရန္တိ။
အယံ ခေါ ဂဟပတိ…ပေ… ဧကဓမ္မော အက္ခာတောတိ ဧကဓမ္မံ ပုစ္ဆိတေန အယမ္ပိ ဧကဓမ္မောတိ ဧဝံ ပုစ္ဆာဝသေန ကထိတတ္တာ ဧကာဒသပိ ဓမ္မာ ဧကဓမ္မော နာမ ဇာတော။ မဟာသကုလုဒါယိသုတ္တသ္မိဉှိ ဧကူနဝီသတိ ပဗ္ဗာနိ ပဋိပဒါဝသေန ဧကဓမ္မော နာမ ဇာတာနိ, ဣဓ ဧကာဒသပုစ္ဆာဝသေန ဧကဓမ္မောတိ အာဂတာနိ။ အမတုပ္ပတ္တိယတ္ထေန ဝါ သဗ္ဗာနိပိ ဧကဓမ္မောတိ ဝတ္တုံ ဝဋ္ဋတိ။
֍ ဋီ ၂၁။ နိဓိမုခံ ဂဝေသန္တောတိ နိဓိံ ပရိယေသန္တော။ သကိဒေဝါတိ ဧကပယောဂေန။ ကထံ ပန ဧကပယောဂေနေဝ ဧကာဒသန္နံ နိဓီနံ အဓိဂမော ဟောတီတိ။ ဣဓေကစ္စော အရညေ နိဓိံ ဂဝေသမာနော စရတိ, တမေနံ အညတရော အတ္ထစရကော ဒိသွာ ‘‘ကိံ ဘော စရသီ’’တိ ပုစ္ဆတိ။ သော ‘‘ဇီဝိတဝုတ္တိံ
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၁။)ပရိယေသာမီ’’တိ အာဟ။ ဣတရော ‘‘တေန ဟိ သမ္မ အာဂစ္ဆ, ဧတံ ပါသာဏံ ပဝတ္တေဟီ’’တိ အာဟ။ သော တံ ပဝတ္တေတွာ ဥပရူပရိ ဌပိတာ ဝါ ကုစ္ဆိယာ ကုစ္ဆိံ အာဟစ္စ ဌိတာ ဝါ ဧကာဒသ ကုမ္ဘိယော ပဿေယျ, ဧဝံ ဧကပယောဂေန ဧကာဒသန္နံ နိဓီနံ အဓိဂမော ဟောတိ။
အာစရိယဓနံ ပရိယေသိဿန္တီတိ အညတိတ္ထိယာ ဟိ ယဿ သန္တိကေ သိပ္ပံ ဥဂ္ဂဏှန္တိ, တဿ သိပ္ပုဂ္ဂဟဏတော ပုရေ ဝါ ပစ္ဆာ ဝါ အန္တရန္တရေ ဝါ ဂေဟတော နီဟရိတွာ ဓနံ ဒေန္တိ။ ယေသံ ဂေဟေ နတ္ထိ, တေ ဉာတိသဘာဂတော ပရိယေသန္တိ, တထာ အလဘမာနာ ဘိက္ခမ္ပိ စရိတွာ ဒေန္တိယေဝ။ တံ သန္ဓာယေတံ ဝုတ္တံ။
ကိမင်္ဂံ ပနာဟန္တိ ဗာဟိရကာ တာဝ အနိယျာနိကေပိ သာသနေ သိပ္ပမတ္တဒါယကဿ ဓနံ ပရိယေသန္တိ၊ အဟံ ပန ဧဝံဝိဓေ နိယျာနိကသာသနေ ဧကာဒသဝိဓံ အမတုပ္ပတ္တိပဋိပဒံ ဒေသေန္တဿ အာစရိယဿ ပူဇံ ကိံ န ကရိဿာမိ, ကရိဿာမိယေဝါတိ ဝဒတိ။ ပစ္စေကဒုဿယုဂေန အစ္ဆာဒေသီတိ ဧကမေကဿ ဘိက္ခုနော ဧကေကံ ဒုဿယုဂမဒါသီတိ အတ္ထော။ သမုဒါစာရဝစနံ ပနေတ္ထ ဧဝရူပံ ဟောတိ, တသ္မာ အစ္ဆာဒေသီတိ ဝုတ္တံ။ ပဉ္စသတဝိဟာရန္တိ ပဉ္စသတဂ္ဃနိကံ ပဏ္ဏသာလံ ကာရေသီတိ အတ္ထော။ သေသံ သဗ္ဗတ္ထ ဥတ္တာနမေဝါတိ။
ပပဉ္စသူဒနိယာ မဇ္ဈိမနိကာယဋ္ဌကထာယ
အဋ္ဌကနာဂရသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၃။ သေခသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၂၂။ ဧဝံ မေ သုတန္တိ သေခသုတ္တံ။ တတ္ထ နဝံ သန္ထာဂါရန္တိ အဓုနာ ကာရိတံ သန္ထာဂါရံ, ဧကာ မဟာသာလာတိ အတ္ထော။ ဥယျောဂကာလာဒီသု ဟိ ရာဇာနော တတ္ထ ဌတွာ ‘‘ဧတ္တကာ ပုရတော ဂစ္ဆန္တု, ဧတ္တကာ ပစ္ဆာ, ဧတ္တကာ ဥဘောဟိ ပဿေဟိ, ဧတ္တကာ ဟတ္ထီသု အဘိရုဟန္တု, ဧတ္တကာ အဿေသု, ဧတ္တကာ ရထေသု တိဋ္ဌန္တူ’’တိ ဧဝံ သန္ထံ ကရောန္တိ, မရိယာဒံ ဗန္ဓန္တိ, တသ္မာ တံ ဌာနံ သန္ထာဂါရန္တိ ဝုစ္စတိ။ ဥယျောဂဋ္ဌာနတော စ အာဂန္တွာ ယာဝ ဂေဟေသု အလ္လဂေါမယပရိဘဏ္ဍာဒီနိ ကရောန္တိ, တာဝ ဒွေ တီဏိ ဒိဝသာနိ တေ ရာဇာနော တတ္ထ သန္ထမ္ဘန္တီတိပိ သန္ထာဂါရံ။ တေသံ ရာဇူနံ သဟ အတ္ထာနုသာသနံ အဂါရန္တိပိ သန္ထာဂါရံ ဂဏရာဇာနော ဟိ
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၂။)တေ, တသ္မာ ဥပ္ပန္နကိစ္စံ ဧကဿ ဝသေန န ဆိဇ္ဇတိ, သဗ္ဗေသံ ဆန္ဒော လဒ္ဓုံ ဝဋ္ဋတိ, တသ္မာ သဗ္ဗေ တတ္ထ သန္နိပတိတွာ အနုသာသန္တိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘သဟ အတ္ထာနုသာသနံ အဂါရန္တိပိ သန္ထာဂါရ’’န္တိ။ ယသ္မာ ပနေတေ တတ္ထ သန္နိပတိတွာ ‘‘ဣမသ္မိံ ကာလေ ကသိတုံ ဝဋ္ဋတိ, ဣမသ္မိံ ကာလေ ဝပိတု’’န္တိ ဧဝမာဒိနာ နယေန ဃရာဝါသကိစ္စာနိ သမ္မန္တယန္တိ, တသ္မာ ဆိဒ္ဒါဝဆိဒ္ဒံ ဃရာဝါသံ တတ္ထ သန္ထရန္တီတိပိ သန္ထာဂါရံ။ အစိရကာရိတံ ဟောတီတိ ကဋ္ဌကမ္မ-သိလာကမ္မ-စိတ္တကမ္မာဒိဝသေန သုသဇ္ဇိတံ ဒေဝဝိမာနံ ဝိယ အဓုနာ နိဋ္ဌာပိတံ။ သမဏေန ဝါတိ ဧတ္ထ ယသ္မာ ဃရဝတ္ထုပရိဂ္ဂဟကာလေယေဝ ဒေဝတာ အတ္တနော ဝသနဋ္ဌာနံ ဂဏှန္တိ, တသ္မာ ‘‘ဒေဝေန ဝါ’’တိ အဝတွာ ‘‘သမဏေန ဝါ ဗြာဟ္မဏေန ဝါ ကေနစိ ဝါ မနုဿဘူတေနာ’’တိ ဝုတ္တံ။
ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိံသူတိ သန္ထာဂါရံ နိဋ္ဌိတန္တိ သုတွာ ‘‘ဂစ္ဆာမ, နံ ပဿိဿာမာ’’တိ ဂန္တွာ ဒွါရကောဋ္ဌကတော ပဋ္ဌာယ သဗ္ဗံ ဩလောကေတွာ ‘‘ဣဒံ သန္ထာဂါရံ ဒေဝဝိမာနသဒိသံ အတိဝိယ မနောရမံ သဿိရိကံ ကေန ပဌမံ ပရိဘုတ္တံ အမှာကံ ဒီဃရတ္တံ ဟိတာယ သုခါယ အဿာ’’တိ စိန္တေတွာ ‘‘အမှာကံ ဉာတိသေဋ္ဌဿ ပဌမံ ဒိယျမာနေပိ သတ္ထုနောဝ အနုစ္ဆဝိကံ, ဒက္ခိဏေယျဝသေန ဒိယျမာနေပိ သတ္ထုနောဝ အနုစ္ဆဝိကံ, တသ္မာ ပဌမံ သတ္ထာရံ ပရိဘုဉ္ဇာပေဿာမ, ဘိက္ခုသံဃဿ အာဂမနံ ကရိဿာမ, ဘိက္ခုသံဃေ အာဂတေ တေပိဋကံ ဗုဒ္ဓဝစနံ အာဂတမေဝ ဘဝိဿတိ, သတ္ထာရံ တိယာမရတ္တိံ အမှာကံ ဓမ္မကထံ ကထာပေဿာမ, ဣတိ တီဟိ ရတနေဟိ ပရိဘုတ္တံ မယံ ပစ္ဆာ ပရိဘုဉ္ဇိဿာမ, ဧဝံ နော ဒီဃရတ္တံ ဟိတာယ သုခါယ ဘဝိဿတီ’’တိ သန္နိဋ္ဌာနံ ကတွာ ဥပသင်္ကမိံသု။
ယေန သန္ထာဂါရံ တေနုပသင်္ကမိံသူတိ တံ ဒိဝသံ ကိရ သန္ထာဂါရံ ကိဉ္စာပိ ရာဇကုလာနံ ဒဿနတ္ထာယ ဒေဝဝိမာနံ ဝိယ သုသဇ္ဇိတံ ဟောတိ သုပဋိဇဂ္ဂိတံ, ဗုဒ္ဓါရဟံ ပန ကတွာ အပ္ပညတ္တံ။ ဗုဒ္ဓါ ဟိ နာမ အရညဇ္ဈာသယာ အရညာရာမာ အန္တောဂါမေ ဝသေယျုံ ဝါ နော ဝါ, တသ္မာ ဘဂဝတော မနံ ဇာနိတွာဝ ပညာပေဿာမာတိ စိန္တေတွာ တေ ဘဂဝန္တံ ဥပသင်္ကမိံသု။ ဣဒါနိ ပန မနံ လဘိတွာ ပညာပေတုကာမာ ယေန သန္ထာဂါရံ တေနုပသင်္ကမိံသု။
သဗ္ဗသန္ထရိံ သန္ထာဂါရံ သန္ထရိတွာတိ ယထာ သဗ္ဗမေဝ သန္ထတံ ဟောတိ, ဧဝံ တံ သန္ထရာပေတွာ။ သဗ္ဗပဌမံ တာဝ ‘‘ဂေါမယံ နာမ သဗ္ဗမင်္ဂလေသု
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၃။)ဝဋ္ဋတီ’’တိ သုဓာပရိကမ္မကတမ္ပိ ဘူမိံ အလ္လဂေါမယေန ဩပုဉ္ဆာပေတွာ ပရိသုက္ခဘာဝံ ဉတွာ ယထာ အက္ကန္တဋ္ဌာနေ ပဒံ န ပညာယတိ, ဧဝံ စတုဇ္ဇာတိယဂန္ဓေဟိ လိမ္ပာပေတွာ ဥပရိ နာနာဝဏ္ဏေ ကဋသာရကေ သန္ထရိတွာ တေသံ ဥပရိ မဟာပိဋ္ဌိကကောဇဝကေ အာဒိံ ကတွာ ဟတ္ထတ္ထရက-အဿတ္ထရက-သီဟတ္ထရက-ဗျဂ္ဃတ္ထရက-စန္ဒတ္ထရက-သူရိယတ္ထရက-စိတ္တတ္ထရကာဒီဟိ နာနာဝဏ္ဏေဟိ အတ္ထရဏေဟိ သန္ထရိတဗ္ဗကယုတ္တံ သဗ္ဗောကာသံ သန္ထရာပေသုံ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘သဗ္ဗသန္ထရိံ သန္ထာဂါရံ သန္ထရိတွာ’’တိ။
အာသနာနိ ပညာပေတွာတိ မဇ္ဈဋ္ဌာနေ တာဝ မင်္ဂလတ္ထမ္ဘံ နိဿာယ မဟာရဟံ ဗုဒ္ဓါသနံ ပညာပေတွာ တတ္ထ ယံ ယံ မုဒုကဉ္စ မနောရမဉ္စ ပစ္စတ္ထရဏံ, တံ တံ ပစ္စတ္ထရိတွာ ဘဂဝတော လောဟိတကံ မနုညဒဿနံ ဥပဓာနံ ဥပဒဟိတွာ ဥပရိ သုဝဏ္ဏရဇတတာရကဝိစိတ္တံ ဝိတာနံ ဗန္ဓိတွာ ဂန္ဓဒါမပုပ္ဖဒါမပတ္တဒါမာဒီဟိ ပစ္စတ္ထရဏေဟိ အလင်္ကရိတွာ သမန္တာ ဒွါဒသဟတ္ထဋ္ဌာနေ ပုပ္ဖဇာလံ ကရိတွာ တိံသဟတ္ထမတ္တံ ဌာနံ ပဋသာဏိယာ ပရိက္ခိပါပေတွာ ပစ္ဆိမဘိတ္တိံ နိဿာယ ဘိက္ခုသံဃဿ ပလ္လင်္ကပီဌ-အပဿယပီဌ-မုဏ္ဍပီဌာနိ ပညာပေတွာ ဥပရိ သေတပစ္စတ္ထရဏေဟိ ပစ္စတ္ထရာပေတွာ ပါစီနဘိတ္တိံ နိဿာယ အတ္တနော အတ္တနော မဟာပိဋ္ဌိကကောဇဝကေ ပညာပေတွာ ဟံသလောမာဒိပူရိတာနိ ဥပဓာနာနိ ဌပါပေသုံ ‘‘ဧဝံ အကိလမမာနာ သဗ္ဗရတ္တိံ ဓမ္မံ သုဏိဿာမာ’’တိ။ ဣဒံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ ‘‘အာသနာနိ ပညာပေတွာ’’တိ။
ဥဒကမဏိကန္တိ မဟာကုစ္ဆိကံ ဥဒကစာဋိံ။ ဥပဋ္ဌပေတွာတိ ဧဝံ ဘဂဝါ စ ဘိက္ခုသံဃော စ ယထာရုစိယာ ဟတ္ထေ ဝါ ဓောဝိဿန္တိ ပါဒေ ဝါ, မုခံ ဝါ ဝိက္ခာလေဿန္တီတိ တေသု တေသု ဌာနေသု မဏိဝဏ္ဏဿ ဥဒကဿ ပူရာပေတွာ ဝါသတ္ထာယ နာနာပုပ္ဖါနိ စေဝ ဥဒကဝါသစုဏ္ဏာနိ စ ပက္ခိပိတွာ ကဒလိပဏ္ဏေဟိ ပိဒဟိတွာ ပတိဋ္ဌာပေသုံ။ ဣဒံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ ‘‘ဥပဋ္ဌပေတွာ’’တိ။
တေလပ္ပဒီပံ အာရောပေတွာတိ ရဇတသုဝဏ္ဏာဒိမယဒဏ္ဍာသု ဒီပိကာသု ယောနကရူပကိရာတရူပကာဒီနံ ဟတ္ထေ ဌပိတသုဝဏ္ဏရဇတာဒိမယကပလ္လကာဒီသု စ တေလပ္ပဒီပံ ဇလယိတွာတိ အတ္ထော။ ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိံသူတိ ဧတ္ထ ပန တေ သကျရာဇာနော န ကေဝလံ သန္ထာဂါရမေဝ, အထ ခေါ ယောဇနာဝဋ္ဋေ ကပိလဝတ္ထုသ္မိံ နဂရဝီထိယောပိ သမ္မဇ္ဇာပေတွာ
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၄။)ဓဇေ ဥဿာပေတွာ ဂေဟဒွါရေသု ပုဏ္ဏဃဋေ စ ကဒလိယော စ ဌပါပေတွာ သကလနဂရံ ဒီပမာလာဒီဟိ ဝိပ္ပကိဏ္ဏတာရကံ ဝိယ ကတွာ ‘‘ခီရပါယကေ ဒါရကေ ခီရံ ပါယေထ, ဒဟရေ ကုမာရေ လဟုံ လဟုံ ဘောဇေတွာ သယာပေထ, ဥစ္စာသဒ္ဒံ မာ ကရိတ္ထ, အဇ္ဇ ဧကရတ္တိံ သတ္ထာ အန္တောဂါမေ ဝသိဿတိ, ဗုဒ္ဓါ နာမ အပ္ပသဒ္ဒကာမာ ဟောန္တီ’’တိ ဘေရိံ စရာပေတွာ သယံ ဒဏ္ဍဒီပိကာ အာဒါယ ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိံသု။
အထ ခေါ ဘဂဝါ နိဝါသေတွာ ပတ္တစီဝရမာဒါယ သဒ္ဓိံ ဘိက္ခုသံဃေန ယေန နဝံ သန္ထာဂါရံ တေနုပသင်္ကမီတိ။ ‘‘ယဿ ဒါနိ, ဘန္တေ, ဘဂဝါ ကာလံ မညတီ’’တိ ဧဝံ ကိရ ကာလေ အာရောစိတေ ဘဂဝါ လာခါရသေန တိန္တရတ္တကောဝိဠာရပုပ္ဖဝဏ္ဏံ ရတ္တဒုပဋ္ဋံ ကတ္တရိယာ ပဒုမံ ကန္တန္တော ဝိယ သံဝိဓာယ တိမဏ္ဍလံ ပဋိစ္ဆာဒေန္တော နိဝါသေတွာ သုဝဏ္ဏပါမင်္ဂေန ပဒုမကလာပံ ပရိက္ခိပန္တော ဝိယ ဝိဇ္ဇုလ္လတာသဿိရိကံ ကာယဗန္ဓနံ ဗန္ဓိတွာ ရတ္တကမ္ဗလေန ဂဇကုမ္ဘံ ပရိယောနဒ္ဓန္တော ဝိယ ရတနသတုဗ္ဗေဓေ သုဝဏ္ဏဂ္ဃိကေ ပဝါဠဇာလံ ခိပမာနော ဝိယ သုဝဏ္ဏစေတိယေ ရတ္တကမ္ဗလကဉ္စုကံ ပဋိမုဉ္စန္တော ဝိယ ဂစ္ဆန္တံ ပုဏ္ဏစန္ဒံ ရတ္တဝဏ္ဏဝလာဟကေန ပဋိစ္ဆာဒယမာနော ဝိယ ကဉ္စနပဗ္ဗတမတ္ထကေ သုပက္ကလာခါရသံ ပရိသိဉ္စန္တော ဝိယ စိတ္တကူဋပဗ္ဗတမတ္ထကံ ဝိဇ္ဇုလ္လတာယ ပရိက္ခိပန္တော ဝိယ စ သစက္ကဝါဠသိနေရုယုဂန္ဓရံ မဟာပထဝိံ စာလေတွာ ဂဟိတံ နိဂြောဓပလ္လဝသမာနဝဏ္ဏံ ရတ္တဝရပံသုကူလံ ပါရုပိတွာ ဂန္ဓကုဋိဒွါရတော နိက္ခမိ ကဉ္စနဂုဟတော သီဟော ဝိယ ဥဒယပဗ္ဗတကူဋတော ပုဏ္ဏစန္ဒော ဝိယ စ။ နိက္ခမိတွာ ပန ဂန္ဓကုဋိပမုခေ အဋ္ဌာသိ။
အထဿ ကာယတော မေဃမုခေဟိ ဝိဇ္ဇုကလာပါ ဝိယ ရသ္မိယော နိက္ခမိတွာ သုဝဏ္ဏရသဓာရာပရိသေကမဉ္ဇရိပတ္တပုပ္ဖဖလဝိဋပေ ဝိယ အာရာမရုက္ခေ ကရိံသု။ တာဝဒေဝ စ အတ္တနော အတ္တနော ပတ္တစီဝရမာဒါယ မဟာဘိက္ခုသံဃော ဘဂဝန္တံ ပရိဝါရေသိ။ တေ ပန ပရိဝါရေတွာ ဌိတာ ဘိက္ခူ ဧဝရူပါ အဟေသုံ အပ္ပိစ္ဆာ သန္တုဋ္ဌာ ပဝိဝိတ္တာ အသံသဋ္ဌာ အာရဒ္ဓဝီရိယာ ဝတ္တာရော ဝစနက္ခမာ စောဒကာ ပါပဂရဟီ သီလသမ္ပန္နာ သမာဓိသမ္ပန္နာ ပညာဝိမုတ္တိဝိမုတ္တိဉာဏဒဿနသမ္ပန္နာတိ။ တေဟိ ပရိဝါရိတော ဘဂဝါ ရတ္တကမ္ဗလပရိက္ခိတ္တော ဝိယ သုဝဏ္ဏက္ခန္ဓော ရတ္တပဒုမသဏ္ဍမဇ္ဈဂတာ ဝိယ သုဝဏ္ဏနာဝါ ပဝါဠဝေဒိကာပရိက္ခိတ္တော ဝိယ သုဝဏ္ဏပါသာဒေါ ဝိရောစိတ္ထ။ သာရိပုတ္တမောဂ္ဂလ္လာနာဒယော မဟာထေရာပိ နံ မေဃဝဏ္ဏံ
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၅။)ပံသုကူလံ ပါရုပိတွာ မဏိဝမ္မဝမ္မိကာ ဝိယ မဟာနာဂါ ပရိဝါရယိံသု ဝန္တရာဂါ ဘိန္နကိလေသာ ဝိဇဋိတဇဋာ ဆိန္နဗန္ဓနာ ကုလေ ဝါ ဂဏေ ဝါ အလဂ္ဂါ။
ဣတိ ဘဂဝါ သယံ ဝီတရာဂေါ ဝီတရာဂေဟိ, ဝီတဒေါသော ဝီတဒေါသေဟိ, ဝီတမောဟော ဝီတမောဟေဟိ, နိတ္တဏှော နိတ္တဏှေဟိ, နိက္ကိလေသော နိက္ကိလေသေဟိ, သယံ ဗုဒ္ဓေါ ဗဟုဿုတဗုဒ္ဓေဟိ ပရိဝါရိတော, ပတ္တပရိဝါရိတံ ဝိယ ကေသရံ, ကေသရပရိဝါရိတာ ဝိယ ကဏ္ဏိကာ, အဋ္ဌနာဂသဟဿပရိဝါရိတော ဝိယ ဆဒ္ဒန္တော နာဂရာဇာ, နဝုတိဟံသသဟဿပရိဝါရိတော ဝိယ ဓတရဋ္ဌော ဟံသရာဇာ, သေနင်္ဂပရိဝါရိတော ဝိယ စက္ကဝတ္တိ, မရုဂဏပရိဝါရိတော ဝိယ သက္ကော ဒေဝရာဇာ, ဗြဟ္မဂဏပရိဝါရိတော ဝိယ ဟာရိတမဟာဗြဟ္မာ, တာရာဂဏပရိဝါရိတော ဝိယ ပုဏ္ဏစန္ဒော, အသမေန ဗုဒ္ဓဝေသေန အပရိမာဏေန ဗုဒ္ဓဝိလာသေန ကပိလဝတ္ထုဂမနမဂ္ဂံ ပဋိပဇ္ဇိ။
အထဿ ပုရတ္ထိမကာယတော သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏာ ရသ္မီ ဥဋ္ဌဟိတွာ အသီတိဟတ္ထဋ္ဌာနံ အဂ္ဂဟေသိ။ ပစ္ဆိမကာယတော ဒက္ခိဏဟတ္ထတော, ဝါမဟတ္ထတော သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏာ ရသ္မီ ဥဋ္ဌဟိတွာ အသီတိဟတ္ထဋ္ဌာနံ အဂ္ဂဟေသိ။ ဥပရိ ကေသန္တတော ပဋ္ဌာယ သဗ္ဗကေသာဝတ္တေဟိ မောရဂီဝဝဏ္ဏာ ရသ္မီ ဥဋ္ဌဟိတွာ ဂဂနတလေ အသီတိဟတ္ထဋ္ဌာနံ အဂ္ဂဟေသိ။ ဟေဋ္ဌာ ပါဒတလေဟိ ပဝါဠဝဏ္ဏာ ရသ္မီ ဥဋ္ဌဟိတွာ ဃနပထဝိယံ အသီတိဟတ္ထဋ္ဌာနံ အဂ္ဂဟေသိ။ ဧဝံ သမန္တာ အသီတိဟတ္ထမတ္တံ ဌာနံ ဆဗ္ဗဏ္ဏာ ဗုဒ္ဓရသ္မိယော ဝိဇ္ဇောတမာနာ ဝိပ္ဖန္ဒမာနာ ကဉ္စနဒဏ္ဍဒီပိကာဟိ နိစ္ဆရိတွာ အာကာသံ ပက္ခန္ဒဇာလာ ဝိယ စာတုဒ္ဒီပိကမဟာမေဃတော နိက္ခန္တဝိဇ္ဇုလ္လတာ ဝိယ ဝိဓာဝိံသု။ သဗ္ဗဒိသာဘာဂါ သုဝဏ္ဏစမ္ပကပုပ္ဖေဟိ ဝိကိရိယမာနာ ဝိယ, သုဝဏ္ဏဃဋာ နိက္ခန္တသုဝဏ္ဏရသဓာရာဟိ သိဉ္စမာနာ ဝိယ, ပသာရိတသုဝဏ္ဏပဋပရိက္ခိတ္တာ ဝိယ, ဝေရမ္ဘဝါတသမုဋ္ဌိတကိံသုကကဏိကာရပုပ္ဖစုဏ္ဏသမောကိဏ္ဏာ ဝိယ ဝိပ္ပကိရိံသု။
ဘဂဝတောပိ အသီတိအနုဗျဉ္ဇနဗျာမပ္ပဘာဒွတ္တိံသဝရလက္ခဏသမုဇ္ဇလံ သရီရံ သမုဂ္ဂတတာရကံ ဝိယ ဂဂနတလံ, ဝိကသိတမိဝ ပဒုမဝနံ, သဗ္ဗပါလိဖုလ္လော ဝိယ ယောဇနသတိကော ပါရိစ္ဆတ္တကော, ပဋိပါဋိယာ ဌပိတာနံ ဒွတ္တိံသူစန္ဒာနံ ဒွတ္တိံသသူရိယာနံ ဒွတ္တိံသစက္ကဝတ္တီနံ ဒွတ္တိံသဒေဝရာဇာနံ
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၆။)ဒွတ္တိံသမဟာဗြဟ္မာနံ သိရိယာ သိရိံ အဘိဘဝမာနံ ဝိယ ဝိရောစိတ္ထ, ယထာ တံ ဒသဟိ ပါရမီဟိ ဒသဟိ ဥပပါရမီဟိ ဒသဟိ ပရမတ္ထပါရမီဟိ သုပူရိတာဟိ သမတိံသပါရမိတာဟိ အလင်္ကတံ။ ကပ္ပသတသဟသာဓိကာနိ စတ္တာရိ အသင်္ချေယျာနိ ဒိန္နဒါနံ ရက္ခိတသီလံ ကတကလျာဏကမ္မံ ဧကသ္မိံ အတ္တဘာဝေ ဩသရိတွာ ဝိပါကံ ဒါတုံ ဌာနံ အလဘမာနံ သမ္ဗာဓပတ္တံ ဝိယ အဟောသိ။ နာဝါသဟဿဘဏ္ဍံ ဧကနာဝံ အာရောပနကာလော ဝိယ, သကဋသဟဿဘဏ္ဍံ ဧကသကဋံ အာရောပနကာလော ဝိယ, ပဉ္စဝီသတိယာ နဒီနံ ဩဃဿ သမ္ဘိဇ္ဇ မုခဒွါရေ ဧကတော ရာသီဘူတကာလော ဝိယ စ အဟောသိ။
ဣမာယ ဗုဒ္ဓသိရိယာ ဩဘာသမာနဿာပိ စ ဘဂဝတော ပုရတော အနေကာနိ ဒဏ္ဍဒီပိကသဟဿာနိ ဥက္ခိပိံသု။ တထာ ပစ္ဆတော။ ဝါမပဿေ ဒက္ခိဏပဿေ။ ဇာတိကုသုမစမ္ပကဝနမလ္လိကရတ္တုပ္ပလနီလုပ္ပလမကုလသိန္ဒုဝါရပုပ္ဖါနိ စေဝ နီလပီတာဒိဝဏ္ဏသုဂန္ဓဂန္ဓစုဏ္ဏာနိ စ စာတုဒ္ဒီပိကမေဃဝိဿဋ္ဌောဒကဝုဋ္ဌိယော ဝိယ ဝိပ္ပကိရိံသု။ ပဉ္စင်္ဂိကတူရိယနိဂ္ဃေါသာ စေဝ ဗုဒ္ဓဓမ္မသံဃဂုဏပ္ပဋိသံယုတ္တာ ထုတိဃောသာ စ သဗ္ဗဒိသာ ပူရယိံသု။ ဒေဝမနုဿနာဂသုပဏ္ဏဂန္ဓဗ္ဗယက္ခာဒီနံ အက္ခီနိ အမတပါနံ ဝိယ လဘိံသု။ ဣမသ္မိံ ပန ဌာနေ ဌတွာ ပဒသဟဿေန ဂမနဝဏ္ဏံ ဝတ္တုံ ဝဋ္ဋတိ။ တတြိဒံ မုခမတ္တံ –
‘‘ဧဝံ သဗ္ဗင်္ဂသမ္ပန္နော, ကမ္ပယန္တော ဝသုန္ဓရံ၊
အဟေဌယန္တော ပါဏာနိ, ယာတိ လောကဝိနာယကော။
ဒက္ခိဏံ ပဌမံ ပါဒံ, ဥဒ္ဓရန္တော နရာသဘော၊
ဂစ္ဆန္တော သိရိသမ္ပန္နော, သောဘတေ ဒွိပဒုတ္တမော။
ဂစ္ဆတော ဗုဒ္ဓသေဋ္ဌဿ, ဟေဋ္ဌာ ပါဒတလံ မုဒု၊
သမံ သမ္ဖုသတေ ဘူမိံ, ရဇသာ နုပလိပ္ပတိ။
နိန္နဋ္ဌာနံ ဥန္နမတိ, ဂစ္ဆန္တေ လောကနာယကေ၊
ဥန္နတဉ္စ သမံ ဟောတိ, ပထဝီ စ အစေတနာ။
ပါသာဏာ သက္ခရာ စေဝ, ကထလာ ခါဏုကဏ္ဋကာ၊
သဗ္ဗေ မဂ္ဂါ ဝိဝဇ္ဇန္တိ, ဂစ္ဆန္တေ လောကနာယကေ။
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၇။)နာတိဒူရေ ဥဒ္ဓရတိ, နစ္စာသန္နေ စ နိက္ခိပံ၊
အဃဋ္ဋယန္တော နိယျာတိ, ဥဘော ဇာဏူ စ ဂေါပ္ဖကေ။
နာတိသီဃံ ပက္ကမတိ, သမ္ပန္နစရဏော မုနိ၊
န စာတိသဏိကံ ယာတိ, ဂစ္ဆမာနော သမာဟိတော။
ဥဒ္ဓံ အဓော စ တိရိယံ, ဒိသဉ္စ ဝိဒိသံ တထာ၊
န ပေက္ခမာနော သော ယာတိ, ယုဂမတ္တမှိ ပေက္ခတိ။
နာဂဝိက္ကန္တစာရော သော, ဂမနေ သောဘတေ ဇိနော၊
စာရုံ ဂစ္ဆတိ လောကဂ္ဂေါ, ဟာသယန္တော သဒေဝကေ။
ဥဠုရာဇာဝ သောဘန္တော, စတုစာရီဝ ကေသရီ၊
တောသယန္တော ဗဟူ သတ္တေ, ပုရံ သေဋ္ဌံ ဥပါဂမီ’’တိ။
ဝဏ္ဏကာလော နာမ ကိရေသ, ဧဝံဝိဓေသု ကာလေသု ဗုဒ္ဓဿ သရီရဝဏ္ဏေ ဝါ ဂုဏဝဏ္ဏေ ဝါ ဓမ္မကထိကဿ ထာမောယေဝ ပမာဏံ စုဏ္ဏိယပဒေဟိ ဝါ ဂါထာဗန္ဓေန ဝါ ယတ္တကံ သက္ကောတိ, တတ္တကံ ဝတ္တဗ္ဗံ။ ဒုက္ကထိတန္တိ န ဝတ္တဗ္ဗံ။ အပ္ပမာဏဝဏ္ဏာ ဟိ ဗုဒ္ဓါ, တေသံ ဗုဒ္ဓါပိ အနဝသေသတော ဝဏ္ဏံ ဝတ္တုံ အသမတ္ထာ, ပဂေဝ ဣတရာ ပဇာတိ။ ဣမိနာ သိရိဝိလာသေန အလင်္ကတပ္ပဋိယတ္တံ သကျရာဇပုရံ ပဝိသိတွာ ဘဂဝါ ပသန္နစိတ္တေန ဇနေန ဂန္ဓဓူမဝါသစုဏ္ဏာဒီဟိ ပူဇယမာနော သန္ထာဂါရံ ပါဝိသိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘အထ ခေါ ဘဂဝါ နိဝါသေတွာ ပတ္တစီဝရမာဒါယ သဒ္ဓိံ ဘိက္ခုသံဃေန ယေန ဧဝံ သန္ထာဂါရံ တေနုပသင်္ကမီ’’တိ။
ဘဂဝန္တံယေဝ ပုရက္ခတွာတိ ဘဂဝန္တံ ပုရတော ကတွာ။ တတ္ထ ဘဂဝါ ဘိက္ခူနဉ္စေဝ ဥပါသကာနဉ္စ မဇ္ဈေ နိသိန္နော ဂန္ဓောဒကေန နှာပေတွာ ဒုကူလစုမ္ဗဋကေန ဝေါဒကံ ကတွာ ဇာတိဟိင်္ဂုလကေန မဇ္ဇိတွာ ရတ္တကမ္ဗလပလိဝေဌိတေ ပီဌေ ဌပိတရတ္တသုဝဏ္ဏဃနပဋိမာ ဝိယ အတိဝိရောစိတ္ထ။ အယံ ပနေတ္ထ ပေါရာဏာနံ ဝဏ္ဏဘဏနမဂ္ဂေါ –
‘‘ဂန္တွာန မဏ္ဍလမာဠံ, နာဂဝိက္ကန္တစရဏော၊
ဩဘာသယန္တော လောကဂ္ဂေါ, နိသီဒိ ဝရမာသနေ။
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၈။)ဒေဝါတိဒေဝေါ သတပုညလက္ခဏော၊
ဗုဒ္ဓါသနေ မဇ္ဈဂတော ဝိရောစတိ,
သုဝဏ္ဏနေက္ခံ ဝိယ ပဏ္ဍုကမ္ဗလေ။
နေက္ခံ ဇမ္ဗောနဒဿေဝ, နိက္ခိတ္တံ ပဏ္ဍုကမ္ဗလေ၊
ဝိရောစတိ ဝီတမလော, မဏိဝေရောစနော ယထာ။
မဟာသာလောဝ သမ္ဖုလ္လော, နေရုရာဇာဝလင်္ကတော၊
သုဝဏ္ဏယူပသင်္ကာသော, ပဒုမော ကောကနဒေါ ယထာ။
ဇလန္တော ဒီပရုက္ခောဝ, ပဗ္ဗတဂ္ဂေ ယထာ သိခီ၊
ဒေဝါနံ ပါရိစ္ဆတ္တောဝ, သဗ္ဗဖုလ္လော ဝိရောစထာ’’တိ။
ကာပိလဝတ္ထဝေ သကျေ ဗဟုဒေဝ ရတ္တိံ ဓမ္မိယာ ကထာယာတိ ဧတ္ထ ဓမ္မီ ကထာ နာမ သန္ထာဂါရအနုမောဒနပ္ပဋိသံယုတ္တာ ပကိဏ္ဏကကထာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ တဒါ ဟိ ဘဂဝါ အာကာသဂင်္ဂံ ဩတာရေန္တော ဝိယ ပထဝေါဇံ အာကဍ္ဎန္တော ဝိယ မဟာဇမ္ဗုံ ခန္ဓေ ဂဟေတွာ စာလေန္တော ဝိယ ယောဇနိကံ မဓုဘဏ္ဍံ စက္ကယန္တေန ပီဠေတွာ မဓုပါနံ ပါယမာနော ဝိယ ကာပိလဝတ္ထဝါနံ သကျာနံ ဟိတသုခါဝဟံ ပကိဏ္ဏကကထံ ကထေသိ။ ‘‘အာဝါသဒါနံ နာမေတံ မဟာရာဇ မဟန္တံ, တုမှာကံ အာဝါသော မယာ ပရိဘုတ္တော ဘိက္ခုသံဃေန ပရိဘုတ္တော မယာ စ ဘိက္ခုသံဃေန စ ပရိဘုတ္တော ပန ဓမ္မရတနေန ပရိဘုတ္တော ယေဝါတိ တီဟိ ရတနေဟိ ပရိဘုတ္တော နာမ ဟောတိ။ အာဝါသဒါနသ္မိဉှိ ဒိန္နေ သဗ္ဗဒါနံ ဒိန္နမေဝ ဟောတိ။ ဘူမဋ္ဌကပဏ္ဏသာလာယ ဝါ သာခါမဏ္ဍပဿ ဝါပိ အာနိသံသော နာမ ပရိစ္ဆိန္ဒိတုံ န သက္ကာ’’တိ နာနာနယဝိစိတ္တံ ဗဟုံ ဓမ္မကထံ ကထေတွာ –
‘‘သီတံ ဥဏှံ ပဋိဟန္တိ, တတော ဝါဠမိဂါနိ စ၊
သရီသပေ စ မကသေ, သိသိရေ စာပိ ဝုဋ္ဌိယော။
တတော ဝါတာတပေါ ဃောရော, သဉ္ဇာတော ပဋိဟညတိ၊
လေဏတ္ထဉ္စ သုခတ္ထဉ္စ, ဈာယိတုဉ္စ ဝိပဿိတုံ။
ဝိဟာရဒါနံ သံဃဿ, အဂ္ဂံ ဗုဒ္ဓေန ဝဏ္ဏိတံ၊
တသ္မာ ဟိ ပဏ္ဍိတော ပေါသော, သမ္ပဿံ အတ္ထမတ္တနော။
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၉။)ဝိဟာရေ ကာရယေ ရမ္မေ, ဝါသယေတ္ထ ဗဟုဿုတေ၊
တေသံ အန္နဉ္စ ပါနဉ္စ, ဝတ္ထသေနာသနာနိ စ။
ဒဒေယျ ဥဇုဘူတေသု, ဝိပ္ပသန္နေန စေတသာ၊
တေ တဿ ဓမ္မံ ဒေသေန္တိ, သဗ္ဗဒုက္ခာပနူဒနံ၊
ယံ သော ဓမ္မံ ဣဓညာယ, ပရိနိဗ္ဗာတိ အနာသဝေါ’’တိ။ (စူဠဝ။ ၂၉၅) –
ဧဝံ အယမ္ပိ အာဝါသေ အာနိသံသော, အယမ္ပိ အာနိသံသောတိ ဗဟုဒေဝရတ္တိံ အတိရေကတရံ ဒိယဍ္ဎယာမံ အာဝါသာနိသံသကထံ ကထေသိ။ တတ္ထ ဣမာ ဂါထာဝ သင်္ဂဟံ အာရုဠှာ, ပကိဏ္ဏကဓမ္မဒေသနာ ပန သင်္ဂဟံ န အာရောဟတိ။ သန္ဒဿေသီတိအာဒီနိ ဝုတ္တတ္ထာနေဝ။
အာယသ္မန္တံ အာနန္ဒံ အာမန္တေသီတိ ဓမ္မကထံ ကထာပေတုကာမော ဇာနာပေသိ။ အထ ကသ္မာ သာရိပုတ္တမဟာမောဂ္ဂလ္လာနမဟာကဿပါဒီသု အသီတိမဟာထေရေသု ဝိဇ္ဇမာနေသု ဘဂဝါ အာနန္ဒတ္ထေရဿ ဘာရမကာသီတိ။ ပရိသဇ္ဈာသယဝသေန။ အာယသ္မာ ဟိ အာနန္ဒော ဗဟုဿုတာနံ အဂ္ဂေါ, ပဟောသိ ပရိမဏ္ဍလေဟိ ပဒဗျဉ္ဇနေဟိ မဓုရဓမ္မကထံ ကထေတုန္တိ သာကိယမဏ္ဍလေ ပါကဋော ပညာတော။ တဿ သကျရာဇူဟိ ဝိဟာရံ ဂန္တွာပိ ဓမ္မကထာ သုတပုဗ္ဗာ, ဩရောဓာ ပန နေသံ န ယထာရုစိယာ ဝိဟာရံ ဂန္တုံ လဘန္တိ, တေသံ ဧတဒဟောသိ – ‘‘အဟော ဝတ ဘဂဝါ အပ္ပံယေဝ ဓမ္မကထံ ကထေတွာ အမှာကံ ဉာတိသေဋ္ဌဿ အာနန္ဒဿ ဘာရံ ကရေယျာ’’တိ။ တေသံ အဇ္ဈာသယဝသေန ဘဂဝါ တဿေဝ ဘာရမကာသိ။
သေခေါ ပါဋိပဒေါတိ ပဋိပန္နကော သေခသမဏော။ သော တုယှံ ပဋိဘာတု ဥပဋ္ဌာတု, တဿ ပဋိပဒံ ဒေသေဟီတိ ပဋိပဒါယ ပုဂ္ဂလံ နိယမေတွာ ဒဿေတိ။ ကသ္မာ ပန ဘဂဝါ ဣမံ ပဋိပဒံ နိယမေသိ? ဗဟူဟိ ကာရဏေဟိ။ ဣမေ တာဝ သကျာ မင်္ဂလသာလာယ မင်္ဂလံ ပစ္စာသီသန္တိ ဝဍ္ဎိံ ဣစ္ဆန္တိ, အယဉ္စ သေခပဋိပဒါ မယှံ သာသနေ မင်္ဂလပဋိပဒါ ဝဍ္ဎမာနကပဋိပဒါတိပိ ဣမံ ပဋိပဒံ နိယမေသိ။ တဿဉ္စ ပရိသတိ သေခါဝ ဗဟူ နိသိန္နာ, တေ အတ္တနာ ပဋိဝိဒ္ဓဋ္ဌာနေ ကထီယမာနေ အကိလမန္တာဝ သလ္လက္ခေဿန္တီတိပိ ဣမံ ပဋိပဒံ နိယမေသိ။ အာယသ္မာ စ အာနန္ဒော သေခပဋိသမ္ဘိဒါပတ္တောဝ, သော အတ္တနာ ပဋိဝိဒ္ဓေ ပစ္စက္ခဋ္ဌာနေ ကထေန္တော အကိလမန္တော ဝိညာပေတုံ သက္ခိဿတီတိပိ ဣမံ ပဋိပဒံ နိယမေသိ။ သေခပဋိပဒါယ စ တိဿောပိ သိက္ခာ
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၀။)ဩသဋာ, တတ္ထ အဓိသီလသိက္ခာယ ကထိတာယ သကလံ ဝိနယပိဋကံ ကထိတမေဝ ဟောတိ, အဓိစိတ္တသိက္ခာယ ကထိတာယ သကလံ သုတ္တန္တပိဋကံ ကထိတံ ဟောတိ, အဓိပညာသိက္ခာယ ကထိတာယ သကလံ အဘိဓမ္မပိဋကံ ကထိတံ ဟောတိ, အာနန္ဒော စ ဗဟုဿုတော တိပိဋကဓရော, သော ပဟောတိ တီဟိ ပိဋကေဟိ တိဿော သိက္ခာ ကထေတုံ, ဧဝံ ကထိတေ သကျာနံ မင်္ဂလမေဝ ဝဍ္ဎိယေဝ ဘဝိဿတီတိပိ ဣမံ ပဋိပဒံ နိယမေသိ။
ပိဋ္ဌိ မေ အာဂိလာယတီတိ ကသ္မာ အာဂိလာယတိ? ဘဂဝတော ဟိ ဆဗ္ဗဿာနိ ပဓာနံ ပဒဟန္တဿ မဟန္တံ ကာယဒုက္ခံ အဟောသိ, အထဿ အပရဘာဂေ မဟလ္လကကာလေ ပိဋ္ဌိဝါတော ဥပ္ပဇ္ဇိ။ အကာရဏံ ဝါ ဧတံ။ ပဟောတိ ဟိ ဘဂဝါ ဥပ္ပန္နံ ဝေဒနံ ဝိက္ခမ္ဘေတွာ ဧကမ္ပိ ဒွေပိ သတ္တာဟေ ဧကပလ္လင်္ကေန နိသီဒိတုံ။ သန္ထာဂါရသာလံ ပန စတူဟိ ဣရိယာပထေဟိ ပရိဘုဉ္ဇိတုကာမော အဟောသိ, တတ္ထ ပါဒဓောဝနဋ္ဌာနတော ယာဝ ဓမ္မာသနာ အဂမာသိ, ဧတ္တကေ ဌာနေ ဂမနံ နိပ္ဖန္နံ။ ဓမ္မာသနံ ပတ္တော ထောကံ ဌတွာ နိသီဒိ, ဧတ္တကေ ဌာနံ။ ဒိယဍ္ဎယာမံ ဓမ္မာသနေ နိသီဒိ, ဧတ္တကေ ဌာနေ နိသဇ္ဇာ နိပ္ဖန္နာ။ ဣဒါနိ ဒက္ခိဏေန ပဿေန ထောကံ နိပန္နေ သယနံ နိပ္ဖဇ္ဇိဿတီတိ ဧဝံ စတူဟိ ဣရိယာပထေဟိ ပရိဘုဉ္ဇိတုကာမော အဟောသိ။ ဥပါဒိန္နကသရီရဉ္စ နာမ ‘‘နော အာဂိလာယတီ’’တိ န ဝတ္တဗ္ဗံ, တသ္မာ စိရံ နိသဇ္ဇာယ သဉ္ဇာတံ အပ္ပကမ္ပိ အာဂိလာယနံ ဂဟေတွာ ဧဝမာဟ။
သံဃာဋိံ ပညာပေတွာတိ သန္ထာဂါရဿ ကိရ ဧကပဿေ တေ ရာဇာနော ပဋ္ဋသာဏိံ ပရိက္ခိပါပေတွာ ကပ္ပိယမဉ္စကံ ပညပေတွာ ကပ္ပိယပစ္စတ္ထရဏေန အတ္ထရိတွာ ဥပရိ သုဝဏ္ဏ-တာရက-ဂန္ဓမာလာ-ဒါမပဋိမဏ္ဍိတံ ဝိတာနံ ဗန္ဓိတွာ ဂန္ဓတေလပ္ပဒီပံ အာရောပယိံသု ‘‘အပ္ပေဝ နာမ သတ္ထာ ဓမ္မာသနတော ဝုဋ္ဌာယ ထောကံ ဝိဿမန္တော ဣဓ နိပဇ္ဇေယျ, ဧဝံ နော ဣမံ သန္ထာဂါရံ ဘဂဝတာ စတူဟိ ဣရိယာပထေဟိ ပရိဘုတ္တံ ဒီဃရတ္တံ ဟိတာယ သုခါယ ဘဝိဿတီ’’တိ။ သတ္ထာပိ တဒေဝ သန္ဓာယ တတ္ထ သံဃာဋိံ ပညပေတွာ နိပဇ္ဇိ။ ဥဋ္ဌာနသညံ မနသိ ကရိတွာတိ ဧတ္တကံ ကာလံ အတိက္ကမိတွာ ဝုဋ္ဌဟိဿာမီတိ ဝုဋ္ဌာနသညံ စိတ္တေ ဌပေတွာ။
֍ ဋီ ၂၃။ မဟာနာမံ သက္ကံ အာမန္တေသီတိ သော ကိရ တသ္မိံ ကာလေ တဿံ ပရိသတိ ဇေဋ္ဌကော ပါမောက္ခော, တသ္မိံ သင်္ဂဟိတေ သေသပရိသာ
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၁။)သင်္ဂဟိတာဝ ဟောတီတိ ထေရော တမေဝ အာမန္တေသိ။ သီလသမ္ပန္နောတိ သီလေန သမ္ပန္နော, သမ္ပန္နသီလော ပရိပုဏ္ဏသီလောတိ အတ္ထော။ သဒ္ဓမ္မေဟီတိ သုန္ဒရဓမ္မေဟိ, သတံ ဝါ သပ္ပုရိသာနံ ဓမ္မေဟိ။
֍ ဋီ ၂၄။ ကထဉ္စ မဟာနာမာတိ ဣမိနာ ဧတ္တကေန ဌာနေန သေခပဋိပဒါယ မာတိကံ ဌပေတွာ ပဋိပါဋိယာ ဝိတ္ထာရေတုကာမော ဧဝမာဟ။ တတ္ထ သီလသမ္ပန္နောတိအာဒီနိ ‘‘သမ္ပန္နသီလာ, ဘိက္ခဝေ, ဝိဟရထာ’’တိ အာကင်္ခေယျသုတ္တာဒီသု ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။
֍ ဋီ ၂၅။ ကာယဒုစ္စရိတေနာတိအာဒီသု ဥပယောဂတ္ထေ ကရဏဝစနံ, ဟိရိယိတဗ္ဗာနိ ကာယဒုစ္စရိတာဒီနိ ဟိရိယတိ ဇိဂုစ္ဆတီတိ အတ္ထော။ ဩတ္တပ္ပနိဒ္ဒေသေ ဟေတွတ္ထေ ကရဏဝစနံ, ကာယဒုစ္စရိတာဒီဟိ ဩတ္တပ္ပဿ ဟေတုဘူတေဟိ ဩတ္တပ္ပတိ ဘာယတီတိ အတ္ထော။ အာရဒ္ဓဝီရိယောတိ ပဂ္ဂဟိတဝီရိယော အနောသက္ကိတမာနသော။ ပဟာနာယာတိ ပဟာနတ္ထာယ။ ဥပသမ္ပဒါယာတိ ပဋိလာဘတ္ထာယ။ ထာမဝါတိ ဝီရိယထာမေန သမန္နာဂတော။ ဒဠှပရက္ကမောတိ ထိရပရက္ကမော။ အနိက္ခိတ္တဓုရော ကုသလေသု ဓမ္မေသူတိ ကုသလေသု ဓမ္မေသု အနောရောပိတဓုရော အနောသက္ကိတဝီရိယော။ ပရမေနာတိ ဥတ္တမေန။ သတိနေပက္ကေနာတိ သတိယာ စ နိပကဘာဝေန စ။ ကသ္မာ ပန သတိဘာဇနိယေ ပညာ အာဂတာတိ? သတိယာ ဗလဝဘာဝဒီပနတ္ထံ။ ပညာဝိပ္ပယုတ္တာ ဟိ သတိ ဒုဗ္ဗလာ ဟောတိ, သမ္ပယုတ္တာ ဗလဝတီတိ။
စိရကတမ္ပီတိ အတ္တနာ ဝါ ပရေန ဝါ ကာယေန စိရကတံ စေတိယင်္ဂဏဝတ္တာဒိ အသီတိ မဟာဝတ္တပဋိပတ္တိပူရဏံ။ စိရဘာသိတမ္ပီတိ အတ္တနာ ဝါ ပရေန ဝါ ဝါစာယ စိရဘာသိတံ သက္ကစ္စံ ဥဒ္ဒိသန-ဥဒ္ဒိသာပန-ဓမ္မောသာရဏ-ဓမ္မဒေသနာ-ဥပနိသိန္နကထာ-အနုမောဒနိယာဒိဝသေန ပဝတ္တိတံ ဝစီကမ္မံ။ သရိတာ အနုဿရိတာတိ တသ္မိံ ကာယေန စိရကတေ ‘‘ကာယော နာမ ကာယဝိညတ္တိ, စိရဘာသိတေ ဝါစာ နာမ ဝစီဝိညတ္တိ။ တဒုဘယမ္ပိ ရူပံ, တံသမုဋ္ဌာပိကာ စိတ္တစေတသိကာ အရူပံ။ ဣတိ ဣမေ ရူပါရူပဓမ္မာ ဧဝံ ဥပ္ပဇ္ဇိတွာ ဧဝံ နိရုဒ္ဓါ’’တိ သရတိ စေဝ အနုဿရတိ စ, သတိသမ္ဗောဇ္ဈင်္ဂံ သမုဋ္ဌာပေတီတိ အတ္ထော။ ဗောဇ္ဈင်္ဂသမုဋ္ဌာပိကာ ဟိ သတိ ဣဓ အဓိပ္ပေတာ။ တာယ သတိယာ ဧသ သကိမ္ပိ သရဏေန သရိတာ, ပုနပ္ပုနံ သရဏေန အနုဿရိတာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၂။)ဥဒယတ္ထဂါမိနိယာတိ ပဉ္စန္နံ ခန္ဓာနံ ဥဒယဝယဂါမိနိယာ ဥဒယဉ္စ ဝယဉ္စ ပဋိဝိဇ္ဈိတုံ သမတ္ထာယ။ အရိယာယာတိ ဝိက္ခမ္ဘနဝသေန စ သမုစ္ဆေဒဝသေန စ ကိလေသေဟိ အာရကာ ဌိတာယ ပရိသုဒ္ဓါယ။ ပညာယ သမန္နာဂတောတိ ဝိပဿနာပညာယ စေဝ မဂ္ဂပညာယ စ သမင်္ဂီဘူတော။ နိဗ္ဗေဓိကာယာတိ သာယေဝ နိဗ္ဗိဇ္ဈနတော နိဗ္ဗေဓိကာတိ ဝုစ္စတိ, တာယ သမန္နာဂတောတိ အတ္ထော။ တတ္ထ မဂ္ဂပညာယ သမုစ္ဆေဒဝသေန အနိဗ္ဗိဒ္ဓပုဗ္ဗံ အပဒါလိတပုဗ္ဗံ လောဘက္ခန္ဓံ ဒေါသက္ခန္ဓံ မောဟက္ခန္ဓံ နိဗ္ဗိဇ္ဈတိ ပဒါလေတီတိ နိဗ္ဗေဓိကာ။ ဝိပဿနာပညာယ တဒင်္ဂဝသေန နိဗ္ဗေဓိကာယ မဂ္ဂပညာယ ပဋိလာဘသံဝတ္တနတော စာတိ ဝိပဿနာ ‘‘နိဗ္ဗေဓိကာ’’တိ ဝတ္တုံ ဝဋ္ဋတိ။ သမ္မာ ဒုက္ခက္ခယဂါမိနိယာတိ ဣဓာပိ မဂ္ဂပညာ ‘‘သမ္မာ ဟေတုနာ နယေန ဝဋ္ဋဒုက္ခံ ခေပယမာနာ ဂစ္ဆတီတိ သမ္မာ ဒုက္ခက္ခယဂါမိနီ နာမ။ ဝိပဿနာ တဒင်္ဂဝသေန ဝဋ္ဋဒုက္ခဉ္စ ကိလေသဒုက္ခဉ္စ ခေပယမာနာ ဂစ္ဆတီတိ ဒုက္ခက္ခယဂါမိနီ။ ဒုက္ခက္ခယဂါမိနိယာ ဝါ မဂ္ဂပညာယ ပဋိလာဘသံဝတ္တနတော ဧသာ ဒုက္ခက္ခယဂါမိနီ’’တိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။
֍ ဋီ ၂၆။ အဘိစေတသိကာနန္တိ အဘိစိတ္တံ သေဋ္ဌစိတ္တံ သိတာနံ နိဿိတာနံ။ ဒိဋ္ဌဓမ္မသုခဝိဟာရာနန္တိ အပ္ပိတပ္ပိတက္ခဏေ သုခပဋိလာဘဟေတူနံ။ နိကာမလာဘီတိ ဣစ္ဆိတိစ္ဆိတက္ခဏေ သမာပဇ္ဇိတာ။ အကိစ္ဆလာဘီတိ နိဒုက္ခလာဘီ။ အကသိရလာဘီတိ ဝိပုလလာဘီ။ ပဂုဏဘာဝေန ဧကော ဣစ္ဆိတိစ္ဆိတက္ခဏေ သမာပဇ္ဇိတုံ သက္ကောတိ, သမာဓိပါရိပန္ထိကဓမ္မေ ပန အကိလမန္တော ဝိက္ခမ္ဘေတုံ န သက္ကောတိ, သော အတ္တနော အနိစ္ဆာယ ခိပ္ပမေဝ ဝုဋ္ဌာတိ, ယထာပရိစ္ဆေဒဝသေန သမာပတ္တိံ ဌပေတုံ န သက္ကောတိ အယံ ကိစ္ဆလာဘီ ကသိရလာဘီ နာမ။ ဧကော ဣစ္ဆိတိစ္ဆိတက္ခဏေ စ သမာပဇ္ဇိတုံ သက္ကောတိ, သမာဓိပါရိပန္ထိကဓမ္မေ စ အကိလမန္တော ဝိက္ခမ္ဘေတိ, သော ယထာပရိစ္ဆေဒဝသေနေဝ ဝုဋ္ဌာတုံ သက္ကောတိ, အယံ အကိစ္ဆလာဘီ အကသိရလာဘီ နာမ။
֍ ဋီ ၂၇။ အယံ ဝုစ္စတိ မဟာနာမ အရိယသာဝကော သေခေါ ပါဋိပဒေါတိ မဟာနာမ အရိယသာဝကော သေခေါ ပါဋိပဒေါ ဝိပဿနာဂဗ္ဘာယ ဝဍ္ဎမာနကပဋိပဒါယ သမန္နာဂတောတိ ဝုစ္စတီတိ ဒဿေတိ။ အပုစ္စဏ္ဍတာယာတိ အပူတိအဏ္ဍတာယ။ ဘဗ္ဗော အဘိနိဗ္ဘိဒါယာတိ ဝိပဿနာဒိဉာဏပ္ပဘေဒါယ ဘဗ္ဗော။ သမ္ဗောဓာယာတိ အရိယမဂ္ဂါယ။ အနုတ္တရဿ ယောဂက္ခေမဿာတိ
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၃။)အရဟတ္တံ အနုတ္တရော ယောဂက္ခေမော နာမ, တဒဘိဂမာယ ဘဗ္ဗောတိ ဒဿေတိ။ ယာ ပနာယမေတ္ထ အတ္ထဒီပနတ္ထံ ဥပမာ အာဟဋာ, သာ စေတောခိလသုတ္တေ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ကေဝလဉှိ တတ္ထ ‘‘တဿာ ကုက္ကုဋိယာ အဏ္ဍေသု တိဝိဓကိရိယကရဏံ ဝိယ ဟိ ဣမဿ ဘိက္ခုနော ဥဿောဠှိပန္နရသေဟိ အင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတဘာဝေါ’’တိ ယံ ဧဝံ ဩပမ္မသံသန္ဒနံ အာဂတံ, တံ ဣဓ ဧဝံ သီလသမ္ပန္နော ဟောတီတိအာဒိဝစနတော ‘‘တဿာ ကုက္ကုဋိယာ အဏ္ဍေသု တိဝိဓကိရိယကရဏံ ဝိယ ဣမဿ ဘိက္ခုနော သီလသမ္ပန္နတာဒီဟိ ပန္နရသေဟိ ဓမ္မေဟိ သမင်္ဂိဘာဝေါ’’တိ။ ဧဝံ ယောဇေတွာ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ သေသံ သဗ္ဗတ္ထ ဝုတ္တသဒိသမေဝ။
֍ ဋီ ၂၈။ ဣမံယေဝ အနုတ္တရံ ဥပေက္ခာသတိပါရိသုဒ္ဓိန္တိ ဣမံ ပဌမာဒိဇ္ဈာနေဟိ အသဒိသံ ဥတ္တမံ စတုတ္ထဇ္ဈာနိကံ ဥပေက္ခာသတိပါရိသုဒ္ဓိံ။ ပဌမာဘိနိဗ္ဘိဒါတိ ပဌမော ဉာဏဘေဒေါ။ ဒုတိယာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ ကုက္ကုဋစ္ဆာပကော ပန ဧကဝါရံ မာတုကုစ္ဆိတော ဧကဝါရံ အဏ္ဍကောသတောတိ ဒွေ ဝါရေ ဇာယတိ။ အရိယသာဝကော တီဟိ ဝိဇ္ဇာဟိ တာယော ဝါရေ ဇာယတိ။ ပုဗ္ဗေနိဝါသစ္ဆာဒကံ တမံ ဝိနောဒေတွာ ပုဗ္ဗေနိဝါသဉာဏေန ပဌမံ ဇာယတိ, သတ္တာနံ စုတိပဋိသန္ဓိစ္ဆာဒကံ တမံ ဝိနောဒေတွာ ဒိဗ္ဗစက္ခုဉာဏေန ဒုတိယံ ဇာယတိ, စတုသစ္စပဋိစ္ဆာဒကံ တမံ ဝိနောဒေတွာ အာသဝက္ခယဉာဏေန တတိယံ ဇာယတိ။
֍ ဋီ ၂၉။ ဣဒမ္ပိဿ ဟောတိ စရဏသ္မိန္တိ ဣဒမ္ပိ သီလံ အဿ ဘိက္ခုနော စရဏံ နာမ ဟောတီတိ အတ္ထော။ စရဏံ နာမ ဗဟု အနေကဝိဓံ, သီလာဒယော ပန္နရသဓမ္မာ, တတ္ထ ဣဒမ္ပိ ဧကံ စရဏန္တိ အတ္ထော။ ပဒတ္ထော ပန စရတိ တေန အဂတပုဗ္ဗံ ဒိသံ ဂစ္ဆတီတိ စရဏံ။ ဧသ နယော သဗ္ဗတ္ထ။
ဣဒမ္ပိဿ ဟောတိ ဝိဇ္ဇာယာတိ ဣဒံ ပုဗ္ဗေနိဝါသဉာဏံ တဿ ဝိဇ္ဇာ နာမ ဟောတီတိ အတ္ထော။ ဝိဇ္ဇာ နာမ ဗဟု အနေကဝိဓာ, ဝိပဿနဉာဏာဒီနိ အဋ္ဌ ဉာဏာနိ, တတ္ထ ဣဒမ္ပိ ဉာဏံ ဧကာ ဝိဇ္ဇာတိပိ အတ္ထော။ ပဒတ္ထော ပန ဝိနိဝိဇ္ဈိတွာ ဧတာယ ဇာနာတီတိ ဝိဇ္ဇာ။ ဧသ နယော သဗ္ဗတ္ထ။ ဝိဇ္ဇာသမ္ပန္နော ဣတိပီတိ တီဟိ ဝိဇ္ဇာဟိ ဝိဇ္ဇာသမ္ပန္နော ဣတိပိ။ စရဏသမ္ပန္နော ဣတိပီတိ ပဉ္စဒသဟိ ဓမ္မေဟိ စရဏသမ္ပန္နော ဣတိပိ။ တဒုဘယေန ပန ဝိဇ္ဇာစရဏသမ္ပန္နော ဣတိပီတိ။
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၄။)֍ ဋီ ၃၀။ သနင်္ကုမာရေနာတိ ပေါရာဏကကုမာရေန, စိရကာလတော ပဋ္ဌာယ ကုမာရောတိ ပညာတေန။ သော ကိရ မနုဿပထေ ပဉ္စစူဠကကုမာရကကာလေ ဈာနံ နိဗ္ဗတ္တေတွာ အပရိဟီနဇ္ဈာနော ဗြဟ္မလောကေ နိဗ္ဗတ္တိ, တဿ သော အတ္တဘာဝေါ ပိယော အဟောသိ မနာပေါ, တသ္မာ တာဒိသေနေဝ အတ္တဘာဝေန စရတိ, တေန နံ သနင်္ကုမာရောတိ သဉ္ဇာနန္တိ။ ဇနေတသ္မိန္တိ ဇနိတသ္မိံ, ပဇာယာတိ အတ္ထော။ ယေ ဂေါတ္တပဋိသာရိနောတိ ယေ ဇနေတသ္မိံ ဂေါတ္တံ ပဋိသရန္တိ ‘‘အဟံ ဂေါတမော, အဟံ ကဿပေါ’’တိ, တေသု လောကေ ဂေါတ္တပဋိသာရီသု ခတ္တိယော သေဋ္ဌော။ အနုမတာ ဘဂဝတာတိ မမ ပဉှဗျာကရဏေန သဒ္ဓိံ သံသန္ဒိတွာ ဒေသိတာတိ အမ္ဗဋ္ဌသုတ္တေ ဗုဒ္ဓေန ဘဂဝတာ ‘‘အဟမ္ပိ, အမ္ဗဋ္ဌ, ဧဝံ ဝဒါမိ –
‘ခတ္တိယော သေဋ္ဌော ဇနေတသ္မိံ, ယေ ဂေါတ္တပဋိသာရိနော၊
ဝိဇ္ဇာစရဏသမ္ပန္နော, သော သေဋ္ဌော ဒေဝမာနုသေ’တိ’’။ (ဒီ။ နိ။ ၁။၂၇၇) –
ဧဝံ ဘာသန္တေန အနုညာတာ အနုမောဒိတာ။ သာဓု သာဓု အာနန္ဒာတိ, ဘဂဝါ ကိရ အာဒိတော ပဋ္ဌာယ နိဒ္ဒံ အနောက္ကမန္တောဝ ဣမံ သုတ္တံ သုတွာ အာနန္ဒေန သေခပဋိပဒါယ ကူဋံ ဂဟိတန္တိ ဉတွာ ဥဋ္ဌာယ ပလ္လင်္ကံ အာဘုဇိတွာ နိသိန္နော သာဓုကာရံ အဒါသိ။ ဧတ္တာဝတာ စ ပန ဣဒံ သုတ္တံ ဇိနဘာသိတံ နာမ ဇာတံ။ သေသံ သဗ္ဗတ္ထ ဥတ္တာနမေဝါတိ။
ပပဉ္စသူဒနိယာ မဇ္ဈိမနိကာယဋ္ဌကထာယ
သေခသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၄။ ပေါတလိယသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၃၁။ ဧဝံ မေ သုတန္တိ ပေါတလိယသုတ္တံ။ တတ္ထ အင်္ဂုတ္တရာပေသူတိ အင်္ဂါယေဝ သော ဇနပဒေါ, မဟိယာ ပနဿ ဥတ္တရေန ယာ အာပေါ, တာသံ အဝိဒူရတ္တာ ဥတ္တရာပေါတိပိ ဝုစ္စတိ။ ကတရမဟိယာ ဥတ္တရေန ယာ အာပေါတိ, မဟာမဟိယာ။ တတ္ထာယံ အာဝိဘာဝကထာ – အယံ ကိရ ဇမ္ဗုဒီပေါ ဒသသဟဿယောဇနပရိမာဏော။ တတ္ထ စ စတုသဟဿယောဇနပ္ပမာဏော ပဒေသော ဥဒကေန အဇ္ဈောတ္ထဋော သမုဒ္ဒေါတိ သင်္ခံ
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၅။)ဂတော။ တိသဟဿယောဇနပ္ပမာဏေ မနုဿာ ဝသန္တိ။ တိသဟဿယောဇနပ္ပမာဏေ ဟိမဝါ ပတိဋ္ဌိတော ဥဗ္ဗေဓေန ပဉ္စယောဇနသတိကော စတုရာသီတိကူဋသဟဿပဋိမဏ္ဍိတော သမန္တတော သန္ဒမာနပဉ္စသတနဒီဝိစိတ္တော, ယတ္ထ အာယာမဝိတ္ထာရေန စေဝ ဂမ္ဘီရတာယ စ ပဏ္ဏာသပဏ္ဏာသယောဇနာ ဒိယဍ္ဎယောဇနသတပရိမဏ္ဍလာ အနောတတ္တဒဟော ကဏ္ဏမုဏ္ဍဒဟော ရထကာရဒဟော ဆဒ္ဒန္တဒဟော ကုဏာလဒဟော မန္ဒာကိနီဒဟော သီဟပပါတဒဟောတိ သတ္တ မဟာသရာ ပတိဋ္ဌိတာ။ တေသု အနောတတ္တဒဟော သုဒဿနကူဋံ စိတြကူဋံ ကာဠကူဋံ ဂန္ဓမာဒနကူဋံ ကေလာသကူဋန္တိ ဣမေဟိ ပဉ္စဟိ ပဗ္ဗတေဟိ ပရိက္ခိတ္တော။
တတ္ထ သုဒဿနကူဋံ သောဝဏ္ဏမယံ ဒွိယောဇနသတုဗ္ဗေဓံ အန္တောဝင်္ကံ ကာကမုခသဏ္ဌာနံ တမေဝ သရံ ပဋိစ္ဆာဒေတွာ ဌိတံ။ စိတြကူဋံ သဗ္ဗရတနမယံ။ ကာဠကူဋံ အဉ္ဇနမယံ။ ဂန္ဓမာဒနကူဋံ သာနုမယံ အဗ္ဘန္တရေ မုဂ္ဂဝဏ္ဏံ, မူလဂန္ဓော သာရဂန္ဓော ဖေဂ္ဂုဂန္ဓော တစဂန္ဓော ပပဋိကဂန္ဓော ရသဂန္ဓော ပတ္တဂန္ဓော ပုပ္ဖဂန္ဓော ဖလဂန္ဓော ဂန္ဓဂန္ဓောတိ ဣမေဟိ ဒသဟိ ဂန္ဓေဟိ ဥဿန္နံ နာနပ္ပကာရဩသဓသဉ္ဆန္နံ, ကာဠပက္ခဥပေါသထဒိဝသေ အာဒိတ္တမိဝ အင်္ဂါရံ ဇလန္တံ တိဋ္ဌတိ။ ကေလာသကူဋံ ရဇတမယံ။ သဗ္ဗာနိ သုဒဿနေန သမာနုဗ္ဗေဓသဏ္ဌာနာနိ, တမေဝ သရံ ပဋိစ္ဆာဒေတွာ ဌိတာနိ။ တာနိ သဗ္ဗာနိ ဒေဝါနုဘာဝေန နာဂါနုဘာဝေန စ ဝဿန္တိ, နဒိယော စ တေသု သန္ဒန္တိ။ တံ သဗ္ဗမ္ပိ ဥဒကံ အနောတတ္တမေဝ ပဝိသတိ။ စန္ဒိမသူရိယာ ဒက္ခိဏေန ဝါ ဥတ္တရေန ဝါ ဂစ္ဆန္တာ ပဗ္ဗတန္တရေန တတ္ထ ဩဘာသံ ကရောန္တိ, ဥဇုံ ဂစ္ဆန္တာ န ကရောန္တိ, တေနေဝဿ အနောတတ္တန္တိ သင်္ခါ ဥဒပါဒိ။
တတ္ထ မနောဟရသိလာတလာနိ နိမ္မစ္ဆကစ္ဆပါနိ ဖလိကသဒိသနိမ္မလုဒကာနိ နှာနတိတ္ထာနိ သုပဋိယတ္တာနိ ဟောန္တိ, ယေသု ဗုဒ္ဓပစ္စေကဗုဒ္ဓခီဏာသဝါ စ ဣဒ္ဓိမန္တော စ ဣသယော နှာယန္တိ, ဒေဝယက္ခာဒယော ဥယျာနကီဠကံ ကီဠန္တိ။
တဿ စတူသု ပဿေသု သီဟမုခံ ဟတ္ထိမုခံ အဿမုခံ ဥသဘမုခန္တိ စတ္တာရိ မုခါနိ ဟောန္တိ, ယေဟိ စတဿော နဒိယော သန္ဒန္တိ။ သီဟမုခေန နိက္ခန္တနဒီတီရေ သီဟာ ဗဟုတရာ ဟောန္တိ။ ဟတ္ထိမုခါဒီဟိ ဟတ္ထိအဿဥသဘာ။ ပုရတ္ထိမဒိသတော နိက္ခန္တနဒီ အနောတတ္တံ တိက္ခတ္တုံ ပဒက္ခိဏံ ကတွာ ဣတရာ တိဿော နဒိယော
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၆။)အနုပဂမ္မ ပါစီနဟိမဝန္တေနေဝ အမနုဿပထံ ဂန္တွာ မဟာသမုဒ္ဒံ ပဝိသတိ။ ပစ္ဆိမဒိသတော စ ဥတ္တရဒိသတော စ နိက္ခန္တနဒိယောပိ တထေဝ ပဒက္ခိဏံ ကတွာ ပစ္ဆိမဟိမဝန္တေနေဝ ဥတ္တရဟိမဝန္တေနေဝ စ အမနုဿပထံ ဂန္တွာ မဟာသမုဒ္ဒံ ပဝိသန္တိ။ ဒက္ခိဏဒိသတော နိက္ခန္တနဒီ ပန တံ တိက္ခတ္တုံ ပဒက္ခိဏံ ကတွာ ဒက္ခိဏေန ဥဇုကံ ပါသာဏပိဋ္ဌေနေဝ သဋ္ဌိယောဇနာနိ ဂန္တွာ ပဗ္ဗတံ ပဟရိတွာ ဝုဋ္ဌာယ ပရိက္ခေပေန တိဂါဝုတပ္ပမာဏာ ဥဒကဓာရာ စ ဟုတွာ အာကာသေန သဋ္ဌိယောဇနာနိ ဂန္တွာ တိယဂ္ဂဠေ နာမ ပါသာဏေ ပတိတာ, ပါသာဏော ဥဒကဓာရာဝေဂေန ဘိန္နော။ တတ္ထ ပညာသယောဇနပ္ပမာဏာ တိယဂ္ဂဠာ နာမ ပေါက္ခရဏီ ဇာတာ, ပေါက္ခရဏိယာ ကူလံ ဘိန္ဒိတွာ ပါသာဏံ ပဝိသိတွာ သဋ္ဌိယောဇနာနိ ဂတာ။ တတော ဃနပထဝိံ ဘိန္ဒိတွာ ဥမင်္ဂေန သဋ္ဌိယောဇနာနိ ဂန္တွာ ဝိဉ္ဈုံ နာမ တိရစ္ဆာနပဗ္ဗတံ ပဟရိတွာ ဟတ္ထတလေ ပဉ္စင်္ဂုလိသဒိသာ ပဉ္စဓာရာ ဟုတွာ ပဝတ္တန္တိ။ သာ တိက္ခတ္တုံ အနောတတ္တံ ပဒက္ခိဏံ ကတွာ ဂတဋ္ဌာနေ အာဝဋ္ဋဂင်္ဂါတိ ဝုစ္စတိ။ ဥဇုကံ ပါသာဏပိဋ္ဌေန သဋ္ဌိယောဇနာနိ ဂတဋ္ဌာနေ ကဏှဂင်္ဂါတိ, အာကာသေန သဋ္ဌိယောဇနာနိ ဂတဋ္ဌာနေ အာကာသဂင်္ဂါတိ, တိယဂ္ဂဠပါသာဏေ ပညာသယောဇနောကာသေ ဌိတာ တိယဂ္ဂဠပေါက္ခရဏီတိ, ကူလံ ဘိန္ဒိတွာ ပါသာဏံ ပဝိသိတွာ သဋ္ဌိယောဇနာနိ ဂတဋ္ဌာနေ ဗဟလဂင်္ဂါတိ, ဥမင်္ဂေန သဋ္ဌိယောဇနာနိ ဂတဋ္ဌာနေ ဥမင်္ဂဂင်္ဂါတိ ဝုစ္စတိ။ ဝိဉ္ဈုံ နာမ တိရစ္ဆာနပဗ္ဗတံ ပဟရိတွာ ပဉ္စဓာရာ ဟုတွာ ပဝတ္တဋ္ဌာနေ ပန ဂင်္ဂါ ယမုနာ အစိရဝတီ သရဘူ မဟီတိ ပဉ္စဓာ သင်္ခံ ဂတာ။ ဧဝမေတာ ပဉ္စ မဟာနဒိယော ဟိမဝန္တတော ပဘဝန္တိ။ တာသု ယာ အယံ ပဉ္စမီ မဟီ နာမ, သာ ဣဓ မဟာမဟီတိ အဓိပ္ပေတာ။ တဿာ ဥတ္တရေန ယာ အာပေါ, တာသံ အဝိဒူရတ္တာ သော ဇနပဒေါ အင်္ဂုတ္တရာပေါတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ တသ္မိံ အင်္ဂုတ္တရာပေသု ဇနပဒေ။
အာပဏံ နာမာတိ တသ္မိံ ကိရ နိဂမေ ဝီသတိ အာပဏမုခသဟဿာနိ ဝိဘတ္တာနိ အဟေသုံ။ ဣတိ သော အာပဏာနံ ဥဿန္နတ္တာ အာပဏန္တေွဝ သင်္ခံ ဂတော။ တဿ စ နိဂမဿ အဝိဒူရေ နဒီတီရေ ဃနစ္ဆာယော ရမဏီယော ဘူမိဘာဂေါ မဟာဝနသဏ္ဍော, တသ္မိံ ဘဂဝါ ဝိဟရတိ။ တေနေဝေတ္ထ ဝသနဋ္ဌာနံ န နိယာမိတန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ယေနညတရော ဝနသဏ္ဍော
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၇။)တေနုပသင်္ကမီတိ ဘိက္ခုသံဃံ ဝသနဋ္ဌာနံ ပေသေတွာ ဧကကောဝ ဥပသင်္ကမိ ပေါတလိယံ ဂဟပတိံ သန္ဓာယ။ ပေါတလိယောပိ ခေါ ဂဟပတီတိ ပေါတလိယောတိ ဧဝံနာမကော ဂဟပတိ။ သမ္ပန္နနိဝါသနပါဝုရဏောတိ ပရိပုဏ္ဏနိဝါသနပါဝုရဏော, ဧကံ ဒီဃဒသံ သာဋကံ နိဝတ္ထော ဧကံ ပါရုတောတိ အတ္ထော။ ဆတ္တုပါဟနာဟီတိ ဆတ္တံ ဂဟေတွာ ဥပါဟနာ အာရုယှာတိ အတ္ထော။ အာသနာနီတိ ပလ္လင်္ကပီဌပလာလပီဌကာဒီနိ။ အန္တမသော သာခါဘင်္ဂမ္ပိ ဟိ အာသနန္တေဝ ဝုစ္စတိ။ ဂဟပတိဝါဒေနာတိ ဂဟပတီတိ ဣမိနာ ဝစနေန။ သမုဒါစရတီတိ ဝေါဟရတိ။
ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစာတိ တတိယံ ဂဟပတီတိ ဝစနံ အဓိဝါသေတုံ အသက္ကောန္တော ဘဂဝန္တမေတံ ‘‘တယိဒံ, ဘော, ဂေါတမာ’’တိအာဒိဝစနံ အဝေါစ။ တတ္ထ နစ္ဆန္နန္တိ န အနုစ္ဆဝိကံ။ နပ္ပတိရူပန္တိ န သာရုပ္ပံ။ အာကာရာတိအာဒီနိ သဗ္ဗာနေဝ ကာရဏဝေဝစနာနိ။ ဒီဃဒသဝတ္ထဓာရဏ-ကေသမဿုနခဌပနာဒီနိ ဟိ သဗ္ဗာနေဝ ဂိဟိဗျဉ္ဇနာနိ တဿ ဂိဟိဘာဝံ ပါကဋံ ကရောန္တီတိ အာကာရာ, ဂိဟိသဏ္ဌာနေန သဏ္ဌိတတ္တာ လိင်္ဂါ, ဂိဟိဘာဝဿ သဉ္ဇာနနနိမိတ္တတာယ နိမိတ္တာတိ ဝုတ္တာ။ ယထာ တံ ဂဟပတိဿာတိ ယထာ ဂဟပတိဿ အာကာရလိင်္ဂနိမိတ္တာ ဘဝေယျုံ, တထေဝ တုယှံ။ တေန တာဟံ ဧဝံ သမုဒါစရာမီတိ ဒဿေတိ။ အထ သော ယေန ကာရဏေန ဂဟပတိဝါဒံ နာဓိဝါသေတိ, တံ ပကာသေန္တော ‘‘တထာ ဟိ ပန မေ’’တိအာဒိမာဟ။
နိယျာတန္တိ နိယျာတိတံ။ အနောဝါဒီ အနုပဝါဒီတိ ‘‘တာတာ, ကသထ, ဝပထ, ဝဏိပ္ပထံ ပယောဇေထာ’’တိအာဒိနာ ဟိ နယေန ဩဝဒန္တော ဩဝါဒီ နာမ ဟောတိ။ ‘‘တုမှေ န ကသထ, န ဝပထ, န ဝဏိပ္ပထံ ပယောဇေထ, ကထံ ဇီဝိဿထ, ပုတ္တဒါရံ ဝါ ဘရိဿထာ’’တိအာဒိနာ နယေန ပန ဥပဝဒန္တော ဥပဝါဒီ နာမ ဟောတိ။ အဟံ ပန ဥဘယမ္ပိ တံ န ကရောမိ။ တေနာဟံ တတ္ထ အနောဝါဒီ အနုပဝါဒီတိ ဒဿေတိ။ ဃာသစ္ဆာဒနပရမော ဝိဟရာမီတိ ဃာသမတ္တဉ္စေဝ အစ္ဆာဒနမတ္တဉ္စ ပရမံ ကတွာ ဝိဟရာမိ, တတော ပရံ နတ္ထိ, န စ ပတ္ထေမီတိ ဒီပေတိ။
֍ ဋီ ၃၂။ ဂိဒ္ဓိလောဘော ပဟာတဗ္ဗောတိ ဂေဓဘူတော လောဘော ပဟာတဗ္ဗော။ အနိန္ဒာရောသန္တိ အနိန္ဒာဘူတံ အဃဋ္ဋနံ။ နိန္ဒာရောသောတိ နိန္ဒာဃဋ္ဋနာ။ ဝေါဟာရသမုစ္ဆေဒါယာတိ ဧတ္ထ ဝေါဟာရောတိ ဗျဝဟာရဝေါဟာရောပိ ပဏ္ဏတ္တိပိ ဝစနမ္ပိ စေတနာပိ။ တတ္ထ –
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၈။)‘‘ယော ဟိ ကောစိ မနုဿေသု, ဝေါဟာရံ ဥပဇီဝတိ၊
ဧဝံ ဝါသေဋ္ဌ ဇာနာဟိ, ဝါဏိဇော သော န ဗြာဟ္မဏော’’တိ။ (မ။ နိ။ ၂။၄၅၇) –
အယံ ဗျဝဟာရဝေါဟာရော နာမ။ ‘‘သင်္ခါ သမညာ ပညတ္တိ ဝေါဟာရော’’တိ (ဓ။ သ။ ၁၃၁၃-၁၃၁၅) အယံ ပဏ္ဏတ္တိဝေါဟာရော နာမ။ ‘‘တထာ တထာ ဝေါဟရတိ အပရာမသ’’န္တိ (မ။ နိ။ ၃။၃၃၂) အယံ ဝစနဝေါဟာရော နာမ။ ‘‘အဋ္ဌ အရိယဝေါဟာရာ အဋ္ဌ အနရိယဝေါဟရာ’’တိ (အ။ နိ။ ၈။၆၇) အယံ စေတနာဝေါဟာရော နာမ, အယမိဓာဓိပ္ပေတော။ ယသ္မာ ဝါ ပဗ္ဗဇိတကာလတော ပဋ္ဌာယ ဂိဟီတိ စေတနာ နတ္ထိ, သမဏောတိ စေတနာ ဟောတိ။ ဂိဟီတိ ဝစနံ နတ္ထိ, သမဏောတိ ဝစနံ ဟောတိ။ ဂိဟီတိ ပဏ္ဏတ္တိ နတ္ထိ, သမဏောတိ ပဏ္ဏတ္တိ ဟောတိ။ ဂိဟီတိ ဗျဝဟာရော နတ္ထိ, သမဏောတိ ဝါ ပဗ္ဗဇိတောတိ ဝါ ဗျဝဟာရော ဟောတိ။ တသ္မာ သဗ္ဗေပေတေ လဗ္ဘန္တိ။
֍ ဋီ ၃၃။ ယေသံ ခေါ အဟံ သံယောဇနာနံ ဟေတု ပါဏာတိပါတီတိ ဧတ္ထ ပါဏာတိပါတောဝ သံယောဇနံ။ ပါဏာတိပါတဿေဝ ဟိ ဟေတု ပါဏာတိပါတပစ္စယာ ပါဏာတိပါတီ နာမ ဟောတိ။ ပါဏာတိပါတာနံ ပန ဗဟုတာယ ‘‘ယေသံ ခေါ အဟ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ တေသာဟံ သံယောဇနာနန္တိ တေသံ အဟံ ပါဏာတိပါတဗန္ဓနာနံ။ ပဟာနာယ သမုစ္ဆေဒါယ ပဋိပန္နောတိ ဣမိနာ အပါဏာတိပါတသင်္ခါတေန ကာယိကသီလသံဝရေန ပဟာနတ္ထာယ သမုစ္ဆေဒနတ္ထာယ ပဋိပန္နော။ အတ္တာပိ မံ ဥပဝဒေယျာတိ ကုန္ထကိပိလ္လိကမ္ပိ နာမ ဇီဝိတာ အဝေါရောပနကသာသနေ ပဗ္ဗဇိတွာ ပါဏာတိပါတမတ္တတောပိ ဩရမိတုံ န သက္ကောမိ, ကိံ မယှံ ပဗ္ဗဇ္ဇာယာတိ ဧဝံ အတ္တာပိ မံ ဥပဝဒေယျ။ အနုဝိစ္စာပိ မံ ဝိညူ ဂရဟေယျုန္တိ ဧဝရူပေ နာမ သာသနေ ပဗ္ဗဇိတွာ ပါဏာတိပါတမတ္တတောပိ ဩရမိတုံ န သက္ကောတိ, ကိံ ဧတဿ ပဗ္ဗဇ္ဇာယာတိ ဧဝံ အနုဝိစ္စ တုလယိတွာ ပရိယောဂါဟေတွာ အညေပိ ဝိညူ ပဏ္ဍိတာ ဂရဟေယျုံ။ ဧတဒေဝ ခေါ ပန သံယောဇနမေတံ နီဝရဏန္တိ ဒသသု သံယောဇနေသု ပဉ္စသု စ နီဝရဏေသု အပရိယာပန္နမ္ပိ ‘‘အဋ္ဌ နီဝရဏာ’’တိ ဒေသနာဝသေနေတံ ဝုတ္တံ။ ဝဋ္ဋဗန္ဓနဋ္ဌေန ဟိ ဟိတပဋိစ္ဆာဒနဋ္ဌေန စ သံယောဇနန္တိပိ နီဝရဏန္တိပိ ဝုတ္တံ။ အာသဝါတိ ပါဏာတိပါတကာရဏာ ဧကော အဝိဇ္ဇာသဝေါ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ဝိဃာတပရိဠာဟာတိ ဝိဃာတာ စ ပရိဠာဟာ စ။
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၉။)တတ္ထ ဝိဃာတဂ္ဂဟဏေန ကိလေသဒုက္ခဉ္စ ဝိပါကဒုက္ခဉ္စ ဂဟိတံ, ပရိဠာဟဂ္ဂဟဏေနပိ ကိလေသပရိဠာဟော စ ဝိပါကပရိဠာဟော စ ဂဟိတော။ ဣမိနာ ဥပါယေန သဗ္ဗတ္ထ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။
၃၄-၄၀။ အယံ ပန ဝိသေသော – တေသာဟံ သံယောဇနာနံ ပဟာနာယာတိ ဣမသ္မိံ ပဒေ ဣမိနာ ဒိန္နာဒါနသင်္ခါတေန ကာယိကသီလသံဝရေန, သစ္စဝါစာသင်္ခါတေန ဝါစသိကသီလသံဝရေန, အပိသုဏာဝါစာသင်္ခါတေန ဝါစသိကသီလသံဝရေန, အဂိဒ္ဓိလောဘသင်္ခါတေန မာနသိကသီလသံဝရေန, အနိန္ဒာရောသသင်္ခါတေန ကာယိကဝါစသိကသီလသံဝရေန, အကောဓုပါယာသသင်္ခါတေန မာနသိကသီလသံဝရေန, အနတိမာနသင်္ခါတေန မာနသိကသီလသံဝရေန ပဟာနတ္ထာယ သမုစ္ဆေဒနတ္ထာယ ပဋိပန္နောတိ ဧဝံ သဗ္ဗဝါရေသု ယောဇနာ ကာတဗ္ဗာ။
အတ္တာပိ မံ ဥပဝဒေယျ အနုဝိစ္စာပိ မံ ဝိညူ ဂရဟေယျုန္တိ ဣမေသု ပန ပဒေသု တိဏသလာကမ္ပိ နာမ ဥပါဒါယ အဒိန္နံ အဂ္ဂဟဏသာသနေ ပဗ္ဗဇိတွာ အဒိန္နာဒါနမတ္တတောပိ ဝိရမိတုံ န သက္ကောမိ, ကိံ မယှံ ပဗ္ဗဇ္ဇာယာတိ ဧဝံ အတ္တာပိ မံ ဥပဝဒေယျ။ ဧဝရူပေ နာမ သာသနေ ပဗ္ဗဇိတွာ အဒိန္နာဒါနမတ္တတောပိ ဩရမိတုံ န သက္ကောတိ, ကိံ ဣမဿ ပဗ္ဗဇ္ဇာယာတိ ဧဝံ အနုဝိစ္စာပိ မံ ဝိညူ ဂရဟေယျုံ? ဟသာပေက္ခတာယပိ နာမ ဒဝကမျတာယ ဝါ မုသာဝါဒံ အကရဏသာသနေ ပဗ္ဗဇိတွာ။ သဗ္ဗာကာရေန ပိသုဏံ အကရဏသာသနေ နာမ ပဗ္ဗဇိတွာ။ အပ္ပမတ္တကမ္ပိ ဂိဒ္ဓိလောဘံ အကရဏသာသနေ နာမ ပဗ္ဗဇိတွာပိ။ ကကစေန အင်္ဂေသု ဩက္ကန္တိယမာနေသုပိ နာမ ပရေသံ နိန္ဒာရောသံ အကရဏသာသနေ ပဗ္ဗဇိတွာ။ ဆိန္နခါဏုကဏ္ဋကာဒီသုပိ နာမ ကောဓုပါယာသံ အကရဏသာသနေ ပဗ္ဗဇိတွာ။ အဓိမာနမတ္တမ္ပိ နာမ မာနံ အကရဏသာသနေ ပဗ္ဗဇိတွာ အတိမာနမတ္တမ္ပိ ပဇဟိတုံ န သက္ကောမိ, ကိံ မယှံ ပဗ္ဗဇ္ဇာယာတိ ဧဝံ အတ္တာပိ မံ ဥပဝဒေယျ။ ဧဝရူပေ နာမ သာသနေ ပဗ္ဗဇိတွာ အတိမာနမတ္တမ္ပိ ပဇဟိတုံ န သက္ကောတိ, ကိံ ဣမဿ ပဗ္ဗဇ္ဇာယာတိ ဧဝံ အနုဝိစ္စာပိ မံ ဝိညူ ဂရဟေယျုန္တိ ဧဝံ သဗ္ဗဝါရေသု ယောဇနာ ကာတဗ္ဗာ။
အာသဝါတိ ဣမသ္မိံ ပန ပဒေ အဒိန္နာဒါနကာရဏာ ကာမာသဝေါ ဒိဋ္ဌာသဝေါ အဝိဇ္ဇာသဝေါတိ တယော အာသဝါ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ, တထာ မုသာဝါဒကာရဏာ ပိသုဏာဝါစာကာရဏာ စ, ဂိဒ္ဓိလောဘကာရဏာ ဒိဋ္ဌာသဝေါ
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၃၀။)အဝိဇ္ဇာသဝေါ စ, နိန္ဒာရောသကာရဏာ အဝိဇ္ဇာသဝေါဝ, တထာ ကောဓုပါယာသကာရဏာ, အတိမာနကာရဏာ ဘဝါသဝေါ အဝိဇ္ဇာသဝေါ စာတိ ဒွေဝ အာသဝါ ဥပ္ပဇ္ဇန္တီတိ ဧဝံ အာသဝုပ္ပတ္တိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။
ဣမေသု ပန အဋ္ဌသုပိ ဝါရေသု အသမ္မောဟတ္ထံ ပုန အယံ သင်္ခေပဝိနိစ္ဆယော – ပုရိမေသု တာဝ စတူသု ဝိရမိတုံ န သက္ကောမီတိ ဝတ္တဗ္ဗံ, ပစ္ဆိမေသု ပဇဟိတုံ န သက္ကောမီတိ။ ပါဏာတိပါတနိန္ဒာရောသကောဓုပါယာသေသု စ ဧကော အဝိဇ္ဇာသဝေါဝ ဟောတိ, အဒိန္နာဒါနမုသာဝါဒပိသုဏာဝါစာသု ကာမာသဝေါ ဒိဋ္ဌာသဝေါ အဝိဇ္ဇာသဝေါ, ဂိဒ္ဓိလောဘေ ဒိဋ္ဌာသဝေါ အဝိဇ္ဇာသဝေါ, အတိမာနေ ဘဝါသဝေါ အဝိဇ္ဇာသဝေါ, အပါဏာတိပါတံ ဒိန္နာဒါနံ ကာယိကံ သီလံ, အမုသာ အပိသုဏံ ဝါစသိကသီလံ, ဌပေတွာ အနိန္ဒာရောသံ သေသာနိ တီဏိ မာနသိကသီလာနိ။ ယသ္မာ ပန ကာယေနပိ ဃဋ္ဋေတိ ရောသေတိ ဝါစာယပိ, တသ္မာ အနိန္ဒာရောသော ဒွေ ဌာနာနိ ယာတိ, ကာယိကသီလမ္ပိ ဟောတိ ဝါစသိကသီလမ္ပိ။ ဧတ္တာဝတာ ကိံ ကထိတံ? ပါတိမောက္ခသံဝရသီလံ။ ပါတိမောက္ခသံဝရသီလေ ဌိတဿ စ ဘိက္ခုနော ပဋိသင်္ခါပဟာနဝသေန ဂိဟိဝေါဟာရသမုစ္ဆေဒေါ ကထိတောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။
ကာမာဒီနဝကထာဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၄၂။ ဝိတ္ထာရဒေသနာယံ တမေနံ ဒက္ခောတိ ပဒဿ ဥပသုမ္ဘေယျာတိ ဣမိနာ သဒ္ဓိံ သမ္ဗန္ဓော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ, တမေနံ ကုက္ကုရံ ဥပသုမ္ဘေယျ, တဿ သမီပေ ခိပေယျာတိ အတ္ထော။ အဋ္ဌိကင်္ကလန္တိ ဥရဋ္ဌိံ ဝါ ပိဋ္ဌိကဏ္ဋကံ ဝါ သီသဋ္ဌိံ ဝါ။ တဉှိ နိမ္မံသတ္တာ ကင်္ကလန္တိ ဝုစ္စတိ။ သုနိက္ကန္တံ နိက္ကန္တန္တိ ယထာ သုနိက္ကန္တံ ဟောတိ, ဧဝံ နိက္ကန္တံ နိလ္လိခိတံ, ယဒေတ္ထ အလ္လီနမံသံ အတ္ထိ, တံ သဗ္ဗံ နိလ္လိခိတွာ အဋ္ဌိမတ္တမေဝ ကတန္တိ အတ္ထော။ တေနေဝါဟ ‘‘နိမ္မံသ’’န္တိ။ လောဟိတံ ပန မက္ခိတွာ တိဋ္ဌတိ, တေန ဝုတ္တံ ‘‘လောဟိတမက္ခိတ’’န္တိ။
ဗဟုဒုက္ခာ ဗဟုပါယာသာတိ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကသမ္ပရာယိကေဟိ ဒုက္ခေဟိ ဗဟုဒုက္ခာ, ဥပါယာသသံကိလေသေဟိ ဗဟုပါယာသာ။ ယာယံ ဥပေက္ခာ နာနတ္တာ နာနတ္တသိတာတိ ယာ အယံ ပဉ္စကာမဂုဏာရမ္မဏဝသေန နာနာသဘာဝါ,
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၃၁။)တာနေဝ စ အာရမ္မဏာနိ နိဿိတတ္တာ ‘‘နာနတ္တသိတာ’’တိ ဝုစ္စတိ ပဉ္စကာမဂုဏူပေက္ခာ, တံ အဘိနိဝဇ္ဇေတွာ။ ဧကတ္တာ ဧကတ္တသိတာတိ စတုတ္ထဇ္ဈာနုပေက္ခာ, သာ ဟိ ဒိဝသမ္ပိ ဧကသ္မိံ အာရမ္မဏေ ဥပ္ပဇ္ဇနတော ဧကသဘာဝါ, တဒေဝ ဧကံ အာရမ္မဏံ နိဿိတတ္တာ ဧကတ္တသိတာ နာမ။ ယတ္ထ သဗ္ဗသော လောကာမိသူပါဒါနာ အပရိသေသာ နိရုဇ္ဈန္တီတိ ယတ္ထ စတုတ္ထဇ္ဈာနုပေက္ခာယံ ယံ ဥပေက္ခံ အာဂမ္မ ယံ ပဋိစ္စ သဗ္ဗေန သဗ္ဗံ အပရိသေသာ လောကာမိသသင်္ခါတာ ပဉ္စကာမဂုဏာမိသာ နိရုဇ္ဈန္တိ။ ပဉ္စကာမဂုဏာမိသာတိ စ ကာမဂုဏာရမ္မဏဆန္ဒရာဂါ, ဂဟဏဋ္ဌေန တေယေဝ စ ဥပါဒါနာတိပိ ဝုတ္တာ။ တမေဝူပေက္ခံ ဘာဝေတီတိ တံ လောကာမိသူပါဒါနာနံ ပဋိပက္ခဘူတံ စတုတ္ထဇ္ဈာနုပေက္ခမေဝ ဝဍ္ဎေတိ။
֍ ဋီ ၄၃။ ဥဍ္ဍီယေယျာတိ ဥပ္ပတိတွာ ဂစ္ဆေယျ။ အနုပတိတွာတိ အနုဗန္ဓိတွာ။ ဝိတစ္ဆေယျုန္တိ မုခတုဏ္ဍကေန ဍံသန္တာ တစ္ဆေယျုံ။ ဝိဿဇ္ဇေယျုန္တိ မံသပေသိံ နခေဟိ ကဍ္ဎိတွာ ပါတေယျုံ။
֍ ဋီ ၄၇။ ယာနံ ဝါ ပေါရိသေယျန္တိ ပုရိသာနုစ္ဆဝိကံ ယာနံ။ ပဝရမဏိကုဏ္ဍလန္တိ နာနပ္ပကာရံ ဥတ္တမမဏိဉ္စ ကုဏ္ဍလဉ္စ။ သာနိ ဟရန္တီတိ အတ္တနော ဘဏ္ဍကာနိ ဂဏှန္တိ။
֍ ဋီ ၄၈။ သမ္ပန္နဖလန္တိ မဓုရဖလံ။ ဥပပန္နဖလန္တိ ဖလူပပန္နံ ဗဟုဖလံ။
֍ ဋီ ၄၉။ အနုတ္တရန္တိ ဥတ္တမံ ပဘဿရံ နိရုပက္ကိလေသံ။
֍ ဋီ ၅၀။ အာရကာ အဟံ, ဘန္တေတိ ပထဝိတော နဘံ ဝိယ သမုဒ္ဒဿ ဩရိမတီရတော ပရတီရံ ဝိယ စ သုဝိဒူရဝိဒူရေ အဟံ။ အနာဇာနီယေတိ ဂိဟိဝေါဟာရသမုစ္ဆေဒနဿ ကာရဏံ အဇာနနကေ။ အာဇာနီယဘောဇနန္တိ ကာရဏံ ဇာနန္တေဟိ ဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ ဘောဇနံ။ အနာဇာနီယဘောဇနန္တိ ကာရဏံ အဇာနန္တေဟိ ဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ ဘောဇနံ။ သေသံ သဗ္ဗတ္ထ ဥတ္တာနမေဝါတိ။
ပပဉ္စသူဒနိယာ မဇ္ဈိမနိကာယဋ္ဌကထာယ
ပေါတလိယသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၃၂။)၅။ ဇီဝကသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၅၁။ ဧဝံ မေ သုတန္တိ ဇီဝကသုတ္တံ။ တတ္ထ ဇီဝကဿ ကောမာရဘစ္စဿ အမ္ဗဝနေတိ ဧတ္ထ ဇီဝတီတိ ဇီဝကော။ ကုမာရေန ဘတောတိ ကောမာရဘစ္စော။ ယထာဟ ‘‘ကိံ ဧတံ ဘဏေ ကာကေဟိ သမ္ပရိကိဏ္ဏန္တိ? ဒါရကော ဒေဝါတိ။ ဇီဝတိ ဘဏေတိ? ဇီဝတိ ဒေဝါတိ။ တေန ဟိ ဘဏေ တံ ဒါရကံ အမှာကံ အန္တေပုရံ နေတွာ ဓာတီနံ ဒေထ ပေါသေတုန္တိ။ တဿ ဇီဝတီတိ ဇီဝကောတိ နာမံ အကံသု, ကုမာရေန ပေါသာပိတောတိ ကောမာရဘစ္စောတိ နာမံ အကံသူ’’တိ (မဟာဝ။ ၃၂၈)။ အယမေတ္ထ သင်္ခေပေါ။ ဝိတ္ထာရေန ပန ဇီဝကဝတ္ထု ခန္ဓကေ အာဂတမေဝ။ ဝိနိစ္ဆယကထာပိဿ သမန္တပါသာဒိကာယ ဝိနယဋ္ဌကထာယ ဝုတ္တာ။
အယံ ပန ဇီဝကော ဧကသ္မိံ သမယေ ဘဂဝတော ဒေါသာဘိသန္နံ ကာယံ ဝိရေစေတွာ သီဝေယျကံ ဒုဿယုဂံ ဒတွာ ဝတ္ထာနုမောဒနပရိယောသာနေ သောတာပတ္တိဖလေ ပတိဋ္ဌာယ စိန္တေသိ – ‘‘မယာ ဒိဝသဿ ဒွတ္တိက္ခတ္တုံ ဗုဒ္ဓုပဋ္ဌာနံ ဂန္တဗ္ဗံ, ဣဒဉ္စ ဝေဠုဝနံ အတိဒူရေ, မယှံ ဥယျာနံ အမ္ဗဝနံ အာသန္နတရံ, ယံနူနာဟမေတ္ထ ဘဂဝတော ဝိဟာရံ ကာရေယျ’’န္တိ။ သော တသ္မိံ အမ္ဗဝနေ ရတ္တိဋ္ဌာနဒိဝါဋ္ဌာနလေဏကုဋိမဏ္ဍပါဒီနိ သမ္ပာဒေတွာ ဘဂဝတော အနုစ္ဆဝိကံ ဂန္ဓကုဋိံ ကာရေတွာ အမ္ဗဝနံ အဋ္ဌာရသဟတ္ထုဗ္ဗေဓေန တမ္ဗပဋ္ဋဝဏ္ဏေန ပါကာရေန ပရိက္ခိပါပေတွာ ဗုဒ္ဓပ္ပမုခံ ဘိက္ခုသံဃံ စီဝရဘတ္တေန သန္တပ္ပေတွာ ဒက္ခိဏောဒကံ ပါတေတွာ ဝိဟာရံ နိယျာတေသိ။ တံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ – ‘‘ဇီဝကဿ ကောမာရဘစ္စဿ အမ္ဗဝနေ’’တိ။
အာရဘန္တီတိ ဃာတေန္တိ။ ဥဒ္ဒိဿကတန္တိ ဥဒ္ဒိသိတွာ ကတံ။ ပဋိစ္စကမ္မန္တိ အတ္တာနံ ပဋိစ္စ ကတံ။ အထ ဝါ ပဋိစ္စကမ္မန္တိ နိမိတ္တကမ္မဿေတံ အဓိဝစနံ, တံ ပဋိစ္စ ကမ္မမေတ္ထ အတ္ထီတိ မံသံ ‘‘ပဋိစ္စကမ္မ’’န္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ ယော ဧဝရူပံ မံသံ ပရိဘုဉ္ဇတိ, သောပိ တဿ ကမ္မဿ ဒါယာဒေါ ဟောတိ, ဝဓကဿ ဝိယ တဿာပိ ပါဏဃာတကမ္မံ ဟောတီတိ တေသံ လဒ္ဓိ။ ဓမ္မဿ စာနုဓမ္မံ ဗျာကရောန္တီတိ ဘဂဝတာ ဝုတ္တကာရဏဿ အနုကာရဏံ ကထေန္တိ။ ဧတ္ထ စ ကာရဏံ နာမ တိကောဋိပရိသုဒ္ဓမစ္ဆမံသပရိဘောဂေါ, အနုကာရဏံ နာမ မဟာဇနဿ တထာ ဗျာကရဏံ။ ယသ္မာ ပန ဘဂဝါ ဥဒ္ဒိဿကတံ န ပရိဘုဉ္ဇတိ, တသ္မာ နေဝ တံ ကာရဏံ ဟောတိ, န တိတ္ထိယာနံ တထာ
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၃၃။)ဗျာကရဏံ အနုကာရဏံ။ သဟဓမ္မိကော ဝါဒါနုဝါဒေါတိ ပရေဟိ ဝုတ္တကာရဏေန သကာရဏော ဟုတွာ တုမှာကံ ဝါဒေါ ဝါ အနုဝါဒေါ ဝါ ဝိညူဟိ ဂရဟိတဗ္ဗကာရဏံ ကောစိ အပ္ပမတ္တကောပိ ကိံ န အာဂစ္ဆတိ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ‘‘ကိံ သဗ္ဗာကာရေနပိ တုမှာကံ ဝါဒေ ဂါရယှံ ကာရဏံ နတ္ထီ’’တိ။ အဗ္ဘာစိက္ခန္တီတိ အဘိဘဝိတွာ အာစိက္ခန္တိ။
֍ ဋီ ၅၂။ ဌာနေဟီတိ ကာရဏေဟိ။ ဒိဋ္ဌာဒီသု ဒိဋ္ဌံ နာမ ဘိက္ခူနံ အတ္ထာယ မိဂမစ္ဆေ ဝဓိတွာ ဂယှမာနံ ဒိဋ္ဌံ။ သုတံ နာမ ဘိက္ခူနံ အတ္ထာယ မိဂမစ္ဆေ ဝဓိတွာ ဂဟိတန္တိ သုတံ။ ပရိသင်္ကိတံ နာမ ဒိဋ္ဌပရိသင်္ကိတံ သုတပရိသင်္ကိတံ တဒုဘယဝိမုတ္တပရိသင်္ကိတန္တိ တိဝိဓံ ဟောတိ။
တတြာယံ သဗ္ဗသင်္ဂါဟကဝိနိစ္ဆယော – ဣဓ ဘိက္ခူ ပဿန္တိ မနုဿေ ဇာလဝါဂုရာဒိဟတ္ထေ ဂါမတော ဝါ နိက္ခမန္တေ အရညေ ဝါ ဝိစရန္တေ။ ဒုတိယဒိဝသေ စ နေသံ တံ ဂါမံ ပိဏ္ဍာယ ပဝိဋ္ဌာနံ သမစ္ဆမံသံ ပိဏ္ဍပါတံ အဘိဟရန္တိ။ တေ တေန ဒိဋ္ဌေန ပရိသင်္ကန္တိ ‘‘ဘိက္ခူနံ နု ခေါ အတ္ထာယ ကတ’’န္တိ, ဣဒံ ဒိဋ္ဌပရိသင်္ကိတံ နာမ, ဧတံ ဂဟေတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ ယံ ဧဝံ အပရိသင်္ကိတံ, တံ ဝဋ္ဋတိ။ သစေ ပန တေ မနုဿာ ‘‘ကသ္မာ, ဘန္တေ, န ဂဏှထာ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ တမတ္ထံ သုတွာ ‘‘နယိဒံ, ဘန္တေ, ဘိက္ခူနံ အတ္ထာယ ကတံ, အမှေဟိ အတ္တနော အတ္ထာယ ဝါ ရာဇယုတ္တာဒီနံ အတ္ထာယ ဝါ ကတ’’န္တိ ဝဒန္တိ, ကပ္ပတိ။
န ဟေဝ ခေါ ဘိက္ခူ ပဿန္တိ, အပိစ သုဏန္တိ ‘‘မနုဿာ ကိရ ဇာလဝါဂုရာဒိဟတ္ထာ ဂါမတော ဝါ နိက္ခမန္တိ အရညေ ဝါ ဝိစရန္တီ’’တိ။ ဒုတိယဒိဝသေ စ နေသံ တံ ဂါမံ ပိဏ္ဍာယ ပဝိဋ္ဌာနံ သမစ္ဆမံသံ ပိဏ္ဍပါတံ အဘိဟရန္တိ။ တေ တေန သုတေန ပရိသင်္ကန္တိ ‘‘ဘိက္ခူနံ နု ခေါ အတ္ထာယ ကတ’’န္တိ, ဣဒံ သုတပရိသင်္ကိတံ နာမ, ဧတံ ဂဟေတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ ယံ ဧဝံ အပရိသင်္ကိတံ, တံ ဝဋ္ဋတိ။ သစေ ပန တေ မနုဿာ ‘‘ကသ္မာ, ဘန္တေ, န ဂဏှထာ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ တမတ္ထံ သုတွာ ‘‘နယိဒံ, ဘန္တေ, ဘိက္ခူနံ အတ္ထာယ ကတံ, အမှေဟိ အတ္တနော အတ္ထာယ ဝါ ရာဇယုတ္တာဒီနံ အတ္ထာယ ဝါ ကတ’’န္တိ ဝဒန္တိ, ကပ္ပတိ။
န ဟေဝ ခေါ ပန ပဿန္တိ န သုဏန္တိ, အပိစ တေသံ ဂါမံ ပိဏ္ဍာယ ပဝိဋ္ဌာနံ ပတ္တံ ဂဟေတွာ သမစ္ဆမံသံ ပိဏ္ဍပါတံ အဘိသင်္ခရိတွာ အဘိဟရန္တိ။ တေ ပရိသင်္ကန္တိ ‘‘ဘိက္ခူနံ နု ခေါ အတ္ထာယ ကတ’’န္တိ, ဣဒံ တဒုဘယဝိမုတ္တပရိသင်္ကိတံ နာမ။ ဧတမ္ပိ ဂဟေတုံ န ဝဋ္ဋတိ။ ယံ ဧဝံ အပရိသင်္ကိတံ, တံ
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၃၄။)ဝဋ္ဋတိ။ သစေ ပန တေ မနုဿာ ‘‘ကသ္မာ, ဘန္တေ, န ဂဏှထာ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ တမတ္ထံ သုတွာ ‘‘နယိဒံ, ဘန္တေ, ဘိက္ခူနံ အတ္ထာယ ကတံ, အမှေဟိ အတ္တနော အတ္ထာယ ဝါ ရာဇယုတ္တာဒီနံ အတ္ထာယ ဝါ ကတံ, ပဝတ္တမံသံ ဝါ ကတံ, ကပ္ပိယမေဝ လဘိတွာ ဘိက္ခူနံ အတ္ထာယ သမ္ပာဒိတ’’န္တိ ဝဒန္တိ, ကပ္ပတိ။
မတာနံ ပေတကိစ္စတ္ထာယ မင်္ဂလာဒီနံ ဝါ အတ္ထာယ ကတေပိ ဧသေဝ နယော။ ယံ ယဉှိ ဘိက္ခူနံယေဝ အတ္ထာယ အကတံ, ယတ္ထ စ နိဗ္ဗေမတိကာ ဟောန္တိ, တံ သဗ္ဗံ ကပ္ပတိ။ သစေ ပန ဧကသ္မိံ ဝိဟာရေ ဘိက္ခူ ဥဒ္ဒိဿ ကတံ ဟောတိ, တေ စ အတ္တနော အတ္ထာယ ကတဘာဝံ န ဇာနန္တိ, အညေ ဇာနန္တိ။ ယေ ဇာနန္တိ, တေသံ န ဝဋ္ဋတိ, ဣတရေသံ ဝဋ္ဋတိ။ အညေ န ဇာနန္တိ, တေယေဝ ဇာနန္တိ, တေသံယေဝ န ဝဋ္ဋတိ, အညေသံ ဝဋ္ဋတိ။ တေပိ ‘‘အမှာကံ အတ္ထာယ ကတံ’’တိ ဇာနန္တိ အညေပိ ‘‘ဧတေသံ အတ္ထာယ ကတ’’န္တိ ဇာနန္တိ, သဗ္ဗေသမ္ပိ တံ န ဝဋ္ဋတိ။ သဗ္ဗေ န ဇာနန္တိ, သဗ္ဗေသံ ဝဋ္ဋတိ။ ပဉ္စသု ဟိ သဟဓမ္မိကေသု ယဿ ကဿစိ ဝါ အတ္ထာယ ဥဒ္ဒိဿ ကတံ သဗ္ဗေသံ န ကပ္ပတိ။
သစေ ပန ကောစိ ဧကံ ဘိက္ခုံ ဥဒ္ဒိဿ ပါဏံ ဝဓိတွာ တဿ ပတ္တံ ပူရေတွာ ဒေတိ, သော စေ အတ္တနော အတ္ထာယ ကတဘာဝံ ဇာနံယေဝ ဂဟေတွာ အညဿ ဘိက္ခုနော ဒေတိ, သော တဿ သဒ္ဓါယ ပရိဘုဉ္ဇတိ။ ကဿာပတ္တီတိ? ဒွိန္နမ္ပိ အနာပတ္တိ။ ယဉှိ ဥဒ္ဒိဿ ကတံ, တဿ အဘုတ္တတာယ အနာပတ္တိ, ဣတရဿ အဇာနနတာယ။ ကပ္ပိယမံသဿ ဟိ ပဋိဂ္ဂဟဏေ အာပတ္တိ နတ္ထိ။ ဥဒ္ဒိဿကတဉ္စ အဇာနိတွာ ဘုတ္တဿ ပစ္ဆာ ဉတွာ အာပတ္တိဒေသနာကိစ္စံ နာမ နတ္ထိ။ အကပ္ပိယမံသံ ပန အဇာနိတွာ ဘုတ္တေန ပစ္ဆာ ဉတွာပိ အာပတ္တိ ဒေသေတဗ္ဗာ။ ဥဒ္ဒိဿကတဉှိ ဉတွာ ဘုဉ္ဇတောဝ အာပတ္တိ, အကပ္ပိယမံသံ အဇာနိတွာ ဘုတ္တဿာပိ အာပတ္တိယေဝ။ တသ္မာ အာပတ္တိဘီရုကေန ရူပံ သလ္လက္ခေန္တေနာပိ ပုစ္ဆိတွာဝ မံသံ ပဋိဂ္ဂဟေတဗ္ဗံ, ပရိဘောဂကာလေ ပုစ္ဆိတွာ ပရိဘုဉ္ဇိဿာမီတိ ဝါ ဂဟေတွာ ပုစ္ဆိတွာဝ ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ။ ကသ္မာ? ဒုဝိညေယျတ္တာ။ အစ္ဆမံသဉှိ သူကရမံသသဒိသံ ဟောတိ, ဒီပိမံသာဒီနိ စ မိဂမံသသဒိသာနိ, တသ္မာ ပုစ္ဆိတွာ ဂဟဏမေဝ ဝဋ္ဋတီတိ ဝဒန္တိ။
အဒိဋ္ဌန္တိ ဘိက္ခူနံ အတ္ထာယ ဝဓိတွာ ဂယှမာနံ အဒိဋ္ဌံ။ အသုတန္တိ ဘိက္ခူနံ အတ္ထာယ ဝဓိတွာ ဂဟိတန္တိ အသုတံ။ အပရိသင်္ကိတန္တိ ဒိဋ္ဌပရိသင်္ကိတာဒိဝသေန အပရိသင်္ကိတံ။ ပရိဘောဂန္တိ ဝဒါမီတိ ဣမေဟိ တီဟိ ကာရဏေဟိ ပရိသုဒ္ဓံ တိကောဋိပရိသုဒ္ဓံ နာမ ဟောတိ, တဿ ပရိဘောဂေါ အရညေ ဇာတသူပေယျသာကပရိဘောဂသဒိသော ဟောတိ, တထာရူပံ ပရိဘုဉ္ဇန္တဿ
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၃၅။)မေတ္တာဝိဟာရိဿ ဘိက္ခုနော ဒေါသော ဝါ ဝဇ္ဇံ ဝါ နတ္ထိ, တသ္မာ တံ ပရိဘုဉ္ဇိတဗ္ဗန္တိ ဝဒါမီတိ အတ္ထော။
֍ ဋီ ၅၃။ ဣဒါနိ တာဒိသဿ ပရိဘောဂေ မေတ္တာဝိဟာရိနောပိ အနဝဇ္ဇတံ ဒဿေတုံ ဣဓ, ဇီဝက, ဘိက္ခူတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ကိဉ္စာပိ အနိယမေတွာ ဘိက္ခူတိ ဝုတ္တံ, အထ ခေါ အတ္တာနမေဝ သန္ဓာယ ဧတံ ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဘဂဝတာ ဟိ မဟာဝစ္ဆဂေါတ္တသုတ္တေ, စင်္ကီသုတ္တေ, ဣမသ္မိံ သုတ္တေတိ တီသု ဌာနေသု အတ္တာနံယေဝ သန္ဓာယ ဒေသနာ ကတာ။ ပဏီတေန ပိဏ္ဍပါတေနာတိ ဟေဋ္ဌာ အနင်္ဂဏသုတ္တေ ယော ကောစိ မဟဂ္ဃေါ ပိဏ္ဍပါတော ပဏီတပိဏ္ဍပါတောတိ အဓိပ္ပေတော, ဣဓ ပန မံသူပသေစနောဝ အဓိပ္ပေတော။ အဂထိတောတိ တဏှာယ အဂထိတော။ အမုစ္ဆိတောတိ တဏှာမုစ္ဆနာယ အမုစ္ဆိတော။ အနဇ္ဈောပန္နောတိ န အဓိဩပန္နော, သဗ္ဗံ အာလုမ္ပိတွာ ဧကပ္ပဟာရေနေဝ ဂိလိတုကာမော ကာကော ဝိယ န ဟောတီတိ အတ္ထော။ အာဒီနဝဒဿာဝီတိ ဧကရတ္တိဝါသေန ဥဒရပဋလံ ပဝိသိတွာ နဝဟိ ဝဏမုခေဟိ နိက္ခမိဿတီတိအာဒိနာ နယေန အာဒီနဝံ ပဿန္တော။ နိဿရဏပညော ပရိဘုဉ္ဇတီတိ ဣဒမတ္ထမာဟာရပရိဘောဂေါတိ ပညာယ ပရိစ္ဆိန္ဒိတွာ ပရိဘုဉ္ဇတိ။ အတ္တဗျာဗာဓာယ ဝါ စေတေတီတိ အတ္တဒုက္ခာယ ဝါ စိတေတိ။ သုတမေတန္တိ သုတံ မယာ ဧတံ ပုဗ္ဗေ, ဧတံ မယှံ သဝနမတ္တမေဝါတိ ဒဿေတိ။ သစေ ခေါ တေ, ဇီဝက, ဣဒံ သန္ဓာယ ဘာသိတန္တိ, ဇီဝက, မဟာဗြဟ္မုနာ ဝိက္ခမ္ဘနပ္ပဟာနေန ဗျာပါဒါဒယော ပဟီနာ, တေန သော မေတ္တာဝိဟာရီ မယှံ သမုစ္ဆေဒပ္ပဟာနေန, သစေ တေ ဣဒံ သန္ဓာယ ဘာသိတံ, ဧဝံ သန္တေ တဝ ဣဒံ ဝစနံ အနုဇာနာမီတိ အတ္ထော။ သော သမ္ပဋိစ္ဆိ။
֍ ဋီ ၅၄။ အထဿ ဘဂဝါ သေသဗြဟ္မဝိဟာရဝသေနာပိ ဥတ္တရိ ဒေသနံ ဝဍ္ဎေန္တော ‘‘ဣဓ, ဇီဝက, ဘိက္ခူ’’တိအာဒိမာဟ။ တံ ဥတ္တာနတ္ထမေဝ။
֍ ဋီ ၅၅။ ယော ခေါ ဇီဝကာတိ အယံ ပါဋိဧက္ကော အနုသန္ဓိ။ ဣမသ္မိဉှိ ဌာနေ ဘဂဝါ ဒွါရံ ထကေတိ, သတ္တာနုဒ္ဒယံ ဒဿေတိ။ သစေ ဟိ ကဿစိ ဧဝမဿ ‘‘ဧကံ ရသပိဏ္ဍပါတံ ဒတွာ ကပ္ပသတသဟဿံ သဂ္ဂသမ္ပတ္တိံ ပဋိလဘန္တိ, ယံကိဉ္စိ ကတွာ ပရံ မာရေတွာပိ ရသပိဏ္ဍပါတောဝ ဒါတဗ္ဗော’’တိ, တံ ပဋိသေဓေန္တော ‘‘ယော ခေါ, ဇီဝက, တထာဂတံ ဝါ’’တိအာဒိမာဟ။
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၃၆။)တတ္ထ ဣမိနာ ပဌမေန ဌာနေနာတိ ဣမိနာ အာဏတ္တိမတ္တေနေဝ တာဝ ပဌမေန ကာရဏေန။ ဂလပ္ပဝေဓကေနာတိ ယောတ္တေန ဂလေ ဗန္ဓိတွာ ကဍ္ဎိတော ဂလေန ပဝေဓေန္တေန။ အာရဘိယမာနောတိ မာရိယမာနော။ အကပ္ပိယေန အာသာဒေတီတိ အစ္ဆမံသံ သူကရမံသန္တိ, ဒီပိမံသံ ဝါ မိဂမံသန္တိ ခါဒါပေတွာ – ‘‘တွံ ကိံ သမဏော နာမ, အကပ္ပိယမံသံ တေ ခါဒိတ’’န္တိ ဃဋ္ဋေတိ။ ယေ ပန ဒုဗ္ဘိက္ခာဒီသု ဝါ ဗျာဓိနိဂ္ဂဟဏတ္ထံ ဝါ ‘‘အစ္ဆမံသံ နာမ သူကရမံသသဒိသံ, ဒီပိမံသံ မိဂမံသသဒိသ’’န္တိ ဇာနန္တာ ‘‘သူကရမံသံ ဣဒံ, မိဂမံသံ ဣဒ’’န္တိ ဝတွာ ဟိတဇ္ဈာသယေန ခါဒါပေန္တိ, န တေ သန္ဓာယေတံ ဝုတ္တံ။ တေသဉှိ ဗဟုပုညမေဝ ဟောတိ။ ဧသာဟံ, ဘန္တေ, ဘဂဝန္တံ သရဏံ ဂစ္ဆာမိ ဓမ္မဉ္စ ဘိက္ခုသံဃဉ္စာတိ အယံ အာဂတဖလော ဝိညာတသာသနော ဒိဋ္ဌသစ္စော အရိယသာဝကော။ ဣမံ ပန ဓမ္မဒေသနံ ဩဂါဟန္တော ပသာဒံ ဥပ္ပါဒေတွာ ဓမ္မကထာယ ထုတိံ ကရောန္တော ဧဝမာဟ။ သေသံ သဗ္ဗတ္ထ ဥတ္တာနမေဝါတိ။
ပပဉ္စသူဒနိယာ မဇ္ဈိမနိကာယဋ္ဌကထာယ
ဇီဝကသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၆။ ဥပါလိသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၅၆။ ဧဝံ မေ သုတန္တိ ဥပါလိသုတ္တံ။ တတ္ထ နာဠန္ဒာယန္တိ နာလန္ဒာတိ ဧဝံနာမကေ နဂရေ တံ နဂရံ ဂေါစရဂါမံ ကတွာ။ ပါဝါရိကမ္ဗဝနေတိ ဒုဿပါဝါရိကသေဋ္ဌိနော အမ္ဗဝနေ။ တံ ကိရ တဿ ဥယျာနံ အဟောသိ, သော ဘဂဝတော ဓမ္မဒေသနံ သုတွာ ဘဂဝတိ ပသန္နော တသ္မိံ ဥယျာနေ ကုဋိလေဏမဏ္ဍပါဒိပဋိမဏ္ဍိတံ ဘဂဝတော ဝိဟာရံ ကတွာ နိယျာဒေသိ, သော ဝိဟာရော ဇီဝကမ္ဗဝနံ ဝိယ ပါဝါရိကမ္ဗဝနန္တေဝ သင်္ခံ ဂတော။ တသ္မိံ ပါဝါရိကမ္ဗဝနေ ဝိဟရတီတိ အတ္ထော။ ဒီဃတပဿီတိ ဒီဃတ္တာ ဧဝံလဒ္ဓနာမော။ ပိဏ္ဍပါတပဋိက္ကန္တောတိ ပိဏ္ဍပါတတော ပဋိက္ကန္တော။ သာသနေ ဝိယ ကိံ ပန ဗာဟိရာယတနေ ပိဏ္ဍပါတောတိ ဝေါဟာရော အတ္ထီတိ, နတ္ထိ။
ပညပေတီတိ ဒဿေတိ ဌပေတိ။ ဒဏ္ဍာနိ ပညပေတီတိ ဣဒံ နိဂဏ္ဌသမယေန ပုစ္ဆန္တော အာဟ။ ကာယဒဏ္ဍံ ဝစီဒဏ္ဍံ မနောဒဏ္ဍန္တိ ဧတ္ထ ပုရိမဒဏ္ဍဒွယံ တေ အစိတ္တကံ ပယျပေန္တိ။ ယထာ ကိရ ဝါတေ ဝါယန္တေ သာခါ စလတိ,
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၃၇။)ဥဒကံ စလတိ, န စ တတ္ထ စိတ္တံ အတ္ထိ, ဧဝံ ကာယဒဏ္ဍောပိ အစိတ္တကောဝ ဟောတိ။ ယထာ စ ဝါတေ ဝါယန္တေ တာလပဏ္ဏာဒီနိ သဒ္ဒံ ကရောန္တိ, ဥဒကာနိ သဒ္ဒံ ကရောန္တိ, န စ တတ္ထ စိတ္တံ အတ္ထိ, ဧဝံ ဝစီဒဏ္ဍောပိ အစိတ္တကောဝ ဟောတီတိ ဣမံ ဒဏ္ဍဒွယံ အစိတ္တကံ ပညပေန္တိ။ စိတ္တံ ပန မနောဒဏ္ဍန္တိ ပညပေန္တိ။ အထဿ ဘဂဝါ ဝစနံ ပတိဋ္ဌပေတုကာမော ‘‘ကိံ ပန တပဿီ’’တိအာဒိမာဟ။
တတ္ထ ကထာဝတ္ထုသ္မိန္တိ ဧတ္ထ ကထာယေဝ ကထာဝတ္ထု။ ကထာယံ ပတိဋ္ဌပေသီတိ အတ္ထော။ ကသ္မာ ပန ဘဂဝါ ဧဝမကာသိ? ပဿတိ ဟိ ဘဂဝါ ‘‘အယံ ဣမံ ကထံ အာဒါယ ဂန္တွာ အတ္တနော သတ္ထု မဟာနိဂဏ္ဌဿ အာရောစေဿတိ, တာသဉ္စ ပရိသတိ, ဥပါလိ ဂဟပတိ နိသိန္နော, သော ဣမံ ကထံ သုတွာ မမ ဝါဒံ အာရောပေတုံ အာဂမိဿတိ, တဿာဟံ ဓမ္မံ ဒေသေဿာမိ, သော တိက္ခတ္တုံ သရဏံ ဂမိဿတိ, အထဿ စတ္တာရိ သစ္စာနိ ပကာသေဿာမိ, သော သစ္စပကာသနာဝသာနေ သောတာပတ္တိဖလေ ပတိဋ္ဌဟိဿတိ, ပရေသံ သင်္ဂဟတ္ထမေဝ ဟိ မယာ ပါရမိယော ပူရိတာ’’တိ။ ဣမမတ္ထံ ပဿန္တော ဧဝမကာသိ။
֍ ဋီ ၅၇။ ကမ္မာနိ ပညပေသီတိ ဣဒံ နိဂဏ္ဌော ဗုဒ္ဓသမယေန ပုစ္ဆန္တော အာဟ။ ကာယကမ္မံ ဝစီကမ္မံ မနောကမ္မန္တိ ဧတ္ထ ကာယဒွါရေ အာဒါနဂဟဏမုဉ္စနစောပနပတ္တာ အဋ္ဌကာမာဝစရကုသလစေတနာ ဒွါဒသာကုသလစေတနာတိ ဝီသတိစေတနာ ကာယကမ္မံ နာမ။ ကာယဒွါရေ အာဒါနာဒီနိ အပတွာ ဝစီဒွါရေ ဝစနဘေဒံ ပါပယမာနာ ဥပ္ပန္နာ တာယေဝ ဝီသတိစေတနာ ဝစီကမ္မံ နာမ။ ဥဘယဒွါရေ စောပနံ အပ္ပတွာ မနောဒွါရေ ဥပ္ပန္နာ ဧကူနတိံသကုသလာကုသလစေတနာ မနောကမ္မံ နာမ။ အပိစ သင်္ခေပတော တိဝိဓံ ကာယဒုစ္စရိတံ ကာယကမ္မံ နာမ, စတုဗ္ဗိဓံ ဝစီဒုစ္စရိတံ ဝစီကမ္မံ နာမ, တိဝိဓံ မနောဒုစ္စရိတံ မနောကမ္မံ နာမ။ ဣမသ္မိဉ္စ သုတ္တေ ကမ္မံ ဓုရံ, အနန္တရသုတ္တေ ‘‘စတ္တာရိမာနိ ပုဏ္ဏ ကမ္မာနိ မယာ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတွာ ပဝေဒိတာနီ’’တိ (မ။ နိ။ ၂။၈၁) ဧဝမာဂတေပိ စေတနာ ဓုရံ။ ယတ္ထ ကတ္ထစိ ပဝတ္တာ စေတနာ ‘‘ကဏှံ ကဏှဝိပါက’’န္တိအာဒိဘေဒံ လဘတိ။ နိဒ္ဒေသဝါရေ စဿ ‘‘သဗျာဗဇ္ဈံ ကာယသင်္ခါရံ အဘိသင်္ခရောတီ’’တိအာဒိနာ နယေန သာ ဝုတ္တာဝ။ ကာယဒွါရေ ပဝတ္တာ ပန ဣဓ ကာယကမ္မန္တိ အဓိပ္ပေတံ,
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၃၈။)ဝစီဒွါရေ ပဝတ္တာ ဝစီကမ္မံ, မနောဒွါရေ ပဝတ္တာ မနောကမ္မံ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘ဣမသ္မိံ သုတ္တေ ကမ္မံ ဓုရံ, အနန္တရသုတ္တေ စေတနာ’’တိ။ ကမ္မမ္ပိ ဟိ ဘဂဝါ ကမ္မန္တိ ပညပေတိ ယထာ ဣမသ္မိံယေဝ သုတ္တေ။ စေတနမ္ပိ, ယထာဟ – ‘‘စေတနာဟံ, ဘိက္ခဝေ, ကမ္မံ ဝဒါမိ, စေတယိတွာ ကမ္မံ ကရောတီ’’တိ (အ။ နိ။ ၆။၆၃)။ ကသ္မာ ပန စေတနာ ကမ္မန္တိ ဝုတ္တာ? စေတနာမူလကတ္တာ ကမ္မဿ။
ဧတ္ထ စ အကုသလံ ပတွာ ကာယကမ္မံ ဝစီကမ္မံ မဟန္တန္တိ ဝဒန္တော န ကိလမတိ, ကုသလံ ပတွာ မနောကမ္မံ။ တထာ ဟိ မာတုဃာတာဒီနိ စတ္တာရိ ကမ္မာနိ ကာယေနေဝ ဥပက္ကမိတွာ ကာယေနေဝ ကရောတိ, နိရယေ ကပ္ပဋ္ဌိကသံဃဘေဒကမ္မံ ဝစီဒွါရေန ကရောတိ။ ဧဝံ အကုသလံ ပတွာ ကာယကမ္မံ ဝစီကမ္မံ မဟန္တန္တိ ဝဒန္တော န ကိလမတိ နာမ။ ဧကာ ပန ဈာနစေတနာ စတုရာသီတိကပ္ပသဟဿာနိ သဂ္ဂသမ္ပတ္တိံ အာဝဟတိ, ဧကာ မဂ္ဂစေတနာ သဗ္ဗာကုသလံ သမုဂ္ဃါတေတွာ အရဟတ္တံ ဂဏှာပေတိ။ ဧဝံ ကုသလံ ပတွာ မနောကမ္မံ မဟန္တန္တိ ဝဒန္တော န ကိလမတိ နာမ။ ဣမသ္မိံ ပန ဌာနေ ဘဂဝါ အကုသလံ ပတွာ မနောကမ္မံ မဟာသာဝဇ္ဇံ ဝဒမာနော နိယတမိစ္ဆာဒိဋ္ဌိံ သန္ဓာယ ဝဒတိ။ တေနေဝါဟ – ‘‘နာဟံ, ဘိက္ခဝေ, အညံ ဧကဓမ္မမ္ပိ သမနုပဿာမိ, ယံ ဧဝံ မဟာသာဝဇ္ဇံ, ယထယိဒံ, ဘိက္ခဝေ, မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ။ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိပရမာနိ, ဘိက္ခဝေ, မဟာသာဝဇ္ဇာနီ’’တိ (အ။ နိ။ ၁။၃၁၀)။
ဣဒါနိ နိဂဏ္ဌောပိ တထာဂတေန ဂတမဂ္ဂံ ပဋိပဇ္ဇန္တော ကိဉ္စိ အတ္ထနိပ္ဖတ္တိံ အပဿန္တောပိ ‘‘ကိံ ပနာဝုသော, ဂေါတမာ’’တိအာဒိမာဟ။
֍ ဋီ ၅၈။ ဗာလကိနိယာတိ ဥပါလိဿ ကိရ ဗာလကလောဏကာရဂါမော နာမ အတ္ထိ, တတော အာယံ ဂဟေတွာ မနုဿာ အာဂတာ, သော ‘‘ဧထ ဘဏေ, အမှာကံ သတ္ထာရံ မဟာနိဂဏ္ဌံ ပဿိဿာမာ’’တိ တာယ ပရိသာယ ပရိဝုတော တတ္ထ အဂမာသိ။ တံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ ‘‘ဗာလကိနိယာ ပရိသာယာ’’တိ, ဗာလကဂါမဝါသိနိယာတိ အတ္ထော။ ဥပါလိပမုခါယာတိ ဥပါလိဇေဋ္ဌကာယ။ အပိစ ဗာလကိနိယာတိ ဗာလဝတိယာ ဗာလုဿန္နာယာတိပိ အတ္ထော။ ဥပါလိပမုခါယာတိ ဥပါလိဂဟပတိယေဝ တတ္ထ ထောကံ သပ္ပညော, သော တဿာ ပမုခေါ ဇေဋ္ဌကော။ တေနာပိ ဝုတ္တံ ‘‘ဥပါလိပမုခါယာ’’တိ။ ဟန္ဒာတိ ဝစသာယတ္ထေ နိပါတော။ ဆဝေါတိ လာမကော။ ဩဠာရိကဿာတိ
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၃၉။)မဟန္တဿ။ ဥပနိဓာယာတိ ဥပနိက္ခိပိတွာ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ, ကာယဒဏ္ဍဿ သန္တိကေ နိက္ခိပိတွာ ‘‘အယံ နု ခေါ မဟန္တော, အယံ မဟန္တော’’တိ ဧဝံ ဩလောကိယမာနော ဆဝေါ မနောဒဏ္ဍော ကိံ သောဘတိ, ကုတော သောဘိဿတိ, န သောဘတိ, ဥပနိက္ခေပမတ္တမ္ပိ နပ္ပဟောတီတိ ဒီပေတိ။ သာဓု သာဓု, ဘန္တေ, တပဿီတိ ဒီဃတပဿိဿ သာဓုကာရံ ဒေန္တော, ဘန္တေတိ နာဋပုတ္တမာလပတိ။
֍ ဋီ ၆၀။ န ခေါ မေတံ, ဘန္တေ, ရုစ္စတီတိ, ဘန္တေ, ဧတံ မယှံ န ရုစ္စတိ။ မာယာဝီတိ မာယာကာရော။ အာဝဋ္ဋနိမာယန္တိ အာဝဋ္ဋေတွာ ဂဟဏမာယံ။ အာဝဋ္ဋေတီတိ အာဝဋ္ဋေတွာ ပရိက္ခိပိတွာ ဂဏှာတိ။ ဂစ္ဆ တွံ ဂဟပတီတိ ကသ္မာ မဟာနိဂဏ္ဌော ဂဟပတိံ ယာဝတတိယံ ပဟိဏတိယေဝ? ဒီဃတပဿီ ပန ပဋိဗာဟတေဝ? မဟာနိဂဏ္ဌေန ဟိ ဘဂဝတာ သဒ္ဓိံ ဧကံ နဂရံ ဥပနိဿာယ ဝိဟရန္တေနပိ န ဘဂဝါ ဒိဋ္ဌပုဗ္ဗော။ ယော ဟိ သတ္ထုဝါဒပဋိညော ဟောတိ, သော တံ ပဋိညံ အပ္ပဟာယ ဗုဒ္ဓဒဿနေ အဘဗ္ဗော။ တသ္မာ ဧသ ဗုဒ္ဓဒဿနဿ အလဒ္ဓပုဗ္ဗတ္တာ ဒသဗလဿ ဒဿနသမ္ပတ္တိဉ္စ နိယျာနိကကထာဘာဝဉ္စ အဇာနန္တော ယာဝတတိယံ ပဟိဏတေဝ။ ဒီဃတပဿီ ပန ကာလေန ကာလံ ဘဂဝန္တံ ဥပသင်္ကမိတွာ တိဋ္ဌတိပိ နိသီဒတိပိ ပဉှမ္ပိ ပုစ္ဆတိ, သော တထာဂတဿ ဒဿနသမ္ပတ္တိမ္ပိ နိယျာနိကကထာဘာဝမ္ပိ ဇာနာတိ။ အထဿ ဧတဒဟောသိ – ‘‘အယံ ဂဟပတိ ပဏ္ဍိတော, သမဏဿ ဂေါတမဿ သန္တိကေ ဂန္တွာ ဒဿနေပိ ပသီဒေယျ, နိယျာနိကကထံ သုတွာပိ ပသီဒေယျ။ တတော န ပုန အမှာကံ သန္တိကံ အာဂစ္ဆေယျာ’’တိ။ တသ္မာ ယာဝတတိယံ ပဋိဗာဟတေဝ။
အဘိဝါဒေတွာတိ ဝန္ဒိတွာ။ တထာဂတဉှိ ဒိသွာ ပသန္နာပိ အပ္ပသန္နာပိ ယေဘုယျေန ဝန္ဒန္တိယေဝ, အပ္ပကာ န ဝန္ဒန္တိ။ ကသ္မာ? အတိဥစ္စေ ဟိ ကုလေ ဇာတော အဂါရံ အဇ္ဈာဝသန္တောပိ ဝန္ဒိတဗ္ဗောယေဝါတိ။ အယံ ပန ဂဟပတိ ပသန္နတ္တာဝ ဝန္ဒိ, ဒဿနေယေဝ ကိရ ပသန္နော။ အာဂမာ နု ခွိဓာတိ အာဂမာ နု ခေါ ဣဓ။
֍ ဋီ ၆၁။ သာဓု သာဓု, ဘန္တေ, တပဿီတိ ဒီဃတပဿိဿ သာဓုကာရံ ဒေန္တော, ဘန္တေတိ, ဘဂဝန္တံ အာလပတိ။ သစ္စေ ပတိဋ္ဌာယာတိ ထုသရာသိမှိ အာကောဋိတခါဏုကော ဝိယ အစလန္တော ဝစီသစ္စေ ပတိဋ္ဌဟိတွာ။ သိယာ နောတိ ဘဝေယျ အမှာကံ။
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၄၀။)֍ ဋီ ၆၂။ ဣဓာတိ ဣမသ္မိံ လောကေ။ အဿာတိ ဘဝေယျ။ သီတောဒကပဋိက္ခိတ္တောတိ နိဂဏ္ဌာ သတ္တသညာယ သီတောဒကံ ပဋိက္ခိပန္တိ။ တံ သန္ဓာယေတံ ဝုတ္တံ။ မနောသတ္တာ နာမ ဒေဝါတိ မနမှိ သတ္တာ လဂ္ဂါ လဂိတာ။ မနောပဋိဗဒ္ဓေါတိ ယသ္မာ မနမှိ ပဋိဗဒ္ဓေါ ဟုတွာ ကာလင်္ကရောတိ, တသ္မာ မနောသတ္တေသု ဒေဝေသု ဥပပဇ္ဇတီတိ ဒဿေတိ။ တဿ ဟိ ပိတ္တဇရရောဂေါ ဘဝိဿတိ။ တေနဿ ဥဏှောဒကံ ပိဝိတုံ ဝါ ဟတ္ထပါဒါဒိဓောဝနတ္ထာယ ဝါ ဂတ္တပရိသိဉ္စနတ္ထာယ ဝါ ဥပနေတုံ န ဝဋ္ဋတိ, ရောဂေါ ဗလဝတရော ဟောတိ။ သီတောဒကံ ဝဋ္ဋတိ, ရောဂံ ဝူပသမေတိ။ အယံ ပန ဥဏှောဒကမေဝ ပဋိသေဝတိ, တံ အလဘမာနော ဩဒနကဉ္ဇိကံ ပဋိသေဝတိ။ စိတ္တေန ပန သီတောဒကံ ပါတုကာမော စ ပရိဘုဉ္ဇိတုကာမော စ ဟောတိ။ တေနဿ မနောဒဏ္ဍော တတ္ထေဝ ဘိဇ္ဇတိ။ သော ကာယဒဏ္ဍံ ဝစီဒဏ္ဍံ ရက္ခာမီတိ သီတောဒကံ ပါတုကာမော ဝါ ပရိဘုဉ္ဇိတုကာမော ဝါ သီတောဒကမေဝ ဒေထာတိ ဝတ္တုံ န ဝိသဟတိ။ တဿ ဧဝံ ရက္ခိတာပိ ကာယဒဏ္ဍဝစီဒဏ္ဍာ စုတိံ ဝါ ပဋိသန္ဓိံ ဝါ အာကဍ္ဎိတုံ န သက္ကောန္တိ။ မနောဒဏ္ဍော ပန ဘိန္နောပိ စုတိမ္ပိ ပဋိသန္ဓိမ္ပိ အာကဍ္ဎတိယေဝ။ ဣတိ နံ ဘဂဝါ ဒုဗ္ဗလကာယဒဏ္ဍဝစီဒဏ္ဍာ ဆဝါ လာမကာ, မနောဒဏ္ဍောဝ ဗလဝါ မဟန္တောတိ ဝဒါပေသိ။
တဿပိ ဥပါသကဿ ဧတဒဟောသိ။ ‘‘မုစ္ဆာဝသေန အသညိဘူတာနဉှိ သတ္တာဟမ္ပိ အဿာသပဿာသာ နပ္ပဝတ္တန္တိ, စိတ္တသန္တတိပဝတ္တိမတ္တေနေဝ ပန တေ မတာတိ န ဝုစ္စန္တိ။ ယဒါ နေသံ စိတ္တံ နပ္ပဝတ္တတိ, တဒါ ‘မတာ ဧတေ နီဟရိတွာ တေ ဈာပေထာ’တိ ဝတ္တဗ္ဗတံ အာပဇ္ဇန္တိ။ ကာယဒဏ္ဍော နိရီဟော အဗျာပါရော, တထာ ဝစီဒဏ္ဍော။ စိတ္တေနေဝ ပန တေသံ စုတိပိ ပဋိသန္ဓိပိ ဟောတိ။ ဣတိပိ မနောဒဏ္ဍောဝ မဟန္တော။ ဘိဇ္ဇိတွာပိ စုတိပဋိသန္ဓိအာကဍ္ဎနတော ဧသေဝ မဟန္တော။ အမှာကံ ပန မဟာနိဂဏ္ဌဿ ကထာ အနိယျာနိကာ’’တိ သလ္လက္ခေသိ။ ဘဂဝတော ပန ဝိစိတ္တာနိ ပဉှပဋိဘာနာနိ သောတုကာမော န တာဝ အနုဇာနာတိ။
န ခေါ တေ သန္ဓိယတီတိ န ခေါ တေ ဃဋိယတိ။ ပုရိမေန ဝါ ပစ္ဆိမန္တိ ‘‘ကာယဒဏ္ဍော မဟန္တော’’တိ ဣမိနာ ပုရိမေန ဝစနေန ဣဒါနိ ‘‘မနောဒဏ္ဍော မဟန္တော’’တိ ဣဒံ ဝစနံ။ ပစ္ဆိမေန ဝါ ပုရိမန္တိ တေန ဝါ ပစ္ဆိမေန အဒုံ ပုရိမဝစနံ န ဃဋိယတိ။
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၄၁။)֍ ဋီ ၆၃။ ဣဒါနိဿ ဘဂဝါ အညာနိပိ ကာရဏာနိ အာဟရန္တော ‘‘တံ ကိံ မညသီ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ စာတုယာမသံဝရသံဝုတောတိ န ပါဏမတိပါတေတိ, န ပါဏမတိပါတယတိ, န ပါဏမတိပါတယတော သမနုညော ဟောတိ။ န အဒိန္နံ အာဒိယတိ, န အဒိန္နံ အာဒိယာပေတိ, န အဒိန္နံ အာဒိယတော သမနုညော ဟောတိ။ န မုသာ ဘဏတိ, န မုသာ ဘဏာပေတိ, န မုသာ ဘဏတော သမနုညော ဟောတိ။ န ဘာဝိတမာသီသတိ, န ဘာဝိတမာသီသာပေတိ, န ဘာဝိတမာသီသတော သမနုညော ဟောတီတိ ဣမိနာ စတုကောဋ္ဌာသေန သံဝရေန သံဝုတော။ ဧတ္ထ စ ဘာဝိတန္တိ ပဉ္စကာမဂုဏာ။
သဗ္ဗဝါရိဝါရိတောတိ ဝါရိတသဗ္ဗဥဒကော, ပဋိက္ခိတ္တသဗ္ဗသီတောဒကောတိ အတ္ထော။ သော ဟိ သီတောဒကေ သတ္တသညီ ဟောတိ, တသ္မာ န တံ ဝလဉ္ဇေတိ။ အထ ဝါ သဗ္ဗဝါရိဝါရိတောတိ သဗ္ဗေန ပါပဝါရဏေန ဝါရိတပါပေါ။ သဗ္ဗဝါရိယုတ္တောတိ သဗ္ဗေန ပါပဝါရဏေန ယုတ္တော။ သဗ္ဗဝါရိဓုတောတိ သဗ္ဗေန ပါပဝါရဏေန ဓုတပါပေါ။ သဗ္ဗဝါရိဖုဋောတိ သဗ္ဗေန ပါပဝါရဏေန ဖုဋော။ ခုဒ္ဒကေ ပါဏေ သံဃာတံ အာပါဒေတီတိ ခုဒ္ဒကေ ပါဏေ ဝဓံ အာပါဒေတိ။ သော ကိရ ဧကိန္ဒြိယံ ပါဏံ ဒုဝိန္ဒြိယံ ပါဏန္တိ ပညပေတိ။ သုက္ခဒဏ္ဍက-ပုရာဏပဏ္ဏသက္ခရ-ကထလာနိပိ ပါဏောတေဝ ပညပေတိ။ တတ္ထ ခုဒ္ဒကံ ဥဒကဗိန္ဒု ခုဒ္ဒကော ပါဏော, မဟန္တံ မဟန္တောတိ သညီ ဟောတိ။ တံ သန္ဓာယေတံ ဝုတ္တံ။ ကိသ္မိံ ပညပေတီတိ ကတ္ထ ကတရသ္မိံ ကောဋ္ဌာသေ ပညပေတိ။ မနောဒဏ္ဍသ္မိန္တိ မနောဒဏ္ဍကောဋ္ဌာသေ, ဘန္တေတိ။ အယံ ပန ဥပါသကော ဘဏန္တောဝ သယမ္ပိ သလ္လက္ခေသိ – ‘‘အမှာကံ မဟာနိဂဏ္ဌော ‘အသဉ္စေတနိကံ ကမ္မံ အပ္ပသာဝဇ္ဇံ, သဉ္စေတနိကံ မဟာသာဝဇ္ဇ’န္တိ ပညပေတွာ စေတနံ မနောဒဏ္ဍောတိ ပညပေတိ, အနိယျာနိကာ ဧတဿ ကထာ, ဘဂဝတောဝ နိယျာနိကာ’’တိ။
֍ ဋီ ၆၄။ ဣဒ္ဓါတိ သမိဒ္ဓါ။ ဖီတာတိ အတိသမိဒ္ဓါ သဗ္ဗပါလိဖုလ္လာ ဝိယ။ အာကိဏ္ဏမနုဿာတိ ဇနသမာကုလာ။ ပါဏာတိ ဟတ္ထိအဿာဒယော တိရစ္ဆာနဂတာ စေဝ ဣတ္ထိပုရိသဒါရကာဒယော မနုဿဇာတိကာ စ။ ဧကံ မံသခလန္တိ ဧကံ မံသရာသိံ။ ပုဉ္ဇန္တိ တဿေဝ ဝေဝစနံ။ ဣဒ္ဓိမာတိ အာနုဘာဝသမ္ပန္နော။ စေတောဝသိပ္ပတ္တောတိ စိတ္တေ ဝသီဘာဝပ္ပတ္တော။ ဘသ္မံ ကရိဿာမီတိ ဆာရိကံ ကရိဿာမိ။ ကိဉှိ သောဘတိ ဧကာ ဆဝါ နာဠန္ဒာတိ ဣဒမ္ပိ ဘဏန္တော သော ဂဟပတိ – ‘‘ကာယပယောဂေန ပညာသမ္ပိ မနုဿာ ဧကံ နာဠန္ဒံ ဧကံ မံသခလံ ကာတုံ န သက္ကောန္တိ, ဣဒ္ဓိမာ ပန
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၄၂။)ဧကော ဧကေနေဝ မနောပဒေါသေန ဘသ္မံ ကာတုံ သမတ္ထော။ အမှာကံ မဟာနိဂဏ္ဌဿ ကထာ အနိယျာနိကာ, ဘဂဝတောဝ ကထာ နိယျာနိကာ’’တိ သလ္လက္ခေသိ။
֍ ဋီ ၆၅။ အရညံ အရညဘူတန္တိ အဂါမကံ အရညမေဝ ဟုတွာ အရညံ ဇာတံ။ ဣသီနံ မနောပဒေါသေနာတိ ဣသီနံ အတ္ထာယ ကတေန မနောပဒေါသေန တံ မနောပဒေါသံ အသဟမာနာဟိ ဒေဝတာဟိ တာနိ ရဋ္ဌာနိ ဝိနာသိတာနိ။ လောကိကာ ပန ဣသယော မနံ ပဒေါသေတွာ ဝိနာသယိံသူတိ မညန္တိ။ တသ္မာ ဣမသ္မိံ လောကဝါဒေ ဌတွာဝ ဣဒံ ဝါဒါရောပနံ ကတန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။
တတ္ထ ဒဏ္ဍကီရညာဒီနံ ဧဝံ အရညဘူတဘာဝေါ ဇာနိတဗ္ဗော – သရဘင်္ဂဗောဓိသတ္တဿ တာဝ ပရိသာယ အတိဝေပုလ္လတံ ဂတာယ ကိသဝစ္ဆော နာမ တာပသော မဟာသတ္တဿ အန္တေဝါသီ ဝိဝေကဝါသံ ပတ္ထယမာနော ဂဏံ ပဟာယ ဂေါဓာဝရီတီရတော ကလိင်္ဂရဋ္ဌေ ဒဏ္ဍကီရညော ကုမ္ဘပုရံ နာမ နဂရံ ဥပနိဿာယ ရာဇုယျာနေ ဝိဝေကမနုဗြူဟယမာနော ဝိဟရတိ။ တဿ သေနာပတိ ဥပဋ္ဌာကော ဟောတိ။
တဒါ စ ဧကာ ဂဏိကာ ရထံ အဘိရုဟိတွာ ပဉ္စမာတုဂါမသတပရိဝါရာ နဂရံ ဥပသောဘယမာနာ ဝိစရတိ။ မဟာဇနော တမေဝ ဩလောကယမာနော ပရိဝါရေတွာ ဝိစရတိ, နဂရဝီထိယော နပ္ပဟောန္တိ။ ရာဇာ ဝါတပါနံ ဝိဝရိတွာ ဌိတော တံ ဒိသွာ ကာ ဧသာတိ ပုစ္ဆိ။ တုမှာကံ နဂရသောဘိနီ ဒေဝါတိ။ သော ဥဿူယမာနော ‘‘ကိံ ဧတာယ သောဘတိ, နဂရံ သယံ သောဘိဿတီ’’တိ တံ ဌာနန္တရံ အစ္ဆိန္ဒာပေသိ။
သာ တတော ပဋ္ဌာယ ကေနစိ သဒ္ဓိံ သန္ထဝံ ကတွာ ဌာနန္တရံ ပရိယေသမာနာ ဧကဒိဝသံ ရာဇုယျာနံ ပဝိသိတွာ စင်္ကမနကောဋိယံ အာလမ္ဗနဖလကံ နိဿာယ ပါသာဏဖလကေ နိသိန္နံ တာပသံ ဒိသွာ စိန္တေသိ – ‘‘ကိလိဋ္ဌော ဝတာယံ တာပသော အနဉ္ဇိတမဏ္ဍိတော, ဒါဌိကာဟိ ပရုဠှာဟိ မုခံ ပိဟိတံ, မဿုနာ ဥရံ ပိဟိတံ, ဥဘော ကစ္ဆာ ပရုဠှာ’’တိ။ အထဿာ ဒေါမနဿံ ဥပ္ပဇ္ဇိ – ‘‘အဟံ ဧကေန ကိစ္စေန ဝိစရာမိ, အယဉ္စ မေ ကာဠကဏ္ဏီ ဒိဋ္ဌော, ဥဒကံ အာဟရထ, အက္ခီနိ ဓောဝိဿာမီ’’တိ ဥဒကဒန္တကဋ္ဌံ အာဟရာပေတွာ ဒန္တကဋ္ဌံ ခါဒိတွာ တာပသဿ သရီရေ ပိဏ္ဍံ ပိဏ္ဍံ ခေဠံ ပါတေတွာ ဒန္တကဋ္ဌံ ဇဋာမတ္ထကေ ခိပိတွာ မုခံ ဝိက္ခာလေတွာ ဥဒကံ တာပသဿ မတ္ထကသ္မိံယေဝ
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၄၃။)သိဉ္စိတွာ – ‘‘ယေဟိ မေ အက္ခီဟိ ကာဠကဏ္ဏီ ဒိဋ္ဌော, တာနိ ဓောတာနိ ကလိပဝါဟိတော’’တိ နိက္ခန္တာ။
တံဒိဝသဉ္စ ရာဇာ သတိံ ပဋိလဘိတွာ – ‘‘ဘော ကုဟိံ နဂရသောဘိနီ’’တိ ပုစ္ဆိ။ ဣမသ္မိံယေဝ နဂရေ ဒေဝါတိ။ ပကတိဋ္ဌာနန္တရံ တဿာ ဒေထာတိ ဌာနန္တရံ ဒါပေသိ။ သာ ပုဗ္ဗေ သုကတကမ္မံ နိဿာယ လဒ္ဓံ ဌာနန္တရံ တာပသဿ သရီရေ ခေဠပါတနေန လဒ္ဓန္တိ သညမကာသိ။
တတော ကတိပါဟဿစ္စယေန ရာဇာ ပုရောဟိတဿ ဌာနန္တရံ ဂဏှိ။ သော နဂရသောဘိနိယာ သန္တိကံ ဂန္တွာ ‘‘ဘဂိနိ ကိန္တိ ကတွာ ဌာနန္တရံ ပဋိလဘီ’’တိ ပုစ္ဆိ။ ‘‘ကိံ ဗြာဟ္မဏ အညံ ကာတဗ္ဗံ အတ္ထိ, ရာဇုယျာနေ အနဉ္ဇိတကာဠကဏ္ဏီ ကူဋဇဋိလော ဧကော အတ္ထိ, တဿ သရီရေ ခေဠံ ပါတေဟိ, ဧဝံ ဌာနန္တရံ လဘိဿသီ’’တိ အာဟ။ သော ‘‘ဧဝံ ကရိဿာမိ ဘဂိနီ’’တိ တတ္ထ ဂန္တွာ တာယ ကထိတသဒိသမေဝ သဗ္ဗံ ကတွာ နိက္ခမိ။ ရာဇာပိ တံဒိဝသမေဝ သတိံ ပဋိလဘိတွာ – ‘‘ကုဟိံ, ဘော, ဗြာဟ္မဏော’’တိ ပုစ္ဆိ။ ဣမသ္မိံယေဝ နဂရေ ဒေဝါတိ။ ‘‘အမှေဟိ အနုပဓာရေတွာ ကတံ, တဒေဝဿ ဌာနန္တရံ ဒေထာ’’တိ ဒါပေသိ။ သောပိ ပုညဗလေန လဘိတွာ ‘‘တာပသဿ သရီရေ ခေဠပါတနေန လဒ္ဓံ မေ’’တိ သညမကာသိ။
တတော ကတိပါဟဿစ္စယေန ရညော ပစ္စန္တော ကုပိတော။ ရာဇာ ပစ္စန္တံ ဝူပသမေဿာမီတိ စတုရင်္ဂိနိယာ သေနာယ နိက္ခမိ။ ပုရောဟိတော ဂန္တွာ ရညော ပုရတော ဌတွာ ‘‘ဇယတု မဟာရာဇာ’’တိ ဝတွာ – ‘‘တုမှေ, မဟာရာဇ, ဇယတ္ထာယ ဂစ္ဆထာ’’တိ ပုစ္ဆိ။ အာမ ဗြာဟ္မဏာတိ။ ဧဝံ သန္တေ ရာဇုယျာနေ အနဉ္ဇိတကာဠကဏ္ဏီ ဧကော ကူဋဇဋိလော ဝသတိ, တဿ သရီရေ ခေဠံ ပါတေထာတိ။ ရာဇာ တဿ ဝစနံ ဂဟေတွာ ယထာ ဂဏိကာယ စ တေန စ ကတံ, တထေဝ သဗ္ဗံ ကတွာ ဩရောဓေပိ အာဏာပေသိ – ‘‘ဧတဿ ကူဋဇဋိလဿ သရီရေ ခေဠံ ပါတေထာ’’တိ။ တတော ဩရောဓာပိ ဩရောဓပါလကာပိ တထေဝ အကံသု။ အထ ရာဇာ ဥယျာနဒွါရေ ရက္ခံ ဌပါပေတွာ ‘‘ရညာ သဒ္ဓိံ နိက္ခမန္တာ သဗ္ဗေ တာပသဿ သရီရေ ခေဠံ အပါတေတွာ နိက္ခမိတုံ န လဘန္တီ’’တိ အာဏာပေသိ။ အထ သဗ္ဗော ဗလကာယော စ သေနိယော စ တေနေဝ နိယာမေန တာပသဿ ဥပရိ ခေဠဉ္စ ဒန္တကဋ္ဌာနိ စ မုခဝိက္ခာလိတ ဥဒကဉ္စ ပါပယိံသု, ခေဠော စ ဒန္တကဋ္ဌာနိ စ သကလသရီရံ အဝတ္ထရိံသု။
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၄၄။)သေနာပတိ သဗ္ဗပစ္ဆာ သုဏိတွာ ‘‘မယှံ ကိရ သတ္ထာရံ ဘဝန္တံ ပုညက္ခေတ္တံ သဂ္ဂသောပါနံ ဧဝံ ဃဋ္ဋယိံသူ’’တိ ဥသုမဇာတဟဒယော မုခေန အဿသန္တော ဝေဂေန ရာဇုယျာနံ အာဂန္တွာ တထာ ဗျသနပတ္တံ ဣသိံ ဒိသွာ ကစ္ဆံ ဗန္ဓိတွာ ဒွီဟိ ဟတ္ထေဟိ ဒန္တကဋ္ဌာနိ အပဝိယူဟိတွာ ဥက္ခိပိတွာ နိသီဒါပေတွာ ဥဒကံ အာဟရာပေတွာ နှာပေတွာ သဗ္ဗဩသဓေဟိ စေဝ စတုဇ္ဇာတိဂန္ဓေဟိ စ သရီရံ ဥဗ္ဗဋ္ဋေတွာ သုခုမသာဋကေန ပုဉ္ဆိတွာ ပုရတော အဉ္ဇလိံ ကတွာ ဌိတော ဧဝမာဟ ‘‘အယုတ္တံ, ဘန္တေ, မနုဿေဟိ ကတံ, ဧတေသံ ကိံ ဘဝိဿတီ’’တိ။ ဒေဝတာ သေနာပတိ တိဓာ ဘိန္နာ, ဧကစ္စာ ‘‘ရာဇာနမေဝ နာသေဿာမာ’’တိ ဝဒန္တိ, ဧကစ္စာ ‘‘သဒ္ဓိံ ပရိသာယ ရာဇာန’’န္တိ, ဧကစ္စာ ‘‘ရညော ဝိဇိတံ သဗ္ဗံ နာသေဿာမာ’’တိ။ ဣဒံ ဝတွာ ပန တာပသော အပ္ပမတ္တကမ္ပိ ကောပံ အကတွာ လောကဿ သန္တိဥပါယမေဝ အာစိက္ခန္တော အာဟ ‘‘အပရာဓော နာမ ဟောတိ, အစ္စယံ ပန ဒေသေတုံ ဇာနန္တဿ ပါကတိကမေဝ ဟောတီ’’တိ။
သေနာပတိ နယံ လဘိတွာ ရညော သန္တိကံ ဂန္တွာ ရာဇာနံ ဝန္ဒိတွာ အာဟ – ‘‘တုမှေဟိ, မဟာရာဇ, နိရာပရာဓေ မဟိဒ္ဓိကေ တာပသေ အပရဇ္ဈန္တေဟိ ဘာရိယံ ကမ္မံ ကတံ, ဒေဝတာ ကိရ တိဓာ ဘိန္နာ ဧဝံ ဝဒန္တီ’’တိ သဗ္ဗံ အာရောစေတွာ – ‘‘ခမာပိတေ ကိရ, မဟာရာဇ, ပါကတိကံ ဟောတိ, ရဋ္ဌံ မာ နာသေထ, တာပသံ ခမာပေထာ’’တိ အာဟ။ ရာဇာ အတ္တနိ ဒေါသံ ကတံ ဒိသွာပိ ဧဝံ ဝဒတိ ‘‘န တံ ခမာပေဿာမီ’’တိ။ သေနာပတိ ယာဝတတိယံ ယာစိတွာ အနိစ္ဆန္တမာဟ – ‘‘အဟံ, မဟာရာဇ, တာပသဿ ဗလံ ဇာနာမိ, န သော အဘူတဝါဒီ, နာပိ ကုပိတော, သတ္တာနုဒ္ဒယေန ပန ဧဝမာဟ ခမာပေထ နံ မဟာရာဇာ’’တိ။ န ခမာပေမီတိ။ တေန ဟိ သေနာပတိဋ္ဌာနံ အညဿ ဒေထ, အဟံ တုမှာကံ အာဏာပဝတ္တိဋ္ဌာနေ န ဝသိဿာမီတိ။ တွံ ယေနကာမံ ဂစ္ဆ, အဟံ မယှံ သေနာပတိံ လဘိဿာမီတိ။ တတော သေနာပတိ တာပသဿ သန္တိကံ အာဂန္တွာ ဝန္ဒိတွာ ‘‘ကထံ ပဋိပဇ္ဇာမိ, ဘန္တေ’’တိ အာဟ။ သေနာပတိ ယေ တေ ဝစနံ သုဏန္တိ, သဗ္ဗေ သပရိက္ခာရေ သဓနေ သဒွိပဒစတုပ္ပဒေ ဂဟေတွာ သတ္တဒိဝသဗ္ဘန္တရေ ဗဟိ ရဇ္ဇသီမံ ဂစ္ဆ, ဒေဝတာ အတိဝိယ ကုပိတာ ဓုဝံ ရဋ္ဌမ္ပိ အရဋ္ဌံ ကရိဿန္တီတိ။ သေနာပတိ တထာ အကာသိ။
ရာဇာ ဂတမတ္တောယေဝ အမိတ္တမထနံ ကတွာ ဇနပဒံ ဝူပသမေတွာ အာဂမ္မ ဇယခန္ဓာဝါရဋ္ဌာနေ နိသီဒိတွာ နဂရံ ပဋိဇဂ္ဂါပေတွာ အန္တောနဂရံ ပါဝိသိ။
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၄၅။)ဒေဝတာ ပဌမံယေဝ ဥဒကဝုဋ္ဌိံ ပါတယိံသု။ မဟာဇနော အတ္တမနော အဟောသိ ‘‘ကူဋဇဋိလံ အပရဒ္ဓကာလတော ပဋ္ဌာယ အမှာကံ ရညော ဝဍ္ဎိယေဝ, အမိတ္တေ နိမ္မထေသိ, အာဂတဒိဝသေယေဝ ဒေဝေါ ဝုဋ္ဌော’’တိ။ ဒေဝတာ ပုန သုမနပုပ္ဖဝုဋ္ဌိံ ပါတယိံသု, မဟာဇနော အတ္တမနတရော အဟောသိ။ ဒေဝတာ ပုန မာသကဝုဋ္ဌိံ ပါတယိံသု။ တတော ကဟာပဏဝုဋ္ဌိံ, တတော ကဟာပဏတ္ထံ န နိက္ခမေယျုန္တိ မညမာနာ ဟတ္ထူပဂပါဒူပဂါဒိကတဘဏ္ဍဝုဋ္ဌိံ ပါတေသုံ။ မဟာဇနော သတ္တဘူမိကပါသာဒေ ဌိတောပိ ဩတရိတွာ အာဘရဏာနိ ပိဠန္ဓန္တော အတ္တမနော အဟောသိ။ ‘‘အရဟတိ ဝတ ကူဋဇဋိလကေ ခေဠပါတနံ, တဿ ဥပရိ ခေဠပါတိတကာလတော ပဋ္ဌာယ အမှာကံ ရညော ဝဍ္ဎိ ဇာတာ, အမိတ္တမထနံ ကတံ, အာဂတဒိဝသေယေဝ ဒေဝေါ ဝဿိ, တတော သုမနဝုဋ္ဌိ မာသကဝုဋ္ဌိ ကဟာပဏဝုဋ္ဌိ ကတဘဏ္ဍဝုဋ္ဌီတိ စတဿော ဝုဋ္ဌိယော ဇာတာ’’တိ အတ္တမနဝါစံ နိစ္ဆာရေတွာ ရညော ကတပါပေ သမနုညော ဇာတော။
တသ္မိံ သမယေ ဒေဝတာ ဧကတောဓာရဥဘတောဓာရာဒီနိ နာနပ္ပကာရာနိ အာဝုဓာနိ မဟာဇနဿ ဥပရိ ဖလကေ မံသံ ကောဋ္ဋယမာနာ ဝိယ ပါတယိံသု။ တဒနန္တရံ ဝီတစ္စိကေ ဝီတဓူမေ ကိံသုကပုပ္ဖဝဏ္ဏေ အင်္ဂါရေ, တဒနန္တရံ ကူဋာဂါရပ္ပမာဏေ ပါသာဏေ, တဒနန္တရံ အန္တောမုဋ္ဌိယံ အသဏ္ဌဟနိကံ သုခုမဝါလိကံ ဝဿာပယမာနာ အသီတိဟတ္ထုဗ္ဗေဓံ ထလံ အကံသု။ ရညော ဝိဇိတဋ္ဌာနေ ကိသဝစ္ဆတာပသော သေနာပတိ မာတုပေါသကရာမောတိ တယောဝ မနုဿဘူတာ အရောဂါ အဟေသုံ။ သေသာနံ တသ္မိံ ကမ္မေ အသမင်္ဂီဘူတာနံ တိရစ္ဆာနာနံ ပါနီယဋ္ဌာနေ ပါနီယံ နာဟောသိ, တိဏဋ္ဌာနေ တိဏံ။ တေ ယေန ပါနီယံ ယေန တိဏန္တိ ဂစ္ဆန္တာ အပ္ပတ္တေယေဝ သတ္တမေ ဒိဝသေ ဗဟိရဇ္ဇသီမံ ပါပုဏိံသု။ တေနာဟ သရဘင်္ဂဗောဓိသတ္တော –
‘‘ကိသဉှိ ဝစ္ဆံ အဝကိရိယ ဒဏ္ဍကီ,
ဥစ္ဆိန္နမူလော သဇနော သရဋ္ဌော၊
ကုက္ကုဠနာမေ နိရယမှိ ပစ္စတိ,
တဿ ဖုလိင်္ဂါနိ ပတန္တိ ကာယေ’’တိ။ (ဇာ။ ၂။၁၇။၇၀)၊
ဧဝံ တာဝ ဒဏ္ဍကီရညဿ အရညဘူတဘာဝေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၄၆။)ကလိင်္ဂရဋ္ဌေ ပန နာဠိကိရရညေ ရဇ္ဇံ ကာရယမာနေ ဟိမဝတိ ပဉ္စသတတာပသာ အနိတ္ထိဂန္ဓာ အဇိနဇဋဝါကစီရဓရာ ဝနမူလဖလဘက္ခာ ဟုတွာ စိရံ ဝီတိနာမေတွာ လောဏမ္ဗိလသေဝနတ္ထံ မနုဿပထံ ဩတရိတွာ အနုပုဗ္ဗေန ကလိင်္ဂရဋ္ဌေ နာဠိကိရရညော နဂရံ သမ္ပတ္တာ။ တေ ဇဋာဇိနဝါကစီရာနိ သဏ္ဌပေတွာ ပဗ္ဗဇိတာနုရူပံ ဥပသမသိရိံ ဒဿယမာနာ နဂရံ ဘိက္ခာယ ပဝိသိံသု။ မနုဿာ အနုပ္ပန္နေ ဗုဒ္ဓုပ္ပါဒေ တာပသပဗ္ဗဇိတေ ဒိသွာ ပသန္နာ နိသဇ္ဇဋ္ဌာနံ သံဝိဓာယ ဟတ္ထတော ဘိက္ခာဘာဇနံ ဂဟေတွာ နိသီဒါပေတွာ ဘိက္ခံ သမ္ပာဒေတွာ အဒံသု။ တာပသာ ကတဘတ္တကိစ္စာ အနုမောဒနံ အကံသု။ မနုဿာ သုတွာ ပသန္နစိတ္တာ ‘‘ကုဟိံ ဘဒန္တာ ဂစ္ဆန္တီ’’တိ ပုစ္ဆိံသု။ ယထာဖာသုကဋ္ဌာနံ, အာဝုသောတိ။ ဘန္တေ, အလံ အညတ္ထ ဂမနေန, ရာဇုယျာနေ ဝသထ, မယံ ဘုတ္တပါတရာသာ အာဂန္တွာ ဓမ္မကထံ သောဿာမာတိ။ တာပသာ အဓိဝါသေတွာ ဥယျာနံ အဂမံသု။ နာဂရာ ဘုတ္တပါတရာသာ သုဒ္ဓဝတ္ထနိဝတ္ထာ ‘‘ဓမ္မကထံ သောဿာမာ’’တိ သံဃာ ဂဏာ ဂဏီဘူတာ ဥယျာနာဘိမုခါ အဂမံသု။ ရာဇာ ဥပရိပါသာဒေ ဌိတော တေ တထာ ဂစ္ဆမာနေ ဒိသွာ ဥပဋ္ဌာကံ ပုစ္ဆိ ‘‘ကိံ ဧတေ ဘဏေ နာဂရာ သုဒ္ဓဝတ္ထာ သုဒ္ဓုတ္တရာသင်္ဂါ ဟုတွာ ဥယျာနာဘိမုခါ ဂစ္ဆန္တိ, ကိမေတ္ထ သမဇ္ဇံ ဝါ နာဋကံ ဝါ အတ္ထီ’’တိ? နတ္ထိ ဒေဝ, ဧတေ တာပသာနံ သန္တိကေ ဓမ္မံ သောတုကာမာ ဂစ္ဆန္တီတိ။ တေန ဟိ ဘဏေ အဟမ္ပိ ဂစ္ဆိဿာမိ, မယာ သဒ္ဓိံ ဂစ္ဆန္တူတိ။ သော ဂန္တွာ တေသံ အာရောစေသိ – ‘‘ရာဇာပိ ဂန္တုကာမော, ရာဇာနံ ပရိဝါရေတွာဝ ဂစ္ဆထာ’’တိ။ နာဂရာ ပကတိယာပိ အတ္တမနာ တံ သုတွာ – ‘‘အမှာကံ ရာဇာ အဿဒ္ဓေါ အပ္ပသန္နော ဒုဿီလော, တာပသာ ဓမ္မိကာ, တေ အာဂမ္မ ရာဇာပိ ဓမ္မိကော ဘဝိဿတီ’’တိ အတ္တမနတရာ အဟေသုံ။
ရာဇာ နိက္ခမိတွာ တေဟိ ပရိဝါရိတော ဥယျာနံ ဂန္တွာ တာပသေဟိ သဒ္ဓိံ ပဋိသန္ထာရံ ကတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ တာပသာ ရာဇာနံ ဒိသွာ ပရိကထာယ ကုသလဿေကဿ တာပသဿ ‘‘ရညော ဓမ္မံ ကထေဟီ’’တိ သညမဒံသု, သော တာပသော ပရိသံ ဩလောကေတွာ ပဉ္စသု ဝေရေသု အာဒီနဝံ ပဉ္စသု စ သီလေသု အာနိသံသံ ကထေန္တော –
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၄၇။)‘‘ပါဏော န ဟန္တဗ္ဗော, အဒိန္နံ နာဒါတဗ္ဗံ, ကာမေသုမိစ္ဆာစာရော န စရိတဗ္ဗော, မုသာ န ဘာသိတဗ္ဗာ, မဇ္ဇံ န ပါတဗ္ဗံ, ပါဏာတိပါတော နာမ နိရယသံဝတ္တနိကော ဟောတိ တိရစ္ဆာနယောနိသံဝတ္တနိကော ပေတ္တိဝိသယသံဝတ္တနိကော, တထာ အဒိန္နာဒါနာဒီနိ။ ပါဏာတိပါတော နိရယေ ပစ္စိတွာ မနုဿလောကံ အာဂတဿ ဝိပါကာဝသေသေန အပ္ပါယုကသံဝတ္တနိကော ဟောတိ, အဒိန္နာဒါနံ အပ္ပဘောဂသံဝတ္တနိကံ, မိစ္ဆာစာရော ဗဟုသပတ္တသံဝတ္တနိကော, မုသာဝါဒေါ အဘူတဗ္ဘက္ခာနသံဝတ္တနိကော, မဇ္ဇပါနံ ဥမ္မတ္တကဘာဝသံဝတ္တနိက’’န္တိ –
ပဉ္စသု ဝေရေသု ဣမံ အာဒီနဝံ ကထေသိ။
ရာဇာ ပကတိယာပိ အဿဒ္ဓေါ အပ္ပသန္နော ဒုဿီလော, ဒုဿီလဿ စ သီလကထာ နာမ ဒုက္ကထာ, ကဏ္ဏေ သူလပ္ပဝေသနံ ဝိယ ဟောတိ။ တသ္မာ သော စိန္တေသိ – ‘‘အဟံ ‘ဧတေ ပဂ္ဂဏှိဿာမီ’တိ အာဂတော, ဣမေ ပန မယှံ အာဂတကာလတော ပဋ္ဌာယ မံယေဝ ဃဋ္ဋေန္တာ ဝိဇ္ဈန္တာ ပရိသမဇ္ဈေ ကထေန္တိ, ကရိဿာမိ နေသံ ကာတ္တဗ္ဗ’’န္တိ။ သော ဓမ္မကထာပရိယောသာနေ ‘‘အာစရိယာ သွေ မယှံ ဂေဟေ ဘိက္ခံ ဂဏှထာ’’တိ နိမန္တေတွာ အဂမာသိ။ သော ဒုတိယဒိဝသေ မဟန္တေ မဟန္တေ ကောဠုမ္ဗေ အာဟရာပေတွာ ဂူထဿ ပူရာပေတွာ ကဒလိပတ္တေဟိ နေသံ မုခါနိ ဗန္ဓာပေတွာ တတ္ထ တတ္ထ ဌပါပေသိ, ပုန ဗဟလမဓုကတေလနာဂဗလပိစ္ဆိလ္လာဒီနံ ကူဋေ ပူရေတွာ နိဿေဏိမတ္ထကေ ဌပါပေသိ, တတ္ထေဝ စ မဟာမလ္လေ ဗဒ္ဓကစ္ဆေ ဟတ္ထေဟိ မုဂ္ဂရေ ဂါဟာပေတွာ ဌပေတွာ အာဟ ‘‘ကူဋတာပသာ အတိဝိယ မံ ဝိဟေဌယိံသု, တေသံ ပါသာဒတော ဩတရဏကာလေ ကူဋေဟိ ပိစ္ဆိလ္လံ သောပါနမတ္ထကေ ဝိဿဇ္ဇေတွာ သီသေ မုဂ္ဂရေဟိ ပေါထေတွာ ဂလေ ဂဟေတွာ သောပါနေ ခိပထာ’’တိ။ သောပါနပါဒမူလေ ပန စဏ္ဍေ ကုက္ကုရေ ဗန္ဓာပေသိ။
တာပသာပိ ‘‘သွေ ရာဇဂေဟေ ဘုဉ္ဇိဿာမာ’’တိ အညမညံ ဩဝဒိံသု – ‘‘မာရိသာ ရာဇဂေဟံ နာမ သာသင်္ကံ သပ္ပဋိဘယံ, ပဗ္ဗဇိတေဟိ နာမ ဆဒွါရာရမ္မဏေ သညတေဟိ ဘဝိတဗ္ဗံ, ဒိဋ္ဌဒိဋ္ဌေ အာရမ္မဏေ နိမိတ္တံ န ဂဟေတဗ္ဗံ, စက္ခုဒွါရေ သံဝရော ပစ္စုပဋ္ဌပေတဗ္ဗော’’တိ။
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၄၈။)ပုနဒိဝသေ ဘိက္ခာစာရဝေလံ သလ္လက္ခေတွာ ဝါကစီရံ နိဝါသေတွာ အဇိနစမ္မံ ဧကံသဂတံ ကတွာ ဇဋာကလာပံ သဏ္ဌပေတွာ ဘိက္ခာဘာဇနံ ဂဟေတွာ ပဋိပါဋိယာ ရာဇနိဝေသနံ အဘိရုဠှာ။ ရာဇာ အာရုဠှဘာဝံ ဉတွာ ဂူထကောဠုမ္ဗမုခတော ကဒလိပတ္တံ နီဟရာပေသိ။ ဒုဂ္ဂန္ဓော တာပသာနံ နာသပုဋံ ပဟရိတွာ မတ္ထလုင်္ဂပါတနာကာရပတ္တော အဟောသိ။ မဟာတာပသော ရာဇာနံ ဩလောကေသိ။ ရာဇာ – ‘‘ဧတ္ထ ဘောန္တော ယာဝဒတ္ထံ ဘုဉ္ဇန္တု စေဝ ဟရန္တု စ, တုမှာကမေတံ အနုစ္ဆဝိကံ, ဟိယျော အဟံ တုမှေ ပဂ္ဂဏှိဿာမီတိ အာဂတော, တုမှေ ပန မံယေဝ ဃဋ္ဋေန္တော ဝိဇ္ဈန္တာ ပရိသမဇ္ဈေ ကထယိတ္ထ, တုမှာကမိဒံ အနုစ္ဆဝိကံ, ဘုဉ္ဇထာ’’တိ မဟာတာပသဿ ဥလုင်္ကေန ဂူထံ ဥပနာမေသိ။ မဟာတာပသော ဓီ ဓီတိ ဝဒန္တော ပဋိနိဝတ္တိ။ ‘‘ဧတ္တကေနေဝ ဂစ္ဆိဿထ တုမှေ’’တိ သောပါနေ ကူဋေဟိ ပိစ္ဆိလ္လံ ဝိဿဇ္ဇာပေတွာ မလ္လာနံ သညမဒါသိ။ မလ္လာ မုဂ္ဂရေဟိ သီသာနိ ပေါထေတွာ ဂီဝါယ ဂဟေတွာ သောပါနေ ခိပိံသု, ဧကောပိ သောပါနေ ပတိဋ္ဌာတုံ နာသက္ခိ, ပဝဋ္ဋမာနာ သောပါနပါဒမူလံယေဝ ပါပုဏိံသု။ သမ္ပတ္တေ သမ္ပတ္တေ စဏ္ဍကုက္ကုရာ ပဋပဋာတိ လုဉ္စမာနာ ခါဒိံသု။ ယောပိ နေသံ ဥဋ္ဌဟိတွာ ပလာယတိ, သောပိ အာဝါဋေ ပတတိ, တတြာပိ နံ ကုက္ကုရာ အနုဗန္ဓိတွာ ခါဒန္တိယေဝ။ ဣတိ နေသံ ကုက္ကုရာ အဋ္ဌိသင်္ခလိကမေဝ အဝသေသယိံသု။ ဧဝံ သော ရာဇာ တပသမ္ပန္နေ ပဉ္စသတေ တာပသေ ဧကဒိဝသေနေဝ ဇီဝိတာ ဝေါရောပေသိ။
အထဿ ရဋ္ဌေ ဒေဝတာ ပုရိမနယေနေဝ ပုန နဝဝုဋ္ဌိယော ပါတေသုံ။ တဿ ရဇ္ဇံ သဋ္ဌိယောဇနုဗ္ဗေဓေန ဝါလိကထလေန အဝစ္ဆာဒိယိတ္ထ။ တေနာဟ သရဘင်္ဂေါ ဗောဓိသတ္တော –
‘‘ယော သညတေ ပဗ္ဗဇိတေ အဝဉ္စယိ,
ဓမ္မံ ဘဏန္တေ သမဏေ အဒူသကေ၊
တံ နာဠိကေရံ သုနခါ ပရတ္ထ,
သင်္ဂမ္မ ခါဒန္တိ ဝိဖန္ဒမာန’’န္တိ။ (ဇာ။ ၂။၁၇။၇၁)၊
ဧဝံ ကာလိင်္ဂါရညဿ အရညဘူတဘာဝေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။
အတီတေ ပန ဗာရာဏသိနဂရေ ဒိဋ္ဌမင်္ဂလိကာ နာမ စတ္တာလီသကောဋိဝိဘဝဿ သေဋ္ဌိနော ဧကာ ဓီတာ အဟောသိ ဒဿနီယာ ပါသာဒိကာ။ သာ ရူပဘောဂကုလသမ္ပတ္တိသမ္ပန္နတာယ ဗဟူနံ ပတ္ထနီယာ အဟောသိ။ ယော
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၄၉။)ယော ပနဿာ ဝါရေယျတ္ထာယ ပဟိဏာတိ, တံ တံ ဒိသွာနဿ ဇာတိယံ ဝါ ဟတ္ထပါဒါဒီသု ဝါ ယတ္ထ ကတ္ထစိ ဒေါသံ အာရောပေတွာ ‘‘ကော ဧသ ဒုဇ္ဇာတော ဒုဿဏ္ဌိတော’’တိအာဒီနိ ဝတွာ – ‘‘နီဟရထ န’’န္တိ နီဟရာပေတွာ ‘‘ဧဝရူပမ္ပိ နာမ အဒ္ဒသံ, ဥဒကံ အာဟရထ, အက္ခီနိ ဓောဝိဿာမီ’’တိ အက္ခီနိ ဓောဝတိ။ တဿာ ဒိဋ္ဌံ ဒိဋ္ဌံ ဝိပ္ပကာရံ ပါပေတွာ နီဟရာပေတီတိ ဒိဋ္ဌမင်္ဂလိကာ တွေဝ သင်္ခါ ဥဒပါဒိ, မူလနာမံ အန္တရဓာယိ။
သာ ဧကဒိဝသံ ဂင်္ဂါယ ဥဒကကီဠံ ကီဠိဿာမီတိ တိတ္ထံ သဇ္ဇာပေတွာ ပဟူတံ ခါဒနီယဘောဇနီယံ သကဋေသု ပူရာပေတွာ ဗဟူနိ ဂန္ဓမာလာဒီနိ အာဒါယ ပဋိစ္ဆန္နယာနံ အာရုယှ ဉာတိဂဏပရိဝုတာ ဂေဟမှာ နိက္ခမိ။ တေန စ သမယေန မဟာပုရိသော စဏ္ဍာလယောနိယံ နိဗ္ဗတ္တော ဗဟိနဂရေ စမ္မဂေဟေ ဝသတိ, မာတင်္ဂေါတွေဝဿ နာမံ အဟောသိ။ သော သောဠသဝဿုဒ္ဒေသိကော ဟုတွာ ကေနစိဒေဝ ကရဏီယေန အန္တောနဂရံ ပဝိသိတုကာမော ဧကံ နီလပိလောတိကံ နိဝါသေတွာ ဧကံ ဟတ္ထေ ဗန္ဓိတွာ ဧကေန ဟတ္ထေန ပစ္ဆိံ, ဧကေန ဃဏ္ဍံ ဂဟေတွာ ‘‘ဥဿရထ အယျာ, စဏ္ဍာလောဟ’’န္တိ ဇာနာပနတ္ထံ တံ ဝါဒေန္တော နီစစိတ္တံ ပစ္စုပဋ္ဌပေတွာ ဒိဋ္ဌဒိဋ္ဌေ မနုဿေ နမဿမာနော နဂရံ ပဝိသိတွာ မဟာပထံ ပဋိပဇ္ဇိ။
ဒိဋ္ဌမင်္ဂလိကာ ဃဏ္ဍသဒ္ဒံ သုတွာ သာဏိအန္တရေန ဩလောကေန္တီ ဒူရတောဝ တံ အာဂစ္ဆန္တံ ဒိသွာ ‘‘ကိမေတ’’န္တိ ပုစ္ဆိ။ မာတင်္ဂေါ အယျေတိ။ ‘‘ကိံ ဝတ, ဘော, အကုသလံ အကရမှ, ကဿာယံ နိဿန္ဒော, ဝိနာသော နု ခေါ မေ ပစ္စုပဋ္ဌိတော, မင်္ဂလကိစ္စေန နာမ ဂစ္ဆမာနာ စဏ္ဍာလံ အဒ္ဒသ’’န္တိ သရီရံ ကမ္ပေတွာ ဇိဂုစ္ဆမာနာ ခေဠံ ပါတေတွာ ဓာတိယော အာဟ – ‘‘ဝေဂေန ဥဒကံ အာဟရထ, စဏ္ဍာလော ဒိဋ္ဌော, အက္ခီနိ စေဝ နာမ ဂဟိတမုခဉ္စ ဓောဝိဿာမီ’’တိ ဓောဝိတွာ ရထံ နိဝတ္တာပေတွာ သဗ္ဗပဋိယာဒါနံ ဂေဟံ ပေသေတွာ ပါသာဒံ အဘိရုဟိ။ သုရာသောဏ္ဍာဒယော စေဝ တဿာ ဥပဋ္ဌာကမနုဿာ စ ‘‘ကုဟိံ, ဘော ဒိဋ္ဌမင်္ဂလိကာ, ဣမာယပိ ဝေလာယ နာဂစ္ဆတီ’’တိ ပုစ္ဆန္တာ တံ ပဝတ္တိံ သုတွာ – ‘‘မဟန္တံ ဝတ, ဘော, သုရာမံသဂန္ဓမာလာဒိသက္ကာရံ စဏ္ဍာလံ နိဿာယ အနုဘဝိတုံ န လဘိမှ, ဂဏှထ စဏ္ဍာလ’’န္တိ ဂတဋ္ဌာနံ ဂဝေသိတွာ နိရာပရာဓံ မာတင်္ဂပဏ္ဍိတံ တဇ္ဇိတွာ – ‘‘အရေ မာတင်္ဂ တံ နိဿာယ ဣဒဉ္စိဒဉ္စ သက္ကာရံ အနုဘဝိတုံ န လဘိမှာ’’တိ
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၅၀။)ကေသေသု ဂဟေတွာ ဘူမိယံ ပါတေတွာ ဇာဏုကပ္ပရပါသာဏာဒီဟိ ကောဋ္ဋေတွာ မတောတိ သညာယ ပါဒေ ဂဟေတွာ ကဍ္ဎန္တာ သင်္ကာရကူဋေ ဆဍ္ဍေသုံ။
မဟာပုရိသော သညံ ပဋိလဘိတွာ ဟတ္ထပါဒေ ပရာမသိတွာ – ‘‘ဣဒံ ဒုက္ခံ ကံ နိဿာယ ဥပ္ပန္န’’န္တိ စိန္တေန္တော – ‘‘န အညံ ကဉ္စိ, ဒိဋ္ဌမင်္ဂလိကံ နိဿာယ ဥပ္ပန္န’’န္တိ ဉတွာ ‘‘သစာဟံ ပုရိသော, ပါဒေသု နံ နိပါတေဿာမီ’’တိ စိန္တေတွာ ဝေဓမာနော ဒိဋ္ဌမင်္ဂလိကာယ ကုလဒွါရံ ဂန္တွာ – ‘‘ဒိဋ္ဌမင်္ဂလိကံ လဘန္တော ဝုဋ္ဌဟိဿာမိ, အလဘန္တဿ ဧတ္ထေဝ မရဏ’’န္တိ ဂေဟင်္ဂဏေ နိပဇ္ဇိ။ တေန စ သမယေန ဇမ္ဗုဒီပေ အယံ ဓမ္မတာ ဟောတိ – ယဿ စဏ္ဍာလော ကုဇ္ဈိတွာ ဂဗ္ဘဒွါရေ နိပန္နော မရတိ, ယေ စ တသ္မိံ ဂဗ္ဘေ ဝသန္တိ, သဗ္ဗေ စဏ္ဍာလာ ဟောန္တိ။ ဂေဟမဇ္ဈမှိ မတေ သဗ္ဗေ ဂေဟဝါသိနော, ဒွါရမှိ မတေ ဥဘတော အနန္တရဂေဟဝါသိကာ, အင်္ဂဏမှိ မတေ ဣတော သတ္တ ဣတော သတ္တာတိ စုဒ္ဒသဂေဟဝါသိနော သဗ္ဗေ စဏ္ဍာလာ ဟောန္တီတိ။ ဗောဓိသတ္တော ပန အင်္ဂဏေ နိပဇ္ဇိ။
သေဋ္ဌိဿ အာရောစေသုံ – ‘‘မာတင်္ဂေါ တေ သာမိ ဂေဟင်္ဂဏေ ပတိတော’’တိ ဂစ္ဆထ ဘဏေ, ကိံ ကာရဏာတိ ဝတွာ ဧကမာသကံ ဒတွာ ဥဋ္ဌာပေထာတိ။ တေ ဂန္တွာ ‘‘ဣမံ ကိရ မာသကံ ဂဟေတွာ ဥဋ္ဌဟာ’’တိ ဝဒိံသု။ သော – ‘‘နာဟံ မာသကတ္ထာယ နိပန္နော, ဒိဋ္ဌမင်္ဂလိကာယ သွာဟံ နိပန္နော’’တိ အာဟ။ ဒိဋ္ဌမင်္ဂလိကာယ ကော ဒေါသောတိ? ကိံ တဿာ ဒေါသံ န ပဿထ, နိရပရာဓော အဟံ တဿာ မနုဿေဟိ ဗျသနံ ပါပိတော, တံ လဘန္တောဝ ဝုဋ္ဌဟိဿာမိ, အလဘန္တော န ဝုဋ္ဌဟိဿာမီတိ။
တေ ဂန္တွာ သေဋ္ဌိဿ အာရောစေသုံ။ သေဋ္ဌိ ဓီတု ဒေါသံ ဉတွာ ‘‘ဂစ္ဆထ, ဧကံ ကဟာပဏံ ဒေထာ’’တိ ပေသေတိ။ သော ‘‘န ဣစ္ဆာမိ ကဟာပဏံ, တမေဝ ဣစ္ဆာမီ’’တိ အာဟ။ တံ သုတွာ သေဋ္ဌိ စ သေဋ္ဌိဘရိယာ စ – ‘‘ဧကာယေဝ နော ပိယဓီတာ, ပဝေဏိယာ ဃဋကော အညော ဒါရကောပိ နတ္ထီ’’တိ သံဝေဂပ္ပတ္တာ – ‘‘ဂစ္ဆထ တာတာ, ကောစိ အမှာကံ အသဟနကော ဧတံ ဇီဝိတာပိ ဝေါရောပေယျ, ဧတသ္မိဉှိ မတေ သဗ္ဗေ မယံ နဋ္ဌာ ဟောမ, အာရက္ခမဿ ဂဏှထာ’’တိ ပရိဝါရေတွာ အာရက္ခံ သံဝိဓာယ ယာဂုံ ပေသယိံသု, ဘတ္တံ ဓနံ ပေသယိံသု, ဧဝံ သော သဗ္ဗံ ပဋိက္ခိပိ။ ဧဝံ ဧကော ဒိဝသော ဂတော၊ ဒွေ, တယော, စတ္တာရော, ပဉ္စ ဒိဝသာ ဂတာ။
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၅၁။)တတော သတ္တသတ္တဂေဟဝါသိကာ ဥဋ္ဌာယ – ‘‘န သက္ကောမ မယံ တုမှေ နိဿာယ စဏ္ဍာလာ ဘဝိတုံ, အမှေ မာ နာသေထ, တုမှာကံ ဒါရိကံ ဒတွာ ဧတံ ဥဋ္ဌာပေထာ’’တိ အာဟံသု။ တေ သတမ္ပိ သဟဿမ္ပိ သတသဟဿမ္ပိ ပဟိဏိံသု, သော ပဋိက္ခိပတေဝ။ ဧဝံ ဆ ဒိဝသာ ဂတာ။ သတ္တမေ ဒိဝသေ ဥဘတော စုဒ္ဒသဂေဟဝါသိကာ သန္နိပတိတွာ – ‘‘န မယံ စဏ္ဍာလာ ဘဝိတုံ သက္ကောမ, တုမှာကံ အကာမကာနမ္ပိ မယံ ဧတဿ ဒါရိကံ ဒဿာမာ’’တိ အာဟံသု။
မာတာပိတရော သောကသလ္လသမပ္ပိတာ ဝိသညီ ဟုတွာ သယနေ နိပတိံသု။ ဥဘတော စုဒ္ဒသဂေဟဝါသိနော ပါသာဒံ အာရုယှ သုပုပ္ဖိတကိံသုကသာခံ ဥစ္ဆိန္ဒန္တာ ဝိယ တဿာ သဗ္ဗာဘရဏာနိ ဩမုဉ္စိတွာ နခေဟိ သီမန္တံ ကတွာ ကေသေ ဗန္ဓိတွာ နီလသာဋကံ နိဝါသာပေတွာ ဟတ္ထေ နီလပိလောတိကခဏ္ဍံ ဝေဌေတွာ ကဏ္ဏေသု တိပုပဋ္ဋကေ ပိဠန္ဓာပေတွာ တာလပဏ္ဏပစ္ဆိံ ဒတွာ ပါသာဒတော ဩတာရာပေတွာ ဒွီသု ဗာဟာသု ဂဟေတွာ – ‘‘တဝ သာမိကံ ဂဟေတွာ ယာဟီ’’တိ မဟာပုရိသဿ အဒံသု။
နီလုပ္ပလမ္ပိ အတိဘာရောတိ အနုက္ခိတ္တပုဗ္ဗာ သုခုမာလဒါရိကာ ‘‘ဥဋ္ဌာဟိ သာမိ, ဂစ္ဆာမာ’’တိ အာဟ။ ဗောဓိသတ္တော နိပန္နကောဝ အာဟ ‘‘နာဟံ ဥဋ္ဌဟာမီ’’တိ။ အထ ကိန္တိ ဝဒါမီတိ။ ‘‘ဥဋ္ဌေဟိ အယျ မာတင်္ဂါ’’တိ ဧဝံ မံ ဝဒါဟီတိ။ သာ တထာ အဝေါစ။ န တုယှံ မနုဿာ ဥဋ္ဌာနသမတ္ထံ မံ အကံသု, ဗာဟာယ မံ ဂဟေတွာ ဥဋ္ဌာပေဟီတိ။ သာ တထာ အကာသိ။ ဗောဓိသတ္တော ဥဋ္ဌဟန္တော ဝိယ ပရိဝဋ္ဋေတွာ ဘူမိယံ ပတိတွာ – ‘‘နာသိတံ, ဘော, ဒိဋ္ဌမင်္ဂလိကာယ ပဌမံ မနုဿေဟိ ကောဋ္ဋာပေတွာ, ဣဒါနိ သယံ ကောဋ္ဋေတီ’’တိ ဝိရဝိတ္ထ။ သာ ကိံ ကရောမိ အယျာတိ? ဒွီဟိ ဟတ္ထေဟိ ဂဟေတွာ ဥဋ္ဌာပေဟီတိ။ သာ တထာ ဥဋ္ဌာပေတွာ နိသီဒါပေတွာ ဂစ္ဆာမ သာမီတိ။ ဂစ္ဆာ နာမ အရညေ ဟောန္တိ, မယံ မနုဿာ, အတိကောဋ္ဋိတောမှိ တုယှံ မနုဿေဟိ, န သက္ကောမိ ပဒသာ ဂန္တုံ, ပိဋ္ဌိယာ မံ နေဟီတိ။ သာ ဩနမိတွာ ပိဋ္ဌိံ အဒါသိ။ ဗောဓိသတ္တော အဘိရုဟိ။ ကုဟိံ နေမိ သာမီတိ? ဗဟိနဂရံ နေဟီတိ။ သာ ပါစီနဒွါရံ ဂန္တွာ – ‘‘ဣဓ တေ သာမိ ဝသနဋ္ဌာန’’န္တိ ပုစ္ဆိ။ ကတရဋ္ဌာနံ ဧတန္တိ? ပါစီနဒွါရံ သာမီတိ။ ပါစီနဒွါရေ စဏ္ဍာလပုတ္တာ ဝသိတုံ န လဘန္တီတိ အတ္တနော ဝသနဋ္ဌာနံ အနာစိက္ခိတွာဝ သဗ္ဗဒွါရာနိ အာဟိဏ္ဍာပေသိ။ ကသ္မာ?
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၅၂။)ဘဝဂ္ဂပတ္တမဿာ မာနံ ပါတေဿာမီတိ။ မဟာဇနော ဥက္ကုဋ္ဌိမကာသိ – ‘‘ဌပေတွာ တုမှာဒိသံ အညော ဧတိဿာ မာနံ ဘေဒကော နတ္ထီ’’တိ။
သာ ပစ္ဆိမဒွါရံ ပတွာ ‘‘ဣဓ တေ သာမိ ဝသနဋ္ဌာန’’န္တိ ပုစ္ဆိ။ ကတရဋ္ဌာနံ ဧတန္တိ? ပစ္ဆိမဒွါရံ သာမီတိ။ ဣမိနာ ဒွါရေန နိက္ခမိတွာ စမ္မဂေဟံ ဩလောကေန္တီ ဂစ္ဆာတိ။ သာ တတ္ထ ဂန္တွာ အာဟ ‘‘ဣဒံ စမ္မဂေဟံ တုမှာကံ ဝသနဋ္ဌာနံ သာမီ’’တိ? အာမာတိ ပိဋ္ဌိတော ဩတရိတွာ စမ္မဂေဟံ ပါဝိသိ။
တတ္ထ သတ္တဋ္ဌဒိဝသေ ဝသန္တော သဗ္ဗညုတဂဝေသနဓီရော ဧတ္တကေသု ဒိဝသေသု န စ ဇာတိသမ္ဘေဒမကာသိ။ ‘‘မဟာကုလဿ ဓီတာ သစေ မံ နိဿာယ မဟန္တံ ယသံ န ပါပုဏာတိ, န စမှာဟံ စတုဝီသတိယာ ဗုဒ္ဓါနံ အန္တေဝါသိကော။ ဧတိဿာ ပါဒဓောဝနဥဒကေန သကလဇမ္ဗုဒီပေ ရာဇူနံ အဘိသေကကိစ္စံ ကရိဿာမီ’’တိ စိန္တေတွာ ပုန စိန္တေသိ – ‘‘အဂါရမဇ္ဈေဝသန္တော န သက္ခိဿာမိ, ပဗ္ဗဇိတွာ ပန သက္ခိဿာမီ’’တိ။ စိန္တေတွာ တံ အာမန္တေသိ – ‘‘ဒိဋ္ဌမင်္ဂလိကေ မယံ ပုဗ္ဗေ ဧကစရာ ကမ္မံ ကတွာပိ အကတွာပိ သက္ကာ ဇီဝိတုံ, ဣဒါနိ ပန ဒါရဘရဏံ ပဋိပန္နမှ, ကမ္မံ အကတွာ န သက္ကာ ဇီဝိတုံ, တွံ ယာဝါဟံ အာဂစ္ဆာမိ, တာဝ မာ ဥက္ကဏ္ဌိတ္ထာ’’တိ အရညံ ပဝိသိတွာ သုသာနာဒီသု နန္တကာနိ သင်္ကဍ္ဎိတွာ နိဝါသနပါရုပနံ ကတွာ သမဏပဗ္ဗဇ္ဇံ ပဗ္ဗဇိတွာ ဧကစရော လဒ္ဓကာယဝိဝေကော ကသိဏပရိကမ္မံ ကတွာ အဋ္ဌ သမာပတ္တိယော ပဉ္စ အဘိညာယော စ နိဗ္ဗတ္တေတွာ ‘‘ဣဒါနိ သက္ကာ ဒိဋ္ဌမင်္ဂလိကာယ အဝဿယေန မယာ ဘဝိတု’’န္တိ ဗာရာဏသိအဘိမုခေါ ဂန္တွာ စီဝရံ ပါရုပိတွာ ဘိက္ခံ စရမာနော ဒိဋ္ဌမင်္ဂလိကာယ ဂေဟာဘိမုခေါ အဂမာသိ။
သာ တံ ဒွါရေ ဌိတံ ဒိသွာ အသဉ္ဇာနန္တီ – ‘‘အတိစ္ဆထ, ဘန္တေ, စဏ္ဍာလာနံ ဝသနဋ္ဌာနမေတ’’န္တိ အာဟ။ ဗောဓိသတ္တော တတ္ထေဝ အဋ္ဌာသိ။ သာ ပုနပ္ပုနံ ဩလောကေန္တီ သဉ္ဇာနိတွာ ဟတ္ထေဟိ ဥရံ ပဟရိတွာ ဝိရဝမာနာ ပါဒမူလေ ပတိတွာ အာဟ – ‘‘ယဒိ တေ သာမိ ဧဒိသံ စိတ္တံ အတ္ထိ, ကသ္မာ မံ မဟတာ ယသာ ပရိဟာပေတွာ အနာထံ အကာသီ’’တိ။ နာနပ္ပကာရံ ပရိဒေဝံ ပရိဒေဝိတွာ အက္ခီနိ ပုဉ္ဆမာနာ ဥဋ္ဌာယ ဘိက္ခာဘာဇနံ ဂဟေတွာ အန္တောဂေဟေ နိသီဒါပေတွာ ဘိက္ခံ အဒါသိ။ မဟာပုရိသော ဘတ္တကိစ္စံ ကတွာ အာဟ – ‘‘ဒိဋ္ဌမင်္ဂလိကေ မာ သောစိ မာ ပရိဒေဝိ, အဟံ တုယှံ ပါဒဓောဝနဥဒကေန သကလဇမ္ဗုဒီပေ ရာဇူနံ အဘိသေကကိစ္စံ ကာရေတုံ သမတ္ထော, တွံ
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၅၃။)ပန ဧကံ မမ ဝစနံ ကရောဟိ, နဂရံ ပဝိသိတွာ ‘န မယှံ သာမိကော စဏ္ဍာလော, မဟာဗြဟ္မာ မယှံ သာမိကော’တိ ဥဂ္ဃေါသယမာနာ သကလနဂရံ စရာဟီ’’တိ။
ဧဝံ ဝုတ္တေ ဒိဋ္ဌမင်္ဂလိကာ – ‘‘ပကတိယာပိ အဟံ သာမိ မုခဒေါသေနေဝ ဗျသနံ ပတ္တာ, န သက္ခိဿာမေဝံ ဝတ္တု’’န္တိ အာဟ။ ဗောဓိသတ္တော – ‘‘ကိံ ပန တယာ မယှံ အဂါရေ ဝသန္တဿ အလိကဝစနံ သုတပုဗ္ဗံ, အဟံ တဒါပိ အလိကံ န ဘဏာမိ, ဣဒါနိ ပဗ္ဗဇိတော ကိံ ဝက္ခာမိ, သစ္စဝါဒီ ပုရိသော နာမာဟ’’န္တိ ဝတွာ – ‘‘အဇ္ဇ ပက္ခဿ အဋ္ဌမီ, တွံ ‘ဣတော သတ္တာဟဿစ္စယေန ဥပေါသထဒိဝသေ မယှံ သာမိကော မဟာဗြဟ္မာ စန္ဒမဏ္ဍလံ ဘိန္ဒိတွာ မမ သန္တိကံ အာဂမိဿတီ’တိ သကလနဂရေ ဥဂ္ဃေါသေဟီ’’တိ ဝတွာ ပက္ကာမိ။
သာ သဒ္ဒဟိတွာ ဟဋ္ဌတုဋ္ဌာ သူရာ ဟုတွာ သာယံပါတံ နဂရံ ပဝိသိတွာ တထာ ဥဂ္ဃေါသေသိ။ မနုဿာ ပါဏိနာ ပါဏိံ ပဟရန္တာ – ‘‘ပဿထ, အမှာကံ ဒိဋ္ဌမင်္ဂလိကာ စဏ္ဍာလပုတ္တံ မဟာဗြဟ္မာနံ ကရောတီ’’တိ ဟသန္တာ ကေဠိံ ကရောန္တိ။ သာ ပုနဒိဝသေပိ တထေဝ သာယံပါတံ ပဝိသိတွာ – ‘‘ဣဒါနိ ဆာဟစ္စယေန, ပဉ္စာဟ-စတူဟ-တီဟ-ဒွီဟ-ဧကာဟစ္စယေန မယှံ သာမိကော မဟာဗြဟ္မာ စန္ဒမဏ္ဍလံ ဘိန္ဒိတွာ မမ သန္တိကံ အာဂမိဿတီ’’တိ ဥဂ္ဃေါသေသိ။
ဗြာဟ္မဏာ စိန္တယိံသု – ‘‘အယံ ဒိဋ္ဌမင်္ဂလိကာ အတိသူရာ ဟုတွာ ကထေတိ, ကဒါစိ ဧဝံ သိယာ, ဧထ မယံ ဒိဋ္ဌမင်္ဂလိကာယ ဝသနဋ္ဌာနံ ပဋိဇဂ္ဂါမာ’’တိ စမ္မဂေဟဿ ဗာဟိရဘာဂံ သမန္တာ တစ္ဆာပေတွာ ဝါလိကံ ဩကိရိံသု။ သာပိ ဥပေါသထဒိဝသေ ပါတောဝ နဂရံ ပဝိသိတွာ ‘‘အဇ္ဇ မယှံ သာမိကော အာဂမိဿတီ’’တိ ဥဂ္ဃေါသေသိ။ ဗြာဟ္မဏာ စိန္တယိံသု – ‘‘အယံ ဘော န ဒူရံ အပဒိဿတိ, အဇ္ဇ ကိရ မဟာဗြဟ္မာ အာဂမိဿတိ, ဝသနဋ္ဌာနံ သံဝိဒဟာမာ’’တိ စမ္မဂေဟံ သမဇ္ဇာပေတွာ ဟရိတူပလိတ္တံ အဟတဝတ္ထေဟိ ပရိက္ခိပိတွာ မဟာရဟံ ပလ္လင်္ကံ အတ္ထရိတွာ ဥပရိ စေလဝိတာနံ ဗန္ဓိတွာ ဂန္ဓမာလဒါမာနိ ဩသာရယိံသု။ တေသံ ပဋိဇဂ္ဂန္တာနံယေဝ သူရိယော အတ္ထံ ဂတော။
မဟာပုရိသော စန္ဒေ ဥဂ္ဂတမတ္တေ အဘိညာပါဒကဇ္ဈာနံ သမာပဇ္ဇိတွာ ဝုဋ္ဌာယ ကာမာဝစရစိတ္တေန ပရိကမ္မံ ကတွာ ဣဒ္ဓိစိတ္တေန ဒွါဒသယောဇနိကံ ဗြဟ္မတ္တဘာဝံ မာပေတွာ ဝေဟာသံ အဗ္ဘုဂ္ဂန္တွာ စန္ဒဝိမာနဿ အန္တော
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၅၄။)ပဝိသိတွာ ဝနန္တတော အဗ္ဘုဿက္ကမာနံ စန္ဒံ ဘိန္ဒိတွာ စန္ဒဝိမာနံ ဩဟာယ ပုရတော ဟုတွာ ‘‘မဟာဇနော မံ ပဿတူ’’တိ အဓိဋ္ဌာသိ။ မဟာဇနော ဒိသွာ – ‘‘သစ္စံ, ဘော, ဒိဋ္ဌမင်္ဂလိကာယ ဝစနံ, အာဂစ္ဆန္တံ မဟာဗြဟ္မာနံ ပူဇေဿာမာ’’တိ ဂန္ဓမာလံ အာဒါယ ဒိဋ္ဌမင်္ဂလိကာယ ဃရံ ပရိဝါရေတွာ အဋ္ဌာသိ။ မဟာပုရိသော မတ္ထကမတ္ထကေန သတ္တဝါရေ ဗာရာဏသိံ အနုပရိဂန္တွာ မဟာဇနေန ဒိဋ္ဌဘာဝံ ဉတွာ ဒွါဒသယောဇနိကံ အတ္တဘာဝံ ဝိဇဟိတွာ မနုဿပ္ပမာဏမေဝ မာပေတွာ မဟာဇနဿ ပဿန္တဿေဝ စမ္မဂေဟံ ပါဝိသိ။ မဟာဇနော ဒိသွာ – ‘‘ဩတိဏ္ဏော နော မဟာဗြဟ္မာ, သာဏိံ အာဟရထာ’’တိ နိဝေသနံ မဟာသာဏိယာ ပရိက္ခိပိတွာ ပရိဝါရေတွာ ဌိတော။
မဟာပုရိသောပိ သိရိသယနမဇ္ဈေ နိသီဒိ။ ဒိဋ္ဌမင်္ဂလိကာ သမီပေ အဋ္ဌာသိ။ အထ နံ ပုစ္ဆိ ‘‘ဥတုသမယော တေ ဒိဋ္ဌမင်္ဂလိကေ’’တိ။ အာမ အယျာတိ။ မယာ ဒိန္နံ ပုတ္တံ ဂဏှာဟီတိ အင်္ဂုဋ္ဌကေန နာဘိမဏ္ဍလံ ဖုသိ။ တဿာ ပရာမသနေနေဝ ဂဗ္ဘော ပတိဋ္ဌာသိ။ မဟာပုရိသော – ‘‘ဧတ္တာဝတာ တေ ဒိဋ္ဌမင်္ဂလိကေ ပါဒဓောဝနဥဒကံ သကလဇမ္ဗုဒီပေ ရာဇူနံ အဘိသေကောဒကံ ဘဝိဿတိ, တွံ တိဋ္ဌာ’’တိ ဝတွာ ဗြဟ္မတ္တဘာဝံ မာပေတွာ ပဿန္တဿေဝ မဟာဇနဿ နိက္ခမိတွာ ဝေဟာသံ အဗ္ဘုဂ္ဂန္တွာ စဏ္ဍမဏ္ဍလမေဝ ပဝိဋ္ဌော။ သာ တတော ပဋ္ဌာယ ဗြဟ္မပဇာပတီ နာမ ဇာတာ။ ပါဒဓောဝနဥဒကံ လဘန္တော နာမ နတ္ထိ။
ဗြာဟ္မဏာ – ‘‘ဗြဟ္မပဇာပတိံ အန္တောနဂရေ ဝသာပေဿာမာ’’တိ သုဝဏ္ဏသိဝိကာယ အာရောပေတွာ ယာဝ သတ္တမကောဋိယာ အပရိသုဒ္ဓဇာတိကဿ သိဝိကံ ဂဟေတုံ န အဒံသု။ သောဠသ ဇာတိမန္တဗြာဟ္မဏာ ဂဏှိံသု။ သေသာ ဂန္ဓပုပ္ဖါဒီဟိ ပူဇေတွာ နဂရံ ပဝိသိတွာ – ‘‘န သက္ကာ, ဘော, ဥစ္ဆိဋ္ဌဂေဟေ ဗြဟ္မပဇာပတိယာ ဝသိတုံ, ဝတ္ထုံ ဂဟေတွာ ဂေဟံ ကရိဿာမ, ယာဝ ပန တံ ကရီယတိ, တာဝ မဏ္ဍပေဝ ဝသတူ’’တိ မဏ္ဍပေ ဝသာပေသုံ။ တတော ပဋ္ဌာယ စက္ခုပထေ ဌတွာ ဝန္ဒိတုကာမာ ကဟာပဏံ ဒတွာ ဝန္ဒိတုံ လဘန္တိ, သဝနူပစာရေ ဝန္ဒိတုကာမာ သတံ ဒတွာ လဘန္တိ, အာသန္နေ ပကတိကထံ သဝနဋ္ဌာနေ ဝန္ဒိတုကာမာ ပဉ္စသတာနိ ဒတွာ လဘန္တိ, ပါဒပိဋ္ဌိယံ သီသံ ဌပေတွာ ဝန္ဒိတုကာမာ သဟဿံ ဒတွာ လဘန္တိ, ပါဒဓောဝနဥဒကံ ပတ္ထယမာနာ ဒသသဟဿာနိ ဒတွာ လဘန္တိ။ ဗဟိနဂရတော အန္တောနဂရေ ယာဝ မဏ္ဍပါ အာဂစ္ဆန္တိယာ လဒ္ဓဓနံယေဝ ကောဋိသတမတ္တံ အဟောသိ။
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၅၅။)သကလဇမ္ဗုဒီပေါ သင်္ခုဘိ, တတော သဗ္ဗရာဇာနော ‘‘ဗြဟ္မပဇာပတိယာ ပါဒဓောဝနေန အဘိသေကံ ကရိဿာမာ’’တိ သတသဟဿံ ပေသေတွာ လဘိံသု။ မဏ္ဍပေ ဝသန္တိယာ ဧဝ ဂဗ္ဘဝုဋ္ဌာနံ အဟောသိ။ မဟာပုရိသံ ပဋိစ္စ လဒ္ဓကုမာရော ပါသာဒိကော အဟောသိ လက္ခဏသမ္ပန္နော။ မဟာဗြဟ္မုနော ပုတ္တော ဇာတောတိ သကလ ဇမ္ဗုဒီပေါ ဧကကောလာဟလော အဟောသိ။ ကုမာရဿ ခီရမဏိမူလံ ဟောတူတိ တတော တတော အာဂတဓနံ ကောဋိသဟဿံ အဟောသိ။ ဧတ္တာဝတာ နိဝေသနမ္ပိ နိဋ္ဌိတံ။ ကုမာရဿ နာမကရဏံ ကရိဿာမာတိ နိဝေသနံ သဇ္ဇေတွာ ကုမာရံ ဂန္ဓောဒကေန နှာပေတွာ အလင်္ကရိတွာ မဏ္ဍပေ ဇာတတ္တာ မဏ္ဍဗျောတွေဝ နာမံ အကံသု။
ကုမာရော သုခေန သံဝဍ္ဎမာနော သိပ္ပုဂ္ဂဟဏဝယပတ္တောတိ သကလဇမ္ဗုဒီပေ သိပ္ပဇာနနကာ တဿ သန္တိကေ အာဂန္တွာ သိပ္ပံ သိက္ခာပေန္တိ။ ကုမာရော မေဓာဝီ ပညဝါ သုတံ သုတံ မုတံ အာဝုဏန္တော ဝိယ ဂဏှာတိ, ဂဟိတဂဟိတံ သုဝဏ္ဏဃဋေ ပက္ခိတ္တတေလံ ဝိယ တိဋ္ဌတိ။ ယာဝတာ ဝါစုဂ္ဂတာ ပရိယတ္တိ အတ္ထိ, တေန အနုဂ္ဂဟိတာ နာမ နာဟောသိ။ ဗြာဟ္မဏာ တံ ပရိဝါရေတွာ စရန္တိ, သောပိ ဗြာဟ္မဏဘတ္တော အဟောသိ။ ဂေဟေ အသီတိဗြာဟ္မဏသဟဿာနိ နိစ္စဘတ္တံ ဘုဉ္ဇန္တိ။ ဂေဟမ္ပိဿ သတ္တဒွါရကောဋ္ဌကံ မဟန္တံ အဟောသိ။ ဂေဟေ မင်္ဂလဒိဝသေ ဇမ္ဗုဒီပဝါသီဟိ ပေသိတဓနံ ကောဋိသဟဿမတ္တံ အဟောသိ။
ဗောဓိသတ္တော အာဝဇ္ဇေသိ – ‘‘ပမတ္တော နု ခေါ ကုမာရော အပ္ပမတ္တော’’တိ။ အထဿ တံ ပဝတ္တိံ ဉတွာ – ‘‘ဗြာဟ္မဏဘတ္တော ဇာတော, ယတ္ထ ဒိန္နံ မဟပ္ဖလံ ဟောတိ, တံ န ဇာနာတိ, ဂစ္ဆာမိ နံ ဒမေမီ’’တိ စီဝရံ ပါရုပိတွာ ဘိက္ခာဘာဇနံ ဂဟေတွာ – ‘‘ဒွါရကောဋ္ဌကာ အတိသမ္ဗာဓာ, န သက္ကာ ကောဋ္ဌကေန ပဝိသိတု’’န္တိ အာကာသေနာဂန္တွာ အသီတိဗြာဟ္မဏသဟဿာနံ ဘုဉ္ဇနဋ္ဌာနေ အာကာသင်္ဂဏေ ဩတရိ။ မဏ္ဍဗျကုမာရောပိ သုဝဏ္ဏကဋစ္ဆုံ ဂါဟာပေတွာ – ‘‘ဣဓ သူပံ ဒေထ ဣဓ ဩဒန’’န္တိ ပရိဝိသာပေန္တော ဗောဓိသတ္တံ ဒိသွာ ဒဏ္ဍကေန ဃဋ္ဋိတအာသိဝိသော ဝိယ ကုပိတွာ ဣမံ ဂါထမာဟ –
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၅၆။)‘‘ကုတော နု အာဂစ္ဆသိ ဒုမ္မဝါသီ,
ဩတလ္လကော ပံသုပိသာစကောဝ၊
သင်္ကာရစောဠံ ပဋိမုဉ္စ ကဏ္ဌေ,
ကော ရေ တုဝံ ဟောသိ အဒက္ခိဏေယျော’’တိ။ (ဇာ။ ၁။၁၅။၁)၊
အထ နံ မဟာသတ္တော အကုဇ္ဈိတွာဝ ဩဝဒန္တော အာဟ –
‘‘အန္နံ တဝေဒံ ပကတံ ယသဿိ,
တံ ခဇ္ဇရေ ဘုဉ္ဇရေ ပိယျရေ စ၊
ဇာနာသိ မံ တွံ ပရဒတ္တူပဇီဝိံ,
ဥတ္တိဋ္ဌ ပိဏ္ဍံ လဘတံ သပါကော’’တိ။ (ဇာ။ ၁။၁၅။၂)၊
သော နယိဒံ တုမှာဒိသာနံ ပဋိယတ္တန္တိ ဒဿေန္တော အာဟ –
‘‘အန္နံ မမေဒံ ပကတံ ဗြာဟ္မဏာနံ,
အတ္ထတ္ထိတံ သဒ္ဒဟတော မမေဒံ၊
အပေဟိ ဧတ္တော ကိမိဓဋ္ဌိတောသိ,
န မာဒိသာ တုယှံ ဒဒန္တိ ဇမ္မာ’’တိ။ (ဇာ။ ၁။၁၅။၃)၊
အထ ဗောဓိသတ္တော ‘‘ဒါနံ နာမ သဂုဏဿပိ နိဂ္ဂုဏဿပိ ယဿ ကဿစိ ဒါတဗ္ဗံ, ယထာ ဟိ နိန္နေပိ ထလေပိ ပတိဋ္ဌာပိတံ ဗီဇံ ပထဝီရသံ အာပေါရသဉ္စ အာဂမ္မ သမ္ပဇ္ဇတိ, ဧဝံ နိပ္ဖလံ နာမ နတ္ထိ, သုခေတ္တေ ဝပိတဗီဇံ ဝိယ ဂုဏဝန္တေ မဟပ္ဖလံ ဟောတီ’’တိ ဒဿေတုံ ဣမံ ဂါထမာဟ –
‘‘ထလေ စ နိန္နေ စ ဝပန္တိ ဗီဇံ,
အနူပခေတ္တေ ဖလမာသမာနာ၊
ဧတာယ သဒ္ဓါယ ဒဒါဟိ ဒါနံ,
အပ္ပေဝ အာရာဓယေ ဒက္ခိဏေယျေ’’တိ။ (ဇာ။ ၁။၁၅။၄)၊
အထ ကုမာရော ကောဓာဘိဘူတော – ‘‘ကေနိမဿ မုဏ္ဍကဿ ပဝေသော ဒိန္နော’’တိ ဒွါရရက္ခာဒယော တဇ္ဇေတွာ –
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၅၇။)‘‘ခေတ္တာနိ မယှံ ဝိဒိတာနိ လောကေ,
ယေသာဟံ ဗီဇာနိ ပတိဋ္ဌပေမိ၊
ယေ ဗြာဟ္မဏာ ဇာတိမန္တူပပန္နာ,
တာနီဓ ခေတ္တာနိ သုပေသလာနီ’’တိ။ (ဇာ။ ၁။၁၅။၅) –
ဂါထံ ဝတွာ ‘‘ဣမံ ဇမ္မံ ဝေဏုပဒရေန ပေါထေတွာ ဂီဝါယံ ဂဟေတွာ သတ္တပိ ဒွါရကောဋ္ဌကေ အတိက္ကမိတွာ ဗဟိ နီဟရထာ’’တိ အာဟ။ အထ နံ မဟာပုရိသော အာဟ –
‘‘ဂိရိံ နခေန ခဏသိ, အယော ဒန္တေဘိ ခါဒသိ၊
ဇာတဝေဒံ ပဒဟသိ, ယော ဣသိံ ပရိဘာသသီ’’တိ။ (ဇာ။ ၁။၁၅။၉)၊
ဧဝဉ္စ ပန ဝတွာ – ‘‘သစေ မျာယံ ဟတ္ထေ ဝါ ပါဒေ ဝါ ဂဏှာပေတွာ ဒုက္ခံ ဥပ္ပါဒေယျ, ဗဟုံ အပုညံ ပသဝေယျာ’’တိ သတ္တာနုဒ္ဒယတာယ ဝေဟာသံ အဗ္ဘုဂ္ဂန္တွာ အန္တရဝီထိယံ ဩတရိ။ ဘဂဝါ သဗ္ဗညုတံ ပတ္တော တမတ္ထံ ပကာသေန္တော ဣမံ ဂါထမာဟ –
‘‘ဣဒံ ဝတွာန မာတင်္ဂေါ, ဣသိ သစ္စပရက္ကမော၊
အန္တလိက္ခသ္မိံ ပက္ကာမိ, ဗြာဟ္မဏာနံ ဥဒိက္ခတ’’န္တိ။ (ဇာ။ ၁။၁၅။၁၀)၊
တာဝဒေဝ နဂရရက္ခိကဒေဝတာနံ ဇေဋ္ဌကဒေဝရာဇာ မဏ္ဍဗျဿ ဂီဝံ ပရိဝတ္တေသိ။ တဿ မုခံ ပရိဝတ္တေတိတွာ ပစ္ဆာမုခံ ဇာတံ, အက္ခီနိ ပရိဝတ္တာနိ, မုခေန ခေဠံ ဝမတိ, သရီရံ ထဒ္ဓံ သူလေ အာရောပိတံ ဝိယ အဟောသိ။ အသီတိသဟဿာ ပရိစာရကယက္ခာ အသီတိဗြာဟ္မဏသဟဿာနိ တထေဝ အကံသု။ ဝေဂေန ဂန္တွာ ဗြဟ္မပဇာပတိယာ အာရောစယိံသု။ သာ တရမာနရူပါ အာဂန္တွာ တံ ဝိပ္ပကာရံ ဒိသွာ ဂါထမာဟ –
‘‘အာဝေဓိတံ ပိဋ္ဌိတော ဥတ္တမင်္ဂံ,
ဗာဟုံ ပသာရေတိ အကမ္မနေယျံ၊
သေတာနိ အက္ခီနိ ယထာ မတဿ,
ကော မေ ဣမံ ပုတ္တမကာသိ ဧဝ’’န္တိ။ (ဇာ။ ၁။၁၅။၁၁)၊
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၅၈။)‘‘ဣဓာဂမာ သမဏော ဒုမ္မဝါသီ,
ဩတလ္လကော ပံသုပိသာစကောဝ,
သင်္ကာရစောဠံ ပဋိမုဉ္စ ကဏ္ဌေ,
သော တေ ဣမံ ပုတ္တမကာသိ ဧဝ’’န္တိ။ (ဇာ။ ၁။၁၅။၁၂)၊
သာ သုတွာဝ အညာသိ – ‘‘မယှံ ယသဒါယကော အယျော အနုကမ္ပာယ ပုတ္တဿ ပမတ္တဘာဝံ ဉတွာ အာဂတော ဘဝိဿတီ’’တိ။ တတော ဥပဋ္ဌာကေ ပုစ္ဆိ –
အက္ခာထ မေ မာဏဝါ ဧတမတ္ထံ၊
ဂန္တွာန တံ ပဋိကရေမု အစ္စယံ,
အပ္ပေဝ နံ ပုတ္တ လဘေမု ဇီဝိတ’’န္တိ။ (ဇာ။ ၁။၁၅။၁၃)၊
တေ အာဟံသု –
‘‘ဝေဟာယသံ အဂမာ ဘူရိပညော,
ပထဒ္ဓုနော ပန္နရသေဝ စန္ဒော၊
သစ္စပ္ပဋိညော ဣသိ သာဓုရူပေါ’’တိ။ (ဇာ။ ၁။၁၅။၁၄)၊
မဟာပုရိသောပိ အန္တရဝီထိယံ ဩတိဏ္ဏဋ္ဌာနတော ပဋ္ဌာယ – ‘‘မယှံ ပဒဝဠဉ္ဇံ ဟတ္ထိအဿာဒီနံ ဝသေန မာ အန္တရဓာယိတ္ထ, ဒိဋ္ဌမင်္ဂလိကာယေဝ နံ ပဿတု, မာ အညေ’’တိ အဓိဋ္ဌဟိတွာ ပိဏ္ဍာယ စရိတွာ ယာပနမတ္တံ မိဿကောဒနံ ဂဟေတွာ ပဋိက္ကမနသာလာယံ နိသိန္နော ဘုဉ္ဇိတွာ ထောကံ ဘုတ္တာဝသေသံ ဘိက္ခာဘာဇနေယေဝ ဌပေသိ။ ဒိဋ္ဌမင်္ဂလိကာပိ ပါသာဒါ ဩရုယှ အန္တရဝီထိံ ပဋိပဇ္ဇမာနာ ပဒဝဠဉ္ဇံ ဒိသွာ – ‘‘ဣဒံ မယှံ ယသဒါယကဿ အယျဿ ပဒ’’န္တိ ပဒါနုသာရေနာဂန္တွာ ဝန္ဒိတွာ အာဟ – ‘‘တုမှာကံ, ဘန္တေ, ဒါသေန ကတာပရာဓံ မယှံ ခမထ, န ဟိ တုမှေ ကောဓဝသိကာ နာမ, ဒေထ မေ ပုတ္တဿ ဇီဝိတ’’န္တိ။ ဧဝဉ္စ ပန ဝတွာ –
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၅၉။)‘‘အာဝေဓိတံ ပိဋ္ဌိတော ဥတ္တမင်္ဂံ,
ဗာဟုံ ပသာရေတိ အကမ္မနေယျံ၊
သေတာနိ အက္ခီနိ ယထာ မတဿ,
ကော မေ ဣမံ ပုတ္တမကာသိ ဧဝ’’န္တိ။ (ဇာ။ ၁။၁၅။၁၅) –
ဂါထံ အဘာသိ။ မဟာပုရိသော အာဟ – ‘‘န မယံ ဧဝရူပံ ကရောမ, ပဗ္ဗဇိတံ ပန ဟိံသန္တေ ဒိသွာ ပဗ္ဗဇိတေသု သဂါရဝါဟိ ဘူတယက္ခဒေဝတာဟိ ကတံ ဘဝိဿတီ’’တိ။
ကေဝလံ, ဘန္တေ, တုမှာကံ မနောပဒေါသော မာ ဟောတု, ဒေဝတာဟိ ကတံ ဟောတု, သုခမာပယာ, ဘန္တေ, ဒေဝတာ, အပိစာဟံ, ဘန္တေ, ကထံ ပဋိပဇ္ဇာမီတိ။ တေန ဟိ ဩသဓံ တေ ကထေဿာမိ, မမ ဘိက္ခာဘာဇနေ ဘုတ္တာဝသေသံ ဘတ္တမတ္ထိ, တတ္ထ ထောကံ ဥဒကံ အာသိဉ္စိတွာ ထောကံ ဂဟေတွာ တဝ ပုတ္တဿ မုခေ ပက္ခိပ, အဝသေသံ ဥဒကစာဋိယံ အာလောဠေတွာ အသီတိယာ ဗြာဟ္မဏသဟဿာနံ မုခေ ပက္ခိပါတိ။ သာ ဧဝံ ကရိဿာမီတိ ဘတ္တံ ဂဟေတွာ မဟာပုရိသံ ဝန္ဒိတွာ ဂန္တွာ တထာ အကာသိ။
မုခေ ပက္ခိတ္တမတ္တေ ဇေဋ္ဌကဒေဝရာဇာ – ‘‘သာမိမှိ သယံ ဘေသဇ္ဇံ ကရောန္တေ အမှေဟိ န သက္ကာ ကိဉ္စိ ကာတု’’န္တိ ကုမာရံ ဝိဿဇ္ဇေသိ။ သောပိ ခိပိတွာ ကိဉ္စိ ဒုက္ခံ အပ္ပတ္တပုဗ္ဗော ဝိယ ပကတိဝဏ္ဏော အဟောသိ။ အထ နံ မာတာ အဝေါစ – ‘‘ပဿ တာတ တဝ ကုလုပကာနံ ဟိရောတ္တပ္ပရဟိတာနံ ဝိပ္ပကာရံ, သမဏာ ပန န ဧဝရူပါ ဟောန္တိ, သမဏေ တာတ ဘောဇေယျာသီ’’တိ။ တတော သေသကံ ဥဒကစာဋိယံ အာလုဠာပေတွာ ဗြာဟ္မဏာနံ မုခေ ပက္ခိပါပေသိ။ ယက္ခာ တာဝဒေဝ ဝိဿဇ္ဇေတွာ ပလာယိံသု။ ဗြာဟ္မဏာ ခိပိတွာ ခိပိတွာ ဥဋ္ဌဟိတွာ ကိံ အမှာကံ မုခေ ပက္ခိတ္တန္တိ ပုစ္ဆိံသု။ မာတင်္ဂဣသိဿ ဥစ္ဆိဋ္ဌဘတ္တန္တိ။ တေ ‘‘စဏ္ဍာလဿ ဥစ္ဆိဋ္ဌကံ ခါဒါပိတမှာ, အဗြာဟ္မဏာ ဒါနိမှာ ဇာတာ, ဣဒါနိ နော ဗြာဟ္မဏာ ‘အသုဒ္ဓဗြာဟ္မဏာ ဣမေ’တိ သမ္ဘောဂံ န ဒဿန္တီ’’တိ တတော ပလာယိတွာ မဇ္ဈရဋ္ဌံ ဂန္တွာ မဇ္ဈရာဇဿ နဂရေ အဂ္ဂါသနိကာ ဗြာဟ္မဏာ နာမ မယန္တိ ရာဇဂေဟေ ဘုဉ္ဇန္တိ။
တသ္မိံ သမယေ ဗောဓိသတ္တော ပါပနိဂ္ဂဟံ ကရောန္တော မာနဇာတိကေ နိမ္မဒယန္တော ဝိစရတိ။ အထေကော ‘‘ဇာတိမန္တတာပသော နာမ မယာ
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၆၀။)သဒိသော နတ္ထီ’’တိ အညေသု သညမ္ပိ န ကရောတိ။ ဗောဓိသတ္တော တံ ဂင်္ဂါတီရေ ဝသမာနံ ဒိသွာ ‘‘မာနနိဂ္ဂဟမဿ ကရိဿာမီ’’တိ တတ္ထ အဂမာသိ။ တံ ဇာတိမန္တတာပသော ပုစ္ဆိ – ‘‘ကိံ ဇစ္စော ဘဝ’’န္တိ? စဏ္ဍာလော အဟံ အာစရိယာတိ။ အပေဟိ စဏ္ဍာလ အပေဟိ စဏ္ဍာလ, ဟေဋ္ဌာဂင်္ဂါယ ဝသ, မာ ဥပရိဂင်္ဂါယ ဥဒကံ ဥစ္ဆိဋ္ဌမကာသီတိ။
ဗောဓိသတ္တော – ‘‘သာဓု အာစရိယ, တုမှေဟိ ဝုတ္တဋ္ဌာနေ ဝသိဿာမီ’’တိ ဟေဋ္ဌာဂင်္ဂါယ ဝသန္တော ‘‘ဂင်္ဂါယ ဥဒကံ ပဋိသောတံ သန္ဒတူ’’တိ အဓိဋ္ဌာသိ။ ဇာတိမန္တတာပသော ပါတောဝ ဂင်္ဂံ ဩရုယှ ဥဒကံ အာစမတိ, ဇဋာ ဓောဝတိ။ ဗောဓိသတ္တော ဒန္တကဋ္ဌံ ခါဒန္တော ပိဏ္ဍံ ပိဏ္ဍံ ခေဠံ ဥဒကေ ပါတေတိ။ ဒန္တကဋ္ဌကုစ္ဆိဋ္ဌကမ္ပိ တတ္ထေဝ ပဝါဟေတိ။ ယထာ စေ တံ အညတ္ထ အလဂ္ဂိတွာ တာပသဿေဝ ဇဋာသု လဂ္ဂတိ, တထာ အဓိဋ္ဌာသိ။ ခေဠမ္ပိ ဒန္တကဋ္ဌမ္ပိ တာပသဿ ဇဋာသုယေဝ ပတိဋ္ဌာတိ။
တာပသော စဏ္ဍာလဿိဒံ ကမ္မံ ဘဝိဿတီတိ ဝိပ္ပဋိသာရီ ဟုတွာ ဂန္တွာ ပုစ္ဆိ – ‘‘ဣဒံ, ဘော စဏ္ဍာလ, ဂင်္ဂါယ ဥဒကံ တယာ ပဋိသောတဂါမိကတ’’န္တိ? အာမ အာစရိယ။ တေန ဟိ တွံ ဟေဋ္ဌာဂင်္ဂါယ မာ ဝသ, ဥပရိဂင်္ဂါယ ဝသာတိ။ သာဓု အာစရိယ, တုမှေဟိ ဝုတ္တဋ္ဌာနေ ဝသိဿာမီတိ တတ္ထ ဝသန္တော ဣဒ္ဓိံ ပဋိပ္ပဿမ္ဘေသိ, ဥဒကံ ယထာဂတိကမေဝ ဇာတံ။ ပုန တာပသော တဒေဝ ဗျသနံ ပါပုဏိ။ သော ပုန ဂန္တွာ ဗောဓိသတ္တံ ပုစ္ဆိ, – ‘‘ဘော စဏ္ဍာလ, တွမိဒံ ဂင်္ဂါယ ဥဒကံ ကာလေန ပဋိသောတဂါမိံ ကာလေန အနုသောတဂါမိံ ကရောသီ’’တိ? အာမ အာစရိယ။ စဏ္ဍာလ, ‘‘တွံ သုခဝိဟာရီနံ ပဗ္ဗဇိတာနံ သုခေန ဝသိတုံ န ဒေသိ, သတ္တမေ တေ ဒိဝသေ သတ္တဓာ မုဒ္ဓါ ဖလတူ’’တိ။ သာဓု အစရိယ, အဟံ ပန သူရိယဿ ဥဂ္ဂန္တုံ န ဒဿာမီတိ။
အထ မဟာသတ္တော စိန္တေသိ – ‘‘ဧတဿ အဘိသာပေါ ဧတဿေဝ ဥပရိ ပတိဿတိ, ရက္ခာမိ န’’န္တိ သတ္တာနုဒ္ဒယတာယ ပုနဒိဝသေ ဣဒ္ဓိယာ သူရိယဿ ဥဂ္ဂန္တုံ န အဒါသိ။ ဣဒ္ဓိမတော ဣဒ္ဓိဝိသယော နာမ အစိန္တေယျော, တတော ပဋ္ဌာယ အရုဏုဂ္ဂံ န ပညာယတိ, ရတ္တိန္ဒိဝပရိစ္ဆေဒေါ နတ္ထိ, ကသိဝဏိဇ္ဇာဒီနိ ကမ္မာနိ ပယောဇေန္တော နာမ နတ္ထိ။
မနုဿာ – ‘‘ယက္ခာဝဋ္ဋော နု ခေါ အယံ ဘူတဒေဝဋ္ဋောနာဂသုပဏ္ဏာဝဋ္ဋော’’တိ ဥပဒ္ဒဝပ္ပတ္တာ ‘‘ကိံ နု ခေါ ကာတဗ္ဗ’’န္တိ စိန္တေတွာ ‘‘ရာဇကုလံ နာမ မဟာပညံ, လောကဿ ဟိတံ စိန္တေတုံ သက္ကောတိ, တတ္ထ ဂစ္ဆာမာ’’တိ ရာဇကုလံ
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၆၁။)ဂန္တွာ တမတ္ထံ အာရောစေသုံ။ ရာဇာ သုတွာ ဘီတောပိ အဘီတာကာရံ ကတွာ – ‘‘မာ တာတာ ဘာယထ, ဣမံ ကာရဏံ ဂင်္ဂါတီရဝါသီ ဇာတိမန္တတာပသော ဇာနိဿတိ, တံ ပုစ္ဆိတွာ နိက္ကင်္ခါ ဘဝိဿာမာ’’တိ ကတိပယေဟေဝ အတ္ထစရကေဟိ မနုဿေဟိ သဒ္ဓိံ တာပသံ ဥပသင်္ကမိတွာ ကတပဋိသန္ထာရော တမတ္ထံ ပုစ္ဆိ။ တာပသော အာဟ – ‘‘အာမ မဟာရာဇ, ဧကော စဏ္ဍာလော အတ္ထိ, သော ဣမံ ဂင်္ဂါယ ဥဒကံ ကာလေန အနုသောတဂါမိံ ကာလေန ပတိသောတဂါမိံ ကရောတိ, မယာ တဒတ္ထံ ကိဉ္စိ ကထိတံ အတ္ထိ, တံ ပုစ္ဆထ, သော ဇာနိဿတီ’’တိ။
ရာဇာ မာတင်္ဂဣသိဿ သန္တိကံ ဂန္တွာ – ‘‘တုမှေ, ဘန္တေ, အရုဏဿ ဥဂ္ဂန္တုံ န ဒေထာ’’တိ ပုစ္ဆိ။ အာမ, မဟာရာဇာတိ။ ကိံ ကာရဏာ ဘန္တေတိ? ဇာတိမန္တတာပသကာရဏာ, မဟာရာဇ, ဇာတိမန္တတာပသေန အာဂန္တွာ မံ ဝန္ဒိတွာ ခမာပိတကာလေ ဒဿာမိ မဟာရာဇာတိ။ ရာဇာ ဂန္တွာ ‘‘ဧထ အာစရိယ, တာပသံ ခမာပေထာ’’တိ အာဟ။ နာဟံ, မဟာရာဇ, စဏ္ဍာလံ ဝန္ဒာမီတိ။ မာ အာစရိယ, ဧဝံ ကရောထ, ဇနပဒဿ မုခံ ပဿထာတိ။ သော ပုန ပဋိက္ခိပိယေဝ။ ရာဇာ ဗောဓိသတ္တံ ဥပသင်္ကမိတွာ ‘‘အာစရိယော ခမာပေတုံ န ဣစ္ဆိတီ’’တိ အာဟ။ အခမာပိတေ အဟံ သူရိယံ န မုဉ္စာမီတိ။ ရာဇာ ‘‘အယံ ခမာပေတုံ န ဣစ္ဆတိ, အယံ အခမာပိတေ သူရိယံ န မုဉ္စတိ, ကိံ အမှာကံ တေန တာပသေန, လောကံ ဩလောကေဿာမာ’’တိ ‘‘ဂစ္ဆထ, ဘော, တာပသသန္တိကံ, တံ ဟတ္ထေသု စ ပါဒေသု စ ဂဟေတွာ မာတင်္ဂဣသိဿ ပါဒမူလေ နေတွာ နိပဇ္ဇာပေတွာ ခမာပေထ ဧတဿ ဇနပဒါနုဒ္ဒယတံ ပဋိစ္စာ’’တိ အာဟ။ တေ ရာဇပုရိသာ ဂန္တွာ တံ တထာ ကတွာ အာနေတွာ မာတင်္ဂဣသိဿ ပါဒမူလေ နိပဇ္ဇာပေတွာ ခမာပေသုံ။
အဟံ နာမ ခမိတဗ္ဗံ ခမာမိ, အပိစ ခေါ ပန ဧတဿ ကထာ ဧတဿေဝ ဥပရိ ပတိဿတိ။ မယာ သူရိယေ ဝိဿဇ္ဇိတေ သူရိယရသ္မိ ဧတဿ မတ္ထကေ ပတိဿတိ, အထဿ သတ္တဓာ မုဒ္ဓါ ဖလိဿတိ။ တဉ္စ ခေါ ပနေသ ဗျသနံ မာ ပါပုဏာတု, ဧထ တုမှေ ဧတံ ဂလပ္ပမာဏေ ဥဒကေ ဩတာရေတွာ မဟန္တံ မတ္တိကာပိဏ္ဍမဿ သီသေ ဌပေထ။ အထာဟံ သူရိယံ ဝိဿဇ္ဇိဿာမိ။ သူရိယရသ္မိ မတ္တိကာပိဏ္ဍေ ပတိတွာ တံ သတ္တဓာ ဘိန္ဒိဿတိ။ အထေသ မတ္တိကာပိဏ္ဍံ ဆဍ္ဍေတွာ နိမုဇ္ဇိတွာ အညေန တိတ္ထေန ဥတ္တရတု, ဣတိ နံ ဝဒထ, ဧဝမဿ သောတ္ထိ ဘဝိဿတီတိ။ တေ မနုဿာ ‘‘ဧဝံ ကရိဿာမာ’’တိ တထာ ကာရေသုံ။ တဿာပိ တထေဝ သောတ္ထိ ဇာတာ။ သော တတော ပဋ္ဌာယ –
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၆၂။)‘‘ဇာတိ နာမ အကာရဏံ, ပဗ္ဗဇိတာနံ အဗ္ဘန္တရေ ဂုဏောဝ ကာရဏ’’န္တိ ဇာတိဂေါတ္တမာနံ ပဟာယ နိမ္မဒေါ အဟောသိ။
ဣတိ ဇာတိမန္တတာပသေ ဒမိတေ မဟာဇနော ဗောဓိသတ္တဿ ထာမံ အညာသိ, မဟာကောလာဟလံ ဇာတံ။ ရာဇာ အတ္တနော နဂရံ ဂမနတ္ထာယ ဗောဓိသတ္တံ ယာစိ။ မဟာသတ္တော ပဋိညံ ဒတွာ တာနိ စ အသီတိဗြာဟ္မဏသဟဿာနိ ဒမေဿာမိ, ပဋိညဉ္စ မောစေဿာမီတိ မဇ္ဈရာဇဿ နဂရံ အဂမာသိ။ ဗြာဟ္မဏာ ဗောဓိသတ္တံ ဒိသွာဝ – ဘော, ‘‘အယံ သော, ဘော မဟာစောရော, အာဂတော, ဣဒါနေဝ သဗ္ဗေ ဧတေ မယှံ ဥစ္ဆိဋ္ဌကံ ခါဒိတွာ အဗြာဟ္မဏာ ဇာတာတိ အမှေ ပါကဋေ ကရိဿတိ, ဧဝံ နော ဣဓာပိ အာဝါသော န ဘဝိဿတိ, ပဋိကစ္စေဝ မာရေဿာမာ’’တိ ရာဇာနံ ပုန ဥပသင်္ကမိတွာ အာဟံသု – ‘‘တုမှေ, မဟာရာဇ, ဧတံ စဏ္ဍာလပဗ္ဗဇိတံ မာ သာဓုရူပေါတိ မညိတ္ထ, ဧသ ဂရုကမန္တံ ဇာနာတိ, ပထဝိံ ဂဟေတွာ အာကာသံ ကရောတိ, အာကာသံ ပထဝိံ, ဒူရံ ဂဟေတွာ သန္တိကံ ကရောတိ, သန္တိကံ ဒူရံ, ဂင်္ဂံ နိဝတ္တေတွာ ဥဒ္ဓဂါမိနိံ ကရောတိ, ဣစ္ဆန္တော ပထဝိံ ဥက္ခိပိတွာ ပါတေတုံ မညေ သက္ကောတိ။ ပရဿ ဝါ စိတ္တံ နာမ သဗ္ဗကာလံ န သက္ကာ ဂဟေတုံ, အယံ ဣဓ ပတိဋ္ဌံ လဘန္တော တုမှာကံ ရဇ္ဇမ္ပိ နာသေယျ, ဇီဝိတန္တရာယမ္ပိ ဝံသုပစ္ဆေဒမ္ပိ ကရေယျ, အမှာကံ ဝစနံ ကရောထ, မဟာရာဇ, အဇ္ဇေဝ ဣမံ မာရေတုံ ဝဋ္ဋတီ’’တိ။
ရာဇာနော နာမ ပရပတ္တိယာ ဟောန္တိ, ဣတိ သော ဗဟူနံ ကထာဝသေန နိဋ္ဌံ ဂတော။ ဗောဓိသတ္တော ပန နဂရေ ပိဏ္ဍာယ စရိတွာ ဥဒကဖာသုကဋ္ဌာနေ မိဿကောဒနံ ဘုဉ္ဇိတွာ ရာဇုယျာနံ ဂန္တွာ နိရာပရာဓတာယ နိရာသင်္ကော မင်္ဂလသိလာပဋ္ဋေ နိသီဒိ။ အတီတေ စတ္တာလီသ, အနာဂတေ စတ္တာလီသာတိ အသီတိကပ္ပေ အနုဿရိတုံ သမတ္ထဉာဏဿ အနာဝဇ္ဇနတာယ မုဟုတ္တမတ္တကေ ကာလေ သတိ နပ္ပဟောတိ, ရာဇာ အညံ အဇာနာပေတွာ သယမေဝ ဂန္တွာ နိရာဝဇ္ဇနတာယ ပမာဒေန နိသိန္နံ မဟာပုရိသံ အသိနာ ပဟရိတွာ ဒွေ ဘာဂေ အကာသိ။ ဣမဿ ရညော ဝိဇိတေ အဋ္ဌမံ လောဟကူဋဝဿံ, နဝမံ ကလလဝဿံ ဝဿိ။ ဣတိ ဣမဿာပိ ရဋ္ဌေ နဝ ဝုဋ္ဌိယော ပတိတာ။ သော စ ရာဇာ သပရိသော မဟာနိရယေ နိဗ္ဗတ္တော။ တေနာဟ သံကိစ္စပဏ္ဍိတော –
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၆၃။)‘‘ဥပဟစ္စ မနံ မဇ္ဈော, မာတင်္ဂသ္မိံ ယသဿိနေ၊
သပါရိသဇ္ဇော ဥစ္ဆိန္နော, မဇ္ဈာရညံ တဒါ အဟူတိ’’။ (ဇာ။ ၂။၁၉။၉၆) –
ဧဝံ မဇ္ဈာရညဿ အရညဘူတဘာဝေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။ မာတင်္ဂဿ ပန ဣသိနော ဝသေန တဒေဝ မာတင်္ဂါရညန္တိ ဝုတ္တံ။
֍ ဋီ ၆၆။ ပဉှပဋိဘာနာနီတိ ပဉှဗျာကရဏာနိ။ ပစ္စနီကံ ကတဗ္ဗန္တိ ပစ္စနီကံ ကာတဗ္ဗံ။ အမညိဿန္တိ ဝိလောမဘာဂံ ဂဏှန္တော ဝိယ အဟောသိန္တိ အတ္ထော။
֍ ဋီ ၆၇။ အနုဝိစ္စကာရန္တိ အနုဝိစာရေတွာ စိန္တေတွာ တုလယိတွာ ကာတဗ္ဗံ ကရောဟီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ သာဓု ဟောတီတိ သုန္ဒရော ဟောတိ။ တုမှာဒိသသ္မိဉှိ မံ ဒိသွာ မံ သရဏံ ဂစ္ဆန္တေ နိဂဏ္ဌံ ဒိသွာ နိဂဏ္ဌံ သရဏံ ဂစ္ဆန္တေ – ‘‘ကိံ အယံ ဥပါလိ ဒိဋ္ဌဒိဋ္ဌမေဝ သရဏံ ဂစ္ဆတီ’’တိ? ဂရဟာ ဥပ္ပဇ္ဇိဿတိ, တသ္မာ အနုဝိစ္စကာရော တုမှာဒိသာနံ သာဓူတိ ဒဿေတိ။ ပဋာကံ ပရိဟရေယျုန္တိ တေ ကိရ ဧဝရူပံ သာဝကံ လဘိတွာ – ‘‘အသုကော နာမ ရာဇာ ဝါ ရာဇမဟာမတ္တော ဝါ သေဋ္ဌိ ဝါ အမှာကံ သရဏံ ဂတော သာဝကော ဇာတော’’တိ ပဋာကံ ဥက္ခိပိတွာ နဂရေ ဃောသေန္တာ အာဟိဏ္ဍန္တိ။ ကသ္မာ? ဧဝံ နော မဟန္တဘာဝေါ အာဝိ ဘဝိဿတီတိ စ, သစေ တဿ ‘‘ကိမဟံ ဧတေသံ သရဏံ ဂတော’’တိ ဝိပ္ပဋိသာရော ဥပ္ပဇ္ဇေယျ, တမ္ပိ သော ‘‘ဧတေသံ မေ သရဏဂတဘာဝံ ဗဟူ ဇာနန္တိ, ဒုက္ခံ ဣဒါနိ ပဋိနိဝတ္တိတု’’န္တိ ဝိနောဒေတွာ န ပဋိက္ကမိဿတီတိ စ။ ‘‘တေနာဟ ပဋာကံ ပရိဟရေယျု’’န္တိ။
֍ ဋီ ၆၈။ ဩပါနဘူတန္တိ ပဋိယတ္တဥဒပါနော ဝိယ ဌိတံ။ ကုလန္တိ တဝ နိဝေသနံ။ ဒါတဗ္ဗံ မညေယျာသီတိ ပုဗ္ဗေ ဒသပိ ဝီသတိပိ သဋ္ဌိပိ ဇနေ အာဂတေ ဒိသွာ နတ္ထီတိ အဝတွာ ဒေတိ။ ဣဒါနိ မံ သရဏံ ဂတကာရဏမတ္တေနဝ မာ ဣမေသံ ဒေယျဓမ္မံ, ဥပစ္ဆိန္ဒိတ္ထ, သမ္ပတ္တာနဉှိ ဒါတဗ္ဗမေဝါတိ ဩဝဒတိ။ သုတမေတံ, ဘန္တေတိ ကုတော သုတံ? နိဂဏ္ဌာနံ သန္တိကာ, တေ ကိရ ကုလဃရေသု ဧဝံ ပကာသေန္တိ – ‘‘မယံ ‘ယဿ ကဿစိ သမ္ပတ္တဿ ဒါတဗ္ဗ’န္တိ ဝဒါမ, သမဏော ပန ဂေါတမော ‘မယှမေဝ ဒါနံ ဒါတဗ္ဗံ…ပေ… န အညေသံ သာဝကာနံ ဒိန္နံ မဟပ္ဖလ’န္တိ ဝဒတီ’’တိ။ တံ သန္ဓာယ အယံ ဂဟပတိ ‘‘သုတမေတ’’န္တိ အာဟ။
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၆၄။)֍ ဋီ ၆၉။ အနုပုဗ္ဗိံ ကထန္တိ ဒါနာနန္တရံ သီလံ, သီလာနန္တရံ သဂ္ဂံ, သဂ္ဂါနန္တရံ မဂ္ဂန္တိ ဧဝံ အနုပဋိပါဋိကထံ။ တတ္ထ ဒါနကထန္တိ ဣဒံ ဒါနံ နာမ သုခါနံ နိဒါနံ, သမ္ပတ္တီနံ မူလံ, ဘောဂါနံ ပတိဋ္ဌာ, ဝိသမဂတဿ တာဏံ လေဏံ ဂတိပရာယဏံ, ဣဓလောကပရလောကေသု ဒါနသဒိသော အဝဿယော ပတိဋ္ဌာ အာရမ္မဏံ တာဏံ လေဏံ ဂတိ ပရာယဏံ နတ္ထိ။ ဣဒဉှိ အဝဿယဋ္ဌေန ရတနမယသီဟာသနသဒိသံ, ပတိဋ္ဌာနဋ္ဌေန မဟာပထဝိသဒိသံ, အာလမ္ဗနဋ္ဌေန အာလမ္ဗနရဇ္ဇုသဒိသံ။ ဣဒဉှိ ဒုက္ခနိတ္ထရဏဋ္ဌေန နာဝါ, သမဿာသနဋ္ဌေန သင်္ဂါမသူရော, ဘယပရိတ္တာဏဋ္ဌေန သုသင်္ခတနဂရံ, မစ္ဆေရမလာဒီဟိ အနုပလိတ္တဋ္ဌေန ပဒုမံ, တေသံ နိဒဟနဋ္ဌေန အဂ္ဂိ, ဒုရာသဒဋ္ဌေန အာသီဝိသော။ အသန္တာသနဋ္ဌေန သီဟော, ဗလဝန္တဋ္ဌေန ဟတ္ထီ, အဘိမင်္ဂလသမ္မတဋ္ဌေန သေတဝသဘော, ခေမန္တဘူမိသမ္ပာပနဋ္ဌေန ဝလာဟကော အဿရာဇာ။ ဒါနံ နာမေဘံ မယှံ ဂတမဂ္ဂေါ, မယှေဝေသော ဝံသော, မယာ ဒသ ပါရမိယော ပူရေန္တေန ဝေလာမမဟာယညော, မဟာဂေါဝိန္ဒမဟာယညော မဟာသုဒဿနမဟာယညော, ဝေဿန္တရမဟာယညောတိ အနေကမဟာယညာ ပဝတ္တိတာ, သသဘူတေန ဇလိတေ အဂ္ဂိက္ခန္ဓေ အတ္တာနံ နိယျာဒေန္တေန သမ္ပတ္တယာစကာနံ စိတ္တံ ဂဟိတံ။ ဒါနဉှိ လောကေ သက္ကသမ္ပတ္တိံ ဒေတိ, မာရသမ္ပတ္တိံ ဒေတိ, ဗြဟ္မသမ္ပတ္တိံ ဒေတိ, စက္ကဝတ္တိသမ္ပတ္တိံ ဒေတိ, သာဝကပါရမီဉာဏံ, ပစ္စေကဗောဓိဉာဏံ, အဘိသမ္ဗောဓိဉာဏံ ဒေတီတိ ဧဝမာဒိံ ဒါနဂုဏပဋိသံယုတ္တံ ကထံ။
ယသ္မာ ပန ဒါနံ ဒဒန္တော သီလံ သမာဒါတုံ သက္ကောတိ, တသ္မာ တဒနတရံ သီလကထံ ကထေသိ။ သီလကထန္တိ သီလံ နာမေတံ အဝဿယော ပတိဋ္ဌာ အာရမ္မဏံ တာဏံ လေဏံ ဂတိ ပရာယဏံ, သီလံ နာမေတံ မမ ဝံသော, အဟံ သင်္ခပါလနာဂရာဇကာလေ, ဘူရိဒတ္တနာဂရာဇကာလေ, စမ္ပေယျနာဂရာဇကာလေ, သီလဝနာဂရာဇကာလေ, မာတုပေါသကဟတ္ထိရာဇကာလေ, ဆဒ္ဒန္တဟတ္ထိရာဇကာလေတိ အနန္တေသု အတ္တဘာဝေသု သီလံ ပရိပူရေသိံ။ ဣဓလောကပရလောကသမ္ပတ္တီနဉှိ သီလသဒိသော အဝဿယော, သီလသဒိသာ ပတိဋ္ဌာ, အာရမ္မဏံ တာဏံ လေဏံ ဂတိ ပရာယဏံ နတ္ထိ, သီလာလင်္ကာရသဒိသော အလင်္ကာရော နတ္ထိ, သီလပုပ္ဖသဒိသံ ပုပ္ဖံ နတ္ထိ, သီလဂန္ဓသဒိသော ဂန္ဓော နတ္ထိ။ သီလာလင်္ကာရေန ဟိ အလင်္ကတံ သီလကုသုမပိဠန္ဓနံ
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၆၅။)သီလဂန္ဓာနုလိတ္တံ သဒေဝကောပိ လောကော ဩလောကေန္တော တိတ္တိံ န ဂစ္ဆတီတိ ဧဝမာဒိံ သီလဂုဏပဋိသံယုတ္တံ ကထံ။
ဣဒံ ပန သီလံ နိဿာယ အယံ သဂ္ဂေါ လဗ္ဘတီတိ ဒဿေတုံ သီလာနန္တရံ သဂ္ဂကထံ ကထေသိ။ သဂ္ဂကထန္တိ အယံ သဂ္ဂေါ နာမ ဣဋ္ဌော ကန္တော မနာပေါ, နိစ္စမေတ္ထ ကီဠာ, နိစ္စံ သမ္ပတ္တိယော လဗ္ဘန္တိ, စာတုမဟာရာဇိကာ ဒေဝါ နဝုတိဝဿသတသဟဿာနိ ဒိဗ္ဗသုခံ ဒိဗ္ဗသမ္ပတ္တိံ အနုဘဝန္တိ, တာဝတိံသာ တိဿော စ ဝဿကောဋိယော သဋ္ဌိ စ ဝဿသတသဟဿာနီတိ ဧဝမာဒိံ သဂ္ဂဂုဏပဋိသံယုတ္တံ ကထံ။ သဂ္ဂသမ္ပတ္တိံ ကထယန္တာနဉှိ ဗုဒ္ဓါနံ မုခံ နပ္ပဟောတိ။ ဝုတ္တမ္ပိ စေတံ ‘‘အနေကပရိယာယေန ခေါ အဟံ, ဘိက္ခဝေ, သဂ္ဂကထံ ကထေယျ’’န္တိအာဒိ (မ။ နိ။ ၃။၂၅၅)။
ဧဝံ သဂ္ဂကထာယ ပလောဘေတွာ ပုန ဟတ္ထိံ အလင်္ကရိတွာ တဿ သောဏ္ဍံ ဆိန္ဒန္တော ဝိယ – ‘‘အယမ္ပိ သဂ္ဂေါ အနိစ္စော အဒ္ဓုဝေါ, န ဧတ္ထ ဆန္ဒရာဂေါ ကာတဗ္ဗော’’တိ ဒဿနတ္ထံ – ‘‘အပ္ပဿာဒါ ကာမာ ဝုတ္တာ မယာ ဗဟုဒုက္ခာ ဗဟုပါယာသာ, အာဒီနဝေါ ဧတ္ထ ဘိယျော’’တိအာဒိနာ (ပါစိ။ ၄၁၇၊ မ။ နိ။ ၁။၂၃၅) နယေန ကာမာနံ အာဒီနဝံ ဩကာရံ သံကိလေသံ ကထေသိ။ တတ္ထ အာဒီနဝေါတိ ဒေါသော။ ဩကာရောတိ အဝကာရော လာမကဘာဝေါ။ သံကိလေသောတိ တေဟိ သတ္တာနံ သံသာရေ သံကိလိဿနံ။ ယထာဟ ‘‘ကိလိဿန္တိ ဝတ, ဘော, သတ္တာ’’တိ (မ။ နိ။ ၂။၃၅၁)။
ဧဝံ ကာမာဒီနဝေန တဇ္ဇိတွာ နေက္ခမ္မေ အာနိသံသံ ပကာသေသိ။ ကလ္လစိတ္တန္တိ အရောဂစိတ္တံ။ သာမုက္ကံသိကာတိ သာမံ ဥက္ကံသိကာ အတ္တနာယေဝ ဂဟေတွာ ဥဒ္ဓရိတွာ ဂဟိတာ, သယမ္ဘူဉာဏေန ဒိဋ္ဌာ, အသာဓာရဏာ အညေသန္တိ အတ္ထော။ ကာ ပနေသာတိ, အရိယသစ္စဒေသနာ? တေနေဝါဟ – ‘‘ဒုက္ခံ သမုဒယံ နိရောဓံ မဂ္ဂ’’န္တိ။
ဝိရဇံ ဝီတမလန္တိ ရာဂရဇာဒီနံ အဘာဝါ ဝိရဇံ, ရာဂမလာဒီနံ ဝိဂတတ္တာ ဝီတမလံ။ ဓမ္မစက္ခုန္တိ ဥပရိ ဗြဟ္မာယုသုတ္တေ တိဏ္ဏံ မဂ္ဂါနံ, စူဠရာဟုလောဝါဒေ အာသဝက္ခယဿေတံ နာမံ။ ဣဓ ပန သောတာပတ္တိမဂ္ဂေါ အဓိပ္ပေတော။ တဿ ဥပ္ပတ္တိအာကာရဒဿနတ္ထံ ‘‘ယံကိဉ္စိ သမုဒယဓမ္မံ, သဗ္ဗံ တံ နိရောဓဓမ္မ’’န္တိ အာဟ။ တဉှိ နိရောဓံ အာရမ္မဏံ ကတွာ ကိစ္စဝသေန ဧဝံ သဗ္ဗသင်္ခတံ ပဋိဝိဇ္ဈန္တံ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၆၆။)ဒိဋ္ဌော အရိယသစ္စဓမ္မော ဧတေနာတိ ဒိဋ္ဌဓမ္မော။ ဧသ နယော သေသပဒေသုပိ။ တိဏ္ဏာ ဝိစိကိစ္ဆာ အနေနာတိ တိဏ္ဏဝိစိကိစ္ဆော။ ဝိဂတာ ကထံကထာ အဿာတိ ဝိဂတကထံကထော။ ဝေသာရဇ္ဇပ္ပတ္တောတိ ဝေသာရဇ္ဇံ ပတ္တော။ ကတ္ထ? သတ္ထု သာသနေ။ နာဿ ပရော ပစ္စယော, န ပရဿ သဒ္ဓါယ ဧတ္ထ ဝတ္တတီတိ အပရပ္ပစ္စယော။
֍ ဋီ ၇၀။ စိတ္တေန သမ္ပဋိစ္ဆမာနော အဘိနန္ဒိတွာ, ဝါစာယ ပသံသမာနော အနုမောဒိတွာ။ အာဝရာမီတိ ထကေမိ ပိဒဟာမိ။ အနာဝဋန္တိ န အာဝရိတံ ဝိဝဋံ ဥဂ္ဃါဋိတံ။
֍ ဋီ ၇၁။ အဿောသိ ခေါ ဒီဃတပဿီတိ သော ကိရ တဿ ဂတကာလတော ပဋ္ဌာယ – ‘‘ပဏ္ဍိတော ဂဟပတိ, သမဏော စ ဂေါတမော ဒဿနသမ္ပန္နော နိယျာနိကကထော, ဒဿနေပိ တဿ ပသီဒိဿတိ, ဓမ္မကထာယပိ ပသီဒိဿတိ, ပသီဒိတွာ သရဏံ ဂမိဿတိ, ဂတော နု ခေါ သရဏံ ဂဟပတိ န တာဝ ဂတော’’တိ ဩဟိတသောတောဝ ဟုတွာ ဝိစရတိ။ တသ္မာ ပဌမံယေဝ အဿောသိ။
֍ ဋီ ၇၂။ တေန ဟိ သမ္မာတိ ဗလဝသောကေန အဘိဘူတော ‘‘ဧတ္ထေဝ တိဋ္ဌာ’’တိ ဝစနံ သုတွာပိ အတ္ထံ အသလ္လက္ခေန္တော ဒေါဝါရိကေန သဒ္ဓိံ သလ္လပတိယေဝ။
မဇ္ဈိမာယ ဒွါရသာလာယာန္တိ ယဿ ဃရဿ သတ္တ ဒွါရကောဋ္ဌကာ, တဿ သဗ္ဗအဗ္ဘန္တရတော ဝါ သဗ္ဗဗာဟိရတော ဝါ ပဋ္ဌာယ စတုတ္ထဒွါရကောဋ္ဌကော, ယဿ ပဉ္စ, တဿ တတိယော, ယဿ တယော, တဿ ဒုတိယော ဒွါရကောဋ္ဌကော မဇ္ဈိမဒွါရသာလာ နာမ။ ဧကဒွါရကောဋ္ဌကဿ ပန ဃရဿ မဇ္ဈဋ္ဌာနေ မင်္ဂလတ္ထမ္ဘံ နိဿာယ မဇ္ဈိမဒွါရသာလာ။ တဿ ပန ဂေဟဿ သတ္တ ဒွါရကောဋ္ဌကာ, ပဉ္စာတိပိ ဝုတ္တံ။
֍ ဋီ ၇၃။ အဂ္ဂန္တိအာဒီနိ သဗ္ဗာနိ အညမညဝေဝစနာနိ။ ယံ သုဒန္တိ ဧတ္ထ ယန္တိ ယံ နာဋပုတ္တံ။ သုဒန္တိ နိပါတမတ္တံ။ ပရိဂ္ဂဟေတွာတိ တေနေဝ ဥတ္တရာသင်္ဂေန ဥဒရေ ပရိက္ခိပန္တော ဂဟေတွာ။ နိသီဒါပေတီတိ သဏိကံ အာစရိယ, သဏိကံ အာစရိယာတိ မဟန္တံ တေလဃဋံ ဌပေန္တော ဝိယ နိသီဒါပေတိ။ ဒတ္တောသီတိ ကိံ ဇဠောသိ ဇာတောတိ အတ္ထော။ ပဋိမုက္ကောတိ သီသေ
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၆၇။)ပရိက္ခိပိတွာ ဂဟိတော။ အဏ္ဍဟာရကောတိအာဒိံ ဒုဋ္ဌုလ္လဝစနမ္ပိ သမာနံ ဥပဋ္ဌာကဿ အညထာဘာဝေန ဥပ္ပန္နဗလဝသောကတာယ ဣဒံ နာမ ဘဏာမီတိ အသလ္လက္ခေတွာဝ ဘဏတိ။
֍ ဋီ ၇၄။ ဘဒ္ဒိကာ, ဘန္တေ, အာဝဋ္ဋနီတိ နိဂဏ္ဌော မာယမေဝ သန္ဓာယ ဝဒတိ, ဥပါသကော အတ္တနာ ပဋိဝိဒ္ဓံ သောတာပတ္တိမဂ္ဂံ။ တေန ဟီတိ နိပါတမတ္တမေတံ, ဘန္တေ, ဥပမံ တေ ကရိဿာမိစ္စေဝ အတ္ထော။ ကာရဏဝစနံ ဝါ, ယေန ကာရဏေန တုမှာကံ သာသနံ အနိယျာနိကံ, မမ သတ္ထု နိယျာနိကံ, တေန ကာရဏေန ဥပမံ တေ ကရိဿာမီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။
֍ ဋီ ၇၅။ ဥပဝိဇညာတိ ဝိဇာယနကာလံ ဥပဂတာ။ မက္ကဋစ္ဆာပကန္တိ မက္ကဋပေါတကံ။ ကိဏိတွာ အာနေဟီတိ မူလံ ဒတွာဝ အာဟရ။ အာပဏေသု ဟိ သဝိညာဏကမ္ပိ အဝိညာဏကမ္ပိ မက္ကဋာဒိကီဠနဘဏ္ဍကံ ဝိက္ကိဏန္တိ။ တံ သန္ဓာယေတံ အာဟ။ ရဇိတန္တိ ဗဟလဗဟလံ ပီတာဝလေပနရင်္ဂဇာတံ ဂဟေတွာ ရဇိတွာ ဒိန္နံ ဣမံ ဣစ္ဆာမီတိ အတ္ထော။ အာကောဋိတပစ္စာကောဋိတန္တိ အာကောဋိတဉ္စေဝ ပရိဝတ္တေတွာ ပုနပ္ပုနံ အာကောဋိတဉ္စ။ ဥဘတောဘာဂဝိမဋ္ဌန္တိ မဏိပါသာဏေန ဥဘောသု ပဿေသု သုဋ္ဌု ဝိမဋ္ဌံ ဃဋ္ဋေတွာ ဥပ္ပါဒိတစ္ဆဝိံ။
ရင်္ဂက္ခမော ဟိ ခေါတိ သဝိညာဏကမ္ပိ အဝိညာဏကမ္ပိ ရင်္ဂံ ပိဝတိ။ တသ္မာ ဧဝမာဟ။ နော အာကောဋ္ဋနက္ခမောတိ သဝိညာဏကဿ တာဝ အာကောဋ္ဋနဖလကေ ဌပေတွာ ကုစ္ဆိယံ အာကောဋိတဿ ကုစ္ဆိ ဘိဇ္ဇတိ, ကရီသံ နိက္ခမတိ။ သေသီ အာကောဋိတဿ သီသံ ဘိဇ္ဇတိ, မတ္တလုင်္ဂံ နိက္ခမတိ။ အဝိညာဏကော ခဏ္ဍခဏ္ဍိတံ ဂစ္ဆတိ။ တသ္မာ ဧဝမာဟ။ နော ဝိမဇ္ဇနက္ခမောတိ သဝိညာဏကော မဏိပါသာဏေန ဝိမဒ္ဒိယမာနော နိလ္လောမတံ နိစ္ဆဝိတဉ္စ အာပဇ္ဇတိ, အဝိညာဏကောပိ ဝစုဏ္ဏကဘာဝံ အာပဇ္ဇတိ။ တသ္မာ ဧဝမာဟ။ ရင်္ဂက္ခမော ဟိ ခေါ ဗာလာနန္တိ ဗာလာနံ မန္ဒဗုဒ္ဓီနံ ရင်္ဂက္ခမော, ရာဂမတ္တံ ဇနေတိ, ပိယော ဟောတိ။ ပဏ္ဍိတာနံ ပန နိဂဏ္ဌဝါဒေါ ဝါ အညော ဝါ ဘာရတရာမသီတာဟရဏာဒိ နိရတ္ထကကထာမဂ္ဂေါ အပ္ပိယောဝ ဟောတိ။ နော အနုယောဂက္ခမော, နော ဝိမဇ္ဇနက္ခမောတိ အနုယောဂံ ဝါ ဝီမံသံ ဝါ န ခမတိ, ထုသေ ကောဋ္ဋေတွာ တဏ္ဍုလပရိယေသနံ ဝိယ ကဒလိယံ သာရဂဝေသနံ ဝိယ စ ရိတ္တကော တုစ္ဆကောဝ ဟောတိ။ ရင်္ဂက္ခမော စေဝ
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၆၈။)ပဏ္ဍိတာနန္တိ စတုသစ္စကထာ ဟိ ပဏ္ဍိတာနံ ပိယာ ဟောတိ, ဝဿသတမ္ပိ သုဏန္တော တိတ္တိံ န ဂစ္ဆတိ။ တသ္မာ ဧဝမာဟ။ ဗုဒ္ဓဝစနံ ပန ယထာ ယထာပိ ဩဂါဟိဿတိ မဟာသမုဒ္ဒေါ ဝိယ ဂမ္ဘီရမေဝ ဟောတီတိ ‘‘အနုယောဂက္ခမော စ ဝိမဇ္ဇနက္ခမော စာ’’တိ အာဟ။ သုဏောဟိ ယဿာဟံ သာဝကောတိ တဿ ဂုဏေ သုဏာဟီတိ ဘဂဝတော ဝဏ္ဏေ ဝတ္တုံ အာရဒ္ဓေါ။
֍ ဋီ ၇၆။ ဓီရဿာတိ ဓီရံ ဝုစ္စတိ ပဏ္ဍိစ္စံ, ယာ ပညာ ပဇာနနာ…ပေ… သမ္မာဒိဋ္ဌိ, တေန သမန္နာဂတဿ ဓာတုအာယတနပဋိစ္စသမုပ္ပါဒဋ္ဌာနာဋ္ဌာနကုသလဿ ပဏ္ဍိတဿာဟံ သာဝကော, သော မယှံ သတ္ထာတိ ဧဝံ သဗ္ဗပဒေသု သမ္ဗန္ဓော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ပဘိန္နခီလဿာတိ ဘိန္နပဉ္စစေတောခိလဿ။ သဗ္ဗပုထုဇ္ဇနေ ဝိဇိနိံသု ဝိဇိနန္တိ ဝိဇိနိဿန္တိ ဝါတိ ဝိဇယာ။ ကေ တေ, မစ္စုမာရကိလေသမာရဒေဝပုတ္တမာရာတိ? တေ ဝိဇိတာ ဝိဇယာ ဧတေနာတိ ဝိဇိတဝိဇယော။ ဘဂဝါ, တဿ ဝိဇိတဝိဇယဿ။ အနီဃဿာတိ ကိလေသဒုက္ခေနပိ ဝိပါကဒုက္ခေနပိ နိဒ္ဒုက္ခဿ။ သုသမစိတ္တဿာတိ ဒေဝဒတ္တဓနပါလကအင်္ဂုလိမာလရာဟုလထေရာဒီသုပိ ဒေဝမနုဿေသု သုဋ္ဌု သမစိတ္တဿ။ ဝုဒ္ဓသီလဿာတိ ဝဍ္ဎိတာစာရဿ။ သာဓုပညဿာတိ သုန္ဒရပညဿ။ ဝေသမန္တရဿာတိ ရာဂါဒိဝိသမံ တရိတွာ ဝိတရိတွာ ဌိတဿ။ ဝိမလဿာတိ ဝိဂတရာဂါဒိမလဿ။
တုသိတဿာတိ တုဋ္ဌစိတ္တဿ။ ဝန္တလောကာမိသဿာတိ ဝန္တကာမဂုဏဿ။ မုဒိတဿာတိ မုဒိတာဝိဟာရဝသေန မုဒိတဿ, ပုနရုတ္တမေဝ ဝါ ဧတံ။ ပသာဒဝသေန ဟိ ဧကမ္ပိ ဂုဏံ ပုနပ္ပုနံ ဝဒတိယေဝ။ ကတသမဏဿာတိ ကတသာမညဿ, သမဏဓမ္မဿ မတ္ထကံ ပတ္တဿာတိ အတ္ထော။ မနုဇဿာတိ လောကဝေါဟာရဝသေန ဧကဿ သတ္တဿ။ နရဿာတိ ပုနရုတ္တံ။ အညထာ ဝုစ္စမာနေ ဧကေကဂါထာယ ဒသ ဂုဏာ နပ္ပဟောန္တိ။
ဝေနယိကဿာတိ သတ္တာနံ ဝိနာယကဿ။ ရုစိရဓမ္မဿာတိ သုစိဓမ္မဿ။ ပဘာသကဿာတိ ဩဘာသကဿ။ ဝီရဿာတိ ဝီရိယသမ္ပန္နဿ။ နိသဘဿာတိ ဥသဘဝသဘနိသဘေသု သဗ္ဗတ္ထ အပ္ပဋိသမဋ္ဌေန နိသဘဿ။ ဂမ္ဘီရဿာတိ ဂမ္ဘီရဂုဏဿ, ဂုဏေဟိ ဝါ ဂမ္ဘီရဿ။ မောနပတ္တဿာတိ ဉာဏပတ္တဿ။ ဝေဒဿာတိ ဝေဒေါ ဝုစ္စတိ ဉာဏံ, တေန သမန္နာဂတဿ။ ဓမ္မဋ္ဌဿာတိ ဓမ္မေ ဌိတဿ။ သံဝုတတ္တဿာတိ ပိဟိတတ္တဿ။
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၆၉။)နာဂဿာတိ စတူဟိ ကာရဏေဟိ နာဂဿ။ ပန္တသေနဿာတိ ပန္တသေနာသနဿ။ ပဋိမန္တကဿာတိ ပဋိမန္တနပညာယ သမန္နာဂတဿ။ မောနဿာတိ မောနံ ဝုစ္စတိ ဉာဏံ, တေန သမန္နာဂတဿ, ဓုတကိလေသဿ ဝါ။ ဒန္တဿာတိ နိဗ္ဗိသေဝနဿ။
ဣသိသတ္တမဿာတိ ဝိပဿိအာဒယော ဆ ဣသယော ဥပါဒါယ သတ္တမဿ။ ဗြဟ္မပတ္တဿာတိ သေဋ္ဌပတ္တဿ။ နှာတကဿာတိ နှာတကိလေသဿ။ ပဒကဿာတိ အက္ခရာဒီနိ သမောဓာနေတွာ ဂါထာပဒကရဏကုသလဿ။ ဝိဒိတဝေဒဿာတိ ဝိဒိတဉာဏဿ။ ပုရိန္ဒဒဿာတိ သဗ္ဗပဌမံ ဓမ္မဒါနဒါယကဿ။ သက္ကဿာတိ သမတ္ထဿ။ ပတ္တိပတ္တဿာတိ ယေ ပတ္တဗ္ဗာ ဂုဏာ, တေ ပတ္တဿ။ ဝေယျာကရဏဿာတိ ဝိတ္ထာရေတွာ အတ္ထဒီပကဿ။ ဘဂဝတာ ဟိ အဗျာကတံ နာမ တန္တိ ပဒံ နတ္ထိ သဗ္ဗေသံယေဝ အတ္ထော ကထိတော။
ဝိပဿိဿာတိ ဝိပဿနကဿ။ အနဘိနတဿာတိ အနတဿ။ နော အပနတဿာတိ အဒုဋ္ဌဿ။
အနနုဂတန္တရဿာတိ ကိလေသေ အနနုဂတစိတ္တဿ။ အသိတဿာတိ အဗဒ္ဓဿ။
ဘူရိပညဿာတိ ဘူရိ ဝုစ္စတိ ပထဝီ, တာယ ပထဝီသမာယ ပညာယ ဝိပုလာယ မဟန္တာယ ဝိတ္ထတာယ သမန္နာဂတဿာတိ အတ္ထော။ မဟာပညဿာတိ မဟာပညာယ သမန္နာဂတဿ။
အနုပလိတ္တဿာတိ တဏှာဒိဋ္ဌိကိလေသေဟိ အလိတ္တဿ။ အာဟုနေယျဿာတိ အာဟုတိံ ပဋိဂ္ဂဟေတုံ ယုတ္တဿ။ ယက္ခဿာတိ အာနုဘာဝဒဿနဋ္ဌေန အာဒိဿမာနကဋ္ဌေန ဝါ ဘဂဝါ ယက္ခော နာမ။ တေနာဟ ‘‘ယက္ခဿာ’’တိ။ မဟတောတိ မဟန္တဿ။ တဿ သာဝကောဟမသ္မီတိ တဿ ဧဝံဝိဝိဓဂုဏဿ သတ္ထုဿ အဟံ သာဝကောတိ။ ဥပါသကဿ သောဘာပတ္တိမဂ္ဂေနေဝ ပဋိသမ္ဘိဒါ အာဂတာ။ ဣတိ ပဋိသမ္ဘိဒါဝိသယေ ဌတွာ ပဒသတေန ဒသဗလဿ ကိလေသပ္ပဟာနဝဏ္ဏံ ကထေန္တော ‘‘ကဿ တံ ဂဟပတိ သာဝကံ ဓာရေမာ’’တိ ပဉှဿ အတ္ထံ ဝိဿဇ္ဇေသိ။
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၇၀။)֍ ဋီ ၇၇။ ကဒါ သညူဠှာတိ ကဒါ သမ္ပိဏ္ဍိတာ။ ဧဝံ ကိရဿ အဟောသိ – ‘‘အယံ ဣဒါနေဝ သမဏဿ ဂေါတမဿ သန္တိကံ ဂန္တွာ အာဂတော, ကဒါနေန ဧတေ ဝဏ္ဏာ သမ္ပိဏ္ဍိတာ’’တိ။ တသ္မာ ဧဝမာဟ။ ဝိစိတ္တံ မာလံ ဂန္ထေယျာတိ သယမ္ပိ ဒက္ခတာယ ပုပ္ဖါနမ္ပိ နာနာဝဏ္ဏတာယ ဧကတောဝဏ္ဋိကာဒိဘေဒံ ဝိစိတြမာလံ ဂန္ထေယျ။ ဧဝမေဝ ခေါ, ဘန္တေတိ ဧတ္ထ နာနာပုပ္ဖါနံ မဟာပုပ္ဖရာသိ ဝိယ နာနာဝိဓာနံ ဝဏ္ဏာနံ ဘဂဝတော သိနေရုမတ္တော ဝဏ္ဏရာသိ ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ဆေကမာလာကာရော ဝိယ ဥပါလိ ဂဟပတိ။ မာလာကာရဿ ဝိစိတြမာလာဂန္ထနံ ဝိယ ဂဟပတိနော တထာဂတဿ ဝိစိတြဝဏ္ဏဂန္ထနံ။
ဥဏှံ လောဟိတံ မုခတော ဥဂ္ဂဉ္ဆီတိ တဿ ဟိ ဘဂဝတော သက္ကာရံ အသဟမာနဿ ဧတဒဟောသိ – ‘‘အနတ္ထိကော ဒါနိ အယံ ဂဟပတိ အမှေဟိ, သွေ ပဋ္ဌာယ ပဏ္ဏာသ သဋ္ဌိ ဇနေ ဂဟေတွာ ဧတဿ ဃရံ ပဝိသိတွာ ဘုဉ္ဇိတုံ န လဘိဿာမိ, ဘိန္နာ မေ ဘတ္တကုမ္ဘီ’’တိ။ အထဿ ဥပဋ္ဌာကဝိပရိဏာမေန ဗလဝသောကော ဥပ္ပဇ္ဇိ။ ဣမေ ဟိ သတ္တာ အတ္တနော အတ္တနောဝ စိန္တယန္တိ။ တဿ တသ္မိံ သောကေ ဥပ္ပန္နေ အဗ္ဘန္တရံ ဥဏှံ အဟောသိ, လောဟိတံ ဝိလီယိတ္ထ, တံ မဟာဝါတေန သမုဒ္ဓရိတံ ကုဋေ ပက္ခိတ္တရဇနံ ဝိယ ပတ္တမတ္တံ မုခတော ဥဂ္ဂဉ္ဆိ။ နိဓာနဂတလောဟိတံ ဝမိတွာ ပန အပ္ပကာ သတ္တာ ဇီဝိတုံ သက္ကောန္တိ။ နိဂဏ္ဌော တတ္ထေဝ ဇာဏုနာ ပတိတော, အထ နံ ပါဋင်္ကိယာ ဗဟိနဂရံ နီဟရိတွာ မဉ္စကသိဝိကာယ ဂဟေတွာ ပါဝံ အဂမံသု, သော န စိရဿေဝ ပါဝါယံ ကာလမကာသိ။ ဣမသ္မိံ ပန သုတ္တေ ဥဂ္ဃါဋိတညူပုဂ္ဂလဿ ဝသေန ဓမ္မဒေသနာ ပရိနိဋ္ဌိတာတိ။
ပပဉ္စသူဒနိယာ မဇ္ဈိမနိကာယဋ္ဌကထာယ
ဥပါလိသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၇။ ကုက္ကုရဝတိကသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၇၈။ ဧဝံ မေ သုတန္တိ ကုက္ကုရဝတိကသုတ္တံ။ တတ္ထ ကောလိယေသူတိ ဧဝံနာမကေ ဇနပဒေ။ သော ဟိ ဧကောပိ ကောလနဂရေ ပတိဋ္ဌိတာနံ ကောလိယာနံ ရာဇကုမာရာနံ နိဝါသဋ္ဌာနတ္တာ ဧဝံ ဝုစ္စတိ။ တသ္မိံ ကောလိယေသု ဇနပဒေ။ ဟလိဒ္ဒဝသနန္တိ တဿ ကိရ နိဂမဿ မာပိတကာလေ
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၇၁။)ပီတကဝတ္ထနိဝတ္ထာ မနုဿာ နက္ခတ္တံ ကီဠိံသု။ တေ နက္ခတ္တကီဠာဝသာနေ နိဂမဿ နာမံ အာရောပေန္တာ ဟလိဒ္ဒဝသနန္တိ နာမံ အကံသု။ တံ ဂေါစရဂါမံ ကတွာ ဝိဟရတီတိ အတ္ထော။ ဝိဟာရော ပနေတ္ထ ကိဉ္စာပိ န နိယာမိတော, တထာပိ ဗုဒ္ဓါနံ အနုစ္ဆဝိကေ သေနာသနေယေဝ ဝိဟာသီတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဂေါဝတိကောတိ သမာဒိန္နဂေါဝတော, သီသေ သိင်္ဂါနိ ဌပေတွာ နင်္ဂုဋ္ဌံ ဗန္ဓိတွာ ဂါဝီဟိ သဒ္ဓိံ တိဏာနိ ခါဒန္တော ဝိယ စရတိ။ အစေလောတိ နဂ္ဂေါ နိစ္စေလော။ သေနိယောတိ တဿ နာမံ။
ကုက္ကုရဝတိကောတိ သမာဒိန္နကုက္ကုရဝတော, သဗ္ဗံ သုနခကိရိယံ ကရောတိ။ ဥဘောပေတေ သဟပံသုကီဠိကာ သဟာယကာ။ ကုက္ကုရောဝ ပလိကုဇ္ဇိတွာတိ သုနခေါ နာမ သာမိကဿ သန္တိကေ နိသီဒန္တော ဒွီဟိ ပါဒေဟိ ဘူမိယံ ဝိလေခိတွာ ကုက္ကုရကူဇိတံ ကူဇန္တော နိသီဒတိ, အယမ္ပိ ‘‘ကုက္ကုရကိရိယံ ကရိဿာမီ’’တိ ဘဂဝတာ သဒ္ဓိံ သမ္မောဒိတွာ ဒွီဟိ ဟတ္ထေဟိ ဘူမိယံ ဝိလေခိတွာ သီသံ ဝိဓုနန္တော ‘ဘူ ဘူ’တိ ကတွာ ဟတ္ထပါဒေ သမိဉ္ဇိတွာ သုနခေါ ဝိယ နိသီဒိ။ ဆမာနိက္ခိတ္တန္တိ ဘူမိယံ ဌပိတံ။ သမတ္တံ သမာဒိန္နန္တိ ပရိပုဏ္ဏံ ကတွာ ဂဟိတံ။ ကာ ဂတီတိ ကာ နိပ္ဖတ္တိ။ ကော အဘိသမ္ပရာယောတိ အဘိသမ္ပရာယမှိ ကတ္ထ နိဗ္ဗတ္တိ။ အလန္တိ တဿ အပ္ပိယံ ဘဝိဿတီတိ ယာဝတတိယံ ပဋိဗာဟတိ။ ကုက္ကုရဝတန္တိ ကုက္ကုရဝတသမာဒါနံ။
֍ ဋီ ၇၉။ ဘာဝေတီတိ ဝဍ္ဎေတိ။ ပရိပုဏ္ဏန္တိ အနူနံ။ အဗ္ဗောကိဏ္ဏန္တိ နိရန္တရံ။ ကုက္ကုရသီလန္တိ ကုက္ကုရာစာရံ။ ကုက္ကုရစိတ္တန္တိ ‘‘အဇ္ဇ ပဋ္ဌာယ ကုက္ကုရေဟိ ကာတဗ္ဗံ ကရိဿာမီ’’တိ ဧဝံ ဥပ္ပန္နစိတ္တံ။ ကုက္ကုရာကပ္ပန္တိ ကုက္ကုရာနံ ဂမနာကာရော အတ္ထိ, တိဋ္ဌနာကာရော အတ္ထိ, နိသီဒနာကာရော အတ္ထိ, သယနာကာရော အတ္ထိ, ဥစ္စာရပဿာဝကရဏာကာရော အတ္ထိ, အညေ ကုက္ကုရေ ဒိသွာ ဒန္တေ ဝိဝရိတွာ ဂမနာကာရော အတ္ထိ, အယံ ကုက္ကုရာကပ္ပေါ နာမ, တံ ဘာဝေတီတိ အတ္ထော။ ဣမိနာဟံ သီလေနာတိအာဒီသု အဟံ ဣမိနာ အာစာရေန ဝါ ဝတသမာဒါနေန ဝါ ဒုက္ကရတပစရဏေန ဝါ မေထုနဝိရတိဗြဟ္မစရိယေန ဝါတိ အတ္ထော။ ဒေဝေါတိ သက္ကသုယာမာဒီသု အညတရော။ ဒေဝညတရောတိ တေသံ ဒုတိယတတိယဋ္ဌာနာဒီသု အညတရဒေဝေါ။ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌီတိ အဒေဝလောကဂါမိမဂ္ဂမေဝ ဒေဝလောကဂါမိမဂ္ဂေါတိ ဂဟေတွာ ဥပ္ပန္နတာယ သာ
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၇၂။)အဿ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ နာမ ဟောတိ။ အညတရံ ဂတိံ ဝဒါမီတိ တဿ ဟိ နိရယတော ဝါ တိရစ္ဆာနယောနိတော ဝါ အညာ ဂတိ နတ္ထိ, တသ္မာ ဧဝမာဟ။ သမ္ပဇ္ဇမာနန္တိ ဒိဋ္ဌိယာ အသမ္မိဿံ ဟုတွာ နိပဇ္ဇမာနံ။
နာဟံ, ဘန္တေ, ဧတံ ရောဒါမိ, ယံ မံ ဘဂဝါ ဧဝမာဟာတိ ယံ မံ, ဘန္တေ, ဘဂဝါ ဧဝမာဟ, အဟမေတံ ဘဂဝတော ဗျာကရဏံ န ရောဒါမိ န ပရိဒေဝါမိ, န အနုတ္ထုနာမီတိ အတ္ထော။ ဧဝံ သကမ္မကဝသေနေတ္ထ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော, န အဿုမုဉ္စနမတ္တေန။
‘‘မတံ ဝါ အမ္မ ရောဒန္တိ, ယော ဝါ ဇီဝံ န ဒိဿတိ၊
ဇီဝန္တံ အမ္မ ပဿန္တီ, ကသ္မာ မံ အမ္မ ရောဒသီ’’တိ။ (သံ။ နိ။ ၁။၂၃၉) –
အယဉ္စေတ္ထ ပယောဂေါ။ အပိစ မေ ဣဒံ, ဘန္တေတိ အပိစ ခေါ မေ ဣဒံ, ဘန္တေ, ကုက္ကုရဝတံ ဒီဃရတ္တံ သမာဒိန္နံ, တသ္မိံ သမ္ပဇ္ဇန္တေပိ ဝုဒ္ဓိ နတ္ထိ, ဝိပဇ္ဇန္တေပိ။ ဣတိ ‘‘ဧတ္တကံ ကာလံ မယာ ကတကမ္မံ မောဃံ ဇာတ’’န္တိ အတ္တနော ဝိပတ္တိံ ပစ္စဝေက္ခမာနော ရောဒါမိ, ဘန္တေတိ။
֍ ဋီ ၈၀။ ဂေါဝတန္တိအာဒီနိ ကုက္ကုရဝတာဒီသု ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။ ဂဝါကပ္ပန္တိ ဂေါအာကပ္ပံ။ သေသံ ကုက္ကုရာကပ္ပေ ဝုတ္တသဒိသမေဝ။ ယထာ ပန တတ္ထ အညေ ကုက္ကုရေ ဒိသွာ ဒန္တေ ဝိဝရိတွာ ဂမနာကာရော, ဧဝမိဓ အညေ ဂါဝေါ ဒိသွာ ကဏ္ဏေ ဥက္ခိပိတွာ ဂမနာကာရော ဝေဒိတဗ္ဗော။ သေသံ တာဒိသမေဝ။
֍ ဋီ ၈၁။ စတ္တာရိမာနိ ပုဏ္ဏ ကမ္မာနီတိ ကသ္မာ ဣမံ ဒေသနံ အာရဘိ? အယဉှိ ဒေသနာ ဧကစ္စကမ္မကိရိယဝသေန အာဂတာ, ဣမသ္မိဉ္စ ကမ္မစတုက္ကေ ကထိတေ ဣမေသံ ကိရိယာ ပါကဋာ ဘဝိဿတီတိ ဣမံ ဒေသနံ အာရဘိ။ အပိစ ဣမံ ကမ္မစတုက္ကမေဝ ဒေသိယမာနံ ဣမေ သဉ္ဇာနိဿန္တိ, တတော ဧကော သရဏံ ဂမိဿတိ, ဧကော ပဗ္ဗဇိတွာ အရဟတ္တံ ပါပုဏိဿတီတိ အယမေဝ ဧတေသံ သပ္ပါယာတိ ဉတွာပိ ဣမံ ဒေသနံ အာရဘိ။
တတ္ထ ကဏှန္တိ ကာဠကံ ဒသအကုသလကမ္မပထကမ္မံ။ ကဏှဝိပါကန္တိ အပါယေ နိဗ္ဗတ္တနတော ကာဠကဝိပါကံ။ သုက္ကန္တိ ပဏ္ဍရံ ဒသကုသလကမ္မပထကမ္မံ။ သုက္ကဝိပါကန္တိ သဂ္ဂေ နိဗ္ဗတ္တနတော ပဏ္ဍရဝိပါကံ။ ကဏှသုက္ကန္တိ ဝေါမိဿကကမ္မံ။ ကဏှသုက္ကဝိပါကန္တိ သုခဒုက္ခဝိပါကံ။ မိဿကကမ္မဉှိ
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၇၃။)ကတွာ အကုသလေန တိရစ္ဆာနယောနိယံ မင်္ဂလဟတ္ထိဋ္ဌာနာဒီသု ဥပ္ပန္နော ကုသလေန ပဝတ္တေ သုခံ ဝေဒိယတိ။ ကုသလေန ရာဇကုလေပိ နိဗ္ဗတ္တော အကုသလေန ပဝတ္တေ ဒုက္ခံ ဝေဒိယတိ။ အကဏှံ အသုက္ကန္တိ ကမ္မက္ခယကရံ စတုမဂ္ဂစေတနာကမ္မံ အဓိပ္ပေတံ။ တဉှိ ယဒိ ကဏှံ ဘဝေယျ, ကဏှဝိပါကံ ဒဒေယျ။ ယဒိ သုက္ကံ ဘဝေယျ, သုက္ကဝိပါကံ ဒဒေယျ။ ဥဘယဝိပါကဿ ပန အဒါနတော အကဏှာသုက္ကဝိပါကတ္တာ ‘‘အကဏှံ အသုက္က’’န္တိ ဝုတ္တံ။ အယံ တာဝ ဥဒ္ဒေသေ အတ္ထော။
နိဒ္ဒေသေ ပန သဗျာဗဇ္ဈန္တိ သဒုက္ခံ။ ကာယသင်္ခါရာဒီသု ကာယဒွါရေ ဂဟဏာဒိဝသေန စောပနပ္ပတ္တာ ဒွါဒသ အကုသလစေတနာ သဗျာဗဇ္ဈကာယသင်္ခါရော နာမ။ ဝစီဒွါရေ ဟနုသဉ္စောပနဝသေန ဝစီဘေဒပဝတ္တိကာ တာယေဝ ဒွါဒသ ဝစီသင်္ခါရော နာမ။ ဥဘယစောပနံ အပ္ပတ္တာ ရဟော စိန္တယန္တဿ မနောဒွါရေ ပဝတ္တာ မနောသင်္ခါရော နာမ။ ဣတိ တီသုပိ ဒွါရေသု ကာယဒုစ္စရိတာဒိဘေဒါ အကုသလစေတနာဝ သင်္ခါရာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဣမသ္မိဉှိ သုတ္တေ စေတနာ ဓုရံ, ဥပါလိသုတ္တေ ကမ္မံ။ အဘိသင်္ခရိတွာတိ သင်္ကဍ္ဎိတွာ, ပိဏ္ဍံ ကတွာတိ အတ္ထော။ သဗျာဗဇ္ဈံ လောကန္တိ သဒုက္ခံ လောကံ ဥပပဇ္ဇန္တိ။ သဗျာဗဇ္ဈာ ဖဿာ ဖုသန္တီတိ သဒုက္ခာ ဝိပါကဖဿာ ဖုသန္တိ။ ဧကန္တဒုက္ခန္တိ နိရန္တရဒုက္ခံ။ ဘူတာတိ ဟေတွတ္ထေ နိဿက္ကဝစနံ, ဘူတကမ္မတော ဘူတဿ သတ္တဿ ဥပ္ပတ္တိ ဟောတိ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ယထာဘူတံ ကမ္မံ သတ္တာ ကရောန္တိ, တထာဘူတေန ကမ္မေန ကမ္မသဘာဂဝသေန တေသံ ဥပပတ္တိ ဟောတိ။ တေနေဝါဟ ‘‘ယံ ကရောတိ တေန ဥပပဇ္ဇတီ’’တိ။ ဧတ္ထ စ တေနာတိ ကမ္မေန ဝိယ ဝုတ္တာ, ဥပပတ္တိ စ နာမ ဝိပါကေန ဟောတိ။ ယသ္မာ ပန ဝိပါကဿ ကမ္မံ ဟေတု, တသ္မာ တေန မူလဟေတုဘူတေန ကမ္မေန နိဗ္ဗတ္တတီတိ အယမေတ္ထ အတ္ထော။ ဖဿာ ဖုသန္တီတိ ယေန ကမ္မဝိပါကေန နိဗ္ဗတ္တော, တံကမ္မဝိပါကဖဿာ ဖုသန္တိ။ ကမ္မဒါယာဒါတိ ကမ္မဒါယဇ္ဇာ ကမ္မမေဝ နေသံ ဒါယဇ္ဇံ သန္တကန္တိ ဝဒါမိ။
အဗျာဗဇ္ဈန္တိ နိဒ္ဒုက္ခံ။ ဣမသ္မိံ ဝါရေ ကာယဒွါရေ ပဝတ္တာ အဋ္ဌ ကာမာဝစရကုသလစေတနာ ကာယသင်္ခါရော နာမ။ တာယေဝ ဝစီဒွါရေ ပဝတ္တာ ဝစီသင်္ခါရော နာမ။ မနောဒွါရေ ပဝတ္တာ တာယေဝ အဋ္ဌ, တိဿော စ ဟေဋ္ဌိမဈာနစေတနာ အဗျာဗဇ္ဈမနောသင်္ခါရော နာမ။ ဈာနစေတနာ တာဝ ဟောတု, ကာမာဝစရာ ကိန္တိ အဗျာဗဇ္ဈမနောသင်္ခါရော နာမ ဇာတာတိ။
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၇၄။)ကသိဏသဇ္ဇနကာလေ စ ကသိဏာသေဝနကာလေ စ လဗ္ဘန္တိ။ ကာမာဝစရစေတနာ ပဌမဇ္ဈာနစေတနာယ ဃဋိတာ, စတုတ္ထဇ္ဈာနစေတနာ တတိယဇ္ဈာနစေတနာယ ဃဋိတာ။ ဣတိ တီသုပိ ဒွါရေသု ကာယသုစရိတာဒိဘေဒါ ကုသလစေတနာဝ သင်္ခါရာတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ တတိယဝါရော ဥဘယမိဿကဝသေန ဝေဒိတဗ္ဗာ။
သေယျထာပိ မနုဿာတိအာဒီသု မနုဿာနံ တာဝ ကာလေန သုခံ ကာလေန ဒုက္ခံ ပါကဋမေဝ, ဒေဝေသု ပန ဘုမ္မဒေဝတာနံ, ဝိနိပါတိကေသု ဝေမာနိကပေတာနံ ကာလေန သုခံ ကာလေန ဒုက္ခံ ဟောတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဟတ္ထိအာဒီသု တိရစ္ဆာနေသုပိ လဗ္ဘတိယေဝ။
တတြာတိ တေသု တီသု ကမ္မေသု။ တဿ ပဟာနာယ ယာ စေတနာတိ တဿ ပဟာနတ္ထာယ မဂ္ဂစေတနာ။ ကမ္မံ ပတွာဝ မဂ္ဂစေတနာယ အညော ပဏ္ဍရတရော ဓမ္မော နာမ နတ္ထိ။ ဣဒံ ပန ကမ္မစတုက္ကံ ပတွာ ဒွါဒသ အကုသလစေတနာ ကဏှာ နာမ, တေဘူမကကုသလစေတနာ သုက္ကာ နာမ, မဂ္ဂစေတနာ အကဏှာ အသုက္ကာတိ အာဂတာ။
֍ ဋီ ၈၂။ ‘‘လဘေယျာဟံ, ဘန္တေ’’တိ ဣဒံ သော ‘‘စိရံ ဝတ မေ အနိယျာနိကပက္ခေ ယောဇေတွာ အတ္တာ ကိလမိတော, ‘သုက္ခနဒီတီရေ နှာယိဿာမီ’တိ သမ္ပရိဝတ္တေန္တေန ဝိယ ထုသေ ကောဋ္ဋေန္တေန ဝိယ စ န ကောစိ အတ္ထော နိပ္ဖါဒိတော, ဟန္ဒာဟံ အတ္တာနံ ယောဂေ ယောဇေမီ’’တိ စိန္တေတွာ အာဟ။ အထ ဘဂဝါ ယောနေန ခန္ဓကေ တိတ္ထိယပရိဝါသော ပညတ္တော, ယံ အညတိတ္ထိယပုဗ္ဗော သာမဏေရဘူမိယံ ဌိတော – ‘‘အဟံ, ဘန္တေ, ဣတ္ထန္နာမော အညတိတ္ထိယပုဗ္ဗော ဣမသ္မိံ ဓမ္မဝိနယေ အာကင်္ခါမိ ဥပသမ္ပဒံ, သွာဟံ, ဘန္တေ, သံဃံ စတ္တာရော မာသေ ပရိဝါသံ ယာစာမီ’’တိအာဒိနာ (မဟာဝ။ ၈၆) နယေန သမာဒိယိတွာ ပရိဝသတိ, တံ သန္ဓာယ ‘‘ယော ခေါ, သေနိယ, အညတိတ္ထိယပုဗ္ဗော’’တိအာဒိမာဟ။
တတ္ထ ပဗ္ဗဇ္ဇန္တိ ဝစနသိလိဋ္ဌတာဝသေနေဝ ဝုတ္တံ။ အပရိဝသိတွာယေဝ ဟိ ပဗ္ဗဇ္ဇံ လဘတိ။ ဥပသမ္ပဒတ္ထိကေန ပန နာတိကာလေန ဂါမပ္ပဝေသနာဒီနိ အဋ္ဌ ဝတ္တာနိ ပူရေန္တေန ပရိဝသိတဗ္ဗံ။ အာရဒ္ဓစိတ္တာတိ အဋ္ဌဝတ္တပူရဏေန တုဋ္ဌစိတ္တာ။ အယမေတ္ထ သင်္ခေပေါ။ ဝိတ္ထာရတော ပနေသ တိတ္ထိယပရိဝါသော သမန္တပါသာဒိကာယ ဝိနယဋ္ဌကထာယ ပဗ္ဗဇ္ဇခန္ဓကဝဏ္ဏနာယံ (မဟာဝ။ အဋ္ဌ။ ၈၆) ဝုတ္တနယေနေဝ
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၇၅။)ဝေဒိတဗ္ဗော။ အပိစ မေတ္ထာတိ အပိစ မေ ဧတ္ထ။ ပုဂ္ဂလဝေမတ္တတာ ဝိဒိတာတိ ပုဂ္ဂလနာနတ္တံ ဝိဒိတံ။ အယံ ပုဂ္ဂလော ပရိဝါသာရဟော, အယံ န ပရိဝါသာရဟောတိ ဣဒံ မယှံ ပါကဋန္တိ ဒဿေတိ။
တတော သေနိယော စိန္တေသိ – ‘‘အဟော အစ္ဆရိယံ ဗုဒ္ဓသာသနံ, ယတ္ထ ဧဝံ ဃံသိတွာ ကောဋ္ဋေတွာ ယုတ္တမေဝ ဂဏှန္တိ, အယုတ္တံ ဆဍ္ဍေန္တီ’’တိ။ တတော သုဋ္ဌုတရံ ပဗ္ဗဇ္ဇာယ သဉ္ဇာတုဿာဟော သစေ, ဘန္တေတိအာဒိမာဟ။ အထ ဘဂဝါ တဿ တိဗ္ဗစ္ဆန္ဒတံ ဝိဒိတွာ န သေနိယော ပရိဝါသံ အရဟတီတိ အညတရံ ဘိက္ခုံ အာမန္တေသိ – ‘‘ဂစ္ဆ တွံ, ဘိက္ခု, သေနိယံ နှာပေတွာ ပဗ္ဗာဇေတွာ အာနေဟီ’’တိ။ သော တထာ ကတွာ တံ ပဗ္ဗာဇေတွာ ဘဂဝတော သန္တိကံ အာနယိ။ ဘဂဝါ ဂဏေ နိသီဒိတွာ ဥပသမ္ပာဒေသိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘အလတ္ထ ခေါ အစေလော သေနိယော ဘဂဝတော သန္တိကေ ပဗ္ဗဇ္ဇံ အလတ္ထ ဥပသမ္ပဒ’’န္တိ။
အစိရူပသမ္ပန္နောတိ ဥပသမ္ပန္နော ဟုတွာ နစိရမေဝ။ ဝူပကဋ္ဌောတိ ဝတ္ထုကာမကိလေသကာမေဟိ ကာယေန စ စိတ္တေန စ ဝူပကဋ္ဌော။ အပ္ပမတ္တောတိ ကမ္မဋ္ဌာနေ သတိံ အဝိဇဟန္တော။ အာတာပီတိ ကာယိကစေတသိကသင်္ခါတေန ဝီရိယာတာပေန အာတာပီ။ ပဟိတတ္တောတိ ကာယေ စ ဇီဝိတေ စ အနပေက္ခတာယ ပေသိတတ္တော ဝိဿဋ္ဌအတ္တဘာဝေါ။ ယဿတ္ထာယာတိ ယဿ အတ္ထာယ။ ကုလပုတ္တာတိ အာစာရကုလပုတ္တာ။ သမ္မဒေဝါတိ ဟေတုနာဝ ကာရဏေနေဝ။ တဒနုတ္တရန္တိ တံ အနုတ္တရံ။ ဗြဟ္မစရိယပရိယောသာနန္တိ မဂ္ဂဗြဟ္မစရိယပရိယောသာနဘူတံ အရဟတ္တဖလံ။ တဿ ဟိ အတ္ထာယ ကုလပုတ္တာ ပဗ္ဗဇန္တိ။ ဒိဋ္ဌေဝ ဓမ္မေတိ ဣမသ္မိံယေဝ အတ္တဘာဝေ။ သယံ အဘိညာ သစ္ဆိကတွာတိ အတ္တနာယေဝ ပညာယ ပစ္စက္ခံ ကတွာ, အပရပ္ပစ္စယံ ဉတွာတိ အတ္ထော။ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟာသီတိ ပါပုဏိတွာ သမ္ပာဒေတွာ ဝိဟာသိ။ ဧဝံ ဝိဟရန္တောဝ ခီဏာ ဇာတိ…ပေ… အဗ္ဘညာသိ။
ဧဝမဿ ပစ္စဝေက္ခဏဘူမိံ ဒဿေတွာ အရဟတ္တနိကူဋေနေဝ ဒေသနံ နိဋ္ဌာပေတုံ ‘‘အညတရော ခေါ ပနာယသ္မာ သေနိယော အရဟတံ အဟောသီ’’တိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ အညတရောတိ ဧကော။ အရဟတန္တိ အရဟန္တာနံ, ဘဂဝတော သာဝကာနံ အရဟန္တာနံ အဗ္ဘန္တရော အဟောသီတိ အယမေဝတ္ထ အဓိပ္ပါယော။ သေသံ သဗ္ဗတ္ထ ဥတ္တာနမေဝါတိ။
ပပဉ္စသူဒနိယာ မဇ္ဈိမနိကာယဋ္ဌကထာယ
ကုက္ကုရဝတိကသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၇၆။)၈။ အဘယရာဇကုမာရသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၈၃။ ဧဝံ မေ သုတန္တိ အဘယသုတ္တံ။ တတ္ထ အဘယောတိ တဿ နာမံ။ ရာဇကုမာရောတိ ဗိမ္ဗိသာရဿ ဩရသပုတ္တော။ ဝါဒံ အာရောပေဟီတိ ဒေါသံ အာရောပေဟိ။ နေရယိကောတိ နိရယေ နိဗ္ဗတ္တကော။ ကပ္ပဋ္ဌောတိ ကပ္ပဋ္ဌိတိကော။ အတေကိစ္ဆောတိ ဗုဒ္ဓသဟဿေနာပိ တိကိစ္ဆိတုံ န သက္ကာ။ ဥဂ္ဂိလိတုန္တိ ဒွေ အန္တေ မောစေတွာ ကထေတုံ အသက္ကောန္တော ဥဂ္ဂိလိတုံ ဗဟိ နီဟရိတုံ န သက္ခိတိ။ ဩဂိလိတုန္တိ ပုစ္ဆာယ ဒေါသံ ဒတွာ ဟာရေတုံ အသက္ကောန္တော ဩဂိလိတုံ အန္တော ပဝေသေတုံ န သက္ခိတိ။
ဧဝံ, ဘန္တေတိ နိဂဏ္ဌော ကိရ စိန္တေသိ – ‘‘သမဏော ဂေါတမော မယှံ သာဝကေ ဘိန္ဒိတွာ ဂဏှာတိ, ဟန္ဒာဟံ ဧကံ ပဉှံ အဘိသင်္ခရောမိ, ယံ ပုဋ္ဌော သမဏော ဂေါတမော ဥက္ကုဋိကော ဟုတွာ နိသိန္နော ဥဋ္ဌာတုံ န သက္ခိဿတီ’’တိ။ သော အဘယဿ ဂေဟာ နီဟဋဘတ္တော သိနိဒ္ဓဘောဇနံ ဘုဉ္ဇန္တော ဗဟူ ပဉှေ အဘိသင်္ခရိတွာ – ‘‘ဧတ္ထ သမဏော ဂေါတမော ဣမံ နာမ ဒေါသံ ဒဿေဿတိ, ဧတ္ထ ဣမံ နာမာ’’တိ သဗ္ဗေ ပဟာယ စာတုမာသမတ္ထကေ ဣမံ ပဉှံ အဒ္ဒသ။ အထဿ ဧတဒဟောသိ – ‘‘ဣမဿ ပဉှဿ ပုစ္ဆာယ ဝါ ဝိဿဇ္ဇနေ ဝါ န သက္ကာ ဒေါသော ဒါတုံ, ဩဝဋ္ဋိကသာရော အယံ, ကော နု ခေါ ဣမံ ဂဟေတွာ သမဏဿ ဂေါတမဿ ဝါဒံ အာရောပေဿတီ’’တိ။ တတော ‘‘အဘယော ရာဇကုမာရော ပဏ္ဍိတော, သော သက္ခိဿတီတိ တံ ဥဂ္ဂဏှာပေမီ’’တိ နိဋ္ဌံ ဂန္တွာ ဥဂ္ဂဏှာပေသိ။ သော ဝါဒဇ္ဈာသယတာယ တဿ ဝစနံ သမ္ပဋိစ္ဆန္တော ‘‘ဧဝံ, ဘန္တေ,’’တိ အာဟ။
֍ ဋီ ၈၄။ အကာလော ခေါ အဇ္ဇာတိ အယံ ပဉှော စတူဟိ မာသေဟိ အဘိသင်္ခတော, တတ္ထ ဣဒံ ဂဟေတွာ ဣဒံ ဝိဿဇ္ဇိယမာနေ ဒိဝသဘာဂေါ နပ္ပဟောဿတီတိ မညန္တော ဧဝံ စိန္တေသိ။ သော ဒါနီတိ သွေ ဒါနိ။ အတ္တစတုတ္ထောတိ ကသ္မာ ဗဟူဟိ သဒ္ဓိံ န နိမန္တေသိ? ဧဝံ ကိရဿ အဟောသိ – ‘‘ဗဟူသု နိသိန္နေသု ထောကံ ဒတွာ ဝဒန္တဿ အညံ သုတ္တံ အညံ ကာရဏံ အညံ တထာရူပံ ဝတ္ထုံ အာဟရိတွာ ဒဿေဿတိ, ဧဝံ သန္တေ ကလဟော ဝါ ကောလာဟလမေဝ ဝါ ဘဝိဿတိ။ အထာပိ ဧကကံယေဝ နိမန္တေဿာမိ, ဧဝမ္ပိ မေ ဂရဟာ ဥပ္ပဇ္ဇိဿတိ ‘ယာဝမစ္ဆရီ ဝါယံ အဘယော, ဘဂဝန္တံ ဒိဝသေ ဒိဝသေ ဘိက္ခူနံ သတေနပိ သဟဿေနပိ သဒ္ဓိံ စရန္တံ ဒိသွာပိ
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၇၇။)ဧကကံယေဝ နိမန္တေသီ’’’တိ။ ‘‘ဧဝံ ပန ဒေါသော န ဘဝိဿတီ’’တိ အပရေဟိ တီဟိ သဒ္ဓိံ အတ္တစတုတ္ထံ နိမန္တေသိ။
֍ ဋီ ၈၅။ န ခွေတ္ထ, ရာဇကုမာရ, ဧကံသေနာတိ န ခေါ, ရာဇကုမာရ, ဧတ္ထ ပဉှေ ဧကံသေန ဝိဿဇ္ဇနံ ဟောတိ။ ဧဝရူပဉှိ ဝါစံ တထာဂတော ဘာသေယျာပိ န ဘာသေယျာပိ။ ဘာသိတပစ္စယေန အတ္ထံ ပဿန္တော ဘာသေယျ, အပဿန္တော န ဘာသေယျာတိ အတ္ထော။ ဣတိ ဘဂဝါ မဟာနိဂဏ္ဌေန စတူဟိ မာသေဟိ အဘိသင်္ခတံ ပဉှံ အသနိပါတေန ပဗ္ဗတကူဋံ ဝိယ ဧကဝစနေနေဝ သံစုဏ္ဏေသိ။ အနဿုံ နိဂဏ္ဌာတိ နဋ္ဌာ နိဂဏ္ဌာ။
֍ ဋီ ၈၆။ အင်္ကေ နိသိန္နော ဟောတီတိ ဦရူသု နိသိန္နော ဟောတိ။ လေသဝါဒိနော ဟိ ဝါဒံ ပဋ္ဌပေန္တာ ကိဉ္စိဒေဝ ဖလံ ဝါ ပုပ္ဖံ ဝါ ပေါတ္ထကံ ဝါ ဂဟေတွာ နိသီဒန္တိ။ တေ အတ္တနော ဇယေ သတိ ပရံ အဇ္ဈောတ္ထရန္တိ, ပရဿ ဇယေ သတိ ဖလံ ခါဒန္တာ ဝိယ ပုပ္ဖံ ဃာယန္တာ ဝိယ ပေါတ္ထကံ ဝါစေန္တာ ဝိယ ဝိက္ခေပံ ဒဿေန္တိ။ အယံ ပန စိန္တေသိ – ‘‘သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေါ ဧသ ဩသဋသင်္ဂါမော ပရဝါဒမဒ္ဒနော။ သစေ မေ ဇယော ဘဝိဿတိ, ဣစ္စေတံ ကုသလံ။ နော စေ ဘဝိဿတိ, ဒါရကံ ဝိဇ္ဈိတွာ ရောဒါပေဿာမိ။ တတော ပဿထ, ဘော, အယံ ဒါရကော ရောဒတိ, ဥဋ္ဌဟထ တာဝ, ပစ္ဆာပိ ဇာနိဿာမာ’’တိ တသ္မာ ဒါရကံ ဂဟေတွာ နိသီဒိ။ ဘဂဝါ ပန ရာဇကုမာရတော သဟဿဂုဏေနပိ သတသဟဿဂုဏေနပိ ဝါဒီဝရတရော, ‘‘ဣမမေဝဿ ဒါရကံ ဥပမံ ကတွာ ဝါဒံ ဘိန္ဒိဿာမီ’’တိ စိန္တေတွာ ‘‘တံ ကိံ မညသိ ရာဇကုမာရာ’’တိအာဒိမာဟ။
တတ္ထ မုခေ အာဟရေယျာတိ မုခေ ဌပေယျ။ အာဟရေယျဿာဟန္တိ အပနေယျံ အဿ အဟံ။ အာဒိကေနေဝါတိ ပဌမပယောဂေနေဝ။ အဘူတန္တိ အဘူတတ္ထံ။ အတစ္ဆန္တိ န တစ္ဆံ။ အနတ္ထသံဟိတန္တိ န အတ္ထသံဟိတံ န ဝဍ္ဎိနိဿိတံ။ အပ္ပိယာ အမနာပါတိ နေဝ ပိယာ န မနာပါ။ ဣမိနာ နယေနေဝ သဗ္ဗတ္ထ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။
တတ္ထ အပ္ပိယပက္ခေ ပဌမဝါစာ အစောရံယေဝ စောရောတိ, အဒါသံယေဝ ဒါသောတိ, အဒုပ္ပယုတ္တံယေဝ ဒုပ္ပယုတ္တောတိ ပဝတ္တာ။ န တံ တထာဂတော ဘာသတိ။ ဒုတိယဝါစာ စောရံယေဝ စောရော အယန္တိအာဒိဝသေန ပဝတ္တာ။
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၇၈။)တမ္ပိ တထာဂတော န ဘာသတိ။ တတိယဝါစာ ‘‘ဣဒါနိ အကတပုညတာယ ဒုဂ္ဂတော ဒုဗ္ဗဏ္ဏော အပ္ပေသက္ခော, ဣဓ ဌတွာပိ ပုန ပုညံ န ကရောသိ, ဒုတိယစိတ္တဝါရေ ကထံ စတူဟိ အပါယေဟိ န မုစ္စိဿသီ’’တိ ဧဝံ မဟာဇနဿ အတ္ထပုရေက္ခာရေန ဓမ္မပုရေက္ခာရေန အနုသာသနီပုရေက္ခာရေန စ ဝတ္တဗ္ဗဝါစာ။ တတြ ကာလညူ တထာဂတောတိ တသ္မိံ တတိယဗျာကရဏေ တဿာ ဝါစာယ ဗျာကရဏတ္ထာယ တထာဂတော ကာလညူ ဟောတိ, မဟာဇနဿ အာဒါနကာလံ ဂဟဏကာလံ ဇာနိတွာဝ ဗျာကရောတီတိ အတ္ထော။
ပိယပက္ခေ ပဌမဝါစာ အဋ္ဌာနိယကထာ နာမ။ သာ ဧဝံ ဝေဒိတဗ္ဗာ – ဧဝံ ကိရ ဂါမဝါသိမဟလ္လကံ နဂရံ အာဂန္တွာ ပါနာဂါရေ ပိဝန္တံ ဝဉ္စေတုကာမာ သမ္ဗဟုလာ ဓုတ္တာ ပီတဋ္ဌာနေ ဌတွာ တေန သဒ္ဓိံ သုရံ ပိဝန္တာ ‘‘ဣမဿ နိဝါသနပါဝုရဏမ္ပိ ဟတ္ထေ ဘဏ္ဍကမ္ပိ သဗ္ဗံ ဂဏှိဿာမာ’’တိ စိန္တေတွာ ကတိကံ အကံသု – ‘‘ဧကေကံ အတ္တပစ္စက္ခကထံ ကထေမ, ယော ‘အဘူတ’န္တိ ကထေသိ, ကထိတံ ဝါ န သဒ္ဒဟတိ, တံ ဒါသံ ကတွာ ဂဏှိဿာမာ’’တိ။ တမ္ပိ မဟလ္လကံ ပုစ္ဆိံသု ‘‘တုမှာကမ္ပိ တာတ ရုစ္စတီ’’တိ။ ဧဝံ ဟောတု တာတာတိ။
ဧကော ဓုတ္တော အာဟ – မယှံ, ဘော မာတု, မယိ ကုစ္ဆိဂတေ ကပိဋ္ဌဖလဒေါဟလော အဟောသိ။ သာ အညံ ကပိဋ္ဌဟာရကံ အလဗ္ဘမာနာ မံယေဝ ပေသေသိ။ အဟံ ဂန္တွာ ရုက္ခံ အဘိရုဟိတုံ အသက္ကောန္တော အတ္တနာဝ အတ္တာနံ ပါဒေ ဂဟေတွာ မုဂ္ဂရံ ဝိယ ရုက္ခဿ ဥပရိ ခိပိံ၊ အထ သာခတော သာခံ ဝိစရန္တော ဖလာနိ ဂဟေတွာ ဩတရိတုံ အသက္ကောန္တော ဃရံ ဂန္တွာ နိဿေဏိံ အာဟရိတွာ ဩရုယှ မာတု သန္တိကံ ဂန္တွာ ဖလာနိ မာတုယာ အဒါသိံ၊ တာနိ ပန မဟန္တာနိ ဟောန္တိ စာဋိပ္ပမာဏာနိ။ တတော မေ မာတရာ ဧကာသနေ နိသိန္နာယ သမသဋ္ဌိဖလာနိ ခါဒိတာနိ။ မယာ ဧကုစ္ဆင်္ဂေန အာနီတဖလေသု သေသကာနိ ကုလသန္တကေ ဂါမေ ခုဒ္ဒကမဟလ္လကာနံ အဟေသုံ။ အမှာကံ ဃရံ သောဠသဟတ္ထံ, သေသပရိက္ခာရဘဏ္ဍကံ အပနေတွာ ကပိဋ္ဌဖလေဟေဝ ယာဝ ဆဒနံ ပူရိတံ။ တတော အတိရေကာနိ ဂဟေတွာ ဂေဟဒွါရေ ရာသိံ အကံသု။ သော အသီတိဟတ္ထုဗ္ဗေဓော ပဗ္ဗတော ဝိယ အဟောသိ။ ကိံ ဤဒိသံ, ဘော သက္ကာ, သဒ္ဒဟိတုန္တိ?
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၇၉။)ဂါမိကမဟလ္လကော တုဏှီ နိသီဒိတွာ သဗ္ဗေသံ ကထာပရိယောသာနေ ပုစ္ဆိတော အာဟ – ‘‘ဧဝံ ဘဝိဿတိ တာတာ, မဟန္တံ ရဋ္ဌံ, ရဋ္ဌမဟန္တတာယ သက္ကာ သဒ္ဒဟိတု’’န္တိ။ ယထာ စ တေန, ဧဝံ သေသေဟိပိ တထာရူပါသု နိက္ကာရဏကထာသု ကထိတာသု အာဟ – မယှမ္ပိ တာတာ သုဏာထ, န တုမှာကံယေဝ ကုလာနိ, အမှာကမ္ပိ ကုလံ မဟာကုလံ, အမှာကံ ပန အဝသေသခေတ္တေဟိ ကပ္ပါသခေတ္တံ မဟန္တတရံ။ တဿ အနေကကရီသသတဿ ကပ္ပါသခေတ္တဿ မဇ္ဈေ ဧကော ကပ္ပါသရုက္ခော မဟာ အသီတိဟတ္ထုဗ္ဗေဓော အဟောသိ။ တဿ ပဉ္စ သာခါ, တာသု အဝသေသသာခါ ဖလံ န ဂဏှိံသု, ပါစီနသာခါယ ဧကမေဝ မဟာစာဋိမတ္တံ ဖလံ အဟောသိ။ တဿ ဆ အံသိယော, ဆသု အံသီသု ဆ ကပ္ပါသပိဏ္ဍိယော ပုပ္ဖိတာ။ အဟံ မဿုံ ကာရေတွာ နှာတဝိလိတ္တော ခေတ္တံ ဂန္တွာ တာ ကပ္ပါသပိဏ္ဍိယော ပုပ္ဖိတာ ဒိသွာ ဌိတကောဝ ဟတ္ထံ ပသာရေတွာ ဂဏှိံ။ တာ ကပ္ပါသပိဏ္ဍိယော ထာမသမ္ပန္နာ ဆ ဒါသာ အဟေသုံ။ တေ သဗ္ဗေ မံ ဧကကံ ဩဟာယ ပလာတာ။ ဧတ္တကေ အဒ္ဓါနေ တေ န ပဿာမိ, အဇ္ဇ ဒိဋ္ဌာ, တုမှေ တေ ဆ ဇနာ။ တွံ နန္ဒော နာမ, တွံ ပုဏ္ဏော နာမ, တွံ ဝဍ္ဎမာနော နာမ, တွံ စိတ္တော နာမ တွံ မင်္ဂလော နာမ, တွံ ပေါဋ္ဌိယော နာမာတိ ဝတွာ ဥဋ္ဌာယ နိသိန္နကေယေဝ စူဠာသု ဂဟေတွာ အဋ္ဌာသိ။ တေ ‘‘န မယံ ဒါသာ’’တိပိ ဝတ္တုံ နာသက္ခိံသု။ အထ နေ ကဍ္ဎန္တော ဝိနိစ္ဆယံ နေတွာ လက္ခဏံ အာရောပေတွာ ယာဝဇီဝံ ဒါသေ ကတွာ ပရိဘုဉ္ဇိ။ ဧဝရူပိံ ကထံ တထာဂတော န ဘာသတိ။
ဒုတိယဝါစာ အာမိသဟေတုစာဋုကမျတာဒိဝသေန နာနပ္ပကာရာ ပရေသံ ထောမနဝါစာ စေဝ, စောရကထံ ရာဇကထန္တိ အာဒိနယပ္ပဝတ္တာ တိရစ္ဆာနကထာ စ။ တမ္ပိ တထာဂတော န ဘာသတိ။ တတိယဝါစာ အရိယသစ္စသန္နိဿိတကထာ, ယံ ဝဿသတမ္ပိ သုဏန္တာ ပဏ္ဍိတာ နေဝ တိတ္တိံ ဂစ္ဆန္တိ။ ဣတိ တထာဂတော နေဝ သဗ္ဗမ္ပိ အပ္ပိယဝါစံ ဘာသတိ န ပိယဝါစံ။ တတိယံ တတိယမေဝ ပန ဘာသိတဗ္ဗကာလံ အနတိက္ကမိတွာ ဘာသတိ။ တတ္ထ တတိယံ အပ္ပိယဝါစံ သန္ဓာယ ဟေဋ္ဌာ ဒဟရကုမာရဥပမာ အာဂတာတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။
֍ ဋီ ၈၇။ ဥဒါဟု ဌာနသောဝေတန္တိ ဥဒါဟု ဌာနုပ္ပတ္တိကဉာဏေန တင်္ခဏံယေဝ တံ တထာဂတဿ ဥပဋ္ဌာတီတိ ပုစ္ဆတိ။ သညာတောတိ ဉာတော ပညာတော ပါကဋော။ ဓမ္မဓာတူတိ ဓမ္မသဘာဝေါ။ သဗ္ဗညုတညာဏဿေတံ
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၈၀။)အဓိဝစနံ။ တံ ဘဂဝတာ သုပ္ပဋိဝိဒ္ဓံ, ဟတ္ထဂတံ ဘဂဝတော။ တသ္မာ သော ယံ ယံ ဣစ္ဆတိ, တံ တံ သဗ္ဗံ ဌာနသောဝ ပဋိဘာတီတိ။ သေသံ သဗ္ဗတ္ထ ဥတ္တာနမေဝ။ အယံ ပန ဓမ္မဒေသနာ နေယျပုဂ္ဂလဝသေန ပရိနိဋ္ဌိတာတိ။
ပပဉ္စသူဒနိယာ မဇ္ဈိမနိကာယဋ္ဌကထာယ
အဘယရာဇကုမာရသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၉။ ဗဟုဝေဒနီယသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၈၈။ ဧဝံ မေ သုတန္တိ ဗဟုဝေဒနီယသုတ္တံ။ တတ္ထ ပဉ္စကင်္ဂေါ ထပတီတိ ပဉ္စကင်္ဂေါတိ တဿ နာမံ။ ဝါသိဖရသုနိခါဒနဒဏ္ဍမုဂ္ဂရကာဠသုတ္တနာဠိသင်္ခါတေဟိ ဝါ အင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတတ္တာ သော ပဉ္စင်္ဂေါတိ ပညာတော။ ထပတီတိ ဝဍ္ဎကီဇေဋ္ဌကော။ ဥဒါယီတိ ပဏ္ဍိတဥဒါယိတ္ထေရော။
֍ ဋီ ၈၉။ ပရိယာယန္တိ ကာရဏံ။ ဒွေပါနန္ဒာတိ ဒွေပိ, အာနန္ဒ။ ပရိယာယေနာတိ ကာရဏေန။ ဧတ္ထ စ ကာယိကစေတသိကဝသေန ဒွေ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ သုခါဒိဝသေန တိဿော, ဣန္ဒြိယဝသေန သုခိန္ဒြိယာဒိကာ ပဉ္စ, ဒွါရဝသေန စက္ခုသမ္ဖဿဇာဒိကာ ဆ, ဥပဝိစာရဝသေန ‘‘စက္ခုနာ ရူပံ ဒိသွာ သောမနဿဋ္ဌာနိယံ ရူပံ ဥပဝိစရတီ’’တိအာဒိကာ အဋ္ဌာရသ, ဆ ဂေဟဿိတာနိ သောမနဿာနိ, ဆ နေက္ခမ္မသိတာနိ သောမနဿာနိ, ဆ ဂေဟဿိတာနိ ဒေါမနဿာနိ, ဆ နေက္ခမ္မသိတာနိ ဒေါမနဿာနိ, ဆ ဂေဟဿိတာ ဥပေက္ခာ, ဆ နေက္ခမ္မသိတာတိ ဧဝံ ဆတ္တိံသ, တာ အတီတေ ဆတ္တိံသ, အနာဂတေ ဆတ္တိံသ, ပစ္စုပ္ပန္နေ ဆတ္တိံသာတိ ဧဝံ အဋ္ဌဝေဒနာသတံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။
֍ ဋီ ၉၀။ ပဉ္စ ခေါ ဣမေ, အာနန္ဒ, ကာမဂုဏာတိ အယံ ပါဋိဧက္ကော အနုသန္ဓိ။ န ကေဝလမ္ပိ ဒွေ အာဒိံ ကတွာ ဝေဒနာ ဘဂဝတာ ပညတ္တာ, ပရိယာယေန ဧကာပိ ဝေဒနာ ကထိတာ။ တံ ဒဿေန္တော ပဉ္စကင်္ဂဿ ထပတိနော ဝါဒံ ဥပတ္ထမ္ဘေတုံ ဣမံ ဒေသနံ အာရဘိ။
အဘိက္ကန္တတရန္တိ သုန္ဒရတရံ။ ပဏီတတရန္တိ အတပ္ပကတရံ။ ဧတ္ထ စ စတုတ္ထဇ္ဈာနတော ပဋ္ဌာယ အဒုက္ခမသုခါ ဝေဒနာ, သာပိ သန္တဋ္ဌေန ပဏီတဋ္ဌေန စ သုခန္တိ ဝုတ္တာ။ ဆ ဂေဟဿိတာနိ သုခန္တိ ဝုတ္တာနိ။ နိရောဓော
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၈၁။)အဝေဒယိတသုခဝသေန သုခံ နာမ ဇာတော။ ပဉ္စကာမဂုဏဝသေန ဟိ အဋ္ဌသမာပတ္တိဝသေန စ ဥပ္ပန္နံ ဝေဒယိတသုခံ နာမ။ နိရောဓော အဝေဒယိတသုခံ နာမ။ ဣတိ ဝေဒယိတသုခံ ဝါ ဟောတု အဝေဒယိတသုခံ ဝါ, တံ နိဒ္ဒုက္ခဘာဝသင်္ခါတေန သုခဋ္ဌေန ဧကန္တသုခမေဝ ဇာတံ။
֍ ဋီ ၉၁။ ယတ္ထ ယတ္ထာတိ ယသ္မိံ ယသ္မိံ ဌာနေ။ သုခံ ဥပလဗ္ဘတီတိ ဝေဒယိတသုခံ ဝါ အဝေဒယိတသုခံ ဝါ ဥပလဗ္ဘတိ။ တံ တံ တထာဂတော သုခသ္မိံ ပညပေတီတိ တံ သဗ္ဗံ တထာဂတော နိဒ္ဒုက္ခဘာဝံ သုခသ္မိံယေဝ ပညပေတီတိ။ ဣဓ ဘဂဝါ နိရောဓသမာပတ္တိံ သီသံ ကတွာ နေယျပုဂ္ဂလဝသေန အရဟတ္တနိကူဋေနေဝ ဒေသနံ နိဋ္ဌာပေသီတိ။
ပပဉ္စသူဒနိယာ မဇ္ဈိမနိကာယဋ္ဌကထာယ
ဗဟုဝေဒနီယသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၁၀။ အပဏ္ဏကသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၉၂။ ဧဝံ မေ သုတန္တိ အပဏ္ဏကသုတ္တံ။ တတ္ထ စာရိကန္တိ အတုရိတစာရိကံ။
֍ ဋီ ၉၃။ အတ္ထိ ပန ဝေါ ဂဟပတယောတိ ကသ္မာ အာဟ? သော ကိရ ဂါမော အဋဝိဒွါရေ နိဝိဋ္ဌော။ နာနာဝိဓာ သမဏဗြာဟ္မဏာ ဒိဝသံ မဂ္ဂံ ဂန္တွာ သာယံ တံ ဂါမံ ဝါသတ္ထာယ ဥပေန္တိ, တေသံ တေ မနုဿာ မဉ္စပီဌာနိ ပတ္ထရိတွာ ပါဒေ ဓောဝိတွာ ပါဒေ မက္ခေတွာ ကပ္ပိယပါနကာနိ ဒတွာ ပုနဒိဝသေ နိမန္တေတွာ ဒါနံ ဒေန္တိ။ တေ ပသန္နစိတ္တာ တေဟိ သဒ္ဓိံ သမ္မန္တယမာနာ ဧဝံ ဝဒန္တိ ‘‘အတ္ထိ ပန ဝေါ ဂဟပတယော ကိဉ္စိ ဒဿနံ ဂဟိတ’’န္တိ? နတ္ထိ, ဘန္တေတိ။ ‘‘ဂဟပတယော ဝိနာ ဒဿနေန လောကော န နိယျာတိ, ဧကံ ဒဿနံ ရုစ္စိတွာ ခမာပေတွာ ဂဟေတုံ ဝဋ္ဋတိ, ‘သဿတော လောကော’တိ ဒဿနံ ဂဏှထာ’’တိ ဝတွာ ပက္ကန္တာ။ အပရဒိဝသေ အညေ အာဂတာ။ တေပိ တထေဝ ပုစ္ဆိံသု။ တေ တေသံ ‘‘အာမ, ဘန္တေ, ပုရိမေသု ဒိဝသေသု တုမှာဒိသာ သမဏဗြာဟ္မဏာ အာဂန္တွာ ‘သဿတော လောကော’တိ အမှေ ဣဒံ ဒဿနံ ဂါဟာပေတွာ ဂတာ’’တိ အာရောစေသုံ။ ‘‘တေ ဗာလာ ကိံ ဇာနန္တိ? ‘ဥစ္ဆိဇ္ဇတိ အယံ လောကော’တိ ဥစ္ဆေဒဒဿနံ ဂဏှထာ’’တိ ဧဝံ တေပိ ဥစ္ဆေဒဒဿနံ ဂဏှာပေတွာ ပက္ကန္တာ။ ဧတေနုပါယေန အညေ ဧကစ္စသဿတံ, အညေ
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၈၂။)အန္တာနန္တံ, အညေ အမရာဝိက္ခေပန္တိ ဧဝံ ဒွါသဋ္ဌိ ဒိဋ္ဌိယော ဥဂ္ဂဏှာပေသုံ။ တေ ပန ဧကဒိဋ္ဌိယမ္ပိ ပတိဋ္ဌာတုံ နာသက္ခိံသု။ သဗ္ဗပစ္ဆာ ဘဂဝါ အဂမာသိ။ သော တေသံ ဟိတတ္ထာယ ပုစ္ဆန္တော ‘‘အတ္ထိ ပန ဝေါ ဂဟပတယော’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ အာကာရဝတီတိ ကာရဏဝတီ သဟေတုကာ။ အပဏ္ဏကောတိ အဝိရဒ္ဓေါ အဒွေဇ္ဈဂါမီ ဧကံသဂါဟိကော။
֍ ဋီ ၉၄။ နတ္ထိ ဒိန္နန္တိအာဒိ ဒသဝတ္ထုကာ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ ဟေဋ္ဌာ သာလေယျကသုတ္တေ ဝိတ္ထာရိတာ။ တထာ တဗ္ဗိပစ္စနီကဘူတာ သမ္မာဒိဋ္ဌိ။
֍ ဋီ ၉၅။ နေက္ခမ္မေ အာနိသံသန္တိ ယော နေသံ အကုသလတော နိက္ခန္တဘာဝေ အာနိသံသော, ယော စ ဝေါဒါနပက္ခော ဝိသုဒ္ဓိပက္ခော, တံ န ပဿန္တီတိ အတ္ထော။ အသဒ္ဓမ္မသညတ္တီတိ အဘူတဓမ္မသညာပနာ။ အတ္တာနုက္ကံသေတီတိ ဌပေတွာ မံ ကော အညော အတ္တနော ဒဿနံ ပရေ ဂဏှာပေတုံ သက္ကောတီတိ အတ္တာနံ ဥက္ခိပတိ။ ပရံ ဝမ္ဘေတီတိ ဧတ္တကေသု ဇနေသု ဧကောပိ အတ္တနော ဒဿနံ ပရေ ဂဏှာပေတုံ န သက္ကောတီတိ ဧဝံ ပရံ ဟေဋ္ဌာ ခိပတိ။ ပုဗ္ဗေဝ ခေါ ပနာတိ ပုဗ္ဗေ မိစ္ဆာဒဿနံ ဂဏှန္တဿေဝ သုသီလျံ ပဟီနံ ဟောတိ, ဒုဿီလဘာဝေါ ပစ္စုပဋ္ဌိတော။ ဧဝမဿိမေတိ ဧဝံ အဿ ဣမေ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိအာဒယော သတ္တ။ အပရာပရံ ဥပ္ပဇ္ဇနဝသေန ပန တေယေဝ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိပစ္စယာ အနေကေ ပါပကာ အကုသလာ ဓမ္မာ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ နာမ။
တတြာတိ တာသု တေသံ သမဏဗြာဟ္မဏာနံ လဒ္ဓီသု။ ကလိဂ္ဂဟောတိ ပရာဇယဂ္ဂါဟော။ ဒုဿမတ္တော သမာဒိန္နောတိ ဒုဂ္ဂဟိတော ဒုပ္ပရာမဋ္ဌော။ ဧကံသံ ဖရိတွာ တိဋ္ဌတီတိ ဧကန္တံ ဧကကောဋ္ဌာသံ သကဝါဒမေဝ ဖရိတွာ အဓိမုစ္စိတွာ တိဋ္ဌတိ, ‘‘သစေ ခေါ နတ္ထိ ပရော လောကော’’တိ ဧဝံ သန္တေယေဝ သောတ္ထိဘာဝါဝဟော ဟောတိ။ ရိဉ္စတီတိ ဝဇ္ဇေတိ။
֍ ဋီ ၉၆။ သဒ္ဓမ္မသညတ္တီတိ ဘူတဓမ္မသညာပနာ။
ကဋဂ္ဂဟောတိ ဇယဂ္ဂါဟော။ သုသမတ္တော သမာဒိန္နောတိ သုဂ္ဂဟိတော သုပရာမဋ္ဌော။ ဥဘယံသံ ဖရိတွာ တိဋ္ဌတီတိ ဥဘယန္တံ ဥဘယကောဋ္ဌာသံ သကဝါဒံ ပရဝါဒဉ္စ ဖရိတွာ အဓိမုစ္စိတွာ တိဋ္ဌတိ ‘‘သစေ ခေါ အတ္ထိ ပရော လောကော’’တိ ဧဝံ သန္တေပိ ‘‘သစေ ခေါ နတ္ထိ ပရော လောကော’’တိ ဧဝံ သန္တေပိ သောတ္ထိဘာဝါဝဟော ဟောတိ။ ပရတောပိ ဧကံသဥဘယံသေသု ဣမိနာဝ နယေန အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၈၃။)֍ ဋီ ၉၇။ ကရောတောတိ သဟတ္ထာ ကရောန္တဿ။ ကာရယတောတိ အာဏတ္တိယာ ကာရေန္တဿ။ ဆိန္ဒတောတိ ပရေသံ ဟတ္ထာဒီနိ ဆိန္ဒန္တဿ။ ပစတောတိ ဒဏ္ဍေန ပီဠေန္တဿ ဝါ တဇ္ဇေန္တဿ ဝါ။ သောစယတောတိ ပရဿ ဘဏ္ဍဟရဏာဒီဟိ သောကံ သယံ ကရောန္တဿပိ ပရေဟိ ကာရေန္တဿပိ။ ကိလမတောတိ အာဟာရူပစ္ဆေဒ-ဗန္ဓနာဂါရပ္ပဝေသနာဒီဟိ သယံ ကိလမန္တဿာပိ ပရေဟိ ကိလမာပေန္တဿာပိ။ ဖန္ဒတော ဖန္ဒာပယတောတိ ပရံ ဖန္ဒန္တံ ဖန္ဒနကာလေ သယမ္ပိ ဖန္ဒတော ပရမ္ပိ ဖန္ဒာပယတော။ ပါဏမတိပါတယတောတိ ပါဏံ ဟနန္တဿပိ ဟနာပေန္တဿပိ။ ဧဝံ သဗ္ဗတ္ထ ကရဏကာရာပနဝသေနေဝ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။
သန္ဓိန္တိ ဃရသန္ဓိံ။ နိလ္လောပန္တိ မဟာဝိလောပံ။ ဧကာဂါရိကန္တိ ဧကမေဝ ဃရံ ပရိဝါရေတွာ ဝိလုမ္ပနံ။ ပရိပန္ထေ တိဋ္ဌတောတိ အာဂတာဂတာနံ အစ္ဆိန္ဒနတ္ထံ မဂ္ဂေ တိဋ္ဌတော။ ကရောတော န ကရီယတိ ပါပန္တိ ယံကိဉ္စိ ပါပံ ကရောမီတိ သညာယ ကရောတောပိ ပါပံ န ကရီယတိ, နတ္ထိ ပါပံ။ သတ္တာ ပန ကရောမာတိ ဧဝံသညိနော ဟောန္တီတိ အတ္ထော။ ခုရပရိယန္တေနာတိ ခုရနေမိနာ, ခုရဓာရသဒိသပရိယန္တေန ဝါ။ ဧကံ မံသခလန္တိ ဧကံ မံသရာသိံ။ ပုဉ္ဇန္တိ တဿေဝ ဝေဝစနံ။ တတောနိဒါနန္တိ ဧကမံသခလကရဏနိဒါနံ။ ဒက္ခိဏတီရေ မနုဿာ ကက္ခဠာ ဒါရုဏာ, တေ သန္ဓာယ ဟနန္တောတိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဥတ္တရတီရေ သဒ္ဓါ ဟောန္တိ ပသန္နာ ဗုဒ္ဓမာမကာ ဓမ္မမာမကာ သံဃမာမကာ, တေ သန္ဓာယ ဒဒန္တောတိအာဒိ ဝုတ္တံ။
တတ္ထ ယဇန္တောတိ မဟာယာဂံ ကရောန္တော။ ဒမေနာတိ ဣန္ဒြိယဒမေန ဥပေါသထကမ္မေန။ သံယမေနာတိ သီလသံယမေန။ သစ္စဝဇ္ဇေနာတိ သစ္စဝစနေန။ အာဂမောတိ အာဂမနံ, ပဝတ္တီတိ အတ္ထော။ သဗ္ဗထာပိ ပါပပုညာနံ ကိရိယမေဝ ပဋိက္ခိပန္တိ။ သုက္ကပက္ခောပိ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗော။ သေသမေတ္ထ ပုရိမဝါရေ ဝုတ္တသဒိသမေဝ။
֍ ဋီ ၁၀၀။ နတ္ထိ ဟေတု နတ္ထိ ပစ္စယောတိ ဧတ္ထ ပစ္စယော ဟေတုဝေဝစနံ။ ဥဘယေနာပိ ဝိဇ္ဇမာနကမေဝ ကာယဒုစ္စရိတာဒိသံကိလေသပစ္စယံ ကာယသုစရိတာဒိဝိသုဒ္ဓိပစ္စယံ ပဋိက္ခိပန္တိ။ နတ္ထိ ဗလံ, နတ္ထိ ဝီရိယံ, နတ္ထိ ပုရိသထာမော, နတ္ထိ ပုရိသပရက္ကမောတိ သတ္တာနံ သံကိလေသိတုံ ဝါ ဝိသုဇ္ဈိတုံ
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၈၄။)ဝါ ဗလံ ဝါ ဝီရိယံ ဝါ ပုရိသေန ကာတဗ္ဗော နာမ ပုရိသထာမော ဝါ ပုရိသပရက္ကမော ဝါ နတ္ထိ။
သဗ္ဗေ သတ္တာတိ ဩဋ္ဌဂေါဏဂဒြဘာဒယော အနဝသေသေ နိဒဿေန္တိ။ သဗ္ဗေ ပါဏာတိ ဧကိန္ဒြိယော ပါဏော ဒွိန္ဒြိယော ပါဏောတိ အာဒိဝသေန ဝဒန္တိ။ သဗ္ဗေ ဘူတာတိ အဏ္ဍကောသဝတ္ထိကောသေသု ဘူတေ သန္ဓာယ ဝဒန္တိ။ သဗ္ဗေ ဇီဝါတိ သာလိယဝဂေါဓုမာဒယော သန္ဓာယ ဝဒန္တိ။ တေသု ဟေတေ ဝိရုဟနဘာဝေန ဇီဝသညိနော။ အဝသာ အဗလာ အဝီရိယာတိ တေသံ အတ္တနော ဝသော ဝါ ဗလံ ဝါ ဝီရိယံ ဝါ နတ္ထိ။ နိယတိသင်္ဂတိဘာဝပရိဏတာတိ ဧတ္ထ နိယတီတိ နိယတတာ။ သင်္ဂတီတိ ဆန္နံ အဘိဇာတီနံ တတ္ထ တတ္ထ ဂမနံ။ ဘာဝေါတိ သဘာဝေါယေဝ။ ဧဝံ နိယတိယာ စ သင်္ဂတိယာ စ ဘာဝေန စ ပရိဏတာ နာနပ္ပကာရတံ ပတ္တာ။ ယေန ဟိ ယထာ ဘဝိတဗ္ဗံ, သော တထေဝ ဘဝတိ။ ယေန နော ဘဝိတဗ္ဗံ, သော န ဘဝတီတိ ဒဿေန္တိ။ ဆသွေဝါဘိဇာတီသူတိ ဆသု ဧဝ အဘိဇာတီသု ဌတွာ သုခဉ္စ ဒုက္ခဉ္စ ပဋိသံဝေဒေန္တိ, အညာ သုခဒုက္ခဘူမိ နတ္ထီတိ ဒဿေန္တိ။
တတ္ထ ဆ အဘိဇာတိယော နာမ ကဏှာဘိဇာတိ နီလာဘိဇာတိ လောဟိတာဘိဇာတိ ဟလိဒ္ဒါဘိဇာတိ သုက္ကာဘိဇာတိ ပရမသုက္ကာဘိဇာတီတိ။ တတ္ထ သာကုဏိကော သူကရိကော လုဒ္ဒေါ မစ္ဆဃာတကော စောရော စောရဃာတကော, ယေ ဝါ ပနညေပိ ကေစိ ကုရူရကမ္မန္တာ, အယံ ကဏှာဘိဇာတိ နာမ။ ဘိက္ခူ နီလာဘိဇာတီတိ ဝဒန္တိ။ တေ ကိရ စတူသု ပစ္စယေသု ကဏ္ဋကေ ပက္ခိပိတွာ ခါဒန္တိ။ ‘‘ဘိက္ခူ စ ကဏ္ဋကဝုတ္တိနော’’တိ အယဉှိ နေသံ ပါဠိယေဝ။ အထ ဝါ ကဏ္ဋကဝုတ္တိကာ ဧဝံ နာမ ဧကေ ပဗ္ဗဇိတာတိ ဝဒန္တိ။ ‘‘သမဏကဏ္ဋကဝုတ္တိကာ’’တိပိ ဟိ နေသံ ပါဠိ။ လောဟိတာဘိဇာတိ နာမ နိဂဏ္ဌာ ဧကသာဋကာတိ ဝဒန္တိ။ ဣမေ ကိရ ပုရိမေဟိ ဒွီဟိ ပဏ္ဍရတရာ။ ဂိဟီ အစေလကသာဝကာ ဟလိဒ္ဒါဘိဇာတီတိ ဝဒန္တိ။ ဣတိ အတ္တနော ပစ္စယဒါယကေ နိဂဏ္ဌေဟိပိ ဇေဋ္ဌကတရေ ကရောန္တိ။ နန္ဒော, ဝစ္ဆော, သင်္ကိစ္စော, အယံ သုက္ကာဘိဇာတီတိ ဝဒန္တိ။ တေ ကိရ ပုရိမေဟိ စတူဟိ ပဏ္ဍရတရာ။ အာဇီဝကေ ပန ပရမသုက္ကာဘိဇာတီတိ ဝဒန္တိ။ တေ ကိရ သဗ္ဗေဟိ ပဏ္ဍရတရာ။
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၈၅။)တတ္ထ သဗ္ဗေ သတ္တာ ပဌမံ သာကုဏိကာဒယောဝ ဟောန္တိ, တတော ဝိသုဇ္ဈမာနာ သကျသမဏာ ဟောန္တိ, တတော ဝိသုဇ္ဈမာနာ နိဂဏ္ဌာ, တတော အာဇီဝကသာဝကာ, တတော နန္ဒာဒယော, တတော အာဇီဝကာတိ အယမေတေသံ လဒ္ဓိ။ သုက္ကပက္ခော ဝုတ္တပစ္စနီကေန ဝေဒိတဗ္ဗော။ သေသမိဓာပိ ပုရိမဝါရေ ဝုတ္တသဒိသမေဝ။
ဣမာသု ပန တီသု ဒိဋ္ဌီသု နတ္ထိကဒိဋ္ဌိ ဝိပါကံ ပဋိဗာဟတိ, အကိရိယဒိဋ္ဌိ ကမ္မံ ပဋိဗာဟတိ, အဟေတုကဒိဋ္ဌိ ဥဘယမ္ပိ ပဋိဗာဟတိ။ တတ္ထ ကမ္မံ ပဋိဗာဟန္တေနာပိ ဝိပါကော ပဋိဗာဟိတော ဟောတိ, ဝိပါကံ ပဋိဗာဟန္တေနာပိ ကမ္မံ ပဋိဗာဟိတံ။ ဣတိ သဗ္ဗေပေတေ အတ္ထတော ဥဘယပဋိဗာဟကာ နတ္ထိကဝါဒါ စေဝ အဟေတုကဝါဒါ အကိရိယဝါဒါ စ ဟောန္တိ။ ယေ ပန တေသံ လဒ္ဓိံ ဂဟေတွာ ရတ္တိဋ္ဌာနေ ဒိဝါဋ္ဌာနေ နိသိန္နာ သဇ္ဈာယန္တိ ဝီမံသန္တိ, တေသံ – ‘‘နတ္ထိ ဒိန္နံ နတ္ထိ ယိဋ္ဌံ, ကရောတော န ကရိယတိ ပါပံ, နတ္ထိ ဟေတု နတ္ထိ ပစ္စယော’’တိ တသ္မိံ အာရမ္မဏေ မိစ္ဆာသတိ သန္တိဋ္ဌတိ, စိတ္တံ ဧကဂ္ဂံ ဟောတိ, ဇဝနာနိ ဇဝန္တိ, ပဌမဇဝနေ သတေကိစ္ဆာ ဟောန္တိ, တထာ ဒုတိယာဒီသု။ သတ္တမေ ဗုဒ္ဓါနမ္ပိ အတေကိစ္ဆာ အနိဝတ္တိနော အရိဋ္ဌကဏ္ဋကသဒိသာ။
တတ္ထ ကောစိ ဧကံ ဒဿနံ ဩက္ကမတိ, ကောစိ ဒွေ, ကောစိ တီဏိပိ, ဧကသ္မိံ ဩက္ကန္တေပိ ဒွီသု တီသု ဩက္ကန္တေသုပိ နိယတမိစ္ဆာဒိဋ္ဌိကောဝ ဟောတိ, ပတ္တော သဂ္ဂမဂ္ဂါဝရဏဉ္စေဝ မောက္ခမဂ္ဂါဝရဏဉ္စ, အဘဗ္ဗော တဿ အတ္တဘာဝဿ အနန္တရံ သဂ္ဂမ္ပိ ဂန္တုံ, ပဂေဝ မောက္ခံ။ ဝဋ္ဋခါဏု နာမေသ သတ္တော ပထဝီဂေါပကော။ ကိံ ပနေသ ဧကသ္မိံယေဝ အတ္တဘာဝေ နိယတော ဟောတိ, ဥဒါဟု အညသ္မိမ္ပီတိ? ဧကသ္မိညေဝ နိယတော, အာသေဝနဝသေန ပန ဘဝန္တရေပိ တံ တံ ဒိဋ္ဌိံ ရောစေတိယေဝ။ ဧဝရူပဿ ဟိ ယေဘုယျေန ဘဝတော ဝုဋ္ဌာနံ နာမ နတ္ထိ။
တသ္မာ အကလျာဏဇနံ, အာသီဝိသမိဝေါရဂံ၊
အာရကာ ပရိဝဇ္ဇေယျ, ဘူတိကာမော ဝိစက္ခဏောတိ။
֍ ဋီ ၁၀၃။ နတ္ထိ သဗ္ဗသော အာရုပ္ပါတိ အရူပဗြဟ္မလောကော နာမ သဗ္ဗာကာရေန နတ္ထိ။ မနောမယာတိ ဈာနစိတ္တမယာ။ သညာမယာတိ အရူပဇ္ဈာနသညာယ သညာမယာ။ ရူပါနံယေဝ နိဗ္ဗိဒါယ ဝိရာဂါယ နိရောဓာယ ပဋိပန္နော ဟောတီတိ အယံ လာဘီ ဝါ ဟောတိ တက္ကီ ဝါ။ လာဘီ နာမ ရူပါဝစရဇ္ဈာနလာဘီ။ တဿ ရူပါဝစရေ ကင်္ခါ နတ္ထိ, အရူပါဝစရလောကေ
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၈၆။)အတ္ထိ။ သော – ‘‘အဟံ အာရုပ္ပါ အတ္ထီတိ ဝဒန္တာနမ္ပိ နတ္ထီတိ ဝဒန္တာနမ္ပိ သုဏာမိ, အတ္ထိ နတ္ထီတိ ပန န ဇာနာမိ။ စတုတ္ထဇ္ဈာနံ ပဒဋ္ဌာနံ ကတွာ အရူပါဝစရဇ္ဈာနံ နိဗ္ဗတ္တေဿာမိ။ သစေ အာရုပ္ပါ အတ္ထိ, တတ္ထ နိဗ္ဗတ္တိဿာမိ, သစေ နတ္ထိ, ရူပါဝစရဗြဟ္မလောကေ နိဗ္ဗတ္တိဿာမိ။ ဧဝံ မေ အပဏ္ဏကော ဓမ္မော အပဏ္ဏကောဝ အဝိရဒ္ဓေါဝ ဘဝိဿတီ’’တိ တထာ ပဋိပဇ္ဇတိ။ တက္ကီ ပန အပ္ပဋိလဒ္ဓဇ္ဈာနော, တဿာပိ ရူပဇ္ဈာနေ ကင်္ခါ နတ္ထိ, အရူပလောကေ ပန အတ္ထိ။ သော – ‘‘အဟံ အာရုပ္ပါ အတ္ထီတိ ဝဒန္တာနမ္ပိ နတ္ထီတိ ဝဒန္တာနမ္ပိ သုဏာမိ, အတ္ထိ နတ္ထီတိ ပန န ဇာနာမိ။ ကသိဏပရိကမ္မံ ကတွာ စတုတ္ထဇ္ဈာနံ နိဗ္ဗတ္တေတွာ တံ ပဒဋ္ဌာနံ ကတွာ အရူပါဝစရဇ္ဈာနံ နိဗ္ဗတ္တေဿာမိ။ သစေ အာရုပ္ပါ အတ္ထိ, တတ္ထ နိဗ္ဗတ္တိဿာမိ။ သစေ နတ္ထိ, ရူပါဝစရဗြဟ္မလောကေ နိဗ္ဗတ္တိဿာမိ။ ဧဝံ မေ အပဏ္ဏကော ဓမ္မော အပဏ္ဏကောဝ အဝိရဒ္ဓေါဝ ဘဝိဿတီ’’တိ တထာ ပဋိပဇ္ဇတိ။
֍ ဋီ ၁၀၄။ ဘဝနိရောဓောတိ နိဗ္ဗာနံ။ သာရာဂါယ သန္တိကေတိ ရာဂဝသေန ဝဋ္ဋေ ရဇ္ဇနဿ သန္တိကေ။ သံယောဂါယာတိ တဏှာဝသေန သံယောဇနတ္ထာယ။ အဘိနန္ဒနာယာတိ တဏှာဒိဋ္ဌိဝသေန အဘိနန္ဒနာယ။ ပဋိပန္နော ဟောတီတိ အယမ္ပိ လာဘီ ဝါ ဟောတိ တက္ကီ ဝါ။ လာဘီ နာမ အဋ္ဌသမာပတ္တိလာဘီ။ တဿ အာရုပ္ပေ ကင်္ခါ နတ္ထိ, နိဗ္ဗာနေ အတ္ထိ။ သော – ‘‘အဟံ နိရောဓော အတ္ထီတိပိ နတ္ထီတိပိ သုဏာမိ, သယံ န ဇာနာမိ။ သမာပတ္တိံ ပါဒကံ ကတွာ ဝိပဿနံ ဝဍ္ဎေဿာမိ။ သစေ နိရောဓော ဘဝိဿတိ, အရဟတ္တံ ပတွာ ပရိနိဗ္ဗာယိဿာမိ။ နော စေ ဘဝိဿတိ, အာရုပ္ပေ နိဗ္ဗတ္တိဿာမီ’’တိ ဧဝံ ပဋိပဇ္ဇတိ။ တက္ကီ ပန ဧကသမာပတ္တိယာပိ န လာဘီ, အာရုပ္ပေ ပနဿ ကင်္ခါ နတ္ထိ, ဘဝနိရောဓေ အတ္ထိ။ သော – ‘‘အဟံ နိရောဓော အတ္ထီတိပိ နတ္ထီတိပိ သုဏာမိ, သယံ န ဇာနာမိ, ကသိဏပရိကမ္မံ ကတွာ အဋ္ဌသမာပတ္တိယော နိဗ္ဗတ္တေတွာ သမာပတ္တိပဒဋ္ဌာနံ ဝိပဿနံ ဝဍ္ဎေဿာမိ။ သစေ နိရောဓော ဘဝိဿတိ, အရဟတ္တံ ပတွာ ပရိနိဗ္ဗာယိဿာမိ။ နော စေ ဘဝိဿတိ, အာရုပ္ပေ နိဗ္ဗတ္တိဿာမီ’’တိ ဧဝံ ပဋိပဇ္ဇတိ။ ဧတ္ထာဟ – ‘‘အတ္ထိ ဒိန္နန္တိအာဒီနိ တာဝ အပဏ္ဏကာနိ ဘဝန္တု, နတ္ထိ ဒိန္နန္တိအာဒီနိ ပန ကထံ အပဏ္ဏကာနီ’’တိ။ ဂဟဏဝသေန။ တာနိ ဟိ အပဏ္ဏကံ အပဏ္ဏကန္တိ ဧဝံ ဂဟိတတ္တာ အပဏ္ဏကာနိ နာမ ဇာတာနိ။
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၈၇။)֍ ဋီ ၁၀၅။ စတ္တာရောမေတိ အယံ ပါဋိဧက္ကော အနုသန္ဓိ။ နတ္ထိကဝါဒေါ, အဟေတုကဝါဒေါ အကိရိယဝါဒေါ, အာရုပ္ပါ နတ္ထိ နိရောဓော နတ္ထီတိ ဧဝံဝါဒိနော စ ဒွေတိ ဣမေ ပဉ္စ ပုဂ္ဂလာ ဟေဋ္ဌာ တယော ပုဂ္ဂလာဝ ဟောန္တိ။ အတ္ထိကဝါဒါဒယော ပဉ္စ ဧကော စတုတ္ထပုဂ္ဂလောဝ ဟောတိ။ ဧတမတ္ထံ ဒဿေတုံ ဘဂဝါ ဣမံ ဒေသနံ အာရဘိ။ တတ္ထ သဗ္ဗံ အတ္ထတော ဥတ္တာနမေဝါတိ။
ပပဉ္စသူဒနိယာ မဇ္ဈိမနိကာယဋ္ဌကထာယ
အပဏ္ဏကသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
ပဌမဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၈၈။)၂။ ဘိက္ခုဝဂ္ဂေါ
၁။ အမ္ဗလဋ္ဌိကရာဟုလောဝါဒသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၀၇။ ဧဝံ မေ သုတန္တိ အမ္ဗလဋ္ဌိကရာဟုလောဝါဒသုတ္တံ။ တတ္ထ အမ္ဗလဋ္ဌိကာယံ ဝိဟရတီတိ ဝေဠုဝနဝိဟာရဿ ပစ္စန္တေ ပဓာနဃရသင်္ခေပေ ဝိဝေကကာမာနံ ဝသနတ္ထာယ ကတေ အမ္ဗလဋ္ဌိကာတိ ဧဝံနာမကေ ပါသာဒေ ပဝိဝေကံ ဗြူဟယန္တော ဝိဟရတိ။ ကဏ္ဋကော နာမ ဇာတကာလတော ပဋ္ဌာယ တိခိဏောဝ ဟောတိ, ဧဝမေဝံ အယမ္ပိ အာယသ္မာ သတ္တဝဿိကသာမဏေရကာလေယေဝ ပဝိဝေကံ ဗြူဟယမာနော တတ္ထ ဝိဟာသိ။ ပဋိသလ္လာနာ ဝုဋ္ဌိတောတိ ဖလသမာပတ္တိတော ဝုဋ္ဌာယ။ အာသနန္တိ ပကတိပညတ္တမေဝေတ္ထ အာသနံ အတ္ထိ, တံ ပပ္ဖေါဋေတွာ ဌပေသိ။ ဥဒကာဓာနေတိ ဥဒကဘာဇနေ။ ‘‘ဥဒကဋ္ဌာနေ’’တိပိ ပါဌော။
အာယသ္မန္တံ ရာဟုလံ အာမန္တေသီတိ ဩဝါဒဒါနတ္ထံ အာမန္တေသိ။ ဘဂဝတာ ဟိ ရာဟုလတ္ထေရဿ သမ္ဗဟုလာ ဓမ္မဒေသနာ ကတာ။ သာမဏေရပဉှံ ထေရဿေဝ ဝုတ္တံ။ တထာ ရာဟုလသံယုတ္တံ မဟာရာဟုလောဝါဒသုတ္တံ စူဠရာဟုလောဝါဒသုတ္တမိဒံ အမ္ဗလဋ္ဌိကရာဟုလောဝါဒသုတ္တန္တိ။
အယဉှိ အာယသ္မာ သတ္တဝဿိကကာလေ ဘဂဝန္တံ စီဝရကဏ္ဏေ ဂဟေတွာ ‘‘ဒါယဇ္ဇံ မေ သမဏ ဒေဟီ’’တိ ဒါယဇ္ဇံ ယာစမာနော ဘဂဝတာ ဓမ္မသေနာပတိသာရိပုတ္တတ္ထေရဿ နိယျာဒေတွာ ပဗ္ဗာဇိတော။ အထ ဘဂဝါ ဒဟရကုမာရာ နာမ ယုတ္တာယုတ္တံ ကထံ ကထေန္တိ, ဩဝါဒမဿ ဒေမီတိ ရာဟုလကုမာရံ အာမန္တေတွာ ‘‘သာမဏေရေန နာမ, ရာဟုလ, တိရစ္ဆာနကထံ ကထေတုံ န ဝဋ္ဋတိ, တွံ ကထယမာနော ဧဝရူပံ ကထံ ကထေယျာသီ’’တိ သဗ္ဗဗုဒ္ဓေဟိ အဝိဇဟိတံ ဒသပုစ္ဆံ ပဉ္စပဏ္ဏာသဝိဿဇ္ဇနံ – ‘‘ဧကော ပဉှော ဧကော ဥဒ္ဒေသော ဧကံ ဝေယျာကရဏံ ဒွေ ပဉှာ…ပေ… ဒသ ပဉှာ ဒသ ဥဒ္ဒေသာ ဒသ ဝေယျာကရဏာတိ။ ဧကံ နာမ ကိံ? သဗ္ဗေ သတ္တာ အာဟာရဋ္ဌိတိကာ…ပေ… ဒသ နာမ ကိံ? ဒသဟင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတော အရဟာတိ ဝုစ္စတီ’’တိ (ခု။ ပါ။ ၄။၁၀) ဣမံ သာမဏေရပဉှံ ကထေသိ။ ပုန စိန္တေသိ ‘‘ဒဟရကုမာရာ နာမ ပိယမုသာဝါဒါ ဟောန္တိ, အဒိဋ္ဌမေဝ ဒိဋ္ဌံ အမှေဟိ, ဒိဋ္ဌမေဝ န ဒိဋ္ဌံ အမှေဟီတိ ဝဒန္တိ ဩဝါဒမဿ ဒေမီ’’တိ အက္ခီဟိ ဩလောကေတွာပိ သုခသဉ္ဇာနနတ္ထံ ပဌမမေဝ စတဿော
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၈၉။)ဥဒကာဓာနူပမာယော, တတော ဒွေ ဟတ္ထိဥပမာယော ဧကံ အာဒါသူပမဉ္စ ဒဿေတွာ ဣမံ သုတ္တံ ကထေသိ။ စတူသု ပန ပစ္စယေသု တဏှာဝိဝဋ္ဋနံ ပဉ္စသု ကာမဂုဏေသု ဆန္ဒရာဂပ္ပဟာနံ ကလျာဏမိတ္တုပနိဿယဿ မဟန္တဘာဝဉ္စ ဒဿေတွာ ရာဟုလသုတ္တံ (သု။ နိ။ ရာဟုလသုတ္တ) ကထေသိ။ အာဂတာဂတဋ္ဌာနေ ဘဝေသု ဆန္ဒရာဂေါ န ကတ္တဗ္ဗောတိ ဒဿေတုံ ရာဟုလသံယုတ္တံ (သံ။ နိ။ ၂။၁၈၈ အာဒယော) ကထေသိ။ ‘‘အဟံ သောဘာမိ, မမ ဝဏ္ဏာယတနံ ပသန္န’’န္တိ အတ္တဘာဝံ နိဿာယ ဂေဟဿိတဆန္ဒရာဂေါ န ကတ္တဗ္ဗောတိ မဟာရာဟုလောဝါဒသုတ္တံ ကထေသိ။
တတ္ထ ရာဟုလသုတ္တံ ဣမသ္မိံ နာမ ကာလေ ဝုတ္တန္တိ န ဝတ္တဗ္ဗံ။ တဉှိ အဘိဏှောဝါဒဝသေန ဝုတ္တံ။ ရာဟုလသံယုတ္တံ သတ္တဝဿိကကာလတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ အဝဿိကဘိက္ခုကာလာ ဝုတ္တံ။ မဟာရာဟုလောဝါဒသုတ္တံ အဋ္ဌာရသ ဝဿသာမဏေရကာလေ ဝုတ္တံ။ စူဠရာဟုလောဝါဒသုတ္တံ အဝဿိကဘိက္ခုကာလေ ဝုတ္တံ။ ကုမာရကပဉှဉ္စ ဣဒဉ္စ အမ္ဗလဋ္ဌိကရာဟုလောဝါဒသုတ္တံ သတ္တဝဿိကသာမဏေရကာလေ ဝုတ္တံ။ တေသု ရာဟုလသုတ္တံ အဘိဏှောဝါဒတ္ထံ, ရာဟုလသံယုတ္တံ, ထေရဿ ဝိပဿနာဂဗ္ဘဂဟဏတ္ထံ, မဟာရာဟုလောဝါဒံ ဂေဟဿိတဆန္ဒရာဂဝိနောဒနတ္ထံ, စူဠရာဟုလောဝါဒံ ထေရဿ ပဉ္စဒသ-ဝိမုတ္တိပရိပါစနီယ-ဓမ္မပရိပါကကာလေ အရဟတ္တဂါဟာပနတ္ထံ ဝုတ္တံ။ ဣဒဉ္စ ပန သန္ဓာယ ရာဟုလတ္ထေရော ဘိက္ခုသံဃမဇ္ဈေ တထာဂတဿ ဂုဏံ ကထေန္တော ဣဒမာဟ –
‘‘ကိကီဝ ဗီဇံ ရက္ခေယျ, စာမရီ ဝါလမုတ္တမံ၊
နိပကော သီလသမ္ပန္နော, မမံ ရက္ခိ တထာဂတော’’တိ။ (အပ။ ၁။၂။၈၃)၊
သာမဏေရပဉှံ အယုတ္တဝစနပဟာနတ္ထံ, ဣဒံ အမ္ဗလဋ္ဌိကရာဟုလောဝါဒသုတ္တံ သမ္ပဇာနမုသာဝါဒဿ အကရဏတ္ထံ ဝုတ္တံ။
တတ္ထ ပဿသိ နောတိ ပဿသိ နု။ ပရိတ္တန္တိ ထောကံ။ သာမညန္တိ သမဏဓမ္မော။ နိက္ကုဇ္ဇိတွာတိ အဓောမုခံ ကတွာ။ ဥက္ကုဇ္ဇိတွာတိ ဥတ္တာနံ ကတွာ။
֍ ဋီ ၁၀၈။ သေယျထာပိ, ရာဟုလ, ရညော နာဂေါတိ အယံ ဥပမာ သမ္ပဇာနမုသာဝါဒေ သံဝရရဟိတဿ ဩပမ္မဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တာ။ တတ္ထ ဤသာဒန္တောတိ
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၉၀။)ရထီသာသဒိသဒန္တော။ ဥရုဠှဝါတိ အဘိဝဍ္ဎိတော အာရောဟသမ္ပန္နော။ အဘိဇာတောတိ သုဇာတော ဇာတိသမ္ပန္နော။ သင်္ဂါမာဝစရောတိ သင်္ဂါမံ ဩတိဏ္ဏပုဗ္ဗော။ ကမ္မံ ကရောတီတိ အာဂတာဂတေ ပဝဋ္ဋေန္တော ဃာတေတိ။ ပုရတ္ထိမကာယာဒီသု ပန ပုရတ္ထိမကာယေန တာဝ ပဋိသေနာယ ဖလကကောဋ္ဌကမုဏ္ဍပါကာရာဒယော ပါတေတိ, တထာ ပစ္ဆိမကာယေန။ သီသေန ကမ္မံ နာမ နိယမေတွာ ဧတံ ပဒေသံ မဒ္ဒိဿာမီတိ နိဝတ္တိတွာ ဩလောကေတိ, ဧတ္တကေန သတမ္ပိ သဟဿမ္ပိ ဒွေဓာ ဘိဇ္ဇတိ။ ကဏ္ဏေဟိ ကမ္မံ နာမ အာဂတာဂတေ သရေ ကဏ္ဏေဟိ ပဟရိတွာ ပါတနံ။ ဒန္တေဟိ ကမ္မံ နာမ ပဋိဟတ္ထိအဿဟတ္ထာရောဟအဿာရောဟပဒါဒီနံ ဝိဇ္ဈနံ။ နင်္ဂုဋ္ဌေန ကမ္မံ နာမ နင်္ဂုဋ္ဌေ ဗန္ဓာယ ဒီဃာသိလဋ္ဌိယာ ဝါ အယမုသလေန ဝါ ဆေဒနဘေဒနံ။ ရက္ခတေဝ သောဏ္ဍန္တိ သောဏ္ဍံ ပန မုခေ ပက္ခိပိတွာ ရက္ခတိ။
တတ္ထာတိ တသ္မိံ တဿ ဟတ္ထိနော ကရဏေ။ အပရိစ္စတ္တန္တိ အနိဿဋ္ဌံ, ပရေသံ ဇယံ အမှာကဉ္စ ပရာဇယံ ပဿီတိ မညတိ။ သောဏ္ဍာယပိ ကမ္မံ ကရောတီတိ အယမုဂ္ဂရံ ဝါ ခဒိရမုသလံ ဝါ ဂဟေတွာ သမန္တာ အဋ္ဌာရသဟတ္ထဋ္ဌာနံ မဒ္ဒတိ။ ပရိစ္စတ္တန္တိ ဝိဿဋ္ဌံ, ဣဒါနိ ဟတ္ထိယောဓာဒီသု န ကုတောစိ ဘာယတိ, အမှာကံ ဇယံ ပရေသဉ္စ ပရာဇယံ ပဿီတိ မညတိ။ နာဟံ တဿ ကိဉ္စိ ပါပန္တိ တဿ ဒုက္ကဋာဒိအာပတ္တိဝီတိက္ကမေ ဝါ မာတုဃာတကာဒိကမ္မေသု ဝါ ကိဉ္စိ ပါပံ အကတ္တဗ္ဗံ နာမ နတ္ထိ။ တသ္မာ တိဟ တေတိ ယသ္မာ သမ္ပဇာနမုသာဝါဒိနော အကတ္တဗ္ဗံ ပါပံ နာမ နတ္ထိ, တသ္မာ တယာ ဟသာယပိ ဒဝကမျတာယပိ မုသာ န ဘဏိဿာမီတိ သိက္ခိတဗ္ဗံ။ ပစ္စဝေက္ခဏတ္ထောတိ ဩလောကနတ္ထော, ယံ မုခေ ဝဇ္ဇံ ဟောတိ, တဿ ဒဿနတ္ထောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ပစ္စဝေက္ခိတွာ ပစ္စဝေက္ခိတွာတိ ဩလောကေတွာ ဩလောကေတွာ။
֍ ဋီ ၁၀၉။ သသက္ကံ န ကရဏီယန္တိ ဧကံသေနေဝ န ကာတဗ္ဗံ။ ပဋိသံဟရေယျာသီတိ နိဝတ္တေယျာသိ မာ ကရေယျာသိ။ အနုပဒဇ္ဇေယျာသီတိ အနုပဒေယျာသိ ဥပတ္ထမ္ဘေယျာသိ ပုနပ္ပုနံ ကရေယျာသိ။ အဟောရတ္တာနုသိက္ခီတိ ရတ္တိဉ္စ ဒိဝဉ္စ သိက္ခမာနော။
֍ ဋီ ၁၁၁။ အဋ္ဋီယိတဗ္ဗန္တိ အဋ္ဋေန ပီဠိတေန ဘဝိတဗ္ဗံ။ ဟရာယိတဗ္ဗန္တိ လဇ္ဇိတဗ္ဗံ။ ဇိဂုစ္ဆိတဗ္ဗန္တိ ဂူထံ ဒိသွာ ဝိယ ဇိဂုစ္ဆာ ဥပ္ပါဒေတဗ္ဗာ။ မနောကမ္မဿ ပန အဒေသနာဝတ္ထုကတ္တာ ဣဓ ဒေသေတဗ္ဗန္တိ န ဝုတ္တံ။ ကိတ္တကေ ပန ဌာနေ
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၉၁။)ကာယကမ္မဝစီကမ္မာနိ သောဓေတဗ္ဗာနိ, ကိတ္တကေ မနောကမ္မန္တိ။ ကာယကမ္မဝစီကမ္မာနိ တာဝ ဧကသ္မိံ ပုရေဘတ္တေယေဝ သောဓေတဗ္ဗာနိ။ ဘတ္တကိစ္စံ ကတွာ ဒိဝါဋ္ဌာနေ နိသိန္နေန ဟိ ပစ္စဝေက္ခိတဗ္ဗံ ‘‘အရုဏုဂ္ဂမနတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ ဣမသ္မိံ ဌာနေ နိသဇ္ဇာ အတ္ထိ နု ခေါ မေ ဣမသ္မိံ အန္တရေ ပရေသံ အပ္ပိယံ ကာယကမ္မံ ဝါ ဝစီကမ္မံ ဝါ’’တိ။ သစေ အတ္ထီတိ ဇာနာတိ, ဒေသနာယုတ္တံ ဒေသေတဗ္ဗံ, အာဝိကရဏယုတ္တံ အာဝိကာတဗ္ဗံ။ သစေ နတ္ထိ, တေနေဝ ပီတိပါမောဇ္ဇေန ဝိဟာတဗ္ဗံ။ မနောကမ္မံ ပန ဧတသ္မိံ ပိဏ္ဍပါတပရိယေသနဋ္ဌာနေ သောဓေတဗ္ဗံ။ ကထံ? ‘‘အတ္ထိ နု ခေါ မေ အဇ္ဇ ပိဏ္ဍပါတပရိယေသနဋ္ဌာနေ ရူပါဒီသု ဆန္ဒော ဝါ ရာဂေါ ဝါ ပဋိဃံ ဝါ’’တိ? သစေ အတ္ထိ, ‘‘ပုန န ဧဝံ ကရိဿာမီ’’တိ စိတ္တေနေဝ အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗံ။ သစေ နတ္ထိ, တေနေဝ ပီတိပါမောဇ္ဇေန ဝိဟာတဗ္ဗံ။
֍ ဋီ ၁၁၂။ သမဏာ ဝါ ဗြာဟ္မဏာ ဝါတိ ဗုဒ္ဓါ ဝါ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ ဝါ တထာဂတသာဝကာ ဝါ။ တသ္မာတိဟာတိ ယသ္မာ အတီတေပိ ဧဝံ ပရိသောဓေသုံ, အနာဂတေပိ ပရိသောဓေဿန္တိ, ဧတရဟိပိ ပရိသောဓေန္တိ, တသ္မာ တုမှေဟိပိ တေသံ အနုသိက္ခန္တေဟိ ဧဝံ သိက္ခိတဗ္ဗန္တိ အတ္ထော။ သေသံ သဗ္ဗတ္ထ ဥတ္တာနမေဝ။ ဣမံ ပန ဒေသနံ ဘဂဝါ ယာဝ ဘဝဂ္ဂါ ဥဿိတဿ ရတနရာသိနော ယောဇနိယမဏိက္ခန္ဓေန ကူဋံ ဂဏှန္တော ဝိယ နေယျပုဂ္ဂလဝသေန ပရိနိဋ္ဌာပေသီတိ။
ပပဉ္စသူဒနိယာ မဇ္ဈိမနိကာယဋ္ဌကထာယ
အမ္ဗလဋ္ဌိကရာဟုလောဝါဒသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၂။ မဟာရာဟုလောဝါဒသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၁၃။ ဧဝံ မေ သုတန္တိ မဟာရာဟုလောဝါဒသုတ္တံ။ တတ္ထ ပိဋ္ဌိတော ပိဋ္ဌိတော အနုဗန္ဓီတိ ဒဿနံ အဝိဇဟိတွာ ဂမနံ အဗ္ဗောစ္ဆိန္နံ ကတွာ ပစ္ဆတော ပစ္ဆတော ဣရိယာပထာနုဗန္ဓနေန အနုဗန္ဓိ။ တဒါ ဟိ ဘဂဝါ ပဒေ ပဒံ နိက္ခိပန္တော ဝိလာသိတဂမနေန ပုရတော ပုရတော ဂစ္ဆတိ, ရာဟုလတ္ထေရော ဒသဗလဿ ပဒါနုပဒိကော ဟုတွာ ပစ္ဆတော ပစ္ဆတော။
တတ္ထ ဘဂဝါ သုပုပ္ဖိတသာလဝနမဇ္ဈဂတော သုဘူမိဩတရဏတ္ထာယ နိက္ခန္တမတ္တဝရဝါရဏော ဝိယ ဝိရောစိတ္ထ, ရာဟုလဘဒ္ဒေါ စ ဝရဝါရဏဿ
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၉၂။)ပစ္ဆတော နိက္ခန္တဂဇပေါတကော ဝိယ။ ဘဂဝါ သာယနှသမယေ မဏိဂုဟတော နိက္ခမိတွာ ဂေါစရံ ပဋိပန္နော ကေသရသီဟော ဝိယ, ရာဟုလဘဒ္ဒေါ စ သီဟမိဂရာဇာနံ အနုဗန္ဓန္တော နိက္ခန္တသီဟပေါတကော ဝိယ။ ဘဂဝါ မဏိပဗ္ဗတသဿိရိကဝနသဏ္ဍတော ဒါဌဗလော မဟာဗျဂ္ဃေါ ဝိယ, ရာဟုလဘဒ္ဒေါ စ ဗျဂ္ဃရာဇာနံ အနုဗန္ဓဗျဂ္ဃပေါတကော ဝိယ။ ဘဂဝါ သိမ္ဗလိဒါယတော နိက္ခန္တသုပဏ္ဏရာဇာ ဝိယ, ရာဟုလဘဒ္ဒေါ စ သုပဏ္ဏရာဇဿ ပစ္ဆတော နိက္ခန္တသုပဏ္ဏပေါတကော ဝိယ။ ဘဂဝါ စိတ္တကူဋပဗ္ဗတတော ဂဂနတလံ ပက္ခန္ဒသုဝဏ္ဏဟံသရာဇာ ဝိယ, ရာဟုလဘဒ္ဒေါ စ ဟံသာဓိပတိံ အနုပက္ခန္ဒဟံသပေါတကော ဝိယ။ ဘဂဝါ မဟာသရံ အဇ္ဈောဂါဠှာ သုဝဏ္ဏမဟာနာဝါ ဝိယ, ရာဟုလဘဒ္ဒေါ စ သုဝဏ္ဏနာဝံ ပစ္ဆာ အနုဗန္ဓနာဝါပေါတကော ဝိယ။ ဘဂဝါ စက္ကရတနာနုဘာဝေန ဂဂနတလေ သမ္ပယာတစက္ကဝတ္တိရာဇာ ဝိယ, ရာဟုလဘဒ္ဒေါ စ ရာဇာနံ အနုသမ္ပယာတပရိဏာယကရတနံ ဝိယ။ ဘဂဝါ ဝိဂတဝလာဟကံ နဘံ ပဋိပန္နတာရကရာဇာ ဝိယ, ရာဟုလဘဒ္ဒေါ စ တာရကာဓိပတိနော အနုမဂ္ဂပဋိပန္နာ ပရိသုဒ္ဓဩသဓိတာရကာ ဝိယ။
ဘဂဝါပိ မဟာသမ္မတပဝေဏိယံ ဩက္ကာကရာဇဝံသေ ဇာတော, ရာဟုလဘဒ္ဒေါပိ။ ဘဂဝါပိ သင်္ခေ ပက္ခိတ္တခီရသဒိသော သုပရိသုဒ္ဓဇာတိခတ္တိယကုလေ ဇာတော, ရာဟုလဘဒ္ဒေါပိ။ ဘဂဝါပိ ရဇ္ဇံ ပဟာယ ပဗ္ဗဇိတော, ရာဟုလဘဒ္ဒေါပိ။ ဘဂဝတောပိ သရီရံ ဒွတ္တိံသမဟာပုရိသလက္ခဏပဋိမဏ္ဍိတံ ဒေဝနဂရေသု သမုဿိတရတနတောရဏံ ဝိယ သဗ္ဗပါလိဖုလ္လော ပါရိစ္ဆတ္တကော ဝိယ စ အတိမနောဟရဏံ, ရာဟုလဘဒ္ဒဿာပိ။ ဣတိ ဒွေပိ အဘိနီဟာရသမ္ပန္နာ, ဒွေပိ ရာဇပဗ္ဗဇိတာ, ဒွေပိ ခတ္တိယသုခုမာလာ, ဒွေပိ သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏာ, ဒွေပိ လက္ခဏသမ္ပန္နာ ဧကမဂ္ဂံ ပဋိပန္နာ ပဋိပါဋိယာ ဂစ္ဆန္တာနံ ဒွိန္နံ စန္ဒမဏ္ဍလာနံ ဒွိန္နံ သူရိယမဏ္ဍလာနံ ဒွိန္နံ သက္ကသုယာမသန္တုသိတသုနိမ္မိတဝသဝတ္တိမဟာဗြဟ္မာဒီနံ သိရိယာ သိရိံ အဘိဘဝမာနာ ဝိယ ဝိရောစိံသု။
တတြာယသ္မာ ရာဟုလော ဘဂဝတော ပိဋ္ဌိတော ပိဋ္ဌိတော ဂစ္ဆန္တောဝ ပါဒတလတော ယာဝ ဥပရိ ကေသန္တာ တထာဂတံ အာလောကေသိ။ သော ဘဂဝတော ဗုဒ္ဓဝေသဝိလာသံ ဒိသွာ ‘‘သောဘတိ ဘဂဝါ ဒွတ္တိံသမဟာပုရိသလက္ခဏဝိစိတ္တသရီရော ဗျာမပ္ပဘာပရိက္ခိတ္တတာယ ဝိပ္ပကိဏ္ဏသုဝဏ္ဏစုဏ္ဏမဇ္ဈဂတော ဝိယ, ဝိဇ္ဇုလတာပရိက္ခိတ္တော ကနကပဗ္ဗတော ဝိယ, ယန္တသုတ္တသမာကဍ္ဎိတရတနဝိစိတ္တံ သုဝဏ္ဏအဂ္ဃိကံ ဝိယ, ရတ္တပံသုကူလစီဝရပဋိစ္ဆန္နောပိ ရတ္တကမ္ဗလပရိက္ခိတ္တကနကပဗ္ဗတော ဝိယ, ပဝါဠလတာပဋိမဏ္ဍိတံ သုဝဏ္ဏအဂ္ဃိကံ
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၉၃။)ဝိယ, စီနပိဋ္ဌစုဏ္ဏပူဇိတံ သုဝဏ္ဏစေတိယံ ဝိယ, လာခါရသာနုလိတ္တော ကနကယူပေါ ဝိယ, ရတ္တဝလာဟကန္တရတော တင်္ခဏဗ္ဘုဂ္ဂတပုဏ္ဏစန္ဒော ဝိယ, အဟော သမတိံသပါရမိတာနုဘာဝသဇ္ဇိတဿ အတ္တဘာဝဿ သိရီသမ္ပတ္တီ’’တိ စိန္တေသိ။ တတော အတ္တာနမ္ပိ ဩလောကေတွာ – ‘‘အဟမ္ပိ သောဘာမိ။ သစေ ဘဂဝါ စတူသု မဟာဒီပေသု စက္ကဝတ္တိရဇ္ဇံ အကရိဿာ, မယှံ ပရိဏာယကဋ္ဌာနန္တရံ အဒဿာ။ ဧဝံ သန္တေ အတိဝိယ ဇမ္ဗုဒီပတလံ အသောဘိဿာ’’တိ အတ္တဘာဝံ နိဿာယ ဂေဟဿိတံ ဆန္ဒရာဂံ ဥပ္ပါဒေသိ။
ဘဂဝါပိ ပုရတော ဂစ္ဆန္တောဝ စိန္တေသိ – ‘‘ပရိပုဏ္ဏစ္ဆဝိမံသလောဟိတော ဒါနိ ရာဟုလဿ အတ္တဘာဝေါ။ ရဇနီယေသု ရူပါရမ္မဏာဒီသု ဟိ စိတ္တဿ ပက္ခန္ဒနကာလော ဇာတော, ကိံ ဗဟုလတာယ နု ခေါ ရာဟုလော ဝီတိနာမေတီ’’တိ။ အထ သဟာဝဇ္ဇနေနေဝ ပသန္နဥဒကေ မစ္ဆံ ဝိယ, ပရိသုဒ္ဓေ အာဒါသမဏ္ဍလေ မုခနိမိတ္တံ ဝိယ စ တဿ တံ စိတ္တုပ္ပါဒံ အဒ္ဒသ။ ဒိသွာဝ – ‘‘အယံ ရာဟုလော မယှံ အတြဇော ဟုတွာ မမ ပစ္ဆတော အာဂစ္ဆန္တော ‘အဟံ သောဘာမိ, မယှံ ဝဏ္ဏာယတနံ ပသန္န’န္တိ အတ္တဘာဝံ နိဿာယ ဂေဟဿိတဆန္ဒရာဂံ ဥပ္ပါဒေတိ, အတိတ္ထေ ပက္ခန္ဒော ဥပ္ပထံ ပဋိပန္နော အဂေါစရေ စရတိ, ဒိသာမူဠှအဒ္ဓိကော ဝိယ အဂန္တဗ္ဗံ ဒိသံ ဂစ္ဆတိ။ အယံ ခေါ ပနဿ ကိလေသော အဗ္ဘန္တရေ ဝဍ္ဎန္တော အတ္တတ္ထမ္ပိ ယထာဘူတံ ပဿိတုံ န ဒဿတိ, ပရတ္ထမ္ပိ, ဥဘယတ္ထမ္ပိ။ တတော နိရယေပိ ပဋိသန္ဓိံ ဂဏှာပေဿတိ, တိရစ္ဆာနယောနိယမ္ပိ, ပေတ္တိဝိသယေပိ, အသုရကာယေပိ, သမ္ဗာဓေပိ မာတုကုစ္ဆိသ္မိန္တိ အနမတဂ္ဂေ သံသာရဝဋ္ဋေ ပရိပါတေဿတိ။ အယဉှိ –
အနတ္ထဇနနော လောဘော, လောဘော စိတ္တပ္ပကောပနော၊
ဘယမန္တရတော ဇာတံ, တံ ဇနော နာဝဗုဇ္ဈတိ။
လုဒ္ဓေါ အတ္ထံ န ဇာနာတိ, လုဒ္ဓေါ ဓမ္မံ န ပဿတိ၊
အန္ဓတမံ တဒါ ဟောတိ, ယံ လောဘော သဟတေ နရံ။ (ဣတိဝု။ ၈၈) –
ယထာ ခေါ ပန အနေကရတနပူရာ မဟာနာဝါ ဘိန္နဖလကန္တရေန ဥဒကံ အာဒိယမာနာ မုဟုတ္တမ္ပိ န အဇ္ဈုပေက္ခိတဗ္ဗာ ဟောတိ, ဝေဂေနဿာ ဝိဝရံ ပိဒဟိတုံ ဝဋ္ဋတိ, ဧဝမေဝံ အယမ္ပိ န အဇ္ဈုပေက္ခိတဗ္ဗော။ ယာဝဿ အယံ ကိလေသော အဗ္ဘန္တရေ သီလရတနာဒီနိ န ဝိနာသေတိ, တာဝဒေဝ နံ နိဂ္ဂဏှိဿာမီ’’တိ အဇ္ဈာသယမကာသိ။ ဧဝရူပေသု ပန ဌာနေသု ဗုဒ္ဓါနံ
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၉၄။)နာဂဝိလောကနံ နာမ ဟောတိ။ တသ္မာ ယန္တေန ပရိဝတ္တိတသုဝဏ္ဏပဋိမာ ဝိယ သကလကာယေနေဝ ပရိဝတ္တေတွာ ဌိတော ရာဟုလဘဒ္ဒံ အာမန္တေသိ။ တံ သန္ဓာယ ‘‘အထ ခေါ ဘဂဝါ အပလောကေတွာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။
တတ္ထ ယံကိဉ္စိ ရူပန္တိအာဒီနိ သဗ္ဗာကာရေန ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ ခန္ဓနိဒ္ဒေသေ ဝိတ္ထာရိတာနိ။ နေတံ မမာတိအာဒီနိ မဟာဟတ္ထိပဒေါပမေ ဝုတ္တာနိ။ ရူပမေဝ နု ခေါ ဘဂဝါတိ ကသ္မာ ပုစ္ဆတိ? တဿ ကိရ – ‘‘သဗ္ဗံ ရူပံ နေတံ မမ, နေသောဟမသ္မိ န မေသော အတ္တာ’’တိ သုတွာ – ‘‘ဘဂဝါ သဗ္ဗံ ရူပံ ဝိပဿနာပညာယ ဧဝံ ဒဋ္ဌဗ္ဗန္တိ ဝဒတိ, ဝေဒနာဒီသု နု ခေါ ကထံ ပဋိပဇ္ဇိတဗ္ဗ’’န္တိ နယော ဥဒပါဒိ။ တသ္မာ တသ္မိံ နယေ ဌိတော ပုစ္ဆတိ။ နယကုသလော ဟေသ အာယသ္မာ ရာဟုလော, ဣဒံ န ကတ္တဗ္ဗန္တိ ဝုတ္တေ ဣဒမ္ပိ န ကတ္တဗ္ဗံ ဣဒမ္ပိ န ကတ္တဗ္ဗမေဝါတိ နယသတေနပိ နယသဟဿေနပိ ပဋိဝိဇ္ဈတိ။ ဣဒံ ကတ္တဗ္ဗန္တိ ဝုတ္တေပိ ဧသေဝ နယော။
သိက္ခာကာမော ဟိ အယံ အာယသ္မာ, ပါတောဝ ဂန္ဓကုဋိပရိဝေဏေ ပတ္ထမတ္တံ ဝါလိကံ ဩကိရတိ – ‘‘အဇ္ဇ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ သန္တိကာ မယှံ ဥပဇ္ဈာယဿ သန္တိကာ ဧတ္တကံ ဩဝါဒံ ဧတ္တကံ ပရိဘာသံ လဘာမီ’’တိ။ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေါပိ နံ ဧတဒဂ္ဂေ ဌပေန္တော – ‘‘ဧတဒဂ္ဂံ, ဘိက္ခဝေ, မမ သာဝကာနံ ဘိက္ခူနံ သိက္ခာကာမာနံ ယဒိဒံ ရာဟုလော’’တိ (အ။ နိ။ ၁။၂၀၉) သိက္ခာယမေဝ အဂ္ဂံ ကတွာ ဌပေသိ။ သောပိ အာယသ္မာ ဘိက္ခုသံဃမဇ္ဈေ တမေဝ သီဟနာဒံ နဒိ –
‘‘သဗ္ဗမေတံ အဘိညာယ, ဓမ္မရာဇာ ပိတာ မမ၊
သမ္မုခါ ဘိက္ခုသံဃဿ, ဧတဒဂ္ဂေ ဌပေသိ မံ။
သိက္ခာကာမာနဟံ အဂ္ဂေါ, ဓမ္မရာဇေန ထောမိတော၊
သဒ္ဓါပဗ္ဗဇိတာနဉ္စ, သဟာယော ပဝရော မမ။
ဓမ္မရာဇာ ပိတာ မယှံ, ဓမ္မာရက္ခော စ ပေတ္တိယော၊
သာရိပုတ္တော ဥပဇ္ဈာယော, သဗ္ဗံ မေ ဇိနသာသန’’န္တိ။
အထဿ ဘဂဝါ ယသ္မာ န ကေဝလံ ရူပမေဝ, ဝေဒနာဒယောပိ ဧဝံ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ, တသ္မာ ရူပမ္ပိ ရာဟုလာတိအာဒိမာဟ။ ကော နဇ္ဇာတိ ကော နု အဇ္ဇ။ ထေရဿ ကိရ ဧတဒဟောသိ ‘‘သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေါ မယှံ အတ္တဘာဝနိဿိတံ ဆန္ဒရာဂံ ဉတွာ ‘သမဏေန နာမ ဧဝရူပေါ ဝိတက္ကော န ဝိတက္ကိတဗ္ဗော’တိ နေဝ ပရိယာယေန ကထံ ကထေသိ, ဂစ္ဆ ဘိက္ခု ရာဟုလံ
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၉၅။)ဝဒေဟိ ‘မာ ပုန ဧဝရူပံ ဝိတက္ကံ ဝိတက္ကေသီ’တိ န ဒူတံ ပေသေသိ။ မံ သမ္မုက္ခေ ဌတွာယေဝ ပန သဘဏ္ဍကံ စောရံ စူဠာယ ဂဏှန္တော ဝိယ သမ္မုခါ သုဂတောဝါဒံ အဒါသိ။ သုဂတောဝါဒေါ စ နာမ အသင်္ခေယျေဟိပိ ကပ္ပေဟိ ဒုလ္လဘော။ ဧဝရူပဿ ဗုဒ္ဓဿ သမ္မုခါ ဩဝါဒံ လဘိတွာ ကော နု ဝိညူ ပဏ္ဍိတဇာတိကော အဇ္ဇ ဂါမံ ပိဏ္ဍာယ ပဝိသိဿတီ’’တိ။ အထေသ အာယသ္မာ အာဟာရကိစ္စံ ပဟာယ ယသ္မိံ နိသိန္နဋ္ဌာနေ ဌိတေန ဩဝါဒေါ လဒ္ဓေါ, တတောဝ ပဋိနိဝတ္တေတွာ အညတရသ္မိံ ရုက္ခမူလေ နိသီဒိ။ ဘဂဝါပိ တံ အာယသ္မန္တံ နိဝတ္တမာနံ ဒိသွာ န ဧဝမာဟ – ‘‘မာ နိဝတ္တ တာဝ, ရာဟုလ, ဘိက္ခာစာရကာလော တေ’’တိ။ ကသ္မာ? ဧဝံ ကိရဿ အဟောသိ – ‘‘အဇ္ဇ တာဝ ကာယဂတာသတိအမတဘောဇနံ ဘုဉ္ဇတူ’’တိ။
အဒ္ဒသာ ခေါ အာယသ္မာ သာရိပုတ္တောတိ ဘဂဝတိ ဂတေ ပစ္ဆာ ဂစ္ဆန္တော အဒ္ဒသ။ ဧတဿ ကိရာယသ္မတော ဧကကဿ ဝိဟရတော အညံ ဝတ္တံ, ဘဂဝတာ သဒ္ဓိံ ဝိဟရတော အညံ။ ယဒါ ဟိ ဒွေ အဂ္ဂသာဝကာ ဧကာကိနော ဝသန္တိ, တဒါ ပါတောဝ သေနာသနံ သမ္မဇ္ဇိတွာ သရီရပဋိဇဂ္ဂနံ ကတွာ သမာပတ္တိံ အပ္ပေတွာ သန္နိသိန္နာ အတ္တနော စိတ္တရုစိယာ ဘိက္ခာစာရံ ဂစ္ဆန္တိ။ ဘဂဝတာ သဒ္ဓိံ ဝိဟရန္တာ ပန ထေရာ ဧဝံ န ကရောန္တိ။ တဒါ ဟိ ဘဂဝါ ဘိက္ခုသံဃပရိဝါရော ပဌမံ ဘိက္ခာစာရံ ဂစ္ဆတိ။ တသ္မိံ ဂတေ ထေရော အတ္တနော သေနာသနာ နိက္ခမိတွာ – ‘‘ဗဟူနံ ဝသနဋ္ဌာနေ နာမ သဗ္ဗေဝ ပါသာဒိကံ ကာတုံ သက္ကောန္တိ ဝါ, န ဝါ သက္ကောန္တီ’’တိ တတ္ထ တတ္ထ ဂန္တွာ အသမ္မဋ္ဌံ ဌာနံ သမ္မဇ္ဇတိ။ သစေ ကစဝရော အဆဍ္ဍိတော ဟောတိ, တံ ဆဍ္ဍေတိ။ ပါနီယဋ္ဌပေတဗ္ဗဋ္ဌာနမှိ ပါနီယကူဋေ အသတိ ပါနီယဃဋံ ဌပေတိ။ ဂိလာနာနံ သန္တိကံ ဂန္တွာ, ‘‘အာဝုသော, တုမှာကံ ကိံ အာဟရာမိ, ကိံ ဝေါ ဣစ္ဆိတဗ္ဗ’’န္တိ? ပုစ္ဆတိ။ အဝဿိကဒဟရာနံ သန္တိကံ ဂန္တွာ – ‘‘အဘိရမထ, အာဝုသော, မာ ဥက္ကဏ္ဌိတ္ထ, ပဋိပတ္တိသာရကံ ဗုဒ္ဓသာသန’’န္တိ ဩဝဒတိ။ ဧဝံ ကတွာ သဗ္ဗပစ္ဆာ ဘိက္ခာစာရံ ဂစ္ဆတိ။ ယထာ ဟိ စက္ကဝတ္တိ ကုဟိဉ္စိ ဂန္တုကာမော သေနာယ ပရိဝါရိတော ပဌမံ နိက္ခမတိ, ပရိဏာယကရတနံ သေနင်္ဂါနိ သံဝိဓာယ ပစ္ဆာ နိက္ခမတိ, ဧဝံ သဒ္ဓမ္မစက္ကဝတ္တိ ဘဂဝါ ဘိက္ခုသံဃပရိဝါရော ပဌမံ နိက္ခမတိ, တဿ ဘဂဝတော ပရိဏာယကရတနဘူတော ဓမ္မသေနာပတိ ဣမံ ကိစ္စံ ကတွာ သဗ္ဗပစ္ဆာ နိက္ခမတိ။ သော ဧဝံ နိက္ခန္တော တသ္မိံ ဒိဝသေ အညတရသ္မိံ ရုက္ခမူလေ နိသိန္နံ ရာဟုလဘဒ္ဒံ အဒ္ဒသ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ပစ္ဆာ ဂစ္ဆန္တော အဒ္ဒသာ’’တိ။
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၉၆။)အထ ကသ္မာ အာနာပါနဿတိယံ နိယောဇေသိ? နိသဇ္ဇာနုစ္ဆဝိကတ္တာ။ ထေရော ကိရ ‘‘ဧတဿ ဘဂဝတာ ရူပကမ္မဋ္ဌာနံ ကထိတ’’န္တိ အနာဝဇ္ဇိတွာဝ ယေနာကာရေန အယံ အစလော အနောဗဒ္ဓေါ ဟုတွာ နိသိန္နော, ဣဒမဿ ဧတိဿာ နိသဇ္ဇာယ ကမ္မဋ္ဌာနံ အနုစ္ဆဝိကန္တိ စိန္တေတွာ ဧဝမာဟ။ တတ္ထ အာနာပါနဿတိန္တိ အဿာသပဿာသေ ပရိဂ္ဂဟေတွာ တတ္ထ စတုက္ကပဉ္စကဇ္ဈာနံ နိဗ္ဗတ္တေတွာ ဝိပဿနံ ဝဍ္ဎေတွာ အရဟတ္တံ ဂဏှာဟီတိ ဒဿေတိ။
မဟပ္ဖလာ ဟောတီတိ ကီဝမဟပ္ဖလာ ဟောတိ? ဣဓ ဘိက္ခု အာနာပါနဿတိံ အနုယုတ္တော ဧကာသနေ နိသိန္နောဝ သဗ္ဗာသဝေ ခေပေတွာ အရဟတ္တံ ပါပုဏာတိ, တထာ အသက္ကောန္တော မရဏကာလေ သမသီသီ ဟောတိ, တထာ အသက္ကောန္တော ဒေဝလောကေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ဓမ္မကထိကဒေဝပုတ္တဿ ဓမ္မံ သုတွာ အရဟတ္တံ ပါပုဏာတိ, တတော ဝိရဒ္ဓေါ အနုပ္ပန္နေ ဗုဒ္ဓုပ္ပါဒေ ပစ္စေကဗောဓိံ သစ္ဆိကရောတိ, တံ အသစ္ဆိကရောန္တော ဗုဒ္ဓါနံ သမ္မုခီဘာဝေ ဗာဟိယတ္ထေရာဒယော ဝိယ ခိပ္ပါဘိညော ဟောတိ, ဧဝံ မဟပ္ဖလာ။ မဟာနိသံသာတိ တဿေဝ ဝေဝစနံ။ ဝုတ္တမ္ပိ စေတံ –
‘‘အာနာပါနဿတီ ယဿ, ပရိပုဏ္ဏာ သုဘာဝိတာ၊
အနုပုဗ္ဗံ ပရိစိတာ, ယထာ ဗုဒ္ဓေန ဒေသိတာ၊
သောမံ လောကံ ပဘာသေတိ, အဗ္ဘာ မုတ္တောဝ စန္ဒိမာ’’တိ။ (ထေရဂါ။ ၅၄၈၊ ပဋိ။ မ။ ၁။၁။၆၀) –
ဣမံ မဟပ္ဖလတံ သမ္ပဿမာနော ထေရော သဒ္ဓိဝိဟာရိကံ တတ္ထ နိယောဇေတိ။
ဣတိ ဘဂဝါ ရူပကမ္မဋ္ဌာနံ, ထေရော အာနာပါနဿတိန္တိ ဥဘောပိ ကမ္မဋ္ဌာနံ အာစိက္ခိတွာ ဂတာ, ရာဟုလဘဒ္ဒေါ ဝိဟာရေယေဝ ဩဟီနော။ ဘဂဝါ တဿ ဩဟီနဘာဝံ ဇာနန္တောပိ နေဝ အတ္တနာ ခါဒနီယံ ဘောဇနီယံ ဂဟေတွာ အဂမာသိ, န အာနန္ဒတ္ထေရဿ ဟတ္ထေ ပေသေသိ, န ပသေနဒိမဟာရာဇအနာထပိဏ္ဍိကာဒီနံ သညံ အဒါသိ။ သညာမတ္တကဉှိ လဘိတွာ တေ ကာဇဘတ္တံ အဘိဟရေယျုံ။ ယထာ စ ဘဂဝါ, ဧဝံ သာရိပုတ္တတ္ထေရောပိ န ကိဉ္စိ အကာသိ။ ရာဟုလတ္ထေရော နိရာဟာရော ဆိန္နဘတ္တော အဟောသိ။ တဿ ပနာယသ္မတော – ‘‘ဘဂဝါ မံ ဝိဟာရေ ဩဟီနံ ဇာနန္တောပိ အတ္တနာ လဒ္ဓပိဏ္ဍပါတံ နာပိ သယံ ဂဟေတွာ အာဂတော, န အညဿ ဟတ္ထေ
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၉၇။)ပဟိဏိ, န မနုဿာနံ သညံ အဒါသိ, ဥပဇ္ဈာယောပိ မေ ဩဟီနဘာဝံ ဇာနန္တော တထေဝ န ကိဉ္စိ အကာသီ’’တိ စိတ္တမ္ပိ န ဥပ္ပန္နံ, ကုတော တပ္ပစ္စယာ ဩမာနံ ဝါ အတိမာနံ ဝါ ဇနေဿတိ။ ဘဂဝတာ ပန အာစိက္ခိတကမ္မဋ္ဌာနမေဝ ပုရေဘတ္တမ္ပိ ပစ္ဆာဘတ္တမ္ပိ – ‘‘ဣတိပိ ရူပံ အနိစ္စံ, ဣတိပိ ဒုက္ခံ, ဣတိပိ အသုဘံ, ဣတိပိ အနတ္တာ’’တိ အဂ္ဂိံ အဘိမတ္ထေန္တော ဝိယ နိရန္တရံ မနသိကတွာ သာယနှသမယေ စိန္တေသိ – ‘‘အဟံ ဥပဇ္ဈာယေန အာနာပါနဿတိံ ဘာဝေဟီတိ ဝုတ္တော, တဿ ဝစနံ န ကရိဿာမိ။ အာစရိယုပဇ္ဈာယာနဉှိ ဝစနံ အကရောန္တော ဒုဗ္ဗစော နာမ ဟောတိ။ ‘ဒုဗ္ဗစော ရာဟုလော, ဥပဇ္ဈာယဿပိ ဝစနံ န ကရောတီ’တိ စ ဂရဟုပ္ပတ္တိတော ကက္ခဠတရာ ပီဠာ နာမ နတ္ထီ’’တိ ဘာဝနာဝိဓာနံ ပုစ္ဆိတုကာမော ဘဂဝတော သန္တိကံ အဂမာသိ။ တံ ဒဿေတုံ အထ ခေါ အာယသ္မာ ရာဟုလောတိအာဒိ ဝုတ္တံ။
֍ ဋီ ၁၁၄။ တတ္ထ ပဋိသလ္လာနာတိ ဧကီဘာဝတော။ ယံကိဉ္စိ ရာဟုလာတိ ကသ္မာ? ဘဂဝါ အာနာပါနဿတိံ ပုဋ္ဌော ရူပကမ္မဋ္ဌာနံ ကထေတီတိ။ ရူပေ ဆန္ဒရာဂပ္ပဟာနတ္ထံ။ ဧဝံ ကိရဿ အဟောသိ – ‘‘ရာဟုလဿ အတ္တဘာဝံ နိဿာယ ဆန္ဒရာဂေါ ဥပ္ပန္နော, ဟေဋ္ဌာ စဿ သင်္ခေပေန ရူပကမ္မဋ္ဌာနံ ကထိတံ။ ဣဒါနိဿာပိ ဒွိစတ္တာလီသာယ အာကာရေဟိ အတ္တဘာဝံ ဝိရာဇေတွာ ဝိသင်္ခရိတွာ တံနိဿိတံ ဆန္ဒရာဂံ အနုပ္ပတ္တိဓမ္မတံ အာပါဒေဿာမီ’’တိ။ အထ အာကာသဓာတုံ ကသ္မာ ဝိတ္ထာရေသီတိ? ဥပါဒါရူပဒဿနတ္ထံ။ ဟေဋ္ဌာ ဟိ စတ္တာရိ မဟာဘူတာနေဝ ကထိတာနိ, န ဥပါဒါရူပံ။ တသ္မာ ဣမိနာ မုခေန တံ ဒဿေတုံ အာကာသဓာတုံ ဝိတ္ထာရေသိ။ အပိစ အဇ္ဈတ္တိကေန အာကာသေန ပရိစ္ဆိန္နရူပမ္ပိ ပါကဋံ ဟောတိ။
အာကာသေန ပရိစ္ဆိန္နံ, ရူပံ ယာတိ ဝိဘူတတံ၊
တဿေဝံ အာဝိဘာဝတ္ထံ, တံ ပကာသေသိ နာယကော။
ဧတ္ထ ပန ပုရိမာသု တာဝ စတူသု ဓာတူသု ယံ ဝတ္တဗ္ဗံ, တံ မဟာဟတ္ထိပဒေါပမေ ဝုတ္တမေဝ။
֍ ဋီ ၁၁၈။ အာကာသဓာတုယံ အာကာသဂတန္တိ အာကာသဘာဝံ ဂတံ။ ဥပါဒိန္နန္တိအာဒိန္နံ ဂဟိတံ ပရာမဋ္ဌံ, သရီရဋ္ဌကန္တိ အတ္ထော။ ကဏ္ဏစ္ဆိဒ္ဒန္တိ မံသလောဟိတာဒီဟိ အသမ္ဖုဋ္ဌကဏ္ဏဝိဝရံ။ နာသစ္ဆိဒ္ဒါဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၉၈။)ယေန စာတိ ယေန ဆိဒ္ဒေန။ အဇ္ဈောဟရတီတိ အန္တော ပဝေသေတိ, ဇိဝှါဗန္ဓနတော ဟိ ယာဝ ဥဒရပဋလာ မနုဿာနံ ဝိဒတ္ထိစတုရင်္ဂုလံ ဆိဒ္ဒဋ္ဌာနံ ဟောတိ။ တံ သန္ဓာယေတံ ဝုတ္တံ။ ယတ္ထ စာတိ ယသ္မိံ ဩကာသေ။ သန္တိဋ္ဌတီတိ ပတိဋ္ဌာတိ။ မနုဿာနဉှိ မဟန္တံ ပဋပရိဿာဝနမတ္တဉ္စ ဥဒရပဋလံ နာမ ဟောတိ။ တံ သန္ဓာယေတံ ဝုတ္တံ။ အဓောဘာဂံ နိက္ခမတီတိ ယေန ဟေဋ္ဌာ နိက္ခမတိ။ ဒွတ္တိံသဟတ္ထမတ္တံ ဧကဝီသတိယာ ဌာနေသု ဝင်္ကံ အန္တံ နာမ ဟောတိ။ တံ သန္ဓာယေတံ ဝုတ္တံ။ ယံ ဝါ ပနညမ္ပီတိ ဣမိနာ သုခုမသုခုမံ စမ္မမံသာဒိအန္တရဂတဉ္စေဝ လောမကူပဘာဝေန စ ဌိတံ အာကာသံ ဒဿေတိ။ သေသမေတ္ထာပိ ပထဝီဓာတုအာဒီသု ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။
֍ ဋီ ၁၁၉။ ဣဒါနိဿ တာဒိဘာဝလက္ခဏံ အာစိက္ခန္တော ပထဝီသမန္တိအာဒိမာဟ။ ဣဋ္ဌာနိဋ္ဌေသု ဟိ အရဇ္ဇန္တော အဒုဿန္တော တာဒီ နာမ ဟောတိ။ မနာပါမနာပါတိ ဧတ္ထ အဋ္ဌ လောဘသဟဂတစိတ္တသမ္ပယုတ္တာ မနာပါ နာမ, ဒွေ ဒေါမနဿစိတ္တသမ္ပယုတ္တာ အမနာပါ နာမ။ စိတ္တံ န ပရိယာဒါယ ဌဿန္တီတိ ဧတေ ဖဿာ ဥပ္ပဇ္ဇိတွာ တဝ စိတ္တံ အန္တောမုဋ္ဌိဂတံ ကရောန္တော ဝိယ ပရိယာဒါယ ဂဟေတွာ ဌာတုံ န သက္ခိဿန္တိ ‘‘အဟံ သောဘာမိ, မယှံ ဝဏ္ဏာယတနံ ပသန္န’’န္တိ ပုန အတ္တဘာဝံ နိဿာယ ဆန္ဒရာဂေါ နုပ္ပဇ္ဇိဿတိ။ ဂူထဂတန္တိအာဒီသု ဂူထမေဝ ဂူထဂတံ။ ဧဝံ သဗ္ဗတ္ထ။
န ကတ္ထစိ ပတိဋ္ဌိတောတိ ပထဝီပဗ္ဗတရုက္ခာဒီသု ဧကသ္မိမ္ပိ န ပတိဋ္ဌိတော, ယဒိ ဟိ ပထဝိယံ ပတိဋ္ဌိတော ဘဝေယျ, ပထဝိယာ ဘိဇ္ဇမာနာယ သဟေဝ ဘိဇ္ဇေယျ, ပဗ္ဗတေ ပတမာနေ သဟေဝ ပတေယျ, ရုက္ခေ ဆိဇ္ဇမာနေ သဟေဝ ဆိဇ္ဇေယျ။
֍ ဋီ ၁၂၀။ မေတ္တံ ရာဟုလာတိ ကသ္မာ အာရဘိ? တာဒိဘာဝဿ ကာရဏဒဿနတ္ထံ။ ဟေဋ္ဌာ ဟိ တာဒိဘာဝလက္ခဏံ ဒဿိတံ, န စ သက္ကာ အဟံ တာဒီ ဟောမီတိ အကာရဏာ ဘဝိတုံ, နပိ ‘‘အဟံ ဥစ္စာကုလပ္ပသုတော ဗဟုဿုတော လာဘီ, မံ ရာဇရာဇမဟာမတ္တာဒယော ဘဇန္တိ, အဟံ တာဒီ ဟောမီ’’တိ ဣမေဟိ ကာရဏေဟိ ကောစိ တာဒီ နာမ ဟောတိ, မေတ္တာဒိဘာဝနာယ ပန ဟောတီတိ တာဒိဘာဝဿ ကာရဏဒဿနတ္ထံ ဣမံ ဒေသနံ အာရဘိ။
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၉၉။)တတ္ထ ဘာဝယတောတိ ဥပစာရံ ဝါ အပ္ပနံ ဝါ ပါပေန္တဿ။ ယော ဗျာပါဒေါတိ ယော သတ္တေ ကောပေါ, သော ပဟီယိဿတိ။ ဝိဟေသာတိ ပါဏိအာဒီဟိ သတ္တာနံ ဝိဟိံသနံ။ အရတီတိ ပန္တသေနာသနေသု စေဝ အဓိကုသလဓမ္မေသု စ ဥက္ကဏ္ဌိတတာ။ ပဋိဃောတိ ယတ္ထ ကတ္ထစိ သတ္တေသု သင်္ခါရေသု စ ပဋိဟညနကိလေသော။ အသုဘန္တိ ဥဒ္ဓုမာတကာဒီသု ဥပစာရပ္ပနံ။ ဥဒ္ဓုမာတကာဒီသု အသုဘဘာဝနာ စ နာမေသာ ဝိတ္ထာရတော ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ ကထိတာဝ။ ရာဂေါတိ ပဉ္စကာမဂုဏိကရာဂေါ။ အနိစ္စသညန္တိ အနိစ္စာနုပဿနာယ သဟဇာတသညံ။ ဝိပဿနာ ဧဝ ဝါ ဧသာ အသညာပိ သညာသီသေန သညာတိ ဝုတ္တာ။ အသ္မိမာနောတိ ရူပါဒီသု အသ္မီတိ မာနော။
֍ ဋီ ၁၂၁။ ဣဒါနိ ထေရေန ပုစ္ဆိတံ ပဉှံ ဝိတ္ထာရေန္တော အာနာပါနဿတိန္တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ဣဒံ ကမ္မဋ္ဌာနဉ္စ ကမ္မဋ္ဌာနဘာဝနာ စ ပါဠိအတ္ထော စ သဒ္ဓိံ အာနိသံသကထာယ သဗ္ဗော သဗ္ဗာကာရေန ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ အနုဿတိနိဒ္ဒေသေ ဝိတ္ထာရိတောယေဝ။ ဣမံ ဒေသနံ ဘဂဝါ နေယျပုဂ္ဂလဝသေနေဝ ပရိနိဋ္ဌာပေသီတိ။
ပပဉ္စသူဒနိယာ မဇ္ဈိမနိကာယဋ္ဌကထာယ
မာဟာရာဟုလောဝါဒသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၃။ စူဠမာလုကျသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၂၂။ ဧဝံ မေ သုတန္တိ မာလုကျသုတ္တံ။ တတ္ထ မာလုကျပုတ္တဿာတိ ဧဝံနာမကဿ ထေရဿ။ ဌပိတာနိ ပဋိက္ခိတ္တာနီတိ ဒိဋ္ဌိဂတာနိ နာမ န ဗျာကာတဗ္ဗာနီတိ ဧဝံ ဌပိတာနိ စေဝ ပဋိက္ခိတ္တာနိ စ။ တထာဂတောတိ သတ္တော။ တံ မေ န ရုစ္စတီတိ တံ အဗျာကရဏံ မယှံ န ရုစ္စတိ။ သိက္ခံ ပစ္စက္ခာယာတိ သိက္ခံ ပဋိက္ခိပိတွာ။
֍ ဋီ ၁၂၅။ ကော သန္တော ကံ ပစ္စာစိက္ခသီတိ ယာစကော ဝါ ဟိ ယာစိတကံ ပစ္စာစိက္ခေယျ, ယာစိတကော ဝါ ယာစကံ။ တွံ နေဝ ယာစကော န ယာစိတကော, သော ဒါနိ တွံ ကော သန္တော ကံ ပစ္စာစိက္ခသီတိ အတ္ထော။
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၀၀။)֍ ဋီ ၁၂၆။ ဝိဒ္ဓေါ အဿာတိ ပရသေနာယ ဌိတေန ဝိဒ္ဓေါ ဘဝေယျ။ ဂါဠှပလေပနေနာတိ ဗဟလလေပနေန။ ဘိသက္ကန္တိ ဝေဇ္ဇံ။ သလ္လကတ္တန္တိ သလ္လကန္တနံ သလ္လကန္တိယသုတ္တဝါစကံ။ အက္ကဿာတိ အက္ကဝါကေ ဂဟေတွာ ဇိယံ ကရောန္တိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘အက္ကဿာ’’တိ။ သဏှဿာတိ ဝေဏုဝိလီဝဿ။ မရုဝါခီရပဏ္ဏီနမ္ပိ ဝါကေဟိယေဝ ကရောန္တိ။ တေန ဝုတ္တံ ယဒိ ဝါ မရုဝါယ ယဒိ ဝါ ခီရပဏ္ဏိနောတိ။ ဂစ္ဆန္တိ ပဗ္ဗတဂစ္ဆနဒီဂစ္ဆာဒီသု ဇာတံ။ ရောပိမန္တိ ရောပေတွာ ဝဍ္ဎိတံ သရဝနတော သရံ ဂဟေတွာ ကတံ။ သိထိလဟနုနောတိ ဧဝံနာမကဿ ပက္ခိနော။ ဘေရဝဿာတိ ကာဠသီဟဿ။ သေမှာရဿာတိ မက္ကဋဿ။ ဧဝံ နောတိ ဧတာယ ဒိဋ္ဌိယာ သတိ န ဟောတီတိ အတ္ထော။
֍ ဋီ ၁၂၇။ အတ္ထေဝ ဇာတီတိ ဧတာယ ဒိဋ္ဌိယာ သတိ ဗြဟ္မစရိယဝါသောဝ နတ္ထိ, ဇာတိ ပန အတ္ထိယေဝ။ တထာ ဇရာမရဏာဒီနီတိ ဒဿေတိ။ ယေသာဟန္တိ ယေသံ အဟံ။ နိဃာတန္တိ ဥပဃာတံ ဝိနာသံ။ မမ သာဝကာ ဟိ ဧတေသု နိဗ္ဗိန္နာ ဣဓေဝ နိဗ္ဗာနံ ပါပုဏန္တီတိ အဓိပ္ပါယော။
֍ ဋီ ၁၂၈။ တသ္မာတိဟာတိ ယသ္မာ အဗျာကတမေတံ, စတုသစ္စမေဝ မယာ ဗျာကတံ, တသ္မာတိ အတ္ထော။ န ဟေတံ မာလုကျပုတ္တ အတ္ထသံဟိတန္တိ ဧတံ ဒိဋ္ဌိဂတံ ဝါ ဧတံ ဗျာကရဏံ ဝါ ကာရဏနိဿိတံ န ဟောတိ။ န အာဒိဗြဟ္မစရိယကန္တိ ဗြဟ္မစရိယဿ အာဒိမတ္တမ္ပိ ပုဗ္ဗဘာဂသီလမတ္တမ္ပိ န ဟောတိ။ န နိဗ္ဗိဒါယာတိအာဒီသု ဝဋ္ဋေ နိဗ္ဗိန္ဒနတ္ထာယ ဝါ ဝိရဇ္ဈနတ္ထာယ ဝါ ဝဋ္ဋနိရောဓာယ ဝါ ရာဂါဒိဝူပသမနတ္ထာယ ဝါ အဘိညေယျေ ဓမ္မေ အဘိဇာနနတ္ထာယ ဝါ စတုမဂ္ဂသင်္ခါတသမ္ဗောဓတ္ထာယ ဝါ အသင်္ခတနိဗ္ဗာနသစ္ဆိကိရိယတ္ထာယ ဝါ န ဟောတိ။ ဧတံ ဟီတိ ဧတံ စတုသစ္စဗျာကရဏံ။ အာဒိဗြဟ္မစရိယကန္တိ ဗြဟ္မစရိယဿ အာဒိဘူတံ ပုဗ္ဗပဒဋ္ဌာနံ။ သေသံ ဝုတ္တပဋိဝိပက္ခနယေန ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဣမမ္ပိ ဒေသနံ ဘဂဝါ နေယျပုဂ္ဂလဝသေန နိဋ္ဌာပေသီတိ။
ပပဉ္စသူဒနိယာ မဇ္ဈိမနိကာယဋ္ဌကထာယ
စူဠမာလုကျသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၀၁။)၄။ မဟာမာလုကျသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၂၉။ ဧဝံ မေ သုတန္တိ မဟာမာလုကျသုတ္တံ။ တတ္ထ ဩရမ္ဘာဂိယာနီတိ ဟေဋ္ဌာ ကောဋ္ဌာသိကာနိ ကာမဘဝေ နိဗ္ဗတ္တိသံဝတ္တနိကာနိ။ သံယောဇနာနီတိ ဗန္ဓနာနိ။ ကဿ ခေါ နာမာတိ ကဿ ဒေဝဿ ဝါ မနုဿဿ ဝါ ဒေသိတာနိ ဓာရေသိ, ကိံ တွမေဝေကော အဿောသိ, န အညော ကောစီတိ? အနုသေတီတိ အပ္ပဟီနတာယ အနုသေတိ။ အနုသယမာနော သံယောဇနံ နာမ ဟောတိ။
ဧတ္ထ စ ဘဂဝတာ သံယောဇနံ ပုစ္ဆိတံ, ထေရေနပိ သံယောဇနမေဝ ဗျာကတံ။ ဧဝံ သန္တေပိ တဿ ဝါဒေ ဘဂဝတာ ဒေါသော အာရောပိတော။ သော ကသ္မာတိ စေ? ထေရဿ တထာလဒ္ဓိကတ္တာ။ အယဉှိ တဿ လဒ္ဓိ ‘‘သမုဒါစာရက္ခဏေယေဝ ကိလေသေဟိ သံယုတ္တော နာမ ဟောတိ, ဣတရသ္မိံ ခဏေ အသံယုတ္တော’’တိ။ တေနဿ ဘဂဝတာ ဒေါသော အာရောပိတော။ အထာယသ္မာ အာနန္ဒော စိန္တေသိ – ‘‘ဘဂဝတာ ဘိက္ခုသံဃဿ ဓမ္မံ ဒေသေဿာမီတိ အတ္တနော ဓမ္မတာယေဝ အယံ ဓမ္မဒေသနာ အာရဒ္ဓါ, သာ ဣမိနာ အပဏ္ဍိတေန ဘိက္ခုနာ ဝိသံဝါဒိတာ။ ဟန္ဒာဟံ ဘဂဝန္တံ ယာစိတွာ ဘိက္ခူနံ ဓမ္မံ ဒေသေဿာမီ’’တိ။ သော ဧဝမကာသိ။ တံ ဒဿေတုံ ‘‘ဧဝံ ဝုတ္တေ အာယသ္မာ အာနန္ဒော’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။
တတ္ထ သက္ကာယဒိဋ္ဌိပရိယုဋ္ဌိတေနာတိ သက္ကာယဒိဋ္ဌိယာ ဂဟိတေန အဘိဘူတေန။ သက္ကာယဒိဋ္ဌိပရေတေနာတိ သက္ကာယဒိဋ္ဌိယာ အနုဂတေန။ နိဿရဏန္တိ ဒိဋ္ဌိနိဿရဏံ နာမ နိဗ္ဗာနံ, တံ ယထာဘူတံ နပ္ပဇာနာတိ။ အပ္ပဋိဝိနီတာတိ အဝိနောဒိတာ အနီဟဋာ။ ဩရမ္ဘာဂိယံ သံယောဇနန္တိ ဟေဋ္ဌာဘာဂိယသံယောဇနံ နာမ ဟောတိ။ သေသပဒေသုပိ ဧသေဝ နယော။ သုက္ကပက္ခော ဥတ္တာနတ္ထောယေဝ။ ‘‘သာနုသယာ ပဟီယတီ’’တိ ဝစနတော ပနေတ္ထ ဧကစ္စေ ‘‘အညံ သံယောဇနံ အညော အနုသယော’’တိ ဝဒန္တိ။ ‘‘ယထာ ဟိ သဗျဉ္ဇနံ ဘတ္တ’’န္တိ ဝုတ္တေ ဘတ္တတော အညံ ဗျဉ္ဇနံ ဟောတိ, ဧဝံ ‘‘သာနုသယာ’’တိ ဝစနတော ပရိယုဋ္ဌာနသက္ကာယဒိဋ္ဌိတော အညေန အနုသယေန ဘဝိတဗ္ဗန္တိ တေသံ လဒ္ဓိ။ တေ ‘‘သသီသံ ပါရုပိတွာ’’တိအာဒီဟိ ပဋိက္ခိပိတဗ္ဗာ။ န ဟိ သီသတော အညော ပုရိသော အတ္ထိ။ အထာပိ သိယာ – ‘‘ယဒိ တဒေဝ သံယောဇနံ သော အနုသယော, ဧဝံ သန္တေ ဘဂဝတာ
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၀၂။)ထေရဿ တရုဏူပမော ဥပါရမ္ဘော ဒုအာရောပိတော ဟောတီ’’တိ။ န ဒုအာရောပိတော, ကသ္မာ? ဧဝံလဒ္ဓိကတ္တာတိ ဝိတ္ထာရိတမေတံ။ တသ္မာ သောယေဝ ကိလေသော ဗန္ဓနဋ္ဌေန သံယောဇနံ, အပ္ပဟီနဋ္ဌေန အနုသယောတိ ဣမမတ္ထံ သန္ဓာယ ဘဂဝတာ ‘‘သာနုသယာ ပဟီယတီ’’တိ ဧဝံ ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။
֍ ဋီ ၁၃၂။ တစံ ဆေတွာတိအာဒီသု ဣဒံ ဩပမ္မသံသန္ဒနံ – တစစ္ဆေဒေါ ဝိယ ဟိ သမာပတ္တိ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ, ဖေဂ္ဂုစ္ဆေဒေါ ဝိယ ဝိပဿနာ, သာရစ္ဆေဒေါ ဝိယ မဂ္ဂေါ။ ပဋိပဒါ ပန လောကိယလောကုတ္တရမိဿကာဝ ဝဋ္ဋတိ။ ဧဝမေတေ ဒဋ္ဌဗ္ဗာတိ ဧဝရူပါ ပုဂ္ဂလာ ဧဝံ ဒဋ္ဌဗ္ဗာ။
֍ ဋီ ၁၃၃။ ဥပဓိဝိဝေကာတိ ဥပဓိဝိဝေကေန။ ဣမိနာ ပဉ္စကာမဂုဏဝိဝေကော ကထိတော။ အကုသလာနံ ဓမ္မာနံ ပဟာနာတိ ဣမိနာ နီဝရဏပ္ပဟာနံ ကထိတံ။ ကာယဒုဋ္ဌုလ္လာနံ ပဋိပ္ပဿဒ္ဓိယာတိ ဣမိနာ ကာယာလသိယပဋိပ္ပဿဒ္ဓိ ကထိတာ။ ဝိဝိစ္စေဝ ကာမေဟီတိ ဥပဓိဝိဝေကေန ကာမေဟိ ဝိနာ ဟုတွာ။ ဝိဝိစ္စ အကုသလေဟီတိ အကုသလာနံ ဓမ္မာနံ ပဟာနေန ကာယဒုဋ္ဌုလ္လာနံ ပဋိပ္ပဿဒ္ဓိယာ စ အကုသလေဟိ ဝိနာ ဟုတွာ။ ယဒေဝ တတ္ထ ဟောတီတိ ယံ တတ္ထ အန္တောသမာပတ္တိက္ခဏေယေဝ သမာပတ္တိသမုဋ္ဌိတဉ္စ ရူပါဒိဓမ္မဇာတံ ဟောတိ။ တေ ဓမ္မေတိ တေ ရူပဂတန္တိအာဒိနာ နယေန ဝုတ္တေ ရူပါဒယော ဓမ္မေ။ အနိစ္စတောတိ န နိစ္စတော။ ဒုက္ခတောတိ န သုခတော။ ရောဂတောတိအာဒီသု အာဗာဓဋ္ဌေန ရောဂတော, အန္တောဒေါသဋ္ဌေန ဂဏ္ဍတော, အနုပဝိဒ္ဓဋ္ဌေန ဒုက္ခဇနနဋ္ဌေန စ သလ္လတော, ဒုက္ခဋ္ဌေန အဃတော, ရောဂဋ္ဌေန အာဗာဓတော, အသကဋ္ဌေန ပရတော, ပလုဇ္ဇနဋ္ဌေန ပလောကတော, နိဿတ္တဋ္ဌေန သုညတော, န အတ္တဋ္ဌေန အနတ္တတော။ တတ္ထ အနိစ္စတော, ပလောကတောတိ ဒွီဟိ ပဒေဟိ အနိစ္စလက္ခဏံ ကထိတံ, ဒုက္ခတောတိအာဒီဟိ ဆဟိ ဒုက္ခလက္ခဏံ, ပရတော သုညတော အနတ္တတောတိ တီဟိ အနတ္တလက္ခဏံ။
သော တေဟိ ဓမ္မေဟီတိ သော တေဟိ ဧဝံ တိလက္ခဏံ အာရောပေတွာ ဒိဋ္ဌေဟိ အန္တောသမာပတ္တိယံ ပဉ္စက္ခန္ဓဓမ္မေဟိ။ စိတ္တံ ပဋိဝါပေတီတိ စိတ္တံ ပဋိသံဟရတိ မောစေတိ အပနေတိ။ ဥပသံဟရတီတိ ဝိပဿနာစိတ္တံ တာဝ
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၀၃။)သဝနဝသေန ထုတိဝသေန ပရိယတ္တိဝသေန ပညတ္တိဝသေန စ ဧတံ သန္တံ နိဗ္ဗာနန္တိ ဧဝံ အသင်္ခတာယ အမတာယ ဓာတုယာ ဥပသံဟရတိ။ မဂ္ဂစိတ္တံ နိဗ္ဗာနံ အာရမ္မဏကရဏဝသေနေဝ ဧတံ သန္တမေတံ ပဏီတန္တိ န ဧဝံ ဝဒတိ, ဣမိနာ ပန အာကာရေန တံ ပဋိဝိဇ္ဈန္တော တတ္ထ စိတ္တံ ဥပသံဟရတီတိ အတ္ထော။ သော တတ္ထ ဌိတောတိ တာယ တိလက္ခဏာရမ္မဏာယ ဝိပဿနာယ ဌိတော။ အာသဝါနံ ခယံ ပါပုဏာတီတိ အနုက္ကမေန စတ္တာရော မဂ္ဂေ ဘာဝေတွာ ပါပုဏာတိ။ တေနေဝ ဓမ္မရာဂေနာတိ သမထဝိပဿနာဓမ္မေ ဆန္ဒရာဂေန။ သမထဝိပဿနာသု ဟိ သဗ္ဗသော ဆန္ဒရာဂံ ပရိယာဒါတုံ သက္ကောန္တော အရဟတ္တံ ပါပုဏာတိ, အသက္ကောန္တော အနာဂါမီ ဟောတိ။
ယဒေဝ တတ္ထ ဟောတိ ဝေဒနာဂတန္တိ ဣဓ ပန ရူပံ န ဂဟိတံ။ ကသ္မာ? သမတိက္ကန္တတ္တာ။ အယဉှိ ဟေဋ္ဌာ ရူပါဝစရဇ္ဈာနံ သမာပဇ္ဇိတွာ ရူပံ အတိက္ကမိတွာ အရူပါဝစရသမာပတ္တိံ သမာပန္နောတိ သမထဝသေနပိနေန ရူပံ အတိက္ကန္တံ, ဟေဋ္ဌာ ရူပံ သမ္မဒေဝ သမ္မသိတွာ တံ အတိက္ကမ္မ ဣဒါနိ အရူပံ သမ္မသတီတိ ဝိပဿနာဝသေနပိနေန ရူပံ အတိက္ကန္တံ။ အရူပေ ပန သဗ္ဗသောပိ ရူပံ နတ္ထီတိ တံ သန္ဓာယပိ ဣဓ ရူပံ န ဂဟိတံ။
အထ ကိဉ္စရဟီတိ ကိံ ပုစ္ဆာမီတိ ပုစ္ဆတိ? သမထဝသေန ဂစ္ဆတော စိတ္တေကဂ္ဂတာ ဓုရံ ဟောတိ, သော စေတောဝိမုတ္တော နာမ။ ဝိပဿနာဝသေန ဂစ္ဆတော ပညာ ဓုရံ ဟောတိ, သော ပညာဝိမုတ္တော နာမာတိ ဧတ္ထ ထေရဿ ကင်္ခါ နတ္ထိ။ အယံ သဘာဝဓမ္မောယေဝ, သမထဝသေနေဝ ပန ဂစ္ဆန္တေသု ဧကော စေတောဝိမုတ္တော နာမ ဟောတိ, ဧကော ပညာဝိမုတ္တော။ ဝိပဿနာဝသေန ဂစ္ဆန္တေသုပိ ဧကော ပညာဝိမုတ္တော နာမ ဟောတိ, ဧကော စေတောဝိမုတ္တောတိ ဧတ္ထ ကိံ ကာရဏန္တိ ပုစ္ဆတိ။
ဣန္ဒြိယဝေမတ္တတံ ဝဒါမီတိ ဣန္ဒြိယနာနတ္တတံ ဝဒါမိ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ, န တွံ, အာနန္ဒ, ဒသ ပါရမိယော ပူရေတွာ သဗ္ဗညုတံ ပဋိဝိဇ္ဈိ, တေန တေ ဧတံ အပါကဋံ။ အဟံ ပန ပဋိဝိဇ္ဈိံ, တေန မေ ဧတံ ပါကဋံ။ ဧတ္ထ ဟိ ဣန္ဒြိယနာနတ္တတာ ကာရဏံ။ သမထဝသေနေဝ ဟိ ဂစ္ဆန္တေသု ဧကဿ ဘိက္ခုနော စိတ္တေကဂ္ဂတာ ဓုရံ ဟောတိ, သော စေတောဝိမုတ္တော နာမ ဟောတိ။ ဧကဿ ပညာ ဓုရံ ဟောတိ, သော ပညာဝိမုတ္တော နာမ ဟောတိ။ ဝိပဿနာဝသေနေဝ စ ဂစ္ဆန္တေသု ဧကဿ ပညာ ဓုရံ ဟောတိ, သော
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၀၄။)ပညာဝိမုတ္တော နာမ ဟောတိ။ ဧကဿ စိတ္တေကဂ္ဂတာ ဓုရံ ဟောတိ, သော စေတောဝိမုတ္တော နာမ ဟောတိ။ ဒွေ အဂ္ဂသာဝကာ သမထဝိပဿနာဓုရေန အရဟတ္တံ ပတ္တာ။ တေသု ဓမ္မသေနာပတိ ပညာဝိမုတ္တော ဇာတော, မဟာမောဂ္ဂလ္လာနတ္ထေရော စေတောဝိမုတ္တော။ ဣတိ ဣန္ဒြိယဝေမတ္တမေတ္ထ ကာရဏန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ သေသံ သဗ္ဗတ္ထ ဥတ္တာနမေဝါတိ။
ပပဉ္စသူဒနိယာ မဇ္ဈိမနိကာယဋ္ဌကထာယ
မဟာမာလုကျသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၅။ ဘဒ္ဒါလိသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၃၄။ ဧဝံ မေ သုတန္တိ ဘဒ္ဒါလိသုတ္တံ။ တတ္ထ ဧကာသနဘောဇနန္တိ ဧကသ္မိံ ပုရေဘတ္တေ အသနဘောဇနံ, ဘုဉ္ဇိတဗ္ဗဘတ္တန္တိ အတ္ထော။ အပ္ပါဗာဓတန္တိအာဒီနိ ကကစောပမေ ဝိတ္ထာရိတာနိ။ န ဥဿဟာမီတိ န သက္ကောမိ။ သိယာ ကုက္ကုစ္စံ သိယာ ဝိပ္ပဋိသာရောတိ ဧဝံ ဘုဉ္ဇန္တော ယာဝဇီဝံ ဗြဟ္မစရိယံ စရိတုံ သက္ခိဿာမိ နု ခေါ, န နု ခေါတိ ဣတိ မေ ဝိပ္ပဋိသာရကုက္ကုစ္စံ ဘဝေယျာတိ အတ္ထော။ ဧကဒေသံ ဘုဉ္ဇိတွာတိ ပေါရာဏကတ္ထေရာ ကိရ ပတ္တေ ဘတ္တံ ပက္ခိပိတွာ သပ္ပိမှိ ဒိန္နေ သပ္ပိနာ ဥဏှမေဝ ထောကံ ဘုဉ္ဇိတွာ ဟတ္ထေ ဓောဝိတွာ အဝသေသံ ဗဟိ နီဟရိတွာ ဆာယူဒကဖာသုကေ ဌာနေ နိသီဒိတွာ ဘုဉ္ဇန္တိ။ ဧတံ သန္ဓာယ သတ္ထာ အာဟ။ ဘဒ္ဒါလိ, ပန စိန္တေသိ – ‘‘သစေ သကိံ ပတ္တံ ပူရေတွာ ဒိန္နံ ဘတ္တံ ဘုဉ္ဇိတွာ ပုန ပတ္တံ ဓောဝိတွာ ဩဒနဿ ပူရေတွာ လဒ္ဓံ ဗဟိ နီဟရိတွာ ဆာယူဒကဖာသုကေ ဌာနေ ဘုဉ္ဇေယျ, ဣတိ ဧဝံ ဝဋ္ဋေယျ, ဣတရထာ ကော သက္ကောတီ’’တိ။ တသ္မာ ဧဝမ္ပိ ခေါ အဟံ, ဘန္တေ, န ဥဿဟာမီတိ အာဟ။ အယံ ကိရ အတီတေ အနန္တရာယ ဇာတိယာ ကာကယောနိယံ နိဗ္ဗတ္တိ။ ကာကာ စ နာမ မဟာဆာတကာ ဟောန္တိ။ တသ္မာ ဆာတကတ္ထေရော နာမ အဟောသိ။ တဿ ပန ဝိရဝန္တဿေဝ ဘဂဝါ တံ မဒ္ဒိတွာ အဇ္ဈောတ္ထရိတွာ – ‘‘ယော ပန ဘိက္ခု ဝိကာလေ ခါဒနီယံ ဝါ ဘောဇနီယံ ဝါ ခါဒေယျ ဝါ ဘုဉ္ဇေယျ ဝါ ပါစိတ္တိယ’’န္တိ (ပါစိ။ ၂၄၈) သိက္ခာပဒံ ပညပေသိ။ တေန ဝုတ္တံ အထ ခေါ အာယသ္မာ, ဘဒ္ဒါလိ,…ပေ… အနုဿာဟံ ပဝေဒေသီတိ။
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၀၅။)ယထာ တန္တိ ယထာ အညောပိ သိက္ခာယ န ပရိပူရကာရီ ဧကဝိဟာရေပိ ဝသန္တော သတ္ထု သမ္မုခီဘာဝံ န ဒဒေယျ, တထေဝ န အဒါသီတိ အတ္ထော။ နေဝ ဘဂဝတော ဥပဋ္ဌာနံ အဂမာသိ, န ဓမ္မဒေသနဋ္ဌာနံ န ဝိတက္ကမာဠကံ, န ဧကံ ဘိက္ခာစာရမဂ္ဂံ ပဋိပဇ္ဇိ။ ယသ္မိံ ကုလေ ဘဂဝါ နိသီဒတိ, တဿ ဒွါရေပိ န အဋ္ဌာသိ။ သစဿ ဝသနဋ္ဌာနံ ဘဂဝါ ဂစ္ဆတိ, သော ပုရေတရမေဝ ဉတွာ အညတ္ထ ဂစ္ဆတိ။ သဒ္ဓါပဗ္ဗဇိတော ကိရေသ ကုလပုတ္တော ပရိသုဒ္ဓသီလော။ တေနဿ န အညော ဝိတက္ကော အဟောသိ, – ‘‘မယာ နာမ ဥဒရကာရဏာ ဘဂဝတော သိက္ခာပဒပညာပနံ ပဋိဗာဟိတံ, အနနုစ္ဆဝိကံ မေ ကတ’’န္တိ အယမေဝ ဝိတက္ကော အဟောသိ။ တသ္မာ ဧကဝိဟာရေ ဝသန္တောပိ လဇ္ဇာယ သတ္ထု သမ္မုခီဘာဝံ နာဒါသိ။
֍ ဋီ ၁၃၅။ စီဝရကမ္မံ ကရောန္တီတိ မနုဿာ ဘဂဝတော စီဝရသာဋကံ အဒံသု, တံ ဂဟေတွာ စီဝရံ ကရောန္တိ။ ဧတံ ဒေါသကန္တိ ဧတံ ဩကာသမေတံ အပရာဓံ, သတ္ထု သိက္ခာပဒံ ပညပေန္တဿ ပဋိဗာဟိတကာရဏံ သာဓုကံ မနသိ ကရောဟီတိ အတ္ထော။ ဒုက္ကရတရန္တိ ဝဿဉှိ ဝသိတွာ ဒိသာပက္ကန္တေ ဘိက္ခူ ကုဟိံ ဝသိတ္ထာတိ ပုစ္ဆန္တိ, တေဟိ ဇေတဝနေ ဝသိမှာတိ ဝုတ္တေ, ‘‘အာဝုသော, ဘဂဝါ ဣမသ္မိံ အန္တောဝဿေ ကတရံ ဇာတကံ ကထေသိ, ကတရံ သုတ္တန္တံ, ကတရံ သိက္ခာပဒံ ပညပေသီ’’တိ ပုစ္ဆိတာရော ဟောန္တိ။ တတော ‘‘ဝိကာလဘောဇနသိက္ခာပဒံ ပညပေသိ, ဘဒ္ဒါလိ, နာမ နံ ဧကော ထေရော ပဋိဗာဟီ’’တိ ဝက္ခန္တိ။ တံ သုတွာ ဘိက္ခူ – ‘‘ဘဂဝတောပိ နာမ သိက္ခာပဒံ ပညပေန္တဿ ပဋိဗာဟိတံ အယုတ္တံ အကာရဏ’’န္တိ ဝဒန္တိ။ ဧဝံ တေ အယံ ဒေါသော မဟာဇနန္တရေ ပါကဋော ဟုတွာ ဒုပ္ပဋိကာရတံ အာပဇ္ဇိဿတီတိ မညမာနာ ဧဝမာဟံသု။ အပိစ အညေပိ ဘိက္ခူ ပဝါရေတွာ သတ္ထု သန္တိကံ အာဂမိဿန္တိ။ အထ တွံ ‘‘ဧထာဝုသော, မမ သတ္ထာရံ ခမာပေန္တဿ သဟာယာ ဟောထာ’’တိ သံဃံ သန္နိပါတေဿသိ။ တတ္ထ အာဂန္တုကာ ပုစ္ဆိဿန္တိ, ‘‘အာဝုသော, ကိံ ဣမိနာပိ ဘိက္ခုနာ ကတ’’န္တိ။ တတော ဧတမတ္ထံ သုတွာ ‘‘ဘာရိယံ ကတံ ဘိက္ခုနာ, ဒသဗလံ နာမ ပဋိဗာဟိဿတီတိ အယုတ္တမေတ’’န္တိ ဝက္ခန္တိ။ ဧဝမ္ပိ တေ အယံ အပရာဓော မဟာဇနန္တရေ ပါကဋော ဟုတွာ ဒုပ္ပဋိကာရတံ အာပဇ္ဇိဿတီတိ မညမာနာပိ ဧဝမာဟံသု။ အထ ဝါ ဘဂဝါ ပဝါရေတွာ စာရိကံ ပက္ကမိဿတိ, အထ တွံ ဂတဂတဋ္ဌာနေ ဘဂဝတော ခမာပနတ္ထာယ သံဃံ သန္နိပါတေဿသိ။ တတြ
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၀၆။)ဒိသာဝါသိနော ဘိက္ခူ ပုစ္ဆိဿန္တိ, ‘‘အာဝုသော, ကိံ ဣမိနာ ဘိက္ခုနာ ကတ’’န္တိ…ပေ… ဒုပ္ပဋိကာရတံ အာပဇ္ဇိဿတီတိ မညမာနာပိ ဧဝမာဟံသု။
ဧတဒဝေါစာတိ အပ္ပတိရူပံ မယာ ကတံ, ဘဂဝါ ပန မဟန္တေပိ အဂုဏေ အလဂ္ဂိတွာ မယှံ အစ္စယံ ပဋိဂ္ဂဏှိဿတီတိ မညမာနော ဧတံ ‘‘အစ္စယော မံ, ဘန္တေ,’’တိအာဒိဝစနံ အဝေါစ။ တတ္ထ အစ္စယောတိ အပရာဓော။ မံ အစ္စဂမာတိ မံ အတိက္ကမ္မ အဘိဘဝိတွာ ပဝတ္တော။ ပဋိဂ္ဂဏှာတူတိ ခမတု။ အာယတိံ သံဝရာယာတိ အနာဂတေ သံဝရဏတ္ထာယ, ပုန ဧဝရူပဿ အပရာဓဿ ဒေါသဿ ခလိတဿ အကရဏတ္ထာယ။ တဂ္ဃါတိ ဧကံသေန။ သမယောပိ ခေါ တေ, ဘဒ္ဒါလီတိ, ဘဒ္ဒါလိ, တယာ ပဋိဝိဇ္ဈိတဗ္ဗယုတ္တကံ ဧကံ ကာရဏံ အတ္ထိ, တမ္ပိ တေ န ပဋိဝိဒ္ဓံ န သလ္လက္ခိတန္တိ ဒဿေတိ။
֍ ဋီ ၁၃၆။ ဥဘတောဘာဂဝိမုတ္တောတိအာဒီသု ဓမ္မာနုသာရီ, သဒ္ဓါနုသာရီတိ ဒွေ ဧကစိတ္တက္ခဏိကာ မဂ္ဂသမင်္ဂိပုဂ္ဂလာ။ ဧတေ ပန သတ္တပိ အရိယပုဂ္ဂလေ ဘဂဝတာပိ ဧဝံ အာဏာပေတုံ န ယုတ္တံ, ဘဂဝတာ အာဏတ္တေ တေသမ္ပိ ဧဝံ ကာတုံ န ယုတ္တံ။ အဋ္ဌာနပရိကပ္ပဝသေန ပန အရိယပုဂ္ဂလာနံ သုဝစဘာဝဒဿနတ္ထံ ဘဒ္ဒါလိတ္ထေရဿ စ ဒုဗ္ဗစဘာဝဒဿနတ္ထမေတံ ဝုတ္တံ။
အပိ နု တွံ တသ္မိံ သမယေ ဥဘတောဘာဂဝိမုတ္တောတိ ဒေသနံ ကသ္မာ အာရဘိ? ဘဒ္ဒါလိဿ နိဂ္ဂဟဏတ္ထံ။ အယဉှေတ္ထ အဓိပ္ပါယော – ဘဒ္ဒါလိ, ဣမေ သတ္တ အရိယပုဂ္ဂလာ လောကေ ဒက္ခိဏေယျာ မမ သာသနေ သာမိနော, မယိ သိက္ခာပဒံ ပညပေန္တေ ပဋိဗာဟိတဗ္ဗယုတ္တေ ကာရဏေ သတိ ဧတေသံ ပဋိဗာဟိတုံ ယုတ္တံ။ တွံ ပန မမ သာသနတော ဗာဟိရကော, မယိ သိက္ခာပဒံ ပညပေန္တေ တုယှံ ပဋိဗာဟိတုံ န ယုတ္တန္တိ။
ရိတ္တော တုစ္ဆောတိ အန္တော အရိယဂုဏာနံ အဘာဝေန ရိတ္တကော တုစ္ဆကော, ဣဿရဝစနေ ကိဉ္စိ န ဟောတိ။ ယထာဓမ္မံ ပဋိကရောသီတိ ယထာ ဓမ္မော ဌိတော, တထေဝ ကရောသိ, ခမာပေသီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ တံ တေ မယံ ပဋိဂ္ဂဏှာမာတိ တံ တဝ အပရာဓံ မယံ ခမာမ။ ဝုဍ္ဎိ ဟေသာ, ဘဒ္ဒါလိ, အရိယဿ ဝိနယေတိ ဧသာ, ဘဒ္ဒါလိ, အရိယဿ ဝိနယေ ဗုဒ္ဓဿ ဘဂဝတော သာသနေ ဝုဍ္ဎိ နာမ။ ကတမာ? အစ္စယံ အစ္စယတော ဒိသွာ ယထာဓမ္မံ ပဋိကရိတွာ အာယတိံ သံဝရာပဇ္ဇနာ။ ဒေသနံ ပန ပုဂ္ဂလာဓိဋ္ဌာနံ ကရောန္တော ‘‘ယော အစ္စယံ အစ္စယတော ဒိသွာ ယထာဓမ္မံ ပဋိကရောတိ, အာယတိံ သံဝရံ အာပဇ္ဇတီ’’တိ အာဟ။
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၀၇။)֍ ဋီ ၁၃၇။ သတ္ထာပိ ဥပဝဒတီတိ ‘‘အသုကဝိဟာရဝါသီ အသုကဿ ထေရဿ သဒ္ဓိဝိဟာရိကော အသုကဿ အန္တေဝါသိကော ဣတ္ထန္နာမော နာမ ဘိက္ခု လောကုတ္တရဓမ္မံ နိဗ္ဗတ္တေတုံ အရညံ ပဝိဋ္ဌော’’တိ သုတွာ – ‘‘ကိံ တဿ အရညဝါသေန, ယော မယှံ ပန သာသနေ သိက္ခာယ အပရိပူရကာရီ’’တိ ဧဝံ ဥပဝဒတိ, သေသပဒေသုပိ ဧသေဝ နယော, အပိစေတ္ထ ဒေဝတာ န ကေဝလံ ဥပဝဒန္တိ, ဘေရဝါရမ္မဏံ ဒဿေတွာ ပလာယနာကာရမ္ပိ ကရောန္တိ။ အတ္တနာပိ အတ္တာနန္တိ သီလံ အာဝဇ္ဇန္တဿ သံကိလိဋ္ဌဋ္ဌာနံ ပါကဋံ ဟောတိ, စိတ္တံ ဝိဓာဝတိ, န ကမ္မဋ္ဌာနံ အလ္လီယတိ။ သော ‘‘ကိံ မာဒိသဿ အရညဝါသေနာ’’တိ ဝိပ္ပဋိသာရီ ဥဋ္ဌာယ ပက္ကမတိ။ အတ္တာပိ အတ္တာနံ ဥပဝဒိတောတိ အတ္တနာပိ အတ္တာ ဥပဝဒိတော, အယမေဝ ဝါ ပါဌော။ သုက္ကပက္ခော ဝုတ္တပစ္စနီကနယေန ဝေဒိတဗ္ဗော။ သော ဝိဝိစ္စေဝ ကာမေဟီတိအာဒိ ဧဝံ သစ္ဆိကရောတီတိ ဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တံ။
֍ ဋီ ၁၄၀။ ပသယှ ပသယှ ကာရဏံ ကရောန္တီတိ အပ္ပမတ္တကေပိ ဒေါသေ နိဂ္ဂဟေတွာ ပုနပ္ပုနံ ကာရေန္တိ။ နော တထာတိ မဟန္တေပိ အပရာဓေ ယထာ ဣတရံ, ဧဝံ ပသယှ န ကာရေန္တိ။ သော ကိရ, ‘‘အာဝုသော, ဘဒ္ဒါလိ, မာ စိန္တယိတ္ထ, ဧဝရူပံ နာမ ဟောတိ, ဧဟိ သတ္ထာရံ ခမာပေဟီ’’တိ ဘိက္ခုသံဃတောပိ, ကဉ္စိ ဘိက္ခုံ ပေသေတွာ အတ္တနော သန္တိကံ ပက္ကောသာပေတွာ, ‘‘ဘဒ္ဒါလိ, မာ စိန္တယိတ္ထ, ဧဝရူပံ နာမ ဟောတီ’’တိ ဧဝံ သတ္ထုသန္တိကာပိ အနုဂ္ဂဟံ ပစ္စာသီသတိ။ တတော ‘‘ဘိက္ခုသံဃေနာပိ န သမဿာသိတော, သတ္ထာရာပီ’’တိ စိန္တေတွာ ဧဝမာဟ။
အထ ဘဂဝါ ဘိက္ခုသံဃောပိ သတ္ထာပိ ဩဝဒိတဗ္ဗယုတ္တမေဝ ဩဝဒတိ, န ဣတရန္တိ ဒဿေတုံ ဣဓ, ဘဒ္ဒါလိ, ဧကစ္စောတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ အညေနာညန္တိအာဒီနိ အနုမာနသုတ္တေ ဝိတ္ထာရိတာနိ။ န သမ္မာ ဝတ္တတီတိ သမ္မာ ဝတ္တမ္ပိ န ဝတ္တတိ။ န လောမံ ပါတေတီတိ အနုလောမဝတ္တေ န ဝတ္တတိ, ဝိလောမမေဝ ဂဏှာတိ။ န နိတ္ထာရံ ဝတ္တတီတိ နိတ္ထာရဏကဝတ္တမှိ န ဝတ္တတိ, အာပတ္တိဝုဋ္ဌာနတ္ထံ တုရိတတုရိတော ဆန္ဒဇာတော န ဟောတိ။ တတြာတိ တသ္မိံ တဿ ဒုဗ္ဗစကရဏေ။ အဘိဏှာပတ္တိကောတိ နိရန္တရာပတ္တိကော။ အာပတ္တိဗဟုလောတိ သာပတ္တိကကာလောဝဿ ဗဟု, သုဒ္ဓေါ နိရာပတ္တိကကာလော အပ္ပေါတိ အတ္ထော။ န ခိပ္ပမေဝ ဝူပသမ္မတီတိ ခိပ္ပံ န ဝူပသမ္မတိ, ဒီဃသုတ္တံ ဟောတိ။
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၀၈။)ဝိနယဓရာ ပါဒဓောဝနကာလေ အာဂတံ ‘‘ဂစ္ဆာဝုသော, ဝတ္တဝေလာ’’တိ ဝဒန္တိ။ ပုန ကာလံ မညိတွာ အာဂတံ ‘‘ဂစ္ဆာဝုသော, တုယှံ ဝိဟာရဝေလာ, ဂစ္ဆာဝုသော, သာမဏေရာဒီနံ ဥဒ္ဒေသဒါနဝေလာ, အမှာကံ နှာနဝေလာ, ထေရူပဋ္ဌာနဝေလာ, မုခဓောဝနဝေလာ’’တိအာဒီနိ ဝတွာ ဒိဝသဘာဂေပိ ရတ္တိဘာဂေပိ အာဂတံ ဥယျောဇေန္တိယေဝ။ ‘‘ကာယ ဝေလာယ, ဘန္တေ, ဩကာသော ဘဝိဿတီ’’တိ ဝုတ္တေပိ ‘‘ဂစ္ဆာဝုသော, တွံ ဣမမေဝ ဌာနံ ဇာနာသိ, အသုကော နာမ ဝိနယဓရတ္ထေရော သိနေဟပါနံ ပိဝတိ, အသုကော ဝိရေစနံ ကာရေတိ, ကသ္မာ တုရိတောသီ’’တိအာဒီနိ ဝတွာ ဒီဃသုတ္တမေဝ ကရောန္တိ။
֍ ဋီ ၁၄၁။ ခိပ္ပမေဝ ဝူပသမ္မတီတိ လဟုံ ဝူပသမ္မတိ, န ဒီဃသုတ္တံ ဟောတိ။ ဥဿုက္ကာပန္နာ ဘိက္ခူ – ‘‘အာဝုသော, အယံ သုဗ္ဗစော ဘိက္ခု, ဇနပဒဝါသိနော နာမ ဂါမန္တသေနာသနေ ဝသနဋ္ဌာနနိသဇ္ဇနာဒီနိ န ဖာသုကာနိ ဟောန္တိ, ဘိက္ခာစာရောပိ ဒုက္ခော ဟောတိ, သီဃမဿ အဓိကရဏံ ဝူပသမေမာ’’တိ သန္နိပတိတွာ အာပတ္တိတော ဝုဋ္ဌာပေတွာ သုဒ္ဓန္တေ ပတိဋ္ဌာပေန္တိ။
֍ ဋီ ၁၄၂။ အဓိစ္စာပတ္တိကောတိ ကဒါစိ ကဒါစိ အာပတ္တိံ အာပဇ္ဇတိ။ သော ကိဉ္စာပိ လဇ္ဇီ ဟောတိ ပကတတ္တော, ဒုဗ္ဗစတ္တာ ပနဿ ဘိက္ခူ တထေဝ ပဋိပဇ္ဇန္တိ။
֍ ဋီ ၁၄၄။ သဒ္ဓါမတ္တကေန ဝဟတိ ပေမမတ္တကေနာတိ အာစရိယုပဇ္ဈာယေသု အပ္ပမတ္တိကာယ ဂေဟဿိတသဒ္ဓါယ အပ္ပမတ္တကေန ဂေဟဿိတပေမေန ယာပေတိ။ ပဋိသန္ဓိဂ္ဂဟဏသဒိသာ ဟိ အယံ ပဗ္ဗဇ္ဇာ နာမ, နဝပဗ္ဗဇိတော ပဗ္ဗဇ္ဇာယ ဂုဏံ အဇာနန္တော အာစရိယုပဇ္ဈာယေသု ပေမမတ္တေန ယာပေတိ, တသ္မာ ဧဝရူပါ သင်္ဂဏှိတဗ္ဗာ။ အပ္ပမတ္တကမ္ပိ ဟိ သင်္ဂဟံ လဘိတွာ ပဗ္ဗဇ္ဇာယ ဌိတာ အဘိညာပတ္တာ မဟာသမဏာ ဘဝိဿန္တိ။ ဧတ္တကေန ကထာမဂ္ဂေန ‘‘ဩဝဒိတဗ္ဗယုတ္တကံ ဩဝဒန္တိ, န ဣတရ’’န္တိ ဣမမေဝ ဘဂဝတာ ဒဿိတံ။
֍ ဋီ ၁၄၅။ အညာယ သဏ္ဌဟိံသူတိ အရဟတ္တေ ပတိဋ္ဌဟိံသု။ သတ္တေသု ဟာယမာနေသူတိ ပဋိပတ္တိယာ ဟာယမာနာယ သတ္တာ ဟာယန္တိ နာမ။ သဒ္ဓမ္မေ အန္တရဓာယမာနေတိ ပဋိပတ္တိသဒ္ဓမ္မေ အန္တရဓာယမာနေ။ ပဋိပတ္တိသဒ္ဓမ္မောပိ ဟိ ပဋိပတ္တိပူရကေသု သတ္တေသု အသတိ အန္တရဓာယတိ
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၀၉။)နာမ။ အာသဝဋ္ဌာနီယာတိ အာသဝါ တိဋ္ဌန္တိ ဧတေသူတိ အာသဝဋ္ဌာနီယာ။ ယေသု ဒိဋ္ဌဓမ္မိကသမ္ပရာယိကာ ပရူပဝါဒဝိပ္ပဋိသာရဝဓဗန္ဓနာဒယော စေဝ အပါယဒုက္ခဝိသေသဘူတာ စ အာသဝါ တိဋ္ဌန္တိယေဝ။ ယသ္မာ နေသံ တေ ကာရဏံ ဟောန္တီတိ အတ္ထော။ တေ အာသဝဋ္ဌာနီယာ ဝီတိက္ကမဓမ္မာ ယာဝ န သံဃေ ပါတုဘဝန္တိ, န တာဝ သတ္ထာ သာဝကာနံ သိက္ခာပဒံ ပညပေတီတိ အယမေတ္ထ ယောဇနာ။
ဧဝံ အကာလံ ဒဿေတွာ ပုန ကာလံ ဒဿေတုံ ယတော စ ခေါ, ဘဒ္ဒါလီတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ယတောတိ ယဒါ, ယသ္မိံ ကာလေတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ သေသံ ဝုတ္တာနုသာရေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ အယံ ဝါ ဧတ္ထ သင်္ခေပတ္ထော – ယသ္မိံ ကာလေ အာသဝဋ္ဌာနီယာ ဓမ္မာတိ သင်္ခံ ဂတာ ဝီတိက္ကမဒေါသာ သံဃေ ပါတုဘဝန္တိ, တဒါ သတ္ထာ သာဝကာနံ သိက္ခာပဒံ ပညပေတိ။ ကသ္မာ? တေသံယေဝ အာသဝဋ္ဌာနီယဓမ္မသင်္ခါတာနံ ဝီတိက္ကမဒေါသာနံ ပဋိဃာတာယ။
ဧဝံ အာသဝဋ္ဌာနီယာနံ ဓမ္မာနံ အနုပ္ပတ္တိံ သိက္ခာပဒပညတ္တိယာ အကာလံ, ဥပ္ပတ္တိဉ္စ ကာလန္တိ ဝတွာ ဣဒါနိ တေသံ ဓမ္မာနံ အနုပ္ပတ္တိကာလဉ္စ ဥပ္ပတ္တိကာလဉ္စ ဒဿေတုံ ‘‘န တာဝ, ဘဒ္ဒါလိ, ဣဓေကစ္စေ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ မဟတ္တန္တိ မဟန္တဘာဝံ။ သံဃော ဟိ ယာဝ န ထေရနဝမဇ္ဈိမာနံ ဝသေန မဟတ္တံ ပတ္တော ဟောတိ, တာဝ သေနာသနာနိ ပဟောန္တိ, သာသနေ ဧကစ္စေ အာသဝဋ္ဌာနီယာ ဓမ္မာ န ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ။ မဟတ္တံ ပတ္တေ ပန တေ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ, အထ သတ္ထာ သိက္ခာပဒံ ပညပေတိ။ တတ္ထ မဟတ္တံ ပတ္တေ သံဃေ ပညတ္တသိက္ခာပဒါနိ –
‘‘ယော ပန ဘိက္ခု အနုပသမ္ပန္နေန ဥတ္တရိဒွိရတ္တတိရတ္တံ သဟသေယျံ ကပ္ပေယျ ပါစိတ္တိယံ (ပါစိ။ ၅၁)။ ယာ ပန ဘိက္ခုနီ အနုဝဿံ ဝုဋ္ဌာပေယျ ပါစိတ္တိယံ (ပါစိ။ ၁၁၇၁)။ ယာ ပန ဘိက္ခုနီ ဧကဝဿံ ဒွေ ဝုဋ္ဌာပေယျ ပါစိတ္တိယ’’န္တိ (ပါစိ။ ၁၁၇၅)။
ဣမိနာ နယေန ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။
လာဘဂ္ဂန္တိ လာဘဿ အဂ္ဂံ။ သံဃော ဟိ ယာဝ န လာဘဂ္ဂပတ္တော ဟောတိ, န တာဝ လာဘံ ပဋိစ္စ အာသဝဋ္ဌာနီယာ ဓမ္မာ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ။ ပတ္တေ ပန ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ, အထ သတ္ထာ သိက္ခာပဒံ ပညပေတိ –
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၁၀။)‘‘ယော ပန ဘိက္ခု အစေလကဿ ဝါ ပရိဗ္ဗာဇကဿ ဝါ ပရိဗ္ဗာဇိကာယ ဝါ သဟတ္ထာ ခါဒနီယံ ဝါ ဘောဇနီယံ ဝါ ဒဒေယျ ပါစိတ္တိယ’’န္တိ (ပါစိ။ ၂၇၀)။
ဣဒဉှိ လာဘဂ္ဂပတ္တေ သံဃေ သိက္ခာပဒံ ပညတ္တံ။
ယသဂ္ဂန္တိ ယသဿ အဂ္ဂံ။ သံဃော ဟိ ယာဝ န ယသဂ္ဂပတ္တော ဟောတိ, န တာဝ ယသံ ပဋိစ္စ အာသဝဋ္ဌာနီယာ ဓမ္မာ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ။ ပတ္တေ ပန ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ, အထ သတ္ထာ သိက္ခာပဒံ ပညပေတိ ‘‘သုရာမေရယပါနေ ပါစိတ္တိယ’’န္တိ (ပါစိ။ ၃၂၇)။ ဣဒဉှိ ယသဂ္ဂပတ္တေ သံဃေ သိက္ခာပဒံ ပညတ္တံ။
ဗာဟုသစ္စန္တိ ဗဟုဿုတဘာဝံ။ သံဃော ဟိ ယာဝ န ဗာဟုသစ္စပတ္တော ဟောတိ, န တာဝ အာသဝဋ္ဌာနီယာ ဓမ္မာ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ။ ဗာဟုသစ္စပတ္တေ ပန ယသ္မာ ဧကံ နိကာယံ ဒွေ နိကာယေ ပဉ္စပိ နိကာယေ ဥဂ္ဂဟေတွာ အယောနိသော ဥမ္မုဇ္ဇမာနာ ပုဂ္ဂလာ ရသေန ရသံ သံသန္ဒေတွာ ဥဒ္ဓမ္မံ ဥဗ္ဗိနယံ သတ္ထု သာသနံ ဒီပေန္တိ, အထ သတ္ထာ – ‘‘ယော ပန ဘိက္ခု ဧဝံ ဝဒေယျ တထာဟံ ဘဂဝတာ ဓမ္မံ ဒေသိတံ အာဇာနာမိ (ပါစိ။ ၄၁၈)…ပေ… သမဏုဒ္ဒေသောပိ စေ ဧဝံ ဝဒေယျာ’’တိအာဒိနာ (ပါစိ။ ၄၂၉) နယေန သိက္ခာပဒံ ပညပေတိ။
ရတ္တညုတံ ပတ္တောတိ ဧတ္ထ ရတ္တိယော ဇာနန္တီတိ ရတ္တညူ။ အတ္တနော ပဗ္ဗဇိတဒိဝသတော ပဋ္ဌာယ ဗဟူ ရတ္တိယော ဇာနန္တိ, စိရပဗ္ဗဇိတာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ရတ္တညူနံ ဘာဝံ ရတ္တညုတံ။ တတြ ရတ္တညုတံ ပတ္တေ သံဃေ ဥပသေနံ ဝင်္ဂန္တပုတ္တံ အာရဗ္ဘ သိက္ခာပဒံ ပညတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ သော ဟာယသ္မာ ဦနဒသဝဿေ ဘိက္ခူ ဥပသမ္ပာဒေန္တေ ဒိသွာ ဧကဝဿော သဒ္ဓိဝိဟာရိကံ ဥပသမ္ပာဒေသိ။ အထ ဘဂဝါ သိက္ခာပဒံ ပညပေသိ – ‘‘န, ဘိက္ခဝေ, ဦနဒသဝဿေန ဥပသမ္ပာဒေတဗ္ဗော, ယော ဥပသမ္ပာဒေယျ အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿာ’’တိ (မဟာဝ။ ၇၅)။ ဧဝံ ပညတ္တေ သိက္ခာပဒေ ပုန ဘိက္ခူ ‘‘ဒသဝဿမှာ ဒသဝဿမှာ’’တိ ဗာလာ အဗျတ္တာ ဥပသမ္ပာဒေန္တိ။ အထ ဘဂဝါ အပရမ္ပိ သိက္ခာပဒံ ပညပေသိ – ‘‘န, ဘိက္ခဝေ, ဗာလေန အဗျတ္တေန ဥပသမ္ပာဒေတဗ္ဗော, ယော ဥပသမ္ပာဒေယျ, အာပတ္တိ ဒုက္ကဋဿ။ အနုဇာနာမိ, ဘိက္ခဝေ, ဗျတ္တေန ဘိက္ခုနာ ပဋိဗလေန ဒသဝဿေန ဝါ အတိရေကဒသဝဿေန ဝါ ဥပသမ္ပာဒေတု’’န္တိ။ ဣတိ ရတ္တညုတံ ပတ္တကာလေ ဒွေ သိက္ခာပဒါနိ ပညတ္တာနိ။
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၁၁။)֍ ဋီ ၁၄၆။ အာဇာနီယသုသူပမံ ဓမ္မပရိယာယံ ဒေသေသိန္တိ တရုဏာဇာနီယဥပမံ ကတွာ ဓမ္မံ ဒေသယိံ။ တတြာတိ တသ္မိံ အသရဏေ။ န ခေါ, ဘဒ္ဒါလိ, ဧသေဝ ဟေတူတိ န ဧသ သိက္ခာယ အပရိပူရကာရီဘာဝေါယေဝ ဧကော ဟေတု။
֍ ဋီ ၁၄၇။ မုခါဓာနေ ကာရဏံ ကာရေတီတိ ခလီနဗန္ဓာဒီဟိ မုခဋ္ဌပနေ သာဓုကံ ဂီဝံ ပဂ္ဂဏှာပေတုံ ကာရဏံ ကာရေတိ။ ဝိသူကာယိတာနီတိအာဒီဟိ ဝိသေဝနာစာရံ ကထေသိ။ သဗ္ဗာနေဝ ဟေတာနိ အညမညဝေဝစနာနိ။ တသ္မိံ ဌာနေတိ တသ္မိံ ဝိသေဝနာစာရေ။ ပရိနိဗ္ဗာယတီတိ နိဗ္ဗိသေဝနော ဟောတိ, တံ ဝိသေဝနံ ဇဟတီတိ အတ္ထော။ ယုဂါဓာနေတိ ယုဂဋ္ဌပနေ ယုဂဿ သာဓုကံ ဂဟဏတ္ထံ။
အနုက္ကမေတိ စတ္တာရောပိ ပါဒေ ဧကပ္ပဟာရေနေဝ ဥက္ခိပနေ စ နိက္ခိပနေ စ။ ပရသေနာယ ဟိ အာဝါဋေ ဌတွာ အသိံ ဂဟေတွာ အာဂစ္ဆန္တဿ အဿဿ ပါဒေ ဆိန္ဒန္တိ။ တသ္မိံ သမယေ ဧသ ဧကပ္ပဟာရေနေဝ စတ္တာရောပိ ပါဒေ ဥက္ခိပိဿတီတိ ရဇ္ဇုဗန္ဓနဝိဓာနေန ဧတံ ကာရဏံ ကရောန္တိ။ မဏ္ဍလေတိ ယထာ အဿေ နိသိန္နောယေဝ ဘူမိယံ ပတိတံ အာဝုဓံ ဂဟေတုံ သက္ကောတိ, ဧဝံ ကရဏတ္ထံ မဏ္ဍလေ ကာရဏံ ကာရေတိ။ ခုရကာသေတိ အဂ္ဂဂ္ဂခုရေဟိ ပထဝီကမနေ။ ရတ္တိံ ဩက္ကန္တကရဏသ္မိဉှိ ယထာ ပဒသဒ္ဒေါ န သုယျတိ, တဒတ္ထံ ဧကသ္မိံ ဌာနေ သညံ ဒတွာ အဂ္ဂဂ္ဂခုရေဟိယေဝ ဂမနံ သိက္ခာပေန္တိ။ တံ သန္ဓာယေတံ ဝုတ္တံ။ ဇဝေတိ သီဃဝါဟနေ။ ‘‘ဓာဝေ’’တိပိ ပါဌော။ အတ္တနော ပရာဇယေ သတိ ပလာယနတ္ထံ, ပရံ ပလာယန္တံ အနုဗန္ဓိတွာ ဂဟဏတ္ထဉ္စ ဧတံ ကာရဏံ ကာရေတိ။ ဒဝတ္တေတိ ဒဝတ္တာယ, ယုဒ္ဓကာလသ္မိဉှိ ဟတ္ထီသု ဝါ ကောဉ္စနာဒံ ကရောန္တေသု အဿေသု ဝါ ဟသန္တေသု ရထေသု ဝါ နိဃောသန္တေသု ယောဓေသု ဝါ ဥက္ကုဋ္ဌိံ ကရောန္တေသု တဿ ရဝဿ အဘာယိတွာ ပရသေနပဝေသနတ္ထံ အယံ ကာရဏာ ကရီယတိ။
ရာဇဂုဏေတိ ရညာ ဇာနိတဗ္ဗဂုဏေ။ ကူဋကဏ္ဏရညော ကိရ ဂုဠဝဏ္ဏော နာမ အဿော အဟောသိ။ ရာဇာ ပါစီနဒွါရေန နိက္ခမိတွာ စေတိယပဗ္ဗတံ
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၁၂။)ဂမိဿာမီတိ ကလမ္ဗနဒီတီရံ သမ္ပတ္တော။ အဿော တီရေ ဌတွာ ဥဒကံ ဩတရိတုံ န ဣစ္ဆတိ, ရာဇာ အဿာစရိယံ အာမန္တေတွာ – ‘‘အဟော တယာ အဿော သိက္ခာပိတော ဥဒကံ ဩတရိတုံ န ဣစ္ဆတီ’’တိ အာဟ။ အာစရိယော – ‘‘သုသိက္ခာပိတော ဒေဝ အဿော, ဧဝမဿ ဟိ စိတ္တံ ‘သစာဟံ ဥဒကံ ဩတရိဿာမိ, ဝါလံ တေမိဿတိ, ဝါလေ တိန္တေ ရညော အင်္ဂေ ဥဒကံ ပါတေယျာ’တိ ဧဝံ တုမှာကံ သရီရေ ဥဒကပါတနဘယေန န ဩတရတိ, ဝါလံ ဂဏှာပေထာ’’တိ အာဟ။ ရာဇာ တထာ ကာရေသိ။ အဿော ဝေဂေန ဩတရိတွာ ပါရံ ဂတော။ ဧတဒတ္ထံ အယံ ကာရဏာ ကရီယတိ။ ရာဇဝံသေတိ အဿရာဇဝံသေ။ ဝံသော စေသော အဿရာဇာနံ, တထာရူပေန ပဟာရေန ဆိန္နဘိန္နသရီရာပိ အဿာရောဟံ ပရသေနာယ အပါတေတွာ ဗဟိ နီဟရန္တိယေဝ။ ဧတဒတ္ထံ ကာရဏံ ကာရေတီတိ အတ္ထော။
ဥတ္တမေ ဇဝေတိ ဇဝသမ္ပတ္တိယံ, ယထာ ဥတ္တမဇဝေါ ဟောတိ, ဧဝံ ကာရဏံ ကာရေတီတိ အတ္ထော။ ဥတ္တမေ ဟယေတိ ဥတ္တမဟယဘာဝေ, ယထာ ဥတ္တမဟယော ဟောတိ, ဧဝံ ကာရဏံ ကာရေတီတိ အတ္ထော။ တတ္ထ ပကတိယာ ဥတ္တမဟယောဝ ဥတ္တမဟယကာရဏံ အရဟတိ, န အညော။ ဥတ္တမဟယကာရဏာယ ဧဝ စ ဟယော ဥတ္တမဇဝံ ပဋိပဇ္ဇတိ, န အညောတိ။
တတြိဒံ ဝတ္ထု – ဧကော ကိရ ရာဇာ ဧကံ သိန္ဓဝပေါတကံ လဘိတွာ သိန္ဓဝဘာဝံ အဇာနိတွာဝ ဣမံ သိက္ခာပေဟီတိ အာစရိယဿ အဒါသိ။ အာစရိယောပိ တဿ သိန္ဓဝဘာဝံ အဇာနန္တော တံ မာသခါဒကဃောဋကာနံ ကာရဏာသု ဥပနေတိ။ သော အတ္တနော အနနုစ္ဆဝိကတ္တာ ကာရဏံ န ပဋိပဇ္ဇတိ။ သော တံ ဒမေတုံ အသက္ကောန္တော ‘‘ကူဋဿော အယံ မဟာရာဇာ’’တိ ဝိဿဇ္ဇာပေသိ။
အထေကဒိဝသံ ဧကော အဿာစရိယပုဗ္ဗကော ဒဟရော ဥပဇ္ဈာယဿ ဘဏ္ဍကံ ဂဟေတွာ ဂစ္ဆန္တော တံ ပရိခါပိဋ္ဌေ စရန္တံ ဒိသွာ – ‘‘အနဂ္ဃေါ, ဘန္တေ, သိန္ဓဝပေါတကော’’တိ ဥပဇ္ဈာယဿ ကထေသိ။ သစေ ရာဇာ ဇာနေယျ, မင်္ဂလဿံ နံ ကရေယျာတိ။ ထေရော အာဟ – ‘‘မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိကော, တာတ, ရာဇာ အပ္ပေဝ နာမ ဗုဒ္ဓသာသနေ ပသီဒေယျ ရညော ကထေဟီ’’တိ။ သော ဂန္တွာ, – ‘‘မဟာရာဇ, အနဂ္ဃေါ သိန္ဓဝပေါတကော အတ္ထီ’’တိ ကထေသိ။ တယာ
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၁၃။)ဒိဋ္ဌော, တာတာတိ? အာမ, မဟာရာဇာတိ။ ကိံ လဒ္ဓုံ ဝဋ္ဋတီတိ? တုမှာကံ ဘုဉ္ဇနကသုဝဏ္ဏထာလေ တုမှာကံ ဘုဉ္ဇနကဘတ္တံ တုမှာကံ ပိဝနကရသော တုမှာကံ ဂန္ဓာ တုမှာကံ မာလာတိ။ ရာဇာ သဗ္ဗံ ဒါပေသိ။ ဒဟရော ဂါဟာပေတွာ အဂမာသိ။
အဿော ဂန္ဓံ ဃာယိတွာဝ ‘‘မယှံ ဂုဏဇာနနကအာစရိယော အတ္ထိ မညေ’’တိ သီသံ ဥက္ခိပိတွာ ဩလောကေန္တော အဋ္ဌာသိ။ ဒဟရော ဂန္တွာ ‘‘ဘတ္တံ ဘုဉ္ဇာ’’တိ အစ္ဆရံ ပဟရိ။ အဿော အာဂန္တွာ သုဝဏ္ဏထာလေ ဘတ္တံ ဘုဉ္ဇိ, ရသံ ပိဝိ။ အထ နံ ဂန္ဓေဟိ ဝိလိမ္ပိတွာ ရာဇပိဠန္ဓနံ ပိဠန္ဓိတွာ ‘‘ပုရတော ပုရတော ဂစ္ဆာ’’တိ အစ္ဆရံ ပဟရိ။ သော ဒဟရဿ ပုရတော ပုရတော ဂန္တွာ မင်္ဂလဿဋ္ဌာနေ အဋ္ဌာသိ။ ဒဟရော – ‘‘အယံ တေ, မဟာရာဇ, အနဂ္ဃေါ သိန္ဓဝပေါတကော, ဣမိနာဝ နံ နိယာမေန ကတိပါဟံ ပဋိဇဂ္ဂါပေဟီ’’တိ ဝတွာ နိက္ခမိ။
အထ ကတိပါဟဿ အစ္စယေန အာဂန္တွာ အဿဿ အာနုဘာဝံ ပဿိဿသိ, မဟာရာဇာတိ။ သာဓု အာစရိယ ကုဟိံ ဌတွာ ပဿာမာတိ? ဥယျာနံ ဂစ္ဆ, မဟာရာဇာတိ။ ရာဇာ အဿံ ဂါဟာပေတွာ အဂမာသိ။ ဒဟရော အစ္ဆရံ ပဟရိတွာ ‘‘ဧတံ ရုက္ခံ အနုပရိယာဟီ’’တိ အဿဿ သညံ အဒါသိ။ အဿော ပက္ခန္ဒိတွာ ရုက္ခံ အနုပရိဂန္တွာ အာဂတော။ ရာဇာ နေဝ ဂစ္ဆန္တံ န အာဂစ္ဆန္တံ အဒ္ဒသ။ ဒိဋ္ဌော တေ, မဟာရာဇာတိ? န ဒိဋ္ဌော, တာတာတိ။ ဝလဉ္ဇကဒဏ္ဍံ ဧတံ ရုက္ခံ နိဿာယ ဌပေထာတိ ဝတွာ အစ္ဆရံ ပဟရိ ‘‘ဝလဉ္ဇကဒဏ္ဍံ ဂဟေတွာ ဧဟီ’’တိ။ အဿော ပက္ခန္ဒိတွာ မုခေန ဂဟေတွာ အာဂတော။ ဒိဋ္ဌံ, မဟာရာဇာတိ။ ဒိဋ္ဌံ, တာတာတိ။
ပုန အစ္ဆရံ ပဟရိ ‘‘ဥယျာနဿ ပါကာရမတ္ထကေန စရိတွာ ဧဟီ’’တိ။ အဿော တထာ အကာသိ။ ဒိဋ္ဌော, မဟာရာဇာတိ။ န ဒိဋ္ဌော, တာတာတိ။ ရတ္တကမ္ဗလံ အာဟရာပေတွာ အဿဿ ပါဒေ ဗန္ဓာပေတွာ တထေဝ သညံ အဒါသိ။ အဿော ဥလ္လင်္ဃိတွာ ပါကာရမတ္ထကေန အနုပရိယာယိ။ ဗလဝတာ ပုရိသေန အာဝိဉ္ဆနအလာတဂ္ဂိသိခါ ဝိယ ဥယျာနပါကာရမတ္ထကေ ပညာယိတ္ထ။ အဿော ဂန္တွာ သမီပေ ဌိတော။ ဒိဋ္ဌံ, မဟာရာဇာတိ။ ဒိဋ္ဌံ, တာတာတိ။ မင်္ဂလပေါက္ခရဏိပါကာရမတ္ထကေ အနုပရိယာဟီတိ သညံ အဒါသိ။
ပုန ‘‘ပေါက္ခရဏိံ ဩတရိတွာ ပဒုမပတ္တေသု စာရိကံ စရာဟီ’’တိ သညံ အဒါသိ။ ပေါက္ခရဏိံ ဩတရိတွာ သဗ္ဗပဒုမပတ္တေ စရိတွာ အဂမာသိ, ဧကံ
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၁၄။)ပတ္တမ္ပိ အနက္ကန္တံ ဝါ ဖာလိတံ ဝါ ဆိန္ဒိတံ ဝါ ခဏ္ဍိတံ ဝါ နာဟောသိ။ ဒိဋ္ဌံ, မဟာရာဇာတိ။ ဒိဋ္ဌံ, တာတာတိ။ အစ္ဆရံ ပဟရိတွာ တံ ဟတ္ထတလံ ဥပနာမေသိ။ ဓာတူပတ္ထဒ္ဓေါ လင်္ဃိတွာ ဟတ္ထတလေ အဋ္ဌာသိ။ ဒိဋ္ဌံ, မဟာရာဇာတိ? ဒိဋ္ဌံ, တာတာတိ။ ဧဝံ ဥတ္တမဟယော ဧဝ ဥတ္တမကာရဏာယ ဥတ္တမဇဝံ ပဋိပဇ္ဇတိ။
ဥတ္တမေ သာခလျေတိ မုဒုဝါစာယ။ မုဒုဝါစာယ ဟိ, ‘‘တာတ, တွံ မာ စိန္တယိ, ရညော မင်္ဂလဿော ဘဝိဿသိ, ရာဇဘောဇနာဒီနိ လဘိဿသီ’’တိ ဥတ္တမဟယကာရဏံ ကာရေတဗ္ဗော။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ဥတ္တမေ သာခလျေ’’တိ။ ရာဇဘောဂ္ဂေါတိ ရညော ဥပဘောဂေါ။ ရညော အင်္ဂန္တေဝ သင်္ခံ ဂစ္ဆတီတိ ယတ္ထ ကတ္ထစိ ဂစ္ဆန္တေန ဟတ္ထံ ဝိယ ပါဒံ ဝိယ အနောဟာယေဝ ဂန္တဗ္ဗံ ဟောတိ။ တသ္မာ အင်္ဂန္တိ သင်္ခံ ဂစ္ဆတိ, စတူသု ဝါ သေနင်္ဂေသု ဧကံ အင်္ဂံ ဟောတိ။
အသေခါယ သမ္မာဒိဋ္ဌိယာတိ အရဟတ္တဖလသမ္မာဒိဋ္ဌိယာ။ သမ္မာသင်္ကပ္ပါဒယောပိ တံသမ္ပယုတ္တာဝ။ သမ္မာဉာဏံ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တသမ္မာဒိဋ္ဌိယေဝ။ ဌပေတွာ ပန အဋ္ဌ ဖလင်္ဂါနိ သေသာ ဓမ္မာ ဝိမုတ္တီတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ သေသံ သဗ္ဗတ္ထ ဥတ္တာနမေဝ။ အယံ ပန ဒေသနာ ဥဂ္ဃဋိတညူပုဂ္ဂလဿ ဝသေန အရဟတ္တနိကူဋံ ဂဟေတွာ နိဋ္ဌာပိတာတိ။
ပပဉ္စသူဒနိယာ မဇ္ဈိမနိကာယဋ္ဌကထာယ
ဘဒ္ဒါလိသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၆။ လဋုကိကောပမသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၄၈။ ဧဝံ မေ သုတန္တိ လဋုကိကောပမသုတ္တံ။ တတ္ထ ယေန သော ဝနသဏ္ဍောတိ အယမ္ပိ မဟာဥဒါယိတ္ထေရော ဘဂဝတာ သဒ္ဓိံယေဝ ပိဏ္ဍာယ ပဝိသိတွာ သဒ္ဓိံ ပဋိက္ကမိ။ တသ္မာ ယေန သော ဘဂဝတာ ဥပသင်္ကမန္တော ဝနသဏ္ဍော တေနုပသင်္ကမီတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ အပဟတ္တာတိ အပဟာရကော။ ဥပဟတ္တာတိ ဥပဟာရကော။ ပဋိသလ္လာနာ ဝုဋ္ဌိတောတိ ဖလသမာပတ္တိတော ဝုဋ္ဌိတော။
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၁၅။)֍ ဋီ ၁၄၉။ ယံ ဘဂဝါတိ ယသ္မိံ သမယေ ဘဂဝါ။ ဣင်္ဃာတိ အာဏတ္တိယံ နိပါတော။ အညထတ္တန္တိ စိတ္တဿ အညထတ္တံ။ တဉ္စ ခေါ န ဘဂဝန္တံ ပဋိစ္စ, ဧဝရူပံ ပန ပဏီတဘောဇနံ အလဘန္တာ ကထံ ယာပေဿာမာတိ ဧဝံ ပဏီတဘောဇနံ ပဋိစ္စ အဟောသီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဘူတပုဗ္ဗန္တိ ဣမိနာ ရတ္တိဘောဇနဿ ပဏီတဘာဝံ ဒဿေတိ။ သူပေယျန္တိ သူပေန ဥပနေတဗ္ဗံ မစ္ဆမံသကဠီရာဒိ။ သမဂ္ဂါ ဘုဉ္ဇိဿာမာတိ ဧကတော ဘုဉ္ဇိဿာမ။ သင်္ခတိယောတိ အဘိသင်္ခါရိကခါဒနီယာနိ။ သဗ္ဗာ တာ ရတ္တိန္တိ သဗ္ဗာ တာ သင်္ခတိယော ရတ္တိံယေဝ ဟောန္တိ, ဒိဝါ ပန အပ္ပါ ပရိတ္တာ ထောကိကာ ဟောန္တီတိ။ မနုဿာ ဟိ ဒိဝါ ယာဂုကဉ္ဇိယာဒီဟိ ယာပေတွာပိ ရတ္တိံ ယထာသတ္တိ ယထာပဏီတမေဝ ဘုဉ္ဇန္တိ။
ပုန ဘူတပုဗ္ဗန္တိ ဣမိနာ ရတ္တိ ဝိကာလဘောဇနေ အာဒီနဝံ ဒဿေတိ။ တတ္ထ အန္ဓကာရတိမိသာယန္တိ ဗဟလန္ဓကာရေ။ မာဏဝေဟီတိ စောရေဟိ။ ကတကမ္မေဟီတိ ကတစောရကမ္မေဟိ။ စောရာ ကိရ ကတကမ္မာ ယံ နေသံ ဒေဝတံ အာယာစိတွာ ကမ္မံ နိပ္ဖန္နံ, တဿ ဥပဟာရတ္ထာယ မနုဿေ မာရေတွာ ဂလလောဟိတာဒီနိ ဂဏှန္တိ။ တေ အညေသု မနုဿေသု မာရိယမာနေသု ကောလာဟလာ ဥပ္ပဇ္ဇိဿန္တိ, ပဗ္ဗဇိတံ ပရိယေသန္တော နာမ နတ္ထီတိ မညမာနာ ဘိက္ခူ ဂဟေတွာ မာရေန္တိ။ တံ သန္ဓာယေတံ ဝုတ္တံ။ အကတကမ္မေဟီတိ အဋဝိတော ဂါမံ အာဂမနကာလေ ကမ္မနိပ္ဖန္နတ္ထံ ပုရေတရံ ဗလိကမ္မံ ကာတုကာမေဟိ။ အသဒ္ဓမ္မေန နိမန္တေတီတိ ‘‘ဧဟိ ဘိက္ခု အဇ္ဇေကရတ္တိံ ဣဓေဝ ဘုဉ္ဇိတွာ ဣဓ ဝသိတွာ သမ္ပတ္တိံ အနုဘဝိတွာ သွေ ဂမိဿသီ’’တိ မေထုနဓမ္မေန နိမန္တေတိ။
ပုန ဘူတပုဗ္ဗန္တိ ဣမိနာ အတ္တနာ ဒိဋ္ဌကာရဏံ ကထေတိ။ ဝိဇ္ဇန္တရိကာယာတိ ဝိဇ္ဇုဝိဇ္ဇောတနက္ခဏေ။ ဝိဿရမကာသီတိ မဟာသဒ္ဒမကာသိ။ အဘုမ္မေတိ ဘူ’တိ ဝဍ္ဎိ, အဘူ’တိ အဝဍ္ဎိ, ဝိနာသော မယှန္တိ အတ္ထော။ ပိသာစော ဝတ မန္တိ ပိသာစော မံ ခါဒိတုံ အာဂတော ဝတ။ အာတုမာရီ မာတုမာရီတိ ဧတ္ထ အာတူတိ ပိတာ, မာတူတိ မာတာ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ယဿ ပိတာ ဝါ မာတာ ဝါ အတ္ထိ, တံ မာတာပိတရော အမှာကံ ပုတ္တကောတိ ယထာ တထာ ဝါ ဥပ္ပါဒေတွာ ယံကိဉ္စိ ခါဒနီယဘောဇနီယံ ဒတွာ ဧကသ္မိံ ဌာနေ သယာပေန္တိ။ သော ဧဝံ ရတ္တိံ ပိဏ္ဍာယ န စရတိ။ တုယှံ ပန မာတာပိတရော မတာ မညေ, တေန ဧဝံ စရသီတိ။
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၁၆။)֍ ဋီ ၁၅၀။ ဧဝမေဝါတိ ဧဝမေဝ ကိဉ္စိ အာနိသံသံ အပဿန္တာ နိက္ကာရဏေနေဝ။ ဧဝမာဟံသူတိ ဂရဟန္တော အာဟ။ တတ္ထ အာဟံသူတိ ဝဒန္တိ။ ကိံ ပနိမဿာတိ ဣမဿ အပ္ပမတ္တကဿ ဟေတု ကိံ ဝတ္တဗ္ဗံ နာမ, နနု အပဿန္တေန ဝိယ အသုဏန္တေန ဝိယ ဘဝိတဗ္ဗန္တိ။ ဩရမတ္တကဿာတိ ပရိတ္တမတ္တကဿ။ အဓိသလ္လိခတေဝါယန္တိ အယံ သမဏော နဝနီတံ ပိသန္တော ဝိယ ပဒုမနာဠသုတ္တံ ကကစေန ဩက္ကန္တန္တော ဝိယ အတိသလ္လေခတိ, အတိဝါယာမံ ကရောတိ။ သိက္ခာကာမာတိ သာရိပုတ္တမောဂ္ဂလ္လာနာဒယော ဝိယ သိက္ခာကာမာ, တေသု စ အပ္ပစ္စယံ ဥပဋ္ဌပေန္တိ။ တေသဉှိ ဧဝံ ဟောတိ ‘‘သစေ ဧတေ ‘အပ္ပမတ္တကမေတံ, ဟရထ ဘဂဝါ’တိ ဝဒေယျုံ, ကိံ သတ္ထာ န ဟရေယျ။ ဧဝံ ပန အဝတွာ ဘဂဝန္တံ ပရိဝါရေတွာ နိသိန္နာ ‘ဧဝံ ဘဂဝါ, သာဓု ဘဂဝါ, ပညပေထ ဘဂဝါ’တိ အတိရေကတရံ ဥဿာဟံ ပဋိလဘန္တီ’’တိ။ တသ္မာ တေသု အပ္ပစ္စယံ ဥပဋ္ဌပေန္တိ။
တေသန္တိ တေသံ ဧကစ္စာနံ မောဃပုရိသာနံ။ တန္တိ တံ အပ္ပမတ္တကံ ပဟာတဗ္ဗံ။ ထူလော ကလိင်္ဂရောတိ ဂလေ ဗဒ္ဓံ မဟာကဋ္ဌံ ဝိယ ဟောတိ။ လဋုကိကာ သကုဏိကာတိ စာတကသကုဏိကာ။ သာ ကိရ ရဝသတံ ရဝိတွာ နစ္စသတံ နစ္စိတွာ သကိံ ဂေါစရံ ဂဏှာတိ။ အာကာသတော ဘူမိယံ ပတိဋ္ဌိတံ ပန နံ ဒိသွာ ဝစ္ဆပါလကာဒယော ကီဠနတ္ထံ ပူတိလတာယ ဗန္ဓန္တိ။ တံ သန္ဓာယေတံ ဝုတ္တံ။ အာဂမေတီတိ ဥပေတိ။ တဉှိ တဿာတိ တံ ပူတိလတာဗန္ဓနံ တဿာ အပ္ပသရီရတာယ စေဝ အပ္ပထာမတာယ စ ဗလဝဗန္ဓနံ နာမ, မဟန္တံ နာဠိကေရရဇ္ဇု ဝိယ ဒုစ္ဆိဇ္ဇံ ဟောတိ။ တေသန္တိ တေသံ မောဃပုရိသာနံ သဒ္ဓါမန္ဒတာယ စ ပညာမန္ဒတာယ စ ဗလဝံ ဗန္ဓနံ နာမ, ဒုက္ကဋဝတ္ထုမတ္တကမ္ပိ မဟန္တံ ပါရာဇိကဝတ္ထု ဝိယ ဒုပ္ပဇဟံ ဟောတိ။
֍ ဋီ ၁၅၁။ သုက္ကပက္ခေ ပဟာတဗ္ဗဿာတိ ကိံ ဣမဿ အပ္ပမတ္တကဿ ပဟာတဗ္ဗဿ ဟေတု ဘဂဝတာ ဝတ္တဗ္ဗံ အတ္ထိ, ယဿ နော ဘဂဝါ ပဟာနမာဟ။ နနု ဧဝံ ဘဂဝတော အဓိပ္ပါယံ ဉတွာပိ ပဟာတဗ္ဗမေဝါတိ အတ္ထော။ အပ္ပေါဿုက္ကာတိ အနုဿုက္ကာ။ ပန္နလောမာတိ ပတိတလောမာ, န တဿ ပဟာတဗ္ဗဘယေန ဥဒ္ဓဂ္ဂလောမာ။ ပရဒတ္တဝုတ္တာတိ ပရေဟိ ဒိန္နဝုတ္တိနော, ပရတော လဒ္ဓေန ယာပေန္တာတိ အတ္ထော။ မိဂဘူတေန စေတသာ ဝိဟရန္တီတိ
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၁၇။)အပစ္စာသီသနပက္ခေ ဌိတာ ဟုတွာ ဝိဟရန္တိ။ မိဂေါ ဟိ ပဟာရံ လဘိတွာ မနုဿာဝါသံ ဂန္တွာ ဘေသဇ္ဇံ ဝါ ဝဏတေလံ ဝါ လဘိဿာမီတိ အဇ္ဈာသယံ အကတွာ ပဟာရံ လဘိတွာဝ အဂါမကံ အရညံ ပဝိသိတွာ ပဟဋဋ္ဌာနံ ဟေဋ္ဌာ ကတွာ နိပတိတွာ ဖာသုဘူတကာလေ ဥဋ္ဌာယ ဂစ္ဆတိ။ ဧဝံ မိဂါ အပစ္စာသီသနပက္ခေ ဌိတာ။ ဣဒံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ ‘‘မိဂဘူတေန စေတသာ ဝိဟရန္တီ’’တိ။ တဉှိ တဿာတိ တံ ဝရတ္တဗန္ဓနံ တဿ ဟတ္ထိနာဂဿ မဟာသရီရတာယ စေဝ မဟာထာမတာယ စ ဒုဗ္ဗလဗန္ဓနံ နာမ။ ပူတိလတာ ဝိယ သုဆိဇ္ဇံ ဟောတိ။ တေသံ တန္တိ တေသံ တံ ကုလပုတ္တာနံ သဒ္ဓါမဟန္တတာယ စ ပညာမဟန္တတာယ စ မဟန္တံ ပါရာဇိကဝတ္ထုပိ ဒုက္ကဋဝတ္ထုမတ္တကံ ဝိယ သုပ္ပဇဟံ ဟောတိ။
֍ ဋီ ၁၅၂။ ဒလိဒ္ဒေါတိ ဒါလိဒ္ဒိယေန သမန္နာဂတော။ အဿကောတိ နိဿကော။ အနာဠှိယောတိ အနဍ္ဎော။ အဂါရကန္တိ ခုဒ္ဒကဂေဟံ။ ဩလုဂ္ဂဝိလုဂ္ဂန္တိ ယဿ ဂေဟယဋ္ဌိယော ပိဋ္ဌိဝံသတော မုစ္စိတွာ မဏ္ဍလေ လဂ္ဂါ, မဏ္ဍလတော မုစ္စိတွာ ဘူမိယံ လဂ္ဂါ။ ကာကာတိဒါယိန္တိ ယတ္ထ ကိဉ္စိဒေဝ ဘုဉ္ဇိဿာမာတိ အန္တော နိသိန္နကာလေ ဝိသုံ ဒွါရကိစ္စံ နာမ နတ္ထိ, တတော တတော ကာကာ ပဝိသိတွာ ပရိဝါရေန္တိ။ သူရကာကာ ဟိ ပလာယနကာလေ စ ယထာသမ္မုခဋ္ဌာနေနေဝ နိက္ခမိတွာ ပလာယန္တိ။ နပရမရူပန္တိ န ပုညဝန္တာနံ ဂေဟံ ဝိယ ဥတ္တမရူပံ။ ခဋောပိကာတိ ဝိလီဝမဉ္စကော။ ဩလုဂ္ဂဝိလုဂ္ဂါတိ ဩဏတုဏ္ဏတာ။ ဓညသမဝါပကန္တိ ဓညဉ္စ သမဝါပကဉ္စ။ တတ္ထ ဓညံ နာမ ကုဒြူသကော။ သမဝါပကန္တိ လာဗုဗီဇကုမ္ဘဏ္ဍဗီဇကာဒိ ဗီဇဇာတံ။ နပရမရူပန္တိ ယထာ ပုညဝန္တာနံ ဂန္ဓသာလိဗီဇာဒိ ပရိသုဒ္ဓံ ဗီဇံ, န ဧဝရူပံ။ ဇာယိကာတိ ကပဏဇာယာ။ နပရမရူပါတိ ပစ္ဆိသီသာ လမ္ဗတ္ထနီ မဟောဒရာ ပိသာစာ ဝိယ ဗီဘစ္ဆာ။ သာမညန္တိ သမဏဘာဝေါ။ သော ဝတဿံ, ယောဟန္တိ သော ဝတာဟံ ပုရိသော နာမ အဿံ, ယော ကေသမဿုံ ဩဟာရေတွာ ပဗ္ဗဇေယျန္တိ။
သော န သက္ကုဏေယျာတိ သော ဧဝံ စိန္တေတွာပိ ဂေဟံ ဂန္တွာ – ‘‘ပဗ္ဗဇ္ဇာ နာမ လာဘဂရုကာ ဒုက္ကရာ ဒုရာသဒါ, သတ္တပိ အဋ္ဌပိ ဂါမေ ပိဏ္ဍာယ စရိတွာ ယထာဓောတေနေဝ ပတ္တေန အာဂန္တဗ္ဗမ္ပိ ဟောတိ, ဧဝံ ယာပေတုံ
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၁၈။)အသက္ကောန္တဿ မေ ပုန အာဂတဿ ဝသနဋ္ဌာနံ ဣစ္ဆိတဗ္ဗံ, တိဏဝလ္လိဒဗ္ဗသမ္ဘာရာ နာမ ဒုဿမောဓာနိယာ, ကိန္တိ ကရောမီ’’တိ ဝီမံသတိ။ အထဿ တံ အဂါရကံ ဝေဇယန္တပါသာဒေါ ဝိယ ဥပဋ္ဌာတိ။ အထဿ ခဋောပိကံ ဩလောကေတွာ – ‘‘မယိ ဂတေ ဣမံ ဝိသင်္ခရိတွာ ဥဒ္ဓနာလာတံ ကရိဿန္တိ, ပုန အဋ္ဋနိပါဒဝိလီဝါဒီနိ လဒ္ဓဗ္ဗာနိ ဟောန္တိ, ကိန္တိ ကရိဿာမီ’’တိ စိန္တေတိ။ အထဿ သာ သိရိသယနံ ဝိယ ဥပဋ္ဌာတိ။ တတော ဓညကုမ္ဘိံ ဩလောကေတွာ – ‘‘မယိ ဂတေ အယံ ဃရဏီ ဣမံ ဓညံ တေန တေန သဒ္ဓိံ ဘုဉ္ဇိဿတိ။ ပုန အာဂတေန ဇီဝိတဝုတ္တိ နာမ လဒ္ဓဗ္ဗာ ဟောတိ, ကိန္တိ ကရိဿာမီ’’တိ စိန္တေတိ။ အထဿ သာ အဍ္ဎတေဠသာနိ ကောဋ္ဌာဂါရသတာနိ ဝိယ ဥပဋ္ဌာတိ။ တတော မာတုဂါမံ ဩလောကေတွာ – ‘‘မယိ ဂတေ ဣမံ ဟတ္ထိဂေါပကော ဝါ အဿဂေါပကော ဝါ ယော ကောစိ ပလောဘေဿတိ, ပုန အာဂတေန ဘတ္တပါစိကာ နာမ လဒ္ဓဗ္ဗာ ဟောတိ, ကိန္တိ ကရိဿာမီ’’တိ စိန္တေတိ။ အထဿ သာ ရူပိနီ ဒေဝီ ဝိယ ဥပဋ္ဌာတိ။ ဣဒံ သန္ဓာယ ‘‘သော န သက္ကုဏေယျာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။
֍ ဋီ ၁၅၃။ နိက္ခဂဏာနန္တိ သုဝဏ္ဏနိက္ခသတာနံ။ စယောတိ သန္တာနတော ကတသန္နိစယော။ ဓညဂဏာနန္တိ ဓညသကဋသတာနံ။
֍ ဋီ ၁၅၄။ စတ္တာရောမေ, ဥဒါယိ, ပုဂ္ဂလာတိ ဣဓ ကိံ ဒဿေတိ? ဟေဋ္ဌာ ‘‘တေ တဉ္စေဝ ပဇဟန္တိ, တေ တဉ္စေဝ နပ္ပဇဟန္တီ’’တိ ပဇဟနကာ စ အပ္ပဇဟနကာ စ ရာသိဝသေန ဒဿိတာ, န ပါဋိယေက္ကံ ဝိဘတ္တာ။ ဣဒါနိ ယထာ နာမ ဒဗ္ဗသမ္ဘာရတ္ထံ ဂတော ပုရိသော ပဋိပါဋိယာ ရုက္ခေ ဆိန္ဒိတွာ ပုန နိဝတ္တိတွာ ဝင်္ကဉ္စ ပဟာယ ကမ္မေ ဥပနေတဗ္ဗယုတ္တကမေဝ ဂဏှာတိ, ဧဝမေဝ အပ္ပဇဟနကေ ဆဍ္ဍေတွာ အဗ္ဗောဟာရိကေ ကတွာ ပဇဟနကပုဂ္ဂလာ စတ္တာရော ဟောန္တီတိ ဒဿေတုံ ဣမံ ဒေသနံ အာရဘိ။
ဥပဓိပဟာနာယာတိ ခန္ဓုပဓိကိလေသုပဓိအဘိသင်္ခါရုပဓိကာမဂုဏူပဓီတိ ဣမေသံ ဥပဓီနံ ပဟာနာယ။ ဥပဓိပဋိသံယုတ္တာတိ ဥပဓိအနုဓာဝနကာ။ သရသင်္ကပ္ပါတိ ဧတ္ထ သရန္တိ ဓာဝန္တီတိ သရာ။ သင်္ကပ္ပေန္တီတိ သင်္ကပ္ပါ။ ပဒဒွယေနပိ ဝိတက္ကာယေဝ ဝုတ္တာ။ သမုဒါစရန္တီတိ အဘိဘဝန္တိ အဇ္ဈောတ္ထရိတွာ ဝတ္တန္တိ။ သံယုတ္တောတိ ကိလေသေဟိ သံယုတ္တော။ ဣန္ဒြိယဝေမတ္တတာတိ
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၁၉။)ဣန္ဒြိယနာနတ္တတာ။ ကဒါစိ ကရဟစီတိ ဗဟုကာလံ ဝီတိဝတ္တေတွာ။ သတိသမ္မောသာတိ သတိသမ္မောသေန။ နိပါတောတိ အယောကဋာဟမှိ ပတနံ။ ဧတ္တာဝတာ ‘‘နပ္ပဇဟတိ, ပဇဟတိ, ခိပ္ပံ ပဇဟတီ’’တိ တယော ရာသယော ဒဿိတာ။ တေသု စတ္တာရော ဇနာ နပ္ပဇဟန္တိ နာမ, စတ္တာရော ပဇဟန္တိ နာမ, စတ္တာရော ခိပ္ပံ ပဇဟန္တိ နာမ။
တတ္ထ ပုထုဇ္ဇနော သောတာပန္နော သကဒါဂါမီ အနာဂါမီတိ ဣမေ စတ္တာရော ဇနာ နပ္ပဇဟန္တိ နာမ။ ပုထုဇ္ဇနာဒယော တာဝ မာ ပဇဟန္တု, အနာဂါမီ ကထံ န ပဇဟတီတိ? သောပိ ဟိ ယာဝဒေဝဿ ဘဝလောဘော အတ္ထိ, တာဝ အဟောသုခံ အဟောသုခန္တိ အဘိနန္ဒတိ။ တသ္မာ နပ္ပဇဟတိ နာမ။ ဧတေယေဝ ပန စတ္တာရော ဇနာ ပဇဟန္တိ နာမ။ သောတာပန္နာဒယော တာဝ ပဇဟန္တု, ပုထုဇ္ဇနော ကထံ ပဇဟတီတိ? အာရဒ္ဓဝိပဿကော ဟိ သတိသမ္မောသေန သဟသာ ကိလေသေ ဥပ္ပန္နေ ‘‘မာဒိသဿ နာမ ဘိက္ခုနော ကိလေသော ဥပ္ပန္နော’’တိ သံဝေဂံ ကတွာ ဝီရိယံ ပဂ္ဂယှ ဝိပဿနံ ဝဍ္ဎေတွာ မဂ္ဂေန ကိလေသေ သမုဂ္ဃါတေတိ။ ဣတိ သော ပဇဟတိ နာမ။ တေယေဝ စတ္တာရော ခိပ္ပံ ပဇဟန္တိ နာမ။ တတ္ထ ဣမသ္မိံ သုတ္တေ, မဟာဟတ္ထိပဒေါပမေ (မ။ နိ။ ၁။၂၈၈ အာဒယော), ဣန္ဒြိယဘာဝနေတိ (မ။ နိ။ ၃။၄၅၃ အာဒယော) ဣမေသု သုတ္တေသု ကိဉ္စာပိ တတိယဝါရော ဂဟိတော, ပဉှော ပန ဒုတိယဝါရေနေဝ ကထိတောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။
ဥပဓိ ဒုက္ခဿ မူလန္တိ ဧတ္ထ ပဉ္စ ခန္ဓာ ဥပဓိ နာမ။ တံ ဒုက္ခဿ မူလန္တိ ဣတိ ဝိဒိတွာ ကိလေသုပဓိနာ နိရုပဓိ ဟောတိ, နိဂ္ဂဟဏော နိတဏှောတိ အတ္ထော။ ဥပဓိသင်္ခယေ ဝိမုတ္တောတိ တဏှက္ခယေ နိဗ္ဗာနေ အာရမ္မဏတော ဝိမုတ္တော။
֍ ဋီ ၁၅၅။ ဧဝံ စတ္တာရော ပုဂ္ဂလေ ဝိတ္ထာရေတွာ ဣဒါနိ ယေ ပဇဟန္တိ, တေ ‘‘ဣမေ နာမ ဧတ္တကေ ကိလေသေ ပဇဟန္တိ’’။ ယေ နပ္ပဇဟန္တိ, တေပိ ‘‘ဣမေ နာမ ဧတ္တကေ ကိလေသေ နပ္ပဇဟန္တီ’’တိ ဒဿေတုံ ပဉ္စ ခေါ ဣမေ ဥဒါယိ ကာမဂုဏာတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ မိဠှသုခန္တိ အသုစိသုခံ။ အနရိယသုခန္တိ အနရိယေဟိ သေဝိတသုခံ။ ဘာယိတဗ္ဗန္တိ ဧတဿ သုခဿ ပဋိလာဘတောပိ ဝိပါကတောပိ ဘာယိတဗ္ဗံ။ နေက္ခမ္မသုခန္တိ ကာမတော နိက္ခန္တသုခံ။ ပဝိဝေကသုခန္တိ ဂဏတောပိ ကိလေသတောပိ ပဝိဝိတ္တသုခံ။ ဥပသမသုခန္တိ ရာဂါဒိဝူပသမတ္ထာယ သုခံ။ သမ္ဗောဓသုခန္တိ မဂ္ဂသင်္ခါတဿ သမ္ဗောဓဿ
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၂၀။)နိဗ္ဗတ္တနတ္ထာယ သုခံ။ န ဘာယိတဗ္ဗန္တိ ဧတဿ သုခဿ ပဋိလာဘတောပိ ဝိပါကတောပိ န ဘာယိတဗ္ဗံ, ဘာဝေတဗ္ဗမေဝေတံ။
֍ ဋီ ၁၅၆။ ဣဉ္ဇိတသ္မိံ ဝဒါမီတိ ဣဉ္ဇနံ စလနံ ဖန္ဒနန္တိ ဝဒါမိ။ ကိဉ္စ တတ္ထ ဣဉ္ဇိတသ္မိန္တိ ကိဉ္စ တတ္ထ ဣဉ္ဇိတံ။ ဣဒံ တတ္ထ ဣဉ္ဇိတသ္မိန္တိ ယေ ဧတေ အနိရုဒ္ဓါ ဝိတက္ကဝိစာရာ, ဣဒံ တတ္ထ ဣဉ္ဇိတံ။ ဒုတိယတတိယဇ္ဈာနေသုပိ ဧသေဝ နယော။ အနိဉ္ဇိတသ္မိံ ဝဒါမီတိ ဣဒံ စတုတ္ထဇ္ဈာနံ အနိဉ္ဇနံ အစလနံ နိပ္ဖန္ဒနန္တိ ဝဒါမိ။
အနလန္တိ ဝဒါမီတိ အကတ္တဗ္ဗအာလယန္တိ ဝဒါမိ, တဏှာလယော ဧတ္ထ န ဥပ္ပါဒေတဗ္ဗောတိ ဒဿေတိ။ အထ ဝါ အနလံ အပရိယတ္တံ, န ဧတ္တာဝတာ အလမေတန္တိ သန္နိဋ္ဌာနံ ကာတဗ္ဗန္တိ ဝဒါမိ။ နေဝသညာနာသညာယတနဿာပီတိ ဧဝရူပါယပိ သန္တာယ သမာပတ္တိယာ ပဟာနမေဝ ဝဒါမိ။ အဏုံ ဝါ ထူလံ ဝါတိ ခုဒ္ဒကံ ဝါ မဟန္တံ ဝါ အပ္ပသာဝဇ္ဇံ ဝါ မဟာသာဝဇ္ဇံ ဝါ။ သေသံ သဗ္ဗတ္ထ ဥတ္တာနမေဝ။ ဒေသနာ ပန နေယျပုဂ္ဂလဿ ဝသေန အရဟတ္တနိကူဋေနေဝ နိဋ္ဌာပိတာတိ။
ပပဉ္စသူဒနိယာ မဇ္ဈိမနိကာယဋ္ဌကထာယ
လဋုကိကောပမသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၇။ စာတုမသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၅၇။ ဧဝံ မေ သုတန္တိ စာတုမသုတ္တံ။ တတ္ထ စာတုမာယန္တိ ဧဝံနာမကေ ဂါမေ။ ပဉ္စမတ္တာနိ ဘိက္ခုသတာနီတိ အဓုနာ ပဗ္ဗဇိတာနံ ဘိက္ခူနံ ပဉ္စ သတာနိ။ ထေရာ ကိရ စိန္တေသုံ – ‘‘ဣမေ ကုလပုတ္တာ ဒသဗလံ အဒိသွာဝ ပဗ္ဗဇိတာ, ဧတေသံ ဘဂဝန္တံ ဒဿေဿာမ, ဘဂဝတော သန္တိကေ ဓမ္မံ သုတွာ အတ္တနော အတ္တနော ယထာဥပနိဿယေန ပတိဋ္ဌဟိဿန္တီ’’တိ။ တသ္မာ တေ ဘိက္ခူ ဂဟေတွာ အာဂတာ။ ပဋိသမ္မောဒမာနာတိ ‘‘ကစ္စာဝုသော, ခမနီယ’’န္တိအာဒိံ ပဋိသန္ထာရကထံ ကုရုမာနာ။ သေနာသနာနိ ပညာပယမာနာတိ အတ္တနော အတ္တနော အာစရိယုပဇ္ဈာယာနံ ဝသနဋ္ဌာနာနိ ပုစ္ဆိတွာ ဒွါရဝါတပါနာနိ ဝိဝရိတွာ မဉ္စပီဌကဋသာရကာဒီနိ နီဟရိတွာ ပပ္ဖေါဋေတွာ ယထာဋ္ဌာနေ သဏ္ဌာပယမာနာ။ ပတ္တစီဝရာနိ ပဋိသာမယမာနာတိ, ဘန္တေ,
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၂၁။)ဣဒံ မေ ပတ္တံ ဌပေထ, ဣဒံ စီဝရံ, ဣဒံ ထာလကံ, ဣဒံ ဥဒကတုမ္ဗံ, ဣမံ ကတ္တရယဋ္ဌိန္တိ ဧဝံ သမဏပရိက္ခာရေ သင်္ဂေါပယမာနာ။
ဥစ္စာသဒ္ဒါ မဟာသဒ္ဒါတိ ဥဒ္ဓံ ဥဂ္ဂတတ္တာ ဥစ္စံ, ပတ္ထဋတ္တာ မဟန္တံ အဝိနိဗ္ဘောဂသဒ္ဒံ ကရောန္တာ။ ကေဝဋ္ဋာ မညေ မစ္ဆဝိလောပေတိ ကေဝဋ္ဋာနံ မစ္ဆပစ္ဆိဌပိတဋ္ဌာနေ မဟာဇနော သန္နိပတိတွာ – ‘‘ဣဓ အညံ ဧကံ မစ္ဆံ ဒေဟိ, ဧကံ မစ္ဆဖာလံ ဒေဟိ, ဧတဿ တေ မဟာ ဒိန္နော, မယှံ ခုဒ္ဒကော’’တိ ဧဝံ ဥစ္စာသဒ္ဒံ မဟာသဒ္ဒံ ကရောန္တိ။ တံ သန္ဓာယေတံ ဝုတ္တံ။ မစ္ဆဂဟဏတ္ထံ ဇာလေ ပက္ခိတ္တေပိ တသ္မိံ ဌာနေ ကေဝဋ္ဋာ စေဝ အညေ စ ‘‘ပဝိဋ္ဌော န ပဝိဋ္ဌော, ဂဟိတော န ဂဟိတော’’တိ မဟာသဒ္ဒံ ကရောန္တိ။ တမ္ပိ သန္ဓာယေတံ ဝုတ္တံ။ ပဏာမေမီတိ နီဟရာမိ။ န ဝေါ မမ သန္တိကေ ဝတ္ထဗ္ဗန္တိ တုမှေ မာဒိသဿ ဗုဒ္ဓဿ ဝသနဋ္ဌာနံ အာဂန္တွာ ဧဝံ မဟာသဒ္ဒံ ကရောထ, အတ္တနော ဓမ္မတာယ ဝသန္တာ ကိံ နာမ သာရုပ္ပံ ကရိဿထ, တုမှာဒိသာနံ မမ သန္တိကေ ဝသနကိစ္စံ နတ္ထီတိ ဒီပေတိ။ တေသု ဧကဘိက္ခုပိ ‘‘ဘဂဝါ တုမှေ မဟာသဒ္ဒမတ္တကေန အမှေ ပဏာမေထာ’’တိ ဝါ အညံ ဝါ ကိဉ္စိ ဝတ္တုံ နာသက္ခိ, သဗ္ဗေ ဘဂဝတော ဝစနံ သမ္ပဋိစ္ဆန္တာ ‘‘ဧဝံ, ဘန္တေ,’’တိ ဝတွာ နိက္ခမိံသု။ ဧဝံ ပန တေသံ အဟောသိ ‘‘မယံ သတ္ထာရံ ပဿိဿာမ, ဓမ္မကထံ သောဿာမ, သတ္ထု သန္တိကေ ဝသိဿာမာတိ အာဂတာ။ ဧဝရူပဿ ပန ဂရုနော သတ္ထု သန္တိကံ အာဂန္တွာ မဟာသဒ္ဒံ ကရိမှာ, အမှာကမေဝ ဒေါသောယံ, ပဏာမိတမှာ, န နော လဒ္ဓံ ဘဂဝတော သန္တိကေ ဝတ္ထုံ, န သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏသရီရံ ဩလောကေတုံ, န မဓုရဿရေန ဓမ္မံ သောတု’’န္တိ။ တေ ဗလဝဒေါမနဿဇာတာ ဟုတွာ ပက္ကမိံသု။
֍ ဋီ ၁၅၈။ တေနုပသင်္ကမိံသူတိ တေ ကိရ သကျာ အာဂမနသမယေပိ တေ ဘိက္ခူ တတ္ထေဝ နိသိန္နာ ပဿိံသု။ အထ နေသံ ဧတဒဟောသိ – ‘‘ကိံ နု ခေါ ဧတေ ဘိက္ခူ ပဝိသိတွာဝ ပဋိနိဝတ္တာ, ဇာနိဿာမ တံ ကာရဏ’’န္တိ စိန္တေတွာ ယေန တေ ဘိက္ခူ တေနုပသင်္ကမိံသု။ ဟန္ဒာတိ ဝဝဿဂ္ဂတ္ထေ နိပါတော။ ကဟံ ပန တုမှေတိ တုမှေ ဣဒါနေဝ အာဂန္တွာ ကဟံ ဂစ္ဆထ, ကိံ တုမှာကံ ကောစိ ဥပဒ္ဒဝေါ, ဥဒါဟု ဒသဗလဿာတိ? တေသံ ပန ဘိက္ခူနံ, – ‘‘အာဝုသော, မယံ ဘဂဝန္တံ ဒဿနာယ အာဂတာ, ဒိဋ္ဌော နော ဘဂဝါ, ဣဒါနိ အတ္တနော ဝသနဋ္ဌာနံ ဂစ္ဆာမာ’’တိ ကိဉ္စာပိ ဧဝံ ဝစနပရိဟာရော အတ္ထိ, ဧဝရူပံ ပန
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၂၂။)လေသကပ္ပံ အကတွာ ယထာဘူတမေဝ အာရောစေတွာ ဘဂဝတာ ခေါ, အာဝုသော, ဘိက္ခုသံဃော ပဏာမိတောတိ အာဟံသု။ တေ ပန ရာဇာနော သာသနေ ဓုရဝဟာ, တသ္မာ စိန္တေသုံ – ‘‘ဒွီဟိ အဂ္ဂသာဝကေဟိ သဒ္ဓိံ ပဉ္စသု ဘိက္ခုသတေသု ဂစ္ဆန္တေသု ဘဂဝတော ပါဒမူလံ ဝိဂစ္ဆိဿတိ, ဣမေသံ နိဝတ္တနာကာရံ ကရိဿာမာ’’တိ။ ဧဝံ စိန္တေတွာ တေန ဟာယသ္မန္တောတိအာဒိမာဟံသု။ တေသုပိ ဘိက္ခူသု ‘‘မယံ မဟာသဒ္ဒမတ္တကေန ပဏာမိတာ, န မယံ ဇီဝိတုံ အသက္ကောန္တာ ပဗ္ဗဇိတာ’’တိ ဧကဘိက္ခုပိ ပဋိပ္ဖရိတော နာမ နာဟောသိ, သဗ္ဗေ ပန သမကံယေဝ, ‘‘ဧဝမာဝုသော,’’တိ သမ္ပဋိစ္ဆိံသု။
֍ ဋီ ၁၅၉။ အဘိနန္ဒတူတိ ဘိက္ခုသံဃဿ အာဂမနံ ဣစ္ဆန္တော အဘိနန္ဒတု။ အဘိဝဒတူတိ ဧတု ဘိက္ခုသံဃောတိ ဧဝံ စိတ္တံ ဥပ္ပါဒေန္တော အဘိဝဒတု။ အနုဂ္ဂဟိတောတိ အာမိသာနုဂ္ဂဟေန စ ဓမ္မာနုဂ္ဂဟေန စ အနုဂ္ဂဟိတော။ အညထတ္တန္တိ ဒသဗလဿ ဒဿနံ န လဘာမာတိ ပသာဒညထတ္တံ ဘဝေယျ။ ဝိပရိဏာမောတိ ပသာဒညထတ္တေန ဝိဗ္ဘမန္တာနံ ဝိပရိဏာမညထတ္တံ ဘဝေယျ။ ဗီဇာနံ တရုဏာနန္တိ တရုဏသဿာနံ။ သိယာ အညထတ္တန္တိ ဥဒကဝါရကာလေ ဥဒကံ အလဘန္တာနံ မိလာတဘာဝေန အညထတ္တံ ဘဝေယျ, သုဿိတွာ မိလာတဘာဝံ အာပဇ္ဇနေန ဝိပရိဏာမော ဘဝေယျ။ ဝစ္ဆကဿ ပန ခီရပိပါသာယ သုဿနံ အညထတ္တံ နာမ, သုဿိတွာ ကာလကိရိယာ ဝိပရိဏာမော နာမ။
֍ ဋီ ၁၆၀။ ပသာဒိတော ဘဂဝါတိ ထေရော ကိရ တတ္ထ နိသိန္နောဝ ဒိဗ္ဗစက္ခုနာ ဗြဟ္မာနံ အာဂတံ အဒ္ဒသ, ဒိဗ္ဗာယ သောတဓာတုယာ စ အာယာစနသဒ္ဒံ သုဏိ, စေတောပရိယဉာဏေန ဘဂဝတော ပသန္နဘာဝံ အညာသိ။ တသ္မာ – ‘‘ကဉ္စိ ဘိက္ခုံ ပေသေတွာ ပက္ကောသိယမာနာနံ ဂမနံ နာမ န ဖာသုကံ, ယာဝ သတ္ထာ န ပေသေတိ, တာဝဒေဝ ဂမိဿာမာ’’တိ မညမာနော ဧဝမာဟ။ အပ္ပေါဿုက္ကောတိ အညေသု ကိစ္စေသု အနုဿုက္ကော ဟုတွာ။ ဒိဋ္ဌဓမ္မသုခဝိဟာရန္တိ ဖလသမာပတ္တိဝိဟာရံ အနုယုတ္တော မညေ ဘဂဝါ ဝိဟရိတုကာမော, သော ဣဒါနိ ယထာရုစိယာ ဝိဟရိဿတီတိ ဧဝံ မေ အဟောသီတိ ဝဒတိ။ မယမ္ပိ ဒါနီတိ မယံ ပရံ ဩဝဒမာနာ ဝိဟာရတော နိက္ကဍ္ဎိတာ, ကိံ အမှာကံ ပရောဝါဒေန။ ဣဒါနိ မယမ္ပိ ဒိဋ္ဌဓမ္မသုခဝိဟာရေနေဝ ဝိဟရိဿာမာတိ ဒီပေတိ။ ထေရော ဣမသ္မိံ ဌာနေ ဝိရဒ္ဓေါ အတ္တနော ဘာရဘာဝံ န အညာသိ။ အယဉှိ ဘိက္ခုသံဃော ဒွိန္နမ္ပိ မဟာထေရာနံ ဘာရော,
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၂၃။)တေန နံ ပဋိသေဓေန္တော ဘဂဝါ အာဂမေဟီတိအာဒိမာဟ။ မဟာမောဂ္ဂလ္လာနတ္ထေရော ပန အတ္တနော ဘာရဘာဝံ အညာသိ။ တေနဿ ဘဂဝါ သာဓုကာရံ အဒါသိ။
֍ ဋီ ၁၆၁။ စတ္တာရိမာနိ, ဘိက္ခဝေတိ ကသ္မာ အာရဘိ? ဣမသ္မိံ သာသနေ စတ္တာရိ ဘယာနိ။ ယော တာနိ အဘီတော ဟောတိ, သော ဣမသ္မိံ သာသနေ ပတိဋ္ဌာတုံ သက္ကောတိ။ ဣတရော ပန န သက္ကောတီတိ ဒဿေတုံ ဣမံ ဒေသနံ အာရဘိ။ တတ္ထ ဥဒကောရောဟန္တေတိ ဥဒကံ ဩရောဟန္တေ ပုဂ္ဂလေ။ ကုမ္ဘီလဘယန္တိ သုံသုမာရဘယံ။ သုသုကာဘယန္တိ စဏ္ဍမစ္ဆဘယံ။
֍ ဋီ ၁၆၂။ ကောဓုပါယာသဿေတံ အဓိဝစနန္တိ ယထာ ဟိ ဗာဟိရံ ဥဒကံ ဩတိဏ္ဏော ဦမီသု ဩသီဒိတွာ မရတိ, ဧဝံ ဣမသ္မိံ သာသနေ ကောဓုပါယာသေ ဩသီဒိတွာ ဝိဗ္ဘမတိ။ တသ္မာ ကောဓုပါယာသော ‘‘ဦမိဘယ’’န္တိ ဝုတ္တော။
֍ ဋီ ၁၆၃။ ဩဒရိကတ္တဿေတံ အဓိဝစနန္တိ ယထာ ဟိ ဗာဟိရံ ဥဒကံ ဩတိဏ္ဏော ကုမ္ဘီလေန ခါဒိတော မရတိ, ဧဝံ ဣမသ္မိံ သာသနေ ဩဒရိကတ္တေန ခါဒိတော ဝိဗ္ဘမတိ။ တသ္မာ ဩဒရိကတ္တံ ‘‘ကုမ္ဘီလဘယ’’န္တိ ဝုတ္တံ။
֍ ဋီ ၁၆၄။ အရက္ခိတေနေဝ ကာယေနာတိ သီသပ္ပစာလကာဒိကရဏေန အရက္ခိတကာယော ဟုတွာ။ အရက္ခိတာယ ဝါစာယာတိ ဒုဋ္ဌုလ္လဘာသနာဒိဝသေန အရက္ခိတဝါစော ဟုတွာ။ အနုပဋ္ဌိတာယ သတိယာတိ ကာယဂတာသတိံ အနုပဋ္ဌာပေတွာ။ အသံဝုတေဟီတိ အပိဟိတေဟိ။ ပဉ္စန္နေတံ ကာမဂုဏာနံ အဓိဝစနန္တိ ယထာ ဟိ ဗာဟိရံ ဥဒကံ ဩတိဏ္ဏော အာဝဋ္ဋေ နိမုဇ္ဇိတွာ မရတိ, ဧဝံ ဣမသ္မိံ သာသနေ ပဗ္ဗဇိတော ပဉ္စကာမဂုဏာဝဋ္ဋေ နိမုဇ္ဇိတွာ ဝိဗ္ဘမတိ။ တသ္မာ ပဉ္စ ကာမဂုဏာ ‘‘အာဝဋ္ဋဘယ’’န္တိ ဝုတ္တာ။
֍ ဋီ ၁၆၅။ အနုဒ္ဓံသေတီတိ ကိလမေတိ မိလာပေတိ။ ရာဂါနုဒ္ဓံသေနာတိ ရာဂါနုဒ္ဓံသိတေန။ မာတုဂါမဿေတံ အဓိဝစနန္တိ ယထာ ဟိ ဗာဟိရံ ဥဒကံ ဩတိဏ္ဏော စဏ္ဍမစ္ဆံ အာဂမ္မ လဒ္ဓပ္ပဟာရော မရတိ, ဧဝံ ဣမသ္မိံ သာသနေ မာတုဂါမံ အာဂမ္မ ဥပ္ပန္နကာမရာဂေါ ဝိဗ္ဘမတိ။ တသ္မာ မာတုဂါမော ‘‘သုသုကာဘယ’’န္တိ ဝုတ္တော။
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၂၄။)ဣမာနိ ပန စတ္တာရိ ဘယာနိ ဘာယိတွာ ယထာ ဥဒကံ အနောရောဟန္တဿ ဥဒကံ နိဿာယ အာနိသံသော နတ္ထိ, ဥဒကပိပါသာယ ပိပါသိတော စ ဟောတိ ရဇောဇလ္လေန ကိလိဋ္ဌသရီရော စ, ဧဝမေဝံ ဣမာနိ စတ္တာရိ ဘယာနိ ဘာယိတွာ သာသနေ အပဗ္ဗဇန္တဿာပိ ဣမံ သာသနံ နိဿာယ အာနိသံသော နတ္ထိ, တဏှာပိပါသာယ ပိပါသိတော စ ဟောတိ ကိလေသရဇေန သံကိလိဋ္ဌစိတ္တော စ။ ယထာ ပန ဣမာနိ စတ္တာရိ ဘယာနိ အဘာယိတွာ ဥဒကံ ဩရောဟန္တဿ ဝုတ္တပ္ပကာရော အာနိသံသော ဟောတိ, ဧဝံ ဣမာနိ အဘာယိတွာ သာသနေ ပဗ္ဗဇိတဿာပိ ဝုတ္တပ္ပကာရော အာနိသံသော ဟောတိ။ ထေရော ပနာဟ – ‘‘စတ္တာရိ ဘယာနိ ဘာယိတွာ ဥဒကံ အနောတရန္တော သောတံ ဆိန္ဒိတွာ ပရတီရံ ပါပုဏိတုံ န သက္ကောတိ, အဘာယိတွာ ဩတရန္တော သက္ကောတိ, ဧဝမေဝံ ဘာယိတွာ သာသနေ အပဗ္ဗဇန္တောပိ တဏှာသောတံ ဆိန္ဒိတွာ နိဗ္ဗာနပါရံ ဒဋ္ဌုံ န သက္ကောတိ, အဘာယိတွာ ပဗ္ဗဇန္တော ပန သက္ကောတီ’’တိ။ သေသံ သဗ္ဗတ္ထ ဥတ္တာနမေဝ။ အယံ ပန ဒေသနာ နေယျပုဂ္ဂလဿ ဝသေန နိဋ္ဌာပိတာတိ။
ပပဉ္စသူဒနိယာ မဇ္ဈိမနိကာယဋ္ဌကထာယ
စာတုမသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၈။ နဠကပါနသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၆၆။ ဧဝံ မေ သုတန္တိ နဠကပါနသုတ္တံ။ တတ္ထ နဠကပါနေတိ ဧဝံနာမကေ ဂါမေ။ ပုဗ္ဗေ ကိရ အမှာကံ ဗောဓိသတ္တော ဝါနရယောနိယံ နိဗ္ဗတ္တော, မဟာကာယော ကပိရာဇာ အနေကဝါနရသဟဿပရိဝုတော ပဗ္ဗတပါဒေ ဝိစရတိ။ ပညဝါ ခေါ ပန ဟောတိ မဟာပုညော။ သော ပရိသံ ဧဝံ ဩဝဒတိ – ‘‘ဣမသ္မိံ ပဗ္ဗတပါဒေ တာတာ, ဝိသဖလာနိ နာမ ဟောန္တိ, အမနုဿပရိဂ္ဂဟိတာ ပေါက္ခရဏိယော နာမ ဟောန္တိ, တုမှေ ပုဗ္ဗေ ခါဒိတပုဗ္ဗာနေဝ ဖလာနိ ခါဒထ, ပီတပုဗ္ဗာနေဝ ပါနီယာနိ စ ပိဝထ, ဧတ္ထ ဝေါ မံ ပဋိပုစ္ဆိတဗ္ဗကိစ္စံ နတ္ထိ, အခါဒိတပုဗ္ဗာနိ ပန ဖလာနိ အပီတပုဗ္ဗာနိ စ ပါနီယာနိ မံ အပုစ္ဆိတွာ မာ ခါဒိတ္ထ မာ ပိဝိတ္ထာ’’တိ။
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၂၅။)တေ ဧကဒိဝသံ စရမာနာ အညံ ပဗ္ဗတပါဒံ ဂန္တွာ ဂေါစရံ ဂဟေတွာ ပါနီယံ ဩလောကေန္တာ ဧကံ အမနုဿပရိဂ္ဂဟိတံ ပေါက္ခရဏိံ ဒိသွာ သဟသာ အပိဝိတွာ သမန္တာ ပရိဝါရေတွာ မဟာသတ္တဿ အာဂမနံ ဩလောကယမာနာ နိသီဒိံသု။ မဟာသတ္တော အာဂန္တွာ ‘‘ကိံ တာတာ ပါနီယံ န ပိဝထာ’’တိ အာဟ။ တုမှာကံ အာဂမနံ ဩလောကေမာတိ။ သာဓု တာတာတိ သမန္တာ ပဒံ ပရိယေသမာနော ဩတိဏ္ဏပဒံယေဝ အဒ္ဒသ, န ဥတ္တိဏ္ဏပဒံ, ဒိသွာ သပရိဿယာတိ အညာသိ။ တာဝဒေဝ စ တတ္ထ အဘိနိဗ္ဗတ္တအမနုဿော ဥဒကံ ဒွေဓာ ကတွာ ဥဋ္ဌာသိ သေတမုခေါ နီလကုစ္ဆိ ရတ္တဟတ္ထပါဒေါ မဟာဒါဌိကော ဝင်္ကဒါဌော ဝိရူပေါ ဗီဘစ္ဆော ဥဒကရက္ခသော။ သော ဧဝမာဟ – ‘‘ကသ္မာ ပါနီယံ န ပိဝထ, မဓုရံ ဥဒကံ ပိဝထ, ကိံ တုမှေ ဧတဿ ဝစနံ သုဏာထာ’’တိ? မဟာသတ္တော အာဟ – ‘‘တွံ ဣဓ အဓိဝတ္ထော အမနုဿော’’တိ? အာမာဟန္တိ။ တွံ ဣဓ ဩတိဏ္ဏေ လဘသီတိ? အာမ လဘာမိ, တုမှေ ပန သဗ္ဗေ ခါဒိဿာမီတိ။ န သက္ခိဿသိ, ယက္ခာတိ။ ပါနီယံ ပန ပိဝိဿထာတိ? အာမ ပိဝိဿာမာတိ။ ဧဝံ သန္တေ ဧကောပိ ဝေါ န မုစ္စိဿတီတိ။ ပါနီယဉ္စ ပိဝိဿာမ, န စ တေ ဝသံ ဂမိဿာမာတိ ဧကနဠံ အာဟရာပေတွာ ကောဋိယံ ဂဟေတွာ ဓမိ, သဗ္ဗော ဧကစ္ဆိဒ္ဒေါ အဟောသိ, တီရေ နိသီဒိတွာဝ ပါနီယံ ပိဝိ, သေသဝါနရာနံ ပါဋိယေက္ကေ နဠေ အာဟရာပေတွာ ဓမိတွာ အဒါသိ။ သဗ္ဗေ ယက္ခဿ ပဿန္တဿေဝ ပါနီယံ ပိဝိံသု။ ဝုတ္တမ္ပိ စေတံ –
‘‘ဒိသွာ ပဒမနုတ္တိဏ္ဏံ, ဒိသွာနော’ တရိတံ ပဒံ၊
နဠေန ဝါရိံ ပိဿာမ, နေဝ မံ တွံ ဝဓိဿသီ’’တိ။ (ဇာ။ ၁။၁။၂၀)၊
တတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ အဇ္ဇဒိဝသာ တသ္မိံ ဌာနေ နဠာ ဧကစ္ဆိဒ္ဒါဝ ဟောန္တိ။ ဣမိနာ ဟိ သဒ္ဓိံ ဣမသ္မိံ ကပ္ပေ စတ္တာရိ ကပ္ပဋ္ဌိယပါဋိဟာရိယာနိ နာမ – စန္ဒေ သသဗိမ္ဗံ, ဝဋ္ဋကဇာတကမှိ သစ္စကိရိယဋ္ဌာနေ အဂ္ဂိဿ ဂမနုပစ္ဆေဒေါ, ဃဋိကာရကုမ္ဘကာရဿ မာတာပိတူနံ ဝသနဋ္ဌာနေ ဒေဝဿ အဝဿနံ, တဿာ ပေါက္ခရဏိယာ တီရေ နဠာနံ ဧကစ္ဆိဒ္ဒဘာဝေါတိ။ ဣတိ သာ ပေါက္ခရဏီ နဠေန ပါနီယဿ ပီတတ္တာ နဠကပါနာတိ နာမံ လဘိ။ အပရဘာဂေ တံ ပေါက္ခရဏိံ နိဿာယ ဂါမော ပတိဋ္ဌာသိ, တဿာပိ နဠကပါနန္တေဝ နာမံ ဇာတံ။ တံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ ‘‘နဠကပါနေ’’တိ။ ပလာသဝနေတိ ကိံသုကဝနေ။
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၂၆။)֍ ဋီ ၁၆၇။ တဂ္ဃ မယံ, ဘန္တေတိ ဧကံသေနေဝ မယံ, ဘန္တေ, အဘိရတာ။ အညေပိ ယေ တုမှာကံ သာသနေ အဘိရမန္တိ, တေ အမှေဟိ သဒိသာဝ ဟုတွာ အဘိရမန္တီတိ ဒီပေန္တိ။
နေဝ ရာဇာဘိနီတာတိအာဒီသု ဧကော ရညော အပရာဓံ ကတွာ ပလာယတိ။ ရာဇာ ကုဟိံ, ဘော, အသုကောတိ? ပလာတော ဒေဝါတိ။ ပလာတဋ္ဌာနေပိ မေ န မုစ္စိဿတိ, သစေ ပန ပဗ္ဗဇေယျ, မုစ္စေယျာတိ ဝဒတိ။ တဿ ကောစိဒေဝ သုဟဒေါ ဂန္တွာ တံ ပဝတ္တိံ အာရောစေတွာ တွံ သစေ ဇီဝိတုမိစ္ဆသိ, ပဗ္ဗဇာဟီတိ။ သော ပဗ္ဗဇိတွာ ဇီဝိတံ ရက္ခမာနော စရတိ။ အယံ ရာဇာဘိနီတော နာမ။
ဧကော ပန စောရာနံ မူလံ ဆိန္ဒန္တော စရတိ။ စောရာ သုတွာ ‘‘ပုရိသာနံ အတ္ထိကဘာဝံ န ဇာနာတိ, ဇာနာပေဿာမ န’’န္တိ ဝဒန္တိ။ သော တံ ပဝတ္တိံ သုတွာ ပလာယတိ။ စောရာ ပလာတောတိ သုတွာ ‘‘ပလာတဋ္ဌာနေပိ နော န မုစ္စိဿတိ, သစေ ပန ပဗ္ဗဇေယျ, မုစ္စေယျာ’’တိ ဝဒန္တိ။ သော တံ ပဝတ္တိံ သုတွာ ပဗ္ဗဇတိ။ အယံ စောရာဘိနီတော နာမ။
ဧကော ပန ဗဟုံ ဣဏံ ခါဒိတွာ တေန ဣဏေန အဋ္ဋော ပီဠိတော တမှာ ဂါမာ ပလာယတိ။ ဣဏသာမိကာ သုတွာ ‘‘ပလာတဋ္ဌာနေပိ နော န မုစ္စိဿတိ, သစေ ပန ပဗ္ဗဇေယျ, မုစ္စေယျာ’’တိ ဝဒန္တိ။ သော တံ ပဝတ္တိံ သုတွာ ပဗ္ဗဇတိ။ အယံ ဣဏဋ္ဋော နာမ။
ရာဇဘယာဒီနံ ပန အညတရေန ဘယေန ဘီတော အဋ္ဋော အာတုရော ဟုတွာ နိက္ခမ္မ ပဗ္ဗဇိတော ဘယဋ္ဋော နာမ။ ဒုဗ္ဘိက္ခာဒီသု ဇီဝိတုံ အသက္ကောန္တော ပဗ္ဗဇိတော အာဇီဝိကာပကတော နာမ, အာဇီဝိကာယ ပကတော အဘိဘူတောတိ အတ္ထော။ ဣမေသု ပန ဧကောပိ ဣမေဟိ ကာရဏေဟိ ပဗ္ဗဇိတော နာမ နတ္ထိ, တသ္မာ ‘‘နေဝ ရာဇာဘိနီတော’’တိအာဒိမာဟ။
ဝိဝေကန္တိ ဝိဝိစ္စ ဝိဝိတ္တော ဟုတွာ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ယံ ကာမေဟိ စ အကုသလဓမ္မေဟိ စ ဝိဝိတ္တေန ပဌမဒုတိယဇ္ဈာနသင်္ခါတံ ပီတိသုခံ အဓိဂန္တဗ္ဗံ, သစေ တံ ဝိဝိစ္စ ကာမေဟိ ဝိဝိစ္စ အကုသလေဟိ ဓမ္မေဟိ ပီတိသုခံ နာဓိဂစ္ဆတိ, အညံ ဝါ ဥပရိ ဒွိန္နံ ဈာနာနံ စတုန္နဉ္စ မဂ္ဂါနံ ဝသေန သန္တတရံ သုခံ နာဓိဂစ္ဆတိ, တဿ ဣမေ အဘိဇ္ဈာဒယော စိတ္တံ ပရိယာဒါယ တိဋ္ဌန္တီတိ။ တတ္ထ အရတီတိ အဓိကုသလေသု ဓမ္မေသု ဥက္ကဏ္ဌိတတာ။ တန္ဒီတိ အာလသိယဘာဝေါ။ ဧဝံ ယော ပဗ္ဗဇိတွာ ပဗ္ဗဇိတကိစ္စံ ကာတုံ န သက္ကောတိ, တဿ ဣမေ သတ္တ ပါပဓမ္မာ
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၂၇။)ဥပ္ပဇ္ဇိတွာ စိတ္တံ ပရိယာဒိယန္တီတိ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ ယဿ တေ ဓမ္မာ စိတ္တံ ပရိယာဒါယ တိဋ္ဌန္တိ, သောယေဝ သမဏကိစ္စမ္ပိ ကာတုံ န သက္ကောတီတိ ပုန ဝိဝေကံ အနုရုဒ္ဓါ…ပေ… အညံ ဝါ တတော သန္တတရန္တိ အာဟ။
ဧဝံ ကဏှပက္ခံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ တေနေဝ နယေန သုက္ကပက္ခံ ဒဿေတုံ ပုန ဝိဝေကန္တိအာဒိမာဟ။ တဿတ္ထော ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗော။
֍ ဋီ ၁၆၈။ သင်္ခါယာတိ ဇာနိတွာ။ ဧကန္တိ ဧကစ္စံ။ ပဋိသေဝတီတိ သေဝိတဗ္ဗယုတ္တကံ သေဝတိ။ သေသပဒေသုပိ ဧသေဝ နယော။ ဥပပတ္တီသု ဗျာကရောတီတိ သပ္ပဋိသန္ဓိကေ တာဝ ဗျာကရောတု, အပ္ပဋိသန္ဓိကေ ကထံ ဗျာကရောတီတိ။ အပ္ပဋိသန္ဓိကဿ ပုန ဘဝေ ပဋိသန္ဓိ နတ္ထီတိ ဝဒန္တော ဥပပတ္တီသု ဗျာကရောတိ နာမ။
ဇနကုဟနတ္ထန္တိ ဇနဝိမှာပနတ္ထံ။ ဇနလပနတ္ထန္တိ မဟာဇနဿ ဥပလာပနတ္ထံ။ န ဣတိ မံ ဇနော ဇာနာတူတိ ဧဝံ မံ မဟာဇနော ဇာနိဿတိ, ဧဝံ မေ မဟာဇနဿ အန္တရေ ကိတ္တိသဒ္ဒေါ ဥဂ္ဂစ္ဆိဿတီတိ ဣမိနာပိ ကာရဏေန န ဗျာကရောတီတိ အတ္ထော။ ဥဠာရဝေဒါတိ မဟန္တတုဋ္ဌိနော။
֍ ဋီ ၁၆၉။ သော ခေါ ပနဿ အာယသ္မာတိ သော ပရိနိဗ္ဗုတော အာယသ္မာ ဣမဿ ဌိတဿ အာယသ္မတော။ ဧဝံသီလောတိအာဒီသု လောကိယလောကုတ္တရမိဿကာဝ သီလာဒယော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဧဝံဓမ္မောတိ ဧတ္ထ ပန သမာဓိပက္ခိကာ ဓမ္မာ ဓမ္မာတိ အဓိပ္ပေတာ။ ဖာသုဝိဟာရော ဟောတီတိ တေန ဘိက္ခုနာ ပူရိတပဋိပတ္တိံ ပူရေန္တဿ အရဟတ္တဖလံ သစ္ဆိကတွာ ဖလသမာပတ္တိဝိဟာရေန ဖာသုဝိဟာရော ဟောတိ, အရဟတ္တံ ပတ္တုမသက္ကောန္တဿ ပဋိပတ္တိံ ပူရယမာနဿ စရတောပိ ဖာသုဝိဟာရောယေဝ နာမ ဟောတိ။ ဣမိနာ နယေန သဗ္ဗဝါရေသု အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗောတိ။
ပပဉ္စသူဒနိယာ မဇ္ဈိမနိကာယဋ္ဌကထာယ
နဠကပါနသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၉။ ဂေါလိယာနိသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၇၃။ ဧဝံ မေ သုတန္တိ ဂေါလိယာနိသုတ္တံ။ တတ္ထ ပဒသမာစာရောတိ ဒုဗ္ဗလသမာစာရော ဩဠာရိကာစာရော, ပစ္စယေသု သာပေက္ခော မဟာ-
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၂၈။)ရက္ခိတတ္ထေရော ဝိယ။ တံ ကိရ ဥပဋ္ဌာကကုလေ နိသိန္နံ ဥပဋ္ဌာကော အာဟ ‘‘အသုကတ္ထေရဿ မေ, ဘန္တေ, စီဝရံ ဒိန္န’’န္တိ။ သာဓု တေ ကတံ တံယေဝ တက္ကေတွာ ဝိဟရန္တဿ စီဝရံ ဒေန္တေနာတိ။ တုမှာကမ္ပိ, ဘန္တေ, ဒဿာမီတိ။ သာဓု ကရိဿသိ တံယေဝ တက္ကေန္တဿာတိ အာဟ။ အယမ္ပိ ဧဝရူပေါ ဩဠာရိကာစာရော အဟောသိ။ သပ္ပတိဿေနာတိ သဇေဋ္ဌကေန, န အတ္တာနံ ဇေဋ္ဌကံ ကတွာ ဝိဟရိတဗ္ဗံ။ သေရိဝိဟာရေနာတိ သစ္ဆန္ဒဝိဟာရေန နိရင်္ကုသဝိဟာရေန။
နာနူပခဇ္ဇာတိ န အနုပခဇ္ဇ န အနုပဝိသိတွာ။ တတ္ထ ယော ဒွီသု မဟာထေရေသု ဥဘတော နိသိန္နေသု တေ အနာပုစ္ဆိတွာဝ စီဝရေန ဝါ ဇာဏုနာ ဝါ ဃဋ္ဋေန္တော နိသီဒတိ, အယံ အနုပခဇ္ဇ နိသီဒတိ နာမ။ ဧဝံ အကတွာ ပန အတ္တနော ပတ္တအာသနသန္တိကေ ဌတွာ နိသီဒါဝုသောတိ ဝုတ္တေ နိသီဒိတဗ္ဗံ။ သစေ န ဝဒန္တိ, နိသီဒါမိ, ဘန္တေတိ အာပုစ္ဆိတွာ နိသီဒိတဗ္ဗံ အာပုစ္ဆိတကာလတော ပဋ္ဌာယ နိသီဒါတိ ဝုတ္တေပိ အဝုတ္တေပိ နိသီဒိတုံ ဝဋ္ဋတိယေဝ။ န ပဋိဗာဟိဿာမီတိ ဧတ္ထ ယော အတ္တနော ပတ္တာသနံ အတိက္ကမိတွာ နဝကာနံ ပါပုဏနဋ္ဌာနေ နိသီဒတိ, အယံ နဝေ ဘိက္ခူ အာသနေန ပဋိဗာဟတိ နာမ။ တသ္မိဉှိ တထာ နိသိန္နေ နဝါ ဘိက္ခူ ‘‘အမှာကံ နိသီဒိတုံ န ဒေတီ’’တိ ဥဇ္ဈာယန္တာ တိဋ္ဌန္တိ ဝါ အာသနံ ဝါ ပရိယေသန္တာ အာဟိဏ္ဍန္တိ။ တသ္မာ အတ္တနော ပတ္တာသနေယေဝ နိသီဒိတဗ္ဗံ။ ဧဝံ န ပဋိဗာဟတိ နာမ။
အာဘိသမာစာရိကမ္ပိ ဓမ္မန္တိ အဘိသမာစာရိကံ ဝတ္တပဋိပတ္တိမတ္တမ္ပိ။ နာတိကာလေနာတိ န အတိပါတော ပဝိသိတဗ္ဗံ, န အတိဒိဝါ ပဋိက္ကမိတဗ္ဗံ, ဘိက္ခုသံဃေန သဒ္ဓိံယေဝ ပဝိသိတဗ္ဗဉ္စ နိက္ခမိတဗ္ဗဉ္စ။ အတိပါတော ပဝိသိတွာ အတိဒိဝါ နိက္ခမန္တဿ ဟိ စေတိယင်္ဂဏဗောဓိယင်္ဂဏဝတ္တာဒီနိ ပရိဟာယန္တိ။ ကာလဿေဝ မုခံ ဓောဝိတွာ မက္ကဋကသုတ္တာနိ ဆိန္ဒန္တေန ဥဿာဝဗိန္ဒူ နိပါတေန္တေန ဂါမံ ပဝိသိတွာ ယာဂုံ ပရိယေသိတွာ ယာဝ ဘိက္ခာကာလာ အန္တောဂါမေယေဝ နာနပ္ပကာရံ တိရစ္ဆာနကထံ ကထေန္တေန နိသီဒိတွာ ဘတ္တကိစ္စံ ကတွာ ဒိဝါ နိက္ခမ္မ ဘိက္ခူနံ ပါဒဓောဝနဝေလာယ ဝိဟာရံ ပစ္စာဂန္တဗ္ဗံ ဟောတိ။ န ပုရေဘတ္တံ ပစ္ဆာဘတ္တံ ကုလေသု စာရိတ္တံ အာပဇ္ဇိတဗ္ဗန္တိ ‘‘ယော ပန ဘိက္ခု နိမန္တိတော သဘတ္တော သမာနော သန္တံ ဘိက္ခုံ အနာပုစ္ဆာ ပုရေဘတ္တံ ဝါ ပစ္ဆာဘတ္တံ ဝါ ကုလေသု စာရိတ္တံ အာပဇ္ဇေယျ, အညတြ သမယာ ပါစိတ္တိယ’’န္တိ (ပါစိ။ ၂၉၉) ဣမံ သိက္ခာပဒံ ရက္ခန္တေန
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၂၉။)တဿ ဝိဘင်္ဂေ ဝုတ္တံ ပုရေဘတ္တဉ္စ ပစ္ဆာဘတ္တဉ္စ စာရိတ္တံ န အာပဇ္ဇိတဗ္ဗံ။ ဥဒ္ဓတော ဟောတိ စပလောတိ ဥဒ္ဓစ္စပကတိကော စေဝ ဟောတိ စီဝရမဏ္ဍန-ပတ္တမဏ္ဍန-သေနာသနမဏ္ဍနာ ဣမဿ ဝါ ပူတိကာယဿ ကေလာယနာ မဏ္ဍနာတိ ဧဝံ ဝုတ္တေန စ တရုဏဒါရကာဝစာပလျေန သမန္နာဂတော။
ပညဝတာ ဘဝိတဗ္ဗန္တိ စီဝရကမ္မာဒီသု ဣတိကတ္တဗ္ဗေသု ဥပါယပညာယ သမန္နာဂတေန ဘဝိတဗ္ဗံ။ အဘိဓမ္မေ အဘိဝိနယေတိ အဘိဓမ္မပိဋကေ စေဝ ဝိနယပိဋကေ စ ပါဠိဝသေန စေဝ အဋ္ဌကထာဝသေန စ ယောဂေါ ကရဏီယော။ သဗ္ဗန္တိမေန ဟိ ပရိစ္ဆေဒေန အဘိဓမ္မေ ဒုကတိကမာတိကာဟိ သဒ္ဓိံ ဓမ္မဟဒယဝိဘင်္ဂံ ဝိနာ န ဝဋ္ဋတိ။ ဝိနယေ ပန ကမ္မာကမ္မဝိနိစ္ဆယေန သဒ္ဓိံ သုဝိနိစ္ဆိတာနိ ဒွေ ပါတိမောက္ခာနိ ဝိနာ န ဝဋ္ဋတိ။
အာရုပ္ပါတိ ဧတ္တာဝတာ အဋ္ဌပိ သမာပတ္တိယော ဝုတ္တာ ဟောန္တိ။ တာ ပန သဗ္ဗေန သဗ္ဗံ အသက္ကောန္တေန သတ္တသုပိ ယောဂေါ ကရဏီယော, ဆသုပိ…ပေ… ပဉ္စသုပိ။ သဗ္ဗန္တိမေန ပရိစ္ဆေဒေန ဧကံ ကသိဏေ ပရိကမ္မကမ္မဋ္ဌာနံ ပဂုဏံ ကတွာ အာဒါယ ဝိစရိတဗ္ဗံ, ဧတ္တကံ ဝိနာ န ဝဋ္ဋတိ။ ဥတ္တရိမနုဿဓမ္မေတိ ဣမိနာ သဗ္ဗေပိ လောကုတ္တရဓမ္မေ ဒဿေတိ။ တသ္မာ အရဟန္တေန ဟုတွာ ဝိဟာတဗ္ဗံ, အရဟတ္တံ အနဘိသမ္ဘုဏန္တေန အနာဂါမိဖလေ သကဒါဂါမိဖလေ သောတာပတ္တိဖလေ ဝါ ပတိဋ္ဌာတဗ္ဗံ။ သဗ္ဗန္တိမေန ပရိယာယေန ဧကံ ဝိပဿနာမုခံ ယာဝ အရဟတ္တာ ပဂုဏံ ကတွာ အာဒါယ ဝိစရိတဗ္ဗံ။ သေသံ သဗ္ဗတ္ထ ဥတ္တာနမေဝ။ ဣမံ ပန ဒေသနံ အာယသ္မာ သာရိပုတ္တော နေယျပုဂ္ဂလဿ ဝသေန အာဘိသမာစာရိကဝတ္တတော ပဋ္ဌာယ အနုပုဗ္ဗေန အရဟတ္တံ ပါပေတွာ နိဋ္ဌာပေသီတိ။
ပပဉ္စသူဒနိယာ မဇ္ဈိမနိကာယဋ္ဌကထာယ
ဂေါလိယာနိသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၁၀။ ကီဋာဂိရိသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၇၄။ ဧဝံ မေ သုတန္တိ ကီဋာဂိရိသုတ္တံ။ တတ္ထ ကာသီသူတိ ဧဝံနာမကေ ဇနပဒေ။ ဧထ တုမှေပိ, ဘိက္ခဝေတိ ဧထ တုမှေပိ, ဘိက္ခဝေ, ဣမေ ပဉ္စ
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၃၀။)အာနိသံသေ သမ္ပဿမာနာ အညတြေဝ ရတ္တိဘောဇနာ ဘုဉ္ဇထ။ ဣတိ ဘဂဝါ ရတ္တိံ ဝိကာလဘောဇနံ, ဒိဝါ ဝိကာလဘောဇနန္တိ ဣမာနိ ဒွေ ဘောဇနာနိ ဧကပ္ပဟာရေန အဇဟာပေတွာ ဧကသ္မိံ သမယေ ဒိဝါ ဝိကာလဘောဇနမေဝ ဇဟာပေသိ, ပုန ကာလံ အတိနာမေတွာ ရတ္တိံ ဝိကာလဘောဇနံ ဇဟာပေန္တော ဧဝမာဟ။ ကသ္မာ? ဣမာနိ ဟိ ဒွေ ဘောဇနာနိ ဝတ္တမာနာနိ ဝဋ္ဋေ အာစိဏ္ဏာနိ သမာစိဏ္ဏာနိ နဒိံ ဩတိဏ္ဏဥဒကံ ဝိယ အနုပက္ခန္ဒာနိ, နိဝါတေသု စ ဃရေသု သုဘောဇနာနိ ဘုဉ္ဇိတွာ ဝဍ္ဎိတာ သုခုမာလာ ကုလပုတ္တာ ဒွေ ဘောဇနာနိ ဧကပ္ပဟာရေန ပဇဟန္တာ ကိလမန္တိ။ တသ္မာ ဧကပ္ပဟာရေန အဇဟာပေတွာ ဘဒ္ဒါလိသုတ္တေ ဒိဝါ ဝိကာလဘောဇနံ ဇဟာပေသိ, ဣဓ ရတ္တိံ ဝိကာလဘောဇနံ။ ဇဟာပေန္တော ပန န တဇ္ဇိတွာ ဝါ နိဂ္ဂဏှိတွာ ဝါ, တေသံ ပဟာနပစ္စယာ ပန အပ္ပါဗာဓတဉ္စ သဉ္ဇာနိဿထာတိ ဧဝံ အာနိသံသံ ဒဿေတွာဝ ဇဟာပေသိ။ ကီဋာဂိရီတိ တဿ နိဂမဿ နာမံ။
֍ ဋီ ၁၇၅။ အဿဇိပုနဗ္ဗသုကာတိ အဿဇိ စ ပုနဗ္ဗသုကော စ ဆသု ဆဗ္ဗဂ္ဂိယေသု ဒွေ ဂဏာစရိယာ။ ပဏ္ဍုကော လောဟိတကော မေတ္တိယော ဘုမ္မဇကော အဿဇိ ပုနဗ္ဗသုကောတိ ဣမေ ဆ ဇနာ ဆဗ္ဗဂ္ဂိယာ နာမ။ တေသု ပဏ္ဍုကလောဟိတကာ အတ္တနော ပရိသံ ဂဟေတွာ သာဝတ္ထိယံ ဝသန္တိ, မေတ္တိယဘုမ္မဇကာ ရာဇဂဟေ, ဣမေ ဒွေ ဇနာ ကီဋာဂိရိသ္မိံ အာဝါသိကာ ဟောန္တိ။ အာဝါသိကာတိ နိဗဒ္ဓဝါသိနော, တံနိဗန္ဓာ အကတံ သေနာသနံ ကရောန္တိ, ဇိဏ္ဏံ ပဋိသင်္ခရောန္တိ, ကတေ ဣဿရာ ဟောန္တိ။ ကာလိကန္တိ အနာဂတေ ကာလေ ပတ္တဗ္ဗံ အာနိသံသံ။
֍ ဋီ ၁၇၈။ မယာ စေတံ, ဘိက္ခဝေတိ ဣဓ ကိံ ဒဿေတိ? ဘိက္ခဝေ, ဒိဝသဿ တယော ဝါရေ ဘုဉ္ဇိတွာ သုခဝေဒနံယေဝ ဥပ္ပါဒေန္တော န ဣမသ္မိံ သာသနေ ကိစ္စကာရီ နာမ ဟောတိ, ဧတ္တကာ ပန ဝေဒနာ သေဝိတဗ္ဗာ, ဧတ္တကာ န သေဝိတဗ္ဗာတိ ဧတမတ္ထံ ဒဿေတုံ ဣမံ ဒေသနံ အာရဘိ။ ဧဝရူပံ သုခဝေဒနံ ပဇဟထာတိ ဣဒဉ္စ ဂေဟဿိတသောမနဿဝသေန ဝုတ္တံ, ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရထာတိ ဣဒဉ္စ နေက္ခမ္မသိတသောမနဿဝသေန။ ဣတော ပရေသုပိ ဒွီသု ဝါရေသု ဂေဟဿိတနေက္ခမ္မသိတာနံယေဝ ဒေါမနဿာနဉ္စ ဥပေက္ခာနဉ္စ ဝသေန အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။
֍ ဋီ ၁၈၁။ ဧဝံ သေဝိတဗ္ဗာသေဝိတဗ္ဗဝေဒနံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ ယေသံ အပ္ပမာဒေန ကိစ္စံ ကတ္တဗ္ဗံ, ယေသဉ္စ န ကတ္တဗ္ဗံ, တေ ဒဿေတုံ နာဟံ,
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၃၁။)ဘိက္ခဝေ, သဗ္ဗေသံယေဝါတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ကတံ တေသံ အပ္ပမာဒေနာတိ တေသံ ယံ အပ္ပမာဒေန ကတ္တဗ္ဗံ, တံ ကတံ။ အနုလောမိကာနီတိ ပဋိပတ္တိအနုလောမာနိ ကမ္မဋ္ဌာနသပ္ပါယာနိ, ယတ္ထ ဝသန္တေန သက္ကာ ဟောန္တိ မဂ္ဂဖလာနိ ပါပုဏိတုံ။ ဣန္ဒြိယာနိ သမန္နာနယမာနာတိ သဒ္ဓါဒီနိ ဣန္ဒြိယာနိ သမာနံ ကုရုမာနာ။
֍ ဋီ ၁၈၂။ သတ္တိမေ, ဘိက္ခဝေ, ပုဂ္ဂလာတိ ဣဓ ကိံ ဒဿေတိ? ယေသံ အပ္ပမာဒေန ကရဏီယံ နတ္ထိ, တေ ဒွေ ဟောန္တိ။ ယေသံ အတ္ထိ, တေ ပဉ္စာတိ ဧဝံ သဗ္ဗေပိ ဣမေ သတ္တ ပုဂ္ဂလာ ဟောန္တီတိ ဣမမတ္ထံ ဒဿေတိ။
တတ္ထ ဥဘတောဘာဂဝိမုတ္တောတိ ဒွီဟိ ဘာဂေဟိ ဝိမုတ္တော။ အရူပသမာပတ္တိယာ ရူပကာယတော ဝိမုတ္တော, မဂ္ဂေန နာမကာယတော။ သော စတုန္နံ အရူပသမာပတ္တီနံ ဧကေကတော ဝုဋ္ဌာယ သင်္ခါရေ သမ္မသိတွာ အရဟတ္တံ ပတ္တာနံ စတုန္နံ, နိရောဓာ ဝုဋ္ဌာယ အရဟတ္တံ ပတ္တအနာဂါမိနော စ ဝသေန ပဉ္စဝိဓော ဟောတိ။ ပါဠိ ပနေတ္ထ – ‘‘ကတမော စ ပုဂ္ဂလော ဥဘတောဘာဂဝိမုတ္တော, ဣဓေကစ္စော ပုဂ္ဂလော အဋ္ဌ ဝိမောက္ခေ ကာယေန ဖုသိတွာ ဝိဟရတိ, ပညာယ စဿ ဒိသွာ အာသဝါ ပရိက္ခီဏာ ဟောန္တီ’’တိ (ပု။ ပ။ ၂၀၈) ဧဝံ အဘိဓမ္မေ အဋ္ဌဝိမောက္ခလာဘိနော ဝသေန အာဂတာ။
ပညာဝိမုတ္တောတိ ပညာယ ဝိမုတ္တော။ သော သုက္ခဝိပဿကော, စတူဟိ ဈာနေဟိ ဝုဋ္ဌာယ အရဟတ္တံ ပတ္တာ စတ္တာရော စာတိ ဣမေသံ ဝသေန ပဉ္စဝိဓောဝ ဟောတိ။ ပါဠိ ပနေတ္ထ အဋ္ဌဝိမောက္ခပဋိက္ခေပဝသေနေဝ အာဂတာ။ ယထာဟ – ‘‘န ဟေဝ ခေါ အဋ္ဌ ဝိမောက္ခေ ကာယေန ဖုသိတွာ ဝိဟရတိ, ပညာယ စဿ ဒိသွာ အာသဝါ ပရိက္ခီဏာ ဟောန္တိ။ အယံ ဝုစ္စတိ ပုဂ္ဂလော ပညာဝိမုတ္တော’’တိ။
ဖုဋ္ဌန္တံ သစ္ဆိကရောတီတိ ကာယသက္ခီ။ ယော ဈာနဖဿံ ပဌမံ ဖုသတိ, ပစ္ဆာ နိရောဓံ နိဗ္ဗာနံ သစ္ဆိကရောတိ, သော သောတာပတ္တိဖလဋ္ဌံ အာဒိံ ကတွာ ယာဝ အရဟတ္တမဂ္ဂဋ္ဌာ ဆဗ္ဗိဓော ဟောန္တီတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ တေနေဝါဟ – ‘‘ဣဓေကစ္စော ပုဂ္ဂလော အဋ္ဌ ဝိမောက္ခေ ကာယေန ဖုသိတွာ ဝိဟရတိ, ပညာယ စဿ ဒိသွာ ဧကစ္စေ အာသဝါ ပရိက္ခီဏာ ဟောန္တိ။ အယံ ဝုစ္စတိ ပုဂ္ဂလော ကာယသက္ခီ’’တိ။
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၃၂။)ဒိဋ္ဌန္တံ ပတ္တောတိ ဒိဋ္ဌိပ္ပတ္တော။ တတြိဒံ သင်္ခေပလက္ခဏံ – ဒုက္ခာ သင်္ခါရာ, သုခေါ နိရောဓောတိ ဉာတံ ဟောတိ ဒိဋ္ဌံ ဝိဒိတံ သစ္ဆိကတံ ဖုသိတံ ပညာယာတိ ဒိဋ္ဌိပ္ပတ္တော။ ဝိတ္ထာရတော ပနေသောပိ ကာယသက္ခိ ဝိယ ဆဗ္ဗိဓော ဟောတိ။ တေနေဝါဟ – ‘‘ဣဓေကစ္စော ပုဂ္ဂလော ဣဒံ ဒုက္ခန္တိ ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ…ပေ… အယံ ဒုက္ခနိရောဓဂါမိနီ ပဋိပဒါတိ ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ, တထာဂတပ္ပဝေဒိတာ စဿ ဓမ္မာ ပညာယ ဝေါဒိဋ္ဌာ ဟောန္တိ ဝေါစရိတာ…ပေ… အယံ ဝုစ္စတိ ပုဂ္ဂလော ဒိဋ္ဌိပ္ပတ္တော’’တိ (ပု။ ပ။ ၂၀၈)။
သဒ္ဓါဝိမုတ္တောတိ သဒ္ဓါယ ဝိမုတ္တော။ သောပိ ဝုတ္တနယေနေဝ ဆဗ္ဗိဓော ဟောတိ။ တေနေဝါဟ – ‘‘ဣဓေကစ္စော ပုဂ္ဂလော ဣဒံ ဒုက္ခန္တိ – ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ…ပေ… အယံ ဒုက္ခနိရောဓဂါမိနီ ပဋိပဒါတိ ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ။ တထာဂတပ္ပဝေဒိတာ စဿ ဓမ္မာ ပညာယ ဝေါဒိဋ္ဌာ ဟောန္တိ ဝေါစရိတာ…ပေ… နော စ ခေါ ယထာ ဒိဋ္ဌိပ္ပတ္တဿ။ အယံ ဝုစ္စတိ ပုဂ္ဂလော သဒ္ဓါဝိမုတ္တော’’တိ (ပု။ ပ။ ၂၀၈)။ ဧတေသု ဟိ သဒ္ဓါဝိမုတ္တဿ ပုဗ္ဗဘာဂမဂ္ဂက္ခဏေ သဒ္ဒဟန္တဿ ဝိယ ဩကပ္ပေန္တဿ ဝိယ အဓိမုစ္စန္တဿ ဝိယ စ ကိလေသက္ခယော ဟောတိ, ဒိဋ္ဌိပ္ပတ္တဿ ပုဗ္ဗဘာဂမဂ္ဂက္ခဏေ ကိလေသစ္ဆေဒကဉာဏံ အဒန္ဓံ တိခိဏံ သူရံ ဟုတွာ ဝဟတိ။ တသ္မာ ယထာ နာမ နာတိတိခိဏေန အသိနာ ကဒလိံ ဆိန္ဒန္တဿ ဆိန္နဋ္ဌာနံ န မဋ္ဌံ ဟောတိ, အသိ န သီဃံ ဝဟတိ, သဒ္ဒေါ သုယျတိ, ဗလဝတရော ဝါယာမော ကာတဗ္ဗော ဟောတိ, ဧဝရူပါ သဒ္ဓါဝိမုတ္တဿ ပုဗ္ဗဘာဂမဂ္ဂဘာဝနာ။ ယထာ ပန နိသိတအသိနာ ကဒလိံ ဆိန္ဒန္တဿ ဆိန္နဋ္ဌာနံ မဋ္ဌံ ဟောတိ, အသိ သီဃံ ဝဟတိ, သဒ္ဒေါ န သုယျတိ, ဗလဝဝါယာမကိစ္စံ န ဟောတိ, ဧဝရူပါ ပညာဝိမုတ္တဿ ပုဗ္ဗဘာဂမဂ္ဂဘာဝနာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။
ဓမ္မံ အနုဿရတီတိ ဓမ္မာနုသာရီ။ ဓမ္မောတိ ပညာ, ပညာပုဗ္ဗင်္ဂမံ မဂ္ဂံ ဘာဝေတီတိ အတ္ထော။ သဒ္ဓါနုသာရိမှိ စ ဧသေဝ နယော။ ဥဘော ပနေတေ သောတာပတ္တိမဂ္ဂဋ္ဌာယေဝ။ ဝုတ္တမ္ပိ စေတံ – ‘‘ယဿ ပုဂ္ဂလဿ သောတာပတ္တိဖလသစ္ဆိကိရိယာယ ပဋိပန္နဿ ပညိန္ဒြိယံ အဓိမတ္တံ ဟောတိ, ပညာဝါဟိံ ပညာပုဗ္ဗင်္ဂမံ အရိယမဂ္ဂံ ဘာဝေတိ။ အယံ ဝုစ္စတိ ပုဂ္ဂလော ဓမ္မာနုသာရီ’’တိ (ပု။ ပ။ ၂၀၈)။ တထာ – ‘‘ယဿ ပုဂ္ဂလဿ သောတာပတ္တိဖလသစ္ဆိကိရိယာယ ပဋိပန္နဿ သဒ္ဓိန္ဒြိယံ အဓိမတ္တံ ဟောတိ, သဒ္ဓါဝါဟိံ သဒ္ဓါပုဗ္ဗင်္ဂမံ အရိယမဂ္ဂံ ဘာဝေတိ။ အယံ ဝုစ္စတိ ပုဂ္ဂလော သဒ္ဓါနုသာရီ’’တိ။ အယမေတ္ထ သင်္ခေပေါ။
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၃၃။)ဝိတ္ထာရတော ပနေသာ ဥဘတောဘာဂဝိမုတ္တာဒိကထာ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ ပညာဘာဝနာဓိကာရေ ဝုတ္တာ။ တသ္မာ တတ္ထ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ယာ ပနေသာ ဧတေသံ ဝိဘာဂဒဿနတ္ထံ ဣဓ ပါဠိ အာဂတာ, တတ္ထ ယသ္မာ ရူပသမာပတ္တိယာ ဝိနာ အရူပသမာပတ္တိယော နာမ နတ္ထိ, တသ္မာ အာရုပ္ပါတိ ဝုတ္တေပိ အဋ္ဌ ဝိမောက္ခာ ဝုတ္တာဝ ဟောန္တီတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။
ကာယေန ဖုသိတွာတိ သဟဇာတနာမကာယေန ဖုသိတွာ။ ပညာယ စဿ ဒိသွာတိ ပညာယ စ ဧတဿ အရိယသစ္စဓမ္မေ ဒိသွာ။ ဧကစ္စေ အာသဝါတိ ပဌမမဂ္ဂါဒီဟိ ပဟာတဗ္ဗာ ဧကဒေသအာသဝါ။ တထာဂတပ္ပဝေဒိတာတိ တထာဂတေန ပဝေဒိတာ စတုသစ္စဓမ္မာ။ ပညာယ ဝေါဒိဋ္ဌာ ဟောန္တီတိ ဣမသ္မိံ ဌာနေ သီလံ ကထိတံ, ဣမသ္မိံ သမာဓိ, ဣမသ္မိံ ဝိပဿနာ, ဣမသ္မိံ မဂ္ဂေါ, ဣမသ္မိံ ဖလန္တိ ဧဝံ အတ္ထေန အတ္ထေ ကာရဏေန ကာရဏေ စိဏ္ဏစရိတတ္တာ မဂ္ဂပညာယ သုဒိဋ္ဌာ ဟောန္တိ။ ဝေါစရိတာတိ ဝိစရိတာ။ သဒ္ဓါ နိဝိဋ္ဌာ ဟောတီတိ ဩကပ္ပနသဒ္ဓါ ပတိဋ္ဌိတာ ဟောတိ။ မတ္တသော နိဇ္ဈာနံ ခမန္တီတိ မတ္တာယ ဩလောကနံ ခမန္တိ။ သဒ္ဓါမတ္တန္တိ သဒ္ဓါယေဝ, ဣတရံ တဿေဝ ဝေဝစနံ
ဣတိ ဣမေသု အပ္ပမာဒေန ကရဏီယေသု ပုဂ္ဂလေသု တယော ပဋိဝိဒ္ဓမဂ္ဂဖလာ သေခါ။ တေသု အနုလောမသေနာသနံ သေဝမာနာ ကလျာဏမိတ္တေ ဘဇမာနာ ဣန္ဒြိယာနိ သမန္နာနယမာနာ အနုပုဗ္ဗေန အရဟတ္တံ ဂဏှန္တိ။ တသ္မာ တေသံ ယထာဌိတောဝ ပါဠိအတ္ထော။ အဝသာနေ ပန ဒွေ သောတာပတ္တိမဂ္ဂသမင်္ဂိနော။ တေဟိ တဿ မဂ္ဂဿ အနုလောမသေနာသနံ သေဝိတံ, ကလျာဏမိတ္တာ ဘဇိတာ, ဣန္ဒြိယာနိ သမန္နာနီတာနိ။ ဥပရိ ပန တိဏ္ဏံ မဂ္ဂါနံ အတ္ထာယ သေဝမာနာ ဘဇမာနာ သမန္နာနယမာနာ အနုပုဗ္ဗေန အရဟတ္တံ ပါပုဏိဿန္တီတိ အယမေတ္ထ ပါဠိအတ္ထော။
ဝိတဏ္ဍဝါဒီ ပန ဣမမေဝ ပါဠိံ ဂဟေတွာ – ‘‘လောကုတ္တရမဂ္ဂေါ န ဧကစိတ္တက္ခဏိကော, ဗဟုစိတ္တက္ခဏိကော’’တိ ဝဒတိ။ သော ဝတ္တဗ္ဗော – ‘‘ယဒိ အညေန စိတ္တေန သေနာသနံ ပဋိသေဝတိ, အညေန ကလျာဏမိတ္တေ ဘဇတိ, အညေန ဣန္ဒြိယာနိ သမန္နာနေတိ, အညံ မဂ္ဂစိတ္တန္တိ သန္ဓာယ တွံ ‘န ဧကစိတ္တက္ခဏိကော မဂ္ဂေါ, ဗဟုစိတ္တက္ခဏိကော’တိ ဝဒသိ, ဧဝံ သန္တေ သေနာသနံ သေဝမာနော နီလောဘာသံ ပဗ္ဗတံ ပဿတိ, ဝနံ ပဿတိ,
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၃၄။)မိဂပက္ခီနံ သဒ္ဒံ သုဏာတိ, ပုပ္ဖဖလာနံ ဂန္ဓံ ဃာယတိ, ပါနီယံ ပိဝန္တော ရသံ သာယတိ, နိသီဒန္တော နိပဇ္ဇန္တော ဖဿံ ဖုသတိ။ ဧဝံ တေ ပဉ္စဝိညာဏသမင်္ဂီပိ လောကုတ္တရဓမ္မသမင်္ဂီယေဝ ဘဝိဿတိ။ သစေ ပနေတံ သမ္ပဋိစ္ဆသိ, သတ္ထာရာ သဒ္ဓိံ ပဋိဝိရုဇ္ဈသိ။ သတ္ထာရာ ဟိ ပဉ္စဝိညာဏကာယာ ဧကန္တံ အဗျာကတာဝ ဝုတ္တာ, တံသမင်္ဂိဿ ကုသလာကုသလံ ပဋိက္ခိတ္တံ, လောကုတ္တရမဂ္ဂေါ စ ဧကန္တကုသလော။ တသ္မာ ပဇဟေတံ ဝါဒ’’န္တိ ပညပေတဗ္ဗော။ သစေ ပညတ္တိံ န ဥပဂစ္ဆတိ, ‘‘ဂစ္ဆ ပါတောဝ ဝိဟာရံ ပဝိသိတွာ ယာဂုံ ပိဝါဟီ’’တိ ဥယျောဇေတဗ္ဗော။
֍ ဋီ ၁၈၃။ နာဟံ, ဘိက္ခဝေ, အာဒိကေနေဝါတိ အဟံ, ဘိက္ခဝေ, ပဌမမေဝ မဏ္ဍူကဿ ဥပ္ပတိတွာ ဂမနံ ဝိယ အညာရာဓနံ အရဟတ္တေ ပတိဋ္ဌာနံ န ဝဒါမိ။ အနုပုဗ္ဗသိက္ခာတိ ကရဏတ္ထေ ပစ္စတ္တဝစနံ။ ပရတော ပဒဒွယေပိ ဧသေဝ နယော။ သဒ္ဓါဇာတောတိ ဩကပ္ပနိယသဒ္ဓါယ ဇာတသဒ္ဓေါ။ ဥပသင်္ကမတီတိ ဂရူနံ သမီပံ ဂစ္ဆတိ။ ပယိရုပါသတီတိ သန္တိကေ နိသီဒတိ။ ဓာရေတီတိ သာဓုကံ ကတွာ ဓာရေတိ။ ဆန္ဒော ဇာယတီတိ ကတ္တုကမျတာကုသလစ္ဆန္ဒော ဇာယတိ။ ဥဿဟတီတိ ဝီရိယံ ကရောတိ။ တုလေတီတိ အနိစ္စံ ဒုက္ခံ အနတ္တာတိ တုလယတိ။ တုလယိတွာ ပဒဟတီတိ ဧဝံ တီရဏဝိပဿနာယ တုလယန္တော မဂ္ဂပဓာနံ ပဒဟတိ။ ပဟိတတ္တောတိ ပေသိတစိတ္တော။ ကာယေန စေဝ ပရမသစ္စန္တိ နာမကာယေန နိဗ္ဗာနသစ္စံ သစ္ဆိကရောတိ။ ပညာယ စာတိ နာမကာယသမ္ပယုတ္တာယ မဂ္ဂပညာယ ပဋိဝိဇ္ဈတိ ပဿတိ။
ဣဒါနိ ယသ္မာ တေ သတ္ထု အာဂမနံ သုတွာ ပစ္စုဂ္ဂမနမတ္တမ္ပိ န အကံသု, တသ္မာ တေသံ စရိယံ ဂရဟန္တော သာပိ နာမ, ဘိက္ခဝေ, သဒ္ဓါ နာဟောသီတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ကီဝဒူရေဝိမေတိ ကိတ္တကံ ဒူရေ ဌာနေ။ ယောဇနသတမ္ပိ ယောဇနသဟဿမ္ပိ အပက္ကန္တာတိ ဝတ္တုံ ဝဋ္ဋတိ, န ပန ကိဉ္စိ အာဟ။ စတုပ္ပဒံ ဝေယျာကရဏန္တိ စတုသစ္စဗျာကရဏံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။
֍ ဋီ ၁၈၄။ ယဿုဒ္ဒိဋ္ဌဿာတိ ယဿ ဥဒ္ဒိဋ္ဌဿ။ ယောပိ သော, ဘိက္ခဝေ, သတ္ထာတိ ဗာဟိရကသတ္ထာရံ ဒဿေတိ။ ဧဝရူပီတိ ဧဝံဇာတိကာ။ ပဏောပဏဝိယာတိ ပဏဝိယာ စ ဩပဏဝိယာ စ။ န ဥပေတီတိ န ဟောတိ။ ကယဝိက္ကယကာလေ ဝိယ အဂ္ဃဝဍ္ဎနဟာပနံ န ဟောတီတိ အတ္ထော။ အယံ
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၃၅။)ဂေါဏော ကိံ အဂ္ဃတိ, ဝီသတိ အဂ္ဃတီတိ ဘဏန္တော ပဏတိ နာမ။ န ဝီသတိ အဂ္ဃတိ, ဒသ အဂ္ဃတီတိ ဘဏန္တော ဩပဏတိ နာမ။ ဣဒံ ပဋိသေဓေန္တော အာဟ ‘‘ပဏောပဏဝိယာ န ဥပေတီ’’တိ။ ဣဒါနိ တံ ပဏောပဏဝိယံ ဒဿေတုံ ဧဝဉ္စ နော အဿ, အထ နံ ကရေယျာမ, န စ နော ဧဝမဿ, န နံ ကရေယျာမာတိ အာဟ။
ကိံ ပန, ဘိက္ခဝေတိ, ဘိက္ခဝေ, ယံ တထာဂတော သဗ္ဗသော အာမိသေဟိ ဝိသံသဋ္ဌော ဝိဟရတိ, ဧဝံ ဝိသံသဋ္ဌဿ သတ္ထုနော ဧဝရူပါ ပဏောပဏဝိယာ ကိံ ယုဇ္ဇိဿတိ? ပရိယောဂါဟိယ ဝတ္တတောတိ ပရိယောဂါဟိတွာ ဥက္ခိပိတွာ ဂဟေတွာ ဝတ္တန္တဿ။ အယမနုဓမ္မောတိ အယံ သဘာဝေါ။ ဇာနာတိ ဘဂဝါ, နာဟံ ဇာနာမီတိ ဘဂဝါ ဧကာသနဘောဇနေ အာနိသံသံ ဇာနာတိ, အဟံ န ဇာနာမီတိ မယိ သဒ္ဓါယ ဒိဝသဿ တယော ဝါရေ ဘောဇနံ ပဟာယ ဧကာသနဘောဇနံ ဘုဉ္ဇတိ။ ရုဠဟနီယန္တိ ရောဟနီယံ။ ဩဇဝန္တန္တိ သိနေဟဝန္တံ။ ကာမံ တစော စာတိ ဣမိနာ စတုရင်္ဂဝီရိယံ ဒဿေတိ။ ဧတ္ထ ဟိ တစော ဧကံ အင်္ဂံ, နှာရု ဧကံ, အဋ္ဌိ ဧကံ, မံသလောဟိတံ ဧကန္တိ ဧဝံ စတုရင်္ဂသမန္နာဂတံ ဝီရိယံ အဓိဋ္ဌဟိတွာ အရဟတ္တံ အပ္ပတွာ န ဝုဋ္ဌဟိဿာမီတိ ဧဝံ ပဋိပဇ္ဇတီတိ ဒဿေတိ။ သေသံ သဗ္ဗတ္ထ ဥတ္တာနမေဝ။ ဒေသနံ ပန ဘဂဝါ နေယျပုဂ္ဂလဿ ဝသေန အရဟတ္တနိကူဋေန နိဋ္ဌာပေသီတိ။
ပပဉ္စသူဒနိယာ မဇ္ဈိမနိကာယဋ္ဌကထာယ
ကီဋာဂိရိသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
ဒုတိယဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၃၆။)၃။ ပရိဗ္ဗာဇကဝဂ္ဂေါ
၁။ တေဝိဇ္ဇဝစ္ဆသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၈၅။ ဧဝံ မေ သုတန္တိ တေဝိဇ္ဇဝစ္ဆသုတ္တံ။ တတ္ထ ဧကပုဏ္ဍရီကေတိ ပုဏ္ဍရီကော ဝုစ္စတိ သေတမ္ဗရုက္ခော, သော တသ္မိံ အာရာမေ ဧကော ပုဏ္ဍရီကော အတ္ထီတိ ဧကပုဏ္ဍရီကော။ ဧတဒဟောသီတိ တတ္ထ ပဝိသိတုကာမတာယ အဟောသိ။ စိရဿံ ခေါ, ဘန္တေတိ ပကတိယာ အာဂတပုဗ္ဗတံ ဥပါဒါယ။ ဓမ္မဿ စာနုဓမ္မန္တိ ဣဓ သဗ္ဗညုတညာဏံ ဓမ္မော နာမ, မဟာဇနဿ ဗျာကရဏံ အနုဓမ္မော နာမ။ သေသံ ဇီဝကသုတ္တေ (မ။ နိ။ ၂။၅၁ အာဒယော) ဝုတ္တနယမေဝ။ န မေ တေတိ အနနုညာယ ဌတွာ အနုညမ္ပိ ပဋိက္ခိပတိ။ ‘‘သဗ္ဗညူ သဗ္ဗဒဿာဝီ အပရိသေသံ ဉာဏဒဿနံ ပဋိဇာနာတီ’’တိ ဟိ ဣဒံ အနုဇာနိတဗ္ဗံ သိယာ, – ‘‘စရတော စ မေ…ပေ… ပစ္စုပဋ္ဌိတ’’န္တိ ဣဒံ ပန နာနုဇာနိတဗ္ဗံ။ သဗ္ဗညုတညာဏေန ဟိ အာဝဇ္ဇိတွာ ပဇာနာတိ။ တသ္မာ အနနုညာယ ဌတွာ အနုညမ္ပိ ပဋိက္ခိပန္တော ဧဝမာဟ။
֍ ဋီ ၁၈၆။ အာသဝါနံ ခယာတိ ဧတ္ထ သကိံ ခီဏာနံ အာသဝါနံ ပုန ခေပေတဗ္ဗာဘာဝါ ယာဝဒေဝါတိ န ဝုတ္တံ။ ပုဗ္ဗေနိဝါသဉာဏေန စေတ္ထ ဘဂဝါ အတီတဇာနနဂုဏံ ဒဿေတိ, ဒိဗ္ဗစက္ခုဉာဏေန ပစ္စုပ္ပန္နဇာနနဂုဏံ, အာသဝက္ခယဉာဏေန လောကုတ္တရဂုဏန္တိ။ ဣတိ ဣမာဟိ တီဟိ ဝိဇ္ဇာဟိ သကလဗုဒ္ဓဂုဏေ သံခိပိတွာ ကထေသိ။
ဂိဟိသံယောဇနန္တိ ဂိဟိဗန္ဓနံ ဂိဟိပရိက္ခာရေသု နိကန္တိံ။ နတ္ထိ ခေါ ဝစ္ဆာတိ ဂိဟိသံယောဇနံ အပ္ပဟာယ ဒုက္ခဿန္တကရော နာမ နတ္ထိ။ ယေပိ ဟိ သန္တတိမဟာမတ္တော ဥဂ္ဂသေနော သေဋ္ဌိပုတ္တော ဝီတသောကဒါရကောတိ ဂိဟိလိင်္ဂေ ဌိတာဝ အရဟတ္တံ ပတ္တာ, တေပိ မဂ္ဂေန သဗ္ဗသင်္ခါရေသု နိကန္တိံ သုက္ခာပေတွာ ပတ္တာ။ တံ ပတွာ ပန န တေန လိင်္ဂေန အဋ္ဌံသု, ဂိဟိလိင်္ဂံ နာမေတံ ဟီနံ, ဥတ္တမဂုဏံ ဓာရေတုံ န သက္ကောတိ။ တသ္မာ တတ္ထ ဌိတော အရဟတ္တံ ပတွာ တံဒိဝသမေဝ ပဗ္ဗဇတိ ဝါ ပရိနိဗ္ဗာတိ ဝါ။ ဘူမဒေဝတာ ပန တိဋ္ဌန္တိ။ ကသ္မာ? နိလီယနောကာသဿ အတ္ထိတာယ။ သေသကာမဘဝေ မနုဿေသု သောတာပန္နာဒယော တယော တိဋ္ဌန္တိ,
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၃၇။)ကာမာဝစရဒေဝေသု သောတာပန္နာ သကဒါဂါမိနော စ, အနာဂါမိခီဏာသဝါ ပနေတ္ထ န တိဋ္ဌန္တိ။ ကသ္မာ? တဉှိ ဌာနံ လဠိတဇနဿ အာဝါသော, နတ္ထိ တတ္ထ တေသံ ပဝိဝေကာရဟံ ပဋိစ္ဆန္နဋ္ဌာနဉ္စ။ ဣတိ တတ္ထ ခီဏာသဝေါ ပရိနိဗ္ဗာတိ, အနာဂါမီ စဝိတွာ သုဒ္ဓါဝါသေ နိဗ္ဗတ္တတိ။ ကာမာဝစရဒေဝတော ဥပရိ ပန စတ္တာရောပိ အရိယာ တိဋ္ဌန္တိ။
သောပါသိ ကမ္မဝါဒီတိ သောပိ ကမ္မဝါဒီ အဟောသိ, ကိရိယမ္ပိ န ပဋိဗာဟိတ္ထ။ တဉှိ ဧကနဝုတိကပ္ပမတ္ထကေ အတ္တာနံယေဝ ဂဟေတွာ ကထေတိ။ တဒါ ကိရ မဟာသတ္တော ပါသဏ္ဍပရိဂ္ဂဏှနတ္ထံ ပဗ္ဗဇိတော တဿပိ ပါသဏ္ဍဿ နိပ္ဖလဘာဝံ ဇာနိတွာ ဝီရိယံ န ဟာပေသိ, ကိရိယဝါဒီ ဟုတွာ သဂ္ဂေ နိဗ္ဗတ္တတိ။ တသ္မာ ဧဝမာဟ။ သေသံ သဗ္ဗတ္ထ ဥတ္တာနမေဝါတိ။
ပပဉ္စသူဒနိယာ မဇ္ဈိမနိကာယဋ္ဌကထာယ
တေဝိဇ္ဇဝစ္ဆသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၂။ အဂ္ဂိဝစ္ဆသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၈၇။ ဧဝံ မေ သုတန္တိ အဂ္ဂိဝစ္ဆသုတ္တံ။ တတ္ထ န ခေါ အဟန္တိ ပဌမဝါရေ နာဟံ သဿတဒိဋ္ဌိကောတိ ဝဒတိ, ဒုတိယေ နာဟံ ဥစ္ဆေဒဒိဋ္ဌိကောတိ။ ဧဝံ အန္တာနန္တိကာဒိဝသေန သဗ္ဗဝါရေသု ပဋိက္ခေပေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဟောတိ စ န စ ဟောတီတိ အယံ ပနေတ္ထ ဧကစ္စသဿတဝါဒေါ။ နေဝ ဟောတိ န န ဟောတီတိ အယံ အမရာဝိက္ခေပေါတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။
֍ ဋီ ၁၈၉။ သဒုက္ခန္တိ ကိလေသဒုက္ခေန စေဝ ဝိပါကဒုက္ခေန စ သဒုက္ခံ။ သဝိဃာတန္တိ တေသံယေဝ ဒွိန္နံ ဝသေန သဥပဃာတကံ။ သဥပါယာသန္တိ တေသံယေဝ ဝသေန သဥပါယာသံ။ သပရိဠာဟန္တိ တေသံယေဝ ဝသေန သပရိဠာဟံ။
ကိဉ္စိ ဒိဋ္ဌိဂတန္တိ ကာစိ ဧကာ ဒိဋ္ဌိပိ ရုစ္စိတွာ ခမာပေတွာ ဂဟိတာ အတ္ထီတိ ပုစ္ဆတိ။ အပနီတန္တိ နီဟဋံ အပဝိဒ္ဓံ။ ဒိဋ္ဌန္တိ ပညာယ ဒိဋ္ဌံ။ တသ္မာတိ ယသ္မာ ပဉ္စန္နံ ခန္ဓာနံ ဥဒယဝယံ အဒ္ဒသ, တသ္မာ။ သဗ္ဗမညိတာနန္တိ သဗ္ဗေသံ တိဏ္ဏမ္ပိ တဏှာဒိဋ္ဌိမာနမညိတာနံ။ မထိတာနန္တိ တေသံယေဝ ဝေဝစနံ။ ဣဒါနိ တာနိ ဝိဘဇိတွာ ဒဿေန္တော သဗ္ဗအဟံကာရ-မမံကာရ-မာနာနုသယာနန္တိ အာဟ။
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၃၈။)ဧတ္ထ ဟိ အဟံကာရော ဒိဋ္ဌိ, မမံကာရော တဏှာ, မာနာနုသယော မာနော။ အနုပါဒါ ဝိမုတ္တောတိ စတူဟိ ဥပါဒါနေဟိ ကဉ္စိ ဓမ္မံ အနုပါဒိယိတွာ ဝိမုတ္တော။
֍ ဋီ ၁၉၀။ န ဥပေတီတိ န ယုဇ္ဇတိ။ ဧတ္ထ စ ‘‘န ဥပပဇ္ဇတီ’’တိ ဣဒံ အနုဇာနိတဗ္ဗံ သိယာ။ ယသ္မာ ပန ဧဝံ ဝုတ္တေ သော ပရိဗ္ဗာဇကော ဥစ္ဆေဒံ ဂဏှေယျ, ဥပပဇ္ဇတီတိ ပန သဿတမေဝ, ဥပပဇ္ဇတိ စ န စ ဥပပဇ္ဇတီတိ ဧကစ္စသဿတံ, နေဝ ဥပပဇ္ဇတိ န န ဥပပဇ္ဇတီတိ အမရာဝိက္ခေပံ, တသ္မာ ဘဂဝါ – ‘‘အယံ အပ္ပတိဋ္ဌော အနာလမ္ဗော ဟောတု, သုခပဝေသနဋ္ဌာနံ မာ လဘတူ’’တိ အနနုညာယ ဌတွာ အနုညမ္ပိ ပဋိက္ခိပိ။ အလန္တိ သမတ္ထံ ပရိယတ္တံ။ ဓမ္မောတိ ပစ္စယာကာရဓမ္မော။ အညတြယောဂေနာတိ အညတ္ထ ပယောဂေန။ အညတြာစရိယကေနာတိ ပစ္စယာကာရံ အဇာနန္တာနံ အညေသံ အာစရိယာနံ သန္တိကေ ဝသန္တေန။
֍ ဋီ ၁၉၁။ တေန ဟိ ဝစ္ဆာတိ ယသ္မာ တွံ သမ္မောဟမာပါဒိန္တိ ဝဒသိ, တသ္မာ တံယေဝေတ္ထ ပဋိပုစ္ဆိဿာမိ။ အနာဟာရော နိဗ္ဗုတောတိ အပ္ပစ္စယော နိဗ္ဗုတော။
֍ ဋီ ၁၉၂။ ယေန ရူပေနာတိ ယေန ရူပေန သတ္တသင်္ခါတံ တထာဂတံ ရူပီတိ ပညာပေယျ။ ဂမ္ဘီရောတိ ဂုဏဂမ္ဘီရော။ အပ္ပမေယျောတိ ပမာဏံ ဂဏှိတုံ န သက္ကုဏေယျော။ ဒုပ္ပရိယောဂါဠှောတိ ဒုဩဂါဟော ဒုဇ္ဇာနော။ သေယျထာပိ မဟာသမုဒ္ဒေါတိ ယထာ မဟာသမုဒ္ဒေါ ဂမ္ဘီရော အပ္ပမေယျော ဒုဇ္ဇာနော, ဧဝမေဝ ခီဏာသဝေါပိ။ တံ အာရဗ္ဘ ဥပပဇ္ဇတီတိအာဒိ သဗ္ဗံ န ယုဇ္ဇတိ။ ကထံ? ယထာ ပရိနိဗ္ဗုတံ အဂ္ဂိံ အာရဗ္ဘ ပုရတ္ထိမံ ဒိသံ ဂတောတိအာဒိ သဗ္ဗံ န ယုဇ္ဇတိ, ဧဝံ။
အနိစ္စတာတိ အနိစ္စတာယ။ သာရေ ပတိဋ္ဌိတန္တိ လောကုတ္တရဓမ္မသာရေ ပတိဋ္ဌိတံ။ သေသံ သဗ္ဗတ္ထ ဥတ္တာနမေဝါတိ။
ပပဉ္စသူဒနိယာ မဇ္ဈိမနိကာယဋ္ဌကထာယ
အဂ္ဂိဝစ္ဆသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၃၉။)၃။ မဟာဝစ္ဆသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၁၉၃။ ဧဝံ မေ သုတန္တိ မဟာဝစ္ဆသုတ္တံ။ တတ္ထ သဟကထီတိ သဒ္ဓိံဝါဒေါ, ဗဟုံ မယာ တုမှေဟိ သဒ္ဓိံ ကထိတပုဗ္ဗန္တိ ကထံ သာရေတိ မေတ္တိံ ဃဋေတိ။ ပုရိမာနိ ဟိ ဒွေ သုတ္တာနိ ဧတဿေဝ ကထိတာနိ, သံယုတ္တကေ အဗျာကတသံယုတ္တံ (သံ။ နိ။ ၄။၄၁၆ အာဒယော) နာမ ဧတဿေဝ ကထိတံ – ‘‘ကိံ နု ခေါ, ဘော ဂေါတမ, သဿတော လောကော ဣဒမေဝ သစ္စံ မောဃမညန္တိ အဗျာကတမေတ’’န္တိ ဧဝံ ဧကုတ္တရနိကာယေပိ ဣမိနာ သဒ္ဓိံ ကထိတံ အတ္ထိယေဝ။ တသ္မာ ဧဝမာဟ။ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေါပိ တဿ အာဂတာဂတဿ သင်္ဂဟံ ကတွာ ဩကာသမကာသိယေဝ။ ကသ္မာ? အယဉှိ သဿတဒိဋ္ဌိကော, သဿတဒိဋ္ဌိကာ စ သီဃံ လဒ္ဓိံ န ဝိဿဇ္ဇေန္တိ, ဝသာတေလမက္ခိတပိလောတိကာ ဝိယ စိရေန သုဇ္ဈန္တိ။ ပဿတိ စ ဘဂဝါ – ‘‘အယံ ပရိဗ္ဗာဇကော ကာလေ ဂစ္ဆန္တေ ဂစ္ဆန္တေ လဒ္ဓိံ ဝိဿဇ္ဇေတွာ မမ သန္တိကေ ပဗ္ဗဇိတွာ ဆ အဘိညာယော သစ္ဆိကတွာ အဘိညာတသာဝကော ဘဝိဿတီ’’တိ။ တသ္မာ တဿ အာဂတာဂတဿ သင်္ဂဟံ ကတွာ ဩကာသမကာသိယေဝ။ ဣဒံ ပနဿ ပစ္ဆိမဂမနံ။ သော ဟိ ဣမသ္မိံ သုတ္တေ တရဏံ ဝါ ဟောတု အတရဏံ ဝါ, ယဋ္ဌိံ ဩတရိတွာ ဥဒကေ ပတမာနော ဝိယ သမဏဿ ဂေါတမဿ သန္တိကံ ဂန္တွာ ပဗ္ဗဇိဿာမီတိ သန္နိဋ္ဌာနံ ကတွာ အာဂတော။ တသ္မာ ဓမ္မဒေသနံ ယာစန္တော သာဓု မေ ဘဝံ ဂေါတမောတိအာဒိမာဟ။ တဿ ဘဂဝါ မူလဝသေန သံခိတ္တဒေသနံ, ကမ္မပထဝသေန ဝိတ္ထာရဒေသနံ ဒေသေသိ။ မူလဝသေန စေတ္ထ အတိသံခိတ္တာ ဒေသနာ, ကမ္မပထဝသေန သံခိတ္တာ ဝိတ္ထာရသဒိသာ။ ဗုဒ္ဓါနံ ပန နိပ္ပရိယာယေန ဝိတ္ထာရဒေသနာ နာမ နတ္ထိ။ စတုဝီသတိသမန္တပဋ္ဌာနမ္ပိ ဟိ သတ္တပကရဏေ အဘိဓမ္မပိဋကေ စ သဗ္ဗံ သံခိတ္တမေဝ။ တသ္မာ မူလဝသေနာပိ ကမ္မပထဝသေနာပိ သံခိတ္တမေဝ ဒေသေသီတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။
֍ ဋီ ၁၉၄။ တတ္ထ ပါဏာတိပါတာ ဝေရမဏီ ကုသလန္တိအာဒီသု ပဋိပါဋိယာ သတ္တဓမ္မာ ကာမာဝစရာ, အနဘိဇ္ဈာဒယော တယော စတုဘူမိကာပိ ဝဋ္ဋန္တိ။
ယတော ခေါ, ဝစ္ဆ, ဘိက္ခုနောတိ ကိဉ္စာပိ အနိယမေတွာ ဝုတ္တံ, ယထာ ပန ဇီဝကသုတ္တေ စ စင်္ကီသုတ္တေ စ, ဧဝံ ဣမသ္မိံ သုတ္တေ စ အတ္တာနမေဝ သန္ဓာယေတံ ဘဂဝတာ ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၄၀။)֍ ဋီ ၁၉၅။ အတ္ထိ ပနာတိ ကိံ ပုစ္ဆာမီတိ ပုစ္ဆတိ? အယံ ကိရဿ လဒ္ဓိ – ‘‘တသ္မိံ တသ္မိံ သာသနေ သတ္ထာဝ အရဟာ ဟောတိ, သာဝကော ပန အရဟတ္တံ ပတ္တုံ သမတ္ထော နတ္ထိ။ သမဏော စ ဂေါတမော ‘ယတော ခေါ, ဝစ္ဆ, ဘိက္ခုနော’တိ ဧကံ ဘိက္ခုံ ကထေန္တော ဝိယ ကထေတိ, အတ္ထိ နု ခေါ သမဏဿ ဂေါတမဿ သာဝကော အရဟတ္တပ္ပတ္တော’’တိ။ ဧတမတ္ထံ ပုစ္ဆိဿာမီတိ ပုစ္ဆတိ။ တတ္ထ တိဋ္ဌတူတိ ဘဝံ တာဝ ဂေါတမော တိဋ္ဌတု, ဘဝဉှိ လောကေ ပါကဋော အရဟာတိ အတ္ထော။ တသ္မိံ ဗျာကတေ ဥတ္တရိ ဘိက္ခုနီအာဒီနံ ဝသေန ပဉှံ ပုစ္ဆိ, ဘဂဝါပိဿ ဗျာကာသိ။
֍ ဋီ ၁၉၆။ အာရာဓကောတိ သမ္ပာဒကော ပရိပူရကော။
֍ ဋီ ၁၉၇။ သေခါယ ဝိဇ္ဇာယ ပတ္တဗ္ဗန္တိ ဟေဋ္ဌိမဖလတ္တယံ ပတ္တဗ္ဗံ။ တံ သဗ္ဗံ မယာ အနုပ္ပတ္တန္တိ ဝဒတိ။ ဝိတဏ္ဍဝါဒီ ပနာဟ – ‘‘ကတမေ ဓမ္မာ သေက္ခာ? စတ္တာရော မဂ္ဂါ အပရိယာပန္နာ ဟေဋ္ဌိမာနိ စ တီဏိ သာမညဖလာနီ’’တိ (ဓ။ သ။ ၁၀၂၃) ဝစနတော အရဟတ္တမဂ္ဂေါပိ အနေန ပတ္တောယေဝ။ ဖလံ ပန အပတ္တံ, တဿ ပတ္တိယာ ဥတ္တရိ ယောဂံ ကထာပေတီတိ။ သော ဧဝံ သညာပေတဗ္ဗော –
ပရိပုဏ္ဏသေခေါ အပရိဟာနဓမ္မော၊
စေတောဝသိပ္ပတ္တော သမာဟိတိန္ဒြိယော,
သ ဝေ ဌိတတ္တောတိ နရော ပဝုစ္စတီ’’တိ။ (အ။ နိ။ ၄။၅)၊
အနာဂါမိပုဂ္ဂလော ဟိ ဧကန္တပရိပုဏ္ဏသေခေါ။ တံ သန္ဓာယ ‘‘သေခါယ ဝိဇ္ဇာယ ပတ္တဗ္ဗ’’န္တိ အာဟ။ မဂ္ဂဿ ပန ဧကစိတ္တက္ခဏိကတ္တာ တတ္ထ ဌိတဿ ပုစ္ဆာ နာမ နတ္ထိ။ ဣမိနာ သုတ္တေန မဂ္ဂေါပိ ဗဟုစိတ္တက္ခဏိကော ဟောတူတိ စေ။ ဧတံ န ဗုဒ္ဓဝစနံ, ဝုတ္တဂါထာယ စ အတ္ထော ဝိရုဇ္ဈတိ။ တသ္မာ အနာဂါမိဖလေ ဌတွာ အရဟတ္တမဂ္ဂဿ ဝိပဿနံ ကထာပေတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ယသ္မာ ပနဿ န ကေဝလံ သုဒ္ဓအရဟတ္တဿေဝ ဥပနိဿယော, ဆန္နမ္ပိ အဘိညာနံ ဥပနိဿယော အတ္ထိ, တသ္မာ ဘဂဝါ – ‘‘ဧဝမယံ သမထေ ကမ္မံ ကတွာ ပဉ္စ အဘိညာ နိဗ္ဗတ္တေဿတိ, ဝိပဿနာယ ကမ္မံ ကတွာ အရဟတ္တံ ပါပုဏိဿတိ။ ဧဝံ ဆဠဘိညော မဟာသာဝကော ဘဝိဿတီ’’တိ ဝိပဿနာမတ္တံ အကထေတွာ သမထဝိပဿနာ အာစိက္ခိ။
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၄၁။)֍ ဋီ ၁၉၈။ သတိ သတိအာယတနေတိ သတိ သတိကာရဏေ။ ကိဉ္စေတ္ထ ကာရဏံ? အဘိညာ ဝါ အဘိညာပါဒကဇ္ဈာနံ ဝါ အဝသာနေ ပန အရဟတ္တံ ဝါ ကာရဏံ အရဟတ္တဿ ဝိပဿနာ ဝါတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။
֍ ဋီ ၂၀၀။ ပရိစိဏ္ဏော မေ ဘဂဝါတိ သတ္တ ဟိ သေခါ ဘဂဝန္တံ ပရိစရန္တိ နာမ, ခီဏာသဝေန ဘဂဝါ ပရိစိဏ္ဏော ဟောတိ။ ဣတိ သင်္ခေပေန အရဟတ္တံ ဗျာကရောန္တော ထေရော ဧဝမာဟ။ တေ ပန ဘိက္ခူ တမတ္ထံ န ဇာနိံသု, အဇာနန္တာဝ တဿ ဝစနံ သမ္ပဋိစ္ဆိတွာ။ ဘဂဝတော အာရောစေသုံ။ ဒေဝတာတိ တေသံ ဂုဏာနံ လာဘီ ဒေဝတာ။ သေသံ သဗ္ဗတ္ထ ဥတ္တာနမေဝါတိ။
ပပဉ္စသူဒနိယာ မဇ္ဈိမနိကာယဋ္ဌကထာယ
မဟာဝစ္ဆသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၄။ ဒီဃနခသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၂၀၁။ ဧဝံ မေ သုတန္တိ ဒီဃနခသုတ္တံ။ တတ္ထ သူကရခတာယန္တိ သူကရခတာတိ ဧဝံနာမကေ လေဏေ။ ကဿပဗုဒ္ဓကာလေ ကိရ တံ လေဏံ ဧကသ္မိံ ဗုဒ္ဓန္တရေ ပထဝိယာ ဝဍ္ဎမာနာယ အန္တောဘူမိဂတံ ဇာတံ။ အထေကဒိဝသံ ဧကော သူကရော တဿ ဆဒနပရိယန္တသမီပေ ပံသုံ ခဏိ။ ဒေဝေ ဝုဋ္ဋေ ပံသုဓောတော ဆဒနပရိယန္တော ပါကဋော အဟောသိ။ ဧကော ဝနစရကော ဒိသွာ – ‘‘ပုဗ္ဗေ သီလဝန္တေဟိ ပရိဘုတ္တလေဏေန ဘဝိတဗ္ဗံ, ပဋိဇဂ္ဂိဿာမိ န’’န္တိ သမန္တတော ပံသုံ အပနေတွာ လေဏံ သောဓေတွာ ကုဋ္ဋပရိက္ခေပံ ကတွာ ဒွါရဝါတပါနံ ယောဇေတွာ သုပရိနိဋ္ဌိတ-သုဓာကမ္မစိတ္တကမ္မရဇတပဋ္ဋသဒိသာယ ဝါလုကာယ သန္ထတပရိဝေဏံ လေဏံ ကတွာ မဉ္စပီဌံ ပညာပေတွာ ဘဂဝတော ဝသနတ္ထာယ အဒါသိ။ လေဏံ ဂမ္ဘီရံ အဟောသိ ဩတရိတွာ အဘိရုဟိတဗ္ဗံ။ တံ သန္ဓာယေတံ ဝုတ္တံ။
ဒီဃနခေါတိ တဿ ပရိဗ္ဗာဇကဿ နာမံ။ ဥပသင်္ကမီတိ ကသ္မာ ဥပသင်္ကမိ? သော ကိရ ထေရေ အဍ္ဎမာသပဗ္ဗဇိတေ စိန္တေသိ – ‘‘မယှံ မာတုလော အညံ ပါသဏ္ဍံ ဂန္တွာ န စိရံ တိဋ္ဌတိ, ဣဒါနိ ပနဿ သမဏဿ ဂေါတမဿ သန္တိကံ ဂတဿ အဍ္ဎမာသော ဇာတော။ ပဝတ္တိမ္ပိဿ န သုဏာမိ,
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၄၂။)ဩဇဝန္တံ နု ခေါ သာသနံ, ဇာနိဿာမိ န’’န္တိ ဂန္တုကာမော ဇာတော။ တသ္မာ ဥပသင်္ကမိ။ ဧကမန္တံ ဌိတောတိ တသ္မိံ ကိရ သမယေ ထေရော ဘဂဝန္တံ ဗီဇယမာနော ဌိတော ဟောတိ, ပရိဗ္ဗာဇကော မာတုလေ ဟိရောတ္တပ္ပေန ဌိတကောဝ ပဉှံ ပုစ္ဆိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ဧကမန္တံ ဌိတော’’တိ။
သဗ္ဗံ မေ နက္ခမတီတိ သဗ္ဗာ မေ ဥပပတ္တိယော နက္ခမန္တိ, ပဋိသန္ဓိယော နက္ခမန္တီတိ အဓိပ္ပါယေန ဝဒတိ။ ဧတ္တာဝတာနေန ‘‘ဥစ္ဆေဒဝါဒေါဟမသ္မီ’’တိ ဒီပိတံ ဟောတိ။ ဘဂဝါ ပနဿ အဓိပ္ပါယံ မုဉ္စိတွာ အက္ခရေ တာဝ ဒေါသံ ဒဿေန္တော ယာပိ ခေါ တေတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ဧသာပိ တေ ဒိဋ္ဌိ နက္ခမတီတိ ဧသာပိ တေ ပဌမံ ရုစ္စိတွာ ခမာပေတွာ ဂဟိတဒိဋ္ဌိ နက္ခမတီတိ။ ဧသာ စေ မေ, ဘော ဂေါတမ, ဒိဋ္ဌိ ခမေယျာတိ မယှဉှိ သဗ္ဗံ နက္ခမတီတိ ဒိဋ္ဌိ, တဿ မယှံ ယာ ဧသာ သဗ္ဗံ မေ နက္ခမတီတိ ဒိဋ္ဌိ, ဧသာ မေ ခမေယျ။ ယံ တံ ‘‘သဗ္ဗံ မေ နက္ခမတီ’’တိ ဝုတ္တံ, တမ္ပိဿ တာဒိသမေဝ။ ယထာ သဗ္ဗဂဟဏေန ဂဟိတာပိ အယံ ဒိဋ္ဌိ ခမတိ, ဧဝမေဝံ တမ္ပိ ခမေယျ။ ဧဝံ အတ္တနော ဝါဒေ အာရောပိတံ ဒေါသံ ဉတွာ တံ ပရိဟရာမီတိ သညာယ ဝဒတိ, အတ္ထတော ပနဿ ‘‘ဧသာ ဒိဋ္ဌိ န မေ ခမတီ’’တိ အာပဇ္ဇတိ။ ယဿ ပနေသာ န ခမတိ န ရုစ္စတိ, တဿာယံ တာယ ဒိဋ္ဌိယာ သဗ္ဗံ မေ န ခမတီတိ ဒိဋ္ဌိ ရုစိတံ။ တေန ဟိ ဒိဋ္ဌိအက္ခမေန အရုစိတေန ဘဝိတဗ္ဗန္တိ သဗ္ဗံ ခမတီတိ ရုစ္စတီတိ အာပဇ္ဇတိ။ န ပနေသ တံ သမ္ပဋိစ္ဆတိ, ကေဝလံ တဿာပိ ဥစ္ဆေဒဒိဋ္ဌိယာ ဥစ္ဆေဒမေဝ ဂဏှာတိ။ တေနာဟ ဘဂဝါ အတော ခေါ တေ, အဂ္ဂိဝေဿန,…ပေ… အညဉ္စ ဒိဋ္ဌိံ ဥပါဒိယန္တီတိ။ တတ္ထ အတောတိ ပဇဟနကေသု နိဿက္ကံ, ယေ ပဇဟန္တိ, တေဟိ ယေ နပ္ပဇဟန္တီတိ ဝုစ္စိယန္တိ, တေဝ ဗဟုတရာတိ အတ္ထော။ ဗဟူ ဟိ ဗဟုတရာတိ ဧတ္ထ ဟိကာရော နိပါတမတ္တံ, ဗဟူ ဗဟုတရာတိ အတ္ထော။ ပရတော တနူ ဟိ တနုတရာတိ ပဒေပိ ဧသေဝ နယော။ ယေ ဧဝမာဟံသူတိ ယေ ဧဝံ ဝဒန္တိ။ တဉ္စေဝ ဒိဋ္ဌိံ နပ္ပဇဟန္တိ, အညဉ္စ ဒိဋ္ဌိံ ဥပါဒိယန္တီတိ မူလဒဿနံ နပ္ပဇဟန္တိ, အပရဒဿနံ ဥပါဒိယန္တိ။
ဧတ္ထ စ သဿတံ ဂဟေတွာ တမ္ပိ အပ္ပဟာယ ဥစ္ဆေဒံ ဝါ ဧကစ္စသဿတံ ဝါ ဂဟေတုံ န သက္ကာ, ဥစ္ဆေဒမ္ပိ ဂဟေတွာ တံ အပ္ပဟာယ သဿတံ ဝါ ဧကစ္စသဿတံ ဝါ န သက္ကာ ဂဟေတုံ, ဧကစ္စသဿတမ္ပိ ဂဟေတွာ တံ အပ္ပဟာယ သဿတံ ဝါ ဥစ္ဆေဒံ ဝါ န သက္ကာ ဂဟေတုံ။ မူလသဿတံ ပန
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၄၃။)အပ္ပဟာယ အညံ သဿတမေဝ သက္ကာ ဂဟေတုံ။ ကထံ? ဧကသ္မိဉှိ သမယေ ‘‘ရူပံ သဿတ’’န္တိ ဂဟေတွာ အပရသ္မိံ သမယေ ‘‘န သုဒ္ဓရူပမေဝ သဿတံ, ဝေဒနာပိ သဿတာ, ဝိညာဏမ္ပိ သဿတ’’န္တိ ဂဏှာတိ။ ဥစ္ဆေဒေပိ ဧကစ္စသဿတေပိ ဧသေဝ နယော။ ယထာ စ ခန္ဓေသု, ဧဝံ အာယတနေသုပိ ယောဇေတဗ္ဗံ။ ဣဒံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ – ‘‘တဉ္စေဝ ဒိဋ္ဌိံ နပ္ပဇဟန္တိ, အညဉ္စ ဒိဋ္ဌိံ ဥပါဒိယန္တီ’’တိ။
ဒုတိယဝါရေ အတောတိ အပ္ပဇဟနကေသု နိဿက္ကံ, ယေ နပ္ပဇဟန္တိ, တေဟိ, ယေ ပဇဟန္တီတိ ဝုစ္စိယန္တိ, တေဝ တနုတရာ အပ္ပတရာတိ အတ္ထော။ တဉ္စေဝ ဒိဋ္ဌိံ ပဇဟန္တိ, အညဉ္စ ဒိဋ္ဌိံ န ဥပါဒိယန္တီတိ တဉ္စ မူလဒဿနံ ပဇဟန္တိ, အညဉ္စ ဒဿနံ န ဂဏှန္တိ။ ကထံ? ဧကသ္မိဉှိ သမယေ ‘‘ရူပံ သဿတ’’န္တိ ဂဟေတွာ အပရသ္မိံ သမယေ တတ္ထ အာဒီနဝံ ဒိသွာ ‘‘ဩဠာရိကမေတံ မယှံ ဒဿန’’န္တိ ပဇဟတိ ‘‘န ကေဝလဉ္စ ရူပံ သဿတန္တိ ဒဿနမေဝ ဩဠာရိကံ, ဝေဒနာပိ သဿတာ…ပေ… ဝိညာဏမ္ပိ သဿတန္တိ ဒဿနံ ဩဠာရိကမေဝါ’’တိ ဝိဿဇ္ဇေတိ။ ဥစ္ဆေဒေပိ ဧကစ္စသဿတေပိ ဧသေဝ နယော။ ယထာ စ ခန္ဓေသု, ဧဝံ အာယတနေသုပိ ယောဇေတဗ္ဗံ။ ဧဝံ တဉ္စ မူလဒဿနံ ပဇဟန္တိ, အညဉ္စ ဒဿနံ န ဂဏှန္တိ။
သန္တဂ္ဂိဝေဿနာတိ ကသ္မာ အာရဘိ? အယံ ဥစ္ဆေဒလဒ္ဓိကော အတ္တနော လဒ္ဓိံ နိဂူဟတိ, တဿာ ပန လဒ္ဓိယာ ဝဏ္ဏေ ဝုစ္စမာနေ အတ္တနော လဒ္ဓိံ ပါတုကရိဿတီတိ တိဿော လဒ္ဓိယော ဧကတော ဒဿေတွာ ဝိဘဇိတုံ ဣမံ ဒေသနံ အာရဘိ။
သာရာဂါယ သန္တိကေတိအာဒီသု ရာဂဝသေန ဝဋ္ဋေ ရဇ္ဇနဿ အာသန္နာ တဏှာဒိဋ္ဌိသံယောဇနေန ဝဋ္ဋသံယောဇနဿ သန္တိကေ။ အဘိနန္ဒနာယာတိ တဏှာဒိဋ္ဌိဝသေနေဝ ဂိလိတွာ ပရိယာဒိယနဿ ဂဟဏဿ စ အာသန္နာတိ အတ္ထော။ အသာရာဂါယ သန္တိကေတိအာဒီသု ဝဋ္ဋေ အရဇ္ဇနဿ အာသန္နာတိအာဒိနာ နယေန အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။
ဧတ္ထ စ သဿတဒဿနံ အပ္ပသာဝဇ္ဇံ ဒန္ဓဝိရာဂံ, ဥစ္ဆေဒဒဿနံ မဟာသာဝဇ္ဇံ ခိပ္ပဝိရာဂံ။ ကထံ? သဿတဝါဒီ ဟိ ဣဓလောကံ ပရလောကဉ္စ အတ္ထီတိ ဇာနာတိ, သုကတဒုက္ကဋာနံ ဖလံ အတ္ထီတိ ဇာနာတိ, ကုသလံ ကရောတိ, အကုသလံ ကရောန္တော ဘာယတိ, ဝဋ္ဋံ အဿာဒေတိ, အဘိနန္ဒတိ။
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၄၄။)ဗုဒ္ဓါနံ ဝါ ဗုဒ္ဓသာဝကာနံ ဝါ သမ္မုခီဘူတော သီဃံ လဒ္ဓိံ ဇဟိတုံ န သက္ကောတိ။ တသ္မာ တံ သဿတဒဿနံ အပ္ပသာဝဇ္ဇံ ဒန္ဓဝိရာဂန္တိ ဝုစ္စတိ။ ဥစ္ဆေဒဝါဒီ ပန ဣဓလောကပရလောကံ အတ္ထီတိ ဇာနာတိ, သုကတဒုက္ကဋာနံ ဖလံ အတ္ထီတိ ဇာနာတိ, ကုသလံ န ကရောတိ, အကုသလံ ကရောန္တော န ဘာယတိ, ဝဋ္ဋံ န အဿာဒေတိ, နာဘိနန္ဒတိ, ဗုဒ္ဓါနံ ဝါ ဗုဒ္ဓသာဝကာနံ ဝါ သမ္မုခီဘာဝေ သီဃံ ဒဿနံ ပဇဟတိ။ ပါရမိယော ပူရေတုံ သက္ကောန္တော ဗုဒ္ဓေါ ဟုတွာ, အသက္ကောန္တော အဘိနီဟာရံ ကတွာ သာဝကော ဟုတွာ ပရိနိဗ္ဗာယတိ။ တသ္မာ ဥစ္ဆေဒဒဿနံ မဟာသာဝဇ္ဇံ ခိပ္ပဝိရာဂန္တိ ဝုစ္စတိ။
֍ ဋီ ၂၀၂။ သော ပန ပရိဗ္ဗာဇကော ဧတမတ္ထံ အသလ္လက္ခေတွာ – ‘‘မယှံ ဒဿနံ သံဝဏ္ဏေတိ ပသံသတိ, အဒ္ဓါ မေ သုန္ဒရံ ဒဿန’’န္တိ သလ္လက္ခေတွာ ဥက္ကံသေတိ မေ ဘဝန္တိအာဒိမာဟ။
ဣဒါနိ ယသ္မာ အယံ ပရိဗ္ဗာဇကော ကဉ္ဇိယေနေဝ တိတ္တကာလာဗု, ဥစ္ဆေဒဒဿနေနေဝ ပူရိတော, သော ယထာ ကဉ္ဇိယံ အပ္ပဟာယ န သက္ကာ လာဗုမှိ တေလဖာဏိတာဒီနိ ပက္ခိပိတုံ, ပက္ခိတ္တာနိပိ န ဂဏှာတိ, ဧဝမေဝံ တံ လဒ္ဓိံ အပ္ပဟာယ အဘဗ္ဗော မဂ္ဂဖလာနံ လာဘာယ, တသ္မာ လဒ္ဓိံ ဇဟာပနတ္ထံ တတြဂ္ဂိဝေဿနာတိအာဒိ အာရဒ္ဓံ။ ဝိဂ္ဂဟောတိ ကလဟော။ ဧဝမေတာသံ ဒိဋ္ဌီနံ ပဟာနံ ဟောတီတိ ဧဝံ ဝိဂ္ဂဟာဒိအာဒီနဝံ ဒိသွာ တာသံ ဒိဋ္ဌီနံ ပဟာနံ ဟောတိ။ သော ဟိ ပရိဗ္ဗာဇကော ‘‘ကိံ မေ ဣမိနာ ဝိဂ္ဂဟာဒိနာ’’တိ တံ ဥစ္ဆေဒဒဿနံ ပဇဟတိ။
֍ ဋီ ၂၀၅။ အထဿ ဘဂဝါ ဝမိတကဉ္ဇိယေ လာဗုမှိ သပ္ပိဖာဏိတာဒီနိ ပက္ခိပန္တော ဝိယ ဟဒယေ အမတောသဓံ ပူရေဿာမီတိ ဝိပဿနံ အာစိက္ခန္တော အယံ ခေါ ပန, အဂ္ဂိဝေဿန, ကာယောတိအာဒိမာဟ။ တဿတ္ထော ဝမ္မိကသုတ္တေ ဝုတ္တော။ အနိစ္စတောတိအာဒီနိပိ ဟေဋ္ဌာ ဝိတ္ထာရိတာနေဝ။ ယော ကာယသ္မိံ ကာယဆန္ဒောတိ ယာ ကာယသ္မိံ တဏှာ။ သ္နေဟောတိ တဏှာသ္နေဟောဝ။ ကာယနွယတာတိ ကာယာနုဂမနဘာဝေါ, ကာယံ အနုဂစ္ဆနကကိလေသောတိ အတ္ထော။
ဧဝံ ရူပကမ္မဋ္ဌာနံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ အရူပကမ္မဋ္ဌာနံ ဒဿေန္တော တိဿော ခေါတိအာဒိမာဟ။ ပုန တာသံယေဝ ဝေဒနာနံ အသမ္မိဿဘာဝံ ဒဿေန္တော ယသ္မိံ, အဂ္ဂိဝေဿန, သမယေတိအာဒိမာဟ။ တတြာယံ
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၄၅။)သင်္ခေပတ္ထော – ယသ္မိံ သမယေ သုခါဒီသု ဧကံ ဝေဒနံ ဝေဒယတိ, တသ္မိံ သမယေ အညာ ဝေဒနာ အတ္တနော ဝါရံ ဝါ ဩကာသံ ဝါ ဩလောကယမာနာ နိသိန္နာ နာမ နတ္ထိ, အထ ခေါ အနုပ္ပန္နာဝ ဟောန္တိ ဘိန္နဥဒကပုပ္ဖုဠာ ဝိယ စ အန္တရဟိတာ ဝါ။ သုခါပိ ခေါတိအာဒိ တာသံ ဝေဒနာနံ စုဏ္ဏဝိစုဏ္ဏဘာဝဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တံ။
န ကေနစိ သံဝဒတီတိ တဿတံ ဂဟေတွာ ‘‘သဿတဝါဒီ အဟ’’န္တိ ဥစ္ဆေဒဝါဒိနာပိ သဒ္ဓိံ န သံဝဒတိ, တမေဝ ဂဟေတွာ ‘‘သဿတဝါဒီ အဟ’’န္တိ ဧကစ္စသဿတဝါဒိနာ သဒ္ဓိံ န ဝိဝဒတိ။ ဧဝံ တယောပိ ဝါဒါ ပရိဝတ္တေတွာ ယောဇေတဗ္ဗာ။ ယဉ္စ လောကေ ဝုတ္တန္တိ ယံ လောကေ ကထိတံ ဝေါဟရိတံ, တေန ဝေါဟရတိ အပရာမသန္တော ကိဉ္စိ ဓမ္မံ ပရာမာသဂ္ဂါဟေန အဂ္ဂဏှန္တော။ ဝုတ္တမ္ပိ စေတံ –
‘‘ယော ဟောတိ ဘိက္ခု အရဟံ ကတာဝီ,
ခီဏာသဝေါ အန္တိမဒေဟဓာရီ၊
မမံ ဝဒန္တီတိပိ သော ဝဒေယျ၊
လောကေ သမညံ ကုသလော ဝိဒိတွာ,
ဝေါဟာရမတ္တေန သော ဝေါဟရေယျာ’’တိ။ (သံ။ နိ။ ၁။၂၅)၊
အပရမ္ပိ ဝုတ္တံ – ‘‘ဣမာ ခေါ စိတ္တ လောကသမညာ လောကနိရုတ္တိယော လောကဝေါဟာရာ လောကပညတ္တိယော, ယာဟိ တထာဂတော ဝေါဟရတိ အပရာမသ’’န္တိ (ဒီ။ နိ။ ၁။၄၄၀)။
֍ ဋီ ၂၀၆။ အဘိညာပဟာနမာဟာတိ သဿတာဒီသု တေသံ တေသံ ဓမ္မာနံ သဿတံ အဘိညာယ ဇာနိတွာ သဿတဿ ပဟာနမာဟ, ဥစ္ဆေဒံ, ဧကစ္စသဿတံ အဘိညာယ ဧကစ္စသဿတဿ ပဟာနံ ဝဒတိ။ ရူပံ အဘိညာယ ရူပဿ ပဟာနံ ဝဒတီတိအာဒိနာ နယေနေတ္ထ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။
ပဋိသဉ္စိက္ခတောတိ ပစ္စဝေက္ခန္တဿ။ အနုပါဒါယ အာသဝေဟိ စိတ္တံ ဝိမုစ္စီတိ အနုပ္ပါဒနိရောဓေန နိရုဒ္ဓေဟိ အာသဝေဟိ အဂ္ဂဟေတွာဝ စိတ္တံ ဝိမုစ္စိ။ ဧတ္တာဝတာ စေသ ပရဿ ဝဍ္ဎိတံ ဘတ္တံ ဘုဉ္ဇိတွာ ခုဒံ ဝိနောဒေန္တော ဝိယ
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၄၆။)ပရဿ အာရဒ္ဓါယ ဓမ္မဒေသနာယ ဉာဏံ ပေသေတွာ ဝိပဿနံ ဝဍ္ဎေတွာ အရဟတ္တဉ္စေဝ ပတ္တော, သာဝကပါရမီဉာဏဿ စ မတ္ထကံ, သောဠသ စ ပညာ ပဋိဝိဇ္ဈိတွာ ဌိတော။ ဒီဃနခေါ ပန သောတာပတ္တိဖလံ ပတွာ သရဏေသု ပတိဋ္ဌိတော။
ဘဂဝါ ပန ဣမံ ဒေသနံ သူရိယေ ဓရမာနေယေဝ နိဋ္ဌာပေတွာ ဂိဇ္ဈကူဋာ ဩရုယှ ဝေဠုဝနံ ဂန္တွာ သာဝကသန္နိပါတမကာသိ, စတုရင်္ဂသမန္နာဂတော သန္နိပါတော အဟောသိ။ တတြိမာနိ အင်္ဂါနိ – မာဃနက္ခတ္တေန ယုတ္တော ပုဏ္ဏမဥပေါသထဒိဝသော, ကေနစိ အနာမန္တိတာနိ ဟုတွာ အတ္တနောယေဝ ဓမ္မတာယ သန္နိပတိတာနိ အဍ္ဎတေလသာနိ ဘိက္ခုသတာနိ, တေသု ဧကောပိ ပုထုဇ္ဇနော ဝါ သောတာပန္န-သကဒါဂါမိ-အနာဂါမိ-သုက္ခဝိပဿက-အရဟန္တေသု ဝါ အညတရော နတ္ထိ, သဗ္ဗေ ဆဠဘိညာဝ, ဧကောပိ စေတ္ထ သတ္ထကေန ကေသေ ဆိန္ဒိတွာ ပဗ္ဗဇိတော နာမ နတ္ထိ, သဗ္ဗေ ဧဟိဘိက္ခုနောယေဝါတိ။
ပပဉ္စသူဒနိယာ မဇ္ဈိမနိကာယဋ္ဌကထာယ
ဒီဃနခသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၅။ မာဂဏ္ဍိယသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၂၀၇။ ဧဝံ မေ သုတန္တိ မာဂဏ္ဍိယသုတ္တံ။ တတ္ထ အဂျာဂါရေတိ အဂ္ဂိဟောမသာလယံ။ တိဏသန္ထာရကေတိ ဒွေ မာဂဏ္ဍိယာ မာတုလော စ ဘာဂိနေယျော စ။ တေသု မာတုလော ပဗ္ဗဇိတွာ အရဟတ္တံ ပတ္တော, ဘာဂိနေယျောပိ သဥပနိဿယော နစိရဿေဝ ပဗ္ဗဇိတွာ အရဟတ္တံ ပါပုဏိဿတိ။ အထဿ ဘဂဝါ ဥပနိဿယံ ဒိသွာ ရမဏီယံ ဒေဝဂဗ္ဘသဒိသံ ဂန္ဓကုဋိံ ပဟာယ တတ္ထ ဆာရိကတိဏကစဝရာဒီဟိ ဥက္လာပေ အဂျာဂါရေ တိဏသန္ထာရကံ ပညာပေတွာ ပရသင်္ဂဟကရဏတ္ထံ ကတိပါဟံ ဝသိတ္ထ။ တံ သန္ဓာယေတံ ဝုတ္တံ။ တေနုပသင်္ကမီတိ န ကေဝလံ တံဒိဝသမေဝ, ယသ္မာ ပန တံ အဂျာဂါရံ ဂါမူပစာရေ ဒါရကဒါရိကာဟိ ဩကိဏ္ဏံ အဝိဝိတ္တံ, တသ္မာ ဘဂဝါ နိစ္စကာလမ္ပိ ဒိဝသဘာဂံ တသ္မိံ ဝနသဏ္ဍေ ဝီတိနာမေတွာ သာယံ ဝါသတ္ထာယ တတ္ထ ဥပဂစ္ဆတိ။
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၄၇။)အဒ္ဒသာ ခေါ…ပေ… တိဏသန္ထာရကံ ပညတ္တန္တိ ဘဂဝါ အညေသု ဒိဝသေသု တိဏသန္ထာရကံ သံဃရိတွာ သညာဏံ ကတွာ ဂစ္ဆတိ, တံဒိဝသံ ပန ပညပေတွာဝ အဂမာသိ။ ကသ္မာ? တဒါ ဟိ ပစ္စူသသမယေ လောကံ ဩလောကေတွာဝ အဒ္ဒသ – ‘‘အဇ္ဇ မာဂဏ္ဍိယော ဣဓာဂန္တွာ ဣမံ တိဏသန္ထာရကံ ဒိသွာ ဘာရဒွါဇေန သဒ္ဓိံ တိဏသန္ထာရကံ အာရဗ္ဘ ကထာသလ္လာပံ ကရိဿတိ, အထာဟံ အာဂန္တွာ ဓမ္မံ ဒေသေဿာမိ, သော ဓမ္မံ သုတွာ မမ သန္တိကေ ပဗ္ဗဇိတွာ အရဟတ္တံ ပါပုဏိဿတိ။ ပရေသံ သင်္ဂဟကရဏတ္ထမေဝ ဟိ မယာ ပါရမိယော ပူရိတာ’’တိ တိဏသန္ထာရကံ ပညပေတွာဝ အဂမာသိ။
သမဏသေယျာနုရူပံ မညေတိ ဣမံ တိဏသန္ထာရကံ ‘‘သမဏဿ အနုစ္ဆဝိကာ သေယျာ’’တိ မညာမိ။ န စ အသညတသမဏဿ နိဝုတ္ထဋ္ဌာနမေတံ။ တထာဟေတ္ထ ဟတ္ထေန အာကဍ္ဎိတဋ္ဌာနံ ဝါ ပါဒေန အာကဍ္ဎိတဋ္ဌာနံ ဝါ သီသေန ပဟဋဋ္ဌာနံ ဝါ န ပညာယတိ, အနာကုလော အနာကိဏ္ဏော အဘိန္နော ဆေကေန စိတ္တကာရေန တူလိကာယ ပရိစ္ဆိန္ဒိတွာ ပညတ္တော ဝိယ။ သညတသမဏဿ ဝသိတဋ္ဌာနံ, ကဿ ဘော ဝသိတဋ္ဌာနန္တိ ပုစ္ဆတိ။ ဘူနဟုနောတိ ဟတဝဍ္ဎိနော မရိယာဒကာရကဿ။ ကသ္မာ ဧဝမာဟ? ဆသု ဒွါရေသု ဝဍ္ဎိပညာပနလဒ္ဓိကတ္တာ။ အယဉှိ တဿ လဒ္ဓိ – စက္ခု ဗြူဟေတဗ္ဗံ ဝဍ္ဎေတဗ္ဗံ, အဒိဋ္ဌံ ဒက္ခိတဗ္ဗံ, ဒိဋ္ဌံ သမတိက္ကမိတဗ္ဗံ။ သောတံ ဗြူဟေတဗ္ဗံ ဝဍ္ဎေတဗ္ဗံ, အသုတံ သောတဗ္ဗံ, သုတံ သမတိက္ကမိတဗ္ဗံ။ ဃာနံ ဗြူဟေတဗ္ဗံ ဝဍ္ဎေတဗ္ဗံ, အဃာယိတံ ဃာယိတဗ္ဗံ, ဃာယိတံ သမတိက္ကမိတဗ္ဗံ။ ဇိဝှါ ဗြူဟေတဗ္ဗာ ဝဍ္ဎေတဗ္ဗာ, အဿာယိတံ သာယိတဗ္ဗံ, သာယိတံ သမတိက္ကမိတဗ္ဗံ။ ကာယော ဗြူဟေတဗ္ဗော ဝဍ္ဎေတဗ္ဗော, အဖုဋ္ဌံ ဖုသိတဗ္ဗံ, ဖုဋ္ဌံ သမတိက္ကမိတဗ္ဗံ။ မနော ဗြူဟေတဗ္ဗော ဝဍ္ဎေတဗ္ဗော, အဝိညာတံ ဝိဇာနိတဗ္ဗံ, ဝိညာတံ သမတိက္ကမိတဗ္ဗံ။ ဧဝံ သော ဆသု ဒွါရေသု ဝဍ္ဎိံ ပညပေတိ။ ဘဂဝါ ပန –
‘‘စက္ခုနာ သံဝရော သာဓု, သာဓု သောတေန သံဝရော၊
ဃာနေန သံဝရော သာဓု, သာဓု ဇိဝှါယ သံဝရော။
ကာယေန သံဝရော သာဓု, သာဓု ဝါစာယ သံဝရော၊
မနသာ သံဝရော သာဓု, သာဓု သဗ္ဗတ္ထ သံဝရော၊
သဗ္ဗတ္ထ သံဝုတော ဘိက္ခု, သဗ္ဗဒုက္ခာ ပမုစ္စတီ’’တိ။ (ဓ။ ပ။ ၃၆၀-၃၆၁) –
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၄၈။)ဆသု ဒွါရေသု သံဝရံ ပညပေတိ။ တသ္မာ သော ‘‘ဝဍ္ဎိဟတော သမဏော ဂေါတမော မရိယာဒကာရကော’’တိ မညမာနော ‘‘ဘူနဟုနော’’တိ အာဟ။
အရိယေ ဉာယေ ဓမ္မေ ကုသလေတိ ပရိသုဒ္ဓေ ကာရဏဓမ္မေ အနဝဇ္ဇေ။ ဣမိနာ ကိံ ဒဿေတိ? ဧဝရူပဿ နာမ ဥဂ္ဂတဿ ပညာတဿ ယသဿိနော ဥပရိ ဝါစံ ဘာသမာနေန ဝီမံသိတွာ ဥပဓာရေတွာ မုခေ အာရက္ခံ ဌပေတွာ ဘာသိတဗ္ဗော ဟောတိ။ တသ္မာ မာ သဟသာ အဘာသိ, မုခေ အာရက္ခံ ဌပေဟီတိ ဒဿေတိ။ ဧဝဉှိ နော သုတ္တေ ဩစရတီတိ ယသ္မာ အမှာကံ သုတ္တေ ဧဝံ အာဂစ္ဆတိ, န မယံ မုခါရုဠှိစ္ဆာမတ္တံ ဝဒါမ, သုတ္တေ စ နာမ အာဂတံ ဝဒမာနာ ကဿ ဘာယေယျာမ, တသ္မာ သမ္မုခါပိ နံ ဝဒေယျာမာတိ အတ္ထော။ အပ္ပေါဿုက္ကောတိ မမ ရက္ခနတ္ထာယ အနုဿုက္ကော အဝါဝဋော ဟုတွာတိ အတ္ထော။ ဝုတ္တောဝ နံ ဝဒေယျာတိ မယာ ဝုတ္တောဝ ဟုတွာ အပုစ္ဆိတောဝ ကထံ သမုဋ္ဌာပေတွာ အမ္ဗဇမ္ဗူအာဒီနိ ဂဟေတွာ ဝိယ အပူရယမာနော မယာ ကထိတနိယာမေန ဘဝံ ဘာရဒွါဇော ဝဒေယျ, ဝဒဿူတိ အတ္ထော။
֍ ဋီ ၂၀၈။ အဿောသိ ခေါတိ သတ္ထာ အာလောကံ ဝဍ္ဎေတွာ ဒိဗ္ဗစက္ခုနာ မာဂဏ္ဍိယံ တတ္ထ အာဂတံ အဒ္ဒသ, ဒွိန္နံ ဇနာနံ ဘာသမာနာနံ ဒိဗ္ဗသောတေန သဒ္ဒမ္ပိ အဿောသိ။ ပဋိသလ္လာနာ ဝုဋ္ဌိတောတိ ဖလသမာပတ္တိယာ ဝုဋ္ဌိတော။ သံဝိဂ္ဂေါတိ ပီတိသံဝေဂေန သံဝိဂ္ဂေါ စလိတော ကမ္ပိတော။ တဿ ကိရ ဧတဒဟောသိ – ‘‘နေဝ မာဂဏ္ဍိယေန သမဏဿ ဂေါတမဿ အာရောစိတံ, န မယာ။ အမှေ မုဉ္စိတွာ အညော ဧတ္ထ တတိယောပိ နတ္ထိ, သုတော ဘဝိဿတိ အမှာကံ သဒ္ဒေါ တိခိဏသောတေန ပုရိသေနာ’’တိ။ အထဿ အဗ္ဘန္တရေ ပီတိ ဥပ္ပဇ္ဇိတွာ နဝနဝုတိလောမကူပသဟဿာနိ ဥဒ္ဓဂ္ဂါနိ အကာသိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘သံဝိဂ္ဂေါ လောမဟဋ္ဌဇာတော’’တိ။ အထ ခေါ မာဂဏ္ဍိယော ပရိဗ္ဗာဇကောတိ ပရိဗ္ဗာဇကဿ ပဘိန္နမုခံ ဝိယ ဗီဇံ ပရိပါကဂတံ ဉာဏံ, တသ္မာ သန္နိသီဒိတုံ အသက္ကောန္တော အာဟိဏ္ဍမာနော ပုန သတ္ထု သန္တိကံ အာဂန္တွာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ တံ ဒဿေတုံ ‘‘အထ ခေါ မာဂဏ္ဍိယော’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။
֍ ဋီ ၂၀၉။ သတ္ထာ – ‘‘ဧဝံ ကိရ တွံ, မာဂဏ္ဍိယ, မံ အဝစာ’’တိ အဝတွာဝ စက္ခုံ ခေါ, မာဂဏ္ဍိယာတိ ပရိဗ္ဗာဇကဿ ဓမ္မဒေသနံ အာရဘိ။ တတ္ထ
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၄၉။)ဝသနဋ္ဌာနဋ္ဌေန ရူပံ စက္ခုဿ အာရာမောတိ စက္ခု ရူပါရာမံ။ ရူပေ ရတန္တိ ရူပရတံ။ ရူပေန စက္ခု အာမောဒိတံ ပမောဒိတန္တိ ရူပသမုဒိတံ။ ဒန္တန္တိ နိဗ္ဗိသေဝနံ။ ဂုတ္တန္တိ ဂေါပိတံ။ ရက္ခိတန္တိ ဌပိတရက္ခံ။ သံဝုတန္တိ ပိဟိတံ။ သံဝရာယာတိ ပိဓာနတ္ထာယ။
֍ ဋီ ၂၁၀။ ပရိစာရိတပုဗ္ဗောတိ အဘိရမိတပုဗ္ဗော။ ရူပပရိဠာဟန္တိ ရူပံ အာရဗ္ဘ ဥပ္ပဇ္ဇနပရိဠာဟံ။ ဣမဿ ပန တေ, မာဂဏ္ဍိယ, ကိမဿ ဝစနီယန္တိ ဣမဿ ရူပံ ပရိဂ္ဂဏှိတွာ အရဟတ္တပ္ပတ္တဿ ခီဏာသဝဿ တယာ ကိံ ဝစနံ ဝတ္တဗ္ဗံ အဿ, ဝုဍ္ဎိဟတော မရိယာဒကာရကောတိ ဣဒံ ဝတ္တဗ္ဗံ, န ဝတ္တဗ္ဗန္တိ ပုစ္ဆတိ။ န ကိဉ္စိ, ဘော ဂေါတမာတိ, ဘော ဂေါတမ, ကိဉ္စိ ဝတ္တဗ္ဗံ နတ္ထိ။ သေသဒွါရေသုပိ ဧသေဝ နယော။
֍ ဋီ ၂၁၁။ ဣဒါနိ ယသ္မာ တယာ ပဉ္စက္ခန္ဓေ ပရိဂ္ဂဟေတွာ အရဟတ္တပ္ပတ္တဿ ခီဏာသဝဿ ကိဉ္စိ ဝတ္တဗ္ဗံ နတ္ထိ, အဟဉ္စ ပဉ္စက္ခန္ဓေ ပရိဂ္ဂဟေတွာ သဗ္ဗညုတံ ပတ္တော, တသ္မာ အဟမ္ပိ တေ န ကိဉ္စိ ဝတ္တဗ္ဗောတိ ဒဿေတုံ အဟံ ခေါ ပနာတိအာဒိမာဟ။ တဿ မယှံ မာဂဏ္ဍိယာတိ ဂိဟိကာလေ အတ္တနော သမ္ပတ္တိံ ဒဿေန္တော အာဟ။ တတ္ထ ဝဿိကောတိအာဒီသု ယတ္ထ သုခံ ဟောတိ ဝဿကာလေ ဝသိတုံ, အယံ ဝဿိကော။ ဣတရေသုပိ ဧသေဝ နယော။ အယံ ပနေတ္ထ ဝစနတ္ထော – ဝဿံ ဝါသော ဝဿံ, ဝဿံ အရဟတီတိ ဝဿိကော။ ဣတရေသုပိ ဧသေဝ နယော။
တတ္ထ ဝဿိကော ပါသာဒေါ နာတိဥစ္စော ဟောတိ နာတိနီစော, ဒွါရဝါတပါနာနိပိဿ နာတိတနူနိ နာတိဗဟူနိ, ဘူမတ္ထရဏပစ္စတ္ထရဏခဇ္ဇဘောဇ္ဇာနိပေတ္ထ မိဿကာနေဝ ဝဋ္ဋန္တိ။ ဟေမန္တိကေ ထမ္ဘာပိ ဘိတ္တိယောပိ နီစာ ဟောန္တိ, ဒွါရဝါတပါနာနိ တနုကာနိ သုခုမစ္ဆိဒ္ဒါနိ။ ဥဏှပဝေသနတ္ထာယ ဘိတ္တိနိယူဟာနိ နီဟရီယန္တိ။ ဘူမတ္ထရဏပစ္စတ္ထရဏနိဝါသနပါရုပနာနိ ပနေတ္ထ ဥဏှဝီရိယာနိ ကမ္ဗလာဒီနိ ဝဋ္ဋန္တိ။ ခဇ္ဇဘောဇ္ဇံ သိနိဒ္ဓံ ကဋုကသန္နိဿိတဉ္စ။ ဂိမှိကေ ထမ္ဘာပိ ဘိတ္တိယောပိ ဥစ္စာ ဟောန္တိ။ ဒွါရဝါတပါနာနိ ပနေတ္ထ ဗဟူနိ ဝိပုလဇာလာနိ ဘဝန္တိ။ ဘူမတ္ထရဏာဒီနိ ဒုကူလမယာနိ ဝဋ္ဋန္တိ, ခဇ္ဇဘောဇ္ဇာနိ မဓုရရသသီတဝီရိယာနိ။ ဝါတပါနသမီပေသု စေတ္ထ နဝ စာဋိယော ဌပေတွာ ဥဒကဿ ပူရေတွာ နီလုပ္ပလာဒီဟိ သဉ္ဆာဒေန္တိ။ တေသု တေသု ပဒေသေသု
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၅၀။)ဥဒကယန္တာနိ ကရောန္တိ, ယေဟိ ဒေဝေ ဝဿန္တေ ဝိယ ဥဒကဓာရာ နိက္ခမန္တိ။
ဗောဓိသတ္တဿ ပန အဋ္ဌသတသုဝဏ္ဏဃဋေ စ ရဇတဃဋေ စ ဂန္ဓောဒကဿ ပူရေတွာ နီလုပ္ပလဂစ္ဆကေ ကတွာ သယနံ ပရိဝါရေတွာ ဌပယိံသု။ မဟန္တေသု လောဟကဋာဟေသု ဂန္ဓကလလံ ပူရေတွာ နီလုပ္ပလပဒုမပုဏ္ဍရီကာနိ ရောပေတွာ ဥတုဂ္ဂဟဏတ္ထာယ တတ္ထ တတ္ထ ဌပေသုံ။ သူရိယရသ္မီဟိ ပုပ္ဖါနိ ပုပ္ဖန္တိ။ နာနာဝိဓာ ဘမရဂဏာ ပါသာဒံ ပဝိသိတွာ ပုပ္ဖေသု ရသံ ဂဏှန္တာ ဝိစရန္တိ။ ပါသာဒေါ အတိသုဂန္ဓော ဟောတိ။ ယမကဘိတ္တိယာ အန္တရေ လောဟနာဠိံ ဌပေတွာ နဝဘူမိကပါသာဒဿ ဥပရိ အာကာသင်္ဂဏေ ရတနမဏ္ဍပမတ္ထကေ သုခုမစ္ဆိဒ္ဒကံ ဇာလံ ဗဒ္ဓံ အဟောသိ။ ဧကသ္မိံ ဌာနေ သုက္ခမဟိံသစမ္မံ ပသာရေတိ။ ဗောဓိသတ္တဿ ဥဒကကီဠနဝေလာယ မဟိံသစမ္မေ ပါသာဏဂုဠေ ခိပန္တိ, မေဃထနိတသဒ္ဒေါ ဝိယ ဟောတိ။ ဟေဋ္ဌာ ယန္တံ ပရိဝတ္တေန္တိ, ဥဒကံ အဘိရုဟိတွာ ဇာလမတ္ထကေ ပတတိ, ဝဿပတနသလိလံ ဝိယ ဟောတိ။ တဒါ ဗောဓိသတ္တော နီလပဋံ နိဝါသေတိ, နီလပဋံ ပါရုပတိ, နီလပသာဓနံ ပသာဓေတိ။ ပရိဝါရာပိဿ စတ္တာလီသနာဋကသဟဿာနိ နီလဝတ္ထာဘရဏာနေဝ နီလဝိလေပနာနိ ဟုတွာ မဟာပုရိသံ ပရိဝါရေတွာ ရတနမဏ္ဍပံ ဂစ္ဆန္တိ။ ဒိဝသဘာဂံ ဥဒကကီဠံ ကီဠန္တော သီတလံ ဥတုသုခံ အနုဘောတိ။
ပါသာဒဿ စတူသု ဒိသာသု စတ္တာရော သရာ ဟောန္တိ။ ဒိဝါကာလေ နာနာဝဏ္ဏသကုဏဂဏာ ပါစီနသရတော ဝုဋ္ဌာယ ဝိရဝမာနာ ပါသာဒမတ္ထကေန ပစ္ဆိမသရံ ဂစ္ဆန္တိ။ ပစ္ဆိမသရတော ဝုဋ္ဌာယ ပါစီနသရံ, ဥတ္တရသရတော ဒက္ခိဏသရံ, ဒက္ခိဏသရတော ဥတ္တရသရံ ဂစ္ဆန္တိ, အန္တရဝဿသမယော ဝိယ ဟောတိ။ ဟေမန္တိကပါသာဒေါ ပန ပဉ္စဘူမိကော အဟောသိ, ဝဿိကပါသာဒေါ သတ္တဘူမိကော။
နိပ္ပုရိသေဟီတိ ပုရိသဝိရဟိတေဟိ။ န ကေဝလဉ္စေတ္ထ တူရိယာနေဝ နိပ္ပုရိသာနိ, သဗ္ဗဋ္ဌာနာနိပိ နိပ္ပုရိသာနေဝ။ ဒေါဝါရိကာပိ ဣတ္ထိယောဝ, နှာပနာဒိပရိကမ္မကရာပိ ဣတ္ထိယောဝ။ ရာဇာ ကိရ – ‘‘တထာရူပံ ဣဿရိယသုခသမ္ပတ္တိံ အနုဘဝမာနဿ ပုရိသံ ဒိသွာ ပရိသင်္ကာ ဥပ္ပဇ္ဇတိ, သာ မေ
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၅၁။)ပုတ္တဿ မာ အဟောသီ’’တိ သဗ္ဗကိစ္စေသု ဣတ္ထိယောဝ ဌပေသိ။ တာယ ရတိယာ ရမမာနောတိ ဣဒံ စတုတ္ထဇ္ဈာနိကဖလသမာပတ္တိရတိံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။
֍ ဋီ ၂၁၂။ ဂဟပတိ ဝါ ဂဟပတိပုတ္တော ဝါတိ ဧတ္ထ ယသ္မာ ခတ္တိယာနံ သေတစ္ဆတ္တသ္မိံယေဝ ပတ္ထနာ ဟောတိ, မဟာ စ နေသံ ပပဉ္စော, ဗြာဟ္မဏာ မန္တေဟိ အတိတ္တာ မန္တေ ဂဝေသန္တာ ဝိစရန္တိ, ဂဟပတိနော ပန မုဒ္ဒါဂဏနမတ္တံ ဥဂ္ဂဟိတကာလတော ပဋ္ဌာယ သမ္ပတ္တိံယေဝ အနုဘဝန္တိ, တသ္မာ ခတ္တိယဗြာဟ္မဏေ အဂ္ဂဟေတွာ ‘‘ဂဟပတိ ဝါ ဂဟပတိပုတ္တော ဝါ’’တိ အာဟ။ အာဝဋ္ဋေယျာတိ မာနုသကကာမဟေတု အာဝဋ္ဋော ဘဝေယျာတိ အတ္ထော။ အဘိက္ကန္တတရာတိ ဝိသိဋ္ဌတရာ။ ပဏီတတရာတိ အတပ္ပကတရာ။ ဝုတ္တမ္ပိ စေတံ –
‘‘ကုသဂ္ဂေနုဒကမာဒါယ, သမုဒ္ဒေ ဥဒကံ မိနေ၊
ဧဝံ မာနုသကာ ကာမာ, ဒိဗ္ဗကာမာန သန္တိကေ’’တိ။ (ဇာ။ ၂။၂၁။၃၈၉) –
သမဓိဂယှ တိဋ္ဌတီတိ ဒိဗ္ဗသုခံ ဂဏှိတွာ တတော ဝိသိဋ္ဌတရာ ဟုတွာ တိဋ္ဌတိ။
ဩပမ္မသံသန္ဒနံ ပနေတ္ထ ဧဝံ ဝေဒိတဗ္ဗံ – ဂဟပတိဿ ပဉ္စဟိ ကာမဂုဏေဟိ သမင်္ဂီဘူတကာလော ဝိယ ဗောဓိသတ္တဿ တီသု ပါသာဒေသု စတ္တာလီသသဟဿဣတ္ထိမဇ္ဈေ မောဒနကာလော, တဿ သုစရိတံ ပူရေတွာ သဂ္ဂေ နိဗ္ဗတ္တကာလော ဝိယ ဗောဓိသတ္တဿ အဘိနိက္ခမနံ ကတွာ ဗောဓိပလ္လင်္ကေ သဗ္ဗညုတံ ပဋိဝိဒ္ဓကာလော, တဿ နန္ဒနဝနေ သမ္ပတ္တိံ အနုဘဝနကာလော ဝိယ တထာဂတဿ စတုတ္ထဇ္ဈာနိကဖလသမာပတ္တိရတိယာ ဝီတိဝတ္တနကာလော, တဿ မာနုသကာနံ ပဉ္စန္နံ ကာမဂုဏာနံ အပတ္ထနကာလော ဝိယ တထာဂတဿ စတုတ္ထဇ္ဈာနိကဖလသမာပတ္တိရတိယာ ဝီတိနာမေန္တဿ ဟီနဇနသုခဿ အပတ္ထနကာလောတိ။
֍ ဋီ ၂၁၃။ သုခီတိ ပဌမံ ဒုက္ခိတော ပစ္ဆာ သုခိတော အဿ။ သေရီတိ ပဌမံ ဝေဇ္ဇဒုတိယကော ပစ္ဆာ သေရီ ဧကကော ဘဝေယျ။ သယံဝသီတိ ပဌမံ ဝေဇ္ဇဿ ဝသေ ဝတ္တမာနော ဝေဇ္ဇေန နိသီဒါတိ ဝုတ္တေ နိသီဒိ, နိပဇ္ဇာတိ ဝုတ္တေ နိပဇ္ဇိ, ဘုဉ္ဇာတိ ဝုတ္တေ ဘုဉ္ဇိ, ပိဝါတိ ဝုတ္တေ ပိဝိ, ပစ္ဆာ သယံဝသီ ဇာတော။ ယေန
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၅၂။)ကာမံ ဂမောတိ ပဌမံ ဣစ္ဆိတိစ္ဆိတဋ္ဌာနံ ဂန္တုံ နာလတ္ထ, ပစ္ဆာ ရောဂေ ဝူပသန္တေ ဝနဒဿန-ဂိရိဒဿန-ပဗ္ဗတဒဿနာဒီသုပိ ယေနကာမံ ဂမော ဇာတော, ယတ္ထ ယတ္ထေဝ ဂန္တုံ ဣစ္ဆတိ, တတ္ထ တတ္ထေဝ ဂစ္ဆေယျ။
ဧတ္ထာပိ ဣဒံ ဩပမ္မသံသန္ဒနံ – ပုရိသဿ ကုဋ္ဌိကာလော ဝိယ ဟိ ဗောဓိသတ္တဿ အဂါရမဇ္ဈေ ဝသနကာလော, အင်္ဂါရကပလ္လံ ဝိယ ဧကံ ကာမဝတ္ထု, ဒွေ ကပလ္လာနိ ဝိယ ဒွေ ဝတ္ထူနိ, သက္ကဿ ပန ဒေဝရညော အဍ္ဎတေယျကောဋိယာနိ အင်္ဂါရကပလ္လာနိ ဝိယ အဍ္ဎတိယနာဋကကောဋိယော, နခေဟိ ဝဏမုခါနိ တစ္ဆေတွာ အင်္ဂါရကပလ္လေ ပရိတာပနံ ဝိယ ဝတ္ထုပဋိသေဝနံ, ဘေသဇ္ဇံ အာဂမ္မ အရောဂကာလော ဝိယ ကာမေသု အာဒီနဝံ နေက္ခမ္မေ စ အာနိသံသံ ဒိသွာ နိက္ခမ္မ ဗုဒ္ဓဘူတကာလေ စတုတ္ထဇ္ဈာနိကဖလသမာပတ္တိရတိယာ ဝီတိဝတ္တနကာလော, အညံ ကုဋ္ဌိပုရိသံ ဒိသွာ အပတ္ထနကာလော ဝိယ တာယ ရတိယာ ဝီတိနာမေန္တဿ ဟီနဇနရတိယာ အပတ္ထနကာလောတိ။
֍ ဋီ ၂၁၄။ ဥပဟတိန္ဒြိယောတိ ကိမိရကုဋ္ဌေန နာမ ဥပဟတကာယပ္ပသာဒေါ။ ဥပဟတိန္ဒြိယာတိ ဥပဟတပညိန္ဒြိယာ။ တေ ယထာ သော ဥပဟတကာယိန္ဒြိယော ကုဋ္ဌီ ဒုက္ခသမ္ဖဿသ္မိံယေဝ အဂ္ဂိသ္မိံ သုခမိတိ ဝိပရီတသညံ ပစ္စလတ္ထ, ဧဝံ ပညိန္ဒြိယဿ ဥပဟတတ္တာ ဒုက္ခသမ္ဖဿေသွေဝ ကာမေသု သုခမိတိ ဝိပရီတသညံ ပစ္စလတ္ထုံ။
֍ ဋီ ၂၁၅။ အသုစိတရာနိ စေဝါတိအာဒီသု ပကတိယာဝ တာနိ အသုစီနိ စ ဒုဂ္ဂန္ဓာနိ စ ပူတီနိ စ, ဣဒါနိ ပန အသုစိတရာနိ စေဝ ဒုဂ္ဂန္ဓတရာနိ စ ပူတိတရာနိ စ ဟောန္တိ။ ကာစီတိ တဿ ဟိ ပရိတာပေန္တဿ စ ကဏ္ဍူဝန္တဿ စ ပါဏကာ အန္တော ပဝိသန္တိ, ဒုဋ္ဌလောဟိတဒုဋ္ဌပုဗ္ဗာ ပဂ္ဃရန္တိ။ ဧဝမဿ ကာစိ အဿာဒမတ္တာ ဟောတိ။
အာရောဂျပရမာတိ ဂါထာယ ယေ ကေစိ ဓနလာဘာ ဝါ ယသလာဘာ ဝါ ပုတ္တလာဘာ ဝါ အတ္ထိ, အာရောဂျံ တေသံ ပရမံ ဥတ္တမံ, နတ္ထိ တတော ဥတ္တရိတရော လာဘောတိ, အာရောဂျပရမာ လာဘာ။ ယံကိဉ္စိ ဈာနသုခံ ဝါ မဂ္ဂသုခံ ဝါ ဖလသုခံ ဝါ အတ္ထိ, နိဗ္ဗာနံ တတ္ထ ပရမံ, နတ္ထိ တတော ဥတ္တရိတရံ သုခန္တိ နိဗ္ဗာနံ ပရမံ သုခံ။ အဋ္ဌင်္ဂိကော မဂ္ဂါနန္တိ ပုဗ္ဗဘာဂမဂ္ဂါနံ ပုဗ္ဗဘာဂဂမနေနေဝ အမတဂါမီနံ အဋ္ဌင်္ဂိကော ခေမော, နတ္ထိ တတော
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၅၃။)ခေမတရော အညော မဂ္ဂေါ။ အထ ဝါ ခေမံ အမတဂါမိနန္တိ ဧတ္ထ ခေမန္တိပိ အမတန္တိပိ နိဗ္ဗာနဿေဝ နာမံ။ ယာဝတာ ပုထုသမဏဗြာဟ္မဏာ ပရပ္ပဝါဒါ ခေမဂါမိနော စ အမတဂါမိနော စာတိ လဒ္ဓိဝသေန ဂဟိတာ, သဗ္ဗေသံ တေသံ ခေမအမတဂါမီနံ မဂ္ဂါနံ အဋ္ဌင်္ဂိကော ပရမော ဥတ္တမောတိ အယမေတ္ထ အတ္ထော။
֍ ဋီ ၂၁၆။ အာစရိယပါစရိယာနန္တိ အာစရိယာနဉ္စေဝ အာစရိယာစရိယာနဉ္စ။ သမေတီတိ ဧကနာဠိယာ မိတံ ဝိယ ဧကတုလာယ တုလိတံ ဝိယ သဒိသံ ဟောတိ နိန္နာနာကရဏံ။ အနောမဇ္ဇတီတိ ပါဏိံ ဟေဋ္ဌာ ဩတာရေန္တော မဇ္ဇတိ – ‘‘ဣဒံ တံ, ဘော ဂေါတမ, အာရောဂျံ, ဣဒံ တံ နိဗ္ဗာန’’န္တိ ကာလေန သီသံ ကာလေန ဥရံ ပရိမဇ္ဇန္တော ဧဝမာဟ။
֍ ဋီ ၂၁၇။ ဆေကန္တိ သမ္ပန္နံ။ သာဟုဠိစီရေနာတိ ကာဠကေဟိ ဧဠကလောမေဟိ ကတထူလစီရေန။ သင်္ကာရစောဠကေနာတိပိ ဝဒန္တိ။ ဝါစံ နိစ္ဆာရေယျာတိ ကာလေန ဒသာယ ကာလေန အန္တေ ကာလေန မဇ္ဈေ ပရိမဇ္ဇန္တော နိစ္ဆာရေယျ, ဝဒေယျာတိ အတ္ထော။ ပုဗ္ဗကေဟေသာတိ ပုဗ္ဗကေဟိ ဧသာ။ ဝိပဿီပိ ဟိ ဘဂဝါ…ပေ… ကဿပေါပိ ဘဂဝါ စတုပရိသမဇ္ဈေ နိသိန္နော ဣမံ ဂါထံ အဘာသိ, ‘‘အတ္ထနိဿိတဂါထာ’’တိ မဟာဇနော ဥဂ္ဂဏှိ။ သတ္ထရိ ပရိနိဗ္ဗုတေ အပရဘာဂေ ပရိဗ္ဗာဇကာနံ အန္တရံ ပဝိဋ္ဌာ။ တေ ပေါတ္ထကဂတံ ကတွာ ပဒဒွယမေဝ ရက္ခိတုံ သက္ခိံသု။ တေနာဟ – သာ ဧတရဟိ အနုပုဗ္ဗေန ပုထုဇ္ဇနဂါထာတိ။
֍ ဋီ ၂၁၈။ ရောဂေါဝ ဘူတောတိ ရောဂဘူတော။ သေသပဒေသုပိ ဧသေဝ နယော။ အရိယံ စက္ခုန္တိ ပရိသုဒ္ဓံ ဝိပဿနာဉာဏဉ္စေဝ မဂ္ဂဉာဏဉ္စ။ ပဟောတီတိ သမတ္ထော။ ဘေသဇ္ဇံ ကရေယျာတိ ဥဒ္ဓံဝိရေစနံ အဓောဝိရေစနံ အဉ္ဇနဉ္စာတိ ဘေသဇ္ဇံ ကရေယျ။
֍ ဋီ ၂၁၉။ န စက္ခူနိ ဥပ္ပါဒေယျာတိ ယဿ ဟိ အန္တရာ ပိတ္တသေမှာဒိပလိဝေဌေန စက္ခုပသာဒေါ ဥပဟတော ဟောတိ, သော ဆေကံ ဝေဇ္ဇံ အာဂမ္မ သပ္ပါယဘေသဇ္ဇံ သေဝန္တော စက္ခူနိ ဥပ္ပါဒေတိ နာမ။ ဇစ္စန္ဓဿ
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၅၄။)ပန မာတုကုစ္ဆိယံယေဝ ဝိနဋ္ဌာနိ, တသ္မာ သော န လဘတိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘န စက္ခူနိ ဥပ္ပါဒေယျာ’’တိ။
֍ ဋီ ၂၂၀။ ဒုတိယဝါရေ ဇစ္စန္ဓောတိ ဇာတကာလတော ပဋ္ဌာယ ပိတ္တာဒိပလိဝေဌေန အန္ဓော။ အမုသ္မိန္တိ တသ္မိံ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တေ။ အမိတ္တတောပိ ဒဟေယျာတိ အမိတ္တော မေ အယန္တိ ဧဝံ အမိတ္တတော ဌပေယျ။ ဒုတိယပဒေပိ ဧသေဝ နယော။ ဣမိနာ စိတ္တေနာတိ ဝဋ္ဋေ အနုဂတစိတ္တေန။ တဿ မေ ဥပါဒါနပစ္စယာတိ ဧကသန္ဓိ ဒွိသင်္ခေပေါ ပစ္စယာကာရော ကထိတော, ဝဋ္ဋံ ဝိဘာဝိတံ။
֍ ဋီ ၂၂၁။ ဓမ္မာနုဓမ္မန္တိ ဓမ္မဿ အနုဓမ္မံ အနုစ္ဆဝိကံ ပဋိပဒံ။ ဣမေ ရောဂါ ဂဏ္ဍာ သလ္လာတိ ပဉ္စက္ခန္ဓေ ဒဿေတိ။ ဥပါဒါနနိရောဓာတိ ဝိဝဋ္ဋံ ဒဿေန္တော အာဟ။ သေသံ သဗ္ဗတ္ထ ဥတ္တာနမေဝါတိ။
ပပဉ္စသူဒနိယာ မဇ္ဈိမနိကာယဋ္ဌကထာယ
မာဂဏ္ဍိယသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၆။ သန္ဒကသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၂၂၃။ ဧဝံ မေ သုတန္တိ သန္ဒကသုတ္တံ။ တတ္ထ ပိလက္ခဂုဟာယန္တိ တဿာ ဂုဟာယ ဒွါရေ ပိလက္ခရုက္ခော အဟောသိ, တသ္မာ ပိလက္ခဂုဟာတွေဝ သင်္ခံ ဂတာ။ ပဋိသလ္လာနာ ဝုဋ္ဌိတောတိ ဝိဝေကတော ဝုဋ္ဌိတော။ ဒေဝကတသောဗ္ဘောတိ ဝဿောဒကေနေဝ တိန္နဋ္ဌာနေ ဇာတော မဟာဥဒကရဟဒေါ။ ဂုဟာဒဿနာယာတိ ဧတ္ထ ဂုဟာတိ ပံသုဂုဟာ။ သာ ဥန္နမေ ဥဒကမုတ္တဋ္ဌာနေ အဟောသိ, ဧကတော ဥမင်္ဂံ ကတွာ ခါဏုကေ စ ပံသုဉ္စ နီဟရိတွာ အန္တော ထမ္ဘေ ဥဿာပေတွာ မတ္ထကေ ပဒရစ္ဆန္နဂေဟသင်္ခေပေန ကတာ, တတ္ထ တေ ပရိဗ္ဗာဇကာ ဝသန္တိ။ သာ ဝဿာနေ ဥဒကပုဏ္ဏာ တိဋ္ဌတိ, နိဒါဃေ တတ္ထ ဝသန္တိ။ တံ သန္ဓာယ ‘‘ဂုဟာဒဿနာယာ’’တိ အာဟ။ ဝိဟာရဒဿနတ္ထဉှိ အနမတဂ္ဂိယံ ပစ္စဝေက္ခိတွာ သမုဒ္ဒပဗ္ဗတဒဿနတ္ထံ ဝါပိ ဂန္တုံ ဝဋ္ဋတီတိ။
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၅၅။)ဥန္နာဒိနိယာတိ ဥစ္စံ နဒမာနာယ။ ဧဝံ နဒမာနာယ စဿာ ဥဒ္ဓင်္ဂမနဝသေန ဥစ္စော, ဒိသာသု ပတ္ထဋဝသေန မဟာသဒ္ဒေါတိ ဥစ္စာသဒ္ဒမဟာသဒ္ဒေါ, တာယ ဥစ္စာသဒ္ဒမဟာသဒ္ဒါယ။ တေသံ ပရိဗ္ဗာဇကာနံ ပါတောဝ ဥဋ္ဌာယ ကတ္တဗ္ဗံ နာမ စေတိယဝတ္တံ ဝါ ဗောဓိဝတ္တံ ဝါ အာစရိယုပဇ္ဈာယဝတ္တံ ဝါ ယောနိသောမနသိကာရော ဝါ နတ္ထိ။ တေန တေ ပါတောဝ ဥဋ္ဌာယ ဗာလာတပေ နိသိန္နာ, သာယံ ဝါ ကထာယ ဖာသုကတ္ထာယ သန္နိပတိတာ ‘‘ဣမဿ ဟတ္ထော သောဘဏော ဣမဿ ပါဒေါ’’တိ ဧဝံ အညမညဿ ဟတ္ထပါဒါဒီနိ ဝါ အာရဗ္ဘ ဣတ္ထိပုရိသဒါရကဒါရိကာဝဏ္ဏေ ဝါ အညံ ဝါ ကာမဿာဒဘဝဿာဒါဒိဝတ္ထုံ အာရဗ္ဘ ကထံ ပဋ္ဌပေတွာ အနုပုဗ္ဗေန ရာဇကထာဒိအနေကဝိဓံ တိရစ္ဆာနကထံ ကထေန္တိ။ သာ ဟိ အနိယျာနိကတ္တာ သဂ္ဂမောက္ခမဂ္ဂါနံ တိရစ္ဆာနဘူတာ ကထာတိ တိရစ္ဆာနကထာ။ တတ္ထ ရာဇာနံ အာရဗ္ဘ ‘‘မဟာသမ္မတော မန္ဓာတာ ဓမ္မာသောကော ဧဝံမဟာနုဘာဝေါ’’တိအာဒိနာ နယေန ပဝတ္တာ ကထာ ရာဇကထာ။ ဧသ နယော စောရကထာဒီသု။
တေသု ‘‘အသုကော ရာဇာ အဘိရူပေါ ဒဿနီယော’’တိအာဒိနာ နယေန ဂေဟဿိတကထာဝ တိရစ္ဆာနကထာ ဟောတိ။ ‘‘သောပိ နာမ ဧဝံ မဟာနုဘာဝေါ ခယံ ဂတော’’တိ ဧဝံ ပဝတ္တာ ပန ကမ္မဋ္ဌာနဘာဝေ တိဋ္ဌတိ။ စောရေသုပိ ‘‘မူလဒေဝေါ ဧဝံမဟာနုဘာဝေါ, မေဃမာလော ဧဝံမဟာနုဘာဝေါ’’တိ တေသံ ကမ္မံ ပဋိစ္စ အဟော သူရာတိ ဂေဟဿိတကထာဝ တိရစ္ဆာနကထာ။ ယုဒ္ဓေပိ ဘာရတယုဒ္ဓါဒီသု ‘‘အသုကေန အသုကော ဧဝံ မာရိတော ဧဝံ ဝိဒ္ဓေါ’’တိ ကာမဿာဒဝသေနေဝ ကထာ တိရစ္ဆာနကထာ။ ‘‘တေပိ နာမ ခယံ ဂတာ’’တိ ဧဝံ ပဝတ္တာ ပန သဗ္ဗတ္ထ ကထာ ကမ္မဋ္ဌာနမေဝ ဟောတိ။ အပိစ အန္နာဒီသု ‘‘ဧဝံ ဝဏ္ဏဝန္တံ ဂန္ဓဝန္တံ ရသဝန္တံ ဖဿသမ္ပန္နံ ခါဒိမှ ဘုဉ္ဇိမှ ပိဝိမှ ပရိဘုဉ္ဇိမှာ’’တိ ကာမဿာဒဝသေန ကထေတုံ န ဝဋ္ဋတိ, သာတ္ထကံ ပန ကတွာ – ‘‘ပုဗ္ဗေ ဧဝံ ဝဏ္ဏာဒိသမ္ပန္နံ အန္နံ ပါနံ ဝတ္ထံ သယနံ မာလံ ဂန္ဓံ သီလဝန္တာနံ အဒမှ, စေတိယေ ပူဇံ အကရိမှာ’’တိ ကထေတုံ ဝဋ္ဋတိ။
ဉာတိကထာဒီသုပိ ‘‘အမှာကံ ဉာတကာ သူရာ သမတ္ထာ’’တိ ဝါ ‘‘ပုဗ္ဗေ မယံ ဧဝံ ဝိစိတြေဟိ ယာနေဟိ စရိမှာ’’တိ ဝါ အဿာဒဝသေန ဝတ္တုံ န ဝဋ္ဋတိ, သာတ္ထကံ ပန ကတွာ ‘‘တေပိ နော ဉာတကာ ခယံ ဂတာ’’တိ ဝါ ‘‘ပုဗ္ဗေ မယံ ဧဝရူပါ ဥပါဟနာ သံဃဿ အဒမှာ’’တိ ဝါ ကထေတဗ္ဗာ။ ဂါမကထာပိ သုနိဝိဋ္ဌဒုန္နိဝိဋ္ဌသုဘိက္ခဒုဗ္ဘိက္ခာဒိဝသေန ဝါ ‘‘အသုကဂါမဝါသိနော သူရာ သမတ္ထာ’’တိ ဝါ ဧဝံ အဿာဒဝသေန န ဝဋ္ဋတိ, သာတ္ထကံ ပန ကတွာ သဒ္ဓါ
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၅၆။)ပသန္နာတိ ဝါ ခယဝယံ ဂတာတိ ဝါ ဝတ္တုံ ဝဋ္ဋတိ။ နိဂမနဂရဇနပဒကထာသုပိ ဧသေဝ နယော။ ဣတ္ထိကထာပိ ဝဏ္ဏသဏ္ဌာနာဒီနိ ပဋိစ္စ အဿာဒဝသေန န ဝဋ္ဋတိ, သဒ္ဓါ ပသန္နာ ခယံ ဂတာတိ ဧဝမေဝ ဝဋ္ဋတိ။ သူရကထာပိ နန္ဒိမိတ္တော နာမ ယောဓော သူရော အဟောသီတိ အဿာဒဝသေနေဝ န ဝဋ္ဋတိ, သဒ္ဓေါ ပသန္နော အဟောသိ ခယံ ဂတောတိ ဧဝမေဝ ဝဋ္ဋတိ။ ဝိသိခါကထာပိ အသုကာ ဝိသိခါ သုနိဝိဋ္ဌာ ဒုန္နိဝိဋ္ဌာ သူရာ သမတ္ထာတိ အဿာဒဝသေနေဝ န ဝဋ္ဋတိ, သဒ္ဓါ ပသန္နာ ခယံ ဂတာ ဣစ္စေဝံ ဝဋ္ဋတိ။
ကုမ္ဘဋ္ဌာနကထာတိ ကုမ္ဘဋ္ဌာနဥဒကတိတ္ထကထာ ဝါ ဝုစ္စတိ ကုမ္ဘဒါသိကထာ ဝါ။ သာပိ ‘‘ပါသာဒိကာ နစ္စိတုံ ဂါယိတုံ ဆေကာ’’တိ အဿာဒဝသေန န ဝဋ္ဋတိ, သဒ္ဓါ ပသန္နာတိအာဒိနာ နယေနေဝ ဝဋ္ဋတိ။ ပုဗ္ဗပေတကထာတိ အတီတဉာတိကထာ။ တတ္ထ ဝတ္တမာနဉာတိကထာသဒိသောဝ ဝိနိစ္ဆယော။
နာနတ္တကထာတိ ပုရိမပစ္ဆိမကထာဝိမုတ္တာ အဝသေသာ နာနာသဘာဝါ နိရတ္ထကကထာ။ လောကက္ခာယိကာတိ အယံ လောကော ကေန နိမ္မိတော, အသုကေန နာမ နိမ္မိတော, ကာကာ သေတာ အဋ္ဌီနံ သေတတ္တာ, ဗကာ ရတ္တာ လောဟိတဿ ရတ္တတ္တာတိ ဧဝမာဒိကာ လောကာယတဝိတဏ္ဍသလ္လာပကထာ။
သမုဒ္ဒက္ခာယိကာ နာမ ကသ္မာ သမုဒ္ဒေါ သာဂရော, သာဂရဒေဝေန ခဏိတတ္တာ သာဂရော, ခတော မေတိ ဟတ္ထမုဒ္ဒါယ နိဝေဒိတတ္တာ သမုဒ္ဒေါတိ ဧဝမာဒိကာ နိရတ္ထကာ သမုဒ္ဒက္ခာယိကကထာ။ ဣတိ ဘဝေါ, ဣတိ အဘဝေါတိ ယံ ဝါ တံ ဝါ နိရတ္ထကကာရဏံ ဝတွာ ပဝတ္တိတကထာ ဣတိဘဝါဘဝကထာ။ ဧတ္ထ စ ဘဝေါတိ သဿတံ, အဘဝေါတိ ဥစ္ဆေဒံ။ ဘဝေါတိ ဝဍ္ဎိ, အဘဝေါတိ ဟာနိ။ ဘဝေါတိ ကာမသုခံ, အဘဝေါတိ အတ္တကိလမထော။ ဣတိ ဣမာယ ဆဗ္ဗိဓာယ ဣတိဘဝါဘဝကထာယ သဒ္ဓိံ ဗာတ္တိံသတိရစ္ဆာနကထာ နာမ ဟောတိ။ ဧဝရူပိံ တိရစ္ဆာနကထံ ကထေန္တိယာ နိသိန္နော ဟောတိ။
တတော သန္ဒကော ပရိဗ္ဗာဇကော တေ ပရိဗ္ဗာဇကေ ဩလောကေတွာ – ‘‘ဣမေ ပရိဗ္ဗာဇကာ အတိဝိယ အညမညံ အဂါရဝါ အပ္ပတိဿာ, မယဉ္စ
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၅၇။)သမဏဿ ဂေါတမဿ ပါတုဘာဝတော ပဋ္ဌာယ သူရိယုဂ္ဂမနေ ခဇ္ဇောပနကူပမာ ဇာတာ, လာဘသက္ကာရောပိ နော ပရိဟီနော။ သစေ ပန ဣမံ ဌာနံ သမဏော ဂေါတမော ဂေါတမသာဝကော ဝါ ဂိဟိဥပဋ္ဌာကောပိ ဝါဿ အာဂစ္ဆေယျ, အတိဝိယ လဇ္ဇနီယံ ဘဝိဿတိ။ ပရိသဒေါသော ခေါ ပန ပရိသဇေဋ္ဌကဿေဝ ဥပရိ အာရောဟတီ’’တိ ဣတော စိတော စ ဝိလောကေန္တော ထေရံ အဒ္ဒသ။ တေန ဝုတ္တံ အဒ္ဒသာ ခေါ သန္ဒကော ပရိဗ္ဗာဇကော…ပေ… တုဏှီ အဟေသုန္တိ။
တတ္ထ သဏ္ဌပေသီတိ သိက္ခာပေသိ, ဝဇ္ဇမဿာ ပဋိစ္ဆာဒေသိ။ ယထာ သုဋ္ဌပိတာ ဟောတိ, တထာ နံ ဌပေသိ။ ယထာ နာမ ပရိသမဇ္ဈံ ပဝိသန္တော ပုရိသော ဝဇ္ဇပဋိစ္ဆာဒနတ္ထံ နိဝါသနံ သဏ္ဌပေတိ, ပါရုပနံ သဏ္ဌပေတိ, ရဇောကိဏ္ဏဋ္ဌာနံ ပုဉ္ဆတိ, ဧဝမဿာ ဝဇ္ဇပဋိစ္ဆာဒနတ္ထံ ‘‘အပ္ပသဒ္ဒါ ဘောန္တော’’တိ သိက္ခာပေန္တော ယထာ သုဋ္ဌပိတာ ဟောတိ, တထာ နံ ဌပေသီတိ အတ္ထော။ အပ္ပသဒ္ဒကာမာတိ အပ္ပသဒ္ဒံ ဣစ္ဆန္တိ, ဧကကာ နိသီဒန္တိ, ဧကကာ တိဋ္ဌန္တိ, န ဂဏသင်္ဂဏိကာယ ယာပေန္တိ။ အပ္ပသဒ္ဒဝိနီတာတိ အပ္ပသဒ္ဒေန နိရဝေန ဗုဒ္ဓေန ဝိနီတာ။ အပ္ပသဒ္ဒဿ ဝဏ္ဏဝါဒိနောတိ ယံ ဌာနံ အပ္ပသဒ္ဒံ နိဿဒ္ဒံ။ တဿ ဝဏ္ဏဝါဒိနော။ ဥပသင်္ကမိတဗ္ဗံ မညေယျာတိ ဣဓာဂန္တဗ္ဗံ မညေယျ။
ကသ္မာ ပနေသ ထေရဿ ဥပသင်္ကမနံ ပစ္စာသီသတီတိ။ အတ္တနော ဝုဒ္ဓိံ ပတ္ထယမာနော။ ပရိဗ္ဗာဇကာ ကိရ ဗုဒ္ဓေသု ဝါ ဗုဒ္ဓသာဝကေသု ဝါ အတ္တနော သန္တိကံ အာဂတေသု – ‘‘အဇ္ဇ အမှာကံ သန္တိကံ သမဏော ဂေါတမော အာဂတော, သာရိပုတ္တော အာဂတော, န ခေါ ပနေတေ ယဿ ဝါ တဿ ဝါ သန္တိကံ ဂစ္ဆန္တိ, ပဿထ အမှာကံ ဥတ္တမဘာဝ’’န္တိ အတ္တနော ဥပဋ္ဌာကာနံ သန္တိကေ အတ္တာနံ ဥက္ခိပန္တိ ဥစ္စေ ဌာနေ ဌပေန္တိ။ ဘဂဝတောပိ ဥပဋ္ဌာကေ ဂဏှိတုံ ဝါယမန္တိ။ တေ ကိရ ဘဂဝတော ဥပဋ္ဌာကေ ဒိသွာ ဧဝံ ဝဒန္တိ – ‘‘တုမှာကံ သတ္ထာ ဘဝံ ဂေါတမောပိ ဂေါတမဿ သာဝကာပိ အမှာကံ သန္တိကံ အာဂစ္ဆန္တိ, မယံ အညမညံ သမဂ္ဂါ။ တုမှေ ပန အမှေ အက္ခီဟိ ပဿိတုံ န ဣစ္ဆထ, သာမီစိကမ္မံ န ကရောထ, ကိံ ဝေါ အမှေဟိ အပရဒ္ဓ’’န္တိ။ အပ္ပေကစ္စေ မနုဿာ – ‘‘ဗုဒ္ဓါပိ ဧတေသံ သန္တိကံ ဂစ္ဆန္တိ, ကိံ အမှာက’’န္တိ တတော ပဋ္ဌာယ တေ ဒိသွာ နပ္ပမဇ္ဇန္တိ။ တုဏှီ အဟေသုန္တိ သန္ဒကံ ပရိဝါရေတွာ နိဿဒ္ဒါ နိသီဒိံသု။
֍ ဋီ ၂၂၄။ သွာဂတံ ဘောတော အာနန္ဒဿာတိ သုအာဂမနံ ဘောတော အာနန္ဒဿ။ ဘဝန္တေ ဟိ နော အာဂတေ အာနန္ဒော ဟောတိ, ဂတေ
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၅၈။)သောကောတိ ဒီပေတိ။ စိရဿံ ခေါတိ ပိယသမုဒါစာရဝစနမေတံ။ ထေရော ပန ကာလေန ကာလံ ပရိဗ္ဗာဇကာရာမံ စာရိကတ္ထာယ ဂစ္ဆတီတိ ပုရိမဂမနံ ဂဟေတွာ ဧဝမာဟ။ ဧဝဉ္စ ပန ဝတွာ န မာနတ္ထဒ္ဓေါ ဟုတွာ နိသီဒိ, အတ္တနော ပန အာသနာ ဝုဋ္ဌာယ တံ အာသနံ ပပ္ဖေါဋေတွာ ထေရံ အာသနေန နိမန္တေန္တော နိသီဒတု ဘဝံ အာနန္ဒော, ဣဒမာသနံ ပညတ္တန္တိ အာဟ။
အန္တရာကထာ ဝိပ္ပကတာတိ နိသိန္နာနံ ဝေါ အာရမ္ဘတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ မမာဂမနံ ဧတသ္မိံ အန္တရေ ကာ နာမ ကထာ ဝိပ္ပကတာ, မမာဂမနပစ္စယာ ကတမာ ကထာ ပရိယန္တံ န ဂတာတိ ပုစ္ဆတိ။
အထ ပရိဗ္ဗာဇကော ‘‘နိရတ္ထကကထာဝ ဧသာ နိဿာရာ ဝဋ္ဋသန္နိဿိတာ, န တုမှာကံ ပုရတော ဝတ္တဗ္ဗတံ အရဟတီ’’တိ ဒီပေန္တော တိဋ္ဌတေသာ, ဘောတိအာဒိမာဟ။ နေသာ ဘောတောတိ သစေ ဘဝံ သောတုကာမော ဘဝိဿတိ, ပစ္ဆာပေသာ ကထာ န ဒုလ္လဘာ ဘဝိဿတိ, အမှာကံ ပနိမာယ အတ္ထော နတ္ထိ။ ဘောတော ပန အာဂမနံ လဘိတွာ အညဒေဝ သုကာရဏံ ကထံ သောတုကာမမှာတိ ဒီပေတိ။ တတော ဓမ္မဒေသနံ ယာစန္တော သာဓု ဝတ ဘဝန္တံ ယေ ဝါတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ အာစရိယကေတိ အာစရိယသမယေ။ အနဿာသိကာနီတိ အဿာသဝိရဟိတာနိ။ သသက္ကန္တိ ဧကံသတ္ထေ နိပါတော, ဝိညူ ပုရိသော ဧကံသေနေဝ န ဝသေယျာတိ အတ္ထော။ ဝသန္တော စ နာရာဓေယျာတိ န သမ္ပာဒေယျ, န ပရိပူရေယျာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဉာယံ ဓမ္မံ ကုသလန္တိ ကာရဏဘူတံ အနဝဇ္ဇဋ္ဌေန ကုသလံ ဓမ္မံ။
֍ ဋီ ၂၂၅။ ဣဓာတိ ဣမသ္မိံ လောကေ။ နတ္ထိ ဒိန္နန္တိအာဒီနိ သာလေယျကသုတ္တေ (မ။ နိ။ ၁။၄၄၀) ဝုတ္တာနိ။ စာတုမဟာဘူတိကောတိ စတုမဟာဘူတမယော။ ပထဝီ ပထဝီကာယန္တိ အဇ္ဈတ္တိကာ ပထဝီဓာတု ဗာဟိရပထဝီဓာတုံ။ အနုပေတီတိ အနုယာတိ။ အနုပဂစ္ဆတီတိ တဿေဝ ဝေဝစနံ, အနုဂစ္ဆတီတိပိ အတ္ထော, ဥဘယေနာပိ ဥပေတိ ဥပဂစ္ဆတီတိ ဒဿေတိ။ အာပါဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ ဣန္ဒြိယာနီတိ မနစ္ဆဋ္ဌာနိ ဣန္ဒြိယာနိ အာကာသံ ပက္ခန္ဒန္တိ။ အာသန္ဒိပဉ္စမာတိ နိပန္နမဉ္စေန ပဉ္စမာ, မဉ္စော စေဝ, စတ္တာရော မဉ္စပါဒေ ဂဟေတွာ ဌိတာ စတ္တာရော ပုရိသာ စာတိ အတ္ထော။ ယာဝါဠာဟနာတိ ယာဝ သုသာနာ။ ပဒါနီတိ အယံ ဧဝံ သီလဝါ အဟောသိ, ဧဝံ ဒုဿီလောတိအာဒိနာ နယေန
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၅၉။)ပဝတ္တာနိ ဂုဏပဒါနိ။ သရီရမေဝ ဝါ ဧတ္ထ ပဒါနီတိ အဓိပ္ပေတံ။ ကာပေါတကာနီတိ ကပေါတကဝဏ္ဏာနိ, ပါရာဝတပက္ခဝဏ္ဏာနီတိ အတ္ထော။
ဘဿန္တာတိ ဘသ္မန္တာ, အယမေဝ ဝါ ပါဠိ။ အာဟုတိယောတိ ယံ ပဟေဏကသက္ကာရာဒိဘေဒံ ဒိန္နဒါနံ, သဗ္ဗံ တံ ဆာရိကာဝသာနမေဝ ဟောတိ, န တတော ပရံ ဖလဒါယကံ ဟုတွာ ဂစ္ဆတီတိ အတ္ထော။ ဒတ္တုပညတ္တန္တိ ဒတ္တူဟိ ဗာလမနုဿေဟိ ပညတ္တံ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ဗာလေဟိ အဗုဒ္ဓီဟိ ပညတ္တမိဒံ ဒါနံ, န ပဏ္ဍိတေဟိ။ ဗာလာ ဒေန္တိ, ပဏ္ဍိတာ ဂဏှန္တီတိ ဒဿေတိ။ အတ္ထိကဝါဒန္တိ အတ္ထိ ဒိန္နံ ဒိန္နဖလန္တိ ဣမံ အတ္ထိကဝါဒံယေဝ ဝဒန္တိ တေသံ တုစ္ဆံ ဝစနံ မုသာဝိလာပေါ။ ဗာလေ စ ပဏ္ဍိတေ စာတိ ဗာလာ စ ပဏ္ဍိတာ စ။
အကတေန မေ ဧတ္ထ ကတန္တိ မယှံ အကတေနေဝ သမဏကမ္မေန ဧတ္ထ ဧတဿ သမယေ ကမ္မံ ကတံ နာမ ဟောတိ, အဝုသိတေနေဝ ဗြဟ္မစရိယေန ဝုသိတံ နာမ ဟောတိ။ ဧတ္ထာတိ ဧတသ္မိံ သမဏဓမ္မေ။ သမသမာတိ အတိဝိယ သမာ, သမေန ဝါ ဂုဏေန သမာ။ သာမညံ ပတ္တာတိ သမာနဘာဝံ ပတ္တာ။
֍ ဋီ ၂၂၆။ ကရတောတိအာဒီနိ အပဏ္ဏကသုတ္တေ ဝုတ္တာနိ။ တထာ နတ္ထိ ဟေတူတိအာဒီနိ။
֍ ဋီ ၂၂၈။ စတုတ္ထဗြဟ္မစရိယဝါသေ အကဋာတိ အကတာ။ အကဋဝိဓာတိ အကတဝိဓာနာ, ဧဝံ ကရောဟီတိ ကေနစိ ကာရာပိတာ န ဟောန္တီတိ အတ္ထော။ အနိမ္မိတာတိ ဣဒ္ဓိယာပိ န နိမ္မိတာ။ အနိမ္မာတာတိ အနိမ္မာပိတာ။ ကေစိ အနိမ္မိတဗ္ဗာတိ ပဒံ ဝဒန္တိ, တံ နေဝ ပါဠိယံ, န အဋ္ဌကထာယံ သန္ဒိဿတိ။ ဝဉ္ဈာတိ ဝဉ္ဈပသုဝဉ္ဈတာလာဒယော ဝိယ အဖလာ, ကဿစိ အဇနကာတိ အတ္ထော။ ဧတေန ပထဝီကာယာဒီနံ ရူပါဒိဇနကဘာဝံ ပဋိက္ခိပတိ။ ပဗ္ဗတကူဋာ ဝိယ ဌိတာတိ ကူဋဋ္ဌာ။ ဤသိကဋ္ဌာယိဋ္ဌိတာတိ မုဉ္ဇေ ဤသိကာ ဝိယ ဌိတာ။ တတြာယမဓိပ္ပါယော – ယမိဒံ ဇာယတီတိ ဝုစ္စတိ, တံ မုဉ္ဇတော ဤသိကာ ဝိယ ဝိဇ္ဇမာနမေဝ နိက္ခမတီတိ။ ‘‘ဧသိကဋ္ဌာယိဋ္ဌိတာ’’တိပိ ပါဌော, သုနိခါတော ဧသိကတ္ထမ္ဘော နိစ္စလော တိဋ္ဌတိ, ဧဝံ ဌိတာတိ အတ္ထော။ ဥဘယေနပိ တေသံ ဝိနာသာဘာဝံ ဒီပေတိ။ န ဣဉ္ဇန္တီတိ ဧသိကတ္ထမ္ဘော ဝိယ ဌိတတ္တာ န စလန္တိ။ န ဝိပရိဏာမေန္တီတိ ပကတိံ န ဇဟန္တိ။ န အညမညံ ဗျာဗာဓေန္တီတိ အညမညံ န ဥပဟနန္တိ။ နာလန္တိ န သမတ္ထာ။
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၆၀။)ပထဝီကာယောတိအာဒီသု ပထဝီယေဝ ပထဝီကာယော, ပထဝီသမူဟော ဝါ။ တတ္ထာတိ တေသု ဇီဝသတ္တမေသု ကာယေသု။ နတ္ထိ ဟန္တာ ဝါတိ ဟန္တုံ ဝါ ဃာတေတုံ ဝါ သောတုံ ဝါ သာဝေတုံ ဝါ ဇာနိတုံ ဝါ ဇာနာပေတုံ ဝါ သမတ္ထော နာမ နတ္ထီတိ ဒီပေတိ။ သတ္တန္နံတွေဝ ကာယာနန္တိ ယထာ မုဂ္ဂရာသိအာဒီသု ပဟဋံ သတ္ထံ မုဂ္ဂရာသိအာဒီနံ အန္တရေန ပဝိသတိ, ဧဝံ သတ္တန္နံ ကာယာနံ အန္တရေန ဆိဒ္ဒေန ဝိဝရေန သတ္ထံ ပဝိသတိ။ တတ္ထ ‘‘အဟံ ဣမံ ဇီဝိတာ ဝေါရောပေမီ’’တိ ကေဝလံ သညာမတ္တမေဝ ဟောတီတိ ဒဿေတိ။ ယောနိပမုခသတသဟဿာနီတိ ပမုခယောနီနံ ဥတ္တမယောနီနံ စုဒ္ဒသသတသဟဿာနိ အညာနိ စ သဋ္ဌိသတာနိ အညာနိ စ ဆသတာနိ။ ပဉ္စ စ ကမ္မုနော သတာနီတိ ပဉ္စ ကမ္မသတာနိ စ, ကေဝလံ တက္ကမတ္တကေန နိရတ္ထကံ ဒိဋ္ဌိံ ဒီပေတိ။ ပဉ္စ စ ကမ္မာနိ တီဏိ စ ကမ္မာနီတိအာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ ကေစိ ပနာဟု ပဉ္စ ကမ္မာနီတိ ပဉ္စိန္ဒြိယဝသေန ဘဏတိ။ တီဏီတိ ကာယကမ္မာဒိဝသေနာတိ။ ကမ္မေ စ အဍ္ဎကမ္မေ စာတိ ဧတ္ထ ပနဿ ကာယကမ္မဉ္စ ဝစီကမ္မဉ္စ ကမ္မန္တိ လဒ္ဓိ, မနောကမ္မံ ဥပဍ္ဎကမ္မန္တိ။ ဒွဋ္ဌိပဋိပဒါတိ ဒွါသဋ္ဌိ ပဋိပဒါတိ ဝဒတိ။ ဒွဋ္ဌန္တရကပ္ပါတိ ဧကသ္မိံ ကပ္ပေ စတုသဋ္ဌိ အန္တရကပ္ပါ နာမ ဟောန္တိ, အယံ ပန အညေ ဒွေ အဇာနန္တော ဧဝမာဟ။ ဆဠာဘိဇာတိယော အပဏ္ဏကသုတ္တေ ဝိတ္ထာရိတာ။
အဋ္ဌ ပုရိသဘူမိယောတိ မန္ဒဘူမိ ခိဍ္ဍာဘူမိ ဝီမံသကဘူမိ ဥဇုဂတဘူမိ သေက္ခဘူမိ သမဏဘူမိ ဇိနဘူမိ ပန္နဘူမီတိ ဣမာ အဋ္ဌ ပုရိသဘူမိယောတိ ဝဒတိ။ တတ္ထ ဇာတဒိဝသတော ပဋ္ဌာယ သတ္တဒိဝသေ သမ္ဗာဓဋ္ဌာနတော နိက္ခန္တတ္တာ သတ္တာ မန္ဒာ ဟောန္တိ မောမူဟာ။ အယံ မန္ဒဘူမီတိ ဝဒတိ။ ယေ ပန ဒုဂ္ဂတိတော အာဂတာ ဟောန္တိ, တေ အဘိဏှံ ရောဒန္တိ စေဝ ဝိရဝန္တိ စ။ သုဂတိတော အာဂတာ တံ အနုဿရိတွာ အနုဿရိတွာ ဟသန္တိ။ အယံ ခိဍ္ဍာဘူမိ နာမ။ မာတာပိတူနံ ဟတ္ထံ ဝါ ပါဒံ ဝါ မဉ္စံ ဝါ ပီဌံ ဝါ ဂဟေတွာ ဘူမိယံ ပဒနိက္ခိပနံ ဝီမံသကဘူမိ နာမ။ ပဒသာဝ ဂန္တုံ သမတ္ထကာလော ဥဇုဂတဘူမိ နာမ။ သိပ္ပါနံ သိက္ခနကာလော သေက္ခဘူမိ နာမ။ ဃရာ နိက္ခမ္မ ပဗ္ဗဇနကာလော သမဏဘူမိ နာမ။ အာစရိယံ သေဝိတွာ ဇာနနကာလော ဇိနဘူမိ နာမ။ ဘိက္ခု စ ပန္နကော ဇိနော န ကိဉ္စိ အာဟာတိ ဧဝံ အလာဘိံ သမဏံ ပန္နဘူမီတိ ဝဒတိ။
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၆၁။)ဧကူနပညာသ အာဇီဝသတေတိ ဧကူနပညာသ အာဇီဝဝုတ္တိသတာနိ။ ပရိဗ္ဗာဇကသတေတိ ပရိဗ္ဗာဇကပဗ္ဗဇ္ဇသတာနိ။ နာဂါဝါသသတေတိ နာဂမဏ္ဍလသတာနိ။ ဝီသေ ဣန္ဒြိယသတေတိ ဝီသ ဣန္ဒြိယသတာနိ။ တိံသေ နိရယသတေတိ တိံသ နိရယသတာနိ။ ရဇောဓာတုယောတိ ရဇဩကိရဏဋ္ဌာနာနိ။ ဟတ္ထပိဋ္ဌိပါဒပိဋ္ဌာဒီနိ သန္ဓာယ ဝဒတိ။ သတ္တ သညီဂဗ္ဘာတိ ဩဋ္ဌဂေါဏဂဒြဘအဇပသုမိဂမဟိံသေ သန္ဓာယ ဝဒတိ။ အသညီဂဗ္ဘာတိ သာလိယဝဂေါဓုမမုဂ္ဂကင်္ဂုဝရကကုဒြူသကေ သန္ဓာယ ဝဒတိ။ နိဂဏ္ဌိဂဗ္ဘာတိ နိဂဏ္ဌိမှိ ဇာတဂဗ္ဘာ, ဥစ္ဆုဝေဠုနဠာဒယော သန္ဓာယ ဝဒတိ။ သတ္တ ဒေဝါတိ ဗဟူ ဒေဝါ, သော ပန သတ္တာတိ ဝဒတိ။ မာနုသာပိ အနန္တာ, သော သတ္တာတိ ဝဒတိ။ သတ္တ ပိသာစာတိ ပိသာစာ မဟန္တာ, သတ္တာတိ ဝဒတိ။
သရာတိ မဟာသရာ။ ကဏ္ဏမုဏ္ဍ-ရထကာရ-အနောတတ္တ-သီဟပပါတကုဠိရ-မုစလိန္ဒ-ကုဏာလဒဟေ ဂဟေတွာ ဝဒတိ။ ပဝုဋာတိ ဂဏ္ဌိကာ။ ပပါတာတိ မဟာပပါတာ။ ပပါတသတာနီတိ ခုဒ္ဒကပပါတသတာနိ။ သုပိနာတိ မဟာသုပိနာ။ သုပိနသတာနီတိ ခုဒ္ဒကသုပိနသတာနိ။ မဟာကပ္ပိနောတိ မဟာကပ္ပါနံ။ ဧတ္ထ ဧကမှာ သရာ ဝဿသတေ ဝဿသတေ ကုသဂ္ဂေန ဧကံ ဥဒကဗိန္ဒုံ နီဟရိတွာ နီဟရိတွာ သတ္တက္ခတ္တုံ တမှိ သရေ နိရုဒကေ ကတေ ဧကော မဟာကပ္ပေါတိ ဝဒတိ။ ဧဝရူပါနံ မဟာကပ္ပါနံ စတုရာသီတိသတသဟဿာနိ ခေပေတွာ ဗာလာ စ ပဏ္ဍိတာ စ ဒုက္ခဿန္တံ ကရောန္တီတိ အယမဿ လဒ္ဓိ။ ပဏ္ဍိတောပိ ကိရ အန္တရာ သုဇ္ဈိတုံ န သက္ကောတိ, ဗာလောပိ တတော ဥဒ္ဓံ န ဂစ္ဆတိ။
သီလေနာတိ အစေလကသီလေန ဝါ အညေန ဝါ ယေန ကေနစိ။ ဝတေနာတိ တာဒိသေန ဝတေန။ တပေနာတိ တပေါကမ္မေန။ အပရိပက္ကံ ပရိပါစေတိ နာမ ယော ‘‘အဟံ ပဏ္ဍိတော’’တိ အန္တရာ ဝိသုဇ္ဈတိ။ ပရိပက္ကံ ဖုဿ ဖုဿ ဗျန္တိံ ကရောတိ နာမ ယော ‘‘အဟံ ဗာလော’’တိ ဝုတ္တပရိမာဏံ ကာလံ အတိက္ကမိတွာ ယာတိ။ ဟေဝံ နတ္ထီတိ ဧဝံ နတ္ထိ။ တဉှိ ဥဘယမ္ပိ န သက္ကာ ကာတုန္တိ ဒီပေတိ။ ဒေါဏမိတေတိ ဒေါဏေန မိတံ ဝိယ။ သုခဒုက္ခေတိ သုခဒုက္ခံ။ ပရိယန္တကတေတိ ဝုတ္တပရိမာဏေန ကာလေန ကတပရိယန္တော။ နတ္ထိ ဟာယနဝဍ္ဎနေတိ နတ္ထိ ဟာယနဝဍ္ဎနာနိ။ န သံသာရော ပဏ္ဍိတဿ ဟာယတိ, န ဗာလဿ ဝဍ္ဎတီတိ အတ္ထော။ ဥက္ကံသာဝကံသေတိ ဥက္ကံသာဝကံသာ, ဟာပနဝဍ္ဎနာနမေဝေတံ ဝေဝစနံ။ ဣဒါနိ တမတ္ထံ ဥပမာယ
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၆၂။)သာဓေန္တော သေယျထာပိ နာမာတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ သုတ္တဂုဠေတိ ဝေဌေတွာ ကတသုတ္တဂုဠံ။ နိဗ္ဗေဌိယမာနမေဝ ပလေတီတိ ပဗ္ဗတေ ဝါ ရုက္ခဂ္ဂေ ဝါ ဌတွာ ခိတ္တံ သုတ္တပမာဏေန နိဗ္ဗေဌိယမာနံ ဂစ္ဆတိ, သုတ္တေ ခီဏေ တတ္ထ တိဋ္ဌတိ န ဂစ္ဆတိ။ ဧဝမေဝံ ဝုတ္တကာလတော ဥဒ္ဓံ န ဂစ္ဆတီတိ ဒဿေတိ။
֍ ဋီ ၂၂၉။ ကိမိဒန္တိ ကိမိဒံ တဝ အညာဏံ, ကိံ သဗ္ဗညု နာမ တွန္တိ ဧဝံ ပုဋ္ဌော သမာနော နိယတိဝါဒေ ပက္ခိပန္တော သုညံ မေ အဂါရန္တိအာဒိမာဟ။
֍ ဋီ ၂၃၀။ အနုဿဝိကော ဟောတီတိ အနုဿဝနိဿိတော ဟောတိ။ အနုဿဝသစ္စောတိ သဝနံ သစ္စတော ဂဟေတွာ ဌိတော။ ပိဋကသမ္ပဒါယာတိ ဝဂ္ဂပဏ္ဏာသကာယ ပိဋကဂန္ထသမ္ပတ္တိယာ။
֍ ဋီ ၂၃၂။ မန္ဒောတိ မန္ဒပညော။ မောမူဟောတိ အတိမူဠှော။ ဝါစာဝိက္ခေပံ အာပဇ္ဇတီတိ ဝါစာယ ဝိက္ခေပံ အာပဇ္ဇတိ။ ကီဒိသံ? အမရာဝိက္ခေပံ, အပရိယန္တဝိက္ခေပန္တိ အတ္ထော။ အထ ဝါ အမရာ နာမ မစ္ဆဇာတိ။ သာ ဥမ္မုဇ္ဇနနိမ္မုဇ္ဇနာဒိဝသေန ဥဒကေ သန္ဓာဝမာနာ ဂဟေတုံ န သက္ကာတိ ဧဝမေဝ အယမ္ပိ ဝါဒေါ ဣတော စိတော စ သန္ဓာဝတိ, ဂါဟံ န ဥပဂစ္ဆတီတိ အမရာဝိက္ခေပေါတိ ဝုစ္စတိ။ တံ အမရာဝိက္ခေပံ။
ဧဝန္တိပိ မေ နောတိအာဒီသု ဣဒံ ကုသလန္တိ ပုဋ္ဌော ‘‘ဧဝန္တိပိ မေ နော’’တိ ဝဒတိ, တတော ကိံ အကုသလန္တိ ဝုတ္တေ ‘‘တထာတိပိ မေ နော’’တိ ဝဒတိ, ကိံ ဥဘယတော အညထာတိ ဝုတ္တေ ‘‘အညထာတိပိ မေ နော’’တိ ဝဒတိ, တတော တိဝိဓေနာပိ န ဟောတီတိ တေ လဒ္ဓီတိ ဝုတ္တေ ‘‘နောတိပိ မေ နော’’တိ ဝဒတိ, တတော ကိံ နော နောတိ တေ လဒ္ဓီတိ ဝုတ္တေ ‘‘နော နောတိပိ မေ နော’’တိ ဝိက္ခေပမာပဇ္ဇတိ, ဧကသ္မိမ္ပိ ပက္ခေ န တိဋ္ဌတိ။ နိဗ္ဗိဇ္ဇ ပက္ကမတီတိ အတ္တနောပိ ဧသ သတ္ထာ အဝဿယော ဘဝိတုံ န သက္ကောတိ, မယှံ ကိံ သက္ခိဿတီတိ နိဗ္ဗိန္ဒိတွာ ပက္ကမတိ။ ပုရိမေသုပိ အနဿာသိကေသု ဧသေဝ နယော။
֍ ဋီ ၂၃၄။ သန္နိဓိကာရကံ ကာမေ ပရိဘုဉ္ဇိတုန္တိ ယထာ ပုဗ္ဗေ ဂိဟိဘူတော သန္နိဓိံ ကတွာ ဝတ္ထုကာမေ ပရိဘုဉ္ဇတိ, ဧဝံ တိလတဏ္ဍုလသပ္ပိနဝနီတာဒီနိ သန္နိဓိံ ကတွာ ဣဒါနိ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ အဘဗ္ဗောတိ အတ္ထော။ နနု စ ခီဏာသဝဿ
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၆၃။)ဝသနဋ္ဌာနေ တိလတဏ္ဍုလာဒယော ပညာယန္တီတိ။ နော န ပညာယန္တိ, န ပနေသ တေ အတ္တနော အတ္ထာယ ဌပေတိ, အဖာသုကပဗ္ဗဇိတာဒီနံ အတ္ထာယ ဌပေတိ။ အနာဂါမိဿ ကထန္တိ။ တဿာပိ ပဉ္စ ကာမဂုဏာ သဗ္ဗသောဝ ပဟီနာ, ဓမ္မေန ပန လဒ္ဓံ ဝိစာရေတွာ ပရိဘုဉ္ဇတိ။
֍ ဋီ ၂၃၆။ ပုတ္တမတာယ ပုတ္တာတိ သော ကိရ ဣမံ ဓမ္မံ သုတွာ အာဇီဝကာ မတာ နာမာတိ သညီ ဟုတွာ ဧဝမာဟ။ အယဉှေတ္ထ အတ္ထော – အာဇီဝကာ မတာ နာမ, တေသံ မာတာ ပုတ္တမတာ ဟောတိ, ဣတိ အာဇီဝကာ ပုတ္တမတာယ ပုတ္တာ နာမ ဟောန္တိ။ သမဏေ ဂေါတမေတိ သမဏေ ဂေါတမေ ဗြဟ္မစရိယဝါသော အတ္ထိ, အညတ္ထ နတ္ထီတိ ဒီပေတိ။ သေသံ သဗ္ဗတ္ထ ဥတ္တာနမေဝါတိ။
ပပဉ္စသူဒနိယာ မဇ္ဈိမနိကာယဋ္ဌကထာယ
သန္ဒကသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၇။ မဟာသကုလုဒါယိသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၂၃၇။ ဧဝံ မေ သုတန္တိ မဟာသကုလုဒါယိသုတ္တံ။ တတ္ထ မောရနိဝါပေတိ တသ္မိံ ဌာနေ မောရာနံ အဘယံ ဃောသေတွာ ဘောဇနံ အဒံသု။ တသ္မာ တံ ဌာနံ မောရနိဝါပေါတိ သင်္ခံ ဂတံ။ အန္နဘာရောတိ ဧကဿ ပရိဗ္ဗာဇကဿ နာမံ။ တထာ ဝရဓရောတိ။ အညေ စာတိ န ကေဝလံ ဣမေ တယော, အညေပိ အဘိညာတာ ဗဟူ ပရိဗ္ဗာဇကာ။ အပ္ပသဒ္ဒဿ ဝဏ္ဏဝါဒီတိ ဣဓ အပ္ပသဒ္ဒဝိနီတောတိ အဝတွာဝ ဣဒံ ဝုတ္တံ။ ကသ္မာ? န ဟိ ဘဂဝါ အညေန ဝိနီတောတိ။
֍ ဋီ ၂၃၈။ ပုရိမာနီတိ ဟိယျောဒိဝသံ ဥပါဒါယ ပုရိမာနိ နာမ ဟောန္တိ, တတော ပရံ ပုရိမတရာနိ။ ကုတူဟလသာလာယန္တိ ကုတူဟလသာလာ နာမ ပစ္စေကသာလာ နတ္ထိ, ယတ္ထ ပန နာနာတိတ္ထိယာ သမဏဗြာဟ္မဏာ နာနာဝိဓံ ကထံ ပဝတ္တေန္တိ, သာ ဗဟူနံ – ‘‘အယံ ကိံ ဝဒတိ, အယံ ကိံ ဝဒတီ’’တိ ကုတူဟလုပ္ပတ္တိဋ္ဌာနတော ‘‘ကုတူဟလသာလာ’’တိ ဝုစ္စတိ။ ‘‘ကောတူဟလသာလာ’’တိပိ ပါဌော။ လာဘာတိ ယေ ဧဝရူပေ သမဏဗြာဟ္မဏေ ဒဋ္ဌုံ ပဉှံ
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၆၄။)ပုစ္ဆိတုံ ဓမ္မကထံ ဝါ နေသံ သောတုံ လဘန္တိ, တေသံ အင်္ဂမဂဓာနံ ဣမေ လာဘာတိ အတ္ထော။
သံဃိနောတိအာဒီသု ပဗ္ဗဇိတသမူဟသင်္ခါတော သံဃော ဧတေသံ အတ္ထီတိ သံဃိနော။ သွေဝ ဂဏော ဧတေသံ အတ္ထီတိ ဂဏိနော။ အာစာရသိက္ခာပနဝသေန တဿ ဂဏဿ အာစရိယာတိ ဂဏာစရိယာ။ ဉာတာတိ ပညာတာ ပါကဋာ။ ယထာဘုစ္စဂုဏေဟိ စေဝ အယထာဘူတဂုဏေဟိ စ သမုဂ္ဂတော ယသော ဧတေသံ အတ္ထီတိ ယသဿိနော။ ပူရဏာဒီနဉှိ ‘‘အပ္ပိစ္ဆော သန္တုဋ္ဌော, အပ္ပိစ္ဆတာယ ဝတ္ထမ္ပိ န နိဝါသေတီ’’တိအာဒိနာ နယေန ယသော သမုဂ္ဂတော, တထာဂတဿ ‘‘ဣတိပိ သော ဘဂဝါ’’တိအာဒီဟိ ယထာဘူတဂုဏေဟိ။ တိတ္ထကရာတိ လဒ္ဓိကရာ။ သာဓုသမ္မတာတိ ဣမေ သာဓူ သုန္ဒရာ သပ္ပုရိသာတိ ဧဝံ သမ္မတာ။ ဗဟုဇနဿာတိ အဿုတဝတော စေဝ အန္ဓဗာလပုထုဇ္ဇနဿ ဝိဘာဝိနော စ ပဏ္ဍိတဇနဿ။ တတ္ထ တိတ္ထိယာ ဗာလဇနဿ ဧဝံ သမ္မတာ, တထာဂတော ပဏ္ဍိတဇနဿ။ ဣမိနာ နယေန ပူရဏော ကဿပေါ သံဃီတိအာဒီသု အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဘဂဝါ ပန ယသ္မာ အဋ္ဌတိံသ အာရမ္မဏာနိ ဝိဘဇန္တော ဗဟူနိ နိဗ္ဗာနဩတရဏတိတ္ထာနိ အကာသိ, တသ္မာ ‘‘တိတ္ထကရော’’တိ ဝတ္တုံ ဝဋ္ဋတိ။
ကသ္မာ ပနေတေ သဗ္ဗေပိ တတ္ထ ဩသဋာတိ? ဥပဋ္ဌာကရက္ခဏတ္ထဉ္စေဝ လာဘသက္ကာရတ္ထဉ္စ။ တေသဉှိ ဧဝံ ဟောတိ – ‘‘အမှာကံ ဥပဋ္ဌာကာ သမဏံ ဂေါတမံ သရဏံ ဂစ္ဆေယျုံ, တေ စ ရက္ခိဿာမ။ သမဏဿ စ ဂေါတမဿ ဥပဋ္ဌာကေ သက္ကာရံ ကရောန္တေ ဒိသွာ အမှာကမ္ပိ ဥပဋ္ဌာကာ အမှာကံ သက္ကာရံ ကရိဿန္တီ’’တိ။ တသ္မာ ယတ္ထ ယတ္ထ ဘဂဝါ ဩသရတိ, တတ္ထ တတ္ထ သဗ္ဗေ ဩသရန္တိ။
֍ ဋီ ၂၃၉။ ဝါဒံ အာရောပေတွာတိ ဝါဒေ ဒေါသံ အာရောပေတွာ။ အပက္ကန္တာတိ, အပဂတာ, ကေစိ ဒိသံ ပက္ကန္တာ, ကေစိ ဂိဟိဘာဝံ ပတ္တာ, ကေစိ ဣမံ သာသနံ အာဂတာ။ သဟိတံ မေတိ မယှံ ဝစနံ သဟိတံ သိလိဋ္ဌံ, အတ္ထယုတ္တံ ကာရဏယုတ္တန္တိ အတ္ထော။ အသဟိတံ တေတိ တုယှံ ဝစနံ အသဟိတံ။ အဓိစိဏ္ဏံ တေ ဝိပရာဝတ္တန္တိ ယံ တုယှံ ဒီဃရတ္တာစိဏ္ဏဝသေန သုပ္ပဂုဏံ, တံ မယှံ ဧကဝစနေနေဝ ဝိပရာဝတ္တံ ဝိပရိဝတ္တိတွာ ဌိတံ, န ကိဉ္စိ ဇာတန္တိ အတ္ထော။ အာရောပိတော တေ ဝါဒေါတိ မယာ တဝ ဝါဒေ
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၆၅။)ဒေါသော အာရောပိတော။ စရ ဝါဒပ္ပမောက္ခာယာတိ ဒေါသမောစနတ္ထံ စရ ဝိစရ, တတ္ထ တတ္ထ ဂန္တွာ သိက္ခာတိ အတ္ထော။ နိဗ္ဗေဌေဟိ ဝါ သစေ ပဟောသီတိ အထ သယံ ပဟောသိ, ဣဒါနေဝ နိဗ္ဗေဌေဟိ။ ဓမ္မက္ကောသေနာတိ သဘာဝက္ကောသေန။
֍ ဋီ ၂၄၀။ တံ နော သောဿာမာတိ တံ အမှာကံ ဒေသိတံ ဓမ္မံ သုဏိဿာမ။ ခုဒ္ဒမဓုန္တိ ခုဒ္ဒကမက္ခိကာဟိ ကတံ ဒဏ္ဍကမဓုံ။ အနေလကန္တိ နိဒ္ဒေါသံ အပဂတမစ္ဆိကဏ္ဍကံ။ ပီဠေယျာတိ ဒဒေယျ။ ပစ္စာသီသမာနရူပေါတိ ပူရေတွာ နု ခေါ နော ဘောဇနံ ဒဿတီတိ ဘာဇနဟတ္ထော ပစ္စာသီသမာနော ပစ္စုပဋ္ဌိတော အဿ။ သမ္ပယောဇေတွာတိ အပ္ပမတ္တကံ ဝိဝါဒံ ကတွာ။
֍ ဋီ ၂၄၁။ ဣတရီတရေနာတိ လာမကလာမကေန။ ပဝိဝိတ္တောတိ ဣဒံ ပရိဗ္ဗာဇကော ကာယဝိဝေကမတ္တံ သန္ဓာယ ဝဒတိ, ဘဂဝါ ပန တီဟိ ဝိဝေကေဟိ ဝိဝိတ္တောဝ။
֍ ဋီ ၂၄၂။ ကောသကာဟာရာပီတိ ဒါနပတီနံ ဃရေ အဂ္ဂဘိက္ခာဌပနတ္ထံ ခုဒ္ဒကသရာဝါ ဟောန္တိ, ဒါနပတိနော အဂ္ဂဘတ္တံ ဝါ တတ္ထ ဌပေတွာ ဘုဉ္ဇန္တိ, ပဗ္ဗဇိတေ သမ္ပတ္တေ တံ ဘတ္တံ တဿ ဒေန္တိ။ တံ သရာဝကံ ကောသကောတိ ဝုစ္စတိ။ တသ္မာ ယေ စ ဧကေနေဝ ဘတ္တကောသကေန ယာပေန္တိ, တေ ကောသကာဟာရာတိ။ ဗေလုဝါဟာရာတိ ဗေလုဝမတ္တဘတ္တာဟာရာ။ သမတိတ္တိကန္တိ ဩဋ္ဌဝဋ္ဋိယာ ဟေဋ္ဌိမလေခါသမံ။ ဣမိနာ ဓမ္မေနာတိ ဣမိနာ အပ္ပါဟာရတာဓမ္မေန။ ဧတ္ထ ပန သဗ္ဗာကာရေနေဝ ဘဂဝါ အနပ္ပါဟာရောတိ န ဝတ္တဗ္ဗော။ ပဓာနဘူမိယံ ဆဗ္ဗဿာနိ အပ္ပါဟာရောဝ အဟောသိ, ဝေရဉ္ဇာယံ တယော မာသေ ပတ္ထောဒနေနေဝ ယာပေသိ ပါလိလေယျကဝနသဏ္ဍေ တယော မာသေ ဘိသမုဠာလေဟေဝ ယာပေသိ။ ဣဓ ပန ဧတမတ္ထံ ဒဿေတိ – ‘‘အဟံ ဧကသ္မိံ ကာလေ အပ္ပါဟာရော အဟောသိံ, မယှံ ပန သာဝကာ ဓုတင်္ဂသမာဒါနတော ပဋ္ဌာယ ယာဝဇီဝံ ဓုတင်္ဂံ န ဘိန္ဒန္တီ’’တိ။ တသ္မာ ယဒိ တေ ဣမိနာ ဓမ္မေန သက္ကရေယျုံ, မယာ ဟိ တေ ဝိသေသတရာ။ အညော စေဝ ပန ဓမ္မော အတ္ထိ, ယေန မံ တေ သက္ကရောန္တီတိ ဒဿေတိ။ ဣမိနာ နယေန သဗ္ဗဝါရေသု ယောဇနာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၆၆။)ပံသုကူလိကာတိ သမာဒိန္နပံသုကူလိကင်္ဂါ။ လူခစီဝရဓရာတိ သတ္ထသုတ္တလူခါနိ စီဝရာနိ ဓာရယမာနာ။ နန္တကာနီတိ အန္တဝိရဟိတာနိ ဝတ္ထခဏ္ဍာနိ, ယဒိ ဟိ နေသံ အန္တော ဘဝေယျ, ပိလောတိကာတိ သင်္ခံ ဂစ္ဆေယျုံ။ ဥစ္စိနိတွာတိ ဖာလေတွာ ဒုဗ္ဗလဋ္ဌာနံ ပဟာယ ထိရဋ္ဌာနမေဝ ဂဟေတွာ။ အလာဗုလောမသာနီတိ အလာဗုလောမသဒိသသုတ္တာနိ သုခုမာနီတိ ဒီပေတိ။ ဧတ္တာဝတာ စ သတ္ထာ စီဝရသန္တောသေန အသန္တုဋ္ဌောတိ န ဝတ္တဗ္ဗော။ အတိမုတ္တကသုသာနတော ဟိဿ ပုဏ္ဏဒါသိယာ ပါရုပိတွာ ပါတိတသာဏပံသုကူလံ ဂဟဏဒိဝသေ ဥဒကပရိယန္တံ ကတွာ မဟာပထဝီ အကမ္ပိ။ ဣဓ ပန ဧတမတ္ထံ ဒဿေတိ – ‘‘အဟံ ဧကသ္မိံယေဝ ကာလေ ပံသုကူလံ ဂဏှိံ, မယှံ ပန သာဝကာ ဓုတင်္ဂသမာဒါနတော ပဋ္ဌာယ ယာဝဇီဝံ ဓုတင်္ဂံ န ဘိန္ဒန္တီ’’တိ။
ပိဏ္ဍပါတိကာတိ အတိရေကလာဘံ ပဋိက္ခိပိတွာ သမာဒိန္နပိဏ္ဍပါတိကင်္ဂါ။ သပဒါနစာရိနောတိ လောလုပ္ပစာရံ ပဋိက္ခိပိတွာ သမာဒိန္နသပဒါနစာရာ။ ဥဉ္ဆာသကေ ဝတေ ရတာတိ ဥဉ္ဆာစရိယသင်္ခါတေ ဘိက္ခူနံ ပကတိဝတေ ရတာ, ဥစ္စနီစဃရဒွါရဋ္ဌာယိနော ဟုတွာ ကဗရမိဿကံ ဘတ္တံ သံဟရိတွာ ပရိဘုဉ္ဇန္တီတိ အတ္ထော။ အန္တရဃရန္တိ ဗြဟ္မာယုသုတ္တေ ဥမ္မာရတော ပဋ္ဌာယ အန္တရဃရံ, ဣဓ ဣန္ဒခီလတော ပဋ္ဌာယ အဓိပ္ပေတံ။ ဧတ္တာဝတာ စ သတ္ထာ ပိဏ္ဍပါတသန္တောသေန အသန္တုဋ္ဌောတိ န ဝတ္တဗ္ဗော, အပ္ပါဟာရတာယ ဝုတ္တနိယာမေနေဝ ပန သဗ္ဗံ ဝိတ္ထာရေတဗ္ဗံ။ ဣဓ ပန ဧတမတ္ထံ ဒဿေတိ – ‘‘အဟံ ဧကသ္မိံယေဝ ကာလေ နိမန္တနံ န သာဒယိံ, မယှံ ပန သာဝကာ ဓုတင်္ဂသမာဒါနတော ပဋ္ဌာယ ယာဝဇီဝံ ဓုတင်္ဂံ န ဘိန္ဒန္တီ’’တိ။
ရုက္ခမူလိကာတိ ဆန္နံ ပဋိက္ခိပိတွာ သမာဒိန္နရုက္ခမူလိကင်္ဂါ။ အဗ္ဘောကာသိကာတိ ဆန္နဉ္စ ရုက္ခမူလဉ္စ ပဋိက္ခိပိတွာ သမာဒိန္နအဗ္ဘောကာသိကင်္ဂါ။ အဋ္ဌမာသေတိ ဟေမန္တဂိမှိကေ မာသေ။ အန္တောဝဿေ ပန စီဝရာနုဂ္ဂဟတ္ထံ ဆန္နံ ပဝိသန္တိ။ ဧတ္တာဝတာ စ သတ္ထာ သေနာသနသန္တောသေန အသန္တုဋ္ဌောတိ န ဝတ္တဗ္ဗော, သေနာသနသန္တောသော ပနဿ ဆဗ္ဗဿိကမဟာပဓာနေန စ ပါလိလေယျကဝနသဏ္ဍေန စ ဒီပေတဗ္ဗော။ ဣဓ ပန ဧတမတ္ထံ ဒဿေတိ – ‘‘အဟံ ဧကသ္မိံယေဝ ကာလေ ဆန္နံ န ပါဝိသိံ, မယှံ ပန သာဝကာ ဓုတင်္ဂသမာဒါနတော ပဋ္ဌာယ ယာဝဇီဝံ ဓုတင်္ဂံ န ဘိန္ဒန္တီ’’တိ။
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၆၇။)အာရညိကာတိ ဂါမန္တသေနာသနံ ပဋိက္ခိပိတွာ သမာဒိန္နအာရညိကင်္ဂါ။ သံဃမဇ္ဈေ ဩသရန္တီတိ အဗဒ္ဓသီမာယ ကထိတံ, ဗဒ္ဓသီမာယံ ပန ဝသန္တာ အတ္တနော ဝသနဋ္ဌာနေယေဝ ဥပေါသထံ ကရောန္တိ။ ဧတ္တာဝတာ စ သတ္ထာ နော ပဝိဝိတ္တောတိ န ဝတ္တဗ္ဗော, ‘‘ဣစ္ဆာမဟံ, ဘိက္ခဝေ, အဍ္ဎမာသံ ပဋိသလ္လိယိတု’’န္တိ (ပါရာ။ ၁၆၂၊ ၅၆၅) ဧဝဉှိဿ ပဝိဝေကော ပညာယတိ။ ဣဓ ပန ဧတမတ္ထံ ဒဿေတိ ‘‘အဟံ ဧကသ္မိံယေဝ တထာရူပေ ကာလေ ပဋိသလ္လိယိံ, မယှံ ပန သာဝကာ ဓုတင်္ဂသမာဒါနတော ပဋ္ဌာယ ယာဝဇီဝံ ဓုတင်္ဂံ န ဘိန္ဒန္တီ’’တိ။ မမံ သာဝကာတိ မံ သာဝကာ။
֍ ဋီ ၂၄၄။ သနိဒါနန္တိ သပ္ပစ္စယံ။ ကိံ ပန အပ္ပစ္စယံ နိဗ္ဗာနံ န ဒေသေတီတိ။ နော န ဒေသေတိ, သဟေတုကံ ပန တံ ဒေသနံ ကတွာ ဒေသေတိ, နော အဟေတုကန္တိ။ သပ္ပါဋိဟာရိယန္တိ ပုရိမဿေဝေတံ ဝေဝစနံ, သကာရဏန္တိ အတ္ထော။ တံ ဝတာတိ ဧတ္ထ ဝတာတိ နိပါတမတ္တံ။
֍ ဋီ ၂၄၅။ အနာဂတံ ဝါဒပထန္တိ အဇ္ဇ ဌပေတွာ သွေ ဝါ ပုနဒိဝသေ ဝါ အဍ္ဎမာသေ ဝါ မာသေ ဝါ သံဝစ္ဆရေ ဝါ တဿ တဿ ပဉှဿ ဥပရိ အာဂမနဝါဒပထံ။ န ဒက္ခတီတိ ယထာ သစ္စကော နိဂဏ္ဌော အတ္တနော နိဂ္ဂဟဏတ္ထံ အာဂတကာရဏံ ဝိသေသေတွာ ဝဒန္တော န အဒ္ဒသ, ဧဝံ န ဒက္ခတီတိ နေတံ ဌာနံ ဝိဇ္ဇတိ။ သဟဓမ္မေနာတိ သကာရဏေန။ အန္တရန္တရာ ကထံ ဩပါတေယျုန္တိ မမ ကထာဝါရံ ပစ္ဆိန္ဒိတွာ အန္တရန္တရေ အတ္တနော ကထံ ပဝေသေယျုန္တိ အတ္ထော။ န ခေါ ပနာဟံ, ဥဒါယီတိ, ဥဒါယိ, အဟံ အမ္ဗဋ္ဌသောဏဒဏ္ဍကူဋဒန္တသစ္စကနိဂဏ္ဌာဒီဟိ သဒ္ဓိံ မဟာဝါဒေ ဝတ္တမာနေပိ – ‘‘အဟော ဝတ မေ ဧကသာဝကောပိ ဥပမံ ဝါ ကာရဏံ ဝါ အာဟရိတွာ ဒဒေယျာ’’တိ ဧဝံ သာဝကေသု အနုသာသနိံ န ပစ္စာသီသာမိ။ မမယေဝါတိ ဧဝရူပေသု ဌာနေသု သာဝကာ မမယေဝ အနုသာသနိံ ဩဝါဒံ ပစ္စာသီသန္တိ။
֍ ဋီ ၂၄၆။ တေသာဟံ စိတ္တံ အာရာဓေမီတိ တေသံ အဟံ တဿ ပဉှဿ ဝေယျာကရဏေန စိတ္တံ ဂဏှာမိ သမ္ပာဒေမိ ပရိပူရေမိ, အညံ ပုဋ္ဌော အညံ န ဗျာကရောမိ, အမ္ဗံ ပုဋ္ဌော လဗုဇံ ဝိယ လဗုဇံ ဝါ ပုဋ္ဌော အမ္ဗံ ဝိယ။ ဧတ္ထ စ ‘‘အဓိသီလေ သမ္ဘာဝေန္တီ’’တိ ဝုတ္တဋ္ဌာနေ ဗုဒ္ဓသီလံ နာမ ကထိတံ, ‘‘အဘိက္ကန္တေ
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၆၈။)ဉာဏဒဿနေ သမ္ဘာဝေန္တီ’’တိ ဝုတ္တဋ္ဌာနေ သဗ္ဗညုတညာဏံ, ‘‘အဓိပညာယ သမ္ဘာဝေန္တီ’’တိ ဝုတ္တဋ္ဌာနေ ဌာနုပ္ပတ္တိကပညာ, ‘‘ယေန ဒုက္ခေနာ’’တိ ဝုတ္တဋ္ဌာနေ သစ္စဗျာကရဏပညာ။ တတ္ထ သဗ္ဗညုတညာဏဉ္စ သစ္စဗျာကရဏပညဉ္စ ဌပေတွာ အဝသေသာ ပညာ အဓိပညံ ဘဇတိ။
֍ ဋီ ၂၄၇။ ဣဒါနိ တေသံ တေသံ ဝိသေသာဓိဂမာနံ ပဋိပဒံ အာစိက္ခန္တော ပုန စပရံ ဥဒါယီတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ အဘိညာဝေါသာနပါရမိပ္ပတ္တာတိ အဘိညာဝေါသာနသင်္ခါတဉ္စေဝ အဘိညာပါရမီသင်္ခါတဉ္စ အရဟတ္တံ ပတ္တာ။
သမ္မပ္ပဓာနေတိ ဥပါယပဓာနေ။ ဆန္ဒံ ဇနေတီတိ ကတ္တုကမျတာကုသလစ္ဆန္ဒံ ဇနေတိ။ ဝါယမတီတိ ဝါယာမံ ကရောတိ။ ဝီရိယံ အာရဘတီတိ ဝီရိယံ ပဝတ္တေတိ။ စိတ္တံ ပဂ္ဂဏှာတီတိ စိတ္တံ ဥက္ခိပတိ။ ပဒဟတီတိ ဥပါယပဓာနံ ကရောတိ။ ဘာဝနာယ ပါရိပူရိယာတိ ဝဍ္ဎိယာ ပရိပူရဏတ္ထံ။ အပိစေတ္ထ – ‘‘ယာ ဌိတိ, သော အသမ္မောသော…ပေ… ယံ ဝေပုလ္လံ, သာ ဘာဝနာပါရိပူရီ’’တိ (ဝိဘ။ ၄၀၆) ဧဝံ ပုရိမံ ပုရိမဿ ပစ္ဆိမံ ပစ္ဆိမဿ အတ္ထောတိပိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။
ဣမေဟိ ပန သမ္မပ္ပဓာနေဟိ ကိံ ကထိတံ? ကဿပသံယုတ္တပရိယာယေန သာဝကဿ ပုဗ္ဗဘာဂပဋိပဒါ ကထိတာ။ ဝုတ္တဉှေတံ တတ္ထ –
‘‘စတ္တာရောမေ, အာဝုသော, သမ္မပ္ပဓာနာ။ ကတမေ စတ္တာရော? ဣဓာဝုသော, ဘိက္ခု, အနုပ္ပန္နာ မေ ပါပကာ အကုသလာ ဓမ္မာ ဥပ္ပဇ္ဇမာနာ အနတ္ထာယ သံဝတ္တေယျုန္တိ အာတပ္ပံ ကရောတိ။ ဥပ္ပန္နာ မေ ပါပကာ အကုသလာ ဓမ္မာ အပ္ပဟီယမာနာ အနတ္ထာယ သံဝတ္တေယျုန္တိ အာတပ္ပံ ကရောတိ။ အနုပ္ပန္နာ မေ ကုသလာ ဓမ္မာ အနုပ္ပဇ္ဇမာနာ အနတ္ထာယ သံဝတ္တေယျုန္တိ အာတပ္ပံ ကရောတိ။ ဥပ္ပန္နာ မေ ကုသလာ ဓမ္မာ နိရုဇ္ဈမာနာ အနတ္ထာယ သံဝတ္တေယျုန္တိ အာတပ္ပံ ကရောတီ’’တိ (သံ။ နိ။ ၂။၁၄၅)။
ဧတ္ထ စ ပါပကာ အကုသလာတိ လောဘာဒယော ဝေဒိတဗ္ဗာ။ အနုပ္ပန္နာ ကုသလာ ဓမ္မာတိ သမထဝိပဿနာ စေဝ မဂ္ဂေါ စ, ဥပ္ပန္နာ ကုသလာ နာမ သမထဝိပဿနာဝ။ မဂ္ဂေါ ပန သကိံ ဥပ္ပဇ္ဇိတွာ နိရုဇ္ဈမာနော အနတ္ထာယ
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၆၉။)သံဝတ္တနကော နာမ နတ္ထိ။ သော ဟိ ဖလဿ ပစ္စယံ ဒတွာဝ နိရုဇ္ဈတိ။ ပုရိမသ္မိမ္ပိ ဝါ သမထဝိပဿနာဝ ဂဟေတဗ္ဗာတိ ဝုတ္တံ, တံ ပန န ယုတ္တံ။
တတ္ထ ‘‘ဥပ္ပန္နာ သမထဝိပဿနာ နိရုဇ္ဈမာနာ အနတ္ထာယ သံဝတ္တန္တီ’’တိ အတ္ထဿ အာဝိဘာဝတ္ထမိဒံ ဝတ္ထု – ဧကော ကိရ ခီဏာသဝတ္ထေရော ‘‘မဟာစေတိယဉ္စ မဟာဗောဓိဉ္စ ဝန္ဒိဿာမီ’’တိ သမာပတ္တိလာဘိနာ ဘဏ္ဍဂါဟကသာမဏေရေန သဒ္ဓိံ ဇနပဒတော မဟာဝိဟာရံ အာဂန္တွာ ဝိဟာရပရိဝေဏံ ပါဝိသိ။ သာယနှသမယေ မဟာဘိက္ခုသံဃေ စေတိယံ ဝန္ဒမာနေ စေတိယံ ဝန္ဒနတ္ထာယ န နိက္ခမိ။ ကသ္မာ? ခီဏာသဝါနဉှိ တီသု ရတနေသု မဟန္တံ ဂါရဝံ ဟောတိ။ တသ္မာ ဘိက္ခုသံဃေ ဝန္ဒိတွာ ပဋိက္ကမန္တေ မနုဿာနံ သာယမာသဘုတ္တဝေလာယံ သာမဏေရမ္ပိ အဇာနာပေတွာ ‘‘စေတိယံ ဝန္ဒိဿာမီ’’တိ ဧကကောဝ နိက္ခမိ။ သာမဏေရော – ‘‘ကိံ နု ခေါ ထေရော အဝေလာယ ဧကကောဝ ဂစ္ဆတိ, ဇာနိဿာမီ’’တိ ဥပဇ္ဈာယဿ ပဒါနုပဒိကော နိက္ခမိ။ ထေရော အနာဝဇ္ဇနေန တဿ အာဂမနံ အဇာနန္တော ဒက္ခိဏဒွါရေန စေတိယင်္ဂဏံ အာရုဟိ။ သာမဏေရောပိ အနုပဒံယေဝ အာရုဠှော။
မဟာထေရော မဟာစေတိယံ ဥလ္လောကေတွာ ဗုဒ္ဓါရမ္မဏံ ပီတိံ ဂဟေတွာ သဗ္ဗံ စေတသော သမန္နာဟရိတွာ ဟဋ္ဌပဟဋ္ဌော စေတိယံ ဝန္ဒတိ။ သာမဏေရော ထေရဿ ဝန္ဒနာကာရံ ဒိသွာ ‘‘ဥပဇ္ဈာယော မေ အတိဝိယ ပသန္နစိတ္တော ဝန္ဒတိ, ကိံ နု ခေါ ပုပ္ဖါနိ လဘိတွာ ပူဇံ ကရေယျာ’’တိ စိန္တေသိ။ ထေရော ဝန္ဒိတွာ ဥဋ္ဌာယ သိရသိ အဉ္ဇလိံ ဌပေတွာ မဟာစေတိယံ ဥလ္လောကေတွာ ဌိတော။ သာမဏေရော ဥက္ကာသိတွာ အတ္တနော အာဂတဘာဝံ ဇာနာပေသိ။ ထေရော ပရိဝတ္တေတွာ ဩလောကေန္တော ‘‘ကဒါ အာဂတောသီ’’တိ ပုစ္ဆိ။ တုမှာကံ စေတိယံ ဝန္ဒနကာလေ, ဘန္တေ။ အတိဝိယ ပသန္နာ စေတိယံ ဝန္ဒိတ္ထ ကိံ နု ခေါ ပုပ္ဖါနိ လဘိတွာ ပူဇေယျာထာတိ? အာမ သာမဏေရ ဣမသ္မိံ စေတိယေ ဝိယ အညတြ ဧတ္တကံ ဓာတူနံ နိဓာနံ နာမ နတ္ထိ, ဧဝရူပံ အသဒိသံ မဟာထူပံ ပုပ္ဖါနိ လဘိတွာ ကော န ပူဇေယျာတိ။ တေန ဟိ, ဘန္တေ, အဓိဝါသေထ, အာဟရိဿာမီတိ တာဝဒေဝ ဈာနံ သမာပဇ္ဇိတွာ ဣဒ္ဓိယာ ဟိမဝန္တံ ဂန္တွာ ဝဏ္ဏဂန္ဓသမ္ပန္နပုပ္ဖါနိ ပရိဿာဝနံ ပူရေတွာ မဟာထေရေ ဒက္ခိဏမုခတော ပစ္ဆိမံ မုခံ အသမ္ပတ္တေယေဝ အာဂန္တွာ ပုပ္ဖပရိဿာဝနံ ဟတ္ထေ ဌပေတွာ ‘‘ပူဇေထ, ဘန္တေ,’’တိ အာဟ။ ထေရော ‘‘အတိမန္ဒာနိ နော သာမဏေရ ပုပ္ဖါနီ’’တိ အာဟ။ ဂစ္ဆထ, ဘန္တေ, ဘဂဝတော ဂုဏေ အာဝဇ္ဇိတွာ ပူဇေထာတိ။
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၇၀။)ထေရော ပစ္ဆိမမုခနိဿိတေန သောပါဏေန အာရုယှ ကုစ္ဆိဝေဒိကာဘူမိယံ ပုပ္ဖပူဇံ ကာတုံ အာရဒ္ဓေါ။ ဝေဒိကာဘူမိယံ ပရိပုဏ္ဏာနိ ပုပ္ဖါနိ ပတိတွာ ဒုတိယဘူမိယံ ဇဏ္ဏုပမာဏေန ဩဓိနာ ပူရယိံသု။ တတော ဩတရိတွာ ပါဒပိဋ္ဌိကပန္တိံ ပူဇေသိ။ သာပိ ပရိပူရိ။ ပရိပုဏ္ဏဘာဝံ ဉတွာ ဟေဋ္ဌိမတလေ ဝိကိရန္တော အဂမာသိ။ သဗ္ဗံ စေတိယင်္ဂဏံ ပရိပူရိ။ တသ္မိံ ပရိပုဏ္ဏေ ‘‘သာမဏေရ ပုပ္ဖါနိ န ခီယန္တီ’’တိ အာဟ။ ပရိဿာဝနံ, ဘန္တေ, အဓောမုခံ ကရောထာတိ။ အဓောမုခံ ကတွာ စာလေသိ, တဒါ ပုပ္ဖါနိ ခီဏာနိ။ ပရိဿာဝနံ သာမဏေရဿ ဒတွာ သဒ္ဓိံ ဟတ္ထိပါကာရေန စေတိယံ တိက္ခတ္တုံ ပဒက္ခိဏံ ကတွာ စတူသု ဌာနေသု ဝန္ဒိတွာ ပရိဝေဏံ ဂစ္ဆန္တော စိန္တေသိ – ‘‘ယာဝ မဟိဒ္ဓိကော ဝတာယံ သာမဏေရော, သက္ခိဿတိ နု ခေါ ဣမံ ဣဒ္ဓါနုဘာဝံ ရက္ခိတု’’န္တိ။ တတော ‘‘န သက္ခိဿတီ’’တိ ဒိသွာ သာမဏေရမာဟ – ‘‘သာမဏေရ တွံ ဣဒါနိ မဟိဒ္ဓိကော, ဧဝရူပံ ပန ဣဒ္ဓိံ နာသေတွာ ပစ္ဆိမကာလေ ကာဏပေသကာရိယာ ဟတ္ထေန မဒ္ဒိတကဉ္ဇိယံ ပိဝိဿသီ’’တိ။ ဒဟရကဘာဝဿ နာမေသ ဒေါသောယံ, သော ဥပဇ္ဈာယဿ ကထာယံ သံဝိဇ္ဇိတွာ – ‘‘ကမ္မဋ္ဌာနံ မေ, ဘန္တေ, အာစိက္ခထာ’’တိ န ယာစိ, အမှာကံ ဥပဇ္ဈာယော ကိံ ဝဒတီတိ တံ ပန အသုဏန္တော ဝိယ အဂမာသိ။
ထေရော မဟာစေတိယဉ္စ မဟာဗောဓိဉ္စ ဝန္ဒိတွာ သာမဏေရံ ပတ္တစီဝရံ ဂါဟာပေတွာ အနုပုဗ္ဗေန ကုဋေဠိတိဿမဟာဝိဟာရံ အဂမာသိ။ သာမဏေရော ဥပဇ္ဈာယဿ ပဒါနုပဒိကော ဟုတွာ ဘိက္ခာစာရံ န ဂစ္ဆတိ, ‘‘ကတရံ ဂါမံ ပဝိသထ, ဘန္တေ,’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ပန ‘‘ဣဒါနိ မေ ဥပဇ္ဈာယော ဂါမဒွါရံ ပတ္တော ဘဝိဿတီ’’တိ ဉတွာ အတ္တနော စ ဥပဇ္ဈာယဿ စ ပတ္တစီဝရံ ဂဟေတွာ အာကာသေန ဂန္တွာ ထေရဿ ပတ္တစီဝရံ ဒတွာ ပိဏ္ဍာယ ပဝိသတိ။ ထေရော သဗ္ဗကာလံ ဩဝဒတိ – ‘‘သာမဏေရ မာ ဧဝမကာသိ, ပုထုဇ္ဇနိဒ္ဓိ နာမ စလာ အနိဗဒ္ဓါ, အသပ္ပါယံ ရူပါဒိအာရမ္မဏံ လဘိတွာ အပ္ပမတ္တကေနေဝ ဘိဇ္ဇတိ, သန္တာယ သမာပတ္တိယာ ပရိဟီနာယ ဗြဟ္မစရိယဝါသော သန္ထမ္ဘိတုံ န သက္ကောတီ’’တိ။ သာမဏေရော ‘‘ကိံ ကထေတိ မယှံ ဥပဇ္ဈာယော’’တိ သောတုံ န ဣစ္ဆတိ, တထေဝ ကရောတိ။ ထေရော အနုပုဗ္ဗေန စေတိယဝန္ဒနံ ကရောန္တော ကမ္မုဗိန္ဒုဝိဟာရံ နာမ ဂတော။ တတ္ထ ဝသန္တေပိ ထေရေ သာမဏေရော တထေဝ ကရောတိ။
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၇၁။)အထေကဒိဝသံ ဧကာ ပေသကာရဓီတာ အဘိရူပါ ပဌမဝယေ ဌိတာ ကမ္မဗိန္ဒုဂါမတော နိက္ခမိတွာ ပဒုမဿရံ ဩရုယှ ဂါယမာနာ ပုပ္ဖါနိ ဘဉ္ဇတိ။ တသ္မိံ သမယေ သာမဏေရော ပဒုမဿရမတ္ထကေန ဂစ္ဆတိ, ဂစ္ဆန္တော ပန သိလေသိကာယ ကာဏမစ္ဆိကာ ဝိယ တဿာ ဂီတသဒ္ဒေ ဗဇ္ဈိ။ တာဝဒေဝဿ ဣဒ္ဓိ အန္တရဟိတာ, ဆိန္နပက္ခကာကော ဝိယ အဟောသိ။ သန္တသမာပတ္တိဗလေန ပန တတ္ထေဝ ဥဒကပိဋ္ဌေ အပတိတွာ သိမ္ဗလိတူလံ ဝိယ ပတမာနံ အနုပုဗ္ဗေန ပဒုမသရတီရေ အဋ္ဌာသိ။ သော ဝေဂေန ဂန္တွာ ဥပဇ္ဈာယဿ ပတ္တစီဝရံ ဒတွာ နိဝတ္တိ။ မဟာထေရော ‘‘ပဂေဝေတံ မယာ ဒိဋ္ဌံ, နိဝါရိယမာနောပိ န နိဝတ္တိဿတီ’’တိ ကိဉ္စိ အဝတွာ ပိဏ္ဍာယ ပါဝိသိ။
သာမဏေရော ဂန္တွာ ပဒုမသရတီရေ အဋ္ဌာသိ တဿာ ပစ္စုတ္တရဏံ အာဂမယမာနော။ သာပိ သာမဏေရံ အာကာသေန ဂစ္ဆန္တဉ္စ ပုန အာဂန္တွာ ဌိတဉ္စ ဒိသွာ ‘‘အဒ္ဓါ ဧသ မံ နိဿာယ ဥက္ကဏ္ဌိတော’’တိ ဉတွာ ‘‘ပဋိက္ကမ သာမဏေရာ’’တိ အာဟ။ သော ပဋိက္ကမိ။ ဣတရာ ပစ္စုတ္တရိတွာ သာဋကံ နိဝါသေတွာ တံ ဥပသင်္ကမိတွာ ‘‘ကိံ, ဘန္တေ,’’တိ ပုစ္ဆိ။ သော တမတ္ထံ အာရောစေသိ။ သာ ဗဟူဟိ ကာရဏေဟိ ဃရာဝါသေ အာဒီနဝံ ဗြဟ္မစရိယဝါသေ အာနိသံသဉ္စ ဒဿေတွာ ဩဝဒမာနာပိ တဿ ဥက္ကဏ္ဌံ ဝိနောဒေတုံ အသက္ကောန္တီ – ‘‘အယံ မမ ကာရဏာ ဧဝရူပါယ ဣဒ္ဓိယာ ပရိဟီနော, န ဒါနိ ယုတ္တံ ပရိစ္စဇိတု’’န္တိ ဣဓေဝ တိဋ္ဌာတိ ဝတွာ ဃရံ ဂန္တွာ မာတာပိတူနံ တံ ပဝတ္တိံ အာရောစေသိ။ တေပိ အာဂန္တွာ နာနပ္ပကာရံ ဩဝဒမာနာ ဝစနံ အဂ္ဂဏှန္တံ အာဟံသု – ‘‘တွံ အမှေ ဥစ္စကုလာတိ သလ္လက္ခေသိ, မယံ ပေသကာရာ။ သက္ခိဿသိ ပေသကာရကမ္မံ ကာတု’’န္တိ သာမဏေရော အာဟ – ‘‘ဥပါသက ဂိဟိဘူတော နာမ ပေသကာရကမ္မံ ဝါ ကရေယျ နဠကာရကမ္မံ ဝါ, ကိံ ဣမိနာ သာဋကမတ္တေန လောဘံ ကရောထာ’’တိ။ ပေသကာရော ဥဒရေ ဗဒ္ဓသာဋကံ ဒတွာ ဃရံ နေတွာ ဓီတရံ အဒါသိ။
သော ပေသကာရကမ္မံ ဥဂ္ဂဏှိတွာ ပေသကာရေဟိ သဒ္ဓိံ သာလာယ ကမ္မံ ကရောတိ။ အညေသံ ဣတ္ထိယော ပါတောဝ ဘတ္တံ သမ္ပာဒေတွာ အာဟရိံသု, တဿ ဘရိယာ န တာဝ အာဂစ္ဆတိ။ သော ဣတရေသု ကမ္မံ ဝိဿဇ္ဇေတွာ ဘုဉ္ဇမာနေသု တသရံ ဝဋ္ဋေန္တော နိသီဒိ။ သာ ပစ္ဆာ အဂမာသိ။ အထ နံ သော
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၇၂။)‘‘အတိစိရေန အာဂတာသီ’’တိ တဇ္ဇေသိ။ မာတုဂါမော စ နာမ အပိ စက္ကဝတ္တိရာဇာနံ အတ္တနိ ပဋိဗဒ္ဓစိတ္တံ ဉတွာ ဒါသံ ဝိယ သလ္လက္ခေတိ။ တသ္မာ သာ ဧဝမာဟ – ‘‘အညေသံ ဃရေ ဒါရုပဏ္ဏလောဏာဒီနိ သန္နိဟိတာနိ, ဗာဟိရတော အာဟရိတွာ ဒါယကာ ပေသနတကာရကာပိ အတ္ထိ, အဟံ ပန ဧကိကာဝ, တွမ္ပိ မယှံ ဃရေ ဣဒံ အတ္ထိ ဣဒံ နတ္ထီတိ န ဇာနာသိ။ သစေ ဣစ္ဆသိ, ဘုဉ္ဇ, နော စေ ဣစ္ဆသိ, မာ ဘုဉ္ဇာ’’တိ။ သော ‘‘န ကေဝလဉ္စ ဥဿူရေ ဘတ္တံ အာဟရသိ, ဝါစာယပိ မံ ဃဋ္ဋေသီ’’တိ ကုဇ္ဈိတွာ အညံ ပဟရဏံ အပဿန္တော တမေဝ တသရဒဏ္ဍကံ တသရတော လုဉ္စိတွာ ခိပိ။ သာ တံ အာဂစ္ဆန္တံ ဒိသွာ ဤသကံ ပရိဝတ္တိ။ တသရဒဏ္ဍကဿ စ ကောဋိ နာမ တိခိဏာ ဟောတိ, သာ တဿာ ပရိဝတ္တမာနာယ အက္ခိကောဋိယံ ပဝိသိတွာ အဋ္ဌာသိ။ သာ ဥဘောဟိ ဟတ္ထေဟိ ဝေဂေန အက္ခိံ အဂ္ဂဟေသိ, ဘိန္နဋ္ဌာနတော လောဟိတံ ပဂ္ဃရတိ။ သော တသ္မိံ ကာလေ ဥပဇ္ဈာယဿ ဝစနံ အနုဿရိ – ‘‘ဣဒံ သန္ဓာယ မံ ဥပဇ္ဈာယော ‘အနာဂတေ ကာလေ ကာဏပေသကာရိယာ ဟတ္ထေဟိ မဒ္ဒိတကဉ္ဇိယံ ပိဝိဿသီ’တိ အာဟ, ဣဒံ ထေရေန ဒိဋ္ဌံ ဘဝိဿတိ, အဟော ဒီဃဒဿီ အယျော’’တိ မဟာသဒ္ဒေန ရောဒိတုံ အာရဘိ။ တမေနံ အညေ – ‘‘အလံ, အာဝုသော, မာ ရောဒိ, အက္ခိ နာမ ဘိန္နံ န သက္ကာ ရောဒနေန ပဋိပါကတိကံ ကာတု’’န္တိ အာဟံသု။ သော ‘‘နာဟမေတမတ္ထံ ရောဒါမိ, အပိစ ခေါ ဣမံ သန္ဓာယ ရောဒါမီ’’တိ သဗ္ဗံ ပဋိပါဋိယာ ကထေသိ။ ဧဝံ ဥပ္ပန္နာ သမထဝိပဿနာ နိရုဇ္ဈမာနာ အနတ္ထာယ သံဝတ္တန္တိ။
အပရမ္ပိ ဝတ္ထု – တိံသမတ္တာ ဘိက္ခူ ကလျာဏိမဟာစေတိယံ ဝန္ဒိတွာ အဋဝိမဂ္ဂေန မဟာမဂ္ဂံ ဩတရမာနာ အန္တရာမဂ္ဂေ ဈာမခေတ္တေ ကမ္မံ ကတွာ အာဂစ္ဆန္တံ ဧကံ မနုဿံ အဒ္ဒသံသု။ တဿ သရီရံ မသိမက္ခိတံ ဝိယ အဟောသိ။ မသိမက္ခိတံယေဝ ဧကံ ကာသာဝံ ကစ္ဆံ ပီဠေတွာ နိဝတ္ထံ, ဩလောကိယမာနော ဈာမခါဏုကော ဝိယ ခါယတိ။ သော ဒိဝသဘာဂေ ကမ္မံ ကတွာ ဥပဍ္ဎဇ္ဈာယမာနာနံ ဒါရူနံ ကလာပံ ဥက္ခိပိတွာ ပိဋ္ဌိယံ ဝိပ္ပကိဏ္ဏေဟိ ကေသေဟိ ကုမ္မဂ္ဂေန အာဂန္တွာ ဘိက္ခူနံ သမ္မုခေ အဋ္ဌာသိ။ သာမဏေရာ ဒိသွာ အညမညံ ဩလောကယမာနာ, – ‘‘အာဝုသော, တုယှံ ပိတာ တုယှံ မဟာပိတာ တုယှံ မာတုလော’’တိ ဟသမာနာ ဂန္တွာ ‘‘ကောနာမော တွံ ဥပါသကာ’’တိ နာမံ ပုစ္ဆိံသု။ သော နာမံ ပုစ္ဆိတော ဝိပ္ပဋိသာရီ ဟုတွာ ဒါရုကလာပံ
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၇၃။)ဆဍ္ဍေတွာ ဝတ္ထံ သံဝိဓာယ နိဝါသေတွာ မဟာထေရေ ဝန္ဒိတွာ ‘‘တိဋ္ဌထ တာဝ, ဘန္တေ,’’တိ အာဟ။ မဟာထေရာ အဋ္ဌံသု။
ဒဟရသာမဏေရာ အာဂန္တွာ မဟာထေရာနံ သမ္မုခါပိ ပရိဟာသံ ကရောန္တိ။ ဥပါသကော အာဟ – ‘‘ဘန္တေ, တုမှေ မံ ပဿိတွာ ပရိဟသထ, ဧတ္တကေနေဝ မတ္ထကံ ပတ္တမှာတိ မာ သလ္လက္ခေထ။ အဟမ္ပိ ပုဗ္ဗေ တုမှာဒိသောဝ သမဏော အဟောသိံ။ တုမှာကံ ပန စိတ္တေကဂ္ဂတာမတ္တကမ္ပိ နတ္ထိ, အဟံ ဣမသ္မိံ သာသနေ မဟိဒ္ဓိကော မဟာနုဘာဝေါ အဟောသိံ, အာကာသံ ဂဟေတွာ ပထဝိံ ကရောမိ, ပထဝိံ အာကာသံ။ ဒူရံ ဂဏှိတွာ သန္တိကံ ကရောမိ, သန္တိကံ ဒူရံ။ စက္ကဝါဠသတသဟဿံ ခဏေန ဝိနိဝိဇ္ဈာမိ။ ဟတ္ထေ မေ ပဿထ, ဣဒါနိ မက္ကဋဟတ္ထသဒိသာ, အဟံ ဣမေဟေဝ ဟတ္ထေဟိ ဣဓ နိသိန္နောဝ စန္ဒိမသူရိယေ ပရာမသိံ။ ဣမေသံယေဝ ပါဒါနံ စန္ဒိမသူရိယေ ပါဒကထလိကံ ကတွာ နိသီဒိံ။ ဧဝရူပါ မေ ဣဒ္ဓိ ပမာဒေန အန္တရဟိတာ, တုမှေ မာ ပမဇ္ဇိတ္ထ။ ပမာဒေန ဟိ ဧဝရူပံ ဗျသနံ ပါပုဏန္တိ။ အပ္ပမတ္တာ ဝိဟရန္တာ ဇာတိဇရာမရဏဿ အန္တံ ကရောန္တိ။ တသ္မာ တုမှေ မညေဝ အာရမ္မဏံ ကရိတွာ အပ္ပမတ္တာ ဟောထ, ဘန္တေ,’’တိ တဇ္ဇေတွာ ဩဝါဒမဒါသိ။ တေ တဿ ကထေန္တဿေဝ သံဝေဂံ အာပဇ္ဇိတွာ ဝိပဿမာနာ တိံသဇနာ တတ္ထေဝ အရဟတ္တံ ပါပုဏိံသူတိ။ ဧဝမ္ပိ ဥပ္ပန္နာ သမထဝိပဿနာ နိရုဇ္ဈမာနာ အနတ္ထာယ သံဝတ္တန္တီတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။
အနုပ္ပန္နာနံ ပါပကာနန္တိ စေတ္ထ ‘‘အနုပ္ပန္နော ဝါ ကာမာသဝေါ န ဥပ္ပဇ္ဇတီ’’တိအာဒီသု ဝုတ္တနယေန အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဥပ္ပန္နာနံ ပါပကာနန္တိ ဧတ္ထ ပန စတုဗ္ဗိဓံ ဥပ္ပန္နံ ဝတ္တမာနုပ္ပန္နံ ဘုတွာဝိဂတုပ္ပန္နံ, ဩကာသကတုပ္ပန္နံ, ဘူမိလဒ္ဓုပ္ပန္နန္တိ။ တတ္ထ ယေ ကိလေသာ ဝိဇ္ဇမာနာ ဥပ္ပါဒါဒိသမင်္ဂိနော, ဣဒံ ဝတ္တမာနုပ္ပန္နံ နာမ။ ကမ္မေ ပန ဇဝိတေ အာရမ္မဏရသံ အနုဘဝိတွာ နိရုဒ္ဓဝိပါကော ဘုတွာ ဝိဂတံ နာမ။ ကမ္မံ ဥပ္ပဇ္ဇိတွာ နိရုဒ္ဓံ ဘဝိတွာ ဝိဂတံ နာမ။ တဒုဘယမ္ပိ ဘုတွာဝိဂတုပ္ပန္နန္တိ သင်္ခံ ဂစ္ဆတိ။ ကုသလာကုသလံ ကမ္မံ အညဿ ကမ္မဿ ဝိပါကံ ပဋိဗာဟိတွာ အတ္တနော ဝိပါကဿ ဩကာသံ ကရောတိ, ဧဝံ ကတေ ဩကာသေ ဝိပါကော ဥပ္ပဇ္ဇမာနော ဩကာသကရဏတော ပဋ္ဌာယ ဥပ္ပန္နောတိ သင်္ခံ ဂစ္ဆတိ။ ဣဒံ ဩကာသကတုပ္ပန္နံ နာမ။ ပဉ္စက္ခန္ဓာ ပန ဝိပဿနာယ ဘူမိ နာမ။ တေ အတီတာဒိဘေဒါ ဟောန္တိ။ တေသု အနုသယိတကိလေသာ ပန အတီတာ ဝါ အနာဂတာ ဝါ ပစ္စုပ္ပန္နာ ဝါတိ န ဝတ္တဗ္ဗာ။ အတီတခန္ဓေသု အနုသယိတာပိ ဟိ အပ္ပဟီနာဝ ဟောန္တိ, အနာဂတခန္ဓေသု,
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၇၄။)ပစ္စုပ္ပန္နခန္ဓေသု အနုသယိတာပိ အပ္ပဟီနာဝ ဟောန္တိ။ ဣဒံ ဘူမိလဒ္ဓုပ္ပန္နံ နာမ။ တေနာဟု ပေါရာဏာ – ‘‘တာသု တာသု ဘူမီသု အသမုဂ္ဃါတိတကိလေသာ ဘူမိလဒ္ဓုပ္ပန္နာတိ သင်္ခံ ဂစ္ဆန္တီ’’တိ။
အပရမ္ပိ စတုဗ္ဗိဓံ ဥပ္ပန္နံ သမုဒါစာရုပ္ပန္နံ, အာရမ္မဏာဓိဂဟိတုပ္ပန္နံ, အဝိက္ခမ္ဘိတုပ္ပန္နံ အသမုဂ္ဃါတိတုပ္ပန္နန္တိ။ တတ္ထ သမ္ပတိ ဝတ္တမာနံယေဝ သမုဒါစာရုပ္ပန္နံ နာမ။ သကိံ စက္ခူနိ ဥမ္မီလေတွာ အာရမ္မဏေ နိမိတ္တေ ဂဟိတေ အနုဿရိတာနုဿရိတက္ခဏေ ကိလေသာ နုပ္ပဇ္ဇိဿန္တီတိ န ဝတ္တဗ္ဗာ။ ကသ္မာ? အာရမ္မဏဿ အဓိဂဟိတတ္တာ။ ယထာ ကိံ? ယထာ ခီရရုက္ခဿ ကုဌာရိယာ အာဟတာဟတဋ္ဌာနေ ခီရံ န နိက္ခမိဿတီတိ န ဝတ္တဗ္ဗံ, ဧဝံ။ ဣဒံ အာရမ္မဏာဓိဂဟိတုပ္ပန္နံ နာမ။ သမာပတ္တိယာ အဝိက္ခမ္ဘိတာ ကိလေသာ ပန ဣမသ္မိံ နာမ ဌာနေ နုပ္ပဇ္ဇိဿန္တီတိ န ဝတ္တဗ္ဗာ။ ကသ္မာ? အဝိက္ခမ္ဘိတတ္တာ။ ယထာ ကိံ? ယထာ သစေ ခီရရုက္ခေ ကုဌာရိယာ အာဟနေယျုံ, ဣမသ္မိံ နာမ ဌာနေ ခီရံ န နိက္ခမေယျာတိ န ဝတ္တဗ္ဗံ, ဧဝံ။ ဣဒံ အဝိက္ခမ္ဘိတုပ္ပန္နံ နာမ။ မဂ္ဂေန အသမုဂ္ဃါတိတကိလေသာ ပန ဘဝဂ္ဂေ နိဗ္ဗတ္တဿာပိ ဥပ္ပဇ္ဇန္တီတိ ပုရိမနယေနေဝ ဝိတ္ထာရေတဗ္ဗံ။ ဣဒံ အသမုဂ္ဃါတိတုပ္ပန္နံ နာမ။
ဣမေသု ဥပ္ပန္နေသု ဝတ္တမာနုပ္ပန္နံ ဘုတွာဝိဂတုပ္ပန္နံ ဩကာသကတုပ္ပန္နံ သမုဒါစာရုပ္ပန္နန္တိ စတုဗ္ဗိဓံ ဥပ္ပန္နံ န မဂ္ဂဝဇ္ဈံ, ဘူမိလဒ္ဓုပ္ပန္နံ အာရမ္မဏာဓိဂဟိတုပ္ပန္နံ အဝိက္ခမ္ဘိတုပ္ပန္နံ အသမုဂ္ဃါတိတုပ္ပန္နန္တိ စတုဗ္ဗိဓံ မဂ္ဂဝဇ္ဈံ။ မဂ္ဂေါ ဟိ ဥပ္ပဇ္ဇမာနော ဧတေ ကိလေသေ ပဇဟတိ။ သော ယေ ကိလေသေ ပဇဟတိ, တေ အတီတာ ဝါ အနာဂတာ ဝါ ပစ္စုပ္ပန္နာ ဝါတိ န ဝတ္တဗ္ဗာ။ ဝုတ္တမ္ပိ စေတံ –
‘‘ဟဉ္စိ အတီတေ ကိလေသေ ပဇဟတိ, တေန ဟိ ခီဏံ ခေပေတိ, နိရုဒ္ဓံ နိရောဓေတိ, ဝိဂတံ ဝိဂမေတိ အတ္ထင်္ဂတံ အတ္ထင်္ဂမေတိ။ အတီတံ ယံ နတ္ထိ, တံ ပဇဟတိ။ ဟဉ္စိ အနာဂတေ ကိလေသေ ပဇဟတိ, တေန ဟိ အဇာတံ ပဇဟတိ, အနိဗ္ဗတ္တံ, အနုပ္ပန္နံ, အပါတုဘူတံ ပဇဟတိ။ အနာဂတံ ယံ နတ္ထိ, တံ ပဇဟတိ, ဟဉ္စိ ပစ္စုပ္ပန္နေ ကိလေသေ ပဇဟတိ, တေန ဟိ ရတ္တော ရာဂံ ပဇဟတိ, ဒုဋ္ဌော ဒေါသံ, မူဠှော မောဟံ, ဝိနိဗဒ္ဓေါ မာနံ, ပရာမဋ္ဌော ဒိဋ္ဌိံ, ဝိက္ခေပဂတော ဥဒ္ဓစ္စံ, အနိဋ္ဌင်္ဂတော ဝိစိကိစ္ဆံ, ထာမဂတော အနုသယံ ပဇဟတိ။ ကဏှသုက္ကဓမ္မာ ယုဂနဒ္ဓါ သမမေဝ ဝတ္တန္တိ။ သံကိလေသိကာ မဂ္ဂဘာဝနာ ဟောတိ…ပေ… တေန ဟိ နတ္ထိ မဂ္ဂဘာဝနာ, နတ္ထိ ဖလသစ္ဆိကိရိယာ, နတ္ထိ ကိလေသပ္ပဟာနံ, နတ္ထိ ဓမ္မာဘိသမယောတိ။
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၇၅။)အတ္ထိ မဂ္ဂဘာဝနာ…ပေ… အတ္ထိ ဓမ္မာဘိသမယောတိ။ ယထာ ကထံ ဝိယ, သေယျထာပိ တရုဏော ရုက္ခော အဇာတဖလော…ပေ… အပါတုဘူတာယေဝ န ပါတုဘဝန္တီ’’တိ။
ဣတိ ပါဠိယံ အဇာတဖလရုက္ခော အာဂတော, ဇာတဖလရုက္ခေန ပန ဒီပေတဗ္ဗံ။ ယထာ ဟိ သဖလော တရုဏမ္ဗရုက္ခော, တဿ ဖလာနိ မနုဿာ ပရိဘုဉ္ဇေယျုံ, သေသာနိ ပါတေတွာ ပစ္ဆိယော ပူရေယျုံ။ အထညော ပုရိသော တံ ဖရသုနာ ဆိန္ဒေယျ, တေနဿ နေဝ အတီတာနိ ဖလာနိ နာသိတာနိ ဟောန္တိ, န အနာဂတပစ္စုပ္ပန္နာနိ နာသိတာနိ။ အတီတာနိ ဟိ မနုဿေဟိ ပရိဘုတ္တာနိ, အနာဂတာနိ အနိဗ္ဗတ္တာနိ, န သက္ကာ နာသေတုံ။ ယသ္မိံ ပန သမယေ သော ဆိန္နော, တဒါ ဖလာနိယေဝ နတ္ထီတိ ပစ္စုပ္ပန္နာနိပိ အနာသိတာနိ။ သစေ ပန ရုက္ခော အစ္ဆိန္နော, အထဿ ပထဝီရသဉ္စ အာပေါရသဉ္စ အာဂမ္မ ယာနိ ဖလာနိ နိဗ္ဗတ္တေယျုံ, တာနိ နာသိတာနိ ဟောန္တိ။ တာနိ ဟိ အဇာတာနေဝ န ဇာယန္တိ, အနိဗ္ဗတ္တာနေဝ န နိဗ္ဗတ္တန္တိ, အပါတုဘူတာနေဝ န ပါတုဘဝန္တိ, ဧဝမေဝ မဂ္ဂေါ နာပိ အတီတာဒိဘေဒေ ကိလေသေ ပဇဟတိ, နာပိ န ပဇဟတိ။ ယေသဉှိ ကိလေသာနံ မဂ္ဂေန ခန္ဓေသု အပရိညာတေသု ဥပ္ပတ္တိ သိယာ, မဂ္ဂေန ဥပ္ပဇ္ဇိတွာ ခန္ဓာနံ ပရိညာတတ္တာ တေ ကိလေသာ အဇာတာဝ န ဇာယန္တိ, အနိဗ္ဗတ္တာဝ န နိဗ္ဗတ္တန္တိ, အပါတုဘူတာဝ န ပါတုဘဝန္တိ, တရုဏပုတ္တာယ ဣတ္ထိယာ ပုန အဝိဇာယနတ္ထံ, ဗျာဓိတာနံ ရောဂဝူပသမနတ္ထံ ပီတဘေသဇ္ဇေဟိ စာပိ အယမတ္ထော ဝိဘာဝေတဗ္ဗော။ ဧဝံ မဂ္ဂေါ ယေ ကိလေသေ ပဇဟတိ, တေ အတီတာ ဝါ အနာဂတာ ဝါ ပစ္စုပ္ပန္နာ ဝါတိ န ဝတ္တဗ္ဗာ, န စ မဂ္ဂေါ ကိလေသေ န ပဇဟတိ။ ယေ ပန မဂ္ဂေါ ကိလေသေ ပဇဟတိ, တေ သန္ဓာယ ‘‘ဥပ္ပန္နာနံ ပါပကာန’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။
န ကေဝလဉ္စ မဂ္ဂေါ ကိလေသေယေဝ ပဇဟတိ, ကိလေသာနံ ပန အပ္ပဟီနတ္တာ ယေ စ ဥပ္ပဇ္ဇေယျုံ ဥပါဒိန္နကက္ခန္ဓာ, တေပိ ပဇဟတိယေဝ။ ဝုတ္တမ္ပိ စေတံ – ‘‘သောတာပတ္တိမဂ္ဂဉာဏေန အဘိသင်္ခါရဝိညာဏဿ နိရောဓေန သတ္တ ဘဝေ ဌပေတွာ အနမတဂ္ဂေ သံသာရေ ယေ ဥပ္ပဇ္ဇေယျုံ နာမဉ္စ ရူပဉ္စ, ဧတ္ထေတေ နိရုဇ္ဈန္တီ’’တိ (စူဠနိ။ ၆) ဝိတ္ထာရော။ ဣတိ မဂ္ဂေါ ဥပါဒိန္နအနုပါဒိန္နတော ဝုဋ္ဌာတိ။ ဘဝဝသေန ပန သောတာပတ္တိမဂ္ဂေါ အပါယဘဝတော ဝုဋ္ဌာတိ, သကဒါဂါမိမဂ္ဂေါ သုဂတိဘဝေကဒေသတော, အနာဂါမိမဂ္ဂေါ သုဂတိကာမဘဝတော,
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၇၆။)အရဟတ္တမဂ္ဂေါ ရူပါရူပဘဝတော ဝုဋ္ဌာတိ။ သဗ္ဗဘဝေဟိ ဝုဋ္ဌာတိယေဝါတိပိ ဝဒန္တိ။
အထ မဂ္ဂက္ခဏေ ကထံ အနုပ္ပန္နာနံ ဥပ္ပါဒါယ ဘာဝနာ ဟောတိ, ကထံ ဝါ ဥပ္ပန္နာနံ ဌိတိယာတိ။ မဂ္ဂပ္ပဝတ္တိယာယေဝ။ မဂ္ဂေါ ဟိ ပဝတ္တမာနော ပုဗ္ဗေ အနုပ္ပန္နပုဗ္ဗတ္တာ အနုပ္ပန္နော နာမ ဝုစ္စတိ။ အနာဂတပုဗ္ဗဉှိ ဌာနံ အာဂန္တွာ အနနုဘူတပုဗ္ဗံ ဝါ အာရမ္မဏံ အနုဘဝိတွာ ဝတ္တာရော ဘဝန္တိ ‘‘အနာဂတဋ္ဌာနံ အာဂတမှာ, အနနုဘူတံ အာရမ္မဏံ အနုဘဝါမာ’’တိ။ ယာ စဿ ပဝတ္တိ, အယမေဝ ဌိတိ နာမာတိ ဌိတိယာ ဘာဝေတီတိပိ ဝတ္တုံ ဝဋ္ဋတိ။
ဣဒ္ဓိပါဒေသု သင်္ခေပကထာ စေတောခိလသုတ္တေ (မ။ နိ။ ၁။၁၈၅ အာဒယော) ဝုတ္တာ။ ဥပသမမာနံ ဂစ္ဆတိ, ကိလေသူပသမတ္ထံ ဝါ ဂစ္ဆတီတိ ဥပသမဂါမီ။ သမ္ဗုဇ္ဈမာနာ ဂစ္ဆတိ, မဂ္ဂသမ္ဗောဓတ္ထာယ ဝါ ဂစ္ဆတီတိ သမ္ဗောဓဂါမီ။
ဝိဝေကနိဿိတာဒီနိ သဗ္ဗာသဝသံဝရေ ဝုတ္တာနိ။ အယမေတ္ထ သင်္ခေပေါ, ဝိတ္ထာရတော ပနာယံ ဗောဓိပက္ခိယကထာ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ ဝုတ္တာ။
֍ ဋီ ၂၄၈။ ဝိမောက္ခကထာယံ ဝိမောက္ခေတိ ကေနဋ္ဌေန ဝိမောက္ခာ, အဓိမုစ္စနဋ္ဌေန။ ကော ပနာယံ အဓိမုစ္စနဋ္ဌော နာမ? ပစ္စနီကဓမ္မေဟိ စ သုဋ္ဌု မုစ္စနဋ္ဌော, အာရမ္မဏေ စ အဘိရတိဝသေန သုဋ္ဌု မုစ္စနဋ္ဌော, ပိတုအင်္ကေ ဝိဿဋ္ဌင်္ဂပစ္စင်္ဂဿ ဒါရကဿ သယနံ ဝိယ အနိဂ္ဂဟိတဘာဝေန နိရာသင်္ကတာယ အာရမ္မဏေ ပဝတ္တီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ အယံ ပနတ္ထော ပစ္ဆိမဝိမောက္ခေ နတ္ထိ, ပုရိမေသု သဗ္ဗေသု အတ္ထိ။ ရူပီ ရူပါနိ ပဿတီတိ ဧတ္ထ အဇ္ဈတ္တကေသာဒီသု နီလကသိဏာဒိဝသေန ဥပ္ပါဒိတံ ရူပဇ္ဈာနံ ရူပံ, တဒဿ အတ္ထီတိ ရူပီ။ ဗဟိဒ္ဓါ ရူပါနိ ပဿတီတိ ဗဟိဒ္ဓါပိ နီလကသိဏာဒီနိ ရူပါနိ ဈာနစက္ခုနာ ပဿတိ။ ဣမိနာ အဇ္ဈတ္တ ဗဟိဒ္ဓါဝတ္ထုကေသု ကသိဏေသု ဥပ္ပါဒိတဇ္ဈာနဿ ပုဂ္ဂလဿ စတ္တာရိပိ ရူပါဝစရဇ္ဈာနာနိ ဒဿိတာနိ။
အဇ္ဈတ္တံ အရူပသညီတိ အဇ္ဈတ္တံ န ရူပသညီ, အတ္တနော ကေသာဒီသု အနုပ္ပါဒိတရူပါဝစရဇ္ဈာနောတိ အတ္ထော။ ဣမိနာ ဗဟိဒ္ဓါ ပရိကမ္မံ ကတွာ ဗဟိဒ္ဓါဝ ဥပ္ပါဒိတဇ္ဈာနဿ ရူပါဝစရဇ္ဈာနာနိ ဒဿိတာနိ။ သုဘန္တေဝ အဓိမုတ္တော ဟောတီတိ ဣမိနာ သုဝိသုဒ္ဓေသု နီလာဒီသု ဝဏ္ဏကသိဏေသု ဈာနာနိ ဒဿိတာနိ။ တတ္ထ ကိဉ္စာပိ အန္တောအပ္ပနာယံ
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၇၇။)သုဘန္တိ အာဘောဂေါ နတ္ထိ, ယော ပန သုဝိသုဒ္ဓံ သုဘကသိဏံ အာရမ္မဏံ ကတွာ ဝိဟရတိ, သော ယသ္မာ သုဘန္တိ အဓိမုတ္တော ဟောတီတိ ဝတ္တဗ္ဗတံ အာပဇ္ဇတိ, တသ္မာ ဧဝံ ဒေသနာ ကတာ။ ပဋိသမ္ဘိဒါမဂ္ဂေ ပန ‘‘ကထံ သုဘန္တေဝ အဓိမုတ္တော ဟောတီတိ ဝိမောက္ခော။ ဣဓ ဘိက္ခု မေတ္တာသဟဂတေန စေတသာ ဧကံ ဒိသံ ဖရိတွာ ဝိဟရတိ…ပေ… မေတ္တာယ ဘာဝိတတ္တာ သတ္တာ အပ္ပဋိကူလာ ဟောန္တိ။ ကရုဏာသဟဂတေန, မုဒိတာသဟဂတေန, ဥပေက္ခာသဟဂတေန စေတသာ ဧကံ ဒိသံ ဖရိတွာ ဝိဟရတိ…ပေ… ဥပေက္ခာယ ဘာဝိတတ္တာ သတ္တာ အပ္ပဋိကူလာ ဟောန္တိ။ ဧဝံ သုဘန္တေဝ အဓိမုတ္တော ဟောတီတိ ဝိမောက္ခော’’တိ (ပဋိ။ မ။ ၁။၂၁၂) ဝုတ္တံ။
သဗ္ဗသော ရူပသညာနန္တိအာဒီသု ယံ ဝတ္တဗ္ဗံ, တံ သဗ္ဗံ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ ဝုတ္တမေဝ။ အယံ အဋ္ဌမော ဝိမောက္ခောတိ အယံ စတုန္နံ ခန္ဓာနံ သဗ္ဗသော ဝိဿဋ္ဌတ္တာ ဝိမုတ္တတ္တာ အဋ္ဌမော ဥတ္တမော ဝိမောက္ခော နာမ။
֍ ဋီ ၂၄၉။ အဘိဘာယတနကထာယံ အဘိဘာယတနာနီတိ အဘိဘဝနကာရဏာနိ။ ကိံ အဘိဘဝန္တိ? ပစ္စနီကဓမ္မေပိ အာရမ္မဏာနိပိ။ တာနိ ဟိ ပဋိပက္ခဘာဝေန ပစ္စနီကဓမ္မေ အဘိဘဝန္တိ, ပုဂ္ဂလဿ ဉာဏုတ္တရိတာယ အာရမ္မဏာနိ။ အဇ္ဈတ္တံ ရူပသညီတိအာဒီသု ပန အဇ္ဈတ္တရူပေ ပရိကမ္မဝသေန အဇ္ဈတ္တံ ရူပသညီ နာမ ဟောတိ။ အဇ္ဈတ္တဉ္စ နီလပရိကမ္မံ ကရောန္တော ကေသေ ဝါ ပိတ္တေ ဝါ အက္ခိတာရကာယ ဝါ ကရောတိ, ပီတပရိကမ္မံ ကရောန္တော မေဒေ ဝါ ဆဝိယာ ဝါ ဟတ္ထတလပါဒတလေသု ဝါ အက္ခီနံ ပီတဋ္ဌာနေ ဝါ ကရောတိ, လောဟိတပရိကမ္မံ ကရောန္တော မံသေ ဝါ လောဟိတေ ဝါ ဇိဝှါယ ဝါ အက္ခီနံ ရတ္တဋ္ဌာနေ ဝါ ကရောတိ, ဩဒါတပရိကမ္မံ ကရောန္တော အဋ္ဌိမှိ ဝါ ဒန္တေ ဝါ နခေ ဝါ အက္ခီနံ သေတဋ္ဌာနေ ဝါ ကရောတိ။ တံ ပန သုနီလံ သုပီတကံ သုလောဟိတကံ သုဩဒါတံ န ဟောတိ, အသုဝိသုဒ္ဓမေဝ ဟောတိ။
ဧကော ဗဟိဒ္ဓါ ရူပါနိ ပဿတီတိ ယဿေတံ ပရိကမ္မံ အဇ္ဈတ္တံ ဥပ္ပန္နံ ဟောတိ, နိမိတ္တံ ပန ဗဟိဒ္ဓါ, သော ဧဝံ အဇ္ဈတ္တံ ပရိကမ္မဿ ဗဟိဒ္ဓါ စ အပ္ပနာယ ဝသေန – ‘‘အဇ္ဈတ္တံ ရူပသညီ ဧကော ဗဟိဒ္ဓါ ရူပါနိ ပဿတီ’’တိ ဝုစ္စတိ။ ပရိတ္တာနီတိ အဝဍ္ဎိတာနိ။ သုဝဏ္ဏဒုဗ္ဗဏ္ဏာနီတိ သုဝဏ္ဏာနိ ဝါ ဟောန္တု ဒုဗ္ဗဏ္ဏာနိ ဝါ, ပရိတ္တဝသေနေဝ ဣဒမဘိဘာယတနံ ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၇၈။)တာနိ အဘိဘုယျာတိ ယထာ နာမ သမ္ပန္နဂဟဏိကော ကဋစ္ဆုမတ္တံ ဘတ္တံ လဘိတွာ ‘‘ကိမေတ္ထ ဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ အတ္ထီ’’တိ သင်္ကဍ္ဎိတွာ ဧကကဗဠမေဝ ကရောတိ, ဧဝမေဝံ ဉာဏုတ္တရိကော ပုဂ္ဂလော ဝိသဒဉာဏော – ‘‘ကိမေတ္ထ ပရိတ္တကေ အာရမ္မဏေ သမာပဇ္ဇိတဗ္ဗံ အတ္ထိ, နာယံ မမ ဘာရော’’တိ တာနိ ရူပါနိ အဘိဘဝိတွာ သမာပဇ္ဇတိ, သဟ နိမိတ္တုပ္ပါဒေနေဝေတ္ထ အပ္ပနံ ပါပေတီတိ အတ္ထော။ ဇာနာမိ ပဿာမီတိ ဣမိနာ ပနဿ အာဘောဂေါ ကထိတော, သော စ ခေါ သမာပတ္တိတော ဝုဋ္ဌိတဿ, န အန္တောသမာပတ္တိယံ။ ဧဝံသညီ ဟောတီတိ အာဘောဂသညာယပိ ဈာနသညာယပိ ဧဝံသညီ ဟောတိ။ အဘိဘဝသညာ ဟိဿ အန္တောသမာပတ္တိယံ အတ္ထိ, အာဘောဂသညာ ပန သမာပတ္တိတော ဝုဋ္ဌိတဿေဝ။
အပ္ပမာဏာနီတိ ဝဍ္ဎိတပ္ပမာဏာနိ, မဟန္တာနီတိ အတ္ထော။ အဘိဘုယျာတိ ဧတ္ထ ပန ယထာ မဟဂ္ဃသော ပုရိသော ဧကံ ဘတ္တဝဍ္ဎိတကံ လဘိတွာ ‘‘အညာပိ ဟောတု, အညာပိ ဟောတု, ကိမေသာ မယှံ ကရိဿတီ’’တိ တံ န မဟန္တတော ပဿတိ, ဧဝမေဝ ဉာဏုတ္တရော ပုဂ္ဂလော ဝိသဒဉာဏော ‘‘ကိမေတ္ထ သမာပဇ္ဇိတဗ္ဗံ, နယိဒံ အပ္ပမာဏံ, န မယှံ စိတ္တေကဂ္ဂတာကရဏေ ဘာရော အတ္ထီ’’တိ တာနိ အဘိဘဝိတွာ သမာပဇ္ဇတိ, သဟ နိမိတ္တုပ္ပါဒေနေဝေတ္ထ အပ္ပနံ ပါပေတီတိ အတ္ထော။
အဇ္ဈတ္တံ အရူပသညီတိ အလာဘိတာယ ဝါ အနတ္ထိကတာယ ဝါ အဇ္ဈတ္တရူပေ ပရိကမ္မသညာဝိရဟိတော။ ဧကော ဗဟိဒ္ဓါ ရူပါနိ ပဿတီတိ ယဿ ပရိကမ္မမ္ပိ နိမိတ္တမ္ပိ ဗဟိဒ္ဓါဝ ဥပ္ပန္နံ, သော ဧဝံ ဗဟိဒ္ဓါ ပရိကမ္မဿ စေဝ အပ္ပနာယ စ ဝသေန – ‘‘အဇ္ဈတ္တံ အရူပသညီ ဧကော ဗဟိဒ္ဓါ ရူပါနိ ပဿတီ’’တိ ဝုစ္စတိ။ သေသမေတ္ထ စတုတ္ထာဘိဘာယတနေ ဝုတ္တနယမေဝ။ ဣမေသု ပန စတူသု ပရိတ္တံ ဝိတက္ကစရိတဝသေန အာဂတံ, အပ္ပမာဏံ မောဟစရိတဝသေန, သုဝဏ္ဏံ ဒေါသစရိတဝသေန, ဒုဗ္ဗဏ္ဏံ ရာဂစရိတဝသေန။ ဧတေသဉှိ ဧတာနိ သပ္ပါယာနိ။ သာ စ နေသံ သပ္ပါယတာ ဝိတ္ထာရတော ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေစရိယနိဒ္ဒေသေ ဝုတ္တာ။
ပဉ္စမအဘိဘာယတနာဒီသု နီလာနီတိ သဗ္ဗသင်္ဂါဟိကဝသေန ဝုတ္တံ။ နီလဝဏ္ဏာနီတိ ဝဏ္ဏဝသေန။ နီလနိဒဿနာနီတိ နိဒဿနဝသေန။ အပညာယမာနဝိဝရာနိ အသမ္ဘိန္နဝဏ္ဏာနိ ဧကနီလာနေဝ ဟုတွာ ဒိဿန္တီတိ
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၇၉။)ဝုတ္တံ ဟောတိ။ နီလနိဘာသာနီတိ ဣဒံ ပန ဩဘာသဝသေန ဝုတ္တံ, နီလောဘာသာနိ နီလပဘာယုတ္တာနီတိ အတ္ထော။ ဧတေန နေသံ သုဝိသုဒ္ဓတံ ဒဿေတိ။ ဝိသုဒ္ဓဝဏ္ဏဝသေနေဝ ဟိ ဣမာနိ စတ္တာရိ အဘိဘာယတနာနိ ဝုတ္တာနိ။ ဥမာပုပ္ဖန္တိ ဧတဉှိ ပုပ္ဖံ သိနိဒ္ဓံ မုဒုံ ဒိဿမာနမ္ပိ နီလမေဝ ဟောတိ။ ဂိရိကဏ္ဏိကပုပ္ဖါဒီနိ ပန ဒိဿမာနာနိ သေတဓာတုကာနိ ဟောန္တိ။ တသ္မာ ဣဒမေဝ ဂဟိတံ, န တာနိ။ ဗာရာဏသေယျကန္တိ ဗာရာဏသိယံ ဘဝံ။ တတ္ထ ကိရ ကပ္ပါသောပိ မုဒု, သုတ္တကန္တိကာယောပိ တန္တဝါယာပိ ဆေကာ, ဥဒကမ္ပိ သုစိ သိနိဒ္ဓံ, တသ္မာ ဝတ္ထံ ဥဘတောဘာဂဝိမဋ္ဌံ ဟောတိ, ဒွီသု ပဿေသု မဋ္ဌံ မုဒု သိနိဒ္ဓံ ခါယတိ။ ပီတာနီတိအာဒီသု ဣမိနာဝ နယေန အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ‘‘နီလကသိဏံ ဥဂ္ဂဏှန္တော နီလသ္မိံ နိမိတ္တံ ဂဏှာတိ ပုပ္ဖသ္မိံ ဝါ ဝတ္ထသ္မိံ ဝါ ဝဏ္ဏဓာတုယာ ဝါ’’တိအာဒိကံ ပနေတ္ထ ကသိဏကရဏဉ္စေဝ ပရိကမ္မဉ္စ အပ္ပနာဝိဓာနဉ္စ သဗ္ဗံ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ ဝိတ္ထာရတော ဝုတ္တမေဝ။
အဘိညာဝေါသာနပါရမိပ္ပတ္တာတိ ဣတော ပုဗ္ဗေသု သတိပဋ္ဌာနာဒီသု တေ ဓမ္မေ ဘာဝေတွာ အရဟတ္တပ္ပတ္တာဝ အဘိညာဝေါသာနပါရမိပ္ပတ္တာ နာမ ဟောန္တိ, ဣမေသု ပန အဋ္ဌသု အဘိဘာယတနေသု စိဏ္ဏဝသီဘာဝါယေဝ အဘိညာဝေါသာနပါရမိပ္ပတ္တာ နာမ။
֍ ဋီ ၂၅၀။ ကသိဏကထာယံ သကလဋ္ဌေန ကသိဏာနိ, တဒါရမ္မဏာနံ ဓမ္မာနံ ခေတ္တဋ္ဌေန အဓိဋ္ဌာနဋ္ဌေန ဝါ အာယတနာနိ။ ဥဒ္ဓန္တိ ဥပရိ ဂဂနတလာဘိမုခံ။ အဓောတိ ဟေဋ္ဌာ ဘူမိတလာဘိမုခံ။ တိရိယန္တိ ခေတ္တမဏ္ဍလမိဝ သမန္တာ ပရိစ္ဆိန္ဒိတွာ။ ဧကစ္စော ဟိ ဥဒ္ဓမေဝ ကသိဏံ ဝဍ္ဎေတိ, ဧကစ္စော အဓော, ဧကစ္စော သမန္တတော။ တေန တေန ကာရဏေန ဧဝံ ပသာရေတိ အာလောကမိဝ ရူပဒဿနကာမော။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘ပထဝီကသိဏမေကော သဉ္ဇာနာတိ ဥဒ္ဓံအဓောတိရိယ’’န္တိ။ အဒွယန္တိ ဒိသာအနုဒိသာသု အဒွယံ။ ဣဒံ ပန ဧကဿ အညဘာဝါနုပဂမနတ္ထံ ဝုတ္တံ။ ယထာ ဟိ ဥဒကံ ပဝိဋ္ဌဿ သဗ္ဗဒိသာသု ဥဒကမေဝ ဟောတိ အနညံ, ဧဝမေဝံ ပထဝီကသိဏံ ပထဝီကသိဏမေဝ ဟောတိ, နတ္ထိ တဿ အညော ကသိဏသမ္ဘေဒေါတိ။ ဧသ နယော သဗ္ဗတ္ထ။ အပ္ပမာဏန္တိ ဣဒံ တဿ တဿ ဖရဏအပ္ပမာဏဝသေန ဝုတ္တံ။ တဉှိ စေတသာ ဖရန္တော သကလမေဝ ဖရတိ, အယမဿ အာဒိ, ဣဒံ မဇ္ဈန္တိ ပမာဏံ ဂဏှာတီတိ။ ဝိညာဏကသိဏန္တိ
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၈၀။)စေတ္ထ ကသိဏုဂ္ဃါဋိမာကာသေ ပဝတ္တံ ဝိညာဏံ။ တတ္ထ ကသိဏဝသေန ကသိဏုဂ္ဃါဋိမာကာသေ, ကသိဏုဂ္ဃါဋိမာကာသဝသေန တတ္ထ ပဝတ္တဝိညာဏေ ဥဒ္ဓံအဓောတိရိယတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ အယမေတ္ထ သင်္ခေပေါ။ ကမ္မဋ္ဌာနဘာဝနာနယေန ပနေတာနိ ပထဝီကသိဏာဒီနိ ဝိတ္ထာရတော ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ ဝုတ္တာနေဝ။ ဣဓာပိ စိဏ္ဏဝသိဘာဝေနေဝ အဘိညာဝေါသာနပါရမိပ္ပတ္တာ ဟောန္တီတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ တထာ ဣတော အနန္တရေသု စတူသု ဈာနေသု။ ယံ ပနေတ္ထ ဝတ္တဗ္ဗံ, တံ မဟာအဿပုရသုတ္တေ ဝုတ္တမေဝ။
֍ ဋီ ၂၅၂။ ဝိပဿနာဉာဏေ ပန ရူပီတိအာဒီနမတ္ထော ဝုတ္တောယေဝ။ ဧတ္ထ သိတမေတ္ထ ပဋိဗဒ္ဓန္တိ ဧတ္ထ စာတုမဟာဘူတိကေ ကာယေ နိဿိတဉ္စ ပဋိဗဒ္ဓဉ္စ။ သုဘောတိ သုန္ဒရော။ ဇာတိမာတိ သုပရိသုဒ္ဓအာကရသမုဋ္ဌိတော။ သုပရိကမ္မကတောတိ သုဋ္ဌု ကတပရိကမ္မော အပနီတပါသာဏသက္ခရော။ အစ္ဆောတိ တနုစ္ဆဝိ။ ဝိပ္ပသန္နောတိ သုဋ္ဌု ဝိပ္ပသန္နော။ သဗ္ဗာကာရသမ္ပန္နောတိ ဓောဝန ဝေဓနာဒီဟိ သဗ္ဗေဟိ အာကာရေဟိ သမ္ပန္နော။ နီလန္တိအာဒီဟိ ဝဏ္ဏသမ္ပတ္တိံ ဒဿေတိ။ တာဒိသဉှိ အာဝုတံ ပါကဋံ ဟောတိ။
ဧဝမေဝ ခေါတိ ဧတ္ထ ဧဝံ ဥပမာသံသန္ဒနံ ဝေဒိတဗ္ဗံ – မဏိ ဝိယ ဟိ ကရဇကာယော။ အာဝုတသုတ္တံ ဝိယ ဝိပဿနာဉာဏံ။ စက္ခုမာ ပုရိသော ဝိယ ဝိပဿနာလာဘီ ဘိက္ခု။ ဟတ္ထေ ကရိတွာ ပစ္စဝေက္ခတော ‘‘အယံ ခေါ မဏီ’’တိ မဏိနော အာဝိဘူတကာလော ဝိယ ဝိပဿနာဉာဏံ အဘိနီဟရိတွာ နိသိန္နဿ ဘိက္ခုနော စာတုမဟာဘူတိကကာယဿ အာဝိဘူတကာလော။ ‘‘တတြိဒံ သုတ္တံ အာဝုတ’’န္တိ သုတ္တဿ အာဝိဘူတကာလော ဝိယ ဝိပဿနာဉာဏံ အဘိနီဟရိတွာ နိသိန္နဿ ဘိက္ခုနော တဒါရမ္မဏာနံ ဖဿပဉ္စမကာနံ ဝါ သဗ္ဗစိတ္တစေတသိကာနံ ဝါ ဝိပဿနာဉာဏဿေဝ ဝါ အာဝိဘူတကာလောတိ။
ကိံ ပနေတံ ဉာဏဿ အာဝိဘူတံ, ပုဂ္ဂလဿာတိ။ ဉာဏဿ, တဿ ပန အာဝိဘာဝတ္တာ ပုဂ္ဂလဿ အာဝိဘူတာဝ ဟောန္တိ။ ဣဒဉ္စ ဝိပဿနာဉာဏံ မဂ္ဂဿ အနန္တရံ, ဧဝံ သန္တေပိ ယသ္မာ အဘိညာဝါရေ အာရဒ္ဓေ ဧတဿ အန္တရာဝါရော နတ္ထိ, တသ္မာ ဣဓေဝ ဒဿိတံ။ ယသ္မာ စ အနိစ္စာဒိဝသေန အကတသမ္မသနဿ ဒိဗ္ဗာယ သောတဓာတုယာ ဘေရဝသဒ္ဒံ သုဏန္တော ပုဗ္ဗေနိဝါသာနုဿတိယာ ဘေရဝေ ခန္ဓေ အနုဿရတော ဒိဗ္ဗေန စက္ခုနာ
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၈၁။)ဘေရဝရူပံ ပဿတော ဘယသန္တာသော ဥပ္ပဇ္ဇတိ, န အနိစ္စာဒိဝသေန ကတသမ္မသနဿ, တသ္မာ အဘိညာပတ္တဿ ဘယဝိနောဒကဟေတုသမ္ပာဒနတ္ထမ္ပိ ဣဒံ ဣဓေဝ ဒဿိတံ။ ဣဓာပိ အရဟတ္တဝသေနေဝ အဘိညာဝေါသာနပါရမိပ္ပတ္တတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။
֍ ဋီ ၂၅၃။ မနောမယိဒ္ဓိယံ စိဏ္ဏဝသိတာယ။ တတ္ထ မနောမယန္တိ မနေန နိဗ္ဗတ္တံ။ သဗ္ဗင်္ဂပစ္စင်္ဂိန္တိ သဗ္ဗေဟိ အင်္ဂေဟိ စ ပစ္စင်္ဂေဟိ စ သမန္နာဂတံ။ အဟီနိန္ဒြိယန္တိ သဏ္ဌာနဝသေန အဝိကလိန္ဒြိယံ။ ဣဒ္ဓိမတာ နိမ္မိတရူပဉှိ သစေ ဣဒ္ဓိမာ ဩဒါတော, တမ္ပိ ဩဒါတံ။ သစေ အဝိဒ္ဓကဏ္ဏော, တမ္ပိ အဝိဒ္ဓကဏ္ဏန္တိ ဧဝံ သဗ္ဗာကာရေဟိ တေန သဒိသမေဝ ဟောတိ။ မုဉ္ဇမှာ ဤသိကန္တိအာဒိ ဥပမတ္တယမ္ပိ တံ သဒိသဘာဝဒဿနတ္ထမေဝ ဝုတ္တံ။ မုဉ္ဇသဒိသာ ဧဝ ဟိ တဿ အန္တော ဤသိကာ ဟောတိ။ ကောသသဒိသောယေဝ အသိ, ဝဋ္ဋာယ ကောသိယာ ဝဋ္ဋံ အသိမေဝ ပက္ခိပန္တိ, ပတ္ထဋာယ ပတ္ထဋံ။
ကရဏ္ဍာတိ ဣဒမ္ပိ အဟိကဉ္စုကဿ နာမံ, န ဝိလီဝကရဏ္ဍကဿ။ အဟိကဉ္စုကော ဟိ အဟိနာ သဒိသောဝ ဟောတိ။ တတ္ထ ကိဉ္စာပိ ‘‘ပုရိသော အဟိံ ကရဏ္ဍာ ဥဒ္ဓရေယျာ’’တိ ဟတ္ထေန ဥဒ္ဓရမာနော ဝိယ ဒဿိတော, အထ ခေါ စိတ္တေနေဝဿ ဥဒ္ဓရဏံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ အယဉှိ အဟိ နာမ သဇာတိယံ ဌိတော, ကဋ္ဌန္တရံ ဝါ ရုက္ခန္တရံ ဝါ နိဿာယ, တစတော သရီရနိက္ကဍ္ဎနပယောဂသင်္ခါတေန ထာမေန, သရီရံ ခါဒမာနံ ဝိယ ပုရာဏတစံ ဇိဂုစ္ဆန္တောတိ ဣမေဟိ စတူဟိ ကာရဏေဟိ သယမေဝ ကဉ္စုကံ ဇဟာတိ, န သက္ကာ တတော အညေန ဥဒ္ဓရိတုံ။ တသ္မာ စိတ္တေန ဥဒ္ဓရဏံ သန္ဓာယ ဣဒံ ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဣတိ မုဉ္ဇာဒိသဒိသံ ဣမဿ ဘိက္ခုနော သရီရံ, ဤသိကာဒိသဒိသံ နိမ္မိတရူပန္တိ ဣဒမေတ္ထ ဩပမ္မသံသန္ဒနံ။ နိမ္မာနဝိဓာနံ ပနေတ္ထ ပရတော စ ဣဒ္ဓိဝိဓာဒိပဉ္စအဘိညာကထာ သဗ္ဗာကာရေန ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ ဝိတ္ထာရိတာတိ တတ္ထ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဥပမာမတ္တမေဝ ဟိ ဣဓ အဓိကံ။
တတ္ထ ဆေကကုမ္ဘကာရာဒယော ဝိယ ဣဒ္ဓိဝိဓဉာဏလာဘီ ဘိက္ခု ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ သုပရိကမ္မကတမတ္တိကာဒယော ဝိယ ဣဒ္ဓိဝိဓဉာဏံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဣစ္ဆိတိစ္ဆိတဘာဇနဝိကတိအာဒိကရဏံ ဝိယ တဿ ဘိက္ခုနော ဝိကုဗ္ဗနံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ ဣဓာပိ စိဏ္ဏဝသိတာဝသေနေဝ အဘိညာဝေါသာနပါရမိပ္ပတ္တတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ တထာ ဣတော ပရာသု စတူသု အဘိညာသု။
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၈၂။)֍ ဋီ ၂၅၅။ တတ္ထ ဒိဗ္ဗသောတဓာတုဥပမာယံ သင်္ခဓမောတိ သင်္ခဓမကော။ အပ္ပကသိရေနေဝါတိ နိဒ္ဒုက္ခေနေဝ။ ဝိညာပေယျာတိ ဇာနာပေယျ။ တတ္ထ ဧဝံ စာတုဒ္ဒိသာ ဝိညာပေန္တေ သင်္ခဓမကေ ‘‘သင်္ခသဒ္ဒေါ အယ’’န္တိ ဝဝတ္ထာပေန္တာနံ သတ္တာနံ တဿ သင်္ခသဒ္ဒဿ အာဝိဘူတကာလော ဝိယ ယောဂိနော ဒူရသန္တိကဘေဒါနံ ဒိဗ္ဗာနဉ္စေဝ မာနုသကာနဉ္စ သဒ္ဒါနံ အာဝိဘူတကာလော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။
֍ ဋီ ၂၅၆။ စေတောပရိယဉာဏ-ဥပမာယံ ဒဟရောတိ တရုဏော။ ယုဝါတိ ယောဗ္ဗနေန သမန္နာဂတော။ မဏ္ဍနကဇာတိကောတိ ယုဝါပိ သမာနော န အလသိယော ကိလိဋ္ဌဝတ္ထသရီရော, အထ ခေါ မဏ္ဍနကပကတိကော, ဒိဝသဿ ဒွေ တယော ဝါရေ နှာယိတွာ သုဒ္ဓဝတ္ထ-ပရိဒဟန-အလင်္ကာရကရဏသီလောတိ အတ္ထော။ သကဏိကန္တိ ကာဠတိလကဝင်္က-မုခဒူသိပီဠကာဒီနံ အညတရေန သဒေါသံ။ တတ္ထ ယထာ တဿ မုခနိမိတ္တံ ပစ္စဝေက္ခတော မုခဒေါသော ပါကဋော ဟောတိ, ဧဝံ စေတောပရိယဉာဏာယ စိတ္တံ အဘိနီဟရိတွာ နိသိန္နဿ ဘိက္ခုနော ပရေသံ သောဠသဝိဓံ စိတ္တံ ပါကဋံ ဟောတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ပုဗ္ဗေနိဝါသဥပမာဒီသု ယံ ဝတ္တဗ္ဗံ, တံ သဗ္ဗံ မဟာအဿပုရေ ဝုတ္တမေဝ။
֍ ဋီ ၂၅၉။ အယံ ခေါ ဥဒါယိ ပဉ္စမော ဓမ္မောတိ ဧကူနဝီသတိ ပဗ္ဗာနိ ပဋိပဒါဝသေန ဧကံ ဓမ္မံ ကတွာ ပဉ္စမော ဓမ္မောတိ ဝုတ္တော။ ယထာ ဟိ အဋ္ဌကနာဂရသုတ္တေ (မ။ နိ။ ၂။၁၇ အာဒယော) ဧကာဒသ ပဗ္ဗာနိ ပုစ္ဆာဝသေန ဧကဓမ္မော ကတော, ဧဝမိဓ ဧကူနဝီသတိ ပဗ္ဗာနိ ပဋိပဒါဝသေန ဧကော ဓမ္မော ကတောတိ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။ ဣမေသု စ ပန ဧကူနဝီသတိယာ ပဗ္ဗေသု ပဋိပါဋိယာ အဋ္ဌသု ကောဋ္ဌာသေသု ဝိပဿနာဉာဏေ စ အာသဝက္ခယဉာဏေ စ အရဟတ္တဝသေန အဘိညာဝေါသာနပါရမိပ္ပတ္တတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ, သေသေသု စိဏ္ဏဝသိဘာဝဝသေန။ သေသံ သဗ္ဗတ္ထ ဥတ္တာနမေဝါတိ။
ပပဉ္စသူဒနိယာ မဇ္ဈိမနိကာယဋ္ဌကထာယ
မဟာသကုလုဒါယိသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၈၃။)၈။ သမဏမုဏ္ဍိကသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၂၆၀။ ဧဝံ မေ သုတန္တိ သမဏမုဏ္ဍိကသုတ္တံ။ တတ္ထ ဥဂ္ဂါဟမာနောတိ တဿ ပရိဗ္ဗာဇကဿ နာမံ။ သုမနောတိ ပကတိနာမံ။ ကိဉ္စိ ကိဉ္စိ ပန ဥဂ္ဂဟိတုံ ဥဂ္ဂါဟေတုံ သမတ္ထတာယ ဥဂ္ဂါဟမာနောတိ နံ သဉ္ဇာနန္တိ။ သမယံ ပဝဒန္တိ ဧတ္ထာတိ သမယပ္ပဝါဒကံ။ တသ္မိံ ကိရ ဌာနေ စင်္ကီတာရုက္ခပေါက္ခရသာတိပ္ပဘုတယော ဗြာဟ္မဏာ နိဂဏ္ဌာစေလကပရိဗ္ဗာဇကာဒယော စ ပဗ္ဗဇိတာ သန္နိပတိတွာ အတ္တနော အတ္တနော သမယံ ပဝဒန္တိ ကထေန္တိ ဒီပေန္တိ, တသ္မာ သော အာရာမော သမယပ္ပဝါဒကောတိ ဝုစ္စတိ။ သွေဝ တိန္ဒုကာစီရသင်္ခါတာယ တိမ္ဗရူသကရုက္ခပန္တိယာ ပရိက္ခိတ္တတ္တာ တိန္ဒုကာစီရံ။ ယသ္မာ ပနေတ္ထ ပဌမံ ဧကာ သာလာ အဟောသိ, ပစ္ဆာ မဟာပုညံ ပေါဋ္ဌပါဒပရိဗ္ဗာဇကံ နိဿာယ ဗဟူ သာလာ ကတာ, တသ္မာ တမေဝ ဧကံ သာလံ ဥပါဒါယ လဒ္ဓနာမဝသေန ဧကသာလကောတိ ဝုစ္စတိ။ မလ္လိကာယ ပန ပသေနဒိရညော ဒေဝိယာ ဥယျာနဘူတော သော ပုပ္ဖဖလသဉ္ဆန္နော အာရာမောတိ ကတွာ မလ္လိကာယ အာရာမောတိ သင်္ခံ ဂတော။ တသ္မိံ သမယပ္ပဝါဒကေ တိန္ဒုကာစီရေ ဧကသာလကေ မလ္လိကာယ အာရာမေ။ ပဋိဝသတီတိ ဝါသဖာသုတာယ ဝသတိ။ ဒိဝါ ဒိဝဿာတိ ဒိဝသဿ ဒိဝါ နာမ မဇ္ဈနှာတိက္ကမော, တသ္မိံ ဒိဝသဿပိ ဒိဝါဘူတေ အတိက္ကန္တမတ္တေ မဇ္ဈနှိကေ နိက္ခမီတိ အတ္ထော။ ပဋိသလ္လီနောတိ တတော တတော ရူပါဒိဂေါစရတော စိတ္တံ ပဋိသံဟရိတွာ လီနော, ဈာနရတိသေဝနဝသေန ဧကီဘာဝံ ဂတော။ မနောဘာဝနီယာနန္တိ မနဝဍ္ဎနကာနံ, ယေ အာဝဇ္ဇတော မနသိကရောတော စိတ္တံ ဝိနီဝရဏံ ဟောတိ ဥန္နမတိ ဝဍ္ဎတိ။ ယာဝတာတိ ယတ္တကာ။ အယံ တေသံ အညတရောတိ အယံ တေသံ အဗ္ဘန္တရော ဧကော သာဝကော။ အပ္ပေဝ နာမာတိ တဿ ဥပသင်္ကမနံ ပတ္ထယမာနော အာဟ။ ပတ္ထနာကာရဏံ ပန သန္ဒကသုတ္တေ ဝုတ္တမေဝ။
֍ ဋီ ၂၆၁။ ဧတဒဝေါစာတိ ဒန္ဒပညော အယံ ဂဟပတိ, ဓမ္မကထာယ နံ သင်္ဂဏှိတွာ အတ္တနော သာဝကံ ကရိဿာမီတိ မညမာနော ဧတံ ‘‘စတူဟိ ခေါ’’တိအာဒိဝစနံ အဝေါစ။ တတ္ထ ပညပေမီတိ ဒဿေမိ ဌပေမိ။ သမ္ပန္နကုသလန္တိ ပရိပုဏ္ဏကုသလံ။ ပရမကုသလန္တိ ဥတ္တမကုသလံ။ အယောဇ္ဈန္တိ ဝါဒယုဒ္ဓေန ယုဇ္ဈိတွာ စာလေတုံ အသက္ကုဏေယျံ အစလံ နိက္ကမ္ပံ ထိရံ။
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၈၄။)န ကရောတီတိ အကရဏမတ္တမေဝ ဝဒတိ, ဧတ္ထ ပန သံဝရပ္ပဟာနံ ဝါ ပဋိသေဝနပ္ပဟာနံ ဝါ န ဝဒတိ။ သေသပဒေသုပိ ဧသေဝ နယော။
နေဝ အဘိနန္ဒီတိ တိတ္ထိယာ နာမ ဇာနိတွာပိ အဇာနိတွာပိ ယံ ဝါ တံ ဝါ ဝဒန္တီတိ မညမာနော နာဘိနန္ဒိ။ န ပဋိက္ကောသီတိ သာသနဿ အနုလောမံ ဝိယ ပသန္နာကာရံ ဝိယ ဝဒတီတိ မညမာနော န ပဋိသေဓေတိ။
֍ ဋီ ၂၆၂။ ယထာ ဥဂ္ဂါဟမာနဿာတိ ယထာ တဿ ဝစနံ, ဧဝံ သန္တေ ဥတ္တာနသေယျကော ကုမာရော အယောဇ္ဈသမဏော ထိရသမဏော ဘဝိဿတိ, မယံ ပန ဧဝံ န ဝဒါမာတိ ဒီပေတိ။ ကာယောတိပိ န ဟောတီတိ သကကာယော ပရကာယောတိပိ ဝိသေသဉာဏံ န ဟောတိ။ အညတြ ဖန္ဒိတမတ္တာတိ ပစ္စတ္ထရဏေ ဝလိသမ္ဖဿေန ဝါ မင်္ဂုလဒဋ္ဌေန ဝါ ကာယဖန္ဒနမတ္တံ နာမ ဟောတိ။ တံ ဌပေတွာ အညံ ကာယေန ကရဏကမ္မံ နာမ နတ္ထိ။ တမ္ပိ စ ကိလေသသဟဂတစိတ္တေနေဝ ဟောတိ။ ဝါစာတိပိ န ဟောတီတိ မိစ္ဆာဝါစာ သမ္မာဝါစာတိပိ နာနတ္တံ န ဟောတိ။ ရောဒိတမတ္တာတိ ဇိဃစ္ဆာပိပါသာပရေတဿ ပန ရောဒိတမတ္တံ ဟောတိ။ တမ္ပိ ကိလေသသဟဂတစိတ္တေနေဝ။ သင်္ကပ္ပေါတိ မိစ္ဆာသင်္ကပ္ပေါ သမ္မာသင်္ကပ္ပေါတိပိ နာနတ္တံ န ဟောတိ။ ဝိကူဇိတမတ္တာတိ ဝိကူဇိတမတ္တံ ရောဒနဟသိတမတ္တံ ဟောတိ။ ဒဟရကုမာရကာနဉှိ စိတ္တံ အတီတာရမ္မဏံ ပဝတ္တတိ, နိရယတော အာဂတာ နိရယဒုက္ခံ သရိတွာ ရောဒန္တိ, ဒေဝလောကတော အာဂတာ ဟသန္တိ, တမ္ပိ ကိလေသသဟဂတစိတ္တေနေဝ ဟောတိ။ အာဇီဝေါတိ မိစ္ဆာဇီဝေါ သမ္မာဇီဝေါတိပိ နာနတ္တံ န ဟောတိ။ အညတြ မာတုထညာတိ ထညစောရဒါရကာ နာမ ဟောန္တိ, မာတရိ ခီရံ ပါယန္တိယာ အပိဝိတွာ အညဝိဟိတကာလေ ပိဋ္ဌိပဿေန အာဂန္တွာ ထညံ ပိဝန္တိ။ ဧတ္တကံ မုဉ္စိတွာ အညော မိစ္ဆာဇီဝေါ နတ္ထိ။ အယမ္ပိ ကိလေသသဟဂတစိတ္တေနေဝ ဟောတီတိ ဒဿေတိ။
֍ ဋီ ၂၆၃။ ဧဝံ ပရိဗ္ဗာဇကဝါဒံ ပဋိက္ခိပိတွာ ဣဒါနိ သယံ သေက္ခဘူမိယံ မာတိကံ ဌပေန္တော စတူဟိ ခေါ အဟန္တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ သမဓိဂယှ တိဋ္ဌတီတိ ဝိသေသေတွာ တိဋ္ဌတိ။ န ကာယေန ပါပ ကမ္မန္တိအာဒီသု န ကေဝလံ အကရဏမတ္တမေဝ, ဘဂဝါ ပန ဧတ္ထ သံဝရပ္ပဟာနပဋိသင်္ခါ ပညပေတိ။
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၈၅။)တံ သန္ဓာယေဝမာဟ။ န စေဝ သမ္ပန္နကုသလန္တိအာဒိ ပန ခီဏာသဝံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။
ဣဒါနိ အသေက္ခဘူမိယံ မာတိကံ ဌပေန္တော ဒသဟိ ခေါ အဟန္တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ တီဏိ ပဒါနိ နိဿာယ ဒွေ ပဌမစတုက္ကာ ဌပိတာ, ဧကံ ပဒံ နိဿာယ ဒွေ ပစ္ဆိမစတုက္ကာ။ အယံ သေက္ခဘူမိယံ မာတိကာ။
֍ ဋီ ၂၆၄။ ဣဒါနိ တံ ဝိဘဇန္တော ကတမေ စ ထပတိ အကုသလသီလာတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ သရာဂန္တိ အဋ္ဌဝိဓံ လောဘသဟဂတစိတ္တံ။ သဒေါသန္တိ ပဋိဃသမ္ပယုတ္တစိတ္တဒွယံ။ သမောဟန္တိ ဝိစိကိစ္ဆုဒ္ဓစ္စသဟဂတစိတ္တဒွယမ္ပိ ဝဋ္ဋတိ, သဗ္ဗာကုသလစိတ္တာနိပိ။ မောဟော သဗ္ဗာကုသလေ ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ ဟိ ဝုတ္တံ။ ဣတောသမုဋ္ဌာနာတိ ဣတော သရာဂါဒိစိတ္တတော သမုဋ္ဌာနံ ဥပ္ပတ္တိ ဧတေသန္တိ ဣတောသမုဋ္ဌာနာ။
ကုဟိန္တိ ကတရံ ဌာနံ ပါပုဏိတွာ အပရိသေသာ နိရုဇ္ဈန္တိ။ ဧတ္ထေတေတိ သောတာပတ္တိဖလေ ဘုမ္မံ။ ပါတိမောက္ခသံဝရသီလဉှိ သောတာပတ္တိဖလေ ပရိပုဏ္ဏံ ဟောတိ, တံ ဌာနံ ပတွာ အကုသလသီလံ အသေသံ နိရုဇ္ဈတိ။ အကုသလသီလန္တိ စ ဒုဿီလဿေတံ အဓိဝစနန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။
အကုသလာနံ သီလာနံ နိရောဓာယ ပဋိပန္နောတိ ဧတ္ထ ယာဝ သောတာပတ္တိမဂ္ဂါ နိရောဓာယ ပဋိပန္နော နာမ ဟောတိ, ဖလပတ္တေ ပန တေ နိရောဓိတာ နာမ ဟောန္တိ။
֍ ဋီ ၂၆၅။ ဝီတရာဂန္တိအာဒီဟိ အဋ္ဌဝိဓံ ကာမာဝစရကုသလစိတ္တမေဝ ဝုတ္တံ။ ဧတေန ဟိ ကုသလသီလံ သမုဋ္ဌာတိ။
သီလဝါ ဟောတီတိ သီလသမ္ပန္နော ဟောတိ ဂုဏသမ္ပန္နော စ။ နော စ သီလမယောတိ အလမေတ္တာဝတာ, နတ္ထိ ဣတော ကိဉ္စိ ဥတ္တရိ ကရဏီယန္တိ ဧဝံ သီလမယော န ဟောတိ။ ယတ္ထဿ တေတိ အရဟတ္တဖလေ ဘုမ္မံ။ အရဟတ္တဖလဉှိ ပတွာ အကုသလသီလံ အသေသံ နိရုဇ္ဈတိ။
နိရောဓာယ ပဋိပန္နောတိ ဧတ္ထ ယာဝ အရဟတ္တမဂ္ဂါ နိရောဓာယ ပဋိပန္နော နာမ ဟောတိ, ဖလပတ္တေ ပန တေ နိရောဓိတာ နာမ ဟောန္တိ။
֍ ဋီ ၂၆၆။ ကာမသညာဒီသု ကာမသညာ အဋ္ဌလောဘသဟဂတစိတ္တသဟဇာတာ, ဣတရာ ဒွေ ဒေါမနဿသဟဂတစိတ္တဒွယေန သဟဇာတာ။
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၈၆။)ပဌမံ ဈာနန္တိ အနာဂါမိဖလပဌမဇ္ဈာနံ။ ဧတ္ထေတေတိ အနာဂါမိဖလေ ဘုမ္မံ။ အနာဂါမိဖလဉှိ ပတွာ အကုသလသင်္ကပ္ပါ အပရိသေသာ နိရုဇ္ဈန္တိ။
နိရောဓာယ ပဋိပန္နောတိ ဧတ္ထ ယာဝ အနာဂါမိမဂ္ဂါ နိရောဓာယ ပဋိပန္နော နာမ ဟောတိ, ဖလပတ္တေ ပန တေ နိရောဓိတာ နာမ ဟောန္တိ။ နေက္ခမ္မသညာဒယော ဟိ တိဿောပိ အဋ္ဌကာမာဝစရကုသလသဟဇာတသညာဝ။
֍ ဋီ ၂၆၇။ ဧတ္ထေတေတိ အရဟတ္တဖလေ ဘုမ္မံ။ ဒုတိယဇ္ဈာနိကံ အရဟတ္တဖလဉှိ ပါပုဏိတွာ ကုသလသင်္ကပ္ပါ အပရိသေသာ နိရုဇ္ဈန္တိ။ နိရောဓာယ ပဋိပန္နောတိ ဧတ္ထ ယာဝ အရဟတ္တမဂ္ဂါ နိရောဓာယ ပဋိပန္နော နာမ ဟောတိ, ဖလပတ္တေ ပန တေ နိရောဓိတာ နာမ ဟောန္တိ။ သေသံ သဗ္ဗတ္ထ ဥတ္တာနမေဝါတိ။
ပပဉ္စသူဒနိယာ မဇ္ဈိမနိကာယဋ္ဌကထာယ
သမဏမုဏ္ဍိကသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၉။ စူဠသကုလုဒါယိသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၂၇၀။ ဧဝံ မေ သုတန္တိ စူဠသကုလုဒါယိသုတ္တံ။ တတ္ထ ယဒါ ပန, ဘန္တေ, ဘဂဝါတိ ဣဒံ ပရိဗ္ဗာဇကော ဓမ္မကထံ သောတုကာမော ဘဂဝတော ဓမ္မဒေသနာယ သာလယဘာဝံ ဒဿေန္တော အာဟ။
֍ ဋီ ၂၇၁။ တံယေဝေတ္ထ ပဋိဘာတူတိ သစေ ဓမ္မံ သောတုကာမော, တုယှေဝေတ္ထ ဧကော ပဉှော ဧကံ ကာရဏံ ဥပဋ္ဌာတု။ ယထာ မံ ပဋိဘာသေယျာတိ ယေန ကာရဏေန မမ ဓမ္မဒေသနာ ဥပဋ္ဌဟေယျ, ဧတေန ဟိ ကာရဏေန ကထာယ သမုဋ္ဌိတာယ သုခံ ဓမ္မံ ဒေသေတုန္တိ ဒီပေတိ။ တဿ မယှံ, ဘန္တေတိ သော ကိရ တံ ဒိသွာ – ‘‘သစေ ဘဂဝါ ဣဓ အဘဝိဿာ, အယမေတဿ ဘာသိတဿ အတ္ထောတိ ဒီပသဟဿံ ဝိယ ဥဇ္ဇလာပေတွာ အဇ္ဇ မေ ပါကဋံ အကရိဿာ’’တိ ဒသဗလံယေဝ အနုဿရိ။ တသ္မာ တဿ မယှံ, ဘန္တေတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ အဟော နူနာတိ အနုဿရဏတ္ထေ နိပါတဒွယံ။ တေန တဿ ဘဂဝန္တံ အနုဿရန္တဿ ဧတဒဟောသိ ‘‘အဟော နူန ဘဂဝါ အဟော နူန သုဂတော’’တိ။ ယော ဣမေသန္တိ ယော ဣမေသံ ဓမ္မာနံ။ သုကုသလောတိ
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၈၇။)သုဋ္ဌု ကုသလော နိပုဏော ဆေကော။ သော ဘဂဝါ အဟော နူန ကထေယျ, သော သုဂတော အဟော နူန ကထေယျ, တဿ ဟိ ဘဂဝတော ပုဗ္ဗေနိဝါသဉာဏဿ အနေကာနိ ကပ္ပကောဋိသဟဿာနိ ဧကင်္ဂဏာနိ ပါကဋာနီတိ, အယမေတ္ထ အဓိပ္ပါယော။
တဿ ဝါဟံ ပုဗ္ဗန္တံ အာရဗ္ဘာတိ ယော ဟိ လာဘီ ဟောတိ, သော ‘‘ပုဗ္ဗေ တွံ ခတ္တိယော အဟောသိ, ဗြာဟ္မဏော အဟောသီ’’တိ ဝုတ္တေ ဇာနန္တော သက္ကစ္စံ သုဿူသတိ။ အလာဘီ ပန – ‘‘ဧဝံ ဘဝိဿတိ ဧဝံ ဘဝိဿတီ’’တိ သီသကမ္ပမေတ္တမေဝ ဒဿေတိ။ တသ္မာ ဧဝမာဟ – ‘‘တဿ ဝါဟံ ပုဗ္ဗန္တံ အာရဗ္ဘ ပဉှဿ ဝေယျာကရဏေန စိတ္တံ အာရာဓေယျ’’န္တိ။
သော ဝါ မံ အပရန္တန္တိ ဒိဗ္ဗစက္ခုလာဘိနော ဟိ အနာဂတံသဉာဏံ ဣဇ္ဈတိ, တသ္မာ ဧဝမာဟ။ ဣတရံ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တနယမေဝ။
ဓမ္မံ တေ ဒေသေဿာမီတိ အယံ ကိရ အတီတေ ဒေသိယမာနေပိ န ဗုဇ္ဈိဿတိ, အနာဂတေ ဒေသိယမာနေပိ န ဗုဇ္ဈိဿတိ။ အထဿ ဘဂဝါ သဏှသုခုမံ ပစ္စယာကာရံ ဒေသေတုကာမော ဧဝမာဟ။ ကိံ ပန တံ ဗုဇ္ဈိဿတီတိ? ဧတံ ပဂေဝ န ဗုဇ္ဈိဿတိ, အနာဂတေ ပနဿ ဝါသနာယ ပစ္စယော ဘဝိဿတီတိ ဒိသွာ ဘဂဝါ ဧဝမာဟ။
ပံသုပိသာစကန္တိ အသုစိဋ္ဌာနေ နိဗ္ဗတ္တပိသာစံ။ သော ဟိ ဧကံ မူလံ ဂဟေတွာ အဒိဿမာနကာယော ဟောတိ။ တတြိဒံ ဝတ္ထု – ဧကာ ကိရ ယက္ခိနီ ဒွေ ဒါရကေ ထူပါရာမဒွါရေ နိသီဒါပေတွာ အာဟာရပရိယေသနတ္ထံ နဂရံ ဂတာ။ ဒါရကာ ဧကံ ပိဏ္ဍပါတိကတ္ထေရံ ဒိသွာ အာဟံသု, – ‘‘ဘန္တေ, အမှာကံ မာတာ အန္တော နဂရံ ပဝိဋ္ဌာ, တဿာ ဝဒေယျာထ ‘ယံ ဝါ တံ ဝါ လဒ္ဓကံ, ဂဟေတွာ သီဃံ ဂစ္ဆ, ဒါရကာ တေ ဇိဃစ္ဆိတံ သန္ဓာရေတုံ န သက္ကောန္တီ’’’တိ။ တမဟံ ကထံ ပဿိဿာမီတိ? ဣဒံ, ဘန္တေ, ဂဏှထာတိ ဧကံ မူလခဏ္ဍံ အဒံသု။ ထေရဿ အနေကာနိ ယက္ခသဟဿာနိ ပညာယိံသု, သော ဒါရကေဟိ ဒိန္နသညာဏေန တံ ယက္ခိနိံ အဒ္ဒသ ဝိရူပံ ဗီဘစ္ဆံ ကေဝလံ ဝီထိယံ ဂဗ္ဘမလံ ပစ္စာသီသမာနံ။ ဒိသွာ တမတ္ထံ ကထေသိ။ ကထံ မံ တွံ ပဿသီတိ ဝုတ္တေ မူလခဏ္ဍံ ဒဿေသိ, သာ အစ္ဆိန္ဒိတွာ ဂဏှိ။ ဧဝံ ပံသုပိသာစကာ ဧကံ မူလံ ဂဟေတွာ အဒိဿမာနကာယာ ဟောန္တိ။ တံ သန္ဓာယေသ
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၈၈။)‘‘ပံသုပိသာစကမ္ပိ န ပဿာမီ’’တိ အာဟ။ န ပက္ခာယတီတိ န ဒိဿတိ န ဥပဋ္ဌာတိ။
֍ ဋီ ၂၇၂။ ဒီဃာပိ ခေါ တေ ဧသာတိ ဥဒါယိ ဧသာ တဝ ဝါစာ ဒီဃာပိ ဘဝေယျ, ဧဝံ ဝဒန္တဿ ဝဿသတမ္ပိ ဝဿသဟဿမ္ပိ ပဝတ္တေယျ, န စ အတ္ထံ ဒီပေယျာတိ အဓိပ္ပါယော။ အပ္ပါဋိဟီရကတန္တိ အနိယျာနိကံ အမူလကံ နိရတ္ထကံ သမ္ပဇ္ဇတီတိ အတ္ထော။
ဣဒါနိ တံ ဝဏ္ဏံ ဒဿေန္တော သေယျထာပိ, ဘန္တေတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ပဏ္ဍုကမ္ဗလေ နိက္ခိတ္တောတိ ဝိသဘာဂဝဏ္ဏေ ရတ္တကမ္ဗလေ ဌပိတော။ ဧဝံဝဏ္ဏော အတ္တာ ဟောတီတိ ဣဒံ သော သုဘကိဏှဒေဝလောကေ နိဗ္ဗတ္တက္ခန္ဓေ သန္ဓာယ – ‘‘အမှာကံ မတကာလေ အတ္တာ သုဘကိဏှဒေဝလောကေ ခန္ဓာ ဝိယ ဇောတေတီ’’တိ ဝဒတိ။
֍ ဋီ ၂၇၃။ အယံ ဣမေသံ ဥဘိန္နန္တိ သော ကိရ ယသ္မာ မဏိဿ ဗဟိ အာဘာ န နိစ္ဆရတိ, ခဇ္ဇောပနကဿ အင်္ဂုလဒွင်္ဂုလစတုရင်္ဂုလမတ္တံ နိစ္ဆရတိ, မဟာခဇ္ဇောပနကဿ ပန ခဠမဏ္ဍလမတ္တမ္ပိ နိစ္ဆရတိယေဝ, တသ္မာ ဧဝမာဟ။
ဝိဒ္ဓေတိ ဥဗ္ဗိဒ္ဓေ, မေဃဝိဂမေန ဒူရီဘူတေတိ အတ္ထော။ ဝိဂတဝလာဟကေတိ အပဂတမေဃေ။ ဒေဝေတိ အာကာသေ။ ဩသဓိတာရကာတိ သုက္ကတာရကာ။ သာ ဟိ ယသ္မာ တဿာ ဥဒယတော ပဋ္ဌာယ တေန သညာဏေန ဩသဓာနိ ဂဏှန္တိပိ ပိဝန္တိပိ, တသ္မာ ‘‘ဩသဓိတာရကာ’’တိ ဝုစ္စတိ။ အဘိဒေါ အဍ္ဎရတ္တသမယန္တိ အဘိန္နေ အဍ္ဎရတ္တသမယေ။ ဣမိနာ ဂဂနမဇ္ဈေ ဌိတစန္ဒံ ဒဿေတိ။ အဘိဒေါ မဇ္ဈနှိကေပိ ဧသေဝ နယော။
အတော ခေါတိ ယေ အနုဘောန္တိ, တေဟိ ဗဟုတရာ, ဗဟူ စေဝ ဗဟုတရာ စာတိ အတ္ထော။ အာဘာ နာနုဘောန္တီတိ ဩဘာသံ န ဝဠဉ္ဇန္တိ, အတ္တနော သရီရောဘာသေနေဝ အာလောကံ ဖရိတွာ ဝိဟရန္တိ။
֍ ဋီ ၂၇၄။ ဣဒါနိ ယသ္မာ သော ‘‘ဧကန္တသုခံ လောကံ ပုစ္ဆိဿာမီ’’တိ နိသိန္နော, ပုစ္ဆာမူဠှော ပန ဇာတော, တသ္မာ နံ ဘဂဝါ တံ ပုစ္ဆံ သရာပေန္တော ကိံ ပန, ဥဒါယိ, အတ္ထိ ဧကန္တသုခေါ လောကောတိအာဒိမာဟ။
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၈၉။)တတ္ထ အာကာရဝတီတိ ကာရဏဝတီ။ အညတရံ ဝါ ပန တပေါဂုဏန္တိ အစေလကပါဠိံ သန္ဓာယာဟ, သုရာပါနဝိရတီတိ အတ္ထော။
֍ ဋီ ၂၇၅။ ကတမာ ပန သာ, ဘန္တေ, အာကာရဝတီ ပဋိပဒါ ဧကန္တသုခဿာတိ ကသ္မာ ပုစ္ဆတိ? ဧဝံ ကိရဿ အဟောသိ – ‘‘မယံ သတ္တာနံ ဧကန္တသုခံ ဝဒါမ, ပဋိပဒံ ပန ကာလေန သုခံ ကာလေန ဒုက္ခံ ဝဒါမ။ ဧကန္တသုခဿ ခေါ ပန အတ္တနော ပဋိပဒါယပိ ဧကန္တသုခါယ ဘဝိတဗ္ဗံ။ အမှာကံ ကထာ အနိယျာနိကာ, သတ္ထု ကထာဝ နိယျာနိကာ’’တိ။ ဣဒါနိ သတ္ထာရံယေဝ ပုစ္ဆိတွာ ဇာနိဿာမီတိ တသ္မာ ပုစ္ဆတိ။
ဧတ္ထ မယံ အနဿာမာတိ ဧတသ္မိံ ကာရဏေ မယံ အနဿာမ။ ကသ္မာ ပန ဧဝမာဟံသု? တေ ကိရ ပုဗ္ဗေ ပဉ္စသု ဓမ္မေသု ပတိဋ္ဌာယ ကသိဏပရိကမ္မံ ကတွာ တတိယဇ္ဈာနံ နိဗ္ဗတ္တေတွာ အပရိဟီနဇ္ဈာနာ ကာလံ ကတွာ သုဘကိဏှေသု နိဗ္ဗတ္တန္တီတိ ဇာနန္တိ, ဂစ္ဆန္တေ ဂစ္ဆန္တေ ပန ကာလေ ကသိဏပရိကမ္မမ္ပိ န ဇာနိံသု, တတိယဇ္ဈာနမ္ပိ နိဗ္ဗတ္တေတုံ နာသက္ခိံသု။ ပဉ္စ ပုဗ္ဗဘာဂဓမ္မေ ပန ‘‘အာကာရဝတီ ပဋိပဒါ’’တိ ဥဂ္ဂဟေတွာ တတိယဇ္ဈာနံ ‘‘ဧကန္တသုခေါ လောကော’’တိ ဥဂ္ဂဏှိံသု။ တသ္မာ ဧဝမာဟံသု။ ဥတ္တရိတရန္တိ ဣတော ပဉ္စဟိ ဓမ္မေဟိ ဥတ္တရိတရံ ပဋိပဒံ ဝါ တတိယဇ္ဈာနတော ဥတ္တရိတရံ ဧကန္တသုခံ လောကံ ဝါ န ဇာနာမာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ အပ္ပသဒ္ဒေ ကတွာတိ ဧကပ္ပဟာရေနေဝ မဟာသဒ္ဒံ ကာတုံ အာရဒ္ဓေ နိဿဒ္ဒေ ကတွာ။
֍ ဋီ ၂၇၆။ သစ္ဆိကိရိယာဟေတူတိ ဧတ္ထ ဒွေ သစ္ဆိကိရိယာ ပဋိလာဘသစ္ဆိကိရိယာ စ ပစ္စက္ခသစ္ဆိကိရိယာ စ။ တတ္ထ တတိယဇ္ဈာနံ နိဗ္ဗတ္တေတွာ အပရိဟီနဇ္ဈာနော ကာလံ ကတွာ သုဘကိဏှလောကေ တေသံ ဒေဝါနံ သမာနာယုဝဏ္ဏော ဟုတွာ နိဗ္ဗတ္တတိ, အယံ ပဋိလာဘသစ္ဆိကိရိယာ နာမ။ စတုတ္ထဇ္ဈာနံ နိဗ္ဗတ္တေတွာ ဣဒ္ဓိဝိကုဗ္ဗနေန သုဘကိဏှလောကံ ဂန္တွာ တေဟိ ဒေဝေဟိ သဒ္ဓိံ သန္တိဋ္ဌတိ သလ္လပတိ သာကစ္ဆံ အာပဇ္ဇတိ, အယံ ပစ္စက္ခသစ္ဆိကိရိယာ နာမ။ တာသံ ဒွိန္နမ္ပိ တတိယဇ္ဈာနံ အာကာရဝတီ ပဋိပဒါ နာမ။ တဉှိ အနုပ္ပါဒေတွာ နေဝ သက္ကာ သုဘကိဏှလောကေ နိဗ္ဗတ္တိတုံ, န စတုတ္ထဇ္ဈာနံ ဥပ္ပါဒေတုံ။ ဣတိ ဒုဝိဓမ္ပေတံ သစ္ဆိကိရိယံ သန္ဓာယ – ‘‘ဧတဿ နူန, ဘန္တေ, ဧကန္တသုခဿ လောကဿ သစ္ဆိကိရိယာဟေတူ’’တိ အာဟ။
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၉၀။)֍ ဋီ ၂၇၇။ ဥဒဉ္စနိကောတိ ဥဒကဝါရကော။ အန္တရာယမကာသီတိ ယထာ ပဗ္ဗဇ္ဇံ န လဘတိ, ဧဝံ ဥပဒ္ဒုတမကာသိ ယထာ တံ ဥပနိဿယဝိပန္နံ။ အယံ ကိရ ကဿပဗုဒ္ဓကာလေ ပဗ္ဗဇိတွာ သမဏဓမ္မမကာသိ။ အထဿ ဧကော သဟာယကော ဘိက္ခု သာသနေ အနဘိရတော, ‘‘အာဝုသော, ဝိဗ္ဘမိဿာမီ’’တိ အာရောစေသိ။ သော တဿ ပတ္တစီဝရေ လောဘံ ဥပ္ပါဒေတွာ ဂိဟိဘာဝါယ ဝဏ္ဏံ အဘာသိ။ ဣတရော တဿ ပတ္တစီဝရံ ဒတွာ ဝိဗ္ဘမိ။ တေနဿ ကမ္မုနာ ဣဒါနိ ဘဂဝတော သမ္မုခါ ပဗ္ဗဇ္ဇာယ အန္တရာယော ဇာတော။ ဘဂဝတာ ပနဿ ပုရိမသုတ္တံ အတိရေကဘာဏဝါရမတ္တံ, ဣဒံ ဘာဏဝါရမတ္တန္တိ ဧတ္တကာယ တန္တိယာ ဓမ္မော ကထိတော, ဧကဒေသနာယပိ မဂ္ဂဖလပဋိဝေဓော န ဇာတော, အနာဂတေ ပနဿ ပစ္စယော ဘဝိဿတီတိ ဘဂဝါ ဓမ္မံ ဒေသေတိ။ အနာဂတေ ပစ္စယဘာဝဉ္စဿ ဒိသွာ ဘဂဝါ ဓရမာနော ဧကံ ဘိက္ခုမ္ပိ မေတ္တာဝိဟာရိမှိ ဧတဒဂ္ဂေ န ဌပေသိ။ ပဿတိ ဟိ ဘဂဝါ – ‘‘အနာဂတေ အယံ မမ သာသနေ ပဗ္ဗဇိတွာ မေတ္တာဝိဟာရီနံ အဂ္ဂေါ ဘဝိဿတီ’’တိ။
သော ဘဂဝတိ ပရိနိဗ္ဗုတေ ဓမ္မာသောကရာဇကာလေ ပါဋလိပုတ္တေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ ပဗ္ဗဇိတွာ အရဟတ္တပ္ပတ္တော အဿဂုတ္တတ္ထေရော နာမ ဟုတွာ မေတ္တာဝိဟာရီနံ အဂ္ဂေါ အဟောသိ။ ထေရဿ မေတ္တာနုဘာဝေန တိရစ္ဆာနဂတာပိ မေတ္တစိတ္တံ ပဋိလဘိံသု, ထေရော သကလဇမ္ဗုဒီပေ ဘိက္ခုသံဃဿ ဩဝါဒါစရိယော ဟုတွာ ဝတ္တနိသေနာသနေ အာဝသိ, တိံသယောဇနမတ္တာ အဋဝီ ဧကံ ပဓာနဃရံ အဟောသိ။ ထေရော အာကာသေ စမ္မခဏ္ဍံ ပတ္ထရိတွာ တတ္ထ နိသိန္နော ကမ္မဋ္ဌာနံ ကထေသိ။ ဂစ္ဆန္တေ ဂစ္ဆန္တေ ကာလေ ဘိက္ခာစာရမ္ပိ အဂန္တွာ ဝိဟာရေ နိသိန္နော ကမ္မဋ္ဌာနံ ကထေသိ, မနုဿာ ဝိဟာရမေဝ ဂန္တွာ ဒါနမဒံသု။ ဓမ္မာသောကရာဇာ ထေရဿ ဂုဏံ သုတွာ ဒဋ္ဌုကာမော တိက္ခတ္တုံ ပဟိဏိ။ ထေရော ဘိက္ခုသံဃဿ ဩဝါဒံ ဒမ္မီတိ ဧကဝါရမ္ပိ န ဂတောတိ။
ပပဉ္စသူဒနိယာ မဇ္ဈိမနိကာယဋ္ဌကထာယ
စူဠသကုလုဒါယိသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၉၁။)၁၀။ ဝေခနသသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၂၇၈။ ဧဝံ မေ သုတန္တိ ဝေခနသသုတ္တံ။ တတ္ထ ဝေခနသောတိ အယံ ကိရ သကုလုဒါယိဿ အာစရိယော, သော ‘‘သကုလုဒါယီ ပရိဗ္ဗာဇကော ပရမဝဏ္ဏပဉှေ ပရာဇိတော’’တိ သုတွာ ‘‘မယာ သော သာဓုကံ ဥဂ္ဂဟာပိတော, တေနာပိ သာဓုကံ ဥဂ္ဂဟိတံ, ကထံ နု ခေါ ပရာဇိတော, ဟန္ဒာဟံ သယံ ဂန္တွာ သမဏံ ဂေါတမံ ပရမဝဏ္ဏပဉှံ ပုစ္ဆိတွာ ဇာနိဿာမီ’’တိ ရာဇဂဟတော ပဉ္စစတ္တာလီသယောဇနံ သာဝတ္ထိံ ဂန္တွာ ယေန ဘဂဝါ, တေနုပသင်္ကမိ, ဥပသင်္ကမိတွာ ပန ဌိတကောဝ ဘဂဝတော သန္တိကေ ဥဒါနံ ဥဒါနေသိ။ တတ္ထ ပုရိမသဒိသံ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။
֍ ဋီ ၂၈၀။ ပဉ္စ ခေါ ဣမေတိ ကသ္မာ အာရဘိ? အဂါရိယောပိ ဧကစ္စော ကာမဂရုကော ကာမာဓိမုတ္တော ဟောတိ, ဧကစ္စော နေက္ခမ္မဂရုကော နေက္ခမ္မာဓိမုတ္တော ဟောတိ။ ပဗ္ဗဇိတောပိ စ ဧကစ္စော ကာမဂရုကော ကာမာဓိမုတ္တော ဟောတိ, ဧကစ္စော နေက္ခမ္မဂရုကော နေက္ခမ္မာဓိမုတ္တော ဟောတိ။ အယံ ပန ကာမဂရုကော ကာမာဓိမုတ္တော ဟောတိ။ သော ဣမာယ ကထာယ ကထိယမာနာယ အတ္တနော ကာမာဓိမုတ္တတ္တံ သလ္လက္ခေဿတိ, ဧဝမဿာယံ ဒေသနာ သပ္ပါယာ ဘဝိဿတီတိ ဣမံ ဒေသနံ အာရဘိ။ ကာမဂ္ဂသုခန္တိ နိဗ္ဗာနံ အဓိပ္ပေတံ။
֍ ဋီ ၂၈၁။ ပါပိတော ဘဝိဿတီတိ အဇာနနဘာဝံ ပါပိတော ဘဝိဿတိ။ နာမကံယေဝ သမ္ပဇ္ဇတီတိ နိရတ္ထကဝစနမတ္တမေဝ သမ္ပဇ္ဇတိ။ တိဋ္ဌတု ပုဗ္ဗန္တော တိဋ္ဌတု အပရန္တောတိ ယသ္မာ တုယှံ အတီတကထာယ အနုစ္ဆဝိကံ ပုဗ္ဗေနိဝါသဉာဏံ နတ္ထိ, အနာဂတကထာယ အနုစ္ဆဝိကံ ဒိဗ္ဗစက္ခုဉာဏံ နတ္ထိ, တသ္မာ ဥဘယမ္ပေတံ တိဋ္ဌတူတိ အာဟ။ သုတ္တဗန္ဓနေဟီတိ သုတ္တမယဗန္ဓနေဟိ။ တဿ ဟိ အာရက္ခတ္ထာယ ဟတ္ထပါဒေသု စေဝ ဂီဝါယ စ သုတ္တကာနိ ဗန္ဓန္တိ။ တာနိ သန္ဓာယေတံ ဝုတ္တံ။ မဟလ္လကကာလေ ပနဿ တာနိ သယံ ဝါ ပူတီနိ ဟုတွာ မုဉ္စန္တိ, ဆိန္ဒိတွာ ဝါ ဟရန္တိ။
ဧဝမေဝ ခေါတိ ဣမိနာ ဣဒံ ဒဿေတိ – ဒဟရဿ ကုမာရဿ သုတ္တဗန္ဓနာနံ အဇာနနကာလော ဝိယ အဝိဇ္ဇာယ ပုရိမာယ ကောဋိယာ အဇာနနံ, န ဟိ သက္ကာ အဝိဇ္ဇာယ ပုရိမကောဋိ ဉာတုံ, မောစနကာလေ ဇာနနသဒိသံ
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၉၂။)ပန အရဟတ္တမဂ္ဂေန အဝိဇ္ဇာဗန္ဓနဿ ပမောက္ခော ဇာတောတိ ဇာနနံ။ သေသံ သဗ္ဗတ္ထ ဥတ္တာနမေဝါတိ။
ပပဉ္စသူဒနိယာ မဇ္ဈိမနိကာယဋ္ဌကထာယ
ဝေခနသသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
တတိယဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၉၃။)၄။ ရာဇဝဂ္ဂေါ
၁။ ဃဋိကာရသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၂၈၂။ ဧဝံ မေ သုတန္တိ ဃဋိကာရသုတ္တံ။ တတ္ထ သိတံ ပါတွာကာသီတိ မဟာမဂ္ဂေန ဂစ္ဆန္တော အညတရံ ဘူမိပ္ပဒေသံ ဩလောကေတွာ – ‘‘အတ္ထိ နု ခေါ မယာ စရိယံ စရမာနေန ဣမသ္မိံ ဌာနေ နိဝုတ္ထပုဗ္ဗ’’န္တိ အာဝဇ္ဇန္တော အဒ္ဒသ – ‘‘ကဿပဗုဒ္ဓကာလေ ဣမသ္မိံ ဌာနေ ဝေဂဠိင်္ဂံ နာမ ဂါမနိဂမော အဟောသိ, အဟံ တဒါ ဇောတိပါလော နာမ မာဏဝေါ အဟောသိံ, မယှံ သဟာယော ဃဋိကာရော နာမ ကုမ္ဘကာရော အဟောသိ, တေန သဒ္ဓိံ မယာ ဣဓ ဧကံ သုကာရဏံ ကတံ, တံ ဘိက္ခုသံဃဿ အပါကဋံ ပဋိစ္ဆန္နံ, ဟန္ဒ နံ ဘိက္ခုသံဃဿ ပါကဋံ ကရောမီ’’တိ မဂ္ဂါ ဩက္ကမ္မ အညတရသ္မိံ ပဒေသေ ဌိတကောဝ သိတပါတုကမ္မမကာသိ, အဂ္ဂဂ္ဂဒန္တေ ဒဿေတွာ မန္ဒဟသိတံ ဟသိ။ ယထာ ဟိ လောကိယမနုဿာ ဥရံ ပဟရန္တာ – ‘‘ကုဟံ ကုဟ’’န္တိ ဟသန္တိ, န ဧဝံ ဗုဒ္ဓါ, ဗုဒ္ဓါနံ ပန ဟသိတံ ဟဋ္ဌပဟဋ္ဌာကာရမတ္တမေဝ ဟောတိ။
ဟသိတဉ္စ နာမေတံ တေရသဟိ သောမနဿသဟဂတစိတ္တေဟိ ဟောတိ။ တတ္ထ လောကိယမဟာဇနော အကုသလတော စတူဟိ, ကာမာဝစရကုသလတော စတူဟီတိ အဋ္ဌဟိ စိတ္တေဟိ ဟသတိ, သေက္ခာ အကုသလတော ဒိဋ္ဌိသမ္ပယုတ္တာနိ ဒွေ အပနေတွာ ဆဟိ စိတ္တေဟိ ဟသန္တိ, ခီဏာသဝါ စတူဟိ သဟေတုကကိရိယစိတ္တေဟိ ဧကေန အဟေတုကကိရိယစိတ္တေနာတိ ပဉ္စဟိ စိတ္တေဟိ ဟသန္တိ။ တေသုပိ ဗလဝါရမ္မဏေ အာပါထဂတေ ဒွီဟိ ဉာဏသမ္ပယုတ္တစိတ္တေဟိ ဟသန္တိ, ဒုဗ္ဗလာရမ္မဏေ ဒုဟေတုကစိတ္တဒွယေန စ အဟေတုကစိတ္တေန စာတိ တီဟိ စိတ္တေဟိ ဟသန္တိ။ ဣမသ္မိံ ပန ဌာနေ ကိရိယာဟေတုကမနောဝိညာဏဓာတုသောမနဿသဟဂတစိတ္တံ ဘဂဝတော ဟဋ္ဌပဟဋ္ဌာကာရမတ္တံ ဟသိတံ ဥပ္ပါဒေသိ။
တံ ပနေတံ ဟသိတံ ဧဝံ အပ္ပမတ္တကမ္ပိ ထေရဿ ပါကဋံ အဟောသိ။ ကထံ? တထာရူပေ ဟိ ကာလေ တထာဂတဿ စတူဟိ ဒါဌာဟိ စတုဒ္ဒီပိကမဟာမေဃမုခတော သတေရတာဝိဇ္ဇုလတာ ဝိယ ဝိရောစမာနာ မဟာတာလက္ခန္ဓပမာဏာ ရသ္မိဝဋ္ဋိယော ဥဋ္ဌဟိတွာ တိက္ခတ္တုံ သီသဝရံ ပဒက္ခိဏံ
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၉၄။)ကတွာ ဒါဌဂ္ဂေသုယေဝ အန္တရဓာယန္တိ။ တေန သညာဏေန အာယသ္မာ အာနန္ဒော ဘဂဝတော ပစ္ဆတော ဂစ္ဆမာနောပိ သိတပါတုဘာဝံ ဇာနာတိ။
ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝေါစာတိ – ‘‘ဧတ္ထ ကိရ ကဿပေါ ဘဂဝါ ဘိက္ခုသံဃံ ဩဝဒိ, စတုသစ္စပ္ပကာသနံ အကာသိ, ဘဂဝတောပိ ဧတ္ထ နိသီဒိတုံ ရုစိံ ဥပ္ပါဒေဿာမိ, ဧဝမယံ ဘူမိဘာဂေါ ဒွီဟိ ဗုဒ္ဓေဟိ ပရိဘုတ္တော ဘဝိဿတိ, မဟာဇနော ဂန္ဓမာလာဒီဟိ ပူဇေတွာ စေတိယဋ္ဌာနံ ကတွာ ပရိစရန္တော သဂ္ဂမဂ္ဂပရာယဏော ဘဝိဿတီ’’တိ စိန္တေတွာ ဧတံ ‘‘တေန ဟိ, ဘန္တေ,’’တိအာဒိဝစနံ အဝေါစ။
֍ ဋီ ၂၈၃။ မုဏ္ဍကေန သမဏကေနာတိ မုဏ္ဍံ မုဏ္ဍောတိ, သမဏံ ဝါ သမဏောတိ ဝတ္တုံ ဝဋ္ဋတိ, အယံ ပန အပရိပက္ကဉာဏတ္တာ ဗြာဟ္မဏကုလေ ဥဂ္ဂဟိတဝေါဟာရဝသေနေဝ ဟီဠေန္တော ဧဝမာဟ။ သောတ္တိသိနာနိန္တိ သိနာနတ္ထာယ ကတသောတ္တိံ။ သောတ္တိ နာမ ကုရုဝိန္ဒပါသာဏစုဏ္ဏာနိ လာခါယ ဗန္ဓိတွာ ကတဂုဠိကကလာပကာ ဝုစ္စတိ, ယံ သန္ဓာယ – ‘‘တေန ခေါ ပန သမယေန ဆဗ္ဗဂ္ဂိယာ ဘိက္ခူ ကုရုဝိန္ဒကသုတ္တိယာ နဟာယန္တီ’’တိ (စူဠဝ။ ၂၄၃) ဝုတ္တံ။ တံ ဥဘောသု အန္တေသု ဂဟေတွာ သရီရံ ဃံသန္တိ။ ဧဝံ သမ္မာတိ ယထာ ဧတရဟိပိ မနုဿာ ‘‘စေတိယဝန္ဒနာယ ဂစ္ဆာမ, ဓမ္မဿဝနတ္ထာယ ဂစ္ဆာမာ’’တိ ဝုတ္တာ ဥဿာဟံ န ကရောန္တိ, ‘‘နဋသမဇ္ဇာဒိဒဿနတ္ထာယ ဂစ္ဆာမာ’’တိ ဝုတ္တာ ပန ဧကဝစနေနေဝ သမ္ပဋိစ္ဆန္တိ, တထေဝ သိနှာယိတုန္တိ ဝုတ္တေ ဧကဝစနေန သမ္ပဋိစ္ဆန္တော ဧဝမာဟ။
֍ ဋီ ၂၈၄။ ဇောတိပါလံ မာဏဝံ အာမန္တေသီတိ ဧကပဿေ အရိယပရိဟာရေန ပဌမတရံ နှာယိတွာ ပစ္စုတ္တရိတွာ ဌိတော တဿ မဟန္တေန ဣဿရိယပရိဟာရေန နှာယန္တဿ နှာနပရိယောသာနံ အာဂမေတွာ တံ နိဝတ္ထနိဝါသနံ ကေသေ ဝေါဒကေ ကုရုမာနံ အာမန္တေသိ။ အယန္တိ အာသန္နတ္တာ ဒဿေန္တော အာဟ။ ဩဝဋ္ဋိကံ ဝိနိဝဋ္ဌေတွာတိ နာဂဗလော ဗောဓိသတ္တော ‘‘အပေဟိ သမ္မာ’’တိ ဤသကံ ပရိဝတ္တမာနောဝ တေန ဂဟိတဂဟဏံ ဝိဿဇ္ဇာပေတွာတိ အတ္ထော။ ကေသေသု ပရာမသိတွာ ဧတဒဝေါစာတိ သော ကိရ စိန္တေသိ – ‘‘အယံ ဇောတိပါလော ပညဝါ, သကိံ ဒဿနံ လဘမာနော တထာဂတဿ ဒဿနေပိ ပသီဒိဿတိ, ဓမ္မကထာယပိ ပသီဒိဿတိ, ပသန္နော စ ပသန္နာကာရံ ကာတုံ သက္ခိဿတိ, မိတ္တာ နာမ ဧတဒတ္ထံ ဟောန္တိ, ယံကိဉ္စိ ကတွာ မမ သဟာယံ ဂဟေတွာ ဒသဗလဿ သန္တိကံ ဂမိဿာမီ’’တိ။ တသ္မာ နံ ကေသေသု ပရာမသိတွာ ဧတဒဝေါစ။
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၉၅။)ဣတ္တရဇစ္စောတိ အညဇာတိကော, မယာ သဒ္ဓိံ အသမာနဇာတိကော, လာမကဇာတိကောတိ အတ္ထော။ န ဝတိဒန္တိ ဣဒံ အမှာကံ ဂမနံ န ဝတ ဩရကံ ဘဝိဿတိ န ခုဒ္ဒကံ, မဟန္တံ ဘဝိဿတိ။ အယဉှိ န အတ္တနော ထာမေန ဂဏှိ, သတ္ထု ထာမေန ဂဏှီတိ ဂဟဏသ္မိံယေဝ နိဋ္ဌံ အဂမာသိ။ ယာဝတာဒေါဟိပီတိ ဧတ္ထ ဒေါကာရဟိကာရပိကာရာ နိပါတာ, ယာဝတုပရိမန္တိ အတ္ထော။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ‘‘ဝါစာယ အာလပနံ ဩဝဋ္ဋိကာယ ဂဟဏဉ္စ အတိက္ကမိတွာ ယာဝ ကေသဂ္ဂဟဏမ္ပိ တတ္ထ ဂမနတ္ထံ ပယောဂေါ ကတ္တဗ္ဗော’’တိ။
֍ ဋီ ၂၈၅။ ဓမ္မိယာ ကထာယာတိ ဣဓ သတိပဋိလာဘတ္ထာယ ပုဗ္ဗေနိဝါသပဋိသံယုတ္တာ ဓမ္မီ ကထာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ တဿ ဟိ ဘဂဝါ, – ‘‘ဇောတိပါလ, တွံ န လာမကဋ္ဌာနံ ဩတိဏ္ဏသတ္တော, မဟာဗောဓိပလ္လင်္ကေ ပန သဗ္ဗညုတညာဏံ ပတ္ထေတွာ ဩတိဏ္ဏောသိ, တာဒိသဿ နာမ ပမာဒဝိဟာရော န ယုတ္တော’’တိအာဒိနာ နယေန သတိပဋိလာဘာယ ဓမ္မံ ကထေသိ။ ပရသမုဒ္ဒဝါသီထေရာ ပန ဝဒန္တိ – ‘‘ဇောတိပါလ, ယထာ အဟံ ဒသပါရမိယော ပူရေတွာ သဗ္ဗညုတညာဏံ ပဋိဝိဇ္ဈိတွာ ဝီသတိသဟဿဘိက္ခုပရိဝါရော လောကေ ဝိစရာမိ, ဧဝမေဝံ တွမ္ပိ ဒသပါရမိယော ပူရေတွာ သဗ္ဗညုတညာဏံ ပဋိဝိဇ္ဈိတွာ သမဏဂဏပရိဝါရော လောကေ ဝိစရိဿသိ။ ဧဝရူပေန နာမ တယာ ပမာဒံ အာပဇ္ဇိတုံ န ယုတ္တ’’န္တိ ယထာဿ ပဗ္ဗဇ္ဇာယ စိတ္တံ နမတိ, ဧဝံ ကာမေသု အာဒီနဝံ နေက္ခမ္မေ စ အာနိသံသံ ကထေသီတိ။
֍ ဋီ ၂၈၆။ အလတ္ထ ခေါ, အာနန္ဒ,…ပေ… ပဗ္ဗဇ္ဇံ အလတ္ထ ဥပသမ္ပဒန္တိ ပဗ္ဗဇိတွာ ကိမကာသိ? ယံ ဗောဓိသတ္တေဟိ ကတ္တဗ္ဗံ။ ဗောဓိသတ္တာ ဟိ ဗုဒ္ဓါနံ သမ္မုခေ ပဗ္ဗဇန္တိ။ ပဗ္ဗဇိတွာ စ ပန ဣတ္တရသတ္တာ ဝိယ ပတိတသိင်္ဂါ န ဟောန္တိ, စတုပါရိသုဒ္ဓိသီလေ ပန သုပတိဋ္ဌာယ တေပိဋကံ ဗုဒ္ဓဝစနံ ဥဂ္ဂဏှိတွာ တေရသ ဓုတင်္ဂါနိ သမာဒါယ အရညံ ပဝိသိတွာ ဂတပစ္စာဂတဝတ္တံ ပူရယမာနာ သမဏဓမ္မံ ကရောန္တာ ဝိပဿနံ ဝဍ္ဎေတွာ ယာဝ အနုလောမဉာဏံ အာဟစ္စ တိဋ္ဌန္တိ, မဂ္ဂဖလတ္ထံ ဝါယာမံ န ကရောန္တိ။ ဇောတိပါလောပိ တထေဝ အကာသိ။
֍ ဋီ ၂၈၇။ အဍ္ဎမာသုပသမ္ပန္နေတိ ကုလဒါရကဉှိ ပဗ္ဗာဇေတွာ အဍ္ဎမာသမ္ပိ အဝသိတွာ ဂတေ မာတာပိတူနံ သောကော န ဝူပသမ္မတိ, သောပိ
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၉၆။)ပတ္တစီဝရဂ္ဂဟဏံ န ဇာနာတိ, ဒဟရဘိက္ခုသာမဏေရေဟိ သဒ္ဓိံ ဝိဿာသော န ဥပ္ပဇ္ဇတိ, ထေရေဟိ သဒ္ဓိံ သိနေဟော န ပတိဋ္ဌာတိ, ဂတဂတဋ္ဌာနေ အနဘိရတိ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ဧတ္တကံ ပန ကာလံ နိဝါသေ သတိ မာတာပိတရော ပဿိတုံ လဘန္တိ။ တေန တေသံ သောကော တနုဘာဝံ ဂစ္ဆတိ, ပတ္တစီဝရဂ္ဂဟဏံ ဇာနာတိ, သာမဏေရဒဟရဘိက္ခူဟိ သဒ္ဓိံ ဝိဿာသော ဇာယတိ, ထေရေဟိ သဒ္ဓိံ သိနေဟော ပတိဋ္ဌာတိ, ဂတဂတဋ္ဌာနေ အဘိရမတိ, န ဥက္ကဏ္ဌတိ။ တသ္မာ ဧတ္တကံ ဝသိတုံ ဝဋ္ဋတီတိ အဍ္ဎမာသံ ဝသိတွာ ပက္ကာမိ။
ပဏ္ဍုပုဋကဿ သာလိနောတိ ပုဋကေ ကတွာ သုက္ခာပိတဿ ရတ္တသာလိနော။ တဿ ကိရ သာလိနော ဝပ္ပကာလတော ပဋ္ဌာယ အယံ ပရိဟာရော – ကေဒါရာ သုပရိကမ္မကတာ ဟောန္တိ, တတ္ထ ဗီဇာနိ ပတိဋ္ဌာပေတွာ ဂန္ဓောဒကေန သိဉ္စိံသု, ဝပ္ပကာလေ ဝိတာနံ ဝိယ ဥပရိ ဝတ္ထကိလဉ္ဇံ ဗန္ဓိတွာ ပရိပက္ကကာလေ ဝီဟိသီသာနိ ဆိန္ဒိတွာ မုဋ္ဌိမတ္တေ ပုဋကေ ကတွာ ယောတ္တဗဒ္ဓေ ဝေဟာသံယေဝ သုက္ခာပေတွာ ဂန္ဓစုဏ္ဏာနိ အတ္ထရိတွာ ကောဋ္ဌကေသု ပူရေတွာ တတိယေ ဝဿေ ဝိဝရိံသု။ ဧဝံ တိဝဿံ ပရိဝုတ္ထဿ သုဂန္ဓရတ္တသာလိနော အပဂတကာဠကေ သုပရိသုဒ္ဓေ တဏ္ဍုလေ ဂဟေတွာ ခဇ္ဇကဝိကတိမ္ပိ ဘတ္တမ္ပိ ပဋိယာဒိယိံသု။ တံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ ပဏီတံ ခါဒနီယံ ဘောဇနီယံ…ပေ… ကာလံ အာရောစာပေသီတိ။
֍ ဋီ ၂၈၈။ အဓိဝုဋ္ဌော မေတိ ကိံ သန္ဓာယ ဝဒတိ? ဝေဂဠိင်္ဂတော နိက္ခမနကာလေ ဃဋိကာရော အတ္တနော သန္တိကေ ဝဿာဝါသံ ဝသနတ္ထာယ ပဋိညံ အဂ္ဂဟေသိ, တံ သန္ဓာယ ဝဒတိ။ အဟုဒေဝ အညထတ္တံ အဟု ဒေါမနဿန္တိ တေမာသံ ဒါနံ ဒါတုံ, ဓမ္မဉ္စ သောတုံ, ဣမိနာ စ နိယာမေန ဝီသတိ ဘိက္ခုသဟဿာနိ ပဋိဇဂ္ဂိတုံ နာလတ္ထန္တိ အလာဘံ အာရဗ္ဘ စိတ္တညထတ္တံ စိတ္တဒေါမနဿံ အဟောသိ, န တထာဂတံ အာရဗ္ဘ။ ကသ္မာ? သောတာပန္နတ္တာ။ သော ကိရ ပုဗ္ဗေ ဗြာဟ္မဏဘတ္တော အဟောသိ။ အထေကသ္မိံ သမယေ ပစ္စန္တေ ကုပိတေ ဝူပသမနတ္ထံ ဂစ္ဆန္တော ဥရစ္ဆဒံ နာမ ဓီတရမာဟ – ‘‘အမ္မ အမှာကံ ဒေဝေ မာ ပမဇ္ဇီ’’တိ။ ဗြာဟ္မဏာ တံ ရာဇဓီတရံ ဒိသွာ ဝိသညိနော အဟေသုံ။ ကေ ဣမေ စာတိ ဝုတ္တေ တုမှာကံ ဘူမိဒေဝါတိ။ ဘူမိဒေဝါ နာမ ဧဝရူပါ ဟောန္တီတိ နိဋ္ဌုဘိတွာ ပါသာဒံ အဘိရုဟိ။ သာ ဧကဒိဝသံ ဝီထိံ ဩလောကေန္တီ ဌိတာ ကဿပဿ ဘဂဝတော အဂ္ဂသာဝကံ ဒိသွာ
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၉၇။)ပက္ကောသာပေတွာ ပိဏ္ဍပါတံ ဒတွာ အနုမောဒနံ သုဏမာနာယေဝ သောတာပန္နာ ဟုတွာ ‘‘အညေပိ ဘိက္ခူ အတ္ထီ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘သတ္ထာ ဝီသတိယာ ဘိက္ခုသဟဿေဟိ သဒ္ဓိံ ဣသိပတနေ ဝသတီ’’တိ စ သုတွာ နိမန္တေတွာ ဒါနံ အဒါသိ။
ရာဇာ ပစ္စန္တံ ဝူပသမေတွာ အာဂတော။ အထ နံ ပဌမတရမေဝ ဗြာဟ္မဏာ အာဂန္တွာ ဓီတု အဝဏ္ဏံ ဝတွာ ပရိဘိန္ဒိံသု။ ရာဇာ ပန ဓီတု ဇာတကာလေယေဝ ဝရံ အဒါသိ။ တဿာ ‘‘သတ္တ ဒိဝသာနိ ရဇ္ဇံ ဒါတဗ္ဗ’’န္တိ ဝရံ ဂဏှိံသု။ အထဿာ ရာဇာ သတ္တ ဒိဝသာနိ ရဇ္ဇံ နိယျာတေသိ။ သာ သတ္ထာရံ ဘောဇယမာနာ ရာဇာနံ ပက္ကောသာပေတွာ ဗဟိသာဏိယံ နိသီဒါပေသိ။ ရာဇာ သတ္ထု အနုမောဒနံ သုတွာဝ သောတာပန္နော ဇာတော။ သောတာပန္နဿ စ နာမ တထာဂတံ အာရဗ္ဘ အာဃာတော နတ္ထိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘န တထာဂတံ အာရဗ္ဘာ’’တိ။
ယံ ဣစ္ဆတိ တံ ဟရတူတိ သော ကိရ ဘာဇနာနိ ပစိတွာ ကယဝိက္ကယံ န ကရောတိ, ဧဝံ ပန ဝတွာ ဒါရုတ္ထာယ ဝါ မတ္တိကတ္ထာယ ဝါ ပလာလတ္ထာယ ဝါ အရညံ ဂစ္ဆတိ။ မဟာဇနာ ‘‘ဃဋိကာရေန ဘာဇနာနိ ပက္ကာနီ’’တိ သုတွာ ပရိသုဒ္ဓတဏ္ဍုလလောဏဒဓိတေလဖာဏိတာဒီနိ ဂဟေတွာ အာဂစ္ဆန္တိ။ သစေ ဘာဇနံ မဟဂ္ဃံ ဟောတိ, မူလံ အပ္ပံ, ယံ ဝါ တံ ဝါ ဒတွာ ဂဏှာမာတိ တံ န ဂဏှန္တိ။ ဓမ္မိကော ဝါဏိဇော မာတာပိတရော ပဋိဇဂ္ဂတိ, သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓံ ဥပဋ္ဌဟတိ, ဗဟု နော အကုသလံ ဘဝိဿတီတိ ပုန ဂန္တွာ မူလံ အာဟရန္တိ။ သစေ ပန ဘာဇနံ အပ္ပဂ္ဃံ ဟောတိ, အာဘတံ မူလံ ဗဟု, ဓမ္မိကော ဝါဏိဇော, အမှာကံ ပုညံ ဘဝိဿတီတိ ယထာဘတံ ဃရသာမိကာ ဝိယ သာဓုကံ ပဋိသာမေတွာ ဂစ္ဆန္တိ။ ဧဝံဂုဏော ပန ကသ္မာ န ပဗ္ဗဇတီတိ။ ရညော ဝစနပထံ ပစ္ဆိန္ဒန္တော အန္ဓေ ဇိဏ္ဏေ မာတာပိတရော ပေါသေတီတိ အာဟ။
֍ ဋီ ၂၈၉။ ကော နု ခေါတိ ကုဟိံ နု ခေါ။ ကုမ္ဘိယာတိ ဥက္ခလိတော။ ပရိယောဂါတိ သူပဘာဇနတော။ ပရိဘုဉ္ဇာတိ ဘုဉ္ဇ။ ကသ္မာ ပနေတေ ဧဝံ ဝဒန္တိ? ဃဋိကာရော ကိရ ဘတ္တံ ပစိတွာ သူပံ သမ္ပာဒေတွာ မာတာပိတရော ဘောဇေတွာ သယမ္ပိ ဘုဉ္ဇိတွာ ဘဂဝတော ဝဍ္ဎမာနကံ ဘတ္တသူပံ ပဋ္ဌပေတွာ အာသနံ ပညပေတွာ အာဓာရကံ ဥပဋ္ဌပေတွာ ဥဒကံ ပစ္စုပဋ္ဌပေတွာ မာတာပိတူနံ သညံ ဒတွာ အရညံ ဂစ္ဆတိ။ တသ္မာ ဧဝံ ဝဒန္တိ။
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၉၈။)အဘိဝိဿတ္ထောတိ အတိဝိဿတ္ထော။ ပီတိသုခံ န ဝိဇဟတီတိ န နိရန္တရံ ဝိဇဟတိ, အထ ခေါ ရတ္တိဘာဂေ ဝါ ဒိဝသဘာဂေ ဝါ ဂါမေ ဝါ အရညေ ဝါ ယသ္မိံ ယသ္မိံ ခဏေ – ‘‘သဒေဝကေ နာမ လောကေ အဂ္ဂပုဂ္ဂလော မယှံ ဂေဟံ ပဝိသိတွာ သဟတ္ထေန အာမိသံ ဂဟေတွာ ပရိဘုဉ္ဇတိ, လာဘာ ဝတ မေ’’တိ အနုဿရတိ, တသ္မိံ တသ္မိံ ခဏေ ပဉ္စဝဏ္ဏာ ပီတိ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ တံ သန္ဓာယ ဧဝံ ဝုတ္တံ။
֍ ဋီ ၂၉၀။ ကဠောပိယာတိ ပစ္ဆိတော။ ကိံ ပန ဘဂဝါ ဧဝမကာသီတိ။ ပစ္စယော ဓမ္မိကော, ဘိက္ခူနံ ပတ္တေ ဘတ္တသဒိသော, တသ္မာ ဧဝမကာသိ။ သိက္ခာပဒပညတ္တိပိ စ သာဝကာနံယေဝ ဟောတိ, ဗုဒ္ဓါနံ သိက္ခာပဒဝေလာ နာမ နတ္ထိ။ ယထာ ဟိ ရညော ဥယျာနေ ပုပ္ဖဖလာနိ ဟောန္တိ, အညေသံ တာနိ ဂဏှန္တာနံ နိဂ္ဂဟံ ကရောန္တိ, ရာဇာ ယထာရုစိယာ ပရိဘုဉ္ဇတိ, ဧဝံသမ္ပဒမေတံ။ ပရသမုဒ္ဒဝါသီထေရာ ပန ‘‘ဒေဝတာ ကိရ ပဋိဂ္ဂဟေတွာ အဒံသူ’’တိ ဝဒန္တိ။
֍ ဋီ ၂၉၁။ ဟရထ, ဘန္တေ, ဟရထ ဘဒြမုခါတိ အမှာကံ ပုတ္တော ‘‘ကုဟိံ ဂတောသီ’’တိ ဝုတ္တေ – ‘‘ဒသဗလဿ သန္တိက’’န္တိ ဝဒတိ, ကုဟိံ နု ခေါ ဂစ္ဆတိ, သတ္ထု ဝသနဋ္ဌာနဿ ဩဝဿကဘာဝမ္ပိ န ဇာနာတီတိ ပုတ္တေ အပရာဓသညိနော ဂဟဏေ တုဋ္ဌစိတ္တာ ဧဝမာဟံသု။
တေမာသံ အာကာသစ္ဆဒနံ အဋ္ဌာသီတိ ဘဂဝါ ကိရ စတုန္နံ ဝဿိကာနံ မာသာနံ ဧကံ မာသံ အတိက္ကမိတွာ တိဏံ အာဟရာပေသိ, တသ္မာ ဧဝမာဟ။ အယံ ပနေတ္ထ ပဒတ္ထော – အာကာသံ ဆဒနမဿာတိ အာကာသစ္ဆဒနံ။ န ဒေဝေါတိဝဿီတိ ကေဝလံ နာတိဝဿိ, ယထာ ပနေတ္ထ ပကတိယာ စ နိဗ္ဗကောသဿ ဥဒကပါတဋ္ဌာနဗ္ဘန္တရေ ဧကမ္ပိ ဥဒကဗိန္ဒု နာတိဝဿိ, ဧဝံ ဃနဆဒနဂေဟဗ္ဘန္တရေ ဝိယ န ဝါတာတပါပိ အာဗာဓံ အကံသု, ပကတိယာ ဥတုဖရဏမေဝ အဟောသိ။ အပရဘာဂေ တသ္မိံ နိဂမေ ဆဍ္ဍိတေပိ တံ ဌာနံ အနောဝဿကမေဝ အဟောသိ။ မနုဿာ ကမ္မံ ကရောန္တာ ဒေဝေ ဝဿန္တေ တတ္ထ သာဋကေ ဌပေတွာ ကမ္မံ ကရောန္တိ။ ယာဝ ကပ္ပုဋ္ဌာနာ တံ ဌာနံ တာဒိသမေဝ ဘဝိဿတိ။ တဉ္စ ခေါ ပန န တထာဂတဿ ဣဒ္ဓါနုဘာဝေန, တေသံယေဝ ပန ဂုဏသမ္ပတ္တိယာ။ တေသဉှိ – ‘‘သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေါ ကတ္ထ န လဘေယျ, အမှာကံ နာမ ဒွိန္နံ အန္ဓကာနံ နိဝေသနံ ဥတ္တိဏံ ကာရေသီ’’တိ န တပ္ပစ္စယာ ဒေါမနဿံ ဥဒပါဒိ – ‘‘သဒေဝကေ လောကေ အဂ္ဂပုဂ္ဂလော
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၁၉၉။)အမှာကံ နိဝေသနာ တိဏံ အာဟရာပေတွာ ဂန္ဓကုဋိံ ဆာဒါပေသီ’’တိ ပန တေသံ အနပ္ပကံ ဗလဝသောမနဿံ ဥဒပါဒိ။ ဣတိ တေသံယေဝ ဂုဏသမ္ပတ္တိယာ ဣဒံ ပါဋိဟာရိယံ ဇာတန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။
֍ ဋီ ၂၉၂။ တဏ္ဍုလဝါဟသတာနီတိ ဧတ္ထ ဒွေ သကဋာနိ ဧကော ဝါဟောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ တဒုပိယဉ္စ သူပေယျန္တိ သူပတ္ထာယ တဒနုရူပံ တေလဖာဏိတာဒိံ။ ဝီသတိဘိက္ခုသဟဿဿ တေမာသတ္ထာယ ဘတ္တံ ဘဝိဿတီတိ ကိရ သညာယ ရာဇာ ဧတ္တကံ ပေသေသိ။ အလံ မေ ရညောဝ ဟောတူတိ ကသ္မာ ပဋိက္ခိပိ? အဓိဂတအပ္ပိစ္ဆတာယ။ ဧဝံ ကိရဿ အဟောသိ – ‘‘နာဟံ ရညာ ဒိဋ္ဌပုဗ္ဗော, ကထံ နု ခေါ ပေသေသီ’’တိ။ တတော စိန္တေသိ – ‘‘သတ္ထာ ဗာရာဏသိံ ဂတော, အဒ္ဓါ သော ရညော ဝဿာဝါသံ ယာစိယမာနော မယှံ ပဋိညာတဘာဝံ အာရောစေတွာ မမ ဂုဏကထံ ကထေသိ, ဂုဏကထာယ လဒ္ဓလာဘော ပန နဋေန နစ္စိတွာ လဒ္ဓံ ဝိယ ဂါယကေန ဂါယိတွာ လဒ္ဓံ ဝိယ စ ဟောတိ။ ကိံ မယှံ ဣမိနာ, ကမ္မံ ကတွာ ဥပ္ပန္နေန မာတာပိတူနမ္ပိ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿပိ ဥပဋ္ဌာနံ သက္ကာ ကာတု’’န္တိ။ သေသံ သဗ္ဗတ္ထ ဥတ္တာနမေဝါတိ။
ပပဉ္စသူဒနိယာ မဇ္ဈိမနိကာယဋ္ဌကထာယ
ဃဋိကာရသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၂။ ရဋ္ဌပါလသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၂၉၃။ ဧဝံ မေ သုတန္တိ ရဋ္ဌပါလသုတ္တံ။ တတ္ထ ထုလ္လကောဋ္ဌိကန္တိ ထုလ္လကောဋ္ဌံ ပရိပုဏ္ဏကောဋ္ဌာဂါရံ။ သော ကိရ ဇနပဒေါ နိစ္စသဿော သဒါ ဗီဇဘဏ္ဍံ နိက္ခမတိ, ခလဘဏ္ဍံ ပဝိသတိ။ တေန တသ္မိံ နိဂမေ ကောဋ္ဌာ နိစ္စပူရာဝ ဟောန္တိ။ တသ္မာ သော ထုလ္လကောဋ္ဌိကန္တေဝ သင်္ခံ ဂတော။
֍ ဋီ ၂၉၄။ ရဋ္ဌပါလောတိ ကသ္မာ ရဋ္ဌပါလော? ဘိန္နံ ရဋ္ဌံ သန္ဓာရေတုံ ပါလေတုံ သမတ္ထောတိ ရဋ္ဌပါလော။ ကဒါ ပနဿေတံ နာမံ ဥပ္ပန္နန္တိ။ ပဒုမုတ္တရသမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓကာလေ။ ဣတော ဟိ ပုဗ္ဗေ သတသဟဿကပ္ပမတ္ထကေ ဝဿသတသဟဿာယုကေသု မနုဿေသု ပဒုမုတ္တရော နာမ သတ္ထာ ဥပ္ပဇ္ဇိတွာ
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၀၀။)ဘိက္ခုသတသဟဿပရိဝါရော လောကဟိတာယ စာရိကံ စရိ, ယံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ –
‘‘နဂရံ ဟံသဝတီ နာမ, အာနန္ဒော နာမ ခတ္တိယော၊
သုဇာတာ နာမ ဇနိကာ, ပဒုမုတ္တရဿ သတ္ထုနော’’တိ။ (ဗု။ ဝံ။ ၁၂။၁၉)၊
ပဒုမုတ္တရေ ပန အနုပ္ပန္နေ ဧဝ ဟံသဝတိယာ ဒွေ ကုဋုမ္ဗိကာ သဒ္ဓါ ပသန္နာ ကပဏဒ္ဓိကယာစကာဒီနံ ဒါနံ ပဋ္ဌပယိံသု။ တဒါ ပဗ္ဗတဝါသိနော ပဉ္စသတာ တာပသာ ဟံသဝတိံ အနုပ္ပတ္တာ။ တေ ဒွေပိ ဇနာ တာပသဂဏံ မဇ္ဈေ ဘိန္ဒိတွာ ဥပဋ္ဌဟိံသု။ တာပသာ ကိဉ္စိကာလံ ဝသိတွာ ပဗ္ဗတပါဒမေဝ ဂတာ။ ဒွေ သံဃတ္ထေရာ ဩဟီယိံသု။ တဒါ တေသံ တေ ယာဝဇီဝံ ဥပဋ္ဌာနံ အကံသု။ တာပသေသု ဘုဉ္ဇိတွာ အနုမောဒနံ ကရောန္တေသု ဧကော သက္ကဘဝနဿ ဝဏ္ဏံ ကထေသိ, ဧကော ဘူမိန္ဓရနာဂရာဇဘဝနဿ။
ကုဋုမ္ဗိကေသု ဧကော သက္ကဘဝနံ ပတ္ထနံ ကတွာ သက္ကော ဟုတွာ နိဗ္ဗတ္တော, ဧကော နာဂဘဝနေ ပါလိတနာဂရာဇာ နာမ။ တံ သက္ကော အတ္တနော ဥပဋ္ဌာနံ အာဂတံ ဒိသွာ နာဂယောနိယံ အဘိရမသီတိ ပုစ္ဆိ။ သော နာဘိရမာမီတိ အာဟ။ တေန ဟိ ပဒုမုတ္တရဿ ဘဂဝတော ဒါနံ ဒတွာ ဣမသ္မိံ ဌာနေ ပတ္ထနံ ကရောဟိ, ဥဘော သုခံ ဝသိဿာမာတိ။ နာဂရာဇာ သတ္ထာရံ နိမန္တေတွာ ဘိက္ခုသတသဟဿပရိဝါရဿ ဘဂဝတော သတ္တာဟံ မဟာဒါနံ ဒဒမာနော ပဒုမုတ္တရဿ ဒသဗလဿ ပုတ္တံ ဥပရေဝတံ နာမ သာမဏေရံ ဒိသွာ သတ္တမေ ဒိဝသေ ဗုဒ္ဓပ္ပမုခဿ သံဃဿ ဒိဗ္ဗဝတ္ထာနိ ဒတွာ သာမဏေရဿ ဌာနန္တရံ ပတ္ထေသိ။ ဘဂဝါ အနာဂတံ ဩလောကေတွာ – ‘‘အနာဂတေ ဂေါတမဿ နာမ ဗုဒ္ဓဿ ပုတ္တော ရာဟုလကုမာရော ဘဝိဿတီ’’တိ ဒိသွာ ‘‘သမိဇ္ဈိဿတိ တေ ပတ္ထနာ’’တိ ကထေသိ။ နာဂရာဇာ တမတ္ထံ သက္ကဿ ကထေသိ။ သက္ကော တဿ ဝစနံ သုတွာ တထေဝ သတ္တာဟံ ဒါနံ ဒတွာ ဘိန္နံ ရဋ္ဌံ သန္ဓာရေတုံ ပါလေတုံ သမတ္ထကုလေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ သဒ္ဓါပဗ္ဗဇိတံ ရဋ္ဌပါလံ နာမ ကုလပုတ္တံ ဒိသွာ – ‘‘အဟမ္ပိ အနာဂတေ လောကသ္မိံ တုမှာဒိသေ ဗုဒ္ဓေ ဥပ္ပန္နေ ဘိန္နံ ရဋ္ဌံ သန္ဓာရေတုံ ပါလေတုံ သမတ္ထကုလေ နိဗ္ဗတ္တိတွာ အယံ ကုလပုတ္တော ဝိယ သဒ္ဓါပဗ္ဗဇိတော ရဋ္ဌပါလော နာမ ဘဝေယျ’’န္တိ ပတ္ထနမကာသိ။ သတ္ထာ သမိဇ္ဈနကဘာဝံ ဉတွာ ဣမံ ဂါထမာဟ –
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၀၁။)‘‘သရာဇိကံ စာတုဝဏ္ဏံ, ပေါသေတုံ ယံ ပဟောဿတိ၊
ရဋ္ဌပါလကုလံ နာမ, တတ္ထ ဇာယိဿတေ အယ’’န္တိ။ –
ဧဝံ ပဒုမုတ္တရသမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓကာလေ တဿေတံ နာမံ ဥပ္ပန္နန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။
ဧတဒဟောသီတိ ကိံ အဟောသိ? ယထာ ယထာ ခေါတိအာဒိ။ တတြာယံ သင်္ခေပကထာ – အဟံ ခေါ ယေန ယေန ကာရဏေန ဘဂဝတာ ဓမ္မံ ဒေသိတံ အာဇာနာမိ, တေန တေန မေ ဥပပရိက္ခတော ဧဝံ ဟောတိ – ‘‘ယဒေတံ သိက္ခတ္တယဗြဟ္မစရိယံ ဧကဒိဝသမ္ပိ အခဏ္ဍံ ကတွာ စရိမကစိတ္တံ ပါပေတဗ္ဗတာယ ဧကန္တပရိပုဏ္ဏံ စရိတဗ္ဗံ, ဧကဒိဝသမ္ပိ စ ကိလေသမလေန အမလီနံ ကတွာ စရိမကစိတ္တံ ပါပေတဗ္ဗတာယ ဧကန္တပရိသုဒ္ဓံ, သင်္ခလိခိတံ ဝိလိခိတသင်္ခသဒိသံ ဓောတသင်္ခသပ္ပဋိဘာဂံ ကတွာ စရိတဗ္ဗံ, နယိဒံ သုကရံ အဂါရံ အဇ္ဈာဝသတာ အဂါရမဇ္ဈေ ဝသန္တေန ဧကန္တပရိပုဏ္ဏံ…ပေ… စရိတုံ, ယံနူနာဟံ ကေသဉ္စ မဿုဉ္စ ဩဟာရေတွာ ကာသာယရသပီတတာယ ကာသာယာနိ ဗြဟ္မစရိယံ စရန္တာနံ အနုစ္ဆဝိကာနိ ဝတ္ထာနိ အစ္ဆာဒေတွာ အဂါရသ္မာ နိက္ခမိတွာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇေယျ’’န္တိ။
အစိရပက္ကန္တေသု ထုလ္လကောဋ္ဌိကေသု ဗြာဟ္မဏဂဟပတိကေသု ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမီတိ ရဋ္ဌပါလော အနုဋ္ဌိတေသု တေသု န ဘဂဝန္တံ ပဗ္ဗဇ္ဇံ ယာစိ။ ကသ္မာ? တတ္ထဿ ဗဟူ ဉာတိသာလောဟိတာ မိတ္တာမစ္စာ သန္တိ, တေ – ‘‘တွံ မာတာပိတူနံ ဧကပုတ္တကော, န လဗ္ဘာ တယာ ပဗ္ဗဇိတု’’န္တိ ဗာဟာယမ္ပိ ဂဟေတွာ အာကဍ္ဎေယျုံ, တတော ပဗ္ဗဇ္ဇာယ အန္တရာယော ဘဝိဿတီတိ သဟေဝ ပရိသာယ ဥဋ္ဌဟိတွာ ထောကံ ဂန္တွာ ပုန ကေနစိ သရီရကိစ္စလေသေန နိဝတ္တိတွာ ဘဂဝန္တံ ဥပသင်္ကမ္မ ပဗ္ဗဇ္ဇံ ယာစိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘အထ ခေါ ရဋ္ဌပါလော ကုလပုတ္တော အစိရပက္ကန္တေသု ထုလ္လကောဋ္ဌိကေသု…ပေ… ပဗ္ဗာဇေတု မံ ဘဂဝါ’’တိ။ ဘဂဝါ ပန ယသ္မာ ရာဟုလကုမာရဿ ပဗ္ဗဇိတတော ပဘုတိ မာတာပိတူဟိ အနနုညာတံ ပုတ္တံ န ပဗ္ဗာဇေတိ, တသ္မာ နံ ပုစ္ဆိ အနုညာတောသိ ပန တွံ, ရဋ္ဌပါလ, မာတာပိတူဟိ…ပေ… ပဗ္ဗဇ္ဇာယာတိ။
֍ ဋီ ၂၉၅။ အမ္မတာတာတိ ဧတ္ထ အမ္မာတိ မာတရံ အာလပတိ, တာတာတိ ပိတရံ။ ဧကပုတ္တကောတိ ဧကောဝ ပုတ္တကော, အညော ကောစိ ဇေဋ္ဌော ဝါ ကနိဋ္ဌော ဝါ နတ္ထိ။ ဧတ္ထ စ ဧကပုတ္တောတိ ဝတ္တဗ္ဗေ အနုကမ္ပာဝသေန ဧကပုတ္တကောတိ ဝုတ္တံ။ ပိယောတိ ပီတိဇနကော။ မနာပေါတိ မနဝဍ္ဎနကော။
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၀၂။)သုခေဓိတောတိ သုခေန ဧဓိတော, သုခသံဝဍ္ဎိတောတိ အတ္ထော။ သုခပရိဘတောတိ သုခေန ပရိဘတော, ဇာတကာလတော ပဘုတိ ဓာတီဟိ အင်္ကတော အင်္ကံ အာဟရိတွာ ဓာရိယမာနော အဿကရထကာဒီဟိ ဗာလကီဠနကေဟိ ကီဠယမာနော သာဒုရသဘောဇနံ ဘောဇယမာနော သုခေန ပရိဟဋော။ န တွံ, တာတ ရဋ္ဌပါလ, ကဿစိ ဒုက္ခဿ ဇာနာသီတိ တွံ, တာတ ရဋ္ဌပါလ အပ္ပမတ္တကမ္ပိ ကလဘာဂံ ဒုက္ခဿ န ဇာနာသိ န သရသီတိ အတ္ထော။ မရဏေနပိ တေ မယံ အကာမကာ ဝိနာ ဘဝိဿာမာတိ သစေပိ တဝ အမှေသု ဇီဝမာနေသု မရဏံ ဘဝေယျ, တေန တေ မရဏေနပိ မယံ အကာမကာ အနိစ္ဆကာ န အတ္တနော ရုစိယာ ဝိနာ ဘဝိဿာမ, တယာ ဝိယောဂံ ပါပုဏိဿာမာတိ အတ္ထော။ ကိံ ပန မယံ တန္တိ ဧဝံ သန္တေ ကိံ ပန ကိံ နာမ တံ ကာရဏံ, ယေန မယံ တံ ဇီဝန္တံ အနုဇာနိဿာမ။ အထ ဝါ ကိံ ပန မယံ တန္တိ ကေန ပန ကာရဏေန မယံ တံ ဇီဝန္တံ အနုဇာနိဿာမာတိ ဧဝမေတ္ထ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။
֍ ဋီ ၂၉၆။ တတ္ထေဝါတိ ယတ္ထ နံ ဌိတံ မာတာပိတရော နာနုဇာနိံသု, တတ္ထေဝ ဌာနေ။ အနန္တရဟိတာယာတိ ကေနစိ အတ္ထရဏေန အနတ္ထတာယ။ ပရိစာရေဟီတိ ဂန္ဓဗ္ဗနဋနာဋကာဒီနိ ပစ္စုပဋ္ဌပေတွာ တတ္ထ သဟာယကေဟိ သဒ္ဓိံ ယထာသုခံ ဣန္ဒြိယာနိ စာရေဟိ သဉ္စာရေဟိ, ဣတော စိတော စ ဥပနေဟီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ အထ ဝါ ပရိစာရေဟီတိ ဂန္ဓဗ္ဗနဋနာဋကာဒီနိ ပစ္စုပဋ္ဌပေတွာ သဟာယကေဟိ သဒ္ဓိံ လဠ ဥပလဠ ရမ, ကီဠဿူတိပိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ကာမေ ပရိဘုဉ္ဇန္တောတိ အတ္တနော ပုတ္တဒါရေဟိ သဒ္ဓိံ ဘောဂေ ဘုဉ္ဇန္တော။ ပုညာနိ ကရောန္တောတိ ဗုဒ္ဓဉ္စ ဓမ္မဉ္စ သံဃဉ္စ အာရဗ္ဘ ဒါနပ္ပဒါနာဒီနိ သုဂတိမဂ္ဂသံသောဓကာနိ ကုသလကမ္မာနိ ကရောန္တော။ တုဏှီ အဟောသီတိ ကထာနုပ္ပဗန္ဓဝိစ္ဆေဒနတ္ထံ နိရာလာပသလ္လာပေါ အဟောသိ။
အထဿ မာတာပိတရော တိက္ခတ္တုံ ဝတွာ ပဋိဝစနမ္ပိ အလဘမာနာ သဟာယကေ ပက္ကောသာပေတွာ ‘‘ဧသ ဝေါ သဟာယကော ပဗ္ဗဇိတုကာမော, နိဝါရေထ န’’န္တိ အာဟံသု။ တေပိ တံ ဥပသင်္ကမိတွာ တိက္ခတ္တုံ အဝေါစုံ, တေသမ္ပိ တုဏှီ အဟောသိ။ တေန ဝုတ္တံ – အထ ခေါ ရဋ္ဌပါလဿ ကုလပုတ္တဿ သဟာယကာ…ပေ… တုဏှီ အဟောသီတိ။ အထဿ သဟာယကာနံ တိက္ခတ္တုံ ဝတွာ ဧတဒဟောသိ – ‘‘သစေ အယံ ပဗ္ဗဇ္ဇံ အလဘမာနော မရိဿတိ, န ကောစိ
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၀၃။)ဂုဏော လဗ္ဘတိ။ ပဗ္ဗဇိတံ ပန နံ မာတာပိတရောပိ ကာလေန ကာလံ ပဿိဿန္တိ, မယမ္ပိ ပဿိဿာမ, ပဗ္ဗဇ္ဇာပိ စ နာမေသာ ဘာရိယာ, ဒိဝသေ ဒိဝသေ မတ္တိကာပတ္တံ ဂဟေတွာ ပိဏ္ဍာယ စရိတဗ္ဗံ, ဧကသေယျံ ဧကဘတ္တံ ဗြဟ္မစရိယံ အတိဒုက္ကရံ, အယဉ္စ သုခုမာလော နာဂရိကဇာတိယော, သော တံ စရိတုံ အသက္ကောန္တော ပုန ဣဓေဝ အာဂမိဿတိ, ဟန္ဒဿ မာတာပိတရော အနုဇာနာပေဿာမာ’’တိ။ တေ တထာ အကံသု။ မာတာပိတရောပိ နံ ‘‘ပဗ္ဗဇိတေန စ ပန တေ မာတာပိတရော ဥဒ္ဒဿေတဗ္ဗာ’’တိ ဣမံ ကတိကံ ကတွာ အနုဇာနိံသု။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘အထ ခေါ ရဋ္ဌပါလဿ ကုလပုတ္တဿ သဟာယကာ ယေန ရဋ္ဌပါလဿ ကုလပုတ္တဿ မာတာပိတရော…ပေ… အနုညာတောသိ မာတာပိတူဟိ…ပေ… ဥဒ္ဒဿေတဗ္ဗာ’’တိ။ တတ္ထ ဥဒ္ဒဿေတဗ္ဗာတိ ဥဒ္ဓံ ဒဿေတဗ္ဗာ, ယထာ တံ ကာလေန ကာလံ ပဿန္တိ, ဧဝံ အာဂန္တွာ အတ္တာနံ ဒဿေတဗ္ဗာ။
֍ ဋီ ၂၉၉။ ဗလံ ဂဟေတွာတိ သပ္ပါယဘောဇနာနိ ဘုဉ္ဇန္တော ဥစ္ဆာဒနာဒီဟိ စ ကာယံ ပရိဟရန္တော ကာယဗလံ ဇနေတွာ မာတာပိတရော ဝန္ဒိတွာ အဿုမုခံ ဉာတိပရိဝဋ္ဋံ ပဟာယ ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမိ…ပေ… ပဗ္ဗာဇေတု မံ, ဘန္တေ, ဘဂဝါတိ။ ဘဂဝါ သမီပေ ဌိတံ အညတရံ ဘိက္ခုံ အာမန္တေသိ – ‘‘တေန ဟိ ဘိက္ခု ရဋ္ဌပါလံ ပဗ္ဗာဇေဟိ စေဝ ဥပသမ္ပာဒေဟိ စာ’’တိ။ သာဓု, ဘန္တေတိ ခေါ သော ဘိက္ခု ဘဂဝတော ပဋိဿုတွာ ရဋ္ဌပါလံ ကုလပုတ္တံ ဇိနဒတ္တိယံ သဒ္ဓိဝိဟာရိကံ လဒ္ဓါ ပဗ္ဗာဇေသိ စေဝ ဥပသမ္ပာဒေသိ စ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘အလတ္ထ ခေါ ရဋ္ဌပါလော ကုလပုတ္တော ဘဂဝတော သန္တိကေ ပဗ္ဗဇ္ဇံ, အလတ္ထ ဥပသမ္ပဒ’’န္တိ။
ပဟိတတ္တော ဝိဟရန္တောတိ ဒွါဒသ သံဝစ္ဆရာနိ ဧဝံ ဝိဟရန္တော။ နေယျပုဂ္ဂလော ဟိ အယမာယသ္မာ, တသ္မာ ပုညဝါ အဘိနီဟာရသမ္ပန္နောပိ သမာနော ‘‘အဇ္ဇ အဇ္ဇေဝ အရဟတ္တ’’န္တိ သမဏဓမ္မံ ကရောန္တောပိ ဒွါဒသမေ ဝဿေ အရဟတ္တံ ပါပုဏိ။
ယေန ဘဂဝါ တေနုပသင်္ကမီတိ မယှံ မာတာပိတရော ပဗ္ဗဇ္ဇံ အနုဇာနမာနာ – ‘‘တယာ ကာလေန ကာလံ အာဂန္တွာ အမှာကံ ဒဿနံ ဒါတဗ္ဗ’’န္တိ ဝတွာ အနုဇာနိံသု, ဒုက္ကရကာရိကာ ခေါ ပန မာတာပိတရော, အဟဉ္စ ယေနဇ္ဈာသယေန ပဗ္ဗဇိတော, သော မေ မတ္ထကံ ပတ္တော, ဣဒါနိ ဘဂဝန္တံ အာပုစ္ဆိတွာ
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၀၄။)အတ္တာနံ မာတာပိတူနံ ဒဿေဿာမီတိ စိန္တေတွာ အာပုစ္ဆိတုကာမော ဥပသင်္ကမိ။ မနသာကာသီတိ ‘‘ကိံ နု ခေါ ရဋ္ဌပါလေ ဂတေ ကောစိ ဥပဒ္ဒဝေါ ဘဝိဿတီ’’တိ မနသိ အကာသိ။ တတော ‘‘ဘဝိဿတီ’’တိ ဉတွာ ‘‘သက္ခိဿတိ နု ခေါ ရဋ္ဌပါလော တံ မဒ္ဒိတု’’န္တိ ဩလောကေန္တော တဿ အရဟတ္တသမ္ပတ္တိံ ဒိသွာ ‘‘သက္ခိဿတီ’’တိ အညာသိ။ တေန ဝုတ္တံ – ယထာ ဘဂဝါ အညာသိ…ပေ… ကာလံ မညသီတိ။
မိဂစီရေတိ ဧဝံနာမကေ ဥယျာနေ။ တဉှိ ရညာ – ‘‘အကာလေ သမ္ပတ္တပဗ္ဗဇိတာနံ ဒိန္နမေဝ ဣဒံ, ယထာသုခံ ပရိဘုဉ္ဇန္တူ’’တိ ဧဝမနုညာတမေဝ အဟောသိ, တသ္မာ ထေရော – ‘‘မမ အာဂတဘာဝံ မာတာပိတူနံ အာရောစေဿာမိ, တေ မေ ပါဒဓောဝနဥဏှောဒကပါဒမက္ခနတေလာဒီနိ ပေသိဿန္တီ’’တိ စိတ္တမ္ပိ အနုပ္ပါဒေတွာ ဥယျာနမေဝ ပါဝိသိ။ ပိဏ္ဍာယ ပါဝိသီတိ ဒုတိယဒိဝသေ ပါဝိသိ။
မဇ္ဈိမာယာတိ သတ္တဒွါရကောဋ္ဌကဿ ဃရဿ မဇ္ဈိမေ ဒွါရကောဋ္ဌကေ။ ဥလ္လိခါပေတီတိ ကပ္ပကေန ကေသေ ပဟရာပေတိ။ ဧတဒဝေါစာတိ – ‘‘ဣမေ သမဏကာ အမှာကံ ပိယပုတ္တကံ ပဗ္ဗာဇေတွာ စောရာနံ ဟတ္ထေ နိက္ခိပိတွာ ဝိယ ဧကဒိဝသမ္ပိ န ဒဿာပေန္တိ, ဧဝံ ဖရုသကာရကာ ဧတေ ပုန ဣမံ ဌာနံ ဥပသင်္ကမိတဗ္ဗံ မညန္တိ, ဧတ္တောဝ နိကဍ္ဎိတဗ္ဗာ ဧတေ’’တိ စိန္တေတွာ ဧတံ ‘‘ဣမေဟိ မုဏ္ဍကေဟီ’’တိအာဒိဝစနံ အဝေါစ။ ဉာတိဒါသီတိ ဉာတကာနံ ဒါသီ။ အာဘိဒေါသိကန္တိ ပါရိဝါသိကံ ဧကရတ္တာတိက္ကန္တံ ပူတိဘူတံ။ တတ္ထာယံ ပဒတ္ထော – ပူတိဘာဝဒေါသေန အဘိဘူတောတိ အဘိဒေါသော, အဘိဒေါသောဝ အာဘိဒေါသိကော။ ဧကရတ္တာတိက္ကန္တဿေဝ နာမသညာ ဧသာ ယဒိဒံ အာဘိဒေါသိကောတိ, တံ အာဘိဒေါသိကံ။ ကုမ္မာသန္တိ ယဝကုမ္မာသံ။ ဆဍ္ဍေတုကာမာ ဟောတီတိ ယသ္မာ အန္တမသော ဒါသကမ္မကာရာနံ ဂေါရူပါနမ္ပိ အပရိဘောဂါရဟော, တသ္မာ နံ ကစဝရံ ဝိယ ဗဟိ ဆဍ္ဍေတုကာမာ ဟောတိ။ သစေတန္တိ သစေ ဧတံ။ ဘဂိနီတိ အရိယဝေါဟာရေန အတ္တနော ဓာတိံ ဉာတိဒါသိံ အာလပတိ။ ဆဍ္ဍနီယဓမ္မန္တိ ဆဍ္ဍေတဗ္ဗသဘာဝံ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ‘‘ဘဂိနိ ဧတံ သစေ ဗဟိ ဆဍ္ဍနီယဓမ္မံ နိဿဋ္ဌပရိဂ္ဂဟံ, ဣဓ မေ ပတ္တေ အာကိရာဟီ’’တိ။ ကိံ ပန ဧဝံ ဝတ္တုံ လဗ္ဘတိ, ဝိညတ္တိ ဝါ ပယုတ္တဝါစာ ဝါ န ဟောတီတိ။ န ဟောတိ။ ကသ္မာ? နိဿဋ္ဌပရိဂ္ဂဟတ္တာ။ ယဉှိ ဆဍ္ဍနီယဓမ္မံ နိဿဋ္ဌပရိဂ္ဂဟံ, ယတ္ထ သာမိကာ အနာလယာ ဟောန္တိ, တံ သဗ္ဗံ ‘‘ဒေထ
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၀၅။)အာဟရထ အာကိရထာ’’တိ ဝတ္တုံ ဝဋ္ဋတိ။ တေနေဝ ဟိ အယမာယသ္မာ အဂ္ဂအရိယဝံသိကော သမာနောပိ ဧဝမာဟ။
ဟတ္ထာနန္တိ ဘိက္ခာဂဟဏတ္ထံ ပတ္တံ ဥပနာမယတော မဏိဗန္ဓတော ပဘုတိ ဒွိန္နမ္ပိ ဟတ္ထာနံ။ ပါဒါနန္တိ နိဝါသနန္တတော ပဋ္ဌာယ ဒွိန္နမ္ပိ ပါဒါနံ။ သရဿာတိ သစေ တံ ဘဂိနီတိ ဝါစံ နိစ္ဆာရယတော သရဿ စ။ နိမိတ္တံ အဂ္ဂဟေသီတိ ဟတ္ထပိဋ္ဌိအာဒီနိ ဩလောကယမာနာ – ‘‘ပုတ္တဿ မေ ရဋ္ဌပါလဿ ဝိယ သုဝဏ္ဏကစ္ဆပပိဋ္ဌိသဒိသာ ဣမာ ဟတ္ထပါဒပိဋ္ဌိယော, ဟရိတာလဝဋ္ဋိယော ဝိယ သုဝဋ္ဋိတာ အင်္ဂုလိယော, မဓုရော သရော’’တိ ဂိဟိကာလေ သလ္လက္ခိတပုဗ္ဗံ အာကာရံ အဂ္ဂဟေသိ သဉ္ဇာနိ သလ္လက္ခေသိ။ တဿ ဟာယသ္မတော ဒွါဒသဝဿာနိ အရညာဝါသဉ္စေဝ ပိဏ္ဍိယာလောပဘောဇနဉ္စ ပရိဘုဉ္ဇန္တဿ အညာဒိသော သရီရဝဏ္ဏော အဟောသိ, တေန နံ သာ ဉာတိဒါသီ ဒိသွာဝ န သဉ္ဇာနိ, နိမိတ္တံ ပန အဂ္ဂဟေသီတိ။
֍ ဋီ ၃၀၀။ ရဋ္ဌပါလဿ မာတရံ ဧတဒဝေါစာတိ ထေရဿ အင်္ဂပစ္စင်္ဂါနိ သဏ္ဌာပေတွာ ထညံ ပါယေတွာ သံဝဍ္ဎိတဓာတီပိ သမာနာ ပဗ္ဗဇိတွာ မဟာခီဏာသဝဘာဝပ္ပတ္တေန သာမိပုတ္တေန သဒ္ဓိံ – ‘‘တွံ နု ခေါ, မေ ဘန္တေ, ပုတ္တော ရဋ္ဌပါလော’’တိအာဒိဝစနံ ဝတ္တုံ အဝိသဟန္တီ ဝေဂေန ဃရံ ပဝိသိတွာ ရဋ္ဌပါလဿ မာတရံ ဧတဒဝေါစ။ ယဂ္ဃေတိ အာရောစနတ္ထေ နိပါတော။ သစေ ဇေ သစ္စန္တိ ဧတ္ထ ဇေတိ အာလပနေ နိပါတော။ ဧဝဉှိ တသ္မိံ ဒေသေ ဒါသိဇနံ အာလပန္တိ, တသ္မာ ‘‘တွဉှိ, ဘောတိ ဒါသိ, သစေ သစ္စံ ဘဏသီ’’တိ ဧဝမေတ္ထ အတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။
ဥပသင်္ကမီတိ ကသ္မာ ဥပသင်္ကမိ? မဟာကုလေ ဣတ္ထိယော ဗဟိ နိက္ခမန္တာ ဂရဟံ ပါပုဏန္တိ, ဣဒဉ္စ အစ္စာယိကကိစ္စံ, သေဋ္ဌိဿ နံ အာရောစေဿာမီတိ စိန္တေတိ။ တသ္မာ ဥပသင်္ကမိ။ အညတရံ ကုဋ္ဋမူလန္တိ တသ္မိံ ကိရ ဒေသေ ဒါနပတီနံ ဃရေသု သာလာ ဟောန္တိ, အာသနာနိ စေတ္ထ ပညတ္တာနိ ဟောန္တိ, ဥပဋ္ဌာပိတံ ဥဒကကဉ္ဇိယံ။ တတ္ထ ပဗ္ဗဇိတာ ပိဏ္ဍာယ စရိတွာ နိသီဒိတွာ ဘုဉ္ဇန္တိ။ သစေ ဣစ္ဆန္တိ, ဒါနပတီနမ္ပိ သန္တကံ ဂဏှန္တိ။ တသ္မာ တမ္ပိ အညတရဿ ကုလဿ ဤဒိသာယ သာလာယ အညတရံ ကုဋ္ဋမူလန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ န ဟိ ပဗ္ဗဇိတာ ကပဏမနုဿာ ဝိယ အသာရုပ္ပေ ဌာနေ နိသီဒိတွာ ဘုဉ္ဇန္တီတိ။
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၀၆။)အတ္ထိ နာမ တာတာတိ ဧတ္ထ အတ္ထီတိ ဝိဇ္ဇမာနတ္ထေ, နာမာတိ ပုစ္ဆနတ္ထေ မညနတ္ထေ ဝါ နိပါတော။ ဣဒဉှိ ဝုတ္တံ ဟောတိ – အတ္ထိ နု ခေါ, တာတ ရဋ္ဌပါလ, အမှာကံ ဓနံ, နနု မယံ နိဒ္ဓနာတိ ဝတ္တဗ္ဗာ, ယေသံ နော တွံ ဤဒိသေ ဌာနေ နိသီဒိတွာ အာဘိဒေါသိကံ ကုမ္မာသံ ပရိဘုဉ္ဇိဿသိ။ တထာ အတ္ထိ နု ခေါ, တာတ ရဋ္ဌပါလ, အမှာကံ ဇီဝိတံ, နနု မယံ မတာတိ ဝတ္တဗ္ဗာ, ယေသံ နော တွံ ဤဒိသေ ဌာနေ နိသီဒိတွာ အာဘိဒေါသိကံ ကုမ္မာသံ ပရိဘုဉ္ဇိဿသိ။ တထာ အတ္ထိ မညေ, တာတ ရဋ္ဌပါလ, တဝ အဗ္ဘန္တရေ သာသနံ နိဿာယ ပဋိလဒ္ဓေါ သမဏဂုဏော, ယံ တွံ သုဘောဇနရသသံဝဍ္ဎိတောပိ ဣမံ ဇိဂုစ္ဆနေယျံ အာဘိဒေါသိကံ ကုမ္မာသံ အမတမိဝ နိဗ္ဗိကာရော ပရိဘုဉ္ဇိဿသီတိ။ သော ပန ဂဟပတိ ဒုက္ခာဘိတုန္နတာယ ဧတမတ္ထံ ပရိပုဏ္ဏံ ကတွာ ဝတ္တုမသက္ကောန္တော – ‘‘အတ္ထိ နာမ, တာတ ရဋ္ဌပါလ, အာဘိဒေါသိကံ ကုမ္မာသံ ပရိဘုဉ္ဇိဿသီ’’တိ ဧတ္တကမေဝ အဝစ။ အက္ခရစိန္တကာ ပနေတ္ထ ဣဒံ လက္ခဏံ ဝဒန္တိ – အနောကပ္ပနာမရိသနတ္ထဝသေနေတံ အတ္ထိသဒ္ဒေ ဥပပဒေ ‘‘ပရိဘုဉ္ဇိဿသီ’’တိ အနာဂတဝစနံ ကတံ။ တဿာယမတ္ထော – ‘‘အတ္ထိ နာမ…ပေ… ပရိဘုဉ္ဇိဿသိ, ဣဒံ ပစ္စက္ခမ္ပိ အဟံ န သဒ္ဒဟာမိ န မရိသယာမီ’’တိ။ ဣဒံ ဧတ္တကံ ဝစနံ ဂဟပတိ ထေရဿ ပတ္တမုခဝဋ္ဋိယံ ဂဟေတွာ ဌိတကောဝ ကထေသိ။ ထေရောပိ ပိတရိ ပတ္တမုခဝဋ္ဋိယံ ဂဟေတွာ ဌိတေယေဝ တံ ပူတိကုမ္မာသံ ပရိဘုဉ္ဇိ သုနခဝန္တသဒိသံ ပူတိကုက္ကုဋဏ္ဍမိဝ ဘိန္နဋ္ဌာနေ ပူတိကံ ဝါယန္တံ။ ပုထုဇ္ဇနေန ကိရ တထာရူပံ ကုမ္မာသံ ပရိဘုဉ္ဇိတုံ န သက္ကာ။ ထေရော ပန အရိယိဒ္ဓိယံ ဌတွာ ဒိဗ္ဗောဇံ အမတရသံ ပရိဘုဉ္ဇမာနော ဝိယ ပရိဘုဉ္ဇိတွာ ဓမကရဏေန ဥဒကံ ဂဟေတွာ ပတ္တဉ္စ မုခဉ္စ ဟတ္ထပါဒေ စ ဓောဝိတွာ ကုတော နော ဂဟပတီတိအာဒိမာဟ။
တတ္ထ ကုတော နောတိ ကုတော နု။ နေဝ ဒါနန္တိ ဒေယျဓမ္မဝသေန နေဝ ဒါနံ အလတ္ထမှ။ န ပစ္စက္ခာနန္တိ ‘‘ကိံ, တာတ ရဋ္ဌပါလ, ကစ္စိ တေ ခမနီယံ, ကစ္စိသိ အပ္ပကိလမထေန အာဂတော, န တာဝ တာတ ဂေဟေ ဘတ္တံ သမ္ပာဒိယတီ’’တိ ဧဝံ ပဋိသန္ထာရဝသေန ပစ္စက္ခာနမ္ပိ န အလတ္ထမှ။ ကသ္မာ ပန ထေရော ဧဝမာဟ? ပိတု အနုဂ္ဂဟေန။ ဧဝံ ကိရဿ အဟောသိ – ‘‘ယထာ ဧသ မံ ဝဒတိ, အညေပိ ပဗ္ဗဇိတေ ဧဝံ ဝဒတိ မညေ။ ဗုဒ္ဓသာသနေ စ ပတ္တန္တရေ ပဒုမံ ဝိယ ဘသ္မာဆန္နော အဂ္ဂိ ဝိယ ဖေဂ္ဂုပဋိစ္ဆန္နော စန္ဒနသာရော ဝိယ သုတ္တိကာပဋိစ္ဆန္နံ မုတ္တရတနံ ဝိယ ဝလာဟကပဋိစ္ဆန္နော စန္ဒိမာ ဝိယ
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၀၇။)မာဒိသာနံ ပဋိစ္ဆန္နဂုဏာနံ ဘိက္ခူနံ အန္တော နတ္ထိ, တေသုပိ န ဧဝရူပံ ဝစနံ ပဝတ္တေဿတိ, သံဝရေ ဌဿတီ’’တိ အနုဂ္ဂဟေန ဧဝမာဟ။
ဧဟိ တာတာတိ တာတ တုယှံ ဃရံ မာ ဟောတု, ဧဟိ ဃရံ ဂမိဿာမာတိ ဝဒတိ။ အလန္တိ ထေရော ဥက္ကဋ္ဌဧကာသနိကတာယ ပဋိက္ခိပန္တော ဧဝမာဟ။ အဓိဝါသေသီတိ ထေရော ပန ပကတိယာ ဥက္ကဋ္ဌသပဒါနစာရိကော သွာတနာယဘိက္ခံ နာမ နာဓိဝါသေတိ, မာတု အနုဂ္ဂဟေန ပန အဓိဝါသေသိ။ မာတု ကိရဿ ထေရံ အနုဿရိတွာ မဟာသောကော ဥပ္ပဇ္ဇိ, ရောဒနေနေဝ ပက္ကက္ခိ ဝိယ ဇာတာ, တသ္မာ ထေရော ‘‘သစာဟံ တံ အပဿိတွာ ဂမိဿာမိ, ဟဒယမ္ပိဿာ ဖာလေယျာ’’တိ အနုဂ္ဂဟေန အဓိဝါသေသိ။ ကာရာပေတွာတိ ဧကံ ဟိရညဿ, ဧကံ သုဝဏ္ဏဿာတိ ဒွေ ပုဉ္ဇေ ကာရာပေတွာ။ ကီဝမဟန္တာ ပန ပုဉ္ဇာ အဟေသုန္တိ။ ယထာ ဩရတော ဌိတော ပုရိသော ပါရတော ဌိတံ မဇ္ဈိမပ္ပမာဏံ ပုရိသံ န ပဿတိ, ဧဝံမဟန္တာ။
֍ ဋီ ၃၀၁။ ဣဒံ တေ တာတာတိ ကဟာပဏပုဉ္ဇဉ္စ သုဝဏ္ဏပုဉ္ဇဉ္စ ဒဿေန္တော အာဟ။ မတ္တိကန္တိ မာတိတော အာဂတံ, ဣဒံ တေ မာတာမဟိယာ မာတု ဣမံ ဂေဟံ အာဂစ္ဆန္တိယာ ဂန္ဓမာလာဒီနံ အတ္ထာယ ဒိန္နံ ဓနန္တိ အတ္ထော။ အညံ ပေတ္တိကံ အညံ ပိတာမဟန္တိ ယံ ပန တေ ပိတု စ ပိတာမဟာနဉ္စ သန္တကံ, တံ အညံယေဝ, နိဟိတဉ္စ ပယုတ္တဉ္စ အတိဝိယ ဗဟု။ ဧတ္ထ စ ‘‘ပိတာမဟ’’န္တိ တဒ္ဓိတလောပံ ကတွာ ဝုတ္တန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ‘‘ပေတာမဟ’’န္တိ ဝါ ပါဌော။ သက္ကာ တတောနိဒါနန္တိ ဓနဟေတု ဓနပစ္စယာ။ တံ တံ ဓနံ ရက္ခန္တဿ စ ရာဇာဒီနံ ဝသေန ဓနပရိက္ခယံ ပါပုဏန္တဿ ကဿစိ ဥပ္ပဇ္ဇမာနသောကာဒယော သန္ဓာယ ဧဝမာဟ။ ဧဝံ ဝုတ္တေ သေဋ္ဌိ ဂဟပတိ – ‘‘အဟံ ဣမံ ဥပ္ပဗ္ဗာဇေဿာမီတိ အာနေသိံ, သော ဒါနိ မေ ဓမ္မကထံ ကာတုံ အာရဒ္ဓေါ, အယံ န မေ ဝစနံ ကရိဿတီ’’တိ ဥဋ္ဌာယ ဂန္တွာ အဿ ဩရောဓာနံ ဒွါရံ ဝိဝရာပေတွာ – ‘‘အယံ ဝေါ သာမိကော, ဂစ္ဆထ ယံ ကိဉ္စိ ကတွာ နံ ဂဏှိတုံ ဝါယမထာ’’တိ ဥယျောဇေသိ။ သုဝယေ ဌိတာ နာဋကိတ္ထိယော နိက္ခမိတွာ ထေရံ
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၀၈။)ပရိဝါရယိံသု, တာသု ဒွေ ဇေဋ္ဌကိတ္ထိယော သန္ဓာယ ပုရာဏဒုတိယိကာတိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ပစ္စေကံ ပါဒေသု ဂဟေတွာတိ ဧကေကမှိ ပါဒေ နံ ဂဟေတွာ။
ကီဒိသာ နာမ တာ အယျပုတ္တ အစ္ဆရာယောတိ ကသ္မာ ဧဝမာဟံသု? တဒါ ကိရ သမ္ဗဟုလေ ခတ္တိယကုမာရေပိ ဗြာဟ္မဏကုမာရေပိ သေဋ္ဌိပုတ္တေပိ မဟာသမ္ပတ္တိယော ပဟာယ ပဗ္ဗဇန္တေ ဒိသွာ ပဗ္ဗဇ္ဇာဂုဏံ အဇာနန္တာ ကထံ သမုဋ္ဌာပေန္တိ ‘‘ကသ္မာ ဧတေ ပဗ္ဗဇန္တီ’’တိ။ အထညေ ဝဒန္တိ ‘‘ဒေဝစ္ဆရာဒေဝနာဋကာနံ ကာရဏာ’’တိ။ သာ ကထာ ဝိတ္ထာရိကာ အဟောသိ။ တံ ဂဟေတွာ သဗ္ဗာ ဧဝမာဟံသု။ အထ ထေရော ပဋိက္ခိပန္တော န ခေါ မယံ ဘဂိနီတိအာဒိမာဟ။ သမုဒါစရတီတိ ဝေါဟရတိ ဝဒတိ။ တတ္ထေဝ မုစ္ဆိတာ ပပတိံသူတိ တံ ဘဂိနိဝါဒေန သမုဒါစရန္တံ ဒိသွာ ‘‘မယံ အဇ္ဇ အာဂမိဿတိ, အဇ္ဇ အာဂမိဿတီ’’တိ ဒွါဒသ ဝဿာနိ ဗဟိ န နိက္ခန္တာ, ဧတံ နိဿာယ နော ဒါရကာ န လဒ္ဓါ, ယေသံ အာနုဘာဝေန ဇီဝေယျာမ, ဣတော စမှာ ပရိဟီနာ အညတော စ။ အယံ လောကော နာမ အတ္တနောဝ စိန္တေသိ, တသ္မာ တာပိ ‘‘ဣဒါနိ မယံ အနာထာ ဇာတာ’’တိ အတ္တနောဝ စိန္တယမာနာ – ‘‘အနတ္ထိကော ဒါနိ အမှေဟိ အယံ, သော အမှေ ပဇာပတိယော သမာနာ အတ္တနာ သဒ္ဓိံ ဧကမာတုကုစ္ဆိယာ သယိတဒါရိကာ ဝိယ မညတီ’’တိ သမုပ္ပန္နဗလဝသောကာ ဟုတွာ တသ္မိံယေဝ ပဒေသေ မုစ္ဆိတာ ပပတိံသု, ပတိတာတိ အတ္ထော။
မာ နော ဝိဟေဌေထာတိ မာ အမှေ ဓနံ ဒဿေတွာ မာတုဂါမေ စ ဥယျောဇေတွာ ဝိဟေဌယိတ္ထ, ဝိဟေသာ ဟေသာ ပဗ္ဗဇိတာနန္တိ။ ကသ္မာ ဧဝမာဟ? မာတာပိတူနံ အနုဂ္ဂဟေန။ သော ကိရ သေဋ္ဌိ – ‘‘ပဗ္ဗဇိတလိင်္ဂံ နာမ ကိလိဋ္ဌံ, ပဗ္ဗဇ္ဇာဝေသံ ဟာရေတွာ နှာယိတွာ တယော ဇနာ ဧကတော ဘုဉ္ဇိဿာမာ’’တိ မညမာနော ထေရဿ ဘိက္ခံ န ဒေတိ။ ထေရော – ‘‘မာဒိသဿ ခီဏာသဝဿ အာဟာရန္တရာယံ ကတွာ ဧတေ ဗဟုံ အပုညံ ပသဝေယျု’’န္တိ တေသံ အနုဂ္ဂဟေန ဧဝမာဟ။
֍ ဋီ ၃၀၂။ ဂါထာ အဘာသီတိ ဂါထာယော အဘာသိ။ တတ္ထ ပဿာတိ သန္တိကေ ဌိတဇနံ သန္ဓာယ ဝဒတိ။ စိတ္တန္တိ စိတ္တဝိစိတ္တံ။ ဗိမ္ဗန္တိ အတ္တဘာဝံ။ အရုကာယန္တိ နဝန္နံ ဝဏမုခါနံ ဝသေန ဝဏကာယံ။ သမုဿိတန္တိ တီဏိ အဋ္ဌိသတာနိ နဝဟိ နှာရုသတေဟိ ဗန္ဓိတွာ နဝဟိ မံသပေသိသတေဟိ လိမ္ပိတွာ သမန္တတော ဥဿိတံ။ အာတုရန္တိ ဇရာတုရတာယ ရောဂါတုရတာယ ကိလေသာတုရတာယ စ နိစ္စာတုရံ။ ဗဟုသင်္ကပ္ပန္တိ ပရေသံ ဥပ္ပန္နပတ္ထနာသင်္ကပ္ပေဟိ
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၀၉။)ဗဟုသင်္ကပ္ပံ။ ဣတ္ထီနဉှိ ကာယေ ပုရိသာနံ သင်္ကပ္ပါ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ, တေသံ ကာယေ ဣတ္ထီနံ။ သုသာနေ ဆဍ္ဍိတကဠေဝရဘူတမ္ပိ စေတံ ကာကကုလလာဒယော ပတ္ထယန္တိယေဝါတိ ဗဟုသင်္ကပ္ပေါ နာမ ဟောတိ။ ယဿ နတ္ထိ ဓုဝံ ဌိတီတိ ယဿ ကာယဿ မာယာမရီစိဖေဏပိဏ္ဍ ဥဒကပုပ္ဖုဠာဒီနံ ဝိယ ဧကံသေနေဝ ဌိတိ နာမ နတ္ထိ, ဘိဇ္ဇနဓမ္မတာဝ နိယတာ။
တစေန ဩနဒ္ဓန္တိ အလ္လမနုဿစမ္မေန ဩနဒ္ဓံ။ သဟ ဝတ္ထေဘိ သောဘတီတိ ဂန္ဓာဒီဟိ မဏိကုဏ္ဍလေဟိ စ စိတ္တကတမ္ပိ ရူပံ ဝတ္ထေဟိ သဟေဝ သောဘတိ, ဝိနာ ဝတ္ထေဟိ ဇေဂုစ္ဆံ ဟောတိ အနောလောကနက္ခမံ။
အလတ္တကကတာတိ အလတ္တကေန ရဉ္ဇိတာ။ စုဏ္ဏကမက္ခိတန္တိ သာသပကက္ကေန မုခပီဠကာဒီနိ နီဟရိတွာ လောဏမတ္တိကာယ ဒုဋ္ဌလောဟိတံ ဝိလိယာပေတွာ တိလပိဋ္ဌေန လောဟိတံ ပသာဒေတွာ ဟလိဒ္ဒိယာ ဝဏ္ဏံ သမ္ပာဒေတွာ စုဏ္ဏကဂဏ္ဍိကာယ မုခံ ပဟရန္တိ, တေနေသ အတိဝိယ ဝိရောစတိ။ တံ သန္ဓာယေတံ ဝုတ္တံ။
အဋ္ဌာပဒကတာတိ ရသောဒကေန မက္ခိတွာ နလာဋပရိယန္တေ အာဝတ္တနပရိဝတ္တေ ကတွာ အဋ္ဌပဒကရစနာယ ရစိတာ။ အဉ္ဇနီတိ အဉ္ဇနနာဠိကာ။
ဩဒဟီတိ ဌပေသိ။ ပါသန္တိ ဝါကရာဇာလံ။ နာသဒါတိ န ဃဋ္ဋယိ။ နိဝါပန္တိ နိဝါပသုတ္တေ ဝုတ္တနိဝါပတိဏသဒိသဘောဇနံ။ ကန္ဒန္တေတိ ဝိရဝမာနေ ပရိဒေဝမာနေ။ ဣမာယ ဟိ ဂါထာယ ထေရော မာတာပိတရော မိဂလုဒ္ဒကေ ဝိယ ကတွာ ဒဿေသိ, အဝသေသဉာတကေ မိဂလုဒ္ဒကပရိသံ ဝိယ, ဟိရညသုဝဏ္ဏံ ဝါကရာဇာလံ ဝိယ, အတ္တနာ ဘုတ္တဘောဇနံ နိဝါပတိဏံ ဝိယ, အတ္တာနံ မဟာမိဂံ ဝိယ ကတွာ ဒဿေသိ။ ယထာ ဟိ မဟာမိဂေါ ယာဝဒတ္ထံ နိဝါပတိဏံ ခါဒိတွာ ပါနီယံ ပိဝိတွာ ဂီဝံ ဥက္ခိပိတွာ ဒိသံ ဩလောကေတွာ ‘‘ဣမံ နာမ ဌာနံ ဂတဿ သောတ္ထိ ဘဝိဿတီ’’တိ မိဂလုဒ္ဒကာနံ ပရိဒေဝန္တာနံယေဝ ဝါကရံ အဃဋ္ဋယမာနောဝ ဥပ္ပတိတွာ အရညံ ပဝိသိတွာ ဃနစ္ဆာယဿ ဆတ္တဿ ဝိယ ဂုမ္ဗဿ ဟေဋ္ဌာ မန္ဒမန္ဒေန ဝါတေန ဗီဇယမာနော အာဂတမဂ္ဂံ ဩလောကေန္တော တိဋ္ဌတိ, ဧဝမေဝ ထေရော ဣမာ ဂါထာ ဘာသိတွာ အာကာသေနေဝ ဂန္တွာ မိဂစီရေ ပစ္စုပဋ္ဌာသိ။
ကသ္မာ ပန ထေရော အာကာသေန ဂတောတိ။ ပိတာ ကိရဿ သေဋ္ဌိ သတ္တသု ဒွါရကောဋ္ဌကေသု အဂ္ဂဠံ ဒါပေတွာ မလ္လေ အာဏာပေသိ – ‘‘သစေ
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၁၀။)နိက္ခမိတွာ ဂစ္ဆတိ, ဟတ္ထပါဒေသု နံ ဂဟေတွာ ကာသာယာနိ ဟရိတွာ ဂိဟိဝေသံ ဂဏှာပေထာ’’တိ။ တသ္မာ ထေရော – ‘‘ဧတေ မာဒိသံ မဟာခီဏာသဝံ ဟတ္ထေ ဝါ ပါဒေ ဝါ ဂဟေတွာ အပုညံ ပသဝေယျုံ, တံ နေသံ မာ အဟောသီ’’တိ စိန္တေတွာ အာကာသေန အဂမာသိ။ ပရသမုဒ္ဒဝါသိတ္ထေရာနံ ပန – ‘‘ဌိတကောဝ ဣမာ ဂါထာ ဘာသိတွာ ဝေဟာသံ အဗ္ဘုဂ္ဂန္တွာ ရညော ကောရဗျဿ မိဂစီရေ ပစ္စုပဋ္ဌာသီ’’တိ အယံ ဝါစနာမဂ္ဂေါယေဝ။
֍ ဋီ ၃၀၃။ မိဂဝေါတိ တဿ ဥယျာနပါလဿ နာမံ။ သောဓေန္တောတိ ဥယျာနမဂ္ဂံ သမံ ကာရေတွာ အန္တောဥယျာနေ တစ္ဆိတဗ္ဗယုတ္တဋ္ဌာနာနိ တစ္ဆာပေန္တော သမ္မဇ္ဇိတဗ္ဗယုတ္တာနိ ဌာနာနိ သမ္မဇ္ဇာပေန္တော ဝါလုကာဩကိရဏ-ပုပ္ဖဝိကိရဏ-ပုဏ္ဏဃဋဋ္ဌပန-ကဒလိက္ခန္ဓဌပနာဒီနိ စ ကရောန္တောတိ အတ္ထော။ ယေန ရာဇာ ကောရဗျော တေနုပသင်္ကမီတိ အမှာကံ ရာဇာ သဒါ ဣမဿ ကုလပုတ္တဿ ဝဏ္ဏံ ကထေသိ, ပဿိတုကာမော ဧတံ, အာဂတဘာဝံ ပနဿ န ဇာနာတိ, မဟာ ခေါ ပနာယံ ပဏ္ဏာကာရော, ဂန္တွာ ရညော အာရောစေဿာမီတိ စိန္တေတွာ ယေန ရာဇာ ကောရဗျော တေနုပသင်္ကမိ။
ကိတ္တယမာနော အဟောသီတိ သော ကိရ ရာဇာ ထေရံ အနုဿရိတွာ ဗလမဇ္ဈေပိ နာဋကမဇ္ဈေပိ – ‘‘ဒုက္ကရံ ကတံ ကုလပုတ္တေန တာဝ မဟန္တံ သမ္ပတ္တိံ ပဟာယ ပဗ္ဗဇိတွာ ပုနနိဝတ္တိတွာ အနပလောကေန္တေနာ’’တိ ဂုဏံ ကထေသိ, တံ ဂဟေတွာ အယံ ဧဝမာဟ။ ဝိဿဇ္ဇေထာတိ ဝတွာတိ ဩရောဓမဟာမတ္တဗလကာယာဒီသု ယဿ ယံ အနုစ္ဆဝိကံ, တဿ တံ ဒါပေတွာတိ အတ္ထော။ ဥဿဋာယ ဥဿဋာယာတိ ဥဿိတာယ ဥဿိတာယ, မဟာမတ္တမဟာရဋ္ဌိကာဒီနံ ဝသေန ဥဂ္ဂတုဂ္ဂတမေဝ ပရိသံ ဂဟေတွာ ဥပသင်္ကမီတိ အတ္ထော။ ဣဓ ဘဝံ ရဋ္ဌပါလော ဟတ္ထတ္ထရေ နိသီဒတူတိ ဟတ္ထတ္ထရော တနုကော ဗဟလပုပ္ဖါဒိဂုဏံ ကတွာ အတ္ထတော အဘိလက္ခိတော ဟောတိ, တာဒိသေ အနာပုစ္ဆိတွာ နိသီဒိတုံ န ယုတ္တန္တိ မညမာနော ဧဝမာဟ။
֍ ဋီ ၃၀၄။ ပါရိဇုညာနီတိ ပါရိဇုညဘာဝါ ပရိက္ခယာ။ ဇိဏ္ဏောတိ ဇရာဇိဏ္ဏော။ ဝုဍ္ဎောတိ ဝယောဝုဍ္ဎော။ မဟလ္လကောတိ ဇာတိမဟလ္လကော။ အဒ္ဓဂတောတိ အဒ္ဓါနံ အတိက္ကန္တော။ ဝယောအနုပ္ပတ္တောတိ ပစ္ဆိမဝယံ အနုပ္ပတ္တော။ ပဗ္ဗဇတီတိ ဓုရဝိဟာရံ ဂန္တွာ ဘိက္ခူ ဝန္ဒိတွာ, – ‘‘ဘန္တေ, မယာ
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၁၁။)ဒဟရကာလေ ဗဟုံ ကုသလံ ကတံ, ဣဒါနိ မဟလ္လကောမှိ, မဟလ္လကဿ စေသာ ပဗ္ဗဇ္ဇာ နာမ, စေတိယင်္ဂဏံ သမ္မဇ္ဇိတွာ အပ္ပဟရိတံ ကတွာ ဇီဝိဿာမိ, ပဗ္ဗာဇေထ မံ, ဘန္တေ,’’တိ ကာရုညံ ဥပ္ပါဒေန္တော ယာစတိ, ထေရာ အနုကမ္ပာယ ပဗ္ဗာဇေန္တိ။ တံ သန္ဓာယေတံ ဝုတ္တံ။ ဒုတိယဝါရေပိ ဧသေဝ နယော။
အပ္ပါဗာဓောတိ အရောဂေါ။ အပ္ပါတင်္ကောတိ နိဒ္ဒုက္ခော။ သမဝေပါကိနိယာတိ သမဝိပါစနိယာ။ ဂဟဏိယာတိ ကမ္မဇတေဇောဓာတုယာ။ တတ္ထ ယဿ ဘုတ္တဘုတ္တော အာဟာရော ဇီရတိ, ယဿ ဝါ ပန ပုဋဘတ္တံ ဝိယ တထေဝ တိဋ္ဌတိ, ဥဘောပေတေ န သမဝေပါကိနိယာ ဂဟဏိယာ သမန္နာဂတာ။ ယဿ ပန ဘုတ္တကာလေ ဘတ္တစ္ဆန္ဒော ဥပ္ပဇ္ဇတေဝ, အယံ သမဝေပါကိနိယာ သမန္နာဂတော။ နာတိသီတာယ နစ္စုဏှာယာတိ တေနေဝ ကာရဏေန နာတိသီတာယ နစ္စုဏှာယ။ အနုပုဗ္ဗေနာတိ ရာဇာနော ဝါ ဟရန္တီတိအာဒိနာ အနုက္ကမေန။ ဒုတိယဝါရေ ရာဇဘယစောရဘယဆာတကဘယာဒိနာ အနုက္ကမေန။
֍ ဋီ ၃၀၅။ ဓမ္မုဒ္ဒေသာ ဥဒ္ဒိဋ္ဌာတိ ဓမ္မနိဒ္ဒေသာ ဥဒ္ဒိဋ္ဌာ။ ဥပနိယျတီတိ ဇရာမရဏသန္တိကံ ဂစ္ဆတိ, အာယုက္ခယေန ဝါ တတ္ထ နိယျတိ။ အဒ္ဓုဝေါတိ ဓုဝဋ္ဌာနဝိရဟိတော။ အတာဏောတိ တာယိတုံ သမတ္ထေန ဝိရဟိတော။ အနဘိဿရောတိ အသရဏော အဘိသရိတွာ အဘိဂန္တွာ အဿာသေတုံ သမတ္ထေန ဝိရဟိတော။ အဿကောတိ နိဿကော သကဘဏ္ဍဝိရဟိတော။ သဗ္ဗံ ပဟာယ ဂမနီယန္တိ သကဘဏ္ဍန္တိ သလ္လက္ခိတံ သဗ္ဗံ ပဟာယ လောကေန ဂန္တဗ္ဗံ။ တဏှာဒါသောတိ တဏှာယ ဒါသော။
֍ ဋီ ၃၀၆။ ဟတ္ထိသ္မိန္တိ ဟတ္ထိသိပ္ပေ။ ကတာဝီတိ ကတကရဏီယော, သိက္ခိတသိက္ခော ပဂုဏသိပ္ပေါတိ အတ္ထော။ ဧသ နယော သဗ္ဗတ္ထ။ ဦရုဗလီတိ ဦရုဗလသမ္ပန္နော။ ယဿ ဟိ ဖလကဉ္စ အာဝုဓဉ္စ ဂဟေတွာ ပရသေနံ ပဝိသိတွာ အဘိန္နံ ဘိန္ဒတော ဘိန္နံ သန္ဓာရယတော ပရဟတ္ထဂတံ ရဇ္ဇံ အာဟရိတုံ ဦရုဗလံ အတ္ထိ, အယံ ဦရုဗလီ နာမ။ ဗာဟုဗလီတိ ဗာဟုဗလသမ္ပန္နော။ သေသံ ပုရိမသဒိသမေဝ။ အလမတ္တောတိ သမတ္ထအတ္တဘာဝေါ။
ပရိယောဓာယ ဝတ္တိဿန္တီတိ ဥပ္ပန္နံ ဥပ္ပဒ္ဒဝံ ဩဓာယ အဝတ္ထရိတွာ ဝတ္တိဿန္တီတိ သလ္လက္ခေတွာ ဂဟိတာ။
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၁၂။)သံဝိဇ္ဇတိ ခေါ, ဘော ရဋ္ဌပါလ, ဣမသ္မိံ ရာဇကုလေ ပဟူတံ ဟိရညသုဝဏ္ဏန္တိ ဣဒံ သော ရာဇာ ဥပရိ ဓမ္မုဒ္ဒေသဿ ကာရဏံ အာဟရန္တော အာဟ။
အထာပရံ ဧတဒဝေါစာတိ ဧတံ ‘‘ပဿာမိ လောကေ’’တိအာဒိနာ နယေန စတုန္နံ ဓမ္မုဒ္ဒေသာနံ အနုဂီတိံ အဝေါစ။
֍ ဋီ ၃၀၇။ တတ္ထ ဘိယျောဝ ကာမေ အဘိပတ္ထယန္တီတိ ဧကံ လဘိတွာ ဒွေ ပတ္ထယန္တိ, ဒွေ လဘိတွာ စတ္တာရောတိ ဧဝံ ဥတ္တရုတ္တရိ ဝတ္ထုကာမကိလေသကာမေ ပတ္ထယန္တိယေဝ။
ပသယှာတိ သပတ္တဂဏံ အဘိဘဝိတွာ။ သသာဂရန္တန္တိ သဒ္ဓိံ သာဂရန္တေန။ ဩရံ သမုဒ္ဒဿာတိ ယံ သမုဒ္ဒဿ ဩရတော သကရဋ္ဌံ, တေန အတိတ္တရူပေါတိ အတ္ထော။ န ဟတ္ထီတိ န ဟိ အတ္ထိ။
အဟော ဝတာ နောတိ အဟော ဝတ နု, အယမေဝ ဝါ ပါဌော။ အမရာတိ စာဟူတိ အမရံ ဣတိ စ အာဟု။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ယံ မတံ ဉာတီ ပရိဝါရေတွာ ကန္ဒန္တိ, တံ – ‘‘အဟော ဝတ အမှာကံ ဘာတာ မတော, ပုတ္တော မတော’’တိအာဒီနိပိ ဝဒန္တိ။
ဖုသန္တိ ဖဿန္တိ မရဏဖဿံ ဖုသန္တိ။ တထေဝ ဖုဋ္ဌောတိ ယထာ ဗာလော, ဓီရောပိ တထေဝ မရဏဖဿေန ဖုဋ္ဌော, အဖုဋ္ဌော နာမ နတ္ထိ, အယံ ပန ဝိသေသော။ ဗာလော စ ဗာလျာ ဝဓိတောဝ သေတီတိ ဗာလော ဗာလဘာဝေန မရဏဖဿံ အာဂမ္မ ဝဓိတောဝ သေတိ အဘိဟတောဝ သယတိ။ အကတံ ဝတ မေ ကလျာဏန္တိအာဒိဝိပ္ပဋိသာရဝသေန စလတိ ဝေဓတိ ဝိပ္ဖန္ဒတိ။ ဓီရော စ န ဝေဓတီတိ ဓီရော သုဂတိနိမိတ္တံ ပဿန္တော န ဝေဓတိ န စလတိ။
ယာယ ဝေါသာနံ ဣဓာဓိဂစ္ဆတီတိ ယာယ ပညာယ ဣမသ္မိံ လောကေ သဗ္ဗကိစ္စဝေါသာနံ အရဟတ္တံ အဓိဂစ္ဆတိ, သာဝ ဓနတော ဥတ္တမတရာ။ အဗျောသိတတ္တာတိ အပရိယောသိတတ္တာ, အရဟတ္တပတ္တိယာ, အဘာဝေနာတိ အတ္ထော။ ဘဝါဘဝေသူတိ ဟီနပ္ပဏီတေသု ဘဝေသု။
ဥပေတိ ဂဗ္ဘဉ္စ ပရဉ္စ လောကန္တိ တေသု ပါပံ ကရောန္တေသု ယော ကောစိ သတ္တော ပရမ္ပရာယ သံသာရံ အာပဇ္ဇိတွာ ဂဗ္ဘဉ္စ ပရဉ္စ လောကံ ဥပေတိ။ တဿပ္ပပညောတိ တဿ တာဒိသဿ အပ္ပပညဿ အညော အပ္ပပညော အဘိသဒ္ဒဟန္တော။
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၁၃။)သကမ္မုနာ ဟညတီတိ အတ္တနာ ကတကမ္မဝသေန ‘‘ကသာဟိပိ တာလေတီ’’တိအာဒီဟိ ကမ္မကာရဏာဟိ ဟညတိ။ ပေစ္စ ပရမှိ လောကေတိ ဣတော ဂန္တွာ ပရမှိ အပါယလောကေ။
ဝိရူပရူပေနာတိ ဝိဝိဓရူပေန, နာနာသဘာဝေနာတိ အတ္ထော။ ကာမဂုဏေသူတိ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကသမ္ပရာယိကေသု သဗ္ဗကာမဂုဏေသု အာဒီနဝံ ဒိသွာ။ ဒဟရာတိ အန္တမသော ကလလမတ္တဘာဝံ ဥပါဒါယ တရုဏာ။ ဝုဍ္ဎာတိ ဝဿသတာတိက္ကန္တာ။ အပဏ္ဏကံ သာမညမေဝ သေယျောတိ အဝိရုဒ္ဓံ အဒွဇ္ဈဂါမိံ ဧကန္တနိယျာနိကံ သာမညမေဝ ‘‘သေယျော, ဥတ္တရိတရဉ္စ ပဏီတတရဉ္စာ’’တိ ဥပဓာရေတွာ ပဗ္ဗဇိတောသ္မိ မဟာရာဇာတိ။ တသ္မာ ယံ တွံ ဝဒသိ – ‘‘ကိံ ဒိသွာ ဝါ သုတွာ ဝါ’’တိ, ဣဒံ ဒိသွာ စ သုတွာ စ ပဗ္ဗဇိတောသ္မီတိ မံ ဓာရေဟီတိ ဒေသနံ နိဋ္ဌာပေသီတိ။
ပပဉ္စသူဒနိယာ မဇ္ဈိမနိကာယဋ္ဌကထာယ
ရဋ္ဌပါလသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၃။ မဃဒေဝသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၃၀၈။ ဧဝံ မေ သုတန္တိ မဃဒေဝသုတ္တံ။ တတ္ထ မဃဒေဝအမ္ဗဝနေတိ ပုဗ္ဗေ မဃဒေဝေါ နာမ ရာဇာ တံ အမ္ဗဝနံ ရောပေသိ။ တေသု ရုက္ခေသု ပလုဇ္ဇမာနေသု အပရဘာဂေ အညေပိ ရာဇာနော ရောပေသုံယေဝ။ တံ ပန ပဌမဝေါဟာရဝသေန မဃဒေဝမ္ဗဝနန္တေဝ သင်္ခံ ဂတံ။ သိတံ ပါတွာကာသီတိ သာယနှသမယေ ဝိဟာရစာရိကံ စရမာနော ရမဏီယံ ဘူမိဘာဂံ ဒိသွာ – ‘‘ဝသိတပုဗ္ဗံ နု ခေါ မေ ဣမသ္မိံ ဩကာသေ’’တိ အာဝဇ္ဇန္တော – ‘‘ပုဗ္ဗေ အဟံ မဃဒေဝေါ နာမ ရာဇာ ဟုတွာ ဣမံ အမ္ဗဝနံ ရောပေသိံ, ဧတ္ထေဝ ပဗ္ဗဇိတွာ စတ္တာရော ဗြဟ္မဝိဟာရေ ဘာဝေတွာ ဗြဟ္မလောကေ နိဗ္ဗတ္တိံ။ တံ ခေါ ပနေတံ ကာရဏံ ဘိက္ခုသံဃဿ အပါကဋံ, ပါကဋံ ကရိဿာမီ’’တိ အဂ္ဂဂ္ဂဒန္တေ ဒဿေန္တော သိတံ ပါတု အကာသိ။
ဓမ္မော အဿ အတ္ထီတိ ဓမ္မိကော။ ဓမ္မေန ရာဇာ ဇာတောတိ ဓမ္မရာဇာ။ ဓမ္မေ ဌိတောတိ ဒသကုသလကမ္မပထဓမ္မေ ဌိတော။ ဓမ္မံ စရတီတိ သမံ
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၁၄။)စရတိ။ တတြ ဗြာဟ္မဏဂဟပတိကေသူတိ ယောပိ သော ပုဗ္ဗရာဇူဟိ ဗြာဟ္မဏာနံ ဒိန္နပရိဟာရော, တံ အဟာပေတွာ ပကတိနိယာမေနေဝ အဒါသိ, တထာ ဂဟပတိကာနံ။ တံ သန္ဓာယေတံ ဝုတ္တံ။ ပက္ခဿာတိ ဣမိနာ ပါဋိဟာရိကပက္ခောပိ သင်္ဂဟိတော။ အဋ္ဌမီဥပေါသထဿ ဟိ ပစ္စုဂ္ဂမနာနုဂ္ဂမနဝသေန သတ္တမိယဉ္စ နဝမိယဉ္စ, စာတုဒ္ဒသပန္နရသာနံ ပစ္စုဂ္ဂမနာနုဂ္ဂမနဝသေန တေရသိယဉ္စ ပါဋိပဒေ စာတိ ဣမေ ဒိဝသာ ပါဋိဟာရိကပက္ခာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ တေသုပိ ဥပေါသထံ ဥပဝသိ။
֍ ဋီ ၃၀၉။ ဒေဝဒူတာတိ ဒေဝေါတိ မစ္စု, တဿ ဒူတာတိ ဒေဝဒူတာ။ သိရသ္မိဉှိ ပလိတေသု ပါတုဘူတေသု မစ္စုရာဇဿ သန္တိကေ ဌိတော ဝိယ ဟောတိ, တသ္မာ ပလိတာနိ မစ္စုဒေဝဿ ဒူတာတိ ဝုစ္စန္တိ။ ဒေဝါ ဝိယ ဒူတာတိပိ ဒေဝဒူတာ။ ယထာ ဟိ အလင်္ကတပဋိယတ္တာယ ဒေဝတာယ အာကာသေ ဌတွာ ‘‘အသုကဒိဝသေ မရိဿတီ’’တိ ဝုတ္တေ တံ တထေဝ ဟောတိ, ဧဝံ သိရသ္မိံ ပလိတေသု ပါတုဘူတေသု ဒေဝတာဗျာကရဏသဒိသမေဝ ဟောတိ။ တသ္မာ ပလိတာနိ ဒေဝသဒိသာ ဒူတာတိ ဝုစ္စန္တိ။ ဝိသုဒ္ဓိဒေဝါနံ ဒူတာတိပိ ဒေဝဒူတာ။ သဗ္ဗဗောဓိသတ္တာ ဟိ ဇိဏ္ဏဗျာဓိတမတပဗ္ဗဇိတေ ဒိသွာဝ သံဝေဂမာပဇ္ဇိတွာ နိက္ခမ္မ ပဗ္ဗဇန္တိ။ ယထာဟ –
‘‘ဇိဏ္ဏဉ္စ ဒိသွာ ဒုခိတဉ္စ ဗျာဓိတံ,
မတဉ္စ ဒိသွာ ဂတမာယုသင်္ခယံ၊
ကာသာယဝတ္ထံ ပဗ္ဗဇိတဉ္စ ဒိသွာ,
တသ္မာ အဟံ ပဗ္ဗဇိတောမှိ ရာဇာ’’တိ။
ဣမိနာ ပရိယာယေန ပလိတာနိ ဝိသုဒ္ဓိဒေဝါနံ ဒူတတ္တာ ဒေဝဒူတာတိ ဝုစ္စန္တိ။
ကပ္ပကဿ ဂါမဝရံ ဒတွာတိ သတသဟဿုဋ္ဌာနကံ ဇေဋ္ဌကဂါမံ ဒတွာ။ ကသ္မာ အဒါသိ? သံဝိဂ္ဂမာနသတ္တာ။ တဿ ဟိ အဉ္ဇလိသ္မိံ ဌပိတာနိ ပလိတာနိ ဒိသွာဝ သံဝေဂေါ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ အညာနိ စတုရာသီတိဝဿသဟဿာနိ အာယု အတ္ထိ, ဧဝံ သန္တေပိ မစ္စုရာဇဿ သန္တိကေ ဌိတံ ဝိယ အတ္တာနံ မညမာနော သံဝိဂ္ဂေါ ပဗ္ဗဇ္ဇံ ရောစေတိ။ တေန ဝုတ္တံ –
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၁၅။)‘‘သိရေ ဒိသွာန ပလိတံ, မဃဒေဝေါ ဒိသမ္ပတိ၊
သံဝေဂံ အလဘီ ဓီရော, ပဗ္ဗဇ္ဇံ သမရောစယီ’’တိ။
အပရမ္ပိ ဝုတ္တံ –
‘‘ဥတ္တမင်္ဂရုဟာ မယှံ, ဣမေ ဇာတာ ဝယောဟရာ၊
ပါတုဘူတာ ဒေဝဒူတာ, ပဗ္ဗဇ္ဇာသမယော မမာ’’တိ။
ပုရိသယုဂေတိ ဝံသသမ္ဘဝေ ပုရိသေ။ ကေသမဿုံ ဩဟာရေတွာတိ တာပသပဗ္ဗဇ္ဇံ ပဗ္ဗဇန္တာပိ ဟိ ပဌမံ ကေသမဿုံ ဩဟာရေတွာ ပဗ္ဗဇန္တိ, တတော ပဋ္ဌာယ ဝဍ္ဎိတေ ကေသေ ဗန္ဓိတွာ ဇဋာကလာပဓရာ ဟုတွာ ဝိစရန္တိ။ ဗောဓိသတ္တောပိ တာပသပဗ္ဗဇ္ဇံ ပဗ္ဗဇိ။ ပဗ္ဗဇိတော ပန အနေသနံ အနနုယုဉ္ဇိတွာ ရာဇဂေဟတော အာဟဋဘိက္ခာယ ယာပေန္တော ဗြဟ္မဝိဟာရံ ဘာဝေသိ။ တသ္မာ သော မေတ္တာသဟဂတေနာတိအာဒိ ဝုတ္တံ။
ကုမာရကီဠိတံ ကီဠီတိ အင်္ကေန အင်္ကံ ပရိဟရိယမာနော ကီဠိ။ မာလာကလာပံ ဝိယ ဟိ နံ ဥက္ခိပိတွာဝ ဝိစရိံသု။ ရညော မဃဒေဝဿ ပုတ္တော…ပေ… ပဗ္ဗဇီတိ ဣမဿ ပဗ္ဗဇိတဒိဝသေ ပဉ္စ မင်္ဂလာနိ အဟေသုံ။ မဃဒေဝရညော မတကဘတ္တံ, တဿ ရညော ပဗ္ဗဇိတမင်္ဂလံ, တဿ ပုတ္တဿ ဆတ္တုဿာပနမင်္ဂလံ, တဿ ပုတ္တဿ ဥပရဇ္ဇမင်္ဂလံ, တဿ ပုတ္တဿ နာမကရဏမင်္ဂလန္တိ ဧကသ္မိံယေဝ သမယေ ပဉ္စ မင်္ဂလာနိ အဟေသုံ, သကလဇမ္ဗုဒီပတလေ ဥန္နင်္ဂလမဟောသိ။
֍ ဋီ ၃၁၁။ ပုတ္တပပုတ္တကာတိ ပုတ္တာ စ ပုတ္တပုတ္တာ စာတိ ဧဝံ ပဝတ္တာ တဿ ပရမ္ပရာ။ ပစ္ဆိမကော အဟောသီတိ ပဗ္ဗဇ္ဇာပစ္ဆိမကော အဟောသိ။ ဗောဓိသတ္တော ကိရ ဗြဟ္မလောကေ နိဗ္ဗတ္တော – ‘‘ပဝတ္တတိ နု ခေါ တံ မယာ မနုဿလောကေ နိဟတံ ကလျာဏဝတ္တ’’န္တိ အာဝဇ္ဇန္တော အဒ္ဒသ – ‘‘ဧတ္တကံ အဒ္ဓါနံ ပဝတ္တတိ, ဣဒါနိ န ပဝတ္တိဿတီ’’တိ။ န ခေါ ပနာဟံ မယှံ ပဝေဏိယာ ဥစ္ဆိဇ္ဇိတုံ ဒဿာမီတိ အတ္တနော ဝံသေ ဇာတရညောယေဝ အဂ္ဂမဟေသိယာ ကုစ္ဆိသ္မိံ ပဋိသန္ဓိံ ဂဟေတွာ အတ္တနော ဝံသဿ နေမိံ ဃဋေန္တော ဝိယ နိဗ္ဗတ္တော, တေနေဝဿ နိမီတိ နာမံ အဟောသိ။ ဣတိ သော ပဗ္ဗဇိတ-
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၁၆။)ရာဇူနံ သဗ္ဗပစ္ဆိမကော ဟုတွာ ပဗ္ဗဇိတောတိ ပဗ္ဗဇ္ဇာပစ္ဆိမကော အဟောသိ။ ဂုဏေဟိ ပန အတိရေကတရော။ တဿ ဟိ သဗ္ဗရာဇူဟိ အတိရေကတရာ ဒွေ ဂုဏာ အဟေသုံ။ စတူသု ဒွါရေသု သတသဟဿံ သတသဟဿံ ဝိဿဇ္ဇေတွာ ဒေဝသိကံ ဒါနံ အဒါသိ, အနုပေါသထိကဿ စ ဒဿနံ နိဝါရေသိ။ အနုပေါသထိကေသု ဟိ ရာဇာနံ ပဿိဿာမာတိ ဂတေသု ဒေါဝါရိကော ပုစ္ဆတိ ‘‘တုမှေ ဥပေါသထိကာ နော ဝါ’’တိ။ ယေ အနုပေါသထိကာ ဟောန္တိ, တေ နိဝါရေတိ ‘‘အနုပေါသထိကာနံ ရာဇာ ဒဿနံ န ဒေတီ’’တိ။ ‘‘မယံ ဇနပဒဝါသိနော ကာလေ ဘောဇနံ ကုဟိံ လဘိဿာမာ’’တိပိ တတ္ထ ဝစနောကာသော နတ္ထိ။ စတူသု ဟိ ဒွါရေသု ရာဇင်္ဂဏေ စ အနေကာနိ ဘတ္တစာဋိသဟဿာနိ ပဋိယတ္တာနေဝ ဟောန္တိ။ တသ္မာ မဟာဇနော ဣစ္ဆိတိစ္ဆိတဋ္ဌာနေ မဿုံ ကာရေတွာ နှာယိတွာ ဝတ္ထာနိ ပရိဝတ္တေတွာ ယထာရုစိတံ ဘောဇနံ ဘုဉ္ဇိတွာ ဥပေါသထင်္ဂါနိ အဓိဋ္ဌာယ ရညော ဂေဟဒွါရံ ဂစ္ဆတိ။ ဒေါဝါရိကေန ‘‘ဥပေါသထိကာ တုမှေ’’တိ ပုစ္ဆိတပုစ္ဆိတာ ‘‘အာမ အာမာ’’တိ ဝဒန္တိ။ တေန ဟိ အာဂစ္ဆထာတိ ပဝေသေတွာ ရညော ဒဿေတိ။ ဣတိ ဣမေဟိ ဒွီဟိ ဂုဏေဟိ အတိရေကတရော အဟောသိ။
֍ ဋီ ၃၁၂။ ဒေဝါနံ တာဝတိံသာနန္တိ တာဝတိံသဘဝနေ နိဗ္ဗတ္တဒေဝါနံ။ တေ ကိရ ဒေဝါ ဝိဒေဟရဋ္ဌေ မိထိလနဂရဝါသိနော ရညော ဩဝါဒေ ဌတွာ ပဉ္စ သီလာနိ ရက္ခိတွာ ဥပေါသထကမ္မံ ကတွာ တတ္ထ နိဗ္ဗတ္တာ ရညော ဂုဏကထံ ကထေန္တိ။ တေ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ ‘‘ဒေဝါနံ တာဝတိံသာန’’န္တိ။
နိသိန္နော ဟောတီတိ ပါသာဒဝရဿ ဥပရိဂတော ဒါနဉ္စ သီလဉ္စ ဥပပရိက္ခမာနော နိသိန္နော ဟောတိ။ ဧဝံ ကိရဿ အဟောသိ – ‘‘ဒါနံ နု ခေါ မဟန္တံ ဥဒါဟု သီလံ, ယဒိ ဒါနံ မဟန္တံ, အဇ္ဈောတ္ထရိတွာ ဒါနမေဝ ဒဿာမိ။ အထ သီလံ, သီလမေဝ ပူရိဿာမီ’’တိ။ တဿ ‘‘ဣဒံ မဟန္တံ ဣဒံ မဟန္တ’’န္တိ နိစ္ဆိတုံ အသက္ကောန္တဿေဝ သက္ကော ဂန္တွာ ပုရတော ပါတုရဟောသိ။ တေန ဝုတ္တံ အထ ခေါ, အာနန္ဒ,…ပေ… သမ္မုခေ ပါတုရဟောသီတိ။ ဧဝံ ကိရဿ အဟောသိ – ‘‘ရညော ကင်္ခါ ဥပ္ပန္နာ, တဿ ကင်္ခစ္ဆေဒနတ္ထံ ပဉှဉ္စ ကထေဿာမိ, ဣဓာဂမနတ္ထာယ ပဋိညဉ္စ ဂဏှိဿာမီ’’တိ။ တသ္မာ ဂန္တွာ သမ္မုခေ ပါတုရဟောသိ။ ရာဇာ အဒိဋ္ဌပုဗ္ဗံ ရူပံ ဒိသွာ ဘီတော အဟောသိ လောမဟဋ္ဌဇာတော။ အထ နံ သက္ကော – ‘‘မာ ဘာယိ, မဟာရာဇ, ဝိဿတ္ထော ပဉှံ ပုစ္ဆ, ကင်္ခံ တေ ပဋိဝိနောဒေဿာမီ’’တိ အာဟ။
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၁၇။)‘‘ပုစ္ဆာမိ တံ မဟာရာဇ, သဗ္ဗဘူတာနမိဿရ၊
ဒါနံ ဝါ ဗြဟ္မစရိယံ ဝါ, ကတမံ သု မဟပ္ဖလ’’န္တိ။ –
ပဉှံ ပုစ္ဆိ။ သက္ကော – ‘‘ဒါနံ နာမ ကိံ, သီလမေဝ ဂုဏဝိသိဋ္ဌတာယ မဟန္တံ။ အဟဉှိ ပုဗ္ဗေ, မဟာရာဇ, ဒသဝဿသဟဿာနိ ဒသန္နံ ဇဋိလသဟဿာနံ ဒါနံ ဒတွာ ပေတ္တိဝိသယတော န မုတ္တော, သီလဝန္တာ ပန မယှံ ဒါနံ ဘုဉ္ဇိတွာ ဗြဟ္မလောကေ နိဗ္ဗတ္တာ’’တိ ဝတွာ ဣမာ ဂါထာ အဝေါစ –
‘‘ဟီနေန ဗြဟ္မစရိယေန, ခတ္တိယေ ဥပပဇ္ဇတိ၊
မဇ္ဈိမေန စ ဒေဝတ္တံ, ဥတ္တမေန ဝိသုဇ္ဈတိ။
န ဟေတေ သုလဘာ ကာယာ, ယာစယောဂေန ကေနစိ၊
ယေ ကာယေ ဥပပဇ္ဇန္တိ, အနာဂါရာ တပဿိနော’’တိ။ (ဇာ။ ၂။၂၂။၄၂၉-၄၃၀)၊
ဧဝံ ရညော ကင်္ခံ ဝိနောဒေတွာ ဒေဝလောကဂမနာယ ပဋိညာဂဟဏတ္ထံ လာဘာ တေ မဟာရာဇာတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ အဝိကမ္ပမာနောတိ အဘာယမာနော။ အဓိဝါသေသီတိ အဟံ မဟာဇနံ ကုသလံ သမာဒပေမိ, ပုညဝန္တာနံ ပန ဝသနဋ္ဌာနံ ဒိသွာ အာဂတေန မနုဿပထေ သုခံ ကထေတုံ ဟောတီတိ အဓိဝါသေသိ။
֍ ဋီ ၃၁၃။ ဧဝံ ဘဒ္ဒန္တဝါတိ ဧဝံ ဟောတု ဘဒ္ဒကံ တဝ ဝစနန္တိ ဝတွာ။ ယောဇေတွာတိ ဧကသ္မိံယေဝ ယုဂေ သဟဿအဿာဇာနီယေ ယောဇေတွာ။ တေသံ ပန ပါဋိယေက္ကံ ယောဇနကိစ္စံ နတ္ထိ, မနံ အာဂမ္မ ယုတ္တာယေဝ ဟောန္တိ။ သော ပန ဒိဗ္ဗရထော ဒိယဍ္ဎယောဇနသတိကော ဟောတိ, နဒ္ဓိတော ပဋ္ဌာယ ရထသီသံ ပညာသယောဇနာနိ, အက္ခဗန္ဓော ပဏ္ဏာသယောဇနာနိ, အက္ခဗန္ဓတော ပဋ္ဌာယ ပစ္ဆာဘာဂေါ ပဏ္ဏာသယောဇနာနိ, သဗ္ဗော သတ္တဝဏ္ဏရတနမယော။ ဒေဝလောကော နာမ ဥဒ္ဓံ, မနုဿလောကော အဓော, တသ္မာ ဟေဋ္ဌာမုခံ ရထံ ပေသေသီတိ န သလ္လက္ခေတဗ္ဗံ။ ယထာ ပန ပကတိမဂ္ဂံ ပေသေတိ, ဧဝမေဝ မနုဿာနံ သာယမာသဘတ္တေ နိဋ္ဌိတေ စန္ဒေန သဒ္ဓိံ ယုဂနဒ္ဓံ ကတွာ ပေသေသိ, ယမကစန္ဒာ ဥဋ္ဌိတာ ဝိယ အဟေသုံ။ မဟာဇနော ဒိသွာ ‘‘ယမကစန္ဒာ ဥဂ္ဂတာ’’တိ အာဟ။ အာဂစ္ဆန္တေ အာဂစ္ဆန္တေ န ယမကစန္ဒာ, ဧကံ ဝိမာနံ, န ဝိမာနံ, ဧကော ရထောတိ။ ရထောပိ အာဂစ္ဆန္တော
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၁၈။)အာဂစ္ဆန္တော ပကတိရထပ္ပမာဏောဝ, အဿာပိ ပကတိအဿပ္ပမာဏာဝ အဟေသုံ။ ဧဝံ ရထံ အာဟရိတွာ ရညော ပါသာဒံ ပဒက္ခိဏံ ကတွာ ပါစီနသီဟပဉ္ဇရဋ္ဌာနေ ရထံ နိဝတ္တေတွာ အာဂတမဂ္ဂါဘိမုခံ ကတွာ သီဟပဉ္ဇရေ ဌတွာဝ အာရောဟနသဇ္ဇံ ဌပေသိ။
အဘိရုဟ မဟာရာဇာတိ ရာဇာ – ‘‘ဒိဗ္ဗယာနံ မေ လဒ္ဓ’’န္တိ န တာဝဒေဝ အဘိရုဟိ, နာဂရာနံ ပန ဩဝါဒံ အဒါသိ ‘‘ပဿထ တာတာ, ယံ မေ သက္ကေန ဒေဝရညာ ဒိဗ္ဗရထော ပေသိတော, သော စ ခေါ န ဇာတိဂေါတ္တံ ဝါ ကုလပ္ပဒေသံ ဝါ ပဋိစ္စ ပေသိတော, မယှံ ပန သီလာစာရဂုဏေ ပသီဒိတွာ ပေသိတော။ သစေ တုမှေပိ သီလံ ရက္ခိဿထ, တုမှာကမ္ပိ ပေသေဿတိ, ဧဝံ ရက္ခိတုံ ယုတ္တံ နာမေတံ သီလံ။ နာဟံ ဒေဝလောကံ ဂန္တွာ စိရာယိဿာမိ, အပ္ပမတ္တာ ဟောထာ’’တိ မဟာဇနံ ဩဝဒိတွာ ပဉ္စသု သီလေသု ပတိဋ္ဌာပေတွာ ရထံ အဘိရုဟိ။ တတော မာတလိ သင်္ဂါဟကော ‘‘အဟမ္ပိ မဟာရာဇဿ မမာနုစ္ဆဝိကံ ကရိဿာမီ’’တိ အာကာသမှိ ဒွေ မဂ္ဂေ ဒဿေတွာ အပိစ မဟာရာဇာတိအာဒိမာဟ။
တတ္ထ ကတမေနာတိ, မဟာရာဇ, ဣမေသု မဂ္ဂေသု ဧကော နိရယံ ဂစ္ဆတိ, ဧကော ဒေဝလောကံ, တေသု တံ ကတမေန နေမိ။ ယေနာတိ ယေန မဂ္ဂေန ဂန္တွာ ယတ္ထ ပါပကမ္မန္တာ ပါပကာနံ ကမ္မာနံ ဝိပါကံ ပဋိသံဝေဒိယန္တိ, တံ ဌာနံ သက္ကာ ဟောတိ ပဿိတုန္တိ အတ္ထော။ ဒုတိယပဒေပိ ဧသေဝ နယော။ ဇာတကေပိ –
‘‘ကေန တံ နေမိ မဂ္ဂေန, ရာဇသေဋ္ဌ ဒိသမ္ပတိ၊
ယေန ဝါ ပါပကမ္မန္တာ, ပုညကမ္မာ စ ယေ နရာ’’တိ။ (ဇာ။ ၂။၂၂။၄၅၀) –
ဂါထာယ အယမေဝတ္ထော။ တေနေဝါဟ –
‘‘နိရယေ တာဝ ပဿာမိ, အာဝါသေ ပါပကမ္မိနံ၊
ဌာနာနိ လုဒ္ဒကမ္မာနံ, ဒုဿီလာနဉ္စ ယာ ဂတီ’’တိ။ (ဇာ။ ၂။၂၂။၄၅၁)၊
ဥဘယေနေဝ မံ မာတလိ နေဟီတိ မာတလိ ဒွီဟိ မဂ္ဂေဟိ မံ နေဟိ, အဟံ နိရယံ ပဿိတုကာမော ဒေဝလောကမ္ပီတိ။ ပဌမံ ကတမေန နေမီတိ။ ပဌမံ နိရယမဂ္ဂေန နေဟီတိ။ တတော မာတလိ အတ္တနော အာနုဘာဝေန ရာဇာနံ ပဉ္စဒသ မဟာနိရယေ ဒဿေသိ။ ဝိတ္ထာရကထာ ပနေတ္ထ –
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၁၉။)‘‘ဒဿေသိ မာတလိ ရညော, ဒုဂ္ဂံ ဝေတရဏိံ နဒိံ၊
ကုထိတံ ခါရသံယုတ္တံ, တတ္တံ အဂ္ဂိသိခူပမ’’န္တိ။ (ဇာ။ ၂။၂၂။၄၅၂) –
ဇာတကေ ဝုတ္တနယေန ဝေဒိတဗ္ဗာ။ နိရယံ ဒဿေတွာ ရထံ နိဝတ္တေတွာ ဒေဝလောကာဘိမုခံ ဂန္တွာ ဗီရဏီဒေဝဓီတာယ သောဏဒိန္နဒေဝပုတ္တဿ ဂဏဒေဝပုတ္တာနဉ္စ ဝိမာနာနိ ဒဿေန္တော ဒေဝလောကံ နေသိ။ တတြာပိ ဝိတ္ထာရကထာ –
‘‘ယဒိ တေ သုတာ ဗီရဏီ ဇီဝလောကေ,
အာမာယဒါသီ အဟု ဗြာဟ္မဏဿ၊
သာ ပတ္တကာလေ အတိထိံ ဝိဒိတွာ,
သံယမာ သံဝိဘာဂါ စ,
သာ ဝိမာနသ္မိ မောဒတီ’’တိ။ (ဇာ။ ၂။၂၂။၅၀၇) –
ဇာတကေ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗာ။
ဧဝံ ဂစ္ဆတော ပန တဿ ရထနေမိ ဝဋ္ဋိယာ စိတ္တကူဋဒွါရကောဋ္ဌကဿ ဥမ္မာရေ ပဟတမတ္တေဝ ဒေဝနဂရေ ကောလာဟလံ အဟောသိ။ သက္ကံ ဒေဝရာဇာနံ ဧကကံယေဝ ဩဟာယ ဒေဝသံဃော မဟာသတ္တံ ပစ္စုဂ္ဂမနမကာသိ, တံ ဒေဝတာနံ အာဒရံ ဒိသွာ သက္ကော စိတ္တံ သန္ဓာရေတုံ အသက္ကောန္တော – ‘‘အဘိရမ, မဟာရာဇ, ဒေဝေသု ဒေဝါနုဘာဝေနာ’’တိ အာဟ။ ဧဝံ ကိရဿ အဟောသိ – ‘‘အယံ ရာဇာ အဇ္ဇ အာဂန္တွာ ဧကဒိဝသေနေဝ ဒေဝဂဏံ အတ္တနော အဘိမုခမကာသိ။ သစေ ဧကံ ဒွေ ဒိဝသေ ဝသိဿတိ, န မံ ဒေဝါ ဩလောကေဿန္တီ’’တိ။ သော ဥသူယမာနော, ‘‘မဟာရာဇ, တုယှံ ဣမသ္မိံ ဒေဝလောကေ ဝသိတုံ ပုညံ နတ္ထိ, အညေသံ ပုညေန ဝသာဟီ’’တိ ဣမိနာ အဓိပ္ပါယေန ဧဝမာဟ။ ဗောဓိသတ္တော – ‘‘နာသက္ခိ ဇရသက္ကော မနံ သန္ဓာရေတုံ, ပရံ နိဿာယ လဒ္ဓံ ခေါ ပန ယာစိတွာ လဒ္ဓဘဏ္ဍကံ ဝိယ ဟောတီ’’တိ ပဋိက္ခိပန္တော အလံ မာရိသာတိအာဒိမာဟ။ ဇာတကေပိ ဝုတ္တံ –
‘‘ယထာ ယာစိတကံ ယာနံ, ယထာ ယာစိတကံ ဓနံ၊
ဧဝံသမ္ပဒမေဝေ တံ, ယံ ပရတော ဒါနပစ္စယာ၊
န စာဟမေတမိစ္ဆာမိ, ယံ ပရတော ဒါနပစ္စယာ’’တိ။ (ဇာ။ ၂။၂၂။၅၈၅-၅၈၆) –
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၂၀။)သဗ္ဗံ ဝတ္တဗ္ဗံ။ ဗောဓိသတ္တော ပန မနုဿတ္တဘာဝေန ကတိဝါရေ ဒေဝလောကံ ဂတောတိ။ စတ္တာရော – မန္ဓာတုရာဇကာလေ သာဓိနရာဇကာလေ ဂုတ္တိလဝီဏာဝါဒကကာလေ နိမိမဟာရာဇကာလေတိ။ သော မန္ဓာတုကာလေ ဒေဝလောကေ အသင်္ချေယျံ ကာလံ ဝသိ, တသ္မိဉှိ ဝသမာနေယေဝ ဆတ္တိံသ သက္ကာ စဝိံသု။ သာဓိနရာဇကာလေ သတ္တာဟံ ဝသိ, မနုဿဂဏနာယ သတ္တ ဝဿသတာနိ ဟောန္တိ။ ဂုတ္တိလဝီဏာဝါဒကကာလေ စ နိမိရာဇကာလေ စ မုဟုတ္တမတ္တံ ဝသိ, မနုဿဂဏနာယ သတ္တ ဒိဝသာနိ ဟောန္တိ။
֍ ဋီ ၃၁၄။ တတ္ထေဝ မိထိလံ ပဋိနေသီတိ ပဋိနေတွာ ပကတိသိရိဂဗ္ဘေယေဝ ပတိဋ္ဌာပေသိ။
֍ ဋီ ၃၁၅။ ကဠာရဇနကောတိ တဿ နာမံ။ ကဠာရဒန္တတာယ ပန ကဠာရဇနကောတိ ဝုတ္တော။ န သော အဂါရသ္မာ အနဂါရိယံ ပဗ္ဗဇီတိ ဧတ္တကမတ္တမေဝ န အကာသိ, သေသံ သဗ္ဗံ ပါကတိကမေဝ အဟောသိ။
֍ ဋီ ၃၁၆။ သမုစ္ဆေဒေါ ဟောတီတိ ဧတ္ထ ကလျာဏဝတ္တံ ကော သမုစ္ဆိန္ဒတိ, ကေန သမုစ္ဆိန္နံ, ကော ပဝတ္တေတိ, ကေန ပဝတ္တိတံ နာမ ဟောတီတိ အယံ ဝိဘာဂေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။ တတ္ထ သီလဝါ ဘိက္ခု ‘‘န သက္ကာ မယာ အရဟတ္တံ လဒ္ဓု’’န္တိ ဝီရိယံ အကရောန္တော သမုစ္ဆိန္ဒတိ။ ဒုဿီလေန သမုစ္ဆိန္နံ နာမ ဟောတိ။ သတ္တ သေခါ ပဝတ္တေန္တိ။ ခီဏာသဝေန ပဝတ္တိတံ နာမ ဟောတိ။ သေသံ သဗ္ဗတ္ထ ဥတ္တာနမေဝါတိ။
ပပဉ္စသူဒနိယာ မဇ္ဈိမနိကာယဋ္ဌကထာယ
မဃဒေဝသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၄။ မဓုရသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၃၁၇။ ဧဝံ မေ သုတန္တိ မဓုရသုတ္တံ။ တတ္ထ မဟာကစ္စာနောတိ ဂိဟိကာလေ ဥဇ္ဇေနိကရညော ပုရောဟိတပုတ္တော အဘိရူပေါ ဒဿနီယော ပါသာဒိကော သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏော စ။ မဓုရာယန္တိ ဧဝံနာမကေ နဂရေ။ ဂုန္ဒာဝနေတိ
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၂၁။)ကဏှကဂုန္ဒာဝနေ။ အဝန္တိပုတ္တောတိ အဝန္တိရဋ္ဌေ ရညော ဓီတာယ ပုတ္တော။ ဝုဒ္ဓေါ စေဝ အရဟာ စာတိ ဒဟရံ အရဟန္တမ္ပိ န တထာ သမ္ဘာဝေန္တိ ယထာ မဟလ္လကံ, ထေရော ပန ဝုဒ္ဓေါ စေဝ အဟောသိ အရဟာ စ။ ဗြာဟ္မဏာ, ဘော ကစ္စာနာတိ သော ကိရ ရာဇာ ဗြာဟ္မဏလဒ္ဓိကော, တသ္မာ ဧဝမာဟ။ ဗြာဟ္မဏောဝ သေဋ္ဌော ဝဏ္ဏောတိအာဒီသု ဇာတိဂေါတ္တာဒီနံ ပညာပနဋ္ဌာနေ ဗြာဟ္မဏာဝ သေဋ္ဌာတိ ဒဿေတိ။ ဟီနော အညော ဝဏ္ဏောတိ ဣတရေ တယော ဝဏ္ဏာ ဟီနာ လာမကာတိ ဝဒတိ။ သုက္ကောတိ ပဏ္ဍရော။ ကဏှောတိ ကာဠကော။ သုဇ္ဈန္တီတိ ဇာတိဂေါတ္တာဒိပညာပနဋ္ဌာနေသု သုဇ္ဈန္တိ။ ဗြဟ္မုနော ပုတ္တာတိ မဟာဗြဟ္မုနော ပုတ္တာ။ ဩရသာ မုခတော ဇာတာတိ ဥရေ ဝသိတွာ မုခတော နိက္ခန္တာ, ဥရေ ကတွာ သံဝဒ္ဓိတာတိ ဝါ ဩရသာ။ ဗြဟ္မဇာတိ ဗြဟ္မတော နိဗ္ဗတ္တာ။ ဗြဟ္မနိမ္မိတာတိ ဗြဟ္မုနာ နိမ္မိတာ။ ဗြဟ္မဒါယာဒါတိ ဗြဟ္မုနော ဒါယာဒါ။ ဃောသောယေဝ ခေါ ဧသောတိ ဝေါဟာရမတ္တမေဝေတံ။
֍ ဋီ ၃၁၈။ ဣဇ္ဈေယျာတိ သမိဇ္ဈေယျ, ယတ္တကာနိ ဓနာဒီနိ ပတ္ထေယျ, တတ္တကေဟိဿ မနောရထော ပူရေယျာတိ အတ္ထော။ ခတ္တိယောပိဿာဿာတိ ခတ္တိယောပိ အဿ ဣဿရိယသမ္ပတ္တဿ ပုဗ္ဗုဋ္ဌာယီ အဿ။ နေသံ ဧတ္ထ ကိဉ္စီတိ န ဧတေသံ ဧတ္ထ ကိဉ္စိ။
֍ ဋီ ၃၂၂။ အာသနေန ဝါ နိမန္တေယျာမာတိ နိသိန္နာသနံ ပပ္ဖေါဋေတွာ ဣဓ နိသီဒါတိ ဝဒေယျာမ။ အဘိနိမန္တေယျာမပိ နန္တိ အဘိဟရိတွာ တံ နိမန္တေယျာမ။ တတ္ထ ဒုဝိဓော အဘိဟာရော ဝါစာယ စေဝ ကာယေန စ။ ‘‘တုမှာကံ ဣစ္ဆိတိစ္ဆိတက္ခဏေ မမံ စီဝရာဒီဟိ ဝဒေယျာထ ယေနတ္ထော’’တိ ဝဒန္တော ဟိ ဝါစာယ အဘိဟရိတွာ နိမန္တေတိ နာမ။ စီဝရာဒိဝေကလ္လံ သလ္လက္ခေတွာ ‘‘ဣဒံ ဂဏှထာ’’တိ တာနိ ဒေန္တော ပန ကာယေန အဘိဟရိတွာ နိမန္တေတိ နာမ။ တဒုဘယမ္ပိ သန္ဓာယ ‘‘အဘိနိမန္တေယျာမပိ န’’န္တိ အာဟ။ ရက္ခာဝရဏဂုတ္တိန္တိ ရက္ခာသင်္ခါတဉ္စေဝ အာဝရဏသင်္ခါတဉ္စ ဂုတ္တိံ။ ယာ ပနေသာ အာဝုဓဟတ္ထေ ပုရိသေ ဌပေန္တေန ရက္ခာ, သာ ဓမ္မိကာ နာမ သံဝိဟိတာ န ဟောတိ။ ယထာ ပန အဝေလာယ ကဋ္ဌဟာရိကာပဏ္ဏဟာရိကာဒယော ဝိဟာရံ န ပဝိသန္တိ, မိဂလုဒ္ဒကာဒယော ဝိဟာရသီမာယ မိဂေ ဝါ မစ္ဆေ ဝါ န ဂဏှန္တိ, ဧဝံ သံဝိဒဟန္တေန ဓမ္မိကာ နာမ သံဝိဟိတာ ဟောတိ။ တံ သန္ဓာယာဟ ‘‘ဓမ္မိက’’န္တိ။
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၂၂။)ဧဝံ သန္တေတိ ဧဝံ စတုန္နမ္ပိ ဝဏ္ဏာနံ ပဗ္ဗဇိတာနံ ပဗ္ဗဇိတသက္ကာရေန သမေ သမာနေ။ သေသံ သဗ္ဗတ္ထ ဥတ္တာနမေဝါတိ။
ပပဉ္စသူဒနိယာ မဇ္ဈိမနိကာယဋ္ဌကထာယ
မဓုရသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၅။ ဗောဓိရာဇကုမာရသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၃၂၄။ ဧဝံ မေ သုတန္တိ ဗောဓိရာဇကုမာရသုတ္တံ။ တတ္ထ ကောကနဒေါတိ ကောကနဒံ ဝုစ္စတိ ပဒုမံ။ သော စ မင်္ဂလပါသာဒေါ ဩလောကနကပဒုမံ ဒဿေတွာ ကတော, တသ္မာ ကောကနဒေါတိ သင်္ခံ လဘိ။
֍ ဋီ ၃၂၅။ ယာဝ ပစ္ဆိမသောပါနကဠေဝရာတိ ဧတ္ထ ပစ္ဆိမသောပါနကဠေဝရန္တိ ပဌမံ သောပါနဖလကံ ဝုတ္တံ။ အဒ္ဒသာ ခေါတိ ဩလောကနတ္ထံယေဝ ဒွါရကောဋ္ဌကေ ဌိတော အဒ္ဒသ။ ဘဂဝါ တုဏှီ အဟောသီတိ ‘‘ကိဿ နု ခေါ အတ္ထာယ ရာဇကုမာရေန အယံ မဟာသက္ကာရော ကတော’’တိ အာဝဇ္ဇန္တော ပုတ္တပတ္ထနာယ ကတဘာဝံ အညာသိ။ သော ဟိ ရာဇကုမာရော အပုတ္တကော, သုတဉ္စာနေန အဟောသိ – ‘‘ဗုဒ္ဓါနံ ကိရ အဓိကာရံ ကတွာ မနသာ ဣစ္ဆိတံ လဘန္တီ’’တိ။ သော – ‘‘သစာဟံ ပုတ္တံ လဘိဿာမိ, သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေါ မမ စေလပ္ပဋိကံ အက္ကမိဿတိ။ နော စေ လဘိဿာမိ, န အက္ကမိဿတီ’’တိ ပတ္ထနံ ကတွာ သန္ထရာပေသိ။ အထ ဘဂဝါ ‘‘နိဗ္ဗတ္တိဿတိ နု ခေါ ဧတဿ ပုတ္တော’’တိ အာဝဇ္ဇေတွာ ‘‘န နိဗ္ဗတ္တိဿတီ’’တိ အဒ္ဒသ။
ပုဗ္ဗေ ကိရ သော ဧကသ္မိံ ဒီပေ ဝသမာနော သမစ္ဆန္ဒေန သကုဏပေါတကေ ခါဒိ။ သစဿ မာတုဂါမော အညောဝ ဘဝေယျ, ပုတ္တံ လဘေယျ။ ဥဘောဟိ ပန သမာနစ္ဆန္ဒေဟိ ဟုတွာ ပါပကမ္မံ ကတံ, တေနဿ ပုတ္တော န နိဗ္ဗတ္တိဿတီတိ အညာသိ။ ဒုဿေ ပန အက္ကန္တေ – ‘‘ဗုဒ္ဓါနံ အဓိကာရံ ကတွာ ပတ္ထိတပတ္ထိတံ လဘန္တီတိ လောကေ အနုဿဝေါ, မယာ စ မဟာအဘိနီဟာရော ကတော, န စ ပုတ္တံ လဘာမိ, တုစ္ဆံ ဣဒံ ဝစန’’န္တိ မိစ္ဆာဂဟဏံ ဂဏှေယျ။ တိတ္ထိယာပိ – ‘‘နတ္ထိ သမဏာနံ အကတ္တဗ္ဗံ နာမ, စေလပ္ပဋိကံ မဒ္ဒန္တာ အာဟိဏ္ဍန္တီ’’တိ
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၂၃။)ဥဇ္ဈာယေယျုံ။ ဧတရဟိ စ အက္ကမန္တေသု ဗဟူ ဘိက္ခူ ပရစိတ္တဝိဒုနော, တေ ဘဗ္ဗံ ဇာနိတွာ အက္ကမိဿန္တိ, အဘဗ္ဗံ ဇာနိတွာ န အက္ကမိဿန္တိ။ အနာဂတေ ပန ဥပနိဿယော မန္ဒော ဘဝိဿတိ, အနာဂတံ န ဇာနိဿန္တိ။ တေသု အက္ကမန္တေသု သစေ ပတ္ထိတံ ဣဇ္ဈိဿတိ, ဣစ္စေတံ ကုသလံ။ နော စေ ဣဇ္ဈိဿတိ, – ‘‘ပုဗ္ဗေ ဘိက္ခုသံဃဿ အဘိနီဟာရံ ကတွာ ဣစ္ဆိတိစ္ဆိတံ လဘန္တိ, တံ ဣဒါနိ န လဘန္တိ။ တေယေဝ မညေ ဘိက္ခူ ပဋိပတ္တိပူရကာ အဟေသုံ, ဣမေ ပဋိပတ္တိံ ပူရေတုံ န သက္ကောန္တီ’’တိ မနုဿာ ဝိပ္ပဋိသာရိနော ဘဝိဿန္တီတိ ဣမေဟိ ကာရဏေဟိ ဘဂဝါ အက္ကမိတုံ အနိစ္ဆန္တော တုဏှီ အဟောသိ။ သိက္ခာပဒံ ပညပေသိ ‘‘န, ဘိက္ခဝေ, စေလပ္ပဋိကာ အက္ကမိတဗ္ဗာ’’တိ (စူဠဝ။ ၂၆၈)။ မင်္ဂလတ္ထာယ ပညတ္တံ အနက္ကမန္တေသု ပန အက္ကမနတ္ထာယ အနုပညတ္တိံ ဌပေသိ – ‘‘ဂိဟီ, ဘိက္ခဝေ, မင်္ဂလိကာ, အနုဇာနာမိ, ဘိက္ခဝေ, ဂိဟီနံ မင်္ဂလတ္ထာယာ’’တိ (စူဠဝ။ ၂၆၈)။
֍ ဋီ ၃၂၆။ ပစ္ဆိမံ ဇနတံ တထာဂတော အနုကမ္ပတီတိ ဣဒံ ထေရော ဝုတ္တေသု ကာရဏေသု တတိယံ ကာရဏံ သန္ဓာယာဟ။ န ခေါ သုခေန သုခန္တိ ကသ္မာ အာဟ? ကာမသုခလ္လိကာနုယောဂသညီ ဟုတွာ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေါ န အက္ကမိ, တသ္မာ အဟမ္ပိ သတ္ထာရာ သမာနစ္ဆန္ဒော ဘဝိဿာမီတိ မညမာနော ဧဝမာဟ။
֍ ဋီ ၃၂၇။ သော ခေါ အဟန္တိအာဒိ ‘‘ယာဝ ရတ္တိယာ ပစ္ဆိမေ ယာမေ’’တိ တာဝ မဟာသစ္စကေ (မ။ နိ။ ၁။၃၆၄ အာဒယော) ဝုတ္တနယေန ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တတော ပရံ ယာဝ ပဉ္စဝဂ္ဂိယာနံ အာသဝက္ခယာ ပါသရာသိသုတ္တေ (မ။ နိ။ ၁။၂၇၂ အာဒယော) ဝုတ္တနယေန ဝေဒိတဗ္ဗံ။
֍ ဋီ ၃၄၃။ အင်္ကုသဂယှေ သိပ္ပေတိ အင်္ကုသဂဟဏသိပ္ပေ။ ကုသလော အဟန္တိ ဆေကော အဟံ။ ကဿ ပနာယံ သန္တိကေ သိပ္ပံ ဥဂ္ဂဏှီတိ? ပိတု သန္တိကေ, ပိတာပိဿ ပိတု သန္တိကေဝ ဥဂ္ဂဏှိ။ ကောသမ္ဗိယံ ကိရ ပရန္တပရာဇာ နာမ ရဇ္ဇံ ကာရေသိ။ ရာဇမဟေသီ ဂရုဘာရာ အာကာသတလေ ရညာ သဒ္ဓိံ ဗာလာတပံ တပ္ပမာနာ ရတ္တကမ္ဗလံ ပါရုပိတွာ နိသိန္နာ ဟောတိ, ဧကော ဟတ္ထိလိင်္ဂသကုဏော ‘‘မံသပေသီ’’တိ မညမာနော ဂဟေတွာ အာကာသံ ပက္ခန္ဒိ။ သာ ‘‘ဆဍ္ဍေယျ မ’’န္တိ ဘယေန နိဿဒ္ဒါ အဟောသိ, သော တံ ပဗ္ဗတပါဒေ ရုက္ခဝိဋပေ ဌပေသိ။ သာ ပါဏိဿရံ ကရောန္တီ မဟာသဒ္ဒမကာသိ။
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၂၄။)သကုဏော ပလာယိ, တဿာ တတ္ထေဝ ဂဗ္ဘဝုဋ္ဌာနံ အဟောသိ။ တိယာမရတ္တိံ ဒေဝေ ဝဿန္တေ ကမ္ဗလံ ပါရုပိတွာ နိသီဒိ။ တတော စ အဝိဒူရေ တာပသော ဝသတိ။ သော တဿာ သဒ္ဒေန အရုဏေ ဥဂ္ဂတေ ရုက္ခမူလံ အာဂတော ဇာတိံ ပုစ္ဆိတွာ နိဿေဏိံ ဗန္ဓိတွာ ဩတာရေတွာ အတ္တနော ဝသနဋ္ဌာနံ နေတွာ ယာဂုံ ပါယေသိ။ ဒါရကဿ မေဃဥတုဉ္စ ပဗ္ဗတဥတုဉ္စ ဂဟေတွာ ဇာတတ္တာ ဥဒေနောတိ နာမံ အကာသိ။ တာပသော ဖလာဖလာနိ အာဟရိတွာ ဒွေပိ ဇနေ ပေါသေသိ။
သာ ဧကဒိဝသံ တာပသဿ အာဂမနဝေလာယ ပစ္စုဂ္ဂမနံ ကတွာ ဣတ္ထိကုတ္တံ ဒဿေတွာ တာပသံ သီလဘေဒံ အာပါဒေသိ။ တေသံ ဧကတော ဝသန္တာနံ ကာလေ ဂစ္ဆန္တေ ပရန္တပရာဇာ ကာလံ အကာသိ။ တာပသော ရတ္တိဘာဂေ နက္ခတ္တံ ဩလောကေတွာ ရညော မတဘာဝံ ဉတွာ – ‘‘တုယှံ ရာဇာ မတော, ပုတ္တော တေ ကိံ ဣဓ ဝသိတုံ ဣစ္ဆတိ, ဥဒါဟု ပေတ္တိကေ ရဇ္ဇေ ဆတ္တံ ဥဿာပေတု’’န္တိ ပုစ္ဆိ။ သာ ပုတ္တဿ အာဒိတော ပဋ္ဌာယ သဗ္ဗံ ပဝတ္တိံ အာစိက္ခိတွာ ဆတ္တံ ဥဿာပေတုကာမတဉ္စဿ ဉတွာ တာပသဿ အာရောစေသိ။ တာပသော စ ဟတ္ထိဂန္ထသိပ္ပံ ဇာနာတိ, ကုတောနေန လဒ္ဓံ? သက္ကဿ သန္တိကာ။ ပုဗ္ဗေ ကိရဿ သက္ကော ဥပဋ္ဌာနံ အာဂန္တွာ ‘‘ကေန ကိလမထာ’’တိ ပုစ္ဆိ။ သော ‘‘ဟတ္ထိပရိဿယော အတ္ထီ’’တိ အာရောစေသိ။ တဿ သက္ကော ဟတ္ထိဂန္ထဉ္စေဝ ဝီဏကဉ္စ ဒတွာ ‘‘ပလာပေတုကာမတာယ သတိ ဣမံ တန္တိံ ဝါဒေတွာ ဣမံ သိလောကံ ဝဒေယျာထ, ပက္ကောသိတုကာမတာယ သတိ ဣမံ သိလောကံ ဝဒေယျာထာ’’တိ အာဟ။ တာပသော တံ သိပ္ပံ ကုမာရဿ အဒါသိ။ သော ဧကံ ဝဋရုက္ခံ အဘိရုဟိတွာ ဟတ္ထီသု အာဂတေသု တန္တိံ ဝါဒေတွာ သိလောကံ ဝဒတိ, ဟတ္ထီ ဘီတာ ပလာယိံသု။
သော သိပ္ပဿ အာနုဘာဝံ ဉတွာ ပုနဒိဝသေ ပက္ကောသနသိပ္ပံ ပယောဇေသိ။ ဇေဋ္ဌကဟတ္ထီ အာဂန္တွာ ခန္ဓံ ဥပနာမေသိ။ သော တဿ ခန္ဓဂတော ယုဒ္ဓသမတ္ထေ တရုဏဟတ္ထီ ဥစ္စိနိတွာ ကမ္ဗလဉ္စ မုဒ္ဒိကဉ္စ ဂဟေတွာ မာတာပိတရော ဝန္ဒိတွာ နိက္ခန္တော အနုပုဗ္ဗေန တံ တံ ဂါမံ ပဝိသိတွာ – ‘‘အဟံ ရညော ပုတ္တော, သမ္ပတ္တိံ အတ္ထိကာ အာဂစ္ဆန္တူ’’တိ ဇနသင်္ဂဟံ ကတွာ နဂရံ ပရိဝါရေတွာ – ‘‘အဟံ ရညော ပုတ္တော, မယှံ ဆတ္တံ ဒေထာ’’တိ အသဒ္ဒဟန္တာနံ ကမ္ဗလဉ္စ မုဒ္ဒိကဉ္စ ဒဿေတွာ ဆတ္တံ ဥဿာပေသိ။ သော ဟတ္ထိဝိတ္တကော ဟုတွာ ‘‘အသုကဋ္ဌာနေ သုန္ဒရော ဟတ္ထီ အတ္ထီ’’တိ ဝုတ္တေ ဂန္တွာ ဂဏှာတိ။
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၂၅။)စဏ္ဍပဇ္ဇောတော ‘‘တဿ သန္တိကေ သိပ္ပံ ဂဏှိဿာမီ’’တိ ကဋ္ဌဟတ္ထိံ ပယောဇေတွာ တဿ အန္တော ယောဓေ နိသီဒါပေတွာ တံ ဟတ္ထိံ ဂဟဏတ္ထာယ အာဂတံ ဂဏှိတွာ တဿ သန္တိကေ သိပ္ပံ ဂဟဏတ္ထာယ ဓီတရံ ဥယျောဇေသိ။ သော တာယ သဒ္ဓိံ သံဝါသံ ကပ္ပေတွာ တံ ဂဟေတွာ အတ္တနော နဂရံယေဝ အဂမာသိ။ တဿာ ကုစ္ဆိယံ ဥပ္ပန္နော အယံ ဗောဓိရာဇကုမာရော အတ္တနော ပိတု သန္တိကေ သိပ္ပံ ဥဂ္ဂဏှိ။
֍ ဋီ ၃၄၄။ ပဓာနိယင်္ဂါနီတိ ပဓာနံ ဝုစ္စတိ ပဒဟနဘာဝေါ, ပဓာနမဿ အတ္ထီတိ ပဓာနိယော။ ပဓာနိယဿ ဘိက္ခုနော အင်္ဂါနီတိ ပဓာနိယင်္ဂါနိ။ သဒ္ဓေါတိ သဒ္ဓါယ သမန္နာဂတော။ သာ ပနေသာ အာဂမနသဒ္ဓါ အဓိဂမသဒ္ဓါ ဩကပ္ပနသဒ္ဓါ ပသာဒသဒ္ဓါတိ စတုဗ္ဗိဓာ။ တတ္ထ သဗ္ဗညုဗောဓိသတ္တာနံ သဒ္ဓါ အဘိနီဟာရတော ပဋ္ဌာယ အာဂတတ္တာ အာဂမနသဒ္ဓါ နာမ။ အရိယသာဝကာနံ ပဋိဝေဓေန အဓိဂတတ္တာ အဓိဂမသဒ္ဓါ နာမ။ ဗုဒ္ဓေါ ဓမ္မော သံဃောတိ ဝုတ္တေ အစလဘာဝေန ဩကပ္ပနံ ဩကပ္ပနသဒ္ဓါ နာမ။ ပသာဒုပ္ပတ္တိ ပသာဒသဒ္ဓါ နာမ, ဣဓ ပန ဩကပ္ပနသဒ္ဓါ အဓိပ္ပေတာ။ ဗောဓိန္တိ စတုမဂ္ဂဉာဏံ။ တံ သုပ္ပဋိဝိဒ္ဓံ တထာဂတေနာတိ သဒ္ဒဟတိ, ဒေသနာသီသမေဝ စေတံ, ဣမိနာ ပန အင်္ဂေန တီသုပိ ရတနေသု သဒ္ဓါ အဓိပ္ပေတာ။ ယဿ ဟိ ဗုဒ္ဓါဒီသု ပသာဒေါ ဗလဝါ, တဿ ပဓာနံ ဝီရိယံ ဣဇ္ဈတိ။
အပ္ပါဗာဓောတိ အရောဂေါ။ အပ္ပါတင်္ကောတိ နိဒ္ဒုက္ခော။ သမဝေပါကိနိယာတိ သမဝိပါစနိယာ။ ဂဟဏိယာတိ ကမ္မဇတေဇောဓာတုယာ။ နာတိသီတာယ နာစ္စုဏှာယာတိ အတိသီတဂဟဏိကော ဟိ သီတဘီရူ ဟောတိ, အစ္စုဏှဂဟဏိကော ဥဏှဘီရူ, တေသံ ပဓာနံ န ဣဇ္ဈတိ။ မဇ္ဈိမဂဟဏိကဿ ဣဇ္ဈတိ။ တေနာဟ ‘‘မဇ္ဈိမာယ ပဓာနက္ခမာယာ’’တိ။ ယထာဘူတံ အတ္တာနံ အာဝိကတ္တာတိ ယထာဘူတံ အတ္တနော အဂုဏံ ပကာသေတာ။ ဥဒယတ္ထဂါမိနိယာတိ ဥဒယဉ္စ အတ္ထဉ္စ ဂန္တုံ ပရိစ္ဆိန္ဒိတုံ သမတ္ထာယ, ဧတေန ပညာသလက္ခဏပရိဂ္ဂါဟိကံ ဥဒယဗ္ဗယဉာဏံ ဝုတ္တံ။ အရိယာယာတိ ပရိသုဒ္ဓါယ။ နိဗ္ဗေဓိကာယာတိ အနိဗ္ဗိဒ္ဓပုဗ္ဗေ လောဘက္ခန္ဓာဒယော နိဗ္ဗိဇ္ဈိတုံ သမတ္ထာယ။ သမ္မာဒုက္ခက္ခယဂါမိနိယာတိ တဒင်္ဂဝသေန ကိလေသာနံ ပဟီနတ္တာ ယံ ဒုက္ခံ ခီယတိ, တဿ ဒုက္ခဿ ခယဂါမိနိယာ။ ဣတိ သဗ္ဗေဟိပိ ဣမေဟိ ပဒေဟိ ဝိပဿနာပညာဝ ကထိတာ။ ဒုပ္ပညဿ ဟိ ပဓာနံ န ဣဇ္ဈတိ။ ဣမာနိ စ ပဉ္စ ပဓာနိယင်္ဂါနိ လောကိယာနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၂၆။)֍ ဋီ ၃၄၅။ သာယမနုသိဋ္ဌော ပါတော ဝိသေသံ အဓိဂမိဿတီတိ အတ္ထင်္ဂတေ သူရိယေ အနုသိဋ္ဌော အရုဏုဂ္ဂမနေ ဝိသေသံ အဓိဂမိဿတိ။ ပါတမနုသိဋ္ဌော သာယန္တိ အရုဏုဂ္ဂမနေ အနုသိဋ္ဌော သူရိယတ္ထင်္ဂမနဝေလာယံ။ အယဉ္စ ပန ဒေသနာ နေယျပုဂ္ဂလဝသေန ဝုတ္တာ။ ဒန္ဓပညော ဟိ နေယျပုဂ္ဂလော သတ္တဟိ ဒိဝသေဟိ အရဟတ္တံ ပါပုဏာတိ, တိက္ခပညော ဧကဒိဝသေန, သေသဒိဝသေ မဇ္ဈိမပညာဝသေန ဝေဒိတဗ္ဗံ။ အဟော ဗုဒ္ဓေါ အဟော ဓမ္မော အဟော ဓမ္မဿ သွာက္ခာတတာတိ ယသ္မာ ဗုဒ္ဓဓမ္မာနံ ဥဠာရတာယ ဓမ္မဿ စ သွာက္ခာတတာယ ပါတော ကမ္မဋ္ဌာနံ ကထာပေတွာ သာယံ အရဟတ္တံ ပါပုဏာတိ, တသ္မာ ပသံသန္တော ဧဝမာဟ။ ယတြ ဟိ နာမာတိ ဝိမှယတ္ထေ နိပါတော။
֍ ဋီ ၃၄၆။ ကုစ္ဆိမတီတိ အာပန္နသတ္တာ။ ယော မေ အယံ, ဘန္တေ, ကုစ္ဆိဂတောတိ ကိံ ပနေဝံ သရဏံ ဂဟိတံ ဟောတီတိ။ န ဟောတိ။ အစိတ္တကသရဏဂမနံ နာမ နတ္ထိ, အာရက္ခော ပနဿ ပစ္စုပဋ္ဌိတောဝ ဟောတိ။ အထ နံ ယဒါ မဟလ္လကကာလေ မာတာပိတရော, – ‘‘တာတ, ကုစ္ဆိဂတမေဝ တံ သရဏံ ဂဏှာပယိမှာ’’တိ သာရေန္တိ, သော စ သလ္လက္ခေတွာ ‘‘အဟံ သရဏံ ဂတော ဥပါသကော’’တိ သတိံ ဥပ္ပါဒေတိ, တဒါ သရဏံ ဂဟိတံ နာမ ဟောတိ။ သေသံ သဗ္ဗတ္ထ ဥတ္တာနမေဝါတိ။
ပပဉ္စသူဒနိယာ မဇ္ဈိမနိကာယဋ္ဌကထာယ
ဗောဓိရာဇကုမာရသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၆။ အင်္ဂုလိမာလသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၃၄၇။ ဧဝံ မေ သုတန္တိ အင်္ဂုလိမာလသုတ္တံ။ တတ္ထ အင်္ဂုလီနံ မာလံ ဓာရေတီတိ ကသ္မာ ဓာရေတိ? အာစရိယဝစနေန။ တတြာယံ အနုပုဗ္ဗိကထာ –
အယံ ကိရ ကောသလရညော ပုရောဟိတဿ မန္တာဏိယာ နာမ ဗြာဟ္မဏိယာ ကုစ္ဆိသ္မိံ ပဋိသန္ဓိံ အဂ္ဂဟေသိ။ ဗြာဟ္မဏိယာ ရတ္တိဘာဂေ ဂဗ္ဘဝုဋ္ဌာနံ အဟောသိ။ တဿ မာတုကုစ္ဆိတော နိက္ခမနကာလေ သကလနဂရေ အာဝုဓာနိ ပဇ္ဇလိံသု, ရညော မင်္ဂလသကုန္တောပိ သိရိသယနေ ဌပိတာ
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၂၇။)အသိလဋ္ဌိပိ ပဇ္ဇလိ။ ဗြာဟ္မဏော နိက္ခမိတွာ နက္ခတ္တံ ဩလောကေန္တော စောရနက္ခတ္တေန ဇာတောတိ ရညော သန္တိကံ ဂန္တွာ သုခသေယျဘာဝံ ပုစ္ဆိ။
ရာဇာ ‘‘ကုတော, မေ အာစရိယ, သုခသေယျာ? မယှံ မင်္ဂလာဝုဓံ ပဇ္ဇလိ, ရဇ္ဇဿ ဝါ ဇီဝိတဿ ဝါ အန္တရာယော ဘဝိဿတိ မညေ’’တိ။ မာ ဘာယိ, မဟာရာဇ, မယှံ ဃရေ ကုမာရော ဇာတော, တဿာနုဘာဝေန န ကေဝလံ တုယှံ နိဝေသနေ, သကလနဂရေပိ အာဝုဓာနိ ပဇ္ဇလိတာနီတိ။ ကိံ ဘဝိဿတိ အာစရိယာတိ? စောရော ဘဝိဿတိ မဟာရာဇာတိ။ ကိံ ဧကစောရကော, ဥဒါဟု ရဇ္ဇဒူသကော စောရောတိ? ဧကစောရကော ဒေဝါတိ။ ဧဝံ ဝတွာ စ ပန ရညော မနံ ဂဏှိတုကာမော အာဟ – ‘‘မာရေထ နံ ဒေဝါ’’တိ။ ဧကစောရကော သမာနော ကိံ ကရိဿတိ? ကရီသသဟဿခေတ္တေ ဧကသာလိသီသံ ဝိယ ဟောတိ, ပဋိဇဂ္ဂထ နန္တိ။ တဿ နာမဂ္ဂဟဏံ ဂဏှန္တာ သယနေ ဌပိတမင်္ဂလအသိလဋ္ဌိ, ဆဒနေ ဌပိတာ သရာ, ကပ္ပါသပိစုမှိ ဌပိတံ တာလဝဏ္ဋကရဏသတ္ထကန္တိ ဧတေ ပဇ္ဇလန္တာ ကိဉ္စိ န ဟိံသိံသု, တသ္မာ အဟိံသကောတိ နာမံ အကံသု။ တံ သိပ္ပုဂ္ဂဟဏကာလေ တက္ကသီလံ ပေသယိံသု။
သော ဓမ္မန္တေဝါသိကော ဟုတွာ သိပ္ပံ ပဋ္ဌပေသိ။ ဝတ္တသမ္ပန္နော ကိံကာရပဋိဿာဝီ မနာပစာရီ ပိယဝါဒီ အဟောသိ။ သေသအန္တေဝါသိကာ ဗာဟိရကာ အဟေသုံ။ တေ – ‘‘အဟိံသကမာဏဝကဿ အာဂတကာလတော ပဋ္ဌာယ မယံ န ပညာယာမ, ကထံ နံ ဘိန္ဒေယျာမာ’’တိ? နိသီဒိတွာ မန္တယန္တာ – ‘‘သဗ္ဗေဟိ အတိရေကပညတ္တာ ဒုပ္ပညောတိ။ န သက္ကာ ဝတ္တုံ, ဝတ္တသမ္ပန္နတ္တာ ဒုဗ္ဗတ္တောတိ။ န သက္ကာ ဝတ္တုံ, ဇာတိသမ္ပန္နတ္တာ ဒုဇ္ဇာတောတိ န သက္ကာ ဝတ္တုံ, ကိန္တိ ကရိဿာမာ’’တိ? တတော ဧကံ ခရမန္တံ မန္တယိံသု ‘‘အာစရိယဿ အန္တရံ ကတွာ နံ ဘိန္ဒိဿာမာ’’တိ တယော ရာသီ ဟုတွာ ပဌမံ ဧကစ္စေ အာစရိယံ ဥပသင်္ကမိတွာ ဝန္ဒိတွာ အဋ္ဌံသု။ ကိံ တာတာတိ? ဣမသ္မိံ ဂေဟေ ဧကာ ကထာ သုယျတီတိ။ ကိံ တာတာတိ? အဟိံသကမာဏဝေါ တုမှာကံ အန္တရေ ဒုဗ္ဘတီတိ မညာမာတိ။ အာစရိယော သန္တဇ္ဇေတွာ – ‘‘ဂစ္ဆထ ဝသလာ, မာ မေ ပုတ္တံ မယှံ အန္တရေ ပရိဘိန္ဒထာ’’တိ နိဋ္ဌုဘိ။ တတော ဣတရေ, အထ ဣတရေဟိ တယောပိ ကောဋ္ဌာသာ အာဂန္တွာ တထေဝ ဝတွာ – ‘‘အမှာကံ အသဒ္ဒဟန္တာ ဥပပရိက္ခိတွာ ဇာနာထာ’’တိ အာဟံသု။
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၂၈။)အာစရိယော သိနေဟေန ဝဒန္တေ ဒိသွာ ‘‘အတ္ထိ မညေ သန္ထဝေါ’’တိ ပရိဘိဇ္ဇိတွာ စိန္တေသိ ‘‘ဃာတေမိ န’’န္တိ။ တတော စိန္တေသိ – ‘‘သစေ ဃာတေဿာမိ ‘ဒိသာပါမောက္ခော အာစရိယော အတ္တနော သန္တိကံ သိပ္ပုဂ္ဂဟဏတ္ထံ အာဂတေ မာဏဝကေ ဒေါသံ ဥပ္ပါဒေတွာ ဇီဝိတာ ဝေါရောပေတီ’တိ။ ပုန ကောစိ သိပ္ပုဂ္ဂဟဏတ္ထံ န အာဂမိဿတိ, ဧဝံ မေ လာဘော ပရိဟာယိဿတိ, အထ နံ သိပ္ပဿ ပရိယောသာနုပစာရောတိ ဝတွာ ဇင်္ဃသဟဿံ ဃာတေဟီတိ ဝက္ခာမိ။ အဝဿံ ဧတ္ထ ဧကော ဥဋ္ဌာယ တံ ဃာတေဿတီ’’တိ။
အထ နံ အာဟ – ‘‘ဧဟိ တာတ ဇင်္ဃသဟဿံ ဃာတေဟိ, ဧဝံ တေ သိပ္ပဿ ဥပစာရော ကတော ဘဝိဿတီ’’တိ။ မယံ အဟိံသကကုလေ ဇာတာ, န သက္ကာ အာစရိယာတိ။ အလဒ္ဓုပစာရံ သိပ္ပံ ဖလံ န ဒေတိ တာတာတိ။ သော ပဉ္စာဝုဓံ ဂဟေတွာ အာစရိယံ ဝန္ဒိတွာ အဋဝိံ ပဝိဋ္ဌော။ အဋဝိံ ပဝိသနဋ္ဌာနေပိ အဋဝိမဇ္ဈေပိ အဋဝိတော နိက္ခမနဋ္ဌာနေပိ ဌတွာ မနုဿေ ဃာတေတိ။ ဝတ္ထံ ဝါ ဝေဌနံ ဝါ န ဂဏှာတိ။ ဧကော ဒွေတိ ဂဏိတမတ္တမေဝ ကရောန္တော ဂစ္ဆတိ, ဂဏနမ္ပိ န ဥဂ္ဂဏှာတိ။ ပကတိယာပိ ပညဝါ ဧသ, ပါဏာတိပါတိနော ပန စိတ္တံ န ပတိဋ္ဌာတိ, တသ္မာ အနုက္ကမေန ဂဏနမ္ပိ န သလ္လက္ခေသိ, ဧကေကံ အင်္ဂုလိံ ဆိန္ဒိတွာ ဌပေတိ။ ဌပိတဋ္ဌာနေ အင်္ဂုလိယော ဝိနဿန္တိ, တတော ဝိဇ္ဈိတွာ အင်္ဂုလီနံ မာလံ ကတွာ ဓာရေသိ, တေနေဝ စဿ အင်္ဂုလိမာလောတိ သင်္ခါ ဥဒပါဒိ။ သော သဗ္ဗံ အရညံ နိဿဉ္စာရမကာသိ, ဒါရုအာဒီနံ အတ္ထာယ အရညံ ဂန္တုံ သမတ္ထော နာမ နတ္ထိ။
ရတ္တိဘာဂေ အန္တောဂါမမ္ပိ အာဂန္တွာ ပါဒေန ပဟရိတွာ ဒွါရံ ဥဂ္ဃါတေတိ။ တတော သယိတေယေဝ မာရေတွာ ဧကော ဧကောတိ ဂဟေတွာ ဂစ္ဆတိ။ ဂါမော ဩသရိတွာ နိဂမေ အဋ္ဌာသိ, နိဂမော နဂရေ။ မနုဿာ တိယောဇနတော ပဋ္ဌာယ ဃရာနိ ပဟာယ ဒါရကေ ဟတ္ထေသု ဂဟေတွာ အာဂမ္မ သာဝတ္ထိံ ပရိဝါရေတွာ ခန္ဓာဝါရံ ဗန္ဓိတွာ ရာဇင်္ဂဏေ သန္နိပတိတွာ – ‘‘စောရော, တေ ဒေဝ, ဝိဇိတေ အင်္ဂုလိမာလော နာမာ’’တိအာဒီနိ ဝဒန္တာ ကန္ဒန္တိ။ ဘဂ္ဂဝေါ ‘‘မယှံ ပုတ္တော ဘဝိဿတီ’’တိ ဉတွာ ဗြာဟ္မဏိံ အာဟ – ဘောတိ အင်္ဂုလိမာလော နာမ စောရော ဥပ္ပန္နော, သော န အညော, တဝ ပုတ္တော အဟိံသကကုမာရော။ ဣဒါနိ ရာဇာ တံ ဂဏှိတုံ နိက္ခမိဿတိ, ကိံ ကတ္တဗ္ဗန္တိ။
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၂၉။)ဂစ္ဆ သာမိ, ပုတ္တံ မေ ဂဟေတွာ ဧဟီတိ။ နာဟံ ဘဒ္ဒေ ဥဿဟာမိ, စတူသု ဟိ ဇနေသု ဝိဿာသော နာမ နတ္ထိ, စောရော မေ ပုရာဏသဟာယောတိ အဝိဿာသနီယော, သာခါ မေ ပုရာဏသန္ထတာတိ အဝိဿာသနီယာ, ရာဇာ မံ ပူဇေတီတိ အဝိဿာသနီယော, ဣတ္ထီ မေ ဝသံ ဂတာတိ အဝိဿာသနီယာတိ။ မာတု ဟဒယံ ပန မုဒုကံ ဟောတိ။ တသ္မာ အဟံ ပန ဂန္တွာ မယှံ ပုတ္တံ အာနေဿာမီတိ နိက္ခန္တာ။
တံဒိဝသဉ္စ ဘဂဝါ ပစ္စူသသမယေ လောကံ ဝေါလောကေန္တော အင်္ဂုလိမာလံ ဒိသွာ – ‘‘မယိ ဂတေ ဧတဿ သောတ္ထိ ဘဝိဿတိ။ အဂါမကေ အရညေ ဌိတော စတုပ္ပဒိကံ ဂါထံ သုတွာ မမ သန္တိကေ ပဗ္ဗဇိတွာ ဆ အဘိညာ သစ္ဆိကရိဿတိ။ သစေ န ဂမိဿာမိ, မာတရိ အပရဇ္ဈိတွာ အနုဒ္ဓရဏီယော ဘဝိဿတိ, ကရိဿာမိဿ သင်္ဂဟ’’န္တိ ပုဗ္ဗဏှသမယံ နိဝါသေတွာ ပိဏ္ဍာယ ပဝိသိတွာ ကတဘတ္တကိစ္စော တံ သင်္ဂဏှိတုကာမော ဝိဟာရာ နိက္ခမိ။ ဧတမတ္ထံ ဒဿေတုံ ‘‘အထ ခေါ ဘဂဝါ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။
֍ ဋီ ၃၄၈။ သင်္ကရိတွာ သင်္ကရိတွာတိ သင်္ကေတံ ကတွာ ဝဂ္ဂဝဂ္ဂါ ဟုတွာ။ ဟတ္ထတ္ထံ ဂစ္ဆန္တီတိ ဟတ္ထေ အတ္ထံ ဝိနာသံ ဂစ္ဆန္တိ။ ကိံ ပန တေ ဘဂဝန္တံ သဉ္ဇာနိတွာ ဧဝံ ဝဒန္တိ အသဉ္ဇာနိတွာတိ? အသဉ္ဇာနိတွာ။ အညာတကဝေသေန ဟိ ဘဂဝါ ဧကကောဝ အဂမာသိ။ စောရောပိ တသ္မိံ သမယေ ဒီဃရတ္တံ ဒုဗ္ဘောဇနေန စ ဒုက္ခသေယျာယ စ ဥက္ကဏ္ဌိတော ဟောတိ။ ကိတ္တကာ ပနာနေန မနုဿာ မာရိတာတိ? ဧကေနူနသဟဿံ။ သော ပန ဣဒါနိ ဧကံ လဘိတွာ သဟဿံ ပူရေဿတီတိ သညီ ဟုတွာ ယမေဝ ပဌမံ ပဿာမိ, တံ ဃာတေတွာ ဂဏနံ ပူရေတွာ သိပ္ပဿ ဥပစာရံ ကတွာ ကေသမဿုံ ဩဟာရေတွာ နှာယိတွာ ဝတ္ထာနိ ပရိဝတ္တေတွာ မာတာပိတရော ပဿိဿာမီတိ အဋဝိမဇ္ဈတော အဋဝိမုခံ အာဂန္တွာ ဧကမန္တံ ဌိတောဝ ဘဂဝန္တံ အဒ္ဒသ။ ဧတမတ္ထံ ဒဿေတုံ ‘‘အဒ္ဒသာ ခေါ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။
ဣဒ္ဓါဘိသင်္ခါရံ အဘိသင်္ခါသီတိ မဟာပထဝိံ ဥမ္မိယော ဥဋ္ဌပေန္တော ဝိယ သံဟရိတွာ အပရဘာဂေ အက္ကမတိ, ဩရဘာဂေ ဝလိယော နိက္ခမန္တိ, အင်္ဂုလိမာလော သရက္ခေပမတ္တံ မုဉ္စိတွာ ဂစ္ဆတိ။ ဘဂဝါ ပုရတော မဟန္တံ အင်္ဂဏံ ဒဿေတွာ သယံ မဇ္ဈေ ဟောတိ, စောရော အန္တေ။ သော ‘‘ဣဒါနိ နံ ပါပုဏိတွာ ဂဏှိဿာမီ’’တိ သဗ္ဗထာမေန ဓာဝတိ။ ဘဂဝါ အင်္ဂဏဿ
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၃၀။)ပါရိမန္တေ ဟောတိ, စောရော မဇ္ဈေ။ သော ‘‘ဧတ္ထ နံ ပါပုဏိတွာ ဂဏှိဿာမီ’’တိ ဝေဂေန ဓာဝတိ။ ဘဂဝါ တဿ ပုရတော မာတိကံ ဝါ ထလံ ဝါ ဒဿေတိ, ဧတေနုပါယေန တီဏိ ယောဇနာနိ ဂဟေတွာ အဂမာသိ။ စောရော ကိလမိ, မုခေ ခေဠော သုဿိ, ကစ္ဆေဟိ သေဒါ မုစ္စိံသု။ အထဿ ‘‘အစ္ဆရိယံ ဝတ ဘော’’တိ ဧတဒဟောသိ။ မိဂမ္ပီတိ မိဂံ ကသ္မာ ဂဏှာတိ? ဆာတသမယေ အာဟာရတ္ထံ။ သော ကိရ ဧကံ ဂုမ္ဗံ ဃဋ္ဋေတွာ မိဂေ ဥဋ္ဌာပေတိ။ တတော စိတ္တရုစိယံ မိဂံ အနုဗန္ဓန္တော ဂဏှိတွာ ပစိတွာ ခါဒတိ။ ပုစ္ဆေယျန္တိ ယေန ကာရဏေနာယံ ဂစ္ဆန္တောဝ ဌိတော နာမ, အဟဉ္စ ဌိတောဝ အဋ္ဌိတော နာမ, ယံနူနာဟံ ဣမံ သမဏံ တံ ကာရဏံ ပုစ္ဆေယျန္တိ အတ္ထော။
֍ ဋီ ၃၄၉။ နိဓာယာတိ ယော ဝိဟိံသနတ္ထံ ဘူတေသု ဒဏ္ဍော ပဝတ္တယိတဗ္ဗော သိယာ, တံ နိဓာယ အပနေတွာ မေတ္တာယ ခန္တိယာ ပဋိသင်္ခါယ အဝိဟိံသာယ သာရဏီယဓမ္မေသု စ ဌိတော အဟန္တိ အတ္ထော။ တုဝမဋ္ဌိတောသီတိ ပါဏေသု အသညတတ္တာ ဧတ္တကာနိ ပါဏသဟဿာနိ ဃာတေန္တဿ တဝ မေတ္တာ ဝါ ခန္တိ ဝါ ပဋိသင်္ခါ ဝါ အဝိဟိံသာ ဝါ သာရဏီယဓမ္မော ဝါ နတ္ထိ, တသ္မာ တုဝံ အဋ္ဌိတောသိ, ဣဒါနိ ဣရိယာပထေန ဌိတောပိ နိရယေ ဓာဝိဿသိ, တိရစ္ဆာနယောနိယံ ပေတ္တိဝိသယေ အသုရကာယေ ဝါ ဓာဝိဿသီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။
တတော စောရော – ‘‘မဟာ အယံ သီဟနာဒေါ, မဟန္တံ ဂဇ္ဇိတံ, န ဣဒံ အညဿ ဘဝိဿတိ, မဟာမာယာယ ပုတ္တဿ သိဒ္ဓတ္ထဿ သမဏရညော ဧတံ ဂဇ္ဇိတံ, ဒိဋ္ဌော ဝတမှိ မညေ တိခိဏစက္ခုနာ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေန, သင်္ဂဟကရဏတ္ထံ မေ ဘဂဝါ အာဂတော’’တိ စိန္တေတွာ စိရဿံ ဝတ မေတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ မဟိတောတိ ဒေဝမနုဿာဒီဟိ စတုပစ္စယပူဇာယ ပူဇိတော။ ပစ္စုပါဒီတိ စိရဿံ ကာလဿ အစ္စယေန မယှံ သင်္ဂဟတ္ထာယ ဣမံ မဟာဝနံ ပဋိပဇ္ဇိ။ ပဟာယ ပါပန္တိ ပဇဟိတွာ ပါပံ။
ဣတွေဝါတိ ဧဝံ ဝတွာယေဝ။ အာဝုဓန္တိ ပဉ္စာဝုဓံ။ သောဗ္ဘေတိ သမန္တတော ဆိန္နေ။ ပပါတေတိ ဧကတော ဆိန္နေ။ နရကေတိ ဖလိတဋ္ဌာနေ။ ဣဓ ပန တီဟိပိ ဣမေဟိ ပဒေဟိ အရညမေဝ ဝုတ္တံ။ အကိရီတိ ခိပိ ဆဍ္ဍေသိ။
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၃၁။)တမေဟိ ဘိက္ခူတိ တဒါ အဝေါစာတိ ဘဂဝတော ဣမံ ပဗ္ဗာဇေန္တော ကုဟိံ သတ္ထကံ လဘိဿာမိ, ကုဟိံ ပတ္တစီဝရန္တိ ပရိယေသနကိစ္စံ နတ္ထိ, ကမ္မံ ပန ဩလောကေသိ။ အထဿ ပုဗ္ဗေ သီလဝန္တာနံ အဋ္ဌပရိက္ခာရဘဏ္ဍကဿ ဒိန္နဘာဝံ ဉတွာ ဒက္ခိဏဟတ္ထံ ပသာရေတွာ – ‘‘ဧဟိ ဘိက္ခု သွာက္ခာတော ဓမ္မော, စရ ဗြဟ္မစရိယံ သမ္မာ ဒုက္ခဿ အန္တကိရိယာယာ’’တိ အာဟ။ သော သဟ ဝစနေနေဝ ဣဒ္ဓိမယပတ္တစီဝရံ ပဋိလဘိ။ တာဝဒေဝဿ ဂိဟိလိင်္ဂံ အန္တရဓာယိ, သမဏလိင်္ဂံ ပါတုရဟောသိ။
‘‘တိစီဝရဉ္စ ပတ္တော စ, ဝါသိ သူစိ စ ဗန္ဓနံ၊
ပရိဿာဝနေန အဋ္ဌေတေ, ယုတ္တယောဂဿ ဘိက္ခုနော’’တိ။ –
ဧဝံ ဝုတ္တာ အဋ္ဌ ပရိက္ခာရာ သရီရပဋိဗဒ္ဓါဝ ဟုတွာ နိဗ္ဗတ္တိံသု။ ဧသေဝ တဿ အဟု ဘိက္ခုဘာဝေါတိ ဧသ ဧဟိဘိက္ခုဘာဝေါ တဿ ဥပသမ္ပန္နဘိက္ခုဘာဝေါ အဟောသိ, န ဟိ ဧဟိဘိက္ခူနံ ဝိသုံ ဥပသမ္ပဒါ နာမ အတ္ထိ။
֍ ဋီ ၃၅၀။ ပစ္ဆာသမဏေနာတိ ဘဏ္ဍဂ္ဂါဟကေန ပစ္ဆာသမဏေန, တေနေဝ အတ္တနော ပတ္တစီဝရံ ဂါဟာပေတွာ တံ ပစ္ဆာသမဏံ ကတွာ ဂတောတိ အတ္ထော။ မာတာပိဿ အဋ္ဌဥသဘမတ္တေန ဌာနေန အန္တရိတာ, – ‘‘တာတ, အဟိံသက ကတ္ထ ဌိတောသိ, ကတ္ထ နိသိန္နောသိ, ကုဟိံ ဂတောသိ? မယာ သဒ္ဓိံ န ကထေသိ တာတာ’’တိ ဝဒန္တီ အာဟိဏ္ဍိတွာ အပဿမာနာ ဧတ္တောဝ ဂတာ။
ပဉ္စမတ္တေဟိ အဿသတေဟီတိ သစေ စောရဿ ပရာဇယော ဘဝိဿတိ, အနုဗန္ဓိတွာ နံ ဂဏှိဿာမိ။ သစေ မယှံ ပရာဇယော ဘဝိဿတိ, ဝေဂေန ပလာယိဿာမီတိ သလ္လဟုကေန ဗလေန နိက္ခမိ။ ယေန အာရာမောတိ ကသ္မာ အာရာမံ အဂမာသိ? သော ကိရ စောရဿ ဘာယတိ, စိတ္တေန ဂန္တုကာမော န ဂစ္ဆတိ, ဂရဟာဘယေန နိက္ခမိ။ တေနဿ ဧတဒဟောသိ – ‘‘သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓံ ဝန္ဒိတွာ နိသီဒိဿာမိ, သော ပုစ္ဆိဿတိ ‘ကသ္မာ ဗလံ ဂဟေတွာ နိက္ခန္တောသီ’တိ။ အထာဟံ အာရောစေဿာမိ, ဘဂဝါ ဟိ မံ န ကေဝလံ သမ္ပရာယိကေနေဝ အတ္ထေန သင်္ဂဏှာတိ, ဒိဋ္ဌဓမ္မိကေနပိ သင်္ဂဏှာတိယေဝ။ သော သစေ မယှံ ဇယော ဘဝိဿတိ, အဓိဝါသေဿတိ။ သစေ ပရာဇယော ဘဝိဿတိ ‘ကိံ တေ, မဟာရာဇ, ဧကံ စောရံ အာရဗ္ဘ ဂမနေနာ’တိ ဝက္ခတိ။
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၃၂။)တတော မံ ဇနော ဧဝံ သဉ္ဇာနိဿတိ – ‘ရာဇာ စောရံ ဂဟေတုံ နိက္ခန္တော, သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေန ပန နိဝတ္တိတော’တိ’’ ဂရဟမောက္ခံ သမ္ပဿမာနော အဂမာသိ။
ကုတော ပနဿာတိ ကသ္မာ အာဟ? အပိ နာမ ဘဂဝါ တဿ ဥပနိဿယံ ဩလောကေတွာ တံ အာနေတွာ ပဗ္ဗာဇေယျာတိ ဘဂဝတော ပရိဂဏှနတ္ထံ အာဟ။ ရညောတိ န ကေဝလံ ရညောယေဝ ဘယံ အဟောသိ, အဝသေသောပိ မဟာဇနော ဘီတော ဖလကာဝုဓာနိ ဆဍ္ဍေတွာ သမ္မုခသမ္မုခဋ္ဌာနေဝ ပလာယိတွာ နဂရံ ပဝိသိတွာ ဒွါရံ ပိဓာယ အဋ္ဋာလကေ အာရုယှ ဩလောကေန္တော အဋ္ဌာသိ။ ဧဝဉ္စ အဝေါစ – ‘‘အင်္ဂုလိမာလော ‘ရာဇာ မယှံ သန္တိကံ အာဂစ္ဆတီ’တိ ဉတွာ ပဌမတရံ အာဂန္တွာ ဇေတဝနေ နိသိန္နော, ရာဇာ တေန ဂဟိတော, မယံ ပန ပလာယိတွာ မုတ္တာ’’တိ။ နတ္ထိ တေ ဣတော ဘယန္တိ အယဉှိ ဣဒါနိ ကုန္ထကိပိလ္လိကံ ဇီဝိတာ န ဝေါရောပေတိ, နတ္ထိ တေ ဣမဿ သန္တိကာ ဘယန္တိ အတ္ထော။
ကထံ ဂေါတ္တောတိ? ကသ္မာ ပုစ္ဆတိ? ပဗ္ဗဇိတံ ဒါရုဏကမ္မေန ဥပ္ပန္နနာမံ ဂဟေတွာ ဝေါဟရိတုံ န ယုတ္တံ, မာတာပိတူနံ ဂေါတ္တဝသေန နံ သမုဒါစရိဿာမီတိ မညမာနော ပုစ္ဆိ။ ပရိက္ခာရာနန္တိ ဧတေသံ အတ္ထာယ အဟံ ဥဿုက္ကံ ကရိဿာမီတိ အတ္ထော။ ကထေန္တောယေဝ စ ဥဒရေ ဗဒ္ဓသာဋကံ မုဉ္စိတွာ ထေရဿ ပါဒမူလေ ဌပေသိ။
֍ ဋီ ၃၅၁။ အာရညိကောတိအာဒီနိ စတ္တာရိ ဓုတင်္ဂါနိ ပါဠိယံ အာဂတာနိ။ ထေရေန ပန တေရသပိ သမာဒိန္နာနေဝ အဟေသုံ, တသ္မာ အလန္တိ အာဟ။ ယဉှိ မယံ, ဘန္တေတိ ကိံ သန္ဓာယ ဝဒတိ? ‘‘ဟတ္ထိမ္ပိ ဓာဝန္တံ အနုဗန္ဓိတွာ ဂဏှာမီ’’တိ အာဂတဋ္ဌာနေ ရညာ ပေသိတဟတ္ထာဒယော သော ဧဝံ အဂ္ဂဟေသိ။ ရာဇာပိ – ‘‘ဟတ္ထီဟိယေဝ နံ ပရိက္ခိပိတွာ ဂဏှထ, အဿေဟေဝ, ရထေဟေဝါ’’တိ ဧဝံ အနေကဝါရံ ဗဟူ ဟတ္ထာဒယော ပေသေသိ။ ဧဝံ ဂတေသု ပန တေသု – ‘‘အဟံ အရေ အင်္ဂုလိမာလော’’တိ တသ္မိံ ဥဋ္ဌာယ သဒ္ဒံ ကရောန္တေ ဧကောပိ အာဝုဓံ ပရိဝတ္တေတုံ နာသက္ခိ, သဗ္ဗေဝ ကောဋ္ဋေတွာ မာရေသိ။ ဟတ္ထီ အရညဟတ္ထီ, အဿာ အရညအဿာ, ရထာပိ တတ္ထေဝ ဘိဇ္ဇန္တီတိ ဣဒံ သန္ဓာယ ရာဇာ ဧဝံ ဝဒတိ။
ပိဏ္ဍာယ ပါဝိသီတိ န ဣဒံ ပဌမံ ပါဝိသိ။ ဣတ္ထိဒဿနဒိဝသံ သန္ဓာယ ပနေတံ ဝုတ္တံ။ ဒေဝသိကမ္ပိ ပနေသ ပဝိသတေဝ, မနုဿာ စ နံ ဒိသွာ ဥတ္တသန္တိပိ ပလာယန္တိပိ ဒွါရမ္ပိ ထကေန္တိ, ဧကစ္စေ အင်္ဂုလိမာလောတိ သုတွာဝ ပလာယိတွာ အရညံ ဝါ ပဝိသန္တိ, ဃရံ ဝါ ပဝိသိတွာ ဒွါရံ ထကေန္တိ။
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၃၃။)ပလာယိတုံ အသက္ကောန္တာ ပိဋ္ဌိံ ဒတွာ တိဋ္ဌန္တိ။ ထေရော ဥဠုင်္ဂယာဂုမ္ပိ ကဋစ္ဆုဘိက္ခမ္ပိ န လဘတိ, ပိဏ္ဍပါတေန ကိလမတိ။ ဗဟိ အလဘန္တော နဂရံ သဗ္ဗသာဓာရဏန္တိ နဂရံ ပဝိသတိ။ ယေန ဒွါရေန ပဝိသတိ, တတ္ထ အင်္ဂုလိမာလော အာဂတောတိ ကူဋသဟဿာနံ ဘိဇ္ဇနကာရဏံ ဟောတိ။ ဧတဒဟောသီတိ ကာရုညပ္ပတ္တိယာ အဟောသိ။ ဧကေန ဦနမနုဿသဟဿံ ဃာတေန္တဿ ဧကဒိဝသမ္ပိ ကာရုညံ နာဟောသိ, ဂဗ္ဘမူဠှာယ ဣတ္ထိယာ ဒဿနမတ္တေနေဝ ကထံ ဥပ္ပန္နန္တိ? ပဗ္ဗဇ္ဇာဗလေန, ပဗ္ဗဇ္ဇာဗလဉှိ ဧတံ။
တေန ဟီတိ ယသ္မာ တေ ကာရုညံ ဥပ္ပန္နံ, တသ္မာတိ အတ္ထော။ အရိယာယ ဇာတိယာတိ, အင်္ဂုလိမာလ, ဧတံ တွံ မာ ဂဏှိ, နေသာ တဝ ဇာတိ။ ဂိဟိကာလော ဧသ, ဂိဟီ နာမ ပါဏမ္ပိ ဟနန္တိ, အဒိန္နာဒါနာဒီနိပိ ကရောန္တိ။ ဣဒါနိ ပန တေ အရိယာ နာမ ဇာတိ။ တသ္မာ တွံ ‘‘ယတော အဟံ, ဘဂိနိ, ဇာတော’’တိ သစေ ဧဝံ ဝတ္တုံ ကုက္ကုစ္စာယသိ, တေန ဟိ ‘‘အရိယာယ ဇာတိယာ’’တိ ဧဝံ ဝိသေသေတွာ ဝဒါဟီတိ ဥယျောဇေသိ။
တံ ဣတ္ထိံ ဧတဒဝေါစာတိ ဣတ္ထီနံ ဂဗ္ဘဝုဋ္ဌာနဋ္ဌာနံ နာမ န သက္ကာ ပုရိသေန ဥပသင်္ကမိတုံ။ ထေရော ကိံ ကရောသီတိ? အင်္ဂုလိမာလတ္ထေရော သစ္စကိရိယံ ကတွာ သောတ္ထိကရဏတ္ထာယ အာဂတောတိ အာရောစာပေသိ။ တတော တေ သာဏိယာ ပရိက္ခိပိတွာ ထေရဿ ဗဟိသာဏိယံ ပီဌကံ ပညာပေသုံ။ ထေရော တတ္ထ နိသီဒိတွာ – ‘‘ယတော အဟံ ဘဂိနိ သဗ္ဗညုဗုဒ္ဓဿ အရိယာယ ဇာတိယာ ဇာတော’’တိ သစ္စကိရိယံ အကာသိ, သဟ သစ္စဝစနေနေဝ ဓမကရဏတော မုတ္တဥဒကံ ဝိယ ဒါရကော နိက္ခမိ။ မာတာပုတ္တာနံ သောတ္ထိ အဟောသိ။ ဣမဉ္စ ပန ပရိတ္တံ န ကိဉ္စိ ပရိဿယံ န မဒ္ဒတိ, မဟာပရိတ္တံ နာမေတန္တိ ဝုတ္တံ။ ထေရေန နိသီဒိတွာ သစ္စကိရိယကတဋ္ဌာနေ ပီဌကံ အကံသု။ ဂဗ္ဘမူဠှံ တိရစ္ဆာနဂတိတ္ထိမ္ပိ အာနေတွာ တတ္ထ နိသဇ္ဇာပေန္တိ, တာဝဒေဝ သုခေန ဂဗ္ဘဝုဋ္ဌာနံ ဟောတိ။ ယာ ဒုဗ္ဗလာ ဟောတိ န သက္ကာ အာနေတုံ, တဿာ ပီဌကဓောဝနဥဒကံ နေတွာ သီသေ သိဉ္စန္တိ, တင်္ခဏံယေဝ ဂဗ္ဘဝုဋ္ဌာနံ ဟောတိ, အညမ္ပိ ရောဂံ ဝူပသမေတိ။ ယာဝ ကပ္ပါ တိဋ္ဌနကပါဋိဟာရိယံ ကိရေတံ။
ကိံ ပန ဘဂဝါ ထေရံ ဝေဇ္ဇကမ္မံ ကာရာပေသီတိ? န ကာရာပေသိ။ ထေရဉှိ ဒိသွာ မနုဿာ ဘီတာ ပလာယန္တိ။ ထေရော ဘိက္ခာဟာရေန ကိလမတိ, သမဏဓမ္မံ ကာတုံ န သက္ကောတိ။ တဿ အနုဂ္ဂဟေန သစ္စကိရိယံ ကာရေသိ။ ဧဝံ ကိရဿ အဟောသိ – ‘‘ဣဒါနိ ကိရ အင်္ဂုလိမာလတ္ထေရော
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၃၄။)မေတ္တစိတ္တံ ပဋိလဘိတွာ သစ္စကိရိယာယ မနုဿာနံ သောတ္ထိဘာဝံ ကရောတီတိ မနုဿာ ထေရံ ဥပသင်္ကမိတဗ္ဗံ မညိဿန္တိ, တတော ဘိက္ခာဟာရေန အကိလမန္တော သမဏဓမ္မံ ကာတုံ သက္ခိဿတီ’’တိ အနုဂ္ဂဟေန သစ္စကိရိယံ ကာရေသိ။ န ဟိ သစ္စကိရိယာ ဝေဇ္ဇကမ္မံ ဟောတိ။ ထေရဿာပိ စ ‘‘သမဏဓမ္မံ ကရိဿာမီ’’တိ မူလကမ္မဋ္ဌာနံ ဂဟေတွာ ရတ္တိဋ္ဌာနဒိဝါဋ္ဌာနေ နိသိန္နဿ စိတ္တံ ကမ္မဋ္ဌာနာဘိမုခံ န ဂစ္ဆတိ, အဋဝိယံ ဌတွာ မနုဿာနံ ဃာတိတဋ္ဌာနမေဝ ပါကဋံ ဟောတိ။ ‘‘ဒုဂ္ဂတောမှိ, ခုဒ္ဒကပုတ္တောမှိ, ဇီဝိတံ မေ ဒေဟိ သာမီတိ မရဏဘီတာနံ ဝစနာကာရော စ ဟတ္ထပါဒဝိကာရော စ အာပါထံ အာဂစ္ဆတိ, သော ဝိပ္ပဋိသာရီ ဟုတွာ တတောဝ ဥဋ္ဌာယ ဂစ္ဆတိ, အထဿ ဘဂဝါ တံ ဇာတိံ အဗ္ဗောဟာရိကံ ကတွာဝါယံ ဝိပဿနံ ဝဍ္ဎေတွာ အရဟတ္တံ ဂဏှိဿတီတိ အရိယာယ ဇာတိယာ သစ္စကိရိယံ ကာရေသိ။ ဧကော ဝူပကဋ္ဌောတိအာဒိ ဝတ္ထသုတ္တေ (မ။ နိ။ ၁။၈၀) ဝိတ္ထာရိတံ။
֍ ဋီ ၃၅၂။ အညေနပိ လေဍ္ဍု ခိတ္တောတိ ကာကသုနခသူကရာဒီနံ ပဋိက္ကမာပနတ္ထာယ သမန္တာ သရက္ခေပမတ္တေ ဌာနေ ယေန ကေနစိ ဒိသာဘာဂေန ခိတ္တော အာဂန္တွာ ထေရဿေဝ ကာယေ ပတတိ။ ကိတ္တကေ ဌာနေ ဧဝံ ဟောတိ? ဂဏ္ဌိကံ ပဋိမုဉ္စိတွာ ပိဏ္ဍာယ စရိတွာ ပဋိနိဝတ္တေတွာ ယာဝ ဂဏ္ဌိကပဋိမုက္ကဋ္ဌာနံ အာဂစ္ဆတိ, တာဝ ဟောတိ။ ဘိန္နေန သီသေနာတိ မဟာစမ္မံ ဆိန္ဒိတွာ ယာဝ အဋ္ဌိမရိယာဒါ ဘိန္နေန။
ဗြာဟ္မဏာတိ ခီဏာသဝဘာဝံ သန္ဓာယ အာဟ။ ယဿ ခေါ တွံ, ဗြာဟ္မဏ, ကမ္မဿ ဝိပါကေနာတိ ဣဒံ သဘာဂဒိဋ္ဌဓမ္မဝေဒနီယကမ္မံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ။ ကမ္မဉှိ ကရိယမာနမေဝ တယော ကောဋ္ဌာသေ ပူရေတိ။ သတ္တသု စိတ္တေသု ကုသလာ ဝါ အကုသလာ ဝါ ပဌမဇဝနစေတနာ ဒိဋ္ဌဓမ္မဝေဒနီယကမ္မံ နာမ ဟောတိ။ တံ ဣမသ္မိံယေဝ အတ္တဘာဝေ ဝိပါကံ ဒေတိ။ တထာ အသက္ကောန္တံ အဟောသိကမ္မံ, နာဟောသိ ကမ္မဝိပါကော, န ဘဝိဿတိ ကမ္မဝိပါကော, နတ္ထိ ကမ္မဝိပါကောတိ ဣမဿ တိကဿ ဝသေန အဟောသိကမ္မံ နာမ ဟောတိ။ အတ္ထသာဓိကာ သတ္တမဇဝနစေတနာ ဥပပဇ္ဇဝေဒနီယကမ္မံ နာမ။ တံ အနန္တရေ အတ္တဘာဝေ ဝိပါကံ ဒေတိ။ တထာ အသက္ကောန္တံ ဝုတ္တနယေနေဝ တံ အဟောသိကမ္မံ နာမ ဟောတိ။ ဥဘိန္နမန္တရေ ပဉ္စဇဝနစေတနာ အပရာပရိယဝေဒနီယကမ္မံ နာမ ဟောတိ။ တံ အနာဂတေ ယဒါ ဩကာသံ လဘတိ,
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၃၅။)တဒါ ဝိပါကံ ဒေတိ။ သတိ သံသာရပ္ပဝတ္တိယာ အဟောသိကမ္မံ နာမ န ဟောတိ။ ထေရဿ ပန ဥပပဇ္ဇဝေဒနီယဉ္စ အပရာပရိယဝေဒနီယဉ္စာတိ ဣမာနိ ဒွေ ကမ္မာနိ ကမ္မက္ခယကရေန အရဟတ္တမဂ္ဂေန သမုဂ္ဃါဋိတာနိ, ဒိဋ္ဌဓမ္မဝေဒနီယံ အတ္ထိ။ တံ အရဟတ္တပ္ပတ္တဿာပိ ဝိပါကံ ဒေတိယေဝ။ တံ သန္ဓာယ ဘဂဝါ ‘‘ယဿ ခေါ တွ’’န္တိအာဒိမာဟ။ တသ္မာ ယဿ ခေါတိ ဧတ္ထ ယာဒိသဿ ခေါ တွံ, ဗြာဟ္မဏ, ကမ္မဿ ဝိပါကေနာတိ ဧဝံ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။
အဗ္ဘာ မုတ္တောတိ ဒေသနာသီသမတ္တမေတံ, အဗ္ဘာ မဟိကာ ဓူမော ရဇော ရာဟူတိ ဣမေဟိ ပန ဥပက္ကိလေသေဟိ မုတ္တော စန္ဒိမာ ဣဓ အဓိပ္ပေတော။ ယထာ ဟိ ဧဝံ နိရုပက္ကိလေသော စန္ဒိမာ လောကံ ပဘာသေတိ, ဧဝံ ပမာဒကိလေသဝိမုတ္တော အပ္ပမတ္တော ဘိက္ခု ဣမံ အတ္တနော ခန္ဓာယတနဓာတုလောကံ ပဘာသေတိ, ဝိဟတကိလေသန္ဓကာရံ ကရောတိ။
ကုသလေန ပိဓီယတီတိ မဂ္ဂကုသလေန ပိဓီယတိ အပ္ပဋိသန္ဓိကံ ကရီယတိ။ ယုဉ္ဇတိ ဗုဒ္ဓသာသနေတိ ဗုဒ္ဓသာသနေ ကာယေန ဝါစာယ မနသာ စ ယုတ္တပ္ပယုတ္တော ဝိဟရတိ။ ဣမာ တိဿော ထေရဿ ဥဒါနဂါထာ နာမ။
ဒိသာ ဟိ မေတိ ဣဒံ ကိရ ထေရော အတ္တနော ပရိတ္တာဏာကာရံ ကရောန္တော အာဟ။ တတ္ထ ဒိသာ ဟိ မေတိ မမ သပတ္တာ။ ယေ မံ ဧဝံ ဥပဝဒန္တိ – ‘‘ယထာ မယံ အင်္ဂုလိမာလေန မာရိတာနံ ဉာတကာနံ ဝသေန ဒုက္ခံ ဝေဒိယာမ, ဧဝံ အင်္ဂုလိမာလောပိ ဝေဒိယတူ’’တိ, တေ မယှံ ဒိသာ စတုသစ္စဓမ္မကထံ သုဏန္တူတိ အတ္ထော။ ယုဉ္ဇန္တူတိ ကာယဝါစာမနေဟိ ယုတ္တပ္ပယုတ္တာ ဝိဟရန္တု။ ယေ ဓမ္မမေဝါဒပယန္တိ သန္တောတိ ယေ သန္တော သပ္ပုရိသာ ဓမ္မံယေဝ အာဒပေန္တိ သမာဒပေန္တိ ဂဏှာပေန္တိ, တေ မနုဇာ မယှံ သပတ္တာ ဘဇန္တု သေဝန္တု ပယိရုပါသန္တူတိ အတ္ထော။
အဝိရောဓပ္ပသံသီနန္တိ အဝိရောဓော ဝုစ္စတိ မေတ္တာ, မေတ္တာပသံသကာနန္တိ အတ္ထော။ သုဏန္တု ဓမ္မံ ကာလေနာတိ ခဏေ ခဏေ ခန္တိမေတ္တာပဋိသင်္ခါသာရဏီယဓမ္မံ သုဏန္တု။ တဉ္စ အနုဝိဓီယန္တူတိ တဉ္စ ဓမ္မံ အနုကရောန္တု ပူရေန္တု။
န ဟိ ဇာတု သော မမံ ဟိံသေတိ ယော မယှံ ဒိသော, သော မံ ဧကံသေနေဝ န ဟိံသေယျ။ အညံ ဝါ ပန ကိဉ္စိ နန္တိ န ကေဝလံ မံ, အညမ္ပိ
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၃၆။)ပန ကဉ္စိ ပုဂ္ဂလံ မာ ဟိံသန္တု မာ ဝိဟေဌေန္တု။ ပပ္ပုယျ ပရမံ သန္တိန္တိ ပရမံ သန္တိဘူတံ နိဗ္ဗာနံ ပါပုဏိတွာ။ ရက္ခေယျ တသထာဝရေတိ တသာ ဝုစ္စန္တိ သတဏှာ, ထာဝရာ နိတ္တဏှာ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ယော နိဗ္ဗာနံ ပါပုဏာတိ, သော သဗ္ဗံ တသထာဝရံ ရက္ခိတုံ သမတ္ထော ဟောတိ။ တသ္မာ မယှမ္ပိ ဒိသာ နိဗ္ဗာနံ ပါပုဏန္တု, ဧဝံ မံ ဧကံသေနေဝ န ဟိံသိဿန္တီတိ။ ဣမာ တိဿော ဂါထာ အတ္တနော ပရိတ္တံ ကာတုံ အာဟ။
ဣဒါနိ အတ္တနောဝ ပဋိပတ္တိံ ဒီပေန္တော ဥဒကဉှိ နယန္တိ နေတ္တိကာတိ အာဟ။ တတ္ထ နေတ္တိကာတိ ယေ မာတိကံ သောဓေတွာ ဗန္ဓိတဗ္ဗဋ္ဌာနေ ဗန္ဓိတွာ ဥဒကံ နယန္တိ။ ဥသုကာရာတိ ဥသုကာရကာ။ နမယန္တီတိ တေလကဉ္ဇိကေန မက္ခေတွာ ကုက္ကုဠေ တာပေတွာ ဥန္နတုန္နတဋ္ဌာနေ နမေန္တာ ဥဇုံ ကရောန္တိ။ တေဇနန္တိ ကဏ္ဍံ။ တဉှိ ဣဿာသော တေဇံ ကရောတိ, ပရဉ္စ တဇ္ဇေတိ, တသ္မာ တေဇနန္တိ ဝုစ္စတိ။ အတ္တာနံ ဒမယန္တီတိ ယထာ နေတ္တိကာ ဥဇုမဂ္ဂေန ဥဒကံ နယန္တိ, ဥသုကာရာ တေဇနံ, တစ္ဆကာ စ ဒါရုံ ဥဇုံ ကရောန္တိ, ဧဝမေဝံ ပဏ္ဍိတာ အတ္တာနံ ဒမေန္တိ ဥဇုကံ ကရောန္တိ နိဗ္ဗိသေဝနံ ကရောန္တိ။
တာဒိနာတိ ဣဋ္ဌာနိဋ္ဌာဒီသု နိဗ္ဗိကာရေန – ‘‘ပဉ္စဟာကာရေဟိ ဘဂဝါ တာဒီ, ဣဋ္ဌာနိဋ္ဌေ တာဒီ, ဝန္တာဝီတိ တာဒီ, စတ္တာဝီတိ တာဒီ, တိဏ္ဏာဝီတိ တာဒီ, တန္နိဒ္ဒေသာတိ တာဒီ’’တိ (မဟာနိ။ ၃၈၊ ၁၉၂) ဧဝံ တာဒိလက္ခဏပ္ပတ္တေန သတ္ထာရာ။ ဘဝနေတ္တီတိ ဘဝရဇ္ဇု, တဏှာယေတံ နာမံ။ တာယ ဟိ ဂေါဏာ ဝိယ ဂီဝါယ ရဇ္ဇုယာ, သတ္တာ ဟဒယေ ဗဒ္ဓါ တံ တံ ဘဝံ နီယန္တိ, တသ္မာ ဘဝနေတ္တီတိ ဝုစ္စတိ။ ဖုဋ္ဌော ကမ္မဝိပါကေနာတိ မဂ္ဂစေတနာယ ဖုဋ္ဌော။ ယသ္မာ ဟိ မဂ္ဂစေတနာယ ကမ္မံ ပစ္စတိ ဝိပစ္စတိ ဍယှတိ, ပရိက္ခယံ ဂစ္ဆတိ, တသ္မာ သာ ကမ္မဝိပါကောတိ ဝုတ္တာ။ တာယ ဟိ ဖုဋ္ဌတ္တာ ဧသ အဏဏော နိက္ကိလေသော ဇာတော, န ဒုက္ခဝေဒနာယ အဏဏော။ ဘုဉ္ဇာမီတိ စေတ္ထ ထေယျပရိဘောဂေါ ဣဏပရိဘောဂေါ ဒါယဇ္ဇပရိဘောဂေါ သာမိပရိဘောဂေါတိ စတ္တာရော ပရိဘောဂါ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ တတ္ထ ဒုဿီလဿ ပရိဘောဂေါ ထေယျပရိဘောဂေါ နာမ။ သော ဟိ စတ္တာရော ပစ္စယေ ထေနေတွာ ဘုဉ္ဇတိ။ ဝုတ္တမ္ပိ စေတံ ‘‘ထေယျာယ ဝေါ, ဘိက္ခဝေ, ရဋ္ဌပိဏ္ဍော ဘုတ္တော’’တိ (ပါရာ။ ၁၉၅)။ သီလဝတော ပန အပစ္စဝေက္ခဏပရိဘောဂေါ ဣဏပရိဘောဂေါ နာမ။ သတ္တန္နံ သေက္ခာနံ ပရိဘောဂေါ ဒါယဇ္ဇပရိဘောဂေါ နာမ။ ခီဏာသဝဿ ပရိဘောဂေါ
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၃၇။)သာမိပရိဘောဂေါ နာမ။ ဣဓ ကိလေသဣဏာနံ အဘာဝံ သန္ဓာယ ‘‘အဏဏော’’တိ ဝုတ္တံ။ ‘‘အနိဏော’’တိပိ ပါဌော။ သာမိပရိဘောဂံ သန္ဓာယ ‘‘ဘုဉ္ဇာမိ ဘောဇန’’န္တိ ဝုတ္တံ။
ကာမရတိသန္ထဝန္တိ ဒုဝိဓေသုပိ ကာမေသု တဏှာရတိသန္ထဝံ မာ အနုယုဉ္ဇထ မာ ကရိတ္ထ။ နယိဒံ ဒုမ္မန္တိတံ မမာတိ ယံ မယာ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓံ ဒိသွာ ပဗ္ဗဇိဿာမီတိ မန္တိတံ, တံ မမ မန္တိတံ န ဒုမ္မန္တိတံ။ သံဝိဘတ္တေသု ဓမ္မေသူတိ အဟံ သတ္ထာတိ ဧဝံ လောကေ ဥပ္ပန္နေဟိ ယေ ဓမ္မာ သံဝိဘတ္တာ, တေသု ဓမ္မေသု ယံ သေဋ္ဌံ နိဗ္ဗာနံ, တဒေဝ အဟံ ဥပဂမံ ဥပဂတော သမ္ပတ္တော, တသ္မာ မယှံ ဣဒံ အာဂမနံ သွာဂတံ နာမ ဂတန္တိ။ တိဿော ဝိဇ္ဇာတိ ပုဗ္ဗေနိဝါသဒိဗ္ဗစက္ခုအာသဝက္ခယပညာ။ ကတံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနန္တိ ယံ ဗုဒ္ဓဿ သာသနေ ကတ္တဗ္ဗကိစ္စံ အတ္ထိ, တံ သဗ္ဗံ မယာ ကတံ။ တီဟိ ဝိဇ္ဇာဟိ နဝဟိ စ လောကုတ္တရဓမ္မေဟိ ဒေသနံ မတ္ထကံ ပါပေသီတိ။
ပပဉ္စသူဒနိယာ မဇ္ဈိမနိကာယဋ္ဌကထာယ
အင်္ဂုလိမာလသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၇။ ပိယဇာတိကသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၃၅၃။ ဧဝံ မေ သုတန္တိ ပိယဇာတိကသုတ္တံ။ တတ္ထ နေဝ ကမ္မန္တာ ပဋိဘန္တီတိ န သဗ္ဗေန သဗ္ဗံ ပဋိဘန္တိ, ပကတိနိယာမေန ပန န ပဋိဘန္တိ။ ဒုတိယပဒေပိ ဧသေဝ နယော။ ဧတ္ထ စ န ပဋိဘာတီတိ န ရုစ္စတိ။ အာဠာဟနန္တိ သုသာနံ။ အညထတ္တန္တိ ဝိဝဏ္ဏတာယ အညထာဘာဝေါ။ ဣန္ဒြိယာနိ နာမ မနောဝိညေယျာ ဓမ္မာ, ပတိဋ္ဌိတောကာသံ ပန သန္ဓာယ ဣဒံ ဝုတ္တံ။ ပိယဇာတိကာတိ ပိယတော ဇာယန္တိ။ ပိယပ္ပဘာဝိကာတိ ပိယတော ပဘဝန္တိ။
֍ ဋီ ၃၅၅။ သစေ တံ, မဟာရာဇာတိ တဿ အတ္ထံ အသလ္လက္ခယမာနာပိ သတ္ထရိ သဒ္ဓါယ ဧဝံ ဝဒတိ။ စရ ပိရေတိ အပေဟိ အမှာကံ ပရေ, အနဇ္ဈတ္တိကဘူတေတိ အတ္ထော။ အထ ဝါ စရ ပိရေတိ ပရတော ဂစ္ဆ, မာ ဣဓ တိဋ္ဌာတိပိ အတ္ထော။
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၃၈။)֍ ဋီ ၃၅၆။ ဒွိဓာ ဆေတွာတိ အသိနာ ဒွေ ကောဋ္ဌာသေ ကရောန္တော ဆိန္ဒိတွာ။ အတ္တာနံ ဥပ္ဖါလေသီတိ တေနေဝ အသိနာ အတ္တနော ဥဒရံ ဖာလေသိ။ ယဒိ ဟိ တဿ သာ အပ္ပိယာ ဘဝေယျ, ဣဒါနိ အညံ မာတုဂါမံ ဂဏှိဿာမီတိ အတ္တာနံ န ဃာတေယျ။ ယသ္မာ ပနဿ သာ ပိယာ အဟောသိ, တသ္မာ ပရလောကေပိ တာယ သဒ္ဓိံ သမင်္ဂိဘာဝံ ပတ္ထယမာနော ဧဝမကာသိ။
֍ ဋီ ၃၅၇။ ပိယာ တေ ဝဇိရီတိ ဧဝံ ကိရဿာ အဟောသိ – ‘‘သစာဟံ, ‘ဘူတပုဗ္ဗံ, မဟာရာဇ, ဣမိဿာယေဝ သာဝတ္ထိယံ အညတရိဿာ ဣတ္ထိယာ’တိအာဒိကထံ ကထေယျံ, ‘ကော တေ ဧဝံ အကာသိ, အပေဟိ နတ္ထိ ဧတ’န္တိ မံ ပဋိသေဓေယျ, ဝတ္တမာနေနေဝ နံ သညာပေဿာမီ’’တိ စိန္တေတွာ ဧဝမာဟ။ ဝိပရိဏာမညထာဘာဝါတိ ဧတ္ထ မရဏဝသေန ဝိပရိဏာမော, ကေနစိ သဒ္ဓိံ ပလာယိတွာ ဂမနဝသေန အညထာဘာဝေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။
ဝါသဘာယာတိ ဝါသဘာ နာမ ရညော ဧကာ ဒေဝီ, တံ သန္ဓာယာဟ။
ပိယာ တေ အဟန္တိ ကသ္မာ သဗ္ဗပစ္ဆာ အာဟ? ဧဝံ ကိရဿာ အဟောသိ – ‘‘အယံ ရာဇာ မယှံ ကုပိတော, သစာဟံ သဗ္ဗပဌမံ ‘ပိယာ တေ အဟ’န္တိ ပုစ္ဆေယျံ, ‘န မေ တွံ ပိယာ, စရ ပိရေ’တိ ဝဒေယျ, ဧဝံ သန္တေ ကထာ ပတိဋ္ဌာနံ န လဘိဿတီ’’တိ ကထာယ ပတိဋ္ဌာနတ္ထံ သဗ္ဗပစ္ဆာ ပုစ္ဆိ။ ကာသိကောသလေသု ဆဍ္ဍိတဘာဝေန ဝိပရိဏာမော, ပဋိရာဇူနံ ဟတ္ထဂမနဝသေန အညထာဘာဝေါ ဝေဒိတဗ္ဗော။
အာစမေဟီတိ အာစမနောဒကံ ဒေဟိ။ အာစမိတွာ ဟတ္ထပါဒေ ဓောဝိတွာ မုခံ ဝိက္ခာလေတွာ သတ္ထာရံ နမဿိတုကာမော ဧဝမာဟ။ သေသံ သဗ္ဗတ္ထ ဥတ္တာနမေဝါတိ။
ပပဉ္စသူဒနိယာ မဇ္ဈိမနိကာယဋ္ဌကထာယ
ပိယဇာတိကသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၈။ ဗာဟိတိကသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၃၅၈။ ဧဝံ မေ သုတန္တိ ဗာဟိတိကသုတ္တံ။ တတ္ထ ဧကပုဏ္ဍရီကံ နာဂန္တိ ဧဝံနာမကံ ဟတ္ထိံ။ တဿ ကိရ ဖာသုကာနံ ဥပရိ တာလဖလမတ္တံ ပဏ္ဍရဋ္ဌာနံ
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၃၉။)အတ္ထိ, တေနဿ ဧကပုဏ္ဍရီကောတိ နာမံ အကံသု။ သိရိဝဍ္ဎံ မဟာမတ္တန္တိ ပစ္စေကဟတ္ထိံ အဘိရုဟိတွာ ကထာဖာသုကတ္ထံ သဒ္ဓိံ ဂစ္ဆန္တံ ဧဝံနာမကံ မဟာမတ္တံ။ အာယသ္မာနောတိ ဧတ္ထ နောတိ ပုစ္ဆာယ နိပါတော။ မဟာမတ္တော ထေရဿ သံဃာဋိပတ္တဓာရဏာကာရံ သလ္လက္ခေတွာ ‘‘ဧဝံ, မဟာရာဇာ’’တိ အာဟ။
֍ ဋီ ၃၅၉။ ဩပါရမ္ဘောတိ ဥပါရမ္ဘံ ဒေါသံ အာရောပနာရဟော။ ကိံ ပုစ္ဆာမီတိ ရာဇာ ပုစ္ဆတိ။ သုန္ဒရိဝတ္ထုသ္မိံ ဥပ္ပန္နမိဒံ သုတ္တံ, တံ ပုစ္ဆာမီတိ ပုစ္ဆတိ။ ယဉှိ မယံ, ဘန္တေတိ, ဘန္တေ, ယံ မယံ ဝိညူဟီတိ ဣဒံ ပဒံ ဂဟေတွာ ပဉှေန ပရိပူရေတုံ နာသက္ခိမှာ, တံ ကာရဏံ အာယသ္မတာ ဧဝံ ဝဒန္တေန ပရိပူရိတံ။
֍ ဋီ ၃၆၀။ အကုသလောတိ အကောသလ္လသမ္ဘူတော။ သာဝဇ္ဇောတိ သဒေါသော။ သဗျာဗဇ္ဈောတိ သဒုက္ခော။ ဒုက္ခဝိပါကောတိ ဣဓ နိဿန္ဒဝိပါကော ကထိတော။ တဿာတိ တဿ ဧဝံ အတ္တဗျာဗာဓာဒီနံ အတ္ထာယ ပဝတ္တကာယသမာစာရဿ။
သဗ္ဗာကုသလဓမ္မပဟီနော ခေါ, မဟာရာဇ, တထာဂတော ကုသလဓမ္မသမန္နာဂတောတိ ဧတ္ထ သဗ္ဗေသံယေဝ အကုသလာနံ ဓမ္မာနံ ပဟာနံ ဝဏ္ဏေတီတိ။ အာမ ဝဏ္ဏေတီတိ ဝုတ္တေ ယထာ ပုစ္ဆာ, တထာ အတ္ထော ဝုတ္တော ဘဝေယျ။ ဧဝံ ဗျာကရဏံ ပန န ဘာရိယံ။ အပ္ပဟီနအကုသလောပိ ဟိ ပဟာနံ ဝဏ္ဏေယျ, ဘဂဝါ ပန ပဟီနာကုသလတာယ ယထာကာရီ တထာဝါဒီတိ ဒဿေတုံ ဧဝံ ဗျာကာသိ။ သုက္ကပက္ခေပိ ဧသေဝ နယော။
֍ ဋီ ၃၆၂။ ဗာဟိတိကာတိ ဗာဟိတိရဋ္ဌေ ဥဋ္ဌိတဝတ္ထဿေတံ နာမံ။ သောဠသသမာ အာယာမေနာတိ အာယာမေန သမသောဠသဟတ္ထာ။ အဋ္ဌသမာ ဝိတ္ထာရေနာတိ ဝိတ္ထာရေန သမအဋ္ဌဟတ္ထာ။
֍ ဋီ ၃၆၃။ ဘဂဝတော ပါဒါသီတိ ဘဂဝတော နိယျာတေသိ။ ဒတွာ စ ပန ဂန္ဓကုဋိယံ ဝိတာနံ ကတွာ ဗန္ဓိ။ တတော ပဋ္ဌာယ ဂန္ဓကုဋိ ဘိယျောသော
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၄၀။)မတ္တာယ သောဘိ။ သေသံ သဗ္ဗတ္ထ ဥတ္တာနမေဝ။ နေယျပုဂ္ဂလဿ ပန ဝသေန အယံ ဒေသနာ နိဋ္ဌိတာတိ။
ပပဉ္စသူဒနိယာ မဇ္ဈိမနိကာယဋ္ဌကထာယ
ဗာဟိတိကသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၉။ ဓမ္မစေတိယသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၃၆၄။ ဧဝံ မေ သုတန္တိ ဓမ္မစေတိယသုတ္တံ။ တတ္ထ မေဒါဠုပန္တိ နာမေတံ တဿ, တဿ ဟိ နိဂမဿ မေဒဝဏ္ဏာ ပါသာဏာ ကိရေတ္ထ ဥဿန္နာ အဟေသုံ, တသ္မာ မေဒါဠုပန္တိ သင်္ခံ ဂတံ။ သေနာသနံ ပနေတ္ထ အနိယတံ, တသ္မာ န တံ ဝုတ္တံ။ နဂရကန္တိ ဧဝံနာမကံ သကျာနံ နိဂမံ။ ကေနစိဒေဝ ကရဏီယေနာတိ န အညေန ကရဏီယေန, အယံ ပန ဗန္ဓုလသေနာပတိံ သဒ္ဓိံ ဒွတ္တိံသာယ ပုတ္တေဟိ ဧကဒိဝသေနေဝ ဂဏှထာတိ အာဏာပေသိ, တံဒိဝသဉ္စဿ ဘရိယာယ မလ္လိကာယ ပဉ္စဟိ ဘိက္ခုသတေဟိ သဒ္ဓိံ ဘဂဝါ နိမန္တိတော, ဗုဒ္ဓပ္ပမုခေ ဘိက္ခုသံဃေ ဃရံ အာဂန္တွာ နိသိန္နမတ္တေ ‘‘သေနာပတိ ကာလင်္ကတော’’တိ သာသနံ အာဟရိတွာ မလ္လိကာယ အဒံသု။ သာ ပဏ္ဏံ ဂဟေတွာ မုခသာသနံ ပုစ္ဆိ။ ‘‘ရညာ အယျေ သေနာပတိ သဒ္ဓိံ ဒွတ္တိံသာယ ပုတ္တေဟိ ဧကပ္ပဟာရေနေဝ ဂဟာပိတော’’တိ အာရောစေသုံ။ မဟာဇနဂတံ မာ ကရိတ္ထာတိ ဩဝဋ္ဋိကာယ ပဏ္ဏံ ကတွာ ဘိက္ခုသံဃံ ပရိဝိသိ။ တသ္မိံ သမယေ ဧကာ သပ္ပိစာဋိ နီဟရိတာ, သာ ဥမ္မာရေ အာဟစ္စ ဘိန္နာ, တံ အပနေတွာ အညံ အာဟရာပေတွာ ဘိက္ခုသံဃံ ပရိဝိသိ။
သတ္ထာ ကတဘတ္တကိစ္စော ကထာသမုဋ္ဌာပနတ္ထံ – ‘‘သပ္ပိစာဋိယာ ဘိန္နပစ္စယာ န စိန္တေတဗ္ဗ’’န္တိ အာဟ။ တသ္မိံ သမယေ မလ္လိကာ ပဏ္ဏံ နီဟရိတွာ ဘဂဝတော ပုရတော ဌပေတွာ – ‘‘ဘဂဝါ ဣမံ ဒွတ္တိံသာယ ပုတ္တေဟိ သဒ္ဓိံ သေနာပတိနော မတသာသနံ, အဟံ ဧတမ္ပိ န စိန္တယာမိ, သပ္ပိစာဋိပစ္စယာ ကိံ စိန္တေယျာမီ’’တိ အာဟ။ ဘဂဝါ – ‘‘မလ္လိကေ, မာ စိန္တယိ, အနမတဂ္ဂေ သံသာရေ နာမ ဝတ္တမာနာနံ ဟောတိ ဧတ’’န္တိ အနိစ္စတာဒိပဋိသံယုတ္တံ ဓမ္မကထံ ကတွာ အဂမာသိ။ မလ္လိကာ ဒွတ္တိံသသုဏိသာယော ပက္ကောသာပေတွာ ဩဝါဒံ အဒါသိ။ ရာဇာ မလ္လိကံ ပက္ကောသာပေတွာ ‘‘သေနာပတိနော အမှာကံ
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၄၁။)အန္တရေ ဘိန္နဒေါသော အတ္ထိ နတ္ထီ’’တိ ပုစ္ဆိ။ နတ္ထိ သာမီတိ။ သော တဿာ ဝစနေန တဿ နိဒ္ဒေါသဘာဝံ ဉတွာ ဝိပ္ပဋိသာရီ ဗလဝဒေါမနဿံ ဥပ္ပါဒေသိ။ သော – ‘‘ဧဝရူပံ နာမ အဒေါသကာရကံ မံ သမ္ဘာဝယိတွာ အာဂတံ သဟာယကံ ဝိနာသေသိ’’န္တိ တတော ပဋ္ဌာယ ပါသာဒေ ဝါ နာဋကေသု ဝါ ရဇ္ဇသုခေသု ဝါ စိတ္တဿာဒံ အလဘမာနော တတ္ထ တတ္ထ ဝိစရိတုံ အာရဒ္ဓေါ။ ဧတဒေဝ ကိစ္စံ အဟောသိ။ ဣဒံ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ ‘‘ကေနစိဒေဝ ကရဏီယေနာ’’တိ။
ဒီဃံ ကာရာယနန္တိ ဒီဃကာရာယနော နာမ ဗန္ဓုလသေနာပတိဿ ဘာဂိနေယျော ‘‘ဧတဿ မေ မာတုလော အဒေါသကာရကော နိက္ကာရဏေန ဃာတိတော’’တိ ရညာ သေနာပတိဋ္ဌာနေ ဌပိတော။ တံ သန္ဓာယေတံ ဝုတ္တံ။ မဟစ္စာ ရာဇာနုဘာဝေနာတိ မဟတာ ရာဇာနုဘာဝေန, ဓရဏိတလံ ဘိန္ဒန္တော ဝိယ သာဂရံ ပရိဝတ္တေန္တော ဝိယ ဝိစိတ္တဝေသသောဘေန မဟတာ ဗလကာယေနာတိ အတ္ထော။ ပါသာဒိကာနီတိ ဒဿနေနေဝ သဟ ရဉ္ဇနကာနိ။ ပသာဒနီယာနီတိ တဿေဝ ဝေဝစနံ။ အထ ဝါ ပါသာဒိကာနီတိ ပသာဒဇနကာနိ။ အပ္ပသဒ္ဒါနီတိ နိဿဒ္ဒါနိ။ အပ္ပနိဂ္ဃေါသာနီတိ အဝိဘာဝိတတ္ထေန နိဂ္ဃေါသေန ရဟိတာနိ။ ဝိဇနဝါတာနီတိ ဝိဂတဇနဝါတာနိ။ မနုဿရာဟဿေယျကာနီတိ မနုဿာနံ ရဟဿကမ္မာနုစ္ဆဝိကာနိ, ရဟဿမန္တံ မန္တေန္တာနံ အနုရူပါနီတိ အတ္ထော။ ပဋိသလ္လာနသာရုပ္ပါနီတိ နိလီယနဘာဝဿ ဧကီဘာဝဿ အနုစ္ဆဝိကာနိ။ ယတ္ထ သုဒံ မယန္တိ န တေန တတ္ထ ဘဂဝါ ပယိရုပါသိတပုဗ္ဗော, တာဒိသေသု ပန ပယိရုပါသိတပုဗ္ဗော, တသ္မာ ယာဒိသေသု သုဒံ မယန္တိ အယမေတ္ထ အတ္ထော။
အတ္ထိ, မဟာရာဇာတိ ပဏ္ဍိတော သေနာပတိ ‘‘ရာဇာ ဘဂဝန္တံ မမာယတီ’’တိ ဇာနာတိ, သော သစေ မံ ရာဇာ ‘‘ကဟံ ဘဂဝါ’’တိ ဝဒေယျ, အဒန္ဓာယန္တေန အာစိက္ခိတုံ ယုတ္တန္တိ စရပုရိသေ ပယောဇေတွာ ဘဂဝတော နိဝါသနဋ္ဌာနံ ဉတွာဝ ဝိဟရတိ။ တသ္မာ ဧဝမာဟ။ အာရာမံ ပါဝိသီတိ ဗဟိနိဂမေ ခန္ဓာဝါရံ ဗန္ဓာပေတွာ ကာရာယနေန သဒ္ဓိံ ပါဝိသိ။
֍ ဋီ ၃၆၆။ ဝိဟာရောတိ ဂန္ဓကုဋိံ သန္ဓာယာဟံသု။ အာဠိန္ဒန္တိ ပမုခံ။ ဥက္ကာသိတွာတိ ဥက္ကာသိတသဒ္ဒံ ကတွာ။ အဂ္ဂဠန္တိ ကဝါဋံ။ အာကောဋေဟီတိ အဂ္ဂနခေန ဤသကံ ကုဉ္စိကစ္ဆိဒ္ဒသမီပေ ကောဋေဟီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဒွါရံ ကိရ အတိဥပရိ အမနုဿာ, အတိဟေဋ္ဌာ ဒီဃဇာတိကာ ကောဋေန္တိ။ တထာ
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၄၂။)အကောဋေတွာ မဇ္ဈေ ဆိဒ္ဒသမီပေ ကောဋေတဗ္ဗံ, ဣဒံ ဒွါရကောဋ္ဋကဝတ္တန္တိ ဒီပေန္တာ ဝဒန္တိ။ တတ္ထေဝါတိ ဘိက္ခူဟိ ဝုတ္တဋ္ဌာနေယေဝ။ ခဂ္ဂဉ္စ ဥဏှီသဉ္စာတိ ဒေသနာမတ္တမေတံ,
ဝါလဗီဇနိမုဏှီသံ, ခဂ္ဂံ ဆတ္တဉ္စုပါဟနံ၊
ဩရုယှ ရာဇာ ယာနမှာ, ဌပယိတွာ ပဋိစ္ဆဒန္တိ။ –
အာဂတာနိ ပန ပဉ္စပိ ရာဇကကုဓဘဏ္ဍာနိ အဒါသိ။ ကသ္မာ ပန အဒါသီတိ။ အတိဂရုနော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ သန္တိကံ ဥဒ္ဓတဝေသေန ဂန္တုံ န ယုတ္တန္တိ စ, ဧကကောဝ ဥပသင်္ကမိတွာ အတ္တနော ရုစိဝသေန သမ္မောဒိဿာမိ စာတိ။ ပဉ္စသု ဟိ ရာဇကကုဓဘဏ္ဍေသု နိဝတ္တိတေသု တွံ နိဝတ္တာတိ ဝတ္တဗ္ဗံ န ဟောတိ, သဗ္ဗေ သယမေဝ နိဝတ္တန္တိ။ ဣတိ ဣမေဟိ ဒွီဟိ ကာရဏေဟိ အဒါသိ။ ရဟာယတီတိ ရဟဿံ ကရောတိ နိဂူဟတိ။ အယံ ကိရဿ အဓိပ္ပါယော ‘‘ပုဗ္ဗေပိ အယံ ရာဇာ သမဏေန ဂေါတမေန သဒ္ဓိံ စတုက္ကဏ္ဏမန္တံ မန္တေတွာ မယှံ မာတုလံ သဒ္ဓိံ ဒွတ္တိံသာယ ပုတ္တေဟိ ဂဏှာပေသိ, ဣဒါနိပိ စတုက္ကဏ္ဏမန္တံ မန္တေတုကာမော, ကစ္စိ နု ခေါ မံ ဂဏှာပေဿတီ’’တိ။ ဧဝံ ကောပဝသေနဿ ဧတဒဟောသိ။
ဝိဝရိ ဘဂဝါ ဒွါရန္တိ န ဘဂဝါ ဥဋ္ဌာယ ဒွါရံ ဝိဝရိ, ဝိဝရတူတိ ပန ဟတ္ထံ ပသာရေသိ။ တတော – ‘‘ဘဂဝါ တုမှေဟိ အနေကေသု ကပ္ပကောဋီသု ဒါနံ ဒဒမာနေဟိ န သဟတ္ထာ ဒွါရဝိဝရဏကမ္မံ ကတ’’န္တိ သယမေဝ ဒွါရံ ဝိဝဋံ။ တံ ပန ယသ္မာ ဘဂဝတော မနေန ဝိဝဋံ, တသ္မာ ‘‘ဝိဝရိ ဘဂဝါ ဒွါရ’’န္တိ ဝတ္တုံ ဝဋ္ဋတိ။ ဝိဟာရံ ပဝိသိတွာတိ ဂန္ဓကုဋိံ ပဝိသိတွာ။ တသ္မိံ ပန ပဝိဋ္ဌမတ္တေယေဝ ကာရာယနော ပဉ္စ ရာဇကကုဓဘဏ္ဍာနိ ဂဟေတွာ ခန္ဓာဝါရံ ဂန္တွာ ဝိဋဋူဘံ အာမန္တေသိ ‘‘ဆတ္တံ သမ္မ ဥဿာပေဟီ’’တိ။ မယှံ ပိတာ ကိံ ဂတောတိ? ပိတရံ မာ ပုစ္ဆ, သစေ တွံ န ဥဿာပေသိ, တံ ဂဏှိတွာ အဟံ ဥဿာပေမီတိ။ ‘‘ဥဿာပေမိ သမ္မာ’’တိ သမ္ပဋိစ္ဆိ။ ကာရာယနော ရညော ဧကံ အဿဉ္စ အသိဉ္စ ဧကမေဝ စ ပရိစာရိကံ ဣတ္ထိံ ဌပေတွာ – ‘‘သစေ ရာဇာ ဇီဝိတေန အတ္ထိကော, မာ အာဂစ္ဆတူ’’တိ ဝိဋဋူဘဿ ဆတ္တံ ဥဿာပေတွာ တံ ဂဟေတွာ သာဝတ္ထိမေဝ ဂတော။
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၄၃။)֍ ဋီ ၃၆၇။ ဓမ္မနွယောတိ ပစ္စက္ခဉာဏသင်္ခါတဿ ဓမ္မဿ အနုနယော အနုမာနံ, အနုဗုဒ္ဓီတိ အတ္ထော။ ဣဒါနိ ယေနဿ ဓမ္မနွယေန ‘‘သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေါ ဘဂဝါ’’တိအာဒိ ဟောတိ, တံ ဒဿေတုံ ဣဓ ပနာဟံ, ဘန္တေတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ အာပါဏကောဋိကန္တိ ပါဏောတိ ဇီဝိတံ, တံ မရိယာဒံ အန္တော ကရိတွာ, မရဏသမယေပိ စရန္တိယေဝ, တံ န ဝီတိက္ကမန္တီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ‘‘အပါဏကောဋိက’’န္တိပိ ပါဌော, အာဇီဝိတပရိယန္တန္တိ အတ္ထော။ ယထာ ဧကစ္စေ ဇီဝိတဟေတု အတိက္ကမန္တာ ပါဏကောဋိကံ ကတွာ စရန္တိ, န ဧဝန္တိ အတ္ထော။ အယမ္ပိ ခေါ မေ, ဘန္တေတိ ဗုဒ္ဓသုဗုဒ္ဓတာယ ဓမ္မသွာက္ခာတတာယ သံဃသုပ္ပဋိပန္နတာယ စ ဧတံ ဧဝံ ဟောတိ, ဧဝဉှိ မေ, ဘန္တေ, အယံ ဘဂဝတိ ဓမ္မနွယော ဟောတီတိ ဒီပေတိ။ ဧသေဝ နယော သဗ္ဗတ္ထ။
֍ ဋီ ၃၆၉။ န ဝိယ မညေ စက္ခုံ ဗန္ဓန္တေတိ စက္ခုံ အဗန္ဓန္တေ ဝိယ။ အပါသာဒိကဉှိ ဒိသွာ ပုန ဩလောကနကိစ္စံ န ဟောတိ, တသ္မာ သော စက္ခုံ န ဗန္ဓတိ နာမ။ ပါသာဒိကံ ဒိသွာ ပုနပ္ပုနံ ဩလောကနကိစ္စံ ဟောတိ, တသ္မာ သော စက္ခုံ ဗန္ဓတိ နာမ။ ဣမေ စ အပါသာဒိကာ, တသ္မာ ဧဝမာဟ။ ဗန္ဓုကရောဂေါ နောတိ ကုလရောဂေါ။ အမှာကံ ကုလေ ဇာတာ ဧဝရူပါ ဟောန္တီတိ ဝဒန္တိ။ ဥဠာရန္တိ မဟေသက္ခံ။ ပုဗ္ဗေနာပရန္တိ ပုဗ္ဗတော အပရံ ဝိသေသံ။ တတ္ထ ကသိဏပရိကမ္မံ ကတွာ သမာပတ္တိံ နိဗ္ဗတ္တေန္တော ဥဠာရံ ပုဗ္ဗေ ဝိသေသံ သဉ္ဇာနာတိ နာမ, သမာပတ္တိံ ပဒဋ္ဌာနံ ကတွာ ဝိပဿနံ ဝဍ္ဎေတွာ အရဟတ္တံ ဂဏှန္တော ဥဠာရံ ပုဗ္ဗတော အပရံ ဝိသေသံ သဉ္ဇာနာတိ နာမ။
֍ ဋီ ၃၇၀။ ဃာတေတာယံ ဝါ ဃာတေတုန္တိ ဃာတေတဗ္ဗယုတ္တကံ ဃာတေတုံ။ ဇာပေတာယံ ဝါ ဇာပေတုန္တိ ဓနေန ဝါ ဇာပေတဗ္ဗယုတ္တကံ ဇာပေတုံ ဇာနိတုံ အဓနံ ကာတုံ။ ပဗ္ဗာဇေတာယံ ဝါ ပဗ္ဗာဇေတုန္တိ ရဋ္ဌတော ဝါ ပဗ္ဗာဇေတဗ္ဗယုတ္တကံ ပဗ္ဗာဇေတုံ။
֍ ဋီ ၃၇၃။ ဣသိဒတ္တပုရာဏာတိ ဣသိဒတ္တော စ ပုရာဏော စ။ တေသု ဧကော ဗြဟ္မစာရီ, ဧကော သဒါရသန္တုဋ္ဌော။ မမဘတ္တာတိ မမ သန္တကံ
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၄၄။)ဘတ္တံ ဧတေသန္တိ မမဘတ္တာ။ မမယာနာတိ မမ သန္တကံ ယာနံ ဧတေသန္တိ မမယာနာ။ ဇီဝိကာယ ဒါတာတိ ဇီဝိတဝုတ္တိံ ဒါတာ။ ဝီမံသမာနောတိ ဥပပရိက္ခမာနော။ တဒါ ကိရ ရာဇာ နိဒ္ဒံ အနောက္ကန္တောဝ ဩက္ကန္တော ဝိယ ဟုတွာ နိပဇ္ဇိ။ အထ တေ ထပတယော ‘‘ကတရသ္မိံ ဒိသာဘာဂေ ဘဂဝါ’’တိ ပုစ္ဆိတွာ ‘‘အသုကသ္မိံ နာမာ’’တိ သုတွာ မန္တယိံသု – ‘‘ယေန သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေါ, တေန သီသေ ကတေ ရာဇာ ပါဒတော ဟောတိ။ ယေန ရာဇာ, တေန သီသေ ကတေ သတ္ထာ ပါဒတော ဟောတိ, ကိံ ကရိဿာမာ’’တိ? တတော နေသံ ဧတဒဟောသိ – ‘‘ရာဇာ ကုပ္ပမာနော ယံ အမှာကံ ဒေတိ, တံ အစ္ဆိန္ဒေယျ။ န ခေါ ပန မယံ သက္ကောမ ဇာနမာနာ သတ္ထာရံ ပါဒတော ကာတု’’န္တိ ရာဇာနံ ပါဒတော ကတွာ နိပဇ္ဇိံသု။ တံ သန္ဓာယ အယံ ရာဇာ ဧဝမာဟ။
֍ ဋီ ၃၇၄။ ပက္ကာမီတိ ဂန္ဓကုဋိတော နိက္ခမိတွာ ကာရာယနဿ ဌိတဋ္ဌာနံ ဂတော, တံ တတ္ထ အဒိသွာ ခန္ဓာဝါရဋ္ဌာနံ ဂတော, တတ္ထာပိ အညံ အဒိသွာ တံ ဣတ္ထိံ ပုစ္ဆိ။ သာ သဗ္ဗံ ပဝတ္တိံ အာစိက္ခိ။ ရာဇာ – ‘‘န ဣဒါနိ မယာ ဧကကေန တတ္ထ ဂန္တဗ္ဗံ, ရာဇဂဟံ ဂန္တွာ ဘာဂိနေယျေန သဒ္ဓိံ အာဂန္တွာ မယှံ ရဇ္ဇံ ဂဏှိဿာမီ’’တိ ရာဇဂဟံ ဂစ္ဆန္တော အန္တရာမဂ္ဂေ ကဏာဇကဘတ္တဉ္စေဝ ဘုဉ္ဇိ, ဗဟလဥဒကဉ္စ ပိဝိ။ တဿ သုခုမာလပကတိကဿ အာဟာရော န သမ္မာ ပရိဏာမိ။ သော ရာဇဂဟံ ပါပုဏန္တောပိ ဝိကာလေ ဒွါရေသု ပိဟိတေသု ပါပုဏိ။ ‘‘အဇ္ဇ သာလာယံ သယိတွာ သွေ မယှံ ဘာဂိနေယျံ ပဿိဿာမီ’’တိ ဗဟိနဂရေ သာလာယ နိပဇ္ဇိ။ တဿ ရတ္တိဘာဂေ ဥဋ္ဌာနာနိ ပဝတ္တိံသု, ကတိပယဝါရေ ဗဟိ နိက္ခမိ။ တတော ပဋ္ဌာယ ပဒသာ ဂန္တုံ အသက္ကောန္တော တဿာ ဣတ္ထိယာ အင်္ကေ နိပဇ္ဇိတွာ ဗလဝပစ္စူသေ ကာလမကာသိ။ သာ တဿ မတဘာဝံ ဉတွာ – ‘‘ဒွီသု ရဇ္ဇေသု ရဇ္ဇံ ကာရေတွာ ဣဒါနိ ပရဿ ဗဟိနဂရေ အနာထသာလာယ အနာထကာလကိရိယံ ကတွာ နိပန္နော မယှံ သာမိ ကောသလရာဇာ’’တိအာဒီနိ ဝဒမာနာ ဥစ္စာသဒ္ဒေန ပရိဒေဝိတုံ အာရဘိ။ မနုဿာ သုတွာ ရညော အာရောစေသုံ။ ရာဇာ အာဂန္တွာ ဒိသွာ သဉ္ဇာနိတွာ အာဂတကာရဏံ ဉတွာ မဟာပရိဟာရေန သရီရကိစ္စံ ကရိတွာ ‘‘ဝိဋဋူဘံ ဂဏှိဿာမီ’’တိ ဘေရိံ စရာပေတွာ ဗလကာယံ သန္နိပါတေသိ။ အမစ္စာ ပါဒေသု ပတိတွာ – ‘‘သစေ, ဒေဝ, တုမှာကံ မာတုလော အရောဂေါ အဿ, တုမှာကံ ဂန္တုံ ယုတ္တံ ဘဝေယျ, ဣဒါနိ ပန ဝိဋဋူဘောပိ
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၄၅။)တုမှေ နိဿာယ ဆတ္တံ ဥဿာပေတုံ အရဟတိယေဝါ’’တိ သညာပေတွာ နိဝါရေသုံ။
ဓမ္မစေတိယာနီတိ ဓမ္မဿ စိတ္တီကာရဝစနာနိ။ တီသု ဟိ ရတနေသု ယတ္ထ ကတ္ထစိ စိတ္တီကာရေ ကတေ သဗ္ဗတ္ထ ကတောယေဝ ဟောတိ, တသ္မာ ဘဂဝတိ စိတ္တီကာရေ ကတေ ဓမ္မောပိ ကတောဝ ဟောတီတိ ဘဂဝါ ‘‘ဓမ္မစေတိယာနီ’’တိ အာဟ။ အာဒိဗြဟ္မစရိယကာနီတိ မဂ္ဂဗြဟ္မစရိယဿ အာဒိဘူတာနိ, ပုဗ္ဗဘာဂပဋိပတ္တိဘူတာနီတိ အတ္ထော။ သေသံ သဗ္ဗတ္ထ ဥတ္တာနမေဝါတိ။
ပပဉ္စသူဒနိယာ မဇ္ဈိမနိကာယဋ္ဌကထာယ
ဓမ္မစေတိယသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၁၀။ ကဏ္ဏကတ္ထလသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၃၇၅။ ဧဝံ မေ သုတန္တိ ကဏ္ဏကတ္ထလသုတ္တံ။ တတ္ထ ဥရုညာယန္တိ ဥရုညာတိ တဿ ရဋ္ဌဿပိ နဂရဿပိ ဧတဒေဝ နာမံ, ဘဂဝါ ဥရုညာနဂရံ ဥပနိဿာယ ဝိဟရတိ။ ကဏ္ဏကတ္ထလေ မိဂဒါယေတိ တဿ နဂရဿ အဝိဒူရေ ကဏ္ဏကတ္ထလံ နာမ ဧကော ရမဏီယော ဘူမိဘာဂေါ အတ္ထိ, သော မိဂါနံ အဘယတ္ထာယ ဒိန္နတ္တာ မိဂဒါယောတိ ဝုစ္စတိ, တသ္မိံ ကဏ္ဏကတ္ထလေ မိဂဒါယေ။ ကေနစိဒေဝ ကရဏီယေနာတိ န အညေန, အနန္တရသုတ္တေ ဝုတ္တကရဏီယေနေဝ။ သောမာ စ ဘဂိနီ သကုလာ စ ဘဂိနီတိ ဣမာ ဒွေ ဘဂိနိယော ရညော ပဇာပတိယော။ ဘတ္တာဘိဟာရေတိ ဘတ္တံ အဘိဟရဏဋ္ဌာနေ။ ရညော ဘုဉ္ဇနဋ္ဌာနဉှိ သဗ္ဗာပိ ဩရောဓာ ကဋစ္ဆုအာဒီနိ ဂဟေတွာ ရာဇာနံ ဥပဋ္ဌာတုံ ဂစ္ဆန္တိ, တာပိ တထေဝ အဂမံသု။
֍ ဋီ ၃၇၆။ ကိံ ပန, မဟာရာဇာတိ ကသ္မာ ဧဝမာဟ? ရညော ဂရဟပရိမောစနတ္ထံ။ ဧဝဉှိ ပရိသာ စိန္တေယျ – ‘‘အယံ ရာဇာ အာဂစ္ဆမာနောဝ မာတုဂါမာနံ သာသနံ အာရောစေတိ, မယံ အတ္တနော ဓမ္မတာယ ဘဂဝန္တံ ဒဋ္ဌုံ အာဂတောတိ မညာမ, အယံ ပန မာတုဂါမာနံ သာသနံ ဂဟေတွာ အာဂတော, မာတုဂါမဒါသော မညေ, ဧသ ပုဗ္ဗေပိ ဣမိနာဝ ကာရဏေန အာဂစ္ဆတီ’’တိ။ ပုစ္ဆိတော ပန သော အတ္တနော အာဂမနကာရဏံ ကထေဿတိ, ဧဝမဿ အယံ ဂရဟာ န ဥပ္ပဇ္ဇိဿတီတိ ဂရဟမောစနတ္ထံ ဧဝမာဟ။
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၄၆။)֍ ဋီ ၃၇၈။ အဗ္ဘုဒါဟာသီတိ ကထေသိ။ သကိဒေဝ သဗ္ဗံ ဥဿတိ သဗ္ဗံ ဒက္ခိတီတိ ယော ဧကာဝဇ္ဇနေန ဧကစိတ္တေန အတီတာနာဂတပစ္စုပ္ပန္နံ သဗ္ဗံ ဥဿတိ ဝါ ဒက္ခိတိ ဝါ, သော နတ္ထီတိ အတ္ထော။ ဧကေန ဟိ စိတ္တေန အတီတံ သဗ္ဗံ ဇာနိဿာမီတိ အာဝဇ္ဇိတွာပိ အတီတံ သဗ္ဗံ ဇာနိတုံ န သက္ကာ, ဧကဒေသမေဝ ဇာနာတိ။ အနာဂတပစ္စုပ္ပန္နံ ပန တေန စိတ္တေန သဗ္ဗေနေဝ သဗ္ဗံ န ဇာနာတီတိ။ ဧသ နယော ဣတရေသု။ ဧဝံ ဧကစိတ္တဝသေနာယံ ပဉှော ကထိတော။ ဟေတုရူပန္တိ ဟေတုသဘာဝံ ကာရဏဇာတိကံ။ သဟေတုရူပန္တိ သကာရဏဇာတိကံ။ သမ္ပရာယိကာဟံ, ဘန္တေတိ သမ္ပရာယဂုဏံ အဟံ, ဘန္တေ, ပုစ္ဆာမိ။
֍ ဋီ ၃၇၉။ ပဉ္စိမာနီတိ ဣမသ္မိံ သုတ္တေ ပဉ္စ ပဓာနိယင်္ဂါနိ လောကုတ္တရမိဿကာနိ ကထိတာနိ။ ကထိနင်္ဂဏဝါသီစူဠသမုဒ္ဒတ္ထေရော ပန ‘‘တုမှာကံ, ဘန္တေ, ကိံ ရုစ္စတီ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘မယှံ လောကုတ္တရာနေဝါတိ ရုစ္စတီ’’တိ အာဟ။ ပဓာနဝေမတ္တတန္တိ ပဓာနနာနတ္တံ။ အညာဒိသမေဝ ဟိ ပုထုဇ္ဇနဿ ပဓာနံ, အညာဒိသံ သောတာပန္နဿ, အညာဒိသံ သကဒါဂါမိနော, အညာဒိသံ အနာဂါမိနော, အညာဒိသံ အရဟတော, အညာဒိသံ အသီတိမဟာသာဝကာနံ, အညာဒိသံ ဒွိန္နံ အဂ္ဂသာဝကာနံ, အညာဒိသံ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါနံ, အညာဒိသံ သဗ္ဗညုဗုဒ္ဓါနံ။ ပုထုဇ္ဇနဿ ပဓာနံ သောတာပန္နဿ ပဓာနံ န ပါပုဏာတိ…ပေ… ပစ္စေကဗုဒ္ဓဿ ပဓာနံ သဗ္ဗညုဗုဒ္ဓဿ ပဓာနံ န ပါပုဏာတိ။ ဣမမတ္ထံ သန္ဓာယ ‘‘ပဓာနဝေမတ္တတံ ဝဒါမီ’’တိ အာဟ။ ဒန္တကာရဏံ ဂစ္ဆေယျုန္တိ ယံ အကူဋကရဏံ, အနဝစ္ဆိန္ဒနံ, ဓုရဿ အစ္ဆိန္ဒနန္တိ ဒန္တေသု ကာရဏံ ဒိဿတိ, တံ ကာရဏံ ဥပဂစ္ဆေယျုန္တိ အတ္ထော။ ဒန္တဘူမိန္တိ ဒန္တေဟိ ဂန္တဗ္ဗဘူမိံ။ အဿဒ္ဓေါတိအာဒီသု ပုထုဇ္ဇနသောတာပန္နသကဒါဂါမိအနာဂါမိနော စတ္တာရောပိ အဿဒ္ဓါ နာမ။ ပုထုဇ္ဇနော ဟိ သောတာပန္နဿ သဒ္ဓံ အပ္ပတ္တောတိ အဿဒ္ဓေါ, သောတာပန္နော သကဒါဂါမိဿ, သကဒါဂါမီ အနာဂါမိဿ, အနာဂါမီ အရဟတော သဒ္ဓံ အပ္ပတ္တောတိ အဿဒ္ဓေါ, အာဗာဓော အရဟတောပိ ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ ပဉ္စပိ ဗဟွာဗာဓာ နာမ ဟောန္တိ။ အရိယသာဝကဿ ပန သဌော မာယာဝီတိ နာမံ နတ္ထိ။ တေနေဝ ထေရော – ‘‘ပဉ္စ ပဓာနိယင်္ဂါနိ လောကုတ္တရာနိ ကထိတာနီတိ မယှံ ရုစ္စတီ’’တိ အာဟ။ အဿခဠုင်္ကသုတ္တန္တေ ပန – ‘‘တယော စ, ဘိက္ခဝေ, အဿခဠုင်္ကေ တယော စ ပုရိသခဠုင်္ကေ ဒေသေဿာမီ’’တိ (အ။ နိ။ ၃။၁၄၁) ဧတ္ထ အရိယသာဝကဿာပိ သမ္ဗောဓိနာမံ
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၄၇။)အာဂတံ, တဿ ဝသေန လောကုတ္တရမိဿကာ ကထိတာတိ ဝုတ္တံ။ ပုထုဇ္ဇနော ပန သောတာပတ္တိမဂ္ဂဝီရိယံ အသမ္ပတ္တော…ပေ… အနာဂါမီ အရဟတ္တမဂ္ဂဝီရိယံ အသမ္ပတ္တောတိ ကုသီတောပိ အဿဒ္ဓေါ ဝိယ စတ္တာရောဝ ဟောန္တိ, တထာ ဒုပ္ပညော။
ဧဝံ ပနေတ္ထ ဩပမ္မသံသန္ဒနံ ဝေဒိတဗ္ဗံ – အဒန္တဟတ္ထိအာဒယော ဝိယ ဟိ မဂ္ဂပဓာနရဟိတော ပုဂ္ဂလော။ ဒန္တဟတ္ထိအာဒယော ဝိယ မဂ္ဂပဓာနဝါ။ ယထာ အဒန္တာ ဟတ္ထိအာဒယော ကူဋာကာရံ အကတွာ အဝိစ္ဆိန္ဒိတွာ ဓုရံ အပါတေတွာ ဒန္တဂမနံ ဝါ ဂန္တုံ ဒန္တဘူမိံ ဝါ ပတ္တုံ န သက္ကောန္တိ, ဧဝမေဝံ မဂ္ဂပဓာနရဟိတော မဂ္ဂပဓာနဝတာ ပတ္တဗ္ဗံ ပါပုဏိတုံ နိဗ္ဗတ္တေတဗ္ဗံ ဂုဏံ နိဗ္ဗတ္တေတုံ န သက္ကောတိ။ ယထာ ပန ဒန္တဟတ္ထိအာဒယော ကူဋာကာရံ အကတွာ အဝိစ္ဆိန္ဒိတွာ ဓုရံ အပါတေတွာ ဒန္တဂမနံ ဝါ ဂန္တုံ ဒန္တဘူမိံ ဝါ ပတ္တုံ သက္ကောန္တိ, ဧဝမေဝံ မဂ္ဂပဓာနဝါ မဂ္ဂပဓာနဝတာ ပတ္တဗ္ဗံ ပါပုဏိတုံ နိဗ္ဗတ္တေတဗ္ဗံ ဂုဏံ နိဗ္ဗတ္တေတုံ သက္ကောတိ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ‘‘သောတာပတ္တိမဂ္ဂပဓာနဝါ သောတာပတ္တိမဂ္ဂပဓာနဝတာ ပတ္တောကာသံ ပါပုဏိတုံ နိဗ္ဗတ္တေတဗ္ဗံ ဂုဏံ နိဗ္ဗတ္တေတုံ သက္ကောတိ…ပေ… အရဟတ္တမဂ္ဂပဓာနဝါ အရဟတ္တမဂ္ဂပဓာနဝတာ ပတ္တောကာသံ ပါပုဏိတုံ နိဗ္ဗတ္တေတဗ္ဗံ ဂုဏံ နိဗ္ဗတ္တေတုံ သက္ကောတီ’’တိ။
֍ ဋီ ၃၈၀။ သမ္မပ္ပဓာနာတိ မဂ္ဂပဓာနေန သမ္မပ္ပဓာနာ။ န ကိဉ္စိ နာနာကရဏံ ဝဒါမိ ယဒိဒံ ဝိမုတ္တိယာ ဝိမုတ္တိန္တိ ယံ ဧကဿ ဖလဝိမုတ္တိယာ ဣတရဿ ဖလဝိမုတ္တိံ အာရဗ္ဘ နာနာကရဏံ ဝတ္တဗ္ဗံ သိယာ, တံ န ကိဉ္စိ ဝဒါမီတိ အတ္ထော။ အစ္စိယာ ဝါ အစ္စိန္တိ အစ္စိယာ ဝါ အစ္စိမှိ။ သေသပဒဒွယေပိ ဧသေဝ နယော, ဘုမ္မတ္ထေ ဟိ ဧတံ ဥပယောဂဝစနံ။ ကိံ ပန တွံ, မဟာရာဇာတိ, မဟာရာဇ, ကိံ တွံ? ‘‘သန္တိ ဒေဝါ စာတုမဟာရာဇိကာ, သန္တိ ဒေဝါ တာဝတိံသာ…ပေ… သန္တိ ဒေဝါ ပရနိမ္မိတဝသဝတ္တိနော, သန္တိ ဒေဝါ တတုတ္တရိ’’န္တိ ဧဝံ ဒေဝါနံ အတ္ထိဘာဝံ န ဇာနာသိ, ယေန ဧဝံ ဝဒေသီတိ။ တတော အတ္ထိဘာဝံ ဇာနာမိ, မနုဿလောကံ ပန အာဂစ္ဆန္တိ နာဂစ္ဆန္တီတိ ဣဒံ ပုစ္ဆန္တော ယဒိ ဝါ တေ, ဘန္တေတိအာဒိမာဟ။ သဗျာဗဇ္ဈာတိ သဒုက္ခာ, သမုစ္ဆေဒပ္ပဟာနေန အပ္ပဟီနစေတသိကဒုက္ခာ။ အာဂန္တာရောတိ ဥပပတ္တိဝသေန အာဂန္တာရော။ အဗျာဗဇ္ဈာတိ သမုစ္ဆိန္နဒုက္ခာ။ အနာဂန္တာရောတိ ဥပပတ္တိဝသေန အနာဂန္တာရော။
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၄၈။)֍ ဋီ ၃၈၁။ ပဟောတီတိ သက္ကောတိ။ ရာဇာ ဟိ ပုညဝန္တမ္ပိ လာဘသက္ကာရသမ္ပန္နံ ယထာ န ကောစိ ဥပသင်္ကမတိ, ဧဝံ ကရောန္တော တမှာ ဌာနာ စာဝေတုံ သက္ကောတိ။ တံ အပုညဝန္တမ္ပိ သကလဂါမံ ပိဏ္ဍာယ စရိတွာ ယာပနမတ္တံ အလဘန္တံ ယထာ လာဘသက္ကာရသမ္ပန္နော ဟောတိ, ဧဝံ ကရောန္တော တမှာ ဌာနာ စာဝေတုံ သက္ကောတိ။ ဗြဟ္မစရိယဝန္တမ္ပိ ဣတ္ထီဟိ သဒ္ဓိံ သမ္ပယောဇေတွာ သီလဝိနာသံ ပါပေန္တော ဗလက္ကာရေန ဝါ ဥပ္ပဗ္ဗာဇေန္တော တမှာ ဌာနာ စာဝေတုံ သက္ကောတိ။ အဗြဟ္မစရိယဝန္တမ္ပိ သမ္ပန္နကာမဂုဏံ အမစ္စံ ဗန္ဓနာဂါရံ ပဝေသေတွာ ဣတ္ထီနံ မုခမ္ပိ ပဿိတုံ အဒေန္တော တမှာ ဌာနာ စာဝေတိ နာမ။ ရဋ္ဌတော ပန ယံ ဣစ္ဆတိ, တံ ပဗ္ဗာဇေတိ နာမ။
ဒဿနာယပိ နပ္ပဟောန္တီတိ ကာမာဝစရေ တာဝ အဗျာဗဇ္ဈေ ဒေဝေ သဗျာဗဇ္ဈာ ဒေဝါ စက္ခုဝိညာဏဒဿနာယပိ နပ္ပဟောန္တိ။ ကသ္မာ? အရဟတော တတ္ထ ဌာနာဘာဝတော။ ရူပါဝစရေ ပန ဧကဝိမာနသ္မိံယေဝ တိဋ္ဌန္တိ စ နိသီဒန္တိ စာတိ စက္ခုဝိညာဏဒဿနာယ ပဟောန္တိ, ဧတေဟိ ဒိဋ္ဌံ ပန သလ္လက္ခိတံ ပဋိဝိဒ္ဓံ လက္ခဏံ ဒဋ္ဌုံ သလ္လက္ခိတုံ ပဋိဝိဇ္ဈိတုံ န သက္ကောန္တီတိ ဉာဏစက္ခုနာ ဒဿနာယ နပ္ပဟောန္တိ, ဥပရိဒေဝေ စ စက္ခုဝိညာဏဒဿနေနာပီတိ။
֍ ဋီ ၃၈၂။ ကော နာမော အယံ, ဘန္တေတိ ရာဇာ ထေရံ ဇာနန္တောပိ အဇာနန္တော ဝိယ ပုစ္ဆတိ။ ကသ္မာ? ပသံသိတုကာမတာယ။ အာနန္ဒရူပေါတိ အာနန္ဒသဘာဝေါ။ ဗြဟ္မပုစ္ဆာပိ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ အထ ခေါ အညတရော ပုရိသောတိ သာ ကိရ ကထာ ဝိဋဋူဘေနေဝ ကထိတာ, တေ ‘‘တယာ ကထိတာ, တယာ ကထိတာ’’တိ ကုပိတာ အညမညံ ဣမသ္မိံယေဝ ဌာနေ အတ္တနော အတ္တနော ဗလကာယံ ဥဋ္ဌာပေတွာ ကလဟမ္ပိ ကရေယျုန္တိ နိဝါရဏတ္ထံ သော ရာဇပုရိသော ဧတဒဝေါစ။ သေသံ သဗ္ဗတ္ထ ဥတ္တာနမေဝ။ အယံ ပန ဒေသနာ နေယျပုဂ္ဂလဿ ဝသေန နိဋ္ဌိတာတိ။
ပပဉ္စသူဒနိယာ မဇ္ဈိမနိကာယဋ္ဌကထာယ
ကဏ္ဏကတ္ထလသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
စတုတ္ထဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၄၉။)၅။ ဗြာဟ္မဏဝဂ္ဂေါ
၁။ ဗြဟ္မာယုသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၃၈၃။ ဧဝံ မေ သုတန္တိ ဗြဟ္မာယုသုတ္တံ။ တတ္ထ မဟတာ ဘိက္ခုသံဃေန သဒ္ဓိန္တိ မဟတာတိ ဂုဏမဟတ္တေနပိ မဟတာ, သင်္ချာမဟတ္တေနပိ။ သော ဟိ ဘိက္ခုသံဃေ ဂုဏေဟိပိ မဟာ အဟောသိ အပ္ပိစ္ဆတာဒိဂုဏသမန္နာဂတတ္တာ, သင်္ချာယပိ မဟာ ပဉ္စသတသင်္ချတ္တာ။ ဘိက္ခူနံ သံဃေန ဘိက္ခုသံဃေန, ဒိဋ္ဌိသီလသာမညသံဃာတသင်္ခါတေန သမဏဂဏေနာတိ အတ္ထော။ သဒ္ဓိန္တိ ဧကတော။ ပဉ္စမတ္တေဟိ ဘိက္ခုသတေဟီတိ ပဉ္စ မတ္တာ ဧတေသန္တိ ပဉ္စမတ္တာနိ။ မတ္တာတိ ပမာဏံ ဝုစ္စတိ, တသ္မာ ယထာ ဘောဇနေ မတ္တညူတိ ဝုတ္တေ ဘောဇနေ မတ္တံ ဇာနာတိ ပမာဏံ ဇာနာတီတိ အတ္ထော ဟောတိ, ဧဝမိဓာပိ တေသံ ဘိက္ခုသတာနံ ပဉ္စမတ္တာ ပဉ္စပမာဏန္တိ ဧဝမတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ ဘိက္ခူနံ သတာနိ ဘိက္ခုသတာနိ။ တေဟိ ပဉ္စမတ္တေဟိ ဘိက္ခုသတေဟိ။
ဝီသဝဿသတိကောတိ ဝီသာဓိကဝဿသတိကော။ တိဏ္ဏံ ဝေဒါနန္တိ ဣရုဝေဒယဇုဝေဒသာမဝေဒါနံ။ ဩဋ္ဌပဟတကရဏဝသေန ပါရံ ဂတောတိ ပါရဂူ။ သဟ နိဃဏ္ဍုနာ စ ကေဋုဘေန စ သနိဃဏ္ဍုကေဋုဘာနံ, နိဃဏ္ဍူတိ နာမနိဃဏ္ဋုရုက္ခာဒီနံ ဝေဝစနပ္ပကာသကံ သတ္ထံ။ ကေဋုဘန္တိ ကိရိယာကပ္ပဝိကပ္ပေါ ကဝီနံ ဥပကာရာယ သတ္ထံ။ သဟ အက္ခရပ္ပဘေဒေန သက္ခရပ္ပဘေဒါနံ။ အက္ခရပ္ပဘေဒေါတိ သိက္ခာ စ နိရုတ္တိ စ။ ဣတိဟာသပဉ္စမာနန္တိ အာထဗ္ဗဏဝေဒံ စတုတ္ထံ ကတွာ ‘‘ဣတိဟ အာသ ဣတိဟ အာသာ’’တိ ဤဒိသဝစနပ္ပဋိသံယုတ္တော ပုရာဏကထာသင်္ခါတော ဣတိဟာသော ပဉ္စမော ဧတေသန္တိ ဣတိဟာသပဉ္စမာ, တေသံ ဣတိဟာသပဉ္စမာနံ။ ပဒဉ္စ တဒဝသေသဉ္စ ဗျာကရဏံ အဓီယတိ ပဝေဒေတိ စာတိ ပဒကော ဝေယျာကရဏော။ လောကာယတံ ဝုစ္စတိ ဝိတဏ္ဍဝါဒသတ္ထံ။ မဟာပုရိသလက္ခဏန္တိ မဟာပုရိသာနံ ဗုဒ္ဓါဒီနံ လက္ခဏဒီပကံ ဒွါဒသသဟဿဂန္ထပ္ပမာဏံ သတ္ထံ, ယတ္ထ သောဠသသဟဿဂါထာပရိမာဏာယ ဗုဒ္ဓမန္တာ နာမ အဟေသုံ, ယေသံ ဝသေန ‘‘ဣမိနာ လက္ခဏေန သမန္နာဂတာ ဗုဒ္ဓါ နာမ ဟောန္တိ, ဣမိနာ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ နာမ ဟောန္တိ, ဣမိနာ ဒွေ အဂ္ဂသာဝကာ, အသီတိမဟာသာဝကာ, ဗုဒ္ဓမာတာ, ဗုဒ္ဓပိတာ, အဂ္ဂုပဋ္ဌာကော, အဂ္ဂုပဋ္ဌာယိကာ, ရာဇာ စက္ကဝတ္တီ’’တိ အယံ
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၅၀။)ဝိသေသော ဉာယတိ။ အနဝယောတိ ဣမေသု လောကာယတမဟာပုရိသလက္ခဏေသု အနူနော ပရိပူရကာရီ, အဝယော န ဟောတီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ အဝယော နာမ ယော တာနိ အတ္ထတော စ ဂန္ထတော စ သန္ဓာရေတုံ န သက္ကောတိ။ အဿောသိ ခေါတိအာဒီသု ယံ ဝတ္တဗ္ဗံ သိယာ, တံ သာလေယျကသုတ္တေ (မ။ နိ။ ၁။၄၃၉ အာဒယော) ဝုတ္တမေဝ။
֍ ဋီ ၃၈၄။ အယံ တာတာတိ အယံ မဟလ္လကတာယ ဂန္တုံ အသက္ကောန္တော မာဏဝံ အာမန္တေတွာ ဧဝမာဟ။ အပိစ ဧသ ဗြာဟ္မဏော စိန္တေသိ ‘‘ဣမသ္မိံ လောကေ ‘အဟံ ဗုဒ္ဓေါ အဟံ ဗုဒ္ဓေါ’တိ ဥဂ္ဂတဿ နာမံ ဂဟေတွာ ဗဟူ ဇနာ ဝိစရန္တိ, တသ္မာ န မေ အနုဿဝမတ္တေနေဝ ဥပသင်္ကမိတုံ ယုတ္တံ။ ဧကစ္စဉှိ ဥပသင်္ကမန္တဿ အပက္ကမနမ္ပိ ဂရု ဟောတိ, အနတ္ထောပိ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ယံနူနာဟံ မမ အန္တေဝါသိကံ ပေသေတွာ ‘ဗုဒ္ဓေါ ဝါ နော ဝါ’တိ ဇာနိတွာ ဥပသင်္ကမေယျ’’န္တိ တသ္မာ မာဏဝံ အာမန္တေတွာ ‘‘အယံ တာတာ’’တိအာဒိမာဟ။ တံ ဘဝန္တန္တိ တဿ ဘဝတော။ တထာ သန္တံယေဝါတိ တထာ သတောယေဝ။ ဣဒဉှိ ဣတ္ထမ္ဘူတာချာနတ္ထေ ဥပယောဂဝစနံ။ ယထာ ကထံ ပနာဟံ, ဘောတိ ဧတ္ထ ကထံ ပနာဟံ, ဘော, တံ ဘဝန္တံ ဂေါတမံ ဇာနိဿာမိ, ယထာ သက္ကာ သော ဉာတုံ, တထာ မေ အာစိက္ခာတိ အတ္ထော။ ယထာတိ ဝါ နိပါတမတ္တမေဝေတံ။ ကထန္တိ အယံ အာကာရပုစ္ဆာ, ကေနာကာရေနာဟံ ဘဝန္တံ ဂေါတမံ ဇာနိဿာမီတိ အတ္ထော။
ဧဝံ ဝုတ္တေ ကိရ နံ ဥပဇ္ဈာယော – ‘‘ကိံ တွံ, တာတ, ပထဝိယံ ဌိတော ပထဝိံ န ပဿာမီတိ ဝိယ စန္ဒိမသူရိယာနံ ဩဘာသေ ဌိတော စန္ဒိမသူရိယေ န ပဿာမီတိ ဝိယ ဝဒသီ’’တိအာဒီနိ ဝတွာ ဇာနနာကာရံ ဒဿေန္တော အာဂတာနိ ခေါ တာတာတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ မန္တေသူတိ ဝေဒေသု။ တထာဂတော ကိရ ဥပ္ပဇ္ဇိဿတီတိ ပဋိကစ္စေဝ သုဒ္ဓါဝါသာ ဒေဝါ ဝေဒေသု လက္ခဏာနိ ပက္ခိပိတွာ ‘‘ဗုဒ္ဓမန္တာ နာမ ဧတေ’’တိ ဗြာဟ္မဏဝေသေန ဝေဒေ ဝါစေန္တိ ‘‘တဒနုသာရေန မဟေသက္ခာ သတ္တာ တထာဂတံ ဇာနိဿန္တီ’’တိ။ တေန ပုဗ္ဗေ ဝေဒေသု မဟာပုရိသလက္ခဏာနိ အာဂစ္ဆန္တိ။ ပရိနိဗ္ဗုတေ ပန တထာဂတေ အနုက္ကမေန အန္တရဓာယန္တိ, တေန ဧတရဟိ နတ္ထိ။ မဟာပုရိသဿာတိ ပဏိဓိသမာဒါနဉာဏကရုဏာဒိဂုဏမဟတော ပုရိသဿ။ ဒွေယေဝ ဂတိယောတိ ဒွေ ဧဝ နိဋ္ဌာ။ ကာမဉ္စာယံ ဂတိသဒ္ဒေါ – ‘‘ပဉ္စ ခေါ
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၅၁။)ဣမာ, သာရိပုတ္တ, ဂတိယော’’တိအာဒီသု (မ။ နိ။ ၁။၁၅၃) ဘဝဘေဒေ ဝတ္တတိ, ‘‘ဂတိ မိဂါနံ ပဝန’’န္တိအာဒီသု (ပရိ။ ၃၃၉) နိဝါသဋ္ဌာနေ, ‘‘ဧဝံ အဓိမတ္တဂတိမန္တော’’တိအာဒီသု (မ။ နိ။ ၁။၁၆၁) ပညာယ, ‘‘ဂတိဂတ’’န္တိအာဒီသု ဝိသဋဘာဝေ, ဣဓ ပန နိဋ္ဌာယံ ဝတ္တတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ တတ္ထ ကိဉ္စာပိ ယေဟိ သမန္နာဂတော ရာဇာ ဟောတိ, န တေဟေဝ ဗုဒ္ဓေါ ဟောတိ, ဇာတိသာမညတော ပန တာနိယေဝ တာနီတိ ဝုစ္စန္တိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘ယေဟိ သမန္နာဂတဿာ’’တိ။ သစေ အဂါရံ အဇ္ဈာဝသတီတိ ယဒိ အဂါရေ ဝသတိ, ရာဇာ ဟောတိ စက္ကဝတ္တီ။ စတူဟိ အစ္ဆရိယဓမ္မေဟိ သင်္ဂဟဝတ္ထူဟိ စ လောကံ ရဉ္ဇနတော ရာဇာ။ စက္ကရတနံ ဝတ္တေတိ, စတူဟိ သမ္ပတ္တိစက္ကေဟိ ဝတ္တေတိ, တေဟိ စ ပရံ ဝတ္တေတိ, ပရဟိတာယ စ ဣရိယာပထစက္ကာနံ ဝတ္တော ဧတသ္မိံ အတ္ထီတိ စက္ကဝတ္တီ။ ဧတ္ထ စ ရာဇာတိ သာမညံ, စက္ကဝတ္တီတိ ဝိသေသနံ။ ဓမ္မေန စရတီတိ ဓမ္မိကော, ဉာယေန သမေန ဝတ္တတီတိ အတ္ထော။ ဓမ္မေန ရဇ္ဇံ လဘိတွာ ရာဇာ ဇာတောတိ ဓမ္မရာဇာ။ ပရဟိတဓမ္မကရဏေန ဝါ ဓမ္မိကော, အတ္တဟိတဓမ္မကရဏေန ဓမ္မရာဇာ။ စတုရန္တာယ ဣဿရောတိ စာတုရန္တော, စတုသမုဒ္ဒန္တာယ စတုဗ္ဗိဓဒီပဘူသိတာယ စ ပထဝိယာ ဣဿရောတိ အတ္ထော။ အဇ္ဈတ္တံ ကောပါဒိပစ္စတ္ထိကေ ဗဟိဒ္ဓါ စ သဗ္ဗရာဇာနော ဝိဇေသီတိ ဝိဇိတာဝီ။ ဇနပဒတ္ထာဝရိယပ္ပတ္တောတိ ဇနပဒေ ထာဝရဘာဝံ ဓုဝဘာဝံ ပတ္တော, န သက္ကာ ကေနစိ စာလေတုံ, ဇနပဒေါ ဝါ တမှိ ထာဝရိယပ္ပတ္တော အနုဿုက္ကော သကမ္မနိရတော အစလော အသမ္ပဝေဓီတိ ဇနပဒတ္ထာဝရိယပ္ပတ္တော။ သေယျထိဒန္တိ နိပါတော, တဿ တာနိ ကတမာနီတိ အတ္ထော။ စက္ကရတနန္တိအာဒီသု စက္ကဉ္စ တံ ရတိဇနနတ္ထေန ရတနဉ္စာတိ စက္ကရတနံ။ ဧသေဝ နယော သဗ္ဗတ္ထ။
ဣမေသု ပန ရတနေသု အယံ စက္ကဝတ္တိရာဇာ စက္ကရတနေန အဇိတံ ဇိနာတိ, ဟတ္ထိအဿရတနေဟိ ဝိဇိတေ ယထာသုခံ အနုဝိစရတိ, ပရိဏာယကရတနေန ဝိဇိတမနုရက္ခတိ, သေသေဟိ ဥပဘောဂသုခမနုဘဝတိ။ ပဌမေန စဿ ဥဿာဟသတ္တိယောဂေါ, ဟတ္ထိအဿဂဟပတိရတနေဟိ ပဘုသတ္တိယောဂေါ, ပစ္ဆိမေန မန္တသတ္တိယောဂေါ သုပရိပုဏ္ဏော ဟောတိ, ဣတ္ထိမဏိရတနေဟိ တိဝိဓသတ္တိယောဂဖလံ။ သော ဣတ္ထိမဏိရတနေဟိ ဘောဂသုခမနုဘဝတိ,
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၅၂။)သေသေဟိ ဣဿရိယသုခံ။ ဝိသေသတော စဿ ပုရိမာနိ တီဏိ အဒေါသကုသလမူလဇနိတကမ္မာနုဘာဝေန သမ္ပဇ္ဇန္တိ, မဇ္ဈိမာနိ အလောဘကုသလမူလဇနိတကမ္မာနုဘာဝေန, ပစ္ဆိမမေကံ အမောဟကုသလမူလဇနိတကမ္မာနုဘာဝေနာတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ အယမေတ္ထ သင်္ခေပေါ, ဝိတ္ထာရော ပန ဗောဇ္ဈင်္ဂသံယုတ္တေ ရတနသုတ္တဿ (သံ။ နိ။ ၅။၂၂၂-၂၂၃) ဥပဒေသတော ဂဟေတဗ္ဗော။ အပိစ ဗာလပဏ္ဍိတသုတ္တေပိ (မ။ နိ။ ၃။၂၅၅) ဣမေသံ ရတနာနံ ဥပ္ပတ္တိက္ကမေန သဒ္ဓိံ ဝဏ္ဏနာ အာဂမိဿတိ။
ပရောသဟဿန္တိ အတိရေကသဟဿံ။ သူရာတိ အဘီရုကဇာတိကာ။ ဝီရင်္ဂရူပါတိ ဒေဝပုတ္တသဒိသကာယာ, ဧဝံ တာဝ ဧကေ ဝဏ္ဏယန္တိ, အယံ ပနေတ္ထ သဘာဝေါ – ဝီရာတိ ဥတ္တမသူရာ ဝုစ္စန္တိ။ ဝီရာနံ အင်္ဂံ ဝီရင်္ဂံ, ဝီရကာရဏံ ဝီရိယန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဝီရင်္ဂံ ရူပံ ဧတေသန္တိ ဝီရင်္ဂရူပါ, ဝီရိယမယသရီရာ ဝိယာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ပရသေနပ္ပမဒ္ဒနာတိ သစေ ပဋိမုခံ တိဋ္ဌေယျ ပရသေနာ, တံ မဒ္ဒိတုံ သမတ္ထာတိ အဓိပ္ပါယော။ ဓမ္မေနာတိ ‘‘ပါဏော န ဟန္တဗ္ဗော’’တိအာဒိနာ ပဉ္စသီလဓမ္မေန။
အရဟံ ဟောတိ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေါ လောကေ ဝိဝဋ္ဋစ္ဆဒေါတိ ဧတ္ထ ရာဂဒေါသမောဟမာနဒိဋ္ဌိအဝိဇ္ဇာဒုစ္စရိတဆဒနေဟိ သတ္တဟိ ပဋိစ္ဆန္နေ ကိလေသန္ဓကာရလောကေ တံ ဆဒနံ ဝိဝဋ္ဋေတွာ သမန္တတော သဉ္ဇာတာလောကော ဟုတွာ ဌိတောတိ ဝိဝဋ္ဋစ္ဆဒေါ။ တတ္ထ ပဌမေန ပဒေန ပူဇာရဟတာ, ဒုတိယေန တဿာ ဟေတု ယသ္မာ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေါတိ, တတိယေန ဗုဒ္ဓတ္တဟေတုဘူတာ ဝိဝဋ္ဋစ္ဆဒတာ ဝုတ္တာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ အထ ဝါ ဝိဝဋ္ဋော စ ဝိစ္ဆဒေါ စာတိ ဝိဝဋ္ဋစ္ဆဒေါ, ဝဋ္ဋရဟိတော ဆဒနရဟိတော စာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ တေန အရဟံ ဝဋ္ဋာဘာဝေန, သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေါ ဆဒနာဘာဝေနာတိ ဧဝံ ပုရိမပဒဒွယဿေဝ ဟေတုဒွယံ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဒုတိယဝေသာရဇ္ဇေန စေတ္ထ ပုရိမသိဒ္ဓိ, ပဌမေန ဒုတိယသိဒ္ဓိ, တတိယစတုတ္ထေဟိ တတိယသိဒ္ဓိ ဟောတိ။ ပုရိမဉ္စ ဓမ္မစက္ခုံ, ဒုတိယံ ဗုဒ္ဓစက္ခုံ, တတိယံ သမန္တစက္ခုံ သာဓေတီတိပိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တွံ မန္တာနံ ပဋိဂ္ဂဟေတာတိ ဣမိနာဿ သူရဘာဝံ ဇနေတိ။
֍ ဋီ ၃၈၅။ သောပိ တာယ အာစရိယကထာယ လက္ခဏေသု ဝိဂတသမ္မောဟော ဧကောဘာသဇာတော ဝိယ ဗုဒ္ဓမန္တေ သမ္ပဿမာနော ဧဝံ, ဘောတိ အာဟ။ တဿတ္ထော – ယထာ, ဘော, မံ တွံ ဝဒသိ, ဧဝံ ကရိဿာမီတိ။ သမန္နေသီတိ ဂဝေသိ, ဧကံ ဒွေတိ ဝါ ဂဏယန္တော သမာနယိ။ အဒ္ဒသာ
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၅၃။)ခေါတိ ကထံ အဒ္ဒသ? ဗုဒ္ဓါနဉှိ နိသိန္နာနံ ဝါ နိပန္နာနံ ဝါ ကောစိ လက္ခဏံ ပရိယေသိတုံ န သက္ကောတိ, ဌိတာနံ ပန စင်္ကမန္တာနံ ဝါ သက္ကောတိ။ တသ္မာ လက္ခဏပရိယေသနတ္ထံ အာဂတံ ဒိသွာ ဗုဒ္ဓါ ဥဋ္ဌာယာသနာ တိဋ္ဌန္တိ ဝါ စင်္ကမံ ဝါ အဓိဋ္ဌဟန္တိ။ ဣတိ လက္ခဏဒဿနာနုရူပေ ဣရိယာပထေ ဝတ္တမာနဿ အဒ္ဒသ။ ယေဘုယျေနာတိ ပါယေန, ဗဟုကာနိ အဒ္ဒသ, အပ္ပါနိ န အဒ္ဒသာတိ အတ္ထော။ တတော ယာနိ န အဒ္ဒသ, တေသံ ဒီပနတ္ထံ ဝုတ္တံ ဌပေတွာ ဒွေတိ။ ကင်္ခတီတိ ‘‘အဟော ဝတ ပဿေယျ’’န္တိ ပတ္ထနံ ဥပ္ပါဒေတိ။ ဝိစိကိစ္ဆတီတိ တတော တတော တာနိ ဝိစိနန္တော ကိစ္ဆတိ န သက္ကောတိ ဒဋ္ဌုံ။ နာဓိမုစ္စတီတိ တာယ ဝိစိကိစ္ဆာယ သန္နိဋ္ဌာနံ န ဂစ္ဆတိ။ န သမ္ပသီဒတီတိ တတော ‘‘ပရိပုဏ္ဏလက္ခဏော အယ’’န္တိ ဘဂဝတိ ပသာဒံ နာပဇ္ဇတိ။ ကင်္ခါယ ဝါ ဒုဗ္ဗလာ ဝိမတိ ဝုတ္တာ, ဝိစိကိစ္ဆာယ မဇ္ဈိမာ, အနဓိမုစ္စနတာယ ဗလဝတီ, အသမ္ပသာဒေန တေဟိ တီဟိ ဓမ္မေဟိ စိတ္တဿ ကာလုဿိယဘာဝေါ။ ကောသောဟိတေတိ ဝတ္ထိကောသေန ပဋိစ္ဆန္နေ။ ဝတ္ထဂုယှေတိ အင်္ဂဇာတေ။ ဘဂဝတော ဟိ ဝါရဏဿေဝ ကောသောဟိတဝတ္ထဂုယှံ သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏံ ပဒုမဂဗ္ဘသမာနံ, တံ သော ဝတ္ထပဋိစ္ဆန္နတ္တာ, အန္တောမုခဂတာယ စ ဇိဝှါယ ပဟူတဘာဝံ အသလ္လက္ခေန္တော တေသု ဒွီသု လက္ခဏေသု ကင်္ခီ အဟောသိ ဝိစိကိစ္ဆီ။
အထ ခေါ ဘဂဝါတိ အထ ဘဂဝါ စိန္တေသိ – ‘‘သစာဟံ ဣမဿ ဧတာနိ ဒွေ လက္ခဏာနိ န ဒဿေဿာမိ, နိက္ကင်္ခေါ န ဘဝိဿတိ။ ဧတဿ ကင်္ခါယ သတိ အာစရိယောပိဿ နိက္ကင်္ခေါ န ဘဝိဿတိ, အထ မံ ဒဿနာယ န အာဂမိဿတိ, အနာဂတော ဓမ္မံ န သောဿတိ, ဓမ္မံ အသုဏန္တော တီဏိ သာမညဖလာနိ န သစ္ဆိကရိဿတိ။ ဧတသ္မိံ ပန နိက္ကင်္ခေ အာစရိယောပိဿ နိက္ကင်္ခေါ မံ ဥပသင်္ကမိတွာ ဓမ္မံ သုတွာ တီဏိ သာမညဖလာနိ သစ္ဆိကရိဿတိ။ ဧတဒတ္ထံယေဝ စ မယာ ပါရမိယော ပူရိတာ။ ဒဿေဿာမိဿ တာနိ လက္ခဏာနီ’’တိ။
တထာရူပံ ဣဒ္ဓါဘိသင်္ခါရမကာသိ။ ကထံရူပံ? ကိမေတ္ထ အညေန ဝတ္တဗ္ဗံ? ဝုတ္တမေတံ နာဂသေနတ္ထေရေနေဝ မိလိန္ဒရညာ ပုဋ္ဌေန –
အာဟ စ ဒုက္ကရံ, ဘန္တေ နာဂသေန, ဘဂဝတာ ကတန္တိ။ ကိံ မဟာရာဇာတိ? မဟာဇနေန ဟိရိကရဏောကာသံ ဗြဟ္မာယုဗြာဟ္မဏဿ စ အန္တေဝါသိဥတ္တရဿ စ ဗာဝရိယဿ အန္တေဝါသီနံ သောဠသဗြာဟ္မဏာနဉ္စ သေလဿ စ ဗြာဟ္မဏဿ အန္တေဝါသီနံ တိသတမာဏဝါနဉ္စ ဒဿေသိ, ဘန္တေတိ။ န, မဟာရာဇ, ဘဂဝါ
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၅၄။)ဂုယှံ ဒဿေတိ, ဆာယံ ဘဂဝါ ဒဿေတိ, ဣဒ္ဓိယာ အဘိသင်္ခရိတွာ နိဝါသနနိဝတ္ထံ ကာယဗန္ဓနဗဒ္ဓံ စီဝရပါရုတံ ဆာယာရူပကမတ္တံ ဒဿေသိ မဟာရာဇာတိ။ ဆာယံ ဒိဋ္ဌေ သတိ ဒိဋ္ဌောယေဝ။ နနု, ဘန္တေတိ? တိဋ္ဌတေတံ, မဟာရာဇ, ဟဒယရူပံ ဒိသွာ ဗုဇ္ဈနကသတ္တော ဘဝေယျ, ဟဒယမံသံ နီဟရိတွာ ဒဿေယျ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေါတိ။ ကလ္လောသိ, ဘန္တေ နာဂသေနာတိ။
နိန္နာမေတွာတိ နီဟရိတွာ။ အနုမသီတိ ကထိနသူစိံ ဝိယ ကတွာ အနုမဇ္ဇိ။ တထာ ကရဏေန စေတ္ထ မုဒုဘာဝေါ, ကဏ္ဏသောတာနုမသနေန ဒီဃဘာဝေါ, နာသိကသောတာနုမသနေန တနုဘာဝေါ, နလာဋစ္ဆာဒနေန ပုထုလဘာဝေါ ပကာသိတောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဥဘောပိ ကဏ္ဏသောတာနီတိအာဒီသု စေတ္ထ ဗုဒ္ဓါနံ ကဏ္ဏသောတေသု မလံ ဝါ ဇလ္လိကာ ဝါ နတ္ထိ, ဓောဝိတွာ ဌပိတရဇတပနာဠိကာ ဝိယ ဟောန္တိ, တထာ နာသိကသောတေသု, တာနိပိ ဟိ သုပရိကမ္မကတကဉ္စနပနာဠိကာ ဝိယ စ မဏိပနာဠိကာ ဝိယ စ ဟောန္တိ။ တသ္မာ ဇိဝှံ နီဟရိတွာ ကထိနသူစိံ ဝိယ ကတွာ မုခပရိယန္တေ ဥပသံဟရန္တော ဒက္ခိဏကဏ္ဏသောတံ ပဝေသေတွာ တတော နီဟရိတွာ ဝါမကဏ္ဏသောတံ ပဝေသေသိ, တတော နီဟရိတွာ ဒက္ခိဏနာသိကသောတံ ပဝေသေတွာ တတော နီဟရိတွာ ဝါမနာသိကသောတံ ပဝေသေသိ, တတော နီဟရိတွာ ပုထုလဘာဝံ ဒဿေန္တော ရတ္တဝလာဟကေန အဍ္ဎစန္ဒံ ဝိယ စ သုဝဏ္ဏပတ္တံ ဝိယ စ ရတ္တကမ္ဗလပဋလေန ဝိဇ္ဇုဇောတသဒိသာယ ဇိဝှါယ ကေဝလကပ္ပံ နလာဋမဏ္ဍလံ ပဋိစ္ဆာဒေသိ။
ယံနူနာဟန္တိ ကသ္မာ စိန္တေသိ? အဟဉှိ မဟာပုရိသလက္ခဏာနိ သမန္နေသိတွာ ဂတော ‘‘ဒိဋ္ဌာနိ တေ, တာတ, မဟာပုရိသလက္ခဏာနီ’’တိ အာစရိယေန ပုစ္ဆိတော ‘‘အာမ, အာစရိယာ’’တိ ဝတ္တုံ သက္ခိဿာမိ။ သစေ ပန မံ ‘‘ကိရိယာကရဏမဿ ကီဒိသ’’န္တိ ပုစ္ဆိဿတိ, တံ ဝတ္တုံ န သက္ခိဿာမိ, န ဇာနာမီတိ ဝုတ္တေ ပန အာစရိယော ကုဇ္ဈိဿတိ ‘‘နနု တွံ မယာ သဗ္ဗမ္ပေတံ ဇာနနတ္ထာယ ပေသိတော, ကသ္မာ အဇာနိတွာ အာဂတောသီ’’တိ, တသ္မာ ယန္နူနာဟန္တိ စိန္တေတွာ အနုဗန္ဓိ။ ဘဂဝါ နှာနဋ္ဌာနံ မုခဓောဝနဋ္ဌာနံ သရီရပဋိဇဂ္ဂနဋ္ဌာနံ ရာဇရာဇမဟာမတ္တာဒီနံ ဩရောဓေဟိ သဒ္ဓိံ ပရိဝါရေတွာ နိသိန္နဋ္ဌာနန္တိ ဣမာနိ စတ္တာရိ ဌာနာနိ ဌပေတွာ သေသဋ္ဌာနေသု အန္တမသော ဧကဂန္ဓကုဋိယမ္ပိ ဩကာသမကာသိ။
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၅၅။)ဂစ္ဆန္တေ ဂစ္ဆန္တေ ကာလေ – ‘‘အယံ ကိရ ဗြဟ္မာယုဗြာဟ္မဏဿ မာဏဝေါ ဥတ္တရော နာမ ‘ဗုဒ္ဓေါ ဝါ နော ဝါ’တိ တထာဂတဿ ဗုဒ္ဓဘာဝံ ဝီမံသန္တော စရတိ, ဗုဒ္ဓဝီမံသကော နာမာယ’’န္တိ ပါကဋော ဇာတော။ ယမှိ ယမှိ ဌာနေ ဗုဒ္ဓါ ဝသန္တိ, ပဉ္စ ကိစ္စာနိ ကတာနေဝ ဟောန္တိ, တာနိ ဟေဋ္ဌာ ဒဿိတာနေဝ။ တတ္ထ ပစ္ဆာဘတ္တံ အလင်္ကတဓမ္မာသနေ နိသီဒိတွာ ဒန္တခစိတံ စိတ္တဗီဇနိံ ဂဟေတွာ မဟာဇနဿ ဓမ္မံ ဒေသေန္တေ ဘဂဝတိ ဥတ္တရောပိ အဝိဒူရေ နိသီဒတိ။ ဓမ္မဿဝနပရိယောသာနေ သဒ္ဓါ မနုဿာ သွာတနာယ ဘဂဝန္တံ နိမန္တေတွာ မာဏဝမ္ပိ ဥပသင်္ကမိတွာ ဧဝံ ဝဒန္တိ – ‘‘တာတ, အမှေဟိ ဘဂဝါ နိမန္တိတော, တွမ္ပိ ဘဂဝတာ သဒ္ဓိံ အာဂန္တွာ အမှာကံ ဂေဟေ ဘတ္တံ ဂဏှေယျာသီ’’တိ။ ပုနဒိဝသေ တထာဂတော ဘိက္ခုသံဃပရိဝုတော ဂါမံ ပဝိသတိ, ဥတ္တရောပိ ပဒဝါရေ ပဒဝါရေ ပရိဂ္ဂဏှန္တော ပဒါနုပဒိကော အနုဗန္ဓတိ။ ကုလဂေဟံ ပဝိဋ္ဌကာလေ ဒက္ခိဏောဒကဂ္ဂဟဏံ အာဒိံ ကတွာ သဗ္ဗံ ဩလောကေန္တော နိသီဒတိ။ ဘတ္တကိစ္စာဝသာနေ တထာဂတဿ ပတ္တံ ဘူမိယံ ဌပေတွာ နိသိန္နကာလေ မာဏဝကဿ ပါတရာသဘတ္တံ သဇ္ဇေန္တိ။ သော ဧကမန္တေ နိသိန္နော ဘုဉ္ဇိတွာ ပုန အာဂန္တွာ သတ္ထု သန္တိကေ ဌတွာ ဘတ္တာနုမောဒနံ သုတွာ ဘဂဝတာ သဒ္ဓိံယေဝ ဝိဟာရံ ဂစ္ဆတိ။
တတ္ထ ဘဂဝါ ဘိက္ခူနံ ဘတ္တကိစ္စပရိယောသာနံ အာဂမေန္တော ဂန္ဓမဏ္ဍလမာဠေ နိသီဒတိ။ ဘိက္ခူဟိ ဘတ္တကိစ္စံ ကတွာ ပတ္တစီဝရံ ပဋိသာမေတွာ အာဂမ္မ ဝန္ဒိတွာ ကာလေ အာရောစိတေ ဘဂဝါ ဂန္ဓကုဋိံ ပဝိသတိ, မာဏဝေါပိ ဘဂဝတာ သဒ္ဓိံယေဝ ဂစ္ဆတိ။ ဘဂဝါ ပရိဝါရေတွာ အာဂတံ ဘိက္ခုသံဃံ ဂန္ဓကုဋိပ္ပမုခေ ဌိတော ဩဝဒိတွာ ဥယျောဇေတွာ ဂန္ဓကုဋိံ ပဝိသတိ, မာဏဝေါပိ ပဝိသတိ။ ဘဂဝါ ခုဒ္ဒကမဉ္စေ အပ္ပမတ္တကံ ကာလံ နိသီဒတိ, မာဏဝေါပိ အဝိဒူရေ ဩလောကေန္တော နိသီဒတိ။ ဘဂဝါ မုဟုတ္တံ နိသီဒိတွာ သီသောက္ကမနံ ဒဿေတိ, – ‘‘ဘောတော ဂေါတမဿ ဝိဟာရဝေလာ ဘဝိဿတီ’’တိ မာဏဝေါ ဂန္ဓကုဋိဒွါရံ ပိဒဟန္တော နိက္ခမိတွာ ဧကမန္တံ နိသီဒတိ။ မနုဿာ ပုရေဘတ္တံ ဒါနံ ဒတွာ ဘုတ္တပါတရာသာ သမာဒိန္နဥပေါသထင်္ဂါ သုဒ္ဓုတ္တရာသင်္ဂါ မာလာဂန္ဓာဒိဟတ္ထာ ဓမ္မံ သုဏိဿာမာတိ ဝိဟာရံ အာဂစ္ဆန္တိ, စက္ကဝတ္တိနော ခန္ဓာဝါရဋ္ဌာနံ ဝိယ ဟောတိ။
ဘဂဝါ မုဟုတ္တံ သီဟသေယျံ ကပ္ပေတွာ ဝုဋ္ဌာယ ပုဗ္ဗဘာဂေန ပရိစ္ဆိန္ဒိတွာ သမာပတ္တိံ သမာပဇ္ဇတိ။ သမာပတ္တိတော ဝုဋ္ဌာယ မဟာဇနဿ အာဂတဘာဝံ
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၅၆။)ဉတွာ ဂန္ဓကုဋိတော နိက္ခမ္မ မဟာဇနပရိဝုတော ဂန္ဓမဏ္ဍလမာဠံ ဂန္တွာ ပညတ္တဝရဗုဒ္ဓါသနဂတော ပရိသာယ ဓမ္မံ ဒေသေတိ။ မာဏဝေါပိ အဝိဒူရေ နိသီဒိတွာ – ‘‘ကိံ နု ခေါ သမဏော ဂေါတမော ဂေဟဿိတဝသေန ပရိသံ ဥဿာဒေန္တော ဝါ အပသာဒေန္တော ဝါ ဓမ္မံ ဒေသေတိ, ဥဒါဟု နော’’တိ အက္ခရက္ခရံ ပဒံ ပဒံ ပရိဂ္ဂဏှာတိ။ ဘဂဝါ တထာဝိဓံ ကထံ အကထေတွာဝ ကာလံ ဉတွာ ဒေသနံ နိဋ္ဌာပေသိ။ မာဏဝေါ ဣမိနာ နိယာမေန ပရိဂ္ဂဏှန္တော သတ္တ မာသေ ဧကတော ဝိစရိတွာ ဘဂဝတော ကာယဒွါရာဒီသု အဏုမတ္တမ္ပိ အဝက္ခလိတံ န အဒ္ဒသ။ အနစ္ဆရိယဉ္စေတံ, ယံ ဗုဒ္ဓဘူတဿ မနုဿဘူတော မာဏဝေါ န ပဿေယျ, ယဿ ဗောဓိသတ္တဘူတဿ ဆဗ္ဗဿာနိ ပဓာနဘူမိယံ အမနုဿဘူတော မာရော ဒေဝပုတ္တော ဂေဟဿိတဝိတက္ကမတ္တမ္ပိ အဒိသွာ ဗုဒ္ဓဘူတံ ဧကသံဝစ္ဆရံ အနုဗန္ဓိတွာ ကိဉ္စိ အပဿန္တော –
‘‘သတ္တ ဝဿာနိ ဘဂဝန္တံ, အနုဗန္ဓိံ ပဒါပဒံ၊
ဩတာရံ နာဓိဂစ္ဆိဿံ, သမ္ဗုဒ္ဓဿ သတီမတော’’တိ။ (သု။ နိ။ ၄၄၈) –
အာဒိဂါထာယော ဝတွာ ပက္ကာမိ။ တတော မာဏဝေါ စိန္တေသိ – ‘‘အဟံ ဘဝန္တံ ဂေါတမံ သတ္တ မာသေ အနုဗန္ဓမာနော ကိဉ္စိ ဝဇ္ဇံ န ပဿာမိ။ သစေ ပနာဟံ အညေပိ သတ္တ မာသေ သတ္တ ဝါ ဝဿာနိ ဝဿသတံ ဝါ ဝဿသဟဿံ ဝါ အနုဗန္ဓေယျံ, နေဝဿ ဝဇ္ဇံ ပဿေယျံ။ အာစရိယော ခေါ ပနဿ မေ မဟလ္လကော, ယောဂက္ခေမံ နာမ န သက္ကာ ဇာနိတုံ။ သမဏဿ ဂေါတမဿ သဘာဝဂုဏေနေဝ ဗုဒ္ဓဘာဝံ ဝတွာ မယှံ အာစရိယဿ အာရောစေဿာမီ’’တိ ဘဂဝန္တံ အာပုစ္ဆိတွာ ဘိက္ခုသံဃံ ဝန္ဒိတွာ နိက္ခမိ။
အာစရိယဿ သန္တိကဉ္စ ပန ဂန္တွာ – ‘‘ကစ္စိ, တာတ ဥတ္တရ, တံ ဘဝန္တံ ဂေါတမံ တထာသန္တံယေဝ သဒ္ဒေါ အဗ္ဘုဂ္ဂတော’’တိ ပုစ္ဆိတော, ‘‘အာစရိယ, ကိံ ဝဒေသိ? စက္ကဝါဠံ အတိသမ္ဗာဓံ, ဘဝဂ္ဂံ အတိနီစံ, တဿ ဟိ, ဘောတော ဂေါတမဿ အာကာသံ ဝိယ အပရိယန္တော ဂုဏဂဏော။ တထာသန္တံယေဝ, ဘော, တံ ဘဝန္တံ ဂေါတမ’’န္တိအာဒီနိ ဝတွာ ယထာဒိဋ္ဌာနိ ဒွတ္တိံသမဟာပုရိသလက္ခဏာနိ ပဋိပါဋိယာ အာစိက္ခိတွာ ကိရိယသမာစာရံ အာစိက္ခိ။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘အထ ခေါ ဥတ္တရော မာဏဝေါ…ပေ… ဧဒိသော စ ဧဒိသော စ ဘဝံ ဂေါတမော တတော စ ဘိယျော’’တိ။
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၅၇။)֍ ဋီ ၃၈၆။ တတ္ထ သုပ္ပတိဋ္ဌိတပါဒေါတိ ယထာ ဟိ အညေသံ ဘူမိယံ ပါဒံ ဌပေန္တာနံ အဂ္ဂတလံ ဝါ ပဏှိ ဝါ ပဿံ ဝါ ပဌမံ ဖုသတိ, ဝေမဇ္ဈံ ဝါ ပန ဆိဒ္ဒံ ဟောတိ, ဥက္ခိပန္တာနမ္ပိ အဂ္ဂတလာဒီသု ဧကကောဋ္ဌာသောဝ ပဌမံ ဥဋ္ဌဟတိ, န ဧဝံ တဿ။ တဿ ပန သုဝဏ္ဏပါဒုကတလံ ဝိယ ဧကပ္ပဟာရေနေဝ သကလံ ပါဒတလံ ဘူမိံ ဖုသတိ, ဘူမိတော ဥဋ္ဌဟတိ။ တသ္မာ ‘‘သုပ္ပတိဋ္ဌိတပါဒေါ ခေါ ပန သော ဘဝံ ဂေါတမော’’တိ ဝဒတိ။
တတြိဒံ ဘဂဝတော သုပ္ပတိဋ္ဌိတပါဒတာယ – သစေပိ ဟိ ဘဂဝါ အနေကသတပေါရိသံ နရကံ အက္ကမိဿာမီတိ ပါဒံ နီဟရတိ, တာဝဒေဝ နိန္နဋ္ဌာနံ ဝါတပူရိတံ ဝိယ ကမ္မာရဘသ္တံ ဥန္နမိတွာ ပထဝီသမံ ဟောတိ, ဥန္နတဋ္ဌာနမ္ပိ အန္တော ပဝိသတိ။ ဒူရေ အက္ကမိဿာမီတိ အဘိနီဟရန္တဿ သိနေရုပ္ပမာဏောပိ ပဗ္ဗတော သေဒိတဝေတ္တင်္ကုရော ဝိယ နမိတွာ ပါဒသမီပံ အာဂစ္ဆတိ။ တထာ ဟိဿ ယမကပါဋိဟာရိယံ ကတွာ ယုဂန္ဓရပဗ္ဗတံ အက္ကမိဿာမီတိ ပါဒေ အဘိနီဟရတော ပဗ္ဗတော နမိတွာ ပါဒသမီပံ အာဂတော, သော တံ အက္ကမိတွာ ဒုတိယပါဒေန တာဝတိံသဘဝနံ အက္ကမိ။ န ဟိ စက္ကလက္ခဏေန ပတိဋ္ဌာတဗ္ဗဋ္ဌာနံ ဝိသမံ ဘဝိတုံ သက္ကောတိ။ ခါဏု ဝါ ကဏ္ဍကော ဝါ သက္ခရကထလာ ဝါ ဥစ္စာရပဿာဝေါ ဝါ ခေဠသိင်္ဃာဏိကာဒီနိ ဝါ ပုရိမတရာဝ အပဂစ္ဆန္တိ, တတ္ထ တတ္ထေဝ စ ပထဝိံ ပဝိသန္တိ။ တထာဂတဿ ဟိ သီလတေဇေန ပညာတေဇေန ဓမ္မတေဇေန ဒသန္နံ ပါရမီနံ အာနုဘာဝေန အယံ မဟာပထဝီ သမာ မုဒု ပုပ္ဖါဘိကိဏ္ဏာ ဟောတိ။ တတြ တထာဂတော သမံ ပါဒံ နိက္ခိပတိ, သမံ ဥဒ္ဓရတိ, သဗ္ဗာဝန္တေဟိ ပါဒတလေဟိ ဘူမိံ ဖုသတိ။
စက္ကာနီတိ ဒွီသု ပါဒေသု ဒွေ စက္ကာနိ။ တေသံ အရာ စ နေမိ စ နာဘိ စ ပါဠိယံ ဝုတ္တာဝ။ သဗ္ဗာကာရပရိပူရာနီတိ ဣမိနာ ပန အယံ ဝိသေသော ဝေဒိတဗ္ဗော – တေသံ ကိရ စက္ကာနံ ပါဒတလဿ မဇ္ဈေ နာဘိ ဒိဿတိ, နာဘိပရိစ္ဆိန္နာ ဝဋ္ဋလေခါ ဒိဿတိ, နာဘိမုခပရိက္ခေပပဋ္ဋော ဒိဿတိ, ပနာဠိမုခံ ဒိဿတိ, အရာ ဒိဿန္တိ, အရေသု ဝဋ္ဋလေခါ ဒိဿန္တိ, နေမီ ဒိဿန္တိ, နေမိမဏိကာ ဒိဿန္တိ။ ဣဒံ တာဝ ပါဠိအာဂတမေဝ။
သမ္ဗဟုလဝါရော ပန အနာဂတော, သော ဧဝံ ဒဋ္ဌဗ္ဗော – သတ္တိ သိရိ ဝစ္ဆော နန္ဒိ သောဝတ္တိကော ဝဋံသကော ဝဍ္ဎမာနကံ မစ္ဆယုဂလံ ဘဒ္ဒပီဌံ
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၅၈။)အင်္ကုသံ တောမရော ပါသာဒေါ တောရဏံ သေတစ္ဆတ္တံ ခဂ္ဂေါ တာလဝဏ္ဋံ မောရဟတ္ထကော ဝါဠဗီဇနီ ဥဏှီသံ ပတ္တော မဏိ ကုသုမဒါမံ နီလုပ္ပလံ ရတ္တုပ္ပလံ သေတုပ္ပလံ ပဒုမံ ပုဏ္ဍရီကံ ပုဏ္ဏဃဋော ပုဏ္ဏပါတိ သမုဒ္ဒေါ စက္ကဝါဠော ဟိမဝါ သိနေရု စန္ဒိမသူရိယာ နက္ခတ္တာနိ စတ္တာရော မဟာဒီပါ ဒွေပရိတ္တဒီပသဟဿာနိ, အန္တမသော စက္ကဝတ္တိရညော ပရိသံ ဥပါဒါယ သဗ္ဗော စက္ကလက္ခဏဿေဝ ပရိဝါရော။
အာယတပဏှီတိ ဒီဃပဏှိ, ပရိပုဏ္ဏပဏှီတိ အတ္ထော။ ယထာ ဟိ အညေသံ အဂ္ဂပါဒေါ ဒီဃော ဟောတိ, ပဏှိမတ္ထကေ ဇင်္ဃာ ပတိဋ္ဌာတိ, ပဏှိ တစ္ဆေတွာ ဌပိတာ ဝိယ ဟောတိ, န ဧဝံ တထာဂတဿ။ တထာဂတဿ ပန စတူသု ကောဋ္ဌာသေသု ဒွေ ကောဋ္ဌာသာ အဂ္ဂပါဒေါ ဟောတိ, တတိယေ ကောဋ္ဌာသေ ဇင်္ဃာ ပတိဋ္ဌာတိ, စတုတ္ထေ ကောဋ္ဌာသေ အာရဂ္ဂေန ဝဋ္ဋေတွာ ဌပိတာ ဝိယ ရတ္တကမ္ဗလေ ဂေဏ္ဍုကသဒိသာ ပဏှိ ဟောတိ။
ဒီဃင်္ဂုလီတိ ယထာ အညေသံ ကာစိ အင်္ဂုလိ ဒီဃာ ဟောတိ, ကာစိ ရဿာ, န ဧဝံ တထာဂတဿ။ တထာဂတဿ ပန မက္ကဋဿေဝ ဒီဃဟတ္ထပါဒင်္ဂုလိယော မူလေ ထူလာ အနုပုဗ္ဗေန ဂန္တွာ အဂ္ဂေ တနုကာ နိယျာသတေလေန မဒ္ဒိတွာ ဝဋ္ဋိတဟရိတာလဝဋ္ဋိသဒိသာ ဟောန္တိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ဒီဃင်္ဂုလီ’’တိ။
မုဒုတလုနဟတ္ထပါဒေါတိ သပ္ပိမဏ္ဍေ ဩသာဒေတွာ ဌပိတံ သတဝါရဝိဟတကပ္ပါသပဋလံ ဝိယ မုဒူ, ဇာတမတ္တကုမာရဿ ဝိယ စ နိစ္စကာလံ တလုနာ စ ဟတ္ထပါဒါ အဿာတိ မုဒုတလုနဟတ္ထပါဒေါ။
ဇာလဟတ္ထပါဒေါတိ န စမ္မေန ပဋိဗဒ္ဓအင်္ဂုလန္တရော။ ဧဒိသော ဟိ ဖဏဟတ္ထကော ပုရိသဒေါသေန ဥပဟတော ပဗ္ဗဇ္ဇမ္ပိ န လဘတိ။ တထာဂတဿ ပန စတဿော ဟတ္ထင်္ဂုလိယော ပဉ္စပိ ပါဒင်္ဂုလိယော ဧကပ္ပမာဏာ ဟောန္တိ, တာသံ ဧကပ္ပမာဏတ္တာယ ယဝလက္ခဏံ အညမညံ ပဋိဝိဇ္ဈိတွာ တိဋ္ဌတိ။ အထဿ ဟတ္ထပါဒါ ကုသလေန ဝဍ္ဎကိနာ ယောဇိတဇာလဝါတပါနသဒိသာ ဟောန္တိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ဇာလဟတ္ထပါဒေါ’’တိ။
ဥဒ္ဓံ ပတိဋ္ဌိတဂေါပ္ဖကတ္တာ ဥဿင်္ခါ ပါဒါ အဿာတိ ဥဿင်္ခပါဒေါ။ အညေသဉှိ ပိဋ္ဌိပါဒေ ဂေါပ္ဖကာ ဟောန္တိ။ တေန တေသံ ပါဒါ အာဏိဗဒ္ဓါ ဝိယ ထဒ္ဓါ ဟောန္တိ, န ယထာသုခံ ပရိဝတ္တန္တိ, ဂစ္ဆန္တာနံ ပါဒတလာနိ န
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၅၉။)ဒိဿန္တိ။ တထာဂတဿ ပန အဘိရုဟိတွာ ဥပရိ ဂေါပ္ဖကာ ပတိဋ္ဌဟန္တိ။ တေနဿ နာဘိတော ပဋ္ဌာယ ဥပရိမကာယော နာဝါယ ဌပိတသုဝဏ္ဏပဋိမာ ဝိယ နိစ္စလော ဟောတိ, အဓောကာယောဝ ဣဉ္ဇတိ။ သုခေန ပါဒါ ပရိဝတ္တန္တိ။ ပုရတောပိ ပစ္ဆတောပိ ဥဘယပဿေသုပိ ဌတွာ ပဿန္တာနံ ပါဒတလာနိ ပညာယန္တိ, န ဟတ္ထီနံ ဝိယ ပစ္ဆတောယေဝ။
ဧဏိဇင်္ဃောတိ ဧဏိမိဂသဒိသဇင်္ဃော မံသုဿဒေန ပရိပုဏ္ဏဇင်္ဃော, န ဧကတော ဗဒ္ဓပိဏ္ဍိကမံသော, သမန္တတော သမသဏ္ဌိတေန မံသေန ပရိက္ခိတ္တာဟိ သုဝဋ္ဋိတာဟိ သာလိဂဗ္ဘသဒိသာဟိ ဇင်္ဃာဟိ သမန္နာဂတောတိ အတ္ထော။
အနောနမန္တောတိ အနမန္တော။ ဧတေနဿ အခုဇ္ဇအဝါမနဘာဝေါ ဒီပိတော။ အဝသေသဇနာ ဟိ ခုဇ္ဇာ ဝါ ဟောန္တိ ဝါမနာ ဝါ, ခုဇ္ဇာနံ ဥပရိမကာယော အပရိပုဏ္ဏော ဟောတိ, ဝါမနာနံ ဟေဋ္ဌိမကာယော။ တေ အပရိပုဏ္ဏကာယတ္တာ န သက္ကောန္တိ အနောနမန္တာ ဇဏ္ဏုကာနိ ပရိမဇ္ဇိတုံ။ တထာဂတော ပန ပရိပုဏ္ဏဥဘယကာယတ္တာ သက္ကောတိ။
ဥသဘဝါရဏာဒီနံ ဝိယ သုဝဏ္ဏပဒုမကဏ္ဏိကသဒိသေ ကောသေ ဩဟိတံ ပဋိစ္ဆန္နံ ဝတ္ထဂုယှံ အဿာတိ ကောသောဟိတဝတ္ထဂုယှော။ ဝတ္ထဂုယှန္တိ ဝတ္ထေန ဂူဟိတဗ္ဗံ အင်္ဂဇာတံ ဝုစ္စတိ။
သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏောတိ ဇာတိဟိင်္ဂုလကေန မဇ္ဇိတွာ ဒီပိဒါဌာယ ဃံသိတွာ ဂေရုကပရိကမ္မံ ကတွာ ဌပိတဃနသုဝဏ္ဏရူပကသဒိသောတိ အတ္ထော။ ဧတေနဿ ဃနသိနိဒ္ဓသဏှသရီရတံ ဒဿေတွာ ဆဝိဝဏ္ဏဒဿနတ္ထံ ကဉ္စနသန္နိဘတ္တစောတိ ဝုတ္တံ, ပုရိမဿ ဝါ ဝေဝစနမေဝ ဧတံ။
ရဇောဇလ္လန္တိ ရဇော ဝါ မလံ ဝါ။ န ဥပလိမ္ပတီတိ န လဂ္ဂတိ, ပဒုမပလာသတော ဥဒကဗိန္ဒု ဝိယ ဝိဝဋ္ဋတိ။ ဟတ္ထဓောဝနပါဒဓောဝနာဒီနိ ပန ဥတုဂ္ဂဟဏတ္ထာယ စေဝ ဒါယကာနံ ပုညဖလတ္ထာယ စ ဗုဒ္ဓါ ကရောန္တိ, ဝတ္တသီသေနာပိ စ ကရောန္တိယေဝ။ သေနာသနံ ပဝိသန္တေန ဟိ ဘိက္ခုနာ ပါဒေ ဓောဝိတွာ ပဝိသိတဗ္ဗန္တိ ဝုတ္တမေတံ။
ဥဒ္ဓဂ္ဂလောမောတိ အာဝဋ္ဋပရိယောသာနေ ဥဒ္ဓဂ္ဂါနိ ဟုတွာ မုခသောဘံ ဥလ္လောကယမာနာနိ ဝိယ ဌိတာနိ လောမာနိ အဿာတိ ဥဒ္ဓဂ္ဂလောမော။
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၆၀။)ဗြဟ္မုဇုဂတ္တောတိ ဗြဟ္မာ ဝိယ ဥဇုဂတ္တော, ဥဇုမေဝ ဥဂ္ဂတဒီဃသရီရော။ ယေဘုယျေန ဟိ သတ္တာ ခန္ဓေ ကဋိယံ ဇာဏူသူတိ တီသု ဌာနေသု နမန္တိ။ တေ ကဋိယံ နမန္တာ ပစ္ဆတော နမန္တိ, ဣတရေသု ဒွီသု ဌာနေသု ပုရတော။ ဒီဃသရီရာ ပနေကေ ပဿဝင်္ကာ ဟောန္တိ, ဧကေ မုခံ ဥန္နာမေတွာ နက္ခတ္တာနိ ဂဏယန္တာ ဝိယ စရန္တိ, ဧကေ အပ္ပမံသလောဟိတာ သူလသဒိသာ ဟောန္တိ, ပဝေဓမာနာ ဂစ္ဆန္တိ။ တထာဂတော ပန ဥဇုမေဝ ဥဂ္ဂန္တွာ ဒီဃပ္ပမာဏော ဒေဝနဂရေ ဥဿိတသုဝဏ္ဏတောရဏံ ဝိယ ဟောတိ။
သတ္တုဿဒေါတိ ဒွေ ဟတ္ထပိဋ္ဌိယော ဒွေ ပါဒပိဋ္ဌိယော ဒွေ အံသကူဋာနိ ခန္ဓောတိ ဣမေသု သတ္တသု ဌာနေသု ပရိပုဏ္ဏမံသုဿဒေါ အဿာတိ သတ္တုဿဒေါ။ အညေသံ ပန ဟတ္ထပါဒပိဋ္ဌီသု နှာရုဇာလာ ပညာယန္တိ, အံသကူဋခန္ဓေသု အဋ္ဌိကောဋိယော, တေ မနုဿပေတာ ဝိယ ခါယန္တိ, န တထာဂတော။ တထာဂတော ပန သတ္တသု ဌာနေသု ပရိပုဏ္ဏမံသုဿဒတ္တာ နိဂူဠှနှာရုဇာလေဟိ ဟတ္ထပိဋ္ဌာဒီဟိ ဝဋ္ဋေတွာ ဌပိတသုဝဏ္ဏဝဏ္ဏာလိင်္ဂသဒိသေန ခန္ဓေန သိလာရူပကံ ဝိယ စိတ္တကမ္မရူပကံ ဝိယ စ ခါယတိ။
သီဟဿ ပုဗ္ဗဒ္ဓံ ဝိယ ကာယော အဿာတိ သီဟပုဗ္ဗဒ္ဓကာယော။ သီဟဿ ဟိ ပုရတ္ထိမကာယောဝ ပရိပုဏ္ဏော ဟောတိ, ပစ္ဆိမကာယော အပရိပုဏ္ဏော။ တထာဂတဿ ပန သီဟဿ ပုဗ္ဗဒ္ဓကာယောဝ သဗ္ဗော ကာယော ပရိပုဏ္ဏော။ သောပိ သီဟဿေဝ န တတ္ထ တတ္ထ ဝိနတုန္နတာဒိဝသေန ဒုဿဏ္ဌိတဝိသဏ္ဌိတော, ဒီဃယုတ္တဌာနေ ပန ဒီဃော, ရဿကိသထူလအနုဝဋ္ဋိတယုတ္တဋ္ဌာနေသု တထာဝိဓောဝ ဟောတိ။ ဝုတ္တဉှေတံ –
‘‘မနာပိယေ စ ခေါ, ဘိက္ခဝေ, ကမ္မဝိပါကေ ပစ္စုပဋ္ဌိတေ ယေဟိ အင်္ဂေဟိ ဒီဃေဟိ သောဘတိ, တာနိ အင်္ဂါနိ ဒီဃာနိ သဏ္ဌဟန္တိ။ ယေဟိ အင်္ဂေဟိ ရဿေဟိ သောဘတိ, တာနိ အင်္ဂါနိ ရဿာနိ သဏ္ဌဟန္တိ။ ယေဟိ အင်္ဂေဟိ ထူလေဟိ သောဘတိ, တာနိ အင်္ဂါနိ ထူလာနိ သဏ္ဌဟန္တိ။ ယေဟိ အင်္ဂေဟိ ကိသေဟိ သောဘတိ, တာနိ အင်္ဂါနိ ကိသာနိ သဏ္ဌဟန္တိ။ ယေဟိ အင်္ဂေဟိ ဝဋ္ဋေဟိ သောဘတိ, တာနိ အင်္ဂါနိ ဝဋ္ဋာနိ သဏ္ဌဟန္တီ’’တိ။
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၆၁။)ဣတိ နာနာစိတ္တေန ပုညစိတ္တေန စိတ္တိတော ဒသဟိ ပါရမီဟိ သဇ္ဇိတော တထာဂတဿ အတ္တဘာဝေါ, တဿ လောကေ သဗ္ဗသိပ္ပိနော ဝါ ဣဒ္ဓိမန္တော ဝါ ပဋိရူပကမ္ပိ ကာတုံ န သက္ကောန္တိ။
စိတန္တရံသောတိ အန္တရံသံ ဝုစ္စတိ ဒွိန္နံ ကောဋ္ဋာနမန္တရံ, တံ စိတံ ပရိပုဏ္ဏမဿာတိ စိတန္တရံသော။ အညေသဉှိ တံ ဌာနံ နိန္နံ ဟောတိ, ဒွေ ပိဋ္ဌိကောဋ္ဋာ ပါဋိယေက္ကံ ပညာယန္တိ။ တထာဂတဿ ပန ကဋိတော ပဋ္ဌာယ မံသပဋလံ ယာဝ ခန္ဓာ ဥဂ္ဂမ္မ သမုဿိတသုဝဏ္ဏဖလကံ ဝိယ ပိဋ္ဌိံ ဆာဒေတွာ ပတိဋ္ဌိတံ။
နိဂြောဓပရိမဏ္ဍလောတိ နိဂြောဓော ဝိယ ပရိမဏ္ဍလော။ ယထာ ပဏ္ဏာသဟတ္ထတာယ ဝါ သတဟတ္ထတာယ ဝါ သမက္ခန္ဓသာခေါ နိဂြောဓော ဒီဃတောပိ ဝိတ္ထာရတောပိ ဧကပ္ပမာဏောဝ ဟောတိ, ဧဝံ ကာယတောပိ ဗျာမတောပိ ဧကပ္ပမာဏော။ ယထာ အညေသံ ကာယော ဝါ ဒီဃော ဟောတိ ဗျာမော ဝါ, န ဧဝံ ဝိသမပ္ပမာဏောတိ အတ္ထော။ တေနေဝ ‘‘ယာဝတကွဿ ကာယော’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ယာဝတကော အဿာတိ ယာဝတကွဿ။
သမဝဋ္ဋက္ခန္ဓောတိ သမဝဋ္ဋိတက္ခန္ဓော။ ယထာ ဧကေ ကောဉ္စာ ဝိယ ဗကာ ဝိယ ဝရာဟာ ဝိယ စ ဒီဃဂလာ ဝင်္ကဂလာ ပုထုလဂလာ စ ဟောန္တိ, ကထနကာလေ သိရာဇာလံ ပညာယတိ, မန္ဒော သရော နိက္ခမတိ, န ဧဝံ တဿ။ တထာဂတဿ ပန သုဝဋ္ဋိတသုဝဏ္ဏာလိင်္ဂသဒိသော ခန္ဓော ဟောတိ, ကထနကာလေ သိရာဇာလံ န ပညာယတိ, မေဃဿ ဝိယ ဂဇ္ဇတော သရော မဟာ ဟောတိ။
ရသဂ္ဂသဂ္ဂီတိ ဧတ္ထ ရသံ ဂသန္တီတိ ရသဂ္ဂသာ, ရသဟရဏီနမေတံ အဓိဝစနံ, တာ အဂ္ဂါ အဿာတိ ရသဂ္ဂသဂ္ဂီ။ တထာဂတဿ ဟိ သတ္တ ရသဟရဏိသဟဿာနိ ဥဒ္ဓဂ္ဂါနိ ဟုတွာ ဂီဝါယမေဝ ပဋိမုက္ကာနိ။ တိလဖလမတ္တောပိ အာဟာရော ဇိဝှဂ္ဂေ ဌပိတော သဗ္ဗံ ကာယံ အနုဖရတိ, တေနေဝ မဟာပဓာနံ ပဒဟန္တဿ ဧကတဏ္ဍုလာဒီဟိပိ ကာဠာယယူသပသတေနာပိ ကာယဿ ယာပနံ အဟောသိ။ အညေသံ ပန တထာ အဘာဝါ န သကလကာယံ ဩဇာ ဖရတိ, တေန တေ ဗဟွာဗာဓာ ဟောန္တိ။ ဣဒံ လက္ခဏံ အပ္ပါဗာဓတာသင်္ခါတဿ နိဿန္ဒဖလဿ ဝသေန ပါကဋံ ဟောတိ။
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၆၂။)သီဟဿေဝ ဟနု အဿာတိ သီဟဟနု။ တတ္ထ သီဟဿ ဟေဋ္ဌိမဟနုမေဝ ပရိပုဏ္ဏံ ဟောတိ, န ဥပရိမံ။ တထာဂတဿ ပန သီဟဿ ဟေဋ္ဌိမံ ဝိယ ဒွေပိ ပရိပုဏ္ဏာနိ ဒွါဒသိယံ ပက္ခဿ စန္ဒသဒိသာနိ ဟောန္တိ။
စတ္တာလီသဒန္တောတိအာဒီသု ဥပရိမဟနုကေ ပတိဋ္ဌိတာ ဝီသတိ, ဟေဋ္ဌိမေ ဝီသတီတိ စတ္တာလီသ ဒန္တာ အဿာတိ စတ္တာလီသဒန္တော။ အညေသဉှိ ပရိပုဏ္ဏဒန္တာနမ္ပိ ဒွတ္တိံသ ဒန္တာ ဟောန္တိ, တထာဂတဿ စတ္တာလီသံ။
အညေသဉ္စ ကေစိ ဒန္တာ ဥစ္စာ ကေစိ နီစာတိ ဝိသမာ ဟောန္တိ, တထာဂတဿ ပန အယပဋ္ဋဆိန္နသင်္ခပဋလံ ဝိယ သမာ။
အညေသံ ကုမ္ဘီလာနံ ဝိယ ဒန္တာ ဝိရဠာ ဟောန္တိ, မစ္ဆမံသာဒီနိ ခါဒန္တာနံ ဒန္တန္တရံ ပူရတိ။ တထာဂတဿ ပန ကနကလတာယ သမုဿာပိတဝဇိရပန္တိ ဝိယ အဝိရဠာ တုလိကာယ ဒဿိတပရိစ္ဆေဒါ ဝိယ ဒန္တာ ဟောန္တိ။
သုသုက္ကဒါဌောတိ အညေသဉ္စ ပူတိဒန္တာ ဥဋ္ဌဟန္တိ, တေန ကာစိ ဒါဌာ ကာဠာပိ ဝိဝဏ္ဏာပိ ဟောန္တိ။ တထာဂတော သုသုက္ကဒါဌော ဩသဓိတာရကမ္ပိ အတိက္ကမ္မ ဝိရောစမာနာယ ပဘာယ သမန္နာဂတဒါဌော, တေန ဝုတ္တံ ‘‘သုသုက္ကဒါဌော’’တိ။
ပဟူတဇိဝှေါတိ အညေသံ ဇိဝှါ ထူလာပိ ဟောတိ ကိသာပိ ရဿာပိ ထဒ္ဓါပိ ဝိသမာပိ, တထာဂတဿ ပန မုဒု ဒီဃာ ပုထုလာ ဝဏ္ဏသမ္ပန္နာ ဟောတိ။ သော တံ လက္ခဏံ ပရိယေသိတုံ အာဂတာနံ ကင်္ခါဝိနောဒနတ္ထံ မုဒုကတ္တာ တံ ဇိဝှံ ကထိနသူစိံ ဝိယ ဝဋ္ဋေတွာ ဥဘော နာသိကသောတာနိ ပရာမသတိ, ဒီဃတ္တာ ဥဘော ကဏ္ဏသောတာနိ ပရာမသတိ, ပုထုလတ္တာ ကေသန္တပရိယောသာနံ ကေဝလမ္ပိ နလာဋံ ပဋိစ္ဆာဒေတိ။ ဧဝံ တဿာ မုဒုဒီဃပုထုလဘာဝံ ပကာသေန္တော ကင်္ခံ ဝိနောဒေတိ။ ဧဝံ တိလက္ခဏသမ္ပန္နံ ဇိဝှံ သန္ဓာယ ‘‘ပဟူတဇိဝှေါ’’တိ ဝုတ္တံ။
ဗြဟ္မဿရောတိ အညေ ဆိန္နဿရာပိ ဘိန္နဿရာပိ ကာကဿရာပိ ဟောန္တိ, တထာဂတော ပန မဟာဗြဟ္မုနော သရသဒိသေန သရေန သမန္နာဂတော။ မဟာဗြဟ္မုနော ဟိ ပိတ္တသေမှေဟိ အပလိဗုဒ္ဓတ္တာ သရော ဝိသုဒ္ဓေါ ဟောတိ။ တထာဂတေနာပိ ကတကမ္မံ ဝတ္ထုံ သောဓေတိ, ဝတ္ထုဿ သုဒ္ဓတ္တာ နာဘိတော ပဋ္ဌာယ သမုဋ္ဌဟန္တော သရော ဝိသုဒ္ဓေါ အဋ္ဌင်္ဂသမန္နာဂတောဝ သမုဋ္ဌာတိ။ ကရဝိကော ဝိယ ဘဏတီတိ ကရဝိကဘာဏီ, မတ္တကရဝိကရုတမဉ္ဇုဃောသောတိ အတ္ထော။
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၆၃။)တတြိဒံ ကရဝိကရုတဿ မဉ္ဇုတာယ – ကရဝိကသကုဏေ ကိရ မဓုရရသံ အမ္ဗပက္ကံ မုခတုဏ္ဍကေန ပဟရိတွာ ပဂ္ဃရိတံ ရသံ သာယိတွာ ပက္ခေန တာလံ ဒတွာ ဝိကူဇမာနေ စတုပ္ပဒါဒီနိ မတ္တာနိ ဝိယ လဠိတုံ အာရဘန္တိ။ ဂေါစရပ္ပသုတာပိ စတုပ္ပဒါ မုခဂတာနိပိ တိဏာနိ ဆဍ္ဍေတွာ တံ သဒ္ဒံ သုဏန္တိ, ဝါဠမိဂါ ခုဒ္ဒကမိဂေ အနုဗန္ဓမာနာ ဥက္ခိတ္တပါဒံ အနုက္ခိပိတွာဝ တိဋ္ဌန္တိ, အနုဗဒ္ဓမိဂါပိ မရဏဘယံ ဟိတွာပိ တိဋ္ဌန္တိ, အာကာသေ ပက္ခန္ဒပက္ခိနောပိ ပက္ခေ ပသာရေတွာ တိဋ္ဌန္တိ, ဥဒကေ မစ္ဆာပိ ကဏ္ဏပဋလံ အပ္ဖေါဋေန္တာ တံ သဒ္ဒံ သုဏမာနာဝ တိဋ္ဌန္တိ။ ဧဝံ မဉ္ဇုရုတာ ကရဝိကာ။
အသန္ဓိမိတ္တာပိ ဓမ္မာသောကဿ ဒေဝီ – ‘‘အတ္ထိ နု ခေါ, ဘန္တေ, ဗုဒ္ဓသဒ္ဒေန သဒိသော ကဿစိ သဒ္ဒေါ’’တိ သံဃံ ပုစ္ဆိ။ အတ္ထိ ကရဝိကသကုဏဿာတိ။ ကုဟိံ, ဘန္တေ, သကုဏာတိ? ဟိမဝန္တေတိ။ သာ ရာဇာနံ အာဟ, – ‘‘ဒေဝ, ကရဝိကသကုဏံ ဒဋ္ဌုကာမာ’’တိ။ ရာဇာ ‘‘ဣမသ္မိံ ပဉ္ဇရေ နိသီဒိတွာ ကရဝိကော အာဂစ္ဆတူ’’တိ သုဝဏ္ဏပဉ္ဇရံ ဝိဿဇ္ဇေသိ။ ပဉ္ဇရော ဂန္တွာ ဧကဿ ကရဝိကဿ ပုရတော အဋ္ဌာသိ။ သော ‘‘ရာဇာဏာယ အာဂတော ပဉ္ဇရော, န သက္ကာ အဂန္တု’’န္တိ တတ္ထ နိသီဒိ။ ပဉ္ဇရော အာဂန္တွာ ရညော ပုရတောဝ အဋ္ဌာသိ။ ကရဝိကံ သဒ္ဒံ ကာရာပေတုံ န သက္ကောန္တိ။ အထ ရာဇာ ‘‘ကထံ ဘဏေ ဣမေ သဒ္ဒံ ကရောန္တီ’’တိ အာဟ? ဉာတကေ ဒိသွာ ဒေဝါတိ။ အထ နံ ရာဇာ အာဒါသေဟိ ပရိက္ခိပါပေသိ။ သော အတ္တနောဝ ဆာယံ ဒိသွာ ‘‘ဉာတကာ မေ အာဂတာ’’တိ မညမာနော ပက္ခေန တာဠံ ဒတွာ မဉ္ဇုဿရေန မဏိဝံသံ ဓမမာနော ဝိယ ဝိရဝိ။ သကလနဂရေ မနုဿာ မတ္တာ ဝိယ လဠိံသု။ အသန္ဓိမိတ္တာ စိန္တေသိ – ‘‘ဣမဿ တာဝ တိရစ္ဆာနဿ ဧဝံ မဓုရော သဒ္ဒေါ, ကီဒိသော နု ခေါ သဗ္ဗညုတညာဏသိရိပ္ပတ္တဿ ဘဂဝတော အဟောသီ’’တိ ပီတိံ ဥပ္ပါဒေတွာ တံ ပီတိံ အဝိဇဟိတွာ သတ္တဟိ ဇင်္ဃသတေဟိ သဒ္ဓိံ သောတာပတ္တိဖလေ ပတိဋ္ဌာသိ။ ဧဝံ မဓုရော ကရဝိကသဒ္ဒေါ။ တတော သတဘာဂေန သဟဿဘာဂေန စ မဓုရတရော တထာဂတဿ သဒ္ဒေါ, လောကေ ပန ကရဝိကတော အညဿ မဓုရရဿ အဘာဝတော ‘‘ကရဝိကဘာဏီ’’တိ ဝုတ္တံ။
အဘိနီလနေတ္တောတိ န သကလနီလနေတ္တောဝ, နီလယုတ္တဋ္ဌာနေ ပနဿ ဥမာပုပ္ဖသဒိသေန အတိဝိသုဒ္ဓေန နီလဝဏ္ဏေန သမန္နာဂတာနိ အက္ခီနိ ဟောန္တိ။ ပီတယုတ္တဋ္ဌာနေ ကဏိကာရပုပ္ဖသဒိသေန ပီတဝဏ္ဏေန, လောဟိတ-
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၆၄။)ယုတ္တဋ္ဌာနေ ဗန္ဓုဇီဝကပုပ္ဖသဒိသေန လောဟိတဝဏ္ဏေန, သေတယုတ္တဋ္ဌာနေ ဩသဓိတာရကသဒိသေန သေတဝဏ္ဏေန, ကာဠယုတ္တဋ္ဌာနေ အဒ္ဒါရိဋ္ဌကသဒိသေန ကာဠဝဏ္ဏေန သမန္နာဂတာနိ သုဝဏ္ဏဝိမာနေ ဥဂ္ဃါဋိတမဏိသီဟပဉ္ဇရသဒိသာနိ ခါယန္တိ။
ဂေါပခုမောတိ ဧတ္ထ ပခုမန္တိ သကလံ စက္ခုဘဏ္ဍံ အဓိပ္ပေတံ။ တံ ကာဠဝစ္ဆကဿ ဗဟလဓာတုကံ ဟောတိ, ရတ္တဝစ္ဆကဿ ဝိပ္ပသန္နံ, တံမုဟုတ္တဇာတရတ္တဝစ္ဆသဒိသစက္ခုဘဏ္ဍောတိ အတ္ထော။ အညေသဉှိ အက္ခိဘဏ္ဍာ အပရိပုဏ္ဏာ ဟောန္တိ, ဟတ္ထိမူသိကကာကာဒီနံ အက္ခိသဒိသေဟိ ဝိနိဂ္ဂတေဟိ ဂမ္ဘီရေဟိပိ အက္ခီဟိ သမန္နာဂတာ ဟောန္တိ။ တထာဂတဿ ပန ဓောဝိတွာ မဇ္ဇိတွာ ဌပိတမဏိဂုဠိကာ ဝိယ မုဒုသိနိဒ္ဓနီလသုခုမပခုမာစိတာနိ အက္ခီနိ။
ဥဏ္ဏာတိ ဥဏ္ဏလောမံ။ ဘမုကန္တရေတိ ဒွိန္နံ ဘမုကာနံ ဝေမဇ္ဈေ နာသိကမတ္ထကေယေဝ ဇာတာ။ ဥဂ္ဂန္တွာ ပန နလာဋမဇ္ဈဇာတာ။ ဩဒါတာတိ ပရိသုဒ္ဓါ ဩသဓိတာရကဝဏ္ဏာ။ မုဒူတိ သပ္ပိမဏ္ဍေ ဩသာဒေတွာ ဌပိတသတဝါရဝိဟတကပ္ပါသပဋလသဒိသာ။ တူလသန္နိဘာတိ သိမ္ဗလိတူလလတာတူလသမာနာ, အယမဿာ ဩဒါတတာယ ဥပမာ။ သာ ပနေသာ ကောဋိယံ ဂဟေတွာ အာကဍ္ဎိယမာနာ ဥပဍ္ဎဗာဟုပ္ပမာဏာ ဟောတိ, ဝိဿဋ္ဌာ ဒက္ခိဏာဝဋ္ဋဝသေန အာဝဋ္ဋိတွာ ဥဒ္ဓဂ္ဂါ ဟုတွာ သန္တိဋ္ဌတိ, သုဝဏ္ဏဖလကမဇ္ဈေ ဌပိတရဇတပုပ္ဖုဠကာ ဝိယ သုဝဏ္ဏဃဋတော နိက္ခမမာနာ ခီရဓာရာ ဝိယ အရုဏပ္ပဘာရဉ္ဇိတေ ဂမနတလေ ဩသဓိတာရကာ ဝိယ စ အတိမနောဟရာယ သိရိယာ ဝိရောစတိ။
ဥဏှီသသီသောတိ ဣဒံ ပရိပုဏ္ဏနလာဋတဉ္စေဝ ပရိပုဏ္ဏသီသတဉ္စာတိ ဒွေ အတ္ထဝသေ ပဋိစ္စ ဝုတ္တံ။ တထာဂတဿ ဟိ ဒက္ခိဏကဏ္ဏစူဠိကတော ပဋ္ဌာယ မံသပဋလံ ဥဋ္ဌဟိတွာ သကလံ နလာဋံ ဆာဒယမာနံ ပူရယမာနံ ဂန္တွာ ဝါမကဏ္ဏစူဠိကာယ ပတိဋ္ဌိတံ, ရညော ဗဒ္ဓဥဏှီသပဋ္ဋော ဝိယ ဝိရောစတိ။ ပစ္ဆိမဘဝိကဗောဓိသတ္တာနံ ကိရ ဣမံ လက္ခဏံ ဝိဒိတွာ ရာဇူနံ ဥဏှီသပဋ္ဋံ အကံသု, အယံ တာဝ ဧကော အတ္ထော။ အညေ ပန ဇနာ အပရိပုဏ္ဏသီသာ ဟောန္တိ, ကေစိ ကပ္ပသီသာ, ကေစိ ဖလသီသာ, ကေစိ အဋ္ဌိသီသာ, ကေစိ တုမ္ဗသီသာ, ကေစိ ပဗ္ဘာရသီသာ။ တထာဂတဿ ပန အာရဂ္ဂေန ဝဋ္ဋေတွာ ဌပိတံ ဝိယ သုပရိပုဏ္ဏံ ဥဒကပုပ္ဖုဠသဒိသံ သီသံ ဟောတိ။ တတ္ထ ပုရိမနယေန
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၆၅။)ဥဏှီသဝေဌိတသီသော ဝိယာတိ ဥဏှီသသီသော။ ဒုတိယနယေန ဥဏှီသံ ဝိယ သဗ္ဗတ္ထ ပရိမဏ္ဍလသီသောတိ ဥဏှီသသီသော။
ဣမာနိ ပန မဟာပုရိသလက္ခဏာနိ ကမ္မံ ကမ္မသရိက္ခကံ လက္ခဏံ လက္ခဏာနိသံသန္တိ ဣမေ စတ္တာရော ကောဋ္ဌာသေ ဧကေကသ္မိံ လက္ခဏေ ဒဿေတွာ ကထိတာနိ သုကထိတာနိ ဟောန္တိ။ တသ္မာ ဘဂဝတာ လက္ခဏသုတ္တေ (ဒီ။ နိ။ ၃။၂၀၀-၂၀၂) ဝုတ္တာနိ ဣမာနိ ကမ္မာဒီနိ ဒဿေတွာ ကထေတဗ္ဗာနိ။ သုတ္တဝသေန ဝိနိစ္ဆိတုံ အသက္ကောန္တေန သုမင်္ဂလဝိလာသိနိယာ ဒီဃနိကာယဋ္ဌကထာယ တဿေဝ သုတ္တဿ ဝဏ္ဏနာယ ဝုတ္တနယေန ဂဟေတဗ္ဗာနိ။
ဣမေဟိ ခေါ, ဘော, သော ဘဝံ ဂေါတမောတိ, ဘော အာစရိယ, ဣမေဟိ ဒွတ္တိံသမဟာပုရိသလက္ခဏေဟိ သော ဘဝံ ဂေါတမော သမန္နာဂတော ဒေဝနဂရေ သမုဿိတရတနဝိစိတ္တံ သုဝဏ္ဏတောရဏံ ဝိယ ယောဇနသတုဗ္ဗေဓော သဗ္ဗပါလိဖုလ္လော ပါရိစ္ဆတ္တကော ဝိယ သေလန္တရမှိ သုပုပ္ဖိတသာလရုက္ခော ဝိယ တာရာဂဏပဋိမဏ္ဍိတဂဂနတလမိဝ စ အတ္တနော သိရိဝိဘဝေန လောကံ အာလောကံ ကုရုမာနော ဝိယ စရတီတိ ဣမတ္ထမ္ပိ ဒီပေတွာ ကိရိယာစာရံ အာစိက္ခိတုံ ဂစ္ဆန္တော ခေါ ပနာတိအာဒိမာဟ။
֍ ဋီ ၃၈၇။ ဒက္ခိဏေနာတိ ဗုဒ္ဓါနဉှိ ဌတွာ ဝါ နိသီဒိတွာ ဝါ နိပဇ္ဇိတွာ ဝါ ဂမနံ အဘိနီဟရန္တာနံ ဒက္ခိဏပါဒေါဝ ပုရတော ဟောတိ။ သတတပါဋိဟာရိယံ ကိရေတံ။ နာတိဒူရေ ပါဒံ ဥဒ္ဓရတီတိ တံ ဒက္ခိဏပါဒံ န အတိဒူရေ ဌပေဿာမီတိ ဥဒ္ဓရတိ။ အတိဒူရဉှိ အဘိဟရိယမာနေ ဒက္ခိဏပါဒေန ဝါမပါဒေါ အာကဍ္ဎိယမာနော ဂစ္ဆေယျ, ဒက္ခိဏပါဒေါပိ ဒူရံ ဂန္တုံ န သက္ကုဏေယျ, အာသန္နေယေဝ ပတိဋ္ဌဟေယျ, ဧဝံ သတိ ပဒဝိစ္ဆေဒေါ နာမ ဟောတိ။ ဒက္ခိဏပါဒေ ပန ပမာဏေနေဝ ဥဒ္ဓတေ ဝါမပါဒေါပိ ပမာဏေနေဝ ဥဒ္ဓရိယတိ, ပမာဏေန ဥဒ္ဓတော ပတိဋ္ဌဟန္တောပိ ပမာဏေယေဝ ပတိဋ္ဌာတိ။ ဧဝမနေန တထာဂတဿ ဒက္ခိဏပါဒကိစ္စံ ဝါမပါဒေန နိယမိတံ, ဝါမပါဒကိစ္စံ ဒက္ခိဏပါဒေန နိယမိတန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။
နာတိသီဃန္တိ ဒိဝါ ဝိဟာရဘတ္တတ္ထာယ ဂစ္ဆန္တော ဘိက္ခု ဝိယ န အတိသီဃံ ဂစ္ဆတိ။ နာတိသဏိကန္တိ ယထာ ပစ္ဆတော အာဂစ္ဆန္တော ဩကာသံ န လဘတိ, ဧဝံ န အတိသဏိကံ ဂစ္ဆတိ။ အဒ္ဒုဝေန အဒ္ဒုဝန္တိ ဇဏ္ဏုကေန ဇဏ္ဏုကံ,
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၆၆။)န သတ္ထိံ ဥန္နာမေတီတိ ဂမ္ဘီရေ ဥဒကေ ဂစ္ဆန္တော ဝိယ န ဦရုံ ဥန္နာမေတိ။ န ဩနာမေတီတိ ရုက္ခသာခါဆေဒနဒဏ္ဍင်္ကုသပါဒေါ ဝိယ န ပစ္ဆတော ဩသက္ကာပေတိ။ န သန္နာမေတီတိ ဩဗဒ္ဓါနာဗဒ္ဓဋ္ဌာနေဟိ ပါဒံ ကောဋ္ဋေန္တော ဝိယ န ထဒ္ဓံ ကရောတိ။ န ဝိနာမေတီတိ ယန္တရူပကံ ကီဠာပေန္တော ဝိယ န ဣတော စိတော စ စာလေတိ။ အဓရကာယောဝါတိ ဟေဋ္ဌိမကာယောဝ ဣဉ္ဇတိ, ဥပရိမကာယော နာဝါယ ဌပိတသုဝဏ္ဏပဋိမာ ဝိယ နိစ္စလော ဟောတိ။ ဒူရေ ဌတွာ ဩလောကေန္တော ဟိ ဗုဒ္ဓါနံ ဌိတဘာဝံ ဝါ ဂမနဘာဝံ ဝါ န ဇာနာတိ။ ကာယဗလေနာတိ ဗာဟာ ခိပန္တော သရီရတော သေဒေဟိ မုစ္စန္တေဟိ န ကာယဗလေန ဂစ္ဆတိ။ သဗ္ဗကာယေနေဝါတိ ဂီဝံ အပရိဝတ္တေတွာ ရာဟုလောဝါဒေ ဝုတ္တနာဂါပလောကိတဝသေနေဝ အပလောကေတိ။
န ဥဒ္ဓန္တိအာဒီသု နက္ခတ္တာနိ ဂဏေန္တော ဝိယ န ဥဒ္ဓံ ဥလ္လောကေတိ, နဋ္ဌံ ကာကဏိကံ ဝါ မာသကံ ဝါ ပရိယေသန္တော ဝိယ န အဓော ဩလောကေတိ, န ဟတ္ထိအဿာဒယော ပဿန္တော ဝိယ ဣတော စိတော စ ဝိပေက္ခမာနော ဂစ္ဆတိ။ ယုဂမတ္တန္တိ နဝဝိဒတ္ထိမတ္တေ စက္ခူနိ ဌပေတွာ ဂစ္ဆန္တော ယုဂမတ္တံ ပေက္ခတိ နာမ, ဘဂဝါပိ ယုဂေ ယုတ္တော သုဒန္တအာဇာနီယော ဝိယ ဧတ္တကံ ပဿန္တော ဂစ္ဆတိ။ တတော စဿ ဥတ္တရီတိ ယုဂမတ္တတော ပရံ န ပဿတီတိ န ဝတ္တဗ္ဗော။ န ဟိ ကုဋ္ဋံ ဝါ ကဝါဋံ ဝါ ဂစ္ဆော ဝါ လတာ ဝါ အာဝရိတုံ သက္ကောတိ, အထ ခွဿ အနာဝရဏဉာဏဿ အနေကာနိ စက္ကဝါဠသဟဿာနိ ဧကင်္ဂဏာနေဝ ဟောန္တိ။ အန္တရဃရန္တိ ဟေဋ္ဌာ မဟာသကုလုဒါယိသုတ္တေ ဣန္ဒခီလတော ပဋ္ဌာယ အန္တရဃရံ, ဣဓ ဃရဥမ္မာရတော ပဋ္ဌာယ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ န ကာယန္တိအာဒိ ပကတိဣရိယပထေနေဝ ပဝိသတီတိ ဒဿနတ္ထံ ဝုတ္တံ။ ဒလိဒ္ဒမနုဿာနံ နီစဃရကံ ပဝိသန္တေပိ ဟိ တထာဂတေ ဆဒနံ ဝါ ဥဂ္ဂစ္ဆတိ, ပထဝီ ဝါ ဩဂစ္ဆတိ, ဘဂဝါ ပန ပကတိဂမနေနေဝ ဂစ္ဆတိ။ နာတိဒူရေတိ အတိဒူရေ ပရိဝတ္တန္တေန ဟိ ဧကံ ဒွေ ပဒဝါရေ ပိဋ္ဌိဘာဂေန ဂန္တွာ နိသီဒိတဗ္ဗံ ဟောတိ။ နာစ္စာသန္နေတိ အစ္စာသန္နေ ပရိဝတ္တန္တေန ဧကံ ဒွေ ပဒဝါရေ ပုရတော ဂန္တွာ နိသီဒိတဗ္ဗံ ဟောတိ။ တသ္မာ ယသ္မိံ ပဒဝါရေ ဌိတေန ပုရတော ဝါ ပစ္ဆတော ဝါ အဂန္တွာ နိသီဒိတဗ္ဗံ ဟောတိ, တတ္ထ ပရိဝတ္တတိ။
ပါဏိနာတိ ကဋိဝါတာဗာဓိကော ဝိယ န အာသနံ ဟတ္ထေဟိ ဂဟေတွာ နိသီဒတိ။ ပက္ခိပတီတိ ယော ကိဉ္စိ ကမ္မံ ကတွာ ကီဠန္တော ဌိတကောဝ ပတတိ, ယောပိ ဩရိမံ အင်္ဂံ နိဿာယ နိသိန္နော ဃံသန္တော ယာဝ ပါရိမင်္ဂါ ဂစ္ဆတိ,
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၆၇။)ပါရိမင်္ဂံ ဝါ နိဿာယ နိသိန္နော တထေဝ ယာဝ ဩရိမင်္ဂါ အာဂစ္ဆတိ, သဗ္ဗော သော အာသနေ ကာယံ ပက္ခိပတိ နာမ။ ဘဂဝါ ပန ဧဝံ အကတွာ အာသနဿ မဇ္ဈေ ဩလမ္ဗကံ ဓာရေန္တော ဝိယ တူလပိစုံ ဌပေန္တော ဝိယ သဏိကံ နိသီဒတိ။ ဟတ္ထကုက္ကုစ္စန္တိ ပတ္တမုခဝဋ္ဋိယံ ဥဒကဗိန္ဒုဌပနံ မက္ခိကဗီဇနိယာ ပဏ္ဏစ္ဆေဒနဖာလနာဒိ ဟတ္ထေန အသံယတကရဏံ။ ပါဒကုက္ကုစ္စန္တိ ပါဒေန ဘူမိဃံသနာဒိ အသံယတကရဏံ။
န ဆမ္ဘတီတိ န ဘာယတိ။ န ကမ္ပတီတိ န ဩသီဒတိ။ န ဝေဓတီတိ န စလတိ။ န ပရိတဿတီတိ ဘယပရိတဿနာယပိ တဏှာပရိတဿနာယပိ န ပရိတဿတိ။ ဧကစ္စော ဟိ ဓမ္မကထာဒီနံ အတ္ထာယ အာဂန္တွာ မနုဿေသု ဝန္ဒိတွာ ဌိတေသု ‘‘သက္ခိဿာမိ နု ခေါ တေသံ စိတ္တံ ဂဏှန္တော ဓမ္မံ ဝါ ကထေတုံ, ပဉှံ ဝါ ပုစ္ဆိတော ဝိဿဇ္ဇေတုံ, ဘတ္တာနုမောဒနံ ဝါ ကာတု’’န္တိ ဘယပရိတဿနာယ ပရိတဿတိ။ ဧကစ္စော ‘‘မနာပါ နု ခေါ မေ ယာဂု အာဂစ္ဆိဿတိ, မနာပံ အန္တရခဇ္ဇက’’န္တိ ဝါ တဏှာပရိတဿနာယ ပရိတဿတိ။ တဒုဘယမ္ပိ တဿ နတ္ထီတိ န ပရိတဿတိ။ ဝိဝေကာဝဋ္ဋောတိ ဝိဝေကေ နိဗ္ဗာနေ အာဝဋ္ဋမာနသော ဟုတွာ။ ဝိဝေကဝတ္တောတိပိ ပါဌော, ဝိဝေကဝတ္တယုတ္တော ဟုတွာတိ အတ္ထော။ ဝိဝေကဝတ္တံ နာမ ကတဘတ္တကိစ္စဿ ဘိက္ခုနော ဒိဝါဝိဟာရေ သမထဝိပဿနာဝသေန မူလကမ္မဋ္ဌာနံ ဂဟေတွာ ပလ္လင်္ကံ အာဘုဇိတွာ နိသီဒနံ။ ဧဝံ နိသိန္နဿ ဟိ ဣရိယာပထော ဥပသန္တော ဟောတိ။
န ပတ္တံ ဥန္နာမေတီတိအာဒီသု ဧကစ္စော ပတ္တမုခဝဋ္ဋိယာ ဥဒကဒါနံ အာဟရန္တော ဝိယ ပတ္တံ ဥန္နာမေတိ, ဧကော ပါဒပိဋ္ဌိယံ ဌပေန္တော ဝိယ ဩနာမေတိ, ဧကော ဗဒ္ဓံ ကတွာ ဂဏှာတိ, ဧကော ဣတော စိတော စ ဖန္ဒာပေတိ, ဧဝံ အကတွာ ဥဘောဟိ ဟတ္ထေဟိ ဂဟေတွာ ဤသကံ နာမေတွာ ဥဒကံ ပဋိဂ္ဂဏှာတီတိ အတ္ထော။ န သမ္ပရိဝတ္တကန္တိ ပရိဝတ္တေတွာ ပဌမမေဝ ပတ္တပိဋ္ဌိံ န ဓောဝတိ။ နာတိဒူရေတိ ယထာ နိသိန္နာသနတော ဒူရေ ပတတိ, န ဧဝံ ဆဍ္ဍေတိ။ နာစ္စာသန္နေတိ ပါဒမူလေယေဝ န ဆဍ္ဍေတိ။ ဝိစ္ဆဍ္ဍယမာနောတိ ဝိကိရန္တော, ယထာ ပဋိဂ္ဂါဟကော တေမတိ, န ဧဝံ ဆဍ္ဍေတိ။
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၆၈။)နာတိထောကန္တိ ယထာ ဧကစ္စော ပါပိစ္ဆော အပ္ပိစ္ဆတံ ဒဿေန္တော မုဋ္ဌိမတ္တမေဝ ဂဏှာတိ, န ဧဝံ။ အတိဗဟုန္တိ ယာပနမတ္တတော အတိရေကံ။ ဗျဉ္ဇနမတ္တာယာတိ ဗျဉ္ဇနဿ မတ္တာ နာမ ဩဒနတော စတုတ္ထော ဘာဂေါ။ ဧကစ္စော ဟိ ဘတ္တေ မနာပေ ဘတ္တံ ဗဟုံ ဂဏှာတိ, ဗျဉ္ဇနေ မနာပေ ဗျဉ္ဇနံ ဗဟုံ။ သတ္ထာ ပန တထာ န ဂဏှာတိ။ န စ ဗျဉ္ဇနေနာတိ အမနာပဉှိ ဗျဉ္ဇနံ ဌပေတွာ ဘတ္တမေဝ ဘုဉ္ဇန္တော, ဘတ္တံ ဝါ ဌပေတွာ ဗျဉ္ဇနမေဝ ခါဒန္တော ဗျဉ္ဇနေန အာလောပံ အတိနာမေတိ နာမ။ သတ္ထာ ဧကန္တရိကံ ဗျဉ္ဇနံ ဂဏှာတိ, ဘတ္တမ္ပိ ဗျဉ္ဇနမ္ပိ ဧကတောဝ နိဋ္ဌန္တိ။ ဒွတ္တိက္ခတ္တုန္တိ တထာဂတဿ ဟိ ပုထုဇိဝှါယ ဒန္တာနံ ဥပနီတဘောဇနံ ဒွတ္တိက္ခတ္တုံ ဒန္တေဟိ ဖုဋ္ဌမတ္တမေဝ သဏှကရဏီယပိဋ္ဌဝိလေပနံ ဝိယ ဟောတိ, တသ္မာ ဧဝမာဟ။ န မုခေ အဝသိဋ္ဌာတိ ပေါက္ခရပတ္တေ ပတိတဥဒကဗိန္ဒု ဝိယ ဝိနိဝတ္တိတွာ ပရဂလမေဝ ယာတိ, တသ္မာ အဝသိဋ္ဌာ န ဟောတိ။ ရသပဋိသံဝေဒီတိ မဓုရတိတ္တကဒုကာဒိရသံ ဇာနာတိ။ ဗုဒ္ဓါနဉှိ အန္တမသော ပါနီယေပိ ဒိဗ္ဗောဇာ ပက္ခိတ္တာဝ ဟောတိ, တေန နေသံ သဗ္ဗတ္ထေဝ ရသော ပါကဋော ဟောတိ, ရသဂေဓော ပန နတ္ထိ။
အဋ္ဌင်္ဂသမန္နာဂတန္တိ ‘‘နေဝ ဒဝါယာ’’တိ ဝုတ္တေဟိ အဋ္ဌဟိ အင်္ဂေဟိ သမန္နာဂတံ။ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ ပနဿ ဝိနိစ္ဆယော အာဂတောတိ သဗ္ဗာသဝသုတ္တေ ဝုတ္တမေတံ။ ဟတ္ထေသု ဓောတေသူတိ သတ္ထာ ကိံ ကရောတိ? ပဌမံ ပတ္တဿ ဂဟဏဋ္ဌာနံ ဓောဝတိ။ တတ္ထ ပတ္တံ ဂဟေတွာ သုခုမဇာလဟတ္ထံ ပေသေတွာ ဒွေ ဝါရေ သဉ္စာရေတိ။ ဧတ္တာဝတာ ပေါက္ခရပတ္တေ ပတိတဥဒကံ ဝိယ ဝိနိဝတ္တိတွာ ဂစ္ဆတိ။ န စ အနတ္ထိကောတိ ယထာ ဧကစ္စော ပတ္တံ အာဓာရကေ ဌပေတွာ ပတ္တေ ဥဒကံ န ပုဉ္ဆတိ, ရဇေ ပတန္တေ အဇ္ဈုပေက္ခတိ, န ဧဝံ ကရောတိ။ န စ အတိဝေလာနုရက္ခီတိ ယထာ ဧကစ္စော ပမာဏာတိက္ကန္တံ အာရက္ခံ ဌပေတိ, ဘုဉ္ဇိတွာ ဝါ ပတ္တေ ဥဒကံ ပုဉ္ဆိတွာ စီဝရဘောဂန္တရံ ပဝေသေတွာ ပတ္တံ ဥဒရေန အက္ကမိတွာ ဂဏှာတိ, န ဧဝံ ကရောတိ။
န စ အနုမောဒနဿာတိ ယော ဟိ ဘုတ္တမတ္တောဝ ဒါရကေသု ဘတ္တတ္ထာယ ရောဒန္တေသု ဆာတဇ္ဈတ္တေသု မနုဿေသု ဘုဉ္ဇိတွာ အနာဂတေသွေဝ အနုမောဒနံ အာရဘတိ, တတော သဗ္ဗကမ္မာနိ ဆဍ္ဍေတွာ ဧကစ္စေ အာဂစ္ဆန္တိ, ဧကစ္စေ အနာဂတာဝ ဟောန္တိ, အယံ ကာလံ အတိနာမေတိ။ ယောပိ
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၆၉။)မနုဿေသု အာဂန္တွာ အနုမောဒနတ္ထာယ ဝန္ဒိတွာ နိသိန္နေသု အနုမောဒနံ အကတွာဝ ‘‘ကထံ တိဿ, ကထံ ဖုဿ, ကထံ သုမန, ကထံ တိဿေ, ကထံ ဖုဿေ, ကထံ သုမနေ, ကစ္စိတ္ထ အရောဂါ, သဿံ သမ္ပန္န’’န္တိအာဒိံ ပါဋိယေက္ကံ ကထံ သမုဋ္ဌာပေတိ, အယံ အနုမောဒနဿ ကာလံ အတိနာမေတိ, မနုဿာနံ ပန ဩကာသံ ဉတွာ အာယာစိတကာလေ ကရောန္တော နာတိနာမေတိ နာမ, သတ္ထာ တထာ ကရောတိ။
န တံ ဘတ္တန္တိ ကိံ ဘတ္တံ နာမေတံ ဥတ္တဏ္ဍုလံ အတိကိလိန္နန္တိအာဒီနိ ဝတွာ န ဂရဟတိ။ န အညံ ဘတ္တန္တိ သွာတနာယ ဝါ ပုနဒိဝသာယ ဝါ ဘတ္တံ ဥပ္ပါဒေဿာမီတိ ဟိ အနုမောဒနံ ကရောန္တော အညံ ဘတ္တံ ပဋိကင်္ခတိ။ ယော ဝါ – ‘‘ယာဝ မာတုဂါမာနံ ဘတ္တံ ပစ္စတိ, တာဝ အနုမောဒနံ ကရိဿာမိ, အထ မေ အနုမောဒနာဝသာနေ အတ္တနော ပက္ကဘတ္တတောပိ ထောကံ ဒဿန္တီ’’တိ အနုမောဒနံ ဝဍ္ဎေတိ, အယမ္ပိ ပဋိကင်္ခတိ နာမ။ သတ္ထာ န ဧဝံ ကရောတိ။ န စ မုစ္စိတုကာမောတိ ဧကစ္စော ဟိ ပဋိသံမုဉ္စိတွာ ဂစ္ဆတိ, ဝေဂေန အနုဗန္ဓိတဗ္ဗော ဟောတိ။ သတ္ထာ ပန န ဧဝံ ဂစ္ဆတိ, ပရိသာယ မဇ္ဈေ ဌိတောဝ ဂစ္ဆတိ။ အစ္စုက္ကဋ္ဌန္တိ ယော ဟိ ယာဝ ဟနုကဋ္ဌိတော ဥက္ခိပိတွာ ပါရုပတိ, တဿ အစ္စုက္ကဋ္ဌံ နာမ ဟောတိ။ ယော ယာဝ ဂေါပ္ဖကာ ဩတာရေတွာဝ ပါရုပတိ, တဿ အစ္စုက္ကဋ္ဌံ ဟောတိ။ ယောပိ ဥဘတော ဥက္ခိပိတွာ ဥဒရံ ဝိဝရိတွာ ယာတိ, တဿပိ အစ္စုက္ကဋ္ဌံ ဟောတိ။ ယော ဧကံသံ ကတွာ ထနံ ဝိဝရိတွာ ယာတိ, တဿပိ အစ္စုက္ကဋ္ဌံ။ သတ္ထာ တံ သဗ္ဗံ န ကရောတိ။
အလ္လီနန္တိ ယထာ အညေသံ သေဒေန တိန္တံ အလ္လီယတိ, န ဧဝံ သတ္ထု။ အပကဋ္ဌန္တိ ခလိသာဋကော ဝိယ ကာယတော မုစ္စိတွာပိ န တိဋ္ဌတိ။ ဝါတောတိ ဝေရမ္ဘဝါတောပိ ဥဋ္ဌဟိတွာ စာလေတုံ န သက္ကောတိ။ ပါဒမဏ္ဍနာနုယောဂန္တိ ဣဋ္ဌကာယ ဃံသနာဒီဟိ ပါဒသောဘာနုယောဂံ။ ပက္ခာလေတွာတိ ပါဒေနေဝ ပါဒံ ဓောဝိတွာ။ သော နေဝ အတ္တဗျာဗာဓာယာတိအာဒီနိ န ပုဗ္ဗေနိဝါသစေတောပရိယဉာဏာနံ အတ္ထိတာယ ဝဒတိ, ဣရိယာပထသန္တတံ ပန ဒိသွာ အနုမာနေန ဝဒတိ။ ဓမ္မန္တိ ပရိယတ္တိဓမ္မံ။ န ဥဿာဒေတီတိ ကိံ မဟာရဋ္ဌိက, ကိံ မဟာကုဋုမ္ဗိကာတိအာဒီနိ ဝတွာ ဂေဟဿိတဝသေန န ဥဿာဒေတိ။ န အပသာဒေတီတိ ‘‘ကိံ, ဥပါသက, ကထံ တေ ဝိဟာရမဂ္ဂေါ ဉာတော? ကိံ ဘယေန နာဂစ္ဆသိ? န ဟိ ဘိက္ခူ ကိဉ္စိ အစ္ဆိန္ဒိတွာ ဂဏှန္တိ, မာ
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၇၀။)ဘာယီ’’တိ ဝါ ‘‘ကိံ တုယှံ ဧဝံ မစ္ဆရိယဇီဝိတံ နာမာ’’တိ ဝါ အာဒီနိ ဝတွာ ဂေဟဿိတပေမေန န အပသာဒေတိ။
ဝိဿဋ္ဌောတိ သိနိဒ္ဓေါ အပလိဗုဒ္ဓေါ။ ဝိညေယျောတိ ဝိညာပနီယော ပါကဋော, ဝိဿဋ္ဌတ္တာယေဝ စေသ ဝိညေယျော ဟောတိ။ မဉ္ဇူတိ မဓုရော။ သဝနီယောတိ သောတသုခေါ, မဓုရတ္တာယေဝ စေသ သဝနီယော ဟောတိ။ ဗိန္ဒူတိ သမ္ပိဏ္ဍိတော။ အဝိသာရီတိ အဝိသဋော, ဗိန္ဒုတ္တာယေဝ စေသ အဝိသာရီ ဟောတိ။ ဂမ္ဘီရောတိ ဂမ္ဘီရသမုဋ္ဌိတော။ နိန္နာဒီတိ နိန္နာဒဝါ, ဂမ္ဘီရတ္တာယေဝ စေသ နိန္နာဒီ ဟောတိ။ ယထာပရိသန္တိ စက္ကဝါဠပရိယန္တမ္ပိ ဧကာဗဒ္ဓပရိသံ ဝိညာပေတိ။ ဗဟိဒ္ဓါတိ အင်္ဂုလိမတ္တမ္ပိ ပရိသတော ဗဟိဒ္ဓါ န ဂစ္ဆတိ။ တသ္မာ? သော ဧဝရူပေါ မဓုရဿရော အကာရဏာ မာ နဿီတိ။ ဣတိ ဘဂဝတော ဃောသော ပရိသာယ မတ္ထကေနေဝ စရတိ။
အဝလောကယမာနာတိ သိရသ္မိံ အဉ္ဇလိံ ဌပေတွာ ဘဂဝန္တံ ဩလောကေန္တာဝ ပစ္စောသက္ကိတွာ ဒဿနဝိဇဟနဋ္ဌာနေ ဝန္ဒိတွာ ဂစ္ဆန္တိ။ အဝိဇဟိတတ္တာတိ ယော ဟိ ကထံ သုတွာ ဝုဋ္ဌိတော အညံ ဒိဋ္ဌသုတာဒိကံ ကထံ ကထေန္တော ဂစ္ဆတိ, ဧသ သဘာဝေန ဝိဇဟတိ နာမ။ ယော ပန သုတဓမ္မကထာယ ဝဏ္ဏံ ကထေန္တောဝ ဂစ္ဆတိ, အယံ န ဝိဇဟတိ နာမ, ဧဝံ အဝိဇဟန္တဘာဝေန ပက္ကမန္တိ။ ဂစ္ဆန္တန္တိ ရဇ္ဇုယန္တဝသေန ရတနသတ္တုဗ္ဗေဓံ သုဝဏ္ဏဂ္ဃိကံ ဝိယ ဂစ္ဆန္တံ။ အဒ္ဒသာမ ဌိတန္တိ သမုဿိတကဉ္စနပဗ္ဗတံ ဝိယ ဌိတံ အဒ္ဒသာမ။ တတော စ ဘိယျောတိ ဝိတ္ထာရေတွာ ဂုဏေ ကထေတုံ အသက္ကောန္တော အဝသေသေ ဂုဏေ သံခိပိတွာ ကလာပံ ဝိယ သုတ္တကဗဒ္ဓံ ဝိယ စ ကတွာ ဝိဿဇ္ဇေန္တော ဧဝမာဟ။ အယမေတ္ထ အဓိပ္ပါယော – မယာ ကထိတဂုဏေဟိ အကထိတာဝ ဗဟုတရာ။ မဟာပထဝိမဟာသမုဒ္ဒါဒယော ဝိယ ဟိ တဿ ဘောတော အနန္တာ အပ္ပမေယျာ ဂုဏာ အာကာသမိဝ ဝိတ္ထာရိတာတိ။
֍ ဋီ ၃၉၀။ အပ္ပဋိသံဝိဒိတောတိ အဝိညာတအာဂမနော။ ပဗ္ဗဇိတေ ဥပသင်္ကမန္တေန ဟိ စီဝရပရိကမ္မာဒိသမယေ ဝါ ဧကံ နိဝါသေတွာ သရီရဘဉ္ဇနသမယေ ဝါ ဥပသင်္ကမိတွာ တတောဝ ပဋိနိဝတ္တိတဗ္ဗံ ဟောတိ, ပဋိသန္ထာရမတ္တမ္ပိ န ဇာယတိ။ ပုရေတရံ ပန ဩကာသေ ကာရိတေ ဒိဝါဋ္ဌာနံ သမ္မဇ္ဇိတွာ စီဝရံ ပါရုပိတွာ ဘိက္ခု ဝိဝိတ္တေ ဌာနေ နိသီဒတိ, တံ အာဂန္တွာ ပဿန္တာ
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၇၁။)ဒဿနေနပိ ပသီဒန္တိ, ပဋိသန္ထာရော ဇာယတိ, ပဉှဗျာကရဏံ ဝါ ဓမ္မကထာ ဝါ လဗ္ဘတိ။ တသ္မာ ပဏ္ဍိတာ ဩကာသံ ကာရေန္တိ။ သော စ နေသံ အညတရော, တေနဿ ဧတဒဟောသိ။ ဇိဏ္ဏော ဝုဍ္ဎောတိ အတ္တနော ဥဂ္ဂတဘာဝံ အကထေတွာ ကသ္မာ ဧဝမာဟ? ဗုဒ္ဓါ နာမ အနုဒ္ဒယသမ္ပန္နာ ဟောန္တိ, မဟလ္လကဘာဝံ ဉတွာ သီဃံ ဩကာသံ ကရိဿတီတိ ဧဝမာဟ။
֍ ဋီ ၃၉၁။ ဩရမိယ ဩကာသမကာသီတိ ဝေဂေန ဥဋ္ဌာယ ဒွိဓာ ဘိဇ္ဇိတွာ ဩကာသမကာသိ။
ယေ မေတိ ယေ မယာ။ နာရီသမာနသဝှယာတိ နာရီသမာနနာမံ ဣတ္ထိလိင်္ဂံ, တေန အဝှါတဗ္ဗာတိ နာရီသမာနသဝှယာ, ဣတ္ထိလိင်္ဂေန ဝတ္တဗ္ဗာတိ ဝေါဟာရကုသလတာယ ဧဝံ ဝဒတိ။ ပဟူတဇိဝှေါတိ ပုထုလဇိဝှေါ။ နိန္နာမယေတန္တိ နီဟရ ဧတံ။
֍ ဋီ ၃၉၃။ ကေဝလီတိ သကလဂုဏသမ္ပန္နော။
֍ ဋီ ၃၉၄။ ပစ္စဘာသီတိ ဧကပ္ပဟာရေန ပုစ္ဆိတေ အဋ္ဌ ပဉှေ ဗျာကရောန္တော ပတိအဘာသိ။ ယော ဝေဒီတိ ယော ဝိဒတိ ဇာနာတိ, ယဿ ပုဗ္ဗေနိဝါသော ပါကဋော။ သဂ္ဂါပါယဉ္စ ပဿတီတိ ဒိဗ္ဗစက္ခုဉာဏံ ကထိတံ။ ဇာတိက္ခယံ ပတ္တောတိ အရဟတ္တံ ပတ္တော။ အဘိညာ ဝေါသိတောတိ တံ အရဟတ္တံ အဘိဇာနိတွာ ဝေါသိတော ဝေါသာနပ္ပတ္တော။ မုနီတိ အရဟတ္တဉာဏမောနေယျေန သမန္နာဂတော။
ဝိသုဒ္ဓန္တိ ပဏ္ဍရံ။ မုတ္တံ ရာဂေဟီတိ ကိလေသရာဂေဟိ မုတ္တံ။ ပဟီနဇာတိမရဏောတိ ဇာတိက္ခယပ္ပတ္တတ္တာ ပဟီနဇာတိကော, ဇာတိပဟာနေနေဝ ပဟီနမရဏော။ ဗြဟ္မစရိယဿ ကေဝလီတိ ယံ ဗြဟ္မစရိယဿ ကေဝလီ သကလဘာဝေါ, တေန သမန္နာဂတော, သကလစတုမဂ္ဂဗြဟ္မစရိယဝါသောတိ အတ္ထော။ ပါရဂူ သဗ္ဗဓမ္မာနန္တိ သဗ္ဗေသံ လောကိယလောကုတ္တရဓမ္မာနံ အဘိညာယ ပါရံ ဂတော, သဗ္ဗဓမ္မေ အဘိဇာနိတွာ ဌိတောတိ အတ္ထော။ ပါရဂူတိ ဝါ ဧတ္တာဝတာ ပရိညာပါရဂူ ပဉ္စန္နံ ခန္ဓာနံ, ပဟာနပါရဂူ သဗ္ဗကိလေသာနံ, ဘာဝနာပါရဂူ စတုန္နံ မဂ္ဂါနံ, သစ္ဆိကိရိယာပါရဂူ နိရောဓဿ, သမာပတ္တိပါရဂူ သဗ္ဗသမာပတ္တီနန္တိ အယမတ္ထော ဝုတ္တော။ ပုန သဗ္ဗဓမ္မာနန္တိ ဣမိနာ အဘိညာပါရဂူ ဝုတ္တောတိ။ ဗုဒ္ဓေါ တာဒီ ပဝုစ္စတီတိ တာဒိသော
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၇၂။)ဆဟိ အာကာရေဟိ ပါရံ ဂတော သဗ္ဗာကာရေန စတုန္နံ သစ္စာနံ ဗုဒ္ဓတ္တာ ဗုဒ္ဓေါတိ ပဝုစ္စတီတိ။
ကိံ ပန ဧတ္တာဝတာ သဗ္ဗေ ပဉှာ ဝိဿဇ္ဇိတာ ဟောန္တီတိ? အာမ ဝိဿဇ္ဇိတာ, စိတ္တံ ဝိသုဒ္ဓံ ဇာနာတိ, မုတ္တံ ရာဂေဟီတိ ဣမိနာ တာဝ ဗာဟိတပါပတ္တာ ဗြာဟ္မဏောတိ ပဌမပဉှော ဝိဿဇ္ဇိတော ဟောတိ။ ပါရဂူတိ ဣမိနာ ဝေဒေဟိ ဂတတ္တာ ဝေဒဂူတိ ဒုတိယပဉှော ဝိဿဇ္ဇိတော ဟောတိ။ ပုဗ္ဗေနိဝါသန္တိအာဒီဟိ ဣမာသံ တိဿန္နံ ဝိဇ္ဇာနံ အတ္ထိတာယ တေဝိဇ္ဇောတိ တတိယပဉှော ဝိဿဇ္ဇိတော ဟောတိ။ မုတ္တံ ရာဂေဟိ သဗ္ဗသောတိ ဣမိနာဝ နိဿဋတ္တာ ပါပဓမ္မာနံ သောတ္တိယောတိ စတုတ္ထပဉှော ဝိဿဇ္ဇိတော ဟောတိ။ ဇာတိက္ခယံ ပတ္တောတိ ဣမိနာ ပန အရဟတ္တဿေဝ ဝုတ္တတ္တာ ပဉ္စမပဉှော ဝိဿဇ္ဇိတော ဟောတိ။ ဝေါသိတောတိ စ ဗြဟ္မစရိယဿ ကေဝလီတိ စ ဣမေဟိ ဆဋ္ဌပဉှော ဝိဿဇ္ဇိတော ဟောတိ။ အဘိညာ ဝေါသိတော မုနီတိ ဣမိနာ သတ္တမပဉှော ဝိဿဇ္ဇိတော ဟောတိ။ ပါရဂူ သဗ္ဗဓမ္မာနံ, ဗုဒ္ဓေါ တာဒီ ပဝုစ္စတီတိ ဣမိနာ အဋ္ဌမပဉှော ဝိဿဇ္ဇိတော ဟောတိ။
֍ ဋီ ၃၉၅။ ဒါနကထန္တိအာဒီနိ ဟေဋ္ဌာ သုတ္တေ ဝိတ္ထာရိတာနေဝ။ ပစ္စပါဒီတိ ပဋိပဇ္ဇိ။ ဓမ္မဿာနုဓမ္မန္တိ ဣမသ္မိံ သုတ္တေ ဓမ္မော နာမ အရဟတ္တမဂ္ဂေါ, အနုဓမ္မော နာမ ဟေဋ္ဌိမာ တယော မဂ္ဂါ တီဏိ စ သာမညဖလာနိ, တာနိ ပဋိပါဋိယာ ပဋိလဘီတိ အတ္ထော။ န စ မံ ဓမ္မာဓိကရဏံ ဝိဟေသေသီတိ မဉ္စ ဓမ္မကာရဏာ န ကိလမေသိ, န ပုနပ္ပုနံ ကထာပေသီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ သေသံ သဗ္ဗတ္ထ ဥတ္တာနမေဝ။ တတ္ထ ပရိနိဗ္ဗာယီတိ ပန ပဒေန ဒေသနာယ အရဟတ္တေနေဝ ကူဋံ ဂဟိတန္တိ။
ပပဉ္စသူဒနိယာ မဇ္ဈိမနိကာယဋ္ဌကထာယ
ဗြဟ္မာယုသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၂။ သေလသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၃၉၆။ ဧဝံ မေ သုတန္တိ သေလသုတ္တံ။ တတ္ထ အင်္ဂုတ္တရာပေသူတိအာဒိ ပေါတလိယသုတ္တေ ဝိတ္ထာရိတမေဝ။ အဍ္ဎတေဠသေဟီတိ အဍ္ဎေန တေဠသေဟိ,
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၇၃။)ဒွါဒသဟိ သတေဟိ ပညာသာယ စ ဘိက္ခူဟိ သဒ္ဓိန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ တေ ပန သာဝကသန္နိပါတေ သန္နိပတိတာ ဘိက္ခူယေဝ သဗ္ဗေ ဧဟိဘိက္ခုပဗ္ဗဇ္ဇာယ ပဗ္ဗဇိတာ ခီဏာသဝါ။ ကေဏိယောတိ တဿ နာမံ, ဇဋိလောတိ တာပသော။ သော ကိရ ဗြာဟ္မဏမဟာသာလော, ဓနရက္ခဏတ္ထာယ ပန တာပသပဗ္ဗဇ္ဇံ သမာဒါယ ရညော ပဏ္ဏာကာရံ ဒတွာ ဘူမိဘာဂံ ဂဟေတွာ တတ္ထ အဿမံ ကာရေတွာ ဝသတိ ပဉ္စဟိ သကဋသတေဟိ ဝဏိဇ္ဇံ ပယောဇေတွာ ကုလသဟဿဿ နိဿယော ဟုတွာ, အဿမေပိ စဿ ဧကော တာလရုက္ခော ဒိဝသေ ဒိဝသေ ဧကံ သောဝဏ္ဏမယံ တာလဖလံ မုဉ္စတီတိ ဝဒန္တိ။ သော ဒိဝါ ကာသာယာနိ ဓာရေတိ, ဇဋာ စ ဗန္ဓတိ, ရတ္တိံ ကာမသမ္ပတ္တိံ အနုဘဝတိ။ ဓမ္မိယာ ကထာယာတိ ပါနကာနိသံသပဋိသံယုတ္တာယ ဓမ္မိယာ ကထာယ။ အယဉှိ ကေဏိယော တုစ္ဆဟတ္ထော ဘဂဝတော ဒဿနာယ ဂန္တုံ လဇ္ဇာယမာနော – ‘‘ဝိကာလဘောဇနာ ဝိရတာနမ္ပိ ပါနကံ ကပ္ပတီ’’တိ စိန္တေတွာ သုသင်္ခတဗဒရပါနံ ပဉ္စဟိ ကာဇသတေဟိ ဂါဟာပေတွာ အဂမာသိ။ ဧဝံ ဂတဘာဝေါ စဿ – ‘‘အထ ခေါ ကေဏိယဿ ဇဋိလဿ ဧတဒဟောသိ ကိံ နု ခေါ အဟံ သမဏဿ ဂေါတမဿ ဟရာပေယျ’’န္တိ ဘေသဇ္ဇက္ခန္ဓကေ (မဟာဝ။ ၃၀၀) ပါဠိအာရုဠှောယေဝ။
ဒုတိယမ္ပိ ခေါ ဘဂဝါတိ ကသ္မာ ပုနပ္ပုနံ ပဋိက္ခိပိ? တိတ္ထိယာနံ ပဋိက္ခေပပသန္နတာယ, အကာရဏမေတံ, နတ္ထိ ဗုဒ္ဓါနံ ပစ္စယဟေတု ဧဝရူပံ ကောဟညံ။ အယံ ပန အဍ္ဎတေဠသာနိ ဘိက္ခုသတာနိ ဒိသွာ ဧတ္တကာနံယေဝ ဘိက္ခံ ပဋိယာဒေဿတိ, သွေဝ သေလော တီဟိ ပုရိသသတေဟိ သဒ္ဓိံ ပဗ္ဗဇိဿတိ။ အယုတ္တံ ခေါ ပန နဝကေ အညတော ပေသေတွာ ဣမေဟေဝ သဒ္ဓိံ ဂန္တုံ, ဣမေ ဝါ အညတော ပေသေတွာ နဝကေဟိ သဒ္ဓိံ ဂန္တုံ။ အထာပိ သဗ္ဗေ ဂဟေတွာ ဂမိဿာမိ, ဘိက္ခာဟာရော နပ္ပဟောဿတိ။ တတော ဘိက္ခူသု ပိဏ္ဍာယ စရန္တေသု မနုဿာ ဥဇ္ဈာယိဿန္တိ – ‘‘စိရဿာပိ ကေဏိယော သမဏံ ဂေါတမံ နိမန္တေတွာ ယာပနမတ္တံ ဒါတုံ နာသက္ခီ’’တိ, သယမ္ပိ ဝိပ္ပဋိသာရီ ဘဝိဿတိ။ ပဋိက္ခေပေ ပန ကတေ ‘‘သမဏော ဂေါတမော ပုနပ္ပုနံ ‘တွဉ္စ ဗြာဟ္မဏေသု အဘိပ္ပသန္နော’တိ ဗြာဟ္မဏာနံ နာမံ ဂဏှာတီ’’တိ စိန္တေတွာ ဗြာဟ္မဏေပိ နိမန္တေတုကာမော ဘဝိဿတိ, တတော ဗြာဟ္မဏေ ပါဋိယေက္ကံ
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၇၄။)နိမန္တေဿတိ, တေ တေန နိမန္တိတာ ဘိက္ခူ ဟုတွာ ဘုဉ္ဇိဿန္တိ။ ဧဝမဿ သဒ္ဓါ အနုရက္ခိတာ ဘဝိဿတီတိ ပုနပ္ပုနံ ပဋိက္ခိပိ။ ကိဉ္စာပိ ခေါ, ဘောတိ ဣမိနာ ဣဒံ ဒီပေတိ, – ‘‘ဘော ဂေါတမ, ကိံ ဇာတံ ယဒိ အဟံ ဗြာဟ္မဏေသု အဘိပ္ပသန္နော, အဓိဝါသေတု ဘဝံ ဂေါတမော, အဟံ ဗြာဟ္မဏာနမ္ပိ ဒါတုံ သက္ကောမိ တုမှာကမ္ပီ’’တိ။
ကာယဝေယျာဝဋိကန္တိ ကာယဝေယျာဝစ္စံ။ မဏ္ဍလမာဠန္တိ ဒုဿမဏ္ဍပံ။
֍ ဋီ ၃၉၇။ အာဝါဟောတိ ကညာဂဟဏံ။ ဝိဝါဟောတိ ကညာဒါနံ။ သော မေ နိမန္တိတောတိ သော မယာ နိမန္တိတော။ အထ ဗြာဟ္မဏော ပရိပက္ကောပနိဿယတ္တာ ဗုဒ္ဓသဒ္ဒံ သုတွာဝ အမတေနေဝါဘိသိတ္တော ပသာဒံ အာဝိကရောန္တော ဗုဒ္ဓေါတိ, ဘော ကေဏိယ, ဝဒေသီတိ အာဟ။ ကေဏိယော ယထာဘူတံ အာစိက္ခန္တော ဗုဒ္ဓေါတိ, ဘော သေလ, ဝဒါမီတိ အာဟ။ တတော နံ ပုနပိ ဒဠှီကရဏတ္ထံ ပုစ္ဆိ, ဣတရောပိ တထေဝ အာရောစေသိ။
֍ ဋီ ၃၉၈။ အထဿ ကပ္ပသတသဟဿေဟိပိ ဗုဒ္ဓသဒ္ဒဿေဝ ဒုလ္လဘဘာဝံ သမ္ပဿတော။ ဧတဒဟောသီတိ။ ဧတံ ‘‘ဃောသောပိ ခေါ’’တိအာဒိ အဟောသိ။ နီလဝနရာဇီတိ နီလဝဏ္ဏရုက္ခပန္တိ။ ပဒေ ပဒန္တိ ပဒပ္ပမာဏေ ပဒံ။ အစ္စာသန္နေ ဟိ အတိဒူရေ ဝါ ပါဒေ နိက္ခိပမာနေ သဒ္ဒေါ ဥဋ္ဌာတိ, တံ ပဋိသေဓေန္တော ဧဝမာဟ။ သီဟာဝ ဧကစရာတိ ဂဏဝါသီ သီဟော သီဟပေါတကာဒီဟိ သဒ္ဓိံ ပမာဒံ အာပဇ္ဇတိ, ဧကစရော အပ္ပမတ္တော ဟောတိ။ ဣတိ အပ္ပမာဒဝိဟာရံ ဒဿေန္တော ဧကစရသီဟေန ဩပမ္မံ ကရောတိ။ မာ မေ ဘောန္တောတိ အာစာရံ သိက္ခာပေန္တော အာဟ။ အယဉှေတ္ထ အဓိပ္ပါယော – သစေ တုမှေ ကထာဝါရံ အလဘိတွာ မမ ကထာယ အန္တရေ ကထံ ပဝေသေဿထ, ‘‘အန္တေဝါသိကေ သိက္ခာပေတုံ နာသက္ခီ’’တိ မယှံ ဂရဟာ ဥပ္ပဇ္ဇိဿတိ, တသ္မာ ဩကာသံ ပဿိတွာ မန္တေယျာထာတိ။ နော စ ခေါ နံ ဇာနာမီတိ ဝိပဿီပိ ဗောဓိသတ္တော စတုရာသီတိသဟဿတ္ထေရပဗ္ဗဇိတပရိဝါရော သတ္တ မာသာနိ ဗောဓိသတ္တစာရိကံ စရိ, ဗုဒ္ဓုပ္ပါဒကာလော ဝိယ အဟောသိ။ အမှာကမ္ပိ ဗောဓိသတ္တော ဆဗ္ဗဿာနိ ဗောဓိသတ္တစာရိကံ စရိ။ ဧဝံ ပရိပုဏ္ဏသရီရလက္ခဏေဟိ သမန္နာဂတာပိ ဗုဒ္ဓါ န ဟောန္တိ။ တသ္မာ ဗြာဟ္မဏော ‘‘နော စ ခေါ နံ ဇာနာမီ’’တိ အာဟ။
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၇၅။)֍ ဋီ ၃၉၉။ ပရိပုဏ္ဏကာယောတိ လက္ခဏေဟိ ပရိပုဏ္ဏတာယ အဟီနင်္ဂတာယ စ ပရိပုဏ္ဏသရီရော။ သုရုစီတိ သုန္ဒရသရီရပ္ပဘော။ သုဇာတောတိ အာရောဟပရိဏာဟသမ္ပတ္တိယာ သဏ္ဌာနသမ္ပတ္တိယာ စ သုနိဗ္ဗတ္တော။ စာရုဒဿနောတိ သုစိရမ္ပိ ပဿန္တာနံ အတိတ္တိဇနကော မနောဟရဒဿနော။ သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏောတိ သုဝဏ္ဏသဒိသဝဏ္ဏော။ သုသုက္ကဒါဌောတိ သုဋ္ဌု သုက္ကဒါဌော။ မဟာပုရိသလက္ခဏာတိ ပဌမံ ဝုတ္တဗျဉ္ဇနာနေဝ ဝစနန္တရေန နိဂမေန္တော အာဟ။
ဣဒါနိ တေသု လက္ခဏေသု အတ္တနော စိတ္တရုစိတာနိ ဂဟေတွာ ထောမေန္တော ပသန္နနေတ္တောတိအာဒိမာဟ။ ဘဂဝါ ဟိ ပဉ္စဝဏ္ဏပသာဒသမ္ပတ္တိယာ ပသန္နနေတ္တော, ပုဏ္ဏစန္ဒသဒိသမုခတာယ သုမုခေါ, အာရောဟပရိဏာဟသမ္ပတ္တိယာ ဗြဟာ, ဗြဟ္မုဇုဂတ္တတာယ ဥဇု, ဇုတိမန္တတာယ ပတာပဝါ။ ယမ္ပိ စေတ္ထ ပုဗ္ဗေ ဝုတ္တံ, တံ ‘‘မဇ္ဈေ သမဏသံဃဿာ’’တိ ဣမိနာ ပရိယာယေန ထောမယတာ ပုန ဝုတ္တံ။ ဧဒိသော ဟိ ဧဝံ ဝိရောစတိ။ ဥတ္တရဂါထာယပိ ဧသေဝ နယော။ ဥတ္တမဝဏ္ဏီနောတိ ဥတ္တမဝဏ္ဏသမ္ပန္နဿ။ ရထေသဘောတိ ဥတ္တမသာရထိ။ ဇမ္ဗုသဏ္ဍဿာတိ ဇမ္ဗုဒီပဿ။ ပါကဋေန ဣဿရိယံ ဣဿရော ဟောတိ။
ခတ္တိယာတိ ဇာတိခတ္တိယာ။ ဘောဂီတိ ဘောဂိယာ။ ရာဇာနောတိ ယေ ကေစိ ရဇ္ဇံ ကာရေန္တာ။ ရာဇာဘိရာဇာတိ ရာဇူနံ ပူဇနီယော, အဓိရာဇာ ဟုတွာ, စက္ကဝတ္တီတိ အဓိပ္ပါယော။ မနုဇိန္ဒောတိ မနုဿာဓိပတိ ပရမိဿရော ဟုတွာ။
ဧဝံ ဝုတ္တေ ဘဂဝါ – ‘‘ယေ တေ ဘဝန္တိ အရဟန္တော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါ, တေ သကဝဏ္ဏေ ဘညမာနေ အတ္တာနံ ပါတုကရောန္တီ’’တိ ဣမံ သေလဿ မနောရထံ ပူရေန္တော ရာဇာဟမသ္မီတိအာဒိမာဟ။ တတြာယမဓိပ္ပါယော – ယံ မံ တွံ သေလ ‘‘ရာဇာ အရဟသိ ဘဝိတု’’န္တိ ယာစသိ, ဧတ္ထ အပ္ပေါဿုက္ကော ဟောတိ ရာဇာဟမသ္မိ။ သတိ စ ရာဇတ္တေ ယထာ အညော ရာဇာ ယောဇနသတံ ဝါ အနုသာသတိ ယောဇနသဟဿံ ဝါ, စက္ကဝတ္တီ ဟုတွာပိ စတုဒီပပရိယန္တမတ္တံ ဝါ, နာဟမေဝံ ပရိစ္ဆိန္နဝိသယော, အဟဉှိ ဓမ္မရာဇာ အနုတ္တရော ဘဝဂ္ဂတော အဝီစိပရိယန္တံ ကတွာ တိရိယံ အပ္ပမာဏလောကဓာတုယော အနုသာသာမိ။
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၇၆။)ယာဝတာ ဟိ အပဒဒွိပဒါဒိဘေဒါ သတ္တာ, အဟံ တေသံ အဂ္ဂေါ။ န ဟိ မေ ကောစိ သီလေန ဝါ…ပေ… ဝိမုတ္တိဉာဏဒဿနေန ဝါ ပဋိဘာဂေါ အတ္ထိ, သွာဟံ ဧဝံ ဓမ္မရာဇာ အနုတ္တရော အနုတ္တရေနေဝ စတုသတိပဋ္ဌာနာဒိဘေဒေန ဓမ္မေန စက္ကံ ဝတ္တေမိ။ ဣဒံ ပဇဟထ, ဣဒံ ဥပသမ္ပဇ္ဇ ဝိဟရထာတိ အာဏာစက္ကံ, ဣဒံ ခေါ ပန, ဘိက္ခဝေ, ဒုက္ခံ အရိယသစ္စန္တိအာဒိနာ ပရိယတ္တိဓမ္မေန ဓမ္မစက္ကမေဝ ဝါ။ စက္ကံ အပ္ပဋိဝတ္တိယန္တိ ယံ စက္ကံ အပ္ပဋိဝတ္တိယံ ဟောတိ သမဏေန ဝါ…ပေ… ကေနစိ ဝါ လောကသ္မိန္တိ။
ဧဝံ အတ္တာနံ အာဝိကရောန္တံ ဘဂဝန္တံ ဒိသွာ ပီတိသောမနဿဇာတော သေလော ပုန ဒဠှီကရဏတ္ထံ သမ္ဗုဒ္ဓေါ ပဋိဇာနာသီတိ ဂါထာဒွယမာဟ။ တတ္ထ ကော နု သေနာပတီတိ ရညော ဘောတော ဓမ္မေန ပဝတ္တိတဿ စက္ကဿ အနုပဝတ္တကော သေနာပတိ ကော နူတိ ပုစ္ဆိ။
တေန စ သမယေန ဘဂဝတော ဒက္ခိဏပဿေ အာယသ္မာ သာရိပုတ္တော နိသိန္နော ဟောတိ သုဝဏ္ဏပုဉ္ဇော ဝိယ သိရိယာ သောဘမာနော, တံ ဒဿေန္တော ဘဂဝါ မယာ ပဝတ္တိတန္တိ ဂါထမာဟ။ တတ္ထ အနုဇာတော တထာဂတန္တိ တထာဂတံ ဟေတုံ အနုဇာတော, တထာဂတေန ဟေတုနာ ဇာတောတိ အတ္ထော။ အပိစ အဝဇာတော အနုဇာတော အတိဇာတောတိ တယော ဝုတ္တာ။ တေသု အဝဇာတော ဒုဿီလော, သော တထာဂတဿ ပုတ္တော နာမ န ဟောတိ။ အတိဇာတော နာမ ပိတရာ ဥတ္တရိတရော, တာဒိသောပိ တထာဂတဿ ပုတ္တော နတ္ထိ။ တထာဂတဿ ပန ဧကော အနုဇာတောဝ ပုတ္တော ဟောတိ, တံ ဒဿေန္တော ဧဝမာဟ။
ဧဝံ ‘‘ကော နု သေနာပတီ’’တိ ပဉှံ ဗျာကရိတွာ ယံ သေလော အာဟ ‘‘သမ္ဗုဒ္ဓေါ ပဋိဇာနာသီ’’တိ, တတြ နံ နိက္ကင်္ခံ ကာတုကာမော ‘‘နာဟံ ပဋိညာမတ္တေနေဝ ပဋိဇာနာမိ, အပိစာဟံ ဣမိနာ ကာရဏေန ဗုဒ္ဓေါ’’တိ ဉာပေတုံ အဘိညေယျန္တိ ဂါထမာဟ။ တတြ အဘိညေယျန္တိ ဝိဇ္ဇာ စ ဝိမုတ္တိ စ။ ဘာဝေတဗ္ဗံ မဂ္ဂသစ္စံ။ ပဟာတဗ္ဗံ သမုဒယသစ္စံ။ ဟေတုဝစနေန ပန ဖလသိဒ္ဓိတော တေသံ ဖလာနိ နိရောဓသစ္စဒုက္ခသစ္စာနိပိ ဝုတ္တာနေဝ ဟောန္တိ။ ဧဝံ သစ္ဆိကာတဗ္ဗံ သစ္ဆိကတံ ပရိညာတဗ္ဗံ ပရိညာတန္တိ ဣဒမ္ပေတ္ထ သင်္ဂဟိတန္တိ စတုသစ္စဘာဝနာဖလဉ္စ ဝိမုတ္တိဉ္စ ဒဿေန္တော ‘‘ဗုဇ္ဈိတဗ္ဗံ ဗုဇ္ဈိတွာ ဗုဒ္ဓေါ ဇာတောသ္မီ’’တိ ယုတ္တဟေတုနာ ဗုဒ္ဓဘာဝံ သာဓေတိ။
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၇၇။)ဧဝံ နိပ္ပရိယာယေန အတ္တာနံ အာဝိကတွာ အတ္တနိ ကင်္ခါဝိတရဏတ္ထံ ဗြာဟ္မဏံ အတိစာရိယမာနော ဝိနယဿူတိ ဂါထတ္တယမာဟ။ တတ္ထ သလ္လကတ္တောတိ ရာဂါဒိသလ္လကန္တနော။ အနုတ္တရောတိ ယထာ ဗာဟိရဝေဇ္ဇေန ဝူပသမိတရောဂေါ ဣမသ္မိညေဝတ္တဘာဝေ ကုပ္ပတိ, န ဧဝံ။ မယာ ဝူပသမိတဿ ပန ရောဂဿ ဘဝန္တရေပိ ဥပ္ပတ္တိ နတ္ထိ, တသ္မာ အဟံ အနုတ္တရောတိ အတ္ထော။ ဗြဟ္မဘူတောတိ သေဋ္ဌဘူတော။ အတိတုလောတိ တုလံ အတီတော, နိရုပမောတိ အတ္ထော။ မာရသေနပ္ပမဒ္ဒနောတိ ကာမာ တေ ပဌမာ သေနာတိ ဧဝံ အာဂတာယ မာရသေနာယ ပမဒ္ဒနော။ သဗ္ဗာမိတ္တေတိ ခန္ဓကိလေသာဘိသင်္ခါရမစ္စုဒေဝပုတ္တမာရသင်္ခါတေ သဗ္ဗပစ္စတ္ထိကေ။ ဝသီကတွာတိ အတ္တနော ဝသေ ဝတ္တေတွာ။ အကုတောဘယောတိ ကုတောစိ အဘယော။
ဧဝံ ဝုတ္တေ သေလော ဗြာဟ္မဏော တာဝဒေဝ ဘဂဝတိ သဉ္ဇာတပသာဒေါ ပဗ္ဗဇ္ဇာပေက္ခော ဟုတွာ ဣမံ ဘောန္တောတိ ဂါထတ္တယမာဟ။ တတ္ထ ကဏှာဘိဇာတိကောတိ စဏ္ဍာလာဒိနီစကုလေ ဇာတော။ တတော တေပိ မာဏဝကာ ပဗ္ဗဇ္ဇာပေက္ခာ ဟုတွာ ဧဝဉ္စေ ရုစ္စတိ, ဘောတောတိ ဂါထမာဟံသု။ အထ သေလော တေသု မာဏဝကေသု တုဋ္ဌစိတ္တော တေ စ ဒဿေန္တော ပဗ္ဗဇ္ဇံ ယာစန္တော ‘‘ဗြာဟ္မဏာ’’တိ ဂါထမာဟ။
တတော ဘဂဝါ ယသ္မာ သေလော အတီတေ ပဒုမုတ္တရဿ ဘဂဝတော သာသနေ တေသံယေဝ တိဏ္ဏံ ပုရိသသတာနံ ဂဏသေဋ္ဌော ဟုတွာ တေဟိ သဒ္ဓိံ ပရိဝေဏံ ကာရေတွာ ဒါနာဒီနိ ပုညာနိ ကတွာ တေန ကမ္မေန ဒေဝမနုဿသမ္ပတ္တိံ အနုဘဝမာနော ပစ္ဆိမေ ဘဝေ တေသံယေဝ အာစရိယော ဟုတွာ နိဗ္ဗတ္တော, တဉ္စ တေသံ ကမ္မံ ဝိမုတ္တိပရိပါကာယ ပရိပက္ကံ ဧဟိဘိက္ခုဘာဝဿ စ ဥပနိဿယဘူတံ, တသ္မာ တေ သဗ္ဗေဝ ဧဟိဘိက္ခုပဗ္ဗဇ္ဇံ ပဗ္ဗာဇေန္တော သွာက္ခာတန္တိ ဂါထမာဟ။ တတ္ထ သန္ဒိဋ္ဌိကန္တိ သယမေဝ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ ပစ္စက္ခံ။ အကာလိကန္တိ မဂ္ဂါနန္တရဖလုပ္ပတ္တိယာ န ကာလန္တရံ ပတ္တဗ္ဗဖလံ။ ယတ္ထ အမောဃာတိ ယသ္မိံ မဂ္ဂဗြဟ္မစရိယေ အပ္ပမတ္တဿ သိက္ခတ္တယပူရဏေန သိက္ခတော ပဗ္ဗဇ္ဇာ အမောဃာ ဟောတိ, သဖလာတိ အတ္ထော။ ဧဝဉ္စ ဝတွာ ‘‘ဧထ ဘိက္ခဝေါ’’တိ ဘဂဝါ အဝေါစ။ တေ သဗ္ဗေ ပတ္တစီဝရဓရာ ဟုတွာ အာကာသေနာဂန္တွာ ဝဿသတိကတ္ထေရာ ဝိယ သုဝိနီတာ ဘဂဝန္တံ အဘိဝါဒယိံသု။ ဧဝမိမံ တေသံ ဧဟိဘိက္ခုဘာဝံ သန္ဓာယ ‘‘အလတ္ထ ခေါ သေလော’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၇၈။)֍ ဋီ ၄၀၀။ ဣမာဟီတိ ဣမာဟိ ကေဏိယဿ စိတ္တာနုကူလာဟိ ဂါထာဟိ။ တတ္ထ အဂ္ဂိပရိစရိယံ ဝိနာ ဗြာဟ္မဏာနံ ယညာဘာဝတော ‘‘အဂ္ဂိဟုတ္တမုခါ ယညာ’’တိ ဝုတ္တံ။ အဂ္ဂိဟုတ္တသေဋ္ဌာ အဂ္ဂိဇုဟနပ္ပဓာနာတိ အတ္ထော။ ဝေဒေ သဇ္ဈာယန္တေဟိ ပဌမံ သဇ္ဈာယိတဗ္ဗတော, သာဝိတ္တီ, ‘‘ဆန္ဒသော မုခ’’န္တိ ဝုတ္တော။ မနုဿာနံ သေဋ္ဌတော ရာဇာ ‘‘မုခ’’န္တိ ဝုတ္တော။ နဒီနံ အာဓာရတော ပဋိသရဏတော စ သာဂရော ‘‘မုခ’’န္တိ ဝုတ္တော။ စန္ဒယောဂဝသေန ‘‘အဇ္ဇ ကတ္တိကာ အဇ္ဇ ရောဟိဏီ’’တိ သညာဏတော အာလောကကရဏတော သောမ္မဘာဝတော စ ‘‘နက္ခတ္တာနံ မုခံ စန္ဒော’’တိ ဝုတ္တံ။ တပန္တာနံ အဂ္ဂတ္တာ အာဒိစ္စော ‘‘တပတံ မုခ’’န္တိ ဝုတ္တော။ ဒက္ခိဏေယျာနံ ပန အဂ္ဂတ္တာ ဝိသေသေန တသ္မိံ သမယေ ဗုဒ္ဓပ္ပမုခံ သံဃံ သန္ဓာယ ‘‘ပုညံ အာကင်္ခမာနာနံ, သံဃော ဧဝ ယဇတံ မုခ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ တေန သံဃော ပုညဿ အာယမုခန္တိ ဒဿေတိ။
ယံ တံ သရဏန္တိ အညံ ဗျာကရဏဂါထမာဟ။ တဿတ္ထော – ပဉ္စဟိ စက္ခူဟိ စက္ခုမာ ဘဂဝါ ယသ္မာ မယံ ဣတော အဋ္ဌမေ ဒိဝသေ တံ သရဏံ အာဂတမှာ, တသ္မာ အတ္တနာ တဝ သာသနေ အနုတ္တရေန ဒမထေန ဒန္တာမှာ, အဟော တေ သရဏဿ အာနုဘာဝေါတိ။
တတော ပရံ ဘဂဝန္တံ ဒွီဟိ ဂါထာဟိ ထောမေတွာ တတိယာယ ဝန္ဒနံ ယာစန္တော ဘိက္ခဝေါ တိသတာ ဣမေတိအာဒိမာဟာတိ။
ပပဉ္စသူဒနိယာ မဇ္ဈိမနိကာယဋ္ဌကထာယ
သေလသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၃။ အဿလာယနသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၄၀၁။ ဧဝံ မေ သုတန္တိ အဿလာယနသုတ္တံ။ တတ္ထ နာနာဝေရဇ္ဇကာနန္တိ အင်္ဂမဂဓာဒီဟိ နာနပ္ပကာရေဟိ ဝေရဇ္ဇေဟိ အာဂတာနံ, တေသု ဝါ ရဋ္ဌေသု ဇာတသံဝဍ္ဎာနန္တိပိ အတ္ထော။ ကေနစိဒေဝါတိ ယညုပါသနာဒိနာ အနိယမိတကိစ္စေန။ စာတုဝဏ္ဏိန္တိ စတုဝဏ္ဏသာဓာရဏံ။ မယံ ပန နှာနသုဒ္ဓိယာ ဘာဝနာသုဒ္ဓိယာပိ ဗြာဟ္မဏာဝ သုဇ္ဈန္တီတိ ဝဒါမ, အယုတ္တမ္ပိ သမဏော ဂေါတမော ကရောတီတိ မညမာနာ ဧဝံ စိန္တယိံသု။ ဝုတ္တသိရောတိ ဝါပိတသိရော။
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၇၉။)ဓမ္မဝါဒီတိ သဘာဝဝါဒီ။ ဒုပ္ပဋိမန္တိယာတိ အမှာဒိသေဟိ အဓမ္မဝါဒီဟိ ဒုက္ခေန ပဋိမန္တိတဗ္ဗာ ဟောန္တိ။ ဓမ္မဝါဒိနော နာမ ပရာဇယော န သက္ကာ ကာတုန္တိ ဒဿေတိ။ ပရိဗ္ဗာဇကန္တိ ပဗ္ဗဇ္ဇာဝိဓာနံ, တယော ဝေဒေ ဥဂ္ဂဟေတွာ သဗ္ဗပစ္ဆာ ပဗ္ဗဇန္တာ ယေဟိ မန္တေဟိ ပဗ္ဗဇန္တိ, ပဗ္ဗဇိတာ စ ယေ မန္တေ ပရိဟရန္တိ, ယံ ဝါ အာစာရံ အာစရန္တိ, တံ သဗ္ဗံ ဘောတာ စရိတံ သိက္ခိတံ။ တသ္မာ တုယှံ ပရာဇယော နတ္ထိ, ဇယောဝ ဘဝိဿတီတိ မညန္တာ ဧဝမာဟံသု။
֍ ဋီ ၄၀၂။ ဒိဿန္တိ ခေါ ပနာတိအာဒိ တေသံ လဒ္ဓိဘိန္ဒနတ္ထံ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ဗြာဟ္မဏိယောတိ ဗြာဟ္မဏာနံ ပုတ္တပဋိလာဘတ္ထာယ အာဝါဟဝိဝါဟဝသေန ကုလာ အာနီတာ ဗြာဟ္မဏိယော ဒိဿန္တိ။ တာ ခေါ ပနေတာ အပရေန သမယေန ဥတုနိယောပိ ဟောန္တိ, သဉ္ဇာတပုပ္ဖါတိ အတ္ထော။ ဂဗ္ဘိနိယောတိ သဉ္ဇာတဂဗ္ဘာ။ ဝိဇာယမာနာတိ ပုတ္တဓီတရော ဇနယမာနာ။ ပါယမာနာတိ ဒါရကေ ထညံ ပါယန္တိယော။ ယောနိဇာဝ သမာနာတိ ဗြာဟ္မဏီနံ ပဿာဝမဂ္ဂေန ဇာတာ သမာနာ။ ဧဝမာဟံသူတိ ဧဝံ ဝဒန္တိ။ ကထံ? ဗြာဟ္မဏောဝ သေဋ္ဌော ဝဏ္ဏော…ပေ… ဗြဟ္မဒါယာဒါတိ။ ယဒိ ပန နေသံ သစ္စဝစနံ သိယာ, ဗြာဟ္မဏီနံ ကုစ္ဆိ မဟာဗြဟ္မုနော ဥရော ဘဝေယျ, ဗြာဟ္မဏီနံ ပဿာဝမဂ္ဂေါ မဟာဗြဟ္မုနော မုခံ ဘဝေယျ, ဧတ္တာဝတာ ‘‘မယံ မဟာဗြဟ္မုနော ဥရေ ဝသိတွာ မုခတော နိက္ခန္တာ’’တိ ဝတ္တုံ မာ လဘန္တူတိ အယံ မုခတော ဇာတစ္ဆေဒကဝါဒေါ ဝုတ္တော။
֍ ဋီ ၄၀၃။ အယျော ဟုတွာ ဒါသော ဟောတိ, ဒါသော ဟုတွာ အယျော ဟောတီတိ ဗြာဟ္မဏော သဘရိယော ဝဏိဇ္ဇံ ပယောဇေန္တော ယောနကရဋ္ဌံ ဝါ ကမ္ဗောဇရဋ္ဌံ ဝါ ဂန္တွာ ကာလံ ကရောတိ, တဿ ဂေဟေ ဝယပ္ပတ္တေ ပုတ္တေ အသတိ ဗြာဟ္မဏီ ဒါသေန ဝါ ကမ္မကရေန ဝါ သဒ္ဓိံ သံဝါသံ ကပ္ပေတိ။ ဧကသ္မိံ ဒါရကေ ဇာတေ သော ပုရိသော ဒါသောဝ ဟောတိ, တဿ ဇာတဒါရကော ပန ဒါယဇ္ဇသာမိကော ဟောတိ။ မာတိတော သုဒ္ဓေါ ပိတိတော အသုဒ္ဓေါ သော ဝဏိဇ္ဇံ ပယောဇေန္တော မဇ္ဈိမပဒေသံ ဂန္တွာ ဗြာဟ္မဏဒါရိကံ ဂဟေတွာ တဿာ ကုစ္ဆိသ္မိံ ပုတ္တံ ပဋိလဘတိ, သောပိ မာတိတောဝ သုဒ္ဓေါ ဟောတိ ပိတိတော အသုဒ္ဓေါ။ ဧဝံ ဗြာဟ္မဏသမယသ္မိညေဝ ဇာတိသမ္ဘေဒေါ ဟောတီတိ ဒဿနတ္ထမေတံ ဝုတ္တံ။ ကိံ ဗလံ, ကော အဿာသောတိ ယတ္ထ
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၈၀။)တုမှေ ဒါသာ ဟောန္တာ သဗ္ဗေဝ ဒါသာ ဟောထ, အယျာ ဟောန္တာ သဗ္ဗေဝ အယျာ ဟောထ, ဧတ္ထ ဝေါ ကော ထာမော, ကော အဝဿယော, ယံ ဗြာဟ္မဏောဝ သေဋ္ဌော ဝဏ္ဏောတိ ဝဒထာတိ ဒီပေတိ။
֍ ဋီ ၄၀၄။ ခတ္တိယောဝ နု ခေါတိအာဒယော သုတ္တစ္ဆေဒကဝါဒါ နာမ ဟောန္တိ။
֍ ဋီ ၄၀၈။ ဣဒါနိ စာတုဝဏ္ဏိသုဒ္ဓိံ ဒဿေန္တော ဣဓ ရာဇာတိအာဒိမာဟ။ သာပါနဒေါဏိယာတိ သုနခါနံ ပိဝနဒေါဏိယာ။ အဂ္ဂိကရဏီယန္တိ သီတဝိနောဒနအန္ဓကာရဝိဓမနဘတ္တပစနာဒိ အဂ္ဂိကိစ္စံ။ ဧတ္ထ အဿလာယနာတိ ဧတ္ထ သဗ္ဗသ္မိံ အဂ္ဂိကိစ္စံ ကရောန္တေ။
֍ ဋီ ၄၀၉။ ဣဒါနိ ယဒေတံ ဗြာဟ္မဏာ စာတုဝဏ္ဏိသုဒ္ဓီတိ ဝဒန္တိ, ဧတ္ထ စာတုဝဏ္ဏာတိ နိယမော နတ္ထိ။ ပဉ္စမော ဟိ ပါဒသိကဝဏ္ဏောပိ အတ္ထီတိ သံခိတ္တေန တေသံ ဝါဒေ ဒေါသဒဿနတ္ထံ ဣဓ ခတ္တိယကုမာရောတိအာဒိမာဟ။ တတြ အမုတြ စ ပနေသာနန္တိ အမုသ္မိဉ္စ ပန ပုရိမနယေ ဧတေသံ မာဏဝကာနံ ကိဉ္စိ နာနာကရဏံ န ပဿာမီတိ ဝဒတိ။ နာနာကရဏံ ပန တေသမ္ပိ အတ္ထိယေဝ။ ခတ္တိယကုမာရဿ ဟိ ဗြာဟ္မဏကညာယ ဥပ္ပန္နော ခတ္တိယပါဒသိကော နာမ, ဣတရော ဗြာဟ္မဏပါဒသိကော နာမ, ဧတေ ဟီနဇာတိမာဏဝကာ။
ဧဝံ ပဉ္စမဿ ဝဏ္ဏဿ အတ္ထိတာယ စာတုဝဏ္ဏိသုဒ္ဓီတိ ဧတေသံ ဝါဒေ ဒေါသံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ ပုန စာတုဝဏ္ဏိသုဒ္ဓိယံ ဩဝဒန္တော တံ ကိံ မညသီတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ သဒ္ဓေတိ မတကဘတ္တေ။ ထာလိပါကေတိ ပဏ္ဏာကာရဘတ္တေ။ ယညေတိ ယညဘတ္တေ။ ပါဟုနေတိ အာဂန္တုကာနံ ကတဘတ္တေ။ ကိံ ဟီတိ ကိံ မဟပ္ဖလံ ဘဝိဿတိ, နော ဘဝိဿတီတိ ဒီပေတိ။
֍ ဋီ ၄၁၀။ ဘူတပုဗ္ဗန္တိ အဿလာယန ပုဗ္ဗေ မယိ ဇာတိယာ ဟီနတရေ တုမှေ သေဋ္ဌတရာ သမာနာပိ မယာ ဇာတိဝါဒေ ပဉှံ ပုဋ္ဌာ သမ္ပာဒေတုံ န သက္ခိတ္ထ, ဣဒါနိ တုမှေ ဟီနတရာ ဟုတွာ မယာ သေဋ္ဌတရေန ဗုဒ္ဓါနံ သကေ ဇာတိဝါဒပဉှံ ပုဋ္ဌာ ကိံ သမ္ပာဒေဿထ? န ဧတ္ထ စိန္တာ ကာတဗ္ဗာတိ မာဏဝံ ဥပတ္ထမ္ဘေန္တော ဣမံ ဒေသနံ အာရဘိ။ တတ္ထ အသိတောတိ ကာဠကော။
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၈၁။)ဒေဝလောတိ တဿ နာမံ, အယမေဝ ဘဂဝါ တေန သမယေန။ ပဋလိယောတိ ဂဏင်္ဂဏုပါဟနာ။ ပတ္ထဏ္ဍိလေတိ ပဏ္ဏသာလပရိဝေဏေ။ ကော နု ခေါတိ ကဟံ နု ခေါ။ ဂါမဏ္ဍလရူပေါ ဝိယာတိ ဂါမဒါရကရူပေါ ဝိယ။ သော ခွါဟံ, ဘော, ဟောမီတိ သော အဟံ, ဘော, အသိတဒေဝလော ဟောမီတိ ဝဒတိ။ တဒါ ကိရ မဟာသတ္တော ကောဏ္ဍဒမကော ဟုတွာ ဝိစရတိ။ အဘိဝါဒေတုံ ဥပက္ကမိံသူတိ ဝန္ဒိတုံ ဥပက္ကမံ အကံသု။ တတော ပဋ္ဌာယ စ ဝဿသတိကတာပသောပိ တဒဟုဇာတံ ဗြာဟ္မဏကုမာရံ အဝန္ဒန္တော ကောဏ္ဍိတော ဟောတိ။
֍ ဋီ ၄၁၁။ ဇနိကာ မာတာတိ ယာယ တုမှေ ဇနိတာ, သာ ဝေါ ဇနိကာ မာတာ။ ဇနိကာမာတူတိ ဇနိကာယ မာတု။ ယော ဇနကောတိ ယော ဇနကော ပိတာ။ ‘‘ယော ဇနိကော ပိတာတေဝ’’ ဝါ ပါဌော။
အသိတေနာတိ ပဉ္စာဘိညေန အသိတေန ဒေဝလေန ဣသိနာ ဣမံ ဂန္ဓဗ္ဗပဉှံ ပုဋ္ဌာ န သမ္ပာယိဿန္တိ။ ယေသန္တိ ယေသံ သတ္တန္နံ ဣသီနံ။ န ပုဏ္ဏော ဒဗ္ဗိဂါဟောတိ တေသံ သတ္တန္နံ ဣသီနံ ဒဗ္ဗိံ ဂဟေတွာ ပဏ္ဏံ ပစိတွာ ဒါယကော ပုဏ္ဏော နာမ ဧကော အဟောသိ, သော ဒဗ္ဗိဂဟဏသိပ္ပံ ဇာနာတိ။ တွံ သာစရိယကော တေသံ ပုဏ္ဏောပိ န ဟောတိ, တေန ဉာတံ ဒဗ္ဗိဂဟဏသိပ္ပမတ္တမ္ပိ န ဇာနာသီတိ။ သေသံ သဗ္ဗတ္ထ ဥတ္တာနမေဝါတိ။
အယံ ပန အဿလာယနော သဒ္ဓေါ အဟောသိ ပသန္နော, အတ္တနော အန္တောနိဝေသနေယေဝ စေတိယံ ကာရေသိ။ ယာဝဇ္ဇဒိဝသာ အဿလာယနဝံသေ ဇာတာ နိဝေသနံ ကာရေတွာ အန္တောနိဝေသနေ စေတိယံ ကရောန္တေဝါတိ။
ပပဉ္စသူဒနိယာ မဇ္ဈိမနိကာယဋ္ဌကထာယ
အဿလာယနသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၄။ ဃောဋမုခသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၄၁၂။ ဧဝံ မေ သုတန္တိ ဃောဋမုခသုတ္တံ။ တတ္ထ ခေမိယမ္ဗဝနေတိ ဧဝံနာမကေ အမ္ဗဝနေ။ ဓမ္မိကော ပရိဗ္ဗဇောတိ ဓမ္မိကာ ပဗ္ဗဇ္ဇာ။ အဒဿနာတိ
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၈၂။)တုမှာဒိသာနံ ဝါ ပဏ္ဍိတာနံ အဒဿနေန။ ယော ဝါ ပနေတ္ထ ဓမ္မောတိ ယော ဝါ ပန ဧတ္ထ ဓမ္မော သဘာဝေါ, တဿေဝ ဝါ အဒဿနေန။ ဣမိနာ ‘‘အမှာကံ ကထာ အပ္ပမာဏံ, ဓမ္မောဝ ပမာဏ’’န္တိ ဒဿေတိ။ တတော ထေရော ‘‘နဝဥပေါသထာဂါရေ ဝိယ ဗဟုနာ ကမ္မေန ဣဓ ဘဝိတဗ္ဗ’’န္တိ စိန္တေတွာ စင်္ကမာ ဩရုယှ ပဏ္ဏသာလံ ပဝိသိတွာ နိသီဒိ။ တံ ဒဿေတုံ ဧဝံ ဝုတ္တေတိအာဒိ ဝုတ္တံ။
֍ ဋီ ၄၁၃။ စတ္တာရောမေ ဗြာဟ္မဏာတိ ထေရဿ ကိရ ဧတဒဟောသိ – ‘‘အယံ ဗြာဟ္မဏော ‘ဓမ္မိကံ ပဗ္ဗဇ္ဇံ ဥပဂတော သမဏော ဝါ ဗြာဟ္မဏော ဝါ နတ္ထီ’တိ ဝဒတိ။ ဣမဿ စတ္တာရော ပုဂ္ဂလေ ဒွေ စ ပရိသာ ဒဿေတွာ ‘စတုတ္ထံ ပုဂ္ဂလံ ကတရာယ ပရိသာယ ဗဟုလံ ပဿသီ’တိ ပုစ္ဆိဿာမိ, ဇာနမာနော ‘အနာဂါရိယပရိသာယ’န္တိ ဝက္ခတိ။ ဧဝမေတံ သကမုခေနေဝ ‘ဓမ္မိကော ပရိဗ္ဗဇော အတ္ထီ’တိ ဝဒါပေဿာမီ’’တိ ဣမံ ဒေသနံ အာရဘိ။
֍ ဋီ ၄၁၄။ တတ္ထ သာရတ္တရတ္တာတိ သုဋ္ဌု ရတ္တရတ္တာ။ သာနုဂ္ဂဟာ ဝါစာ ဘာသိတာ သကာရဏာ ဝါစာ ဘာသိတာ။ ဝုတ္တဉှေတံ မယာ ‘‘အမှာကံ ကထာ အပ္ပမာဏံ, ဓမ္မောဝ ပမာဏ’’န္တိ။
֍ ဋီ ၄၂၁။ ကိံ ပန တေတိ ဂိဟိ နာမ ကပ္ပိယမ္ပိ အကပ္ပိယမ္ပိ ဝဒေယျာတိ ဝိဝေစနတ္ထံ ပုစ္ဆိ။ ကာရာပေသီတိ မာပေသိ။ ကာရာပေတွာ စ ပန ကာလံ ကတွာ သဂ္ဂေ နိဗ္ဗတ္တော။ ဧတဿ ကိရ ဇာနနသိပ္ပေ မာတရမ္ပိ ပိတရမ္ပိ ဃာတေတွာ အတ္တာဝ ဃာတေတဗ္ဗောတိ အာဂစ္ဆတိ။ ဧတံ သိပ္ပံ ဇာနန္တော ဌပေတွာ ဧတံ အညော သဂ္ဂေ နိဗ္ဗတ္တော နာမ နတ္ထိ, ဧသ ပန ထေရံ ဥပနိဿာယ ပုညံ ကတွာ တတ္ထ နိဗ္ဗတ္တိတွာ စ ပန ‘‘ကေနာဟံ ကမ္မေန ဣဓ နိဗ္ဗတ္တော’’တိ အာဝဇ္ဇေတွာ ယထာဘူတံ ဉတွာ ဧကဒိဝသံ ဇိဏ္ဏာယ ဘောဇနသာလာယ ပဋိသင်္ခရဏတ္ထံ သံဃေ သန္နိပတိတေ မနုဿဝေသေန အာဂန္တွာ ပုစ္ဆိ – ‘‘ကိမတ္ထံ, ဘန္တေ, သံဃော သန္နိပတိတော’’တိ? ဘောဇနသာလာယ ပဋိသင်္ခရဏတ္ထန္တိ။ ကေနေသာ ကာရိတာတိ? ဃောဋမုခေနာတိ။ ဣဒါနိ သော ကုဟိန္တိ? ကာလင်္ကတောတိ။ အတ္ထိ ပနဿ ကောစိ ဉာတကောတိ? အတ္ထိ ဧကာ ဘဂိနီတိ။ ပက္ကောသာပေထ နန္တိ။ ဘိက္ခူ ပက္ကောသာပေသုံ။ သော တံ ဥပသင်္ကမိတွာ – ‘‘အဟံ, တဝ ဘာတာ, ဃောဋမုခေါ နာမ ဣမံ သာလံ ကာရေတွာ သဂ္ဂေ နိဗ္ဗတ္တော, အသုကေ စ အသုကေ စ ဌာနေ မယာ ဌပိတံ
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၈၃။)ဓနံ အတ္ထိ, တံ ဂဟေတွာ ဣမဉ္စ ဘောဇနသာလံ ကာရေဟိ, ဒါရကေ စ ပေါသေဟီ’’တိ ဝတွာ ဘိက္ခုသံဃံ ဝန္ဒိတွာ ဝေဟာသံ ဥပ္ပတိတွာ ဒေဝလောကမေဝ အဂမာသိ။ သေသံ သဗ္ဗတ္ထ ဥတ္တာနမေဝါတိ။
ပပဉ္စသူဒနိယာ မဇ္ဈိမနိကာယဋ္ဌကထာယ
ဃောဋမုခသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၅။ စင်္ကီသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၄၂၂။ ဧဝံ မေ သုတန္တိ စင်္ကီသုတ္တံ။ တတ္ထ ဒေဝဝနေ သာလဝနေတိ တသ္မိံ ကိရ ဒေဝတာနံ ဗလိကမ္မံ ကရီယတိ, တေန တံ ဒေဝဝနန္တိပိ သာလဝနန္တိပိ ဝုစ္စတိ။ ဩပါသာဒံ အဇ္ဈာဝသတီတိ ဩပါသာဒနာမကေ ဗြာဟ္မဏဂါမေ ဝသတိ, အဘိဘဝိတွာ ဝါ အာဝသတိ, တဿ သာမီ ဟုတွာ ယာယ မရိယာဒါယ တတ္ထ ဝသိတဗ္ဗံ, တာယ မရိယာဒါယ ဝသတိ။ ဥပသဂ္ဂဝသေန ပနေတ္ထ ဘုမ္မတ္ထေ ဥပယောဂဝစနံ ဝေဒိတဗ္ဗံ, တထဿ အနုပ္ပယောဂတ္တာဝ သေသပဒေသု။ တတ္ထ လက္ခဏံ သဒ္ဒသတ္ထတော ပရိယေသိတဗ္ဗံ။ သတ္တုဿဒန္တိ သတ္တေဟိ ဥဿဒံ ဥဿန္နံ, ဗဟုဇနံ အာကိဏ္ဏမနုဿံ ပေါသာဝနိယဟတ္ထိအဿမောရမိဂါဒိအနေကသတ္တသမာကိဏ္ဏဉ္စာတိ အတ္ထော။ ယသ္မာ ပန သော ဂါမော ဗဟိ အာဝိဇ္ဈိတွာ ဇာတေန ဟတ္ထိအဿာဒီနံ ဃာသတိဏေန စေဝ ဂေဟစ္ဆဒနတိဏေန စ သမ္ပန္နော, တထာ ဒါရုကဋ္ဌေဟိ စေဝ ဂေဟသမ္ဘာရကဋ္ဌေဟိ စ, ယသ္မာ စဿ အဗ္ဘန္တရေ ဝဋ္ဋစတုရဿာဒိသဏ္ဌာနာ ဗဟူ ပေါက္ခရဏိယော, ဇလဇကုသုမဝိစိတ္တာနိ စ ဗဟိ အနေကာနိ တဠာကာနိ ဝါ ဥဒကဿ နိစ္စဘရိတာနေဝ ဟောန္တိ, တသ္မာ သတိဏကဋ္ဌောဒကန္တိ ဝုတ္တံ။
သဟ ဓညေန သဓညံ, ပုဗ္ဗဏ္ဏာပရဏ္ဏာဒိဘေဒံ ဗဟုဓညသန္နိစယန္တိ အတ္ထော။ ဧတ္တာဝတာ ယသ္မိံ ဂါမေ ဗြာဟ္မဏော သေတစ္ဆတ္တံ ဥဿာပေတွာ ရာဇလီလာယ ဝသတိ။ တဿ သမိဒ္ဓိသမ္ပတ္တိ ဒီပိတာ ဟောတိ။ ရာဇတော လဒ္ဓံ ဘောဂ္ဂံ ရာဇဘောဂ္ဂံ။ ကေန ဒိန္နန္တိ စေ, ရညာ ပသေနဒိနာ ကောသလေန ဒိန္နံ။ ရာဇဒါယန္တိ ရညော ဒါယဘူတံ, ဒါယဇ္ဇန္တိ အတ္ထော။ ဗြဟ္မဒေယျန္တိ သေဋ္ဌဒေယျံ, ဆတ္တံ ဥဿာပေတွာ ရာဇသင်္ခေပေန ဘုဉ္ဇိတဗ္ဗန္တိ အတ္ထော။ အထ ဝါ ရာဇဘောဂ္ဂန္တိ သဗ္ဗံ ဆေဇ္ဇဘေဇ္ဇံ အနုသာသန္တေန တိတ္ထပဗ္ဗတာဒီသု
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၈၄။)သုင်္ကံ ဂဏှန္တေန သေတစ္ဆတ္တံ ဥဿာပေတွာ ရညာ ဟုတွာ ဘုဉ္ဇိတဗ္ဗံ။ တတ္ထ ရညာ ပသေနဒိနာ ကောသလေန ဒိန္နံ ရာဇဒါယန္တိ။ ဧတ္ထ ရညာ ဒိန္နတ္တာ ရာဇဒါယံ, ဒါယကရာဇဒီပနတ္ထံ ပနဿ ‘‘ရညာ ပသေနဒိနာ ကောသလေန ဒိန္န’’န္တိ ဣဒံ ဝုတ္တံ။ ဗြဟ္မဒေယျန္တိ သေဋ္ဌဒေယျံ, ယထာ ဒိန္နံ န ပုန ဂဟေတဗ္ဗံ ဟောတိ နိဿဋ္ဌပရိစ္စတ္တံ, ဧဝံ ဒိန္နန္တိ အတ္ထော။
֍ ဋီ ၄၂၃။ ဗဟူ ဗဟူ ဟုတွာ သံဟတာတိ သံဃာ။ ဧကေကိဿာ ဒိသာယ သံဃော တေသံ အတ္ထီတိ သံဃီ။ ပုဗ္ဗေ ဂါမဿ အန္တော အဂဏာ ဗဟိ နိက္ခမိတွာ ဂဏာ သမ္ပန္နာတိ ဂဏီဘူတာ။ ဥတ္တရေနမုခါတိ ဥတ္တရဒိသာဘိမုခါ။ ခတ္တံ အာမန္တေသီတိ ခတ္တာ ဝုစ္စတိ ပုစ္ဆိတပဉှဗျာကရဏသမတ္ထော မဟာမတ္တော, တံ အာမန္တေသိ။ အာဂမေန္တူတိ မုဟုတ္တံ ပဋိမာနေန္တု, အစ္ဆန္တူတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။
֍ ဋီ ၄၂၄။ နာနာဝေရဇ္ဇကာနန္တိ နာနာဝိဓေသု ရဇ္ဇေသု အညေသု ကာသိကောသလာဒီသု ဇာတာ ဝါ နိဝသန္တိ ဝါ, တတော ဝါ အာဂတာတိ နာနာဝေရဇ္ဇကာ, တေသံ နာနာဝေရဇ္ဇကာနံ။ ကေနစိဒေဝါတိ အနိယမိတေန ယညုပါသနာဒိနာ ကေနစိ ကိစ္စေန။ တေ တဿ ဂမနံ သုတွာ စိန္တေသုံ – ‘‘အယံ, စင်္ကီ, ဥဂ္ဂတဗြာဟ္မဏော, ယေဘုယျေန စ အညေ ဗြာဟ္မဏာ သမဏံ ဂေါတမံ သရဏံ ဂတာ, အယမေဝ န ဂတော။ သွာယံ သစေ တတ္ထ ဂမိဿတိ, အဒ္ဓါ သမဏဿ ဂေါတမဿ အာဝဋ္ဋနိယာ မာယာယ အာဝဋ္ဋိတော သရဏံ ဂမိဿတိ။ တတော ဧတဿာပိ ဂေဟဒွါရေ ဗြာဟ္မဏာနံ အသန္နိပါတော ဘဝိဿတိ။ ဟန္ဒဿ ဂမနန္တရာယံ ကရောမာ’’တိ သမ္မန္တယိတွာ တတ္ထ အဂမံသု။ တံ သန္ဓာယ ‘‘အထ ခေါ တေ ဗြာဟ္မဏာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။
တတ္ထ ဥဘတောတိ ဒွီဟိ ပက္ခေဟိ။ မာတိတော စ ပိတိတော စာတိ, ဘောတော မာတာ ဗြာဟ္မဏီ, မာတုမာတာ ဗြာဟ္မဏီ, တဿာပိ မာတာ ဗြာဟ္မဏီ။ ပိတာ ဗြာဟ္မဏော, ပိတုပိတာ ဗြာဟ္မဏော, တဿပိ ပိတာ ဗြာဟ္မဏောတိ။ ဧဝံ ဘဝံ ဥဘတော သုဇာတော, မာတိတော စ ပိတိတော စ။
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၈၅။)သံသုဒ္ဓဂဟဏိကောတိ သံသုဒ္ဓါ တေ မာတု ဂဟဏီ, သံသုဒ္ဓါ တေ မာတု ကုစ္ဆီတိ အတ္ထော။ ယာဝ သတ္တမာ ပိတာမဟယုဂါတိ ဧတ္ထ ပိတု ပိတာ ပိတာမဟော, ပိတာမဟဿ ယုဂံ ပိတာမဟယုဂံ။ ယုဂန္တိ အာယုပ္ပမာဏံ ဝုစ္စတိ။ အဘိလာပမတ္တမေဝ စေတံ, အတ္ထတော ပန ပိတာမဟောဝ ပိတာမဟယုဂံ။ တတော ဥဒ္ဓံ သဗ္ဗေပိ ပုဗ္ဗပုရိသာ ပိတာမဟဂ္ဂဟဏေနေဝ ဂဟိတာ။ ဧဝံ ယာဝ သတ္တမော ပုရိသော, တာဝ သံသုဒ္ဓဂဟဏိကော။ အထ ဝါ အက္ခိတ္တော အနုပကုဋ္ဌော ဇာတိဝါဒေနာတိ ဒဿေတိ။ အက္ခိတ္တောတိ အပနေထ ဧတံ, ကိံ ဣမိနာတိ ဧဝံ အက္ခိတ္တော အနဝက္ခိတ္တော။ အနုပက္ကုဋ္ဌောတိ န ဥပကုဋ္ဌော, န အက္ကောသံ ဝါ နိန္ဒံ ဝါ ပတ္တပုဗ္ဗော။ ကေန ကာရဏေနာတိ။ ဇာတိဝါဒေန, ဣတိပိ ဟီနဇာတိကော ဧသောတိ ဧဝရူပေန ဝစနေနာတိ အတ္ထော။ ဣမိနာပင်္ဂေနာတိ ဣမိနာပိ ကာရဏေန။
အဍ္ဎောတိ ဣဿရော။ မဟဒ္ဓနောတိ မဟတာ ဓနေန သမန္နာဂတော။ ဘောတော ဟိ ဂေဟေ ပထဝိယံ ပံသုဝါလိကာ ဝိယ ဗဟု ဓနံ, သမဏော ပန ဂေါတမော အဓနော ဘိက္ခာယ ဥဒရံ ပူရေတွာ ယာပေတီတိ ဒဿေန္တိ။ မဟာဘောဂေါတိ ပဉ္စကာမဂုဏဝသေန မဟာဥပဘောဂေါ။ ဧဝံ ယံ ယံ ဂုဏံ ဝဒန္တိ, တဿ တဿ ပဋိပက္ခဝသေန ဘဂဝတော အဂုဏံယေဝ ဒဿေမာတိ မညမာနာ ဝဒန္တိ။
အဘိရူပေါတိ အညေဟိ မနုဿေဟိ အဓိကရူပေါ။ ဒဿနီယောတိ ဒိဝသမ္ပိ ပဿန္တာနံ အတိတ္တိကရဏတော ဒဿနယောဂ္ဂေါ, ဒဿနေနေဝ စိတ္တပသာဒဇနနတော ပါသာဒိကော။ ပေါက္ခရတာ ဝုစ္စတိ သုန္ဒရဘာဝေါ, ဝဏ္ဏဿ ပေါက္ခရတာ ဝဏ္ဏပေါက္ခရတာ, တာယ ဝဏ္ဏပေါက္ခရတာယ, ဝဏ္ဏသမ္ပတ္တိယာတိ အတ္ထော။ ပေါရာဏာ ပန ပေါက္ခရန္တိ သရီရံ ဝဒန္တိ, ဝဏ္ဏံ ဝဏ္ဏမေဝ။ တေသံ မတေန ဝဏ္ဏော စ ပေါက္ခရဉ္စ ဝဏ္ဏပေါက္ခရာနိ, တေသံ ဘာဝေါ ဝဏ္ဏပေါက္ခရတာ။ ဣတိ ပရမာယ ဝဏ္ဏပေါက္ခရတာယာတိ ဥတ္တမပရိသုဒ္ဓေန ဝဏ္ဏေန စေဝ သရီရသဏ္ဌာနသမ္ပတ္တိယာ စာတိ အတ္ထော။ ဗြဟ္မဝဏ္ဏီတိ သေဋ္ဌဝဏ္ဏီ, ပရိသုဒ္ဓဝဏ္ဏေသုပိ သေဋ္ဌေန သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏေနေဝ သမန္နာဂတောတိ အတ္ထော။ ဗြဟ္မဝစ္ဆသီတိ မဟာဗြဟ္မုနော သရီရသဒိသေန သရီရေန သမန္နာဂတော။ အခုဒ္ဒါဝကာသော ဒဿနာယာတိ ဘောတော သရီရေ ဒဿနဿ ဩကာသော န ခုဒ္ဒကော မဟာ။ သဗ္ဗာနေဝ တေ အင်္ဂပစ္စင်္ဂါနိ ဒဿနီယာနေဝ, တာနိ စာပိ မဟန္တာနေဝါတိ ဒီပေတိ။
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၈၆။)သီလမဿ အတ္ထီတိ သီလဝါ။ ဝုဒ္ဓံ ဝဍ္ဎိတံ သီလမဿာတိ ဝုဒ္ဓသီလီ။ ဝုဒ္ဓသီလေနာတိ ဝုဒ္ဓေန ဝဍ္ဎိတေန သီလေန။ သမန္နာဂတောတိ ယုတ္တော, ဣဒံ ဝုဒ္ဓသီလီပဒဿေဝ ဝေဝစနံ။ သဗ္ဗမေတံ ပဉ္စသီလမတ္တမေဝ သန္ဓာယ ဝဒန္တိ။
ကာလျာဏဝါစောတိအာဒီသု ကလျာဏာ သုန္ဒရာ ပရိမဏ္ဍလပဒဗျဉ္ဇနာ ဝါစာ အဿာတိ ကလျာဏဝါစော။ ကလျာဏံ မဓုရံ ဝါက္ကရဏံ အဿာတိ ကလျာဏဝါက္ကရဏော။ ဝါက္ကရဏန္တိ ဥဒါဟရဏဃောသော။ ဂုဏပရိပုဏ္ဏဘာဝေန ပုရေ ဘဝါတိ ပေါရီ။ ပုရေ ဝါ ဘဝတ္တာ ပေါရီ။ နာဂရိကိတ္ထိယာ သုခုမာလတ္တနေန သဒိသာတိပိ ပေါရီ။ တာယ ပေါရိယာ။ ဝိဿဋ္ဌာယာတိ အပလိဗုဒ္ဓါယ, သန္ဒိဋ္ဌဝိလမ္ဗိတာဒိဒေါသရဟိတာယ။ အနေလဂလာယာတိ ဧလဂလေန ဝိရဟိတာယ။ ဧကစ္စဿ ဟိ ကထေန္တဿ ဧလံ ဂလတိ, လာလာ ဝါ ပဂ္ဃရတိ, ခေဠဖုသိတာနိ ဝါ နိက္ခမန္တိ, တဿ ဝါစာ ဧလဂလာ နာမ ဟောတိ။ တဗ္ဗိပရိတာယာတိ အတ္ထော။ အတ္ထဿ ဝိညာပနိယာတိအာဒိမဇ္ဈပရိယောသာနံ ပါကဋံ ကတွာ ဘာသိတတ္ထဿ ဝိညာပနသမတ္ထာယ။ သေသမေတ္ထ ဗြာဟ္မဏဝဏ္ဏေ ဥတ္တာနမေဝ။
֍ ဋီ ၄၂၅။ ဧဝံ ဝုတ္တေတိ ဧဝံ တေဟိ ဗြာဟ္မဏေဟိ ဝုတ္တေ, စင်္ကီ, ‘‘ဣမေ ဗြာဟ္မဏာ အတ္တနော ဝဏ္ဏေ ဝုစ္စမာနေ အတုဿနကသတ္တော နာမ နတ္ထိ, ဝဏ္ဏမဿ ဘဏိတွာ နိဝါရေဿာမာတိ ဇာတိအာဒီဟိ မမ ဝဏ္ဏံ ဝဒန္တိ, န ခေါ ပန မေ ယုတ္တံ အတ္တနော ဝဏ္ဏေ ရဇ္ဇိတုံ။ ဟန္ဒာဟံ ဧတေသံ ဝါဒံ ဘိန္ဒိတွာ သမဏဿ ဂေါတမဿ မဟန္တဘာဝံ ဉာပေတွာ ဧတေသံ တတ္ထ ဂမနံ ကရောမီ’’တိ စိန္တေတွာ တေန ဟိ, ဘော, မမာပိ သုဏာထာတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ယေပိ ‘‘ဥဘတော သုဇာတော’’တိအာဒယော အတ္တနော ဂုဏေဟိ သဒိသာ ဂုဏာ, တေပိ ‘‘ကော စာဟံ, ကေ စ သမဏဿ ဂေါတမဿ ဇာတိသမ္ပတ္တိအာဒယော ဂုဏာ’’တိ အတ္တနော ဂုဏေဟိ ဥတ္တရိတရေယေဝ မညမာနော, ဣတရေ ပန ဧကန္တေနေဝ ဘဂဝတော မဟန္တဘာဝဒီပနတ္ထံ ပကာသေတိ။ မယမေဝ အရဟာမာတိ ဧဝံ နိယမေန္တော စေတ္ထ ဣဒံ ဒီပေတိ – ယဒိ ဂုဏမဟန္တတာယ ဥပသင်္ကမိတဗ္ဗော နာမ ဟောတိ, ယထာ သိနေရုံ ဥပနိဓာယ သာသပေါ, မဟာသမုဒ္ဒံ ဥပနိဓာယ ဂေါပဒကံ, သတ္တသု မဟာသရေသု ဥဒကံ ဥပနိဓာယ ဥဿာဝဗိန္ဒု ပရိတ္တော လာမကော, ဧဝမေဝံ သမဏဿ ဂေါတမဿ ဇာတိသမ္ပတ္တိအာဒယော ဂုဏေ ဥပနိဓာယ အမှာကံ
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၈၇။)ဂုဏာ ပရိတ္တာ လာမကာ, တသ္မာ မယမေဝ အရဟာမ တံ ဘဝန္တံ ဂေါတမံ ဒဿနာယ ဥပသင်္ကမိတုန္တိ။
ဘူမိဂတဉ္စ ဝေဟာသဋ္ဌဉ္စာတိ ဧတ္ထ ရာဇင်္ဂဏေ စေဝ ဥယျာနေ စ သုဓာမဋ္ဌာ ပေါက္ခရဏိယော သတ္တရတနပူရိံ ကတွာ ဘူမိယံ ဌပိတံ ဓနံ ဘူမိဂတံ နာမ, ပါသာဒနိယူဟာဒယော ပန ပူရေတွာ ဌပိတံ ဝေဟာသဋ္ဌံ နာမ။ ဧဝံ တာဝ ကုလပရိယာယေန အာဂတံ။ တထာဂတဿ ပန ဇာတဒိဝသေယေဝ သင်္ခေါ ဧလော ဥပ္ပလော ပုဏ္ဍရီကောတိ စတ္တာရော နိဓယော ဥပဂတာ။ တေသု သင်္ခေါ ဂါဝုတိကော, ဧလော အဍ္ဎယောဇနိကော, ဥပ္ပလော တိဂါဝုတိကော ပုဏ္ဍရီကော ယောဇနိကောတိ။ တေသုပိ ဂဟိတဂဟိတဋ္ဌာနံ ပူရတိယေဝ။ ဣတိ ဘဂဝါ ပဟူတံ ဟိရညသုဝဏ္ဏံ ဩဟာယ ပဗ္ဗဇိတောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဒဟရော ဝါတိအာဒီနိ ဟေဋ္ဌာ ဝိတ္ထာရိတာနေဝ။
အခုဒ္ဒါဝကာသောတိ ဧတ္ထ ဘဂဝတိ အပရိမာဏောယေဝ ဒဿနာဝကာသောတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ တတြိဒံ ဝတ္ထုံ – ရာဇဂဟေ ကိရ အညတရော ဗြာဟ္မဏော ‘‘သမဏဿ ကိရ ဂေါတမဿ ပမာဏံ ဂဟေတုံ န သက္ကာ’’တိ သုတွာ ဘဂဝတော ပိဏ္ဍာယ ပဝိသနကာလေ သဋ္ဌိဟတ္ထံ ဝေဠုံ ဂဟေတွာ နဂရဒွါရဿ ဗဟိ ဌတွာ သမ္ပတ္တေ ဘဂဝတိ ဝေဠုံ ဂဟေတွာ သမီပေ အဋ္ဌာသိ, ဝေဠု ဘဂဝတော ဇာဏုမတ္တံ ပါပုဏိ။ ပုနဒိဝသေ ဒွေ ဝေဠူ ဃဋေတွာ သမီပေ အဋ္ဌာသိ, ဘဂဝါ ဒွိန္နံ ဝေဠူနံ ဥပရိ ဒွိဝေဏုမတ္တမေဝ ပညာယမာနော, ‘‘ဗြာဟ္မဏ, ကိံ ကရောသီ’’တိ အာဟ? တုမှာကံ ပမာဏံ ဂဏှာမီတိ။ ‘‘ဗြာဟ္မဏ, သစေပိ တွံ သကလစက္ကဝါဠဂဗ္ဘံ ပူရေတွာ ဌိတဝေဠုံ ဃဋေတွာ အာဂမိဿသိ, နေဝ မေ ပမာဏံ ဂဟေတုံ သက္ခိဿသိ။ န ဟိ မယာ စတ္တာရိ အသင်္ချေယျာနိ ကပ္ပသတသဟဿဉ္စ တထာ ပါရမိယော ပူရိတာ, ယထာ မေ ပရော ပမာဏံ ဂဏှေယျ, အတုလော ဗြာဟ္မဏ, တထာဂတော အပ္ပမေယျော’’တိ ဝတွာ ဓမ္မပဒေ ဂါထမာဟ။ ဂါထာပရိယောသာနေ စတုရာသီတိပါဏသဟဿာနိ အမတံ ပိဝိံသု။
အပရမ္ပိ ဝတ္ထု – ရာဟု ကိရ အသုရိန္ဒော စတ္တာရိ ယောဇနသဟဿာနိ အဋ္ဌ စ ယောဇနသတာနိ ဥစ္စော, ဗာဟန္တရမဿ ဒွါဒသယောဇနသတာနိ, ဟတ္ထတလပါဒတလာနံ ပုထုလတာ တီဏိ ယောဇနသတာနိ, အင်္ဂုလိပဗ္ဗာနိ
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၈၈။)ပဏ္ဏာသယောဇနာနိ, ဘမုကန္တရံ ပဏ္ဏာသယောဇနံ, နလာဋံ တိယောဇနသတံ, သီသံ နဝယောဇနသတံ။ သော – ‘‘အဟံ ဥစ္စောသ္မိ, သတ္ထာရံ ဩနမိတွာ ဩလောကေတုံ န သက္ခိဿာမီ’’တိ န ဂစ္ဆတိ။ သော ဧကဒိဝသံ ဘဂဝတော ဝဏ္ဏံ သုတွာ ‘‘ယထာ ကထဉ္စ ဩလောကေဿာမီ’’တိ အာဂတော။ ဘဂဝါ တဿ အဇ္ဈာသယံ ဝိဒိတွာ ‘‘စတူသု ဣရိယာပထေသု ကတရေန ဒဿေမီ’’တိ စိန္တေတွာ ‘‘ဌိတကော နာမ နီစောပိ ဥစ္စော ဝိယ ပညာယတိ, နိပန္နောဝဿ အတ္တာနံ ဒဿေဿာမီ’’တိ, ‘‘အာနန္ဒ, ဂန္ဓကုဋိပရိဝေဏေ မဉ္စကံ ပညာပေဟီ’’တိ ဝတွာ တတ္ထ သီဟသေယျံ ကပ္ပေသိ။ ရာဟု အာဂန္တွာ နိပန္နံ ဘဂဝန္တံ ဂီဝံ ဥန္နာမေတွာ နဘမဇ္ဈေ ပုဏ္ဏစန္ဒံ ဝိယ ဥလ္လောကေတိ။ ကိမိဒံ အသုရိန္ဒာတိ စ ဝုတ္တေ, ဘဂဝါ ဩနမိတွာ ဩလောကေတုံ န သက္ခိဿာမီတိ န ဂစ္ဆိန္တိ။ န မယာ အသုရိန္ဒ အဓောမုခေန ပါရမိယော ပူရိတာ, ဥဒ္ဓဂ္ဂံ မေ ကတွာ ဒါနံ ဒိန္နန္တိ။ တံဒိဝသံ ရာဟု သရဏံ အဂမာသိ။ ဧဝံ ဘဂဝါ အခုဒ္ဒါဝကာသော ဒဿနာယ။
စတုပါရိသုဒ္ဓိသီလေန သီလဝါ။ တံ ပန သီလံ အရိယံ ဥတ္တမံ ပရိသုဒ္ဓံ, တေနာဟ အရိယသီလီတိ။ တဒေဝ အနဝဇ္ဇဋ္ဌေန ကုသလံ, တေနာဟ ကုသလသီလီတိ။ ကုသလေန သီလေနာတိ ဣဒမဿ ဝေဝစနံ။ ဗဟူနံ အာစရိယပါစရိယောတိ ဘဂဝတော ဧကေကာယ ဓမ္မဒေသနာယ စတုရာသီတိပါဏသဟဿာနိ အပရိမာဏာပိ ဒေဝမနုဿာ မဂ္ဂဖလာမတံ ပိဝန္တိ။ တသ္မာ ဗဟူနံ အာစရိယော, သာဝကဝိနေယျာနံ ပါစရိယောတိ။
ခီဏကာမရာဂေါတိ ဧတ္ထ ကာမံ ဘဂဝတော သဗ္ဗေပိ ကိလေသာ ခီဏာ, ဗြာဟ္မဏော ပန တေ န ဇာနာတိ, အတ္တနော ဇာနနဋ္ဌာနေယေဝ ဂုဏံ ကထေတိ။ ဝိဂတစာပလ္လောတိ ‘‘ပတ္တမဏ္ဍနာ စီဝရမဏ္ဍနာ သေနာသနမဏ္ဍနာ ဣမဿ ဝါ ပူတိကာယဿ…ပေ… ကေလနာ ပဋိကေလနာ’’တိ ဧဝံ ဝုတ္တစာပလျဝိရဟိတော။
အပါပပုရေက္ခာရောတိ အပါပေ နဝလောကုတ္တရဓမ္မေ ပုရတော ကတွာ ဝိစရတိ။ ဗြဟ္မညာယ ပဇာယာတိ သာရိပုတ္တမောဂ္ဂလ္လာနမဟာကဿပါဒိဘေဒါယ ဗြာဟ္မဏပဇာယ။ (အဝိရုဒ္ဓေါ ဟိ သော) ဧတိဿာယ ပဇာယ ပုရေက္ခာရော။ အယဉှိ ပဇာ သမဏံ ဂေါတမံ ပုရတော
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၈၉။)ကတွာ စရတီတိ အတ္ထော။ အပိစ အပါပပုရေက္ခာရောတိ န ပါပုပုရေက္ခာရော, န ပါပံ ပုရတော ကတွာ စရတိ, ပါပံ န ဣစ္ဆတီတိ အတ္ထော။ ကဿ? ဗြဟ္မညာယ ပဇာယ အတ္တနာ သဒ္ဓိံ ပဋိဝိရုဒ္ဓါယပိ ဗြာဟ္မဏပဇာယ အဝိရုဒ္ဓေါ ဟိတသုခတ္ထိကောယေဝါတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။
တိရောရဋ္ဌာတိ ပရရဋ္ဌတော။ တိရောဇနပဒါတိ ပရဇနပဒတော။ သံပုစ္ဆိတုံ အာဂစ္ဆန္တီတိ ခတ္တိယပဏ္ဍိတာဒယော စေဝ ဗြာဟ္မဏဂန္ဓဗ္ဗာဒယော စ ပဉှေ အဘိသင်္ခရိတွာ ပုစ္ဆိဿာမာတိ အာဂစ္ဆန္တိ။ တတ္ထ ကေစိ ပုစ္ဆာယ ဝါ ဒေါသံ ဝိဿဇ္ဇနသမ္ပဋိစ္ဆနေ ဝါ အသမတ္ထတံ သလ္လက္ခေတွာ အပုစ္ဆိတွာဝ တုဏှီ နိသီဒန္တိ, ကေစိ ပုစ္ဆန္တိ, ကေသဉ္စိ ဘဂဝါ ပုစ္ဆာယ ဥဿာဟံ ဇနေတွာ ဝိဿဇ္ဇေတိ။ ဧဝံ သဗ္ဗေသမ္ပိ တေသံ ဝိမတိယော တီရံ ပတွာ မဟာသမုဒ္ဒဿ ဦမိယော ဝိယ ဘဂဝန္တံ ပတွာဝ ဘိဇ္ဇန္တိ။ သေသမေတ္ထ တထာဂတဿ ဝဏ္ဏေ ဥတ္တာနမေဝ။
အတိထီ နော တေ ဟောန္တီတိ တေ အမှာကံ အာဂန္တုကာ နဝကာ ပါဟုနကာ ဟောန္တီတိ အတ္ထော။ ပရိယာပုဏာမီတိ ဇာနာမိ။ အပရိမာဏဝဏ္ဏောတိ တထာရူပေနေဝ သဗ္ဗညုနာပိ အပ္ပမေယျဝဏ္ဏော, ပဂေဝ မာဒိသေနာတိ ဒဿေတိ။ ဝုတ္တမ္ပိ စေတံ –
‘‘ဗုဒ္ဓေါပိ ဗုဒ္ဓဿ ဘဏေယျ ဝဏ္ဏံ,
ကပ္ပမ္ပိ စေ အညမဘာသမာနော၊
ခီယေထ ကပ္ပေါ စိရဒီဃမန္တရေ,
ဝဏ္ဏော န ခီယေထ တထာဂတဿာ’’တိ။
ဣမံ ပန ဂုဏကထံ သုတွာ တေ ဗြာဟ္မဏာ စိန္တယိံသု ‘‘ယထာ, စင်္ကီ, သမဏဿ ဂေါတမဿ ဝဏ္ဏံ ဘာသတိ, အနောမဂုဏော သော ဘဝံ ဂေါတမော, ဧဝံ တဿ ဂုဏေ ဇာနမာနေန ခေါ ပန ဣမိနာ အတိစိရံ အဓိဝါသိတံ, ဟန္ဒ နံ အနုဝတ္တာမာ’’တိ အနုဝတ္တမာနာ ‘‘တေန ဟိ, ဘော’’တိအာဒိမာဟံသု။
֍ ဋီ ၄၂၆။ ဩပါတေတီတိ ပဝေသေတိ။ သံပုရေက္ခရောန္တီတိ ပုတ္တမတ္တနတ္တမတ္တမ္ပိ သမာနံ ပုရတော ကတွာ ဝိစရန္တိ။
֍ ဋီ ၄၂၇။ မန္တပဒန္တိ မန္တာယေဝ မန္တပဒံ, ဝေဒေါတိ အတ္ထော။ ဣတိဟိတိဟ ပရမ္ပရာယာတိ ဧဝံ ကိရ ဧဝံ ကိရာတိ ပရမ္ပရဘာဝေန အာဂတန္တိ ဒီပေတိ။
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၉၀။)ပိဋကသမ္ပဒါယာတိ ပါဝစနသင်္ခါတသမ္ပတ္တိယာ။ သာဝိတ္တိအာဒီဟိ ဆန္ဒဗန္ဓေဟိ စ ဝဂ္ဂဗန္ဓေဟိ စ သမ္ပာဒေတွာ အာဂတန္တိ ဒဿေတိ။ တတ္ထ စာတိ တသ္မိံ မန္တပဒေ။ ပဝတ္တာရောတိ ပဝတ္တယိတာရော။ ယေသန္တိ ယေသံ သန္တကံ။ မန္တပဒန္တိ ဝေဒသင်္ခါတံ မန္တမေဝ။ ဂီတန္တိ အဋ္ဌကာဒီဟိ ဒသဟိ ပေါရာဏကဗြာဟ္မဏေဟိ ပဒသမ္ပတ္တိဝသေန သဇ္ဈာယိတံ။ ပဝုတ္တန္တိ အညေသံ ဝုတ္တံ, ဝါစိတန္တိ အတ္ထော။ သမိဟိတန္တိ သမုပဗျူဠှံ ရာသိကတံ, ပိဏ္ဍံ ကတွာ ဌပိတန္တိ အတ္ထော။ တဒနုဂါယန္တီတိ ဧတရဟိ ဗြာဟ္မဏာ တံ တေဟိ ပုဗ္ဗေ ဂီတံ အနုဂါယန္တိ အနုသဇ္ဈာယန္တိ ဝါဒေန္တိ။ တဒနုဘာသန္တီတိ တံ အနုဘာသန္တိ, ဣဒံ ပုရိမဿေဝ ဝေဝစနံ။ ဘာသိတမနုဘာသန္တီတိ တေဟိ ဘာသိတံ သဇ္ဈာယိတံ အနုသဇ္ဈာယန္တိ။ ဝါစိတမနုဝါစေန္တီတိ တေဟိ အညေသံ ဝါစိတံ အနုဝါစေန္တိ။ သေယျထိဒန္တိ တေ ကတမေတိ အတ္ထော။ အဋ္ဌကောတိအာဒီနိ တေသံ နာမာနိ, တေ ကိရ ဒိဗ္ဗေန စက္ခုနာ ဩလောကေတွာ ပရူပဃာတံ အကတွာ ကဿပသမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ ဘဂဝတော ပါဝစနေန သဟ သံသန္ဒေတွာ မန္တေ ဂန္ထေသုံ, အပရာပရေ ပန ဗြာဟ္မဏာ ပါဏာတိပါတာဒီနိ ပက္ခိပိတွာ တယော ဝေဒေ ဘိန္ဒိတွာ ဗုဒ္ဓဝစနေန သဒ္ဓိံ ဝိရုဒ္ဓေ အကံသု။
֍ ဋီ ၄၂၈။ အန္ဓဝေဏီတိ အန္ဓပဝေဏီ။ ဧကေန ဟိ စက္ခုမတာ ဂဟိတယဋ္ဌိယာ ကောဋိံ ဧကော အန္ဓော ဂဏှာတိ, တံ အန္ဓံ အညော, တံ အညောတိ ဧဝံ ပဏ္ဏာသ သဋ္ဌိ အန္ဓာ ပဋိပါဋိယာ ဃဋိတာ အန္ဓဝေဏီတိ ဝုစ္စတိ။ ပရမ္ပရာသံသတ္တာတိ အညမညံ လဂ္ဂါ, ယဋ္ဌိဂ္ဂါဟကေနပိ စက္ခုမတာ ဝိရဟိတာတိ အတ္ထော။ ဧကော ကိရ ဓုတ္တော အန္ဓဂဏံ ဒိသွာ ‘‘အသုကသ္မိံ နာမ ဂါမေ ခဇ္ဇဘောဇ္ဇံ သုလဘ’’န္တိ ဥဿာဟေတွာ တေဟိ ‘‘တတ္ထ နော သာမိ နေဟိ, ဣဒံ နာမ တေ ဒေမာ’’တိ ဝုတ္တေ လဉ္ဇံ ဂဟေတွာ အန္တရာမဂ္ဂေ မဂ္ဂါ ဩက္ကမ္မ မဟန္တံ ဂစ္ဆံ အနုပရိဂန္တွာ ပုရိမဿ ဟတ္ထေန ပစ္ဆိမဿ ကစ္ဆံ ဂဏှာပေတွာ ‘‘ကိဉ္စိ ကမ္မံ အတ္ထိ, ဂစ္ဆထ တာဝ တုမှေ’’တိ ဝတွာ ပလာယိ။ တေ ဒိဝသမ္ပိ ဂန္တွာ မဂ္ဂံ အဝိန္ဒမာနာ ‘‘ကဟံ, ဘော, စက္ခုမာ ကဟံ မဂ္ဂေါ’’တိ ပရိဒေဝိတွာ မဂ္ဂံ အဝိန္ဒမာနာ တတ္ထေဝ မရိံသု။ တေ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ ‘‘ပရမ္ပရာသံသတ္တာ’’တိ။ ပုရိမောပီတိ ပုရိမေသု ဒသသု ဗြာဟ္မဏေသု ဧကောပိ။ မဇ္ဈိမောပီတိ မဇ္ဈေ အာစရိယပါစရိယေသု ဧကောပိ။ ပစ္ဆိမောပီတိ ဣဒါနိ ဗြာဟ္မဏေသု ဧကောပိ။
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၉၁။)ပဉ္စ ခေါတိ ပါဠိအာဂတေသု ဒွီသု အညေပိ ဧဝရူပေ တယော ပက္ခိပိတွာ ဝဒတိ။ ဒွေဓာဝိပါကာတိ ဘူတဝိပါကာ ဝါ အဘူတဝိပါကာ ဝါ။ နာလမေတ္ထာတိ, ဘာရဒွါဇ, သစ္စံ အနုရက္ခိဿာမီတိ ပဋိပန္နေန ဝိညုနာ ‘‘ယံ မယာ ဂဟိတံ, ဣဒမေဝ သစ္စံ မောဃမည’’န္တိ ဧတ္ထ ဧကံသေနေဝ နိဋ္ဌံ ဂန္တုံ နာလံ န ယုတ္တန္တိ ဥပရိ ပုစ္ဆာယ မဂ္ဂံ ဝိဝရိတွာ ဌပေသိ။
֍ ဋီ ၄၃၀။ ဣဓ, ဘာရဒွါဇ, ဘိက္ခူတိ ဇီဝကသုတ္တေ (မ။ နိ။ ၂။၅၁ အာဒယော) ဝိယ မဟာဝစ္ဆသုတ္တေ (မ။ နိ။ ၂။၁၉၃ အာဒယော) ဝိယ စ အတ္တာနညေဝ သန္ဓာယ ဝဒတိ။ လောဘနီယေသု ဓမ္မေသူတိ လောဘဓမ္မေသု။ သေသပဒဒွယေပိ ဧသေဝ နယော။
֍ ဋီ ၄၃၂။ သဒ္ဓံ နိဝေသေတီတိ ဩကပ္ပနိယသဒ္ဓံ နိဝေသေတိ။ ဥပသင်္ကမတီတိ ဥပဂစ္ဆတိ။ ပယိရုပါသတီတိ သန္တိကေ နိသီဒတိ။ သောတန္တိ ပသာဒသောတံ ဩဒဟတိ။ ဓမ္မန္တိ ဒေသနာဓမ္မံ သုဏာတိ။ ဓာရေတီတိ ပဂုဏံ ကတွာ ဓာရေတိ။ ဥပပရိက္ခတီတိ အတ္ထတော စ ကာရဏတော စ ဝီမံသတိ။ နိဇ္ဈာနံ ခမန္တီတိ ဩလောကနံ ခမန္တိ, ဣဓ သီလံ ကထိတံ, ဣဓ သမာဓီတိ ဧဝံ ဥပဋ္ဌဟန္တီတိ အတ္ထော။ ဆန္ဒောတိ ကတ္တုကမျတာ ဆန္ဒော။ ဥဿဟတီတိ ဝါယမတိ။ တုလေတီတိ အနိစ္စာဒိဝသေန တီရေတိ။ ပဒဟတီတိ မဂ္ဂပဓာနံ ပဒဟတိ။ ကာယေန စေဝ ပရမသစ္စန္တိ သဟဇာတနာမကာယေန စ နိဗ္ဗာနံ သစ္ဆိကရောတိ, ပညာယ စ ကိလေသေ နိဗ္ဗိဇ္ဈိတွာ တဒေဝ ဝိဘူတံ ပါကဋံ ကရောန္တော ပဿတိ။
֍ ဋီ ၄၃၃။ သစ္စာနုဗောဓောတိ မဂ္ဂါနုဗောဓော။ သစ္စာနုပ္ပတ္တီတိ ဖလသစ္ဆိကိရိယာ။ တေသံယေဝါတိ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တာနံ ဒွါဒသန္နံ, ဧဝံ ဒီဃံ မဂ္ဂဝါဒံ အနုလောမေတိ, တသ္မာ နာယမတ္ထော။ အယံ ပနေတ္ထ အတ္ထော – တေသံယေဝါတိ တေသံ မဂ္ဂသမ္ပယုတ္တဓမ္မာနံ။ ပဓာနန္တိ မဂ္ဂပဓာနံ။ တဉှိ ဖလသစ္ဆိကိရိယသင်္ခါတာယ သစ္စာနုပ္ပတ္တိယာ ဗဟုကာရံ, မဂ္ဂေ အသတိ ဖလာဘာဝတောတိ။ ဣမိနာ နယေန သဗ္ဗပဒေသု အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ သေသံ သဗ္ဗတ္ထ ဥတ္တာနမေဝါတိ။
ပပဉ္စသူဒနိယာ မဇ္ဈိမနိကာယဋ္ဌကထာယ
စင်္ကီသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၉၂။)၆။ ဧသုကာရီသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၄၃၇။ ဧဝံ မေ သုတန္တိ ဧသုကာရီသုတ္တံ။ တတ္ထ ဗိလံ ဩလဂ္ဂေယျုန္တိ ကောဋ္ဌာသံ လဂ္ဂါပေယျုံ, ဣမိနာ သတ္ထဓမ္မံ နာမ ဒဿေတိ။ သတ္ထဝါဟော ကိရ မဟာကန္တာရပဋိပန္နော အန္တရာမဂ္ဂေ ဂေါဏေ မတေ မံသံ ဂဟေတွာ သဗ္ဗေသံ သတ္ထိကာနံ ‘‘ဣဒံ ခါဒိတွာ ဧတ္တကံ မူလံ ဒါတဗ္ဗ’’န္တိ ကောဋ္ဌာသံ ဩလဂ္ဂေတိ, ဂေါဏမံသံ နာမ ခါဒန္တာပိ အတ္ထိ အခါဒန္တာပိ, မူလံ ဒါတုံ သက္ကောန္တာပိ အသက္ကောန္တာပိ။ သတ္ထဝါဟော ယေန မူလေန ဂေါဏော ဂဟိတော, တဿ နိက္ခမနတ္ထံ သဗ္ဗေသံ ဗလက္ကာရေန ကောဋ္ဌာသံ ဒတွာ မူလံ ဂဏှာတိ, အယံ သတ္ထဓမ္မော။ ဧဝမေဝံ ဗြာဟ္မဏာပိ လောကဿ ပဋိညံ အဂ္ဂဟေတွာ အတ္တနောဝ ဓမ္မတာယ စတဿော ပါရိစရိယာ ပညပေန္တီတိ ဒဿေတုံ ဧဝမေဝ ခေါတိအာဒိမာဟ။ ပါပိယော အဿာတိ ပါပံ အဿ။ သေယျော အဿာတိ ဟိတံ အဿ။ အထ ဝါ ပါပိယောတိ ပါပကော လာမကော အတ္တဘာဝေါ အဿ။ သေယျောတိ သေဋ္ဌော ဥတ္တမော။ သေယျံသောတိ သေယျော။ ဥစ္စာကုလီနတာတိ ဥစ္စာကုလီနတ္တေန သေယျော။ ပါပိယံသောတိ ပါပိယော။ ဥစ္စာကုလီနတာ စ ဒွီသု ကုလေသု ဝဍ္ဎေတိ ခတ္တိယကုလေ ဗြာဟ္မဏကုလေ စ, ဥဠာရဝဏ္ဏတာ တီသု။ ဝေဿောပိ ဟိ ဥဠာရဝဏ္ဏော ဟောတိ။ ဥဠာရဘောဂတာ စတူသုပိ။ သုဒ္ဒေါပိ ဟိ အန္တမသော စဏ္ဍာလောပိ ဥဠာရဘောဂေါ ဟောတိယေဝ။
֍ ဋီ ၄၄၀။ ဘိက္ခာစရိယန္တိ ကောဋိဓနေနပိ ဟိ ဗြာဟ္မဏေန ဘိက္ခာ စရိတဗ္ဗာဝ, ပေါရာဏကဗြာဟ္မဏာ အသီတိကောဋိဓနာပိ ဧကဝေလံ ဘိက္ခံ စရန္တိ။ ကသ္မာ? ဒုဂ္ဂတကာလေ စရန္တာနံ ဣဒါနိ ဘိက္ခံ စရိတုံ အာရဒ္ဓါတိ ဂရဟာ န ဘဝိဿတီတိ။ အတိမညမာနောတိ ယော ဘိက္ခာစရိယဝံသံ ဟရိတွာ သတ္တဇီဝကသိကမ္မဝဏိဇ္ဇာဒီဟိ ဇီဝိကံ ကပ္ပေတိ, အယံ အတိမညတိ နာမ။ ဂေါပေါ ဝါတိ ယထာ ဂေါပကော အတ္တနာ ရက္ခိတဗ္ဗံ ဘဏ္ဍံ ထေနေန္တော အကိစ္စကာရီ ဟောတိ, ဧဝန္တိ အတ္ထော။ ဣမိနာ နယေန သဗ္ဗဝါရေသု အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ အသိတဗျာဘင်္ဂိန္တိ တိဏလာယနအသိတဉ္စေဝ ကာဇဉ္စ။ အနုဿရတောတိ ယတ္ထ ဇာတော, တသ္မိံ ပေါရာဏေ မာတာပေတ္တိကေ ကုလဝံသေ အနုဿရိယမာနေတိ အတ္ထော။ သေသံ သဗ္ဗတ္ထ ဥတ္တာနမေဝါတိ။
ပပဉ္စသူဒနိယာ မဇ္ဈိမနိကာယဋ္ဌကထာယ
ဧသုကာရီသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၉၃။)၇။ ဓနဉ္ဇာနိသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၄၄၅။ ဧဝံ မေ သုတန္တိ ဓနဉ္ဇာနိသုတ္တံ။ တတ္ထ ဒက္ခိဏာဂိရိသ္မိန္တိ ဂိရီတိ ပဗ္ဗတော, ရာဇဂဟံ ပရိက္ခိပိတွာ ဌိတပဗ္ဗတဿ ဒက္ခိဏဒိသာဘာဂေ ဇနပဒဿေတံ နာမံ။ တဏ္ဍုလပါလိဒွါရာယာတိ ရာဇဂဟဿ ကိရ ဒွတ္တိံသမဟာဒွါရာနိ စတုသဋ္ဌိခုဒ္ဒကဒွါရာနိ, တေသု ဧကံ တဏ္ဍုလပါလိဒွါရံ နာမ, တံ သန္ဓာယေဝမာဟ။ ရာဇာနံ နိဿာယာတိ ‘‘ဂစ္ဆ မနုဿေ အပီဠေတွာ သဿဘာဂံ ဂဏှာဟီ’’တိ ရညာ ပေသိတော ဂန္တွာ သဗ္ဗမေဝ သဿံ ဂဏှာတိ, ‘‘မာ နော, ဘန္တေ, နာသေဟီ’’တိ စ ဝုတ္တေ – ‘‘ရာဇကုလေ ဝုတ္တံ မန္ဒံ, အဟံ ရညာ အာဂမနကာလေယေဝ ဧဝံ အာဏတ္တော, မာ ကန္ဒိတ္ထာ’’တိ ဧဝံ ရာဇာနံ နိဿာယ ဗြာဟ္မဏဂဟပတိကေ ဝိလုမ္ပတိ။ ဓညံ ယေဘုယျေန အတ္တနော ဃရံ ပဝေသေတွာ အပ္ပကံ ရာဇကုလေ ပဝေသေတိ။ ကိံ ဗြာဟ္မဏဂဟပတိကာနံ န ပီဠံ အကာသီတိ စ ဝုတ္တော – ‘‘အာမ, မဟာရာဇ, ဣမသ္မိံ ဝါရေ ခေတ္တာနိ မန္ဒသဿာနိ အဟေသုံ, တသ္မာ အပီဠေန္တဿ မေ ဂဏှတော န ဗဟုံ ဇာတ’’န္တိ ဧဝံ ဗြာဟ္မဏဂဟပတိကေ နိဿာယ ရာဇာနံ ဝိလုမ္ပတိ။
֍ ဋီ ၄၄၆။ ပယော ပီယတန္တိ တရုဏခီရံ ပိဝတု။ တာဝ ဘတ္တဿာတိ ယာဝ ခီရံ ပိဝိတွာ နိသီဒိဿထ, တာဝဒေဝ ဘတ္တဿ ကာလော ဘဝိဿတိ။ ဣဓေဝ ဟိ နော ပါတရာသဘတ္တံ အာဟရိဿန္တီတိ ဒဿေတိ။ မာတာပိတရောတိအာဒီသု မဟလ္လကာ မာတာပိတရော မုဒုကာနိ အတ္ထရဏပါဝုရဏာနိ သုခုမာနိ ဝတ္ထာနိ မဓုရဘောဇနံ သုဂန္ဓဂန္ဓမာလာဒီနိ စ ပရိယေသိတွာ ပေါသေတဗ္ဗာ။ ပုတ္တဓီတာနံ နာမကရဏမင်္ဂလာဒီနိ သဗ္ဗကိစ္စာနိ ကရောန္တေန ပုတ္တဒါရော ပေါသေတဗ္ဗော။ ဧဝဉှိ အကရိယမာနေ ဂရဟာ ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ ဣမိနာ နယေန အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။
֍ ဋီ ၄၄၇။ အဓမ္မစာရီတိ ပဉ္စ ဒုဿီလျကမ္မာနိ ဝါ ဒသ ဒုဿီလျကမ္မာနိ ဝါ ဣဓ အဓမ္မော နာမ။ ဥပကဍ္ဎေယျုန္တိ ပဉ္စဝိဓဗန္ဓနာဒိကမ္မကရဏတ္ထံ တံ တံ နိရယံ ကဍ္ဎေယျုံ။
֍ ဋီ ၄၄၈-၄၅၃။ ဓမ္မစာရီတိ ဓမ္မိကသိဝဝိဇ္ဇာဒိကမ္မကာရီ။ ပဋိက္ကမန္တီတိ ဩသရန္တိ ပရိဟာယန္တိ။ အဘိက္ကမန္တီတိ အဘိသရန္တိ ဝဍ္ဎန္တိ။ သေယျောတိ ဝရတရံ။ ဟီနေတိ နိဟီနေ လာမကေ။ ကာလင်္ကတော စ သာရိပုတ္တာတိ
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၉၄။)ဣဒံ ဘဂဝါ ‘‘တတြဿ ဂန္တွာ ဒေသေဟီ’’တိ အဓိပ္ပါယေန ထေရမာဟ။ ထေရောပိ တံခဏံယေဝ ဂန္တွာ မဟာဗြဟ္မုနော ဓမ္မံ ဒေသေသိ, တတော ပဋ္ဌာယ စာတုပ္ပဒိကံ ဂါထံ ကထေန္တောပိ စတုသစ္စဝိမုတ္တံ နာမ န ကထေသီတိ။
ပပဉ္စသူဒနိယာ မဇ္ဈိမနိကာယဋ္ဌကထာယ
ဓနဉ္ဇာနိသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၈။ ဝါသေဋ္ဌသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၄၅၄။ ဧဝံ မေ သုတန္တိ ဝါသေဋ္ဌသုတ္တံ။ တတ္ထ ဣစ္ဆာနင်္ဂလဝနသဏ္ဍေတိ ဣစ္ဆာနင်္ဂလဂါမဿ အဝိဒူရေ ဝနသဏ္ဍေ။ စင်္ကီတိ အာဒယော ပဉ္စပိ ဇနာ ရညော ပသေနဒိဿ ကောသလဿ ပုရောဟိတာ ဧဝ။ အညေ စ အဘိညာတာတိ အညေ စ ဗဟူ အဘိညာတာ ဗြာဟ္မဏာ။ တေ ကိရ ဆဋ္ဌေ ဆဋ္ဌေ မာသေ ဒွီသု ဌာနေသု သန္နိပတန္တိ။ ယဒါ ဇာတိံ သောဓေတုကာမာ ဟောန္တိ, တဒါ ပေါက္ခရသာတိဿ သန္တိကေ ဇာတိသောဓနတ္ထံ ဥက္ကဋ္ဌာယ သန္နိပတန္တိ။ ယဒါ မန္တေ သောဓေတုကာမာ ဟောန္တိ, တဒါ ဣစ္ဆာနင်္ဂလေ သန္နိပတန္တိ။ ဣမသ္မိံ ကာလေ မန္တသောဓနတ္ထံ သန္နိပတိံသု။ အယမန္တရာ ကထာတိ ယံ အတ္တနော သဟာယကဘာဝါနုရူပံ ကထံ ကထေန္တာ အနုဝိစရိံသု, တဿာ ကထာယ အန္တရာ အယမညာ ကထာ ဥဒပါဒိ။ သီလဝါတိ ဂုဏဝါ။ ဝတ္တသမ္ပန္နောတိ အာစာရသမ္ပန္နော။
֍ ဋီ ၄၅၅။ အနုညာတပဋိညာတာတိ သိက္ခိတာ တုမှေတိ ဧဝံ အာစရိယေဟိ အနုညာတာ, အာမ အာစရိယ သိက္ခိတမှာတိ ဧဝံ သယဉ္စ ပဋိညာတာ။ အသ္မာတိ ဘဝါမ။ အဟံ ပေါက္ခရသာတိဿ, တာရုက္ခဿာယံ မာဏဝေါတိ အဟံ ပေါက္ခရသာတိဿ ဇေဋ္ဌန္တေဝါသီ အဂ္ဂသိဿော, အယံ တာရုက္ခဿာတိ ဒီပေတိ။
တေဝိဇ္ဇာနန္တိ တိဝေဒါနံ ဗြာဟ္မဏာနံ။ ယဒက္ခာတန္တိ ယံ အတ္ထတော စ ဗျဉ္ဇနတော စ ဧကံ ပဒမ္ပိ အက္ခာတံ။ တတြ ကေဝလိနောသ္မသေတိ တံ သကလံ ဇာနနတော တတ္ထ နိဋ္ဌာဂတမှာတိ အတ္ထော။ ဣဒါနိ တံ ကေဝလိဘာဝံ အာဝိကရောန္တော ပဒကသ္မာတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ဇပ္ပေ အာစရိယသာဒိသာတိ ကထနဋ္ဌာနေ မယံ အာစရိယသဒိသာယေဝ။
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၉၅။)ကမ္မုနာတိ ဒသကုသလကမ္မပထကမ္မုနာ။ အယဉှိ ပုဗ္ဗေ သတ္တဝိဓံ ကာယဝစီကမ္မံ သန္ဓာယ ‘‘ယတော ခေါ, ဘော, သီလဝါ ဟောတီ’’တိ အာဟ, တိဝိဓံ မနောကမ္မံ သန္ဓာယ ‘‘ဝတ္တသမ္ပန္နော’’တိ။ တေန သမန္နာဂတော ဟိ အာစာရသမ္ပန္နော ဟောတိ။ စက္ခုမာတိ ပဉ္စဟိ စက္ခူဟိ စက္ခုမန္တဘာဝေန ဘဂဝန္တံ အာလပတိ။
ခယာတီတန္တိ ဦနဘာဝံ အတီတံ, ပရိပုဏ္ဏန္တိ အတ္ထော။ ပေစ္စာတိ ဥပဂန္တွာ။ နမဿန္တီတိ နမော ကရောန္တိ။
စက္ခုံ လောကေ သမုပ္ပန္နန္တိ အဝိဇ္ဇန္ဓကာရေ လောကေ တံ အန္ဓကာရံ ဝိဓမိတွာ လောကဿ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကာဒိအတ္ထဒဿနေန စက္ခု ဟုတွာ သမုပ္ပန္နံ။
֍ ဋီ ၄၅၆။ ဧဝံ ဝါသေဋ္ဌေန ထောမေတွာ ယာစိတော ဘဂဝါ ဒွေပိ ဇနေ သင်္ဂဏှန္တော တေသံ ဝေါ အဟံ ဗျက္ခိဿန္တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ဗျက္ခိဿန္တိ ဗျာကရိဿာမိ။ အနုပုဗ္ဗန္တိ တိဋ္ဌတု တာဝ ဗြာဟ္မဏစိန္တာ, တိဏရုက္ခကီဋပဋင်္ဂတော ပဋ္ဌာယ အနုပဋိပါဋိယာ အာစိက္ခိဿာမီတိ အတ္ထော။ ဇာတိဝိဘင်္ဂန္တိ ဇာတိဝိတ္ထာရံ။ အညမညာ ဟိ ဇာတိယောတိ တေသံ တေသဉှိ ပါဏာနံ ဇာတိယော အညမညာ နာနပ္ပကာရာတိ အတ္ထော။
တိဏရုက္ခေတိ အနုပါဒိန္နကဇာတိံ ကတွာ ပစ္ဆာ ဥပါဒိန္နကဇာတိံ ကထေဿာမိ, ဧဝံ တဿ ဇာတိဘေဒေါ ပါကဋော ဘဝိဿတီတိ ဣမံ ဒေသနံ အာရဘိ။ မဟာသီဝတ္ထေရော ပန ‘‘ကိံ, ဘန္တေ, အနုပါဒိန္နကံ ဗီဇနာနတာယ နာနံ, ဥပါဒိန္နံ ကမ္မနာနတာယာတိ? ဧဝံ ဝတ္တုံ န ဝဋ္ဋတီ’’တိ ပုစ္ဆိတော အာမ န ဝဋ္ဋတိ။ ကမ္မဉှိ ယောနိယံ ခိပတိ။ ယောနိသိဒ္ဓါ ဣမေ သတ္တာ နာနာဝဏ္ဏာ ဟောန္တီတိ။ တိဏရုက္ခေတိ ဧတ္ထ အန္တောဖေဂ္ဂူ ဗဟိသာရာ အန္တမသော တာလနာဠိကေရာဒယောပိ တိဏာနေဝ, အန္တောသာရာ ပန ဗဟိဖေဂ္ဂူ သဗ္ဗေ ရုက္ခာ နာမ။ န စာပိ ပဋိဇာနရေတိ မယံ တိဏာ မယံ ရုက္ခာတိ ဝါ, အဟံ တိဏံ, အဟံ ရုက္ခောတိ ဝါ ဧဝံ န ဇာနန္တိ။ လိင်္ဂံ ဇာတိမယန္တိ အဇာနန္တာနမ္ပိ စ တေသံ ဇာတိမယမေဝ သဏ္ဌာနံ အတ္တနော မူလဘူတတိဏာဒိသဒိသမေဝ ဟောတိ။ ကိံ ကာရဏာ? အညမညာ ဟိ ဇာတိယော။ ယသ္မာ အညာ တိဏဇာတိ, အညာ ရုက္ခဇာတိ။ တိဏေသုပိ အညာ တာလဇာတိ, အညာ နာဠိကေရဇာတိ, ဧဝံ ဝိတ္ထာရေတဗ္ဗံ။ ဣမိနာ ဣဒံ ဒဿေတိ – ယံ ဇာတိဝသေန
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၉၆။)နာနာ ဟောတိ, တံ အတ္တနော ပဋိညံ ပရေသံ ဝါ ဥပဒေသံ ဝိနာပိ အညဇာတိတော ဝိသေသေန ဂယှတိ။ ယဒိ စ ဇာတိယာ ဗြာဟ္မဏော ဘဝေယျ, သောပိ အတ္တနော ပဋိညံ ပရေသံ ဝါ ဥပဒေသံ ဝိနာ ခတ္တိယတော ဝေဿတော သုဒ္ဒတော ဝါ ဝိသေသေန ဂယှေယျ, န စ ဂယှတိ။ တသ္မာ န ဇာတိယာ ဗြာဟ္မဏောတိ။ ပရတော ပန ‘‘ယထာ ဧတာသု ဇာတီသူ’’တိ ဂါထာယ ဧတမတ္ထံ ဝစီဘေဒေနေဝ အာဝိကရိဿတိ။
ဧဝံ အနုပါဒိန္နကေသု ဇာတိံ ဒဿေတွာ ဥပါဒိန္နကေသု ဒဿေန္တော တတော ကီဋေတိအာဒိမာဟ။ ယာဝ ကုန္ထကိပိလ္လိကေတိ ကုန္ထကိပိလ္လိကံ ပရိယန္တံ ကတွာတိ အတ္ထော။ ဧတ္ထ စ ယေ ဥပ္ပတိတွာ ဂစ္ဆန္တိ, တေ ပဋင်္ဂါ နာမ။ အညမညာ ဟိ ဇာတိယောတိ တေသမ္ပိ နီလရတ္တာဒိဝဏ္ဏဝသေန ဇာတိယော နာနပ္ပကာရာဝ ဟောန္တိ။
ခုဒ္ဒကေတိ ကာဠကာဒယော။ မဟလ္လကေတိ သသဗိဠာရာဒယော။
ပါဒူဒရေတိ ဥဒရပါဒေ, ဥဒရံယေဝ နေသံ ပါဒါတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဒီဃပိဋ္ဌိကေတိ သပ္ပါနဉှိ သီသတော ယာဝ နင်္ဂုဋ္ဌာ ပိဋ္ဌိယေဝ ဟောတိ, တေန တေ ‘‘ဒီဃပိဋ္ဌိကာ’’တိ ဝုစ္စန္တိ။
ဥဒကေတိ ဩဒကေ, ဥဒကမှိ ဇာတေ။
ပက္ခီတိ သကုဏေ။ တေ ဟိ ပတ္တေဟိ ယန္တီတိ ပတ္တယာနာ, ဝေဟာသံ ဂစ္ဆန္တီတိ ဝိဟင်္ဂမာ။
ဧဝံ ထလဇလာကာသဂေါစရာနံ ပါဏာနံ ဇာတိဘေဒံ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ ယေနာဓိပ္ပါယေန တံ ဒဿေတိ, တံ အာဝိကရောန္တော ယထာ ဧတာသူတိ ဂါထမာဟ။ တဿတ္ထော သင်္ခေပေန ဝုတ္တောဝ။ ဝိတ္ထာရတော ပနေတ္ထ ယံ ဝတ္တဗ္ဗံ, တံ သယမေဝ ဒဿေန္တော န ကေသေဟီတိအာဒိမာဟ။ တတြာယံ ယောဇနာ – ယံ ဝုတ္တံ ‘‘နတ္ထိ မနုဿေသု လိင်္ဂဇာတိမယံ ပုထူ’’တိ, တံ ဧဝံ နတ္ထီတိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ သေယျထိဒံ? န ကေသေဟီတိ။ န ဟိ – ‘‘ဗြာဟ္မဏာနံ ဧဒိသာ ကေသာ ဟောန္တိ, ခတ္တိယာနံ ဧဒိသာ’’တိ နိယမော အတ္ထိ ယထာ ဟတ္ထိအဿမိဂါဒီနန္တိ ဣမိနာ နယေန သဗ္ဗံ ယောဇေတဗ္ဗံ။
လိင်္ဂံ ဇာတိမယံ နေဝ, ယထာ အညာသု ဇာတိသူတိ ဣဒံ ပန ဝုတ္တဿေဝတ္ထဿ နိဂမနန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တဿာယံ ယောဇနာ – ဧဝံ ယသ္မာ
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၉၇။)ဣမေဟိ ကေသာဒီဟိ နတ္ထိ မနုဿေသု လိင်္ဂံ ဇာတိမယံ ပုထု, တသ္မာ ဝေဒိတဗ္ဗမေတံ ‘‘ဗြာဟ္မဏာဒိဘေဒေသု မနုဿေသု လိင်္ဂံ ဇာတိမယံ နေဝ, ယထာ အညာသု ဇာတိသူ’’တိ။
֍ ဋီ ၄၅၇။ ဣဒါနိ ဧဝံ ဇာတိဘေဒေ အသတိပိ ‘‘ဗြာဟ္မဏော ခတ္တိယော’’တိ ဣဒံ နာနတ္တံ ယထာ ဇာတံ, တံ ဒဿေတုံ ပစ္စတ္တန္တိ ဂါထမာဟ။ တတ္ထ ဝေါကာရန္တိ နာနတ္တံ။ အယံ ပနေတ္ထ သင်္ခေပတ္ထော – ယထာ ဟိ တိရစ္ဆာနာနံ ယောနိသိဒ္ဓမေဝ ကေသာဒိသဏ္ဌာနေန နာနတ္တံ, တထာ ဗြာဟ္မဏာဒီနံ အတ္တနော အတ္တနော သရီရေ တံ နတ္ထိ။ ဧဝံ သန္တေပိ ယဒေတံ ‘‘ဗြာဟ္မဏော ခတ္တိယော’’တိ ဝေါကာရံ, တံ ဝေါကာရဉ္စ မနုဿေသု သမညာယ ပဝုစ္စတိ, ဝေါဟာရမတ္တေနေဝ ပဝုစ္စတီတိ။
ဧတ္တာဝတာ ဘဂဝါ ဘာရဒွါဇဿ ဝါဒံ နိဂ္ဂဏှိတွာ ဣဒါနိ ယဒိ ဇာတိယာ ဗြာဟ္မဏော ဘဝေယျ, အာဇီဝသီလာစာရဝိပန္နောပိ ဗြာဟ္မဏော ဘဝေယျ။ ယသ္မာ ပန ပေါရာဏာ ဗြာဟ္မဏာ တဿ ဗြာဟ္မဏဘာဝံ န ဣစ္ဆန္တိ, လောကေ စ အညေပိ ပဏ္ဍိတမနုဿာ, တသ္မာ ဝါသေဋ္ဌဿ ဝါဒံ ပဂ္ဂဏှန္တော ယော ဟိ ကောစိ မနုဿေသူတိ အဋ္ဌ ဂါထာ အာဟ။ တတ္ထ ဂေါရက္ခန္တိ ခေတ္တရက္ခံ, ကသိကမ္မန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ဂေါတိ ဟိ ပထဝိယာ နာမံ, တသ္မာ ဧဝမာဟ။ ပုထုသိပ္ပေနာတိ တန္တဝါယကမ္မာဒိနာနာသိပ္ပေန။ ဝေါဟာရန္တိ ဝဏိဇ္ဇံ။ ပရပေဿေနာတိ ပရေသံ ဝေယျာဝစ္စကမ္မေန။ ဣဿတ္ထန္တိ အာဝုဓဇီဝိကံ, ဥသုဉ္စ သတ္တိံ စာတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ပေါရောဟိစ္စေနာတိ ပုရောဟိတကမ္မေန။
ဧဝံ ဗြာဟ္မဏသမယေန စ လောကဝေါဟာရေန စ အာဇီဝသီလာစာရဝိပန္နဿ အဗြာဟ္မဏဘာဝံ သာဓေတွာ ဧဝံ သန္တေ န ဇာတိယာ ဗြာဟ္မဏော, ဂုဏေဟိ ပန ဗြာဟ္မဏော ဟောတိ။ တသ္မာ ယတ္ထ ကတ္ထစိ ကုလေ ဇာတော ယော ဂုဏဝါ, သော ဗြာဟ္မဏော, အယမေတ္ထ ဉာယောတိ ဧဝမေတံ ဉာယံ အတ္ထတော အာပါဒေတွာ ဣဒါနိ နံ ဝစီဘေဒေန ပကာသေန္တော န စာဟံ ဗြာဟ္မဏန္တိအာဒိမာဟ။ တဿတ္ထော – အဟဉှိ ယွာယံ စတုန္နံ ယောနီနံ ယတ္ထ ကတ္ထစိ ဇာတော, တတြာပိ ဝိသေသေန ယော ဗြာဟ္မဏဿ သံဝဏ္ဏိတာယ မာတရိ သမ္ဘူတော, တံ ယောနိဇံ မတ္တိသမ္ဘဝံ, ယာ စာယံ ဥဘတော သုဇာတောတိအာဒိနာ နယေန ဗြာဟ္မဏေဟိ ဗြာဟ္မဏဿ ပရိသုဒ္ဓဥပ္ပတ္တိမဂ္ဂသင်္ခါတာ ယောနိ ဝုတ္တာ, သံသုဒ္ဓဂဟဏိကောတိ
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၉၈။)ဣမိနာ စ မာတိသမ္ပတ္တိ, တတောပိ ဇာတသမ္ဘူတတ္တာ ယောနိဇော မတ္တိသမ္ဘဝေါတိ ဝုစ္စတိ, တံ ယောနိဇံ မတ္တိသမ္ဘဝံ ဣမိနာ စ ယောနိဇမတ္တိသမ္ဘဝမတ္တေန န ဗြာဟ္မဏံ ဗြူမိ။ ကသ္မာ? ယသ္မာ, ဘော ဘောတိ, ဝစနမတ္တေန အညေဟိ သကိဉ္စနေဟိ ဝိသိဋ္ဌတ္တာ ဘောဝါဒိ နာမ သော ဟောတိ, သစေ ဟောတိ သကိဉ္စနော သပလိဗောဓော။ ယော ပနာယံ ယတ္ထ ကတ္ထစိ ဇာတောပိ ရာဂါဒိကိဉ္စနာဘာဝေန အကိဉ္စနော, သဗ္ဗဂဟဏပဋိနိဿဂ္ဂေန အနာဒါနော, အကိဉ္စနံ အနာဒါနံ, တမဟံ ဗြူမိ ဗြာဟ္မဏံ။ ကသ္မာ? ယသ္မာ ဗာဟိတပါပေါတိ။
֍ ဋီ ၄၅၈။ ကိဉ္စဘိယျော သဗ္ဗသံယောဇနံ ဆေတွာတိအာဒိ သတ္တဝီသတိ ဂါထာ။ တတ္ထ သဗ္ဗသံယောဇနန္တိ ဒသဝိဓသံယောဇနံ။ န ပရိတဿတီတိ တဏှာပရိတဿနာယ န ပရိတဿတိ။ သင်္ဂါတိဂန္တိ ရာဂသင်္ဂါဒယော အတိက္ကန္တံ။ ဝိသံယုတ္တန္တိ စတူဟိ ယောနီဟိ သဗ္ဗကိလေသေဟိ ဝါ ဝိသံယုတ္တံ။
နဒ္ဓိန္တိ ဥပနာဟံ။ ဝရတ္တန္တိ တဏှံ။ သန္ဒာနန္တိ ယုတ္တပါသံ, ဒိဋ္ဌိပရိယုဋ္ဌာနဿေတံ အဓိဝစနံ။ သဟနုက္ကမန္တိ အနုက္ကမော ဝုစ္စတိ ပါသေ ပဝေသနဂဏ္ဌိ, ဒိဋ္ဌာနုသယဿေတံ နာမံ။ ဥက္ခိတ္တပလိဃန္တိ ဧတ္ထ ပလိဃောတိ အဝိဇ္ဇာ။ ဗုဒ္ဓန္တိ စတုသစ္စဗုဒ္ဓံ။ တိတိက္ခတီတိ ခမတိ။
ခန္တိဗလန္တိ အဓိဝါသနခန္တိဗလံ။ သာ ပန သကိံ ဥပ္ပန္နာ ဗလာနီကံ နာမ န ဟောတိ, ပုနပ္ပုနံ ဥပ္ပန္နာ ပန ဟောတိ။ တဿာ အတ္ထိတာယ ဗလာနီကံ။
ဝတဝန္တန္တိ ဓုတင်္ဂဝန္တံ။ သီလဝန္တန္တိ ဂုဏဝန္တံ။ အနုဿဒန္တိ ရာဂါဒိဥဿဒဝိရဟိတံ။ ‘‘အနုဿုတ’’န္တိပိ ပါဌော, အနဝဿုတန္တိ အတ္ထော။ ဒန္တန္တိ နိဗ္ဗိသေဝနံ။
န လိမ္ပတီတိ န အလ္လီယတိ။ ကာမေသူတိ ကိလေသကာမဝတ္ထုကာမေသု။
ဒုက္ခဿ ပဇာနာတိ, ဣဓေဝ ခယန္တိ ဧတ္ထ အရဟတ္တဖလံ ဒုက္ခက္ခယောတိ အဓိပ္ပေတံ။ ပဇာနာတီတိ အဓိဂမဝသေန ဇာနာတိ။ ပန္နဘာရန္တိ ဩဟိတဘာရံ, ခန္ဓကိလေသအဘိသင်္ခါရကာမဂုဏဘာရေ ဩတာရေတွာ ဌိတံ။ ဝိသံယုတ္တပဒံ ဝုတ္တတ္ထမေဝ။
ဂမ္ဘီရပညန္တိ ဂမ္ဘီရေသု အာရမ္မဏေသု ပဝတ္တပညံ။ မေဓာဝိန္တိ ပကတိပညာယ ပညဝန္တံ။
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၂၉၉။)အနာဂါရေဟိ စူဘယန္တိ အနာဂါရေဟိ စ ဝိသံသဋ္ဌံ ဥဘယဉ္စ, ဒွီဟိပိ စေတေဟိ ဝိသံသဋ္ဌမေဝါတိ အတ္ထော။ အနောကသာရိန္တိ ဩကံ ဝုစ္စတိ ပဉ္စကာမဂုဏာလယော, တံ အနလ္လီယမာနန္တိ အတ္ထော။ အပ္ပိစ္ဆန္တိ အနိစ္ဆံ။
တသေသူတိ သတဏှေသု။ ထာဝရေသူတိ နိတ္တဏှေသု။
အတ္တဒဏ္ဍေသူတိ ဂဟိတဒဏ္ဍေသု။ နိဗ္ဗုတန္တိ ကိလေသနိဗ္ဗာနေန နိဗ္ဗုတံ။ သာဒါနေသူတိ သဥပါဒါနေသု။
ဩဟိတောတိ ပတိတော။
֍ ဋီ ၄၅၉။ အကက္ကသန္တိ နိဒ္ဒေါသံ။ သဒေါသော ဟိ ရုက္ခောပိ သကက္ကသောတိ ဝုစ္စတိ။ ဝိညာပနိန္တိ အတ္ထဝိညာပနိကံ။ သစ္စန္တိ အဝိသံဝါဒိကံ။ ဥဒီရယေတိ ဘဏတိ။ ယာယ နာဘိသဇ္ဇေတိ ယာယ ဂိရာယ ပရဿ သဇ္ဇနံ ဝါ လဂ္ဂနံ ဝါ န ကရောတိ, တာဒိသံ အဖရုသံ ဂိရံ ဘာသတီတိ အတ္ထော။
ဒီဃန္တိ သုတ္တာရုဠှဘဏ္ဍံ။ ရဿန္တိ ဝိပ္ပကိဏ္ဏဘဏ္ဍံ။ အဏုန္တိ ခုဒ္ဒကံ။ ထူလန္တိ မဟန္တံ။ သုဘာသုဘန္တိ သုန္ဒရာသုန္ဒရံ။ ဒီဃဘဏ္ဍဉှိ အပ္ပဂ္ဃမ္ပိ ဟောတိ မဟဂ္ဃမ္ပိ။ ရဿာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ ဣတိ ဧတ္တာဝတာ န သဗ္ဗံ ပရိယာဒိဏ္ဏံ, ‘‘သုဘာသုဘ’’န္တိ ဣမိနာ ပန ပရိယာဒိဏ္ဏံ ဟောတိ။
နိရာသယန္တိ နိတ္တဏှံ။
အာလယာတိ တဏှာလယာ။ အညာယာတိ ဇာနိတွာ။ အမတောဂဓန္တိ အမတဗ္ဘန္တရံ။ အနုပ္ပတ္တန္တိ အနုပဝိဋ္ဌံ။
ဥဘော သင်္ဂန္တိ ဥဘယမ္ပေတံ သင်္ဂံ။ ပုညဉှိ သဂ္ဂေ လဂ္ဂါပေတိ, အပုညံ အပါယေ, တသ္မာ ဥဘယမ္ပေတံ သင်္ဂန္တိ အာဟ။ ဥပစ္စဂါတိ အတီတော။
အနာဝိလန္တိ အာဝိလကရဏကိလေသဝိရဟိတံ။ နန္ဒီဘဝပရိက္ခီဏန္တိ ပရိက္ခီဏနန္ဒိံ ပရိက္ခီဏဘဝံ။
‘‘ယော ဣမ’’န္တိ ဂါထာယ အဝိဇ္ဇာယေဝ ဝိသံဝါဒကဋ္ဌေန ပလိပထော, မဟာဝိဒုဂ္ဂတာယ ဒုဂ္ဂံ, သံသရဏဋ္ဌေန သံသာရော, မောဟနဋ္ဌေန မောဟောတိ ဝုတ္တော။ တိဏ္ဏောတိ စတုရောဃတိဏ္ဏော။ ပါရင်္ဂတောတိ နိဗ္ဗာနံ ဂတော။ ဈာယီတိ အာရမ္မဏလက္ခဏူပနိဇ္ဈာနဝသေန ဈာယီ။ အနေဇောတိ နိတ္တဏှော။
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၃၀၀။)အနုပါဒါယ နိဗ္ဗုတောတိ ကိဉ္စိ ဂဟဏံ အဂ္ဂဟေတွာ သဗ္ဗကိလေသနိဗ္ဗာနေန နိဗ္ဗုတော။
ကာမေတိ ဒုဝိဓေပိ ကာမေ။ အနာဂါရောတိ အနာဂါရော ဟုတွာ။ ပရိဗ္ဗဇေတိ ပရိဗ္ဗဇတိ။ ကာမဘဝပရိက္ခီဏန္တိ ခီဏကာမံ ခီဏဘဝံ။
မာနုသကံ ယောဂန္တိ မာနုသကံ ပဉ္စကာမဂုဏယောဂံ။ ဒိဗ္ဗံ ယောဂန္တိ ဒိဗ္ဗံ ပဉ္စကာမဂုဏယောဂံ။ သဗ္ဗယောဂဝိသံယုတ္တန္တိ သဗ္ဗကိလေသယောဂဝိသံယုတ္တံ။
ရတိန္တိ ပဉ္စကာမဂုဏရတိံ။ အရတိန္တိ ကုသလဘာဝနာယ ဥက္ကဏ္ဌိတံ။ ဝီရန္တိ ဝီရိယဝန္တံ။
သုဂတန္တိ သုန္ဒရံ ဌာနံ ဂတံ, သုန္ဒရာယ ဝါ ပဋိပတ္တိယာ ဂတံ။
ဂတိန္တိ နိဗ္ဗတ္တိံ။ ပုရေတိ အတီတေ။ ပစ္ဆာတိ အနာဂတေ။ မဇ္ဈေတိ ပစ္စုပ္ပန္နေ။ ကိဉ္စနန္တိ ကိဉ္စနကာရကော ကိလေသော။
မဟေသိန္တိ မဟန္တေ ဂုဏေ ပရိယေသနဋ္ဌေန မဟေသိံ။ ဝိဇိတာဝိနန္တိ ဝိဇိတဝိဇယံ။
֍ ဋီ ၄၆၀။ ဧဝံ ဘဂဝါ ဂုဏတော ခီဏာသဝံယေဝ ဗြာဟ္မဏံ ဒဿေတွာ ယေ ဇာတိတော ဗြာဟ္မဏောတိ အဘိနိဝေသံ ကရောန္တိ, တေ ဣဒံ အဇာနန္တာ, သာဝ နေသံ ဒိဋ္ဌိ ဒုဒ္ဒိဋ္ဌီတိ ဒဿေန္တော သမညာ ဟေသာတိ ဂါထာဒွယမာဟ။ တဿတ္ထော – ယဒိဒံ ဗြာဟ္မဏော ခတ္တိယော ဘာရဒွါဇော ဝါသေဋ္ဌောတိ နာမဂေါတ္တံ ပကပ္ပိတံ ကတံ အဘိသင်္ခတံ, သမညာ ဟေသာ လောကသ္မိံ, ဝေါဟာရမတ္တန္တိ အတ္ထော။ ကသ္မာ? ယသ္မာ သမုစ္စာ သမုဒါဂတံ သမညာယ အာဂတံ။ ဧတဉှိ တတ္ထ တတ္ထ ဇာတကာလေယေဝဿ ဉာတိသာလောဟိတေဟိ ပကပ္ပိတံ ကတံ။ နော စေ နံ ဧဝံ ပကပ္ပေယျုံ, န ကောစိ ကိဉ္စိ ဒိသွာ အယံ ဗြာဟ္မဏောတိ ဝါ ဘာရဒွါဇောတိ ဝါ ဇာနေယျ။ ဧဝံ ပကပ္ပိတံ ပေတံ ဒီဃရတ္တာနုသယိတံ, ဒိဋ္ဌိဂတမဇာနတံ, တံ ပကပ္ပိတံ နာမဂေါတ္တံ ‘‘နာမဂေါတ္တမတ္တမေတံ, ဝေါဟာရတ္ထံ ပကပ္ပိတ’’န္တိ, အဇာနန္တာနံ သတ္တာနံ ဟဒယေ ဒီဃရတ္တံ ဒိဋ္ဌိဂတမနုသယိတံ။ တဿ အနုသယိတတ္တာ တံ နာမဂေါတ္တံ အဇာနန္တာ နော ပဗြုန္တိ, ‘‘ဇာတိယာ ဟောတိ ဗြာဟ္မဏော’’တိ အဇာနန္တာဝ ဧဝံ ဝဒန္တီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၃၀၁။)ဧဝံ ‘‘ယေ ‘ဇာတိတော ဗြာဟ္မဏော’တိ အဘိနိဝေသံ ကရောန္တိ, တေ ဣဒံ ဝေါဟာရမတ္တံ အဇာနန္တာ, သာဝ နေသံ ဒိဋ္ဌိ ဒုဒ္ဒိဋ္ဌီ’’တိ ဒဿေတွာ ဣဒါနိ နိပ္ပရိယာယမေဝ ဇာတိဝါဒံ ပဋိက္ခိပန္တော ကမ္မဝါဒဉ္စ ပတိဋ္ဌပေန္တော န ဇစ္စာတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ‘‘ကမ္မုနာ’’တိ ဥပဍ္ဎဂါထာယ ဝိတ္ထာရဏတ္ထံ ကဿကော ကမ္မုနာတိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ကမ္မုနာတိ ပစ္စုပ္ပန္နေန ကသိကမ္မာဒိနိဗ္ဗတ္တကစေတနာကမ္မုနာ။
ပဋိစ္စသမုပ္ပါဒဒဿာတိ ဣမိနာ ပစ္စယေန ဧဝံ ဟောတီတိ ဧဝံ ပဋိစ္စသမုပ္ပါဒဒဿာဝိနော။ ကမ္မဝိပါကကောဝိဒါတိ သမ္မာနာဝမာနာရဟကုလေ ကမ္မဝသေန ဥပ္ပတ္တိ ဟောတိ, အညာပိ ဟီနပဏီတတာ ဟီနပဏီတေ ကမ္မေ ဝိပစ္စမာနေ ဟောတီတိ။ ဧဝံ ကမ္မဝိပါကကုသလာ။
ကမ္မုနာ ဝတ္တတီတိ ဂါထာယ ပန လောကောတိ ဝါ ပဇာတိ ဝါ သတ္တောတိ ဝါ ဧကောယေဝတ္ထော, ဝစနမတ္တဘေဒေါ။ ပုရိမပဒေန စေတ္ထ ‘‘အတ္ထိ ဗြဟ္မာ မဟာဗြဟ္မာ သေဋ္ဌော သဇိတာ’’တိ ဒိဋ္ဌိယာ ပဋိသေဓော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ကမ္မုနာ ဟိ တာသု တာသု ဂတီသု ဝတ္တတိ လောကော, တဿ ကော သဇိတာတိ။ ဒုတိယပဒေန ‘‘ဧဝံ ကမ္မုနာ နိဗ္ဗတ္တောပိ စ ပဝတ္တေပိ အတီတပစ္စုပ္ပန္နဘေဒေန ကမ္မုနာ ဝတ္တတိ, သုခဒုက္ခာနိ ပစ္စနုဘောန္တော ဟီနပဏီတာဒိဘေဒဉ္စ အာပဇ္ဇန္တော ပဝတ္တတီ’’တိ ဒဿေတိ။ တတိယေန တမေဝတ္ထံ နိဂမေတိ ‘‘ဧဝံ သဗ္ဗထာပိ ကမ္မနိဗန္ဓနာ သတ္တာ ကမ္မေနေဝ ဗဒ္ဓါ ဟုတွာ ပဝတ္တန္တိ, န အညထာ’’တိ။ စတုတ္ထေန တမေတ္ထံ ဥပမာယ ဝိဘာဝေတိ။ ယထာ ဟိ ရထဿ ယာယတော အာဏိ နိဗန္ဓနံ ဟောတိ, န တာယ အနိဗဒ္ဓေါ ယာတိ, ဧဝံ လောကဿ နိဗ္ဗတ္တတော စ ပဝတ္တတော စ ကမ္မံ နိဗန္ဓနံ, န တေန အနိဗဒ္ဓေါ နိဗ္ဗတ္တတိ န ပဝတ္တတိ။
ဣဒါနိ ယသ္မာ ဧဝံ ကမ္မနိဗန္ဓနော လောကော, တသ္မာ သေဋ္ဌေန ကမ္မုနာ သေဋ္ဌဘာဝံ ဒဿေန္တော တပေနာတိ ဂါထာဒွယမာဟ။ တတ္ထ တပေနာတိ ဓုတင်္ဂတပေန။ ဗြဟ္မစရိယေနာတိ မေထုနဝိရတိယာ။ သံယမေနာတိ သီလေန။ ဒမေနာတိ ဣန္ဒြိယဒမေန။ ဧတေနာတိ ဧတေန သေဋ္ဌေန ပရိသုဒ္ဓေန ဗြဟ္မဘူတေန ကမ္မုနာ ဗြာဟ္မဏော ဟောတိ။ ကသ္မာ? ယသ္မာ ဧတံ ဗြာဟ္မဏမုတ္တမံ, ယသ္မာ ဧတံ ကမ္မံ ဥတ္တမော ဗြာဟ္မဏဂုဏောတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ‘‘ဗြဟ္မာန’’န္တိပိ ပါဌော။ အယံ ပနေတ္ထ ဝစနတ္ထော – ဗြဟ္မံ အာနေတီတိ ဗြဟ္မာနံ, ဗြာဟ္မဏဘာဝံ အာဝဟတီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၃၀၂။)ဒုတိယဂါထာယ သန္တောတိ သန္တကိလေသော။ ဗြဟ္မာ သက္ကောတိ ဗြဟ္မာ စ သက္ကော စ, ယော ဧဝရူပေါ, သော န ကေဝလံ ဗြာဟ္မဏော, အထ ခေါ ဗြဟ္မာ စ သက္ကော စ သော ဝိဇာနတံ ပဏ္ဍိတာနံ, ဧဝံ ဝါသေဋ္ဌ, ဇာနာဟီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ သေသံ သဗ္ဗတ္ထ ဥတ္တာနမေဝါတိ။
ပပဉ္စသူဒနိယာ မဇ္ဈိမနိကာယဋ္ဌကထာယ
ဝါသေဋ္ဌသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
၉။ သုဘသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၄၆၂။ ဧဝံ မေ သုတန္တိ သုဘသုတ္တံ။ တတ္ထ တောဒေယျပုတ္တောတိ တုဒိဂါမဝါသိနော တောဒေယျဗြာဟ္မဏဿ ပုတ္တော။ အာရာဓကော ဟောတီတိ သမ္ပာဒကော ဟောတိ ပရိပူရကော။ ဉာယံ ဓမ္မန္တိ ကာရဏဓမ္မံ။ ကုသလန္တိ အနဝဇ္ဇံ။
֍ ဋီ ၄၆၃။ မိစ္ဆာပဋိပတ္တိန္တိ အနိယျာနိကံ အကုသလပဋိပဒံ။ သမ္မာပဋိပတ္တိန္တိ နိယျာနိကံ ကုသလပဋိပဒံ။
မဟဋ္ဌန္တိအာဒီသု မဟန္တေဟိ ဝေယျာဝစ္စကရေဟိ ဝါ ဥပကရဏေဟိ ဝါ ဗဟူဟိ အတ္ထော ဧတ္ထာတိ မဟဋ္ဌံ။ မဟန္တာနိ နာမဂ္ဂဟဏမင်္ဂလာဒီနိ ကိစ္စာနိ ဧတ္ထာတိ မဟာကိစ္စံ။ ဣဒံ အဇ္ဇ ကတ္တဗ္ဗံ, ဣဒံ သွေတိ ဧဝံ မဟန္တာနိ အဓိကာရသင်္ခါတာနိ အဓိကရဏာနိ ဧတ္ထာတိ မဟာဓိကရဏံ။ ဗဟူနံ ကမ္မေ ယုတ္တပ္ပယုတ္တတာဝသေန ပီဠာသင်္ခါတော မဟာသမာရမ္ဘော ဧတ္ထာတိ မဟာသမာရမ္ဘံ။ ဃရာဝါသကမ္မဋ္ဌာနန္တိ ဃရာဝါသကမ္မံ။ ဧဝံ သဗ္ဗဝါရေသု အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ကသိကမ္မေ စေတ္ထ နင်္ဂလကောဋိံ အာဒိံ ကတွာ ဥပကရဏာနံ ပရိယေသနဝသေန မဟဋ္ဌတာ, ဝဏိဇ္ဇာယ ယထာဌိတံယေဝ ဘဏ္ဍံ ဂဟေတွာ ပရိဝတ္တနဝသေန အပ္ပဋ္ဌတာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဝိပဇ္ဇမာနန္တိ အဝုဋ္ဌိအတိဝုဋ္ဌိအာဒီဟိ ကသိကမ္မံ, မဏိသုဝဏ္ဏာဒီသု အစ္ဆေကတာဒီဟိ စ ဝဏိဇ္ဇကမ္မံ အပ္ပဖလံ ဟောတိ, မူလစ္ဆေဒမ္ပိ ပါပုဏာတိ။ ဝိပရိယာယေန သမ္ပဇ္ဇမာနံ မဟပ္ဖလံ စူဠန္တေဝါသိကဿ ဝိယ။
֍ ဋီ ၄၆၄။ ဧဝမေဝ ခေါတိ ယထာ ကသိကမ္မဋ္ဌာနံ ဝိပဇ္ဇမာနံ အပ္ပဖလံ ဟောတိ, ဧဝံ ဃရာဝါသကမ္မဋ္ဌာနမ္ပိ။ အကတကလျာဏော ဟိ ကာလံ ကတွာ
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၃၀၃။)နိရယေ နိဗ္ဗတ္တတိ။ မဟာဒတ္တသေနာပတိ နာမ ကိရေကော ဗြာဟ္မဏဘတ္တော အဟောသိ, တဿ မရဏသမယေ နိရယော ဥပဋ္ဌာသိ။ သော ဗြာဟ္မဏေဟိ ‘‘ကိံ ပဿသီ’’တိ ဝုတ္တော? လောဟိတဃရန္တိ အာဟ။ ဗြဟ္မလောကော ဘော ဧသောတိ။ ဗြဟ္မလောကော နာမ ဘော ကဟန္တိ? ဥပရီတိ။ မယှံ ဟေဋ္ဌာ ဥပဋ္ဌာတီတိ။ ကိဉ္စာပိ ဟေဋ္ဌာ ဥပဋ္ဌာတိ, တထာပိ ဥပရီတိ ကာလံ ကတွာ နိရယေ နိဗ္ဗတ္တော။ ‘‘ဣမိနာ အမှာကံ ယညေ ဒေါသော ဒိန္နော’’တိ သဟဿံ ဂဟေတွာ နီဟရိတုံ အဒံသု။ သမ္ပဇ္ဇမာနံ ပန မဟပ္ဖလံ ဟောတိ။ ကတကလျာဏော ဟိ ကာလံ ကတွာ သဂ္ဂေ နိဗ္ဗတ္တတိ။ သကလာယ ဂုတ္တိလဝိမာနကထာယ ဒီပေတဗ္ဗံ။ ယထာ ပန တံ ဝဏိဇ္ဇကမ္မဋ္ဌာနံ ဝိပဇ္ဇမာနံ အပ္ပဖလံ ဟောတိ, ဧဝံ သီလေသု အပရိပူရကာရိနော အနေသနာယ ယုတ္တဿ ပဗ္ဗဇ္ဇာကမ္မဋ္ဌာနမ္ပိ။ ဧဝရူပါ ဟိ နေဝ ဈာနာဒိသုခံ န သဂ္ဂမောက္ခံ လဘတိ။ သမ္ပဇ္ဇမာနံ ပန မဟပ္ဖလံ ဟောတိ။ သီလာနိ ဟိ ပူရေတွာ ဝိပဿနံ ဝဍ္ဎေန္တော အရဟတ္တမ္ပိ ပါပုဏာတိ။
ဗြာဟ္မဏာ, ဘော ဂေါတမောတိ ဣဓ ကိံ ပုစ္ဆာမီတိ ပုစ္ဆတိ? ဗြာဟ္မဏာ ဝဒန္တိ – ‘‘ပဗ္ဗဇိတော ဣမေ ပဉ္စ ဓမ္မေ ပူရေတုံ သမတ္ထော နာမ နတ္ထိ, ဂဟဋ္ဌောဝ ပူရေတီ’’တိ။ သမဏော ပန ဂေါတမော – ‘‘ဂိဟိဿ ဝါ အဟံ မာဏဝ ပဗ္ဗဇိတဿ ဝါ’’တိ ပုနပ္ပုနံ ဝဒတိ, နေဝ ပဗ္ဗဇိတံ မုဉ္စတိ, မယှမေဝ ပုစ္ဆံ မညေ န သလ္လက္ခေတီတိ စာဂသီသေန ပဉ္စ ဓမ္မေ ပုစ္ဆာမီတိ ပုစ္ဆတိ။ သစေ တေ အဂရူတိ သစေ တုယှံ ယထာ ဗြာဟ္မဏာ ပညပေန္တိ, တထာ ဣဓ ဘာသိတုံ ဘာရိယံ န ဟောတိ, ယဒိ န ကောစိ အဖာသုကဘာဝေါ ဟောတိ, ဘာသဿူတိ အတ္ထော။ န ခေါ မေ, ဘောတိ ကိံ သန္ဓာယာဟ? ပဏ္ဍိတပဋိရူပကာနဉှိ သန္တိကေ ကထေတုံ ဒုက္ခံ ဟောတိ, တေ ပဒေ ပဒေ အက္ခရေ အက္ခရေ ဒေါသမေဝ ဝဒန္တိ။ ဧကန္တပဏ္ဍိတာ ပန ကထံ သုတွာ သုကထိတံ ပသံသန္တိ, ဒုက္ကထိတေ ပါဠိပဒအတ္ထဗျဉ္ဇနေသု ယံ ယံ ဝိရုဇ္ဈတိ, တံ တံ ဥဇုံ ကတွာ ဒေန္တိ။ ဘဂဝတာ စ သဒိသော ဧကန္တပဏ္ဍိတော နာမ နတ္ထိ, တေနာဟ ‘‘န ခေါ မေ, ဘော ဂေါတမ, ဂရု, ယတ္ထဿု ဘဝန္တော ဝါ နိသိန္နော ဘဝန္တရူပေါ ဝါ’’တိ။ သစ္စန္တိ ဝစီသစ္စံ။ တပန္တိ တပစရိယံ။ ဗြဟ္မစရိယန္တိ မေထုနဝိရတိံ။ အဇ္ဈေနန္တိ မန္တဂဟဏံ။ စာဂန္တိ အာမိသပရိစ္စာဂံ။
֍ ဋီ ၄၆၆။ ပါပိတော ဘဝိဿတီတိ။ အဇာနနဘာဝံ ပါပိတော ဘဝိဿတိ။ ဧတဒဝေါစာတိ ဘဂဝတာ အန္ဓဝေဏူပမာယ နိဂ္ဂဟိတော တံ ပစ္စာဟရိတုံ အသက္ကောန္တော ယထာ နာမ ဒုဗ္ဗလသုနခေါ မိဂံ ဥဋ္ဌပေတွာ သာမိကဿ
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၃၀၄။)အဘိမုခံ ကတွာ သယံ အပသက္ကတိ, ဧဝမေဝံ အာစရိယံ အပဒိသန္တော ဧဝံ ‘‘ဗြာဟ္မဏော’’တိအာဒိဝစနံ အဝေါစ။ တတ္ထ ပေါက္ခရသာတီတိ ဣဒံ တဿ နာမံ, ‘‘ပေါက္ခရသာယီ’’တိပိ ဝုစ္စတိ။ တဿ ကိရ ကာယော သေတပေါက္ခရသဒိသော ဒေဝနဂရေ ဥဿာပိတရဇတတောရဏံ ဝိယ သောဘတိ, သီသံ ပနဿ ကာဠဝဏ္ဏဣန္ဒနီလမယံ ဝိယ, မဿုပိ စန္ဒမဏ္ဍလေ ကာဠမေဃရာဇိ ဝိယ ခါယတိ, အက္ခီနိ နီလုပ္ပလသဒိသာနိ, နာသာ ရဇတပနာဠိကာ ဝိယ သုဝဋ္ဋိတာ သုပရိသုဒ္ဓါ, ဟတ္ထပါဒတလာနိ စေဝ မုခဉ္စ ကတလာခါရသပရိကမ္မံ ဝိယ သောဘတိ။ အတိဝိယ သောဘဂ္ဂပ္ပတ္တော ဗြာဟ္မဏဿ အတ္တဘာဝေါ။ အရာဇကေ ဌာနေ ရာဇာနံ ကာတုံ ယုတ္တမိမံ ဗြာဟ္မဏံ, ဧဝမေသ သဿိရိကော, ဣတိ နံ ပေါက္ခရသဒိသတ္တာ ‘‘ပေါက္ခရသာတီ’’တိ သဉ္ဇာနန္တိ, ပေါက္ခရေ ပန သော နိဗ္ဗတ္တော, န မာတုကုစ္ဆိယန္တိ ဣတိ နံ ပေါက္ခရေ သယိတတ္တာ ‘‘ပေါက္ခရသာယီ’’တိပိ သဉ္ဇာနန္တိ။ ဩပမညောတိ ဥပမညဂေါတ္တော။ သုဘဂဝနိကောတိ ဥက္ကဋ္ဌာယ သုဘဂဝနဿ ဣဿရော။ ဟဿကံယေဝါတိ ဟသိတဗ္ဗကညေဝ။ နာမကံယေဝါတိ လာမကံယေဝ။ တဒေဝ တံ အတ္ထာဘာဝေန ရိတ္တကံ။ ရိတ္တကတ္တာ စ တုစ္ဆကံ။ ဣဒါနိ နံ ဘဂဝါ သာစရိယကံ နိဂ္ဂဏှိတုံ ကိံ ပန မာဏဝါတိအာဒိမာဟ။
֍ ဋီ ၄၆၇။ တတ္ထ ကတမာ နေသံ သေယျောတိ ကတမာ ဝါစာ တေသံ သေယျော, ပါသံသတရောတိ အတ္ထော။ သမ္မုစ္စာတိ သမ္မုတိယာ လောကဝေါဟာရေန။ မန္တာတိ တုလယိတွာ ပရိဂ္ဂဏှိတွာ။ ပဋိသင်္ခါယာတိ ဇာနိတွာ။ အတ္ထသံဟိတန္တိ ကာရဏနိဿိတံ။ ဧဝံ သန္တေတိ လောကဝေါဟာရံ အမုဉ္စိတွာ တုလယိတွာ ဇာနိတွာ ကာရဏနိဿိတံ ကတွာ ကထိတာယ သေယျဘာဝေ သတိ။ အာဝုတောတိ အာဝရိတော။ နိဝုတောတိ နိဝါရိတော။ ဩဖုဋောတိ ဩနဒ္ဓေါ။ ပရိယောနဒ္ဓေါတိ ပလိဝေဌိတော။
֍ ဋီ ၄၆၈။ ဂဓိတောတိအာဒီနိ ဝုတ္တတ္ထာနေဝ။ သစေ တံ, ဘော ဂေါတမ, ဌာနန္တိ သစေ ဧတံ ကာရဏမတ္ထိ။ သွာဿာတိ ဓူမဆာရိကာဒီနံ အဘာဝေန သော အဿ အဂ္ဂိ အစ္စိမာ စ ဝဏ္ဏိမာ စ ပဘဿရော စာတိ။ တထူပမာဟံ မာဏဝါတိ တပ္ပဋိဘာဂံ အဟံ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ယထေဝ ဟိ တိဏကဋ္ဌုပါဒါနံ ပဋိစ္စ ဇလမာနော အဂ္ဂိ ဓူမဆာရိကင်္ဂါရာနံ အတ္ထိတာယ သဒေါသော
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၃၀၅။)ဟောတိ, ဧဝမေဝံ ပဉ္စ ကာမဂုဏေ ပဋိစ္စ ဥပ္ပန္နာ ပီတိ ဇာတိဇရာဗျာဓိမရဏသောကာဒီနံ အတ္ထိတာယ သဒေါသာ။ ယထာ ပန ပရိစ္စတ္တတိဏကဋ္ဌုပါဒါနော ဓူမာဒီနံ အဘာဝေန ပရိသုဒ္ဓေါ, ဧဝမေဝံ လောကုတ္တရဇ္ဈာနဒွယသမ္ပယုတ္တာ ပီတိ ဇာတိအာဒီနံ အဘာဝေန ပရိသုဒ္ဓါတိ အတ္ထော။
֍ ဋီ ၄၆၉။ ဣဒါနိ ယေ တေ ဗြာဟ္မဏေဟိ စာဂသီသေန ပဉ္စ ဓမ္မာ ပညတ္တာ, တေပိ ယသ္မာ ပဉ္စေဝ ဟုတွာ န နိစ္စလာ တိဋ္ဌန္တိ, အနုကမ္ပာဇာတိကေန သဒ္ဓိံ ဆ အာပဇ္ဇန္တိ။ တသ္မာ တံ ဒေါသံ ဒဿေတုံ ယေ တေ မာဏဝါတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ အနုကမ္ပာဇာတိကန္တိ အနုကမ္ပာသဘာဝံ။
ကတ္ထ ဗဟုလံ သမနုပဿသီတိ ဣဒံ ဘဂဝါ ယသ္မာ – ‘‘ဧသ ဣမေ ပဉ္စ ဓမ္မေ ပဗ္ဗဇိတော ပရိပူရေတုံ သမတ္ထော နာမ နတ္ထိ, ဂဟဋ္ဌော ပရိပူရေတီ’’တိ အာဟ, တသ္မာ – ‘‘ပဗ္ဗဇိတောဝ ဣမေ ပူရေတိ, ဂဟဋ္ဌော ပူရေတုံ သမတ္ထော နာမ နတ္ထီ’’တိ တေနေဝ မုခေန ဘဏာပေတုံ ပုစ္ဆတိ။
န သတတံ သမိတံ သစ္စဝါဒီတိအာဒီသု ဂဟဋ္ဌော အညသ္မိံ အသတိ ဝဠဉ္ဇနကမုသာဝါဒမ္ပိ ကရောတိယေဝ, ပဗ္ဗဇိတာ အသိနာ သီသေ ဆိဇ္ဇန္တေပိ ဒွေ ကထာ န ကထေန္တိ။ ဂဟဋ္ဌော စ အန္တောတေမာသမတ္တမ္ပိ သိက္ခာပဒံ ရက္ခိတုံ န သက္ကောတိ, ပဗ္ဗဇိတော နိစ္စမေဝ တပဿီ သီလဝါ တပနိဿိတကော ဟောတိ။ ဂဟဋ္ဌော မာသဿ အဋ္ဌဒိဝသမတ္တမ္ပိ ဥပေါသထကမ္မံ ကာတုံ န သက္ကောတိ, ပဗ္ဗဇိတာ ယာဝဇီဝံ ဗြဟ္မစာရိနော ဟောန္တိ။ ဂဟဋ္ဌော ရတနသုတ္တမင်္ဂလသုတ္တမတ္တမ္ပိ ပေါတ္ထကေ လိခိတွာ ဌပေတိ, ပဗ္ဗဇိတာ နိစ္စံ သဇ္ဈာယန္တိ။ ဂဟဋ္ဌော သလာကဘတ္တမ္ပိ အခဏ္ဍံ ကတွာ ဒါတုံ န သက္ကောတိ, ပဗ္ဗဇိတာ အညသ္မိံ အသတိ ကာကသုနခါဒီနမ္ပိ ပိဏ္ဍံ ဒေန္တိ, ဘဏ္ဍဂ္ဂါဟကဒဟရဿပိ ပတ္တေ ပက္ခိပန္တေဝါတိ ဧဝမတ္ထော ဒဋ္ဌဗ္ဗော။ စိတ္တဿာဟမေတေန္တိ အဟံ ဧတေ ပဉ္စ ဓမ္မေ မေတ္တစိတ္တဿ ပရိဝါရေ ဝဒါမီတိ အတ္ထော။
֍ ဋီ ၄၇၀။ ဇာတဝဒ္ဓေါတိ ဇာတော စ ဝဍ္ဎိတော စ။ ယော ဟိ ကေဝလံ တတ္ထ ဇာတောဝ ဟောတိ, အညတ္ထ ဝဍ္ဎိတော, တဿ သမန္တာ ဂါမမဂ္ဂါ န သဗ္ဗသော ပစ္စက္ခာ ဟောန္တိ, တသ္မာ ဇာတဝဒ္ဓေါတိ အာဟ။ ဇာတဝဒ္ဓေါပိ ဟိ ယော စိရံ နိက္ခန္တော, တဿ န သဗ္ဗသော ပစ္စက္ခာ ဟောန္တိ, တသ္မာ တာဝဒေဝ အဝသဋန္တိ အာဟ, တံခဏမေဝ နိက္ခန္တန္တိ အတ္ထော။ ဒန္ဓာယိတတ္တန္တိ
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၃၀၆။)‘‘အယံ နု ခေါ မဂ္ဂေါ အယံ န နု ခေါ’’တိ ကင်္ခါဝသေန စိရာယိတတ္တံ။ ဝိတ္ထာယိတတ္တန္တိ ယထာ သုခုမံ အတ္ထဇာတံ သဟသာ ပုစ္ဆိတဿ ကဿစိ သရီရံ ထဒ္ဓဘာဝံ ဂဏှာတိ, ဧဝံ ထဒ္ဓဘာဝဂဟဏံ။ နတွေဝါတိ ဣမိနာ သဗ္ဗညုတညာဏဿ အပ္ပဋိဟတဘာဝံ ဒဿေတိ။ တဿ ဟိ ပုရိသဿ မာရာဝဋ္ဋနာဒီနံ ဝသေန သိယာ ဉာဏဿ ပဋိဃာတော, တေန သော ဒန္ဓာယေယျ ဝါ ဝိတ္ထာယေယျ ဝါ, သဗ္ဗညုတညာဏံ ပန အပ္ပဋိဟတံ, န သက္ကာ တဿ ကေနစိ အန္တရာယော ကာတုန္တိ ဒီပေတိ။
သေယျထာပိ မာဏဝ ဗလဝါ သင်္ခဓမောတိ ဧတ္ထ ဗလဝါတိ ဗလသမ္ပန္နော။ သင်္ခဓမောတိ သင်္ခဓမကော။ အပ္ပကသိရေနာတိ အကိစ္ဆေန အဒုက္ခေန။ ဒုဗ္ဗလော ဟိ သင်္ခဓမကော သင်္ခံ ဓမန္တောပိ န သက္ကောတိ စတဿော ဒိသာ သရေန ဝိညာပေတုံ, နာဿ သင်္ခသဒ္ဒေါ သဗ္ဗသော ဖရိ။ ဗလဝတော ပန ဝိပ္ဖါရိကော ဟောတိ, တသ္မာ ဗလဝါတိ အာဟ။ မေတ္တာယ စေတောဝိမုတ္တိယာတိ ဧတ္ထ မေတ္တာယာတိ ဝုတ္တေ ဥပစာရောပိ အပ္ပနာပိ ဝဋ္ဋတိ, စေတောဝိမုတ္တိယာတိ ဝုတ္တေ ပန အပ္ပနာဝ ဝဋ္ဋတိ။ ယံ ပမာဏကတံ ကမ္မန္တိ ပမာဏကတံ ကမ္မံ နာမ ကာမာဝစရံ ဝုစ္စတိ, အပ္ပမာဏကတံ ကမ္မံ နာမ ရူပါရူပါဝစရံ။ တေသုပိ ဣဓ ဗြဟ္မဝိဟာရကမ္မညေဝ အဓိပ္ပေတံ။ တဉှိ ပမာဏံ အတိက္ကမိတွာ ဩဓိသကအနောဓိသက ဒိသာဖရဏဝသေန ဝဍ္ဎေတွာ ကတတ္တာ အပ္ပမာဏကတန္တိ ဝုစ္စတိ။ န တံ တတြာဝသိဿတိ, န တံ တတြာဝတိဋ္ဌတီတိ တံ ကာမာဝစရကမ္မံ တသ္မိံ ရူပါရူပါဝစရကမ္မေ န ဩဟီယတိ န တိဋ္ဌတိ။ ကိံ ဝုတ္တံ ဟောတိ? ကာမာဝစရကမ္မံ တဿ ရူပါရူပါဝစရကမ္မဿ အန္တရာ လဂ္ဂိတုံ ဝါ ဌာတုံ ဝါ ရူပါရူပါဝစရကမ္မံ ဖရိတွာ ပရိယာဒိယိတွာ အတ္တနော ဩကာသံ ဂဟေတွာ ပတိဋ္ဌာတုံ ဝါ န သက္ကောတိ, အထ ခေါ ရူပါရူပါဝစရကမ္မမေဝ ကာမာဝစရံ မဟောဃော ဝိယ ပရိတ္တဥဒကံ ဖရိတွာ ပရိယာဒိယိတွာ အတ္တနော ဩကာသံ ဂဟေတွာ တိဋ္ဌတိ, တဿ ဝိပါကံ ပဋိဗာဟိတွာ သယမေဝ ဗြဟ္မသဟဗျတံ ဥပနေတီတိ။ သေသံ သဗ္ဗတ္ထ ဥတ္တာနမေဝါတိ။
ပပဉ္စသူဒနိယာ မဇ္ဈိမနိကာယဋ္ဌကထာယ
သုဘသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၃၀၇။)၁၀။ သင်္ဂါရဝသုတ္တဝဏ္ဏနာ
֍ ဋီ ၄၇၃။ ဧဝံ မေ သုတန္တိ သင်္ဂါရဝသုတ္တံ။ တတ္ထ စဉ္စလိကပ္ပေတိ ဧဝံနာမကေ ဂါမေ။ အဘိပ္ပသန္နာတိ အဝေစ္စပ္ပသာဒဝသေန ပသန္နာ။ သာ ကိရ သောတာပန္နာ အရိယသာဝိကာ ဘာရဒွါဇဂေါတ္တဿ ဗြာဟ္မဏဿ ဘရိယာ။ သော ဗြာဟ္မဏော ပုဗ္ဗေ ကာလေန ကာလံ ဗြာဟ္မဏေ နိမန္တေတွာ တေသံ သက္ကာရံ ကရောတိ။ ဣမံ ပန ဗြာဟ္မဏိံ ဃရံ အာနေတွာ အဘိရူပါယ မဟာကုလာယ ဗြာဟ္မဏိယာ စိတ္တံ ကောပေတုံ အသက္ကောန္တော ဗြာဟ္မဏာနံ သက္ကာရံ ကာတုံ နာသက္ခိ။ အထ နံ ဗြာဟ္မဏာ ဒိဋ္ဌဒိဋ္ဌဋ္ဌာနေ – ‘‘နယိဒါနိ တွံ ဗြာဟ္မဏလဒ္ဓိကော, ဧကာဟမ္ပိ ဗြာဟ္မဏာနံ သက္ကာရံ န ကရောသီ’’တိ နိပ္ပီဠေန္တိ။ သော ဃရံ အာဂန္တွာ ဗြာဟ္မဏိယာ တမတ္ထံ အာရောစေတွာ – ‘‘သစေ, ဘောတိ ဧကဒိဝသံ မုခံ ရက္ခိတုံ သက္ကုဏေယျာသိ, ဗြာဟ္မဏာနံ ဧကဒိဝသံ ဘိက္ခံ ဒဒေယျ’’န္တိ အာဟ။ တုယှံ ဒေယျဓမ္မံ ရုစ္စနကဋ္ဌာနေ ဒေဟိ, ကိံ မယှံ ဧတ္ထာတိ။ သော ဗြာဟ္မဏေ နိမန္တေတွာ အပ္ပေါဒကံ ပါယာသံ ပစာပေတွာ ဃရဉ္စ သုဇ္ဈာပေတွာ အာသနာနိ ပညာပေတွာ ဗြာဟ္မဏေ နိသီဒါပေသိ။ ဗြာဟ္မဏီ မဟာသာဋကံ နိဝါသေတွာ ကဋစ္ဆုံ ဂဟေတွာ ပရိဝိသန္တီ ဒုဿကဏ္ဏကေ ပက္ခလိတွာ ‘‘ဗြာဟ္မဏေ ပရိဝိသာမီ’’တိ သညမ္ပိ အကတွာ အာသေဝနဝသေန သဟသာ သတ္ထာရမေဝ အနုဿရိတွာ ဥဒါနံ ဥဒါနေသိ။
ဗြာဟ္မဏာ ဥဒါနံ သုတွာ ‘‘ဥဘတောပက္ခိကော ဧသ သမဏဿ ဂေါတမဿ သဟာယော, နာဿ ဒေယျဓမ္မံ ဂဏှိဿာမာ’’တိ ကုပိတာ ဘောဇနာနိ ဆဍ္ဍေတွာ နိက္ခမိံသု။ ဗြာဟ္မဏော – ‘‘နနု ပဌမံယေဝ တံ အဝစံ ‘အဇ္ဇေကဒိဝသံ မုခံ ရက္ခေယျာသီ’တိ, ဧတ္တကံ တေ ခီရဉ္စ တဏ္ဍုလာဒီနိ စ နာသိတာနီ’’တိ အတိဝိယ ကောပဝသံ ဥပဂတော – ‘‘ဧဝမေဝ ပနာယံ ဝသလီ ယသ္မိံ ဝါ တသ္မိံ ဝါ တဿ မုဏ္ဍကဿ သမဏဿ ဝဏ္ဏံ ဘာသတိ, ဣဒါနိ တျာဟံ ဝသလိ တဿ သတ္ထုနော ဝါဒံ အာရောပေဿာမီ’’တိ အာဟ။ အထ နံ ဗြာဟ္မဏီ ‘‘ဂစ္ဆ တွံ, ဗြာဟ္မဏ, ဂန္တွာ ဝိဇာနိဿသီ’’တိ ဝတွာ ‘‘န ခွါဟံ တံ, ဗြာဟ္မဏ, ပဿာမိ သဒေဝကေ လောကေ…ပေ… ဝါဒံ အာရောပေယျာ’’တိအာဒိမာဟ။ သော သတ္ထာရံ ဥပသင်္ကမိတွာ –
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၃၀၈။)‘‘ကိံသု ဆေတွာ သုခံ သေတိ, ကိံသု ဆေတွာ န သောစတိ၊
ကိဿဿု ဧကဓမ္မဿ, ဝဓံ ရောစေသိ ဂေါတမာ’’တိ။ (သံ။ နိ။ ၁။၁၈၇) –
ပဉှံ ပုစ္ဆိ။ သတ္ထာ အာဟ –
‘‘ကောဓံ ဆေတွာ သုခံ သေတိ, ကောဓံ ဆေတွာ န သောစတိ၊
ကောဓဿ ဝိသမူလဿ, မဓုရဂ္ဂဿ ဗြာဟ္မဏ၊
ဝဓံ အရိယာ ပသံသန္တိ, တဉှိ ဆေတွာ န သောစတီ’’တိ။ (သံ။ နိ။ ၁။၁၈၇) –
ပဉှံ ကထေသိ။ သော ပဗ္ဗဇိတွာ အရဟတ္တံ ပတ္တော။ တဿေဝ ကနိဋ္ဌဘာတာ အက္ကောသကဘာရဒွါဇော နာမ ‘‘ဘာတာ မေ ပဗ္ဗဇိတော’’တိ သုတွာ ဘဂဝန္တံ ဥပသင်္ကမိတွာ အက္ကောသိတွာ ဘဂဝတာ ဝိနီတော ပဗ္ဗဇိတွာ အရဟတ္တံ ပတ္တော။ အပရော တဿ ကနိဋ္ဌော သုန္ဒရိကဘာရဒွါဇော နာမ။ သောပိ ဘဂဝန္တံ ဥပသင်္ကမိတွာ ပဉှံ ပုစ္ဆိတွာ ဝိဿဇ္ဇနံ သုတွာ ပဗ္ဗဇိတွာ အရဟတ္တံ ပတ္တော။ အပရော တဿ ကနိဋ္ဌော ပိင်္ဂလဘာရဒွါဇော နာမ။ သော ပဉှံ ပုစ္ဆိတွာ ပဉှဗျာကရဏပရိယောသာနေ ပဗ္ဗဇိတွာ အရဟတ္တံ ပတ္တော။ သင်္ဂါရဝေါ မာဏဝေါတိ အယံ တေသံ သဗ္ဗကနိဋ္ဌော တသ္မိံ ဒိဝသေ ဗြာဟ္မဏေဟိ သဒ္ဓိံ ဧကဘတ္တဂ္ဂေ နိသိန္နော။ အဝဘူတာဝါတိ အဝဍ္ဎိဘူတာ အဝမင်္ဂလဘူတာယေဝ။ ပရဘူတာဝါတိ ဝိနာသံ ပတ္တာယေဝ။ ဝိဇ္ဇမာနာနန္တိ ဝိဇ္ဇမာနေသု။ သီလပညာဏန္တိ သီလဉ္စ ဉာဏဉ္စ န ဇာနာသိ။
֍ ဋီ ၄၇၄။ ဒိဋ္ဌဓမ္မာဘိညာဝေါသာနပါရမိပ္ပတ္တာတိ ဒိဋ္ဌဓမ္မေ အဘိညာတေ ဣမသ္မိညေဝ အတ္တဘာဝေ အဘိဇာနိတွာ ဝေါသိတဝေါသာနာ ဟုတွာ ပါရမီသင်္ခါတံ သဗ္ဗဓမ္မာနံ ပါရဘူတံ နိဗ္ဗာနံ ပတ္တာ မယန္တိ ဝတွာ အာဒိဗြဟ္မစရိယံ ပဋိဇာနန္တီတိ အတ္ထော။ အာဒိဗြဟ္မစရိယန္တိ ဗြဟ္မစရိယဿ အာဒိဘူတာ ဥပ္ပါဒကာ ဇနကာတိ ဧဝံ ပဋိဇာနန္တီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ တက္ကီတိ တက္ကဂါဟီ။ ဝီမံသီတိ ဝီမံသကော, ပညာစာရံ စရာပေတွာ ဧဝံဝါဒီ။ တေသာဟမသ္မီတိ တေသံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓါနံ အဟမသ္မိ အညတရော။
֍ ဋီ ၄၈၅။ အဋ္ဌိတဝတန္တိ အဋ္ဌိတတပံ, အဿ ပဓာနပဒေန သဒ္ဓိံ သမ္ဗန္ဓော, တထာ သပ္ပုရိသပဒဿ။ ဣဒဉှိ ဝုတ္တံ ဟောတိ – ဘောတော ဂေါတမဿ အဋ္ဌိတပဓာနဝတံ အဟောသိ, သပ္ပုရိသပဓာနဝတံ အဟောသီတိ။ အတ္ထိ
(မ၊ဋ္ဌ၊၃၊၃၀၉။)ဒေဝါတိ ပုဋ္ဌော သမာနောတိ ဣဒံ မာဏဝေါ ‘‘သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေါ အဇာနန္တောဝ ပကာသေသီ’’တိ သညာယ အာဟ။ ဧဝံ သန္တေတိ တုမှာကံ အဇာနနဘာဝေ သန္တေ။ တုစ္ဆံ မုသာ ဟောတီတိ တုမှာကံ ကထာ အဖလာ နိပ္ဖလာ ဟောတိ။ ဧဝံ မာဏဝေါ ဘဂဝန္တံ မုသာဝါဒေန နိဂ္ဂဏှာတိ နာမ။ ဝိညုနာ ပုရိသေနာတိ ပဏ္ဍိတေန မနုဿေန။ တွံ ပန အဝိညုတာယ မယာ ဗျာကတမ္ပိ န ဇာနာသီတိ ဒီပေတိ။ ဥစ္စေန သမ္မတန္တိ ဥစ္စေန သဒ္ဒေန သမ္မတံ ပါကဋံ လောကသ္မိံ။ အဓိဒေဝါတိ သုသုဒါရကာပိ ဟိ ဒေဝါ နာမ ဟောန္တိ, ဒေဝိယော နာမ ဟောန္တိ ဒေဝါ ပန အဓိဒေဝါ နာမ, လောကေ ဒေဝေါ ဒေဝီတိ လဒ္ဓနာမေဟိ မနုဿေဟိ အဓိကာတိ အတ္ထော။ သေသံ သဗ္ဗတ္ထ ဥတ္တာနမေဝါတိ။
ပပဉ္စသူဒနိယာ မဇ္ဈိမနိကာယဋ္ဌကထာယ
သင်္ဂါရဝသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
ပဉ္စမဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
မဇ္ဈိမပဏ္ဏာသ-အဋ္ဌကထာ နိဋ္ဌိတာ။
Comments
Post a Comment